Está en la página 1de 591

Ñoom na Tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

Cantyja ꞌNaaⁿꞌ Jesuscristo

EL NUEVO TESTAMENTO
de Nuestro Señor Jesuscristo

Amuzgo de Guerrero

La Liga Bíblica
Las Sagradas Escrituras para Todos

1
El Nuevo Testamento
en el amuzgo de Guerrero

La Liga Bíblica 1.5M primera edición 1973 [amu]


Segunda edición 1999 2M
La Liga Bíblica 2009 versión electrónica

Publicado por
© La Liga Bíblica 1973

Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las


siguientes condiciones:

‣ Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la


impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por
cualquier uso que se le de a la presente publicación.

‣ No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos.

‣ Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a


partir de ésta.

2
Prólogo
El Nuevo Testamento forma parte de las Sagradas Escrituras, mejor
conocidas como la Biblia. Consta de veintistiete libros distintos, cada uno
de los cuales es proveedor de ricas bendiciones al que lo lee. Fue escrito
originalmente en el idioma griego, pero a través de casi dos mil años se
ha traducido en mas de novecientos idiomas. En la actualidad, millones de
personas de miles de pueblos pueden leerlo en su propio idioma.

Este libro es una edición revisada del Nuevo Testamento que se publicadó
en 1973 en el idioma amuzgo que se habla en el sureste del estado de
Guerrero, Mexico.

El vocabulario y la gramática del idioma amuzgo son muy distintos a


los del griego, y también a los de español; sin embargo, el amuzgo posee
abundantes formas grammaticales y retóricas que pueden expresar a fondo
el significado del original griego.

3
4

El Alfabeto Amuzgo
a ta cerro
aⁿ tsꞌaⁿ persona
a̱ ta̱ fruta
a̱ⁿ xqua̱aⁿ̱ ya mi cabeza
b bꞌio infierno
c casaa pájaro
cw cwii uno
ch chom fuego
e we dos
eⁿ ñꞌeⁿ con
ei seiꞌ carne
ei^ teiⁿ frio
i qui diez
j ja yo
ꞌ tsꞌa chile
l liaa tela
m machꞌeeⁿ hace
n nato camino
nd ndaa liquido
ndy ndyaa suave
ñ ñꞌeⁿ con
o tsjoꞌ arroyo
om tsom papel
o̱ tsjo̱ꞌ piedra
o̱ⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya mi corazón
p xapo jabón
q qui diez
r re amigo (vocativo)
s soo pelo
t ta cerro
ts tsoo durmío
ty tya rico
u xuu carga
w we dos
x xjo machete
y ya bien
5

El acento circunflejo

cwicwaaꞌa nosotros comemos (con ustedes)


cwicwaaꞌ nosotros comemos (sin ustedes)
ticwaꞌna no comen
ti ̂cwaꞌna no comieron
tjuꞌñe Tito Tito saltó
tjuꞌñ saltó (tercera persona)
6

Índice

Ntsquii tsom yuu nljeii tsꞌaⁿ cwii libro

San Mateo...................................................................................................... 1
San Marcos.................................................................................................. 79
San Lucas................................................................................................... 127
San Juan.................................................................................................... 201
Hechos....................................................................................................... 259
Romanos....................................................................................................330
1 Corintios................................................................................................. 363
2 Corintios................................................................................................. 395
Gálatas....................................................................................................... 416
Efesios........................................................................................................ 427
Filipenses................................................................................................... 438
Colosenses.................................................................................................446
1 Tesalonicenses........................................................................................ 454
2 Tesalonicenses........................................................................................ 461
1 Timoteo..................................................................................................465
2 Timoteo.................................................................................................. 475
Tito............................................................................................................ 481
Filemón......................................................................................................485
Hebreos......................................................................................................487
Santiago..................................................................................................... 511
1 Pedro...................................................................................................... 519
2 Pedro...................................................................................................... 528
1 Juan........................................................................................................ 534
2 Juan........................................................................................................ 542
3 Juan........................................................................................................544
Judas......................................................................................................... 546
Apocalipsis................................................................................................ 549
Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Jesucristo na seiljeii Mateo

Manasés, Manasés tsotye Amón,


Nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na tuiiñe Jesucristo Amón tsotye Josías. 11 Josías tsotye

(Lc. 3:23-38) Jeconías ñequio ntyjee tsaⁿꞌñeeⁿ.

1  uaa ñꞌoom na
L
matseijndaaꞌñenaꞌ tsjaaⁿ
nnꞌaⁿ na tuiiñe Jesucristo, na
Joona tuiindyena tiempo quia
tyꞌe nnꞌaⁿ Israel na pra̱so ndyuaa
Babilonia ncꞌe na ticanaⁿndye nnꞌaⁿ
wjaacꞌoomnaꞌ David ñequio Israel ndiaꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ.
Abraham na jndyowicantyjooꞌ joona Tyꞌecho naⁿꞌñeeⁿ joona na
na tueꞌcañoomnaꞌ jom. tyondyeꞌntjomtyeⁿna.
2 Abraham, jom tsotye Isaac, Isaac

12 Jnda̱ teinom na tyꞌecho nnꞌaⁿ

tsotye Jacob, Jacob tsotye Judá Babilonia nnꞌaⁿ Israel ndyuaana,


ñequio ntyjee tsaⁿꞌñeeⁿ. 3 Judá   tuiiñe jnda Jeconías ndyuaaꞌñeeⁿ.
ñequio yuscu na jndyu Tamar, Jndyu tsaⁿꞌñeeⁿ Salatiel, Salatiel
ndana Fares ñequio Zara. Fares jom tsotye Zorobabel. 13 Zorobabel

tsotye Esrom, Esrom tsotye Aram. tsotye Abiud, Abiud tsotye Eliaquim,
4 Aram tsotye Aminadab, Aminadab
  Eliaquim tsotye Azor. 14 Azor tsotye

tsotye Naasón, Naasón tsotye Sadoc, Sadoc tsotye Aquim, Aquim


Salmón. 5 Salmón ñequio yuscu
  tsotye Eliud. 15 Eliud tsotye Eleazar,

Rahab, ndana Booz, Booz ñequio Eleazar tsotye Matán, Matán tsotye
scoomꞌm Rut, ndana Obed, Obed Jacob. 16 Jacob tsotye José, José saaꞌ

tsotye Isaí. 6 Isaí tsotye David tsaⁿ


  María. Ndoꞌ Maríaꞌñeeⁿ na seincueⁿ
na tyoluiiñe rey, David toꞌñoom Jesús na cwiluiiñe Cristo.
scuuꞌ tsꞌoo Urías, tꞌoom ndana 17 Jnda̱aꞌ̱ canchooꞌñequiee

Salomón. ndiiꞌ tsjaaⁿ na jndyowicantyjooꞌ,


7 Salomón tsotye Roboam,
  jnaⁿnaꞌ Abraham, tueꞌcañoomnaꞌ
Roboam tsotye Abías, Abías hasta David. Ndoꞌ cwiicheⁿ
tsotye Asa. 8 Asa tsotye Josafat,
  canchooꞌñequiee ndiiꞌ tsjaaⁿ na
Josafat tsotye Joram, Joram jndyowicantyjooꞌ, jnaⁿnaꞌ David,
tsotye Uzías. 9 Uzías tsotye Jotam,
  tueꞌcañoomnaꞌ tiempo quia
Jotam tsotye Acaz, Acaz tsotye na tyꞌe nnꞌaⁿ Israel na pra̱so
Ezequías. 10 Ezequías tsotye
  ndyuaa Babilonia. Ndoꞌ cwiicheⁿ

1
Mateo 1​, ​2 2

canchooꞌñequiee ndiiꞌ tsjaaⁿ na Ñꞌoom Emanuel matsonaꞌ:


jndyowicantyjooꞌ, jnaⁿnaꞌ quia Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ jaa.
tyꞌecho nnꞌaⁿ Babilonia nnꞌaⁿ Israel, 24 Jnda̱ na lcwii tsꞌom José na

tueꞌcañoomnaꞌ hasta xjeⁿ na tuiiñe tsoomꞌm ndaa, quia joꞌ seicana̱aⁿ̱


nquii na cwiluiiñe Cristo. ñꞌoom na sa̱ꞌntjom ángel cwentaaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, toꞌñoom María na
Luaa waa na tuiiñe Jesús scoomꞌm. 25 Sa̱a̱ ticatjomndyena na

(Lc. 2:1-7) mandiñoomꞌ hasta quia jnda̱ seincuii


18 Luaa waa na tuiiñe Jesucristo. scoomꞌm yuꞌndaaꞌñeeⁿ. Quia joꞌ José
Quia waacheⁿ ñomcaaꞌ tsoñeeⁿ seicajñoom yuꞌndaaꞌñeeⁿ Jesús.
María ñequio José, ndoꞌ cwii
tjo̱o̱cheⁿ na nntjomndyena, Nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom tyꞌena Belén
teitquiooꞌ na majndeiiñe María
cantyja najndeii Espíritu Santo.
19 Ndoꞌ José, tsaⁿ na nluiiñe saaꞌ

2  cuee na tyomꞌaaⁿ Herodes
N
rey, tuiiñe Jesús tsjoom
Belén tsꞌo̱ndaa Judea. Luaa tuii,
María, jom tsꞌaⁿ na ñequiiꞌcheⁿ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom
tyocantyjaaꞌ tsꞌom na ntsꞌaa Jerusalén, na jnaⁿ jo ndoꞌ na
yuu na matyꞌiomyanaꞌ. Ticalꞌue macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ.
tsꞌoom na nluiꞌjnaaⁿꞌñe tsaⁿꞌñeeⁿ, 2 Tyotaꞌxꞌeendyena:

joꞌ chii seitioom na cweꞌ ñemaaⁿꞌ —¿Yuu mꞌaaⁿ nqueⁿ na tuiiñê rey
nntyuiiꞌ ñomca. 20 Yocheⁿ na luaaꞌ
  cwentaa nnꞌaⁿ judíos? Ee jâ jnda̱
matseitioom, tsoomꞌm ndaa na ntyꞌiaayâ na teitquiooꞌñe caxjuu
teitquiooꞌñe cwii ángel cwentaaꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ na ndicwaⁿ mꞌaaⁿyâ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ: ndyuaayâ jo ndoꞌ yuu na macaluiꞌ
—ꞌU José na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ ñeꞌquioomꞌ. Joꞌ na tquio̱oy ̱ â na
David na jndyowicantyjooꞌ tintyꞌueꞌ nlatꞌmaaⁿꞌndyô̱ jom.
na nncoꞌñomꞌ María na nluiiñê 3 Quia na jndii Herodes ñꞌoomwaaꞌ,

scuꞌ. Ee cantyja najndeii Espíritu jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ jom ndoꞌ mati


Santo joꞌ na jndeiiñê. 21 Nntseincueⁿ
  chaꞌtso nnꞌaⁿ Jerusalén. 4 Joꞌ

cwii yuꞌndaa na tsaⁿsꞌa. Ndoꞌ ꞌu chii seitjoom chaꞌtso ntyee na


nntseicajndyuꞌ juu Jesús. Ee na cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ
tseixmaaⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê tsjoomꞌñeeⁿ na cwitꞌmo̱oⁿ̱ ljeii na tqueⁿ
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Moisés. Ndoꞌ taxꞌeeñê nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ
Nntseicanoomꞌm jnaⁿ na laꞌxmaⁿ yuu tsonaꞌ na nluiiñe juu na cwiluiiñe
naⁿꞌñeeⁿ. Cristo. 5 Naⁿꞌñeeⁿ jluena nnoom:

22 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ tuii cha


  —Ndiꞌ, matso ljeii na tsjoom Belén
catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na seineiⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, joꞌ joꞌ nluiiñê. Ee
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio ñꞌoom ꞌndyoo luaa waa na seiljeii profeta:
profeta. 23 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ:
  6 ꞌO nnꞌaⁿ tsjoom Belén, tsꞌo̱ndaa
Queⁿꞌyoꞌ cwenta, nndeiiñe cwii Judá,
yuscundyua. meiⁿchjoo ticjuꞌcjenaꞌ tsjomꞌyoꞌ
Nntseincueⁿ cwii tyochjoo ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ njoom ntꞌmaⁿ
njndyu Emanuel. chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judá.
3 Mateo 2

Ee quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nluiꞌ cwii tsꞌaⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom José xjeⁿ na


na nluiitquieñe tsoomꞌm ndaa. Tso ángelꞌñeeⁿ
na nnteixꞌee nnꞌaaⁿya Israel. nnoom:
7 Quia joꞌ cweꞌ ntyꞌiu tqueeⁿꞌñe
  —Quicantyjaꞌ, cjaꞌñꞌoomꞌ tyochjoo
Herodes nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom na ñequio tsoñeeⁿ. Caleiꞌnomꞌyoꞌ,
jnaⁿ jo ndoꞌ na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ. catsaꞌyoꞌ ndyuaa Egipto, ndoꞌ
Tcuu tcuu taxꞌeeñê nda̱a̱na ꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ cꞌomꞌyoꞌ hasta xjeⁿ na
xjeⁿꞌñeeⁿ na teiꞌtquiooꞌñe caxjuu. nntseicandiiya. Ee nlꞌue Herodes
8 Jnda̱ joꞌ jñoom joona na cꞌoona
  tyochjoo na nntseicueⁿꞌeⁿ juu.
tsjoom Belén. Tsoom nda̱a̱na: 14 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, ndoꞌ cweꞌ

—Catsaꞌyoꞌ, ndoꞌ natsjom tjañꞌoom tyochjoo ñequio


cataꞌxꞌeeꞌjndaaꞌndyoꞌ yuu mꞌaaⁿ tsondyee. Tyꞌena Egipto. 15 Joꞌ joꞌ

tyochjooꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na jnda̱ tꞌomna hasta na tueꞌ Herodes. Na


jliuꞌyoꞌ jom, quiolaꞌcandiiꞌyoꞌ ja, cha tuii na luaaꞌ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomꞌ
mati ja nncjo̱, nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom. Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñequiaa profeta.
9 Naⁿꞌñeeⁿ, quia na jnda̱ jndyena
  Matsonaꞌ: “Tjeiiꞌa Jndaaya na mꞌaaⁿ
ñꞌomꞌndyoo rey Herodesꞌñeeⁿ ndyuaa Egipto.”
mana tyꞌena. Ndoꞌ juu caxjuu na
teiꞌtquiooꞌñe nda̱a̱na na ndicwaⁿ Herodes sa̱ꞌntjoom na cwje tyocanchꞌu
mꞌaⁿna ndyuaana jo ndoꞌ na macaluiꞌ 16 Juu Herodes, jnda̱ na ljeiiⁿ
ñeꞌquioomꞌ, tjajndyeenaꞌ jo nda̱a̱na na joo nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom
hasta tueꞌcañoomnaꞌ ndyeyu yuu ticalaꞌñꞌoomꞌndyena jom,
na mꞌaaⁿ tyochjooꞌñeeⁿ. 10 Jeeⁿ
  seiwꞌiiyayaaⁿ. Jñoom sondaro
tjaweeꞌ nꞌomna quia ntyꞌiaanndaꞌna tsjoom Belén ndoꞌ chaꞌwaa ndiocheⁿ
caxjuuꞌñeeⁿ. Tꞌmaⁿ tquiaanaꞌ na yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱ꞌntjoom na
neiiⁿna. 11 Quia tyꞌequieꞌna naquiiꞌ
  calaꞌcwjee naⁿꞌñeeⁿ chaꞌtso tyonchꞌu
wꞌaa, ntyꞌiaana juu tyochjoo ñequio na we ndyuu ndoꞌ na cjeti mꞌaⁿ. Ee
tsoñeeⁿ María. Tyꞌecataꞌna cantyena laaꞌtiꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ cwenta cwanti xuee
na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. Tjeiiꞌna na teitquiooꞌñe jndyee caxjuuꞌñeeⁿ
ꞌnaⁿ na jnda na cwileiꞌchona. Lꞌana cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom ndyuee nnꞌaⁿ
naya jom sꞌom cajaⁿ ñꞌeⁿ suu ndoꞌ na jndo̱ꞌ nꞌom. 17 Ndoꞌ na luaaꞌ sꞌaaⁿ,

ñꞌeⁿ nasei cachi na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ntsueeꞌ tsꞌoom mirra. 12 Jnda̱ chii
  na seiljeii profeta Jeremías. Ee
cwiicheⁿ nato tyꞌelcweeꞌna ndyuaa seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ chiuu
tsjoomna ee sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seichjooꞌnaꞌ nꞌom yolcu judías
tsoona ndaa, joꞌ na seijndo̱ꞌnaꞌ tsjoom Belén na jlaꞌcwjee sondaro
nꞌomna na ticꞌoolcweeꞌna na mꞌaaⁿ ndana. 18 Tsoom:

Herodesꞌñeeⁿ. Teicꞌuaa naquiiꞌ tsjoom Ramá na


cwityuee londyee yocanchꞌu.
Cwileiꞌnomna, cwiꞌoona Jndeii cwilaꞌxuaana,
ndyuaa Egipto cwityueena cantyja ꞌnaaⁿ ndana
13 Jnda̱
na jluiꞌ naⁿꞌñeeⁿ, meiⁿ taleiquiaanaꞌ na nnjoomna,
teitquiooꞌñe cwii ángel cwentaaꞌ ee tja̱ ndana.
Mateo 2​, ​3 4

19 Jnda̱ na tueꞌ Herodes, quia joꞌ matseineiⁿ nda̱a̱na. Matso


teitquiooꞌñenndaꞌ ángel cwentaaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ:
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom José xjeⁿ na “Calajndaaꞌndyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
tsoomꞌm ndaa. Ndicwaⁿ mꞌaⁿna chaꞌcwijom cwii nato na juu
ndyuaa Egipto. joꞌ nndyocwjeꞌcañoom nquii
20 Tso nnoom:
  na cwiluiiñe na nntsa̱ꞌntjom
—Quicantyjaꞌ, cjaꞌñꞌoomꞌ tyochjoo ꞌo.
ñequio tsoñeeⁿ. Tsalcweꞌyoꞌ ndyuaa Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ chaꞌcwijom
nnꞌaⁿ Israel. Ee jnda̱ tja̱ nnꞌaⁿ na na cwilayo̱ꞌyoꞌ nato na
ñelꞌueeꞌndye na ñeꞌcalaꞌcueeꞌ jom. nñoom.”
21 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ,

4 Juanꞌñeeⁿ tyocweⁿ liaa na tuii

tjañꞌoom tyochjoo ñꞌeⁿ tsondyee. ñequio sooꞌ camello. Tyochuꞌtyeⁿ


Tyꞌelcweeꞌna ndyuaana ndyuaa tsiaⁿꞌaⁿ ñequio cwii tjaⁿ. Ndoꞌ
Israel. 22 Joo ncueeꞌñeeⁿ mꞌaaⁿ
  nantquie na tyocwaaⁿꞌaⁿ calcaa
Arquelao tsꞌiaaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea yuu ntyueꞌ ñequio tsiomꞌ jnda̱a.̱ 5 Ndoꞌ

na tyotsa̱ꞌntjom tsotyeeⁿ Herodes. jndye nnꞌaⁿ tsjoom Jerusalén


Sa̱a̱ quia na jndii José na ljoꞌ, tꞌoom ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ chaꞌwaa
na nquiaⁿꞌaⁿ na nncjaⁿ Judea. Mati tsꞌo̱ndaa Judea ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na
sꞌaanndaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tsoomꞌm mꞌaⁿ cantsu ꞌndyoo jndaa Jordán,
ndaa na tancjaⁿ joꞌ joꞌ. Joꞌ chii tyoꞌoona na mꞌaaⁿ. 6 Seitsꞌoomñê

tjaaⁿ cwiicheⁿ ntyja, tsꞌo̱ndaa joona tsꞌom jndaa Jordán jnda̱ na


Galilea. 23 Tjaaⁿ cwii tsjoom na
  lcweꞌ nꞌomna jnaaⁿna.
jndyu Nazaret. Joꞌ joꞌ ljooꞌñê. Na 7 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na

tuii na luaaꞌ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomꞌ jndye nnꞌaⁿ fariseos ñequio


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñeꞌquia profetas saduceos tquiona na mꞌaaⁿ na
na nntseicajndyunaꞌ Jesús tsꞌaⁿ ñeꞌcwitsꞌoomndyena, quia joꞌ tsoom
Nazaret. nda̱a̱na:
—ꞌO cwiluiindyoꞌ chaꞌna
Juan mañequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ canduu na cwileiꞌnomꞌyoꞌ na
jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom nquiaayoꞌ na nntꞌuiiwiꞌnaꞌ jooyoꞌ.
(Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) Ee ꞌo cwinquioꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya na

3  ueꞌntyjo̱ xuee na
T
teitquiooꞌñe Juan, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
tyotseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ. Tyoñequiaaⁿ
nquiaꞌyoꞌ na nntseiwꞌii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ꞌo. ¿ꞌÑeeⁿ tꞌmo̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na waa na
nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ nawiꞌ na
ñꞌoom nda̱a̱na tsꞌo̱ndaa Judea jo ndoꞌ quia nndyo? 8 Caꞌndyeꞌyoꞌ na tisꞌa

yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. 2 Tyotsoom:


  ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ yuu na ya, quia joꞌ
—Calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ ee juu mꞌmo̱ⁿnaꞌ na mayuuꞌcheⁿ cwilcweꞌ
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌomꞌyoꞌ. 9 Meiⁿ ticalasꞌandyoꞌ

mandyocwjeꞌcañoomnaꞌ ꞌo. cheⁿncjoꞌyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na


3 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juanꞌñeeⁿ na
  nnduꞌyoꞌ: “Jaa tjaa na teincuuꞌ
tyotseineiⁿ profeta Isaías, tsoom: nacjooya ee Abraham cwiluiiñê
Mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ jo ndoꞌ yuu weloo welooya.” Candyeꞌyoꞌ
tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom na jndeii nntsjo̱o,̱ meiiⁿ cweꞌ ljo̱ꞌmeiiⁿ nnda̱a̱
5 Mateo 3​, ​4

nntseicwaqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 15 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom:


nluiindyenaꞌ tsjaaⁿ Abraham na —Jeꞌ quiaandyuꞌtoꞌ na caluii
jndyowicantyjooꞌ, quia joꞌ nꞌndiinaꞌ na ljoꞌ. Ee macaⁿnaꞌ na laaꞌtiꞌ
ꞌo. 10 ꞌO matseijomnaꞌ chaꞌcwijom
  calacanda̱aꞌ̱ ndyo̱ chaꞌtso cantyja na
nꞌoom na tisꞌa ta̱ cwilꞌa. Ndoꞌ matyꞌiomyanaꞌ.
manquiuꞌyoꞌ nꞌoom na ticalꞌa Ndoꞌ tancueeꞌ Juan. 16 Jnda̱ na

ta̱ naya, maxjeⁿ nntꞌuanaꞌ. Ndoꞌ teitsꞌoomñe Jesús, jlueeⁿꞌeⁿ quiiꞌ


xeⁿ jnda̱ tꞌua nꞌoomꞌñeeⁿ nntioom ndaa. Ndoꞌ seicanaaⁿñenaꞌ tsjo̱ꞌluee.
nnꞌaⁿ joonaꞌ quiiꞌ chom. Maluaaꞌ Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Espíritu na cwiluiiñe
matseijomnaꞌ nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndyocue chaꞌcwijom
ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ yuu na catuꞌ. Jndyocaljo nacjoomꞌm. 17 Ndoꞌ  

ya. 11 Ja mayuuꞌ matseitsꞌo̱o̱ⁿndyo̱


  nandye cañoomꞌluee teicꞌuaa na
ꞌo ñequio ndaatioo ee na cwilcweꞌ seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tsoom:
nꞌomꞌyoꞌ. Sa̱a̱ mandyontyjo̱ nqueⁿ na —Luaañe Jndaaya na jeeⁿ
nntseitsꞌoomñê ꞌo ñequio Espíritu candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom
Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ ñequio mañequiaanaꞌ na neiⁿya.
chom. Nqueⁿ tꞌmaⁿti tseixmaaⁿ,
nchiiti ja. Meiⁿ ticatseixmaⁿya Ñeꞌqueⁿ tsaⁿjndii xjeⁿ Jesús
na cweꞌ ja nntꞌuiya lcoomꞌm na (Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13)
nñequiaya joonaꞌ na nñjoom. 12 Jnda̱
jaawindyooꞌ na nntuꞌxeⁿndyoꞌ ee
laxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom lqueeⁿ na

4 J nda̱ joꞌ tjañꞌoom Espíritu


Santo Jesús jo ndoꞌ yuu
tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Joꞌ joꞌ tyoqueⁿñe
ndicwaⁿ cwajndii. Luaa tsꞌiaaⁿ tsaⁿjndii na nntsꞌaa xjeⁿ jom.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ. Matseicueeñe  
2 Tyomꞌaaⁿ wenꞌaaⁿ xuee ndoꞌ

tsꞌaⁿ lqueeⁿ hasta na nljuꞌñꞌeⁿ. Jnda̱ wenꞌaaⁿ tsjom tîcwaaⁿꞌaⁿ, jnda̱


chii nntseiweeⁿ lqueeⁿ na ya naquiiꞌ chii jndyo na ñejnoomꞌm. 3 Ndoꞌ  

wꞌaa. Sa̱a̱ nchuaaꞌnaꞌ njñoom chom. tyjeꞌcañoom tsaⁿjndii na machꞌee


Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nntsꞌaa xjeⁿ nnꞌaⁿ. Tso nnoom:
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nnꞌaⁿ na ya cwilꞌa —Xeⁿ mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ
macoꞌñoom joona sa̱a̱ nnꞌaⁿ na tisꞌa Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwa catsa̱ꞌntjomꞌ
cwilꞌa, nntseicoom joona ñequio ljo̱ꞌmeiiⁿ na catseicwaqueⁿnaꞌ tyooꞌ
chom na tijoom canduuꞌ. joonaꞌ na nlcwaꞌ.
4 Tꞌo̱ Jesús:

Teitsꞌoomñe Jesús —Ja xocatsꞌaa na ljoꞌ ee waa


(Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ:
13 Quia
joꞌ jnaⁿ Jesús tsꞌo̱ndaa “Nchii cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ
Galilea, tjaaⁿ jndaa Jordán na na wandoꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ
nntseitsꞌoomñe Juan jom. 14 Sa̱a̱   chaꞌtso ñꞌoom na mañequiaa
tiñeꞌnquiaañe Juan na caluii na ljoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom.”
Tsoom:  
5 Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom tsaⁿjndii Jesús

—Cwa jnda̱ tyjeꞌcañoomꞌ ja Jerusalén tsjoom na ljuꞌ cwentaaꞌ


na catseitsꞌoomndyo̱ ꞌu meiiⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tqueeⁿ juu xqueⁿ tsiuꞌ
matsonaꞌ na ꞌu catseitsꞌoomndyuꞌ ja. watsꞌom tꞌmaⁿ. 6 Tsoom nnom Jesús:

Mateo 4 6

—Xeⁿ mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ cha nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na


Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwa cjuꞌndyuꞌ jo seiljeii profeta Isaías, matsonaꞌ:
nacje. Ee luaa matso ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ: 15 Nntseixueeñenaꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nñequiaaⁿ ꞌu na mꞌaⁿ ndyuaa cwentaaꞌ
luee ángeles cwentaaⁿꞌaⁿ na Zabulón ndoꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
calꞌana cwenta ꞌu. mꞌaⁿ ndyuaa cwentaaꞌ Neftalí.
Ndoꞌ nntyjeeꞌ lueena ꞌu Nntseixueeñenaꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
cha tincjaacañjom ljo̱ꞌ ncꞌeꞌ. na mꞌaⁿ ndyuaa ꞌndyoo
7 Quia joꞌ tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:
  ndaaluee,
—Ja tijoom catsꞌaa chaꞌna matsuꞌ ñequio ndyuaa xndyaaꞌ jndaa
luaaꞌ ee mati waa cwiicheⁿ ljeii Jordán,
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ: ñequio tsꞌo̱ndaa Galilea yuu
“Tintsaꞌ xjeⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ.” na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ
8 Jnda̱ chii tjañꞌoom tsaⁿjndii
  judíos.
Jesús cwii sjo̱ nandye. Joꞌ joꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ 16 Naⁿꞌñeeⁿ mꞌaⁿna nacje ꞌnaaⁿꞌ
nnom chaꞌtsoti nꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na mꞌaⁿ najaaⁿñe,
nnꞌaⁿ tsjoomnancue, ñequio na sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jnda̱ teitquiooꞌ cwii na
tꞌmaⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ joo. 9 Ndoꞌ   jeeⁿ caxueeñe jo nda̱a̱na.
tsoom nnom: Ndoꞌ mati mꞌaⁿna na manchjenaꞌ
—Chaꞌtso nmeiⁿꞌ nntio̱o̱ lꞌo̱ꞌ xeⁿ joona na wiꞌ cwitjoomna,
nlcoꞌ xtyeꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ ja. sa̱a̱ jeꞌ jnda̱ seicaxueeñenaꞌ jo
10 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nnoom, tso:
  nda̱a̱na.
—Quindyo̱oꞌ̱ nacañomya ꞌu 17 Xjeⁿꞌñeeⁿ jnaⁿnaꞌ na to̱ꞌ Jesús na

Satanás, ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom. Tsoom:


teiljeii matsonaꞌ: “Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ —Calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ee juu
nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ, ndoꞌ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
macanda̱ nnom nqueⁿ candiꞌntjomꞌ.” mandyocwjeꞌcañoomnaꞌ ꞌo.
11 Quia joꞌ ꞌndii tsaⁿjndii

jom. Ndoꞌ tquieꞌcañom ángeles, Maꞌmaⁿ Jesús ñequiee nnꞌaⁿ na


tyondyeꞌntjomna nnoom. cwitjeiiꞌ calcaa
(Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11)
Mato̱ꞌ Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa 18 Xjeⁿ na mawinom Jesús ꞌndyoo
Galilea ndaaluee Galilea, ljeiiⁿ we nnꞌaⁿ na
(Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15) ñenquii tsꞌaⁿ ntseinda, Simón, tsaⁿ
12 Quia jndii Jesús na jnda̱ na jndyu Pedro ñequio Andrés tyjee
mamꞌaaⁿ Juan pra̱so, tjalcweeⁿꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Cwitueeꞌna tsquiꞌ ꞌnaaⁿna
tsꞌo̱ndaa Galilea. 13 Tjaaⁿ tsjomꞌm
  tsꞌom ndaaluee ee nnꞌaⁿ cwitjeiiꞌ
Nazaret, sa̱a̱ taticaljooꞌñê joꞌ calcaa joona. 19 Tso Jesús nda̱a̱na:

joꞌ. Tjaaⁿ na nljooꞌñê tsjoom —Quiolajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ ja


Capernaum na mꞌaaⁿnaꞌ ꞌndyoo nntsꞌaa na nlaꞌtjomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ tachii
ndaaluee. Joꞌ joꞌ ndyuaa cwentaa cweꞌ calcaa.
nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ Zabulón ñequio Neftalí. 20 Joona mañoomꞌ ꞌndyena nlquiꞌ

14 Ndoꞌ joo ndyuaaꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ


  ꞌnaaⁿna, tyꞌelaꞌjomndyena ñꞌeⁿñê.
7 Mateo 4​, ​5

21 Ndoꞌna tja tjatyeeⁿ ljeiiⁿ cwiicheⁿ —Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ


we tsꞌaⁿ, ntseinda Zebedeo naⁿꞌñeeⁿ, na cwilaꞌno̱ⁿꞌ na ntyꞌiaandye jo
Jacobo ñꞌeⁿ tyjeeⁿ Juan. Ñjomndyena nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee naⁿꞌñeeⁿ
tsꞌom wꞌaandaa. Cwilaꞌyo̱na nlquiꞌ cwilaꞌjomndyena cantyja na
ꞌnaaⁿna ñequio tsotyena Zebedeo. matsa̱ꞌntjoom.
Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús joona. 22 Ndoꞌ 
4 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na

mañoomꞌ ꞌndyena wꞌaandaa ñꞌeⁿ chjooꞌ nꞌom cantyja jnaaⁿna, ee


tsotyena, tyꞌelajomndyena ñꞌeⁿñê. quia nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tꞌmaⁿ
nꞌomna.
Jesús maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ jndye nnꞌaⁿ 5 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na

(Lc. 6:17-19) cwitueeꞌndyecje jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


23 Tyomanom Jesús chaꞌwaa ee nndaana na nncꞌomna
tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomnancue xco.
naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿna. Tyoñequiaaⁿ 6 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ

ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿna chaꞌcwijom na


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ tyotseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ ñeꞌjndoꞌna ndoꞌ ñeꞌcwena ee na
chaꞌtso nnom ntycu na wiina. 24 Ndoꞌ   ntyjaaꞌ nꞌomna na nnda̱a̱ nlꞌana
tꞌom ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa yuu na matyꞌiomyanaꞌ. Ee
ndyuaa Siria. Naⁿꞌñeeⁿ tquiochona canda̱aꞌ̱ ya nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
chaꞌtso nnꞌaⁿwii na mꞌaaⁿ na cwicantyjaaꞌ nꞌomna.
cwitjoom jndye nnom ntycu ñequio 7 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na

na maquiinaꞌ joo. Mati ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na wiꞌ nꞌom ncꞌiaa, ee nncꞌoom
na cwileiꞌcho jndyetia joo, ñꞌeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wiꞌ tsꞌoom joona.
nnꞌaⁿ na maleiñꞌoom tycuweeꞌ, ndoꞌ 8 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ

ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwitjoom tycutqueeⁿ. na ljuꞌ naquiiꞌ nꞌom, ee nntyꞌiaa


Seinꞌmaaⁿ joona. 25 Joꞌ chii tꞌmaⁿ
  nda̱a̱na nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. 9 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na

Jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea, ñꞌeⁿ cwitaꞌya ncꞌiaa na cwilaꞌntjaꞌndye,


nnꞌaⁿ ndyuaa njoom Decápolis, ñꞌeⁿ ee nntseicajndyu Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona
tsjoom Jerusalén, ñꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa ntseinaaⁿ.
Judea, ndoꞌ xndyaaꞌ jndaa Jordán. 10 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ

na cwintyjo̱ ncꞌiaana joona ncꞌe na


Jesús mañequiaaⁿ ñꞌoom mꞌaⁿna cantyja na matyꞌiomyanaꞌ,
na wacatyeeⁿ cjooꞌ ta ee laꞌxmaⁿ naⁿꞌñeeⁿ cantyja na

5  uia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na


Q
jndye nnꞌaⁿ, tjawaaⁿ cwii ta.
Jnda̱ na tjacjom, tyꞌentyjaꞌ nnꞌaⁿ na
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
11 ’Mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ quia

na cwilaꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌo, ndoꞌ quia


cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. 2 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
  cwitaꞌwiꞌna ꞌo ndoꞌ cwitueeꞌna
tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. chaꞌtso nnom ñꞌoomwiꞌ nacjoꞌyoꞌ
na cweꞌ cantu ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ
Nmeiiⁿ mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿya. 12 Cꞌomꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ

(Lc. 6:20-23) nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ catseicwaljooꞌtinaꞌ na


3 Tsoom: neiⁿꞌyoꞌ ee tꞌmaⁿ naya cwentaꞌyoꞌ
Mateo 5 8

cwiwiwe cañoomꞌluee. Ee malaaꞌtiꞌ ñequio tsjoomnancue, xocaꞌndiinaꞌ


tyoleiꞌntyjo̱ nnꞌaⁿ profetas na meiⁿcwii ljeii cachjoo na ndiiꞌnaꞌ
tyoñeꞌquia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, hasta
tandyo xuee, cwii tjo̱o̱cheⁿ na xjeⁿ jnda̱ jluiꞌljuuꞌñꞌeⁿnaꞌ. 19 Ncꞌe

nntjomꞌ ꞌo nawiꞌñeeⁿ. na luaaꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na


titseicanda̱ cwii ñꞌoommeiiⁿ na
Cwiluiindyo̱ tsjaaⁿꞌchjeⁿꞌ ndoꞌ chom cachjoonaꞌ, ndoꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱
(Mr. 9:50; Lc. 14:34-35) ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ya meiiⁿ tilaꞌcanda̱na
13 ’ꞌO cwiluiindyoꞌ tsjaaⁿꞌchjeⁿꞌ, juunaꞌ, tjaa yuu lꞌueñê cantyja na
sa̱a̱ xeⁿ na jnda̱ jluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ, matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ
¿ljoꞌ ñꞌeⁿ cwii nleichjeⁿꞌnndaꞌnaꞌ? juu na matseicanda̱ ñꞌoommeiiⁿ
Meiⁿchjoo tjaa yuu cwii nleilꞌuenaꞌ, ndoꞌ naljoꞌ maꞌmo̱ⁿ na calꞌa ncꞌiaaꞌ,
joꞌ chii cweꞌ cwityeⁿnquieeꞌ nnꞌaⁿ juu matseijndaaꞌñenaꞌ na tꞌmaⁿ
ndoꞌ cwicandyuena joonaꞌ. lꞌueñe cantyja na matsa̱ꞌntjom
14 ’ꞌO cwiluiindyoꞌ chom
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Joꞌ chii candyeꞌyoꞌ

na cwiwixuee jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ nntsjo̱o,̱ xeⁿ tilacanda̱aꞌ̱ ndyoꞌtiꞌyoꞌ


tsjoomnancue. Cwii tsjoom na jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchiiti na
wacatyeeⁿ xqueⁿ ta, xocanda̱a̱ cwilꞌa nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ
nncwantyꞌiu juunaꞌ. 15 Mati   na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés,
xotseicwꞌaa tsꞌaⁿ cwii xjocanti quia joꞌ xonnda̱a̱ ntsaquieeꞌndyoꞌ
ndoꞌ nncwjaaꞌñeyom juunaꞌ nacjeeꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. Macaⁿnaꞌ
tsꞌoom castom. Maxjeⁿ nntseintyja na ꞌo nncwinomꞌtiꞌyoꞌ na ya nlꞌaꞌyoꞌ
tsꞌaⁿ juunaꞌ cha ya nntseixueenaꞌ nchiiti chaꞌna cwilꞌa naⁿꞌñeeⁿ.
nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ naquiiꞌ
wꞌaa. 16 Malaaꞌtiꞌ cꞌomꞌ ꞌo na

Maꞌmo̱ⁿ Jesús na tilaꞌwja̱ay
̱ a ncꞌiaaya
calaxueendyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ cha (Lc. 12:57-59)
nlaꞌno̱ⁿꞌna na cwilꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso 21 ’ꞌO jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na tyolue
nnom na matyꞌiomyanaꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ nda̱a̱ welooya na matsonaꞌ:
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena “Tintseicueꞌ xꞌiaꞌ ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. tsꞌaⁿ na nntsꞌaa na ljoꞌ, maxjeⁿ
nntꞌuiityeⁿnaꞌ juu.” 22 Joꞌ chii nndyeꞌyoꞌ

Maꞌmo̱ⁿ Jesús cantyja ꞌnaaⁿꞌ nntsjo̱o,̱ meiiⁿ cweꞌ na nntseiwꞌii


ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ tsꞌaⁿ xꞌiaaꞌ maxjeⁿ nntꞌuiityeⁿnaꞌ
17 Mati tso Jesús: jom. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ
—Ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na jndyo̱o̱ na na matseineiⁿ ñꞌomjnaaⁿꞌ nnom
nntseityuiiꞌa chiuu waa na tꞌmaⁿ xꞌiaaꞌ, maxjeⁿ nntuꞌxeⁿ nnꞌaⁿ na
ljeii na tqueⁿ Moisés, meiⁿ ñꞌoomꞌ cwiluiitquiendye watsꞌom tꞌmaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñeꞌquia profetas. juu. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
Jndyo̱o̱ na nntseicanda̱ya joonaꞌ nntseijoomꞌñe quiooꞌ xꞌiaaꞌ, maxjeⁿ
cha nleiꞌtquiooꞌ chiuu waa na matsonaꞌ na nntioomñê juunaꞌ naquiiꞌ
mayuuꞌcheⁿ ñeꞌcatꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ. 18 Ee   chom bꞌio.
mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ 23 ’Joꞌ chii quia na maꞌtiooꞌ ꞌnaⁿ jo

yocheⁿ na ndicwaⁿ waa tsjo̱ꞌluee nnom tio na mañequiaaꞌ cwentaaꞌ


9 Mateo 5

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ xeⁿ juu xjeⁿꞌñeeⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿꞌ tsꞌo̱ꞌ ntyjaya,
macjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ na tiya mꞌaaⁿ queⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom
xꞌiaꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ, 24 quia joꞌ caꞌndiiꞌ
  na matyjeeꞌ ndoꞌ matquieꞌ juunaꞌ
ꞌnaⁿꞌ joꞌ joꞌ, chii cjaꞌ, catsaꞌjndyeeꞌ na cha xotseitjo̱oṉ dyuꞌtiꞌ. Ee ñecuaa
caljoyaandyoꞌ ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ. Nda̱nquia, meiiⁿ na tacanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ sa̱a̱ nncuꞌ
chii candyoꞌnndaꞌ na nñequiaaꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ. Ee xeⁿ tiqueⁿꞌ
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cheⁿnncuꞌ xjeⁿ cantyja ꞌnaⁿꞌ, meiiⁿ
25 ’Yocheⁿ na ndicwaⁿ wanaaⁿ,
  na canda̱aꞌ̱ ndyuꞌ ñeꞌcꞌoomꞌ, maxjeⁿ
queⁿndyuꞌ na caljondyoꞌyaꞌyoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu bꞌio.
ñꞌoom na maleichuunaꞌ ꞌo
ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ cha tintsꞌaanaꞌ na juu Ticato̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ na jnda̱ tꞌunco
tsꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌntiaaꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñe (Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18)
nntseiquioom ꞌu lꞌo̱ jwe. Ndoꞌ 31 ’Mati waa ñꞌoom na tyoñequiaa
jweꞌñeeⁿ nñequiaaⁿ cwenta ꞌu Moisés na meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
luee sondaro, Ndoꞌ joona mana matseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ scuuꞌ,
nntueeꞌna ꞌu wꞌaancjo. 26 Mayuuꞌcheⁿ
  tsaⁿꞌñeeⁿ nnoomꞌm na nluii ljeii
matsjo̱o̱ njomꞌ, xocaluiꞌ joꞌ joꞌ, hasta cantyja na mato̱ⁿꞌñê ñꞌeⁿ scoomꞌm.
quia na jnda̱ tiomꞌnchaaꞌndyuꞌ. 32 Sa̱a̱ jeꞌ candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na

nntsjo̱o̱ nnco̱. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ


Tiya na matseiqueeⁿ na matseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ scuuꞌ,
tsꞌom tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ cwii na meiⁿnquia na sꞌaa scoomꞌm
27 ’ꞌOjnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na na nchii ñetꞌoomya ñequio cwiicheⁿ
tyoñeꞌquia nnꞌaⁿ na matsonaꞌ: tsꞌaⁿ, chaꞌcwijom nqueⁿ machꞌeeⁿ
“Tijoom xuee nncꞌoomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ na cꞌoomya scoomꞌm ñꞌeⁿ cwiicheⁿ
cwiicheⁿ tsꞌaⁿ.” 28 Sa̱a̱ nndyeꞌyoꞌ
  tsꞌaⁿ. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
nntsjo̱o,̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nncoco ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ, matsonaꞌ na
cweꞌ mantyꞌiaaꞌ cwii yuscu na cweꞌ mꞌaⁿyana.
matseiqueeⁿ tsꞌoom juu, maxjeⁿ
matsonaꞌ na mamꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿñe ee Maꞌmo̱ⁿ Jesús na tintjeiiꞌa
na luaaꞌ matseitioom. ñꞌoom jiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
29 ’Macweꞌ joꞌ xeⁿ cantyja na

33 ’Mati jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na
mantyꞌiaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na tyolue nnꞌaⁿ teiyo nda̱a̱ welooya
matseiꞌtjo̱oṉ dyuꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na matsonaꞌ: “Tilqueⁿꞌtyeⁿꞌ
queⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na ñꞌoom na ntyjiꞌyaꞌ na xonda̱a̱
macwjiꞌ tsꞌom njomꞌ ndoꞌ matquieꞌ nntseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ, sa̱a̱ ñꞌoom na
juunaꞌ cha taxocatseitjo̱on ̱ dyuꞌtiꞌ. jnda̱ tqueⁿꞌtyeⁿꞌ, catseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ
Ee ñecuaa meiiⁿ na tacanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ juunaꞌ nnom Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom.”
sa̱a̱ nncuꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ. Ndoꞌ 34 Sa̱a̱ jeꞌ nnco̱ matsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ:

xeⁿ tiñeꞌqueⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ Meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na


cantyja ꞌnaⁿꞌ, meiiⁿ na canda̱aꞌ̱ ndyuꞌ nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom jiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñeꞌcꞌoomꞌ, meiⁿchiuucheⁿ Ee jom tjacantyja na tꞌmaⁿ
bꞌio nncjuꞌnaꞌ ꞌu. 30 Ndoꞌ xeⁿ
  cwiluiiñê. Mati meiⁿcwii ñꞌoom
wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ
Mateo 5 10

ñꞌoom na ntyjii cañoomꞌluee, ee xꞌiaaⁿꞌaⁿ seiquieeꞌñê, mati


juunaꞌ cwiluiiñenaꞌ ndio ꞌnaaⁿꞌaⁿ, catjom jom. Aa tseiꞌnꞌom xꞌiaaⁿꞌaⁿ
ndoꞌ na ljoꞌ nnduꞌyoꞌ matseijomnaꞌ tcoom, maxjeⁿ mati jom majoꞌti
na cwinduꞌyoꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. catjoom.” 39 Sa̱a̱ jeꞌ nnco̱ matsjo̱o̱

35 Meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ


  nndyeꞌyoꞌ: Tilꞌueendyuꞌ na
na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom na ntyjii nnjoom quia na macoꞌwiꞌ tsꞌaⁿ
tsjoomnancue, ee juunaꞌ mꞌaaⁿnaꞌ ꞌu. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ na mmeiⁿꞌ ndaꞌ ntsmaⁿꞌ ntyjaya, mati
nnduꞌyoꞌ naljoꞌ, matseijomnaꞌ na ntyjatymaaⁿꞌ quiaaꞌ na mmeiiⁿꞌeⁿ
cwinduꞌyoꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ndaꞌ. 40 ꞌÑeeⁿ juu na maqueⁿ ñꞌoom

meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ nacjoꞌ na ñeꞌcueeꞌ ñꞌoom ꞌu watsꞌiaaⁿ


na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom na ntyjii ñeꞌcwjeeⁿꞌeⁿ cotomꞌ, mati quiaaꞌ na
tsjoom Jerusalén, ee tsjoomꞌñeeⁿ nncjaañꞌoom liaasoꞌ. 41 ꞌÑeeⁿ juu

cwiluiiñenaꞌ tsjoomꞌ nquii na machꞌee na jndeiꞌnaꞌ cjaꞌ ñꞌeⁿñê


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsa̱ꞌntjom. Ndoꞌ na ncjaꞌchuꞌ xuu ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwii
na nnduꞌyoꞌ naljoꞌ matseijomnaꞌ na kilómetro, cjaꞌ meiiⁿ we. 42 Tsꞌaⁿ na

cwinduꞌyoꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ



36 macaⁿ ꞌnaⁿ njomꞌ, quiaaꞌ nnoom,
meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌ cjoꞌ ndoꞌ tsꞌaⁿ na maco̱ⁿ, nchii nntsaꞌ
nncuꞌ ee ꞌu tjaa ljoꞌ tseixmaⁿꞌ ndooꞌ ticandiꞌ.
na nntsaꞌ na nleicanchiiꞌ oo
nleintom meiiⁿ ñeꞌcwii sooxqueⁿꞌ. Cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ na
Macanda̱ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnda̱a̱ jndoo jaa
nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ. Joꞌ chii na nntsuꞌ (Lc. 6:27-28, 32-36)
ñꞌoomꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ na 43 ’Mati ꞌo jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom

matsuꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 37 Quia na


  na tyolue nnꞌaⁿ teiyo, na matsonaꞌ:
macwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cwii ñꞌoom ndoꞌ “Catsaꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ ndoꞌ
matsuꞌ na mayuuꞌ juunaꞌ, catsꞌaanaꞌ catseita̱aꞌ̱ tsꞌomꞌ tsꞌaⁿ na jndooꞌ ꞌu.”
na mayuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na 44 Sa̱a̱ jeꞌ nnco̱ matsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ:

matsuꞌ na tiyuuꞌ, catsꞌaanaꞌ na tiyuuꞌ Calꞌaꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na


ñꞌoomꞌñeeⁿ. Ee cantyjati ñꞌoom jndoo ꞌo. Ndoꞌ calaneiⁿꞌyoꞌ nnom
na nntseicwaljoꞌtiꞌ na nntseijndeiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
ꞌndyoꞌ hasta nntseitiuuꞌ na nntsuꞌ jiiꞌ cwitaꞌwiꞌ ꞌo. 45 Quia joꞌ nluiindyoꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñꞌoomꞌñeeⁿ cwinaⁿnaꞌ ntseinda Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ


na mꞌaaⁿ nquii tsaⁿjndii. cañoomꞌluee. Ee jom machꞌeeⁿ na
mantyꞌiaaꞌ ñeꞌquioomꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ
Ticalꞌueendyo̱ na nnjoom na na ya nnꞌaⁿndye ndoꞌ mati nnꞌaⁿ
cwitaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ jaa na wiꞌndye. Ndoꞌ matseicuaaꞌaⁿ
(Lc. 6:29-30) yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa na
38 ’ꞌO jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na
  matyꞌiomyanaꞌ, ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilꞌa
tyolue nnꞌaⁿ teiyo na matsonaꞌ: na ticatyꞌiomyanaꞌ. 46 Ee xeⁿ macanda̱

“Cwaaⁿ cwii nnom nawiꞌ machꞌee nnꞌaⁿ na wiꞌ nꞌom ꞌo, cwilꞌaꞌyoꞌ na
tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, mati nleijndaaꞌ wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ¿aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na
na nntjom jom. Aa tsꞌomnnom cjaaweeꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? ¿Aa nchii
11 Mateo 5​, ​6

majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom na cweꞌ cwilꞌaya na ya nnꞌaⁿndye.


sꞌom cwentaaꞌ gobiernom? 47 Ndoꞌ   Ee joona jeeⁿ ya nquiuna na
xeⁿ cweꞌ ncjoondyoꞌ cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ jndooꞌcheⁿ nnꞌaⁿ cwimeintyjeeꞌna,
na xmaⁿndyoꞌ, ¿yuuwaa na jeeⁿ ya cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee malaaꞌtiꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom ndoꞌ jo nqui nantaa.
na tyoolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ cweꞌ
48 Cꞌomꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
  tomti juu na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ nquii Tsotyeꞌyoꞌ na nnꞌaⁿ joona joꞌ na cwitaꞌntjomna.
mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, canda̱aꞌ̱ mꞌaaⁿ na 6 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, quia matseiꞌneiⁿꞌ

candyaꞌ tsꞌoom joona. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cjaꞌquieꞌ naquiiꞌ


waꞌ, catseicuꞌ ꞌndyootsꞌaꞌ, ndoꞌ
Maꞌmo̱ⁿ Jesús na calꞌaaya catseineiⁿꞌ nnom Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ
jndye nnom naya na titquiooꞌñe. Ndoꞌ jom na noomꞌm

6 ’Queⁿꞌyoꞌ cwenta quia na nlꞌaꞌyoꞌ


cwii nnom na matyꞌiomyanaꞌ,
nchii nlꞌaꞌyoꞌ cweꞌ cha na cantyꞌiaa
meiiⁿ titquiooꞌñê, nntseinoomñê ljoꞌ
na matseitjo̱on ̱ aꞌ ꞌu.
7 ’Quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom

nnꞌaⁿ, ee xeⁿ na ljoꞌ, tjaaꞌnaⁿ naya Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tanduꞌyoꞌ ñꞌoom na


ꞌnaⁿꞌyoꞌ jo nnom Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ ñejuu ñejuunaꞌ, chaꞌxjeⁿ quilꞌa
cañoomꞌluee. 2 Cweꞌ ncꞌe joꞌ quia
  nnꞌaⁿ na ticataꞌjnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
macheꞌ naya cwii tsꞌaⁿ, catsaꞌ na Ee joona cwilaꞌtiuuna na jndye
ñenncuꞌ ntyjiꞌ, tintseixuaandyuꞌ. Ee ndiiꞌ cwiluena, joꞌ na mañeeⁿ. 8 ꞌO 

mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaya na ya jeꞌ tilꞌaꞌyoꞌ chaꞌna cwilꞌa joona. Ee


nnꞌaⁿndye. Cwiꞌoona lanꞌom ñequio Tsotyeꞌyoꞌ ntyjiijndaaꞌñê cwaaⁿ
nꞌom nantaa cꞌuaa ndyueena na ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ ꞌo cwii tjo̱o̱cheⁿ
cwilꞌana naya ndyeñeeⁿꞌ, cha queⁿ na cwitaⁿꞌyoꞌ nnoom. 9 Quia na

nnꞌaⁿ cwenta ndoꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, luaa


nnꞌaⁿ joona. Mayuuꞌcheⁿ nntsjo̱o̱ canduꞌyoꞌ:
nndyeꞌyoꞌ, cweꞌ tomti juu cantyja Tsotya̱ay̱ â na mꞌaaⁿꞌ cañoomꞌluee,
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona, joꞌ ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ
na cwitaꞌntjomna. 3 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, quia
  xueꞌ.
na macheꞌ naya tsꞌaⁿ, ticaꞌmo̱ⁿꞌ na 10 Candyo cantyja na matsa̱ꞌntjomꞌ.
nljeii cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, meiiⁿ tsꞌaⁿ na Caluii cantyja na lꞌue tsꞌomꞌ
jeeⁿ ya ñꞌoom ñꞌeⁿndyuꞌ. 4 Catsꞌaanaꞌ
  nnom tsjoomnancue chaꞌxjeⁿ
na ñenncuꞌ ntyjiꞌ naya na macheꞌ. na macwiluii cañoomꞌluee.
Ndoꞌ nquii Tsotyeꞌ na mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ 11 Quiaaꞌ nantquie ꞌnaⁿꞌ na
ljoꞌ macheꞌ na cweꞌ ntyꞌiu, jom macaⁿnaꞌ jâ xuee jeꞌ.
nntseinoomñê ljoꞌ na matseitjo̱on ̱ aꞌ ꞌu. 12 Catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jâ natia
na jnda̱ lꞌaayâ chaꞌxjeⁿ jâ
Maꞌmo̱ⁿ Jesús chiuu nlana̱aⁿ̱ ya nnom cwilatꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ nnꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nda̱ay
̱ â.
(Lc. 11:2-4) 13 Cateijndeiꞌ na ticjaachuunaꞌ
5 ’ꞌO quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom jâ na nlꞌaayâ yuu na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, talꞌaꞌyoꞌ chaꞌna joo nnꞌaⁿ ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ.
Mateo 6 12

Ndoꞌ catseicandyaandyuꞌ jâ cantyꞌua na nlaꞌndaaꞌ joonaꞌ,


cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu natia. ndoꞌ yuu na nlquii chꞌmeiⁿ,
Ee chaꞌwaa na yo na cwii wjaanaꞌ ndoꞌ yuu na nnda̱a̱ nncꞌooquieꞌ
ꞌu cwiluiindyuꞌ na matsa̱ꞌntjomꞌ, naⁿcantyꞌue na nntjeiiꞌna joonaꞌ.
ndoꞌ cwiluiindyuꞌ najnduꞌ, 20 Sa̱a̱ joo naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ na quitꞌmaⁿ

ndoꞌ tseixmaⁿꞌ na nꞌomꞌyoꞌ calatjomꞌyoꞌ joonaꞌ jo


catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu. Amén. nandye cañoomꞌluee yuu na
14 ’Xeⁿ ꞌo cwilatꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ
  xocwaꞌ cantyꞌua, meiⁿ na nlquii
nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nda̱aꞌ̱ yoꞌ, chꞌmeiⁿ ndoꞌ meiⁿ na nncꞌooquieꞌ
quia joꞌ mati Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ naⁿcantyꞌue na nntjeiiꞌ joonaꞌ.
cañoomꞌluee, nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌo 21 Ee yuu na cwilaꞌweꞌyoꞌ naya

na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ nnoom. 15 Sa̱a̱


  na cwilatjomꞌyoꞌ, joꞌ joꞌ ntyjaaꞌ
xeⁿ ꞌo ticalatꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nda̱aꞌ̱ yoꞌ, quia
joꞌ mati Tsotyeꞌyoꞌ xocatseitꞌmaⁿ Tsꞌom nnom tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ
tsꞌoom ꞌo jnaⁿꞌyoꞌ na waa. lámpara
(Lc. 11:34-36)
Cantyja na nntseiꞌcwejndoꞌñe tsꞌaⁿ 22 ’Quia na mandiꞌ ñꞌoom na
16 ’Quia na cwilaꞌcwejndoꞌndyoꞌ, mayuuꞌ, matseijomnaꞌ ꞌu chaꞌna tsꞌaⁿ
tilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na taquiomya nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tquiooꞌya na xuee mantyꞌiaaꞌ.
cweꞌ cha na caliu nnꞌaⁿ na ljoꞌ Ee quia matseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoom na
cwilꞌaꞌyoꞌ. Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ mayuuꞌñeeⁿ quia joꞌ mateijndeiinaꞌ
cwilꞌayana taquiomya nda̱a̱na, chaꞌwaa na mꞌaaⁿꞌ. 23 Sa̱a̱ xeⁿ

cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tiñeꞌcandiꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ,


cwilaꞌcwejndoꞌndyena. Mayuuꞌcheⁿ matseijomnaꞌ ꞌu chaꞌna tsꞌaⁿ na tisꞌa
nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ cweꞌ tomti nꞌomnnom na mꞌaaⁿ na nchjaaⁿꞌ.
juu na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ Ee meiiⁿ na mandiꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ
joona, joꞌ na matseinoomñenaꞌ na sa̱a̱ xeⁿ tixocatseiꞌno̱ⁿꞌ na mayuuꞌ
cwilaꞌcweꞌjndoꞌndyena. 17 Sa̱a̱ ꞌu
  juunaꞌ, naquiiꞌ tsꞌomꞌ matseiꞌxmaⁿꞌ
jeꞌ quia matseiꞌcwejndoꞌndyuꞌ, chaꞌcwijom na jaaⁿñeñꞌeⁿ.
cwjaaꞌndyuꞌ ncheⁿꞌ xqueⁿꞌ, camaⁿꞌ
njomꞌ, 18 cha ticwitquiooꞌ jo nda̱a̱

Xonda̱a̱ nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nda̱a̱ we
nnꞌaⁿ na matseiꞌcwejndoꞌndyuꞌ, patrom
macanda̱ nquii Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ na (Lc. 16:13)
titquiooꞌñê nlqueeⁿ cwenta. Ndoꞌ 24 ’Tjaaꞌnaⁿꞌñeeⁿ juu na nnda̱a̱
jom na noomꞌm meiiⁿ titquiooꞌñê, nndiꞌntjomtyeⁿ nnom we patrom na
nntioꞌnaaⁿñê ꞌu. ñejom. Ee nncꞌoom tsꞌaⁿ na ticueeꞌ
tsꞌoom cwii patromꞌñeeⁿ, ndoꞌ
Jeeⁿ jnda naya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ nncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom cwiicheⁿ. Oo
cañoomꞌluee nntsꞌaanaꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌñê cwii
(Lc. 12:33-34) naⁿꞌñeeⁿ, ndoꞌ cwiicheⁿ tilꞌueñe. Xeⁿ
19 ’Tilatjomꞌyoꞌ
ꞌnaⁿ na jndanaꞌ na jeeⁿ cwiqueⁿndyoꞌ na nlaꞌtjomꞌyoꞌ
nnom tsjoomnancue yuu mꞌaⁿ ꞌnaⁿ na nleityandyoꞌ xocjuꞌnaaⁿñenaꞌ
13 Mateo 6​, ​7

na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, niomnaꞌ xuee jeꞌ ndoꞌ ꞌio cha


ee we ntyja nmeiⁿꞌ xonda̱a̱ nlconaꞌ, majndeiiticheⁿ ntyjeeⁿ
nndyeꞌntjomꞌyoꞌ na ñejom. chiuu nlcweeꞌyoꞌ liaa, ꞌo nnꞌaⁿ na
ticalaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ. 31 Joꞌ chii

Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌeeⁿ cwenta tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ


ntseinaaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ: “¿Chiuu
(Lc. 12:22-31) nlꞌaayo̱o̱ na nlcwaaꞌa ndoꞌ na
25 ’Cweꞌ ncꞌe joꞌ, nndyeꞌyoꞌ nncwa̱ay ̱ a?” oo nnduꞌyoꞌ: “¿Chiuu
nntsjo̱o:̱ Tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye nlꞌaayo̱o̱ na nleijndaaꞌ liaaya?” 32 Ee  

mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cwitandoꞌyoꞌ ñenquiiꞌcheⁿ nmeiⁿꞌ cwilꞌueeꞌndye


tsjoomnancue, ljoꞌ na nlcwaꞌyoꞌ oo nnꞌaⁿ na ticꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ
na nncweꞌyoꞌ, ndoꞌ liaꞌyoꞌ chiuu Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ nqueⁿ na cwiluiiñê
nleitsaaⁿꞌndyoꞌ. Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee
mantyjeeⁿ cantyjati na cwitandoꞌyoꞌ mantyjeeⁿ na tjo̱on ̱ dyoꞌ chaꞌtso
majndeiiticheⁿ na cweꞌ nantquie nmeiⁿꞌ. 33 Sa̱a̱ najndyee quiandyoꞌ

na cwicwaꞌyoꞌ. Mantyjeeⁿ hasta na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. Ndoꞌ


chaꞌwaandyoꞌ ꞌo, majndeiiticheⁿ na calꞌaꞌyoꞌ yuu na matyꞌiomyanaꞌ
cweꞌ liaa na cwicweeꞌyoꞌ. 26 Queⁿꞌyoꞌ
  chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌoom, quia
cwenta cantyja ꞌnaaⁿ cantsaa na joꞌ nñequiaaⁿ chaꞌtso nmeiⁿꞌ na
maꞌntyja jo nandye. Jooyoꞌ tjaa macaⁿnaꞌ ꞌo. 34 Joꞌ chii tincꞌomꞌyoꞌ

ljoꞌ cwinomyoꞌ na nntyjeendyeyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ


na nlaꞌweyoꞌ nantquie na nleilꞌue cantyja ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaⁿ na nlcaⁿnaꞌ ꞌo
ꞌio cha. Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, nquii xuee na cwii wjaanaꞌ. Ee xuee ꞌio
Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee waanquia ñꞌomtiuu cwentaaꞌnaꞌ.
mañequiaaⁿ na cwicwaꞌ jooyoꞌ. Ndoꞌ Xuee jeꞌ maleiꞌtyeⁿ nawiꞌ na chuunaꞌ
ꞌo cajndandyoꞌtiꞌyoꞌ ntyjeeⁿ, nchiiti cwentaꞌyoꞌ.
cantsaa. 27 Mati ¿cwaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo

nnda̱a̱ nntsꞌaa na nleitcooñeti cweꞌ Tilꞌueeꞌndyo̱ jnaaⁿ nnꞌaⁿ


na jeeⁿ jndye matseitiuu? (Lc. 6:37-38, 41-42)

7
28 ’Quia joꞌ ¿chiuu na jeeⁿ jndye
  ’Tilꞌueeꞌndyoꞌ jnaaⁿ nnꞌaⁿ na
mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja chiuu cweꞌ xjeⁿto ꞌo cha ticuꞌxeⁿ
na nleitsaaⁿꞌndyoꞌ? Queⁿꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. 2 Ee mañejuuti ñꞌoom

cwenta, nꞌoom ljaaꞌ quiiꞌ jnda̱a,̱ ya na cwilꞌueꞌyoꞌ nacjoo ncꞌiaaꞌyoꞌ,


cwiwijnda̱naꞌ. Neiⁿncooꞌ cwiwaaꞌ majuunaꞌ nleilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ljaaꞌ. Tiquilꞌanaꞌ tsꞌiaaⁿ, meiⁿ na nncuꞌxeⁿnaꞌ ꞌo. Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ
tiquilꞌanaꞌ tsaⁿ na nluii liaanaꞌ. 29 Sa̱a̱
  na cwitjeiꞌyoꞌ cwenta na catꞌuiinaꞌ
nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o:̱ Juu rey Salomón ncꞌiaaꞌyoꞌ, malaaꞌtiꞌ nntsꞌaaⁿ
meiiⁿ jeeⁿ tyañê, ndoꞌ tjacantyja ñꞌeⁿndyoꞌ. 3 ¿Chiuu na jeeⁿ maqueⁿꞌ

na ya ꞌnaⁿ na tyoleichom, sa̱a̱ cwenta meiiⁿ chjoowiꞌ ljoꞌ machꞌee


tîcatseijomnaꞌ na neiⁿncooꞌ liaⁿꞌaⁿ xꞌiaꞌ? Ndoꞌ manncuꞌtiꞌ tiqueⁿꞌ
chaꞌna neiⁿncooꞌ cwii ljaaꞌmeiⁿꞌ. cwenta na tꞌmaⁿ matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ.
30 Ndoꞌ xeⁿ laaꞌtiꞌ matseichjoomñe
  Machꞌeenaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ chaꞌcwijom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljaaꞌ quiiꞌ jnda̱a̱ na jeeⁿ ndoꞌ ntquiooꞌ jnda̱ na njom
Mateo 7 14

tsꞌomnnom xꞌiaꞌ, sa̱a̱ meiⁿchjoo nntseicanaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom


tiqueⁿꞌ cwenta tsꞌoom tscaaꞌ na chaꞌcwijom ꞌndyootsꞌa jo nnom.
njom tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ. 4 ¿Aa  
9 ’¿ꞌÑeeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na mꞌaaⁿ

nntsuꞌyuꞌ nnom xꞌiaꞌ: “Cwa, quiaaꞌ yucachjoo jnda, ndoꞌ xeⁿ macaaⁿ
na nncwjiiꞌa ntquiooꞌ jnda̱ na njom tyooꞌ njomꞌ, aa nñequiaaꞌyuꞌ tsjo̱ꞌ
tsꞌomnjomꞌ”? Ndoꞌ ꞌu jeꞌ ndicwaⁿ nnoom? Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ nntsꞌaa na
njom tsꞌoom tscaaꞌ tsꞌomnjomꞌ. 5 ꞌU  ljoꞌ. 10 Ndoꞌ xeⁿ macaⁿ yucachjoo

tsꞌaⁿ na we waa na matseixmaⁿꞌ jndaꞌ cwii catscaa njomꞌ, ¿aa


cwjiꞌjndyeeꞌ tsꞌoom tscaaꞌ na njom nñequiaaꞌyuꞌ catsuu nnoom?
tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ quia joꞌ tquioꞌyaꞌ Xocatsaꞌ na ljoꞌ. 11 Quia joꞌ ꞌo nnꞌaⁿ

na nncwjiꞌ ntquiooꞌ jnda̱ na njom na tia nnꞌaⁿndyoꞌ, xeⁿ manquiuꞌyoꞌ


tsꞌomnnom xꞌiaꞌ. na nñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na ya nda̱a̱
6 ’Tiñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na
  ndaꞌyoꞌ, majndeiiticheⁿ nquii
ljuꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee
ticalaꞌñꞌoomꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nñequiaaⁿ ꞌnaⁿ na yaticheⁿ nda̱a̱
ticalaꞌxmaⁿ na nntoꞌñoom joonaꞌ. Ee nnꞌaⁿ na cwitaⁿ nnoom.
xeⁿ na luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ matseijomnaꞌ 12 ’Quia joꞌ meiⁿnquia na lꞌue

chaꞌcwijom cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ


na ya na laꞌxmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ majoꞌti calꞌaꞌ ꞌo ñꞌeⁿndye joona. Ee
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ calueꞌ. Ndoꞌ laaꞌtiꞌ matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ
calueꞌñeeⁿ nntaꞌqueⁿyoꞌ na Moisés ñequio ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
nntquiiyoꞌ ꞌo. Meiⁿ tiñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ tyoñeꞌquia profetas tandyo xuee.
na jnda nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, ee xeⁿ na ljoꞌ
nlꞌaꞌyoꞌ, matseijomnaꞌ chaꞌcwijom Catsaquia̱aꞌ̱ a ꞌndyootsꞌa na cantuu
cwitueꞌyoꞌ tsꞌuaa ta̱ꞌ na jeeⁿ jnda (Lc. 13:24)
nda̱a̱ calcu. Ndoꞌ calcuꞌñeeⁿ cweꞌ 13 ’ꞌO catsaquieꞌyoꞌ ꞌndyootsꞌa
nntyueyoꞌ joonaꞌ. cantuu na nncꞌomꞌyoꞌ natooꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee waa ꞌndyootsꞌa
Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia joꞌ tmeiⁿ na matseicanaaⁿñenaꞌ nato
nntoꞌñoomꞌyoꞌ tꞌmaⁿ. Juunaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ tsꞌaⁿ
(Lc. 11:9-13; 6.31) na nntsuuñe ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ
7 ’Ñequiiꞌcheⁿ cataⁿꞌyoꞌ nnom cwiꞌooquieꞌ joꞌ joꞌ. 14 Sa̱a̱ ꞌndyootsꞌa

Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia joꞌ nndaꞌyoꞌ juu na cantuu matseicanaaⁿñenaꞌ nato


cwitaⁿꞌyoꞌ. Ñequiiꞌcheⁿ calꞌueꞌyoꞌ cajneiⁿ. Natoꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ
chiuuya jo nnoom quia joꞌ nliuꞌyoꞌ. tsꞌaⁿ na ticantycwii na nncwandoꞌ
Ñequiiꞌcheⁿ caꞌmaⁿꞌyoꞌ jom quia sa̱a̱ tijndye nnꞌaⁿ cwiliu juunaꞌ.
joꞌ nnaaⁿ chaꞌcwijom ꞌndyootsꞌa
jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 8 Ee cwii tsꞌaⁿ na

Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ta̱aꞌ̱
waa na macaaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsꞌoom
maxjeⁿ nncoꞌñoom juunaꞌ. Ndoꞌ (Lc. 6:43-44)
mati tsꞌaⁿ na malꞌue yuu na lꞌue 15 ’Calꞌaꞌyoꞌ
cwenta ñequio joo
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, maxjeⁿ nljeiiⁿ. nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ ñꞌoom cwiñeꞌquia.
Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na maꞌmaⁿ, maxjeⁿ Cwiquieꞌcañomna ꞌo na ndooꞌ
15 Mateo 7​, ​8

jeeⁿ nioomꞌ nꞌomna chaꞌna nioomꞌ “Meiⁿchjoo ticwajnaⁿꞌa ꞌñeeⁿ ꞌo.


tsꞌom catsmaⁿ sa̱a̱ naquiiꞌ nꞌomna Quindyo̱ꞌyoꞌ nacañomya, ꞌo nnꞌaⁿ na
laxmaⁿna na wiꞌndyena chaꞌcwijom tia nnꞌaⁿndyoꞌ.”
lobo. 16 Nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ joona

quia cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta chiuu Chiuu waa na tjaluii we wꞌaa


cwilꞌana. ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na (Lc. 6:47-49; Mr. 1:22)
nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱uva lꞌo̱on
̱ ioom? 24 ’Ticwii cwii tsꞌaⁿ na mandii
Oo ¿aa nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱higos ñꞌoom na matsjo̱o̱ nmeiiⁿ ndoꞌ
tsꞌoom nioom? Xocatsꞌaanaꞌ na matseicanda̱ joonaꞌ, matseijomnaꞌ
ljoꞌ. 17 Ee ticwii cwii tsꞌoom na ya,
  tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌ
cwiweꞌ ta̱ na ya, ndoꞌ ticwii cwii tsꞌom na sꞌaa waaꞌ nacjooꞌ tsjo̱ꞌtꞌmaⁿ
tsꞌoom na tisꞌa, cwiweꞌ ta̱ na tisꞌa. na tyeⁿ wacatyeeⁿ. 25 Jnaⁿnaꞌ  

18 Tsꞌoom na ya xocueꞌ ta̱ na tisꞌa,


  tuaꞌ, tyjeeꞌ jndaa, tioo jndye
ndoꞌ tsꞌoom na tisꞌa xocueꞌ ta̱ na ya. jndeii, teicaljoonaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, sa̱a̱
19 Ticwii cwii tsꞌoom na ticatsꞌaa ta̱
  tiquioonaꞌ ee na tꞌuiityeⁿnaꞌ nacjooꞌ
na ya, cwitꞌuanaꞌ, jnda̱ chii cwitueeꞌ tsjo̱ꞌñeeⁿ. 26 Sa̱a̱ ticwii cwii tsꞌaⁿ

nnꞌaⁿ juunaꞌ quiiꞌ chom. 20 Luaaꞌ   na mandii ñꞌoom na matsjo̱o̱ ndoꞌ


waa na nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ, ee titseicanda̱ joonaꞌ, matseijomnaꞌ
mꞌmo̱ⁿnaꞌ na tiyuuꞌ ñꞌoom na tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ
cwiñeꞌquiana quia na nleitquiooꞌ tsꞌom na sꞌaa waaꞌ nacjooꞌ teiꞌ.
chiuu waa na cwilꞌana. 27 Jnaⁿnaꞌ tuaꞌ, tyjeeꞌ jndaa, tioo

jndye jndeii, teicaljoonaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ,


Tichaꞌtsondye nnꞌaⁿ laxmaⁿna mana tioonaꞌ. Ndoꞌ matꞌmaⁿ tsuu
cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ.
(Lc. 13:25-27) 28 Quia na jnda̱ jnda̱ seineiⁿ Jesús

21 ’Majndye nnꞌaⁿ cwilue chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ, nnꞌaⁿ na


nno̱o̱ⁿ Ta, sa̱a̱ tichaꞌtsondyena jndyendye jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom
nncꞌooquieeꞌndyena cantyja na na tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. 29 Ee tyoꞌmo̱o̱ⁿ na

matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ñequiiꞌcheⁿ waa najndeii na matseixmaaⁿ, nchii


joo nnꞌaⁿ na cwilꞌa ljoꞌ na lꞌue tsꞌom chaꞌna cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom
Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés.
naⁿꞌñeeⁿ nncꞌooquieeꞌndye cantyja
na matsa̱ꞌntjoom. 22 Xuee na

Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na chuu tycu
nncueꞌntyjo̱ na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ, lepra
majndye nnꞌaⁿ nluena no̱o̱ⁿ: “Jeeⁿ ꞌu (Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16)
Ta, ¿aa nchii jnda̱ tquiaayâ ñꞌoom
naya ꞌnaⁿꞌ ñequio najndeii na
matseiꞌxmaⁿꞌ ndoꞌ tjeiiꞌâ jndyetia
8  uia na jndyocue Jesús ta
Q
na tjaaⁿ, jndyendye nnꞌaⁿ
tquiontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. 2 Tyjeeꞌcañoom 

naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ lꞌaayâ cwii tsꞌaⁿ na chuu tycu lepra,
jndye ꞌnaaⁿ ñequio najnduꞌ nncuꞌ tjatseicandyooꞌñe, tcoꞌ xtye jo
na tixocaluiinaꞌ cantyja najndeii nnoom, tso:
na matseixmaⁿ tsꞌaⁿ?” 23 Quia joꞌ
  —Ta, ntyjii na ꞌu nnda̱a̱
nncꞌo̱ya ndyuee naⁿꞌñeeⁿ, nntsjo̱o:̱ nntseinꞌmaⁿꞌ ja, xeⁿ lꞌue tsꞌomꞌ.
Mateo 8 16

3 Ndoꞌ Jesús seintyjo̱o̱ⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ, 10 Jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌom Jesús quia na


tyenquioomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ, matsoom jñeeⁿ ñꞌoom ꞌndyoo tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom
nnom: nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiꞌoontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ:
—Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ. Canꞌmaⁿꞌ. —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
Ndoꞌ mañoomꞌ nꞌmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, meiⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ Israel tyooljei
mana tsu tycu lepra. 4 Quia joꞌ tso
  cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌya tsꞌom
Jesús nnoom: chaꞌna tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. 11 Candyeꞌyoꞌ

—Ndiꞌ nntsjo̱o,̱ meiⁿcwii tsꞌaⁿ nntsjo̱o,̱ jndye nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ


ticatsuꞌ nnom chiuu waa na tuii. Israel nnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ jo ntyja na
Sa̱a̱ cjaꞌ, cjaꞌtseicaꞌmo̱ⁿndyuꞌ nnom macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ ñequio ntyja
tyee, ndoꞌ quiaaꞌ quiooꞌ nnoom na mawjaacue ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ
na tseixmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu na mꞌaⁿ Abraham ñꞌeⁿ Isaac
chaꞌxjeⁿ na sa̱ꞌntjom Moisés. Luaaꞌ ñꞌeⁿ Jacob yuu na matsa̱ꞌntjom
catsaꞌ cha caluiꞌyuuꞌnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñequio na neiiⁿna
na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. nncwindyuaandyena na nlcwaꞌna ñꞌeⁿ
naⁿꞌñeeⁿ. 12 Sa̱a̱ nquiee nnꞌaⁿ judíos

Seinꞌmaⁿ Jesús mosooꞌ capeitaⁿ, tsꞌaⁿ na qui na cwentaana cantyja na


romano matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nncwjiꞌnaꞌ
(Lc. 7:1-10) joona joꞌ joꞌ. Nncjuꞌnaꞌ joona yuu na
5 Xjeⁿ na mawjaaquieeꞌ Jesús tjacantyja na jaaⁿñe. Joꞌ joꞌ nncꞌomna
tsjoom Capernaum, cwii capeitaⁿ na na nlaꞌxuaana na matseiꞌndaaꞌnaꞌ
matsa̱ꞌntjom cwii siaⁿnto sondaro nꞌomna. Ndoꞌ nnteinquiena
seicandyooꞌñe nacañomꞌm. Sꞌaa ndeiꞌnꞌomna na maquiinaꞌ joona.
tyꞌoo nnoom. 6 Tso:

13 Quia joꞌ tso Jesús nnom

—ꞌU Ta, moso ꞌnaⁿya macanda̱ capeitaⁿꞌñeeⁿ:


cweꞌ waaⁿ na waa wꞌaya, teiꞌcaljoo —Chaꞌxjeⁿ na jnda̱ seiyuꞌ, maxjeⁿ
tycutqueeⁿ jom. Jeeⁿ cwajndii joꞌ nluii. Cjaꞌlcweꞌ na waa waꞌ.
maquiinaꞌ jom. Ndoꞌ mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ nꞌmaⁿ
7 Tso Jesús nnom:
  mosooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ.
—Nncjo̱, nntseinꞌmaⁿya jom.
8 Sa̱a̱ tꞌo̱ capeitaⁿ, tsoom:

Seinꞌmaⁿ Jesús sta̱xeeⁿꞌ Simón Pedro
—ꞌU Ta, ticatseixmaⁿya na (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39)
nncjaꞌquieꞌ naquiiꞌ wꞌaya. Mantyjii 14 Tjaquieeꞌ Jesús waaꞌ Pedro. Ljeiiⁿ
meiiⁿ cweꞌ ñꞌoom catsuꞌ, mana na waa sta̱xeeⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ cjooꞌ jnduu.
nnꞌmaⁿ moso ꞌnaⁿya. 9 Ee mati
  Matseiconaꞌ juu. 15 Tyenquioomꞌm tsꞌo̱

ja mꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mañoomꞌ tjameintyjeeꞌ


cwitsa̱ꞌntjom. Ndoꞌ mati nnco̱ mꞌaⁿ na matseiconaꞌ juu. Teicantyja, to̱ꞌ na
sondaro na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ. Quitsjo̱o̱ mandiꞌntjom nda̱a̱na.
nnom cwii joona: “Cjaꞌ luaaꞌ”, ndoꞌ
wjaa. Quitsjo̱o̱ nnom cwiicheⁿ: Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿwii
“Candyoꞌ luaa”, ndoꞌ ndyo. Quitsjo̱o̱ (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41)
nnom cwii cwii moso ꞌnaⁿya: “Catsaꞌ 16 Quia na jnda̱ tmaaⁿya, tquiocho
tsꞌiaaⁿwaaꞌ”, ndoꞌ ntsꞌaa. nnꞌaⁿ jndye ncꞌiaana na cwileiꞌcho
17 Mateo 8

jndyetia na mꞌaaⁿ Jesús. Ñeꞌcwii


sa̱ꞌntjoom na caluiꞌ jndyetia, quia Seicheⁿ Jesús jndye ñꞌeⁿ nmo̱ⁿ
joꞌ jluiꞌna naquiiꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. ndaaluee
Ndoꞌ seinꞌmaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿwii. (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25)
17 Luaaꞌ tuii cha caluiꞌljuuꞌ ñꞌoomꞌ

23 Quia joꞌ tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñequiaa profeta mandi ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
Isaías. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ: “Manquiityeeⁿ ñꞌeⁿñê. 24 Luaa tuii, tyoowijndye

teijneiⁿ jaa cantyja na tijndeiiꞌ ꞌoona, tioo cwii jndye tꞌmaⁿ jndeii
nꞌo̱o̱ⁿya. Ndoꞌ mati seinꞌmaaⁿ jaa nnom ndaaluee, mawaa na
chaꞌtso ntycu na ñejleichuunaꞌ jaa.” wjaanchjeeñe nmo̱ⁿ wꞌaandaa. Ndoꞌ
jom watsom. 25 Ndoꞌ tyꞌentyjaaꞌ

Nnꞌaⁿ na ñeꞌcꞌoontyjo̱ naxeⁿꞌ Jesús nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê


(Lc. 9:57-62) jlaꞌnlcwina jom, jluena:
18 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na
  —Jeeⁿ ꞌu Ta, cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ jaa,
jndyendye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ nacañomꞌm, manncwja̱ay ̱ a.
tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye 26 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:

ñꞌeⁿñê na calaꞌjndaaꞌndyena —ꞌO nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌya


wꞌaandaa na nncꞌoona xndyaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ¿chiuu na
ndaaluee. 19 Ndoꞌ tjantyjaaꞌ cwii tsꞌaⁿ cwilacatyuendyoꞌ?

na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Ndoꞌ teicantyjaaⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ


Matso nnoom: jndyeꞌñeeⁿ ñequio ndaaluee, mana
—Maestro, nncjo̱ntyjo̱ naxeⁿꞌ teicheⁿñꞌeⁿnaꞌ. 27 Cweꞌ seiñꞌeeⁿꞌtonaꞌ

meiⁿyuucheⁿ na wjaꞌ. naⁿꞌñeeⁿ, jluena:


20 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:
  —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na
—Joo canndye maniom lueꞌwꞌaayoꞌ jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ waljooꞌ? Jndaꞌjom
ndoꞌ cantsaa na cwimaꞌntyja meiiⁿ jndye, meiiⁿ ndaaluee
mati maniom cantquiaayoꞌ, cwilaꞌcanda̱naꞌ ñꞌoom na
sa̱a̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjoom.
jnaⁿ cañoomꞌluee meiⁿ yuu na
nncwajndya̱, tjaaꞌnaⁿ. Nnꞌaⁿ Gadara na laꞌxmaⁿ naⁿjndii
21 Cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na matseijomñe

naquiiꞌ nꞌom
ñꞌeⁿñê, matso nnoom: (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39)
—Ta, quiaaꞌ ñꞌomꞌ na nndiꞌntjo̱ⁿtya̱ 28 Jnda̱ joꞌ jluiꞌna cwiicheⁿ xndyaaꞌ
nnom tsotya̱, hasta xeⁿ jnda̱ tyꞌiuya ndaaluee, ndyuaa nnꞌaⁿ gadarenos,
jom, quia joꞌ yuuꞌ jeꞌ nñꞌa̱ⁿya we nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ naⁿjndii
ñꞌeⁿndyuꞌ. tyꞌecatjomndye jom. Jluiꞌna yuu
22 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:
  niom ndeiꞌluaa, jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ
—Jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na wjeena hasta leicanda̱a̱ nncwinom
tyootandoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Mꞌaⁿna tsꞌaⁿ natoꞌñeeⁿ. 29 Luaa tuii, jndeii

chaꞌcwijom lꞌoo. Caꞌndiiꞌ na joona jlaꞌxuaana, jluena:


catyꞌiuundye ntyjeena. Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, —¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyô̱, ꞌu Jesús,
candyoꞌtseijomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom? ¿Aa jnda̱ jndyoꞌ
Mateo 8​, ​9 18

na nlcoꞌwiꞌ jâ, meiiⁿ tyooweꞌntyjo̱ 3 Quia joꞌ cwanti nnꞌaⁿ na


xjeⁿ na nntuꞌxeⁿndyô̱? cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés
30 Joꞌ joꞌ chjooti matquio̱oꞌ̱ ti mꞌaⁿ
  tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna, cwiluena:
cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ calcu na cwicwaꞌ. “Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ñꞌoom ntjeiⁿ matseineiiⁿ
31 Ndoꞌ naⁿjndiiꞌñeeⁿ jlaꞌtyꞌoondyena
  ee machꞌeeⁿ na ljoꞌyu cwiluiiñê
nnoom jluena: ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” 4 Jesús maxjeⁿ

—Xeⁿ na nncwjiꞌ jâ naquiiꞌ mantyjeeⁿ na luaaꞌ cwilaꞌtiuuna. Joꞌ


nꞌom naⁿmꞌaⁿ, quiaaꞌ ñꞌomꞌ na chii tsoom nda̱a̱na:
nntsaquia̱aꞌ̱ â naquiiꞌ nꞌom calcu na —¿Chiuu na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ
mꞌaⁿ luaaꞌ. ñꞌeⁿndyo̱? 5 ¿Cwaaⁿ ñꞌoom

32 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:


  cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na tijndeiꞌtinaꞌ na
—Cwa, catsaꞌyoꞌ. nntsjo̱o̱ nnom tsaⁿmꞌaaⁿ, aa nchii
Mana jluiꞌna, tyꞌequieꞌnomna chaꞌna jnda̱ tsjo̱o̱ nnoom na
naquiiꞌ nꞌom calcuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿꞌaⁿ na
chaꞌwaa tmaaⁿꞌ calcuꞌñeeⁿ waa? Oo ¿aa nchii nquiuꞌyoꞌ na
tmaⁿꞌnquioyoꞌ, mana teiꞌtyuꞌyoꞌ jndeiꞌtinaꞌ na nntsjo̱o̱ quicantyjaaⁿ,
ꞌndyoo ndaaluee. Tja̱yoꞌ quiiꞌ ndaa. cjaacaⁿ? 6 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja

33 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ jooyoꞌ,


  na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ
jleiꞌnomna, tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom. cañoomꞌluee mꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ
Tcuu tcuu tyolaꞌcandiina chiuu waa na waa na jndo̱ na matseixmaⁿya
na tjoomna ñꞌeⁿ calcuꞌñeeⁿ ñequio tsjoomnancuewaañe na nntseitꞌmaⁿ
chiuu waa na nꞌmaaⁿ we naⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ.
na tyoleiꞌcho naⁿjndii. 34 Quia joꞌ
  Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ
chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ jluiꞌna, ncꞌee:
tyꞌena na mꞌaaⁿ Jesús. Ndoꞌ quia na —ꞌU re, quicantyjaꞌ,
tjomndyena jom, lꞌana tyꞌoo nnoom catseilcwiindyuꞌ tsuee ꞌnaⁿꞌ. Cjaꞌtoꞌ
na calueeⁿꞌeⁿ ndyuaana. waꞌ.
7 Ndoꞌ teicantyjaaⁿ, mana tjaaⁿ

Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee waⁿꞌaⁿ. 8 Ndoꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na


(Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26) ntyꞌiaa na luaaꞌ, tyueneiiⁿna ndoꞌ

9  uia joꞌ tuo̱nndaꞌ Jesús tsꞌom


Q
wꞌaandaa ñequio nnꞌaⁿ na
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Teiꞌtyꞌiooꞌna
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na tquiaaⁿ najneiⁿ nnom Jesús na
nnteijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ.
ndaaluee. Mana tquiena tsjoom yuu
na macꞌeⁿ Jesús. 2 Ndoꞌ tquioñꞌom

Maꞌmaⁿ Jesús Mateo
nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿwiiꞌ na mꞌaaⁿ, cweꞌ ñꞌeⁿ (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32)
tsuee. Tsaⁿꞌñeeⁿ tycutqueeⁿ teiꞌljoo 9 JluiꞌJesús joꞌ joꞌ, mana tjaaⁿ.
jom mana teintjeiⁿ ncꞌeeⁿ. Quia na Ndoꞌ ljeiiⁿ ja na jndyuya Mateo.
ntyꞌiaaꞌ Jesús na tꞌmaⁿ cwilaꞌyuꞌya Wacatya̱ⁿ wꞌaa yuu cwitioom nnꞌaⁿ
nꞌom naⁿꞌñeeⁿ, tsoom nnom tsaⁿwiiꞌ: tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ gobiernom.
—ꞌU jndaaya, cꞌomꞌ tꞌmaaⁿꞌndyuꞌ Tsoom no̱o̱ⁿ:
tsꞌomꞌ. Ja jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu —Candyoꞌtseijomndyuꞌ ñequio
chaꞌtso jnaⁿꞌ na waa. tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa.
19 Mateo 9

Mañoomꞌ teicantyjaya, tyquieꞌcañomna Jesús.


tjo̱tseijomndyo̱ ñequioñê. Tyolaꞌncjooꞌndyena, jluena:
10 Luaa tuii, wacatyeeⁿ Jesús
  —¿Chiuu na jâ ñequio
nacañoomꞌ meiⁿsa wꞌaya. Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos jndye ndiiꞌ
naⁿcwitoꞌñoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwilaꞌcwejndoꞌndyô̱, sa̱a̱ nnꞌaⁿ
cwentaaꞌ gobiernom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ
cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tiquilaꞌcwejndoꞌndyena?
cantyja na nquiu nnꞌaⁿ fariseos, 15 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, seineiiⁿ

ñeꞌnaaⁿꞌ meindyuaandyena ñꞌeⁿñê ñꞌoom tjañoomꞌ:


ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye —Joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
ñꞌeⁿñê. 11 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ
  ñꞌeⁿ nquii tsꞌaⁿ na macoco, ¿aa
fariseos na luaaꞌ machꞌeeⁿ, taꞌxꞌeena nncꞌomna na chjooꞌ nꞌomna yocheⁿ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, na cwiwitꞌmaaⁿꞌ na ndicwaⁿ mꞌaaⁿ
jluena: tsaⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿna? Xocatsꞌaanaꞌ.
—¿Chiuu na macwaꞌ maestro Sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ xuee na nncwjiꞌnaꞌ
ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio naⁿcwitoꞌñoom juu tsꞌaⁿ na macoco quiiꞌntaaⁿna.
tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Quia ljoꞌcheⁿ nncꞌomna na chjooꞌ
gobiernom ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na nꞌomna ndoꞌ nlaꞌcwejndoꞌndyena.
cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? 16 Quia joꞌ seineiⁿti Jesús ñꞌoom

12 Quia na jndii Jesús na luaaꞌ


  tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom xco
cwiluena, tsoom: na jndyoñꞌoom. Tsoom:
—Nnꞌaⁿ na tiwii titjo̱oṉ dyena tsꞌaⁿ —Ticatyꞌiomyanaꞌ na nntseiyo̱ tsꞌaⁿ
na machꞌee nasei. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na wii liaa ntsaa ñꞌeⁿ cwii taⁿꞌ liaa xco
tjo̱on
̱ dyena tsaⁿꞌñeeⁿ. 13 Waa ñꞌoomꞌ
  na tyootmaⁿ. Ee xeⁿ na ljoꞌ nntsꞌaa,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na luaa matsonaꞌ: “Ja nncjaateii liaa xco, nncꞌiooꞌñenaꞌ
cajndati ntyjii na nncꞌomꞌyoꞌ na liaa ntsaa ndoꞌ liaa ntsaa cwajndiiti
wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ nchiiti njndiiꞌñenaꞌ. 17 Meiⁿ xocatiom tsꞌaⁿ

na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ quiooꞌ na winom xco tsꞌom tjaⁿ na jnda̱ teilꞌue,


cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ ja.” ee xeⁿ na luaaꞌ ntsꞌaa tsꞌaⁿ, ntyꞌiooꞌ
Tsoti Jesús: tjaⁿ, mana cwiwindaaꞌñꞌeⁿ juunaꞌ
—Catsaꞌyoꞌ ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ ndoꞌ mati nlcweꞌ winom. Maxjeⁿ
ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoomwaaꞌ. Ee ja nchii nntiom tsꞌaⁿ winom tsꞌom tjaⁿ xco
na jndyo̱o̱ na nncwaⁿya nnꞌaⁿ na ndoꞌ laaꞌtiꞌ meiⁿ tjaⁿ xocwiꞌndaaꞌ
cwilꞌa na matyꞌiomyanaꞌ, sa̱a̱ jndyo̱o̱ meiⁿ winom.
na nncwaⁿya nnꞌaⁿjnaⁿ na calcweꞌ
nꞌomna. Yuscuchjoo jnda Jairo
(Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56)
¿Aa macaⁿnaꞌ na nlaꞌcwejndoꞌndye 18 Yocheⁿ na matseineiⁿ Jesús
nnꞌaⁿ? ñꞌoommeiⁿꞌ, tyjeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ
(Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39) na cwiluiitquieñe watsꞌom ꞌnaaⁿ
14 Quia
joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye nnꞌaⁿ judíos. Tcoꞌ xtye jo nnoom,
ñꞌoom na mañequiaa Juan, tso:
Mateo 9 20

—Jeꞌndyo tueꞌ nomjndaaya. Sa̱a̱ 28 Quia na tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa,


xeⁿ wjaꞌ na nntioꞌ tsꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm, tyꞌentyjo̱ naⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ naxeeⁿꞌeⁿ.
nncwandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Cwa cjaꞌ, Tsoom nda̱a̱na:
catioꞌyaꞌ tsꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm, quia joꞌ —¿Aa cwilayuꞌyoꞌ na nnda̱a̱
nncwandoꞌxcoom. nntsꞌaaya na nntyꞌiaꞌyoꞌ?
19 Ndoꞌ teicantyja Jesús, tjantyjo̱o̱ⁿ
  Tꞌo̱oṉ a nnoom jluena:
naxeⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio jâ nnꞌaⁿ —Ta, cwilayuuꞌâ na nnda̱a̱ nntsaꞌ.
na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê. 20 Luaa

29 Quia joꞌ tyenquioomꞌm

tuii, jndyontyjo̱ cwii yuscu luaꞌnda̱a̱na, tsoom:


naxeⁿꞌ Jesús na nioom wiiꞌ. —Catsꞌaanaꞌ chaꞌxjeⁿ na
Yuscuꞌñeeⁿ jnda̱ canchooꞌwe chu cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ.
na tyoocameintyjeeꞌ na cwicaa 30 Mana tcoꞌyanaꞌ nꞌomnda̱a̱

nioomꞌm. Jndyotseicandyooꞌñê, naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tqueⁿtyeⁿ Jesús


tꞌueeⁿ ꞌndyoo liaaꞌ Jesús. 21 Ee
  ñꞌoom nda̱a̱na, tsoom:
seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Xeⁿ cweꞌ —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na meiⁿcwii
na nnda̱a̱ nñequiuuꞌa liaⁿꞌaⁿ, quia tsꞌaⁿ ticalaneiⁿꞌyoꞌ nnom ꞌñeeⁿ
joꞌ nnꞌmaⁿya.” 22 Taqueⁿ Jesús
  seinꞌmaⁿ ꞌo.
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Tsoom nnom: 31 Sa̱a̱ yuu waa, jluiꞌ naⁿꞌñeeⁿ

—ꞌU jndaaya, cꞌomꞌ tꞌmaaⁿꞌndyuꞌ joꞌ joꞌ, to̱ꞌna, tyotꞌoomna ñꞌoom


tsꞌomꞌ. Ncꞌe na matseiyuꞌya tsꞌomꞌ ya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa
ñꞌeⁿndyo̱, jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. tsꞌo̱ndaaꞌñeeⁿ.
Ndoꞌ mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ nꞌmaⁿ.
23 Jnda̱ tueeꞌ Jesús waaꞌ Jairoꞌñeeⁿ,

Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na tileicatseineiⁿ
tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ wꞌaa. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ 32 Xjeⁿ na cwiꞌoo naⁿꞌñeeⁿ, luaa
nnꞌaⁿ na cwitjo̱oꞌ̱ nmaaⁿ, ñequio tuii, tquioñꞌom nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿ na
jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na tacwaxua mꞌaaⁿ Jesús. Tileicatseineiⁿ na
ndyuee. 24 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:
  maleiñꞌoom jndyetia juu. 33 Quia

—Caluiꞌyoꞌ, ee nchii na jnda̱ tueꞌ na jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ


yuscuchjoomꞌaaⁿꞌ. Cweꞌ watsoo. tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ, jnaaⁿ na matseineiⁿ.
Sa̱a̱ cweꞌ teincona jom. 25 Jnda̱ na
  Tyueneiiⁿ nnꞌaⁿ, jluena:
tjeiiⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ, tjaqueⁿꞌeⁿ —Meiⁿ chaꞌwaa ndyuaaya ndyuaa
yuu ndiiꞌ tsꞌoochjoo, tꞌueeⁿ tsꞌo̱. Israel, tijoom ñentyꞌiaaya cwii
Teintyja yuꞌñeeⁿ. 26 Chaꞌwaa
  nnom chaꞌna luaaꞌ.
tsꞌo̱ndaaꞌñeeⁿ tꞌom ñꞌoom na tuii na 34 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos tueeꞌna ñꞌoom

luaaꞌ. nacjooꞌ Jesús, jluena:


—Cantyja najndeii nquii na
Seinꞌmaⁿ Jesús we naⁿnchjaaⁿ cwiluiitquieñe nda̱a̱ naⁿjndii, joꞌ na
27 Na mawjaati Jesús tyꞌentyjo̱ macwjeeⁿꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom
we naⁿnchjaaⁿ naxeeⁿꞌeⁿ. Jndeii nnꞌaⁿ.
tyolaꞌxuaana, tyoluena:
—Ta, ꞌu na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ Wiꞌ tsꞌom Jesús nnꞌaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ David na jndyowicantyjooꞌ, 35 Tyomanom Jesús chaꞌtso
cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ jâ. njoom tꞌmaⁿ ñequio njoom nchꞌu
21 Mateo 9​, ​10

tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ Bartolomé, Tomás ñequio ja Mateo


nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom. Tyoñequiaaⁿ na ñetoꞌño̱ⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ, ndoꞌ
ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom Jacobo jnda Alfeo ñequio Lebeo,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tyotseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ tsaⁿ na cwiluena Tadeo, 4 Simón,

ticwii cwii nnom tycu na wiina, tsꞌaⁿ na ndiiꞌñe tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ partido
ñꞌeⁿ ticwii cwii nnom na tajndeiiꞌ cananista, ndoꞌ ñꞌeⁿ Judas Iscariote,
nꞌomna na maquiinaꞌ. 36 Quia na
  tsaⁿ na tquiaa cwenta Jesús.
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye,
tꞌoom na wiꞌ tsꞌoom naⁿꞌñeeⁿ ee Majñom Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye
cweꞌ mꞌaⁿntjeiⁿtona ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ (Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6)
na nnteijndeii joona. Laxmaⁿna 5 Ndoꞌ canchooꞌwendyô̱ jâ jñom
chaꞌcwijom cwii tmaaⁿꞌ canmaⁿ Jesús, jnda̱ tquiaaⁿ ñꞌoom nda̱ay̱ â,
na tjaa ꞌñeeⁿ juu na ya nnteixꞌee. tsoom:
37 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ na
  —Tintsaquieꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ
jndye nnꞌaⁿ mamꞌaⁿ na nndye ñꞌoomꞌ nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ tijndye nnꞌaⁿ na tintsaquieꞌyoꞌ naquiiꞌ meiⁿcwii
nntjeiꞌyuuꞌndye nda̱a̱na. Tsoom tsjoom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ samaritanos. 6 Sa̱a̱  

ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na catsaꞌyoꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaaⁿya, nnꞌaⁿ


cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: Israel na cwiluiindyena chaꞌcwijom
—Jeeⁿ ya jnda̱ tueꞌ ntjom, sa̱a̱ canmaⁿ na jnda̱ tsuundye. 7 Ndoꞌ  

naⁿntjom tijndyendyena. 38 Joꞌ chii


  yocheⁿ na tsacoꞌndiiꞌndyoꞌ, quiaꞌyoꞌ
calaꞌtyꞌoondyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom, canduꞌyoꞌ na jnda̱ tueꞌntyjo̱
na jom cwentaaⁿꞌaⁿ ntjomꞌñeeⁿ, na na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ
cajñoom nnꞌaⁿ na cꞌoocatyjeendye nꞌom nnꞌaⁿ. 8 Calaꞌnꞌmaⁿꞌyoꞌ

ntjoomꞌm. nnꞌaⁿwii ñequio nnꞌaⁿ na cho tycu


lepra. Calanlcwiꞌyoꞌ lꞌoo. Catjeiꞌyoꞌ
Macwjiiꞌñe Jesús canchooꞌwe nnꞌaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Chaꞌxjeⁿ
nluiindye apóstoles na jnda ꞌo na cweꞌyu naya na
(Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16) matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, malaaꞌtiꞌ

10 Jesús tqueeⁿꞌñê jâ nnꞌaⁿ


canchooꞌwe. Tquiaaⁿ
cantyja najndeii na matseixmaaⁿ
quiaꞌ ꞌo na nndaa ntꞌomcheⁿ.
9 ’Tintsachoꞌyoꞌ sꞌom cajaⁿ, meiⁿ

sꞌom xuee, meiⁿ sꞌom wee na ñjom


nda̱ay̱ â na catjeiiꞌâ jndyetia naquiiꞌ chetsjaꞌ na ntyjaandyoꞌ. 10 Meiⁿ  

nꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ na calaꞌnꞌmaaⁿyâ chetsjaꞌ tintsachoꞌyoꞌ na tsaꞌyoꞌ nato,


nnꞌaⁿ chaꞌtso nnom ntycu na wiina ñecwii ljo liaa, meiⁿ lcoom, meiⁿ
ñequio chaꞌtso nnom na tajndeiiꞌ tsꞌoomlꞌeii. Ee tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom
nꞌomna na maquiinaꞌ. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tseixmaaⁿ na
2 Nmeiiⁿ ncuee canchooꞌwendyô̱
  coꞌñoom na nleilꞌueeꞌñê na macaⁿnaꞌ
apóstoles na jñoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. jom.
Najndyee Simón, na mati jndyu 11 ’Ndoꞌ meiⁿyuucheⁿ na

Pedro, jnda̱ we tyjeeⁿ Andrés, jnda̱ nntsaquieꞌyoꞌ, meiiⁿ tsjoom


joꞌ Jacobo ñequio tyjeeⁿ Juan tꞌmaⁿ, meiiⁿ tsjoom chjoo, joꞌ joꞌ
ntseinda Zebedeo, 3 Felipe ñequio
  calꞌueeꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ juu tseixmaⁿ
Mateo 10 22

na ya tsꞌaⁿñe. Waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ 18 Ndoꞌ nncꞌoochona ꞌo jo nda̱a̱


joꞌ caljooꞌndyoꞌ hasta quia na gobiernom ñequio jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
nluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ. 12 Quia na
  na cwiluiitꞌmaⁿndyeti ncꞌe
cwitsaquieꞌyoꞌ naquiiꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwentaya. Joꞌ
canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nñequiaanaꞌ na wanaaⁿ na
matioꞌnaaⁿñê joona. 13 Ndoꞌ
  nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya
xeⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ya nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mati nda̱a̱ nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿndye, quia joꞌ nluii chaꞌxjeⁿ na tyoocandaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na cwinduꞌyoꞌ na catioꞌnaaⁿñe 19 Sa̱a̱ tincꞌomꞌyoꞌ ñꞌomtiuu ñꞌoom

Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. Sa̱a̱ xeⁿ ticꞌomna na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ oo chiuuya


na ya nnꞌaⁿndyena, quia joꞌ nlanchuꞌyoꞌ ñꞌoom. Ee nquii
tixocaluii chaꞌxjeⁿ na cwinduꞌyoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌmo̱o̱ⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
14 Ndoꞌ xeⁿ nntsꞌaanaꞌ na mꞌaaⁿ
  cwaaⁿ ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ quia na
ꞌñeeⁿ juu na tiñeꞌcatseiljo ꞌo, oo jeꞌ mamacaⁿnaꞌ na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ.
tiñeꞌcandii ñꞌoom na cwinduꞌyoꞌ, 20 Ee ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ nchii

quia na cwicaluiꞌyoꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ oo na jndo̱ꞌ nꞌomꞌ ncjoꞌyoꞌ ee nquii


tsjoomꞌñeeⁿ calaꞌquiaꞌyoꞌ tsꞌojnda̱a̱ Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na chuuꞌ ncꞌeeꞌyoꞌ. Ee na nlꞌaꞌyoꞌ nntseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌomꞌyoꞌ cwaaⁿ
na luaaꞌ cwicaluiꞌyuuꞌnaꞌ na ñꞌoom nntꞌo̱ꞌyoꞌ.
joona tiñeꞌcatoꞌñoomna ñꞌoomꞌ 21 ’Ee ntseinda tsꞌaⁿ nñequiana

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ. cwenta tyjeena na nlaꞌcueeꞌ


15 Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ juu. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ
juu xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nñeꞌquiana cwenta ndana na
nnꞌaⁿ, matꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ cwje. Ndoꞌ nda nnꞌaⁿ nlaꞌwendyena
tsjoomꞌñeeⁿ yuu na tîcatoꞌñoom nacjoo tyendyeena cha cwje
nnꞌaⁿ ñꞌoom naya, nchiiti na naⁿꞌñeeⁿ. 22 Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ

nlcoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ ndyuaa Sodoma nncꞌomna na jndoona ꞌo, ncꞌe na


ñequio Gomorra na teiyo seityuiiꞌ cwilaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Sa̱a̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii cwii tsjoomna ncꞌe juu tsꞌaⁿ na tyeⁿ cwiljooꞌñe ñꞌeⁿndyo̱
na wiꞌndye naⁿꞌñeeⁿ. hasta na macanda̱, tsaⁿꞌñeeⁿ
nluiꞌnꞌmaaⁿñe. 23 Quia cwitaꞌwiꞌna

Nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ cwii tsjoom, caluiꞌyoꞌ


16 ’Queⁿꞌyoꞌ cwenta, majño̱o̱ⁿya joꞌ joꞌ, catsaꞌyoꞌ cwiicheⁿ tsjoom.
ꞌo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye. Ee ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o,̱
Cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom canmaⁿ tyooluiꞌñꞌeⁿ njoom ndyuaa Israel
na mꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿ lobo. Cweꞌ joꞌ na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ chaꞌna catsuu ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
cha tiquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo. Ndoꞌ cañoomꞌluee nncwja̱nndaꞌa.
cꞌomꞌyoꞌ na tjaa mayaⁿꞌyoꞌ chaꞌna 24 Tsoti Jesús ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱

catuꞌ. 17 Matsjo̱o̱ calꞌaꞌyoꞌ cwenta


  jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê.
naⁿꞌñeeⁿ ee nncꞌoochona ꞌo nda̱a̱ Tsoom:
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ndoꞌ nlaꞌseiꞌna ꞌo —Juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ
meiiⁿ naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿna. ticaluiitꞌmaⁿñê, ee nquii maestro
23 Mateo 10

ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwiluiitꞌmaⁿñeti nchiiti jom. soonqueⁿꞌyoꞌ majndaaꞌ ntyjeeⁿ ljoꞌ


Ndoꞌ mati juu tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom joonaꞌ. 31 Cweꞌ joꞌ tilacatyuendyoꞌ

ticaluiitꞌmaⁿñê, ee nquii patrom ee jndandyoꞌtiꞌyoꞌ ntyjeeⁿ nchiiti


ꞌnaaⁿꞌaⁿ tꞌmaⁿti cwiluiiñe nchiiti jom. cantsaa nchꞌu.
25 Juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ matsonaꞌ

na catjoom chaꞌxjeⁿ na matjom Catjeiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


maestro ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati juu tsꞌaⁿ Jesucristo
na mandiꞌntjom matyꞌiomnaꞌ na (Lc. 12:8-9)
cjaawinoom chaꞌxjeⁿ na mawinom 32 ’Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
tsꞌaⁿ na mandiꞌntjoom nnom. Ndoꞌ nncwjiꞌyuuꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo
nquii tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cwii nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ja nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ na
wꞌaa, xeⁿ nlue nnꞌaⁿ na cwiluiiñê mawajnaⁿꞌa jom jo nnom Tsotya̱ya
tsaⁿjndiitquiee, majndeiiticheⁿ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. 33 Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ

tinluena ñꞌoomwiꞌ nacjoo nnꞌaⁿ tsꞌaⁿ na nncwjiꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo


waⁿꞌaⁿ. nda̱a̱ nnꞌaⁿ, mati ja nncwjiꞌyuuꞌndyo̱
na ticwajnaⁿꞌa jom jo nnom
ꞌÑeeⁿ juu laxmaaⁿya na cꞌo̱o̱ⁿya na Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee.
nquiaaya
(Lc. 12:2-9) Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús mato̱ⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ
26 ’Quia joꞌ tintyueꞌyoꞌ ljoꞌ na nlꞌa (Lc. 12:51-53; 14:26-27)
nnꞌaⁿ ꞌo. Ee chaꞌtso na wantyꞌiuuꞌ 34 ’Ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na jndyo̱o̱
mꞌaaⁿnaꞌ jeꞌ, maxjeⁿ nleitquiooꞌ. tsjoomnancue na ya nncꞌom nnꞌaⁿ
Ndoꞌ meiⁿ tjaaꞌnaⁿ cwii na cweꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaana. Ee ja nchii na jndyo̱o̱
ntyꞌiu tuii na tixocwitquiooꞌnaꞌ. na caljoya nꞌom nnꞌaⁿ ñequio
27 Cweꞌ joꞌ joo ñꞌoom tjañoomꞌ na
  ncꞌiaana. Ee cantyja ꞌnaⁿya nncꞌom
matseina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ꞌo calaneiⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndoondye ntyjeena. 35 Ee  

ndyeyuꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaⁿ ja nnto̱ⁿꞌnaꞌ tsaⁿsꞌa ñꞌeⁿ
na matseina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tsotyeeⁿ, mati tsaⁿscu ñꞌeⁿ tsoñeeⁿ,
ñencjoꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ na candye ndoꞌ tsaⁿnntsa ñꞌeⁿ sta̱xeeⁿꞌeⁿ.
chaꞌtso nnꞌaⁿ. 28 Tincꞌomꞌyoꞌ na

36 Cweꞌ joꞌ cwii cwii tsꞌaⁿ na

nquiaꞌyoꞌ joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwjee matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, nquiee nnꞌaⁿ


ncꞌiaa ee tixonda̱a̱ nlaꞌcatsuuna waⁿꞌaⁿ nlaꞌjndoona jom.
añmaaⁿ nnꞌaⁿ. ꞌO jeꞌ cꞌomꞌyoꞌ na 37 ’ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na jndati

nquiaꞌyoꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee jom ntyjii tsotye, tsondyee, nchiiti


waa najneiⁿ na nncjoomꞌm tsꞌaⁿ quiiꞌ ja, tsaⁿꞌñeeⁿ titseixmaaⁿ na
bꞌio, na nntsuuñe añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na nncꞌoomñê cwentaya. Mati juu
macanda̱. tsꞌaⁿ na jndati ntyjii ñꞌeⁿ tiꞌjnda,
29 ’ꞌO manquiuꞌyoꞌ na meiⁿchjoo
  oo nomjnda, nchiiti ñꞌeⁿndyo̱ ja,
ticajnda cwiwilꞌua we cantsaa tsaⁿꞌñeeⁿ ticatsonaꞌ na nncꞌoomñe
nchꞌu. Sa̱a̱ nquii Tsotyeꞌyoꞌ cwentaya. 38 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌeeⁿ cwenta tsꞌaⁿ na nntseijomñe cantyja na


jooyoꞌ. Meiⁿcwiindye jooyoꞌ xocueꞌ matsꞌaa, xeⁿ tiljoya tsꞌom nawiꞌ na
na ticaljeiiⁿ. 30 Mati ticwii cwii
  matjom cantyja ꞌnaⁿya, meiiⁿ cueꞌ,
Mateo 10​, ​11 24

tsaⁿꞌñeeⁿ ticatsonaꞌ na nntseixmaaⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na


cwentaya. 39 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
  tyochꞌee Cristo. Jñoom we nnꞌaⁿ na
tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cꞌootaꞌxꞌee
ljoꞌ na nntjom ncꞌe na mꞌaaⁿ cwii ñꞌoom ꞌndyoo Jesús. 3 Jluena:

cantyja ꞌnaⁿya, nluiꞌnꞌmaaⁿñe —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo na


tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ nncwjeeꞌcañoom tsjoomnancue, oo
tsꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu aa nncwindo̱oꞌ̱ â cwiicheⁿ?
nluiꞌnꞌmaaⁿñê, majoꞌto joꞌ nntsuuñê. 4 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:

—Catsaꞌyoꞌ ndoꞌ canduꞌyoꞌ


Naya na cwicandaa nnꞌaⁿ nnom Juan cantyja ñꞌoom
(Mr. 9:41) naya na cwindyeꞌyoꞌ ndoꞌ na
40 ’Meiⁿquia tsꞌaⁿ na matseiljo ꞌo, cwintyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ na jndye nnꞌaⁿ
mati ja matseiljo tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ cwinꞌmaaⁿ. 5 Ndoꞌ canduꞌyoꞌ nnoom

juu tsꞌaⁿ na matseiljo ja, mati nnꞌaⁿ na ñetꞌom na nchjaaⁿ jnda̱


matseiljo tsaⁿꞌñeeⁿ Tsotya̱ya na jñom teitquioo. Nnꞌaⁿ na ñetꞌom na ntjeiⁿ
ja. 41 Meiⁿquia tsꞌaⁿ na matseiljo
  ncꞌeeꞌ jeꞌ ya cwiꞌoocaꞌ. Nnꞌaⁿ na
cwii profeta na mañequiaa ñꞌoomꞌ ñecho tycu lepra, jeꞌ jnda̱ ljuuꞌndye.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, juu naya na macandaaꞌ Nnꞌaⁿ na ñetꞌom na cantaa, jeꞌ ya
cwii profeta, majoꞌti nndaaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. cwindye. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, jeꞌ
Ndoꞌ meiⁿquia tsꞌaⁿ na matseiljo jnda̱ cwitaꞌndoꞌxcona. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ
cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ cantyja na na ntyꞌiaandye jnda̱ macwindyena
matyꞌiomyanaꞌ, ncꞌe na mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ ñꞌoom naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
na ya machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ, mañejuu Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 6 Ndoꞌ neiiⁿꞌ tsꞌom

naya na macandaaꞌ tsꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿ na ñeꞌcwii matseitiuu cantyja


machꞌee, majoꞌti nndaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. ꞌnaⁿya ee juu xotseijnaaⁿꞌnaꞌ.
42 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
  Ñꞌoommeiⁿꞌ seineiⁿ Jesús nda̱a̱
machꞌee naya meiiⁿ ñeꞌchjoowiꞌ nnꞌaⁿ na jñom Juan.
ndaatioo teiⁿ na nncꞌuu cwii 7 Quia na jnda̱ tyꞌelcweeꞌ naⁿꞌñeeⁿ,

tsꞌaⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiiñe ncꞌe na to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ nda̱a̱ tmaaⁿꞌ


matseijomñe ñꞌeⁿndyo̱, ñꞌoom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm cantyja
na mayuuꞌ na matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ꞌnaaⁿꞌ Juan. Tsoom:
tsaⁿꞌñeeⁿ waa naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ. —¿Chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ
na saꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ Juan jo ndoꞌ
Juan jñoom nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ
(Lc. 7:18-35) na jom tsꞌaⁿ na we waa na

11 Quia na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Jesús


ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na
canchooꞌwendye na cwilajomndyô̱
matseineiⁿ chaꞌcwijom cwii tsmaaⁿ
na maleiñꞌoomñe jndye? Ntyjii
nchii joꞌ. 8 Quia joꞌ ¿chiuu waa

ñꞌeⁿñê, quia joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ. Tjaaⁿ na saacantyꞌiaꞌyoꞌ na saꞌyoꞌ? ¿Aa
na mꞌmo̱o̱ⁿ ndoꞌ na nñequiaaⁿ ñꞌoom ntyꞌiaꞌyoꞌ cwii tsꞌaⁿ na cwee liaa na
naquiiꞌ njoom ndyuaaꞌñeeⁿ. jnda? Ntyjii nchii joꞌ. Ee ꞌo nquiuꞌyoꞌ
2 Juan tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe
  na macanda̱ nnꞌaⁿ na tjacantyja na
nnꞌaⁿ, mꞌaaⁿ wꞌaancjo quia na jñeeⁿ tꞌmaⁿ nꞌiaaⁿ, joona cwicweeꞌna liaa
25 Mateo 11

jnda ñequio nnꞌaⁿ wꞌaana. 9 Quia



16 ’¿Ljoꞌ ñꞌoom na nntseijo̱o̱ⁿꞌa

joꞌ ¿chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ? cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ


¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ cwii profeta? Ja ntyjii tiempomeiiⁿ? Joona matseijomnaꞌ
na joꞌ. Ndoꞌ jom tꞌmaⁿti cwiluiiñê chaꞌna yocanchꞌu na cwinquiooꞌ
nchiiti ntꞌomcheⁿ profeta. 10 Ee   naquiiꞌ tsjoom. 17 Cwilaꞌxuaana

ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseineiⁿnaꞌ nda̱a̱ ncꞌiaana, cwiluena: “Ñetjo̱oꞌ̱ â


cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Luaa matsonaꞌ: tsmaaⁿ juu som na cwitjo̱ꞌ na
Ja majño̱o̱ⁿñetya̱ya cwii moso toco tsꞌaⁿ sa̱a̱ ꞌo tîcalaꞌjnomꞌyoꞌ.
ꞌnaⁿya na wjaajndyee jo njomꞌ. Jnda̱ chii ñetjo̱oꞌ̱ â som tsꞌoo,
Jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿꞌ, sa̱a̱ ꞌo tîcatyueeꞌyoꞌ.” 18 Maluaaꞌ

cha nncꞌomcꞌeendye nnꞌaⁿ matseijomnaꞌ na cwilꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ


quia na nncueꞌcañoomꞌ. tiempomeiiⁿ. Ee tyjeꞌcañoom Juan
11 Ndoꞌ tsoticheⁿ Jesús:
  quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tꞌoom chaꞌcwijom
—Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ tsꞌaⁿ na chjooꞌ tsꞌom. Tîcwaaⁿꞌaⁿ
tijoom ñeteitquiooꞌñe cwii tsꞌaⁿ nantquie na ya, meiⁿ tîcꞌom
na tꞌmaⁿti cwiluiiñe quiiꞌntaaⁿ winom. Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ tsaⁿjndii
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ chaꞌna juu Juan, matseixmaaⁿ. 19 Jnda̱ joꞌ tyja̱caño̱o̱ⁿ

tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ nnco̱ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ


meiiⁿ na ljoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ cañoomꞌluee. Ja matseijomndyo̱
tsꞌaⁿ na jnda̱ tjaquieeꞌñe cantyja ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ, macwaꞌa ñꞌeⁿndyena.
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, meiiⁿ Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya:
titꞌmaⁿ cwiluiiñe, sa̱a̱ tꞌmaⁿti “Luaaꞌ tsꞌaⁿ jeeⁿ cwaꞌ, jeeⁿ ꞌuu.
cwiluiiñe, nchiiti Juan. Juu jeeⁿ ya matseixꞌiaaꞌñe ñꞌeⁿ
12 Ndoꞌ seineiⁿti Jesús, tsoom:
  nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnom
—Quia na to̱ꞌ Juan na Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio nnꞌaⁿ na
tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ teitquiooꞌ cwitoꞌñoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ
na cwilaꞌjnda̱ nnꞌaⁿ na cwentaaꞌ gobiernom.” Sa̱a̱
nncꞌooquieeꞌndyena cantyja na tintsꞌaa, ee cwiwitquiooꞌ na jndo̱ꞌ
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom hasta tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee chaꞌtso na
xjeⁿ jeꞌ. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ cwiqueⁿ matseijndaaꞌñê maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ.
nꞌomna na nnaⁿjnda̱na cha nnda̱a̱
nlaꞌxmaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ. Njoom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na
13 Chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

tiñeꞌcalaꞌcanda̱
tyotjeiiꞌyuuꞌndye profetas ñequio (Lc. 10:13-15)
ljeii na tqueⁿ Moisés tjoomꞌ tꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ 20
  Jnda̱ chii to̱ꞌ Jesús na
cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. matseitiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ njoom yuu na
Ndoꞌ quia na tyjeeꞌ Juan, jom tꞌmo̱o̱ⁿ jndyeti tsꞌiaaⁿ sꞌaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
na jnda̱ tueꞌntyjo̱ na mamatsa̱ꞌntjom tseixmaaⁿ najndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 14 Toom cweꞌ nlayuꞌyoꞌ
  tîcalcweꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. Matsoom:
na Juan matseinoomñê cwentaaꞌ 21 —Jee jndoꞌcheⁿꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ

profeta Elías tsaⁿ na waa ñꞌoom na tsjoom Corazín. Jee jndoꞌcheⁿꞌyoꞌ


nndyonndaꞌ. 15 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Betsaida. Ee

nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ jndye tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ


Mateo 11​, ​12 26

sꞌaa sa̱a̱ tîcalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Xeⁿ —Chaꞌtso na cwilaꞌxmaⁿ najnda̱,


sꞌaa tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ tquiaaⁿ
tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón, tyuaaꞌti jnda̱ joonaꞌ lꞌo̱oy̱ a. Tjaa ꞌñeeⁿ tseiꞌno̱ⁿꞌ
tcweeꞌna liaa tsjaꞌ ndoꞌ jnda̱ tioona chiuu tseixmaⁿya na cwiluiindyo̱
tsjaaꞌ nqueⁿna na cwitꞌmo̱o̱ⁿna Jnaaⁿ, macanda̱ nqueⁿ ntyjeeⁿ.
na cwilcweꞌ nꞌomna. 22 Nndyeꞌyoꞌ  Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ tseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu
nntsjo̱o,̱ xuee na nncuꞌxeⁿ tseixmaⁿ Tsotya̱ya, macanda̱ ja
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ mantyjiiya.
ꞌo nchiiti nnꞌaⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Mati meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue
Sidón. 23 Ndoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom
  tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿ
Capernaum, ¿aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na Tsotya̱ya mañequia na nntseiꞌno̱ⁿꞌ.
cañoomꞌlueecheⁿ nntseiwendyenaꞌ 28 Quioꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya chaꞌtsondyoꞌ

ꞌo cweꞌ ee na jndye tsꞌiaaⁿ sꞌaaya na jnda̱ teijndyaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ


quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ? Maxjeⁿ nntiom jnaⁿꞌyoꞌ na joonaꞌ matseijaaꞌñenaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo yuu na meindooꞌ nacjoꞌyoꞌ chaꞌcwijom xuu na
lꞌoo. Mana ntsuuñꞌeⁿ tsjomꞌyoꞌ tileicanaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ ja nñequiaya na
Capernaum. Xeⁿ nnꞌaⁿ na ñetꞌom nntaꞌjndyeeꞌyoꞌ. 29 Calajomndyoꞌ

tsjoom Sodoma ntyꞌiaana tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ chaꞌna cwilaꞌjomndye


tꞌmaⁿ chaꞌna sꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, quiooꞌndyo na ljoyu cwilꞌa
ndicwaⁿ waa tsjoomna xjeⁿ jeꞌcheⁿ. tsꞌiaaⁿ. Ndoꞌ quiaandyoꞌ na
24 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ xuee na
  nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Ee
nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ tꞌmaⁿti ja tincꞌuaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ mꞌaaⁿya
nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo nchiiti nnꞌaⁿ na na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo. Ndoꞌ nliuꞌyoꞌ
ñetꞌom ndyuaa tsjoom Sodoma. na nntaꞌjndyee añmaaⁿꞌyoꞌ.
30 Ee na nlaxꞌiaaꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱

Quioꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya ndoꞌ nliuꞌyoꞌ na xocanchjenaꞌ ꞌo chaꞌna manchje


nntaꞌjndyeeꞌyoꞌ tsꞌoom na ljo cantyaꞌ quiooꞌndyo.
(Lc. 10:21-22) Ndoꞌ ñꞌoom na maqua̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ
25 Ndoꞌ majuu xjeⁿꞌñeeⁿ to̱ꞌ Jesús cweꞌ na ya ya xjeⁿ jnda̱ꞌyoꞌ.
na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
tsoom: Tyꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ xuee na
—Matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ
Tsotya̱ya na cwiluiindyuꞌ na (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5)
matsa̱ꞌntjomꞌ cañoomꞌluee ñequio
nnom tsjoomnancue. Ee ꞌu jnda̱
tantyꞌiuuꞌndyuꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱
12 Luaa tuii cwii xuee
na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ.
Mawinom Jesús yuu waa ntjom
nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom ñequio nnꞌaⁿ lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na
na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌ, sa̱a̱ jnda̱ cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê na ñeꞌjndo̱oꞌ̱ â,
seicano̱o̱ⁿꞌ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cje to̱oꞌ̱ â tyotyja̱ay
̱ â xuꞌlqueeⁿ.
cwilꞌa. 26 Mayuuꞌ Ta, ee luaaꞌ waa
  Tyotyꞌueendyô̱, tyotquia̱ay ̱ â joonaꞌ.
na tjaweeꞌ tsꞌomꞌ. 2 Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos quia na

27 Tsonndaꞌ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na


  ntyꞌiaana na luaaꞌ cwilꞌaayâ, jluena
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: nnom Jesús:
27 Mateo 12

—Queⁿꞌ cwenta, nnꞌaⁿ na joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na ntjeiⁿ


cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ cwilꞌana tsꞌo̱. Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaⁿ
yuu na ticatyꞌiomnaꞌ xuee na watsꞌomꞌñeeⁿ jeeⁿ tyolꞌueendyena
cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ. chiuu nlꞌayoona na nñeꞌquiana
3 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:
  cwenta Jesús. Taꞌxꞌeena nnoom,
—ꞌO, ¿aa tyoolaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom jluena:
chiuu sꞌaa David ñequio nnꞌaⁿ na —Juu xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a ¿aa
ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê na ñeꞌjndoꞌna? Sa̱a̱ matyꞌiomnaꞌ na nntseinꞌmaⁿ tsꞌaⁿ
tyoolancjooꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. tsꞌaⁿwiiꞌ, oo aa tisꞌa?
4 Ee tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom cwentaaꞌ

11 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tcaaⁿ ntyooꞌ nnom tyee. —Calaꞌtiuuꞌyoꞌ, xeⁿ mꞌaaⁿ


Tcwaaⁿꞌaⁿ joonaꞌ ndoꞌ mati tquiaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na mꞌaaⁿ catsmaⁿ
na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ tsmeiⁿꞌ, ndoꞌ xeⁿ nncjuꞌnaꞌ juuyoꞌ
ntyooꞌñeeⁿ na jnda̱ tqueⁿ nnꞌaⁿ joonaꞌ tsꞌom tsueꞌtsjoom, ¿aa nchii
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ticwanaaⁿ na nntseityuaꞌ na wjaꞌcwjiꞌ juuyoꞌ meiiⁿ
nlcwaꞌ meiⁿnquia tsꞌaⁿ. Macanda̱ juu xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ?
nquiee ntyee wanaaⁿ na nlcwaꞌna. 12 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jndati ntyjeeⁿ

5 Ndoꞌ cwaaⁿti jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ


  cwii tsꞌaⁿ nchiiti cweꞌ catsmaⁿ. Joꞌ
naquiiꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés na chii matyꞌiomnaꞌ na cateijndeii tsꞌaⁿ
matsonaꞌ na nquiee ntyee jndye xꞌiaaⁿꞌaⁿ nawiꞌ na matjom, meiiⁿ juu
tsꞌiaaⁿ cwilꞌana naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ.
na cwindyeꞌntjomna juu xuee na 13 Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿwiiꞌ:

cwitaꞌjndya̱ay̱ a. Sa̱a̱ tjaa jnaaⁿna na —Catseiliuuꞌ tsꞌo̱ꞌ.


ljoꞌ cwilꞌana. 6 Jeꞌ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  Mana seiliuu tsꞌo̱. Mañoomꞌ
ljoo jnda̱ tyja̱caño̱o̱ⁿya naquiiꞌ tcoꞌyanaꞌ chaꞌxjeⁿ cwiicheⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ.
ntaaⁿꞌyoꞌ na tꞌmaⁿti cwiluiindyo̱ 14 Ndoꞌ fariseosꞌñeeⁿ jluiꞌna.

nchiiti juu watsꞌom tꞌmaⁿ na jeeⁿ Jlaꞌtjomndyena, to̱ꞌna tyoꞌmaⁿna


cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. 7 ꞌO tyoolaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
  chiuu nlꞌayoona na nlaꞌcueeꞌna Jesús.
ljoꞌ ñeꞌcatso ñꞌoomwaa na tso
Tyꞌo̱oṯ sꞌom: “Ja cajndati ntyjii na Ñꞌoom na tyoñequiaa Isaías
nncꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús
nchiiti na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ quiooꞌ na 15 Sa̱a̱ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na luaaꞌ
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ ja.” Xeⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñecalꞌana ñꞌeⁿñê. Joꞌ chii jlueeⁿꞌeⁿ
ñꞌoomwaaꞌ tixoqueⁿꞌyoꞌ xjeⁿ nnꞌaⁿ na joꞌ joꞌ ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱na
tjaa jnaaⁿ. 8 Ncꞌe na luaaꞌ waa, ja na
  naxeeⁿꞌeⁿ. Seinꞌmaaⁿ chaꞌtso
cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nnꞌaⁿwii. 16 Ndoꞌ tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoom

waa na matseixmaⁿya na nntsjo̱o̱ ljoꞌ nda̱a̱na na ticatꞌoomna ñꞌoom ꞌñeeⁿ


calꞌa nnꞌaⁿ xuee na cwitaꞌjndya̱ay̱ a. cwiluiiñê. 17 Ndoꞌ na luaaꞌ tsoom,

seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii


Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ tsꞌo̱ profeta Isaías, na matsonaꞌ:
(Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11) 18 Luaa tsꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱
9 Jnda̱
chii jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ. Tjaaⁿ, cwentaya na cwiluiiñê na
tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿna. 10 Ndoꞌ   mandiꞌntjoom no̱o̱ⁿ.
Mateo 12 28

Jnda ntyjiiya jom ndoꞌ jeeⁿ na nluiiñe tsjaaⁿ David na


neiⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. jndyowicantyjooꞌ?
Nñequiaya Espíritu Santo na juu 24 Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos, quia

nncꞌoomñe ñꞌeⁿñê. jndyena ñꞌoomwaaꞌ, tyoluena:


Ndoꞌ nñequiaaⁿ ñꞌoomya chiuu —Tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ
waa na matyꞌiomyanaꞌ nda̱a̱ najndeii Beelzebú nquii
nnꞌaⁿ na nchii judíos. tsaⁿjndiitquiee. Joꞌ chii cwicanda̱a̱
19 Jom xocatseintjaꞌñê, meiⁿ macwjeeⁿꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom
xocatseijndeiiꞌ ꞌñom. Ndoꞌ nnꞌaⁿ.
xocaljeiꞌ jom tsꞌom nataa na 25 Seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús ñꞌoom na

macwjaaꞌñê tiaꞌ nnꞌaⁿ. tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna. Tsoom nda̱a̱na:


20 Xocoꞌweeⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ na tityeⁿ —Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii gobiernom na
matseiyuꞌ na juu matseijomnaꞌ cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ntꞌom
chaꞌna tsmaaⁿ na jnda̱ cwiꞌoo nacjoomꞌm ndoꞌ ntꞌom
tomndyaa. cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, ndoꞌ na
Ee jom jaateijndeiityeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. luaaꞌ waa xocaljooꞌñetyeeⁿ tsꞌiaaⁿ.
Meiⁿ xotseicanduuꞌñꞌeeⁿ cantyja Ndoꞌ chaꞌna nnꞌaⁿ na ñecwii
ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na tixuee naquiiꞌ tsjoom oo nnꞌaⁿ na ñeꞌcwii
tsꞌom na juu matseijomnaꞌ wꞌaa, xeⁿ cwilaꞌntjaꞌndyena,
chaꞌna chom canti na maxjeⁿ nnto̱ⁿꞌndyena. Ndoꞌ na ljoꞌ
ncuencue canduuꞌ. cwilaꞌtyuiiꞌndye cheⁿnquieena. 26 Ee 

Ee jom nñequiaatyeeⁿ naxuee xeⁿ na mayuuꞌ chaꞌna cwinduꞌyoꞌ na


naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. nquii tsaⁿjndiitquiee macwjeeⁿꞌeⁿ
Joꞌ chii nntsꞌaaⁿ na nnaⁿjndeii ntyje naⁿjndiiñê naquiiꞌ nꞌom
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ nnꞌaⁿ, quia joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. matseityuiiꞌñe cheⁿnqueⁿ. ¿Chiuu
21 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na nchii judíos nntsꞌaayom na nljotyeⁿ cantyja
nlaꞌcantyjaaꞌ nꞌomna jom. najneiⁿ na matsa̱ꞌntjoom? 27 ꞌO

cwinduꞌyoꞌ na ja cweꞌ cantyja


Cwilueyoona na Jesús najndeii Beelzebú joꞌ na macwjiiꞌa
tsaⁿjndiitquiee matseixmaaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Xeⁿ
(Mr. 3:19-30; Lc. 11:14-23; 12:10) na mayuuꞌ na ljoꞌ, quia joꞌ mati
22 Tquioñꞌomna cwii tsꞌaⁿ na ncꞌiaaꞌyoꞌ, ñequio najndeii jom
mꞌaaⁿ Jesús na jnda̱ tuo̱ naⁿjndii cwitjeiiꞌna naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom
naquiiꞌ tsꞌom. Tsaⁿꞌñeeⁿ nchjaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ncꞌe na tiyuuꞌ na
ndoꞌ tileicatseineiiⁿ lꞌa naⁿjndiiꞌñeeⁿ. ljoꞌ, cantyja na cwilꞌa nquieena
Seinꞌmaⁿ Jesús jom. Quia cwiluiꞌyuuꞌ na tixcwe cwitjeiꞌyoꞌ
joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ ndoꞌ cwenta. 28 Sa̱a̱ ncꞌe ja ñequio

teitquiooꞌnnaaⁿꞌaⁿ. 23 Ntoꞌ chaꞌtso


  najndeii Espíritu na cwiluiiñe
nnꞌaⁿ na ntyꞌiaa na luaaꞌ tuii, jeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na macwjiiꞌa
tjaweeꞌ nꞌomna. Jluena: naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, joꞌ chii
—¿Aa ntsꞌaacheⁿnaꞌ na tsaⁿmꞌaaⁿꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ juu na matsa̱ꞌntjom
cwiluiiñê nquii na meindo̱oꞌ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jnda̱ tyjeeꞌcañoomnaꞌ ꞌo.
29 Mateo 12

29 ’Cwii tsaⁿcanchꞌue xonda̱a̱ na mati nquii tsꞌoom cwiluiiñenaꞌ


nncjaaqueⁿꞌeⁿ waaꞌ tsꞌaⁿ na waa tsꞌoom na ya. Ndoꞌ xeⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ
najndeii na nncwjeeⁿꞌeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. Sa̱a̱ na tisꞌa ta̱ na ntyja cwii tsꞌoom,
xeⁿ nntseityeⁿjñeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na mati tisꞌa
nnda̱a̱ na nncwjiꞌñꞌeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. tsꞌoomꞌñeeⁿ. Ee cantyja chiuu waa
30 ’ꞌÑeeⁿ juu na ticꞌoomñe cantyja
  ta̱ na machꞌee cwii cwii tsꞌoom joꞌ
ꞌnaⁿya, maxjeⁿ mꞌaaⁿ nacjoya. nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ cwaaⁿ tsꞌoom na ya
Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na ticatseitjom ndoꞌ cwaaⁿ tsꞌoom na tisꞌa. 34 Chaꞌna  

nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, jom machꞌeeⁿ na catsuutsja jeeⁿ wjee ndaaꞌndyooyoꞌ,


matseilcweꞌnaꞌ nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌna maluaaꞌ matseijomnaꞌ ꞌo. Chiuu
ñꞌeⁿndyo̱. nlꞌaꞌyoꞌ na nlaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoom ya
31 ’Joꞌ chii matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
  ndoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ tooꞌcheⁿ natia.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom Ee cantyjati na matseitiuu tsꞌaⁿ
chaꞌtso jnaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ naquiiꞌ tsꞌoom, mantyja joꞌ ñꞌoom
ñequio chaꞌtso ñꞌomntjeiⁿ na na cwicaluiꞌ ꞌñom. 35 Juu tsꞌaⁿ na

cwiluena. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ ya tsꞌaⁿñe matseineiⁿ ñꞌoom ya


na matseineiⁿ ñꞌoom wiꞌ nacjooꞌ ee naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ naya na
Espíritu Santo, tsaⁿꞌñeeⁿ xocatseitꞌmaⁿ matseitioom. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na tia
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 32 Ndoꞌ
  tsꞌaⁿñe matseineiⁿ ñꞌoom tia ee
meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseineiⁿ naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ natia na
ñꞌoom wiꞌ nacjo ja na cwiluiindyo̱ matseitioom. 36 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱

tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, nnda̱a̱ juu xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, quia joꞌ nñequiana cwenta
tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ nnoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii cwii
tsꞌaⁿ na matsoyuu na cwiluii tsꞌiaaⁿ ꞌndyo ñꞌoom na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
ꞌnaⁿya cweꞌ cantyja najndeii tsaⁿjndii, na ñejlaꞌneiⁿna. 37 Ee cantyjati

tsaⁿꞌñeeⁿ matseineiⁿ ñꞌoom wiꞌ ñꞌoom na cwilaneiⁿꞌyoꞌ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nacjooꞌ Espíritu Santo. Ndoꞌ na ljoꞌ nncuꞌxeeⁿ ꞌo. Ñꞌoom na ya na
tijoom nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwinduꞌyoꞌ nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo.
tsaⁿꞌñeeⁿ, meiiⁿ tiempomeiiⁿcheⁿ Ndoꞌ ñꞌoom tia na cwinduꞌyoꞌ
ndoꞌ meiiⁿ ncuee na jnda̱ ntycwii nntꞌuiityeⁿnaꞌ ꞌo.
tsjoomnancue.
Cwitaⁿ nnꞌaⁿ na catsꞌaaⁿ cwii ꞌnaaⁿ
Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ta̱aꞌ̱ (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32)
tsꞌoom 38 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos
(Lc. 6:43-45) ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na
33 ’Quia joꞌ seineiⁿ Jesús cwii ñꞌoom tqueⁿ Moisés jluena nnom Jesús:
tjañoomꞌ na macaⁿnaꞌ na catjeiiꞌna —Cwa, Maestro, lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ
cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Seijoomꞌñe na mꞌmo̱ⁿꞌ cwii ꞌnaaⁿ na tꞌmaⁿ na
nqueⁿ chaꞌcwijom cwii tsꞌoom na ya nntyꞌiaayâ.
ta̱aꞌ̱ naꞌ. Tsoom: 39 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na:

—Xeⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na ya ta̱ na —Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ jeeⁿ tia


ntyja cwii tsꞌoom, cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿndye, jnda̱ ꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Mateo 12 30

Joꞌ chii cwitaⁿna ꞌnaaⁿ na tꞌmaⁿti na cweꞌ manomtoom jo ndoꞌ yuu na


nntyꞌiaanda̱a̱na cha nntaꞌjnaaⁿꞌna tjaa nnꞌaⁿ cꞌom na malꞌueeⁿ yuu
ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱. Sa̱a̱ taxocaꞌmo̱o̱ⁿya. na nljooꞌñê. Sa̱a̱ na tîcaljeiiⁿ joꞌ,
Macanda̱ nntyꞌiaana cwii ꞌnaaⁿ na seitioom naquiiꞌ tsꞌoom, tsoom:
nntseijomnaꞌ chaꞌna tjom profeta 44 “Jeꞌ jo̱nlcwa̱ꞌnndaꞌa naquiiꞌ tsꞌom

Jonás. 40 Ee Jonás tyomꞌaaⁿñê ndyee


  tsꞌaⁿ yuu na tjeiꞌnaꞌ ja.” Ndoꞌ quia
xuee ndoꞌ ndyee tsjom tsꞌom tsiaaꞌ na nncueⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ nljeiiⁿ naquiiꞌ
catscaa tꞌmaaⁿ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom naquiiꞌ
na nntjo̱ⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ wꞌaa na tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ candiiꞌ. Sa̱a̱
na jnaⁿ cañoomꞌluee. Ee ndyee jnda̱ taa ljuꞌ ndoꞌ jnda̱ teijndaaꞌya.
xuee ndoꞌ ndyee tsjom nljooꞌndyo̱ 45 Quia joꞌ tjacachoom ntquieeꞌ

naquiiꞌ tseiꞌtsua. 41 Xuee na nncuꞌxeⁿ


  naⁿjndii na wiꞌndyeti nchiiti jom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, Tyꞌequieꞌna naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ
nlcwinndaꞌ nnꞌaⁿ tsjoom Nínive. Mati ndoꞌ mana ljooꞌndyetyeⁿna joꞌ joꞌ.
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na quia nncꞌoowje, Ndoꞌ na jnda̱ we luaaꞌ, manioomti
nntandoꞌnndaꞌna quia ljoꞌ. Ndoꞌ matjom tsaⁿꞌñeeⁿ nchiiti na
nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona cweꞌ cantyja ñetjomjñeeⁿ. Maluaaꞌ nntjoom nnꞌaⁿ
na yati lꞌa nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Ee na mꞌaⁿ jeꞌ na jeeⁿ tia nnꞌaⁿndye.
naⁿꞌñeeⁿ ntyja lcweꞌ nꞌomna quia
na jndyena ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na Jesús tquie ntyjeeⁿ ñꞌeⁿ tsoñeeⁿ
tyoñequiaa Jonás. Ndoꞌ queⁿꞌyoꞌ (Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21)
cwenta, ja jnda̱ tyja̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ 46 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús
na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti nda̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ quia na
Jonás. 42 Ndoꞌ xuee na nntuꞌxeⁿndye
  tquieꞌcañom ntyjeeⁿ ñequio
nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, mati nlcwinndaꞌ tsoñeeⁿ. Ñeꞌcalaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê sa̱a̱
juu yuscu na tyotsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ ljooꞌndyena chꞌeⁿ. 47 Seicandii cwii

ndyuaa jo ndoꞌ na macaluiꞌ caxjuu tsꞌaⁿ Jesús, tso:


tsꞌoomꞌnaaⁿ. Mati nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na —Aa ndiꞌ Ta, jnda̱ tyjeꞌcañoom
quia nncwje, nntandoꞌnndaꞌna quia tsoꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ ndyentyꞌiuꞌ na
ljoꞌ. Ndoꞌ nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona cweꞌ ñeꞌcalaꞌneiⁿna ñꞌeⁿndyuꞌ.
cantyja na xcweeꞌti tsꞌom yuscuꞌñeeⁿ. 48 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ,

Ee jom jeeⁿ ndyaꞌ tquia jnaaⁿ, jñoom tsoom:


na ñeꞌcañeeⁿ ñꞌoom ꞌndyoo Salomón, —Candiꞌ nntsjo̱o̱ njomꞌ ꞌñeeⁿ juu
tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌti tsꞌom. Ndoꞌ queⁿꞌyoꞌ cwiluiiñe tsondyo̱ ndoꞌ ꞌñeeⁿ joo
cwenta, ja jnda̱ tyja̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ cwiluiindye ndyentyjo̱.
na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti 49 Quia joꞌ seilioom tsꞌo̱oⁿ
  ̱ , tꞌmo̱oⁿ̱
Salomón. nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsoom:
—Naⁿmꞌaⁿ cwiluiindyena
Na quiꞌoolcweeꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsondyo̱ ñequio ndyentyjo̱. 50 Ee  

tsꞌom tsꞌaⁿ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee


(Lc. 11:24-26) ljoꞌ na lꞌue tsꞌom Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ
43 ’Cwii tsaⁿjndii quia na jnda̱ cañoomꞌluee, tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñe
tjeiꞌnaꞌ jom naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ, tiꞌtyjo̱ ndoꞌ nomtyjo̱, ndoꞌ tsondyo̱.
31 Mateo 13

Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo Luaa tsꞌiaaⁿꞌ na quitseineiⁿ Jesús


(Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8) ñꞌoom tjañoomꞌ

13 Tjawiquiuuꞌti majuu (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10)


xueeꞌñeeⁿ jluiꞌ Jesús 10 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ
naquiiꞌ wꞌaa, tjaaⁿ, tjacjom ꞌndyoo Jesús tyꞌentyjaaꞌna jom. Taꞌxꞌeena
ndaaluee. 2 Ndoꞌ jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ
  nnoom:
tjomndye na mꞌaaⁿ. Joꞌ chii tjacuo̱o̱ⁿ —Ticalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ chiuu na cweꞌ
tsꞌom wꞌaandaa na mantyjo̱cheⁿnaꞌ ñꞌoom wjaañoomꞌ matseiꞌneiⁿꞌ nda̱a̱
nnom ndaaluee. Joꞌ joꞌ tjacjom sa̱a̱ nnꞌaⁿ.
chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ ljooꞌndyena, 11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:

meintyjeeꞌna tyuaatcwii ꞌndyoo —Luaa waa na machꞌee


ndaaluee. 3 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom, mañequiaaⁿ na ꞌo
matseineiiⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Jndye caliuꞌyoꞌ ñꞌoom na wantyꞌiuuꞌ
ñꞌoom tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na ñequio ñꞌoom mꞌaaⁿnaꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom.
tjañoomꞌ. Tsoom: Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tinquiaaⁿ na
—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na machꞌee nlaꞌno̱ⁿꞌna. 12 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ

tsꞌiaaⁿ jnda̱a.̱ Tjaaⁿ, tjacjoomꞌm tsꞌaⁿ na macoꞌñom ñꞌoom na


tsjaaⁿ lqueeⁿ trigo. 4 Ndoꞌ yocheⁿ na
  maꞌmo̱o̱ⁿya, nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
majoomꞌm lqueeⁿꞌñeeⁿ ntꞌom tquiaa na nntseiꞌno̱ⁿꞌtyeeⁿ. Sa̱a̱ meiⁿquia
tsꞌom nato. Mañoomꞌ tquieꞌcañom tsꞌaⁿ na tîcoꞌñom ñꞌoom na
cantsaa, tcwaꞌyoꞌ lqueeⁿꞌñeeⁿ. 5 Ndoꞌ   maꞌmo̱o̱ⁿya, nntsꞌaanaꞌ na cweꞌ
ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na jeeⁿ tsꞌiaaⁿꞌndyo cantyjati chjoowiꞌ
ljo̱ꞌ, yuu na tita mꞌaaⁿ tsꞌo. Tyuaaꞌ na matseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ. 13 Joꞌ chii

tꞌoomnaꞌ ee tita mꞌaaⁿ tsꞌo. 6 Sa̱a̱


  ñꞌoom tjañoomꞌ matseina̱ⁿya
quia na jnda̱ teijmeiⁿꞌ na mantyꞌiaaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ee meiiⁿ ñequiiꞌcheⁿ
ñeꞌquioomꞌ, tꞌuaanaꞌ, tjacaaⁿnaꞌ ee cwintyꞌiaana tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa
na tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ. 7 Ndoꞌ   sa̱a̱ maxjeⁿ tixoqueⁿna cwenta.
ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na tooꞌ Ndoꞌ meiiⁿ cwindyena ñꞌoom na
ndaꞌ lꞌo̱on ̱ ioom. Tyuaaꞌti tjawindye mañequia sa̱a̱ mꞌaⁿna chaꞌcwijom
lꞌo̱oṉ ioomꞌñeeⁿ, jlaꞌcantoꞌndyenaꞌ na tyoondyena, meiⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌna
nacjooꞌ ntjom. 8 Sa̱a̱ ntꞌom lqueeⁿ
  ljoꞌ cwindyena. 14 Cantyja ꞌnaaⁿ

tquiaanaꞌ yuu na ya tsꞌo, jeeⁿ ya naⁿꞌñeeⁿ matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom


tueꞌnaꞌ. Cwii taⁿꞌ tjeiꞌnaꞌ ñequiee na seiljeii profeta Isaías, tsoom:
xuu lqueeⁿ trigo na cwii tsꞌoom Meiiⁿ na jndye na cwindyeꞌyoꞌ
lqueeⁿ tjacjuꞌ tsꞌaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ cwii sa̱a̱ tixocalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ,
taⁿꞌ tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe na ndoꞌ meiiⁿ na jndye
cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjoomꞌm. Ndoꞌ cwintyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ, sa̱a̱
cwiicheⁿ cwii taⁿꞌ tjeiꞌnaꞌ cwii xuu tixoqueⁿꞌyoꞌ cwenta.
waljooꞌ yom tsꞌoom na cwii tsꞌoom 15 Ee naⁿmꞌaⁿꞌ jnda̱ jlaꞌquieꞌ
lqueeⁿ tjacjoomꞌm. 9 ꞌÑeeⁿ juu na
  nꞌomna,
niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, cha ticoꞌxcwenaꞌ cantyja na
candii. cwilaꞌtiuuna.
Mateo 13 32

Ndoꞌ tañeꞌquiandyena na naⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom ntjom na


nndyena tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ, na tyuaaꞌ
cha tintsꞌaanaꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌna. tcaaⁿnaꞌ. Ee quia na macoꞌwiꞌnaꞌ
Ndoꞌ cwilꞌa nquieena joona oo cwileiꞌntyjo̱ nnꞌaⁿ joona
chaꞌcwijom ticajndooꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom naya, mantyja
cha ticaⁿnaꞌ na nlqueⁿna cwenta. cwiꞌndyena. 22 Ndoꞌ lqueeⁿ na

Joona cwilꞌayana nmeiⁿꞌ cha tquiaa yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱on ̱ ioom,
ticalcweꞌ nꞌomna, mannꞌaⁿ na cwindye ñꞌoom naya.
tincwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ joona. Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ mꞌaⁿna ñomtiuu
16 Seineiⁿti Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
  chiuu na cwii ꞌoomꞌaⁿyoona, ndoꞌ
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom: chiuu ya nleityandyetina. Joꞌ chii
—Sa̱a̱ jeeⁿ matioꞌnaaⁿñe tileicanaⁿndyena na nlꞌana yuu
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo na cwintyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ na matsonaꞌ. Ee ñꞌomtiuuꞌñeeⁿ
tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa ndoꞌ mati ñꞌoom matseicuꞌnaꞌ na nlaꞌcanda̱na
na cwindyeꞌyoꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ juunaꞌ. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ lꞌa joo
17 Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  lꞌo̱on
̱ ioom na jlaꞌcantoꞌndyenaꞌ
jndye profetas na tyoñeꞌquia ñꞌoomꞌ nacjooꞌ ntjom. 23 Sa̱a̱ lqueeⁿ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom tandyo xuee ñequio na tquiaa yuu na jeeⁿ ya tsꞌo


jndye nnꞌaⁿ na tyomꞌaⁿ cantyja na mannꞌaⁿ na cwindye ñꞌoom naya.
matyꞌiomyanaꞌ, jeeⁿ tyocantyjaaꞌ Cwilaꞌno̱ⁿꞌna juunaꞌ ndoꞌ cantyja
nꞌomna na nntyꞌiaanda̱a̱na ljoꞌ na cwilꞌana cwiwitquiooꞌ na
na cwintyꞌiaꞌ ꞌo ndoꞌ na nndyena cwinaⁿndyena chiuu waa na
chaꞌna cwindyeꞌ ꞌo sa̱a̱ tîcantyꞌiaana matsonaꞌ. Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tjacantyja
meiⁿ tîcandyena. na ya cwilꞌana. Matseijomnaꞌ joona
chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na
Luaa maꞌmo̱ⁿ naꞌ na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿ tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu. Ndoꞌ ntꞌom
trigo naⁿꞌñeeⁿ xcweyandyo cwilꞌana yuu
(Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15) na ya. Matseijomnaꞌ joona chaꞌna
18 ’Candyeꞌyoꞌ luaa maꞌmo̱ⁿ cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ
ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja na tjacjuꞌ we xuu waljooꞌ xcwe. Ndoꞌ ntꞌom
tsꞌaⁿ tsjaaⁿ lqueeⁿ trigo. 19 Ntꞌom
  naⁿꞌñeeⁿ tiqueⁿndyena na cwilꞌana
lqueeⁿ na tquiaa tsꞌom nato na yuu na ya. Joꞌ chii matseijomnaꞌ
tcwaꞌ cantsaa, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na joona chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ
cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee na tjeiꞌnaꞌ ñeꞌcwii xuu waljooꞌ yom
meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mandii tsꞌoom.
ñꞌoom cantyja na matsa̱ꞌntjom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ ticatseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, Lqueeⁿ jnda̱a̱ ñequio lqueeⁿ trigo
maxjeⁿ macwjeꞌcañoom tsaⁿjndii na 24 Ndoꞌ seineiⁿ Jesús cwiicheⁿ
nncwjiꞌ ñꞌoom naya naquiiꞌ tsꞌoom. ñꞌoom tjañoomꞌ. Tsoom nda̱a̱na:
20 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿ na tquiaa yuu
  —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
na jeeⁿ ljo̱ꞌ, mannꞌaⁿ na cwindye matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ñequio na cwii tsꞌaⁿ na tja na waa tyuaaꞌ,
neiiⁿna cwitoꞌñoomna juunaꞌ. 21 Sa̱a̱   tjacjoomꞌm lqueeⁿ tsjaaⁿ na ya.
33 Mateo 13

25 Sa̱a̱ cwii teijaaⁿ yocheⁿ na mostaza. Tjatseicꞌoom tsꞌaⁿ juunaꞌ


watsom ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ naquiiꞌ ntjoomꞌm. 32 Lqueeⁿꞌ

tyjeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na jndooꞌ mostaza jeeⁿ cajnda̱a̱naꞌ sa̱a̱ xeⁿ


jom. Tjatseiñꞌeeⁿꞌñe tsaⁿꞌñeeⁿ lqueeⁿ jnda̱ teijndeii tsꞌoom, nleindyenaꞌ,
jnda̱a̱ quiiꞌntaaⁿ lqueeⁿ trigo. Jnda̱ nncwinomꞌnaꞌ ntꞌom nꞌoom
chii tja. 26 Tjawindye jnda̱ lqueeⁿ,
  ntjom na tiquiwindye. Juunaꞌ
tjaꞌmeiiⁿndyenaꞌ, quia joꞌ chii nleitꞌmaⁿtinaꞌ hasta nnda̱a̱ nnaⁿ lꞌo̱
teitquiooꞌ na ñꞌeeⁿꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ tsꞌoomꞌñeeⁿ cantquiaa cantsaa.
naquiiꞌ ntjomꞌñeeⁿ. 27 Naⁿntjom

ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ tqueⁿna cwenta Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ


na nmeiiⁿꞌ niom. Tyꞌentyjaaꞌna ndaaljoꞌ
jom, jluena nnoom: “Ta, aa nchii (Lc. 13:20-21)
ñequiiꞌcheⁿ lqueeⁿ na ya tjaꞌcjuꞌ, 33 Jnda̱chii cwiicheⁿ ñꞌoom
quia joꞌ ¿chiuu na cwiwitquiooꞌ tjañoomꞌ seineiⁿ Jesús nda̱a̱
lqueeⁿ jnda̱a̱ quiiꞌntaaⁿ jnda̱ lqueeⁿ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:
ꞌnaⁿꞌ?” 28 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:
  —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
“Tsꞌaⁿ na jndooꞌ ja sꞌaa na luaaꞌ.” matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna ndaaljoꞌ
Ndoꞌ taꞌxꞌee naⁿntjomꞌñeeⁿ nnoom: na seitjoomꞌ yuscu ñꞌeⁿ ndyee
“¿Aa lꞌue tsꞌomꞌ na nntsaacatjeiiꞌndyô̱ tsuaꞌxjo jnda̱a̱ tyooꞌ. Seicandeiiꞌnaꞌ
joonaꞌ naquiiꞌ ntjom ꞌnaⁿꞌ?” 29 Tꞌo̱o̱ⁿ   chaꞌwaa tsqueeⁿ tyooꞌ.
nda̱a̱ naⁿntjoomꞌm, tsoom: “Tilꞌaꞌyoꞌ
na ljoꞌ ee xeⁿ nntjeiiꞌndyoꞌ joonaꞌ, Ñeꞌquiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ na
nntsꞌaacheⁿnaꞌ na mati nncꞌoomnaꞌ seineiⁿ Jesús
ntjom na ya. 30 Caꞌndyeꞌyoꞌ na

(Mr. 4:33-34)
ñejom cꞌoowijnda̱naꞌ hasta 34 Ñequiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ
na mmaⁿjndyeenaꞌ.” Quia joꞌ seineiⁿ Jesús na tyoꞌmo̱o̱ⁿ
nntsjo̱o̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nntyje: ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Meiⁿcwii
“Catyjeꞌjndyeeꞌyoꞌ jnda̱ lqueeⁿ jnda̱a,̱ ñꞌoom tîcatseineiiⁿ nda̱a̱na na
calꞌaꞌyoꞌ cantsa̱aꞌ̱ joonaꞌ ee na nchii ñꞌoom tjañoomꞌ. 35 Joꞌ chii

nlconaꞌ. Nda̱nquia catyjeꞌyoꞌ jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom ꞌndyoo


lqueeⁿ na ya na nncꞌoocuenaꞌ tsꞌom profeta, tsoom:
tsa̱ꞌ ꞌnaⁿya.” Ja nntseina̱ⁿya ñꞌoom tjañoomꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ Nntseicano̱o̱ⁿya ñꞌoom na
mostaza wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ nda̱a̱
(Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19) nnꞌaⁿ cantyjati na jnaⁿ
31 SeineiⁿticheⁿJesús cwiicheⁿ tsjoomnancue.
ñꞌoom tjañoomꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
maxjeⁿ nleijndyendyeti nnꞌaⁿ na Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ ñequio lqueeⁿ trigo
nꞌom. Tsoom nda̱a̱na: 36 Jnda̱
na jñom Jesús nnꞌaⁿ na
—Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cꞌoolcweeꞌna, quia joꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ
matseijomnaꞌ chaꞌna cwii lqueeⁿꞌ naquiiꞌ wꞌaa. Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na
Mateo 13 34

cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê santyjaaꞌâ jom. ñjom sꞌom cajaⁿ na wantyꞌiunaꞌ quiiꞌ


Lꞌuuyâ nnoom: tyuaa. Ljeii cwii tsꞌaⁿ castomꞌñeeⁿ
—Catsuꞌ nda̱ay̱ â ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoom sa̱a̱ tantyꞌiunnaaⁿꞌaⁿ juunaꞌ. Tjaaⁿ
tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ na na jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ, tjacajna̱aⁿ̱ chaꞌtso
tꞌoomnaꞌ naquiiꞌ ntjom na ya. ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom. Jnda̱ chii seijnaaⁿ
37 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱ay
  ̱ â, tsoom: tyuaaꞌñeeⁿ yuu na ndiiꞌ castom.
—Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ tsjaaⁿ na
ya, joꞌ joꞌ nnco̱ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ta̱ꞌ perla
na jnaⁿ cañoomꞌluee. 38 Ndoꞌ tyuaa

45 ’Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, joꞌ joꞌ tsjoomnancue. mati matseijomnaꞌ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ
Lqueeⁿ tsjaaⁿ na ya, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na na matseijnda ndoꞌ majnda̱a̱ ta̱ꞌ na
cwilaꞌjomndye cantyja na matsa̱ꞌntjom ñequiiꞌcheⁿ malꞌueeⁿ ta̱ꞌ perlas na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ lqueeⁿ tsjaaⁿ jnda̱a,̱ yati. 46 Quia na ljeiiⁿ cwii ta̱ꞌ perla na

joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ ya ndoꞌ jndanaꞌ, tja
tsaⁿjndii. 39 Juu tsꞌaⁿ na wiꞌñe na
  tsaⁿꞌñeeⁿ tjacajna̱aⁿ̱ chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ,
tjatseiñꞌeeⁿꞌñe tsjaaⁿ lqueeⁿ jnda̱a,̱ joꞌ jnda̱ chii seijnaaⁿ ta̱ꞌ perlaꞌñeeⁿ.
joꞌ nquii tsaⁿjndii. Ndoꞌ xuee na jnda̱
tmaⁿ ntjom na tyꞌecatyje naⁿntjom, joꞌ Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsquiꞌ
joꞌ xuee na cwintycwii tsjoomnancue. 47 ’Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Joo naⁿntjom na tyꞌecatyje lqueeⁿ, joꞌ mati matseijomnaꞌ chaꞌna cwii tsquiꞌ
joꞌ ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 40 Ndoꞌ
  tꞌmaⁿ na tueeꞌ nnꞌaⁿ tsꞌom ndaaluee.
chaꞌxjeⁿ lꞌa naⁿntjom cantsa̱aꞌ̱ jnda̱ Jndye nnom calcaa matseitꞌuenaꞌ.
lqueeⁿ jnda̱a̱ na nlconaꞌ quiiꞌ chom, 48 Quia na jnda̱ tooꞌ tsquiꞌ na ñjomndye

maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nluii xuee calcaa, ꞌoocantyjaandye nnꞌaⁿ juunaꞌ


quia na cwintycwii tsjoomnancue. tyuaatcwii. Meindyuaandyena,
41 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
  cwitjeiiꞌndyena calcaa na yati.
cañoomꞌluee njño̱oⁿ̱ ya ángeles cwentaya Cwitioomna jooyoꞌ nꞌom lquiee sa̱a̱
na nntjeiiꞌndyo̱na nnꞌaⁿ na wiꞌndye calcaa na cwantindyo cwityeⁿꞌquieeꞌna
ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjndo̱ꞌ nꞌom ncꞌiaa jooyoꞌ. 49 Malaaꞌtiꞌ nntsꞌaanaꞌ xuee

na calꞌa naⁿꞌñeeⁿ natia. 42 Ndoꞌ ángeles


  quia na cwintycwii tsjoomnancue.
nntueeꞌna naⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ chom bꞌio. Joꞌ Nñequiocue ángeles na nntjeiiꞌndyena
joꞌ nndyuee naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ nnteinquiena nnꞌaⁿ na wiꞌndye quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na
ndeiꞌnꞌomna na wiꞌ cwitjoomna. 43 Sa̱a̱
  mꞌaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. 50 Ndoꞌ

nnꞌaⁿ na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye chaꞌxjeⁿ nntioomna nnꞌaⁿ na wiꞌndye naquiiꞌ


na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ntsꞌaanaꞌ chom bꞌio. Joꞌ joꞌ nndyuee naⁿꞌñeeⁿ
na caxueendyena chaꞌna xuee nnom ndoꞌ nnteinquiena ndeiꞌnꞌomna na wiꞌ
ñeꞌquioomꞌ. ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom cwitjoomna.
luaꞌqui na nndii, candii.
Jeeⁿ jnda laꞌxmaⁿ ñꞌoom xco
Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ ñequio ñꞌoom tquie
sꞌom na wantyꞌiu quiiꞌ tyuaa 51 Quiajoꞌ taxꞌee Jesús nda̱a̱ jâ
44 ’Juu
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê,
matseijomnaꞌ chaꞌna castom na tsoom:
35 Mateo 13​, ​14

—¿Aa cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ chaꞌtso —Meiⁿquiayuucheⁿ na wjaa cwii


ñꞌoommeiⁿꞌ? profeta, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jom.
Tꞌo̱oy
̱ â nnoom, lꞌuuyâ: Sa̱a̱ joo nnꞌaⁿ ndyuaaⁿꞌaⁿ ñequio
—Mayuuꞌ, Ta, macwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ. nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ, xocalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
52 Quia joꞌ tsoom nda̱ay
  ̱ â: jom.
—Jeꞌ jnda̱ jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ 58 Ndoꞌ tijndye tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ sꞌaaⁿ

ñeꞌcatꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌmeiⁿꞌ. joꞌ joꞌ, ncꞌe na ticalaꞌyuꞌ naⁿꞌñeeⁿ


Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ ticwii cwii tsꞌaⁿ ñꞌeⁿñê.
na jnda̱ teijndo̱ꞌ tsꞌom chiuu tꞌmaⁿ
ljeii na tqueⁿ Moisés ndoꞌ mati Tueꞌ Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe
jnda̱ seiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na nnꞌaⁿ
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsaⁿꞌñeeⁿ (Mr. 6.14-29; Lc. 9.7-9)
matseijomnaꞌ jom chaꞌna tsꞌaⁿ na
cwiluiitquieñe cwii wꞌaa. Ee tsꞌaⁿ
na cwiluiitquieñe matseilꞌueeꞌñê
14 Majoo ncueeꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ
Herodes tsꞌiaaⁿ tsꞌo̱ndaa
Galilea. Jñeeⁿ ñꞌoom cantyja
ꞌnaⁿ na tquie ndoꞌ matseitjoom ꞌnaⁿ ꞌnaaⁿꞌ jndye nnom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na
na xco. Quia joꞌ meiⁿquia xjeⁿ na machꞌee Jesús. 2 Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ

macaⁿnaꞌ cwii nmeiⁿꞌ mawaacꞌeenaꞌ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê:


na nleilꞌueeꞌñê. —Tsaⁿmꞌaaⁿ, maxjeⁿ Juan, tsꞌaⁿ
na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Jnda̱
Tja Jesús tsjoom Nazaret wandoꞌxcoom joꞌ chii cwiwitquiooꞌ
(Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30) tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na machꞌeeⁿ.
53 Quia na jnda̱ seineiⁿ Jesús 3-4 Ee luaa waa na tuii. Herodes

ñꞌoommeiⁿꞌ na tjañoomꞌ, jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ tyomꞌaaⁿ ñequio Herodías, scuuꞌ


joꞌ. 54 Tjalcweeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjomꞌm.
  tyjeeⁿ Felipe. Ndoꞌ tso Juan nnoom
Joꞌ joꞌ tyotseineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ na ticatyꞌiomyanaꞌ na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ
watsꞌom. Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ scuuꞌ tyjeeⁿ. Joꞌ chii sa̱ꞌntjoom na
tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na seineiiⁿ. calaꞌtyeⁿna Juan, catueeꞌna juu
Tyoluena: wꞌaancjo.
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿chiuu sꞌaayom na 5 Ndoꞌ Herodes, meiiⁿ na

jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom? Ndoꞌ ¿yuu jnaⁿ ñeꞌcatseicueⁿꞌeⁿ Juan sa̱a̱ nquiaⁿꞌaⁿ
najneiⁿ na machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ. Ee jndye nnꞌaⁿ nquiuna
na tyoontyꞌiaaya? 55 ¿Aa nchii
  na Juan cwiluiiñe tsꞌaⁿ na
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnda tsꞌaⁿ na macuuñe mañequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nꞌoom? Ndoꞌ ¿aa nchii tsoñeeⁿ 6 Quia na jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ na

jndyu María? Ndoꞌ ntyjeeⁿ, ¿aa tueeꞌ xueechuuꞌ Herodes, quia


nchii Jacobo, José, Simón ñequio joꞌ yuscundyua jnda Herodías
Judas? 56 Ndoꞌ mati ntyjeeⁿ na yolcu
  seijnom jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ
mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿya. Quia joꞌ ¿chiuu Herodes jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌoom
waa na jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom ndoꞌ cweꞌ cantyja na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. 7 Tjoomꞌm  

tsꞌaⁿ tsjoom ñjaaⁿ jom? ñꞌomtyeⁿ cjoomꞌm na tsoom nnom


57 Cweꞌ joꞌ ticalañꞌoomꞌndyena
  yuscundyuaꞌñeeⁿ na nñequiaaⁿ
Jesús. Joꞌ chii tsoom nda̱a̱na: meiⁿquia ljoꞌ na nlcaⁿ nnoom. 8 Ndoꞌ  
Mateo 14 36

yuscundyuaꞌñeeⁿ seijndo̱ꞌ tsoñeeⁿ tsꞌoom joona. Seinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿwii na


tsꞌoom na caaⁿ xqueⁿ Juan. Quia joꞌ tquiochona. 15 Quia na jnda̱ tmaaⁿ,

tsoom nnom Herodes: jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê


—Luaa macaⁿꞌa. Quiaaꞌ cwii xio saantyjaaꞌâ jom, lꞌuuyâ nnoom:
ñjaaⁿ na njom xqueⁿ Juan, tsaⁿ na —Jnda̱ tmaaⁿ jeꞌ ndoꞌ yuu na
ñeseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. mꞌaaⁿya ñjaaⁿñe cweꞌ jnda̱a.̱ Cajñomꞌ

9 Ndoꞌ na luaaꞌ tsoom, seichjooꞌnaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na cꞌoona njoom nchꞌu na
tsꞌom Herodes, sa̱a̱ cweꞌ ncꞌe nndyooꞌ na nlaꞌjndana na nlcwaꞌna.
ñꞌomtyeⁿ na tjoomꞌm nacjoomꞌm 16 Tso Jesús nda̱ay
  ̱ â:
ndoꞌ ncꞌe na ndyecheⁿ nnꞌaⁿ na —Meiⁿ ticaⁿnaꞌ na nncꞌoona. ꞌO
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, joꞌ chii quiaꞌyoꞌ na nlcwaꞌna.
tsoom na quiana ljoꞌ na macaⁿ 17 Tꞌo̱oy
  ̱ â nnoom, lꞌuuyâ:
yuscundyuaꞌñeeⁿ. 10 Quia joꞌ   —Tjaaꞌnaⁿ na cwileiꞌñꞌo̱o̱ⁿyâ ñjaaⁿ,
sa̱ꞌntjoom na cjaacano̱ⁿ xtyoꞌ Juan macanda̱ ñeꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio
naquiiꞌ wꞌaancjo. 11 Jnda̱ tuii na
  we catscaa.
ljoꞌ, jndyoñꞌoom tsꞌaⁿ xqueⁿ Juan 18 Tsoom nda̱ay
  ̱ â:
na njomnaꞌ tsꞌom xio. Chii tquiaa —Quiochoꞌyoꞌ joonaꞌ ñjaaⁿñe.
juunaꞌ nnom yuscundyuaꞌñeeⁿ ndoꞌ 19 Sa̱ꞌntjoom na cwindyuaandye

jom tjañꞌoom joꞌ na mꞌaaⁿ tsoñeeⁿ. nnꞌaⁿ nacjooꞌ jnda̱ nchꞌu. Quia
12 Jnda̱ joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
  joꞌ tꞌueeⁿ ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio
ñꞌoom na tyoñequiaa Juan we catscaaꞌñeeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
tquieꞌcañomna, tyꞌeñꞌomna cañoomꞌluee ndoꞌ tquiaaⁿ na
seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌecatyꞌiuuna quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja
jom, jnda̱ chii tyꞌelaꞌcandiina Jesús ꞌnaaⁿ joonaꞌ. Jnda̱ chii tyjeeⁿ ndoꞌ
ñꞌoommeiⁿꞌ. tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na
cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ jâ
Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ tquiaayâ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
naⁿnom jndyendye. 20 Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ

(Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14) na jndyendye tcwaꞌ tjacjoo. Jnda̱
13 Jnda̱ na jndii Jesús na jnda̱ chii jlaꞌtjo̱o̱ⁿyâ ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñequio
tueꞌ Juan, jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ, tuo̱o̱ⁿ calcaa na ꞌndiinaꞌ. Tooꞌ canchooꞌwe
tsꞌom wꞌaandaa ñꞌeⁿ jâ nnꞌaⁿ na tsquiee. 21 Nnꞌaⁿ na tcwaꞌ tueꞌntyjo̱

cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Saayâ cwii chaꞌna ꞌom meiⁿ naⁿnom, meiⁿ


joo yuu na tjaaꞌnaⁿ nnꞌaⁿ. Quia tîcatuꞌnchondye naⁿlcu ñequio
jliu nnꞌaⁿ na jnda̱ tja Jesús na yocanchꞌu.
nncwityꞌioom ndaaluee, quia
joꞌ jluiꞌna njoomna, tyꞌecaꞌna, Tjacaa Jesús nnom ndaaluee
tyꞌenquiandyena ꞌndyoo ndaaluee (Mr. 6:45-52; Jn. 6:16-21)
na tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. 14 Quia  
22 Jnda̱ tuii na luaaꞌ jñom Jesús
na jnda̱ jluiiꞌñe wꞌaandaa jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê
tsꞌom ndaaLuee, ljeii Jesús na cuo̱nndaaꞌâ tsꞌom wꞌaandaa, na
na teijndyendye nnꞌaⁿ jnda̱ cwityꞌio̱oꞌ̱ jndya̱ay
̱ â na nntsquia̱ay
̱ â
tquieꞌcañom joꞌ joꞌ. Tioo na jeeⁿ wiꞌ xndyaaꞌ ndaaluee. Sa̱a̱ jom
37 Mateo 14​, ​15

ljooꞌñetyeeⁿ na njñoom nnꞌaⁿ na 32 Ndoꞌ quia jnda̱ tuo̱na tsꞌom


jndyendye. 23 Ndoꞌ jnda̱ na jñoom
  wꞌaandaa, mañoomꞌ teicheⁿ jndye.
naⁿꞌñeeⁿ na cꞌoolcweeꞌna, quia 33 Ndoꞌ jâ na maxjeⁿ ñjomndyô̱

joꞌ tjawaaⁿ cwii ta na ñenqueⁿ na tsꞌom wꞌaandaaꞌñeeⁿ taaꞌâ


nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia cantya̱ay̱ â, jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ jom.
tjawijaaⁿ ndicwaⁿ mꞌaaⁿñê joꞌ joꞌ Lꞌuuyâ nnoom:
na ñenqueⁿ. 24 Ndoꞌ wꞌaandaa
  —ꞌU mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ
na ñjomndyô̱ jnda̱ tueeꞌ xcwe Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na wjaanaꞌ sa̱a̱ leicjaanaꞌ ee
na jndeii maquiꞌljoo nmo̱ⁿ ndoꞌ Seinꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿwii ndyuaa
matseilcweꞌtyaꞌ jndye juunaꞌ. Genesaret
25 Sꞌaanaꞌ chaꞌna ñequiee na

(Mr. 6:53-56)
cwitsjoom jndyotseicandyooꞌñe 34 Quia na jnda̱ teiꞌtyꞌio̱oꞌ̱ â, jluiiꞌâ
Jesús na mꞌaaⁿyâ, jndyocaⁿ nnom ndyuaa Genesaret. 35 Jnda̱ na

ndaaluee. 26 Quia na ntyꞌiaayâ na


  taꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ jom,
mandyocaⁿ nnoom ndaaluee, jeeⁿ jlaꞌcwanomna ñꞌoom chaꞌwaa
ndyaaꞌ tyua̱ay ̱ â. Jlaxuaayâ na ndiocheⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ. Ndoꞌ
nquiaayâ, lꞌuuyâ: tquiocho nnꞌaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿwii na
—Jeeⁿ sa, jndii luaaꞌ. mꞌaaⁿ. 36 Tyolaꞌtyꞌoondyena nnoom

27 Sa̱a̱ mañoomꞌ tꞌmaⁿ Jesús jâ,


  na nñequiaaⁿ ñꞌoomꞌm na nntꞌuena
tsoom: meiiⁿ cweꞌ ꞌndyoo liaⁿꞌaⁿ. Ee ticwii
—Cꞌomꞌ tꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ. cwii tsꞌaⁿ na tyenquiuuꞌ liaⁿꞌaⁿ,
Maja luaa. nꞌmaⁿ.
28 Ndoꞌ tꞌo̱ Pedro ꞌndyoo Jesús,

tsoom: Waa na machꞌeenaꞌ na cwajndii


—Ta, xeⁿ na manncuꞌtiꞌ, cweꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ
catsuꞌ na cjo̱ca nnom ndaatioo na (Mr. 7:1-23)
jo̱catjomndyo̱ ꞌu.
29 Tso Jesús nnoom:

—Candyoꞌ.
15 Quia joꞌ cwanti nnꞌaⁿ
fariseos ñequio nnꞌaⁿ na
cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés,
Joꞌ chii jluiꞌ Pedro tsꞌom wꞌaandaa, jnaⁿna Jerusalén, tquieꞌcañomna
to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na mawjaacaⁿ nnom Jesús. Taꞌxꞌeena nnoom:
ndaatioo na mawjaacatjomñê 2 —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye

Jesús. 30 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na


  ñꞌoom na mañequiaaꞌ, ¿chiuu
jeeⁿ jndeii mꞌaaⁿ jndye, sꞌaanaꞌ na na cwiwincjeꞌna ñꞌoom na tqueⁿ
nquiaⁿꞌaⁿ. Jnaⁿnaꞌ na nchjeeñenaꞌ welooya nda̱ay ̱ a? Queⁿꞌ cwenta
jom. Quia joꞌ seixuaⁿ, tsoom: tiquindyuuꞌna quia na nlcwaꞌna.
—Ta, cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ ja. 3 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:

31 Mañoomꞌ seicjaa lꞌo̱ Jesús jom,


  —Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿chiuu na
tsoom nnom: cwiwincjeꞌyoꞌ ñꞌoom na sa̱ꞌntjom
—ꞌU re, cwa titꞌmaⁿ matseiꞌyuꞌyaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cweꞌ ñeꞌcatsantyjo̱ꞌyoꞌ
tsꞌomꞌ, ¿chiuu na tiñecwii ñꞌoom na tqueⁿ lotya̱ay ̱ a? 4 Ee

matseiꞌtiuuꞌ? ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom luaa matsonaꞌ:


Mateo 15 38

“Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ —¿Aa ntyjiꞌ quia na jndye nnꞌaⁿ


tsoꞌndyoꞌ.” Ndoꞌ matsotinaꞌ: fariseos ñꞌoom na tsuꞌ luaaꞌ, sꞌaanaꞌ
“ꞌÑeeⁿ juu na matso ñꞌoom wiꞌ na ticjaaweeꞌ nꞌomna?
nacjooꞌ tsotye, tsondyee tsaⁿꞌñeeⁿ 13 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱ay
  ̱ â cwii ñꞌoom
matsonaꞌ na maxjeⁿ calaꞌcueeꞌ tjañoomꞌ, tsoom:
nnꞌaⁿ juu.” 5 Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌyoꞌ
  —Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee,
na wanaaⁿ na nntso tsꞌaⁿ nnom ticwii cwii tsꞌoom ntjom na nchii
tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ: “Catseitꞌmaⁿ nqueⁿ tcoomꞌm, maxjeⁿ nnqueeⁿ
tsꞌomꞌ, taxocanda̱a̱ nnteijndeiya juunaꞌ. 14 Joꞌ chii caꞌndyeꞌyoꞌ

ꞌu ꞌnaⁿ na tjo̱on ̱ dyuꞌ, ee chaꞌtso na naⁿmꞌaⁿꞌ. Ee matseijomnaꞌ joona


matseixmaⁿya jnda̱ tqua̱aⁿ̱ ya joonaꞌ chaꞌna naⁿnchjaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿna
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” 6 Ndoꞌ na luaaꞌ
  nato nda̱a̱ ntyjenchjaaⁿna. Ndoꞌ
cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ joꞌ chii cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ manquiuꞌyoꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌ quia
tacaⁿnaꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌñe tsꞌaⁿ na wjaañꞌoom tyjenchjaaⁿꞌaⁿ,
tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ. Cwilꞌaꞌyoꞌ na wendyena nntiomnaꞌ tsueꞌtsjoom.
tajndeii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee na 15 Quia joꞌ tso Pedro nnom Jesús:

cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌtiꞌyoꞌ ñꞌoom na —Caꞌmo̱ⁿꞌ nda̱ay ̱ â ljoꞌ ñecatso


tqueⁿ lotyeꞌyoꞌ. 7 ꞌO nnꞌaⁿ na we
  ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ.
waa na cwilꞌaꞌyoꞌ, jeeⁿ xcwe mꞌaaⁿ 16 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:

ñꞌoom na tyoñequiaa profeta Isaías —¿Aa mati ꞌo ndicwaⁿ tjo̱o̱cheⁿ


cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Luaa matsonaꞌ: na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ? 17 Aa ticaliuꞌyoꞌ na

8 Naⁿmꞌaⁿꞌ cweꞌ ñequio chaꞌtso nantquie na macwaꞌ tsꞌaⁿ,


ntjaⁿndyueena cwiꞌoocuenaꞌ tsꞌom tsiaaꞌ nchii
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja, naquiiꞌ tsꞌom. Ndoꞌ jnda̱ chii
sa̱a̱ tꞌmaⁿ waa na tixcweeꞌ nnteiiꞌ juunaꞌ. 18 Sa̱a̱ ñꞌoom na

nꞌomna ñꞌeⁿndyo̱. matseineiⁿ tsꞌaⁿ cwinaaⁿꞌ naquiiꞌ


9 Cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na tsꞌom, ndoꞌ joonaꞌ cwilꞌanaꞌ na
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja, tiljuꞌñe jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ee cwitꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na cweꞌ 19 Ee naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ cwinaaⁿꞌ

cwilꞌueendye nnꞌaⁿ, tachii ñꞌoom na tia na matseitiuu


ñꞌoomya. na nntseicueⁿꞌeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, na
10 Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ na
  nncꞌoomyaaⁿ ñequio cwiicheⁿ
jndyendye, tsoom: tsꞌaⁿ, oo na nncꞌoomyaaⁿ ñequio
—Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o̱ sꞌandyua oo scundyua, oo na
ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ. 11 Nantquie na
  nnchꞌueeⁿ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ, oo na
macwaꞌ tsꞌaⁿ, xocatsꞌaanaꞌ na nntseineiiⁿ cantu oo ñꞌoom jnaaⁿꞌ.
tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ cwilꞌanaꞌ na

Sa̱a̱ ñꞌoom na matseineiⁿ tsꞌaⁿ, tiljuꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ jo nnom


joonaꞌ cwilꞌanaꞌ na tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ na nlcwaꞌ tsꞌaⁿ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na cweꞌ na ticañoomꞌm chaꞌxjeⁿ
12 Quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na
  ñꞌoom na cwiqueⁿ nnꞌaⁿ fariseos,
cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús, xocatseiꞌndaaꞌnaꞌ jom jo nnom
saantyjaaꞌâ jom, lꞌuuyâ nnoom: Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
39 Mateo 15

Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ mañoomꞌ nꞌmaⁿ


Cwii yuscu na nchii tsꞌaⁿ judío seiyuꞌ nomjnda yuscuꞌñeeⁿ.
ñequio Jesús
(Mr. 7:24-30) Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿwii
21 Quia joꞌ jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ 29 Jnda̱ jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ ndi
ndi ñꞌa̱aⁿ̱ yâ ñꞌeⁿñê, tjaaⁿ jo ñꞌa̱aⁿ̱ yâ ñꞌeⁿñê, tjaaⁿ ꞌndyoo
ndyuaa tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. ꞌndyoo ndaaluee Galilea. Tjawaaⁿ
22 Ndoꞌ cwii yuscu tsjaaⁿ nnꞌaⁿ
  cwii ta, tjacjom joꞌ joꞌ. 30 Ndoꞌ

cananita na macꞌeⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ tquieꞌcañom jndyendye nnꞌaⁿ na


jndyotseicandyooꞌñê na mꞌaaⁿ Jesús, mꞌaaⁿ. Tquiochona ntꞌom nnꞌaⁿ
cꞌuaa seineiiⁿ, seityꞌooñê tsoom: na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ, nnꞌaⁿ nchjaaⁿ,
—ꞌU Ta, na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ nnꞌaⁿ na tileicalaꞌneiⁿ, nnꞌaⁿ na
David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ ticanda̱aꞌ̱ ndye ndoꞌ ñequio jndye
na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Mꞌaaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿwii. Tyotsa̱ꞌna
nomjndaaya na jeeⁿ cwajndii nnꞌaⁿwiiꞌñeeⁿ nacañoomꞌ Jesús, ndoꞌ
matjoom. Maleiñꞌoom jndyetia jom. seinꞌmaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. 31 Jndyendye

23 Sa̱a̱ Jesús meiⁿcwii ñꞌoom


  nnꞌaⁿ ntyꞌiaana na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ
ticꞌo̱o̱ⁿ. Quia joꞌ jâ saantyjaaꞌâ jom, na tileicalaꞌneiⁿ, ndoꞌ tcoꞌyanaꞌ nnꞌaⁿ
jlaꞌtyꞌoondyô̱ nnoom, lꞌuuyâ: na ticanda̱aꞌ̱ ndye, ndoꞌ cwiꞌoocaꞌ
—Cwa cajñomꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ, ee jeeⁿ nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ, ndoꞌ ya
cꞌuaa ꞌñom ndyontyjo̱o̱ⁿ nanqua̱aⁿ̱ ꞌa. cwintyꞌiaa nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. Joꞌ
24 Quia joꞌ tso Jesús:
  chii sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna.
—Macanda̱ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ndyuaa To̱ꞌna na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena nquii
Israel na jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja. Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
joona cwiluiindyena chaꞌcwijom nnꞌaⁿ Israel.
canmaⁿ na jnda̱ tsuundye.
25 Ndoꞌ tyjeꞌcañoom yuscuꞌñeeⁿ

Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ
jom, tcoꞌ xtye jo nnoom, tso: naⁿnom
—Jeeⁿ ꞌu Ta, cateijndeiꞌ ja. (Mr. 8:1-10)
26 Sa̱a̱ tꞌo̱oⁿ
  ̱ nnom yuscuꞌñeeⁿ, tsoom: 32 Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús jâ nnꞌaⁿ
—Ticatsonaꞌ na nncwjiꞌ tsꞌaⁿ tyooꞌ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Tsoom
cwentaa yocanchꞌu ndoꞌ nncjuꞌyom nda̱ay̱ â:
juunaꞌ nda̱a̱ calueꞌ nchꞌu. —Jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya tmaaⁿꞌ
27 Tso yuscuꞌñeeⁿ nnoom:
  nnꞌaⁿmꞌaⁿꞌ, ee jnda̱ ndyee xuee na
—Mayuuꞌ Ta, sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, mꞌaⁿna ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ tatjaaꞌnaⁿ ljoꞌ
cwicwaꞌ calueꞌ nchꞌu nacajnda̱a̱ cwii cwileiꞌñꞌomtina na nlcwaꞌna.
na cwiquiaa nacjeeꞌ meiⁿsa ꞌnaaⁿꞌ Ticalꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na njño̱o̱ⁿ joona
ntyꞌoyoꞌ. na cꞌoona lꞌaana na ñeꞌjndoꞌna,
28 Quia joꞌ tꞌo̱o̱ⁿ nnom yuscuꞌñeeⁿ,
  tintsꞌaanaꞌ na tajndeiiꞌ nꞌomna na
tsoom: ꞌoona nato.
—ꞌU yuscu, tꞌmaⁿ waa na 33 Quia joꞌ lꞌuuyâ nnoom:

matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ. Catsꞌaanaꞌ —Ñjaaⁿñe mꞌaaⁿya jo jnda̱a̱ tjaaꞌnaⁿ


chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ. yuu ya nliuuyâ nantquie na jndye
Mateo 15​, ​16 40

na nnda̱aꞌ̱ nncjaacjoo nnꞌaⁿ na nnꞌaⁿ na tiñecwii mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ,


jndyendye. jeeⁿ ya cwilaꞌnoⁿꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ na
34 Taxꞌee Jesús nda̱ay
  ̱ â: cwitꞌmo̱o̱ⁿ nchquiu na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee
—¿Cwanti tyooꞌ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ? sa̱a̱ tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwii
Tꞌo̱oy ̱ â nnoom, lꞌuuyâ: ndyochꞌeetinaꞌ cantyja na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
—Ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ ndoꞌ ñꞌeⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na
cwantindye calcaa nchꞌu. matsꞌaa. 4 Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ jeeⁿ tia

35 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na


  nnꞌaⁿndye, jnda̱ ꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwindyuaandye nnꞌaⁿ nomtyuaa. sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, cwitaⁿna cwii
36 Toꞌñoom ntyooꞌñeeⁿ ñequio
  ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na ñeꞌcantyꞌiaana. Sa̱a̱
calcaa ndoꞌ tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ xonquiaya na nntyꞌiaana cwii ꞌnaaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿnaꞌ. Jnda̱ joꞌ na tꞌmaⁿ. Macanda̱ calaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ
tyjeeⁿ ndoꞌ tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱ay ̱ â ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ juu na tjom Jonás.
na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ jâ Mana tjaaⁿ, ꞌñeeⁿ joona.
tꞌo̱o̱ⁿyâ joonaꞌ nda̱a̱ chaꞌtsondye
nnꞌaⁿ. 37 Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ

Ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos
tcwaꞌtjacjoona. Ndoꞌ jlaꞌcato̱oꞌ̱ â (Mr. 8:14-21)
ntquieeꞌ tsquiee ñequio ntaⁿꞌ ntyooꞌ 5 Quia joꞌ saanndaaꞌâ cwiicheⁿ
ñequio calcaa na ꞌndiicheⁿnaꞌ. xndyaaꞌ ndaaluee. Ndoꞌ quia na
38 Nnꞌaⁿ na tcwaꞌ quia joꞌ tueeꞌ
  squia̱ay ̱ â joꞌ joꞌ ñꞌeⁿ Jesús jliuuyâ na
chaꞌna ñequiee meiⁿ naⁿnom. Meiⁿ tjaaꞌnaⁿ nantquie cañꞌeⁿ, jnda̱ tsuuꞌ
tîcatuꞌnchondye naⁿlcu ñequio nꞌo̱o̱ⁿyâ juunaꞌ. 6 Tso Jesús nda̱ay
  ̱ â:
yocanchꞌu. 39 Quia na jnda̱ tꞌmaⁿ
  —Cꞌomcꞌeendyoꞌ na calꞌaꞌyoꞌ
Jesús nnꞌaⁿ ee mana cwito̱ⁿꞌndyena, cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿ
quia joꞌ tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa. nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ saduceos.
Saayâ, squia̱ay ̱ â ndyuaa Magdala. 7 Ndoꞌ jâ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê

to̱oꞌ̱ â na cwilana̱aⁿ̱ cheⁿncjo̱oy ̱ â.


Catsꞌaa Jesús cwii ꞌnaaⁿ na cweꞌ tsꞌaⁿ Lꞌuuyâ:
xocanda̱a̱ nntsꞌaa —Macwjeeⁿꞌeⁿ ñꞌoomwaaꞌ nda̱ay ̱ a
(Mr. 8:11-13; Lc. 12:54-56) ncꞌe na tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ cwileiꞌñꞌo̱o̱ⁿya.

16 Nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ 8 Ndoꞌ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na mꞌaaⁿꞌ


saduceos tquieꞌcañomna nꞌo̱o̱ⁿyâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ ñꞌeⁿ


na mꞌaaⁿ Jesús. Ñeꞌcalꞌana xjeⁿ jom, ndaaljoꞌ. Tsoom nda̱ay ̱ â:
joꞌ na taⁿna nnoom na catsꞌaaⁿ cwii —ꞌO nnꞌaⁿ na titꞌmaⁿ cwilaꞌyuꞌya
ꞌnaaⁿ na nntyꞌiaana na mꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ¿chiuu na jeeⁿ jndye
na Tyꞌo̱oṯ sꞌom jñom jom. 2 Sa̱a̱ tꞌo̱
  mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ
Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ? 9 ¿Aa maxjeⁿ

—Quia na jnda̱ tmaaⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na tsjo̱o̱ luaaꞌ?


na jeeⁿ tmaaⁿ nchquiu, cwinduꞌyoꞌ: ¿Aa ticjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ꞌom taⁿꞌ
“Matseinmaaⁿñeyanaꞌ.” 3 Ndoꞌ quia
  tyooꞌñeeⁿ na tyja̱ya na tcwaꞌ ꞌom
na cwitsjoom cwintyꞌiaꞌyoꞌ na meiⁿ nnꞌaⁿ, ndoꞌ na jndye tsquiee
jeeⁿ neiⁿncooꞌ nchquiu ꞌndaa, tyooꞌ jlaꞌweꞌyoꞌ na seicwaljooꞌnaꞌ?
cwinduꞌyoꞌ: “Jeꞌ maxjeⁿ nncuaꞌ.” ꞌO 10 Ndoꞌ ¿aa meiⁿ ticjaañjoomꞌ

41 Mateo 16

nꞌomꞌyoꞌ cwiicheⁿ ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ na tꞌmo̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ njomꞌ. Nquii


na tyja̱ya na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee
nnꞌaⁿ, ndoꞌ mati lojoo tsquiee ntaⁿꞌ tquiaaⁿ na matseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja
tyooꞌ jlaꞌweꞌyoꞌ na seicwaljooꞌnaꞌ? ꞌnaⁿya. 18 Mati matsjo̱o̱ njomꞌ na ꞌu

Nnda̱a̱ nntsꞌaa na nleijndaaꞌ jndyuꞌ Pedro, ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿnaꞌ


nantquie na nlcwaꞌyoꞌ. 11 Joꞌ chii
  tsjo̱ꞌ. Nacjooꞌ juu tsjo̱ꞌwaañe
¿chiuu na tiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na nchii nlqua̱aⁿ̱ ya tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
matseina̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ? macwjiiꞌndyo̱ cwentaya. Ndoꞌ meiⁿ
Ja tsjo̱o̱ na calꞌaꞌyoꞌ cwenta cantyja naⁿjndii na mꞌaⁿ quiiꞌ bꞌio na jeeⁿ
ꞌnaaⁿꞌ ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos jnda̱ cwilaꞌxmaⁿna, xocanaⁿjnda̱na
ñequio nnꞌaⁿ saduceos. nacjooꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwjiiꞌndyo̱
12 Quia ljoꞌcheⁿ jlaꞌno̱o̱ⁿꞌâ na
  cwentaya. 19 Ja nñequiaya na

nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaaljoꞌ na tꞌmaⁿ nntseixmaⁿꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ


cwiluii tyooꞌ na calꞌaayâ cwenta, sa̱a̱ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na
tañeꞌquiandyô̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom matsa̱ꞌntjoom cañoomꞌluee. Ñꞌoom
na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ fariseos ñequio na nntsuꞌ na ticatyꞌiomnaꞌ na calꞌa
nnꞌaⁿ saduceos. nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancuewaa,
ñꞌoomꞌñeeⁿ nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio
Macwjiꞌyuuꞌñe Pedro na Jesús ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ
cwiluiiñê Cristo ñꞌoom na nntsuꞌ na wanaaⁿ na calꞌa
(Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-21) nnꞌaⁿ mati nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio
13 Quia joꞌ tja Jesús ndaatyuaa juu ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tsjoom Cesarea Filipo. Jnda̱ 20 Quia joꞌ Jesús tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoom

squia̱ay̱ â joꞌ joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ nda̱ay̱ â na meiⁿcwii nnom tsꞌaⁿ
na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, tsoom: ticatꞌmo̱o̱ⁿyâ na jom cwiluiiñê Cristo.
—Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
cañoomꞌluee ¿ꞌñeeⁿ cwilue nnꞌaⁿ na Matseicandii Jesús cantyja na
cwiluiindyo̱? nncueeⁿꞌeⁿ
14 Tꞌo̱oy
  ̱ â nnoom lꞌuuyâ: (Mr. 8:31–9:1; Lc. 9:22-27)
—Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilue na ꞌu Juan, 21 Xjeⁿꞌñeeⁿ to̱ꞌ Jesús na
tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Ndoꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na
ntꞌom cwilue Elías ꞌu, ntꞌom cwilue cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê na jndeiꞌnaꞌ
na Jeremías oo cwiicheⁿ profeta. na nncjaⁿ Jerusalén. Joꞌ joꞌ tꞌmaⁿ
15 Tso Jesús nda̱ay
  ̱ â: nawiꞌ nntjoom nlꞌa nnꞌaⁿ na
—Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ cwinduꞌyoꞌ na cwiluiitquiendye, ñequio ntyee na
cwiluiindyo̱? cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na
16 Tꞌo̱ Simón Pedro nnoom, tso:
  cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés.
—ꞌU cwiluiindyuꞌ nquii Cristo, Naⁿꞌñeeⁿ nlaꞌcueeꞌna jom, sa̱a̱ xuee
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ. jnda̱ ndyee nncwandoꞌxcoom.
17 Tso Jesús nnom:

22 Quia joꞌ tjañꞌoom Pedro Jesús

—ꞌU Simón, jnda Jonás, tꞌmaⁿ waa cwii ntyja, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matsoom
na matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌu na nnom na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na nntjom
luaaꞌ matseiꞌno̱ⁿꞌ. Ee nchii cweꞌ tsꞌaⁿ na luaaꞌ. Tsoom:
Mateo 16​, ​17 42

—Tijoom quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na


nntjomꞌ na luaaꞌ. Tixoquiaaⁿ na macwja̱caño̱o̱ⁿ na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya.
nluii naljoꞌ.
23 Teiqueⁿ Jesús tsoom nnom

Na seichuiiꞌnaꞌ Jesús
Pedro: (Mr. 9:2-13; Lc. 9:28-36)
—Quindyo̱oꞌ̱ nacañomya ꞌu
Satanás. Ñeꞌcatseitsaⁿꞌ ja. ꞌU
ñeꞌcatseiꞌnndaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ee ñꞌoom na
17 Jnda̱ teinom yom xuee, quia
joꞌ tjañꞌoom Jesús Pedro
ñequio Jacobo ñequio Juan tyjee
matseiꞌtiuuꞌ jnaⁿnaꞌ cweꞌ cantyja na Jacoboꞌñeeⁿ. Tjachom joona cwii sjo̱
cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ, nchii chaꞌxjeⁿ na nandye yuu na ñenquieena. 2 Xcwe  

lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na cwintyꞌiaana ndoꞌ seichuiiꞌnaꞌ


24 Jnda̱ chii tso Jesús nda̱ay
  ̱ â: jom jo nda̱a̱na. Sꞌaanaꞌ na jeeⁿ
—Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue caxuee nnoom chaꞌcwijom nnom
tsꞌom na nncwꞌaaꞌñe ja, cwjiꞌñê ljoꞌ ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ seicwaqueⁿnaꞌ
na matseitiuu nqueⁿ. Caljoya tsꞌoom liaⁿꞌaⁿ na canchiiꞌ chaꞌna nntyꞌiaaꞌ
nawiꞌ na matjoom meiiⁿ cueeⁿꞌeⁿ. tsꞌaⁿ chom lámpara. 3 Ndoꞌ juu

Ndoꞌ candyontyjo̱o̱ⁿ cantyja na xjeⁿꞌñeeⁿ nacañomꞌm teitquiooꞌndye


matsꞌaa. 25 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
  we nnꞌaⁿ na ñetꞌom teiyo, juu
tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom ljoꞌ Moisés ñꞌeⁿ Elías. Cwilaꞌneiⁿna
na nntjom, ncꞌe na mꞌaaⁿ cantyja ñꞌeⁿñê. 4 Quia joꞌ tso Pedro nnoom:

ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. —Ta, jeeⁿ ya nquiuuyâ na mꞌaaⁿyâ


Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ñjaaⁿ. Xeⁿ cjaaweeꞌ tsꞌomꞌ, nluii
malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu ndyee xquieꞌ ñjaaⁿñe, cwii cwentaꞌ
nluiꞌnꞌmaaⁿñe, majoꞌto joꞌ nntsuuñe. nncuꞌ, cwii cwentaaꞌ Moisés ndoꞌ
26 Meiiⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue
  cwiicheⁿ cwentaaꞌ Elías.
cuaanaꞌ cwentaaꞌ tsꞌaⁿ sa̱a̱ yuu 5 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Pedro ndoꞌ

waa na mateijndeiinaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ jndyoquioo cwii nchquiu na jeeⁿ


ee xocꞌo̱naꞌ ñꞌeⁿñê na ticatsuu canchiiꞌ caxuee juunaꞌ. Seicata̱ꞌnaꞌ
añmaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ ¿aa nnda̱a̱ joona ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ
nntiomlꞌua tsꞌaⁿ na nluiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ,
añmaaⁿꞌaⁿ? ¿Cwaaⁿ nnda̱a?̱ 27 Ja
  tsoom:
na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ —Luaañe tiꞌJndaaya na jeeⁿ
cañoomꞌluee nncwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom
tsjoomnancue ñequio ángeles ñequiiꞌcheⁿ mañequiaanaꞌ na neiⁿya.
cwentaaꞌ Tsotya̱ya. Quia ljoꞌ Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na matseineiiⁿ.
nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja chaꞌxjeⁿ na 6 Ndyee naⁿꞌñeeⁿ na

matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii Tsotya̱ya. cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús, jnda̱ na


Ndoꞌ nntsꞌaa na nncoꞌñom ticwii jndyena ñꞌoomwaaꞌ, tyꞌetaꞌnquiona
cwii tsꞌaⁿ cantyjati na ñesꞌaa, aa na xjeⁿ nomtyuaacheⁿ ee jeeⁿ tꞌmaⁿ
ya, aa na tisꞌa. 28 Ñꞌoom na mayuuꞌ
  jlaꞌcatyuendyena. 7 Quia joꞌ

matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, mamꞌaⁿ nnꞌaⁿ seicandyooꞌñe Jesús nacañoomna.


ljooñe na tixocwjena hasta na jnda̱ Tyeⁿnquioomꞌm joona, tsoom
ntyꞌiaanda̱a̱na ja na cwiluiindyo̱ nda̱a̱na:
43 Mateo 17

—Quicantyjaꞌyoꞌ. Talacatyuendyoꞌ. 15 —Ta, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ


8 Jlunda̱a̱ndyena. Meiⁿcwii tsꞌaⁿ
  ñꞌeⁿ tiꞌjndaaya. Ee maleiñꞌoom
tîcantyꞌiaana macanda̱ ñenquii jndyetia jom ndoꞌ jeeⁿ cwajndii
Jesús. matjoom. Jndye ndiiꞌ machꞌeenaꞌ
9 Ndoꞌ yocheⁿ na tquiocuena
  na cwiquiooñê naquiiꞌ chom ndoꞌ
sjo̱ꞌñeeⁿ, sa̱ꞌntjom Jesús joona, naquiiꞌ ndaa. 16 Ndoꞌ jndyo̱ñꞌo̱ⁿya

tsoom: jom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye


—Yocheⁿ na ndicwaⁿ wando̱ꞌa, ñꞌeⁿndyuꞌ sa̱a̱ tileicanda̱a̱ na
ticanduꞌyoꞌ nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ ꞌnaⁿ nlaꞌnꞌmaⁿna jom.
na ntyꞌiaꞌyoꞌ jeꞌ. Ja na cwiluiindyo̱ 17 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nda̱ay
  ̱ â:
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncꞌio̱ —ꞌO nnꞌaⁿ na ticalayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ,
ndoꞌ nncwando̱ꞌxco̱, quia ljoꞌcheⁿ ndoꞌ jeeⁿ tixcwe cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ,
wanaaⁿ na nnduꞌyoꞌ cantyja na ¿cwanti yo cwii macaⁿnaꞌ na
ntyꞌianda̱aꞌ̱ yoꞌ. nljooꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ na mꞌmo̱o̱ⁿtya̱
10 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ? ¿Cwanti xuee cwii nnda̱a̱
ñꞌeⁿñê, taꞌxꞌeena nnoom, jluena: nntseiquii tsꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ?
—Nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na Quioñꞌomꞌyoꞌ tiꞌchjoomꞌaaⁿꞌ ñjaaⁿñe.
tqueⁿ Moisés, cwitꞌmo̱o̱ⁿna na 18 Quia joꞌ seitiaꞌ Jesús

macaⁿnaꞌ na cwjeeꞌjndyee Elías. jndyetiaꞌñeeⁿ, joꞌ chii jluiꞌ naquiiꞌ


Ñeꞌcandya̱ay ̱ â ¿chiuu na luaaꞌ tsꞌom tyochjoo. Mañoomꞌ nꞌmaⁿ juu.
cwitꞌmo̱o̱ⁿna? 19 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, quia joꞌ jâ

11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:
  nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê
—Mayuuꞌ na jluiiꞌâ cwii ntyja na ñencjo̱oy ̱ â
mandyocwjeeꞌcañoom Elías, ndoꞌ ñꞌeⁿñê. Taꞌxꞌa̱ay̱ â nnoom, lꞌuuyâ:
tseixmaaⁿ na nntseijndaaꞌñê chaꞌtso, —¿Chiuu na jâ tîcanda̱a̱ nntjeiiꞌâ
12 sa̱a̱ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na jnda̱
  jndyetiaꞌñeeⁿ?
tyjeeꞌ Elías sa̱a̱ tîcalaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ 20 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay
  ̱ â, tsoom:
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Lꞌana chaꞌxjeⁿ na —Ncꞌe na ticalaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ joꞌ
lꞌue nꞌomna ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ malaaꞌtiꞌ chii tîcanda̱a̱ lꞌaꞌyoꞌ. Sa̱a̱ candyeꞌyoꞌ
nlꞌana ñꞌeⁿndyo̱ ja na cwiluiindyo̱ nntsjo̱o,̱ mayuuꞌcheⁿ meiiⁿ na
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. cachjoo cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ chaꞌna
13 Quia ljoꞌcheⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌna na
  cachjoo lqueeⁿꞌ mostaza sa̱a̱ matꞌmaⁿ
seineiiⁿ nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan, tsꞌiaaⁿ nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ. Meiiⁿ waa
tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. cwii na jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ cwiwinomꞌyoꞌ
hasta matseijomnaꞌ chaꞌna cwii
Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tyochjoo na cweꞌ sjo̱ndye nquiuꞌyoꞌ, sa̱a̱ nnda̱a̱
cwiquiooñeto nlꞌaꞌyoꞌ. Nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom na
(Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43) nnduꞌyoꞌ nnom sjo̱waaꞌ: “Quindyo̱ꞌ
14 Quia na jnda̱ tquienndaꞌna ñjaaⁿ, cjaꞌ laꞌñeⁿ”, ndoꞌ nleindyo̱on ̱ aꞌ.
yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, Ee tjaaꞌnaⁿ cwii na xocanda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ
jndyotseicandyooꞌñe cwii tsaⁿsꞌa xeⁿ na mayuuꞌ cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ.
na mꞌaaⁿ Jesús. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo 21 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ jndyetiameiⁿꞌ

nnom, tsoom: cwicaluiꞌncꞌuaaꞌndyena, joꞌ chii


Mateo 17​, ​18 44

macaⁿnaꞌ na catseicwejndoꞌñe tsꞌaⁿ Tso Jesús nnom Pedro:


ndoꞌ catseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom —Quia joꞌ naⁿꞌñeeⁿ maꞌndiinaꞌ
cha nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. nnꞌaⁿ wꞌaana. 27 Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ

cha tilaꞌteincuuꞌndye nnꞌaⁿ na


Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ cwitoꞌñoom sꞌom, nntio̱o̱ⁿya cwanti
(Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45) na lꞌue nꞌomna. Joꞌ chii cjaꞌcjuꞌ
22 Ndoꞌ yocheⁿ na tyomaꞌno̱o̱ⁿyâ tseiꞌnchquia ndaaluee. Catscaa
tsꞌo̱ndaa Galilea, tso Jesús nda̱ay̱ â na nncwjiꞌjndyeeꞌ, cato̱o̱ⁿꞌndyuꞌ
na jom na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ ꞌndyooyoꞌ, joꞌ joꞌ nljeiꞌ cwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ
cañoomꞌluee, mamꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na na nleijndeiinaꞌ tsꞌiaaⁿnda̱ay̱ a.
nñequiaa cwenta jom luee nnꞌaⁿ. Cjaꞌñꞌoomꞌ, nñequiaaꞌ juunaꞌ nda̱a̱na
23 Ndoꞌ nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom, sa̱a̱ xuee
  cwentaaya.
jnda̱ ndyee nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
nncwandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ. Quia ¿ꞌÑeeⁿ nncꞌoom na tꞌmaⁿñeti?
na jndya̱ay̱ â na luaaꞌ, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ (Mr. 9:33-37; Lc. 9:46-48)
tia nquiuuyâ.

Tioomna tsꞌiaaⁿnda̱a̱na
18 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ jâ nnꞌaⁿ na
cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús
squia̱ac̱ año̱o̱ⁿyâ jom. Taꞌxꞌa̱ay
̱ â
cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ nnoom, lꞌuuyâ:
24 Tueeꞌ Jesús tsjoom —¿ꞌÑeeⁿ juu nncꞌoom na tꞌmaⁿñeti
Capernaum ñequio jâ nnꞌaⁿ na yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ nnꞌaⁿ 2 Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús cwii

na cwitoꞌñoom sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ tyochjoo, tqueeⁿ juu xcwe


nnꞌaⁿ judíos cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ quiiꞌntaaⁿyâ. 3 Ndoꞌ tsoom nda̱ay
  ̱ â:
tyꞌentyjaaꞌna Pedro, jluena nnoom: —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
—Tsaⁿ na maꞌmo̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ¿aa xeⁿ tilcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ jnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ
tiquitioom sꞌom tsꞌiaaⁿnnoom cꞌomꞌyoꞌ chaꞌna yocanchꞌu na tiqueeⁿ
cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ? nꞌom na nluiitꞌmaⁿndyena, quia joꞌ
25 Tꞌo̱ Pedro, matsoom:
  xonda̱a̱ nntsaquieeꞌndyoꞌ cantyja na
—Quitioom tsꞌiaaⁿnnoom. matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 4 Cweꞌ joꞌ

Tyoowiquiuuꞌ na tuii na luaaꞌ, tsꞌaⁿ na majuꞌñecje ndoꞌ ticalꞌueeꞌñe


tjaquieeꞌ Pedro quiiꞌ wꞌaa. Tyuaaꞌti na nluiitꞌmaⁿñe, matseijomnaꞌ
to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌna tyochjoomꞌaaⁿ.
Pedro. Tsoom: Ndoꞌ na ljoꞌ cwiluiitꞌmaⁿñê cantyja
—¿Chiuu mꞌaaⁿꞌ tsꞌomꞌ ꞌu, Simón? na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Ndoꞌ  

Joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ, ¿ꞌñeeⁿ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na neiiⁿꞌ cwii


matseiꞌtiuuꞌ na cwiqueⁿna xjeⁿ na yuchjoo chaꞌna tyochjoomꞌaaⁿ, maja
catioom tsꞌiaaⁿnda̱a?̱ ¿Aa nnꞌaⁿ neiiⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ.
wꞌaana oo aa ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ?
26 Tꞌo̱ Pedro nnoom, tso:

Qua̱aⁿ̱ ya cwenta ticalꞌaaya natia
—Ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ cwitioom (Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2)
tsꞌiaaⁿnda̱a,̱ sa̱a̱ nnꞌaⁿ wꞌaana 6 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
tiquitioom. matseijndo̱ꞌ tsꞌom cwii yucachjoo
45 Mateo 18

na catsꞌaa natia, tsaⁿꞌñeeⁿ yati jnaⁿ cañoomꞌluee jndyo̱o̱ na


xeⁿ cjuꞌnaꞌ jom tsꞌom ndaaluee na nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ nnꞌaⁿ na
chuꞌtyeⁿ xtyoomꞌm cwii tsjo̱ꞌsuu cwitsuundye.
tꞌmaⁿ. 7 Jeeⁿ wiꞌ cwitjoom nnꞌaⁿ

12 ’¿Chiuu mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ? Xeⁿ

tsjoomnancue na jndye nnom mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwii siaⁿnto


neiⁿncooꞌ niom na macjaachuunaꞌ canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ ndoꞌ cwiindye
joona na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena. Sa̱a̱ tjaa jooyoꞌ nntsuuñe, aa nchii nꞌñeeⁿ
chiuu ya ee maxjeⁿ niomnaꞌ. Sa̱a̱ ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ ñjeeⁿ
nntꞌuiiwiꞌnaꞌ tsꞌaⁿ na matseijndo̱ꞌ jooyoꞌ cjooꞌ tyueꞌ ndoꞌ wjaacalꞌueeⁿ
tsꞌom xꞌiaaꞌ na catsꞌaa yuu na tia. juu quiooꞌ na tsuuñe. 13 Ndoꞌ xeⁿ na

8 ’Xeⁿ na wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na
  nljeiiⁿ juuyoꞌ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom mayuuꞌcheⁿ tꞌmaⁿti nñequiaanaꞌ na
jnaaⁿꞌ tsꞌo̱ꞌ oo xꞌeꞌ, catsaꞌ xjeⁿ joonaꞌ neiiⁿꞌeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ catsmaⁿꞌñeeⁿ
chaꞌcwijom catyjeeꞌ, catyenquieꞌ nchiiti cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtsondye
joonaꞌ cha tintseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌtiꞌ. Ee ntꞌom canmaⁿ na tyootsuundye.
yati na nnda̱a̱ nntseixmaⁿꞌ na 14 Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na nquii Tsotyeꞌyoꞌ

ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee malaaꞌtiꞌ


meiiⁿ chaꞌcwijom na ticanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ, jeeⁿ xueeⁿ ꞌo. Tilꞌue tsꞌoom na
nchiiti na canda̱aꞌ̱ ndyuꞌ ndoꞌ nntsuundye meiⁿcwiindye joo nnꞌaⁿ
nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ chom na tijoom na titꞌmaⁿti cwiluiindye.
canduuꞌ. 9 Ndoꞌ xeⁿ cweꞌ cantyja

na mantyꞌiaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na Matyꞌiomnaꞌ na calatꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya


matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ncꞌiaaya
catsaꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na cwjiꞌ (Lc. 17:3)
tsꞌomnjomꞌ ndoꞌ catquieꞌ juunaꞌ cha 15 ’Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii xꞌiaꞌ na
tintseiꞌtjo̱oṉ dyuꞌtiꞌ. Ee yati na nnda̱a̱ matseiyuꞌ na matseiꞌtjo̱oñ ̱ ê
nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii na njomꞌ, cwa cjaꞌcwaⁿꞌyaꞌ jom.
wandoꞌ añmaaⁿꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom Catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ yuu matseitjo̱oñ
̱ ê
ñeꞌcwii tsꞌomnjomꞌ, nchiiti na we njomꞌ ndoꞌ calantycwiiꞌyoꞌ ñꞌoom
tsꞌomnjomꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ na ñeꞌwendyoꞌ. Ndoꞌ xeⁿ na
chom bꞌio. nñeeⁿ ñꞌoom na matsuꞌ quia joꞌ
jnda̱ teijndeiꞌ xꞌiaꞌ na tcoꞌxcwenaꞌ
Calaꞌno̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿꞌ catsmaⁿ na jom. 16 Sa̱a̱ xeⁿ tiñeꞌcañeeⁿ ñꞌoom

tsuuñe na matsuꞌ quia joꞌ cjaañꞌeⁿ cwii


(Lc. 15:3-7) oo we tsꞌaⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ cha joo
10 ’Calꞌaꞌyoꞌ
cwenta na tincꞌomꞌyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ nndyena ñꞌoom na
na ticueeꞌ nꞌomꞌyoꞌ meiⁿcwii cwiꞌmaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ ndoꞌ na ljoꞌ
yucachjoo. Ee nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ nquiujndaaꞌndyena chiuu tꞌmaⁿꞌyoꞌ.
jo nandye mꞌaⁿ ángeles na cwilꞌa 17 Sa̱a̱ xeⁿ tiñeꞌcañeeⁿ ñꞌoom na nlue

cwenta yocanchꞌu. Ndoꞌ ángelesꞌñeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ caꞌmo̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ


meiⁿnquia xjeⁿ cwilaꞌneiⁿna nnom nda̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiiꞌndyo̱
Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. cwentaya. Ndoꞌ xeⁿ meiⁿ ticañeeⁿ
11 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
  ñꞌoom na nlue chaꞌtso naⁿꞌñeeⁿ
Mateo 18 46

quia joꞌ tjaa chiuu ya. Caliuꞌyoꞌ na na nntyjo̱o̱ⁿ mosoomꞌm na choꞌjnaⁿ


jom cwiluiiñê chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na nnoom. 24 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na macwjeeⁿꞌeⁿ

tyootseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom oo cwenta ndoꞌ tquioñꞌomna cwii tsꞌaⁿ


chaꞌcwijom tsaⁿcoꞌñom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ na chujnaⁿ jndye meiⁿyom sꞌom.
nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom na tia 25 Quia na ntyꞌiaaꞌ patromꞌñeeⁿ

tsꞌaⁿñe. na meiⁿcwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ tîcanda̱a̱


18 ’Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  nntiom mosoomꞌm, quia joꞌ
meiⁿljoꞌcheⁿ na cwinduꞌyoꞌ na sa̱ꞌntjoom na nleilꞌuañe tsaⁿꞌñeeⁿ na
ticatyꞌiomnaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ na nncjaaquieeꞌñe na nndiꞌntjomtyeⁿ,
mꞌaⁿ tsjoomnancuewaa, ñꞌoomꞌñeeⁿ ndoꞌ mati scuuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio
nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio ñꞌoom na ndana ñequio chaꞌtso ꞌnaaⁿna, cha
ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ meiⁿljoꞌcheⁿ nncꞌiooꞌñe na chujnaⁿ. 26 Quia joꞌ

na cwinduꞌyoꞌ na wanaaⁿ na calꞌa mosoꞌñeeⁿ tcoomꞌm xtyeeⁿ nnom


nnꞌaⁿ, mati nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ, tꞌmaⁿ tyꞌoo
ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. sꞌaa nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: “Ta,
19 ’Mati candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  macaⁿꞌa ñꞌomtꞌmaⁿ tsꞌom njomꞌ
xeⁿ wendyoꞌ ꞌo ñeꞌcwii mꞌaaⁿꞌ na nncwindoꞌyaꞌ ndoꞌ nntio̱o̱ⁿñꞌa̱ⁿ
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na cwitaⁿꞌyoꞌ nnom na cho̱jnaⁿ njomꞌ.” 27 Quia joꞌ

Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ patromꞌñeeⁿ tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom


cañoomꞌluee, quia joꞌ nñeeⁿ ndoꞌ mosoomꞌm. Seitꞌmaⁿ tsꞌoom
nñequiaaⁿ ñꞌoom na cwitaⁿꞌyoꞌ. juu chaꞌwaa na chujnaⁿ ndoꞌ
20 Ee meiⁿnquiayuucheⁿ na mꞌaⁿ
  seicandyaañê juu. 28 Tyoowiquiuuꞌ

we ndyee nnꞌaⁿ na cwitjomndye na jluiꞌ mosoꞌñeeⁿ naquiiꞌ wꞌaa


ñequio xueya, majoꞌ joꞌ mꞌaaⁿya ndoꞌ tjomñê cwii xꞌiaaⁿꞌaⁿ na
quiiꞌntaaⁿna. matyjemosoñê. Chujnaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
21 Quia joꞌ tjatseindyooꞌñe Pedro
  nnoom cwii siaⁿnto sꞌom. Ndoꞌ
na mꞌaaⁿ Jesús. Tsoom nnom: seicjaa lꞌo̱o̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, tyonchjeeⁿ
—Ta, cwii xꞌiaya na matseitjo̱oñ ̱ e xtyoꞌ. Tsoom nnom: “Catiomꞌ na
no̱o̱ⁿ, ¿cwanti ndiiꞌ na macaⁿnaꞌ chujnaⁿꞌ no̱o̱ⁿ.” 29 Ndoꞌ tcoꞌ xꞌiaaⁿꞌaⁿ

na catseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jom? ¿Aa xtye jo nnoom. Sꞌaa tyꞌoo nnoom,


nncueꞌntyjo̱ hasta ntquieeꞌ ndiiꞌ? tso: “Macaⁿꞌa ñꞌomtꞌmaⁿ tsꞌom
22 Tꞌo̱ Jesús nnoom:
  njomꞌ na nncwindoꞌyaꞌ ndoꞌ nntio̱o̱ⁿ
—Ticatsjo̱o̱ na ñeꞌntquieeꞌ ndiiꞌ. na cho̱jnaⁿ njomꞌ.” 30 Sa̱a̱ jom

Matsjo̱o̱ na catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom tîcwinomꞌm, matjaqueeⁿ ñꞌoom.


ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui ndiiꞌ na Tjoomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ wꞌaancjo hasta
ntquieeꞌ ntquieeꞌ. Maxjeⁿ ñequiiꞌcheⁿ na nntiom na chujnaⁿ nnoom.
catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom. 31 Ndoꞌ ntyjemosondyena, quia na

ntyꞌiaana na luaaꞌ sꞌaaⁿ, jeeⁿ tꞌmaⁿ


Moso na tiñeꞌcatseitꞌmaⁿ tsꞌom xꞌiaaꞌ seiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuna. Tyꞌentyjaaꞌna
23 ’Cweꞌjoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja patrom ꞌnaaⁿna ndoꞌ jluena chaꞌtso
ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom na jnda̱ tuii. 32 Quia joꞌ patromꞌñeeⁿ

cañoomꞌluee. Matseijomnaꞌ jom tqueeⁿꞌñê mosoomꞌm, tsoom nnom:


chaꞌna cwii patrom na seitioom “Cwa jeeⁿ ndyaꞌ wiꞌndyuꞌ, ꞌu mosoya.
47 Mateo 18​, ​19

Ja jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso na scoomꞌm. Wendye naⁿꞌñeeⁿ


chujnaⁿꞌ ee na jeeⁿ seintyꞌiaaꞌndyuꞌ ñeꞌcwii seiꞌ nlaꞌxmaⁿna.” 6 Joꞌ chii

no̱o̱ⁿ. 33 Ndoꞌ mati ꞌu matsonaꞌ na


  tacalaꞌxmaⁿna na we tsꞌaⁿ. Ndoꞌ ncꞌe
cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na luaaꞌ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
tꞌo̱o̱ⁿ na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ ꞌu.” jo chii ticatsonaꞌ na cweꞌ tsꞌaⁿ
34 Quia joꞌ jeeⁿ tꞌmaⁿ seiwꞌii
  nntseityuiiꞌ cantyja na mꞌaⁿna.
patromꞌñeeⁿ. Tqueeⁿ ñꞌoom na 7 Ndoꞌ taꞌxꞌeena nnoom:

catueeꞌna mosoomꞌm wꞌaancjo na —Quia joꞌ ¿chiuu na sa̱ꞌntjom


cataꞌwiꞌna juu hasta na nntiomñꞌeⁿ Moisés na wanaaⁿ na nntyuiiꞌ ljeii
chaꞌwaati na chujnaⁿ nnoom. ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm, jnda̱ joꞌ ya
35 Seicanda̱ Jesús ñꞌoom
  na caꞌñeeⁿ juu?
tjañoomꞌmeiⁿꞌ. Tsoom:  
8 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:

—Maluaaꞌ nntsꞌaa Tsotya̱ya —Ncꞌe na ꞌo jeeⁿ quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ,


na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee ñꞌeⁿndyoꞌ joꞌ chii tquiaa Moisés na wanaaⁿ
ꞌo, xeⁿ nchii na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nntyuiiꞌ ljeii ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
nlaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ na lcuuꞌyoꞌ. Sa̱a̱ nchii laaꞌtiꞌ teijndaaꞌ
cwilaꞌtjo̱oṉ dye nda̱aꞌ̱ yoꞌ. najndyee. 9 Ja matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,

juu tsaⁿsꞌa na nntseityuiiꞌ ljeii


Ticatsonaꞌ na nntyuiiꞌ ljeii na toco na toco ñꞌeⁿ scuuꞌ ndoꞌ nncoco
tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu, matsonaꞌ na
(Mr. 10:1-12; Lc. 16:18) cweꞌ mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ.

19 Jnda̱ jnda̱ seineiⁿ Jesús


ñꞌoommeiⁿꞌ, quia joꞌ
jlueeⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea, tjaaⁿ
Wanaaⁿ na nntseityueeⁿꞌeⁿ ljeii
ꞌnaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm xeⁿ na mꞌaaⁿ
tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa.
tsꞌo̱ndaa Judea, xndyaaꞌ jndaa Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
Jordán. 2 Jndyendye nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱
  nncoco ñꞌeⁿ cwii yuscu na jnda̱
naxeeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ seinꞌmaaⁿ chaꞌtso tyuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ saaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ
nnꞌaⁿwii joꞌ joꞌ. matseijndaaꞌñenaꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ
3 Quia joꞌ jlaꞌcandyooꞌndye nnꞌaⁿ
  ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ.
fariseos na mꞌaaⁿ na ñecalꞌana xjeⁿ 10 Jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ

jom. Taꞌxꞌeena nnoom: Jesús lꞌuuyâ nnoom:


—¿Aa wanaaⁿ na nntseityuiiꞌ tsꞌaⁿ —Xeⁿ luaaꞌ waa na nntseityeⁿnaꞌ
ljeii na tocoom ñꞌeⁿ scoomꞌm ncꞌe tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm, quia joꞌ yati na
meiⁿnquia na seitjo̱oñ ̱ e tsaⁿꞌñeeⁿ tincoco tsꞌaⁿ.
nnoom? 11 Tso Jesús nda̱ay
  ̱ â:
4 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na:
  —Tichaꞌtsondye nnꞌaⁿ nnda̱a̱
—Cwaⁿti jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii nlaꞌcanda̱na ñꞌoomwaaꞌ. Cweꞌ
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseineiⁿnaꞌ ñejndaaꞌ nnꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlaꞌcanda̱
chiuu to̱ꞌjñeeⁿ na tqueeⁿ chaꞌtso. ncꞌe na jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Matsonaꞌ: “Sꞌaaⁿ tsaⁿsꞌa ñꞌeⁿ ljoꞌ. 12 Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ticunco ncꞌe

tsaⁿscu.” 5 Mati matso ljeiiꞌñeeⁿ:


  maxjeⁿ tuiindyena na titjo̱on ̱ dyena
“Macweꞌ joꞌ nꞌndii tsaⁿsꞌa tsotyeeⁿ, yuscu, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ ticunco ncꞌe
tsoñeeⁿ ndoꞌ nncꞌoomtyeeⁿ ñꞌeⁿ na tuii nasei joona cha titjo̱on ̱ dyena
Mateo 19 48

yuscu. Sa̱a̱ mꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na


cwilaꞌjndaaꞌndye cheⁿnquiee na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ticunco ee ñeꞌcandyeꞌntjomna nnom 18 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. —¿Cwaaⁿ ljeii?


ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiꞌno̱ⁿꞌ ndoꞌ Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:
nnda̱a̱ nntseicanda̱ ñꞌoomwaaꞌ, —Tintseicueꞌ tsꞌaⁿ. Tincꞌomꞌyaꞌ
catseicana̱aⁿ̱ . ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. Tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ
tsꞌaⁿ. Tintseineiⁿꞌ cantu nacjooꞌ tsꞌaⁿ.
Matioꞌnaaⁿñe Jesús yonchꞌu 19 Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ

(Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17) tsoꞌndyoꞌ. Ndoꞌ cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ


13 Tquiocho nnꞌaⁿ yonchꞌu na ncꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ ñequio
mꞌaaⁿ Jesús na nntioom tsꞌo̱o̱ⁿ nncuꞌ.
nacjoona ndoꞌ na nntseineiiⁿ nnom 20 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:

Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿna. Sa̱a̱ jâ —Chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ


nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê matseicanda̱ya xjeⁿ na
jlaꞌtiaaꞌâ nnꞌaⁿ na tquiocho cachjoondyo̱cha̱ⁿ. ¿Aa waa na
yonchꞌuꞌñeeⁿ. 14 Quia joꞌ tso Jesús:
  matseitjo̱oṯ inaꞌ ja na catsꞌaa?
—Caꞌndyeꞌyoꞌ na quiontyjaaꞌ 21 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:

yonchꞌu ja. Tilantycwiꞌyoꞌ joona, ee —Xeⁿ ꞌu ñeꞌcatseicanda̱ꞌñꞌeⁿꞌ,


matseijomnaꞌ joona chaꞌna nnꞌaⁿ na quia joꞌ cjaꞌ, cajnda̱aꞌ̱ chaꞌtso
cwiñeꞌquiandye na matsa̱ꞌntjom ꞌnaⁿꞌ na niom. Quiaaꞌ sꞌomꞌñeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌom. nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ quia joꞌ nncꞌoomꞌ
15 Ndoꞌ tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoo
  na tyandyuꞌ cañoomꞌluee. Ndoꞌ
yonchꞌuꞌñeeⁿ, jnda̱ chii jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ candyoꞌtseijomndyuꞌ ñequio tsꞌiaaⁿ
joꞌ. na matsꞌaa.
22 Jnda̱ na jndii tsaⁿꞌñeeⁿ

Matseineiⁿ tsaⁿtya ñꞌeⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ, mana tjaaⁿ na chjooꞌ


(Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30) tsꞌoom ee jeeⁿ ndyaꞌ tyañê.
16 Cwiicheⁿ xuee 23 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ

jndyotseicandyooꞌñe cwii tsꞌaⁿ na na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê:


titquieeñe na mꞌaaⁿ Jesús. Taxꞌee —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na mayuuꞌcheⁿ
tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ ncjuꞌcjeñe cwii
—ꞌU Maestro na ya tsꞌaⁿndyuꞌ, tsaⁿtya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
¿aa waa cwii nnom na yati na jom. 24 Mati matsjo̱oṯ ya̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,

tseixmaⁿya na catsꞌaa cha nncoꞌño̱ⁿ jndeiꞌtinaꞌ na nncjuꞌcjeñe cwii


na ticantycwii na wando̱ꞌa? tsaⁿtya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
17 Tꞌo̱ Jesús nnom:
  jom, nchiiti na nncwicandiiꞌñe quiooꞌ
—¿Chiuu na matsuꞌ na ya tsꞌaⁿndyo̱ camello tsueꞌ xꞌee tseiꞌnchquia.
ja? Tjaa ꞌñeeⁿ cꞌoom na jeeⁿ ya 25 Quia na jndya̱ay
  ̱ â ñꞌoomwaaꞌ,
tsꞌaⁿñe macanda̱ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ jâ. Tyotaxꞌa̱ay ̱ â nda̱a̱
Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, xeⁿ ñeꞌcjaꞌquieeꞌndyuꞌ ntyja̱ay̱ â, lꞌuuyâ:
cantyja na ticantycwii na wandoꞌ —¿Quia joꞌ ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ nnda̱a̱
macaⁿnaꞌ na catseicanda̱ꞌ chiuu nluiꞌnꞌmaaⁿñe?
49 Mateo 19​, ​20

26 Ntyꞌiaaꞌ Jesús nda̱ay ̱ â, tsoom: chaꞌna cwii patrom na waa ntjoomꞌ.


—Tijoom canda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe Cwitsjoom tjacalꞌue patromꞌñeeⁿ
cheⁿnquii tsꞌaⁿ. Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naⁿntjom na nncꞌooquieꞌ tsꞌiaaⁿ
chaꞌtso nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 2 Tꞌmaⁿna ñꞌeⁿ naⁿntjom

27 Ndoꞌ tso Pedro nnoom:


  ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nntoꞌñoomna cwii
—Ta, cantyꞌiaꞌ, jâ jnda̱ ꞌndya̱ay ̱ â denario na cwii xuee chaꞌxjeⁿ
chaꞌtso cha nnda̱a̱ nlaꞌjomndyô̱ cwitaꞌntjom nnꞌaⁿ. Jnda̱ chii jñoom
ñequio tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿꞌ. ¿Aa waa naya joona na waa ntjoomꞌm. 3 Chaꞌna  

ꞌnaaⁿyâ? ñjeeⁿ na cwitsjoom tjaaⁿ xcwe quiiꞌ


28 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay
  ̱ â, tsoom: tsjoom, joꞌ joꞌ ljeiiⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ
—Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ mayuuꞌcheⁿ na cweꞌ mandiꞌ. 4 Tsoom nda̱a̱na:

quia na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na “Cwa catsaꞌyoꞌ na waa ntjom ꞌnaⁿya


nncuaaxco tsjoomnancue, mati na nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ. Ja nntiomlꞌuaya
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ ꞌo chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ.” Mana
cañoomꞌluee nncjo̱cajmaⁿya ndio tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ. 5 Chaꞌna quiajmeiⁿꞌ

ꞌnaⁿya yuu na nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja. matjanndaꞌ patromꞌñeeⁿ quiiꞌ


Ndoꞌ ꞌo na jnda̱ macwilaꞌjomndyoꞌ tsjoom. Ljeiiⁿ ntꞌomcheⁿ naⁿntjom.
ñꞌeⁿndyo̱ mati maniom Ndoꞌ majoꞌti sꞌaaⁿ chaꞌna ndyee na
canchooꞌwe ndio ꞌnaⁿꞌyoꞌ na matmaaⁿ. 6 Manncueeꞌ na ꞌom na

nntsaacwindyuaandyoꞌ na matmaaⁿ, tjannaaⁿꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom.


nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ Mañoomcheⁿ na ljeiiⁿ na cweꞌ
nnꞌaⁿ ntseinda Israel. 29 Ndoꞌ ticwii
  mꞌaⁿcheⁿ. Tsoom nda̱a̱na: “¿Chiuu
cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ ꞌndii waaꞌ oo na meiiⁿchaaꞌ xuee ñjaaⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ
tiꞌnquio oo ndyencjo oo tsotye oo na tjaa tsꞌiaaⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ?” 7 Jluena  

tsondyee oo scuuꞌ oo ntseinda oo nnoom: “Mayuuꞌ, ee tjaa ꞌñeeⁿ


ndyuaaꞌ ncꞌe na jnda̱ jndyoquieeꞌñe cotsa̱ꞌntjom jâ.” Tsoom nda̱a̱na:
cantyja ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ cwii siaⁿnto “Cwa catsaꞌyoꞌ, nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya
ndiiꞌ nncoꞌñoom na nleinoom na waa ntjoomya. Ja nntiomlꞌuaya
cantyja na jnda̱ ꞌñeeⁿ. Ndoꞌ nnaaⁿꞌaⁿ ꞌo chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ.” Ndoꞌ
na ticantycwii na wanoomꞌm. 30 Ee   mati tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ. 8 Quia na

majndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ jeꞌ na cwilaꞌtiuu jnda̱ tmaaⁿncue tso patrom nnom
nquiee na tꞌmaⁿ cwiluiindye, sa̱a̱ moso tquiee ꞌnaaⁿꞌaⁿ: “Cwaⁿꞌ
nncueꞌntyjo̱ na mancjuꞌcjenaꞌ naⁿntjommꞌaⁿꞌ ndoꞌ catiomꞌlꞌuaꞌ
joona. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ jeꞌ na joona. Cato̱ꞌjndyeeꞌ ñequio joo nnꞌaⁿ
majuꞌcjenaꞌ joona, sa̱a̱ nda̱nquia na tyꞌequieꞌ na macanda̱. Tcuu
nntseiwendyenaꞌ joona. cjaanaꞌ hasta nncueeꞌcañoomnaꞌ
nnꞌaⁿ na tyꞌequieꞌjndyee.” 9 Quia  

Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja joꞌ tquiontyjaaꞌ nnꞌaⁿ na tyꞌequieꞌ


ꞌnaaⁿ naⁿntjom tsꞌiaaⁿ chaꞌna ꞌom na matmaaⁿ.

20 Seineiⁿti Jesús ñꞌoom


tjañoomꞌ, tsoom:
—Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Ticwii cwii joona toꞌñoomna cwii
denario chaꞌxjeⁿ na nncwantjom
tsꞌaⁿ na cwii xuee. 10 Ndoꞌ quia

cañoomꞌluee, matseijomnaꞌ juunaꞌ tueeꞌcañoomnaꞌ nnꞌaⁿ na


Mateo 20 50

tyꞌequieꞌjndyee tsꞌiaaⁿ, jlaꞌtiuuna canchooꞌwendyô̱ cwii ntyja na


na joona jndyeti nntaꞌntjomna. ñencjo̱oy̱ â. Tsoom nda̱ay ̱ â:
Sa̱a̱ mati ticwiindye joona 18 —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, jeꞌ tsawaaya

toꞌñoomna cwii denario. 11 Jnda̱


  Jerusalén. Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱
na toꞌñoomna sꞌomꞌñeeⁿ to̱ꞌna tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, joꞌ joꞌ
na tyolaꞌncjooꞌndyena nacjooꞌ nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee ntyee
patrom ꞌnaaⁿna. 12 Jluena: “Joo
  na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ
naⁿmꞌaⁿꞌ na tyꞌequieꞌna tsꞌiaaⁿ na na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés.
macanda̱, ñecwii hora lꞌana tsꞌiaaⁿ, Naⁿꞌñeeⁿ nlꞌana na nntꞌuiityeⁿnaꞌ
sa̱a̱ ꞌu ñeꞌcwii xjeⁿ macheꞌ ñꞌeⁿndye ja na nncꞌio̱. 19 Nñeꞌquiana cwenta

joona chaꞌxjeⁿ ñꞌeⁿndyô̱ jâ. Ndoꞌ ja luee nnꞌaⁿ na nchii judíos na


jâ tyolajnda̱ay̱ â meiiⁿchaaꞌ xuee, nlaꞌjnaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ ja. Nntjaaꞌna ja
tyolaquii nꞌo̱o̱ⁿyâ meiiⁿ jeeⁿ jmeiⁿꞌ ndoꞌ nntyꞌioomna ja tsꞌoomꞌnaaⁿ
nquiuuyâ.” 13 Tꞌo̱ patrom nnom
  na nncꞌio̱, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee
cwii joo naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: “ꞌU re, nncwando̱ꞌxco̱.
tjaaꞌnaⁿ na seitjo̱oṉ dyo̱ njomꞌ. ¿Aa
nchii tꞌmaaⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ na cwii Tsondyee Jacobo ñꞌeⁿ Juan tcaaⁿ cwii
denario nncwantjomꞌ chaꞌxjeⁿ naya
quitaꞌntjom nnꞌaⁿ? 14 Coꞌñomꞌ

(Mr. 10:35-45)
sꞌom ꞌnaⁿꞌ, cjaꞌtoꞌ waꞌ. Nnco̱ 20 Scuuꞌ Zebedeo ñequio
ntyjii xeⁿ ljoꞌyu nntiomlꞌuaya ꞌu ntseinaaⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan
ñequio cwiicheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tquiolaꞌcandyooꞌndyena na mꞌaaⁿ
teinioomꞌ tjaquieeꞌ tsꞌiaaⁿ. 15 ¿Aa  Jesús. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom na
ticatseitiuuꞌ na wanaaⁿ na nntsꞌaa tcaaⁿ cwii naya. 21 Tso Jesús nnoom:

chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ñequio —¿Ljoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ?


sꞌom ꞌnaⁿya? ¿Aa matseiꞌcandyaꞌ Tꞌo̱ yuscuꞌñeeⁿ nnom, tsoom:
tsꞌomꞌ sꞌom na ja titseintycwiꞌa?” —Quia na nncueꞌntyjo̱ na
16 Joꞌ chii luaa ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoom
  nntsa̱ꞌntjomꞌ, quiaaꞌ ñꞌomꞌ
tjañoomꞌwaaꞌ. Nnꞌaⁿ na ticalaꞌtiuu na we ntseindaaya nmeiiⁿ
na tꞌmaⁿ cwiluiindye ljoꞌyu nluiitꞌmaⁿndyena ñꞌeⁿndyuꞌ. Cwii
nntseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona joona nncꞌoom tsꞌo̱ꞌ ntyjaya ndoꞌ
chaꞌxjeⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñê ntꞌomcheⁿ. cwiicheⁿ nncꞌoom tsꞌo̱ꞌ ntyjatymaaⁿꞌ.
Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtiuu nquiee na 22 Sa̱a̱ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ we naⁿꞌñeeⁿ,

tꞌmaⁿ cwiluiindye, quia nleitquiooꞌ tsoom:


na ljoꞌyu laꞌxmaⁿna jo nnom —ꞌO ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwitaⁿꞌyoꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio meiⁿnquia nnꞌaⁿ. Juu nawiꞌ na nncwino̱o̱ⁿ, ¿aa nnda̱a̱
nnaⁿndyoꞌ? Ndoꞌ ¿aa nnda̱a̱ nljoya
Matseicandiinndaꞌ Jesús na nꞌomꞌyoꞌ na nncwjeꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na
nncueeⁿꞌeⁿ jnda̱ ljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na nncꞌio̱?
(Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34) Tꞌo̱oṉ a nnoom, jluena:
17 Yocheⁿ na njom Jesús nato —Nnda̱a.̱
na wjaⁿ Jerusalén, tjachom jâ na 23 Jom tsoom nda̱a̱na:

51 Mateo 20​, ​21

—Mayuuꞌ juu nawiꞌ na nncwino̱oⁿ̱ ya, tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ naxeⁿꞌ Jesús. 30 Joꞌ joꞌ

nncwinomꞌyoꞌ. Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ na ꞌndyoo nato meindyuaandye we


cwiljoya tsꞌo̱oⁿ̱ na nncꞌio̱ mati macaⁿnaꞌ naⁿnchjaaⁿ. Quia na jndyena ñꞌoom
na caljoya nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ na juu Jesús mawinoom joꞌ joꞌ,
ꞌo. Sa̱a̱ titseixmaⁿya na nntseijndaaꞌndyo̱ jlaꞌxuaana, jluena:
ꞌñeeⁿ juu nncwacatyeeⁿ ntyjaaꞌa ntyjaya —ꞌU Ta, na cwiluiindyuꞌ
oo ntyjatymaaⁿꞌ. Nquii Tsotya̱ya jndacantyjo David, cꞌoomꞌ na wiꞌ
nñequiaaⁿ nayaꞌñeeⁿ nda̱a̱ joo nnꞌaⁿ na tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ.
jnda̱ seijndaaꞌñê na nntoꞌñoom juunaꞌ. 31 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ

24 Ndoꞌ cwiicheⁿ quindyô̱ jâ na


  jlaꞌtiaꞌna naⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ.
cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús, quia na Ñeꞌcalaꞌcheⁿna naⁿꞌñeeⁿ, sa̱a̱ yacheⁿ
jndya̱ay̱ â ñꞌoom na tcaⁿ yuscuꞌñeeⁿ, jndeii tyolaꞌxuaa, jlue:
jeeⁿ tyolaꞌwja̱ay̱ â nacjoo we nnꞌaaⁿyâ —ꞌU Ta, na cwiluiindyuꞌ
naⁿꞌñeeⁿ. 25 Ndoꞌ naljoꞌ, tqueeⁿꞌ Jesús
  jndacantyjo David, cꞌoomꞌ na wiꞌ
chaꞌtsondyô̱ na mꞌaaⁿ. Tsoom nda̱ay̱ â: tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ.
—ꞌO manquiuꞌyoꞌ na nquiee 32 Tjameintyjeeꞌ Jesús, tꞌmaaⁿ

nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye cwii cwii naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nda̱a̱na:


ndyuaa cwilaꞌsꞌandyena nda̱a̱ nnꞌaⁿ —¿Ljoꞌ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na nntsꞌaaya
na cwitsa̱ꞌntjomna. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ꞌo?
cwiluiitꞌmaⁿndye cwiqueⁿna xjeⁿ 33 Tꞌo̱o̱ naⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ nnoom,

nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿna. 26 Sa̱a̱


  jluena:
quiiꞌntaaⁿ ꞌo ticatsonaꞌ na luaaꞌ —Jeeⁿ ꞌu ta, toom cweꞌ nnda̱a̱
nlꞌaꞌyoꞌ. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na nntyꞌiaayâ.
ntyjaaꞌ tsꞌom na nncꞌoom na tꞌmaⁿñe 34 Quia joꞌ Jesús tyꞌoom na wiꞌ

naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ tsꞌoom joona. Tyeⁿnquioomꞌm


na catseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom luaꞌnda̱a̱na. Mañoomꞌ teitquioona.
nda̱a̱ ncꞌiaaꞌ. 27 Ndoꞌ ꞌñeeⁿ cwiindyoꞌ
  Tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ.
ꞌo na maqueⁿ tsꞌom na nlcoꞌnnomnaꞌ
juu jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ Tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén
na cꞌoom chaꞌcwijom moso ꞌnaⁿꞌyoꞌ. (Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19)

21
28 Maluaaꞌ na jndyo̱o̱ ja na cwiluiindyo̱
  Quia na jnda̱ teindyo̱oꞌ̱ â
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Jndyo̱o̱ Jerusalén, na nndyooꞌ ta
na nndiꞌntjo̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ nchii na jndyu Olivos, squia̱ay ̱ â tsjoom
na nndyeꞌntjom nnꞌaⁿ no̱oⁿ̱ . Ndoꞌ Betfagé. Jñom Jesús we nnꞌaⁿ na
jndyo̱o̱ na nñequiaandyo̱ na cꞌio̱ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. 2 Tsoom 

nntio̱oⁿ̱ ya jnaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, nda̱a̱na:


cha nndyaandyena na nntꞌuii jnaaⁿna —Catsaquieꞌyoꞌ tsjoom chjoo
joona. ndyeyu jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Joꞌ joꞌ mantyja
nliuꞌyoꞌ cwii snomxquie na ñjomyoꞌ,
Seinꞌmaⁿ Jesús we tsaⁿnchjaaⁿꞌ mati ñꞌeⁿ jndayoꞌ. Calacanaⁿꞌyoꞌ,
(Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43) quiochoꞌyoꞌ jooyoꞌ na mꞌaaⁿya
29 Quiana saacaluiiꞌâ naquiiꞌ ñjaaⁿ. 3 Ndoꞌ xeⁿ nncwaxꞌee tsꞌaⁿ

tsjoom Jericó, tquiontyjo̱ cwii ndyueꞌyoꞌ chiuu na cwitsachoꞌyoꞌ


Mateo 21 52

quiooꞌ ntsmeiiⁿꞌeⁿ, luaa canduꞌyoꞌ 11 Tꞌo̱o̱


nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê, jluena:
nnoom: “Nquii Ta tjo̱oñ ̱ ê jooyoꞌ.” —Tsaⁿmꞌaaⁿ jñoom Jesús.
Quia joꞌ mañoomꞌ nñequiaa tsꞌaⁿ na Cwiluiiñê profeta na jnaaⁿ tsjoom
nquiochoꞌyoꞌ jooyoꞌ. Nazaret tsꞌo̱ndaa Galilea.
4 Luaaꞌ tuii cha catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ

ñꞌoom na seineiⁿ profeta, luaa Macwjiꞌ Jesús nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom


seiljeiⁿ: tꞌmaⁿ
5 Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom (Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22)
Sión: 12 Tjaquieeꞌ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ,
“Queⁿꞌyoꞌ cwenta jleintyjo̱o̱ⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱
macwjeeꞌcañoom nquii rey na ndoꞌ na cwilaꞌjnda ꞌnaⁿ joꞌ joꞌ.
cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom ꞌo, Seicantqueeⁿ meiⁿsa ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
ticatseitꞌmaaⁿꞌñe cheⁿnqueⁿ, ee cwilaꞌjndyoondye sꞌom ndoꞌ majoꞌti
cweꞌ snom waꞌljoom. sꞌaaⁿ ñequio ntsula̱ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
Snom chjoo, quiooꞌ na maxjeⁿ cwinda̱a̱ cantuꞌ. 13 Tsoom nda̱a̱

tsꞌiaaⁿꞌ na nnchuu xuu.” naⁿꞌñeeⁿ:


6 Quia joꞌ we naⁿꞌñeeⁿ na
  —Waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús, matsonaꞌ: “Wꞌaya jndyunaꞌ wꞌaa
tyꞌena, lꞌana chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na yuu na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom
tsoom nda̱a̱na. 7 Tquieꞌñꞌomna
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom”, sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ juunaꞌ
snomxquieꞌñeeⁿ ñequio jndayoꞌ. chaꞌcwijom tsueꞌtsjo̱ꞌ yuu na
Ndoꞌ tioona liaana nanqueⁿꞌ cwicatooꞌndye naⁿcantyꞌue.
quiooꞌñeeⁿ, chii tjawaꞌljoom. 14 Ndoꞌ naⁿnchjaaⁿ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na

8 Jndyendye nnꞌaⁿ tyꞌeñꞌeeⁿna


  tileicꞌoocaꞌ, tquieꞌcañomna watsꞌom
ñꞌeⁿ Jesús. Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tꞌmaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús. Seinꞌmaaⁿ joona.
tyolaꞌnꞌmeiiⁿꞌna liaana tsꞌom nato 15 Sa̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye

yuu na wjaⁿ. Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na


tyotyje luee nꞌoom, tsa̱ꞌna joonaꞌ tqueⁿ Moisés ntyꞌiaana tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ
tsꞌom nato. 9 Nnꞌaⁿ na ꞌoojndyee
  na matseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ mati
ñequio nnꞌaⁿ na ꞌoontyjo̱ to̱ꞌna tyondyena na tyolaxuaa yocanchꞌu
tyolaꞌxuaana, tyoluena: na tyolue: “Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii
—Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii rey na cwiluiiñe jndacantyjo David.”
rey na cwiluiiñe jndacantyjo Quia joꞌ tꞌmaⁿ jlaꞌwjee naⁿꞌñeeⁿ jom.
David. Matioꞌnaaⁿñenaꞌ nqueⁿ na 16 Jluena nnoom:

macwjeeꞌcañoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta —¿Aa ticandiꞌ ljoꞌ cwilue


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom yocanchꞌumꞌaⁿꞌ?
nandye cañoomꞌluee. Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:
10 Quia na tjaquieeꞌ Jesús
  —Mandiiya. Ndoꞌ ꞌo, aa tijoom
Jerusalén jeeⁿ tꞌmaⁿ seitsꞌeiinaꞌ ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
naquiiꞌ nꞌom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na matsonaꞌ:
tsjoomꞌñeeⁿ. Tyoluena nda̱a̱ ꞌU jnda̱ seijndaaꞌndyuꞌ na
ncꞌiaana: yonchꞌu ñequio yoꞌndaa na
—¿ꞌÑeeⁿ tsꞌaⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ? ndicwaⁿ cwinteiꞌ
53 Mateo 21

joona nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja cwitaⁿꞌyoꞌ na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom


ñequio na xcweeꞌ nꞌomna. Tyꞌo̱oṯ sꞌom, xeⁿ tyeⁿ cwilayuꞌyoꞌ,
17 Mana ꞌndii Jesús joona, jlueeⁿꞌeⁿ
  maxjeⁿ nntoꞌñoomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na
tsjoom Jerusalén, tjaaⁿ tsjoom cwitaⁿꞌyoꞌ.
chjoo Betania. Joꞌ joꞌ ljooꞌñê
natsjom. Waa najndeii na matseixmaⁿ Jesús
(Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8)
Tjuꞌ Jesús ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ tsꞌoom 23 Tjaquieeꞌnndaꞌ Jesús watsꞌom
higuera tꞌmaⁿ. Yocheⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ
(Mr. 11:12-14, 20-26) nda̱a̱ nnꞌaⁿ joꞌ joꞌ, ntyee na
18 Teincoo cwiicheⁿ xuee cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na
wjaalcweeⁿꞌeⁿ tsjoom Jerusalén. cwiluiitquiendye jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
Jndyo na ñejnoomꞌm. 19 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
  judíos tquiontyjaaꞌna jom. Taꞌxꞌeena
cwii tsꞌoom higuera na meintyjeeꞌ nnoom, jluena:
ꞌndyoo nato. Tjatseicandyooꞌñê sa̱a̱ —¿ꞌÑeeⁿ najndeii ñꞌeⁿ na macheꞌ
ljeiiⁿ na meiⁿcwii ta̱ higo tjaa na na nmeiiⁿꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ juu tquiaa
cantyja, macanda̱ tsco na ntyjoo. na matseiꞌxmaⁿꞌ najnduꞌ?
Tso Jesús nacjooꞌ tsꞌoomꞌñeeⁿ: 24 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:

—Tajom xuee cwii nntsaꞌnndaꞌ ta̱. —Mati ja nncwaxꞌa̱ya cwii ñꞌoom


Mañoomꞌ tjacaaⁿ tsꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Xeⁿ nntꞌo̱ꞌyoꞌ juunaꞌ
higueraꞌñeeⁿ. 20 Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na
  quia joꞌ mati ja nntsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús, quia ꞌñeeⁿ juu tquiaa najndo̱ na nmeiiⁿꞌ
na ntyꞌiaayâ na tuii na luaaꞌ, jeeⁿ matsꞌaa.
tjaweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. Taxꞌa̱ay ̱ â nnoom: 25 Quia joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom:

—¿Chiuu waayuu na mañoomꞌ —Na tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ,


tjacaaⁿ tsꞌoom higuerawaaꞌ? ¿yuu jnaⁿ najndeii na tyotseixmaaⁿ?
21 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay
  ̱ â, tsoom: ¿Aa na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaⁿnaꞌ oo
—Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ aa nnꞌaⁿ jlue na ljoꞌ catsꞌaaⁿ?
xeⁿ na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ Quia joꞌ to̱ꞌna, tyoꞌmaⁿ
ndoꞌ ticꞌomꞌyoꞌ na we waa na cheⁿnquieena ñꞌeⁿ ncꞌiaana, tyoluena:
cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ chaꞌna —Jeeⁿ sa ¿chiuu nntꞌo̱oy ̱ o̱o̱ na
sꞌaaya ñꞌeⁿ tsꞌoom higuerawaaꞌ. luaaꞌ mawaxꞌeeⁿ? Ee xeⁿ nlꞌuuya na
Ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ sa̱a̱ jnaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
meiⁿnquia na nquiuꞌyoꞌ na jeeⁿ quia joꞌ majoꞌto nntsoom nda̱ay ̱ a:
jndeiꞌnaꞌ nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ. Nntsꞌaanaꞌ “¿Chiuu na tîcalayuꞌyoꞌ ñꞌoom na
chaꞌcwijom na nnduꞌyoꞌ nnom tso Juan?” 26 Sa̱a̱ xeⁿ nlꞌuuya na

sjo̱waaꞌ: “Quindyo̱ꞌ ñjaaⁿ. Cjuꞌnaꞌ jnaⁿnaꞌ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ,


ꞌu tsꞌom ndaaluee,” maxjeⁿ nnda̱a̱ nnda̱a̱ nlcoꞌwiꞌnaꞌ jaa nlꞌa nnꞌaⁿ na
nnaⁿndyoꞌ. Meiiⁿ waa cwii na jeeⁿ jndyendye, ee chaꞌtsondye joona
jndeiꞌnaꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ, hasta cwilaꞌyuꞌna na Juan cwiluiiñê tsꞌaⁿ
matseijomnaꞌ chaꞌna cwii sjo̱ tꞌmaⁿ na tyoñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nquiuꞌyoꞌ sa̱a̱ nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ 27 Joꞌ chii tꞌo̱on
  ̱ a nnom Jesús,
ñꞌeⁿ juunaꞌ. 22 Ee chaꞌtso na
  jluena:
Mateo 21 54

—Jeeⁿ ticaliuuyâ. cwenta na ljoꞌ sa̱a̱ chaaꞌ lꞌuu lcweꞌ


Tso Jesús nda̱a̱na: nꞌomꞌyoꞌ na nlayuꞌyoꞌ ñꞌoom na
—Aa ya, mati ja xocatsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ tjeiꞌyuuꞌñê.
yuu jnaⁿ najndeii na matseixmaⁿya
na sꞌaaya nmeiiⁿꞌ. Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta lꞌo̱o̱ntjom
(Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19)
Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja 33 ’Candyeꞌyoꞌ jeꞌ cwiicheⁿ ñꞌoom
ꞌnaaⁿ we ntseinda tsꞌaⁿ tjañoomꞌ: Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na
28 Quia joꞌ tsoti Jesús nda̱a̱
  tꞌmaⁿ ndyuaaꞌ niom. Tcoomꞌm
naⁿꞌñeeⁿ: lꞌo̱o̱ uva. Sꞌaaⁿ tiom ndiocheⁿ. Sꞌaaⁿ
—Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja peila na nncꞌoocue ndaa na jnda̱
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaa na tjañoomꞌ na ꞌndiindyena ta̱uva. Mati sꞌaaⁿ cwii
manntsjo̱o.̱ Tꞌoom cwii tsꞌaⁿ. tatsiaⁿndye na nljo tsꞌaⁿ na nntsꞌaa
Tyomꞌaⁿ we ntseinaaⁿ yonom. cwenta ntjomꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii tioom
Tjantyjaaⁿꞌaⁿ tsꞌaⁿ na tuiiñejndyee, cwenta ntjomꞌñeeⁿ luee nnꞌaⁿ na
tsoom nnom: “ꞌU re jndaaya, cjaꞌ nlꞌayana tsꞌiaaⁿ. Quia na ncueꞌ ta̱aꞌ̱
jeꞌ catsaꞌ tsꞌiaaⁿ na waa ntjoomya.” ntjom, nncoꞌñoom na tseixmaⁿnaꞌ
29 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, “Ja, ta, maxjeⁿ ticjo̱.”
  cwentaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ na seijndaaꞌñê
Sa̱a̱ jnda̱ jeꞌ seichuiiꞌnaꞌ na seitiuu, chaꞌtso nmeiⁿꞌ, tjaaⁿ cwiicheⁿ
tja tjacatsꞌaa tsꞌiaaⁿ. 30 Jnda̱ chii
  ndyuaa. 34 Ndoꞌ quia tueꞌntyjo̱ xjeⁿ

tjantyjaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ jnaaⁿ. Majoꞌti na jnda̱ tquie ta̱, jñoom mosoomꞌm


tsoom nnom tsaⁿ na jnda̱ we. Tꞌo̱ na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na cꞌoocachona ta̱
tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: “Aa ya, ta, jo̱ya.” na tantjom tyuaaⁿꞌaⁿ. 35 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na

Sa̱a̱ tîcjaa. Ndoꞌ taxꞌee Jesús,


31   cwilꞌa tsꞌiaaⁿ joꞌ joꞌ jlaꞌcjaa lueena
tsoom: mosoꞌñeeⁿ. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ tjaaꞌna
—Canduꞌyoꞌ jeꞌ, ¿Cwaaⁿ cwii na jom. Cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jlacueeꞌna
wendye joona sꞌaa yuu na lꞌue tsꞌom jom. Ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿ na jnda̱
tsotyena? ndyee tyojñomna ljo̱ꞌ. 36 Quia na  

Jlue naⁿꞌñeeⁿ: jndii patrom na luaaꞌ, majndyeti


—Juu jnaaⁿ na tjantyjaaꞌjñeeⁿ. mosoomꞌm jñomnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ
Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: naⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ majoꞌti tjoomna lꞌa
—Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ naⁿꞌñeeⁿ.
na nquiee naⁿcwitoꞌñoom sꞌom 37 ’Na cwii macanda̱ jñoom jnda

ndoꞌ mati lculjaaꞌ tyuaaꞌti nqueⁿ ee seitioom naquiiꞌ tsꞌoom:


nñeꞌquiandyena na nntsa̱ꞌntjom “Tiꞌjndaaya luaa, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌomna, nchiiti juu.” 38 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa

ꞌo. Ee tyjeeꞌcañoom Juan


32   tsꞌiaaⁿ quia ntyꞌiaana jnda nquii
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom patromꞌñeeⁿ, jluena nda̱a̱ ncꞌiaana:
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ sa̱a̱ ꞌo “Luaaꞌ jnda nquii patrom. Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ
maxjeⁿ tîcalaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌoom na nnaaⁿꞌaⁿ tyuaawaa. Cwa nlacua̱aꞌ̱ a
tyoñequiaaⁿ. Nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom jom cha nljo ꞌnaaⁿꞌaⁿ lua̱a̱ jaa.”
sꞌom ñequio lculjaaꞌ, joona jlaꞌyuꞌna 39 Ndoꞌ tꞌuena jom, tjeiiꞌna jom

ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ. ꞌO tqueⁿꞌyoꞌ nnom ntjom. Joꞌ joꞌ jlaꞌcueeꞌna jom.


55 Mateo 21​, ​22

40 Quia joꞌ taxꞌee Jesús nda̱a̱ nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ. Quia joꞌ
naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: nntseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom
—Quia na nncwjeeꞌnndaꞌ nquii tsꞌaⁿ na tioo cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ nacjooꞌ
tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ ntjomꞌñeeⁿ, ¿ljoꞌ na seitiuujnda̱a̱naꞌ juu.
cwilatiuuꞌyoꞌ na nntsꞌaaⁿ ñequio 45 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye

nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ nnom ñequio nnꞌaⁿ fariseos, jnda̱ na


tyuaaⁿꞌaⁿ? jndyena ñꞌoom tjañoomꞌmeiⁿꞌ
41 Jluena nnoom:
  na seineiⁿ Jesús, jlaꞌno̱ⁿꞌna na
—Xocꞌoom na wiꞌ tsꞌoom naⁿꞌñeeⁿ, cantyja ꞌnaaⁿna tjeiiⁿꞌeⁿ ñꞌoomwaaꞌ.
maxjeⁿ nntseicwjeⁿ naⁿꞌñeeⁿ na jeeⁿ 46 Joꞌ chii seijmeiⁿꞌnaꞌ joona na

tia nnꞌaⁿndyena. Ndoꞌ nñequiaaⁿ ñeꞌcatꞌuena jom. Sa̱a̱ nquiaana


ntjoomꞌm luee ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na nnꞌaⁿ na jndyendye. Ee naⁿꞌñeeⁿ
joo nñeꞌquia na tantjom tyuaaⁿꞌaⁿ cwitjeiiꞌna cwenta na jom cwiluiiñê
quia na nncueꞌ ntjom. profeta.
42 Quia joꞌ seineiⁿti Jesús nda̱a̱

naⁿꞌñeeⁿ cwii ñꞌoom na seijoomꞌñe Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja na toco tsꞌaⁿ


cheⁿnqueⁿ na tsjo̱ꞌ na ya jom.
Tsoom:
—¿Aa tijoom ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii
22 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ
seineiⁿnndaꞌ Jesús nda̱a̱
ntyee na cwiluiitquiendye ñequio
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ?: nda̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos. Tsoom nda̱a̱na:
Majuuto tsjo̱ꞌ na tixocwilꞌue 2 —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom

nquiu luañe na cwilꞌa nandye cañoomꞌluee, matseijomnaꞌ


tsiaⁿtsjo̱ꞌ, juunaꞌ chaꞌna cwii rey na tꞌmaⁿ
jnda̱ mawacatyeeⁿnaꞌ nqui xuee sꞌaa na ncoco tiꞌjnda. 3 Jñoom

tsiaⁿtsjo̱ꞌ. mosoomꞌm na ꞌoocaꞌmaⁿna


Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom seijndaaꞌñê chaꞌtso nnꞌaⁿ na jnda̱ jndye na
na ljoꞌ. nnquiolaꞌjomndye. Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ
Ndoꞌ jeeⁿ cwijaaweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na tiñeꞌquiontyjaaꞌna. 4 Jñomnnaaⁿꞌaⁿ

cwintyꞌiaaya na luaaꞌ tuii. ntꞌomcheⁿ mosoomꞌm, tsoom


43 Joꞌ chii candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  nda̱a̱na: “Canduꞌyoꞌ nda̱a̱
juu na laxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tꞌmaaⁿyâ na
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nlaꞌjomndyena na jnda̱ maya
nncwjeeⁿꞌeⁿ nayaꞌñeeⁿ lueeꞌyoꞌ, waa. Jnda̱ seicwja̱ quiooꞌndyo
ndoꞌ nñequiaaⁿ na ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ ñequio ntꞌom quiooꞌ na jnda̱
nlaxmaⁿna juunaꞌ. 44 Ndoꞌ mati
  seicaꞌma̱ⁿ. Chaꞌtso jnda̱ teiñꞌoomꞌ,
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjo̱ꞌwaaꞌ na seina̱ⁿya joꞌ chii quiona na nlaꞌjomndyena
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na macoco tiꞌjndaaya.” 5 Sa̱a̱ 

na tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya, naⁿꞌñeeⁿ na tyꞌecwaⁿ mosoomꞌm


nlcoꞌwiꞌnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom tîcalanꞌoomꞌndyena jom. Tyꞌena
tsꞌaⁿ na toomñe na tiooñe nacjooꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿna. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ tjaaⁿ
tsjo̱ꞌ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tiñeꞌcatseiyuꞌ ranchoomꞌm. Cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
ñꞌeⁿndyo̱ maxjeⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom tjaaⁿ, tjacajna̱aⁿ̱ ꞌnaⁿ. 6 Ndoꞌ ntꞌom

quia na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na naⁿꞌñeeⁿ tꞌuena mosoomꞌm, cwajndii


Mateo 22 56

tjaaꞌna joo hasta jlaꞌcwjeena


mosoꞌñeeⁿ. 7 Jnda̱ na jndii reyꞌñeeⁿ

Cwitaꞌxꞌeena ꞌñeeⁿ nnom nñeꞌquiana
chiuu tjoom mosoomꞌm jeeⁿcheⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱na
ndyaaꞌ seiliooꞌñê. Jñoom sondaro (Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26)
ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cꞌoolaꞌcwjee nnꞌaⁿ na 15 Quia joꞌ tyꞌe nnꞌaⁿ fariseos,
lꞌa nata̱ꞌ mosoomꞌm. Ndoꞌ nlaꞌcona tyoꞌmaⁿ cheⁿnquieena chiuu ya
tsjoom naⁿꞌñeeⁿ. 8 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱
  nlꞌana na nncꞌomna jom ñequio
ntꞌom mosoomꞌm: “Jnda̱ teijndaaꞌya ñꞌoom na matseineiiⁿ. 16 Joꞌ chii

chaꞌtso cantyja na nleitꞌmaaⁿꞌ na jñoomna nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿna ñequio


nncoco tiꞌjndaaya sa̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ ntꞌom nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes na
tqua̱aⁿ̱ ꞌa na nlaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱, cꞌootaꞌjndoondyena Jesús. Tyꞌe
tacatsonaꞌ na cwii nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ naⁿꞌñeeⁿ, jluena:
joona. 9 Jeꞌ catsaꞌyoꞌ nqui nantaa
  —ꞌU Maestro, manquiuuyâ
ntꞌmaⁿ, joꞌ joꞌ caꞌmaⁿꞌyoꞌ ticwii na ꞌu tsꞌaⁿ na xcweeꞌ tsꞌomꞌ, ndoꞌ
cwii tsꞌaⁿ na nliuꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ tiquiquiuꞌnnꞌaⁿꞌ ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ
nda̱a̱na na quiontyjaaꞌna ja na cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
macoco tiꞌjndaaya.” 10 Quia joꞌ jluiꞌ
  Ndoꞌ mati meiⁿ tjaa na cochꞌeenaꞌ ꞌu
mosoꞌñeeⁿ tyoꞌoona nqui nantaa. ljoꞌ cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ oo meiⁿljoꞌcheⁿ
Jlaꞌtjomna chaꞌtso nnꞌaⁿ na jliuna. na cwiluiindyena. 17 Catsuꞌ

Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndye ndoꞌ nndya̱ay ̱ â. Chiuu matseiꞌtiuuꞌ:


ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na ya nnꞌaⁿndye. Ndoꞌ ¿Aa matyꞌiomnaꞌ na catio̱o̱ⁿya
laaꞌtiꞌ seicatooꞌnaꞌ wꞌaa ñequio nnꞌaⁿ tsꞌiaaⁿnda̱ay ̱ a nnom tsaⁿmatsꞌiaaⁿ
na jlaꞌjomndye na toco jnda reyꞌñeeⁿ. tꞌmaⁿ tsjoom Roma, oo aa
11 ’Jnda̱ chii tjaquieeꞌ rey quiiꞌntaaⁿ
  ticatyꞌiomnaꞌ?
nnꞌaⁿ na nncwaaⁿ joona. Ljeiiⁿ ñꞌeⁿ 18 Sa̱a̱ Jesús seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ natia na

cwii tsꞌaⁿ na ticwee liaa chaꞌxjeⁿ liaa cwilaꞌtiuuna. Tsoom nda̱a̱na:


cwicweeꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye —¿Chiuu na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ xjeⁿ ja, ꞌo
quia na macoco tsꞌaⁿ. 12 Tsoom
  nnꞌaⁿ na tixcwe cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ?
nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: “ꞌU re, ¿chiuu 19 Catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ na

tuiiyuu na jndyoꞌtseiꞌjomndyuꞌ ndoꞌ cwitiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱aꞌ̱ yoꞌ.


ticweꞌ liaa chaꞌxjeⁿ na cwicweeꞌ Quia joꞌ tjeiiꞌna cwii denario,
nnꞌaⁿ quia na macoco tsꞌaⁿ?” Sa̱a̱ tꞌmo̱o̱ⁿna juunaꞌ nnoom. 20 Jnda̱ na

tîcanda̱a̱ nncꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ. 13 Quia joꞌ


  ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ, tsoom nda̱a̱na:
nquii rey tsoom nda̱a̱ mosoomꞌm: —¿ꞌÑeeⁿ ꞌndyoonnom ñoom
“Calatyeⁿꞌyoꞌ ncꞌeeⁿ ñequio lꞌo̱o̱ⁿ. nacjooꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿwaa ndoꞌ ꞌñeeⁿ
Catjeiꞌyoꞌ jom chꞌeⁿ yuu na jaaⁿñe. xueeꞌ ljeiimeiiⁿ?
Joꞌ joꞌ nntyꞌioom ndoꞌ nneiⁿnqueeⁿ 21 Tꞌo̱on
  ̱ a nnoom, jluena:
ndeiꞌnꞌoom.” —ꞌNdyoonnom tsaⁿmatsꞌiaaⁿ luaaꞌ
14 Seintycwii Jesús ñꞌoom, luaa
  ndoꞌ xueⁿꞌeⁿ ñoom.
tsoom: Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na:
—Majndyendye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na —Catiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱aꞌ̱ yoꞌ nnom
macwaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ tijndye tsaⁿmatsꞌiaaⁿ yuu na tseixmaⁿnaꞌ na
nnꞌaⁿ na macwjiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ. nncoꞌñoom. Ndoꞌ quiaꞌyoꞌ cwentaaꞌ
57 Mateo 22

Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu na tseixmaⁿnaꞌ ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ meiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


cwentaaꞌ nqueⁿ. najndeii na matseixmaaⁿ. 30 Ee  

22 Jnda̱ na jndyena na luaaꞌ,


  quia na nntandoꞌxco nnꞌaⁿ na
jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ tjaweeꞌ nꞌomna. jnda̱ tja̱, taxocunconndaꞌna, meiⁿ
Mana ꞌndyena jom, tyꞌena. naⁿnom, meiⁿ naⁿlcu. Ee quia joꞌ
nlaꞌxmaⁿna chaꞌna ángeles na mꞌaⁿ
Cwitaꞌxꞌeena cantyja na cañoomꞌluee. 31 Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

nntandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na nntandoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱,


(Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40) ¿aa tijoom ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ
23 Mañejuu xueeꞌñeeⁿ tquieꞌcañom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? Luaa matsoom: 32 “Ja  

nnꞌaⁿ saduceos na mꞌaaⁿ Jesús. cwiluiindyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaꞌ


Nnꞌaⁿ saduceos cwilaꞌyuꞌtyeⁿna na Abraham, ndoꞌ Isaac, ndoꞌ Jacob.”
xocatandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. Joꞌ chii caliuꞌyoꞌ na cwitaꞌndoꞌ
Joꞌ chii jluena cwii ñꞌoom nnoom: naⁿꞌñeeⁿ ee jom cwiluiiñê
24 —ꞌU Maestro, waa ñꞌoom na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa nnꞌaⁿ na
ꞌndii Moisés lua̱ay ̱ a na matsonaꞌ cwitaꞌndoꞌ, nchii cwentaa lꞌoo.
xeⁿ tueꞌ cwii tsaⁿsꞌa ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ 33 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye, quia

ntseinaaⁿ, quia joꞌ tyjee tsꞌooꞌñeeⁿ na jndyena ñꞌoommeiⁿꞌ na tꞌmo̱o̱ⁿ,


cocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom. Nncꞌom jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna.
ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ cha
nntseinoomñê na tjaa ntseinda Ñꞌoom na tꞌmaⁿti na matsa̱ꞌntjom
xioom tꞌom. 25 Ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ jâ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tyomꞌaⁿ ntquieeꞌ naⁿnom na ñenquii (Mr. 12:28-34)
tsꞌaⁿ ntseinda. Juu tsaⁿtquiee 34 Jnda̱ na jndye nnꞌaⁿ fariseos na
tocoom, ndoꞌ tyuaaꞌ tueeⁿꞌeⁿ. jnda̱ seicheⁿ Jesús nnꞌaⁿ saduceos,
Tjaaꞌnaⁿ ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm. quia joꞌ jlaꞌtjomndyena. 35 Ndoꞌ

Quia joꞌ ljoñe scoomꞌm lꞌo̱ tiꞌtyjeeⁿ. cwiindye joona, tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ
26 Sa̱a̱ majoꞌti tjom tsꞌaⁿ na jnda̱
  ljeii na tqueⁿ Moisés taꞌxꞌeeⁿ cwii
we, tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ ñꞌoom nnom Jesús cha catꞌuiinaꞌ
ndoꞌ tueeⁿꞌeⁿ. Mati tjom tsꞌaⁿ na juu. Tsoom:
jnda̱ ndyee ndoꞌ malaaꞌtiꞌ hasta 36 —ꞌU Maestro, naquiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ

tsꞌaⁿ na jnda̱ ntquieeꞌ. 27 Ndoꞌ jnda̱


  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tqueⁿ Moisés, ¿cwaaⁿ
tja̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ mati tueꞌ ñꞌoom na tꞌmati cwiluiiñenaꞌ?
yuscu. 28 Joꞌ na ñeꞌcataꞌxꞌa̱ay
  ̱ â 37 Tꞌo̱ Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ,

njomꞌ, Ta, quia na nntandoꞌxco tsoom:


nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿cwaaⁿ cwii na —“Cꞌoomꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ Ta
ntquieeꞌndye joona scuuꞌ jom? Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ, ñequio na
jom ñetꞌoom scuu chaꞌtsondye xcweeꞌya tsꞌomꞌ, ñequio chaꞌwaa
naⁿꞌñeeⁿ. na jnda ntyjiꞌ, ndoꞌ ñequio chaꞌwaa
29 Tso Jesús nda̱a̱na:
  na jndo̱ꞌya tsꞌomꞌ.” 38 Ñꞌoomwaaꞌ

—ꞌO tixcwe cwitjeiꞌyoꞌ cwenta, ee jndati tseixmaⁿnaꞌ ndoꞌ tꞌmaⁿti


meiiⁿ na cwilaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 39 Ndoꞌ ñꞌoom na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na waa sa̱a̱ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ jnda̱ we matseijomnaꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ,


Mateo 22​, ​23 58

luaa matsonaꞌ: “Cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ tîcanda̱aꞌ̱ tsꞌom na


xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ ñequio nncwaxꞌeeti ñꞌoom ꞌñom.
nncuꞌ.” 40 We ñꞌoommeiⁿꞌ laxmaⁿnaꞌ

xꞌee chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Matseitiaꞌ Jesús nnꞌaⁿ fariseos


na tqueⁿ Moisés ñequio ñꞌoom na ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na
tyoñeꞌquia profetas. tqueⁿ Moisés
(Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54; 20:45-47)

23
Cristo cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom Quia joꞌ seineiⁿ Jesús nda̱a̱
(Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44) nnꞌaⁿ na jndyendye ñequio
41 Yocheⁿ na tyootꞌoomꞌndye nnꞌaⁿ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱
fariseos, taxꞌee Jesús cwii ñꞌoom ñꞌeⁿñê, tsoom:
nda̱a̱na. 42 Tsoom:

2 —Nquiee nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ

—¿Chiuu cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ


ꞌnaaⁿꞌ nquii na cwiluiiñe Cristo? fariseos toꞌñoomna tsꞌiaaⁿ na
¿ꞌÑeeⁿ jnda jom? ñeseixmaⁿ Moisés na cwitꞌmo̱o̱ⁿna
Tꞌo̱oṉ a nnoom, jluena: ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
—Nluiiñê tsjaaⁿ David na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 3 Joꞌ chii queⁿꞌyoꞌ

jndyowicantyjooꞌ. cwenta ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿna. Ndoꞌ


43 Tsoom nda̱a̱na:
  calꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso na cwitsa̱ꞌntjomna
—Mayuuꞌ. Ndoꞌ nquii David, na calꞌaꞌyoꞌ. Sa̱a̱ tintsantyjo̱ꞌyoꞌ
ncꞌe na tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo chaꞌna cwilꞌana, ee joona ya
naquiiꞌ tsꞌoom seiljeiⁿ cwii ñꞌoom ñꞌoom cwiñeꞌquiana sa̱a̱ nquieena
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Tsoom na ñoomñoom na cwilꞌana. 4 Ee joona  

juu cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jom. cwiqueⁿna ñꞌoom na jndeiꞌnaꞌ na


¿Ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na luaaꞌ tsoom? ee catseicanda̱aꞌ̱ ñe tsꞌaⁿ. Matseijomnaꞌ
seiljeiⁿ: chaꞌcwijom cwilaꞌtyeⁿna cwii
44 Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsoom xuu na jaaꞌ na cwitioona cantyaꞌ
nnom juu Ta na matsa̱ꞌntjom naⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ nquieena nchaaꞌ lꞌuu
ja: nntiiꞌndyena meiiⁿ ñeꞌcwii nda̱a̱
“Cajmaⁿꞌ ntyjaaꞌa ntyjaya yuu na lueena na nnteiꞌjndeiina naⁿꞌñeeⁿ.
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu 5 Chaꞌtso na cwilꞌana lꞌue nꞌomna

hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ na cantyꞌiaa nnꞌaⁿ. Ee cwilꞌana


na jndoo ꞌu na cꞌomna nacje na jeeⁿ ntmeiⁿ ntjaⁿ na chuuꞌ ljeii
ꞌnaⁿꞌ.” ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiwityeⁿ
45 Ncꞌe na luaaꞌ matso ljeiiꞌñeeⁿ,
  cantaana ñequio lueena. Ndoꞌ mati
joꞌ mawaxꞌa̱ya nda̱aꞌ̱ yoꞌ: “¿Chiuu teincooti nmaⁿ ꞌndyoo liaateincoo
waayuu na cwiluiiñe Cristo tsjaaⁿ na cwicweeꞌna nchiiti liaa
David na jndyowicantyjooꞌ ee ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. 6 Cwiqueⁿ nꞌomna

manquiiti David tsoom na juu na nquieena nncwindyuaandyena


cwiluiiñe Ta na matsa̱ꞌntjom jom?” nacañoomticheⁿ quia na
46 Sa̱a̱ meiⁿcwiindye joona tîcanda̱a̱
  cwiweeꞌ ncuee. Ndoꞌ naquiiꞌ
nncꞌo̱ ꞌñom meiⁿ ñeꞌcwii ꞌndyoo lanꞌom cwilaꞌyuunda̱a̱na
ñꞌoom. Ndoꞌ xuee na tja tjatinaꞌ ntsula̱ nacañoomcheⁿ yuu na
59 Mateo 23

nntseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ joona. 7 Jeeⁿ


  ꞌO mantyjo̱ꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ lꞌoo na cweꞌ
cjaaweeꞌ nꞌomna na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ñeꞌcatjeiꞌtoꞌyoꞌ luee yolcu na
nnꞌaⁿ joona quia cwiwincwindyena jnda̱ tja̱ sꞌaa. Sa̱a̱ majuu xjeⁿꞌñeeⁿ
tsꞌom nataa yuu na jndooꞌ nnꞌaⁿ. teincoo ñꞌoom cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom
Ndoꞌ lꞌue nꞌomna na nlue nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha ticaꞌmo̱ⁿnaꞌ na
maestro joona. wiꞌndyoꞌ. Cweꞌ joꞌ na tꞌmaⁿti
8 ’Sa̱a̱ ꞌo ticalꞌueendyoꞌ na nlue
  nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo quia na nncuꞌxeeⁿ ꞌo.
nnꞌaⁿ na maestro ꞌo ee chaꞌtsondyoꞌ 15 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ

ñecwii tmaaⁿꞌ cwilaxmaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ


ñecwii na cwiluiiñe Maestro Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ
ꞌnaⁿꞌyoꞌ, juu Cristo. 9 Meiⁿcwii tsꞌaⁿ
  cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ.
tsjoomnancue ticalatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ na ꞌO jeeⁿ tquia maꞌnomꞌyoꞌ hasta
nnduꞌyoꞌ nnom na tsotyeꞌyoꞌ juu ndaaluee cwiwityꞌiooꞌyoꞌ na
chaꞌna quinduꞌyoꞌ na Tsotyeꞌyoꞌ cwilꞌueꞌyoꞌ meiiⁿ ñeꞌcwii tsꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee ñeꞌcwii mꞌaaⁿ na nntseijomñe ñꞌeⁿndyoꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱
cwiluiiñe Tsotyeꞌyoꞌ, nqueⁿ na jnda̱a̱ lꞌaꞌyoꞌ na wjaantyjo̱o̱ⁿ chaꞌna
mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. 10 Ndoꞌ meiⁿ
  cwilꞌaꞌyoꞌ quia joꞌ wjaañꞌoomnaꞌ
tiñeꞌquiandyoꞌ na nlue nnꞌaⁿ na ꞌo jom na cwajndiiti nntsꞌaaⁿ. Ndoꞌ na
cwitsajndyeeꞌyoꞌ ee ñecwii mꞌaaⁿ na ljoꞌ, tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom quiiꞌ
wjaajndyee jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, nquii Cristo. bꞌio, nchiiti ꞌo.
11 Juu tsꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿñeti

16 ’Ndoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ

quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ maxjeⁿ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ, mati nntꞌuiiwiꞌnaꞌ


matsonaꞌ na candiꞌntjoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ. ꞌo ee laxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom
12 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
  nchjaaⁿꞌyoꞌ. Cwinduꞌyoꞌ tityeⁿ ñꞌoom
matseiwendyeñe cheⁿnquii, maxjeⁿ na maqueⁿtyeⁿ tsꞌaⁿ nacjoomꞌm
nntseiquioo Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu. Ndoꞌ quia na macwjeeⁿꞌeⁿ xueeꞌ watsꞌom
ꞌñeeⁿ juu na majuꞌñecje, maxjeⁿ tꞌmaⁿ. Sa̱a̱ tyeⁿti ñꞌoom na nncwjiꞌ
nntseiwe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. tsꞌaⁿ xueeꞌ sꞌom cajaⁿ na ñꞌeⁿ
13 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na
  teichjoomnaꞌ. 17 ꞌO jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ

cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, ntjeiⁿndyoꞌ, laxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na


nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ nchjaaⁿꞌyoꞌ. ¿Cwaaⁿ cwii na we
na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ ee nmeiⁿꞌ tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ? ¿Aa
cwilaꞌñꞌeeⁿꞌndyoꞌ nnꞌaⁿ cha xocanda̱a̱ sꞌom cajaⁿ na ñꞌeⁿ teichjoom
nncꞌooquieeꞌndyena cantyja na watsꞌom oo aa nquii watsꞌom? Juu
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ncjoꞌyoꞌ watsꞌom tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ ee
tiñeꞌcatsaquieeꞌndyoꞌ na jom cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ maqueⁿljuꞌnaꞌ
nntsa̱ꞌntjoom ꞌo, meiⁿ tiñeꞌquiaꞌyoꞌ sꞌom cajaⁿꞌñeeⁿ. 18 Mati cwinduꞌyoꞌ

na nncꞌooquieeꞌndye ntꞌom ncꞌiaꞌyoꞌ na tityeⁿ ñꞌoom na cweꞌ xueeꞌ tio


cantyja na matsa̱ꞌntjoom. naquiiꞌ watsꞌom nncwjiꞌ tsꞌaⁿ. Tyeⁿti
14 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ
  ñꞌoom cwinduꞌyoꞌ quia na nncwjiꞌ
na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ tsꞌaⁿ xueeꞌ seii quiooꞌ na cwitioo
Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ nnꞌaⁿ joꞌ joꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. 19 ꞌO jeeⁿcheⁿ nchjaaⁿꞌyoꞌ. ¿Cwaaⁿ na

Mateo 23 60

we nmeiⁿꞌ tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ? ¿Aa diezmo sa̱a̱ mati calacanda̱ꞌyoꞌ


seii quiooꞌ na cwitioo nnꞌaⁿ nacjooꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ na tꞌmaⁿti na sa̱ꞌntjom
tio, oo aa juu tio? Tꞌmaⁿti tseixmaⁿ Moisés. 24 Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna

nquii tio yuu na cwicantyjo seiꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwꞌaaⁿꞌndye ndaatioo


ee ncꞌe juunaꞌ maqueⁿljuꞌnaꞌ seiꞌ na cwiwe cha caꞌndiinaꞌ quiooꞌ na
na nnda̱a̱ nncoꞌñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cajnda̱a̱ sa̱a̱ tiqueⁿna cwenta na jo
20 Ee tsꞌaⁿ na maqueⁿtyeⁿ cwii
  nandye njom cwii quiooꞌ tꞌmaaⁿñe
ñꞌoom nacjooꞌ nquii na macwjiꞌ na jaato̱ꞌ. Ee jeeⁿ cwiqueⁿndyoꞌ na
xueeꞌ tio naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, ñeꞌcalaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na niom
nchii macanda̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nchꞌunchꞌu sa̱a̱ tiñeꞌcalaꞌcanda̱ꞌyoꞌ
tioꞌñeeⁿ maqueⁿtyeⁿ ñꞌoom, maxjeⁿ ñꞌoom na tꞌmaⁿti na macaⁿnaꞌ.
mawꞌatꞌmaⁿtonaꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿ na Joꞌ chii ꞌo laxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na
cwicantyjo nacjooꞌnaꞌ. 21 Ndoꞌ juu
  cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nato nda̱a̱ ncꞌiaꞌyoꞌ sa̱a̱
tsꞌaⁿ na maqueⁿtyeⁿ cwii ñꞌoom ncjoꞌyoꞌ chaꞌcwijom na nchjaaⁿꞌyoꞌ
nacjooꞌ nquii na macwjiꞌ xueeꞌ na tiñeꞌcatsaꞌjndyeeꞌyoꞌ natoꞌñeeⁿ.
watsꞌom tꞌmaⁿ, nchii macanda̱ 25 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ

cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ maqueⁿtyeⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés


ñꞌoom, maxjeⁿ mañꞌoomnaꞌ nquii nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee jom macꞌeeⁿ joꞌ joꞌ. na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ ee yaya
22 Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na maqueⁿtyeⁿ cwii
  cwilaljuꞌyoꞌ naxeⁿꞌ waso ñequio xio
ñꞌoom nacjooꞌ nquii na macwjiꞌ na cwiwilꞌueeꞌndyoꞌ sa̱a̱ tsꞌomnaꞌ
xueeꞌ cañoomꞌluee nchii macanda̱ cwajndii. Ee nantquie na cwicwaꞌyoꞌ
cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cañoomꞌluee cwicañjom joꞌ, laꞌxmaⁿnaꞌ ꞌnaaⁿ
maqueⁿtyeⁿ ñꞌoom, maxjeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwintyꞌueeꞌyoꞌ ee
mañꞌoomnaꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tiñeꞌqueⁿꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ xjeⁿ na
ñequio tio yuu na mawacatyeeⁿ. cwilaqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ. 26 ꞌO nnꞌaⁿ

23 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo


  fariseos cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom
nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na naⁿnchjaaⁿ. Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ jo
tqueⁿ Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia joꞌ nntsꞌaanaꞌ
ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya chaꞌcwijom na cwilaljuꞌyoꞌ tsꞌom
nnꞌaⁿndyoꞌ. Ee cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ waso ñequio xio. Ndoꞌ na ljoꞌ
diezmo cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntseiljoyunaꞌ na ljuꞌ tsꞌomnaꞌ ñꞌeⁿ
cwiweꞌ ntjoomꞌyoꞌ hasta meiⁿ cweꞌ naxeⁿꞌnaꞌ.
tscojñom tsꞌoomjndya ñequio 27 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ

tscolcoo ñequio lqueeⁿ cameiⁿnom na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés


sa̱a̱ ticalacanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na tꞌmaⁿti nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ
naquiiꞌ ñꞌoom na tqueⁿ Moisés. na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. Matseijomnaꞌ
Ñꞌoomꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu na ꞌo chaꞌna ndeiꞌluaa na jeeⁿ canchiiꞌ
cꞌomꞌyoꞌ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ lꞌa nnꞌaⁿ, na cweꞌ nacjooꞌnaꞌ
ndoꞌ cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ sa̱a̱
ncꞌiaaꞌyoꞌ ndoꞌ calacanda̱ꞌyoꞌ naquiiꞌnaꞌ tooꞌ ndeii nnꞌaⁿ ñequio
ñꞌoom na cwinduꞌyoꞌ. Maxjeⁿ chaꞌtso nnom na tsꞌiaaⁿ. 28 Maluaaꞌ

matyꞌiomyanaꞌ na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee jo


61 Mateo 23​, ​24

nda̱a̱ nnꞌaⁿ ndooꞌ xeⁿ matyꞌiomyanaꞌ tyjeeⁿ Abel, tsaⁿ na tyotseixmaⁿ na


ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, sa̱a̱ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ matyꞌiomyanaꞌ, nndyowanaꞌ hasta
ñenquiiꞌcheⁿ na we waa na na tueꞌ Zacarías jnda Berequías lꞌa
cwilꞌaꞌyoꞌ ndoꞌ tooꞌñꞌeⁿ mꞌaaⁿ natia. weloꞌyoꞌ xcwe quiiꞌntaaⁿ tio tꞌmaⁿ
29 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo
  ñequio ta watsꞌom. 36 Nndyeꞌyoꞌ

nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na nntsjo̱o,̱ mayuuꞌcheⁿ nntꞌuiinaꞌ ꞌo


tqueⁿ Moisés nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ jeꞌ cantyja chaꞌtso
ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nawiꞌmeiⁿꞌ na tjoom naⁿꞌñeeⁿ.
nnꞌaⁿndyoꞌ. Ee cwilꞌaꞌyoꞌ ndeiꞌluaa
profetas ndoꞌ cwilachjoomndyoꞌ Matyꞌioo Jesús cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
ndeiꞌluaa ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na ñelꞌa Jerusalén
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. (Lc. 13:34-35)
30 Jnda̱ chii cwinduꞌyoꞌ: “Xeⁿ jaa

37 ’ꞌO nnꞌaⁿ Jerusalén,
mamꞌaaⁿya ncuee na ñetꞌom cwilacwjeꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwiñeꞌquia
welooya teiyo, tixocalajomndyo̱ na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ cwijñomꞌyoꞌ
jlaꞌcwjeena profetas.” 31 Ndoꞌ na
  ljo̱ꞌ nnꞌaⁿ na majñoom na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
luaaꞌ cwinduꞌyoꞌ cwitjeiꞌyuuꞌndyoꞌ Majndye ndiiꞌ ñentyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na
cheⁿncjoꞌyoꞌ ñꞌoom nacjoꞌyoꞌ na ꞌo nntseitjo̱ⁿya ꞌo na nncꞌomꞌyoꞌ
cwiluiindyoꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿ nquiee cwentaya chaꞌxjeⁿ matseitjom
nnꞌaⁿ na tyolaꞌcwjee profetas. 32 Joꞌ
  caxtixquie ntseinaaⁿ nacjeeꞌ
chii calacanda̱ꞌyoꞌ chiuu waa na to̱ꞌ ntsqueeⁿ. Sa̱a̱ ꞌo cwaaⁿ tquiandyoꞌ.
jndyee nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na tuiindyoꞌ. 38 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, maꞌndii

33 ’ꞌO cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom


  Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. Taxocꞌoomñê
nda canduulja na jeeⁿ tia cwilꞌaꞌyoꞌ. watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 39 Nndyeꞌyoꞌ  

Chiuu nlꞌaꞌyoꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nntsjo̱o̱ na taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja


nluiiꞌndyoꞌ nawiꞌ na cwitjoom nnꞌaⁿ hasta na nncueꞌntyjo̱ xuee na
na cwiꞌoo bꞌio. 34 Queⁿꞌyoꞌ cwenta,
  nnduꞌyoꞌ: “Matioꞌnaaⁿñenaꞌ nquii na
ja njño̱o̱ⁿya profetas na nncꞌom macwjeeꞌcañoom ñequio najndeii
naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na nlaꞌneiⁿna na matseixmaⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom.”
cantyja na jndo̱ꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndoꞌ na nntꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na Matso Jesús na nntyuiiꞌ watsꞌom
matsa̱ꞌntjoom. Sa̱a̱ ꞌo nlaꞌcwjeꞌyoꞌ tꞌmaⁿ
cwantindye naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ntꞌom (Mr. 13:1-2; Lc. 21:5-6)
naⁿꞌñeeⁿ nntyꞌiomꞌyoꞌ nꞌoomꞌnaaⁿ.
Ndoꞌ ntꞌom nntjaꞌyoꞌ naquiiꞌ
lanꞌom ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ ntꞌomndye
24 Jluiꞌ Jesús watsꞌom
tꞌmaⁿ na mawjaⁿ. Ndoꞌ jâ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê
joona nleiꞌntyjo̱ꞌyoꞌ cwii ndoꞌ cwii squieꞌcaño̱o̱ⁿyâ jom. To̱oꞌ̱ â na
tsjoom. 35 Joꞌ chii choꞌnqueⁿꞌyoꞌ jnaⁿ
  cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ chiuu waa na jeeⁿ
cantyja nawiꞌ na nntjoom naⁿꞌñeeⁿ, neiⁿncooꞌ lꞌaa cwentaaꞌ watsꞌom
ndoꞌ mati cantyja na tja̱ chaꞌtso tꞌmaⁿ. 2 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nda̱ay
  ̱ â,
nnꞌaⁿ na nchii jnaaⁿna hasta xjeⁿ tsoom:
na tuii tsjoomnancue. Nnaⁿnaꞌ na —¿Aa cwintyꞌiaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya
waa jnaⁿꞌyoꞌ xjeⁿ na seicueeꞌ Caín chaꞌtso nmeiⁿꞌ? Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱
Mateo 24 62

na mayuuꞌcheⁿ tixocaꞌndiinaꞌ cwii ꞌo ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya.


tsjo̱ꞌ nacjooꞌ xꞌiaaꞌnaꞌ. Nntyuiiꞌñꞌeⁿ Joꞌ na nlaꞌquioo nnꞌaⁿ ꞌo luee nnꞌaⁿ
lꞌaameiⁿꞌ. na nntaꞌwiꞌna ꞌo, ndoꞌ nlaꞌcwjeena
ꞌo. 10 Jndye nnꞌaⁿ nntjeiiꞌndyena

ꞌNaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ naꞌ na manndyooꞌ cantyja na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna.


na nntycwii Nncꞌomna na jndoondye ntyjeena
(Mr. 13:3-23; Lc. 21:7-24; 17:22-24) hasta na nlꞌueeꞌndyena ñꞌoom na
3 Quiajoꞌ saayâ ta na jndyu Olivos. nntꞌuiinaꞌ ncꞌiaana. 11 Ndoꞌ jndye

Ndoꞌ quia jnda̱ tacatyeeⁿ Jesús joꞌ nnꞌaⁿ nluena na profeta joona sa̱a̱
joꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê tiyuuꞌ ñꞌoom cwiñequiana. Ndoꞌ
saantyjaaꞌâ jom cha nnda̱a̱ nlana̱aⁿ̱ yâ jndye nnꞌaⁿ nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna. 12 Ndoꞌ 

ñꞌeⁿñê na ñencjo̱oy ̱ â. Lꞌuuyâ: ncꞌe na nncjaantyꞌee nncjaantyꞌee


—Catsuꞌ nda̱ay ̱ â cwaaⁿ nluii natia, juunaꞌ nntsꞌaanaꞌ na tawiꞌ
na nmeiiⁿꞌ. Ndoꞌ ¿cwaaⁿ ꞌnaaⁿ nꞌomndye ntyjeena. 13 Sa̱a̱ juu

na nleitquiooꞌ na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na tsꞌaⁿ na tyeⁿ cwiljooꞌñe cantyja


manndyoꞌnndaꞌ ndoꞌ na nntycwii ꞌnaⁿya hasta na macanda̱, tsaⁿꞌñeeⁿ
tsjoomnancue? nluiꞌnꞌmaaⁿñê. 14 Chaꞌwaa

4 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay


  ̱ â, tsoom: tsjoomnancue nncꞌoo nnꞌaⁿ na
—Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na tjaa nñeꞌquiana ñꞌoom nayawaañe
ꞌñeeⁿ nnquiuꞌnnꞌaⁿ ꞌo cantyja cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ꞌnaaⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ. 5 Ee jndye nnꞌaⁿ
  Juunaꞌ nncwjiꞌyuuꞌñenaꞌ chiuu
nñequiona ñequio xueya na nluena: calꞌa nnꞌaⁿ cwii cwii ndyuaa, quia
“Ja cwiluiindyo̱ nquii Cristo”, na ljoꞌcheⁿ nncueꞌntyjo̱ na nntycwii
nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna nnꞌaⁿ. 6 Ee   tsjoomnancue.
nntyꞌiaꞌyoꞌ na nndyocwjeeꞌcañoom 15 ’ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ

ntiaꞌ ndoꞌ nleicꞌuaa ñꞌoom na ñꞌoommeiiⁿ, catseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ


cwiluii ntiaꞌ cwiicheⁿ ntyja. Sa̱a̱ ñecatsonaꞌ. Juu profeta Daniel,
tiñeꞌquiandyoꞌ na nlacatyuendyoꞌ seiljeiⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na
ee maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ na nmeiⁿꞌ jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ tiaaꞌ na nntseityuiiꞌ
cwinomjndyee. Sa̱a̱ ndicwaⁿ chaꞌtso. Quia na nntyꞌiaꞌyoꞌ na
tjo̱o̱cheⁿ na nntycwii tsjoomnancue. jnda̱ mamꞌaaⁿ naquiiꞌ watsꞌom
7 Nlaꞌwendye nnꞌaⁿ cwii ndyuaa
  tꞌmaⁿ yuu na ljuꞌti na cwiluiiñenaꞌ
nacjoo nnꞌaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. Ndoꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 16 quia joꞌ

cwii tsaⁿmatsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nntseiweñê chaꞌtsondyoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱ndaa


nacjooꞌ cwiicheⁿ tsaⁿmatsꞌiaaⁿ. Judea catsaleiꞌnomꞌyoꞌ quiiꞌ ntsjo̱.
Jndye joo nncꞌoom jndoꞌ tꞌmaⁿ ndoꞌ 17 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na ljo

nnconom ntycu na wjaatcuuñenaꞌ nacjooꞌ waaꞌ ticandyocueeⁿ na


ndoꞌ jndye jo jndeii nntsꞌeii. nncjaaqueⁿꞌeⁿ joꞌ na nncwjeeⁿꞌeⁿ
8 Chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ cweꞌ weꞌyandyo
  ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 18 Ndoꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ

laꞌxmaⁿnaꞌ. Quia nlquieꞌntyjo̱ jo jnda̱a,̱ na machꞌee tsꞌiaaⁿ,


ntꞌomcheⁿ nawiꞌ na jaaꞌti. ticjaalcweeⁿꞌeⁿ na nncjaacachoom
9 ’Jndye nnꞌaⁿ hasta ndiocheⁿ
  liaⁿꞌaⁿ. 19 Ndoꞌ joo ncueeꞌñeeⁿ jeeⁿ

tsjoomnancue nncꞌomna na jndoona wiꞌ nntjoom yolcu na ndeiindye


63 Mateo 24

ñequio yolcu na ꞌndaandye ndana. tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee quia na


20 Calꞌaꞌyoꞌ tyꞌoo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  nndyo̱on ̱ ndaꞌa nleitquiooꞌndyo̱ nda̱a̱
na nchii xcwe ncuee na teiⁿ, meiⁿ nnꞌaⁿ na chaꞌwaa tsjoomnancue,
nchii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ na chaꞌxjeⁿ na cwiwixuee chomtsuee
nlcaⁿnaꞌ na caleiꞌnomꞌyoꞌ nawiꞌñeeⁿ. yuu na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ hasta
21 Ee quia ljoꞌcheⁿ nnquioo cwii
  wjaantycwiinaꞌ ntyja na majaacue
nawiꞌ na tꞌmaⁿticheⁿ na meiⁿjom ñeꞌquioomꞌ. 28 Sa̱a̱ nawiꞌñeeⁿ na

ndiiꞌ tyootjoom nnꞌaⁿ cantyjati jnda̱ tsjo̱o̱ na nntjomꞌyoꞌ, maxjeⁿ


xjeⁿ na tuii tsjoomnancue hasta ticwinomꞌnaꞌ ee queⁿꞌyoꞌ cwenta,
jeꞌ. Ndoꞌ xuee na cwii wjaatinaꞌ, meiⁿyuucheⁿ na meindyuaa ꞌnaⁿ to̱ꞌ,
meiⁿ tajom cwii nluiinndaꞌ cwiicheⁿ joꞌ joꞌ nntjomndye cantꞌeiⁿ.
nawiꞌ chaꞌna juunaꞌ. 22 Ndoꞌ xeⁿ

ticatsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tijndyeti Nmeiiⁿ nntsꞌaanaꞌ quia na


xuee na nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ quia nndyonndaꞌ Jesús
joꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ xocaluiꞌnꞌmaaⁿñe (Mr. 13:24-37; Lc. 21:25-33; 17:26-30, 34-36)
cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Sa̱a̱ ncꞌe na 29 ’Quia na jnda̱ teinomncue
wiꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌñê nawiꞌ tꞌmaⁿ ncueeꞌñeeⁿ, nleijaaⁿñe
cwentaaⁿꞌaⁿ, nntsꞌaaⁿ na tijndyeti ñeꞌquioomꞌ, ndoꞌ mati chiꞌ
xuee na nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ. taxocwixueeñe. Nntquiaandye
23 ’Joꞌ chii xeⁿ nntso cwii tsꞌaⁿ
  cancjuu. Ndoꞌ chaꞌtso na cwilaꞌxmaⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ ljo mꞌaaⁿ najnda̱ na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee nntyuiiꞌ.
nquii na cwiluiiñe Cristo”, oo 30 Quia joꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na

nntso tsꞌaⁿ: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, laꞌñeⁿ jnaⁿ cañoomꞌluee, nleitquiooꞌ ꞌnaaⁿ


mꞌaaⁿ”, tilayuꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. 24 Ee
  cantyja ꞌnaⁿya. Ndoꞌ nntseityꞌioonaꞌ
maxjeⁿ nlquieꞌcañom nnꞌaⁿ ꞌo chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ
na nluena joona cwiluiindyena tsjoomnancue. Ee nntyꞌiaana ja,
Cristo. Ndoꞌ nluena na profeta tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na nluiiꞌa
joona sa̱a̱ tiyuuꞌ ñꞌoom na joꞌ joꞌ. Nndyo̱cua̱ naquiiꞌ nchquiu
cwiñeꞌquiana. Nlꞌana jndye nnom ñequio najndeii na matseixmaⁿya
ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio jndye nnom ndoꞌ ñequio na neiⁿncooꞌ nacaxuee
tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na nncjaaweeꞌ nꞌom na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱. 31 Ndoꞌ

nnꞌaⁿ cha xeⁿ na nnda̱a̱ nlꞌana njño̱o̱ⁿya ángeles ꞌnaⁿya na jndeii


na nñequioꞌnnꞌaⁿna nnꞌaⁿ na ntjo̱ꞌna ndu na nncꞌoona chaꞌwaa
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. tsjoomnancue, na nlaꞌtjomna nnꞌaⁿ
25 Matyuaaꞌti matseicandiiya ꞌo
  na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱ cwentaya.
cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii joonaꞌ cha 32 ’Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ na maꞌmo̱ⁿ naꞌ

calꞌaꞌyoꞌ cwenta. 26 Quia joꞌ xeⁿ


  nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom
nlue nnꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ: “Queⁿꞌyoꞌ higuera. Quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na
cwenta, laꞌñeⁿ mꞌaaⁿ ndyuaa yuu cwinnteiꞌ lꞌo̱naꞌ ndoꞌ cwicaluiꞌ tsco
tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom”, tintsaꞌyoꞌ joꞌ joꞌ. ꞌndaa juunaꞌ, quia joꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
Ndoꞌ xeⁿ na nluena: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, na majnda̱ jaawindyooꞌ ncueesuaꞌ.
luaaꞌ mꞌaaⁿ naquiiꞌ wꞌaa”, tilayuꞌyoꞌ 33 Ndoꞌ majoꞌti quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ

na ljoꞌ. 27 Ee ja na cwiluiindyo̱
  na cwiluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ na
Mateo 24 64

jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, quia joꞌ 42 ’Joꞌchii ñequiiꞌcheⁿ


calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ teindyooꞌ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ee na ticaliuꞌyoꞌ
mꞌaaⁿnaꞌ. Manncwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa. cwaaⁿ xuee nncwjeeꞌcañoom nqueⁿ
34 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ mayuuꞌcheⁿ
  na matsa̱ꞌntjoom ꞌo. 43 Ñꞌoomwaa 

na xocwjeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ: Xeⁿ ntyjii tsꞌaⁿ


hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ cwaaⁿ nlquie naⁿcantyꞌue waⁿꞌaⁿ,
chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. 35 Tsjo̱ꞌluee ñꞌeⁿ
  tixocatsom meiⁿ xonquiaaⁿ na
tsjoomnancue nntycwiiñꞌeⁿnaꞌ sa̱a̱ nncꞌooquieꞌna na nntjeiiꞌna ꞌnaⁿ.
ñꞌoom ꞌnaⁿya tijoom xuee nntsꞌaanaꞌ 44 Joꞌ chii mati ꞌo cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ

na xotseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ. ee juu xjeⁿ na ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ,


36 ’Sa̱a̱ meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaljeii
  majuuto xjeⁿꞌñeeⁿ nncwja̱caño̱o̱ⁿ
cwaaⁿ xuee ndoꞌ ꞌñeeⁿ xjeⁿ na nluii ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
chaꞌtso nmeiⁿꞌ. Meiⁿ nquiee ángeles cañoomꞌluee.
na mꞌaⁿ cañoomꞌluee ticaliuna, meiⁿ
ja na cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom Moso na matseicanda̱ ñequio moso
ticaljeiiya. Macanda̱ ñenquiicheⁿ na tiñeꞌtseicanda̱
Tsotya̱ya ntyjeeⁿ. (Lc. 12:41-48)
37 ’Chaꞌxjeⁿ na tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ

45 ’Calꞌuu mꞌaaⁿ cwii moso na
ncuee quia ñetꞌoom Noé, maluaaꞌ jndo̱ꞌ tsꞌom ndoꞌ matseicanda̱,
matseijomnaꞌ na nlꞌa nnꞌaⁿ quia jom nlcoꞌjndyee patrom
na nncwja̱caño̱o̱ⁿya na cwiluiindyo̱ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na catsa̱ꞌntjoom chaꞌtso
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. 38 Ee
  ntꞌomcheⁿ moso wꞌaaꞌñeeⁿ na
ncueeꞌñeeⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nñequiaaⁿ nantquie nda̱a̱na quia
seicatsuu ndaaluaꞌntyꞌa na maweꞌntyjo̱ xjeⁿ. 46 Quia na 

tsjoomnancue tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ. nncwjeeꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na tja


Tyocwaꞌna, tyowena, tyowuncona, cwii joo ndoꞌ nljeii na jeeⁿ ya
tyoñeꞌquiana ndana na nncꞌunco cwenta machꞌeeⁿ, tꞌmaⁿ nñequiaanaꞌ
hasta juu xuee quia na tjaquieeꞌ na neiiⁿꞌ. 47 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱

Noé wꞌaandaa tꞌmaⁿ. 39 Sa̱a̱ tiqueⁿna


  mayuuꞌcheⁿ na chaꞌtso ꞌnaⁿ na
cwenta na waa na teincuuꞌ hasta matseixmaⁿ patromꞌñeeⁿ, nntioom
matsꞌia joꞌ tyjeeꞌ ndaaluaꞌntyꞌa. cwenta lꞌo̱ mosoomꞌm. 48 Sa̱a̱ calꞌuu

Tyjeeꞌ candaa, tjachuunaꞌ na juu mosoꞌñeeⁿ cwiluiiñê na tia


chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. Maluaaꞌ tsꞌaⁿñê ndoꞌ nntseitioom naquiiꞌ
matseijomnaꞌ na nntjoom nnꞌaⁿ quia tsꞌoom na taxocwjeeꞌ patrom
na nncwja̱caño̱o̱ⁿ ja na cwiluiindyo̱ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na tyuaaꞌ, 49 ndoꞌ nnto̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ

tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. 40 Ee


  na nncwjaaⁿꞌaⁿ ntyjemosoñe na
juu xueeꞌñeeⁿ nntseijomnaꞌ mꞌaⁿ mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Nlcwaꞌjndooꞌñê
we nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ jo jnda̱a.̱ ndoꞌ nntseijomñê nncꞌom
Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom ñequio naⁿcandyee. 50 Matsꞌia  

na mꞌaaⁿya ndoꞌ cwii maꞌndiinaꞌ. joꞌ nncwjeeꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwii


41 Nntseijomnaꞌ mꞌaⁿ we yolcu na
  xuee na ticꞌomcꞌeⁿ ndoꞌ hora
cwitua. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ na ticatseitioom na nncwjeeꞌ.
jom na mꞌaaⁿya ndoꞌ cwii maꞌndiinaꞌ. 51 Cwajndii nntseiseiꞌ patrom jom,

65 Mateo 24​, ​25

jnda̱ nncjuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ jom yuu na 10 Ndoꞌ yocheⁿ na tyꞌelaꞌjnda naⁿꞌñeeⁿ


mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaya na ya seitye, tyjeeꞌcañoom nquii tsaⁿsꞌa
nnꞌaⁿndye. Joꞌ joꞌ nntyꞌioom ndoꞌ na macoco. Quia joꞌ joo yolcu
nneiⁿnqueeⁿ ndeiꞌnꞌoom. na mꞌaⁿcꞌeendye tyꞌequieꞌna quiiꞌ
wꞌaa ñꞌeⁿñê yuu na nleitꞌmaaⁿꞌ na
Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja macocoom. Jnda̱ joꞌ ta̱ꞌ ndyueelꞌa.
ꞌnaaⁿ qui yolcundyua 11 Jnda̱ chii mati tquieꞌcañom

25

’Seineiⁿti Jesús ñꞌoom ntꞌomcheⁿ yolcundyuaꞌñeeⁿ. Jluena:


tjañoomꞌ cantyja “Aa ndiꞌ ta, catseicanaaⁿndyuꞌ
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌndyootsꞌa. Aa ndiꞌ ta.” 12 Tꞌo̱

cañoomꞌluee. Tsoom: tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na: “Mayuuꞌcheⁿ


—Tyomꞌaⁿ qui yolcundyua matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ticwajnaⁿꞌa ꞌo.”
tyꞌechona xjocanti ꞌnaaⁿna na 13 Ndoꞌ tso Jesús nda̱ay
  ̱ â:
ntyjo chom na cwico seitye. Jluiꞌna, —Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na ñꞌoommeiⁿꞌ
tyꞌecatjomndyena juu tsaⁿsꞌa na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee
macoco. 2 ꞌOmndye joona tijndo̱ꞌ
  ticaliuꞌyoꞌ cwaaⁿ xuee ndoꞌ cwaaⁿ
nꞌomna ndoꞌ ꞌomndye naⁿꞌñeeⁿ hora na ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
majndo̱ꞌ nꞌomna. 3 Joo yolcu na
  jnaⁿ cañoomꞌluee nncwja̱caño̱o̱ⁿya
tijndo̱ꞌ nꞌom quia na tyꞌechona ꞌo.
xjocanti ꞌnaaⁿna, taticꞌoochotina
seitye na nlco. 4 Sa̱a̱ yolcu na jndo̱ꞌ

Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ
nꞌom tyꞌechona xjocanti ꞌnaaⁿna sꞌom na toꞌñoom ndyee moso
na ntyjo chom ndi ñꞌeeⁿ lioo na 14 ’Nntseina̱ⁿtya̱nnda̱aꞌ̱ yoꞌ
ñjomti seitye. 5 Ndoꞌ yocheⁿ na
  cwiicheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja
meindooꞌna nquii tsaⁿsꞌa na macoco, ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jnaⁿnaꞌ na maꞌoondana ndoꞌ mana cañoomꞌluee. Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ
jndana. 6 Quia tueeꞌ xcwe tsjom,
  na seijndaaꞌñe na wjaa cwiicheⁿ
teicꞌuaa na matseixuaa tsꞌaⁿ. Matso: tsjoomnancue na tquia. Tqueeⁿꞌñê
“Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, macwjeeꞌcañoom mosoomꞌm ndoꞌ tquiaaⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ
tsꞌaⁿ na macoco. Quioꞌyoꞌ na ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na na nlꞌana tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ
nlajomndyoꞌ ñꞌeⁿñê.” 7 Quia joꞌ   joonaꞌ.
teiꞌcantyja yolcuꞌñeeⁿ. Jlaꞌyo̱na nmaⁿ 15 ’Nnom cwii joo naⁿꞌñeeⁿ

na ntyjo chom xjocanti ꞌnaaⁿna. tquiaaⁿ ꞌom meiⁿ sꞌom. Nnom


8 Ndoꞌ joo yolcu na tijndo̱ꞌ nꞌom
  cwiicheⁿ tquiaaⁿ ñeꞌwe meiⁿ ndoꞌ
jluena nda̱a̱ ncꞌiaana na jndo̱ꞌ nꞌom: nnom cwiicheⁿ ñeꞌcwii meiⁿ cwii
“Jeeⁿ ꞌo leii, cateijndeiꞌyaꞌyoꞌ seitye tquiaaⁿ. Tquiaaⁿ nnom cwii cwii
na cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ ee majaanduuꞌ joona cantyjati na seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
chom ꞌnaaⁿyâ.” 9 Sa̱a̱ yolcu na
  nnda̱a̱ nntsꞌaa. Jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ,
jndo̱ꞌ nꞌom tꞌo̱oṉ a nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: tjaaⁿ cwiicheⁿ tsjoomnancue. 16 Juu 

“Xonda̱a,̱ ee xeⁿ nntsꞌaacheⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na toꞌñom ꞌom meiⁿ sꞌom


na xocwijndeii na nleilꞌueeꞌndyo̱ mantyjacheⁿ tyochꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ
ncjo̱oy̱ â ndoꞌ mati ꞌo. Yati joonaꞌ. Ndoꞌ tantjomtyeeⁿ cwiicheⁿ
catsalajndaꞌyoꞌ na nleilꞌueeꞌndyoꞌ.” ꞌom meiⁿ. 17 Mati juu tsꞌaⁿ na toꞌñom

Mateo 25 66

we meiⁿ, tyochꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ ꞌnaⁿꞌ. ꞌU cweꞌ matseiꞌweꞌ cantyja


joonaꞌ ndoꞌ tantjoom cwiicheⁿ we na cwiweꞌ ntjom ꞌnaⁿꞌ, meiⁿ na
meiⁿ. 18 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na ñecwii
  nnomꞌ, meiⁿ na nntseicueendyuꞌ.
meiⁿ toꞌñom, tjaaⁿ tjacaꞌñeeⁿ quiiꞌ Macanda̱ nencjo̱oy ̱ â moso ꞌnaⁿꞌ jeeⁿ
tyuaa, joꞌ joꞌ tantyꞌioom sꞌom ꞌnaaⁿꞌ cwilajnda̱ay ̱ â. 25 Cweꞌ na nquiaya

patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. ꞌu, joꞌ chii tjo̱, tjo̱catyꞌiuya sꞌom ꞌnaⁿꞌ


19 ’Majndye xuee tjacaanaꞌ
  quiiꞌ tyuaa. Luaa juunaꞌ, coꞌñomꞌ.”
ndoꞌ tyjeeꞌnndaꞌ patrom ꞌnaaⁿna. 26 Ndoꞌ tꞌo̱ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnoom:

Seijndaaꞌñê na nncwjeeⁿꞌeⁿ “ꞌU re moso na tia tsꞌaⁿndyuꞌ ndoꞌ


cwenta ñꞌeⁿndyena cwanti na nchqueⁿꞌ, cwa maxjeⁿ ntyjiꞌ na
tueꞌntyjo̱ taꞌntjomna ñꞌeⁿ sꞌom matseiwa̱ya ntjom meiiⁿ nchii
ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 20 Tyjeeꞌcañoomjndyee
  nnco̱ jno̱o̱ⁿꞌa, ndoꞌ mawantjo̱ⁿya
juu tsꞌaⁿ na toꞌñom ꞌom meiⁿ meiiⁿ nchii nnco̱ matseicatsuundyo̱.
sꞌom. Maleichuuñꞌeeⁿ sꞌomꞌñeeⁿ, 27 Cweꞌ ncꞌe joꞌ yati xeⁿ ꞌu seiweꞌ

mandi ñꞌeⁿ ꞌom meiⁿ na tantjoom. sꞌom ꞌnaⁿya wꞌaa banco yuu na
Tquiaaⁿ joonaꞌ nnom patrom cwileiweya sꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ, quia
ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tsoom: “ꞌU ta, tquiaaꞌ joꞌ toꞌño̱ⁿ sꞌom ꞌnaⁿya ñequio
ꞌom meiⁿ sꞌom no̱o̱ⁿ. Cantyꞌiaꞌ jeꞌ tsꞌiaaⁿnnomnaꞌ quia na tyja̱.”
luaa cwiicheⁿ ꞌom meiⁿ na jnda̱ 28 Ndoꞌ tso patrom nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ

tantjo̱ⁿya.” 21 Tso patrom nnoom:


  mosoomꞌm: “Catjeiꞌyoꞌ cwii
“ꞌU moso ꞌnaⁿya, ya saꞌ. Tquiooꞌ meiⁿwaaꞌ lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ quiaꞌyoꞌ juunaꞌ
na tjooꞌ tsꞌomꞌ ndoꞌ na seicanda̱ꞌ. lꞌo̱ juu tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom qui meiⁿ.
Meiiⁿ cweꞌ cwii tsꞌiaaⁿ na cachjoo 29 Ee cantyjati na matseixmaⁿ ticwii

sa̱a̱ ꞌu seicanda̱ꞌ. Jeꞌ nlqua̱aⁿ̱ ya ꞌu cwii tsꞌaⁿ, xeⁿ ya tsꞌiaaⁿ machꞌeeⁿ


na tꞌmaⁿti tsꞌiaaⁿ nntseixmaⁿꞌ. Ndoꞌ ñꞌeⁿ juunaꞌ quia joꞌ nncoꞌñomtyeeⁿ
na luaaꞌ wendyo̱ nncꞌo̱o̱ⁿya na na nleilꞌueeꞌñê. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na
neiiⁿya.” 22 Jnda̱ chii tyjeeꞌcañoom
  tisꞌa tsꞌiaaⁿ machꞌee, nluiꞌ cantyjati
juu tsꞌaⁿ na toꞌñom we meiⁿ sꞌom. chjoowiꞌ na maleiñꞌoomtyeeⁿ.
Tsoom: “ꞌU ta, tquiaaꞌ we meiⁿ sꞌom 30 Cweꞌ joꞌ catueꞌyoꞌ moso

no̱o̱ⁿ. Cantyꞌiaꞌ jeꞌ luaa cwiicheⁿ nchqueeⁿꞌmꞌaaⁿꞌ chꞌeⁿ yuu na jaaⁿñe.


we meiⁿ na jnda̱ tantjo̱ⁿya.” 23 Tso
  Joꞌ joꞌ nntyꞌioom ndoꞌ nneiⁿnqueeⁿ
patrom nnoom: “ꞌU moso ꞌnaⁿya, ndeiꞌnꞌoom.”
ya saꞌ. Tquiooꞌ na tjooꞌ tsꞌomꞌ ndoꞌ
na seicanda̱ꞌ. Meiiⁿ cweꞌ cwii Chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue
tsꞌiaaⁿ na cachjoo sa̱a̱ ꞌu seicanda̱ꞌ. nntuꞌxeⁿndyena
Jeꞌ nlqua̱aⁿ̱ ya ꞌu na tꞌmaⁿti tsꞌiaaⁿ 31 ’Jana cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
nntseixmaⁿꞌ. Ndoꞌ na luaaꞌ wendyo̱ jnaⁿ cañoomꞌluee, nndyo̱on ̱ ndaꞌa
nncꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya.” 24 Quia
  ñequio chaꞌtso ángeles ꞌnaⁿya,
joꞌ na macanda̱ tyjeeꞌcañoom na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya. Quia joꞌ
juu moso na ñeꞌcwii meiⁿ sꞌom nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja na nncjo̱cajmaⁿ
toꞌñom. Tsoom nnom patrom ntio ꞌnaⁿya na jeeⁿ neiⁿncooꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ: “ꞌU ta, mantyjiiya na ꞌu caxuee na nncuꞌxa̱ⁿya nnꞌaⁿ. 32 Ndoꞌ

tsꞌaⁿ na jeeⁿ majñoomꞌ ꞌndyoꞌ moso nnꞌaⁿ na chaꞌwaa tsjoomnancue


67 Mateo 25​, ​26

nntjomndyena jo no̱o̱ⁿ. Quia naⁿꞌñeeⁿ: “Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱


joꞌ nnto̱ⁿꞌa joona chaꞌxjeⁿ na nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiⁿquia na lꞌaꞌyoꞌ na
mato̱ⁿꞌ cwii pasto canmaⁿ ñequio teijndeiꞌyoꞌ cwii nnꞌaⁿya nmeiiⁿ na
canchꞌioo ntsmeiiⁿꞌeⁿ. 33 Nntsꞌaaⁿ
  titꞌmaⁿ cwiluiiñe, nnco̱ teijndeiꞌyoꞌ.”
na nncwintyjeeꞌ canmaⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ 41 ’ Jnda̱ chii, ja na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya

ntyjaya ndoꞌ canchꞌioo nntsꞌaaⁿ nntsjo̱o̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyjaaꞌa


na nncwintyjeeꞌ ntyjatymaaⁿꞌ. ntyjatymaaⁿꞌ: “Quindyo̱oꞌ̱ yoꞌ
34 Maluaaꞌ nntsꞌaa ja na cwiluiindyo̱
  nacañomya ꞌo nnꞌaⁿ na jnda̱ tso
na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya. Nntsjo̱o̱ nda̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na catꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo. Jeꞌ jeꞌ
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyjaaꞌa ntyjaya: nntsaꞌyoꞌ quiiꞌ chom na tijoom canduuꞌ
“Quioꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na jnda̱ jndaꞌyoꞌ na juu joꞌ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na matioꞌnaaⁿñe Tsotya̱ya ꞌo. cwentaaꞌ tsaⁿjndii na nlcoꞌwiꞌnaꞌ
Catoꞌñoomꞌyoꞌ naya na mañequiaaⁿ jom ñequio ángeles ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 42 Ee  

na mati ꞌo cwilajomndyoꞌ ñequio tyomꞌaaⁿya na ñeꞌjndo̱ꞌa sa̱a̱ tînquiaꞌyoꞌ


na matsa̱ꞌntjoom. Ee luaaꞌ teiyoti na nlcwaaꞌa. Tyomꞌaaⁿya na ñeꞌcꞌua
seijndaaꞌñê cwentaꞌyoꞌ quia ndaatioo sa̱a̱ tînquiaꞌyoꞌ na nncꞌua.
na tqueeⁿ tsjoomnancue. 35 Ee 
43 Tyomaꞌno̱o̱ⁿya yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ

tyomꞌaaⁿya na ñejndo̱ꞌa ndoꞌ nnꞌaⁿ ja sa̱a̱ tîcatoꞌñoomꞌyoꞌ ja.


tquiaꞌyoꞌ na tcwaaꞌa. Tyomꞌaaⁿya Tyomꞌaaⁿya na ntsaandyo̱ sa̱a̱
na ñeꞌcꞌua ndaa ndoꞌ tquiaꞌyoꞌ na tîcalaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya na
tꞌua. Tyomaꞌno̱o̱ⁿya cwii cwii wiiꞌa sa̱a̱ tîcatsajndoꞌyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya
tsjomꞌyoꞌ yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ na pra̱so sa̱a̱ tîcatsantyjaꞌyoꞌ ja.”
nnꞌaⁿ ja ndoꞌ toꞌñoomꞌyoꞌ ja 44 Quia joꞌ nntꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ,

naquiiꞌ lꞌaꞌyoꞌ. 36 Tyomꞌaaⁿya na


  nluena: “Ta, ¿cwaaⁿ ñentyꞌiaayâ ꞌu na
ntsaandyo̱ ndoꞌ ꞌo jlaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ ñeꞌjndoꞌ, oo na ñeꞌcꞌuaꞌ ndaa, oo na
ja. Tyomꞌaaⁿya na wiiꞌa ndoꞌ ꞌo ñetoꞌnoomꞌ yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
tyotsacajndoꞌyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya ꞌu, oo na ñetꞌoomꞌ na ntsaandyuꞌ, oo
pra̱so ndoꞌ tyotsantyjaꞌyoꞌ ja.” na ñeteiwiꞌ, oo na ñetꞌoomꞌ pra̱so sa̱a̱
37 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyjaaꞌa
  tîcateiꞌjndeiiyâ ꞌu?” 45 Quia joꞌ nntsjo̱o̱

ntyjaya na laꞌxmaⁿna cantyja na nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: “Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱


matyꞌiomyanaꞌ nntꞌo̱on ̱ a, nluena: nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ncꞌe na tîcateijndeiꞌyoꞌ
“Ta, ¿cwaaⁿ ntyꞌiaayâ ꞌu na ñeꞌjndoꞌ nnꞌaⁿya nmeiiⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiindye,
ndoꞌ tquiaayâ na tcwaꞌ, oo ntyꞌiaayâ matyꞌiomnaꞌ nnco̱ tîcateiꞌjndeiꞌyoꞌ.”
ꞌu na ñeꞌcꞌuaꞌ ndaa ndoꞌ ñetquiaayâ 46 Ndoꞌ nncꞌoo naⁿꞌñeeⁿ yuu na

ndaatioo na tꞌuaꞌ? 38 ¿Cwaaⁿ


  tijoom cantycwii na nlcoꞌwiꞌnaꞌ
ntyꞌiaayâ ꞌu na tyomaꞌnoomꞌ yuu na joona. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja
ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌu ndoꞌ toꞌño̱o̱ⁿyâ na matyꞌiomyanaꞌ nntoꞌñoomna na
ꞌu quiiꞌntaaⁿyâ, oo na ntyꞌiaayâ ꞌu tijoom cantycwii na nntaꞌndoꞌna.
na ntsaandyuꞌ ndoꞌ jlaꞌtsaaⁿꞌndyô̱
ꞌu? 39 ¿Cwaaⁿ ntyꞌiaayâ ꞌu na wiꞌ oo

Cwiꞌmaⁿna na nntꞌuena Jesús
na mꞌaaⁿꞌ pra̱so ndoꞌ sacajndo̱oꞌ̱ â (Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53)
ꞌu?” 40 Quia joꞌ ja na cwiluiindyo̱

na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya nntsjo̱o̱ nda̱a̱ 26 Jnda̱ na seineiⁿ Jesús


chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ, seineiiⁿ
Mateo 26 68

nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ —¿Chiuu na cwilaꞌliooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ


ñꞌeⁿñê. 2 Tsoom:   yuscumꞌaaⁿꞌ? ee jeeⁿ tjacanjoomꞌ
—ꞌO nquiuꞌyoꞌ na we xuee cwii nayawaaꞌ na sꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱. 11 Ee  

tjo̱o̱ ndoꞌ nncueeꞌ xuee pascua. ja nchii ñequiiꞌcheⁿ nncꞌo̱o̱ⁿya


Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ sa̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ
cañoomꞌluee maquialjoꞌ nñeꞌquia ñequiiꞌcheⁿ mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
nnꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ na 12 Yuscumꞌaaⁿꞌ na tuꞌnquioom ncheⁿꞌ

nntyꞌioomna ja tsꞌoomꞌnaaⁿ. nacjoya, matseijndaaꞌñenaꞌ na


3 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye
  nncjaacantyꞌiuuꞌndyo̱. 13 Mayuuꞌcheⁿ

ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ meiⁿyuucheⁿ


na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ na na nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom naya
cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom, ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na chaꞌwaa
mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ tjomndyena tsjoomnancue, maxjeⁿ nlaꞌneiⁿna
tachꞌeeⁿꞌ wꞌaa tꞌmaⁿ, waaꞌ tyee na cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na sꞌaa
cwiluiitquieñe na jndyu Caifás. yuscumꞌaaⁿꞌ cha ticatsuu ñꞌoom
4 Tyoꞌmaⁿna ñꞌeⁿ ncꞌiaana chiuu
  cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
nlꞌayoona na nñequioꞌnnꞌaⁿna
Jesús cha ntꞌuena jom, ndoꞌ na Judas mañequiaaⁿ cwenta Jesús luee
nlaꞌcueeꞌna jom. 5 Jlaꞌtiuuna, jluena

ntyee
nda̱a̱ ncꞌiaana: (Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6)
—Sa̱a̱ ticatꞌua̱ay
̱ a jom xcwe ncuee 14 Ndoꞌ cwii jâ nnꞌaⁿ na
cha ticalaꞌwendye nnꞌaⁿ nacjooya. canchooꞌwendyô̱, juu tsaⁿ na jndyu
Judas Iscariote, tjaaⁿ na mꞌaⁿ ntyee
Tuꞌnquio cwii yuscu ncheⁿꞌ xqueⁿ na cwiluiitquiendye. 15 Tsoom 

Jesús nda̱a̱na:
(Mr. 14:3-9; Jn. 12:1-8) —¿Cwanti nncwantjo̱ⁿ nlꞌaꞌyoꞌ,
6 TyomꞌaaⁿJesús tsjoom Betania nñequia cwenta Jesús lueeꞌyoꞌ?
waaꞌ Simón, tsaⁿ na ñechuu tycu Jlaꞌjndaaꞌndyena, tquiana ntquiuu
lepra. 7 Wacatyeeⁿ nacañoomꞌ
  nchooꞌ qui sꞌom xuee. 16 Ndoꞌ  

meiⁿsa ndoꞌ tueeꞌcañoom cwii yuscu xjeⁿꞌñeeⁿ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, tyolꞌueeꞌñê chiuu


na maleiñꞌoom cwii tsioo na tuiinaꞌ ya nntsꞌaaⁿ na nñequiaaⁿ cwenta
ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌ canchiiꞌ na jndyu alabastro. Jesús lueena.
Tsiooꞌñeeⁿ ñjom ncheⁿꞌ cachi na jeeⁿ
jnda. Tuꞌnquioom joonaꞌ xqueⁿ Jesús. Sa̱ꞌntjom Jesús na cuaa Cena
8 Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱

(Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn.
ñꞌeⁿñê, quia na ntyꞌiaayâ na luaAꞌ, 13:21-30; 1 Co. 11:23-26)
jlaꞌliooꞌndyô̱, lꞌuuyâ: 17 Tueeꞌxuee na cwiwityeⁿ
—Jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ cweꞌchi tsuu ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ tyooꞌ na
ncheⁿꞌ. 9 Yati xeⁿ teilꞌuanaꞌ ee jndye
  tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Jâ nnꞌaⁿ
sꞌom nncwjiꞌnaꞌ na nluii naya na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús
ndyeñeeⁿꞌ. jlaꞌcandyooꞌndyô̱ na mꞌaaⁿ, lꞌuuyâ:
10 Quia seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na luaaꞌ
  —¿Yuu lꞌue tsꞌomꞌ na
cwilꞌuuyâ, tsoom nda̱ay ̱ â: nntsalajndaaꞌndyô̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
69 Mateo 26

xuee pascua na nleiñꞌoomꞌ na nlquiꞌ —Majoꞌndyo chaꞌxjeⁿ jnda̱ tsuꞌ.


catsmaⁿ? 26 Yocheⁿ na cwicwaaꞌâ toꞌñom

18 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱ay
  ̱ â, tsoom: Jesús tyooꞌ, seitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom
—Catsaquieꞌyoꞌ quiiꞌ tsjoom, cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Tyjeeⁿ juunaꞌ,
canduꞌyoꞌ nnom juu tsꞌaⁿ na tquiaaⁿ nda̱ay ̱ â. Tsoom:
nliuꞌyoꞌ: “Ndiꞌ matso Maestro tsꞌaⁿ —Catoꞌñoomꞌyoꞌ cwaꞌyoꞌ tyooꞌwaa,
na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱ay ̱ â na majnda̱ ee cwiluiiñenaꞌ seiiꞌa.
jaaweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nlcoꞌwiꞌnaꞌ 27 Mati toꞌñoom cwii waso na

jom. Lꞌue tsꞌoom na nnteijndeiꞌ ñjom ndaa winom, tquiaaⁿ na


waꞌ na nleijndaaꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ, quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ chii
nlqueeⁿ catsmaⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌñê tquiaaⁿ juunaꞌ nda̱ay ̱ â, tsoom:
xuee pascua ñequio jâ nnꞌaⁿ na —Luaa cweꞌyoꞌ. Caluiꞌ cjaanaꞌ.
cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê.” 28 Ndaa winomwaa cwiluiiñenaꞌ

19 Ndoꞌ lꞌaayâ chaꞌxjeⁿ na tsoom.


  nioomꞌa na ñequio juunaꞌ
Jlajndaaꞌndyô̱ na nlcwaaꞌâ natmaaⁿ maqua̱ⁿtya̱ⁿya ñꞌoom xco cha
xuee pascua. nnda̱a̱ ntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
20 Jnda̱ na teinco̱o̱ⁿꞌ
  jnaaⁿ jndyendye nnꞌaⁿ. 29 Nndyeꞌyoꞌ 

ncue, tjawacatyeeⁿ Jesús nntsjo̱o,̱ xuee na cwii wjaatinaꞌ


nacañoomꞌ meiⁿsa ñequio jâ na taxocꞌuanndaꞌa ndaa winom
canchooꞌwendyô̱. 21 Ndoꞌ yocheⁿ na
  hasta quia jnda̱ tueꞌntyjo̱ na
cwicwaaꞌâ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, seineiiⁿ nda̱ay ̱ â, mamatsa̱ꞌntjom Tsotya̱. Quia ljoꞌcheⁿ
tsoom: nncꞌuaxco̱ juunaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ yuu na
—Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ matsa̱ꞌntjoom.
cwiindyoꞌ ꞌo nñequiaa cwenta ja
luee nnꞌaⁿ. Jesús matseicañeeⁿ na nncwjiꞌñe Pedro
22 Ñꞌoomwaaꞌ jeeⁿ ndyaaꞌ

(Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38)
seichjooꞌnaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. To̱oꞌ̱ â cwii ndoꞌ 30 Taayâ cwii luantsa, jnda̱ chii
cwiindyô̱ taꞌxꞌa̱ay ̱ â nnoom, lꞌuuyâ: jluiiꞌâ joꞌ joꞌ. Saayâ ta na jndyu
—Ta, ¿aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na ja? Olivos. 31 Quia joꞌ tso Jesús nda̱ay
  ̱ â:
23 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱ay
  ̱ â, tsoom: —Tsjom jeꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo
—Cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ tjoom xiowaa nntjeiꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Ee ljeii ꞌnaaⁿꞌ
ñꞌeⁿndyo̱, tsaⁿꞌñeeⁿ nñequiaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matsonaꞌ: “Nlaꞌcueeꞌ
cwenta ja. 24 Ndoꞌ maxjeⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ
  nnꞌaⁿ juu tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ canmaⁿ. Ndoꞌ canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ
cañoomꞌluee chaꞌxjeⁿ na matso ljeii nntꞌoomꞌndyeyoꞌ.”
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ jeeⁿ ntyꞌiaaꞌñe 32 Ndoꞌ tsotyeeⁿ nda̱ay
  ̱ â:
juu tsꞌaⁿ na nñequiaa cwenta ja luee —Ja quia na jnda̱ mawando̱ꞌxco̱
nnꞌaⁿ. Yati xeⁿ tîcaluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ. na jnda̱ tyꞌio̱, nncjo̱jndya̱a̱ tsꞌo̱ndaa
25 Quia joꞌ tꞌo̱ Judas, tsaⁿ na
  Galilea, xeⁿ jnda̱ nntsantyjo̱ꞌyoꞌ.
nñequiaa cwenta jom. Tso: 33 Ndoꞌ tꞌo̱ Pedro nnoom, tso:

—ꞌU Maestro, ¿aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ —Meiiⁿ chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ


na ja? nntjeiiꞌndyena ñꞌeⁿndyuꞌ sa̱a̱ ja
Tꞌo̱ Jesús nnoom: tijoom cwjiꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ.
Mateo 26 70

34 Tꞌo̱Jesús nnoom, tso: ñꞌeⁿñê. Ljeiiⁿ na cwindana. Tsoom


—Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ njomꞌ, nnom Pedro:
tsjom jeꞌ, cwii tjo̱o̱cheⁿ na —ꞌU Pedro, ¿aa tîcanda̱a̱ nlaquii
nntseixuaa caxtijndyo, sa̱a̱ ꞌu jnda̱ nꞌomꞌyoꞌ meiiⁿ ñeꞌcwii hora
ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. na ticandaꞌyoꞌ na nlajomndyoꞌ
35 Tso Pedro nnoom:
  ñꞌeⁿndyo̱? 41 Chaꞌtsondyoꞌ

—Meiiⁿ na nncjuꞌnaꞌ na cꞌio̱ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na calaneiⁿꞌyoꞌ nnom


ñꞌeⁿndyuꞌ sa̱a̱ tijoom cwjiꞌndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha ticjaachuunaꞌ ꞌo
cantyja ꞌnaⁿꞌ. xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ quia wiꞌ cwitjomꞌyoꞌ.
Ndoꞌ majuu ñꞌoom tꞌo̱oy ̱ â na Mayuuꞌ, jeeⁿ mꞌaaⁿcꞌeeꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ
chaꞌtsondyô̱ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ na nntsꞌaa yuu na macaⁿnaꞌ sa̱a̱ ncꞌe
Jesús. na tsꞌaⁿ tseixmaaⁿ, tileicanaⁿñê.
42 Jnda̱ joꞌ tjannaaⁿꞌaⁿ na jnda̱

Matseineiⁿ Jesús nnon Tyꞌo̱oṯ sꞌom we ndiiꞌ na nntseineiiⁿ nnom


quiiꞌ ntjom Getsemaní Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tsoom:
(Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46) —Tsotya̱ya, xeⁿ xocanda̱a̱ na
36 Ndoꞌ squia̱ay
̱ â cwii joo na nncwinomꞌnaꞌ nawiꞌ na nntjo̱ⁿya,
jndyunaꞌ Getsemaní. Tsoom nda̱ay ̱ â: ñecuaa, caluii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ
—Cwindyuaandyoꞌ ñjaaⁿñe yocheⁿ nncuꞌ.
na jo̱ luaaꞌ na nntseina̱ⁿya nnom 43 Jndyonnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ.

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ljeiiⁿ maxjeⁿ cwindana, ee


37 Quia joꞌ tjatyeeⁿ, tjañꞌoom
  jeeⁿ tyeⁿ maleichuu tsaⁿtsjom
Pedro ñequio we ntseinda Zebedeo. joona. 44 Quia joꞌ ꞌñeeⁿ joona,

Jnaⁿnaꞌ na tꞌmaⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ tjannaaⁿꞌaⁿ na seineiiⁿ nnom


ntyjeeⁿ, ndoꞌ jeeⁿ matseichjooꞌnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ ndyee ndiiꞌ.
tsꞌoom. 38 Tsoom nda̱a̱na:
  Mañejooti ñꞌoom tyotseityꞌooñê.
—Jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ matseichjooꞌnaꞌ 45 Tyjeeꞌcañoomnnaaⁿꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ,

tsꞌo̱o̱ⁿ hasta jom ndyoweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. tsoom nda̱a̱na:


Caljooꞌndyoꞌ ljoo. Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, —¿Aa maxjeⁿ ndicwaⁿ cwindaꞌyoꞌ?
calajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱, nchii Ya na mañjom cwitaꞌjndyeeꞌyoꞌ. Cwa
cwindaꞌyoꞌ. jeꞌ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee jnda̱ tueꞌntyjo̱
39 Quia joꞌ tjatjatyeeⁿ chjoowiꞌ.
  xjeⁿ cantyja ꞌnaⁿya na cwiluiindyo̱
Tjawanquioom na matseitꞌmaaⁿꞌñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Jeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tyochꞌeeⁿ tyꞌoo nnom, mañequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee
tsoom: nnꞌaⁿ na wiꞌndye. 46 Quicantyjaꞌyoꞌ,

—Tsotya̱ya, xeⁿ aa waa na nnda̱a̱ cjaaya. Cantyꞌiaꞌyoꞌ luaaꞌ


nluii, quiaaꞌ na tincwino̱o̱ⁿya mandyocwjeeꞌcañoom juu tsꞌaⁿ na
nawiꞌwaa na matseijomnaꞌ cwii na mañequiaa cwenta ja luee nnꞌaⁿ.
jeeⁿ ja. Sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ macaⁿꞌa,
caluii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ, Tꞌuena Jesús
nchii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ja. (Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11)
40 Jnda̱ joꞌ jndyolcweeⁿꞌeⁿ na mꞌaⁿ

47 Ndicwaⁿmatseineiⁿ Jesús ndoꞌ
ndyee naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌjomndye tyjeeꞌcañoom Judas, cwii jâ nnꞌaⁿ
71 Mateo 26

na canchooꞌwendyô̱. Jndyochom tsaⁿcanchꞌue. ꞌIo ndii ꞌio ñetaꞌcatya̱ⁿ


jndye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na ñetꞌmo̱o̱ⁿ
ꞌnaaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye nda̱aꞌ̱ yoꞌ, sa̱a̱ tîcatꞌueꞌyoꞌ ja.
ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na 56 Sa̱a̱ chaꞌtso na matjo̱ⁿ nmeiiⁿ

cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom. cwicaluiꞌyuuꞌ ñꞌoom ndyuee


Cwileiꞌcho naⁿꞌñeeⁿ ncjo espadas profetas.
ñequio nꞌoom nchꞌio. 48 Ndoꞌ Judas,
  Quia joꞌ chaꞌtsondyô̱ na
tsaⁿ na tquiaa cwenta Jesús, jnda̱ cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús jleiꞌno̱o̱ⁿyâ,
tꞌmo̱o̱ⁿ ꞌnaaⁿ chiuu waa na nntsꞌaaⁿ. ꞌndya̱ay ̱ â jom na ñenqueⁿ.
Tsoom:
—Tsꞌaⁿ na nncꞌua ntsmaⁿꞌ maxjeⁿ ꞌOoqueⁿna Jesús luee nnꞌaⁿ na
juu na cwilꞌueꞌyoꞌ. Mana catꞌueꞌyoꞌ cwiluiitquiendye
jom. (Mr. 14:53-65; Lc. 22:54-55, 63-
49 Mañoomꞌ tyjeeꞌcañoom

71; Jn. 18:12-14, 19-24)
nacañoomꞌ Jesús. Tsoom nnom: 57 Quia joꞌ nquiee nnꞌaⁿ na tꞌue
—Xmaⁿndyuꞌ Maestro. Jesús, tyꞌeñꞌomna jom waaꞌ Caifás,
Ndoꞌ tꞌom ntsmaⁿꞌ Jesús. 50 Tso
  juu tyee na cwiluiitquieñe. Joꞌ joꞌ
Jesús nnoom: jnda̱ tjomndye nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
—Xmaⁿndyuꞌ. Tsꞌiaaⁿ na jndyoꞌ, ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ
mana catseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ. na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom.
Quia joꞌ tquieꞌcañom naⁿꞌñeeⁿ 58 Ndoꞌ Pedro tquiacheⁿ tquia

Jesús, tꞌuena jom. Jlaꞌtyeⁿna jom. tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús. Tueⁿꞌeⁿ waaꞌ
51 Ndoꞌ cwiindyô̱ jâ na ñꞌa̱aⁿ
  ̱ yâ tyee na cwiluiitquieñe. Tjaqueⁿꞌeⁿ
ñꞌeⁿ Jesús, tjeiꞌñoomñe xjooꞌ. tachꞌeeⁿꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ. Tjacjom
Tyjee tsuaꞌqui mosooꞌ tyee na quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta
cwiluiitquieñe. 52 Quia joꞌ tso Jesús
  watsꞌom, cha nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ chiuu
nnoom: nncjaajuꞌyuunaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús.
—Cwjaaꞌndyuꞌnndaꞌ xjoꞌ naquiiꞌ 59 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye

tjaⁿwaaꞌnaꞌ. Ee juu tsꞌaⁿ na machꞌee ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye


nata̱ꞌ quio xjo mañequio joꞌ naquiiꞌ tsjoom ñequio chaꞌtsondye
nncueeⁿꞌeⁿ. 53 ¿Aa ticatseitiuuꞌ na
  ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ,
nnda̱a̱ nlcaaⁿꞌa nnom Tsotya̱ ndoꞌ tyolꞌueena nnꞌaⁿ na calue ñꞌoom
jom mañoomꞌ njñoom meiⁿcheⁿ cantu nacjooꞌ Jesús cha nnda̱a̱
ntmaaⁿꞌ ángeles na nnteiꞌjndeiina nleijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. 60 Sa̱a̱  

ja? 54 Sa̱a̱ xeⁿ na nmeiⁿꞌ nntsꞌaa,


  meiiⁿ na jndye nnꞌaⁿ jlue ñꞌoom
¿chiuu nntseicanda̱aꞌ̱ ñeyuunaꞌ ljeii cantu nacjoomꞌm na waa jnaaⁿꞌaⁿ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ na matsonaꞌ na tseixmaⁿya maxjeⁿ ticaluiꞌyuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Jnda̱
na catjo̱ⁿya na luaa? chii wendye naⁿꞌñeeⁿ tjoomꞌ cantu
55 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱ chaꞌtso
  jluena:
nnꞌaⁿ: 61 —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ñetsoom jom

—Jndaꞌjom ñꞌeⁿ ncjo espadas ñꞌeⁿ nntseityueeⁿꞌeⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ


nꞌoom nchꞌio tquiocatꞌueꞌyoꞌ ja cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ ñendyee
chaꞌcwijom tquioꞌyoꞌ nacjooꞌ cwii xuee na nntsꞌaaxcoom cwiicheⁿ.
Mateo 26 72

62 Quia joꞌ nquii tyee na


cwiluiitquieñe teintyjeeⁿꞌeⁿ, tsoom Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús
nnom Jesús: (Mr. 14:66-72; Lc. 22:56-
—¿Aa maxjeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom 62; Jn. 18:15-18, 25-27)
ticꞌo̱ꞌ? ¿Chiuu waayuu na nmeiiⁿꞌ 69
  Yocheⁿ na cwiluii na nmeiiⁿꞌ,
ñꞌoom cwitjeiꞌyuuꞌndye naⁿmꞌaⁿꞌ Pedro wacatyeeⁿ tachꞌeⁿ ndoꞌ
nacjoꞌ? tyjeeꞌcañoom cwii yuscu na
63 Sa̱a̱ Jesús meiⁿcwii ñꞌoom
  mandiꞌntjom joꞌ joꞌ. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ
ticꞌo̱o̱ⁿ. Quia joꞌ nquii tyee na nnoom:
cwiluiitquieñe tso nnoom: —ꞌU maxjeⁿ ñeñꞌeⁿꞌ ñꞌeⁿ Jesús, tsaⁿ
—Ñequio xueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na na jnaⁿ Galilea.
wandoꞌ, tyeⁿ matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌu, catsuꞌ 70 Sa̱a̱ Pedro tjeiꞌñê ñequio na

ñꞌoom na mayuuꞌ. Catsuꞌndyeyuꞌ ndye chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom:


nndya̱ay ̱ â, ¿aa ꞌu cwiluiindyuꞌ —Meiⁿchjoo ticaljeii ñꞌoom na
Cristo, Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom? matsuꞌ.
64 Tꞌo̱ Jesús nnoom:

71 Jnda̱ chii tjaaⁿ na waa

—Majoꞌndyo ñꞌoom na matsuꞌ. ꞌndyootsꞌa tꞌmaⁿ ndoꞌ cwiicheⁿ yuscu


Ndoꞌ mati matseicandiiya ꞌo na mandiꞌntjom joꞌ joꞌ ljeii jom. Tso
na ꞌio cha xuee na cwii wjaatinaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ na
nntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ ja na cwiluiindyo̱ nndyooꞌ:
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na —Tsaⁿmꞌaaⁿ maxjeⁿ ñeñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ
mꞌaaⁿndyo̱ yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Jesús, tsaⁿ na jnaⁿ Nazaret.
ja ntyjaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya. Jom 72 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tjeiꞌñe Pedro

tseixmaaⁿ chaꞌtso najnda̱. Ndoꞌ mana tjeiꞌyom xueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


nntyꞌiaꞌyoꞌ ja na nnaaⁿ cañoomꞌluee Tsoom:
na nndyo̱cua̱nndaꞌa ñequio nchquiu. —Ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ticwajnaⁿꞌa
65 Quia joꞌ tyee na cwiluiitquieñe
  tsaⁿmꞌaaⁿꞌ.
jndiiꞌñê liaⁿꞌaⁿ na lioomꞌm, tsoom: 73 Tyoowiquiuuꞌ ndoꞌ ntꞌomcheⁿ

—Tsaⁿmꞌaaⁿ jnda̱ seineiiⁿ ñꞌomntjeiⁿ nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ


nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ticaⁿtinaꞌ ꞌñeeⁿ tyꞌentyjaaꞌna jom. Jluena nnoom:
na nncwjiꞌyuuꞌñe nacjoomꞌm. ꞌO —Mayuuꞌcheⁿ na ꞌu cwii joo nnꞌaⁿ
cwindyeꞌyoꞌ ñꞌomntjeiⁿ na tsoom. na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ.
66 ¿Ljoꞌ cwilatiuuꞌyoꞌ jeꞌ ñꞌeⁿñê?
  Ee ñꞌoom na matseiꞌneiⁿꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ
Tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ nnoom, jluena: na Galilea jnaⁿꞌ.
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ maxjeⁿ tseixmaaⁿ na 74 Quia joꞌ to̱ꞌ Pedro na tjuꞌ

cueeⁿꞌeⁿ. cheⁿnqueⁿ ñꞌomwiꞌ nacjoomꞌm.


67 Ndoꞌ tyojñomna ndaajnaⁿꞌ
  Tsoom na ntyjiicheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
nnoom. Tyotioona ndaꞌ jom ndoꞌ mayomꞌm. Tsoom:
ntꞌom tyotmeiiⁿꞌ ndaꞌ watmeiⁿ —Ja maxjeⁿ ticwajnaⁿꞌa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ.
nnoom. 68 Ndoꞌ jluena nnoom:
  Ndoꞌ majoꞌto xjeⁿꞌñeeⁿ seixuaa
—ꞌU na cwiluiindyuꞌ Cristo na caxtijndyo. 75 Mañoomꞌ tjañjoomꞌ

jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwa cjaaweeꞌ tsꞌom Pedro juu ñꞌoom na jnda̱
ꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ tmeiⁿꞌ ndaꞌ ꞌu. tso Jesús nnoom: “Cwii tjo̱o̱cheⁿ
73 Mateo 26​, ​27

na nntseixuaa caxtijndyo sa̱a̱ ꞌu na nlatjo̱o̱ⁿꞌa joonaꞌ ñequio sꞌom na


jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ cwiquioo cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñꞌeⁿndyo̱.” Mana jlueeⁿꞌeⁿ chꞌeⁿ. 7 Jnda̱ na jlaꞌtjoomꞌna ñꞌoom ñꞌeⁿ

Seiꞌndaaꞌñꞌeⁿnaꞌ ntyjeeⁿ, tyotyꞌioom. ncꞌiaana, jlaꞌcatsuuna sꞌomꞌñeeⁿ.


Tiomlꞌuana cwii taⁿꞌ tyuaa na
ꞌOoñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato jnda̱a̱ tsꞌaⁿ na machꞌee ncuaa.
(Mr. 15:1; Lc. 23:1-2; Jn. 18:28-32) Joꞌ joꞌ lꞌana watsꞌom tyueꞌ yuu

27 Quia na jnda̱ teincoo


chaꞌtso ntyee na
cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na
na nncꞌoocatyꞌiuuna lꞌoo, nnꞌaⁿ
na cweꞌ cwiquieya tsjoomna.
8 Cweꞌ joꞌ hasta xuee jeꞌ jndyu

cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom nda̱a̱ tyuaaꞌñeeⁿ Tyuaa Niomꞌ. 9 Ndoꞌ na  

nnꞌaⁿ judíos ñeꞌcwii jlaꞌtjoomꞌna luaaꞌ tuii seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom


ñꞌoom na tꞌmaⁿna cueꞌ Jesús. ꞌndyoo profeta Jeremías, tsoom:
2 Jlaꞌtyeⁿna jom, tyꞌeñꞌomna jom.
  “Nnꞌaⁿ Israel jlaꞌjndaaꞌndyena
Tyꞌecatioona cwenta jom lꞌo̱ nquii na njomlꞌuañe tsꞌaⁿ ntquiuu
Poncio Pilato na juu cwiluiiñe nchooꞌ nqui sꞌom xuee. Jnda̱ chii
gobiernom. toꞌñoomlcweꞌna sꞌomꞌñeeⁿ. 10 Ñequio  

joonaꞌ jlaꞌjndana cwii taⁿꞌ tyuaaꞌ


Cantyja na tueꞌ Judas tsꞌaⁿ na machꞌee ncuaa chaꞌxjeⁿ na
3 Ndoꞌ
Judas, tsꞌaⁿ na tquiaa tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom no̱o̱ⁿ na maxjeⁿ
cwenta Jesús luee naⁿꞌñeeⁿ, quia nluii.”
na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ teijndaaꞌ na
nncueꞌ Jesús, tioo na jeeⁿ tia ntyjeeⁿ Tyomeintyjeeꞌ Jesús jo nnom Pilato
cantyja na sꞌaaⁿ. Tjatseilcweeⁿꞌeⁿ (Mr. 15:2-5; Lc. 23:3-5; Jn. 18:33-38)
ntquiuu nchooꞌ nqui sꞌom xuee nda̱a̱ 11 Tyꞌeñꞌomna Jesús,
ntyee na cwiluiitquiendye ñequio tyomeintyjeeⁿꞌeⁿ jo nnom
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌ gobiernom Pilato. Taxꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ
tsjoom. 4 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:
  nnoom:
—Tꞌmaⁿ jnaⁿya waa na seiquio̱oy ̱ a —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Rey
cwii tsꞌaⁿ lueeꞌyoꞌ na tjaaꞌnaⁿ jnaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos?
tseixmaⁿ. Tꞌo̱ Jesús, tsoom:
Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena: —Maxjeⁿ joꞌ ja, chaꞌna matsuꞌ.
—¿Ljoꞌ machꞌeenaꞌ jâ na ljoꞌ? 12 Ntyee na cwiluiitquiendye

Candoꞌ nncuꞌ. ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye


5 Quia joꞌ Judas tyeⁿnqueeⁿꞌeⁿ
  quiiꞌ tsjoom tquiana jnaaⁿꞌaⁿ nnom
sꞌom xueeꞌñeeⁿ naquiiꞌ watsꞌom Pilato. Ndoꞌ meiiⁿ na cwiqueⁿna
tꞌmaⁿ. Jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ, tjaaⁿ. ñꞌoom nacjoomꞌm sa̱a̱ jom meiⁿcwii
Tjatseintyjañê, seicueeꞌñe ñꞌoom tîcꞌo̱o̱ⁿ. 13 Joꞌ chii tso Pilato

cheⁿnqueⁿ. nnoom:
6 Ntyee na cwiluiitquiendye
  —¿Aa maxjeⁿ ticandiꞌ ñꞌoommeiiⁿ
jlaꞌxcwiina sꞌomꞌñeeⁿ. Jluena: na cwitjeiꞌyuuꞌndyena nacjoꞌ?
—Sꞌommeiiⁿ jnda̱ njomlꞌua na 14 Sa̱a̱ meiⁿcwii ꞌndyoo ñꞌoom

nncueꞌ tsꞌaⁿ. Joꞌ chii ticatyꞌiomyanaꞌ tîcꞌo̱o̱ⁿ cantyja ñꞌoom na tueeꞌna


Mateo 27 74

nacjoomꞌm. Joꞌ chii sꞌaanaꞌ na jeeⁿ —Xeⁿ juu Barrabás nndyaañê quia
tjaweeꞌ tsꞌom Pilato na tîcꞌo̱ Jesús. joꞌ ¿chiuu nntsꞌaayo̱ ñequio Jesús
na cwinduꞌyoꞌ na cwiluiiñe Cristo?
Cwiwijndaaꞌtyeⁿ na nncueꞌ Jesús Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ tꞌo̱on ̱ a
(Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38–19.16) nnoom, jluena:
15 Ndoꞌ ticwii chu na nncueeꞌ —Catyꞌioomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
xuee pascua tyowaa costumbre na 23 Quia joꞌ taxꞌee Pilato nda̱a̱na,

nquii gobiernom nntseicandyaañê tsoom:


meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ pra̱so na nntaⁿ —¿Ljoꞌ jnaⁿ tseixmaaⁿ nquiuꞌyoꞌ?
nnꞌaⁿ. 16 Ndoꞌ quia joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii
  Sa̱a̱ majndeiiti jlaꞌxuaa naⁿꞌñeeⁿ,
pra̱so na jndyu Barrabás wꞌaancjo jluena:
na tꞌmaⁿ ñꞌoom waa nacjoomꞌm. —Catyꞌioomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
17 Ndoꞌ quia na tjomndye nnꞌaⁿ,

24 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Pilato na

taxꞌee Pilato nda̱a̱na, tsoom: tîcanaⁿñê ñꞌoomꞌñeeⁿ hasta


—Jeꞌ canduꞌyoꞌ, ¿ꞌñeeⁿ juu lꞌue manndyo na nlaꞌwendyena
nꞌomꞌyoꞌ na nntseicandyaandyo̱? nacjoomꞌm, quia joꞌ tcaaⁿ ndaatioo,
¿Aa juu Barrabás, oo ¿aa Jesús na jñoomꞌm na jndooꞌ chaꞌtsondye
cwilue nnꞌaⁿ na cwiluiiñe Cristo? naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom:
18 Ee seiꞌno̱ⁿꞌ Pilato na cweꞌ na
  —Jeꞌ mandyuuꞌa cha caluiꞌyuuꞌnaꞌ
jndoona Jesús joꞌ chii jlaꞌquioona juu na ticacho̱o̱ jnaⁿ xeⁿ nlacueꞌyoꞌ
lꞌo̱o̱ⁿ nchii ee na waa jnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tjaa jnaaⁿꞌ. Joꞌ chii,
19 Ndoꞌ yocheⁿ na wacatyeeⁿ na
  cajndoꞌ ncjoꞌyoꞌ.
nncuꞌxeeⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ seicwanom 25 Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ,

scoomꞌm cwii ñꞌoom na mꞌaaⁿ. jluena:


Tso: “Ticatiiꞌndyuꞌ ñꞌoomwaaꞌ ee —Ljoꞌ chꞌeenaꞌ jâ. Ncjo̱oy ̱ â
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ cantyja nncho̱on ̱ qua̱aⁿ̱ yâ jnaⁿ ñequio
na matyꞌiomyanaꞌ. Ee tsjom ndaayâ na nncueꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ.
teincooquiuuꞌ jeeⁿ ñeseicachjuu 26 Joꞌ chii Pilato seicandyaañê

tsaⁿtsjom ja cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.” Barrabás chaꞌxjeⁿ na taⁿ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ


20 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye
  sa̱ꞌntjoom na calaꞌseiꞌ sondaro
ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye ꞌnaaⁿꞌaⁿ Jesús. Jnda̱ joꞌ tquiaaⁿ
quiiꞌ tsjoom tyolaꞌjndo̱ꞌna nꞌom nnꞌaⁿ juu lueena na catyꞌioomna juu
na cataⁿ naⁿꞌñeeⁿ na candyaañe juu tsꞌoomꞌnaaⁿ.
Barrabás ndoꞌ Jesús cueeⁿꞌeⁿ. 21 Joꞌ  
27 Jnda̱ joꞌ tyꞌeñꞌom sondaroꞌñeeⁿ

chii taxꞌeenndaꞌ Pilato nda̱a̱ nnꞌaⁿ Jesús naquiiꞌcheⁿ watsꞌiaaⁿ. Joꞌ


na jndyendye, tsoom: joꞌ jlaꞌtjomndye chaꞌtso ntmaaⁿꞌ
—Cwa canduꞌyoꞌ, ¿cwaaⁿ cwii sondaro nacañomꞌm. 28 Tjeiiꞌna

na wendye joona lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na liaⁿꞌaⁿ ndoꞌ jlaꞌcweena cwiicheⁿ liaa


catseicandyaandyo̱? jom, liaatco colo wee juunaꞌ. 29 Ndoꞌ

Joona tꞌo̱on ̱ a, jluena: jlaꞌtyjoondyena nꞌoomnioom cwii tsei.


—Juu Barrabás. Tioomna juunaꞌ xqueeⁿ chaꞌcwijom
22 Taxꞌeenndaꞌ Pilato nda̱a̱na.
  corona. Ndoꞌ tjaaꞌndyena cwii tsmaaⁿ
Tsoom: tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya chaꞌcwijom tsꞌoomlꞌeiiꞌ
75 Mateo 27

tsaⁿmatsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ. Jnda̱ chii tyotaꞌna tsaⁿꞌñeeⁿ ñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ na


cantyena jo nnoom na cweꞌ cwincona meintyjeeꞌ ntyjaaꞌ Jesús ntyjaya.
jom. Tyoluena: Ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñoom
—Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ ꞌu Rey tsꞌoomꞌnaaⁿ na meintyjeeꞌ
cwentaa nnꞌaⁿ judíos. ntyjatymaaⁿꞌ. 39 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na

30 Mati tyotueeꞌna ndaajnaⁿꞌ


  tyowinom joꞌ joꞌ tyoluena ñꞌomwiꞌ
cjoomꞌm. Tjeiiꞌndyena tsmaaⁿ na nacjooꞌ Jesús. Tyolaꞌcaandyena
ndiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ, tyotmeiiⁿꞌna juunaꞌ nqueⁿna. 40 Tyoluena:

xqueeⁿ. 31 Jnda̱ tjacjoona na


  —ꞌU tsꞌaⁿ na matsuꞌ na nntseityuiꞌ
cwincona jom, quia joꞌ tjeiiꞌna watsꞌom tꞌmaⁿ ndoꞌ ñendyee
liaatcoꞌñeeⁿ, jlaꞌcweenndaꞌna liaⁿꞌaⁿ xuee nntseiweꞌnndaꞌ juunaꞌ, cwa
jom. Jnda̱ chii tyꞌeñꞌomna jom na jeꞌ cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ.
nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Xeⁿ mayuuꞌ na cwiluiindyuꞌ Jnda
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwa candyoꞌcueꞌ
Cwityꞌioomna Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ tsꞌoomꞌnaaⁿwaaꞌ.
(Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) 41 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye

32 Xjeⁿ na maꞌoocaluiꞌna quiiꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱oⁿ̱ ljeii na tqueⁿ


tsjoom, tjomndyena cwii tsꞌaⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos,
tsjoom Cirene na jndyu Simón. ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ
Lꞌana na jndeiꞌnaꞌ na cjaañꞌoom tsjoom chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ mati
tsꞌoomꞌnaaⁿ na nñoom Jesús. maluaaꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna Jesús. Tyoluena:
33 Tquiena cwii joo na jndyu

42 —Jeeⁿ ya ñetjeiꞌnꞌmaaⁿñê

Gólgota. Ñꞌoomwaaꞌ ñecatsonaꞌ Ta ntꞌomcheⁿ sa̱a̱ tileicanda̱a̱


Tseiꞌxqueⁿ Tsꞌoo. 34 Tquiana winom
  nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnqueⁿ. Xeⁿ
na nncꞌom na tjoomꞌnaꞌ ñequio cwii mayuuꞌ na cwiluiiñê Rey cwentaa
nasei na ja. Sa̱a̱ taticꞌom quia ljeiiⁿ jaa nnꞌaⁿ Israel, cwa candyocueeⁿ na
na tjoomꞌ naseiꞌñeeⁿ. nñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ quia joꞌ nlayuuꞌa
35 Ndoꞌ quia jnda̱ tyꞌioom sondaro
  ñꞌeⁿñê. 43 Jom matseicantyjaaꞌ tsꞌoom

jom tsꞌoomꞌnaaⁿ, tyoꞌoona xꞌiaa na ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee tsoom nda̱ay̱ a na


nntyꞌiaana ꞌñeeⁿ nleijnoomꞌ cwii jom cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ chii
cwii liaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ na luaaꞌ tuii xeⁿ na mayuuꞌ na jnda ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii ñꞌeⁿñe, cwjiꞌnꞌmaaⁿñê juu.
profeta. Tso: “Tyoꞌoona xꞌiaa na 44 Ndoꞌ mati naⁿcantyꞌue na ñom

nntyꞌiaana ꞌñeeⁿ joona nleijnoomꞌ nꞌoomꞌnaaⁿ ñꞌeⁿ Jesús, tyotueeꞌna


cwii cwii liaya.” 36 Jnda̱ chii
  ñꞌomwiꞌ nacjoomꞌm.
tyꞌecwindyuaandye sondaroꞌñeeⁿ na
cwilꞌana cwenta Jesús. 37 Ndoꞌ jo

Tquiaañe Jesús na tueeⁿꞌeⁿ
ndyeyu tsꞌom xqueeⁿ tyꞌioomna ljeii (Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30)
na tꞌmo̱ⁿnaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ. Tsonaꞌ: “Luaañe 45 Quia na tueeꞌ na quiajmeiⁿꞌ,
juu Jesús na cwiluiiñe Rey cwentaa teijaaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue
nnꞌaⁿ judíos.” hasta na ndyee na matmaaⁿ. 46 Juu  

38 Mati joꞌ joꞌ tyꞌioomna we


  xjeⁿꞌñeeⁿ jndeii seixuaa Jesús,
naⁿcantyꞌue nꞌoomꞌnaaⁿ, cwii tsoom:
Mateo 27 76

—Elí, Elí, lama sabactani. na cwindyeꞌntjomna nnoom.


(Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ: Tsotya̱ya 56 Quiiꞌntaaⁿ yolcuꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ María

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ¿chiuu na maꞌndiiꞌ ja? ) Magdalena ñequio María tsondyee


47 Cwantindye joo nnꞌaⁿ na
  Jacobo ñꞌeⁿ José, ndoꞌ ñequio
mꞌaⁿ nndyooꞌ quia na jndyena tsondyee ntseinda Zebedeo.
ñꞌoommeiⁿꞌ, jluena:
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ macwaaⁿ profeta ꞌOocatyꞌiuuna Jesús
Elías. (Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42)
48 Ndoꞌ mantyja jleinom cwii tsꞌaⁿ,

57 Quia tueeꞌ na tmaaⁿ, cwii
tjacꞌoom cwii ꞌnaⁿ na ya mawꞌanaꞌ tsaⁿtya na jndyu José na jnaⁿ
ndaa. Nchjeeñê juunaꞌ naquiiꞌ tsjoom Arimatea, cwiluiiñe tsꞌaⁿ na
winom na ta̱, tioom juunaꞌ nnom matseijomñe ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ Jesús,
tsmaaⁿ cha nnda̱a̱ nncueꞌcañoomnaꞌ 58 tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Pilato, tjacaaⁿ tsꞌoo

ꞌndyoo Jesús na nncꞌuu. 49 Sa̱a̱  Jesús. Ndoꞌ tquiaa Pilato ñꞌoomꞌm


ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyoluena: na nñeꞌquia sondaro seiꞌtsꞌo
—Caꞌndiiꞌ jom. Ñeꞌcantyꞌiaayâ ꞌnaaⁿꞌ Jesús nnom José. 59 Quia joꞌ

aa nncwjeꞌcañoom Elías na tjacoꞌñom José Jesús, seityjooñê


nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe jom. liaa sábana na ljuꞌ juu tsꞌooꞌñeeⁿ.
50 Quia joꞌ seixuaanndaꞌ Jesús

60 Jnda̱ chii tjaaꞌñê tsꞌooꞌñeeⁿ naquiiꞌ

jndeii, mana tueeⁿꞌeⁿ. 51 Ndoꞌ


  tsueꞌtsjo̱ꞌ xco na jnda̱ tuiiya na
xjeⁿꞌñeeⁿ liaatco na ntyjatyꞌio tseixmaⁿnaꞌ tseiꞌtsuaa ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
watsꞌom tꞌmaⁿ jndiiꞌtconaꞌ hasta Jnda̱ joꞌ seicuuꞌñê ꞌndyoo tseiꞌtsuaa
xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. Jndeii sꞌeii ñequio cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ, mana tjaaⁿ.
tyuaa ndoꞌ tiuu ljo̱ꞌ. 52 Mati jnaaⁿ

61 Ndoꞌ María Magdalena ñequio

ndeiꞌluaa ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na jnda̱ cwiicheⁿ María ntyꞌiaacheⁿna na


tja̱ na tyolaꞌyuꞌ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom luaaꞌ sꞌaaⁿ. Tyꞌewindyuaandyena
tandoꞌnndaꞌna xjeⁿꞌñeeⁿ. 53 Quia   ndyeyu ꞌndyoo tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ.
na jnda̱ tandoꞌnndaꞌ Jesús, mati
naⁿꞌñeeⁿ jluiꞌna naquiiꞌ ndeiꞌluaana, Cwilꞌa sondaro cwenta tseiꞌtsuaa
tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom Jerusalén. 62 Xuee na tuii na luaaꞌ, maxuee
Joꞌ joꞌ teitquiooꞌndyena nda̱a̱ jndye na cwilaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaⁿ
nnꞌaⁿ. na nlcaⁿnaꞌ joona ee na ꞌio
54 Ndoꞌ juu capeitaⁿ ñequio
  xuee na nntaꞌjndyeena. Quia na
sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta teincoo cwiicheⁿ xuee, ntyee na
Jesús quia na ntyꞌiaana na sꞌeii ndoꞌ cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ
tqueⁿna cwenta chaꞌtso na tuii, jeeⁿ fariseos, ñecwii tmaaⁿꞌ tyꞌena na
ndyaꞌ tyuena. Jluena: mꞌaaⁿ Pilato. 63 Jluena nnoom:

—Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ tyoluiiñê —ꞌU ta gobiernom, cwijaañjoomꞌ


Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌoom na tyotso
55 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaⁿ jndye yolcu
  tsaⁿcantuꞌñeeⁿ quia ndi wanoomꞌm.
na cweꞌ cwintyꞌiaatquiana ljoꞌ Tsoom na xuee jnda̱ ndyee
cwiluii. Jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱ndaa nncwandoꞌxcoom jnda̱ na
Galilea, tquiontyjo̱na naxeⁿꞌ Jesús tueeⁿꞌeⁿ. 64 Cweꞌ joꞌ lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ

77 Mateo 27​, ​28

na catsa̱ꞌntjomꞌ sondaro ꞌnaⁿꞌ, na ntyꞌiaana ángelꞌñeeⁿ tyoteindyena,


cꞌoocalꞌana cwenta tseiꞌtsuaⁿꞌaⁿ tquiaandyena nomtyuaa,
hasta xeⁿjnda̱ teinom ndyee chaꞌcwijom lꞌoo joona. 5 Quia  

xuee cha nntseicuꞌnaꞌ na joo joꞌ seineiⁿ ángel nda̱a̱ yolcuꞌñeeⁿ,


nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê tsoom:
nlquieꞌcañomna ndoꞌ nntyꞌueena —Tilacatyuendyoꞌ. Ee mantyjiiya
seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ, jnda̱ joꞌ nluena nda̱a̱ na Jesús cwilꞌueꞌyoꞌ, nquii tsaⁿ
nnꞌaⁿ na jom jnda̱ mawandoꞌxcoom na tyꞌioom nnꞌaⁿ tsꞌoomꞌnaaⁿ.
na tueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ juu cantuwaaꞌ 6 Jeꞌ tacꞌoomñê ñjaaⁿ, ee na jnda̱

tꞌmaⁿti nñequiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ mawandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ chaꞌxjeⁿ


nchiiti ñꞌoom na ñeseineiiⁿ xjeⁿ na ñꞌoom ñetsoom. Quiocantyꞌiaꞌyoꞌ
ñetanoomꞌm. yuu ñetacatyeeⁿ. 7 Jnda̱ joꞌ

65 Tꞌo̱ Pilato nda̱a̱na, tsoom:


  calatyuaꞌyoꞌ, catsalacandiiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ
—Nmeiiⁿ sondaro na na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na jnda̱
mañequia lueeꞌyoꞌ. Cwa catsaꞌyoꞌ mawandoꞌxcoom. Ndoꞌ canduꞌyoꞌ
ñꞌeⁿndyena. Ya ya cwenta calꞌaꞌyoꞌ na mawjaañetyeeⁿ tsꞌo̱ndaa
tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ. Galilea, jnda̱ joꞌ catsantjo̱ꞌyoꞌ. Joꞌ
66 Quia joꞌ tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ.
  joꞌ nleicwindyoꞌ ñꞌeⁿñê. Ñꞌoommeiiⁿ
Tyꞌelaꞌcuꞌtyeⁿna tseiꞌtsuaa. jndyo̱catsjo̱oy
̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
Tyꞌioomna sa̱yo yuu na ntjom 8 Ndoꞌ yolcuꞌñeeⁿ, jndeii jluiꞌna

ꞌndyoo tsueꞌtsjo̱ꞌ quio tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ cha tseiꞌtsuaa, jeeⁿ tyuena ndoꞌ neiiⁿna.
nno̱o̱ⁿ xeⁿ nntseicanaaⁿñe tsꞌaⁿ. Jnda̱ Jlaꞌtyuaaꞌna na nlaꞌcandiina
chii ꞌndyena sondaro na nlꞌa cwenta nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
tseiꞌtsuaa. na luaaꞌ jndyena. 9 Ndoꞌ matsꞌia

joꞌ tjomndyena Jesús. Tquiaaⁿ na


Tandoꞌxco Jesús xmaⁿndyena. Ndoꞌ taꞌna cantyena,
(Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10) taꞌxcweendyena ncꞌeeⁿ na

28 Jnda̱ teinom xuee


na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ
judíos ndoꞌ jnda̱ jaawixuee xuee
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. 10 Ndoꞌ tso
Jesús nda̱a̱na:
—Tilacatyuendyoꞌ. Catsaꞌyoꞌ,

najndyee smanaⁿ, quia joꞌ tja tsalacandiiꞌyoꞌ nnꞌaaⁿya na cꞌoona


María Magdalena ñequio cwiicheⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. Joꞌ joꞌ nntyꞌiaana
María, tyꞌecajndooꞌna tseiꞌtsuaa. ja.
2 Matsꞌia joꞌ jndeii sꞌeii. Ee cwii

ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿ Ñꞌoom na tyolue sondaro


cañoomꞌluee, jndyocueeⁿ na 11 Yocheⁿ na ꞌoo yolcuꞌñeeⁿ,

waa tseiꞌtsuaa. Teiño̱o̱ⁿ tsjo̱ꞌ na ntꞌom sondaro na tyolꞌa cwenta


ta̱ꞌ ꞌndyoo tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ, tjacjom tseiꞌtsuaa tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom
nacjooꞌnaꞌ. 3 Chaꞌwaañê caxueeñê
  Jerusalén, tyꞌelaꞌcandiina ntyee na
chaꞌcwijom chomtsuee. Ndoꞌ cwiluiitquiendye chaꞌtso na tuii. 12 Ndoꞌ  

canchiiꞌ liaⁿꞌaⁿ chaꞌna canchiiꞌ ntyeeꞌñeeⁿ jlaꞌtjoomꞌna ñꞌoom ñequio


tsaaⁿ. 4 Ndoꞌ sondaro na cwilꞌa
  nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ
cwenta tseiꞌtsuaa, quia na tsjoom, matꞌmaaⁿꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿ tquiana
Mateo 28 78

nda̱a̱ sondaroꞌñeeⁿ. 13 Ndoꞌ jluena nda̱a̱


  cwii ta yuu na jnda̱ seicandii Jesús
naⁿꞌñeeⁿ: na catsaayâ. 17 Xjeⁿ na ntyꞌiaayâ

—Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jom tyolatꞌmaaⁿꞌndyô̱ jom. Sa̱a̱ ñꞌeeⁿ


cweꞌ natsjom tquieꞌcañom nnꞌaⁿ cwantindyô̱ na tijndaaꞌ nquiuuyâ
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús. aa mayuuꞌ na jom. 18 Quia joꞌ

Tquiocantyꞌueena seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ xjeⁿ na seicandyooꞌñê nacañoomyâ. Tsoom


cwindaꞌyoꞌ. 14 Tincꞌomꞌyoꞌ ñꞌomtiuu tjaa
  nda̱ay̱ â:
ljoꞌ nntjomꞌyoꞌ, ee xeⁿ nndii gobiernom —Nandye cañoomꞌluee
ñꞌoomwaaꞌ, jâ manquiuuyâ chiuu ñequio tsjoomnancue, chaꞌwaa
nluiꞌljuuꞌ ñꞌoom ꞌnaⁿꞌyoꞌ luaaꞌ. matseixmaⁿya najndo̱, 19 joꞌ chii

15 Ndoꞌ toꞌñoom sondaro


  catsaꞌyoꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ticwii cwii
tsjo̱ꞌñjeeⁿꞌñeeⁿ. To̱ꞌna, tyotꞌoomna ñꞌoom ndyuaa. Nñeꞌquiaꞌyoꞌ ñꞌoom naya
chaꞌxjeⁿ na jnda̱ jndyena na caluena. nda̱a̱na cha nlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿndyo̱.
Cweꞌ joꞌ hasta jeꞌcheⁿ ndicwaⁿ cwilaꞌneiⁿ Calatsꞌoomndyoꞌ joona ñequio xueeꞌ
nnꞌaⁿ judíos na tyꞌecantyꞌuee nnꞌaⁿ Tsotya̱ya, ñequio xuee Ja na Jnaaⁿ,
seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús. ndoꞌ ñequio xueeꞌ Espíritu Santo.
20 Catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ na calaꞌcanda̱na

Jesús majñoom nnꞌaⁿ na cꞌoonquiana chaꞌtso ñꞌoom na jnda̱ tquiaya


ñꞌoomꞌm nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
(Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23) na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ ticwii xuee,
16 Quia joꞌ jâ na canchooꞌcwiindyô̱ hasta na nntycwii tsjoomnancue.
saayâ tsꞌo̱ndaa Galilea. Saawaayâ Amén.
Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Jesucristo na seiljeii Marcos

nleitsꞌoomndyena. 5 Jndye nnꞌaⁿ


Tyoñequiaa Juan ñꞌoom ndyuaa na tyꞌe na mꞌaaⁿ na jnaⁿna chaꞌwaa


tjaa nnꞌaⁿ cꞌom tsꞌo̱ndaa Judea ñequio tsjoom
(Mt. 3:1-12; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) Jerusalén. Jnda̱ na lcweꞌ nꞌomna

1 Luaa waa na jnaⁿ ñꞌoom naya


cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo, Jnda
Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jnaaⁿna, seitsꞌoomñê joona tsꞌom
jndaa Jordán.
6 Juanꞌñeeⁿ tyocweⁿ liaa na tuiinaꞌ

2 Jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na


  ñꞌeⁿ sooꞌ camello. Chiꞌtyeⁿ xcweeⁿꞌeⁿ
seiljeii profeta Isaías, matsonaꞌ: cwii tjaⁿ. Tyocwaaⁿꞌaⁿ calcaa ntyueꞌ
Majño̱o̱ⁿñetya̱ya cwii moso ndoꞌ tyoꞌom tsiomꞌ jnda̱a.̱ 7 Luaa  

ꞌnaⁿya na wjaajndyee jo njomꞌ. ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ,


Jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja tyotsoom:
ꞌnaⁿꞌ, —Mandyontyjo̱ nqueⁿ na
cha mamꞌaⁿcꞌeendye nnꞌaⁿ quia tꞌmaⁿti tseixmaaⁿ, nchiiti
na nncueꞌcañoomꞌ. ja. Ticatseixmaⁿya na cweꞌ
3 Jom tsꞌaⁿ na jndeii matseineiⁿ ja nndiꞌntjo̱ⁿya nnoom na
nda̱a̱ nnꞌaⁿ jo ndoꞌ yuu tjaa nntseicanaⁿꞌa lcoomꞌm. 8 Ja  

nnꞌaⁿ cꞌom. matseitsꞌoomndyo̱ ꞌo ñequio


Matsoom: “Calajndaaꞌndyoꞌ ndaatioo, sa̱a̱ nqueⁿ nntseitsꞌoomñê
naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom ꞌo ñequio Espíritu Santo.
cwii nato na juu joꞌ
nndyocwjeeꞌcañoom nquii na Na teitsꞌoomñe Jesús
nntsa̱ꞌntjom ꞌo. (Mt. 3:13-17; Lc. 3:21-22)
Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ chaꞌcwijom 9 Tiempoꞌñeeⁿ
jnaⁿ Jesús
cwilayo̱ꞌyoꞌ nato na nñoom.” tsjoom Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea.
4 Ñꞌoommeiⁿꞌ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ quia
  Tyjeꞌcañoom Juan ndyuaa yuu na
na to̱ꞌ Juan na tyotseitsꞌoomñê tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Ndoꞌ seitsꞌoomñe
nnꞌaⁿ ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Juan jom tsꞌom jndaa Jordán.
Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom na calcweꞌ 10 Quia na jlueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ ndaa

nꞌomna jnaaⁿna cha nntseitꞌmaⁿ mantyjacheⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na


tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona ndoꞌ seicanaaⁿñenaꞌ tsjo̱ꞌluee. Jndyocue

79
Marcos 1 80

Espíritu Santo chaꞌcwijom catuꞌ. —Quioꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ ja


Jndyocaljo nacjoomꞌm. 11 Ndoꞌ   nntsꞌaa na nlatjomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ tachii
teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cweꞌ calcaa.
cañoomꞌluee. Matso: 18 Joona mañoomꞌ ꞌndyena lquiꞌ

—ꞌU cwiluiindyuꞌ Jndaaya na jeeⁿ ꞌnaaⁿna. Tyꞌena ñꞌeⁿñê.


candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌu 19 Tjatjatyeeⁿ chjoowiꞌ ꞌndyoo

ñequiiꞌcheⁿ mañequiaanaꞌ na neiⁿya. ndaaluee. Tueeꞌcañoom Jacobo


ñꞌeⁿ tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ na jndyu Juan.
Ñeꞌqueⁿ tsaⁿjndii xjeⁿ Jesús Joona ntseinda Zebedeo. Mꞌaⁿna
(Mt. 4:1-11; Lc. 4:1-13) tsꞌom wꞌaandaa, cwilaꞌyo̱na lquiꞌtsaⁿ
12 Ndoꞌ mantyjacheⁿ tjañꞌoom ꞌnaaⁿna. 20 Mantyja tqueeⁿꞌñê

Espíritu Santo Jesús cwiicheⁿ joona, quia joꞌ ꞌndyena tsotyena


ntyja yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. 13 Joꞌ   Zebedeo tsꞌom wꞌaandaa ñequio
ljooꞌñê wenꞌaaⁿ xuee. Tyoqueⁿñe naⁿntjoomꞌm. Tyꞌena ñequio Jesús.
tsaⁿjndii na nlqueⁿ xjeⁿ jom. Mati
tyomꞌaaⁿ Jesús quiiꞌntaaⁿ quiooꞌ Tsaⁿ na tyoleiñꞌoom jndyetia
wjee. Ndoꞌ tquieꞌcañom ángeles na (Lc. 4:31-37)
tyondyeꞌntjomna nnoom. 21 Tyꞌena tquiena tsjoom
Capernaum. Quia na tueꞌntyjo̱ xuee
Mato̱ꞌ Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos quia
Galilea joꞌ tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ watsꞌom.
(Mt. 4:12-17; Lc. 4:14-15) To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
14 Jnda̱ na tjuꞌ Herodes Juan 22 Ndoꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ, jeeⁿ

wꞌaancjo, quia joꞌ tja Jesús tjaweeꞌ nꞌomna. Tꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱na


tsꞌo̱ndaa Galilea. Joꞌ joꞌ tyoñequiaaⁿ na waa najndeii na matseixmaaⁿ,
ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja ee ñꞌoom na tyoꞌmo̱o̱ⁿ cajndatinaꞌ,
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nchii cweꞌ chaꞌna ñꞌoom na
15 Tyotsoom:
  cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom chiuu
—Jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na tꞌmaⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. 23 Ndoꞌ

nñeꞌquiandyoꞌ na nntsa̱ꞌntjom naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ tyjeꞌcañoom


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. Calayuꞌyoꞌ ñꞌoom cwii tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom jndyetia
naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. juu. Jndeii tyotseixuaa tsaⁿꞌñeeⁿ
ñꞌoom ndyuee jndyetiaꞌñeeⁿ.
Maꞌmaⁿ Jesús ñequiee nnꞌaⁿ na 24 Tsoom nnom Jesús:

cwitjeiiꞌ calcaa —¿Ljoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ, ꞌu


(Mt. 4:18-22; Lc. 5:1-11) Jesús na jnaⁿꞌ Nazaret? ¿Aa jndyoꞌ
16 Yocheⁿ na mawinom Jesús na jndyoꞌtseiꞌtyuiꞌ na laxmaaⁿyâ
ꞌndyoo ndaaluee Galilea, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ najnda̱ay ̱ â? Jâ macwitajnaaⁿꞌâ ꞌñeeⁿ
Simón ñequio tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiindyuꞌ. Nncuꞌ cwiluiindyuꞌ
Andrés. Cwitueeꞌna tsquiꞌ ꞌnaaⁿna na ljuꞌ tsꞌomꞌ na jnaⁿꞌ na mꞌaaⁿ
tsꞌom ndaaluee ee joona tsꞌiaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ꞌnaaⁿna na cwitjeiiꞌna calcaa. 17 Quia  
25 Quia joꞌ seitiaꞌ Jesús

joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: jndyetiaꞌñeeⁿ. Tsoom:


81 Marcos 1

—Catseicheⁿꞌ. Caluiꞌ naquiiꞌ tsꞌom na cwitjoomna. Mati jndye jndyetia


tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. tjeiiⁿꞌeⁿ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Meiⁿ
26 Ndoꞌ sꞌaa jndyetiaꞌñeeⁿ na
  tînquiaaⁿ na nlaꞌneiⁿ jndyetiaꞌñeeⁿ
seicantyeeⁿñe tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ meiⁿcwii ñꞌoom ee ticalꞌue tsꞌoom
tyoteiñe. Sꞌaaⁿ na seixuaa jndeii, na nndye nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ tsꞌom Ee jndyetiaꞌñeeⁿ manquiuna ꞌñeeⁿ
tsaⁿꞌñeeⁿ. 27 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na
  cwiluiiñê.
ntyꞌiaa na luaaꞌ tuii jeeⁿ tyuena.
Tyotaꞌxꞌeena nda̱a̱ ncꞌiaana, Jesús mañequiaaⁿ ñꞌoom tsꞌo̱ndaa
tyoluena: Galilea
—¿Ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na luaaꞌ tuii? (Lc. 4:42-44)
Cwa cwii ñꞌoom xco cwindya̱ay ̱ a 35 Teincoo cwiicheⁿ xuee ndicwaⁿ
jeꞌ. Ee tsaⁿmꞌaaⁿꞌ waa najneiⁿ na jaaⁿcheⁿ teicantyjaaⁿ, tjaaⁿ cwii joo
matsa̱ꞌntjoom meiⁿ jndyetia ndoꞌ yuu na ñenqueⁿ. Joꞌ joꞌ tyotseineiiⁿ
cwilaꞌcanda̱na ñꞌoom na matsoom. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 36 Ndoꞌ Simón

28 Mañoomꞌ tꞌom ñꞌoom cantyja


  ñequio ncꞌiaaⁿꞌaⁿ tyꞌentyjo̱na naxeⁿꞌ
ꞌnaaⁿꞌ Jesús chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Jesús na cwilꞌueena jom. 37 Jnda̱ na

Galilea. jliuna jom, jluena nnoom:


—Jndye nnꞌaⁿ jeeⁿ cwilꞌuee ꞌu.
Seinꞌmaⁿ Jesús sta̱xeeⁿꞌ Simón Pedro 38 Tsoom nda̱a̱na:

(Mt. 8:14-15; Lc. 4:38-39) —Cjaaya ntꞌomcheⁿ njoom na


29 Ndoꞌ jnda̱ na jluiꞌna watsꞌom, nndyooꞌ cha mati joꞌ nñequiaya
tyꞌena waaꞌ Simón ñꞌeⁿ Andrés, ndi ñꞌoom naya na nndye nnꞌaⁿ. Ee
ñꞌeⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan. 30 Tquiena.
  maxjeⁿ tsꞌiaaⁿwaaꞌ na qui na
Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ sta̱xeeⁿꞌ Simón. jndyo̱oy ̱ a.
Waa cjooꞌ jnduu na matseiconaꞌ 39 Quia joꞌ tyomanoom chaꞌwaa

juu. Mañoomꞌ jlaꞌcandii nnꞌaⁿ Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyoñequiaaⁿ


na wiiꞌ yuscuꞌñeeⁿ. 31 Quia joꞌ
  ñꞌoom naya naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿ
tjantyjaaꞌ Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ, tꞌueeⁿ tsꞌo̱, naⁿꞌñeeⁿ cwii cwii joo. Ndoꞌ
seiweeⁿ juu. Mañoomꞌ ntquiuuñe tyocwjeeⁿꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom
na matseiconaꞌ juu. Mana to̱ꞌ na nnꞌaⁿ.
mandintjom nda̱a̱na.
Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na chuu tycu
Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿwii lepra
(Mt. 8:16-17; Lc. 4:40-41) (Mt. 8:1-4; Lc. 5:12-16)
32 Majuu tmaaⁿꞌñeeⁿ jnda̱ na 40 Tyjeeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
tjacue ñeꞌquioomꞌ, tquieꞌcho nnꞌaⁿ Jesús na chuu tycu lepra. Tcoꞌxtye
nnꞌaⁿwii ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na maleichuu jo nnoom, sꞌaa tyꞌoo, tso:
jndyetia na mꞌaaⁿ Jesús. 33 Manndyo
  —Ta, ntyjii ꞌu nnda̱a̱ nntseinꞌmaⁿꞌ
ndyuendye nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ ja, xeⁿ wajnaⁿꞌ na matyꞌiomnaꞌ.
na tquiena na cweꞌ ꞌndyootsꞌa 41 Jesús tꞌoom na wiꞌ tsꞌoom

wꞌaaꞌñeeⁿ. 34 Xjeⁿꞌñeeⁿ seinꞌmaaⁿ


  tsaⁿꞌñeeⁿ. Seilioom tsꞌo̱o̱ⁿ,
jndye nnꞌaⁿwii chaꞌtso nnom ntycu tyeⁿnquioomꞌm juu. Tsoom nnom:
Marcos 1​, ​2 82

—Maxjeⁿ matyꞌiomnaꞌ na ljoꞌ. meintyjeeꞌ Jesús. Jlaꞌcꞌo̱ⁿna tsuee


Canꞌmaⁿꞌ. na ndiiꞌ tsꞌaⁿwiiꞌ. 5 Quia na ntyꞌiaaꞌ

42 Mantyja tsu tycu lepra. Mana


  Jesús na cwilaꞌyuꞌya nꞌom naⁿꞌñeeⁿ,
ljuuꞌ tjaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaañê. 43 Jnda̱ joꞌ
  tsoom nnom nquii tsꞌaⁿ na wiiꞌ:
jñom Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ, tyeⁿ ñꞌoom —ꞌU jndaaya, jnda̱ seitꞌmaⁿ
tsoom nnom: tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu chaꞌtso jnaⁿꞌ na niom.
44 —Meiⁿcwii ñꞌoom ticatsuꞌ

6 Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ na

nda̱a̱ nnꞌaⁿ chiuu tuii na nꞌmaⁿꞌ. cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés


Sa̱a̱ cjaꞌ, cjaꞌtseicaꞌmo̱ⁿndyuꞌ nnom na teindyuaandye joꞌ joꞌ, jndye
tyee. Ndoꞌ quiaaꞌ quiooꞌ nnoom ñꞌoom tyolaꞌtiuuna naquiiꞌ nꞌomna
na matseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ticueeꞌ nꞌomna Jesús. 7 Jlaꞌneiⁿ

chaꞌxjeⁿ na tyotsa̱ꞌntjom Moisés. Ee cheⁿnquieena naquiiꞌ nꞌomna,


laaꞌtiꞌ nncwjiꞌyuuꞌñenaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ jluena: “Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿chiuu na
na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. luaaꞌ matsoom? Cwa ñꞌoom ntjeiⁿ
45 Sa̱a̱ quia na tja tsaⁿꞌñeeⁿ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
  matseineiiⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee
na tyotseineiiⁿ, tyotsoñꞌeeⁿ chiuu macanda̱ jom nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ
waa na nꞌmaaⁿ. Joꞌ chii mañoomꞌ tsꞌoom jnaaⁿ nnꞌaⁿ.” 8 Ndoꞌ ntyjii

tꞌom ñꞌoom ndiocheⁿ. Cweꞌ joꞌ Jesús na luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna.


seicuꞌnaꞌ na nncjaaquieeꞌ Jesús Tsoom nda̱a̱na:
meiⁿnquia tsjoom ee jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ —¿Chiuu na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ
nncꞌoontyjaaꞌna xeⁿ nliuna jom. Joꞌ ñꞌeⁿndyo̱? 9 ¿Cwaaⁿ ñꞌoom

chii ljooꞌñê yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na tijndeiꞌtinaꞌ na


ndoꞌ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na nntsjo̱o̱ nnom tsaⁿwiiꞌmꞌaaⁿ? ¿Aa
jndye joo jnaⁿna. nchii chaꞌna jnda̱ tsjo̱o̱ nnoom
na matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿꞌaⁿ
Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee na waa? Oo ¿aa nchii jndeiꞌtinaꞌ
(Mt. 9:1-8; Lc. 5:17-26) nquiuꞌyoꞌ na nntsjo̱o̱ na quicantyjaaⁿ,

2 Jnda̱ na teinom cwantindyo


xuee, tueꞌcañoomnndaꞌ Jesús
tsjoom Capernaum. Ndoꞌ teicꞌuaa
catseilcwiiñê tsuee ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ
cjaacaⁿ? 10 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja

na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ


ñꞌoom na jnda̱ tyjeeⁿꞌeⁿ, mꞌaaⁿ waaꞌ cañoomꞌluee nntsjo̱o̱ juu ñꞌoom
cwii tsꞌaⁿ. 2 Jndye nnꞌaⁿ tjomndyena
  na nquiuꞌ ꞌo na jndeiꞌtinaꞌ. Quia
joꞌ joꞌ hasta tileicwiijndeii wꞌaa. joꞌ quia na jnda̱ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ
Meiⁿ cweꞌ ꞌndyootsꞌa tîcanda̱a̱ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na majndeiiticheⁿ ja waa
nlquieꞌcañomna. Ndoꞌ tyoñequiaaⁿ najndo̱ nnom tsjoomnancue na nnda̱a̱
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na. 3 Ndoꞌ  nntseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ.
joꞌ tquieꞌcañom ñequiee nnꞌaⁿ na 11 Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ na

mꞌaaⁿ Jesús. Tquioñꞌomna cwii tsꞌaⁿ ntjeiⁿ ncꞌee:


na ntjeiⁿ ncꞌee. 4 Quia na ntyꞌiaana
  —ꞌU re, matsjo̱oy ̱ a njomꞌ,
na tîcanda̱a̱ nncꞌoontyjaaꞌna na quicantyjaꞌ. Catseilcwiindyuꞌ tsuee
mꞌaaⁿ ee na jeeⁿ tyeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ, ꞌnaⁿꞌ. Cjaꞌtoꞌ waꞌ.
quia joꞌ tyꞌewana xqueⁿ wꞌaa. 12 Ndoꞌ mantyja teicantyja

Jlaꞌcanaaⁿndyena ndyeyu na tsaⁿꞌñeeⁿ, seilcwiiñê tsuee ꞌnaaⁿꞌaⁿ.


83 Marcos 2

Jlueeⁿꞌeⁿ na jndooꞌ chaꞌtsondye —¿Chiuu waayuu na macwaaⁿꞌaⁿ


naⁿꞌñeeⁿ. Jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna na ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom ndoꞌ
luaaꞌ tuii. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱oṉ dye nnom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tyoluena: Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
—Meiⁿjom ndiiꞌ tyoontyꞌiaaya na 17 Jnda̱ na jndii Jesús na luaaꞌ

nluii na luaaꞌ. cwiluena, tsoom nda̱a̱na:


—Nnꞌaⁿ na tiwii titjo̱on ̱ dyena tsꞌaⁿ
Maꞌmaⁿ Jesús Leví na mati jndyu na machꞌee nasei. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na wii,
Mateo tjo̱on
̱ dyena tsaⁿꞌñeeⁿ. Ja nchii na
(Mt. 9:9-13; Lc. 5:27-32) jndyo̱o̱ na nncwaⁿya nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ
13 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, tja Jesús cantyja na matyꞌiomyanaꞌ, ja jndyo̱o̱
cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ ꞌndyoo ndaaluee na nncwaⁿya nnꞌaⁿjnaⁿ.
ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ tyꞌentyjaaꞌna jom.
Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. 14 Cwii xuee

¿Chiuu na tyoolaꞌcwejndoꞌndye nnꞌaⁿ
mawinoom yuu na cwitioom nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús?
tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ gobiernom. (Mt. 9:14-17; Lc. 5:33-39)
Joꞌ joꞌ noomꞌm cwii tsꞌaⁿ na jndyu 18 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
Leví jnda Alfeo. Wacatyeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom na tyoñequiaa Juan tsaⁿ
na macoꞌñoom sꞌom na cwitioom na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ ñequio
nnꞌaⁿ. Tso Jesús nnoom: nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
—Candyoꞌtseijomndyuꞌ ñequio cwilaꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos, mꞌaⁿna
tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya. na cwilaꞌcwejndoꞌndyena cwii xuee.
Ndoꞌ teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ, Ndoꞌ ntꞌomndye joona tyꞌentyjaaꞌna
tjatseijomñe ñꞌeⁿ Jesús. Jesús, taꞌxꞌeena nnoom, jluena:
15 Cwii xuee mꞌaaⁿ Jesús waaꞌ Leví
  —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye mañequiaa Juan cwilaꞌcwejndoꞌndyena
ñꞌeⁿñê. Joꞌ joꞌ wacatyeeⁿ nacañoomꞌ ndoꞌ majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ fariseos, sa̱a̱
meiⁿsa ñequio naⁿꞌñeeⁿ na nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
cwicwaꞌna. Ndoꞌ mati majndye nnꞌaⁿ mañequiaaꞌ, tyoolaꞌcwejndoꞌndyena.
na cwitoꞌnoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ ¿Chiuu na tyoolꞌana?
cwentaaꞌ gobiernom ñequio nnꞌaⁿ 19 Tꞌo̱ Jesús cwii ñꞌoom na cweꞌ

na cwilaꞌtjo̱oṉ dye nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ.


cantyja na nquiu nnꞌaⁿ fariseos, Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:
teindyuaandyena ñꞌeⁿñê. Ee jndye —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye na
nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. 16 Sa̱a̱
  macoco tsꞌaⁿ ¿aa matyꞌiomnaꞌ na
nnꞌaⁿ fariseos ñequio ncꞌiaana na nlaꞌcwejndoꞌndyena yocheⁿ na
cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ndii ñꞌeⁿ tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyena?
quia na ntyꞌiaana na macwaꞌ Jesús Cantyjati xuee na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿndye
ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye naⁿꞌñeeⁿ na cwiwitꞌmaaⁿꞌ na tocoom,
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ñequio ticatsonaꞌ na nlaꞌcwejndoꞌndyena.
nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ 20 Sa̱a̱ manncueꞌntyjo̱ xuee na

gobiernom, taꞌxꞌeena nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nncwjiꞌnaꞌ jom quiiꞌntaaⁿna, quia


cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, jluena: ljoꞌcheⁿ nlaꞌcwejndoꞌndyena.
Marcos 2​, ​3 84

21 Seineiⁿticheⁿ Jesús cwii ñꞌoom ntyooꞌñeeⁿ. Tcwaaⁿꞌaⁿ joonaꞌ ndoꞌ


na tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom mati tquiaaⁿ na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na
xco na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Tsoom: ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ntyooꞌñeeⁿ na
—Tsꞌaⁿ na matseiyo̱ liaa, jnda̱ tquia nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ticatyꞌiomnaꞌ na nncwjaaꞌñê ticwanaaⁿ na nlcwaꞌ meiⁿnquia tsꞌaⁿ,
cwii taⁿꞌ liaa xco na tyootmaⁿ macanda̱ ntyee wanaaⁿ na nlcwaꞌna
na nntseiyo̱o̱ⁿ liaa ntsaa. Ee na juunaꞌ.
ljoꞌ nntsꞌaaⁿ, quia nntmaⁿ liaa 27 Tsoticheⁿ Jesús nda̱a̱na:

tquie quia joꞌ nncjaateii liaa xco, —Tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom xuee
nntyjaañenaꞌ liaa ntsaa, ndoꞌ na nntaꞌjndyee nnꞌaⁿ cha na
cwajndiiti nncꞌiooꞌñenaꞌ liaa nnteijndeiinaꞌ joona, nchii
ntsaaꞌñeeⁿ. 22 Mati tsꞌaⁿ na machꞌee
  seijndaaꞌñê na nntsꞌaanaꞌ xjeⁿ ꞌo
winom tijoom nntioom juunaꞌ tjaⁿ na nnduꞌyoꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ xuee
na jnda̱ teijndyo. Ee xeⁿ na ljoꞌ tseixmaⁿnaꞌ. 28 Joꞌ chii ja

nntsꞌaa tsꞌaⁿ nntꞌiooꞌ tjaⁿꞌñeeⁿ, mana na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ


cwiwiꞌndaaꞌnaꞌ, ndoꞌ mati nlcweꞌ cañoomꞌluee waa na matseixmaⁿya
winom. Joꞌ chii matyꞌiomnaꞌ na na nntsjo̱o̱ ljoꞌ wanaaⁿ na calꞌa nnꞌaⁿ
tsꞌom tjaⁿ xco nncꞌoocuenaꞌ. xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a.

Cwitꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ xuee na Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii


cwitaꞌjndye nnꞌaⁿ cwii tsꞌo̱
(Mt. 12:1-8; Lc. 6:1-5) (Mt. 12:9-14; Lc. 6:6-11)

3
23 Cwii xuee na cwitaꞌjndyee Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tjaquieeꞌ
nnꞌaⁿ judíos, mawinom Jesús yuu Jesús naquiiꞌ watsꞌom. Joꞌ joꞌ
na niom ntjom lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jnda̱ tjateii cwii
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsꞌo̱. 2 Jeeⁿ tyoqueⁿ nnꞌaⁿ fariseos

yocheⁿ na cwiwinomna joꞌ joꞌ, to̱ꞌna cwenta ljoꞌ nntsꞌaaⁿ, aa nntseinꞌmaaⁿ


na cwitꞌiooꞌndyena meiⁿ ndyee tsaⁿꞌñeeⁿ juu xuee na cwitaꞌjndyeena,
xuꞌlqueeⁿ. 24 Ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos
  ee jeeⁿ queeⁿ nꞌomna na nnda̱a̱
jluena nnom Jesús: nlqueⁿna ñꞌoom nacjoomꞌm. 3 Quia joꞌ  

—Queⁿꞌ cwenta naⁿmꞌaⁿꞌ, ¿chiuu tsoom nnom tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii tsꞌo̱:
na cwilꞌana cwii na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ —Quicantyjaꞌ, cwintyjeꞌ xcwe
xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a? quiiꞌntaaⁿ naⁿmꞌaⁿ.
25 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nda̱a̱na:

4 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ

—ꞌO, ¿aa nchii jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ joꞌ joꞌ:


ñꞌoom chiuu sꞌaa David quia na —Ja mawaxꞌa̱ya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, xuee
seitjo̱on
̱ aꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ? Sa̱a̱ na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a ¿aa wanaaⁿ na
tyoolancjooꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. cateijndeii tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ na wiꞌ
Jom tꞌoom na ñejnoomꞌm ndoꞌ mati matjom, oo aa ticateijneiⁿ juu? ¿Aa
nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. 26 Tjaqueⁿꞌeⁿ
  cwjiꞌnꞌmaaⁿñê xꞌiaaⁿꞌaⁿ na ticueꞌ, oo
naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom aa caꞌñeeⁿ na cueꞌ?
ndoꞌ tcaaⁿ tyooꞌ nnom Abiatar Sa̱a̱ joona yacheⁿ jlaꞌcheⁿna.
tyee na cwiluiitquieñe. Jnaaⁿꞌaⁿ 5 Quia joꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ

85 Marcos 3

ndiocheⁿ, seiliooꞌñê ñꞌeⁿndyena. 12 Sa̱a̱Jesús jndeiꞌnaꞌ


Tquiaanaꞌ na chjooꞌ tsꞌoom ee tyotsa̱ꞌntjoom na ticatꞌmo̱o̱ⁿna ꞌñeeⁿ
seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na jeeⁿ quieꞌ nꞌomna. cwiluiiñê.
Tsoom nnom tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ:
—Catseiliuuꞌ tsꞌo̱ꞌ. Maꞌmaⁿ Jesús canchooꞌwe nnꞌaⁿ na
Seiliuu tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ nlaꞌjomndye ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ
mana tcoꞌyanaꞌ jom. 6 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ

(Mt. 10:1-4; Lc. 6:12-16)
fariseos mantyja jluiꞌna, tyoꞌmaⁿna 13 Tjawa Jesús cwii ta, ndoꞌ
ñequio nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes chiuu tqueeⁿꞌñê nnꞌaⁿ na macwjiiꞌñê
nlꞌayoona na nlaꞌcueeꞌna Jesús. cwentaaⁿꞌaⁿ na cꞌoona na mꞌaaⁿ.
14 Tqueeⁿ canchooꞌwendyena

Jndye nnꞌaⁿ tjomndye na nñꞌeeⁿna ñꞌeⁿñê ndoꞌ na


ꞌndyoo ndaaluee njñoom joona na nñeꞌquiana
7 Quia joꞌ tjanndaꞌ Jesús ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
ꞌndyoo ndaaluee ñequio nnꞌaⁿ Matseicajndyunaꞌ joona apóstoles.
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Cwii 15 Tquiaaⁿ cantyja najndeii na

tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ tseixmaaⁿ na nlaꞌxmaⁿna cha nnda̱a̱


na jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Galilea. 8 Ndoꞌ
  nlaꞌnꞌmaaⁿna nnꞌaⁿ ndoꞌ nnda̱a̱
mati ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyondyena nntjeiiꞌna jndyetia naquiiꞌ nꞌom
cantyja ꞌnaaⁿ jndye nnom nnꞌaⁿ. 16 Nmeiiⁿ ncuee nchooꞌwe

tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tyochꞌeeⁿ. Quia nnꞌaⁿ na tjeiiꞌñe Jesús cwentaaⁿꞌaⁿ:


joꞌ jndyendyena jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Simón, tsaⁿ na seicajñoom Pedro,
Judea ñequio tsjoom Jerusalén, 17 Jacobo ñequio tyjeeⁿ Juan,

ñequio ndyuaa Idumea, ñequio ntseinda Zebedeo, joona seicajñoom


xndyaaꞌ jndaa Jordán, ndoꞌ ñequio Boanerges, ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ
ndiocheⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. na jeeⁿ chona ndyueena, 18 Andrés,  

Tyꞌentyjaaꞌna jom. 9 Joꞌ chii


  Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás,
sa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye Jacobo jnda Alfeo, Tadeo, Simón,
ñꞌeⁿñê na calaꞌjndaaꞌndyena cwii tsaⁿ na matiiꞌñe ñꞌoom ñꞌeⁿ tmaaⁿꞌ
wꞌaandaa chjoo na nleilꞌueeꞌñê nnꞌaⁿ cananista. 19 Ndoꞌ ñꞌeⁿ Judas

cha tintsꞌaanaꞌ na ꞌoontquieena Iscariote, tsꞌaⁿ na tquiaa cwenta


jom ee tyeeⁿ na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ Jesús.
mꞌaⁿ nacañomꞌm. 10 Ee ncꞌe na jnda̱

seinꞌmaaⁿ jndyendye nnꞌaⁿ, joꞌ chii Cwilueyoona na Jesús


chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na ndicwaⁿ tsaⁿjndiitquiee matseixmaaⁿ
chona ntycu, tyolaꞌcantoꞌndyena (Mt. 12:22-32; Lc. 11:14-23; 12:10)
nacañomꞌm na ñeꞌnquioꞌna jom cha 20 Jnda̱ joꞌ tja Jesús yuu na
nnꞌmaaⁿna. 11 Ndoꞌ jndyetia na mꞌaⁿ
  macꞌeeⁿ, ndi ñꞌeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ
naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, meiⁿyuucheⁿ na tjomndyenndaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
ntyꞌiaana jom, lꞌana naquiiꞌ nꞌom yuu na mꞌaaⁿ hasta tileinquiaanaꞌ
naⁿꞌñeeⁿ na cataꞌna cantyena jo na nlcwaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ
nnoom. Tyolaꞌxuaana, tyoluena: ñꞌeⁿñê. 21 Jnda̱ na jndye nnꞌaaⁿꞌ

—ꞌU cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nqueⁿ na luaaꞌ matjoom, tyꞌecꞌomna


Marcos 3​, ​4 86

jom na jndeiꞌnaꞌ ee cwilue nnꞌaⁿ na wiꞌ na ntjeiⁿnaꞌ na cwiluena.


jnda̱ seintjeiⁿnaꞌ jom. 29 Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na

22 Ntꞌom nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii


  matsoyuu na cwiluii tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya
na tqueⁿ Moisés na jnaⁿ Jerusalén, cweꞌ cantyja najndeii tsaⁿjndii,
tyoluena: tsaⁿꞌñeeⁿ matseineiiⁿ ñꞌoom ntjeiⁿ
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ nacjooꞌ Espíritu Santo. Ndoꞌ na ljoꞌ
Beelzebú, juu tsaⁿjndiitquiee. Ncꞌe tijoom nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
najndeii na matseixmaⁿ, joꞌ na tsaⁿꞌñeeⁿ. Jnaⁿwaaꞌ tijoom
macwjeeⁿꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom cantycwiinaꞌ.
nnꞌaⁿ. 30 Luaaꞌ tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ na

23 Tqueeⁿꞌñe Jesús naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ


  cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Ee
seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱na. joona tyoluena na jom tseixmaaⁿ
Tsoom: tsaⁿjndiitquiee.
—¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na nquii
Satanás mawjaⁿ nacjooꞌ nqueⁿ Jesús, tquie ntyjeeⁿ na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ
na macwjeeⁿꞌeⁿ jndyetia ñequio tsoñeeⁿ
ntyjenaⁿjndiiñê naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ? (Mt. 12:46-50; Lc. 8:19-21)
24 Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii gobiernom na

31 Tquiecañom ntyjee Jesús ñequio
cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ntꞌom tsoñeeⁿ yuu na mꞌaaⁿ sa̱a̱ chꞌeⁿ
cwiꞌoo nacjoomꞌm ndoꞌ ntꞌom ljooꞌndyena ncꞌe na jeeⁿ tyeeⁿ mꞌaⁿ
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsaⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ. Cweꞌ jlaꞌcwanomna ñꞌoom na
xocaljooꞌñetyeeⁿ tsꞌiaaⁿ. 25 Ndoꞌ
  calueeⁿꞌeⁿ chꞌeⁿ. 32 Joꞌ chii nnꞌaⁿ na

mati nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwii wꞌaa xeⁿ meindyuaandye nacañomꞌm jluena


cwilaꞌntjaꞌndyena, xocꞌomna na nnoom:
ñeꞌnaaⁿꞌ, maxjeⁿ nntꞌoomꞌndyena. —Aa ndiꞌ, jnda̱ tyjeeꞌ tsoꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ
26 Ndoꞌ majoꞌti cantyja ꞌnaaⁿꞌ
  ndyentyꞌiuꞌ. Mꞌaⁿna chꞌeⁿ, cwilꞌueena ꞌu.
Satanás, xeⁿ na matseiweñê nacjooꞌ 33 Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na tsoom:

ntyjenaⁿjndiiñê quia joꞌ xocaljotyeⁿ —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌñeeⁿ


cantyja najneiⁿ na matsa̱ꞌntjoom cwiluiiñe tsondyo̱ ndoꞌ ndyentyjo̱.
joona. Ee xeⁿ na luaaꞌ machꞌeeⁿ, 34 Jnda̱ chii ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndiocheⁿ

quia joꞌ matseintycwiiñe cheⁿnqueⁿ. nda̱a̱ nnꞌaⁿ na meindyuaandye


27 ’Tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ na cweꞌ
  nacañomꞌm, tsoom nda̱a̱na:
nncjaaquieeꞌto waaꞌ tsꞌaⁿ na jeeⁿ —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ncjoꞌyoꞌ
jndeii na nncwjiꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ cwiluiindyoꞌ tsondyo̱ ñequio
xeⁿ nntseityeⁿjñeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quia ndyentyjo̱. 35 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ

ljoꞌcheⁿ nnda̱a̱ nncwjiꞌñꞌeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. tsꞌaⁿ na machꞌee yuu na lꞌue tsꞌom


Maluaaꞌ matseijomnaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñe
quia macwjiiꞌa naⁿjndii ñꞌeⁿ jndyetia tiꞌtyjo̱, ndoꞌ nomtyjo̱, ndoꞌ tsondyo̱.
naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ.
28 ’Mayuuꞌcheⁿ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱

Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo
nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom (Mt. 13:1-9; Lc. 8:4-8)
chaꞌtso nnom na cwilaꞌtjo̱on
nnꞌaⁿ ñequio meiⁿnquia ñꞌoom
̱ dye
4 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tquieꞌcañom
cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye
87 Marcos 4

na mꞌaaⁿ Jesús ꞌndyoo ndaaluee. ndoꞌ ñequio ntꞌom nnꞌaⁿ na mati


To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Ndoꞌ cwicañꞌeeⁿtyeⁿ ñꞌeⁿñê, taꞌxꞌeena
jeeⁿ ndyaꞌ tyolaꞌcantoꞌndyena ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌñeeⁿ.
nacañomꞌm. Joꞌ chii tjacuo̱o̱ⁿ tsꞌom 11 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na:

wꞌaandaa chjoo na meintyjeꞌcheⁿnaꞌ —Mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌo


tsꞌom ndaaluee. Tjacjom tsꞌomnaꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na tyooliu
ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ljooꞌndyena nnꞌaⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjoom.
ꞌndyoowiꞌ ndaaluee tyuaatcwii. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na tyoolaꞌjomndye
2 Jndye ñꞌoom tjañoomꞌ teilꞌueeꞌñê na
  ñꞌeⁿndyo̱, ñenquiiꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ
tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Tueꞌcañoomnaꞌ matseina̱ⁿya nda̱a̱na. 12 Joꞌ chii

na tsoom ñꞌoomwaa: machꞌeenaꞌ na mayuuꞌcheⁿ meiiⁿ


3 —Candyeꞌyoꞌ ñꞌoomwaa:
  na jndye ndiiꞌ nndyena ñꞌoom na
Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, tjacjoomꞌm lqueeⁿ mañequiaya, sa̱a̱ xocalaꞌno̱ⁿꞌna. Ndoꞌ
trigo. 4 Ndoꞌ yocheⁿ na majoomꞌm
  meiiⁿ na jndye ndiiꞌ nntyꞌiaana
lqueeⁿꞌñee, ntꞌom tquiaa tsꞌom nato. tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa sa̱a̱ tixoqueⁿna
Ndoꞌ tquie cantsaa, tcwaꞌyoꞌ joonaꞌ. cwenta. Ee cwilꞌayana na nmeiiⁿꞌ
5 Ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ tyuaa na jeeⁿ
  cha tilcweꞌ nꞌomna, tintseitꞌmaⁿ
ljo̱ꞌ yuu na tita mꞌaaⁿ tsꞌo. Lqueeⁿꞌñeeⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿna.
tyuaaꞌ tꞌoomnaꞌ ee tita tionaꞌ tsꞌo. 6 Sa̱a̱  

na jeeⁿ jmeiⁿꞌ tyontyꞌiaaꞌ ñeꞌquioomꞌ, Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ


tꞌuaanaꞌ. Tjacaaⁿnaꞌ ee na tinjoom lqueeⁿ trigo
tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ. 7 Ntꞌom lqueeⁿ

(Mt. 13:18-23; Lc. 8:11-15)
tquiaanaꞌ yuu na meintyjeeꞌ ndaꞌ 13 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:
lꞌo̱o̱ nioom. Tyuaaꞌti tjawindye lꞌo̱o̱ —¿Aa maxjeⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
nioomꞌñeeⁿ, tco̱ꞌnaꞌ ntjom, ncꞌe naljoꞌ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ? ¿Chiuu nlꞌaa
tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ tueꞌ lꞌa lqueeⁿꞌñeeⁿ. 8 Sa̱a̱   na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ ñꞌoom
ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na ya tsꞌo. tjañoomꞌ? 14 Juu tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ

Tꞌoomnaꞌ, tyꞌewijnda̱naꞌ, jndye lqueeⁿ lqueeⁿ trigo, joꞌ tsꞌaⁿ na mañequiaa


tueꞌ. Ntꞌom tjeiꞌnaꞌ cwii xuu waljooꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 15 Lqueeⁿ na

yom tsꞌoom lqueeⁿ trigo na cwii tquiaa tsꞌom nato, joꞌ nnꞌaⁿ na
tsꞌoom lqueeⁿ tjacjuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
ntꞌom tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe na mañequiaa tsꞌaⁿ, sa̱a̱ mantyja
cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjoomꞌm. Ndoꞌ macwjiꞌ Satanás ñꞌoomꞌñeeⁿ naquiiꞌ
ntꞌom tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu na cwii nꞌomna. 16 Ndoꞌ lqueeⁿ na tquiaa

tsꞌoom lqueeⁿ na tjacjoomꞌm. yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ tyuaa, joꞌ nnꞌaⁿ na


9 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na:
  ya cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
—ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom Neiiⁿna cwitoꞌñoomna juunaꞌ. 17 Sa̱a̱ 

luaꞌqui na nndii, candii. tiyo cwindyena ee matseijomnaꞌ


joona chaꞌna jnda̱ lqueeⁿꞌñeeⁿ na
Luaa tsꞌiaaⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ. Ndoꞌ
(Mt. 13:10-17; Lc. 8:9-10) quia na macoꞌwiꞌnaꞌ joona oo
10 Jnda̱
na tjuꞌnaꞌ na ñenquii Jesús cwilaꞌwjee nnꞌaⁿ joona ncꞌe na
ñequio nnꞌaⁿ canchooꞌwendye cwilaꞌyuꞌna, mantyja cwiꞌndyena.
Marcos 4 88

18 Lqueeⁿ na tquiaa naquiiꞌ lꞌo̱o̱ cwii cwii ñꞌoom wjaañoomꞌ na


nioom, joꞌ nnꞌaⁿ na ya Cwindye matseina̱ⁿya jeꞌ maxjeⁿ nncueꞌntyjo̱
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 19 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ
  na nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ meiⁿnquiayuucheⁿ.
jeeⁿ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna chiuu cwii 23 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom

ꞌoomꞌaⁿtina. Maquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ luaꞌqui na nndii, candii.


joona na ñeꞌcwityandyena, ndoꞌ 24 Ndoꞌ mati tsoom nda̱a̱na:

jeeⁿ cwilaꞌqueeⁿ nꞌomna na —Queⁿꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿ


ñeꞌcaleiꞌchona chaꞌtso nnom ꞌnaⁿ. ñꞌoommeiⁿꞌ na cwindyeꞌyoꞌ. Ee
Chaꞌtso nmeiⁿꞌ matseicatsuunaꞌ chaꞌxjeⁿ na cwiqueⁿndyoꞌ na
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌomna. cwindyeꞌyoꞌ, malaaꞌtiꞌ nñequiaa
Joꞌ chii tileicanaⁿjndeiinaꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ
nlꞌana yuu na cjaweeꞌ ntyjii nntsꞌaaⁿ na nntsaalaꞌno̱ⁿꞌtiꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Sa̱a̱ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na
  ncꞌe na cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta. 25 Ee  

ya cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mayuuꞌ


Cwilaꞌljona juunaꞌ naquiiꞌ nꞌomna. matseiljo ñꞌoomya naquiiꞌ tsꞌom,
Cwiqueⁿndyena na cwilꞌana yuu mꞌmo̱o̱ⁿtya̱ya nnom. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ
na ya. Matseijomnaꞌ joona chaꞌna na ticatseiljo ñꞌoomya naquiiꞌ
lqueeⁿ na tquiaa yuu na jeeⁿ ya tsꞌom, tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ cweꞌ
tsꞌo. Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo cantyjati chjoowiꞌ
cantyja ꞌnaaⁿna chaꞌna cwii ñꞌoom na mantyjiityeeⁿ.
tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ
cwii xuu waljooꞌ yom tsꞌoom. Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja
Ndoꞌ ntꞌomndyena matseijomnaꞌ na ꞌoowijnda̱ lqueeⁿ trigo
chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na 26 Mati tsonndaꞌ Jesús nda̱a̱na:
tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe. Ndoꞌ —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ntꞌomndye naⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ matseijomnaꞌ chaꞌxjeⁿ na cwiluii
joona chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ quia na majuꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo
na tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu. nomtyuaa. 27 Jnda̱ na tjoomꞌm

lqueeⁿ wjaⁿ. Nntsom, nneiⁿncooñê,


Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ mmaaⁿñê, cweꞌ laaꞌtiꞌ cwiwinom
xjocanti jndye xuee, jndye tsjom.
(Lc. 8:16-18) Ndoꞌ lqueeⁿꞌñeeⁿ nncꞌoomnaꞌ,
21 Jnda̱joꞌ seineiⁿtyeeⁿcheⁿ wjaawindyenaꞌ sa̱a̱ tsaⁿꞌñeeⁿ
nda̱a̱na: ticatseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ chiuu cwiluiiyuu
—¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na na cwiꞌoowijnda̱naꞌ. 28 Ee tyuaa

nntseicwꞌaa tsꞌaⁿ xjocanti ndoꞌ ticaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na nnteijndeii


nncwjaaꞌñeyom juunaꞌ nacjeeꞌ na nncꞌoom ntjom. Najndyee
tsꞌoom maquila, oo na nlcoomꞌm cwiꞌoom jnda̱, ndoꞌ ꞌoowindyenaꞌ.
juunaꞌ nacjeeꞌ jnduu? ¿Aa nchii Ndoꞌ cwiwaaꞌ xuꞌlqueeⁿ. Jnda̱ joꞌ
ndye nntseintyjaaⁿ juunaꞌ? macwjaaꞌñenaꞌ nꞌom lqueeⁿ. 29 Ndoꞌ  

22 Chaꞌtso na matsꞌaa jeꞌ na ticaliu


  quia na jnda̱ tmaⁿ lqueeⁿ, ꞌoocatyje
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, mancjoꞌyoꞌ nnꞌaⁿ joonaꞌ ee na jnda̱ tueꞌntyjo̱
nlacano̱o̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱na. Ndoꞌ xjeⁿ na nno̱ⁿnaꞌ.
89 Marcos 4​, ​5

36 Quia joꞌ ꞌndyena nnꞌaⁿ na


Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ jndyendye. Tuo̱na tsꞌom wꞌaandaa
mostaza na maxjeⁿ njom Jesús. Tyꞌeñꞌomna
(Mt. 13:31-32; Lc. 13:18-19) jom. Mati tyꞌelaꞌjomndye ntꞌomcheⁿ
30 Ndoꞌ mati tsoom: lꞌaandaa. 37 Xjeⁿꞌñeeⁿ jndeii tioo

—Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jndye nnom ndaaluee tyontquienaꞌ


¿ljoꞌ ñꞌeⁿ matseijomnaꞌ? Ndoꞌ nmo̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa hasta
¿ljoꞌ ñꞌeⁿ nlajo̱o̱ⁿꞌa na mꞌmo̱ⁿnaꞌ wjaatooꞌnaꞌ wjaatiomnaꞌ ndaatioo.
chiuu jaawitꞌmaⁿ cantyja na 38 Sa̱a̱ nquii Jesús watsom jo tsꞌaaⁿ

matsa̱ꞌntjoom? 31 Matseijomnaꞌ
  wꞌaandaa, wantyeeⁿ cwii liaa ndyaa.
chaꞌna cwii lqueeⁿ mostaza na Joona jlaꞌnlcwina jom, jluena
nnomꞌ tsꞌaⁿ. Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ lqueeⁿ nnoom:
na cachjooti na cwinom nnꞌaⁿ. —ꞌU Maestro, ¿aa maxjeⁿ tjaa na
32 Jnda̱ na jnomꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿꞌñeeⁿ
  cochꞌeenaꞌ ꞌu meiiⁿ na nncwja̱ay ̱ a?
cwiꞌoomnaꞌ, wjaawindyenaꞌ, 39 Quia joꞌ teicantyja Jesús,

mawinomꞌnaꞌ chaꞌtso ntjom seitiaaⁿꞌaⁿ jndye. Seineiiⁿ nnom


na tiquiwindye. Cwileitanaꞌ ndaaluee, tsoom:
hasta cantsaa na cwiꞌoontyja —Cuacheeⁿ, cjameiⁿntyjeꞌ.
cwitaꞌjndyeeyoꞌ ncwaⁿꞌ lꞌo̱ Quia joꞌ teicheⁿ jndye ndoꞌ su
tsꞌoomꞌñeeⁿ. sꞌaanaꞌ nnom ndaaluee. 40 Ndoꞌ  

tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye


Ñequiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ seineiⁿ ñꞌeⁿñê:
Jesús quia tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. —¿Chiuu na jeeⁿcheⁿ tyueꞌyoꞌ?
(Mt. 13:34-35) ¿Aa maxjeⁿ tjo̱o̱cheⁿ na nlayuꞌya
33 Jndye ntꞌomcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ?
teilꞌueeꞌñe Jesús quia tyotseineiiⁿ 41 Sa̱a̱ joona yacheⁿ tyocatyuena.

nda̱a̱ tmaaⁿꞌ naⁿꞌneeⁿ, cantyjati na Tyoluena nda̱a̱ ntyjeena:


nnda̱a̱ nlaꞌno̱ⁿꞌna. 34 Chaꞌtso ñꞌoom
  —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ?
na tyotseineiiⁿ nda̱a̱na, ñenquiiꞌcheⁿ Jndaꞌjom meiiⁿ jndye, meiiⁿ
ñꞌoom tjañoomꞌ. Ndoꞌ jnda̱nquia ndaaluee cwilaꞌcanda̱naꞌ ñꞌoom na
quia na tjuꞌnaꞌ na ñenqueⁿ ñequio matsa̱ꞌntjoom.
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, quia
joꞌ seineiⁿndyeyoom ñꞌoomꞌñeeⁿ Tsꞌaⁿ Gadara na maleiñꞌoom jndyetia
nda̱a̱na. (Mt. 8:28-34; Lc. 8:26-39)

Seicheⁿ Jesús jndye ñꞌeⁿ nmo̱ⁿ


ndaaluee
5 Tquiena xndyaaꞌ ndaaluee,
ndyuaa Gadara. 2 Quia na

jluiꞌ Jesús tsꞌom wꞌaandaa mantyja


(Mt. 8:23-27; Lc. 8:22-25) jnaⁿ cwii tsꞌaⁿ watsꞌomtyueꞌ na
35 Mañejuu xueeꞌñeeⁿ quia na mꞌaaⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom.
jnda̱ tmaaⁿ, tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na Jndyocatjomñe Jesús. 3 Ñequiiꞌ

cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: macꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ yuu niom ndeiꞌluaa.


—Cjaaya xndyaaꞌ ndaaluee, Ndoꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ taticanda̱a̱
ntyjawaꞌñeⁿ. nntseityeⁿ jom, meiiⁿ ñꞌeⁿ lꞌuaancjo.
Marcos 5 90

4 Ee jndye ndiiꞌ jnda̱ ñejlaꞌtyeⁿ nnꞌaⁿ ꞌndyoo ndaaluee. Mana nchjeeñenaꞌ
ncꞌeeⁿ ñequio lꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ lꞌuaancjo. jooyoꞌ quiiꞌ ndaa. Ndoꞌ tmaaⁿꞌ
Sa̱a̱ jom tyocꞌiooꞌñê lꞌuaancjoꞌñeeⁿ calcuꞌñeeⁿ tueeꞌ chaꞌna we meiⁿ
nchꞌu nchꞌu ntaⁿꞌ. Tjaa meiⁿ cwii jooyoꞌ.
tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlqueⁿ xjeⁿ jom. 14 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na tyojndooꞌ calcu

5 Naxuee, natsjom ñequiiꞌcheⁿ


  jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌelaꞌcandiina nnꞌaⁿ
tyomanoom quiiꞌntaaⁿ ndeiꞌluaa quiiꞌ tsjoom ndoꞌ jo jnda̱a̱ na luaaꞌ
ndoꞌ quiiꞌ jnda̱a.̱ Matseixuaⁿ jndeii tuii. Jluiꞌ nnꞌaⁿ, tquiocantyꞌiaana
ndoꞌ matseiquieeꞌñe cheⁿnqueⁿ chiuu waa na tuii. 15 Tquiena na

ñequio ljo̱ꞌ. 6 Quia na ntyꞌiaaꞌtquiaaⁿ


  mꞌaaⁿ Jesús. Jliuna tsꞌaⁿ na jeeⁿ
Jesús, jndyoleinoom, tjantyjaaⁿꞌaⁿ cwajndii ñetjom, jnda̱ macweⁿ liaa
tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom. 7-8 To̱ꞌ
  ndoꞌ jnda̱ tcoꞌyañꞌeⁿnaꞌ jom. Jeeⁿ
Jesús na matseineiⁿ nnom jndyetia, ndyaꞌ seicatyꞌuenaꞌ joona. 16 Ndoꞌ

tsoom: nnꞌaⁿ na ntyꞌiaanda̱a̱ chiuu waa na


—ꞌU jndyetia, caluiꞌ naquiiꞌ tsꞌom tuii, tcuu tcuu jlaꞌneiⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. na tquiocantyꞌiaa. Jlaꞌcandiina
Joꞌ chii tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ. Jndeii seineiⁿ chiuu waa na nꞌmaⁿ tsꞌaⁿ na
tso: ñejleiñꞌoom jndyetia ndoꞌ chiuu na
—¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja, ꞌu Jesús tjoom calcuꞌñeeⁿ. 17 Quia joꞌ chaꞌtso

na cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnꞌaⁿ to̱ꞌna na tyotaⁿna nnom Jesús


mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ? Ñequio xueeꞌ na calueeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjoomna.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matsꞌaa tyꞌoo njomꞌ na 18 Xjeⁿ na majaacuo̱nnaⁿꞌaⁿ tsꞌom

tilcoꞌwiꞌ ja. wꞌaandaa, tjatseicandyooꞌñe juu


9 Ndoꞌ taxꞌee Jesús ꞌndyoo
  tsꞌaⁿ na ñeseixmaⁿ jndyetia naquiiꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ, tsoom: tsꞌom, macaⁿ na wjaa ñꞌeⁿñê. 19 Sa̱a̱ 

—¿Chiuu jndyuꞌ? Jesús ticwancueⁿꞌeⁿ. Tsoom nnom


Tꞌo̱ jndyetia, tso: tsaⁿꞌñeeⁿ:
—Ja jndyuya Jndye Meiⁿ, ee na —Cjaꞌlcweꞌ waꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿꞌ. Catsuꞌ
jndye meiⁿ caya. nda̱a̱na cwanti na jeeⁿ tꞌmaⁿ naya na
10 Quia joꞌ jndye tyꞌoo tyochꞌee
  sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyuꞌ, ndoꞌ chiuu
tsaⁿꞌñeeⁿ na tincwjiꞌ Jesús joo na tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom ꞌu.
jndyetia ndyuaaꞌñeeⁿ. 11 Ndoꞌ joꞌ joꞌ

20 Quia joꞌ tja tsaⁿꞌñeeⁿ ndyuaa na

nndyooꞌ waa cwii ta yuu na mꞌaaⁿ mꞌaⁿ njoom Decápolis. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na


cwii tmaaⁿꞌ calcu na cwicwaꞌ. 12 Joo  tyotseicañeeⁿ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
jndyetiaꞌñeeⁿ tyolꞌana tyꞌoo nnom naya na sꞌaa Jesús ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ
Jesús, jluena: chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ jeeⁿ
—Cweꞌ na cajñomꞌ jâ yuu na mꞌaⁿ tjaweeꞌ nꞌomna.
calcu. Quiaaꞌ ñꞌomꞌ na nncuo̱oy ̱ â
naquiiꞌ nꞌom jooyoꞌ. Yuscuchjoo jnda Jairo ndoꞌ yuscu na
13 Quia joꞌ tquiaa Jesús ñꞌoomꞌm

tyenquiuuꞌ liaaꞌ Jesús
na ljoꞌ calꞌana. Joꞌ chii jluiꞌna, (Mt. 9:18-26; Lc. 8:40-56)
tyꞌequieꞌna naquiiꞌ nꞌom calcuꞌñeeⁿ. 21 TeixndyaañenndaꞌJesús
Jleinomyoꞌ, teityuꞌyoꞌ yuu na ntyꞌa ndaaluee ñequio wꞌaandaa. Quia na
91 Marcos 5

tueⁿꞌeⁿ mantyja tyꞌentyjaaꞌ cwiicheⁿ xocanda̱a̱ nlꞌuuyâ ꞌñeeⁿ tyenquiuuꞌ


cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ jom. 22 Cwii tsꞌaⁿ
  liaꞌ.
na jndyu Jairo na cwiluiitquieñe 32 Sa̱a̱ mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndiocheⁿ

cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ nacañomꞌm cha nljeiiⁿ ꞌñeeⁿ juu
judíos, tyjeꞌcañoom tsaⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ. tyenquiuuꞌ liaⁿꞌaⁿ. 33 Ndoꞌ juu

Quia na ljeiiⁿ Jesús, tcoomꞌm xtyeeⁿ yuscuꞌñeeⁿ, jeeⁿ cwiteiñê na


jo nnom. 23 Sꞌaaⁿ tyꞌoo, tsoom:
  macatyꞌueeⁿ ee na ntyjiicheeⁿ na
—Nomjndaaya mañeꞌcueeⁿꞌeⁿ. ¿Aa jom jnda̱ tcoꞌyanaꞌ. Seicandyooꞌñê,
tijoom nntsaꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom Jesús.
nncjaꞌ, cjaꞌcatiooꞌ lꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm Tjeiꞌyuuꞌñê na jom tyenquioomꞌm.
cha na nnꞌmaaⁿ na nncwandoꞌtyeeⁿ? 34 Tso Jesús nnoom:

24 Ndoꞌ tja Jesús ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.


  —ꞌU nomjndaaya, ncꞌe na
Mati jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ matseiꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ na jnda̱
tyꞌentyjo̱, joꞌ chii sꞌaanaꞌ na jeeⁿ nꞌmaⁿꞌ. Jnda̱ jndyaandyuꞌ tycu na
tyeeⁿ wjaⁿ. 25 Ndoꞌ na quiiꞌntaaⁿ
  ñetjomꞌ. Cjaꞌtoꞌ waꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom cjaa
naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ cwii yuscu na jeeⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ.
nioom wiiꞌ na jnda̱ canchooꞌwe chu 35 Yocheⁿ na ndicwaⁿ matseineiⁿ

na tyoojaameintyjeeꞌ na cwicaa Jesús nnom yuscuꞌñeeⁿ,


nioomꞌm. 26 Jeeⁿ wiꞌ ñetjoom
  tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jnaⁿ waaꞌ
na jndye nnom nasei tyolꞌa Jairo, juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe
nnꞌaⁿ jom. Ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Jluena
jnda̱ seicatsoom. Sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ na nnoom:
teijndeiinaꞌ jom, yacheⁿ nioomti —Jnda̱ tueꞌ nomjndaꞌ. ¿Ljoꞌ
matjoom. 27 Jnda̱ ñejñeeⁿ ñꞌoom
  nntsaꞌ na cwimatseicachjuuꞌtiꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, joꞌ chii Maestromꞌaaⁿꞌ?
tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ 36 Sꞌaa Jesús ndooꞌ ticañeeⁿ ñꞌoom

ndoꞌ tyenquioomꞌm liaaꞌ. 28 Ee na   na jlue naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nnom tsꞌaⁿ


jnda̱ seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Xeⁿ na cwiluiitquieñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cweꞌ na nnda̱a̱ nñequiuuꞌa liaⁿꞌaⁿ, watsꞌom:
quia joꞌ nnꞌmaⁿya.” 29 Ndoꞌ jnda̱
  —Tintyꞌueꞌ. Macanda̱ na catseiyuꞌ
na tyenquioomꞌm, mantyja ta̱aꞌ̱ . ñꞌeⁿndyo̱ ja.
Ntyjiicheeⁿ na jnda̱ nꞌmaaⁿ tycu na 37 Meiⁿ tatinquiaaⁿ na

weeⁿꞌeⁿ. 30 Sa̱a̱ Jesús seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na


  nncꞌoolaꞌjomndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ
nꞌmaⁿ cwii tsꞌaⁿ ñequio najndeii ñꞌeⁿñê na wjaⁿ waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ.
na matseixmaaⁿ. Quia joꞌ taqueeⁿ, Macanda̱ tjañꞌoom Pedro, ñequio
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Jacobo ñꞌeⁿ Juan, tyjee Jacoboꞌñeeⁿ.
Taxꞌeeñê nda̱a̱na: 38 Jnda̱ na tquiena waaꞌ tsꞌaⁿ na

—¿ꞌÑeeⁿ cwii ꞌo tyenquiuuꞌ liaya? cwiluiitquieñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ


31 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
  watsꞌom, jndyena na jeeⁿ cꞌuaa
jluena nnoom: camꞌaⁿ nnꞌaⁿ najndeii cwilaꞌxuaa na
—Jeeⁿ ꞌu Ta, jeeⁿ tyeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ cwityuee. 39 Jnda̱ na tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ

nacañomꞌ. Ndoꞌ na mawaxeꞌ nda̱ay ̱ â, wꞌaa, tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:


Marcos 5​, ​6 92

—¿Chiuu na jeeⁿ cꞌuaa mꞌaⁿꞌyoꞌ tiquintyꞌiaaya? 3 Ndoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ,


na cwityueeꞌyoꞌ? Yuscuchjoomꞌaaⁿꞌ ¿aa nchii cweꞌ tsꞌaⁿ na macuuñe


nchii na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. Cweꞌ na nꞌoom? ¿Aa tiyuuꞌ na jom jnda
watsom. María? Ndoꞌ ntyjeeⁿ, ¿aa nchii
40 Sa̱a̱ joona cweꞌ cwincona
  Jacobo ñequio José ndoꞌ Judas
jom. Quia joꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ chaꞌtsondye ñequio Simón? Ndoꞌ mati yolcu
naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ. Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom ntyjeeⁿ mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿya.
tsotye yuscuchjoo ñꞌeⁿ tsondyee, Joꞌ chii tꞌomna na tineiiⁿna jom.
mati ndyee naⁿꞌñeeⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. 4 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na:

Tyꞌequieꞌna na mꞌaaⁿ tsꞌoo chjoo. —Majndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na


41 Tꞌueeⁿ tsꞌo̱ tsꞌoo chjoo. Tsoom
  cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye profeta. Sa̱a̱
nnom: macanda̱ nnꞌaⁿ ndyuaaⁿꞌaⁿ ñequio
—Talita, cumi. (Ñꞌoomwaaꞌ nnꞌaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ
matsonaꞌ: ꞌU leii, matsjo̱o̱ njomꞌ, tixocalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom.
quicantyjaꞌ.) 5 Macweꞌ joꞌ tjaaꞌnaⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ

42 Mañoomꞌ teicantyja
  na sꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿna. Macanda̱
yuscuchjooꞌñeeⁿ. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoo cwantindye
manoom ee tsꞌaⁿ na canchooꞌwe nnꞌaⁿwii na seinꞌmaaⁿ joona. 6 Ndoꞌ  

chuuꞌ jom. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ sꞌaanaꞌ na jeeⁿ jnda ntyjeeⁿ na
mañoomꞌ tquiaanaꞌ na jeeⁿ tjaweeꞌ tileicaꞌlaꞌyuꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii
nꞌomna, hasta tyueneiiⁿna. 43 Quia   tjawinoom njoom nchꞌu na nndyooꞌ
joꞌ Jesús seicoomꞌm ndyueena na tsjomꞌm. Tyoꞌmo̱ⁿtyeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ ljoꞌ
tuii. Ndoꞌ tsoom na quiana na Majñom Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye
nlcwaꞌ yuscuchjooꞌñeeⁿ. (Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6)
7 Quia joꞌ tꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ canchooꞌwe
Tja Jesús tsjoom Nazaret na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tquiaaⁿ
(Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30) najndeii na tseixmaaⁿ na

6 Jluiꞌ Jesús tsjoomꞌñeeⁿ,


tjalcweeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjomꞌm.
Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
nlaꞌxmaⁿna cha nnda̱a̱ nntjeiiꞌna
jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ
to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na majñoom we wendyena
ñꞌeⁿñê tyꞌena ñꞌeⁿñê. 2 Quia na tueeꞌ
  tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 8 Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom

xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos, na meiⁿcwii ꞌnaⁿ ticꞌooñꞌomna


tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ watsꞌom nato, meiⁿ chetsjaꞌ, meiⁿ tyooꞌ, meiⁿ
ꞌnaaⁿna, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. tsjo̱ꞌñjeeⁿ. Macanda̱ tsꞌoom lꞌeii
Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoom wanaaⁿ na nncꞌooñꞌomna, 9 ñequio  

na tyoñequiaaⁿ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. lcoom na ñjoomna. Ndoꞌ manda̱


Jluena: liaa na cweeꞌna na cwiꞌoona. 10 Mati  

—¿Yuu chuu tsaⁿmꞌaaⁿ chaꞌtso tsoom nda̱a̱na:


ñꞌoommeiⁿꞌ na jeeⁿ yanaꞌ? Ndoꞌ —Meiⁿyuucheⁿ waaꞌ tsꞌaⁿ na
¿yuu jnaⁿ na jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom? nntsquieꞌyoꞌ, caljooꞌndyoꞌ joꞌ joꞌ
¿Chiuu waayuu na jeeⁿ jndye hasta xjeⁿ na nluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ.
nnom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ machꞌeeⁿ na 11 Sa̱a̱ xeⁿ nntsquieꞌyoꞌ cwii tsjoom

93 Marcos 6

na tiñeꞌcatoꞌñoom nnꞌaⁿ ꞌo, meiⁿ —Maxjeⁿ Juan luaaꞌ, tsꞌaⁿ na


tiñeꞌcandyena ñꞌoom ndyueꞌyoꞌ, sa̱ꞌntjo̱ⁿ na catyjena xtyoꞌ. Jnda̱
quia na nluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ, wandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ.
calaquiaꞌyoꞌ tsꞌojnda̱a̱ na chuuꞌ 17-19 Ee Herodes ñequio tsaⁿ

ncꞌeeꞌyoꞌ cha na nncwjiꞌyuuꞌñenaꞌ na jndyu Felipe joona cwii


nacjoo naⁿꞌñeeⁿ na tîcatoꞌñoomna nquieendyena. Sa̱a̱ Herodes mꞌaaⁿ
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mayuuꞌcheⁿ ñꞌeⁿ scuuꞌ tyjeeⁿ. Herodías jndyu
nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ xuee na nncuꞌxeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tyotso Juan
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, tꞌmaⁿti nawiꞌ nnoom:
nntjoom nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ, nchiiti —ꞌU ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na mañꞌoomꞌ
na nntjoom nnꞌaⁿ tsjoom Sodoma scuuꞌ tꞌiuꞌ.
ñꞌeⁿ Gomorra. Jnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ na jeeⁿ ndyaꞌ
12 Ndoꞌ jluiꞌ nnꞌaⁿ na jñom Jesús.
  jndooꞌ yuscu Herodías Juan. Joꞌ
Tyꞌenquiana ñꞌoom na calcweꞌ nꞌom chii seincjooꞌñe yuscuꞌñeeⁿ nnom
nnꞌaⁿ jnaaⁿna. 13 Mati majndye
  Herodes ndoꞌ jom jeꞌ seiyoomꞌm,
jndyetia tyotjeiiꞌna naquiiꞌ nꞌom sa̱ꞌntjoom na calaꞌtyeⁿna Juan, chii
nnꞌaⁿ. Tyotyꞌoomndyena seitye catueeꞌna juu wꞌaancjo. Herodías
nacjoo nnꞌaⁿ wii na tyolaꞌnꞌmaⁿna queeⁿ tsꞌoom Juan hasta lꞌue
naⁿꞌñeeⁿ. tsꞌoom na calacueeꞌna juu sa̱a̱
tileicanda̱a.̱ 20 Ee Herodes nquiaⁿꞌaⁿ

Cantyja na tueꞌ Juan, tsaⁿ na juu. Seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tseixmaⁿ Juan


tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ
(Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9) na jnda̱ tqueⁿljuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
14 Ndoꞌ Herodes, tsꞌaⁿ na naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Joꞌ chii
matsa̱ꞌntjom, jñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyowañomꞌm juu cha ticatsꞌaa
Jesús ee chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ yuscuꞌñeeⁿ nawiꞌ ñꞌeⁿñe. Ñequio na
jnda̱ tꞌoomꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ luaa xcweeꞌ tsꞌoom tyoñeeⁿ ñꞌoom na
seitioom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, tyoñeꞌquiaa tsaⁿꞌñeeⁿ sa̱a̱ tijndye
tsoom: seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ñꞌoom na tyotseineiⁿ
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿aa nchii juu Juan, Juan. 21 Sa̱a̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na

tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ? juu Herodías ljeiiⁿ chiuu ya na


¿Aa nchii jom jnda̱ wandoꞌxcoom nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. Ee tueeꞌ xueechuuꞌ
na tueeⁿꞌeⁿ, joꞌ chii waa na Herodes, tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom.
matseixmaaⁿ na cwicanda̱a̱ Tquiaaⁿ nantquie na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na
machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿmeiⁿꞌ? cwiluiitquiendye cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ,
15 Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyolue:
  ñequio nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom
—Profeta Elías luaaꞌ. sondaro, ndoꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ
Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ tyolue: nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye tsꞌo̱ndaa
—Luaaꞌ profeta chaꞌna joo profeta Galilea. 22 Quia joꞌ tjaquieeꞌ

na tyomꞌaⁿ tandyo xuee. yuscundyua jnda Herodías


16 Quia na jndii Herodes
  yuu cwicwaꞌ naⁿꞌñeeⁿ, seijnom
ñꞌoommeiⁿꞌ na cwilue ntꞌomcheⁿ, jo nda̱a̱na. Jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌom
tsonnaaⁿꞌaⁿ: Herodes ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na
Marcos 6 94

jlaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom nnom Tyoluena nnoom chaꞌtso tsꞌiaaⁿ na


yuscundyuaꞌñeeⁿ: jnda̱ ñelꞌana ndoꞌ chaꞌtso ñꞌoom na
—Caⁿꞌ cantyjati na lꞌue tsꞌomꞌ no̱o̱ⁿ, jnda̱ ñetꞌmo̱o̱ⁿna. 31 Quia joꞌ tsoom

ndoꞌ ja nñequia. nda̱a̱na:


23 Seityeⁿtyeeⁿ ñꞌoom, tsoom:
  —Cjaaya, nntsaaya cwii joo
—Meiⁿnquia na nlcaⁿꞌ no̱o̱ⁿ, yuu na ñencjo̱o̱ jo jnda̱a̱ na
nñequia hasta meiiⁿ xcwe cantyja nntaꞌjndya̱ay ̱ a.
na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ. Ee yuu na tyomꞌaⁿna jndye tsꞌaⁿ,
24 Jluiꞌ yuscuꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ,
  nnꞌaⁿ na cwiquie ndoꞌ nnꞌaⁿ na
taxꞌeeⁿ nnom tsoñeeⁿ: cwiꞌoo, meiⁿ tileicjuꞌnaaⁿñenaꞌ na
—Naⁿ, ¿ljoꞌ nlcaaⁿꞌa? nlcwaꞌna. 32 Joꞌ chii jluiꞌna na

Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnom jnaaⁿ: ñenquieena ñꞌeⁿ wꞌaandaa na ꞌoona


—Caⁿꞌ xqueⁿ Juan, tsaⁿ na cwii joo yuu na tjaaꞌnaⁿ nnꞌaⁿ. 33 Sa̱a̱

tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. jndye nnꞌaⁿ ntyꞌiaatquia na cwiꞌoona


25 Mantyja seityuaaⁿꞌaⁿ,
  ndoꞌ taꞌjnaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ joona na
tjaquieeꞌnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaaⁿ rey ꞌoowinomna. Ndoꞌ jlaꞌtyuaaꞌti
Herodes, tsoom: naⁿꞌñeeⁿ, jnaⁿna njoomna
—Ja lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na majeꞌndyo tyꞌecaꞌna, tyꞌenquiandyena ꞌndyoo
quiaaꞌ no̱o̱ⁿ cwii xio na njom xqueⁿ ndaaluee. Joona tquiejndyeena
Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. yuu na wjaa Jesús ñequio nnꞌaⁿ
26 Na luaaꞌ tso tsaⁿꞌñeeⁿ, jeeⁿ
  na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. 34 Quia 

seichjooꞌnaꞌ tsꞌom Herodes. Sa̱a̱ ncꞌe jlueeⁿꞌeⁿ tsꞌom wꞌaandaa ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ


na jnda̱ tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoomꞌm ñequio na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ jnda̱ tjomndye
na ndyecheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye joꞌ joꞌ. Tyꞌoom na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom
ñꞌeⁿñê, joꞌ chii tîcanda̱aꞌ̱ tsꞌoom naⁿꞌñeeⁿ ee cweꞌ mꞌaⁿtona
na nntseichueeⁿꞌeⁿ ñꞌoom. chaꞌcwijom cwii tmaaⁿꞌ canmaⁿ na
27 Mantyja jñoom cwii sondaro
  tjaa ꞌñeeⁿ juu na ya nnteixꞌee. Quia
ꞌnaaⁿꞌaⁿ, sa̱ꞌntjoom na cjaacꞌoom joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na jndye ñꞌoom tyoꞌmo̱o̱ⁿ
tsaⁿꞌñeeⁿ xqueⁿ Juan. 28 Quia joꞌ tja
  nda̱a̱na. 35 Quia na jnda̱ tmaaⁿ,

sondaroꞌñeeⁿ wꞌaancjo, tjacatyjeeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê


xtyoꞌ Juan. Jnda̱ chii jndyoñꞌoom tyꞌentyjaaꞌna jom, jluena nnoom:
juunaꞌ tsꞌom cwii xio. Tquiaaⁿ nnom —Jeꞌ jnda̱ tmaaⁿ ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ lꞌaa
yuscuꞌñeeⁿ ndoꞌ juu tquiaa nnom meiⁿ rancho ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ. 36 Cajñomꞌ

tsondyee. naⁿmꞌaⁿꞌ na nncꞌoona ranchoo nnꞌaⁿ


29 Jnda̱ na jndye nnꞌaⁿ na tyocañꞌeeⁿ
  oo njoom nchꞌu na nndyooꞌ nndyooꞌ
ñꞌeⁿ Juan, quia joꞌ tyꞌecꞌomna seiꞌtsꞌo cha joꞌ joꞌ nnda̱a̱ nlaꞌjndana na
ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌecatꞌiuuna jom. nlcwaꞌna. Ee joona tjaaꞌnaⁿ na
cꞌomna na nlcwaꞌna.
Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ 37 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:

naⁿnom —ꞌO quiaꞌyoꞌ na nlcwaꞌna.


(Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14) Quia joꞌ jluena nnoom:
30 Nnꞌaⁿ na jñom Jesús tsꞌiaaⁿ
  —¿Cwaaⁿ nnda̱a̱ nleijndeii meiiⁿ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ tjomndyenndaꞌna na mꞌaaⁿ. nntsalajndaayâ chaꞌna we siaⁿnto
95 Marcos 6

sꞌom denario tyooꞌ na nñeꞌquiaayâ joo quiiꞌ jnda̱a̱ yuu na ñenqueⁿ na


na nlcwaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ? nntseineiiⁿ nnom Tsotyeeⁿ. 47 Quia  

38 Taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom:


  na jnda̱ teinco̱o̱ⁿꞌ, juu wꞌaandaaꞌñeeⁿ
—¿Cwanti tyooꞌ cwileiñꞌomꞌyoꞌ? mamꞌaaⁿnaꞌ xcwe tsꞌom ndaaluee,
Cantyꞌiaꞌyoꞌ cwanti na mawaa. ndoꞌ Jesús ñenqueⁿ cwii mꞌaaⁿ
Jnda̱ na lꞌueena, jluena nnoom: tyuaatcwii. 48 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jeeⁿ wiꞌ

—Ñeꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñꞌeⁿ we catscaa cwitjoom naⁿꞌñeeⁿ na ñjomndye


cwileinꞌo̱o̱ⁿyâ. wꞌaandaa, ee matseilcweꞌtyaꞌ
39 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na calꞌa
  jndye juunaꞌ. Jeeⁿ cwilaꞌjnda̱na na
nnꞌaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌ ndoꞌ cwicantyjaandyena nꞌoom palaꞌ
cwindyuaandyena nacjooꞌ cwentaaꞌ wꞌaandaaꞌñeeⁿ. Chaꞌna
jnda̱ nchꞌu. 40 Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ
  ñequiee na cwitsjoom jnaaⁿ tjacaⁿ
tyꞌemeindyuaandyena cwii siaⁿnto nnom ndaaluee. Tueeꞌcañoom na
na cwii cwii tmaaⁿꞌ, ndoꞌ ntꞌom mꞌaⁿna, ndooꞌ cweꞌ nncwinoomꞌm
naⁿꞌñeeⁿ lꞌana wenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui joona. 49 Quia ntyꞌiaana na

na cwii cwii tmaaⁿꞌ joona. 41 Jnda̱   mawjaacaⁿ nnom ndaaluee,


na toꞌñoom ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio jlaꞌtiuuna jndii cwintyꞌiaana. Jndeii
we catscaa, quia joꞌ jlunda̱a̱ñê tyolaꞌxuaana. 50 Jeeⁿ ndyaꞌ tyuena

cañoomꞌluee. Tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ ee chaꞌtsondyena ntyꞌiaana jom.


Tsotyeeⁿ. Jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ tyooꞌñeeⁿ, Mantyja tꞌmaaⁿ joona, tsoom
tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nda̱a̱na:
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê cha joona —Cꞌomꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ.
nntꞌoomna joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na Mannco̱ luaa. Tilacatyuendyoꞌ.
meindyuaandye. Majoꞌti sꞌaaⁿ ñꞌeⁿ 51 Quia joꞌ tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa

we catscaa. 42 Tcwaꞌ chaꞌtsondye


  yuu na ñjomndyena, mana teicheⁿ
nnꞌaⁿ hasta tjacjoona. 43 Ndoꞌ nnꞌaⁿ
  jndye. Joꞌ chii jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jlaꞌtjomna joona cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 52 Ee  

ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñꞌeⁿ calcaa na ꞌndiinaꞌ. tilaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ


Tooꞌ canchooꞌwe tsquiee. 44 Ndoꞌ   tꞌmaⁿ na sꞌaa Jesús ñequio ntyooꞌ
jndye nnꞌaⁿ na tcwaꞌ ntyooꞌ na na tcwaꞌ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ndicwaⁿ
tyotꞌoom naⁿꞌñeeⁿ. Tueꞌntyjo̱ chaꞌna tileiqueⁿna cwenta ꞌñeeⁿ cwiluiiñê.
ꞌom meiⁿ na cweꞌ naⁿnom.
Seinꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿwii ndyuaa
Tjacaa Jesús nnom ndaaluee Genesaret
(Mt. 14:22-27; Jn. 6:16-21) (Mt. 14:34-36)
45 Quia joꞌ mantyja jñom Jesús 53 Quia na jnda̱ teiꞌxndyaandyena
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na ndaaluee, tquiena ndyuaa
cuo̱na tsꞌom wꞌaandaa, cꞌooñetina, Genesaret. Joꞌ joꞌ teicjoomna
nncwitꞌiooꞌna xndyaaꞌ ndaaluee wꞌaandaa ꞌndyoo ndaaluee.
na nlquiena tsjoom Betsaida. Jom 54 Quia jluiꞌna wꞌaandaa mañoomꞌ

nljooꞌñetyeeⁿ yocheⁿ na majñoom taꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ Jesús.


nnꞌaⁿ na jndyendye. 46 Ndoꞌ jnda̱

55 Jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌena chaꞌwaa

na jñoom naⁿꞌñeeⁿ, tjawaaⁿ cwii ndyuaaꞌñeeⁿ, tyoꞌoochona nnꞌaⁿwii


Marcos 6​, ​7 96

cweꞌ ñꞌeⁿ nduu meiⁿyuucheⁿ joo na —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye


ndyena na maweeꞌ Jesús. 56 Ndoꞌ   ñꞌeⁿndyuꞌ ¿chiuu na ticalaꞌcanda̱na
meiⁿyuucheⁿ na tueⁿꞌeⁿ, meiiⁿ costumbre na tqueⁿ nnꞌaⁿ na
njoom nchꞌu, meiiⁿ njoom tꞌmaⁿ, tyoluiitquiendye nda̱ay ̱ a na
meiiⁿ jo ndoꞌ jnda̱a,̱ tyotsa̱ꞌna cwicwaꞌna na ndicwaⁿ mꞌaⁿna na
nnꞌaⁿwii tsꞌom nato. Ndoꞌ joo tiqueⁿljuꞌndyena?
nnꞌaⁿwiiꞌñeeⁿ tyolaꞌtyꞌoondyena  
6 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:

nnoom na nñequiaaⁿ meiiⁿ cweꞌ —ꞌO nnꞌaⁿ na we waa


ꞌndyoo liaⁿꞌaⁿ na nñeꞌquioꞌna. Ndoꞌ cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, jeeⁿ teixcwe ñꞌoom
chaꞌtso nnꞌaⁿ na tyeꞌnquioꞌ ꞌndyoo tjeiꞌ profeta Isaías cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ
liaⁿꞌaⁿ nꞌmaaⁿ. quia na seiljeiⁿ ñꞌoom na matsonaꞌ:
Naⁿmꞌaⁿꞌ ndooꞌ na jeeⁿ
Waa na machꞌeenaꞌ na tilꞌueñe tsꞌaⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja,
jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ tꞌmaⁿ waa na tixcweeꞌ
(Mt. 15:1-20) nꞌomna ñꞌeⁿndyo̱.

7 Nnꞌaⁿ fariseos ñequio


nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na
tqueⁿ Moisés, jnaⁿna Jerusalén,
7 Cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja
ee cwitꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na cweꞌ
tquiena na mꞌaaⁿ Jesús. 2 Ee   cwiqueⁿ nnꞌaⁿ, tachii ñꞌoomya.
jnda̱ tqueⁿna cwenta chiuu cwilꞌa  
8 Ndoꞌ tsoti Jesús nda̱a̱na:

nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na —ꞌO yacheⁿ cwiꞌndyeꞌyoꞌ ñꞌoom


cwicwaꞌ na tyootjeiꞌljuuꞌndyena na sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
chaꞌxjeⁿ costumbre na waa ee cwitsantyjo̱ꞌyoꞌyoꞌ costumbre na
tyoondyuuꞌna chaꞌxjeⁿ nquiu cweꞌ nnꞌaⁿ tqueⁿ. Joo costumbreꞌñeeⁿ
naⁿꞌñeeⁿ na macaⁿnaꞌ. Joꞌ chii cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ chiuu waa na nntmaaⁿ
tyolaꞌncjooꞌndye naⁿꞌñeeⁿ nacjoona. caseito, ñequio waso, ndoꞌ jndye
3 Ee nnꞌaⁿ fariseos ñequio chaꞌtso
  ntꞌomcheⁿ ñꞌoom na laaꞌtiꞌ macaⁿnaꞌ
nnꞌaⁿ judíos, jeeⁿ cwiqueⁿndyena na calacanda̱ꞌyoꞌ.
na cwilaꞌcanda̱na costumbre na  
9 Ndoꞌ tsotyeeⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:

tqueⁿ nnꞌaⁿ na tyoluiitquiendye —ꞌO jeeⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ na tilꞌue


nda̱a̱na. Joꞌ chii mati ticwaꞌna ljeii na sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cha
xeⁿ nchii na nndyuuꞌjndyeena nnda̱a̱ nntsantyjo̱ꞌyoꞌ costumbre na
chaꞌxjeⁿ na matso costumbreꞌñeeⁿ. cwilꞌueeꞌndyoꞌ ncjoꞌyoꞌ. 10 Ee matso

4 Ndoꞌ quia na cwinquiolcweeꞌna na


  Moisés: “Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ
tyꞌena tsꞌua ticwaꞌna xeⁿ nchii na ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ”, ndoꞌ mati matsoom:
cwiqueⁿljuꞌndyejndyeena. Mati jndye “ꞌÑeeⁿ juu na matso ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ
ntꞌomcheⁿ costumbre cwilaꞌwena tsotye oo tsondyee, calaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ
na matseijndaaꞌñenaꞌ chiuu waa juu.” 11 Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ wanaaⁿ

na nntmaaⁿ waso, ñequio caseito, na nntso tsꞌaⁿ nnom tsotyeeⁿ oo


ñequio xjo casuela, ñequio jnduu. tsoñeeⁿ: “Catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ
5 Quia joꞌ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ
  taxocanda̱a̱ nnteijndeiya ꞌu ꞌnaⁿ na
na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, tjo̱oṉ dyuꞌ ee chaꞌtso ꞌnaⁿya na niom
taꞌxꞌeena nnom Jesús, jluena: laꞌxmaⁿnaꞌ Corbán.” (Ñꞌoomwaaꞌ
97 Marcos 7

maꞌmo̱ⁿnaꞌ na chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌ cwiwitquiooꞌ natia na matseitiuu


tsꞌaⁿ jnda̱ tqueeⁿ joonaꞌ cwentaaꞌ chaꞌna cweꞌ nncꞌoomya tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom). 12 Ndoꞌ quia na luaaꞌ
  xꞌiaaⁿꞌaⁿ, oo ñꞌeⁿ sculjaaꞌ, chaꞌna
cwinduꞌyoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌyoꞌ na tacaⁿnaꞌ nntseicueeꞌ tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, 22 chaꞌna

na cateijndeii tsꞌaⁿ tsotyeeⁿ oo nnchꞌuee tsꞌaⁿ, chaꞌna nntseiqueeⁿ


tsoñeeⁿ. 13 Ndoꞌ laaꞌtiꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ na
  tsꞌom tsꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, chaꞌna
tilꞌue ñꞌoom na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee nncꞌoom tsꞌaⁿ na wiꞌñe, chaꞌna cweꞌ
cwilacanda̱ꞌyoꞌ costumbre na tqueⁿ ñequiuꞌnnꞌaⁿ tsꞌaⁿ, chaꞌna meiⁿ cweꞌ
nnꞌaⁿ. Mati jndye ntꞌomcheⁿ nnom tajnaaⁿꞌto tsꞌaⁿ, chaꞌna nntseita̱aꞌ̱
na cwilꞌaꞌyoꞌ chaꞌna nmeiⁿꞌ. tsꞌom tsꞌaⁿ, chaꞌna nntioꞌñꞌoom
14 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tꞌmaⁿ Jesús
  tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, chaꞌna nntseisꞌañe
nnꞌaⁿ na jndyendye na mꞌaaⁿ, tsoom oo nntseiscuñe tsꞌaⁿ, oo chaꞌna
nda̱a̱na: nntseintjeiⁿñe cheⁿnquii tsꞌaⁿ.
—Candyeꞌyoꞌ chaꞌtsondyoꞌ ndoꞌ 23 Chaꞌtso natiameiⁿꞌ cwinaaⁿꞌnaꞌ

calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ: 15 Tjaaꞌnaⁿ cwii


  naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ ndoꞌ joonaꞌ
nantquie na macwaꞌ tsꞌaⁿ na cwilꞌanaꞌ na tjaa yuu lꞌueñe jo
nntsꞌaanaꞌ na tilꞌueñê jo nnom nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ ñꞌoom na cwinaaⁿꞌ
naquiiꞌ tsꞌoom nlꞌanaꞌ na tilꞌueñê. Cwii yuscu na seiyuꞌ ñequio Jesús
16 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom

(Mt. 15:21-28)
luaꞌqui na nndii, candii. 24 JluiꞌJesús joꞌ joꞌ, tjaaⁿ ndyuaa
17 Quia joꞌ ꞌndii Jesús nnꞌaⁿ na
  Tiro ñꞌeⁿ Sidón. Joꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ
jndyendye, tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa. wꞌaa ee ticalꞌue tsꞌoom na nndye
Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê nnꞌaⁿ na joꞌ mꞌaaⁿ. Sa̱a̱ tîcanda̱a̱
taꞌxꞌeendyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom nncwantyꞌioom. 25 Mañoomꞌ

tjañoomꞌ na seineiiⁿ. 18 Quia joꞌ


  jndii cwii yuscu na joꞌ mꞌaaⁿ.
tsoom nda̱a̱na: Tyjeꞌcañoom joꞌ joꞌ ndoꞌ tcoꞌ xtye jo
—¿Aa maxjeⁿ mati ꞌo tilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ? nnom Jesús. Ee mꞌaaⁿ yuscuchjoo
¿Aa tiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na tjaaꞌnaⁿ jnda yuscuꞌñeeⁿ na maleiñꞌoom
cwii nnom nantquie na cwicwaꞌ jndyetia. 26 Ndoꞌ jom nchii tsꞌaⁿ

nnꞌaⁿ na juunaꞌ nntsꞌaanaꞌ na judío. Jom tsꞌaⁿ sirofenicia. Sꞌaa


tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? tyꞌoo nnom Jesús na cwjiꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ
19 Ee nchii naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ
  jndyetia naquiiꞌ tsꞌom yuscuchjoo
nncueeꞌnaꞌ. Maxjeⁿ tsꞌom tsiaⁿꞌaⁿ jnaaⁿ. 27 Sa̱a̱ tso Jesús nnoom:

nncueeꞌnaꞌ, jnda̱ chii nnteiⁿꞌeⁿ —Matsonaꞌ na nlcwaꞌjndyee


juunaꞌ. yocanchꞌu, ee ticatyꞌiomnaꞌ
Luaaꞌ tsoom na maꞌmo̱o̱ⁿ na ya na nntjeiiꞌa na cwicwaꞌna na
nlcwaꞌ tsꞌaⁿ chaꞌtso nnom nantquie. nñeꞌquiaayo̱o̱ joonaꞌ nda̱a̱ calueꞌ
20 Jnda̱ chii tsoom nda̱a̱na:
  nchꞌu.
—Joo na cwinaaⁿꞌ naquiiꞌ tsꞌom 28 Yuscuꞌñeeⁿ tꞌo̱o̱ⁿ nnom Jesús.

tsꞌaⁿ cwilꞌanaꞌ na tilꞌueñê jo nnom Tsoom:


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 21 Ee cantyjati na
  —Jeeⁿ mayuuꞌ, ꞌu Ta, sa̱a̱ cantyꞌiaꞌ,
tseixmaⁿ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ joꞌ na calueꞌ nchꞌu ndyaꞌ cwicwaꞌyoꞌ meiiⁿ
Marcos 7​, ​8 98

cweꞌ nacajnda̱a̱ na cwiquiaa nacjeeꞌ —Jesús jeeⁿ ya machꞌeeⁿ ee


meiⁿsa na jlaꞌquiaa yocanchꞌu. nnꞌaⁿ na cantaa, machꞌeeⁿ na
29 Quia joꞌ tso Jesús nnom
  ya cwindyena. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na
yuscuꞌñeeⁿ: tileicalaꞌneiⁿ machꞌeeⁿ na ya
—Jeeⁿ majoꞌndyo ñꞌoom na tsuꞌ. Ya cwilaneiⁿna.
xeⁿ wjaꞌtoꞌ waꞌ. Jnda̱ jluiꞌ jndyetia
naquiiꞌ tsꞌom yuscuchjoo jndaꞌ. Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ
30 Tja tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ quia na

nnꞌaⁿ
tueⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ, ljeiiⁿ na mawaacheⁿ (Mt. 15:32-39)
yuscuchjoo cjooꞌ jnduu. Mayuuꞌ na
jnda̱ jluiꞌ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. 8 Joo ncueeꞌñeeⁿ tjomndyenndaꞌ
cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
jndyendye. Ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ na
Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tsꞌaⁿ cwileiñꞌom naⁿꞌñeeⁿ na nlcwaꞌna.
na tileicatseineiⁿ Joꞌ chii tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ na
31 Tjalcweꞌ Jesús na ñetꞌoom joꞌ joꞌ. cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsoom
Tjawinoom ndyuaa Tiro, ndoꞌ ndyuaa nda̱a̱na:
Sidón ñequio ndyuaa jo ndoꞌ njoom 2 —Wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿmꞌaⁿꞌ,

Decápolis. Tueⁿꞌeⁿ ndaaluee chjoo ee jeꞌ jnda̱ ndyee xuee na mꞌaⁿna


tsꞌo̱ndaa Galilea. 32 Ndoꞌ tquioñꞌom
  ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ tatjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwii
nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿ na cantaaꞌ ndoꞌ cwileiñꞌomna na nlcwaꞌna. 3 Ndoꞌ  

cancheeꞌñe. Lꞌana tyꞌoo nnom Jesús xeⁿ njño̱o̱ⁿya joona na cꞌoolcweeꞌna


na catioom tsꞌo̱o̱ⁿ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. lꞌaana na ñeꞌjndoꞌna, quia joꞌ nato
33 Quia joꞌ tjeiꞌño̱o̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿ
  mꞌaⁿna nntycwii na jndeiiꞌ nꞌomna
naⁿꞌñeeⁿ, tyꞌena yuu na ñeꞌwendyena. ee ñꞌeeⁿ ntꞌomndye joona na tquia
Tjaaꞌñê nda̱a̱lꞌo̱o̱ⁿ nꞌom luaꞌqui jnaⁿna.
tsaⁿꞌñeeⁿ, seicanaⁿꞌaⁿ nomtsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ  
4 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye

ndaajnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ tyenquioomꞌm ñꞌeⁿñê jluena nnoom:


nomtsaa tsaⁿꞌñeeⁿ. 34 Jnda̱ joꞌ
  —Tjaaꞌnaⁿ chiuu ya na nntsꞌaa tsꞌaⁿ
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cañoomꞌluee, ndoꞌ tcom na nñequiaaⁿ na nlcwaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na
tsꞌoom na jnda ntyjeeⁿ, tsoom: jndyendyena, ee ljoo na mꞌaaⁿya jo
—Efata. (Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ: jnda̱a.̱
Catseicanaaⁿñenaꞌ.) 5 Taxꞌeeñê nda̱a̱na:

35 Mantyja jnaaⁿ nꞌom luaꞌqui


  —¿Cwanti tyooꞌ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ?
tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mati xꞌee tsaa. Ndoꞌ Tꞌo̱on ̱ a, jluena:
mana jnaⁿnaꞌ na ya matseineiiⁿ. —Ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ.
36 Quia joꞌ seicuꞌ Jesús ndyuee

6 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na

naⁿꞌñeeⁿ na ticaluena nnom cꞌoocwindyuaandye nnꞌaⁿ


meiⁿcwii tsꞌaⁿ cantyja na tuii. Sa̱a̱ nomtyuaa. Toꞌñoom ntquieeꞌ taⁿꞌ
meiiⁿ na ñenquiiꞌcheⁿ tyotsoom tyooꞌñeeⁿ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ
nda̱a̱na na ticaluena, joona yacheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ joonaꞌ.
jndyeti tyolaꞌneiⁿna nda̱a̱ ncꞌiaana. Tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
37 Ndoꞌ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ,
  cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê ndoꞌ joona
tyolaꞌneiⁿna, tyoluena: tquiana joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. 7 Mati

99 Marcos 8

cwileiñꞌomna cwantindyo ee tsuuꞌ nꞌomna na nncꞌooñꞌomna


calcaa nchꞌu. Jnda̱ na tquiaaⁿ na na nlcwaꞌna. 15 Quia joꞌ seijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ

quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsoom nꞌomna na ticjaañꞌoomnaꞌ joona


na quiana jooyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
8 Ndoꞌ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ tcwaꞌ
  nnꞌaⁿ fariseos. Ndoꞌ seijoomꞌñê
tjacjoona. Tooꞌ ntquieeꞌ tsquiee na ñꞌoomꞌñeeⁿ ñequio ndaaljoꞌ na
jlaꞌtjomna ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñequio ntaⁿꞌ cwiluii tyooꞌ. Tsoom nda̱a̱na:
calcaa na ꞌndiinaꞌ. 9 Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ
  —Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na calꞌaꞌyoꞌ
na tcwaꞌ joꞌ tueeꞌ chaꞌna ñequiee cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ ꞌnaaⁿ
meiⁿ joona. Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ fariseos ñequio Herodes ee
naⁿꞌñeeⁿ na cꞌootona. 10 Jnda̱ chii  ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿna tisꞌa laxmaⁿnaꞌ.
tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ 16 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye

na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tyꞌena ñꞌeⁿ Jesús to̱ꞌna na cwilaneiⁿna nda̱a̱


ndyuaa Dalmanuta. ncꞌiaana cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ.
Jluena:
Nnꞌaⁿ fariseos cwitaⁿna cwii ꞌnaaⁿ na —Luaaꞌ matsoom cweꞌ ee tjaaꞌnaⁿ
nntyꞌiaana tyooꞌ tquiocho̱oy ̱ a.
(Mt. 16:1-4; Lc. 12:54-56) 17 Seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na ljoꞌ

11 Tquieꞌcañom nnꞌaⁿ fariseos cwilaꞌtiuuna. Tsoom nda̱a̱na:


na mꞌaaⁿ Jesús, to̱ꞌna na —¿Chiuu na jeeⁿ matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ
cwilaꞌncjooꞌndyena ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ꞌo cweꞌ jnaaⁿꞌ na tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ
cha na nlqueⁿna xjeⁿ jom, taⁿna tquiochoꞌyoꞌ? ¿Aa maxjeⁿ ndicwaⁿ
na caꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na cwii ꞌnaaⁿ na ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na tileicjo̱ ñꞌoom
nnaⁿnaꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ? ¿Aa maxjeⁿ
12 Jesús jeeⁿ tcom tsꞌoom na chjooꞌ
  tileiqueⁿꞌyoꞌ cwenta? 18 ꞌO na

tsꞌoom, tsoom: niom nꞌomnda̱aꞌ̱ yoꞌ, ¿aa maxjeⁿ


—Naⁿmꞌaⁿꞌ cwitaⁿna cwii ꞌnaaⁿ na ticajndoꞌyoꞌ? Ndoꞌ ꞌo na niom
nntyꞌiaana na nnaⁿnaꞌ cañoomꞌluee. lueꞌ nꞌom luaꞌquiꞌyoꞌ, ¿aa maxjeⁿ
Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ ticandyeꞌyoꞌ? ¿Aa tacjaanjoomꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, maxjeⁿ xonquia na nꞌomꞌyoꞌ ljoꞌ sꞌaaya quia na
nntyꞌiaana meiⁿcwii ꞌnaaⁿ meiiⁿ na seitjo̱oṉ aꞌ na nlcwaꞌ nnꞌaⁿ? 19 Quia

cwitaⁿna. na tyja̱ya ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ na tcwaꞌ


13 Quia joꞌ tjaaⁿ. ꞌÑeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ.
  ꞌom meiⁿ nnꞌaⁿ, ¿cwanti lquiee na
Tuo̱nnaaⁿꞌaⁿ tsꞌom wꞌaandaa, ñjom tyooꞌ ꞌndiinaꞌ na jlaꞌweꞌyoꞌ?
teixndyaañê cwiicheⁿ nantyja Tꞌo̱oṉ a, jluena nnoom:
ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye —Canchooꞌwe lquiee ꞌndiinaꞌ.
ñꞌeⁿñê. 20 —Ndoꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ quia

na tyja̱ya ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ na tcwaꞌ


Ndaaljoꞌ na laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ fariseos ñequiee meiⁿ nnꞌaⁿ, ¿cwanti lquiee
(Mt. 16:5-12) na ꞌndiinaꞌ?
14 Ndoꞌ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye Joona tꞌo̱on ̱ a nnoom, jluena:
ñꞌeⁿ Jesús ñecwii taⁿꞌ tyooꞌ —Ntquieeꞌ ꞌndiinaꞌ.
cwileiñꞌomtina tsꞌom wꞌaandaa 21 Quia joꞌ matsoom nda̱a̱na:

Marcos 8 100

—¿Aa maxjeⁿ hasta jeꞌ 28 Naⁿꞌñeeⁿ tꞌo̱on


̱ a, jluena:
ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ? —Ntꞌom nnꞌaⁿ cwilue na ꞌu Juan,
tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ.
Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cwilue Elías ꞌu. Sa̱a̱
tsjoom Betsaida ntꞌomcheⁿ cwilue na ꞌu cwii profeta
22 Quia na jnda̱ tquiena tsjoom na jnda̱ wandoꞌxcoꞌ.
Betsaida tquioñꞌom nnꞌaⁿ cwii 29 Quia joꞌ taxꞌeennaaⁿꞌaⁿ

tsaⁿnchjaaⁿꞌ na mꞌaaⁿ Jesús. ndyueena, tsoom:


Tyolꞌana tyꞌoo na catioyaaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ —Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ juu cwinduꞌyoꞌ
nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na catseinꞌmaaⁿ na cwiluiindyo̱?
juu. 23 Quia joꞌ tꞌueeⁿ tsꞌo̱
  Tꞌo̱ Pedro, tso:
tsaⁿnchjaaⁿꞌ. Tjañꞌoom juu nnom —ꞌU maxjeⁿ nquii Cristo
tsjoom. Tyꞌoomñê ndaajnaaⁿꞌaⁿ cwiluiindyuꞌ.
luaꞌnnom ndoꞌ tyenquioomꞌm 30 Jesús ñecwii ñꞌoom sa̱ꞌntjoom

luaꞌnnom tsaⁿꞌñeeⁿ, jnda̱ chii taxꞌeeⁿ na ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ na


nnom, tsoom: cwiluiiñê na ljoꞌ.
—¿Aa waa ljoꞌ mantyꞌiaꞌ?
24 Seinꞌmeiiⁿꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ

Matseicandii Jesús cantyja na
luaꞌnnoom, tsoom: nncueeⁿꞌeⁿ
—Mantyꞌia nnꞌaⁿ ndooꞌ ntyjii (Mt. 16:21-28; Lc. 9:22-27)
chaꞌcwijom nꞌoom joona, sa̱a̱ 31 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ
cwiꞌoocaꞌna. nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na
25 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tionndaꞌ
  cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee.
Jesús lꞌo̱o̱ⁿ cjooꞌ luaꞌnnom tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom jndye nawiꞌ tseixmaaⁿ
Quia joꞌ nquiee ntyꞌiaaꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌ na catjoom. Ndoꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ na
ndoꞌ mana nꞌmaaⁿ, xueeya xocatoꞌñoom nnꞌaⁿ judíos na
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. 26 Jnda̱ chii jñom Jesús
  cwiluiitquiendye jom, meiⁿ ntyee
jom. Tso nnoom: na cwiluiitquiendye, meiⁿ nnꞌaⁿ na
—Cjaꞌtoꞌ, cjaꞌndyeꞌyuꞌ waꞌ. cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés.
Ticwinoomꞌ quiiꞌ tsjoom, meiⁿ tintsuꞌ Maxjeⁿ nlaꞌcueeꞌna jom sa̱a̱ xuee
nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ chiuu tuii. jnda̱ ndyee, nncwandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ
na nncueeⁿꞌeⁿ. 32 Ndyeyu seineiiⁿ

Macwjiꞌyuuꞌñe Pedro na Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱na. Ndoꞌ Pedro


cwiluiiñê Cristo tjañꞌoom Jesús cwii ntyja. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
(Mt. 16:13-20; Lc. 9:18-21) matseitiaaⁿꞌaⁿ juu na nmeiⁿꞌ matso
27 Jnda̱
chii jluiꞌ Jesús tsjoom na nluii. 33 Teiqueⁿ Jesús, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ

Betsaida ñequio nnꞌaⁿ na nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê.


cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tyꞌena njoom Seitiaaⁿꞌaⁿ Pedro, tsoom:
nchꞌu ndyuaa tsjoom Cesarea Filipo. —Quindyo̱oꞌ̱ nacañomya ꞌu na
Ndoꞌ xcwe na ñjomndyena nato, matseijomndyuꞌ ñꞌeⁿ Satanás. Ee
taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom: ñꞌoom na matseiꞌtiuuꞌ jnaⁿnaꞌ cweꞌ
—¿ꞌÑeeⁿ cwilue nnꞌaⁿ na cantyja na cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ, nchii
cwiluiindyo̱? cantyja na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
101 Marcos 8​, ​9

34 Quia joꞌ tꞌmaaⁿ cwii tmaaⁿꞌ ñꞌeⁿ Juan. Tyꞌena cwii sjo̱ nandye
nnꞌaⁿ yuu na mꞌaaⁿ ñequio nnꞌaⁿ yuu na ñenquieena. Ndoꞌ joꞌ joꞌ
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom seichuiiꞌnaꞌ jom jo nda̱a̱na. 3 Sꞌaanaꞌ

nda̱a̱na: na caxuee liaⁿꞌaⁿ, canchiiꞌtinaꞌ


—Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue chaꞌna tsaaⁿ. Meiⁿ tjaaꞌnaⁿ cwii
tsꞌom na nncwꞌaaꞌñe ja, cwjiꞌñê tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ mmaⁿ cwii liaa na
cantyja na matseitiuu nqueⁿ. Caljoya nleicanchiiꞌti juunaꞌ chaꞌna liaⁿꞌaⁿ.
tsꞌoom nawiꞌ na matjoom, meiiⁿ 4 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ teitquiooꞌñe Elías

cueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ candyontyjo̱o̱ⁿ cantyja ñꞌeⁿ Moisés na cwilaꞌneiⁿna ñꞌeⁿ


na matsꞌaa. 35 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
  Jesús. 5 Quia joꞌ tso Pedro nnom

tsꞌaⁿ na mañequiaaⁿñe na catjom Jesús:


ljoꞌ na nntjom ee na mꞌaaⁿ cantyja —Jeeⁿ ndyaꞌ ya na mꞌaaⁿya ñjaaⁿ.
ꞌnaⁿya ñequio ñꞌoom naya, juu Cwa, nlꞌaayâ ndyee xquieꞌ ncwaⁿꞌ.
tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. Ndoꞌ Cwii cwentaꞌ nncuꞌ, cwii cwentaaꞌ
meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe Moisés, ndoꞌ cwii cwentaaꞌ Elías.
cheⁿnquii chiuu nluiꞌnꞌmaaⁿñe, 6 Ñꞌoommeiⁿꞌ tsoyom cweꞌ ncꞌe na

majoꞌto joꞌ nntsuuñe. 36 Meiiⁿ  seiñꞌeeⁿꞌñꞌeⁿnaꞌ jom ee na jeeⁿ ndyaꞌ


chaꞌwaa tsjoomnancue cuaanaꞌ cwicatyuena. 7 Quia joꞌ jndyocue

cwentaaꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ ¿yuu waa na cwii nchquiu na seincwaaⁿꞌñenaꞌ


mateijndeiinaꞌ juu ee xocꞌo̱naꞌ ñꞌeⁿñê nacjoona. Ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ
na ticatsuuñe añmaaⁿꞌaⁿ? 37 ¿Aa   Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ,
nnda̱a̱ nntsꞌaa tsꞌaⁿ na nnjomlꞌua tsoom:
na nluiꞌnꞌmaaⁿñe añmaaⁿꞌaⁿ? Cwaaⁿ —Luaañe Jndaaya na jeeⁿ candyaꞌ
nnda̱a.̱ 38 Tiempo jeꞌ laxmaⁿ nnꞌaⁿ na
  tsꞌo̱o̱ⁿya. Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na
ticalaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseineiiⁿ.
ndoꞌ laꞌxmaⁿna jnaⁿ, xeⁿ jnaaⁿna ja 8 Matsꞌiaa joꞌ quia

ñequio ñꞌoom naya na mañequia, jleityꞌiomnda̱a̱na, jliuna cwa


mati ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ tacꞌoomñe Elías ñꞌeⁿ Moisés
cañoomꞌluee, quia na nndyo̱nndaꞌa ñꞌeⁿndyena. Macanda̱ ñenquii Jesús
ñequio na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tsotya̱ cwimꞌaaⁿ.
ñequio ángeles na ljuꞌ nꞌom, nncꞌo̱o̱ⁿ 9 Yocheⁿ na cwinquiocuena

na jnaaⁿꞌa naⁿꞌñeeⁿ. sjo̱ꞌñeeⁿ, sa̱ꞌntjom Jesús na meiⁿcwii

9 Mati tso Jesús nda̱a̱na:


—Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ
nntsjo̱o,̱ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ñjaaⁿ na xocwjena
ñꞌoom ticaluena nda̱a̱ nnꞌaⁿ chiuu
waa na ntyꞌiaana na seichuiiꞌnaꞌ jom.
Ñequiiꞌcheⁿ na nlaꞌneiⁿna ñꞌoomwaaꞌ
hasta xeⁿ jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱na na quia jnda̱ mawandoꞌxcoom xeⁿ
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio jnda̱ jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom. 10 Ndoꞌ

chaꞌtso najnda̱ na matseixmaaⁿ. tyolaꞌwena ñꞌoomꞌñeeⁿ ñequio na


jeeⁿ xcweeꞌ nꞌomna. Tyotaꞌxꞌeendye
Seichuiiꞌnaꞌ Jesús cheⁿnquieena nda̱a̱na ljoꞌ
(Mt. 17:1-13; Lc. 9:28-36) ñecatso ñꞌoom na tsoom na quia
2 Jnda̱
na teinom yom xuee, nncwandoꞌxcoom na nncueeⁿꞌeⁿ.
tjañꞌoom Jesús Pedro ñꞌeⁿ Jacobo 11 Quia joꞌ jluena nnoom:

Marcos 9 102

—Nquiee nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii maxjeⁿ matseiquioo jndyetia jom


na tqueⁿ Moisés cwilue macaⁿnaꞌ na nomtyuaa. Cwiluiꞌ chomꞌ ꞌñom,
Elías nndyojñeeⁿ. mati manqueeⁿ ndeiꞌnꞌoom, ndoꞌ
—¿Chiuu na luaaꞌ cwilue naⁿꞌñeeⁿ? cwileiquiiñê. Maꞌndiinaꞌ jom na
12 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na tsoom:
  tajneiⁿ. Ndoꞌ jnda̱ sꞌaa tyꞌoo nda̱a̱
—Mayuuꞌ na ncwjeeꞌjndyee nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ
Elías na nntseijndaaꞌñê chaꞌtso. na catjeiiꞌna jndyetiaꞌñeeⁿ, sa̱a̱
Sa̱a̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ tîcanda̱a̱ lꞌana.
cañoomꞌluee, ¿chiuu waa na matso 19 Quia joꞌ tso Jesús:

ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja —ꞌO nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌyaꞌ


ꞌnaⁿya? Matsonaꞌ na jndye nawiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ¿cwanti
catjo̱ⁿ ndoꞌ nncꞌom nnꞌaⁿ na ticueeꞌ yo macaⁿnaꞌ na cwii nljooꞌndyo̱
nꞌomna ja. 13 Sa̱a̱ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
  ñꞌeⁿndyoꞌ na mꞌmo̱o̱ⁿtya̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ?
na nquii na cwiluiiñe Elías, jnda̱ ¿Cwanti xuee cwii nnda̱a̱ nntseiquii
tyjeeⁿꞌeⁿ, ndoꞌ tyolꞌa nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ? Quioꞌñꞌomꞌyoꞌ
na lꞌue nꞌomna ñꞌeⁿñê ee luaaꞌ tyochjoomꞌaaⁿꞌ ñjaaⁿñe.
matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 20 Quia joꞌ tquioñꞌomna tyochjoo

tseixmaaⁿ na catjoom. na mꞌaaⁿ Jesús. Ndoꞌ quia


ntyꞌiaaꞌ jndyetia Jesús, sꞌaanaꞌ na
Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tyochjoo tyocoñoomñenaꞌ tyochjooꞌñeeⁿ.
(Mt. 17:14-21; Lc. 9:37-43) Tiooñê nomtyuaa, tyotseicantyeeⁿñê
14 Jnda̱na tquienndaꞌna yuu ndoꞌ tyocaluiꞌ chomꞌ ꞌñom. 21 Taꞌxꞌee

ljooꞌndye ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana, quia Jesús nnom tsotye tyochjoo, tsoom:


joꞌ ntyꞌiaana na jnda̱ tquieꞌcañom —¿Cwanti xuee na luaaꞌ matjoom?
cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye Tꞌo̱ tsotyeeⁿ, tso:
nacañoom naⁿꞌñeeⁿ. Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na —Xjeⁿ na cachjooñêcheⁿ jnaⁿnaꞌ.
cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, 22 Ndoꞌ teijndye ndiiꞌ matseiquioonaꞌ

na cwilaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena ñꞌeⁿ jom quiiꞌ chom ndoꞌ quiiꞌ ndaa,


naⁿꞌñeeⁿ. 15 Ndoꞌ nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌñeeⁿ
  cha cueeⁿꞌeⁿ. Joꞌ chii cꞌoomꞌ na wiꞌ
quia na ntyꞌiaana jom, tꞌomna na tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ xeⁿ waa na nnda̱a̱
jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. Jlaꞌtyuaaꞌna, nntsaꞌ, cateijndeiꞌ jâ.
tyꞌecatjomndyena jom. Tquiana na 23 Tso Jesús nnom:

xmaⁿñê. 16 Quia joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱na,


  —Matsuꞌ xeⁿ nnda̱a̱ ntsꞌaa. Chaꞌtso
tsoom: nnda̱a̱ nluii quia na matseiyuꞌ tsꞌaⁿ
—¿Ljoꞌ ñꞌoom na jeeⁿ cwilañꞌeeⁿꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ndyueeꞌyoꞌ? 24 Quia joꞌ jndeii seineiⁿ tsotye

17 Cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ naquiiꞌ


  tyochjoo, tso:
tmaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ, tꞌo̱o̱ⁿ. Tsoom: —Ja matseiyuꞌa. Cateijndeiꞌ ja na
—Maestro, jndyo̱ñꞌo̱ⁿya nntseiyuꞌyatya̱.
tiꞌjndaaya ñjaaⁿ, ee maleiñꞌoom 25 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na

jndyetia jom ndoꞌ machꞌee na ntyjantyja jaawijndyendye nnꞌaⁿ


tileicatseineiiⁿ. 18 Ndoꞌ meiⁿyuucheⁿ
  nacañomꞌm, quia joꞌ seitiaaⁿꞌaⁿ
na mꞌaaⁿñê quia jnda̱ jnaⁿnaꞌ jndyetiaꞌñeeⁿ, tsoom:
103 Marcos 9

—ꞌU jndyetia na macheꞌ na cantaa


nnꞌaⁿ ndoꞌ na tileicalaꞌneiⁿna, ¿ꞌÑeeⁿ na tꞌmaⁿti cwiluiiñe?
matsa̱ꞌntjo̱ⁿ na caluiꞌ ndoꞌ tajom (Mt. 18:1-5; Lc. 9:46-48)
nncjaꞌquieꞌnndaꞌ naquiiꞌ tsꞌom 33 Tquiena Capernaum. Ndoꞌ quia
tyochjoomꞌaaⁿꞌ. na jnda̱ mamꞌaⁿna quiiꞌ wꞌaa, quia
26 Quia joꞌ jndeii seixuaa jndyetia.
  joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom:
Sꞌaaⁿ na jeeⁿ tyocoꞌñoomñenaꞌ —¿Cwaaⁿ ñꞌoom ñejlaꞌncjooꞌndyoꞌ
tyochjoo, mana jlueeⁿꞌeⁿ. ꞌNdiinaꞌ nda̱a̱ ntyjeeꞌyoꞌ xjeⁿ na ñetquio̱oy
̱ a
juu chaꞌcwijom tsꞌoo. Joꞌ chii nato?
majndyeti nnꞌaⁿ jluena na jnda̱ 34 Sa̱a̱ joona yacheⁿ jlaꞌcheⁿna, ee

tueꞌ tyochjoo. 27 Sa̱a̱ Jesús tꞌueeⁿ


  mayuuꞌ xjeⁿ na ñeñjomndyena nato
tsꞌo̱ tyochjooꞌñeeⁿ, seiweeⁿ juu. tyolaꞌncjooꞌndyena ꞌñeeⁿ cwii joona
Mañoomꞌ teintyjeeꞌ. tꞌmaⁿti cwiluiiñe. 35 Jnda̱ na tjacjoo

28 Jnda̱ joꞌ tjaquieeꞌ Jesús quiiꞌ


  Jesús, tqueeⁿꞌñê canchooꞌwendye
wꞌaa. Tjuꞌnaꞌ na ñenqueⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ joona na cꞌoontyjaaꞌtina. Tsoom
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ nda̱a̱na:
taꞌxꞌeena ñꞌoomꞌñeeⁿ ꞌñom, jluena: —ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na maqueⁿ tsꞌom
—¿Chiuu waayuu na jâ tîcanda̱a̱ na nlcoꞌnnomnaꞌ juu jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
nntjeiiꞌâ jndyetiamꞌaaⁿꞌ? tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ na cjuꞌñecjeeⁿ
29 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:
  ndoꞌ candiꞌntjoom nda̱a̱ chaꞌtso
—Chaꞌna jndyetiamꞌaⁿꞌ, ncꞌiaaⁿꞌaⁿ.
tjaaꞌnaⁿ ꞌneeⁿ nnda̱a̱ nncwjiꞌ 36 Quia joꞌ tꞌueeⁿ cwii tyochjoo,

joona xeⁿ nchii na nntseineiⁿ tcoomꞌm juu xcwe quiiꞌntaaⁿna. Jnda̱


tsꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na chii tyꞌoom juu ndoꞌ tsoom nda̱a̱na:
nntseicwejndoꞌñe. 37 —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na

macoꞌñom cwii yucachjoo ñequio


Matseicandiinndaꞌ Jesús na xueya chaꞌna yucachjoomꞌaaⁿ, ja
nncueeⁿꞌeⁿ macoꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na
(Mt. 17:22-23; Lc. 9:43-45) macoꞌñom ja, nchii macanda̱ ñennco̱
30 Jnda̱ na jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ ñꞌeⁿ macoꞌñom. Mati macoꞌñom nqueⁿ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, na jñoom ja.
tyꞌena, teinomna tsꞌo̱ndaa Galilea.
Sa̱a̱ ticalꞌue tsꞌoom na nliu nnꞌaⁿ Tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús
na joꞌ wjaⁿ. 31 Ee maꞌmo̱o̱ⁿ chiuu

(Mt. 10:42; Lc. 9:49-50)
waa na nntjoom na cwiluiiñê 38 Tso Juan nnom Jesús:
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na —Maestro, ntyꞌiaayâ cwii tsꞌaⁿ
nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta jom luee na macwjiꞌ jndyetia naquiiꞌ nꞌom
nnꞌaⁿ ndoꞌ nlaꞌcueeꞌ jom sa̱a̱ xeⁿ nnꞌaⁿ ñequio xueꞌ. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ
jnda̱ ndyee xuee na tueeⁿꞌeⁿ maxjeⁿ tyootseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ jaa. Joꞌ chii
nncwandoꞌxcoom. 32 Sa̱a̱ joona
  jlaꞌtsaaⁿꞌndyô̱ jom.
ticalaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoom na tsoom ndoꞌ 39 Sa̱a̱ tso Jesús nda̱a̱na:

nquiaana na nntaꞌxꞌeena nnoom ljoꞌ —Talaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ jom ee


ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ. meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee
Marcos 9​, ​10 104

tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio xueya, cantyja na mantyꞌiaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ


xocatsꞌaanaꞌ na nda̱nquia nntso ꞌu na matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ nnom
cwii ñꞌoom wiꞌ nacjoya. 40 Ee tsꞌaⁿ   Tyꞌo̱oṯ sꞌom, catsaꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom
na ticꞌoom nacjoya, cwiluiiñe tsꞌaⁿ na cwjiꞌ tsꞌomnjomꞌ cha
na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya. 41 Ndoꞌ   tintseiꞌtjo̱on
̱ dyuꞌtiꞌ. Ee yati na
meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nñequiaa nncjaꞌquieꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom
meiⁿ ñechjoowiꞌ ndaatioo na Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiiⁿ chaꞌcwijom na
nncweꞌyoꞌ ncꞌe na cwilaxmaⁿꞌyoꞌ nchjaⁿꞌ nchiiti na canda̱aꞌ̱ we
cantyja ꞌnaⁿ nnco̱ na cwiluiindyo̱ nꞌomnjomꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ
Cristo, mayuuꞌcheⁿ waa naya ꞌnaaⁿꞌ bꞌio 48 yuu na tijoom cwje canti ndoꞌ

tsaⁿꞌñeeⁿ. meiⁿ na nnduuꞌ chom.


49 ’ Ee ticwii cwii tsꞌaⁿ nleichjeⁿꞌñê

Qua̱aⁿ̱ ya cwenta na ticalꞌaya natia ñequio chom. Cwilaꞌchjeⁿꞌ nnꞌaⁿ


(Mt. 18:6-9; Lc. 17:1-2) seii quiooꞌ na cwiñeꞌquiana na
42 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ntsꞌaa na catseitjo̱oñ ̱ e cwii tsꞌaⁿ 50 Jeeⁿ lꞌue tsjaaⁿꞌ sa̱a̱ xeⁿ jnda̱ jluiꞌ

na cachjoo matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, na chjeⁿꞌnaꞌ, tjaa yuu cwii nlꞌue


juu tsaⁿꞌñeeⁿ yati xeⁿ cwityeⁿ juunaꞌ. Joꞌ chii ꞌo cꞌomꞌyoꞌ chaꞌna
cwii tsjo̱ꞌsuu xtyoomꞌm, ndoꞌ tsjaaⁿꞌ na xocaluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ
catueeꞌ nnꞌaⁿ jom tsꞌom ndaaluee. quia joꞌ ñenquiiꞌcheⁿ nleilꞌuendyoꞌ
43 Xeⁿ na wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na
  quiiꞌntaaⁿ ncꞌiaꞌyoꞌ ndoꞌ tjoomꞌ
matseiꞌtjo̱oṉ dyuꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom nncꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena.
jnaaⁿꞌ cwii tsꞌo̱ꞌ, catsaꞌ xjeⁿ juunaꞌ
chaꞌcwijom na catyjeeꞌ juunaꞌ Tintseityuiiꞌ tsꞌaⁿ ljeii na tocoom
cha tintseiꞌtjo̱on
̱ dyuꞌtiꞌ. Ee yati (Mt. 19:1-12; Lc. 16:18)
nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii na
nncwandoꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom
na ticanda̱aꞌ̱ we tsꞌo̱ꞌ nchiiti na
10 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ jnaⁿ
Jesús Capernaum, tjaaⁿ,
tueⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Judea. Teinoom
canda̱aꞌ̱ ndyuꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu cwiicheⁿ nantyjaaꞌ jndaa Jordán.
quiiꞌ bꞌio yuu na tijoom canduuꞌ Tjomndyenndaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ yuu
chom. 44 Yuu tijoom cwje canti
  na mꞌaaⁿ. Quia joꞌ tꞌmo̱oⁿ̱ nda̱a̱na
meiⁿ na nnduuꞌ chom. 45 Ndoꞌ xeⁿ   chaꞌxjeⁿ na quichꞌeeⁿ. 2 Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ

wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaaⁿ na


nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿꞌ cwii xꞌeꞌ, ñeꞌcalꞌana xjeⁿ jom. Taꞌxꞌeena nnoom:
catsaꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na catyjeeꞌ —¿Aa matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tsaⁿsꞌa
juunaꞌ cha tintseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌtiꞌ. Ee nntseityueeⁿꞌeⁿ ljeii na tocoom ñꞌeⁿ
yati nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii scoomꞌm?
na nncwandoꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom 3 Jom tꞌo̱o̱ⁿ, tsoom nda̱a̱na:

ticanda̱aꞌ̱ we ncꞌeꞌ nchiiti na —Juu ñꞌoom na tqueⁿ Moisés, ¿ljoꞌ


canda̱aꞌ̱ ndyuꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ matsonaꞌ na calꞌaꞌyoꞌ?
bꞌio yuu na tijoom canduuꞌ chom. 4 Quia joꞌ jluena:

46 Ndoꞌ tijoom cwje canti meiⁿ na


  —Moisés tquiaaⁿ na wanaaⁿ na
nnduuꞌ chom. 47 Ndoꞌ xeⁿ cweꞌ
  nntyuiiꞌ ljeii na toco tsaⁿsꞌa ñequio
105 Marcos 10

scoomꞌm. Ndoꞌ tsaⁿscu nncoꞌñoom 14 Quia ntyꞌiaaꞌ Jesús na ljoꞌ


cwiicheⁿ ljeii na matsonaꞌ na cwilꞌana, seiliooꞌñê ñꞌeⁿndyena.


macanda̱ cwito̱ⁿꞌndyena ñꞌeⁿ saaⁿꞌaⁿ. Tsoom nda̱a̱na:
5 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:
  —Caꞌndyeꞌyoꞌ na quiontyjaaꞌ
—Cweꞌ ee na ꞌo jeeⁿ quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ, yocanchꞌumꞌaⁿꞌ ja. Tilacuꞌyoꞌ joona,
joꞌ na seiljeii Moisés ñꞌoomwaaꞌ. ee yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
6 Sa̱a̱ cantyjati xuee na to̱ꞌ
  macanda̱ nncꞌooquieeꞌndye nnꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tqueeⁿ chaꞌtso, sꞌaaⁿ na ntyjaandye ja chaꞌna cwilꞌa
tsaⁿsꞌa ñꞌeⁿ tsaⁿscu. 7 Ndoꞌ tsoom:
  yocanchꞌu. 15 Ñꞌoom na mayuuꞌ

“Macweꞌ joꞌ na nꞌndii tsaⁿsꞌa tsotyeeⁿ, matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ


tsoñeeⁿ, cha tyeⁿ nncꞌoom ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na ntyjaañe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
scoomꞌm, 8 ndoꞌ wendyena ñeꞌcwii
  chaꞌna ntyjaandye yocanchꞌu ja,
seiꞌ nlaꞌxmaⁿna.” Joꞌ chii meiiⁿ na ndoꞌ mañequiaañe na matsa̱ꞌntjom
we tsꞌaⁿ ñejlaꞌxmaⁿna sa̱a̱ jeꞌ ñecwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu, tsaⁿꞌñeeⁿ nnda̱a̱
tsꞌaⁿ cwiluiindyena. 9 Ndoꞌ ncꞌe na
  nncjaaquieeꞌñê cantyja na
luaaꞌ, seijndaaꞌñe nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom maTsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na ñecwii tsꞌaⁿ cwiluiindyena, 16 Quia joꞌ toꞌñoom yocanchꞌuꞌñeeⁿ

joꞌ chii ticatsonaꞌ na cweꞌ tsꞌaⁿ naquiiꞌ lꞌo̱o̱ⁿ. Tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona
nntseityuiiꞌ na luaaꞌ cwiluiindyena. na tioꞌnaaⁿñê joona.
10 Ndoꞌ quia na tquienndaꞌna

na waa wꞌaa, nquiee nnꞌaⁿ na Matseineiⁿ tsaⁿtya ñꞌeⁿ Jesús


cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús (Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30)
jlaꞌlcwiiꞌndyenndaꞌna juu 17 Tjatjati Jesús nato. Ndoꞌ cwii

ñꞌoomwaaꞌ. 11 Tsoom nda̱a̱na:


  tsaⁿsꞌa maleinom na jndyontyjaaꞌ
—ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na nntseityuiiꞌ jom. Jndyocoꞌ xtye jo nnoom. Tso:
ljeii na toco ñꞌeⁿ scuuꞌ ndoꞌ nncoco —ꞌU Maestro na ya tsꞌaⁿndyuꞌ, ¿ljoꞌ
ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu, tsaⁿꞌñeeⁿ waa macaⁿnaꞌ na catsꞌaa cha nntseixmaⁿya
jnaaⁿꞌ nnom scuuꞌ ncꞌe na matsonaꞌ na ticantycwii na nncwaꞌndo̱ꞌa?
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿya 18 Ndoꞌ tso Jesús nnom:

ñequio cwiicheⁿ yuscu. Ndoꞌ mati



12 —¿Chiuu na matsuꞌ na ya tsꞌaⁿndyo̱
xeⁿ mꞌaaⁿ cwii yuscu na nntseityuiiꞌ ja? Macanda̱ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ljeii na toco ñꞌeⁿ saaꞌ ndoꞌ nncoco cwiluiiñê na ljoꞌ. 19 ꞌU mantyjiꞌ ljeii

ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa, majoꞌti naqui na matsa̱ꞌntjoom. Matsonaꞌ:


matseijndaaꞌñenaꞌ na waa jnaaⁿꞌ na “Tincꞌomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ.
mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa. Tintseiꞌcueꞌ tsꞌaⁿ. Tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ
tsꞌaⁿ. Tintseineiⁿꞌ ñꞌoom na cweꞌ
Matioꞌnaaⁿñe Jesús yocanchꞌu cantu nacjooꞌ tsꞌaⁿ. Tiñenquiuꞌnnꞌaⁿꞌ
(Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17) tsꞌaⁿ. Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ
13 Ndoꞌ tyonquiocho ntꞌom nnꞌaⁿ
  tsoꞌndyoꞌ.”
yocanchꞌu na mꞌaaⁿ Jesús na 20 Tsaⁿꞌñeeⁿ tsoom nnom Jesús:

catioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ —Maestro, chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ


na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jlaꞌtiaꞌna matseicanda̱ya xjeⁿ na
nnꞌaⁿ na tquiocho yocanchꞌuꞌñeeⁿ. cachjoondyo̱cha̱ⁿ.
Marcos 10 106

21 Jesús ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. tsꞌaⁿ. Ee tjaaꞌnaⁿ cwii na xocanda̱a̱


Sꞌaanaꞌ na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom juu. nntsꞌaaⁿ.
Tsoom nnom: 28 Ndoꞌ tso Pedro nnom Jesús:

—Cwii waa na matseitjo̱on ̱ aꞌ —Aa ndiꞌ Ta, jâ jnda̱ ꞌndya̱ay ̱ â


ꞌu. Cjaꞌ, cajnda̱aꞌ̱ chaꞌtso ꞌnaⁿꞌ. chaꞌtso ꞌnaaⁿyâ na cwitsaantyjo̱oy ̱ â
Sꞌomꞌñeeⁿ quiaaꞌ nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ. naxeⁿꞌ.
Quia joꞌ nncꞌoomꞌ na tyandyuꞌ 29 Tso Jesús nda̱a̱na:

nandye cañoomꞌluee. Ndoꞌ caljoya —Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ ñꞌoom na


tsꞌomꞌ nawiꞌ na nntjomꞌ hasta mayuuꞌcheⁿ. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ
meiiⁿ xeⁿ nntseicueeꞌnaꞌ ꞌu. na maꞌndii waaꞌ, oo tiꞌnquio oo
Candyoꞌtseiꞌjomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. ndyencjo, oo tsotye, oo tsondyee,
22 Jnda̱ na jñeeⁿ ñꞌoomwaaꞌ quia
  oo scuuꞌ oo ntseinda, oo ndyuaaꞌ
joꞌ jeeⁿ seiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ. Tjaaⁿ na ncꞌe na matseijomñe ñꞌoom na
chjooꞌ tsꞌoom ee jeeⁿ jndye ꞌnaaⁿꞌaⁿ mañequia na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
niom. Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, 30 juu tsaⁿꞌñeeⁿ

23 Quia joꞌ taqueⁿ Jesús nda̱a̱


  tiempomeiiⁿñe nncoꞌñoom siaⁿnto
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm na ndiiꞌcheⁿ lꞌaⁿꞌaⁿ, tiꞌnquioom,
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom ndyencjoom, loñeeⁿ, ntseinaaⁿ,
nda̱a̱na: ndyuaaⁿꞌaⁿ ñequio na nntaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ
—Nnꞌaⁿ na tyandye jeeⁿ ndyaꞌ jom. Sa̱a̱ ncuee na cwii nndyonaꞌ,
jndeiꞌnaꞌ na nñeꞌquiandyena na ticantycwii na nncwanoomꞌm. 31 Ee  

nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na cwilaꞌtiuu


24 Jnda̱ na jndyena ñꞌoomwaaꞌ,
  nquiee na tꞌmaⁿ cwiluiindye, sa̱a̱
seitsaⁿꞌnaꞌ joona. Quia joꞌ nncueꞌntyjo̱ na nncjuꞌcjenaꞌ joona.
tsonnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na: Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na majuꞌcjenaꞌ
—ꞌO nnꞌaⁿya, joo nnꞌaⁿ na sa̱a̱ nda̱nquia nntseiwendyenaꞌ
quitꞌmaⁿ nꞌom ꞌnaⁿ jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ na joona.
nñeꞌquiandyena na nntsa̱ꞌntjom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 25 Jndeiꞌtinaꞌ

Matseicandiinndaꞌ Jesús na
na nncjuꞌñecje cwii tsaⁿtya na nncueeⁿꞌeⁿ
nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom, nchiiti (Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34)
na nncwicandiiꞌñe quiooꞌ camello 32 Jesúsñequio nnꞌaⁿ na
tsueꞌ xꞌe tseiꞌnchquia. cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, ñjomndyena
26 Jnda̱ na jndyena ñꞌoomwaaꞌ
  nato na cwiꞌoona Jerusalén.
yacheⁿ seiñꞌeeⁿꞌñꞌeⁿnaꞌ joona. Jom wjaajñeeⁿ jo nda̱a̱na. Jeeⁿ
Taꞌxꞌeendye cheⁿnquieena nda̱a̱ matseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ joona ndoꞌ
ntyjeena, jluena: cwicatyuena na cwiꞌoontyjo̱na
—Quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ nnda̱a̱ naxeeⁿꞌeⁿ. Quia joꞌ tjeiꞌño̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ
nluiꞌnꞌmaaⁿñe? na canchooꞌwendye, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
27 Ntyꞌiaaꞌ Jesús nda̱a̱na, tsoom:
  matseineiiⁿ nda̱a̱na chiuu waa na
—Tijoom canda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe nntjom nqueⁿ. 33 Tsoom:

cheⁿnquii tsꞌaⁿ. Macanda̱ nquii —Queⁿꞌyoꞌ cwenta,


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê macwitsaawaaya Jerusalén.
107 Marcos 10

Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na nnꞌaⁿ ꞌo chaꞌna cwiljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na


jnaⁿ cañoomꞌluee nñequiaa nlaꞌcueeꞌna ja. 40 Sa̱a̱ nchii nnco̱

tsꞌaⁿ cwenta ja luee ntyee na tseixmaⁿya na nntseijndaaꞌndyo̱


cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na ꞌñeeⁿ juu nncwacatyeeⁿ ntyjaaꞌa
cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés na ntyjaya oo ntyjatymaaⁿꞌ. Nquii
nlaꞌjndaaꞌndyetyeⁿna na nncꞌio̱ ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nñequiaaⁿ nayaꞌñeeⁿ
nñeꞌquiana cwenta ja luee nnꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ seijndaaꞌñê na
na nchii judíos. 34 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ
  nntoꞌñoom juunaꞌ.
nneiⁿꞌncona ndoꞌ njñomna ndaajnaⁿꞌ 41 Ndoꞌ joo nquindye naⁿꞌñeeⁿ na

ja. Nntjaaꞌna ja ñꞌeⁿ tjaⁿtseiꞌ ndoꞌ cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús to̱ꞌna


nlaꞌcueeꞌna ja. Sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee tyolaꞌwjeena we ncꞌiaana Jacobo
nncwaꞌndo̱ꞌxco̱. ñꞌeⁿ Juan. 42 Joꞌ chii Jesús tcwaaⁿ

joona, tsoom nda̱a̱na:


Jacobo ñꞌeⁿ Juan cwitaⁿna cwii naya —ꞌO manquiuꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na
(Mt. 20:20-28) cwiluiitquiendye cwii cwii
35 Quia joꞌ ntseinda Zebedeo, tsjoomnancue cwilaꞌsꞌandyena nda̱a̱
Jacobo ñꞌeⁿ Juan tquiontyjaaꞌna nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjomna. Ndoꞌ nnꞌaⁿ
Jesús, jluena: na cwiluiitꞌmaⁿndye cwiqueⁿna xjeⁿ
—Aa ndiꞌ Ta, lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿna. 43 Sa̱a̱  

nñequiaaꞌ cwii naya na cwitaaⁿyâ nchii laaꞌtiꞌ nlꞌaꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.


njomꞌ. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na ntyjaaꞌ
36 Tsoom nda̱a̱na:
  tsꞌom na nncꞌoom na tꞌmaⁿñe
—¿Ljoꞌ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na catsꞌaa ꞌo? quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ
37 Tꞌo̱on
  ̱ a nnoom, jluena: na jom candiꞌntjoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
—Quia jnda̱ mamꞌaaⁿꞌ yuu na 44 Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na

matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu, quiaaꞌ na maqueⁿ tsꞌom na juu nlcoꞌnnomnaꞌ


cwii jâ nncwacatyeeⁿ ntyjaꞌ ntyjaya jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, matsonaꞌ na cateijndeii
ndoꞌ cwiicheⁿ jâ nncwacatyeeⁿ ꞌo. 45 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ

ntyjatymaaⁿꞌ. na jnaⁿ cañoomꞌluee jndyo̱o̱ na


38 Quia joꞌ matso Jesús nda̱a̱na:
  nndiꞌntjo̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ, nchii
—ꞌO maxjeⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ na nndyeꞌntjom nnꞌaⁿ no̱o̱ⁿ. Ndoꞌ
cwitaⁿꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ. Na wiꞌtꞌmaⁿ na jndyo̱o̱ na nñequiaandyo̱ na cꞌio̱ na
nncwino̱o̱ⁿ, ¿aa nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ? nntio̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye
¿Aa nnda̱a̱ nljoya nꞌomꞌyoꞌ na cha nndyaandyena jnaaⁿna na waa.
nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ ꞌo chaꞌxjeⁿ na jnda̱
ljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na nlaꞌcueeꞌna ja? Matseinꞌmaⁿ Jesús tsaⁿnchjaaⁿꞌ na
39 Joona tꞌo̱on
  ̱ a, jluena: jndyu Bartimeo
—Nnda̱a.̱ (Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43)
Tsoom nda̱a̱na: 46 Ndoꞌ tquiena tsjoom Jericó.
—Mayuuꞌ macaⁿnaꞌ na Jnda̱ joꞌ majaacaluiꞌ Jesús ñequio
mañejuu nawiꞌ na nncwino̱o̱ⁿya, nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
nncwiꞌnomꞌyoꞌ. Ndoꞌ macaⁿnaꞌ na ndoꞌ ñequio cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
caljoya nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌcwjee jndyendye. Juu xjeⁿꞌñeeⁿ wacatyeeⁿ
Marcos 10​, ​11 108

tsaⁿnchjaaⁿꞌ Bartimeo ꞌndyoo nato. mantyjacheⁿ nliuꞌyoꞌ cwii snom


Jom jnda Timeo. Macaaⁿ ljoꞌ na xcoo na ñjom. Juuyoꞌ quiooꞌ
nleilꞌueeꞌñê. 47 Quia na jñeeⁿ na
  na meiⁿjom ndiiꞌ tyooljo tsꞌaⁿ.
mawinom Jesús tsꞌaⁿ Nazaret, Calaꞌnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ quioꞌñꞌomꞌyoꞌ
to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseixuaⁿ, tsoom: juuyoꞌ luaa. 3 Xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ

—ꞌU Jesús, na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ juu na nntso nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu na


David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ nnom
na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. na nquii tsaⁿ na matsa̱ꞌntjom ꞌo
48 Jndye nnꞌaⁿ jlaꞌtiaꞌna jom
  tjo̱oṉ̃ ê snomꞌñeeⁿ ndoꞌ mantyja
na catseicheeⁿ, sa̱a̱ jom yacheⁿ nntseicwanomnnaaⁿꞌaⁿ juuyoꞌ.
tyotseixuaatyeeⁿ, tsoom: 4 Quia joꞌ tyꞌena, jliuna snom xcoo

—ꞌU, na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ David na ñjomyoꞌ ꞌndyootsꞌa waaꞌ tsꞌaⁿ


na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ ꞌndyoo nato. Ndoꞌ jlacanaⁿꞌna juuyoꞌ.
tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱. 5 Jlue ntꞌom nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ

49 Jesús tjameintyjeeⁿꞌeⁿ, tsoom:


  joꞌ joꞌ:
—Cwaⁿꞌyoꞌ jom. —¿Ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ? ¿Chiuu na
Quia joꞌ tcwaⁿna tsaⁿnchjaaⁿꞌ, cwilacanaⁿꞌyoꞌ snom xcoomꞌaaⁿꞌ?
jluena nnoom: 6 Joona tꞌo̱on
  ̱ a nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ
—Cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsꞌomꞌ. chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tso Jesús na
Quicantyjaꞌ ee macwaaⁿ ꞌu. caluena. Quia joꞌ ꞌndye naⁿꞌñeeⁿ na
50 Ndoꞌ jom cweꞌ tjuꞌtoom liaa na
  cꞌoona. 7 Tyꞌeñꞌomna snom xcoo

wanjoomꞌñê, teicantyjaaⁿ, tjaaⁿ na na mꞌaaⁿ Jesús. Tioona liaana


mꞌaaⁿ Jesús. 51 Taxꞌee Jesús nnoom:
  naxeⁿꞌyoꞌ, jnda̱ joꞌ tjaljoom juuyoꞌ.
—¿Aa waa na nntsaꞌ ja?  
8 Jndye nnꞌaⁿ tyotsa̱ꞌna liaana tsꞌom

Tꞌo̱ tsaⁿnchjaaⁿꞌ, tsoom: nato na wjaⁿ, ndoꞌ ntꞌom tyotyje


—Jeeⁿ ꞌu Ta, lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na tsco, tyotsa̱ꞌ joonaꞌ tsꞌom natoꞌñeeⁿ.
nleitquioya. 9 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwiꞌoojndyee

52 Tso Jesús nnoom:


  ñequio nnꞌaⁿ na cwiꞌoontyjo̱,
—Cjaꞌtoꞌ. Jnda̱ nꞌmaⁿꞌ ncꞌe na ñequiiꞌcheⁿ tyolaꞌxuaana, tyoluena:
matseiꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. —Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ.
Mañoomꞌ teitquioomꞌm. Tjantyjo̱o̱ⁿ Matioꞌnaaⁿñenaꞌ jom na
naxeⁿꞌ Jesús na tyꞌetyꞌetina nato. macwjeeꞌcañoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 10 Matioꞌnaaⁿñenaꞌ

Tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén jom na nntsa̱ꞌntjoom chaꞌxjeⁿ na


(Mt. 21:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19) ñesa̱ꞌntjom welooya David tiyo.

11 Jnda̱ tyꞌewindyoona
Jerusalén na nndyooꞌ tsjoom
Betfagé ñequio Betania. Tquiena
Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nandye cañoomꞌluee.
11 Tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ

ndyeyu ta Olivos, quia joꞌ jñom Jesús tsjoom Jerusalén. Tjaaⁿ watsꞌom
we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na tꞌmaⁿ. Ndoꞌ quia jnda̱ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
cꞌoona lꞌaa. 2 Tsoom nda̱a̱na:
  ndiocheⁿ naquiiꞌ watsꞌom quia joꞌ
—Catsaaquieꞌyoꞌ tsjoom chjoo tjalcweeⁿꞌeⁿ Betania ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na
laꞌñeⁿ. Quia na jnda̱ squieꞌyoꞌ canchooꞌwendye ee na jnda̱ tmaaⁿ.
109 Marcos 11

18 Ntyee na cwiluiitquiendye
Ñꞌoomwiꞌ tjuꞌ Jesús nacjooꞌ tsꞌoom ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na
higuera tqueⁿ Moisés, quia tyondyena na
(Mt. 21:18-19) luaaꞌ matso Jesús, tyolꞌueendyena
12 Teincoo cwiicheⁿ xuee chiuu ya nlꞌana na nlaꞌcueeꞌna jom.
quia na mꞌaⁿna nato na jnaⁿna Sa̱a̱ nquiaana na nntꞌuena jom ee
Betania, jndyo na ñeꞌjndoꞌ Jesús. na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ tjaweeꞌ
13 Ntyꞌiaaꞌtquiaaⁿ cwii tsꞌoom higuera
  nꞌom ñꞌoom na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a.̱
na niom tscooꞌnaꞌ. Seicandyooꞌñê, 19 Ndoꞌ ticwii tmaaⁿ tyocaluiꞌ Jesús

tjacantyꞌiaaⁿꞌaⁿ aa nljeiiⁿ ta̱ na Jerusalén.


nlqueeⁿ. Sa̱a̱ quia na tueꞌcañoom,
cweꞌ tsco ljeiiⁿ ee tjo̱o̱cheⁿ na nncueꞌ Tcaaⁿ tsꞌoom higuera
ta̱. 14 Tsoom nnom tsꞌoomꞌñeeⁿ:

(Mt. 21:20-22)
—Tajom xuee nntsaꞌnndaꞌ ta̱ na 20 Teincoo cwiicheⁿ xuee
nlquii tsꞌaⁿ. teiꞌnomnndaꞌna xꞌee tsꞌoom
Ndyecheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye higueraꞌñeeⁿ. Ntyꞌiaana na jnda̱
ñꞌeⁿñê na luaaꞌ ñꞌoom tsoom. tcaaⁿñꞌeⁿnaꞌ xjeⁿ quiiꞌ nchꞌiooꞌnaꞌ.
21 Quia joꞌ tjañjoomꞌ tsꞌom Pedro,

Macwjiꞌ Jesús nnꞌaⁿ na wiꞌndye tsoom nnom Jesús:


naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ —Cantyꞌiaꞌ Maestro, tsꞌoom
(Mt. 21:12-17; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) na tjuꞌwiꞌ ñꞌoom nacjooꞌ jnda̱
15 Jnda̱ na tquienndaꞌna Jerusalén, tcaaⁿñꞌeⁿnaꞌ.
quia joꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tjaquieeꞌ 22 Tꞌo̱ Jesús, tsoom:

Jesús naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Joꞌ joꞌ —Cꞌomꞌyoꞌ na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ


niom jndye nnom ꞌnaⁿ ñꞌeⁿ quiooꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 23 Mayuuꞌcheⁿ

na cwinda̱a̱ nnꞌaⁿ ndoꞌ cwilaꞌjnda nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ


nnꞌaⁿ na macaⁿnaꞌ joona na tsꞌaⁿ na ñeꞌcwii waa na matseitiuu
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. To̱ꞌ ndoꞌ matseiyoomꞌm naquiiꞌ
Jesús na tyocwjeeⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ. tsꞌoom na nluii chaꞌxjeⁿ na
Tyotseicantqueeⁿ meiⁿsa ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ matsoom, nntsoom nnom sjo̱waaꞌ:
na cwilaꞌjndyoondye sꞌom, ñequio “Quicantyjaꞌ, cjaꞌ, cjuꞌndyuꞌ tsꞌom
ntsula̱ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ ndaaluee.” Ndoꞌ nluii chaꞌxjeⁿ
cantuꞌ. 16 Meiⁿ tatinquiaaⁿ na
  na matsoom. 24 Cweꞌ joꞌ matsjo̱o̱

nncwinom nnꞌaⁿ tachꞌeeⁿꞌ watsꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, chaꞌtso na cwitaⁿꞌyoꞌ quia


tꞌmaⁿ na cwileiꞌchona ꞌnaⁿ. 17 Tꞌmo̱o̱ⁿ  na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: calayuꞌyoꞌ na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ
—Aa nchii mawaa ljeii ꞌnaaⁿꞌ joonaꞌ, quia joꞌ nntoꞌñoomꞌyoꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ: “Wꞌaya cwitaⁿꞌyoꞌ. 25 Ndoꞌ quia xcwe na

tseixmaⁿnaꞌ wꞌaa yuu chaꞌtso matseiꞌneiⁿꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom xeⁿ


nnꞌaⁿ tsjoomnancue cwilaꞌneiⁿna waa na machꞌeenaꞌ ꞌu ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ,
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” Sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom, cha mati
juunaꞌ chaꞌcwijom tsueꞌtsjo̱ꞌ yuu na Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee,
cwicatooꞌndye naⁿcantyꞌue. nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌu jnaⁿꞌ
Marcos 11​, ​12 110

na waa. 26 Ee xeⁿ ꞌu tiñeꞌcatseitꞌmaⁿ


  nnꞌaⁿ cwilaꞌyuꞌ na mayuuꞌcheⁿ Juan
tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ, mati Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ cwiluiiñê profeta. 33 Joꞌ chii tꞌo̱on
  ̱ a
cañoomꞌluee xocatseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌu nnom Jesús, jluena:
juu na matseiꞌtjo̱oṉ dyuꞌ. —Aa jâ maxjeⁿ ticaliuuyâ.
Tsoom nda̱a̱na:
Cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na —Mati ja xocatsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌñeeⁿ
matseixmaⁿ Jesús tquiaa najndeii na matseixmaⁿya na
(Mt. 21:23-27; Lc. 20:1-8) matsꞌaa tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ.
27 Quia joꞌ cwiicheⁿ ndiiꞌ
tquienndaꞌna Jerusalén. Ndoꞌ yocheⁿ Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta lꞌo̱o̱ntjom
na matseicaañe Jesús nomchꞌeⁿ (Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19)
watsꞌom tꞌmaⁿ tyꞌentyjaaꞌ ntyee na
cwiluiitquiendye jom, ñequio nnꞌaⁿ
na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés,
12 Quia joꞌ to̱ꞌ Jesús na
tyotseineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom:
ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ. Jnoomꞌm lꞌo̱o̱
nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. 28 Taꞌxꞌeena
  ta̱uva nnom tyuaaⁿꞌaⁿ. Sꞌaaⁿ tiom
nnoom: ndiocheⁿ nnom ntjoomꞌm. Mati
—¿ꞌÑeeⁿ najndeii ñꞌeⁿ na tjeiꞌ sꞌaaⁿ cwii peila na nncꞌoocue ndaa
naⁿꞌñeeⁿ watsꞌom? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ na jnda̱ ꞌndiindyena ta̱ꞌñeeⁿ. Na
tquiaa na matseiꞌxmaⁿꞌ juunaꞌ? macanda̱ sꞌaaⁿ cwii tatsiaⁿndye yuu
29 Tso Jesús nda̱a̱na:
  na nntsꞌaa tsꞌaⁿ cwenta ntjoomꞌm.
—Mati nncwaxꞌa̱ ja cwii ñꞌoom ’Ndoꞌ teijneiⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Catꞌo̱ꞌyoꞌ no̱o̱ⁿya quia joꞌ nnꞌaⁿ na nlꞌa tsꞌiaaⁿ, jnda̱ joꞌ tjayaaⁿ
mati ja nntsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌñeeⁿ juu cwiicheⁿ ndyuaa. 2 Quia na jnda̱

tquiaa najndeii na matseixmaⁿya tquie ntjom, jñoom cwii mosoomꞌm


na sꞌaaya na ljoꞌ. 30 Juu na
  yuu mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ
tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ, ¿yuu tyuaaⁿꞌaⁿ na nñeꞌquia naⁿꞌñeeⁿ
jnaⁿ najndeii na tyotseixmaaⁿ? ¿Aa ta̱ na tseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. 3 Sa̱a̱

na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom? oo ¿aa nnꞌaⁿ joona yacheⁿ tꞌuena mosoꞌñeeⁿ,


jlue na ljoꞌ catsꞌaaⁿ? Catꞌo̱ꞌyoꞌ. cwajndii tyotjaaꞌna juu. Jñoomna
31 Quia joꞌ to̱ꞌna na tyolaꞌneiⁿ
  juu na meiⁿcwii tjaa ljoꞌ tjañꞌoom.
cheⁿnquieena, tyolaꞌñꞌeeⁿꞌ 4 Quia joꞌ jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ

ndyueena. Jluena: mosoomꞌm. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ jñomna


—¿Chiuu lꞌuuyo̱o?̱ Xeⁿ nlꞌuuya juu ljo̱ꞌ. Jlaꞌquieeꞌndyena xqueⁿ ndoꞌ
najndeii na tyotseixmaaⁿ jnaⁿnaꞌ na tyolaꞌjnaaⁿꞌna juu. 5 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na

mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia joꞌ majoꞌto ꞌnaaⁿꞌ tyuaa jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ
nntso Jesús nda̱ay ̱ a: “¿Chiuu na mosoomꞌm, tsaⁿꞌñeeⁿ jlaꞌcueeꞌna
ticalayuꞌyoꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ?” jom. Ndoꞌ malaaꞌtiꞌ lꞌana ñequio
32 Ndoꞌ xeⁿ nlꞌuuya na jnaⁿnaꞌ cweꞌ
  jndye ntꞌomcheⁿ mosoomꞌm na
ee na nnꞌaⁿ jlue na ljoꞌ catsꞌaaⁿ, jñoom. Tjaaꞌna ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ
¿chiuu nntjo̱o̱ⁿyo̱o?̱ ntꞌom jlaꞌcwjeena.
Luaaꞌ jlaꞌtiuuna na nquiaana 6 ’Ñecwii tsꞌaⁿ cwii mꞌaaⁿ na

nnꞌaⁿ na jndyendye. Ee chaꞌtsondye matseitioom na njñoom, nquii


111 Marcos 12

jnaaⁿ joꞌ, na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom. ñequio nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes na


Tsaⁿꞌñeeⁿ jñoom na macanda̱, mꞌaaⁿ Jesús. Naⁿꞌñeeⁿ nncꞌomna
ee luaa seitioom: “Matsonaꞌ na cwenta ñꞌoom na matseineiiⁿ cha
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena tiꞌjndaaya.” nnda̱a̱ nntꞌuiinaꞌ jom cantyja
7 Sa̱a̱ nquiee nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ
  ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 14 Jnda̱ na tquiena na

tyuaaⁿꞌaⁿ, tyoluena nda̱a̱ ntyjeena: mꞌaaⁿ, jluena nnoom:


“Juu tsaⁿmꞌaaⁿꞌ nljo ntjomwaañe —Maestro, nquiuuyâ na maxjeⁿ
lꞌo̱o̱ⁿ ee jom jnda nquii tsꞌaⁿ na ñꞌoom na mayuuꞌ matseiꞌneiⁿꞌ
ꞌnaaⁿꞌ tyuaawaa. Chiuu ticalaꞌcua̱aꞌ̱ a ndoꞌ ñecwii xjeⁿ macheꞌ ñequio
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cha jaa nljonaꞌ ꞌnaaⁿya.” meiⁿnquia nnꞌaⁿ ee titseiñꞌoomꞌndyuꞌ
8 Joꞌ chii tꞌuena tsaⁿꞌñeeⁿ,
  ljoꞌ waa na cwiluiindyena. Mayuuꞌ
jlaꞌcueeꞌna jom. Tyꞌecatquieeꞌna jom ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ cantyja
tquia nnom ntjomꞌñeeⁿ. ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ¿Aa
9 Quia joꞌ taxꞌee Jesús nda̱a̱na,
  matsa̱ꞌntjomnaꞌ na nntio̱o̱ⁿya
tsoom: tsꞌiaaⁿnda̱ay ̱ a nnom César, oo aa
—Nquii tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ tyuaaꞌñeeⁿ, ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ? ¿Aa laxmaaⁿya na
¿chiuu nntsꞌaaⁿ? Maxjeⁿ nñoom, catio̱o̱ⁿya joꞌ oo aa ticalaxmaaⁿya?
nntseicwjeⁿ naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ nñequiaaⁿ 15 Ndoꞌ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na cweꞌ

tyuaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilueyana. Tsoom nda̱a̱na:


nlꞌa tsꞌiaaⁿ. —¿Chiuu na ñeꞌcatꞌueꞌyoꞌ ja?
10 ’¿Aa tyoolaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ
  Quiaꞌyoꞌ cwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ denario na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ: nntyꞌiaya.
Majuuto tsjo̱ꞌ na tixocwilꞌue 16 Tquiana cwii denario ndoꞌ jnda̱

nquiu luañeⁿ na cwilꞌa na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ tsoom nda̱a̱na:


tsiaⁿtsjo̱ꞌ, —¿ꞌÑeeⁿ ꞌndyoo nnom luaa? Ndoꞌ
jnda̱ mawacatyeeⁿnaꞌ nqui ¿ꞌñeeⁿ xueeꞌ teiljeii luaa?
tsiaⁿtsjo̱ꞌ? Ndoꞌ tꞌo̱oṉ a, jluena:
11 Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom seijndaaꞌñê —Tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ, César.
na ljoꞌ ndoꞌ jeeⁿ cwijaaweeꞌ 17 Ndoꞌ tsoom:

nꞌo̱o̱ⁿya na cwintyꞌiaaya na —Catiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱aꞌ̱ yoꞌ


luaaꞌ tuii. nnom César yuu na tseixmaⁿnaꞌ
12 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na tyondye
  cwentaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati quiaꞌyoꞌ
ñꞌoommeiⁿꞌ tyoqueⁿndyena na cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu na
nntꞌuena Jesús, ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na cjoo tseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ nqueⁿ.
joona seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. Tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na tꞌo̱o̱ⁿ sa̱a̱
Sa̱a̱ nquiaana nnꞌaⁿ na jndyendye, tiya nquiuna na ticatꞌuiinaꞌ jom.
cweꞌ joꞌ ꞌndyena jom, mana tyꞌena.
Cwitaꞌxꞌeena cantyja na
¿ꞌÑeeⁿ nnom nñeꞌquiana nntandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ
tsꞌiaaⁿnda̱a̱na? (Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40)
(Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26) 18 Jnda̱joꞌ tquio ntꞌom nnꞌaⁿ
13 Jnda̱nquia
nnꞌaⁿ fariseos saduceos na mꞌaaⁿ Jesús. Naⁿꞌñeeⁿ
jñoomna cwantindye ncꞌiaana ticalaꞌyuꞌna na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ
Marcos 12 112

na jnda̱ tja̱. Taꞌxꞌeena nnoom, ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ libro na seiljeii Moisés


jluena: yuu na matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
19 —Maestro, waa ljeii na ꞌndii
  tsꞌoom nioom na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ? Joꞌ
Moisés lua̱ay ̱ a na matsonaꞌ xeⁿ tueꞌ joꞌ xcwe naquiiꞌ ntsaachom na
cwii tsaⁿsꞌa ndoꞌ ꞌndiinaꞌ scuuꞌ na cwico tsꞌoomꞌñeeⁿ, teicꞌuaa na
ñenquii, tjaaꞌnaⁿ ndana, quia joꞌ matseineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom, tso:
tyjee tsꞌooꞌñeeⁿ cocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ “Ja cwiluiindyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaꞌ
xioom. Nncꞌom ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ Abraham, Isaac ndoꞌ Jacob.” 27 Joꞌ

yuscuꞌñeeⁿ cha nntseinoomñê na chii caliuꞌyoꞌ na cwitaꞌndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ


tjaa ntseinda xioom tꞌom. 20 Tyomꞌaⁿ
  ee jom nchii cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ntquieeꞌ naⁿnom na ñenquii tsꞌaⁿ cwentaa lꞌoo. Jom cwiluiiñê
ntseinda. Juu tsaⁿtquiee tocoom sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa nnꞌaⁿ na
tyuaaꞌ tueeⁿꞌeⁿ, tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿ cwitaꞌndoꞌ. Cweꞌ joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ꞌo
scoomꞌm. 21 Quia joꞌ tsaⁿ na jnda̱ we
  meiⁿchjoo ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ.
tocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom sa̱a̱ mati
jom tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ ndana Ñꞌoom na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Mati tsaⁿ na jnda̱ tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ
ndyee tocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom ndoꞌ (Mt. 22:34-40)
majoꞌti tjoom. 22 Malaaꞌtiꞌ chaꞌtso

28 Cwii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na
ntquieeꞌndye naⁿnomꞌñeeⁿ tuncona tqueⁿ Moisés tyjeeꞌcañoom na mꞌaⁿ
ñequio yuscuꞌñeeⁿ ndoꞌ majoꞌti nnꞌaⁿ saduceosꞌñeeⁿ. Tyondiiñecheeⁿ
quia tja̱na, tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿñe. chaꞌtso ñꞌoom na tyolaꞌneiⁿna ndoꞌ
Ndoꞌ na macanda̱ tueꞌto yuscuꞌñeeⁿ. tyoqueeⁿ cwenta na jeeⁿ xcwe
23 Ñeꞌcataꞌxꞌa̱ay
  ̱ â njomꞌ, Ta, quia ñꞌoom tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na. Taxꞌeeⁿ
na nntaꞌndoꞌxco chaꞌtso nnꞌaⁿ na nnom Jesús, tsoom:
jnda̱ tja̱, quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ cwiindye —Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso ñꞌoomꞌ
joona na nluii scuuꞌ yuscuꞌñeeⁿ? Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ,
Ee jom ñetꞌoom scuu chaꞌtso na ¿cwaaⁿ cwii joonaꞌ na tꞌmaⁿti
ntquieeꞌndye naⁿꞌñeeⁿ. tseixmaⁿnaꞌ?
24 Matso Jesús nda̱a̱na:

29 Tꞌo̱ Jesús, tsoom:

—Aa nchii ñꞌoomwaaꞌ —Luaa matso ñꞌoom na tꞌmaⁿti:


matseicano̱o̱ⁿnaꞌ na tixcwe “Candyeꞌyoꞌ, ꞌo nnꞌaⁿ Israel. Nquii
cwitjeiꞌyoꞌ cwenta, ee meiiⁿ na Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaya, macanda̱
cwilaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñenqueⁿ cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom.
sa̱a̱ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ. 30 Cꞌoomꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ Ta

Meiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ ñequio na


na matseixmaaⁿ. 25 Ee quia na
  xcweeꞌya tsꞌomꞌ, ñequio chaꞌwaa
nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ na jnda ntyjiꞌ, ñequio chaꞌwaa na
taxocꞌunconndaꞌ meiⁿ naⁿnom, meiⁿ jndo̱ꞌya tsꞌomꞌ, ndoꞌ ñequio chaꞌwaa
naⁿlcu ee nncꞌomna chaꞌna ángeles najnduꞌ.” Luaaꞌ ñꞌoom na tꞌmaⁿti na
na mꞌaⁿ cañoomꞌluee. 26 Sa̱a̱ cantyja
  matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 31 Ndoꞌ ñꞌoom na

ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na nntaꞌndoꞌxco jnda̱ we matseijomnaꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ.


nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿aa chii jnda̱ Luaa matsonaꞌ: “Cꞌoomꞌ na wiꞌ
113 Marcos 12

tsꞌomꞌ ncꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsoom


ñequio nncuꞌ. Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ nnom juu Ta na matsa̱ꞌntjom
ñꞌoom na tꞌmaⁿti na matsa̱ꞌntjomnaꞌ ja:
chaꞌna ñꞌoommeiⁿꞌ.” “Cajmaⁿꞌ ntyjaaꞌa ntyjaya yuu na
32 Quia joꞌ tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ na maꞌmo̱ⁿ
  matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu
ljeii na tqueⁿ Moisés, tsoom: hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ
—Maxjeⁿ ya, ꞌu Maestro. Luaaꞌ na jndoo ꞌu na cꞌomna nacje
ñꞌoom na mayuuꞌ matsuꞌ na ñecwii ꞌnaⁿꞌ.”
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ na 37 Cweꞌ joꞌ mawaxꞌa̱ay
  ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ
matsa̱ꞌntjom, macanda̱ jom. 33 Ndoꞌ   ¿chiuu waayuu na cwiluiiñe Cristo
na nncꞌoom tsꞌaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na xcweeꞌya ee manquiiti David tsoom na juu
tsꞌoom, ñequio chaꞌwaa na jndo̱ꞌya cwiluiiñe Ta na matsa̱ꞌntjom jom?
tsꞌoom, ñequio chaꞌwaa na jnda Ndoꞌ jndyendye nnꞌaⁿ ñequio na
ntyjeeⁿ, ndoꞌ ñequio chaꞌwaa neiiⁿna tyondyena ñꞌoom na seineiiⁿ.
najneiⁿ, ndoꞌ mati na nncꞌoom na wiꞌ
tsꞌoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ jnda ntyjii Matseitiaꞌ Jesús nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
nqueⁿ, chaꞌtso nmeiⁿꞌ lꞌueti nchiiti ljeii na tqueⁿ Moisés
quiooꞌ na nlco na mañequiaa tsꞌaⁿ (Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47)
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio meiⁿnquia 38 Naquiiꞌ ñꞌoom na tyoꞌmo̱o̱ⁿ,
ntꞌomcheⁿ na cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ na tsoom:
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta nnꞌaⁿ na
34 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Jesús na jndo̱ꞌ
  cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés
tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom na tꞌo̱, tsoom ee joona jeeⁿ cjaaweeꞌ nꞌomna na
nnom: nncoꞌnomna na cweeꞌna liaa jnda
—Jnda̱ teindyooꞌ na nñequiaandyuꞌ na teiꞌncoo ndoꞌ na nntaⁿ nnꞌaⁿ
na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌu. lueena na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye joona
Jnda̱ joꞌ tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ cwii jnda̱aꞌ̱ ñequio na jndooꞌcheⁿ nnꞌaⁿ. 39 Joona  

tsꞌom na nncwaxꞌeti. jeeⁿ ñeꞌcwindyuaandyena ntsula̱


nacañoomticheⁿ naquiiꞌ lanꞌom ndoꞌ
Cristo cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom majoꞌti cwilꞌana quia na cwicwaꞌna
(Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44) na waa xuee. 40 Mati cwitjeiiꞌna

35 Cwiicheⁿ ndiiꞌ na tyomꞌaaⁿ ꞌnaaⁿ yolcu na jnda̱ ljondye na tja̱


Jesús naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na sꞌaa, ndoꞌ cha nntseicuꞌnaꞌ na luaaꞌ
tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: laꞌxmaⁿna, jeeⁿ yo cwilaꞌneiⁿna
—Nquiee nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ tꞌmaⁿti
na tqueⁿ Moisés cwiluena na nquii nntꞌuiiweeⁿꞌeⁿ joona.
Cristo cwiluiiñê tsjaaⁿ David na
jndyowicantyjooꞌ. 36 Sa̱a̱ manquiiti

Tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tquiaa yuscu na
David cantyja na tꞌmo̱ⁿ Espíritu jñeeⁿꞌñe
Santo nnoom tsoom na Cristo (Lc. 21:1-4)
cwiluiiñê Ta na matsa̱ꞌntjom jom. 41 Cwii
xuee wacatyeeⁿ Jesús
Tsoom: ndyeyu na meintyjeeꞌ castom
Marcos 12​, ​13 114

na cwitueeꞌ nnꞌaⁿ sꞌom cwentaaꞌ tꞌmaⁿ. Joꞌ joꞌ tjacjoo Jesús. Ndoꞌ
watsꞌom tꞌmaⁿ. Ntyꞌiaaꞌcheeⁿ na Pedro ñꞌeⁿ Jacobo, ñꞌeⁿ Juan ñꞌeⁿ
cwitioom nnꞌaⁿ sꞌom tsꞌom castom Andrés tyꞌentyjaaꞌna jom cha nnda̱a̱
ndoꞌ na jndye naⁿtya tꞌmaaⁿꞌ sꞌom nlaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê na ñenquieena.
cwitioomna. 42 Mati tyjeꞌcañoom
  Taꞌxꞌeena nnoom, jluena:
cwii yuscu na jnda̱ ljoñe. Jeeⁿcheⁿ 4 —Catsuꞌ nda̱ay
  ̱ â, ¿cwaaⁿ
ndyaꞌ jñeeⁿꞌñê. Tjacjoomꞌm we nncueꞌntyjo̱ na nluii nmeiⁿꞌ?
tsjo̱ꞌñjeeⁿ chjoo sꞌom wee na Ndoꞌ ¿cwaaⁿ ꞌnaaⁿ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na
meiⁿchjoo titꞌmaaⁿꞌ. 43 Chii tꞌmaⁿ
  manndyooꞌ nluii nmeiⁿꞌ?
Jesús nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. 5 Quia joꞌ to̱ꞌ Jesús tyotseineiiⁿ

Tsoom nda̱a̱na: nda̱a̱na:


—Na mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na meiⁿcwii
nntsjo̱o,̱ yuscumꞌaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na jnda̱ tsꞌaⁿ tinquiuꞌnnꞌaⁿ ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tueꞌ saaꞌ ndoꞌ jeeⁿ jñeeⁿꞌñê, sa̱a̱ ñꞌoommeiⁿꞌ. 6 Ee nleitquiooꞌndye

tꞌmaaⁿꞌti tjoomꞌm tsꞌom castom, nnꞌaⁿ cwii cwii ntyja na


nchiiti chaꞌtso ntꞌomcheⁿ. 44 Ee   nlaꞌcajndyundyena xueya ee nluena
chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ tioomna sꞌom na joona cwiluiindyena Cristo. Ndoꞌ
na cweꞌ waljooꞌ na cwileiꞌchona, jndye nnꞌaⁿ nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna na ljoꞌ
sa̱a̱ jom meiiⁿ na jeeⁿcheⁿ ntyꞌiaaꞌñê, nlꞌana.
tjuꞌñꞌeeⁿ chaꞌwaati na maleiñꞌoom 7 ’Nntyꞌiaꞌyoꞌ na

na nntseijnaaⁿ na nlcwaaⁿꞌaⁿ. nndyocwjeꞌcañoom ntiaꞌ ndoꞌ


nleicꞌuaa ñꞌoom na cwiluii
Matso Jesús na nntyuiiꞌ watsꞌom ntiaꞌ cwiicheⁿ ntyja, sa̱a̱
tꞌmaⁿ tiñeꞌquiandyoꞌ na nlacatyuendyoꞌ,
(Mt. 24:1-2; Lc. 21:5-6) ee maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ na

13 Xjeⁿ na jaacaluiꞌ Jesús na


waa watsꞌom tꞌmaⁿ seineiⁿ
cwii tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌeⁿñê,
nmeiⁿꞌ nncwinomjndyee. Sa̱a̱
tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntycwiiñꞌeⁿ.
8 Nlaꞌwendye nnꞌaⁿ cwii ndyuaa

tso nnoom: nacjoo nnꞌaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa.


—Maestro, cantyꞌiaꞌ, jeeⁿ Ndoꞌ cwii tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ
tjacanjoomꞌ tsꞌiaaⁿ na tuii ñꞌeⁿ nntseiweñe nacjooꞌ cwiicheⁿ
ljo̱ꞌmeiⁿꞌ ndoꞌ jeeⁿ neiⁿncooꞌ lꞌaameiⁿꞌ. tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ. Jndye joo nntsꞌeii
2 Tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:
  ndoꞌ nncꞌoom jndoꞌ tꞌmaⁿ ndoꞌ
—Mayuuꞌ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ lꞌaa tꞌmaⁿ nntseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱
na mantyꞌiaꞌ. Sa̱a̱ queⁿꞌ cwenta, chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ cweꞌ weꞌyandyo
ljo̱ꞌmeiⁿꞌ xocaljooꞌtyeⁿnaꞌ nacjoo laꞌxmaⁿnaꞌ. Quia nnquioo ntꞌomcheⁿ
ncꞌiaanaꞌ. Maxjeⁿ nntyuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ. nawiꞌ na jaaꞌti.
9 ’Sa̱a̱ ꞌo cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee

ꞌNaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ naꞌ na manndyooꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nñeꞌquia cwenta ꞌo


na nntycwii luee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
(Mt. 24:3-28; Lc. 21:7-24; 17:22-24) naquiiꞌ lanꞌom ndoꞌ joona
3 Tyꞌena
ta na jndyu Olivos nntsa̱ꞌntjomna na catjaaꞌ nnꞌaⁿ ꞌo
ndyeyu yuu na meintyjeeꞌ watsꞌom naquiiꞌ lanꞌom. Mati nlꞌa nnꞌaⁿ na
115 Marcos 13

jndeiꞌnaꞌ nncwintyjeꞌjnaⁿꞌyoꞌ jo nda̱a̱ waaꞌ yuu na su, ticandyocueeⁿ


gobiernom ñequio jo nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ na nncjaaqueⁿꞌeⁿ na nncwjeeⁿꞌeⁿ
nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom ncꞌe na ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Catseityuaaⁿꞌaⁿ,
laxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Ndoꞌ caleiꞌnoom. 16 Ndoꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ

na luaaꞌ nntjomꞌyoꞌ, nñequiaanaꞌ jo jnda̱a̱ na machꞌee tsꞌiaaⁿ tyuaaꞌ,


na ꞌo nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ ñꞌoom naya ticjaalcweeⁿꞌeⁿ na nncjaacachoom
ꞌnaⁿya nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. 10 Ee cwii
  liaⁿꞌaⁿ. 17 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ wiꞌ

tjo̱o̱cheⁿ na nntsuu tsjoomnancue nntjoom yolcu na ndeiindye


nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom cantyja ñequio joo yolcu na ꞌndaandye nda.
na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom 18 Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

nnꞌaⁿ na chaꞌwaa tsjoomnancue. nchii xcwe ncuee na teiⁿ na nlcaⁿnaꞌ


11 Ndoꞌ quia na nntꞌuena ꞌo na
  na caleiꞌnomꞌyoꞌ nawiꞌñeeⁿ. 19 Ee  

nñeꞌquiana cwenta ꞌo, tincꞌomꞌyoꞌ quia ljoꞌcheⁿ nnquioo cwii nawiꞌ


ñomtiuu cwaaⁿ ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ na tꞌmaⁿticheⁿ na meiⁿjom ndiiꞌ
nda̱a̱ naⁿmanꞌiaaⁿ. Ee xjeⁿꞌñeeⁿ tyootjoom nnꞌaⁿ cantyjati na tqueⁿ
mꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwaaⁿ ñꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoomnancue hasta
na nntꞌo̱ꞌyoꞌ. Ee nchii nlaneiⁿꞌyoꞌ jeꞌ. Ndoꞌ xuee na cwiwjaatinaꞌ meiⁿ
ñꞌoom na nquiuꞌ ncjoꞌyoꞌ sa̱a̱ nquii tajom cwinluiinndaꞌ cwiicheⁿ nawiꞌ
Espíritu Santo nntsꞌaaⁿ naquiiꞌ chaꞌna juunaꞌ. 20 Xeⁿ nchii nquii Ta

nꞌomꞌyoꞌ ljoꞌ ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom tqueeⁿ na tijndyeti xuee


12 Maxio tsꞌaⁿ nñequiaa cwenta
  nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ, meiⁿcwii tsꞌaⁿ
jom na cueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ majoꞌti xocaluiꞌnꞌmaaⁿñe cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.
nntsꞌaa tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ ntseinaaⁿ. Ndoꞌ Sa̱a̱ ncꞌe na wiꞌ tsꞌoom joo nnꞌaⁿ na
nda nnꞌaⁿ nlaꞌwendyena nacjoo jnda̱ tjeiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ, joꞌ chii
lotyena, londyeena, nlꞌueendyena nntsꞌaaⁿ na tijndyeti xuee nncꞌoom
chiuu nncwje naⁿꞌñeeⁿ. 13 Ndoꞌ
  nawiꞌñeeⁿ.
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nlaꞌjndoona ꞌo 21 ’Ndoꞌ xeⁿ quia ljoꞌ nntso cwii

ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, ljoo
juu tsꞌaⁿ na tyeⁿ cwiljooꞌñe ñꞌeⁿndyo̱ mꞌaaⁿ Cristo”, oo nntso: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ,
hasta na macanda̱, tsaⁿꞌñeeⁿ laaꞌñeⁿ mꞌaaⁿ”, ticalayuꞌyoꞌ. 22 Ee

nluiꞌnꞌmaaⁿñê. maxjeⁿ nlquieꞌcañom profetas na


14 ’ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ
  tiyuuꞌ ñꞌoom cwiñequia ñequio nnꞌaⁿ
ñꞌoommeiiⁿ, catseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ na nlue na joona cwiluiindyena
ñecatsonaꞌ. Juu profeta Daniel, Cristo. Nlꞌana jndye nnom ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ
seiljeiⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿ na ñequio tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na nncjaaweeꞌ
jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ tiaaꞌ na nntseityuiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ hasta nquiee nnꞌaⁿ na
chaꞌtso. Quia na nntyꞌiaꞌyoꞌ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
jnda̱ mameintyjeeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ nñequioꞌnnꞌaⁿ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ joona xeⁿ
watsꞌom tꞌmaⁿ yuu na meiⁿchjoo na nnda̱a̱ nlꞌana. Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na nncꞌoom, quia tixonquiaaⁿ na nnda̱a̱ nlꞌana.
joꞌ ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱ndaa Judea 23 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ

catsaaleiꞌnomꞌyoꞌ quiiꞌ ntsjo̱. 15 Ndoꞌ


  cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii cha calꞌaꞌyoꞌ
majuu xjeⁿꞌñeeⁿ, tsꞌaⁿ na ljo nacjooꞌ cwenta.
Marcos 13​, ​14 116

mꞌaⁿ cañoomꞌluee ticaliuna, meiⁿ


Luaa nncuaa quia na nndyonndaꞌ ja na cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Jesús ticaljeiiya cwaaⁿ. Macanda̱
(Mt. 24:29-35, 42-44; Lc. 21:25-36) ñenquiicheⁿ Tsotya̱ya ntyjeeⁿ.
24 ’Ncuee quia na jnda̱ teinom 33 ’Joꞌ chii cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ndoꞌ

nawiꞌ tꞌmaⁿꞌñeeⁿ, quia joꞌ nleijaaⁿñe queⁿꞌyoꞌ cwenta. Ndoꞌ calaneiⁿꞌyoꞌ


ñeꞌquioomꞌ, ndoꞌ taxocwixueeñe nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee ticaliuꞌyoꞌ
chiꞌ. 25 Nntquiaandye cancjuu.
  cwaaⁿ nncueꞌntyjo̱ tiempoꞌñeeⁿ.
Ndoꞌ chaꞌtso najnda̱ na matseixmaⁿ 34 Nmeiⁿꞌ matseijomnaꞌ chaꞌna

tsjo̱ꞌluee nntyuiiꞌ. 26 Quia ljoꞌcheⁿ


  machꞌee cwii tsꞌaⁿ na wjaa cwii
nntyꞌiaa nnꞌaⁿ ja na cwiluiindyo̱ ndyuaa na tquia. Cwii tjo̱o̱cheⁿ na
tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na nnaaⁿ waⁿꞌaⁿ, nntyꞌioom tsꞌiaaⁿ
macwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa tsjoomnancue. mosoomꞌm, cwii cwii nnom
Nndyo̱o̱ naquiiꞌ nchquiu ñequio tsꞌiaaⁿ na cwii cwiindyena. Ndoꞌ
najndeii na matseixmaⁿya ndoꞌ nntsa̱ꞌntjoom tsꞌaⁿ na machꞌee
ñequio na neiⁿncooꞌ nacaxuee na cwenta ꞌndyootsꞌa na ñeꞌquiiꞌcheⁿ
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja. 27 Njño̱o̱ⁿya   catsꞌaa cwenta. 35 Malaaꞌtiꞌ

ángeles ꞌnaⁿya na cꞌoona cwii matseijomnaꞌ ꞌo ee na ticaliuꞌyoꞌ


cwii ntyjaaꞌ tsjoomnancue ndoꞌ ꞌñeeⁿ xjeⁿ na nncwjeeꞌ nquii na
mati ndiocheⁿ cañoomꞌluee na matsa̱ꞌntjom ꞌo. ¿Aa nncwjeeⁿꞌeⁿ
nlaꞌtjomna nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱ natmaaⁿ, oo aa nateijaaⁿ? ¿Aa
cwentaya. nncwjeeⁿꞌeⁿ xcwe tsjom, oo aa na
28 ’Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ na
  jaancoo? Joꞌ chii cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ.
maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja 36 Ee ticatsonaꞌ na matsꞌia

ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom higuera. Quia na joꞌ nncwjeeⁿꞌeⁿ ndoꞌ nljeiiⁿ ꞌo


cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwinteiꞌ lꞌo̱naꞌ ndoꞌ chaꞌcwijom na cwindaꞌyoꞌ. 37 Ñꞌoom  

cwicandeiꞌ tscoꞌndaa juunaꞌ, quia na jnda̱ tsjo̱o̱ luaaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, juunaꞌ
joꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jaawindyooꞌ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ,
ncueesuaꞌ. 29 Majoꞌti quia na
  ñeꞌquiiꞌcheⁿ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ.
cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluii chaꞌtso
nmeiⁿꞌ na jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, quia Cwiꞌmaⁿna na nntꞌuena Jesús
joꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ teitsio̱oꞌ̱ (Mt. 26:1-5; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53)
mꞌaaⁿnaꞌ. Mawaa mawaa xjeⁿ
nncwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa. 30 Candyeꞌyoꞌ

nntsjo̱o,̱ mayuuꞌcheⁿ na xocwjeñꞌeⁿ


14 We xuee cwii tjo̱o̱ na
nncueeꞌ xuee pascua ñequio
xuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ ntyooꞌ na
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ hasta xjeⁿ na jnda̱ tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Ndoꞌ ntyee
seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ
31 Tsjo̱ꞌluee ñꞌeⁿ tsjoomnancue
  na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés,
nntycwiiñꞌeⁿnaꞌ sa̱a̱ ñꞌoom ꞌnaⁿya tyolꞌueendyena chiuu nlꞌayoona
maxjeⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ. na nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna Jesús cha
32 ’Sa̱a̱ meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaljeii
  nntꞌuena jom, ndoꞌ na nlaꞌcueeꞌna
cwaaⁿ xuee ndoꞌ ꞌñeeⁿ xjeⁿ na nluii jom. 2 Jlaꞌtiuuna, jluena nda̱a̱

chaꞌtso nmeiⁿꞌ. Meiⁿ ángeles na ntyjeena:


117 Marcos 14

—Sa̱a̱ ticatꞌua̱ay
̱ a jom xcwe ncuee, cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na sꞌaa
tintsꞌaanaꞌ na nlaꞌwendye nnꞌaⁿ yuscumꞌaaⁿꞌ cha ticatsuu ñꞌoom
nacjooya. cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.

Tuꞌnquio María ncheⁿꞌ nacjooꞌ Jesús Judas mañequiaaⁿ cwenta Jesús luee
(Mt. 26:6-13; Jn. 12:1-8) ntyee
3 Tyomꞌaaⁿ Jesús tsjoom Betania, (Mt. 26:14-16; Lc. 22:3-6)
waaꞌ Simón, tsꞌaⁿ na ñechuu tycu 10 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, quia joꞌ
lepra. Yocheⁿ na meindyuaandyena Judas Iscariote, cwindye nnꞌaⁿ na
nacañoomꞌ meiⁿsa, tueꞌcañoom canchooꞌwendye, tjaaⁿ na mꞌaⁿ
cwii yuscu na maleiꞌñꞌoom cwii ntyee na cwiluiitquiendye na
tsioo na tuii ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌ canchiiꞌ nntseijndaaꞌñê ñequio joona na
na jndyu alabastro. Ñjom ncheⁿꞌ nñequiaaⁿ cwenta Jesús lueena.
na jndyu nardo na jeeⁿ cachi, 11 Jnda̱ na jndye naⁿꞌñeeⁿ na ljoꞌ

ndoꞌ jeeⁿ jndanaꞌ. Tyjeeⁿ yuu na nntsꞌaaⁿ tquiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿna.


ta̱ꞌtyeⁿ tsiooꞌñeeⁿ, chii tuꞌnquioom Tꞌmaⁿna na nñeꞌquiana sꞌom nnoom.
ncheⁿꞌñeeⁿ xqueⁿ Jesús. 4 Ntꞌom  Quia joꞌ Judas tyolꞌueeꞌñetyeeⁿ
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ jlaꞌliooꞌndyena chiuu ya nntsꞌaaⁿ na nñequiaaⁿ
nacjooꞌ yuscuꞌñeeⁿ. Jluena nda̱a̱ cwenta Jesús lueena.
ntyjeena:
—Jeeⁿ ndyaꞌ cweꞌchi ncheⁿꞌ Seijndaaꞌñe Jesús na nncuaa Cena
ꞌnaaⁿꞌaⁿ na seicatsoom. 5 Yati xeⁿ

(Mt. 26:17-29; Lc. 22:7-23; Jn.
teilꞌuanaꞌ ee nncwinom ndyee 13:21-30; 1 Co. 11:23-26)
siaⁿnto denarios nncwjiꞌnaꞌ. 12 Quia joꞌ xuee na cwiwityeⁿ
Sꞌomꞌñeeⁿ nnluii naya ndyeñeeⁿꞌ. ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ
Jnaaⁿꞌ luaaꞌ na tyolaꞌwjeena na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ, mañejuu
yuscuꞌñeeⁿ. xuee na cwilaꞌcwjeena canmaⁿ
6 Sa̱a̱ tso Jesús:
  nchꞌu, nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ
—Caꞌndyeꞌyoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. ¿Chiuu Jesús taꞌxꞌeena nnoom, jluena:
na cwilaꞌliooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñê? Ee —¿Yuu lꞌue tsꞌomꞌ na
jeeⁿ tjacañjoomꞌ nayawaaꞌ na sꞌaaⁿ nntsaalajndaaꞌndyô̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ñꞌeⁿndyo̱. 7 Ee ja nchii ñequiiꞌcheⁿ
  xuee pascua, na nleiñꞌoomꞌ na nlquiꞌ
nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. Sa̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ catsmaⁿ chjoo?
ñequiiꞌcheⁿ na mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ 13 Ndoꞌ jñoom we nnꞌaⁿ na

ndoꞌ quia na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ naya joona, cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê cwii lꞌaa.


wanaaⁿ. 8 Yuscumꞌaaⁿꞌ sꞌaaⁿ cwanti
  Tsoom nda̱a̱na:
na nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. Jom tuꞌnquioom —Catsaꞌquieꞌyoꞌ quiiꞌ tsjoom.
ncheⁿꞌ nacjoya cwii tjo̱o̱cheⁿ na Joꞌ joꞌ nliuꞌyoꞌ cwii tsaⁿsꞌa na
nntꞌiuu nnꞌaⁿ ja. 9 Na mayuuꞌcheⁿ
  maleiñꞌoom cwii tsjoo ndaatioo.
nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ meiⁿyuucheⁿ Catsaantyjo̱ꞌyoꞌ naxeeⁿꞌeⁿ. 14 Yuu  

na nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom chaꞌwaa na nncjaaqueⁿꞌeⁿ canduꞌyoꞌ nnom


tsjoomnancue na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ na waaꞌ: “Luaa matso nqueⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, maxjeⁿ nlaꞌneiⁿna matsa̱ꞌntjoom jaa: ¿yuu waa cuarto
Marcos 14 118

na nlcwaaꞌa na nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ —Catoꞌñoomꞌyoꞌ, cwaꞌyoꞌ tyooꞌwaa,


xuee pascua ñequio nnꞌaⁿ na ee cwiluiiñenaꞌ seiiꞌa.
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱?” 15 Juu 
23 Mati toꞌñoom cwii waso

tsaⁿꞌñeeⁿ mꞌmo̱o̱ⁿ cwii cuarto tꞌmaⁿ na ñjom ndaa winom. Jnda̱ na


wꞌaa nandye teicantyjooꞌ. Maniom tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
canda̱aꞌ̱ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ na nncuaa quia joꞌ tquiaaⁿ juunaꞌ nda̱a̱na,
xuee. Joꞌ calajndaaꞌndyoꞌ nantquie chaꞌtsondyena ta̱na. 24 Ndoꞌ tsoom

na nlcwaaꞌa ñꞌeⁿndyoꞌ. nda̱a̱na:


16 Ndoꞌ tyꞌe we naⁿꞌñeeⁿ. Quia
  —Ndaa winomwaa cwiluiiñenaꞌ
na tquiena tsjoomꞌñeeⁿ jliuna nioomꞌa na nnquioo na
chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tsoom nda̱a̱na. Joꞌ nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ jndyendye
joꞌ jlaꞌjndaaꞌndyena nantquie na nnꞌaⁿ. Ñꞌeⁿ juunaꞌ maqua̱ⁿtya̱ⁿya
nlcwaꞌna na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena xuee ñꞌoom xco. 25 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na

pascua. mayuuꞌcheⁿ taxocꞌuanndaꞌa winom


17 Cweꞌ tmaaⁿya, xjeⁿ na
  hasta juu xuee na nncꞌuaxco̱ juunaꞌ
tyjeꞌcañoom Jesús ñequio nnꞌaⁿ quia na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
canchooꞌwe na cwilaꞌjomndye
ñꞌeⁿñê. 18 Yocheⁿ na

Jesús matseicañeeⁿ na nncwjiꞌñe
meindyuaandyena nacañoomꞌ Pedro
meiⁿsa na cwicwaꞌna, tso Jesús (Mt. 26:30-35; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38)
nda̱a̱na: 26 Ndoꞌ jnda̱ na tana luantsa,
—Mayuuꞌcheⁿ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ jluiꞌna joꞌ joꞌ. Tyꞌena ta Olivos.
cwiindyoꞌ ꞌo na macwaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ 27 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na:

nñequiaa cwenta ja luee nnꞌaⁿ. —Tsjom jeꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo


19 Ñꞌoomwaaꞌ jeeⁿ ndyaꞌ
  nntjeiꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Ee ljeii ꞌnaaⁿꞌ
seichjooꞌnaꞌ nꞌomna. To̱ꞌna cwii ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matsonaꞌ: “Nntseicua̱ꞌa
cwiindyena taꞌxꞌeena nnoom, jluena: tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta
—¿Aa ndyaꞌ nntsꞌaanaꞌ na ja? canmaⁿ, ndoꞌ canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ
20 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:
  nntꞌoomꞌndyeyoꞌ.”
—Cwii ꞌo na canchooꞌwendyoꞌ, 28 Sa̱a̱ tso Jesús:

cwii tsꞌaⁿ na cwinchjeendyô̱ tyooꞌ —Ndoꞌ ja quia jnda̱ na


ñꞌeⁿñe tsꞌom xio jom nñequiaaⁿ mawando̱ꞌxco̱ nncjo̱jndya̱a̱ tsꞌo̱ndaa
cwenta ja. 21 Ee na mayuuꞌcheⁿ,
  Galilea, xeⁿ jnda̱ nntsaantyjo̱ꞌyoꞌ.
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ 29 Quia joꞌ tso Pedro nnoom:

cañoomꞌluee, maxjeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ —Meiiⁿ chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ


ja na nncꞌio̱ chaꞌxjeⁿ na matso ljeii nntjeiiꞌndyena ñꞌeⁿndyuꞌ, sa̱a̱ ja
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ jeeⁿ ntyꞌiaaꞌñe tijoom cwjiꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ.
tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta ja, 30 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nnom:

yaticheⁿ xeⁿ tîcaluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ. —Ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱o̱ njomꞌ,


22 Yocheⁿ na cwicwaꞌna, toꞌñom
  tsjom jeꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nnda̱aꞌ̱
Jesús tyooꞌ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ we ndiiꞌ na matseixuaa caxtijndyo,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ juunaꞌ, sa̱a̱ ꞌu xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ ndyee ndiiꞌ jnda̱
tquiaaⁿ nda̱a̱na. Tsoom: tjeiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱.
119 Marcos 14

31 Sa̱a̱
Pedro yacheⁿ jndeiiꞌ ñꞌoom mꞌaaⁿcꞌeeꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na nntsꞌaa yuu
tꞌo̱o̱ⁿ: na ya, sa̱a̱ ncꞌe na tsꞌaⁿ tseixmaⁿ,
—Meiiⁿ cꞌio̱ ñꞌeⁿndyuꞌ, sa̱a̱ tijoom tileicanaaⁿñe na nntsꞌaa na ljoꞌ.
cwjiꞌndyo̱ cantyja ꞌnaⁿꞌ. 39 Jnda̱ joꞌ cwiicheⁿ ndiiꞌ

Ndoꞌ chaꞌtso ncꞌiaaⁿꞌaⁿ majoꞌti tjannaaⁿꞌaⁿ. Mañejooti ñꞌoom


jluena. seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 40 Quia na

jndyolcweꞌnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿna, majoꞌti


Getsemaní matseineiⁿ Jesús nnom ljeiiⁿ na cwindana, ee jeeⁿ tyeⁿ waa
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na maleichuu tsaⁿtsjom joona. Ndoꞌ
(Mt. 26:36-46; Lc. 22:39-46) meiⁿ cweꞌ ticaliuna ljoꞌ nluena nnoom.
32 Quia joꞌ tquiena cwii joo na 41 Tjannaaⁿꞌaⁿ na nntseineiiⁿ nnom

jndyu Getsemaní. Tsoom nda̱a̱na: Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ quia tyjeeⁿꞌeⁿ na jnda̱
—Cwindyuaandyoꞌ ñjaaⁿñe yocheⁿ ndyee ndiiꞌ na mꞌaⁿna, tsoom nda̱a̱na:
na jo̱ luaaꞌ na nntseina̱ⁿya nnom —Cwa ndicwaⁿ cwindaꞌyoꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cwitaꞌjndyeeꞌyoꞌ. Maleiꞌtyeⁿ. Jnda̱
33 Joꞌ chii tjatyeeⁿ, tjañꞌoom Pedro
  tueꞌntyjo̱ xjeⁿ ꞌnaⁿya. Jeꞌ manntꞌue
ñꞌeⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan. Ndoꞌ jnaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na wiꞌndye ja na cwiluiindyo̱
na tꞌmaⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee.
ndoꞌ jeeⁿ matseichjooꞌnaꞌ tsꞌoom. 42 Quicantyjaꞌyoꞌ. Cjaaya. Luaaꞌ

34 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:


  mandyocwjeeꞌcañoom juu tsꞌaⁿ na
—Jeeⁿ matseichjooꞌnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ hasta tjacatio cwenta ja luee nnꞌaⁿ.
jom ndyoweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Caljooꞌndyoꞌ
ljooñe. Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, nchii Tꞌuena Jesús
cwindaꞌyoꞌ. (Mt. 26:47-56; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11)
35 Quia joꞌ tjatjatyeeⁿcheⁿ,

43 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús ndoꞌ
tjacwanquioom nomtyuaa. Tyocaaⁿ tyjeeꞌcañoom Judas, cwii joo nnꞌaⁿ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom xeⁿ wanaaⁿ na canchooꞌwendye. Ñꞌeeⁿ cwii
tintjoom nawiꞌ na meiⁿndooꞌnaꞌ jom tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿñê na cwileiꞌcho ncjo
juu xjeⁿꞌñeeⁿ. 36 Tsoom:
  espadas ñequio nꞌoom nchꞌio. Naⁿꞌñeeⁿ
—Tsotya̱ya, ꞌu chaꞌtso nnda̱a̱ nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye,
nntsaꞌ. Catseicandyaandyuꞌ ja na ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii
ticwino̱o̱ⁿya nawiꞌwaa. Sa̱a̱ catsaꞌ na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ na
chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ nchii cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom.
chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ja. 44 Ndoꞌ Judas, tsꞌaⁿ na tquiaa cwenta

37 Quia joꞌ jndyolcweꞌ Jesús na


  jom luee naⁿꞌñeeⁿ, jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ ꞌnaaⁿ
mꞌaⁿ ndyee naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ljeiiⁿ na nda̱a̱na chiuu nntsꞌaaⁿ. Tsoom:
cwindana. Tsoom nnom Pedro: —Juu tsꞌaⁿ na nncꞌua ntsmaⁿꞌ,
—Aa ndiꞌ Simón, ¿aa waꞌtsuꞌ? ¿Aa majom joꞌ. Tyeⁿ catꞌueꞌyoꞌ jom ndoꞌ
maxjeⁿ tîcanda̱a̱ nntsaꞌ na ticatsuꞌ tsaañꞌomꞌyoꞌ jom. Calꞌaꞌyoꞌ cwenta
meiⁿ ñeꞌcwii hora? 38 Ñequiiꞌcheⁿ
  na ticalacanomꞌyoꞌ jom.
cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na calaneiⁿꞌyoꞌ nnom 45 Ndoꞌ quia tquieꞌcañomna Jesús,

Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha ticjaachuunaꞌ ꞌo mantyja seicandyooꞌñê, tsoom


quia na ñeꞌcatsꞌaanaꞌ xjeⁿ ꞌo. Jeeⁿ nnom Jesús:
Marcos 14 120

—Xmaⁿndyuꞌ Maestro. ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii


Ndoꞌ tꞌom ntsmaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. na tqueⁿ Moisés. 54 Ndoꞌ Pedro

46 Quia joꞌ jlaꞌcjaa lueena Jesús. Tyeⁿ


  tquiacheⁿ tquia tjantyjo̱o̱ⁿ. Macanda̱
tꞌuena jom. tueeꞌtyeeⁿ tachꞌeeⁿꞌ waaꞌ tyee na
47 Cwii tsꞌaⁿ na matseijomñe
  cwiluiitquieñe. Joꞌ joꞌ tjacjom
ñꞌeⁿ Jesús na meintyjeeꞌ joꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ nacañoom nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom
xjo espada ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tioom juunaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Tyotseiwiñê ꞌndyoo
mosooꞌ nquii tyee na cwiluiitquieñe. chom.
Jno̱ⁿ tsuaꞌqui. 48 Ndoꞌ tso Jesús

55 Quia joꞌ ntyee na

nda̱a̱na: cwiluiitquiendye ñequio


—Jndaꞌjom tquioꞌcatꞌueꞌyoꞌ ja chaꞌtsondye naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa
chaꞌcwijom tquioꞌyoꞌ nacjooꞌ cwii nnꞌaⁿ judíos tyolꞌueena nnꞌaⁿ na
tsaⁿcanchꞌue na choꞌyoꞌ ncjo calue ñꞌoom cantu nacjooꞌ Jesús
espadas ñꞌeⁿ nꞌoom nchꞌio. 49 ꞌIo   cha nnda̱a̱ nleijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na
ndii ꞌio ñetꞌo̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ cueeⁿꞌeⁿ. Sa̱a̱ tileicaliuna. 56 Ee

na ñetꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ naquiiꞌ majndye nnꞌaⁿ tyꞌenquia ñꞌoom


watsꞌom tꞌmaⁿ sa̱a̱ tîcatꞌueꞌyoꞌ ja. na cweꞌ cantu sa̱a̱ tiñecwii
Ñecuaa ee cwiluii na luaaꞌ cha ñꞌoom tquiana joꞌ chii ticaluiꞌyuuꞌ
catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ nacjoomꞌm. 57 Jnda̱ joꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na waa. teiꞌcantyja ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na


50 Quia joꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
  tquia cwiicheⁿ ñꞌoom na tiyuuꞌ
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús, nacjoomꞌm, jluena:
jleiꞌnomna, ꞌndyena jom na ñenqueⁿ. 58 —Jâ jndya̱ay
  ̱ â na tso tsaⁿmꞌaaⁿꞌ
na jom nntseityueeⁿꞌeⁿ watsꞌom
Cwii tsaⁿsꞌandyua na jleinom tꞌmaⁿwaa na lꞌa nnꞌaⁿ, ndoꞌ ñendyee
51 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii xuee nntsꞌaaxcoom cwiicheⁿ na
tsaⁿsꞌandyua na tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ nchii nnꞌaⁿ nlꞌa.
Jesús. Macanda̱ chuꞌtyjooñê cwii 59 Sa̱a̱ meiiⁿ jluena ñꞌoomwaaꞌ,

sábana. Mati jom tꞌue naⁿꞌñeeⁿ. maxjeⁿ ticatjoomꞌ ñꞌoom.


52 Sa̱a̱ jom jeꞌ jluiiꞌñê naquiiꞌ sábana

60 Quia joꞌ teintyjeeꞌ nquii tyee na

ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ꞌñeeⁿ juunaꞌ, jleiꞌnoom na cwiluiitquieñe xcwe quiiꞌ ntaaⁿna,


ñecaseiꞌñê. taxꞌeeⁿ ꞌndyoo Jesús, tsoom:
—¿Aa maxjeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom
ꞌOoqueⁿna Jesús luee naⁿmanꞌiaaⁿ ticꞌo̱ꞌ? ¿Chiuu waayuu cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwentaa nnꞌaⁿ judíos ñꞌoom na cwitueeꞌna nacjoꞌ?
(Mt. 26:57-68; Lc. 22:54-55, 63- 61 Sa̱a̱ Jesús ñemaaⁿꞌcheeⁿ mꞌaaⁿ.

71; Jn. 18:12-14, 19-24) Meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱o̱ⁿ. Quia


53 Quia joꞌ tyꞌeñꞌomna Jesús jo joꞌ juu tyee na cwiluiitquieñe
nnom nquii tyee na cwiluiitquieñe taxꞌeeñennaaⁿꞌaⁿ, tsoom:
nda̱a̱ ntyjentyeeñe. Joꞌ joꞌ —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo,
tjomndye chaꞌtsondye ntyee na Jnda nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱?
cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom 62 Tꞌo̱ Jesús, tsoom:

121 Marcos 14​, ​15

—Mayuuꞌ na joꞌ ja. Ndoꞌ nntyꞌiaꞌyoꞌ Jnda̱ joꞌ teiño̱o̱ⁿ nacañoom nnꞌaⁿ,
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ tjaaⁿ yuu waa ꞌndyootsꞌatiom.
cañoomꞌluee na nncwaꞌcatya̱ⁿ Xjeⁿꞌñeeⁿ mana seixuaa
ntyjaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya na jom caxtijndyo. 69 Ndoꞌ majuu yuscu na

matseixmaⁿñꞌeeⁿ chaꞌtso nnom mandiꞌntjom, cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ


najnda̱ na nndyo̱cua̱ya, na nnaaⁿ ntyꞌiaaꞌnnaaⁿꞌaⁿ Pedro. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
cañoomꞌluee ñequio nchquiu. tsonnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ
63 Quia joꞌ juu tyee na
  joꞌ:
cwiluiitquieñe jndiiꞌñê tscaꞌnnoom —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ maxjeⁿ cwiindye
na lioomꞌm, tsoom: joona jom.
—¿Aa cwimacaⁿtinaꞌ ꞌñeeⁿ 70 Ndoꞌ Pedro tjeiꞌñennaaⁿꞌaⁿ.

nñequiotjeiꞌyuuꞌndyeti jnaaⁿꞌaⁿ? Ndoꞌ tiyocheⁿ majluenndaꞌ nnꞌaⁿ na


64 ꞌO macwindyeꞌyoꞌ ñꞌoom ntjeiⁿ
  meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ nnoom:
na matseineiiⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. —Mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ cwii
¿Chiuu cwilatiuuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê? joona. Tsꞌaⁿ Galilea ꞌu ee ljoꞌyu
Ndoꞌ chaꞌtsondyena ñeꞌcwii ñꞌoom na matseiꞌneiⁿꞌ chaꞌna
jlaꞌjomndyena na waa jnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ cwilaꞌneiⁿ joona.
tseixmaaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. 71 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tjuꞌ cheⁿnqueⁿ

65 Cwantindyena to̱ꞌna na
  ñꞌomwiꞌ nacjoomꞌm, ndoꞌ tsoom na
tyojñomna ndaajnaⁿꞌ jom. ntyjiicheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mayomꞌm.
Jlaꞌcata̱ꞌna nnoom, tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ Tsoom:
jom, jluena: —Meiⁿchjoo ticwajnaⁿꞌa tsꞌaⁿ na
—Cjaaweeꞌ ꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ tquiaa ꞌu. cwinduꞌyoꞌ luaaꞌ.
Mati nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta 72 Ndoꞌ mañoomꞌ seixuaa

watsꞌom tyoñeꞌquiana ndaꞌ watmeiiⁿ caxtijndyo na jnda̱ we ndiiꞌ. Quia


nnoom. joꞌ tjañjoomꞌ tsꞌom Pedro ñꞌoom na
tso Jesús nnoom: “Cwii tjo̱o̱cheⁿ na
Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús nntseixuaa caxtijndyo we ndiiꞌ, sa̱a̱
(Mt. 26:69-75; Lc. 22:56- ꞌu jeꞌ jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ
62; Jn. 18:15-18, 25-29) cantyja ꞌnaⁿya.” Ndoꞌ quia tjañjoomꞌ
66 Yocheⁿ na mꞌaaⁿ Pedro jo nacje, tsꞌoom ñꞌoommeiⁿꞌ, jeeⁿ ndyaꞌ
tachꞌeⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ, tjantyjaaꞌ cwii tyotyꞌioom.
yuscu jom na mandiꞌntjom nnom
tyee na cwiluiitquieñe. 67 Quia na

ꞌOoñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato
ljeiiⁿ Pedro na matseiwiñe ꞌndyoo (Mt. 27:1-2, 11-14; Lc. 23:1-5; Jn. 18:28-38)
chom, quiee tyontyꞌiaaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.
Tsoom:
—ꞌU mati ñeñꞌeⁿꞌ ñꞌeⁿ Jesús, tsꞌaⁿ
15 Ndoꞌ na jaawixuee ntyee
na cwiluiitquiendye
tjomndyena ñequio nnꞌaⁿ na
tsjoom Nazaret. cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom
68 Sa̱a̱ tjeiꞌñe Pedro, tsoom:
  ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii
—Ja ticwajnaⁿꞌa tsaⁿꞌñeeⁿ. na tqueⁿ Moisés ñequio chaꞌtso
Meiⁿchjoo ticaljeiiya ñꞌoom na naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos.
matsuꞌ luaaꞌ. Jlaꞌjndaaꞌndyena. Jnda̱ joꞌ jlaꞌtyeⁿna
Marcos 15 122

Jesús, tyꞌeñꞌomna jom. Tyꞌecatioona Jesús. 12 Quia joꞌ taxꞌeenndaꞌ Pilato


cwenta jom lꞌo̱ Pilato. 2 Ndyeyu


  nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye, tsoom:
taxꞌee Pilato nnoom, tso: —Ndoꞌ ¿ljoꞌ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na
—¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ rey cwentaa catsꞌaaya ñꞌeⁿ juu tsꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ judíos? cwinduꞌyoꞌ na cwiluiiñe rey cwentaꞌ
Ndoꞌ tꞌo̱o̱ⁿ: ꞌo nnꞌaⁿ judíos?
—Majoꞌndyo chaꞌxjeⁿ na matsuꞌ. 13 Tacwaxua ndyueena, jluena:

3 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye


  —Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
jndye jnaaⁿꞌaⁿ tquiana. 4 Quia joꞌ

14 Taxꞌee Pilato nda̱a̱na:

taxꞌeenndaꞌ Pilato nnoom, tso: —¿Ljoꞌ jeeⁿ tisꞌa sꞌaaⁿ nquiuꞌyoꞌ?


—¿Aa maxjeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom Sa̱a̱ joona ñeꞌquiiꞌcheⁿ najndeii
xocꞌo̱ꞌ? Queⁿꞌ cwenta na jndye jnaⁿꞌ tyolaꞌxuaana, jluena:
cwiluena nacjoꞌ. —Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
5 Sa̱a̱ tjaa na tꞌo̱ti Jesús hasta

15 Quia joꞌ Pilato, cweꞌ ee na lꞌue

tquiaanaꞌ na jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌom tsꞌoom na calue nnꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿñê,


Pilato. joꞌ na seicandyaañê Barrabás.
Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom na catjaaꞌ sondaro
Cwiwijndaaꞌtyeⁿ na nncueꞌ Jesús Jesús ñꞌeⁿ tjaⁿtseiꞌ. Jnda̱ joꞌ tquiaaⁿ
(Mt. 27:15-31; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38–19:16) juu lueena na catyꞌioomna juu
6 Ndoꞌticwii chu na cwiweeꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ.
xuee pascua waa costumbre 16 Ndoꞌ tyꞌeñꞌom sondaroꞌñeeⁿ

na matseicandyaañe Pilato Jesús naquiiꞌcheⁿ watsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ


meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ pra̱so na lꞌue gobiernom. Joꞌ joꞌ tjomndye chaꞌtso
nꞌom nnꞌaⁿ. 7 Quia ljoꞌcheⁿ mꞌaaⁿ
  ncꞌiaana. 17 Jlaꞌcweena cwii liaa

cwii tsꞌaⁿ na jndyu Barrabás colo catsiooꞌ jom. Tyolaꞌtyjoondyena


wꞌaancjo ñequio ntꞌomcheⁿ pra̱so. lꞌo̱o̱ nioom, lꞌana cwii tsei, tioomna
Joona jlaꞌwendyena nacjooꞌ juunaꞌ xqueeⁿ. 18 Jnda̱ joꞌ to̱ꞌna, ndooꞌ

gobiernom, ndoꞌ jlaꞌcwjeena nnꞌaⁿ. na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom, jluena:


8 Tyꞌentyjaaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
  —Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu na
mꞌaaⁿ Pilato. To̱ꞌna na tyotaⁿna cwiluiindyuꞌ rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos.
na catsꞌaaⁿ chaꞌxjeⁿ quichꞌeeⁿ na 19 Ndoꞌ tyotmeiiⁿꞌna tsꞌoom xqueeⁿ.

nntseicandyaañê cwii tsꞌaⁿ. 9 Quia   Tyojñomna ndaajnaⁿꞌ jom, tyotaꞌna


joꞌ tso Pilato nda̱a̱na: cantyena jo nnoom chaꞌcwijom
—¿Aa lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. 20 Quia 

catseicandyaandyo̱ juu rey cwenta na jnda̱ jlaꞌjnaaⁿꞌñꞌeⁿna jom, quia joꞌ


ꞌo nnꞌaⁿ judíos? tjeiiꞌna liaa catsiooꞌ. Jlaꞌcweenndaꞌna
10 Luaaꞌ tsoom ee jnda̱ seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
  jom liaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ joꞌ tyꞌeñꞌomna jom
na joo ntyee na cwiluiitquiendye na nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
ta̱aꞌ̱ nꞌomna Jesús, joꞌ na
tyꞌecatioona tsaⁿꞌñeeⁿ lꞌo̱o̱ⁿ. 11 Ndoꞌ 
Cwityꞌioomna Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ
joona tyolaꞌjndo̱ꞌna nꞌom nnꞌaⁿ na (Mt. 27:32-44; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27)
jndyendye na cataⁿna nnom Pilato 21 Xcwe na cwiꞌoocaluiꞌna
na catseicandyaañê Barrabás, nchii naquiiꞌ tsjoom ndoꞌ tjomndyena
123 Marcos 15

tsꞌaⁿ tsjoom Cirene na jndyu tileicanda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe


Simón na jnaⁿ jnda̱a.̱ Jom tsotye cheⁿnqueⁿ. 32 Jom na matsoom na

Alejandro ñequio Rufo. Lꞌa sondaro cwiluiiñê Cristo ndoꞌ Rey cwentaa
na jndeiꞌnaꞌ cjaañꞌoom tsꞌoom na jaa nnꞌaⁿ Israel, cwa candyocueeⁿ
nñoom Jesús. na ñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ cha nntyꞌiaaya
22 Quia joꞌ tyꞌeñꞌomna Jesús
  quia joꞌ nlayuuꞌa ñꞌeⁿñê.
Gólgota. Ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ Ndoꞌ mati we nnꞌaⁿ na ñom
cwii ta na jndyunaꞌ Tseiꞌxqueⁿ noomꞌnaaⁿ ñꞌeⁿñê tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom.
Tsꞌoo. 23 Ndoꞌ tquiana winom na

nncꞌom na tjoomꞌnaꞌ ñequio mirra. Tquiaañe Jesús na tueeⁿꞌeⁿ


Sa̱a̱ jom tîcoꞌñoom juunaꞌ. 24 Jnda̱

(Mt. 27:45-56; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30)
chii tyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. 33 Quia na jnda̱ tueeꞌ na quiajmeiⁿꞌ,
Ndoꞌ sondaro tyoꞌoona xꞌiaa, cha teijaaⁿñe tsjoomnancue hasta na
nntyꞌiaana cwaaⁿ liaⁿꞌaⁿ nleijnoomꞌ ndyee na matmaaⁿ. 34 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ

cwii cwii joona. Laaꞌtiꞌ tꞌoomna jndeii seixuaa Jesús, tsoom:


liaⁿꞌaⁿ. —Eloi, Eloi, ¿lama sabactani?
25 Jnda̱ tueeꞌ chaꞌna ñjeeⁿ
  (Ñꞌoommeiiⁿ matsonaꞌ:
nacwitsjoom quia tyꞌioomna Tyꞌo̱oṯ sꞌomya, Tyꞌo̱oṯ sꞌomya, ¿chiuu
jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. 26 Ndoꞌ jnaaⁿꞌaⁿ
  na maꞌndiiꞌ ja?)
na teiljeii luaa matsonaꞌ: “Rey 35 Ntꞌom nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ

cwenta nnꞌaⁿ judíos.” 27 Mati


  nndyooꞌ nacañomꞌm, quia jndyena
tyꞌioomna we naⁿcantyꞌue nacjoo na seixuaⁿ, jluena:
noomꞌnaaⁿ. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ —Aa ndyeꞌyoꞌ, macwaaⁿ profeta
ntyjaya ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ Elías.
ntyjatymaaⁿꞌ. 28 Ndoꞌ na lꞌana na ljoꞌ,

36 Quia joꞌ jleinom cwii tsꞌaⁿꞌñeeⁿ,

seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ jndyoñꞌoom cwii ꞌnaⁿ na ya


Tyꞌo̱oṯ sꞌom: “Seicañꞌeⁿyuunaꞌ jom mawꞌanaꞌ ndaa. Nchjeeñê juunaꞌ
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye.” naquiiꞌ winom na ta̱. Tjaaꞌñê juunaꞌ
29 Nnꞌaⁿ na tyowinom joꞌ joꞌ,
  nnom cwii tsꞌoom, chii tyꞌioom
tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom. Tyolaꞌcaandyena juunaꞌ ꞌndyoo Jesús na cateiiꞌñe.
nqueⁿna, tyoluena: Tsoom:
—ꞌU jeꞌ, na nntseityuiꞌ —Cwa jeꞌ nntyꞌiaaya aa
watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿyâ ndoꞌ nncwjeeꞌcañoom Elías na
ñendyee xuee nntseiweꞌnndaꞌ nncwjiiꞌñe jom na ñoom
juunaꞌ, 30 cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ
  tsꞌoomꞌnaaⁿ.
cheⁿnncuꞌ. Candyoꞌcueꞌ na ñoomꞌ 37 Jnda̱ na seixuaa Jesús jndeii

tsꞌoomꞌnaaⁿwaaꞌ. mana tueeⁿꞌeⁿ. 38 Ndoꞌ liaa na


31 Mati ntyee na cwiluiitquiendye


  ntyjatyꞌio na matseicuꞌnaꞌ yuu
ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na na ljuꞌti naquiiꞌcheⁿ watsꞌom
tqueⁿ Moisés malaaꞌtiꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna tꞌmaⁿ, jndiiꞌtconaꞌ hasta xjeⁿ
jom. Jluena: nomtyuaacheⁿ. 39 Juu capeitaⁿ

—Jeeⁿ ya ñetjeiꞌnꞌmaaⁿñe na meintyjeeꞌ ndyeyu jo nnom


tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ sa̱a̱ Jesús, quia jñeeⁿ na seixuaa ndoꞌ
Marcos 15​, ​16 124

ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na luaaꞌ tuii na tueꞌ joꞌ tjatseijnda José cwii sábana ya,
tsaⁿꞌñeeⁿ, quia joꞌ tsoom: jnda̱ joꞌ tjacatyjeeñê seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ
—Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cwiluiiñê Jesús, seityjooñê liaaꞌñeeⁿ juu, ndoꞌ
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tjacatyꞌioom juu naquiiꞌ tsueꞌtsjo̱ꞌ na
40 Mati joꞌ joꞌ meintyjeeꞌtquia
  tuiiya. Jnda̱ chii seicuuꞌñê ꞌndyoo
ntꞌom yolcu na jeeⁿ cwintyꞌiaa na tsueꞌtsjo̱ꞌ ñequio cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ.
ljoꞌ tuii. Quiiꞌntaaⁿ joona mꞌaaⁿ 47 Ndoꞌ María Magdalena ñequio

María Magdalena ñequio Salomé María, tsondyee José, ntyꞌiaana na


ñequio cwiicheⁿ María, tsondyee tjacantꞌiuuꞌñe Jesús.
José ñꞌeⁿ Jacobo, tsaⁿ na titquieñeti.
41 Joo yolcumꞌaⁿꞌ tyocañꞌeeⁿna ñꞌeⁿ

Cantyja na tandoꞌxco Jesús
Jesús quia ñetꞌoom tsꞌo̱ndaa Galilea. (Mt. 28:1-10; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10)
Tyondyeꞌntjomna nnoom. Ndoꞌ mati
joꞌ joꞌ meintyjeeꞌ jndye ntꞌomcheⁿ
yolcu na jnaⁿ Galilea na ñencwi
16 Jnda̱ na tjacue
ñeꞌquioomꞌ juu xuee na
cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos, tja
tquiowana Jerusalén ñꞌeⁿ Jesús. María Magdalena ñequio Salomé
ñequio María, tsondyee Jacobo,
ꞌOocatꞌiuuna Jesús tyꞌelaꞌjndana ncheⁿꞌ cachi na
(Mt. 27:57-61; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42) nncꞌoocatyꞌoomndyena seiꞌtsꞌo
42 Tmaaⁿndye nnꞌaⁿ joꞌ joꞌ. ꞌnaaⁿꞌ Jesús. 2 Ndoꞌ cwitsjoomya

Ndoꞌ juu xjeⁿꞌñeeⁿ xuee na xuee najndyee smanaⁿ manluiꞌnom


cwilaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ jndíos ꞌnaⁿ ñeꞌquioomꞌ, tyꞌena yuu waa
na nlcaⁿnaꞌ joona ee jnda̱ jnaⁿnaꞌ tseiꞌtsuaaꞌ Jesús. 3 Nato ñjomndyena

xuee na nntaꞌjndyeena. 43 Mati joꞌ


  tyoluecheⁿnquieena nda̱a̱ ntyjeena:
joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ tsjoom Arimatea —¿ꞌÑeeⁿ ya nnteijndeii jaa na
na jndyu José. Jom tꞌmaⁿ cwiluiiñê nnquindyo̱ tsjo̱ꞌ ꞌndyoo tseiꞌtsuaa?
naquiiꞌ tmaaⁿꞌ naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa 4 Sa̱a̱ quia na jnda̱ tquiena

nnꞌaⁿ judíos. Jeeⁿ meinomꞌm joꞌ, jleintyꞌiaana, jliuna cwa jnda̱


xuee na nntyꞌiaaꞌnnoom na teindyo̱ tsjo̱ꞌ. Ndoꞌ juunaꞌ jeeⁿ
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ncꞌe tꞌmaⁿnaꞌ. 5 Ndoꞌ jnda̱ na tyꞌequieꞌna

na jnda̱ jaamaaⁿ chii tjaaⁿ na quiiꞌ tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ, ntyꞌiaana


mꞌaaⁿ Pilato. Tyꞌoomtꞌmaaⁿꞌñê chaꞌcwijom cwii tsaⁿsꞌandyua
tsꞌoom tjacaaⁿ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús wacatyeeⁿ ntyjaya. Cweⁿ cwii
nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. 44 Jeeⁿ seitsaⁿꞌnaꞌ
  liaatco, liaa canchiiꞌ. Jeeⁿ ndyaꞌ
Pilato quia na jñeeⁿ na tyuaaꞌ tueꞌ nioom tyuena. 6 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ

Jesús. Ee ntyjeeⁿ yo cwiñom nnꞌaⁿ nda̱a̱na:


noomꞌnaaⁿ ndoꞌ cwiwjena. Joꞌ chii —Tintyueꞌyoꞌ. ꞌO cwilꞌueꞌyoꞌ
tqueeⁿꞌñê capeitaⁿ, taxꞌeeñê ꞌndyoo Jesús na jnaⁿ Nazaret, jom
tsaⁿꞌñeeⁿ aa maxjeⁿ jnda̱ tueꞌ Jesús. na tyꞌioom nnꞌaⁿ tsꞌoomꞌnaaⁿ.
45 Ndoꞌ quia na jñeeⁿ ñꞌoom ꞌndyoo
  Jnda̱ tandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ.
capeitaⁿ na mayuuꞌ na ljoꞌ, quia Tacꞌoomñê ñjaaⁿ. Cantyꞌiaꞌyoꞌ yuu
joꞌ tquiaaⁿ ñꞌoomꞌm na cjaañꞌoom na tqueⁿna jom. 7 Jeꞌ catsaꞌyoꞌ na

José seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús. 46 Quia  mꞌaaⁿ Pedro ñequio ntꞌomcheⁿ


125 Marcos 16

nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús.


Calacandiiꞌyoꞌ joona na nncjaajñeeⁿ Majñom Jesús nnꞌaⁿ na cꞌoonquiana
Galilea, jnda̱nquia nncꞌoontyjo̱na. ñꞌoomꞌm
Joꞌ joꞌ nleicwindyena ñꞌeⁿñê chaꞌxjeⁿ (Mt. 28:16-20; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23)
jnda̱ tsoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 14 Jnda̱ joꞌ teitquiooꞌñê
8 Quia joꞌ jluiꞌna naquiiꞌ
  nda̱a̱ canchooꞌcwii nnꞌaⁿ na
tseiꞌtsuaa. Jndeii tyꞌelcweeꞌna ndoꞌ cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê yocheⁿ na
cwiteindyena, ndooꞌ nquiuna na cwimeindyuaandyena nacañoomꞌ
tanchii joona. Ndoꞌ cweꞌ na jeeⁿ meiⁿsa na cwicwaꞌna. Ncꞌe
tyuena, joꞌ na seitsaⁿꞌnaꞌ joona, meiⁿ na tiñeꞌcalaꞌyuꞌya nꞌomna, joꞌ
tîcaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ chiuu na seitiaaⁿꞌaⁿ joona na quieꞌ
tuii. nꞌomna. Ee tîcalaꞌyuꞌna na jnda̱
wandoꞌxcoom meiiⁿ na jlaꞌcandii
Teitquiooꞌñe Jesús nnom María nnꞌaⁿ na jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱ jom.
Magdalena 15 Xjeⁿꞌñeeⁿ tsoom nda̱a̱na:

(Jn. 20:11-18) —Catsaꞌyoꞌ chaꞌwaa tsjoomnancue,


9 Mañejuuti cwitsjoom xuee nñeꞌquiaꞌyoꞌ ñꞌoom naya nda̱a̱
najndyee smanaⁿ quia na jnda̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na macwjiꞌñꞌmaaⁿñe
tandoꞌxco Jesús, najndyee Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 16 Juu tsꞌaⁿ na

teitquiooꞌñê nnom María nntseiyuꞌ ndoꞌ nleitsꞌoomñe,


Magdalena, tsaⁿ na tjeiiⁿꞌeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñe. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na
ntquieeꞌ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. ticatseiyuꞌ, maxjeⁿ nntꞌuiityeⁿnaꞌ
10 Ndoꞌ Maríaꞌñeeⁿ tjatseicañeeⁿ
  juu cantyja jnaaⁿꞌ. 17 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na

nquiee nnꞌaⁿ na tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿ cwilaꞌyuꞌ jndye tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nlꞌana.


Jesús. Xjeⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ xcwe na Ñequio xueya nntjeiiꞌna jndyetia
mꞌaⁿna na chjooꞌ nꞌomna ndoꞌ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ nlaꞌneiⁿna
cwityueena. 11 Sa̱a̱ quia jndyena
  ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na tjachuiiꞌ.
na Jesús jnda̱ mawaꞌndoꞌxcoom, 18 Xeⁿ nntꞌuena canduu ñequio

ndoꞌ juu yuscuꞌñeeⁿ jnda̱ lueena oo xeⁿ nncwena nasei wjee,


ntyꞌiaaꞌnnom jom, maxjeⁿ tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ nntjoomna. Ndoꞌ quia
tîcalaꞌyuꞌna. na nntioona lueena nacjoo nnꞌaⁿwii,
nnꞌmaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ.
Teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱ we nnꞌaⁿ na
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê Tjawa Jesús cañoomꞌluee
(Lc. 24:13-35) (Lc. 24:50-53)
12 Jnda̱ nquia teitquiooꞌñe Jesús 19 Quia na jnda̱ teinom na
nda̱a̱ we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye seineiⁿ Ta Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
ñꞌeⁿñê na cwiꞌoo nato jnda̱a̱, cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tjañꞌoomnaꞌ
sꞌaanaꞌ na cwiicheⁿ ljo waaⁿ. jom cañoomꞌluee. Tjacjom
13 Ndoꞌ tyꞌelcweeꞌ naⁿꞌñeeⁿ
  ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya
Jerusalén, tyꞌelaꞌcandiina yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom.
ncꞌiaana. Sa̱a̱ meiiⁿ ñꞌomndyuee 20 Quia joꞌ jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tyꞌena,

joona, tjaa ꞌñeeⁿ seiyuꞌ. tyoñeꞌquiana ñꞌoom naya


Marcos 16 126

nda̱a̱ nnꞌaⁿ meiⁿyuucheⁿ na tyocanda̱a̱ tyolꞌana tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na


tyꞌena. Ndoꞌ manquiiti Ta Jesús tjeiꞌyuuꞌndyenaꞌ na mayuuꞌ ñꞌoom
tyoteijneiⁿ joona. Tquiaaⁿ na na tyoñeꞌquiana. Amén.
Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Jesucristo na seiljeii Lucas

matsa̱ꞌntjom Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Seijndaaꞌñe Lucas na tîcwiꞌnomꞌna, tyolaꞌcanda̱na juunaꞌ.
seiljeiⁿ ñꞌoom naya 7 Sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ ndana ee Elisabet

1

 a mꞌaaⁿꞌ ꞌu Teófilo, na jeeⁿ


N tîcꞌoom jnaaⁿ. Ndoꞌ jeeⁿ jnda̱
ya tsꞌaⁿndyuꞌ, matseiljeiya tquiendyena.
ñꞌoommeiiⁿ. Majndye nnꞌaⁿ jnda̱ 8 Quia na tueꞌcañoomnaꞌ

jlaꞌljeii ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús tmaaⁿꞌ ntyee na ñꞌeⁿ Zacarías


chiuu waa na mayuuꞌcheⁿ na na nndyeꞌntjomna jo nnom
jnda̱ tuii quiiꞌntaaⁿyâ. 2 Jlaꞌljeiina
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ watsꞌom
ñꞌoomꞌñeeⁿ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na tꞌmaⁿ, 9 chaꞌxjeⁿ na waa ñꞌoom

toꞌño̱o̱ⁿyâ na tquia nnꞌaⁿ na nda̱a̱ ntyee, tyoꞌoona xꞌiaa, ꞌñeeⁿ


ntyꞌiaanda̱a̱ chiuu waa na tuii nleijnoomꞌ na nncjaaquieeꞌ
xjeⁿ na jnaⁿcheⁿnaꞌ. 3 Jaachꞌee
  naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ cwentaaꞌ
xuee mañjom tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Zacarías teijnoomꞌm
tuii. Jeꞌ machꞌeenaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na mati na nncjaaqueⁿꞌeⁿ na nntsꞌaaⁿ
ja nntseiljeitcuundyo̱ ñꞌoomwaa tsioom suu. Quia joꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ
na nntseiꞌnaⁿꞌ, 4 cha catseiꞌno̱ⁿꞌ na
  ndoꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseicoom suu.
mayuuꞌ ñꞌoom na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ 10 Yocheⁿ na machꞌeeⁿ tsioom

njomꞌ. suu jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ tachꞌeeⁿꞌ


watsꞌom tꞌmaⁿ na cwilaꞌneiⁿ nnom
Seicandii ángel na nluiiñe Juan Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 11 Xjeⁿꞌñeeⁿ teitquiooꞌñe

5 Ncuee quia tyomꞌaaⁿ Herodes cwii ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsꞌo̱ndaa nnoom. Meintyjeeꞌ ángelꞌñeeⁿ
Judea, tyomꞌaaⁿ cwii tyee cwentaa ntyjaaꞌ tio ntyjaya yuu na cwico
nnꞌaⁿ judíos na jndyu Zacarías. suu. 12 Seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ Zacarías quia na

Jom tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿ tmaaⁿꞌ ntyee ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu. Jeeⁿ seicatyꞌuenaꞌ


na seicajndyunaꞌ Abías. Scoomꞌm jom. 13 Sa̱a̱ tso ángel nnoom:

jndyu Elisabet, cwii tsꞌaⁿ tsjaaⁿ —Tintyꞌueꞌ, Zacarías. Majnda̱ jndii


Aarón. 6 Wendye joona, tyolꞌana na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na macaⁿꞌ. Ndoꞌ
matyꞌiomyanaꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. scuꞌ Elisabet nntseincueⁿ yuꞌndaa
Meiⁿcwii na chaꞌtso ñꞌoom na ndaꞌyoꞌ. Ndoꞌ nntseicajndyuꞌ

127
Lucas 1 128

juu Juan. 14 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu


  na jlueeⁿꞌeⁿ taleicatseineiiⁿ, joꞌ
nñequiaanaꞌ na jeeⁿ neiⁿꞌ ndoꞌ na jlaꞌno̱ⁿꞌna na waa na tcoꞌnaꞌ
nncjaaweeꞌ tsꞌomꞌ. Mati jndye nnꞌaⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom. Cweꞌ
nncꞌomna na jeeⁿ neiiⁿna na nluiiñê. tyotsꞌo̱o̱ lꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Ee jnda̱ ta̱ꞌ na
15 Ee jom tꞌmaⁿ nntseixmaaⁿ jo
  matseineiiⁿ.
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tixocꞌom winom 23 Quia na jnda̱ jnda̱aꞌ̱ xuee na

meiⁿ nta na wjeeti. Ndoꞌ chaꞌwaa mandiꞌntjoom naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ,


naquiiꞌ tsꞌoom nncꞌoom Espíritu tjalcweeⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ. 24 Jnda̱nquia

Santo meiiⁿ na ndi njoom tsꞌom teitquiooꞌ na jndeiiñe scoomꞌm


tsiaaꞌ tsoñeeⁿ. 16 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom
  Elisabet. Tyomꞌaaⁿcheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
jndyendye nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Israel nlcweꞌ wꞌaana cwii ꞌom chiꞌ. 25 Quia joꞌ tso

nꞌomna jo nnom Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu Elisabet: “Luaa naya machꞌee Ta


cwentaana. 17 Jom nndyojñeeⁿ jo
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyo̱. Seijndaaꞌñê na
nnom Ta Jesucristo cwii tjo̱o̱cheⁿ cantycwii na cwicaluiꞌjnaaⁿꞌndyo̱ jo
na nndyo. Ndoꞌ nndiꞌntjoom nnom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ jndaaya.”
ñequio najndeii na ñejndiꞌntjom
Elías. Nntsꞌaaⁿ na caljoya nꞌom nnꞌaⁿ Seicandii ángel na nluiiñe Jesús
ñꞌeⁿ ndana cha nnꞌaⁿ na cwilaꞌquieꞌ 26 Joꞌ joꞌ chiꞌ na jnda̱ yom na
nꞌom, nnquiooꞌ nꞌomna cantyja teitquiooꞌñe ángel Gabriel nnom
na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na cwilꞌa yuu Zacarías, ndoꞌ majñomnndaꞌ
na matyꞌiomyanaꞌ. Luaaꞌ nntsꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom cwiicheⁿ tsjoom
cha nntseijndaaꞌñeyanaꞌ naquiiꞌ na jndyu Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea
nꞌom nnꞌaⁿ na nncꞌom cwentaaꞌ Ta 27 na mꞌaaⁿ cwii yuscundyua na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jndyu María, tsaⁿꞌñeeⁿ mawaa


18 Quia joꞌ tso Zacarías nnom
  ñomcaaⁿꞌaⁿ ñequio cwii tsaⁿsꞌa
ángel: na jndyu José tsjaaⁿ David. 28 Jnda̱  

—¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na luaaꞌ tjaquieeꞌ ángel yuu na mꞌaaⁿ, tso


nluii? Ee ja luaa jnda̱ tquiendyo̱ ndoꞌ nnoom:
mati scuya jnda̱ tquieñê. —Xmaⁿndyuꞌ, ꞌu na tꞌmaⁿti
19 Tꞌo̱ ángel nnoom, tso:
  naya na macandaꞌ. Nquii
—Ja jndyuya Gabriel na Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿñê ñꞌeⁿndyuꞌ.
mandiꞌntjo̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso ntyjelcuꞌ, ꞌu
Jom jñoom ja na catseicandiiya matioꞌnaaⁿñetyeeⁿ.
ꞌu ñꞌoom nayameiiⁿ. 20 Sa̱a̱ queⁿꞌ

29 Ndoꞌ María quia na jñeeⁿ

cwenta, jeꞌ nnta̱ꞌ na matseiꞌneiⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ, jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ


jnaaⁿꞌ na ticatseiyuꞌ ñꞌoom na jom ndoꞌ jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌoom ljoꞌ
matsjo̱o̱ njomꞌ. Ndoꞌ nnaaⁿnndaꞌ maꞌmo̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ. 30 Quia joꞌ tso

na nntseineiⁿꞌ juu xuee quia na ángel nnoom:


nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomwaaꞌ. —María, tintyꞌueꞌ. Ee ꞌu tꞌmaⁿ
21 Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na tyomeindooꞌ
  naya jnda̱ teijnomꞌ na macandaꞌ
Zacarías, jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 31 Luaa nluii,

chiuu waa na jeeⁿ yo tjaqueⁿꞌeⁿ nndeiindyuꞌ ndoꞌ nntseincuiꞌ cwii


naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. 22 Sa̱a̱ quia
  tyochjoo ndoꞌ nntseicajndyuꞌ
129 Lucas 1

juu Jesús. 32 Jom nluiitꞌmaⁿñê.


  seijndeii yuꞌndaa tsꞌom tsiaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ
Nntseicajndyunaꞌ jom Jnda nquii xjeⁿꞌñeeⁿ tjaquieeꞌ Espíritu Santo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ. chaꞌwaa naquiiꞌ tsꞌoom. 42 Ndoꞌ

Ndoꞌ nñequiaaⁿ na nluiiñe rey jndeii seineiiⁿ, tsoom:


chaꞌxjeⁿ ñeseixmaⁿ David na —Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtsondye
tyotsa̱ꞌntjom. 33 Maxjeⁿ nljotyeⁿ na
  tyja̱a̱lcuuya, ꞌu na matioꞌnaaⁿñeti
nntsa̱ꞌntjoom ntseindacantyjo Jacob, Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ matioꞌnaaⁿñê
ndoꞌ tijoom cantycwii cantyja na yuꞌndaa na njom tsꞌom tsiaꞌ. 43 Sa̱a̱

nntsa̱ꞌntjoom. ja, ¿ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱ na jndaꞌjom


34 Tso María nnom ángel:
  nncuꞌ na cwiluiindyuꞌ tsondyee quii
—¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na nluii Ta na matsa̱ꞌntjom ja tyjeeꞌcañoomꞌ
na luaaꞌ? Ee tyoomꞌaaⁿya ñꞌeⁿ jndyocandoꞌ ja? 44 Ee quia na

tsaⁿsꞌa. jndiiya na matsuꞌ na xmaⁿndyo̱,


35 Quia joꞌ tꞌo̱ ángel nnoom, tso:
  quia joꞌ mantyjacheⁿ seijndeii
—Juu Espíritu Santo nntsꞌaaⁿ cwii yuꞌndaa tsꞌom tsiaya na neiiⁿꞌeⁿ.
tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ. Ndoꞌ juu 45 Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌu. Ee

na jndeii na matseixmaⁿ nquii matseiꞌyuꞌ na nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ, ñꞌoom na seicañeeⁿ ꞌu, na tso ángel
nncꞌoomnaꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ. Ee joꞌ na njomꞌ.
nluiiñe yuꞌndaa na ljuꞌ tsꞌom, ndoꞌ 46 Quia joꞌ tso María:

nntseicajndyunaꞌ juu Jnda nquii Ñequio na xcweeꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 36 Ndoꞌ queⁿꞌ cwenta,
  matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ Ta
mati nomnnꞌaⁿꞌ Elisabet meiiⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
jnda̱ tquieñê majndeiiñê cwii 47 ndoꞌ neiiⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya jom, ee
tyochjoo. Jeꞌ chiꞌ na jnda̱ yom na cwiluiiñê na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê
jndeiiñê. Ndoꞌ jom tsꞌaⁿ na cwilue ja.
nnꞌaⁿ na tileicꞌoom jnda. 37 Ee
  48 Ee tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom
tjaaꞌnaⁿ cwii nnom na xocanda̱a̱ ñꞌeⁿndyo̱, meiiⁿ tsꞌaⁿ na
nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cweꞌ cwantindyo ja na
38 Ndoꞌ tso María nnom ángel:
  mandiꞌntjo̱ⁿtya̱ⁿ nnoom.
—Ja tsꞌaⁿ mandiꞌntjomtyeⁿ nnom Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ, xuee na cwii
Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Catsꞌaanaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ wjaanaꞌ, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na jnda̱ tsuꞌ. tsjaaⁿ na wjaawicantyjooꞌ
Quia joꞌ mana jluiꞌ ángel na mꞌaaⁿ. nluena na matioꞌnaaⁿñê ja.
49 Ee nqueⁿ na chaꞌtso najndeii
Wjaacandoꞌ María xjoom Elisabet matseixmaaⁿ, tꞌmaⁿ naya jnda̱
39 Jnda̱ joꞌ seijndaaꞌñe María, sꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱.
seityuaaⁿꞌaⁿ tjaaⁿ. Tjaaⁿ cwii Jom ljuꞌ cwiluiiñê, ndoꞌ maxjeⁿ
tsjoom naquiiꞌ ntsjo̱ tsꞌo̱ndaa Judá. joꞌ joꞌ xueⁿꞌeⁿ.
40 Tueⁿꞌeⁿ waaꞌ Zacarías. Tjaqueⁿꞌeⁿ
  50 Chaꞌwaa na ndyowanaꞌ, mꞌaaⁿ
ndoꞌ tquiaaⁿ na xmaⁿñe Elisabet. na wiꞌ tsꞌoom chaꞌtsoti nnꞌaⁿ
41 Jnda̱ na jndii Elisabet jndyeeꞌ
  na cwii wjaawicantyjooꞌ na
María na tquiaa na xmaⁿñê, quia joꞌ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye jom.
Lucas 1 130

51 Eecantyja na sꞌaaⁿ, tꞌmo̱ⁿnaꞌ na nlaꞌcajndyuna jom xueeꞌ tsotyeeⁿ,


chiuu waa najndeii na Zacarías. 60 Sa̱a̱ tꞌo̱ tsoñeeⁿ, matso:

matseixmaaⁿ. —Nchii joꞌ, maxjeⁿ Juan njñoom.


Sꞌaaⁿ na tꞌoomꞌndye nnꞌaⁿ na 61 Jluena nnoom:

cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye cheⁿnquiee —¿Chiuu na luaaꞌ? ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ


cantyja na cwilaꞌtiuu. cwii nnꞌaⁿꞌyoꞌ na luaaꞌ jndyu.
52 Tyotseitꞌmaaⁿꞌñê nnꞌaⁿ na cweꞌ 62 Quia joꞌ sꞌo̱o̱ lueena nnom

cwantindyo tsotye yuꞌndaa na cwitaxꞌeena


ndoꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ na waa najnda̱ chiuu lꞌue tsꞌoom na njndyu
na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ. jnaaⁿ. 63 Ndoꞌ jom tcaaⁿ cwii

53 Teijneiⁿ nnꞌaⁿ na nquiu na tsom nda̱a̱na. Seiljeiⁿ nacjooꞌnaꞌ:


tjo̱oṉ dye jom. “Juan xueeꞌ yuꞌndaamꞌaaⁿꞌ.” Ndoꞌ
Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na nquiu na tjaa ljoꞌ chaꞌtsondyena tjaweeꞌ nꞌomna.
cotseitjo̱oṉ aꞌ joo, tîcateijneiⁿ 64 Mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ, jnaaⁿ na

naⁿꞌñeeⁿ. matseineiⁿ Zacarías, seitꞌmaaⁿꞌñê


54 Tyoteijneiⁿ welooya, nnꞌaⁿ Israel Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 65 Jeeⁿ ndyaaꞌ tyueneiiⁿ

na tyondyeꞌntjom nnoom, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ


cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ na mañjom ñꞌeⁿndyena. Tꞌom ñꞌoom chaꞌwaa
tsꞌoom na nntseicanda̱aꞌ̱ ñê naquiiꞌ ntsjo̱ tsꞌo̱ndaa Judea cantyja
ñꞌoom na tsoom nda̱a̱na na na nmeiiⁿꞌ tuii. 66 Ndoꞌ chaꞌtso

nntsꞌaaⁿ. nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoommeiⁿꞌ, jeeⁿ


55 Ee tsoom na tijoom cantycwii tyolaꞌwena ñꞌoomꞌñeeⁿ naquiiꞌ
na wiꞌ tsꞌoom chaꞌtsondye nꞌomna. Jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna,
nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Israel, tyotaꞌxꞌeena nda̱a̱ ntyjeena:
majuu Abraham ñequio nnꞌaⁿ na —¿Ljoꞌto cwiluiiñe yuꞌndaamꞌaaⁿꞌ?
tuiindye tsjaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ
56 Ndoꞌ ljooꞌñe María chaꞌna ndyee
  tsꞌo̱ nacjooꞌ yuꞌndaaꞌñeeⁿ.
chiꞌ ñequio Elisabet. Jnda̱ chii
tjalcweeⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ. Matseitꞌmaaⁿꞌñe Zacarías Tyꞌo̱oṯ sꞌom
67 Ndoꞌ Zacarías, tsotye yuꞌndaa,
Cantyja na tuiiñe Juan tooꞌ quiiꞌ tsꞌoom mꞌaaⁿ Espíritu
57 Tueꞌntyjo̱
xjeⁿ na nntseincuii Santo. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom na tquiaa
Elisabet, quia joꞌ seincueⁿ cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ tsꞌoom. Tsoom:
tyochjoo. 58 Ndoꞌ nnꞌaaⁿꞌaⁿ ñequio
  68 Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii Ta
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ jndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa jaa nnꞌaⁿ
na jeeⁿ wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom Israel,
jom. Joꞌ chii tꞌomna na neiiⁿna ee jnda̱ jndyoteijneiⁿ jaa
ñꞌeⁿñê. 59 Xuee na jnda̱ ñeeⁿ na
  nnꞌaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ tiomlꞌuaaⁿ
tuiiñe yuꞌndaa, tjomndyena na jnaaⁿya.
nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena costumbre na 69 Quiiꞌntaaⁿ jaa jnda̱ tqueeⁿ nquii
waa jo nda̱a̱na na cwilꞌana ñꞌeⁿ na tjacantyja cwiluiitꞌmaⁿñe
yoꞌndaa na naⁿnom. Ndoꞌ tyolꞌana na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ.
131 Lucas 1​, ​2

Cwiluiiñe tsjaaⁿ David na 78 Ncꞌena tjacantyja na wiꞌ tsꞌom


jndyowicantyjooꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa,
ñejndiꞌntjom nnoom. juu na nnaⁿ nandyeticheⁿ,
70 Teiyo tsoom na luaaꞌ nntsꞌaaⁿ njñoom juu na nntseixueeñe
ñequio ñꞌoom ndyuee profetas jo nda̱ay ̱ a.
cwentaaⁿꞌaⁿ na ljuꞌ nꞌom. 79 Juu nntseixueeñe nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
71 Na nncwjiiꞌñê jaa luee nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ najo̱o̱ⁿñe
jndoo jaa, na manchjenaꞌ joo na wiꞌ na
ndoꞌ ñequio luee nnꞌaⁿ na ticueeꞌ cwitjoom.
nꞌom jaa. Ndoꞌ nncjaachom jaa nato na ya
72 Ndoꞌ nncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom nncꞌo̱o̱ⁿya jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
welooya na ñetꞌom teiyo. 80 Tjawijndeii tyochjoo Juan.

Macañjom tsꞌoom ñꞌoomꞌñeeⁿ Tjawijndo̱ꞌ tsꞌoom cantyja najndeii


na seijndaaꞌñetyeeⁿ na ljuꞌ na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ
tseixmaⁿnaꞌ. quia na tueꞌntyjo̱ na tsaⁿsꞌa jom,
73 Juu ñꞌoomꞌñeeⁿ tsoom na tyomꞌaaⁿ jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ
nntsꞌaaⁿ nnom welooya cꞌoom hasta xjeⁿ na seicaꞌmo̱ⁿñê
Abraham na ñetꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel.
teiyoticheⁿ.
74 Joꞌ na nntseicandyaañê jaa luee Cantyja na tuiiñe Jesús
nnꞌaⁿ na jndoo jaa (Mt. 1:18-25)


cha nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnoom
ñequio na tiꞌmaaⁿꞌ nꞌo̱o̱ⁿya.
75 Ndoꞌ chaꞌwaati xuee na cwii
2 J oo ncueeꞌñeeⁿ tqueⁿ Augusto
César ñꞌoom na nleiljeii ncuee
chaꞌtso nnꞌaⁿ na chaꞌtso ndyuaa
mꞌaaⁿtya̱ay ̱ a, na matsa̱ꞌntjoom. 2 Luaaꞌ najndyee

nncꞌo̱o̱ⁿya naquiiꞌ na jnda̱ na teiljeii ncuee nnꞌaⁿ. Maquialjoꞌ


tqueⁿljoomꞌm jaa. tyomꞌaaⁿ Cirenio gobiernom ndyuaa
Nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnoom cantyja Siria. 3 Joꞌ chii chaꞌtsondye nnꞌaⁿ

na matyꞌiomyanaꞌ. tyoꞌoona tsjoomna na nleiljeii


76 Ndoꞌ ꞌu jndaaya, nluiindyuꞌ ncueena. 4 Joꞌ jnaⁿ José tsjoom

profeta cwentaaꞌ nquii Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea. Tjawaaⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, tsjoomꞌ David na
nandyeticheⁿ. jndyu Belén. Ee juu José cwiluiiñê
Ee ꞌu nncjaꞌjndyeeꞌ jo nnom Ta tsjaaⁿ David. 5 Tjaaⁿ ñequio

na nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cantyja María, tsaⁿ na waa ñomca ñꞌeⁿñê


ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na na nleiljeii ncueena. Ndoꞌ juu
matseijndaaꞌñe nato, majndeiiñe, jnda̱ teinndyooꞌ na
cha mamꞌaⁿcꞌeendye nnꞌaⁿ quia nntseincuii. 6 Ndoꞌ yocheⁿ na mꞌaⁿna

nncueeꞌcañoom. Belén, tueꞌntyjo̱ xuee na nntseincuii


77 ꞌU nñequiaaꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ María. 7 Seincueⁿ jnaaⁿ na cweꞌ

na mꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ na jndyee. Tyochjoo juu. Seityjooñê


macwiluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe liaa juu, chii tqueeⁿ juu tsꞌom ꞌnaⁿ
na matseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿna. na quicanjom na cwicwaꞌ quiooꞌ.
Lucas 2 132

Ee ticwanaaⁿ lꞌaa yuu na cweꞌ cwicwaꞌ quiooꞌ. 17 Jnda̱ na ntyꞌiaana


cwiquieya nnꞌaⁿ. na luaaꞌ, jlaꞌcano̱o̱ⁿna chiuu waa


na jnda̱ jndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Teitquiooꞌndye ángeles nda̱a̱ nnꞌaⁿ yuꞌndaaꞌñeeⁿ. 18 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na

8 Ndyooꞌ tsjoom Belén jo ndoꞌ jndye ñꞌoom na jluena, sꞌaanaꞌ na


jnda̱a,̱ tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom. 19 Ndoꞌ María jeeⁿ

cwenta quiooꞌ njmeiⁿꞌ natsjom. tyoqueeⁿ cwenta chaꞌtso na tuii.


9 Ñejomto teitquiooꞌñe cwii ángel
  Wjaawa, wjaacue na tyotseitioom.
cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom jo nda̱a̱na, 20 Quia na tyꞌelcweeꞌ nnꞌaⁿ na

ndoꞌ juu nacaxuee na matseixmaaⁿ cwilꞌa cwenta quiooꞌ njmeiⁿꞌ,


seixueeñenaꞌ nacañoomna. Ndoꞌ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tꞌmaⁿ waa na jlaꞌcatyuendyena. Tyolcwiiꞌna jom cantyja chaꞌtso na
10 Ndoꞌ tso ángel nda̱a̱na:
  jnda̱ jndyena ndoꞌ na jnda̱ ntyꞌiaana
—Tilaꞌcatyuendyoꞌ, mañequiaya chaꞌxjeⁿ na tso ángel nda̱a̱na.
ñꞌoom na jeeⁿ ya nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Juunaꞌ
nntsꞌaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿ chaꞌtsondye Tyꞌequeⁿna yuꞌndaa Jesús
nnꞌaⁿ tsjoomnancue. 11 Ee tsjom

lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jeꞌ naquiiꞌ tsjoomꞌ David tuiiñe 21 Jnda̱ jnda̱aꞌ̱ ñeeⁿ xuee na
cwii tsꞌaⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe tuiiñe yuꞌndaa, quia joꞌ chii
ꞌo. Majuu Cristo na cwiluiiñê na jlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena costumbre na
matsa̱ꞌntjoom. 12 Luaa waa na
  waa jo nda̱a̱na na cwilꞌa nnꞌaⁿ
nnda̱a̱ nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ jom. Nliuꞌyoꞌ judíos ñꞌeⁿ yoꞌndaa na naⁿnom.
yuꞌndaaꞌñeeⁿ na chuꞌtyjooñê liaa Ndoꞌ jlaꞌcajndyuna jom Jesús. Ee
ndoꞌ njoom yuu cwicwaꞌ quiooꞌ. luaaꞌ jnda̱ tqueⁿ ángel xueⁿꞌeⁿ cwii
13 Ndoꞌ matsꞌia joꞌ teitquiooꞌ cwii
  tjo̱o̱cheⁿ na nndeiiñe María jom.
tmaaⁿꞌ ángeles ñequio ángelꞌñeeⁿ. 22 Jnda̱ teinom wenꞌaaⁿ xuee

Cwilcwiiꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cwiluena: na seincuii María, tueꞌntyjo̱ xjeⁿ


14 Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii na nntjeiꞌljuuꞌndyena chaꞌxjeⁿ
Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ na matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ
nandyeticheⁿ. Moisés. Quia joꞌ tyꞌena Jerusalén,
Catsꞌaanaꞌ na tjaa ñomtiuu cꞌom tyꞌeñꞌomna Jesús na nlqueⁿna juu
nnꞌaⁿ tsjoomnancue jo nnoom, lꞌo̱ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 23 Ee luaa tso ljeii

ee jeeⁿ cjaaweeꞌ tsꞌoom joona. ꞌnaaⁿꞌaⁿ: “Ticwii cwii tyochjoo na


15 Jnda̱ joꞌ tyꞌelcweeꞌ ángelesꞌñeeⁿ
  nluiiñejndyee, queⁿ tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ
cañoomꞌluee. Quia joꞌ nnꞌaⁿ na jom cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” 24 Joꞌ

cwilꞌa cwenta quiooꞌ njmeiⁿꞌ jluena chii tyꞌena na nñeꞌquiana quiooꞌ


nda̱a̱ ncꞌiaana: cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quiooꞌñeeⁿ
—Cjaaya Belén. Tsaacantyꞌiaaya nlaꞌcwjee ntyee chaꞌxjeⁿ na tꞌmaⁿ
chiuu waa na jnda̱ tuii na luaaꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tsonaꞌ: nñequiana cwii
maꞌmo̱ⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay ̱ a. ljo xencoo oo we cantuꞌ ndyua.
16 Ndoꞌ jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌena. Quia

25 Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jndyu

na tquiena, jliuna María ñequio Simeón tsjoom Jerusalén. Tsaⁿꞌñeeⁿ


José ñꞌeⁿ yuꞌndaa na njoom yuu tyomꞌaaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ
133 Lucas 2

ndoꞌ jeeⁿ xcweeꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿ ticalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ñequio na ntyjaaꞌ Israel nluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe na
tsꞌoom tyomeinomꞌm na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. Mꞌmo̱o̱ⁿ chiuu waa
nquii na nntseinjoomꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ.
Israel. Ndoꞌ tyomꞌaaⁿ Espíritu Santo Sa̱a̱ ñꞌeeⁿꞌ nnꞌaⁿ nntioꞌñꞌoomna
ñꞌeⁿñê. 26 Jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo
  jom. 35 Ndoꞌ na luaaꞌ nlꞌana,

nnoom na xocueeⁿꞌeⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ nntseicano̱o̱ⁿnaꞌ ñꞌomtiuu ꞌnaaⁿna.


na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nquii Cristo na Ndoꞌ ꞌu jeꞌ, quia na nntyꞌiaꞌ na ljoꞌ,
tqueⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nndYo. nntseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjiꞌ chaꞌcwijom na
27 Sꞌaa Espíritu Santo naquiiꞌ tsꞌoom
  nncwicandiꞌ espada ꞌu.
na nncjaⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ndoꞌ 36 Ndoꞌ joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii yuscu

maxjeⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ na nda yuꞌndaa na jndyu Ana, jom cwiluiiñê tsꞌaⁿ


Jesús tyꞌeñꞌomna juu joꞌ joꞌ na nluii na tyoñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñꞌeⁿñê chaꞌxjeⁿ waa costumbre na Tsaⁿꞌñeeⁿ jnda Fanuel, tsaⁿ na
matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés. cwiluiiñe tsjaaⁿ na jndyowicantyjooꞌ
28 Quia joꞌ toꞌñom Simeón yuꞌndaa,
  Aser. Xjeⁿ na scundyua jom
teiꞌcaljoom juu lꞌo̱o̱ⁿ. Tyolcweeⁿꞌeⁿ tocoom, tꞌoom ñequio saaⁿꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tsoom: ntquieeꞌ chu, 37 jnda̱ chii ljoñê na

29 Ta, juu ñꞌoom na jnda̱ tsuꞌ no̱o̱ⁿ, tueꞌ saaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ jnda̱ tquieñê,
jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ. jnda̱ ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ ñequiee
Jeꞌ ja na cwiluiindyo̱ moso ꞌnaⁿꞌ, choomꞌm. Ndoꞌ tîcalueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ
quiaaꞌ na nncꞌio̱to̱ na meiⁿcwii watsꞌom tꞌmaⁿ. Tyondiꞌntjoom nnom
ñomtiuu ticꞌo̱o̱ⁿya. Tyꞌo̱oṯ sꞌom naxuee ndoꞌ natsjom.
30 Ee na jnda̱ mamantyꞌiano̱o̱ⁿ Tyotseicwejndoꞌñê ndoꞌ tyotseineiiⁿ
nquii na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 38 Majuu

nnꞌaⁿ. xjeⁿꞌñeeⁿ na matseineiⁿ Simeón,


31 Majuu na jnda̱ tqueⁿꞌ jo nda̱a̱ seicandyooꞌñe Ana nacañoomna.
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
32 Juu cwiluiiñe naxuee na mꞌmo̱ⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ yuꞌndaa Jesús. Jnda̱
ñꞌoom na mayuuꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ chii tyotseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu
na nchii judíos. nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ Jerusalén
Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ꞌnaⁿꞌ, ñequio nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ njoom na
nnꞌaⁿ Israel, nntsꞌaaⁿ na cwimeindooꞌ na nndyaandye na
nluiitꞌmaⁿndyena cantyja cwilaxmaⁿ jnaⁿ.
ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
33 José ñequio tsondyee Jesús jeeⁿ

Tyꞌelcweeꞌna tsjoom Nazaret
tjaweeꞌ nꞌomna chaꞌtso ñꞌoom na 39 José ñꞌeⁿ María quia na jnda̱
seineiⁿ Simeón cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. jlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena chaꞌtsoti na
34 Ndoꞌ Simeón seitꞌmaaⁿꞌñê joona,
  matso ljeii na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
tsoom nnom María, tsondyee Jesús: tyꞌelcweeꞌna tsjoomna Nazaret,
—Queⁿꞌ cwenta, yuꞌndaamꞌaaⁿ, tsꞌo̱ndaa Galilea. 40 Tjawijndeii

maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na ntꞌom tyochjooꞌñeeⁿ, tjawitquiooꞌ na


nnꞌaⁿ Israel nntsuundyena ncꞌe na wandoꞌ tsꞌoom ndoꞌ canda̱aꞌ̱ ya
Lucas 2​, ​3 134

tjawijndo̱ꞌ tsꞌoom. Ndoꞌ tꞌmaⁿ 50 Sa̱a̱


tîcalaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoom na
waa na matseixmaaⁿ naya ꞌnaaⁿꞌ seilcweeⁿꞌeⁿ nda̱a̱na.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 51 Quia joꞌ tjalcweeⁿꞌeⁿ ñꞌeⁿndyena

tsjoom Nazaret. Ndoꞌ tyomꞌaaⁿñê na


Ljooꞌñe tyochjoo Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ ndyaañê nda̱a̱na. Jeeⁿ tyocañjom
41 Ticwii chu tyocaa José ñꞌeⁿ María tsꞌom tsoñeeⁿ chaꞌtso na tuii.
Jerusalén quia cwiweeꞌ xuee pascua. 52 Jesús tjawijndo̱ꞌti tsꞌoom ndoꞌ

42 Ndoꞌ quia na jnda̱aꞌ̱ canchooꞌwe


  tjawijndeiityeeⁿ. Tjaweeꞌ tsꞌom
chuuꞌ Jesús, tyꞌewana ñꞌeⁿñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê ndoꞌ mati nnꞌaⁿ.
Jerusalén chaꞌxjeⁿ waa costumbre
na quiꞌoona xuee pascuaꞌñeeⁿ. 43 Jnda̱

Juan mañequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ
teinom xuee, José ñequio tsondyee yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom
Jesús macwiꞌoolcweeꞌna. Sa̱a̱ (Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn. 1:19-28)
tiqueⁿna cwenta na ljooꞌñe tyochjoo
Jesús Jerusalén. 44 Jlaꞌtiuuna na ñꞌeeⁿ

quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na macwiꞌoolcweeꞌ


3  hu na jnda̱ quinꞌoom na mꞌaaⁿ
C
Tiberio César tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ
tꞌmaⁿ tsjoom Roma, quia joꞌ tyomꞌaaⁿ
na tyꞌe xuee. Meiiⁿchaaꞌ xuee Poncio Pilato gobiernom tsꞌo̱ndaa
tyocañjomndyena nato. Jnda̱ chii Judea. Ndoꞌ Herodes tyomꞌaaⁿ
to̱ꞌna, tyolꞌueena jom quiiꞌntaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyjeeⁿ
nnꞌaaⁿna ñequio nnꞌaⁿ na taꞌjnaaⁿꞌna. Felipe tyomꞌaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa
45 Sa̱a̱ na tîcaliuna jom, joꞌ chii
  Iturea ñequio tsꞌo̱ndaa Traconite.
tyꞌelcweeꞌnndaꞌna Jerusalén, na Lisanias tyomꞌaaⁿ gobiernom
cwilꞌueena jom. tsꞌo̱ndaa Abilinia. 2 Ndoꞌ Anás 

46 Xuee na jnda̱ ndyee, ndoꞌ jliuna


  ñequio Caifás, joona ntyee na
jom naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Wacatyeeⁿ tyoluiitquiendyena nda̱a̱ ntyee quia
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom na joꞌ. Ndoꞌ Juan jnda Zacarías, xjeⁿꞌñeeⁿ
cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom na tqueⁿ Moisés. tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom nnoom
Maqueeⁿ cwenta ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ quia na mꞌaaⁿ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom.
naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mawaxꞌeeⁿ nda̱a̱na. 3 Tyomanoom chaꞌwaa ndyuaa na

47 Chaꞌtsondyena na tyondyena
  nndyooꞌ jndaa Jordán. Tyoñequiaaⁿ
ñꞌoom na tyotseineiiⁿ, jeeⁿ tyojaaweeꞌ ñꞌoom na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ jnaaⁿna
nꞌomna na cjee matseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ndoꞌ cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
majoꞌndyo ñꞌoom matseilcweeⁿꞌeⁿ joona, ndoꞌ nleitsꞌoomndyena. 4 Tuii  

nda̱a̱na. 48 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na nda jom


  na luaaꞌ chaꞌxjeⁿ na matso ljeii libro
quia na ntyꞌiaana, jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ na chuu ñꞌoom ꞌndyoo profeta Isaías.
joona. Tso tsoñeeⁿ nnoom: Matso ljeiiꞌñeeⁿ:
—ꞌU jndaaya, ¿chiuu na luaaꞌ saꞌ? Mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na matseineiⁿ nda̱a̱
Ja ñꞌeⁿ tsotyeꞌ ñequio na chjooꞌ nnꞌaⁿ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom.
nꞌo̱o̱ⁿyâ cwilꞌua̱ay̱ â ꞌu. Matso tsaⁿꞌñeeⁿ:
49 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:
  “Calaꞌjndaaꞌndyoꞌ naquiiꞌ
—¿Chiuu waa na cwilꞌueꞌyoꞌ ja? nꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwii nato
¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na tseixmaⁿya na na juu joꞌ nndyocwjeeꞌcañoom
cꞌo̱o̱ⁿya naquiiꞌ waaꞌ Tsotya̱? nquii na nntsa̱ꞌntjom ꞌo.
135 Lucas 3

Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ chaꞌcwijom cuaa. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ na waa nantquie,


cwilayo̱ꞌyoꞌ nato na nñoom. catsꞌaa naya tsꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ chiuu
5 Maxjeⁿ nntseicatooꞌnaꞌ ticwii ya.
cwii cantmaⁿꞌ 12 Mati nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom

ndoꞌ ticwii cwii sjo̱ ñequio ta sꞌom cwentaaꞌ gobiernom tquiona


nleisunaꞌ. namꞌaaⁿ na nleitsꞌoomndyena.
Nanto na cancꞌeeⁿ, nntseiliuunaꞌ, Jluena nnoom:
ndoꞌ nanto na cwajndii —Ta, ¿chiuu macaⁿnaꞌ na calꞌaayâ?
nntseiyo̱naꞌ. 13 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:

6 Quia joꞌ nntyꞌiaa —Tancwinomꞌyoꞌ na cwitjeiꞌyoꞌ


chaꞌtsondye nnꞌaⁿ Nquii tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ. Cataⁿꞌyoꞌ tomti na
na maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ na nntioomna.
nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê joo.” 14 Mati taꞌxꞌee sondaro nnoom:

7 Jndyendye nnꞌaⁿ tyoꞌoontyjaaꞌna


  —Ndoꞌ jâ jeꞌ, ¿chiuu macaⁿnaꞌ na
Juan na nntseitsꞌoomñê joona. Quia calꞌaayâ?
joꞌ tyotsoom nda̱a̱na: Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:
—ꞌO tsjaaⁿ canduulja, ¿ꞌñeeⁿ —Talacatyꞌueꞌyoꞌ nnꞌaⁿ, ndoꞌ
tꞌmo̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na caleiꞌnomꞌyoꞌ na talaco̱ꞌyoꞌ cantu joona cweꞌ cha
nndyocwjeeꞌcañoom na nntseiwꞌii na nnda̱a̱ nntjeiꞌyoꞌ sꞌom ꞌnaaⁿna.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo? 8 Cꞌomꞌyoꞌ na
  Caljoya nꞌomꞌyoꞌ cwanti na
ndyaandyoꞌ cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwitantjomꞌyoꞌ.
mayuuꞌcheⁿ cwilcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. 15 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ

Ndoꞌ ticalaꞌsꞌandyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ tyocantyjaaꞌ nꞌomna na nncwjeeꞌ


naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ: “Jaa juu Cristo. Joꞌ chii tyomꞌaaⁿꞌ
cwiluiindyo̱ tsjaaⁿ Abraham.” nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan, ¿aa
Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ meiiⁿ cweꞌ nntsꞌaacheⁿnaꞌ na jom cwiluiiñê
ljo̱ꞌmeiiⁿ nnda̱a̱ nntseicwaqueⁿ Cristo? 16 Joꞌ chii tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nluiindyenaꞌ tsjaaⁿ chaꞌtsondyena, tsoom:


Abraham, quia joꞌ nꞌndiinaꞌ ꞌo. 9 ꞌO
  —Ja matseitsꞌo̱o̱ⁿndyo̱ ꞌo ñequio
matseijomnaꞌ chaꞌcwijom nꞌoom ndaatioo, sa̱a̱ mandyontyjo̱ nqueⁿ
na tisꞌa ta̱ cwilꞌa. Ndoꞌ manquiuꞌyoꞌ na nntseitsꞌoomñê ꞌo na nñequiaaⁿ
nꞌoom na ticalꞌa ta̱ na ya, maxjeⁿ Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
nntꞌuaꞌnaꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱ nntioom Sa̱a̱ ntꞌomndyoꞌ ꞌo nntsꞌaanaꞌ
nnꞌaⁿ joonaꞌ quiiꞌ chom. Maluaaꞌ chaꞌcwijom nntseitsꞌoomñê ꞌo
matseijomnaꞌ na nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio chom ee na nntꞌuiityeⁿnaꞌ
ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ yuu na ꞌo cantyja jnaⁿꞌyoꞌ. Nqueⁿ tꞌmaⁿti
ya. cwiluiiñê nchiiti ja. Meiⁿ
10 Quia joꞌ taꞌxꞌee naⁿꞌñeeⁿ nnoom:
  ticatseixmaⁿya na cweꞌ ja na
—¿Chiuu macaⁿnaꞌ na calꞌaayâ xeⁿ nntseicanaⁿꞌa lcoomꞌm. 17 Jnda̱

yuuꞌ na ljoꞌ? wjaawindyooꞌ na nntuꞌxeⁿndyoꞌ.


11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom:
  Ee ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom lqueeⁿ
—Tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom we cotom, na ndicwaⁿ cwajndii. Luaa tsꞌiaaⁿ
quiaa cwii nnom tsꞌaⁿ na tjaa na cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ. Matseicueeñe
Lucas 3​, ​4 136

tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo, cha ya ya nljuꞌnaꞌ. jnda Matat, Matat jnda Leví, Leví jnda
Quia na jnda̱ ljuꞌya lqueeⁿꞌñeeⁿ, Melqui, Melqui jnda Jana, Jana jnda
mana nntseiweeⁿ joonaꞌ tsꞌom tsa̱ꞌ. José, 25 José jnda Matatías, Matatías

Sa̱a̱ lqueeⁿ lueꞌ ñꞌeⁿ toꞌ njñoom jnda Amós, Amós jnda Nahum, Nahum
chom joꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na jnda Esli, Esli jnda Nagai, 26 Nagai jnda

machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nnꞌaⁿ na ya Maat, Maat jnda Matatías, Matatías


cwilꞌa macoꞌñoom joona sa̱a̱ nnꞌaⁿ jnda Semei, Semei jnda José, José jnda
na tisꞌa cwilꞌa, nntseicoom joona Judá, 27 Judá jnda Joana, Joana jnda

ñequio chom na tijoom canduuꞌ. Resa, Resa jnda Zorobabel, Zorobabel


18 Nmeiⁿꞌ ñꞌoom na tyotseijndo̱ꞌ
  jnda Salatiel, Salatiel jnda Neri, 28 Neri  

Juan nꞌom nnꞌaⁿ ñequio jndye jnda Melqui, Melqui jnda Adi, Adi
ntꞌomcheⁿ ñꞌoom na tyotseicañeeⁿ jnda Cosam, Cosam jnda Elmodam,
joona ñꞌoom naya. 19 Herodes,   Elmodam jnda Er, 29 Er jnda Josué,  

tsaⁿ na mꞌaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa Josué jnda Eliezer, Eliezer jnda Jorim,
Galilea, jom cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ Jorim jnda Matat, 30 Matat jnda Leví,

Herodías, scuuꞌ tyjeeⁿ Felipe. Joꞌ na Leví jnda Simeón, Simeón jnda Judá,
seitiaꞌ Juan jom na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ Judá jnda José, José jnda Jonán, Jonán
na ljoꞌ machꞌeeⁿ ndoꞌ ñequio chaꞌtso jnda Eliaquim, 31 Eliaquim jnda Melea,

natia na jnda̱ ñesꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ. Melea jnda Mainán, Mainán jnda


20 Luaa seicwaljooꞌtyeeⁿ nacjoo
  Matata, Matata jnda Natán, 32 Natán  

chaꞌtso natia na sꞌaaⁿ, na tjoomꞌm jnda David, David jnda Isaí, Isaí jnda
Juan wꞌaancjo. Obed, Obed jnda Booz, Booz jnda
Salmón, Salmón jnda Naasón, 33 Naasón  

Cantyja na teitsꞌoomñe Jesús jnda Aminadab, Aminadab jnda Aram,


(Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11) Aram jnda Esrom, Esrom jnda Fares,
21 Quia na jnda̱ teitsꞌoomndye Fares jnda Judá, 34 Judá jnda Jacob,

jndye nnꞌaⁿ, mati teitsꞌoomñe Jacob jnda Isaac, Isaac jnda Abraham,
Jesús, xcwe na matseineiiⁿ nnom Abraham jnda Taré, Taré jnda Nacor,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ seicanaaⁿñenaꞌ 35 Nacor jnda Serug, Serug jnda Ragau,

tsjo̱ꞌluee. 22 Jndyocue Espíritu


  Ragau jnda Peleg, Peleg jnda Heber,
Santo nacjoomꞌm chaꞌcwijom catuꞌ. Heber jnda Sala, 36 Sala jnda Cainán,

Ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Cainán jnda Arfaxad, Arfaxad jnda
cañoomꞌluee, matso: Sem, Sem jnda Noé, Noé jnda Lamec,
—ꞌU cwiluiindyuꞌ Jndaaya na 37 Lamec jnda Matusalén, Matusalén

candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Jeeⁿ neiⁿya ꞌu. jnda Enoc, Enoc jnda Jared, Jared jnda
Mahalaleel, Mahalaleel jnda Cainán,
Tsjaaⁿ na tjawintyjooꞌ na tuiiñe 38 Cainán jnda Enós, Enós jnda Set, Set

Jesucristo jnda Adán, Adán jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


(Mt. 1:1-17)
23 NdoꞌJesús chaꞌna ntquiuu nchooꞌ Ñeꞌqueⁿ tsaⁿjndii xjeⁿ Jesús
qui choomꞌm quia na to̱oⁿ̱ ꞌo̱ⁿ tsꞌiaaⁿ (Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13)
na jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. Tyolue nnꞌaⁿ
jnda José jom. Ndoꞌ José jnda Elí, 24 Elí   4  awjaalcweꞌ Jesús tsꞌo̱ndaa
M
Galilea na jnaaⁿ jndaa Jordán.
137 Lucas 4

Ndoꞌ chaꞌwaañꞌeⁿ naquiiꞌ tsꞌoom —Xeⁿ ꞌu cwiluiindyuꞌ Jnda


tooꞌ mꞌaaⁿ Espíritu Santo. Tjañꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwa cjuꞌndyuꞌ jo nacje,
Espíritu jom cwii joo yuu na tjaa 10 ee waa ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ na matsonaꞌ:

nnꞌaⁿ cꞌoom. Joꞌ joꞌ wenꞌaaⁿ xuee



2 Nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌu luee
tyolꞌueeꞌñe tsaⁿjndii chiuu nntsꞌaaⁿ ángeles cwentaaⁿꞌaⁿ na
cha catseitjo̱oñ ̱ e Jesús. Chaꞌwaati calꞌana cwenta ꞌu.
xueewaaꞌ meiⁿchjoo ticwaꞌ Jesús, 11 Ndoꞌ nntyjeeꞌ lueena ꞌu cha
jnda̱ chii tyjeeꞌ na ñeꞌjnoomꞌm. tincjaañjom ljo̱ꞌ ncꞌeꞌ.
3 Quia joꞌ tso tsaⁿjndii nnoom:

12 Sa̱a̱ tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:

—Xeⁿ mayuuꞌ ꞌu cwiluiindyuꞌ —Ja tijoom catsꞌaa chaꞌna matsuꞌ


Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwa catsa̱ꞌntjomꞌ luaaꞌ ee mati waa cwiicheⁿ ljeii
tsjo̱ꞌwaaꞌ na catseicwaqueⁿnaꞌ tyooꞌ. ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ:
4 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:
  “Tintsaꞌ xjeⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ.”
—Ja xocatsꞌaa na ljoꞌ ee waa 13 Quia jnda̱aꞌ̱ chaꞌtso nnom na

ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsonaꞌ: tyochꞌee tsaⁿjndii na nntsꞌaaⁿ xjeⁿ


“Nchii cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nantquie Jesús, ꞌñeeⁿ juu hasta jnda̱nquiacheⁿ
na wandoꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ aa nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ.
chaꞌtso ñꞌoom na mañequiaa
Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” Mato̱ꞌ Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ
5 Jnda̱ chii tjañꞌoom tsaⁿjndii

(Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15)
jom xqueⁿ cwii sjo̱ nandye. 14 Ndoꞌ tjalcweꞌ Jesús tsꞌo̱ndaa

Ndoꞌ mantyjacheⁿ tꞌmo̱ⁿ nnoom Galilea. Juu najndeii na matseixmaⁿ


chaꞌtsoti nꞌiaaⁿ ntꞌmaⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ Espíritu Santo, canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ
tsjoomnancue. 6 Ndoꞌ tso nnoom:
  tyotseixmaaⁿ joꞌ. Ndoꞌ tꞌom ñꞌoom
—Lꞌo̱ꞌ ꞌu nntio̱o̱ cwenta chaꞌtso cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ.
najnda̱nmeiⁿꞌ na cwilaꞌxmaⁿ 15 Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom

naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ntꞌmaⁿ ñequio chaꞌtso ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ
na cwiluiitꞌmaⁿndyena. Ee lꞌo̱oy ̱ a jeeⁿ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom.
jnda̱ ljonaꞌ ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na lꞌue
tsꞌo̱o̱ⁿ nñequiaya joonaꞌ nnom. 7 Xeⁿ

Tja Jesús tsjoom Nazaret
ꞌu nlcoꞌ xtyeꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ (Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6)
ja, quia joꞌ chaꞌtso joonaꞌ maꞌnaⁿꞌ. 16 Tjaaⁿ Nazaret yuu na tjawijneiⁿ.

8 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:


  Xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ, tjaaⁿ
—Quindyo̱oꞌ̱ nacañomya, ꞌu watsꞌom chaꞌxjeⁿ na quichꞌeeⁿ. Ndoꞌ
Satanás. Ja tijoom nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ teicantyjaaⁿ na nntseiꞌnaⁿꞌaⁿ. 17 Quia

ꞌu ee waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joꞌ tquiana ljeii lꞌo̱o̱ⁿ na seiljeii
na matsonaꞌ: “Macanda̱ profeta Isaías, seicano̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ljeiiꞌñeeⁿ
nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ ndoꞌ tueꞌcañoom yuu na matsonaꞌ:
catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ ndoꞌ macanda̱ 18 Nquii Espíritu cwentaaꞌ Ta
nnom jom nndiꞌntjomꞌ.” Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿñe ñꞌeⁿndyo̱.
9 Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom tsaⁿjndii Jesús
  Ee nqueⁿ jnda̱ tqueⁿño̱o̱ⁿ ja na
tsjoom Jerusalén ndoꞌ tqueⁿ jom xqueⁿ nñequiaya ñꞌoom naya nda̱a̱
tsiuꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Tso nnoom: nnꞌaⁿ na ntyꞌiaaꞌndye.
Lucas 4 138

Ndoꞌ jnda̱ jñoom ja na jndyo̱o̱ na mañequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


catseinjo̱o̱ⁿꞌa nnꞌaⁿ na chjooꞌ 25 Ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱o̱

nꞌom. nda̱aꞌ̱ yoꞌ, jndye yolcu na jnda̱


Ndoꞌ catseicandiiya nnꞌaⁿ na ljondye tyomꞌaⁿ ndyuaa Israel joo
matseicandyaandyo̱ joona ncuee na ñetꞌoom Elías. Ncueeꞌñeeⁿ
jnaaⁿna na waa. ndyee chu waljooꞌ xcwe tîcuaꞌ, ndoꞌ
Ndoꞌ catsꞌaaya na nleitquioo teijndoꞌ chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ. 26 Sa̱a̱

nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. nchii na mꞌaaⁿ cwii joo naⁿlcuꞌñeeⁿ


Ndoꞌ catseicandyaandyo̱ nnꞌaⁿ jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom Elías, jñomyom
na manchje nawiꞌ. juu na mꞌaaⁿ cwii yuscu na jnda̱
19 Ndoꞌ catseicandiiya ljoñe tsjoom Sarepta ndyuaa
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tiempo Sidón. 27 Ndoꞌ mati jndye nnꞌaⁿ

na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na na tyoleiꞌcho ntycu lepra tyomꞌaⁿ


nluiꞌnꞌmaaⁿndye añmaaⁿ nnꞌaⁿ. ndyuaa Israel joo ncuee na tyomꞌaaⁿ
20 Jnda̱ joꞌ seilcwiiñe Jesús tsom
  profeta Eliseo. Sa̱a̱ meiⁿcwiindye
na chuu ljeiiꞌñeeⁿ ndoꞌ seilcweeⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ ticatseinꞌmaaⁿ, macanda̱
juunaꞌ nnom tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom. quii Naamán, tsꞌaⁿ ndyuaa Siria.
Jnda̱ chii tjacwacatyeeⁿ. Ndoꞌ 28 Sa̱a̱ quia jndyena na luaaꞌ tso

chaꞌtso nnꞌaⁿ na tooꞌndye Jesús, quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na


watsꞌomꞌñeeⁿ jeeⁿ tyontyꞌiaana tooꞌndye watsꞌom, jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ
nnoom. 21 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
  jlaꞌwjeena. 29 Jlaꞌtyuaaꞌna, tjeiiꞌna

tyotseineiiⁿ nda̱a̱na. Ndoꞌ tsoom: jom nnom tsjoom. Tyꞌeñꞌomna


—Maxuee jeꞌ matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ jom xqueⁿ ta yuu waa tsjoomna
ljeiiwaaꞌ yocheⁿ na cwindyeꞌyoꞌ na cha nlaꞌcwatyuꞌna jom. 30 Sa̱a̱ jom

matseiꞌnaⁿya juunaꞌ. jluiiꞌñê quiiꞌntaaⁿna, mana tjaaⁿ yuu


22 Chaꞌtso nnꞌaⁿ tyolue ñꞌoom ya
  na wjaⁿ.
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tjaweeꞌ nꞌomna na
jeeⁿ cajnda ñꞌoom na tyotseineiiⁿ. Tsaⁿsꞌa na tseixmaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ
Tyoluena: tsꞌom
—Cwa cweꞌ jnda José tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. (Mr. 1:21-28)
23 Tso Jesús nda̱a̱na:

31 Tjacue Jesús Capernaum, cwii
—Jeꞌ jeꞌ nnduꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ tsjoom tsꞌo̱ndaa Galilea. Joꞌ joꞌ
ñꞌoomwaañe na cweꞌ wjaañoomꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos xuee na
na matsonaꞌ: “ꞌU tsꞌaⁿ na machꞌee cwitaꞌjndyeena. 32 Ndoꞌ jeeⁿ tjaweeꞌ

nasei, catseinꞌmaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ.” nꞌomna ñꞌoom na tyotseineiiⁿ, ee


Ndoꞌ cwaaⁿti nnduꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ: “Tsꞌiaaⁿ tyoꞌmo̱ⁿnaꞌ na waa najndeii na
na cwindya̱ay ̱ â na ñesaꞌ tsjoom matseixmaaⁿ.
Capernaum, mati catsaꞌ joonaꞌ 33 Naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ

ñjaaⁿñe ndyuaa tsjomꞌ.” cwii tsaⁿsꞌa na mꞌaaⁿ jndyetia


24 Quia joꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na:
  naquiiꞌ tsꞌom. Jndeii seixuaⁿ ñꞌoom
—Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ꞌndyoo jndyetiaꞌñeeⁿ. 34 Tsoom:

tixocalaꞌljo nnꞌaⁿ cwii profeta na —Caꞌndiiꞌ jâ ꞌu Jesús tsꞌaⁿ Nazaret.


mañecwii ndyuaana ñꞌeⁿñe na ¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ? ¿Aa jndyoꞌ
139 Lucas 4​, ​5

na nntseityuiiꞌ jâ? Mawajnaⁿꞌa ꞌñeeⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom. Tyolaꞌxuaa


cwiluiindyuꞌ. ꞌU cwiluiindyuꞌ Jnda jndyetiaꞌñeeⁿ, tyolue:
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ljuꞌ tsꞌomꞌ. —ꞌU cwiluiindyuꞌ Jnda nquii Ta
35 Seitiaꞌ Jesús juu, matsoom:
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
—Catseicheⁿꞌ ndoꞌ caluiꞌyoꞌ naquiiꞌ Sa̱a̱ jom seitiaaⁿꞌaⁿ jndyetia,
tsꞌom tsaⁿmꞌaaⁿ. tinquiaaⁿ na nlaꞌneiⁿ, ee manquiuna
Ndoꞌ jnda̱ na seiquioo jndyetia juu na jom cwiluiiñê Cristo.
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ, mana jluiꞌ jndyetia
ñꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom. Ndoꞌ Mañequiaa Jesús ñꞌoom naya
meiⁿcwii nata̱ꞌ tîcalꞌana ñꞌeⁿñe. tsꞌo̱ndaa Galilea
36 Jeeⁿ tyue chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na ljoꞌ

(Mr. 1:35-39)
sꞌaa Jesús. Jluena nda̱a̱ ncꞌiaana: 42 Quiajnda̱ teincoo jlueeⁿꞌeⁿ
—Ñꞌoommeiⁿꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na quiiꞌ tsjoom. Tjaaⁿ yuu na
cwiluiiñê tsꞌaⁿ na maqueⁿ xjeⁿ. Ee wataaⁿꞌ quiiꞌ jnda̱a.̱ Tyꞌecalꞌuee
waa najndeii na matseixmaaⁿ na nnꞌaⁿ jom ndoꞌ jliuna yuu mꞌaaⁿ.
matsa̱ꞌntjoom meiiⁿ jndyetia, meiiⁿ Ñeꞌcalaꞌtsaaⁿꞌndyena jom na
naⁿjndii, cwicaluiꞌ. wjaatyeeⁿ, cha ticaꞌñeeⁿ joona. 43 Sa̱a̱  

37 Tjantyꞌee ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ


  tsoom nda̱a̱na:
chaꞌwaa ndiocheⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ. —Mati macaⁿnaꞌ na nñequiaya
ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom
Seinꞌmaⁿ Jesús sta̱xeeⁿꞌ Simón Pedro Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ
(Mt. 8:14-15; Mr. 1:29-31) njoom. Ee maxjeⁿ joꞌ tsꞌiaaⁿ na
38 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, jlueeⁿꞌeⁿ jñoom ja.
naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ. Tjaqueⁿꞌeⁿ 44 Ndoꞌ tyojaanquiaaⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ

waaꞌ Simón. Ndoꞌ Simónꞌñeeⁿ jeeⁿ naquiiꞌ lanꞌom tsꞌo̱ndaa Galilea.


nioom matseiconaꞌ sta̱xeeⁿꞌeⁿ. Lꞌana
tyꞌoo nnom Jesús na catseinꞌmaaⁿ Jndye calcaa tjeiiꞌna
juu. 39 Joꞌ chii tjantyjaaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, (Mt. 4:18-22; Mr. 1:16-20)

5

sa̱ꞌntjoom na caꞌndii tycuꞌñeeⁿ juu. Cwii ndiiꞌ tyomꞌaaⁿ Jesús


Ndoꞌ mañoomꞌ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. ꞌndyoo ndaaluee chjoo na jndyu
Mana teicantyja, seiñꞌoomꞌñe na Genesaret. Jeeⁿ tyonchjenaꞌ jom na
tcwaꞌna. jlaꞌcantoꞌndye nnꞌaⁿ nacañomꞌm cha
nnda̱a̱ nndyena ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿ wii 2 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ we wꞌaandaa ꞌndyoo

(Mt. 8:16-17; Mr. 1:32-34) ndaalueeꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na


40 Quia na jnda̱ tmaaⁿ na cwitjeiiꞌ calcaa jnda̱ jluiꞌna joꞌ joꞌ.
manndyooꞌ wjaacue ñeꞌquioomꞌ, Macwitmaaⁿna nlquiꞌ ꞌnaaⁿna. 3 Quia  

chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaaⁿna joꞌ tjacuo̱o̱ⁿ tsꞌom cwii wꞌaandaaꞌñeeⁿ.


na jndye nnom ntycu cwitjoom, Wꞌaandaa ꞌnaaⁿꞌ Simón joꞌ. Tcaaⁿ
tquiochona joo na mꞌaaⁿ Jesús. na cjaañꞌoomti tsaⁿꞌñeeⁿ juunaꞌ
Tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoo ticwii cwii joo chjoowiꞌ cha nꞌndiinaꞌ tyuaatcwii.
naⁿꞌñeeⁿ, mana nꞌmaaⁿ. 41 Mati   Ndoꞌ tjacjom. Tquiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱
jndyendye nnꞌaⁿ sa̱ꞌntjoom na caluiꞌ nnꞌaⁿ xjeⁿ na wacatyeeⁿcheⁿ tsꞌom
Lucas 5 140

wꞌaandaa. 4 Quia na jnda̱ jnda̱


  na chaꞌwaañe chuu tycu lepra. Quia
seineiiⁿ, tsoom nnom Simón: na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús, tjacwanquioom
—Catsaañꞌomꞌyoꞌ wꞌaandaawaa, nomtyuaa, sꞌaaⁿ tyꞌoo, tsoom:
wjaawjaatya̱ay ̱ a yuu na njoomti. —Ta, ntyjii na ꞌu nnda̱a̱
Ndoꞌ catueꞌyoꞌ nlquiꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ na nntseinꞌmaⁿꞌ ja, xeⁿ lꞌue tsꞌomꞌ.
nntjeiꞌyoꞌ calcaa. 13 Quia joꞌ Jesús seintyjo̱o̱ⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ

5 Tꞌo̱ Simón nnoom:


  tyeⁿnquioomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom
—Ta, meiiⁿchaaꞌ tsjom ñelꞌaayâ nnom:
tsꞌiaaⁿ ndoꞌ meiⁿcwii catscaa —Maxjeⁿ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na canꞌmaⁿꞌ.
tîcatjeiiꞌâ. Sa̱a̱ cantyja ñꞌoom ꞌndyoꞌ Ndoꞌ mantyjacheⁿ nꞌmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.
ꞌu nncjuꞌnndaꞌa tsquiꞌ. 14 Jnda̱ chii tsoom nnom:

6 Jnda̱ na lꞌana na ljoꞌ, jeeⁿ jndye


  —Tintseineiⁿꞌ nnom meiⁿcwii
calcaa tyꞌoomnaꞌ tsꞌom tsquiꞌ ꞌnaaⁿna tsꞌaⁿ na luaaꞌ tuii. Sa̱a̱ cjaꞌ,
hasta ñeꞌcatyꞌiooꞌnaꞌ. 7 Joꞌ chii sꞌo̱o̱
  catseicaꞌmo̱ⁿndyuꞌ nnom tyee
lueena nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana ndoꞌ quiaaꞌ quiooꞌ na nncueꞌ
na ñjomndye cwiicheⁿ wꞌaandaa cantyja na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ chaꞌxjeⁿ na
na quioteiꞌjndeii naⁿꞌñeeⁿ joona. sa̱ꞌntjom Moisés. Na nntsaꞌ na luaaꞌ
Tquio naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ jlaꞌcatooꞌna we nluiꞌyuuꞌnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱
wꞌaandaa ñꞌeⁿ calcaa, hasta ncuencue nꞌmaⁿꞌ.
na cꞌuꞌnaꞌ joonaꞌ. 8 Quia jnda̱ ntyꞌiaaꞌ

15 Sa̱a̱ tjantyꞌeeti ñꞌoom cantyja

Simón Pedro na luaaꞌ, tcoomꞌm xtyeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Ndoꞌ jndyendye nnꞌaⁿ
jo nnom Jesús. Tsoom: tyoꞌoontyjaaꞌ na nndye ñꞌoom na
—Ta, ticatyꞌiomyanaꞌ na nñꞌeⁿꞌ tyoñequiaaⁿ. Mati ñeꞌcanꞌmaaⁿna
ñꞌeⁿndyo̱, ee ja tsꞌaⁿjnaⁿ. ntycu na wiina. 16 Sa̱a̱ jom teiño̱o̱ⁿ,

9 Ee jeeⁿ ndyaꞌ seicatyꞌuenaꞌ jom


  tjaaⁿ jo yuu na ñenqueⁿ. Joꞌ joꞌ
ñequio ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñꞌeⁿñê cantyja ꞌnaaⁿ calcaa na tjeiiꞌna.
10 Majoꞌti tjom Jacobo ñequio Juan,

Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee
ntseinda Zebedeo. Joona mañecwii (Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12)
tꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ cwilꞌana ñequio Simón. 17 Cwii xueeꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿ Jesús
Quia joꞌ tso Jesús nnom Simón: nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Joꞌ joꞌ meindyuaandye
—Tintyꞌueꞌ, jeꞌ mamanaⁿtonaꞌ na ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿ nntseitjomꞌ na nlaꞌjomndyena na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés.
ñꞌeⁿndyo̱, tachii cweꞌ calcaa. Naⁿꞌñeeⁿ jnaⁿna chaꞌtso njoom
11 Jnda̱ na tquiena tyuaatcwii
  nchꞌu tsꞌo̱ndaa Galilea ñequio
ñꞌeⁿ lꞌaandaa, mana ꞌndyena tsꞌiaaⁿ Judea ndoꞌ mati tsjoom Jerusalén.
ꞌnaaⁿna. Tyꞌelajomndyena ñꞌeⁿ Jesús. Ndoꞌ juu najndeii na matseixmaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿnaꞌ ñꞌeⁿ Jesús na
Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na chuu tycu matseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿwii. 18 Mañejuu 

lepra xjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom ntꞌom


(Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45) naⁿnom na chona tsuee na ndiiꞌ tsꞌaⁿ
12 Quiana tyomꞌaaⁿ Jesús cwii na jnda̱ teintjeiⁿ ncꞌee na teiꞌcaljoo
tsjoom, tyjeeꞌcañoom cwii tsaⁿsꞌa tycutqueeⁿ. Tyolꞌueeꞌndyena chiuu
141 Lucas 5

ya na nncꞌooñꞌomna tsaⁿꞌñeeⁿ —Xuee jeꞌ ntyꞌiaa nda̱ay


̱ a
naquiiꞌ wꞌaa na nlqueⁿna jom jo cwii na jeeⁿ tꞌmaⁿ, na meiⁿjom
nnom Jesús. 19 Sa̱a̱ tîcaliuna chiuu
  tiquintyꞌiaaya.
ya nlꞌana ee na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ. Joꞌ
chii tyꞌewana nacjooꞌ wꞌaa, tjo̱on ̱ a Maꞌmaⁿ Jesús Leví
nquioo, jlaꞌcꞌo̱ⁿna jom na njoom (Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17)
tsuee. Tqueⁿna jom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ 27 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, jluiꞌ Jesús
jo nnom Jesús. 20 Quia na ntyꞌiaaꞌ
  joꞌ joꞌ. Ljeiiⁿ cwii tsaⁿcoꞌñom sꞌom
Jesús na cwilaꞌyuꞌya nꞌom naⁿꞌñeeⁿ, na jndyu Leví. Wacatyeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
tsoom: wꞌaa yuu na cwiꞌoocatioom nnꞌaⁿ
—ꞌU re, matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaⁿꞌ sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ
na matseixmaⁿꞌ. gobiernom. Quia joꞌ tsoom nnom
21 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
  tsaⁿꞌñeeⁿ:
ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ —Candyoꞌntyjo̱ꞌ naxa̱ⁿꞌa.
fariseos to̱ꞌna na tiya nquiuna 28 Mantyja teicantyja Leví, tjeiꞌñê

ñꞌeⁿñê. Tyolaꞌtiuuna naquiiꞌ nꞌomna: cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ, chii


“¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tjatseijomñê ñꞌeⁿ Jesús.
tiꞌmaaⁿꞌ tsꞌoom na matseineiⁿ ñꞌoom 29 Ndoꞌ seiñꞌoomꞌñê cwii

na wjaanaꞌ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom?” nantquie tꞌmaⁿ waⁿꞌaⁿ cwentaaꞌ


22 Seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús ñꞌomtiuu ꞌnaaⁿna.
  Jesús. Seitjoom jndye ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na
Tsoom nda̱a̱na: ñequio ñetoꞌñoom sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱
—¿Chiuu na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom.
ñꞌeⁿndyo̱? 23 ¿Cwaaⁿ ñꞌoom na
  Teindyuaandyena nacañoomꞌ
tijndeiꞌtinaꞌ na catsjo̱oy ̱ a? ¿Aa na meiⁿsa ñꞌeⁿñê ndoꞌ ñꞌeⁿ Jesús
nntsjo̱o:̱ “Matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. 30 Ndoꞌ 

chaꞌtso jnaⁿꞌ”, oo aa na nntsjo̱o:̱ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na


“Quicantyjaꞌ, cjaꞌcaꞌ”? 24 Sa̱a̱ cha
  cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés
caliuꞌyoꞌ na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na tyolaꞌncjooꞌndyena nacjoo nnꞌaⁿ na
jnaⁿ cañoomꞌluee ndoꞌ na waa cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús. Jluena
najndeii na matseixmaⁿya nnom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:
tsjoomnancuewaa na catseitꞌmaⁿ —¿Chiuu na cwicwaꞌyoꞌ ndoꞌ
tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ, quia joꞌ tsoom cwiweꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
nnom tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee: cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ
—ꞌU re, matsjo̱oy ̱ a njomꞌ, gobiernom, ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
quicantyjaꞌ, catseilcwiindyuꞌ tsueꞌ cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
cjaꞌtoꞌ waꞌ. 31 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:

25 Mañoomꞌ teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ na


  —Nnꞌaⁿ na tiwii titjo̱on ̱ dyena tsꞌaⁿ
jndooꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Seilcwiiñê tsuee na machꞌee nasei, sa̱a̱ nnꞌaⁿ na wii
ꞌnaaⁿꞌaⁿ na ñetuaaⁿ. Mana tjaaⁿ waⁿꞌaⁿ. tjo̱on
̱ dyena jom. 32 Ja nchii jndyo̱oy
  ̱ a
Jeeⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na nncwaⁿya nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
26 Ndoꞌ tyueneiiⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ.
  cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. Ja
Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jndyo̱oy ̱ a na nncwaⁿya nnꞌaⁿjnaⁿ na
Jluena ñequio na tyueneiiⁿna: calcweꞌ nꞌomna.
Lucas 5​, ​6 142

Cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nntseicwejndoꞌñe Tyꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ xuee na


tsꞌaⁿ cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ
(Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22) (Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28)

6
33 Quia joꞌ tyoluena nnom Jesús:  uaa tuii cwii xuee na
L
—Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos.
ñꞌeⁿ Juan, jndye ndiiꞌ Mawinom Jesús yuu na niom
cwilaꞌcwejndoꞌndyena ndoꞌ ntjom lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na
cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tyꞌiooꞌndyena
majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos. xuꞌlqueeⁿ. Tyꞌueeꞌndyena joonaꞌ
Sa̱a̱ joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye nꞌom lueena jnda̱ chii tquiina.
ñꞌeⁿndyuꞌ cwicwaꞌna ndoꞌ cwiwena. 2 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ

¿Chiuu na luaaꞌ cwilꞌana? fariseos jluena:


34 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:
  —¿Chiuu na cwilꞌaꞌyoꞌ cwii
—¿Aa ndyaꞌ nnduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ xuee na
na tquiolaꞌjomndyena na macoco cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ?
tsꞌaⁿ na calaꞌcwejndoꞌndyena yocheⁿ 3 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nda̱a̱na:

na ndicwaⁿ mꞌaaⁿ nquii tsaⁿsꞌa —ꞌO, ¿aa tyoolaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom


na macoco quiiꞌntaaⁿna? 35 Sa̱a̱  chiuu sꞌaa David quia na tꞌoom na
nncueꞌntyjo̱ xuee na nncwjiꞌnaꞌ ñeꞌjnoomꞌm, ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na
jom quiiꞌntaaⁿna, ncueeꞌñeeⁿ ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê? 4 Tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom

nlaꞌcwejndoꞌndyena. cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tcaaⁿ ntyooꞌ


36 Mati seineiiⁿ nda̱a̱na ñꞌoom na
  na jnda̱ tqueⁿ nnꞌaⁿ jo nnom
wjaañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom xco Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ntyooꞌñeeⁿ
na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Tsoom: macanda̱ ntyee wanaaⁿ na nlcwaꞌna
—Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ nntyjee cwii taⁿꞌ joonaꞌ. Sa̱a̱ tcwaꞌ David joonaꞌ ndoꞌ
liaaꞌ, liaa xco na nntseiyo̱ liaa ntsaa mati tquiaaⁿ na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ
ñꞌeⁿ juunaꞌ. Ee xeⁿ luaaꞌ nntsꞌaa ñꞌeñê.
tsꞌaⁿ, nntseiꞌnaaⁿꞌaⁿ liaaⁿꞌaⁿ liaa 5 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:

xcoꞌñeeⁿ ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ, —Ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na


mati tixocatseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio jnaⁿ cañoomꞌluee waa na jndo̱ na
liaa ntsaaꞌñeeⁿ. 37 Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ
  nntsjo̱o̱ ljoꞌ calꞌa nnꞌaⁿ meiiⁿ xuee
juu nntiom winom xco nꞌom ntjaⁿ na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a.
teindyo. Ee xeⁿ na ljoꞌ nntsꞌaa tsꞌaⁿ,
nntyꞌiooꞌnaꞌ nlꞌa winom xcoꞌñeeⁿ, Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii
mana cwiwiꞌndaaꞌ winom ndoꞌ mati tsꞌo̱
ntjaⁿꞌñeeⁿ. 38 Joꞌ chii macaⁿnaꞌ na

(Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6)
nncꞌoocue winom xco nꞌom ntjaⁿ xco 6 Cwiicheⁿ
xuee na cwitaꞌjndyee
cha meiⁿ ntjaⁿ xcoꞌñeeⁿ ticwiꞌndaaꞌnaꞌ nnꞌaⁿ, tjaquieeꞌ Jesús watsꞌom chjoo.
ndoꞌ meiⁿ winom. 39 Ee tsꞌaⁿ na maꞌuu
  Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ joꞌ joꞌ
winom tquie, meiⁿchjoo ticaꞌnaⁿ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jnda̱ tjateii tsꞌo̱
ntyjii winomxco. Ee matsoom na joo ntyjaya. 7 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ

winom tquie, joꞌ caꞌnaⁿti. ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ


143 Lucas 6

fariseos, jeeⁿ tyoqueⁿna cwenta Bartolomé, 15 ñꞌeⁿ Mateo ñequio


xeⁿ na nntseinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿwiiꞌ Tomás, ñꞌeⁿ Jacobo jnda Alfeo, ndoꞌ
xuee na cwitaꞌjndyeena, cha quia ñꞌeⁿ Simón na cwiluena cananista,
joꞌ nnda̱a̱ nñeꞌquiana jnaaⁿꞌaⁿ. 8 Sa̱a̱

16 ñꞌeⁿ Judas jnda Jacobo ñequio

mantyjeeⁿ chiuu cwilaꞌtiuuna, Judas Iscariote, tsꞌaⁿ na tquiaa


joꞌ chii tsoom nnom tsꞌaⁿ na jnda̱ cwenta Jesús.
tjateii tsꞌo̱:
—Quicantyjaꞌ, cwintyjeꞌ quiiꞌntaaⁿ Maꞌmo̱ⁿ Jesús ñꞌoom nda̱a̱ jndye nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿ. (Mt. 4:23-25)
Ndoꞌ teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ, 17 Jndyocue Jesús ñequio chaꞌtso
teintyjeeⁿꞌeⁿ xcwe. 9 Jnda̱ joꞌ tso
  nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê.
Jesús nda̱a̱na: Tyꞌemeintyjeeꞌna cwii su. Joꞌ
—Nncwaxꞌa̱ cwii ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, joꞌ jnda̱ tquieꞌcañom ntꞌomcheⁿ
xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a, ¿aa wanaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
na cateijndeii tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ na wiꞌ mañequiaaⁿ ñequio jndyendye
matjom oo aa ticateijneiⁿ juu? ¿Aa nnꞌaⁿ na jnaⁿ chaꞌwaa Judea
cwjiꞌnꞌmaaⁿñê xꞌiaaⁿꞌaⁿ cha ticueꞌ oo ñequio Jerusalén ñequio ꞌndyoo
aa caꞌñeeⁿ na cueꞌ? ndaaluee na nndyooꞌ tsjoom Tiro
10 Jnda̱ chii ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱
  ñꞌeⁿ Sidón. Naⁿꞌñeeⁿ tquiona na
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, tsoom nnom nndyena ñꞌoom na mañequiaaⁿ,
tsꞌaⁿwiiꞌ: ndoꞌ na nntseinꞌmaaⁿ joona ntycu
—Catseiliuuꞌ tsꞌo̱ꞌ. na cwitjoomna. 18 Mati seinꞌmaaⁿ

Sꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ na ljoꞌ ndoꞌ nnꞌaⁿ na jeeⁿ cwajndii tyoleichuu


tcoꞌyaꞌñꞌeⁿnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. 11 Jnaaⁿꞌ joꞌ jeeⁿ
  jndyetia. 19 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ

jlaꞌwjeena Jesús. Ndoꞌ tyoꞌmaⁿna tyolꞌueeꞌndyena chiuu ya cha nnda̱a̱


ñꞌeⁿ ncꞌiaana ljoꞌ nnda̱a̱ nlꞌana jom. nñeꞌquioꞌna jom, ee waa najneiⁿ na
nnꞌmaⁿ tsꞌaⁿ xeⁿ nnda̱a̱ nñequiuuꞌ
Macwjiiꞌñe Jesús canchooꞌwe tsꞌaⁿ jom. Joꞌ chii chaꞌtsondyena
cwentaaⁿꞌaⁿ nꞌmaaⁿna.
(Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19)
12 Joo ncueeꞌñeeⁿ tjawa Jesús Nmeiiⁿ mañequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ
cwii ta naquiiꞌ jnda̱a̱ na nntseineiiⁿ (Mt. 5:1-12)
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ meiiⁿnchaaꞌ 20 Quia joꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tsjom tyotseineiiⁿ nnom. 13 Quia   na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
na jnda̱ teixuee, tcwaaⁿ nnꞌaⁿ na mañequiaaⁿ, tsoom nda̱a̱na:
cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Quiiꞌntaaⁿna —ꞌO nnꞌaⁿ na ntyꞌiaandyoꞌ,
tjeiiꞌñê canchooꞌwendye nnꞌaⁿ na mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ, ee
seicajñoom joona apóstoles, nnꞌaⁿ cwilaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja na
na majñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ. matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
14 Nmeiiⁿ ncueena: Simón, tsaⁿ na

21 ’ꞌO nnꞌaⁿ na cwiweꞌjndoꞌyoꞌ jeꞌ,

seicajñoom Pedro, ñequio tyjee mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee quia


tsaⁿꞌñeeⁿ, Andrés, ñꞌeⁿ Jacobo nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌcwijom na
ñequio Juan, ñꞌeⁿ Felipe ñequio jnda̱ tjacjoꞌyoꞌ.
Lucas 6 144

’ꞌO nnꞌaⁿ na cwityueeꞌyoꞌ jeꞌ, nnꞌaⁿndyoꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na ticueeꞌ


mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee macwjiꞌ nꞌom ꞌo. 28 Cataⁿꞌyoꞌ na catioꞌnaaⁿñe

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cwitueeꞌ ñꞌoom


22 ’Mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ
  wiꞌ nacjoꞌyoꞌ. Ndoꞌ calaneiⁿꞌyoꞌ
quia na cwilaꞌjndoo nnꞌaⁿ ꞌo na nnoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
cwileiꞌntyjo̱na ꞌo, na cwilaꞌjnaaⁿꞌna cwilaꞌjnaaⁿꞌna ꞌo. 29 ꞌÑeeⁿ na mmeiⁿꞌ

ꞌo, ndoꞌ na cwilꞌana na ticueeꞌ ndaꞌ ntsmaⁿꞌ, mati cwiicheⁿ ntyja


nꞌomna ꞌo ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja quiaaꞌ na mmeiⁿꞌ ndaꞌ. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ
ꞌnaⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na na nncwjiꞌ liaatco ꞌnaⁿꞌ, mati
jnaⁿ cañoomꞌluee. 23 Manmeiiⁿꞌ
  quiaaꞌ cotomꞌ na nncjaañꞌoom.
tyotaꞌwiꞌ weloo naⁿꞌñeeⁿ profetas 30 Meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na macaⁿ cwii

na tyoñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaⁿ njomꞌ, quiaaꞌ. Ndoꞌ xeⁿ tjañꞌoom
tandyo xuee. Joꞌ chii cꞌomꞌyoꞌ na tsꞌaⁿ ꞌnaⁿꞌ ndoꞌ tiñeꞌcatseilcweeⁿꞌeⁿ
tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ xuee na cwitjomꞌyoꞌ juunaꞌ, tintseincjooꞌndyuꞌ na
nawiꞌmeiⁿꞌ. Ee tꞌmaⁿ naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ calcweꞌnaꞌ. 31 Chaꞌxjeⁿ na lꞌue

cwiwiwe cañoomꞌluee. nꞌomꞌyoꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ,


24 ’Sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na
  majoꞌti calꞌaꞌ ꞌo ñꞌeⁿndye joona.
cwiluiitꞌmaⁿndyoꞌ na quitꞌmaⁿ 32 ’Xeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ

nꞌomꞌyoꞌ juu na tyandyoꞌ. Ee cweꞌ cweꞌ tomti nnꞌaⁿ na mati wiꞌ


cantyjati jeꞌ na mañequiaanaꞌ na nꞌom ꞌo, quia joꞌ ¿yuu waa na
tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ lꞌue mꞌaⁿꞌyoꞌ. yaticheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee nnꞌaⁿ na
25 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na
  tyoolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwicwaꞌjaacjoꞌyoꞌ jeꞌ. Ee nncueꞌntyjo̱ mꞌaⁿna na wiꞌ nꞌomna ncꞌiaana na
xuee na nncꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom na wiꞌ nꞌom joona. 33 Xeⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ

ñejndoꞌyoꞌ. na ya nnꞌaⁿndyoꞌ cweꞌ tomti


’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na jeeⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mati cwilꞌa na ya
neiⁿꞌyoꞌ jeꞌ. Ee nncueꞌntyjo̱ xuee nnꞌaⁿndyena ñꞌeⁿndyoꞌ, ¿yuu waa
na nntyueeꞌyoꞌ ndoꞌ nlaꞌxuaꞌyoꞌ na na jeeⁿ ya cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee mati
chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ. nnꞌaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ jnaⁿ majoꞌti
26 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na jeꞌ
  cwilꞌana. 34 Ndoꞌ xeⁿ cwiteiꞌjndeiꞌyoꞌ

jndye nnꞌaⁿ cwitjeiiꞌyana ꞌo. Ee ꞌnaⁿ nnꞌaⁿ na nquiuꞌyoꞌ na mati joo


maluaaꞌ ñelꞌa weloo naⁿꞌñeeⁿ. nnteiꞌjndeii ꞌo, quia joꞌ ¿yuu waa
Tyoluena ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿ na yaticheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee mati nnꞌaⁿ
joo profetas na cweꞌ tyonquioꞌnnꞌaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ jnaⁿ cwiteiꞌjndeiina
joona. ꞌnaⁿ nda̱a̱ ncꞌiaana ee manquiuna
na nnjoom joꞌ. 35 Sa̱a̱ ꞌo jeꞌ cꞌomꞌyoꞌ

Cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ na na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo.


jndoo jaa Calꞌaꞌyoꞌ na ya nnꞌaⁿndyoꞌ ñequio
(Mt. 5:38-48; 7:12) chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Cateiꞌjndeiꞌyoꞌ
27 ’Sa̱a̱
matsjo̱oy
̱ a nda̱aꞌ̱ ꞌo nnꞌaⁿ na ꞌnaⁿ na cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ, meiiⁿ
cwindyeꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequiaya: ticantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌlcweꞌna.
Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ Quia joꞌ tꞌmaⁿ naya nndaꞌyoꞌ
na jndoo ꞌo. Ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ na ya cañoomꞌluee. Ndoꞌ nlaxmaⁿꞌyoꞌ
145 Lucas 6

ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ? 42 ¿Chiuu na  

nandyeticheⁿ. Ee mati jom mꞌaaⁿ na jeeⁿ ñeꞌcatseijndaaꞌndyuꞌ jnaaⁿꞌ


wiꞌ tsꞌoom meiiⁿ nnꞌaⁿ na lꞌo̱ meiiⁿ xꞌiaꞌ? ¿Aa nntsuꞌyuꞌ nnoom: “Cwa
machꞌeeⁿ ya joona. Ndoꞌ wiꞌ tsꞌoom ꞌu nnꞌaⁿya, quiaaꞌ na nncwjiiꞌa
nnꞌaⁿ na wiꞌndye. 36 Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ
  ntquiooꞌ jnda̱ na njom tsꞌomnjomꞌ”,
nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ sa̱a̱ manncuꞌ tiqueⁿꞌ cwenta tsꞌoom
nquii Tsotyeꞌyoꞌ mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ? ꞌU tsꞌaⁿ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. na macheꞌ na matseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ
cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ, najndyee cwjiꞌ
Tintuꞌxa̱aⁿ̱ ya nnꞌaⁿ tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ
(Mt. 7:1-5) nncuꞌ, quia joꞌ tquioꞌyaꞌ na nncwjiꞌ
37 Tintuꞌxeⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cweꞌ ntquiooꞌ jnda̱ tsꞌomnnom xꞌiaꞌ.
xjeⁿto ꞌo, cha meiⁿ tincuꞌxeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. Tintioꞌyoꞌ nnꞌaⁿ lꞌo̱ Ta̱aꞌ̱ tsꞌoom maꞌmo̱ⁿ naꞌ ljoꞌ tsꞌoom
nawiꞌ cha tintioom ꞌo lꞌo̱ nawiꞌ. juunaꞌ
Calaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ cha mati (Mt. 7:17-20; 12:34-35)
nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌo. 38 Quiaꞌyoꞌ na

43 ’Ticwii cwii tsꞌoom na ya
cateijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ, quia joꞌ mati xocatsꞌaanaꞌ ta̱ na tisꞌa. Ndoꞌ
nntoꞌñoomꞌyoꞌ na nnteijndeiinaꞌ tsꞌoom na tisꞌa meiⁿ xocatsꞌaanaꞌ
ꞌo. Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom nñequiaaⁿ na ta̱ na ya. 44 Ticwii cwii tsꞌoom,

nntoꞌñoomꞌyoꞌ cwii na canda̱aꞌ̱ ta̱aꞌ̱ naꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ ljoꞌ tsꞌoom


tuꞌxeⁿnaꞌ. Joꞌ joꞌ matseijomnaꞌ juunaꞌ. Ee tijoom nntseicjoo tsꞌaⁿ
chaꞌcwijom cwii ꞌnaⁿ na teincwiiꞌnaꞌ, ta̱ higo tsꞌoom nioom. Meiⁿ tijoom
tyeⁿ tyꞌecuenaꞌ hasta tooꞌ wantyjo. nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱uva cwii tsꞌo̱o̱
Ee cantyjati xjeⁿ na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ nioom. 45 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ

nda̱a̱ nnꞌaⁿ, majoꞌti nntseilcweꞌ nnꞌaⁿ chaꞌna nꞌoom ntjom. Juu


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwii nnjoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ. tsꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿñe, machꞌeeⁿ yuu
39 Mati seineiⁿ Jesús nda̱a̱na cwii
  na ya, ee naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ na
ñꞌoom na tjañoomꞌ, tsoom: ya na matseitioom. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na
—¿Aa nnda̱a̱ nncjaañꞌoom wiꞌñe, machꞌeeⁿ yuu na tisꞌa, ee
tsaⁿnchjaaⁿꞌ cwiicheⁿ tyjenchjaaⁿꞌaⁿ? naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ nawiꞌ na
¿Aa nchii wendyena nntiomnaꞌ matseitioom. Ticwii cwii tsꞌaⁿ
tsꞌom tsueꞌtsjoom? 40 Xocatsꞌaanaꞌ
  cantyjati na matseitiuu naquiiꞌ
na tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ tsꞌom, maxjeⁿ joꞌ matseineiⁿ.
cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ, nchiiti tsꞌaⁿ
na maꞌmo̱ⁿ nnoom. Sa̱a̱ quia na We nnom tsiaⁿtsjo̱ꞌ
jnda̱ seiꞌnaaⁿꞌñꞌeeⁿ chaꞌtso na (Mt. 7:24-27)
tꞌmo̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom, quialjoꞌcheⁿ 46 ’¿Chiuu na cwinduꞌyoꞌ na Ta
nntseijomnaꞌ jom chaꞌna tsꞌaⁿ na ja quia na cwiꞌmaⁿꞌyoꞌ ja ndoꞌ
tꞌmo̱ⁿ nnoom. tiñeꞌcalacanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na matsjo̱o̱
41 ’¿Chiuu na jeeⁿ ndoꞌ jnda̱ na
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ? 47 Ticwii cwii tsꞌaⁿ na

njom tsꞌomnnom xꞌiaꞌ, sa̱a̱ tiqueⁿꞌ macwjeeꞌcañoom ja na mandii


cwenta tsꞌoom tscaaꞌ na njom ñꞌoom na matsjo̱o̱ nmeiiⁿ, ndoꞌ
Lucas 6​, ​7 146

matseicanda̱ joonaꞌ, mꞌmo̱o̱ⁿya catseiñꞌoomꞌndyuꞌ jom. 5 Ee jeeⁿ wiꞌ


nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu matseijomnaꞌ tsꞌoom jaa nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Israel, ndoꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ. 48 Matseijomnaꞌ jom
  sꞌaaⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿyâ.
chaꞌcwijom cwii tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌ 6 Quia joꞌ tja Jesús ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ.

tsꞌom na sꞌaa waaꞌ. Tyocaꞌñeeⁿ Quia maꞌooquiena waaꞌ capeitaⁿ,


njoom, tyeⁿ tqueeⁿ tsiaⁿtsjo̱ꞌ jñom tsaⁿꞌñeeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ na ya
cha jndeii wꞌaa. Quia na tyjeeꞌ ñꞌoom jom ñꞌeⁿndye na cꞌoocaluena
jndaa, tco̱on ̱ aꞌ tyuaatcwii, jndeii nnom Jesús:
tyocjaacameiiⁿꞌñenaꞌ ndaa —Ta, ndiꞌ matso tsꞌaⁿ na
wꞌaaꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ tîcatsꞌeiinaꞌ ee na wiiꞌ mosooꞌ ticatseixmaaⁿ na
tyeⁿ tjaluiinaꞌ nacjooꞌ tsiaⁿtsjo̱ꞌñeeⁿ. nncjaꞌquieꞌ naquiiꞌ waⁿꞌaⁿ, joꞌ chii
49 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na cweꞌ mandii
  tiñeꞌtseicachjuutyeeⁿ ꞌu. 7 Meiⁿ cweꞌ

ñꞌoom na matsjo̱o̱ ndoꞌ titseicanda̱ na nndyocatjomñê ꞌu, ticatseixmaaⁿ.


joonaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ Ndoꞌ ntyjeeⁿ na meiiⁿ cweꞌ ñꞌoom
chaꞌcwijom cwii tsꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ na nntsuꞌ, nnꞌmaⁿ mosoomꞌm. 8 Ee  

tsꞌom na sꞌaa waaꞌ na cweꞌ jnaⁿtonaꞌ jom mꞌaaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na
nomtyuaa. Tjaaꞌnaⁿ niaⁿljo̱ꞌ tuii. matsa̱ꞌntjom jom. Ndoꞌ mati mꞌaⁿ
Quia na tyjeeꞌ jndaa ndoꞌ jndeii sondaro nacje ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Quia na
tyocjaacameiiⁿꞌñenaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, nntsoom nnom cwii joona: “Luaaꞌ
mantyja tmeiⁿꞌnaꞌ juunaꞌ. Ndoꞌ cjaꞌ”, wjaa tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na
tꞌmaaⁿꞌ tsuu cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. nntsoom nnom cwiicheⁿ: “Candyoꞌ
luaa”, ndyo. Mati quitsoom nnom
Seinꞌmaⁿ Jesús mosooꞌ capeitaⁿ, tsꞌaⁿ cwii cwii mosoomꞌm: “Catsaꞌ luaa”,
romano ndoꞌ nntsꞌaa.
(Mt. 8:5-13) 9 Quia na jndii Jesús ñꞌoomwaaꞌ,

7

J nda̱ na seineiⁿ Jesús chaꞌtso jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ


ñꞌoommeiⁿꞌ na tyondye nnꞌaⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ. Taqueeⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱
quia joꞌ tjaaⁿ tsjoom Capernaum. nnꞌaⁿ na ꞌoontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ, tsoom:
2 Tsjoomꞌñeeⁿ mꞌaaⁿ cwii capeitaⁿ na
  —Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ meiⁿ cwii
matsa̱ꞌntjom cwii siaⁿnto sondaro. tsꞌaⁿ tyooljeiya quiiꞌntaaⁿ jaa nnꞌaⁿ
Ndoꞌ mꞌaaⁿ cwii mosoomꞌm na jeeⁿ Israel, na tꞌmaⁿ matseiyuꞌya tsꞌom
wiꞌ tsꞌoom, mañeꞌcueꞌ na nioom chaꞌna tsaⁿmꞌaaⁿꞌ.
wiiꞌ. 3 Quia na jñeeⁿ ñꞌoom cantyja

10 Quia na jnda̱ tyꞌelcweeꞌ nnꞌaⁿ na

ꞌnaaⁿꞌ Jesús, jñoom ntꞌom nnꞌaⁿ na jñom capeitaⁿ, jliuna na jnda̱ nꞌmaⁿ
cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos moso na wiiꞌ.
na cꞌoocalꞌana tyꞌoo na candyoya
Jesús na nntseinꞌmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ Seilcwinndaꞌ Jesús tsꞌoo
mosoomꞌm. 11 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, tja Jesús
4 Jnda̱ tquiena na mꞌaaⁿ Jesús,
  tsjoom na jndyu Naín. Ndoꞌ jndye
ñequio ñꞌoom tyꞌoo tyoluena nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
nnoom: mañequiaaⁿ tyꞌena ñꞌeⁿñê ñequio
—Tsꞌaⁿ na jñom jâ, ya jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. 12 Quia na

tsꞌaⁿñe, joꞌ chii matyꞌiomnaꞌ na jnda̱ teindyoona ꞌndyootsꞌa tatiom


147 Lucas 7

nnom tsjoom, jliuna na cwicaluiꞌ aa nncwindooꞌna cwiicheⁿ? 20 Ndoꞌ


nnꞌaⁿ na ꞌoocatyꞌiuu tsꞌoo, tsaⁿsꞌa quia na jnda̱ tquieꞌcañom naⁿꞌñeeⁿ


jnda cwii yuscu na jnda̱ ljoñe. Jesús, jluena nnoom:
Tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ macanda̱ ñenquii —Juan tsaⁿ na matseitsꞌoomñe
tuiiñe. Jndye nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ, jom jñoom jâ na mꞌaaⁿꞌ
tyꞌelaꞌjomndye ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. na cataꞌxꞌa̱ay ̱ â njomꞌ: “¿Aa
13 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Ta Jesús
  ꞌu cwiluiindyuꞌ nquii na
yuscuꞌñeeⁿ tioo na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom nncwjeeꞌcañoom tsjoomnancue, oo
juu. Tsoom nnom: aa nncwindo̱oꞌ̱ â cwiicheⁿ?”
—Tantyꞌiooꞌ. 21 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ tyotseinꞌmaⁿ Jesús

14 Quia joꞌ tjantyjaaⁿꞌaⁿ,


  jndye nnꞌaⁿ na wii ñequio ntycu na
tyeⁿnquioomꞌm yuu na njom tcuu wjaanaꞌ. Mati tyotseinꞌmaaⁿ
tsꞌoo. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cho juunaꞌ, nnꞌaⁿ na maleichuu jndyetia, ndoꞌ
tyꞌemeiꞌntyjeeꞌna. Matsoom nnom sꞌaaⁿ na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ.
tsꞌooꞌñeeⁿ: 22 Jnda̱ chii tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na

—Aa ndiꞌ sa, matsjo̱o̱ njomꞌ: jñom Juan:


Quicantyjaꞌ. —Catsaꞌyoꞌ, calaꞌcandiiꞌyoꞌ Juan
15 Ndoꞌ teicantyja tsꞌaⁿ na jnda̱
  ljoꞌ na jnda̱ jndyeꞌyoꞌ, ndoꞌ na jnda̱
tueꞌ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ. Tquiaa ntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ jndye nnꞌaⁿ nꞌmaaⁿ.
Jesús jom lꞌo̱ tsoñeeⁿ. 16 Jeeⁿ
  Nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ jnda̱ teitquioo.
ndyaꞌ seicatyꞌuenaꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ, jeꞌ ya
Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwiꞌoocaꞌ. Nnꞌaⁿ na cho tycu lepra,
tyoluena: jeꞌ jnda̱ nꞌmaaⁿ. Nnꞌaⁿ na candaa,
—Jnda̱ teitquiooꞌñe cwii profeta jeꞌ ya cwindye. Nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱,
quiiꞌntaaⁿya na tꞌmaⁿ tseixmaaⁿ. jnda̱ cwitandoꞌnndaꞌ. Ndoꞌ ndyeñeeⁿꞌ
Ndoꞌ mati tyoluena: jnda̱ macwindye ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ
—Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ tyjeeꞌcañoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 23 Ndoꞌ mañequiaanaꞌ

na mateijneiⁿ jaa na cwiluiindyo̱ na neiiⁿꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na


cwentaaⁿꞌaⁿ. ticwjiꞌñe cantyja ꞌnaⁿya.
17 Ndoꞌ tjantyꞌee ñꞌoom cantyja

24 Jnda̱ na tyꞌelcweeꞌ nnꞌaⁿ na

ꞌnaaⁿꞌ na luaaꞌ sꞌaa Jesús chaꞌwaa jñom Juan, to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ
tsꞌo̱ndaa Judea ñequio njoom na nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm
niom ndiocheⁿ joꞌ joꞌ. cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan. Matsoom:
—¿Chiuu waa saacantyꞌiaꞌyoꞌ na
Juan majñoom nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús saꞌyoꞌ ndyuaa na tja nnꞌaⁿ cꞌoom
(Mt. 11:2-19) yuu na tyomꞌaaⁿ Juan? ¿Aa
18 Nnꞌaⁿna cwilaꞌjomndye ñꞌoom ntyꞌiaꞌyoꞌ jom chaꞌcwijom cwii
na mañequiaa Juan, jlaꞌcandiina tsmaaⁿ na maleiñꞌoomñe jndye?
jom chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. Quia joꞌ Ntyjii nchii joꞌ. 25 Quia joꞌ ¿chiuu

tꞌmaaⁿ wendye naⁿꞌñeeⁿ. 19 Jñoom   waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ? ¿Aa


joona na cꞌootaꞌxꞌena ꞌndyoo ntyꞌiaꞌyoꞌ jom na cweⁿ liaa na
Jesús, ¿aa jom cwiluiiñê nquii na jeeⁿ jnda? Ntyjii nchii joꞌ. Queⁿꞌyoꞌ
nncwjeeꞌcañoom tsjoomnancue oo cwenta, nnꞌaⁿ na cwicweeꞌ liaa
Lucas 7 148

na jnda, joona jeeⁿ lꞌue mꞌaⁿna chaꞌna yocanchꞌu na tileicatjoomꞌ


ndoꞌ ya cwicꞌeeⁿna quiiꞌ lanꞌiaaⁿ na cwinquiooꞌ na meindyuaandye
ntꞌmaⁿ. 26 Quia joꞌ ¿chiuu waa
  tsꞌom nataa. Cwilaꞌxuaana nda̱a̱
na saacantyꞌiaꞌyoꞌ na saꞌyoꞌ? ¿Aa ncꞌiaana, cwiluena: “Cwitjo̱oꞌ̱ â
ntyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluiiñê profeta? tsmaaⁿ na macoco tsꞌaⁿ sa̱a̱ ꞌo
Mayuuꞌ na joꞌ jom. Ndoꞌ tꞌmaⁿti tiñeꞌcalaꞌjnomꞌyoꞌ. Cwitaayâ som
matseixmaaⁿ, nchiiti meiⁿnquia tsꞌoo sa̱a̱ mati tiñecatyueeꞌyoꞌ.”
profeta. 27 Ee waa ljeii na

33 Ee tyjeeꞌcañoom Juan, tsꞌaⁿ

matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. na ñeseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ, jom


Matsonaꞌ: tîcwaaⁿꞌaⁿ nantquie na ya, meiⁿ
Ja majño̱o̱ⁿñetya̱ya cwii moso winom tîcꞌom. Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ:
ꞌnaⁿya na wjaajndyee cantyja “Tsaⁿjndii matseixmaaⁿ.” 34 Ndoꞌ

na nncjaꞌ na wjaañꞌoom ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ


ñꞌoomya. cañoomꞌluee, jnda̱ tyja̱caño̱o̱ⁿya
Jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo. Ja matseijomndyo̱ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ,
cha nncꞌomcꞌeendye nnꞌaⁿ macwaꞌa ndoꞌ maꞌua. Sa̱a̱ ꞌo
quia na nncueꞌcañoomꞌ. cwinduꞌyoꞌ na ja cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ
28 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ quiiꞌntaaⁿ
  na jeeⁿ cwaꞌ, jeeⁿ ꞌuu. Ndoꞌ mati
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancue, cwinduꞌyoꞌ na ja matseixꞌiaaꞌndyo̱
tijoom ñetꞌoom cwii profeta na ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom
tꞌmaⁿti cwiluiiñe chaꞌna Juan. cwentaaꞌ gobiernom ñequio nnꞌaⁿ
Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, tsꞌaⁿ na cjeti na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
machꞌee, juu tꞌmaⁿti cwiluiiñe yuu 35 Sa̱a̱ tintsꞌaa ee chaꞌtso ljoꞌ na

na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchiiti machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ


Juan. na jndo̱ꞌ tsꞌoom.
29 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndye ñꞌoom na

seineiⁿ Juan mandiñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na Tja Jesús waaꞌ Simón, tsꞌaⁿ fariseo
cwitoꞌñoom sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ 36 Cwii tsꞌaⁿ fariseo tqueeⁿꞌñê
cwentaaꞌ gobiernom, ñequio chaꞌtso Jesús waⁿꞌaⁿ na nlcwaꞌna.
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, teitsꞌoomndyena Ndoꞌ tjaquieeꞌ Jesús quiiꞌ waaꞌ
sꞌaa Juan ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na xcwe fariseoꞌñeeⁿ ndoꞌ tjacjom nacañomꞌ
machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 30 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ
  meiⁿsa. 37 Cwii yuscu tsjoomꞌñeeⁿ

fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ na cweꞌ luaaꞌ mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ naⁿnom,


ljeii na tqueⁿ Moisés, lꞌana na quia na jñeeⁿ na wacatyeeⁿ Jesús
ticwilꞌue ñꞌoom na seijndaaꞌñe nacañoomꞌ meiⁿsa waaꞌ fariseo,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nluiꞌnꞌmaaⁿndyena, jndyoñꞌoom cwii tsioo na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ
joꞌ chii tînquiandyena na tsjo̱ꞌ canchiiꞌ na njom ncheⁿꞌ cachi.
nntseitsꞌoomñe Juan joona. 31 Quia

38 Jndyomeintyjeeⁿꞌeⁿ nacañoomꞌ

joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: ncꞌee Jesús. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matyꞌioom


—¿Ljoꞌ nntseijoomꞌndyo̱ cantyja ndoꞌ cwiquiaa ndaannoom nacjooꞌ
ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio chaꞌtso ntꞌomcheⁿ ncꞌee Jesús. Ñequio sooxqueeⁿ
ncꞌiaaꞌyoꞌ na mꞌaⁿ jeꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ tyoweeꞌñê ncꞌee Jesús. Tyoꞌom
matseijomnaꞌ ꞌo? 32 Matseijomnaꞌ ꞌo
  ncꞌee ndoꞌ tyoñꞌoomñê ncheⁿꞌ
149 Lucas 7​, ​8

cachiꞌñeeⁿ. 39 Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ fariseo


  maꞌom ncꞌa̱. 46 ꞌU tîcwjaaꞌndyuꞌ

na tqueeⁿꞌñê Jesús na catseijomñe seitye xqua̱aⁿ̱ sa̱a̱ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnda̱


ñꞌeⁿñê, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na luaaꞌ. Quia joꞌ tyꞌoomñê ncheⁿꞌ cachi ncꞌa̱. 47 Joꞌ  

seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Tsaⁿmꞌaaⁿ, chii matsjo̱o̱ njomꞌ chaꞌtso na


xeⁿ mayuuꞌ cwiluiiñê profeta, jnda̱ matseitjo̱oñ ̱ ê jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ,
seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ꞌñeeⁿ yuscumꞌaaⁿꞌ na joꞌ na jeeⁿ jnda ntyjeeⁿ ja. Sa̱a̱ juu
manquiuꞌ jom, ndoꞌ ljoꞌ mayaaⁿꞌ. Ee tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom nquii na titꞌmaⁿ
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, tsꞌaⁿ na cweꞌ luaaꞌ mꞌaaⁿ matseitjo̱oñ ̱ e, meiiⁿ na matseitꞌmaⁿ
ñꞌeⁿ naⁿnom.” 40 Quia joꞌ tso Jesús
  tsꞌo̱o̱ⁿ juu, maxjeⁿ ticueeꞌ na jnda
nnom fariseoꞌñeeⁿ: ntyjii ñꞌeⁿndyo̱.
—Aa ndiꞌ, Simón, waa cwii na 48 Jnda̱ chii matsoom nnom

ñeꞌcatsjo̱o̱ njomꞌ. yuscuꞌñeeⁿ:


Tꞌo̱ Simón, tsoom: —Jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso
—Ta, catsuꞌ nndii. jnaⁿꞌ.
41 Tso Jesús:

49 Nnꞌaⁿ na meindyuaandye

—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na teijndeii ñꞌeⁿñê nacañoomꞌ meiⁿsa, to̱ꞌna na


sꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ tꞌom we nnꞌaⁿ cwiluena nda̱a̱ ncꞌiaana:
na tyocachoꞌjnaⁿ nnoom. Cwii —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na
tsaⁿꞌñeeⁿ tyocachujnaaⁿ ꞌom siaⁿnto mati matseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿ
denarios. Ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ?
tyocachujnaaⁿ ñewenꞌaaⁿ nchooꞌ qui 50 Sa̱a̱ matsoom nnom yuscuꞌñeeⁿ:

denarios. 42 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ tîcanda̱a̱


  —Ncꞌe na matseiꞌyuꞌya tsꞌomꞌ
nntioomna, sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ na jnda̱ jluiꞌyaꞌ. Cjaꞌ na
wendyena seitꞌmaⁿ tsꞌoom. Quia meiⁿcwii ñomtiuu tancꞌoomꞌ.
joꞌ ¿cwaaⁿ cwii na wendye naⁿꞌñeeⁿ
nncꞌoom na jndati ntyjii ñꞌeⁿñê? Yolcu na teiꞌjndeii Jesús

8
43 Tꞌo̱ Simón, matsoom:
  J nda̱ joꞌ tja Jesús chaꞌtso
—Matseitiuuya tsꞌaⁿ na tꞌmaaⁿꞌti njoom ntꞌmaⁿ ñequio njoom
chujnaⁿ nnoom, juu tsaⁿꞌñeeⁿ jndati nchꞌu na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom.
ntyjii jom. Tyotseicañeeⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoom naya
Quia joꞌ matso Jesús nnoom: cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
—Majoꞌndyo macwjiꞌ cwenta. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na canchooꞌwe
44 Jnda̱ joꞌ taqueeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
  ñꞌeⁿñê. 2 Mati tyꞌe ñꞌeeⁿ yolcu

yuscuꞌñeeⁿ, matsoom nnom Simón: na jnda̱ seinꞌmaaⁿ na ñejleichuu


—¿Aa mantyꞌiaꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ? Ja jndyetia. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ ntꞌomcheⁿ yolcu
jndyo̱quia̱ꞌa waꞌ, tînquiaaꞌ ndaa na na jnda̱ seinꞌmaaⁿ cwii cwii nnom
nntmaⁿ ncꞌa̱ sa̱a̱ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jeꞌ, jnda̱ ntycu na ñetjoom. Cwii joona
tmaaⁿ ncꞌa̱ ñequio ndaannoom. jndyu María Magdalena, tsaⁿ na
Ndoꞌ jnda̱ tyueeꞌñê ncꞌa̱ ñequio jnda̱ tjeiꞌ Jesús ntquieeꞌ naⁿjndii
sooxqueeⁿ. 45 ꞌU tîcꞌuaꞌ ntsmaaⁿꞌa
  naquiiꞌ tsꞌom. 3 Ndoꞌ ñꞌeⁿ Juana,

chaꞌna waa costumbre, sa̱a̱ jom scuuꞌ Chuza, tsꞌaⁿ na mandoꞌ


tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cantyjati na jndyo̱quia̱ꞌa tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes. Ndoꞌ mati
waꞌ, tyoocjaameintyjeeⁿꞌeⁿ na ñꞌeⁿ Susana, ñequio jndyendye
Lucas 8 150

ntꞌomcheⁿ yolcu. Tyocaljondyena cwintyꞌiaa nda̱a̱na sa̱a̱ tixoqueⁿna


sꞌom na tyoteiꞌjndeiina Jesús cwenta ndoꞌ meiiⁿ na cwindyena sa̱a̱
ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ jom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ xocalaꞌno̱ⁿꞌna.
canchooꞌwe.
Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom cantyja na tjacjuꞌ
Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo
(Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9) (Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20)
4 Tjomndye cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ 11 ’Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ.
nacañoomꞌ Jesús, na jnaⁿna cwii Lqueeⁿ trigo na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ, ñꞌoomꞌ
cwii njoom. Tyotseineiiⁿ ñꞌoom na Tyꞌo̱oṯ sꞌom joꞌ. 12 Lqueeⁿ na tquiaa

tjañoomꞌ nda̱a̱na. 5 Matsoom:


  tsꞌom nato, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwindye
—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na tyochꞌee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mantyja ndyo
tsꞌiaaⁿ jnda̱a.̱ Tjaaⁿ, tjacjoomꞌm tsaⁿjndii, macwjeeⁿꞌeⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ
lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ yocheⁿ na naquiiꞌ nꞌomna cha tilaꞌyuꞌna,
tyojoomꞌm lqueeⁿꞌñeeⁿ, ntꞌom joꞌ tiluiꞌyana. 13 Lqueeⁿ na tquiaa yuu

tquiaa tsꞌom nato. Joonaꞌ ndyue na jeeⁿ ljo̱ꞌ, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwindye
nnꞌaⁿ ndoꞌ ntꞌom tcwaꞌ cantsaa. ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cwilaꞌyuꞌna
6 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ
  cwantindyo xuee sa̱a̱ quia na
yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ. Quia jnda̱ tꞌoomnaꞌ, mandyo cwii na macoꞌwiꞌnaꞌ joona,
mantyja tjacaaⁿnaꞌ ee titeiiⁿꞌ tyuaa. cwiꞌndyena. 14 Ndoꞌ lqueeⁿ na tquiaa

7 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ


  yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱ nioom, mati
yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱ nioom. nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Ñeꞌnaaⁿꞌ tyꞌewijnda̱naꞌ, sa̱a̱ lꞌo̱o̱ Sa̱a̱ joona, jeeⁿ mꞌaⁿna ñꞌomtiuu
nioomꞌñeeⁿ tco̱ꞌnaꞌ joonaꞌ. 8 Ndoꞌ   chiuu na cwii ꞌoomꞌaⁿtina. Ñeꞌcuaa
ntꞌom tsjaaⁿ lqueeⁿꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ ꞌnaaⁿna, ndoꞌ ñeꞌcꞌomna cantyja na
yuu na ya tsꞌo. Tꞌoomnaꞌ ndoꞌ lꞌanaꞌ neiⁿnco tsjoomnancue. Joꞌ chii tjaaꞌnaⁿ
cwii cwii siaⁿnto lqueeⁿ na cwiinaꞌ. cwii nnom na cwiwitquiooꞌ cantyja
Jnda̱ na tsoom ñꞌoommeiⁿꞌ, seineiiⁿ ꞌnaaⁿna na cwilaꞌñꞌoomꞌndyena
na cꞌuaati, matsoom: ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 15 Ndoꞌ tsjaaⁿ na

—ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom tquiaa yuu na ya tsꞌo, mantꞌomcheⁿ


luaꞌqui na nndii, candiiya. nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Ñequio na xcweeꞌ nꞌomna cwilaꞌwena
Luaa tsꞌiaaⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ ñꞌoom na cwindyena naquiiꞌ nꞌomna.
(Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12) Ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyena meiiⁿ nawiꞌ
9 Ndoꞌ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye cwitjoomna. Cantyja na cwilꞌana
ñꞌeⁿñê taꞌxꞌeena nnoom chiuu cwiwitquiooꞌ na cwinaⁿndyena yuu na
maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. 10 Tꞌo̱   matsonaꞌ.
Jesús matsoom:
—Nda̱aꞌ̱ ꞌo mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
na caliuꞌyoꞌ ñꞌoom wantyꞌiuuꞌ lámpara
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjoom. Sa̱a̱ (Mr. 4:21-25)
nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ matseina̱ⁿya 16 Seineiⁿ
Jesús cwiicheⁿ ñꞌoom na
ñꞌoom na wjaañoomꞌ, cha meiiⁿ na tjañoomꞌ. Tsoom nda̱a̱na:
151 Lucas 8

—Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nntseicwꞌaa —Cjaaya xndyaaꞌ ndaaluee.


lámpara jnda̱ chii nntseicoomꞌm Quia joꞌ jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Galilea,
juunaꞌ ñꞌeⁿ xuaa oo nncwjaaꞌñê to̱ꞌna na ꞌoowityꞌiooꞌna juunaꞌ.
juunaꞌ nacjeeꞌ jnduu. Maxjeⁿ 23 Yocheⁿ na cwiwiꞌtyꞌiooꞌna, tsoo

nntseintyja tsꞌaⁿ juunaꞌ cha na Jesús. Ndoꞌ jndeii tioo jndye


xuee nntyꞌiaa nnꞌaⁿ na nncꞌooquieꞌ. nnom ndaalueeꞌñeeⁿ. Tiomnaꞌ
17 Chaꞌtso na matsꞌaa jeꞌ na ticaliu
  ndaa tsꞌom wꞌaandaa. Waa na
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, mancjoꞌyoꞌ teincuuꞌ na nncꞌuꞌnaꞌ juunaꞌ. 24 Ndoꞌ  

nlacano̱o̱ⁿꞌyoꞌ joonaꞌ nda̱a̱na. Ndoꞌ tyꞌentyjaaꞌna jom, jlaꞌnlcwina jom,


cwii cwii ñꞌoom wjaañoomꞌ na jluena:
matseina̱ⁿya jeꞌ maxjeⁿ nncueꞌntyjo̱ —ꞌU Maestro, manncwja̱ay ̱ a.
na meiⁿquiayuucheⁿ nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ Jnda̱ na lcweeⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ jndye
juunaꞌ. Maxjeⁿ nncuaa tyenquionaꞌ. ñequio nmo̱ⁿ ndoꞌ jlaꞌcheⁿnaꞌ.
18 ’Joꞌ chii queⁿꞌyaꞌyoꞌ cwenta
  Sꞌaanaꞌ na wacheeⁿ nnom ndaaluee.
joo ñꞌoommeiiⁿ na matseina̱ⁿya 25 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:

nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ee juu tsꞌaⁿ na —¿Yuu waa na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na


mamaleiñꞌoom nloꞌñomti sa̱a̱ tsꞌaⁿ cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ?
na tjaa ljoꞌ coleiñꞌoom, nluiꞌñꞌeⁿ Sa̱a̱ joona jlaꞌcatyuendyena ndoꞌ
mandiñꞌeⁿ ljoꞌ na matseitioom na tjaaweeꞌ nꞌomna. Tyoluena nda̱a̱
niom naquiiꞌ lꞌo̱o̱ⁿ. ncꞌiaana:
—¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿ na
Tquie ntyjee Jesús ñꞌeⁿ tsondyeena matsa̱ꞌntjoom meiiⁿ jndye, meiiⁿ
(Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35) ndaaluee ndoꞌ cwilaꞌcanda̱naꞌ
19 Tsondyee Jesús ñequio ntyjeeⁿ ñꞌoom na matsoom?
tquieꞌcañomna, sa̱a̱ tîcanda̱a̱
nncꞌoontyjaaꞌna jom ee jeeⁿ jndye Tsꞌaⁿ Gadara na ñjomndye naⁿjndii
nnꞌaⁿ. 20 Ndoꞌ seicandii tsꞌaⁿ jom,

naquiiꞌ tsꞌom
tso: (Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20)
—Chꞌeⁿ mꞌaaⁿ tsoꞌndyoꞌ ñequio 26 Jnda̱joꞌ jluiꞌna xndyaaꞌ ndaaluee,
ntyꞌiuꞌ. Ñeꞌcalaꞌneiⁿna ñꞌeⁿndyuꞌ. ndyuaa tsjoom nnꞌaⁿ Gadara na
21 Tꞌo̱o̱ⁿ tsoom:
  waa ndyeyu tsꞌo̱ndaa Galilea.
—Joo nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoom 27 Jnda̱ na jluiꞌ Jesús tyuaatcwii,

ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ cwilaꞌcanda̱ jndyocatjomñe cwii tsꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ


juunaꞌ, naⁿꞌñeeⁿ cwiluiindye jom. Tsaⁿꞌñeeⁿ jnda̱ sꞌaa xuee
tsondyo̱ya ndoꞌ ntyjo̱ya. na matseixmaaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ
tsꞌoom. Tacocweⁿ liaa ndoꞌ tacocꞌeeⁿ
Seicheⁿ Jesús jndye ñꞌeⁿ nmo̱ⁿ na waa wꞌaa. Macꞌeⁿyom yuu na
ndaaluee cwijaacantyꞌiuuꞌndye lꞌoo. 28 Quia na

(Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41) ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús, jndeii seixuaⁿ sꞌaa


22 Cwii xueeꞌñeeⁿ tuo̱ Jesús tsꞌom jndyetia. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo ncꞌee
cwii wꞌaandaa ñequio nnꞌaⁿ na Jesús. Jndeii seineiiⁿ, tsoom:
cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm. Tsoom —¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyo̱, ꞌu
nda̱a̱na: Jesús, Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ
Lucas 8 152

nandyeticheⁿ? Matsꞌaaya tyꞌoo na tyꞌecantyꞌiaa. 37 Ndoꞌ chaꞌtso


njomꞌ, na tilcoꞌwiꞌ ja. nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ chaꞌwaa ndyuaa


29 Tsoom ñꞌoomwaaꞌ ee jnda̱
  Gadara, lꞌana tyꞌoo nnom Jesús na
sa̱ꞌntjom Jesús na caluiꞌ jndyetia calueeⁿꞌeⁿ quiiꞌntaaⁿna, ee joona jeeⁿ
naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Teijndye nquiaana. Joꞌ chii tuo̱nndaꞌ Jesús
xuee maleiñꞌoom jndyetia juu. tsꞌom wꞌaandaa mana tjalcweeⁿꞌeⁿ
Tyolatyeⁿ nnꞌaⁿ lꞌuaancjo lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ tsꞌo̱ndaa Galilea. 38 Juu tsꞌaⁿ na jnda̱

ncꞌeeⁿ. Sa̱a̱ tyocꞌiooꞌñê joonaꞌ ndoꞌ jluiꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom, tyochꞌee
tyowjaañꞌoom jndyetiaꞌñeeⁿ jom tyꞌoo nnom Jesús na quiaa tsaⁿꞌñeeⁿ
yuu na tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom. 30 Quia joꞌ
  ñꞌoomꞌ na nñꞌeⁿ ñꞌeⁿñê, sa̱a̱ sa̱ꞌntjom
taxꞌee Jesús nnom, matsoom: Jesús na caljooꞌñê. 39 Tsoom nnom:

—¿Ljoꞌ jndyuꞌ? —Cjaꞌlcweꞌ na waa waꞌ, catseineiⁿꞌ


Tꞌo̱ ꞌñom, tso: nda̱a̱ nnꞌaⁿ cwanti tꞌmaⁿ naya jnda̱
—Ja jndyuya Jndye Meiⁿ. sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyuꞌ.
Luaaꞌ tsoom ee jeeⁿ jndye naⁿjndii Ndoꞌ tja tsaⁿꞌñeeⁿ, tyotseineiiⁿ
jnda̱ tuo̱ naquiiꞌ tsꞌoom. 31 Ndoꞌ
  nda̱a̱ nnꞌaⁿ chaꞌwaa quiiꞌ tsjoom na
tyolaꞌtyꞌoondye naⁿjndiiꞌñeeⁿ nnom tꞌmaⁿ naya sꞌaa Jesús ñꞌeⁿñê.
Jesús na ticajñoom joona yuu na wiꞌ
nntjoomna. 32 Joꞌ joꞌ tyomꞌaⁿ cwii

Yuscuchjoo jnda Jairo
tmaaⁿꞌ calcu quiiꞌ jnda̱a̱ na cwicwaꞌ. (Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43)
Naⁿjndiiꞌñeeⁿ tyolꞌana tyꞌoo nnoom 40 Teityꞌionndaꞌ Jesús ndaaluee.
na quiaaⁿ na nncꞌooquieꞌna naquiiꞌ Quia na jlueeⁿꞌeⁿ wꞌaandaa,
nꞌom calcuꞌñeeⁿ. Quia joꞌ tquiaaⁿ jndyendye nnꞌaⁿ toꞌñoomna
na wanaaⁿ. 33 Ndoꞌ jnda̱ na jluiꞌ
  jom ñequio na neiiⁿna, ee
jndyetia ñꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom chaꞌtsondyena mameiꞌndooꞌna
tsaⁿꞌñeeⁿ, tyꞌequieꞌna naquiiꞌ nꞌom jom. 41 Tyjeeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na

calcu. Ndoꞌ tmaaⁿꞌ calcuꞌñeeⁿ jndyu Jairo. Jom cwiluiitquieñê


jleiꞌnomyoꞌ, teiꞌtyuꞌyoꞌ yuu na naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos.
ntyꞌa ꞌndyoo ndaalueeꞌñeeⁿ, mana Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo ncꞌee Jesús, sꞌaaⁿ
nchjeeñenaꞌ jooyoꞌ quiiꞌ ndaa. tyꞌoo na cjaa tsaⁿꞌñeeⁿ waⁿꞌaⁿ. 42 Ee  

34 Nnꞌaⁿ na cwiteiꞌxꞌee calcuꞌñeeⁿ,


  mꞌaaⁿ jnaaⁿ na yuscu, na macanda̱
jnda̱ na ntyꞌiaana na luaaꞌ tuii, juu. Chaꞌna canchooꞌwe chuuꞌ
jleiꞌnomna, tyolaꞌneiⁿna ñꞌoomwaaꞌ yuꞌñeeⁿ ndoꞌ mañeꞌcueꞌ. Yocheⁿ na
naquiiꞌ tsjoom ndoꞌ jo jnda̱a.̱ 35 Quia
  njom Jesús nato na mawjaⁿ waaꞌ
joꞌ tyꞌe nnꞌaⁿ, tyꞌecantyꞌiaa ljoꞌ tuii. tsaⁿꞌñeeⁿ, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tyeeⁿ
Tquieꞌcañomna Jesús ndoꞌ jliuna nacañomꞌm na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ.
tsꞌaⁿ na jnda̱ jluiꞌ naⁿjndii naquiiꞌ 43 Ndoꞌ quiiꞌntaaⁿna mꞌaaⁿ cwii

tsꞌom, wacatyeeⁿ nacañoomꞌ Jesús. yuscu na jnda̱ canchooꞌwe chu


Macweⁿ liaa ndoꞌ jnda̱ tcoꞌyañꞌeⁿnaꞌ wiiꞌ tycu na cwicaa nioomꞌ.
jom. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ, jeeⁿ tyuena. Jnda̱ seicatsoom chaꞌtso
36 Joo nnꞌaⁿ na jndooꞌ chiuu
  ꞌnaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwilꞌa
tuii na nꞌmaⁿ tsꞌaⁿ na ñeseixmaⁿ nasei. Sa̱a̱ meiⁿcwiindye joona
naⁿjndii, jlaꞌneiⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ tîcanda̱a̱ nntseinꞌmaⁿ jom.
153 Lucas 8​, ​9

44 Tjatseicandyooꞌñê jo naxeⁿꞌ tsotye yuscuchjoo ñꞌeⁿ tsondyee.


Jesús ndoꞌ tyenquioomꞌm ꞌndyoo 52 Chaꞌtso nnꞌaⁿ jndeii cwilaꞌxuaana,

liaatco na cwee Jesús. Mañoomꞌ cwityueena cantyja ꞌnaaⁿꞌ


tjameintyjeeꞌ na cwicaa nioomꞌm. tsꞌoochjoo. Sa̱a̱ matso Jesús nda̱a̱na:
45 Quia joꞌ taxꞌe Jesús, tsoom:
  —Tantyueeꞌyoꞌ ee tyooweeⁿꞌeⁿ,
—¿ꞌÑeeⁿ juu tyenquiuuꞌ ja? cweꞌ watsom.
Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jlue ticaliu. 53 Sa̱a̱ joona, cweꞌ tyoncona

Ndoꞌ tso Pedro ñequio ncꞌiaaⁿꞌaⁿ: Jesús ee manquiuyana na jnda̱ tueꞌ


—Ta, jndyendye nnꞌaⁿ jnda̱ tsaⁿꞌñeeⁿ. 54 Quia joꞌ tꞌueeⁿ tsꞌo̱,

seicantoꞌnaꞌ nacañomꞌ hasta seineiiⁿ jndeii, tsoom:


manchjenaꞌ ꞌu cwilꞌana, ndoꞌ —Yuscuchjoo, quicantyjaꞌ.
mawaxeꞌ: “¿ꞌÑeeⁿ juu tyenquiuuꞌ ja?” 55 Mantyja tandoꞌnndaꞌ ndoꞌ

46 Tꞌo̱ Jesús, tsoom:


  mañoomꞌ teicantyja. Sa̱ꞌntjom
—Mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na wiiꞌ Jesús na quiana na nlcwaꞌ
tyenquiuuꞌ ja. Ee ntyjiiya na yuscuchjooꞌñeeⁿ. 56 Nnꞌaⁿ na nda

jnda̱ teilꞌue juu najndeii na tsaⁿꞌñeeⁿ tꞌomna na jeeⁿ tꞌmaⁿ


matseixmaⁿya na nꞌmaⁿ tsꞌaⁿ. tjaweeꞌ nꞌomna, sa̱a̱ Jesús sa̱ꞌntjoom
47 Jnda̱ na ljeii yuscuꞌñeeⁿ na
  na ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ
xocanda̱a̱ nncwantyꞌiuuꞌñê, ñequio chiuu tuii.
na cwiteiñê jndyocoomꞌm xtyeeⁿ jo
nnom Jesús. Ndoꞌ ñequio na ndye Majñom Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tjeiꞌyuuꞌñê chiuu (Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13)
na tyenquioomꞌm liaaꞌ Jesús ndoꞌ
na mañoomꞌ nꞌmaaⁿ. 48 Quia joꞌ tso
Jesús nnoom:
  9  uia jnda̱ seitjom Jesús
Q
canchooꞌwe nnꞌaⁿ na
cwilajomndye ñꞌeⁿñê, tquiaaⁿ na
—ꞌU jndaaya, ncꞌe na matseiꞌyuꞌyaꞌ calaꞌxmaⁿna najneiⁿ cha nnda̱a̱
tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱ joꞌ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. nntjeiiꞌna naⁿjndii, ndoꞌ na nnda̱a̱
Cjaꞌ na meiⁿncwii ñomtiuu nlaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿ wii. 2 Jñoom  

tancꞌoomꞌ. joona na cꞌoonquiana ñꞌoom cantyja


49 Ndicwaⁿ matseineiiⁿ ndoꞌ tyjeeꞌ
  na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
tsꞌaⁿ na jnaⁿ waaꞌ Jairo, tsꞌaⁿ na na nlaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿwii. 3 Tsoom  

cwiluiitquieñe watsꞌom. Matso nda̱a̱na:


tsaⁿꞌñeeⁿ: —Meiⁿcwii tjaa ljoꞌ catsaañꞌomꞌyoꞌ
—Tantseicachjuuꞌtiꞌ Tamꞌaaⁿꞌ ee na nleilꞌueeꞌndyoꞌ nato, meiⁿ
jnda̱ tueꞌ nomjndaꞌ. tsꞌoomlꞌeii, meiⁿ ꞌnaⁿ na cwicañjom
50 Jnda̱ na jndii Jesús ñꞌoomwaaꞌ,
  sꞌom, meiⁿ nantquie, meiⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ,
tsoom nnom Jairo: manda̱ liaa na cweeꞌyoꞌ. 4 Meiⁿnquia

—Tintyꞌueꞌ, macanda̱ na catseiyuꞌ wꞌaa yuu na nntsquieꞌyoꞌ, joꞌ


ñꞌeⁿndyo̱, quia joꞌ nnꞌmaⁿ nomjndaꞌ. caljooꞌndyoꞌ. Ndoꞌ majoꞌ nluiꞌyoꞌ
51 Ndoꞌ jnda̱ na tueⁿꞌeⁿ na waa
  na nntsaꞌtsaꞌtiꞌyoꞌ. 5 Meiⁿnquia

wꞌaa, meiⁿcwii tsꞌaⁿ tînquiaaⁿ na tsjoom na tiñeꞌcatoꞌñoom nnꞌaⁿ ꞌo,


nncjaaquieeꞌ ñꞌeⁿñê, macanda̱ Pedro quia na cwicaluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ,
ñequio Juan ñequio Jacobo, ndoꞌ calaquiaꞌyoꞌ tsꞌojnda̱a̱ na chuuꞌ
Lucas 9 154

ncꞌeeꞌyoꞌ. Luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ cha —Cajñomꞌ nnꞌaⁿ na cꞌoona njoom


caluiꞌyuuꞌ nacjoo naⁿꞌñeeⁿ na nchꞌu oo jo ranchoo nnꞌaⁿ nmeiⁿꞌ
tîcatoꞌñoomna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ndiocheⁿ na nlꞌueena yuu nlquiena
6 Quia joꞌ jluiꞌna, tyꞌena chaꞌtso
  ndoꞌ cha nliuna na nlcwaꞌna, ee
njoom nchꞌu, tyoñeꞌquiana ñꞌoom ñjaaⁿ tjaa chiuuya, tjaa ljoꞌ quiom.
chiuu na nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ ndoꞌ 13 Sa̱a̱ matsoom nda̱a̱na:

tyolaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿ wii. —ꞌO quiaꞌyoꞌ na nlcwaꞌna.


Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena:
Tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ Herodes cantyja —Macanda̱ ñeꞌom taⁿꞌ tyooꞌ
ꞌnaaⁿꞌ Jesús ñequio we catscaa cwileiñꞌo̱o̱ⁿyâ.
(Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29) ¿Ljoꞌti nntso luaaꞌ? Macanda̱to xeⁿ
7 Jndii Herodes, tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ tsaalajndaayâ nantquie na nlcwaꞌ
gobiernom, chaꞌtso na tyochꞌee chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ.
Jesús. Tꞌmaⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ jom na 14 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ na cweꞌ tomti

tyolue ntꞌom nnꞌaⁿ na Juan jnda̱ naⁿnom, chaꞌna ꞌom meiⁿndyena. Quia
wandoꞌnndaꞌ. 8 Ntꞌom tyolue na
  joꞌ tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ canchooꞌwe:
Elías jnda̱ teitquiooꞌñenndaꞌ. Ndoꞌ —Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ naⁿmꞌaⁿꞌ na
ntꞌom tyolue na jnda̱ wandoꞌnndaꞌ cwindyuaandyena xjeⁿ ntmaaⁿꞌ na
cwii profeta na teiyo tyoñequia wenꞌaaⁿ wenꞌaaⁿ nchooꞌ qui na cwii
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Sa̱a̱ tso
  cwii tmaaⁿꞌ.
Herodes: 15 Ndoꞌ lꞌana na ljoꞌ, teindyuaandye

—Nnco̱ sa̱ꞌntjo̱ⁿ na catyjena chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. 16 Jnda̱ joꞌ toꞌñoom


xtyoꞌ Juan. Quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ luaaꞌ ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio we catscaaꞌñeeⁿ.
na teijndye ñꞌoom mandii cantyja Jlunda̱a̱ñê cañoomꞌluee, tquiaaⁿ na
ꞌnaaⁿꞌ? quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ chii
Ndoꞌ tyojooꞌ tsꞌoom na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ tyjeeⁿ joonaꞌ, tquiaaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
juu. tꞌmaaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ na catꞌoom
Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ naⁿꞌñeeⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
naⁿnom jndyendye. 17 Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ

(Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn. 6:1-14) tcwaꞌ tjacjoona. Ndoꞌ ꞌndiicheⁿnaꞌ
10 Jnda̱ na lcweeꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na na tîcandyue lcwaꞌna. Quia na
canchooꞌwe tsꞌiaaⁿ na jñom Jesús jnda̱ jlaꞌtjomna joꞌ, tooꞌ canchooꞌwe
joona, jlaꞌcandiina jom chaꞌtso na tsquiee.
jnda̱ lꞌana. Quia joꞌ tjachom joona,
tyꞌena cwii ntyja jo jnda̱a̱ nndyooꞌ Macwjiꞌyuuꞌñe Pedro na Jesús
tsjoom Betsaida. 11 Quia na jliu

cwiluiiñê Cristo
nnꞌaⁿ na ljoꞌ, tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. (Mt. 16:13-19; Mr. 8:27-29)
Toꞌñoom joona ndoꞌ tyotseineiiⁿ 18 Cwii xueeꞌñeeⁿ mꞌaaⁿndyo̱
nda̱a̱na cantyja na matsa̱ꞌntjom Jesús cwii ntyja na matseineiiⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ seinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ wii. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mañꞌeeⁿ nnꞌaⁿ
12 Jnda̱ na jaamaaⁿ, tyꞌentyjaaꞌ nnꞌaⁿ
  na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Taxꞌeeⁿ
na canchooꞌwendye jom. Jluena: nda̱a̱na, matsoom:
155 Lucas 9

—¿ꞌÑeeⁿ juu cwilue nnꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu


cwiluiindyo̱? nluiꞌnꞌmaaⁿñê, majoꞌto joꞌ
19 Joona tꞌo̱on
  ̱ a nnoom: nntsuuñe. 25 Quia joꞌ yuu waa

—Ntꞌom nnꞌaⁿ cwilue ꞌu Juan, jeꞌ na mateijndeiinaꞌ tsꞌaⁿ meiiⁿ


tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Ndoꞌ chaꞌwaa tsjoomnancue cuaanaꞌ na
ntꞌomcheⁿ cwilue ꞌu Elías. Ndoꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ xeⁿ nntsuu añmaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ
ntꞌomcheⁿ cwilue na ꞌu cwii profeta matseityuiiꞌñe cheⁿnqueⁿ. 26 Ndoꞌ  

na tyoñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiⁿquia tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na jnaaⁿꞌ


tandyo xuee na jnda̱ wandoꞌnndaꞌ. cantyja ꞌnaⁿya ñequio ñꞌoom naya
20 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na:
  ꞌnaⁿya, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
—Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ juu cwinduꞌyoꞌ jnaⁿ cañoomꞌluee ncꞌo̱o̱ⁿya na
na cwiluiindyo̱? jnaaⁿꞌa tsaⁿꞌñeeⁿ quia nndyo̱on ̱ ndaꞌa
Tꞌo̱ Pedro, tsoom: na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja, ñequio
—ꞌU cwiluiindyuꞌ nquii Cristo na na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tsotya̱ ndoꞌ
jnaⁿꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ñequio ángeles na ljuꞌndye. 27 Sa̱a̱  

mayuuꞌcheⁿ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱


Matseicandii Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ñjaaⁿ xocwjena
(Mt. 16:20-28; Mr. 8:30–9:1) hasta xeⁿ jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱na
21 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoomtyeeⁿ na cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaluena nnom na
ljoꞌ. 22 Matsoom:

Seichuiiꞌnaꞌ Jesús
—Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ (Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8)
cañoomꞌluee maxjeⁿ tseixmaⁿya 28 Jnda̱a̱ chaꞌna ñeeⁿ xueendyo
na jndye nawiꞌ catjo̱ⁿ. Nnꞌaⁿ na na seineiiⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ, tjawaaⁿ
cwiluiitquiendye, ñequio ntyee na cwii ta na nntseineiiⁿ nnom
cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tjañꞌoom Pedro ñequio
cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés Juan ñꞌeⁿ Jacobo. 29 Ndoꞌ yocheⁿ

nncꞌomna na ticueeꞌ nꞌomna ja. na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


Nlaꞌcueeꞌna ja, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee seichuiiꞌnaꞌ nnoom. Ndoꞌ sꞌaanaꞌ
nncwaꞌndo̱ꞌxco̱. na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ canchiiꞌ liaⁿꞌaⁿ,
23 Jnda̱nquia tsoom nda̱a̱
  jndaꞌjom macoꞌnaꞌ luiꞌ. 30 Ndoꞌ  

chaꞌtsondyena: teitquiooꞌndye we naⁿnom na


—Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue cwilaꞌneiⁿ ñꞌeⁿñê, Moisés ñꞌeⁿ
tsꞌom na nncwꞌaaꞌñe ja, cwjiꞌñê Elías joꞌ. 31 Seixueeñenaꞌ ndiocheⁿ

cantyja na matseitiuu nqueⁿ. nacañoomna, ndoꞌ jlaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê


Caljoya tsꞌoom nawiꞌ na matjoom cantyja na nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom quia
ticwii xuee, ndoꞌ candyontyjo̱o̱ⁿ na nncjaⁿ Jerusalén. 32 Ndoꞌ Pedro,

cantyja na matsꞌaa, meiiⁿ quio jeeⁿ seijaaꞌñe tsaⁿtsjom nacjoomꞌm


joꞌ cueeⁿꞌeⁿ. 24 Ee meiⁿnquia tsꞌaⁿ
  ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê sa̱a̱
na mañequiaañe na catjom ljoꞌ jnda̱a̱ lꞌana na tîcandana. Joꞌ chii
na nntjom ncꞌe na mꞌaaⁿ cantyja ntyꞌiaana nacaxuee na matseixmaⁿ
ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. Jesús ndoꞌ ntyꞌiaa nda̱a̱na we
Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na naⁿnomꞌñeeⁿ na teitquiooꞌndye
Lucas 9 156

ñꞌeⁿñê. 33 Juu xjeⁿ na cwito̱ⁿꞌndye


  —ꞌO nnꞌaⁿ na tiñeꞌcalaꞌyuꞌyoꞌ ndoꞌ
naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ Jesús, tso Pedro quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ, hasta cwanti yo na
nnoom: macaⁿnaꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ ndoꞌ
—Ta, jeeⁿ ya na mꞌaaⁿyâ ñjaaⁿ. na matseiquii tsꞌo̱o̱ⁿya quiondyoꞌ.
Cwa nlꞌaayâ ndyee xquieꞌncwaⁿꞌ, Jnda̱ joꞌ tsoom nnom tsotye
cwii cwentaꞌ ꞌu, cwii cwentaaꞌ tyochjooꞌñeeⁿ:
Moisés ndoꞌ cwii cwentaaꞌ Elías. —Candyoꞌñꞌoomꞌ tiꞌjndaꞌ ñjaaⁿ.
Sa̱a̱ ticatseiꞌno̱ⁿꞌ Pedro ljoꞌ na 42 Ndoꞌ yocheⁿ na

tsoom. 34 Yocheⁿ na matseineiiⁿ


  mandyotseicandyooꞌñe tyochjoo,
na ljoꞌ, jndyocue cwii nchquiu seiquioo tsaⁿjndii jom ndoꞌ sꞌaa na
na seicata̱ꞌnaꞌ joona. Ndoꞌ jeeⁿ jndeii tyoteiñê. Sa̱a̱ seitiaꞌ Jesús
nioom tyuena na tjaaꞌñenaꞌ joona tsaⁿjndii. Seinꞌmaaⁿ tyochjoo
naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ. 35 Ndoꞌ   jnda̱ chii tquiaaⁿ juu nnom tsotye.
teicꞌuaa jndyeeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ 43 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na ntyꞌiaa na luaaꞌ,

nchquiuꞌñeeⁿ, matso: jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna cantyja na tꞌmaⁿ


—Luaañe Jndaaya na jeeⁿ candyaꞌ najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tsꞌo̱o̱ⁿya. Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom ꞌñom.
36 Jnda̱ na teicheⁿ na seineiⁿ

Matseicandiinndaꞌ Jesús na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jliuna ñenquii nncueeⁿꞌeⁿ
Jesús cwii mꞌaaⁿ. Ndoꞌ xuee na (Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32)
cwityomꞌaⁿtina, meiⁿcwii tsꞌaⁿ Ndoꞌ ncueeꞌñeeⁿ jndyendye nnꞌaⁿ
tîcaluena nnom chiuu waa na jeeⁿ tyojaaweeꞌ nꞌomna chaꞌtso na
ntyꞌiaana. tyochꞌee Jesús. Ndoꞌ seineiiⁿ nda̱a̱
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
Seinꞌmaⁿ Jesús tyochjoo mañequiaaⁿ. 44 Tsoom:  

(Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29) —Quiandyoꞌ na cjo̱ ñꞌoommeiiⁿ


37 Cwiicheⁿ xuee quia na jnda̱ nꞌom luaꞌquiꞌyoꞌ. Ja na cwiluiindyo̱
tquiocuena sjo̱ꞌñeeⁿ, tjacatjomñe tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee maxjeⁿ
cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ joona. nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ.
38 Naquiiꞌ tmaaⁿꞌñeeⁿ seixuaa cwii

45 Sa̱a̱ joona tîcalaꞌno̱ⁿꞌna

tsꞌaⁿ, tso: ñꞌoommeiⁿꞌ ee seicuꞌna na


—Ta, matsꞌaaya tyꞌoo njomꞌ na nliuna joonaꞌ. Ndoꞌ nquiaana na
cantyꞌiaꞌ ljoꞌ matjom tiꞌjndaaya, ee nntaꞌxꞌeena ꞌñom chiuu maꞌmo̱ⁿnaꞌ.
ñenqueⁿ tuiiñê. 39 Luaa matjoom,

matꞌuii jndyetia jom, ndoꞌ machꞌee ¿ꞌÑeeⁿ tꞌmaⁿti cwiluiiñe?


na jndeii matseixuaⁿ. Cwiteiñê (Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-37)
ndoꞌ cwicaluiꞌ chomꞌ ꞌñom. Ncꞌuaaꞌ 46 Joo nnꞌaⁿ canchooꞌwe
maꞌndii jom xeⁿ jnda̱ seityꞌuiiñe tyolaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena ꞌñeeⁿ
jom. 40 Ndoꞌ jnda̱ seityꞌoondyo̱ nda̱a̱
  cwii joona nncꞌoom na tꞌmaⁿti
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ nntseixmaⁿ. 47 Jnda̱ na seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús

na catjeiiꞌna jndyetia sa̱a̱ tîcanda̱a̱ chiuu waa na mꞌaaⁿꞌ nꞌomna, quia


lꞌana. joꞌ toꞌñoom cwii yucachjoo, tqueeⁿ
41 Tꞌo̱ Jesús, matsoom:
  juu nacañomꞌm. 48 Tsoom nda̱a̱na:

157 Lucas 9

—Meiⁿnquia tsꞌaⁿ na macoꞌñom 55 Sa̱a̱jom taqueeⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ


yucachjoomꞌaaⁿ ncꞌe xueya, ja joona, tsoom:
macoꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ, ndoꞌ meiⁿnquia —ꞌO ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwii nnom
tsꞌaⁿ na macoꞌñom ja, mati cwilaxmaⁿꞌyoꞌ. 56 Ee ja na cwiluiindyo̱

macoꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ nquii na jñom tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee tîcandyo̱o̱


ja. Ncꞌe na luaaꞌ, tsꞌaⁿ na cjeti na nncwjiiꞌa na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ. Ja
cwiluiiñe quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ jndyo̱o̱ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ joona.
cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ. Mana tyꞌetyꞌetina cwiicheⁿ tsjoom
chjoo.
Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿya
(Mr. 9:38-40) Nnꞌaⁿ na ñeꞌcalajomndyena ñꞌeⁿ Jesús
49 Quia joꞌ tꞌo̱ Juan, tsoom: (Mt. 8:19-22)
—Ta, ntyꞌiaayâ cwii tsꞌaⁿ na 57 Yocheⁿ na ñjomndyena nato, tso
macwjiꞌ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom cwii tsꞌaⁿ nnoom:
nnꞌaⁿ ñequio xueꞌ. Ndoꞌ lꞌuuyâ —Ta, ja nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ
nnoom ticwanaaⁿ ee nchii ñꞌeⁿ jaa meiⁿyuucheⁿ na wjaꞌ.
matseijomñê. 58 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:

50 Sa̱a̱ Jesús tsoom nnom:


  —Candye majndaaꞌ lueꞌlꞌaayoꞌ,
—Tinduꞌyoꞌ na ticwanaaⁿ ee juu ndoꞌ cantsaa majndaaꞌ cantquiaayoꞌ,
tsꞌaⁿ na ticꞌoom nacjooya, maxjeⁿ sa̱a̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
matseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ jaa. jnaⁿ cañoomꞌluee, meiⁿ yuu na
nncwajndya̱, tijndaaꞌ.
Matseitiaꞌ Jesús Jacobo ñꞌeⁿ Juan 59 Ndoꞌ tsoom nnom cwiicheⁿ tsꞌaⁿ:

51 Quia na jnda̱ jaaweꞌntyjo̱ xjeⁿ —Candyotseijomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱.


na nncoꞌñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom Sa̱a̱ tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:
cañoomꞌluee, quia joꞌ ñeꞌcwii —Jeeⁿ sa ꞌu Ta, quiaaꞌ na wanaaⁿ
seijndaaꞌñê na wjaⁿ Jerusalén. 52 Ndoꞌ   na catyꞌiujndya̱a̱ tsotya̱, quia joꞌ
jñomjñeeⁿ nnꞌaⁿ na cꞌoo cwii tsjoom yuuꞌ jeꞌ, nñꞌa̱ⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ.
chjoo, tsjoom nnꞌaⁿ samaritanos. 60 Ndoꞌ tso Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:

Tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ na nlaꞌjndaaꞌndyena —Caꞌndiiꞌ nmeiⁿꞌ. Mꞌaⁿ ntꞌom


cantyja na nncueeꞌcañoom ñequio nnꞌaⁿ na ticataꞌndoꞌ cantyja
nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. 53 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ
  ꞌnaⁿya, laꞌxmaⁿna chaꞌcwijom
tsjoomꞌñeeⁿ ticalꞌue nꞌomna na lꞌoo. Joona catyꞌiuundye ntyjeena.
nljooꞌñê tsjoomna ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na Sa̱a̱ ꞌu cjaꞌquiaaꞌ ñꞌoom cantyja
Jerusalén wjaⁿ. 54 Quia joꞌ we nnꞌaⁿ
  na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱
na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm, Jacobo chaꞌtso nnꞌaⁿ.
ñꞌeⁿ Juan, quia na ntyꞌiaana na luaaꞌ, 61 Tso cwiicheⁿ tsꞌaⁿ nnoom:

jluena: —Ta, nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ, sa̱a̱


—Aa ndiꞌ Ta, ¿aa nncwancueꞌ quiaaꞌ ñꞌomꞌ na jo̱cwaⁿjndya̱a̱ nnꞌaⁿ
na nlꞌaayâ chaꞌna sꞌaa Elías? wꞌaya na majo̱.
Nntaaⁿyâ na quioo chom na nnaⁿ 62 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:

cañoomꞌluee nacjoo naⁿmꞌaⁿꞌ cha —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na


nntseicwjeenaꞌ joona. mato̱ꞌ na matseijomñe ñꞌeⁿndyo̱,
Lucas 9​, ​10 158

a̱a̱ tixcweeꞌ tsꞌom, ñenquiiꞌcheⁿ juunaꞌ, quia joꞌ calcweꞌnndaꞌnaꞌ


ñjom tsꞌom cantyja na jnda̱ ꞌndii, ñꞌeⁿndyoꞌ. 7 Ndoꞌ wꞌaa yuu na

matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom nntsquieꞌyoꞌ, joꞌ caljooꞌndyoꞌ. Nchii


tsꞌaⁿ na matꞌuii tsꞌoomsnda sa̱a̱ cweꞌ cwii ndoꞌ cwii wꞌaa nncꞌomꞌyoꞌ.
mawaqueⁿxeⁿꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ ticatsonaꞌ Cwaꞌyoꞌ ndoꞌ cweꞌyoꞌ nantquie na
na nncjaaquieeꞌñe cantyja na nñeꞌquiana nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ee tsaⁿntjom
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. maxjeⁿ tseixmaaⁿ na coꞌñoom na
mawantjoom. 8 Meiⁿnquia tsjoom

Majñom Jesús ndyeenꞌaaⁿ na nntsquieꞌyoꞌ ndoꞌ nntoꞌñoomna


nchooꞌ qui nchooꞌ we nnꞌaⁿ ꞌo, cwaꞌyoꞌ meiⁿnquia nantquie na

10 Jnda̱ teinom nmeiⁿꞌ, tjeiiꞌñe


Jesús ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ,
ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ
nñeꞌquiana nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 9 Calanꞌmaⁿꞌyoꞌ

nnꞌaⁿwii na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ ndoꞌ


canduꞌyoꞌ nda̱a̱na: “ꞌO nnꞌaⁿ, juu
wendyena. Jñoom we we, we na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ,
wendyena na cꞌoojndyeena ticwii matseindyooꞌñenaꞌ jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ.”
tsjoom ndoꞌ ticwii joo yuu na quia 10 Sa̱a̱ meiⁿnquia tsjoom na

nncjaa nqueⁿ. 2 Tsoom nda̱a̱na:


  nntsquieꞌyoꞌ na tiñeꞌcalaꞌljo nnꞌaⁿ ꞌo,
—Jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na tyoondye caluiꞌyoꞌ tsꞌom nataa ndoꞌ canduꞌyoꞌ:
ñꞌoom naya. Matseijomnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ 11 “Cwilaquiaayâ tsꞌo jnda̱a̱ na

chaꞌcwijom lqueeⁿ na jnda̱ tmaⁿ. niom tsjomꞌyoꞌ na chuuꞌ ncꞌa̱aꞌ̱ â.


Sa̱a̱ naⁿntjom na nntyje lqueeⁿ, Nmeiiⁿ cwilꞌaayâ na cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ
meiⁿchjoo tijndye. Cweꞌ joꞌ cataⁿꞌyoꞌ na ꞌo tiñeꞌcatoꞌñoomꞌyoꞌ ñꞌoomꞌ
nnom Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cajñomtyeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
ntꞌomcheⁿ naⁿntjom na nnteiꞌjndeii juu na matsa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ
ꞌo na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ ñꞌoom naya matseicandyooꞌñenaꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ.”
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. 12 Quia joꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na:

3 Ndoꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na:


  —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ quia na
—Catsaꞌyoꞌ. Queⁿꞌyoꞌ cwenta, nncueꞌntyjo̱ xuee na nncuꞌxeⁿ
majño̱o̱ⁿya ꞌo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, nlcoꞌwiꞌtinaꞌ nnꞌaⁿ
na wiꞌndye. Matseijomnaꞌ ꞌo tsjoomꞌñeeⁿ, nchiiti nnꞌaⁿ tsjoom
chaꞌcwijom canmaⁿ na mꞌaⁿ Sodoma.
quiiꞌntaaⁿ lobo. 4 Tintsaañꞌomꞌyoꞌ

ꞌnaⁿ na cwicañjom sꞌom, meiⁿ Njoom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tiñeꞌlaꞌcanda̱


chetsjaꞌ, meiⁿ lcoom. Ndoꞌ nchii na (Mt. 11:20-24)
nlaꞌchjuundyoꞌ na nlaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ 13 ’Wiꞌ nntjomꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom
nnꞌaⁿ nato. 5 Meiⁿnquia wꞌaa na
  Corazín. Mati ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Betsaida,
nntsquieꞌyoꞌ, canduꞌjndyeeꞌyoꞌ nda̱a̱ ee xeⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom Sidón
nnꞌaⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ: “Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ Tiro tꞌmo̱oⁿ̱ ya juu najndeii na
na ya mꞌaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ ntyjeeꞌyoꞌ.” 6 Ndoꞌ
  matseixmaⁿya chaꞌxjeⁿ tꞌmo̱oⁿ̱ ya nda̱aꞌ̱
nnꞌaⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ xeⁿ cwilaꞌxmaⁿ ꞌo, tyuaaꞌ jlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye naⁿꞌñeeⁿ na
na catoꞌñoom nayaꞌñeeⁿ, quia joꞌ teindyuaandyena na tcweeꞌna liaa
caljonaꞌ quiondyena, sa̱a̱ xeⁿ na na ta̱a̱ ndoꞌ tioona tsjaaꞌ nqueⁿna na
ticalaꞌxmaⁿna na nntoꞌñoomna cwitꞌmo̱oⁿ̱ na na cwilcweꞌ nꞌomna.
159 Lucas 10

14 Cweꞌ joꞌ, xuee na nntuꞌxeⁿndye To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ nnom


nnꞌaⁿ, tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo nchiiti Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsoom:
nnꞌaⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. 15 ꞌO   —Matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu
nnꞌaⁿ tsjoom Capernaum, ¿aa ndyaꞌ Tsotya̱ya na cwiluiindyuꞌ na
cwilatiuuꞌyoꞌ na cañoomꞌlueecheⁿ matsa̱ꞌntjomꞌ cañoomꞌluee ñequio
nntseiwendyenaꞌ ꞌo, cweꞌ ee na nnom tsjoomnancue. Ee jnda̱
jndye tsꞌiaaⁿ sꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ? tantyꞌiuuꞌndyuꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱
Maxjeⁿ nntiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo yuu na nnꞌaⁿ na cweꞌ jndo̱ꞌto nꞌom ñequio
njoomticheⁿ na macoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ. nnꞌaⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌ. Ndoꞌ
16 ’Tsꞌaⁿ na mandii ñꞌoom na
  jnda̱ seicano̱o̱ⁿꞌ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ, mañꞌoomya joꞌ cje cwilꞌa. Mayuuꞌ Ta, ee luaaꞌ waa
mañeeⁿ. Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ ꞌo, maja na tjaweeꞌ tsꞌomꞌ.
machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ⁿ. Ndoꞌ 22 Jnda̱ joꞌ seineiⁿnndaꞌ Jesús nda̱a̱

ꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ ja, nquii na jñom ja nnꞌaⁿ na cwindye, tsoom:


machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ⁿ. —Nquii Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom
chaꞌtso nnom jnda̱ tioom lꞌo̱oy ̱ a.
Na lcweeꞌ ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ Tjaa ꞌñeeⁿ matseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu
qui nchooꞌ we nnꞌaⁿ tseixmaⁿya na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ,
17 Quia na jnda̱ tquienndaꞌ macanda̱ nqueⁿ ntyjeeⁿ. Meiⁿ
ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ we tjaa ꞌñeeⁿ matseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu
naⁿꞌñeeⁿ na jñom Jesús, ñequio na tseixmaⁿ Tsotya̱ya, macanda̱ ja na
neiiⁿna jluena: cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ mantyjiiya. Ndoꞌ
—Ta, hasta naⁿjndii tueeꞌndyecje mati meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue
nda̱ay ̱ â ñequio xueꞌ. tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿ
18 Tso Jesús nda̱a̱na:
  Tsotya̱ya, mañequia na nntseiꞌno̱ⁿꞌ.
—Ntyjiiya na jnda̱ tyuiiꞌ najndeii 23 Quia joꞌ taqueeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ

na ñeseixmaⁿ Satanás. Ñejomto nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê,


tiooñê chaꞌcwijom tioo chom tsuee. tsoom nda̱a̱na na ñenquieena:
19 Ja jnda̱ tquiaya najnda̱ꞌyoꞌ, cha
  —Jeeⁿ neiiⁿ nnꞌaⁿ na
meiiⁿ candyueꞌyoꞌ canduu ñꞌeⁿ caljo̱, cwintyꞌiaanda̱a̱ tsꞌiaaⁿ na
meiⁿchjoo tjaa ljoꞌ nntjomꞌyoꞌ. Ndoꞌ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na matsꞌaaya.
nnaⁿndyoꞌ ñequio chaꞌtso najndeii na 24 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ jndye

matseixmaⁿ Satanás na mꞌaaⁿ nacjoꞌyoꞌ. profetas ñequio reyes na


Meiⁿcwii nmeiⁿꞌ xocalꞌa nata̱ꞌ ꞌo. 20 Sa̱a̱   tyotsa̱ꞌntjom, jeeⁿ tyocantyjaaꞌ
tincꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ cweꞌ cantyja nꞌomna na nntyꞌiaanda̱a̱na
na cwitueeꞌndyecje naⁿjndii nda̱aꞌ̱ yoꞌ. tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ na cwintyꞌiaꞌ ꞌo na
Cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ncꞌe na jnda̱ matsꞌaa ndoꞌ na nndyena ñꞌoom
teiljeii ncueꞌyoꞌ cañoomꞌluee. na cwindyeꞌ ꞌo na mañenquia, sa̱a̱
tîcantyꞌiaana meiⁿ tîcandyena.
Jesús maꞌmo̱o̱ⁿ na neiiⁿꞌeⁿ
(Mt. 11:25-27; 13:16-17) Naya na sꞌaa tsꞌaⁿ samaritano
21 Mañejuuti
xjeⁿꞌñeeⁿ, tioo na 25 Teintyjeeꞌcwii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ
neiiⁿꞌ Jesús ncꞌe Espíritu Santo. ljeii na tqueⁿ Moisés. Taxꞌee nnom
Lucas 10 160

Jesús na cweꞌ ñeꞌcantyꞌiaaꞌ chiuu quia na tjawiñoomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ


nntsꞌaaⁿ. Matso: ndoꞌ na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu tioo na jeeⁿ
—Ta, ¿cwaaⁿ na tseixmaⁿya wiꞌ tsꞌoom. 34 Tjantyjaaⁿꞌaⁿ juu.

na catsꞌaa cha na nndaya na Tioom seitye ñꞌeⁿ winom yuu na


ticantycwii na nncwaꞌndo̱ꞌa? tquieeꞌñe, jnda̱ chii seityeeⁿ liaa.
26 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:
  Jnda̱ joꞌ teiꞌcaljoom juu quiooꞌ na
—¿Chiuu tꞌmaⁿ ljeii na mawaa? ñeljoom. Tjañꞌoom juu wꞌaa na cweꞌ
¿Chiuu matseiꞌno̱ⁿꞌ na matseiꞌnaⁿꞌ cwiquieya nnꞌaⁿ. Joꞌ joꞌ teixꞌeeⁿ juu.
juunaꞌ? 35 Cwiicheⁿ xuee quia na mawjaⁿ,

27 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, matso:


  tjeiiⁿꞌeⁿ we tsjo̱ꞌñjeeⁿ sꞌom denarios,
—Ljeiiꞌñeeⁿ luaa matsa̱ꞌntjomnaꞌ: tquiaaⁿ joonaꞌ nnom tsꞌaⁿ na waaꞌ
“Cꞌoomꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ Ta wꞌaaꞌñeeⁿ. Tsoom nnom: “Cateixꞌeeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌ ñequio na jom ndoꞌ xeⁿ nlcaⁿtinaꞌ sꞌom, quia
xcweeꞌya tsꞌomꞌ, ñequio chaꞌwaa na nndyo̱lcwa̱ꞌa, ntseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱.”
jnda ntyjiꞌ, ñequio chaꞌwaa na jnduꞌ 36 Quia joꞌ taxꞌee Jesús ꞌndyoo

ndoꞌ ñequio chaꞌwaa na jndo̱ꞌya tsaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ


tsꞌomꞌ.” Ndoꞌ mati matsonaꞌ: “Cꞌoomꞌ Moisés, tsoom: “¿Chiuu matseiꞌtiuuꞌ,
na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ꞌñeeⁿ cwii na ndyeendye naⁿꞌñeeⁿ
ntyjiꞌ ñequio nncuꞌ.” cwiluiiñe xꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ na tioondye
28 Quia joꞌ tso Jesús nnom:
  naⁿcantyꞌue nacjooꞌ?”
—Majoꞌndyo ñꞌoom na tꞌo̱ꞌ. 37 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, matso:

Catseicanda̱ꞌ nmeiⁿꞌ, quia joꞌ nndaꞌ —Juu tsꞌaⁿ na tyꞌoom na wiꞌ tsꞌom
na nncwandoꞌ. ñꞌeⁿñê cwiluiiñe xꞌiaaⁿꞌaⁿ.
29 Sa̱a̱ tsaⁿꞌñeeⁿ na ñeꞌcwjiꞌyañe
  Ndoꞌ tso Jesús nnom:
cheⁿnqueⁿ taxꞌeennaaⁿꞌaⁿ ꞌndyoo —Cjaꞌ, ndoꞌ majoꞌti catsaꞌ.
Jesús, tsoom:
—¿ꞌÑeeⁿ juu cwiluiiñe xꞌiaya? Tja Jesús na mꞌaaⁿ Marta ñꞌeⁿ María
30 Tꞌo̱ Jesús, tsoom:

38 Tjatjati Jesús ñequio nnꞌaⁿ na
—Ndiꞌ, tꞌoom cwii tsaⁿsꞌa. Jnaaⁿ cwiꞌoo ñꞌeⁿñê. Tquiena cwii tsjoom
Jerusalén na wjaacueeⁿ tsjoom chjoo. Ndoꞌ cwii yuscu na jndyu
Jericó ndoꞌ tioondye naⁿcantyꞌue Marta, seiljo joona waaꞌ. 39 Mꞌaaⁿ

cjoomꞌm. Tjeiiꞌna ꞌnaaⁿꞌaⁿ, tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ na jndyu María, juu


jlaꞌquieeꞌndyena jom, ꞌndyena jom tjacjoo cwii ntyjaaꞌ Jesús na mandii
na majaaweeⁿꞌeⁿ. 31 Ndoꞌ seijomnaꞌ
  ñꞌoom na matseineiiⁿ. 40 Sa̱a̱ Marta,

na wjaacue cwii tyee cwentaa tileicaluiꞌñê na jeeⁿ matseinꞌoomꞌñê.


nnꞌaⁿ judíos juu natoꞌñeeⁿ. Ndoꞌ Tjantyjaaⁿꞌaⁿ Jesús, tsoom nnom:
quia na ljeiiⁿ juu tsꞌaⁿ na tquieeꞌñe, —Ta, ¿aa mandoꞌ na ñenco̱ maꞌndii
tjanquiaañê, chii teinoomꞌm. nomtyjo̱ na catseiꞌnꞌo̱o̱ⁿꞌndyo̱? Catsuꞌ
32 Majoꞌti sꞌaa cwii tsꞌaⁿ levita.
  nnoom na cateijneiⁿ ja.
Jnda̱ na mawjaawiñoomꞌm joꞌ joꞌ 41 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nnom:

ndoꞌ ljeiiⁿ juu, majoꞌti tjanquiaañê —ꞌU leii, Marta, tꞌmaⁿ


chii teinoomꞌm. 33 Sa̱a̱ cwii tsꞌaⁿ
  matseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ ꞌu na jndye ñꞌomtiuu
ndyuaa Samaria na wjaa natoꞌñeeⁿ, mꞌaaⁿꞌ. 42 Sa̱a̱ ñecwii waa na

161 Lucas 10​, ​11

macaⁿnaꞌ, ndoꞌ nomtyꞌiuꞌ María jnda̱ xcwe tsjom nncjaꞌ na mꞌaaⁿ


tjeiiꞌñê cwii na yati cwentaaⁿꞌaⁿ, na tsaⁿꞌñeeⁿ na nntsuꞌ nnoom: “Aa
mañeeⁿ ñꞌoom naya. Ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ ndiꞌ, cateijndeiꞌyaꞌ ndyee taⁿꞌ tyooꞌ
nncwjiꞌ na matseixmaaⁿ juunaꞌ. ja. 6 Ee jeꞌndyo tyjeeꞌ cwii tsꞌaⁿ

na ya ñꞌoom ja ñꞌeⁿñe wꞌaya na


Maꞌmo̱ⁿ Jesús chiuu nlana̱aⁿ̱ ya nnom cweꞌ mawinomyaaⁿ, tquia quia
Tyꞌo̱oṯ sꞌom wjaatyeeⁿcheⁿ. Ndoꞌ ja tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ
(Mt. 6:9-15; 7:7-11) ya na nlcwaaⁿꞌaⁿ.” 7 Quia joꞌ naquiiꞌ

11

 yomꞌaaⁿ Jesús cwii joo na


T wꞌaacheⁿ nncꞌo̱o̱ⁿ, nntsoom: “Jeeⁿ sa
matseineiiⁿ nnom Tsotyeeⁿ. ꞌu, tañeꞌquicantyja, ee jnda̱ seicuꞌtya̱ⁿ
Quia na jnda̱ jnda̱ seineiiⁿ, cwiindye ꞌndyootsꞌa, ndoꞌ jnda̱ mawaya
joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, cjooꞌ jnduu. Mati ntseindaaya
tso nnoom: jnda̱ jndana. Joꞌ chii xonda̱a̱ na
—Ta, caꞌmo̱ⁿꞌ nda̱ay ̱ â chiuu nnteijndei na maco̱ⁿꞌ.” 8 Candyeꞌyoꞌ

nlana̱aⁿ̱ yâ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nntsjo̱o,̱ meiiⁿ na tsꞌaⁿ na ya ñꞌoom


chaꞌxjeⁿ na tꞌmo̱ⁿ Juan nda̱a̱ nnꞌaⁿ ꞌu ñꞌeⁿñe, xoquintyjaaⁿ na nnteijneiⁿ
na tyolaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. ꞌu. Cweꞌ ee na jndeiiꞌ ꞌndyoꞌ, joꞌ na
2 Tsoom nda̱a̱na:
  nnquicantyjatoom na nñequiaaⁿ
—Quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom chaꞌtso na macaⁿnaꞌ ꞌu. 9 Joꞌ chii ja

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, canduꞌyoꞌ: matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ: Cataⁿꞌyoꞌ nnom


Tsotya̱ay ̱ â na mꞌaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia joꞌ nñequiaaⁿ.
cañoomꞌluee Cjooꞌya nꞌomꞌyoꞌ na calꞌueeꞌndyoꞌ
ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ chiuu ya jo nnoom, quia joꞌ nliuꞌyoꞌ.
xueꞌ. Macweꞌ na caꞌmaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ nnaaⁿ
Candyo cantyja na matsa̱ꞌntjomꞌ chaꞌcwijom cwii ꞌndyootsꞌa jo
naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 10 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ

Caluii cantyja na ꞌu lꞌue tsꞌomꞌ na waa na macaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


nnom tsjoomnancue chaꞌxjeⁿ maxjeⁿ nloꞌñom. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na
na cwiluii cañoomꞌluee. malꞌue, maxjeⁿ nljeii. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na
3 Quiaaꞌ na nlcwaaꞌâ ticwii xuee. maꞌmaⁿ, maxjeⁿ nnaaⁿ jo nnom.
4 Ndoꞌ catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jâ 11 Aa ndyaꞌ mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo xeⁿ

jnaaⁿyâ, nlcaⁿ jndaꞌ tyooꞌ njomꞌ, ¿aa cweꞌ


ee mati cwilaꞌtꞌmaⁿ tsjo̱ꞌ nñequiaaꞌyuꞌ nnoom? Oo xeⁿ
nꞌo̱o̱ⁿyâ chaꞌtso nnꞌaⁿ na nlcaaⁿ catscaa njomꞌ, ¿aa catsuu
cwilaꞌtjo̱oṉ dye nda̱ay
̱ â. nñequiaaꞌ nnoom? 12 Oo xeⁿ nlcaaⁿ

Cateijndeiꞌ na tincjaachuuñenaꞌ tseiꞌcaxti njomꞌ, ¿aa nñequiaaꞌyuꞌ


jâ na nlꞌaayâ yuu na catsjo̱ nnoom? 13 Joꞌ chii xeⁿ na

ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ. ꞌo na tia nnꞌaⁿndyoꞌ nquiuꞌyoꞌ na


Ndoꞌ catseicandyaandyuꞌ jâ lꞌo̱ nñequiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na ya nda̱a̱ ndaꞌyoꞌ,
juu natia. majndeiiticheⁿ nquii Tsotyeꞌyoꞌ
5 Mati tsoom nda̱a̱na:
  na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee nñequiaaⁿ
—Calꞌuuya xeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na
ya ñꞌoom ñequio cwii tsꞌaⁿ, ndoꞌ cwitaⁿ juu nnoom.
Lucas 11 162

juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Cwilueyoona na Jesús nnꞌaⁿ, jnda̱ tyjeeꞌcañoomnaꞌ ꞌo.
tsaⁿjndiitquiee matseixmaaⁿ 21 ’Manquiuꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na

(Mt. 12:22-30; Mr. 3:19-27) maleichuu lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ tiaꞌ,


14 Tjeiꞌ Jesús tsaⁿjndii naquiiꞌ waa najneiⁿ. Joꞌ na ya machꞌeeⁿ
tsꞌom tsꞌaⁿ na tileicatseineiⁿ. cwenta waⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ
Jnda̱ na jluiꞌ tsaⁿjndii, quia joꞌ nntjoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom. 22 Sa̱a̱

tcoꞌyanaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, ya seineiiⁿ. quia nncwjeeꞌcañoom cwiicheⁿ


Ndoꞌ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. 15 Sa̱a̱   tsꞌaⁿ na jndeiiti, nchiiti jom, quia
cwantindye joona tyoluena: joꞌ taxocanaⁿjneiⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ macwjeeⁿꞌeⁿ Chaꞌtso lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ na quitꞌmaⁿ
naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ cweꞌ tsꞌoom, nncwjiꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ
ncꞌe na matseixmaaⁿ najndeii nleilꞌueeꞌñe ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom.
tsaⁿjndiitquiee Beelzebú. 23 ’ꞌÑeeⁿ juu na ticꞌoomñe cantyja

16 Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cweꞌ na ñeꞌcalꞌa


  ꞌnaⁿya, maxjeⁿ mꞌaaⁿ nacjoya. Ndoꞌ
xjeⁿ jom, tyotaⁿ cwii ꞌnaaⁿ cha ꞌñeeⁿ juu na ticatseitjom nnꞌaⁿ
caꞌmo̱ⁿnaꞌ na cañoomꞌluee cwinaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, matseilcweeⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ cha
najneiⁿ. 17 Sa̱a̱ jom na mantyjeeⁿ
  ticalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿndyo̱.
ñꞌomtiuu ꞌnaaⁿna, tsoom nda̱a̱na:
—Xeⁿ cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ ndyuaa Cwiꞌoolcweeꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom
yuu na matsa̱ꞌntjom cwii gobiernom, tsꞌaⁿ
maxjeⁿ nntyuiiꞌ cantyja na (Mt. 12:43-45)
matsa̱ꞌntjoom. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na 24 ’Cwii tsaⁿjndii quia na jnda̱

mꞌaⁿ cwii wꞌaa, xeⁿ titjoomꞌ tjeiꞌnaꞌ jom naquiiꞌ tsꞌom cwii tsꞌaⁿ,
cwiꞌmaⁿ, maxjeⁿ cwilaꞌtyuiiꞌndye cweꞌ manomtoom yuu na tjaaꞌnaⁿ
cheⁿnquieena. 18 Mati Satanás xeⁿ
  ndaa, malꞌueeⁿ yuu nncwajñeeⁿ.
mato̱ⁿꞌñe cheⁿnqueⁿ, quia joꞌ ¿chiuu Ndoꞌ na tîcaljeiiⁿ joꞌ, seitioom:
nntsꞌaayuunaꞌ na nljotyeⁿ cantyja “Jo̱nlcwa̱ꞌnndaꞌa naquiiꞌ tsꞌom
na matsa̱ꞌntjoom? Luaaꞌ matsjo̱oy ̱ a tsꞌaⁿ yuu na jluiiꞌa.” 25 Quia na

ee ꞌo cwinduꞌyoꞌ na ja macwjiiꞌa nncueⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ, nljeiiⁿ na jnda̱ taa


naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ncꞌe ndoꞌ jnda̱ teijndaaꞌya. 26 Joꞌ chii

Beelzebú. Ee xeⁿ mayuuꞌ na ja


19  nncjaacachoom ntꞌomcheⁿ ntquieeꞌ
macwjiiꞌa naⁿjndii ñequio najndeii naⁿjndii na wiꞌndyeti, nchiiti
na matseixmaⁿ Beelzebú, quia joꞌ jom. Nncꞌooquieꞌna naquiiꞌ tsꞌom
mati ncꞌiaaꞌyoꞌ, ñequio najndeii tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ joꞌ joꞌ nncꞌomna.
jom cwitjeiiꞌna naⁿjndii naquiiꞌ Tsaⁿꞌñeeⁿ manioomti ntjoom na jnda̱
nꞌom nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ncꞌe na tiyuuꞌ na we.
ljoꞌ, joꞌ chii cantyja na cwilꞌa
joona macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ na tixcwe Nnꞌaⁿ na mayuuꞌcheⁿ na neiiⁿ
cwitjeiꞌyoꞌ cwenta. Ee xeⁿ ja
20  
27 Xjeⁿ na matseineiⁿ Jesús

ñequio najndeii na matseixmaⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ, cwii yuscu quiiꞌntaaⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom macwjiiꞌa naⁿjndii nnꞌaⁿ na jndyendye, seiwe jndyeeꞌ
naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ndoꞌ tso nnoom:
163 Lucas 11

—Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌaⁿ na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na. Ndoꞌ ꞌo


seincuii ꞌu ndoꞌ seicateiꞌ ꞌu. jeꞌ, ja jnda̱ tyja̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na
28 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nnom, tsoom:
  cwiluiitꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti Jonás,
—Matꞌmaⁿti matioꞌnaaⁿñê nnꞌaⁿ na sa̱a̱ nchaaꞌ lꞌuu ñeꞌcalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
cwindye ñꞌoomꞌm ndoꞌ cwilaꞌcanda̱
joonaꞌ. Tsꞌomnnom tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ
chaꞌcwijom lámpara
ꞌNaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jonás (Mt. 5:15; 6:22-23)
(Mt. 12:38-42; Mr. 8:12) 33 Tso Jesús:
29 Jnda̱ tjawijndyeti nnꞌaⁿ na —Tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na ntseicwꞌaa
cañoomꞌ Jesús, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matsoom lámpara, jnda̱ joꞌ nncwjaaꞌñeyom
nda̱a̱na: juunaꞌ yuu na wantyꞌiuuꞌ oo nacjeeꞌ
—Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ, jeeⁿ ndyaꞌ tia castom. Maxjeⁿ nntseintyjaaⁿ
nnꞌaⁿndye. Cwitaⁿna na caluii cwii juunaꞌ yuu na ndye cha xuee
ꞌnaaⁿ na nntyꞌiaana na xocanda̱a̱ nncꞌooquieꞌ nnꞌaⁿ. 34 Laꞌxmaⁿ 

nntsꞌaa na cweꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ taxocaluii nꞌomnnom tsꞌaⁿ chaꞌcwijom


na cwitaⁿna, macanda̱ nluii ꞌnaaⁿ lámpara cwentaaꞌ chaꞌwaañe
chaꞌxjeⁿ na tjom Jonás. 30 Ee   tsꞌaⁿ. Xeⁿ na ya nꞌomnjomꞌ quia
juu Jonás tyotseixmaaⁿ ꞌnaaⁿ jo joꞌ chaꞌwaandyuꞌñꞌeⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ na
nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom Nínive ncꞌe na xueeñe. Sa̱a̱ xeⁿ tisꞌa nꞌomnjomꞌ
jluiꞌnꞌmaaⁿñê tsꞌom tsiaaꞌ catscaa quia joꞌ chaꞌwaandyuꞌñꞌeⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ
tꞌmaaⁿ xuee jnda̱ ndyee na tioyoꞌ na jaaⁿñe. 35 Quia joꞌ catsaꞌ cwenta

jom. Maluaaꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na juu na cwiluiiñe naxuee


na jnaⁿ cañoomꞌluee nntseixmaⁿya cantyja ꞌnaⁿꞌ, tintseicwaqueⁿnaꞌ joꞌ
ꞌnaaⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ. najaaⁿñe. 36 Xeⁿ chaꞌtso cantyja ꞌnaⁿꞌ

31 Xuee quia na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  matseiꞌxmaⁿꞌ naxuee ndoꞌ tjaa yuu
nnꞌaⁿ, nncwandoꞌnndaꞌ yuscu na candiiꞌ najaaⁿ, quia joꞌ nntseijomnaꞌ
tyotsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ ndyuaa jo ndoꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ chaꞌcwijom lámpara
na macaluiꞌ caxjuu tsꞌoomꞌnaaⁿ. na matseixueeñe chom nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
Ndoꞌ nñequiaaⁿ jnaaⁿ nnꞌaⁿ na
mꞌaaⁿ jeꞌ, ee jeeⁿ ndyaꞌ tquia jnaaⁿ Matseicano̱o̱ⁿ Jesús jnaaⁿ nnꞌaⁿ
na ñeꞌcañeeⁿ ñꞌoomjndo̱ꞌtsꞌom na fariseos
tyotseineiⁿ Salomón. Ndoꞌ ljoo (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47)
mꞌaaⁿya jeꞌ na tꞌmaⁿti cwiluiindyo̱, 37 Quia na jnda̱ seineiⁿ Jesús,
nchiiti Salomón, sa̱a̱ tiñecandyeꞌyoꞌ cwii tsꞌaⁿ fariseo tso nnoom
ñꞌoom na mañequia. 32 Xuee na  na cjaⁿ, nlcwaaⁿꞌaⁿ waaꞌ. Jnda̱
nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na jnda̱ tueⁿꞌeⁿ, tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa ndoꞌ
tja̱, nntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ tsjoom tyꞌewindyuaandyena nacañoomꞌ
Nínive, mandiñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na meiⁿsa. 38 Juu fariseoꞌñeeⁿ, jeeⁿ

mꞌaaⁿ jeꞌ na quia nncꞌoowjee. Ndoꞌ ticjaaweeꞌ tsꞌom quia ntyꞌiaaꞌ na


nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona ncꞌe na yati lꞌa ticandyuuꞌ Jesús cwii tjo̱o̱cheⁿ na
nnꞌaⁿ Nínive. Ee joo naⁿꞌñeeⁿ lcweꞌ nlcwaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ costumbre
nꞌomna quia na tyoñequiaa Jonás cwilꞌa joona. 39 Tso Ta Jesús nnom:

Lucas 11 164

—ꞌO nnꞌaⁿ fariseos, jeeⁿ nnꞌaⁿ nacjoonaꞌ sa̱a̱ ticaliuna na


cwilaljuꞌyoꞌ nacjoo watso ñꞌeⁿ nquio ndeiꞌluaa joꞌ.”
sa̱a̱ nꞌomnaꞌ ndicwaⁿ cwajndii. 45 Tꞌo̱ cwiindye naⁿꞌñeeⁿ na maꞌmo̱ⁿ

Maluaaꞌ matseijomnaꞌ naquiiꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés. Tso nnoom:


nꞌomꞌyoꞌ ee tooꞌcheⁿ mꞌaaⁿ ñomtiuu —Jeeⁿ ꞌu Ta, ñꞌoom na matsuꞌ
chiuu nnda̱a̱ nntyꞌueeꞌyoꞌ ꞌnaⁿ luaaꞌ, mati matseijnaaⁿꞌnaꞌ jâ.
ñequio ntꞌomcheⁿ natia na cwilꞌaꞌyoꞌ. 46 Quia joꞌ tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:

40 Ntjeiⁿndyoꞌ ꞌo. Manquiuꞌyoꞌ na


  —Mati ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom seijndaaꞌñê nacjooꞌ tsꞌaⁿ, na tqueⁿ Moisés nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo na
mati seijndaaꞌñê naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ. cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na calaꞌcanda̱ nnꞌaⁿ
41 Calꞌaꞌyoꞌ naya ndyeñeeⁿꞌ, quia
  ñꞌoom na jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ chaꞌcwijom
joꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljuꞌ cwiluiindyoꞌ na cwityꞌiomꞌyoꞌ xuu nnꞌaⁿ sa̱a̱
naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. ncjoꞌyoꞌ, nchaaꞌ lꞌuu nntiiꞌ lueeꞌyoꞌ.
42 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ fariseos,

47 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cwilꞌaꞌxcoꞌyoꞌ

meiiⁿ jeeⁿ cwilacanda̱ꞌyoꞌ na ndeiꞌluaa ꞌnaaⁿ profetas na


cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ diezmo cwentaaꞌ tyolaꞌcwje weloꞌyoꞌ tandyo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom hasta meiiⁿ cweꞌ ñequio xuee, cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ na jeeⁿ
tscojñom tsꞌoomjndya ñequio tsco cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ
na ja, ndoꞌ chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnom manquieeti weloꞌyoꞌ na ñetꞌom quia
tsco na cwicwaꞌyoꞌ, sa̱a̱ tquia ljoꞌ jlaꞌcwjeena naⁿꞌñeeⁿ. 48 Ndoꞌ

cwiꞌndyeꞌyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ yuu na na luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, cwiluiꞌyuuꞌ na


matyꞌiomyanaꞌ ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ. cwilajomndyoꞌ na luaaꞌ lꞌana. Ee
Mati meiⁿchjoo ticajnda nquiuꞌyoꞌ joona jlaꞌcwjeena naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ ꞌo jeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nmeiⁿꞌ macaⁿnaꞌ na cwilꞌaꞌxcoꞌyoꞌ ndeiꞌluaa naⁿꞌñeeⁿ.
calacanda̱ꞌyoꞌ ndoꞌ titsaawiꞌntyjeꞌyoꞌ 49 ’Joꞌ chii cantyja na jndo̱ꞌ

na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ diezmo cwentaaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na tsoom:


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. “Quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ njño̱o̱ⁿya profetas
43 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ
  ñequio apóstoles. Ntꞌomndye joona
fariseos, ee ꞌo cwilayuunda̱aꞌ̱ yoꞌ nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ
ntsula̱ na cañoomticheⁿ naquiiꞌ nleiꞌntyjo̱na.” 50 Joꞌ chii, nnꞌaⁿ na

lanꞌom. Ndoꞌ jeeⁿ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ mꞌaⁿ jeꞌ nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌo chojnaⁿna nioom chaꞌtso profetas
quia cwiwincwindyoꞌ nataa cha na tyolaꞌcwjee nnꞌaⁿ xjeⁿ na jnaⁿcheⁿ
cantyꞌiaa nnꞌaⁿ. tsjoomnancue. 51 Wjaacꞌoomnaꞌ

44 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na
  na tioo nioomꞌ Abel na seiquioo
cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés Caín hasta na macanda̱ na tioo
ñequio ꞌo nnꞌaⁿ fariseos na nioomꞌ Zacarías, tsꞌaⁿ na jlaꞌcueeꞌ
cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ yannꞌaⁿndyoꞌ nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌ tio tꞌmaⁿ ñequio ta
cweꞌ cha queⁿ nnꞌaⁿ cwenta. Cantyja watsꞌom. Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ maxjeⁿ
ꞌnaⁿꞌ ꞌo jndye nnꞌaⁿ wjaachuuñenaꞌ nntioomndye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ.
na meiⁿchjoo ticaliuna na tisꞌa 52 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na

cwilꞌana. Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés. Ee


ndeiꞌluaa na jnda̱ tsu. Meiiⁿ cwico̱ꞌ jnda̱ jlaꞌcuꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequiaanaꞌ
165 Lucas 11​, ​12

na wjaatseijndo̱ꞌnaꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. tincꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na


Mancjoꞌtiꞌyoꞌ ticjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ ee tjaa ljoꞌ cwii
na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ meiⁿ nnda̱a̱ nlꞌatina ñꞌeⁿndyoꞌ. 5 Ja  

tiñeꞌquiaꞌyoꞌ na nncꞌooliu nnꞌaⁿna mꞌmo̱o̱ⁿ ꞌñeeⁿ na nncꞌomꞌyoꞌ na


queeⁿ nꞌom na ñecalaꞌno̱ⁿꞌna juunaꞌ. nquiaꞌyoꞌ. Cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ
53 Jnda̱ na seineiⁿ Jesús
  nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee jom waa
ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱na, quia joꞌ nnꞌaⁿ najneiⁿ na nncjoomꞌm ꞌo naquiiꞌ
na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés bꞌio quia na jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ na
ñequio nnꞌaⁿ fariseos, to̱ꞌna na tꞌmaⁿ cwitandoꞌyoꞌ. Mayuuꞌ matsjo̱o̱
tyolaꞌncjooꞌndyena ñꞌeⁿñê. To̱ꞌna na nda̱aꞌ̱ yoꞌ, jom cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ.
tyolaꞌliooꞌna jom na jndye ñꞌoom 6 ’ꞌOm cantsaa nchꞌu ¿aa nchii

tyotaꞌxꞌeena nnoom. 54 Tyoqueⁿna


  ñewe tsjo̱ꞌñjeeⁿ cwileilꞌuandyeyoꞌ?
cwenta xeⁿ nntsoom cwii ñꞌoom na Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, meiⁿcwiindye
nñequiaanaꞌ na ntꞌuiinaꞌ jom. jooyoꞌ tyootsuuꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
7 Majndeiiticheⁿ ꞌo. Hasta ticwii cwii

Maꞌmo̱ⁿ Jesús na tincꞌo̱o̱ⁿya soonqueⁿꞌyoꞌ, jnda̱ teiꞌnchonaꞌ. Joꞌ


na we waa cwilatiuuya chii tintyueꞌyoꞌ, ee ꞌo jndandyoꞌtiꞌyoꞌ

12  ocheⁿ na luaaꞌ, jndye meiⁿ


Y
nnꞌaⁿ tjatjomndye hasta
tyoteiꞌcaljoondye ntyjeena na tyeeⁿ
nchiiti cantsaa nchꞌu na jndyendye.

Catjeiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


mꞌaⁿna. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseineiⁿjñeeⁿ Jesucristo
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. (Mt. 10:32-33; 12:32; 10:19-20)
Matsoom: 8 ’Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
—Calꞌaꞌyoꞌ cwenta ñꞌoom na meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
cwitꞌmo̱o̱ⁿ fariseos, ee we waa macwjiꞌyuuꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo nda̱a̱
cwilaꞌtiuuna. Ndoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ, mati ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
wjaantyꞌeenaꞌ chaꞌna cwiwicandiꞌ jnaⁿ cañoomꞌluee nncwjiꞌyuuꞌndyo̱
ndaaljoꞌ naquiiꞌ tsqueeⁿ tyooꞌ. na mawajnaⁿꞌa tsaⁿꞌñeeⁿ jo nda̱a̱
2 Tjaaꞌnaⁿ cwii na cweꞌ wantyꞌiuuꞌ
  ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Sa̱a̱  

waa na xocano̱o̱ⁿ ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ juu tsꞌaⁿ na macwjiꞌñe cantyja


meiⁿcwii na cweꞌ ntyꞌiu na xocaliu ꞌnaⁿya jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ, mati ja nntsjo̱o̱
nnꞌaⁿ. 3 Cweꞌ ncꞌe joꞌ, chaꞌtso na
  na ticwajnaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jo nda̱a̱
ñejnduꞌyoꞌ yuu najaaⁿñe, maxjeⁿ ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nleitquiooꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ yuu na xuee. 10 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na

Ndoꞌ ñꞌoom na jnda̱ jlaneiⁿꞌyoꞌ na matso cwii ñꞌomntjeiⁿ nacjo


ñemaaⁿꞌ ñemaaⁿꞌ naquiiꞌ lꞌaa na ta̱ꞌ, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
maxjeⁿ nleicꞌuaanaꞌ chꞌeⁿ. cañoomꞌluee, Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnda̱a̱
nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱
ꞌÑeeⁿ juu laxmaaⁿ na cꞌo̱o̱ⁿ na tsꞌaⁿ na nncjuꞌ ñꞌomwiꞌ nacjooꞌ
nquiaaya Espíritu Santo, taxocatseitꞌmaⁿ
(Mt. 10:28-31) tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu.
4 ’ꞌO
nnꞌaⁿ na ya ñꞌoom ja 11 ’Quia na nncꞌoocho nnꞌaⁿ ꞌo

ñꞌeⁿndyoꞌ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwituꞌxeⁿ ñꞌoom


Lucas 12 166

naquiiꞌ lanꞌom nchꞌu, oo jo nda̱a̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom: “Ntjeiⁿndyuꞌ


naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ, xjeⁿꞌñeeⁿ tincꞌomꞌyoꞌ ꞌu. Tsjom jeꞌ nncꞌioꞌ ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿꞌ
ñꞌomtiuu cwaaⁿ ñꞌoom nlaꞌlcweꞌyoꞌ na jnda̱ seiweꞌ, ¿ꞌñeeⁿ nljonaꞌ lꞌo̱?”
12 ee xjeⁿꞌñeeⁿ nquii Espíritu Santo

21 Maluaaꞌ nntjom tsꞌaⁿ na tomti

mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom ñjom tsꞌom na matseitꞌue ꞌnaaⁿꞌ. Sa̱a̱
nnduꞌyoꞌ. jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tseixmaⁿ na
jñeeⁿꞌñe.
Maquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na tyañe
13 Quia joꞌ cwii tsꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿ Machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwenta ntseinaaⁿ
nnꞌaⁿ na jndyendye, tso: (Mt. 6:25-34)
—Ta, catsuꞌ nnom tiꞌxio̱o̱ na 22 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
cato̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ꞌnaⁿ na ꞌndii tsotya̱ay
̱ â, cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê:
nloꞌño̱ⁿya na tseixmaⁿnaꞌ cwentaya. —Cweꞌ joꞌ na matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
14 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:
  tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ
—ꞌU re, ja nchii cwiluiindyo̱ na nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ
cuꞌxa̱ⁿya ñꞌoom ꞌnaⁿꞌyoꞌ oo na ꞌo tsjoomnancue, yuu nluiꞌ na
cato̱o̱ⁿꞌa ꞌnaⁿꞌyoꞌ. nlcwaꞌyoꞌ ndoꞌ na nlcweeꞌyoꞌ. 23 Ee 

15 Jnda̱ joꞌ tsoom nda̱a̱ chaꞌtsondye


  tꞌmaⁿti tseixmaⁿ na cwitandoꞌyoꞌ
nnꞌaⁿ: nchiiti nantquie na cwicwaꞌyoꞌ.
—¿Aa jndoꞌyoꞌ? Nmeiiⁿꞌ Ndoꞌ cajndandyoꞌtiꞌyoꞌ nchiiti
quichꞌeenaꞌ. Queⁿndyoꞌ cwenta liaꞌyoꞌ. 24 Queⁿꞌyoꞌ cwenta candyaa,

na tilaqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ꞌnaⁿ. Ee na tiquinomyoꞌ, meiⁿ tiquilaꞌweyoꞌ


wandoꞌ tsꞌaⁿ nchii manaⁿnaꞌ cweꞌ na ntjom na cwiweꞌ, meiⁿ lꞌaa yuu
jndye ꞌnaaⁿꞌaⁿ niom. na nlaꞌweyoꞌ nantquie tjaaꞌnaⁿ,
16 Quia joꞌ mati seineiiⁿ cwii
  ndoꞌ meiⁿ nda̱ꞌ ꞌnaaⁿyoꞌ tjaaꞌnaⁿ
ñꞌoom na cweꞌ tjañoomꞌ, tsoom: sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom mateixꞌeeⁿ jooyoꞌ.
—Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya na ya ꞌO cajndandyoꞌti ntyjeeⁿ, nchiiti
tyuaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ jeeⁿ ya tyoweꞌ cweꞌ candyaa. 25 ¿ꞌÑeeⁿ cwii ꞌo

ntjoomꞌm. 17 Tyotseitioom naquiiꞌ


  nnda̱a̱ nntsꞌaa na nleitcooñeti meiiⁿ
tsꞌoom, matsoom: “Chiuu chiuu ñeꞌchjoowiꞌ, cweꞌ na jeeⁿ jndye
nntsꞌaayo̱ ee tjaaꞌnaⁿ yuu ya matseitiuu? 26 Quia joꞌ xeⁿ xonda̱a̱

nntseiwa̱ya ꞌnaⁿ na tueꞌ.” 18 Seineiⁿ


  nlꞌaꞌyoꞌ meiⁿ ñechjoowiꞌ luaaꞌ, cweꞌ
cheⁿnqueⁿ, tsoom: “Ntyjii chiuu tsꞌiaaⁿꞌ na jeeⁿ jndye cwilatiuuꞌyoꞌ
nntsꞌaa, nntseityuiiꞌa nda̱ꞌ yuu cantyja ꞌnaaⁿ ntꞌomcheⁿ na
na cwicañjom na cwiweꞌ ndoꞌ majndeiiticheⁿ joꞌ xonda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ.
nntsꞌaa ntꞌomcheⁿ na ntꞌmaⁿti. 27 ’Queⁿꞌyoꞌ cwenta chiuu waa na

Joꞌ joꞌ nntseiwa̱ chaꞌtso na tueꞌ neiⁿncooꞌ ljaaꞌ canchiiꞌ. Tiquilꞌanaꞌ


ñequio ntꞌomcheⁿ ꞌnaⁿya. 19 Ndoꞌ   tsꞌiaaⁿ, meiⁿ tiquilꞌanaꞌ canduu na
nntsjo̱o̱cheⁿnco̱ no̱o̱ⁿ: Jeꞌ jeꞌ nluii liaanaꞌ. Sa̱a̱ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
yuuꞌa, jndye ꞌnaⁿya jnda̱ seiwa̱ meiⁿ nquii rey Salomón, xcwe xjeⁿ
na nleijndeiinaꞌ jndye ndyu. Jeꞌ na tjacantyja na tyañê ticueꞌntyjo̱
nncwajndya̱, nlcwaaꞌa ndoꞌ nncꞌua. na neiⁿncooꞌ liaⁿꞌaⁿ chaꞌna neiⁿncooꞌ
Nncꞌo̱o̱ⁿ na neiⁿnco tsꞌo̱o̱ⁿ.” 20 Sa̱a̱
  cwii ljaaꞌ canchiiꞌñeeⁿ. 28 Xeⁿ luaaꞌ

167 Lucas 12

waa na machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na nlaꞌcanaaⁿndyena. 37 Matseineiiⁿꞌñe


neiⁿncooꞌ ljaaꞌ tscojnda̱a,̱ ndoꞌ ꞌio patrom mosoomꞌm quia na


cha nlconaꞌ, aa nchii majndeiiticheⁿ nncwjeꞌcañoom na nljeiiⁿ na ya
ntyjeeⁿ chiuu nlcweeꞌ ꞌo liaa, ꞌo cwenta cwilꞌana. Mayuuꞌcheⁿ
nnꞌaⁿ na ticalayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, nntseijndaaꞌñê
jom. 29 Ncꞌe joꞌ tancꞌomꞌyoꞌ na jaawa
  na nntseiñꞌoomꞌñê ljoꞌ nlcwaꞌna.
jaacue mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlcwaꞌyoꞌ Ndoꞌ nntsꞌaaⁿ na cwindyuaandyena
ndoꞌ na nncweꞌyoꞌ. Tancꞌomꞌyoꞌ nacañoomꞌ meiⁿsa na
na jeeⁿ chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja nndiꞌntjoom nda̱a̱na. 38 Maxjeⁿ

ꞌnaaⁿꞌ nmeiⁿꞌ. 30 Ee ñenquiiꞌcheⁿ


  matioꞌnaaⁿñenaꞌ mosoꞌñeeⁿ xeⁿ
nmeiⁿꞌ cwilꞌuee nnꞌaⁿ chaꞌwaa nljeiiⁿ na mꞌaⁿcꞌeendyena, meiiⁿ aa
tsjoomnancue. Sa̱a̱ nquii Tsotyeꞌyoꞌ, nncwjeeⁿꞌeⁿ xcwe tsjom oo jaancoo.
mantyjeeⁿ na tjo̱on ̱ dyoꞌ chaꞌtso 39 Ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomwaa,

nmeiⁿꞌ. 31 Joꞌ chii ꞌo, calꞌueꞌyoꞌ


  juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe naquiiꞌ
cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom wꞌaa, xeⁿ ntyjeeⁿ ljoꞌ xjeⁿ nncwjeeꞌ
ndoꞌ ntoꞌñoomꞌyoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿmeiⁿꞌ. tsaⁿcachꞌue, quia joꞌ nncꞌoomcꞌeeñê
ndoꞌ tixonquiaaⁿ na nncjaaquieeꞌ
Naya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na waa cañoomꞌluee tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ wꞌaa. 40 Mati ꞌo

(Mt. 6:19-21) cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee ja na cwiluiindyo̱


32 ’ꞌO nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ chjoo cwentaya, tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee majuuto
tilaꞌcatyuendyoꞌ, ee cjaaweeꞌ ntyjii xjeⁿ na ticalatiuuꞌyoꞌ na nncwja̱,
Tsotyeꞌyoꞌ na nlaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja majoꞌto xjeⁿꞌñeeⁿ nncwja̱ꞌcaño̱o̱ⁿ.
na matsa̱ꞌntjoom. 33 Canda̱aꞌ̱ yoꞌ

ꞌnaⁿꞌyoꞌ na niom ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ Moso na matseicanda̱ ñequio moso


naya ndyeñeeⁿꞌ. Xeⁿ luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ, na ticatseicanda̱
cañoomꞌluee nlatꞌueꞌyoꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ yuu (Mt. 24:45-51)
na xocandyue ee joꞌ joꞌ xocanda̱a̱ 41 Quia joꞌ tso Pedro nnoom:
nncjaaquieeꞌ tsaⁿcanchꞌue meiⁿ —Aa ndiꞌ Ta, ¿aa cweꞌ nda̱a̱ jâ
candiu tixocalaꞌndaaꞌyoꞌ joonaꞌ. matseiꞌneiⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ, oo
34 Ee yuu na cwilaweꞌyoꞌ naya
  aa mati nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ?
ꞌnaⁿꞌyoꞌ, joꞌ joꞌ quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ. 42 Tꞌo̱ Jesús, tsoom:

—¿ꞌÑeeⁿ juu joꞌ matseitiuuꞌ na


Cꞌomcꞌeendyo̱ cwiluiiñe moso tquiee na cjee
35 Seineiⁿ Jesús chiuu nntsꞌaanaꞌ matseino̱ⁿꞌ ndoꞌ na matseicanda̱?
quia na nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Tsoom: Tsaⁿꞌñeeⁿ nntyꞌiom patrom
—Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na tsꞌiaaⁿ na candoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ntyje
cwimeiꞌndoꞌyoꞌ ja. Cꞌomꞌyoꞌ mosoñe na nñequiaa nantquie na
chaꞌna nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ moso na nlcwaꞌ naⁿꞌñeeⁿ quia cwiweeꞌ xjeⁿ.
ñequiiꞌcheⁿ xuee chom lámpara 43 Mañequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ mosoꞌñeeⁿ

ꞌnaaⁿna. 36 Cwimeiꞌndooꞌna patrom


  quia na nncwjeꞌcañoom patrom
ꞌnaaⁿna na nncwjeeⁿꞌeⁿ na tjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nljeii na ya machꞌeeⁿ.
yuu toco tsꞌaⁿ. Quia na mꞌmaaⁿ 44 Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,

ꞌndyootsꞌa, mꞌaⁿcꞌeendyena na lꞌo̱ juu nñequiaa patrom chaꞌtso


Lucas 12 168

ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom na cateixꞌee nncꞌomna nacjoo ndyee. 53 Maxjeⁿ  

joonaꞌ. 45 Sa̱a̱ xeⁿ mosotquieeꞌñeeⁿ


  nnto̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ. Tsotye tsꞌaⁿ wjaⁿ
nntseitioom: “Tjo̱o̱cheⁿ na nncwjeeꞌ nacjooꞌ tiꞌjnaaⁿ, ndoꞌ tiꞌjnaaⁿ wjaa
patrom ꞌnaⁿya.” Ndoꞌ joꞌ na nacjoomꞌm. Tsondyee tsꞌaⁿ wjaⁿ
nnto̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na nncwjaaⁿꞌaⁿ chaꞌtso nacjooꞌ nomjnaaⁿ ndoꞌ nomjnaaⁿ
ntyjemosoñê, naⁿnom ndoꞌ naⁿlcu. wjaa nacjoomꞌm. Ndoꞌ wjaⁿ nacjooꞌ
Nlcwaꞌjndooꞌñê, nncꞌom ndoꞌ nñeⁿ. nomnntsaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ nomnntsaaⁿꞌaⁿ
46 Majuuto xuee na ticꞌoomcꞌeⁿ
  wjaa nacjoomꞌm.
ndoꞌ na taqueⁿtoom cwenta,
nncwjeꞌcañoom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ꞌNaaⁿ na maꞌmo̱ⁿ naꞌ cantyja na
quia joꞌ cwajndii nnchoomꞌm. Jnda̱ macwiluii
joꞌ nncjuꞌnaꞌ jom yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ (Mt. 16:1-4; Mr. 8:11-13)
na tîcalaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 54 Mati tso Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
47 ’Ee mosoꞌñeeⁿ mantyjeeⁿ ljoꞌ lꞌue
  jndyendye:
tsꞌom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na catsꞌaaⁿ sa̱a̱ —Quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na
tîcatseijndaaꞌñê, meiⁿ tîcatseicana̱aⁿ̱ cwicaluiꞌ nchquiu ntyja na
yuu na lꞌue tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ, joꞌ chii majaacue ñeꞌquioomꞌ, mantyja
jeeⁿ jndye nnchoomꞌm. 48 Sa̱a̱ moso   quinduꞌyoꞌ na manncuaꞌ, ndoꞌ
na seitjo̱oñ ̱ e cweꞌ ticatseiꞌno̱ⁿꞌ mayuuꞌ na ljoꞌ. 55 Ndoꞌ quia na

ljoꞌ nntsꞌaa, meiiⁿ na nnchuuꞌ sa̱a̱ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na manaⁿ jndye


tijndye. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ntyja na macaluiꞌ caxjuu
tꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ macoꞌñom, jndye tsoomꞌnaaⁿ, quinduꞌyoꞌ: “Jeꞌ
nlcaⁿnaꞌ na catsꞌaaⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na nleijmeiⁿꞌ”, ndoꞌ mayuuꞌ na ljoꞌ.
tꞌmaⁿ xuu jnda̱ tyꞌiom tsꞌaⁿ juu, 56 ꞌO nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ

majndyeti nnom nñequiaaⁿ cwenta. na jeeⁿ cwilacanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ cweꞌ


cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ, jeeⁿ jndo̱ꞌ
Mato̱ⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ Jesús nꞌomꞌyoꞌ na cwiliuꞌyoꞌ cantyja na
(Mt. 10:34-36) cwichuiiꞌ nnom tsjoomnancue
49 ’Ja jndyo̱o̱ na jndyo̱cwjaaꞌndyo̱ ñequio tsjo̱ꞌluee. Sa̱a̱ ¿chiuu
chom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. na tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja na
Ndoꞌ toom cweꞌ na cwiluii matsꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ jeꞌ?
naljoꞌ. 50 Waa cwii na jndeiꞌnaꞌ

na catjo̱ⁿya, na nncꞌio̱ya. Ndoꞌ Caljoya nꞌo̱o̱ⁿya ñequio nnꞌaⁿ na


jeeⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjii hasta jndoo jaa
xuee na nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ (Mt. 5:25-26)
joꞌ. 51 Ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na jndyo̱o̱

57 TsoticheⁿJesús nda̱a̱na:
tsjoomnancue na caljoyaandye —¿Chiuu na ticatjeiꞌyoꞌ cwenta
nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ ncꞌiaana. Ja jndyo̱o̱ na yuu waa na matyꞌiomyanaꞌ?
jndyo̱cwjaaꞌndyo̱ tiaꞌ nnꞌaⁿ. 52 Ee  
58 Quia na nlqueⁿ tsꞌaⁿ na quio

jeꞌ xuee na cwii wjaatinaꞌ, nnꞌaⁿ matseintjaꞌndyuꞌ ñꞌoom nacjoꞌ,


na ñeꞌcwii wꞌaa nnto̱ⁿꞌndyena, yocheⁿ na ñjomndyoꞌ nato na tsaꞌyoꞌ
ndyeendye naⁿꞌñeeⁿ nncꞌomna na nntjomndyoꞌ watsꞌiaaⁿ, queⁿndyuꞌ
nacjoo we, ndoꞌ wendye naⁿꞌñeeⁿ na cwaⁿꞌyaꞌ jom, cha tintsꞌaanaꞌ na
169 Lucas 12​, ​13

nleiñꞌoomtsco̱oꞌ̱ ñê ꞌu ñꞌeⁿ ñꞌoom jo ntjoomꞌm. Ndoꞌ tjacalꞌueeⁿ ta̱aꞌ̱


nnom jwe. Ndoꞌ jweꞌñeeⁿ nñequiaaⁿ tsꞌoomꞌñeeⁿ sa̱a̱ tjaa ljoꞌ ljeiiⁿ. 7 Joꞌ

cwenta ꞌu luee sondaro. Ndoꞌ joona chii tsoom nnom tsꞌaⁿ na machꞌee
nntueeꞌnaꞌ ꞌu wꞌaancjo. 59 Nndiꞌ
  cwenta ntjoomꞌm: “Cantyꞌiaꞌ, tsꞌoom
nntsjo̱o,̱ taxocaluiꞌ joꞌ joꞌ hasta na higuerawaañe, jnda̱ ndyee chu na
jnda̱ tiomꞌnchaaꞌndyuꞌ. mandyo̱o̱calꞌua̱ ta̱aꞌ̱ naꞌ ndoꞌ tjaa ljoꞌ
coljeiya. Cwa cꞌuaꞌ juunaꞌ ee cweꞌ
Jeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom na tsꞌiaaⁿꞌ matseityeeⁿñenaꞌ nomtyuaa.”
calcweꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ 8 Sa̱a̱ tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom, tso:

13

 axjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom
M “Ta, caꞌndiiꞌyaꞌ juunaꞌ meiiⁿ cweꞌ
nnꞌaⁿ na jlaꞌcandiina chuwaa hasta na jnda̱ ꞌña̱aⁿ̱ ndiocheⁿ
Jesús na sa̱ꞌntjom Pilato na xꞌeenaꞌ ndoꞌ nntio̱o̱ⁿ tsꞌo toꞌ. 9 Xeⁿ

cwje ntꞌom nnꞌaⁿ galileos xcwe nntsꞌaanaꞌ ta̱, ya. Ndoꞌ xeⁿ tjaaꞌnaⁿ,
xjeⁿ na cwilaꞌcwjeena quiooꞌ na quia ljoꞌcheⁿ cꞌuaꞌ juunaꞌ.”
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Seitjoomꞌnaꞌ nioomna ñequio nioom Seinꞌmaⁿ Jesús yuscu na
quiooꞌñeeⁿ. 2 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na,

tcom jndyewꞌii naxeⁿꞌ
matsoom: 10 Cwiixuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ
—¿Aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na luaaꞌ tyoꞌmo̱ⁿ Jesús naquiiꞌ watsꞌom
tjoomna ee na tꞌmaⁿti jnaaⁿna waa, chjoo. 11 Joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii yuscu

nchiiti chaꞌtso ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana na jnda̱ quinꞌoom nchooꞌ ndyee


ndyuaaꞌñeeⁿ? 3 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱
  chu na teiꞌcaljoo jndyewꞌii naxeⁿꞌ.
meiⁿchjoo nchii joꞌ. Ee mati xeⁿ Jeeⁿ ntyjo̱ tyojaacaⁿ ndoꞌ meiⁿchjoo
ticalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌtsondyoꞌ tileicwintyjeeⁿꞌeⁿ nayuu. 12 Quia na

nntsuundyoꞌ chaꞌxjeⁿ na tsuundye ntyꞌiaaꞌ Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ, tꞌmaaⁿ juu,


joona. 4 Ndoꞌ joo quinꞌoom nchooꞌ
  tsoom nnom:
ndyee nnꞌaⁿ na tja̱ quia na tioo —ꞌU nomxjo̱o,̱ jeꞌ jnda̱ jndyaandyuꞌ
wꞌaandye nacjoona nndyooꞌ peila tycu na wiꞌ.
Siloé, ¿aa cwilatiuuꞌyoꞌ na naⁿꞌñeeⁿ 13 Quia joꞌ tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjooꞌ,

tꞌmaⁿti tyolaꞌtjo̱on
̱ dyena, nchiiti mantyja jliuu naxeⁿꞌ. Ndoꞌ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tyomꞌaⁿ tyotseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Jerusalén? 5 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱

14 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe

meiⁿchjoo nchii joꞌ, ee mati meiiⁿ ꞌo watsꞌomꞌñeeⁿ, seiwꞌeeⁿ na


xeⁿ ticalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌtsondyoꞌ seinꞌmaⁿ Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ xuee na
maluaaꞌ nntsuundyoꞌ chaꞌxjeⁿ na cwitaꞌjndyeena. Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ:
tsuundye joona. —Yom xuee wanaaⁿ na calꞌaꞌyoꞌ
tsꞌiaaⁿ. Joo ncueemeiⁿꞌ quioꞌyoꞌ
Tsꞌoom higuera na tjaaꞌnaⁿ ta̱ cochꞌee na nnꞌmaaⁿꞌyoꞌ, nchii xuee na
6 Quiajoꞌ seineiiⁿ ñꞌoomwaa na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a.
tjañoomꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na macaⁿnaꞌ 15 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom:

na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Matsoom: —ꞌO nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ na


—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, ndooꞌ na jeeⁿ cwilacanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ,
tyomeintyjeeꞌ tsꞌoom higuera naquiiꞌ ¿aa meiⁿcwindyoꞌ ꞌo tiquilaꞌcanaⁿꞌyoꞌ
Lucas 13 170

quiooꞌjndyo oo snom njmeiⁿꞌyoꞌ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ yocheⁿ na


yuu na macwaꞌyoꞌ ndoꞌ na tyocanjoom nato na wjaⁿ Jerusalén.
nntsaalaꞌcꞌuꞌyoꞌ ndaa juuyoꞌ xuee na 23 Cwii tsꞌaⁿ taxꞌee nnoom, tso:

cwitaꞌjndya̱ay
̱ a? 16 Ee yuscumꞌaaⁿꞌ,
  —Ta, ¿aa tijndye nnꞌaⁿ na
na cwiluiiñe tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Abraham nluiꞌnꞌmaaⁿndye?
na jnda̱ quinꞌoom nchooꞌ ndyee 24 Tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom nda̱a̱na:

chu na macoꞌwiꞌ Satanás jom, —ꞌNdyootsꞌa cantyja na


¿aa ticatyꞌiomnaꞌ na nndyaañê matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cantuunaꞌ.
nawiiꞌwaaꞌ xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a? Calajnda̱ꞌyoꞌ na ntsaaquieꞌyoꞌ juunaꞌ.
17 Yocheⁿ na matseineiiⁿ
  Ee jndye nnꞌaⁿ na ñeꞌcꞌooquieꞌ joꞌ
ñꞌoommeiⁿꞌ, tioo na jeeⁿ jnaaⁿ joꞌ, sa̱a̱ xocanda̱a̱ nlꞌana. 25 Ee quia

chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndoo jom. Sa̱a̱ na jnda̱ teicantyja nquii tsꞌaⁿ na


nnꞌaⁿ na jndyendye, sꞌaanaꞌ na waaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ na nntseicuꞌtyeeⁿ
jeeⁿ neiiⁿna ncꞌe chaꞌtso tsꞌiaaⁿ na ꞌndyootsꞌa, quia joꞌ ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ
cajnda na tyochꞌeeⁿ. chꞌeⁿ nnto̱ꞌyoꞌ na ncwaⁿꞌyoꞌ.
Nnduꞌyoꞌ: “Ta, catseicanaaⁿndyuꞌ
Calaꞌno̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿ lqueeⁿꞌ na ntsaquia̱aꞌ̱ â.” Sa̱a̱ jom nncꞌo̱o̱ⁿ
tsꞌoom mostaza nndyueꞌyoꞌ, nntsoom: “Ticaljeii
(Mt. 13:31-32; Mr. 4:30-32) yuu nnꞌaⁿ ꞌo.” 26 Quia joꞌ nnto̱ꞌyoꞌ

18 Jnda̱ chii tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na:


  na nnduꞌyoꞌ nnoom: “Jâ tsuu,
—Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tyocwaaꞌâ ñꞌeⁿndyuꞌ ndoꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿꞌ
¿ljoꞌ ñꞌeⁿ matseijomnaꞌ cantyja nda̱ay ̱ â xcwe naquiiꞌ tsjoomyâ.”
ꞌnaaⁿꞌnaꞌ? 19 Juunaꞌ matseijomnaꞌ

27 Sa̱a̱ jom nncꞌo̱o̱ⁿ, nntsoom: “Jnda̱

chaꞌna lqueeⁿꞌ tsꞌoom mostaza na jeeⁿ tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na ticaljeii yuu nnꞌaⁿ
cajnda̱a.̱ Seicꞌoom tsꞌaⁿ juunaꞌ naquiiꞌ ꞌo. Quindyo̱ꞌyoꞌ ñjaaⁿ, ꞌo nnꞌaⁿ na
ntjoomꞌm. Tyuaaꞌ tjawijndeiinaꞌ, cwilꞌaꞌyoꞌ natia.” 28 Joꞌ joꞌ nncꞌomꞌyoꞌ

tueꞌntyjo̱ na teitꞌmaⁿnaꞌ hasta tyolꞌa na nlaxuaꞌyoꞌ na matseiꞌndaaꞌnaꞌ


cantsaa cantquiaayoꞌ naquiiꞌ lꞌo̱naꞌ. nquiuꞌyoꞌ ndoꞌ nnteiⁿnquieꞌyoꞌ
ndeiꞌnꞌomꞌyoꞌ na maquiinaꞌ ꞌo. Ee
Calaꞌno̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿ ndaaljoꞌ nntyꞌiaꞌyoꞌ Abraham, Isaac, Jacob
(Mt. 13:33) ndoꞌ ñꞌeeⁿ chaꞌtso profetas, na
20 Ndoꞌ tsonnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na:
  mꞌaⁿna yuu na matsa̱ꞌntjoom,
—¿Ljoꞌ cwiicheⁿ na nntseijo̱o̱ⁿꞌa juu sa̱a̱ ꞌo jnda̱ ꞌndiinaꞌ chꞌeⁿ. 29 Quia

na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? Juunaꞌ ljoꞌ nlquie nnꞌaⁿ na nnaⁿ ndiocheⁿ



21

matseijomnaꞌ chaꞌna ndaaljoꞌ na tsjoomnancue. Ñequio na neiiⁿ


tjaaꞌñe cwii yuscu naquiiꞌ ndyee tsuaꞌ naⁿꞌñeeⁿ nncwindyuaandyena
xjeⁿ jnda̱a̱ tyooꞌ. Ndoꞌ seicandeiiꞌnaꞌ nacañoomꞌ meiⁿsa yuu na
chaꞌwaa tsqueeⁿ tyooꞌñeeⁿ. matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
nlcwaꞌna. 30 Queⁿꞌyoꞌ cwenta,

ꞌNdyootsꞌa na cantuu mꞌaⁿ nnꞌaⁿ jeꞌ na cwilatiuuꞌyoꞌ na


(Mt. 7:13-14, 21-23) majuꞌcjenaꞌ joona. Sa̱a̱ nda̱nquia
22 Quia joꞌ tjawinom Jesús
  nntseiwendyenaꞌ joona. Ndoꞌ mꞌaⁿ
njoom ntꞌmaⁿ ndoꞌ njoom nchꞌu nnꞌaⁿ jeꞌ na cwilaꞌtiuu nquiee na
171 Lucas 13​, ​14

tꞌmaⁿ cwiluiindye, sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ waaꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cantyja


na nncjuꞌcjenaꞌ joona. ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos, na nlcwaaⁿꞌaⁿ
joꞌ joꞌ. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ fariseos na
Matyꞌioo Jesús cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ tyoqueⁿ cwenta ljoꞌ nntsꞌaaⁿ. 2 Joꞌ joꞌ

Jerusalén tjameintyjeeꞌ cwii tsꞌaⁿ na wiiꞌ jo


(Mt. 23:37-39) nnoom na ndiiꞌ tcooꞌ. 3 Ndoꞌ taxꞌeeⁿ

31 Majuuti xueeꞌñeeⁿ, tquieꞌcañom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na


ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos Jesús, jluena tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ fariseos,
nnoom: tsoom:
—Caluiꞌ ñjaaⁿ, cjaꞌ cwiicheⁿ joo ee —¿Aa matyꞌiomyanaꞌ na
ñeꞌcatseicueeꞌ Herodes ꞌu. nntseinꞌmaⁿ tsꞌaⁿ tsaⁿwiiꞌ xuee
32 Tsoom nda̱a̱na:
  na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ, oo aa
—Catsaꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ nnom ticatyꞌiomnaꞌ?
cajndyeꞌñeeⁿ: “Queⁿꞌ cwenta, ja 4 Sa̱a̱ joona yacheⁿ jlaꞌcheⁿna.

manncwjiiꞌtya̱ya naⁿjndii naquiiꞌ Quia joꞌ toꞌñoom tsꞌaⁿwiiꞌ, seinꞌmaaⁿ


nꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ nntseinꞌmaⁿtya̱ya juu ndoꞌ tsoom nnom:
nnꞌaⁿwii ꞌio cha luaaꞌ. Ndoꞌ tajndye —Ya xeⁿ na wjaꞌtoꞌ waꞌ.
cwii tjo̱o̱ na nntseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ 5 Jnda̱ joꞌ tsoom nda̱a̱

tsꞌiaaⁿ na jndyo̱oy ̱ a.” 33 Sa̱a̱ jndeiꞌnaꞌ


  fariseosꞌñeeⁿ:
na jeꞌ, ꞌio ndoꞌ cha jo̱jo̱tya̱ cantyja —¿Aa mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na
ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na matsꞌaaya, ee xocatseicjeeñe na nncwjiꞌ snom oo
ticatsonaꞌ na nchii Jerusalén na quioꞌjndyo tsmeiⁿꞌ na tjuꞌnaꞌ tsꞌom
nncueꞌ cwii profeta. tsueꞌtsjoom, meiiⁿ na juu xuee na
34 ’ꞌO nnꞌaⁿ Jerusalén na
  cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ?
cwilacwjeꞌyoꞌ profetas ndoꞌ 6 Sa̱a̱ ticatꞌo̱on
  ̱ a ꞌñom.
majñoomꞌ ljo̱ꞌ nnꞌaⁿ na majño̱o̱ⁿya
na mꞌaaⁿꞌ. Jndye ndiiꞌ ñentyjaaꞌ Nnꞌaⁿ na ꞌoo yuu na macoco tsꞌaⁿ
tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseitjo̱ⁿya ntseindaꞌ 7 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ na tqueeⁿꞌ tsꞌaⁿ
chaꞌxjeⁿ matseitjom caxtixquie fariseo na nlcwaꞌ ñꞌeⁿñê, tqueⁿ
ntseinaaⁿ nacjeeꞌ ntsqueeⁿ. Sa̱a̱ ꞌu Jesús cwenta ljoꞌ lꞌana. Jlaꞌyuu
cwaaⁿ tquiaandyuꞌ. 35 Queⁿꞌyoꞌ
  nda̱a̱na ntsula̱ nacañoomꞌticheⁿ
cwenta, Tyꞌo̱oṯ sꞌom maꞌñeeⁿ ꞌo. nacañoomꞌ meiⁿsa. Joꞌ chii seineiiⁿ
Taxocꞌoom watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ. ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱na. 8 Tsoom:

Quia joꞌ seineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: —Quia na maqueeⁿꞌ tsꞌaⁿ ꞌu na


—Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na catseijomndyuꞌ na macoco jnaaⁿ,
taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja hasta na tincjaꞌcajmaⁿꞌ sula̱ nacañoomꞌticheⁿ.
nncueꞌntyjo̱ xuee na nnduꞌyoꞌ: Ee xeⁿ nntseijomnaꞌ tqueeⁿꞌñê
“Matioꞌnaaⁿñenaꞌ nqueⁿ na mañoom cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿti cwiluiiñe,
ñequio xueeꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” nchiiti ꞌu, 9 quia joꞌ jom na

tqueeⁿꞌñê ꞌo, nncjaantyjaaⁿꞌaⁿ ꞌu,


Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ndiiꞌ tcooꞌ nntsoom njomꞌ: “ꞌU quiaaꞌ na

14  wii xuee na cwitaꞌjndyee


C
nnꞌaⁿ, tjatseijomñe Jesús
tsaⁿmꞌaaⁿ nncjom yuu na wacatyeⁿꞌ.”
Quia joꞌ nluiꞌjnaaⁿꞌndyuꞌ na
Lucas 14 172

nncjaꞌcajmaⁿꞌ sula̱ na macanda̱. 16 Tꞌo̱ Jesús cwii ñꞌoom na


10 Joꞌ chii, quia na maqueeⁿꞌñe tsꞌaⁿ tjañoomꞌ. Maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nchii
ꞌu, cjaꞌcajmaⁿꞌ sula̱ na weꞌyandyo, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nncꞌooquieeꞌndye
cha quia na nncjaantyjaaꞌ tsꞌaⁿ na yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tqueeⁿꞌñe ꞌu, nntsoom njomꞌ: “ꞌU Tsoom:
xꞌiaya, cwinoomꞌ nacañoomcheⁿ.” —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, jom
Quia joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu jnoomꞌm cwii nantquie tꞌmaⁿ ndoꞌ
jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tqueeⁿꞌñê jndye nnꞌaⁿ. 17 Quia na 

meindyuaandye nacañoomꞌ meiⁿsa tueeꞌntyjo̱ xjeⁿ na nlcwaꞌna natmaaⁿ


ñꞌeⁿndyuꞌ. 11 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
  jñoom mosoomꞌm na cjaacatso nda̱a̱
tsꞌaⁿ na matseiwendyeñe cheⁿnquii, nnꞌaⁿ na maqueeⁿꞌñê: “Aa ndyeꞌyoꞌ,
maxjeⁿ nntseiquioo Tyꞌo̱oṯ sꞌom cjaaya, ee chaꞌtso jnda̱ maya waa.”
juu. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na 18 Sa̱a̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ cwii

majuꞌñecje, maxjeⁿ nntseiwendye cwii nnom jlaꞌcajñoomꞌndyena.


Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsaⁿ najndyee tso: “Catsaꞌ cwii
12 Mati tso Jesús nnom tsꞌaⁿ na
  nayaꞌñeeⁿ na catsuꞌ nnom patrom
tqueeⁿꞌñe jom: ꞌnaⁿꞌ na catseitꞌmaⁿ tsꞌoom ja, ee
—Quia na maqueⁿꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ seijndaya cwii taⁿꞌ tyuaa ndoꞌ
calaꞌjomndye na nlcwaꞌyoꞌ na macaⁿnaꞌ na cjo̱cando̱oꞌ̱ a juunaꞌ.”
quiajmeiⁿꞌ oo natmaaⁿ, tilqueⁿꞌ ncꞌiaꞌ, 19 Ndoꞌ tso cwiicheⁿ tsꞌaⁿ nnom

meiⁿ nnꞌaⁿꞌ nncuꞌ, meiⁿ nnꞌaⁿꞌ na moso: “Ja jnda̱ seijndaya ꞌom ljo
jnda̱ teitquio̱oꞌ̱ , meiⁿ naⁿtya na mꞌaⁿ quiooꞌndyo na nlꞌa tsꞌiaaⁿ ndoꞌ jeꞌ
nndyooꞌ. ¿Ee aa nchii nncueeꞌ xuee jo̱cantyꞌia aa ndyaaꞌ ya nlꞌayoꞌ. Joꞌ
na majoꞌti nlꞌa joona, cha nnjoom chii catsaꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na catsuꞌ
chaꞌxjeⁿ na saꞌ ꞌu? 13 Joꞌ chii quia na
  nnoom na catseitꞌmaⁿ tsꞌoom ja.”
nntsaꞌ nantquie na tꞌmaⁿ na nlcwaꞌ 20 Ndoꞌ cwiicheⁿ tso: “Cweꞌ xcondyo

nnꞌaⁿ, queⁿꞌ ndyeñeeⁿꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na na tmaⁿꞌco̱, joꞌ na xocanda̱a̱ nncjo̱.”


ticanda̱aꞌ̱ luee, ncꞌeeꞌ, ndoꞌ nnꞌaⁿ na 21 Tjalcweꞌ moso tjatseicañeeⁿ

tileicꞌoocaꞌ ñequio nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ.


14 Quia joꞌ nncꞌoomꞌ na neiⁿꞌ na luaaꞌ
  Ndoꞌ seiliooꞌñe patrom. Tsoom
nntsaꞌ. Ee joona xocanda̱a̱ nlꞌana na nnom mosoomꞌm: “Catseityuaꞌ, cjaꞌ
nnjoom ljoꞌ na saꞌ, sa̱a̱ ꞌu nncoꞌñomꞌ jo tsꞌua ndoꞌ nꞌom nantaa naquiiꞌ
na nnjoom quia na nntaꞌndoꞌnndaꞌ tsjoom ndoꞌ candyoꞌchuꞌ ndyeñeeⁿꞌ
nnꞌaⁿ na ñelꞌa yuu na matyꞌiomyanaꞌ. ñequio nnꞌaⁿ na ticanda̱aꞌ̱ luee,
ncꞌeeꞌ, nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ ñequio
Nantquie tꞌmaⁿ natmaaⁿ nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ.” 22 Jnda̱ chii

15 Cwii tsꞌaⁿ na ñꞌeⁿ seicandii mosoꞌñeeⁿ, tsoom: “Ta,


meindyuaandyena nacañoomꞌ jnda̱ tuii chaꞌxjeⁿ na sa̱ꞌntjomꞌ sa̱a̱
meiⁿsa, quia na jndii na luaaꞌ, tso ndicwaⁿ wanaaⁿti.” 23 Quia joꞌ tso

nnom Jesús: patrom nnoom: “Cjaꞌ jo nꞌom nato


—Nñequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ na ntꞌmaⁿ ñequio chaꞌtso nato cajneiⁿ.
nntseijomñe nantquie tꞌmaⁿ yuu na Catsaꞌ na jndeiꞌnaꞌ na nñequio nnꞌaⁿ
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cha na nntooꞌ wꞌaya. 24 Jeꞌ nndyeꞌyoꞌ

173 Lucas 14​, ​15

nntsjo̱o̱ na meiⁿcwiindye nnꞌaⁿ na na tixocanda̱a̱ nntsꞌaaⁿ, quia joꞌ


tqua̱aⁿ̱ ꞌndyo̱jndya̱a̱ xocaljeii chiuu nntseicwanoom ñꞌoom ñequio
waa nantquie tꞌmaⁿ na mando̱oꞌ̱ a.” tsꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nntseityꞌooñê
na cwitsaaⁿꞌ tiaꞌ, cwii na ndicwaⁿ
Jeeⁿ jndyaaꞌ na wjaantyjo̱ tquia ndyo tsaⁿꞌñeeⁿ. 33 Joꞌ chii 

tsꞌaⁿ naxeⁿꞌ Cristo meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na ticaꞌndii


25 Tꞌmaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tyꞌe ñꞌeⁿ chaꞌtso na matseixmaⁿ nquii,
Jesús. Quia joꞌ taqueeⁿ, tsoom xocanda̱a̱ nntseijomñê ñꞌeⁿndyo̱.
nda̱a̱na:
26 —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na

Tilꞌue tsjaaⁿꞌ xeⁿ na jnda̱ jluiꞌ na
nndyo ñꞌeⁿndyo̱ xeⁿ ticꞌoom na chjeⁿꞌnaꞌ
jndati ntyjeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱, nchiiti (Mt. 5:13; Mr. 9:50)
tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ, scoomꞌm, 34 ’Jeeⁿ
lꞌue tsjaaⁿꞌ, sa̱a̱ xeⁿ
ntseinaaⁿ, tiꞌnquioom ñequio nluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ, ¿ljoꞌ ñꞌeⁿ
ndyencjoom, hasta cantyja na cwii nleichjeⁿꞌnndaꞌnaꞌ?
wandoꞌ nqueⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ xocanda̱a̱ 35 Taxocwilꞌuenaꞌ, meiⁿ quio tyuaa,

nntseijomñê ñꞌeⁿndyo̱. 27 Ndoꞌ  meiⁿ ñꞌeⁿ toꞌ. Cweꞌ quiityeⁿꞌquieeꞌ


meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nnꞌaⁿ joonaꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ
nndyontyjo̱ cantyja na matsꞌaa, ꞌo, mꞌaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom tsjaaⁿꞌ na
xeⁿ ticꞌoom na cwiljoya tsꞌoom tilꞌue xeⁿ tyooteiꞌjndeiꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ
nawiꞌ na matjoom cantyja ꞌnaⁿya nnꞌaⁿ. ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom
meiiⁿ cueeⁿꞌeⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ xocanda̱a̱ luaꞌqui na nndii, candiiya.
nntseijomñê ñꞌeⁿndyo̱. 28 Xeⁿ  

cwiindyoꞌ ꞌo ñeꞌcatsꞌaa wꞌaandye, Cantyja ꞌnaaⁿꞌ catsmaⁿ na tsuuñe


¿aa nchii nncjaacjoojndyee, (Mt. 18:10-14)
nntseitiuuya chiuuxjeⁿ nlcaⁿnaꞌ
cha ntyjii aa nleijndeii cwanti
na maleiñꞌoom hasta na nnda̱aꞌ̱
15  haꞌtsondye nnꞌaⁿ na
C
cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ
gobiernom Roma ñequio nnꞌaⁿ na
wꞌaaꞌñeeⁿ? 29 Xeⁿ ticatsꞌaaⁿ na ljoꞌ,
  cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jnda̱ sꞌaaⁿ tsiaⁿtsjo̱ꞌ ndoꞌ nljeiiⁿ na cantyja na nquiu nnꞌaⁿ fariseos,
taticatquii nntsꞌaaⁿ, quia joꞌ chaꞌtso jlaꞌcandyooꞌndyena namꞌaaⁿ Jesús
nnꞌaⁿ na nntyꞌiaa na ljoꞌ, nnto̱ꞌna na nndyena ñꞌoom na nntseineiiⁿ.
na nlaꞌjnaaⁿꞌna jom. 30 Nluena:

2 Nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na

“Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ cwii tsꞌiaaⁿ sa̱a̱ cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés


cweꞌ tsꞌiaaⁿ taⁿꞌ. Tîtseicanda̱aꞌ̱ ñê.” tyotioꞌñꞌoomna jom. Jluena:
31 Mati cwii rey na tseixmaⁿ qui
  —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ya ñꞌoom jom ñꞌeⁿ
meiⁿ sondaro, ¿aa ntsꞌaacheⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnom
na nncjaacatjomñê cwiicheⁿ rey Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ macwaaⁿꞌaⁿ
na nndyocatsꞌaa tiaꞌ nacjoomꞌm ñꞌeⁿndyena.
na matseixmaⁿ ntquiuu meiⁿ 3 Quia joꞌ seineiiⁿ ñꞌoom na

sondaro? ¿Aa chii nncjaacjoojñeeⁿ tjañoomꞌ nda̱a̱na, tsoom:


na nntseitiuuyaaⁿ, aa nnda̱a̱ 4 —Xeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo mꞌaaⁿ cwii

nntsꞌaaⁿ? 32 Ndoꞌ xeⁿ nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ


  siaⁿnto canmaⁿ ntsmeiⁿꞌ ndoꞌ xeⁿ
Lucas 15 174

nntsuuñe cwii jooyoꞌ, ¿aa nchii tsaⁿchee tsoom nnom tsotyeeⁿ:


nꞌndiiyaaⁿ ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ “Ta, quiaaꞌ ꞌnaⁿꞌ na tseixmaⁿya na
qui nchooꞌ ñjeeⁿ quiooꞌñeeⁿ yuu nncoꞌño̱ⁿ.” Quia joꞌ to̱ⁿꞌ tsotyeeⁿ
na cwicwaꞌyoꞌ ndoꞌ nncjaacalꞌueeⁿ ꞌnaⁿ na niom, tquiaa nnoom.
juu catsmaⁿ na tsuuñe hasta xjeⁿ 13 Tyoowijndye xuee na tuii na ljoꞌ,

na nljeiiⁿcheⁿ? 5 Xeⁿ jnda̱ ljeiiⁿ


  seitjoom chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ, tjaaⁿ tquia
catsmaⁿꞌñeeⁿ, nleiꞌcaljoom juuyoꞌ cwiicheⁿ ndyuaa. Joꞌ joꞌ seico̱o̱ⁿ
xtyoomꞌm ñequio na neiiⁿꞌeⁿ. chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ cweꞌ luaaꞌ. 14 Jnda̱

6 Ndoꞌ quia na nncueⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ,


  na ndyueñꞌeⁿ seicatsoom, seijomnaꞌ
nntseitjoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ jndyo cwii jndoꞌ tꞌmaⁿ tyuaaꞌñeeⁿ.
na mꞌaⁿ nndyooꞌ waⁿꞌaⁿ. Nntsoom Jnaⁿnaꞌ na tcoꞌwiꞌnaꞌ jom na
nda̱a̱na: “Cꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya, ee tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwii ya nleilꞌueeꞌñê.
catsmaⁿ tsma̱aⁿ̱ ꞌa na tsuuñe jnda̱ 15 Quia joꞌ tjaaⁿ, tjaquieeꞌtoom na

ljeinndaꞌa juuyoꞌ.” 7 Luaa nntsjo̱o̱


  nntsꞌaaⁿ tsꞌiaaⁿ moso ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿ
nndyeꞌyoꞌ, maluaaꞌ na tꞌmaⁿti neiiⁿꞌ ndyuaaꞌñeeⁿ. Jñom tsaⁿꞌñeeⁿ jom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee na nnteixꞌeeⁿ calcu jo jnda̱a.̱ 16 Jeeⁿ  

cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿjnaⁿ na ñeꞌcwaaⁿꞌaⁿ meiiⁿ cweꞌ nlcwa jnda̱a̱


cwilcweꞌ tsꞌom, nchiiti ñequieenꞌaaⁿ na cwicwaꞌ calcu. Sa̱a̱ meiⁿcwii tjaa
nchooꞌ nqui nchooꞌ ñjeeⁿ tsꞌaⁿ na ꞌñeeⁿ tquiaa ljoꞌ nlcwaaⁿꞌaⁿ. 17 Quia  

mamachꞌee yuu na matyꞌiomyanaꞌ joꞌ tjañjoomꞌ tsꞌoom, seitioom:


na ticaⁿnaꞌ na nlcweꞌ tsꞌom. “Jndye moso mꞌaⁿ waaꞌ tsotya̱,
hasta maꞌndiinaꞌ nantquie na
Tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tsuu cwicwaꞌna. Ndoꞌ ja ñjaaⁿ mꞌaaⁿya,
8 ’Oo
calꞌuu na mꞌaaⁿ cwii yuscu mañeꞌcꞌio̱ya na ñeꞌjndo̱ꞌa. 18 Jeꞌ yuuꞌ

na maleiñꞌoom qui xjeⁿ sꞌom nluiiꞌa ljoo, nncjo̱lcwa̱ꞌnndaꞌa mꞌaaⁿ


xuee, ndoꞌ xeⁿ nntsuuñê cwii tsotya̱ya, ndoꞌ nntsjo̱o̱ nnoom: Ta,
joonaꞌ naquiiꞌ wꞌaa, ¿aa nchii jnda̱ seitjo̱on
̱ dyo̱ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nntseicanaaⁿñê chom, ndoꞌ ya ya ndoꞌ njomꞌ ꞌu. 19 Tacatseixmaⁿya

nlcaañe, tcuutcuu nlꞌueeⁿ juunaꞌ na nntsuꞌ na jndaꞌ ja. Catsaꞌ cweꞌ


hasta xjeⁿ na nljeiiⁿcheⁿ? 9 Ndoꞌ xeⁿ
  chaꞌna cwii mosoꞌ ja.” 20 Quia joꞌ

jnda̱ ljeiiⁿ, nntseitjoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ mana tjalcweeⁿꞌeⁿ na mꞌaaⁿ tsotyeeⁿ.


ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ waⁿꞌaⁿ ’Tquia ndicwaⁿ wjaanoom, ljeii
ndoꞌ nntsoom nda̱a̱na: “Cꞌo̱o̱ⁿya na tsotyeeⁿ jom. Tioo na jeeⁿ jnda
neiiⁿya, ee jnda̱ ljeiya tsjo̱ꞌñjeeⁿ na ntyjii ñꞌeⁿñê. Jleinom, tjacatjomñe
tsuu.” 10 Luaa nntsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ,
  jom. Taxcweeñe ndoꞌ tꞌuu
maluaaꞌ jeeⁿ cwilaꞌneiiⁿꞌndye ángeles ntsmaaⁿꞌaⁿ. 21 Quia joꞌ tso jnaaⁿ

cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ nnoom: “Ta, jnda̱ seitjo̱on ̱ dyo̱
cwii tsꞌaⁿjnaⁿ na cwilcweꞌ tsꞌom. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ njomꞌ ꞌu.
Tacatseixmaⁿya na nntsuꞌ na
Seitꞌmaⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ jnaaⁿ jndaꞌ ja.” 22 Jnda̱ tquiena na waa

11 Seineiⁿticheⁿ
Jesús, tsoom: wꞌaa, tso tsotyeeⁿ nda̱a̱ mosooꞌ:
—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, tyomꞌaⁿ “Cwa queⁿndyoꞌ quiaꞌyoꞌ liaa na
we ntseinaaⁿ na naⁿnom. 12 Juu   yati, ndoꞌ calaꞌcweꞌyoꞌ joonaꞌ
175 Lucas 15​, ​16

jom. Ndoꞌ catjaaꞌndyoꞌ tseiꞌxꞌii


tsꞌo̱o̱ⁿ calaꞌñjomꞌyoꞌ lcoom Mosotquiee na seitjo̱o̱ñe
jom. 23 Ndoꞌ mati tsaacꞌomꞌyoꞌ

quiooꞌjndyo chjoo na tꞌmeiiⁿñe.


Calaꞌcueꞌyoꞌ juuyoꞌ. Nlcwaaꞌa
16  ati seineiⁿ Jesús nda̱a̱
M
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye
ñꞌeⁿñê, tsoom:
ndoꞌ nlꞌaaya xuee. 24 Ee tiꞌjndaaya
  —Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya ndoꞌ tꞌoom
luaa, chaꞌcwijom jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ cwii mosotquiee ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jlaꞌcandii
ndoꞌ wandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ, tsuuñê ndoꞌ nnꞌaⁿ jom na cweꞌ matseicatsuuto
teijndaaꞌñennaaⁿꞌaⁿ.” Quia joꞌ to̱ꞌna tsaⁿꞌñeeⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 2 Quia joꞌ

na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena. tqueeⁿꞌñê juu, tsoom nnom: “¿Chiuu


25 ’Sa̱a̱ jnaaⁿ tsaⁿtquiee, ticꞌoomñe,
  waayuu ñꞌoom na mandii cantyja
jnda̱a̱ tja. Quia na jnda̱ tyjeeꞌ ꞌnaⁿꞌ? Quiaaꞌ cwenta tsꞌiaaⁿ na
ndyowindyooꞌ na waa wꞌaana, macheꞌ ee maꞌndiinaꞌ ꞌu na mꞌaaⁿꞌ
jndii na cwitjo̱ꞌ ndoꞌ camꞌaaⁿ mosotquiee.” 3 Quia joꞌ seitiuu

jnoom. 26 Tcwaaⁿ cwii mosoona,


  mosotquiee naquiiꞌ tsꞌoom: “¿Chiuu
taxꞌeeⁿ ꞌndyoo ljoꞌ cwiluii. 27 Tꞌo̱   nntsꞌaayo̱ na cwii nncwantjo̱ⁿ? Ee
tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: “Tiꞌtyꞌiuꞌ jnda̱ patrom ꞌnaⁿya macwjeeⁿꞌeⁿ ja na
tyjeeⁿꞌeⁿ joꞌ na seicueeꞌ tsotyeꞌ mꞌaaⁿya mosotquiee. Ee tijndo̱ na
quiooꞌjndyo chjoo na tꞌmeiiⁿñe nntsꞌaa tsꞌiaaⁿ jnda̱a̱ ndoꞌ jnaaⁿꞌa
ee ya tyjeeⁿꞌeⁿ, tiweeⁿꞌeⁿ.” 28 Sa̱a̱  na cweꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ nlcaaⁿꞌa ljoꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ seiwꞌeeⁿ, meiⁿ quiiꞌ na macaⁿnaꞌ ja. 4 Mantyjii chiuu

wꞌaa tiꞌcjaaqueⁿꞌeⁿ. Joꞌ chii jluiꞌ nntsꞌaa cha nntoꞌñoom nnꞌaⁿ ja


tsotyeeⁿ ndoꞌ sꞌaa tyꞌoo nnoom na lꞌaana xeⁿ jnda̱ ꞌndiinaꞌ ja na
cjaaqueⁿꞌeⁿ. 29 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nnom
  mosotquiee.” 5 Quia joꞌ tqueeⁿꞌñê

tsotyeeⁿ, tsoom: “Queⁿꞌ cwenta, cwii ndoꞌ cwii nnꞌaⁿ na choꞌjnaⁿ


teijndye ndyu mandiꞌntjo̱ⁿya njomꞌ nnom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Taxꞌeeⁿ
meiⁿ tyootseiquieꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya yuu na nnom tsꞌaⁿ najndyee: “¿Cwanti
matsa̱ꞌntjomꞌ ja. Sa̱a̱ meiⁿcwii ndiiꞌ tꞌmaaⁿꞌ chujnaⁿꞌ nnom patrom
tyooñequiaaꞌ meiiⁿ cweꞌ canchꞌioo ꞌnaⁿya?” 6 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom,

ndyua na nntseicua̱ꞌa na nncꞌo̱o̱ⁿya tso: “Ja cho̱jnaⁿ cwii siaⁿnto ncjo


na neiⁿya ñequio ncꞌiaya. 30 Sa̱a̱ jeꞌ
  seitye.” Ndoꞌ tsoom nnom: “Luaa
na tyjeeꞌ tiꞌjndaꞌ luaaꞌ na tjatseico̱o̱ⁿ coꞌñomꞌ tsom na teiljeii cwanti
ꞌnaⁿꞌ ñequio lculjaaꞌ, jndaꞌjom chujnaⁿꞌ. Queⁿndyuꞌ, cajmaⁿꞌ,
quioꞌjndyo chjoo na tꞌmeiiⁿñe jnda̱ catseiljeiꞌxcoꞌ na ñeꞌwenꞌaaⁿ nchooꞌ
seicueꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ.” 31 Ndoꞌ tꞌo̱
  qui ncjo chujnaⁿꞌ.” 7 Jnda̱ joꞌ taxꞌeeⁿ

tsotyeeⁿ nnoom, tso: “ꞌU jndaaya, nnom cwiicheⁿ, tsoom: “Ndoꞌ ꞌu


maxjeⁿ mꞌaaⁿꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ chaꞌtso jeꞌ, ¿cwanti chujnaⁿꞌ?” Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ
ꞌnaⁿya ꞌu ꞌnaⁿꞌ. 32 Sa̱a̱ matyꞌiomnaꞌ
  nnoom: “Ja cho̱jnaⁿ cwii siaⁿnto xuu
na calꞌaaya xuee ndoꞌ cꞌo̱o̱ⁿya na lqueeⁿ trigo.” Quia joꞌ tsoom nnom:
neiiⁿya ee tiꞌtyꞌiuꞌ luaaꞌ chaꞌcwijom “Luaa coꞌñomꞌ tsom na chuunaꞌ
jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ wandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ, cwanti chujnaⁿꞌ. Catseiljeiꞌxcoꞌ na
jnda̱ tsuuñê sa̱a̱ teijndaaꞌñennaaⁿꞌa ñeꞌñequieenꞌaaⁿ xuu lqueeⁿ trigo
ⁿ.” chujnaⁿꞌ.” 8 Ndoꞌ tjaweeꞌ tsꞌom

Lucas 16 176

tsaⁿtya na luaaꞌ sꞌaa moso tiaaꞌñeeⁿ, wajnaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Chaꞌtso


ee na jndo̱ꞌ tsꞌoom tsꞌiaaⁿ na sꞌaaⁿ. nnom na jeeⁿ neiⁿncooꞌ nquiu nnꞌaⁿ
Ee nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena, Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsjoomnancuewaa, jndo̱ꞌti nꞌomna jnoomꞌm nmeiⁿꞌ.
quiiꞌntaaⁿ ncꞌiaana, nchiiti nnꞌaⁿ na
laꞌxmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naxuee. Xocantycwii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
9 ’Candyeꞌyoꞌ ntsjo̱o,̱ cwilꞌueeꞌndyoꞌ

16 ’Tyolaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoomꞌ
ꞌnaⁿꞌyoꞌ na niom tsjoomnancue Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tqueⁿ Moisés, ñequio
na quio nlaꞌjndyeendyoꞌ nnꞌaⁿ ñꞌoom ndyuee profetas hasta quia
na nljoya ñꞌoom ñꞌendyoꞌ. Quia na tyjeeꞌ Juan. Quia ljoꞌcheⁿ jnaⁿnaꞌ
joꞌ quia na nntycwii ꞌnaⁿꞌyoꞌ joꞌ, na cwiwineiⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ
mꞌaⁿ ꞌñeeⁿ nntoꞌñoom ꞌo jo nandye na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ.
cañoomꞌluee. Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na
10 ’Tsꞌaⁿ na ya matseicanda̱ ñꞌoom
  ticwii cwii tsꞌaⁿ matseijndeii cha
na titꞌmaⁿ, mati ntseicana̱aⁿ̱ ñꞌoom nnda̱a̱ nncjaaquieeꞌñe cantyja
na tꞌmaⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na titseicanda̱ ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
meiiⁿ ñꞌoom na tiꞌtꞌmaⁿ tseixmaⁿnaꞌ, 17 ’Tijndeiꞌtinaꞌ na nntsuu tsjo̱ꞌluee

majndeiiticheⁿ tiꞌxotseicana̱aⁿ̱ ñequio tsjoomnancue, nchiiti na


ñꞌoom na tꞌmaⁿ. 11 Sa̱a̱ xeⁿ ꞌo
  titseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ meiiⁿ ñeꞌcwii
ticalacanda̱ꞌyoꞌ ñequio ꞌnaⁿꞌyoꞌ na ljeii cachjoo na quio teiljeii ñꞌoomꞌ
waa tsjoomnancuejnaⁿwaa, tjaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ.
ꞌñeeⁿ juu nñequiaa na nntoꞌñoomꞌyo
ꞌnaⁿ na mayuuꞌcheⁿ na jnda Ticatsonaꞌ na nntyuiiꞌ ljeii cantyja
matseixmaⁿ. 12 Ndoꞌ xeⁿ ꞌo tisꞌa

na toco tsꞌaⁿ
cwenta cwilꞌaꞌyoꞌ ñequio ꞌnaⁿ na (Mt. 19:1-12; Mr. 10:1-12)
nchii ꞌnaⁿꞌyoꞌ joonaꞌ, meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ 18 ’Meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
juu na nñequiaa naya lueeꞌyoꞌ na nntseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ scuuꞌ
nlaꞌxmaⁿnaꞌ cwentaꞌyoꞌ. ndoꞌ nncoco ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu,
13 ’Tjaaꞌnaⁿ moso na nda̱a̱
  tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ na cweꞌ
nndiꞌntjom nnom we patrom. Ee mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ
nncꞌoom na ticueeꞌ tsꞌoom cwii, mati meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nncoco
ndoꞌ cwiicheⁿ nncjaaweeꞌ tsꞌoom. ñꞌeⁿ yuscu na jnda̱ tyuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ
Oo na nncjaañꞌoomñê ñꞌeⁿ cwii, sa̱a̱ ñꞌeⁿ saaꞌ, mati tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ
cwiicheⁿ nntseijnaaⁿꞌaⁿ. ꞌO xocanda̱a̱ na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ.
nndyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndoꞌ mati nda̱a̱ sꞌom. Tsaⁿtya ñequio tsaⁿjñeeⁿꞌ Lázaro
14 Nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ,

19 ’Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya na
tyondyena chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ na ñequiiꞌcheⁿ tyocweⁿ liaa na jeeⁿ ya
seineiⁿ Jesús. Ndoꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna ndoꞌ jndanaꞌ na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ tsaⁿ
jom, ee jeeⁿ cwilaꞌcandyaꞌ nꞌomna lino. Ndoꞌ ꞌio ndii ꞌio tyocwaaⁿꞌaⁿ
sꞌom. 15 Sa̱a̱ tsoom nda̱a̱na:
  nantquie na yaticheⁿ. 20 Jo  

—ꞌO cwitjeiꞌyandyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ ꞌndyootsꞌa tiom waaꞌ tsaⁿtyaꞌñeeⁿ


jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyowacatyeeⁿ cwii tsaⁿjñeeⁿꞌ na
177 Lucas 16​, ​17

jndyu Lázaro. Chaꞌwaañê chom xeⁿ cwii joo nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ wjaa
ntyjeꞌ. 21 Tyocantyjaaꞌ tsꞌoom
  na mꞌaⁿna, maxjeⁿ nlcweꞌ nꞌomna.”
na nlcwaaⁿꞌaⁿ meiiⁿ cweꞌ na 31 Ndoꞌ tꞌo̱ Abraham nnoom: “Xeⁿ

cajnda̱a̱ na cwiquiaa nacjeeꞌ tiñeꞌcandyena ñꞌoom na tyoñequiaa


meiⁿsa ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿtya. Ndoꞌ calueꞌ Moisés ñequio profetas, mati
tyonquiocatyueendyeyoꞌ ntyjeꞌ xocandyena ñꞌoom ꞌndyoo cwii tsꞌaⁿ
na chom. 22 Tueꞌntyjo̱ xuee na
  meiiⁿ na nncwandoꞌnndaꞌ na jnda̱
tueꞌ tsaⁿjñeeⁿꞌ, ndoꞌ tyꞌeñꞌom tueꞌ.”
ángeles añmaaⁿꞌaⁿ paraíso na
mꞌaaⁿ Abraham. Mati tueꞌ tsaⁿtya Waa na teincuuꞌ na nntseiquioo jnaⁿ
ndoꞌ tjacantyꞌiuuꞌñê. 23 Tyomꞌaaⁿñê

tsꞌaⁿ
yuu na ñjomndye lꞌoo. Jlunda̱a̱ñê, (Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42)
ntyꞌiaaꞌtquiaaⁿ na mꞌaaⁿ Lázaro
nacañoomꞌ Abraham. 24 Quia  

joꞌ seixuaⁿ, tsoom: “Tsotya̱ya,


17  so Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
T
cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm:
—Tijoom jaawintyjeeꞌnaꞌ na
Abraham, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. ñeꞌcatseiquiaanaꞌ nnꞌaⁿ na calꞌana
Cajñomꞌ Lázaro na canchjeeñê jnaⁿ, sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ tsꞌaⁿ na jnaaⁿꞌ
nomtsꞌo̱o̱ⁿ naquiiꞌ ndaatioo cha juu nncjaachuunaꞌ nnꞌaⁿ na mati
nntseicanaⁿꞌaⁿ tsaya. Ee jeeⁿ tꞌmaⁿ nlꞌana jnaⁿ. 2 Yati xeⁿ cwityeⁿ cwii

wiꞌ matjo̱ⁿya naquiiꞌ chomwaa.” tsjo̱ꞌsuu xtyoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ catueeꞌ


25 Sa̱a̱ tso Abraham nnoom:
  nnꞌaⁿ jom tsꞌom ndaaluee nchiiti
“Jndaaya, cjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ chaꞌtso na nntseiquioonaꞌ cwii joo nnꞌaⁿ na
na ya na ñetoꞌñomꞌ xjeⁿ na ñetandoꞌ, tyoowijnda̱ya cantyja na cwilaꞌyuꞌ.
ndoꞌ Lázaro wiꞌ ñetjoom. Sa̱a̱ jeꞌ 3 Queⁿꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ.

jeꞌ jom ljoo mawajñeeⁿ ndoꞌ ꞌu jeꞌ, ’Xeⁿ cwii nnꞌaⁿꞌ na matseiyuꞌ
wiꞌ matjomꞌ. 26 Ndoꞌ nchii macanda̱
  matseitjo̱oñ ̱ ê njomꞌ, cwaⁿꞌyaꞌ
cweꞌ joꞌ. Quiiꞌntaaⁿ jâ ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo jom. Ndoꞌ xeⁿ cwilcweꞌ tsꞌoom,
waa cwii tsueꞌtsjoom na tjaa yuu catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom. 4 Ndoꞌ meiiⁿ  

cwintycwii na njoom, cha ꞌñeeⁿ jâ matseitjo̱oñ ̱ ê njomꞌ ntquieeꞌ ndiiꞌ


na ñeꞌcꞌoo na mꞌaⁿꞌ ꞌo, xocanda̱a̱ na cwii xuee, ndoꞌ cwii cwii ndiiꞌ
nncwinom. Ndoꞌ meiⁿ nnꞌaⁿ namꞌaⁿ nncjaacatsoom njomꞌ: “Catseitꞌmaⁿ
yuu joꞌ xocanda̱a̱ nncwinom tsꞌomꞌ ja, cwilcweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ”, maxjeⁿ
ntyjawaa.” 27 Quia joꞌ matso
  ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom.
tsaⁿtya: “Ta, matsꞌaa tyꞌoo njomꞌ,
cwa cajñomꞌ jom waaꞌ tsotya̱, 28 ee  
Na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ,
joꞌ joꞌ mꞌaⁿ ꞌom tiꞌntyjo̱. Cjaanquiaaⁿ tꞌmaⁿ najndeii matseixmaⁿnaꞌ
ñꞌoom nda̱a̱na cha ticandyochuunaꞌ 5 Apóstoles
jluena nnom Ta Jesús:
joona ljooñe yuu na jeeⁿ wiꞌ.” —Quiaaꞌ na tꞌmaⁿti nlayuꞌya
29 Sa̱a̱ tso Abraham nnoom: “Joona
  nꞌo̱o̱ⁿya.
macwileiꞌñꞌomna ñꞌoom na 6 Tsoom nda̱a̱na:

tyoñequiaa Moisés ñequio profetas. —Meiiⁿ na jeeⁿ cachjoo cwilayuꞌya


Ñꞌoommeiⁿꞌ candyena.” 30 Sa̱a̱ jom
  nꞌomꞌyoꞌ cweꞌ chaꞌna cachjoo
tsoom nnom Abraham: “Tiyuuꞌ ta, cwii tsꞌom lqueeⁿ mostaza,
Lucas 17 178

nnda̱a̱ nnduꞌyoꞌ nnom tsꞌoom 14 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús joona,


sicómorowaaꞌ: “Catyendyuꞌ tsoom nda̱a̱na:
ndoꞌ coꞌnaꞌ ꞌu tsꞌom ndaaluee.” —Catsalaꞌcaꞌmo̱ⁿndyoꞌ nda̱a̱ ntyee.
Ndoꞌ maxjeⁿ nntseicanda̱naꞌ Ndoꞌ yocheⁿ na cwiꞌoona, jliuna
ñꞌomndyueꞌyoꞌ. cwa jnda̱ ljuuꞌndyena tycuꞌñeeⁿ.
15 Ndoꞌ cwii tsaⁿꞌñeeⁿ, quia na

Tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom ljeiiⁿ na jnda̱ nꞌmaaⁿ, tjalcweeⁿꞌeⁿ,


macaⁿnaꞌ na catseicana̱aⁿ̱ cꞌuaa ꞌñom na matseitꞌmaaⁿꞌñe
7 ’Calꞌuucwiindyoꞌ ꞌo mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 16 Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo

mosooꞌ na matseindyaa oo na nnom Jesús, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ.


machꞌee cwenta quiooꞌ jo jnda̱a,̱ Tsꞌaⁿ samaritano tsaⁿꞌñeeⁿ. 17 Quia 

ndoꞌ quia jnda̱ tyjeeꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na joꞌ tso Jesús:


jnaⁿ jnda̱a,̱ ¿aa mantyja nntsuꞌ —¿Aa nchii quindye nnꞌaⁿ na
nnom: “Cwinoomꞌ luaa, cajmaⁿꞌ na ljuuꞌndye? Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ ñjeeⁿ
nlcwaꞌ”? 8 ¿Aa nchii najndyee nntsuꞌ
  jeꞌ ¿yuu mꞌaⁿ? 18 Macanda̱ juu

nnoom?: “Cwa catseijndaaꞌndyuꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ na nchii tsꞌaⁿ judío,


jeꞌ, catseiñꞌoomꞌndyuꞌ na nlcwaaꞌa. jndyotseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Xeⁿ jnda̱ tcwaaꞌa ndoꞌ jnda̱ tꞌua, 19 Quia joꞌ tso Jesús nnom:

quia ljoꞌcheⁿ nlcwaꞌ ndoꞌ nncꞌuaꞌ.” —Quicantyjaꞌ, cjaꞌtoꞌ. Ncꞌe na


9 ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na nñequiaaꞌ
  matseiꞌyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱ jnda̱
na quianlꞌuaaꞌ mosoꞌ ncꞌe na nꞌmaⁿꞌ.
seicana̱aⁿ̱ ñꞌoom na sa̱ꞌntjomꞌ jom?
Matseitiuu xocatsaꞌ na ljoꞌ. 10 Mati

Luaa waa na nncwjeeꞌcañoom na
ꞌo, quia na jnda̱ lꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na calꞌaꞌyoꞌ, quia (Mt. 24:23-28, 36-41)
joꞌ canduꞌyoꞌ: “Jâ cwiluiindyô̱ moso 20 Tyotaꞌxꞌee nnꞌaⁿ fariseos nnom
na tjaa yuu lꞌuendye. Ee cweꞌ tomti Jesús cwaaⁿ nncwjeeꞌcañoom juu
na laxmaaⁿyâ na calꞌaayâ jnda̱ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tꞌo̱o̱ⁿ
ñelꞌaayâ.” nda̱a̱na, tsoom:
—Xocalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ aa jnda̱ tueꞌntyjo̱
Seinꞌmaⁿ Jesús qui tsꞌaⁿ na juunaꞌ cweꞌ cwii ꞌnaaⁿ na
chuu tycu lepra nleitquiooꞌ. 21 Tjaa ꞌñeeⁿ nnda̱a̱

11 Quiajoꞌ tjatjati Jesús na nntso: “Luaaꞌ mꞌaaⁿ”, oo “Laꞌñeeⁿ


mawjaⁿ Jerusalén, teinoom mꞌaaⁿ na matsa̱ꞌntjoom”, ee jnda̱
tyencooꞌ tsꞌo̱ndaa Samaria ñequio mamatsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ
tsꞌo̱ndaa Galilea. 12 Chaꞌna tjaqueⁿꞌeⁿ
  nꞌomꞌyoꞌ.
cwii tsjoom chjoo, jluiꞌnom qui 22 Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na

nnꞌaⁿ na cho tycu lepra, tquia cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm:


tyꞌemeiꞌntyjeeꞌna. 13 Jndeii
  —Manncueꞌntyjo̱ xuee na
jlaꞌxuaana, jluena: nntseiqueeⁿnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
—ꞌU Jesús na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ ñeꞌcantyꞌiaꞌnndaꞌyoꞌ ja na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, cꞌoomꞌ na wiꞌ cwiluiindyo̱ nquii na jnaⁿ
tsꞌomꞌ jâ. cañoomꞌluee, sa̱a̱ taxocantyꞌiaꞌyoꞌ
179 Lucas 17​, ​18

ja. 23 Nluena nda̱aꞌ̱ yoꞌ: “Luaaꞌ jom”,


  tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom ljoꞌ
oo “Luaa.” Sa̱a̱ tintsantyjaꞌyoꞌ. na nntjom, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê.
Meiⁿ tintsantyjo̱ꞌyoꞌ. 24 Ee  
34 ’Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ juu

chaꞌxjeⁿ na macoꞌ tsueechom teijaaⁿꞌñeeⁿ quia na nndyo̱on ̱ ndaꞌa,


matseixueenaꞌ cwii ntyjaaꞌ tsjo̱ꞌluee we nnꞌaⁿ maⁿꞌ cjooꞌ jnduu, cwii
xjeⁿ cwiicheⁿ ntyjaaꞌnaꞌ, maluaaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na
nntseijomnaꞌ quia na nndyo̱on ̱ ndaꞌa mꞌaaⁿya, ndoꞌ cwiicheⁿ maꞌndiinaꞌ.
na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ 35 We yolcu ñeꞌnaaⁿꞌ cwitua, cwii

cañoomꞌluee. Sa̱a̱ najndyee


25
  tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na
macaⁿnaꞌ na tꞌmaⁿ nawiꞌ catjo̱ⁿ mꞌaaⁿya, ndoꞌ cwiicheⁿ maꞌndiinaꞌ.
ndoꞌ mati calꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na 36 We nnꞌaⁿ mꞌaⁿ jo jnda̱a̱ na cwilꞌa

ticueeꞌ nꞌomna ja. Chaꞌxjeⁿ na


26  tsꞌiaaⁿ, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ
tyolꞌa nnꞌaⁿ xjeⁿ na tyomꞌaaⁿ Noé, jom na mꞌaaⁿya, ndoꞌ cwiicheⁿ
maluaaꞌ nntseijomnaꞌ nlꞌa nnꞌaⁿ xjeⁿ maꞌndiinaꞌ.
na manndyo̱on ̱ ndaꞌa na cwiluiindyo̱ 37 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye

tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Ee 27   ñꞌeⁿñê, taꞌxꞌeena nnoom, jluena:


quia ljoꞌcheⁿ tyocwaꞌna, tyowena. —¿Yuu cwii jom joꞌ, Ta?
Tyoꞌuncona, tyoñequiana ndana Tꞌo̱o̱ⁿ ndyueena cwii ñꞌoom na
na nncꞌunco hasta xuee quia na tjañoomꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na maxjeⁿ
tuo̱ Noé tsꞌom wꞌaandaa. Quia joꞌ nntuꞌxeⁿndye naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom:
jnaⁿnaꞌ na tuaꞌntyꞌa, tja̱ chaꞌtsondye —Yuu na meindyuaa ꞌnaⁿ to̱ꞌ, joꞌ joꞌ
naⁿꞌñeeⁿ. 28 Ndoꞌ majoꞌti tuii
  nntjomndye cantꞌeiⁿ.
quia na tyomꞌaaⁿ Lot, tyocwaꞌna,
tyowena. Tyolaꞌjndana, tyonda̱a̱na. Yuscu na jnda̱ ljoñe ndoꞌ jwe
Tyonomna ntjom, tyolꞌana lꞌaa.
29 Sa̱a̱ juu xuee na tjeiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

Lot tsjoom Sodoma, tuaꞌ ndaaluaaꞌ


18 Mati seineiⁿ Jesús
cwiicheⁿ ñꞌoom na
tjañoomꞌ. Maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ñeꞌquiiꞌcheⁿ
chom ñequio ljo̱ꞌ sufra̱ na jnaⁿnaꞌ calaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
tsjo̱ꞌluee. Ndoꞌ seicwjeenaꞌ chaꞌtso tincwintqueeⁿna. 2 Tsoom nda̱a̱na:

nnꞌaⁿ tsjoomꞌ ñeeⁿ. Maluaaꞌ


30   —Tyomꞌaaⁿ cwii jwe cwii
nntsꞌaanaꞌ xuee na nleitquiooꞌndyo̱ tsjoom. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ meiⁿ
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tinquiaⁿꞌaⁿ, meiⁿ
cañoomꞌluee. nnꞌaⁿ tiquitseitꞌmaaⁿꞌñê. 3 Mati

31 ’Majuu xueeꞌñeeⁿ, tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ


  tyomꞌaaⁿ cwii yuscu tsjoomꞌñeeⁿ
chꞌeⁿ, tintseicandyaꞌ tsꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ ljoñe na tueꞌ saaꞌ. Juu
na nncjaaqueⁿꞌeⁿ naquii wꞌaa na yuscuꞌñeeⁿ ñequiiꞌcheⁿ na tyocaa
nncwjeeⁿꞌeⁿ joonaꞌ. Ndoꞌ majoꞌti tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ jweꞌñeeⁿ na catseijndaaꞌñe
na mꞌaaⁿ jo jnda̱a̱ tindyolcweeⁿꞌeⁿ ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyotsoom nnom:
na nndyochoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. “Cwañomꞌ ja ñꞌoom cantu na
32 Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja
  sꞌaa tsꞌaⁿ nacjoya.” 4 Jndye xuee

ꞌnaaⁿꞌ scuuꞌ Lot. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ


33
  tîcatseinꞌoomꞌñe jwe yuscuꞌñeeⁿ,
tsꞌaⁿ na ñeꞌcwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnquii, sa̱a̱ jnda̱ joꞌ seitioom naquiiꞌ tsꞌoom:
majoꞌto joꞌ nntsuuñe. Sa̱a̱ meiⁿnquia “Meiiⁿ na tinquiaya Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
Lucas 18 180

meiiⁿ na ticatseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ nnꞌaⁿ, ndiiꞌ matseicwejndoꞌndyo̱ na


5 sa̱a̱ cweꞌ ee na jeeⁿ matseiliooꞌ
  cwii smaⁿna, ndoꞌ chaꞌtso na
yuscumꞌaaⁿꞌ ja, nncwaño̱ⁿꞌto̱ jom mawantjo̱ⁿ mañequiaya diezmo.”
cwitjo̱o̱cheⁿ nntycwii na tꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ 13 Sa̱a̱ juu tsaⁿquiñom sꞌom,

ñꞌeⁿñê.” tquia tjameintyjeeⁿꞌeⁿ, meiⁿ na


6 Tso Ta Jesús:
  nluꞌnda̱a̱ñê tsjo̱ꞌluee. Macanda̱
—Jweꞌñeeⁿ meiiⁿ na wiꞌñe sa̱a̱ tyomeiiⁿꞌeⁿ ndaꞌ tseiꞌjñaaⁿ na
¿aa cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na tsoom tyotseintyꞌiaaꞌñê, tsoom: “ꞌU
na nncwañomꞌtoom yuscuꞌñeeⁿ? Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ
7 Majndeiiticheⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
  ja tsꞌaⁿjnaⁿ.” 14 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱

¿aa nchii nncwañomꞌm nnꞌaⁿ na jnda̱ tsaⁿquiñoom sꞌom tjalcweeⁿꞌeⁿ


tjeiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ, na cwilcwiiꞌna waⁿꞌaⁿ na jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌom
jom naxuee ndoꞌ natsjom? Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom, nchiiti cwiicheⁿ
Xocatsꞌaaⁿ na mayo ticatseiñꞌoomꞌñê tsaⁿꞌñeeⁿ. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ
joona. 8 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ jom
  na matseiwendyeñe cheⁿnquii,
mantyja nntseiñꞌoomꞌñê. Sa̱a̱ quia maxjeⁿ nntseiquioo Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu.
na nndyo̱on ̱ ndaꞌa, ja na cwiluiindyo̱ Ndoꞌ tsꞌaⁿ na majuꞌcjeñe, maxjeⁿ
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, ¿aa nntseitꞌmaaⁿꞌñeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndyaꞌ cwii nljei na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tsaⁿꞌñeeⁿ.
cwilaꞌyuꞌya nꞌom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
Matioꞌnaaⁿñe Jesús yocanchꞌu
Tsꞌaⁿ fariseo ndoꞌ tsaⁿquiñom sꞌom (Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16)
9 Matiseineiⁿ Jesús ñꞌoom 15 Tquiocho nnꞌaⁿ yocanchꞌu
tjañoomꞌwaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌ na mꞌaaⁿ Jesús na nntioom lꞌo̱o̱ⁿ
cheⁿnquiee cwenta na jeeⁿ ya cwilꞌa, nacjoona. Ndoꞌ quia na ntyꞌiaa
sa̱a̱ mꞌaⁿna na ticueeꞌ nꞌomna nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. Tsoom: luaaꞌ, jlaꞌtiaꞌna nnꞌaⁿ na tquiocho
10 —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ fariseo
  yocanchꞌuꞌñeeⁿ. 16 Quia joꞌ tqueeⁿꞌñe

ndoꞌ mati tyomꞌaaⁿ cwii Jesús yocanchꞌu ndoꞌ tsoom nda̱a̱


tsaⁿquiñom sꞌom cwentaaꞌ nnꞌaⁿ:
gobiernom. We naⁿꞌñeeⁿ mañejuu —Caꞌndyeꞌyoꞌ na nñequio
xjeⁿ tyꞌena watsꞌom tꞌmaⁿ na yocanchꞌu na mꞌaaⁿya,
nlaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 11 Juu
  tilaꞌntycwiꞌyoꞌ joona ee yuu na
fariseo teintyjeeⁿꞌeⁿ, luaa waa matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, juunaꞌ
ñꞌoom na tsoom nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom: matseixmaⁿnaꞌ cwentaa nnꞌaⁿ
“ꞌU Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom, mañequiaya na ntyjaandye ja chaꞌna quilꞌa
na quianlꞌuaꞌ na ticatseixmaⁿya yosanchꞌumꞌaⁿ. 17 Mayuuꞌcheⁿ

chaꞌna ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, chaꞌna matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ


nnꞌaⁿ na cantyꞌuendye, nnꞌaⁿ na tsꞌaⁿ na ticantyjaaꞌ tsꞌom na
quilꞌa yuu na ticatyꞌiomyanaꞌ, nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu chaꞌna
nnꞌaⁿ na cweꞌ mꞌaⁿya ñꞌeⁿ ncꞌiaa, ntyjaaꞌ tsꞌom cwii yucachjoo,
mati meiiⁿ nchii chaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ xocanda̱a̱ nncjaaquieeꞌñe
tsaⁿquiñom sꞌom. 12 Ja we
  joꞌ joꞌ.
181 Lucas 18

26 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jndye ñꞌoomwaaꞌ,


Matseineiⁿ tsaⁿtya ñꞌeⁿ Jesús tyolue:
(Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31) —¿Quia joꞌ ꞌñeeⁿ juu nnda̱a̱
18 Cwii tsꞌaⁿ judío na nluiꞌnꞌmaaⁿñe?
cwiluiitquieñe taxꞌee nnoom: 27 Tso Jesús nda̱a̱na:

—ꞌU Ta na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ —Yuu na xocanda̱a̱ nlꞌa nnꞌaⁿ,


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ya nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ.
tsꞌaⁿndyuꞌ, ¿chiuu ya nntsꞌaa 28 Tso Pedro:

cha nndaya na ticantycwii na —Cantyꞌiaꞌ, jâ jnda̱ ꞌndya̱ay ̱ â


nncwaꞌndo̱ꞌa? chaꞌtso ꞌnaaⁿyâ na cwilajomndyô̱
19 Tꞌo̱ Jesús nnom:
  ñꞌeⁿndyuꞌ.
—Matsuꞌ na ja ya tsꞌaⁿndyo̱, 29 Tso Jesús nda̱a̱na:

macanda̱ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê —Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,


na ljoꞌ. 20 ꞌU mantyjiꞌ ñꞌoom
  meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na maꞌndii
na matsa̱ꞌntjoom na matsonaꞌ: waaꞌ oo scuuꞌ, ntyjee, tsotye,
“Tincꞌoomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. tsondyee, oo ntseinda ncꞌe na
Tintseicueꞌ tsꞌaⁿ. Tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ matseijomñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
tsꞌaⁿ. Tintseineiⁿꞌ cantu nacjooꞌ matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 30 tsaⁿꞌñeeⁿ

tsꞌaⁿ. Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ jndyeti nmeiⁿꞌ nncoꞌñoom


tsoꞌndyoꞌ.” tiempomeiiⁿ, ndoꞌ xuee na cwii
21 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:
  nndyotinaꞌ nncꞌoom na ticantycwii
—Chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ matseicanda̱ na wanoomꞌm.
xjeⁿ na cachjoondyo̱.
22 Quia na jndii Jesús na luaaꞌ,

Matseicandiinndaꞌ Jesús na
tsoom nnom: nncueeⁿꞌeⁿ
—Cwii waa na cwii matseiꞌtjo̱oꞌ̱ . (Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34)
Cajnda̱aꞌ̱ chaꞌtso na maleichuꞌ ndoꞌ 31 Quia joꞌ tjeiꞌndyo̱ Jesús nnꞌaⁿ
quiaaꞌ nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ. Quia joꞌ canchooꞌwendye. Tsoom nda̱a̱na:
nncꞌoomꞌ na tyandyuꞌ cañoomꞌluee. —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, jeꞌ
Jnda̱ joꞌ candyotseijomndyuꞌ macwitsaawaaya Jerusalén. Joꞌ joꞌ
ñequiondyo̱. nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoomꞌ
23 Sa̱a̱ quia na jndii tsaⁿꞌñeeⁿ na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jlaꞌljeii profetas
luaaꞌ, seichjooꞌnaꞌ tsꞌoom ee jeeⁿ cantyja ꞌnaⁿya na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ
tyañê. 24 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na
  na jnaⁿ cañoomꞌluee. 32 Ee nñeꞌquia

jeeⁿ chjooꞌ tsꞌoom, tso: nnꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ gentiles,


—Jeeⁿ ndyaꞌ jndeiꞌnaꞌ na nlaꞌjnaaⁿꞌna ja, cwajndii ñꞌoom
nñeꞌquiandye naⁿtya na nntsa̱ꞌntjom na nluena cjoya ndoꞌ njñomna
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 25 Tijndeiꞌtinaꞌ
  ndaajnaⁿꞌ ja. 33 Mati nntjaaꞌna ja,

na nncwicandiiꞌñe quiooꞌ camello ndoꞌ xeⁿ jnda̱ nlaꞌcueeꞌna ja, sa̱a̱


tsueꞌ xꞌee tseiꞌnchquia nchiiti na xuee jnda̱ ndyee nncwando̱ꞌxco̱.
nncjaaquieeꞌ cwii tsaⁿtya ntyja na 34 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ tîcalaꞌno̱ⁿꞌna

matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ljoꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ ee


Lucas 18​, ​19 182

tyootseicano̱o̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joonaꞌ


nda̱a̱na. Joꞌ chii tîleicalaꞌno̱ⁿꞌna. Jesús ñꞌeⁿ Zaqueo

Matseinꞌmaⁿ Jesús cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ


(Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52)
19 Quia na jnda̱ tjaquieeꞌ
Jesús tsjoom Jericó,
tjawinoom quiiꞌ tsjoom. 2 Joꞌ joꞌ  

35 Luaa tuii. Quia na tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya na jndyu


tyꞌewindyoona tsjoom Jericó, joꞌ Zaqueo. Tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiitquieñê
wacatyeeⁿ cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ ꞌndyoo jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom
nato, macaaⁿ ljoꞌ tjo̱oṉ̃ ê nda̱a̱ nnꞌaⁿ. cwentaaꞌ gobiernom. 3 Tyoqueⁿñê

36 Quia na jñeeⁿ na jndyendye


  na nncwajnaⁿꞌaⁿ ꞌñeeⁿ joꞌ na Jesús,
nnꞌaⁿ cawiꞌnom, taxꞌeeⁿ ljoꞌ cwiluii. sa̱a̱ tileicanda̱a̱ ee jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ
37 Jluena nnoom:
  ndoꞌ na catꞌa̱aꞌ̱ ñê. 4 Joꞌ chii jleinoom,

—Jesús na jnaⁿ Nazaret jom luaaꞌ tjañetyeeⁿ, tjawaaⁿ cwii tsꞌoom


mawinoom. sicómoro na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús
38 Quia joꞌ seixuaⁿ, tsoom:
  ee na joꞌ joꞌ nncwinom tsaⁿꞌñeeⁿ.
—Jesús, ꞌu na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ 5 Quia na tueꞌcañoom Jesús joꞌ joꞌ,

ꞌnaaⁿꞌ David na jndyowicantyjooꞌ, jlunda̱a̱ñê, tsoom nnom:


cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. —Zaqueo, catseityuaaꞌ, candyoꞌcueꞌ
39 Nnꞌaⁿ na ꞌoojndyee jlaꞌtiaꞌna jom,
  ee xuee jeꞌ macaⁿnaꞌ na caljooꞌndyo̱
jluena catseicheeⁿ, sa̱a̱ jom yacheⁿ waꞌ.
jndeii seixuaⁿ: 6 Quia joꞌ seityuaaⁿꞌaⁿ jndyocueeⁿ.

—ꞌU na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ñequio na neiiⁿꞌeⁿ seiljoom Jesús


David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ waⁿꞌaⁿ. 7 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaa

na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. nnꞌaⁿ na luaaꞌ, chaꞌtsondyena


40 Quia joꞌ tjameintyjeeꞌ Jesús,
  tyolaꞌncjooꞌndyena, jluena:
sa̱ꞌntjoom na quioñꞌomna tsaⁿꞌñeeⁿ —Cwa jndaaꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ na
na mꞌaaⁿ. Quia tueeꞌcañoom nljooꞌñê waaꞌ tsꞌaⁿ na matseitjo̱oñ ̱ e
tsaⁿꞌñeeⁿ, taxꞌeeⁿ nnom, matsoom: nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
41 —¿Ljoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ na catsꞌaa

8 Ndoꞌ teintyjeeꞌ Zaqueo, tsoom

ñꞌeⁿndyuꞌ? nnom Jesús:


Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: —Aa ndiꞌ, Ta, xcwe ꞌnaⁿya na
—Jeeⁿ ꞌu Ta, lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na niom manñequiaya nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ
nleitquioya. ndoꞌ xeⁿ na xꞌua̱ya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ,
42 Tꞌo̱ Jesús nnom:
  jeꞌ manntseilcwa̱ꞌa ñequiee ndiiꞌ
—Cwitquioꞌ. Ncꞌe na matseiꞌyuꞌya chaꞌxjeⁿ na tjeiiꞌa.
tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. 9 Tso Jesús nnoom:

43 Mañoomꞌ teitquioomꞌm.
  —Xuee jeꞌ juu na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
Tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús, Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, jnda̱ tyjeeꞌnaꞌ
tyotseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom. wꞌaawaa. Ee mati tsaⁿmꞌaaⁿ
Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na jndyendye, cwiluiiñê tsꞌaⁿ tsjaaⁿ Abraham.
quia ntyꞌiaana na luaaꞌ, 10 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na

tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jnaⁿ cañoomꞌluee jndyo̱calꞌua̱ ndoꞌ


183 Lucas 19

jndyo̱cwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ nnꞌaⁿ na “Jeꞌ maqua̱ⁿya ꞌu nncꞌoomꞌ tsꞌiaaⁿ,


cwitsuundye añmaaⁿ. nntsa̱ꞌntjomꞌ ꞌom tsjoom tꞌmaⁿ.”
20 Tyjeeꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, tso nnoom:

ꞌNdii tsꞌaⁿ sꞌom luee mosoomꞌm “Luaa sꞌom ꞌnaⁿꞌ, ta, na seiwa̱ naquiiꞌ
11 Nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoommeiⁿꞌ payom. 21 Ee ja jeeⁿ nquiaya ꞌu

jlaꞌtiuuna tyuaaꞌ nleitquiooꞌ cantyja na jeeⁿ jnda̱ ñꞌoom tseineiⁿꞌ. Ee ꞌu


na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee macoꞌñomꞌ yuu na nchii cwentaꞌ,
manndyooꞌ mꞌaaⁿ Jesús tsjoom ndoꞌ quitseiꞌweꞌ yuu na nchii ꞌu
Jerusalén. Joꞌ chii, tsotyeeⁿ ñꞌoom jnomꞌ.” 22 Quia joꞌ tsoom nnom:

na tjañoomꞌ nda̱a̱na. 12 Tsoom:


  “ꞌU moso ꞌnaⁿya na tia matseitiuuꞌ,
—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ majuuti ñꞌoom ꞌndyoꞌ nntsꞌaaya na
cwiluiiñe. Tjaaⁿ tquia cwiicheⁿ nncuꞌxeⁿnaꞌ ꞌu. Xeⁿ ntyjiꞌ na ja tsꞌaⁿ
ndyuaa na nncoꞌñoom tsꞌiaaⁿ na na jeeⁿ jnda̱ ñꞌoom tseineiⁿ ndoꞌ na
nntseixmaaⁿ rey, ndoꞌ xeⁿ jnda̱ macoꞌño̱ⁿ yuu na nchii cwentaya
nndyolcweeⁿꞌeⁿ. 13 Cwii tjo̱o̱cheⁿ
  ndoꞌ na quitseiwa̱ya yuu na nchii
na nncjaⁿ, tqueeⁿꞌñê qui nnꞌaⁿ na nnco̱ jno̱o̱ⁿꞌa, 23 quia joꞌ ¿chiuu na

cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnoom. Tꞌmaⁿ tîcjaꞌcaꞌndiiꞌ sꞌom ꞌnaⁿya banco yuu


sꞌom teijndeiiyaaⁿ nnom cwii na nncwantjomnaꞌ cha quia na
cwii tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nda̱a̱na: nndyo̱on ̱ ndaꞌa, nncoño̱ⁿ sꞌom ꞌnaⁿya
“Calꞌueendyoꞌ chiuu nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ mandiñꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱naꞌ?” 24 Ndoꞌ  

na nntantjomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ joonaꞌ yocheⁿ tsoom nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na


na ja nncwja̱.” 14 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ ndyuaa
  mꞌaⁿ nacañomꞌm: “Catjeiꞌyoꞌ sꞌom
tsjomꞌm, jndoona jom. Joꞌ jñoomna ꞌnaⁿya lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ quiaꞌyoꞌ juunaꞌ
nnꞌaⁿ ndyuaa yuu na tjaaⁿ, tyꞌecalue nnom tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tantjom qui
naⁿꞌñeeⁿ: “Jâ ticalꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na ndiiꞌ.” 25 Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ, jluena: “Ta,

tsaⁿmꞌaaⁿꞌ nluiiñê rey cwentaaya.” ¿chiuu ndoꞌ mamaleiñꞌoom qui ndiiꞌ


15 Jnda̱ na toꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ nꞌiaaⁿ na
  na laaꞌtiꞌ?” 26 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱

nncꞌoom, jndyolcweeⁿꞌeⁿ. Tqueeⁿꞌñê meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na maniom


nnꞌaⁿ na tquiaaⁿ sꞌom ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a.̱ na maleichuu, nloꞌñomti. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ
Ee ñeꞌcaljeiiⁿ cwanti jnda̱ taꞌntjom na tjaaꞌnaⁿ na cuaa lꞌo̱, nluiꞌñꞌeⁿ
cwii cwiindye naⁿꞌñeeⁿ. 16 Tyjeeꞌ
  cwanti na maleiñꞌoom. 27 Mati joo  

tsaⁿ najndyee, tso nnoom: “Nmeiiⁿ nnꞌaⁿ na jndoo ja, na ticalꞌue nꞌom
sꞌom ꞌnaⁿꞌ, ta, qui ndiiꞌ chaꞌxjeⁿ na na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya joo, quiochoꞌyoꞌ
toꞌño̱ⁿ jnda̱ tantjo̱ⁿ ñꞌeⁿ juunaꞌ.” joona ñjaaⁿñe ndoꞌ ñequio na
17 Quia joꞌ tsoom nnom: “Ya saꞌ, ꞌu
  ndo̱oꞌ̱ a catyjeꞌyoꞌ cantyoꞌna.
mosoya, meiiⁿ cachjoo na toꞌñomꞌ
sa̱a̱ seicanda̱ꞌ. Joꞌ chii jeꞌ maqua̱ⁿya Tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén
ꞌu nncꞌoomꞌ tsꞌiaaⁿ, nntsa̱ꞌntjomꞌ (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn. 12:12-19)
qui tsjoom.” 18 Ndoꞌ tyjeeꞌ tsaⁿ na

28 Jnda̱seineiⁿ Jesús ñꞌoomwaaꞌ,
jnda̱ we, tso nnoom: “Nmeiiⁿ sꞌom tjatjatyeeⁿ na nncueⁿꞌeⁿ Jerusalén.
ꞌnaⁿꞌ, ta, ꞌom ndiiꞌ chaꞌxjeⁿ na 29 Ndoꞌ quia na tjawiñoomꞌm tsjoom

toꞌño̱ⁿ jnda̱ tantjo̱ⁿya ñꞌeⁿ juunaꞌ.” Betfagé ñequio tsjoom Betania


19 Quia joꞌ majoꞌti tsoom nnom:
  nndyooꞌ yuu waa ta na jndyu Olivos,
Lucas 19 184

jñoom we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nqueⁿ na mꞌaaⁿ


ñꞌeⁿñê na cꞌoona lꞌaa. 30 Tsoom
  nandyeticheⁿ.
nda̱a̱na: 39 Ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos na

—Catsaꞌyoꞌ juu tsjoom chjoo ñꞌeeⁿꞌndye quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na


na mꞌaaⁿ ndyeyu jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, jndyendye jluena:
ndoꞌ chaꞌna nntsaaquieꞌyoꞌ joꞌ, —ꞌU na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ
nliuꞌyoꞌ cwii snom chjoo na ñjom. Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, catseitiaꞌ
Juu quiooꞌñeeⁿ meiⁿcwii ndiiꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na cwilaꞌjomndye ñꞌomꞌ.
tyoowaꞌljoo tsꞌaⁿ. Calacanaⁿꞌyoꞌ, 40 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom:

nquioñꞌomꞌyoꞌ juuyoꞌ ñjaaⁿ. 31 Ndoꞌ


  —Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ xeⁿ naⁿmꞌaⁿ
xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nncwaxꞌee nlaꞌcheⁿna, quia joꞌ joo ljo̱ꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu na cwilacanaⁿꞌyoꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyenaꞌ ja.
juuyoꞌ, luaa canduꞌyoꞌ nnom: “Nquii 41 Quia tueⁿꞌeⁿ nnom tsjoomꞌñeeⁿ,

Ta na matsa̱ꞌntjom jâ tjo̱oñ ̱ ê juuyoꞌ.” ndoꞌ quia ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juunaꞌ, tyꞌioom


32 Quia joꞌ tyꞌena lꞌaa na jñoom
  cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ.
joona ndoꞌ jliuna chaꞌxjeⁿ na tsoom. 42 Tyotseineiiⁿ chaꞌcwijom nda̱a̱

33 Yocheⁿ na cwilaꞌcanaⁿꞌna snom,


  naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:
jlue nnꞌaⁿ na njmeiⁿꞌ juuyoꞌ: —Toom cweꞌ xuee jeꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
—¿Chiuu na cwilacanaⁿꞌyoꞌ ljoꞌ na macaⁿnaꞌ cha nnda̱a̱ ljoya
snommꞌaaⁿꞌ? tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ. Sa̱a̱
34 Quia joꞌ tꞌo̱on
  ̱ a: jeꞌ cweꞌ wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ
—Nquii Ta tjo̱oñ ̱ ê juuyoꞌ. jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 43 Ee nncueꞌntyjo̱

35 Mana tyꞌeñꞌomna snomꞌñeeⁿ na


  xuee na joo nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo
mꞌaaⁿ Jesús. Jnda̱ tioona liaana nlꞌana tiomtsjo̱ꞌ ndiocheⁿ nnom
naxeⁿꞌyoꞌ, teiꞌcaljoona jom. 36 Yocheⁿ
  tsjomꞌyoꞌ na nncwañoomꞌnaꞌ
na mawjaawinoom, tyotsa̱ꞌ nnꞌaⁿ joona. Ndoꞌ nnta̱ꞌna ꞌo meiⁿnquia
liaateincoo ꞌnaaⁿna tsꞌom nato. ntyja. 44 Nlaꞌtyuiiꞌñꞌeⁿna ꞌo

37 Quia na jnda̱ ꞌoowindyoona


  ndoꞌ nlaꞌcwjeena ndaꞌyoꞌ. Ndoꞌ
tsjoom Jerusalén yuu na nlaꞌtyuiiꞌna niaⁿljo̱ꞌ tsjomꞌyoꞌ.
wjaacue nato ta na jndyu Olivos, Meiⁿcwii tsjo̱ꞌ taxocaꞌndyena
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye nacjooꞌ xꞌiaaꞌnaꞌ, cweꞌ ncꞌe
ñꞌoomꞌm, to̱ꞌna na jndeii na ticalañꞌoomꞌndyoꞌ ja na
tyolaꞌxuaana. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nnda̱a̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja chaꞌtso tsꞌiaaⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ.
tꞌmaⁿ na ntyꞌiaana na tyochꞌee
Jesús. 38 Jluena:

Macwjiꞌ Jesús nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom
—Tsaⁿmꞌaaⁿ cwiluiiñê Rey na tꞌmaⁿ
matsa̱ꞌntjoom jaa. Macwjeꞌcañoom (Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn. 2:13-22)
ñequio xueeꞌ nquii na tjacantyja 45 Jnda̱ joꞌ tjaquieeꞌ Jesús watsꞌom
cwiluii tꞌmaⁿñe. Jom catioꞌnaaⁿñe tꞌmaⁿ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ tjeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ chꞌeⁿ,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. joo nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ ndoꞌ nnꞌaⁿ na
Cwiljoya tsꞌoom ñequio nnꞌaⁿ. cwilaꞌjnda joꞌ joꞌ. 46 Tsoom nda̱a̱na:

185 Lucas 19​, ​20

—Waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na —Xeⁿ nlꞌuuya na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
matsonaꞌ: “Wꞌaya cwiluiiñenaꞌ jnaⁿnaꞌ, quia joꞌ nntsoom: “¿Chiuu
wꞌaa yuu na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom na tîcalaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê?” 6 Sa̱a̱  

Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” Sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ xeⁿ nlꞌuuya namꞌaⁿ nnꞌaⁿ jnaⁿnaꞌ,


juunaꞌ chaꞌcwijom tsueꞌtsjo̱ꞌ yuu na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ jaa ñꞌeⁿ ljo̱ꞌ, ee
cwicatooꞌndye naⁿcantyꞌue. cwilayuꞌyana na Juan cwiluiiñê
47 Ndoꞌ ticwii xuee tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱
  profeta.
nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Sa̱a̱ 7 Joꞌ chii tꞌo̱on
  ̱ a nnoom:
nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱ —Jâ ticaliuuyâ yuu jnaⁿyuu
ntyee ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ najndeii Juan na tyotseitsꞌoomñê
ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ.
na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom, 8 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na:

tyolꞌueeꞌndyena chiuu ya nlꞌana na —Meiⁿ ja, xocatsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌñeeⁿ


nlaꞌcueeꞌna jom. 48 Sa̱a̱ meiⁿchjoo
  mañequiaa najndo̱ na matsꞌaa
tileicaliuna chiuu ya nlꞌana ee nmeiiⁿꞌ.
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tyocantyjaaꞌ nꞌom
ñꞌoom na tyotseineiiⁿ nda̱a̱na. Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta lꞌo̱o̱ntjom
(Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11)
Najndeii na matseixmaⁿ Jesús 9 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
na tyotseineiiⁿ ñꞌoom
(Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33) tjañoomꞌwaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom:

20  juꞌnaꞌ cwii xueeꞌñeeⁿ


T
na maꞌmo̱ⁿ Jesús nda̱a̱
nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ.
—Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ. Tcoomꞌm lꞌo̱o̱
uva tyuaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ joꞌ teijndeiiyaaⁿ
joonaꞌ nnꞌaⁿ na nlꞌa tsꞌiaaⁿ joꞌ joꞌ
Mañequiaaⁿ ñꞌoom naya na ndoꞌ jndye xuee tjaaⁿ cwiicheⁿ ntyja.
macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, 10 Quia na tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na tquie

ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom ntyee ntjomꞌñeeⁿ, jñoom cwii mosoomꞌm


na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na nñeꞌquiana na
ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii tseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. Sa̱a̱ tyotjaaꞌ
na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ na naⁿꞌñeeⁿ juu, jñoomna juu na tjaa
cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom. 2 Jlue   ljoꞌ tjachuu. 11 Joꞌ chii jñomnnaaⁿꞌaⁿ

naⁿꞌñeeⁿ nnoom: cwiicheⁿ mosoomꞌm. Mati tsaⁿꞌñeeⁿ


—Catsuꞌ nda̱ay ̱ â, ¿yuu tyꞌomꞌ tyotjaaꞌna ndoꞌ tyolajnaaⁿꞌna juu,
najnduꞌ na macheꞌ nmeiiⁿꞌ? Ndoꞌ jnda̱ chii jñoomna juu na tjaa ljoꞌ
¿ꞌñeeⁿ tquiaa na matseixmaⁿꞌ na tjachuu. 12 Jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ

luaaꞌ? moso na jnda̱ ndyee. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ


3 Quia joꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na:
  jlaꞌquieeꞌndyena, jnda̱ chii tjeiiꞌna
—Mati ja mawaxꞌa̱ cwii ñꞌoom juu naquiiꞌ ntjomꞌñeeⁿ.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Catꞌo̱ꞌyoꞌ nndii. 4 Na

13 ’Quia joꞌ tso tsꞌaⁿ na ntjoomꞌ

tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ, ¿yuu jnaⁿ joꞌ: “¿Chiuu chiuu nntsꞌaayo̱?


najneiⁿ? ¿Aa namꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom oo Luaa nntsꞌaa, njño̱o̱ⁿ nquii
aa cweꞌ ñꞌom ndyuee nnꞌaⁿ? tiꞌjndaa na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ.
5 Quia joꞌ tyolaꞌneiⁿ cheⁿnquieena
  Nntsꞌaacheⁿndyo quia na nntyꞌiaana
ñꞌeⁿ ncꞌiaana, tyoluena: jom, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom.” 14 Sa̱a̱  
Lucas 20 186

nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ, tyolaꞌjnda̱na na nntꞌuena Jesús,


quia na ntyꞌiaana na nquii jnaaⁿ joꞌ, ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na nacjoo joona
tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana: “Luaaꞌ tsꞌaⁿ seineiiⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌwaaꞌ.
na cwiljo ntjom lꞌo̱. Cwa nlaꞌcua̱aꞌ̱ a Sa̱a̱ nquiaana nnꞌaⁿ na jndyendye,
jom cha jaa nljo ntjom lua̱ay ̱ a.” 15 Joꞌ

20 joꞌ chii jñoomna nnꞌaⁿ na tyꞌequeⁿ

chii, tjeiiꞌna jom nnom ntjom ndoꞌ cwenta ñꞌoom na matseineiiⁿ. Tyolꞌa
jlaꞌcueeꞌna jom. naⁿꞌñeeⁿ na ya nnꞌaⁿndyena, cha
Taxꞌee Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: nntyꞌiaana aa nntseineiiⁿ ñꞌoom na
—Nquii tsꞌaⁿ na ntjoomꞌ joꞌ, ¿ljoꞌ quio majuutinaꞌ nnda̱a̱ nlaꞌquioona
ntsꞌaaⁿ quio naⁿꞌñeeⁿ? 16 Nñoom ndoꞌ
  jom lꞌo̱ gobiernom na cuꞌxeⁿ
nntseicwjeⁿ joona. Ndoꞌ nñeꞌquiaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jom. 21 Joo naⁿꞌñeeⁿ taꞌxꞌee

ntjom ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. nnoom:


Jnda̱ na jndyena na seineiⁿ Jesús —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ
ñꞌoommeiⁿꞌ, jluena: Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, nquiuuyâ
—Tijoom cwancueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na na ndyeyu matseiꞌneiⁿꞌ ndoꞌ ya
caluii na luaaꞌ. maꞌmo̱o̱ⁿꞌ meiⁿ tyoocheꞌ na cweꞌ
17 Sa̱a̱ Jesús nquiee ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
  jndaaꞌ ꞌñeeⁿ neiⁿꞌ. Ñeꞌquiiꞌcheⁿ
nda̱a̱na. Tjeiiⁿꞌeⁿ cwii ñꞌoom na ñꞌoom na mayuuꞌ maꞌmo̱o̱ⁿꞌ
seijoomꞌñe cheⁿnqueⁿ na tsjo̱ꞌ na ya cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jom. Tsoom: 22 Ndoꞌ jeꞌ Ta, ñeꞌcandya̱ay
  ̱ â,
—Quia joꞌ ¿ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ljeii ¿aa matsonaꞌ na nñeꞌquiaayâ
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mawaa na tsꞌiaaⁿnda̱ay ̱ â nnom César, oo aa
matsonaꞌ?: ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ?
Majuu tsjo̱ꞌ na tîcwilꞌueeꞌndye 23 Sa̱a̱ jom seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ cweꞌ na

luañeⁿ na cwilꞌa tsiaⁿtsjo̱ꞌ, ñeꞌcꞌomna cwenta jom. Tsoom


jnda̱ mameiⁿntyjeeꞌnaꞌ nqui nda̱a̱na:
tsiaⁿtsjo̱ꞌ. —¿Chiuu na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ na
18 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
  catꞌuiinaꞌ ja? 24 Catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ cwii

tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya, tsjo̱ꞌñjeeⁿ no̱o̱ⁿ. ¿ꞌÑeeⁿ ꞌndyoonnom


majuꞌwiꞌnaꞌ juu chaꞌcwijom tsꞌaⁿ luaa ndoꞌ ꞌñeeⁿ xueeꞌ ljeiiwaa?
na toomñe na tiooñe nacjooꞌ Jlue naⁿꞌñeeⁿ:
tsjo̱ꞌ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tiñeꞌcatseiyuꞌ —Nquii César, tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ
ñꞌeⁿndyo̱, maxjeⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom. tsjoom Roma.
Nntseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom 25 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:

tsꞌaⁿ na tioo cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ nacjooꞌ, —Catiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱aꞌ̱ yoꞌ


na seitiuujnda̱a̱naꞌ juu. nnom César yuu na tseixmaⁿnaꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ quiaꞌyoꞌ cwentaaꞌ
ꞌÑeeⁿ nnom nñeꞌquiana tsꞌiaaⁿnda̱a̱na Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu na tseixmaⁿnaꞌ
(Mt. 21:45-46; 22:15-22; Mr. 12:12-17) cwentaaꞌ nqueⁿ.
19 Nquieentyee na 26 Tîcanda̱a̱ nncꞌomna jom

cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñꞌeⁿ ñꞌoom na matseineiiⁿ. Yacheⁿ


ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na jlaꞌcheⁿna na tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom
tqueⁿ Moisés, mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ na tꞌo̱o̱ⁿ.
187 Lucas 20

Naⁿꞌñeeⁿ taxocꞌuncona, meiⁿ


Cwitaꞌxꞌeena cantyja na naⁿnom, ndoꞌ meiⁿ naⁿlcu. 36 Meiⁿ  

nntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ taxocwjenndaꞌna ee nntseijomnaꞌ


(Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27) joona chaꞌna ángeles. Ndoꞌ ncꞌe na
27 Jnda̱ joꞌ tquieꞌcañom ntꞌom nnꞌaⁿ cwicandaana na nntaꞌndoꞌxcona, joꞌ
saduceos namꞌaaⁿ Jesús. Joona nnꞌaⁿ chii matseijomnaꞌ na cwitaꞌndoꞌna
na cwilue na xocataꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ. chaꞌna wandoꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
28 Taꞌxꞌeena nnoom, jluena:

37 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nntaꞌndoꞌxco

—ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, maquiiti Moisés


ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tꞌmo̱o̱ⁿ na ljoꞌ ñequio ñꞌoom na
ꞌndii Moisés ñꞌoom lua̱ay ̱ â na seiljeiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom nioom
matsonaꞌ xeⁿ nncueꞌ cwii tsaⁿsꞌa zarza. Naquiiꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ tsoom na
ndoꞌ nljoñe scoomꞌm na tjaaꞌnaⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ntseinda, quia joꞌ tyjee tsꞌooꞌñeeⁿ cwentaaꞌ Abraham, Isaac, ndoꞌ
cocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom. Nncꞌom Jacob. 38 Ee jom nchii cwiluiiñê

ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ cha Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa lꞌoo, jom


nntseinoomñê na tjaa ntseinda cwentaa nnꞌaⁿ na cwitaꞌndoꞌ. Joꞌ
xioom tꞌom. 29 Luaa tuii. Tyomꞌaⁿ
  chii maxjeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na chaꞌtso
ntquieeꞌ naⁿnom ñenquii tsꞌaⁿ nnꞌaⁿ cwitaꞌndoꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
ntseinda. Juu tsaⁿtquiee tocoom 39 Cwantindye nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ

ndoꞌ tyuaaꞌ tueeⁿꞌeⁿ, tjaa ndana ñꞌeⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés tꞌo̱oṉ a nnoom,
scoomꞌm. 30 Jnda̱ chii tsaⁿ na jnda̱
  jluena:
we tocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom, ndoꞌ —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ
mati jom tueeⁿꞌeⁿ, tjaa ntseinaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ majoꞌndyo
ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. 31 Quia joꞌ tsaⁿ na
  ñꞌoom matsuꞌ.
jnda̱ ndyee tocoom ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. 40 Ndoꞌ taticanda̱aꞌ̱ nꞌom nnꞌaⁿ

Ndoꞌ majoꞌti chaꞌtso ntquieeꞌndyena saduceos na cwii nntaꞌxꞌeetina nnoom.


cwii ndoꞌ cwiindyena toꞌñoomna
jom na scuuna ndoꞌ tja̱na. Meiⁿcwii ¿ꞌÑeeⁿ jnda cwiluiiñe Cristo?
ndana tjaaꞌnaⁿ ñꞌeⁿñê. 32 Ndoꞌ na

(Mt. 22:41-46; Mr. 12:35-37)
cwiimacanda̱ tueꞌ yuscuꞌñeeⁿ. 41 Tso Jesús nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ:
33 Quia joꞌ quia na nntaꞌndoꞌxco
  —¿Chiuu na cwilue nnꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿ꞌñeeⁿ cwiindye Cristo cwiluiiñê tsjaaⁿ David na
joona na saaⁿꞌaⁿ? Ee chaꞌtso jndyowicantyjooꞌ? 42 Ee naquiiꞌ libro

ntquieeꞌndye naⁿꞌñeeⁿ scuuna jom. na chuu Salmos, maquiiti David


34 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom:
  tsoom:
—Nnꞌaⁿ tsjoomnancue cwiꞌunco Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsoom nnom
ndoꞌ cwiñeꞌquia nda na cwiꞌunco. juu Ta na matsa̱ꞌntjom ja:
35 Sa̱a̱ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na majnda̱
  “Cajmaⁿꞌ ntyjaaꞌa ntyjaya yuu na
majndaaꞌya na laꞌxmaⁿ na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu,
nntaꞌndoꞌxcona na jnda̱ tja̱. Ndoꞌ 43 hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ
laꞌxmaⁿna na nncꞌomna tiempo na jndoo ꞌu na cꞌomna nacje
na nncuaaxco tsjoomnancue. ꞌnaⁿꞌ.”
Lucas 20​, ​21 188

44 Cweꞌjoꞌ mawaxꞌa̱ya nda̱aꞌ̱ yoꞌ: Tsaⁿꞌñeeⁿ tjacjoomꞌm we tsjo̱ꞌñjeeⁿ


—¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na na ticajndanaꞌ joꞌ joꞌ. 3 Tso Jesús:

cwiluiiñe Cristo tsjaaⁿ David na —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱


jndyowicantyjooꞌ ee manquiiti yuscumꞌaaⁿꞌ na jnda̱ ljoñe, ndoꞌ
David matsoom na juu cwiluiiñe Ta jñeeⁿꞌñê, sa̱a̱ tꞌmaaⁿꞌti tquiaaⁿ
na matsa̱ꞌntjom jom? cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchiiti na
tquia chaꞌtsondye ntꞌomcheⁿ. 4 Ee  

Matseitiaꞌ Jesús nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ chaꞌtso naⁿmꞌaⁿꞌ cweꞌ na waljooꞌ


ljeii na tqueⁿ Moisés tueeꞌna na cwiñeꞌquiana nnom
(Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54) Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ yuscumꞌaaⁿ meiiⁿ
45 Luaa ñꞌoom na tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jñeeⁿꞌñê, tjuꞌñꞌeeⁿ mandi cantyja
na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, ñequio na na nlcwaaⁿꞌaⁿ.
ndye chaꞌtsondye nnꞌaⁿ:
46 —Queⁿndyoꞌ cwenta na tilꞌaꞌyoꞌ

Matso Jesús na nntyuiiꞌ watsꞌom
chaꞌna cwilꞌa nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ tꞌmaⁿ
ljeii na tqueⁿ Moisés, ee joona (Mt. 24:1-2; Mr. 13:1-2)
jeeⁿ neiiⁿna na nncoꞌnomna na 5 Tyolaꞌneiⁿ
ntꞌom nnꞌaⁿ
cweeꞌna liaa na jnda na teiꞌncoo. cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na
Ndoꞌ lꞌue nꞌomna na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye jeeⁿ chjoomnaꞌ ñequio ljo̱ꞌ na
nnꞌaⁿ joona na quia naⁿꞌñeeⁿ na neiⁿncooꞌ ndoꞌ ñequio ꞌnaⁿ na ya na
xmaⁿndyena ñequio na jndooꞌ jndye cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ. 6 Tsoom: 

nnꞌaⁿ. Mati na nncwindyuaandyena —Chaꞌtso na cwintyꞌiaꞌyoꞌ


yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ nmeiⁿꞌ, manncueꞌntyjo̱ xuee na
joona naquiiꞌ lanꞌom. Ndoꞌ na nntyuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ. Taxocaljooꞌ cwii
nncwindyuaandyena yuu na tsjo̱ꞌ nacjooꞌ xꞌiaaꞌnaꞌ.
yati cwiwiñꞌoomꞌ na waa xuee.
47 Ndoꞌ cwintyꞌuetyeⁿnquiona

ꞌNaaⁿ na nluii cwitjo̱o̱cheⁿ na nntsuu
ꞌnaaⁿ yolcu na jnda̱ ljondye na tja̱ (Mt. 24:3-28; Mr. 13:3-23)
noom. Juu xjeⁿ na cwilꞌana na ljoꞌ, 7 Quia
joꞌ taꞌxꞌeena nnoom:
jeeⁿ teincoo ñꞌoom cwilaꞌneiⁿna —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha tino̱o̱ⁿ na ljoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ¿cwaaⁿ nluii
cwilaꞌxmaⁿna. Tꞌmaⁿti lcoꞌwiꞌnaꞌ na luaaꞌ? Ndoꞌ ¿cwaaⁿ cwii ꞌnaaⁿ
naⁿꞌñeeⁿ nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom. mꞌmo̱ⁿnaꞌ na jnda̱ teinndyooꞌ nluii
nmeiⁿꞌ?
Tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tquiaa yuscu nnom 8 Tsoom nda̱a̱na:

Tyꞌo̱oṯ sꞌom —Queⁿꞌyoꞌ cwenta cha


(Mr. 12:41-44) tinquioꞌnnꞌaⁿ nnꞌaⁿ ꞌo. Ee jndye

21 Mꞌaaⁿ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ,


ndoꞌ jleintyꞌiaaⁿꞌaⁿ naⁿtya
na cwiñeꞌquia ofrendas cwentaaꞌ
nnꞌaⁿ nlquieꞌcañom na nlue na
joona cwiluiindyena Cristo. Nluena:
“Ja cwiluiindyo̱ Cristo”, ndoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cwitioomna joonaꞌ nluena: “Jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ.”
tsꞌom castom. 2 Mati ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cwii
  Sa̱a̱ ꞌo tilajomndyoꞌ ñequio naⁿꞌñeeⁿ.
yuscu na jnda̱ ljoñe, na jeeⁿ jñeeⁿꞌñe. 9 Meiⁿ tilaꞌcatyuendyoꞌ quia na

189 Lucas 21

cwindyeꞌyoꞌ na nndyocwjeꞌcañoom 17 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nncꞌomna


ntiaꞌ ndoꞌ cwilaꞌwendye nnꞌaⁿ na ticueeꞌ nꞌomna ꞌo cweꞌ ncꞌe
nacjoo gobiernom ꞌnaaⁿna. Ee na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueya.
jndeiꞌnaꞌ na nmeiⁿꞌ cwinomjndyee, 18 Sa̱a̱ xocaꞌndiya na nntsuundyoꞌ.

sa̱a̱ tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntsuu Hasta meiⁿ cweꞌ cwii soonqueⁿꞌyoꞌ


tsjoomnancue. xocatsuunaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ. 19 Ndoꞌ  

10 Ndoꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na:


  ncꞌe na ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyoꞌ
—Nlaꞌwendye nnꞌaⁿ cwii ndyuaa nntoꞌñoomꞌyoꞌ na ticantycwii na
nacjoo nnꞌaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. nntandoꞌyoꞌ.
Ndoꞌ cwii tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ
nntseiweñê nacjooꞌ cwiicheⁿ Nntyuiiꞌ tsjoom Jerusalén
tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ. 11 Jndye joo jndeii

20 ’Sa̱a̱quia na nntyꞌiaꞌyoꞌ na
nntsꞌeii ndoꞌ nncꞌoom jndoꞌ ntꞌmaⁿ cwitjaaꞌndye sondaro tsei ndiocheⁿ
ñequio ntycu na wjaatcuuñenaꞌ. Jerusalén, quia joꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
Ndoꞌ tꞌmaⁿ nlaꞌcatyuendye nnꞌaⁿ na na jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntyuiiꞌ
nntyꞌiaana jndye ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na tsjoomꞌñeeⁿ. 21 Quia ljoꞌ nnꞌaⁿ na

nleitquiooꞌ tsjo̱ꞌluee. mꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, cꞌooleinomna,


12 ’Sa̱a̱ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii
  cꞌoona quiiꞌ ntsjo̱. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na
chaꞌtso nmeiⁿꞌ, nntꞌue nnꞌaⁿ ꞌo mꞌaⁿ quiiꞌ tsjoomꞌñeeⁿ caluiꞌna
nawiꞌ ndoꞌ nleiꞌntyjo̱na ꞌo ndoꞌ joꞌ joꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jo jnda̱a̱
mati nñeꞌquiana cwenta ꞌo tincꞌoolcweꞌna tsjoomꞌñeeⁿ. 22 Ee  

nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom nchꞌu quia joꞌ ncuee na cwitioomndye


ndoꞌ nntioomna ꞌo lꞌaancjo. nnꞌaⁿ cantyja na wiꞌndyena
Ndoꞌ nncꞌoochona ꞌo jo nda̱a̱ cha nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso
nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom ñequio ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ teiljeii.
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ, cweꞌ cantyja 23 Ntyꞌiaandye yolcu na ndeiindye

ꞌnaaⁿꞌ xueya. 13 Quia na nntjomꞌyoꞌ


  joo ncueeꞌñeeⁿ ñequio yolcu na
nmeiⁿꞌ nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na ꞌndaandye nda. Ee nnquioo cwii
nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. nawiꞌ tꞌmaⁿ nacjoo nnꞌaⁿ tyuaawaa
14 Calaꞌjndaaꞌndyoꞌyaꞌyoꞌ na
  ndoꞌ jeeⁿ tꞌmaⁿ nawiꞌ na nntꞌuiinaꞌ
tincꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom joona. 24 Nncwjena ñꞌeⁿ xjo ndoꞌ

na nntꞌo̱ꞌyoꞌ cha nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo, ntꞌom nncꞌoocho nnꞌaⁿ pra̱so na


15 ee xjeⁿꞌñeeⁿ nnco̱ nncwjaaꞌndyo̱
  ticwii cwii ndyuaa. Ndoꞌ nnꞌaⁿ
ñꞌoom quiiꞌ ndyueꞌyoꞌ ndoꞌ na nchii judíos nlco̱ꞌna tsjoom
nñequia na jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ hasta Jerusalén jndye xuee, hasta nncueeꞌ
meiⁿcwiindye joo nnꞌaⁿ na jndoo xjeⁿ na jnda̱ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ꞌo xonda̱a̱ nluena na tilꞌue ñꞌoom na nncjaawintyjeeꞌ na cwiluii na ljoꞌ.
na nnduꞌyoꞌ meiⁿ na nluena
na tiyuuꞌnaꞌ. 16 Mati lotyeꞌyoꞌ,

Luaa nntsꞌaanaꞌ quia na nndyonndaꞌ
londyeeꞌyoꞌ, ntyjeeꞌyoꞌ, nnꞌaⁿꞌyoꞌ, Jesús
nnꞌaⁿ na ya ñꞌoom ꞌo ñꞌeⁿndye, (Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37)
nñeꞌquiana cwenta ꞌo luee nnꞌaⁿ 25 ’Tꞌmaⁿ
ꞌnaaⁿ nleitquiooꞌ nntyꞌiaa
ndoꞌ ntꞌomndyoꞌ nlaꞌcwjee naⁿꞌñeeⁿ. nnꞌaⁿ nnom ñeꞌquioomꞌ ñꞌeⁿ chiꞌ ñꞌeⁿ
Lucas 21​, ​22 190

cancjuu. Ndoꞌ nnom tsjoomnancue na nlꞌaꞌyoꞌ, oo na nncꞌomꞌyoꞌ na


tꞌmaⁿ nntseiꞌndaaꞌnaꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. candyeꞌyoꞌ, oo na nncuaa ñꞌomtiuu
Nntseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ joona quia na ꞌnaⁿꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ ꞌo. Cha
nndyena na jeeⁿ cꞌuaa manquiuuꞌ tintsꞌaanaꞌ na ticꞌomcꞌeendyoꞌ
nmo̱ⁿ ndaaluee, nntseicatyꞌuenaꞌ ndoꞌ majndeiito nncwjeeꞌcañoom
joona. 26 Nntsꞌaanaꞌ na tajndeiiꞌ
  xueeꞌñeeⁿ ꞌo. 35 Tintjomꞌyoꞌ

nꞌomna ncꞌe na cwicatyuena ñequio chaꞌcwijom na nnquioo cwii


na mꞌaaⁿꞌticheⁿ nꞌomna chiuu cwii teincoꞌ ee nntꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ
wjaachꞌeetinaꞌ nnom tsjoomnancue. chaꞌwaa nnom tsjoomnancue. 36 Joꞌ  

Ee nntseicwachuuꞌñenaꞌ chaꞌtso chii cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ chaꞌwaa xuee


ꞌnaⁿ najnda̱ na matseixmaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ calatyꞌoondyoꞌ
tsjo̱ꞌluee. 27 Quia ljoꞌcheⁿ
  nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nncꞌoom
nntyꞌiaana ja na cwiluiindyo̱ jndeiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na nawiꞌ na quia nndyo, ndoꞌ
macwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa tsjoomnancue. nnda̱a̱ nncwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ jo
Nndyo̱o̱ naquiiꞌ nchquiu ñequio no̱o̱ⁿ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
najndeii na matseixmaⁿya ndoꞌ cañoomꞌluee.
ñequio na neiⁿncooꞌ nacaxuee 37 Naxuee tyoꞌmo̱ⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ

na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱. 28 Quia na
  naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ndoꞌ quia
jnda̱ jnaⁿnaꞌ na cwiluii chaꞌtso tmaaⁿ tyocalueeⁿꞌeⁿ, tyocaⁿ ta na
nmeiⁿꞌ, cꞌomtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ, jndyu Olivos. 38 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ

cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ee jnda̱ teindyooꞌ na cwitsjoom tyoquiena watsꞌom tꞌmaⁿ


nluinꞌmaaⁿndyoꞌ. na nndyena ñꞌoom na nñequiaaⁿ.
29 Mati seineiiⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ

nda̱a̱na, tsoom: Cwiꞌmaⁿna na nntꞌuena Jesús


—Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom (Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-
higuera ndoꞌ chaꞌtso ntꞌomcheⁿ 2, 10-11; Jn. 11:45-53)
nꞌoom. 30 Quia cwintyꞌiaꞌyoꞌ na jnda̱

macwicaluiꞌ tscooꞌnaꞌ, cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ


na jnda̱ teindyooꞌ ncueesuaꞌ. 31 Mati

22  ajnda̱ jaawindyooꞌ
M
nncueeꞌ xuee pascua na
cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ na tjaa
quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluii ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. 2 Ndoꞌ ntyee na  

chaꞌtso nmeiⁿꞌ, calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio


teindyooꞌ mꞌaaⁿnaꞌ na nntsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Moisés, cweꞌ ntyꞌiu tyolꞌueendyena
32 ’Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ mayuuꞌcheⁿ
  chiuu ya cha nnda̱a̱ nlaꞌcueeꞌna
na xocwjeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ Jesús, ee nquiaana nnꞌaⁿ na neiiⁿ
hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ jom.
chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. 33 Tsjo̱ꞌluee ñꞌeⁿ

3 Xjeⁿꞌñeeⁿ tuo̱ Satanás naquiiꞌ

tsjoomnancue nntycwiiñꞌeⁿnaꞌ sa̱a̱ tsꞌom Judas, tsaⁿ na mati jndyu


juu ñꞌoom ꞌnaⁿya tijoom cwinomꞌnaꞌ Iscariote. Jom cwii joo nnꞌaⁿ na
juunaꞌ. canchooꞌwendye. 4 Tjaaⁿ na mꞌaⁿ  

34 ’Calꞌandyoꞌ cwenta na
  ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱
tincjaachunaꞌ ꞌo na ñoomñoom ntyee quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, ñꞌeⁿ
191 Lucas 22

nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ tsꞌiaaⁿ na cwiluii 14 Quia na jnda̱ tmaaⁿ, tueꞌcañoom


watsꞌom. Tjatseijndaaꞌñê chiuu Jesús, tjacjom nacañoomꞌ meiⁿsa
ya nntsꞌaaⁿ na nñequiaaⁿ cwenta ñequio canchooꞌwe nnꞌaⁿ na
Jesús lueena. 5 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ
  cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. 15 Tsoom

jlaꞌneiiⁿꞌndyena, tjoomꞌ tꞌmaⁿna nda̱a̱na:


na nñeꞌquiana sꞌom nnoom. 6 Mati   —Jeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na nlcwaaꞌa
jom seijomñê na ljoꞌ. Tyolꞌueeⁿ nantquie pascuawaa ñꞌeⁿndyoꞌ cwii
cwaaⁿ nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nñequiaaⁿ tjo̱o̱cheⁿ na nncꞌio̱. 16 Ee candyeꞌyoꞌ

cwenta Jesús lueena xjeⁿ na nntsjo̱o,̱ taxocwaꞌnndaꞌa juunaꞌ


ticajndooꞌ nnꞌaⁿ. hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ
yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Seijndaaꞌñe Jesús na cuaa Cena 17 Jnda̱ joꞌ toꞌñoom cwii waso,

(Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; jnda̱ chii tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ


Jn. 13.21-30; I Co. 11.23-26) Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tsoom nda̱a̱na:
7 Tueꞌntyjo̱ncuee na cwicwaꞌ —Catoꞌñoomꞌyoꞌ wasowaa, caluiꞌ
nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ na tjaa ndaaljoꞌ cjaanaꞌ cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ, cweꞌyoꞌ.
tjaquieeꞌ. Ncueeꞌñeeⁿ macaⁿnaꞌ na 18 Ee candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ jeꞌ na cwii

calaꞌcwjeena canmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ wjaatinaꞌ, taxocꞌua ndaawinom


ncuee pascua. 8 Ndoꞌ jñom Jesús
  hasta quia nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na
Pedro ñequio Juan, tsoom nda̱a̱na: nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
—Catsaꞌyoꞌ, nlajndaaꞌndyoꞌ yuu na 19 Ndoꞌ toꞌñoom tyooꞌ, tquiaaⁿ na

nlcwaaꞌa cantyja ꞌnaaⁿꞌ ncuee pascua. quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jnda̱ chii tyjeeⁿ
9 Taꞌxꞌeena nnoom:
  juunaꞌ, tquiaaⁿ nda̱a̱na. Tsoom:
—¿Yuu lꞌue tsꞌomꞌ na —Tyooꞌwaa cwiluiiñenaꞌ seiiꞌa na
nlajndaaꞌndyô̱? mañequiaandyo̱ na nncꞌio̱. Luaaꞌ
10 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:
  nntsaalꞌaꞌyoꞌ na cwicañjom nꞌomꞌyoꞌ
—Quia na jnda̱ saaquieꞌyoꞌ naquiiꞌ ja.
tsjoomwaꞌñeⁿ, nntjomndyoꞌ cwii 20 Jnda̱ na tcwaꞌna tyooꞌñeeⁿ,

tsaⁿsꞌa na ñꞌoom tsjoo na ñjom ndaa. majoꞌti sꞌaaⁿ, toꞌñoom waso. Tsoom:
Catsaantyjo̱ꞌyoꞌ naxeeⁿꞌeⁿ hasta na —Juu ndaa winom na ñjom wasowaa
nncueⁿꞌeⁿ wꞌaa yuu na nncjaaqueⁿꞌeⁿ. tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom xco na maqua̱ⁿtya̱ⁿ
11 Joꞌ joꞌ canduꞌyoꞌ nnom tsꞌaⁿ na waaꞌ
  ñequio nioomꞌa na nnquioo cwentaꞌyoꞌ.
wꞌaaꞌñeeⁿ: “Nquii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ 21 ’Sa̱a̱ queⁿꞌyoꞌ cwenta, ñeꞌcwii

nda̱ay̱ a mawaxꞌeeⁿ: ¿Yuu waa cuarto meiⁿsa na cañomꞌ meindyuaandyo̱


na nlcwaaꞌâ cwentaaꞌ xuee pascua ñequio tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta
ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ja. 22 Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ

ñꞌeⁿndyo̱?” 12 Quia joꞌ juu tsaⁿꞌñeeⁿ


  na jnaⁿ cañoomꞌluee, mayuuꞌcheⁿ
mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwii cuarto tꞌmaⁿ, manntjo̱ⁿ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ teijndaaꞌ
wꞌaa nandye na maniomcanda̱aꞌ̱ ꞌnaⁿ. cantyja ꞌnaⁿya, sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ juu
Joꞌ joꞌ calajndaaꞌndyoꞌyaꞌyoꞌ. tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta ja.
13 Tyꞌena ndoꞌ jliuna chaꞌxjeⁿ na

23 Quia joꞌ to̱ꞌna na

tsoom. Ndoꞌ jlaꞌjndaaꞌndyena na tyotaꞌxꞌeendyena nda̱a̱na, ꞌñeeⁿ


nlcwaꞌna, nntquiina catsmaⁿ. cwiindye joona na nntsꞌaa na ljoꞌ.
Lucas 22 192

32 sa̱a̱ja jnda̱ ñesꞌaa tyꞌoo


¿ꞌÑeeⁿ cwiluiitꞌmaⁿñeti? nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja
24 Mati jlaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena ꞌñeeⁿ ꞌnaⁿꞌ cha tintseintycwiinaꞌ na
cwiindye joona na nncꞌoom na matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱
tꞌmaⁿñeti. 25 Sa̱a̱ jom tsoom nda̱a̱na:
  tcoꞌndyuꞌxcweꞌnndaꞌ, quiaaꞌ ñꞌoom
—Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿꞌ nmeiiⁿ na
tsjoomnancuewaa ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ.
cwitsa̱ꞌntjom, cwinchjeena nnꞌaⁿ 33 Tꞌo̱ Simón nnoom, matso:

na cwindyeꞌntjom nda̱a̱na, sa̱a̱ —Ta, mꞌaaⁿcꞌeendyo̱ na nncjo̱


cwilaꞌcajndyu yoꞌñeeⁿ joona nnꞌaⁿ wꞌaancjo ñꞌeⁿndyuꞌ. Ndoꞌ tintsꞌaa
na ya cwilꞌa. 26 Sa̱a̱ quiiꞌntaaⁿꞌ ꞌo
  meiiⁿ na nncꞌio̱ ñꞌeⁿndyuꞌ.
nchii luaaꞌ nncuaa. Ee juu tsꞌaⁿ 34 Tso Jesús nnoom:

na cwiluiitquieñeti cꞌoom chaꞌna —Aa ndiꞌ, Pedro, njomꞌ matsjo̱o,̱


tsꞌaⁿ na cje tseixmaⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa
na matsa̱ꞌntjom cꞌoom chaꞌna caxtijndyo jeꞌjeꞌcheⁿ, sa̱a̱ ꞌu xjeⁿꞌñeeⁿ
tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom. 27 Ee ¿ꞌñeeⁿ
  jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ na
cwiluiitꞌmaⁿñeti, aa juu tsꞌaⁿ na ticwajnaⁿꞌ ja.
wacatyeeⁿ nacañoomꞌ meiⁿsa, oo aa
juu tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom joꞌ joꞌ? ¿Aa Nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ljeii na mawaa
nchii maxjeⁿ juu tsꞌaⁿ na wacatyeeⁿ 35 Tso Jesús nda̱a̱na:
nacañoomꞌ meiⁿsa? Sa̱a̱ queⁿꞌyoꞌ —Quia na jño̱o̱ⁿya ꞌo na
cwenta, ja mꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na saanquiaꞌyoꞌ ñꞌoom ꞌnaⁿya, tsjo̱o̱
mandiꞌntjo̱ⁿ. na tîcatsañꞌomꞌyoꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿ, meiⁿ
28 ’ꞌO ñequiiꞌcheⁿ ñꞌeⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱
  chetsjaꞌ, meiⁿ lcoom, ¿aa waa na
chaꞌtsoti na maqueⁿnaꞌ xjeⁿ ja. 29 Joꞌ   seitjo̱oṉ aꞌ ꞌo?
chii chaꞌxjeⁿ na tqueⁿtyeⁿ Tsotya̱ya Jluena nnoom:
ñꞌoom na ja nntsa̱ꞌntjo̱ⁿ, malaaꞌtiꞌ —Meiⁿcwii tjaaꞌnaⁿ.
maqua̱ⁿ na ꞌo nntsa̱ꞌntjomꞌyoꞌ. 30 Yuu  
36 Tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na:

na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya, joꞌ nñequiaya na —Sa̱a̱ jeꞌ, ꞌñeeⁿ juu na maleiñꞌoom


nlcwaꞌyoꞌ ndoꞌ nncweꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ꞌnaⁿ na cwicañjom sꞌom, cjaañꞌoom
cañoomꞌ meiⁿsa ꞌnaⁿya. Ndoꞌ juunaꞌ ndoꞌ mati chetsjaꞌ. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ
nncwindyuaandyoꞌ ntio yuu na juu na tjaaꞌnaⁿ xjo espada, cajnda̱a̱
nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ liaatco ꞌnaaⁿꞌ, chii cꞌoom xjooꞌ. 37 Ee

nnꞌaⁿ Israel. candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o,̱ maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ


na catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ljeii na
Matseicandii Jesús na nncwjiꞌñe mawaa cantyja ꞌnaⁿya na matsonaꞌ:
Pedro “Tjeiiꞌna cwenta na ljoꞌyu wiꞌñê
(Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Jn. 13:36-38) chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye.”
31 Tso ta Jesús: 38 Jluena nnoom:

—ꞌU Simón, queⁿꞌ cwenta, —Ta, cantyꞌiaꞌ, luaa mawaa we xjo


jnda̱ tcaⁿ Satanás ñꞌoom na espadas.
nntseiteiꞌncweeⁿꞌeⁿ ꞌo chaꞌna Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom:
matseicueeñe tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo, —Maleiꞌtyeⁿ luaaꞌ.
193 Lucas 22

nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ wjaajndyee Judas,


Matseineiⁿ Jesús nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii joo nnꞌaⁿ na canchooꞌwe.
(Mt. 26:366; Mr. 14:32-42) Seicandyooꞌñê nacañoomꞌ Jesús na
39 Quia joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ wꞌaa yuu nncꞌom ntsmaⁿꞌ. 48 Tso Jesús nnoom:

na tcwaꞌna, tjaaⁿ ta na jndyu —ꞌU Judas, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ


Olivos yuu na maxjeⁿ quicaⁿ. Ndoꞌ na jnaⁿ cañoomꞌluee, ¿aa maꞌtiooꞌ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm, cwenta ja luee nnꞌaⁿ ñequio na
mandiꞌntyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. 40 Quia na
  maꞌuaꞌ ntsmaaⁿꞌa?
tquiena joꞌ joꞌ, tsoom nda̱a̱na: 49 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê, quia

—Calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ntyꞌiaana chiuu wjaachꞌeenaꞌ,


cha juu na ñequeⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌo jluena nnoom:
tincwantjomnaꞌ ꞌo. —Ta, ¿aa mañejom nntua̱aꞌ̱ a xjo?
41 Ndoꞌ teiño̱o̱ⁿ nacañoomna, tjaaⁿ

50 Ndoꞌ cwii joona mañoomꞌ

chaꞌna tquia na nncjuꞌ tsꞌaⁿ cwii seiquieeꞌñe mosooꞌ tyee na


tsjo̱ꞌ. Tcoomꞌm xtyeeⁿ ndoꞌ seineiiⁿ cwiluiitquieñe. Tyjee tsuaꞌqui
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 42 Tsoom:
  tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaya. 51 Quia joꞌ tso

—Tsotya̱ya, xeⁿ ꞌu lꞌue tsꞌomꞌ, Jesús nda̱a̱na:


catseicandyaandyuꞌ ja nawiꞌwaa. Sa̱a̱ —Maya, caꞌndyeꞌyoꞌ.
ticaluii ljoꞌ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ja, caluii Ndoꞌ tyenquioomꞌm tsuaꞌqui
ljoꞌ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ. tsaⁿꞌñeeⁿ, seinꞌmaaⁿ juu. 52 Ndoꞌ  

43 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ tyjeꞌcañoom cwii


  nnꞌaⁿ na tquio nacjoomꞌm, joo ntyee
ángel nacañomꞌm na jnaⁿ cañoomꞌluee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na
na tyoñequiaa najneiⁿ. 44 Yocheⁿ na
  cwijndooꞌ tsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ watsꞌom,
tyotseiꞌndaaꞌnaꞌ tsꞌoom, tyoqueⁿñetyeeⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
na tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ tsjoom, tsoom nda̱a̱
ñequio chaꞌwaa najneiⁿ. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ:
ndaatmeiiⁿꞌeⁿ tyotseijomnaꞌ chaꞌna —Jndaꞌjom ñequio ncjo espadas
tꞌmaⁿ ndaateiⁿ niomꞌ, ñecwii ndiiꞌ ndoꞌ ñꞌeⁿ nꞌoom nchꞌio na tquioꞌyoꞌ
cwiꞌiuunaꞌ xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. nacjoya. Ndooꞌ na tquiocꞌomꞌyoꞌ
45 Quia na jnda̱ teicantyjaaⁿ na
  cwii tsaⁿcanchꞌue. 53 ꞌIo ndii ꞌio

seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tjantyjaaⁿꞌaⁿ tyomꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ


nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê ndoꞌ ljeiiⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ meiⁿ tîcatꞌueꞌyoꞌ ja.
na cwindana. Ee tîcanaⁿndyena na jeeⁿ Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ na juu na
chjooꞌ nꞌomna. 46 Tsoom nda̱an
  ̱ a: jaaⁿñe maqueⁿnaꞌ xjeⁿ.
—¿Chiuu na cwindaꞌyoꞌ?
Quicantyjaꞌyoꞌ, calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha juu na ñeꞌqueⁿnaꞌ (Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-
xjeⁿ ꞌo, tincjaachuunaꞌ ꞌo. 54, 66-72; Jn. 18:12-18, 25-27)
54 Jnda̱ na tꞌue naⁿꞌñeeⁿ jom,
Tꞌuena Jesús tyꞌeñꞌomna jom waaꞌ tyee na
(Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn. 18:2-11) cwiluiitquieñe. Ndoꞌ Pedro
47 Ndicwaⁿmatseineiⁿ Jesús ndoꞌ tjantyjo̱o̱ⁿ tquiacheⁿ tquia. 55 Joꞌ joꞌ  

tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jndyendye. Jo jlaꞌntjoomndye nnꞌaⁿ chom tachꞌeⁿ,


Lucas 22​, ​23 194

tyomeindyuaandyena ndiocheⁿ tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ nnoom ndoꞌ


nacañoomꞌ chom. Ndoꞌ mati tyoluena:
Pedro tjacjom quiiꞌntaaⁿna. 56 Cwii   —Cjaaweeꞌ ꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ juu macwjaꞌ ꞌu.
yuscu na mandiꞌntjom ljeii jom na 65 Ndoꞌ jndye ñꞌoom ticueeꞌ tsꞌom

wacatyeeⁿ ꞌndyoo chom, jeeⁿ nquiee tyoluena nacjoomꞌm.


ntyꞌiaaꞌ nnoom ndoꞌ tso:
—Mati tsaⁿmꞌaaⁿ ñeñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ ꞌOoqueⁿna Jesús luee nnꞌaⁿ na
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. cwiluiitquiendye
57 Sa̱a̱ jom tjeiꞌñê, tsoom:

(Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Jn. 18:19-24)
—Jeeⁿ ꞌu yuscu ticwajnaⁿꞌa 66 Quia na jnda̱ teixuee, tjomndye

tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee


58 Tyoowiquiuuꞌ ljeii cwiicheⁿ tsꞌaⁿ
  ñequio nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ tsꞌiaaⁿ
jom, tso nnoom: watsꞌom tꞌmaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱oⁿ̱
—ꞌU, maxjeⁿ cwiindye joona. ljeii na tqueⁿ Moisés. Tyꞌeñꞌomna Jesús
Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ: na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiindyena nꞌiaaⁿ
—Nchii joꞌ ja. nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. Jlue naⁿꞌñeeⁿ nnoom:
59 Jnda̱ tjawiquiuuꞌticheⁿ,

67 —Catsuꞌ nda̱ay
  ̱ â, ¿aa ꞌu
chaꞌna cwii hora, cwiicheⁿ tsꞌaⁿ cwiluiindyuꞌ Cristo?
tyotseijndeiiꞌ ꞌndyoo, tso: Jom tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:
—Tsaⁿmꞌaaⁿ, mayuuꞌcheⁿ ñeñꞌeeⁿ —Meiiⁿ xeⁿ na nntsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, sa̱a̱
ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ee tsꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa xocalaꞌyuꞌyoꞌ. 68 Ndoꞌ meiiⁿ xeⁿ na

Galilea jom. cwaxꞌa̱ya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ꞌo xocatꞌo̱ꞌyoꞌ ꞌndyo̱,


60 Tꞌo̱ Pedro nnom:
  xocalacandyaandyoꞌ ja. 69 Sa̱a̱ jeꞌ xuee

—Ja re, meiⁿchjoo ticaljeii ñꞌoom na cwii wjaanaꞌ, ja na cwiluiindyo̱


na matsuꞌ. tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncjo̱cajmaⁿ
Ndicwaⁿ matseineiiⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya yuu
ndoꞌ seixuaa caxtijndyo. 61 Quia joꞌ
  na matseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ ja. Joꞌ joꞌ
taqueⁿ Ta Jesús ndyeyu jo ndoꞌ na nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿñê chaꞌtso najndeii
mꞌaaⁿ Pedro ndoꞌ ntyꞌiaaꞌ nnoom. na matseixmaaⁿ.
Ndoꞌ mañoomꞌ tjañjoomꞌ tsꞌoom 70 Chaꞌtsondyena taꞌxꞌeena:

ñꞌoom na jnda̱ tso nnoom: “Cwii —Quia joꞌ ¿aa ꞌu cwiluiindyuꞌ


tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
jeꞌjeꞌcheⁿ sa̱a̱ xjeⁿꞌñeeⁿ ꞌu jnda̱ Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:
ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱.” —Mancjoꞌtiꞌyoꞌ jnda̱ macwinduꞌyoꞌ.
62 Quia joꞌ mana jluiꞌ Pedro

71 Quia joꞌ jluena:

quiiꞌntaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ —¿Ljoꞌ cwii macaⁿtinaꞌ na nluiꞌyuuꞌ


tyotyꞌioom na jnda ntyjeeⁿ. nacjoomꞌm? Ee mancjo̱oṯ ya̱a̱ jnda̱
jndya̱ay̱ a ñꞌoom ꞌñom.
Cwilaꞌjnaaⁿꞌna Jesús
(Mt. 26:67-68; Mr. 14:65) Tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato
63 Nnꞌaⁿna tyolꞌa cwenta Jesús, (Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Jn. 18:28-38)
tyolaꞌjnaaⁿꞌna ndoꞌ tyotjaaꞌna jom.
64 Mati tyolaꞌtyeⁿna liaa nnoom,
  23  uia joꞌ chaꞌtsondye
Q
nnꞌaⁿ na tjomndye joꞌ joꞌ,
195 Lucas 23

teiꞌcantyjana, tyꞌeñꞌomna Jesús na na nntsꞌaa Jesús cwii tsꞌiaaⁿ na


mꞌaaⁿ Pilato. 2 To̱ꞌna na tyoñequiana
  xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ cwii
jnaaⁿꞌaⁿ. Jluena: tsꞌaⁿ. 9 Ndoꞌ jndye ñꞌoom tyowaxꞌeeⁿ,

—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnda̱ jliuuyâ na sa̱a̱ meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱ Jesús.


matseiꞌnaⁿꞌaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ ndyuaayâ. 10 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye

Ee quitsoom na ticwanaaⁿ na ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na


nñeꞌquiaayâ tsꞌiaaⁿnda̱ay ̱ â nnom tqueⁿ Moisés, mati tyꞌena na mꞌaaⁿ.
César. Ndoꞌ manquiityeeⁿ matsoom Tyoqueⁿya nꞌomna na tyoñequiana
na cwiluiiñê Cristo ndoꞌ rey jom. jnaaⁿꞌ Jesús. 11 Ndoꞌ mati Herodes

3 Quia joꞌ taꞌxꞌee Pilato nnoom,


  ñequio sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ, cweꞌ
tso: tyoncona Jesús ndoꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna
—¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ rey na jom. Jlaꞌcweena jom cwii liaa na
catsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ judíos? jnda, jnda̱ chii jlaꞌcwanomnndaꞌna
Tꞌo̱ Jesús nnom: jom na mꞌaaⁿ Pilato. 12 Juu xueeꞌñeeⁿ

—Maxjeⁿ joꞌ ja, chaꞌxjeⁿ na matsuꞌ. ljoyaañe Pilato ñꞌeⁿ Herodes, ee


4 Ndoꞌ tso Pilato nda̱a̱ ntyee na
  ñetꞌomntiaaꞌndyena.
cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio
nnꞌaⁿ na jndyendye: Cwiwijndaaꞌtyeⁿ na cueꞌ Jesús
—Ja meiⁿcwii jnaaⁿꞌ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ (Mt. 27:15-26; Mr. 15:6-15; Jn. 18:39–19:16)
ticaljeiya. 13 Quia joꞌ seitjom Pilato ntyee na
5 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jlaꞌjndeiiꞌ ndyueena,
  cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio
jluena: nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ nꞌiaaⁿ ñequio nnꞌaⁿ
—Ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿ na jndyendye. 14 Tsoom nda̱a̱na:

matseijmeiⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ chaꞌwaa —ꞌO tquioñꞌomꞌyoꞌ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿ


tsꞌo̱ndaa Judea. Tyochꞌeeⁿ na ljoꞌ na cwinduꞌyoꞌ matseijmeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ
tsꞌo̱ndaa Galilea, ndoꞌ mati ñjaaⁿ. judíos. Sa̱a̱ queⁿꞌyoꞌ cwenta, jo
nda̱a̱ chaꞌtsondyoꞌ jnda̱ tcaaⁿꞌa
Tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Herodes ñꞌoom nnoom, ndoꞌ meiⁿcwii
6 Jnda̱ na jndii Pilato ñꞌoom jnaaⁿꞌaⁿ tîcaljei na chaꞌtso ñꞌoom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Galilea, taxꞌeeⁿ: na cwiqueⁿꞌyoꞌ nacjoomꞌm. 15 Meiⁿ  

—¿Aa tsꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea Herodes tîcaljeii jnaaⁿꞌaⁿ, joꞌ na


tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ? seicwanomnndaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ jom na
7 Quia na ljeiijndaaꞌñê na
  mꞌaaⁿya. Queⁿꞌyoꞌ cwenta, meiⁿcwii
jnaⁿ Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea yuu tyootseitjo̱oñ ̱ ê na matsa̱ꞌntjomnaꞌ
na matsa̱ꞌntjom Herodes, quia na cueeⁿꞌeⁿ. 16 Joꞌ chii nnchuuꞌjñeeⁿ

joꞌ seicwanoom Jesús na mꞌaaⁿ xeⁿ jnda̱ nntseicandyaandyo̱ jom.


Herodesꞌñeeⁿ na tsaⁿꞌñeeⁿ cuꞌxeeⁿ 17 Ndoꞌ waa costumbre na jndeiꞌnaꞌ

Jesús. Ee tyjeeꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ Jerusalén na catseicandyaañe Pilato cwii pra̱so


quia joꞌ. 8 Ndoꞌ jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ quia na
  jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ xcwe na waa xuee.
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús ee jaachꞌee xuee na 18 Sa̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndyendye,

jeeⁿ ñeꞌcwajnaⁿꞌaⁿ juu ndoꞌ na jndye ñeꞌcwii ñꞌoom jlaꞌxuaana, jluena:


ñꞌoom jnda̱ jñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ. Joꞌ —Quindyo̱oꞌ̱ luaaꞌ ñjaaⁿñe ndoꞌ
jeeⁿ queeⁿ tsꞌoom na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ catseicandyaandyuꞌ Barrabás.
Lucas 23 196

19 Tsaⁿꞌñeeⁿ tueeꞌna jom ñꞌeeⁿ yolcu na jeeⁿ cwityuee ndoꞌ


wꞌaancjo ee teijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na cwilaꞌxuaa na matseiꞌndaaꞌnaꞌ nꞌom
seiweñê nacjooꞌ gobiernom. Ndoꞌ na cwintyꞌiaa na luaaꞌ matjoom.
seicueⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ. 20 Ndoꞌ Pilato

28 Sa̱a̱ taqueⁿ Jesús, tsoom:

ncꞌe na ñeꞌcatseicandyaañê Jesús, —ꞌO yolcu Jerusalén, tandyueeꞌyoꞌ


seineiⁿnnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. 21 Sa̱a̱
  cantyja ꞌnaⁿ ja luaa, catyueeꞌyoꞌ
joo naⁿꞌñeeⁿ jndeiiti jlaꞌxuaanndaꞌna, cantyja ꞌnaⁿꞌ ncjoꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
jluena: ndaꞌyoꞌ. 29 Ee queⁿꞌyoꞌ cwenta,

—Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. manncueꞌntyjo̱ xuee na nlue nnꞌaⁿ:


Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. “Jeeⁿ teijnoom yolcu na tileicꞌom
22 Tsoom nda̱a̱na na jnda̱ ndyee
  nda, na tîcandeiindye, meiⁿ tjaa
ndiiꞌ: yoꞌndaa jlaꞌcanteiꞌ.” 30 Ncueeꞌñeeⁿ

—¿Ljoꞌ jeeⁿcheⁿ tisꞌa sꞌaaⁿ? nnto̱ꞌ nnꞌaⁿ na nluena nda̱a̱ ntsjo̱:


Meiⁿcwii jnaaⁿꞌaⁿ tîcaljeiya na “Catquiaandyoꞌ nacjooyâ”, ndoꞌ
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na cueeⁿꞌeⁿ. nluena nda̱a̱ nta: “Calaꞌcata̱ꞌyoꞌ
Joꞌ chii nnchuuꞌ jñeeⁿ, xeⁿ jnda̱ jâ.” 31 Ee xeⁿ nmeiiⁿ macwilꞌa nnꞌaⁿ

nntseicandyaandyo̱ jom. ñꞌeⁿndyo̱ ja na tjaa jnaⁿ tseixmaⁿya,


23 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jndeiiꞌ ndyueena,
  cwanti na tꞌmaⁿti nawiꞌ nntjoom
jndeii tyolaꞌxuaana, tyotaⁿna naⁿꞌñeeⁿ na waa jnaaⁿna.
na cañoom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ 32 Ndoꞌ mati tyꞌechona we nnꞌaⁿ na

ñꞌoomꞌñeeⁿ na tyoluena ñequio wiꞌndye na nntyꞌioomna nꞌomꞌnaaⁿ.


ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ 33 Quia na tquiena cwii joo na jndyu

ntyee jnaⁿjndeiinaꞌ. Joꞌ chii



24 Ta Tseiꞌxqueⁿ Tsꞌoo, tyꞌioomna jom
Pilato tquiaañetoom ñꞌoom tsꞌoomꞌnaaⁿ joꞌ joꞌ ñequio naⁿꞌñeeⁿ
na caluii chaꞌxjeⁿ na cwitaⁿna. na wiꞌndye, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ
25 Seicandyaañê tsꞌaⁿ na tyotaⁿna
  ntyjaya ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
na mꞌaaⁿ wꞌaancjo, meiiⁿ na ntyjaaⁿꞌaⁿ ntyjatymaaⁿꞌ. 34 Tsoom:

tyotseiweñe nacjooꞌ gobiernom ndoꞌ —Tsotya̱ya, catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ


seicueeꞌ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ tquiaaⁿ Jesús joona, ee ticalaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ cwilꞌana
lueena na calꞌana chiuu na lꞌue ñꞌeⁿndyo̱.
nꞌomna. Ndoꞌ tyoꞌoo sondaro xꞌiaa na
nntyꞌiaana ꞌñeeⁿ nleijnoomꞌ cwii
Cwityꞌioomna Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ cwii liaⁿꞌaⁿ. 35 Joꞌ joꞌ jndye nnꞌaⁿ

(Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Jn. 19:17-27) na cweꞌ tyꞌecantyꞌiaa na luaaꞌ. Sa̱a̱
26 Xjeⁿ na tyꞌeñꞌom sondaro Jesús
  naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ jeeⁿ ticueeꞌ nꞌomna
na nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ, jom, tyoluena:
tꞌuena cwii tsꞌaⁿ na jnaⁿ jnda̱a,̱ tsꞌaⁿ —Jeeⁿ ya tjeiꞌnꞌmaaⁿñê ntꞌomcheⁿ
tsjoom Cirene na jndyu Simón. nnꞌaⁿ, jeꞌ cwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnqueⁿ xeⁿ
Jlaꞌcachuuna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ mayuuꞌ cwiluiiñê nquii Cristo tsaⁿ na
tyojaantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús ñꞌeⁿ tjeiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na catsa̱ꞌntjom.
juunaꞌ. 36 Mati tyolaꞌjnaaⁿꞌ sondaro Jesús.

27 Ndoꞌ cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ


  Tyꞌentyjaaꞌna na nñeꞌquiana winom
tyꞌentyjo̱ naxeⁿꞌ Jesús, ndii na ta̱ na nncꞌom. 37 Jluena:

197 Lucas 23

—Xeⁿ ꞌu cwiluiindyuꞌ Rey 47 Quia na ntyꞌiaaꞌ tyo na


na catsa̱ꞌntjomꞌ nnꞌaⁿ judíos, matsa̱ꞌntjom sondaro chiuu waa na
cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ. tuii, seitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsoom:
38 Ndoꞌ jo ndyeyu tsꞌom xqueeⁿ
  —Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ
tyꞌioomna ljeii ñꞌoom griego, latyeⁿ, matseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na ljuꞌ cwiluiiñe.
ñꞌeⁿ hebreo. Matsonaꞌ: “Luaañe Rey 48 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na

cwentaa nnꞌaⁿ judíos.” tjomndye na ntyꞌiaa na ljoꞌ


39 Cwii joo naⁿꞌñeeⁿ na wiꞌndye na
  tuii, quia tyꞌelcweeꞌna lꞌaana,
ñoom ñꞌeⁿñê, seijnaaⁿꞌ jom. Tso: tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ ndeiꞌcandyaana
—¿Aa nchii Cristo cwiluiindyuꞌ? na cwitꞌmo̱o̱ⁿna na matseiꞌndaaꞌnaꞌ
Cwa cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ nquiuna. 49 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na

ndoꞌ mati jâ. taꞌjnaaⁿꞌna Jesús ñequio yolcu na


40 Sa̱a̱ tꞌo̱ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ,
  tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ na jnaⁿ Galilea,
seitiaaⁿꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, tsoom: tyontyꞌiaa tquiana na luaaꞌ tjom
—Cwa tinquiaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ꞌu Jesús.
jnda̱ tꞌuiityeⁿnaꞌ na maxjeⁿ nncꞌioꞌ.
¿Aa ticandoꞌ mañejoꞌti matjomꞌ ꞌOocatyꞌiuuna Jesús
chaꞌxjeⁿ matjom jom? 41 Ndoꞌ wendyo̱

(Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Jn. 19:38-42)
jaa nmeiiⁿ mayuuꞌcheⁿ matyꞌiomyanaꞌ 50 Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na jndyu
na catjo̱o̱ⁿya na luaa ee cwitio̱o̱ⁿndyo̱ José na jnaⁿ tsjoom Arimatea
cantyja na ñelꞌaaya. Sa̱a̱ juu Tamꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱ndaa Judea. Tsaⁿꞌñeeⁿ cwii
meiⁿcwii nawiꞌ tîcatsꞌaaⁿ. joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ cwentaa
42 Quia joꞌ tsoom nnom Jesús:
  nnꞌaⁿ judíos. Jom ya tsꞌaⁿñê ndoꞌ
—ꞌU Ta, cjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ ja quia machꞌeeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. 51 Mati  

na nndyoꞌ na nntsa̱ꞌntjomꞌ. tyomeinomꞌm juu na nntsa̱ꞌntjom


43 Tso Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tîcatseijomñê ñꞌoom
—Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ njomꞌ, xuee na tꞌmaⁿ ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na
jeꞌ nncꞌoomꞌ ñꞌeⁿndyo̱ jo paraíso cueꞌ Jesús. 52 Tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Pilato

yuu na mꞌaaⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ndoꞌ tcaaⁿ tsꞌoo Jesús. 53 Jnda̱ chii

tjacatyjeeñê juu. Seityjooñê liaa


Tquiaañe Jesús na tueeⁿꞌeⁿ sábana tsaⁿ lino ndoꞌ tjaaꞌñê juu
(Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Jn. 19:28-30) naquiiꞌ tsueꞌtsjo̱ꞌ na tuiiya. Joꞌ joꞌ
44 Xjeⁿ na tueeꞌ quiajmeiⁿꞌ, teijaaⁿ meiⁿcwii tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ cojaaquieeꞌ.
chaꞌwaa tsjoomnancue hasta na 54 Juu xueeꞌñeeⁿ, maxuee na

ndyee na matmaaⁿ. 45 Ee na teijaaⁿ


  cwilaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ na
ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ juu liaa tco na nntaꞌjndyeena xuee sábado. Ndoꞌ
ntyjatyꞌio naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ xjeⁿꞌñeeⁿ majaaweeꞌya xjeⁿ cantyja
tyꞌiooꞌxcwenaꞌ. 46 Quia joꞌ jndeii
  ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.
seixuaa Jesús, tsoom: 55 Yolcu na tquio ñꞌeⁿñê na

—Tsotya̱ya, maꞌndiya cantyja na jnaⁿna Galilea, tyꞌentyꞌiaana


wando̱ꞌa naquiiꞌ lꞌo̱ꞌ. tseiꞌtsuaa, tqueⁿna cwenta
Jnda̱ tsoom na luaaꞌ, mana chiuu waa na tjacantyꞌiuuꞌñê.
tueeⁿꞌeⁿ. 56 Jnda̱ joꞌ tyꞌelcweeꞌna Jerusalén,

Lucas 23​, ​24 198

tyꞌelaꞌjndaaꞌndyena nasei cachi ñꞌoomꞌñeeⁿ. 11 Sa̱a̱ apóstoles


ndoꞌ ncheⁿꞌ. Ndoꞌ taꞌjndyeena juu ndooꞌ nquiuna cweꞌ ñꞌomnco joꞌ.
xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ Tîcalaꞌyuꞌna.
matsa̱ꞌntjom ljeii naqui. 12 Sa̱a̱ Pedro teicantyjaaⁿ, jleinoom,

tjaaⁿ yuu waa tseiꞌtsuaa. Quia


Cantyja na tandoꞌxco Jesús na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ tseiꞌtsuaa,
(Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn. 20:1-10) cweꞌ liaa canchiiꞌ ljeiiⁿ. Ndoꞌ

24  witsjoomya xuee
C
najndyee smanaⁿ, tyꞌena
yuu waa tseiꞌtsuaa. Tyꞌechona nasei
tjalcweꞌnnaaⁿꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ, jaawa
jaacue tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌoom chaꞌtso na
jnda̱ tuii.
cachi na jnda̱ jlaꞌjndaaꞌndyena.
2 Jnda̱ na tquiena jliuna na jnda̱

Ñjomndye we nnꞌaⁿ nato Emaús
teindyo̱ tsjo̱ꞌ na ta̱ꞌ ꞌndyoo tsueꞌtsjo̱ꞌ. (Mr. 16:12-13)
3 Quia na tyꞌequieꞌna joꞌ joꞌ,

13 Majuuti xueeꞌñeeⁿ we nnꞌaⁿ na
taticaliuna seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús. cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús cwiꞌoona
4 Xcwe na matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ joona
  cwii tsjoom chjoo na jndyu
na cwicatyuena, ndoꞌ teitquiooꞌndye Emaús na mꞌaaⁿ naꞌ canchooꞌcwii
we nnꞌaⁿ nacañoomna na jeeⁿ kilómetros na tquianaꞌ ñꞌeⁿ
canchiiꞌ, caxuee liaa. 5 Jeeⁿ ndyaꞌ   Jerusalén. 14 Ndoꞌ cheⁿnquieena

tyuena, jlaꞌntyjanquioondyena cantyja chaꞌtso na nmeiiⁿꞌ tuii.


nqueⁿna nomtyuaa. Jlue naⁿꞌñeeⁿ 15 Yocheⁿ na luaaꞌ jeeⁿ cwilaꞌneiⁿna,

nda̱a̱na: manquiiti Jesús tueꞌntyjo̱o̱ⁿ joona.


—¿Chiuu quiiꞌntaaⁿ lꞌoo cwilꞌueꞌyoꞌ Ñeꞌcwi tjaaⁿ ñꞌeⁿndyena. 16 Sa̱a̱

tsꞌaⁿ na wandoꞌ? 6 Tacꞌoomñê ñjaaⁿ,


  tîcataꞌjnaaⁿꞌna jom ee sꞌaanaꞌ
jnda̱ wandoꞌxcoom. Cjaañjoomꞌ nꞌomnda̱a̱na chaꞌcwijom na
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na seineiiⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ titquioona. 17 Tsoom nda̱a̱na:

quia na ndi mꞌaaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. —¿Ljoꞌ ñꞌoom jeeⁿ cwilaneiⁿꞌyoꞌ


7 Tsoom na nqueⁿ na cwiluiiñê
  na tsaꞌyoꞌ nato? Quia joꞌ
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, nñeꞌquia tyꞌemeintyjeeꞌna na chjooꞌ nꞌomna.
nnꞌaⁿ cwenta jom luee nnꞌaⁿjnaⁿ. 18 Ndoꞌ cwiindye joona na jndyu

Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ nntyꞌioomna jom Cleofas tꞌo̱ nnoom, tso:


tsꞌoomꞌnaaⁿ. Sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee —¿Aa ꞌu cwii tsꞌaⁿ na cweꞌ tyjeꞌya
ncwandoꞌxcoom. Jerusalén, joꞌ chii ticaljeiꞌ chiuu
8 Quia joꞌ tjañjoomꞌ nꞌomna ñꞌoom
  waa na tuii wja mawenaꞌ?
na tyotseineiiⁿ. 9 Jnaⁿna yuu na

19 Quia joꞌ tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na:

waa tseiꞌtsuaa, tyꞌelcweeꞌna ndoꞌ —¿Ljoꞌ tuii?


jlaꞌcandiina nnꞌaⁿ canchooꞌcwii Joona tꞌo̱oṉ a nnoom:
ñequio chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ —Aa, waa na tuii cantyja ꞌnaaⁿꞌ
chiuu waa na tuii. 10 María   Jesús, tsꞌaⁿ tsjoom Nazaret na
Magdalena, ñꞌeⁿ Juana, ñꞌeⁿ María tyotseixmaⁿ profeta. Tꞌmaⁿ najneiⁿ
tsondyee Jacobo, ñꞌeeⁿ ntꞌomcheⁿ tsꞌiaaⁿ na tyochꞌeeⁿ ñequio ñꞌoom
yolcu na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyena, joona na tyotseineiiⁿ jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ
jlaꞌcandiina nnꞌaⁿ canchooꞌcwii ndoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Sa̱a̱

199 Lucas 24

nquiee ntyee na cwiluiitquiendye —Caljooꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyô̱ ee jeꞌ jnda̱


nda̱a̱ ntyee ñequio naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tmaaⁿ ndoꞌ manleinco̱o̱ⁿꞌ.
cwentaayâ tquiana cwenta Joꞌ chii tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ wꞌaa na
jom na catꞌuiityeⁿnaꞌ jom na nljooꞌñê. 30 Ndoꞌ quia na tjacjom

cueeⁿꞌeⁿ, ndoꞌ tyꞌioom nnꞌaⁿ jom nacañoomꞌ meiⁿsa ñꞌeⁿndyena,


tsꞌoomꞌnaaⁿ. 21 Ndoꞌ jâ jeeⁿ ñentyjaaꞌ
  toꞌñoom tyooꞌ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ
nꞌo̱o̱ⁿyâ na jom nluiiñê nquii na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, tyjeeⁿ ndoꞌ
nntseicandyaañe nnꞌaⁿ Israel. Ndoꞌ tquiaaⁿ juunaꞌ nda̱an ̱ a. 31 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ

waa cwiicheⁿ, jeꞌ jnda̱ ndyee xuee sꞌaanaꞌ joona chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na ya
na tuii na nmeiiⁿꞌ. 22 Ndoꞌ nchii
  teitquiooꞌnndaꞌ ndoꞌ taꞌjnaaⁿꞌna na
macanda̱ joꞌ, mati joo yolcu na ñꞌeeⁿ manquii Jesús joꞌ. Sa̱a̱ jom mana tsuñê
tmaaⁿꞌ na laxmaaⁿyâ, tquioñꞌomna jo nda̱an ̱ a. 32 Tyoluena nda̱a̱ ntyjeena:

ñꞌoom na jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ jâ. Ee —Aa tiyuuꞌ sꞌaanaꞌ jndaꞌjom


mateincooquiuuꞌ tyꞌena yuu waa teiiⁿ nꞌo̱o̱ⁿya yocheⁿ na matseineiiⁿ
tseiꞌtsuaⁿꞌaⁿ, 23 sa̱a̱ taticaliuna
  nda̱ay̱ a xjeⁿ na ñjomndyo̱ nato quia
seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tquiolcweeꞌna, na seicano̱o̱ⁿ chiuu maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌ
tyoluena na mati tcoꞌnaꞌ ángeles Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii.
nda̱a̱na na jlue yoꞌñeeⁿ nda̱a̱na 33 Ndoꞌ mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ

na jom wanoomꞌm. 24 Joꞌ chii tyꞌe


  teicantyjana, tyꞌelcweeꞌna
ntꞌom ncꞌiaayâ yuu waa tseiꞌtsuaa Jerusalén. Jliuna nnꞌaⁿ na
ndoꞌ jliuna na mayuuꞌ chaꞌxjeⁿ canchooꞌcwii ñeꞌnaaⁿꞌ mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ
na jlue yolcuꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ maxjeⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana. 34 Quia  

tîcantyꞌiaana nquii Jesús. joꞌ jlue naⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na:


25 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na:
  —Jeeⁿ sa, mayuuꞌcheⁿ jnda̱
—ꞌO nnꞌaⁿ na tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ mawandoꞌxco Ta Jesús, ee jnda̱
maxjeⁿ tiqueⁿꞌyoꞌ cwenta ndoꞌ teitquiooꞌñê nnom Simón.
ticjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlayuꞌyoꞌ chaꞌtso 35 Quia joꞌ joona tyolaꞌneiⁿna

ñꞌoom na tyolue profetas. 26 Aa


  chiuu waa na tuii quia na mꞌaⁿna
nchii maxjeⁿ matsonaꞌ na nquii nato ndoꞌ chiuu waa na taꞌjnaaⁿꞌna
Cristo catjoom chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ jom quia na tyjeeⁿ tyooꞌ.
cwitjo̱o̱cheⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ
jom. Teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
27 Quia joꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ naquiiꞌ ljeii

cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso ñꞌoom na (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Jn. 20:19-23)
matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ. 36 Yocheⁿ na cwilaꞌneiⁿna
To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ñequio ljeii na tqueⁿ Moisés ñꞌoommeiⁿꞌ, teitquiooꞌ meintyjeeꞌ
ndoꞌ tcuu tyꞌoomnaꞌ hasta xjeⁿ ljeii Jesús xcwe quiiꞌntaaⁿna. Tquiaaⁿ na
na tqueⁿ chaꞌtso profetas. xmaⁿndyena. Tsoom:
28 Quia na tyꞌewindyoona tsjoom
  —Cꞌomꞌyoꞌ na tjaañomtiuu quiiꞌ
chjoo yuu na cwiꞌoona, quia joꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
sꞌaaⁿ na ndooꞌ wjaatyeeⁿcheⁿ. 29 Sa̱a̱

37 Sa̱a̱ joona nioom tyuena, ee

joona lꞌana na jndeiꞌnaꞌ na caljooꞌñê jlaꞌtiuuna na cweꞌ ncwaaⁿꞌaⁿ joꞌ


ñꞌeⁿndyena. Jluena: cwintyꞌiaana. 38 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na:

Lucas 24 200

—¿Chiuu na jeeⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ tꞌmaⁿ, ndoꞌ xuee na jnda̱ ndyee


nquiuꞌyoꞌ ndoꞌ na luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ nncwandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ.
nꞌomꞌyoꞌ? 39 Cantyꞌiaꞌyoꞌ lꞌo̱oy
  ̱ a ñꞌeⁿ 47 Ñequio xueeꞌ jom nñeꞌquia

ncꞌa̱ya na mannco̱tya̱ luaa. Ndoꞌ nnꞌaⁿ ñꞌoom na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ


nquioꞌyoꞌ ja, ee ncwaaⁿꞌ tsꞌaⁿ tjaaꞌnaⁿ jnaaⁿna cha na nntseitꞌmaⁿ tsꞌom
seiꞌ cachuunaꞌ, meiⁿ ndeiꞌ chaꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. Ñꞌoommeiiⁿ
cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cho̱ ja. nnaⁿnaꞌ Jerusalén, nncjaantyꞌeenaꞌ
40 Jnda̱ tsoom na luaaꞌ, tꞌmo̱o̱ⁿ
  xjeⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue.
lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ ncꞌeeⁿ. 41 Sa̱a̱ ndicwaⁿ

48 Ndoꞌ ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na

cweꞌ matseitsaⁿꞌtonaꞌ joona na catjeiꞌyuuꞌndyoꞌ ñꞌoommeiiⁿ.


jeeⁿ neiiⁿna, jeeⁿ cjaaweeꞌ nꞌomna, 49 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja njño̱o̱ⁿ ya

hasta tileicalayuꞌna na jom. Quia joꞌ nquii Espíritu Santo na jnda̱ tso
tsoom nda̱a̱na: Tsotya̱ya na nñequiaaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
—¿Aa cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ na ya nlcwaꞌ Joꞌ chii, caljooꞌndyoꞌ tsjoom
tsꞌaⁿ? Jerusalén hasta na nntoꞌñoomꞌyoꞌ
42 Joꞌ chii tquiana cwii taⁿꞌ catscaa
  juu na nnaⁿ nandye na nñequiaa
jneiiⁿ ñequio tscuu na ñjom tsiomꞌ. najnda̱ꞌyoꞌ.
43 Toꞌñoom ndoꞌ tcwaaⁿꞌaⁿ ñequio na

jndooꞌna. 44 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na:



Tjawa Jesús cañoomꞌluee
—Chaꞌtso ñꞌoom na teiljeii (Mr. 16:19-20)
cantyja ꞌnaⁿya naquiiꞌ ñꞌoom na 50 Quia joꞌ jluiꞌna tsjoomꞌñeeⁿ.
tqueⁿ Moisés ñequio profetas, ndoꞌ Tjachom joona nndyooꞌ tsjoom
mati naquiiꞌ salmos, ñꞌoomꞌñeeⁿ Betania. Seintyjo̱o̱ⁿ lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona,
tyoꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ quia na tioꞌnaaⁿñê joona. 51 Majuu xjeⁿ na

ndicwaⁿ mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. Joonaꞌ matioꞌnaaⁿñê joona to̱ⁿꞌnaꞌ jom


wjaatseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ, ndoꞌ jeꞌ ñꞌeⁿndyena. Tjañꞌoomnaꞌ jom
macwiluii chaꞌxjeⁿ na tsjo̱o.̱ nandye cañoomꞌluee. 52 Ndoꞌ joona,

45 Quia joꞌcheⁿ tquiaa Jesús na


  quia jnda̱ jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom,
nlaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyꞌelcweeꞌna Jerusalén na jeeⁿcheⁿ
teiljeiinaꞌ. 46 Tsoom nda̱a̱na:
  ndyaꞌ neiiⁿna. 53 Ñeꞌquiiꞌcheⁿ

—Ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii, tyomꞌaⁿna watsꞌom tꞌmaⁿ na


matsonaꞌ na nquii na cwiluiiñe tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Cristo, jndeiꞌnaꞌ na nntjoom nawiꞌ Mantyjati luaaꞌndyo.
Ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo
na seiljeii Juan

Cristo nlaꞌyuꞌna. 8 Nchii nqueⁿ


Juu na cwiluiiñe ñꞌoomꞌ cwiluiiñê naxueeñe sa̱a̱ jñoom na


Tyꞌo̱oṯ sꞌom tuiiñê na tsꞌaⁿ jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu

1  jeⁿ na to̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


X
na tqueeⁿ chaꞌtso, juu na
cwiluiiñe ñꞌoomꞌm maxjeⁿ mꞌaaⁿ
na cwiluiiñe naxueeñe. 9 Cristo

tuiiñê tsjoomnancue. Jom


cwiluiiñê naxueeñe na mayuuꞌcheⁿ,

ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ chaꞌtso na cwiluiiñê mañequiaaⁿ naxuee nnom ticwii


mati juu canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ cwiluiiñe. cwii tsꞌaⁿ.
2 Juu na cwiluiiñe ñꞌoomꞌ

10 Nquii na cwiluiiñe ñꞌoomꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ ñꞌeⁿñê xjeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tyomꞌaaⁿñe


jnaⁿjndyeecheⁿnaꞌ. 3 Chaꞌtso na
  tsjoomnancue, sa̱a̱ meiiⁿ na
maniom na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñꞌeeⁿ jom tqueeⁿ juunaꞌ, maxjeⁿ
quia tqueⁿna joonaꞌ. Cwii cwii tîcalaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌñeeⁿ cwiluiiñê.
nnom na maniom, ñequiiꞌcheⁿ na 11 Tyjeꞌcañoom nnꞌaⁿ judíos na

ñꞌeeⁿ na tqueⁿna joꞌ. 4 Tseixmaⁿ


  mañecwii ndyuaana ñꞌeⁿñê,
cheⁿnqueⁿ na ticantycwii na sa̱a̱ tîcatoꞌñoomna jom. 12 Sa̱a̱

wanoomꞌm. Juu joꞌ na matseixmaaⁿ ntꞌomndye joona toꞌñoomna jom,


matseijomnaꞌ chaꞌcwijom chom ndoꞌ tyolaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. Nda̱a̱ joona
na matseixueeñenaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. tquiaaⁿ na cwilaꞌxmaⁿna ntseinda
5 Juu naxuee na matseixmaaⁿ,
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 13 Nchii cwiluiindyena

matseicano̱o̱ⁿnaꞌ chaꞌtso na cwiꞌoo ntseinaaⁿ chaꞌxjeⁿ na cwiluiindye


nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ chaꞌtso joo nda nnꞌaⁿ. Meiⁿ nchii cwiluiindyena
joꞌ tîcanda̱a̱ nlqueⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌnaaⁿnaꞌ ntseinaaⁿ ee na queeⁿya tsꞌom
jom. cwii tsꞌaⁿ. Tomti maqueⁿnaꞌ joona
6 Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jñom
  ntseinaaⁿ ee nqueⁿ lꞌue tsꞌoom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ judíos. 14 Nquii na cwiluiiñe ñꞌoomꞌ

Juan jndyu tsaⁿꞌñeeⁿ. 7 Jñoom na   Tyꞌo̱oṯ sꞌom tuiiñe na tsꞌaⁿ,


tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿ jom na tyomꞌaaⁿñe quiiꞌntaaⁿna. Canda̱aꞌ̱ ya
nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ
na cwiluiiñe naxueeñe, tyochꞌeeⁿ cwiluiiñe na mayuuꞌ. Ntyꞌiaanda̱ay ̱ â
na ljoꞌ cha chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ quia seitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu.

201
Juan 1 202

Quia tuii na ljoꞌ saaliuuyâ na —Nchii joꞌ ja.


ñenquii cwiluiiñe Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Taꞌxꞌeenndaꞌna nnoom:
15 Juanꞌñeeⁿ tyocwjiꞌyuuꞌñê cantyja
  —Quia joꞌ, ¿aa cwiluiindyuꞌ
ꞌnaaⁿꞌ juu quia seiweeⁿ jñeeⁿꞌeⁿ nda̱a̱ profetaꞌñeeⁿ na matso Moisés
nnꞌaⁿ. Tsoom: na nñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
—Nquiuꞌyoꞌ na jnda̱ ñetsjo̱o̱ nda̱ay ̱ a?
na ꞌio cha nleitquiooꞌñe cwii Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ:
tsꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na meiⁿchjoo —Nchii joꞌ ja.
ticꞌoomꞌnaꞌ ja ñꞌeⁿñê, ee maxjeⁿ 22 Joꞌ chii jluena nnoom:

mꞌaaⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluiindyo̱. —¿Quia joꞌ ꞌñeeⁿ cwiluiindyuꞌ?


Manquii tsꞌaⁿ na mandyowindyooꞌ Catsuꞌ cha ya nntꞌo̱oy ̱ â nda̱a̱
luaaꞌ joꞌ. nnꞌaⁿ na jñoom jâ. ¿Chiuu matsuꞌ
16 Jom canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ naya
  cheⁿnncuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na
matseixmaaⁿ. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ matseiꞌxmaⁿꞌ?
joꞌ matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom 23 Luaa ñꞌoom na seilcweeⁿꞌeⁿ nda̱a̱

chaꞌtsondyo̱. Cwii nnom na jnda̱ naⁿꞌñeeⁿ. Matsoom:


toꞌño̱o̱ⁿya na matioꞌnaaⁿñê jaa, —Ja matsꞌaa chaꞌxjeⁿ na tso
jnda̱ mañoomcheⁿ na cwitoꞌño̱o̱ⁿya. profeta Isaías quia tsoom: “Mꞌaaⁿ
17 Lꞌo̱ Moisés tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljeii
  cwii tsꞌaⁿ na matseiwe jndyeeꞌ
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Sa̱a̱ cantyja jo ndoꞌ ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo cwiliuuya na cꞌoom. Calajndaaꞌndyoꞌ na nquii
candyaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa ndoꞌ na tjacantyja na cwiluiitꞌmaⁿñe
na cwiluiiñê ñꞌoom na mayuuꞌ. nntsa̱ꞌntjom ꞌo.”
18 Tjaaꞌnaⁿ cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ ntyꞌiaaꞌ

24 Nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ tmaaⁿꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Macanda̱ nquii Jnaaⁿ fariseos jñoomna naⁿꞌñeeⁿ. 25 Ndoꞌ 

na ñecwiiñe, juu jnda̱ tꞌmo̱ⁿ nda̱ay ̱ a taꞌxꞌeendyeti naⁿꞌñeeⁿ nnoom.


chiuu cwiluiiñê. Jluena:
—Matsuꞌ na ꞌu meiⁿ nchii Cristo
Ñꞌoom na tjeiꞌyuuꞌñe Juan tsaⁿ na cwiluiindyuꞌ, meiⁿ Elías, meiⁿ nquii
tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ profeta na tso Moisés na nñequiaa
(Mt. 3:11-12; Mr. 1:7-8; Lc. 3:15-17) ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay ̱ a, quia joꞌ
19 Nnꞌaⁿ judíos na cwiluiitquiendye ¿chiuu na matseitsꞌoomndyuꞌ nnꞌaⁿ?
Jerusalén jñoomna ntyee 26 Ndoꞌ tꞌo̱ Juan nda̱a̱na. Tsoom:

cwentaana na mꞌaaⁿ Juan ñequio —Ja matseitsꞌoomndyo̱ nnꞌaⁿ


ntꞌom levitas na cwindyeꞌntjom ñequio ndaatioo, sa̱a̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ
naquiiꞌ watsꞌom. Tyꞌioomna tsꞌiaaⁿ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
ntyeeꞌñeeⁿ na cataꞌxꞌee naⁿꞌñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ. 27 Majom na nntsꞌaaⁿ

nnom Juan ꞌñeeⁿ cwiluiiñê. 20 Jom   tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia na jnda̱
ndyeyu tjeiꞌyuuꞌñê, tsoom: ꞌndiinaꞌ ja, ee maxjeⁿ mꞌaaⁿ cwii
—Ja nchii Cristo cwiluiindyo̱. tjo̱o̱cheⁿ na nluiindyo̱. Ja meiⁿ cweꞌ
21 Joꞌ chii taꞌxꞌeetina nnoom:
  na nndiꞌntjo̱ⁿya nnoom tilꞌuendyo̱.
—¿Aa profeta Elías ꞌu? 28 Luaaꞌ tuii cwii joo na jndyu

Jom tꞌo̱o̱ⁿ: Betábara, jo ntyja na macaluiꞌ


203 Juan 1

ñeꞌquioomꞌ xndyaaꞌ jndaa Jordán


yuu na tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ. Nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿjndyee Jesús
na calaꞌjomndyena ñꞌeⁿñê
Jesús cwiluiiñê catsmaⁿ 35 Cwiicheⁿ xuee meintyjeeꞌnndaꞌ
tsmeiⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Juan ñequio wendyô̱ jâ nnꞌaⁿ
29 Xuee na jnda̱ we na tuii na na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌoom na
luaaꞌ, ntyꞌiaaꞌ Juan na ndyowindyooꞌ mañequiaaⁿ. 36 Ndoꞌ quia ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ

Jesús na mꞌaaⁿ. Matsoom nda̱a̱ jâ na Jesús na mawjaawinom joꞌ joꞌ,


mꞌaaⁿyâ ñꞌeⁿñê joꞌ joꞌ: matsoom nda̱ay ̱ â:
—Queⁿꞌyoꞌ cwenta, luaaꞌ tsꞌaⁿ —Cantyꞌiaꞌyoꞌ, luaaꞌ tsꞌaⁿ na
na cwiluiiñe catsmaⁿ tsmeiⁿꞌ cwiluiiñe catsmaⁿ tsmeiⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juu matseicanduuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jnaaⁿ nnꞌaⁿ. 30 Mañejuu tsꞌaⁿ na jnda̱

37 Ndoꞌ wendyô̱ jâ na cwilaꞌjomndyô̱

ñetsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ, quia na


na ꞌio cha nleitquiooꞌñe cwii tsꞌaⁿ jndya̱ay̱ â ñꞌoomwaaꞌ, saantyjo̱oy ̱ â
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na tꞌmaⁿti cwiluiiñe, naxeⁿꞌ Jesús. 38 Taqueⁿ Jesús ndoꞌ

nchiiti ja. Ee mꞌaaⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na cwitsaantyjo̱oy ̱ â


na nluiindyo̱. 31 Xjeⁿ na to̱ꞌa na
  naxeeⁿꞌeⁿ. Taxꞌeeñê nda̱ay̱ â, tsoom:
matseitsꞌoomndyo̱ nnꞌaⁿ ñequio —¿Aa waa na nlꞌaꞌyoꞌ ja?
ndaatioo, meiⁿ ticatseiꞌno̱ⁿꞌa na jom Ndoꞌ lꞌuuyâ nnoom:
tsꞌiaⁿꞌaⁿ na nntseicanoomꞌm jnaaⁿ —Rabí, ¿cwaaⁿ wꞌaa nncjaꞌmeintyjeꞌ
nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ matsꞌaa tsꞌiaaⁿmeiiⁿ cha jeꞌ? Ñꞌoom rabí matsonaꞌ tsꞌaⁿ na
catseicaꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel na maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ljoꞌ cwiluiiñê. 39 Matsoom nda̱ay
  ̱ â:
32 Ndoꞌ Juan tjeiꞌyuuꞌñetyeeⁿ
  —Quioꞌyoꞌ mana nntyꞌiaꞌyoꞌ.
nda̱ay ̱ â. Matsoom: Quia joꞌ saayâ ñꞌeⁿñê wꞌaa na
—Ntyꞌiano̱o̱ⁿ na jnaⁿ Espíritu tjameintyjeeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ chaꞌna
Santo cañoomꞌluee. Jndyocue ñequiee na matmaaⁿ na squia̱ay ̱ â
chaꞌcwijom catuꞌ, ljooꞌñe ñꞌeⁿñê. ñꞌeⁿñê. Ljooꞌndyô̱ ñꞌeⁿñê hasta na
33 Xjeⁿꞌñeeⁿ meiⁿ tîcatseiꞌno̱ⁿꞌa
  jnda̱ teinco̱o̱ⁿꞌ.
ꞌñeeⁿ juu na nluiiñe nquii na 40 Ja Juan ñequio Andrés, tyjee

nntseicanduuꞌ jnaaⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ Simón Pedro, jâ jndya̱ay ̱ â ñꞌoom


tjañjoomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ quia jñom na tso Juanꞌñeeⁿ, ndoꞌ saantyjo̱oy ̱ â
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja na catseitsꞌoomndyo̱ naxeⁿꞌ Jesús. 41 Juu Andrésꞌñeeⁿ

nnꞌaⁿ, tsoom no̱o̱ⁿ: “Nntyꞌiaꞌnjomꞌ tjacalꞌueeⁿ xioom Simón. Matsoom


na nndyocue Espíritu nacjooꞌ cwii nnom:
tsꞌaⁿ, ndoꞌ nljooꞌñe ñꞌeⁿñê. Juu —Jnda̱ jliuuyâ juu na cwiluiiñe
tsaⁿꞌñeeⁿ jnda̱ tyꞌio̱ⁿya tsꞌiaaⁿ jom na Mesías. (Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ
nntseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ Espíritu Cristo, nquii na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Santo.” 34 Ndoꞌ jnda̱ ntyꞌiano̱o̱ⁿya
  cwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ.)
na tuii na ljoꞌ ñꞌeⁿñê. Joꞌ chii 42 Quia joꞌ tjañꞌoom Andrés xioom

macwjiꞌyuuꞌndyo̱ na jom cwiluiiñê na mꞌaaⁿ Jesús. Ntyꞌiaaꞌ Jesús juu,


Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ndoꞌ matsoom:
Juan 1​, ​2 204

—ꞌU re, Simón, jnda Jonás ꞌu. 49 Ndoꞌ tꞌo̱ Natanael, matsoom:
Jeꞌ nntseicajndyuya ꞌu Cefas. —ꞌU tsꞌaⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoom naya
(Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ Pedro.) nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ꞌu maxjeⁿ cwiluiindyuꞌ
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ꞌU cwiluiindyuꞌ
Maꞌmaⁿ Jesús Felipe ñequio Natanael rey cwentaa jâ nnꞌaⁿ Israel.
43 Cwiicheⁿ xuee seijndaaꞌñe 50 Tꞌo̱ Jesús:

Jesús na nncjaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. —¿Aa cweꞌ ncꞌe na tsjo̱oy ̱ a na


Quia ljoꞌcheⁿ teincwiñê ñꞌeⁿ Felipe. ntyꞌiaya ꞌu xꞌee tsꞌoom higuera ꞌnaⁿꞌ,
Matsoom nnom: aa cweꞌ joꞌ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱?
—Candyoꞌtseijomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ Maxjeⁿ maniom na jndati laꞌxmaⁿnaꞌ
tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa. cantyja ꞌnaⁿya na quia wjaꞌntyꞌiaꞌ.
44 Juu Felipeꞌñeeⁿ mañeꞌcwii

51 Ndoꞌ matsotyeeⁿ nnom:

tsjomꞌm ñequio Andrés ñꞌeⁿ Pedro. —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy ̱ a


Joona nnꞌaⁿ tsjoom Betsaida. 45 Ndoꞌ
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ. ꞌO nntyꞌiaꞌyoꞌ na nnaaⁿ
tjacalꞌue Felipe Natanael. Matsoom cañoomꞌluee. Ndoꞌ nntyꞌiaꞌyoꞌ na
nnom: nnquiocue ángeles na mꞌaaⁿ ja
—Jnda̱ jliuuyâ nquii na cantyja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaaⁿya
ꞌnaaⁿꞌ seiljeii Moisés nacjooꞌ libro na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ na
na chuunaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncꞌoowanndaꞌna.
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Ndoꞌ mati
ntꞌomcheⁿ profetas tyolaꞌljeiina Toco tsꞌaⁿ tsjoom Caná
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. Majuu tsꞌo̱ndaa Galilea
Jesús joꞌ, tsꞌaⁿ tsjoom Nazaret, na
cwilue nnꞌaⁿ na jnda José juu.
46 Tso Natanael:

2  uee jnda̱ ndyee na tuii na
X
luaaꞌ toco cwii tsꞌaⁿ tsjoom
Caná, tsꞌo̱ndaa Galilea. Ndoꞌ
—Ndooꞌ ntyjii na cweꞌ Nazaret seijomñe tsondyee Jesús. 2 Ndoꞌ

xocwitquiooꞌñe cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ joo nnꞌaⁿ na tꞌunco tꞌmaⁿna Jesús


nnteijneiⁿ nnꞌaⁿ. ñequio jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱
Tꞌo̱ Felipe nnoom, matso: ñꞌeⁿñê na mati calajomndyô̱
—Candyoꞌ sa. Nntyꞌiaꞌnjomꞌ jom. ñꞌeⁿndyena na cwiꞌuncona. 3 Jnda̱ 

47 Ntyꞌiaaꞌ Jesús na
  na ntquieꞌ winom, tsondyee Jesús
ndyocwjeꞌcañoom Natanael jom. tso nnoom:
Matsoom: —Ticwijndeii winom.
—Cantyꞌiaꞌyoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ 4 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:

tiquinquiuꞌnnꞌaaⁿ nnꞌaⁿ. Jom —Naⁿ, ¿ljoꞌ nntsaꞌ ja? Tyooweꞌntyjo̱


mayuuꞌcheⁿ cwiluiiñê tsꞌaⁿ Israel. xjeⁿ na nntsꞌaa cwii nnom na
48 Taxꞌeeñe Natanael nnoom:
  tixocanda̱a̱ nluii na cweꞌ tsꞌaⁿ nntsꞌaa.
—¿Chiuu ljeiꞌyuꞌ Ta na ljoꞌ 5 Matso tsoñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na

matseixmaⁿya? cwindyeꞌntjom joꞌ joꞌ:


Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom: —Calꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso na nntsa̱ꞌntjoom
—Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncjaacwaⁿ ꞌo.
Felipe ꞌu, ntyꞌiaya ꞌu quia mꞌaaⁿꞌ waꞌ 6 Maniom ñꞌoom na cwiqua̱aⁿ
  ̱
xꞌee tsꞌoom higuera ꞌnaⁿꞌ. jaa nnꞌaⁿ judíos na cwinndyuuꞌa
205 Juan 2

ñequio na cwitmaaⁿya ꞌnaⁿ. Wꞌaa 12 Jnda̱na tuii na luaaꞌ, quia joꞌ


yuu na toco tsaⁿꞌñeeⁿ meintyjeeꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwindya̱ay ̱ â ñꞌoom na
yom ljoo tꞌmaⁿ na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ mañequiaaⁿ, saayâ Capernaum
ljo̱ꞌ, na quiwilꞌueeꞌndyena na ñꞌeⁿñê, ñequio tsoñeeⁿ ñequio
cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena costumbreꞌñeeⁿ. ntyjeeⁿ. Ndoꞌ ljooꞌndyô̱ joꞌ joꞌ
Cwiwijndeii cwii cwii tsjooꞌñeeⁿ cwantindyo xuee.
chaꞌna ñequiee hasta yom xjo lata
ndaa. 7 Seineiⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na

Tjeiꞌ Jesús nnꞌaⁿ quiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ
cwindyeꞌntjom joꞌ joꞌ. Matsoom: Jerusalén
—Calacatoꞌyoꞌ ljoomeiⁿꞌ ñequio (Mt. 21:12-13; Mr. 11:15-18; Lc. 19:45-46)
ndaatioo. 13 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ wjaawindyooꞌ
Ndoꞌ jlaꞌcatooꞌ naⁿꞌñeeⁿ joonaꞌ nncueeꞌ ncuee pascua quia jaa
hasta tooꞌ cwijomnaꞌ. 8 Jnda̱ joꞌ
  nnꞌaⁿ judíos cwilacwja̱a̱ canmaⁿ.
matsoom nda̱a̱na: Joꞌ chii saayâ Jerusalén ñꞌeⁿ Jesús.
—Jeꞌ catjeiꞌyoꞌ chjoowiꞌ 14 Tachꞌeeⁿꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, joꞌ joꞌ

juunaꞌ. Catsaañꞌomꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ ljeiiⁿ nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ quioondyo


tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ na ñꞌeⁿ canmaⁿ ñꞌeⁿ cantuꞌ. Ndoꞌ
cwilaꞌñꞌoomꞌndye nantquie. mati meindyuaandye nnꞌaⁿ na
Joꞌ chii tyꞌeñꞌomna juunaꞌ na cwilaꞌjndyoondye sꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. 9 Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na
  na cwiꞌooquieꞌ watsꞌom. 15 Ndoꞌ jnda̱

matsa̱ꞌntjom naⁿꞌñeeⁿ tꞌuu chjoowiꞌ na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na luaaꞌ, quia joꞌ sꞌaaⁿ


ndaatioo na jnda̱ seicwaqueⁿ Jesús lꞌuaa tsjaꞌjneiⁿ, jnda̱ chii jleintyjo̱o̱ⁿ
na winom. Ticaljeii tsaⁿꞌñeeⁿ yuu naⁿꞌñeeⁿ. Tjeiiⁿꞌeⁿ chaꞌtsondye
jnaⁿnaꞌ sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom joona chꞌeeⁿꞌ tachꞌeⁿ watsꞌomꞌñeeⁿ.
joꞌ joꞌ nquiucheⁿna yuu tjeiiꞌna Mati canmaⁿ ñꞌeⁿ quioondyo. Ndoꞌ
juunaꞌ. Quia joꞌ tcwaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ seicantqueeⁿ meiⁿsa na cwileiꞌcho
na macoco. 10 Matsoom nnom:
  nnꞌaⁿ na cwilaꞌjndyoondye sꞌom
—Ticwii cwii joo na ñetjo̱ na joꞌ joꞌ. Seiquiaⁿ sꞌom ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ.
tꞌunco nnꞌaⁿ, najndyee tyoñeꞌquia 16 Ndoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱

nnꞌaⁿ winom na yaticheⁿ na cantuꞌ matsoom:


nncwe ncꞌiaana. Ndoꞌ quia na jnda̱ —Catjeiꞌyoꞌ quiooꞌmꞌaⁿꞌ ñjaaⁿñe.
mawjaacjoo naⁿꞌñeeⁿ na cwiwena, Tacalꞌaꞌyoꞌ na waaꞌ Tsotya̱ya na
quia joꞌ cwiñeꞌquiana winom na matseijomnaꞌ chaꞌna tsꞌua.
ticueꞌntyjo̱ na yanaꞌ. Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, jnda̱ 17 Quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaaⁿ

seiljoꞌ winom na yaticheⁿ na quia na calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê tsꞌiaaⁿ


jeꞌcheⁿ nleilꞌuenaꞌ. na machꞌeeⁿ tjañjoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ
11 Mꞌaaⁿ Jesús Caná tsꞌo̱ndaa
  ñꞌoom na mawaa cjooꞌ libro
Galilea quia sꞌaajñeeⁿ tsꞌiaaⁿ na Salmos. Matsonaꞌ: “Nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ
tixocaluii na cweꞌ tsꞌaⁿ nntsꞌaa. ja jnaaⁿꞌ na queeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya na
Ndoꞌ na luaaꞌ sꞌaaⁿ tꞌmo̱o̱ⁿ na tꞌmaⁿ nleilꞌueeꞌndyena waaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwiluiiñê. Mancꞌe joꞌ na jâ nnꞌaⁿ na chaꞌxjeⁿ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ.”
cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, jnaⁿnaꞌ na 18 Ndoꞌ taꞌxꞌee nnꞌaⁿ judíos nnoom,

cwilayuuꞌâ ñꞌeⁿñê. jluena:


Juan 2​, ​3 206

—¿Cwaaⁿ tsꞌiaaⁿ nntsaꞌ na judíos. Tsaⁿꞌñeeⁿ tyotseijomñê


tixocaluii juunaꞌ na cweꞌ tsꞌaⁿ ñꞌoom na quitꞌmaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ
nntsꞌaa na mꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱ay ̱ â na waa tmaaⁿꞌ fariseos. Jom jñoom
najndeii na matseixmaⁿꞌ na nmeiiⁿꞌ Nicodemo. 2 Jñoom na mꞌaaⁿ Jesús

macheꞌ? cwii teijaaⁿ. Matsoom nnom:


19 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:
  —Maestro, manquiuuyâ na
—Calatyuiꞌyoꞌ watsꞌomwaañe ꞌu cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ na jñom
ndoꞌ ñeꞌndyee xuee nntseiwa̱nndaꞌa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na caꞌmo̱ⁿꞌ ñꞌoom naya
juunaꞌ. ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱ay ̱ â. Ee xocanda̱a̱ nntsaꞌ
20 Ndoꞌ tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ:
  tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ xeⁿ nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
—Wenꞌaaⁿ nchooꞌ yom ntyu tjacaa mꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ.
na tuii watsꞌomwaañe, ndoꞌ ꞌu jeꞌ 3 Jesús tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom nnom:

¿aa cweꞌ ñeꞌndyee xuee nntseiweꞌ —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱


juunaꞌ? njomꞌ, xeⁿ ticaluiixcoñe tsꞌaⁿ
21 Sa̱a̱ seijoomꞌñê na juu seiiⁿꞌeⁿ
  tixocanda̱a̱ nntseijomñe cantyja na
cwiluiiñenaꞌ watsꞌom. 22 Joꞌ chii
  matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jnda̱ na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 4 Ndoꞌ taxꞌeeñe Nicodemo nnoom,

tandoꞌxcoom jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ, jâ matso:


nnꞌaⁿ na cwindya̱ay ̱ â ñꞌoom na —¿Chiuu nntsꞌaa tsꞌaⁿ na
mañequiaaⁿ tjañjoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ na nluiiñennaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ tquieñê?
ljoꞌ tsoom. Ndoꞌ jlayuuꞌâ ñꞌoom na Ee tixocanda̱a̱ nncjaaquieeꞌnnaaⁿꞌaⁿ
seineiiⁿ ndoꞌ mati ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsiatsjaaⁿꞌ tsoñeeⁿ ndoꞌ na
na teiyo teiljeii. nluiiñennaaⁿꞌaⁿ.
5 Jesús tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom nnom:

Ntyjii Jesús chiuu waa —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy ̱ a


naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ njomꞌ. Xeⁿ ticaluiiñe tsꞌaⁿ cantyja
23 Yocheⁿ na tyomꞌaaⁿ Jesús ꞌnaaⁿꞌ ndaatioo ndoꞌ ñequio
Jerusalén na tyowaa xuee Pascua Espíritu, tixocanda̱a̱ nncjaquieeꞌñê
quia jaa nnꞌaⁿ judíos cwilaꞌwja̱ay̱ a cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
canmaⁿ, nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ 6 Ncꞌe na nnꞌaⁿ jaa, joꞌ chii mati

tyontyꞌiaana jndye nnom tsꞌiaaⁿ na ndaaya mannꞌaⁿ joona. Maluaaꞌ


tyochꞌeeⁿ na tixocanda̱a̱ nluii na cweꞌ matseijomnaꞌ tsꞌaⁿ na tuiiñe cantyja
tsꞌaⁿ nntsꞌaa. Joꞌ chii jndyendyena ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo. Tseixmaⁿ
tyolaꞌyuꞌna na cwiluiiñê Cristo. 24 Sa̱a̱
  tsaⁿꞌñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tînquiaañê ñꞌeⁿndyena, ee ntyjeeⁿ 7 Tinntseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ tsꞌomꞌ juu

chiuu nꞌomna. 25 Meiⁿ ticaⁿnaꞌ na


  ñꞌoom na matsjo̱oy ̱ a: “Maxjeⁿ
cwjiꞌyuuꞌñe tsꞌaⁿ nnoom cantyja ljoꞌ jndeiꞌnaꞌ na caluiindyoꞌxcoꞌyoꞌ.”
laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ, ee maxjeⁿ mantyjeeⁿ 8 Ndiꞌ na cꞌuaa camꞌaaⁿ jndye, sa̱a̱

chiuu nꞌomna. tileicantyjo̱ꞌ yuu jnaⁿnaꞌ, meiⁿ yuu


wjaanaꞌ. Malaaꞌtiꞌ matseijomnaꞌ na
Tyjeeꞌcañoom Nicodemo Jesús tileicalaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ chiuu waa na

3  yomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na


T
tyoluiitquieñe quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ
tuiiñe tsꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu.
9 Tꞌo̱ Nicodemo, tsonnaaⁿꞌaⁿ:

207 Juan 3

—Maxjeⁿ ticatseiꞌno̱ⁿꞌa. Mꞌaaⁿ na ticantycwii na wandoꞌ.


10 Matso Jesús:

17 Ja na cwiluiindyo̱ Jnda
—Aa ljoꞌ, ndoꞌ ꞌu tꞌmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nchii jñoom ja quiiꞌntaaⁿ
cwiluiindyuꞌ na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ cha na catꞌuiiya joona cantyja
Israel. Joꞌ chii ticatseitiuuya na jnaaⁿna. Jom jñoom ja cha nnda̱a̱
tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoommeiiⁿ. 11 Ñꞌoom
  nluiꞌnꞌmaaⁿndyena.
na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy ̱ a njomꞌ. 18 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na

Matseina̱ⁿya cantyja na mantyjiiya, nntseiyuꞌ ñequio ja, ticatꞌuii


ndoꞌ macwjiꞌyuuꞌndyo̱ ljoꞌ na jnda̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaaⁿꞌ.
ntyꞌiano̱o̱ⁿ, sa̱a̱ ꞌo tiñeꞌcalayuꞌyoꞌ Sa̱a̱ meiⁿquia tsꞌaⁿ na tiñeꞌcatseiyuꞌ,
ñꞌoomꞌñeeⁿ. 12 Jnda̱ mamatseina̱ⁿya
  jeꞌ mamatꞌuiinaꞌ juu cantyja jnaaⁿꞌ,
nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ ꞌnaⁿ na ee na tiñeꞌcatseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ na
niom tsjoomnancue cha calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ, macanda̱ ja cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ.
sa̱a̱ tiñeꞌcalayuꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. 19 Jnda̱ mamatꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ na

Quia joꞌ, ¿chiuu ya nntsꞌaa cha tyoolayuꞌ ee ja na cwiluiindyo̱


na nlayuꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequia naxuee jnda̱ tyja̱cano̱o̱ⁿya joona,
cantyja ꞌnaaⁿꞌ cañoomꞌluee? sa̱a̱ neiiⁿtinaꞌ na cwilaꞌjomndyena
13 ’Ee tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na jnda̱
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ na jo̱o̱ⁿñe, ee
tjawa cañoomꞌluee cha nnda̱a̱ cwilꞌana yuu na ticatsa̱ntjomnaꞌ.
nntseicandii nnꞌaⁿ chiuu macaⁿnaꞌ 20 Ee ticwii cwii tsꞌaⁿ na machꞌee

na calꞌana na nlcoꞌxcwenaꞌ ntyjii natia, jeeⁿ jnoomꞌm ja na


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyena. Macanda̱ cwiluiindyo̱ naxueeñe. Tsaⁿꞌñeeⁿ
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaaⁿya tiñeꞌcatseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ ja, ee
cañoomꞌluee ntyjiiya. 14 Quia ñetꞌom
  jeeⁿ nquiaⁿꞌaⁿ na nntseicano̱o̱ⁿya
nnꞌaⁿ judíos jo ndoꞌ ndyuaa yuu natia na machꞌeeⁿ. 21 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ

na tjaa nnꞌaⁿ cꞌom, quia joꞌ tyꞌiom na machꞌee yuu na matyꞌiomyanaꞌ,


Moisés cwii xjo na tuiinaꞌ chaꞌna tsaⁿꞌñeeⁿ matseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ ja
catsuu cjooꞌ cwii tsꞌoom. Maluaaꞌ na cwiluiindyo̱ naxueeñe. Ndoꞌ na
matseijomnaꞌ na nntyꞌioom nnꞌaⁿ ljoꞌ cwiwitquiooꞌya na chaꞌtso na
ja tsꞌoomꞌnaaⁿ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ machꞌeeⁿ, machꞌeeⁿ ncꞌe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na jnaaⁿya cañoomꞌluee. 15 Luaaꞌ
  mꞌaaⁿ ñꞌeⁿñê.
nluii cha meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na
matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ nntseixmaⁿ na Matseineiⁿti Juan
ticantycwii na nncwandoꞌ. cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús
22 Jnda̱joꞌ jluiꞌ Jesús Jerusalén
Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ na ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaaⁿ na
candyaꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ tsꞌiaaⁿ na
16 ’Ncꞌe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tꞌmaⁿ waa machꞌeeⁿ, mati jluiiꞌâ ñꞌeⁿñê.
na mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ Tyomaꞌno̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê tsꞌo̱ndaa
tsjoomnancue, joꞌ chii Ja na ñennco̱ Judea. Tyomꞌaaⁿyâ joꞌ joꞌ
na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ tquiaaⁿ na cwantindyo xuee. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ
tuiindyo̱ cha ticwii cwii tsꞌaⁿ na tquieꞌcañom jom na nleitsꞌoomndye.
nntseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ tixocatsuuñe. 23 Mati Juan tyotseitsꞌoomñê

Juan 3​, ​4 208

nnꞌaⁿ cwii joo na jndyu Enón, Nchii joꞌ. Cwiquioo na neiiⁿꞌ na


manndyooꞌ Salim, ee majndye mandiiñe ñꞌoom na matseineiⁿ
ndaatioo mꞌaaⁿ joꞌ. Ndoꞌ tyoꞌoo xꞌiaaꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na
nnꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñê joona. matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na neiⁿya
24 Ee xjeⁿꞌñeeⁿ tyoojuꞌ Herodes jom
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. 30 Joꞌ chii jeeⁿ

wꞌaancjo. xcwe na jom cjaaluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ


25 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ judíos
  sa̱a̱ ja catseicjetinaꞌ.
na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na
mañequiaa jom, jlaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena Luaa nquii na jnaⁿ cañoomꞌluee
ñequio ncꞌiaana nnꞌaⁿ judíos na 31 Tsoti Juan:
cweꞌ tquieya. Ee cwilaꞌntjaꞌndye —Ncꞌe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnaaⁿ cañoomꞌluee,
naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyena cwaaⁿ cwii tꞌmaⁿti cwiluiiñê, nchiiti
nnom na jndati tseixmaⁿ na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Ja na cweꞌ tsꞌaⁿ
cwiwitsꞌoomndye nnꞌaⁿ. ¿Aa cantyja ja, matseixmaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na mañequiaa Juan, oo, tsjoomnancue ndoꞌ matseina̱ⁿya
aa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús? 26 Quia joꞌ
  cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Sa̱a̱ nquii
nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na jnaaⁿ cañoomꞌluee,
mañequiaa Juan tyꞌentyjaaꞌna jom. cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ na chaꞌtso.
Jluena nnoom: 32 Ndoꞌ macwjiꞌyuuꞌñê cantyja na jnda̱

—ꞌU ta na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ ñequio na jnda̱ jñeeⁿ, sa̱a̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay̱ â, juu tsꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ juu ñeꞌcoꞌñom ñꞌoom
tyocañꞌeⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ xndyaaꞌ jndaa na macwjiꞌyuuꞌñê. 33 Juu tsꞌaⁿ na

Jordán, nquii na tjeiꞌyuuꞌndyuꞌ macoꞌñom ñꞌoom na macwjiꞌyuuꞌñê,


cantyja ꞌnaaⁿꞌ nda̱ay ̱ â, cantyꞌiaꞌ, matseijomñe tsaⁿꞌñeeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwiwitsꞌoomndye nnꞌaⁿ cantyja cwiluiiñe na mayuuꞌ. 34 Ee nquii

ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ,


cwiꞌoontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. ñꞌoomꞌm matseineiⁿ, ee canda̱aꞌ̱ ya
27 Juan tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, matsoom:
  mañequiaaⁿ Espíritu na cwiluiiñê
—Tjaa na nnda̱a̱ nntsꞌaa tsꞌaⁿ xeⁿ naquiiꞌ tsꞌom. 35 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom

nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseijndaaꞌñê na cwiluiiñê Tsotya̱ay̱ a mꞌaaⁿ na


ljoꞌ nntseixmaⁿ tsꞌaⁿ. 28 Mancjoꞌyoꞌ
  candyaꞌ tsꞌoom Jnaaⁿ. Ndoꞌ naquiiꞌ
nquiuꞌyoꞌ na ñetsjo̱o̱ cantyja lꞌo̱ jnda̱ tqueeⁿ chaꞌtsoti na maniom.
ꞌnaⁿya, ja nchii Cristo cwiluiindyo̱. 36 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyꞌioom tsꞌiaaⁿ ja ñequio Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseixmaⁿ


na catseijndo̱ꞌa nꞌom nnꞌaⁿ na na ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ.
calaꞌjndaaꞌndyena naquiiꞌ nꞌomna Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ juu na ticatseiñꞌoomꞌñe
na calaꞌljona Cristo. 29 ꞌO
  na nntseiyuꞌ ñequio Jnaaⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ
cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na tjañoomꞌ na xocandaaꞌ na nncwandoꞌ añmaaⁿꞌ. Tyeⁿ
juu tsaⁿsꞌa na macoꞌñom yuscu na waa na matseiwꞌii Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu.
macoco ñꞌeⁿñê, masaaꞌ yuscuꞌñeeⁿ
jom. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na matseijomñe Jesús ñequio yuscu tsꞌo̱ndaa Samaria
ñꞌeⁿ tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ, nchii mꞌaaⁿ na
liooꞌ na macoꞌñom xꞌiaaꞌ yuscuꞌñeeⁿ. 4  nꞌaⁿ na cwiluiindye tmaaⁿꞌ
N
nnꞌaⁿ fariseos tyondyena na
209 Juan 4

majndyendyeti nnꞌaⁿ teitsꞌoomndye jnda̱ tquiaya cwii na matseijomnaꞌ


cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, nchiiti cantyja ndaatioo na nñequiaanaꞌ na
ꞌnaaⁿꞌ Juan. 2 Sa̱a̱ na mayuuꞌcheⁿ
  ticantycwii na wandoꞌ.
nquii Jesús tîcatseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ. 11 Matso yuscuꞌñeeⁿ nnoom:

Macanda̱ jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaaⁿ na —Ta, tjaaꞌnaⁿ ꞌnaⁿ cꞌoomꞌ na


calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, jâ lꞌaayâ nncwjiꞌ ndaatioo, ndoꞌ tsuiꞌwaa, jeeⁿ
tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 3 Joꞌ chii quia na
  njoomnaꞌ. Quia joꞌ ¿yuu nncꞌoomꞌyuꞌ
jñeeⁿ na luaaꞌ cwilue fariseosꞌñeeⁿ, ndaatiooꞌñeeⁿ na nntseixmaⁿya
jlueeⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Judea ñꞌeⁿndyô̱ na na ticantycwii na wando̱ꞌa? 12 ¿Aa

nntsaayâ Galilea. nntsꞌaacheⁿnaꞌ na macheꞌ na ꞌu


4 Ndoꞌ na cwitsaayâ joꞌ joꞌ
  cwiluiitꞌmaⁿndyuꞌtiꞌ nchiiti weloo
majndaaꞌ na nncwino̱o̱ⁿyâ tsꞌo̱ndaa welooya Jacob? Ee jom tyoꞌom ndaa
Samaria. 5 Joꞌ chii squia̱ay
  ̱ â cwii tsuiꞌwaa, mati ntseinaaⁿ ñequio
tsjoom na jndyu Sicar tsꞌo̱ndaa quiooꞌ ntsmeiiⁿꞌeⁿ, ndoꞌ tquiaaⁿ
Samaria. Tsjoomꞌñeeⁿ manndyooꞌ juunaꞌ nda̱a̱ jâ.
mꞌaaⁿnaꞌ yuu waa tyuaa na jndaaꞌ 13 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:

José nnom tsotyeeⁿ Jacob. 6 Joꞌ joꞌ


  —Chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwiwe
tyowaa tsuiꞌ na sꞌaa Jacob. Ndoꞌ ndaatioomeiiⁿ nndyo na
Jesús, na teijñaⁿꞌaⁿ na jñoom nato, ñeꞌcwenndaꞌna. 14 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na

tjacjom nacañoomꞌ tsuiꞌñeeⁿ. Ndoꞌ cwiwena ndaa na mañequia


jnda̱ tueeꞌ quiajmeiⁿꞌ. 7 Xjeⁿꞌñeeⁿ
  tixocatsꞌaanaꞌ na ñecwetina ee
tyjeꞌcañoom cwii yuscu Samaria joꞌ nntsꞌaanaꞌ naquiiꞌ nꞌomna chaꞌcwijom
joꞌ na nncwjiꞌ ndaatioo. Matsoom ndaa na cwileiꞌwo̱on ̱ aꞌ tsꞌom xo̱ꞌ na
nnom: ticantquieeꞌnaꞌ na nntsꞌaanaꞌ na
—Quiaaꞌ ndaatioo nncꞌua. tijoom cantycwii na nntaꞌndoꞌna.
8 Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaaⁿ na

15 Ndoꞌ yuscuꞌñeeⁿ matso:

calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ —Jeeⁿ ꞌu Ta quiaaꞌ ndaatioowaaꞌ


saayâ quiiꞌ tsjoom. Saalajndaayâ na cha na tacandyo na ñeꞌcꞌuatya̱, meiⁿ
nlcwaaꞌâ ñꞌeⁿñê. tantseicachjuundyo̱ na ñequiiꞌcheⁿ

9 Matso yuscu Samaria nnoom: na candyo̱cwjiiꞌa juunaꞌ.
—¿Chiuu na macaⁿꞌ ndaatioo no̱o̱ⁿ, 16 Matso Jesús nnom:

ee ꞌu cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ judío ndoꞌ ja —Cjaꞌ, cwaaⁿꞌ saꞌ, ndoꞌ jnda̱ joꞌ
cwiluiindyo̱ samaritana? quioꞌyoꞌ ñjaaⁿ.
Luaaꞌ tso yuscuꞌñeeⁿ ncꞌe nnꞌaⁿ 17 Tꞌo̱ yuscuꞌñeeⁿ nnoom:

judíos tiquilaꞌtjoomꞌndyena ñequio —Ja tjaaꞌnaⁿ sꞌaya.


nnꞌaⁿ samaritanos. 10 Tꞌo̱ Jesús
  Matso Jesús nnom:
nnom, tsoom: —Majoꞌndyo ñꞌoom na matsuꞌ na
—Xeⁿ cweꞌ matseiꞌno̱ⁿꞌ na jeeⁿ ꞌu tjaaꞌnaⁿ saꞌ. 18 Ee jnda̱ ñetꞌoom

jnda tseixmaⁿ naya na ñeꞌcatsꞌaa ꞌom saꞌ ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌu, ndoꞌ xeⁿ matseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ jeꞌ, nchii saꞌ jom. Cantyja
ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱ na macaⁿꞌa na luaaꞌ waa, mayuuꞌ ñꞌoom tsuꞌ.
ndaatioo njomꞌ, nntseityꞌoondyuꞌ 19 Jnda̱ na jndii yuscuꞌñeeⁿ

no̱o̱ⁿ na cateijndeiya ꞌu, ndoꞌ ja ñꞌoomwaaꞌ, tsoom:


Juan 4 210

—Jeeⁿ ꞌu Ta, matseiꞌno̱ⁿꞌa na ꞌu squieꞌcaño̱o̱ⁿyâ joona. Ticjaweeꞌ


cwiluiindyuꞌ profeta. 20 Weloo
  nꞌo̱o̱ⁿyâ na matseineiiⁿ ñꞌeⁿ cwii
weloo jâ nnꞌaⁿ samaritanos yuscu, sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ tjaaꞌnaⁿ na
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom taꞌxꞌa̱ay̱ â ꞌndyoo yuscuꞌñeeⁿ: “¿Ljoꞌ
sjo̱waa. Sa̱a̱ ꞌo nnꞌaⁿ judíos cwinduꞌyoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ?” oo na lꞌuuyâ nnom Ta
watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ Jerusalén joꞌ Jesús: “¿Cwaaⁿ ñꞌoom matseineiⁿꞌ
joꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jom. ñequio yuscumꞌaaⁿꞌ?” 28 Ndoꞌ

21 Matso Jesús nnom yuscuꞌñeeⁿ:


  ꞌndii yuscuꞌñeeⁿ tsjoo ꞌnaaⁿꞌaⁿ,
—ꞌU yuscu, catseiyuꞌ ñꞌoom na tjalcweeⁿꞌeⁿ tsjoom. Tjacatsoom
matsjo̱o̱ njomꞌ na manncueꞌntyjo̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ:
xjeⁿ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ 29 —Quioꞌyoꞌ na nntsaacantyꞌiaꞌyoꞌ

Tsotya̱ya meiⁿquiayuucheⁿ, nchii cwii tsaⁿsꞌa na jnda̱ tso no̱o̱ⁿ chaꞌtso


cweꞌ sjo̱waa oo Jerusalén. 22 ꞌO nnꞌaⁿ
  na tijoꞌndyo na jnda̱ ñesꞌaa. Mꞌaaⁿꞌ
Samaria jeeⁿ cachjoo cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na juu cwiluiiñe Mesías.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ 30 Ndoꞌ jluiꞌ naⁿꞌñeeⁿ tsjoomna,

cweꞌ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌtoꞌyoꞌ jom. tyꞌena yuu na mꞌaaⁿyâ ñꞌeⁿ Jesús.


Sa̱a̱ jâ nnꞌaⁿ judíos cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌyayâ 31 Yocheⁿ na tyooquiena, jâ nnꞌaⁿ

ꞌñeeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱. Ee cantyja na tꞌmaaⁿ na calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê


ꞌnaaⁿyâ joꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê lꞌuuyâ nnoom:
nnꞌaⁿ. 23 Sa̱a̱ manncueꞌntyjo̱ xjeⁿ,
  —ꞌU Maestro, cwa sa, cwaꞌ.
ndoꞌ jeꞌ mamaweꞌntyjo̱ na joo nnꞌaⁿ 32 Sa̱a̱ matsoom nda̱ay
  ̱ â:
na mayuuꞌcheⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye —Ja mañꞌo̱ⁿ cwii na nlcwaaꞌa na
Tsotya̱ya, macaⁿnaꞌ na ꞌo ticaliuꞌyoꞌ.
calaꞌtmaaⁿꞌndyena jom cantyja 33 Quia joꞌ jâ na cwindya̱ay
  ̱ â
ꞌnaaⁿꞌ Espíritu na cwiluiiñê ndoꞌ ñꞌoom na mañequiaaⁿ jlana̱aⁿ̱
ñequio na mayoona. Ee lꞌue tsꞌom cheⁿncjo̱oy ̱ â nda̱a̱ ncꞌiaayâ. Lꞌuuyâ:
Tsotya̱ya na luaaꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye —¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na
nnꞌaⁿ jom. 24 Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê
  jndyoñꞌoom cwii tsꞌaⁿ na
Espíritu. Joꞌ chii joo nnꞌaⁿ na nlcwaaⁿꞌaⁿ?
ñeꞌcalaꞌtꞌmaaⁿꞌndye jom, macaⁿnaꞌ 34 Sa̱a̱ matso Jesús nda̱ay
  ̱ â:
na cꞌomna nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu —Luaa waa na matseijomnaꞌ
Santo, ndoꞌ ñequio na mayoona. nantquie ꞌnaⁿya, na catsꞌaaya yuu
25 Matso yuscuꞌñeeⁿ nnoom:
  na lꞌue tsꞌom nqueⁿ na jñoom ja,
—Ja ntyjii na nncwjeꞌcañoom hasta na jnda̱ jnda̱aꞌ̱ tsꞌiaaⁿ na
Mesías, manqueⁿ na cwiluiiñê tyꞌioom ja. 35 ꞌO waa ñꞌoom tjañoomꞌ

Cristo. Jom quia na nncwjeeⁿꞌeⁿ, na cwinduꞌyoꞌ na ñequiee chiꞌ cwii


nntseinchoomꞌm chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ tjo̱o̱ ndoꞌ nntyjeendye nnꞌaⁿ. Sa̱a̱
nda̱ay ̱ a. ja matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ: Caleityꞌiom
26 Matso Jesús nnom:
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ndoꞌ cantyꞌiaꞌyoꞌ ndiocheⁿ
—Mannco̱ na matseina̱ⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ chaꞌcwijom ntjom
cwiluiindyo̱ nqueⁿ. na jnda̱ tmaⁿ na nncwantjom tsꞌaⁿ
27 Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ jâ nnꞌaⁿ
  cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Matseijomnaꞌ
na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê joona na jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na
211 Juan 4

ntyjeeñe tsꞌaⁿ. 36 Juu tsꞌaⁿ na


  Saalcwa̱aꞌ̱ â ñꞌeⁿñê Galilea. 44 Ee

matyjee ntjom na jnda̱ tueꞌ waa manquiityeeⁿ tjeiꞌyuuꞌñê na


na mawantjoom ee matseitjoom ticalaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ cwii
nnꞌaⁿ na nndaana na ticantycwii profeta na mañeꞌcwii ndyuaaⁿꞌaⁿ
na cwitaꞌndoꞌna. Ndoꞌ na luaaꞌ ñꞌeⁿndyena. 45 Ndoꞌ quia na

waa, juu tsꞌaⁿ na manomꞌ ntjom squia̱ay̱ â Galilea ñꞌeⁿñê nnꞌaⁿ


ñecwiixjeⁿ na nñequiaanaꞌ na na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ jeeⁿ neiiⁿna jom,
neiiⁿꞌeⁿ chaꞌxjeⁿ juu tsꞌaⁿ na matyjee jlaꞌljona jom. Ee mati joona tyꞌena
ntjom. 37 Ee juu ñꞌoom na cwilue
  Jerusalén quia tueeꞌ ncuee Pascua,
nnꞌaⁿ na cwii tsꞌaⁿ manomꞌ sa̱a̱ ndoꞌ ntyꞌiaana chaꞌtso ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ
cwiicheⁿ tsꞌaⁿ matyjeeñe, ñꞌoom na tyochꞌeeⁿ joꞌ joꞌ.
na mayuuꞌ joꞌ. 38 Na majño̱o̱ⁿya ꞌo

46 Jnda̱ joꞌ saanndaaꞌâ ñꞌeⁿñê

naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya matseijomnaꞌ Caná tsꞌo̱ndaa Galilea, yuu na


chaꞌcwijom na cwitsacatyjeendyoꞌ seicwaqueeⁿ ndaa na sꞌaanaꞌ winom.
yuu na nchii ncjoꞌyoꞌ jlaꞌcato̱ꞌyoꞌ Ndoꞌ tsjoom Capernaum tyomꞌaaⁿ
tsꞌiaaⁿ. Ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ jnda̱ cwii tsꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿñe cantyja
jlaꞌnchuꞌna na nncuaa tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌ gobiernom. Tyochjoo, jnda
Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ndoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, mꞌaaⁿ na wiiꞌ. 47 Quia na

ꞌo jnda̱ macwitsaquieꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. jndii tsaⁿꞌñeeⁿ na jnda̱ squia̱ay̱ â


39 Ndoꞌ jndyendye nnꞌaⁿ
  Galilea ñꞌeⁿ Jesús na jnaaⁿyâ Judea,
samaritanos tsjoomꞌñeeⁿ tyolaꞌyuꞌna tja tsaⁿꞌñeeⁿ na mꞌaaⁿyâ. Sꞌaa tyꞌoo
ñꞌeⁿ Jesús, cweꞌ ncꞌe ñꞌoom ꞌndyoo nnoom na cjaⁿ waaꞌ, na catseinꞌmaaⁿ
yuscuꞌñeeⁿ na tjeiꞌyuuꞌñe nda̱a̱na na tyochjoo jnda, ee juu mañeꞌcueꞌ.
matso: “Jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ no̱o̱ⁿ chaꞌtso na 48 Ndoꞌ matso Jesús nnom:

tijoꞌndyo na jnda̱ ñesꞌaa.” 40 Jnda̱ na


  —ꞌO maxjeⁿ tixocalaꞌyuꞌyoꞌ na waa
tquieꞌcañom nnꞌaⁿ samaritanosꞌñeeⁿ najndo̱ xeⁿ ticantyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ na
yuu na mꞌaaⁿ Jesús, tyotaⁿna nnoom nntsꞌaa yuu na xocanda̱a̱ na nluii
na caljooꞌñê ñꞌeⁿndyena, ndoꞌ ljooꞌñê na cweꞌ tsꞌaⁿ nntsꞌaa.
tsjoomna we xuee. 41 Ndoꞌ quia

49 Nquii tsꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿñe ñꞌeⁿ

tyondyena ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ, gobiernom tꞌo̱ ꞌndyoo Jesús. Tso:


jndyendyetina tyolaꞌyuꞌna. 42 Ndoꞌ  —Jeeⁿ ꞌu Ta, majeꞌndyo cjaꞌ wꞌaya,
tyoluena nnom yuscuꞌñeeⁿ: cwii tyooweꞌ tiꞌjndaaya.
—Jeꞌ tachii macanda̱ cweꞌ ñꞌoom 50 Tso Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:

na tsuꞌ, joꞌ chii cwilayuuꞌâ. Ee —Cjaꞌ ee maxjeⁿ nlcoꞌyanaꞌ


mancjo̱oṯ ya̱ay̱ â jnda̱ jndya̱ay̱ â tyochjoo jndaꞌ.
ñꞌoom ꞌñom. Jeꞌ cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ na Ndoꞌ juu tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ seiyoomꞌm
jom mayuuꞌcheⁿ cwiluiiñê Cristo na ñꞌoom na tso Jesús. Tjalcweeⁿꞌeⁿ
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ tsjoomnancue. waⁿꞌaⁿ. 51 Ndoꞌ yocheⁿ na

mawjaaweⁿꞌeⁿ Capernaum,
Seinꞌmaⁿ Jesús jnda tsꞌaⁿ tquiocatjomndye mosoomꞌm.
na cwiluiitꞌmaⁿñe Jlaꞌcandiina jom, jluena:
43 Ndoꞌ
quia na jnda̱ teinom —Jnda̱ wjaacoꞌyanaꞌ tyochjoo
we xueeꞌñeeⁿ jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ. jndaꞌ.
Juan 4​, ​5 212

52 Taxꞌeeⁿnda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ljoꞌ xjeⁿ —¿Aa ñeꞌcanꞌmaⁿꞌ?


jnaⁿnaꞌ na tjacoꞌyanaꞌ jnaaⁿ. Ndoꞌ 7 Ndoꞌ tꞌo̱ tsꞌaⁿ na wiiꞌ nnoom.

tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom: Matso:


—Wjacheⁿ chjooti na teinom na —Ta, tjaa ꞌñeeⁿ nnchjeeñe ja quiiꞌ
quiajmeiⁿꞌ ꞌndii tycu na matseiconaꞌ ndaa quia na cwitsja̱naꞌ, ee yocheⁿ
jom. na matseijndo̱, cwiicheⁿ tsꞌaⁿ jnda̱
53 Quia joꞌ tsotye tyochjooꞌñeeⁿ
  teinomꞌ ja.
seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ tso 8 Ndoꞌ matso Jesús nnom:

Jesús nnoom na nlcoꞌyanaꞌ tyochjoo —Quicantyjaꞌ, catseilcwiindyuꞌ


jnaaⁿ. Ndoꞌ seiyoomꞌm ñꞌeⁿ Jesús, tsueꞌ ndoꞌ cjaꞌcaꞌ.
mati chaꞌtsondye nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. 9 Mañoomꞌ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ,

54 Luaaꞌ tsꞌiaaⁿ na jnda̱ we na sꞌaa


  nꞌmaaⁿ. Jnda̱ joꞌ seilcwiiñê tsuee
Jesús na tueⁿꞌeⁿ Galilea na jnaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tjacaⁿ. Ndoꞌ
Judea, na juu tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ tixocaluii xueeꞌñeeⁿ xuee na jaa nnꞌaⁿ judíos
na cweꞌ meiⁿnquia tsꞌaⁿ nntsꞌaa. cwitaꞌjndya̱ay ̱ a. 10 Cweꞌ joꞌ ntꞌom

nnꞌaⁿ judíos tyoluena nnom juu tsꞌaⁿ


Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ yuu waa peila na jnda̱ nꞌmaⁿ:

5 Jnda̱ na tuii nmeiⁿꞌ, saayâ


Jerusalén ñꞌeⁿ Jesús ee
tyowaa xuee na jaa nnꞌaⁿ judíos
—Jeꞌ xuee na cwitaꞌjndya̱ay
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ tinquiaanaꞌ na
wanaaⁿ na nncjaꞌñꞌoomꞌ tsueꞌ.
̱ a. Ljeii

cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱. 2 Nnom tsjoom



11 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na:

Jerusalén tyowaa cwii ꞌndyootsꞌa —Nquii tsꞌaⁿ na seinꞌmaⁿ ja matso


tꞌmaⁿ na jlaꞌcajndyuna ꞌNdyootsꞌa no̱o̱ⁿ na catseilcwiindyo̱ tsuee
Canmaⁿ. Manndyooꞌ juunaꞌ tyowaa ꞌnaⁿya ndoꞌ cjo̱ñꞌo̱ⁿya juunaꞌ.
cwii peila tꞌmaⁿ na ñequio ñꞌoom 12 Taꞌxꞌee naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena:

hebreo jndyunaꞌ Betesda. Ndiocheⁿ —¿ꞌÑeeⁿ juu tsaⁿꞌñeeⁿ na matso


peilaꞌñeeⁿ niom ꞌom lꞌaa na cweꞌ njomꞌ na catseilcwiindyuꞌ tsueꞌ ndoꞌ
wanaaⁿto. 3 Naquiiꞌ lꞌaaꞌñeeⁿ tyomaⁿꞌ
  cjaꞌcaꞌ?
cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿwii, ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na 13 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na jnda̱ nꞌmaⁿ

nchjaaⁿ, ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na tileicꞌoocaꞌ, ticaljeiiⁿ ꞌñeeⁿ seinꞌmaⁿ jom. Ee ncꞌe


ñequio nnꞌaⁿ na jnda̱ teintjeiⁿ luee, jndye nnꞌaⁿ tyomꞌaⁿ joꞌ joꞌ, joꞌ chii
ncꞌeeꞌ. Tyomeindooꞌna na nleiwo̱o̱ teindyo̱o̱ Jesús. 14 Jnda̱nquia ljeii

ndaatioo na ñjom peilaꞌñeeⁿ. 4 Ee   Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ


tquiacheⁿ tquia mandyocue cwii ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Matsoom nnom:
ángel na matseitsja̱ ndaatiooꞌñeeⁿ. —Jeꞌ queⁿꞌ cwenta, jnda̱ nꞌmaⁿꞌ,
Ndoꞌ quia na jnda̱ tuii na ljoꞌ, juu cjaꞌmeintyjeꞌ na matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ
tsꞌaⁿ najndyee na nncuo̱ joꞌ joꞌ, nnꞌmaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha tintjomꞌ cwii
meiⁿquia tycu na matjom. 5 Joꞌ joꞌ
  na cwajndiiticheⁿ.
tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jnda̱ ntquiuu 15 Ndoꞌ tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ tjacatsoom

nchooꞌ quii nchooꞌ ñeeⁿ chu na wiiꞌ. nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos na nquii Jesús
6 Ntyꞌiaaꞌ Jesús juu na waa. Ndoꞌ ncꞌe
  seinꞌmaⁿ jom. 16 Cweꞌ ncꞌe joꞌ

na ntyjeeⁿ na jnda̱ teijndye xuee na tyolꞌuee nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ na


matjom na luaaꞌ, matsoom nnom: catꞌuiinaꞌ Jesús. Tyojooꞌ nꞌomna
213 Juan 5

na nlaꞌcueeꞌna jom, ee tyochꞌeeⁿ ticuꞌxeeⁿ. Sa̱a̱ lꞌo̱o̱ ja na cwiluiindyo̱


tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ meiiⁿ xuee na Jnaaⁿ jnda̱ tquiaaⁿ chaꞌwaati na
cwitaꞌjndyeena. 17 Sa̱a̱ Jesús tꞌo̱o̱ⁿ
  nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ. 23 Ee lꞌue tsꞌoom

nda̱a̱na, tsoom: na ñecwii xjeⁿ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye


—Tsotya̱ya ñequiiꞌcheⁿ machꞌeeⁿ nnꞌaⁿ ja na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ,
tsꞌiaaⁿ, ndoꞌ mati ja. chaꞌxjeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
18 Jnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ nnꞌaⁿ
  jom. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ
judíosꞌñeeⁿ tyojooꞌti nꞌomna na na tiñeꞌcatseitꞌmaaⁿꞌñe ja na
nlaꞌcueeꞌna jom. Ee cantyja na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ meiⁿ Tsotya̱ya
cwitjeiiꞌna cwenta nchii macanda̱ ticatseitꞌmaaⁿꞌñe tsaⁿꞌñeeⁿ.
na seitjo̱oṉ̃ ê cantyja ꞌnaaⁿꞌ xuee 24 ’Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱

na cwitaꞌjndyeena, sa̱a̱ mati nda̱aꞌ̱ yoꞌ. ꞌÑeeⁿ juu na mandii


nquiuna na seitjo̱oñ ̱ ê na tsoom ñꞌoom ꞌndyo̱ ndoꞌ matseiyuꞌ ñequio
na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñe Tsotyeeⁿ, nqueⁿ na jñoom ja, juu tsaⁿꞌñeeⁿ
ee na laaꞌtiꞌ machꞌeeⁿ na ñeꞌcwii matseixmaⁿ na ticantycwii na
cwiluiiñê ñꞌeⁿñe. wandoꞌ, meiⁿ ticatuꞌxeⁿñe cantyja
jnaaⁿꞌ. Ñeseixmaⁿ na tsꞌoo juu sa̱a̱
Waa najndeii na matseixmaⁿ jeꞌ matseixmaⁿ na ticantycwii na
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom wandoꞌ. 25 Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ

19 Quia joꞌ matso Jesús nda̱a̱ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ
naⁿꞌñeeⁿ: ndoꞌ jeꞌ maweꞌntyjo̱naꞌ quia na
—Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ nndye nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ jndye ja
matseina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ja na na cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱
ticalatiuuꞌyoꞌ na ñequiiꞌ cantyja na nñequia na nntaꞌndoꞌna. 26 Ee  

lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ nntsꞌaa. Ja ñequiiꞌcheⁿ chaꞌxjeⁿ nquii Tsotya̱ya matseixmaaⁿ


cantyja na mantyꞌia na machꞌee na wanoomꞌm cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ,
Tsotya̱, joꞌ na matsꞌaa. Ee ja na malaaꞌtiꞌ jnda̱ tquiaaⁿ no̱o̱ⁿ na
cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ, ñequiiꞌcheⁿ cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ, na matseixmaⁿya
matsꞌaa chaꞌxjeⁿ na mantyꞌiaya na wando̱ꞌa cantyja ꞌnaⁿ nnco̱. 27 Ndoꞌ

na machꞌeeⁿ. 20 Ee Tsotya̱ya
  jnda̱ tquiaaⁿ najndeii na matseixmaaⁿ
mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom ja na na ja nncuꞌxa̱ⁿ nnꞌaⁿ cantyja
cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ. Maꞌmo̱o̱ⁿ jnaaⁿna, ncꞌe cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
no̱o̱ⁿ chaꞌtso na machꞌeeⁿ. Ndoꞌ jnaⁿ cañoomꞌluee. 28 Tacalꞌaꞌyoꞌ na

mꞌmo̱ⁿtyeeⁿcheⁿ tsꞌiaaⁿ na tꞌmaⁿti jeeⁿ cwijaaweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ na luaaꞌ


na catsꞌaa cha catsꞌaanaꞌ na tsjo̱o̱ ee nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na chaꞌtso
cjaaweeꞌticheⁿ nꞌomꞌyoꞌ. 21 Ee
  lꞌoo na tooꞌndye ndeiꞌluaa, nndyena
chaꞌxjeⁿ nquii Tsotya̱ya mañequiaaⁿ jndyeya. 29 Joo nnꞌaⁿ na jnda̱ ñelꞌa

na cwitandoꞌ lꞌoo, mati ja na na matyꞌiomyanaꞌ, nntandoꞌxcona


cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ meiⁿquia na ticantycwii na cwitaꞌndoꞌna.
tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ mañequia Sa̱a̱ joo nnꞌaⁿ na tyoolaxmaⁿ na
na tseixmaⁿ na ticantycwii na matyꞌiomyanaꞌ, nntandoꞌnndaꞌna na
wandoꞌ. 22 Tsotya̱ya meiⁿcwii tsꞌaⁿ
  nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona.
Juan 5​, ​6 214

ñꞌoomꞌm ticꞌoomnaꞌ naquiiꞌ


Waa najndeii na matseixmaⁿ Jesús nꞌomꞌyoꞌ, ee ꞌo tiñeꞌcalaꞌyuꞌyoꞌ
30 ’Tjaa na nnda̱a̱ nntsꞌaa cantyja ñequio ja na jñoom. 39 Tcuu tcuu

na matseixmaⁿ nnco̱. Chaꞌxjeⁿ na cwilaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


matseijndo̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌo̱o̱ⁿya, na teiljeii teiyo ee cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ
joꞌ na macuꞌxa̱ⁿ. Ndoꞌ macuꞌxa̱ⁿya cweꞌ na cwilꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, joꞌ
chaꞌxjeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. Ee na nndaꞌyoꞌ na ticantycwii na
nchii malꞌueeꞌndyo̱ na nluii yuu na cwitandoꞌyoꞌ jo nnoom. Ndoꞌ joonaꞌ
lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ nnco̱. Malꞌueeꞌndyo̱ na cwitjeiꞌyuuꞌndyenaꞌ cantyja ꞌnaⁿya.
nntsꞌaa yuu na lꞌue tsꞌom Tsotya̱ 40 Sa̱a̱ tiñeꞌcalaꞌjomndyoꞌ cantyja

na jñom ja quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 31 Xeⁿ   ꞌnaⁿya cha nnda̱a̱ nlaxmaⁿꞌyoꞌ na


macwjiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaⁿya, ticantycwii na cwitandoꞌyoꞌ.
ticajnda ñꞌoomꞌñeeⁿ. 32 Sa̱a̱ mꞌaaⁿ

41 ’Ja ticantyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na

cwiicheⁿ na macwjiꞌyuuꞌñe cantyja nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ ja. 42 Ee  

ꞌnaⁿya, majuu Juan. Ndoꞌ ntyjiiyaya matseiꞌno̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ na


na juu ñꞌoomꞌñeeⁿ tseixmaⁿnaꞌ na juu na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ
mayuuꞌ. 33 Mancjoꞌyoꞌ jñomꞌyoꞌ
  tsꞌoom nnꞌaⁿ, ticalaꞌxmaⁿꞌyoꞌ joꞌ.
nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ ndoꞌ ñꞌoom na 43 Mꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ ñequio

tjeiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿya, ñꞌoom xueeꞌ Tsotya̱ya, sa̱a̱ ꞌo ticalaꞌljoꞌyoꞌ


na mayuuꞌ juunaꞌ. 34 Sa̱a̱ ja
  ja. Sa̱a̱ xeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ nncwjeeꞌ
ticantyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌoom na ñequio xueeꞌ nquii, maxjeⁿ
cwitjeiꞌyuuꞌndye nnꞌaⁿ cantyja nlaꞌljoꞌyoꞌ juu. 44 ꞌO cwilꞌueꞌyoꞌ

ꞌnaⁿya. Luaaꞌ matsjo̱o̱ cha nnda̱a̱ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ncꞌiaꞌyoꞌ ꞌo,


nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ ꞌo. 35 Juanꞌñeeⁿ
  sa̱a̱ ticalꞌueꞌyoꞌ na ntseitꞌmaaⁿꞌñe
tyoseixmaaⁿ chaꞌcwijom nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. Ndoꞌ na luaaꞌ
lámpara na matseixueenaꞌ jo cwilꞌaꞌyoꞌ, tixocanda̱a̱ nlaꞌyuꞌyoꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ꞌo xjeⁿ na ñꞌeⁿndyo̱. 45 Sa̱a̱ ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ

ñetꞌoom tꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee na mannco̱tya̱ nntsjo̱o̱ jnaⁿꞌyoꞌ


nquiuꞌyoꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ nnom Tsotya̱. Mꞌaaⁿ cwiicheⁿ na
chaꞌcwijom seixueeñenaꞌ naquiiꞌ mañequiaa jnaⁿꞌyoꞌ, manquiiti
nꞌomꞌyoꞌ. 36 Sa̱a̱ waa ñꞌoom na
  Moisés, tsaⁿ na jeeⁿ cwicantyjaaꞌ
macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ cantyja ꞌnaⁿya nꞌomꞌyoꞌ. 46 Xeⁿ cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñequio

na tꞌmaⁿti cwiluiiñenaꞌ, nchiiti Moisés, quia joꞌ mati nlaꞌyuꞌyoꞌ


ñꞌoom na tjeiꞌyuuꞌñe Juan. Joo ñꞌeⁿndyo̱, ee seiljeiⁿ cantyja ꞌnaⁿya.
tsꞌiaaⁿ na tquiaa Tsotya̱ya na 47 Sa̱a̱ xeⁿ ꞌo tiñeꞌcalaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌoom

catseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ na matsꞌaa, na seiljeiⁿ, quia joꞌ ¿chiuu ya nlꞌaꞌyoꞌ


joonaꞌ cwitjeiꞌyuuꞌndyenaꞌ cantyja na nlaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌoom na matseina̱ⁿ?
ꞌnaⁿya na nqueⁿ jñoom ja. 37 Ndoꞌ  

nqueⁿ na jñoom ja quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ nnꞌaⁿ


macwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿya (Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17)
naquiiꞌ ñꞌoomꞌm. ꞌO meiⁿjom ndiiꞌ
tyoondyeꞌyoꞌ jñeeⁿꞌeⁿ, meiⁿ na
nntyꞌiaꞌyoꞌ chiuu waaⁿ. 38 Meiⁿ  
6 J nda̱ teinom na nmeiiⁿꞌ,
teityꞌio̱oꞌ̱ â ndaaluee Galilea
ñꞌeⁿ Jesús na mati jndyu juunaꞌ
215 Juan 6

Tiberias. 2 Ndoꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ


  ntyooꞌñeeⁿ. Tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ
na jndyendye tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ Tsotyeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ. Jnda̱
ee jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱na tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ joꞌ tyocꞌoom joonaꞌ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ
na tyochꞌeeⁿ na tyotseinꞌmaaⁿ na tꞌmaaⁿ na calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê.
nnꞌaⁿwii. 3 Quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na
  Ndoꞌ jâ tꞌo̱o̱ⁿyâ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tꞌmaaⁿ na calaꞌjomndyô̱ tsꞌiaaⁿ na meindyuaandye. Ndoꞌ malaaꞌtiꞌ
na machꞌeeⁿ, saawaayâ cwii sjo̱ sꞌaaⁿ ñequio calcaa nchꞌu, cwanti
ñꞌeⁿñê. Joꞌ joꞌ saawindyuaandyô̱. na ñeꞌcatquiina na cwii cwiindyena.
4 Ndoꞌ quia ljoꞌ manndyooꞌ nncueeꞌ

12 Jnda̱ na tjacjoona, quia joꞌ nda̱a̱ jâ

xuee pascua na jaa nnꞌaⁿ judíos na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê tsoom:


cwilacwja̱ay ̱ a canmaⁿ. 5 Ndoꞌ Jesús
  —Calaꞌtjomꞌyoꞌ ntaⁿꞌ cajnda̱a̱ na
jleityꞌiom nnoom, mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ jnda̱ ꞌndiinaꞌ cha tintsꞌaanaꞌ na cweꞌ
manquioquie cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na nleiꞌndaaꞌnaꞌ.
jndyendye. Quia joꞌ matsoom nnom 13 Ndoꞌ jlatjo̱o̱ⁿyâ ntaⁿꞌ ntyooꞌ na

Felipe: ꞌndiinaꞌ na tcwaꞌ naⁿꞌñeeⁿ na tuiinaꞌ


—¿Yuu nlaꞌjndaaya nantquie cha ñꞌeⁿ jnda̱aṯ yooꞌ cebada. Jlaꞌcato̱oꞌ̱ â
nnda̱a̱ nlcwaꞌ chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ? canchooꞌwe tsquiee ñꞌeⁿ joonaꞌ.
6 Luaaꞌ matsoom cha nleitquiooꞌ

14 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ, jnda̱ na ntyꞌiaana

chiuu mꞌaaⁿꞌ tsꞌom Felipe. Ee nqueⁿ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ na sꞌaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ


mantyjiicheeⁿ ljoꞌ nntsꞌaaⁿ. 7 Tꞌo̱
  na waa najndeii na cwiluiiñê,
Felipe nnoom, matso: tyoluena:
—Meiⁿ xeⁿ we siaⁿnto sꞌom —Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ
denarios na nlacatsuuya na cwiluiiñê nquii profeta na mawaa
nlaꞌjndaaya ntyooꞌ, sa̱a̱ maxjeⁿ ljeii na matsonaꞌ na nncwjeꞌcañoom
xocwijndeii juunaꞌ na nlcwaꞌ cwii tsjoomnancue na nñequiaa ñꞌoomꞌ
cwii joona meiiⁿ ñeꞌchjoowiꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
8 Cwii ncjo̱on
  ̱ dyô̱ nnꞌaⁿ na 15 Ndoꞌ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na mawaa

cwindya̱ay ̱ â ñꞌoom na mañequiaaⁿ, xjeⁿ na nnquiocꞌom naⁿꞌñeeⁿ jom


tsaⁿ na jndyu Andrés, tyjee Simón ndoꞌ ñequio najndeiꞌnaꞌ na nlqueⁿna
Pedro, matso nnom Jesús: jom na nluiiñê rey. Cweꞌ joꞌ cwiicheⁿ
9 —Ñjaaⁿ mꞌaaⁿ cwii tyochjoo na
  cwii ndiiꞌ tjannaaⁿꞌaⁿ na ñenqueⁿ jo
maleiñꞌoom ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ na tuiinaꞌ sjo̱.
ñequio jnda̱aṯ yooꞌ lqueeⁿ cebada ñꞌeⁿ
we catscaa chjoo na jnda̱ jneiiⁿ sa̱a̱ Tjacaa Jesús nnom ndaaluee
¿cwaaⁿ nnda̱aꞌ̱ nmeiⁿꞌ na jndyendye (Mt. 14:22-27; Mr. 6:45-52)
nnꞌaⁿ? 16 Ndoꞌ quia na tueeꞌ na jnda̱

10 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nda̱ay


  ̱ â: tmaaⁿ, jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ Jesús na
—Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, saacua̱ay ̱ â,
cwindyuaandyena. squia̱ay ̱ â ꞌndyoo ndaaluee. 17 Joꞌ

Ndoꞌ joꞌ joꞌ jndye jnda̱ nchꞌu joꞌ tuo̱oy ̱ â cwii wꞌaandaa, na
niom. Quia joꞌ teindyuaandye nnꞌaⁿ, nncwityꞌio̱oꞌ̱ â ndaaluee na
ndoꞌ tueeꞌ chaꞌna ꞌom meiⁿndye nntsquia̱ay ̱ â Capernaum. Ndoꞌ
naⁿnom. 11 Quia joꞌ toꞌñom Jesús
  quia tueeꞌ na teijaaⁿ, ticandoꞌ na
Juan 6 216

nncwjeꞌcañoom jâ. 18 Ndoꞌ ncꞌe



26 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, matsoom:
na jndeii tioo jndye tyotseiwenaꞌ —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ na
ndaalueeꞌñeeⁿ. 19 Joꞌ chii ñeꞌom
  matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. ꞌO cwilꞌueꞌyaꞌyoꞌ
oo yom kilómetros jnda̱ tjacaa ja nchii ncꞌe na ntyꞌiaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ
wꞌaandaaꞌñeeⁿ na cwicantyjaandyô̱ na sꞌaa na tixocanda̱a̱ ntsꞌaa cweꞌ
nꞌoom palaꞌ. Xjeⁿꞌñeeⁿ ntyꞌiaayâ na meiⁿquia tsꞌaⁿ sa̱a̱ cweꞌ ncꞌe na
mandyocaa Jesús nnom ndaaluee tcwaꞌyoꞌ tyooꞌ na tquiaanaꞌ na
na matseicandyooꞌñê na mꞌaaⁿyâ. tjacjoꞌyoꞌ. 27 ꞌO cwijooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na

Jeeⁿ ndyaꞌ jlaꞌcatyuendyô̱. 20 Tsoom


  nleijndaaꞌ nantquie, ndoꞌ joonaꞌ ꞌnaⁿ
nda̱ay̱ â: na cwileiꞌndaaꞌ. Sa̱a̱ ticatyꞌiomnaꞌ
—Mannco̱ luaañe, tilacatyuendyoꞌ. na cwilꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ. Calajnda̱ꞌyoꞌ
21 Jeeⁿ ndyaꞌ neiiⁿyâ sꞌaanaꞌ na
  na nliuꞌyoꞌ cwii na chaꞌcwijom
toꞌño̱o̱ⁿyâ jom tsꞌom wꞌaandaa. Ndoꞌ nantquie na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu
mantyjacheⁿ tueꞌcañoom juunaꞌ yuu joꞌ nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na ticantycwii na
na cwitsaayâ. cwitandoꞌyoꞌ. Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ
na jnaⁿ cañoomꞌluee nñequia juu
Cwilꞌuee nnꞌaⁿ Jesús na matseijomnaꞌ nantquie naquiiꞌ
22 Ndoꞌ teincoo cwiicheⁿ xuee, nꞌomꞌyoꞌ ee Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nnꞌaⁿ na jndyendye na ljooꞌndye maꞌmo̱o̱ⁿ na jnda̱ tqueeⁿ ja
xndyaaꞌ ndaaluee yuu na tquiaa tsꞌiaaⁿmeiiⁿ.
Jesús na tcwaꞌna, tyoqueⁿna cwenta 28 Quia joꞌ ntꞌomndyena jluena

na ñeꞌcwii wꞌaandaa chjoo ñetuaa. nnoom:


Tjañjoomꞌ nꞌomna na tîcuo̱o̱ⁿ —¿Ljoꞌ macaⁿnaꞌ na calꞌaayâ cha
juunaꞌ ñequiondyô̱ jâ nnꞌaⁿ na na nncjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ?
cwilaꞌjomndyô̱ tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ. 29 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:

23 Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ lꞌaandaa nchꞌu na


  —Luaa waa na lꞌue tsꞌoom
jnaⁿ Tiberias, tquieꞌcañomnaꞌ yuu ñꞌeⁿndyoꞌ na calaꞌyuꞌyoꞌ ñequio ja
na tcwaꞌ naⁿꞌñeeⁿ ntyooꞌñeeⁿ na na jñoom.
jnda̱ tquiaa Ta Jesús na quianlꞌuaaꞌ 30 Joꞌ chii tꞌo̱on
  ̱ a nnoom:
Tsotyeeⁿ. 24 Quia joꞌ tuo̱ naⁿꞌñeeⁿ
  —¿Cwaaⁿ cwii nnom na nntsaꞌ
lꞌaandaa nchꞌuꞌñeeⁿ. Tyꞌena tquiena nntyꞌiaayâ na tixocaluii na cweꞌ
Capernaum na tyꞌecalꞌueena Jesús. tsꞌaⁿ nntsꞌaa cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱ay ̱ â
Ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na tacꞌoomñê yuu na na waa na cwiluiindyuꞌ ndoꞌ cha
tquiaaⁿ na tcwaꞌna, meiⁿ jâ nnꞌaⁿ na nlaꞌyuuꞌâ ñꞌeⁿndyuꞌ? 31 Nquiee

na tꞌmaaⁿ na calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê weloo welooya tyocwaꞌna maná


tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ. quia tyomꞌaⁿna ndyuaa yuu na tjaa
nnꞌaⁿ cꞌom, chaꞌxjeⁿ na matso ljeii
Jesús cwiluiiñê tyooꞌ na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiyo teiljeii:
cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ “Tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyooꞌ na jnaⁿ
25 Ndoꞌ quia na jnda̱ jliuna cañoomꞌluee na tcwaꞌna.”
Jesús cwiicheⁿ xndyaaꞌ ndaaluee, 32 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:

tyoluena nnoom: —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱


—Maestro, ¿ljoꞌ xjeⁿ jndyoꞌ luaa? nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Juu maná na tquiaa
217 Juan 6

Moisés nchii cwiluiiñenaꞌ tyooꞌ cwintyꞌiaa ja na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ


na jnaⁿ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ nntoꞌñoomna
Sa̱a̱ nquii Tsotya̱ya mañequiaaⁿ na ticantycwii na cwitaꞌndoꞌna.
juu na mayuuꞌ na jnaⁿ na mꞌaaⁿ Ndoꞌ xuee na macanda̱ ja nñequia
cañoomꞌluee na matseijomnaꞌ juu na nntaꞌndoꞌxco joo nnꞌaⁿ na jnda̱
chaꞌna tyooꞌ. 33 Juu na cwiluiiñe
  tja̱.
tyooꞌ na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 41 Jnda̱ na tso Jesús ñꞌoomwaaꞌ,

cañoomꞌluee jnaⁿ jndyocue. Juu tyolaꞌncjooꞌndye nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ


mañequiaa na laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ na ñꞌoom na tsoom: “Ja cwiluiindyo̱
ticantycwii na cwitaꞌndoꞌna. tyooꞌ na jnaaⁿya cañoomꞌluee.”
34 Quia joꞌ tyoluena nnoom:

42 Ee tyoluena:

—Jeeⁿ ꞌu Ta, ñenquiiꞌcheⁿ quiaaꞌ —Jesúsmꞌaaⁿꞌ ¿aa nchii jnda


tyooꞌmeiⁿꞌ nda̱ay ̱ â. José jom? Cwitaꞌjnaaⁿꞌa tsotyeeⁿ,
35 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na,
  tsoñeeⁿ. ¿Chiuu na tsoom na jnaaⁿ
matsoom: cañoomꞌluee, jndyocueeⁿ?
—Ja cwiluiindyo̱ tyooꞌ na 43 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nda̱a̱

mañequiaya na laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ na naⁿꞌñeeⁿ:


ticantycwii na cwitaꞌndoꞌna. —Talaꞌncjooꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na nntioñe lꞌo̱o,̱ ñꞌoomwaaꞌ. 44 Ee tjaaꞌnaⁿ cwii

matseijomnaꞌ juu chaꞌcwijom tsꞌaⁿ tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nntioñe lꞌo̱o̱ xeⁿ


na jnda̱ tjacjooꞌ na macwaꞌ. Ndoꞌ nchii Tsotya̱ na jñoom ja nntsꞌaaⁿ
ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ na catsꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ na ljoꞌ. Ndoꞌ
nquioo na teiiⁿ naquiiꞌ tsꞌom chaꞌna xuee na macanda̱ ja nntsꞌaa na
quia maꞌuu tsꞌaⁿ ndaa. 36 Sa̱a̱ chaꞌna
  nncwandoꞌxco tsaⁿꞌñeeⁿ. 45 Ee

ñꞌoom na jnda̱ tsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ, profetas, waa ñꞌoom na jlaꞌljeiina na


meiiⁿ na jnda̱ ntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ tsꞌiaaⁿ matsonaꞌ: “Mꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱
na matsꞌaa, maxjeⁿ tîcalaꞌyuꞌyoꞌ. chaꞌtso nnꞌaⁿ.” Luaaꞌ ñeꞌcatsonaꞌ na
37 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na mañequiaa
  ticwii cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ jndii ñꞌoom
Tsotya̱ya lꞌo̱o,̱ nntioondyena lꞌo̱o.̱ na maꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ jnda̱
Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu tsꞌaⁿ na nntioñe seiꞌno̱ⁿꞌ juunaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ nntioñe
lꞌo̱oy
̱ a tijoom nntsꞌaa na ticoꞌño̱ⁿ lꞌo̱oy̱ a.
juu. 38 Ee ja na jnaaⁿya caáoomꞌluee

46 ’Ñꞌoomwaaꞌ ticaꞌmo̱ⁿ naꞌ na jnda̱

nchii na jndyo̱o̱ na catsꞌaa ljoꞌ na ntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ. Sa̱a̱ jndyo̱o̱ na catsꞌaaya Macanda̱ ja na jñoom quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ,
yuu na lꞌue tsꞌom nqueⁿ na jñoom ja jnda̱ ntyꞌiano̱o̱ⁿya jom. 47 Ñꞌoom

ja. 39 Ndoꞌ Tsotya̱ya na jñoom ja


  na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
luaa waa na lꞌue tsꞌoom na catsꞌaa, ñeeⁿ juu na matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ juu
na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na jnda̱ matseixmaⁿ na ticantycwii na
tquiaaⁿ lꞌo̱oy ̱ a, meiⁿcwiindye joona wandoꞌ añmaaⁿꞌ. 48 Ja cwiluiindyo̱

ticatsuuñe añmaaⁿꞌ. Ndoꞌ xuee na tyooꞌ na mañequiaya na cwitaꞌndoꞌ


macanda̱ nñequia na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ. 49 Weloo welooꞌyoꞌ tcwaꞌna

chaꞌtsondye joona. 40 Ee Tsotya̱ya


  maná jo ndyuaa yuu na tjaa nnꞌaⁿ
lꞌue tsꞌoom na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cꞌom, ndoꞌ tja̱na. 50 Ja cwiluiindyo̱

Juan 6 218

tyooꞌ na jnaaⁿya cañoomꞌluee. tyooꞌ na jnaⁿ cañoomꞌluee.


Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nlcwaꞌ, Tyooꞌwaa titseixmaⁿnaꞌ chaꞌna
tixocatsuuñe. 51 Ja na jnaaⁿya
  maná na tcwaꞌ weloo weloꞌyoꞌ ndoꞌ
cañoomꞌluee cwiluiindyo̱ tyooꞌ tja̱na. Sa̱a̱ ticatseijomnaꞌ cantyja
na mañequiaya na cwitaꞌndoꞌ ꞌnaⁿya chaꞌna manáꞌñeeⁿ. Ee
nnꞌaⁿ. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nlcwaꞌ
nlcwaꞌ tyooꞌwaa mamatseixmaⁿ tyooꞌ na matseixmaⁿya, tijoom
na ticantycwii na wandoꞌ. Ndoꞌ nncueꞌ, mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿ na wandoꞌ.
juu tyooꞌ na mañequiaya cha na 59 Ñꞌoommeiⁿꞌ seineiⁿ Jesús

nntaꞌndoꞌna jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, yocheⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ quiiꞌ


seiiꞌa cwiluiiñe Joꞌ. watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos tsjoom
52 Ñꞌoomwaaꞌ sꞌaanaꞌ na
  Capernaum.
jlaꞌncjooꞌndye nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ
ñequio ncꞌiaana. Tyoluena: Ñꞌoom na ticantycwii na
—Manquiuuya na xocanda̱a̱ wandoꞌ añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ.
nñequiaa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ seiiⁿꞌeⁿ na 60 Majndye nnꞌaⁿ na tyolaꞌjomndye
nntquia̱a̱ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ, quia jndyena
53 Quia joꞌ tsoticheⁿ Jesús nda̱a̱na:
  ñꞌoomwaaꞌ jluena:
—Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ —Jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ ñꞌoom na
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, xeⁿ ticatquieꞌyoꞌ seiiꞌ matseineiiⁿ, tixocanda̱a̱ nlajomndyo̱
ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ juunaꞌ.
cañoomꞌluee ndoꞌ na cweꞌyoꞌ 61 Ntyjii Jesús naquiiꞌ tsꞌoom na

nioomꞌa, ticalaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌncjooꞌndye naⁿꞌñeeⁿ cantyja


tandoꞌ añmaaⁿ. 54 Nquii tsꞌaⁿ na
  ñꞌoom na seineiiⁿ nda̱a̱na. Joꞌ chii
jnda̱ tquii seiiꞌa ndoꞌ jnda̱ tꞌuu tsoom nda̱a̱na:
nioomꞌa tseixmaⁿ na ticantycwii —¿Aa cwilaꞌlcweꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ
na wandoꞌ. Ndoꞌ xuee na macanda̱ ꞌo? 62 Quia joꞌ cꞌoomꞌyaya

nntsꞌaaya na nncwandoꞌxcoom. nꞌomꞌyoꞌ chiuu nntsꞌaanaꞌ ꞌo quia


55 Ee seiiꞌa matseixmaⁿnaꞌ
  nntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ ja na cwiluiindyo̱
nantquie na tjacantyja naya ndoꞌ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na
nioomꞌa matseixmaⁿnaꞌ juu na nncjo̱waanndaꞌa nandye yuu na
nncꞌuu tsꞌaⁿ na tjacantyja naya. ñetꞌo̱o̱ⁿjndya̱a.̱ 63 Macanda̱ nquii

56 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na maquii


  Espíritu mañequiaaⁿ na cwitaꞌndoꞌ
seiiꞌa ndoꞌ maꞌuu nioomꞌa, tyeⁿ nnꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nchii
matseitjoomꞌnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱, cantyja ꞌnaaⁿ seiina na laꞌxmaⁿna
ndoꞌ tyeⁿ matseitjoomꞌnaꞌ ja ñꞌeⁿñê. na ljoꞌ. Ñꞌoom na mañequiaya
57 Nquii Tsotya̱ya na jñoom ja
  cwiluiiñenaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, jom wanoomꞌm ndoꞌ ncꞌe juunaꞌ joꞌ na wandoꞌ
ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ mati wando̱ꞌa. tsꞌaⁿ. 64 Sa̱a̱ ndicwaⁿ ñꞌeeⁿꞌndyoꞌ na

Maluaaꞌ matseijomnaꞌ ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na ticalayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱.


maquii seiiꞌa, nncwandoꞌ añmaaⁿꞌ Luaaꞌ matsoom nda̱a̱na ee
cantyja ꞌnaⁿya. 58 Matseina̱ⁿya
  cantyjati na to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na mañequiaaⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii na cwiluiiñe ñꞌoom, mantyjeeⁿ ꞌñeeⁿ joo
219 Juan 6​, ​7

na ticalaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê, ndoꞌ ꞌñeeⁿ jaawindyooꞌ na nncueeꞌ ncuee na


juu na nñequiaa cwenta jom. cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ judíos quia
65 Matsotyeeⁿcheⁿ:
  na quilꞌana xeⁿnquieꞌ ncwaⁿꞌ na
—Cweꞌ ncꞌe joꞌ na jnda̱ tsjo̱o̱ cwijaañjoomꞌ nꞌomna chiuu ñetꞌom
nda̱aꞌ̱ yoꞌ macanda̱ nnda̱a̱ weloo weloona ndyuꞌñeeⁿcheⁿ.
ntseijomñe tsꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ quia 3 Ndoꞌ na manncueeꞌ xueeꞌñeeⁿ

mañequiaa Tsotya̱ya na caluii na tyolue ntyjeeⁿ nnoom:


ljoꞌ. —Cwa sa, caluiꞌ ñjaaⁿñe. Cjaꞌ
66 Ndoꞌ ncꞌe ñꞌoomwaaꞌ, majndye
  Judea cha nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ laꞌñeⁿ na
nnꞌaⁿ na tyondyejndyeena ñꞌoom cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaꞌ
na tyoñequiaaⁿ, tyꞌelcweeꞌna. mati nntyꞌiaana tsꞌiaaⁿ na macheꞌ.
Taticalaꞌjomndyetina ñꞌeⁿñê. 4 Ee tsꞌaⁿ na matseicantyjaaꞌ tsꞌom

67 Joꞌ na taxꞌeeñê nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ


  na calaꞌyuꞌ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿñe, ticatsonaꞌ
na canchooꞌwe na tꞌmaaⁿ na na nljooꞌñe jo jnda̱a.̱ Quiaandyuꞌ na
calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, matsoom: caliu chaꞌtso nnꞌaⁿ tsꞌiaaⁿ na macheꞌ.
—Ndoꞌ ꞌo jeꞌ ¿aa mati nnto̱ⁿꞌndyoꞌ 5 Nmeiiⁿꞌ jluena nnoom ee meiⁿ

ñꞌeⁿndyo̱? joona tîcalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. 6 Quia joꞌ


68 Simón Pedro tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom:


  matsoom nda̱a̱na:
—Jeeⁿ ꞌu Ta, ticatsonaꞌ na —Tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na caꞌmo̱o̱ⁿya
nlaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, ee nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
ñꞌoom na matseineiⁿꞌ mañequiaanaꞌ na cwiluiindyo̱ nquii na
na ticantycwii na cwitando̱oꞌ̱ â. macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ꞌo
69 Ndoꞌ jâ jnda̱ macwilaꞌyuuꞌâ
  meiⁿquia xjeⁿ na ñeꞌconomꞌyoꞌ,
ndoꞌ jnda̱ macwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ na tjaaꞌnaⁿ na teincuuꞌ. 7 Joo nnꞌaⁿ

ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo, Jnda tsjoomnancue tijndoona ꞌo. Sa̱a̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ. cantyja ꞌnaⁿ ja luaañe, ñequiiꞌcheⁿ
70 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nda̱ay
  ̱ â: mꞌaⁿna na jndoona ja, cweꞌ ncꞌe
—Ja tjeiiꞌa ꞌo na canchooꞌwendyoꞌ. na macwjiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿ
Ndoꞌ cwii ꞌo mꞌaaⁿñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ natia na cwilꞌana. 8 Tsaꞌyoꞌ na

tsaⁿjndii. ñencjoꞌyoꞌ xueewaaꞌ, ja tjo̱o̱cheⁿ


71 Luaaꞌ matsoom na maꞌmo̱o̱ⁿ
  na nncjo̱ xuee. Ee tjo̱o̱cheⁿ na
Judas Iscariote, jnda Simón. nntseicaꞌmo̱ⁿndyo̱ na cwiluiindyo̱
Ee tsaⁿꞌñeeⁿ nñequiaa cwenta nquii na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ.
jom. Mati juu cwii jâ na 9 Ndoꞌ jnda̱ na tsoom na luaaꞌ

canchooꞌwendyô̱. nda̱a̱na, ljooꞌñetyeeⁿ we ndyee xuee


Galilea.
Tiñecalaꞌyuꞌ ntyjee Jesús ñꞌeⁿñê

7 J nda̱ tuii na nmeiiⁿꞌ Tja Jesús na tueeꞌ xuee


tyomaꞌno̱o̱ⁿyâ tsꞌo̱ndaa Galilea xeⁿnquieꞌ ncwaⁿꞌ
ñꞌeⁿ Jesús. Ee jnaaⁿꞌ na tyoqueⁿndye 10 Ndoꞌ
jnda̱ na tyꞌe ntyjeeⁿ na
nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱ tueeꞌ xuee, quia joꞌ mati jom
nnꞌaⁿ judíos na ñeꞌcalaꞌcueeꞌna tjantyjo̱o̱ⁿ, sa̱a̱ tîtseicaꞌmo̱ⁿñê nda̱a̱
jom, joꞌ chii tiñeꞌcjaⁿ Judea. 2 Ndoꞌ
  nnꞌaⁿ. Tjaaⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na
Juan 7 220

ticalꞌue tsꞌom na caliu nnꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Sa̱a̱ meiiⁿ


mꞌaaⁿ. 11 Ndoꞌ nnꞌaⁿ judíos na ticueeꞌ
  na ljoꞌ, meiⁿcwiindyoꞌ ꞌo
nꞌomna jom jeeⁿ tyolꞌueena jom tyoolaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ juunaꞌ. Ee xeⁿ
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na tquio ncuee. cwilaꞌcanda̱ꞌyoꞌ juunaꞌ xoqueⁿndyoꞌ
Tyotaꞌxꞌeena, tyoluena: na nlacueꞌyoꞌ ja.
—¿Yuu mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ? 20 Nnꞌaⁿ na jndyendye tꞌo̱on
  ̱ a
12 Ndoꞌ tꞌmaⁿ waa na ticatjoomꞌ
  nnoom, jluena:
na jlaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye —ꞌU tsaⁿjndii matseixmaⁿꞌ. ¿ꞌÑeeⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ee cwantindye tsꞌaⁿ maqueⁿñe na nntseicueeꞌ ꞌu?
joona tyolue: “Ya tsꞌaⁿñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ.” 21 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:

Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ tyolue: “Tiyuuꞌ, ee —Xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a


manquiuꞌnnꞌaaⁿ nnꞌaⁿ.” seinꞌmaⁿya tsꞌaⁿ na leicjacaa, ndoꞌ
13 Sa̱a̱ cweꞌ ncꞌe na nquiaana nnꞌaⁿ
  sꞌaanaꞌ na tjoomꞌ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ.
judíos na cwiluiitquiendye nda̱a̱na, 22 Sa̱a̱ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o.̱

joꞌ na tîcalaꞌneiⁿndyeyuna cantyja Tso Moisés na calꞌaꞌyoꞌ costumbre


ꞌnaaⁿꞌaⁿ. yonom ndaꞌyoꞌ na ꞌndaandye. Ndoꞌ
14 Jnda̱ na tueeꞌ xcwe ncuee,
  cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ meiiⁿ
tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a. Sa̱a̱ nchii
ndoꞌ joꞌ joꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. jom seicato̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ costumbreꞌñeeⁿ.
15 Sa̱a̱ tileicalaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ judíos na
  Nquiee weloo welooya jlaꞌcato̱oꞌ̱ na
cwiluiitquiendye. Tyoluena: juunaꞌ. 23 Nquiuꞌyoꞌ na mañequiaa

—Nchaaꞌ lꞌuu na tja tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ljeii na tqueeⁿ na wanaaⁿ na


scwela. Quia joꞌ ¿chiuu na jeeⁿ ya cwilꞌaꞌyoꞌ costumbreꞌñeeⁿ meiⁿ xuee
matseitjoomꞌm ñꞌoom? na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a. Ndoꞌ na luaaꞌ
16 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:
  waa, chiuu na cwilaꞌwjeeꞌyoꞌ ja
—Nchii nnco̱ matseijndaaꞌndyo̱ ncꞌe na juu xuee na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a
ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿya. Nqueⁿ na seinꞌmaⁿya cwii tsꞌaⁿ na wiiꞌ. 24 Joꞌ

jñoom ja seijndaaꞌñê chiuu catsjo̱oy ̱ a. chii tintjeiꞌyoꞌ cwenta na cweꞌ tomti


17 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ñeꞌcatsꞌaa
  cantyja na cwiwitquiooꞌ. Catjeiꞌyoꞌ
cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwenta cantyja na matyꞌiomyanaꞌ.
juu nntseiꞌno̱ⁿꞌ aa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
seijndaaꞌñe ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿya, oo Jesús ¿aa Cristo cwiluiiñê?
aa cweꞌ ñꞌoom na seitiuu nnco̱ na 25 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ Jerusalén
mañequiaya. 18 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
  tyotaꞌxꞌeena nda̱a̱ ncꞌiaana:
tsꞌaⁿ na macwjiꞌ ñꞌoom cantyja —¿Aa nchii tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ tsꞌaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ nquii, matseijndeii tsaⁿꞌñeeⁿ na cwilꞌuee naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ na
na caluiitꞌmaⁿñê nda̱a̱ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ. nlaꞌcueeꞌna? 26 Sa̱a̱ cantyꞌiaꞌyoꞌ

Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na matseijndeii na ñequio na jndooꞌ jndye nnꞌaⁿ


catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii na jñom matseineiiⁿ, meiⁿ tjaa ljoꞌ coluena
jom, tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñê na mayomꞌm. nnoom. ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na
Tiquinquiuꞌnnꞌaaⁿ. cwilaꞌtiuu naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ cwentaaya
19 ’Moisés seiljeiⁿ ñꞌoom na
  na tsaⁿmꞌaaⁿꞌ mayuuꞌcheⁿ cwiluiiñê
tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ na Cristo? 27 Sa̱a̱ nqueⁿ quia nncwjeeⁿꞌeⁿ

221 Juan 7

tjaa ꞌñeeⁿ juu nntseiꞌno̱ⁿꞌ yuu nqueⁿ na jñoom ja na mꞌaⁿꞌyoꞌ.


jnaⁿyom. Sa̱a̱ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ 34 Quia ljoꞌcheⁿ nlꞌueꞌyoꞌ ja

manquiuuyaaya yuu jnaaⁿ. sa̱a̱ taxocaliuꞌyoꞌ ja. Ndoꞌ yuu


28 Jnda̱ jndii Jesús na jluena
  na nncꞌo̱o̱ⁿ ya, ꞌo xocanda̱a̱
ñꞌoomwaaꞌ, seiweeⁿ jñeeⁿꞌeⁿ. nntsquieꞌcañomꞌyoꞌ.
Matsoom: 35 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaaⁿya nnꞌaⁿ

—Machꞌeenaꞌ na cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ ja judíos tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana:


ndoꞌ manquiuꞌyaꞌyoꞌ yuu tsꞌaⁿ ja. Sa̱a̱ —¿Yuu nncjaayuu tsaⁿmꞌaaⁿꞌ
nchii na jndyo̱o̱ cantyja ꞌnaⁿ nnco̱. na xocanda̱a̱ nliuuya jom? ¿Aa
Nqueⁿ na jñoom ja quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nncꞌoomñê quiiꞌntaaⁿ ncꞌiaaya nnꞌaⁿ
cwiluiiñê na mayomꞌm, sa̱a̱ jom judíos na jnda̱ tꞌoomꞌndye quiiꞌntaaⁿ
ticataꞌnaⁿꞌyoꞌ. 29 Sa̱a̱ ja mawajnaⁿꞌa
  nnꞌaⁿ griegos, cha nnda̱a̱ mꞌmo̱o̱ⁿ
jom, ee jnaaⁿya jo nnoom, nda̱a̱na? 36 ¿Ljoꞌ ñeꞌcatso ñꞌoom

ndoꞌ manquiityeeⁿ jñoom ja na matseineiiⁿ luaaꞌ na nlꞌua̱ay̱ a


quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. jom sa̱a̱ xocaliuuya jom? Ndoꞌ na
30 Cweꞌ ncꞌe na tsoom ñꞌoomwaaꞌ,
  matsoom yuu na wjaⁿ jaa xocanda̱a̱
tyoqueⁿndye naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ na nntsquia̱caño̱o̱ⁿya jom.
nntꞌuena jom. Sa̱a̱ ncꞌe na
tyooweꞌntyjo̱ na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom Candaa na cwiñeꞌquianaꞌ
na nncwinoom nawiꞌ tꞌmaⁿ, joꞌ chii na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ
meiⁿcwiindyena tîcatꞌuii jom. 31 Ndoꞌ

37 Xuee na cwintycwii ncuee
jndyendye nnꞌaⁿ na tyomꞌaⁿna joꞌ joꞌ, cwilꞌana na tꞌmaⁿti xuee juunaꞌ na
jlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ tyoluena nda̱a̱ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena. Juu xueeꞌñeeⁿ
ncꞌiaana: tjameintyjeeꞌ Jesús, seiweeⁿ jñeeⁿꞌeⁿ.
—Quia nncwjeeꞌ nquii Cristo, Tsoom:
¿aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ jndyeti tsꞌiaaⁿ —ꞌÑeeⁿ juu na matseiqueeⁿnaꞌ
nntsꞌaaⁿ na tixocanda̱a̱ na nluii na tsꞌom na ñecꞌoomñe nacje
cweꞌ tsꞌaⁿ nntsꞌaa nchiiti na machꞌee ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱t sꞌom, candyontyjo̱
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ? naxa̱ⁿꞌa, ndoꞌ catseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱.
38 Nntsꞌaanaꞌ ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ

Tyꞌecatꞌuena Jesús chaꞌxjeⁿ matso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱t sꞌom


32 Nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos tyondyena na jnda̱ teiljeii. Juu tsꞌaⁿ na
na nmeiiⁿꞌ ñꞌoom tyolaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, nnaaⁿꞌ quiiꞌ
na jndyendye cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. tsꞌoom chaꞌcwijom candaa na
Joꞌ chii jlaꞌjomndyena ñequio cwiñeꞌquia na ticantycwii na
ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ wandoꞌ tsꞌaⁿ.
ncꞌiaana nnꞌaⁿ judíos. Jñoomna 39 Luaaꞌ matsoom na maꞌmo̱o̱ⁿ

nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta watsꞌom na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo na


cꞌoocatꞌue naⁿꞌñeeⁿ jom. 33 Matso
  juu nntoꞌñoom nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye: ñꞌeⁿñê. Ee xjeⁿꞌñeeⁿ tjo̱o̱cheⁿ na
—Chjootindyo cwii mꞌaaⁿtya̱ nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu naquiiꞌ
ñꞌeⁿndyoꞌ. Ndoꞌ nda̱nquia nꞌom nnꞌaⁿ, ee tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na
nncjo̱lcwa̱ꞌnndaꞌa na mꞌaaⁿ nntseitꞌmaaⁿꞌñê Jesús.
Juan 7​, ​8 222

tsꞌaⁿ na matseixmaⁿ nꞌiaaⁿ oo cwii


Tiñecwii na cwilue nnꞌaⁿ fariseo na matseiyuꞌ ñꞌeⁿñê. 49 Sa̱a̱

cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús naⁿmꞌaⁿꞌ na cje cwilꞌa, ticalaꞌno̱ⁿꞌna


40 Ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na ljeii na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jndyendye quia tyondyena Joona laꞌxmaⁿna na catsuundyena.
ñꞌoommeiⁿꞌ, tyoluena: 50 Tꞌo̱ Nicodemo, tsaⁿ na

—Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ tyjeꞌcañoom na mꞌaaⁿ Jesús


cwiluiiñê nquii tsꞌaⁿ na waa ñꞌoom cwii teijaaⁿ. Jom macañꞌeeⁿ ñꞌeⁿ
na nncwjeꞌcañoom tsjoomnancue naⁿmaⁿnꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 51 Tsoom:

na nñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom —Ñꞌoom na matsa̱ꞌntjom


nda̱ay̱ a. Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeiinaꞌ na
41 Ndoꞌ jlue ntꞌomcheⁿ:
  cwileiñꞌo̱o̱ⁿya, manquiuuya na
—Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cwiluiiñê Cristo. matsonaꞌ na ticatyꞌiomyanaꞌ na
Ndoꞌ ntꞌom jlue: nntuꞌxa̱aⁿ̱ ya cwii tsꞌaⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ
—Chiuu sa ꞌo, juu Cristo ticatsonaꞌ na nndya̱ay ̱ a jnaaⁿꞌ, ndoꞌ na nliuuya
na nnaaⁿ Galilea. 42 Ee ñꞌoomꞌ
  ljoꞌ sꞌaa.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii matsonaꞌ na 52 Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena:

juu Cristo cwiluiiñê tsjaaⁿ David na —¿Aa maxjeⁿ mati ꞌu tsꞌaⁿ na


jndyowicantyjooꞌ. Ndoꞌ mati jom jnaⁿꞌ Galilea? Tcuu tcuu catseiꞌnaⁿꞌ
tsꞌaⁿ tsjoom chjoo Belén yuu na jnaⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii, quia
David. joꞌ nljeiꞌ tjaaꞌnaⁿ cwii profeta na
43 Ñꞌoomwaaꞌ to̱ⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ cantyja
  nnaⁿ Galilea.
ꞌnaaⁿꞌ Jesús. 44 Ee cwantindye joona

ñeꞌcatꞌuena jom, sa̱a̱ meiⁿcwii tsꞌaⁿ Jno̱o̱ⁿ na seitjo̱o̱ñe cwii yuscu


tîcatꞌuii jom. 53 Ndoꞌ cwii ndoꞌ cwiindyena
tyꞌena wꞌaana.

8
Naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ticalaꞌyuꞌna Sa̱a̱ Jesús tjaaⁿ ta na jndyu
na Jesús cwiluiiñê Cristo Olivos. 2 Ndoꞌ teincoo cwiicheⁿ

45 Quia joꞌ nquiee nnꞌaⁿ na cwilꞌa xuee, lcweeⁿꞌeⁿ, tjaquieeꞌnnaaⁿꞌaⁿ


cwenta watsꞌom tyꞌelcweeꞌna na mꞌaⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ndoꞌ jndyendye
ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ tquieꞌcañomna jom. Quia
nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos. Taxꞌee naⁿꞌñeeⁿ na jnda̱ tjacjom, tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na.
nda̱a̱ nnꞌa na cwilꞌa cwenta watsꞌom: 3 Ndoꞌ juu xjeⁿꞌñeeⁿ joo nnꞌaⁿ na

—¿Chiuu na tînquioꞌñꞌomꞌyoꞌ jom? cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés na


46 Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ na cwilꞌa cwenta
  matsa̱ꞌntjomnaꞌ ñequio nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ
watsꞌom, jluena: fariseos tquioñꞌomna cwii yuscu
—Meiⁿjom ndiiꞌ tyoondya̱ay ̱ â na mꞌaaⁿ. Yuscuꞌñeeⁿ jliuna juu
na nntseineiⁿ cwii tsꞌaⁿ chaꞌna na xcwe na matseitjo̱oñ ̱ e na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ
matseineiⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. cwii tsaⁿsꞌa. Tquioqueⁿna juu xcwe
47 Quia joꞌ fariseosꞌñeeⁿ tꞌo̱on
  ̱ a nda̱a̱ quiiꞌntaaⁿna. 4 Ndoꞌ jluena nnom

naⁿꞌñeeⁿ, jluena: Jesús:


—¿Aa chaꞌ mati ꞌo —ꞌU na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
manquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ? 48 Tjaaꞌnaⁿ cwii
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jliuuyâ yuscumꞌaaⁿꞌ
223 Juan 8

xcwe na matseitjo̱oñ ̱ ê ñꞌeⁿ cwii —Ja cwiluiindyo̱ naxueeñe na


tsaⁿsꞌa. 5 Ndoꞌ naquiiꞌ ljeii na tqueⁿ
  mañequia naxuee jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
Moisés matsa̱ꞌntjomnaꞌ na catua̱aꞌ̱ a tsjoomnancue. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
ljo̱ꞌ cjoo yolcu na cwilꞌa na luaaꞌ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌeⁿndyo̱,
ꞌu jeꞌ, ¿chiuu matsuꞌ? nntseixmaⁿ naxuee na mañequia na
6 Luaaꞌ jluena nnoom cweꞌ ee
  ticantycwii na wandoꞌ tsꞌaⁿ. Tijoom
cwilꞌueena na catꞌuiinaꞌ jom. nntseixmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ najaaⁿ.
Sa̱a̱ jom jeꞌ, seintquieꞌñê, seiljeiⁿ 13 Quia joꞌ nnꞌaⁿ fariseos jluena

nomtyuaa ñequio nomtsꞌo̱o̱ⁿ. 7 Ndoꞌ   nnoom:


cweꞌ ncꞌe na ticꞌoowintyjeeꞌna na —ꞌU macwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cheꞌnncuꞌ
cwitaꞌxꞌeena ñꞌoomwaaꞌ nnoom, cantyja ꞌnaⁿꞌ. Ndoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ meiⁿ
teintyjeeꞌyuñê. Matsoom nda̱a̱na: tiyuuꞌ joonaꞌ.
—ꞌÑeeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na tjaa jnaⁿ 14 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na:

tseixmaⁿ, juu cjuꞌjndyee tsjo̱ꞌ nacjooꞌ —Meiiⁿ na macwjiꞌyuuꞌndyo̱


yuscumꞌaaⁿꞌ. cantyja ꞌnaⁿya, sa̱a̱ ñꞌoom na mayuuꞌ
8 Jnda̱ joꞌ seintquieꞌñennaaⁿꞌaⁿ
  juunaꞌ, ncꞌe ntyjiiya yuu jnaaⁿya,
nomtyuaa, seiljeiityeeⁿ. 9 Sa̱a̱ quia
  ndoꞌ ntyjiiya yuu jo̱yo̱. Sa̱a̱ ꞌo
jndye naⁿꞌñeeⁿ ñꞌoomwaaꞌ, jnaⁿnaꞌ na ticaliuꞌyoꞌ yuu jnaaⁿya, meiⁿ yuu na
macoꞌtianaꞌ nquiuna. Quia joꞌ to̱ꞌna jo̱. 15 ꞌO cwilajndaaꞌndyoꞌ jnaaⁿ nnꞌaⁿ

na cwii ndoꞌ cwiindyena jluiꞌna joꞌ cantyjati na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ sa̱a̱ ja
joꞌ. Nnꞌaⁿ na tquiendye jluiꞌjndyeena, meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticatꞌuiya juu cantyja
jnda̱ joꞌ nnꞌaⁿ na cjeti mꞌaⁿ. Na jnaaⁿꞌ. 16 Sa̱a̱ quia nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ

macanda̱ ꞌndiinaꞌ nquii Jesús ñequio na nncuꞌxa̱ⁿ, nncuꞌxa̱ⁿ chaꞌxjeⁿ na


yuscuꞌñeeⁿ na meintyjeeꞌ jo nnoom. matyꞌiomyanaꞌ. Ee nchii mꞌaaⁿya
10 Jnda̱ joꞌ teintyjeeꞌyuu Jesús, ndoꞌ
  na ñenco̱ na nntsꞌaa tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ.
cweꞌ ncꞌe meiⁿcwiindye naⁿꞌñeeⁿ Nquii Tsotya̱ na jñoom ja, mꞌaaⁿñê
tacꞌoomndyena, macanda̱ juu ñꞌeⁿndyo̱. 17 Naquiiꞌ ñꞌoom na

yuscuꞌñeeⁿ cwii mꞌaaⁿ, joꞌ chii tsoom sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeiinaꞌ
nnom: na cwileiñꞌomꞌyoꞌ, waa ñꞌoom na
—ꞌU yuscu, ¿yuu mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na matsonaꞌ: “Quia na cwitjoomꞌ ñꞌoom
tquiocalue jnaⁿꞌ? ¿Aa meiⁿncwii tsꞌaⁿ na cwitjeiꞌyuuꞌndye we nnꞌaⁿ, maxjeⁿ
ticatseijndaaꞌñe jnaⁿꞌ? cwicaluiꞌyuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ.” 18 Joꞌ chii

11 Tꞌo̱ nnoom, matso:


  ncꞌe na luaaꞌ matsonaꞌ, ja cwiluiindyo̱
—Mayuuꞌ Ta, meiⁿcwii tsꞌaⁿ tjaljoꞌ cwii tsꞌaⁿ na macwjiꞌyuuꞌndyo̱
sꞌaa. cantyja ꞌnaⁿya, ndoꞌ Tsotya̱ya
Matso Jesús nnom: cwiluiiñê cwiicheⁿ na jnda̱ we.
—Meiⁿ ja ticatsꞌaaya na catꞌuiinaꞌ 19 Quia joꞌ taxꞌeena nnoom:

ꞌu. Cjaꞌtoꞌ, tantsaꞌnndaꞌ jnaⁿ. —¿Yuu mꞌaaⁿ Tsotyeꞌ?


Tꞌo̱ Jesús matsoom:
Jesús cwiluiiñê naxuee —ꞌO ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ meiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tsotya̱ya. Ee xeⁿ
12 Ndoꞌseineiⁿnndaꞌ Jesús nda̱a̱ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya mati
nnꞌaⁿ. Matsoom: nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom.
Juan 8 224

20 Ñꞌoommeiiⁿ seineiⁿ Jesús yocheⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ


na tyoꞌmo̱o̱ⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ matseiteinco̱oꞌ̱ a joo ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱
ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, yuu cwitueeꞌ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ jndye niom na ntyjeeⁿ
nnꞌaⁿ sꞌom cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ñꞌeⁿndyoꞌ na macaⁿnaꞌ na cuꞌxa̱ⁿya.
Ndoꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ tîcatꞌuii jom, ee 27 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ tîcalaꞌno̱ⁿꞌna na

tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntjoom nawiꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na na Tyꞌo̱oṯ sꞌom


tꞌmaⁿ. cwiluiiñe Tsotyeeⁿ. 28 Quia joꞌ

matsoom nda̱a̱na:
“Yuu na jo̱ xonda̱a̱ nntsquieꞌyoꞌ” —Ja cwiluiindyo̱ nquii tsꞌaⁿ na jnaⁿ
21 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ matso Jesús cañoomꞌluee. Quia na jnda̱ jlaꞌweꞌyoꞌ
nda̱a̱na: ja na nlacueꞌyoꞌ, quia ljoꞌcheⁿ
—Ja majo̱, ndoꞌ ꞌo nlꞌueꞌyoꞌ ja, nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na joꞌ cwiluiindyo̱,
sa̱a̱ ndicwaⁿ choꞌnqueⁿꞌyoꞌ jnaⁿ ndoꞌ nncjaantyjo̱oꞌ̱ nꞌomꞌyoꞌ na
ndoꞌ nncwjeꞌyoꞌ. Ndoꞌ yuu na jo̱ ꞌo tjaaꞌnaⁿ cwii na matsꞌaa cantyja
xocanda̱a̱ nntsquieꞌcañomꞌyoꞌ. na matseixmaⁿ nnco̱. Cantyjati na
22 Cweꞌ ncꞌe ñꞌoomwaaꞌ, jlue nnꞌaⁿ
  tꞌmo̱ⁿ Tsotya̱ no̱o̱ⁿ, ntyjati joꞌndyo
judíos: na matsꞌaa. 29 Ndoꞌ Tsotya̱ na jñoom

—¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na ja mꞌaaⁿñê ñꞌeⁿndyo̱. Ticaꞌñeeⁿ ja na


nntseicueeꞌñe cheⁿnqueⁿ, na ñenco̱, ee ñequiiꞌcheⁿ matsꞌaa yuu
matsoom yuu na mawjaⁿ jaa na cjaweeꞌ ntyjeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱.
xocanda̱a̱ nntsquieꞌcaño̱o̱ⁿya? 30 Jnda̱ na seineiiⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ,

23 Joꞌ chii tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom:


  jndye nnꞌaⁿ jlaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê.
—ꞌO ticalaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cañoomꞌluee sa̱a̱ ja tseixmaⁿya Ñꞌoom na mayuuꞌ
joꞌ. ꞌO laxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nntseicandyaañenaꞌ ꞌo
tsjoomnancuewaañe, sa̱a̱ ja 31 Ndoꞌ matso Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ
nchii joꞌ tseixmaⁿya. 24 Cweꞌ ncꞌe
  judíos na jnda̱ macwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê:
ñꞌoomwaaꞌ joꞌ na tsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ —Xeⁿ cwiljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñequio
na ndicwaⁿ choꞌnqueⁿꞌyoꞌ jnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom naya quia joꞌ mayuuꞌcheⁿ na
ndoꞌ nncwjeꞌyoꞌ. Ee xeⁿ ticalayuꞌyoꞌ cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilajomndyoꞌ
na ja cwiluiindyo̱ nquii na jñom ñꞌoom na mañequiaya. 32 Ndoꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia joꞌ meiⁿchiuucheⁿ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom tseixmaⁿnaꞌ


ndicwaⁿ choꞌnqueⁿꞌyoꞌ jnaⁿꞌyoꞌ quia ñꞌoom na mayuuꞌ, ndoꞌ juu ñꞌoom
na nncwjeꞌyoꞌ. na mayuuꞌñeeⁿ nntseicandyaañenaꞌ
25 Quia joꞌ taxꞌeenndaꞌna nnoom,
  ꞌo.
jluena: 33 Joo naⁿꞌñeeⁿ tꞌo̱on
  ̱ a nnoom,
—ꞌU jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ cwiluiindyuꞌ? jluena:
Matso Jesús nda̱a̱na: —Jâ cwiluiindyô̱ tsjaaⁿ Abraham
—Majoꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ ñetsjo̱o̱ na jndyowicantyjooꞌ. Meiⁿjom ndiiꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ xjeⁿ na to̱ꞌa na mañequiaya tyoomꞌaaⁿyâ moso nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ
ñꞌoom naya. 26 Nqueⁿ na jñoom
  nnꞌaⁿ. ¿Chiuu na matsuꞌ na
ja cwiluiiñê na mayomꞌm. Jndye nncꞌo̱o̱ⁿcandyaaꞌndyô̱ na mꞌaaⁿyâ
ñꞌoom tsoom no̱o̱ⁿ na catsjo̱oy ̱ a nacje ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ?
225 Juan 8

34 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, —Xeⁿ na mayuuꞌcheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


matsoom: cwiluiiñê tsotyeꞌyoꞌ, quia joꞌ mati
—Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy ̱ a nncꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ ja ee
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ jnaaⁿya na mꞌaaⁿ ndoꞌ jndyo̱oy ̱ a na
na matseitjo̱oñ ̱ e nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaⁿꞌyoꞌ. Nchii jndyo̱o̱ cantyja ꞌnaⁿ
mꞌaaⁿ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ. 35 Ndoꞌ
  nnco̱, nqueⁿ jñoom ja. 43 ¿Chiuu

tsꞌaⁿ na cweꞌ moso mꞌaaⁿ nnda̱a̱ na tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na


nntsꞌaanaꞌ na tixocaljooꞌñetyeⁿ na matseina̱ⁿ? Maxjeⁿ cwitjomꞌyoꞌ na
mꞌaaⁿ patrom ꞌnaaⁿꞌ, sa̱a̱ nquii jnda nmeiiⁿꞌ ncꞌe na tiñeꞌcalañꞌoomꞌndyoꞌ
patrom ñenquiicheⁿ mꞌaaⁿ. 36 Ja na   ja. 44 ꞌO laxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ja tsotyeꞌyoꞌ, juu tsaⁿjndii. Yuu na lꞌue


nntseicandyaandyo̱ ꞌo. Macweꞌ ncꞌe tsꞌom jom, joꞌ ñeꞌcalacanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ.
joꞌ nncꞌomꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ya na Jom cwiluiiñê na matseicwjeⁿ nnꞌaⁿ
jnda̱ jndyaandyoꞌ. 37 Mantyjiiya na
  cantyjati xjeⁿ na tuii tsjoomnancue.
ꞌo cwiluiindyoꞌ tsjaaⁿ Abraham na Jom tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ
jndyowicantyjooꞌ, sa̱a̱ cwiqueⁿndyoꞌ catseixmaaⁿ, ee tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom
na nlacueꞌyoꞌ ja jnaaⁿꞌ na tileicjo̱ na mayuuꞌ naquiiꞌ tsꞌoom. Quia
ñꞌoom ꞌnaⁿya naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. 38 Ljoꞌ   matseineiiⁿ cantu, matseineiiⁿ
na jnda̱ ñentyꞌiaya na ñetꞌo̱o̱ⁿya cantyjati na matseixmaaⁿ, cweꞌ
ñequio Tsotya̱, joꞌ matseina̱ⁿya ncꞌe tsaⁿcantu jom, ndoꞌ cwiluiiñê
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Sa̱a̱ ꞌo jeꞌ, cantyja na jnda̱ tsotye chaꞌtso ñꞌoom na cantu. 45 Sa̱a̱  

ñejndyeꞌyoꞌ ñꞌoom ꞌndyoo tsotyeꞌyoꞌ, ja meiiⁿ na matseina̱ⁿya ñꞌoom


joꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ. na mayuuꞌ maxjeⁿ tiñeꞌcalayuꞌyoꞌ
39 Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena:
  ñꞌeⁿndyo̱. 46 Tjaa ꞌñeeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo

—Abraham cwiluiiñê tsotya̱ay ̱ a. nnda̱a̱ nncjuꞌ jnaⁿ nacjoya. Ñꞌoom


Matso Jesús nda̱a̱na: na matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwiluiiñenaꞌ
—Xeⁿ ꞌo na mayuuꞌcheⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ, quia joꞌ ¿chiuu
cwiluiindyoꞌ ntseinda Abraham na na tiñeꞌcalayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱?
jndyowicantyjooꞌ, quia joꞌ nlꞌaꞌyoꞌ 47 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿñe

chaꞌxjeⁿ sꞌaaⁿ. 40 Sa̱a̱ jeꞌ cwijooꞌ


  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom mandii
nꞌomꞌyoꞌ na ñeꞌcalacueꞌyoꞌ ja na ñꞌoom ꞌñom. Sa̱a̱ cweꞌ ncꞌe na
cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na matseina̱ⁿya ticaluiindyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, joꞌ
ñꞌoom na mayuuꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ joo chii tiñeꞌcandyeꞌyoꞌ.
ñꞌoomꞌñeeⁿ ñequiiꞌcheⁿ ñꞌoom na
jndiiya ꞌndyoo Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nquii Mamꞌaaⁿ Jesús cwii tjo̱o̱cheⁿ
Abraham tîcatsꞌaaⁿ chaꞌna ñeꞌcalꞌaꞌ na nncꞌoom Abraham
oꞌ ñꞌeⁿndyo̱. 41 ꞌO cwilꞌaꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ

48 Quia joꞌ tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ judíos nnoom.
na machꞌee nquii tsotyeꞌyoꞌ. Jluena:
Jluena nnoom: —Jeeⁿ xcwe cwilꞌuuyâ na ꞌu
—Jâ nchii na tuiindyô̱ na tijndaaꞌ cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ Samaria. Mati
tsotya̱ay ̱ â. Jâ laꞌxmaaⁿyâ na ñecwii mꞌaaⁿ tsaⁿjndii quiiꞌ tsꞌomꞌ joꞌ na
tsotya̱ay ̱ â, nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. matseintjeiⁿnaꞌ ꞌu.
42 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:

49 Jesús tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Matsoom:

Juan 8​, ​9 226

—Ja ticꞌoom tsaⁿjndii quiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. —Nchaa lꞌuu mayuuꞌ na jnda̱


Ja Tsotya̱ya matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱, ntyꞌiaꞌ Abraham ee ꞌu meiⁿ cweꞌ
sa̱a̱ ꞌo cwilajnaⁿꞌyoꞌ ja. 50 Sa̱a̱ nchii
  wenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui chuꞌ tyooweeꞌ.
malꞌueeꞌndyo̱ na calatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ 58 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ,

ja. Mꞌaaⁿ cwiicheⁿ na machꞌee na matsoom:


nluiitꞌmaaⁿꞌndyo̱, ndoꞌ manquii —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱
nncuꞌxeⁿ aa cwiluii na ljoꞌ. nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluiiñe
51 Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ na matsjo̱o̱
  Abraham, sa̱a̱ ja maxjeⁿ mamꞌaaⁿya.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ 59 Quia joꞌ jlaꞌxcwiina ljo̱ꞌ na

na matseiñꞌoomꞌñe ñꞌoom ꞌnaⁿya, njñomna jom. Meiⁿ tiqueⁿna cwenta


tijoom nntsuuñe. teiño̱o̱ⁿ xcwe quiiꞌntaaⁿna. Mana
52 Tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ judíos, jluena:
  jlueeⁿꞌeⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿna.
—Jeꞌ manquiujndaaꞌndyo̱ na
matseiꞌxmaⁿꞌ tsaⁿjndii quiiꞌ tsꞌomꞌ. Seinꞌmaⁿ Jesús tsaⁿnchjaaⁿꞌ
Tueꞌ Abraham, ndoꞌ mati profetas.
Sa̱a̱ ꞌu matsuꞌ: “Xeeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ
juu na matseiñꞌoomꞌñe ñꞌoom
9 J â nnꞌaⁿ na canchooꞌwe na
tꞌmaⁿ Jesús na calajomndyô̱
ñꞌeⁿñê tyomaꞌno̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê. Yocheⁿ
ꞌnaⁿꞌ, tijoom cueꞌ.” 53 Chaa lꞌuu na
  na saawiꞌno̱o̱ⁿyâ cwii joo, ntyꞌiaayâ
cwiluiitꞌmaⁿndyuꞌtiꞌ, nchiiti weloo cwii tsaⁿsꞌa xjeⁿ na tuiiñe na nchjaaⁿꞌ.
welooya Abraham tsaⁿ na teiyo 2 Ndoꞌ taxꞌa̱ay
  ̱ â nnoom, lꞌuuyâ:
tueꞌ ndoꞌ mati jnda̱ tja̱ profetas. —ꞌU Maestro, ¿ꞌñeeⁿ juu seitjo̱oñ ̱ e
¿ꞌÑeeⁿ juu macheꞌ cheⁿnncuꞌ na nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na tuiiñe
cwiluiindyuꞌ? tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na nchjaaⁿꞌaⁿ? ¿Aa nqueⁿ
54 Tꞌo̱ Jesús, matsoom:
  oo aa nnꞌaⁿ na nda jom?
—Xeⁿ ñequiiꞌcheⁿ na 3 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay
  ̱ â, matsoom:
matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ cheⁿnnco̱, maxjeⁿ —Meiⁿ nchii jnaaⁿꞌ nquii na tuiiñe
cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo. Juu Tsotya̱ya na nchjaaⁿꞌ, meiⁿ nchii jnaaⁿ nnꞌaⁿ
cwiluiiñê na matseitꞌmaaⁿꞌñê ja, na nda juu. Luaaꞌ tjom cha cantyja
nqueⁿ na cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿꞌ caꞌmo̱ⁿnaꞌ na nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. 55 Meiⁿ
  waa najndeii na matseixmaaⁿ.
ticataꞌjnaaⁿꞌyoꞌ jom. Ja mayuuꞌ 4 Tseixmaⁿya na catsꞌaaya tsꞌiaaⁿ

mawajnaⁿꞌa jom, ndoꞌ xeⁿ nntsjo̱o̱ ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na jñoom ja yocheⁿ


na ticwajnaⁿꞌa jom, quia joꞌ nntsꞌaa na ndicwaⁿ wando̱ꞌa. Ee quia
cheⁿnnco̱ na cantundyo̱ chaꞌxjeⁿ ꞌo. nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncwja̱ay ̱ a,
Sa̱a̱ mayuuꞌcheⁿ mawajnaⁿꞌa jom, quia joꞌ xonda̱a̱ nlꞌaatya̱ay ̱ a tsꞌiaaⁿ
ndoꞌ matseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ ñꞌoomꞌm. ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 5 Yocheⁿ na mꞌaaⁿya

56 Tioo na neiiⁿꞌ tsꞌom welooꞌyoꞌ


  quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ, cwiluiindyo̱ chom
Abraham tsaⁿ na ñetꞌoom teiyo na mañequiaa naxuee jo nda̱a̱na.
na seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na nncueeꞌ xjeⁿ na 6 Jnda̱ na tsoom na luaaꞌ, tjoomꞌm

nluiindyo̱ na tsꞌaⁿ ja. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndaajnaⁿꞌ nomtyuaa. Sꞌaaⁿ tsooꞌ


joꞌ, ndoꞌ tquiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ ñequio juunaꞌ, jnda̱ joꞌ tyꞌoomñê
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na ljoꞌ. tsooꞌñeeⁿ luaꞌnnom tsaⁿnchjaaⁿꞌ.
57 Ndoꞌ jlue nnꞌaⁿ judíos nnoom:

7 Ndoꞌ tsoom nnom:

227 Juan 9

—Cjaꞌ peila na jndyu Siloé, camaⁿꞌ —¿Chiuu tuiiyuu na ya mantyꞌiaꞌ?


nꞌomnjomꞌ. Ñꞌoom Siloé matsonaꞌ Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom:
jñom tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ. —Juu tsaⁿꞌñeeⁿ tyꞌoomñê tsooꞌ
Ndoꞌ tja tsaⁿꞌñeeⁿ, tmaaⁿ nnoom. luaꞌno̱o̱ⁿ, jnda̱ chii tmaaⁿya luaꞌno̱o̱ⁿ,
Ndoꞌ quia jndyolcweeⁿꞌeⁿ xuee ndoꞌ jeꞌ ya mantyꞌiaya.
mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ. 8 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na

16 Sa̱a̱ ntꞌom fariseosꞌñeeⁿ

nndyooꞌ mꞌaⁿ yuu na macꞌeeⁿ tyoluena:


ñequio nnꞌaⁿ na ñentyꞌiaana jom na —Tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ nchii mꞌaaⁿ
ñetcaaⁿ ljoꞌ tjo̱oñ ̱ ê, taꞌxꞌeena nda̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee
ntyjeena: ticatseitꞌmaaⁿꞌñê xuee na
—¿Aa nchii luaaꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌ na cwitaꞌjndya̱ay ̱ a.
tacatyeeⁿ na tcaⁿ ljoꞌ tjo̱oñ ̱ e? Ndoꞌ ntꞌom ncꞌiaana jlue:
9 Ntꞌomndye joona jluena:
  —Tsꞌaⁿ na tseixmaⁿ jnaⁿ tixocanda̱a̱
—Majom luaaꞌ. nntsꞌaaⁿ cwii tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ chaꞌna
Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ jlue: luaaꞌ.
—Nchii jom, cweꞌ na jeeⁿ Ndoꞌ laaꞌtiꞌ tîcwijom ñꞌoom na
tseijomnaꞌ. jlaꞌneiⁿna. 17 Joꞌ chii taꞌxꞌeenndaꞌna

Sa̱a̱ nqueⁿ matsoom: nnom tsꞌaⁿ na ñetꞌoom na nchjaaⁿꞌ.


—Maja luaa. Jluena nnoom:
10 Joꞌ na taꞌxꞌeena nnoom, jluena:
  —Ndoꞌ ꞌu jeꞌ, ¿ljoꞌ matsuꞌ cantyja
—¿Chiuu tuiiyuu na ya teitquioꞌ jeꞌ? ꞌnaaⁿꞌaⁿ na sꞌaaⁿ na ya mantyꞌiaꞌ?
11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom:
  Tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom:
—Juu tsꞌaⁿ na jndyu Jesús sꞌaaⁿ —Tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñê profeta.
tsooꞌ, tyꞌoomñê juunaꞌ luaꞌno̱o̱ⁿ. 18 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ maxjeⁿ

Jnda̱ joꞌ matso na cjo̱ya Siloé na tiñeꞌcalaꞌyuꞌna na ñetꞌoom na


cjo̱camaaⁿ no̱o̱ⁿ. Ndoꞌ tjo̱ joꞌ, tmaaⁿ nchjaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ jeꞌ jnda̱ ljoya
no̱o̱ⁿ, ndoꞌ jeꞌ xuee mantyꞌiaya. mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ. Joꞌ chii tqueeⁿꞌndyena
12 Quia joꞌ taꞌxꞌeetina nnoom,
  nnꞌaⁿ na nda jom. 19 Ndoꞌ taꞌxꞌeena

jluena: nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, jluena:


—¿Ndoꞌ juu tsaⁿꞌñeeⁿ, yuu mꞌaaⁿ? —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, ¿aa ndaꞌyoꞌ jom?
Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: Chiuu cwinduꞌyoꞌ, ¿aa mayuuꞌ na
—Ticaljeiiya. tuiiñê na nchjaaⁿꞌaⁿ?
20 Ndoꞌ tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ na nda jom.

Fariseos ñeꞌcaliuna chiuu Jluena:


tuii na nꞌmaⁿ tsaⁿnchjaaⁿꞌ —Manquiuuyâ na ndaayâ jom,
13 Quia joꞌ tyꞌeñꞌomna juu tsꞌaⁿ na ndoꞌ manquiuuyâ na tuiiñê na
ñetꞌoom na nchjaaⁿꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ nchjaaⁿꞌaⁿ. 21 Sa̱a̱ cantyja chiuu

judíos na laꞌxmaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos. tuiiyuu na ya mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ jeꞌ,


14 Ee xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ
  joꞌ ticaliuuyâ. Meiⁿ ticaliuuyâ
quia sꞌaa Jesús tsooꞌ na sꞌaaⁿ na ya ꞌñeeⁿ sꞌaa na ya mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ. Sa̱a̱
mantyꞌiaaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. 15 Ndoꞌ mati
  jnda̱ tueꞌntyjo̱ choomꞌm. Joꞌ chii
nnꞌaⁿ fariseosꞌñeeⁿ tyotaꞌxꞌeena cataꞌxꞌeeꞌyoꞌ ꞌñom chiuu waa.
nnoom. Tyoluena: Manquiityeeⁿ nntsoom chiuu tuii.
Juan 9 228

22 Luaaꞌ ñꞌoom tꞌo̱o̱ joo nnꞌaⁿ na 30 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na, matsoom:


nda jom, ee nquiaana nnꞌaⁿ na —Jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ cjaaweeꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ
cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnꞌaaⁿna. na luaaꞌ, na ꞌo ticaliuꞌyoꞌ yuu
Ee jnda̱ jlaꞌjomndyena xeⁿ na jnaⁿyom, ndoꞌ jnda̱ tquiaaⁿ na
nncwjiꞌyuuꞌñe meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ ya mantyꞌiaya. 31 Chaꞌtsondyo̱

na Jesús cwiluiiñê Cristo, tixonquiana manquiuuya na Tyꞌo̱oṯ sꞌom


na wanaaⁿ na nntseijomñe tsaⁿꞌñeeⁿ xocañeeⁿ ñꞌoom ndyuee nnꞌaⁿ na
xjeⁿ na cwitjomndye nnꞌaⁿ na laxmaⁿ jnaⁿ. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 23 Cweꞌ
  tsꞌaⁿ na matseitꞌmaaⁿꞌñe jom
na luaaꞌ waa, joꞌ na jlue nnꞌaⁿ na ndoꞌ na machꞌee yuu na lꞌue
nda jom: “Jnda̱ tueꞌntyjo̱ ñoomꞌm. tsꞌoom, tsaⁿꞌñeeⁿ nñeeⁿ ñꞌoom
Cataꞌxꞌeeꞌyoꞌ ꞌñom.” ꞌndyoo. 32 Cantyjati xuee na jnaⁿ

24 Quia joꞌ jnda̱ we ndiiꞌ tqueeⁿꞌ


  tsjoomnancue, meiⁿjom ndiiꞌ
nnꞌaⁿ judíos juu tsaⁿ na ñetꞌoom na tyoondye nnꞌaⁿ na ñetꞌoom cwii tsꞌaⁿ
nchjaaⁿꞌ. Tyoluena nnoom: na sꞌaa na ya mantyꞌiaaꞌ cwii tsꞌaⁿ
—Ñequio na ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tuiiñe na nchjaaⁿꞌ. 33 Xeⁿ nchii

catseineiⁿꞌ ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ,


Jâ cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ na juu tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ tjaa na nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ.
matseixmaaⁿ jnaⁿ. 34 Tꞌo̱on
  ̱ a nnoom, jluena:
25 Ndoꞌ tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, matsoom:
  —ꞌU chaꞌtso na chaꞌtso cantyja na
—Ticaljeiiya, aa jom tsꞌaⁿ na tuiindyuꞌ matseiꞌxmaⁿꞌ jnaⁿ. Ndoꞌ
matseixmaⁿ jnaⁿ. Ñeꞌcwii waa na ¿aa matseijnduꞌ na mꞌmo̱ⁿꞌ nda̱a̱ jâ?
matseiꞌno̱ⁿꞌa, meiiⁿ na ñetꞌo̱o̱ⁿ na Quia joꞌ tjeiiꞌna jom watsꞌom
nchjaⁿya, sa̱a̱ jeꞌ ya mantyꞌiaya. chjoo ꞌnaaⁿna yuu cwitjomndyena.
26 Quia joꞌ taꞌxꞌeenndaꞌna nnoom.

Jluena: Laꞌxmaⁿna chaꞌna nnꞌaⁿ nchjaaⁿ


—¿Ljoꞌ sꞌaaⁿ ꞌu? ¿Chiuu sꞌaayom jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na ya mantyꞌiaꞌ? 35 Jndii Jesús na tjeiiꞌna tsaⁿꞌñeeⁿ
27 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, matsoom:
  quiiꞌntaaⁿna. Quia ljeiiⁿ juu,
—Majnda̱ tsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ, sa̱a̱ matsoom nnom:
ticalañꞌoomꞌndyoꞌ. Ndoꞌ jeꞌ ¿chiuu —¿Aa matseiyuꞌ ñequio Jnda
na ñeꞌcandyeꞌnndaꞌyoꞌ? ¿Aa mati Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
ꞌo ñeꞌcalajomndyoꞌ ñꞌoom na 36 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, matsoom:

mañequiaaⁿ? —Jeeⁿ ꞌu Ta, ¿cwaaⁿ tsꞌaⁿ jom cha


28 Ndoꞌ jlaꞌjnaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na
  ya nntseiyuꞌa ñꞌeⁿñê?
ñetꞌoom na nchjaaⁿꞌ. Jluena: 37 Matso Jesús nnoom:

—ꞌU cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ na —Majnda̱ ntyꞌiaꞌ jom. Mannco̱ na


matseijomñe ñꞌoomꞌm, sa̱a̱ jâ matseina̱ⁿya njomꞌ cwiluiindyo̱
cwilajomndyô̱ ñꞌoom na tyoñequiaa nqueⁿ.
Moisés. 29 Jâ manquiuuyayâ na

38 Quia joꞌcheⁿ matsoom:

seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés, sa̱a̱ —ꞌU Ta, matseiyuꞌa ñꞌeⁿndyuꞌ.
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ meiⁿ cweꞌ ticaliuuyâ yuu Ndoꞌ seitꞌmaaⁿꞌñê Jesús.
jnaⁿyom. 39 Ndoꞌ Jesús matsotyeeⁿcheⁿ:

229 Juan 9​, ​10

—Ja jndyo̱o̱ tsjoomnancuewaañe cwitaꞌjnaaⁿꞌyoꞌ jñeeⁿꞌeⁿ. Macwjeeⁿꞌeⁿ


na nnto̱ⁿꞌa nnꞌaⁿ. Nquiee nnꞌaⁿ na ncueeyoꞌ, wjaachom jooyoꞌ. 4 Ndoꞌ  

ndooꞌ nquiuna na cwilaꞌno̱ⁿꞌna quia na jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ chaꞌtso canmaⁿ


chiuu waa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na machꞌeeⁿ cwenta, wjaajñeeⁿ jo
nntsꞌaa na nncꞌomna chaꞌcwijom nda̱ay̱ oꞌ, ꞌoontyjo̱yoꞌ naxeeⁿꞌeⁿ ee
tsꞌaⁿ na nchjaaⁿꞌ. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ cwitaꞌjnaaⁿꞌyoꞌ jñeeⁿꞌeⁿ. 5 Cwii  

na ndooꞌ nquiuna na mꞌaⁿna na tsꞌaⁿ na ticataꞌjnaaⁿꞌyoꞌ na nchii


nchjaaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tyꞌoyoꞌ, xocꞌoontyjo̱yoꞌ naxeⁿꞌ, hasta
joona nñequiaya na canda̱aꞌ̱ ya nleiꞌnomyoꞌ juu. Ee ticataꞌjnaaⁿꞌyoꞌ
nlaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. jndyeeꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na nchii
40 Nndyooꞌ meintyjeeꞌ cwantindye
  tyꞌoyoꞌ.
nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos, ndoꞌ jndyena 6 Luaaꞌ ñꞌoom na cweꞌ tjañoomꞌ

na luaaꞌ tso Jesús. Quia joꞌ taꞌxꞌeena na seineiⁿ Jesús nda̱a̱na. Sa̱a̱
nnoom, jluena: tîcalaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ ñeꞌcatsonaꞌ.
—¿Aa mati jâ machꞌeenaꞌ na
nchjaaⁿyâ? Jesús cwiluiiñê tsꞌaⁿ na
41 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom:

canda̱aꞌ̱ ya mateixꞌee canmaⁿ
—Xeⁿ na jeꞌ laxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌna 7 Ndoꞌ seineiⁿticheⁿ Jesús nda̱a̱
nnꞌaⁿ na ticalaꞌno̱ⁿꞌ cantyja naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom:
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia joꞌ tjaaꞌnaⁿ —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱
jnaⁿ na cwilaxmaⁿꞌyoꞌ. Sa̱a̱ ncꞌe nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ja cwiluiindyo̱ ꞌndyootsꞌa
na cwinduꞌyoꞌ na ꞌo laxmaⁿꞌyoꞌ tiom na cwiꞌooquieꞌ canmaⁿ.
nnꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ ya cwilaꞌno̱ⁿꞌ 8 Chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱

cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii tquiocalue na cwiluiindye na


cwilaxmaⁿꞌyoꞌ na choꞌnqueⁿꞌyoꞌ nnteiꞌxꞌee canmaⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ
jnaⁿꞌyoꞌ. na jndyo̱o,̱ joo naⁿꞌñeeⁿ laꞌxmaⁿna
naⁿcantyꞌue ndoꞌ nnꞌaⁿ na
Ñꞌoom na tjañoomꞌ cantyja cwiwincjeꞌ tiom. Sa̱a̱ joo canmaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ tiom canmaⁿ na mayuuꞌcheⁿ cwiluiindye

10 ’Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ na
matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, juu tsꞌaⁿ
na nchii ꞌndyootsꞌa tiom wjaaquieeꞌ
cwentaya tînquiandyena cantyja
ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. 9 Ja ꞌndyootsꞌa tiom

cwiluiindyo̱. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
yuu na ñjomndye canmaⁿ, sa̱a̱ tsꞌaⁿ na nncjaaquieeꞌ cantyja
cwiicheⁿ joo wjaawaaⁿ juu tiomꞌñeeⁿ ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê.
na nncwincjeeⁿꞌeⁿ juunaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ Nntseijomnaꞌ jom chaꞌcwijom cwii
cwiluiiñê tsaⁿcanchꞌue ndoꞌ tsaⁿ catsmaⁿ na maljeiiyoꞌ na nlcwaꞌ
na mawincjeꞌ tiom. 2 Sa̱a̱ nquii
  na macaluiꞌyoꞌ tiomꞌñeeⁿ ndoꞌ na
tsꞌaⁿ na cwiluiiñe na mateixꞌee macwjeeꞌnndaꞌyoꞌ.
canmaⁿ, xcwe ꞌndyootsꞌa tiom 10 ’Tsaⁿcanchꞌue ñequiiꞌcheⁿ

nncjaaqueⁿꞌeⁿ. 3 Tsꞌaⁿ na machꞌee


  na macwjeeⁿꞌeⁿ na nnchꞌueeⁿ
cwenta ꞌndyootsꞌa tiomꞌñeeⁿ, nntseicueⁿꞌeⁿ ndoꞌ na nntseiꞌnaⁿꞌaⁿ.
matseicanaaⁿñe na nncwinoom. Ja jndyo̱o̱ na nñequia na ticantycwii
Ndoꞌ joo canmaⁿꞌñeeⁿ na mateixꞌeeⁿ na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ, ndoꞌ cha na
Juan 10 230

canda̱aꞌ̱ ya na nlaꞌxmaⁿna juu joꞌ. tîcatjoomꞌnndaꞌ na jlaꞌneiⁿna


11 Ja cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ ya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 20 Ee jndyendye

mateixꞌee canmaⁿ. Juu tsꞌaⁿ na joona jluena:


canda̱aꞌ̱ ya na mateixꞌee canmaⁿ —Tsaⁿjndii matseixmaaⁿ, ndoꞌ jnda̱
ntsmeiⁿꞌ, mañequiaañe na cueꞌ teintjeiⁿñê. ¿Chiuu na cwindyeꞌyoꞌ
cwentaayoꞌ. 12 Sa̱a̱ juu tsaⁿntjom
  ñꞌoom na matseineiiⁿ?
na nchii cwiluiiñê tyꞌoyoꞌ ee cweꞌ 21 Sa̱a̱ ntꞌomndye joona jlue:

machꞌeeⁿ cwenta jooyoꞌ, noomꞌm na —Nchaa lꞌuu ñꞌoommeiⁿꞌ


ndyocwjeeꞌcañoom lobo. Quia joꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ ñꞌoom na nntseineiⁿ tsꞌaⁿ
maꞌñeeⁿ canmaⁿꞌñeeⁿ, maleinoom. na mꞌaaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿjndii. ¿Aa
Ndoꞌ juu loboꞌñeeⁿ mantyjo̱ ndoꞌ nntsꞌaacheⁿnaꞌ cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
matꞌuii jooyoꞌ. 13 Maleinom tsaⁿꞌñeeⁿ
  nacje ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿjndii nnda̱a̱ nntsꞌaa
ee cweꞌ tsaⁿntjom jom, joꞌ chii na nntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ na nchjaaⁿꞌ?
ticajnda ntyjeeⁿ canmaⁿꞌñeeⁿ.
14-15 ’Ja cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na

Tînquiandye nnꞌaⁿ judíos
canda̱aꞌ̱ ya mateixꞌa̱ya canmaⁿ. cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús
Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ wajnaaⁿꞌ Tsotya̱ ja, 22 Tsjoom Jerusalén tueeꞌ xuee
mati ja mawajnaⁿꞌa jom. Maluaaꞌ quia cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ judíos
matseijomnaꞌ na wajnaⁿꞌa canmaⁿ na cwijaañjoomꞌ nꞌomna xjeⁿ na
ntsma̱aⁿ̱ ꞌa, ndoꞌ quiooꞌ ntsma̱aⁿ̱ ꞌa tiooxconndaꞌ weloo weloona cwenta
cwitajnaaⁿꞌyoꞌ ja. Ndoꞌ mañequiaandyo̱ watsꞌom tꞌmaⁿ lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na cꞌio̱ cwentaa canmaⁿ ntsma̱aⁿ̱ ꞌa. 23 Ndoꞌ xcwe ncueesuaꞌ quia tueeꞌ

16 Mati mamꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na


  xueeꞌñeeⁿ. Jesús mꞌaaⁿ watsꞌom
cwiluiindyena canmaⁿ ntsma̱aⁿ̱ ꞌa tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿna. Manoom naquiiꞌ cwii
na ticꞌomna tmaaⁿꞌwaa. Mati joona wꞌaa cwentaaꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ na cweꞌ
cwiluiindyo̱ na cjo̱cacho̱oy̱ a, ndoꞌ wanaaⁿ ndiocheⁿ na sꞌaa Salomón.
nnquiontyjo̱na na nncwaⁿya joona. 24 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye

Ndoꞌ nncuaa na ñeꞌcwii tmaaⁿꞌ, ndoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos tjaaꞌndyena tsei
ñeꞌcwii tsꞌaⁿ na nnteixꞌee joona. Jesús. Taꞌxꞌeena nnoom jluena:
17 ’Nquii Tsotya̱ jeeⁿ candyaꞌ
  —¿Cwanti yo na maleichuꞌ jâ na
tsꞌoom ja, ee mañequiaandyo̱ na matseiñꞌeeⁿꞌndyuꞌ jâ? Xeⁿ na mayuuꞌ
cꞌio̱ cwentaa nnꞌaⁿ na cwiluiindye cwiluiindyuꞌ Cristo, ntyjayu catsuꞌ
canmaⁿ ntsma̱aⁿ̱ ꞌa cha nñequiaaⁿ na nda̱ay̱ â.
nncwando̱ꞌnndaꞌa. 18 Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ

25 Matso Jesús nda̱a̱na:

juu na nnda̱a̱ nntseicueeꞌ ja na nchii —Jnda̱ tsjo̱o̱ na ljoꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,


ñꞌoomya. Mannco̱tya̱ mañequiaandyo̱ sa̱a̱ maxjeⁿ tîcalayuꞌyoꞌ. Majoo
na ljoꞌ catjo̱ⁿ. Waa najndo̱ na tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa ñequio najndeii
cwiluiindyo̱ na catsꞌaa na ljoꞌ, ndoꞌ na matseixmaⁿ Tsotya̱, joonaꞌ
mati waa na jndo̱ na nncwando̱ꞌxco̱. cwitjeiꞌyuuꞌndyenaꞌ cantyja ꞌnaⁿya.
Luaaꞌ ñꞌoom na sa̱ꞌntjom Tsotya̱ya na 26 Sa̱a̱ ꞌo tiñeꞌcalayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱

catseixmaⁿya. cweꞌ ncꞌe nchii cwiluiindyoꞌ


19 Jnda̱ na jndye nnꞌaⁿ
  canmaⁿ ntsma̱aⁿ̱ ꞌa. 27 Ee nnꞌaⁿ na

judíos ñꞌoommeiⁿꞌ sꞌaanaꞌ na cwiluiindye canmaⁿ ntsma̱aⁿ̱ ꞌa


231 Juan 10​, ​11

cwindyena jndyeya, ndoꞌ ja 36 Joꞌ chii tixcwe na cwinduꞌyoꞌ


mawajnaⁿꞌa joona, ndoꞌ joona na matseijnaaⁿꞌa jom ncꞌe na tsjo̱o̱
cwinquiontyjo̱na naxa̱ⁿꞌa. 28 Ja
  na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ. Ee nqueⁿ
mañequia na ticantycwii na tyꞌioom tsꞌiaaⁿ ja, ndoꞌ sa̱ꞌntjoom ja
cwitaꞌndoꞌna, meiⁿ tajom na candyocꞌo̱o̱ⁿndyo̱ quiiꞌntaaⁿꞌ ꞌo
catsuundyena. Ndoꞌ tjaa meiⁿcwii nnꞌaⁿ tsjoomnancue. 37 Joꞌ chii xeⁿ

tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nncwjiꞌ joona lꞌo̱o.̱ nchii tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tsotya̱ matsꞌaa,
29 Ee nquii Tsotya̱ na tquiaaⁿ joona
  ticalayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱. 38 Sa̱a̱ ncꞌe

lꞌo̱o,̱ jom cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ na na matsꞌaa tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, joꞌ chii


chaꞌtso, ndoꞌ meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ calayuꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ mañejoo
juu nnda̱a̱ nncwjiꞌ joona lꞌo̱o̱ⁿ. 30 Ja
  tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ meiiⁿ na tiñeꞌcalayuꞌyoꞌ
ñequio Tsotya̱ ñeꞌcwii cwiluiindyo̱ ñꞌeⁿndyo̱ ja. Ee cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ
ñꞌeⁿñê. nliuꞌyoꞌ ndoꞌ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na nquii
31 Jnda̱ na jndye nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ
  Tsotya̱ ñeꞌcwii cwiluiiñê ñꞌeⁿndyo̱,
na luaaꞌ ñꞌoom tso Jesús, ndoꞌ ja ñeꞌcwii cwiluiindyo̱ ñꞌeⁿñê.
jlaꞌxcwiinndaꞌna ljo̱ꞌ na nntueeꞌna 39 Quia joꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ

nacjoomꞌm. 32 Quia joꞌ tsoom


  jlaꞌjndaaꞌndyena na nntꞌuena jom,
nda̱a̱na: sa̱a̱ tîcanda̱a̱ lꞌana, tjaaⁿ.
—Majndye tsꞌiaaⁿ na ya jnda̱ 40 Quia joꞌ teiꞌtyꞌio̱on
  ̱ ndaaꞌâ
sꞌaaya jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio najndeii jndaa Jordán ñꞌeⁿ Jesús
na matseixmaⁿ Tsotya̱ya. ¿Cwaaⁿ yuu ñetꞌoomjndyee Juan na
cwii juunaꞌ na machꞌeenaꞌ na tyotseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ. Ndoꞌ
ñeꞌcajñomꞌyoꞌ ljo̱ꞌ ja? majndye xuee ñetꞌo̱o̱ⁿyâ joꞌ joꞌ
33 Ndoꞌ tꞌo̱o̱ judíosꞌñeeⁿ nnoom,
  ñꞌeⁿ Jesús. 41 Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ

jluena: tquieꞌcañom na mꞌaaⁿyâ na


—Nchii ñeꞌcajño̱o̱ⁿyâ ljo̱ꞌ ꞌu ñeꞌcandyena ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ.
cweꞌ cwii tsꞌiaaⁿ na ya macheꞌ. Tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana:
Nlꞌaayâ na luaaꞌ ꞌu ee matseiꞌjnaⁿꞌ —Juan meiⁿcwii tsꞌiaaⁿ tyoochꞌeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee ꞌu cweꞌ tsꞌaⁿ ꞌu, sa̱a̱ na xocanda̱a̱ nluiinaꞌ na cweꞌ
macheꞌ na cwiluiindyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tsꞌaⁿ nntsꞌaa. Sa̱a̱ chaꞌtso ñꞌoom
34 Jesús tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom:
  na tyoñequiaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
—Naquiiꞌ ljeii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, ñequiiꞌcheⁿ na mayuuꞌ
na cwileiñꞌomꞌyoꞌ, manquiuꞌyoꞌ na joonaꞌ.
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom matsoom: “Nda̱aꞌ̱ 42 Ndoꞌ majndye nnꞌaⁿ tyolaꞌyuꞌ

ꞌo na cwiluiitquiendyoꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ Jesús joꞌ joꞌ.


matsjo̱o̱ na matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna
nnco̱.” Na tueꞌ Lázaro

11
35 Matsoticheⁿ Jesús:
   yomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ wiiꞌ na
T
—Tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyu Lázaro. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ
cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos tyomꞌaaⁿ tsjoom Betania ñequio
na matseijomnaꞌ joona chaꞌna nqueⁿ. María ñequio xjoom Marta. 2 Majuu 

Ndoꞌ manquiuuya na tixocatsꞌaanaꞌ María, xjo Lázaroꞌñeeⁿ, tsaⁿ na


na cweꞌ cantu ñꞌoom na tsoom. tuꞌnquio ncheⁿꞌ ncꞌee Jesús, ndoꞌ
Juan 11 232

ñequio sooxqueeⁿ tyueeꞌñê ncꞌee. 11 Jnda̱ tsoom na luaaꞌ nda̱ay̱ â,


3 Ndoꞌ joo yolcuꞌñeeⁿ jlaꞌcwanomna
  tsotyeeⁿcheⁿ:
ñꞌoom na mꞌaaⁿ Jesús. Jluena: —Juu tiꞌxꞌiaaya Lázaro watsom,
—ꞌU Ta, juu tsꞌaⁿ na jeeⁿ candyaꞌ sa̱a̱ jo̱ na nntseilcwiya jom.
tsꞌomꞌ, weeⁿꞌeⁿ. 12 Quia joꞌ tꞌo̱oy
  ̱ â, lꞌuuyâ:
4 Jnda̱ na jndii Jesús ñꞌoomwaaꞌ,
  —Jeeⁿ ꞌu Ta, xeⁿ na cweꞌ watsom,
matsoom: maxjeⁿ nlcoꞌyanaꞌ jom.
—Tycuwaaꞌ nchii macanda̱ na cweꞌ 13 Seineiⁿ Jesús ñꞌoomwaaꞌ ee

nntseicueeꞌnaꞌ jom. Matjoom na na mꞌaaⁿ tsꞌooñe Lázaro, sa̱a̱ jâ


luaaꞌ cha caluiitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jlatiuuyâ na maꞌmo̱o̱ⁿ na watsoo
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati tsaⁿꞌñeeⁿ. 14 Quia joꞌ tsondyeyoom

nntseitꞌmaaⁿꞌñê ja na cwiluiindyo̱ nda̱ay ̱ â:


Jnaaⁿ. —Jnda̱ tueꞌ Lázaro. 15 Ndoꞌ neiⁿya

5 Jeeⁿ wiꞌ tsꞌom Jesús Marta


  na ticꞌo̱o̱ⁿya joꞌ joꞌ quia na tueeⁿꞌeⁿ
ñequio tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio nquii cha na nlayuꞌyoꞌ. Jeꞌ cjaaya na
Lázaro. 6 Jnda̱ na jñeeⁿ na wiiꞌ
  mꞌaaⁿ.
Lázaroꞌñeeⁿ, ljooꞌñetyeeⁿ we xuee 16 Tomás, tsaⁿ na cwilacajndyuuyâ

joꞌ joꞌ yuu na mꞌaaⁿ. 7 Jnda̱ teinom


  catyeⁿnquiee, juu cwii jâ nnꞌaⁿ na
we xueeꞌñeeⁿ, jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaaⁿ canchooꞌwendyô̱ na tꞌmaⁿ Jesús na
na calajomndyô̱ ñꞌeⁿñê tsꞌiaaⁿ na calajomndyô̱ ñꞌeⁿñê, matso tiꞌñeeⁿ
machꞌeeⁿ, matsoom nda̱ay ̱ â: nda̱ay ̱ â:
—Tsaanndaaꞌa Judea. —Mati cjaaya cha mañejom
8 Joꞌ chii lꞌuuyâ nnoom:
  cwja̱ay ̱ a ñꞌeⁿñê.
—ꞌU ta na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay̱ â, tyoowijndye Tseixmaⁿ Jesús na cwitaꞌndoꞌnndaꞌ
xuee na jlaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ judíos nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱
na njñomna ljo̱ꞌ ꞌu, ndoꞌ ¿aa joꞌ 17 Quia joꞌ saayâ, squia̱ay ̱ â Betania.
wjaꞌnndaꞌ? Jnda̱ na squia̱ay̱ â joꞌ joꞌ tyolue
9 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay
  ̱ â, matsoom: nnꞌaⁿ nnom Jesús na jnda̱ ñequiee
—Ndicwaⁿ waa xjeⁿ na nntsꞌaatya̱ xuee na ndiiꞌ Lázaro tseiꞌtsuaa.
tsꞌiaaⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntꞌue 18 Tsjoomꞌñeeⁿ chaꞌna we kilómetros

nnꞌaⁿ judíos ja. Ndoꞌ na luaaꞌ waa waljooꞌ xcwe na tquia mꞌaaⁿnaꞌ ñꞌeⁿ
matseijomnaꞌ chaꞌcwijom na cwii Jerusalén. 19 Ndoꞌ majndye nnꞌaⁿ

xuee na canda̱aꞌ̱ ya canchooꞌwe judíos jnda̱ tquieꞌcañom Marta


horas na nntsꞌaa tsꞌaⁿ tsꞌiaaⁿ. Quia ñequio María. Tquiolaꞌjomndyena
naxuee manom tsꞌaⁿ, xocwityꞌueeⁿ, na cwiñeꞌquiana na tꞌmaⁿ nꞌom
ee ya tquioomꞌm ncꞌe na mantyꞌiaaꞌ naⁿꞌñeeⁿ na tueꞌ Lázaro. 20 Jnda̱ na

ñeꞌquioomꞌ tsjoomnancuewaañe. jndii Marta na jnda̱ wjaawindyo̱oꞌ̱ â


10 Sa̱a̱ tixocanda̱a̱ nntsꞌaa tsꞌaⁿ
  ñꞌeⁿ Jesús, jlueeⁿꞌeⁿ na
tsꞌiaaⁿ natsjom. Xeⁿ nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ jndyocatjomñê juu yuu na mꞌaaⁿyâ.
nncwityꞌueeⁿ, ee tjaaꞌnaⁿ naxuee Sa̱a̱ María ljooꞌñê na waa wꞌaa.
cꞌoom ñꞌeⁿñê. 21 Matso Marta nnom Jesús:

233 Juan 11

—ꞌU Ta, toom cweꞌ mꞌaaⁿꞌ ñꞌeⁿ María na cwiñeꞌquia na


ñjaaⁿ, tîcueꞌ ñetyjo̱. 22 Sa̱a̱ meiiⁿ
  tꞌmaⁿ tsꞌoom, quia ntyꞌiaana na
na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ ntyjiiyaya na seityuaaⁿꞌaⁿ, teicantyjaaⁿ, jlueeⁿꞌeⁿ
meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ñꞌoom na nlcaⁿꞌ quiiꞌ wꞌaa, tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ.
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nñequiaaⁿ. Ee jlaꞌtiuuna na wjaacatyꞌioom yuu
23 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom:
  waa tseiꞌtsuaa.
—Ncwandoꞌnndaꞌ tiꞌtyꞌiuꞌ meiiⁿ na 32 Quia na tueⁿꞌeⁿ na mꞌaaⁿyâ

jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. ñꞌeⁿ Jesús, tcoomꞌm xtyeeⁿ jo ncꞌee.


24 Tꞌo̱ Marta nnoom, matso:
  Matsoom nnom:
—Ntyjiiya na nncwandoꞌnndaꞌ —Jeeⁿ ꞌu Ta, toom cweꞌ mꞌaaⁿꞌ
ñetyjo̱ xuee na macanda̱ quia na ñjaaⁿñe, quia joꞌ tîcueꞌ ñetyjo̱.
nntseinlcwi Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na jnda̱ 33 Ntyꞌiaaꞌ Jesús na jeeⁿ matyꞌioo

tja̱. María, ndoꞌ jeeⁿ cwityuee nnꞌaⁿ


25 Matso Jesús nnom:
  judíos na tquiontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. Quia
—Ja cwiluiindyo̱ na mañequia joꞌ jeeⁿ seichjooꞌnaꞌ tsꞌom Jesús,
na cwitaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ, ndoꞌ ja ndoꞌ seiꞌndaaꞌna ntyjeeⁿ. 34 Taxꞌeeⁿ

mañequia na ticantycwii na nda̱a̱na, matsoom:


mawandoꞌ tsꞌaⁿ. ꞌÑeeⁿ juu na —¿Yuu cwijom tyꞌiuꞌyoꞌ jom?
matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, meiiⁿ na cueꞌ, Jluena nnoom:
maxjeⁿ nncwandoꞌxco. 26 Ndoꞌ ticwii
  —Ta, candyoꞌ cantyꞌiaꞌ.
cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, 35 Ndoꞌ Jesús tyꞌioom. 36 Quia joꞌ
   

ticantycwii na nncwandoꞌ, ndoꞌ meiⁿ joo nnꞌaⁿ judíos jlue:


tijoom nntsuuñe. ¿Aa matseiyuꞌ na —Queⁿꞌyoꞌ cwenta na jeeⁿ wiꞌ
ljoꞌ? tsꞌoom tiꞌtsꞌoo.
27 Matsoom nnom Jesús:

37 Sa̱a̱ cwantindye joona jluena:

—Mayuuꞌ Ta, matseiyuꞌa na —Tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ sꞌaaⁿ na ya ntyꞌiaaꞌ


ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo, Jnda tsaⁿnchjaaⁿꞌ. ¿Aa nchii mati nnda̱a̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Maꞌu joꞌ na tseixmaⁿꞌ na nntsꞌaaⁿ na tîcueꞌ Lázaro?
nncwjeꞌcañoomꞌ tsjoomnancue.
Tquiaa Jesús na taꞌndoꞌxco Lázaro
Seichjooꞌnaꞌ tsꞌom Jesús, tyꞌioom 38 Seiꞌndaaꞌnndaꞌnaꞌ ntyjii Jesús.
28 Jnda̱ na tso Marta na luaaꞌ, quia Saayâ ñꞌeⁿñê yuu na waa tsueꞌtsjo̱ꞌ
joꞌ tjaaⁿ, tjacwaaⁿ tyjeeⁿ María. na tuii tseiꞌtsuaa juunaꞌ. Cwita̱ꞌ tsjo̱ꞌ
Ñemaaⁿꞌ matsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: ꞌndyootsꞌaaꞌnaꞌ. 39 Tso Jesús nda̱a̱na:

—Jnda̱ tyjeeꞌ nquii Maestro ndoꞌ —Quindyo̱ꞌyoꞌ tsjo̱ꞌwaa.


maqueeⁿꞌñê ꞌu. Juu Marta, xjo tsꞌoo, matsoom:
29 Quia na jndii María na ljoꞌ,
  —Jeeⁿ ꞌu Ta, jeꞌ jnda̱ teicꞌeeñê
seityuaaⁿꞌaⁿ, jndyocatjomñê Jesús ee jnda̱ jnda̱aꞌ̱ ñequiee xuee na
yuu na mꞌaaⁿyâ. 30 Ee xjeⁿꞌñeeⁿ
  tueeⁿꞌeⁿ.
tyootsaaquia̱aꞌ̱ â quiiꞌ tsjoom ñꞌeⁿ 40 Matso Jesús nnom:

Jesús. Ndi mꞌaaⁿyâ ñꞌeⁿñê yuu na —¿Aa nchii jnda̱ tsjo̱o̱ njomꞌ,
tjacatjomñe Marta jâ. 31 Ndoꞌ joo
  xeⁿ nntseiyuꞌ nntyꞌiaꞌnjomꞌ na
nnꞌaⁿ judíos na cwilaꞌjomndye nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
Juan 11 234

41 Quia ljoꞌcheⁿ teiꞌndyo̱on


̱ a tsjo̱ꞌ 49 Caifás jndyu cwiindye
yuu na tjaaꞌndyena tsꞌoo. Ndoꞌ joo naⁿꞌñeeⁿ na luaaꞌ tso. Juu
jlunda̱a̱ñê, matsoom: cwiluiitquieñê chuꞌñeeⁿ nda̱a̱ ntyee
—Jeeⁿ quianlꞌuaꞌ ꞌu Tsotya̱ya cwentaa jaa nnꞌaⁿ judíos. Matsoom
na mandiꞌ ñꞌoom ꞌndyo̱ya. 42 Ee   nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ:
mantyjiiya na ñequiiꞌcheⁿ mandiꞌ —ꞌO meiⁿchjoo ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ.
ñꞌoom na matseina̱ⁿya njomꞌ. Sa̱a̱ 50 Meiⁿ ticaliuꞌyoꞌ na yati xeⁿ

cweꞌ ncꞌe nnꞌaⁿ na jndyendye na na cueꞌ cwii tsaⁿsꞌa cwentaa


mꞌaⁿna na cañomya joꞌ chii tsjo̱oy ̱ a chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ndyuaaya, cha
ñꞌoomwaaꞌ cha calaꞌyuꞌna na ꞌu tintsꞌaa gobiernom na cwja̱ay ̱ a na
jñomꞌ ja. chaꞌtsondyo̱.
43 Ndoꞌ quia na jnda̱ tsoom na

51 Sa̱a̱ nchii cantyja na jndo̱ꞌ

luaaꞌ, seiweeⁿ jñeeⁿꞌeⁿ, tsoom: tsꞌom nqueⁿ na luaaꞌ ñꞌoom tjeiiⁿꞌeⁿ.


—Lázaro, caluiꞌ. Jom ncꞌe na cwiluiiñê tyee na
44 Ndoꞌ juu tsꞌoo Lázaro, jlueeⁿꞌeⁿ
  cwiluiitꞌmaⁿñê nda̱a̱ jaa nnꞌaⁿ judíos
na chuꞌtyjoo liaa na tintmeiⁿ ncꞌeeⁿ chuꞌñeeⁿ, joꞌ chii seijndo̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndoꞌ lꞌo̱o̱ⁿ. Ndoꞌ ta̱ꞌ nnoom payom. tsꞌoom na nncueꞌ Jesús cwentaa
Matso Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: nnꞌaⁿ judíos. 52 Ndoꞌ nchii macanda̱

—Calacano̱ⁿꞌyoꞌ liaameiⁿꞌ cha cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, mati


nnda̱a̱ nncjaⁿ. nntjoom na ljoꞌ cha chaꞌtsondye
nnꞌaⁿ na meiⁿquiayuucheⁿ na mꞌaⁿ
Jlaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ judíos na na quitꞌmaⁿ nꞌom jom nntseitjom
nntꞌuena Jesús Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
(Mt. 26:1-5; Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2) 53 Joꞌ chii ncꞌe na luaaꞌ tso Caifás,

45 Ndoꞌ majndye nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ cantyjati xueeꞌñeeⁿ jnaⁿnaꞌ na


quia na ntyꞌiaana na luaaꞌ sꞌaa jlaꞌjomndye naⁿmaⁿnꞌiaaⁿꞌñeeⁿ na
Jesús, jlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. 46 Sa̱a̱   nlaꞌcueeꞌna Jesús.
ntꞌomndye joona tyꞌentyjaaꞌna nnꞌaⁿ 54 Cweꞌ ncꞌe joꞌ, tîconom xcweyaaⁿ

fariseos. Tyoluena chiuu ntyꞌiaana quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Joꞌ chii


na sꞌaa Jesús. 47 Joꞌ chii tjomndye
  jluiiꞌâ tsꞌo̱ndaa Judea ñꞌeⁿñê, saayâ
nquiee ntyee na cwiluiitquiendye cwii tsjoom chjoo na jndyu Efraín.
ñequio nnꞌaⁿ fariseos ñequio Tsjoomꞌñeeⁿ candyooꞌ mꞌaaⁿnaꞌ
ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ. ñequio ndyuaa na tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom.
Tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana: Tꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê joꞌ joꞌ cwantindyo
—¿Chiuu nlꞌaayo̱o?̱ Ee teijndye xuee.
tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ machꞌee tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na 55 Ndoꞌ jnda̱ jaawindyooꞌ na

tixocaluii na cweꞌ tsꞌaⁿ nntsꞌaa. 48 Ndoꞌ   nncueeꞌ xuee pascua na jaa nnꞌaⁿ
xeⁿ cweꞌ nꞌndya̱aṯ o̱o̱ na ncjaachꞌeetyeeⁿ judíos cwilacwja̱ay ̱ a canmaⁿ.
na luaaꞌ, quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncueeꞌ xuee
nlaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ na ljoꞌ nquiee pascuaꞌñeeⁿ, jndyendye nnꞌaⁿ jluiꞌna
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ nnꞌaⁿ romanos njoomna, tyꞌena Jerusalén cha
nlaꞌtyuiiꞌna watsꞌom ꞌnaaⁿ jaa nnꞌaⁿ nnda̱a̱ nntjeiꞌljuuꞌndyena cantyja
judíos ñequio ndaandyuaa ꞌnaaⁿya. ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱
235 Juan 11​, ​12

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 56 Joo nnꞌaⁿ na tyꞌe


  Ñequio sꞌomꞌñeeⁿ nnda̱a̱ nnteijndeii
xuee tyolꞌueena Jesús. Yocheⁿ na tsꞌaⁿ ndyeñeeⁿꞌ.
tyomꞌaⁿna watsꞌom, tyoluena nda̱a̱ 6 Sa̱a̱ nchii tsoom na luaaꞌ ncꞌe na

ncꞌiaana: jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom ndyeñeeⁿꞌ sa̱a̱ ee na


—¿Chiuu mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ, aa jeeⁿ canchꞌueñe ndoꞌ ncꞌe na jom
nntsꞌaacheⁿnaꞌ na ticañoom ncuee? maleiñꞌoom tjaⁿche na ñjom sꞌom
57 Ntyee na cwiluiitquiendye
  na cwileilꞌueeꞌndyô̱ na chaꞌtsondyô̱,
nda̱a̱ jaa nnꞌaⁿ judíos ñequio nnꞌaⁿ ndoꞌ xjeⁿto jom macwjeeⁿꞌeⁿ sꞌom joꞌ
tmaaⁿꞌ fariseos tqueⁿna ñꞌoom joꞌ. 7 Sa̱a̱ matso Jesús:

na jndeiꞌnaꞌ. Sa̱ꞌntjomna xeⁿ mꞌaaⁿ —Caꞌndiiꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ na luaaꞌ


meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ntyjii yuu machꞌeeⁿ. Matseijndaaꞌñê cantyja
mꞌaaⁿ Jesús, catseicandii tsaⁿꞌñeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ xuee na nncjaantyꞌiuuꞌndyo̱.
joona, cha na nnda̱a̱ nntꞌuena jom. 8 Ee ndyeñeeⁿꞌ ñequiiꞌcheⁿ na

mꞌaⁿna ñꞌeⁿndyoꞌ, sa̱a̱ ja nchii


Tuꞌnquio María ncheⁿꞌ cjooꞌ ncꞌee ñequiiꞌcheⁿ na nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ.
Jesús
(Mt. 26:6-13; Mr. 14:3-9) Jlaꞌjndaaꞌndye ntyee na

12  om xuee cwii tjo̱o̱ na


Y nlaꞌcueeꞌna Lázaro
nlaꞌtyeⁿ nnꞌaⁿ judíos xuee 9 Joꞌ
chii quia na jndye nnꞌaⁿ na
pascua quia cwilaꞌcwjeena canmaⁿ, jndyendye na joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ Jesús,
ndoꞌ squia̱ay ̱ â tsjoom Betania ñꞌeⁿ tquieꞌcañomna na mꞌaaⁿyâ. Ee nchii
Jesús. Squia̱ay ̱ â na mꞌaaⁿ Lázaro, macanda̱ ncꞌe na ñeꞌcantyꞌiaana
tsaⁿ na tquiaaⁿ na wandoꞌ xco Jesús, sa̱a̱ mati ñeꞌcantyꞌiaana
jnda̱ na tueꞌ. 2 Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
  Lázaro, tsꞌaⁿ na tueꞌ na tquiaa
Jesús joꞌ joꞌ. Jlaꞌjndaaꞌndyena Jesús na tandoꞌxco. 10 Cweꞌ ncꞌe

cwii nantquie na tcwaaꞌâ. Marta joꞌ, ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱


tyondiꞌntjoom nda̱ay ̱ â ndoꞌ juu nnꞌaⁿ judíos, mati jlaꞌjndaaꞌndyena
Lázaroꞌñeeⁿ tacatyeeⁿ ñꞌeⁿndyô̱ na nlaꞌcueeꞌna Lázaro. 11 Ee cweꞌ  

na meindyuaandyô̱ nacañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom majndye nnꞌaⁿ


meiⁿsa ñꞌeⁿ Jesús. 3 Ndoꞌ juu María
  judíosꞌñeeⁿ to̱ⁿꞌndye cantyja ꞌnaaⁿ
maleiñꞌoom cwii tsuaꞌ xjo ncheⁿꞌ ntyee, jlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ Jesús.
na ñequiiꞌcheⁿ nardo. Juunaꞌ jeeⁿ
jndanaꞌ. Tuꞌnquioom ncheⁿꞌñeeⁿ Jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ Jesús quia
ncꞌee Jesús, jnda̱ joꞌ tyoweeꞌñê squia̱ay
̱ â Jerusalén
ncꞌee ñequio sooxqueeⁿ. Na sꞌaaⁿ na (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40)
ljoꞌ tjuꞌnaꞌ jndye cachi chaꞌwaa quiiꞌ 12 Teincoo
cwiicheⁿ xuee nnꞌaⁿ na
wꞌaa. 4 Mañꞌeⁿ Judas Iscariote, jnda
  jndyendye na tquio ncuee, jndyena
Simón, juu mawaa xjeⁿ na nñequiaa na manndyooꞌ na nntsquia̱ay ̱ â
cwenta Jesús. Tsaⁿꞌñeeⁿ cwii jâ na Jerusalén ñꞌeⁿ Jesús. 13 Joꞌ chii 

tꞌmaⁿ Jesús na calajomndyô̱ ñꞌeⁿñê. tyꞌechona njom, tyꞌecatjomndyena


5 Matso:
  jâ ñꞌeⁿñê. Tyolaꞌxuaana tyoluena:
—Cwa nchii na teilꞌua ncheⁿꞌwaaꞌ —Caluiitꞌmaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na cwii ndyee siaⁿnto sꞌom denario. Catioꞌnaaⁿñê nquii tsꞌaⁿ na mandyo
Juan 12 236

ñequio xueeꞌ nquii na cwiluiiñe Rey tsꞌo̱ndaa Galilea. Nnꞌaⁿ griegosꞌñeeⁿ


cwentaa jaa nnꞌaⁿ Israel. tyꞌecataⁿna cwii nayaꞌñeeⁿ nnoom,
14 Ndoꞌ ljeii Jesús cwii snom chjoo.
  jluena:
Tjaljoom juuyoꞌ. Ndoꞌ na ljoꞌ sꞌaaⁿ —Aa re sa, lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na
seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nlana̱aⁿ̱ yâ ñꞌeⁿ Jesús.
na teiyo teiljeii. 15 Matsonaꞌ:

22 Quia joꞌ tja Felipe, matsoom

ꞌO nnꞌaⁿ tsjoom Jerusalén, na ljoꞌ nnom Andrés, ndoꞌ wendye


tilaꞌcatyuendyoꞌ. joona tyꞌecaluena na ljoꞌ nnom
Cantyꞌiaꞌyoꞌ macwjeeꞌcañoom Jesús. 23 Tso Jesús nda̱a̱na:

nqueⁿ na cwiluiiñê —Ja cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ


Rey cwentaꞌ ꞌo, na waljoom cañoomꞌluee. Jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ
snom. na tꞌmaⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ ja, ndoꞌ
16 Jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ Jesús na
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê tîcalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ nntseitꞌmaaⁿꞌñê ja. 24 Ñꞌoom na

ñꞌoommeiⁿꞌ najndyee. Sa̱a̱ nda̱nquia mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ,


quia na jnda̱ seitꞌmaaⁿꞌñe cwii lqueeⁿ na cwiquioo, xeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom, tjañjoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ ticjaaquieeꞌnaꞌ quiiꞌ tsꞌo yuu
na teiljeii ñꞌoommeiⁿꞌ cantyja na nntseijomnaꞌ chaꞌcwijom na
ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ maxjeⁿ tuii na ljoꞌ. nncueꞌnaꞌ, cwiljonaꞌ na ñenquiinaꞌ.
17 Mꞌaⁿ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ judíos
  Sa̱a̱ xeⁿ nnomꞌ tsꞌaⁿ juunaꞌ quiiꞌ tsꞌo
quia tꞌmaⁿ Jesús Lázaro na ñejndiiꞌ yuu na matseijomnaꞌ na nncueꞌnaꞌ,
quiiꞌ tseiꞌtsuaa. Jnda̱ na tquiaaⁿ na quia joꞌ majndye nncueꞌ nntsꞌaanaꞌ.
wandoꞌxco Lázaroꞌñeeⁿ, quia joꞌ 25 ꞌÑeeⁿ juu na matseicandyaꞌ

tyotjeiiꞌyuuꞌndye naⁿꞌñeeⁿ chiuu tsꞌom cantyja na matseijndaaꞌñe


ntyꞌiaana na tuii. 18 Macweꞌ juu
  nquii na nncwandoꞌ, jnaaⁿꞌ joꞌ
tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ na sꞌaa Jesús na nntsuuñe. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na machꞌee
tixocanda̱a̱ nluii na cweꞌ tsꞌaⁿ na jndooꞌ cantyja na wjaamꞌaaⁿ,
nntsꞌaa, joꞌ na tyꞌecatjomndye nnꞌaⁿ nndaaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na ticantycwii
na jndyendye jom quia jnda̱ jndyena na nncwanoomꞌm. 26 ꞌÑeeⁿ juu

na ljoꞌ sꞌaaⁿ. 19 Sa̱a̱ joo fariseosꞌñeeⁿ


  tsꞌaⁿ na ñeꞌcandiꞌntjom no̱o̱ⁿ,
tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana: candyontyjo̱o̱ⁿ naxa̱ⁿꞌa. Ndoꞌ yuu
—¿Aa jndoꞌyoꞌ jeꞌ? Maxjeⁿ tjaa na na nncꞌo̱o̱ⁿya majoꞌ joꞌ nncꞌoom
nnda̱a̱ nlꞌaaya. Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom no̱o̱ⁿ. Ndoꞌ
cwilajomndye ñꞌeⁿñê. ꞌñeeⁿ juu tsꞌaⁿ na nndiꞌntjom no̱o̱ⁿ
nntseitꞌmaaⁿꞌñe Tsotya̱ya tsaⁿꞌñeeⁿ.
Nnꞌaⁿ na cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom
griego cwilꞌueena Jesús Matseineiⁿ Jesús na
20 Ndoꞌ tyomꞌaⁿ cwantindye nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom
nnꞌaⁿ na cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom griego 27 ’Jeꞌmamatseiꞌndaaꞌnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ,
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na tyꞌe ncuee ndoꞌ ¿chiuu nntsjo̱o̱ cantyja
quia cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ judíos ꞌnaaⁿꞌ joꞌ? ¿Aa nntsjo̱o:̱ “Tsotya̱ya,
canmaⁿ. 21 Tquieꞌcañom naⁿꞌñeeⁿ
  cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ ja juu xjeⁿ
Felipe. Jom tsꞌaⁿ tsjoom Betsaida, na nntjo̱ⁿya nawiꞌwaañe”?
237 Juan 12

Sa̱a̱ xocatsjo̱o̱ na ljoꞌ ee jnda̱ cwii mꞌaaⁿtya̱ya ñꞌeⁿndyoꞌ, cha


jndyo̱o̱ cha na nncꞌio̱ cwentaa tincwinomꞌ natia ꞌo. Ee tsꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ. 28 ꞌU Tsotya̱ya, quiaaꞌ na
  mꞌaaⁿñe nacje ꞌnaaⁿꞌ natia, ticaljeii
catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu. yuu wjaañꞌoomnaꞌ juu. 36 Yocheⁿ na

Xjeⁿꞌñeeⁿ teicꞌuaa jndyeeꞌ Tsotyeeⁿ mꞌaaⁿya na mañequia naxuee quiiꞌ


cañoomꞌluee. Tꞌo̱: nꞌomꞌyoꞌ, calayuꞌyoꞌ ñequiondyo̱ ja
—Jnda̱ tquia na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ na cwiluiindyo̱ naxueeñe. Ee na
ja ndoꞌ wjaatseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ ja. nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ nlaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja
29 Nnꞌaⁿ na jndyendye na
  ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nqueⁿ cwiluiiñê
meintyjeeꞌ nacañoomyâ joꞌ joꞌ, naxueeñe.
jndyena na ljoꞌ. Jluena nda̱a̱ Jnda̱ na seineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ,
ntyjeena na seixuaa tsuee. Sa̱a̱ tjaaⁿ yuu na xocaliu naⁿꞌñeeⁿ jom.
ntꞌom nnꞌaⁿ jlue:
—Cwii ángel seineiⁿ nnoom. Tiñeꞌcalayuꞌ nnꞌaⁿ jndíos ñꞌeⁿ Jesús
30 Tso Jesús nda̱a̱na:

37 Meiiⁿ jndye tsꞌiaaⁿ na tyochꞌeeⁿ
—Jndyeꞌyoꞌ na teicꞌuaa na jo nda̱a̱na na tixocaluii na cweꞌ tsꞌaⁿ
seineiiⁿ cha cateijndeiinaꞌ ꞌo, nntsꞌaa, sa̱a̱ tiñeꞌcalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê.
nchii cha cateijndeiinaꞌ ja. 31 Ee

38 Luaaꞌ tuii cha catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ

jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncuꞌxeⁿnaꞌ ñꞌoom na tyotseiljeii profeta Isaías,


nnꞌaⁿ tsjoomnancue. Ndoꞌ mati matso:
nntyuiiꞌ na matseixmaⁿ tsaⁿjndii na Ta, ¿ꞌñeeⁿ juu na matseiyuꞌ
matsa̱ꞌntjom quiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. 32 Ndoꞌ
  ñꞌoom na cwiñeꞌquiaayâ?
quia na jnda̱ jlaꞌwe nnꞌaⁿ ja na Ndoꞌ tsotyeeⁿ cwiicheⁿ ñꞌoom:
nlaꞌcueeꞌna ja, quia joꞌ nntsꞌaa na ¿ꞌÑeeⁿ juu na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ
nntseitjomnaꞌ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿya. Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom najndeii na
33 Ñꞌoomwaaꞌ matsoom cha
  matseixmaaⁿ?
caꞌmo̱ⁿnaꞌ cwaaⁿ cwii nnom na 39 Tꞌmo̱ⁿ Isaías chiuu waa na

nntjoom na nncueeⁿꞌeⁿ. 34 Tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ


  tileicanda̱a̱ nlaꞌyuꞌ nnꞌaⁿ judíos, ee
na jndyendye, jluena: waa cwiicheⁿ ñꞌoom na matsoom:
—Majnda̱ macwindya̱ay ̱ a na matso 40 Chaꞌxjeⁿ tileicantyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ
ñꞌoom na sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na na nchjaaⁿꞌ, maluaaꞌ sꞌaa
teiljeiinaꞌ na juu Cristo xocantycwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiiꞌ nꞌomna, ndoꞌ
na mꞌaaⁿñê. Quia joꞌ ¿chiuu na tquiaaⁿ na jlaꞌquieꞌ nꞌomna jo
matsuꞌ na matsonaꞌ na nlaꞌwe nnoom.
nnꞌaⁿ juu na cwiluiiñe tsꞌaⁿ na Nmeiiⁿꞌ tuii cha tixocaliuna
jnaⁿ cañoomꞌluee na nlaꞌcueeꞌna chiuu lꞌue tsꞌoom ñꞌeⁿndyena,
juu? ¿ꞌÑeeⁿ juu luaaꞌ na matsuꞌ na meiⁿ na nlaꞌno̱ⁿꞌna quiiꞌ nꞌomna.
cwiluiiñe tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee? Ee xeⁿ nncꞌooliuna chiuu
35 Quia joꞌ matso Jesús nda̱a̱na:
  lꞌue tsꞌoom ndoꞌ nlaꞌno̱ⁿꞌna,
—Ja na cwiluiindyo̱ naxuee maxjeⁿ nlcweꞌ nꞌomna ndoꞌ
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ ndicwaⁿ mꞌaaⁿtya̱ya nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê joona.
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ 41 Seineiⁿ Isaías ñꞌoommeiⁿꞌ quia

cꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya yocheⁿ na na tcoꞌnaꞌ nnoom na seitꞌmaaⁿꞌñe


Juan 12​, ​13 238

Tyꞌo̱oṯ sꞌom Jesús, ndoꞌ seineiiⁿ na cweꞌ na jndeiiꞌ ꞌndyo̱ nnco̱


cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu. ñꞌoommeiⁿꞌ na matseina̱ⁿ. Nquii
42 Sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ tso Isaías,
  Tsotya̱ na jñom ja, nqueⁿ sa̱ꞌntjoom
majndyendye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ na nmeiiⁿꞌ catseina̱ⁿya ndoꞌ na
jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos, tyolaꞌyuꞌna caꞌmo̱o̱ⁿya joonaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 50 Ndoꞌ

ñꞌeⁿ Jesús. Sa̱a̱ jnaaⁿꞌ na nquiaana ntyjiiya ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom


nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos, joꞌ chii mañequiaanaꞌ na nntseixmaⁿ tsꞌaⁿ
ticatjeiꞌyuuꞌndyena na ljoꞌ. Ee xeⁿ na ticantycwii na wandoꞌ. Joꞌ chii
nlꞌana na ljoꞌ tixonquia fariseosꞌñeeⁿ matseina̱ⁿya chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na jnda̱
na wanaaⁿ na nlaꞌjomndyena xjeⁿ tsoom no̱o̱ⁿ.
na cwiꞌoona watsꞌom. 43 Ee joona

neiiⁿtina na calue ncꞌiaana na ya Tmaⁿ Jesús ncꞌeeꞌ nnꞌaⁿ na


cwilꞌana, nchiiti na ntyjaaꞌ nꞌomna cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
na catso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ya ntyjeeⁿ
ñꞌeⁿndyena. 13  antyjati na jnaⁿnaꞌ
C
na tꞌmaⁿ Jesús jâ na
cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê, tꞌmo̱o̱ⁿ na
Ñꞌoom na mañequiaa Jesús jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom jâ. Ntyjeeⁿ
macuꞌxeⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ jaaweꞌntyjo̱ xjeⁿ na
44 Jndeii seineiⁿ Jesús. Matsoom: nlueeⁿꞌeⁿ tsjoomnancuewaañe
—ꞌÑeeⁿ juu na matseiyuꞌ na nncjaalcweꞌnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
ñꞌeⁿndyo̱, nchii macanda̱ ñequio ja Tsotyeeⁿ. Joꞌ chii quia majaaweꞌntyjo̱
matseiyuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Mati matseiyuꞌ xjeⁿ na nlatya̱aⁿ̱ jaa nnꞌaⁿ judíos
ñequio nquii Tsotya̱ na jñom ja xuee pascua quia cwilacwja̱ay ̱ a
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 45 Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu
  canmaⁿ, tꞌmo̱ⁿtyeeⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿ
na mantyꞌiaaꞌ ja, mati mantyꞌiaaꞌ waa na candyaꞌ tsꞌoom jâ.
tsaⁿꞌñeeⁿ nquii na jñom ja 2 Cwicwaaꞌâ ñꞌeⁿ Jesús natmaaⁿ.

quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 46 Ja na cwiluiindyo̱
  Xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ seijndo̱ꞌ tsaⁿjndii
naxuee, jndyo̱o̱ tsjoomnancue, tsꞌom xꞌiaayâ Judas Iscariote, jnda
cha meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na Simón, na quiaa tsaⁿꞌñeeⁿ cwenta
matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ nncwjiꞌnaꞌ juu jom. 3 Ndoꞌ jom majndaaꞌya ntyjeeⁿ

naquiiꞌ natia. 47 Sa̱a̱ xeⁿ cweꞌ na


  na lꞌo̱o̱ⁿ jnda̱ tquiaa Tsotyeeⁿ na
mandii tsꞌaⁿ ñꞌoom na mañequiaya, meiⁿcwii tintjoom na nchii ñꞌoomꞌ
meiⁿ ticatseinda̱ joonaꞌ, nchii ja nquii. Mantyjeeⁿ na jnaaⁿ na
tseixmaⁿya na nncuꞌxa̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ na majoꞌ
Ee nchii tyꞌiom Tsotya̱ tsꞌiaaⁿ ja wjaalcweeⁿꞌeⁿ. 4 Teicantyjaaⁿ yocheⁿ

na nncuꞌxa̱ⁿya nnꞌaⁿ, tyꞌioom na cwicwaaꞌâ natmaaⁿ. Tjeiiⁿꞌeⁿ


tsꞌiaaⁿ ja na cwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ joona. liaatco na cweⁿ, toꞌñoom cwii liaa
48 ꞌÑeeⁿ juu na ticueeꞌ tsꞌom ja, meiⁿ
  na cwityueeꞌ lua̱ay ̱ â, seityeeⁿ juunaꞌ
ticoꞌñom ñꞌoom na mañequiaya, tsiaⁿꞌaⁿ. 5 Jnda̱ joꞌ tioom ndaatioo

waa cwii na nncuꞌxeⁿnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. tsꞌom ꞌnaⁿ na cwicandyuuꞌâ. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ


Ee xuee na macanda̱ majooti na mamaaⁿ ncꞌa̱aꞌ̱ â na tꞌmaaⁿ na
ñꞌoom na jnda̱ seina̱ⁿya, joonaꞌ calajomndyô̱ ñꞌeⁿñê, jnda̱ chii
nntuꞌxeⁿnaꞌ jom. 49 Ticalatiuuꞌyoꞌ
  maweeꞌñê ncꞌa̱aꞌ̱ â ñequio liaaꞌñeeⁿ.
239 Juan 13

6 Ndoꞌ quia na tueꞌcañoom yuu 15 Ee jnda̱ sꞌaaya cwii nnom na


na wacatyeeⁿ Simón Pedro, matso maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha mati
tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: calꞌaꞌyoꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ chaꞌxjeⁿ
—Ta, ¿aa mmaⁿꞌ ncꞌa̱ya? jnda̱ sꞌaaya ꞌo. 16 Ñꞌoom na

7 Tꞌo̱o̱ⁿ nnom, matsoom:


  mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ, juu
—Tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ moso ticaluiitꞌmaⁿñe
na majeꞌndyo, sa̱a̱ nda̱quiacheⁿ chaꞌna nquii tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom
nntseiꞌno̱ⁿꞌ. juu. Mati tsꞌaⁿ na mawjaa tsꞌiaaⁿ
8 Matso Pedro nnoom:
  na jñom tsꞌaⁿ juu, ticaluiitꞌmaⁿñeti
—Xoya na mmaⁿꞌ ncꞌa̱ya. chaꞌxjeⁿ nquii tsꞌaⁿ na jñom juu.
Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom: 17 Xeⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ

—Xeⁿ ticamaaⁿya ncꞌeꞌ ndoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, nntioꞌnaaⁿñe


ticatseixmaⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo.
9 Matso Simón Pedro nnoom:

18 ’Nchii matsjo̱o̱ ñꞌoomwaaꞌ

—Xeⁿ luaaꞌwaa Ta, nchii macanda̱ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ.


ncꞌa̱. Mati camaⁿꞌ lꞌo̱oy ̱ a ñequio Mantyjiiya chiuu nꞌomꞌ ꞌo na jnda̱
xqua̱aⁿ̱ ya. tjeiiꞌndyo̱. Ee maxjeⁿ macaⁿnaꞌ
10 Matso Jesús nnom:
  na catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomꞌ
—Cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ jnda̱aꞌ̱ , ticaⁿnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii. Matsonaꞌ:
na nntmaⁿñe na chaꞌwaañe ee “Manquii na macwaꞌ ñꞌeⁿndyo̱
jnda̱ ljuꞌñe, manda̱ ncꞌee macaⁿnaꞌ malcweꞌ nacjoya.” 19 Jeꞌ matsjo̱oy
  ̱ a
na nntmaⁿ. ꞌO laxmaⁿꞌyoꞌ na ljuꞌ ñꞌoomwaaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ
nꞌomꞌyoꞌ sa̱a̱ tichaꞌtsondyoꞌ. na nluii na ljoꞌ, cha quia na
11 Ee ntyjeeⁿ ꞌñeeⁿ juu nñequiaa
  nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ nlayuꞌyoꞌ na ja
cwenta jom luee ntyee. Macweꞌ joꞌ cwiluiindyo̱ manquiiti na jnda̱ tsjo̱o̱
na matsoom: “Sa̱a̱ tichaꞌtsondyoꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 20 Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ

laxmaⁿꞌyoꞌ na ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ.” matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. ꞌÑeeⁿ juu na


12 Quia na jnda̱ tmaaⁿ ncꞌa̱aꞌ̱ â,
  matseiljo tsꞌaⁿ na majño̱o̱ⁿya, ja
ndoꞌ tcweennaaⁿꞌaⁿ liaatco ꞌnaaⁿꞌaⁿ, matseiljo tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu
jnda̱ joꞌ tjacjoonnaaⁿꞌaⁿ nacañoomꞌ na matseiljo ja, matseiljo tsaⁿꞌñeeⁿ
meiⁿsa. Matsoom nda̱ay ̱ â: nqueⁿ na jñoom ja.
—¿Aa cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja na
sꞌaaya ꞌo? 13 ꞌO cwilacajndyuꞌyoꞌ

Matso Jesús na nñequiaa Judas
ja Maestro ndoꞌ na cwiluiindyo̱ cwenta jom
na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌo. Ndoꞌ (Mt. 26:20-25; Mr. 14:17-21; Lc. 22:21-23)
matyꞌiomyanaꞌ na ljoꞌ cwinduꞌyoꞌ, 21 Jnda̱ na tso Jesús ñꞌoomwaaꞌ,
ee maxjeⁿ joꞌ ja. 14 Ndoꞌ na jnda̱
  seiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ, ndoꞌ ndyeyu
tmaaⁿya ncꞌeeꞌyoꞌ na cwiluiindyo̱ tjeiꞌyuuꞌñê nda̱ay ̱ â. Tsoom:
na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌo ndoꞌ na —Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱
maꞌmo̱o̱ⁿya ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cwiindyoꞌ ꞌo nñequiaa
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, mati ꞌo cwenta ja.
matsonaꞌ na nntueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ na 22 Quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱

nndyeꞌntjomꞌyoꞌ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ. ñꞌeⁿñê tyontyꞌiaa ntyja̱ay̱ â nda̱ay̱ â.


Juan 13 240

Ee ticalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ ꞌñeeⁿ cwiindyo̱ manntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja. Ndoꞌ


jâ na matsoom na luaaꞌ nntsꞌaa. cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljoꞌ na manntjo̱ⁿya
23 Xjeⁿꞌñeeⁿ ja Juan na jeeⁿ candyaꞌ
  nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tsꞌom Jesús, mawacatya̱ⁿ nacañomꞌm 32 Ndoꞌ xeⁿ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom

na cwicwaaꞌâ. 24 Ndoꞌ Simón Pedro


  cantyja na manntjo̱ⁿ, quia joꞌ mati
sꞌo̱o̱ lꞌo̱o̱ⁿ no̱o̱ⁿ na cwaxꞌa̱ ꞌndyoo cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñê
Jesús cwaaⁿ cwiindyo̱ jâ na nñequiaa ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ
cwenta jom. 25 Joꞌ chii seintyjo̱ndyo̱
  cañoomꞌluee, ndoꞌ tyuaaꞌ nntsꞌaaⁿ
jo ndoꞌ jndya Jesús, taxꞌa̱ya nnoom, na ljoꞌ. 33 ꞌO ntseindaaya na jeeⁿ

tsjo̱o:̱ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, chjootindyo cwii


—Aa ndiꞌ Ta, ¿ꞌñeeⁿ cwii jâ na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. Nlꞌueꞌyoꞌ ja, ndoꞌ
nntsꞌaa na ljoꞌ? chaꞌxjeⁿ tsjo̱oy ̱ a nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ
26 Tꞌo̱o̱ⁿ no̱o̱ⁿ, tsoom:
  nnꞌaⁿ judíos, jeꞌ mati matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱
—Majuu tsꞌaⁿ na nnom nñequiaya ꞌo: ꞌO xocanda̱a̱ nntsquieꞌcañomꞌyoꞌ
cwii taⁿꞌ tyooꞌ xjeⁿ na jnda̱ yuu na nncjo̱. 34 Cwii ñꞌoom xco

seicandaꞌa juunaꞌ. na matsa̱ꞌntjomnaꞌ mañequiaya


Ndoꞌ quia na jnda̱ seicanaⁿꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, na cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
tyooꞌñeeⁿ tquiaaⁿ juunaꞌ nnom ncꞌiaaꞌyoꞌ. Chaꞌxjeⁿ na mꞌaaⁿya na
Judas Iscariote, jnda Simón. candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo, malaaꞌtiꞌ cꞌomꞌ
27 Ndoꞌ Judas, jnda̱ na toꞌñoom taⁿꞌ
  ꞌo na wiꞌ nꞌomꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ. 35 Na  

tyooꞌñeeⁿ, mana tuo̱ Satanás quiiꞌ nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ nlaꞌno̱ⁿꞌ chaꞌtsondye


tsꞌoom. Ndoꞌ tso Jesús nnoom: nnꞌaⁿ na ꞌo cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ
—Queⁿndyuꞌ tsꞌiaaⁿ na nntsaꞌ. na cwilajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱, xeⁿ
28 Sa̱a̱ meiⁿcwiindyo̱ jâ na
  mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ.
meindyuaandyô̱ nacañoomꞌ meiⁿsa
ñꞌeⁿñê tîcalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ chiuu na Matso Jesús na nncwjiꞌñe Pedro
luaaꞌ ñꞌoom tsoom. 29 Ndoꞌ ee na

(Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Lc. 22:31-34)
manquiuuyâ na Judas maleiñꞌoom 36 Taxꞌeeñe Simón Pedro nnoom.
tjaⁿche na ñjom sꞌom na Matso:
cwiwilꞌueeꞌndyô̱, joꞌ chii ntꞌomndyo̱ —Ta, ¿yuu wjaꞌyuꞌ?
jâ jlaꞌtiuuyâ na ñeꞌcatso Jesús Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom:
nnoom na catseijnaaⁿ ljoꞌtindyo na —Cantyja na nntjo̱ⁿ jeꞌ ꞌu xocanda̱a̱
macaⁿnaꞌ na nleilꞌueeꞌndyô̱ na waa nntseijomndyuꞌ, sa̱a̱ mati ꞌu
xuee, oo quiaaⁿ cwantindyo nda̱a̱ nncueꞌntyjo̱ nntjomꞌ na ljoꞌ.
ndyeñeeⁿꞌ. 30 Ndoꞌ jnda̱ na tcwaꞌ

37 Matso Pedro nnoom:

Judas tyooꞌñeeⁿ, mañoomꞌ jlueeⁿꞌeⁿ. —Ta, ¿chiuu na xocanda̱a̱


Juu xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ teijaaⁿ. nntseijomndyo̱ jeꞌ ljoꞌ na nntjomꞌ?
Tintsꞌaa meiiⁿ quio joꞌ cꞌio̱.
Ñꞌoom xco na matsa̱ꞌntjomnaꞌ 38 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom: ꞌU

31 Jnda̱na jluiꞌ Judas quiiꞌntaaⁿyâ, matseiꞌtiuuꞌ na nñequiaandyuꞌ na


matso Jesús nda̱ay̱ â: nncꞌioꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Ñꞌoom na
—Jeꞌ ja na cwiluiindyo̱ mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ njomꞌ, cwii
tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo
241 Juan 13​, ​14

na jaawixuee, sa̱a̱ ꞌu jnda̱ ndyee ja, mati jnda̱ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Tsotya̱.


ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ cantyja ꞌnaⁿya. ¿Chiuu na matsuꞌ: “Quiaaꞌ na
nntyꞌiaanda̱ay ̱ â Tsotyeꞌ”? 10 ¿Aa

Jesús cwiluiiñê nato ticatseiyuꞌ na ljoꞌyu cwiluiindyo̱

14  iñeꞌquiandyoꞌ na
T
nntseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
Calaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
ñequio Tsotya̱ya, ndoꞌ jom ljoꞌyu
cwiluiiñê ñꞌeⁿndyo̱ ja? Ñꞌoom
na matseina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, nchii
mati calaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja. matseina̱ⁿya joonaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
2 Naquiiꞌ waaꞌ Tsotya̱ya jndye
  na jndo̱ꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ nnco̱. Nquii Tsotya̱
joo niom yuu na ya nncꞌom na ñequiiꞌcheⁿ mꞌaaⁿñê ñꞌeⁿndyo̱,
nnꞌaⁿ. Xeⁿ nchii na luaaꞌ waa, nqueⁿ machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ
jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Manncjo̱ na cantyja ꞌnaⁿya. 11 Calaꞌyuꞌyoꞌ na

nntseijndaaꞌndyo̱ joonaꞌ na ljoꞌyu cwiluiindyo̱ ñequio Tsotya̱,


nleilꞌueeꞌndyoꞌ. 3 Ndoꞌ na jo̱ na
  ndoꞌ Tsotya̱ya ljoꞌyu cwiluiiñê
nntseijndaaꞌndyo̱ yuu na nncꞌomꞌyoꞌ, ñꞌeⁿndyo̱ ja. Xeⁿ tileicalaꞌyuꞌyoꞌ na
nndyo̱lcwa̱ꞌnndaꞌa na nncjo̱cho̱ ljoꞌ, sa̱a̱ quiandyoꞌ na nlaꞌyuꞌyoꞌ
ꞌo yuu na mꞌaaⁿya, cha yuu na ñꞌeⁿndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿ mañejoo
macꞌa̱ⁿya, majoꞌ nncꞌomꞌyoꞌ. 4 Ndoꞌ
  tsꞌiaaⁿmeiiⁿ na matsꞌaa. 12 Ñꞌoom

ꞌo manquiuꞌyoꞌ yuu na majo̱ ndoꞌ na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,


mati cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ nato. ꞌñeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱,
5 Matso Tomás nnoom:
  mañejoo tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa nntsꞌaaⁿ.
—ꞌU Ta, ticaliuuyâ yuu wjaꞌ, joꞌ Hasta jndaticheⁿ tsꞌiaaⁿ nntsꞌaaⁿ,
chii ¿chiuu ya na nlaꞌno̱o̱ⁿꞌâ yuu ncꞌe na majo̱ na mꞌaaⁿ Tsotya̱ya.
waa natoꞌñeeⁿ? 13 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ñꞌoom

6 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom:


  na nntaⁿꞌyoꞌ nnom Tsotya̱ ñequio
—Ja cwiluiindyo̱ nato, ndoꞌ xueya, joꞌ joꞌ nñequia cha na
ñꞌoom na mayuuꞌ, ndoꞌ na tijoom catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom cantyja ꞌnaⁿ
cwintycwii na wandoꞌ tsꞌaⁿ. ja na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ. 14 Chaꞌtso

Ñequiiꞌcheⁿ cantyja ꞌnaⁿ ja joꞌ na cwitaⁿꞌyoꞌ ñequio xueya, joꞌ joꞌ


na nnda̱a̱ nncueeꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ nntsꞌaa.
Tsotya̱ya. 7 Xeⁿ na cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ

ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱, quia joꞌ mati Njñom Jesús Espíritu Santo


nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tsotya̱. 15 ’Xeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
Na jeꞌ na cwii wjaatinaꞌ ncꞌe na ja, quia joꞌ calaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom
cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ ja, mati cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ. 16 Ndoꞌ ja nlcaaⁿꞌa

jom, ndoꞌ jnda̱ ntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ jom. nnom Tsotya̱ya na nñequiaaⁿ


8 Matso Felipe nnoom:
  cwiicheⁿ na nnteijndeii ꞌo, nquii
—Ta, quiaaꞌ na nntyꞌiaanda̱ay ̱ â Espíritu na cwiluiiñe na mayuuꞌ
Tsotyeꞌ, quialjoꞌcheⁿ nljoya nꞌo̱o̱ⁿyâ. na ñequiiꞌcheⁿ nncꞌoomñe
9 Tꞌo̱ Jesús nnom:
  ñꞌeⁿndyoꞌ. 17 Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja

—Chiuu sa ꞌu Felipe, jaachꞌee ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue xocanda̱a̱


xuee mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ, ¿aa maxjeⁿ nntoꞌñoomna jom, ee tyoontyꞌiaana
ticwajnaⁿꞌ ja? Tsꞌaⁿ na jnda̱ ntyꞌiaaꞌ jom, meiⁿ ticataꞌjnaaⁿꞌna jom.
Juan 14​, ​15 242

Sa̱a̱ ꞌo cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ jom, ee Tsotya̱ya na njñoom Espíritu Santo


mꞌaaⁿñê naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ndoꞌ na nnteijndeii ꞌo. Juu mꞌmo̱ⁿti
ñequiiꞌcheⁿ nncꞌoomñê ñꞌeⁿndyoꞌ. ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ na macaⁿnaꞌ
18 Tixocaꞌndiya ꞌo na macanda̱,
  na nliuꞌyoꞌ. Ndoꞌ nntsꞌaa na
maxjeⁿ nncwja̱nndaꞌa na mꞌaⁿꞌyoꞌ. nncjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtso
19 Mawaa xjeⁿ na nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ
  ñꞌoom na jnda̱ ñetsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
ja, ndoꞌ jnda̱ joꞌ taxocantyꞌiaana 27 ’Ja tjaaꞌnaⁿ ñomtiuu tseixmaⁿya.

ja. Sa̱a̱ ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo ñequiiꞌcheⁿ na Mañequiaya na calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ


nncꞌo̱o̱ⁿya, ee ncꞌe na nncwando̱ꞌxco̱, juunaꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Juu na
joꞌ chii mati ꞌo nlaxmaⁿꞌyoꞌ na mañequia na cwicandaꞌyoꞌ tꞌmaⁿti
ticantycwii na nntandoꞌyoꞌ. tseixmaⁿnaꞌ, nchiiti juu na tjaa
20 Quia na jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿꞌñeeⁿ
  ñomtiuu cꞌom nnꞌaⁿ na mañequiaa
nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ Tsotya̱, tsjoomnancue. Tiñeꞌquiandyoꞌ na
ndoꞌ ꞌo mꞌaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱, ndoꞌ ja nntseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ljoꞌ cwii
mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. 21 ꞌÑeeⁿ juu na
  nntjomꞌyoꞌ meiⁿ tilaꞌcatyuendyoꞌ.
matseiljo ñꞌoom na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ ndoꞌ 28 Jnda̱ jndyeꞌyoꞌ na tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,

matseicanda̱ joonaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ jnda majo̱, sa̱a̱ nndyo̱nndaꞌa na mꞌaⁿꞌyoꞌ.


ntyjeeⁿ ja. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na jnda Xeⁿ na mayuuꞌ jnda nqiuꞌyoꞌ ja, quia
ntyjii ja, nquii Tsotya̱ya candyaꞌ joꞌ nñequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ meiiⁿ na
tsꞌoom juu. Ndoꞌ mati ja candyaꞌ tsjo̱o̱ na majo̱ ee na mꞌaaⁿ Tsotya̱ya
tsꞌo̱o̱ⁿya juu, ndoꞌ mꞌmo̱o̱ⁿya cantyja jo̱. Jom tꞌmaⁿti cwiluiiñê, nchiiti
ꞌnaⁿya nnom. ja. 29 Ndoꞌ jeꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ na nluii

22 Tsaⁿ na jndyu Judas, sa̱a̱ nchii


  na ljoꞌ matsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cha quia
Judas Iscariote, matso: na jnda̱ tueꞌntyjo̱ juunaꞌ quia joꞌ
—Ta, ¿chiuu na cweꞌ nda̱a̱ jâ nlaꞌyuꞌyoꞌ.
mꞌmo̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ sa̱a̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ 30 ’Tajndye cwimatseina̱ⁿtya̱ya

tsjoomnancue xocatsaꞌ na ljoꞌ? ñꞌeⁿndyoꞌ, ee mandyo nquii na


23 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom:
  cwiluiitquieñe quiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ
—ꞌÑeeⁿ juu na jnda ntyjii ja tsjoomnancuewaañe. Sa̱a̱ tjaa
maxjeⁿ nntseiñꞌoomꞌñe ñꞌoom meiⁿcwii na matseixmaⁿya na
na maqua̱ⁿ. Nncꞌoom Tsotya̱ na juu joꞌ nnda̱a̱ nleilꞌueeꞌñe na
candyaꞌ tsꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ, ndoꞌ catꞌuiinaꞌ ja. 31 Sa̱a̱ cha nncꞌooliu

nntsquia̱caño̱o̱ⁿyâ juu. Nncꞌo̱o̱ⁿyâ nnꞌaⁿ tsjoomnancue na mꞌaaⁿya


ñꞌeⁿñe. 24 ꞌÑeeⁿ juu na ticajnda
  na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya Tsotya̱, ndoꞌ
ntyjii ja, tsaⁿꞌñeeⁿ tiñeꞌcatseicana̱aⁿ̱ na matseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ chaꞌtso na
ñꞌoom na mañequiaya. Ndoꞌ ñꞌoom matsa̱ꞌntjoom ja, mañequiaandyo̱
na matseina̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ nchii ñꞌoom na nncꞌio̱. Quicantyjaꞌyoꞌ, cjaaya,
ꞌndyo̱ nnco̱ya. Matseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom caluiiꞌa ñjaaⁿñe.
ꞌndyoo Tsotya̱ya ee jom jñoom ja
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Jesús cwiluiiñê tsꞌo̱o̱ ntjom
25 ’Ñꞌoommeiⁿꞌ matseina̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na mayuuꞌcheⁿ

15

yocheⁿ na ndicwaⁿ mꞌaaⁿndyo̱ ’Ja cwiluiindyo̱ tsꞌo̱o̱ ntjom


ñꞌeⁿndyoꞌ. 26 Sa̱a̱ ja nlcaaⁿꞌa nnom
  na mayuuꞌ ndoꞌ Tsotya̱ya
243 Juan 15

cwiluiiñê tsꞌaⁿ na mateixꞌee juunaꞌ. ja candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo. Joꞌ chii


2 Matyjeeⁿ meiⁿnquia lꞌo̱ tsꞌo̱oꞌ̱ ñeeⁿ
  caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ cantyja na
na tyoolꞌanaꞌ ta̱. Sa̱a̱ ticwii lꞌo̱ mꞌaaⁿya na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo.
tsꞌo̱oꞌ̱ ñeeⁿ na cwilꞌanaꞌ ta̱, matyjeeⁿ 10 Ja matseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ ñꞌoom

nqueⁿnaꞌ cha majndyeti ta̱ calꞌanaꞌ. na matsa̱ꞌntjom Tsotya̱, ndoꞌ


3 Mati joo ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿ
  cwiljooꞌndyo̱ cantyja na candyaꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ maqueⁿljuꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ cha tsꞌoom ja. Ñequiiꞌcheⁿ calaꞌcanda̱ꞌyoꞌ
ya nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya. 4 Joꞌ chii
  ñꞌoom na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌo, ee na
caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya, nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, nljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ
chaꞌxjeⁿ macwiljooꞌndyo̱tya̱ⁿya cantyja na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo.
ñꞌeⁿndyoꞌ. Ee chaꞌxjeⁿ tsꞌo̱ tsꞌo̱o̱ 11 ’Ñꞌoommeiiⁿ matseina̱ⁿya

xonda̱a̱ nntsꞌaa cheⁿnquiinaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ


ta̱ xeⁿ ticatꞌuiinaꞌ nquii tsꞌo̱o,̱ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ cha canda̱aꞌ̱ ya
majoꞌti cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, meiⁿ nncꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. Hasta
xocatsꞌaanaꞌ na nncueꞌ ta̱ nlꞌaꞌyoꞌ xeⁿ quiaanaꞌ na waljooꞌcheⁿ na neiⁿꞌyoꞌ
ticaljooꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ yuu na
5 ’Ja cwiluiindyo̱ xꞌee tsꞌo̱o,̱ ndoꞌ
  matsa̱ꞌntjo̱ⁿya. 12 Luaa waa ñꞌoom

ꞌo cwiluiindyoꞌ lꞌo̱ tsꞌo̱o.̱ ꞌÑeeⁿ cwii na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ: Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ


ꞌo na tyeⁿ matseijomñe cantyja nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ, chaꞌxjeⁿ mꞌaaⁿya
ꞌnaⁿya, ndoꞌ na cwiljooꞌndyo̱ na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo. 13 Tjaaꞌnaⁿ

ñꞌeⁿñe, tsaⁿꞌñeeⁿ jndye chaꞌcwijom cwii na tꞌmaⁿti na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na wiꞌ


ta̱ nncueꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Sa̱a̱ tsꞌom tsꞌaⁿ ncꞌiaaꞌ chaꞌna juu tsꞌaⁿ
xeⁿ na nnto̱ⁿꞌñe cantyja ꞌnaⁿya, na nñequiaañe na cueꞌ cwentaa
tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwii nnda̱a̱ nntsꞌaa. ncꞌiaaꞌ. 14 ꞌO cwiluiindyoꞌ ncꞌiaya xeⁿ

6 ꞌÑeeⁿ juu na ticaljooꞌñe cantyja


  cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya
ꞌnaⁿya, nntquieꞌnaꞌ juu chaꞌxjeⁿ ꞌo. 15 Jeꞌ tacatsjo̱oṯ ya̱ya na ꞌo

cwityeⁿnquieꞌ lꞌo̱ tsꞌo̱o,̱ ndoꞌ joꞌ joꞌ cwiluiindyoꞌ moso. Ee tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
cwicaaⁿnaꞌ. Jnda̱ chii cwicajñeeⁿꞌ moso ticaljeiiⁿ ljoꞌ matseijndaaꞌñe
nnꞌaⁿ lꞌo̱oꞌ̱ ñeeⁿ, cwitioomna joonaꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jeꞌ matsjo̱oy ̱ a
quiiꞌ chom. na ꞌo cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na ya
7 ’Xeⁿ cwilaꞌjomndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ
  ñꞌoom ñꞌeⁿndyo̱ ee jnda̱ tquiaya
cantyja ꞌnaⁿya, meiⁿ ticatsuuꞌ na caliuꞌyoꞌ chaꞌtso ñꞌoom na jnda̱
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequiaya, jndiiya ꞌndyoo Tsotya̱ya. 16 ꞌO nchii

quia joꞌ cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjeiiꞌndyoꞌ na nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cantyja


chaꞌtso na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ, ndoꞌ ꞌnaⁿya, nnco̱ tjeiiꞌndyo̱ ꞌo, ndoꞌ
nñequiaaⁿ. 8 Luaa waa na
  jnda̱ tyꞌio̱ⁿya tsꞌiaaⁿ ꞌo na catsaꞌyoꞌ
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tsotya̱ya, ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ yuu na ñenquiiꞌcheⁿ
na cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ jndye ta̱ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee
nncueꞌ. Ee laaꞌtiꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na na ljoꞌ nlꞌaꞌyoꞌ meiⁿquia ñꞌoom na
mayuuꞌcheⁿ cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ ntaⁿꞌyoꞌ nnom Tsotya̱ ñequio xueya,
na cwilaꞌjomndyoꞌ ñequio ñꞌoom jom nñequiaaⁿ. 17 Luaa ñꞌoom na

na mañequia. 9 Chaꞌxjeⁿ juu


  matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌo: Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ
Tsotya̱ya candyaꞌ tsꞌoom ja, mati nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ.
Juan 15​, ​16 244

cwileiꞌñꞌomna na matsa̱ꞌntjomnaꞌ,
Ticueeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ Jesús na matsonaꞌ: “Jndoona ja meiiⁿ
18 ’Quia ticueeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ tjaaꞌnaⁿ cwii nnom cantyja ꞌnaⁿya
tsjoomnancue ꞌo, calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na ja na matseijndaaꞌñenaꞌ na nlꞌana na
tyuaaꞌti tꞌomna na ticueeꞌ nꞌomna. ljoꞌ.”
19 Xeⁿ cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

26 ’Ja nlcaaⁿꞌa nnom Tsotya̱ na

tsjoomnancue, nnꞌaⁿ cwentaaꞌnaꞌ cajñoom Espíritu na cwiluiiñe


nncꞌomna na neiiⁿna ꞌo chaꞌxjeⁿ na mayuuꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Quia
na neiiⁿna ncꞌiaana, sa̱a̱ ncꞌe na jnda̱ tyjeeⁿꞌeⁿ nncwjiꞌyuuꞌñê
jnda̱ tjeiiꞌa ꞌo quiiꞌntaaⁿna, joꞌ cantyja ꞌnaⁿya. 27 Ndoꞌ mati ꞌo

chii ticalaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya, ee


tsjoomnancue, ndoꞌ joꞌ na jndoo mꞌaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ xjeⁿ na to̱ꞌjndya̱a̱
nnꞌaⁿ ꞌo. 20 Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿmeiiⁿ.

16

ñꞌoom na jnda̱ ñetsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, Matso Jesús:


na juu tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ moso —Ñꞌoommeiⁿꞌ jnda̱
ticaluiitꞌmaⁿñê chaꞌxjeⁿ nquii seina̱ⁿ cantyja ꞌnaⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha
tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom jom. Ncꞌe na tintseiquiaanaꞌ ꞌo. 2 Ee nntjeiiꞌ

cwitaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ ja, mati nntaꞌwiꞌna nnꞌaⁿ judíos ꞌo naquiiꞌ lanꞌom


ꞌo. Ndoꞌ xeⁿ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena ꞌnaaⁿna. Ndoꞌ manncueꞌntyjo̱
ñꞌoom na mañequiaya, quia joꞌ xjeⁿ na meiⁿquiandyo tsꞌaⁿ na
mati nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena ñꞌoom nntseicueeꞌ cwii ꞌo nntseitiuutoom
na nñeꞌquiaꞌyoꞌ. 21 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ
  na mandiꞌntjoom nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nlꞌana ꞌo cweꞌ ncꞌe na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na ljoꞌ nntsꞌaaⁿ. 3 Nmeiiⁿꞌ nlꞌana

cwentaya ee ticataꞌjnaaⁿꞌna nqueⁿ cweꞌ ncꞌe tîcalaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ


na jñoom ja quiiꞌntaaⁿna. Tsotya̱, meiⁿ cantyja ꞌnaⁿ ja. 4 Sa̱a̱

22 ’Xeⁿ nchii na jndyotseina̱ⁿya


  jnda̱ tsjo̱oy̱ a ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
nda̱a̱na, quia joꞌ tixocwijndaaꞌ cha quia na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿꞌñeeⁿ
na laꞌxmaⁿna jnaⁿ. Sa̱a̱ jeꞌ nncjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na
tixocanda̱a̱ nluena na ticaliuna jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena nnoom. 23 Ee 

ꞌñeeⁿ juu na jndooꞌ ja, mati jndooꞌ Tsꞌiaaⁿ na nntsꞌaa Espíritu Santo
tsaⁿꞌñeeⁿ nqueⁿ na cwiluiiñê Tsotya̱. ’Tîcatsjo̱o̱ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
24 Tijoom ñesꞌaa cwiicheⁿ tsꞌaⁿ tsꞌiaaⁿ
  quia na to̱ꞌjndya̱a̱ tsꞌiaaⁿ na
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ tsꞌiaaⁿ na maleiñꞌo̱ⁿya ncꞌe mꞌaaⁿya
matsꞌaa. Xeⁿ na nchii tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ. 5 Sa̱a̱ jeꞌ majo̱lcwa̱ꞌa

matsꞌaa, quia joꞌ tixocwijndaaꞌ na na mꞌaaⁿ nqueⁿ na jñoom ja


cwilaꞌtjo̱oṉ dyena nnoom, sa̱a̱ jeꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ meiⁿcwii ꞌo
meiiⁿ na jnda̱ ñentyꞌiaana tsꞌiaaⁿ tyoowaxeꞌ no̱o̱ⁿ yuu jo̱. 6 Sa̱a̱ cweꞌ

na matsꞌaa cantyjati xjeⁿ na to̱ꞌa, ee na tsjo̱o̱ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,


mꞌaⁿna na jndoona ja ndoꞌ mati joꞌ na jeeⁿ ndyaꞌ chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
nqueⁿ na cwiluiiñê Tsotya̱. 25 Sa̱a̱

7 Sa̱a̱ ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱oy
  ̱ a
luaaꞌ waa cha catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, maxjeⁿ nnteijndeiitinaꞌ
ñꞌoom na teiljeii naquiiꞌ ljeii na ꞌo xeⁿ jo̱ya. Ee xeⁿ ticjo̱, nqueⁿ na
245 Juan 16

nnteijneiⁿ ꞌo ndoꞌ na nñequiaaⁿ na taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja. Ndoꞌ nda̱nquia


tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ tixocwjeeꞌcañoom chjootindyo cwii nntyꞌiaꞌtiꞌyoꞌ ja,
ꞌo. Ndoꞌ na nncjo̱, njño̱o̱ⁿya jom cweꞌ ncꞌe nncjo̱ na mꞌaaⁿ Tsotya̱.
na nñoom na mꞌaⁿꞌyoꞌ. 8 Ee quia  
17 Jnda̱ tsoom ñꞌoommeiⁿꞌ

na jnda̱ tyjeeꞌcañoom, nntsꞌaaⁿ na cwantindyô̱ jâ nnꞌaⁿ na


nlcoꞌtianaꞌ nquiu nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿna cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê tsꞌiaaⁿ na
jnaⁿ ndoꞌ na calaꞌno̱ⁿꞌna na cꞌomna machꞌeeⁿ lꞌuuyâ nda̱a̱ ntyja̱ay ̱ â:
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ —¿Chiuu ñecaꞌmo̱ⁿ ñꞌoomwaaꞌ na
na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. matseineiiⁿ nda̱ay ̱ â, na chjootindyo
9 Mꞌmo̱o̱ⁿ na laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ jnaⁿ cweꞌ
  cwii ñꞌeⁿtyeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱, ndoꞌ xeⁿ
ncꞌe na tiñeꞌcalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿndyo̱. jnda̱cheⁿ taxocantyꞌiaaꞌya jom,
10 Ndoꞌ mꞌmo̱o̱ⁿ chiuu waa na
  ndoꞌ nda̱nquia joꞌ chjootindyo cwii
matyꞌiomyanaꞌ na cꞌomna ncꞌe jo̱ na nntyꞌianndaꞌa jom? Ndoꞌ na tsoom
mꞌaaⁿ Tsotya̱ ndoꞌ taxocantyꞌiaatina cweꞌ ncꞌe na wjaⁿ na mꞌaaⁿ Tsotyeeⁿ.
ja. 11 Mꞌmo̱o̱ⁿ chiuu na nncuꞌxeⁿ

18 Lꞌuutya̱ay
  ̱ â:
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ ee na jnda̱ —Juu ñꞌoomwaaꞌ na chjootindyo
tuꞌxeⁿñe nquii na cwiluiitquieñe na tsoom, ¿ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ?
tsjoomnancuewaañe. Ticalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ ñꞌoom na matseineiiⁿ.
12 ’Ndoꞌ niom jndye ntꞌomcheⁿ

19 Ndoꞌ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na

ñꞌoom na macaⁿnaꞌ na catsjo̱oy ̱ a ñeꞌcataꞌxꞌeendyo̱tya̱ay ̱ â ñꞌoomwaaꞌ


nda̱aꞌ̱ yoꞌ, sa̱a̱ tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ joo nnoom. Quia joꞌ matsoom nda̱ay ̱ â:
ñꞌoomꞌñeeⁿ jeꞌ. 13 Sa̱a̱ quia na
  —¿Aa cwitaꞌxeꞌyoꞌ nda̱a̱ ntyjeeꞌyoꞌ
nncwjeeꞌcañoom juu Espíritu na cantyja ñꞌoommeiⁿꞌ na matsjo̱o̱ na
cwiluiiñe na mayuuꞌ, juu nncjaaꞌmo̱ⁿ chjootindyo meiⁿ taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja,
nda̱aꞌ̱ yoꞌ chaꞌtso ñꞌoom na mayuuꞌ ndoꞌ nda̱nquiacheⁿ na chjootindyo
ee nchii nntseineiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ quia joꞌ nntyꞌiaꞌnndaꞌyoꞌ ja?
nquii, nntseineiⁿ ticwii cwii ñꞌoom 20 Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱oy
  ̱ a
na mandii na matseineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nda̱aꞌ̱ yoꞌ, joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja
Ndoꞌ mꞌmo̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌnaⁿ na quia ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue, ñequio na
nluii. 14 Juu nntseitꞌmaaⁿꞌñe ja,
  neiiⁿna nntyꞌiaana ljoꞌ nntjo̱ⁿ.
ee nncoꞌñom chaꞌtso ñꞌoom na ꞌNaⁿ na nntjo̱ⁿ nntsꞌaanaꞌ na ꞌo
ñeꞌcatseicandiiya ꞌo, ndoꞌ mꞌmo̱ⁿ nntyueeꞌyoꞌ na matseichjooꞌnaꞌ
joonaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 15 Chaꞌtso na
  nꞌomꞌyoꞌ, sa̱a̱ juu na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ,
matseixmaⁿ cwentaaꞌ Tsotya̱ya xeⁿ jnda̱cheⁿ nntseicwaqueⁿnaꞌ
macwentaya joonaꞌ. Cweꞌ ncꞌe joꞌ na nncꞌoomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ.
na tsjo̱o̱ na nncoꞌñom juu Espíritu 21 Manquiuꞌyoꞌ cwii yuscu quia

chaꞌtso ñꞌoom na ñeꞌcatseicandiiya manntseincuii, maquiinaꞌ juu, cweꞌ


ꞌo ndoꞌ mꞌmo̱ⁿ joonaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. ee jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntseincuii.
Sa̱a̱ quia na jnda̱ tuiiñe yuꞌndaa,
Juu na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwitsuuꞌ tsꞌoom na tquiinaꞌ jom,
nntseicwaqueⁿnaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee mꞌaaⁿ na neiiⁿꞌeⁿ na jnda̱ tuiiñe
16 ’Chjootindyo
cwii ñꞌa̱ⁿtya̱ yuꞌndaa. 22 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ

ñꞌeⁿndyoꞌ, ndoꞌ jnda̱ joꞌ ꞌo. Jeꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ,


Juan 16​, ​17 246

sa̱a̱ quia na nntyꞌianndaꞌa ꞌo, quia meiⁿ ticaⁿnaꞌ na nntaꞌxꞌa̱aṯ ya̱ay


̱ â
ljoꞌcheⁿ nñequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. njomꞌ. Joꞌ chii cwilayuuꞌâ na mayuuꞌ
Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ meiⁿcwii tsꞌaⁿ na jnaⁿꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
xocanda̱a̱ nncwjiꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. 31 Tꞌo̱ Jesús nda̱ay
  ̱ â, matsoom:
23 ’Juu xueeꞌñeeⁿ, taxocaⁿnaꞌ na
  —Jeꞌ cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na cwilayuꞌyoꞌ.
nntaꞌxeꞌtiꞌyoꞌ ñꞌoom no̱o̱ⁿ. Ñꞌoom 32 Sa̱a̱ manncueꞌntyjo̱ xjeⁿ, ndoꞌ jeꞌ

na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cwiweꞌntyjo̱naꞌ na nntꞌoomꞌndyoꞌ.


chaꞌtso na ntaⁿꞌyoꞌ nnom Tsotya̱ya Cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ nntsaꞌyoꞌ na
cha catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja, joꞌ waa wꞌaꞌyoꞌ ndoꞌ nꞌndyeꞌyoꞌ ja na
nñequiaaⁿ na nndaꞌyoꞌ. 24 Hasta xjeⁿ
  ñenco̱. Sa̱a̱ tiñenco̱ mꞌaaⁿya, ee nquii
jeꞌcheⁿ tyoocaⁿnaꞌ na canduꞌyoꞌ na Tsotya̱ya mꞌaaⁿñê ñꞌeⁿndyo̱. 33 Jnda̱  

catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja joo ñꞌoom na seina̱ⁿya ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha


nntaⁿꞌyoꞌ nnoom. Sa̱a̱ jeꞌ calꞌaꞌyoꞌ na cantyja na cwilajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱
ljoꞌ quia joꞌ nntoꞌñoomꞌyoꞌ ñꞌoom na meiⁿcwii ñomtiuu tancꞌoom. Ñequiiꞌ
cwilatyꞌoondyoꞌ, cha nñequiaanaꞌ nawiꞌ nntjomꞌyoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ
na canda̱aꞌ̱ ya na neiⁿꞌyoꞌ. tsjoomnancue, sa̱a̱ cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
nꞌomꞌyoꞌ, ee jnda̱ jnaⁿndyo̱ ñequio
Jnda̱ jnaⁿndyo̱ ñequio na juu na matseixmaⁿ tsjoomnancue.
matseixmaⁿ tsjoomnancue
25 ’Jnda̱ seina̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ Mateijndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na
nda̱aꞌ̱ yoꞌ na cweꞌ tjañoomꞌ. Sa̱a̱ cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús
manncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na taxocatseina̱ⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌoom na cweꞌ wjaañoomꞌ,
ee nntseina̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌoom na
17 J nda̱ na seineiⁿ Jesús
ñꞌoommeiⁿꞌ, jlunda̱a̱ñê
cañoomꞌluee. Matsoom:
ndyeyu cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tsotya̱. 26 Ndoꞌ
  —Tsotya̱ya, jnda̱ tueꞌntyjo̱ na
juu xjeⁿꞌñeeⁿ, nntaⁿꞌyoꞌ nnoom nluii chaꞌtso na teijndaaꞌ cantyja
ñequio xueya cha catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌnaⁿya. Jeꞌ catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ ja
ja. Ndoꞌ quia ljoꞌcheⁿ meiⁿ na cwiluiindyo̱ Jndaꞌ, cha mati
taxocaⁿnaꞌ na nntseityꞌoondyo̱ ja nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu. 2 Ee ꞌu

nnom jom na nñequiaaⁿ ñꞌoom jnda̱ tqueⁿꞌ na waa na jndo̱ na


na cwitaⁿꞌyoꞌ, 27 ee manquiiti
  matseixmaⁿya jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ
Tsotya̱ya mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom tsjoomnancue na ticwii cwii tsꞌaⁿ na
ꞌo, ncꞌe na jnda nquiuꞌyoꞌ ja ndoꞌ mañequiaaꞌ lꞌo̱oy ̱ a na nñequiaya na
jnda̱ macwilayuꞌyoꞌ na jnaaⁿya tseixmaⁿ na ticantycwii na wandoꞌ.
na mꞌaaⁿ. 28 Ja jnaaⁿya na mꞌaaⁿ,

3 Luaa waa na nntseixmaⁿ tsꞌaⁿ na

tyja̱ꞌcaño̱o̱ⁿya tsjoomnancuewaa. ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌaⁿ,


Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ maꞌndiya juunaꞌ na na catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na ñenncuꞌcheⁿꞌ
manncjo̱lcwa̱ꞌa na mꞌaaⁿ. cwiluiindyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mayuuꞌ
29 Quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na
  ndoꞌ mati na ja Jesús cwiluiindyo̱
cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê lꞌuuyâ: Cristo na jñomꞌ ja quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ
—Jeꞌ ndyeyu matseiꞌneiⁿꞌ, nchii tsjoomnancue.
cweꞌ ñꞌoom na wjaañoomꞌ. 30 Jeꞌ

4 ’Ja jnda̱ seitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu

macwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ na ꞌu chaꞌtso ntyjiꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. Ndoꞌ


247 Juan 17

majnda̱ mamañequiaandyo̱ na cꞌio̱ 12 Yocheⁿ na tyomꞌaaⁿya naquiiꞌntaaⁿ


cwentaa nnꞌaⁿ, mañejuu tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ naⁿmꞌaⁿ na jnda̱ tquiaaꞌ lꞌo̱o,̱
na tquiaaꞌ no̱o̱ⁿ na catsꞌaa. 5 Ndoꞌ jeꞌ
  tyotsꞌaa cwenta joona ñequio
jeꞌ ꞌu Tsotya̱ya, catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ najndeii na matseiꞌxmaⁿꞌ nncuꞌ.
ja chaꞌxjeⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndyuꞌ yuu Ndoꞌ meiⁿcwiindyena tîcatsuuñe,
na mꞌaaⁿꞌ, na juu joꞌ matseixmaⁿya macanda̱ tsuuñe juu tsꞌaⁿ na
ñꞌeⁿndyuꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncuaa matseixmaⁿ na catsuuñe, cha na
tsjoomnancue. catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌomꞌ na teiljeii.
6 ’Nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ

13 ’Sa̱a̱ jeꞌ na nncjo̱lcwa̱ꞌa

tsjoomnancue na tquiaaꞌ joona lꞌo̱o,̱ na mꞌaaⁿꞌ. Ndoꞌ matseina̱ⁿya


jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿya chiuu cwiluiindyuꞌ. ñꞌoommeiiⁿ yocheⁿ na ndi mꞌaaⁿya
Tyomꞌaⁿna cwentaꞌ, ndoꞌ tquiaaꞌ tsjoomnancuewaañe, cha juu
na cwilaꞌxmaⁿna cwentaya. Joona na mꞌaaⁿya na neiⁿya, canda̱aꞌ̱
cwilaꞌwena ñꞌoom naya ꞌnaⁿꞌ nlaꞌxmaⁿna juunaꞌ. 14 Jnda̱ tquiaya

ndoꞌ cwilaꞌcanda̱na juunaꞌ. 7 Ndoꞌ   ñꞌoom naya ꞌnaⁿꞌ nda̱a̱na, sa̱a̱


macwilaꞌno̱ⁿꞌna na chaꞌtso na nnꞌaⁿ tsjoomnancue ticueeꞌ nꞌom
cwicanda̱a̱ matsꞌaa, ñenncuꞌ tquiaaꞌ joona ee ticalaꞌxmaⁿna cantyja
na matseixmaⁿya na ljoꞌ. 8 Ee ñꞌoom
  ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue, chaꞌxjeⁿ ja
na tsuꞌ no̱o̱ⁿya, jnda̱ tquia joonaꞌ meiⁿ ticatseixmaⁿya cantyja
nda̱a̱na. Ndoꞌ joona jnda̱ toꞌñoomna ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 15 Nchii macaⁿꞌa na

ñꞌoomꞌñeeⁿ. Cwilaꞌno̱ⁿꞌna na cwjiꞌ joona tsjoomnancue, sa̱a̱ na


mayuuꞌcheⁿ jnaaⁿya na mꞌaaⁿꞌ, ndoꞌ cwañomꞌ joona ljoꞌ na ñeꞌcatsꞌaa
cwilaꞌyuꞌna na ꞌu jñomꞌ ja quiiꞌntaaⁿ tsaⁿjndii ñꞌeⁿndyena. 16 Joona  

nnꞌaⁿ. ticalaxmaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ


9 ’Macaⁿꞌa naya njomꞌ cantyja
  tsjoomnancue chaꞌxjeⁿ ja meiⁿ
ꞌnaaⁿna, nchii cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ ticatseixmaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.
tsjoomnancue. Ja macaⁿꞌa na 17 Queⁿꞌ joona na cwiluiindyena na

cateijndeiꞌ joo na jnda̱ tquiaaꞌ ljuꞌ nꞌomna ncꞌe ñꞌoom na mayuuꞌ.


lꞌo̱oy̱ a, ee cwilaꞌxmaⁿna cwentaꞌ. Juunaꞌ cwiluiiñenaꞌ na mayuuꞌ.
10 Chaꞌtsondye joona na laꞌxmaⁿna

18 Chaꞌxjeⁿ na jñomꞌ ja na jndyo̱o̱

cwentaya, mati laꞌxmaⁿna cwentaꞌ. tsjoomnancue, mati majño̱o̱ⁿya


Ndoꞌ joona na laꞌxmaⁿna cwentaꞌ, joona na cꞌoocatjeiꞌyuuꞌndyena nda̱a̱
mati laꞌxmaⁿna cwentaya, ndoꞌ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. 19 Ee ncꞌe joona

matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja cantyja maqua̱ⁿ cheⁿnnco̱ na ljuꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ jo


ꞌnaaⁿna. njomꞌ cha mati nlqueⁿljuꞌnaꞌ nꞌomna
11 ’Jeꞌ taxocꞌo̱o̱ⁿtya̱ tsjoomnancue,
  ncꞌe ñꞌoom na mayuuꞌ.
sa̱a̱ joo naⁿmꞌaⁿꞌ cwiljooꞌndyena 20 ’Ndoꞌ nchii macanda̱ macaⁿꞌa

juunaꞌ, ee ja jo̱nlcwa̱ꞌa na mꞌaaⁿꞌ. ꞌU cantyja ꞌnaaⁿ joo naⁿmꞌaⁿꞌ. Mati


Tsotya̱ya na ljuꞌ cwiluiindyuꞌ, catsaꞌ macaⁿꞌa na cateijndeiꞌ joo nnꞌaⁿ na
cwenta naⁿmꞌaⁿ na jnda̱ tquiaaꞌ lꞌo̱o̱ quia nlaꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ncꞌe ñꞌoom
ñequio juu najndeii na matseiꞌxmaⁿꞌ na quia nntjeiꞌyuuꞌndyena 21 cha  

cha nntsꞌaanaꞌ ñeꞌcwii nlaꞌxmaⁿna ñeꞌcwii nlaꞌxmaⁿna, chaꞌxjeⁿ ꞌu


chaꞌxjeⁿ jaa ñeꞌcwii cwilaxmaaⁿya. Tsotya̱ya ñeꞌcwii cwiluiindyuꞌ
Juan 17​, ​18 248

ñꞌeⁿndyo̱, ndoꞌ ja ñeꞌcwii cwii joo yuu waa cwIi ntjom,


cwiluiindyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ. Ee na ljoꞌ joꞌ joꞌ santyjo̱oy ̱ â na tjaqueⁿꞌeⁿ.
mati joona nnda̱a̱ nlaꞌxmaⁿna na 2 Ndoꞌ Judas, juu xꞌiaayâ na tquiaa

ñeꞌcwii cwiluiindyena ñequiondyo̱ cwenta jom, mati mantyjii joꞌ joꞌ,


jaa. Quia joꞌ nlaꞌyuꞌ nnꞌaⁿ ee majndye ndiiꞌ ñesaayâ joꞌ joꞌ
tsjoomnancue na ꞌu jñomꞌ ja. 22 Juu   ñꞌeⁿ Jesús. 3 Quia joꞌ Judasꞌñeeⁿ,

na tquiaaꞌ na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ toꞌñoom cwii tmaaⁿꞌ sondaro ñꞌeⁿ


ja, mati tquiaya joꞌ na calaꞌxmaⁿna, ntꞌom nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nda̱a̱
cha na ñeꞌcwii calaꞌxmaⁿna chaꞌxjeⁿ ntyee na cwiluiitquiendye, ndoꞌ
jaa ñeꞌcwii cwilaꞌxmaaⁿya. 23 Ja   mañꞌeeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos.
mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndye joona, ndoꞌ ꞌu Tjachom naⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ. Tyꞌechona
mꞌaaⁿꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja cha nntsꞌaanaꞌ na lioochom ndoꞌ chom nlca ñꞌeⁿ lꞌo̱
ñeꞌcwii cwilaꞌxmaⁿna. Ndoꞌ na ljoꞌ tsꞌiaaⁿ ntiaꞌ. 4 Ndoꞌ Jesús, ncꞌe na

nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ na ꞌu jñomꞌ ja, ndoꞌ mantyjeeⁿ chaꞌtso na mawaa xjeⁿ


na candyaꞌ tsꞌomꞌ joona chaꞌxjeⁿ na na nntjoom, tjacatjomñê naⁿꞌñeeⁿ.
candyaꞌ tsꞌomꞌ ja. Taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, matsoom:
24 ’ꞌU Tsotya̱ya mꞌaaⁿꞌ na candyaꞌ
  —¿ꞌÑeeⁿ juu cwilꞌueꞌyoꞌ?
tsꞌomꞌ ja cwii tjo̱o̱cheⁿ na tqueⁿꞌ 5 Tꞌo̱on
  ̱ a, jluena:
tsjoomnancue. Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na —Cwilꞌua̱ay ̱ â Jesús na jnaⁿ
naⁿmꞌaⁿꞌ na jnda̱ tquiaaꞌ lꞌo̱oy̱ a, Nazaret.
cꞌomna yuu na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ. Matsoom:
Ee quia ljoꞌcheⁿ nnda̱a̱ juu na —Maja luaa joꞌ.
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja na tquiaaꞌ Ndoꞌ mati Judas na tquiaa cwenta
na matseixmaⁿya. 25 Tsotya̱ya ꞌu
  jom, mañꞌeⁿ ñequio naⁿꞌñeeⁿ. 6 Ndoꞌ 

na cwiluiindyuꞌ na matyꞌiomyanaꞌ, quia tso Jesús: “Maja luaa joꞌ”,


nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ seilcweꞌntyaꞌnaꞌ joona hasta xjeⁿ
tsjoomnancue ticalaꞌno̱ⁿꞌna nomtyuaacheⁿ tquiaandyena. 7 Quia  

cantyja ꞌnaⁿꞌ, sa̱a̱ ja mawajnaⁿꞌa ꞌu joꞌ taxꞌeeñenndaꞌ Jesús nda̱a̱na:


ndoꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌna na ꞌu —¿ꞌÑeeⁿ juu cwilꞌueꞌyoꞌ?
jñomꞌ ja. 26 Jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿya cantyja
  Ndoꞌ joona tꞌo̱on ̱ ndaꞌna nnoom:
ꞌnaⁿꞌ nda̱a̱na, ndoꞌ mꞌmo̱o̱ⁿtya̱ya —Jesús tsaⁿ na jnaⁿ Nazaret.
joꞌ nda̱a̱na. Luaaꞌ nntsꞌaa cha juu 8 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na:

na mꞌaaⁿꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ ja, —Jnda̱ tsjo̱oy ̱ a, maja luaa joꞌ. Joꞌ
mati nlaxmaⁿna juunaꞌ. Ndoꞌ mati chii xeⁿ ja cwilꞌueꞌyoꞌ, caꞌndyeꞌyoꞌ
nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndye joona. naⁿmꞌaⁿ na nncꞌoona.
9 Luaaꞌ tuii cha catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ

ꞌOoñꞌomna Jesús na pra̱so ñꞌoom na tsoom quia seineiiⁿ


(Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53) nnom Tsotyeeⁿ. Tsoom: “Nnꞌaⁿ na

18 J nda̱ na seineiⁿ Jesús


ñꞌoommeiⁿꞌ nnom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, mana jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ
jnda̱ tquiaaꞌ lꞌo̱oy ̱ a, meiⁿcwiindye
joona tîtseicatsuuya.” 10 Quia

joꞌ Simón Pedro tjeiꞌñoomñê xjo


ñꞌeⁿndyô̱ jâ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê. na maleiñꞌoom. Seiquieeꞌñê tsꞌaⁿ
Teiꞌtyꞌio̱oꞌ̱ â tsjoꞌ Cedrón. Squia̱ay
̱ â na jndyu Malco. Tyjeeⁿ tsuaꞌqui
249 Juan 18

tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaya. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ Tꞌo̱ Pedro matsoom:


mosooꞌ tyee na cwiluiitquieñe. —Nchii joꞌ ja.
11 Matso Jesús nnom Pedro:

18 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom

—Cwjaꞌndyuꞌnndaꞌ xjoꞌ quiiꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ


tjaⁿwaaꞌnaꞌ. ¿Aa matseitiuuꞌ na na cwilꞌa cwenta watsꞌom, jnda̱
ticatyꞌiomyanaꞌ na catjo̱ⁿya nawiꞌ jlaꞌcwꞌaana ñoom. Meintyjeeꞌna na
tꞌmaⁿ na seijndaaꞌñe Tsotya̱ya na cwilaꞌwindyena, ee jeeⁿ teiⁿ. Ndoꞌ
nntjo̱ⁿ? mati meintyjeeꞌ Pedro quiiꞌntaaⁿna,
matseiwiñê ñꞌeⁿndyena.
Tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ tyee na
cwiluiitquieñe Mawaxꞌee tyee na cwiluiitquieñe
(Mt. 26:57-58; Mr. 14:53-54; Lc. 22:54) ñꞌoom nnom Jesús
12 Quia joꞌ sondaroꞌñeeⁿ ñequio (Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Lc. 22:66-71)
capeitaⁿ na cwiluiitquieñe nda̱a̱na 19 Ndoꞌ nquii tyee na
ñequio naⁿꞌñeeⁿ na cwindyeꞌntjom cwiluiitquieñe nda̱a̱ ntyee, taxꞌeeñe
nda̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnom Jesús ꞌñeeⁿ jâ nnꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ judíos, tꞌuena Jesús, jlaꞌtyeⁿna cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê tsꞌiaaⁿ na
jom. 13 Tyꞌeñꞌomjndyeena jom na
  machꞌeeⁿ, ndoꞌ mati chiuu waa
mꞌaaⁿ Anás, xeeⁿꞌ tyee na jndyu ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ. 20 Tꞌo̱ Jesús

Caifás na cwiluiitquieñe chuꞌñeeⁿ. matsoom:


14 Majuu Caifásꞌñeeⁿ jnda̱ seijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
  —Ñequiiꞌcheⁿ ñequio na jndooꞌ
nꞌom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ na nnꞌaⁿ tyotseina̱ⁿya. Ndoꞌ na
yaticheⁿ na cwii tsꞌaⁿ cueꞌ cwentaa tyoꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos naquiiꞌ
chaꞌtsondye joona. lanꞌom ꞌnaaⁿna ñequio watsꞌom
tꞌmaⁿ yuu na cwitjomndyena.
Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús Meiⁿcwii ñꞌoom tyootseina̱ⁿ na
(Mt. 26:69-70; Mr. 14:66-68; Lc. 22:55-57) cweꞌ ñeꞌwe ndyee tsꞌaⁿ ndii. 21 Na  

15 Wendyô̱ jâ, nquii Simón Pedro mawaxeꞌ no̱o̱ⁿ, ¿chiuu na ticwaxeꞌ


ñꞌeⁿ ja Juan saantyjo̱oy̱ â nanqueⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ ñejndyena
naⁿꞌñeeⁿ. Juu tyee na cwiluiitquieñe ñꞌoom na mañequiaya ljoꞌ ñetsjo̱o?̱
mawajnaⁿꞌaⁿ ja. Macweꞌ joꞌ tjo̱quia̱ꞌa Naⁿꞌñeeⁿ nquiujndaaꞌndyena ñꞌoom
tachꞌeⁿ waaꞌ tyeeꞌñeeⁿ xjeⁿ na na ñetꞌmo̱o̱ⁿ.
tyꞌeñꞌomna Jesús joꞌ joꞌ. 16 Sa̱a̱ Pedro

22 Ndoꞌ quia na jnda̱ tso Jesús

tjawintyjeeⁿꞌeⁿ ꞌndyootsꞌa tatiom. ñꞌoomwaaꞌ, cwii naⁿꞌñeeⁿ na cwilꞌa


Joꞌ chii ja na mawajnaaⁿꞌ tyee na cwenta watsꞌom na tyomꞌaⁿ joꞌ joꞌ
cwiluiitquieñe, jluiiꞌa chꞌeⁿ, seina̱ⁿ tquiaa tsaⁿꞌñeeⁿ ndaꞌ watmeiⁿ jom.
nnom yuscu na machꞌee cwenta Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:
ꞌndyootsꞌaꞌñeeⁿ. Ndoꞌ juu tquiaa ñꞌoomꞌ —¿Aa laaꞌtiꞌ mawꞌo̱ꞌ ꞌndyoo nquii
na jndyoquieeꞌ Pedro tachꞌeⁿ wꞌaa. tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe nda̱a̱ ntyee
17 Ndoꞌ taxꞌee yuscuꞌñeeⁿ nnom Pedro:
  cwentaaya?
—¿Aa nchii ꞌu cwii joona na 23 Tꞌo̱ Jesús, matsoom:

matseijomñe ñꞌoom na mañequiaa —Xeⁿ tia ñꞌoom na matsjo̱o,̱


tsaⁿmꞌaaⁿꞌ? cwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Juan 18 250

ñꞌomtiaꞌñeeⁿ, sa̱a̱ xeⁿ ñꞌoom na quiiꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ tjatseineiiⁿ nda̱a̱


matyꞌiomyanaꞌ matseina̱ⁿ, tisꞌa na nnꞌaⁿ. Tsoom:
macwjaꞌ ja. —¿Ljoꞌ ñꞌoom cwiqueⁿꞌyoꞌ nacjooꞌ
24 Quia joꞌ seicwanom Anás Jesús
  tsaⁿsꞌamꞌaaⁿ?
na ndi chuꞌtyeⁿñê lꞌo̱ Caifás, tyee na 30 Joona tꞌo̱on
  ̱ a nnoom:
cwiluiitquieñe nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. —Xeⁿ nchii tsꞌaⁿ na tia tsꞌaⁿñe jom,
xonquio̱oñ ̱ ꞌo̱o̱ⁿyâ jom na mꞌaaⁿꞌ.
Macwjiꞌñenndaꞌ Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ 31 Ndoꞌ tso Pilato nda̱a̱ judíosꞌñeeⁿ:

Jesús —Ncjoꞌyoꞌ catsaañꞌomꞌyoꞌ jom.


(Mt. 26:71-75; Mr. 14:69-72; Lc. 22:58-62) Catuꞌxeⁿꞌyoꞌ jom cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii
25 Yocheⁿ na meintyjeeꞌ Pedro ꞌnaⁿꞌyoꞌ na waa.
ꞌndyoo chom na matseiwiñê, Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom:
taꞌxꞌeena nnoom: —Tjaaꞌnaⁿ najnda̱ay ̱ a na nlacua̱aꞌ̱ â
—Ndoꞌ ꞌu jeꞌ, ¿aa nchii macwii tsꞌaⁿ.
nquiee naⁿꞌñeeⁿ na cwilajomndyoꞌ 32 Luaaꞌ tuii cha catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ

ñꞌeⁿñê? ñꞌoom na seineiⁿ Jesús na tꞌmo̱o̱ⁿ


Sa̱a̱ jom tjeiꞌñê, tsoom: cwaaⁿ cwii nnom na nntseicueeꞌnaꞌ
—Nchii joꞌ ja. jom. 33 Ndoꞌ tjaquieeꞌnndaꞌ Pilato

26 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ


  quiiꞌ watsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Taxꞌeeñê
na machꞌee tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ tyee na nnom Jesús:
cwiluiitquieñe nda̱a̱ ntyee. Juu —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Rey
tsaⁿꞌñeeⁿ mannꞌaaⁿꞌaⁿ tsꞌaⁿ na tyjee cwentaa nnꞌaⁿ judíos?
Pedro tsuaꞌqui. Matso tsaⁿꞌñeeⁿ 34 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom:

nnom Pedro: —¿Aa luaaꞌ matsuꞌ ee na


—¿Aa nchii ntyꞌiaya ꞌu na ñꞌeⁿꞌ matseiꞌno̱ⁿꞌ cheⁿnncuꞌ? Oo, ¿aa mꞌaⁿ
ñꞌeⁿñê yuu waa ntjom? ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilue na ljoꞌ
27 Sa̱a̱ Pedro tjeiꞌñennaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ
  cantyja ꞌnaⁿya njomꞌ?
mañoomꞌ seixuaa caxtijndyo. 35 Tꞌo̱ Pilato, matsoom:

—Ja nchii tsꞌaⁿ judío ja. Manquiee


Nnꞌaⁿ judíos tioona cwenta Jesús lꞌo̱ nnꞌaⁿ ndyuaꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
Pilato cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee
(Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Lc. 23:1-5) ꞌnaⁿꞌyoꞌ, joona tquiana cwenta ꞌu
28 Quia joꞌ tyꞌeñꞌom nnꞌaⁿ judíos lꞌo̱oy
̱ a. ¿Ljoꞌ saꞌ?
Jesús, jnaⁿna waaꞌ Caifás, tquiena 36 Tꞌo̱ Jesús nnoom:

wꞌaa yuu na macꞌeⁿ gobiernom. —Juu na cwiluiindyo̱ na


Ndoꞌ ndicwaⁿ cwitsjoom xjeⁿꞌñeeⁿ. catsa̱ꞌntjo̱ⁿya, nchii cantyja
Sa̱a̱ ticꞌooquieꞌ nnꞌaⁿ judíos naquiiꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancuewaañe na
watsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ gobiernom cha matseixmaⁿnaꞌ. Ee xeⁿ cwiluiiñenaꞌ
tintsꞌaanaꞌ na tiljuꞌ laxmaⁿna, ee xeⁿ na ljoꞌ, quia joꞌ nnꞌaⁿ na
na ljoꞌ tixonquiaanaꞌ na wanaaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱ nlꞌana
nlaꞌjomndyena xuee na cwitquiina tiaꞌ cha na tiñequiaa tsꞌaⁿ cwenta
catsmaⁿ chjoo. 29 Joꞌ chii jluiꞌ Pilato
  ja luee nnꞌaⁿya nnꞌaⁿ judíos, sa̱a̱
251 Juan 18​, ​19

nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue Ndoꞌ tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ watmeiⁿ


tseixmaⁿya na catsa̱ꞌntjo̱ⁿ. nnoom.
37 Ndoꞌ taxꞌee Pilato nnoom:
   
4 Jnda̱ joꞌ jluiꞌnndaꞌ Pilato jo

—Quia joꞌ, ¿Aa cwiluiindyuꞌ rey? nda̱a̱na. Matsoom:


Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom: —Cantyꞌiaꞌyoꞌ, macwjiiꞌa jom
—Maxjeⁿ joꞌ cwiluiindyo̱. Macweꞌ joꞌ jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha queⁿꞌyoꞌ cwenta
na tuiindyo̱ na jndyo̱o̱ tsjoomnancue, meiⁿcwii jnaⁿ ticatseixmaaⁿ.
cha cwjiꞌyuuꞌndyo̱ ñꞌoom na mayuuꞌ. 5 Xjeⁿꞌñeeⁿ jluiꞌ Jesús jo nda̱a̱na

Ticwii cwii tsꞌaⁿ na matseijomñe na ñjom tsei nioom xqueeⁿ, ndoꞌ


ñꞌoom na mayuuꞌñeeⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ cweⁿ liaatco colo catsiooꞌ. Tso Pilato
mandii ñꞌoom na mañequiaya. nda̱a̱na:
38 Taxꞌeeñe Pilato nnom Jesús:
  —Luaañe tsaⁿsꞌamꞌaaⁿ.
—¿Ljoꞌ joꞌ na cwiluiiñenaꞌ na 6 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye

mayuuꞌ? ñequio nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta


watsꞌom, quia ntyꞌiaana Jesús,
Teijndaaꞌtyeⁿ na cueꞌ Jesús jlaꞌxuaana:
(Mt. 27:15-31; Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25) —Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
Ndoꞌ jnda̱ na tso Pilato na luaaꞌ, Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
jluiꞌnnaaⁿꞌaⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. Tꞌo̱ Pilato nda̱a̱na, matsoom:
Tsoom nda̱a̱na: —Ncjoꞌyoꞌ catoꞌñoomꞌyoꞌ jom ndoꞌ
—Tjaa jnaⁿ tseixmaⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. 39 Sa̱a̱  catyꞌiomꞌyoꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ ee jnda̱
mawaa costumbre quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na ljeiya na meiⁿcwii jnaⁿ ticatseixmaaⁿ.
catseicandyaandyo̱ cwii pra̱so na  
7 Tꞌo̱on
̱ ndaꞌ nnꞌaⁿ judíos nnoom,
nntio̱o̱ juu lueeꞌyoꞌ xuee na cwitquieꞌyoꞌ jluena:
catsmaⁿ chjoo. Quia joꞌ ¿aa lꞌue —Mawaa ljeii na cwileiñꞌo̱o̱ⁿyâ,
nꞌomꞌyoꞌ na nntseicandyaandyo̱ juu rey ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ
na matseixmaⁿ na catsa̱ꞌntjom ꞌo? matsa̱ꞌntjomnaꞌ na cueeⁿꞌeⁿ ee na
40 Ndoꞌ jlaꞌxuaana, jluena:
  tsoom na Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê.
—Nchii tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. 8 Jnda̱ na jndii Pilato ñꞌoommeiⁿꞌ,

Catseicandyaandyuꞌ Barrabás. seicatyꞌuetinaꞌ jom. 9 Ndoꞌ


Luaaꞌ ñꞌoom taⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ juu tjaquieeꞌnnaaⁿꞌaⁿ watsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ.


Barrabásꞌñeeⁿ, tsaⁿcanchꞌue joꞌ. Taxꞌeeñê ꞌndyoo Jesús:

19 Quia joꞌ sa̱ꞌntjom Pilato na


catjaaꞌ sondaro Jesús. 2 Ndoꞌ
sondaroꞌñeeⁿ lꞌana tsei nioom, jnda̱

—¿ꞌU yuu jnaⁿꞌyuꞌ?
Sa̱a̱ Jesús meiⁿcwii ñꞌoom tîcꞌo̱o̱ⁿ.
10 Joꞌ chii matso Pilato nnoom:

chii tioomna juunaꞌ xqueⁿ Jesús, —¿Chiuu na ticꞌo̱ꞌ ꞌndyo̱? Ja waa


ndoꞌ jlaꞌcweena jom cwii liaatco na jndo̱ na nntseicandyaandyo̱ ꞌu,
colo catsiooꞌ. 3 Ndoꞌ tyꞌentyjaaꞌ
  oo na nntyꞌio̱ⁿya ꞌu tsꞌoomꞌnaaⁿ.
ntꞌom sondaroꞌñeeⁿ jom. Cweꞌ 11 Tꞌo̱ Jesús, matsoom:

tyoncona, jluena: —Xeⁿ nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom tquiaa na


—Caluitꞌmaⁿndyuꞌ ꞌu Rey na jnduꞌ tjaa meiⁿcwii na nnda̱a̱ nntsaꞌ
cwiluiindyuꞌ na catsa̱ꞌntjomꞌ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱. Macweꞌ joꞌ juu tsꞌaⁿ na tio
judíos. ja lꞌo̱ꞌ matꞌmaⁿti jnaaⁿꞌ mawaa.
Juan 19 252

12 Quia na jndii Pilato ñꞌoomwaaꞌ, ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ judíos


seijneiⁿ na nntseicandyaañê Jesús. jndyunaꞌ Gólgota. 18 Ndoꞌ joꞌ joꞌ

Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱ tyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ


nnꞌaⁿ judíos jlaꞌxuaana: mati tyꞌioomna cwiicheⁿ we tsꞌaⁿ
—Xeⁿ nntseicandyaandyuꞌ noomꞌnaaⁿ. Cwii cwii tsꞌaⁿ ñoom
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, tiñeꞌcatseixꞌiaaꞌndyuꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ na cwii ntyjaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ
ñequio César, tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ, mꞌaaⁿñê xcwe. 19 Ndoꞌ sa̱ꞌntjom

ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na Pilato na teiljeii cwii ñꞌoom na


ñeꞌcaluiiñe rey chaꞌna tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, tyꞌiom sondaro xqueⁿ tsꞌoomꞌnaaⁿ.
mawjaa nacjooꞌ César. Ñꞌoomꞌñeeⁿ matsonaꞌ: “Luaa
13 Ndoꞌ jnda̱ na jndii Pilato
  Jesús, tsꞌaⁿ Nazaret na cwiluiiñe
ñꞌoommeiⁿꞌ, tjeiiⁿꞌeⁿ Jesús jo rey na matsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ judíos.”
nda̱a̱na. Tjacjom ntio ꞌnaaⁿꞌaⁿ 20 Jndye nnꞌaⁿ judíos jlaꞌnaaⁿna

cwii joo na jndyu Nataa Ljo̱ꞌ yuu ljeiiwaaꞌ, ee yuu na tyꞌioomna


quicuꞌxeeⁿ ñꞌoom. Ñequio ñꞌoom Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ manndyooꞌ nnom
na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ judíos jndyunaꞌ tsjoom. Juu ñꞌoomꞌñeeⁿ teiljeiinaꞌ
Gabata. 14 Ndoꞌ juu xueeꞌñeeⁿ, xuee
  ñequio ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ
na cwilajndaaꞌndyo̱ jaa nnꞌaⁿ judíos judíos, nnꞌaⁿ romanos, ndoꞌ nnꞌaⁿ
na nntquia̱ay ̱ a catsmaⁿ chjoo. Tuii griegos. 21 Quia joꞌ jlaꞌneiⁿ ntyee

na luaaꞌ chaꞌna quiajmeiⁿꞌ. Quia joꞌ na cwiluiitquiendye cwentaa nnꞌaⁿ


matso Pilato nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ: judíos nnom Pilato. Jluena:
—Cantyꞌiaꞌyoꞌ, luaañe rey na —Tintseiljeiꞌ na tsaⁿmꞌaaⁿꞌ
tseixmaⁿ na nntsa̱ꞌntjom ꞌo. cwiluiiñê rey na nntsa̱ꞌntjoom
15 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jlaꞌxuaana:
  jâ. Luaa catseiljeiꞌ: “Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ
—Catseicueꞌ jom. Catseicueꞌ jom. matsoom: Ja cwiluiindyo̱ Rey na
Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. catsa̱ꞌntjo̱ⁿya nnꞌaⁿ judíos.”
Matso Pilato nda̱a̱na: 22 Tꞌo̱ Pilato nda̱a̱na, matsoom:

—Nquii rey na nntsa̱ꞌntjom ꞌo, ¿aa —Cantyja na jnda̱ seiljeiya,


maxjeⁿ catyꞌio̱ⁿya jom tsꞌoomꞌnaaⁿ? mantyjati joꞌndyo.
Ntyee na cwiluiitquiendye tꞌo̱on ̱ a, 23 Jnda̱ na tyꞌioom sondaro Jesús

jluena: tsꞌoomꞌnaaⁿ, quia joꞌ ñequieendye


—Jâ tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ rey na joona toꞌñoomna cwii cwii liaⁿꞌaⁿ.
catsa̱ꞌntjom jâ, macanda̱ nquii César. Mati toꞌñoomna liaatco ꞌnaaⁿꞌaⁿ
16 Quia joꞌcheⁿ tquiaa Pilato Jesús
  na tuiinaꞌ na tjaa yuu ñjoomꞌnaꞌ.
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ na catyꞌioomna jom 24 Jluena nda̱a̱ ncꞌiaana:

tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ mana tyꞌeñꞌomna —Ticajndiiꞌndyo̱ juunaꞌ, xꞌiaa


jom. nncjaaya na nntyꞌiaaya ꞌñeeⁿ cwii
jaa nncwantjom juunaꞌ.
Tyꞌioom sondaro Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ Luaaꞌ lꞌana cha catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ
(Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43) ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiyo teiljeii
17 Quia joꞌ tjachuu Jesús nacjooꞌ libro Salmos. Matsonaꞌ:
tsꞌoomꞌnaaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ cwii joo na “Tquiana cwii cwii liaya nda̱a̱ ncꞌiaana,
jndyunaꞌ Tseiꞌxqueⁿ Tsꞌoo. Ñequio ndoꞌ tyꞌena xꞌiaa na taꞌntjomna liaya.”
253 Juan 19

Ncꞌe na luaaꞌ matso ljeiiꞌñee, joꞌ chii tsꞌoomꞌnaaⁿ. Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ
lꞌa sondaro na ljoꞌ. quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, ticalꞌue
25 Ndoꞌ macañoomꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ na
  nꞌomna na nñom ndyee naⁿꞌñeeⁿ
ñoom Jesús meintyjeeꞌ tsoñeeⁿ. Mati noomꞌnaaⁿ xuee na cwitaꞌjndyeena.
joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ María tyjee tsoñeeⁿ, scuuꞌ Ee juu xueeꞌñeeⁿ jeeⁿ tꞌmaⁿ xuee
Cleofas, ñequio María Magdalena. tseixmaⁿnaꞌ quia cwilaꞌcueeꞌna
26 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Jesús na joꞌ joꞌ
  catsmaⁿ chjoo. Joꞌ chii tyꞌecataⁿna
meintyjeeꞌ tsoñeeⁿ na cañom ja na nnom Pilato na catsa̱ꞌntjoom na
jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom, tsoom nnom: catom ndeiꞌncꞌeeꞌ naⁿꞌñeeⁿ cha
—ꞌU naⁿ, tsaⁿmꞌaaⁿꞌ nntseixmaaⁿ catseityuaaꞌnaꞌ na nncwjena, ndoꞌ
tiꞌjndaꞌ. cha tyuaaꞌ nntaaꞌndyena naⁿꞌñeeⁿ
27 Jnda̱ joꞌ matso Jesús no̱o̱ⁿ:
  noomꞌnaaⁿ. 32 Joꞌ chii sondaroꞌñeeⁿ

—Luaañe tsoꞌndyoꞌ. tyꞌecatomna ndeiꞌncꞌee tsꞌaⁿ


Ndoꞌ majuu xjeⁿꞌñeeⁿ toꞌño̱ⁿya najndyee, ndoꞌ majoꞌti lꞌana
tsoñeeⁿ. Teixꞌa̱ya juu chaꞌcwijom cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na tyꞌioomna jom
cwii tsꞌaⁿ wꞌaya. tsꞌoomꞌnaaⁿ cwiicheⁿ ntyjaaꞌ Jesús.
33 Sa̱a̱ quia na tyꞌentyjaaꞌna Jesús,

Na tueꞌ Jesús jliuna na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. Tatîcatomna


(Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49) ndeiꞌncꞌeeⁿ.
28 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, ntyjii 34 Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ cwii

Jesús na jnda̱ jnda̱aꞌ̱ chaꞌtso sondaroꞌñeeⁿ tjaaꞌñe lantsa


cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Joꞌ chii cha na tseiꞌntsqueeⁿꞌeⁿ. Mañoomꞌ jluiꞌ niomꞌ
nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoomꞌ ñequio ndaa. 35 Ja ntyꞌia na ljoꞌ tuii,

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii, matsoom: ndoꞌ macwjiꞌyuuꞌndyo̱. Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ


—Ñeꞌcꞌua ndaa. na mayuꞌa ñꞌoom matseina̱ⁿ cha
29 Ndoꞌ joꞌ joꞌ waa cwii xuaa na
  mati nnda̱a̱ nlaꞌyuꞌyoꞌ. 36 Ee nmeiiⁿꞌ

cwicañjom winom na ta̱. Quia joꞌ tuii cha na catseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ


nchjeendye sondaroꞌñeeⁿ cwii ꞌnaⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiyo
na ya mawꞌanaꞌ winomꞌñeeⁿ. Chii teiljeiinaꞌ nacjooꞌ libro Salmos.
tioona juunaꞌ nnom cwii tsꞌoom Matsonaꞌ: “Meiⁿcwii tseiiⁿꞌeⁿ
hisopo, jnda̱ chii tyꞌioomna juunaꞌ tîcatom.” 37 Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ

ꞌndyoo Jesús. 30 Ndoꞌ jnda̱ na


  ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeiinaꞌ na
tjaweꞌnaꞌ ꞌñom, matsoom: matsonaꞌ: “Nntyꞌiaana nquii tsꞌaⁿ na
—Jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso jlaꞌcjoondyena tseiꞌntsquieeꞌ.”
cantyja ꞌnaⁿya. Jnda̱ chii
seintyjanquiooñê xqueeⁿ. Tjacantyꞌiuuꞌñe Jesús
Tioom cantyja na wanoomꞌm lꞌo̱ (Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56)
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 38 Jnda̱ teinom nmeiⁿꞌ, José tsꞌaⁿ
na jnaⁿ Arimatea, tjacaaⁿ nnom
Seicjooñe cwii sondaro Pilato na nñequiaa tsaⁿꞌñeeⁿ seiꞌtsꞌo
tseiꞌntsquieeꞌ Jesús ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Joséꞌñeeⁿ matseijomñê
31 Xueena cwilaꞌtyeⁿ nnꞌaⁿ judíos ñꞌoom na mañequiaa Jesús sa̱a̱ cweꞌ
xuee pascua quia tyꞌioomna Jesús ntyꞌiu ee nquiaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ judíos.
Juan 19​, ​20 254

Pilato tquiaaⁿ ñꞌoomꞌm. Joꞌ chii Joꞌ chii ja tua̱jndya̱ay ̱ a yuu waa
José tjaaⁿ, tjacꞌoom seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ tseiꞌtsuaa. 5 Seintyjanquiondyo̱,

Jesús. 39 Ñꞌeⁿ Nicodemo, tsaⁿ na tja


  ntyꞌiaya liaa na ñechuꞌtyjooñe Jesús
na mꞌaaⁿ Jesús cwii teijaaⁿ. Jom meindyuaanaꞌ naquiiꞌ tseiꞌtsuaa,
tjañꞌoom chaꞌna ntquiuu nchooꞌ sa̱a̱ tîcjo̱quia̱ꞌa. 6 Ndoꞌ quia na

nqui kilos ncheⁿꞌ na tjoomꞌnaꞌ mirra tueeꞌcañoom Simón Pedro joꞌ


ñequio áloes na nntyꞌoomndyena joꞌ, na cwijndyontyjo̱o̱ⁿ naxa̱ⁿꞌa,
juunaꞌ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús. jom tjaqueⁿꞌeⁿ hasta naquiiꞌcheⁿ
40 Quia joꞌ toꞌñoomna tsꞌoo Jesús,
  tseiꞌtsuaa. Mati ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ joo
tyꞌoomndyena ncheⁿꞌ cachiꞌñeeⁿ liaaꞌñeeⁿ na ñechuꞌtyjooñe Jesús
liaa na jndyunaꞌ lino. Jnda̱ chii meindyuaanaꞌ joꞌ joꞌ. 7 Ndoꞌ juu  

jlaꞌtyjoondyena liaaꞌñeeⁿ jom. Ee liaa na ñeta̱ꞌ xqueⁿ Jesús ljeiiⁿ na


luaaꞌ waa costumbre ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ ticwacatyeeⁿnaꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ
judíos na cwityꞌiuuna lꞌoo. 41 Yuu   liaa na ñechuꞌtyjooñê. Wacatyeeⁿnaꞌ
na tyꞌioom nnꞌaⁿ Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ na ñenquiinaꞌ, chiꞌlcwiinaꞌ. 8 Quia  

waa cwii ntjom. Naquiiꞌ ntjomꞌñeeⁿ joꞌ mati ja na matseijomndyo̱


waa cwii tseiꞌtsuaa xco, na meiⁿjom ñꞌeⁿ Jesús, tjo̱quia̱ꞌa naquiiꞌcheⁿ
ndiiꞌ tyoojaantyꞌiuuꞌñe tsꞌoo. 42 Ndoꞌ   tseiꞌtsuaa. Ntyꞌiaya na ljoꞌ waa, ndoꞌ
ncꞌe na mawaa xjeⁿ na nncꞌooquieꞌ quia ljoꞌcheⁿ seiyuꞌa. Ee meiiⁿ na
nnꞌaⁿ judíos xuee sauroꞌ, joꞌ chii joꞌ ja tua̱jndya̱a̱ joꞌ joꞌ, sa̱a̱ tîcjo̱quia̱ꞌa
joꞌ tyꞌecatjaaꞌndyena tsꞌoo Jesús. Ee na mandiñoomꞌ. 9 Ee xjeⁿꞌñeeⁿ  

tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ nndyooꞌ waanaꞌ yuu ndicwaⁿ tjo̱o̱cheⁿ nlaꞌno̱o̱ⁿꞌâ


na tyꞌioom nnꞌaⁿ Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ. ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii
na matsonaꞌ maxjeⁿ nñequiaa
Tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌxco Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncwandoꞌxco Jesús
Jesús xeⁿ jnda̱ tueꞌ. 10 Quia joꞌ wendyô̱

(Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12) jâ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê jluiiꞌâ

20 J aancoo xuee neiⁿncoꞌ,


xuee najndyee smaⁿna,
tyjeeꞌcañoom María Magdalena
tseiꞌtsuaa. Saalcwa̱aꞌ̱ â na waa
wꞌaayâ.

tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ, ndicwaⁿ jaaⁿcheⁿ. Teitquiooꞌñe Jesús nnom María


Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ teindyo̱ tsjo̱ꞌ na Magdalena
ñejñoom ꞌndyoo juunaꞌ. 2 Quia joꞌ  
(Mr. 16:9-11)
jleinoom, tjaaⁿ yuu na mꞌaaⁿ ja na 11 Sa̱a̱
María meintyjeeꞌcheeⁿ
jeeⁿ candyaꞌ tsꞌom Jesús ñꞌeⁿ Simón nacañoomꞌ tseiꞌtsuaa, matyꞌioom.
Pedro. Matsoom nda̱ay ̱ â: Yocheⁿ na matyꞌioom joꞌ joꞌ,
—Jnda̱ tjeiiꞌna seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Ta seintyjanquioñê na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
Jesús tseiꞌtsuaa, meiⁿ ticaliuuyâ yuu naquiiꞌcheⁿ tseiꞌtsuaa. 12 Joꞌ joꞌ  

tqueⁿna juunaꞌ. ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ we ángeles, jeeⁿ canchiiꞌ


3 Quia joꞌ ja ñequio Pedro saayâ,
  liaa cweeꞌna. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wacatyeeⁿ
squia̱ay̱ â yuu waa tseiꞌtsuaa. jo yuu na ñetꞌoom xqueⁿ Jesús, ndoꞌ
4 Ñeꞌcwi saayâ, jleino̱o̱ⁿyâ, sa̱a̱
  xꞌiaaⁿꞌaⁿ wacatyeeⁿ jo yuu ñetꞌom
jndeiiti jleino̱o̱ⁿ, nchiiti Pedro. ncꞌee Jesús. 13 Ndoꞌ taꞌxꞌeena nnoom:

255 Juan 20

—¿Chiuu ꞌu tsꞌaⁿ na matyꞌiooꞌ?


Tsoom nda̱a̱na: Teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na
—Jnda̱ tyꞌeñꞌomna nqueⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê
cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom ja, (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49)
meiⁿ ticaljeiiya yuu tyꞌequeⁿna 19 Ndoꞌ mañejuu tmaaⁿ xuee
jom. neiⁿncoꞌñeeⁿ, jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ
14 Jnda̱ ncue na tsoom na luaaꞌ,
  Jesús tjomndyô̱ na ñeꞌnaaⁿꞌ.
quia joꞌ teiqueeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na Jlaꞌcata̱ꞌtya̱aⁿ̱ yâ ndyueelꞌa ncꞌe
meintyjeeꞌ Jesús joꞌ joꞌ, sa̱a̱ na nquiaayâ ncꞌiaaya nnꞌaⁿ judíos.
ticwajnaⁿꞌaⁿ na nquii Jesús joꞌ. Xjeⁿꞌñeeⁿ tyjeeꞌcañoom na mꞌaaⁿyâ,
15 Tso Jesús nnoom:
  teintyjeeⁿꞌeⁿ xcwe quiiꞌntaaⁿyâ.
—ꞌU yuscu, ¿chiuu na jeeⁿ Matsoom:
matyꞌiooꞌ? ¿ꞌÑeeⁿ juu malꞌueꞌ? —Cꞌoomꞌyoꞌ na tjaa ñomtiuu.
Ndooꞌ ntyjeeⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee 20 Ndoꞌ jnda̱ tsoom na luaaꞌ, tꞌmo̱o̱ⁿ

cwenta ntjomꞌñeeⁿ juu Jesús. Joꞌ lꞌo̱o̱ⁿ ñequio tseiꞌntsqueeⁿꞌeⁿ nda̱ay̱ â.


chii matsoom nnom: Ndoꞌ tquiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿyâ na
—Aa ndiꞌ ta, xeⁿ ꞌu tjañꞌoomꞌ jom, ntyꞌiaanndaaꞌâ jom. 21 Ndoꞌ tsoom

catsuꞌ no̱o̱ⁿ yuu tjaꞌqueⁿꞌ jom, quia nda̱ay ̱ â:


joꞌ nncjo̱cꞌo̱ⁿya jom. —Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjaa
16 Quia joꞌ matso Jesús:
  ñomtiuu laxmaⁿꞌyoꞌ. Chaꞌxjeⁿ jnda̱
—María. jñoom ja ñequio ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ
Jnda̱ na jñeeⁿ na tjeiꞌ Jesús malaaꞌtiꞌ majño̱o̱ⁿya ꞌo.
xueⁿꞌeⁿ, quia joꞌ teiqueeⁿ. Tꞌo̱o̱ⁿ 22 Ndoꞌ quia na jnda̱ tsoom

ñequio ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ na luaaꞌ, tjoomꞌm jndye nda̱ay ̱ â.


judíos. Matsoom: Tsoom:
—Raboni. —Catoꞌñoomꞌyoꞌ Espíritu Santo.
Ñꞌoomꞌñeeⁿ matsonaꞌ tsꞌaⁿ na 23 ꞌÑeeⁿ joo na cwilatꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ

maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ jnaaⁿ, mati Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseitꞌmaⁿ
ncꞌiaaꞌ. tsꞌoom jnaaⁿna. Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ joo na
17 Matso Jesús nnoom:
  ticalacandyaandyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ
—Tintꞌuiiꞌtyeⁿꞌ ja, ee tyoocjo̱waa jnaaⁿ, maxjeⁿ tyeⁿ jnda̱ tꞌuii jnaaⁿna
na mꞌaaⁿ Tsotya̱ya. Sa̱a̱ cjaꞌ na joona.
mꞌaⁿ tiꞌncꞌiaya na cwiteijndeiina
ja, catseicandiiꞌ na majo̱waa na Ntyꞌiaaꞌ Tomás na
mꞌaaⁿ Tsotya̱ya na mati cwiluiiñê mawandoꞌxco Jesús
Tsotyeꞌyoꞌ, na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌomya 24 Xjeⁿ na jndyojndyee Jesús, juu
ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaꞌyoꞌ. Tomás, cwii jâ na cwilajomndyô̱
18 Quia joꞌ tja María Magdalena,
  tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ ticꞌoomñê, jom
tjatseicañeeⁿ jâ na cwilajomndyô̱ tsaⁿ na cwilꞌuuyâ catyeⁿnquiee.
ñꞌeⁿ Jesús. Juu María tꞌmo̱o̱ⁿ 25 Joꞌ chii ntꞌomndyô̱ jâ lꞌuuyâ nnom

nda̱ay̱ â ñꞌoom na jnda̱ seineiⁿ Tomás:


Jesús nnoom, ndoꞌ na jnda̱ —Jnda̱ ntyꞌiaayâ nquii Jesús.
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu. Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ nda̱ay
̱ â:
Juan 20​, ​21 256

—Ja xeⁿ ticantyꞌiano̱o̱ⁿ ꞌnaaⁿ yuu Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Matseiljeiya nmeiiⁿ
na tjaa clavos nꞌomlꞌo̱o̱ⁿ, ndoꞌ na cha cantyja na cwilayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê
nncwjaaꞌndyo̱ nnomtsꞌo̱o̱ yuu nntoꞌñoomꞌyoꞌ na ticantycwii na
na jlaꞌcjoondye clavos, ndoꞌ cwitandoꞌyoꞌ.
xeⁿ ticantquieendyo̱ jndaꞌtsꞌo̱o̱
tseiꞌntsqueeⁿꞌeⁿ maxjeⁿ xocatseiyuꞌa Teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱
na wandoꞌxcoom. ntquieeꞌndyô̱ jâ

21
26 Jnda̱ ñeeⁿ xuee na tuii na
  J nda̱ tuii nmeiⁿꞌ, Jesús
luaaꞌ quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ seicaꞌmo̱ⁿñennaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱
Jesús na calajomndyô̱ ñꞌeⁿñê jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê.
tyomꞌaaⁿnndaaꞌâ wꞌaaꞌñeeⁿ, ndoꞌ Sꞌaaⁿ na ljoꞌ yocheⁿ na mꞌaaⁿyâ
quia ljoꞌcheⁿ mati ñꞌeⁿ Tomás. Ndoꞌ xndyaaꞌ ndaaluee Tiberias. Luaa
tyjeeꞌcañoom Jesús naquiiꞌ ntaaⁿyâ waa na seicaꞌmo̱ⁿñê nda̱ay ̱ â.
na ndi ta̱ꞌ ndyueelꞌa. Tsonnaaⁿꞌaⁿ 2 Ñeꞌnaaⁿꞌ mꞌaaⁿ Simón Pedro

nda̱ay ̱ â: ñequio Tomás tsaⁿ na cwilꞌuuyâ


—Cꞌomꞌyoꞌ na tjaa ñomtiuu. catyeⁿnquiee, ñequio Natanael na
27 Mañoomꞌ matsoom nnom
  jnaⁿ Caná tsꞌo̱ndaa Galilea, ñequio
Tomás: wendyô̱ jâ ntseinda Zebedeo ñequio
—Catyꞌiomꞌ nnomtsꞌo̱ꞌ tsꞌom ntꞌomcheⁿ ncꞌiaayâ na tꞌmaⁿ Jesús
tsꞌo̱oy
̱ a, ndoꞌ cantyꞌiaꞌ lꞌo̱oy
̱ a. na calaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. 3 Tso Simón

Ndoꞌ cwjaaꞌndyuꞌ jndaꞌtsꞌo̱ꞌ Pedro nda̱ay ̱ â:


tseiꞌntsquieeya. Tantsaꞌ na Jo̱cwjiiꞌa catscaa.
tiñeꞌcatseiyuꞌ. Lꞌuuyâ nnoom:
28 Tꞌo̱ Tomás nnoom, tso:
  —Cwitsaayâ ñꞌeⁿndyuꞌ.
—Jeeⁿ ꞌu Ta, ꞌu cwiluiindyuꞌ Quia joꞌ saayâ, tuo̱oy ̱ â tsꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌomya ndoꞌ nquii na wꞌaandaa. Sa̱a̱ juu tsjomꞌñeeⁿ
matsa̱ꞌntjom ja. meiⁿcwii catscaa tîcatjeiiꞌâ.
29 Matso Jesús nnoom:

4 Ndoꞌ jnda̱ wjaawixuee, quia joꞌ

—ꞌU Tomás, cweꞌ na jeꞌ jnda̱ tyjeeꞌcañoom Jesús jâ. Meintyjeeⁿꞌeⁿ


ntyꞌiaꞌnjomꞌ ja, joꞌ na matseiꞌyuꞌ. ꞌndyoo ndaaluee, sa̱a̱ tîcalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ
Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na manqueⁿ joꞌ. 5 Quia joꞌ taxꞌeeñê

na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ meiiⁿ nda̱ay̱ â:


tyoontyꞌiaanda̱a̱na ja. —ꞌO tyja̱no̱ⁿ, ¿aa jnda̱ tjeiꞌyoꞌ
calcaa?
Jndaaꞌ tsꞌiaaⁿ na teiljeii librowaañe Tꞌo̱oy̱ â nnoom:
30 Jânnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ Jesús na —Tjaaꞌnaⁿ.
calajomndyô̱ ñꞌeⁿñê jndo̱oꞌ̱ nda̱ay
̱ â 6 Matsoom nda̱ay
  ̱ â:
na jndye ntꞌomcheⁿ tsꞌiaaⁿ sꞌaaⁿ —Catueꞌyoꞌ tsquiꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ ntyjaaꞌ
na tixocaluii na cweꞌ meiⁿquia wꞌaandaa ntyjaya, quia ljoꞌcheⁿ
tsꞌaⁿ nntsꞌaa. Joonaꞌ tîcwiljeii nliuꞌyoꞌ calcaa.
nacjooꞌ librowaa. 31 Sa̱a̱ nmeiiⁿ
  Ndoꞌ tua̱aꞌ̱ â juunaꞌ joꞌ joꞌ, jnda̱ joꞌ
matseiljeiya cha na calayuꞌyoꞌ na tileicanda̱a̱ nntjeiiꞌâ juunaꞌ cweꞌ ee
juu Jesús cwiluiiñê Cristo, ndoꞌ jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ jndye calcaa chuunaꞌ.
257 Juan 21

7 Quia joꞌ ja na jeeⁿ wiꞌ tsꞌom Jesús, —ꞌU Simón jnda Jonás, ¿aa ja
tsjo̱oy̱ a nnom Pedro: jndati ntyjiꞌ nchiiti tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ na
—Juu Ta Jesús luaaꞌ. macheꞌ?
Quia jñeeⁿ na ljoꞌ tsjo̱o,̱ tcweeⁿ liaa Tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom:
maseta, ee jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ juunaꞌ na —Mayuuꞌ Ta, ntyjiꞌ na ꞌu wiꞌ
machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ. Jnda̱ joꞌ tjuꞌñê tsꞌom tsꞌo̱o̱ⁿya.
ndaaluee, mana tueⁿꞌeⁿ tyuaatcwii. Matso Jesús nnoom ñꞌoom na
8 Ndoꞌ ntꞌomndyô̱ jâ tquio̱ntyjo̱oy
  ̱ â wjaañoomꞌ:
chaꞌna wenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui ncꞌaa —Quiaaꞌ na nlcwaꞌ canmaⁿ nchꞌu
ñꞌeⁿ wꞌaandaa chjoo, chii squia̱ay̱ â cwentaya.
tyuaatcwii. Ndoꞌ saantyjaandyô̱ tsquiꞌ 16 Jnda̱ we ndiiꞌ taxꞌeennaaⁿꞌaⁿ

na tooꞌ ñjom calcaa. 9 Quia na jnda̱


  nnom Pedro:
squia̱ay̱ â tyuaatcwii, ntyꞌiaayâ ñoom —ꞌU Simón, jnda Jonás, ¿aa
na cwico, ndoꞌ ljo catscaa ñꞌeⁿ tyooꞌ mayuuꞌ na jndati ntyjiꞌ ja?
cjoo ñoomꞌñeeⁿ, cwineiiⁿnaꞌ. 10 Matso   Tꞌo̱ Pedro:
Jesús nda̱ay̱ â: —Mayuuꞌ Ta, ntyjiꞌ na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya
—Quiochoꞌyoꞌ ntꞌom calcaa na jnda̱ ꞌu.
tjeiꞌyoꞌ jeꞌ. Tsonndaꞌ Jesús ñꞌoom na
11 Quia joꞌ tuo̱ Simón Pedro tsꞌom
  wjaañoomꞌ:
wꞌaandaa chjoo. Jndyoñꞌoom tsquiꞌ —Cateixeꞌ canmaⁿ cwentaya.
tyuaatcwii na tooꞌnaꞌ ñjom calcaa 17 Na jnda̱ ndyee ndiiꞌ taxꞌeeñê

ntꞌmaⁿ. Tueꞌntyjo̱ jooyooꞌ cwii siaⁿnto nnom Pedro. Tsoom:


waljooꞌ wenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui nchooꞌ —ꞌU Simón, jnda Jonás, ¿aa wiꞌ
ndyeeyoꞌ. Ndoꞌ meiiⁿ na jeeⁿ ndyaꞌ tsꞌomꞌ ja?
jndye calcaaꞌñeeⁿ, sa̱a̱ tîcatyꞌiooꞌ tsquiꞌ. Seichjooꞌnaꞌ tsꞌom Pedro na jnda̱
12 Matso Jesús nda̱ay
  ̱ â: ndyee ndiiꞌ mawaxꞌeeñe Jesús: “¿Aa
—Quioꞌyoꞌ nlcwaꞌyoꞌ. wiꞌ tsꞌomꞌ ja?” Quia joꞌ tꞌo̱o̱ⁿ, tsoom:
Sa̱a̱ meiⁿcwiindyô̱ jâ na cwilajomndyô̱ —Ta, chaꞌtso matseiꞌno̱ⁿꞌ. Ndoꞌ
ñꞌeⁿñê, ticꞌoom na tꞌmaⁿ tsꞌom na mantyꞌiaꞌnchaaꞌndyuꞌ na wiꞌ
nncwaxꞌee nnoom, ¿ꞌÑeeⁿ ꞌu? Ee tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu.
manquiuuyaayâ na manquii Ta Jesús Matso Jesús nnoom:
joꞌ. 13 Quia joꞌ seicandyooꞌñe Jesús
  —Cateixeꞌ canmaⁿ cwentaya.
nacañoomyâ. Toꞌñoom tyooꞌ ñꞌeⁿ 18 Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ

catscaa. Tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱ay̱ â. matseicandiiya ꞌu. Quia ñetꞌoomꞌ na


14 Cantyjati na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  xcwe tsꞌaⁿndyuꞌ, seijndaaꞌndyuꞌ na
na tandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ, luaaꞌ jnda̱ nntsaꞌ meiⁿljoꞌcheⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ,
ndyee ndiiꞌ na seicaꞌmo̱ⁿñê nda̱a̱ jâ na ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ juu na nntseitsaaⁿꞌñe
cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ. ꞌu yuu na ñeꞌcjaꞌ. Sa̱a̱ quia na jnda̱
teincꞌuaaꞌndyuꞌ nntseiliuuꞌ lꞌo̱ꞌ ndoꞌ
Ñꞌoom na sa̱ꞌntjom Jesús nntseityeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ ꞌu na
Simón Pedro nncjaañꞌoom ꞌu yuu na tiñeꞌcjaꞌ.
15 Ndoꞌ
quia na jnda̱ tcwaaꞌâ taxꞌee 19 Luaaꞌ ñꞌoom na tso Jesús

Jesús ꞌndyoo Simón Pedro. Tsoom: na maꞌmo̱o̱ⁿ ljoꞌ cwii nnom na


Juan 21 258

nntsꞌaanaꞌ na nncueꞌ Pedro, na —Xeⁿ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na ñecꞌoom hasta


cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ quia nndyo̱on ̱ ndaꞌa, ¿ljoꞌ machꞌeenaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia na jnda̱ seineiiⁿ ꞌu? ꞌU candyoꞌntyjo̱ꞌ naxa̱ⁿꞌa.
ñꞌoommeiⁿꞌ, matsoom: 23 Quia joꞌ tꞌom ñꞌoom quiiꞌntaaⁿ

—ꞌU candyoꞌntyjo̱ꞌ naxa̱ⁿꞌa. nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na tso Jesús


na xocꞌio̱ya. Sa̱a̱ nchii matsoom
Ñꞌoom na seineiⁿ Jesús na xocꞌio̱. Tomti tsoom: “Xeⁿ lꞌue
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan tsꞌo̱o̱ⁿ na ñecꞌoom hasta quia
20 Teiqueⁿ Pedro ndoꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nndyo̱on ̱ ndaꞌa, ¿ljoꞌ machꞌeenaꞌ ꞌu,
na jo̱ntyjo̱ ja na candyaꞌ tsꞌom Pedro?”
Jesús ja, ndoꞌ maja na seintyjo̱ndyo̱ 24 Maja luaa joꞌ. Maja matseiljeiya

jo ndoꞌ jñaaⁿ quia na tcwaaꞌâ ñꞌoommeiⁿꞌ. Ndoꞌ joo ñꞌoom na


teijaaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿñê juu xjeⁿ na macwjiꞌyuuꞌndyo̱, ñꞌoom na mayuuꞌ
taxꞌa̱ya ꞌñom: “Ta, ¿ꞌñeeⁿ juu tsꞌaⁿ joꞌ, nchii cweꞌ na maquiuꞌnnꞌaⁿya.
na nñequiaa cwenta ꞌu?” 21 Ndoꞌ

25 Ndoꞌ jndye ntꞌomcheⁿ tsꞌiaaⁿ

quia ntyꞌiaaꞌ Pedro na jo̱ntyjo̱, maniom na sꞌaa Jesús. Mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ


taxꞌeeñê ꞌndyoo Jesús. Tsoom: xeⁿ nleiljeii cwii ndoꞌ cwii joonaꞌ,
—Ta, ndoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jeꞌ, ¿ljoꞌ cwii machꞌeenaꞌ ntyjii na xocwijndeii
nnom na nntjoom? tsjoomnancue libros na nluii na
22 Tꞌo̱ Jesús nnoom:
  nleiljeii joo joꞌ. Mantyjati luaaꞌndyo.
Tsꞌiaaⁿ na lꞌa Apóstoles
—Ta, ¿aa jeꞌ na nntsaꞌ na
Ñꞌoomtyeⁿ na nndyo Espíritu Santo catsa̱ꞌntjomndyenndaꞌ nnꞌaⁿ Israel?

1   ꞌU
1-2 ta Teófilo, tsom na 7 Tsoom nda̱a̱na:

seiljeijndya̱a̱ na seicwano̱ⁿ na —Tsotya̱ya waa najndeii na


mꞌaaⁿꞌ seicandiiya ꞌu cantyja chaꞌtso matseixmaaⁿ na matseijndaaꞌñê cwaaⁿ
na tyochꞌee Jesús ndoꞌ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ xuee oo ljoꞌ xjeⁿ ntyjeeⁿ na nluii cwii
hasta xuee na tjawaaⁿ cañoomꞌluee. cwii nnom na matseijndaaꞌñê. 8 Sa̱a̱

Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncjaawaaⁿ tjeiiꞌñê quia na jnda̱ jndyo Espíritu Santo


apóstoles. Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, quia joꞌ nñequiaaⁿ
Espíritu Santo tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ na nlaxmaⁿꞌyoꞌ najndeii na cwiluiiñê.
chiuu nlꞌana. 3 Jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ,
  Ndoꞌ nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿ
tandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ, teitquiooꞌñê nda̱a̱na ja naquiiꞌ tsjoom Jerusalén, ñꞌeⁿ
ñequio jndye nnom na tꞌmo̱ⁿnaꞌ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea ñꞌeⁿ ndyuaa
na wandoꞌxcoom. Wenꞌaaⁿ xuee Samaria, ndoꞌ hasta chaꞌwaa nnom
tyomꞌaaⁿ na ntyꞌiaana jom. Ndoꞌ tsjoomnancue.
seineiiⁿ nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ na 9 Jnda̱ na tsoom na luaaꞌ jndooꞌcheⁿna

matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tjawaaⁿ. Ndoꞌ jndyo cwii nchquiu,


4 Yocheⁿ na tyomꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyena
  mana seicuꞌnaꞌ na cwintyꞌiaana jom.
sa̱ꞌntjoom na ticaluiꞌna tsjoom 10 Nquiee cwintyꞌiaana jo nandye

Jerusalén. Tsoom nda̱a̱na: tsjo̱ꞌluee xjeⁿ na mawjaaⁿ, ndoꞌ


—Cwindoꞌyoꞌ hasta xeⁿ jnda̱ matsꞌiaa joꞌ teitquiooꞌndye we yonom
seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na tqueⁿtyeⁿ nacañoomna na jeeⁿ canchiiꞌ liaa cweeꞌ.
Tsotya̱ya na tsoom na nndyo Espíritu 11 Jlue naⁿꞌñeeⁿ nda̱an
  ̱ a:
Santo chaꞌxjeⁿ jnda̱ ñejndyeꞌyoꞌ na tsjo̱o̱ —ꞌO nnꞌaⁿ Galilea, ¿chiuu na jeeⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 5 Ee Juan tyotseitsꞌoomñê
  cwintyꞌiaꞌyoꞌ jo nandye tsjo̱ꞌluee?
nnꞌaⁿ ñequio ndaatioo, sa̱a̱ ꞌo tajndye Jesúsmꞌaaⁿꞌ na jnaaⁿ jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ xjeⁿ
xuee ndoꞌ njñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom Espíritu cañoomꞌlueecheⁿ tjaaⁿ. Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ
Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Luaaꞌ waa na na tjawaaⁿ maluaaꞌ nndyonnaaⁿꞌaⁿ.
nleitsꞌoomndyoꞌ.
Matías nntseinoomñê
Cantyja na tjawa Jesús cañoomꞌluee cantyja na ꞌndiinaꞌ Judas
6 Quia na tyomꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ 12 Quia
joꞌ tyꞌelcweeꞌna Jerusalén
Jesús taꞌxꞌeena nnoom, jluena: na ñetꞌomna ta na jndyu Olivos.

259
Hechos 1​, ​2 260

Juu taꞌñeeⁿ tquia mꞌaaⁿnaꞌ ñequio Mati matsonaꞌ:


tsjoom Jerusalén chaꞌna tquia na Cwiicheⁿ tsꞌaⁿ coñom tsꞌiaaⁿ na
wanaaⁿ na nntseicaañe tsꞌaⁿ judío ñeseixmaaⁿ.
xuee na cwitaꞌjndyeena. 13 Jnda̱ na

21 ’Quia joꞌ cwii tsꞌaⁿ na maxjeⁿ

tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom, tquiena ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyô̱ chaꞌwaati xuee na


yuu waa wꞌaa. Tyꞌewana cuarto tyocañꞌa̱aⁿ̱ yâ ñꞌeⁿ nquii Ta Jesús
nandye wꞌaa yuu cwicꞌeeⁿyana. na tjawa tjacueeⁿ tyomanoom
Ndoꞌ ñꞌeⁿ Pedro ñequio Jacobo, naquiiꞌ njoom, 22 tsꞌaⁿ na maxjeⁿ

Juan, Andrés, Felipe, Tomás, ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyô̱ cantyjati xuee na


Bartolomé, Mateo, Jacobo jnda teitsꞌoomñe Jesús sꞌaa Juan hasta
Alfeo, Simón tsꞌaⁿ na cwilue xuee quia na tjawaaⁿ. Macaⁿnaꞌ na
nnꞌaⁿ cananista ndoꞌ ñꞌeⁿ Judas nntseijomñê tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyô̱ na
tyjee Jacobo. 14 Chaꞌtsondyena
  nntjeiꞌyuuꞌndyô̱ na jnda̱ tandoꞌxco
ñecwii jlaꞌjomndyena na ꞌio ndi ꞌio Jesús.
tyolaneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mati 23 Quia joꞌ tyotꞌmo̱o̱ⁿ na we tsꞌaⁿ,

jlaꞌjomndye ntꞌom yolcu, ndoꞌ ñꞌeeⁿ José ñequio Matías. Joséꞌñeeⁿ


tiꞌntyjee Jesús ñꞌeⁿ tsoñeeⁿ María. mati cwilaꞌcajndyuna jom
15 Cwii xueeꞌñeeⁿ teicantyja Pedro
  Barsabás, ndoꞌ xqueⁿ xueⁿꞌeⁿ Justo.
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Joo 24-25 Tyolaneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,

naⁿꞌñeeⁿ chaꞌna cwii siaⁿnto waljooꞌ tyoluena:


ntquiuundyena. 16 Matsoom nda̱a̱na:
  —ꞌU Ta na mawaꞌnaⁿꞌ naquiiꞌ
—ꞌO nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ, nꞌom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, caꞌmo̱ⁿꞌ
jndeiꞌnaꞌ na seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom cwaaⁿ cwii na wendye naⁿmꞌaⁿꞌ
na seiljeii David cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nncwjiiꞌndyuꞌ na nntseijomñe
Judas chaꞌxjeⁿ tso Espíritu Santo ñequio nnꞌaⁿ na maꞌjñoomꞌ tsꞌiaaⁿ
nnoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Judasꞌñeeⁿ ꞌnaⁿꞌ. Nntseinoomñe tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌiaaⁿ
tsaⁿ na tjacaꞌmo̱ⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ñeseixmaⁿ Judas na jnda̱ tjeiꞌñe,
na tꞌue jom. 17 Judasꞌñeeⁿ tyocañꞌeeⁿ
  ndoꞌ jnda̱ tja yuu tseixmaⁿ na
ñꞌeⁿndyô̱ jâ ndoꞌ ñeseijomñê tsꞌiaaⁿ nncjaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaaⁿꞌ.
na cwilaxmaaⁿyâ. 18 Ñequio sꞌom

26 Quia joꞌ tyꞌena xꞌiaa cha

na tantjoom cantyja natia na mꞌmo̱ⁿnaꞌ ꞌñeeⁿ nleijnoomꞌ


sꞌaaⁿ, tiomlꞌuaaⁿ cwii taⁿꞌ tyuaa. tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ teijnoomꞌ
Joꞌ joꞌ tiooñê meintyjeeꞌ xqueeⁿ, Matías. Joꞌ chii tyꞌoomnaꞌ jom
tꞌiooꞌñexcweeⁿ. Jluiꞌ chaꞌtso tsiaⁿꞌaⁿ. tsꞌiaaⁿ chaꞌxjeⁿ tsꞌiaaⁿ na mꞌaⁿ
19 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ Jerusalén
  canchooꞌcwii apóstoles.
nquiuna na luaaꞌ sꞌaaⁿ. Quia joꞌ
ñequio ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿna Jndyo Espíritu Santo
jlaꞌcajndyuna tyuaaꞌñeeⁿ Acéldama.
Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ Tyuaa Niomꞌ.
20 Ee waa ñꞌoom nacjooꞌ libro

2 Quia na tueeꞌ xuee
Pentecostés, chaꞌtsondye
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ñeꞌcwii tmaaⁿꞌ
Salmos na matsonaꞌ: tjomndyena. 2 Matsꞌia joꞌ jnaⁿ na

Caljo waⁿꞌaⁿ na ñeⁿnquiinaꞌ. teicꞌuaa jo nandye cañoomꞌluee


Tincꞌom nnꞌaⁿ juunaꞌ. chaꞌcwijom quia na jndeii mandyo
261 Hechos 2

jndye. Ndoꞌ sꞌaanaꞌ na cꞌuaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ na jaa nnꞌaⁿ


chaꞌwaa naquiiꞌ wꞌaa yuu na judíos cwilatꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom. 11 Ndoꞌ

meindyuaandyena. 3 Teitquiooꞌ
  ntꞌomndyo̱ jaa jnaaⁿya Creta ñꞌeⁿ
ntyꞌiaana nacjoo chaꞌtsondyena Arabia. Sa̱a̱ chaꞌtsondyo̱ cwindya̱a̱
ntyjo chaꞌcwijom ntsaachom. 4 Ndoꞌ   na ya cwilaꞌneiⁿ naⁿmꞌaaⁿꞌ ñꞌoomya.
chaꞌtsondyena tꞌomna na tooꞌ Cwiluena cantyja na jeeⁿ tꞌmaⁿ
Espíritu Santo chaꞌwaañꞌeⁿ naquiiꞌ machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nꞌomna. Tquiaaⁿ na laꞌxmaⁿna 12 Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ na jnaⁿ

cantyja najneiⁿ. Ndoꞌ jnaⁿnaꞌ na cwii cwii joo, jeeⁿ ndyaꞌ tyojaaweeꞌ
jlaꞌneiⁿna ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na nꞌomna ndoꞌ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ joona.
nchii ñꞌoom na maxjeⁿ cwilaꞌneiⁿna. Tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana:
5 Joo ncueeꞌñeeⁿ mꞌaⁿya nnꞌaⁿ
  —¿Ljoꞌ ñecaꞌmo̱ⁿnaꞌ na luaaꞌ
judíos naquiiꞌ tsjoom Jerusalén cwiluii?
na jeeⁿ queeⁿ nꞌom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ 13 Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ cweꞌ tyonco, tyolue:

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Naⁿꞌñeeⁿ jnaⁿna —Naⁿmꞌaⁿꞌ jnda̱ jndyeena.


chaꞌwaa nnom tsjoomnancue.
6 Quia na teicꞌuaa na luaaꞌ, quia joꞌ

Ñꞌoom na tso Pedro nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tyꞌecantyꞌiaana. Meiⁿ leicalaꞌno̱ⁿꞌna 14 Quia joꞌ Pedro teintyjeeⁿꞌeⁿ
ee chaꞌtsondyena tyondyena na ñequio canchooꞌcwii apóstoles.
tyolaꞌneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ cwii cwii nnom Jndeii seineiiⁿ, tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ:
ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ nquieena. 7 Jeeⁿ   —ꞌO nnꞌaⁿya ntyja̱ño̱ⁿya nnꞌaⁿ
ndyaꞌ tyueneiiⁿna, ndoꞌ tyomꞌaaⁿꞌ judíos ñequiondyoꞌ ꞌo na tsjomꞌyoꞌ
nꞌomna. Tyoluena nda̱a̱ ntyjeena: ñjaaⁿ Jerusalén, queⁿꞌyoꞌ cwenta
—Chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ na ndoꞌ candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o.̱
cwilaꞌneiⁿna ñequiiꞌcheⁿ nnꞌaⁿ 15 Ee naⁿmꞌaⁿꞌ nchii na candyeena

tsꞌo̱ndaa Galilea joona, 8 quia joꞌ


  chaꞌxjeⁿ na cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, ee jeꞌ quia
¿chiuu waayuu na cwindya̱ay ̱ a na tueeꞌcheⁿ na ñjeeⁿ na cwitsjoom.
ya cwilaꞌneiⁿna cwii cwii nnom 16 Sa̱a̱ juu na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na

ñꞌoom na cwilana̱aⁿ̱ ya xjeⁿ na cwiluii matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom


tquiowijnda̱ay ̱ a? 9 Ee jaa tiñeꞌcwii
  na tyoñequiaa profeta Joel, tsoom:
ndyuaa jnaaⁿya. Ntꞌomndyo̱ jnaaⁿ 17 Ncuee na macanda̱, matso
ndyuaa Partia, ntꞌomndyo̱ Media, Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
Elam ñꞌeⁿ Mesopotamia, tsꞌo̱ndaa njño̱o̱ⁿya Espíritu na cwiluiindyo̱
Judea ñꞌeⁿ Capadocia, mati Ponto naquiiꞌ nꞌom jndye nnꞌaⁿ.
ñꞌeⁿ ndyuaa Asia. 10 Ndoꞌ ntꞌomndyo̱
  Ndaꞌyoꞌ na naⁿnom ñequio
jaa jnaaⁿya ndyuaa Frigia ñꞌeⁿ ndaꞌyoꞌ na naⁿlcu nlaꞌneiⁿna
Panfilia, Egipto ñꞌeⁿ ntꞌomcheⁿ ñꞌoom na nntsjo̱o̱ nda̱a̱na.
lꞌo̱ndaa África na manndyooꞌ Naⁿnom na titquiendye waa na
Cirene. Ndoꞌ ntꞌomndyo̱ jnaaⁿya nlcoꞌnaꞌ nda̱a̱na na nntyꞌiaana.
tsjoom Roma, na tuiindyo̱ nnꞌaⁿ Ndoꞌ naⁿnom na tquiendye ndaa
judíos ndoꞌ mati ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ meiⁿ nntsoona.
nchii tuiindyena nnꞌaⁿ tsjaaⁿ 18 Ncueeꞌñeeⁿ njño̱o̱ⁿya Espíritu na
jaa, sa̱a̱ macwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena cwiluiindyo̱ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ
Hechos 2 262

na cwindyeꞌntjom no̱o̱ⁿ meiiⁿ Jesús lueeꞌyoꞌ ee seijndaaꞌñê na


naⁿnom ndoꞌ meiiⁿ naⁿlcu. tuii na ljoꞌ. Joꞌ na tioꞌyoꞌ Jesús
Nñequia naⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom na luee nnꞌaⁿ romanos. ꞌO lꞌaꞌyoꞌ na
nntsjo̱o̱ nda̱a̱na. tyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ na
19 Ndoꞌ nntsꞌaaya na nleitquiooꞌ jlacueeꞌna jom. 24 Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

jndye nnom ꞌnaaⁿ jo nandye tquiaa na tandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ.


tsjo̱ꞌluee na nlaꞌcatyuendye Seicandyaañe jom na ñetꞌomtsꞌooñê
nnꞌaⁿ quia na nntyꞌiaana. ee tijoom jndaa caljooꞌñê nacje
Ndoꞌ nntsꞌaaya ꞌnaaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ na cwiwje nnꞌaⁿ. 25 Seineiⁿ rey

nleitquiooꞌ jo nacje nnom David na ndooꞌ matseineiⁿ nquii


tsjoomnancue, Jesús. Matsoom:
chaꞌna niomꞌ ñequio chom Mantyꞌiaya Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
ñequio ndioom. ñequiiꞌcheⁿ mꞌaaⁿñê jo no̱o̱ⁿya.
20 Ñeꞌquioomꞌ nntseicwaqueⁿnaꞌ na Ncꞌe na mꞌaaⁿñê ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ
jo̱o̱ⁿñe nnom, chii xocjuꞌcjenaꞌ ja.
ndoꞌ chiꞌ nntseicwaqueⁿnaꞌ 26 Joꞌ na jeeⁿ neiⁿnco tsꞌo̱o̱ⁿya,
chaꞌcwijom niomꞌ. ndoꞌ ñequio na neiⁿya mataya.
Nmeiⁿꞌ nluii cwii tjo̱o̱cheⁿ na Ndoꞌ cweꞌ ncꞌe
nncueeꞌ xuee cantyja ꞌnaⁿ ja meindo̱oꞌ̱ ntyꞌiaandyo̱,
na cwiluiindyo̱ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ. joꞌ na machꞌeenaꞌ na
Juu xueeꞌñeeⁿ tꞌmaⁿticheⁿ mawajndya̱ya.
matseixmaⁿnaꞌ na nleitquiooꞌ 27 Ee xonquiaaꞌ na nljooꞌndyo̱
najndeii na matseixmaⁿya. tseiꞌtsuaa
21 Sa̱a̱ cwii cwii tsꞌaⁿ na nncwjiꞌ meiⁿ xonquiaaꞌ na nnto̱ꞌndyo̱ ee
xueya na cwiluiindyo̱ na cwiluiindyo̱ na ljuꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na
matsa̱ꞌntjo̱ⁿ, juu tsaⁿꞌñeeⁿ mandiꞌntjo̱ⁿya njomꞌ.
nluiinꞌmaaⁿñe.” 28 ꞌU tꞌmo̱ⁿꞌ no̱o̱ⁿya nato cantyja na
Luaaꞌ ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncwandoꞌxco tsꞌaⁿ.
ñequio ꞌndyoo Joel. Ndoꞌ na nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ
22 Tsoti Pedro:
  nntsꞌaanaꞌ na neiⁿtya̱ya.
—ꞌO nnꞌaⁿya Israel, candyeyaꞌyoꞌ Luaaꞌ ñꞌoom na seineiⁿ David.
na nntsjo̱o̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús tsaⁿ 29 Tsoti Pedro:

na jnaⁿ Nazaret. Tquiooꞌ na nquii —ꞌO nnꞌaⁿya, ndyeyu nntsjo̱o̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom jñom jom ee jndye nnom nndyeꞌyoꞌ na tueꞌ welooya David na
tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ sꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ ñetꞌoom teiyo. Tyꞌecatꞌiuuna jom,
na nchii na nnda̱a̱ nnluii na cweꞌ ndoꞌ tseiꞌtsuaⁿꞌaⁿ ndicwaⁿ waanaꞌ
tsꞌaⁿ nntsꞌaa, meiⁿ xocjaantyjo̱oꞌ̱ tsjoom ñjaaⁿ hasta xuee jeꞌ. 30 Jom

nꞌom nnꞌaⁿ chiuu tuiiyuu. Ndoꞌ ꞌo tyoluiiñê profeta, ndoꞌ ntyjiiyaaⁿ na


manquiuꞌyoꞌ na ljoꞌ ee cantyja tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoomtyeⁿ nnoom
najndeii na matseixmaⁿ nquii na nluiiñe Cristo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na tyochꞌee Jesús tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nndyowicantyjooꞌ
ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 23 Maxjeⁿ
  ndoꞌ juu tsaⁿꞌñeeⁿ nncjaacjoo ntio
teiyo ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncꞌoom na ñetacatyeeⁿ. 31 Ndoꞌ chaꞌcwijom

263 Hechos 2

na nntyꞌiaaꞌ nnoom najnda̱ tuiinaꞌ, nntoꞌñoomꞌyoꞌ Espíritu Santo naquiiꞌ


joꞌ na tsoom na xocaljooꞌñe añmaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ. 39 Ee ñꞌoomtyeⁿwaaꞌ

yuu na cwiljooꞌndye añmaaⁿ nnꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ cwentaꞌ ꞌo ñꞌeⁿ ndaꞌyoꞌ,


na jnda̱ tja̱ ndoꞌ meiⁿ seiiꞌ xocato̱oꞌ̱ . ndoꞌ cwentaa chaꞌtso nnꞌaⁿ na
32 Ñꞌoommeiⁿꞌ seineiiⁿ cantyja
  mꞌaⁿ na tquia, ndoꞌ mati ticwii
ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Ndoꞌ chaꞌtsondyô̱ cwii tsꞌaⁿ na maꞌmaⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwitjeiꞌyuuꞌndyô̱ na mayuuꞌ na cwentaaya.
tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxco juu. 40 Pedro jndye ntꞌomcheⁿ ñꞌoom

33 Jeꞌ mꞌaaⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  tyocwjiꞌyuuꞌñetyeeⁿ nda̱a̱na. Ndoꞌ
ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ tyotseijndo̱ꞌtyeeⁿ nꞌomna. Tsoom:
jom. Joꞌ na jnda̱ jñom Tsotyeeⁿ —Catjeiꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na quieꞌ nꞌom cha nnda̱a̱
chaꞌxjeⁿ ñꞌoomtyeⁿ na tqueⁿ ndoꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ.
na cwiluii chaꞌtso na cwintyꞌiaꞌyoꞌ 41 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na jlaꞌyuꞌ ñꞌoom

jeꞌ ndoꞌ na cwindyeꞌyoꞌ. 34 Ee nchii


  na tsoom teitsꞌoomndyena. Juu
nquii David tja cañoomꞌluee. Joꞌ xueeꞌñeeⁿ, chaꞌna ndyee meiⁿndyena
chii maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús jlaꞌyuꞌna. 42 Tyoqueⁿndyena na

seneiiⁿ. Ee tso David: tyondyena ñꞌoom na tyotꞌmo̱o̱ⁿ


Seineiⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Ta apóstolesꞌñeeⁿ. Tjoomꞌ tyomꞌaⁿna
na matsa̱ꞌntjom ja. ñequio naⁿꞌñeeⁿ. Tyotjomndyena
Matsoom nnom: na tyotyjena tyooꞌ na tyocañjom
“Cajmaⁿꞌ jo ntyjaaꞌ tsꞌo̱oy̱ a nꞌomna Jesús. Ndoꞌ tyolaꞌneiⁿna
ntyjaya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
35 hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ na
jndoo ꞌu cjeeꞌ ncꞌeꞌ.” Luaa tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ na
36 Tsoti Pedro:

tyolaꞌyuꞌjndyee
—Quia joꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ 43 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tyotseitsaⁿꞌnaꞌ
Israel calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na mayuuꞌ na joona ee na tyontyꞌiaana jndye
juu Jesús na tyꞌiomꞌyoꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ, tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tyolꞌa apóstoles
tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na Ta jom na na xocanda̱a̱ nluii na cweꞌ na jnda̱
matsa̱ꞌntjoom jaa ndoꞌ na Cristo jom nquieena meiⁿ xocjaantyjo̱oꞌ̱ nꞌom
na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa. nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿ na tuii. 44 Chaꞌtsondye

37 Ndoꞌ quia jndye nnꞌaⁿ Israel


  nnꞌaⁿ na jnda̱ jlaꞌyuꞌ, ñeꞌcwii
na luaaꞌ, jeeⁿ seiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuna. nꞌomna. Ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿ na
Jluena nnom Pedro ñequio nda̱a̱ tyowilꞌueeꞌndyena tjom na ꞌnaaⁿna
ntꞌomcheⁿ apóstoles: joonaꞌ. 45 Tyonda̱a̱na ndyuaana

—ꞌO nnꞌaaⁿya, ¿chiuu macaⁿnaꞌ na ñequio ntꞌomcheⁿ ꞌnaaⁿna na


calꞌaayâ? waa. Ndoꞌ sꞌom na tyotoꞌñoomna
38 Quia joꞌ tꞌo̱ Pedro nda̱a̱na:
  tyoto̱ⁿꞌna joonaꞌ, tyoñequiana nda̱a̱
—Ticwiindyoꞌ ꞌo calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na tyotseitjo̱oṉ aꞌ joo. 46 ꞌIo ndi

ndoꞌ cwitsꞌoomndyoꞌ ñequio ꞌio tyotjomndyena watsꞌom tꞌmaⁿ.


xueeꞌ Jesucristo, cha nntseitꞌmaⁿ Mati naquiiꞌ lꞌaana tyolaꞌjomndyena
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaⁿꞌyoꞌ. Quia joꞌ na tyotyjena tyooꞌ na tyocañjom
Hechos 2​, ​3 264

nꞌomna Jesús. Tyocwaꞌna ñequio ñejomto teicantyjaaⁿ. Teintyjeeⁿꞌeⁿ


na neiiⁿna ndoꞌ na xcweeꞌ nꞌomna. ndoꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tjacaⁿ. Tjaqueⁿꞌeⁿ
47 Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ ñꞌeⁿndyena.
ndoꞌ chaꞌtsondye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ Tyojaacaⁿ ndoꞌ tyowantyjaaⁿ ndoꞌ
tyotjeiiꞌya joona. Ndoꞌ ꞌio ndi ꞌio tyotseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Ndoꞌ

tyocwjiꞌnꞌmaaⁿñeticheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tooꞌndye


nnꞌaⁿ. Joꞌ chii tjawitꞌmaⁿti tmaaⁿꞌ naquiiꞌ watsꞌom tyontyꞌiaana na
nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyojaacaⁿ ndoꞌ tyotseitꞌmaaⁿꞌñê
cwentaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 10 Ee tajnaaⁿꞌna na jom

tsꞌaⁿ na ñetacatyeeⁿ ꞌndyootsꞌa


Tcoꞌyanaꞌ cwii tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee watsꞌom tꞌmaⁿꞌñeeⁿ na jndyunaꞌ Jeeⁿ

3 Cwii xuee Pedro ñꞌeⁿ Juan


ljoꞌyu tyꞌena watsꞌom
tꞌmaⁿ na ndyee na matmaaⁿ xjeⁿ
Neiⁿncooꞌ. Majom na tyocaaⁿ ljoꞌ na
matseitjo̱on ̱ aꞌ jom nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Joꞌ na
jeeⁿ tyotseitsaⁿꞌnaꞌ joona ndoꞌ jeeⁿ
na cwiꞌoolaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom tjaweeꞌ nꞌomna na jnda̱ tcoꞌyanaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 2 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ
  ncꞌeeⁿ.
cwii tsaⁿsꞌa na tuiiñe na ntjeiⁿ
ncꞌee. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ ꞌio ndi ꞌio Ñꞌoom na seineiⁿ Pedro
tyoꞌooñꞌom nnꞌaⁿ jom watsꞌom leirooꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ
tꞌmaⁿ, tyoqueⁿna jom ꞌndyootsꞌa 11 Watsꞌomꞌñeeⁿ waa cwii
na jndyunaꞌ Jeeⁿ Neiⁿncooꞌ cha leirooꞌnaꞌ na jndyunaꞌ Salomón.
nnda̱a̱ nlcaaⁿ ljoꞌ na matseitjo̱on ̱ aꞌ Joꞌ joꞌ tquiontyjaaꞌ chaꞌtsondye
jom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiꞌooquieꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwityueneiiⁿna. Ee tsꞌaⁿ na
joꞌ. 3 Quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Pedro ñꞌeⁿ
  tcoꞌyanaꞌ ncꞌee joꞌ joꞌ tiñeꞌcaꞌñeeⁿ
Juan na macwiꞌooquieꞌna naquiiꞌ Pedro ñequio Juan. 12 Quia na

watsꞌomꞌñeeⁿ tcaaⁿ sꞌom nda̱a̱na. ntyꞌiaaꞌ Pedro na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ


4 Ndoꞌ ntyꞌiaaꞌ Pedro ñequio Juan
  jnda̱ jlaꞌcandyooꞌndyena, matsoom
jom. Tso Pedro nnoom: nda̱a̱na:
—Aa re sa, cantyꞌiaꞌ nda̱ay ̱ â. —ꞌO re nnꞌaⁿya Israel, ¿chiuu
5 Quia joꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na ee
  na jeeⁿ matseitsaⁿꞌnaꞌ ꞌo? ¿Chiuu
seitioom waa na nñequiana na na jeeⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ nda̱ay ̱ â na
nncoꞌñoom. 6 Sa̱a̱ matso Pedro
  chacwijom cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na cweꞌ
nnoom: na jnda̱a̱ ncjo̱oy
̱ â oo cweꞌ ncꞌe na
—Ja meiⁿ sꞌom xuee meiⁿ sꞌom jeeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cajaⁿ tjaaꞌnaⁿ na maleiñꞌo̱ⁿya, sa̱a̱ joꞌ na majaacaa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ?
cantyja na maleiñꞌo̱ⁿtya̱ nñequiaya Meiⁿchjoo nchiijoꞌ. 13 Ee nquii

na nncoꞌñomꞌ. Ñequio xueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyotseitꞌmaaⁿꞌñe


Jesucristo, tsaⁿ na jnaⁿ Nazaret, welooya Abraham na ñetꞌoom
quicantyjaꞌ ndoꞌ cjaꞌcaꞌ. teiyo, na tyotseitꞌmaaⁿꞌñe welooya
7 Jnda̱ chii tꞌuii Pedro tsꞌo̱o̱ⁿ
  Isaac, ndoꞌ welooya Jacob, ndoꞌ
ntyjaya seiwe tsaⁿꞌñeeⁿ jom. tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ntꞌomcheⁿ
Mañoomꞌ tcoꞌyanaꞌ ndaꞌncꞌeeⁿ welooya na jndyowiꞌcantyjooꞌ,
ñequio candyoꞌncꞌeeⁿ. 8 Joꞌ na
  jom seitꞌmaaⁿꞌñê Jnaaⁿ Jesús, na
265 Hechos 3​, ​4

jlaꞌquiooꞌyoꞌ luee naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ñetꞌom teiyo: “Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom


cha cueꞌ. Ndoꞌ meiiⁿ Pilato njñoom cwii nnꞌaⁿꞌyoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ
ñeꞌcatseicandyaañe jom, sa̱a̱ na nñequiaa ñꞌoomꞌm chaꞌxjeⁿ na
tîtancueꞌyoꞌ. Saꞌyoꞌ nacjoomꞌm meiiⁿ jñoom ja. Queⁿꞌyoꞌ cwenta chaꞌtso
juu ñeꞌcatseicandyaañe jom. 14 ꞌO   ñꞌoom na nntseineiⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
nchii taⁿꞌyoꞌ na nndyaañe nquii nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 23 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ

na cwiluiiñe na ljuꞌ tsꞌom ndoꞌ na tsꞌaⁿ na tiqueⁿ cwenta ñꞌoom na


tyochꞌee yuu na matyꞌiomyanaꞌ. ꞌO nntso tsaⁿꞌñeeⁿ nncwjiꞌndyo̱naꞌ juu
taⁿꞌyoꞌyoꞌ na nndyaañe tsꞌaⁿ na quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ Israel.”
ñeseicwjee nnꞌaⁿ. 15 Jlaꞌcueꞌyoꞌ

24 Tsoti Pedro:

nqueⁿ na mañequiaaⁿ na cwitandoꞌ —Chaꞌtsondye profetas chaꞌna


nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tquiaa na Samuel ñequio nnꞌaⁿ na cwiñetꞌom
tandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ jâ jnda̱ na tueꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, tyoluena
cwitjeiꞌyuuꞌndyô̱ na ljoꞌ. 16 Ncꞌe na
  na nluii chaꞌxjeⁿ na cwiluii
cwilayuꞌya cwii nꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿ xueeꞌ jeꞌ. 25 Ñequio ndyuee profetas

Jesús, joꞌ na tquiaanaꞌ najnda̱ ncꞌee tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoomtyeⁿ


tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na cwintyꞌiaꞌyoꞌ ndoꞌ ndoꞌ ꞌo laxmaⁿꞌyoꞌ na nndaꞌyoꞌ
na cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ. Ee ncꞌe juu na naya na cwitꞌmo̱o̱ⁿ joonaꞌ ndoꞌ
cwilayuuꞌyâ nꞌo̱o̱ⁿyâ ñequio Jesús, chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na seijndaaꞌñetyeⁿ
joꞌ na chaꞌtsondyoꞌ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ welooya na ñetꞌom
canda̱aꞌ̱ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. teiyo quia tsoom nnom welooya
17 ’Ndoꞌ ntyjiiya, ꞌo nnꞌaⁿya, na
  Abraham: “Quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ
tîcalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ lꞌaꞌyoꞌ ñequio ꞌnaⁿꞌ na nncjaawiꞌcantyjooꞌ nluiiñe
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ jlaꞌcueꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na njño̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ
Jesús. 18 Sa̱a̱ laaꞌtiꞌ waa na
  ncꞌe juu nntioꞌnaaⁿndyo̱ chaꞌtsondye
seicanda̱aꞌ̱ ñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na nnꞌaⁿ tsjoomnancue.” 26 Joꞌ chii quia

seineiiⁿ ñequio ndyuee profetas na sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na taꞌndoꞌxco


na maxjeⁿ nncueꞌ Cristo tsaⁿ na Jnaaⁿ na tueꞌ, najndyee tioꞌnaaⁿñê
jñoom. 19 Joꞌ chii calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ
  ꞌo na jñoom juu na mꞌaⁿꞌyoꞌ cha
ndoꞌ cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ nnom tincwiindyoꞌ ꞌo nlcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nntseicanoomꞌm natia na cwilꞌaꞌyoꞌ.
jnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na nñequiaaⁿ
na ntseixconaꞌ cantyja na Pedro ñꞌeⁿ Juan jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ
cwitsaamꞌaⁿꞌyoꞌ joo nnoom. 20 Ndoꞌ

na ljoꞌ njñomnnaaⁿꞌaⁿ Jesucristo,


tsaⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe ꞌo, ee teiyo
4 Pedro ñꞌeⁿ Juan xcwe na
cwilaꞌneiⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ndoꞌ
tquie ntyee na mꞌaⁿna ñequio
seijndaaꞌñê na luaaꞌ nntsꞌaaⁿ. 21 Sa̱a̱   tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ na
macaⁿnaꞌ na caljooꞌñe Jesucristo cwilꞌa cwenta watsꞌom tꞌmaⁿ. Mati
cañoomꞌluee hasta quia na jnda̱ ntꞌom nnꞌaⁿ judíos na laxmaⁿna
seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoom na tmaaⁿꞌ saduceos tquiena. 2 Jnda̱

seineiiⁿ ñequio ndyuee profetas na teilioo naⁿꞌñeeⁿ ee Pedro ñꞌeⁿ


tyoñequia ñꞌoomꞌm tandyo xuee. Juan cwitꞌmo̱o̱ⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
22 Ee tyotso Moisés nda̱a̱ welooya na
  jnda̱ mawandoꞌxco Jesús, joꞌ chii
Hechos 4 266

mati nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ maxjeⁿ na tueeⁿꞌeⁿ. Ñequio xueeꞌ jom joꞌ
ntandoꞌxcona. 3 Quia joꞌ tꞌue
  na jnda̱ nꞌmaⁿ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ na
naⁿꞌñeeⁿ joona. Ndoꞌ cweꞌ ncꞌe cwintyꞌiaꞌyoꞌ na meintyjeeⁿꞌeⁿ jo
na jnda̱ tmaaⁿ, joꞌ chii tioomya nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 11 Juu Jesús cwiluiine

naⁿꞌñeeⁿ joona wꞌaancjo hasta quia tsjo̱ꞌ na ꞌo na cwiluiitquiendyoꞌ


nneiⁿncoo cwiicheⁿ xuee. 4 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ
  jo nda̱ay ̱ a jnda̱ tquieꞌyoꞌ. Sa̱a̱
na tyondye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ tacatyeeⁿtyeⁿ tsjo̱ꞌñeeⁿ
tyoñeꞌquiana, jndyendye naⁿꞌñeeⁿ nquii tsiaⁿtsjo̱ꞌ yuu na tꞌmaⁿti
jlaꞌyuꞌna. Ndoꞌ chaꞌtsoñꞌeⁿ nnꞌaⁿ matseixmaⁿnaꞌ na chaꞌtso ljo̱ꞌ.
na cwilaꞌyuꞌ tueꞌntyjo̱ chaꞌna ꞌom 12 Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ cwiicheⁿ na

meiⁿndyena na cweꞌ naⁿnom. nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ


5 Teincoo cwiicheⁿ xuee naquiiꞌ
  macanda̱ nquii Jesús. Ee chaꞌwaa
Jerusalén tjomndye nnꞌaⁿ na nnom tsjoomnancue tjaaꞌnaⁿ xueeꞌ
mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos cwiicheⁿ na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juu
ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye, nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe jaa.
ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na 13 Jnda̱ na ntyꞌiaa naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ

tqueⁿ Moisés. 6 Ñꞌeⁿ Anás, tyee na


  na tinquiaaꞌ Pedro ñꞌeⁿ Juan, ndoꞌ
cwiluiitquieñe, ñequio Caifás, ñꞌeⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌna na tyoolaꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ
Juan ñequio Alejandro, ndoꞌ ñꞌeeⁿ chaꞌxjeⁿ na nquiuna, ee cweꞌ nnꞌaⁿ
chaꞌtsondye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na meiⁿquiandye joona, quia joꞌ jeeⁿ
nnꞌaaⁿna ntyee na cwiluiitquiendye. tyotseitsaⁿꞌnaꞌ joona, ndoꞌ tjañjoomꞌ
7 Tqueeⁿꞌndyena Pedro ñꞌeⁿ Juan
  nꞌomna na tyocañꞌeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ
ndoꞌ tsa̱ꞌna naⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿna. ñꞌeⁿ Jesús. 14 Ndoꞌ majndeiiti quia

Jluena: na ntyꞌiaana nacañoom naⁿꞌñeeⁿ


—¿ꞌÑeeⁿ tquiaa na jnda̱ꞌyoꞌ, ndoꞌ meintyjeeꞌ tsꞌaⁿ na jnda̱ tcoꞌyanaꞌ, joꞌ
ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ xueeꞌ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ na chii seicuꞌñꞌeⁿnaꞌ na nluena ñꞌoom
luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ? nacjoo naⁿꞌñeeⁿ. 15 Quia joꞌ tjeiiꞌyana

8 Ndoꞌ Pedro tooꞌ quiiꞌ tsꞌoom


  naⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿna. Jnda̱ chii
mꞌaaⁿ Espíritu Santo, matsoom tyolaꞌneiⁿ cheⁿnquieena. 16 Tyoluena:

nda̱a̱na: —¿Chiuu nlꞌaayo̱o̱ ñequio tiꞌmꞌaⁿꞌ?


—ꞌO re nnꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ nꞌiaaⁿ Ee chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tsjoom ñjaaⁿ
ñequio ꞌo nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendyoꞌ Jerusalén manquiuyana na jnda̱
joo nda̱a̱ jaa nnꞌaⁿ Israel, 9 na
  lꞌa naⁿmꞌaⁿꞌ cwii tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na
cwitaꞌxꞌeeꞌyoꞌ nda̱ay ̱ â cantyja naya xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ na jndeii
na tuii ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na ñetꞌoom na nquii tsꞌaⁿ ndoꞌ jaa xonda̱a̱ nlꞌuuya
ntjeiⁿ ncꞌee, ¿aa ñeꞌcandyeꞌyoꞌ chiuu na tiyuuꞌ na ljoꞌ. 17 Joꞌ chii yati

tuiiyuu na jnda̱ tcoꞌyanaꞌ jom? calꞌuuya nda̱a̱ naⁿmꞌaⁿꞌ ñequio


10 Xeⁿ na ljoꞌ, quia joꞌ chaꞌtsondyoꞌ
  na jndeiꞌnaꞌ meiⁿcwii nnom tsꞌaⁿ
ꞌo ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ Israel talaꞌneiⁿtina ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ
calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ chiuu waa. Nquii Jesús, cha tantꞌomti ñꞌoommeiⁿꞌ
Jesucristo, tsꞌaⁿ na jnaⁿ Nazaret quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ.
na tyꞌiomꞌyoꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ, tquiaa 18 Quia joꞌ tꞌmaⁿna naⁿꞌñeeⁿ.

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxcoom jnda̱ Sa̱ꞌntjomna na meiⁿcwii ñꞌoom


267 Hechos 4

talaꞌneiⁿti naⁿꞌñeeⁿ, tantꞌmo̱o̱ⁿna ¿Chiuu na cwilaꞌwjee nnꞌaⁿ na


ñequio xueeꞌ Jesús. 19 Sa̱a̱ Pedro
  nchii judíos?
ñequio Juan, jluena: Ndoꞌ ¿chiuu na cwilaꞌtiuu
—Ncjoꞌyoꞌ calatiuuꞌyaꞌyoꞌ aa nnꞌaⁿ judíos cwii na cweꞌ
matyꞌiomnaꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿꞌndyo?
na calacanda̱ay ̱ â ñꞌoom na cwinduꞌ 26 Nnꞌaⁿ tsjoomnancue na
ꞌo, nchii ñꞌoom na matso jom. 20 Ee   cwitsa̱ꞌntjom jlaꞌwendyena.
jâ tijoom jndaa caꞌndya̱ay ̱ â na Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ
nlana̱aⁿ̱ yâ ljoꞌ na ñentyꞌiaayâ na jlaꞌjomndyena.
tyochꞌee Jesús ndoꞌ na tyondya̱ay ̱ â Ñeꞌcwii tyꞌena nacjooꞌ nquii
na tyotseineiiⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
21 Sa̱a̱ joo naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ jndeiiꞌti
  ñequio Cristo tsaⁿ na jñoom.
ñꞌoom tyoluena nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. 27 Jlueti naⁿꞌñeeⁿ nnom

Jnda̱ chii jñoomna naⁿꞌñeeⁿ, ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom:


tileicaliuna chiuu ya nntaꞌwiꞌna —Mayuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ na tso David
naⁿꞌñeeⁿ ee nquiaana nnꞌaⁿ quiiꞌ ee Herodes ñequio Poncio Pilato
tsjoom, ee chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jlaꞌjomndyena naquiiꞌ tsjoomwaa
tyolatꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio nnꞌaⁿ judíos ñequio nnꞌaⁿ na
cantyja na ntyꞌiaana na tcoꞌyanaꞌ nchii judíos. Tyꞌena nacjooꞌ Jndaꞌ
tsꞌaⁿ na ñetꞌoom na ntjeiⁿ ncꞌee. na ljuꞌ tseixmaaⁿ ndoꞌ na majndaaꞌ
22 Ee tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ, na jeeⁿ tꞌmaⁿ
  tsꞌiaⁿꞌaⁿ na tqueⁿꞌ jom. 28 Tandyo xuee

tsꞌiaaⁿ sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tcoꞌyanaꞌ seijndaaꞌndyuꞌ ljoꞌ nlꞌana. Ndoꞌ majoꞌ
jom, jnda̱ teinom wenꞌaaⁿ choomꞌm. jnda̱ lꞌana jeꞌ. 29 Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ ꞌu Ta,

queⁿꞌ cwenta ñꞌoom wiꞌ na jndeiꞌnaꞌ


Nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ñeꞌcwii tꞌmaⁿ na cwiluena nda̱ay̱ â, ndoꞌ cateijndeiꞌ
jlaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ na cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ njomꞌ na
23 Pedro ñꞌeⁿ Juan, jnda̱ na calana̱aⁿ̱ yâ ñꞌoom naya ꞌnaⁿꞌ ñequio
jndyaandyena, tyꞌena na mꞌaⁿ na tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ. 30 Ndoꞌ catseintyjo̱ꞌ

ncꞌiaana. Jlaꞌcandiina naⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱ꞌ nacjoo nnꞌaⁿwii. Catseinꞌmaⁿꞌ


chaꞌtso ñꞌoom na tyolue ntyee joona. Catsaꞌ ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio ꞌnaaⁿ
na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na xocjaantyjo̱oꞌ̱ nꞌom nnꞌaⁿ chiuu
na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom. tuiiyuu. Nmeiⁿꞌ catsaꞌ ee cwilcwiiꞌâ
24 Ndoꞌ joo naⁿꞌñeeⁿ, quia na
  xueeꞌ Jndaꞌ Jesús na ljuꞌ tseixmaⁿ.
jndyena ñꞌoomꞌñeeⁿ, ñeꞌcwii tꞌmaⁿ 31 Jnda̱ na jlaꞌneiⁿna nnom

jlaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jluena: Tyꞌo̱oṯ sꞌom teiꞌncwiiꞌ wꞌaa yuu na
—ꞌU Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom, macanda̱ ꞌU cwitjomndyena. Ndoꞌ joona tooꞌ
na mayuuꞌcheⁿ na matsa̱ꞌntjomꞌ. mꞌaaⁿ Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomna.
ꞌU tqueⁿꞌ cañoomꞌluee ñequio Ndoꞌ tyolaꞌneiⁿna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsjoomnancue, ñequio ndaaluee, ñequio na tꞌmaⁿ nꞌomna.
ndoꞌ ñequio chaꞌtso na niom.
25 Ñequio Espíritu Santo seijndo̱ꞌ

Chaꞌtso ꞌnaⁿ tjom na ꞌnaaⁿna joonaꞌ
tsꞌom mosoꞌ David. Joꞌ na seiljeiⁿ 32 Chaꞌtsondyennꞌaⁿ na
ñꞌoom na tsuꞌ. Tsoom: cwilaꞌyuꞌ tyomꞌaⁿna na ñeꞌcwii
Hechos 4​, ​5 268

nꞌomna, ndoꞌ ñeꞌcwii tyolaꞌtiuuna. naquiiꞌ tsꞌomꞌ na tsuꞌ cantu nnom


Meiⁿcwiindye joona ticatso na Espíritu Santo na seitjo̱oꞌ̱ sꞌom
joo ꞌnaⁿ na maleiñꞌoom macanda̱ cantyja na jnda̱aꞌ̱ tyuaꞌ? 4 Yocheⁿ

juu ꞌnaaⁿꞌ joꞌ, ee chaꞌtso ꞌnaⁿ na na tyoojnda̱aꞌ̱ juunaꞌ tseixmaⁿnaꞌ


tyoleichona tyolꞌana na tjom cwentaꞌ. Ndoꞌ mati meiiⁿ na jnda̱
na ꞌnaaⁿna joonaꞌ. 33 Ndoꞌ nquiee
  jnda̱aꞌ̱ juunaꞌ wanaaⁿ na nntsaꞌ yuu
apóstoles tyotjeiiꞌyuuꞌndyena na lꞌue tsꞌomꞌ ñequio sꞌomꞌñeeⁿ. ꞌU
ñequio najndeii na matseixmaaⁿ jeꞌ ¿chiuu na luaaꞌ seitiuuꞌ naquiiꞌ
na jnda̱ mawandoꞌxco Ta Jesús. tsꞌomꞌ? Ee nchii nda̱a̱ nnꞌaⁿ saꞌ
Ndoꞌ tꞌmaⁿ tioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantu, nnom nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom waa
joona. 34 Ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso
  jnaⁿꞌ.
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ 5 Jnda̱ na jndii Ananías ñꞌoommeiⁿꞌ

cꞌoom na matseitjo̱on ̱ aꞌ juu ee nnꞌaⁿ cweꞌ tiooñetoom na tsꞌoo jom. Quia


na niom ndyuaa ndoꞌ niom lꞌaa joꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na nquiuna na
tyonda̱a̱na joonaꞌ ndoꞌ cantyjati luaaꞌ tuii, jeeⁿ ndyaꞌ nioom tyuena.
sꞌom na toꞌñoomna na nda̱a̱na 6 Teicantyja naⁿnom na titquiendye.

joonaꞌ tquioñꞌomna. 35 Tquiana


  Jlaꞌtyjoondyena liaa jom. Jnda̱ chii
sꞌomꞌñeeⁿ nda̱a̱ apóstoles. Ndoꞌ tjeiiꞌna jom, mana tyꞌecatꞌiuuna jom.
naⁿꞌñeeⁿ tyoñequiana joonaꞌ nnom 7 Jnda̱ teinom chaꞌna ndyee hora

ticwii cwii tsꞌaⁿ na matseitjo̱on ̱ aꞌ na tuii na ljoꞌ ndoꞌ tyjeeꞌ scuuꞌ


ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ juu. 36 Quiiꞌntaaⁿna
  Ananías. Meiⁿchjoo ticaljeiiⁿ aa waa
tyomꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na jndyu José. Jom ljoꞌ tuii. 8 Quia joꞌ Pedro matsoom

tsꞌaⁿ tsjaaⁿ Leví na jndyowicantyjooꞌ, nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:


tuiiñê tyuaaxeⁿncwe Chipre. —Catsuꞌ no̱o̱ⁿ, ¿aa mayuuꞌ na
Apóstoles tqueⁿna xueeⁿꞌeⁿ Bernabé. laaꞌtiꞌndyo nda̱aꞌ̱ yoꞌ tyuaaꞌyoꞌ?
Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ tsꞌaⁿ na Ndoꞌ matso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:
mañequiaa na tꞌmaⁿ tsꞌom xꞌiaaꞌ. —Mayuuꞌ na laaꞌtiꞌ.
37 Jom waa tyuaaⁿꞌaⁿ. Jna̱aⁿ
  ̱ juunaꞌ, 9 Matso Pedro nnoom:

jnda̱ chii jndyoñꞌoom sꞌom na —Chiuu na jlaꞌtjomꞌyoꞌ ñꞌoom na


toꞌñoom, tquiaaⁿ sꞌomꞌñeeⁿ nda̱a̱ tquioꞌnnꞌaⁿꞌyoꞌ Espíritu na cwiluiiñe
apóstoles. Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Aa ndiꞌ, jeꞌ cwiquie nnꞌaⁿ
na tyꞌecatꞌiuu saꞌ. Mati ꞌu majeꞌndyo
Seitjo̱o̱ñe Ananías ñꞌeⁿ Safira nncꞌoocatꞌiuuna ꞌu.

5 Sa̱a̱ cwii tsaⁿsꞌa na jndyu 10 Mantyjacheⁿ cweꞌ tiooñetoom


Ananías ñequio scoomꞌm Safira jo ncꞌee Pedro, mana tueeⁿꞌeⁿ. Quia


nda̱a̱na cwii tyuaana. 2 Ananíasꞌñeeⁿ
  na tyꞌequieꞌ naⁿnom na titquiendye
seitjo̱o̱ⁿ cantyja na jna̱aⁿ̱ juunaꞌ, jliuna na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. Mati tjeiiꞌna
ndoꞌ mati ntyjii scoomꞌm na ljoꞌ. jom, tyꞌecatꞌiuuna jom nacañoomꞌ
Jndyochom meiⁿ ndyee sꞌomꞌñeeⁿ saaⁿꞌaⁿ. 11 Quia joꞌ, tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na

tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ apóstoles. 3 Quia  macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ,


joꞌ matso Pedro nnoom: jeeⁿ tꞌmaⁿ seicatyꞌuenaꞌ ndoꞌ mati
—ꞌU re Ananías, ¿chiuu na ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na tyondye na luaaꞌ
tquiaandyuꞌ na seicatooꞌ Satanás tuii.
269 Hechos 5

21 Jnda̱ na jndyena ñꞌoomwaaꞌ


Tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tyolꞌa apóstoles tyꞌena. Ndoꞌ cwitsjoom tyꞌequieꞌna
12 Nnꞌaⁿ na cwiluiindyena watsꞌom tꞌmaⁿ. Tyotꞌmo̱o̱ⁿna nda̱a̱
apóstoles jndye nnom ꞌnaaⁿ lꞌana nnꞌaⁿ.
ñequio tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na xonda̱a̱ nluii Quia joꞌ tyee na cwiluiitquieñe
na cweꞌ najndeii nquii tsꞌaⁿ. Ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê, jnda̱
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na jnda̱ cwilaꞌyuꞌ na tjomndyena ñequio chaꞌtsondye
tjoomꞌ tꞌmaⁿna na tyotjomndyena nnꞌaⁿ na cwiluiindye naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ
watsꞌom tꞌmaⁿ na jndyu leirooꞌnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel, sa̱ꞌntjomna na
Salomón. 13 Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ
  cjaacandyooꞌndye apóstoles na
nquiaana na nlaꞌjomndyena, meiiⁿ tioomna wꞌaancjo. 22 Sa̱a̱ quia

na ljoꞌ tyotjeiiꞌyana nnꞌaⁿ na na jnda̱ tquie sondaro ꞌndyootsꞌa


cwilaꞌyuꞌ. 14 Ndoꞌ tjawijndyendyeti
  wꞌaancjo jliuna na tacꞌom naⁿꞌñeeⁿ
nnꞌaⁿ na tyolaꞌyuꞌ ñequio Ta Jesús, joꞌ joꞌ. Joꞌ chii tyꞌelcweeꞌna.
naⁿnom ndoꞌ naⁿlcu. 15 Tyotsa̱ꞌna
  Tyꞌelaꞌcandiina na tacꞌom naⁿꞌñeeⁿ.
nnꞌaⁿwii ndyuee nantaa, cjooꞌ 23 Jluena:

nduu ndoꞌ cjooꞌ luee, cha quia —Quia na squia̱ay ̱ â ꞌndyootsꞌa


na wjaawinom Pedro nnquioo wꞌaancjo tyeⁿ ta̱ꞌnaꞌ ndoꞌ mꞌaⁿ
ncwaaⁿꞌaⁿ nacjoo cwantindye sondaro na cwilꞌa cwenta, sa̱a̱
joona cha nnꞌmaaⁿna. 16 Mati  quia na jlaꞌcanaaⁿndyô̱ joꞌ jliuuyâ
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ njoom na nndyooꞌ tjaaꞌñeeⁿ cꞌoom.
Jerusalén tquiochona nnꞌaⁿwii ñꞌeⁿ 24 Ndoꞌ tyee na cwiluiitquieñe

nnꞌaⁿ na tyoleichuu jndyetia. Ndoꞌ ñequio tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom


chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ nꞌmaaⁿna. nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta watsꞌom
tꞌmaⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ ntyee na
Naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tyotaꞌwiꞌna cwiluiitquiendye, quia na jndyena
Pedro ñꞌeⁿ Juan na luaaꞌ, tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna chiuu ya
17 Quia joꞌ tyee na cwiluiitquieñe nluii cha nleicheⁿ ñꞌoomwaaꞌ. 25 Ndoꞌ

ñequio tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ judíos na mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ tyjeeꞌcañoom


ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê na jndyu saduceos, cwii tsꞌaⁿ, seicandii joona, matso:
jlawendyena nacjoo apóstoles ee —Nnꞌaⁿ na tiomꞌyoꞌ wꞌaancjo,
jeeⁿ lioona naⁿꞌñeeⁿ. 18 Joꞌ chii
  naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ meintyjeeꞌna
tꞌuena naⁿꞌñeeⁿ. Tioomna joo jeꞌ. Cwitꞌmo̱o̱ⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
wꞌaancjo. 19 Sa̱a̱ teijaaⁿ tyjeeꞌ cwii

26 Quia joꞌ tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom

ángel cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tjaaⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ.


Seicanaaⁿñê ndyueelꞌa wꞌaancjo. Tyꞌecachona naⁿꞌñeeⁿ sa̱a̱ nchii
Tjeiiⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ. 20 Matsoom
  ñequio na jndeiꞌnaꞌ ee nquiaana
nda̱a̱na: xeⁿ nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌñeeⁿ
—Catsaꞌyoꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. njñom ljo̱ꞌ joona. 27 Ndoꞌ quia na

Calaneiⁿꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñꞌoomwaaꞌ jnda̱ tquienndaꞌna yuu cwitjomndye


cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nncwandoꞌ naⁿmanꞌiaaⁿ, tquiana cwenta
añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. pra̱so nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tyee na
Hechos 5 270

cwiluiitquieñe, seilcwiiꞌñê nda̱a̱ ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ ñꞌeⁿ naⁿnommꞌaⁿꞌ. 36 Ee  

pra̱soꞌñeeⁿ. 28 Matsoom:
  cjañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ jaachꞌeeti xuee
—Mandyeꞌyoꞌ na tyolꞌuuyâ tyomꞌaaⁿ Teudas. Tyotsoom na
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio ñꞌoom na jndeiꞌnaꞌ jom tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ cwiluiiñe, ndoꞌ
na tantꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ chaꞌna ñequiee siaⁿnto naⁿnom
Jesús. Sa̱a̱ ꞌo jeꞌ chaꞌwaa naquiiꞌ jlaꞌjomndyena ñꞌeⁿñê. Sa̱a̱ jlaꞌcueeꞌ
Jerusalén jnda̱ manquiu nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ jom, ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
ñꞌoom na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱na. Mati na jlaꞌjomndye ñꞌeⁿñê tꞌoomꞌndyena.
cwinduꞌyoꞌ na jâ cho̱oy ̱ â jnaⁿ na tueꞌ Mana ntycwii cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
Jesús. 37 Jnda̱ teinom na ljoꞌ, xcwe na

29 Quia joꞌ Pedro ñequio ntꞌomcheⁿ


  cwiwiljeiixco ncuee nnꞌaⁿ, mati
apóstoles, tꞌo̱on ̱ a, jluena: seisꞌañe Judas tsꞌaⁿ Galileo. Ndoꞌ
—Jndeiꞌtinaꞌ na calacanda̱ay̱ â jndye nnꞌaⁿ jlaꞌjomndyena ñꞌeⁿñê.
ñꞌoom na matso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nchiiti Sa̱a̱ mati jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom, ndoꞌ
ñꞌoom na cwilue nnꞌaⁿ. 30 Manqueⁿ
  chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tyolaꞌjomndye
na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye welooya na ñꞌeⁿñê majoꞌti tꞌoomꞌndyena.
ñetꞌom teiyo, tquiaaⁿ na wandoꞌxco 38 Joꞌ chii matseijndo̱ꞌa nꞌomꞌyoꞌ,

Jesús na jlaꞌcueꞌyoꞌ na tyꞌiomꞌyoꞌ caꞌndyeꞌyoꞌ tiꞌmꞌaⁿꞌ. Cajndooꞌ


nacjooꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ. 31 Seitꞌmaaⁿꞌñê
  nquieena, ee xeⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ
juu. Tqueeⁿ juu ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya. ñequio tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ cwilaꞌxmaⁿnaꞌ
Tqueeⁿ juu na cwiluiitꞌmaaⁿñe cweꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ quia joꞌ
ndoꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ cha nncjaandyue cheⁿnquieenaꞌ. 39 Sa̱a̱

calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ Israel ndoꞌ na xeⁿ cwilaꞌxmaⁿnaꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ


nntseitꞌmaⁿ tsꞌom jnaaⁿna. 32 Jâ   Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia joꞌ tijoom canda̱a̱
cwitjeiꞌyuuꞌndyô̱ cantyja ꞌnaaⁿ na nlatyuiꞌyoꞌ joonaꞌ. Nleitquiooꞌto
ñꞌoommeiiⁿ, ndoꞌ majoꞌti machꞌee na cwitsaꞌyoꞌ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Espíritu Santo, nquii na mañequiaa 40 Ndoꞌ jlaꞌjomndye ncꞌiaaꞌ Gamaliel

Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na ñꞌoom na tsoom nda̱an ̱ a. Joꞌ chii
cwilaꞌcanda̱ ñꞌoom na matsoom. tqueeⁿꞌnndaꞌna apóstoles. Cweꞌ
33 Jnda̱ na jndye naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ
  tyotjaaꞌna naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ñequio na
ñꞌoommeiⁿꞌ jeeⁿ ndyaꞌ lioona hasta jndeiꞌnaꞌ tyoluena na tantꞌmo̱oⁿ̱ naⁿꞌñeeⁿ
ñeꞌcalaꞌcwjeena naⁿꞌñeeⁿ. 34 Sa̱a̱   ñꞌoom ñequio xueeꞌ Jesús. Jnda̱ chii
teicantyja cwiindye joona, tsꞌaⁿ na jñoomna naⁿꞌñeeⁿ. 41 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ jeꞌ,

jndyu Gamaliel. Jom tsꞌaⁿ tmaaⁿꞌ jluiꞌna quiiꞌntaaⁿ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ñequio


fariseos ndoꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ chiuu na neiiⁿna na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés, cwilaꞌxmaⁿna na coꞌwiꞌnaꞌ joona
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ya ñꞌoom nquiuna ncꞌe na cwitjeiꞌyuuꞌndyena ñꞌoom
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Teintyjeeⁿꞌeⁿ ndoꞌ ñequio xueeꞌ Jesús. 42 Ndoꞌ ꞌio ndi ꞌio

sa̱ꞌntjoom na caluiꞌya apóstoles chꞌeⁿ tîcꞌoomeintyjeeꞌna na tyotꞌmo̱oⁿ̱ na


chjoowiꞌ taⁿꞌndyo. 35 Tsoom nda̱a̱
  naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ ndoꞌ mati lꞌaa
ncꞌiaaⁿꞌaⁿ: nnꞌaⁿ. Tyotꞌmo̱oⁿ̱ na ndoꞌ tyolaꞌneiⁿna
—ꞌO ntyja̱ño̱ⁿ nnꞌaⁿ Israel, calꞌaꞌyoꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús na cwiluiiñe
cwenta ljoꞌ na cwilatiuuꞌyoꞌ na Cristo.
271 Hechos 6

Timón ñequio Parmenas. Mati


Tjeiiꞌndyena ntquieeꞌ nnꞌaⁿ na tjeiiꞌndyena Nicolás, tsꞌaⁿ tsjoom
nndyeꞌntjom naquiiꞌ ntaaⁿna Antioquía. Jom nchii tsꞌaⁿ judío sa̱a̱

6 Majoo ncueeꞌñeeⁿ
tjawijndyendye nnꞌaⁿ na
cwilaꞌyuꞌ. Sa̱a̱ we ndiꞌndyena.
jaachꞌee xuee matseijomñê ñꞌoom
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ judíos.
6 Jnda̱ na tjeiiꞌndyena naⁿꞌñeeⁿ chii

Ntꞌomndyena nnꞌaⁿ judíos na tquiochona joo na mꞌaⁿ apóstoles.


cwilaꞌneiⁿ griego ndoꞌ ntꞌom Ndoꞌ joona jlaꞌneiⁿna nnom
ncꞌiaana cwilaꞌneiⁿ hebreo. Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ.
naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌneiⁿna griego Jnda̱ chii tioona lueena nacjoo
to̱ꞌna na jlaꞌncjooꞌndyena nacjooꞌ naⁿꞌñeeⁿ na cwitoꞌñoom tsꞌiaaⁿ.
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na cwilaꞌneiⁿ 7 Ndoꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jndyeti

hebreo. Ee chaꞌtso yolcu na tjantyꞌeenaꞌ. Ndoꞌ tyꞌewijndyendyeti


cwilaꞌyuꞌ na jnda̱ tja̱ noom ticwii nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ naquiiꞌ Jerusalén
xuee cwitoꞌñoomna nantquie. hasta mati jndye ntyee cantyja ꞌnaaⁿ
Sa̱a̱ joo yolcu na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ judíos tyolaꞌyuꞌya cwii nꞌom.
griego tijndyeti cwitoꞌñoomna
chaꞌxjeⁿ cwitoꞌñoom ncꞌiaana na Cwitaꞌwiꞌna Esteban
cwilaꞌneiⁿ hebreo. Joꞌ na to̱ꞌna 8 Esteban
tꞌmaⁿ najndeii
na jlaꞌncjooꞌndyena. 2 Joꞌ chii
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyotseixmaaⁿ. Jndye
canchooꞌwe apóstoles jlaꞌtjomna ꞌnaaⁿ sꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ ñequio
chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Jluena tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na xocanda̱a̱ nluii
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: na cweꞌ najndeii nquii tsꞌaⁿ.
—Ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na nꞌndya̱ay ̱ â 9 Tyowaa cwii watsꞌom cwentaa

na cwiñeꞌquiaayâ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ judíos na jndyu tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ


na njndo̱oꞌ̱ â cantyja ꞌnaaⁿꞌ nantquie. mꞌaⁿcandyaaꞌndye. Naⁿꞌñeeⁿ jnaⁿna
3 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaaⁿya, catjeiiꞌndyoꞌ
  tsjoom Cirene ñequio tsjoom
ntquieeꞌ tsaⁿsꞌa quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na Alejandría ndoꞌ ndyuaa Cilicia
waa ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿna, ñequio ndyuaa Asia. Ntꞌomndye
na tooꞌ mꞌaaⁿ Espíritu Santo naⁿꞌñeeⁿ to̱ꞌna tjawa ñꞌoom na
naquiiꞌ nꞌomna, ndoꞌ na jndo̱ꞌ tyolaꞌneiⁿna ñꞌeⁿ Esteban. 10 Sa̱a̱

nꞌomna. Joona nntꞌio̱o̱ⁿya tsꞌiaaⁿ tileicanaⁿndyena na nncwinomꞌna


na njndooꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom ñꞌoom na matseineiiⁿ ee jom
nantquie na nntoꞌñoom yolcu na matseineiiⁿ ñequio na jndo̱ꞌya
jnda̱ tja̱ noom. 4 Sa̱a̱ jâ ñecwitco
  tsꞌoom ncꞌe matseixmaaⁿ Espíritu
nlana̱aⁿ̱ yâ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na Santo. 11 Quia joꞌ cweꞌ ntꞌiu

nñequiaayâ ñꞌoomꞌm nda̱a̱ nnꞌaⁿ. tyotsa̱ꞌntjomna nnꞌaⁿ na calue cantu


5 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na
  nacjooꞌ Esteban, na jnda̱ jndyena
cwilaꞌyuꞌ jlaꞌjomndyena na ljoꞌ. na tyotseineiiⁿ ñꞌoom tia nacjooꞌ
Joꞌ tjeiiꞌndyena Esteban, tsꞌaⁿ na Moisés ndoꞌ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
matseiyuꞌya tsꞌom ndoꞌ tooꞌ naquiiꞌ 12 Jnda̱ na jlue naⁿꞌñeeⁿ cantu jeeⁿ

tsꞌoom mꞌaaⁿ Espíritu Santo. Ndoꞌ seijmeiⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom


mati Felipe, Prócoro, Nicanor, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
Hechos 6​, ​7 272

ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na jom ndyuaameiiⁿ yuu na mꞌaⁿꞌyoꞌ


tqueⁿ Moisés. Ndoꞌ tyꞌena nacjooꞌ jeꞌ. 5 Sa̱a̱ tînquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

Esteban. Tꞌuena jom. Tyꞌeñꞌomna nnaaⁿꞌaⁿ ndyuaameiiⁿñe meiⁿ cweꞌ


jom jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ. 13 Ndoꞌ   yuu na nncwintyjeeⁿꞌeⁿ. Sa̱a̱ tyeⁿ
tqueeⁿꞌndyena ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na ꞌndii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom nnoom
calue cantu nacjoomꞌm. Tyolue na maxjeⁿ nnaaⁿꞌaⁿ ndyuaameiiⁿ.
naⁿꞌñeeⁿ: Nncuaanaꞌ cwentaa nnꞌaⁿ na
—Tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ ñequiiꞌcheⁿ nluiindyena tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ jom
matseineiiⁿ ñꞌoom tia nacjooꞌ xeⁿ jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ meiiⁿ xjeⁿꞌñeeⁿ
watsꞌom tꞌmaⁿ na matseixmaⁿnaꞌ tjaaꞌnaⁿ ntseinaaⁿ. 6 Tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom

cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ nacjooꞌ na joo nnꞌaⁿ na nluiindyena tsjaaⁿ


ljeii na tqueⁿ Moisés. 14 Ee jnda̱
  ꞌnaaⁿꞌ Abraham cwiicheⁿ ndyuaa
jndya̱ay̱ â na tyotsoom na Jesús na nncꞌomna na nchii ndyuaana.
na jnaⁿ Nazaret nntseityuiiꞌ Tyeⁿ nndyeꞌntjomna nda̱a̱ nnꞌaⁿ
watsꞌomwaañe ndoꞌ nntseichuiiꞌ ndyuaaꞌñeeⁿ ndoꞌ wiꞌ nntjoomna
costumbre na tquiaa Moisés nda̱ay ̱ a. nlꞌa naⁿꞌñeeⁿ cwii ñequiee siaⁿnto
15 Ndoꞌ chaꞌtso naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ na
  ntyu. 7 Ndoꞌ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom:

meindyuaandye ntyꞌiaana Esteban. “Ja nncuꞌxa̱ⁿ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ


Jliuna seichuiiꞌnaꞌ nnoom, sꞌaanaꞌ yuu na nndyeꞌntjomtyeⁿ nnꞌaⁿ
chaꞌcwijom nnom ángel. na nluiindyena tsjaaⁿ ꞌnaⁿꞌ na
wjaawicantyjooꞌ, jnda̱ chii nluiꞌna
Ñꞌoom na seilcweꞌ Esteban joꞌ joꞌ. Tyuaawaañe nncꞌomna
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tꞌue jom nlatꞌmaaⁿꞌndyena ja.” 8 Tqueⁿtyeⁿ

7

Quia joꞌ tyee na cwiluiitquieñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom nnom Abraham


taxꞌeeⁿ nnom Esteban, na catsꞌaaⁿ ꞌnaaⁿ tjaaⁿꞌ yuꞌndaa na
matsoom: nluiiñe na tsaⁿsꞌa. Joꞌ chii quia na
—¿Aa mayuuꞌ na ljoꞌ tsuꞌ? tuiiñe jnaaⁿ Isaac, sꞌaaⁿ na ljoꞌ juu
2 Tꞌo̱ Esteban matsoom:
  jnda̱ na jnda̱aꞌ̱ ñeeⁿ xuee na tuiiñe.
—ꞌO ta na cwiluiitquiendyoꞌ Majoꞌti sꞌaa Isaac ñequio jnaaⁿ
ñequio ꞌo nnꞌaⁿya, candyeꞌyoꞌ Jacob. Ndoꞌ Jacob ñecwii xjeⁿ sꞌaaⁿ
ñꞌoom na nntsjo̱o.̱ Nquii Taya ñequio canchooꞌwe ntseinaaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwiluiiñê, yonom, nnꞌaⁿ na cwiluiindye weloo
jom seicaꞌmo̱ⁿñê nnom welooya jaa na canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
Abraham quia na tyomꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ Israel.
ndyuaa Mesopotamia cwii tjo̱o̱cheⁿ 9 ’Sa̱a̱ joo ntseinda Jacob, joꞌ

na nncꞌoom tsjoom Harán. 3 Tsoom   welooya na ñetꞌom teiyo, jeeⁿ ta̱aꞌ̱


nnom: “Caluiꞌ ñjaaⁿñe ndyuaa nꞌomna tyjeena José. Nda̱a̱na jom
tsjomꞌ. Caꞌndiiꞌ nnꞌaⁿꞌ, cjaꞌ ndyuaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tyꞌeñꞌom jom ndyuaa
yuu na mꞌmo̱o̱ⁿya njomꞌ.” 4 Quia joꞌ
  Egipto. Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyomꞌaaⁿ
jlueeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjomꞌm, ndyuaa ñꞌeⁿñê ndyuaaꞌñeeⁿ. 10 Seicandyaañe

Caldea. Tjaaⁿ ndyuaa Harán, jom naquiiꞌ chaꞌtso nawiꞌ na


tyomꞌaaⁿñê joꞌ joꞌ. Ndoꞌ jnda̱ na tueꞌ tyotjoom. Tquiaa na jndo̱ꞌ tsꞌoom
tsotyeeⁿ, jndyoñꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ sꞌaa na neiiⁿꞌ tsꞌom Faraón jom.
273 Hechos 7

Faraónꞌñeeⁿ cwiluiiñê tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoo José. 19 Cwajndii sꞌaaⁿ.


tꞌmaⁿ ndyuaa Egipto, ndoꞌ jom Tcoꞌweeⁿꞌeⁿ welooya. Sa̱ꞌntjoom


tyꞌioom tsꞌiaaⁿ José na catsa̱ꞌntjom na caꞌndyetona yoꞌndaa ndana na
tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌwaa ndyuaa Egipto cwjeto. 20 Joo ncueeꞌñeeⁿ tuiiñe

hasta mati catsa̱ꞌntjom naquiiꞌ Moisés. Tjaweeꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


watsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. yuꞌndaa. Tyomꞌaaⁿñê waaꞌ tsotyeeⁿ
11 ’Xjeⁿꞌñeeⁿ jnaⁿnaꞌ na jndyo
  chaꞌna ndyee chiꞌ na teixꞌeetina
cwii jndoꞌ tꞌmaⁿ chaꞌwaa ndyuaa jom. 21 Jnda̱ chii ꞌndyena jom na

Egipto ñequio ndyuaa Canaán. cueeⁿꞌeⁿ sa̱a̱ majuuto yuscu jnda


Tꞌmaⁿ nawiꞌ tyotjoom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿꞌñeeⁿ ljeii jom.
welooya taticaliuna ljoꞌ na nlcwaꞌna. Sꞌaa chaꞌna jnda jom. 22 Joꞌ chii  

12 Sa̱a̱ jnda̱ na jndii Jacob na niom


  tyotseiꞌnaⁿꞌaⁿ chaꞌtso na jndo̱ꞌ nꞌom
nantquie ndyuaa Egipto, jñoom nnꞌaⁿ ndyuaa Egipto. Tꞌoom na
ntseinaaⁿ welooya najndyee tyꞌena jndo̱ꞌ tsꞌoom na tyotseineiiⁿ ndoꞌ na
joꞌ joꞌ. 13 Jnda̱ chii tyꞌenndaꞌna na
  tyochꞌeeⁿ.
jnda̱ we. Joꞌ na secaño̱o̱ⁿ José na 23 ’Ndoꞌ Moisés, quia na tueeꞌ

tyjeena jom. Ndoꞌ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ chaꞌna wenꞌaaⁿ choomꞌm sꞌaanaꞌ


tꞌmaⁿꞌñeeⁿ tajnaⁿꞌaⁿ na nnꞌaaⁿꞌ José tsꞌoom na ñeꞌcjaacanoomꞌm nnꞌaⁿ
naⁿꞌñeeⁿ. 14 Nda̱nquia seijndaaꞌñe
  tsjaaⁿ na tuiiñê ntseindacantyjo
José na quiona ñequio tsotyena Israel. 24 Tjaaⁿ ndoꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na

Jacob ñequio chaꞌtso nnꞌaⁿ wꞌaana. macoꞌwiꞌ cwii tsꞌaⁿ Egipto cwii
Joona jnda̱aꞌ̱ ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui tsꞌaⁿ tsjaaⁿ na tuiiñê. Joꞌ chii
nchooꞌ ꞌomndyena. 15 Quia joꞌ tja
  tjacwañomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ. Tjeiiꞌñê juu
Jacob ndyuaa Egipto. Joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ nawiꞌ na matjom. Seicueⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ
ndoꞌ tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ mati joꞌ joꞌ tja̱ Egipto. 25 Ee seitioom na nlaꞌno̱ⁿꞌ

ntseinaaⁿ, joo welooya na ñetꞌom nnꞌaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ Israel na Tyꞌo̱oṯ sꞌom


teiyo. 16 Jnda̱ chii tyꞌeñꞌomlcweꞌ
  nntseicandyaañe joona ñequio
ntseinda Jacob seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ lꞌo̱ jom, sa̱a̱ tîcalaꞌno̱ⁿꞌna. 26 Ndoꞌ  

tsjoom Siquem ndyuaa yuu na cwiicheⁿ xuee ljeiiⁿ we nnꞌaⁿ Israel


jnaⁿna. Joꞌ joꞌ tjacantꞌiuuꞌñê naquiiꞌ na cwilantjaꞌndye. Ndoꞌ na lꞌue
tseiꞌtsuaa na seijnda Abraham tsꞌoom na caljoyaandyena, joꞌ chii
ñequio sꞌom xuee nda̱a̱ ntseinda tsoom nda̱a̱na: “ꞌO re mannꞌaaⁿndyoꞌ.
Hamor. ¿Chiuu na cwilantjaꞌndyoꞌ?” 27 Quia  

17 Tsoti Esteban:
  joꞌ juu tsꞌaⁿ na malꞌue tiaꞌ ñꞌeⁿ xꞌiaaꞌ,
—Welooya nnꞌaⁿ Israel na ñetꞌom ntqueeⁿ Moisés. Matsoom nnom:
teiyo, tyomꞌaⁿtina ndyuaa Egipto. “¿ꞌÑeeⁿ juu tqueⁿ ꞌu na nntsa̱ꞌntjomꞌ
Ndoꞌ yocheⁿ na tjatseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ jâ, ndoꞌ na nncuꞌxeⁿꞌ jâ? 28 ¿Aa  

ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom ñeꞌcatseicueꞌ ja, chaꞌna seicueꞌ tsꞌaⁿ
Abraham na nntsꞌaaⁿ, yacheⁿ Egipto wja?” 29 Jnda̱ na jndii Moisés

tjawijndyendyena. 18 Jndye nnꞌaⁿ


  ñꞌoomwaaꞌ, jleinoom. Tjaaⁿ ndyuaa
ñetꞌom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ ndyuaa Egipto. Madián. Mana ljooꞌñeyaaⁿ joꞌ joꞌ.
Ndoꞌ tueeꞌntyjo̱ na tjaquieeꞌ cwii Ndoꞌ joꞌ joꞌ tocoom, tuiindye we
tsꞌaⁿ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ na ticaljeii cantyja ntseinaaⁿ naⁿnom.
Hechos 7 274

30 ’Quia na jnda̱ teinom juu nnda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ na jndeii


wenꞌaaⁿ ntyu na mꞌaaⁿ joꞌ joꞌ nquii. Mati tyochꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ
seijomnaꞌ na mꞌaaⁿ cwii joo quiiꞌ quia na teiꞌnomna Ndaaluee Wee
jnda̱a̱ na nndyooꞌ sjo̱ Sinaí ndoꞌ ndoꞌ quia na tyomꞌaⁿna ndyuaa
teitquiooꞌñe cwii ángel nnoom yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom wenꞌaaⁿ ntyu.
naquiiꞌ ntsaachom na cwico tsaꞌ 37 Manqueⁿ na tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ

tsꞌo̱o̱ nꞌioom. 31 Tꞌmaⁿ seitsaⁿꞌnaꞌ


  Israel: “Tyꞌo̱oṯ sꞌom nlqueeⁿ cwii
jom na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na ljoꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿꞌyoꞌ na nñequiaa ñꞌoomꞌm
seicandyooꞌñê na nntyꞌiaaꞌyaaⁿ ndoꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ chaꞌxjeⁿ na tqueeⁿ ja.”
jñeeⁿ na matseineiⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 38 Majom na tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyena

32 Matso: “Ja cwiluiindyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  quia na tyotjomndyena ndyuaa
cwentaaꞌ weloꞌ Abraham tsaⁿ na yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom. Joꞌ joꞌ seineiⁿ
ñetꞌoom teiyoticheⁿ, ñꞌeⁿ Isaac, ángel ñꞌeⁿñê sjo̱ Sinaí. Jnda̱ chii
ñꞌeⁿ Jacob.” Quia na jndii Moisés jom seineiiⁿ nda̱a̱ welooya nnꞌaⁿ
na ljoꞌ, teiñê na macatyꞌueeⁿ. Israel. Jom toꞌñoom ñꞌoom na
Meiⁿ tîcꞌoomtꞌmaaⁿꞌñê tsꞌoom mañequiaanaꞌ na tseixmaⁿ tsꞌaⁿ na
na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. 33 Ndoꞌ matso
  wandoꞌ añmaaⁿꞌ na jndyoteincooꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom: “Cwjiꞌ lcomꞌ na ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱ jaa.
ñjomꞌ ee yujoꞌ yuu na meintyjeꞌ 39 ’Sa̱a̱ welooya tiñeꞌcalacanda̱na

matseixmaⁿnaꞌ tyuaa na ljuꞌ ee ñjaaⁿ ñꞌoom na tsoom nda̱a̱na.


tyjeꞌcaño̱o̱ⁿya. 34 Ja jnda̱ ntyꞌiayaya
  Tiñeꞌcalañꞌoomꞌndyena jom ndoꞌ lꞌana
na cwitaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ ndyuaa Egipto na ñeꞌcꞌoolcweeꞌna ndyuaa Egipto.
nnꞌaⁿya nnꞌaⁿ Israel ndoꞌ jnda̱ 40 Yocheⁿ na tyomꞌaaⁿ xqueⁿ sjo̱ Sinaí

jndiiya na cwitcweena. Ndoꞌ jnda̱ jluena nnom Aarón: “Catsaꞌ ꞌnaⁿ na


jndyocua̱ya na nntseicandyaandyo̱ nlatꞌmaaⁿꞌndyo̱ na nncꞌoojndyeenaꞌ jo
joona. Joꞌ chii majño̱o̱ⁿya ꞌu na nda̱ay̱ a na nntsaalcwa̱aꞌ̱ a Egipto ee
cjaꞌlcweꞌ ndyuaa Egipto.” ticaliuuya ljoꞌ tjom Moisés tsꞌaⁿ na
35 Tsoticheⁿ Esteban:
  tjeiꞌ jaa joꞌ joꞌ.” 41 Ndoꞌ lꞌana cwii ꞌnaⁿ

—Moisésꞌñeeⁿ, ñelꞌa nnꞌaⁿ chaꞌcwijom quiooꞌjndyo chjoo. Ndoꞌ


Israel na ticueeꞌ nꞌomna jom. nnom juunaꞌ tyolaꞌcwjeena quiooꞌ
Jluena nnoom: “¿ꞌÑeeⁿ tqueⁿ ꞌu na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena na lꞌana
na nntsa̱ꞌntjomꞌ jâ ndoꞌ na xuee. Jeeⁿ neiiⁿna ñequio juunaꞌ, ndoꞌ
nncuꞌxeⁿꞌ jâ?” Sa̱a̱ majuutoom cweꞌ ꞌnaⁿ na lꞌa nquieena. 42 Joꞌ chii

tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿ jom na ꞌndii Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. ꞌNdiitoom
catsa̱ꞌntjoom joona ndoꞌ cantyja na calatꞌmaaⁿꞌndyetona meiiⁿ cweꞌ
ꞌnaaⁿꞌ na nndyaandyena nawiꞌ na cancjuu na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee. Ee naquiiꞌ
tyomꞌaⁿna. Luaaꞌ sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom libro na teiljeii ñꞌoom ndyuee
xjeⁿ na teitquiooꞌñe ángel nnoom profetas, matsonaꞌ:
naquiiꞌ tsaꞌ tsꞌo̱o̱ nioom na cwico. ꞌO nnꞌaⁿ Israel, ¿aa no̱o̱ⁿya
36 Majuu Moisésꞌñeeⁿ tjeiiⁿꞌeⁿ
  tyoñequiaꞌyoꞌ quiooꞌ na
welooya nnꞌaⁿ Israel na ñetꞌom tyolacwjeꞌyoꞌ
ndyuaa Egipto. Jndye ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ wenꞌaaⁿ ntyuꞌñeeⁿ na tyomꞌaⁿꞌyoꞌ
tyochꞌeeⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ na tjaa ꞌñeeⁿ ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom?
275 Hechos 7

43 Nchii joꞌ lꞌaꞌyoꞌ ee ñejleiñꞌomꞌyoꞌ 49 Cañoomꞌluee matseixmaⁿnaꞌ


wꞌaaliaa na ndiiꞌ juu na ndio ꞌnaⁿya yuu na
tyolatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ na jndyu mawacatya̱ⁿ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya.
Moloc. Ndoꞌ tsjoomnancue
Ndoꞌ ñejleiñꞌomꞌyoꞌ matseixmaⁿnaꞌ cweꞌ chaꞌna
caxjuu cwentaaꞌ juu na ꞌnaⁿ yuu na cwiquieꞌ ncꞌa̱.
tyolatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ na jndyu Ncꞌe na ljoꞌ, ¿cwaaⁿ wꞌaa na
Renfán. nlꞌaꞌyoꞌ cwentaya?
Ñequiiꞌcheⁿ ꞌnaⁿ na ñelꞌaꞌ Ndoꞌ ¿yuu waa cwii joo na ya
ncjoꞌyoꞌ ñejlatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. na nncwajndya̱ya?
Joꞌ chii jeꞌ nncwjiiꞌa ꞌo ndyuaa 50 ¿Aa nchii nnco̱ sꞌaa cañoomꞌluee
tsjomꞌyoꞌ, nntsaꞌyoꞌ hasta ñꞌeⁿ tsjoomnancue?
cwiicheⁿ na ntyjaaꞌ tsjoom 51 Tsoti Esteban:

Babilonia. —ꞌO maxjeⁿ quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ.


44 Tsoti Esteban:
  Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna nnꞌaⁿ na
—Juu ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ tyoolatꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cꞌoom, tyoleiñꞌom welooya ee tiñeꞌcandyeꞌyoꞌ meiⁿ
wꞌaaliaa yuu tyolawena ljo̱ꞌ lcaaꞌ tiñeꞌcalacanda̱ꞌyoꞌ. Ñequiiꞌ na
na chuuꞌ ljeii na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwitsaꞌyoꞌ nacjooꞌ Espíritu Santo.
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Wꞌaaliaaꞌñeeⁿ Chaꞌna tyolꞌa weloꞌyoꞌ na ñetꞌom
tuiinaꞌ chaꞌxjeⁿ na sa̱ꞌntjom teiyo majoꞌti cwilꞌaꞌ ꞌo. 52 Weloꞌyoꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom Moisés na catsꞌaaⁿ juunaꞌ na ñetꞌom teiyo, ¿Aa tyomꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ
chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ nnom. na tyoñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
45 Juunaꞌ tquioñꞌom ndacantyjo
  na tîcataꞌwiꞌna juu? Maxjeⁿ tjaaꞌnaⁿ.
welooya quia na jndyochuu Josué Jlaꞌcwjee weloꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na
joona ndyuaameiiⁿñe, ndyuaa na tyolaꞌcandii na nndyo nquii Cristo
seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nndaana. na cwiluiiñe na matyꞌiomyanaꞌ. Ndoꞌ
Joꞌ chii tjeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ na ñetꞌom ꞌo jeꞌ jnda̱ tquiaꞌyoꞌ cwenta jom ndoꞌ
ndyuaameiiⁿñe cha ljooꞌndye jnda̱ jlaꞌcueꞌyoꞌ jom. 53 Mancjoꞌtoꞌyoꞌ

welooya juunaꞌ. Ndoꞌ ljooñe na toꞌñoomꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés


tyoleiñꞌomtina wꞌaaliaaꞌñeeⁿ hasta na tquia ángeles. Sa̱a̱ tîcalacanda̱ꞌyoꞌ
quia na tyomꞌaaⁿ David. 46 Tjaweeꞌ
  juunaꞌ.
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ David.
Ñeꞌcatsꞌaaⁿ wꞌaa yuu na nncꞌoom Jlaꞌcueeꞌna Esteban
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyotseitꞌmaaⁿꞌñe 54 Jnda̱
na jndye naⁿꞌñeeⁿ
weloomꞌm Jacob tsaⁿ na ñetꞌoom ñꞌoommeiⁿꞌ jlaꞌjmeiⁿꞌndyena.
teiyocheⁿ. 47 Sa̱a̱ jnaaⁿ Salomón juu
  Tyoteinquiena ndeiꞌnꞌomna na jeeⁿ
sꞌaa wꞌaaꞌñeeⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. lioona Esteban. 55 Sa̱a̱ jom na tooꞌ

48 Sa̱a̱ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ na


  naquiiꞌ tsꞌoom mꞌaaⁿ Espíritu Santo,
ndyeticheⁿ, nchii cweꞌ naquiiꞌ lꞌaa na jlunda̱a̱ñê ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cañoomꞌluee.
cwilꞌa nnꞌaⁿ macꞌeeⁿ. Ee luaaꞌ tyotso Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na neiⁿcooꞌ caxuee yuu
profeta. Seineiⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom na na mꞌaaⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
seijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ tsꞌom. Matsoom: ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús na meintyjeeꞌ jo
Hechos 7​, ​8 276

ntyjaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya. 56 Ndoꞌ   nquiuna jom. 3 Ndoꞌ Saulo cwajndii

matsoom: tyocoꞌweeⁿꞌeⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na


—Cantyꞌiaꞌyoꞌ. Mantyꞌiaya na jnda̱ macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
jnaaⁿ cañoomꞌluee, ndoꞌ nquii Jesús Tyojaaqueⁿꞌeⁿ meiⁿ quiiꞌ lꞌaa ndoꞌ
na jnaⁿ joꞌ joꞌ, meintyjeeꞌ ntyjaaꞌ ñequio na jndeiꞌnaꞌ tyocwjeeⁿꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya. naⁿnom ndoꞌ naⁿlcu. Tyocjaachom
57 Quia joꞌ jndeii tyolaxuaana na
  joona. Tyotioom joona wꞌaancjo.
jmeiⁿꞌndyena. Jlacuꞌna luaꞌquina
ndoꞌ ñejom tyꞌenomna nacjoomꞌm. Tyoñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom
58 Ndoꞌ jndeii tyꞌentquieena jom

naya ndyuaa Samaria
nnom tsjoom. Jnda̱ chii nnꞌaⁿ na 4 Sa̱a̱
naⁿꞌñeeⁿ na tꞌoomꞌndye
tyolue na waa jnaaⁿꞌaⁿ tjeiiꞌna liaa tyomaꞌnomna. Meiⁿyuucheⁿ na
na teincoo na cweeꞌna. Tsa̱ꞌna tquiena tyolaꞌneiⁿna ñꞌoomꞌ
joonaꞌ, ndoꞌ cwii tsꞌaⁿ na titquieñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ. 5 Cwii

na jndyu Saulo jom sꞌaaⁿ cwenta joona, tsꞌaⁿ na jndyu Felipe,


joonaꞌ. Jnda̱ chii tyotmeiiⁿꞌna tjacueeⁿ cwii tsjoom tsꞌo̱ndaa
ljo̱ꞌ Esteban. 59 Ndoꞌ yocheⁿ na
  Samaria. Tyotseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwitmeiiⁿꞌna ljo̱ꞌ jom, seineiiⁿ nnom Cristo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matsoom: 6 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ ya tqueⁿna

—Ta Jesús, coñomꞌ añmaⁿ ꞌnaⁿya. cwenta ñꞌoom na tyotseineiiⁿ ndoꞌ


60 Jnda̱ chii tcoomꞌm xtyeeⁿ.
  ntyꞌiaana ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na tyochꞌeeⁿ
Jndeii seixuaⁿ, matsoom: na xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ
—Ta, tincwjaaꞌndyuꞌ cwenta najndeii nquii tsꞌaⁿ. 7 Jndye nnꞌaⁿ

jnaaⁿna na cwilaꞌcueeꞌna ja. na tyoleichuu jndyetia nꞌmaaⁿna


Jnda̱ tsoom na luaaꞌ mana sꞌaaⁿ. Quia na jluiꞌ jndyetiaꞌñeeⁿ
tueeⁿꞌeⁿ. quiiꞌ nꞌomna jndeii jlaꞌxuaanaꞌ.

8
Esteban.
Ndoꞌ tyomꞌaaⁿ Saulo joꞌ joꞌ,
seijomñê na jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ
Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ
ndoꞌ ntjeiⁿ luee tcoꞌyanaꞌ joona
sꞌaa Felipe. 8 Ncꞌe na ljoꞌ, jndye

nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ tyomꞌaⁿna na jeeⁿ


Tyocoꞌwiꞌ Saulo nnꞌaⁿ na neiiⁿna.
laxmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom 9 Jnda̱ jaachꞌee xuee mꞌaaⁿ cwii

Majuu xuee na jlacueeꞌna Esteban tsꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ na caluaꞌñe na


jnaⁿnaꞌ cwajndii tyontyjo̱ nnꞌaⁿ jndyu Simón. Tyonquiuꞌnnꞌaaⁿ nnꞌaⁿ
Jerusalén tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ tsꞌo̱ndaa Samaria, na tyotsoom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ joꞌ joꞌ. Joꞌ nda̱a̱na na jom jeeⁿ tꞌmaⁿ tseixmaaⁿ.
chii chaꞌtsondyena tyotꞌoomꞌndyena 10 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ meiiⁿ nnꞌaⁿ na

chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea ñequio tꞌmaⁿ cwiluiindye meiiⁿ nnꞌaⁿ na


tsꞌo̱ndaa Samaria. Macanda̱ nquiee cje laxmaⁿ jeeⁿ tyoqueⁿna cwenta
apóstoles tîcatꞌoomꞌndyena. 2 Ntꞌom   ñꞌoom na tyotseineiiⁿ. Tyoluena:
naⁿnom na jeeⁿ xcweeꞌ nꞌom —Simónmꞌaaⁿꞌ, juu najndeii na
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyꞌecatꞌiuuna matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tꞌmaⁿ
Esteban. Jeeⁿ tyotyueena na jnda matseixmaaⁿ joꞌ.
277 Hechos 8

11 Nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ tyoqueⁿna ja meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nntio̱o̱


cwenta ñꞌoom na tyotseineiiⁿ ee lꞌo̱o̱ nacjooꞌ maxjeⁿ nncoꞌñom
teiyo manquiuꞌnnꞌaaⁿ joona ñequio Espíritu Santo naquiiꞌ tsꞌom.
tsꞌiaaⁿ caluaꞌ na machꞌeeⁿ. 12 Sa̱a̱ quia

20 Sa̱a̱ matso Pedro nnoom:

na jnda̱ jlaꞌyuꞌna ñꞌoom na tyotseineiⁿ —Sꞌom ꞌnaⁿꞌ catsuunaꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ,


Felipe cantyja na matsa̱ꞌntjom ꞌu matseiꞌtiuuꞌ na cweꞌ ñequio sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueeꞌ nncoñomꞌ naya na mañequiaa
Jesucristo, quia joꞌ naⁿnom ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwicandaa nnꞌaⁿ
naⁿlcu teitsꞌoomndyena. 13 Ndoꞌ
  na cweꞌyu. 21 ꞌU ticatsonaꞌ na

manquiiti Simón seiyoomꞌm ndoꞌ nntseijomndyuꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ


teitsꞌoomñê. Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilꞌaayâ ee
ñꞌeⁿñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ Felipe. Jeeⁿ tyocjaaweeꞌ tiyuuꞌ na xcweeꞌ tsꞌomꞌ jo nnoom.
tsꞌoom ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na tyochꞌee Felipe 22 Calcweꞌ tsꞌomꞌ jnaⁿꞌ luaaꞌ, ndoꞌ

na xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ najndeii catseityꞌoondyuꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nquii tsꞌaⁿ meiⁿ xocjaantyjo̱oꞌ̱ tsꞌom ntsꞌaacheⁿndyo ndyaꞌ nntseitꞌmaⁿ
tsꞌaⁿ chiuu tuiiyuu. tsꞌoom ꞌu na luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌomꞌ.
14 Ndoꞌ Jerusalén mꞌaⁿ apóstoles,

23 Ee mantyꞌiaya juu jnaⁿꞌ

jnda̱ na jndyena na mati nnꞌaⁿ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom ꞌnaⁿ ja


tsꞌo̱ndaa Samaria macwilaꞌyuꞌna na nncꞌuu tsꞌaⁿ ndoꞌ chaꞌcwijom
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii jñoomna lꞌuaancjo na chuꞌtyeⁿndyuꞌ.
we xꞌiaana, Pedro ñꞌeⁿ Juan, na 24 Quia joꞌ tso Simón nda̱a̱na:

cꞌoo naⁿꞌñeeⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ndyuaa —Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Samaria. 15 Ndoꞌ jnda̱ na tquie
  na meiⁿcwii ticatjo̱ⁿya chaꞌna
naⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ, tyolaꞌneiⁿna nnom cwinduꞌyoꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Taⁿna nnoom na quiaaⁿ 25 Pedro ñꞌeⁿ Juan jlaꞌneiⁿna

Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ


16 Ee meiⁿcwiindye naⁿꞌñeeⁿ
  tjeiꞌyuuꞌndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tyootoꞌñoomna Espíritu Santo, Jesús. Jnda̱ chii jnaⁿna tsjoomꞌñeeⁿ
macanda̱ na jnda̱ teitsꞌoomndyena ndyuaa Samaria na nncꞌoolcweeꞌna
ñequio xueeꞌ Ta Jesús. 17 Quia
  Jerusalén. Jndye njoom nchꞌu
joꞌ Pedro ñꞌeⁿ Juan tioona lueena tyoꞌoowiꞌnomna ndyuaaꞌñeeⁿ.
nacjoo naⁿꞌñeeⁿ. Mana toꞌñoomna Tyoñequiana ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomna.
18 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Simón na joo

Felipe ñequio tsꞌaⁿ ndyuaa Etiopía
nnꞌaⁿ na jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tioona 26 Ndoꞌ seineiⁿ ángel ꞌnaaⁿꞌ

lueena nacjoo naⁿꞌñeeⁿ, toꞌñoomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Felipe. Tso:


Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomna, quia “Cjaꞌ nato Jerusalén na wjaanaꞌ
joꞌ seiqueeⁿnaꞌ tsꞌoom na mati tsjoom Gaza jo ntyja na macaluiꞌ
jom ñeꞌcatsꞌaaⁿ na ljoꞌ. Joꞌ chii caxjuu tsoomꞌnaaⁿ.” Juu natoꞌñeeⁿ
tsoom nda̱a̱na na sꞌom nñequiaaⁿ. mawinomnaꞌ ndyuaa yuu tjaa
19 Matsoom:
  nnꞌaⁿ cꞌoom. 27 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ

—Quiaꞌyoꞌ na ntseixmaⁿya tjaaⁿ. Ndoꞌ natoꞌñeeⁿ teincwiñê


najndeii na cwilaxmaⁿꞌyoꞌ cha mati ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na jnaⁿ ndyuaa Etiopía.
Hechos 8 278

Tsaⁿꞌñeeⁿ tsaⁿsꞌa eunuco na Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu nnda̱a̱ nntseineiⁿ


mandiꞌntjom nnom Candace tsaⁿscu cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaaⁿꞌaⁿ na
na matsa̱ꞌntjom ndyuaa Etiopía. tjawicantyjooꞌ,
Tyomꞌaaⁿ tsꞌiaaⁿ na tyotseiweeⁿ sꞌom maxjeⁿ tjaaꞌnaⁿ ee tyuaaꞌ
naquiiꞌ watsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿscuꞌñeeⁿ. jlaꞌcueeꞌna jom.
Tjatseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom 34 Quia joꞌ taxꞌee tsꞌaⁿ Etiopía

Jerusalén. 28 Ndoꞌ jeꞌ majaalcweeⁿꞌeⁿ.


  nnom Felipe, matsoom:
Ñjoom tsꞌom tornom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. —Cwii nayaꞌñeeⁿ, catsuꞌyaꞌ no̱o̱ⁿ,
Matseiꞌnaⁿꞌaⁿ tsom na chuuꞌ ñꞌoomꞌ tsꞌaⁿ na tyoñequiaa ñꞌoommeiiⁿñe
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seiljeii Isaías. 29 Ndoꞌ
  ¿aa matseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ
tso Espíritu nnom Felipe: oo aa cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ?
—Catseicandyooꞌndyuꞌ nacañoomꞌ 35 Quia joꞌ Felipe to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na

tornomwaaꞌ. Catseijomndyuꞌ ñꞌeⁿ tyotseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu


tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom juunaꞌ. ñꞌoomꞌñeeⁿ na teiljeii naquiiꞌ ñꞌoomꞌ
30 Quia joꞌ tjantyjaaꞌ Felipe
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seiꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ.
tsaⁿꞌñeeⁿ. Jñeeⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ Tyotseineiiⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom
tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. 36 Ndoꞌ

seiljeii Isaías. Taxꞌeeñê nnom, yocheⁿ na cwiꞌoona nato, tquiena


matsoom: cwii joo yuu waa ndaatioo. Quia joꞌ
—¿Aa matseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoom na matso tsꞌaⁿ Etiopía nnoom:
matseiꞌnaⁿꞌ? —Cantyꞌiaꞌ, ñjaaⁿ waa ndaatioo.
31 Matso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom:
  ¿Aa waa na nntseicuꞌnaꞌ na
—¿Chiuu nntsꞌaayo̱ na nntseiꞌno̱ⁿꞌa nnleitsꞌoomndyo̱?
ee tjaa ꞌñeeⁿ juu mꞌmo̱ⁿ no̱o̱ⁿ? 37 Quia joꞌ matso Felipe nnoom:

Ndoꞌ tcaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na cjawa —Xeⁿ matseiꞌyuꞌ ñequio na xcweeꞌ


Felipe tornom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na tsꞌomꞌ nnda̱a̱ nleitsꞌoomndyuꞌ.
nncwacatyeeⁿ na cañoomꞌm. Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ matsoom:
32 Luaa matso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  —Matseiyuꞌa na Jesucristo
na matseiꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ: cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Quia na wjaañꞌoom tsꞌaⁿ catsmaⁿ 38 Quia joꞌ tsꞌaⁿ Etiopía sa̱ꞌntjoom

na nntseicueⁿꞌeⁿ juuyoꞌ na cjaameintyjeeꞌ tornom. Jnda̱ chii


meiⁿchjoo ticatseixuaayoꞌ. wendyena tquiocuena, tyꞌecuo̱na
Mati chaꞌna catsmaⁿ chjoo quiiꞌ ndaatioo, mana seitsꞌoomñe
quia na matyjee tsꞌaⁿ somꞌm Felipe jom. 39 Jnda̱ na jluiꞌna

ñemaaⁿꞌ ꞌñom, quiiꞌ ndaatioo, nquii Espíritu na


malaaꞌtiꞌ tjaa ljoꞌ tso tsꞌaⁿ na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjañꞌoom
cwiluiiñe catsmaⁿ cwentaaꞌ Felipe. Ndoꞌ tsꞌaⁿ Etiopíaꞌñeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiiⁿ na wiꞌ taticantyꞌiaaꞌtyeeⁿ Felipe, sa̱a̱
tyotjoom. tjaaⁿ nato na mawjaⁿ ñequio
33 Jlaꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ jom meiⁿ na neiiⁿꞌ tsꞌoom. 40 Ndoꞌ Felipe

tîcatuꞌxeⁿyana ñꞌoom cantyja jeꞌ, teitquiooꞌñê tsjoom Azoto,


ꞌnaaⁿꞌaⁿ. ndoꞌ jndye njoom tyomanoom
279 Hechos 8​, ​9

tyoñequiaaⁿ ñꞌoom naya hasta chii tꞌuena tsꞌo̱o̱ⁿ tyꞌeñꞌomna jom


tueeꞌnnaaⁿꞌaⁿ tsjoom Cesarea. tsjoom Damasco. 9 Joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ

cwii ndyee xuee na tileicantyꞌiaaⁿꞌaⁿ,


Lcweꞌ tsꞌom Saulo jnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ tîcwaaⁿꞌaⁿ meiⁿ na nncꞌom
(Hch. 22.6-16; 26.12-18) ndaa tjaaꞌnaⁿ.

9 Ndoꞌ Saulo ticandoꞌ 10 Tsjoomꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ


nncjaameintyjeeⁿꞌeⁿ na na matseiyuꞌ na jndyu Ananías.


matseicatyꞌueeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ Tsaⁿꞌñeeⁿ tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Ta Jesús.
ñequio Ta Jesús. Ndicwaⁿ Seineiⁿ matso:
macantyjaaꞌñê na nntseicwjeⁿ —Ananías.
joona. Joꞌ chii tjaaⁿ na mꞌaaⁿ tyee Tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom:
na cwiluiitquieñe. 2 Tcaaⁿ ljeii
  —Luaa ja Ta.
nnom juu na nncjaañꞌoom tsjoom 11 Quia joꞌ matso Ta Jesús nnoom:

Damasco na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ judíos —Quicantyjaꞌ cjaꞌ nataa na


lanꞌom ꞌnaaⁿna. Ljeiiꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ jndyunaꞌ na Ndyeyu tja. Waaꞌ Judas
najneiⁿ na nncjaacwjaaⁿ naⁿnom calꞌueꞌ tsꞌaⁿ na jndyu Saulo, tsꞌaⁿ
ndoꞌ naⁿlcu nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ natooꞌ na jnaⁿ tsjoom Tarso. Tsaⁿꞌñeeⁿ
Jesús, na nncjaachom joona pra̱so mamatseineiiⁿ no̱o̱ⁿ. 12 Ndoꞌ jnda̱

Jerusalén. 3 Njoom nato na jnda̱


  tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na ꞌu Ananías
jaawinoomꞌm tsjoom Damasco ndoꞌ jnda̱ jndyoꞌquieꞌ na mꞌaaⁿ ndoꞌ
matsꞌia joꞌ tioo cwii chom ndiocheⁿ jndyoꞌcatiooꞌ lꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm cha
nacañomꞌm na jnaⁿnaꞌ cañoomꞌluee. nnda̱a̱ nntyꞌiaaꞌnnaaⁿꞌaⁿ.
4 Ndoꞌ tiooñê nomtyuaa ndoꞌ jñeeⁿ

13 Jnda̱ na jndii Ananías na luaaꞌ,

na seineiⁿ tsꞌaⁿ. Matso nnoom: tsoom:


—Aa ndiꞌ, Saulo, ¿chiuu na jeeⁿ —Jndye ñꞌoom jnda̱ mandiiya, Ta,
mantyjo̱ꞌ ja? na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
5 Ndoꞌ tꞌo̱o̱ⁿ:
  tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cwanti nawiꞌ machꞌeeⁿ nnꞌaⁿ
—¿ꞌÑeeⁿ ꞌu Ta? cwentaꞌ na mꞌaⁿ Jerusalén. 14 Ndoꞌ jeꞌ

Matso nnoom: ñjaaⁿ jnda̱ tyjeeⁿꞌeⁿ ñequio ljeii na


—Ja Jesús tsꞌaⁿ na mantyjo̱ꞌ. tquia ntyee na cwiluiitquiendye na
6 Ndoꞌ Saulo cwiteiñê na
  mañequiaanaꞌ najneiⁿ cha na chaꞌtso
macatyꞌueeⁿ. Matsoom: nnꞌaⁿ na cwilcwiiꞌ xueꞌ nncjaachom
—¿Chiuu lꞌue tsꞌomꞌ Ta na catsꞌaa? joona na chuꞌtyeⁿndyena na nntioom
Quia joꞌ matso Jesús nnoom: joona wꞌaancjo.
—Quicantyjaꞌ, cjaꞌquieꞌ quiiꞌ 15 Sa̱a̱ matso Jesús nnoom:

tsjoom. Joꞌ joꞌ nntso tsꞌaⁿ njomꞌ ljoꞌ —Cjaꞌ ee jnda̱ tjeiiꞌndyo̱ jom na
macaⁿnaꞌ na nntsaꞌ. nntseineiiⁿ cantyja ꞌnaⁿya jo nda̱a̱
7 Ndoꞌ naⁿnom na cwiꞌoo ñꞌeⁿ
  nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ ndyuaa ñequio nnꞌaⁿ
Saulo, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tyuena na cwitsa̱ꞌntjom joona, ndoꞌ mati
ee jndyena na seineiⁿ tsꞌaⁿ sa̱a̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel. 16 Ndoꞌ nntsꞌaa na

titquiooꞌñe. 8 Quia joꞌ teicantyja


  nncjaaljeiiⁿ na maxjeⁿ jndye nawiꞌ
Saulo nomtyuaa. Seinꞌmeiiⁿꞌeⁿ macaⁿnaꞌ na nncwinoom cantyja na
luaꞌnnoom sa̱a̱ tileicantyꞌiaaⁿꞌaⁿ. Joꞌ matseiyoomꞌm ñꞌeⁿndyo̱.
Hechos 9 280

17 Quia joꞌ tja Ananías wꞌaa na tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ judíos na nlacueeꞌna


mꞌaaⁿ Sauloꞌñeeⁿ. Jnda̱ na tjaqueⁿꞌeⁿ, jom. 24 Sa̱a̱ jñeeⁿ na ljoꞌ. Ndoꞌ

tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. naⁿꞌñeeⁿ naxuee ndoꞌ natsjom


Matsoom: tyondo̱on ̱ a jom ndyueelꞌa tatiom
—ꞌU re nnꞌaⁿya Saulo, nquii Ta nnom tsjoomna na nlacueeꞌna jom.
Jesús na teitquiooꞌñê njomꞌ nato 25 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ teijndeiina

na jndyoꞌ, jñoom ja na mꞌaaⁿꞌ. Lꞌue jom natsjom. Tuo̱o̱ⁿ tsꞌom cwii


tsꞌoom na nntyꞌiaꞌnndaꞌ ndoꞌ na tooꞌ tsquiee lꞌo̱o.̱ Jlacꞌo̱ⁿna jom mantana
nntseixmaⁿꞌ Espíritu Santo naquiiꞌ na waa na ndye ꞌndyoo tatiom
tsꞌomꞌ. nnom tsjoom. Chii tjacueeⁿ cwiicheⁿ
18 Mañoomꞌ tquiaa chaꞌcwijom
  na ntyja, mana tjaaⁿ.
luaꞌtsja nꞌom nnom Saulo. Jnda̱a̱ na
ntyꞌiaaꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, Saulo tyoñequiaaⁿ ñꞌoomꞌ
teitsꞌoomñê. 19 Jnda̱ chii tcwaaⁿꞌaⁿ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Jerusalén
ndoꞌ tquiaanndaꞌnaꞌ najneiⁿ. Ljooꞌñê 26 Quia na jnda̱ tueⁿꞌeⁿ Jerusalén
cwantindyo xuee ñequio nnꞌaⁿ na ñeꞌcatseijomñê ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na
cwilayuꞌ tsjoom Damasco. cwilayuꞌ, sa̱a̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ
nquiaana jom ee tiñeꞌcalayuꞌna
Saulo mañequiaaⁿ ñꞌoomꞌ na tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ jom. 27 Sa̱a̱

Tyꞌo̱oṯ sꞌom Damasco tjañꞌoom Bernabé jom na mꞌaⁿ


20 Mantyja to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoñequiaaⁿ apóstoles. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱
ñꞌoom quiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ chiuu waa na ntyꞌiaaꞌ
judíos na nquii Jesús cwiluiiñê Jnda Saulo Ta Jesús na njoom nato, ndoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 21 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ
  na seineiⁿ Ta Jesús nnoom ndoꞌ
na tyondye ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ chiuu waa na meiⁿchjoo tinquiaⁿꞌaⁿ
seitsaⁿꞌnaꞌ joona. Tyoluena: na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom ñequio xueeꞌ
—¿Aa nchii tsaⁿmꞌaaⁿꞌ tsꞌaⁿ Jesús Damasco. 28 Ndoꞌ ljooꞌñe Saulo

na tyomaꞌnom Jerusalén na Jerusalén na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ.


tyocoꞌweeⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilcwiiꞌ 29 Meiⁿchjoo tiꞌmaaⁿꞌ tsꞌoom na

xueeꞌ Jesús? Ndoꞌ ¿aa nchii mati tyoñequiaaⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta
jnda̱ jñoom ñjaaⁿ na nncjaachom Jesús. Tyotseineiiⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ judíos
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na chuꞌtyeⁿndye na cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom griego, sa̱a̱
jo nda̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye? joona tyolꞌueena chiuu ya nlꞌana
22 Ndoꞌ Saulo tjanaⁿjndeiityeeⁿ
  na nlacueeꞌna jom. 30 Sa̱a̱ jnda̱ na

na tyoñequiaaⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jndye nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na ljoꞌ,


Tyoꞌmo̱o̱ⁿ na mayuuꞌ na tyꞌeñꞌomna jom Cesarea, ndoꞌ joꞌ joꞌ
Jesús cwiluiiñê Cristo. Joꞌ na jlaꞌcwanomtina jom tsjoom Tarso.
tjatseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ nnꞌaⁿ judíos na 31 Quia joꞌ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na

mꞌaⁿ Damasco. macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ


na mꞌaⁿ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea
Jluiꞌnꞌmaaⁿñe Saulo luee nnꞌaⁿ judíos ñequio Galilea ñequio Samaria ya
23 Jnda̱
jaachꞌee xuee na maꞌmo̱ⁿ tyomꞌaⁿna. Tjaa na cwitꞌuiitinaꞌ
Saulo ndoꞌ jnda̱ chii tjoomꞌ ñꞌoom joona lꞌa nnꞌaⁿ ndoꞌ tyꞌenajnda̱na.
281 Hechos 9​, ​10

Tyomꞌaⁿna na nquiaana Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom wꞌaa na jnda̱ we teicantyjooꞌ.


ndoꞌ ñequio na tyoteijndeii Espíritu Chaꞌtso yolcu na jnda̱ ljondye na
Santo tjawijndyendyetina. tja̱ noom tjaaꞌndyena tsei jom.
Tyotyueena ndoꞌ tyotꞌmo̱o̱ⁿna
Cantyja na nꞌmaⁿ Eneas nchuee ñequio cotom na tyochꞌee
32 Pedro tyomanoom Dorcas xjeⁿ na ñetanoomꞌm. 40 Sa̱a̱  

tyojaacanoomꞌm nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ. Pedro jñoom chaꞌtso naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ.


Mati tsjoom Lida tjacanoomꞌm nnꞌaⁿ Jnda̱ chii tcoomꞌm xtyeeⁿ, seineiiⁿ
na laxmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ joꞌ taqueeⁿ
33 Joꞌ joꞌ ljeiiⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jndyu
  jo ndoꞌ yuu mꞌaaⁿ tsꞌoo, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ
Eneas. Jnda̱ ñeeⁿ chu na ljo tsaⁿꞌñeeⁿ juu. Matsoom:
cjooꞌ jnduu na wiiꞌ na ntjeiⁿ ncꞌee. —Tabita, quicantyjaꞌ.
34 Matso Pedro nnom:
  Quia joꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ seinꞌmeiiⁿꞌeⁿ
—ꞌU re Eneas, Jesucristo luaꞌnnom. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Pedro, mana
matseinꞌmaaⁿ ꞌu. Quicantyjaꞌ. tacatyeeⁿ. 41 Ndoꞌ Pedro tꞌueeⁿ tsꞌo̱

Tseijndaaꞌndyuꞌyaꞌ jnduꞌ. tsaⁿꞌñeeⁿ seiweeⁿ juu. Jnda̱ chii


Quia joꞌ mantyja teicantyja tꞌmaaⁿ yolcu na jnda̱ ljondye
tsaⁿꞌñeeⁿ. Jnda̱ na tcoꞌyanaꞌ jom. ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ.
35 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoom
  Tꞌmo̱ⁿ Pedro yuscuꞌñeeⁿ nda̱a̱na na
Lida ñequio ndyuaa su Sarón mawandoꞌ. 42 Chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoom

tyontyꞌiaana tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ lcweꞌ Jope jndyena na luaaꞌ tuii, ndoꞌ


nꞌomna, jlayuꞌna ñequio Ta Jesús. jndyendyena tyolayuꞌna ñequio Ta
Jesús. 43 Ndoꞌ Pedro majndye xuee

Tandoꞌnndaꞌ Dorcas na tueeⁿꞌeⁿ ljooꞌñê tsjoomꞌñeeⁿ waaꞌ tsꞌaⁿ na


36 Tsjoom Jope tyomꞌaaⁿ cwii jndyu Simón tsꞌaⁿ na matseito̱oꞌ̱ ñe
tsaⁿscu na matseiyuꞌ na jndyu ntjaⁿ.
Tabita. Ñequio ñꞌoom griego
cwiluena jom Dorcas. Tsaⁿꞌñeeⁿ Pedro ñequio Cornelio
ñequiiꞌcheⁿ na ya tyochꞌeeⁿ ndoꞌ
tyoteijneiⁿ ndyeñeeⁿꞌ. 37 Ncueeꞌñeeⁿ

teiweeⁿꞌeⁿ ndoꞌ tueeⁿꞌeⁿ. Jnda̱


10 Tsjoom Cesarea tyomꞌaaⁿ
cwii tsaⁿsꞌa na jndyu
Cornelio. Tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na
tueeⁿꞌeⁿ chii jlacanda̱aꞌ̱ na jom, matsa̱ꞌntjom cwii tmaaⁿꞌ sondaro
ndoꞌ tqueⁿna jom wꞌaa na nda̱ we na jndyunaꞌ Italiano. 2 Tsaⁿꞌñeeⁿ

teicantyjooꞌ. 38 Tsjoom Jopeꞌñeeⁿ


  jeeⁿ xcweeꞌ tsꞌoom tyotseitꞌmaaⁿꞌñê
manndyooꞌ mꞌaaⁿnaꞌ ñequio tsjoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio chaꞌtso nnꞌaⁿ
Lida. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na mꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. Mꞌaaⁿ na nquiaⁿꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tsjoom Jopeꞌñeeⁿ jndyena na tsjoom Mati jndye waa na tyoteijneiⁿ nnꞌaⁿ
Lida mꞌaaⁿ Pedro. Joꞌ chii jñoomna judíos na jñeeⁿꞌndye. Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ
we tsaⁿsꞌa na cꞌoocataⁿna nnom tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Cwii

Pedro na ntyjantyja cjaⁿ na mꞌaⁿna. xuee chaꞌna na ndyee na matmaaⁿ


39 Ndoꞌ tjañꞌeⁿ Pedro ñꞌeⁿndyena.
  tcoꞌnaꞌ ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Ndoꞌ jnda̱ na tueⁿꞌeⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ nnoom. Ndoꞌyaaⁿ na jndyoquieeꞌ
na meindooꞌ jom chii tyꞌeñꞌomna ángelꞌñeeⁿ na mꞌaaⁿ. Matso nnoom:
Hechos 10 282

—Aa ndiꞌ, Cornelio. na cwiꞌootsco̱oꞌ̱ ndye ñequio cantsaa.


4 Ndoꞌ jom cweꞌ ntyꞌiaaꞌtoom

13 Ndoꞌ jndii Pedro na teicꞌuaa,
ángel na jeeⁿ nioom tyꞌueeⁿ hasta seineiⁿ, matso:
seiqueeⁿñenaꞌ jom. Jnda̱ chii —Quicantyjaꞌ Pedro. Catseicueꞌ
matsoom: quiooꞌ na nlquiꞌ.
—¿Ljoꞌ nntsaꞌ Ta? 14 Ndoꞌ tꞌo̱ Pedro, matsoom:

Tꞌo̱ ángel nnoom matso: —Xoquia̱ Ta. Ee meiⁿjom tyooquia̱


—Mandii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwii nnom na cweꞌ cwantindyo oo
matseiꞌneiⁿꞌ nnoom. Ndoꞌ maqueeⁿ na tiljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ jo njomꞌ nncuꞌ.
cwenta na mateijndeiꞌ ndyeñeeⁿꞌ 15 Teicꞌuaanndaꞌ, matso nnoom:

ndoꞌ macañjom tsꞌoom ꞌu. 5 Joꞌchii


  —ꞌNaⁿ na jnda̱ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cajñomꞌ nnꞌaⁿ na cꞌoona tsjoom ljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ, ꞌu tintsuꞌ na cweꞌ
Jope na cꞌooqueeⁿꞌndyena Simón na cwantindyo juunaꞌ.
tsaⁿ na mati jndyu Pedro. 6 Tsaⁿꞌñeeⁿ

16 Ndyee ndiiꞌ teicꞌuaa seineiⁿ. Jnda̱

nntsoom ljoꞌ catsaꞌ. Jom cweꞌ chii juu ꞌnaⁿꞌñeeⁿ tjalcweꞌnndaꞌnaꞌ


macꞌeⁿyaaⁿ waaꞌ tcayoomꞌm Simón cañoomꞌluee. 17 Ndoꞌ xcwe na mꞌaaⁿꞌ

tsꞌaⁿ na matseicato̱oꞌ̱ ntjaⁿ. Nndyooꞌ tsꞌom Pedro ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ꞌnaaⁿ


ꞌndyoo ndaaluee waa waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. na tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ nnꞌaⁿ
7 Ndoꞌ Cornelio quia na jnda̱ tja
  na jñom Cornelio jnda̱ tquiena
ángel na seineiⁿ ñꞌeⁿñê tcwaaⁿ we tsjoomꞌñeeⁿ, na taxꞌeendyena yuu
mosoomꞌm ndoꞌ cwii sondaro. waa waaꞌ Simón na cweꞌ macꞌeⁿya
Sondaroꞌñeeⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñê Pedro. 18 Jnda̱ na tquiena ꞌndyootsꞌa

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mandiꞌntjoom wꞌaaꞌñeeⁿ, jluena:


nnom Cornelio. 8 Cornelio tsoñꞌeeⁿ
  —¿Aa ljoo mꞌaaⁿ Simón tsꞌaⁿ na
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ chiuu waa na tcoꞌna mati jndyu Pedro?
na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ chii jñoom 19 Xjeⁿꞌñeeⁿ ndicwaⁿ mꞌaaⁿꞌ tsꞌom

naⁿꞌñeeⁿ tsjoom Jope. Pedro cantyja na tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ


9 Ndoꞌ cwiicheⁿ xuee manjomndye
  ndoꞌ matso Espíritu Santo nnoom:
naⁿꞌñeeⁿ nato. Chaꞌna manndyooꞌ —Ndyee naⁿnom cwilꞌuee ꞌu.
quiajmeiⁿꞌ ꞌoowindyoona tsjoom 20 Joꞌ chii quicantyjaꞌ, cjaꞌcueꞌ. Cjaꞌ

Jope. Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ tjawa Pedro ñꞌeⁿndyena. Tincꞌoomꞌ ñomtiuuꞌ ee


xqueⁿ wꞌaa yuu su na nntseineiiⁿ ja jño̱o̱ⁿya joona.
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 10 Mꞌaaⁿ joꞌ joꞌ

21 Quia joꞌ Pedro tjacueeⁿ na

ndoꞌ tyjeeꞌ na ñeꞌjnoomꞌm, sa̱a̱ mꞌaⁿna. Matsoom nda̱a̱na:


yocheⁿ na cwilaꞌñꞌoomꞌndyena —Ja tsꞌaⁿ na cwilꞌueꞌyoꞌ. ¿Aa waa
na nlcwaaⁿꞌaⁿ waa na tcoꞌnaꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ ja?
ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. 11 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jnaaⁿ

22 Jluena nnoom:

cañoomꞌluee. Jndyocue cwii ꞌnaⁿ —Jâ tquio̱oy ̱ â tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na


chaꞌcwijom cwii liaa tscaꞌndyuꞌ jndyu Cornelio, tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom
tmeiⁿ na chuꞌtyeⁿ ñequiee nquinaꞌ. cwii tmaaⁿꞌ sondaro. Jom tsꞌaⁿ na
Tioonaꞌ xjeⁿ yuu na mꞌaaⁿcheⁿ. machꞌee yuu na matyꞌiomyanaꞌ
12 Liaaꞌñeeⁿ ñjom chaꞌtso nnom
  ndoꞌ na matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
quiooꞌ na cwiꞌoocaꞌ ñequio quiooꞌ Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ judíos ya ñꞌoom
283 Hechos 10

cwilaneiⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ wꞌaya. Matseicwejndoꞌndyo̱ ndoꞌ


jnda nquiuna jom. Cwii ángel matseina̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tso nnoom na chaꞌna quilꞌaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ judíos na
catseicañeeⁿ ꞌu na cjaꞌ waⁿꞌaⁿ ndoꞌ ticwii xuee na ndyee na matmaaⁿ.
na nñeeⁿ ñꞌoom na nntseineiⁿꞌ. Juu xjeⁿꞌñeeⁿ teitquiooꞌñe cwii tsꞌaⁿ
23 Quia joꞌ seiñꞌoomꞌñe Pedro
  no̱o̱ⁿ na jeeⁿ caxuee liaaꞌ. 31 Matso

joona na caljooꞌndyena joꞌ joꞌ. tsaⁿꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ: “ꞌU re Cornelio,


Ndoꞌ teincoo cwiicheⁿ xuee tjaaⁿ mandii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na
ñꞌeⁿndyena. Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ matseiꞌneiⁿꞌ nnoom ndoꞌ macañjom
tsjoom Jope na cwilayuꞌ tyꞌena tsꞌoom na mateijndeiꞌ nnꞌaⁿ ljoꞌ na
ñꞌeⁿñê. matseitjo̱on ̱ aꞌ joona. 32 Joꞌ chii

24 Cwiicheⁿ xuee tquiena tsjoom


  cajñomꞌ nnꞌaⁿ na cꞌoona tsjoom
Cesarea. Mameindooꞌ Cornelio Jope na nncꞌooqueeⁿꞌndyena Simón
joona. Jnda̱ seitjoom nnꞌaaⁿꞌaⁿ tsꞌaⁿ na mati jndyu Pedro. Jom
ñequio nnꞌaⁿ na ya ñꞌoom jom cweꞌ macꞌeⁿyaaⁿ waaꞌ tcayoomꞌm
ñꞌeⁿndye. 25 Jom jluiꞌnoom naquiiꞌ
  Simón tsꞌaⁿ na matseicato̱oꞌ̱ ñe ntjaⁿ,
waⁿꞌaⁿ quia na ljeiiⁿ na jnda̱ tsꞌaⁿ na waa waaꞌ ꞌndyoo ndaaluee.”
tyjeeꞌcañoom Pedro, tjacatjomñê 33 Joꞌ chii mantyja jño̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na

juu. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom cꞌoocꞌomna ꞌu. Ndoꞌ ꞌu quianlꞌuaꞌ


na seitꞌmaaⁿꞌñê juu. 26 Sa̱a̱ seiwe
  na jndyoꞌ. Jeꞌ jeꞌ chaꞌtsondyô̱ ljoo
tsaⁿꞌñeeⁿ jom. Matso nnoom: mꞌaaⁿyâ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
—Quicantyjaꞌ sa, ee matsꞌaⁿ ja nndya̱ay ̱ â chaꞌtso na lꞌue tsꞌoom na
chaꞌna ꞌu. nntsuꞌ nda̱ay ̱ â.
27 Ndoꞌ yocheⁿ na cwilaꞌneiⁿna

ꞌooquieꞌna naquiiꞌ wꞌaa. Joꞌ joꞌ Ñꞌoom na seineiⁿ Pedro


ljeii Pedro cwa jndye nnꞌaⁿ jnda̱ waaꞌ Cornelio
tjomndye. 28 Quia joꞌ matsoom

34 Quia joꞌ to̱ꞌ Pedro na
nda̱a̱na: matseineiiⁿ, matsoom nda̱a̱na:
—ꞌO nquiuꞌyoꞌ juu ljeii na —Jeꞌ quia matseiꞌno̱ⁿꞌcha̱ⁿya, na
cwileiñꞌo̱o̱ⁿyâ matsonaꞌ na mayuuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tiquichꞌeeⁿ na
ticatyꞌiomyanaꞌ na cwii tsꞌaⁿ cweꞌ ñejndaaꞌ nnꞌaⁿ na candyaꞌ
judío nncjaantyjaaꞌ meiⁿnquia tsꞌoom. 35 Ee meiⁿquia ndyuaa na

tsꞌaⁿ na nchii tsꞌaⁿ judío oo meiⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye


na nncjaaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ waaꞌ. Sa̱a̱ jom ndoꞌ na cwilꞌa yuu na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ no̱o̱ⁿ na matyꞌiomyanaꞌ maxjeⁿ macjaaweeꞌ
meiⁿcwii tsꞌaⁿ tantsjo̱o̱ na cweꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿndyena. 36 Tyoñequiaaⁿ

cwantindyo juu oo na tiljuꞌ tseixmaⁿ. ñꞌoomꞌm nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ Israel.


29 Joꞌ chii quia na tqueⁿꞌyoꞌ ja tjaa
  Tyotseicañeeⁿ jâ ñꞌoom naya
na seitsaaⁿꞌndyo̱, maxjeⁿ jndyo̱o.̱ Sa̱a̱ na mañequiaanaꞌ na meiⁿcwii
jeꞌ ñecaljeiya chiuu na tqueⁿꞌyoꞌ ja. ñꞌomtiuu ticꞌoom naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ
30 Ndoꞌ tꞌo̱ Cornelio matsoom:
  ncꞌe Jesucristo tsaⁿ na cwiluiiñe na
—Xuee jeꞌ jnda̱ ñequiee xuee matsa̱ꞌntjom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. 37 ꞌO 

maxjeⁿmeiiⁿ tyomꞌaaⁿya naquiiꞌ manquiuꞌyoꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ


Hechos 10​, ​11 284

Jesús. Jnda̱ teinom na tyotseineiⁿ ñꞌeⁿ Pedro jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ


Juan ñꞌoom na nleitsꞌoomndye joona na mati nnꞌaⁿ na nchii
nnꞌaⁿ, to̱ꞌ Jesús tyoñequiaaⁿ ñꞌoom judíos toꞌñoomna Espíritu Santo
nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea ndoꞌ naquiiꞌ nꞌom. 46 Ee nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ

tꞌoomꞌnaꞌ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea. jndyena na xuiiꞌ ñꞌoom jlaꞌneiⁿ


38 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesúsꞌñeeⁿ na
  naⁿꞌñeeⁿ na lcwiiꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jnaⁿ Nazaret, tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 47 Joꞌ chii matso Pedro:

jom matseixmaaⁿ najndeii Espíritu —Aa tiyuuꞌ tjaa ꞌñeeⁿ nntso na


Santo. Tyomanoom, tyochꞌeeⁿ naya ticwitsꞌoomndye naⁿmꞌaⁿ ee jnda̱
ndoꞌ tyotseinꞌmaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ toꞌñoomna Espíritu Santo naquiiꞌ
na ñenchje tsaⁿjndii ee maxjeⁿ nꞌomna majoꞌti chaꞌxjeⁿ toꞌño̱o̱ⁿ jaa
ñꞌeⁿñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê. 39 Jâ
  jom naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya.
cwitjeiꞌyuundyô̱ cantyja ꞌnaaⁿ 48 Quia joꞌ seijndaaꞌñê na

chaꞌtso na tyochꞌeeⁿ tsꞌo̱ndaa cwitsꞌoomndye naⁿꞌñeeⁿ ñequio


Judea, ndoꞌ mati naquiiꞌ tsjoom xueeꞌ Jesucristo. Jnda̱ chii taⁿ
Jerusalén. Jlaꞌcueeꞌ naⁿꞌñeeⁿ jom naⁿꞌñeeⁿ nnoom na caljooꞌñê
na tyꞌioomna jom cjooꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ, ñꞌeⁿndyena cwantindyo xuee.
40 sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee na tueeⁿꞌeⁿ

sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxcoom, Tso Pedro chiuu sꞌaaⁿ


ndoꞌ na teitquiooꞌñennaaⁿꞌaⁿ
nda̱a̱ jâ. 41 Ticwitquiooꞌñê nda̱a̱

chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, macanda̱ nda̱a̱


11 Nquiee apóstoles ñequio
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na
cwilayuꞌ tsꞌo̱ndaa Judea, jndyena
jâ. Ee jnda̱ tjeiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ na na mati nnꞌaⁿ na nchii judíos jnda̱
cwilaxmaaⁿyâ na catjeiꞌyuuꞌndyô̱ toꞌñoomna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 2 Sa̱a̱  

cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Jâ jnda̱ na tjalcweꞌ Pedro Jerusalén,


tyocwaaꞌâ ndoꞌ tyowa̱ay ̱ â ñꞌeⁿñê ntꞌom nnꞌaⁿ judíos na cwilayuꞌ
jnda̱ na tandoꞌxcoom. 42 Sa̱ꞌntjom
  jlaꞌtiaꞌna jom. 3 Tyoluena nnoom:

Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ na nñequiaayâ ñꞌoom —¿Chiuu na tjaꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na


nda̱a̱ nnꞌaⁿ ndoꞌ na catjeiꞌyuuꞌndyô̱ nchii judíos ndoꞌ chiuu na tcwaꞌ
na tqueeⁿ Jesús na cuꞌxeⁿ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena?
na taꞌndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na jnda̱ 4 Quia joꞌ Pedro to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tcuu

tja̱. 43 Mati profetas tyolaꞌneiⁿna


  tcuu tsoom nda̱a̱na chaꞌtso na tuii.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Tyoluena 5 Tsoom:

na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na nlayuꞌ —Tyomꞌaaⁿya tsjoom Jope. Yocheⁿ


ñꞌeⁿñê maxjeⁿ nntseitꞌmaⁿ tsꞌom na matseina̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿna ncꞌe xueeꞌ jom. waa na tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿya. Ntyꞌiaya
cwii ꞌnaⁿ chaꞌcwijom cwii liaa
Nnꞌaⁿ na nchii judíos tscaꞌndyuꞌ tmeiⁿ na chuꞌtyeⁿ
cwitoꞌñoomna Espíritu Santo ñequiee nquinaꞌ. Cañoomꞌluee
44 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Pedro jnaⁿnaꞌ, tioonaꞌ xjeⁿ yuu na mꞌaaⁿya.
nda̱a̱na ndoꞌ toꞌñoom naⁿꞌñeeⁿ 6 Quia na ntyꞌiayaya ljoꞌ njom, joꞌ

Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌom. 45 Ndoꞌ   na ndo̱oꞌ̱ a na njom quiooꞌ xiomꞌ


nnꞌaⁿ judíos na cwilayuꞌ na ñꞌeeⁿ ñequio quiooꞌ jnda̱a̱ ndoꞌ quiooꞌ na
285 Hechos 11

cwiꞌootsco̱oꞌ̱ ndye ñequio cantsaa. mañecwii xjeⁿ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


7 Ndoꞌ jndii na seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  na toꞌñoomna Espíritu Santo
no̱o̱ⁿ, matsoom: “Quicantyjaꞌ naquiiꞌ nꞌomna chaꞌxjeⁿ tquiaaⁿ na
Pedro. Catseicueꞌ quiooꞌ nlquiꞌ.” toꞌño̱o̱ⁿ jaa jom quia na jlayuuꞌa
8 Sa̱a̱ tsjo̱o:̱ “Xoquia̱ Ta, ee ja
  ñequio Ta Jesucristo. Quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ
tijoom ñetquia̱a̱ meiⁿnquia nnom cwiluiindyo̱ ja na nntseitsaaⁿꞌndyo̱
na cweꞌ cwantindyo oo na tiljuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
tseixmaⁿnaꞌ.” 9 Na jnda̱ we tꞌo̱nndaꞌ

18 Nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ tsjoom

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, Jerusalén quia na jndyena


matsoom no̱o̱ⁿya: “ꞌNaⁿ na jnda̱ ñꞌoommeiⁿꞌ jlaꞌcheⁿna.
tqua̱aⁿ̱ ya na ljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ ꞌu Tyolatꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tintsuꞌ na cwajndiinaꞌ.” 10 Cwii   Tyoluena:
ndyee ndiiꞌ seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ —Cwa mati nnꞌaⁿ na nchii
chii chaꞌwaa juunaꞌ tjalcweꞌnndaꞌnaꞌ judíos mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cañoomꞌluee. 11 Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ
  ticantycwii na cwitandoꞌ añmaaⁿna
tyjeeꞌ ndyee tsꞌaⁿ wꞌaa yuu na quia cwilcweꞌ nꞌomna.
tyomꞌaaⁿyaya. Jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tsjoom
Cesarea na jñom tsꞌaⁿ joona na Tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
quiocalꞌueena ja. 12 Ndoꞌ tso Espíritu

cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom Antioquía
no̱o̱ⁿ na cjo̱ ñꞌeⁿndyena na meiⁿcwii 19 Jnda̱ na jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ Esteban
ñomtiuu ticꞌo̱o̱ⁿ. Mati yom nnꞌaaⁿya jnaⁿnaꞌ na tyocoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ na
nmeiiⁿ na cwilayuꞌ tyꞌeñꞌeeⁿna cwilayuꞌ. Joꞌ chii jndyendye
ñꞌeⁿndyo̱. Chaꞌtsondyô̱ saquia̱aꞌ̱ â naⁿꞌñeeⁿ tꞌoomꞌndyena, jleinomna.
naquiiꞌ waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. 13 Ndoꞌ tso   Ntꞌom tyꞌe hasta ndyuaa Fenicia
tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱ay ̱ â na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cwii ñequio ndyuaaxeⁿncwe Chipre
ángel na meintyjeeꞌ quiiꞌ waⁿꞌaⁿ. ñequio tsjoom Antioquía. Joꞌ joꞌ
Matso nnoom: “Cajñomꞌ nnꞌaⁿ na tyolaꞌneiⁿna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cꞌoona Jope na nncꞌoocꞌomna Simón sa̱a̱ ñequiiꞌcheⁿ nda̱a̱ ncꞌiaana nnꞌaⁿ
tsaⁿ na mati jndyu Pedro. 14 Jom   judíos, 20 quiiꞌntaaⁿna ñꞌeeⁿꞌndye

nntsoom njomꞌ chiuu waa na nntsaꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ na jnaⁿ ndyuaaxeⁿncwe


cha nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ nncuꞌ ndoꞌ Chipre ñequio nnꞌaⁿ na jnaⁿ tsjoom
mati chaꞌtso nnꞌaⁿ waꞌ.” 15 Ndoꞌ quia   Cirene. Naⁿꞌñeeⁿ jnda̱ na tquiena
jnda̱ to̱ꞌa na matseina̱ⁿya nda̱a̱na tsjoom Antioquía, mati tyolaꞌneiⁿna
toꞌñoomna Espíritu Santo naquiiꞌ ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta
nꞌomna chaꞌxjeⁿ na toꞌño̱o̱ⁿ jaa jom Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii judíos.
xueeꞌñeeⁿcheⁿ. 16 Xjeⁿꞌñeeⁿ tjañjoomꞌ

21 Tyoteijndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. Joꞌ

tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌoom na seineiⁿ Ta Jesús na chii jndye nnꞌaⁿ lcweꞌ nꞌom, jlayuꞌ
matsoom: “Juan tyotseitsꞌoomñê ñequio Ta Jesús.
nnꞌaⁿ ñequio ndaatioo sa̱a̱ ꞌo 22 Ndoꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ

xuiiꞌ na nleitsꞌoomndyoꞌ. Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ


njñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom Espíritu Santo Jerusalén, jnda̱ na jndyena na ljoꞌ,
naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Luaaꞌ waa na jñoomna Bernabé tsjoom Antioquía.
nleitsꞌoomndyoꞌ.” 17 Quia joꞌ  
23 Jnda̱ na tueⁿꞌeⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na

Hechos 11​, ​12 286

tꞌmaⁿ matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ


na jnda̱ jlayuꞌ. Quia joꞌ sꞌaanaꞌ na Tueꞌ Jacobo ndoꞌ na tyocanjom
jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ chaꞌtsondyena Pedro wꞌaancjo
tyotseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌomna na ñeꞌcwii
calaꞌtiuuna na caljooꞌndyetyeⁿna
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús. 24 Jeeⁿ

12 Ncueeꞌñeeⁿ nquii rey
Herodes, cwajndii
tyocoꞌweeⁿꞌeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ na
ya tsꞌaⁿñe Bernabé, tooꞌ naquii cwilaxmaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
tsꞌoom mꞌaaⁿ Espíritu Santo ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. 2 Sa̱ꞌntjoom

na matseiyuꞌya tsꞌoom. Joꞌ chii na cueꞌ Jacobo xio Juan ñꞌeⁿ xjo
majndyendyeti nnꞌaⁿ tyolayuꞌ espada. 3 Ndoꞌ quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ

ñequio Ta Jesús. na tjaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ judíos na


25 Jnda̱ joꞌ tjaaⁿ tsjoom Tarso na
  tueꞌ Jacobo mati tꞌueeⁿ Pedro. Luaaꞌ
tjacalꞌueeⁿ Saulo. 26 Jnda̱ na ljeiiⁿ
  tuii xcwe ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ
tsaⁿꞌñeeⁿ jndyoñꞌoom juu Antioquía. judíos tyooꞌ na tjaaꞌnaⁿ ndaaljoꞌ
Chaꞌwaa cwii chu tyotjomndyena tjaquieeꞌ. 4 Ndoꞌ jnda̱ na tꞌueeⁿ

joꞌ joꞌ ñequio tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na Pedro tjoomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ wꞌaancjo.


macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. Tquiaaⁿ cwenta tsaⁿꞌñeeⁿ luee
Jndye nnꞌaⁿ tyotꞌmo̱o̱ⁿna nda̱a.̱ Ndoꞌ quinꞌoom nchooꞌ cwii sondaro na
nnꞌaⁿ tsjoom Antioquíaꞌñeeⁿ, joona jom jom ndiiꞌ ñequiee ñequieendye
najndyee jlaꞌcajndyuuna cristianos naⁿꞌñeeⁿ na calꞌana cwenta tsaⁿꞌñeeⁿ.
joo nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ ñequio Cristo. Ee seitioom xeⁿ jnda̱ teinom
27 Ncueeꞌñeeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ na
  ncuee pascua nncwjeeⁿꞌeⁿ juu na
tyoñeꞌquia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntuꞌxeⁿñe joo nda̱a̱ nnꞌaⁿ. 5 Joꞌ chii

jluiꞌna Jerusalén, tyꞌena Antioquía. tyolꞌana cwenta tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ


28 Cwiindye joona, tsꞌaⁿ na jndyu
  wꞌaancjo, sa̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
Agabo, teicantyjaaⁿ ndoꞌ ncꞌe na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
seijndo̱ꞌ Espíritu tsꞌoom tsoom ticꞌoomeintyjeeꞌna na tyolaꞌneiⁿna
na cwajndii nleijndoꞌ chaꞌwaa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cateijneiⁿ
ndyuaaꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ñꞌoom na tsoom tsaⁿꞌñeeⁿ.
seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ quia tyomꞌaaⁿ
Claudio tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjeiꞌnꞌmaaⁿñê Pedro
Roma. 29 Joꞌ chii nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ

6 Ndoꞌ Pedro, majuu tsjomꞌñeeⁿ na
tsjoom Antioquía jlaꞌjndaaꞌndyena nneiⁿncoo nncwjiꞌ Herodes jom jo
na nlꞌana naya tsjo̱ꞌñjeeⁿ nnꞌaⁿ na nda̱a̱ nnꞌaⁿ, watsom quiiꞌntaaⁿ we
cwilayuꞌ na mꞌaⁿ ndyuaa Judea ncꞌe sondaro na chuꞌtyeⁿñê we lꞌuaancjo.
na matseitjo̱on ̱ aꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Cwii cwii Ndoꞌ ntꞌom sondaro mꞌaⁿ ꞌndyootsꞌa
tsꞌaⁿ nnteijneiⁿ cantyjati na nnda̱a̱ na cwilꞌa cwenta. 7 Matsꞌia joꞌ tyjeeꞌ

nntsꞌaaⁿ. 30 Luaaꞌ tyolꞌana. Ndoꞌ


  cwii ángel cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tyolaꞌtjomna tquiana ndoꞌ teixueeñe naquiiꞌ wꞌaancjo.
joonaꞌ lꞌo̱ Bernabé ñꞌeⁿ Saulo. Ángelꞌñeeⁿ tiiꞌ lꞌo̱o̱ⁿ tseiꞌntsquieeꞌ
Tyꞌecho naⁿꞌñeeⁿ sꞌomꞌñeeⁿ na mꞌaⁿ Pedro, seilcweeⁿ juu. Matsoom
nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌntaaⁿ nnom:
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ tsꞌo̱ndaa Judea. —Majeꞌ majeꞌndyo quicantyjaꞌ.
287 Hechos 12

Quia joꞌ mana tquiaa lꞌuaancjo na —Jeeⁿcheⁿ ntjeiⁿ xqueⁿꞌ.


chuꞌtyeⁿ lꞌo̱ Pedro. 8 Tso ángelꞌñeeⁿ
  Sa̱a̱ jom ñeꞌcwii ñꞌoom matsoom
nnoom: na mayuuꞌcheⁿ na Pedro luaaꞌ. Quia
—Cweꞌ liaꞌ ndoꞌ cañjomꞌ lcomꞌ. joꞌ jluena:
Jnda̱ sꞌaaⁿ na ljoꞌ tso ángel nnoom: —Luaaꞌ ángel na machꞌee cwenta
—Cweꞌ liaatco ꞌnaⁿꞌ ndoꞌ jom. Cweꞌ na machꞌeeyanaꞌ ntyjiꞌ na
candyoꞌntyjo̱ꞌ naxa̱ⁿꞌa. jom.
9 Jluiꞌ Pedro, tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ

16 Yocheⁿ na luaaꞌ,

ángel, sa̱a̱ ticaljeiiⁿ aa mayuuꞌcheⁿ tîcjaameiⁿntyjeeꞌ Pedro na


na jndyaañê sꞌaa ángel. Ndooꞌ macjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ꞌndyootsꞌa hasta
sꞌaanaꞌ ntyjeeⁿ na cweꞌ tsoomꞌm quia na jlacanaaⁿndyena.
ndaa. 10 Teiꞌnomna yuu mꞌaaⁿ
  Ndoꞌ quia ntyꞌiaana jom jeeⁿ
sondaro najndyee. Jnda̱ chii yuu seicatyꞌueneiiⁿꞌnaꞌ joona. 17 Sa̱a̱

mꞌaaⁿ sondaro na jnda̱ we. Mana sꞌo̱o̱ lꞌo̱o̱ⁿ na calacheⁿna. Tsoom


tquiena ꞌndyootsꞌa xjo yuu na nluiꞌ nda̱a̱na chiuu sꞌaa Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsꞌaⁿ na nncuo̱o̱ⁿ nataa quiiꞌ tsjoom. na tjeiꞌ jom naquiiꞌ wꞌaancjo. Ndoꞌ
ꞌNdyootsꞌaꞌñeeⁿ jnaaⁿ cheⁿnquiinaꞌ. matsoom:
Joꞌ chii teiꞌnomna. Tyꞌena cwii —Ñꞌoomwaaꞌ calacandiiꞌyoꞌ
nataa, mana ꞌndii ángel jom na Jacobo ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaaⁿya
ñeⁿnqueⁿ. 11 Quia joꞌ seiꞌno̱ⁿꞌyaaⁿ,
  na cwilayuꞌ.
matsoom: Jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ, tjaaⁿ cwiicheⁿ
—Cwa mayuuꞌcheⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom joo.
jñoom ángel ꞌnaaⁿꞌaⁿ na 18 Jnda̱ teixuee jeeⁿ ndyaaꞌ

catseicandyaañe ja lꞌo̱ Herodes tyolañꞌeeⁿꞌ ndyuee sondaro ee


ñequio luee nnꞌaⁿ judíos chaꞌtso na tîleicaliuna ljoꞌ tuii ñequio Pedro.
cwiqueⁿ nꞌomna na nlꞌana ñꞌeⁿndyo̱. 19 Herodes tcuu tcuu tyolꞌueeⁿ

12 Jnda̱ na ljeiiyaaⁿ na mayuuꞌ


  tsaⁿꞌñeeⁿ sa̱a̱ tîcaljeiiⁿ juu, Jnda̱ joꞌ
na jndyaañê, tjaaⁿ waaꞌ María chii tyowajndooñê sondaro ndoꞌ
tsondyee Juan tsꞌaⁿ na mati jndyu sa̱ꞌntjoom na cwje naⁿꞌñeeⁿ. Jnda̱
Marcos. Ee joꞌ joꞌ jndye nnꞌaⁿ jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ ndyuaa Judea. Tjaaⁿ
tjomndye na cwilaꞌneiⁿ nnom Cesarea na nncꞌoomñê joꞌ joꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. 13 Tjo̱ꞌ

Pedro ꞌndyootsꞌa wꞌaaꞌñeeⁿ. Cwii Tueꞌ Herodes


yuscu na mandiꞌntjom na jndyu 20 Herodes jeeⁿ lioomꞌm nnꞌaⁿ
Rode tjacantyꞌiaaꞌ ꞌñeeⁿ cacjo̱ꞌ. tsjoom Tiro ñequio tsjoom Sidón.
14 Tajnaⁿꞌaⁿ na jndyeeꞌ Pedro, joꞌ
  Joꞌ chii joona jlajndaaꞌndyena
na tquiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ. Meiⁿ na nncꞌoona na mꞌaaⁿ. Sa̱a̱
na nntseicanaaⁿñê ꞌndyootsꞌa tyꞌecalꞌueendye jndyeena ñꞌoom
tîcatseicanaaⁿñê. Seityuaaꞌtoom nnom Blasto tsꞌaⁿ na wjaañoomꞌñe
tjaaⁿ naquiiꞌ wꞌaa tjatseicañeeⁿ nnꞌaⁿ nacañomꞌm. Tyolꞌana tyꞌoo nnom
cwa Pedro luaaꞌ jnda̱ tyjeeꞌ, macjo̱ꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na cateijneiⁿ joona na
ꞌndyootsꞌa. cantycwii tiaꞌñeeⁿ na liooꞌ Herodes
15 Sa̱a̱ jluena nnoom:
  ñꞌeⁿndyena ee nantquie na
Hechos 12​, ​13 288

macaⁿnaꞌ joona cwinaⁿnaꞌ yuu na —Catjeiiꞌndyo̱ꞌyoꞌ Bernabé ñꞌeⁿ


matsa̱ꞌntjom tsaⁿꞌñeeⁿ. 21 Quia joꞌ
  Saulo na nncꞌoona tsꞌiaaⁿ na tꞌio̱ⁿya
tqueⁿ Herodes cwii xuee ndoꞌ quia joona.
na tueꞌntyjo̱ xueeꞌñeeⁿ tcweeⁿ liaa 3 Quia joꞌ jlacwejndoꞌndyetina,

na ya cantyja na matsa̱ꞌntjoom ndoꞌ tyolaꞌneiⁿtina nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


ndoꞌ tjawacatyeeⁿ sula̱ yuu na Jnda̱ chii tioona lueena nacjoo
maxjeⁿ mawacatyeeⁿ quia na naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ jñoomna joo na cꞌoo
matseijndaaꞌñê ñꞌoom. Jnda̱ joꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tyoñequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
22 Quia joꞌ jlatꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jom.

Bernabé ñꞌeⁿ Saulo
Jlaxuaana, jluena: cwiñeꞌquiana ñꞌoom Chipre
—Luaaꞌ cwii tyꞌo̱oṯ sꞌom matseineiiⁿ 4 Joꞌchii Bernabé ñꞌeⁿ Saulo
nchii cweꞌ tsꞌaⁿ. tyꞌena yuu na jñom Espíritu
23 Ndoꞌ ángel cwentaaꞌ nquii
  Santo joona. Tyꞌecuena tsjoom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom mañoomꞌ sꞌaa na teiwiiꞌ Seleucia. Joꞌ joꞌ jnaⁿna tyꞌena
Herodes ee tîcatseitꞌmaaⁿꞌñê ñꞌeⁿ wꞌaandaa na nlquiena
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tueeⁿꞌeⁿ na tcwaꞌ canti ndyuaaxeⁿncwe Chipre. 5 Ndoꞌ jnda̱

jom. na tquiena tsjoom Salamina, quia


24 Sa̱a̱ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  joꞌ tyoñeꞌquiana ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tjantyꞌeetinaꞌ, tjawijndyendyeti nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos.
tyolayuꞌ. Ndoꞌ Juan, tsꞌaⁿ na mati jndyu
25 Ndoꞌ Bernabé ñꞌeⁿ Saulo, jnda̱
  Marcos, tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyena
na jnda̱aꞌ̱ tsꞌiaaⁿ na tyꞌena Jerusalén, na tyoteijneiⁿ joona. 6 Teiꞌnomna

quia joꞌ tyꞌelcweeꞌna Antioquía. chaꞌwaa ndyuaaxeⁿncweꞌñeeⁿ.


Tyꞌeñꞌomna Juan tsꞌaⁿ na mati Tquiena hasta tsjoom Pafos. Joꞌ joꞌ
jndyu Marcos. jliuna cwii tsaⁿcaluaꞌ, tsꞌaⁿ judío na
tyochꞌee na profeta juu sa̱a̱ tiyuuꞌ
Bernabé ñꞌeⁿ Saulo cwiꞌoonquiana ñꞌoom tyoñequiaa. Jndyu tsaⁿꞌñeeⁿ
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Barjesús. 7 Tyocañꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ

13

Tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ tsaⁿ na tyotsa̱ꞌntjom na jndyu


Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ Sergio Paulo tsꞌaⁿ na jeeⁿ jndo̱ꞌ
tsjoom Antioquía, quiiꞌntaaⁿna tsꞌom. Ndoꞌ Sergioꞌñeeⁿ tqueeⁿꞌñê
tyomꞌaⁿ profetas ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na Bernabé ñꞌeⁿ Saulo ee ñeꞌcañeeⁿ
tyotꞌmo̱o̱ⁿ. Joo naⁿꞌñeeⁿ Bernabé ñꞌeⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 8 Tsaⁿcaluaꞌñeeⁿ

Simón, tsaⁿ na cwiluena negro juu, waa cwiicheⁿ xueⁿꞌeⁿ na jñoom


ndoꞌ Lucio tsꞌaⁿ tsjoom Cirene ñꞌeⁿ Elimas. Jom ñeꞌcatseitsaaⁿꞌñê
Manaén ndoꞌ Saulo. Ndoꞌ juu Manaén naⁿꞌñeeⁿ na tacalaꞌneiⁿna nnom
ñecwii tyꞌewijnda̱na ñꞌeⁿ Herodes tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom ndoꞌ seijneiⁿ
tsaⁿ na tyotsa̱ꞌntjom tsꞌo̱ndaa Galilea. na tintseiñꞌoomꞌñe tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom
2 Cwii xuee na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
  na cwitꞌmo̱o̱ⁿ naⁿꞌñeeⁿ, ee ticalꞌue
naⁿꞌñeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ tsꞌoom na nntseiyuꞌ juu. 9 Joꞌ  

cwilacweꞌjndoꞌndyena, juu xjeⁿꞌñeeⁿ chii Saulo na mati jndyu Pablo,


tso Espíritu Santo nda̱a̱na: chaꞌwaañꞌeⁿ naquiiꞌ tsꞌoom tooꞌ
289 Hechos 13

Espíritu Santo, nquiee ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ watsꞌomꞌñeeⁿ jluena nnom Pablo ñꞌeⁿ


tsaⁿcaluaꞌñeeⁿ. 10 Matsoom nnom
  Bernabé:
tsaⁿꞌñeeⁿ: —ꞌO nnꞌaaⁿya xeⁿ waa na
—ꞌU tsꞌaⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿ ñeꞌcalajndo̱ꞌyoꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ, canduꞌyoꞌ
manquiuꞌnnꞌaⁿꞌ ndoꞌ na jeeⁿ tia nndya̱ay ̱ â.
tsꞌaⁿndyuꞌ, ꞌu jnda tsaⁿjndii. ꞌU na 16 Joꞌ chii teicantyja Pablo,

jndooꞌ chaꞌtso nnom na ya, ¿Aa seintyjaaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ na calaꞌcheⁿna.


tixocjaꞌmeintyjeꞌ na matseiꞌcuꞌ na Matsoom:
nncꞌooquieꞌ nnꞌaⁿ nato na yuu —ꞌO nnꞌaaⁿya tsjaaⁿ Israel
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom? 11 Na
  ñꞌeⁿ ntꞌomndyoꞌ ꞌo na mati
nmeiiⁿꞌ macheꞌ mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
nacjoꞌ. Joꞌ chii nncꞌoomꞌ na nchjaⁿꞌ. candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o:̱
Ndoꞌ cwantindyo xuee taxocantyꞌiaꞌ 17 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa jaa

naxueeñe ñeꞌquioomꞌ. nnꞌaⁿ Israel tjeiiꞌñê welooya na


Ndoꞌ mañoomꞌ sꞌaanaꞌ chaꞌcwijom ñetꞌom teiyo cwentaaⁿꞌaⁿ. Sꞌaaⁿ na
tioo nchquiutsꞌo nacjoomꞌm ndoꞌ teitꞌmaⁿ tmaaⁿꞌ joona yocheⁿ na
sꞌaanaꞌ ntyjeeⁿ najaaⁿñe. Tyolꞌueeⁿ tyomꞌaⁿyana ndyuaa Egipto, ndoꞌ
tsꞌaⁿ na nntꞌuii tsꞌo̱o̱ⁿ na wjaañꞌoom jnda̱nquiacheⁿ ñequio najneiⁿ
jom ee na titquioomꞌm. 12 Ndoꞌ
  tañomꞌm joona, tjeiiⁿꞌeⁿ joona
tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom, quia na ndyuaaꞌñeeⁿ. 18 Tyotseiquii tsꞌoom

ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na luaaꞌ tuii seiyoomꞌm ñꞌeⁿndyena chaꞌna wenꞌaaⁿ ntyu


ee jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌoom ñꞌoom na quia tyomꞌaⁿna nndyuaa yuu tjaa
cwitꞌmo̱o̱ⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta nnꞌaⁿ cꞌoom. 19 Jnda̱ chii tquiaaⁿ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na jndaana ndyuaa Canaán ee


seityueeⁿꞌeⁿ ntquieeꞌ ntmaaⁿꞌ
Pablo ñꞌeⁿ Bernabé cwiñequiana nnꞌaⁿ na ñetꞌom ndyuaaꞌñeeⁿ cha
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom joꞌ joꞌ nncꞌom joona. 20 Jnda̱ joꞌ

Antioquía ndyuaa Pisidia tqueeⁿ na tyotsa̱ꞌntjom jwe joona


13 Quia joꞌ Pablo ñequio nnꞌaⁿ na
  chaꞌna cwii ñequiee siaⁿnto
ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê jluiꞌna tsjoom Pafos. waljooꞌ wenꞌaaⁿ nchooꞌ qui ntyu.
Tuo̱na wꞌaandaa. Tyꞌena, tquiena Tyotsa̱ꞌntjom naⁿꞌñeeⁿ joona hasta
tsjoom Perge ndyuaa Panfilia. Joꞌ na macanda̱ cwii tꞌoom profeta
joꞌ ꞌndii Juan joona, tjalcweeⁿꞌeⁿ Samuel. 21 Xjeⁿꞌñeeⁿ tyotaⁿna

Jerusalén. 14 Jnda̱ joꞌ jluiꞌna Perge,


  nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nñequiaaⁿ
tyꞌetyꞌetina. Tquiena tsjoom cwii rey na nntsa̱ꞌntjom joona.
Antioquía ndyuaa Pisidia. Ndoꞌ Ndoꞌ tyꞌioom tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ Saúl
xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos jnda Cis, tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Benjamín,
tyꞌequieꞌna naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿ na tsaⁿꞌñeeⁿ sa̱ꞌntjom joona cwii
naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ tyꞌemeindyuaandyena. wenꞌaaⁿ ntyu. 22 Jnda̱ joꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ

15 Jnda̱ joꞌ seiꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ ljeii na


  tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ tyꞌioom tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ
tqueⁿ Moisés ñequio ñꞌoom na David. Tyotsoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu:
tyolaꞌljeii profetas, jnda̱ chii nnꞌaⁿ “Juu David jnda Isaí, ntsꞌaaⁿ chaꞌxjeⁿ
na cwiluiitquiendye cantyja ꞌnaaⁿꞌ cjaaweeꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Chaꞌtso na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ
Hechos 13 290

nntseicana̱aⁿ̱ .” 23 Nquii Davidꞌñeeⁿ,


  Jesús, tyjeendye nnꞌaⁿ jom
matsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ Jesús, tsaⁿ na tsꞌoomꞌnaaⁿ. Chii tyꞌecatꞌiuuna
macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ Israel jom quiiꞌ tseiꞌtsuaa. 30 Sa̱a̱ sꞌaa

chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxcoom. Jeꞌ


nntsꞌaaⁿ. 24 Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nnto̱ꞌ
  tacꞌoomñê quiiꞌntaaⁿ lꞌoo. 31 Ndoꞌ

Jesús tsꞌiaaⁿ na tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê na jnaⁿna


jom tyomꞌaaⁿ Juan, tyoñequiaaⁿ Galilea na tyꞌewana Jerusalén
ñꞌoom nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ Israel. jndye xuee tyontyꞌiaatina jom jnda̱
Tyotsoom nda̱a̱na na calcweꞌ na wandoꞌxcoom. Jeꞌ majoona
nꞌomna ndoꞌ cwitsꞌoomndyena. cwitjeiꞌyuuꞌndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ
25 Quia na jnda̱ majaatseicanda̱aꞌ̱ ñe
  nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
Juan tsꞌiaaⁿ na tyotseixmaaⁿ, 32 ’Joꞌ chii cwiñequiaayâ ñꞌoom

tsoom: “ꞌO mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na ja naya nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom
tsꞌaⁿ na nndyocwjiꞌnꞌmaaⁿñe ꞌo sa̱a̱ na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ welooya
nchii jom ja. Jom manncwjeeⁿꞌeⁿ na ñetꞌom teiyo na nntsꞌaaⁿ. 33 Ndoꞌ

ndoꞌ tꞌmaⁿ tseixmaaⁿ. Ja meiⁿ jeꞌ nda̱a̱ jaa nnꞌaⁿ tsjaaⁿ joona
cweꞌ lcoomꞌm ticatseixmaⁿya na jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌoomꞌñeeⁿ ee
nntseicanaⁿꞌa.” wandoꞌxco Jesús jnda̱ na tueꞌ. Teiyo
26 Tsoti Pablo nda̱a̱na:
  teiljeii ñꞌoom naquiiꞌ salmo jnda̱
—ꞌO nnꞌaaⁿya, ntꞌomndyo̱ jaa we na matsonaꞌ: “ꞌU cwiluiindyuꞌ
cwiluiindyo̱ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Abraham tiꞌjndaaya ndoꞌ xuee jeꞌ maꞌmo̱o̱ⁿya
ndoꞌ ntꞌomndyoꞌ ꞌo nchii joꞌ sa̱a̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiindyo̱ tsotyeꞌ.”
mati cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 34 Jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ

Nda̱a̱ jaa na chaꞌtsondyo̱ seicwanom na nncwandoꞌxco Jesús jnda̱ na


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoomwaa na tueeⁿꞌeⁿ, meiⁿ xocato̱oꞌ̱ seiꞌtsꞌo
maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱ay ̱ a chiuu calꞌaaya ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ matso salmo jnda̱
cha nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱. 27 Nnꞌaⁿ na
  we. Matsonaꞌ: “Nntioꞌnaaⁿndyo̱ ꞌo
mꞌaⁿ Jerusalén ñequio nnꞌaⁿ na chaꞌxjeⁿ ñꞌom na tsjo̱o̱ nnom David
cwiluiitquiendye jo nda̱a̱na na nntsꞌaa.” 35 Mati teiljeii ñꞌoom

ticalaꞌno̱ⁿꞌna ꞌñeeⁿ cwiluiiñe naquiiꞌ cwiicheⁿ salmo na ndooꞌ


Jesús. Ee meiiⁿ ticwii cwii xuee matseineiⁿ nquii Jesús. Matsonaꞌ:
na cwitaꞌjndyeena cwilaꞌnaaⁿna “ꞌU xonquiaaꞌ na nnto̱ꞌndyo̱ ee na
ñꞌoom na tyolaꞌljeii profetas cwiluiindyo̱ tiꞌjndaꞌ na ljuꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya
sa̱a̱ ticalaꞌno̱ⁿꞌna na matseineiⁿ jo njomꞌ.” 36 David, tsaⁿ na seiljeii

ñꞌoomꞌñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Joꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ ñejndiꞌntjoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ


na manquieetona tquiana jnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
chaꞌxjeⁿ tso ñꞌoomꞌñeeⁿ na nntjoom. Jnda̱ chii tueeⁿꞌeⁿ. Tyꞌecatꞌiuu
28 Meiⁿ tîcatseixmaaⁿ na nncueeⁿꞌeⁿ
  nnꞌaⁿ jom yuu tjacantꞌiuuꞌndye
ee meiⁿcwii jnaaⁿꞌaⁿ tjaaꞌnaⁿ, sa̱a̱ weloomꞌm na ñetꞌom teiyocheⁿ ndoꞌ
tyotaⁿna nnom Pilato na cueeⁿꞌeⁿ. to̱ꞌñê. 37 Sa̱a̱ Jesús tîcato̱oꞌ̱ ñê. Sꞌaa

29 Jnda̱ na jlacanda̱aꞌ̱ ndyeñꞌeⁿna


  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxcoom. 38 Joꞌ

chaꞌtso ñꞌoom chaꞌxjeⁿ na matso chii ꞌo nnꞌaaⁿya, calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom


ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntjom na cwiñequiaayâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ee
291 Hechos 13

cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom joꞌ na matseitꞌmaⁿ quia na ntyꞌiaana na jndyendye


tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaⁿꞌyoꞌ. 39 Cantyja
  nnꞌaⁿ jnda̱ tjomndye, tyolaꞌta̱aꞌ̱
ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés nꞌomna. Tyoluena na tiyuuꞌ ñꞌoom
xocaluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ. Sa̱a̱ cantyja na tyotseineiⁿ Pablo ndoꞌ tyoluena
ꞌnaaⁿꞌ Jesús meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ ñꞌoom ntjeiⁿ nacjoomꞌm. 46 Joꞌ chii

na nntseiyuꞌ ñꞌeⁿñê nluiꞌnꞌmaaⁿñe. Pablo ñꞌeⁿ Bernabé tyolaneiⁿna


40 Joꞌ chii queⁿꞌ queⁿꞌyoꞌ cwenta cha
  ñequio na tꞌmaⁿya nꞌomna. Jluena:
tintjomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ matso ñꞌoom na —Matsa̱ꞌntjomnaꞌ na
tyolaꞌljeii profetas. 41 Tyoluena:
  nleineiⁿjndyee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Queⁿꞌyoꞌ cwenta ꞌo nnꞌaⁿ na nda̱aꞌ̱ ꞌo nnꞌaⁿ judíos, sa̱a̱
ticueeꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na tiñeꞌcatoꞌñoomꞌyoꞌ juunaꞌ. Cwilꞌaꞌyoꞌ
mayuuꞌ. chaꞌcwijom ticalaxmaⁿꞌyoꞌ na
Catseicatyꞌuenaꞌ ꞌo. Ndoꞌ na nntoꞌñoomꞌyoꞌ na ticantycwii na
nntsuundyoꞌ. nntandoꞌyoꞌ. Joꞌ chii jeꞌ nñequiaayâ
Ee ncuee na cwitandoꞌyoꞌ ja ñꞌoom nayawaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntsꞌaa tsꞌiaaⁿ nchii judíos. 47 Ee luaa sa̱ꞌntjom Ta

tꞌmaⁿ na nntseicatyꞌuenaꞌ ꞌo, Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ, tsoom:


na xocalaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ meiiⁿ Ja jnda̱ tqua̱aⁿ̱ ya ꞌo na
na nntso tsꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na nlaxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom chom
calꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ. na nntseixueeñenaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
42 Jnda̱ na seineiⁿ Pablo jlueeⁿꞌeⁿ
  na nchii judíos.
naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ ñequio nnꞌaⁿ Hasta chaꞌwaa nnom
na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na nchii tsjoomnancue nñequiaꞌyoꞌ
judíos tyolꞌana tyꞌoo nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja na
na calaꞌneiⁿtina ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱na nluiꞌnꞌmaaⁿndyena.
cwiicheⁿ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ 48 Quia na jndye nnꞌaⁿ na nchii

judíos. 43 Quia na jnda̱ tꞌoomꞌndye


  judíos ñꞌoomwaaꞌ tquiaanaꞌ na jeeⁿ
nnꞌaⁿ na tyotjomndye watsꞌomꞌñeeⁿ neiiⁿꞌ nꞌomna. Tyolatꞌmaaⁿꞌndyena
jndye nnꞌaⁿ tyꞌelajomndyena ñꞌeⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ jlayuꞌ
Pablo ñꞌeⁿ Bernabé. Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na maxjeⁿ ntyjii
judíos ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntoꞌñoomna na
judíos sa̱a̱ ñequio na xcweeꞌ nꞌomna ticantycwii na nntandoꞌna. 49 Ndoꞌ  

cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom tꞌoomꞌ ñꞌoomꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom


chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ judíos. Pablo ñꞌeⁿ chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ. 50 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ

Bernabé tyolajndo̱ꞌna nꞌom naⁿꞌñeeⁿ judíos tyolajndo̱ꞌna nꞌom naⁿlcu


na tyeⁿ cꞌomna na quitꞌmaⁿ nꞌomna na tꞌmaⁿ cwilaxmaⁿ ndoꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee jom matseixmaaⁿ cwilacanda̱ cantyja na cwiꞌoo
naya. watsꞌom ꞌnaaⁿna. Mati tyolajndo̱ꞌna
44 Quia na tueꞌntyjo̱n ndaꞌ xuee na
  nꞌom naⁿnom na cwiluiitquiendye
cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos manndyo tsjoom Antioquíaꞌñeeⁿ. Joꞌ na
ndyuendye nnꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom jlaꞌjomndye nnꞌaⁿ na tyotaꞌwiꞌna
tjomndyena na nndyena ñꞌoomꞌ Pablo ñꞌeⁿ Bernabé hasta tjeiiꞌna
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 45 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ judíos,
  naⁿꞌñeeⁿ ndyuaana. 51 Joꞌ chii

Hechos 13​, ​14 292

Pablo ñꞌeⁿ Bernabé jlaꞌteincwiiꞌna 6 Sa̱a̱Pablo ñꞌeⁿ Bernabé jndyena


ncꞌeeꞌna chii tquiaa tsꞌojnda̱a̱ na na ljoꞌ. Joꞌ chii jleinomna. Tyꞌena
chuuꞌ na tꞌmo̱ⁿnaꞌ na tisꞌa lꞌa nnꞌaⁿ tsjoom Listra ñequio tsjoom Derbe,
tsjoomꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii tyꞌena tsjoom joꞌ joꞌ ndyuaa Licaonia. Ndoꞌ
Iconio. 52 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na
  tyꞌena ndyuaa na matꞌuiinaꞌ ñꞌeⁿ
mꞌaⁿ tsjoom Antioquíaꞌñeeⁿ neiiⁿna ndyuaaꞌñeeⁿ. 7 Joꞌ joꞌ tyoñequiana

ndoꞌ tooꞌ naquiiꞌ nꞌomna mꞌaaⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Espíritu Santo.
Nnꞌaⁿ tsjoom Listra
Cwiñequiana ñꞌoomꞌ cwijñomna ljo̱ꞌ Pablo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Iconio 8 Tsjoom
Listra tyowacatyeeⁿ

14 Ndoꞌ Pablo ñꞌeⁿ Bernabé


majoꞌti lꞌana tsjoom Iconio.
Tyꞌequieꞌna naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿ
cwii tsaⁿsꞌa na tileicjaacaa ee
maxjeⁿ ntjeiⁿ ncꞌeeⁿ tuiiñê. Meiⁿjom
ndiiꞌ tyoojaacaⁿ. 9 Jndii tsaⁿꞌñeeⁿ

nnꞌaⁿ judíos. Tyoñequiana ñꞌoomꞌ na seineiⁿ Pablo. Ndoꞌ nquiee


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jeeⁿ ya tyolaꞌneiⁿna. ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu, ee seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
Joꞌ chii jndyendye nnꞌaⁿ judíos tseixmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na matseiyuꞌya
jlayuꞌ ndoꞌ mati ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tsꞌom na nlcoꞌyanaꞌ juu. 10 Quia joꞌ

na nchii judíos. 2 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ judíos


  jndeii seineiiⁿ, matsoom:
na tyoolayuꞌ tyolaꞌndaaꞌna nꞌom —Quintyjaꞌ, cwintyjeꞌ.
nnꞌaⁿ na nchii judíos. Tyolꞌana na Quia joꞌ mañoomꞌ teintyjeeꞌ,
calancjooꞌndye naⁿꞌñeeⁿ nacjoo to̱ꞌ tjacaa. 11 Ndoꞌ nnꞌaⁿ ndyuaa

nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ. 3 Joꞌ chii


  Licaonia, quia na ntyꞌiaana na
Pablo ñꞌeⁿ Bernabé majndye luaaꞌ sꞌaa Pablo, to̱ꞌna tyolaꞌxuaana
xuee ljooꞌndyena tsjoomꞌñeeⁿ. ñequio ñꞌoomna. Tyoluena:
Ndoꞌ ñequio na tꞌmaⁿya nꞌomna —Cwa we ntyꞌo̱o̱ chaꞌna nnꞌaⁿ jnda̱
tyoñequiana ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tquiecañomna jaa.
naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee 12 Joꞌ chii jluena na Bernabé

nquiuna na ñꞌeⁿñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyena. tyꞌo̱o̱ Júpiter jom, ndoꞌ Pablo jeꞌ


Ndoꞌ jom tꞌmo̱o̱ⁿ na mayuuꞌ ñꞌoom jluena na jom tyꞌo̱o̱ Mercurio ee
na tyoñequiana ee sꞌaaⁿ na tyolꞌana jom mañequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱na.
ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na xocanda̱a̱ nntsꞌaa 13 Nnom tsjoom meintyjeeꞌ watsꞌom

na cweꞌ najndeii nquii tsꞌaⁿ meiⁿ cwentaaꞌ tyꞌo̱o̱ Júpiter. Ndoꞌ tyee
xocatseiꞌno̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ chiuu tuiiyuu. cwentaaꞌ Júpiterꞌñeeⁿ jndyochom
4 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ to̱ⁿꞌnaꞌ joona.
  quiooꞌndyo na taꞌnjoomꞌ lꞌuaaljaaꞌ
Ee ntꞌomndyena tyolaꞌjomndyena cantyoꞌyoꞌ hasta ꞌndyootsꞌatioomꞌ
ñequio nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ ntꞌomcheⁿ tsjoom ee jom ñequio nnꞌaⁿ quiiꞌ
tyolaꞌjomndye ñequio apóstoles. tsjoom ñeꞌcalaꞌcwjeena quiooꞌñeeⁿ
5 Quia joꞌ nnꞌaⁿ judíos ñequio
  na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Bernabé
nnꞌaⁿ na nchii joꞌ jlaꞌjomndyena ñꞌeⁿ Pablo. 14 Sa̱a̱ apóstoles, quia

ñequio naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tsjoomna na na ntyꞌiaana na luaaꞌ nlꞌa nnꞌaⁿ,


tyolꞌueendyena chiuu nntaꞌwiꞌna to̱ꞌna tyojndiiꞌndyena liaana na
naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ na njñomna ljo̱ꞌ. matseiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuna na luaaꞌ
293 Hechos 14​, ​15

cwilꞌa naⁿꞌñeeⁿ. Jndeii tyꞌequieꞌna Listra ñequio Iconio ñequio


quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ. 15 Tyolaxuaana
  Antioquía. 22 Njoomꞌñeeⁿ

tyoluena: tyoteijndeiitina nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ


—Chiuu sa ꞌo nnꞌaⁿ na luaaꞌ na cꞌomtꞌmaaⁿꞌndyeti naⁿꞌñeeⁿ
ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ. Mannꞌaⁿ jâ chaꞌna nꞌomna. Tyolaꞌjndo̱ꞌna nꞌom naⁿꞌñeeⁿ
ꞌo. Tquioñꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌoom naya na na cwintyjeeꞌtyeⁿna na cwilayuꞌna.
nndyeꞌyoꞌ cha caꞌndyeꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ na Ndoꞌ tyoluena:
cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo. Calatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ —Maxjeⁿ cwilaxmaaⁿya na jndye
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ ee nawiꞌ nntjo̱o̱ⁿya na cwitsaaquia̱aꞌ̱ a
jom tqueeⁿ cañoomꞌluee ñequio cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom
tsjoomnancue ñequio ndaaluee Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ndoꞌ chaꞌtso nnom na cwilaxmaⁿnaꞌ. 23 Mati tjeiiꞌndyena nnꞌaⁿ na

16 Ncuee na ñejndyowaanaꞌ
  nntioona tsꞌiaaⁿ na nluiitquiendye
ñeꞌndiitoom na calꞌa chaꞌtso nnꞌaⁿ cwentaaꞌ cwii cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
meiⁿljoꞌcheⁿ na lꞌue nꞌomna. 17 Sa̱a̱
  macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
tîcaꞌñeeⁿ na ticwjiꞌyuuꞌñê cantyja Tyolaꞌneiⁿna nnoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ, ee machꞌeeⁿ naya tyolaꞌcwejndoꞌndyena. Ndoꞌ tioona
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Mañequiaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ lꞌo̱o̱ⁿ ee na ñꞌeⁿ jom jnda̱
ndaaluaaꞌ na cwinaⁿnaꞌ tsjo̱ꞌluee. jlayuꞌna.
Ndoꞌ machꞌeeⁿ na cwiquie ntjom.
Machꞌeeⁿ na cwijaacjooya ñꞌeⁿ Cwiꞌoolcweeꞌnndaꞌna tsjoom
nantquie na mañequiaaⁿ ndoꞌ Antioquía ndyuaa Siria
machꞌeenaꞌ na neiiⁿya. 24 Jnda̱ joꞌ teiꞌnomna ndyuaa
18 Sa̱a̱ meiiⁿ na jluena ñꞌoommeiⁿꞌ
  Pisidia, tquiena ndyuaa Panfilia.
jeeⁿ ncꞌuaaꞌ tjawitsaaⁿꞌ na 25 Joꞌ joꞌ tyoñequiana ñꞌoom tsjoom

ñeꞌcalacwjee nnꞌaⁿ quiooꞌ jo nda̱a̱na Perge. Jnda̱ chii tyꞌena tsjoom Atalia.
na nlatꞌmaaⁿꞌndye naⁿꞌñeeⁿ joona. 26 Tsjoomꞌñeeⁿ tuo̱na wꞌaandaa.

19 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ tquiecañom nnꞌaⁿ


  Tyꞌelcweeꞌnndaꞌna tsjoom Antioquía
judíos na jnaⁿ tsjoom Antioquía yuu na jnaⁿna jnda̱ na tioo nnꞌaⁿ joona
ñequio Iconio. Lꞌana na ñeꞌcwii lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ jeꞌ jnda̱ jlacanda̱na
ñꞌoom tꞌmaⁿna ñequio nnꞌaⁿ tsjoom tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 27 Ndoꞌ jnda̱ na tquiena

Listra. Joꞌ chii tyojñomna ljo̱ꞌ Pablo. Antioquía jlaꞌtjomna nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
Jnda̱ chii tyꞌeñꞌomtsco̱oꞌ̱ ndyena na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
jom nnom tsjoom ee jlaꞌtiuuna Tyoluena nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ chaꞌtso na
na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. 20 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na
  tyoteijndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyolꞌana
cwilayuꞌ tyꞌecwintyjeeꞌna ndiocheⁿ ndoꞌ na mati sꞌaaⁿ na cwilayuꞌ nnꞌaⁿ na
nacañomꞌm. Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, nchii judíos. 28 Jndye xuee ljooꞌndyena

tjaquieꞌnnaaⁿꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom. Ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ joꞌ joꞌ.


teincoo cwiicheⁿ xuee jlueeⁿꞌeⁿ tjaaⁿ
ñꞌeⁿ Bernabé tsjoom Derbe. Tjomndye nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ
21 Tyoñequiana ñꞌoom naya nda̱a̱ tsjoom Jerusalén

15

nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ, ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ Xjeⁿꞌñeeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ


jlayuꞌ. Jnda̱ chii tyꞌelcweeꞌnndaꞌna jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Judea,
Hechos 15 294

tquiocuena Antioquía. Tyotꞌmo̱o̱ⁿna —Jndeiꞌnaꞌ na calꞌa naⁿꞌñeeⁿ


nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ joꞌ joꞌ. costumbre na cwilꞌaa jaa
Tyoluena na jndeiꞌnaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ judíos ñequio yoꞌndaa na
naⁿꞌñeeⁿ costumbre chaꞌxjeⁿ ñꞌoom naⁿnom ndoꞌ calꞌuuya nda̱a̱na na
na sa̱ꞌntjom Moisés na calꞌa nnꞌaⁿ calacanda̱aꞌ̱ ndyena chaꞌtso ljeii na
judíos ñequio yoꞌndaa na naⁿnom. tqueⁿ Moisés.
Ee xeⁿ ticalacanda̱ naⁿꞌñeeⁿ joꞌ, 6 Ndoꞌ apóstoles ñequio nnꞌaⁿ

jluena na xocaluiꞌnꞌmaaⁿndye na cwiluiitquiendye tjomndyena


naⁿꞌñeeⁿ. 2 Ndoꞌ Pablo ñꞌeⁿ Bernabé
  na mꞌmaⁿna ñꞌoomwaaꞌ. 7 Mayo 

tyolañꞌeeⁿꞌ ndyueena ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ tyolꞌueeꞌndyena chiuu nlꞌayoona


na tquie Antioquía. Tyoluena na na nlajndaaꞌndyena ñꞌoomꞌñeeⁿ.
tiyuuꞌ na macaⁿnaꞌ na calꞌa naⁿꞌñeeⁿ Jnda̱ chii teicantyja Pedro. Tsoom
costumbreꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii teijndaaꞌ nda̱a̱na:
na wendye joona ñequio ntꞌomcheⁿ —ꞌO re nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ nncꞌoona manquiuꞌyoꞌ na jaachꞌee xuee
Jerusalén. Nncꞌoontyjaaꞌna tjeiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ
nquie apóstoles ñequio nnꞌaⁿ na na nñequiaya ñꞌoom naya chiuu
cwiluiitquiendye quiiꞌntaaⁿ tmaaⁿꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ na nchii
nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom judíos cha nlayuꞌna. 8 Ee nqueⁿ

cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Jo nda̱a̱ mantyjeeⁿ chiuu cwilaꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ


naⁿꞌñeeⁿ nleijndaaꞌ ñꞌoomwaaꞌ. naquiiꞌ nꞌom. Ndoꞌ jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ
3 Quia joꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
  na mati macoꞌñoom nnꞌaⁿ na
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ nchii judíos laxmaⁿ ee tquiaaⁿ
tsjoom Antioquía tyꞌioomna tsꞌiaaⁿ Espíritu Santo na nncꞌoomñe
naⁿꞌñeeⁿ. Joꞌ chii tyꞌena. Teinomna naquiiꞌ nꞌomna chaꞌxjeⁿ tquiaaⁿ
ndyuaa Fenicia ñequio Samaria. juu na nncꞌoomñe naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿ
Tyolacandiina nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ joꞌ jaa. 9 Meiⁿ tiquichꞌeeⁿ na we waa

joꞌ na mati nnꞌaⁿ na nchii judíos ñꞌeⁿndye joona ndoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ jaa
macwilcweꞌ nꞌom, macwilayuꞌna. ee seiljoomꞌm nꞌomna ncꞌe na
Ndoꞌ quia na jndye naⁿꞌñeeⁿ na ljoꞌ, cwilayuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿñê. 10 Quia

chaꞌtsondyena tquiaanaꞌ na jeeⁿ joꞌ jeꞌ jeꞌ ¿chiuu na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ


neiiⁿna. xjeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom? ꞌO cwilꞌaꞌyoꞌ na
4 Quia tueeꞌ Pablo ñꞌeⁿ Bernabé
  jndeiꞌnaꞌ na joo nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ
Jerusalén, chaꞌwaa tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na nchii judíos calacanda̱na ñꞌoom
na cwilayuꞌ joꞌ joꞌ ñequio nnꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ jaa nnꞌaⁿ judíos
na cwiluiitquiendye quiiꞌntaaⁿna na juunaꞌ matseijomnaꞌ cwii xuu,
ñequio apóstoles toꞌñoomna naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ xuuꞌñeeⁿ meiⁿ welooya na
ñequio na neiiⁿna. Quia joꞌ naⁿꞌñeeⁿ ñetꞌom teiyo tîcanaⁿndyena meiⁿ
tyoluena chaꞌtso na jnda̱ sꞌaa jaa. 11 Sa̱a̱ tiyuuꞌ na ljoꞌ macaⁿnaꞌ ee

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyena. 5 Sa̱a̱ ntꞌom


  cwilayuuꞌa na macanda̱ juu naya na
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na cwilaxmaⁿ matseixmaⁿ Ta Jesús na cweꞌ yu joꞌ
tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ judíos na jndyu na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ jaa ndoꞌ mati
fariseos teicantyjana. Tyoluena: joona.
295 Hechos 15

12 Quia joꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na xeⁿ cweꞌ nlaljeiiya ñꞌoom na


tjomndye jlaꞌcheⁿna. Tyoqueⁿna nlacwano̱o̱ⁿya na mꞌaⁿna na
cwenta ñꞌoom na tyotseineiⁿ tacwaꞌna nantquie na jnda̱ tsa̱ꞌ nnꞌaⁿ
Bernabé ñequio Pablo cantyja jo nda̱a̱ ꞌnaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio ꞌnaaⁿ na na nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ
tyolꞌana quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nchii tancꞌomna na cweꞌ nncꞌomyana
judíos na xocanda̱a̱ nluiinaꞌ na ñꞌeⁿ ncꞌiaana. Tantquiina seii
cweꞌ najndeii nquii tsꞌaⁿ. 13 Jnda̱ na
  quiooꞌ na cweꞌ cwiꞌuo̱o̱ cantyoꞌ.
jlaꞌneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ tꞌo̱ Jacobo, Ndoꞌ tantquiina niomꞌ. 21 Ee teiyo

matsoom: maxjeⁿ cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ ljeii na


—ꞌO re nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ tqueⁿ Moisés. Ndoꞌ chaꞌtso njoom
candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o.̱ 14 Juu
  cwilaꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos ñꞌoomꞌñeeⁿ
Simón Pedro jnda̱ tsoom nda̱ay ̱ a naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿna ticwii cwii
chiuu waa na jnaⁿjndyeenaꞌ na xuee na cwitaꞌjndyeena.
tioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na nchii
judíos na macwjiiꞌñê nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿ Carta na tja na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
naⁿꞌñeeⁿ na nlaxmaⁿ tmaaⁿꞌ na nchii judíos
cwentaaⁿꞌaⁿ. 15 Juu ñꞌoomwaaꞌ

22 Quia joꞌ apóstoles ñequio nnꞌaⁿ
ljoꞌyu tseixmaⁿnaꞌ ñequio ñꞌoom na na cwiluiitquiendye ñequio chaꞌwaa
tyolaꞌljeii profetas. 16 Luaa matsonaꞌ:
  tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Quia na jnda̱ tuii chaꞌtso nmeiⁿꞌ, cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom Jerusalén
nncꞌo̱o̱ⁿnndaꞌa na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya tꞌmaⁿna na ya na nntjeiiꞌndyena
tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ David na nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿna na nncꞌoo
jndyowicantyjooꞌ. tsjoom Antioquía ñequio Pablo
Matseijndaaꞌndyo̱ na cwii joona ñꞌeⁿ Bernabé. Tyꞌioomna tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ
nntsa̱ꞌntjom. Judas tsꞌaⁿ na jnda̱ we xueeꞌ
17 Luaaꞌ matseijndaaꞌndyo̱ cha Barsabás, ñequio Silas. Naⁿnommꞌaⁿꞌ
mati nnꞌaⁿ na nchii judíos cwiluiitquiendye quiiꞌntaaⁿna.
nlꞌueena ja na cwiluiindyo̱ na 23 Ndoꞌ jlaꞌcwanomna cwii carta

matsa̱ꞌntjo̱ⁿya. ñequio naⁿꞌñeeⁿ. Cartaꞌñeeⁿ


Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ na quia matsonaꞌ:
nlaxmaⁿ cwentaya nlꞌueena ja. “Jâ apóstoles ñequiondyo̱ jâ nnꞌaⁿ
18 Ñꞌoomꞌñeeⁿ tsotinaꞌ:
  na cwiluiitquiendyô̱ quiiꞌntaaⁿ
Luaaꞌ ñꞌoom na teiyo tꞌmo̱ⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay
̱ a ñequio cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom Jerusalén,
tsꞌiaaⁿmeiiⁿ na machꞌeeⁿ. cwilacwano̱o̱ⁿyâ cartawaa na
19 Tsoti Jacobo:
  mꞌaⁿꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na nchii judíos
—Ncꞌe ñꞌoomꞌñeeⁿ, joꞌ chii na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom Antioquía
matseitiuuya cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ ñequio ndyuaa Siria ñꞌeⁿ Cilicia.
na nchii judíos na cwilcweꞌ nꞌom Cwilꞌuuyâ na xmaⁿndyoꞌ ꞌo
na cwilayuꞌ, meiⁿ ticatsonaꞌ na nnꞌaaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ. 24 Jâ  

nlacachuuya xuu joona joo ñꞌoom jnda̱ jndya̱ay̱ â na ljoo jnaⁿ ntꞌom
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ jaa. 20 Maleiꞌtyeⁿ
  nnꞌaⁿ na tyꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ
Hechos 15 296

tyolañꞌeeⁿꞌndyena ꞌo ñꞌeⁿ ñꞌoom na tyomꞌaⁿna joꞌ joꞌ cwantindyo


tyoluena. Tyolaꞌndaaꞌna nꞌomꞌyoꞌ xuee. Xjeⁿ na macwiꞌoolcweeꞌna
ñequio ñꞌoomꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ nchii jâ Jerusalén yuu mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na jñoom
lꞌuuyâ na caluena na ljoꞌ. 25 Joꞌ
  joona, nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ tsjoom
chii jâ tjomndyô̱ ndoꞌ ñeꞌcwii jnda̱ Antioquía tioo joona lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tꞌmaaⁿyâ na ya na nntjeiiꞌndyô̱ na cꞌoona na tjaa ñomtiuu
ntꞌom nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿyâ na cꞌomna. 34 Sa̱a̱ Silas seitioom na

nncꞌoona na mꞌaⁿꞌyoꞌ ñequio nljooꞌñetyeeⁿ joꞌ joꞌ. 35 Mati Pablo


Bernabé ñꞌeⁿ Pablo, nquiee ñꞌeⁿ Bernabé ljooꞌndyena. Joona


nnꞌaaⁿya na jeeⁿ jnda nquiuuya. ñequio jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ
26 Ee naⁿmꞌaⁿꞌ tiꞌmaaⁿꞌ nꞌomna
  tyotꞌmo̱o̱ⁿna ndoꞌ tyoñequiana
meiⁿ cwjena na mꞌaⁿna cantyja ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱
ꞌnaaⁿꞌ Taya Jesucristo. 27 Joꞌ chii
  nnꞌaⁿ.
cwijño̱o̱ⁿyâ Judas ñequio Silas na
mꞌaⁿꞌyoꞌ. Joona nlue jndaaꞌndyena Pablo na nda̱ we ndiiꞌ wjaanquiaaⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌoom na cwilꞌuuyâ. 28 Ee

ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nquii Espíritu Santo jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ 36 Jnda̱ na teinom cwanti xuee
nda̱ay ̱ â na tilacachuutya̱ay ̱ â xuu na ñetꞌomna joꞌ joꞌ, tso Pablo nnom
ꞌo, macanda̱ nmeiiⁿ laxmaⁿꞌyoꞌ na Bernabé:
calacanda̱ꞌyoꞌ: 29 Tacwaꞌyoꞌ nantquie
  —Cwa nntsaalcwa̱aꞌ̱ nndaaꞌa
na jnda̱ tsa̱ꞌ nnꞌaⁿ jo nda̱a̱ ꞌnaⁿ na nntsacantyꞌiaaya chiuu cwiꞌoomꞌaⁿ
cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa. Tantquieꞌyoꞌ niomꞌ nnꞌaaⁿya na cwilayuꞌ cwii cwii
meiiⁿ seii quiooꞌ na cweꞌ cwiꞌuo̱o̱ tsjoom yuu na tyoñequiaaya ñꞌoom
cantyoꞌ. Ndoꞌ meiⁿ tancꞌomꞌyoꞌ na ꞌnaaⁿꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
cweꞌ nncꞌomꞌyaꞌyoꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ. Xeⁿ 37 Ndoꞌ Bernabé lꞌue tsꞌoom

cwilacanda̱ꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ quia joꞌ na nncjaañꞌeⁿ Juan ñꞌeⁿndyena,


maleiꞌtyeⁿ, ya cwilꞌaꞌyoꞌ. Macanda̱ tsꞌaⁿ na nda̱ we xueeꞌ Marcos.
ñꞌoommeiiⁿ cwilꞌuuyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 38 Sa̱a̱ Pablo tiljoya tsꞌoom na

Xmaⁿndyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ.” nncjaa tsaⁿꞌñeeⁿ ee ꞌñeeⁿ joona


30 Quia joꞌ jluiꞌ Judas ñꞌeⁿ Silas.
  ndyuaa Panfilia tsꞌiaaⁿ na tyꞌena.
Tyꞌena tsjoom Antioquía ñꞌeⁿ Pablo 39 Joꞌ chii Pablo ñequio Bernabé

ñꞌeⁿ Bernabé. Quia na tquiena joꞌ ticjaañjoomꞌ tꞌmaⁿna hasta


joꞌ jlaꞌtjomna nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ ndoꞌ to̱ⁿꞌndyena. Bernabé tjañꞌoom
tquiana carta na cwileiñꞌomna Marcos. Tuo̱na tsꞌom wꞌaandaa.
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. 31 Ndoꞌ jnda̱ na
  Tyꞌena ndyuaaxeⁿncwe Chipre.
jlaꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ juunaꞌ tquiaanaꞌ 40 Sa̱a̱ Pablo, tjeiiꞌñê Silas. Cwii

na neiiⁿna, tyꞌomtꞌmaaⁿꞌndyena tjo̱o̱cheⁿ na nncꞌoona tioo nnꞌaⁿ


nꞌomna. 32 Ndoꞌ Judas ñequio
  na cwilayuꞌ joona lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Silas, mati cwiluiindyena profetas. na catioꞌnaaⁿñê joona. Jnda̱ chii
Joꞌ chii jndye ñꞌoom tyolaꞌneiⁿna tyꞌena. 41 Tyowiꞌnomna ndyuaa

nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tquiana na tꞌmaⁿ Siria ñequio Cilicia. Tyoteiꞌjndeiina


nꞌom naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ tyꞌenajnda̱na na tyꞌenajnda̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
na cwilayuꞌna. 33 Judas ñꞌeⁿ Silas
  macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
297 Hechos 16

Galacia. 7 Quia na tquiena


Pablo ñequio Silas tyeⁿncoo ndyuaa Misia jlaꞌtiuuna


tyꞌeñꞌomna Timoteo na nncꞌooquieꞌna ndyuaa Bitinia

16 Quia joꞌ Pablo ñꞌeⁿ Silas


tquiena tsjoom Derbe. Jnda̱
chii tyꞌena tsjoom Listra. Joꞌ joꞌ
sa̱a̱ tinquiaa Espíritu Santo
na nncꞌoona joꞌ. 8 Joꞌ chii cweꞌ

teiꞌnomna ndyuaa Misia. Tyꞌecuena


tajnaaⁿꞌna cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ hasta tquiena tsjoom Troas,
na jndyu Timoteo. Jom jnda yuscu nndyooꞌ ꞌndyoo ndaaluee. 9 Joꞌ 

tsꞌaⁿ judía na matseiyuꞌ sa̱a̱ tsotyeeⁿ joꞌ waa na tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaꞌ Pablo
nchii tsꞌaⁿ judío juu. 2 Nnꞌaⁿ na
  natsjom. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ meintyjeeꞌ cwii
cwilayuꞌ na mꞌaⁿ tsjoom Listra tsaⁿsꞌa tsꞌaⁿ ndyuaa Macedonia.
ñꞌeⁿ tsjoom Iconio tyotjeiiꞌyana Sꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ tyꞌoo nnoom, tso:
Timoteo. 3 Lꞌue tsꞌom Pablo na
  “Cwinoomꞌ ntyjawaa ndyuaa
nncjaañꞌeⁿ Timoteo ñꞌeⁿñê. Joꞌ chii Macedonia. Candyoꞌteiꞌjndeiꞌ jâ.”
seijndaaꞌñê na tuii ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ 10 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Pablo na tcoꞌnaꞌ

chaꞌxjeⁿ costumbre na cwilꞌa nnꞌaⁿ nnoom, mantyja jlaꞌjndaaꞌndyô̱ na


judíos ñequio yoꞌndaa na naⁿnom. nncwitꞌio̱oꞌ̱ â ndaaluee nntsaayâ
Sꞌaaⁿ na ljoꞌ cha nnꞌaⁿ judíos na ndyuaa Macedonia. Ee jlaꞌno̱o̱ⁿꞌâ
mꞌaⁿ ndyuaa na cwiꞌoona tilꞌana na majñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ na
na tilaꞌñoomꞌndyena ñꞌoom na nntsaanquiaayâ ñꞌoom naya nda̱a̱
cwiñequiana ee nquiu naⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ.
na Timoteo nchii tsꞌaⁿ judío
tsotyeeⁿ. 4 Pablo ñequio Silas ñꞌeⁿ

Tyjeeꞌ Pablo ñꞌeⁿ Silas tsjoom Filipos
Timoteo tyomaꞌnomna. Ndoꞌ ticwii 11 Joꞌ chii tuo̱oy̱ â tsꞌom wꞌaandaa
cwii tsjoom yuu na tyoquiena tsjoom Troas. Saandyeyuuyâ
tyolaꞌcandiina nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ squia̱ay ̱ â ndyuaaxeⁿncwe
ñꞌoom na jlaꞌjndaaꞌndye apóstoles Samotracia. Teincoo cwiicheⁿ xuee
ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye saayâ squia̱ay ̱ â tsjoom Neápolis.
quiiꞌntaaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ 12 Joꞌ jluiiꞌâ ñꞌeⁿ wꞌaandaa, saayâ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom squia̱ay ̱ â tsjoom Filipos. Tsjoomꞌñeeⁿ


Jerusalén. 5 Joꞌ chii cwii cwii
  mꞌaaⁿnaꞌ nacje ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ romanos
tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tꞌmaⁿti matseixmaⁿnaꞌ na
cwentaaⁿꞌaⁿ tyoꞌoonajnda̱na na chaꞌtso njoom chaꞌwaa ndyuaa
cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ndoꞌ ꞌio ndii ꞌio Macedonia. Tsjoom Filiposꞌñeeⁿ
tyꞌewijndyendyetina. ljooꞌndyo̱yaayâ cwantindyo
xuee. 13 Xuee na cwitaꞌjndyee

Tcoꞌnaꞌ nnom Pablo cwii nnꞌaⁿ judíos jluiiꞌâ nnom tsjoom


tsꞌaⁿ ndyuaa Macedonia ꞌndyoo jndaa. Ee jlaꞌtiuuyâ aa
6 Pablo ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ nchii nliuuyâ yuu cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ
ñꞌeⁿñê, seicuꞌ Espíritu Santo na nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nlajomndyô̱
nncꞌoolaꞌneiⁿna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyena. Joꞌ joꞌ jliuuyâ ntꞌom
ndyuaa Asia. Joꞌ chii teiꞌnomna yolcu. Saacwindyuaandyô̱ jlana̱aⁿ̱ yâ
ndyuaa Frigia ñequio ndyuaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ.
Hechos 16 298

14 Quiiꞌntaaⁿ yolcuꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ 19 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwitaꞌntjom


na jndyu Lidia. Jom tsꞌaⁿ na jnaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu, quia na
tsjoom Tiatira na majnda̱a̱ liaa ntyꞌiaana na jnda̱ jluiꞌ jndyetiaꞌñeeⁿ
ya, liaa colo catsiooꞌ. Jom tsꞌaⁿ na naquiiꞌ tsꞌoom jlaꞌno̱ⁿꞌna na jnda̱
matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sꞌaa tsuundyena sꞌom na cwiquioo
Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ tsꞌoom na ya lueena cantyja na macjaweeꞌ
tqueeⁿ cwenta ñꞌoom na tyoñeeⁿ na ꞌñom. Joꞌ chii tꞌuena Pablo ñꞌeⁿ
seineiⁿ Pablo. 15 Ndoꞌ teitsꞌoomñê
  Silas. Tyꞌechona naⁿꞌñeeⁿ jo
ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. Jnda̱ chii nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ naquiiꞌ tsꞌua
seityꞌooñê nda̱ay ̱ â, tsoom: tꞌmaⁿ. 20 Quia na tquiena nda̱a̱

—Xeⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ jluena:


matseicanda̱ya na matseiyuꞌa ñequio —Nnꞌaⁿ judíos mꞌaⁿ,
Ta Jesús cwa caljooꞌndyoꞌ wꞌaya. cwitjaaꞌndyena tiaꞌ nnꞌaⁿ tsjoomya.
Ndoꞌ sꞌaaⁿ na caljooꞌndyô̱ waⁿꞌaⁿ. 21 Ee cwitꞌmo̱o̱ⁿ na ñꞌoom na jaa

na cwilaxmaaⁿya nnꞌaⁿ romanos,


Pablo ñꞌeⁿ Silas ñjomndyena ticatyꞌiomnaꞌ na nntoꞌño̱o̱ⁿya meiⁿ
wꞌaancjo tsjoom Filipos na nlꞌaaya chiuu na cwiluena.
16 Cwii xueeꞌñeeⁿ saayâ yuu 22 Quia joꞌ jlaꞌwendye nnꞌaⁿ

cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoomꞌñeeⁿ nacjooꞌ Pablo ñꞌeⁿ Silas
ndoꞌ tjomndyô̱ cwii yuscuchjoo ndoꞌ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ sa̱ꞌntjomna na
na macjaweeꞌ ꞌndyoo ncꞌe na caluiꞌ liaa naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ cachoꞌna
mꞌaaⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. nꞌoomjneiⁿ. 23 Jndye tjaaꞌna naⁿꞌñeeⁿ.

Tsaⁿꞌñeeⁿ mꞌaaⁿtyeeⁿ luee nnꞌaⁿ Jnda̱ chii tioomna joo wꞌaancjo.


na cwitaꞌntjom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jluena nnom tsꞌaⁿ na machꞌee
Tꞌmaaⁿꞌ sꞌom cwiquioo luee naⁿꞌñeeⁿ cwenta wꞌaancjo na ya ya catsꞌaaⁿ
ncꞌe na macjaweeꞌ ꞌñom. 17 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
  cwenta joona. 24 Ndoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, jnda̱

na tyojaantyjo̱o̱ⁿ nanqua̱aⁿ̱ ꞌâ ñꞌeⁿ na jñeeⁿ ñꞌoomwaaꞌ tjaaꞌñê naⁿꞌñeeⁿ


Pablo. Tacwaxua ꞌñom, tyotsoom: wꞌaancjo naquiiꞌcheⁿ ndoꞌ seityeeⁿ
—Naⁿnommꞌaⁿ cwindyeꞌntjomna joona na tyeⁿ ñjoomꞌ ncꞌeeꞌna
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ tsꞌoom tscaaꞌ.
nandyeticheⁿ. Cwilaꞌcandiina 25 Ndoꞌ Pablo ñꞌeⁿ Silas, chaꞌna

ꞌo cantyja nato na xcwe tsjom to̱ꞌna tyolaꞌneiⁿna


cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ. nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tyotana luantsa,
18 Jndye xuee tyochꞌee
  ndoꞌ pra̱so na tooꞌndye ñꞌeⁿndyena
yuscuchjooꞌñeeⁿ na ljoꞌ. Joꞌ chii naquiiꞌ wꞌaancjo, tyondyeendye
seiliooꞌñe Pablo, taqueeⁿ seineiiⁿ naⁿꞌñeeⁿ. 26 Ndoꞌ matsꞌia joꞌ jndeii

nnom jndyetia na mꞌaaⁿ naquiiꞌ sꞌeii, teincwiiꞌ tsiaⁿtsjo̱ꞌ wꞌaancjo.


tsꞌom yuscuchjooꞌñeeⁿ. Tsoom: Xjeⁿꞌñeeⁿ chaꞌtso ndyueelꞌa
—ꞌU jndyetia, ñequio xueeꞌ wꞌaancjoꞌñeeⁿ jnaaⁿ cheⁿnquieenaꞌ
Jesucristo matsa̱ꞌntjo̱ⁿya, caluiꞌ ndoꞌ mati lꞌuaancjo na ñjoom
naquiiꞌ tsꞌom yuscuchjoomꞌaaⁿꞌ. chaꞌtso pra̱so jnaⁿꞌnaꞌ. 27 Ndoꞌ juu

Ndoꞌ mantyjacheⁿ jluiꞌ tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta wꞌaancjo


jndyetiaꞌñeeⁿ. lcweeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na meiⁿnaaⁿ
299 Hechos 16​, ​17

ndyueelꞌa wꞌaancjo. Joꞌ chii tjeiiꞌñê —Jâ cwilaxmaaⁿyâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


espada ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nntseicueeꞌñe tsjoom Roma. Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ
cheⁿnqueⁿ ee seitioom na jnda̱ tjaaꞌna jâ na jndooꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ
jleinom pra̱so. 28 Sa̱a̱ Pablo jndeii
  meiiⁿ na tyoowijndaaꞌ aa waa na
seixuaⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ tsoom: jlaꞌtjo̱on
̱ dyô. Jnda̱ chii tioomna jâ
—Aa ndiꞌ re, tintseicueeꞌndyuꞌ ee wꞌaancjo. Nmeiiⁿꞌ lꞌana jâ meiiⁿ na
chaꞌtsondyô̱ ndi mꞌaaⁿyâ. meiⁿchjoo ticatsonaꞌ na nlꞌana na
29 Quia joꞌ tcaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ chom.
  ljoꞌ nnꞌaⁿ romanos. Ndoꞌ jeꞌ ¿aa
Jndeii tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ wꞌaancjo. cweꞌ ntꞌiu nntjeiiꞌna jâ? Xoya na ljoꞌ.
Cwiteiñê na tyꞌueeⁿ. Cweꞌ Nquieena quiocatjeiiꞌna jâ.
seiquiooñetoom jo nnom Pablo ñꞌeⁿ 38 Quia joꞌ policíaꞌñeeⁿ

Silas. 30 Jnda̱ chii tjeiiⁿꞌeⁿ joona


  tyꞌelacandiina naⁿmaⁿnꞌiaaⁿꞌñeeⁿ
chꞌeⁿ. Matsoom nda̱a̱na: ñꞌoommeiⁿꞌ. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ quia
—ꞌO ta, ¿ljoꞌ macaⁿnaꞌ na catsꞌaaya jndyena na Pablo ñequio Silas
cha nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱? cwilaxmaⁿna nnꞌaⁿ romanos, jeeⁿ
31 Jluena nnoom:
  tyuena. 39 Joꞌ chii naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ

—Catseiyuꞌ ñequio Ta Jesucristo, tyꞌecataⁿna ñꞌoom tꞌmaⁿ tsꞌom


quia joꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ ꞌu ndoꞌ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii tjeiiꞌna
mati nnꞌaⁿ waꞌ. joo wꞌaancjo. Jlaꞌtyꞌoondyena na
32 Quia joꞌ tyolaꞌneiⁿna ñꞌoomꞌ
  caluiꞌ naⁿꞌñeeⁿ tsjoomna. 40 Quia

Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio joꞌ jluiꞌna wꞌaancjo, tyꞌena waaꞌ
chaꞌtso nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. 33 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ
  Lidia. Joꞌ joꞌ tyolaꞌneiⁿna ñequio
na ndicwaⁿ jaaⁿcheⁿ tjachom joona nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Tyoñeꞌquiana na
ndoꞌ tmaaⁿ yuu na tquieeꞌndyena na tꞌmaⁿ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. Jnda̱ joꞌ jluiꞌna
choꞌna. Jnda̱ chii teitsꞌoomñê ndoꞌ tsjoom Filiposꞌñeeⁿ.
mati chaꞌtso nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. 34 Jnda̱ joꞌ

tjañꞌoom Pablo ñequio Silas waⁿꞌaⁿ, Jlajmeiⁿꞌndye nnꞌaⁿ


tquiaaⁿ na tcwaꞌna. Jom ndoꞌ ñequio tsjoom Tesalónica
chaꞌtso nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ neiiⁿna na jnda̱
macwilayuꞌna ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
35 Quia na jnda̱ teixuee,

17 Pablo ñꞌeⁿ Silas tyꞌena
teiꞌnomna tsjoom Anfípolis
ñꞌeⁿ tsjoom Apolonia. Jnda̱ chii
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ jñoomna policía tquiena tsjoom Tesalónica yuu
na mꞌaaⁿ tsaⁿ na machꞌee cwenta waa cwii watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
wꞌaancjo na candyaañe Pablo ñꞌeⁿ judíos. 2 Ndyee smaⁿna tyomꞌaⁿna

Silas. 36 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na machꞌee


  tsjoomꞌñeeⁿ. Ñequiiꞌ quia xuee na
cwenta wꞌaancjo seicañeeⁿ Pablo, cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos, Pablo sꞌaaⁿ
matsoom nnom: chaꞌxjeⁿ quichꞌeeⁿ. Tjatseijomñê
—Naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ jnda̱ jlaꞌcwanomna ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ na cwitjomndyena
ñꞌoom na nndyaandyoꞌ. Wanaaⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿna. Tyotseineiiⁿ
na nluiꞌyoꞌ. Catsaꞌyoꞌ, meiⁿcwii nda̱a̱na. 3 Tꞌmo̱o̱ⁿ na juu ñꞌoomꞌ

ñomtiuu tacꞌomꞌyoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiyo teiljeii matsonaꞌ


37 Sa̱a̱ Pablo matsoom nda̱a̱
  na maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ na cwajndii
policía: nntjom Cristo. Nntyꞌioom nnꞌaⁿ jom
Hechos 17 300

tsꞌoomꞌnaaⁿ, maxjeⁿ nncueeⁿꞌeⁿ jnda̱ quia joꞌ jlaꞌcandyaandye naⁿꞌñeeⁿ


chii nncwandoꞌxcoom. Tsoti Pablo: joona.
—Jndyocwjiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja
ꞌnaaⁿꞌ Jesús nda̱aꞌ̱ yoꞌ, jom cwiluiiñê Pablo ñꞌeⁿ Silas cwiñequiana
Cristo. ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Berea
4 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ

10 Jnda̱
na teijaaⁿ xueeꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ na
jlaꞌyuꞌna, jlaꞌjomndyena ñequio cwilaꞌyuꞌ mañoomꞌ jñoomna Pablo ñꞌeⁿ
Pablo ñꞌeⁿ Silas. Mati nnꞌaⁿ na Silas na cꞌoo naⁿꞌñeeⁿ tsjoom Berea.
nchii judíos na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Quia na jnda̱ tquiena tsjoomꞌñeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jndyendyena tyꞌena watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos.
jlaꞌyuꞌna. Mati jndye yolcu na 11 Nnꞌaⁿ judíos tsjoom Bereaꞌñeeⁿ ya

cwiluiitquiendye jlaꞌyuꞌna. 5 Sa̱a̱


  nnꞌaⁿndyetina nchiiti ncꞌiaana na
joo nnꞌaⁿ judíos na tyoolaꞌyuꞌ jeeⁿ mꞌaⁿ tsjoom Tesalónica. Ñequio na
ndyaꞌ ta̱aꞌ̱ nꞌomna nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ xcweeꞌ nꞌomna tyoqueⁿna cwenta
ñꞌoom na mañequiaa Pablo. Joꞌ chii ñꞌoom na tyolue naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ꞌio ndi
jlaꞌtjomna cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na ꞌio tyolaꞌnaaⁿna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
wiꞌndye. Jnda̱ chii jlaꞌjmeiⁿꞌna nnꞌaⁿ teiyo teiljeii na tyolꞌueena aa mayuuꞌ
tsjoomna. Ndoꞌ tyꞌena waaꞌ tsꞌaⁿ na ñꞌoom na cwilue naⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na.
jndyu Jasón. Tyꞌequieꞌna wꞌaaꞌñeeⁿ 12 Joꞌ chii jndyendye nnꞌaⁿ judíos

ñequio na jndeiꞌnaꞌ na cwilꞌueena jlaꞌyuꞌna. Mati nnꞌaⁿ na cwilaneiⁿ


Pablo ñequio Silas ee ñeꞌcatsa̱ꞌna ñꞌoom griego, jndye yolcu na tꞌmaⁿti
naⁿꞌñeeⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomna. cwiluiitquiendye ndoꞌ mati naⁿnom na
6 Sa̱a̱ tîcaliuna naⁿꞌñeeⁿ, joꞌ chii
  cwilaneiⁿ griego jndyendyena jlaꞌyuꞌna.
tyꞌeñꞌomna Jasón ñequio ntꞌomcheⁿ 13 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ judíos na mꞌaⁿ Tesalónica

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Ñequio na jndyena na mañequiaa Pablo ñꞌoomꞌ


jndeiꞌnaꞌ tyꞌechona naⁿꞌñeeⁿ jo Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ Berea. Joꞌ chii
nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tsjoomna. Jndeii tyꞌena tsjoomꞌñeeⁿ, tyꞌelaꞌjmeiⁿꞌna
tyolaxuaana, jluena: naⁿꞌñeeⁿ. 14 Joꞌ chii nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ

—Joo naⁿnom na jlaꞌtyuaaꞌna jñoomna Pablo na cjaⁿ


cwilaꞌñꞌeeⁿꞌndyena nnꞌaⁿ na ꞌndyoo ndaaluee. Sa̱a̱ Silas ñequio
chaꞌwaa tsjoomnancue, mati ñjaaⁿ Timoteo ljooꞌndyena Bereaꞌñeeⁿ.
jnda̱ tquiena. 7 Ndoꞌ Jasónmꞌaaⁿ jnda̱

15 Nnꞌaⁿ na tyꞌelaꞌjomndye ñꞌeⁿ Pablo

seiljoom joona waⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ chaꞌtso tyꞌecaꞌndyena jom tsjoom Atenas. Jnda̱
naⁿmꞌaⁿꞌ cwilꞌana na tjaa yuu lꞌue chii tyꞌelcweeꞌna tsjoomna Berea.
ñꞌoom na maqueⁿ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ Tyꞌeñꞌomna ñꞌoom na seintyjaañe
tꞌmaⁿ tsjoom Roma, ee cwiluena Pablo nda̱a̱na na catseityuaaꞌ Silas ñꞌeⁿ
cwiicheⁿ tsꞌaⁿ mꞌaaⁿ na matsa̱ꞌntjom Timoteo na nncꞌoontyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ.
na jndyu Jesús. Tilaꞌyooꞌndyena.
8 Ndoꞌ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ñequio

nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ, quia jndyena Pablo matseineiiⁿ nda̱a̱


ñꞌoommeiⁿꞌ jlaꞌjmeiⁿꞌndyena. 9 Sa̱a̱

nnꞌaⁿ tsjoom Atenas
Jasón ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na 16 Yocheⁿ
na meindooꞌ Pablo
cwilaꞌyuꞌ, jnda̱ na tioomna sꞌom, joona tsjoom Atenas seiliooꞌñê
301 Hechos 17

na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na chaꞌwaa quiiꞌ —ꞌO re nnꞌaⁿ tsjoom Atenas,


tsjoomꞌñeeⁿ tooꞌ ꞌnaⁿ na cweꞌ ndiocheⁿ na mantyꞌiaya, jnda̱ ljeiya
nnꞌaⁿ lꞌa. 17 Joꞌ chii tyotseineiiⁿ
  na ꞌo jeeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ.
nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos naquiiꞌ watsꞌom 23 Ee quia na tjo̱tseicaandyo̱ quiiꞌ

ꞌnaaⁿna ñequio nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ tsjomꞌyoꞌ, jndye joo ntyꞌiaya


nnꞌaⁿ na cwitjomndye joꞌ joꞌ na yuu cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. Joꞌ
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mati ljeiya cwii tio na chunaꞌ ljeii:
ꞌio ndi ꞌio tyotseineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ “Tiowaaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
na mꞌaⁿ tsꞌua tꞌmaⁿ. 18 Tyomꞌaⁿ
  ticataꞌjnaaⁿꞌa.” Majuu Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ntꞌom nnꞌaⁿ naquiiꞌ tsjoomꞌñeeⁿ na na cweꞌ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌtoꞌyoꞌ
cwilaꞌjomndye ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ meiⁿ ticataꞌjnaaⁿꞌyoꞌ jom, majom
nnꞌaⁿ epicúreos ndoꞌ tyomꞌaⁿ na matseina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilajomndye ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ estoicos. 24 ’Jom sꞌaaⁿ tsjoomnancue ñequio

To̱ꞌ naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌneiⁿna ñꞌeⁿ chaꞌtso ꞌnaⁿ na niom nnomnaꞌ.


Pablo. Ntꞌomndye joona jluena: Cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom chaꞌwaa
—¿Ljoꞌ ñꞌoom matseineiⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cañoomꞌluee ñequio tsjoomnancue.
na jeeⁿ jndye ñꞌoom ntyjeeⁿ? Joꞌ chii ticaⁿnaꞌ wꞌaa na nlꞌa nnꞌaⁿ
Ndoꞌ ntꞌomndyena jluena: yuu na nncꞌoomñê. 25 Meiⁿ ticaⁿnaꞌ

—Ndooꞌ ntyjii matseineiiⁿ cantyja nnꞌaⁿ na nnteiꞌxꞌee jom ee tjaaꞌnaⁿ


ꞌnaaⁿ ntyꞌo̱oṯ sꞌom xcondye. ljoꞌ na matseiꞌtjo̱oṉ aꞌ jom. Ee
Luaaꞌ jluena ee tyotseineiⁿ Pablo nqueⁿ mañequiaaⁿ na chaꞌtsondyo̱
nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús ndoꞌ cwitando̱oꞌ̱ a, cwitjaaya jndye
cantyja na nncwandoꞌxco tsꞌaⁿ xeⁿ ñequio chaꞌtsoti ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ
jnda̱ tueꞌ. 19 Quia joꞌ tyꞌeñꞌomna jom
  jaa.
cwii joo na jndyu Areópago yuu 26 ’Ñequio ñeꞌcwii tsꞌaⁿ sꞌaaⁿ

cwitjomndye nnꞌaⁿ na cwiꞌoocandye tsjaaⁿ jaa nnꞌaⁿ tsjoomnancue


ñꞌoom. Jluena nnoom: meiⁿ na meinchꞌo̱ ndyuaa na
—Cwa catsuꞌ nda̱ay ̱ â chiuu waa mꞌaaⁿya ee nqueⁿ sꞌaaⁿ na
ñꞌoom xco na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. jnda̱ tꞌoomꞌndyo̱ chaꞌwaa nnom
20 Ee tijoom ñejndya̱ay
  ̱ â ñꞌoom na tsjoomnancue. Ndoꞌ seijndaaꞌñê
mañequiaaꞌ, jeeⁿ xuiiꞌ juunaꞌ. Joꞌ cwaaⁿ xjeⁿ nncueꞌntyjo̱ na nncꞌoom
chii ñeꞌcaliuuyâ chiuu cwitꞌmo̱o̱ⁿ tsꞌaⁿ ndoꞌ yuu na cwii cwii joo.
ñꞌoommeiⁿꞌ. 27 Luaaꞌ sꞌaaⁿ cha chaꞌtsondyo̱ jaa

21 Ee nnꞌaⁿ tsjoom Atenas ñequio


  calꞌua̱ay̱ a jom, calꞌaancꞌuaaꞌndyo̱ na
nnꞌaⁿ na jnaⁿ ntꞌomcheⁿ njoom calacandyooꞌndyo̱ na nntaꞌjnaaⁿꞌa
na cwicꞌeeⁿya tsjoomꞌñeeⁿ jeeⁿ jom, meiiⁿ na mayuuꞌ titquia
ntyjaaꞌ nꞌomna na ñeꞌcandyena ndoꞌ mꞌaaⁿ ñequio cwii cwiindyo̱. 28 Ee

ñeꞌcalaꞌneiⁿna meiⁿnquia nnom cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom cwitando̱oꞌ̱ a,


ñꞌoom na xcoti. cwimaꞌno̱o̱ⁿya ndoꞌ cwicꞌa̱aⁿ̱ ya
22 Quia joꞌ tjameintyjeeꞌ Pablo
  chaꞌxjeⁿ tyolue ntꞌom nnꞌaⁿꞌyoꞌ
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ yuu cwiwijndaaꞌ na jndo̱ꞌ nꞌom. Tyoluena: “Jaa
ñꞌoom. Tsoom: laxmaaⁿya ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.”
Hechos 17​, ​18 302

29 Joꞌ chii ncꞌe na cwilaxmaaⁿya scoomꞌm Priscila. Sa̱a̱ jluiꞌna joꞌ


ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticatyꞌiomnaꞌ joꞌ ee Claudio, tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ
na nlajoomꞌndyo̱ jom cweꞌ cwii tsjoom Roma na matsa̱ꞌntjom
ꞌnaⁿ na tuiinaꞌ ñequio sꞌom cajaⁿ, ndyuaa Italia tqueⁿ ñꞌoom na caluiꞌ
oo sꞌom xuee, oo ljo̱ꞌ na cwilꞌa chaꞌtso nnꞌaⁿ judíos tsjoomꞌñeeⁿ.
nnꞌaⁿ cweꞌ cantyja na cwilaꞌtiuu Joꞌ na tja Aquila ñequio scoomꞌm
cheⁿnquieena. 30 Ncuee na
  jluiꞌna joꞌ joꞌ, tyꞌena tsjoom Corinto.
jnda̱ teinom, Tyꞌo̱oṯ sꞌom seiquii Tjacandoꞌ Pablo joona. 3 Ndoꞌ na

tsꞌoom ñequio nnꞌaⁿ cantyja na ñeꞌcwii tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿna ñꞌeⁿ Pablo


tijndo̱ꞌ nꞌomna, sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ chaꞌtso na cwilꞌana lꞌaaliaa, joꞌ chii ljooꞌñê
nnꞌaⁿ meiⁿyuucheⁿ joo na mꞌaⁿna ñꞌeⁿndyena. Ñeꞌnaaⁿꞌ tyolꞌana
matsa̱ꞌntjoom na calcweꞌ nꞌomna. tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 4 Ticwii cwii xuee na

31 Ee jnda̱ seijndaaꞌñê xuee na


  cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos tyocaa
nncuꞌxeeⁿ jaa nnꞌaⁿ tsjoomnancue Pablo watsꞌom ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ.
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. Jnda̱ Tyotseineiiⁿ nda̱a̱na ñequio nda̱a̱
tqueeⁿ na nquii Jesús nncuꞌxeⁿ jaa. nnꞌaⁿ na nchii judíos ee na lꞌue
Ndoꞌ jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ na mayuuꞌ na tsꞌoom na nlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ Cristo.
nluii na ljoꞌ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ ee 5 Silas ñequio Timoteo jnda̱

sꞌaaⁿ na tandoꞌxco juu jnda̱ na tueꞌ. tquiena na mꞌaaⁿ Pablo na jnaⁿna


32 Ndoꞌ nnꞌaⁿ tsjoom Atenas quia
  ndyuaa Macedonia. Quia joꞌ Pablo,
jndyena na matseineiⁿ Pablo cantyja macanda̱ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na nntandoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, na tyoqueⁿñê. Tyocwjiꞌyuuꞌñê nda̱a̱
cwantindye joona cweꞌ tyoncona. nnꞌaⁿ judíos na Jesús cwiluiiñê
Sa̱a̱ ntꞌomndye joona tyoluena: Cristo tsaⁿ na meindooꞌna na
—ꞌIo cha luaaꞌ nndya̱ay ̱ aayâ nndyocwjiꞌnꞌmaaⁿñe joona.
ñꞌoomwaaꞌ. 6 Sa̱a̱ joona tyꞌena nacjoomꞌm,

33 Quia joꞌ jluiꞌ Pablo quiiꞌntaaⁿna.


  tyolaꞌjmeiⁿꞌndyena nnoom. Joꞌ chii
34 Sa̱a̱ cwantindye nnꞌaⁿ
  seiteiꞌncweeⁿꞌeⁿ liaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na na
jlaꞌjomndyena ñequio Pablo ndoꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ na ntsꞌo̱o̱ⁿ joona, jeꞌ nncjaⁿ
jlaꞌyuꞌna, mandiñꞌeⁿ Dionisio. Jom cwiicheⁿ ntyja. Matsoom nda̱a̱na:
tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe Areópago —Jeꞌ meiiⁿ na nntsuundyoꞌ sa̱a̱
yuu cwiwijndaaꞌ ñꞌoom. Mati yuscu jnaⁿꞌ ncjoꞌyoꞌ nchii jnaⁿ ja. Na jeꞌ
na jndyu Dámaris ñequio ntꞌomcheⁿ xuee na cwii wjaanaꞌ nncjo̱ na
nnꞌaⁿ jlaꞌyuꞌna. mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nchii laxmaⁿna nnꞌaⁿ
judíos.
Pablo mañequiaaⁿ ñꞌoomꞌ 7 Quia joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ quiiꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Corinto watsꞌomꞌñeeⁿ, tjaaⁿ waaꞌ tsꞌaⁿ na

18 Jnda̱ tuii na nmeiiⁿꞌ jluiꞌ


Pablo Atenas, tjaaⁿ tsjoom
Corinto. 2 Joꞌ joꞌ ljeiiⁿ cwii tsꞌaⁿ

jndyu Justo, tsaⁿ na matseitꞌmaaⁿꞌñe
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñeꞌcwii
tꞌuiiꞌ ñequio watsꞌomꞌñeeⁿ.
judío na jndyu Aquila. Tsaⁿꞌñeeⁿ 8 Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na jndyu

tuiiñê ndyuaa Ponto. Nmeiiⁿndyo Crispo na cwiluiitquieñe cantyja


ñejnaaⁿ ndyuaa Italia ñequio ꞌnaaⁿꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ. Jom ñequio
303 Hechos 18

chaꞌtso nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ jlaꞌyuꞌna ñequio ndoꞌ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na
Ta Jesús. Ndoꞌ jndye ntꞌomcheⁿ cwileiñꞌomꞌ ꞌo nnꞌaⁿ judíos nchii
nnꞌaⁿ tsjoom Corinto, quia na ljeii cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌiaaⁿ. Joꞌ
jndyena ñꞌoom na tyoñequiaa Pablo, chii cajndoꞌtoꞌ ncjoꞌyoꞌ, ee ja
jlaꞌyuꞌna ndoꞌ teitsꞌoomndyena. tiñeꞌcuꞌxa̱ⁿya ñꞌoommeiⁿꞌ.
9 Pablo waa na tcoꞌnaꞌ nnoom cwii

16 Ndoꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ

teijaaⁿ. Jñeeⁿ na seineiⁿ Ta Jesús. watsꞌiaaⁿ. 17 Quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ


Matso nnoom: na tyoolayuꞌ na nchii judíos tꞌuena


—Tintyꞌueꞌ. Tincjaameintyjeꞌ Sóstenes, tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe
na matseiꞌneiⁿꞌ ñꞌoom ꞌnaⁿya. watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos.
Tintseicheⁿꞌ. 10 Ee ja mꞌaaⁿya
  Tyotjaaꞌna jom tachꞌeⁿ watsꞌiaaⁿ. Sa̱a̱
ñꞌeⁿndyuꞌ ndoꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ Galión tîcatseiñꞌoomꞌñê naⁿꞌñeeⁿ.
tixocatsꞌaa wiꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ. Ee ja
jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ tsjoomwaañe quia Tjalcweꞌ Pablo Antioquía,
nlaꞌxmaⁿ cwentaya. jnda̱ chii wjaanquiaaⁿ ñꞌoomꞌ
11 Joꞌ chii ljooꞌñe Pablo tsjoom

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ ndyee ndiiꞌ
Corinto cwii chu waljooꞌ xcwe na 18 Pablo, jndyeti xuee
tyoꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ tyoljooꞌñetyeeⁿ Corinto. Jnda̱ joꞌ
naⁿꞌñeeⁿ. tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na
12 Jnda̱ chii tꞌoom Galión
  mawjaⁿ. Jnda̱ chii mana tjaaⁿ.
gobiernom tsjoom Corinto na Ndoꞌ Priscila ñꞌeⁿ Aquila tyꞌena
matsa̱ꞌntjoom chaꞌwaa ndyuaa ñꞌeⁿñê. Tquiena tsjoom Cencrea. Joꞌ
Acaya. Quia joꞌ nnꞌaⁿ judíos na mꞌaⁿ joꞌ teinquiꞌ xqueeⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ
tsjoomꞌñeeⁿ ñeꞌcwii jlaꞌjomndyena na matseicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌoom na
na jlaꞌwendyena nacjooꞌ Pablo. jnda̱ tsoom nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Tyꞌeñꞌomna jom watsꞌiaaⁿ. nntsꞌaaⁿ. Jnda̱ joꞌ tuo̱na wꞌaandaa
13 Tyꞌenquiana jnaaⁿꞌaⁿ nnom
  na wjaanaꞌ ndyuaa Siria. 19 Tquiena

gobiernom. Jluena: tsjoom Éfeso. Priscila ñꞌeⁿ Aquila


—Tsaⁿmꞌaaⁿ matseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌom ljooꞌndyena joꞌ joꞌ. Pablo tjaaⁿ
nnꞌaⁿ na xuiiꞌ calatꞌmaaⁿꞌndyena watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tachii chaꞌxjeⁿ na matso tjaqueⁿꞌeⁿ tyotseineiiⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ.
ljeii na tqueⁿ Moisés. 20 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ tyolꞌana tyꞌoo

14 Xjeⁿ na manntseineiⁿ Pablo,


  nnoom na majndyeti xuee caljooꞌñê
seityuaaꞌti Galión. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyena, sa̱a̱ ticwancueⁿꞌeⁿ.
nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos: 21 Jnda̱ chii tꞌmaaⁿ joona na mawjaⁿ.

—ꞌO nnꞌaⁿ judíos, xeⁿ waa ljoꞌ Tsoom nda̱a̱na:


machꞌee tsaⁿmꞌaaⁿꞌ oo xeⁿ tꞌmaⁿ —Jndeiꞌnaꞌ na jo̱ Jerusalén na
jnaaⁿꞌaⁿ waa quia joꞌ matyꞌiomnaꞌ manndyooꞌ na nncueeꞌ xuee sa̱a̱ xeⁿ
na nntseicachjuundyo̱ na nndii Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌue tsꞌoom nndyo̱nndaꞌa
ñꞌoom na cwinduꞌyoꞌ. 15 Sa̱a̱ ꞌo
  na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
cweꞌ jnaaⁿꞌ ñꞌoom na mañequiaa Jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ Éfeso ñꞌeⁿ
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ndoꞌ xueeꞌ tsꞌaⁿ na wꞌaandaa. 22 Ndoꞌ quia na jnda̱

maleiñꞌoom, joꞌ cwilancjooꞌndyoꞌ, tueⁿꞌeⁿ tsjoom Cesarea, tjawaaⁿ


Hechos 18​, ​19 304

Jerusalén yuu na tjanquiaaⁿ na ndyuaaꞌñeeⁿ na calaꞌljo naⁿꞌñeeⁿ


xmaⁿndye tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ jom. Naⁿꞌñeeⁿ jnda̱ jlaꞌyuꞌna ncꞌe
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ
chii jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ tueⁿꞌeⁿ tsjoom chii quia na tueeꞌ Apolos na mꞌaⁿna
Antioquía. 23 Ndoꞌ quia na jnda̱
  tꞌmaⁿ tyoteijndeii tsaⁿꞌñeeⁿ joona.
teinom cwantindyo xuee na 28 Ndoꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos

tyomꞌaaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ chiuu waa na tixcwe cwilaꞌyuꞌna.


joꞌ. Tcuu tcuu tyomanoom ndyuaa Ndoꞌ na jeeⁿ jnda̱ ñꞌoom tyotseineiiⁿ
Galacia ñequio ndyuaa Frigia, ndoꞌ tîcanda̱a̱ nluena na tiyuuꞌ. Ee
ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ, tquiaanaꞌ na ñequio ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiyo
tyꞌenajnda̱ti chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na teiljeii tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na na Jesús
cwilaꞌyuꞌ. tseixmaⁿ Cristo tsaⁿ na meindooꞌna
na nndyocwjiꞌnꞌmaaⁿñe joona.
Apolos mañeꞌquiaaⁿ ñꞌoomꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Éfeso Pablo mañequiaaⁿ ñꞌoomꞌ
24 Tsjoom Éfeso tueeꞌ cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Éfeso
tsꞌaⁿ judío na jndyu Apolos, tsꞌaⁿ
tsjoom Alejandría. Jom tsꞌaⁿ na
mawajnaaⁿꞌya ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
19 Yocheⁿ na mꞌaaⁿ Apolos
tsjoom Corinto ndyuaa
Acaya, Pablo tyomanoom njoom
na teiyo teiljeii, ndoꞌ jeeⁿ ya nchꞌu quiiꞌ ntsjo̱. Jnda̱ chii tueⁿꞌeⁿ
matseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. tsjoom Éfeso yuu na ljeiiⁿ cwanti
25 Jnda̱ ñetꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ nnoom
  nnꞌaⁿ na jlaꞌjomndye ñꞌoom na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ nquii na tyoñequiaa Juan. 2 Matsoom nda̱a̱

nndyocwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ. Joꞌ chii naⁿꞌñeeⁿ:


ñequio na ntyjaaꞌ tsꞌoom tyotseineiiⁿ —¿Aa tjaquieeꞌ Espíritu Santo
nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Xcwe tyoꞌmo̱o̱ⁿ chaꞌwaa naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ quia na jlayuꞌyoꞌ?
na ntyjiityeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na Jluena nnoom:
nndyocwjiꞌnꞌmaaⁿñe Jesús nnꞌaⁿ, sa̱a̱ —Tjaaꞌnaⁿ. Meiⁿchjoo tyoondya̱ay ̱ â
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nleitsꞌoomndye aa mꞌaaⁿ Espíritu Santo.
nnꞌaⁿ, macanda̱ ntyjeeⁿ cantyja 3 Quia joꞌ matsoom nda̱a̱na:

ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na tyoñequia Juan. —¿Cwaaⁿ ñꞌoom tꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ


26 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseineiiⁿ naquiiꞌ
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ na teitsꞌoomndyoꞌ?
watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Jluena nnoom:
Meiⁿchjoo tîꞌmaaⁿꞌ tsꞌoom. Ndoꞌ —Aa jâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na
Priscila ñꞌeⁿ Aquila, quia na tyoꞌmo̱ⁿ Juan, joꞌ na teitsꞌoomndyô̱.
jndyena ñꞌoom na seineiiⁿ, quia joꞌ 4 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na:

tyꞌeñꞌomna jom wꞌaana. Tꞌmo̱o̱ⁿtina —Juan tyotseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ quia


nnoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ na tyolcweꞌ nꞌomna. Ndoꞌ tyotsoom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 27 Ndoꞌ quia sꞌaanaꞌ
  nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ na calaꞌyuꞌna ñequio
tsꞌoom na ñeꞌcjaⁿ ndyuaa Acaya, Jesús tsaⁿ na nndyontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ.
quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tyoluena Juu tseixmaⁿ Cristo.
na ya. Tyolaꞌljeiina ñꞌoom na 5 Ndoꞌ jnda̱ na jndyena ñꞌoommeiⁿꞌ

tjañꞌoom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ quia joꞌ teitsꞌoomndyena ñequio


305 Hechos 19

xueeꞌ Ta Jesús. 6 Ndoꞌ quia na


  ñequio xueeꞌ Ta Jesús. Joꞌ chii cwii
jnda̱ tio Pablo lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona quia cwiindyena tyoluena nda̱a̱ jndyetia:
joꞌ tjaquieeꞌ Espíritu Santo naquiiꞌ —Matsa̱ꞌntjo̱ⁿya na caluiꞌyoꞌ
nꞌomna. Mana to̱ꞌna tyolaꞌneiⁿna ñequio xueeꞌ Jesús, tsaⁿ na
ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na nchii matseineiⁿ Pablo cantyja ꞌnaaⁿꞌ.
ñꞌoom na maxjeⁿ cwilaꞌneiⁿna. 14 Maljoꞌ tyolꞌa chaꞌtso ntquieeꞌ

Tyoñeꞌquiana ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ ntseinda cwii tsꞌaⁿ judío na


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na. 7 Naⁿnomꞌñeeⁿ
  jndyu Esceva. Tsaⁿꞌñeeⁿ tyee na
chaꞌna canchooꞌwendyena. cwiluiitquieñe. 15 Sa̱a̱ tꞌo̱ jndyetia,

8 Chaꞌna ndyee chiꞌ tyomꞌaaⁿñe


  matsoom nda̱a̱na:
Pablo tsjoom Éfeso ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ —Jesús mawajnaⁿꞌa, ndoꞌ mati
tyocaⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Pablo, sa̱a̱ ꞌo jeꞌ ¿ꞌñeeⁿ cwiluiindyoꞌ?
Tyotseineiiⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ñequio 16 Ndoꞌ juu tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ na

na tꞌmaⁿ tsꞌoom. Tyoqueⁿñê maleiñꞌoom jndyetia, tjuꞌñê


tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na cantyja na nacjoona. Jnaaⁿ joona. Cwajndii
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na sꞌaaⁿ hasta ꞌñeeⁿ joona
malꞌueeꞌñê na nlaꞌyuꞌna. 9 Sa̱a̱   na ñecantseiꞌndyena ndoꞌ
cwantindye naⁿꞌñeeⁿ tyolaꞌquieꞌ tquieeꞌndyena. Jndeii jluiꞌna naquiiꞌ
nꞌomna, tiñeꞌcalaꞌyuꞌna. Ndoꞌ wꞌaa na jleiꞌnomna jom. 17 Ndoꞌ

quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ tjomndye chaꞌtso nnꞌaⁿ judíos ñequio nnꞌaⁿ


tyoluena ñꞌoom ntjeiⁿ cantyja na nchii judíos na tyomꞌaⁿ tsjoom
ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia joꞌ Éfesoꞌñeeⁿ jliuna na ljoꞌ tuii. Joꞌ
Pablo ꞌñeeⁿ joona, tjachom nnꞌaⁿ chii chaꞌtsondyena tyuena, ndoꞌ
na cwilaꞌyuꞌ wꞌaa scwela cwentaaꞌ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena xueeꞌ Ta Jesús.
tsꞌaⁿ na jndyu Tirano. Joꞌ joꞌ ticwii 18 Mati nnꞌaⁿ na jnda̱ jlaꞌyuꞌ

xuee tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. 10 We


  jndyendyena tquionquiana jnaaⁿna,
chu tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ hasta tjeiꞌyuuꞌndyena ljoꞌ ñelꞌana na
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ judíos ñequio ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ. 19 Jndye nnꞌaⁿ na

nnꞌaⁿ na nchii judíos na tyomꞌaⁿ ñetꞌom na caluaꞌndye, tquiochona


ndyuaa Asia jndyena ñꞌoom naya nom ꞌnaaⁿna na quio cwilꞌana
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús. 11 Sꞌaa
  tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. Jlaꞌcona joonaꞌ jo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyochꞌee Pablo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Ndoꞌ quia na
ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na xocanda̱a̱ nntsꞌaa tjeiiꞌna cwenta cwanti na jnda
na cweꞌ najndeii nquii tsꞌaⁿ. 12 Ee   nomꞌñeeⁿ jliuna na jndanaꞌ wenꞌaaⁿ
liaa ñequio payom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿwii, nchooꞌ qui meiⁿ sꞌom xuee. 20 Maxjeⁿ

jnda̱ na tyꞌioom nnꞌaⁿ joonaꞌ Pablo, tjawitꞌmaaⁿꞌ ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌ Ta


nꞌmaaⁿ naⁿwiiꞌñeeⁿ. Mati nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tjawijndyendyeti nnꞌaⁿ
mꞌaⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom tjeiꞌnaꞌ tyolaꞌyuꞌ.
jndyetiaꞌñeeⁿ. 21 Jnda̱nquia seitiuu Pablo na

13 Ntꞌom nnꞌaⁿ judíos na


  nncjaawinoom ndyuaa Macedonia
caluaꞌndye tyomaꞌnomna, tyotjeiiꞌna ñequio ndyuaa Acaya. Jnda̱ chii
jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Jnda̱ nncjaⁿ tsjoom Jerusalén. Xeⁿ jnda̱
chii jlaꞌtiuuna na nntjeiiꞌna jndyetia tjaaⁿ Jerusalén maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ
Hechos 19 306

na cjaⁿ tsjoom Roma. 22 Quia  tsꞌiaaⁿ na machꞌee Pablo nntycwii


joꞌ we nnꞌaⁿ na cwiteiꞌjndeii na jeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom juu nquiuna.
jom, juu Timoteo ñequio Erasto, 28 Quia jndyena ñꞌoommeiⁿꞌ

jñoom joona, tyꞌeñetina ndyuaa jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ jlaꞌwjeena. Jndeii


Macedonia, sa̱a̱ nqueⁿ ljooꞌñetyeeⁿ tyolaꞌxuaana, tyoluena:
ndyuaa Asia. —Nquii Diana cwentaa jaa nnꞌaⁿ
Éfeso, jeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom.
Jlaꞌjmeiⁿꞌndye nnꞌaⁿ tsjoom Éfeso 29 Quia joꞌ cweꞌ seiñꞌeeⁿꞌtonaꞌ

23 Ncueeꞌñeeⁿ jeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom nnꞌaⁿ chaꞌwaa naquiiꞌ tsjoomꞌñeeⁿ.


sꞌaanaꞌ tsjoom Éfeso na tyotseineiⁿ Mantyja tꞌuena Gayo ñequio
Pablo cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Aristarco, nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 24 Ee joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ
  Pablo na jnaⁿ ndyuaa Macedonia.
cwii tsaⁿsꞌa na jndyu Demetrio na Tyꞌechona naⁿꞌñeeⁿ, tyꞌequieꞌna
tyotseindo̱ sꞌom. Ñequio sꞌom xuee naquiiꞌ wꞌaa yuu cwitjomndye
tyochꞌeeⁿ na jluiꞌtsjaaⁿ watsꞌom nnꞌaⁿ quia na waa jomta. 30 Pablo

cwentaaꞌ ndyo̱o̱ Diana. Tꞌmaaⁿꞌ ñeꞌcjaaqueⁿꞌeⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ sa̱a̱ tinquia


tantjoom ñequio ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na nncjaⁿ. 31 Mati

tyolꞌana tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 25 Seitjoom


  cwanti nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ nda̱a̱
naⁿꞌñeeⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ ndyuaa Asia na ya ñꞌoom ñꞌeⁿ
na majoꞌ tsꞌiaaⁿ cwilꞌa. Matsoom Pablo, jlaꞌcwanomna ñꞌoom na mꞌaaⁿ
nda̱a̱na: na tincjaaqueⁿꞌeⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ. 32 Nnꞌaⁿ

—ꞌO re nnꞌaⁿya manquiuꞌyoꞌ na jnda̱ tjomndye naquiiꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ


cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿwaa jeeⁿ ya nchii na nndiꞌ ljoꞌ cwiluena, cweꞌ
cwitantjo̱o̱ⁿya. 26 Sa̱a̱ cwindyeꞌyoꞌ
  cꞌuaato mꞌaⁿna. Ntꞌomndye naⁿꞌñeeⁿ
ndoꞌ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na manom cwii ñꞌoom cwilaꞌxuaana, ndoꞌ
Pablo. Matsoom tsꞌiaaⁿ na cwilꞌa ntꞌomndyena cwiicheⁿ ñꞌoom
nnꞌaⁿ ñequio lueena, tiyuuꞌ na cwilaꞌxuaana. Ee majndyendyetina
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joonaꞌ. Ndoꞌ nchii ticaliuna ljo tsꞌiaaⁿꞌ na tjomndyena.
macanda̱ nnꞌaⁿ tsjoom ñjaaⁿ Éfeso 33 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ judíos lꞌana na

sa̱a̱ manntycwii ndyuaa Asia cjaatseineiⁿ cwii tsꞌaⁿ na jndyu


jnda̱ sꞌaaⁿ na cwiñequiandye nnꞌaⁿ Alejandro nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ee ntꞌom nnꞌaⁿ
ñequio ñꞌoomwaaꞌ na matseineiiⁿ. majnda̱ jluena nnoom ljoꞌ tsꞌiaaⁿꞌ
27 Joꞌ na jeeⁿ teincuuꞌ ee tsꞌiaaⁿ na
  na tjomndyena. Joꞌ chii seiweeⁿ
cwilꞌaaya jaachꞌeetonaꞌ na cweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na calaꞌcheⁿ nnꞌaⁿ ee na
tsꞌiaaⁿꞌndyo. Ndoꞌ mati watsꞌom ñeꞌcatseineiiⁿ ñꞌoom nda̱a̱na ñꞌoom
tꞌmaⁿ na ndiiꞌ Diana, ndyo̱o̱ na na ncwañoomꞌnaꞌ nnꞌaⁿ judíos. 34 Sa̱a̱  

nquiu chaꞌtso nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿti quia na tqueⁿna cwenta na jom tsꞌaⁿ


ñꞌoom tseixmaⁿ, jaachꞌeetonaꞌ tjaa judío, chaꞌtsondyena jlaꞌtjoomꞌna
ꞌñeeⁿ cwitjo̱oñ ̱ e watsꞌomꞌñeeⁿ. Jeꞌ jndyeena. Chaꞌna cwii we hora
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ chaꞌwaa ndyuaa Asia ñeꞌcwii tyolaꞌxuaana, tyoluena:
ñequio chaꞌwaa tsjoomnancue —Jeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom tseixmaⁿ Diana
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena juu sa̱a̱ cweꞌ cwentaa jaa nnꞌaⁿ Éfeso.
307 Hechos 19​, ​20

35 Quia joꞌ tsaⁿtseiljeii tsjoomꞌñeeⁿ, ntyjeena. Jnda̱ chii jlueeⁿꞌeⁿ tjaaⁿ


quia na jnda̱ jnda̱a̱ sꞌaaⁿ na seicheeⁿ ndyuaa Macedonia. 2 Tyomanoom

joona, tsoom: chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ. Tyotseineiiⁿ


—ꞌO nnꞌaⁿ Éfeso, nnꞌaⁿ chaꞌwaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ñꞌoom
tsjoomnancue manquiuna na na tquiaatinaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomna.
jaa nnꞌaⁿ tsjoomwaa teijnoomya Jnda̱ chii tjaaⁿ, tueⁿꞌeⁿ ndyuaa
na nnteiꞌxꞌa̱ay̱ a watsꞌoomꞌ ndyo̱o̱ Grecia. 3 Ndyee chiꞌ tꞌoomñê joꞌ joꞌ.

Diana na nquiuuya na tꞌmaⁿti Jnda̱ chii manncuo̱o̱ⁿ wꞌaandaa


ñꞌoom tseixmaⁿ. Mati cwiteiꞌxꞌa̱ay ̱ a na wjaⁿ ndyuaa Siria, ndoꞌ ljeiiⁿ
tsjo̱ꞌ na tuiinaꞌ chaꞌxjeⁿ nqueⁿ na ñꞌoom na cwindo̱o̱ nnꞌaⁿ judíos
jnaⁿnaꞌ cañoomꞌluee jndyocuenaꞌ jom. Joꞌ chii seitioom na nomtyuaa
na mꞌaaⁿya. 36 Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ
  nncjaalcweeⁿꞌeⁿ, nncwinomnnaaⁿꞌaⁿ
nntso na tiyuuꞌ na ljoꞌ. Joꞌ chii ndyuaa Macedonia. 4 Tyomꞌaⁿ

calaꞌcheⁿndyoꞌ. Tacalꞌaꞌyoꞌ na ntꞌom nnꞌaⁿ na tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê.


ñoomñoom ljoꞌ nlꞌaꞌyoꞌ. 37 Ee tiꞌmꞌaⁿꞌ
  Tyocañꞌeⁿ Sópater tsꞌaⁿ tsjoom
na tquioꞌchoꞌyoꞌ ñjaaⁿ chaaꞌ lꞌuu jnda̱ Berea. Mati ñꞌeⁿ Aristarco ñequio
ntyꞌueena ꞌnaⁿ na tseixmaⁿ ndyo̱o̱ Segundo, joona nnꞌaⁿ tsjoom
Diana na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱, meiⁿ Tesalónica. Ndoꞌ tyoñꞌeⁿ Gayo tsꞌaⁿ
tyooluena ñꞌoom ntjeiⁿ nacjoomꞌm. tsjoom Derbe. Tyoñꞌeⁿ Timoteo.
38 Joꞌ chii Demetrio ñequio nnꞌaⁿ na
  Mati Tíquico ñequio Trófimo nnꞌaⁿ
ñeꞌcwii tsꞌiaaⁿ cwilꞌana ñꞌeⁿñê, xeⁿ ndyuaa Asia tyocañꞌeeⁿna ñꞌeⁿ
waa ñꞌoom na ñeꞌqueⁿna nacjooꞌ Pablo. 5 Joo naⁿꞌñeeⁿ tyꞌeñetina.

tsꞌaⁿ quia joꞌ cꞌoona na mꞌaaⁿ jwe. Tquiena tsjoom Troas. Joꞌ joꞌ
Ee na mꞌaaⁿ jom cwiwijndaaꞌ ñꞌoom tyomeiꞌndooꞌna Pablo ñꞌeⁿ ja Lucas.
na cwiqueⁿ nnꞌaⁿ nacjoo ncꞌiaana. 6 Jâ tyomꞌaaⁿyâ tsjoom Filipos

39 Ndoꞌ xeⁿ waa cwiicheⁿ ñꞌoom


  ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ
na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na nleijndaaꞌ, na tjaaꞌnaⁿ ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Quia
nleijndaaꞌnaꞌ quia na nncuaa jomta. na jnda̱ teinom ncueeꞌñeeⁿ tuo̱oy ̱ â
40 Ee teincuuꞌ na luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ
  wꞌaandaa. Saayâ squia̱ac̱ año̱o̱ⁿyâ
xuee jeꞌ ee nnda̱a̱ nntso gobiernom naⁿꞌñeeⁿ tsjoom Troas xuee jnda̱
na cwilawendyo̱ nacjoomꞌm ee ꞌom. Joꞌ joꞌ ljooꞌndyô̱ cwii ntquieeꞌ
xeⁿ nncwaxꞌeeⁿ nda̱ay ̱ a tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ xuee.
ñꞌoom ya nntꞌo̱oy ̱ a nnoom.
41 Quia na jnda̱ seineiiⁿ ñꞌoomwaaꞌ,

Tyotseineiⁿ Pablo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tsoom na catꞌoomꞌndyena. na cwilaꞌyuꞌ tsjoom Troas
7 Xuee
najndyee smaⁿna, nnꞌaⁿ na
Tja Pablo ndyuaa Macedonia cwilaꞌyuꞌ tjomndyena na nlꞌana
ñꞌeⁿ ndyuaa Grecia xeⁿntaⁿꞌ tyooꞌ na nlcwaꞌna na

20 Jnda̱ na teicheⁿ tiaꞌ


tꞌmaⁿꞌñeeⁿ, Pablo tqueeⁿꞌeⁿ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Tyotseineiiⁿ
cwicañjom nꞌomna Jesús. Ndoꞌ
tyotseineiⁿ Pablo nda̱a̱na. Na
nneiⁿncoo cwiicheⁿ xuee mawjaⁿ, joꞌ
nda̱a̱na ñꞌoom na nñequiaanaꞌ na chii tyotseineiiⁿ tyotseineiiⁿ nda̱a̱na
tꞌmaⁿ nꞌomna. Ndoꞌ tꞌmaⁿndye hasta tueeꞌ xcwe tsjom. 8 Jeeⁿ jndye

Hechos 20 308

ncjocandi na niom chom cuarto nncwinoom joꞌ joꞌ nntseiyooꞌnaꞌ


nandye yuu tyomꞌaⁿna. 9 Ndoꞌ cwii
  jom ndoꞌ matseityuaaⁿꞌaⁿ cha xeⁿ na
tsaⁿsꞌa na titquieñe na jndyu Eutico aa nnda̱a̱ mamꞌaaⁿ Jerusalén ndoꞌ
wacatyeeⁿ mantana cuartoꞌñeeⁿ na nncueeꞌ xuee Pentecostés.
jnda̱ ndyee na teicantyjooꞌnaꞌ. Tyjeeꞌ
na ñeꞌcatsom ee teincoo ñꞌoom Seineiⁿ Pablo nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tyoñequiaa Pablo. Joꞌ chii jnaⁿjndeii na cwiluiitquiendye
tsaⁿtsjom ñꞌeⁿñê. Mana tiooñê watsꞌom tsjoom Éfeso
xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. Tyꞌelaꞌwe nnꞌaⁿ 17 Mꞌaaⁿyâ tsjoom Miletoꞌñeeⁿ ndoꞌ
jom, jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. 10 Quia joꞌ Pablo
  jñoom nnꞌaⁿ na nncꞌooqueeⁿꞌndyena
tjacueeⁿ. Tcoomꞌm xtyeeⁿ nacañoomꞌ nnꞌaⁿ Éfeso na cwiluiitquiendye
tsaⁿꞌñeeⁿ, taxcweeñê juu. Matsoom naquiiꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ: tsjoomꞌñeeⁿ. 18 Ndoꞌ jnda̱ na

—Cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ. tquieꞌcañom naⁿꞌñeeⁿ, matsoom


Mawandoꞌnndaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ. nda̱a̱na:
11 Jnda̱ tsoom na ljoꞌ tjawannaaⁿꞌaⁿ
  —ꞌO manquiuꞌyoꞌ chiuu
naquiiꞌ wꞌaa. Tyochꞌeeⁿ xeⁿntaⁿꞌ tyomꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ cantyjati
tyooꞌ tcwaꞌna na tyocañjom nꞌomna xuee na tyja̱jndya̱ay ̱ a ndyuaa
Jesús. Jnda̱ chii tyotseineiⁿtyeeⁿ Asiawaa. 19 Tyondiꞌntjo̱ⁿya

hasta na tjawixueecheⁿ. Jnda̱ joꞌ nnom Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na


mana tjaaⁿ. 12 Ndoꞌ tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ na
  tyojuꞌndyo̱cja̱ya. Ndoꞌ tyotꞌio̱oy ̱ a
titquieñe nchii cweꞌ cwantindyo na jnda ntyjiiya ndoꞌ wiꞌ tyotjo̱ⁿya
tquiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na na tyondo̱o̱ nnꞌaⁿ judíos ja. 20 Sa̱a̱

wandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ. tîcjo̱meintyja̱aꞌ̱ a na tyotseina̱ⁿya


nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tyotsjo̱o̱ chaꞌtso ñꞌoom
Tjantyꞌiaaꞌ Pablo nnꞌaⁿ tsjoom na mateijndeiinaꞌ ꞌo. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ
Troas ñꞌeⁿ Mileto nda̱aꞌ̱ yoꞌ quia na tyotjomndyoꞌ ndoꞌ
13 Jâsaañetya̱ay ̱ â ñꞌeⁿ wꞌaandaa mati naquiiꞌ lꞌaꞌyoꞌ. 21 Chaꞌtsondyoꞌ

hasta tsjoom Asón. Jnda̱ tꞌmaaⁿyâ tyocwjiꞌyuuꞌndyo̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiiⁿ


na joꞌ joꞌ nleincwindyô̱ ñꞌeⁿ Pablo nnꞌaⁿ judíos meiiⁿ nchii nnꞌaⁿ judíos.
ee jom nomtyuaa wjaⁿ. 14 Jnda̱ na   Tsjo̱o̱ na calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnom
teincwindyô̱ tsjoom Asón ñeꞌcwi Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ calaꞌyuꞌyoꞌ ñequio
saayâ ñꞌeⁿ wꞌaandaa. Squia̱ay ̱ â Taya Jesucristo. 22 Ndoꞌ jeꞌ, majo̱

tsjoom Mitilene. 15 Jluiiꞌâ joꞌ joꞌ


  Jerusalén ee luaaꞌ matsa̱ꞌntjom
ndoꞌ cwiicheⁿ xuee teiꞌno̱o̱ⁿyâ Espíritu Santo ja, meiⁿ ticaljeiiya ljoꞌ
ndyuaaxeⁿncwe na jndyu nntjo̱ⁿya laꞌñeⁿ. 23 Macanda̱ ntyjii

Quío. Cwiicheⁿ xuee squia̱ay ̱ â ticwii cwii tsjoom na mawino̱o̱ⁿya


ndyuaaxeⁿncwe Samos. Jnda̱ chii maꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo no̱o̱ⁿ na
saayâ taꞌjndya̱ay̱ â ndyuaa Trogilio. maxjeⁿ nntaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ ja laꞌñeⁿ ndoꞌ
Cwiicheⁿ xuee saatya̱ay ̱ â squia̱ay̱ â nntueeꞌna ja wꞌaancjo. 24 Sa̱a̱ tjaa

tsjoom Mileto. 16 Ee jnda̱ seitiuu


  na cochꞌeenaꞌ ja na ljoꞌ catjo̱ⁿ meiⁿ
Pablo na ticjaameintyjeeⁿꞌeⁿ tsjoom ticajnda ntyjii meiiⁿ xeⁿ na nlacueeꞌ
Éfeso ndyuaa Asia ee ntyjeeⁿ xeⁿ nnꞌaⁿ ja. Ñeꞌcwii ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na
309 Hechos 20​, ​21

ñequio na neiⁿya nntseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ 32 ’Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ ꞌo nnꞌaⁿya


tsꞌiaaⁿ na tquiaa Ta Jesús no̱o̱ⁿ maꞌndiya ꞌo ñequio lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ ñꞌoom naya ñequio juu ñꞌoom naya na
cantyja na wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseixmaaⁿ. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nnꞌaⁿ. Ee joꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê juunaꞌ nntsaanajnda̱ꞌyoꞌ ndoꞌ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. tjom nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na
25 ’Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ cantyꞌiaꞌyoꞌ,
  mañequiaaⁿ nda̱a̱ chaꞌtsondye
chaꞌtsondyoꞌ na tyoñequiaya nnꞌaⁿ na cwiluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ.
ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na 33 Ja tyootseiqueeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ meiⁿ

matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ntyjii na sꞌom xuee, meiⁿ sꞌom cajaⁿ, meiⁿ
taxocantyꞌiaꞌnndaꞌyoꞌ ja. 26 Joꞌ chii
  liaaꞌ tsꞌaⁿ. 34 ꞌO nquiuꞌyoꞌ nnco̱

xuee jeꞌ macwjiꞌyuuꞌndyo̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ tyotsꞌaa tsꞌiaaⁿ ñequio lꞌo̱o̱ na


na meiiⁿ na nntsuuñe cwii tsꞌaⁿ sa̱a̱ tyowantyjo̱ⁿ ꞌnaⁿ na tyocaⁿnaꞌ ja
ja tatjaaꞌnaⁿ jnaⁿ cwii cacho̱oy ̱ a ñequio nnꞌaⁿ na ñeñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 27 Ee chaꞌtso ñꞌoom na

35 Cantyja na tyotsꞌaa ñequiiꞌcheⁿ

lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na catsjo̱o̱ tyoꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tsꞌiaaⁿ


nda̱aꞌ̱ yoꞌ jnda̱ tsjo̱o.̱ Meiⁿcwii ñꞌoom calꞌaꞌyoꞌ cha nnda̱a̱ nnteiꞌjndeiꞌyoꞌ
tîcatꞌiuuꞌndyo̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 28 Quia joꞌ
  nnꞌaⁿ na matseiꞌtjo̱on ̱ aꞌ. Cjaañjoomꞌ
calꞌaꞌndyoꞌcheⁿncjoꞌyoꞌ cwenta ndoꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na tyotseineiⁿ
mati chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ, ee Ta Jesús. Tyotsoom: “Matꞌmaⁿti
jnda̱ tyꞌiom Espíritu Santo tsꞌiaaⁿ matioꞌnaaⁿñenaꞌ tsꞌaⁿ na mañequiaa
ꞌo na cateiꞌxꞌeꞌyoꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na nchiiti tsꞌaⁿ na macoꞌñom.”
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na 36 Quia na jnda̱ seineiⁿ Pablo

tueꞌ Jesús cwentaana. 29 Ee ntyjii


  ñꞌoommeiⁿꞌ, quia joꞌ tcoomꞌm
quia na tacꞌo̱o̱ⁿndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ, xtyeeⁿ. Ndoꞌ ñequio chaꞌtsondye
nlquie nnꞌaⁿ naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ na naⁿꞌñeeⁿ tyolaꞌneiⁿna nnom
nlaꞌndaaꞌna nꞌomꞌyoꞌ na cwilayuꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 37 Chaꞌtsondyena

chaꞌna cwitjoom canmaⁿ. Ee quia tyotyueena, tyotaꞌxcweendyena


na cwiquie lowo quiiꞌntaaⁿyoꞌ Pablo, ndoꞌ tyotꞌuena tsꞌo̱o̱ⁿ. 38 Ee

cwilaꞌcwjee lowoꞌñeeⁿ jooyoꞌ. jeeⁿ jnda nquiuna na tsoom nda̱a̱na


30 Hasta quiiꞌntaaⁿꞌ ncjoꞌyoꞌ nnto̱ꞌ
  na taxocantyꞌiaanndaꞌna jom. Jnda̱
ntꞌom ncꞌiaaꞌyoꞌ nntꞌmo̱o̱ⁿna chii tyꞌecaꞌndyena jom yuu waa
nda̱aꞌ̱ yoꞌ sa̱a̱ taxcwe chaꞌxjeⁿ ñꞌoom wꞌaandaa.
na mayuuꞌ. Laaꞌtiꞌ nntꞌmo̱o̱ⁿna cha
ntꞌomndyoꞌ ꞌo ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ Tja Pablo Jerusalén
na mati cwilaꞌyuꞌ nlajomndyoꞌ
ñꞌeⁿndyena. 31 Joꞌ chii cꞌomcꞌeendyoꞌ,

ndoꞌ cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwii


21 Jnda̱ to̱ⁿꞌndyô̱ ñequio
naⁿꞌñeeⁿ, tuo̱oy ̱ â
wꞌaandaa, saandyeyuuyâ, squia̱ay ̱ â
ndyee chu naxuee ndoꞌ natsjom ndyuaaxeⁿncwe Cos. Cwiicheⁿ
tîcjo̱meintyja̱aꞌ̱ a na tyoteijndeitya̱ya xuee saatya̱ay̱ â hasta tsjoom
ꞌo cha nntsaalaꞌno̱ⁿꞌtiꞌyoꞌ ñꞌoomꞌ Rodas. Jluiiꞌâ joꞌ joꞌ saayâ squia̱ay̱ â
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ñesꞌaa na ljoꞌ ñequio na tsjoom Pátara. 2 Joꞌ joꞌ jliuuyâ

tyotꞌio̱oy ̱ a na jnda ntyjiiya. cwii wꞌaandaa na ncwitꞌionaꞌ na


Hechos 21 310

wjaanaꞌ ndyuaa Fenicia. Joꞌ chii tyoomaꞌco. Joona tyoñequiana


tuo̱oy ̱ â juunaꞌ, mana saayâ. 3 Quia   ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 10 Cwantindyo

na jnda̱ teitquiooꞌ ndyuaaxeⁿncwe xuee na mꞌaaⁿyâ joꞌ joꞌ ndoꞌ tyjeeꞌ


Chipre, ꞌndya̱ay ̱ â ndyuaaꞌñeeⁿ jo cwii tsꞌaⁿ na jndyu Agabo na jnaⁿ
ntyja tymaaⁿꞌ. Saayâ, squia̱ay ̱ â tsꞌo̱ndaa Judea. Jom profeta. 11 Na  

tsjoom Tiro ndyuaa Siria. Joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ jâ tyjeeⁿꞌeⁿ. Seityeeⁿ ncꞌeeⁿ
jluiiꞌâ wꞌaandaa ee tsjoomꞌñeeⁿ lꞌo̱o̱ⁿ ñequio ꞌnaⁿ na chuꞌtyeⁿ tsiaaꞌ
tjameintyjeeꞌnaꞌ na nluiꞌ canchuu Pablo. Matsoom:
na ñjom tsꞌomnaꞌ. 4 Tyolꞌua̱ay
  ̱ â nnꞌaⁿ —Luaa matso Espíritu Santo na
na cwilaꞌyuꞌ tsjoomꞌñeeⁿ ndoꞌ quia nlꞌa nnꞌaⁿ judíos na mꞌaⁿ Jerusalén.
jliuuyâ joona ljooꞌndyô̱ ñꞌeⁿndyena Malaaꞌtiꞌ nlaꞌtyeⁿna tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ
cwii ntquieeꞌ xuee. Joona jnda̱ ꞌnaⁿwaa ndoꞌ nntioona jom luee
tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo nda̱a̱na ljoꞌ nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ judíos.
nntjom Pablo, joꞌ chii tyoluena 12 Quia na jndya̱ay
  ̱ â ñꞌoommeiⁿꞌ, jâ
nnoom na tincjaⁿ Jerusalén. ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tsjoom
5 Jnda̱ na teinom ntquieeꞌ xuee na
  Cesareaꞌñeeⁿ tyolaꞌtyꞌoondyô̱ nnom
ljooꞌndyô̱ tsjoomꞌñeeⁿ, chaꞌtsondye Pablo na ticjaⁿ Jerusalén. 13 Sa̱a̱

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ñequio lcuuna, matsoom:


ndana tyꞌecaꞌndyena jâ nnom —¿Chiuu na cwityueeꞌyoꞌ?
tsjoom. Squia̱ay ̱ â su tsꞌoteiꞌ ꞌndyoo Na nmeiiⁿꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ yacheⁿ
ndaaluee. Joꞌ joꞌ taaꞌâ cantya̱ay ̱ â nñeꞌquiaꞌyoꞌ na chjooꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya.
jlana̱aⁿ̱ yâ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee ja mañequiaandyo̱ ljoꞌcheⁿ na
6 Jnda̱ joꞌ tꞌmaⁿndyo̱ ntyja̱ay
  ̱ â ndoꞌ ñeꞌcalꞌa nnꞌaⁿ Jerusalén ñꞌeⁿndyo̱.
tyotaꞌxcweendyô. Jnda̱ chii tuo̱oy ̱ â Meiiⁿ na nlatyeⁿna ja oo meiiⁿ na
tsꞌom wꞌaandaa. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ nlacueeꞌna ja cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueeꞌ
tyꞌelcweeꞌna lꞌaana. Ta Jesús maxjeⁿ ñecuaato.
7 Jluiiꞌâ tsjoom Tiroꞌñeeⁿ, saayâ

14 Tîcanda̱a̱ nlꞌaayâ nlalcwa̱aꞌ̱ â

squia̱ay ̱ â tsjoom Tolemaida. Joꞌ jom na wjaⁿ Jerusalén. Joꞌ chii


joꞌ jluiiꞌâ wꞌaandaa. Saanquiaayâ ꞌndya̱aṯ o̱oy
̱ â, ndoꞌ lꞌuuyâ:
na xmaⁿndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ —Catsꞌaa Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu na
tsjoomꞌñeeⁿ ndoꞌ ljooꞌndyô̱ lꞌue tsꞌoom ñꞌeⁿ Pablo.
ñꞌeⁿndyena cwii xuee. 8 Teincoo 
15 Jnda̱ joꞌ mana jlaꞌjndaaꞌndyô̱

cwiicheⁿ xuee jluiiꞌâ tsjoomꞌñeeⁿ, saawaayâ Jerusalén. 16 Ndoꞌ  

saayâ squia̱ay ̱ â tsjoom Cesarea. cwantindye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ


Squia̱ay ̱ â waaꞌ Felipe tsꞌaⁿ na tsjoom Cesarea tyꞌeñꞌeeⁿna ñꞌeⁿndyô̱.
quijaanquiaa ñꞌoom naya cantyja Squia̱ay ̱ â na mꞌaaⁿ Mnasón. Jom
ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo. Jom cwii joo nnꞌaⁿ tsꞌaⁿ na jnaⁿ ndyuaaxeⁿncwe
na ntquieeꞌndye na tyotyꞌioom nnꞌaⁿ Chipre ndoꞌ jaachꞌee xuee na
tsꞌiaaⁿ joona na nndyeꞌntjomna matseiyoomꞌm. Waaꞌ jom ljooꞌndyô̱.
naquiiꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ Jerusalén. Pablo tjacanoomꞌm Jacobo
Joꞌ ljooꞌndyô̱ na mꞌaaⁿ jom. 9 Mꞌaⁿ  
17 Quiana jnda̱ squia̱ay
̱ â Jerusalén,
ñequiee yolcu ntseinaaⁿ na nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ toꞌñoomna
311 Hechos 21

jâ ñequio na neiiⁿna. 18 Teincoo


  cantyja na macaⁿnaꞌ ꞌo na
cwiicheⁿ xuee saayâ ñꞌeⁿ Pablo na nlqueⁿljuꞌnaꞌ ꞌo. Quia na jnda̱ tꞌiooꞌ
mꞌaaⁿ Jacobo. Joꞌ joꞌ jnda̱ tjomndye ñꞌoom ꞌnaaⁿna quia joꞌ ya nnteinquiꞌ
chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nqueⁿna. Luaaꞌ catsaꞌ cha nlaꞌno̱ⁿꞌ
quiiꞌntaaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ ñꞌoom na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. 19 Pablo
  jnda̱ jndyena cantyja ꞌnaⁿꞌ. Nliuna
tquiaaⁿ na xmaⁿndye naⁿꞌñeeⁿ. na mati ꞌu matseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ ljeii
Jnda̱ chii tcuu tcuu tyotseineiiⁿ na tqueⁿ Moisés. 25 Sa̱a̱ cantyja

chaꞌtso na tyoteijndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na nchii


jom tsꞌiaaⁿ na tyochꞌeeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, jnda̱ jlaꞌcwano̱o̱ⁿyâ
nnꞌaⁿ na nchii judíos. 20 Ndoꞌ joona
  ljeii na mꞌaⁿna na tancꞌoomꞌ nꞌomna
jnda̱ na jndyena na tyotseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿ costumbre ꞌnaaⁿ jâ
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nnꞌaⁿ judíos. Macanda̱ tꞌmaaⁿyâ
Tyoluena nnoom: na tacwaꞌna nantquie na jnda̱ tsa̱ꞌ
—Mayuuꞌ re nnꞌaaⁿya sa̱a̱ nnꞌaⁿ nda̱a̱ ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa.
mantyjiꞌ cwanti meiⁿ nnꞌaⁿ judíos Tantquiina niomꞌ meiⁿ seii quiooꞌ
jnda̱ jlaꞌyuꞌna tsjoom ñjaaⁿ, ndoꞌ na cweꞌ cwiꞌuo̱o̱ cantyoꞌ. Ndoꞌ
chaꞌtsondyena cwiluena na jndeiꞌnaꞌ tancꞌomna na cweꞌ nncꞌomyana ñꞌeⁿ
na catseicanda̱ tsꞌaⁿ ljeii na tqueⁿ ncꞌiaana.
Moisés. 21 Sa̱a̱ jnda̱ jndyena cantyja

ꞌnaⁿꞌ na ꞌu xuiiꞌ maꞌmo̱o̱ⁿꞌ nda̱a̱ Tꞌuena nawiꞌ Pablo


chaꞌtso nnꞌaⁿ judíos na cwicꞌeeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ
ntꞌomcheⁿ njoom naquiiꞌ ntaaⁿ nnꞌaⁿ 26 Quia joꞌ Pablo seijomñê ñequio
na nchii judíos. Jnda̱ jndyena na ñequiee naⁿnomꞌñeeⁿ. Teincoo
matsuꞌ na tacalanꞌoomꞌndye naⁿꞌñeeⁿ cwiicheⁿ xuee sꞌaaⁿ tsꞌiaaⁿ na tqueⁿ
ñꞌoom na tqueⁿ Moisés. Mati ljuꞌnaꞌ joona jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jnda̱ jndyena na matseijndo̱ꞌ nꞌom Jnda̱ chii tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom
naⁿꞌñeeⁿ na tacalꞌana costumbre tꞌmaⁿ. Tjatseicañeeⁿ ntyee cwaaⁿ
na cwilꞌaaya ñequio yoꞌndaa na xuee na nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena ñꞌoom
naⁿnom, meiⁿ tacalacanda̱aꞌ̱ ndyena na waa nda̱a̱na ndoꞌ na nñequiana
ntꞌomcheⁿ costumbre ꞌnaaⁿ welooya quiooꞌ na nncwje cwentaaꞌ
na ñetꞌom teiyo. 22 Quia joꞌ ¿chiuu
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ya nlꞌaayo̱oy ̱ a? Ee nnꞌaaⁿya na 27 Quia na wjaacanda̱aꞌ̱

cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ tsjoomwaa, maxjeⁿ ntquieeꞌ xueeꞌñeeⁿ cantyja na


nntjomndyena quia na jnda̱ jndyena nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena, ntꞌom nnꞌaⁿ
na mamꞌaaⁿndyuꞌ. 23 Cwa sa luaa
  judíos na jnaⁿ ndyuaa Asia
catsaꞌ chaꞌxjeⁿ na nlꞌuuyâ njomꞌ. ntyꞌiaana Pablo naquiiꞌ watsꞌom
Quiiꞌntaaⁿyâ mꞌaⁿ ñequiee naⁿnom tꞌmaⁿ. Joꞌ chii tyolaꞌjmeiⁿꞌna chaꞌtso
na jndeiꞌnaꞌ na calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena nnꞌaⁿ ndoꞌ tꞌuena Pablo. 28 Jeeⁿ

cwii ñꞌoomtyeⁿ na jnda̱ tqueⁿna jndeii tyolaꞌxuaana jluena:


nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 24 Catseijomndyuꞌ
  —ꞌO re nnꞌaaⁿya Israel
ñꞌeⁿndyena, na nlqueⁿ ljuꞌnaꞌ ꞌo cateiꞌjndeiꞌyoꞌ jâ ee luaa tsꞌaⁿ na
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ catiomꞌlꞌuaꞌ ñetonom chaꞌtso njoom. Tyotseineiiⁿ
Hechos 21 312

ñꞌoom nacjoo chaꞌtsondyo̱ ñequio tyolaꞌxuaana. Cweꞌ cꞌuaato


nacjooꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, ndoꞌ ndyueena. Ndoꞌ na luaaꞌ tileicaljeiiⁿ
nacjooꞌ watsꞌom tꞌmaⁿwaa. Ndoꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ. Yati sa̱ꞌntjoom
nchii macanda̱ luaaꞌ, mati jnda̱ sondaro na cꞌooñꞌomna Pablo wꞌaa
jndyochom ntꞌom nnꞌaⁿ na nchii yuu na cwicꞌeeⁿna. 35 Quia na jnda̱

judíos naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿwaa. tquiena tiooꞌ yuu na jaawa tsꞌaⁿ


Joꞌ na jnda̱ seitsꞌiaaⁿñê juunaꞌ na na wjaaquieeꞌ naquiiꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ
matseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jlaꞌwena Pablo ee manchjenaꞌ
29 Luaaꞌ tyoluena ee cweꞌ na
  jom na cwajndii cwilꞌa nnꞌaⁿ na
ntyꞌiaana Pablo naquiiꞌ tsjoom jndyendye. 36 Ee chaꞌtsondye

ñequio tsꞌaⁿ na nchii judío na naⁿꞌñeeⁿ tyꞌentyjo̱na. Tacwaxua


jndyu Trófimo, jom tsꞌaⁿ Éfeso, joꞌ ndyueena, tyoluena:
chii jlaꞌtiuuna na tjañꞌoom Pablo —Calacueꞌyoꞌ jom.
tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ.
30 Quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ quiiꞌ

Pablo macaaⁿ na
tsjoom jlaꞌjmeiⁿꞌndyena. Majeꞌ nntseineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
majeꞌndyo jlaꞌtjomndyena. Tꞌuena 37 Manncꞌooñꞌom sondaro Pablo
Pablo, tyꞌeñꞌomtsco̱oꞌ̱ ndyena naquiiꞌ wꞌaa ndoꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ
jom, tjeiiꞌna jom tachꞌeⁿ watsꞌom na cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro:
tꞌmaⁿ. Jnda̱ joꞌ ntyja ntyja —¿Aa wanaaⁿ na nntsjo̱o̱ cwii
jlaꞌcuꞌna ndyueelꞌa juunaꞌ. ñꞌoom njomꞌ?
31 Manlaꞌcueeꞌna jom sa̱a̱ majuu
  Matso tsaⁿꞌñeeⁿ:
xjeⁿꞌñeeⁿ tueeꞌ ñꞌoom na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ —¿Aa ꞌnaⁿꞌ ñꞌoom griego? 38 Quia  

na cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro joꞌ aa nchii tsꞌaⁿ egipto ꞌu na


na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom nmeiiⁿndyo ñeseiweñe nacjooꞌ
Jerusalén cwilaꞌjmeiⁿꞌndyena. gobiernom na seitjoom cwii
32 Joꞌ chii tsaⁿꞌñeeⁿ mantyja
  ñequiee meiⁿ nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndye
tjachom sondaro ñequio capeitaⁿ na tjachom joona ndyuaa yuu tjaa
na cwitsa̱ꞌntjom cwii cwii siaⁿnto nnꞌaⁿ cꞌoom.
sondaroꞌñeeⁿ. Jndeii tyꞌena yuu 39 Ndoꞌ tꞌo̱ Pablo nnom tyo na

mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjmeiⁿꞌndye. cwiluiitquieñe:


Quia na ntyꞌiaa naⁿꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na —Ja tsꞌaⁿ judío. Ja tuiindyo̱ tsjoom
cwiluiitquieñe ñequio sondaro Tarso, tsjoom tꞌmaⁿ na matsa̱ꞌntjom
ꞌnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ mañoomꞌ ꞌndyena ndyuaa Cilicia. Sa̱a̱ matsꞌaaya tyꞌoo
na cwitjaaꞌna Pablo. 33 Ndoꞌ tsꞌaⁿ
  njomꞌ quiaaꞌ ñꞌomꞌ na nntseina̱ⁿ
na cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro, nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
quia na jnda̱ tyjeeꞌcañoom, 40 Tquiaa tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoomꞌm. Quia

sa̱ꞌntjoom sondaro na catꞌuena joꞌ teintyjeeꞌ Pablo cjooꞌ ntiooꞌ yuu


Pablo, calaꞌtyeⁿna tsaⁿꞌñeeⁿ na jaawa tsꞌaⁿ na wjaaquieeꞌ naquiiꞌ
ñequio we lꞌuaancjo. Jnda̱ chii wꞌaaꞌñeeⁿ. Seiweeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱
taxꞌeeⁿ ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ Pablo ndoꞌ ljoꞌ nnꞌaⁿ na waa na nntsoom. Quia joꞌ
sꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ. 34 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na
  jlaꞌcheⁿna, seineiiⁿ nda̱a̱na ñequio
cwilaꞌjmeiⁿꞌndye tiñeꞌcwii ñꞌoom ñꞌoomna ñꞌoom hebreo.
313 Hechos 22

22 Matsoom: 7 Quia joꞌ tioondyo̱ nomtyuaa ndoꞌ


—ꞌO ta ñequio ꞌo re jndiiya na matseineiⁿ tsꞌaⁿ no̱o̱ⁿ,
nnꞌaⁿya, candyeꞌyoꞌ nntseina̱ⁿya matso: “Aa ndiꞌ Saulo, ¿chiuu na
nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. macoꞌwiꞌ ja?” 8 Ndoꞌ tꞌo̱ya: “¿ꞌÑeeⁿ

2 Quia na jndyena na seineiiⁿ


  ꞌu Ta?” Quia joꞌ tso no̱o̱ⁿ: “Ja Jesús
nda̱a̱na ñequio ñꞌoomna ñꞌoom tsꞌaⁿ Nazaret na macoꞌwiꞌ.” 9 Ndoꞌ  

hebreo, jlaꞌcheⁿna, tyoqueⁿtina nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱ ntyꞌiaana


cwenta. 3 Matsoom nda̱a̱na:
  chomꞌñeeⁿ ndoꞌ tyuena, sa̱a̱
—Ja tsꞌaⁿ judío. Tuiindyo̱ tîcandyena ñꞌoom na seineiⁿ tsꞌaⁿ
tsjoom Tarso ndyuaa Cilicia, sa̱a̱ ñꞌeⁿndyo̱. 10 Ndoꞌ tsjo̱oy
  ̱ a: “¿Chiuu
tjo̱wijndo̱ya tsjoom Jerusalénwaa nntsꞌaayo̱ Ta?” Quia joꞌ matsoom
na tyotseiꞌnaⁿya na tyoꞌmo̱ⁿ no̱o̱ⁿ: “Quicantyjaꞌ, cjaꞌ quiiꞌ tsjoom
maestro Gamaliel no̱o̱ⁿ. Jom tcuu Damasco. Joꞌ joꞌ nndiꞌ chaꞌtso
tyoꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés na tsꞌiaaⁿ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya na nntsaꞌ.”
tyoleiñꞌom welooya na ñetꞌom 11 Seinchjaaⁿꞌnaꞌ ja na jeeⁿ ndyaꞌ

teiyo. Ñequio na xcweeꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya xuee chomꞌñeeⁿ. Joꞌ chii nnꞌaⁿ na


mandiꞌntjo̱ⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱ cweꞌ tsꞌo̱o̱ tyꞌetꞌuena
majoꞌti chaꞌxjeⁿ na xcweeꞌ nꞌomꞌ ꞌo chii tua̱ya Damasco.
na cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnoom. 4 Ja  
12 ’Joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na

ñetco̱ꞌwiꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ natooꞌ jndyu Ananías. Jom ñequio na


Jesús, hasta sꞌa na tja̱ joona. xcweeꞌ tsꞌoom matseicana̱aⁿ̱ ljeii
Tyowjaya naⁿnom ndoꞌ naⁿlcu, na tqueⁿ Moisés. Ndoꞌ chaꞌtso
tyotio̱o̱ⁿya joona wꞌaancjo. 5 Nquii   nnꞌaⁿ judíos na mꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ
tyee na cwiluiitquieñe ñequio tyotjeiiꞌyana jom. 13 Tueⁿꞌeⁿ na

chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye mꞌaaⁿya. Matsoom no̱o̱ⁿ: “ꞌU re


nda̱aꞌ̱ yoꞌ manquiuna na toꞌño̱ⁿ nnꞌaⁿya Saulo cantyꞌiaꞌnndaꞌ.” Ndoꞌ
carta lueena na nncjo̱ñꞌo̱ⁿya na majuu xjeⁿꞌñeeⁿ teitquionndaꞌa,
mꞌaⁿ nnꞌaaⁿya nnꞌaⁿ judíos na mꞌaⁿ mana teitquiooꞌñê ntyꞌia. 14 Tsotyeeⁿ

tsjoom Damasco. Tjo̱cacho̱oy ̱ a nnꞌaⁿ no̱o̱ⁿ: “Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa


na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ welooya na ñetꞌom teiyo majnda̱
na nñequiona wꞌaancjo ñjaaⁿñe seijndaaꞌñê na ꞌu nljeiꞌ chiuu waa
Jerusalén na nntioomna cantyja na na lꞌue tsꞌoom. ꞌU nntyꞌiaꞌ nquii
cwilaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ Jesús. Jnaaⁿ tsaⁿ na tja jnaⁿ tseixmaⁿ,
ndoꞌ na nndiꞌ ñꞌoom na nntseineiiⁿ
Pablo matseineiiⁿ cantyja na nlcweꞌ njomꞌ. 15 Ee nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ

tsꞌoom jnaaⁿꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ chaꞌtso


(Hch. 9.1-19; 26.12-18) nnꞌaⁿ. Nntsuꞌ nda̱a̱na cantyja na
6 Tsoti
Pablo: jnda̱ ntyꞌiaꞌ jom ndoꞌ na jnda̱ jndiꞌ
—Xcwe na waꞌnjo̱o̱ⁿ nato na jo̱ ñꞌoom na seineiiⁿ njomꞌ. 16 Quia

Damasco na manndyooꞌ nncua̱ya, joꞌ ¿ljoꞌ meindoꞌ jeꞌ? Quicantyjaꞌ


ndoꞌ chaꞌna quiajmeiⁿꞌ ñejomto tioo ndoꞌ cwitsꞌoomndyuꞌ. Caⁿꞌ nnom Ta
chom ndiocheⁿ nacañomya. Jnaⁿnaꞌ Jesús na catseiljoomꞌm ꞌu jnaⁿꞌ na
cañoomꞌluee ndoꞌ jeeⁿ ndyaꞌ xueenaꞌ. matseiꞌxmaⁿꞌ.”
Hechos 22 314

sa̱ꞌntjoom na cꞌooñꞌom naⁿꞌñeeⁿ


Matseineiiⁿ Pablo na jñom Pablo naquiiꞌ wꞌaa yuu cwicꞌeeⁿna.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na mꞌaⁿ Matsoom:
nnꞌaⁿ na nchii judíos —Catjaꞌyoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cha nntsoom
17 Tsoti Pablo: ljoꞌ sꞌaaⁿ ee ñeꞌcaljeiiya chiuu na jeeⁿ
—Quia na jnda̱ jndyo̱oḻ cwa̱ꞌa jlaꞌxuaa nnꞌaⁿ nacjoomꞌm.
ñjaaⁿñe Jerusalén waa na tcoꞌnaꞌ 25 Quia joꞌ jlaꞌtyeⁿna jom na

no̱o̱ⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ xcwe nntjaaꞌna jom. Sa̱a̱ tsoom nnom
na matseina̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. capeitaⁿ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ:
18 Ntyꞌiaya Jesús. Matsoom no̱o̱ⁿ:
  —¿Aa wanaaⁿ na nntjaꞌyoꞌ tsꞌaⁿ
“Catseityuaꞌ caluiꞌ quiiꞌ tsjoomwaa meiiⁿ na matseixmaaⁿ tsꞌaⁿ tsjoom
ee xocandye nnꞌaⁿ ñꞌoom na Roma ndoꞌ tyoowijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ?
nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cantyja ꞌnaⁿya.” 26 Ndoꞌ capeitaⁿꞌñeeⁿ quia na jñeeⁿ

19 Quia joꞌ tsjo̱o̱ nnoom: “Nquieena,


  ñꞌoomwaaꞌ tjaaⁿ na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na
Ta, nquiuna na ja tyojo̱quia̱ꞌa cwiluiitquieñe nda̱a̱ chaꞌtso sondaro.
naquiiꞌ chaꞌtso lanꞌom ꞌnaaⁿna. Matsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ:
Nquiuna na tyocwjaaꞌa nnꞌaⁿ na —Catsaꞌ cwenta na luaaꞌ ñeꞌcatsaꞌ
cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ ndoꞌ tyotio̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ee tseixmaaⁿ tsꞌaⁿ
joona wꞌaancjo. 20 Ndoꞌ quia na
  tsjoom Roma.
jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ Esteban, tsꞌaⁿ na 27 Quia joꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe nda̱a̱

tyocwjiꞌyuuꞌñe cantyja ꞌnaⁿꞌ, ja sondaro tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Pablo. Matsoom:


ñꞌa̱ⁿya. Seijomndyo̱ na calꞌana na —Catsuꞌ no̱o̱ⁿ ¿aa tsꞌaⁿ tsjoom
ljoꞌ jom, ndoꞌ tyotsꞌaa cwenta liaa Roma matseiꞌxmaⁿꞌ?
naⁿꞌñeeⁿ xjeⁿ na jlaꞌcueeꞌna jom.” Ndoꞌ tꞌo̱o̱ⁿ matsoom:
21 Sa̱a̱ matso Ta Jesús no̱o̱ⁿ: “Cjaꞌ, ee
  —Mayuuꞌ na joꞌ ja.
tquia majño̱o̱ⁿya ꞌu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na 28 Quia joꞌ tso tsꞌaⁿ na

nchii judíos.” cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro:


—Ja tꞌmaaⁿꞌ sꞌom tquiaya chii
Pablo mꞌaaⁿ lꞌo̱ tsꞌaⁿ na tseixmaⁿya tsꞌaⁿ tsjoom Roma.
cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro Matso Pablo nnom:
22 Tyotqueⁿ nnꞌaⁿ cwenta ñꞌoom —Sa̱a̱ ja cantyja na tuiindyo̱
na tyotseineiⁿ Pablo, sa̱a̱ quia na tseixmaⁿya joꞌ.
tsoom ñꞌoomwaaꞌ taticandyetina. 29 Joꞌ chii sondaro na manntjaaꞌ

To̱ꞌna tyolaxuaana. Tyoluena nda̱a̱ Pablo mana ꞌndyena jom, teiꞌndyo̱na


sondaro: nacañomꞌm. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe
—Calacueꞌyoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ ee nda̱an ̱ a quia na jñeeⁿ na tsꞌaⁿ tsjoom
tacatseixmaaⁿ na nncwanoomꞌm. Roma matseixmaⁿ Pablo tyꞌueeⁿ ee nqueⁿ
23 Jndeii tyolaꞌxuaana. Tjeiiꞌna
  sa̱ꞌntjoom na cwityeⁿñe tsaⁿꞌñeeⁿ.
liaana, tyolaꞌcaandyena joonaꞌ
na jeeⁿ ndyaꞌ lioona. Ndoꞌ Pablo mꞌaaⁿ jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ
tyotjuꞌndyeendyena tsꞌojnda̱a̱ na ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos
ticueeꞌ nꞌomna. 24 Joꞌ chii tsꞌaⁿ

30 Sa̱a̱
juu tsaⁿ na cwiluiitquieñe
na cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro nda̱a̱ sondaro ñeꞌcaljeiiⁿ chiuu na
315 Hechos 22​, ​23

cwiqueⁿ nnꞌaⁿ judíos ñꞌoom nacjooꞌ Ntꞌomndye joona cwilaxmaⁿna


Pablo. Joꞌ chii teincoo cwiicheⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ judíos na jndyu
xuee sa̱ꞌntjoom na catjomndye ntyee saduceos. Ndoꞌ ntꞌomndye joona
na cwiluiitquiendye ñequio chaꞌtso cwilaxmaⁿna tmaaⁿꞌ fariseos. Joꞌ
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. chii jndeii seineiiⁿ, tsoom:
Jnda̱ chii seicanaaⁿꞌaⁿ lꞌuaancjo na —ꞌO re nnꞌaⁿya ja tseixmaⁿya
chuꞌtyeⁿñe Pablo, tjañꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ fariseo. Mati tsotya̱ majoꞌ jom.
jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ ꞌo cwituꞌxeⁿꞌyoꞌ ja cweꞌ ncꞌe na

23 Pablo ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱


naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
judíos. Matsoom nda̱a̱na:
matseiyuꞌa na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na
jnda̱ tja̱.
7 Quia na jnda̱ tsoom na nmeiiⁿꞌ,

—Ja ntyjii, ꞌo re nnꞌaⁿya, chaꞌtso jlaꞌntjaꞌndye nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ


xuee na jnda̱ jndyowanaꞌ ñequiiꞌcheⁿ saduceos. Taticatjoomꞌ jlaꞌneiⁿna.
matsꞌaaya cantyja na matseiꞌno̱ⁿꞌa 8 Ee nnꞌaⁿ saduceos cwiluena

na matyꞌiomnaꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. xocatandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, meiⁿ


2 Quia joꞌ tyee na cwiluiitquieñe,
  ángel meiⁿ espíritu, tjaaꞌnaⁿ. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ
tsaⁿ na jndyu Ananías, sa̱ꞌntjoom fariseos cwilayuꞌna na mꞌaⁿ ángel, ndoꞌ
nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ nacañoomꞌ na mꞌaaⁿ espíritu ndoꞌ na nntandoꞌnndaꞌ
Pablo na catmeiiⁿꞌna ndaꞌ ꞌndyoo nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. 9 Quia joꞌ chaꞌtsondye

tsaⁿꞌñeeⁿ. 3 Ndoꞌ joꞌ matso Pablo


  nnꞌaⁿ na tjomndye tacwaxua ndyueena
nnom tyeeꞌñeeⁿ: na tyolantjaꞌndyena. Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ
—Tyꞌo̱oṯ sꞌom nlcoꞌweeⁿꞌeⁿ ꞌu na cwitꞌmo̱oⁿ̱ ljeii na tqueⁿ Moisés na
ee ꞌu tsꞌaⁿ na we waa macheꞌ. ꞌU laxmaⁿ nnꞌaⁿ fariseos teiꞌcantyjana,
matseiꞌxmaⁿꞌ na nncuꞌxeⁿꞌ ja chaꞌxjeⁿ jluena:
na matso ljeii na tqueⁿ Moisés —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ tjaa jnaaⁿꞌaⁿ coliuuyâ.
sa̱a̱ matsuꞌ na catjaaꞌ nnꞌaⁿ ja meiiⁿ Ndoꞌ xeⁿ mayuuꞌ na seineiⁿ cwii
ljeiiꞌñeeⁿ matsonaꞌ na ticwanaaⁿ. espíritu oo cwii ángel nnoom, quia
4 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ
  joꞌ tantsaaya nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tyoluena nnom Pablo: 10 Jeeⁿ cwajndii tyolantjaꞌndyena

—¿Chiuu na matseiꞌneiⁿꞌ ñꞌoom hasta tyꞌue tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe


na matseijnaaⁿꞌnaꞌ tyee na nda̱a̱ sondaro. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ maxjeⁿ
cwiluiitquieñe na mandiꞌntjom nlaꞌcueeꞌna Pablo. Joꞌ chii sa̱ꞌntjoom
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? na cꞌoocatjeiiꞌndye sondaro
5 Matso Pablo:
  tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ luee nnꞌaⁿ na
“ꞌO re nnꞌaⁿya, ticaljeiiya na jom cwiluiitquiendye, cꞌooñꞌomnndaꞌna
tyee na cwiluiitquieñe. Ee mayuuꞌ jom naquiiꞌ wꞌaa yuu cwicꞌeeⁿna.
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na maxjeⁿ waa na 11 Quia na jnda̱ teijaaⁿ teitquiooꞌñe

jnda̱ teiljeiinaꞌ matsonaꞌ na tintseineiⁿ Ta Jesús nnom Pablo, matso nnoom:


tsꞌaⁿ ñꞌoom na matseijnaaⁿꞌnaꞌ —Cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsꞌomꞌ, ee
tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe nda̱a̱ nnꞌaⁿ chaꞌna jnda̱ tjeiꞌyuuꞌndyuꞌ cantyja
tsjomꞌm.” ꞌnaⁿya naquiiꞌ tsjoom Jerusalénwaa,
6 Pablo ntyjeeⁿ na we ndiiꞌ
  malaaꞌtiꞌ nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cantyja
naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ na matseineiiⁿ nda̱a.̱ ꞌnaⁿya tsjoom Roma.
Hechos 23 316

19 Quia joꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe


Cantyja na cwiwijndaaꞌ nda̱a̱na tꞌueeⁿ tsꞌo̱ tyochjoo,
chiuu nlaꞌcueeꞌna Pablo tjañꞌoom juu yuu na ñeꞌwendyena.
12 Teincoo cwiicheⁿ xuee ntꞌom Taxꞌeeñê nnom, matsoom:
nnꞌaⁿ judíos jlaꞌjomndyena. —¿Cwaaⁿ ñꞌoom na ñeꞌcatsuꞌ no̱o̱ⁿ?
Tqueⁿtyeⁿna cwii ñꞌoom na wꞌii 20 Quia joꞌ matso tyochjooꞌñeeⁿ:

nacjoona na tacwaꞌna tacwena ndaa —Nnꞌaⁿ judíos jnda̱ tꞌmaⁿna na ntaⁿna


hasta xeⁿ jnda̱ jlaꞌcueeꞌna Pablo. njomꞌ na ꞌio nntseicwanomꞌ Pablo na
13 Teinom wenꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na tqueⁿtyeⁿ
  mꞌaⁿ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿna. Nlꞌana
ñꞌoomwaaꞌ cjooꞌ. 14 Tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ
  na ndooꞌ ñeꞌcataꞌxꞌeeti naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ
na mꞌaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 21 Sa̱a̱ ꞌu tintseiyuꞌ na

ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye ljoꞌ ee joona teinom wenꞌaaⁿndyena


nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. Jluena nda̱a̱ na mꞌaⁿcꞌeendyena na nlaꞌcueeꞌna
naⁿꞌñeeⁿ: jom. Jnda̱ taꞌwiꞌndye cheⁿnquieena na
—Jâ jnda̱ tqua̱ⁿtya̱aⁿ̱ yâ ñꞌoom na tacwaꞌna ndoꞌ tacwena hasta xjeⁿ na
wꞌii nacjooyâ na tacwaaꞌâ hasta nlaꞌcueeꞌcheⁿna jom. Jeꞌ macanda̱ cwii
cueꞌjndyee Pablo nlꞌaayâ. 15 Ndoꞌ jeꞌ
  meindooꞌna xeⁿ chiuu nntsuꞌ ꞌu.
jeꞌ ꞌo ñequio chaꞌtso naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ 22 Ndoꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe

ꞌnaaⁿ jaa nnꞌaⁿ judíos, cataⁿꞌyoꞌ nda̱a̱ sondaro seicoomꞌm ꞌndyoo


nnom tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe nda̱a̱ tyochjooꞌñeeⁿ na tintseineiⁿ nnom
sondaro na ꞌio catseicwanoom meiⁿcwii tsꞌaⁿ na jnda̱ seicandii
tsaⁿꞌñeeⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Calꞌaꞌyoꞌ na jom ñꞌoomwaaꞌ. Jnda̱ chii jñoom
ndooꞌ na tcuuti ñeꞌcataꞌxꞌeendyoꞌ tyochjooꞌñeeⁿ.
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ jâ
mꞌaaⁿcꞌeendyô̱ na nlacua̱aꞌ̱ â jom Cwilacwanomna Pablo na
cwii tjo̱o̱cheⁿ na nlquieꞌñꞌomna jom mꞌaaⁿ gobiernom Félix
na mꞌaⁿꞌyoꞌ. 23 Quia joꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe
16 Sa̱a̱ tyochjoo jnda yuscu tyjee
  nda̱a̱ sondaro tꞌmaaⁿ we capeitaⁿ.
Pablo jndii na ljoꞌ nlꞌana. Joꞌ chii Sa̱ꞌntjoom na calaꞌjndaaꞌndyena we
tjaaⁿ wꞌaa yuu cwicꞌeeⁿ sondaro. siaⁿnto sondaro na cwiꞌoocaꞌ ncꞌeeꞌ
Tjaqueⁿꞌeⁿ seicañeeⁿ Pablo na ñequio ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui sondaro
ljoꞌ. 17 Quia joꞌ Pablo tꞌmaaⁿ cwii
  na ntyjondye catso ndoꞌ we siaⁿnto
capeitaⁿ. Matsoom nnom: sondaro na cwileicho ncjo lantsa.
—Cjaꞌñꞌoomꞌyaꞌ tyochjoomꞌaaⁿ Sa̱ꞌntjoom na ñjeeⁿ na teijaaⁿ nluiꞌ
na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe naⁿꞌñeeⁿ na nncꞌoona tsjoom Cesarea.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ee waa ñꞌoom na nntsoom 24 Mati tsoom na calajndaaꞌndyena

nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. quiooꞌ na nncjaawaꞌljoo Pablo, ndoꞌ


18 Quia joꞌ capeitaⁿꞌñeeⁿ tjañꞌoom
  ya ya calꞌana cwenta jom cha mati ya
tyochjoo yuu na mꞌaaⁿ nquii tsꞌaⁿ na nncueⁿꞌeⁿ na mꞌaaⁿ Félix tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
cwiluiitquieñeti nda̱a̱na. Matsoom: gobiernom. 25 Ndoꞌ seiljeiⁿ cwii carta

—Nquii pra̱so Pablo tꞌmaaⁿ ja. na ꞌooñꞌomna na mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.


Tcaaⁿ na candyo̱ñꞌo̱ⁿ tyochjoomꞌaaⁿ 26 Matsonaꞌ: “Ja Claudio Lisias

na mꞌaaⁿꞌ, ee waa na nntsoom njomꞌ. matseicwano̱ⁿ na xmaⁿndyuꞌ ꞌu ta


317 Hechos 23​, ​24

gobiernom Félix. 27 Tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ


  Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom na calꞌa sondaro
tꞌue nnꞌaⁿ judíos jom ndoꞌ mawaa cwenta tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ watsꞌiaaⁿ
na nlaꞌcueeꞌna jom. Sa̱a̱ quia na na jndoꞌ Herodes na tuii.
jndiiya na jom matseixmaaⁿ tsꞌaⁿ
tsjoom Roma joꞌ na saayâ ñꞌeⁿ Pablo matseineiiⁿ cantyja
sondaro ꞌnaⁿya. Tjeiiꞌndyo̱ jom ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ jo nnom Félix
luee naⁿꞌñeeⁿ. 28 Ee lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na

nleijndaaꞌya chiuu na cwiqueⁿna


ñꞌoom nacjoomꞌm. Joꞌ chii yati
24 Xuee jnda̱ ꞌom tjacue
Ananías tsjoom Cesarea.
Jom tyee na cwiluiitquieñe. Mati
tjo̱ñꞌo̱ⁿ jom jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. 29 Ndoꞌ ljeiya na cweꞌ
  quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos tsjoom
cwiqueⁿtona ñꞌoom nacjoomꞌm Jerusalén tyꞌena ñꞌeⁿñê. Jnda̱ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na cwileiñꞌom tquiena Cesarea tyꞌentyjaaꞌna
nquieena. Sa̱a̱ nchaa lꞌuu waa ljoꞌ gobiernom na nñeꞌquiana jnaaⁿꞌ
sꞌaaⁿ na tseixmaaⁿ na nncueeⁿꞌeⁿ oo Pablo. Mati Tértulo, tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌti
na nljooꞌñê wꞌaancjo. 30 Sa̱a̱ jndiiya
  na nntseitjoomꞌ ñꞌoom, tjañꞌeeⁿ
na cwindo̱o̱ nnꞌaⁿ jom. Joꞌ chii ñꞌeⁿndyena. 2 Quia joꞌ tqueeⁿꞌñe

matseicwano̱ⁿya jom na mꞌaaⁿꞌ. Ndoꞌ gobiernom Pablo. Jnda̱ chii to̱ꞌ


mati matsjo̱o̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiqueⁿ Tértulo tyoñequiaaⁿ jnaaⁿꞌ Pablo.
ñꞌoom nacjoomꞌm na cꞌoona na Tsoom nnom gobiernom:
mꞌaaⁿꞌ na calaꞌjndaaꞌndyeyana —Cweꞌ cantyja na jndo̱ꞌ tsꞌomꞌ
ñꞌoomꞌñeeⁿ. Cweꞌ laꞌtiꞌ waa na ꞌu ta Félix cwicꞌa̱aⁿ̱ yâ na tjaaꞌnaⁿ
matsjo̱o.̱ ” ntiaꞌ quiiꞌntaaⁿyâ. Ndoꞌ tꞌmaⁿ
31 Ndoꞌ sondaroꞌñeeⁿ jlaꞌcanda̱na
  waa na matseiꞌjndaaꞌndyuꞌtiꞌ
ñꞌoom na sa̱ꞌntjom tsꞌaⁿ na naquiiꞌ njoommeiiⁿ. 3 Joꞌ chii

cwiluiitquieñe nda̱a̱na. Tyꞌeñꞌomna jâ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ ꞌu. Ndoꞌ


Pablo natsjom hasta na tquiena ñequiiꞌcheⁿ cwilꞌuuyâ na quianlꞌuaꞌ
tsjoom Antípatris. 32 Teincoo  chaꞌtso naya na macheꞌ. 4 Sa̱a̱

cwiicheⁿ xuee sondaro na cwiꞌoocaꞌ ticaⁿnaꞌ na jeeⁿ jndye ñꞌoom


ncꞌeeꞌ tyꞌelcweeꞌna wꞌaa yuu nlaꞌcachjuuyâ ꞌu. Macaⁿꞌa cwii
cwicꞌeeⁿna. Ndoꞌ sondaro na nayaꞌñeeⁿ njomꞌ na catseitꞌmaⁿ
ntyjondye catso tyꞌecaꞌndyena Pablo. tsꞌomꞌ na nndiꞌ ljoꞌ nlꞌuuyâ meiiⁿ na
33 Jnda̱ na tquiena Cesarea, tquiana
  tiyo. 5 Jâ jnda̱ jliuuyâ Pablomꞌaaⁿꞌ

carta na ñꞌomna nnom gobiernom jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ tia ljoꞌ machꞌeeⁿ.


ndoꞌ tioona cwenta Pablo lꞌo̱o̱ⁿ. Tiaꞌ macwjaaꞌñê jâ nnꞌaⁿ judíos
34 Quia seiꞌnaaⁿꞌ gobiernom
  chaꞌwaa tsjoomnancue. Ndoꞌ
cartaꞌñeeⁿ, taꞌxꞌeeⁿ ꞌndyoo Pablo majuutyeeⁿ cwiluiiñê xqueⁿ ñꞌoom
cwaaⁿ tsꞌo̱ndaa jnaⁿ. Ndoꞌ ljeiiⁿ na quiiꞌntaaⁿ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
jnaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱ndaa Cilicia. 35 Joꞌ
  ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na jnaⁿ tsjoom Nazaret.
chii matsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: 6 Ñeꞌcjaachom nnꞌaⁿ na nchii judíos

—Quiejndyee nnꞌaⁿ na cwiqueⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿyâ. Ndoꞌ


ñꞌoom cjoꞌ quia joꞌ nndiiya ñꞌoom na luaaꞌ nntsꞌaaⁿ nntseitsꞌiaaⁿñê
ꞌndyoꞌ ndoꞌ nleijndaaꞌya. juunaꞌ. Joꞌ chii jâ tꞌua̱ay
̱ â jom na
Hechos 24 318

ñeꞌcatuꞌxa̱aⁿ̱ yâ jom ñequio ljeii na ntyjaaꞌya nꞌom naⁿmꞌaⁿꞌ. Ntyjaaꞌya


tqueⁿ Moisés na cwileiñꞌo̱o̱ⁿyâ. 7 Sa̱a̱
  tsꞌo̱o̱ⁿya na chaꞌtso nnꞌaⁿ na jnda̱
tjacatiiꞌñe nquii Claudio Lisias, tsaⁿ tja̱ nntaꞌndoꞌnndaꞌ meiiⁿ laxmaⁿna
na cwiluiitquieñe nda̱a̱ sondaro. nnꞌaⁿ na jnda̱ jluiꞌya oo meiiⁿ nnꞌaⁿ
Ndoꞌ ñequio na jndeiꞌnaꞌ tjacwjiiꞌñê na waa jnaaⁿ. 16 Joꞌ chii maqueⁿndyo̱

Pablomꞌaaⁿꞌ lua̱ay ̱ â. 8 Tsoom na jâ


  na ñequiiꞌcheⁿ nncꞌo̱o̱ⁿya na
nnꞌaⁿ na cwiqua̱aⁿ̱ yâ ñꞌoom nacjooꞌ ticoꞌtianaꞌ ntyjiiya jo nnom
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ quio̱oy ̱ â na mꞌaaⁿꞌ. Quia Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ticatseitjo̱on ̱ dyo̱
joꞌ ꞌu nnda̱a̱ nncwaxꞌeꞌ nnom meiⁿ nnom jom meiⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ndoꞌ nljeiꞌ na mayuuꞌ 17 ’Jeꞌ jnda̱ sꞌaa xuee na tacoca

chaꞌtso ñꞌoom na cwiqua̱aⁿ̱ yâ ndyuaa tsjomya Jerusalén. Joꞌ


nacjoomꞌm. chii tjo̱lcwa̱ꞌa na nñeꞌquiaya
9 Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ judíos na
  cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mati na
ñꞌeeⁿna ñꞌeⁿ Tértulo jlaꞌjomndyena. nntsꞌaaya naya nnꞌaⁿ ndyuaaya.
Jluena na mayuuꞌ na luaaꞌ waa. 18 Majoꞌ matsꞌaaya naquiiꞌ watsꞌom

10 Quia joꞌ gobiernom sꞌo̱o̱ lꞌo̱o̱ⁿ na


  tꞌmaⁿ. Jnda̱ tqueⁿljuꞌndyo̱ chaꞌxjeⁿ
catseineiⁿ Pablo. Joꞌ chii tꞌo̱ Pablo costumbre na cwilꞌaayâ nnom
matsoom: Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nchii na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ
—Ntyjiiyaya ꞌu ta na jndye ndyu mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ meiⁿ nchii cꞌuaa
macuꞌxeⁿꞌ ndyuaa njoomyâ. Joꞌ ndyueena na cwilaꞌntjaꞌndyena. Sa̱a̱
chii tꞌmaⁿya tsꞌo̱o̱ⁿya na nncꞌo̱ya jnda̱ na tqueⁿljuꞌndyo̱ cwanti nnꞌaⁿ
ꞌndyoꞌ. 11 Ja cweꞌ jnda̱ꞌti canchooꞌwe
  judíos na jnaⁿ ndyuaa Asia jliuna
xuee na tjo̱waa Jerusalén na ja joꞌ joꞌ. 19 Matyꞌiomnaꞌ na nquiee

tjo̱catseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, naⁿꞌñeeⁿ quiocaluena njomꞌ xeⁿ na


ndoꞌ ꞌu ta nnda̱a̱ nljeiꞌ na mayuuꞌ na mayuuꞌ waa ñꞌoom na cwitueeꞌna
ljoꞌ. 12 Ja meiⁿcwii tîcatseintjaꞌndyo̱
  nacjoya. 20 Oo xeⁿ tinquio naⁿꞌñeeⁿ

ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ meiⁿ ticwjaaꞌndyo̱ tiaꞌ quia joꞌ calue naⁿmꞌaⁿꞌ ljoꞌ waa
nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ meiⁿ na tisꞌa jliuna na sꞌaaya quia na
naquiiꞌ lanꞌom nchꞌu oo meiⁿquia tyomꞌaaⁿya jo nda̱a̱ naⁿmanꞌiaaⁿ
joo naquiiꞌ tsjoom. 13 Joꞌ chii
  cwentaa jâ nnꞌaⁿ judíos. 21 Macanda̱

naⁿmꞌaⁿꞌ xocaluiꞌyuuꞌ ñꞌoom cwii waa na cꞌuaa seina̱ⁿya


na cwiluena nacjoya. 14 Sa̱a̱
  quiiꞌntaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Tsjo̱oy ̱ a nda̱a̱na:
xonquiuꞌnnꞌaⁿya ꞌu ta. Ja maxjeⁿ “Meintyja̱aꞌ̱ a jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ xuee jeꞌ
matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na na cwituꞌxeⁿꞌyoꞌ ja cweꞌ ncꞌe na
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye weloya na ñetꞌom matseiyuꞌa na ntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ
teiyo. Mꞌaaⁿya na matseijomndyo̱ xeⁿ jnda̱ tja̱.”
majuu nato xco na cwilue naⁿmꞌaⁿꞌ 22 Ndoꞌ Félix mantyjiitcuuñê chiuu

na tachii joꞌndyo. Sa̱a̱ tiyuuꞌ na waa ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na


tachii joꞌndyo ee matseiyuꞌa chaꞌtso cwilaꞌjomndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio chaꞌtso Cristo. Joꞌ chii tîcatseinꞌoomꞌñê nnꞌaⁿ
ñꞌoom na tyolaꞌljeii profetas. 15 Ja
  na tquionquia jnaaⁿꞌ Pablo. Matsoom:
ljoꞌwaayu ntyjaaꞌya tsꞌo̱o̱ⁿya cantyja —Quia na nncwjeeꞌ nquii
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ na Lisias, tsaⁿ na cwiluiitquieñe
319 Hechos 24​, ​25

nda̱a̱ sondaro, nncwaxꞌa̱tya̱ ꞌñom ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye


cha nljeijndaaꞌndyo̱ ñꞌoom na nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos tyꞌenquiana jnaaⁿꞌ
cwinduꞌyoꞌ. Pablo nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. 3 Tyotaⁿna

23 Ndoꞌ joꞌ sa̱ꞌntjom Félix capeitaⁿ


  na catsꞌaaⁿ cwii nayaꞌñeeⁿ na
na calꞌana cwenta Pablo na cweꞌ cjaacandyooꞌñe Pablo. Taⁿna na
nncꞌoomjnaⁿyaaⁿ ndoꞌ nchii na ljoꞌ ee jnda̱ jlaꞌtiuuna na nndo̱on ̱ a
nlaꞌcuꞌna na nnquiocajndooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ nato na nlaꞌcueeꞌna juu.
ncꞌiaaⁿꞌaⁿ jom. 4 Sa̱a̱ Festo tinquiaaⁿ ñꞌoomꞌm.

24 Tyoowijndyecheⁿ xuee
  Tsoom nda̱a̱na:
matyjeeꞌnndaꞌ Félix ndi ñꞌeⁿ —Pablo maxjeⁿ mꞌaaⁿ pra̱so
scoomꞌm Drusila, tsꞌaⁿ judía. Cesarea ndoꞌ ja tajndye cwii tjo̱o̱ na
Tqueeⁿꞌñê Pablo na nndyena nncjo̱lcwa̱ꞌa joꞌ joꞌ. 5 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿ

nntseineiiⁿ cantyja na nntseiyuꞌ na cwiluiitquiendyoꞌ tsaꞌyoꞌ Cesarea


tsꞌaⁿ ñequio Jesucristo. 25 Quia joꞌ
  ñꞌeⁿndyo̱. Joꞌ joꞌ nñeꞌquiaꞌyoꞌ jnaaⁿꞌ
Pablo tyotseineiiⁿ na catsꞌaa tsꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ xeⁿ waa ljoꞌ sꞌaaⁿ.
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ 6 Ñeꞌñeeⁿ ñeꞌqui xuee ljooꞌñe Festo

na tiñequiaañe tsꞌaⁿ na nntsꞌaaⁿ Jerusalén. Jnda̱ chii tjalcweeⁿꞌeⁿ


yuu na tisꞌa. Mati tyotseineiiⁿ na Cesarea. Teincoo cwiicheⁿ xuee
maxjeⁿ nncueeꞌ xuee na nncuꞌxeⁿ tjawacatyeeⁿ yuu na maxjeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ. Quia na jndii Félix quiwacatyeeⁿ na mꞌaaⁿ gobiernom.
ñꞌoommeiⁿꞌ, tyꞌueeⁿ. Mana tsoom Sa̱ꞌntjoom na quioñꞌomna Pablo.
nnom Pablo: 7 Quia na jnda̱ tyjeeꞌ Pablo,

—Cjaꞌnndaꞌ jeꞌ. Nntyꞌiaa mamꞌaⁿ nnꞌaⁿ judíos na tquiona


cwaaⁿ na nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ ja, Cesarea na jnaⁿna Jerusalén.
nlqueeⁿꞌndyo̱nndaꞌa ꞌu. Tyꞌelaꞌcandyooꞌndyena nacañomꞌm.
26 Mati macantyjaaꞌ tsꞌom Félix na
  Ndoꞌ tꞌmaⁿ jnaaⁿꞌaⁿ tyolꞌana sa̱a̱
nntso Pablo nnoom aa xoquiñoom ticaluiꞌyuuꞌ ñꞌoom na cwiluena
sꞌom cha nntseicandyaañê tsaⁿꞌñeeⁿ. nacjoomꞌm. 8 Quia joꞌ tso Pablo na

Joꞌ chii jndye ndiiꞌ tyoqueeⁿꞌñê tiyuuꞌ ñꞌoom na cwiluena. Tsoom:


Pablo na tyolaꞌneiⁿna. 27 Jnda̱
  —Ja meiⁿchjoo tjaa na cotseitjo̱on ̱ dyo̱
teinom we chu na mꞌaaⁿ Pablo joꞌ meiⁿ na cjooꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés
joꞌ teijndyooñe gobiernom Félix, na cwileiñꞌo̱oⁿ̱ jâ nnꞌaⁿ judíos, meiⁿ
toꞌñom Porcio Festo. Ndoꞌ cweꞌ na na cjooꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, meiⁿ nnom
jeeⁿ lꞌue tsꞌom Félix na calaꞌtiuu tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma.
nnꞌaⁿ judíos na jom ya tsꞌaⁿñê, ꞌñeeⁿ 9 Sa̱a̱ Festo lꞌue tsꞌoom na cꞌom

Pablo na ndicwaⁿ mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na nnꞌaⁿ judíos na ya ñꞌoom ñꞌeⁿñê. Joꞌ


pra̱so. chii tsoom nnom Pablo:
—¿Aa ñeꞌcjaꞌ Jerusalén na joꞌ
Pablo matseineiiⁿ jo nnom Festo joꞌ nleijndaaꞌya ñꞌoom ꞌnaⁿꞌ na

25 Jnda̱ti ndyee xuee na


mamꞌaaⁿ Festo tsꞌiaaⁿ quia
joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ Cesarea tjaaⁿ Jerusalén.
nncuꞌxa̱ⁿya ꞌu?
10 Matso Pablo nnoom:

—Jeꞌ mameintyja̱aꞌ̱ a jo njomꞌ ꞌu ta


2 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye
  yuu na matyꞌiomnaꞌ na nntuꞌxeⁿndyo̱
Hechos 25 320

ee ꞌu waa na matseiꞌxmaⁿꞌ ljoꞌ sꞌaa tsꞌaⁿ. Ndoꞌ mati nquii


cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsꞌaⁿ nntsoom ljoꞌ sꞌaaⁿ. 17 Joꞌ

tsjoom Roma. Ee nnꞌaⁿ judíos chii quia na jnda̱ tquie naⁿꞌñeeⁿ


tjaa na cotseitjo̱on
̱ dyo̱ nda̱a̱na ñjaaⁿ tîcatseiyooꞌndyo̱. Teincoo
ndoꞌ mantyjiꞌyaꞌ na ljoꞌ. 11 Ja
  cwiicheⁿ xuee mana tjo̱waꞌcatya̱ⁿya
nñequiaandyo̱ na nncꞌio̱ xeⁿ waa yuu na maxjeⁿ quiwaꞌcatya̱ⁿya
ljoꞌ sꞌaa na matyꞌiomnaꞌ na cꞌio̱ na na mꞌaaⁿya tsꞌiaaⁿ. Sa̱ꞌntjo̱ⁿ na
nntio̱o̱ⁿya jnaⁿya. Sa̱a̱ tiyuuꞌ ñꞌoom cjaacandyooꞌñe Pablo. 18 Seitiuuya

na cwiqueⁿ naⁿmꞌaⁿ nacjoya. Joꞌ aa nchii tꞌmaⁿ jnaaⁿꞌaⁿ. Sa̱a̱ quia


chii ticwanaaⁿ na nñequiaa tsꞌaⁿ na jlue naⁿꞌñeeⁿ jnaaⁿꞌaⁿ seiꞌno̱ⁿꞌa
ja lueena. Ja macaⁿꞌa na nquii tiyuuꞌ na waa ljoꞌ sꞌaaⁿ. 19 Macanda̱

tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma cwilaꞌncjooꞌndyena ñꞌeⁿñê cantyja


nncuꞌxeⁿ ja. ñꞌoom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
12 Quia joꞌ seineiⁿ Festo ñequio
  ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Ee jnda̱
naⁿtquie. Jnda̱ chii tsoom nnom tueꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ sa̱a̱ Pablo matsoom
Pablo: na mawandoꞌxco tsaⁿꞌñeeⁿ. 20 Sa̱a̱

—Jnda̱ tcaⁿꞌ ñꞌoom na ja ticaljeii chiuu nntsꞌaayo̱ na


tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma nntseijndaaꞌndyo̱ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Joꞌ
nncuꞌxeⁿ ꞌu. Joꞌ chii maxjeⁿ wjaꞌ na chii taxꞌa̱ya ꞌndyoo Pablo aa ya na
mꞌaaⁿ jom. wjaⁿ Jerusalén na joꞌ joꞌ nncuꞌxa̱ⁿya
jom cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ.
Matseineiⁿ Festo cantyja 21 Sa̱a̱ jom tcaaⁿ na nquii Augusto,

ꞌnaaⁿꞌ Pablo nnom Agripa tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma,


13 Jnda̱ teinom cwantindyo xuee nncuꞌxeⁿ jom. Joꞌ chii sa̱ꞌntjo̱ⁿya na
ndoꞌ tueeꞌ Agripa tsjoom Cesarea caljooꞌñê na pra̱so jom hasta xjeⁿ
ñequio tyjeeⁿ Berenice. Tyꞌenquiana na nnda̱a̱ njño̱o̱ⁿya jom na mꞌaaⁿ
na xmaⁿñe Festo. Agripaꞌñeeⁿ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿꞌñeeⁿ.
cwiluiiñê tsaⁿ na matsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ 22 Quia joꞌ matso Agripa nnom

judíos. 14 Jndye xuee ljooꞌndyena


  Festo:
joꞌ joꞌ. Joꞌ chii seineiⁿ Festo cantyja —Mati ja ñeꞌcandiiya na nntseineiiⁿ.
ꞌnaaⁿꞌ Pablo nnom Agripaꞌñeeⁿ. Matso Festo nnoom:
Matsoom: —ꞌIocheⁿ nndiꞌ nntseineiiⁿ.
—Ljoo mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na 23 Teincoo, quia ljoꞌ Agripa

ꞌndii Félix na pra̱so juu. 15 Quia


  ñequio Berenice tcweeꞌna liaa
na tjo̱ya Jerusalén, ntyee na na jeeⁿ ndyaꞌ ya. Tyꞌena na mꞌaaⁿ
cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na Festo. Tyꞌequieꞌna naquiiꞌ wꞌaa
cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
tyoñeꞌquiana jnaaⁿꞌaⁿ no̱o̱ⁿya. nda̱a̱ sondaro ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
Tyotaⁿna na catsa̱ꞌntjo̱ⁿya na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom. Quia
cueeⁿꞌeⁿ. 16 Sa̱a̱ tsjo̱o̱ nda̱a̱na
  joꞌ sa̱ꞌntjom Festo na cꞌoocꞌomna
na tiquilꞌa nnꞌaⁿ romanos na Pablo. 24 Ndoꞌ matso Festo:

cweꞌ nncueꞌto tsꞌaⁿ. Najndyee —ꞌU ta Agripa ñequio ꞌo na


nntjomndye nnꞌaⁿ watsꞌiaaⁿ nluena mꞌaⁿꞌyoꞌ ñjaaⁿ, macwintyꞌiaꞌyoꞌ
321 Hechos 25​, ​26

tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ. Chaꞌtso nnꞌaⁿ judíos


na mꞌaⁿ Jerusalén ndoꞌ mati nnꞌaⁿ Chiuu tyomꞌaaⁿ Pablo cwii tjo̱o̱cheⁿ
na mꞌaⁿ ñjaaⁿ Cesarea cwiqueⁿna na nlcweꞌ tsꞌoom jnaaⁿꞌaⁿ
ñꞌoom nacjoomꞌm. Jndeiiꞌ ndyueena 4 Tsoti Pablo:
cwiluena na tseixmaaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. —Chaꞌtsondye ncꞌiaya nnꞌaⁿ
25 Sa̱a̱ ja jnda̱ ljeiya na tjaa ljoꞌ
  judíos manquiuyana chiuu na
machꞌeeⁿ na tseixmaaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. ñetꞌo̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿna xjeⁿ na
Ndoꞌ jnda̱ tcaaⁿ na nquii Augusto, cachjoondyo̱ ndyuaa tsjomya
tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma, ndoꞌ mati na ñetꞌo̱o̱ⁿya tsjoom
nncuꞌxeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jom. Joꞌ chii jnda̱ Jerusalén. 5 Toom cweꞌ nlaꞌtiuuna

seitiuuya na nntseicwano̱ⁿya jom na nntjeiꞌyuuꞌndyena na matsꞌaⁿ


na mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. 26 Sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ
  fariseo ja ee jnda̱ jaachꞌee xuee
jnaaⁿꞌaⁿ na majndaaꞌ na nntseiljeiya manquiuna na ljoꞌ. Manquiuna
na mꞌaaⁿ ta tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ na matsꞌaa chaꞌna cwilꞌa nnꞌaⁿ
tꞌmaⁿꞌñeeⁿ. Joꞌ na jnda̱ jndyo̱ñꞌo̱ⁿya fariseoꞌñeeⁿ na cwilaꞌcanda̱tina
jom jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ndoꞌ majndeiiticheⁿ chiuu na tꞌmaⁿ ljeii na tqueⁿ
jo njomꞌ ꞌu ta Agripa. Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿya Moisés. 6 Jeꞌ mꞌaaⁿya ljoo na

na nncwaxeꞌ nnoom. Aa nchii nntuꞌxeⁿndyo̱ cweꞌ ee ntyjiiyaya


nleijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na nntseiljeiya. naquiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na nntaꞌndoꞌnndaꞌ
27 Ee ja matsjo̱o̱ cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
  nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. Ee luaaꞌ ñꞌoom
na nntseicwano̱ⁿya cwii pra̱so ndoꞌ na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ welooyâ
ticatsjo̱oy ̱ a chiuu waa jnaaⁿꞌaⁿ. na ñetꞌom teiyo na nntsꞌaaⁿ. Ja
ntyjaaꞌya tsꞌo̱o̱ⁿya na nncueꞌntyjo̱
Pablo maꞌmo̱o̱ⁿ cantyja ñꞌoomꞌñeeⁿ. 7 Ndoꞌ chaꞌtso na

ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnom Agripa canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ ncꞌiaayâ nnꞌaⁿ

26 Quia joꞌ matso Agripa


nnom Pablo:
—Wanaaⁿ na catseineiⁿꞌ cantyja
Israel majoꞌti ntyjaaꞌya nꞌomna
na nntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱
tja̱. Joꞌ na ticꞌoomeintyjeeꞌna na
ꞌnaⁿꞌ. cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Seintyja Pablo tsꞌo̱o̱ⁿ. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ñequio na xcweeꞌ nꞌomna. Ndoꞌ ja,
na tyotseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. ncꞌe na maluaaꞌ ntyjaaꞌya tsꞌo̱o̱ⁿya,
2 Matsoom:
  ꞌu ta Agripa, joꞌ na jnda̱ tqueⁿ ntꞌom
—Mañequiaanaꞌ na neiⁿya, ꞌu ncꞌiaya nnꞌaⁿ judíos ñꞌoom nacjoya.
rey Agripa, na nndiꞌ ñꞌoom ꞌndyo̱ 8 Ticatsonaꞌ na cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ

nnco̱ xuee jeꞌ. Nntsjo̱oy


̱ a cantyja na na tiyuuꞌ na matseilcwinndaꞌ
ntyjiiya na meiⁿchjoo tiyuuꞌ ñꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ xeⁿ jnda̱ tja̱.
na cwiqueⁿ nnꞌaⁿ judíos nacjoya. 3 Ee

ꞌu mantyjiꞌyaꞌ chaꞌtso costumbre na Ñetcoꞌwiꞌ Pablo nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ


cwilꞌaa jâ nnꞌaⁿ judíos ñequio chaꞌtso 9 Tsoti
Pablo:
ñꞌoom na tileicatjoomꞌ mꞌmaaⁿyâ. Joꞌ —Nnco̱ tyotseitiuuya na maxjeⁿ
chii matsꞌaa tyꞌoo njomꞌ na cꞌoomꞌ jndeiꞌnaꞌ na nlco̱oꞌ̱ wiꞌa nnꞌaⁿ na
na tꞌmaⁿ tsꞌomꞌ na nndiꞌ ñꞌoom na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ Jesús tsaⁿ na
nntsjo̱o.̱ jnaⁿ Nazaret. 10 Ndoꞌ mayuuꞌ na

Hechos 26 322

tco̱oꞌ̱ wiꞌa nnꞌaⁿ naquiiꞌ tsjoom quia nntyꞌiaꞌtiꞌ ja. 17 Nncwaño̱o̱ⁿꞌa


Jerusalén. Jndye nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ ꞌu ljoꞌ na ñeꞌcalꞌa nnꞌaⁿ judíos


cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tio̱o̱ⁿya ñequio nnꞌaⁿ na nchii judíos. Ee
wꞌaancjo ñꞌoom ndyuee ntyee majño̱o̱ⁿya ꞌu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nchii
na cwiluiitquiendye. Ndoꞌ mati judíos. 18 ꞌU nnteiꞌjndeiꞌ naⁿꞌñeeⁿ na

seijomndyo̱ na tja̱ naⁿꞌñeeⁿ. 11 Jndye   nlaꞌno̱ⁿꞌna cha tacalꞌana yuu na


ndiiꞌ tyoco̱ꞌwiꞌa nnꞌaⁿ chaꞌtso lanꞌom tia ee joꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom
ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Tyolꞌueeꞌndyo̱ macꞌeⁿ tsꞌaⁿ yuu na jo̱o̱ⁿñe. Sa̱a̱
chiuu nntsꞌaa cha catjeiiꞌndye nnꞌaⁿ nlꞌana yuu na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja na cwilaꞌyuꞌ. Mayuuꞌcheⁿ na ee joꞌ matseijomnaꞌ chaꞌna
seijmeiⁿꞌnaꞌ ja hasta mati ntꞌomcheⁿ macꞌeⁿ tsꞌaⁿ yuu na xueeñe. Ndoꞌ
njoom na tquia tjo̱ na tyoco̱ꞌwiꞌa nncꞌoomeintyjeeꞌna na mꞌaⁿna nacje
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. ꞌnaaⁿꞌ Satanás, nncꞌomna nacje ꞌnaaⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cantyja na nlaꞌyuꞌna
Matseineiⁿnndaꞌ Pablo na nlcweꞌ ñꞌeⁿndyo̱ joꞌ na nntseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya
tsꞌoom jnaaⁿꞌaⁿ jnaaⁿna ndoꞌ maxjeⁿ matjom
(Hch. 9.1-19; 22.6-16) nndaana chaꞌxjeⁿ cwicandaa
12 Tsoti Pablo: ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ ljuꞌ naquiiꞌ
—Majoꞌ tsꞌiaaⁿ na tjo̱ tsjoom nꞌom.”
Damasco ñequio ljeii na tquia
ntyee na cwiluiitquiendye na Pablo matseicana̱aⁿ̱ ñꞌoom
mañequiaanaꞌ na jndo̱ya ee na tso Jesús nnoom
tyꞌioomna tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ ja. 13 ꞌU  
19 Tsoti Pablo:
ta, waꞌnjo̱o̱ⁿya nato, ndoꞌ chaꞌna —Joꞌ chii seicanda̱ya, ꞌu rey
quiajmeiⁿꞌ ntyꞌiaya chom na jnaⁿnaꞌ Agripa, ñꞌoom na tso Jesús quia
cañoomꞌluee na xueetinaꞌ nchiiti na teitquiooꞌñê no̱o̱ⁿ. 20 Najndyee

ñeꞌquioomꞌ. Seixueenaꞌ ndiocheⁿ seina̱aⁿ̱ ya nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom


yuu mꞌaaⁿya ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ Damasco. Tsjo̱o̱ na calcweꞌ nꞌomna
ñꞌeⁿndyo̱. 14 Chaꞌtsondyô̱ tquiaandyô̱
  jnaaⁿna, cꞌoontyjo̱na naxeⁿꞌ
nomtyuaa, ndoꞌ jndiiya na seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mati tsjo̱o̱ na calꞌana
tsꞌaⁿ no̱o̱ⁿ ñequio ñꞌoom hebreo. yuu na matyꞌiomyanaꞌ cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ
Matso: “Aa ndiꞌ Saulo, ¿chiuu na na mayuuꞌ na jnda̱ lcweꞌ nꞌomna.
macoꞌwiꞌ ja? ꞌU macoꞌwiꞌndyuꞌ Jnda̱ joꞌ majoꞌti seina̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ
cheⁿnncuꞌ chaꞌna matjom Jerusalén ñequio chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa
quiooꞌjndyo na mameiⁿꞌ ntsioꞌ nnom Judea. Mati seina̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ
tsꞌoom ta̱ na ñꞌeⁿ matseityuaaꞌ tsꞌaⁿ na nchii judíos. 21 Cweꞌ jnaaⁿꞌ na

juuyoꞌ.” 15 Quia joꞌ tsjo̱o:̱ “¿ꞌÑeeⁿ ꞌu


  tyotseina̱ⁿya ñꞌoommeiⁿꞌ joꞌ na tꞌue
Ta?” Ndoꞌ matsoom no̱o̱ⁿ: “Ja Jesús nnꞌaⁿ judíos ja naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ
tsaⁿ na macoꞌwiꞌ. 16 Sa̱a̱ quicantjaꞌ,
  na nlaꞌcueeꞌna ja. 22 Sa̱a̱ mateijndeii

cwintyjeꞌ, ee ja jnda̱ teitquiooꞌndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja. Joꞌ chii hasta jeꞌ
njomꞌ na nntꞌio̱ⁿ tsꞌiaaⁿ ꞌu na ndicwaⁿ mañequiaya ñꞌoom nda̱a̱
nndiꞌntjomꞌ no̱o̱ⁿ. Nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ meiiⁿ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ
ljoꞌ na jnda̱ ntyꞌiaꞌ jeꞌ ndoꞌ mati na cwiluiindye ndoꞌ meiiⁿ nnꞌaⁿ na
323 Hechos 26​, ​27

tjaa ljoꞌ coluiindye. Ñꞌoom na 29 Matso Pablo nnom:


matseina̱ⁿya meiⁿchjoo tjaa na —Meiiⁿ na jndye oo meiiⁿ na
matseicwaljo̱oꞌ̱ a ntyjati chaꞌxjeⁿ tijndye ñꞌoom na jnda̱ jndiꞌ tsjo̱o̱
ñꞌoom na tyoñequiaa Moisés ñequio ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na
profetas na jluena chiuu waa na cwindye na matseina̱ⁿya, toom cweꞌ
quia nluii. 23 Naⁿꞌñeeⁿ tyoluena na
  na nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ncꞌomꞌyoꞌ
maxjeⁿ wiꞌ nntjom Cristo, nquii na chaꞌna mꞌaaⁿ ja cweꞌ na nchii na
nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ. Nncueeⁿꞌeⁿ chuꞌtyeⁿndyoꞌ chaꞌna chuꞌtyeⁿndyo̱
ndoꞌ nncwandoꞌxcoom. Jom tsꞌoo ja, sa̱a̱ na nlayuꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na
najndyee na nncwandoꞌxco na matseiyuꞌa.
chaꞌtso nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. Cantyja 30 Jnda̱ seineiⁿ Pablo ñꞌoommeiⁿꞌ

na nncwandoꞌxcoom mꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ teintyjeeꞌ reyꞌñeeⁿ ñequio


jâ nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ gobiernom, ñꞌeⁿ Berenice, ñequio
nnꞌaⁿ na nchii judíos na nquii Cristo, chaꞌtso nnꞌaⁿ na meindyuaandye
tsaⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ, jnda̱ ñꞌeⁿndyena. 31 Jluiꞌna chꞌeⁿ.

jndyo. Tyolaꞌneiⁿ ntyjeena nda̱a̱na. Jluena:


—Tjaa ljoꞌ sꞌaa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na
Pablo malꞌueeꞌñê chiuu nnda̱a̱ tseixmaaⁿ na nncueeⁿꞌeⁿ oo na
nntsꞌaaⁿ na nntseiyuꞌ Agripa nljooꞌñê wꞌaancjo.
24 Xcwe na matseineiⁿ Pablo 32 Tso Agripa nnom Festo:

ñꞌoommeiiⁿ ndoꞌ majndeiito tꞌo̱ —Nnda̱a̱ na nndyaañe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ


Festo. Jndeii seineiiⁿ matsoom: xeⁿ nchii na tcaaⁿ na nncuꞌxeⁿ nquii
—Xqueⁿꞌ ꞌu Pablo, matseintjeiⁿnaꞌ, tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma
cweꞌ na jeeⁿ jndye seiꞌnaⁿꞌ, joꞌ na jom.
luaaꞌ matjomꞌ.
25 Sa̱a̱ tso Pablo:

Pablo cwilacwanomna
—ꞌU ta, ja tjaaꞌnaⁿ na matseiꞌndaaꞌnaꞌ jom tsjoom Roma
xqua̱aⁿ̱ . Matseitiuuyaya naquiiꞌ
xqua̱aⁿ̱ ndoꞌ matseina̱ⁿya ñꞌoom na
mayuuꞌ. 26 Luaa mꞌaaⁿ Agripa, tsꞌaⁿ

27 Jlaꞌtiuuna na njñoomna
Pablo ndyuaa Italia. Joꞌ
chii tioona cwenta jom ñequio
na matsa̱ꞌntjom. Jom tcuu ntyjeeⁿ ntꞌomcheⁿ pra̱so lꞌo̱ capeitaⁿ na
ñꞌoommeiⁿꞌ. Joꞌ chii ja ñequio na jndyu Julio, tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom
tꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ matseina̱ⁿya jo nnoom cwii tmaaⁿꞌ sondaro na jndyunaꞌ
ee ntyjiiya na jom chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ Augusto. Ndoꞌ ja Lucas, tjo̱ñꞌa̱ⁿ ñꞌeⁿ
mantyjeeⁿ cantyja na jnda̱ tuii, ee Pablo. 2 Saacuo̱oy
  ̱ â wꞌaandaa. Ndoꞌ
nchii na tuii joꞌ na cweꞌ wantyꞌiuuꞌ. tjañꞌeⁿ Aristarco ñꞌeⁿndyô̱. Jom
27 ꞌU ta Agripa, ¿aa matseiꞌyuꞌ ñꞌoom
  tsꞌaⁿ tsjoom Tesalónica ndyuaa
na tyolaꞌljeii profetas? Ja ntyjii na Macedonia. Ndoꞌ wꞌaandaaꞌñeeⁿ
matseiꞌyuꞌ ñꞌoom na tyolue naⁿꞌñeeⁿ. jnaⁿnaꞌ tsjoom Adramitio na wjaanaꞌ
28 Matso Agripa nnoom:
  njoom na mꞌaⁿ ꞌndyoo ndaaluee
—ꞌU cwaaⁿti matseiꞌtiuuꞌ na cweꞌ ndyuaa Asia. Jnda̱ tuo̱oy ̱ â, mana
chjoowiꞌ ñꞌoom na jnda̱ tsuꞌ luaaꞌ, saayâ. 3 Cwiicheⁿ xuee squia̱ay
  ̱ â
manntseiyuꞌya ja ñequio Cristo. tsjoom Sidón. Ndoꞌ Pablo, sꞌaa Julio
Hechos 27 324

na wiꞌ tsꞌom jom. Tquiaa tsaⁿꞌñeeⁿ 11 Sa̱a̱capeitaⁿ seiyoomꞌm


ñꞌoomꞌ na nncjaacandoꞌyaaⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoom na tso tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom
na ya ñꞌoom jom ñꞌeⁿndye ndoꞌ na wꞌaandaa ñequio tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ
nnteiꞌxꞌeeyana jom. 4 Jnda̱ chii
  juunaꞌ. Ñꞌoom na tso Pablo
saacuo̱on ̱ ndaaꞌâ wꞌaandaa. Jnaaⁿyâ tîcatseiñꞌoomꞌñê. 12 Wꞌaandaaꞌñeeⁿ

tsjoom Sidón. Saanquiandyô̱ meintyjeeꞌnaꞌ yuu na maxjeⁿ


nandyeeꞌ ndyuaaxeⁿncwe Chipre ee cwiꞌoomeintyjeeꞌ lꞌaandaa.
joꞌ joꞌ tijndeiiti maquiꞌcaljoo jndye Sa̱a̱ ticueeꞌcheⁿ na ya na joꞌ joꞌ
sta wꞌaandaa cantyja na tsaayâ. nncwintyjeeꞌnaꞌ naquiiꞌ ncueesuaꞌ.
5 Saawiꞌno̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿ wꞌaandaa
  Ndoꞌ majndyendyetina cwiluena
nacjeeꞌ ndyuaa Cilicia ñequio na tsaatsaatya̱ay ̱ â. Jluena aa nchii
ndyuaa Panfilia. Squia̱ay ̱ â tsjoom nntsꞌaanaꞌ na nntsquia̱caño̱o̱ⁿyâ
Mira ndyuaa Licia. yuu na cwiꞌoomeintyjeeꞌ
6 Joꞌ joꞌ ljeii capeitaⁿ wꞌaandaa
  lꞌaandaa tsjoom Fenice majuu
na jnaⁿnaꞌ tsjoom Alejandría na ndyuaaxeⁿncwe Creta. Ee joꞌ joꞌ ya
wjaanaꞌ ndyuaa Italia. Tsoom na nljooꞌndyô̱ ncueesuaꞌ ee tijndeii
joꞌ cuo̱oy ̱ â. Joꞌ chii tuo̱oy ̱ â juunaꞌ. mawinom jndye.
7 Jndye xuee nioom tyotsaayâ.

Ncꞌuaaꞌ chii saacatsquia̱ay ̱ â ndyeyu Jndeii tioo jndye tsꞌom ndaaluee


yuu na waa tsjoom Gnido. Ndoꞌ 13 Jndyo jndye tijndeii tijndeii.
na taleicanda̱a̱ nntsaandyeyuuyâ Tjantquienaꞌ wꞌaandaa jo ntyja
na ndicwaⁿ maquiꞌcaljoo na cwitsaayâ. Joꞌ chii jlaꞌtiuuna
jndye sta wꞌaandaa, joꞌ chii na ya na nntsaayâ. Quia joꞌ xjo
saanquiandyô̱ teiꞌno̱o̱ⁿyâ ndyuaa na majaacue quiiꞌ ndaaluee cha
Salmón, saawiꞌno̱o̱ⁿyâ nacjeeꞌ nncwintyjeeꞌcheⁿ wꞌaandaa,
ndyuaaxeⁿncwe Creta. 8 Jeeⁿ ndyaaꞌ
  jlaꞌwena juunaꞌ. Chii saayâ
ncꞌuaaꞌ saawiꞌno̱o̱ⁿyâ nacañoomꞌwiꞌ saawiꞌno̱o̱ⁿyâ cañoomꞌwiꞌ
tyuaaꞌñeeⁿ. Chii squia̱ay ̱ â cwii tyuaaxeⁿncwe Creta. 14 Tyoowijndye

joo na nndyooꞌ tsjoom Lasea na na saayâ ndoꞌ teiꞌcaljoo jndye tꞌmaⁿ


jndyunaꞌ Buenos Puertos yuu na wꞌaandaa. Majuu ndyuaaxeⁿncwe
tjaquieeꞌndiiꞌñe ndaaluee. Creta jnaⁿnaꞌ jondoꞌ cantyja
9 Jndye xuee tꞌo̱o̱ⁿyâ nato ñꞌeⁿ
  na cwicaluiꞌ cancjuu ntquieeꞌ.
wꞌaandaa ncꞌe na tisꞌa mꞌaaⁿ jndye. 15 Jndyeꞌñeeⁿ tjomñe wꞌaandaa.

Ndoꞌ jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ ncuee na Tyotseilcweꞌnaꞌ juunaꞌ. Joꞌ chii


teincuuꞌ na cwii nncjaati wꞌaandaa ꞌndya̱aṯ o̱oy
̱ â, cjaañꞌoomto jndye
ee jnda̱ macwitsaaquia̱aꞌ̱ â ncueesuaꞌ. juunaꞌ yuu na ñeꞌcjaañꞌoomnaꞌ.
Joꞌ chii Pablo seijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌom nnꞌaⁿ. 16 Teiꞌno̱o̱ⁿyâ cwii ndyuaaxeⁿncwe

10 Matsoom:
  chjoo na jndyu Clauda. Joꞌ joꞌ
—Luaa matseiꞌno̱ⁿꞌa ꞌo re, xeⁿ ticueeꞌcheⁿ na jeeⁿcheⁿ jndeii
nntsaatya̱ay ̱ a nntjo̱o̱ⁿya nata̱ꞌ, ndoꞌ mꞌaaⁿ jndye. Tyolajnda̱ay ̱ â ndoꞌ juu
tꞌmaⁿ nntsuundyo̱. Nchii macanda̱ xuljoo na tsaacantyjaandyô, ncꞌuaaꞌ
canchuu ñequio wꞌaandaa, sa̱a̱ mati chii jnda̱a̱ tua̱aꞌ̱ â juunaꞌ tsꞌom
ncjo̱oy̱ a nncwja̱ay ̱ a. wꞌaandaa. 17 Jnda̱ tua̱aꞌ̱ â xuljoo

325 Hechos 27

tsꞌom wꞌaandaa jlaꞌtyeⁿna wꞌaandaa ꞌnaⁿꞌ ꞌu chaꞌtso nnꞌaⁿ na quio ñꞌeⁿꞌ,


ñequio lꞌuaa cha tintyuiiꞌnaꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntsꞌaa na ticwjena.”
Nquiaana xeⁿ nncjaacꞌo̱oꞌ̱ wꞌaandaa 25 Joꞌ chii ꞌo re cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ

cwii joo na jndyunaꞌ Sirte yuu na nꞌomꞌyoꞌ ee ja matseiyuꞌa na nntsꞌaa


jndye teiꞌ ñjom. Joꞌ chii toꞌñoomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ na tso ángel
liaa ntmeiⁿ na macwjaaꞌñenaꞌ jndye no̱o̱ⁿ. 26 Sa̱a̱ nncjaajuꞌyuunaꞌ jaa

ee ñeꞌcalaꞌxjeeⁿꞌndyena na jndeii cwii ndyuaaxeⁿncwe.


mantquie jndye wꞌaandaa. Jnda̱ joꞌ 27 Teinom chaꞌna quinꞌoom

ꞌndyetona tjantquie jndye juunaꞌ. xuee na tyotsaayâ chii squia̱ay̱ â


18 Teincoo cwiicheⁿ xuee ndicwaⁿ
  ndaaluee Adria. Lomañjaaⁿ majuꞌ
jndeii maquiꞌcaljoo jndye wꞌaandaa. jndye wꞌaandaa na wjaanaꞌ. Chaꞌna
Joꞌ chii to̱ꞌna tyotjeiiꞌna canchuu xcwe tsjom ndoꞌ jlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ na
tsꞌomnaꞌ. Tyotueeꞌna joonaꞌ tsꞌom cwileiñꞌom wꞌaandaa na manndyooꞌ
ndaaluee cha na nntseixjeeⁿꞌñenaꞌ nntsquia̱ay̱ â yuu mꞌaaⁿ tyuaa.
na jaaꞌ wꞌaandaa. 19 Ndoꞌ xuee jnda̱

28 Tueeꞌna ꞌnaⁿ na nntyꞌiaana

ndyee chaꞌtso lꞌo̱o̱ tsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ cwanti njoom naquiiꞌ ndaatioo


wꞌaandaa ncjo̱oy ̱ â tyotjeiiꞌâ joonaꞌ ndoꞌ jliuna njoom chaꞌna ntquiuu
ñequio lua̱ay ̱ â, tyotua̱aꞌ̱ â joonaꞌ ncꞌaa. Tyꞌetyꞌetina chii jliuna njoom
tsꞌom ndaaluee. 20 Jndye xuee
  chaꞌna quinꞌoom ncꞌaa. 29 Nquiaana

taticantyꞌiaayâ ñeꞌquioomꞌ meiⁿ na nnquiꞌljoo wꞌaandaa ljo̱ꞌ. Joꞌ chii


cancjuu. Ndoꞌ jeeⁿ ndyaꞌ jndeii tueeꞌna ñequiee xjo quiiꞌ ndaaluee
tyoquiꞌcaljoo jndye tꞌmaⁿ wꞌaandaa na ñjoomnaꞌ jo tsꞌaaⁿ wꞌaandaa na
hasta tyolatiuuyâ tjaa chiuu cwii ya, nlꞌanaꞌ na nncjaawintyjeeꞌcheⁿnaꞌ.
maxjeⁿ nncwja̱ay ̱ â. Jnda̱ joꞌ ñequio na chjooꞌ nꞌomna cwii
21 Jnda̱ jaachꞌee xuee tacocwaaꞌâ.
  tyomeindoꞌtina na nleixuee. 30 Jnda̱

Joꞌ chii teintyjeeꞌ Pablo quiiꞌntaaⁿ joꞌ nnꞌaⁿ na cwileiñꞌom wꞌaandaa


nnꞌaⁿ. Matsoom: jlaꞌtiuuna na nleiꞌnomna. Joꞌ chii
—ꞌO re, yati xeⁿ cweꞌ jndyeꞌyoꞌ tyꞌena sta wꞌaandaa. Cweꞌ lꞌayana na
ñꞌoom na tsjo̱o̱ xjeⁿ na mꞌaaⁿya ndooꞌ cwitueeꞌna ncjo naquiiꞌ ndaaluee
Creta na tinquio̱oy ̱ a. Quia joꞌ na nlꞌanaꞌ na nncjaameintyjeꞌcheⁿ
xocatjo̱o̱ⁿya na nmeiiⁿꞌ, ndoꞌ meiiⁿ wꞌaandaa. Sa̱a̱ tiyuuꞌ, ee xuljoo
canchuu xocatsuunaꞌ. 22 Sa̱a̱ jeꞌ
  cwitueeꞌna quiiꞌ ndaaluee na
matsjo̱o̱ cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ nleiꞌnomna. 31 Sa̱a̱ Pablo matsoom

ee meiⁿcwiindyo̱ xocwja̱ay ̱ a nnom capeitaⁿ ñequio sondaro ꞌnaaⁿꞌ:


macanda̱ nquii wꞌaandaa nntsuunaꞌ. —Xeⁿ naⁿmꞌaⁿꞌ ticaljooꞌndye tsꞌom
23 Ee ja matseixmaⁿya cwentaaꞌ
  wꞌaandaa quia joꞌ ꞌo xocanda̱a̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mandiꞌntjo̱ⁿya nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ ñjaaⁿ.
nnoom. Tsjom teincoo jeꞌ jñoom 32 Joꞌ chii tyjee sondaro tsꞌuaa na

cwii ángel cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaaⁿya. chuꞌtyeⁿ xuljoo. Mana ꞌndyena na


24 Matso ángelꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ: “Tincꞌoomꞌ
  tjawjaanaꞌ.
ꞌu Pablo na nquiaꞌ ee maxjeⁿ 33 Quia na jaawindyooꞌ nleixuee

nncueꞌ na mꞌaaⁿ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ seineiⁿ Pablo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwaꞌna.


tꞌmaⁿ tsjoom Roma. Ndoꞌ cantyja Matsoom:
Hechos 27​, ​28 326

—Jeꞌ jnda̱ quinꞌoom xuee jo yuu tjaquieeꞌndiiꞌ na mꞌaaⁿ


na mꞌaⁿꞌyoꞌ na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ndaaluee. 41 Sa̱a̱ squia̱ay
  ̱ â cwii joo
tyoocwaꞌyoꞌ, ndoꞌ tyoondaꞌyoꞌ. 34 Joꞌ  yuu cwitjom we tseiiꞌ ndaa. Mana
chii matsꞌaa tyꞌoo nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tjacꞌo̱oꞌ̱ sta wꞌaandaa naquiiꞌ teiꞌ
nlcwaꞌyoꞌ cha nncꞌomjndeiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ yuu na cañjeiiⁿ mꞌaaⁿ ndaa. Mana
ee meiⁿcwiindyoꞌ xocwjeꞌyoꞌ. taticanda̱a̱ nntjeiiꞌndyena juunaꞌ.
Chaꞌtsondyoꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ. Ndoꞌ tsꞌaaⁿnaꞌ jnaⁿnaꞌ na tjatyuiiꞌ
35 Jnda̱ tsoom na luaaꞌ toꞌñoom
  sꞌaa nmo̱ⁿ tꞌmaⁿ. 42 Quia joꞌ jlaꞌtiuu

tyooꞌ. Tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ sondaro na nlaꞌcwjeena pra̱so


Tyꞌo̱oṯ sꞌom jo nda̱a̱ chaꞌtso naⁿꞌñeeⁿ. cha tincꞌootaꞌljooꞌ naⁿꞌñeeⁿ na
Jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ juunaꞌ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na mana nleiꞌnomna. 43 Sa̱a̱ capeitaⁿ

macwaaⁿꞌaⁿ. 36 Ndoꞌ na luaaꞌ sꞌaaⁿ


  ñeꞌcwañomꞌm Pablo. Joꞌ chii
chaꞌtsondyena tyꞌomtꞌmaaⁿꞌndyena tinquiaaⁿ na nlaꞌcwjee sondaro
nꞌomna. Mati joona to̱ꞌna tcwaꞌna. pra̱so. Ndoꞌ pra̱so na ꞌnaaⁿ na
37 Na chaꞌtsondyô̱ na mꞌaaⁿyâ
  nntaꞌljooꞌ sa̱ꞌntjoom na joona
tsꞌom wꞌaandaa, we siaⁿnto waljooꞌ najndyee catueeꞌndyena tsꞌom
ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui nchooꞌ ndaaluee, cꞌootaꞌljooꞌna cha
yomndyô̱. 38 Jnda̱ na tjacjoona
  nlquiena tyuaatcwii. 44 Ndoꞌ  

na tcwaꞌna, quia joꞌ tyotioomna ntꞌomcheⁿ cꞌoontyjondye cjooꞌ


canchuu lqueeⁿ trigo tsꞌom lcaaꞌ oo cjooꞌ lcaaꞌntaⁿꞌ na tyuiiꞌ
ndaaluee cha nntseixjeeⁿꞌñenaꞌ na wꞌaandaa. Joꞌ na chaꞌtsondyô̱ ya
jaaꞌ wꞌaandaa. squia̱ay̱ â tyuaatcwii.

Tjacꞌo̱oꞌ̱ wꞌaandaa ndoꞌ ꞌNaaⁿ na tyochꞌee Pablo na


na teiꞌndaaꞌnaꞌ tyomꞌaaⁿ ndyuaaxeⁿncwe Malta

28
39 Quia na jnda̱ teixuee, nnꞌaⁿ na Jnda̱ na jluiꞌnꞌmaaⁿndyô̱
cwileiꞌñꞌom wꞌaandaa tîcataꞌnaaⁿꞌna nawiꞌñeeⁿ chii jliuuyâ
ndyuaaꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ jliuna cwii joo na Malta jndyu ndyuaaxeⁿncwe
yuu na tjaquieeꞌndiiꞌ na mꞌaaⁿ yuu squia̱ay ̱ â. 2 Nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ

ndaaluee yuu ñequiiꞌ tsꞌoteiꞌ. lꞌana na ya nnꞌaⁿndyena ñꞌeⁿndyô̱.


Jlaꞌtiuuna ya xeⁿ nnda̱a̱ nlꞌana Jlaꞌcanaaⁿndyena chom. Jluena na
na nncjaaquieeꞌ wꞌaandaa joꞌ joꞌ. calawiindyô̱, ee jeeⁿ teiⁿ ndoꞌ jnda̱
40 Quia joꞌ ncjo na tueeꞌna tsꞌom
  macwiwaꞌ. 3 Pablo seixcweeⁿ cwii

ndaaluee na nncjaawintyjeeꞌcheⁿ sa̱aꞌ̱ nꞌoom teincwe. Ndoꞌ quia na


wꞌaandaa, tyjena lꞌuaa na tioom joonaꞌ naquiiꞌ chom jluiꞌnom
ñjoomnaꞌ. ꞌNdyena ncjoꞌñeeⁿ cwii catsuu na maleinomyoꞌ chom.
tsꞌom ndaaluee. Ndoꞌ jlaꞌcanaⁿꞌna Mana tꞌuiiyoꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ tyeⁿ. 4 Ndoꞌ

nꞌoom palaꞌ na jlaꞌtyeⁿna ee joonaꞌ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ quia na ntyꞌiaana


cwileilꞌueeꞌndyena na wjaantquienaꞌ na tiñeꞌcaꞌndiiyoꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ tyolaꞌneiⁿ
wꞌaandaa. Ndoꞌ jlaꞌntyjana liaa jo cheⁿnquieena nda̱a̱ ncꞌiaana.
sta wꞌaandaa na macwjaaꞌñenaꞌ Jluena:
jndye cha wjaantquienaꞌ wꞌaandaa. —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿aa nchii maxjeⁿ tsꞌaⁿ
Jnda̱ chii to̱ꞌ wꞌaandaa na wjaanaꞌ na ñeseicwjee nnꞌaⁿ jom? Ee meiiⁿ
327 Hechos 28

na jluiꞌnꞌmaaⁿñê tsꞌom ndaaluee sa̱a̱ ndyuaaxeⁿncweꞌñeeⁿ chaꞌwaa


jeꞌ maxjeⁿ nntioom cantyja na tisꞌa ncueesuaꞌ. Juunaꞌ ñoom
ñesꞌaaⁿ nncueeⁿꞌeⁿ. ꞌndyoonnom Cástor ñequio Pólux.
5 Sa̱a̱ Pablo seiteiꞌncweeⁿꞌeⁿ

12 Saayâ squia̱ay
  ̱ â tsjoom Siracusa
tsꞌo̱o̱ⁿ. Mana tiooñeyoꞌ naquiiꞌ yuu na cwiꞌoomeintyjeeꞌ lꞌaandaa.
chom. Tjaa na teinioomꞌm. Joꞌ joꞌ ljooꞌndyo̱yaayâ cwii ndyee
6 Naⁿꞌñeeⁿ tyomeindooꞌna,
  xuee. 13 Jluiiꞌâ joꞌ joꞌ. Saasaatya̱ay
  ̱ â
jlaꞌtiuuna na nncwjaaꞌñenaꞌ tcooꞌ saawiꞌno̱o̱ⁿyâ cañoomꞌwiꞌ ndyuaa
Pablo oo na matsꞌia joꞌ cweꞌ hasta xjeⁿ na squia̱ay ̱ â tsjoom
nnquiooñetoom mana nncueeⁿꞌeⁿ. Regio. Teincoo cwiicheⁿ xuee jndyo
Sa̱a̱ jnda̱ tjawiquiuuꞌ na meindooꞌna, jndye na jnaⁿnaꞌ jo ndoꞌ cantyja
cwintyꞌiaana na tjaa na teinioomꞌm, na macaluiꞌ caxjuu tsꞌoomꞌnaaⁿ.
joꞌ chii cwiicheⁿ ljo jlaꞌtiuuna. Tjantquie jndyeꞌñeeⁿ wꞌaandaa jo
Jluena na jom cwii tyꞌo̱oṯ sꞌom. cantyja na cwitsaayâ. Ndoꞌ xuee
7 Nndyooꞌ yuu tyolawindyô̱
  jnda̱ we squia̱ay ̱ â tsjoom Puteoli.
waa tyuaa cwentaaꞌ tsꞌaⁿ Joꞌ joꞌ jluiiꞌâ wꞌaandaa na macanda̱.
na cwiluiitquieeñeti 14 Tsjoomꞌñeeⁿ jliuuyâ ntꞌom

tyuaaxeⁿncweꞌñeeⁿ. Publio nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Jlue naⁿꞌñeeⁿ


jndyu tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom na na caljooꞌndyô̱ ñꞌeⁿndyena cwii
caljooꞌndyo̱yaayâ waⁿꞌaⁿ. Quia ntquieeꞌ xuee. Joꞌ na ljooꞌndyô̱. Jnda̱
joꞌ ljooꞌndyô̱ joꞌ joꞌ cwii ndyee chii saayâ tsjoom Roma. 15 Ndoꞌ

xuee. Seiñꞌoomꞌñê jâ tquiaaⁿ na nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tsjoom Roma,


tcwaaꞌâ. 8 Ndoꞌ seijomnaꞌ na wiiꞌ
  quia na jndyena na mañjomndyô̱
tsotyeeⁿ. Matseiconaꞌ juu ndoꞌ nato, quia joꞌ ntꞌomndye joona
mateiiꞌ ndaaniomꞌ. Tjantyjaaꞌ tquiocatjomndyena jâ xjeⁿ tsjoom
Pablo tsaⁿꞌñeeⁿ. Seineiiⁿ nnom Foro de Apio ndoꞌ ntꞌomndye
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ chii tioom lꞌo̱o̱ⁿ joona tquiocatjomndye jâ cwii joo
nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, seinꞌmaaⁿ juu. na jndyu Tres Tabernas. Jnda̱ na
9 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, ntꞌomcheⁿ
  ntyꞌiaaꞌ Pablo naⁿꞌñeeⁿ tquiaaⁿ
nnꞌaⁿwii ndyuaaxeⁿncweꞌñeeⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
tyꞌentyjaaꞌna Pablo, ndoꞌ nꞌmaaⁿna. tyꞌoomtꞌmaaⁿꞌñê tsꞌoom. 16 Quia

10 Jndye naya lꞌa naⁿꞌñeeⁿ jâ. Ndoꞌ


  na jnda̱ squia̱ay̱ â tsjoom Roma,
quia na saacuo̱oy ̱ â wꞌaandaa na capeitaⁿ tquiaaⁿ cwenta pra̱so
macwitsaayâ, tquiana chaꞌtso lꞌo̱ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cantyja
ꞌnaⁿ na nleilꞌueeꞌndyô̱ yocheⁿ na ꞌnaaⁿ sondaro. Sa̱a̱ Pablo tquiana
cwitsaayâ. na wandyo̱ꞌ nncꞌoom ñequio cwii
sondaro na nntsꞌaa cwenta jom.
Na tueeꞌ Pablo tsjoom Roma
11 Jnda̱
teinom ndyee chiꞌ na Pablo mañequiaaⁿ ñꞌoomꞌ
squia̱ay ̱ â ndyuaaxeⁿncweꞌñeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoom Roma
ndoꞌ saacuo̱oy ̱ â wꞌaandaaꞌñeeⁿ. 17 Jnda̱ndyee xuee na
Juunaꞌ jnaⁿnaꞌ tsjoom Alejandría, squia̱ay
̱ â, tqueeⁿꞌ Pablo nnꞌaⁿ na
sa̱a̱ tjameintyjeeꞌyanaꞌ cwiluiitquiendye naquiiꞌ lanꞌom
Hechos 28 328

cwentaa nnꞌaⁿ judíos tsjoomꞌñeeⁿ. macꞌeⁿ Pablo. Cwitsjoom to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ


Quia na jnda̱ tjomndyena seineiiⁿ tyotseineiiⁿ nda̱a̱na hasta xjeⁿ na
nda̱a̱na. Matsoom: tmaaⁿcheⁿ. Tyotseineiiⁿ cantyja
—ꞌO nnꞌaⁿya meiⁿchjoo tjaa na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Lꞌue
ljoꞌ sꞌaaya nacjoo ncꞌiaaya nnꞌaⁿ tsꞌoom na nlaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ
judíos, meiⁿ nacjooꞌ costumbre Jesús. Joꞌ chii tjacꞌoomnaꞌ na
ꞌnaaⁿ welooya na ñetꞌom teiyo. Sa̱a̱ seineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ
meiiⁿ na ljoꞌ tꞌuena ja na pra̱so Moisés ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom
tsjoom Jerusalén. Tioona ja luee na tyolaꞌljeii profetas. 24 Ntꞌom

nnꞌaⁿ romanos. 18 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ


  naⁿꞌñeeⁿ jlaꞌyuꞌna ñꞌoom na seineiiⁿ,
taⁿna na catsjo̱o̱ nnco̱ chiuu ndoꞌ ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tîcalaꞌyuꞌna.
waa. Jnda̱ jndyena ñꞌoomꞌñeeⁿ 25 Ticatjoomꞌ jlaꞌtiuuna ñꞌoom na

ñeꞌcalaꞌcandyaandyena ja ee jndyena. Joꞌ chii tꞌoomꞌndyena. Sa̱a̱


jlaꞌno̱ⁿꞌna tjaa ljoꞌ sꞌaa na tseixmaⁿ tsojndyee Pablo cwii ñꞌoom nda̱a̱na.
na cꞌio̱. 19 Sa̱a̱ ticalꞌue nꞌom nnꞌaⁿ
  Matsoom:
judíos na ljoꞌ. Joꞌ na jndeiꞌnaꞌ sꞌaa —Mayuuꞌ ñꞌoom na seijndo̱ꞌ
tyꞌoo na nquii tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ Espíritu Santo tsꞌom profeta
tsjoomwaañe nncuꞌxeeⁿ ja. Sa̱a̱ ja Isaías. Juu ñꞌoomꞌñeeⁿ seineiiⁿ
nchii na maqua̱ⁿya ñꞌoom nacjoo nda̱a̱ welooya na ñetꞌom teiyo.
nnꞌaⁿ ndyuaa tsjomya na jndyo̱o̱ 26 Matsoom:

ñjaaⁿ. 20 Tqueeⁿꞌndyo̱ ꞌo na nntyꞌiaya


  Cjaꞌ na mꞌaⁿ naⁿmꞌaⁿꞌ. Catsuꞌ
ꞌo ndoꞌ na nntseina̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. nda̱a̱na:
Ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matseiyuꞌa na Luaa matseicandii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo:
jnda̱ jndyo nqueⁿ na ntyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿ ꞌO mayuuꞌ nndyeꞌyoꞌ sa̱a̱
jaa nnꞌaⁿ judíos na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe xocalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ.
jaa, joꞌ na chuꞌtyeⁿndyo̱ ñequio Ndoꞌ mayuuꞌ na nntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ
lꞌuaancjomeiiⁿñe. sa̱a̱ xoqueⁿꞌyoꞌ cwenta.
21 Quia joꞌ jluena nnoom:
  27 Ee jnda̱ teiquieꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
—Jâ meiⁿcwii carta tyoocwjeeꞌ Jnda̱ sꞌaanaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ
na mꞌaaⁿyâ na nnaⁿnaꞌ tsꞌo̱ndaa chaꞌcwijom na candaaꞌyoꞌ.
Judea na matseineiⁿnaꞌ cantyja Ndoꞌ jnda̱ sꞌaanaꞌ chaꞌcwijom na
ꞌnaⁿꞌ. Ndoꞌ mati ncꞌiaaya nnꞌaⁿ nchjaaⁿꞌyoꞌ.
judíos na cwiquie ñjaaⁿ tjaaꞌnaⁿ Jeeⁿ cachjoo cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
ñꞌoom cotueeꞌna nacjoꞌ. 22 Sa̱a̱
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñeꞌcandya̱ay ̱ aayâ chiuu waa na Joꞌ na matseijomnaꞌ ꞌo na ndooꞌ
matseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom nchjaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na candaaꞌyoꞌ.
xco na cwilayuꞌyoꞌ ee manquiuuyâ Joꞌ chii xolcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ
na chaꞌtso nnꞌaⁿ cwiluena na tisꞌa na luaaꞌ waa xocatseitꞌmaⁿ
ñꞌoomꞌñeeⁿ. tsꞌo̱o̱ⁿya jnaⁿꞌyoꞌ.
23 Joꞌ chii jlaꞌjndaaꞌndyena cwaaⁿ

28 Tsoti Pablo:

cwii xuee na nntjomndyenndaꞌna. —Sa̱a̱ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


Quia na tueꞌntyjo̱ xueeꞌñeeⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
jndyendye nnꞌaⁿ tjomndye yuu macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ. Na jeꞌ xuee
329 Hechos 28

na cwii wjaanaꞌ, nncjaa ñꞌoomwaa tyomꞌaaⁿyaaⁿ. Ndoꞌ neiiⁿꞌ tsꞌoom


na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nchii judíos. Joona chaꞌtso nnꞌaⁿ na tyoꞌoocajndooꞌ
nndyena juunaꞌ. jom. 31 Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom

29 Jnda̱ na tso Pablo ñꞌoomwaaꞌ


  cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom
mana tꞌoomꞌndye nnꞌaⁿ judíos. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ cantyja
Jndye ñꞌoom cwityolaꞌneiⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. Tꞌmaⁿ waa
cheⁿnquieena nda̱a̱ ncꞌiaana. na tjuꞌnaaⁿñenaꞌ na tyotseineiiⁿ.
30 Canda̱aꞌ̱ we chu ljooꞌñe Pablo
  Meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ seitsaaⁿꞌñe
cwii wꞌaa na cweꞌ tyotiomlꞌuaaⁿ na jom.
Carta na seicwanom Pablo
na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ Roma

calaꞌcanda̱na jo nnoom. 6 Mati


Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na mañꞌoomnaꞌ ꞌo, ee maqueeⁿꞌñê ꞌo


cwilaꞌyuꞌ tsjoom Roma na calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

1 Ja Pablo cwiluiindyo̱ apóstol


cwentaaꞌ Jesucristo. Jom
tyꞌioom tsꞌiaaⁿ ja na matseixmaⁿya
Jesucristo.
7 Matseicwano̱ⁿ cartawaa na

mꞌaⁿꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo na candyaꞌ


tsꞌaⁿ na majñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jo nda̱a̱ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaⁿꞌyoꞌ Roma,
nnꞌaⁿ na nñequiaya ñꞌoom naya na maqueeⁿꞌñê na cwiluiindyoꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ cantyja na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê cwentaaⁿꞌaⁿ. Nquii Tsotya̱ay ̱ a
joona. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Ta Jesucristo
2 Matseicwanom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom
  quiana na tjaa ñomtiuu cꞌomꞌyoꞌ jo
na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ. Tandyo nda̱a̱na ñequio naya na laxmaⁿna.
xuee tꞌmo̱o̱ⁿ na ljoꞌ nntsꞌaaⁿ ñequio
ñꞌomndyuee profetas. Jlaꞌljeiina Ñeꞌcjaacandoꞌ Pablo nnꞌaⁿ
ñꞌoomꞌñeeⁿ na ljuꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ. na cwilaꞌyuꞌ Roma
3 Juu ñꞌoom nayaꞌñeeⁿ matꞌuiinaꞌ

8 Najndyee
ncꞌe Jesucristo,
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jnaaⁿ, nquii Ta mañequiaya na quianlꞌuaaꞌ
Jesucristo. Cantyja na tsꞌaⁿ jom, Tyꞌo̱oṯ sꞌomya cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Ee
tuiiñê tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ rey David meiⁿyuucheⁿ na mawa̱ya, ya
na jndyowicantyjooꞌ. 4 Jnda̱ chii
  ñꞌoom cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ cantyja
tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo na Jnda na cwilaꞌyuꞌya ñꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu ndoꞌ waa najndeii. 9 Manoomꞌm na mayuꞌa na

Teitquiooꞌ naljoꞌ ee jnda̱ na tueꞌ ticjo̱meintyja̱aꞌ̱ a na macaⁿꞌa nnoom


tandoꞌxco quiiꞌntaaⁿ lꞌoo. 5 Ndoꞌ
  na cateijneiⁿ ꞌo. Mꞌaaⁿya na xcweeꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom macandaya tsꞌo̱o̱ⁿya na mandiꞌntjo̱ⁿya nnoom.
naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ matseina̱ⁿya nda̱a̱
na majñoom ja tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ jo nnꞌaⁿ ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue. Jnaaⁿ Jesucristo. 10 Ñequiiꞌcheⁿ na

Ee lꞌue tsꞌoom na meiⁿquiayuucheⁿ macaⁿꞌa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha


caliu nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ waa na jnda̱ xeⁿ na jom lꞌue tsꞌoom nncueꞌntyjo̱
sꞌaaⁿ, cha calaꞌyuꞌya nꞌomna ndoꞌ na nnda̱a̱ nncjo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo.

330
331 Romanos 1

11 Ee ntyjaaꞌya tsꞌo̱o̱ⁿya na machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom na maqueeⁿ jaa


nncua̱ꞌcaño̱o̱ⁿya na nnteijndeiya na tjaa jnaⁿ laxmaaⁿya jo nnoom
ꞌo ñequio ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ
nntsanaꞌjnda̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jesucristo. Ee waa ñꞌoomꞌm na
12 Luaaꞌ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ cha juu na
  teiljeii na matsonaꞌ na ljoꞌ: “Nquii
cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê ñequio tsꞌaⁿ na maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjaa
juu na matseiyuꞌya tsꞌo̱o̱ⁿya tjoomꞌ jnaⁿ tseixmaⁿ, catseiyuꞌya tsꞌom
nnteijndeiinaꞌ ꞌo ndoꞌ nnteijndeiinaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿñê.”
ja.
13 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ

Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jnda̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na caliuꞌyoꞌ jlaꞌtjo̱o̱ndyena
na jndye ndiiꞌ tyotseijndaaꞌndyo̱ na 18 Ee xjeⁿ cañoomꞌlueecheⁿ
nncua̱ꞌcaño̱o̱ⁿya ꞌo, sa̱a̱ ñeseicuꞌnaꞌ matseicano̱o̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
ja. Luaaꞌ waa na ñetqueⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ, cha matseiwꞌeeⁿ nacjoo nnꞌaⁿ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na nntsꞌaaya cwilꞌa chaꞌtso nnom na cwajndii
majndyeti nnꞌaⁿ nntioondye lꞌo̱o̱ⁿ, ñequio natia. Na nmeiiⁿꞌ cwilꞌana,
ndoꞌ mati ꞌo nntsaalaꞌno̱ⁿꞌtiꞌyoꞌ cwilaꞌlcweꞌna ntꞌom nnꞌaⁿ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ quiluii ñeꞌcaliu ñꞌoom na mayuuꞌ cantyja
quiiꞌntaaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 19 Ee naquiiꞌ nꞌomna

nchii judíos. 14 Ee matseijomnaꞌ


  maxjeⁿ manquiuyana ñꞌoom na
ja chaꞌcwijom cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ mayuuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
chujnaⁿ, tseixmaⁿya na ljoꞌ nda̱a̱ ee manquiityeeⁿ jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ chiuu
nnꞌaⁿ na cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom griego, matseixmaaⁿ nda̱a̱na. 20 Ee ljoꞌ na

ndoꞌ mati nda̱a̱ meiⁿquia nnꞌaⁿ na titquiooꞌ na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


tjachuiiꞌ ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ. Oo nnda̱a̱ nncwajnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ joꞌ quia
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom cantyja na mantyꞌiaaꞌ chaꞌtso na sꞌaaⁿ. Ee
ꞌnaaⁿꞌ ljeii, ndoꞌ mati nda̱a̱ nnꞌaⁿ xjeⁿ na tuiicheⁿ tsjoomnancue
na ticataꞌjnaaⁿꞌ ljeii. 15 Joꞌ chii jeeⁿ
  cwiwitquiooꞌya na jom cwiluiiñê
queeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya na mati nñequiaya Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ chaꞌwaa xuee
ñꞌoom na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe waa na jneiⁿ. Joꞌ chii nnꞌaⁿ natia
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ nda̱a̱ ꞌo quia na ljoꞌ cwilꞌa xocanda̱a̱ nluena
nncua̱ya na mꞌaⁿꞌyoꞌ Roma. na tjaaꞌnaⁿ jnaⁿ cachona, meiⁿ
xocanda̱a̱ ntaꞌñoomꞌndyena. 21 Ee  

Waa najndeii ñꞌoom naya meiiⁿ na cwilaꞌno̱ⁿꞌna cantyja


16 Tijnaaⁿꞌacantyja ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ maxjeⁿ
ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee tîcalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom chaꞌxjeⁿ
juunaꞌ cwiluiiñenaꞌ najneiⁿ na na macaⁿnaꞌ. Meiⁿ na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tiñeꞌnquiana. Ndoꞌ joo ñꞌoom
tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌoom nayaꞌñeeⁿ. na tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna cantyja
Najndyee machꞌeeⁿ na ljoꞌ ñequio ꞌnaaⁿꞌ chiuu cwiluiiñê jeeⁿ cweꞌ
nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ mati ñequio tsꞌiaaⁿꞌndyo joonaꞌ. Joꞌ chii sꞌaanaꞌ
meiⁿquia nnꞌaⁿ. 17 Juu ñꞌoom
  ntjeiⁿ naquiiꞌ nꞌomna, ndoꞌ na ljoꞌ
nayaꞌñeeⁿ matseicandiinaꞌ chiuu cwiljo na jaaⁿñe naquiiꞌ nꞌomna.
Romanos 1​, ​2 332

22 Meiiⁿ na cwiluena na laꞌxmaⁿna natia na ñeꞌcalꞌana. 29 Mꞌaⁿna


nnꞌaⁿ na jeeⁿ jndo̱ꞌ nꞌom, sa̱a̱ na cwilꞌana chaꞌtso nnom na


cwino̱o̱ⁿ na cweꞌ ntjeiⁿndyetona. ticatyꞌiomyanaꞌ. Chaꞌna tsꞌaⁿ na
23 ꞌNdyena na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
  cweꞌ mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ xꞌiaaꞌ, oo tsꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ticantycwii na wandoꞌ ntjeiⁿ ljoꞌ machꞌee ñꞌeⁿ xꞌiaaꞌ oo
na mꞌaaⁿ yuu na jeeⁿ neiⁿncooꞌ. tsꞌaⁿ na matseiqueeⁿ tsꞌom ꞌnaaⁿꞌ
To̱ꞌyoona na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na ticatseiñꞌoomꞌñe
ndyueenda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwintycwii yuu na matyꞌiomyanaꞌ, tsꞌaⁿ na ta̱aꞌ̱
na taꞌndoꞌ, ñequio cantsaa ñequio tsꞌom xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na matseicwjee
quiooꞌ na cwiꞌoocaꞌ ñequio quiooꞌ nnꞌaⁿ, tsꞌaⁿ na matseintjaꞌñe ñequio
na tjaaꞌnaⁿ ncꞌeeꞌ. xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na manquiuꞌnnꞌaⁿ
24 Joꞌ chii ꞌndiito Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
  xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na matseiꞌndaaꞌ tsꞌom
calꞌatona meiⁿquia na ntjeiⁿ na xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na cweꞌ matseineiⁿto
ñeꞌcalꞌana na cwajndii na queeⁿ chiuu waa ñꞌoom na mandii
nꞌom seiina na cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xꞌiaaꞌ, 30 tsꞌaⁿ na

ñelꞌana cwii na jeeⁿ jnaaⁿꞌ ñequio matioñꞌoom xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na ticueeꞌ


ntyjeena. 25 Tîcalaꞌyuꞌna ñꞌoom na
  tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsꞌaⁿ na wiꞌñe
mayuuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ñequio xꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ na sꞌañe scuñe,
Yacheⁿ jlaꞌyuꞌna ñꞌoom na cweꞌ tsꞌaⁿ na matseiwendyeñe cheⁿnquii,
cantu. Ee tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na matseijndaaꞌñexco natia,
na sꞌaaⁿ nchii nqueⁿ na sꞌaaⁿ chaꞌtso tsꞌaⁿ na ticatseitꞌmaaⁿꞌñe nnꞌaⁿ na
nnom. Ndoꞌ matsonaꞌ na ñequiiꞌcheⁿ nda juu, 31 tsꞌaⁿ na tiñequiaañe na

calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jom nntseiꞌno̱ⁿꞌ yuu na ya oo yuu na


chaꞌwaati xuee. Calꞌa chaꞌtsondye tia, tsꞌaⁿ na meiiⁿ na ñꞌoom ꞌndyoo
nnꞌaⁿ naljoꞌ. sa̱a̱ xocatseicanda̱, tsꞌaⁿ na ticajnda
26 Macweꞌ ncꞌe joꞌ chii ꞌndiito
  ntyjii ljoꞌ cwitjoom ncꞌiaaꞌ, tsꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona na calꞌana na tixocatseitꞌmaⁿ tsꞌom xꞌiaaꞌ,
ljoꞌ na machꞌeenaꞌ nquiuna na tsꞌaⁿ na ticꞌoom na wiꞌ tsꞌom nnꞌaⁿ,
ñeꞌcalꞌana. Hasta yolcu tquiandye 32 joona manquiujndaaꞌndyena

nda̱a̱ ntyjelcu ndoꞌ nchii ljoꞌ na jnda̱ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom


teincoondyena. 27 Ndoꞌ mati
  na nntsuundye nnꞌaⁿ na nmeiiⁿꞌ
naⁿnom nchii macanda̱ cweꞌ ñequio cwilꞌa, sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, wjaanaꞌ
yolcu tyomꞌaⁿna. Seijmeiⁿꞌtinaꞌ na ꞌoolꞌana na ljoꞌ, ndoꞌ yacheⁿ ya
joona na queeⁿ nꞌomna ncꞌiaana. nquiuna quia na cwintyꞌiaana na
Tyomꞌaⁿna meiiⁿ ñꞌeⁿ ntyjenomna, majoꞌti cwilꞌa ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ.
ndoꞌ nchii ljoꞌ teincoondyena,
cwii na jnaaⁿꞌticheⁿ. Ndoꞌ na ljoꞌ Xcwe macuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ
lꞌana, tyotaꞌwiꞌndye cheⁿnquieena,
tioomndyena ñequio seiina na ntjeiⁿ
ljoꞌ ñelꞌana.
2 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ,
catseiꞌno̱ⁿꞌ na tjaaꞌnaⁿ yuu
cowañoomꞌnaꞌ ꞌu, ntsꞌo̱on ̱ aꞌ ꞌñeeⁿ
28 Ndoꞌ ncꞌe na lꞌayana na tsuuꞌ
  cwiluiindyuꞌ, macoꞌwiꞌndyuꞌ
nꞌomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii mati cheⁿnncuꞌ quia na jeeⁿ matsuꞌ na
ꞌndiitoom na calꞌatona meiⁿljoꞌcheⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ jeeⁿ tiannꞌaⁿndye
333 Romanos 2

ndoꞌ majoꞌto ljoꞌ na cwilꞌana yuu na ya, tjoomꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñe


macheꞌ ꞌu. 2 Ee manquiuyaaya quia
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona, nntsꞌaaⁿ na
na ntꞌuiityeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na nluiitꞌmaⁿndyena ndoꞌ nñequiaaⁿ
cwilꞌa na nmeiiⁿꞌ, nncuꞌxeeⁿ joona na meiⁿcwii ñomtiuu ticꞌomna jo
cantyjati na mayuuꞌ na lꞌana. 3 ꞌU na   nnoom. Najndyee nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ
matseitiuuꞌ na catsꞌaaⁿ na catꞌuiinaꞌ ñequio nnꞌaⁿ judíos, ndoꞌ mati nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿ na cwilꞌa na nmeiiⁿꞌ, ¿aa na nchii judíos.
ndyaꞌ matseitiuuꞌ na tixocatꞌuiinaꞌ 11 Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom nchii na

ꞌu ndoꞌ ljoꞌwaayu macheꞌ chaꞌxjeⁿ nncjaañꞌoomꞌñê ñꞌeⁿ cwii tsꞌaⁿ, sa̱a̱


naⁿꞌñeeⁿ? 4 Cwa ndyaꞌ canda̱aꞌ̱
  cwiicheⁿ tineiiⁿꞌeⁿ. 12 Chaꞌtso nnꞌaⁿ

tsꞌomꞌ na ntso̱ꞌ na cajnda ntyjeeⁿ na nchii judíos na laꞌxmaⁿ jnaⁿ na


ñꞌeⁿndyuꞌ. Jom na jeeⁿ tꞌmaⁿ tsꞌoom tyoondye chiuu matsa̱ꞌntjom ljeii na
ñꞌeⁿndyuꞌ, ndoꞌ waljooꞌcheⁿ na wiꞌ tqueⁿ Moisés, maxjeⁿ nntsuundyena
tsꞌoom ꞌu. ¿Aa ticatseiꞌno̱ⁿꞌ na luaaꞌ ncꞌe na jnda̱ jlaꞌtjo̱oṉ dyena cantyja
machꞌeeⁿ cha cjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na ꞌnaaⁿꞌnaꞌ meiiⁿ tyoondyena juunaꞌ.
calcweꞌ tsꞌomꞌ jnaⁿꞌ? 5 Sa̱a̱ ꞌu nchii
  Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ judíos na mꞌaⁿ
joꞌ ñeꞌcatsaꞌ, ꞌu maxjeⁿ quieꞌ tsꞌomꞌ, nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeiiꞌñeeⁿ na laꞌxmaⁿ
tiñeꞌcalcweꞌ tsꞌomꞌ. Matyꞌiomnaꞌ jnaⁿ, majuunaꞌ nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona.
cantyja ꞌnaⁿꞌ na matseitꞌueꞌyaꞌ 13 Ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,

na catꞌuiinaꞌ ꞌu. Ee nncueꞌntyjo̱ nchii nnꞌaⁿ na cweꞌ cwindye chiuu


xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matsa̱ꞌntjom ljeiiꞌñeeⁿ maqueeⁿ
chaꞌtso nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na joona na tjaa jnaⁿ laꞌxmaⁿna,
matyꞌiomyanaꞌ. 6 Maquialjoꞌcheⁿ
  macanda̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa chiuu na
manquiityeeⁿ nñequiaaⁿ na ticwii matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 14 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na

cwii tsꞌaⁿ nncwantjom cantyjati nchii judíos na ticuaa ljeii lueena


na jnda̱ ñesꞌaa. 7 Nda̱a̱ joo nnꞌaⁿ
  na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tqueⁿ Moisés,
na cwijooꞌ nꞌom na cwilꞌa yuu sa̱a̱ cwilꞌana chaꞌxjeⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ
na matyꞌiomyanaꞌ na cantyja ndoꞌ na ljoꞌ nquieena laxmaⁿnaꞌ
ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwilꞌuee na nlꞌa yuu na chaꞌcwijom ljeii na maqueⁿnaꞌ
matseitꞌmaaꞌñenaꞌ jom, nñequiaaⁿ xjeⁿ joona. 15 Ee cantyja na cwilꞌa

na nlaꞌxmaⁿna na ticantycwii naⁿꞌñeeⁿ cwitꞌmo̱o̱ⁿna na juu


na cwitaꞌndoꞌ añmaaⁿna. 8 Sa̱a̱   ljeiiꞌñeeⁿ teiljeiinaꞌ naquiiꞌ nꞌomna
tꞌmaⁿ waa na nntseiwꞌeeⁿ nnꞌaⁿ ee juu na mꞌaaⁿꞌ nꞌomna maꞌmo̱ⁿnaꞌ
na ticatueeꞌndyecje nnoom, na na ljoꞌ. Juu joꞌ macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ
cwiꞌoo nacjooꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ na manquiuna quia cwilꞌana yuu
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na cwilꞌa chaꞌtso na ya, ndoꞌ yuu na tia. 16 Ee maxjeⁿ

nnom natia. 9 Jeeⁿ tꞌmaⁿ nawiꞌ


  nleitquiooꞌ na ljoꞌ juu xuee na
nntseiquioom nacjoo chaꞌtsondye nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso na cweꞌ
nnꞌaⁿ na cwilꞌa natia ndoꞌ tꞌmaⁿ wantyꞌiuuꞌ tyolꞌana. Matyꞌioom
nntseiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuna. Najndyee tsꞌiaaⁿ Jesucristo na cuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ
nntjoom nnꞌaⁿ judíos na ljoꞌ, ndoꞌ cantyja na jlaꞌtjo̱on ̱ dyena chaꞌxjeⁿ
majoꞌti nntjoom nnꞌaⁿ na nchii maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom naya na mañequiaya
judíos. 10 Sa̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilꞌa
  nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
Romanos 2​, ​3 334

25 ꞌNaaⁿ na cwiluii ntjaaⁿ yoꞌndaa


Nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ ljeii naⁿnom nda nnꞌaⁿ judíos jnda
na tqueⁿ Moisés tseixmaⁿnaꞌ xeⁿ matseicanda̱ꞌ ljeii
17 ꞌU jeꞌ na cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés.
judío. ꞌU quitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ ljeii na Sa̱a̱ xeⁿ matseiꞌtjo̱on
̱ dyuꞌ nnom
tqueⁿ Moisés, ndoꞌ macwjiꞌsꞌandyuꞌ ljeiiꞌñeeⁿ matyꞌiomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ
cheⁿnncuꞌ na tseixmaⁿꞌ cwentaaꞌ chaꞌcwijom na tîcaluii ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 18 Jndaaꞌya ntyjiꞌ chiuu
  ꞌu. 26 Ndoꞌ tsꞌaⁿ na quichꞌee chaꞌxjeⁿ

lꞌue tsꞌoom. Ndoꞌ maꞌmo̱ⁿ ljeiiꞌñeeⁿ matsa̱ꞌntjom ljeiiꞌñeeⁿ meiiⁿ tyooluii


njomꞌ cwaaⁿ na yati nncwjiiꞌndyuꞌ. ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ juu, naljoꞌ machꞌee
19 Jndaaꞌya ntyjiꞌ na nnda̱a̱ nntsaꞌ na
  tsaⁿꞌñeeⁿ matseijndaaꞌñenaꞌ cantyja
nncjaꞌchuundyuꞌ nnꞌaⁿ na laxmaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na chaꞌcwijom jnda̱ tuii
na nchjaaⁿ, ndoꞌ na cwiluiindyuꞌ ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ juu meiiⁿ tîcaluii. 27 Juu

chom na matseixueeñenaꞌ nda̱a̱ tsꞌaⁿ na tyooluii ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ, sa̱a̱


nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na machꞌee chiuu tꞌmaⁿ ljeii na tqueⁿ
jaaⁿñe. 20 ꞌU matseitiuuꞌ na jeeⁿ ꞌnaⁿꞌ
  Moisés, nñequiaa jnaⁿꞌ ꞌu tsꞌaⁿ
na mꞌmo̱ⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ judío ee meiiⁿ na waa ljeiiꞌñeeⁿ lꞌo̱ꞌ,
nꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ tyootseicanda̱ꞌ juunaꞌ ndoꞌ ꞌu
ndoꞌ na cwiluiindyuꞌ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na jnda̱ tuii ꞌnaaⁿ tjaaⁿꞌ. 28 Ee

maestro ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na tijndye nquiu nchii cweꞌ tsjaaⁿ na tuiiñe tsꞌaⁿ,
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ee ñequio ljeii na joꞌ na cwiluiiñe judío, meiiⁿ nchii
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na maleiñꞌoomꞌ, cweꞌ ꞌnaaⁿ na cwilꞌana ndana
waa ñꞌoom na matsonaꞌ chiuu na na naⁿnom. 29 Cwiwitquiooꞌ na

nluii ndoꞌ tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom na cwiluiiñe tsꞌaⁿ cwii judío quia na


mayuuꞌ. 21 ꞌU na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ nda̱a̱
  mꞌaaⁿ na xcweeꞌ tsꞌom jo nnom
ntꞌomcheⁿ, ¿chiuu na tiñeꞌcaꞌmo̱ⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Juu ꞌnaaⁿ na cwiluii
njomꞌ nncuꞌ? Xeⁿ maꞌmo̱o̱ⁿꞌ na tjaaⁿꞌ tsꞌaⁿ matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ
tinchꞌuee tsꞌaⁿ, ¿chiuu na machꞌueeꞌ? quia nquii Espíritu Santo maqueⁿ
22 Xeⁿ maꞌmo̱o̱ⁿꞌ na tincꞌoomya tsꞌaⁿ
  xcoom naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ. Tsꞌaⁿ na
ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, quia joꞌ ¿chiuu luaaꞌ matseixmaⁿ, malꞌueeⁿ yuu na
na majoꞌ macheꞌ? ꞌU na jndoꞌ ꞌnaⁿ nncjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê,
na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa, quia joꞌ ¿chiuu tintsꞌaa meiiⁿ nnꞌaⁿ ticjaaweeꞌ
na machꞌueeꞌ ꞌnaⁿ na cwiñequia nquiuna ñꞌeⁿñê.
nnꞌaⁿ nda̱a̱ joonaꞌ? 23 Matseisꞌandyuꞌ

na maleiñꞌoomꞌ ljeii na tquiaa


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés, sa̱a̱ quia
3 Quia joꞌ ¿aa waa yuu
mateijndeiitinaꞌ tsꞌaⁿ ncꞌe
cwiluiiñê tsꞌaⁿ judío oo aa jndati
matseiꞌtjo̱on ̱ dyuꞌ jo nnom juunaꞌ, cwiluiiñê ncꞌe na tuii ꞌnaaⁿ tjaaⁿꞌaⁿ?
¿aa nchii majuꞌcjeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom? 2 Mayuuꞌ na ljoꞌ. Ndoꞌ jndye nnom

24 Ndoꞌ na luaaꞌ, jeeⁿ xcwe ñꞌoomꞌ


  niom na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii na matsonaꞌ: Najndyee ncꞌe na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
“Nnꞌaⁿ na nchii judíos cwiluiindyena ñꞌoomꞌm nda̱a̱na. 3 Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ, xeⁿ

cwitioꞌñꞌoomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe na ntꞌomndye naⁿꞌñeeⁿ tîcalaꞌyuꞌya


natia na cwilꞌaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ judíos.” nꞌomna, ¿aa joꞌ chii mati jom
335 Romanos 3

taxotseicana̱aⁿ̱ ñꞌoom ꞌñom? Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchiiti nnꞌaⁿ na nchii


4 Majndaaꞌya na nchii ljoꞌ ee jom judíos? Meiⁿchjoo nchii joꞌ, ee
machꞌeeⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ jnda̱ macwilꞌuuya na chaꞌtso nnꞌaⁿ
meiiⁿ na chaꞌtso nnꞌaⁿ mꞌaⁿna nacje ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ, meiiⁿ nnꞌaⁿ
cwiluiindyena na cantundyena. Ee judíos, ndoꞌ meiiⁿ nnꞌaⁿ na nchii
ñꞌoomꞌm na teilejii matsonaꞌ: judíos. 10 Chaꞌxjeⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

Ñequio ñꞌomꞌndyoꞌ nleitquiooꞌ na teiljeii na matsonaꞌ:


na cwiluiindyuꞌ na Meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ juu cꞌoom na
matyꞌiomyanaꞌ. machꞌee na matyꞌiomyanaꞌ.
Meiⁿ xocaꞌmo̱ⁿnaꞌ na 11 Meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ cꞌoom na
matseiꞌtjo̱oṉ dyuꞌ quia cwilue matseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nnꞌaⁿ na tixcwe macheꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
5 Sa̱a̱ xeⁿ joo na ticatyꞌiomyanaꞌ
  Tjaa ꞌneeⁿ juu na malꞌue jom.
na cwilꞌaaya cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ 12 Chaꞌtsondyena jnda̱
na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê na macwilaꞌjomndyena nato na
matyꞌiomyanaꞌ, ¿chiuu nlꞌuuyo̱oy ̱ a? tisꞌa.
¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na tixcwe ljoꞌ Tjaa yuu nnda̱a̱ na nleilꞌueeꞌñê
machꞌeeⁿ quia na matseijndaaꞌñê joona.
na nntio̱o̱ⁿya jnaaⁿya? Matseinchuꞌa Meiⁿcwiindye joona ticꞌoom na
ñꞌoommeiiⁿ chaꞌxjeⁿ na cwilaꞌnchuꞌ machꞌee yuu na ya, meiⁿcwii,
nnꞌaⁿ ñꞌoom. 6 Sa̱a̱ meiⁿchjoo nchii
  meiⁿcwii.
ljoꞌ, ee xeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tixcwe 13 Cantyja na cwilaꞌneiⁿna ñꞌoom
ljoꞌ machꞌeeⁿ quia joꞌ ¿chiuu cwajndii, matseijomnaꞌ joona
nntsꞌaayom na nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ chaꞌcwijom cwii tseiꞌtsuaa na
tsjoomnancue? ticata̱ꞌ na majuꞌnaꞌ jndye cꞌee.
7 Sa̱a̱ xeⁿ juu na cantu na
  Jeeⁿ yo̱oꞌ̱ ndyueena ñꞌeⁿ cantu.
matseixmaⁿya matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Ñꞌoom wiꞌ na cwilaꞌneiⁿna
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñê na matseijomnaꞌ chaꞌcwijom
mayomꞌm, quia joꞌ ¿chiuu na ndaa ndyuee canduu na
macuꞌxeⁿnaꞌ ja na cwiluiindyo̱ wjeenaꞌ.
tsꞌaⁿ jnaⁿ? 8 Xeⁿ na luaaꞌ waa quia
  14 Ñequiiꞌcheⁿ cwilaꞌneiⁿna ñꞌoom
joꞌ chiuu ticalꞌaayaaya natia cha ntjeiⁿ nacjoo ncꞌiaana.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ catsꞌaanaꞌ yuu Ñꞌoom na cwilaꞌndaaꞌnaꞌ
na ya, chaꞌxjeⁿ cantu na cwilaꞌneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ.
ntꞌom nnꞌaⁿ na cwilue na ljoꞌ 15 Cwii ñꞌoom na titꞌmaⁿ sa̱a̱
cwilꞌuuyâ. Maxjeⁿ matyꞌiomyanaꞌ nlaꞌcueeꞌna xꞌiaana.
na catꞌuiityeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naⁿꞌñeeⁿ 16 Meiⁿyuucheⁿ na cwiquiena,
na nmeiiⁿꞌ cwiluena. cwilaꞌndaaꞌna nꞌom nnꞌaⁿ,
ndoꞌ cweꞌ ncꞌe jnaaⁿ joona
Tjaa ꞌñeeⁿ cꞌoom na tyootseitjo̱o̱ñe macoꞌwiꞌnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ.
9 Quia joꞌ jaa nnꞌaⁿ judíos, ¿aa 17 Ndoꞌ ticaliuna chiuu waa na
waa cwii nnom na machꞌeenaꞌ nncꞌoom tsꞌaⁿ na tjaa tiaꞌ ñꞌeⁿ
na yati cantyja ꞌnaaⁿya jo nnom nnꞌaⁿ.
Romanos 3 336

18 Meiⁿ cweꞌ ticꞌoomꞌ nꞌomna jnaaⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. 25 Tqueⁿ


na nncꞌomna na nquiaana Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na cueeⁿꞌeⁿ cwentaa


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jnaaⁿ jaa cha meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ
19 Jaa manquiuuya na tquiaa
  tsꞌaⁿ na matseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿñê
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ matseicanduuꞌnaꞌ jnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ.
na tqueⁿ Moisés nda̱a̱ jaa Laaꞌtiꞌ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nnꞌaⁿ judíos. Sꞌaaⁿ na ljoꞌ cha cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ na machꞌeeⁿ yuu
catseicheⁿnaꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. Ee teiyoticheⁿ
na mꞌaaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeiiꞌñeeⁿ na cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ
ñeꞌcatso na tjaa jnaaⁿꞌ. Ee cantyja na nncueꞌ Cristo, ncꞌe na mꞌaaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ matseijndaaꞌñê na nioomcheeⁿ, tîcwjaaꞌñê cwenta
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ laꞌxmaⁿna jnaⁿ. jnaaⁿ nnꞌaⁿ. 26 Maluaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ

20 Ee nchii nlqueⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na tjaa


  jeꞌ, na Tyꞌo̱oṯ sꞌom xcwe machꞌeeⁿ
jnaaⁿꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe quia na mañequiaaⁿ na caliu
na machꞌee yuu na matsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ na matsa̱aⁿ̱ ꞌa̱ⁿ joona na tjaa
ljeiiꞌñeeⁿ. Ee juunaꞌ tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ tomti jnaⁿ laꞌxmaⁿna jo nnoom, ncꞌe na
na matseijndaaꞌñenaꞌ na cwiluiindyo̱ cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñequio Jesús.
nnꞌaⁿjnaⁿ jo nnoom. 27 ¿Yuu waa jeꞌ na nnda̱a̱

nntseisꞌañe cheⁿnquii tsꞌaⁿ? Tquia


Nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ ncꞌe jnda̱ tquieꞌnaꞌ joꞌ. ¿Chiuu na
na matseiyuꞌya tsꞌom ljoꞌ? ¿Aa ee cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱
21 Sa̱a̱
jeꞌ jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljoꞌ na matsa̱ꞌntjom ljeii na
chiuu ya yuu na tseixmaⁿ tsꞌaⁿ na tqueⁿ Moisés? Meiⁿchjoo nchii
tjaa jnaaⁿꞌ jo nnoom, taxocwilꞌue joꞌ, tomti ee na cwilaꞌyuꞌya cwii
meiiⁿ na ñeꞌtseicanda̱ tsꞌaⁿ ljeii na nꞌo̱o̱ⁿya ñequio Jesucristo. 28 Quia

tquiaaⁿ nnom Moisés ñequio ntꞌom joꞌ cwiwitquiooꞌndyeyu na


ñꞌoom na tandyo xuee jlaꞌljeii maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌaⁿ na tjaa
profetas, cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ. jnaⁿ tseixmaⁿ jo nnoom ncꞌe na
22 Jeꞌ tomti matsa̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ
  matseiyuꞌya tsꞌom, meiⁿ ticwjaaꞌñê
na meiⁿcwii jnaⁿ tacolaꞌxmaⁿna, cwenta aa matseicanda̱ chiuu
quia na cwilaꞌyuya nꞌomna ñꞌeⁿ tꞌmaⁿ ljeiiꞌñeeⁿ oo aa tyootseicanda̱
Jesucristo. Meiⁿ tyoochꞌeeⁿ na cweꞌ juunaꞌ. 29 Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jeꞌ, ¿aa

ñejndaaꞌ nnꞌaⁿ na matseiñꞌoomꞌñê. ñequiicheⁿ mꞌaaⁿñê cantyja ꞌnaaⁿ


23 Ee chaꞌtsondyeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ tjom
  nnꞌaⁿ judíos? ¿Aa nchii mati ñequio
laꞌxmaⁿna jnaⁿ, ndoꞌ meiⁿcwii nnꞌaⁿ na nchii judíos? Mayuuꞌ na
ticuaa cantyja ꞌnaaⁿna na ljoꞌ. 30 Ee ñecwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ

nlquiena jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juu matsa̱ꞌ nnꞌaⁿ na tjaa jnaⁿ cwii
na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê añmaaⁿna. colaꞌxmaⁿ ee na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna
24 Sa̱a̱ ncꞌe naya na matseixmaaⁿ
  ñꞌeⁿ Jesucristo. Ticwjaaꞌñê cwenta
na cweꞌyu cwicandaaya, joꞌ aa jnda̱ tuii ꞌnaaⁿ tjaaⁿꞌ tsꞌaⁿ oo aa
chii maqueeⁿ nnꞌaⁿ na tjaa jnaⁿ tyooluii. 31 Quia joꞌ, ¿aa ncꞌe na

laxmaⁿna jo nnoom. Machꞌeeⁿ cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Jesucristo


na ljoꞌ ncꞌe tiomlꞌua Jesucristo joꞌ chii machꞌeenaꞌ na tjaa yuu
337 Romanos 3​, ​4

cwilꞌue ljeii na tqueⁿ Moisés? 9 Quia joꞌ juu na luaaꞌ matsonaꞌ


Meiⁿchjoo nchii joꞌ, ee mañequio nncꞌom tsꞌaⁿ na neiiⁿꞌeⁿ ¿aa
na cwilaꞌyuꞌya cwii nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ cweꞌ tomti ncjo̱o̱ nnꞌaⁿ judíos
Jesucristo cwitjeiꞌyuuꞌndyo̱ na lꞌue cwicandaaya joꞌ oo aa mati
ljeiiꞌñeeⁿ. ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ? Ee jnda̱ lꞌuuya
quia na seiyuꞌya tsꞌom Abraham
Ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Abraham ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, xjeⁿꞌñeeⁿ tqueⁿ

4 Ndoꞌ na luaaꞌ waa, ¿cwaaⁿ cwii


nnom na jnda̱a̱ tueꞌntyjo̱ sꞌaa
weloo welooya Abraham cantyja
jom na tjaa jnaⁿ tseixmaaⁿ. 10 ¿Ljoꞌ

xjeⁿ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na ljoꞌ?


¿Aa quia jnda̱ na sꞌaañe cheⁿnqueⁿ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ? 2 Ee xeⁿ mayuuꞌ
  ꞌnaaⁿ na seicato̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na cwilꞌaa jaa
tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na tjaa nnꞌaⁿ judíos ndaaya na naⁿnom,
jnaⁿ cwicatseixmaaⁿ cweꞌ ee cwii oo aa xjeⁿ na tyoochꞌeeⁿ na ljoꞌ?
nnom na sꞌaaⁿ, nnda̱a̱ nntseisꞌañe Tuii na ljoꞌ xjeⁿ na tyoochꞌeeⁿ
cheⁿnqueⁿ, sa̱a̱ nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ. 11 Jnda̱nquia chii sa̱ꞌntjom

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nluii na ljoꞌ. 3 Ee ¿ljoꞌ


  Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na catsꞌaañe
matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja cheⁿnqueⁿ ꞌnaaⁿ tjaaⁿꞌaⁿ. Juu
ꞌnaaⁿꞌaⁿ? Matsonaꞌ: “Tyotseiyuꞌya ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na jnda̱ tqueⁿ
tsꞌom Abraham ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom, Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na tjaa jnaⁿ tseixmaaⁿ
ndoꞌ na sꞌaaⁿ naljoꞌ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom tqueⁿ jo nnom ncꞌe na matseiyuꞌya tsꞌoom
jom na tjaa jnaⁿ cwicatseixmaaⁿ.” ñꞌeⁿñe. Quia ljoꞌcheⁿ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
4 Quia na machꞌee tsꞌaⁿ tsꞌiaaⁿ, sꞌom
  nnoom na nntseixmaaⁿ tsotye
na nnjomlꞌuañê, nchii cweꞌ na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ ñꞌeⁿñe
macanaaⁿꞌaⁿ joꞌ, macoñoom ee meiiⁿ ticaluii ꞌnaaⁿ joona. Ndoꞌ ncꞌe
jnda̱ tantjoom. 5 Sa̱a̱ nchii cantyja
  na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿñe, joꞌ na
ljoꞌ na machꞌee tsꞌaⁿ, joꞌ chii maqueⁿ maqueⁿ joona na ticalaꞌxmaⁿna jnaⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu na cwiluiiñe na tjaa 12 Mayuuꞌ cwiluiiñe Abraham tsotye

jnaⁿ tseixmaⁿ. Maqueeⁿ nnꞌaⁿjnaⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ tuii ꞌnaaⁿ ntjaaⁿna,


na tjaa jnaⁿ cwicalaxmaⁿna ncꞌe sa̱a̱ nchii macanda̱ cwiluiiñê na ljoꞌ
na cwilayuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Cristo. nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ tuii ꞌnaaⁿ ntjaaⁿ
6 Nquii David, seineiiⁿ cantyja
  xeⁿ nchii mati nda̱a̱ nnꞌaⁿ na majoꞌti
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Tsoom na tꞌmaⁿ cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
mañequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ cwii tsꞌaⁿjnaⁿ chaꞌxjeⁿ na sꞌaaⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ na sꞌaaⁿ
quia maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na ꞌnaaⁿ nqueⁿ.
tjaa jnaⁿ tseixmaaⁿ, meiⁿ ticwjaaꞌñê
cwenta cantyja na machꞌee. 7 Tsoom: 
Seicanda̱aꞌ̱ ñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Jeeⁿ neiiⁿ nnꞌaⁿ na chaꞌtso ñꞌoomꞌm nnon Abraham ncꞌe
jnaaⁿna jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌom na tyotseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿñê
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 13 Ee nnom Abraham ñequio
ndoꞌ jnda̱ seicanoomꞌm joonaꞌ. tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na jndyowicantyjooꞌ
8 Jeeⁿ neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ na tajom catso tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na nntsꞌaaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na chujnaⁿti na nndaana tsjoomnancue.
nnoom. Nchii cweꞌ ncꞌe na seicanda̱aꞌ̱ ñe
Romanos 4 338

Abraham ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Abraham


joꞌ na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ na nntsꞌaaⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ, sa̱a̱
na ljoꞌ, sa̱a̱ ncꞌe seiyuꞌya tsꞌom tyotseiyoomꞌm ndoꞌ tyocantyjaaꞌ
ñꞌeⁿñê, joꞌ na tqueⁿ jom na tjaa jnaⁿ tsꞌoom na nluii chaꞌxjeⁿ na tso
tseixmaaⁿ. 14 Ee xeⁿ na mayuuꞌ na
  nnoom. Ndoꞌ na ljoꞌ tueꞌntyjo̱ na
joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌcanda̱ ljeii na cwiluiiñê tsotye jndyendye nnꞌaⁿ
tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nndaana tsjoomnancue, quia joꞌ nnoom: “Maluaaꞌ nncueꞌntyjo̱ na
cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na cwilaꞌyuꞌya jndye nncjaawicantyjooꞌ tsjaaⁿ
nꞌomna, ndoꞌ mati juu ñꞌoom ꞌnaⁿꞌ.” 19 Meiiⁿ na manndyooꞌ nnda̱aꞌ̱

na tsoom nnom Abraham na cwii sianto chuuꞌ Abraham, ndoꞌ


nntsꞌaaⁿ jnda̱ tyuiiꞌnaꞌ. 15 Ee ljeii
  ntyjeeⁿ na manndyooꞌ na nncwjena
na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés, ñequio scoomꞌm Sara ndoꞌ jeeⁿ
matseijndaaꞌñenaꞌ na nntꞌueeⁿ jnda̱ tquiendyena na nncꞌoomya
nnꞌaⁿ. Macanda̱ xeⁿ ticuaa ljeiiꞌñeeⁿ ndana, sa̱a̱ maxjeⁿ ticantycwii
nda̱a̱na, quia joꞌ xocatsonaꞌ na na tyotseiyuꞌya cwii tsꞌoom ñꞌeⁿ
cwilaꞌtjo̱oṉ dyena nnomnaꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Tîcatsꞌaanaꞌ na we

16 Joꞌ chii ñꞌoom na tjuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  waa nncꞌoomꞌ tsꞌom Abraham
nacjoomꞌm na nntsꞌaaⁿ ñequio meiⁿ na nꞌñeeⁿ na ntyjaaꞌ tsꞌoom
Abraham waanaꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na jndyowicantyjooꞌ. nntsꞌaa. Yacheⁿ tyotseiyuꞌya
Ñꞌoom na tsoom na nntsꞌaaⁿ na tsꞌoom ndoꞌ tyocantyjaaꞌ tsꞌoom
ljoꞌ, cwiluiiñenaꞌ cwii naya na juu ndoꞌ tyotseitꞌmaaⁿꞌñê juu, 21 ee 

cweꞌyu jnaaⁿꞌaⁿ ee na seiyuꞌya majndaaꞌya ntyjeeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom


tsꞌoom ñꞌeⁿñe. Joꞌ chii ñꞌoomꞌñeeⁿ waa najndeii na nntseicanda̱aꞌ̱ ñe
nchii macanda̱ cwentaa nnꞌaⁿ na ñꞌoomꞌndyoo. 22 Ndoꞌ ncꞌe na

cwiꞌoontyjo̱ chiuu matsa̱ꞌntjom tyotseiyuꞌya tsꞌoom, joꞌ chii tqueⁿ


ljeii, xeⁿ nchii mati cwentaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na cwiluiiñê na tjaa
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya jnaⁿ cwicatseixmaaⁿ.
nꞌomna chaꞌxjeⁿ na tyotseiyuꞌ cwii 23 Ndoꞌ juu ñꞌoom na teiljeii na

tsꞌom jom. Luaaꞌ waa na maqueⁿnaꞌ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu na tjaa jnaⁿ
Abraham na cwiluiiñê tsotya̱ay ̱ a na cwicatseixmaⁿ ncꞌe na tyotseiyuꞌya
chaꞌtsondyo̱ 17 jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  tsꞌom, nchii macanda̱ waanaꞌ
na ñꞌeⁿ seiyoomꞌm. Mañejuuti na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Abraham. 24 Mati

mañequiaa na cwitandoꞌxco lꞌoo, teiljeiinaꞌ cwentaa jaa. Ee na


ndoꞌ machꞌee na cuaa ꞌnaⁿ na tijoom cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ñetuaa. Luaaꞌ matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ joꞌ chii mati jaa mawꞌanaꞌ na
chaꞌxjeⁿ matso ñꞌoomꞌm na teiljeii tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaaⁿya, ee na
na matsonaꞌ: “Ja maquia̱ⁿya ꞌu na cwilaꞌyuuꞌa ñꞌeⁿ nqueⁿ na sꞌaaⁿ na
cwiluiindyuꞌ tsotye chaꞌtsondye tandoꞌxco Jesús jnda̱ na tueꞌ, nquii
nnꞌaⁿ.” na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jaa,
18 Ndoꞌ meiiⁿ na tjaaꞌnaⁿ cwii

25 manquiiti tsaⁿ na tquia nnꞌaⁿ

nnom na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na juu ñꞌoom cwenta na cueꞌ cwentaaꞌ jnaaⁿya


339 Romanos 4​, ​5

ndoꞌ na tquiaaⁿ na tandoꞌxco cha xꞌiaaꞌ meiiⁿ cwiluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ


nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe jaa. tsꞌaⁿ na machꞌee na matyꞌiomyanaꞌ.
Sa̱a̱ nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na mꞌaaⁿ
Tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaaⁿya cwii tsꞌaⁿ na nljoya tsꞌom na cueꞌ

5 Joꞌ chii ncꞌe na jnda̱ tqueⁿnaꞌ


na cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ na
tjaa jnaⁿ cwicolaxmaaⁿya ncꞌe na
cwentaaꞌ cwii tsꞌaⁿ na mayuuꞌcheⁿ
ya tsꞌaⁿñe. 8 Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

maꞌmo̱o̱ⁿ na candyaꞌ tsꞌoom jaa,


cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee xjeⁿ na ndicwaⁿ cwiluiindyo̱
jnda̱ ljoya tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyo̱ nnꞌaⁿjnaⁿ jñoom Cristo na cueꞌ
ncꞌe nquii Jesucristo na cwiluiiñe cwentaaya. 9 Jeꞌ jeꞌ na jnda̱ tueꞌ

na matsa̱ꞌntjom jaa. 2 Macantyja


  Cristo, jnda̱ tqueⁿnaꞌ jaa na tjaa
ꞌnaaⁿꞌ jom, joꞌ na macwjaaꞌñenaꞌ jaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaaⁿya jo nnom
naquiiꞌ nayawaañe na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndye Cristo, majndaaꞌya na taxocatꞌuiinaꞌ
nnꞌaⁿ, na cwilaꞌyuꞌya nꞌom ñꞌeⁿñê. jaa quia na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Ndoꞌ tyeⁿ mꞌaaⁿya naquiiꞌ ñꞌoomwaaꞌ nnꞌaⁿ xuee na macanda̱. 10 Ee xeⁿ

ndoꞌ mañequiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿya, juu xjeⁿ na ñetꞌo̱o̱ⁿ nndiaaꞌndyo̱ ñꞌeⁿ


ee ntyjaaꞌya nꞌo̱o̱ⁿya na nlaꞌjomndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tqueeⁿ jaa na cwiljoya
na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱ ncꞌe na tueꞌ Jnaaⁿ,
3 Ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ, mati
  majndeiticheⁿ jeꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱
mañequiaanaꞌ na neiiⁿya naquiiꞌ ncꞌe na wanoomꞌm. 11 Ndoꞌ nchii

nawiꞌ na cwitjo̱o̱ⁿya. Ee nquiuuya macanda̱ joꞌ, xeⁿ nchii mati


na joo nawiꞌñeeⁿ ꞌoonꞌomnaꞌ jaa mañequiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿya na
na cꞌo̱o̱ⁿya na tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿ. 4 Ndoꞌ
  matseitjoomꞌnaꞌ jaa ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
juu na mꞌaaⁿya na tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya ncꞌe Taya Jesucristo joꞌ na cwiljoya
machꞌeenaꞌ na cwinaⁿndyo̱ quia tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyo̱.
cwiwino̱o̱ⁿya nawiꞌ, ndoꞌ juu na
cwinaⁿndyo̱ mañequiaanaꞌ na tyeⁿ Xuiiꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Adán
cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ñequio Cristo
5 Ndoꞌ juu na cwicantyjaaꞌya

12 Luaa waa cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nꞌo̱o̱ⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tacatsꞌaanaꞌ ñꞌoomwaaꞌ. Jnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿ, joꞌ
nquiuuya na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo joꞌ, na jndyoquieeꞌ jnaⁿ tsjoomnancue
ee jnda̱ seicatooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ ndoꞌ jnaaⁿꞌ jnaⁿꞌñeeⁿ joꞌ na
nꞌo̱o̱ⁿya ñequio juu na candyaꞌ cwiwje nnꞌaⁿ ndoꞌ na cwiwje
tsꞌoom jaa ee jnda̱ tquiaaⁿ Espíritu nnꞌaⁿ, luaaꞌ tyꞌoomnaꞌ chaꞌtsondye
Santo naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. nnꞌaⁿ ee chaꞌtsondyena laxmaⁿna
6 Juu xjeⁿ na ñetꞌo̱o̱ⁿya na
  jnaⁿ. 13 Cwitjo̱o̱cheⁿ na nncuaa

tjaa chiuuya na nlꞌaaya na ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, maxjeⁿ


nntjeiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ cheⁿncjo̱o,̱ cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnꞌaⁿ jo nnom
majuuto xjeⁿꞌñeeⁿ tquiaañe Cristo Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ tîcatsoom na waa
na cueeⁿꞌeⁿ cwentaa jaa nnꞌaⁿ na jnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ quia na tjaaꞌnaⁿ ljeii na
tia nnꞌaⁿndyo̱. 7 Jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ na
  maqueⁿnaꞌ xjeⁿ. 14 Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ,

nñequiaañe tsꞌaⁿ na cueꞌ cwentaaꞌ xjeⁿ na tꞌoomcheⁿ Adán hasta xjeⁿ


Romanos 5​, ​6 340

na tꞌoom Moisés, maxjeⁿ tyowje cweꞌ ncꞌe na tîtseicanda̱ Adán jo


nnꞌaⁿ na tyolaꞌtjo̱on ̱ dyena meiiⁿ na nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom joꞌ na sꞌaanaꞌ na
nchii tyolaꞌtjo̱on ̱ dyena nnom cwii chaꞌtsondye nnꞌaⁿ laꞌxmaⁿna jnaⁿ,
ñꞌoom na jnda̱ sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, maluaaꞌ matseijomnaꞌ cantyja
chaꞌxjeⁿ sꞌaa Adán, juu na cwiluiiñe ꞌnaaⁿꞌ Cristo seicana̱aⁿ̱ jo nnom
cwii na matseijomnaꞌ nquii na quia Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na jndyendye nnꞌaⁿ
nndyo. maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjaa jnaⁿ
15 Juu na seitjo̱oñ
  ̱ e Adán, cwicolaꞌxmaⁿna jo nnoom.
meiⁿchjoo titseijomnaꞌ ñequio juu 20 Sa̱a̱ quia na teitquiooꞌ ljeii na

naya na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom tqueⁿ Moisés seicantoꞌtinaꞌ jnaaⁿ


na cwitoꞌño̱o̱ⁿya. Ee cweꞌ na nnꞌaⁿ, ndoꞌ jnda̱ na tjawijndyeti jnaaⁿ
seitjo̱oñ ̱ e cwii tsꞌaⁿ, joꞌ na cwiwje nnꞌaⁿ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom seicwaljooꞌtyeeⁿ
nnꞌaⁿ, sa̱a̱ juu naya na cweꞌyu na na ya tsꞌaⁿñê ñequio nnꞌaⁿ. 21 Ndoꞌ

mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwitoꞌno̱o̱ⁿ chaꞌxjeⁿ juu jnaⁿ waa najndeii na


cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñecwii tsꞌaⁿ, majuu tseixmaⁿnaꞌ na cwje nnꞌaⁿ, malaaꞌtiꞌ
Jesucristo, juunaꞌ jndati tseixmaⁿnaꞌ juu naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndoꞌ mañꞌomnaꞌ jndyendye na maqueⁿnaꞌ jaa na tjaa jnaⁿ
nnꞌaⁿ. 16 Juu na seitjo̱oñ
  ̱ e Adán, laꞌxmaaⁿya waaticheⁿ najndeii na
meiⁿchjoo ticatseijomnaꞌ ñequio matseixmaⁿnaꞌ na nñequiaanaꞌ na
na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticantycwii na cwitando̱oꞌ̱ a ncꞌe
añmaaⁿya. Ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii Jesucristo na cwiluiiñê na
jnaaⁿꞌ ñecwii tsꞌaⁿ matꞌuiityeⁿnaꞌ matsa̱ꞌntjoom jaa.
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ cantyja
ꞌnaaⁿꞌ juu na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Lꞌoo jaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ sa̱a̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, cweꞌyu matsa̱aⁿ̱ ꞌa̱ⁿ cwitando̱oꞌ̱ a ncꞌe Cristo
nnꞌaⁿ na cwiluiindyena na tjaa jnaⁿ
laꞌxmaⁿna jo nnoom meiiⁿ na jndye
nnom jnda̱ jlaꞌtjo̱on ̱ dyena. 17 Ee xeⁿ

6 ¿Quia joꞌ ¿chiuu
nlꞌuuyo̱o̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ñꞌoommeiⁿꞌ? ¿Aa tsalꞌaatya̱ay ̱ a
cantyja na seitjo̱oñ ̱ e Adán, teijndaaꞌ jnaⁿ cha na nntoꞌño̱o̱ⁿtya̱a̱ naya
na maxjeⁿ nncwje chaꞌtso nnꞌaⁿ, na matseixmaaⁿ? 2 Tijoom jndaa.

majndeiiticheⁿ naya na matseixmaⁿ Ee juu tsꞌaⁿ na jnda̱ tueꞌ xocanda̱a̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cweꞌyu, maqueⁿnaꞌ nntsa̱ꞌntjomti natia jom. Ndoꞌ jaa
nnꞌaⁿ na cwilaljo Jesucristo na nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuuꞌa ñꞌeⁿ Cristo
tjaa jnaⁿ cwilaꞌxmaⁿna jo nnom cwiluiindyo̱ lꞌoo jo nnom jnaⁿ. Joꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu chii ¿chiuu nluiiyuu na nlꞌaatya̱ay ̱ a
jndyendye nnꞌaⁿ nluiixcondyena. natia? 3 ¿Aa ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ quia

18 Ee chaꞌxjeⁿ juu na seitjo̱oñ


  ̱ e na teitsꞌoomndyo̱, tjaaꞌñenaꞌ jaa
Adán seijndaaꞌñenaꞌ na matꞌuiinaꞌ cantyja na tueꞌ Cristo Jesús? 4 Ee  

chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, maluaaꞌ quia na teitsꞌoomndyo̱ tjoomꞌ


cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na seicanda̱aꞌ̱ ñe tjacantyꞌiuuꞌndyo̱ ñequio Cristo
Jesucristo, maqueⁿnaꞌ jndye joꞌ na tqueⁿnaꞌ na lꞌoo jaa, cha na
nnꞌaⁿ na cwiluiindyena nnꞌaⁿ na nntsꞌaanaꞌ na laꞌxmaaⁿya nnꞌaⁿ na
tjaa jnaⁿ laꞌxmaⁿ. 19 Ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ
  cwitaꞌndoꞌxco chaꞌxjeⁿ na tandoꞌxco
341 Romanos 6

Cristo cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na tꞌmaⁿ seiiꞌyoꞌ lꞌo̱ jnaⁿ, na nleilꞌuenaꞌ


najndeii na matseixmaⁿ Tsotya̱ay ̱ a chaꞌna lꞌo̱tsꞌiaaⁿ na ñꞌeⁿ nluii yuu
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na ticatyꞌiomyanaꞌ. Jeꞌ jeꞌ quiandyoꞌ
5 Ndoꞌ xeⁿ seitjoomꞌna jaa
  cheⁿncjoꞌyoꞌ lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ
ñꞌeⁿñê cantyja na tueeⁿꞌeⁿ, mati nnꞌaⁿ na tandoꞌxco na tja̱, ndoꞌ
matseitjoomꞌnaꞌ jaa ñꞌeⁿñê cantyja catioꞌyoꞌ seiiꞌyoꞌ lꞌo̱o̱ⁿ na nleilꞌuenaꞌ
na tandoꞌxcoom. 6 Manquiuuya
  chaꞌna lꞌo̱tsꞌiaaⁿ na ñꞌeⁿ nluii yuu na
juu na ñejlaꞌxmaaⁿya na tyolꞌaaya matyꞌiomyanaꞌ. 14 Ee ticatsonaꞌ na

jnaⁿ, tyꞌioomnaꞌ joꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ nlqueⁿ jnaⁿ xjeⁿ ꞌo, ee nchii mꞌaⁿꞌyoꞌ
ñꞌeⁿ Cristo, cha juu na machꞌeenaꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés,
na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyo̱ nnom ꞌo mꞌaⁿꞌyoꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ naya na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, catyuiiꞌ najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
matseixmaⁿnaꞌ na nndyaandyo̱
na cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom jnaⁿ Matseijomnaꞌ jaa chaꞌcwijom
chaꞌxjeⁿ mandiꞌntjomtyeⁿ cwii tsꞌaⁿ tsꞌaⁿ na teijndañe
nnom tsꞌaⁿ na seijnda jom. 7 Ee  
15 Quia joꞌ ¿chiuu nncuaa?
tsꞌaⁿ na jnda̱ tueꞌ jnda̱ jndyaañê ¿Aa ncꞌe na ticꞌo̱o̱ⁿya xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ
na maqueⁿ jnaⁿ xjeⁿ jom. 8 Ndoꞌ   ljeiiꞌñeeⁿ, joꞌ chii nlaꞌtjo̱on
̱ dyo̱tya̱a̱
ncꞌe na cwilaꞌjomndyo̱ ñꞌeⁿ Cristo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom? ¿Aa nlꞌaa na
na tueeⁿꞌeⁿ, mati cwilaꞌyuuꞌa ljoꞌ ncꞌe na cwicandaaya naya na
na nntando̱oꞌ̱ a ñꞌeⁿñê. 9 Ee
  matseixmaaⁿ? Jeeⁿ ticꞌoomꞌnaꞌ
manquiuuya na Cristo cwii ndiiꞌ joꞌ. 16 ꞌO manquiujndaaꞌndyoꞌ

na jnda̱ tandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ, quia mañequiaañe tsꞌaⁿ na


tacuaa cwii xuee na nncueꞌnnaaⁿꞌaⁿ nndiꞌntjomtyeeⁿ nnom cwiicheⁿ na
ee juu na machꞌee na cwiwje nntseicana̱aⁿ̱ ljoꞌ na matsa̱ꞌntjom,
nnꞌaⁿ tatjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwiya nnda̱a̱ cwiluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na tyeⁿ
nntsꞌaanaꞌ ñꞌeⁿñê. 10 Quia na tueꞌ
  mandiꞌntjom nnom patrom ꞌnaaⁿꞌ
Cristo, ñejom ndiiꞌ tueeⁿꞌeⁿ cwentaa ndoꞌ jndeiꞌnaꞌ na catseicana̱aⁿ̱ ljoꞌ
jnaaⁿ nnꞌaⁿ, meiⁿ tacaⁿnaꞌ na na matsa̱ꞌntjom tsaⁿꞌñeeⁿ. Joꞌ chii
cueꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ jeꞌ na wanoomꞌm, xeⁿ mandiꞌntjom tsꞌaⁿ nnom jnaⁿ,
wanoomꞌm cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. wjaanꞌomnaꞌ juu na nntsuuñe, oo aa
11 Joꞌ chii mati ꞌo, cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ
  nntseicana̱aⁿ̱ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na
na mayuuꞌcheⁿ na jnda̱ tja̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nncꞌoom chaꞌxjeⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ, ndoꞌ na tandoꞌyoꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ. 17 Sa̱a̱ jeeⁿ ndyaꞌ

cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na ꞌo meiiⁿ


matseitjoomꞌnaꞌ ꞌo ñequio Cristo na tyeⁿ ñejndyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom jnaⁿ,
Jesús na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom sa̱a̱ jeꞌ ñequio na xcweeꞌya nꞌomꞌyoꞌ
jaa. cwilaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ ñꞌoom na tꞌmo̱o̱ⁿ
12 Joꞌ chii tañequiandyoꞌ na
  nnꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
nnaⁿjndeii jnaⁿ na nntsa̱ꞌntjomnaꞌ 18 Ndoꞌ jeꞌ na jnda̱ seicandyaañê ꞌo

seiiꞌyoꞌ na cwiwje, na nlqueⁿnaꞌ nnom jnaⁿ, joꞌ chii cwiluiindyoꞌ


xjeⁿ ꞌo na nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ chiuu nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ
lꞌue tsꞌomnaꞌ. 13 Meiⁿ tintioꞌyoꞌ
  cantyja na matyꞌiomyanaꞌ.
Romanos 6​, ​7 342

19 Matseina̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwii yuscu na jnda̱ toco, matseityeⁿ


chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ ljeii jom ñequio saaⁿꞌaⁿ yocheⁿ na
nnꞌaⁿ ncꞌe ꞌo ticalaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ wandoꞌ. Sa̱a̱ xeⁿ nncueꞌ quia joꞌ
joonaꞌ. Quia joꞌ chaꞌxjeⁿ na cwindyaañê lꞌo̱ ljeii ꞌnaaⁿna. 3 Joꞌ

jnda̱ tquiaꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ seiiꞌyoꞌ na chii xeⁿ ndicwaⁿ wandoꞌ saaⁿꞌaⁿ ndoꞌ


ñejndyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ nnom jnaⁿ nncꞌo̱o̱ⁿ ꞌndyoo cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa quia
ñequio nda̱a̱ chaꞌtso nnom natia, joꞌ matsonaꞌ na jom yuscu na cweꞌ
ndoꞌ na ñelꞌaꞌyoꞌ yuu na matso mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ xeⁿ na
ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na talꞌaꞌyoꞌ, jnda̱ tueꞌ saaⁿꞌaⁿ quia joꞌ wanaaⁿ na
maluaaꞌ jeꞌ quiandyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ na nncoconnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ xocatsonaꞌ na
nndyeꞌntjomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.
matyꞌiomyanaꞌ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ 4 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na

xcwe ncꞌomꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cwilaꞌyuꞌyoꞌ, mati ꞌo cwiluiindyoꞌ


20 Xjeⁿ na ñejndyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ
  lꞌoo cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na
nnom jnaⁿ, tîcꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tqueⁿ Moisés
nlꞌaꞌyoꞌ yuu na ya. 21 Ndoꞌ na luaaꞌ
  ncꞌe tsꞌoomꞌnaaⁿ tyꞌioom nnꞌaⁿ
tyolꞌaꞌyoꞌ, ¿yuu waa na teijndeiinaꞌ Cristo, cha na nnda̱a̱ nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ
ꞌo? Jeꞌ cantyja na nmeiiⁿꞌ ñelꞌaꞌyoꞌ, cwentaaꞌ cwiicheⁿ, manqueⁿ na
yacheⁿ machꞌeenaꞌ jnaaⁿꞌyoꞌ, ee wandoꞌxcoom jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ.
joonaꞌ ꞌoochonaꞌ ꞌo na nntsuundyoꞌ. Maluaaꞌ waa cha nnda̱a̱ nleilꞌueeꞌñê
22 Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jnda̱ jndyaandyoꞌ na
  ꞌo. 5 Ee quia na ñetꞌo̱o̱ⁿya xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ

ñejndyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ nnom na teincoondyo̱ na nnꞌaⁿ jnaⁿ


jnaⁿ, ndoꞌ jnda̱ saaquieeꞌndyoꞌ na jaa, ljeiiꞌñeeⁿ tyotseilcwiiꞌñenaꞌ
cwindyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ nnom nda̱ay ̱ a na cwilꞌaaya chaꞌtso nnom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ natia na queeⁿ tsꞌom seiiꞌa, joꞌ na
waa naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ na maqueⁿljuꞌnaꞌ tjachuunaꞌ jaa na nntsuundyo̱.
ꞌo jo nnoom, ndoꞌ na nntoꞌñoomꞌyoꞌ 6 Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jnda̱ tja̱ay
  ̱ a cantyja
na ticantycwii na nntandoꞌyoꞌ. ꞌnaaⁿꞌ ljeii na ñetqueⁿnaꞌ xjeⁿ jaa,
23 Ee nquii jnaⁿ matiomlꞌuanaꞌ
  joꞌ chii jeꞌ mamꞌaⁿcandyaandyo̱ na
jaa na cwiwja̱ay ̱ a, sa̱a̱ naya na nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwicandaaya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe cwitando̱oꞌ̱ xco̱oy ̱ a na mꞌaaⁿya
mañequiaanaꞌ na ticantycwii na nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu, tachii cantyja
cwitaꞌndo̱ꞌa ncꞌe Jesucristo na ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom tquiee na ñesa̱ꞌntjom.
cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa.
Jnaⁿ ñeꞌqueⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ ja
Matseijomnaꞌ jaa chaꞌcwijom 7 Quia
joꞌ ¿chiuu nlꞌuuyo̱oy̱ a jeꞌ
tsꞌaⁿ na jnda̱ toco cantyja ꞌnaaⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés,

7 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ


Cristo, manquiuꞌyoꞌ chiuu
waa na matsa̱ꞌntjom ljeii na tquiaa
aa jnaⁿ matseixmaⁿnaꞌ? Meiⁿchjoo
nchii joꞌ ee xeⁿ nchii juunaꞌ,
xocatseiꞌno̱ⁿꞌa na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés, na juu matseiqueeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ
ljeiiꞌñeeⁿ taxoqueⁿtinaꞌ xjeⁿ tsꞌaⁿ na tsꞌaⁿ hasta quia ljeiya na tso
jnda̱ tueꞌ. 2 Ee matseijomnaꞌ chaꞌxjeⁿ
  ljeiiꞌñeeⁿ: “Tintseiqueeⁿ tsꞌomꞌ ꞌnaaⁿꞌ
343 Romanos 7​, ​8

xꞌiaꞌ”. 8 Sa̱a̱ juu ljeiiꞌñeeⁿ teilꞌueeꞌñe


  na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 17 Ndoꞌ na ljoꞌ, 

jnaⁿ na sꞌaanaꞌ na tyotseiqueeⁿnaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nchii nnco̱ matsꞌaa.


tsꞌo̱o̱ⁿ jndye nnom natia. Ee yuu Juu jnaⁿ na mꞌaaⁿ naquiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ
na ticuaa ljeiiꞌñeeⁿ mꞌaaⁿ tsꞌooñe machꞌeenaꞌ na ljoꞌ. 18 Ndoꞌ ntyjiiya

jnaⁿ. 9 Tyowaa xjeⁿ na tîcaljeii


  ncꞌe na tsꞌaⁿ ja, tjaaꞌnaⁿ cwii na
chiuu matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ matseixmaⁿya na ntsꞌaa yuu na ya.
Moisés, xjeⁿꞌñeeⁿ tîcatseiꞌndaaꞌnaꞌ Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na nntsꞌaa yuu na ya sa̱a̱
ntyjiiya na ñeseitjo̱on ̱ dyo̱ nnomnaꞌ, leicanda̱a̱ nntsꞌaa. 19 Juu na ya na

sa̱a̱ quia na seiꞌno̱ⁿꞌa chiuu ñeꞌcatsꞌaa, ticatsꞌaa joꞌ, ñequiiꞌcheⁿ


matsa̱ꞌntjomnaꞌ, quia joꞌ ljeiya na natia na tiñeꞌcatsꞌaa, juu joꞌ matsꞌaa.
wandoꞌ jnaⁿ, na wjaañꞌoomnaꞌ ja 20 Quia joꞌ xeⁿ juu na tiñeꞌcatsꞌaa

na ntsuundyo̱. 10 Ndoꞌ juu ljeiiꞌñeeⁿ


  matsꞌaa, nchii mannco̱tya̱ matsꞌaa
na tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ na nñequiaanaꞌ na joꞌ. Juu jnaⁿ na mꞌaaⁿ quiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ,
nndaya na ticantycwii na wando̱ꞌa, juunaꞌ machꞌeenaꞌ na ljoꞌ.
teijndaaꞌyuu na nntsuundyo̱ cantyja 21 Joꞌ chii luaa waa na maljeiya

ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 11 Ee juu jnaⁿ teilꞌueeꞌñenaꞌ


  cantyja ꞌnaⁿya. Quia na matseijndo̱
ljeiiꞌñeeⁿ na tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ja ndoꞌ na nntsꞌaa yuu na ya na lꞌue
tqueⁿnaꞌ na nntsuundyo̱. tsꞌo̱o̱ⁿ, yacheⁿ maljeiya na mꞌaaⁿ
12 Joꞌ chii nquii ljeiiꞌñeeⁿ ljuꞌ
  natia naquiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. 22 Ee nnco̱ jeeⁿ

cwiluiiñenaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, ndoꞌ neiⁿncooꞌ ntyjii ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñꞌoom na matsa̱ꞌntjom cwiluiiñenaꞌ na tquiaaⁿ nnom Moisés, 23 sa̱a̱  

na ljuꞌ, mati xcwe ndoꞌ jeeⁿ yanaꞌ. maqua̱ⁿ cwenta naquiiꞌ seiiꞌa mꞌaaⁿ
13 Quia joꞌ ¿aa ñeꞌcatsonaꞌ na ljeii
  cwii na matseiweñe nacjooꞌ juu na
na cwiluiiñe na yanaꞌ tjañꞌoomnaꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na catsꞌaa,
ja na nntsuundyo̱? Meiⁿchjoo nchii majuu jnaⁿ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ seiiꞌa,
ljoꞌ. Juu jnaⁿ na waanaꞌ quiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ, na maleiñꞌoomnaꞌ ja pra̱so.
seijndaaꞌñenaꞌ na nntsuundyo̱ ndoꞌ 24 Jeeⁿ ndyaꞌ ntyꞌiaaꞌndyo̱.

tꞌmo̱ⁿ jndaaꞌñenaꞌ na jnaⁿ joꞌ, juu ¿ꞌÑeeⁿ nnda̱a̱ nntseicandyaañe


joꞌ teilꞌueeꞌñenaꞌ cwii na jeeⁿ ya ja ñequio seiiꞌa na wjaañꞌoomnaꞌ
ndoꞌ laaꞌti waa na juu ñꞌoom na ja na nntsuundyo̱? 25 Jeeⁿ ndyaꞌ 

matsa̱ꞌntjomnaꞌ tꞌmo̱ⁿnaꞌ na jeeⁿ tia quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macanda̱


tseixmaⁿ jnaⁿ. jom nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê ja ncꞌe
14 Manquiuuya na tquiaa Espíritu
  Taya Jesucristo. Jeꞌ jeꞌ matseiꞌno̱ⁿꞌa
ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Sa̱a̱ ncꞌe na tseixmaⁿya na cjuꞌndyo̱ cja̱ jo
na tsꞌaⁿ ja matseijomnaꞌ cantyja nnom ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
ꞌnaⁿya na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
seijnda jnaⁿ, na tyeⁿ mandiꞌntjo̱ⁿya na tsꞌaⁿ jnaⁿ ja ndicwaⁿ mꞌaaⁿya
nnomnaꞌ. 15 Tileicatseiꞌno̱ⁿꞌa chiuu
  nacje ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ.
na matjo̱ⁿya na tileicatsꞌaaya ljoꞌ
na ñeꞌcatsꞌaa, yacheⁿ matsꞌaayo̱ya Cꞌo̱o̱ⁿya chaꞌxjeⁿ matsa̱ꞌntjom
majoꞌto ljoꞌ na jeeⁿ jndo̱ya. 16 Sa̱a̱ Espíritu cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom

8

quia na matsꞌaa yuu na tiñeꞌcatsꞌaa, Jo chii jaa nnꞌaⁿ na


matseiꞌno̱ⁿꞌa na jeeⁿ ya juu ljeii cwilajomndyo̱ ñequio
Romanos 8 344

Jesucristo, ticatꞌuii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticantycwii na nncwanoomꞌm ndoꞌ


jaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaaⁿya. Luaaꞌ tjaa ljoꞌ chjooꞌ tsꞌoom. 7 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na

waa ncꞌe na cwilꞌaaya yuu na lꞌue cwiñequiandye cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ,


tsꞌom Espíritu Santo, nchii yuu mꞌaⁿwjeena nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee
na lꞌue nꞌo̱o̱ⁿ ncjo̱o.̱ 2 Ee juu ljeii
  tiñeꞌcatueeꞌndyecjena jo nnom ljeii
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, meiⁿ xonda̱a̱
Espíritu na mañequiaa na wando̱ꞌa nlꞌana. 8 Joꞌ chii nnꞌaⁿ na ꞌoomꞌaⁿ

jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe na cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ, xocanda̱a̱ nlꞌana


matseijomndyo̱ ñequio Cristo Jesús, yuu na cjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ljeiiꞌñeeⁿ jnda̱ seicandyaañenaꞌ ja 9 Sa̱a̱ ꞌo tacꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

jo nnom ljeii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na na teincoondyoꞌ na nnꞌaⁿ, ꞌo


matseixmaⁿya jnaⁿ na cantyja tsaamꞌaⁿꞌyoꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu
ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntsuundyo̱. 3 Ee ljeii na
  na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, xeⁿ na
tqueⁿ Moisés, tîcanda̱a̱ nlqueⁿnaꞌ mayuuꞌcheⁿ Espíritu na cwiluiiñê
na tjaa jnaⁿ laxmaaⁿya ee tjaaꞌnaⁿ mꞌaaⁿñe naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Tsꞌaⁿ na
najndeii na matseixmaⁿnaꞌ cha ticatseixmaⁿ Espíritu na cwiluiiñe
nlaꞌcanda̱ay ̱ a juunaꞌ ee laꞌxmaaⁿya Cristo tyooluiiñe cwentaaⁿꞌaⁿ.
nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye. Sa̱a̱ yuu 10 Ndoꞌ xeⁿ Cristo wanoomꞌm

na tîcanda̱a̱ nntsꞌaa juunaꞌ, nquii naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ meiiⁿ na mayuuꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ sꞌaaⁿ. Ee jñoom seiiꞌyoꞌ mꞌaⁿlꞌoondyenaꞌ ncꞌe jnaⁿ,
Jnaaⁿ na tsꞌaⁿ chaꞌna jaa nmeiiⁿ, na nquii espíritu na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ mꞌaaⁿ
juu nncueꞌ cwentaa jnaaⁿya. Ndoꞌ na wandoꞌ ee jnda̱ seicandyaañe
na ljoꞌ seijndaaꞌñê na cwintycwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿꞌyoꞌ.
najndeii na matseixmaⁿ jnaⁿ na 11 Ndoꞌ xeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tquiaaⁿ na

cꞌo̱o̱ⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 4 Luaaꞌ


  tandoꞌxco Cristo mꞌaaⁿ Espíritu na
sꞌaaⁿ cha nnda̱a̱ nlaꞌcanda̱ay ̱ a cwiluiiñê naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, majom
ljoꞌ na matsa̱ꞌntjom ljeiiꞌñeeⁿ. Ee nñequiaaⁿ na nntaꞌndoꞌnndaꞌ seiiꞌyoꞌ
jaa tacꞌo̱ⁿtya̱ay̱ a cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñequio mañejuuti Espíritu na
natia na cwilaꞌqueeⁿ nꞌo̱o̱ⁿya. Jaa cwiluiiñê mꞌaaⁿñe naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
cwitsaamꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ na lꞌue 12 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na

tsꞌom Espíritu Santo. cwilaꞌyuꞌyoꞌ, waa cwii na jeeⁿ


5 Nnꞌaⁿ na cwiñeꞌquiandye
  matsonaꞌ na calꞌaaya, sa̱a̱ nchii
na cwilꞌa yuu na lꞌue tsꞌom seii nlꞌaya yuu na lꞌue nꞌo̱o̱ⁿ ncjo̱o.̱
macanda̱ tomti joꞌ cwijooꞌ nꞌomna. 13 Ee xeⁿ na cwiñequiandyoꞌ joo

Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa ljoꞌ na lꞌue tsꞌom na teincoondyoꞌ ñequio seiiꞌyoꞌ


Espíritu Santo macanda̱ cwijooꞌ nntsuundyoꞌ, sa̱a̱ xeⁿ ñequio
nꞌomna ljoꞌ na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Espíritu Santo cwilꞌaꞌyoꞌ na joo na
6 Quia na macanda̱ tomti nncꞌoomꞌ
  teincoondyoꞌ ñequio seiiꞌyoꞌ cwjenaꞌ,
tsꞌom tsꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljoꞌ na lꞌue quia joꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ.
tsꞌom seiiⁿꞌeⁿ, wjaañꞌomnaꞌ jom na 14 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na ꞌoontyjo̱

nntsuuñê. Sa̱a̱ quia na nncꞌoomꞌ ljoꞌ na maꞌmo̱ⁿ Espíritu na cwiluiiñe


tsꞌom tsꞌaⁿ ljoꞌ na lꞌue tsꞌom Espíritu Tyꞌo̱oṯ sꞌom, naⁿꞌñeeⁿ cwiluiindyena
Santo wjaañꞌoomnaꞌ jom na ntseinaaⁿ. 15 ꞌO nchii toꞌñoomꞌyoꞌ

345 Romanos 8

cwii espíritu na nntsꞌaayuunaꞌ 22 Manquiuuya na chaꞌtso na


nquiuꞌyoꞌ na ndicwaⁿ laꞌxmaⁿꞌyoꞌ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom hasta xjeⁿ jeꞌcheⁿ
moso nda̱a̱ joo na lꞌue nꞌom jeeⁿ cwitcweenaꞌ nawiꞌ cwitjoom
seiiꞌyoꞌ, na joꞌ joꞌ cwiicheⁿ cwiindiiꞌ joonaꞌ chaꞌxjeⁿ maquiinaꞌ yuscu na
nncꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ na nntꞌuii matseincuii. 23 Ndoꞌ nchii macanda̱

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. ꞌO jnda̱ toꞌñoomꞌyoꞌ joo na tqueeⁿ cwitjoomnaꞌ na wiꞌ,


Espíritu Santo na macjwaaꞌñe ꞌo mati jaa na jnda̱ toꞌño̱o̱ⁿya Espíritu
na cwiluiindyoꞌ ntseinaaⁿ. Jom Santo, cwii na cweꞌ tyuaaꞌya
machꞌeeⁿ na cwilꞌuuya: “Ta na xeⁿ jnda̱ nntoꞌño̱o̱ⁿñꞌa̱aⁿ̱ na
Tsotya̱ay ̱ a.” 16 Manquiiti Espíritu
  jnda̱ seijndaaꞌñê na nndaaya, jaa
Santo macwjiꞌyuuꞌñê nnom espíritu tꞌmaⁿ wiꞌ cwitjo̱o̱ⁿya yocheⁿ na
na laxmaaⁿya na matsoom na cwimeiⁿndo̱oꞌ̱ a na nncwjaaꞌñe
cwiluiindyo̱ ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa na cwiluiindyo̱
17 Ndoꞌ na cwiluiindyo̱ ntseinaaⁿ,
  ntseinaaⁿ, cha na nnda̱a̱
mati laꞌxmaaⁿya na nndaaya chaꞌtso nndyaandye seiiꞌa. 24 Ncꞌe na luaaꞌ

na jnda̱ seijndaaꞌñê na nndaa nnꞌaⁿ waa na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, joꞌ


na cwiluiindye ntseinaaⁿ, mañejuuti chii na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱, sa̱a̱
na nndaaꞌ Cristo, mati joꞌ nndaaya quia jnda̱ ntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ cwii na
xeⁿ cwilajomndyo̱ nawiꞌ na tjatjoom macantyjaaꞌ tsꞌoom, tacatsonaꞌ
cha nda̱nquia nlajomndyo̱ na na ntyjaaꞌti tsꞌoom ee cwii na
cwiluiitꞌmaⁿñê. mamantyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ, ticatsonaꞌ na
18 Ee ntyjiiyaya na nawiꞌ
  ntyjaaꞌti tsꞌoom. 25 Sa̱a̱ xeⁿ ljoꞌ na

na tsatjo̱o̱ⁿya jeꞌ, meiⁿchjoo meiⁿndo̱oꞌ̱ a na nntyꞌiaaya ndicwaⁿ


xocatseijomnaꞌ ñequio na tyoontyꞌiaaya joꞌ, macaⁿnaꞌ na
nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jaa xuee na cꞌo̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nꞌo̱o̱ⁿya yocheⁿ na
macanda̱. 19 Chaꞌtso na tqueⁿ
  meiⁿndo̱oꞌ̱ a juunaꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na ntyjaaꞌ 26 Maluaaꞌ machꞌee Espíritu, mateijneiⁿ

nꞌomna meiⁿꞌndooꞌntyꞌiaandye jaa yuu na tixcwe cwilꞌuuya. Ee jaa


xuee quia na mꞌmo̱o̱ⁿ ꞌñeeⁿ joo tiꞌnaaⁿya nlana̱aⁿ̱ ya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwiluiindye na nntseinaaⁿ. 20 Ee   chaꞌxjeⁿ na macaⁿnaꞌ, joꞌ chii manquiiti
chaꞌtso na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Espíritu Santo matseityꞌooñê nnom
teiꞌndaaꞌnaꞌ sa̱a̱ nchii tjoomnaꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na cwicom tsꞌoom
luaaꞌ ee na lꞌue nꞌom nquieenaꞌ, cwentaaya ñequio ñꞌoom na tileicatso
tjoomnaꞌ na ljoꞌ ee luaaꞌ lꞌue tsꞌaⁿ. 27 Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tcuu malꞌueeⁿ

tsꞌoom. Sa̱a̱ maxjeⁿ ntyjaaꞌya chiuu waa naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ, joꞌ chii
nꞌomnaꞌ na nncueꞌntyjo̱ cwii ntyjeeⁿ ñꞌoom na matseityꞌooñe Espíritu
xuee na nlcoꞌyanndaꞌnaꞌ, 21 na
  nnoom cwentaa nnꞌaⁿ na cwiluiindye
nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nndyaandye cwentaaⁿꞌaⁿ, ee juu matseityꞌooñe
joonaꞌ na tyeⁿ mꞌaⁿnaꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌoom.
na cwiwiꞌndaaꞌnaꞌ ndoꞌ cwiwjenaꞌ,
cha nlaꞌjomndye joonaꞌ ñequio juu Nnda̱a̱ nnaⁿñe tsꞌaⁿ ncꞌe Jesucristo
na cwindyaandye ntseinaaⁿ, cwii 28 Ee
manquiuuya nnꞌaⁿ na jnda
na jeeⁿ ndyaꞌ jnda tseixmaⁿnaꞌ. nquiu Tyꞌo̱oṯ sꞌom, chaꞌtso nnom
Romanos 8​, ​9 346

na cwiwiꞌnomna cwiteiꞌjndeiinaꞌ oo na cwintyjo̱ nnꞌaⁿ jaa ncꞌe na


joona, nquiee nnꞌaⁿ na maqueeⁿꞌñê mꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ na
chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌom nqueⁿ. matseiꞌtjo̱on ̱ aꞌ na nlcwaaꞌa, oo
29 Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjeeⁿ cwaaⁿ nnꞌaⁿ
  na matseiꞌtjo̱on ̱ aꞌ liaaya? Oo,
nlaꞌxmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ ¿cwii nnom na jeeⁿ teincuuꞌ na
na nluiindyena. Ndoꞌ teiyo tqueeⁿ cwitjo̱o̱ⁿya oo na cwilaꞌjndaaꞌndye
na catseijomnaꞌ joona chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ na nlaꞌcwjeena jaa? Maxjeⁿ
na Jnaaⁿ Jesucristo cha na juu tjaaꞌnaⁿ meiⁿcwii nnom na nnda̱a̱
nluiitquieñe quiiꞌntaaⁿ chaꞌtsondye nntseitsaaⁿꞌñenaꞌ na mꞌaaⁿ Cristo
ntseinaaⁿ. 30 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na tqueeⁿ
  na candyaꞌ tsꞌoom jaa. 36 Ee ñꞌoom

na cwiluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ, na teiljeii naquiiꞌ libro Salmos,


maqueeⁿꞌñê joona. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ matsonaꞌ:
na maqueeⁿꞌñê, maqueeⁿ joona na Ncꞌe na cwiluiindyô̱ nnꞌaⁿ
tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaⁿna, ndoꞌ na cwentaꞌ, joꞌ chii meinchaaꞌ
tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaⁿna, nñequiaaⁿ xuee na ñeꞌcalaꞌcwjee nnꞌaⁿ jâ.
na nluiitꞌmaⁿndyena ñꞌeⁿñê. Cwilꞌana ñꞌeⁿndyô̱ chaꞌna
31 Quia joꞌ ¿ljoꞌ cwii ya nlꞌuuya
  cwitjoom canmaⁿ na jnda̱
cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ? Xeⁿ teijndaaꞌ na nncwje.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿya, 37 Sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ waa cantyja

¿ꞌñeeⁿ nleichuu xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ jaa? ꞌnaaⁿꞌ chaꞌtso nmeiⁿꞌ, waljooꞌcheⁿ na


32 Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom tîcwañomꞌm Jnaaⁿ,
  tsanandyo̱ nmeiⁿꞌ, ncꞌe Cristo mꞌaaⁿ
tquiaaⁿ na tueꞌ juu cwentaaya. Ndoꞌ na candyaꞌ tsꞌoom jaa. 38 Ee ntyjiiya

na luaaꞌ sꞌaaⁿ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na mati tjaa meiⁿcwii na nnda̱a̱ nnto̱ⁿꞌnaꞌ


nñequiaaⁿ na nntoꞌño̱o̱ⁿya chaꞌtso jaa na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ
nnom na macaⁿnaꞌ jaa chaꞌxjeⁿ tsꞌoom jaa. Cantyja na cwiwja̱a,̱
mañequiaaⁿ na tseixmaⁿ Jnaaⁿ. cantyja na cwitando̱oꞌ̱ a, meiⁿ ángeles,
33 ¿ꞌÑeeⁿ juu nnda̱a̱ nncjuꞌ jnaⁿ
  meiⁿ ljoꞌ na tꞌmaⁿ waa najnda̱, meiⁿ
cjoo nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ nꞌiaaⁿ laꞌxmaⁿ, meiⁿ
cwentaaⁿꞌaⁿ? Tjaa ꞌñeeⁿ juu ee ljoꞌcheⁿ na matseicatyꞌuenaꞌ jaa na
manquiityeeⁿ jnda̱ tqueeⁿ jaa majeꞌ, ndoꞌ meiⁿ ljoꞌ na wjaachꞌeenaꞌ
na tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaaⁿya jaa ꞌio cha, 39 meiⁿ ljoꞌ na mꞌaⁿ

jo nnoom. 34 Ndoꞌ na ljoꞌ ¿ꞌñeeⁿ


  nandye, meiⁿ ljoꞌ na niom yuu na
joo nntueeꞌ jnaⁿ nacjoona? ¿Aa njoomti tsꞌom ndaaluee, meiⁿ ljoꞌ na
nntsꞌaa Cristo? Xocatsꞌaaⁿ ee nqueⁿ sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Meiⁿcwii na chaꞌtso
tquiaañê na tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya ndoꞌ nmeiⁿꞌ, xocanda̱a̱ nnto̱ⁿꞌnaꞌ jaa na
tandoꞌxcoom jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ. Jeꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ na mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom
wacatyeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa ncꞌe Cristo Jesús na cwiluiiñê na
ntyjaya na macaaⁿ ñꞌoom ꞌnaaⁿya catsa̱ꞌntjoom jaa.
nnom. 35 ¿Aa waa cwii nnom

nawiꞌ na nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na Tjeiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ Israel


nntseitsaaⁿꞌñenaꞌ na Cristo mꞌaaⁿ na nlaꞌxmaⁿna cwentaaⁿꞌaⁿ
na candyaꞌ tsꞌoom jaa? Nawiꞌ na
cwitjo̱o̱ⁿya, ¿aa nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ 9 Ja Pablo, ncꞌe na matseiyuꞌa
ñꞌeⁿ Jesucristo, matseina̱ⁿya
347 Romanos 9

ñꞌoom na mayuuꞌ, nchii cweꞌ Isaac, joona nncwjaaꞌñenaꞌ


cantu. Juu na mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ, maꞌmo̱ⁿ na nluiindyena tsjaaⁿ ꞌnaⁿꞌ.”
Espíritu Santo na mayuuꞌ joꞌ. 2 Ee

8 Ñꞌoommeiⁿꞌ cwiñeꞌquianaꞌ na

tꞌmaⁿ waa na matseichjooꞌnaꞌ caliuuya na nchii cweꞌ cantyja


tsꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ matseiꞌndaaꞌna ꞌnaaⁿꞌ tsjaaⁿ na cwiluiindye
ntyjiiya cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿya nnꞌaⁿ, joꞌ na macwjaaꞌñenaꞌ na
nnꞌaⁿ judíos na tiꞌñeꞌcalayuꞌ ñꞌeⁿ cwiluiindyena ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Cristo, 3 ee cwiljoya tsꞌo̱o̱ⁿ meiiⁿ
  Tomti cwiluiindyena ntseinaaⁿ ncꞌe
na cato̱ⁿꞌnaꞌ ja ñꞌeⁿ Cristo, ndoꞌ ñꞌoom na tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel
meiiⁿ nncjuꞌwiꞌnaꞌ añmaaⁿya xeⁿ na nntsꞌaaⁿ. 9 Ee tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom

na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nnteijndeiinaꞌ nnom Abraham chiuu na nntsꞌaaⁿ,


nnꞌaⁿya na mañeꞌcwii tsjaaⁿ luaa matsonaꞌ: “Tiempomeiiⁿ
cwiluiindyo̱ ñꞌeⁿndyena. 4 Joona
  nndyo̱on ̱ ndaꞌa na mꞌaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ
cwiluiindyena tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ nquii nquii scuꞌ Sara nnleiñꞌoom cwii
Israel na jndyowicantyjooꞌ. Tjaaꞌñe tyochjoo ndaꞌyoꞌ.”
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona na ntseinaaⁿ. Juu 10 Ndoꞌ nchii macanda̱ luaaꞌ waa

na tseixmaaⁿ na caxueeñê tyomꞌaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu na maqueⁿ


quiiꞌntaaⁿna quia na tyocañꞌeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na ntseinaaⁿ. Ee
ñꞌeⁿndyena. Tquiaaⁿ ljeii nnom we ntseinda Rebeca ñecwii tsotyena
Moisés na matsa̱ꞌntjomnaꞌ chiuu majuu Isaac na cwiluiiñe welooya.
nncꞌomna. Seijndaaꞌñê chiuu lꞌue 11-13 Ee cwitjo̱o̱cheⁿ na nluiindye

tsꞌoom na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom catyeⁿnquieeꞌñeeⁿ, meiⁿ na lꞌana


naquiiꞌ watsꞌom, ndoꞌ jndye nnom na tisꞌa oo ljoꞌ na ya, ndoꞌ tso
ntꞌomcheⁿ ñꞌoom tsoom nda̱a̱na Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Rebeca: “Juu tsaⁿ
na nntsꞌaaⁿ. 5 Cwiluiindyena
  na nluiiñejndyee nndiꞌntjoom nnom
ndacantyjo welooya ndoꞌ cantyja tyjeeⁿ.” Ñꞌoomwaaꞌ matseiljoyunaꞌ
ꞌnaaⁿꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿ joona tuiiñe ñequio ñꞌoomꞌm na teiljeii na
Cristo na tsꞌaⁿ jom, na chaꞌtso na matsonaꞌ: “Tꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya
chaꞌtso cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwiluiiñê Jacob ndoꞌ sꞌaaya na ticueeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ñequiiꞌcheⁿ na tsꞌo̱o̱ⁿya Esaú.” Luaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jom. Amén. Tyꞌo̱oṯ sꞌom wanaaⁿ na nncwjiiꞌñê
6 Ndoꞌ meiⁿ nchii ñꞌoom na tso
  nnꞌaⁿ na nluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel na chaꞌxjeⁿ nqueⁿ na lꞌue tsꞌoom, joo
nntsꞌaaⁿ, tîcatseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ. nnꞌaⁿ na macwaaⁿ na nluiindyena
Luaaꞌ waa ee nnꞌaⁿ na cwentaaⁿꞌaⁿ. Meiⁿ ticwjaaꞌñê
jndyowicantyjooꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿ cwenta ljoꞌ cwii nnom na cwilꞌana.
nnꞌaⁿ Israel, tichaꞌtsondyena 14 Ndoꞌ na luaaꞌ waa, ¿chiuu ya

na mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyena nlꞌuu? ¿Aa ticwixcwe ljoꞌ machꞌee


nnꞌaⁿ Israel. 7 Ee tichaꞌtsondye
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom? Jeeⁿ ticꞌoomꞌnaꞌ. 15 Ee

ntseindacantyjo Abraham tsoom nnom Moisés: “ꞌÑeeⁿ juu


mayuuꞌcheⁿ na cwiluiindyena na matseitiuuya na nnteijndeiya
ntseinaaⁿ, ee tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom maxjeⁿ nnteijndeiya tsaⁿꞌñeeⁿ,
nnoom: “Ntseindacantyjo tiꞌjndaꞌ ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na matseitiuuya
Romanos 9 348

na nncꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya xuee na tintycwii na machꞌeeⁿ na


maxjeⁿ joꞌ nntsꞌaaya.” 16 Joꞌ chii
  wjaanioomñe ñequio nnꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nchii macwjeeⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ laꞌxmaⁿ na nntꞌueeⁿ joona ncꞌe
na nntseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ cweꞌ ee na ticalcweꞌ nꞌomna jnaaⁿna, na
na lꞌue tsꞌom nquii, oo cweꞌ ncꞌe na laꞌxmaⁿna na nntsuundyena.
jeeⁿ matseijndeii tsꞌaⁿ na nncjaaweeꞌ 23 Sꞌaaⁿ na luaaꞌ cha cantyja

tsꞌoom ñꞌeⁿñe. Jom macwjeeⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ ꞌnaaⁿ jaa nleitquiooꞌ na juu


na nluiiñe cwentaaⁿꞌaⁿ ee na wiꞌ na cwiluiitꞌmaⁿñê, jeeⁿ tꞌmaⁿ
tsꞌoom juu. 17 Ee naquiiꞌ ñꞌoomꞌm
  tseixmaⁿnaꞌ, jaa na cwitjo̱o̱cheⁿ
na teiljeii matsonaꞌ chiuu tsoom na ncuaa chaꞌtso, tyꞌoom na
nnom rey ndyuaa Egipto. Tsoom: wiꞌ tsꞌoom na seijndaaꞌñê na
“Ja tquiaya na cwiluiindyuꞌ rey, nlaꞌjomndyo̱ na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ
cha cantyja ꞌnaⁿꞌ nleitquiooꞌ na jom. 24 Tyꞌo̱oṯ sꞌom tqueeⁿꞌñê jaa na

jndo̱ya ndoꞌ cha nnꞌaⁿ na chaꞌwaa laꞌxmaaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. Ntꞌomndyo̱


tsjoomnancue caliuna chiuu tꞌmaⁿ jaa tjeiiꞌñê quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos
tseixmaⁿ xueya.” 18 Ndoꞌ na luaaꞌ
  ndoꞌ ntꞌom tjeiiꞌñê quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ
waa, ꞌñeeⁿ juu na lꞌue tsꞌoom na gentiles. 25 Chaꞌxjeⁿ na matso ñꞌoom

nncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom maxjeⁿ joꞌ naquiiꞌ libro na seiljeii Oseas:


nntsꞌaaⁿ, ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na nntsꞌaaⁿ Nnꞌaⁿ na nchii laxmaⁿ nnꞌaⁿya,
na nntseiquieꞌ tsꞌom, maxjeⁿ joꞌ jeꞌ nntsjo̱o̱ nda̱a̱na na mannꞌaⁿya
nluii. 19 Nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na
  joona.
mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na nntso no̱o̱ⁿ: “Xeⁿ Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ñetꞌom na
na luaaꞌ waa quia joꞌ ¿chiuu na tjaa ꞌñeeⁿ wiꞌ tsꞌom joo,
matseincjooꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljoꞌ jeꞌ laꞌxmaⁿna nnꞌaⁿ na wiꞌ
cwilꞌa nnꞌaⁿ? Ee tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ nnda̱a̱ tsꞌo̱o̱ⁿya joona.
nncjaa nacjooꞌ ljoꞌ na lꞌue tsꞌoom.” 26 Matsoticheⁿ ljeiiꞌñeeⁿ:
20 ꞌU na cweꞌ tsꞌaⁿ ꞌu, ¿ljoꞌ tsꞌiaaⁿꞌ
  “ꞌO na nchii cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ
na ñeꞌcatseincjooꞌndyuꞌ nacjooꞌ tmaaⁿꞌ cwentaya”,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom? ¿Aa matyꞌiomnaꞌ na naⁿꞌñeeⁿ nntseicajndyuꞌnaꞌ na
xuaa na tuii ñꞌeⁿ tsꞌocachu nntsonaꞌ cwiluiindyena ntseinda
nnom tsꞌaⁿ na sꞌaa juunaꞌ: “¿Chiuu Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ.
tsꞌiaaⁿꞌ na luaaꞌ saꞌ ja?” 21 Ee tsꞌaⁿ na

27 Mati seineiⁿ Isaías cantyja

machꞌee tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ tsꞌocachu, nqueⁿ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ Israel, tsoom: “Nnꞌaⁿ
ntyjeeⁿ ljoꞌ tsꞌiaaⁿ na ñeꞌcatsꞌaaⁿ ñꞌeⁿ na wjaawicantyjooꞌ nnꞌaⁿ Israel,
joonaꞌ. Mañꞌeⁿ tsꞌoꞌñeeⁿ nntsꞌaaⁿ meiiⁿ na nleijndyendyena chaꞌna
cwii xuaa na yaticheⁿ oo cwii na jndye teiꞌ ꞌndyoo ndaaluee,
cweꞌ cwantindyo. sa̱a̱ cweꞌ cwantindye joona
22 Ndoꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ¿ljoꞌ
  nluiꞌnꞌmaaⁿndyena.” 28 Ndoꞌ

machꞌeenaꞌ xeⁿ seijndaaꞌñê na tjatsoticheⁿnaꞌ: “Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom


mꞌmo̱o̱ⁿ na matseiwꞌeeⁿ nnꞌaⁿ maxjeⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌom ꞌñom
na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena nnoom, ñequio nnꞌaⁿ tsjoomnancue, na
ndoꞌ nntsꞌaaⁿ na nleitquiooꞌ juu nncuꞌxeeⁿ joona chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ
najndeii na cwiluiiñê? Jndyocaa ndoꞌ jndeii mꞌaaⁿ na nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ.”
349 Romanos 9​, ​10

29 Chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tso Isaías: cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na


Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseiyoomꞌm.
matsa̱ꞌntjoom cañoomꞌluee,
xeⁿ nchii ꞌñeeⁿ cwantindyo tsjaaⁿ
jaa nnꞌaⁿ judíos,
10 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
macaⁿꞌa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ Israel
maxjeⁿ jnda̱ ljooꞌndyo̱ chaꞌxjeⁿ ndoꞌ ntyjaaꞌya tsꞌo̱o̱ⁿya na nluii
tjoom nnꞌaⁿ tsjoom Sodoma na ljoꞌ. 2 Ee macwjiꞌyuuꞌndyo̱

ñꞌeⁿ Gomorra. cantyja ꞌnaaⁿna na cwijooꞌ nꞌomna


na nluiitꞌmaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Luaa mañꞌoomnaꞌ nnꞌaⁿ judíos cantyja ꞌnaaⁿna. Sa̱a̱ ticwixcwe na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom naya cwindyeꞌntjomna nnoom chaꞌxjeⁿ
30 ¿Chiuu nlꞌuuyo̱o̱ jeꞌ cantyja na lꞌue tsꞌoom. 3 Ee tîcalaꞌno̱ⁿꞌna

ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ? Joo nnꞌaⁿ na chiuu waa na maqueeⁿ nnꞌaⁿ na


nchii judíos cwiluiindyena tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaⁿ jo nnoom.
tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona na tjaa Joona cwilꞌueeꞌndye cheⁿnquieena
jnaⁿ cwicolaꞌxmaⁿna, ncꞌe na chiuu ya na nlqueⁿnaꞌ joona na
cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ljoꞌ. Tîcatueeꞌndyecjena chaꞌxjeⁿ na
majootona na nchii ñelꞌueena na seijndaaꞌñê na maqueeⁿ nnꞌaⁿ na
nluiꞌnꞌmaaⁿndyena. 31 Ndoꞌ nnꞌaⁿ
  tjaa jnaⁿ laxmaⁿ jo nnoom. 4 Ee  

Israel jeꞌ, na tyoqueⁿndyena na juu ljeii na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena chiuu tꞌmaⁿ nnom Moisés, cwintycwii
ljeii na tqueⁿ Moisés cha queⁿnaꞌ najndeii na matseixmaⁿnaꞌ quia
joona na tjaa jnaⁿ laꞌxmaⁿna, na matseiyuꞌ tsꞌaⁿ ñequio Cristo.
tîcanda̱a̱ nlaꞌcanda̱na juunaꞌ. Joꞌ chii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿñê,
32 ¿Ndoꞌ chiuu na luaaꞌ tjoomna?
  maqueⁿnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na tjaa jnaⁿ
Luaaꞌ tjoomna ee tyocantyjaaꞌya cwicatseixmaaⁿ.
nꞌomna na nluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe 5 Ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nlqueⁿnaꞌ

na tyolaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena ljoꞌ na tsꞌaⁿ na tjaa jnaⁿ cwicatseixmaⁿ


matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés, jo nnom ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ,
ee nchii tyolaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ luaa seiljeii Moisés: “Juu tsꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ncꞌe naljoꞌ, joꞌ chii na matseicanda̱ ñꞌoom na
matseijoomꞌnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿna matsa̱ꞌntjomnaꞌ, maxjeⁿ cꞌoom
na jnda̱ teiꞌtyꞌuiina “Tsjo̱ꞌ na nacje ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.” 6 Sa̱a̱ juu ñꞌoom

cwiwiꞌtyꞌuii nnꞌaⁿ” 33 ee waa ñꞌoom


  cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nlqueⁿnaꞌ tsꞌaⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ ñꞌoomꞌ na tjaa jnaⁿ cwicatseixmaⁿ ncꞌe
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii na matsonaꞌ: na matseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿñê, luaa
Ja maquia̱ⁿya tsaⁿ na nluiiñe tsjo̱ꞌ matsonaꞌ: “Tincꞌoomꞌ tsꞌomꞌ:
na nquiee nnꞌaⁿ tsjoom Sión ¿ꞌÑeeⁿ nncjaawa cañoomꞌluee
nncwityꞌuiina cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na juu nndyoñꞌoom Cristo? 7 Oo  

jom nluiiñê tsjo̱ꞌtyꞌa na cantyja meiⁿ tintsuꞌ: ꞌÑeeⁿ nncjaacue


ꞌnaaⁿꞌaⁿ nntseiquiaanaꞌ nnꞌaⁿ, yuu na mꞌaⁿ añmaaⁿ lꞌoo” cha na
sa̱a̱ tsꞌaⁿ na nntseiyuꞌ ñꞌeⁿñê, nndyoñꞌoomlcweꞌ jom. 8 ¿Ljoꞌ matso

xocatsꞌaanaꞌ ntyjeeⁿ ndooꞌ ñꞌoomwaaꞌ?: ’Matsonaꞌ: “Juu ñꞌoomꞌ


Romanos 10 350

Tyꞌo̱oṯ sꞌom candyooꞌ nacañomꞌ nnꞌaⁿ ñꞌoomꞌm nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ xeⁿ


waanaꞌ, mati naquiiꞌ ꞌndyoꞌ ndoꞌ na tjaa ꞌñeeⁿ majñom naⁿꞌñeeⁿ?
naquiiꞌ tsꞌomꞌ.” Majuu ñꞌoomwaaꞌ Chaꞌxjeⁿ matso ñꞌoomꞌm na teiljeii:
na cwiñeꞌquiaayâ na cꞌoom tsꞌaⁿ “Jeeⁿ neiⁿncooꞌ quia cwiquieꞌcañom
na matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Cristo. nnꞌaⁿ na cwiñequia ñꞌoom naya.”
9 Xeⁿ na macwjiꞌyuuꞌndyuꞌ na

16 Sa̱a̱ tichaꞌtsondye nnꞌaⁿ na

Jesús cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


ꞌu, ndoꞌ ñequio na xcweeꞌ tsꞌomꞌ cwilañꞌoomꞌndyena juunaꞌ.
matseiyuꞌ na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom Maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ ee tso Isaías: “Jeeⁿ
na tandoꞌxcoom jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ, ꞌu Ta, tijndye nnꞌaⁿ cwilaꞌyuꞌ ñꞌoom
quia joꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ. 10 Ee
  na cwiñequiaayâ.” 17 Joꞌ chii cweꞌ

quia ñequio chaꞌwaa tsꞌom tsꞌaⁿ ncꞌe na mandii tsꞌaⁿ ñꞌoom cantyja
matseiyoomꞌm ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ꞌnaaⁿꞌ Cristo, joꞌ na maweeꞌnaꞌ na
joꞌ na maqueⁿnaꞌ jom na tjaa jnaⁿ matseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
cwicatseixmaaⁿ. Ndoꞌ ñequio ꞌñom 18 Sa̱a̱ mawaxꞌa̱: ¿Aa

macwjiꞌyuuꞌñê na cwiluiꞌnꞌmaaⁿñe nntsꞌaacheⁿnaꞌ na tyoondye nnꞌaⁿ


ncꞌe Jesucristo. Israel ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom? Maxjeⁿ
11 Ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii
  jnda̱ jndyena juunaꞌ, ee luaa matso
matsonaꞌ: “Xocatsꞌaanaꞌ na cweꞌ ñꞌoomꞌm na teiljeii:
tsꞌiaaⁿꞌndyo na seiyuꞌ tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ Jnda̱ teineiⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” 12 Ee jo nnoom meiiⁿ
  meiⁿyuucheⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿ judíos, oo meiiⁿ ntꞌomcheⁿ tsjoomnancue,
nnꞌaⁿ, jom ñecwii xjeⁿ ntyjeeⁿ ee tcuu tcuu cwii cwii ndyuaa
ñꞌeⁿndye joona. Ee manquiiti na jnda̱ tja ñꞌoomꞌm.
cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom, cwiluiiñê 19 Mawaxꞌa̱t ya̱: ¿Aa ndyaꞌ

na matsa̱ꞌntjoom chaꞌtso nnꞌaⁿ. nntsꞌaacheⁿnaꞌ na nnꞌaⁿ Israel


Ndoꞌ nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tîcalaꞌno̱ⁿꞌna na luaaꞌ nntsꞌaa
cwilcwiiꞌna xueⁿꞌeⁿ, canda̱aꞌ̱ ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom? Maxjeⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌna ee
mañequiaaⁿ na macaⁿnaꞌ joona. Moisés najndyee tsoom ñꞌoom
13 Chaꞌxjeⁿ tso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  ꞌndyoo Tyꞌo̱oṯ sꞌom:
na teiljeii: “Nluiꞌnꞌmaaⁿñe Ja nntsꞌaaya na nlaꞌxueena quia
meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na malcwiiꞌ na nntseiñꞌoomꞌndyo̱ nnꞌaⁿ na
xueeꞌ nquii na cwiluiiñe na nchii tsjaaⁿ joona.
matsa̱ꞌntjom jaa.” 14 Sa̱a̱ ¿chiuu
  Ndoꞌ nntsꞌaa na nlaꞌliooꞌndyena
nlꞌayoona na nlcwiiꞌna jom cweꞌ jnaaⁿꞌ ncꞌe nnꞌaⁿ na
na cwjiꞌnꞌmaaⁿñê joona xeⁿ na ticataꞌjnaaⁿꞌna cantyja ꞌnaⁿya.
tyoolaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê? ¿Ndoꞌ chiuu 20 Tîcatseiwee tsꞌom Isaías quia na

nlꞌayoona na nlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê tsoom ñꞌoom ꞌndyoo Tyꞌo̱oṯ sꞌom:


xeⁿ tyoondyena cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ? Nnꞌaⁿ na tîcalꞌuee ja joona jliuna ja.
Ndoꞌ ¿chiuu nlꞌayoona na nndyena Ndoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tîcataꞌxꞌe ja,
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ xeⁿ tjaa ꞌñeeⁿ seicaꞌmo̱ⁿndyo̱ nda̱a̱na.
nñequiaa ñꞌoomꞌm nda̱a̱na? 15 Ndoꞌ  
21 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ Israel

¿chiuu nluiiyuu na nncꞌoonquia seineiⁿ Isaías ñꞌoom ꞌndyoo


351 Romanos 10​, ​11

Tyꞌo̱oṯ sꞌom: “Tyoocjo̱meintyja̱aꞌ̱ a tîcatoꞌñoomna naya na matseixmaⁿ


na matseiliuuya lꞌo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyolꞌueena, macanda̱
na ñeꞌcateijndeiya ꞌo. Sa̱a̱ ꞌo jeeⁿ ntꞌomndye joona na tjeiiꞌñe
quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ cwilaꞌwendyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom toꞌñoomna joꞌ. Sa̱a̱
nacjoya.” ntꞌomndye joona sꞌaanaꞌ na quieꞌ
nꞌomna. 8 Tjaa chiuu xuiiꞌ chaꞌna

Nnꞌaⁿ Israel na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndye matso Isaías: “Na Tyꞌo̱oṯ sꞌom tquiaaⁿ

11 Ñꞌoomwaa ñeꞌcwaxꞌa̱, ¿aa


jnda̱ tyeⁿnquieꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nnꞌaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ Israel? Tyoochꞌeeⁿ
na tjoomna, sꞌaanaꞌ chaꞌna tsꞌaⁿ na
ñeꞌcatsoo cha meiiⁿ na niom nꞌom
nda̱a̱na sa̱a̱ titquioona, ndoꞌ meiiⁿ
na ljoꞌ, ee mati ja luaañe cwii joona. na niom luaꞌquina sa̱a̱ ticandyena
Tuiindyo̱ na jndyowicantyjooꞌ tsjaaⁿ ndoꞌ luaaꞌ cwitjoomna hasta xjeⁿ
ꞌnaaⁿꞌ Abraham ñꞌeⁿ jndacantyjoom jeꞌcheⁿ.” 9 Mati seineiⁿ David cantyja

Benjamín. 2 Xocatsꞌaanaꞌ na cwii


  ꞌnaaⁿna, tsoom:
ndiiꞌ sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda ntyjeeⁿ Majoo nantquie na cwicwaꞌna
nnꞌaⁿ Israel ndoꞌ jeꞌ talꞌuendyena catseicwaqueⁿnaꞌ teiⁿncoꞌ na
ntyjeeⁿ. ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ ñꞌoomꞌm nntseityuuꞌnaꞌ joona,
na teiljeii na seineiⁿ Elías xjeⁿ na ndoꞌ mañequio joonaꞌ
matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiꞌtyꞌuiina
mañequiaaⁿ jnaaⁿ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ cha na catioomndyena natia na
Israel? Tsoom: 3 “Jeeⁿ ꞌu Ta, jnda̱
  cwilꞌana.
jlaꞌcwjeena ncꞌiaaya profetas 10 Catsꞌaanaꞌ ñꞌeⁿndyena
ndoꞌ jnda̱ jlaꞌtyuiiꞌna ndio yuu chaꞌcwijom nnꞌaⁿ na
na ñejlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌu. ꞌoowinchjaaⁿ na tileicantyꞌiaa.
Jeꞌ ñenco̱ cwimaꞌndiinaꞌ, ndoꞌ Catsꞌaanaꞌ na ñequiiꞌcheⁿ
mati ñeꞌcalaꞌcueeꞌna ja.” 4 Sa̱a̱ tꞌo̱
  catseijomnaꞌ joona
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom, tso: “Tiñencuꞌ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na jaaꞌ xuuꞌ
cwimaꞌndiinaꞌ, ee mꞌaⁿ ntquieeꞌ na jndaꞌjom ntyjo̱ wjaa.
meiⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱
cwentaya na tyootaꞌ cantye jo Waa chiuu ya na nluiꞌnꞌmaaⁿndye
nnom tyꞌo̱o̱ Baal.” 5 Ndoꞌ majoꞌti

nnꞌaⁿ na nchii judíos
jeꞌ, ncꞌe naya na matseixmaⁿ 11 Quia joꞌ ¿chiuu waa na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, maꞌndiinaꞌ cwii tmaaⁿꞌ calaꞌno̱o̱ⁿꞌa na luaaꞌ waa? ¿Aa
chjoo na macwjiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ. ñeꞌcatsonaꞌ na ticjaañjoomꞌ lꞌa
6 Ndoꞌ xeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na
  nnꞌaⁿ judíos, joꞌ cha wjaachuunaꞌ
matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na joona na nntsuundyena? Jeeⁿ
cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyena, quia joꞌ nchii joꞌ. Ncꞌe na jlaꞌtjo̱on
̱ dyena
nchii cwiluii na ljoꞌ ncꞌe chiuu na na tîcalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
cwilꞌa nquieena. Ee xeⁿ naljoꞌ, juu joꞌ chii tjuꞌnaaⁿñeyuunaꞌ na
naya na matseixmaaⁿ na cweꞌ yu, nluiꞌnꞌmaaⁿndye ntꞌomcheⁿ
tixocatseixmaⁿnaꞌ naya. nnꞌaⁿ na tachii judíos. Tuii na
7 Luaa waa ñꞌoomwaaꞌ.
  luaaꞌ cha mati catseiqueeⁿnaꞌ
Majndyendyeti nnꞌaⁿ Israel nꞌomna na nlaꞌxmaⁿna
Romanos 11 352

chaꞌna nnꞌaⁿ na cwiluiindye ndoꞌ ndaaꞌ juunaꞌ mañequiaanaꞌ na


cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 12 Xeⁿ juu
  wjaanajnduꞌ. 18 Sa̱a̱ tincꞌoomꞌ tsꞌomꞌ

na jlaꞌtjo̱oṉ dye nnꞌaⁿ judíos na ꞌu cwiluiitꞌmaⁿndyuꞌtiꞌ nchiiti lꞌo̱


mañequiaanaꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿndye nquii tsꞌoom. Ee xeⁿ na nntsꞌaanaꞌ
nnꞌaⁿ tsjoomnancue ndoꞌ juu na ljoꞌ ntyjiꞌ, cjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ
na ticjaacañjoomꞌ na lꞌana na nchii ꞌu cwiluiindyuꞌ nchꞌiooꞌ
seijndaaꞌñenaꞌ na waa naya ꞌnaaⁿ tsꞌoom na mañequiaaꞌ na jnda̱ lꞌo̱naꞌ,
nnꞌaⁿ na nchii tsjaaⁿ joona, quia nchꞌiooꞌnaꞌ cwiñequia na jnda̱ lꞌo̱naꞌ.
joꞌ juu xjeⁿ na nncꞌooquieꞌnndaꞌna 19 Nntsꞌaacheⁿnaꞌ na nntsuꞌ:

cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwanti “Mayuuꞌ na ljoꞌ, sa̱a̱ ncꞌe na jndiiꞌ
tꞌmaⁿti naya nntseixmaⁿnaꞌ. lꞌo̱ tsꞌoom olivoꞌñeeⁿ, joꞌ chii
13 Ncꞌe na matyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  ñjoomꞌndyo̱ ja.” 20 Mayuuꞌ na

tsꞌiaaⁿ ja jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na ljoꞌ. Jndiiꞌñenaꞌ joona ncꞌe na


cwiluiindyoꞌ, macwjiiꞌa cwenta ticalaꞌyuꞌya nꞌomna, ndoꞌ ꞌu
na jeeⁿ jnda tseixmaⁿ juunaꞌ. tyeⁿ meiⁿntyjeꞌ na matseiyuꞌya
14 Queeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya na catsꞌaanaꞌ
  tsꞌomꞌ. Joꞌ chii tintseisꞌandyuꞌ ndoꞌ
na ticjaaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿya na tintseiscundyuꞌ, yati cꞌoomꞌ na
ñeꞌcwii tsjaaⁿ quio tuiindyo̱ na nquiaꞌ. 21 Ee xeⁿ tîcatseitꞌmaⁿ tsꞌom

macanda̱ ꞌo cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌo̱ nquii tsꞌoomꞌñeeⁿ,


ndoꞌ catseiqueeⁿnaꞌ nꞌomna na mati majndeiiticheⁿ cweꞌ ꞌu. 22 Cantyꞌiaꞌ

joona cwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. chiuu tꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


15 Ee xeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na ꞌndiinaꞌ
  ndoꞌ mati jeeⁿ ñecwii ñꞌoom
nnꞌaⁿ judíos, tjuꞌnaaⁿñenaꞌ na joo jom. Cantyja na ñecwii ñꞌoom
nnꞌaⁿ tsjoomnancue nljoyaandyena jom, joꞌ na seiquiaanaꞌ naⁿꞌñeeⁿ.
jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ Sa̱a̱ ñequiondyuꞌ ꞌu yatsꞌaⁿñê.
chiuu nntsꞌaanaꞌ quia na jnda̱ tjuꞌnaꞌ Queⁿndyuꞌ na nntsaꞌ yuu na lꞌue
na cwiluiindyenndaꞌna cwentaaⁿꞌaⁿ. tsꞌoom ee xeⁿ tjaa joꞌ mati ꞌu
Na nluii na luaaꞌ, nntseijomnaꞌ nntseiquioonaꞌ. 23 Mati nnꞌaⁿ judíos

cantyja ꞌnaaⁿna chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na na tiñeꞌcalaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ Jesucristo,


wandoꞌxco na jnda̱ tueꞌ. 16 Ee xeⁿ
  xeⁿ nncueꞌntyjo̱ na nlaꞌyuꞌna
juu tsqueeⁿtyooꞌ na cwineiiⁿjndyee ñꞌeⁿñê, nnda̱a̱ nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwiluiiñenaꞌ na ljuꞌnaꞌ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nntseicañjoomꞌnnaaⁿꞌaⁿ
na mati chaꞌwaa tsqueeꞌñeeⁿ joona, ee waa na jneiⁿ na nnda̱a̱
ljuꞌnaꞌ. Ndoꞌ mati nchꞌiooꞌ tsꞌoom, nntseicañjoomꞌnnaaⁿꞌaⁿ joona.
xeⁿ maqueⁿ ljuꞌnaꞌ joonaꞌ, mati 24 Ee ꞌu na nchii tsꞌaⁿ judío

chatso lꞌo̱ tsꞌoom jnda̱ tqueⁿljuꞌnaꞌ. cwiluiindyuꞌ, xeⁿ na matseijomnaꞌ


17 Sa̱a̱ xeⁿ ntꞌom lꞌo̱ tsꞌoom olivo
  ꞌu chaꞌna tsꞌoom olivo jnda̱a,̱
xiomꞌ, jnda̱ jndiiꞌnaꞌ ndoꞌ ꞌu jeꞌ na sa̱a̱ jnda̱ ñjoomꞌndyuꞌ tsꞌoom
matseijomnaꞌ ꞌu chaꞌna tsꞌoom olivo xiomꞌ, meiiⁿ na tiquiluii
olivo jnda̱a,̱ jnda̱ ñjoomꞌndyuꞌ na ljoꞌ, majndeiiticheⁿ cantyja
quiiꞌntaaⁿ lꞌo̱ tsꞌoom olivo xiomꞌ, ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, tijndeiꞌnaꞌ na
ndoꞌ na ljoꞌ macwjaaꞌñenaꞌ ꞌu nñjoomꞌndyenndaꞌna manquiiti
cantyja ꞌnaaⁿꞌ nchꞌiooꞌ tsꞌoomꞌñeeⁿ tsꞌoom olivo xiomꞌ na laꞌxmaⁿna.
353 Romanos 11​, ​12

cwilaꞌquieꞌ nꞌomna nnoom.


Na cwii macanda̱ 31 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ cantyja

nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ Israel ꞌnaaⁿna. Jeꞌ cwilaꞌquieꞌ nꞌomna cha


25 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, lꞌue nda̱nquia nncꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wiꞌ
tsꞌo̱o̱ⁿya na caliuꞌyoꞌ ñꞌoomwaa tsꞌoom joona, chaꞌxjeⁿ jeꞌ mꞌaaⁿ na
na wantyꞌiuuꞌ waanaꞌ, cha wiꞌ tsꞌoom ꞌo. 32 Ee sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom

tintsꞌaanaꞌ ndooꞌ nquiuꞌyoꞌ na na chaꞌtsondyo̱ laꞌxmaaⁿya na


jeeⁿ jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Ntꞌom tyoolaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱ jo nnoom, cha
nnꞌaⁿ judíos cwilaꞌquieꞌ nꞌomna na chaꞌtsondyo̱ nncꞌoom na wiꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo hasta tsꞌoom.
xjeⁿ na nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ lojoo 33 Joo na maqueⁿnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ jom na na tyañe, jeeⁿ jnda laxmaⁿnaꞌ, jeeⁿ


nchii cwiluiindyena tsjaaⁿ nnꞌaⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom, chaꞌtso matseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ.
judíos. 26 Quia na jnda̱ tuii
  Tjaa ꞌñeeⁿ nntseinchuꞌtcuuñe
nmeiⁿꞌ, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ judíos chiuu matseijndaaꞌñê, tjaa ꞌñeeⁿ
nluiꞌnꞌmaaⁿndyena chaꞌxjeⁿ na nnda̱a̱ nntseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ na machꞌeeⁿ.
matso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seiljeii 34 Chaꞌna teiljeii ñꞌoom na tso Isaías:

Isaías: “¿ꞌÑeeⁿ cwii jaa nmeiiⁿñe nnda̱a̱


Naquiiꞌ tsjoom Sión nnaⁿ tsaⁿ na nntseino̱ⁿꞌ chiuu mꞌaaⁿꞌ tsꞌom nqueⁿ
nntseicandyaañe nnꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjoom? ¿Aa mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ
ndoꞌ nnꞌaⁿ na jndyowicantyjooꞌ juu na jeeⁿcheⁿ jndo̱ꞌ tsꞌom cha na
tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Jacob nnquindyo̱ nnda̱a̱ nntseijndo̱ꞌ tsꞌoom? 35 ¿ꞌÑeeⁿ

natia na laꞌxmaⁿna. teijndeiijndyee jom cha jeꞌ macaⁿnaꞌ


27 Quia na nntseicanduuꞌa jnaaⁿna na catseilcweeⁿꞌeⁿ joꞌ nnom juu?”
quia joꞌ 36 Ee chaꞌtsoñꞌeⁿ niom ncꞌe jom, ndoꞌ

nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na tseixmaⁿñꞌeeⁿ joꞌ. Joꞌ chii macanda̱


tꞌmaⁿtya̱aⁿ̱ ya ñꞌeⁿndyena. jom caluiitꞌmaⁿñê chaꞌwaati xuee.
28 Ncꞌe ñꞌoom naya na
  Amén.
macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nnꞌaⁿ, joꞌ na mꞌaⁿntiaaꞌndye nnꞌaⁿ Maqueⁿ ljuꞌnaꞌ tsꞌaⁿ jo
judíos ñꞌeⁿñê, ndoꞌ na luaaꞌ sꞌaanaꞌ, nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tjuꞌnaaⁿñenaꞌ na cwitsaaquieeꞌndyoꞌ
ꞌo. Sa̱a̱ ndicwaⁿ mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom
joona na tjeiiꞌñê weloona na
12 Macweꞌ joꞌ ꞌo nnꞌaⁿya
na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, ncꞌe
na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jeeⁿ wiꞌ
nluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ. 29 Ee quia
  tsꞌoom jaa, macaⁿꞌa nda̱aꞌ̱ yoꞌ
na jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii yocheⁿ na cwitsaamꞌaⁿtiꞌyoꞌ
nnom na macandaaꞌ tsꞌaⁿ ndoꞌ na na nñequiandyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ na
maqueeⁿꞌñê juu na nntseixmaⁿ nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom quiooꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ taxocatseichueeⁿꞌeⁿ na cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ judíos,
joꞌ. 30 Ee chaꞌxjeⁿ na ñetꞌomꞌyoꞌ
  cwii nnom na ljuꞌ, na cjaaweeꞌ
na ñejlaꞌquieꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnom tsꞌoom. Na nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ jeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jeꞌ mañꞌoom na wiꞌ xcwe nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ jom.
tsꞌoom ꞌo, sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ nnꞌaⁿ judíos 2 Tancꞌomꞌyoꞌ na mati ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ

Romanos 12 354

ljoꞌ na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwilꞌa candiꞌntjom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na


nnꞌaⁿ tsjoomnancue, calaꞌchuiꞌyoꞌ cwilaꞌyuꞌ, catsꞌaa tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ ñequio
cantyja na cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ cha na na xcweeꞌ tsꞌom. Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na
luaaꞌ ntseixconaꞌ chaꞌtso cantyja macandaaꞌ na maꞌmo̱ⁿ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌ,
na cwitsaamꞌaⁿꞌyoꞌ. Ee na nlꞌaꞌyoꞌ queⁿñe tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 8 Tsꞌaⁿ na

naljoꞌ nncueꞌntyjo̱ na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ macandaaꞌ na mañequiaa na tꞌmaⁿ


chiuu waa na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌom nnꞌaⁿ, tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ catsꞌaa.
ñꞌeⁿndyoꞌ, na juu joꞌ tjacantyja naya Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na niom sꞌom lꞌo̱
tseixmaⁿ, ndoꞌ cjaaweeꞌ tsꞌoom ndoꞌ tintseintycwiiꞌ na nnteijndeii ncꞌiaaꞌ
canda̱aꞌ̱ tseixmaⁿnaꞌ. ꞌnaⁿ na matseiꞌtjo̱oṉ aꞌ joona. Tsꞌaⁿ

3 Ncꞌe tsꞌiaaⁿ na jnda̱ tquiaa na ꞌnaaⁿꞌ na nluiitquieñe catsꞌaa
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseixmaⁿya, joꞌ na naljoꞌ ñequio na machꞌeeñe cwenta.
matsjo̱oy ̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiⁿcwiindyoꞌ Ndoꞌ tsꞌaⁿ na mateijndeii nnꞌaⁿ na
ꞌo tincwinomꞌ na nncꞌoomꞌ tsꞌom ntyꞌiaandye catsꞌaa naljoꞌ ñequio na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii chaꞌxjeⁿ na neiiⁿꞌ.
matsonaꞌ na nncwjeiiⁿꞌeⁿ cwenta
chiuu matseixmaaⁿ. Cwii ndoꞌ Ñꞌoomeiiⁿ laxmaaⁿya na
cwiindyoꞌ cwjiꞌya cwenta cwanti calacanda̱aꞌ̱ ndyo̱
na jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom 9 Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
na matseixmaⁿ na matseiyuꞌya ncꞌiaaꞌyoꞌ ñequio na mayoꞌcheⁿꞌyoꞌ,
tsꞌom ñꞌeⁿñê. 4 Tsꞌaⁿ ñecwiiñê sa̱a̱
  nchii cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ.
jndye tjaacañjoomꞌñê, ndoꞌ cwii Catseiqueeⁿnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtso
cwii joo na tjacañjoomꞌñê tiljoꞌyu yuu na ya, sa̱a̱ yuu na tia
tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaanaꞌ. 5 Maluaaꞌ
  cꞌomꞌyoꞌ na jndooꞌyoꞌ. 10 Cꞌomꞌyoꞌ

waa na matseijomnaꞌ jaa nnꞌaⁿ na na jnda nquiuꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ


cwilaꞌyuuꞌa, meiiⁿ na jndyendyo̱ sa̱a̱ chaꞌxjeⁿ ñeⁿnquii tsꞌaⁿ ntseinda
matseijoomꞌnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿya na ꞌo, ñequiiꞌcheⁿ calꞌaꞌyoꞌ na joona
ñeꞌcwii seiꞌ cwiluiindyo̱ cantyja tꞌmaⁿti caluiindye, ñecuaa meiiⁿ ꞌo
ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Ndoꞌ tsꞌiaaⁿ na tjaa ꞌñeeⁿ catseitꞌmaaⁿꞌñe.
mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na calꞌaaya 11 Tilaꞌnchqueeⁿꞌndyoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ

cwentaaⁿꞌaⁿ tjachuiiꞌnaꞌ na cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ. Cjooꞌ


cwiindyo̱. nꞌomꞌyoꞌ na cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ

6 Tsꞌiaaⁿ na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Jesucristo.
na calꞌaaya, tiñecwii xjeⁿ joonaꞌ. 12 Cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ chaꞌtso

Nqueⁿ matseijndaaꞌñê cwaaⁿ tsꞌiaaⁿ na matseijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nntseixmaⁿ cwii cwiindyo̱. Sa̱a̱ na nñequiaaⁿ na nndaꞌyoꞌ. Quia
macaⁿnaꞌ na calacanda̱aꞌ̱ ndyo̱ cwii majuꞌwiꞌnaꞌ ꞌo, cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
cwii nnom tsꞌiaaⁿ na mañequiaaⁿ. nꞌomꞌyoꞌ. Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ
Xeⁿ na jnda̱ tquiaaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ calaneiⁿꞌyoꞌ nnoom.
na nnda̱a̱ nntseiteincooꞌ ñꞌoomꞌm 13 Quia matseitjo̱on
  ̱ aꞌ ꞌnaⁿ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ, cwa catseicanda̱aꞌ̱ ñe nnꞌaⁿ na maqueeⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ,
tsaⁿꞌñeeⁿ juunaꞌ. 7 Ndoꞌ xeⁿ
  quiaꞌyoꞌ cantyja na cwileiñꞌomꞌyoꞌ
mañequiaaⁿ na macandaaꞌ tsꞌaⁿ na na nnteijndeiinaꞌ naⁿꞌñeeⁿ.
355 Romanos 12​, ​13

Cateiꞌxꞌeeꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na ñꞌeⁿndyuꞌ. Catsaꞌ yuu na ya


cweꞌ cwiquieya na mꞌaⁿꞌyoꞌ. cha canaⁿndyuꞌ nacjooꞌ joo na
14 Quia matseita̱aꞌ̱ tsꞌom tsꞌaⁿ ꞌo,
  ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ.
nchii mati nlcweꞌ ꞌo ñꞌoom wiꞌ cjooꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ. ꞌO cataⁿꞌyoꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom Calanꞌo̱o̱ⁿꞌndyo̱ ñꞌoom
catioꞌnaaⁿñê juu. ntyuee naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ

13
15 Quia cwintyꞌiaꞌyoꞌ na neiiⁿ
  Cwii cwiindyoꞌ ꞌo cjuꞌñecje
ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ, mati ꞌo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ, ee nnꞌaⁿ
cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. Sa̱a̱ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom maqueeⁿ
quia cwitjoomna na matseichjooꞌnaꞌ joona tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. Tjaaꞌnaⁿ cwii
nꞌomna, mati ꞌo cꞌomꞌyoꞌ na chjooꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ tsꞌiaaⁿ na nchii jom
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. tqueeⁿ juu. 2 Quia joꞌ ꞌñeeⁿ juu na

16 Tjoomꞌ cꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ.


  wjaa nacjoo naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ, mawjaa
Tincꞌomꞌyoꞌ na sꞌandyoꞌ ndoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ nacjooꞌ na seijndaaꞌñe
lcundyoꞌ. Catsañꞌoomndyoꞌ ñequio nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ maxjeⁿ
nnꞌaⁿ na ntyꞌiaandye, tintsꞌaanaꞌ nntꞌuiinaꞌ jom na nntioomñê na ljoꞌ
nquiuꞌyoꞌ na cweꞌ ꞌo jndo̱ꞌti nꞌomꞌyoꞌ. machꞌeeⁿ. 3 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na machꞌee

17 Natia na nntsꞌaa tsꞌaⁿ ꞌo, tilꞌaꞌyoꞌ


  yuu na tia mꞌaaⁿ na nquiaⁿꞌaⁿ
na nnjoom. Ñequiiꞌcheⁿ calaꞌjnda̱ꞌyoꞌ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na machꞌee
na chaꞌtso na cwilꞌaꞌyoꞌ nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ yuu na cwitsa̱ꞌntjom nꞌiaaⁿ, ya
na ya nnꞌaⁿndyoꞌ jo nda̱a̱ chaꞌtso mꞌaaⁿ, tyoocatyꞌueeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Joꞌ
nnꞌaⁿ. 18 ꞌO tacalaꞌntjaꞌndyoꞌ ñequio
  chii catsaꞌ yuu na cwitsa̱ꞌntjomna
nnꞌaⁿ. ꞌO chaꞌtso na nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ ꞌu, quia ljoꞌcheⁿ taxocꞌoomꞌ tsꞌomꞌ
ñequiiꞌcheⁿ calꞌaꞌyoꞌ yuu na ya cha aa nlaꞌwjeena ꞌu. Maxjeⁿ nncꞌomna
tincjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nlꞌueeꞌndye na neiiⁿna ꞌu. 4 Ee naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ

nnꞌaⁿ tiaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ. 19 ꞌO nnꞌaⁿya


  laꞌxmaⁿna na cwindyeꞌntjomna
na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, tilꞌaꞌyoꞌ na nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha cateiꞌjndeiina
canjoom. Quiandyoꞌ na nquii ꞌu. Sa̱a̱ xeⁿ macheꞌ na tilꞌuee ljeii na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntsꞌaaⁿ na nnjoom, cwileinꞌomna, quia joꞌ cꞌoomꞌ na
xeⁿ naljoꞌ lꞌue tsꞌoom. Ee waa nquiaꞌ joona, ee ticweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
ñꞌoomꞌm na teiljeii na matsonaꞌ: na laꞌxmaⁿna sa̱yo ee cwiluiindyena
“Matso Tyꞌo̱oṯ sꞌom: Nnco̱ nntsꞌaa na na cwindyeꞌntjomna nnom
nnjoom. Ja nntsꞌaa na nntioomndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwitaꞌwiꞌna nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye no̱o̱ⁿ.” na cwilꞌa yuu na tia. 5 Quia joꞌ we

20 Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ ñꞌoom


  ndiiꞌ macaⁿnaꞌ na calaꞌcanda̱ꞌyoꞌ
na teiljeii na matsonaꞌ: “Juu tsꞌaⁿ jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ. Najndyee
na jndooꞌ ꞌu, xeⁿ na ñejnoomꞌm, ncꞌe na ticalꞌue nꞌomꞌyoꞌ na
quiaaꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ. Xeⁿ na ñecꞌom catꞌuii ljeii na cwileiñꞌomna ꞌo.
ndaa, quiaaꞌ ndaa na nncꞌom ee Ndoꞌ na jnda̱ we ncꞌe na nquiuꞌyoꞌ
na nntsaꞌ na luaaꞌ, nntsꞌaanaꞌ na naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na matsonaꞌ na
jnaaⁿꞌaⁿ chiuu waa na machꞌeeⁿ calꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ. 6 Macweꞌ joꞌ na

ñꞌeⁿndyuꞌ.” 21 Tiñeꞌquiaandyuꞌ na
  cwitiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱aꞌ̱ yoꞌ, ee
joo na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ nnaⁿndyenaꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ, ñequio
Romanos 13​, ​14 356

tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ cwitaꞌntjomna wjaawinomnaꞌ. Wjaawindyooꞌti


cha nlꞌana tsꞌiaaⁿ na maqueⁿ xuee quia na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱. Joꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 7 Nnom cwii
  chii caꞌndya̱a̱ na cwilajomndyo̱
cwii tsꞌaⁿ na waa na matseixmaⁿ tsꞌiaaⁿ na laxmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
na nntseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ juu, catsaꞌ najaaⁿ. Calꞌueeꞌndyo̱ lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ ya
naljoꞌ ñꞌeⁿñe. Quia macaⁿnaꞌ na na laxmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naxuee.
nntiomꞌyoꞌ nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ, 13 Cꞌo̱o̱ⁿya chaꞌxjeⁿ na macaⁿnaꞌ na

catiomꞌyoꞌ, chaꞌna tsꞌiaaⁿ nnom catsꞌaa tsꞌaⁿ quia naxuee. Nchii


tyuaa. Calaꞌcanda̱ꞌyoꞌ nnom ljeii cꞌo̱o̱ⁿya na cwicwaꞌjndooꞌndyo̱
na cwiqueⁿ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ, ndoꞌ meiⁿ nchii na cwicandya̱ay ̱ a.
calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ chaꞌtsondye joona Nchii cꞌo̱o̱ⁿ ñequio nnꞌaⁿ na
na matsonaꞌ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. cweꞌ luaaꞌndyo ñequio ntꞌomcheⁿ
8 Meiⁿncwii tsꞌaⁿ tinchoꞌjnaⁿꞌyoꞌ
  nnom natia laꞌxmaⁿ. Tacꞌo̱o̱ⁿya na
nnom. Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwilaꞌntjaꞌndyo̱ ñequio nnꞌaⁿ meiⁿ
ncꞌiaaꞌyoꞌ ee juunaꞌ matseijomnaꞌ talaꞌta̱aꞌ̱ nꞌo̱o̱ⁿya joona. 14 Sa̱a̱ ꞌo

chaꞌcwijom na choꞌjnaⁿꞌyoꞌ. Juu wandyo̱ꞌ calꞌaꞌyoꞌ, ꞌo cweeꞌyoꞌ


tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌom xꞌiaaꞌ, Jesucristo chaꞌxjeⁿ macwee tsꞌaⁿ
matseicaña̱aⁿ̱ chiuu tꞌmaⁿ ljeii na liaa. Tañeꞌquiandyoꞌ na joo na
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tqueⁿ Moisés, neiⁿnco nquiu nnꞌaⁿ na matseixmaⁿ
9 ee ljeiiꞌñeeⁿ matsa̱ꞌntjomnaꞌ:
  tsjoomnancue nlqueⁿnaꞌ xjeⁿ
“Tincꞌomꞌyaꞌ ñequio cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, ꞌnaaⁿꞌnaꞌ ꞌo.
tintseicueꞌ tsꞌaⁿ, tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ
tsꞌaⁿ, tintseiqueeⁿ tsꞌomꞌ ꞌnaaⁿꞌ Tintioꞌñꞌoomꞌ cwii nnꞌaⁿꞌ na matseiyuꞌ
tsꞌaⁿ.” Ee chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ ñequio
ntꞌomcheⁿ na sa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ
Moisés, cwilaꞌxꞌiaaꞌndye joonaꞌ
14 Catoꞌñoomꞌyoꞌ meiiⁿ tsꞌaⁿ
na ticueeꞌ na matseiyuꞌya
tsꞌom, sa̱a̱ nchii na nnto̱ꞌyoꞌ na
ñequio ñꞌoomwaa na matsonaꞌ: nlaꞌñꞌeeⁿꞌndyueꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. 2 Calꞌuu,

“Cꞌoomꞌ na jnda ntyjiꞌ tyjetsꞌaⁿndyuꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ nquiu na wanaaⁿ na


chaꞌxjeⁿ na wiꞌ tsꞌomndyuꞌ cheⁿncuꞌ.” nlcwaꞌ tsꞌaⁿ chaꞌtso nnom ꞌnaⁿ,
10 Ee quia na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na jnda
  sa̱a̱ mꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ na ticueeꞌ na
ntyjii tyjetsꞌaⁿñe, xocatsꞌaa na wiꞌñe cwilayuꞌya nꞌom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Ee tsꞌaⁿ na jnda ntyjii joona cweꞌ tsco cwicwaꞌna. 3 Luaa  

ntyjennꞌaⁿñe, matseicanda̱ñꞌeeⁿ ljeii macaⁿnaꞌ: Juu tsꞌaⁿ na ntyjii na


na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés. meiⁿquia nantquie wanaaⁿ na
11 Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ naljoꞌ ndoꞌ cꞌoomꞌ
  nlcwaꞌ, tintsꞌaa na ticueeꞌ tsꞌom
nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tiempo na tsꞌaⁿ na cweꞌ jndaaꞌ ljoꞌ macwaꞌ.
mꞌaaⁿya jeꞌ. Matseijomnaꞌ cantyja Ndoꞌ mati ꞌu tsꞌaⁿ na cweꞌ jndaaꞌ ljoꞌ
ꞌnaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom na cwindaꞌyoꞌ. macwaꞌ tincwjaaꞌndyuꞌ cwenta cweꞌ
Joꞌ chii calcwiꞌyoꞌ ee jeꞌ mandyooꞌti na chaꞌtso nnom macwaꞌ xꞌiaꞌ, ee
mꞌaaⁿnaꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱, nchiiti macoꞌñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. 4 ¿ꞌÑeeⁿ  

quia jlayuuꞌjndya̱a̱ ñꞌoomꞌm. 12 Juu


  cwiluiindyuꞌ na matseiꞌncjooꞌndyuꞌ
na cwitsaamꞌaaⁿya matseijomnaꞌ ljoꞌ machꞌee cwiicheⁿ xꞌiaꞌ na
chaꞌcwijom natsjom, juunaꞌ matseiyuꞌ? Ee nquii na matsa̱ꞌntjom
357 Romanos 14

jom nntso na aa xcwe aa tixcwe oo chiuu na mꞌaaⁿꞌ na ticueeꞌ tsꞌomꞌ


machꞌeeⁿ. Nljoñeya tsaⁿꞌñeeⁿ ee waa jom? Ee chaꞌtsondyo̱ nncwino̱o̱ⁿ jo
najndeii na matseixmaⁿ Jesús na nnom Cristo na nncuꞌxeeⁿ jaa. 11 Ee 

matsa̱ꞌntjom jom. mawaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii


5 Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌna cwenta
  na matsonaꞌ:
na waa cwii xuee na tꞌmaⁿti Ja wando̱ꞌa, matso nquii
tseixmaⁿnaꞌ ndoꞌ mꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
nnꞌaⁿ na cwilaꞌtiuu na meiⁿnquia ncꞌe naljoꞌ joꞌ chii chaꞌtsondye
xuee ñecwii xjeⁿ. Sa̱a̱ cwii cwii nnꞌaⁿ nntaꞌna cantyena jo
tsꞌaⁿ cꞌoomꞌtyeⁿ tsꞌom cantyja no̱o̱ⁿya,
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomꞌwaaꞌ. 6 Tsꞌaⁿ na maqueⁿ
  ndoꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
na tꞌmaⁿti cwii xuee, machꞌeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na jndooꞌ
na ljoꞌ ee na matseitꞌmaaⁿꞌñê chaꞌtsondye nnꞌaⁿ.
Nquii na matsa̱ꞌntjom jom. Ndoꞌ 12 Luaa waa cantyja ꞌnaaⁿꞌ

tsꞌaⁿ na machꞌee na ñeꞌcwii ñꞌoomꞌñeeⁿ, cwii cwiindyo̱


xjeⁿ tseixmaⁿnaꞌ, machꞌee nñequiaaya cwenta nnoom cantyja
na ljoꞌ ee na matseitꞌmaaⁿꞌñe ꞌnaaⁿya.
Nquii na matsa̱ꞌntjom juu. Ndoꞌ
tsꞌaⁿ na macwaꞌ chaꞌtso nnom Tintsaꞌ na nntseilcweꞌnaꞌ
nantquie, macwaaⁿꞌaⁿ joonaꞌ ee xꞌiaꞌ na matseiyuꞌ
na matseitꞌmaaⁿꞌñê Nquii na 13 Joꞌ chii tacatsonaꞌ na
matsa̱ꞌntjom jom, ndoꞌ mañequiaaⁿ nntio̱ꞌñꞌo̱o̱ⁿya cwii ndoꞌ cwii
na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mati ncꞌiaaya. ꞌO calaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na
tsꞌaⁿ na cweꞌ jndaaꞌ nantquie na tilꞌaꞌyoꞌ cwii nnom na jnaaⁿꞌ
macwaꞌ machꞌeeⁿ na ljoꞌ ee na joꞌ nntseicwachuuꞌñenaꞌ juu
matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ndoꞌ nntsꞌaanaꞌ na nntseitjo̱oñ ̱ e.
mañequiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ. 7 Ee 
14 Ncꞌe na matseixmaⁿya tsꞌaⁿ na

tjaa ꞌñeeⁿ jaa cꞌoom na wandoꞌ cweꞌ matseiyuꞌa ñꞌeⁿ Jesucristo, joꞌ chii
ee na lꞌue tsꞌom nquii, ndoꞌ tjaa mꞌaaⁿꞌtyeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ na tjaaꞌnaⁿ cwii
ꞌñeeⁿ jaa cꞌoom na nncueꞌ ee na lꞌue nnom ꞌnaⁿ na tiljuꞌ matseixmaⁿnaꞌ.
tsꞌom nquii. 8 Cantyja na tando̱oꞌ̱ a,
  Sa̱a̱ xeⁿ na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na matseitiuu
tando̱oꞌ̱ a cweꞌ ee Jesucristo, ndoꞌ na niom ꞌnaⁿ na tiljuꞌ, cantyja
cantyja na cwiwja̱ay̱ a, ncwja̱ay̱ a ꞌnaaⁿꞌ nquii tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom. Joꞌ chii aa na tiljuꞌnaꞌ. 15 Ee xeⁿ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

tando̱oꞌ̱ a oo aa na nncwja̱ay̱ a, maxjeⁿ ljoꞌ na macwaꞌ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjii


mꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom. 9 Mancꞌe
  cwii nnꞌaⁿꞌ na matseiyuꞌ ndoꞌ na
joꞌ na tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ tandoꞌxcoom cha luaaꞌ macheꞌ, ticꞌoomꞌ na jnda ntyjiꞌ
na nntseixmaaⁿ na matsa̱ꞌntjoom jom. Joꞌ chii tantsaꞌ cwii na ya
jaa cha queⁿnaꞌ jom na cwiluiiñê na ntyjiꞌ macwaꞌ nntseiꞌndaaꞌnaꞌ cwii
matsa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ ndoꞌ nnꞌaⁿꞌ na tueꞌ Cristo cwentaaⁿꞌaⁿ.
cwentaa nnꞌaⁿ na taꞌndoꞌ. 16 Tiñeꞌquiaꞌyoꞌ na nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ

10 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, ¿chiuu na xjeⁿto ꞌu


  na nlaneiⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoom na tijoꞌndyo
ñeꞌcuꞌxeⁿꞌ cwii nnꞌaⁿꞌ na matseiyuꞌ nacjoꞌyoꞌ ljoꞌ na ꞌo nquiuꞌyoꞌ na ya.
Romanos 14​, ​15 358

17 Ee juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ, nntsꞌaayuunaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ waa, ee


nchii tomti waanaꞌ na nleijndaaꞌ chaꞌtso ljoꞌ na machꞌee tsꞌaⁿ ndoꞌ
ljoꞌ na wanaaⁿ na nntquia̱ay ̱ a oo na ticaljeiiyaaⁿ aa mayuuꞌ na ya joꞌ,
nncwa̱ay ̱ a. Matsa̱ꞌntjoom jaa cha maxjeⁿ jnaⁿ joꞌ machꞌeenaꞌ.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo nnda̱a̱
nlꞌaaya yuu na matyꞌiomyanaꞌ. Calꞌaaya chaꞌtso na
Ndoꞌ mati na nncꞌo̱o̱ⁿya na cateijndeiindyo̱ ntyja̱a̱
neiiⁿya ndoꞌ na meiⁿcwii ñomtiuu
ticꞌo̱o̱ⁿya jo nnoom. 18 Tsꞌaⁿ na

luaaꞌ mandiꞌntjom nnom Cristo,


15 Jaa na tyeⁿ laꞌxmaaⁿya
na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwijaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê, ñꞌoommeiⁿꞌ, joo nnꞌaⁿ na tityeⁿ
ndoꞌ mati neiiⁿ nnꞌaⁿ jom. cwilaꞌyuꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ,
19 Cweꞌ ncꞌe joꞌ tsantyjo̱oy
  ̱ a laxmaaⁿya na cacho̱oy ̱ a na
meiⁿnquia nnom na nnda̱a̱ nlꞌaaya cateijndeii joona, nchii macanda̱
na ticalꞌua̱a̱ ndiaꞌ ñequio nnꞌaaⁿya cwijndo̱oꞌ̱ a cantyja ꞌnaaⁿ ncjo̱oy ̱ a.
na cwilaꞌyuꞌ. Ee na nlꞌaaya na 2 Cwii cwiindyo̱ calꞌaaya yuu na

ljoꞌ nnteijndeiindyo̱ ntyja̱a̱ na nncjaaweeꞌ nꞌom ncꞌiaaya, cha


nntsanajnda̱ay ̱ a na cwilaꞌyuuꞌa. nnteijndeiinaꞌ joona, ndoꞌ cha na
20 Joꞌ chii tintseityuiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ
  nncꞌoonajnda̱na na cwilaꞌyuꞌya
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cweꞌ jndaaꞌ cwii nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Ee meiⁿ

nnom nantquie na macwaꞌ. nquii Cristo tîcatsꞌaaⁿ yuu na


Mayuuꞌ chaꞌtso nnom nantquie ljuꞌ cjaaweeꞌ ntyjeeⁿ. Jom tjoom chaꞌxjeⁿ
laꞌxmaⁿnaꞌ, sa̱a̱ tia matseixmaⁿꞌ xeⁿ waa ljeii naquiiꞌ libro Salmos na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii nnom na macwaꞌ matsonaꞌ: “Ñꞌoomwiꞌ na tyotueeꞌ
matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjii cwii xꞌiaꞌ na nnꞌa nacjoꞌ, mati tyꞌoomnaꞌ ja.”
matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 4 Ee chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

21 Yati na tinlquiꞌ seiꞌ, tincꞌuaꞌ


  teiljeii tandyo xuee, teiljeiinaꞌ cha
winom ndoꞌ tintsaꞌ cwii nnom na caꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱ay ̱ a chiuu na cꞌo̱o̱ⁿya
cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntseilcweꞌtyaꞌnaꞌ jo nnoom. Teiljeiinaꞌ cha cantyja
cwii xꞌiaꞌ na matseiyuꞌ, oo na ꞌnaaⁿ joonaꞌ nnda̱a̱ nntsaantyjo̱oy ̱ a
nntseiquioonaꞌ jom na nntsꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ na ñecwii nꞌo̱o̱ⁿya
jnaⁿ oo na nntsꞌaanaꞌ na tityeⁿ ndoꞌ na nncꞌo̱o̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱
matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nꞌo̱o̱ⁿya na nntyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na
22 Juu na matseiꞌyuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
  nluii chaꞌtso chiuu tꞌmaⁿ ljeiiꞌñeeⁿ.
ñꞌoommeiⁿꞌ, matsa̱ꞌntjomnaꞌ na 5 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mañequiaaⁿ

cꞌoomꞌtyeⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ jo nda̱ay ̱ a na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya


nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee jeeⁿ neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ jom, cateijneiⁿ ꞌo na ya cꞌomꞌyoꞌ
na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom na xcwe machꞌee ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ na tjaa lꞌue tsꞌom Cristo Jesús, 6 cha na

meiiⁿcwii na macoꞌtiaꞌnaꞌ ntyjii. chaꞌtsondyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ ñequio ñecwii


23 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tijndaaꞌya ntyjii aa
  jndyeeꞌyoꞌ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
mayuuꞌ na ya na nlcwaꞌ tsꞌaⁿ cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tsotye nquii Ta
nnom nantquie ndoꞌ xeⁿ nlcwaaⁿꞌaⁿ Jesucristo.
359 Romanos 15

ncꞌe na cwilayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê, cha


Cwindye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo
7 Joꞌ chii catoꞌñoomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ nntseicwaljooꞌtinaꞌ na laxmaⁿꞌyoꞌ
chaꞌxjeⁿ Cristo macoꞌñoom ꞌo, cha na cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ jom.
na nluiitꞌmaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 8 Luaa

14 Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo nnꞌaⁿya na

matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, Cristo jñoom na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, matseiꞌno̱ⁿꞌa na


jndyondiꞌntjoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌtso nnom na
cha na nntseicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌoom na nnteijndeiinaꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ. Ndoꞌ mati
tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ welooya na cwilaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nntsꞌaaⁿ ndoꞌ mati cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ ñꞌoom na cwilayuuꞌa, hasta mati
na mayomꞌm. 9 Mati jndyo Cristo
  nnda̱a̱ nntꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ joonaꞌ nda̱a̱
cha nnꞌaⁿ na nchii judíos nnda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ. 15 Sa̱a̱ tiꞌmaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na

nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseiljeiya cartawaa na mꞌaⁿꞌ ꞌo


mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom joona. Ee matso nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ cha tintsuuꞌ
ñꞌoomꞌm na teiljeii: nꞌomꞌyoꞌ joonaꞌ. Matsꞌaa naljoꞌ ncꞌe
Maxjeⁿ nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu chaꞌcwijom cwii xuu na majuꞌnaꞌ
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nchii nacjoya na catsꞌaaya. Matsꞌaa na ljoꞌ
judíos. ee naya na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Nntaya luantsa na na matseixmaⁿ. 16 Ndoꞌ naljoꞌ, majoꞌ

nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu. na tqueeⁿ ja na mandiꞌntjo̱ⁿya


10 Ndoꞌ cwiicheⁿ ñꞌoom na teiljeii
  nnom Jesucristo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na
matsonaꞌ: nchii judíos. Mañequiaya ñꞌoom
ꞌO nnꞌaⁿ na nchii judíos, cꞌomꞌyoꞌ naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê
na neiⁿꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌljo Jesucristo naquiiꞌ
na maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nꞌom, cha nñequiaya joona nnom
cwiluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ mañequiaa
11 Mati mawaa cwiicheⁿ ñꞌoom na
  tsꞌaⁿ cwii ofrenda na nncoꞌñoom,
teiljeii na matsonaꞌ: ee nquii Espíritu Santo jnda̱ tqueⁿ
Chaꞌtsondyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na nchii ljoomꞌm joona.
judíos cwiluiindyoꞌ, 17 Ncꞌe na matseiyuꞌa ñꞌeⁿ Cristo

calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jesús, mañequiaanaꞌ na neiⁿya na


12 Ndoꞌ mati teiljeii ñꞌoom na tso
  laaꞌtiꞌ waa na mandiꞌntjo̱ⁿya nnom
Isaías: Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 18 Ticatsꞌaanaꞌ ntyjii na

Nchꞌiooꞌ Isaí nndeiꞌ tsꞌoomꞌndaa, nncwjiiꞌa cwenta cwanti ya tsꞌiaaⁿ


jom nntseiwenaꞌ na na nlꞌa ntꞌomcheⁿ, macanda̱ ntyjiiya
nntsa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ na nchii na Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñeteilꞌueeꞌñê ja na
judíos cwiluiindye. nncwantjo̱ⁿya nnꞌaⁿ na nchii judíos
Joona nlaꞌcantyjaaꞌ nꞌomna jom. cwentaaⁿꞌaⁿ, cha nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena
13 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mañequiaaⁿ
  jo nnoom. Ñetantjo̱ⁿya joona
na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. Macaⁿꞌa ñequio ñꞌomꞌndyo̱ya, ndoꞌ ñequio
na nñequiaaⁿ na nlaꞌxmaⁿñꞌeⁿꞌyoꞌ ljoꞌ na ñentyꞌiaana chiuu waa na
na neiⁿꞌyoꞌ jo nnoom, ndoꞌ na tyomꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿna. 19 Ndoꞌ 

nncꞌomꞌyoꞌ na tjañomtiuu mꞌaⁿꞌyoꞌ na luaaꞌ waa, jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ ndyo̱


Romanos 15​, ​16 360

na mañequia ñꞌoom naya na mꞌaⁿ Jerusalén. 27 Ee jlaꞌtiuuna


macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Cristo nnꞌaⁿ, na nlꞌa nayaꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ jndíos na


tyotsꞌaa na ljoꞌ Jerusalén ñequio cwilayuꞌ, ndoꞌ matyꞌiomnaꞌ na ljoꞌ
chaꞌtso ntyja hasta tueꞌñoomnaꞌ calꞌana ee chaꞌcwijom na choꞌjnaⁿna
ndyuaa Ilírico. 20 Luaaꞌ waa na
  nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, ee cwicandaana
tyotseijndo̱ na tyoñequiaya ñꞌoom na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe
nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nnꞌaⁿ judíos. Joꞌ chii matsonaꞌ na
cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyena, tyotsꞌaa cateiꞌjndeiina naⁿꞌñeeⁿ ꞌnaⁿ na
tsꞌiaaⁿ yuu na tijoom ñejndye nnꞌaⁿ macaⁿnaꞌ. 28 Ndoꞌ quia na jnda̱

ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, cha seicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ, ndoꞌ xeⁿ
nchii tsꞌiaaⁿ na jnda̱ to̱ꞌ ntꞌomcheⁿ jnda̱ ljo tsjo̱ꞌñjeeⁿꞌñeeⁿ lueena, quia
nntseicañjo̱o̱ⁿꞌa. 21 Ee waa ñꞌoom
  ljoꞌ nncwino̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ na
ꞌndyoo Isaías na teiljeii cantyja jo̱ ndyuaa España. 29 Ee ntyjiiyaya

ꞌnaaⁿꞌ Cristo, tsoom: quia na nncua̱ya na mꞌaⁿꞌyoꞌ, jeeⁿ ya


Nnꞌaⁿ na tijoom ñentyꞌiaa jom nntioꞌnaaⁿñe Cristo ꞌo na nñequiaya
nndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌa. ñꞌoomꞌm nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na tijoom 30 ꞌO nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, ncꞌe

ñejndye cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, Taya Jesucristo ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


nlaꞌno̱ⁿꞌna. na mañequiaa Espíritu Santo na
wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ncꞌiaaya, macaⁿnaꞌ na
Ñeꞌcjaa Pablo Roma queⁿndyoꞌ na calajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱
22 Ncꞌe tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ, jndye xuee na nlana̱aⁿ̱ ya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tyotseicuꞌnaꞌ ja na nncua̱caño̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaⁿya. 31 Cataⁿꞌyoꞌ nnoom

ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ Roma. 23 Sa̱a̱ jeꞌ   na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ luee joo


ticaⁿnaꞌ na ñequiiꞌcheⁿ nñꞌa̱ⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea na
ñjaaⁿ. Ndoꞌ ncꞌe na majndye tiñeꞌcalaꞌyuꞌ. Ndoꞌ mati joo nnꞌaⁿ
ndyu matseiqueeⁿnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ Jerusalén
ñeꞌcjo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo, 24 joꞌ chii na
  nncjaaweeꞌ nꞌomna na nntoꞌñoomna
matseitiuuya na nncwino̱o̱ⁿya na naya na jo̱ñꞌo̱ⁿ cwentaana. 32 Cha

mꞌaⁿꞌyoꞌ quia na nncjo̱ya ndyuaa xeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌue tsꞌom


España, ndoꞌ xeⁿ jnda̱ tquiaanaꞌ nncueꞌcaño̱o̱ⁿya ꞌo ñequio na neiⁿya,
na neiⁿya na mamꞌaaⁿtjo̱o̱ⁿya ndoꞌ na nntyꞌiaya ꞌo nntsꞌaanaꞌ
cwantindyo xuee, quia joꞌ jndaaꞌjom na nncwajndya̱ya.
mancjoꞌtiꞌyoꞌ nnteijndeiꞌyoꞌ na nncjo̱ 33 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mañequiaa

ncjo̱tya̱. 25 Sa̱a̱ jo̱jndya̱ay


  ̱ a Jerusalén, na tjaaꞌnaⁿ ñomtiuu cwicꞌo̱o̱ⁿya
ee jo̱nꞌo̱ⁿya cwii na nnteijndeiinaꞌ jo nnoom, cꞌoomñê ñꞌeⁿndyoꞌ na
nnꞌaⁿya nnꞌaⁿ judíos na cwilaꞌyuꞌ chaꞌtsondyoꞌ. Amén.
na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ. 26 Ee nnꞌaaⁿya

na mꞌaⁿ ndyuaa Macedonia Mañequiaa Pablo na xmaⁿndye nnꞌaⁿ


ñequio Acaya jnda̱ jlaꞌtjomna
tsjo̱ꞌñjeeⁿ na nlaꞌcwanomna
na mateiꞌjndeiinaꞌ nnꞌaaⁿya na
16 Calꞌaꞌyoꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na
cateijndeiꞌyoꞌ nomnnꞌaaⁿya
Febe. Jom mandiꞌntjoom quiiꞌntaaⁿ
cwilaꞌyuꞌ na jeeⁿ jñeeⁿꞌndye na tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
361 Romanos 16

cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom Cencrea. Ndoꞌ mati xmaⁿndye nnꞌaaⁿꞌ


2 Catoꞌñoomꞌyoꞌ jom ñequio xueeꞌ
  Aristóbulo. 11 Xmaⁿñe Herodión

Nquii na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom tsaⁿ na mañeꞌcwii tsjaaⁿ jâ ñꞌeⁿñe.


jaa chaꞌxjeⁿ na macaⁿnaꞌ na calꞌaa Ndoꞌ xmaⁿndye nnꞌaaⁿꞌ Narciso na
jaa nnꞌaⁿ na cwilayuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya mꞌaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo.
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ cateiꞌjndeiꞌyoꞌ 12 Xmaⁿñe nomnnꞌaaⁿya Trifena

jom ñequio meiⁿnquia nnom na ñꞌeⁿ Trifosa na cwilꞌana tsꞌiaaⁿ


macaⁿnaꞌ. Ee jom jndye nnꞌaⁿ jnda̱ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. Ndoꞌ xmaⁿñe
ñeteijneiⁿ, ndoꞌ mati ja. nomnnꞌaⁿya Pérsida, jom jeeⁿ jnda
3 Quiaꞌyoꞌ na xmaⁿñe Priscila ñꞌeⁿ
  ntyjiiya. Jeeⁿ maqueⁿñê na machꞌeeⁿ
tiꞌAquila. Joona cwilaꞌjomndyena tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús. 13 Xmaⁿñe

tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús ñꞌeⁿndyo̱. Rufo. Jom jeeⁿ tꞌmaⁿ matseixmaaⁿ
4 Ee seiteincuuꞌñenaꞌ cantyja na
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. Ndoꞌ
mꞌaⁿna, cweꞌ cha caluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ mati xmaⁿñe tsoñeeⁿ. Juu jnda
ja. Joꞌ chii chaꞌtso ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ntyjiiya chaꞌcwijom ntyjii na
na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ tsondyo̱ nnco̱. 14 Mati calꞌaꞌyoꞌ

na nchii judíos cwiñequia na cwii nayaꞌñeeⁿ na canduꞌyoꞌ na


quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja xmaⁿñe Asíncrito, Flegonte, Hermas,
ꞌnaaⁿna, ndoꞌ mati ja. 5 Mati quiaꞌyoꞌ
  Patrobas, Hermes ñequio nnꞌaⁿ
na xmaⁿndye tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena.
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ 15 Canduꞌyoꞌ na xmaⁿñe Filólogo,

na cwitjomndye wꞌaana. Xmaⁿñe Julia, Nereo, ñequio nomtyjeeⁿ,


Epeneto, tsaⁿ na jeeⁿ jnda ntyjiiya. ñequio Olimpas, ñequio chaꞌtso
Jom tsꞌaⁿ najndyee na seiyuꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Cristo ndyuaa Acaya. 6 Canduꞌyoꞌ
  cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena.
xmaⁿñe María. Jom jeeⁿ jndye tsꞌiaaⁿ 16 Quiaꞌyoꞌ na xmaⁿndyoꞌ ntyjeeꞌyoꞌ

na sꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 7 Canduꞌyoꞌ


  ñequio na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
na xmaⁿndye nnꞌaⁿ na ñecwii cwitaⁿꞌyoꞌ lueeꞌyoꞌ. Ticwii tmaaⁿꞌ
tsjaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ juu Andrónico ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Junias. Maljoyu ñetꞌo̱o̱ⁿya wꞌaancjo cwentaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ Cristo ndyuaameiiⁿ
ñꞌeⁿndyena. Jnda nquiu apóstoles cwilaꞌcwanomna na xmaⁿndyoꞌ.
joona. Joona tyuaaꞌti jlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ 17 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,

Cristo, nchiiti ja. matsꞌaa tyꞌoo nda̱aꞌ̱ yoꞌ na queⁿndyoꞌ


8 Canduꞌyoꞌ nnom tiꞌxꞌiaya
  cwenta cantyja ꞌnaaⁿ joo nnꞌaⁿ na
Amplias xmaⁿñê. Ee na jnda ntyjeeⁿ cwilꞌa na cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ
Ta Jesús, mati na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo, na cwilꞌana na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye
jom. 9 Ndoꞌ xmaⁿñe Urbano. Jom
  ncꞌiaaꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee
matseijomñê tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Cristo ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ naⁿꞌñeeⁿ tixcwe
ñꞌeⁿndyo̱. Ndoꞌ mati xmaⁿñe mꞌaⁿnaꞌ ñꞌeⁿ ñꞌoom na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿyâ
Estaquis, jom jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Catjeiꞌndyoꞌ cantyja
10 Canduꞌyoꞌ na xmaⁿñe Apeles.
  ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ, 18 ee ticalaꞌxmaⁿna

Cantyja na machꞌeeⁿ jnda̱ teitquiooꞌ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nnom


na matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Cristo. nquii Ta Jesucristo. Naⁿꞌñeeⁿ
Romanos 16 362

ticatueeꞌndyecjena cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati Erasto matseicwanoom


Macanda̱ na cwijndooꞌna ljoꞌ na na xmaⁿndyoꞌ. Jom tsaⁿcoñom sꞌom
macaⁿnaꞌ nquieena. Cwilaꞌneiⁿna tsjoomwaa. Mati juu nnꞌaⁿya Cuarto
ñꞌoom caꞌnaaⁿꞌ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ matseicwanoom na xmaⁿndyoꞌ.
joonaꞌ, sa̱a̱ joo ñꞌoomꞌñeeⁿ 24 Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiaaⁿ na cꞌoom

cwinquioꞌnnꞌaⁿnaꞌ joo nnꞌaⁿ na naya na matseixmaⁿ Ta Jesucristo


ticueeꞌ na cwilaꞌno̱ⁿꞌ. 19 Sa̱a̱ jnda̱
  ñꞌeⁿ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo. Amén.
tꞌom ñꞌoom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ na ꞌo
cwitueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ nnom ñꞌoom Pablo malcwiiꞌnnaaⁿꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na xcwe. Joꞌ na mañequiaanaꞌ na 25 Ndoꞌ jeꞌ, cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱
jeeⁿ neiⁿya. Ndoꞌ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jom waa najneiⁿ na
cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ ljoꞌ na nntsꞌaaⁿ na nncꞌomꞌjnda̱ꞌtiꞌyoꞌ
majoꞌndyoꞌ, nchii nlꞌaꞌyoꞌyoꞌ yuu cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom naya na
na tisꞌa. 20 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
  mañequiaya na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye
mañequiaaⁿ na meiⁿcwii ñomtiuu nnꞌaⁿ ndoꞌ ncꞌe ñꞌoom na
ticꞌo̱o̱ⁿya jo nnoom, mawaa xjeⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo.
nntsꞌaaⁿ na nntseicachquiaañenaꞌ Ndoꞌ na luaaꞌ waa, matseijomnaꞌ
Satanás nacjeeꞌ ncꞌeeꞌyoꞌ. Juu naya ñequio juu na cweꞌ wantyꞌiuuꞌ
na tseixmaⁿ Jesucristo, cꞌomnaꞌ tyomꞌaaⁿnaꞌ xjeⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ na
ñꞌeⁿndyoꞌ. ncuaa tsjoomnancue. 26 Sa̱a̱ jeꞌ

21 Timoteo na ñꞌeⁿ cwilꞌaayâ tsꞌiaaⁿ


  jeꞌ cwiwitquiooꞌ xcweyanaꞌ nda̱a̱
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseicwanoom nnꞌaⁿ ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
na xmaⁿndyoꞌ. Mati Lucio, Jasón, teiljeii na tyolaꞌneiⁿ profetas na
ndoꞌ Sosípater, nnꞌaⁿ na mañecwii tyondyeꞌntjom nnoom, cantyjati
tsjaaⁿ ja ñꞌeⁿndye cwilacwanomna xjeⁿ na tyotsa̱ꞌntjom Nqueⁿ na
na xmaⁿndyoꞌ. ticantycwii na mꞌaaⁿ. Juu ñꞌoom
22 Maja Tercio matseicwano̱ⁿ
  waantyꞌiuuꞌñeeⁿ jnda̱ seicano̱o̱ⁿ
na xmaⁿndyoꞌ ñequio xueeꞌ Ta cha nnꞌaⁿ meiⁿnquia ndyuaa nnda̱a̱
Jesús. Cartawaañe matseiljeiya na nlaꞌyuꞌna ndoꞌ nlaꞌcanda̱na jo
matseicwanom Pablo na mꞌaⁿꞌyoꞌ. nnoom.
23 Matseicwanom Gayo na

27 Nnom nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

xmaⁿndyoꞌ. Ja Pablo mꞌaaⁿya waⁿꞌaⁿ ñecwiiñê, na tjacantyja na jndo̱ꞌ


na mateixꞌeeⁿ ja. Ndoꞌ mañjaaⁿ tsꞌoom, ñecwiitco caluiitꞌmaⁿñê ncꞌe
cwitjomndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Jesucristo. Amén.
Carta najndyee na seicwanom Pablo
na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjoom Corinto

na mañequiaaⁿ na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ
Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo.
tsjoom Corinto 5 Ndoꞌ ncꞌe na matseitjoomꞌnaꞌ ꞌo

1

Maja Pablo, cwiluiindyo̱ ñꞌeⁿñe, mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


apóstol cwentaaꞌ Jesucristo na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌtso nnom na
na mañequiaya ñꞌoom naya mateijndeiinaꞌ ꞌo jo nnoom, chaꞌtso
ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ ncꞌe na lꞌue na cwicanda̱a̱ na cwilaꞌteincoꞌyoꞌ
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nquii nnꞌaaⁿya ñꞌoomꞌm nda̱a̱ nnꞌaⁿ ndoꞌ ñequio
Sóstenes matseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ na cwilaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
na matseiljeiya cartawaañe. 6 Ndoꞌ na luaaꞌ, juu ñꞌoom cantyja

2 Matseicwano̱ⁿya juunaꞌ nda̱aꞌ̱ ꞌo


  ꞌnaaⁿꞌ Cristo teitquiooꞌ na mayuuꞌ
nnꞌaⁿ na cwiluiindyoꞌ tmaaⁿꞌ na juunaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 7 Ndoꞌ na

macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ ljoꞌ, titseitjo̱on


̱ aꞌ ꞌo meiⁿcwii nnom
na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom Corinto, ꞌo na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha
na maqueⁿño̱o̱ⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ ncꞌe cwicanda̱a̱ cwilꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ
Cristo Jesús, na jnda̱ tqueeⁿꞌñê na yocheⁿ na cwimeiⁿndoꞌyoꞌ na
calajomndyoꞌ ñꞌeⁿñê, ndoꞌ mati nncueeꞌ xuee quia na nncwjeeꞌnndaꞌ
ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ meiⁿquiayuucheⁿ na Ta Jesucristo. 8 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom

cwilcwiiꞌna xueeꞌ Ta Jesucristo, na wjaañequiaaⁿ najnda̱ꞌyoꞌ na


cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom joona cwindyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ nnoom.
ndoꞌ mati jaa. 3 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a Ndoꞌ wjaachꞌeeⁿ na ljoꞌ hasta na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Ta Jesucristo nncueꞌntyjo̱ xuee na nncwjeeꞌnndaꞌ
catioꞌnaaⁿndyena ꞌo. Quiana na Jesucristo na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ.
meiⁿcwii ñomtiuu ticꞌomꞌyoꞌ jo Quia joꞌ nleitquiooꞌ na tatjaaꞌnaⁿ
nda̱a̱na. jnaⁿ cwicwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ. 9 Tyꞌo̱oṯ sꞌom

ñequiiꞌcheⁿ matseicaña̱aⁿ̱ ñꞌoom


Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ tjoomꞌm na cjoomꞌm, ndoꞌ
nnꞌaⁿ ncꞌe Cristo manquiityeeⁿ jnda̱ tqueeⁿꞌñê ꞌo
4 Ñequiiꞌcheⁿ
mañequia na na calajomndyoꞌ ñequio Jnaaⁿ
quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja Jesucristo na cwiluiiñe na
ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee naya na matseixmaaⁿ matsa̱ꞌntjom jaa.

363
1 Corintios 1 364

naljoꞌ, juu ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ


Nnꞌaⁿ tsjoom Corinto na na tyꞌioom nnꞌaⁿ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ,
cwilaꞌyuꞌ titjoomꞌ mꞌaⁿna tjaaꞌnaⁿ najndeii na matseixmaⁿnaꞌ.
10 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ
ñequio Jesucristo na cwiluiiñê na Cristo cwiluiiñê najndeii
matsa̱ꞌntjoom jaa, ñequio najndeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na jndo̱ꞌ tsꞌom
na cwiluiiñê matseityꞌoondyo̱ 18 Nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiꞌootsuundye
nda̱aꞌ̱ yoꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na tjoomꞌ añmaaⁿ, juu ñꞌoom na tyꞌioom
mꞌaⁿꞌyoꞌ ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ na nnꞌaⁿ Cristo tsꞌoomꞌnaaⁿ, nquiuna
cwilaꞌyuꞌ, tancꞌomꞌyoꞌ na meiⁿto̱ⁿꞌ ticajndanaꞌ, sa̱a̱ jo nda̱a̱ jaa
ñꞌeⁿndyena. Cꞌomꞌyoꞌ na ñecwiixjeⁿ na matsaacaluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱,
nquiuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. 11 Luaaꞌ
  tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom najndeii cantyja
matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌo nnꞌaⁿya ee ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 19 Chaꞌxjeⁿ

joo nnꞌaⁿ waaꞌ Cloé jnda̱ jluena matseicandii ñꞌoomꞌm na teiljeii:


no̱o̱ⁿya na mꞌaⁿntiaaꞌndyoꞌ ñequio Nnꞌaⁿ na jeeⁿ jndye nquiu,
ntyjeeꞌyoꞌ na cwilayuꞌ. 12 Luaa
  nntsꞌaa na catyuiiꞌ na jndo̱ꞌ
waa na ñeꞌcatsjo̱o̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nꞌomna,
ñꞌoomwaaꞌ, ñꞌeeⁿꞌndyoꞌ ꞌo na ndoꞌ juu na jeeⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌna,
cwinduꞌyoꞌ: “Ja matseijomndyo̱ nntsꞌaa na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Pablo”; ntꞌomndyoꞌ ꞌo: juu joꞌ.
“Ja ñꞌeⁿ Apolos”; ndoꞌ ntꞌomndyoꞌ: 20 Ncꞌe luaaꞌ tso ljeiiꞌñeeⁿ, ¿yuu

“Ja ñꞌeⁿ Pedro”; ndoꞌ ntꞌomndyoꞌ: lꞌueñe tsꞌaⁿ na jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌom ndoꞌ
“Ja ñꞌeⁿ Cristo”. 13 ¿Aa ntsꞌaacheⁿnaꞌ
  mati tsꞌaⁿ na jndye matseiꞌnaaⁿꞌ ndoꞌ
na mato̱ⁿꞌñe Cristo? Ndoꞌ ja Pablo, ñequio tsꞌaⁿ na jeeⁿ ya matseitjoomꞌ
¿aa tyꞌioom nnꞌaⁿ ja tsꞌoomꞌnaaⁿ ñꞌoom? Ee jnda̱ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwentaꞌyoꞌ? Oo, ¿aa ñequio xueeya chaꞌtso na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, cweꞌ
teitsꞌoomndyoꞌ? 14 Quianlꞌuaaꞌ
  tsꞌiaaⁿꞌndyo joonaꞌ. 21 Ncꞌe na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macanda̱ Crispo ñꞌeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
Gayo na seitsꞌoomndyo̱, tjaaꞌnaⁿ na nquiee nnꞌaⁿ tsjoomnancue
ntꞌomndyoꞌ ꞌo na seitsꞌoomndyo̱, tixocataꞌjnaaⁿꞌna jom cantyja ꞌnaaⁿꞌ
15 cha tjaa ꞌñeeⁿ nnda̱a̱ nntso na
  na jndo̱ꞌ nꞌomna, joꞌ chii majaaweeꞌ
ñequio xueeya seitsꞌoomndyo̱ tsꞌoom na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê
jom. 16 Ndoꞌ jeꞌ macjaañjoomꞌ
  añmaaⁿ nnꞌaⁿ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tsꞌo̱o̱ⁿ na mati seitsꞌoomndyo̱ ñꞌoomꞌm na cwiñequia nnꞌaⁿ, meiiⁿ
Estéfanas ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. Meiⁿ cwitjeiiꞌna cwenta na juunaꞌ ñꞌoom
tileicjaañjoomꞌti tsꞌo̱o̱ⁿ aa mꞌaⁿ na ticajnda tseixmaⁿnaꞌ.
ntꞌomndyoꞌ ꞌo na seitsꞌoomndyo̱. 22 Nnꞌaⁿ judíos cwitaⁿna na

17 Ee nchii tyꞌiom Cristo tsꞌiaaⁿ ja


  nntyꞌiaanda̱a̱na cwii tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na
na catseitsꞌoomndyo̱ nnꞌaⁿ. Jñoom tixocaluiinaꞌ na cweꞌ najndeii nquii
ja na catseicandiiya nnꞌaⁿ na tsꞌaⁿ cha nlaꞌyuꞌna. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê añmaaⁿna, meiⁿ nchii judíos, joona cwilꞌueeꞌndyena
nchii ntsꞌaaya tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ ñequio ñꞌoom na nntseijndo̱ꞌtinaꞌ nꞌomna
ñꞌoom na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, ee xeⁿ cha na nlaꞌyuꞌna, 23 sa̱a̱ jâ

365 1 Corintios 1​, ​2

cwiñequiaayâ ñꞌoom na tyꞌioom cha meiⁿcwii tsꞌaⁿ tincwjiꞌsꞌañe


nnꞌaⁿ Cristo tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ñꞌoomꞌñeeⁿ tincwjiꞌscuñe cheⁿnquii jo nnoom.
tia nquiu nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ nnꞌaⁿ 30 Manquiityeeⁿ jnda̱ sꞌaaⁿ na

na nchii judíos cwitjeiiꞌna cwenta tjoomꞌ cwiluiindyoꞌ cantyja


na jeeⁿ cje tseixmaⁿnaꞌ. 24 Ndoꞌ
  ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús, ndoꞌ cantyja
cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na maꞌmaⁿ ꞌnaaⁿꞌ jom cwicandaꞌyoꞌ na jndo̱ꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, meiiⁿ nnꞌaⁿ judíos nꞌomꞌyoꞌ, ndoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ na
oo meiiⁿ nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ tsjaaⁿ, tjaa jnaⁿ cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ na
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ, ndoꞌ na maqueⁿño̱o̱ⁿ ꞌo na ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ jo
cwiluiiñe na jndo̱ꞌ tsꞌoom. 25 Ee juu
  nnoom, ndoꞌ na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ.
na ndooꞌ nquiu nnꞌaⁿ na tseixmaⁿnaꞌ 31 Chaꞌxjeⁿ na matseicandii ñꞌoomꞌm

na tixcwe machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii: “Xeⁿ na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na


jndo̱ꞌti tsꞌoom na luaaꞌ machꞌeeⁿ, ñeꞌcatseisꞌaañe cheⁿnquii, cwjiꞌsꞌaaⁿ
nchiiti juu na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja na machꞌee
ndoꞌ juu na cwitjeiiꞌna cwenta na ñꞌeⁿñê.”
tijneiⁿ na tquiaaⁿ na luaaꞌ tjom
Cristo, juu joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na Cristo jñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ
jndeiityeeⁿ, nchiiti chaꞌtso najnda̱
na laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ. 26 ꞌO nnꞌaⁿya

na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, queⁿꞌyoꞌ cwenta


2 Sa̱a̱ ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
quia tua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo na
nñequiaya ñꞌoom na mayuuꞌ
na maꞌmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo meiⁿ na ticaliu nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tijndyendyoꞌ cwitjeiiꞌ nnꞌaⁿ cwenta Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchii seina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ
na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom, ñꞌoom na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ meiⁿ nchii
tijndyendyoꞌ cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌoom na jeeⁿ caꞌnaaⁿꞌ na cwilaꞌneiⁿ
tꞌmaⁿ cwiluiindye, tijndyendyoꞌ nnꞌaⁿ na jndye ñꞌoom nquiu.
tuiindyoꞌ nda nnꞌaⁿ na tyandye. 2 Xjeⁿꞌñeeⁿ tyeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na

27 Ee macwjiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ


  ñeꞌcwii ñꞌoom na nñequiaya nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
cwentaaⁿꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ nꞌom cha ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii Jesucristo,
catseijnaaⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ na ndooꞌ sa̱a̱ ñequiiꞌcheⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
nquiuna na jndo̱ꞌ nꞌom nquieena. tyꞌioom nnꞌaⁿ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ.
Ndoꞌ macwjiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ 3 Ñetꞌo̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na tijndo̱,

nnꞌaⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiindye cha tyoteindyo̱ na tyocatꞌua̱ na aa


cantseijnaaⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ na waa nncjaacañjoomꞌ tsꞌiaaⁿ na nntsꞌaa.
na jnda̱ laꞌxmaⁿ. 28 Quiiꞌntaaⁿ

4 Sa̱a̱ quia tyoñequiaya ñꞌoomꞌ

nnꞌaⁿ tsjoomnancue macwjiiꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, nchii seina̱ⁿ


nnꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ na cje laꞌxmaⁿ, ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ na jeeⁿ
macwjiiꞌñê nnꞌaⁿ na ticueeꞌ nꞌom jndo̱ꞌ nꞌom, tquiooꞌ na nquii Espíritu
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌ ñequio najndeii na matseixmaaⁿ
ntꞌomcheⁿ cwenta na tjaa yuu teilꞌueeꞌñê ñꞌoomꞌñeeⁿ. 5 Luaaꞌ tuii

lꞌuendye. Nmeiiⁿꞌ machꞌeeⁿ chaꞌ cha juu na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ


mꞌmo̱ⁿnaꞌ na joo nnꞌaⁿ na nquiu na cꞌoomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na
tꞌmaⁿ laꞌxmaⁿ ticjaaquieeꞌ cantyja matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchii cweꞌ
ꞌnaaⁿna. 29 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ machꞌeeⁿ
  ncꞌe juu na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ.
1 Corintios 2​, ​3 366

11 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ, ¿ꞌñeeⁿ


Ncꞌe Espíritu Santo, cwijaantyjo̱oꞌ̱ nntseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu mꞌaaⁿꞌ tsꞌom cwiicheⁿ
nꞌom nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌaⁿ? Macanda̱ nquii ntyjii. Maluaaꞌ
6 Sa̱a̱
jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na queeⁿ nꞌom waa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
na cwilaꞌyuꞌya nꞌom, cwilana̱aⁿ̱ yâ macanda̱ nquii Espíritu na cwiluiiñê
ñꞌoom na jndo̱ nꞌo̱o̱ⁿyâ, sa̱a̱ juunaꞌ ntyjii chiuu mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom. 12 Jaa

titseijomnaꞌ chaꞌna juu na jndo̱ꞌ tyootoꞌño̱o̱ⁿya juu na mꞌaaⁿꞌ nꞌom


nꞌom nnꞌaⁿ tsjoomnancue, meiⁿ nnꞌaⁿ na tyoolaꞌxmaⁿna cantyja
nchii chaꞌna ñꞌoom na jndo̱ꞌ nꞌom ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jaa cwitoꞌño̱o̱ⁿya
nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ nꞌiaaⁿ, na juu Espíritu na mañequiaaⁿ cha nnda̱a̱
joꞌ wjaantycwii cantyja ꞌnaaⁿna. nlaꞌno̱o̱ⁿꞌa chaꞌtso na cweꞌyu na
7 Ee jâ cwilana̱aⁿ
  ̱ yâ ñꞌoom na mañequiaaⁿ na cwicandaaya. 13 Quia  

jndo̱ꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Teiyoticheⁿ cwilana̱aⁿ̱ yâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ,


wantyꞌiuuꞌ tyomꞌaaⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ ee cwiwilꞌueeꞌndyô̱ ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ
tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na ntyjeeⁿ na Espíritu nda̱ay̱ â, nqueⁿ na cwiluiiñê
caliu nnꞌaⁿ juunaꞌ. Ee cwitjo̱o̱cheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchii ñequio ñꞌoom na
na nlqueeⁿ tsjoomnancue sa̱a̱ jnda̱ cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ cantyja na jndo̱ꞌ nꞌom
seijndaaꞌñê na nntoꞌño̱o̱ⁿya na nquiee. Ndoꞌ na luaaꞌ, cwiwilꞌueeꞌndyô̱
nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱. 8 Nquiee nnꞌaⁿ na
  ñꞌoom na matseijndaaꞌñe Espíritu na
cwiluiindye nꞌiaaⁿ tsjoomnancue cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿna
tîcalaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ na jom.
luaaꞌ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee 14 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na ticaluiiñe cwentaaꞌ

xeⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌna na Jesús cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom titseiñꞌoomꞌñe ñꞌoom na


nquii na matsa̱ꞌntjom yuu na matseijndaaꞌñe Espíritu na cwiluiiñê
tjacantyja na jeeⁿ neiⁿncooꞌ, quia ee ndooꞌ ntyjii tsaⁿꞌñeeⁿ na cweꞌ ñꞌoom
joꞌ tîxocatyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. na tilꞌue joonaꞌ. Ee manda̱ tsꞌaⁿ na
9 Naⁿꞌñeeⁿ tjoomna chaꞌxjeⁿ na
  matseixmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu,
matseineiⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juu nnda̱a̱ nntseiꞌno̱ⁿꞌ. 15 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na

teiljeii. Matsonaꞌ: matseixmaⁿ Espíritu nnda̱a̱ nntseiꞌno̱ⁿꞌ


Joo nnꞌaⁿ na jnda nquiu ñꞌoommeiⁿꞌ, meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, wanaaⁿ na nntso na tixcwe machꞌeeⁿ.
jnda̱ seijndaaꞌñê jndye nnom 16 Ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii

cwentaana na tjacantyja na ya matsonaꞌ: “¿ꞌÑeeⁿ tsꞌaⁿ jnda̱ seiꞌno̱ⁿꞌ


na meiⁿjom tyoontyꞌiaa nnꞌaⁿ. chiuu na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom Nquii na
Meiⁿ tyoondyena cantyja ꞌnaaⁿ cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jaa? ¿ꞌÑeeⁿ
joo joꞌ, tsꞌaⁿ nnda̱a̱ nntseijndo̱ꞌ tsꞌoom?” Sa̱a̱
majndeiiticheⁿ na nncꞌoomꞌ jaa laxmaaⁿya juu na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom
nꞌomna chiuu laꞌxmaⁿnaꞌ. Cristo.
10 Nquii Espíritu Santo tꞌmo̱o̱ⁿ

ñꞌoommeiiⁿ nda̱ay ̱ a, ee jom Cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ na


malꞌuetcuuñê chaꞌtso, hasta ñꞌoom cwilaꞌxꞌiaaꞌndye ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na tꞌmaⁿti na matseiꞌno̱ⁿꞌ nquii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Cantyja ꞌnaⁿya, ꞌo nnꞌaⁿya
na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, tîcanda̱a̱
367 1 Corintios 3

nntseina̱ⁿya ñꞌoom cantyja meiⁿ tsꞌaⁿ na matseicandaaꞌ. Nquii


ꞌnaaⁿꞌ Cristo nda̱aꞌ̱ yoꞌ chaꞌxjeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom tꞌmaⁿ cwiluiiñê ee
maꞌmo̱ⁿ tsꞌaⁿ juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ jom machꞌeeⁿ na wjaanajndeii
na laꞌxmaⁿ Espíritu. Tcaⁿnaꞌ na tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 8 Juu tsꞌaⁿ na manomꞌ

nntseina̱ⁿya juunaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio tsꞌaⁿ na matseicandaaꞌ,


na chaꞌcwijom cwiluiindyoꞌ ñeꞌcwii xjeⁿ cwiluiindyena. Ndoꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue, nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntiomlꞌuaaⁿ tsꞌaⁿ
chaꞌcwijom nda̱a̱ yonchꞌuu. 2 Ee
  cantyjati na jnda̱ ñejndiꞌntjom
yoꞌndaa tileicanda̱a̱ nntquiina nnoom. 9 Ee jâ cweꞌ cwilaꞌxmaaⁿyâ

seiꞌ. Joona macanda̱ ndaatsuuꞌ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ


tsondyeena cwiwena. Maluaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo. ꞌO tyuaaⁿꞌaⁿ, laꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom
tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom wꞌaa na machꞌeeⁿ. 10 Cantyja

na jndeiꞌtinaꞌ, ee tyooquiee ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, ja cwiluiindyo̱ chaꞌcwijom


nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ meiⁿ luañetquiee na seijndaaꞌñe
jeꞌ tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomꞌm na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na maqua̱ⁿ tsiaⁿtsjo̱ꞌ
jndeiꞌtinaꞌ. 3 ꞌO ndicwaⁿ laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
  ndoꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ matseicanda̱aꞌ̱ ñe
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue. wꞌaa nacjooꞌ juunaꞌ. Sa̱a̱ cwii cwii
Ee na cwilaꞌta̱aꞌ̱ nꞌomꞌyoꞌ tsꞌaⁿ queⁿñe cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ncꞌiaaꞌyoꞌ ndoꞌ cwilaꞌntjaꞌndyoꞌ tsꞌiaaⁿ na machꞌee. 11 Ee tjaa ꞌñeeⁿ

ñꞌeⁿndyena, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na tjaa tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlqueⁿndyo̱ cwiicheⁿ


na matseichuiiꞌnaꞌ ꞌo ñequio tsꞌiaaⁿtsjo̱ꞌ ñequio tsiaⁿtsjo̱ꞌ na waa,
nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. na juu joꞌ tseixmaⁿnaꞌ Jesucristo.
4 Ee quia cwiindyoꞌ ꞌo nntso: “Ja

12 Sa̱a̱ tiñeꞌcwii nnom ꞌnaⁿ na

matseijomndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwileilꞌueeꞌndye nnꞌaⁿ na cwilꞌa


Pablo”, ndoꞌ cwiicheⁿ nntso: “Ja tsꞌiaaⁿ nacjooꞌ tsiaⁿtsjo̱ꞌñeeⁿ. Ee tsꞌaⁿ
matseijomndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na xcweeꞌya tsꞌom na mandiꞌntjom
Apolos”, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseijomnaꞌ
chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ chaꞌcwijom cwii
5 Ja Pablo ¿ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱?
  wꞌaa na cwiluiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom cajaⁿ,
Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ cwiluiiñe Apolos? oo ñꞌeⁿ sꞌom xuee, oo ñꞌeⁿ ljo̱ꞌ na jeeⁿ
Ñequiiꞌcheⁿ cwiluiindyô̱ nnꞌaⁿ na jnda. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tixcweeꞌ tsꞌom
cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ nnom Jesucristo na mandiꞌntjom nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
na cantyja ꞌnaaⁿyâ jlaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. matseijomnaꞌ tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ
Cwii cwiindyô̱ ñelꞌaayâ tsꞌiaaⁿ na chaꞌcwijom cwii wꞌaa na cwiluiinaꞌ
tquiaaⁿ nda̱ay ̱ â. 6 Tsꞌiaaⁿ na sꞌaa
  ñꞌeⁿ nꞌoom, oo ñꞌeⁿ neiiⁿꞌjnda̱, oo
matseijomnaꞌ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na ñꞌeⁿ nꞌoomljootoꞌ. 13 Juu xuee

manomꞌ. Ndoꞌ tsꞌiaaⁿ na sꞌaa Apolos quia na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ,
matseijomnaꞌ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na nleitquiooꞌya chiuu tseixmaⁿ tsꞌiaaⁿ
matseicandaaꞌ ntjom. Sa̱a̱ nquii na tyochꞌee cwii cwii tsꞌaⁿ. Juu
Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌeeⁿ na tjaanajndeii xueeꞌñeeⁿ tꞌmaⁿ chom nncuaa, joꞌ
tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. 7 Ndoꞌ na luaaꞌ, meiⁿ juu
  joꞌ mꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ chiuu tseixmaⁿ tsꞌiaaⁿ
tsꞌaⁿ na manomꞌ titꞌmaⁿ cwiluiiñe, na tyochꞌee cwii cwii tsꞌaⁿ. 14 Joꞌ  
1 Corintios 3​, ​4 368

chii xeⁿ tilco tsꞌiaaⁿ na tyochꞌee Pablo, oo nquii Apolos, oo nquii


tsꞌaⁿ, waa naya na nloꞌñoom cantyja Pedro, chaꞌtsondyô̱ cwiluiindyô̱
ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na jnda̱ ñesꞌaaⁿ. 15 Sa̱a̱
  na cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ee
xeⁿ nlco tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ, nntsuuñê chaꞌtso na sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿnaꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ. Nqueⁿ cwentaaya. Cantyja na cwitando̱oꞌ̱ a
nluiꞌnꞌmaaⁿñê, sa̱a̱ cweꞌ ñetomti joꞌ. tsjoomnancuewaañe matseixmaⁿnaꞌ
Ndoꞌ na luaaꞌ nntjoom nntseijomnaꞌ naya ꞌnaaⁿya ee na cwitoꞌño̱o̱ⁿya na
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌcwijom na cwitando̱oꞌ̱ a ñꞌeⁿñê. Mati cantyja
ncꞌuaaꞌ chii jluiiꞌñê naquiiꞌ chom. na cwiwja̱ay ̱ a matseixmaⁿnaꞌ
16 ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na ꞌo cwiluiindyoꞌ
  naya ꞌnaaⁿya, ncꞌe cantyja ꞌnaaⁿꞌ
waaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na mꞌaaⁿ joꞌ cwitsaaquia̱aꞌ̱ a cañoomꞌluee.
Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ? Chaꞌtso na cwiwino̱o̱ⁿya jeꞌ ñequio
17 Xeⁿ na mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na
  na quia wjaaweꞌcañoomnaꞌ
nntseityuiiꞌ waaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwilaꞌxmaⁿnaꞌ na nnteijndeiinaꞌ
nntseityueeⁿꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ee ljuꞌ jaa. 23 Ndoꞌ ꞌo mꞌaⁿꞌyoꞌ cwentaaꞌ

cwiluiiñe juunaꞌ, ndoꞌ mancjoꞌyoꞌ Cristo ndoꞌ jom cwiluiiñê cwentaaꞌ


cwiluiindyoꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
18 Meiⁿcwiindyoꞌ ꞌo

tinquiuꞌnnꞌaⁿñe cheⁿnquii cantyja Tsꞌiaaⁿ na matyꞌiom


ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ. Xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ Jesucristo apóstoles
tsꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na matseitiuu
na jndo̱ꞌ tsꞌom chaꞌxjeⁿ nquiee
nnꞌaⁿ tsjoomanancue cwitjeiiꞌna
4 Joꞌ chii catjeiꞌyoꞌ cwenta
cantyja ꞌnaaⁿyâ na cwiluiindyô̱
nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nnom
cwenta, cꞌoom juu chaꞌna tsꞌaⁿ Cristo, ndoꞌ na cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ
na meiⁿchjoo tijndo̱ꞌ tsꞌom, cha nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
mayuuꞌcheⁿ nntseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na wantyꞌiuuꞌ tyomꞌaⁿnaꞌ. 2 Juu tsꞌaⁿ

jndo̱ꞌ tsꞌom. 19 Ee juu na cwitjeiiꞌ


  na waa cwii tsꞌiaaⁿ na matseixmaⁿ,
nnꞌaⁿ tsjoomnancue cwenta macaⁿnaꞌ na cwitquiooꞌ cantyja
na jndo̱ꞌ nꞌomna, Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na
macwjeeⁿꞌeⁿ cwenta na ntjeiⁿ joꞌ. matseicanda̱. 3 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaⁿya,

Ee waa ñꞌoomꞌm na teiljeiinaꞌ na ticwjaaꞌndyo̱ cwenta chiuu waa


matsonaꞌ: “Nntꞌuii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na ꞌo cwitjeiꞌyoꞌ cwenta cantyja
ñequio mañejuu na jndo̱ꞌ nꞌomna”. ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na matseixmaⁿya
20 Ndoꞌ waa cwiicheⁿ ñꞌoomꞌm
  oo chiuu nquiu ntꞌomcheⁿ. Meiⁿ
na teiljeii na matsonaꞌ: “Nqueⁿ ticuꞌxa̱ⁿ cheⁿnnco̱ cantyja ꞌnaⁿya.
na cwiluiiñê na catsa̱ꞌntjoom 4 Juu na mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ticaꞌmo̱ⁿ naꞌ

jaa mantyjeeⁿ joo ñomtiuu ꞌnaaⁿ aa waa na matseitjo̱on ̱ dyo̱, sa̱a̱


nnꞌaⁿ na jeeⁿ jndo̱ꞌ nꞌom, cweꞌ meiiⁿ na ljoꞌ ticaꞌmo̱ⁿnaꞌ na tjaa
tsꞌiaaⁿꞌndyo joonaꞌ.” 21 Ncꞌe na ljoꞌ,
  jnaⁿya. Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncuꞌxeeⁿ
tintjeiꞌsꞌandyoꞌ na majndaaꞌ tsꞌaⁿ na ja. 5 Ncꞌe na luaaꞌ, cwitjo̱o̱cheⁿ na

cwilajomndyoꞌ ñꞌeⁿñe. Ee chaꞌtso nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesús, tintjeiꞌyoꞌ


na matseijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwenta cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
laꞌxmaⁿnaꞌ cwentaꞌyoꞌ. 22 Meiiⁿ nnco̱
  cwindyeꞌntjom nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ee xjeⁿꞌñeeⁿ
369 1 Corintios 4

nntsꞌaaⁿ na nleitquiooꞌya ꞌnaⁿ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo laꞌxmaaⁿyâ


cweꞌ wantyꞌiuuꞌ cwilꞌa nnꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na ntjeiⁿndye sa̱a̱ ꞌo cwitjeiꞌ
joo ꞌnaⁿ na cwilaꞌjndaaꞌndyena cheⁿncjoꞌyoꞌ cwenta na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
naquiiꞌ nꞌomna. Quia joꞌ nñequiaa na jeeⁿ jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom cwii cwii tsꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Cwitjeiꞌyoꞌ cwenta na
chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ. tileicjaanjoomꞌ cwilꞌaayâ sa̱a̱ ꞌo
6 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
  jeeⁿ cwijaanjoomꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ.
matseina̱ⁿya ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌo sa̱a̱ jâ
cantyja ꞌnaⁿya ñꞌeⁿ Apolos cha ticueeꞌ nꞌomna. 11 Hasta xjeⁿ jeꞌ,

nnteijndeiinaꞌ ꞌo, ndoꞌ cha cantyja waa xjeⁿ na matseitjo̱on ̱ aꞌ na


ꞌnaaⁿyâ nntsaalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na nntquia̱ay ̱ â ndoꞌ na nncwa̱ay ̱ â
tincwinomꞌyoꞌ ñꞌoom na teiljeii, ñequio liaa na nlcwa̱aꞌ̱ â. Jndye
ndoꞌ cha meiⁿcwii tsꞌaⁿ tincwjiꞌsꞌaaⁿ ndiiꞌ cwicacho̱oꞌ̱ â, ndoꞌ meiⁿ tjaaꞌnaⁿ
cwii tsꞌaⁿ na mañequiaa ñꞌoomꞌ wꞌaaya. 12 Cwiwijndyaayâ na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nntsꞌaanaꞌ na cwilꞌaayâ tsꞌiaaⁿ. Quia cwitioo nnꞌaⁿ


ticwentyjo̱ ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ. ñꞌoomwiꞌ cjooyâ, cwitaaⁿyâ na
7 Ee ¿chiuu waa cantyja ꞌnaⁿꞌ na
  catioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. Quia
machꞌeenaꞌ ntyjiꞌ na jndandyuꞌtiꞌ cwileintyjo̱na jâ, cwilaꞌquii nꞌo̱o̱ⁿyâ.
nchiiti cwiicheⁿ? Ndoꞌ ¿cwaaⁿ cwii 13 Quia cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ ñꞌom ta̱aꞌ̱

nnom na matseiꞌxmaⁿꞌ na nchii tsꞌom nacjooyâ, cwilaꞌjoomꞌna


nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mañequiaaⁿ na jâ chaꞌcwijom toꞌ na niom nnom
matseiꞌxmaⁿꞌ joꞌ? Ndoꞌ xeⁿ cweꞌ jndaꞌ tsjoomnancue sa̱a̱ cwitꞌo̱oy ̱ â ñequio
nayaꞌñeeⁿ, ¿chiuu na matseisꞌandyuꞌ ñꞌoom ya. Hasta xjeⁿ jeꞌ cwilꞌa
na chaꞌcwijom tiyuuꞌ na jndaꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌxmaaⁿyâ cwii na jeeⁿ
juunaꞌ? tsꞌiaaⁿ.
8 Machꞌeenaꞌ na nquiuꞌyoꞌ na

14 Nchii cweꞌ matseiljeiya

laꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na tyandye. ñꞌoommeiⁿꞌ cha catseijnaaⁿꞌna ꞌo


Chaꞌcwijom tjaa meiⁿcwii na sa̱a̱ cha na nntseijndo̱ꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ
macaⁿtinaꞌ ꞌo. Chaꞌcwijom na ncꞌe na cwiluiindyoꞌ ntseindaaya na
cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom, jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo. 15 Ee meiiⁿ na aa

meiiⁿ na ticañꞌa̱aⁿ̱ yâ̱. Toom mꞌaⁿ qui meiⁿ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿna


cweꞌ na mayuuꞌ cwiluiindyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, sa̱a̱
nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom cha mati tijndye lotyeꞌyoꞌ mꞌaⁿ. Cantyja
jâ nlaꞌjomndyô̱ joꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ. ꞌnaaⁿꞌ na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ
9 Machꞌeenaꞌ ntyjii na maqueⁿ
  ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ja cwiluiindyo̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jâ apóstoles na tsotyeꞌyoꞌ ncꞌe ñꞌoom naya na
wantyꞌiaaꞌndyo̱tya̱ay ̱ â na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ. 16 Joꞌ chii

chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Matseijomnaꞌ matseijndo̱ꞌa nꞌomꞌyoꞌ, calꞌaꞌyoꞌ


cantyja ꞌnaaⁿyâ chaꞌcwijom nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na quitsꞌaaya.
na jnda̱ teijndaaꞌ na nncwje na 17 Joꞌ chii majño̱o̱ⁿya Timoteo na

jndooꞌcheⁿ nnꞌaⁿ ndoꞌ nntyꞌiaa mꞌaⁿꞌyoꞌ, cwiluiiñê jndaaya na jeeⁿ


ángeles. 10 Cwitjeiiꞌ nnꞌaⁿ cwenta
  matseicaña̱aⁿ̱ ndoꞌ na jnda ntyjiiya
na jâ na cwiñequiaayâ ñꞌoom jom, jom nntsꞌaaⁿ na nncjaañjoomꞌ
1 Corintios 4​, ​5 370

nꞌomꞌyoꞌ chiuu waa na jo̱mꞌaaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ espíritu ꞌnaⁿya ndoꞌ mati


matseixmaⁿya cwentaaꞌ Cristo ñequio juu najndeii na matseixmaⁿ
Jesús chaꞌxjeⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ Ta Jesús nncꞌoomnaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ.
nnꞌaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ 5 Ndoꞌ na luaaꞌ, laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na

na macwjeeⁿꞌeⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. catioꞌyoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ lꞌo̱ Satanás cha


18 Ñꞌeeⁿndyoꞌ ꞌo na cwilasꞌandyoꞌ
  cwiꞌndaaꞌ seiiⁿꞌeⁿ sa̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿñe
cheⁿncjoꞌyoꞌ na cwinduꞌyoꞌ na espíritu ꞌnaaⁿꞌaⁿ quia na
tixocjo̱ntyꞌianndaꞌa ꞌo. 19 Sa̱a̱ tyuaaꞌ
  nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesús.
nncjo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo xeⁿ lꞌue tsꞌom Ta 6 Tixcwe na cwitjeiꞌyoꞌ cwenta

Jesús, ndoꞌ quia ljoꞌcheⁿ nljeiya na jeeⁿ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ jo


chiuu nꞌom naⁿꞌñeeⁿ na luaaꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na cwiljoya
cwilꞌana, nljeiya chiuu tseixmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na luaaꞌ waa quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
ñꞌoom na cwilaꞌsꞌandyena. 20 Ee juu
  ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na meiiⁿ ñechjoowiꞌ
na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na matseixmaⁿ tsꞌaⁿ ndaaljoꞌ matseicandeiiꞌnaꞌ chaꞌwaa
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom, tsqueeⁿtyooꞌ? 7 Joꞌ chii catjeiꞌndyoꞌ

xocwitquiooꞌ joꞌ cweꞌ ncꞌe ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ chaꞌtsoñꞌeⁿ na


na matseineiⁿ tsꞌaⁿ, nleitquiooꞌ joꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ ndaaljoꞌ tquie na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na aa matseixmaaⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ꞌo cha nntseijomnaꞌ
najndeii na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ꞌo tyooꞌ na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ tsqueeⁿtyooꞌ
21 ¿Chiuu nlꞌue nꞌomꞌyoꞌ na catsꞌaa?
  xco na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ na
¿Aa nncjo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo na nntseitiaꞌa cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos xuee Pascua,
ꞌo, oo aa nncꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na juu tyooꞌñeeⁿ cwiluiindyoꞌ. Ee
ꞌo, ñequio na jeeⁿ jnda ntyjiiya ꞌo? Cristo cwiluiiñê Catsmaⁿ chjoo
cwentaaya cantyja ꞌnaaⁿꞌ xuee
Catjeiꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿya Pascua ꞌnaaⁿya. Jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom
ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu ndoꞌ tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya. 8 Joꞌ chii

5

Waa ñꞌoom na cwiindyoꞌ matsonaꞌ na calajomndyo̱ xuee


ꞌo mañꞌoom tsondyee Pascua ñequio na xcweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya
tꞌmaⁿ ndoꞌ na ljoꞌ meiⁿ nnꞌaⁿ na ndoꞌ na mayuuꞌa, na joo joꞌ
tyoolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom laꞌxmaⁿnaꞌ chaꞌcwijom tyooꞌ na tjaa
tiquilꞌana na luaaꞌ. 2 Ndoꞌ ꞌo
  ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Nchii nlajomndyo̱
cwitjeiꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ cwenta na xuee Pascuaꞌñeeⁿ ñequio ndaaljoꞌ
jeeⁿ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ meiⁿ tquie na tseixmaⁿnaꞌ na quieꞌ
tatiato nquiuꞌyoꞌ na luaaꞌ waa. nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ natia na cwilꞌaaya.
Matsonaꞌ na catjeiꞌyoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ 9 Ñequio cwiicheⁿ cartaꞌñeeⁿ

quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na luaaꞌ machꞌeeⁿ. tsjo̱oy̱ a na tilajomndyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ


3 Meiiⁿ na ticꞌo̱o̱ⁿ ndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ,
  na cweꞌ mꞌaⁿya ñequio ntꞌomcheⁿ
sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ espíritu ꞌnaⁿya nnꞌaⁿ. 10 Sa̱a̱ ñꞌeⁿ cartaꞌñeeⁿ nchii

mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ, ñequio xueeꞌ Ta ñeꞌcatsjo̱oy ̱ a na catjeiꞌndyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ


Jesucristo jnda̱ tuꞌxa̱ⁿya tsꞌaⁿ na ñequio nnꞌaⁿ tsjoomnancue na
luaaꞌ machꞌee. 4 Quia cwitjomndyoꞌ
  cweꞌ mꞌaⁿyana ñequio nnꞌaⁿ oo
na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja na mꞌaⁿna na cwilaꞌqueeⁿ nꞌomna
nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, oo na jeeⁿ ya
371 1 Corintios 5​, ​6

cwinquioꞌnnꞌaⁿna ncꞌiaana cha Ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ, majndeiiticheⁿ


nnda̱a̱ ntjeiiꞌna ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ oo nnda̱a̱ nlaꞌjndaaꞌndyoꞌ ñꞌoom na
ñꞌeⁿ joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye matꞌuiinaꞌ jaa yuu na ticjaañjoomꞌ
ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa. Ee xeⁿ na cwilꞌaaya jeꞌ. 4 Joꞌ chii xeⁿ niom

tilajomndyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌoom na maleichuunaꞌ ꞌo ñequio


laxmaⁿ nmeiⁿꞌ, nlcaⁿnaꞌ na caluiꞌyoꞌ nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilayuꞌ, catyꞌiomꞌyoꞌ
tsjoomnancue. 11 Ñꞌoom na lꞌue
  tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ
tsꞌo̱o̱ⁿ na calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja na titꞌmaⁿ laꞌxmaⁿ na catuꞌxeⁿna
ꞌnaaⁿꞌ cartaꞌñeeⁿ, tsꞌaⁿ na matso na ñꞌoom ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 5 Matsjo̱o̱ na

matseiyuꞌ ñꞌeⁿ Jesucristo, meiⁿchjoo luaaꞌ cha catseijnaaⁿꞌnaꞌ oꞌ.


tilajomndyoꞌ ñꞌeⁿñê xeⁿ mꞌaaⁿyaaⁿ ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na tjaaꞌnaⁿ
ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na cweꞌ luaaꞌndyoꞌ, oo meiⁿñecwii tsꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na
queeⁿ tsꞌoom ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ jndo̱ꞌ tsꞌom na nntseijndaaꞌñê ñꞌoom
tsꞌaⁿ, oo matseitꞌmaaⁿꞌñê ꞌnaⁿ na na maleichuunaꞌ ꞌo? 6 ¿Aa maxjeⁿ

cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa, oo cantuñê, oo tsaⁿ matyꞌiomyanaꞌ na cwiqueⁿꞌyoꞌ


candii jom, oo machꞌueeⁿ. Meiⁿ na ñꞌoom cjooꞌ cwii nnꞌaⁿꞌyoꞌ na mati
nlcwaꞌ ñequio tsꞌaⁿ na matseixmaⁿ matseiyuꞌ? Joꞌ chii cwitjomndyoꞌ
nmeiⁿꞌ tilꞌaꞌyoꞌ. 12 Titseixmaⁿya
  jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwituꞌxeⁿ ñꞌoom,
na nncuꞌxa̱ⁿya nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ. meiiⁿ na joona nchii nnꞌaⁿ na
Ncjoꞌyoꞌ laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ cwilaꞌyuꞌ.
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 13 Nquii

7 Juu na cwilaꞌntjaꞌndyoꞌ ñequio

Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ na ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ


tyoolaꞌyuꞌ. Quia joꞌ catjeiꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ waa na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ.
jnaⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Yati caljoya nꞌomꞌyoꞌ nawiꞌ na
cwilꞌana ꞌo, meiiⁿ na cwintyꞌueena
Ticatyꞌiomyanaꞌ na nlqua̱aⁿ̱ ya ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 8 Sa̱a̱ ꞌo xuiiꞌ na cwilꞌaꞌyoꞌ,

ñꞌoom cjoo ncꞌiaaya mancjoondyoꞌ cwitaꞌwiꞌyoꞌ nnꞌaⁿꞌyoꞌ

6 Quia cwiindyoꞌ ꞌo waa ñꞌoom


na maleinꞌoomnaꞌ juu ñequio
cwiicheⁿ xꞌiaaꞌ na matseiyuꞌ, ¿chiuu
na cwilaꞌyuꞌ hasta cwintyꞌueeꞌyoꞌ
ꞌnaaⁿna. 9 ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na joo

nnꞌaⁿ na cwiñequiandye cantyja


na cwiqueⁿꞌyoꞌ ñꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ natia ticalaxmaⁿna cantyja
jo nnom jwe na nchii tsꞌaⁿ na na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom?
matseiyuꞌ? Cwa nchii ncjoꞌyoꞌ Tiñeꞌquioꞌnnꞌaⁿndyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ
na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaañe. Nnꞌaⁿ
nlaꞌjndaaꞌndyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. na cweꞌ cwitjomndyeyana ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ
2 ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na joo nnꞌaⁿ na
  na tyooꞌuncona, tixocalaꞌxmaⁿna
cwiluiindye cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
nntuꞌxeⁿna nnꞌaⁿ tsjoomancue? meiⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
Ndoꞌ ncꞌe na nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa, meiⁿ nnꞌaⁿ na
tsjoomnancue, ¿chiuu na tileicanda̱a̱ cweꞌ mꞌaⁿya ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ, meiⁿ naⁿnom
nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ na na cweꞌ ñꞌeⁿ ntyjenom mꞌaⁿ, 10 meiⁿ  

cweꞌ cwantindyo joonaꞌ? 3 ¿Aa  nnꞌaⁿ na cwintyꞌuee, meiⁿ nnꞌaⁿ na


ticaliuꞌyoꞌ na nntuꞌxa̱aⁿ̱ ya ángeles? queeⁿ nꞌom ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ,
1 Corintios 6​, ​7 372

meiⁿ naⁿcandyee, meiⁿ nnꞌaⁿ na Ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii


cwitioñꞌoom nnꞌaⁿ, meiⁿ nnꞌaⁿ na matsonaꞌ: “Wendye joona, ñeꞌcwii
cwinquioꞌnnꞌaⁿ tsꞌaⁿ cha nnda̱a̱ seiꞌ laꞌxmaⁿna.” 17 Ndoꞌ na luaaꞌ waa,

ntjeiiꞌna ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 11 Ñꞌeeⁿꞌndyoꞌ ꞌo


  quia na matseijomñe tsꞌaⁿ ñequio
na ñejlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ Ta Jesús, ñeꞌcwii cwiluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ
na nlaꞌyuꞌyoꞌ, sa̱a̱ jeꞌ jnda̱ tmaⁿndyoꞌ, ñꞌeⁿñê.
jnda̱ tqueⁿndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo, jnda̱ 18 Chaꞌcwijom na jndeii maleinom

tqueeⁿ ꞌo na tjaa jnaⁿ laꞌxmaⁿꞌyoꞌ tsꞌaⁿ cha na ticatꞌuii cwii na


ñequio xueeꞌ Ta Jesucristo ndoꞌ teincuuꞌ jom, maluaaꞌ calꞌaꞌyoꞌ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii Espíritu na ticꞌomꞌyaꞌyoꞌ ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na cweꞌ
cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaya. luaaꞌ. Ee ntꞌomcheⁿ jnaⁿ na machꞌee
tsꞌaⁿ ticatꞌuiinaꞌ seiiⁿꞌeⁿ, sa̱a̱ tsꞌaⁿ
Maqueⁿljuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom seiiꞌ tsꞌaⁿ na matseitjoomꞌñe ñꞌeⁿ cwiicheⁿ
12 Waa ñꞌoom na cwilue nnꞌaⁿ: tsꞌaⁿ na cweꞌ luaaꞌ, matseicwꞌaaꞌñê
“Wanaaⁿ na nntsꞌaa meiⁿljoꞌcheⁿ jnaⁿ seiiⁿꞌeⁿ. 19 ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na

na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ”. Mayuuꞌ na ljoꞌ, sa̱a̱ cwiluiiñe seiiꞌyoꞌ watsꞌom cwentaaꞌ


tichaꞌtso mateijndeiinaꞌ tsꞌaⁿ. Ñꞌoom Espíritu Santo na mꞌaaⁿ quiiꞌ
na mayuuꞌ wanaaⁿ na nntsꞌaa yuu nꞌomꞌyoꞌ na jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ sa̱a̱ ticatsonaꞌ na cwii na cꞌoom ñꞌeⁿndyoꞌ? Joꞌ chii
na matsꞌaa nlqueⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ ticalaxmaⁿꞌyoꞌ na nñequiandyoꞌ na
ja. 13 Mati cwilue nnꞌaⁿ: “Juu
  nlꞌa seiiꞌyoꞌ yuu na queeⁿ nꞌomnaꞌ.
nantquie tseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ tsiaaꞌ 20 Ee jnda̱ seijnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo

tsꞌaⁿ, ndoꞌ tsiaaꞌ tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ ñequio cwii na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ


cwentaa nantquie.” Ñꞌoom na jnda. Joꞌ chii laxmaⁿꞌyoꞌ na
mayuuꞌ joꞌ, sa̱a̱ we nnom nmeiⁿꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ jom ñequio seiiꞌyoꞌ
nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nndyuenaꞌ. ñequio espíritu ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee na we
Sa̱a̱ nchii tqueeⁿ seiiꞌ tsꞌaⁿ na ndiiꞌ joonaꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ.
cweꞌ luaaꞌ nncꞌoom ñꞌeⁿ cwiicheⁿ
tsꞌaⁿ, tqueeⁿ seiiꞌa na laxmaⁿnaꞌ Ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
cwentaaꞌ nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom, na jnda̱ tꞌunco
ndoꞌ jom mꞌaaⁿ cwentaaꞌ seiiꞌa.
14 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ na tquiaaⁿ na

wandoꞌxco Jesús mati nñequiaaⁿ na


7 Ndoꞌ jeꞌ mawꞌo̱ ñꞌoom na
cwitaꞌxꞌeꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ nacjooꞌ
carta na jlaꞌcwanomꞌyoꞌ. Ñecuaa
nntando̱oꞌ̱ xco̱oy ̱ a ncꞌe najndeii na meiiⁿ ticoco tsaⁿsꞌa, 2 sa̱a̱ jnaaⁿꞌ na

cwiluiiñê. jeeⁿ cweꞌ luaaꞌ cwicꞌeeⁿ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ


15 ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na juu seiiꞌyoꞌ
  ncꞌiaana, joꞌ chii yati cwii cwii
laxmaⁿnaꞌ cwii taⁿꞌ seiiꞌ Cristo? tsaⁿsꞌa cocoom ndoꞌ mati cwii cwii
¿Aa matyꞌiomnaꞌ na nntseitjo̱o̱ⁿꞌa tsaⁿscu cꞌoom saaⁿꞌaⁿ. 3 Nquii tsaⁿsꞌa

juunaꞌ ñꞌeⁿ cwii yuscu na cweꞌ waa cwii nnom na matseixmaaⁿ


luaaꞌ mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ? Meiⁿchjoo na nntsꞌaaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm ndoꞌ
ticatyꞌiomnaꞌ 16 ¿Aa ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
  mati tsaⁿscu waa cwii nnom na
quia na matseitjoomꞌñe tsꞌaⁿ ñequio matseixmaaⁿ na nntsꞌaaⁿ ñꞌeⁿ saaⁿꞌaⁿ.
sculjaaꞌ, ñeꞌcwii seiꞌ laxmaⁿna? Wendyena quiandye ntyjeena
373 1 Corintios 7

nda̱a̱na na calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena 12 Nda̱a̱ ntꞌomndyoꞌ ꞌo na jnda̱


ñꞌoomwaaꞌ. 4 Tsaⁿscu titseixmaaⁿ
  tꞌuncoꞌyoꞌ, luaa matsjo̱o̱ nnco̱,
na nntseintycwiiꞌñê nnom saaⁿꞌaⁿ nchii matsa̱ꞌntjom Ta Jesús na
ee saaⁿꞌaⁿ tseixmaⁿ cwenta caluii na ljoꞌ, xeⁿ na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na
jom, meiⁿ tsaⁿsꞌa titseixmaaⁿ na matseiyuꞌ sa̱a̱ scoomꞌm tyootseiyuꞌ
nntseintycwiiꞌñê nnom scoomꞌm ndoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ cwiljoya tsꞌom na
ee scoomꞌm tseixmaⁿ cwenta jom. mꞌaaⁿ ñꞌeⁿñê, tinto̱ⁿꞌñê ñequio
5 Cweꞌ joꞌ tintseintycwiiꞌñe tsꞌaⁿ
  scoomꞌm. 13 Ndoꞌ cwii yuscu na

nnom saaⁿꞌaⁿ, nnom scoomꞌm sa̱a̱ matseiyuꞌ, xeⁿ saaⁿꞌaⁿ tyootseiyuꞌ,


ñequiiꞌcheⁿ wanaaⁿ na nlaꞌljondyoꞌ sa̱a̱ cwiljoya tsꞌom na cwiljooꞌñe
xeⁿ waa ñꞌoom na jnda̱ tꞌmaⁿꞌyoꞌ na ñꞌeⁿñê, tintseityueeⁿeⁿ ljeii na
ñeꞌcalaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tocoom ñꞌeⁿñe. 14 Ee maqueⁿndyo̱o̱

Sa̱a̱ nchii na jndye xuee, tintsꞌaanaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom saaꞌ yuscu na tyootseiyuꞌ
na tileicalaꞌquii nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ na ljoꞌ ncꞌe na cwiluiiñê saaꞌ yuscu na
nntsꞌaa Satanás na nlaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ. matseiyuꞌ. Ndoꞌ mati maqueⁿño̱o̱ⁿ
6 Luaaꞌ waa na matsjo̱o̱ cantyja
  scuuꞌ tsꞌaⁿ na tyootseiyuꞌ ncꞌe
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ, sa̱a̱ tintjeiꞌyoꞌ saaⁿꞌaⁿ tseixmaⁿ tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ.
cwenta na tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom Ee xeⁿ nchii na luaaꞌ waa, quia
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 7 Cantyja
  joꞌ nda joona nlaꞌxmaⁿ chaꞌna nda
ꞌnaⁿya toom cweꞌ chaꞌtso naⁿnom nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ, sa̱a̱ na mayuuꞌ
laxmaⁿna chaꞌna ja, sa̱a̱ tiñeꞌcwii maqueⁿnaꞌ nda joona cantyja
xjeⁿ na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌnaaⁿꞌ tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
laxmaaⁿya. Ee ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ waa cwii 15 Sa̱a̱ xeⁿ juu tsꞌaⁿ na tyootseiyuꞌ

nnom na laꞌxmaⁿ, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ ñeꞌcatseityueeⁿꞌeⁿ ljeii na tocoom


cwiicheⁿ ljo laꞌxmaⁿ. ñꞌeⁿ saaⁿꞌaⁿ oo scoomꞌm, quia joꞌ
8 Nda̱a̱ joo naⁿnom na tyooꞌunco
  ñecuaato na caꞌñeeⁿ. Quia na luaaꞌ
ndoꞌ mati joo yolcu na jnda̱ ljondye, waa maxjeⁿ tilꞌaaya na jndeiꞌnaꞌ
matsjo̱o̱ na yati caljooꞌndyena na na caljooꞌñe tsꞌaⁿ. Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñenquieena chaꞌna mꞌaaⁿ ja luaañe. lꞌue tsꞌoom na ticacho̱oy ̱ a tiaꞌ
9 Sa̱a̱ xeⁿ tileicwiquii nꞌomna na mꞌaⁿ
  ñequio nnꞌaⁿ wꞌaaya. 16 Ee ¿chiuu

ñenquieena, ñecuaa, cꞌuncona, ee ntyjiꞌyuꞌ ꞌu tsaⁿscu na matseiꞌyuꞌ


yati na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na we caⁿ, nchiiti na jnda̱ tmaꞌcoꞌ na xocatseiꞌyuꞌ saꞌ
na cweꞌ matseiqueeⁿ tsꞌoom na ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿꞌ? Ndoꞌ
ñeꞌcꞌoom ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ. mati ꞌu tsaⁿsꞌa na matseiꞌyuꞌ na
10 Sa̱a̱ nda̱a̱ ꞌo na jnda̱ tmaꞌcoꞌyoꞌ,
  jnda̱ tmaꞌcoꞌ, ¿chiuu ntyjiꞌyuꞌ na
luaa waa ñꞌoom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, xocatseiyuꞌ scuꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ?
nchii cweꞌ ñꞌoom ꞌndyo̱ ja, ñꞌoom
ꞌndyoo nquii Ta Jesús joꞌ: juu scuuꞌ Tilajnda̱ay
̱ a na nlachuiiꞌa
tsꞌaⁿ ticato̱ⁿꞌñê ñequio saaⁿꞌaⁿ. 11 Sa̱a̱

na tyolaxmaaⁿya
xeⁿ maꞌñeeⁿ saaⁿꞌaⁿ, ticwanaaⁿ 17 Ticwii cwiindyoꞌ ꞌo, caljoya
na ncoconnaaⁿꞌaⁿ, matsonaꞌ na tsꞌom chiuu waa na jnda̱ tquiaa
caljoyaandyenndaꞌna. Ndoꞌ mati juu Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseixmaⁿ quia na
saaⁿꞌaⁿ, tintseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿna. tꞌmaaⁿ juu. Luaaꞌ waa ñꞌoom na
1 Corintios 7 374

mañequiaaya nda̱a̱ nnꞌaⁿ chaꞌtso Sa̱a̱ ncꞌe na matseixmaⁿya tsꞌaⁿ


ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjeeⁿꞌeⁿ na wiꞌ tsꞌoom, ntyjii na nda̱a̱
cwentaaⁿꞌaⁿ. 18 Quia na tꞌmaaⁿ ꞌu,
  nlaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ ñꞌoom na matsjo̱o̱
¿aa jnda̱ tuii ꞌnaaⁿ seiꞌ chaꞌxjeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ. 26 Cweꞌ  

cwilꞌa nnꞌaⁿ judíos yonom ndana? ncꞌe jndye nnom quichꞌeenaꞌ


Tintseichuiꞌ na luaaꞌ waa. Ndoꞌ tiempomeiiⁿ, joꞌ chii macwjiiꞌa
xeⁿ aa tyooluii ꞌnaaⁿ seiꞌ quia cwenta na yaticheⁿ caljooꞌñe tsꞌaⁿ
na tꞌmaaⁿ ꞌu, tacaⁿnaꞌ na caluii chaꞌxjeⁿ na jnda̱ teijnoomꞌm. 27 Xeⁿ  

na ljoꞌ. Ee ticateijndeiinaꞌ tsꞌaⁿ


19  mꞌaaⁿ scuꞌ, tintseityuiiꞌ ljeii na
xeⁿ na tuii ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ tjaaⁿꞌaⁿ tmaꞌcoꞌ jom. Sa̱a̱ xeⁿ tjaaꞌnaⁿ scuꞌ,
meiiⁿ xeⁿ ticaluiinaꞌ. Ñꞌoom na ticalꞌueꞌ tsꞌaⁿ na nluiiñe scuꞌ. 28 Sa̱a̱

jndati na catseicanda̱ tsꞌaⁿ ñꞌoom xeⁿ aa mmaꞌcoꞌ, tjaaꞌnaⁿ jnaⁿꞌ naljoꞌ.


na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ mati cwii yuscundyua, tjaa
20 Joꞌ chii meiⁿquia cwii nnom
  jnaaⁿꞌ xeⁿ ncoco. Ee jndye nnom
na matseixmaⁿ tsꞌaⁿ quia na tꞌmaⁿ nawiꞌ quichꞌeenaꞌ na nntjoom nnꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom, joꞌ joꞌ caljoya na nncꞌunco ndoꞌ ñeꞌcateijndeiya ꞌo
tsꞌoom. 21 ¿Aa cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ na
  na tincwinomꞌyoꞌ joonaꞌ.
mandiꞌntjomtyeⁿ quia na tꞌmaaⁿ 29 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, luaa

ꞌu? Tincꞌoomꞌ tsꞌomꞌ na ljoꞌ, sa̱a̱ xeⁿ waa na ñeꞌcatsjo̱oy ̱ a: Jnda̱ teitsio̱oꞌ̱
nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nndyaandyuꞌ, xuee na nncwjeeꞌnndaꞌ Cristo. Ncꞌe
cwa catsaꞌ na ljoꞌ. 22 Ee tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na ljoꞌ joo nnꞌaⁿ na jnda̱ tꞌunco,

na mandiꞌntjomtyeⁿ quia na tꞌmaⁿ cꞌomna chaꞌcwijom tjaaꞌnaⁿ lcuuna,


Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na catseiyoomꞌm tjaaꞌnaⁿ sꞌaana. 30 Joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ

ñꞌeⁿ Ta Jesús, jeꞌ cwiluiiñe tsꞌaⁿ na na chjooꞌ nꞌom, cꞌomna chaꞌxjeⁿ


jnda̱ seicandyaaꞌñê. Ndoꞌ maljoyu quia waa xuee. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ xjeⁿ mꞌaⁿ ncuee, cꞌomna chaꞌcwijom
ꞌnaaⁿꞌ quia na tꞌmaⁿ Cristo jom, jeꞌ mꞌaⁿna na chjooꞌ nꞌomna. Ndoꞌ
cwiluiiñê tsꞌaⁿ na mandiꞌntjomtyeⁿ nnꞌaⁿ na cwilajnda ꞌnaⁿ cꞌomna
nnoom. 23 Juu ñequio na seijnda
  chaꞌcwijom nchii ꞌnaaⁿna joꞌ. 31 Ndoꞌ  

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo, jeeⁿ ndyaꞌ jnda joꞌ. joo nnꞌaⁿ na cwiwilꞌueeꞌndye
Joꞌ chii tiñequiandyoꞌ na laxmaⁿꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ nda̱a̱ tsjoomnancuewaañe, matsonaꞌ na
nnꞌaⁿ. 24 Quia joꞌ ꞌo nnꞌaⁿya, cwii
  cꞌomna chaꞌcwijom na ticajnda
cwiindyoꞌ caljoya tsꞌom chiuu nquiuna ljoꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ, ee juu na
waa na tyotseixmaⁿ xjeⁿ na tꞌmaⁿ matseixmaⁿ tsjoomnancuewaañe
Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu. mawjaantycwiinaꞌ.
32 Tilꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na jndye ñomtiuu

Nnꞌaⁿ na tyooncꞌunco ndoꞌ ncꞌomꞌyoꞌ, ee tsꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ scuuꞌ,


yolcu na jnda̱ ljondye mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom chiuu nncꞌoom jo
25 Ñꞌoom na cwitaꞌxꞌeeꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ
  nnom Ta Jesús, na nncjaaweeꞌ
cantyja ꞌnaaⁿ yolcu na tyooꞌunco, tsꞌoom ñꞌeⁿñe, 33 sa̱a̱ tsꞌaⁿ na

tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom na matsa̱ꞌntjom Ta mꞌaaⁿ scuuꞌ, mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom cantyja


Jesús ja cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ. ꞌnaaⁿ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ cha neiiⁿꞌ
375 1 Corintios 7​, ​8

scoomꞌm ñꞌeⁿñê. 34 Ndoꞌ na luaaꞌ


  ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ ndoꞌ mantyjii na
waa, tiñecwii mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom. Ñecwii matseixmaⁿya Espíritu na cwiluiiñe
xjeⁿ matꞌuiinaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ yuscu Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na tjaaꞌnaⁿ saaꞌ ñequio yuscu
ndyua na tyoococo. Joona mꞌaaⁿꞌ Nantquie na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa
Ta Jesús, na nñequiandyeñꞌeⁿna
na laꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom cantyja
ꞌnaaⁿ seiina ñequio espíritu ꞌnaaⁿna.
8 Jeꞌ nncꞌo̱ya ñꞌoom na
cwitaꞌxeꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ
seii quiooꞌ na cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ
Sa̱a̱ yuscu na jnda̱ mamꞌaaⁿ saaꞌ, na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ꞌnaⁿ na
mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaⁿ cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa. Ñꞌoom na mayuuꞌ
na macaⁿnaꞌ ndoꞌ ñequio chiuu na chaꞌtsondyo̱ cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ
na nncꞌoom cha nncjaaweeꞌ ntyjii na jndo̱ꞌ nꞌo̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ
saaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿñê. ñꞌoomwaaꞌ, ndoꞌ juu joꞌ wjanꞌoomnaꞌ
35 Nchii matsjo̱o̱ ñꞌoommeiⁿꞌ
  jaa na cꞌo̱o̱ⁿya na sꞌandyo̱, lcundyo̱.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ee ticalꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na Sa̱a̱ juu na mꞌaaⁿya na jnda
nncꞌuncoꞌyoꞌ sa̱a̱ cha na nquiuuya nnꞌaⁿ, mateijndeiinaꞌ na
nnteijndeiinaꞌ ꞌo ndoꞌ cha na xcweeꞌ tsaanajnda̱ay ̱ a na cwilaꞌyuuꞌa. 2 Tsꞌaⁿ

nꞌomꞌyoꞌ na nndyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom na matseitiuu na jndye waa na jndo̱ꞌ


Ta Jesús. tsꞌom, tyootseiꞌno̱ⁿꞌ chaꞌxjeⁿ na
36 Ñꞌoom na jnduꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ
  macaⁿnaꞌ na caljeii. 3 Sa̱a̱ nquii tsꞌaⁿ

cwiindyoꞌ ꞌo na mꞌaaⁿ nomjnda na na jnda ntyjii ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


jnda̱ jaawinomꞌnaꞌ na ndyuañe ndoꞌ mawajnaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.
ꞌu na tsotyeeⁿ jnda̱ mamatseitiuuꞌ na  
4 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ aa wanaaⁿ

ya xeⁿ nncocotoom, maxjeⁿ ya na na nntquieꞌyoꞌ seii quiooꞌ na


nluii na ljoꞌ. Ee nchii jnaⁿꞌ na nntsaꞌ cwiwilꞌueeꞌndye nnꞌaⁿ na
na ljoꞌ. 37 Sa̱a̱ xeⁿ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na
  cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ
jnda̱ seijndaaꞌñe naquiiꞌ tsꞌom na lꞌa, cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na meiⁿcwii tjaa ljoꞌ
xonquiaa na nncoco nomjnda, ee laꞌxmaⁿ joonaꞌ ee maxjeⁿ macanda̱
na mantyꞌiaaꞌ na ticaⁿnaꞌ, ya catsꞌaa nqueⁿ mꞌaaⁿ. 5 Ee cañoomꞌluee

na ljoꞌ. 38 Quia joꞌ ya machꞌee tsꞌaⁿ


  ñequio tsjoomnancue jndye nnom
na mawꞌo̱ ñomcaaꞌ jnda, sa̱a̱ yati na maniom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
machꞌee juu tsꞌaⁿ na matseiljo nnꞌaⁿ na cwiluena na tꞌmaⁿ ñꞌoom
nomjnda. laꞌxmaⁿ, sa̱a̱ joonaꞌ nchii nquii
39 Yuscu na mꞌaaⁿ saaꞌ,
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiindyenaꞌ. Ndoꞌ
matꞌuiityeⁿnaꞌ juu ñꞌeⁿñê yocheⁿ na na mayuuꞌ na jndye ꞌnaⁿ maniom
wandoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ xeⁿ nncueꞌ na cwilue nnꞌaⁿ “Ta” nda̱a̱naꞌ, ndoꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ, wanaaⁿ na ncoconnaaⁿꞌaⁿ cwitueeꞌndyecjena cantyja ꞌnaaⁿ
ñꞌeⁿ meiⁿquia tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌoom, joonaꞌ. 6 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ jaa nmeiiⁿ

macanda̱ ñequiiꞌcheⁿ ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ ñecwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ, ndoꞌ


na matseiyuꞌ. 40 Sa̱a̱ matseitiuu
  jom cwiluiiñê Tsotya̱ay ̱ a. Cantyja
yati machꞌeeⁿ xeⁿ na nljooꞌñê na ꞌnaaⁿꞌ jom chaꞌtso na maniom, jom
ñenqueⁿ. Luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ cantyja tqueeⁿ joꞌ, ndoꞌ ncꞌe jom, joꞌ na
1 Corintios 8​, ​9 376

mꞌaaⁿya. Ndoꞌ mati ñecwii mꞌaaⁿ na mati cwilaxmaⁿꞌyoꞌ jnaⁿ jo nnom


cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jaa, nquii Cristo. 13 Joꞌ chii xeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

Jesucristo. Chaꞌtsoti na maniom, na macwaꞌa cwii nnom nantquie


cwimꞌaⁿnaꞌ ncꞌe nqueⁿ, mandii ñꞌa̱aⁿ̱ na cwiwilꞌueeꞌndye nnꞌaⁿ na
jaa. cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye cwii na cweꞌ
7 Sa̱a̱ tichaꞌtsondye nnꞌaⁿ
  nnꞌaⁿ lꞌa, xeⁿ jnaaⁿꞌ joꞌ matseitjo̱oñ
̱ e
cwilaꞌno̱ⁿꞌna na ljoꞌ ee jnda̱ ljeiiꞌnaꞌ cwii nnꞌaⁿya na matseiyuꞌ, quia joꞌ
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena cwii na tajom cwinlcwaaꞌnndaꞌa juunaꞌ cha
cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa, ndoꞌ quia cwicwaꞌna tintseilcweꞌtyaꞌna juu nnꞌaⁿya.
nantquieꞌñeeⁿ, cwitjeiiꞌna cwenta
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena juunaꞌ. Ndoꞌ Tsꞌaⁿ na cwiluiiñe apóstol, waa
ncꞌe na tyoowijndo̱ꞌ nꞌomna cantyja najndeii na matseixmaaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ, joꞌ chii juu na
mꞌaaⁿꞌ nꞌomna tseixmaⁿnaꞌ cwii na
jnda̱ tꞌaaꞌnaꞌ na cwajndii. 8 Ee nchii

9 Joo na wanaaⁿ na lꞌa apóstoles,
mati ja tseixmaⁿ joꞌ ndoꞌ
chiuu waa na laxmaⁿna, mati joꞌ
cweꞌ aa macwaꞌ tsꞌaⁿ nantquieꞌñeeⁿ, matseixmaⁿya. Jnda̱ ntyꞌiano̱o̱ⁿya
oo, aa ticwaaⁿꞌaⁿ joonaꞌ, joꞌ na Jesús na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom
macjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. jaa, ndoꞌ ꞌo cwiluiindyoꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ
Meiⁿ nchii na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyo̱tya̱a̱ ncꞌe tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na tyotsꞌaaya
xeⁿ cwicwaaꞌa joonaꞌ, oo nchii nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 2 Nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na

na tiannꞌaⁿndyo̱tya̱a̱ xeⁿ ticwaaꞌa ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ cwitjeiiꞌna cwenta


joonaꞌ. 9 Sa̱a̱ calꞌandyoꞌ cwenta na
  na ticaluiindyo̱ apóstol, sa̱a̱ jo nda̱a̱
juu luaaꞌ na wanaaⁿ na cꞌomꞌyoꞌ, ꞌo matsonaꞌ na cwiluiindyo̱ na ljoꞌ ee
titseixmaⁿnaꞌ cwii na nntsꞌaanaꞌ juu na cwilaꞌyuꞌyoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
na nntseitjo̱oñ ̱ e cwii nnꞌaⁿꞌyoꞌ na ljoꞌ.
cachjoo matseiyuꞌ. 10 Ee xeⁿ ꞌu

3 Nda̱a̱ joo nnꞌaⁿ na cwilue na

na ntyjiꞌ chiuu wanaaⁿ na nntsaꞌ, nchii cwiluiindyo̱ apóstol, luaa waa


mawacatyeⁿꞌ cwii joo yuu na ñꞌoom na matseilcwa̱ꞌa nda̱a̱na.
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ cwii na cweꞌ 4 Waa na matseixmaⁿya na wanaaⁿ

nnꞌaⁿ lꞌa, ndoꞌ cwii tsꞌaⁿ na tityeⁿ na na nncoꞌño̱ⁿ na macaⁿnaꞌ na


matseiyuꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ ꞌu joꞌ, nnda̱a̱ nlcwaaꞌa ndoꞌ na nlcwa̱ya, 5 ndoꞌ 

nntsꞌaanaꞌ na macheꞌ na luaaꞌ, mati wanaaⁿ na nncjaañꞌeⁿ cwii


nncꞌomtꞌmaaⁿꞌñe tsꞌoom na mati yuscu na matseiyuꞌ quia jo̱nquiaya
lcwaaⁿꞌaⁿ ꞌnaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ñꞌoom naya chaꞌxjeⁿ cwilꞌa
nnꞌaⁿ tyꞌo̱oꞌ̱ ñeeⁿ. 11 Ndoꞌ na luaaꞌ,
  ntꞌomcheⁿ apóstoles, ñequio ntyjee
juu na matseiꞌno̱ⁿꞌ na wanaaⁿ na nquii Ta Jesús ndoꞌ mati Pedro.
ljoꞌ macheꞌ, nntseiꞌndaaꞌnaꞌ juu 6 Ndoꞌ ¿aa mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cweꞌ

nnꞌaⁿꞌ na tityeⁿ matseiyuꞌ, na macanda̱ nquii Bernabé ñꞌeⁿndyo̱


mati tueꞌ Cristo cwentaaⁿꞌaⁿꞌ. ja na ticatsonaꞌ na nnteixeꞌyoꞌ jâ?
12 Quia laaꞌtiꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ ñequio joo

7 Ee ¿ꞌñeeⁿ sondaro na cweꞌ nquii

nnꞌaⁿꞌyoꞌ na titꞌmaⁿ cwilayuꞌya matseicatsuu ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ juu


nꞌom, cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ nda̱a̱na na na macaa ndiaꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ
cwilaꞌñꞌeeⁿꞌndyoꞌ nꞌomna. Ndoꞌ na manomꞌ cwii ntjom lꞌo̱o̱ uva
377 1 Corintios 9

na tiquii ta̱aꞌ̱ naꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ cwindyeꞌntjomna nnoom. 14 Ndoꞌ  

na mateixꞌe canmaⁿ na ticꞌuu chaꞌxjeⁿ cwicandaa naⁿꞌñeeⁿ ꞌnaⁿ


ndaatsuuyoꞌ? 8 Meiⁿ ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ
  na cwiwilꞌueeꞌndyena, maluaaꞌ
na cweꞌ tomti ñꞌoom na mꞌaaⁿꞌ sa̱ꞌntjom Ta Jesús na joo nnꞌaⁿ na
nꞌom nnꞌaⁿ na macwjiiꞌa. Ee ljeii cwiñeꞌquia ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ
na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Moisés, nntoꞌñoomna ljoꞌ na macaⁿnaꞌ joona
majoꞌti matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 9 Ee naquiiꞌ
  ncꞌe ñꞌoomꞌm na cwiñeꞌquiana.
libroꞌñeeⁿ teiljeii: “Tintjaaꞌndyoꞌ 15 Sa̱a̱ meiⁿjom ndiiꞌ tyoocaⁿꞌa na

bosa ndyuee quiooꞌndyo yocheⁿ na nñequiaꞌyoꞌ ljoꞌ na macaⁿnaꞌ ja, meiⁿ


cwilꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ.” Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ nchii matseiljeiya ñꞌoomwaañe cha
teiljeii, nchii macanda̱ maꞌmo̱ⁿnaꞌ nnteijndeiꞌyoꞌ ja. Ee yati ntyjii meiiⁿ
na cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿ quiooꞌndyo na aa ncꞌio̱ na tintsuu nayawaañe
ñjom tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 10 Ncꞌe
  na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ matseisꞌandyo̱.
na mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom cantyja ꞌnaaⁿya, 16 Sa̱a̱ tyoocwjiꞌsꞌandyo̱ na

joꞌ chii teiljeii ñꞌoomwaaꞌ. Naya mañequiaya ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ


ꞌnaaⁿya na teiljeiinaꞌ, ee juu tsꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ ee tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ
na matseindyaa tyuaa ñequio juu matseixmaⁿya. Ndoꞌ jeeⁿ
tsꞌaⁿ na macwjaꞌ lqueeⁿ, cwilꞌana ntyꞌiaaꞌndyo̱ xeeⁿ ticatseicanda̱ya
tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ na ntyjaaꞌ nꞌomna juunaꞌ. 17 Joꞌ chii xeⁿ mañequiaya

na nleilꞌueeꞌndyena na cwiweꞌ. ñꞌoom ncꞌe na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ nnco̱,


11 Joꞌ chii ncꞌe na jnda̱ jno̱o̱ⁿꞌâ
  matsonaꞌ na nncwantjo̱ⁿ, sa̱a̱ xeⁿ
tsjaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu matsꞌaa na ljoꞌ ncꞌe na matyꞌioom
naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ, ticwinomꞌnaꞌ na tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ ja, quia joꞌ cweꞌ
nñequiaꞌyoꞌ na cwitaaⁿyâ nda̱ay ̱ oꞌ matseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ tsꞌiaaⁿ na
chjoowiꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwii tyꞌioom ja. 18 Quia joꞌ juu na

na jnda̱ tueꞌ. 12 Ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ


  mawantyjo̱ⁿ, na mꞌaaⁿya na
na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwilꞌana neiⁿya na mañequia ñꞌoom na
na cateijndeiꞌyoꞌ joona. Ndoꞌ macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ
majndeiiticheⁿ jâ wanaaⁿ na na meiⁿcwii na chojnaⁿꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ,
cateijndeiꞌyoꞌ. na nchii nncwantjo̱ⁿya ꞌnaⁿ na
Meiiⁿ na wanaaⁿ na ntaaⁿyâ macaⁿnaꞌ ja na mañequiaya ñꞌoom
na calꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, sa̱a̱ meiⁿjom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ndiiꞌ tyoolꞌuuyâ. Ee cwilaꞌquii 19 Ja meiiⁿ nchii cwiluiindyo̱

nꞌo̱o̱ⁿyâ naquiiꞌ na cwitjo̱o̱ⁿyâ cha moso na mandiꞌntjomtyeⁿ nnom


ticatseitsaaⁿꞌñenaꞌ na ya tsandyeꞌyoꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌ, sa̱a̱ jnda̱ tqueⁿndyo̱
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 13 ꞌO manquiuꞌyoꞌ
  cheⁿnnco̱ na matseixmaⁿya na ljoꞌ
nquiee ntyee cwentaa nnꞌaⁿ judíos nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Matsꞌaa na ljoꞌ
na cwindyeꞌntjom naquiiꞌ watsꞌom cha majndyeti nnꞌaⁿ nncwantjo̱ⁿ
tꞌmaⁿ cwitquiina seii quiooꞌ na cwentaaꞌ Cristo. 20 Quia na mꞌaaⁿya

cwilaꞌcwjeena na cwiñequia quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, matsꞌaa


nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena chaꞌna cwii joona na mꞌaⁿna nacje
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Wanaaⁿ na cwitquiina ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tquiaa Moisés cha
seiꞌñeeⁿ ee joꞌ joꞌ waa tio tꞌmaⁿ yuu nncwantjo̱ⁿya joona cwentaaꞌ Cristo,
1 Corintios 9​, ​10 378

meiiⁿ ticꞌo̱o̱ⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. nnoom, meiⁿ tyootsꞌaa chaꞌ cwilꞌa


21 Ndoꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ticꞌomna
  nnꞌaⁿ na cweꞌ cwitueeꞌto nndaꞌ
nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, naquiiꞌ jndye. 27 Nchii nmeiiⁿꞌ

matsꞌaa chaꞌna cwii nquieena cha matsꞌaa. Ja ñequio na jndeiꞌnaꞌ


nncwantjo̱ⁿya joona, meiiⁿ na majuꞌcja̱ seiiꞌa na catseicanda̱naꞌ
mayuuꞌ mꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeii na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya juunaꞌ, cha cwii
ꞌnaaⁿꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe na na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ
mꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ Cristo. 22 Quia
  ticwjiꞌndyo̱naꞌ ja na ticwilꞌuendyo̱
na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cachjoo na naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Cristo.
cwilaꞌyuꞌya nꞌom, mati matsꞌaa na
cachjoo matseiyuꞌya tsꞌo̱o̱ⁿ cha mati Ticalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ meiⁿquia
nncwantjo̱ⁿya joona. Nda̱a̱ chaꞌtso na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa
nnꞌaⁿ matsꞌaa na matseixmaⁿya
chaꞌxjeⁿ joona cha ntꞌomndye joona
nluiꞌnꞌmaaⁿndyena. 23 Matsꞌaa

10 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
quia jluiꞌ welooya nnꞌaⁿ judíos
chaꞌtso nmeiⁿꞌ ncꞌe ñꞌoom naya na Egipto, chaꞌtsondyena tyotseintyjo̱
cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncwaaⁿꞌ nchquiu
nnꞌaⁿ cha mati nntseijomndyo̱ nacjoona ndoꞌ chaꞌtsondyena
ñequio naya na cwitoꞌñoom nnꞌaⁿ teinomna Ndaaluee Wee.
cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 2 Ndoꞌ na luaaꞌ, chaꞌtsondyena

24 ꞌO manquiuꞌjndaaꞌndyoꞌ quia
  teitsꞌoomndyena na seitjoomꞌnaꞌ
cwitjomndye nnꞌaⁿ na nleinom, joona ñꞌeⁿ Moisés quia na
chaꞌtsondyena cwileinomna, sa̱a̱ tyotseintyjo̱naꞌ nchquiuꞌñeeⁿ cjoona
macanda̱ juu tsꞌaⁿ na nncueeꞌjndyee ndoꞌ na teinomna ndaalueeꞌñeeⁿ.
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ juu. Quia joꞌ 3 Ndoꞌ mati chaꞌtsondyena

calaꞌjnda̱ꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ matseijndeii tyocwaꞌna maná na tquiaa


tsaⁿꞌñeeⁿ. Cjooꞌyaya nꞌomꞌyoꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnaⁿnaꞌ cañoomꞌluee,
cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom 4 ndoꞌ chaꞌtsondyena tyowena

cha mati nntseitꞌmaaⁿꞌñê ꞌo. 25 Sa̱a̱


  ndaatioo na tyocaluiꞌnaꞌ quiiꞌ tsjo̱ꞌ
cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ na ñꞌeⁿ ñꞌeⁿnaꞌ ñꞌeⁿndyena. Nquii
joo nnꞌaⁿ na cwileinom, jndye nnom Cristo cwiluiiñe tsjo̱ꞌñeeⁿ. 5 Sa̱a̱

na cwilaꞌljondyena, ee cwicantyjaaꞌ meiiⁿ na luaaꞌ tyomꞌaⁿna, maxjeⁿ


nꞌomna na nntaꞌntjomna, meiiⁿ majndyendyetina ticjaaweeꞌ ntyjii
juu ꞌnaⁿ na cwitaꞌntjomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyena ee tîcalꞌana
tyuaaꞌ cwiwiꞌndaaꞌnaꞌ. Joꞌ chii yuu na lꞌue tsꞌoom. Macweꞌ joꞌ
mati jaa cjooꞌyaya nꞌo̱o̱ⁿya na jndyendyena tja̱na ndyuaa yuu tja
cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿtya̱aⁿ̱ ya nnom nnꞌaⁿ cꞌoom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe juu na nntoꞌño̱o̱ⁿya 6 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ na tyotjoomna

na nñequiaaⁿ nda̱ay ̱ a tijoom laxmaⁿnaꞌ cwii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ


cwiꞌndaaꞌnaꞌ. 26 Cantyja ꞌnaⁿ ja luaa
  nda̱ay̱ a na tilaꞌqueeⁿ nꞌo̱o̱ⁿya cwii
tyootsꞌaa chaꞌna machꞌee tsꞌaⁿ na cwii nnom natia chaꞌxjeⁿ tyolaꞌqueeⁿ
cweꞌ maleinomto na tijndaaꞌ yuu nꞌomna. 7 Joꞌ chii tilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ

wjaayuu. Cantyja na mandiꞌntjo̱ⁿya cwii na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa chaꞌxjeⁿ ñelꞌa


379 1 Corintios 10

ntꞌomndye joona ee tso ñꞌoom na na ljoꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ee ntyjiiya na ꞌo


teiljeii: “Tyꞌewindyuaandye nnꞌaⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ. Joꞌ chii queⁿyaꞌyoꞌ
na nlcwaꞌ ndoꞌ na nncwe, jnda̱ joꞌ cwenta ñꞌoom na matsjo̱o.̱
teicantyjana na lꞌana chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ 16 Ee cwiñequiaaya na quianlꞌuaaꞌ

na ticꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” Tyꞌo̱oṯ sꞌom xjeⁿ na cwitoꞌño̱o̱ⁿya


8 Meiⁿ tancꞌo̱o̱ⁿya na cweꞌ luaaꞌndyo
  waso, juu joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
ñꞌeⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na cwilajomndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nioomꞌ
tyolꞌa joona ee jnaaⁿꞌ joꞌ na sꞌaa Cristo. Ndoꞌ quia cwityja̱ay ̱ a
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ñecwii xuee tja̱ tyooꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwilajomndyo̱
ntquiuu nchooꞌ ndyee meiⁿndyena. cantyja ꞌnaaⁿꞌ seiiⁿꞌeⁿ. 17 Ee meiiⁿ

9 Meiⁿ tacalꞌaaya xjeⁿ Cristo


  na jndyendyo̱ sa̱a̱ ñeꞌcwii tyooꞌ
chaꞌxjeⁿ ñelꞌa ntꞌomndye joona, cwicwaaꞌa ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ ñeꞌcwii
ee joꞌ na tquii canduu joona ndoꞌ seiꞌ cwiluiindyo̱.
tja̱na. 10 Meiⁿ tilancjooꞌndyoꞌ nnom

18 Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ ñelꞌa ntꞌomndye tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ Israel. Nnꞌaⁿ na


joona, ndoꞌ jnaaⁿꞌ joꞌ na jñoom cwitquiina seii quiooꞌ na cwitioona
ángel na jndyotseicwjee joona. nacjooꞌ tio watsꞌom tꞌmaⁿ, xjeⁿꞌñeeⁿ
11 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ na tyotjoom
  cwilajomndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ
weloo welooya, laxmaⁿnaꞌ cwii quiooꞌ na cwilaꞌcwjeena. 19 Ndoꞌ 

na maꞌmo̱ⁿndyeyunaꞌ nda̱ay ̱ a, na matsjo̱o̱ na luaaꞌ, tilaꞌtiuuꞌyoꞌ


ndoꞌ teiljeii joonaꞌ quiiꞌ ñꞌoomꞌ na ñeꞌcatsjo̱o̱ na juu ꞌnaⁿꞌñeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii na matseijndo̱ꞌnaꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ waa
nꞌo̱o̱ⁿya chiuu macaⁿnaꞌ na najndeii na matseixmaⁿnaꞌ meiⁿ
cꞌo̱o̱ⁿya ncueemeiiⁿ na macanda̱. nchii na ñeꞌcatsjo̱o̱ na juu seiꞌ
12 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na matseitiuu
  na cwiñequia naⁿꞌñeeⁿ nnom
na meintyjeeꞌtyeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ jndati matseixmaⁿnaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, catsꞌaañe cwenta ñequio meiⁿquia seiꞌ. 20 Ñꞌoom

na ticjuꞌcjenaꞌ juu. 13 Ee joo na


  na matsjo̱o̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwiwinomꞌyoꞌ na maqueⁿnaꞌ ñꞌoomwaaꞌ, joo nnꞌaⁿ na ticꞌomna
xjeⁿ ꞌo cha calaꞌtjo̱oṉ dyoꞌ nnom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ticachuiiꞌnaꞌ ñequio cwilaꞌcjweena quiooꞌ, nchii nnom
na cwitjoom ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ jom cwiñequiana seiꞌñeeⁿ, nda̱a̱
jom cwiluiiñê na mayoomꞌm, meiⁿ naⁿjndii cwiñequiana joonaꞌ.
tijoom quiaaⁿ na juu na maqueⁿnaꞌ 21 Ee ticatsonaꞌ na nncweꞌyoꞌ na

xjeⁿ ꞌo nncwinomꞌnaꞌ juunaꞌ na njom waso na cwiwe nnꞌaⁿ na


xocanda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ ndoꞌ mati cwilaꞌjomndye ñequio Cristo,
nñequiaaⁿ na ya nluiiꞌndyoꞌ naquiiꞌ ndoꞌ mati nncweꞌyoꞌ cwii na
juunaꞌ. 14 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na
  matseixmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿ
jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, cantyja ꞌnaaⁿꞌ naⁿjndii. Meiⁿ ticatsonaꞌ na
na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ ꞌnaⁿ na cweꞌ nlcwaꞌyoꞌ na cwilaꞌjomndyoꞌ
nnꞌaⁿ cwilꞌa, cꞌomꞌyoꞌ chaꞌna tsꞌaⁿ ñequio Cristo, ndoꞌ mati nlcwaꞌyoꞌ
na jndeii maleinom na nquiaⁿꞌaⁿ cwii na matseixmaⁿnaꞌ cantyja
na nntꞌuii nawiꞌ jom. 15 Matsjo̱o̱
  ꞌnaaⁿ naⁿjndii.
1 Corintios 10​, ​11 380

22 ¿Aa ñeꞌcalꞌaaya na jaa joꞌ chii ꞌu jeꞌ tinlquiꞌ juunaꞌ. Ee


jnda̱aṯ ya̱ay
̱ a nchiiti jom ndoꞌ jom meiiⁿ na xocatseiꞌndaaꞌnaꞌ ꞌu xeⁿ na
jeeⁿ xueeⁿ jaa? nlquiꞌ juunaꞌ sa̱a̱ nntseiꞌndaaꞌnaꞌ
tsꞌom tsꞌaⁿ na tꞌmo̱ⁿ njomꞌ ee mꞌaaⁿꞌ
Tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ catsꞌaaⁿ chaꞌtso tsꞌoom na ticatsonaꞌ na nlquiꞌ juunaꞌ.
ñequio na wiꞌ tsꞌoom tyjennꞌaⁿñê 29 Matseina̱ⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na

23 Waa ñꞌoom na cwilue nnꞌaⁿ: mꞌaaⁿꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ na seicandii


“Wanaaⁿ na nntsꞌaa tsꞌaⁿ meiⁿquia ꞌu, nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ na mꞌaaⁿꞌ
na ñeꞌcatsꞌaa.” Ñꞌoom na mayuuꞌ tsꞌomꞌ nncuꞌ.
joꞌ, sa̱a̱ tichaꞌtso mateijndeiinaꞌ jom. Sa̱a̱ nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na
Mayuuꞌ wanaaⁿ na nntsꞌaa tsꞌaⁿ nncwaxꞌee cwiindyoꞌ ꞌo: “¿Chiuu na
ljoꞌ na lꞌue tsꞌoom, sa̱a̱ tichaꞌtso matsonaꞌ na ja catseiljondyo̱yo̱ cweꞌ
mateijndeiinaꞌ na nncjaanajneiⁿ chiuu na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom cwiicheⁿ?
jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 24 Ee nchii

30 Ee xeⁿ mañequiaya na quianlꞌuaaꞌ

ñequiiꞌcheⁿ ncꞌoomꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na


cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ. Cꞌoomꞌ tsꞌoom macwaꞌa, quia joꞌ ¿yuu waa na
cantyja ꞌnaaⁿ ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nntso tsꞌaⁿ na
na cwilaꞌyuꞌ, cwaaⁿ cwii na tixcwe matsꞌaa?” 31 Quia joꞌ na

nntsꞌaaⁿ na nnteijndeiinaꞌ joona cwicwaꞌyoꞌ ñequio na cwiweꞌyoꞌ,


na nncꞌoonajnda̱na cantyja na ñequio meiⁿquia na cwilꞌaꞌyoꞌ, na
cwilaꞌyuꞌna. chaꞌtso na chaꞌtso ñequiiꞌcheⁿ
25 Wanaaⁿ na nntquieꞌyoꞌ chaꞌtso
  catsꞌaanaꞌ na caluiitꞌmaⁿñeti
nnom seiꞌ na cwileilꞌua. Meiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ.
tintaꞌxeꞌyoꞌ ¿aa cwiwilꞌueeꞌndye 32 Tilꞌaꞌyoꞌ cwii nnom na cantyja

nnꞌaⁿ seiꞌñeeⁿ xjeⁿ na ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntseilcweꞌnaꞌ tsꞌaⁿ cantyja


cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena cwii na cweꞌ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús, meiiⁿ na tsꞌaⁿ judío,
nnꞌaⁿ cwilꞌa? Ee na nliuꞌyoꞌ na ljoꞌ meiiⁿ nnꞌaⁿ na nchii judíos, ndoꞌ
nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na nntseiꞌndaaꞌnaꞌ meiiⁿ joo nnꞌaⁿ na laxmaⁿ tmaaⁿꞌ
nquiuꞌyoꞌ. 26 Ee naquiiꞌ Salmos
  cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 33 Malaaꞌtiꞌ

matsonaꞌ: “Tsjoomnancue ñequio waa na quitsꞌaaya, ee matseijndo̱ na


ꞌnaⁿ na matseixmaⁿnaꞌ, chaꞌtso joꞌ chaꞌtso cantyja ꞌnaⁿya nncjaaweeꞌ
ꞌnaaⁿꞌ nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” nꞌom nnꞌaⁿ. Nchii malꞌueendyo̱
27 Cwii tsꞌaⁿ na nchii tsꞌaⁿ na
  na joo na matsꞌaa na cweꞌ ja
matseiyuꞌ, xeⁿ maqueeⁿꞌñê cwii ꞌo cateijndeiinaꞌ, sa̱a̱ cateijndeiinaꞌ na
waⁿꞌaⁿ na nlcwaꞌ ñꞌeⁿñê, wanaaⁿ majndyeti nnꞌaⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿndyena.
na nncjaꞌ xeⁿ aa lꞌue tsꞌomꞌ. Cwaꞌ
meiⁿquia na mañequiaa tsaⁿꞌñeeⁿ.
Sa̱a̱ cha tintseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjiꞌ
11 Joꞌ chii cwꞌaaꞌndyoꞌ ja
cantyja na matsꞌaaya ee ja
jo̱mꞌaaⁿya chaꞌxjeⁿ na tyochꞌee Cristo.
tincwaxeꞌ aa tsꞌiaaⁿꞌ seiꞌñeeⁿ na
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ cwii na cweꞌ Luaa cꞌom yolcu quia
nnꞌaⁿ lꞌa. 28 Sa̱a̱ xeⁿ nntso cwii tsꞌaⁿ

cwitjomndye nnꞌaⁿ
njomꞌ: “Seiꞌwaañe jnda̱ tacatyeeⁿnaꞌ 2 Matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ꞌo na
cwentaaꞌ cwii na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa”, ñequiiꞌcheⁿ cwijaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
381 1 Corintios 11

ja ndoꞌ cwilaweꞌyoꞌ ñꞌoom na jnda̱ 12 Ee meiiⁿ na mayuuꞌ najndyee sꞌaa


tqua̱aⁿ̱ ya nda̱aꞌ̱ yoꞌ 3 Sa̱a̱ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsaⁿscu ee tsaⁿsꞌa, sa̱a̱
na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na tseixmaⁿ Cristo mati na mayuuꞌ na mꞌaaⁿ tsaⁿsꞌa ee
xqueⁿ cwii cwii tsaⁿsꞌa ndoꞌ juu tsaⁿscu, ndoꞌ chaꞌtsoñꞌeⁿ cwinaⁿ na
tsaⁿsꞌa tseixmaaⁿ xqueⁿ scoomꞌm mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
chaꞌxjeⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom tseixmaaⁿ 13 Cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ, ¿aa ndyaꞌ

xqueⁿ Cristo. 4 Joꞌ chii xeⁿ matiom


  matyꞌiomyanaꞌ na ticañjom ꞌnaⁿ
tsaⁿsꞌa ꞌnaⁿ xqueⁿ quia matseineiⁿ xqueⁿ yuscu na nntseineiⁿ nnom
nnoom oo quia mañequiaa ñꞌoomꞌm, Tyꞌo̱oṯ sꞌom? 14 Mati maꞌmo̱ⁿyanaꞌ

matseijnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ Cristo na nda̱ay̱ a na matseijnaaⁿꞌnaꞌ tsaⁿsꞌa


cwiluiiñe xqueeⁿ. 5 Sa̱a̱ xuiiꞌ cantyja
  quia na teincoo sooxqueeⁿ, 15 sa̱a̱  

ꞌnaaⁿꞌ cwii yuscu, xeⁿ ticata̱ꞌ xqueⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ yuscu quia na


quia na matseineiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiwiteincoo soxqueeⁿ, ee joonaꞌ
oo quia na mañequiaa ñꞌoomꞌm tseixmaⁿnaꞌ cwii na matseicuꞌnaꞌ
matseijnaaⁿꞌaⁿ saaⁿꞌaⁿ. Xeⁿ na ljoꞌ xqueeⁿ. 16 Sa̱a̱ xeⁿ mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na

machꞌeeⁿ matseijomnaꞌ cantyja ticjaaweeꞌ tsꞌom ñꞌoomwaaꞌ,


ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌcwijom na jnda̱ teinquiꞌ macaⁿnaꞌ na catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na meiⁿ
caseii xqueeⁿ. 6 Ndoꞌ xeⁿ ticalꞌue
  jâ meiⁿ nnꞌaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌ na
tsꞌom yuscu na ñjom ꞌnaⁿ xqueeⁿ, macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ,
quia joꞌ cateinquiꞌ xqueeⁿ. Sa̱a̱ ncꞌe tjaaꞌnaⁿ cwicheⁿ nnom na cwilꞌaaya.
na jeeⁿ tꞌmaⁿ matseijnaaⁿꞌnaꞌ jom
na nno̱ⁿ soxqueeⁿ oo na nnteinquiꞌ Tixcwe cwilꞌana quia cwicwaꞌna
caseii, quia joꞌ cañjom ꞌnaⁿ xqueeⁿ. Cena na tqueⁿ Jesucristo
7 Sa̱a̱ tsaⁿsꞌa jeꞌ, ticatyꞌiomnaꞌ

17 Ñꞌoom na matseiljeitya̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
na ñjom ꞌnaⁿ xqueeⁿ ee jluiiꞌñe leicanda̱a̱ nntsjo̱o̱ na ya cwilꞌaꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tqueeⁿ na cantyja ee machꞌeenaꞌ quia cwitjomndyoꞌ
ꞌnaaⁿꞌ juu na caluiitꞌmaaⁿꞌñê sa̱a̱ juu na cwilꞌaꞌyoꞌ matseilcweꞌnaꞌ ꞌo
wandyo̱oꞌ̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿscu ee nchii na mateijndeiinaꞌ ꞌo. 18 Ee  

tsaⁿsꞌa matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ cantyja najndyee jnda̱ mandiiya quia


ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 8 Ee quia na sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  cwitjomndyoꞌ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
tsaⁿsꞌa, nchii teilꞌueeꞌñê tsaⁿscu na Tyꞌo̱oṯ sꞌom, titjoomꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ,
tuii na ljoꞌ, teilꞌueeꞌñê tsaⁿsꞌa na ndoꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na ljoꞌ. 19 Ee

sꞌaaⁿ tsaⁿscu. 9 Meiⁿ nchii na sꞌaaⁿ


  maxjeⁿ nleitquiooꞌyuu na titjoomꞌ
tsaⁿsꞌa cha cateijndeiinaꞌ tsaⁿscu, mꞌaⁿꞌyoꞌ cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ ꞌñeeⁿ joo
sꞌaaⁿ tsaⁿscu cha cateijndeiinaꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ mꞌaⁿna na xcweeꞌ
tsaⁿsꞌa. 10 Mancꞌe na luaaꞌ waa ndoꞌ
  nꞌomna jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ncꞌe na cwiqueⁿ ángeles cwenta, joꞌ 20 Ndoꞌ ncꞌe na titjoomꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ,

chii matsonaꞌ na cañjom ꞌnaⁿ xqueⁿ joꞌ chii juu na cwicwaꞌyoꞌ, tiyuuꞌ
yuscu cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ na majuꞌñecjeeⁿ na tseixmaⁿnaꞌ nquii Cena
nnom saaⁿꞌaⁿ. 11 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ
  na seijndaaꞌñe Ta Jesús. 21 Ee 

jaa nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ, waa naya quia cwicwaꞌyoꞌ cwii cwiindyoꞌ


ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿsꞌa ncꞌe tsaⁿscu, ndoꞌ mati matseityuaaꞌti na nlcwaꞌ na
waa naya ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿscu ncꞌe tsaⁿsꞌa. jndyoñꞌoom, meiⁿ tinquiaaⁿ na
1 Corintios 11 382

nntseijomñe cwiicheⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ


na matseiyuꞌ, ndoꞌ na ljoꞌ ntꞌom Nchii cweꞌ nntseijomñeto tsꞌaⁿ
joona maꞌndiinaꞌ na ñeꞌjndoꞌ ndoꞌ quia cwicwaꞌ nnꞌaⁿ Cena
ntꞌom jnda̱ jndyee. 22 ¿Chiuu

27 Joꞌ chii meiⁿquia tsꞌaⁿ na
ꞌo? ¿Aa maxjeⁿ tjaaꞌnaⁿ lꞌaꞌyoꞌ macwaaⁿꞌaⁿ tyooꞌwaa oo maꞌom na
yuu na nleiñꞌoomꞌ na nlcwaꞌyoꞌ ñjom wasowaa na ticꞌoomꞌya tsꞌoom
ndoꞌ na nncweꞌyoꞌ? ¿Aa maxjeⁿ na jnda tseixmaⁿnaꞌ, waa jnaaⁿꞌaⁿ
ticueeꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ na nacjooꞌ seiiꞌ ndoꞌ nioomꞌ Ta Jesús.
mati cwiluiindye tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ 28 Ncꞌe na ljoꞌ, matsonaꞌ na cwii

Tyꞌo̱oṯ sꞌom? Ee na laaꞌtiꞌ na cwii tsꞌaⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ na nlcwaaⁿꞌaⁿ


cwilꞌaꞌyoꞌ cwilaꞌjnaⁿꞌyoꞌ joo tyooꞌñeeⁿ ndoꞌ na nncꞌom na ñjom
ncꞌiaaꞌyoꞌ na wantyꞌiaa mꞌaⁿ. ¿Aa wasoꞌñeeⁿ, cꞌoomꞌya tsꞌoom na aa
cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na jeeⁿ xcwe na tjaaꞌnaⁿ cwii nnom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ
cwilꞌaꞌyoꞌ? Leicanda̱a̱ nntsjo̱o̱ na na matseicuꞌnaꞌ na nntseijomñê
ljoꞌ. juu joꞌ. 29 Ee tsꞌaⁿ na cweꞌ macwaꞌto

ndoꞌ cweꞌ maꞌuuto meiⁿ ticwjaaꞌñê


Cantyja na seijndaaꞌñe Jesucristo na cwenta na laꞌxmaⁿnaꞌ seiiꞌ Ta
cuaa Cena Jesús, juu na macwaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ
(Mt. 26.26-29; Mr. 14.22-25; Lc. 22.14-20) maꞌom, matseijndaaꞌñenaꞌ na waa
23 Ee nnom Ta Jesús toꞌño̱ⁿya jnaaⁿꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 30 Macweꞌ

ñꞌoom na tꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, na jnaaⁿꞌ na nmeiiⁿꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, joꞌ


mañejuu teijaaⁿ na seiquioo chii majndyendyoꞌ ꞌo wiiꞌyoꞌ ndoꞌ
Judas jom luee nnꞌaⁿ, toꞌñoom tijnda̱ꞌyoꞌ, hasta ntꞌom ncꞌiaaꞌyoꞌ
tyooꞌ 24 ndoꞌ jnda̱ na tquiaaⁿ na
  jnda̱ tja̱. 31 Sa̱a̱ xeⁿ ñequiiꞌcheⁿ na

quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja cwiqua̱aⁿ̱ yaaya cwenta aa cwilꞌaaya


ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, tyjeeⁿ juunaꞌ. Tsoom: yuu na matyꞌiomyanaꞌ, quia joꞌ
“Catoꞌñoomꞌyoꞌ tyooꞌwaa, cwaꞌyoꞌ tixocaⁿnaꞌ na nntsꞌaa Ta Jesús
juunaꞌ. Seiiꞌa cwiluiiñenaꞌ. xjeⁿ jaa, 32 ee quia mañequiaa

Mañequiaandyo̱ na nncꞌio̱ cha Ta Jesús jaa, luaaꞌ machꞌeeⁿ cha


nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo. Ñequiiꞌcheⁿ na ntsaalaꞌno̱o̱ⁿꞌa ndoꞌ cha ticaⁿnaꞌ
luaaꞌ nntsalꞌaꞌyoꞌ cha catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ na nntꞌueeⁿ jaa chaꞌxjeⁿ nntꞌueeⁿ
na cwicañjom nꞌomꞌyoꞌ ja.” 25 Ndoꞌ   nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
mati jnda̱ na tcwaꞌna, toꞌñoom tsjoomnancue.
waso, tsoom: “Juu wasowaañe 33 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na

tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoomxco na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, quia cwitjomndyoꞌ


maqua̱ⁿya ñequio nioomꞌa. Cwii na nlajomndyoꞌ na nlcwaꞌyoꞌ ndoꞌ
cwii ndiiꞌ na cwiweꞌyoꞌ juunaꞌ, nncweꞌyoꞌ na cwicañjom nꞌomꞌyoꞌ
cjaañjoomꞌtyeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ja.” 26 Joꞌ   na tueꞌ Ta Jesús, cwindoꞌyoꞌ cwii
chii ticwii cwii ndiiꞌ na cwicwaꞌyoꞌ ndoꞌ cwii xꞌiaaꞌyoꞌ. 34 Ndoꞌ xeⁿ

tyooꞌwaa ndoꞌ na cwiweꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na ñeꞌjndoꞌ


ñjom wasowaa, cwitsatjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cwaꞌjñeeⁿ na waa waⁿꞌaⁿ chaꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja na tueꞌ Ta Jesús, ticaⁿnaꞌ na nntꞌuii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom
hasta quia na nndyonnaaⁿꞌaⁿ. na matseijomñê quia cwilajomndyoꞌ
383 1 Corintios 11​, ​12

Cena. Ntꞌomcheⁿ ñꞌoom na cha nnteiꞌjndeiinaꞌ nncꞌiaaya


cwitaꞌxꞌeeꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ, cua̱jndya̱a̱ na na cwilaꞌyuꞌ. 8 Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na

mꞌaⁿꞌyoꞌ quia joꞌ nntseijndaaꞌndyo̱ mañequiaaⁿ na cwiñeꞌquia ñꞌoomꞌ


joonaꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na jndo̱ꞌya
nꞌom. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ ntꞌomndye joona
Jndye nnom tsꞌiaaⁿ mañequiaa manquiiti Espíritu mañequiaaⁿ na
Espíritu Santo nnda̱a̱ nlaꞌneiⁿna ñꞌoom cha nlaꞌno̱ⁿꞌ

12 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,


lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na caliuꞌyoꞌ
chiuu machꞌee Espíritu Santo
nnꞌaⁿ chiuu lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na nncꞌomna. 9 Ñꞌeeⁿndye

joona na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu


na cwicandaaya cwii cwii Santo laꞌxmaⁿna na cwilaꞌyuꞌya
nnom na lꞌue tsꞌoom cha nnda̱a̱ nꞌomna, ndoꞌ ntꞌomndye joona
nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cwicandaana na nlaꞌnꞌmaⁿna
2 ꞌO manquiuꞌjndaaꞌndyoꞌ
  nnꞌaⁿwii. 10 Ntꞌomndye joona

cwitjo̱o̱cheⁿ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, cwicandaana na nnda̱a̱ nlꞌana


tyojaachuunaꞌ ꞌo chaꞌcwijom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na ticaluiinaꞌ cantyja
na nchjaaⁿꞌyoꞌ na cweꞌ ꞌnaaⁿꞌ najndeii nquii tsꞌaⁿ. Ndoꞌ
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌtoꞌyoꞌ joo na cweꞌ ntꞌom joona cwicandaana na jeeⁿ
nnꞌaⁿ ñelꞌa na xonda̱a̱ nlaꞌneiⁿnaꞌ. ya cwiñequiana ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ
3 Joꞌ chii matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, tsꞌaⁿ na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na. Ntꞌom joona
matseixmaⁿ Espíritu Santo, xocatso cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu mañequiaa
na cjuꞌwiꞌnaꞌ Jesús. Ndoꞌ mati Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnda̱a̱ ntjeiiꞌna
xocatso tsꞌaⁿ na cwiluiiñe Jesús na cwenta quia tiyuuꞌ cwii ñꞌoom
matsa̱ꞌntjoom juu xeⁿ nchii mꞌaaⁿ na cwiñequia nnꞌaⁿ ndoꞌ quia na
tsaⁿꞌñeeⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo. mayuuꞌ juunaꞌ. Ntꞌom cwicanda̱a̱
4 Nquii Espíritu Santo jndye
  cwilaꞌneiⁿ ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom
nnom mañequiaaⁿ na cwicandaaya ndoꞌ wandyo̱oꞌ̱ nnꞌaⁿ na mañequiaaⁿ
cha cwicanda̱a̱ cwilꞌaaya na cwicanda̱a̱ cwilaꞌteincooꞌna
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ chiuu maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ.
manquiityeeⁿ mañequiaaⁿ na 11 Espíritu Santo ñecwii cwiluiiñê.

cwilaxmaaⁿya joo joꞌ. 5 Jndye


  Manquiityeeⁿ mañequiaaⁿ cwii
nnom niom na cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya cwii nnom tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
nnom Ta Jesús, sa̱a̱ manquiiti cantyjati na lꞌue tsꞌoom.
Espíritu matseijndaaꞌñê chaꞌtso
joonaꞌ. 6 Jndye nnom maniom

Luaa matseijomnaꞌ na
na tjachuiiꞌ na cwiwilꞌue cha tjatꞌuiiꞌndyo̱ ñꞌeⁿ Cristo
cwicanda̱a̱ cwilꞌaaya tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ 12 Matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ nqueⁿ ñeꞌcwii Cristo chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na majndye
cwiluiiñê na mateijneiⁿ cwii tjatꞌuiiꞌ ndoꞌ meiiⁿ jndyenaꞌ
cwiindyo̱ na cwilꞌaaya joonaꞌ. sa̱a̱ ñecwii tsꞌaⁿ tseixmaⁿ. 13 Ee 

7 Nnom cwii cwiindyo̱ mañequiaa


  chaꞌtsondyo̱ meiiⁿ nnꞌaⁿ judíos
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii nnom na jaa, meiiⁿ cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ na
maꞌmo̱ⁿnaꞌ na laxmaaⁿya Espíritu cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom griego, oo meiiⁿ
1 Corintios 12 384

nnꞌaⁿ na cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿtya̱aⁿ̱ ya 23 Ndoꞌ cwii cwii nnom seiiꞌa na


nda̱a̱ patrom ꞌnaaⁿya, oo meiiⁿ nnꞌaⁿ nquiuya na titꞌmaⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ,
na mꞌaaⁿya xjeⁿ ꞌnaaⁿ ncjo̱o,̱ cwii cwilꞌaatya̱a̱ cwenta joonaꞌ, ndoꞌ
na jnda̱ teitsꞌoomndyo̱ cwiluiindyo̱ cwii cwii nnom seiiꞌa na tia
ñecwii seiiꞌ Cristo ncꞌe ñecwii nquiuuya na nleitquiooꞌnaꞌ nda̱a̱
cwiluiiñe Espíritu, ndoꞌ chaꞌtsondyo̱ nnꞌaⁿ, cwitaꞌntyꞌiuuꞌndyo̱tya̱a̱ joonaꞌ
jnda̱ toꞌño̱o̱ⁿya jom. 24 sa̱a̱ joo na tjacañjoomꞌndyo̱ yuu

14 Ee seiiꞌ tsꞌaⁿ nchii ñeꞌcwii


  na titia nquiuuya na nntyꞌiaa nnꞌaⁿ
nnom tseixmaⁿ, jndye nnom joonaꞌ meiⁿ ticaⁿnaꞌ na nlaꞌcuuꞌndyo̱.
tjacañjoomꞌñê. 15 Xeⁿ cweꞌ nntso
  Joꞌ chii cwiwitquiooꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom
xꞌee tsꞌaⁿ: “Ncꞌe na titseixmaⁿya seicañjoomꞌm chaꞌwaandyo̱ñꞌa̱aⁿ̱ ,
tsꞌo̱ tsꞌaⁿ joꞌ chii ticatseixmaⁿya ndoꞌ joo na cwilaꞌcuuꞌndyo̱,
cantyja ꞌnaaⁿꞌ seiiꞌ tsꞌaⁿ.” 16 Ndoꞌ
  joonaꞌ tꞌmaⁿti mañequiaaⁿ na
mati xeⁿ nntso tsuaꞌqui tsꞌaⁿ: “Ncꞌe cwilaꞌxmaⁿnaꞌ. 25 Luaaꞌ waa na

na nchii cwiluiindyo̱ tsꞌomnnom sꞌaaⁿ na tjacañjoomꞌñe tsꞌaⁿ cha


tsꞌaⁿ, joꞌ chii ticatꞌuiindyo̱ cantyja ticatseitiuu tsꞌaⁿ na ya nncꞌoomñe
ꞌnaaⁿꞌ seiiꞌ tsꞌaⁿ.” Meiiⁿ na luaaꞌ meiiⁿ ticañꞌeⁿ cwii joonaꞌ. Ee tqueeⁿ
nntso tsuaꞌqui tsꞌaⁿ, sa̱a̱ tiyuuꞌ na nmeiⁿꞌ cha cateiꞌjndeiindyenaꞌ
ljoꞌ. Maxjeⁿ tꞌuiiꞌnaꞌ tsꞌaⁿ. 17 Ee
  cwii cwii nnom seiiꞌa na
xeⁿ chaꞌwaañe tsꞌaⁿ ñequiiꞌcheⁿ tjachuiiꞌnaꞌ. 26 Mancꞌe joꞌ chii

nꞌomnnoom cwiluiiñê, ¿chiuu quia wiꞌ machꞌeenaꞌ cwii joo na


nntsꞌaayom na nñeeⁿ? Ndoꞌ mati tjacañjoomꞌñe tsꞌaⁿ, wiꞌ machꞌeenaꞌ
xeⁿ chaꞌwaañe tsꞌaⁿ ñequiiꞌcheⁿ chaꞌwaañê. Ndoꞌ quia ya cwii joonaꞌ,
luaꞌqueeⁿ, ¿chiuu nntsꞌaayom na chaꞌwaañê yaaⁿꞌaⁿ.
nncwjaaⁿ jndye? 18 Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

27 ꞌO cwiluiindyoꞌ seiiꞌ Cristo,

jnda̱ seinchoomꞌm ticwii cwii nnom ee cwii cwiindyoꞌ matseixmaⁿ


nmeiⁿꞌ naquiiꞌ seiiꞌ tsꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na cwii cwii na tjacañjoomꞌñê na
lꞌue tsꞌoom. 19 Xeⁿ chaꞌwaañe tsꞌaⁿ
  matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ seiiⁿꞌeⁿ.
ñeꞌcwii nnom cwiluiiñê, meiⁿchjoo 28 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na jnda̱

ticanda̱aꞌ̱ ñe seiiꞌ tsꞌaⁿ. 20 Sa̱a̱ meiiⁿ


  seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiiꞌntaaⁿ
na jndye nnom na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cwiluiindyena seiiꞌ Cristo.
na tjacatꞌuiiñe tsꞌaⁿ, maxjeⁿ ñꞌeⁿ joo Najndyee tqueⁿ apóstoles, nda̱ we
joꞌ canda̱aꞌ̱ cwiluiiñe seiiꞌ tsꞌaⁿ. nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom na jnda̱
21 Tsꞌomnnom tsꞌaⁿ tijoom nnda̱a̱
  tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, jnda̱ ndyee nnꞌaⁿ
nntsonaꞌ nnom tsꞌo̱ tsꞌaⁿ: “Ja tjaa na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ,
yuu lꞌueeꞌndyo̱ ꞌu.” Meiⁿ xqueⁿ tsꞌaⁿ mati nnꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlꞌa ꞌnaaⁿ
tijoom nnda̱a̱ nntsonaꞌ nda̱a̱ ncꞌee tꞌmaⁿ na xocanda̱a̱ nluiinaꞌ cweꞌ
tsꞌaⁿ: “Ja tjaa yuu lꞌueeꞌndyo̱ ꞌo.” najndeii nquii tsꞌaⁿ, nda̱ joꞌ nnꞌaⁿ na
22 Sa̱a̱ jeeⁿ wandyo̱ꞌ waa cantyja
  nnda̱a̱ nlaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿwii, nda̱ joꞌ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ. Ee mañꞌeeⁿꞌ yuu nquiee na cwilaꞌjndaaꞌndye ñꞌoom,
na ñjoomꞌñe tsꞌaⁿ na cwitjeiiꞌa nda̱ joꞌ joo nnꞌaⁿ na matsꞌia joꞌ
cwenta na ndooꞌ nquiuuya na meiⁿ nnda̱a̱ nlaꞌneiⁿna ntꞌomcheⁿ nnom
ticaⁿnaꞌ joonaꞌ. Sa̱a̱ jeeⁿ lꞌuenaꞌ. ñꞌoom na tjachuiiꞌ. 29 Tichaꞌtsondye

385 1 Corintios 12​, ​13

cwiluiindye apóstoles, meiⁿ nchii sa̱a̱ xeⁿ ticꞌo̱o̱ⁿ na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ,
chaꞌtsondye cwiluiindye profetas. tjaa yuu lꞌuendyo̱.
Tichaꞌtsondye laxmaⁿ nnꞌaⁿ na 4 Juu tsꞌaⁿ na jnda ntyjii nnꞌaⁿ,

cwitꞌmo̱o̱ⁿ chiuu maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌm. ticatiom tsꞌom ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ,


Meiⁿ nchii chaꞌtsondye cwilꞌa malꞌueeⁿ chiuu nnteijneiⁿ nnꞌaⁿ,
tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tixocanda̱a̱ nluiinaꞌ tita̱aꞌ̱ tsꞌoom, titseisꞌañê titseiscuñê
cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, 5 tintjeiⁿñe ñꞌeⁿ

matseixmaⁿ nquii tsꞌaⁿ. 30 Meiⁿ  ncꞌiaaꞌ, nchii ñequiiꞌcheⁿ na mꞌaaⁿꞌ


tichaꞌtsondye nnda̱a̱ nlaꞌnꞌmaⁿ tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii, nchii
nnꞌaⁿwii. Mati tichaꞌtsondye nnda̱a̱ ntyja ntyja matseiwꞌii. 6 Juu na 

nlaꞌneiⁿ ñꞌoom na tjachuiiꞌ ñequio cwilꞌa nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena,


ñꞌoom na macwixjeⁿ cwilaꞌneiⁿ, meiⁿ tineiiⁿꞌeⁿ, sa̱a̱ quia na majoꞌndyo
nchii chaꞌtsondye nnda̱a̱ nlaꞌteincooꞌ cwilꞌa nnꞌaⁿ, mꞌaaⁿ na neiiⁿꞌeⁿ. 7 Tsꞌaⁿ  

ljoꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ. 31 Joꞌ  na jnda ntyjii xꞌiaaꞌ matseiquii


chii jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom queⁿndyoꞌ tsꞌoom chaꞌtso na matjoom, ñequio
na nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ ntꞌom tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ na macantyjaaꞌ tsꞌoom ndoꞌ ñequio
na tꞌmaⁿticheⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ. Ndoꞌ jeꞌ na ticatiom tsꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ
ñecaꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ cwii nnom joonaꞌ.
na mañequiaaⁿ quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na 8 Juu na mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na wiꞌ

cwiluiitꞌmaⁿñeti juunaꞌ, nchiiti tsꞌom xꞌiaaꞌ tijoom cantycwiinaꞌ.


chaꞌtso nmeiⁿꞌ. Nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na tixocalaꞌneiⁿ
nnꞌaⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ ꞌnaⁿ na
Cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿ ncꞌiaaya quia nluii, meiⁿ xocalaꞌneiⁿna

13 Xeⁿ nnda̱a̱ nntseina̱ⁿya


ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na
cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ, meiiⁿ ñꞌoom na
ñꞌoom na tjachuiiꞌ, meiⁿ xocaⁿnaꞌ
ñꞌoom na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. 9 Ee  

ticanda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ ndoꞌ mati


cwilaꞌneiⁿ ángeles, sa̱a̱ ticꞌo̱o̱ⁿ na quia nlaꞌno̱o̱ⁿñꞌa̱ay ̱ â ñꞌoomꞌm na
wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ, matseijomnaꞌ cwiñequiaayâ, 10 sa̱a̱ quia nncwjeeꞌ

cantyja ꞌnaⁿya chaꞌcwijom na cꞌuaa juu na canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ quia joꞌ nꞌndiinaꞌ
tsomꞌ na cwitjo̱ꞌ oo chaꞌcwijom nmeiⁿꞌ na ticanda̱aꞌ̱ laꞌxmaⁿ. 11 Quia  

ncjo cañjeeⁿ na cantseiiⁿ jndyeenaꞌ. ñetꞌo̱o̱ⁿ na tyochjoo ja, tyotseina̱ⁿya,


2 Ndoꞌ xeⁿ nnda̱a̱ nntseina̱ⁿ ñꞌoom
  tyotseitiuuya ndoꞌ ñetꞌoomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ
na maꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom no̱o̱ⁿ ndoꞌ chaꞌxjeⁿ cwii yucachjoo, sa̱a̱ quia na
matseiꞌno̱ⁿꞌa chaꞌtso na wantyꞌiuuꞌ tueꞌntyjo̱ chuuꞌa ꞌndi na ñetꞌo̱o̱ⁿya
na matseijndaaꞌñê na mandiñꞌeeⁿ chaꞌna joona. 12 Ndoꞌ maluaaꞌ waa

chaꞌtso na matseiꞌno̱ⁿꞌa, hasta na matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿyâ, jeꞌ


nnda̱a̱ nquindyo̱o̱ ntsjo̱ ncꞌe na juu na cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
matseiyuꞌya tsꞌo̱o̱ⁿ, sa̱a̱ xeⁿ ticꞌo̱o̱ⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseijomnaꞌ juunaꞌ
nawiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ, meiⁿchjoo chaꞌcwijom na mantyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ nnon
tjayuu lꞌuendyo̱. 3 Ndoꞌ xeⁿ chaꞌtso
  tsjo̱ꞌjñom na jnda̱ teitsa̱ nnomnaꞌ.
na maleiñꞌo̱ⁿ mañequia nda̱a̱ Sa̱a̱ juu na canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ quia na
ndyeñeeⁿꞌ ndoꞌ meiiⁿ mañequiandyo̱ jnda̱ tyjeeꞌcañoom juunaꞌ quia joꞌ
na nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ ja ñequio chom, canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ nntseiꞌno̱ⁿꞌa. Jeꞌ cweꞌ
1 Corintios 13​, ​14 386

xeⁿntaⁿꞌ xeⁿntaⁿꞌ matseiꞌno̱ⁿꞌa sa̱a̱ tmaaⁿꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ. 5 Ya ntyjii


quia ljoꞌcheⁿ nntseiꞌno̱ⁿꞌtcuundyo̱ xeⁿ chaꞌtsondyoꞌ ya nlaneiⁿꞌyoꞌ


chaꞌxjeⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na tjachuiiꞌ
canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ mawajnaⁿꞌaⁿ ja. sa̱a̱ neiⁿtya̱ya na nñeꞌquiaꞌyoꞌ
13 Niom ndyee nnom na waa ndoꞌ
  ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
waanaꞌ: na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ee juunaꞌ xcweti, nchiiti
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na macantyjaaꞌ juu na matseineiⁿ tsꞌaⁿ meiⁿnquia
tsꞌom tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ jom ndoꞌ na mꞌaaⁿ nnom ñꞌoom na tjachuiiꞌ. Macanda̱
na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom jaa, sa̱a̱ xeⁿ na matseiteincooꞌ tsꞌaⁿ
tꞌmaⁿti naquiiꞌ ntaaⁿ ndyee nmeiiⁿꞌ, ñꞌoomꞌñeeⁿ cha joo nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ
juu na mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
nnꞌaⁿ. nncꞌoonajnda̱na ncꞌe Espíritu Santo.
6 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ,

Nnꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlaꞌneiⁿ meiⁿchjoo xocateijndeiinaꞌ ꞌo na


ñꞌoom na tjachuiiꞌ nncjo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo xeⁿ na matseina̱ⁿ

14 Joꞌ chii cjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na


cꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
nnꞌaⁿ ndoꞌ mati cantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ
cweꞌ ñꞌoom na tjachuiiꞌ, sa̱a̱ xeⁿ na
nntseina̱ⁿya ñꞌoom na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom no̱o̱ⁿya, oo cwii ñꞌoom
na nquii Espíritu Santo nñequiaaⁿ na matseiꞌño̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿꞌ
na nndaꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ ñꞌoomꞌm, oo cwii ñꞌoom cantyja
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, majndeiiticheⁿ ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿ na quia nluii, oo cwii
na nnda̱a̱ nñequiaꞌyoꞌ ñꞌoomꞌm. ñꞌoom na mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, nmeiⁿꞌ
2 Ee tsꞌaⁿ na matseineiⁿ meiⁿnquia
  mayuuꞌ nnteijndeiinaꞌ ꞌo. 7 ꞌNaⁿ

ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom cweꞌ tomti na cwitjo̱ꞌ chaꞌna tsmaaⁿ ñequio


nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseineiⁿ, nchii arpa, xeⁿ nchii tjachuiiꞌ jndyeenaꞌ,
nda̱a̱ nnꞌaⁿ ncꞌe tjaa ꞌñeeⁿ juu na xotseiꞌño̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ cwaaⁿ cwii joonaꞌ
matseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Cantyja macjo̱ꞌ tsꞌaⁿ. 8 Ndoꞌ sondaro na

ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo matseineiⁿ matiom jndye ntu, xeⁿ tijndaaꞌ cꞌuaa
ñꞌoom na wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ, sa̱a̱ jndye machꞌeeⁿ, tixocalaꞌcꞌeendye
tjaa ꞌñeeⁿ juu nntseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na nlꞌana ndiaꞌ. 9 Maluaaꞌ

3 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na mañequiaa ñꞌoomꞌ


  matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, xeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ꞌoonajnda̱ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ñꞌoom na cwilaneiⁿꞌyoꞌ tijndaaꞌ
na cwilayuꞌ ncꞌe tsꞌiaaⁿ na joonaꞌ na cwindye nnꞌaⁿ, ¿chiuuya
machꞌeeⁿ ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na na nlaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ na cwinduꞌyo?
ljoꞌ cwiñꞌomtꞌmaaⁿꞌndyena nꞌomna, Nntseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ
ñꞌoomꞌñeeⁿ matseinjoomꞌnaꞌ joona. chaꞌcwijom tsꞌaⁿ cweꞌ matseixuaato
4 Juu tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nntseineiⁿ
  quiiꞌ jndye. 10 Nntsꞌaacheⁿnaꞌ jndye

cwiicheⁿ nnom ñꞌoom na tjachuiiꞌ, nnom na tjachuiiꞌ na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ


jaawijndeii cheⁿnqueⁿ cantyja tsjoomnancue, ndoꞌ cwii cwii joonaꞌ
ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ majndaaꞌ ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ. 11 Sa̱a̱ xeⁿ

na matseineiⁿ ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ titseiꞌno̱ⁿꞌa ljoꞌ maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na


nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom, tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ matseineiⁿ tsꞌaⁿ cwii ñꞌoomꞌñeeⁿ,
machꞌeenaꞌ na ꞌoonajnda̱ nnꞌaⁿ nntseijomnaꞌ ja chaꞌcwijom tsꞌaⁿ
387 1 Corintios 14

cwiicheⁿ ndyuaa ndoꞌ maljoꞌyu na cweꞌ ñeꞌom ñꞌoom nntseina̱ⁿ na


ntyjeeⁿ ñꞌeⁿ ja. 12 Joꞌ chii ncꞌe na
  ya nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ, nchiiti quii meiiⁿ
cwilaꞌqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ na nñequiaa ñꞌoom ñequio ñꞌoom na tjachuiiꞌ.
Espíritu Santo na nlaxmaⁿꞌyoꞌ 20 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ,

tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, cjooꞌya nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ natia, calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ


na jndye nnom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na chaꞌna yonchꞌu sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na nñequiaanaꞌ na na mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoomwaaꞌ,
nncꞌoonajnda̱nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌna nnꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jnda̱ tquiee nꞌom. 21 Ee naquiiꞌ

13 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na matseineiⁿ


  ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii
ñꞌoom na tjachuiiꞌ, caⁿ matsonaꞌ: “Ñequio ñꞌoom na
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnda̱a̱ cwichuiiꞌ na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ
nntseiteincoomꞌm juunaꞌ. 14 Ee   ntꞌomcheⁿ ndyuaa nntseina̱ⁿya
xeⁿ matseina̱ⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ tyuaawaa sa̱a̱ meiiⁿ na
ñequio cwii nnom ñꞌoom na luaaꞌ tixocalaꞌñꞌoomꞌndyena chiuu
tjachuiiꞌ na nchii ñꞌoomya, na matsjo̱o”̱ , luaaꞌ matso nqueⁿ na
mayuuꞌ matseina̱ⁿya ñequio espíritu tseixmaaⁿ na catsa̱ꞌntjoom. 22 Quia

ꞌnaⁿya sa̱a̱ ticꞌoomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ cantyja na na nnda̱a̱ nntseineiⁿ tsꞌaⁿ ñꞌoom na


matsꞌaa. 15 Quia joꞌ ¿chiuu macaⁿnaꞌ
  tjachuiiꞌ ñequio ñꞌoom na maxjeⁿ
na catsꞌaa? Matsonaꞌ na catseina̱ⁿya matseineiiⁿ, juu joꞌ tseixmaⁿnaꞌ ꞌnaaⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ espíritu ꞌnaⁿya jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ. Sa̱a̱ juu
ndoꞌ mati ñequio na nlaꞌno̱ⁿꞌya na nnda̱a̱ nntseineiⁿ tsꞌaⁿ ñꞌoom
nnꞌaⁿ ljoꞌ na matseina̱ⁿ. Macaⁿnaꞌ na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom
na cataya ñequio espíritu ꞌnaⁿya tseixmaⁿnaꞌ ꞌnaaⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
ndoꞌ mati ñequio na cwilaꞌno̱ⁿꞌya cwilaꞌyuꞌ, nchii cwentaa nnꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ ljoꞌ na mataya. 16 Xeⁿ quia
  tyoolaꞌyuꞌ. 23 Ee quia cwitjomndyoꞌ

na matseineiⁿꞌ ñꞌoom na tjachuiiꞌ na laxmaⁿꞌyoꞌ tmaaⁿꞌ na macwjiꞌ


matseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ xeⁿ
ꞌu mañequiaaꞌ na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ chaꞌtsondyoꞌ cwilaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoom
ñequio na xcweeꞌya tsꞌomꞌ, sa̱a̱ na tjachuiiꞌ, ndoꞌ joꞌ joꞌ nncjaquieeꞌ
tsꞌaⁿ na ticatseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoom na cwii tsꞌaⁿ na quia mandiicheⁿ
matseineiⁿꞌ, ¿chiuu nntsꞌaayuu na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom oo tsꞌaⁿ na
nntso Amén? ee cha ntyjii ñꞌoom tyootseiyuꞌ jom, nntseitiuutoom
na matseineiⁿꞌ. 17 Nntsꞌaacheⁿnaꞌ na
  na ꞌo jnda̱ teintjeiⁿndyoꞌ. 24 Sa̱a̱ xeⁿ

ꞌu xcwe mañequiaaꞌ na quianlꞌuaaꞌ chaꞌtsondyoꞌ cwilaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoom


Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ ticateijndeiinaꞌ na maꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ na nncjaanajneiⁿ na ndoꞌ xeⁿ juu xjeⁿꞌñeeⁿ nncjaquieeꞌ
matseiyoomꞌm. 18 Mañequia na
  cwii tsꞌaⁿ na tyootseiyuꞌ oo tsꞌaⁿ na
quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na majndyeti quia mandiicheⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ñꞌoom na cwichuiiꞌ matseina̱ⁿya, nlcoꞌtianaꞌ ntyjeeⁿ na waa jnaaⁿꞌaⁿ
nchiiti ꞌo, 19 sa̱a̱ quia na mꞌaaⁿya
  ndoꞌ nncꞌoomꞌ tsꞌoom cantyja
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ na macwji ꞌnaaⁿꞌaⁿ ncꞌe ñꞌoom na cwilaneiⁿꞌyoꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ, yati ntyjii 25 Ndoꞌ na ljoꞌ nleitquiooꞌ chaꞌtso

1 Corintios 14 388

na wantyꞌiuuꞌ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom. na wanaaⁿ na nntseineiⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ.


Quia joꞌ lcoomꞌm xtyeeⁿ na 31 Ndoꞌ na luaaꞌ cwii ndoꞌ cwii tsꞌaⁿ

nntseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ nnda̱a̱ nntseineiⁿ ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ


nntseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na mayuuꞌcheⁿ mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ tsꞌom cha
Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. nncꞌooliu nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ndoꞌ
nncꞌoolaꞌno̱ⁿꞌtina. 32 Juu tsꞌiaaⁿ na

Chaꞌtso canda̱aꞌ̱ ya caluii mañequiaa tsꞌaⁿ ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ


xjeⁿ na cwitjomndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ tsꞌoom, matsonaꞌ
26 Quia joꞌ ꞌo nnꞌaⁿya na
  na joo nnꞌaⁿ na cwiñequiaa ñꞌoom
cwilaꞌyuꞌyoꞌ quia cwitjomndyoꞌ cꞌomna xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ xꞌiaana na
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tjom cwiñequiana ñꞌoom. 33 Ee 

ntꞌomndyoꞌ ꞌo cataꞌyoꞌ salmos, Tyꞌo̱oṯ sꞌom nchii cañꞌeeⁿꞌ cwiluiiñê,


ntꞌomndyoꞌ ꞌo catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom jom cwiluiiñê na tjoomꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ñequio ncꞌiaana.
ntꞌomndyoꞌ ꞌo nda̱a̱ nlaneiⁿꞌyoꞌ Chaꞌxjeⁿ cwiwijndaaꞌ quiiꞌntaaⁿ
ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na chaꞌtso ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
tjachuiiꞌ ñequio ñꞌoom na maxjeⁿ macwjeeⁿꞌeⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ,
cwilaneiⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ 34 quia na cwitjomndye

ncꞌiaaꞌyoꞌ calaꞌteincooꞌna chiuu nnꞌaⁿ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena


cwitꞌmo̱o̱ⁿ nꞌoomꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matsonaꞌ na joo
chaꞌtso na cwilꞌaꞌyoꞌ caluiinaꞌ na yolcu ñemaꞌcheeⁿndyo cꞌomna ee
cateijndeiinaꞌ na nncꞌoonajnda̱ nnꞌaⁿ ticwanaaⁿ na nlaꞌneiⁿna xjeⁿꞌñeeⁿ.
na cwilaꞌyuꞌ. 27 Quia na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
  Macaⁿnaꞌ na cꞌomna nacje ꞌnaaⁿ
na cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom na tjachuiiꞌ, sꞌaana chaꞌxjeⁿ na matsa̱ꞌntjom ljeii
ñequiiꞌcheⁿ ñeꞌwe oo ndyeendyena ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 35 Xeⁿ waa ñꞌoom

na nlaꞌneiⁿna. Cwii ndoꞌ cwiindyena na ñeꞌcaliuna, quiejndyeena wꞌaana,


nlaꞌneiⁿna ndoꞌ mati ñꞌeⁿ tsꞌaⁿ na quia joꞌ cataꞌxꞌena ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱
nntseiteincooꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. 28 Ndoꞌ
  sꞌaana. Ee tixcwe na mawaxꞌee
xeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ yuscu cwii ñꞌoom quia cwitjomndye
Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
ntseiteincooꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ, yati na Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tintseineiⁿ ñꞌoom na tjachuiiꞌ nda̱a̱ 36 Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nchii

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Cweꞌ naquiiꞌ quiiꞌntaaⁿꞌ ꞌo jnaⁿjndyee ñꞌoomꞌ


tsꞌom nquii catseineiⁿ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom, meiⁿ nchii macanda̱
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 29 Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ
  ñencjoꞌyoꞌ na jnda̱ toꞌñoomꞌyoꞌ
nnꞌaⁿ na cwilaꞌneiⁿ ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ juunaꞌ. 37 Xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ cwiindyoꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌom, calaꞌneiⁿ ꞌo na matseitiuu na cwiluiiñe


meiiⁿ we oo ndyeendye joona ndoꞌ tsꞌaⁿ na mañequiaa ñꞌoomꞌ
ntꞌom ncꞌiaana queⁿ cwenta aa Tyꞌo̱oṯ sꞌom oo na waa cwii nnom
xcwe nꞌoomꞌñeeⁿ. 30 Sa̱a̱ xeⁿ waa na
  tsꞌiaaⁿ na mañequiaa Espíritu na
mꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom cwiicheⁿ matseixmaⁿ, catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na
tsꞌaⁿ na wacatyeeⁿ joꞌ joꞌ, quia joꞌ ñꞌoomwaaꞌ na matseiljeiya, ñꞌoom
juu tsꞌaⁿ na mañequiaa ñꞌoom quiaaⁿ na matsa̱ꞌntjom Ta Jesús juunaꞌ.
389 1 Corintios 14​, ​15

38 Sa̱a̱
xeⁿ titseiñꞌoomꞌñe ñꞌoomwaaꞌ, ja. Matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿya
tilaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ jom. chaꞌcwijom cwii yuꞌndaa na jnda̱
39 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌ,
  teinomꞌnaꞌ xjeⁿ na nluiiñe. 9 Ee  

calaꞌqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ na nnda̱a̱ chaꞌtso ntꞌomcheⁿ apóstoles, tꞌmaⁿti


nñequiaꞌyoꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Meiⁿ cwiluiindyena nchiiti ja, meiⁿ
ticalaꞌcuꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌneiⁿ ticatseixmaⁿya na nntseicajndyuꞌnaꞌ
ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na ja cwii apóstol ee tyoco̱ꞌwiꞌa
tjachuiiꞌ. 40 Sa̱a̱ chaꞌtso cantyja na
  tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwitjomndyoꞌ, caluiinaꞌ chaꞌxjeⁿ na cwentaaⁿꞌaⁿ. 10 Sa̱a̱ na matseixmaⁿya

matsonaꞌ ndoꞌ ñequio na xcweya apóstol jeꞌ, matseixmaⁿya joꞌ ncꞌe


mꞌaaⁿnaꞌ. naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
meiⁿ ticweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo juunaꞌ, ee
Cristo jnda̱ mawandoꞌxcoom seijndo̱tya̱ya naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ,

15 Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ ꞌo nnꞌaⁿya


na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
matseilcwiiꞌndyo̱nndaꞌa joo
nchiiti ntꞌomcheⁿ apóstoles, meiⁿ
nchii cwiluii tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ cweꞌ
cantyja ꞌnaⁿ nnco̱, sa̱a̱ cwiluii juunaꞌ
ñꞌoom naya na jnda̱ ñetꞌmo̱o̱ⁿya ncꞌe nayaꞌñeeⁿ na matseixmaaⁿ.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ñꞌoomꞌñeeⁿ jlaꞌyuꞌyoꞌ 11 Quia joꞌ tintsꞌaa aa ja oo aa joona.

ndoꞌ hasta xjeⁿ jeꞌcheⁿ ndicwaⁿ Ñꞌoomwaꞌ ñꞌoom na cwiñequiayâ,


tyeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndoꞌ juunaꞌ ñꞌoom na jnda̱ jlaꞌyuꞌyoꞌ.
juunaꞌ. 2 Ncꞌe juu ñꞌoom nayaꞌñeeⁿ

cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye añmaaⁿꞌyoꞌ xeⁿ Nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱


cwiljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ 12 Cwiñequiaayâ ñꞌoom na
ñꞌoom na tyoñequiaya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, tandoꞌxcoom jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ, quia
meiⁿ ticweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na jlaꞌyuꞌyoꞌ. joꞌ ¿chiuu na ñꞌeeⁿꞌndyoꞌ ꞌo na
3 Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌoom na
  cwinduꞌyoꞌ na taxocataꞌndoꞌxco
toꞌño̱ⁿya na tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ, na nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱? 13 Ee xeⁿ

tueꞌ Cristo cwentaaꞌ jnaaⁿya chaꞌxjeⁿ tiyuuꞌ na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na


cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ tja̱, quia joꞌ meiⁿ nquii
teiljeii, 4 ndoꞌ na tyꞌiuu nnꞌaⁿ jom,
  Cristo tîcwandoꞌxcoom. 14 Ee xeⁿ 

sa̱a̱ xuee na jnda̱ ndyee tquiaa tîcwandoꞌxcoom quia joꞌ juu ñꞌoom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxcoom chaꞌxjeⁿ na cwiñequiaayâ cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
na matso ñꞌoomꞌm na teiljeii, 5 ndoꞌ  juunaꞌ ndoꞌ mati juu na cwilaꞌyuꞌya
teitquiooꞌñê nnom Pedro nda̱ joꞌ nꞌomꞌyoꞌ cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo.
nda̱a̱ chaꞌtso apóstoles. 6 Jnda̱ joꞌ,

15 Ee xeⁿ na mayuuꞌ na ljoꞌ, quia

teinoomꞌ ꞌom siaⁿnto nnꞌaⁿ na joꞌ matseijndaaꞌñenaꞌ cantyja


cwilaꞌyuꞌ, ñejom teitquiooꞌñê ꞌnaaⁿyâ na cwilꞌaayâ na cantuñe
nda̱a̱na na majndyendyeti naⁿꞌñeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee jnda̱ macwilꞌuuyâ
ndicwaⁿ cwitaꞌndoꞌna jeꞌ sa̱a̱ ntꞌom na tquiaaⁿ na tandoꞌxco Cristo sa̱a̱
jnda̱ tja̱. 7 Jnda̱ joꞌ teitquiooñê nnom
  xeⁿ xocataꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱
Jacobo ndoꞌ jnda̱ joꞌ teitquiooꞌñê meiⁿ xocatsꞌaanaꞌ na mayuuꞌ na
nda̱a̱ chaꞌtsondye apóstoles. 8 Ndoꞌ
  tandoꞌxcoom. 16 Ee joo nnꞌaⁿ na jnda̱

na macanda̱ mati teitquiooꞌñê no̱o̱ⁿ tja̱, xeⁿ xocataꞌndoꞌxcona, quia joꞌ


1 Corintios 15 390

meiⁿ nquii Cristo tîcwandoꞌxcoom, jnda̱ tjuꞌcje Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso


17 ndoꞌ xeⁿ tîcwandoꞌxcoom cweꞌ nacjeeꞌ ncꞌee Cristo, joꞌ chii quia
tsꞌiaaⁿꞌndyo juu na cwilayuꞌya na matsonaꞌ naljoꞌ, cwiwitquiooꞌya
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. Ndicwaⁿ choꞌ na ticꞌoomnaꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee
nqueⁿꞌyoꞌ jnaⁿꞌyoꞌ. 18 Ee xeⁿ luaaꞌ
  jom chaꞌtso jnda̱ tqueeⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ
waa mati nnꞌaⁿ na ñejlaꞌyuꞌ Cristo. 28 Nquii Cristo cwiluiiñê

ñꞌeⁿñê na jnda̱ tja̱, jnda̱ tsuundye. Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia jnda̱ sꞌaaⁿ
19 Ee juu na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya
  na chaꞌtso na niom cwitueꞌndyecje
Cristo xeⁿ macanda̱ xjeⁿ na jo nnoom, quialjoꞌ manquiityeeⁿ
cwitando̱oꞌ̱ a jeꞌ mawañoomꞌnaꞌ nncjuꞌñecjeeⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha
jaa, wantyꞌiaaꞌndyo̱tya̱ay ̱ a na nntseixmaⁿ na tjacantyja na tꞌmaⁿ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. cwiluiiñe jo nda̱a̱ chaꞌtsoñꞌeⁿ.
20 Sa̱a̱ ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ na

29 Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwiwitsꞌoomndye

tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌxco cwentaa nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. Sa̱a̱ xeⁿ
Cristo. Matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ na mayuuꞌ tjaaꞌnaⁿ na cwitaꞌndoꞌxco
chaꞌcwijom ntjom na cwiweꞌ jndyee nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, quia joꞌ ¿ljoꞌ
ee quiiꞌntaaⁿ lꞌoo jom tsꞌaⁿ najndyee tsꞌiaaⁿꞌ na cwiwitsꞌoomndyena
na tandoꞌxco. 21 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ
  cwentaa lꞌoo? 30 Ndoꞌ xeⁿ

cwii tsꞌaⁿ, jnaⁿnaꞌ na cwiwje nnꞌaⁿ ticataꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱


tsjoomnancue. Mati cantyja ꞌnaaⁿꞌ ¿chiuu na jâ chaꞌtso xjeⁿ mꞌaaⁿyâ
cwii tsꞌaⁿ jnaⁿnaꞌ na cwitaꞌndoꞌxco na teincuuꞌ waa na cwitjo̱o̱ⁿyâ?
nnꞌaⁿ. 22 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ cantyja

31 Ee ꞌio ndi ꞌio mꞌaaⁿya na teincuuꞌ

ꞌnaaⁿꞌ Adán chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na ñeꞌcatseicueeꞌnaꞌ ja. Ndoꞌ na


cwiwje, mati cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, ljoꞌ, ñꞌoom na mayuuꞌ joꞌ chaꞌxjeⁿ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nntaꞌndoꞌxcona. mati na mayuuꞌ na mañequiaanaꞌ
23 Sa̱a̱ majndaaꞌ na nluii na ljoꞌ:
  na neiⁿya na cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na
najndyee tandoꞌxco Cristo, nda̱ cwilaꞌyuꞌ ñequio Jesucristo na nqueⁿ
joꞌ quia na nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ, cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa.
nntaꞌndoꞌxco nquiee nnꞌaⁿ na 32 Tsjoom Éfeso seijndo̱ya cwii tsꞌo̱o̱ⁿ

cwiluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ. 24 Quia


  ñequio quiooꞌ wje sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ
jnda̱ seityuiiꞌ Cristo chaꞌtsoñꞌeⁿ na ¿yuu waa na mawantjo̱ⁿ? Ee xeⁿ
cwilaꞌxmaⁿ na cwiqueⁿ xjeⁿ, ñequio na mayuuꞌ na ticataꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ
chaꞌtso na cwitsa̱ntjom, quia joꞌ na jnda̱ tja̱ yati calꞌaaya chaꞌxjeⁿ
nntycwii chaꞌtsoñꞌeⁿ. Nda̱ joꞌ nquii cwilue nnꞌaⁿ: “Cwa cwaaꞌa ndoꞌ
na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom, cwa̱ay ̱ a ee ꞌiocha luaaꞌ nncwja̱ay̱ a.”
nñequiaaⁿ cwenta joꞌ lꞌo̱ Tsotyeeⁿ 33 Tiñeꞌquiandyoꞌ na

Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 25 Ee tseixmaaⁿ na


  ñeꞌnquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo. Waa ñꞌoom
nntsa̱ꞌntjoom hasta xjeⁿ na jnda̱ na matso tsꞌaⁿ: “Joo nnꞌaⁿ na tisꞌa
tjuꞌcje Tsotyeeⁿ nacjeeꞌ ncꞌeeⁿ laꞌxmaⁿ cwilaꞌndaaꞌna tsꞌiaaⁿ na
chaꞌtso na cwiꞌoo nacjoomꞌm. 26 Juu   ya na cwiluii.” 34 Cꞌoomꞌnndaꞌ

na macanda̱ na nntseityueeⁿꞌeⁿ na nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ


matseiweñe nacjoomꞌm, juu na na calꞌaꞌyoꞌ. Tsacwiꞌntyjeꞌyoꞌ na
machꞌee na cwiwje nnꞌaⁿ. 27 Ee   cwilꞌaꞌyoꞌ jnaⁿ ee mꞌaⁿ ntꞌomndyoꞌ
391 1 Corintios 15

ꞌo na ticalaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Seiꞌtsꞌo na wjaantyꞌiuuꞌñe


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Matsjo̱o̱ na ljoꞌ cha tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ cwii na nto̱ꞌ
caluiꞌjnaaⁿꞌndyoꞌ. sa̱a̱ quia na nncwandoꞌxconaꞌ,
nntseixmaⁿnaꞌ cwii na tijoom cwii
Nmeiiⁿ nlaxmaⁿ seii nnꞌaⁿ cueꞌ. 43 Juu tsꞌoo na nncjantyꞌiuuꞌ

na nntaꞌndoꞌxco tseixmaⁿnaꞌ cwii na talꞌue sa̱a̱


35 Nntsꞌaacheⁿnaꞌ mꞌaaⁿ cwii
  jeeⁿ neiⁿncooꞌ tseixmaⁿnaꞌ quia
tsꞌaⁿ na nncwaxꞌeeⁿ: “¿Chiuu na nncwandoꞌxcoom. Quia na
nluiiyuu na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na wjaantyꞌiuuꞌñe tsꞌoo, meiⁿcwii tjaa
jnda̱ tja̱? ¿Chiuu mmaⁿꞌ seiꞌ na na nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ, sa̱a̱ quia na
nlaꞌxmaⁿna?” 36 Tijndo̱ꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ
  nncwandoꞌxcoom jeeⁿ tꞌmaⁿ najneiⁿ.
na luaaꞌ nncwaxꞌee, ee tsjaaⁿ na 44 Quia na wjaantyꞌiuuꞌ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ

nnomꞌ tsꞌaⁿ chaꞌcwijom nncueꞌnaꞌ tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


cha nncwandoꞌ ntjomꞌndaa. tyuaa, sa̱a̱ quia na nncwandoꞌxconaꞌ
37 Quia na wjaacanomꞌ tsꞌaⁿ, nchii
  tseixmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu
tsꞌoomtsjoo wjaacanoomꞌm, nnaⁿ Santo.
wjacanoomꞌm oo tsjaaⁿ lqueeⁿ trigo 45 Maluaaꞌ waa na maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌ

oo cwiicheⁿ nnom tsjaaⁿ. Jnda̱


38
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii, matsonaꞌ:
na jnomꞌ tsꞌaⁿ tsjaaⁿꞌñeeⁿ, nquii “Adán tsꞌaⁿ najndyee, tuiiñe ñꞌeⁿ tsꞌo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom mañequiaaⁿ chiuu ndoꞌ sꞌaaⁿ na tandoꞌ”, sa̱a̱ nquii
mmaⁿꞌnaꞌ chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌoom. Adán na macanda̱ cwiluiiñe Espíritu,
Cwii cwii nnom tsjaaⁿ mañequiaaⁿ jom mañequiaaⁿ na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ.
na nntseixmaⁿ juunaꞌ chaꞌxjeⁿ na 46 Nchii juu cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu

macaⁿnaꞌ. 39 Chaꞌtso seiꞌ tiñecwii xjeⁿ tyowaajndyee, tyowaajndyee


laꞌxmaⁿnaꞌ. Nnꞌaⁿ laꞌxmaⁿna cwii cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyuaa, jnda̱ joꞌ chii
nnom seiꞌ, quiooꞌ wandyo̱ꞌ seiiyoꞌ tuaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu. 47 Juu

ndoꞌ cantsaa ñequio calcaa cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na tꞌoomjndyee sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nnom seiꞌ laꞌxmaⁿyoꞌ. 40 Mati mꞌaⁿ
  juu ñꞌeⁿ tsꞌo, tyotseixmaaⁿ
cancjuu tsjo̱ꞌluee ndoꞌ mꞌaⁿ ntꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyuaa. Sa̱a̱ nquii
nnom na cwitaꞌndoꞌ na tqueⁿ tsꞌaⁿ na jnda̱ we cwiluiiñê na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom tsjoomnancue, matsa̱ꞌntjoom, tseixmaaⁿ cantyja
ndoꞌ joo na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee cwichuiiꞌ ꞌnaaⁿꞌ cañoomꞌluee. 48 Seiiꞌa

na neiⁿncooꞌ joonaꞌ ñequio juu nmeiiⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ chaꞌna tsꞌaⁿ


na neiⁿncooꞌ joo na mꞌaⁿ nnom na tuiiñejndyee ñequio tsꞌo. Sa̱a̱
tsjoomnancue. 41 Juu na caxueeñe
  seiiꞌa na nlaxmaaⁿya quia na
ñeꞌquioomꞌ cwichuiiꞌnaꞌ ñequio na nntando̱oꞌ̱ xco̱oy̱ a nlaxmaaⁿya
xuee chiꞌ ñequio juu na caxueendye chaꞌna seiiꞌ nqueⁿ na mꞌaaⁿ
cancjuu, ndoꞌ joo cancjuu cwichuiiꞌ cañoomꞌluee.
na xueenaꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ 49 Chaꞌxjeⁿ tyowaa Adán na sꞌaa

cancjuu. Tyꞌo̱oṯ sꞌom maluaaꞌ cwimaaⁿꞌa. Mati


42 Maluaaꞌ waa na matseijomnaꞌ
  xjeⁿ na nntando̱oꞌ̱ xco̱oy ̱ a mmaaⁿꞌa
na cwichuiiꞌ na nlaꞌxmaaⁿya chaꞌxjeⁿ waa Cristo na mꞌaaⁿ
quia na nntando̱ꞌxco̱oy ̱ a. cañoomꞌluee.
1 Corintios 15​, ​16 392

50 ꞌO nnꞌaⁿya, ñeꞌcatsjo̱oy ̱ a 58 Ncꞌena luaaꞌ, ꞌo nnꞌaⁿya na jeeⁿ


nda̱aꞌ̱ yoꞌ seiꞌ ñequio ndeiꞌ leicanda̱a̱ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ
nntseijomnaꞌ joonaꞌ yuu na ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñecwiitco
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiⁿ ꞌnaⁿ na titsawintyjeꞌyoꞌ na
cwiwiꞌndaaꞌ xocanda̱a̱ nntseijomnaꞌ cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom Ta Jesús
joonaꞌ ñequio joo na ticantycwii ee manquiuꞌjndaaꞌndyoꞌ na jeeⁿ
na mꞌaⁿ. 51 Sa̱a̱ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na
  ticweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo juu tsꞌiaaⁿ natsꞌaⁿ
nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cwii ñꞌoom na wantyꞌiuuꞌ nnoom.
mꞌaⁿnaꞌ. Tichaꞌtsondyo̱ nncwja̱ay ̱ a
sa̱a̱ chaꞌtsondyo̱ nntseichuiinaꞌ. Cwilaꞌtjomna sꞌom na nlꞌana naya
52 Jeeⁿ cjee na nluii na ljoꞌ chaꞌna ncꞌiaana na mꞌaⁿ Jerusalén

16

cwii ndiiꞌ na nntseitsja̱ tsꞌaⁿ Cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na


luaꞌnnom, xjeⁿ na nleicꞌuaa ndu nlaꞌtjomꞌyoꞌ sꞌom na nlꞌaꞌyoꞌ
na macanda̱. Ee maxjeⁿ nleicꞌuaa naya nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndu ndoꞌ nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na na wiꞌ mꞌaⁿna Jerusalén, luaa
jnda̱ tja̱ na tajom cwjenndaꞌna. matseijndo̱ꞌa nꞌomꞌyoꞌ. Calꞌaꞌyoꞌ
Ndoꞌ nntseichuiiꞌnaꞌ jaa. 53 Ee jaa
  chaꞌxjeⁿ na tsjo̱o̱ na calꞌa ntmaaⁿꞌ
seiiꞌa nmeiiⁿ na teincoondyo̱ na nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
wjaawiꞌndaaꞌnaꞌ nlcweeꞌnaꞌ cwii cwentaaⁿꞌaⁿ ndyuaa Galacia.
na tijoom cwiꞌndaaꞌ. Jaa seiiꞌa na 2 Ticwii xueeneiⁿncoꞌ cwii cwiindyoꞌ

nncueꞌnaꞌ nlcwa̱aꞌ̱ a cwii na tijoom ꞌo calatꞌueꞌyoꞌ cwanti na nñequiaꞌyoꞌ


ncueꞌ, mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿnaꞌ. 54 Ee juu  cantyja na cwitantjomꞌyoꞌ. Quia joꞌ
na laxmaaⁿya na cwiwiꞌndaaꞌnaꞌ, quia na nncua̱ya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nchii
quia na jnda̱ tcweenaꞌ juu na tijoom sꞌom quia nlatꞌueꞌcheⁿꞌyoꞌ. 3 Ndoꞌ

cwiꞌndaaꞌ ndoꞌ juu seiiꞌa na jaaweꞌnaꞌ catjeiiꞌndyoꞌ cwii oo we xꞌiaaꞌyoꞌ


quia na jnda̱ tcweenaꞌ na tijoom na cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na joona ya na
cueꞌ, xjeⁿꞌñeeⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ nncꞌooñꞌomna sꞌomꞌñeeⁿ Jerusalén.
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii na Quia joꞌ quia na nncua̱ na
matsonaꞌ: “Jnda̱ seityuiiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaⁿꞌyoꞌ, nntseiljeiya cwii tsom na
najndeii na machꞌee na cwiwje nncꞌooñꞌomna. 4 Ndoꞌ xeⁿ macaⁿnaꞌ

nnꞌaⁿ. 55 ꞌU na macheꞌ na cwiwje


  na nncjo̱ joꞌ joꞌ, quia joꞌ nncꞌoona
nnꞌaⁿ, ¿jeꞌ jeꞌ yuu waa na cwii nnda̱a̱ ñꞌeⁿndyo̱.
ntsaꞌ ñꞌeⁿndyo̱? Meiⁿchjoo tjaa yuu
cwii cuaa na ncwantjomꞌ.” 56 Juu  
Ñeꞌcjaacandoꞌ Pablo nnꞌaⁿ
jnaⁿ na laxmaaⁿya waa najndeii na na cwilaꞌyuꞌ Corinto
matseixmaⁿnaꞌ, joꞌ chii cwiwja̱ay ̱ a. 5 Nncjo̱ na mꞌaⁿꞌyoꞌ xeⁿ jnda̱
Ndoꞌ juu ljeii na tqueⁿ Moisés tjo̱wino̱o̱ⁿ tsꞌo̱on
̱ daa Macedonia
waa najndeii na matseixmaⁿnaꞌ ee maxjeⁿ matseijndaaꞌndyo̱ na joꞌ
na mañequiaanaꞌ na catꞌuii jnaⁿ jo̱jndya̱a.̱ Jnda̱ joꞌ nncua̱caño̱o̱ⁿya
jaa. 57 Sa̱a̱ jndye na quianlꞌuaaꞌ
  ꞌo. 6 Nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na nljooꞌndyo̱

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mañequiaaⁿ na ñꞌeⁿndyoꞌ meiiⁿ ñeꞌcwantindyo xuee


cwinaⁿndyo̱ ncꞌe nquii Ta Jesucristo oo chaꞌwaa ncueeteiⁿ. Quia joꞌ ꞌo
na matsa̱ꞌntjoom jaa. nnda̱a̱ nntsalacwanomꞌyoꞌ ja nato
393 1 Corintios 16

quia na nncjo̱ xeⁿ yuu cwijo̱yo̱. 7 Ee 


15 ꞌO nnꞌaⁿya, manquiuꞌyoꞌ na
ticaljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na cweꞌ cjee cjee chaꞌwaa tsꞌo̱on ̱ daa Acaya, juu
mꞌaaⁿnaꞌ nncwino̱o̱ⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Estéfanas ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ
Ntyjaaꞌya cwii tsꞌo̱o̱ⁿ na majndye jlaꞌyuꞌjndyeena ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
xuee nnda̱a̱ nljooꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ, Joona cwijooꞌ nꞌomna na
xeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌue tsꞌoom. 8 Sa̱a̱ jnda̱
  cwindyeꞌntjomna nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
seijndaaꞌndyo̱ na nljooꞌndyo̱tya̱ ñjaaⁿ cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê joꞌ joꞌ. 16 Macweꞌ

tsjoom Éfeso hasta na jnda̱ teinom joꞌ macaⁿꞌa na catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ


xuee Pentecostés. 9 Ee jeeⁿ tꞌmaⁿ
  nda̱a̱ nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ chaꞌna joona.
majuꞌnaaⁿñenaꞌ na matsꞌaa tsꞌiaaⁿ Ndoꞌ malaaꞌtiꞌ calꞌaꞌyoꞌ ñequio
ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús ndoꞌ jeeⁿ ticweꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilajomndye
tsꞌiaaⁿꞌndyo meiiⁿ jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena na cwiteijndeii tsꞌiaaⁿ
na jndoo ja. ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 17 Jeeⁿ neiⁿya na

10 Nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na
  jnda̱ tyjeeꞌcañoom Estéfanas ja,
nncueeꞌcañoom Timoteo ꞌo. Xeⁿ na ñequio Fortunato ñequio Acaico.
ljoꞌ, calaꞌluiꞌyoꞌ jom cha nljeiiꞌnaꞌ Chaꞌcwijom mantyꞌiaya ncjoꞌyoꞌ
na ya nncꞌoomñê ñꞌeⁿndyoꞌ. Ee na mantyꞌiaya joona, ee jnda̱
mati jom mañejuu tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta jlaꞌnoomndyena cantyja ꞌnaⁿya cwii
Jesucristo machꞌeeⁿ chaꞌxjeⁿ ja. 11 Joꞌ   na leicanda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ na ticꞌoomndyoꞌ.
chii meiⁿcwiindyoꞌ ꞌo tincꞌomꞌyoꞌ 18 Na jnda̱ tquiena na mꞌaaⁿya, ñꞌoom

na tilaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ jom. Ñequio na na jlaꞌcandiina ja tquiaanaꞌ na tꞌmaⁿ


xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ cateijndeiꞌyoꞌ jom tsꞌo̱o̱ⁿ, majoꞌti nntsꞌaanaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo
cha quia nlueeⁿꞌeⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ quia na nlquienndaꞌna na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
quia joꞌ nndyolcweeⁿꞌeⁿ ñequio Nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomna chaꞌna
na neiiⁿꞌeⁿ. Meiⁿndo̱ꞌa jom ñequio joona matsonaꞌ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. nnꞌaⁿ joo naⁿꞌñeeⁿ.
12 Tyocaⁿꞌa nnom nquii

19 Ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ

nnꞌaaⁿya Apolos na catseijomñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ


ñequio nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ tsꞌo̱oṉ daa Asiawaa cwilaꞌcwanomna
na cwiꞌoocajndooꞌna ꞌo. Sa̱a̱ na na xmaⁿndyoꞌ. Majuu nnꞌaaⁿya
majeꞌndyo ticatsꞌaanaꞌ tsꞌoom na Aquila ñequio scoomꞌm Priscila
ñeꞌcjaⁿ. Majoꞌ nncueeꞌcañoom ꞌo cwiluena na xmaⁿndyoꞌ ndoꞌ majoꞌti
quia na nñequiaanaꞌ na wanaaⁿ. cwilue nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ na cwitjomndye
wꞌaana ñequio xueeꞌ nqueⁿ na
Xmaⁿndyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa.
13 Queⁿꞌ queⁿꞌyoꞌ cwenta chiuu 20 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ

cwii tsamꞌaⁿꞌtiꞌyoꞌ. Cꞌomꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñjaaⁿñe cwilaꞌcwanomna na


na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ xmaⁿndyoꞌ. Ncꞌe na cwiluiindyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Catsanajnda̱ꞌyoꞌ cantyja ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia
na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê chaꞌna nnꞌaⁿ cwitjomndyoꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ na
na ꞌooquiendye na ñeꞌcwii waa tjoomꞌ cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena,
na cwilꞌa. 14 Chaꞌtso na cwilꞌaꞌyoꞌ,
  cataⁿꞌyoꞌ lueena na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ
catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ. na xmaⁿndyena.
1 Corintios 16 394

21 Nnco̱ Pablo na matseiljei Quiaaⁿ na matyuaaꞌ cwjeeꞌnndaꞌ


xueya na matsjo̱oy̱ a na nquii Ta Jesucristo.
xmaⁿndyoꞌ. 23 Nquii Ta Jesucristo quiaaⁿ

22 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ
  na cꞌoom naya na matseixmaaⁿ
na ticajnda ntyjii nquii Ta ñꞌeⁿndyoꞌ. 24 Mañequiaanaꞌ na jeeⁿ

Jesucristo, quiaa Tyꞌo̱o̱t sꞌom na jnda ntyjiiya ꞌo ncꞌe jom. Mantyjati


quioo ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. luaaꞌndyo. Amén.
Carta na jnda̱ we cwentaa
nnꞌaⁿ tsjoom Corinto

Cristo nawiꞌ na teinoom, juu


Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ nawiꞌñeeⁿ matseijndaaꞌñenaꞌ
tsjoom Corinto na tꞌmaⁿti mañequiaaⁿ na

1 Mannco̱ Pablo, cwiluiindyo̱


apóstol, tsꞌaⁿ na matyꞌiom
Jesucristo tsꞌiaaⁿ. Matseicwano̱ⁿya
cwiñꞌomtꞌmaaⁿꞌndyô̱ nꞌo̱o̱ⁿyâ. 6 Ndoꞌ
ncꞌe na ljoꞌ, quia matseijaaꞌñenaꞌ
nawiꞌ na cwiwino̱o̱ⁿyâ, luaaꞌ

cartawaa ñequio Timoteo na mꞌaⁿꞌ oꞌ waa cha nntseiñjoomꞌnaꞌ ꞌo


tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ ee
cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom quia matseiñjoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Corinto ndoꞌ mati nda̱a̱ chaꞌtsondye jâ, machꞌeeⁿ na ljoꞌ cha mati
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ ñꞌeⁿñê na mꞌaⁿ nntseiñjoomꞌnaꞌ ꞌo nawiꞌ
tsꞌo̱ndaa Acaya. 2 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a na cwiwinomꞌyoꞌ ndoꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Jesucristo na nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ ndoꞌ ncꞌe joꞌ
cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa, ñequio na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ nnda̱a̱
quiana na nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na nlaꞌquii nꞌomꞌyoꞌ na cwitjomꞌyoꞌ
laxmaⁿna ñequio na tjaañomtiuu nawiꞌ chaꞌxjeⁿ cwiwino̱o̱ⁿyâ. 7 Ee

cꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na. tyeⁿ waa na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ


jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja
Matseiñjoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ee manquiuyaayâ quia
jaa na wiꞌ na cwitjo̱o̱ⁿya maleichuuwiꞌnaꞌ ꞌo chaꞌxjeⁿ na
3 Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwitjo̱o̱ⁿyâ, mati mañequiaaⁿ na
na mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom jaa ndoꞌ na cwiñꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ
matseiñjoomꞌm jaa. Jom cwiluiiñê chaꞌxjeⁿ na mañequiaaⁿ na
Tsotye Jesucristo na matsa̱ꞌntjom cwiñꞌo̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyô̱ nꞌo̱o̱ⁿyâ.
jaa. 4 Manquiityeeⁿ mañequiaaⁿ

8 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,

na cwiñꞌomtꞌmaaⁿꞌndyô̱ nꞌo̱o̱ⁿyâ lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na caliuꞌyoꞌ cantyja


nawiꞌ na cwiwino̱o̱ⁿyâ. Luaaꞌ ꞌnaaⁿꞌ nawiꞌ na tyotseijaaꞌñenaꞌ
machꞌeeⁿ chaꞌ nlaꞌxmaaⁿyâ na nacjooyâ xjeⁿ na tyomꞌaaⁿyâ
nnda̱a̱ nñequiaayâ na tꞌmaⁿ nꞌom ndyuaa Asia. Sꞌaanaꞌ na jeeⁿ jaaꞌ
nnꞌaⁿ na cwiwinom nawiꞌ. 5 Ee na
  juunaꞌ hasta na ntycwii na mꞌaaⁿꞌ
matcuuti na cwilajomndyô̱ ñequio nꞌo̱o̱ⁿyâ na nluiꞌnꞌmaaⁿndyô̱ naquiiꞌ

395
2 Corintios 1 396

nawiꞌñeeⁿ, ndoꞌ na ljoꞌ jlaꞌtiuuyâ na nncueꞌntyjo̱ na canda̱aꞌ̱


maxjeⁿ nntseicwjetonaꞌ jâ. 9 Sꞌaanaꞌ
  nlaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿyâ,
nquiuuyâ na matseijomnaꞌ jâ chaꞌna 14 cha meiiⁿ na cweꞌ cwantindyo

nnꞌaⁿ na jnda̱ teijndaaꞌ na mañejom cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿyâ jeꞌ,


na cwje. Tuii na ljoꞌ cha caꞌmo̱ⁿyanaꞌ sa̱a̱ juu xuee quia na nncwjeeꞌnndaꞌ
nda̱ay ̱ â na ñequiiꞌcheⁿ cꞌo̱o̱ⁿyâ na Ta Jesús na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱, ꞌo
quitꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnda̱a̱ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ jom cantyja
mañequiaa na cwitandoꞌxco nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿyâ chaꞌxjeⁿ jâ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱
na jnda̱ tja̱, meiⁿ tancꞌo̱o̱ⁿyâ na jom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ.
ntyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ chiuu cwilaxmaaⁿ 15 Ncꞌe na luaaꞌ waa na ntyjaaꞌya

nncjo̱oy ̱ â. 10 Jnda̱ seicandyaañê


  cwii tsꞌo̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ,
jâ nawiꞌ tꞌmaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ndicwaⁿ seitiuuya na wendiiꞌ nncwino̱o̱ⁿ
matseicandyaañê jâ. Joꞌ chii jom na mꞌaⁿꞌyoꞌ na ntyꞌiaya ꞌo cha
ntyjaaꞌtyeⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ na mati xuee we ndiiꞌ nñequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ
na wjaatinaꞌ nntseicandyaañetyeeⁿ na ntyꞌiaꞌyoꞌ ja, 16 ee seitiuuya

jâ, 11 xeⁿ ꞌo cwiteijndeiꞌyoꞌ jâ na


  na ntyꞌiaya ꞌo na mawino̱o̱ⁿya
cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnoom cantyja na majo̱ tsꞌo̱ndaa Macedonia,
ꞌnaaⁿyâ. Ee quia majndye nnꞌaⁿ ndoꞌ na ntyꞌianndaꞌa ꞌo quia na
cwitjeiiꞌna ncueeyâ jo nnoom, nndyolcwa̱ꞌa na nnaaⁿya joꞌ joꞌ, ndoꞌ
nntsꞌaanaꞌ na majndyendyeti nnꞌaⁿ na ljoꞌ ꞌo nnda̱a̱ nnteijndeiꞌyoꞌ ja
nñequiana na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ na na jo̱jo̱tya̱ na nncua̱ ndyuaa Judea.
matioꞌnaaⁿñê jâ. 17 Ndoꞌ na luaaꞌ seijndaaꞌndyo̱, ¿aa

machꞌeenaꞌ nquiuꞌyoꞌ na cweꞌ na


Waa na seitsaaⁿꞌñenaꞌ na sꞌaato̱ na seijndaaꞌndyo̱ na luaaꞌ?
tîcjaa Pablo Corinto ¿Aa cwitjeiꞌyoꞌ cwenta na matsꞌaa
12 Waa cwii nnom na chaꞌna machꞌee tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ
mañequiaanaꞌ na neiiⁿyâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue quia
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ na juu na matsjo̱o̱ “majoꞌndyo” cwii ñꞌoom
mꞌaaⁿꞌya nꞌo̱o̱ⁿyâ matsonaꞌ na sa̱a̱ nda̱nquia cwiwitquiooꞌ na
cwitsaamꞌaaⁿyâ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na “nchii joꞌ”, ndoꞌ
chaꞌxjeⁿ macaⁿnaꞌ na cꞌoom tsꞌaⁿ na xeⁿ matsjo̱o̱ na nchii joꞌ cwii
jnda̱ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñe ñꞌoom, sa̱a̱ nda̱nquia maꞌmo̱ⁿnaꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ na ljuꞌ tsꞌom ndoꞌ na majoꞌndyo juunaꞌ? 18 Sa̱a̱

matꞌmaⁿticheⁿ cwilaxmaaⁿyâ na macwjiꞌyuuꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nchii


ljoꞌ jo nda̱a̱ ꞌyoꞌ ncꞌe juu naya na laꞌxmaaⁿyâ nnꞌaⁿ na mañejuu xjeⁿ
matseixmaaⁿ, nchii cweꞌ na jndo̱ꞌ cwilꞌuuyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na waa na
nꞌo̱o̱ⁿ ncjo̱oy
̱ â. 13 Naquiiꞌ joo cartas
  lꞌaayâ sa̱a̱ ticalꞌaayâ. 19 Juu Silvano

na cwilaꞌcwano̱o̱ⁿyâ na mꞌaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Timoteo ñꞌeeⁿna ñꞌeⁿndyo̱ na


tomti cwitꞌmo̱o̱ⁿ joonaꞌ chaꞌxjeⁿ tyoñequiaayâ ñꞌoom naya nda̱aꞌ̱ yoꞌ
ñꞌoom na cwiwiljeii nacjoonaꞌ, cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo Jnda
ndoꞌ chaꞌxjeⁿ na cwilaꞌnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ñꞌoomꞌñeeⁿ nchii we
na cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwilaꞌcandii ndiiꞌ tseixmaⁿnaꞌ, na waa xjeⁿ na
joonaꞌ. Ntyjaaꞌya cwii tsꞌo̱o̱ⁿya majoꞌndyo ndoꞌ waa xjeⁿ na nchii
397 2 Corintios 1​, ​2

joꞌndyo juunaꞌ. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom, na neiⁿya. 4 Ee seiꞌndaaꞌnaꞌ


ñequiiꞌcheⁿ tseixmaⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ ntyjiiya quia seiljeiya cartaꞌñeeⁿ,


ñꞌoom na mayuuꞌ. 20 Ee cantyja
  sꞌaanaꞌ na jeeⁿ jnda ntyjiiya hasta
ꞌnaaⁿꞌ jom, chaꞌtso ñꞌoom na tso tyꞌio̱oy̱ a. Nchii seiljeiya juunaꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ, laxmaⁿ catseichjooꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ sa̱a̱ cha
joonaꞌ na majoꞌndyo ncꞌe Cristo. calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na juu na jeeⁿ wiꞌ
Ndoꞌ na ljoꞌ, quia cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo jeeⁿ tꞌmaⁿ tseixmaⁿnaꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwilꞌuuya Amén cantyja
ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús. 21 Ee ñequiiꞌcheⁿ

Calaꞌtꞌmaⁿ nꞌomna tsꞌaⁿ na seitjo̱o̱ñe
mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌo ndoꞌ 5 Sa̱a̱
xeⁿ mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na sꞌaa na
jâ cwiljooꞌndyo̱tya̱aⁿ̱ ya cantyja chjooꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, nchii cweꞌ tomti
ꞌnaaⁿꞌ Cristo ndoꞌ jnda̱ tqueeⁿ na ja na tquiaaⁿ na chjooꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ, sꞌaaⁿ
cwiluiindyo̱ na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. 22 Ndoꞌ
  na ljoꞌ ñꞌeⁿ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo, meiⁿ
cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwiluiindyo̱ nchii cweꞌ na mawino̱ⁿꞌa na matsjo̱o̱
cwentaaⁿꞌaⁿ, jnda̱ tquiaaⁿ Espíritu na ljoꞌ. 6 Sa̱a̱ jeꞌ maleiꞌtyeⁿ jnda̱

Santo quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, cwii na tuii chiuu na majndyendyoꞌtiꞌyoꞌ


matseicandiinaꞌ na nntoꞌño̱o̱ⁿya jlaꞌjndaaꞌndyoꞌ na catioom cantyja
chaꞌtso na matseijndaaꞌñê. na seitjo̱oñ ̱ ê. 7 Jeꞌ macaⁿnaꞌ na

23 Macaⁿꞌa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  calaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ jom ndoꞌ
na cwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿya na quiaꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ tsꞌoom, tintsꞌaanaꞌ
matseina̱ⁿya ñꞌoom na mayuuꞌ. Tîcjo̱ na juu na mꞌaaⁿ na chjooꞌ tsꞌoom
tsjomꞌyoꞌ quia na seijndaaꞌndyo̱ na seitjo̱oñ ̱ ê nncjanꞌoomnaꞌ jom na
na ncjo̱ joꞌ ee na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo tacantyjaaꞌ tsꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 8 Joꞌ  

ee xeⁿ tjo̱ na mꞌaⁿꞌyoꞌ jndeiꞌna na chii macaⁿꞌa nda̱aꞌ̱ yoꞌ na catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ


nntseitiaꞌa ꞌo. 24 Ee nchii ñeꞌqua̱aⁿ̱ yâ
  na jnda nquiuꞌyoꞌ jom. 9 Seiljeiya  

xjeⁿ ꞌo cantyja na cwilaꞌyuꞌyoꞌ cartaꞌñeeⁿ na seicwano̱ⁿya na


ee ꞌo xcweti waa na cwilaꞌyuꞌya mꞌaⁿꞌyoꞌ cha nleitquiooꞌ aa
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ ncꞌe nlaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na maqua̱ⁿya
na ñeꞌcateijndeiiyâ ꞌo na cꞌomꞌyoꞌ na nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 10 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ

neiiⁿꞌti nꞌomꞌyoꞌ. tsꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ mati

2 Joꞌ chii seijndaaꞌndyo̱ na


maxjeⁿ tîcjo̱ na mꞌaⁿꞌyoꞌ,
tintsꞌaa na nntseichjooꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
ja matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ,
ndoꞌ meiⁿnquia ꞌñeeⁿ na jnda̱
seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ, jo nnom Cristo
2 Ee xeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na ljoꞌ,
  matsꞌaa na ljoꞌ na cateijndeiinaꞌ ꞌo,
nntsꞌaa na nntseichjooꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ 11 cha tincwantjom Satanás jaa ee

ndoꞌ na ljoꞌ ntjomꞌyoꞌ, ¿ꞌñeeⁿ manquiuuyaaya chiuu mayaaⁿꞌaⁿ.


nñequiaa na neiⁿya? Macanda̱ ꞌo
ee xeⁿ na maxjeⁿ tjo̱ jeꞌ jnda̱ sꞌaa Waa na seitsaaⁿꞌñenaꞌ
cwii nnom na seichjooꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Pablo tsjoom Troas
3 Cweꞌ joꞌ na seiljeiya ñꞌoomꞌñeeⁿ

12 Quia na tjo̱ tsjoom Troas na
na seicwano̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ ee nñequiaya ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tiñeꞌcjo̱ntyꞌia ꞌo na nlꞌaꞌyoꞌ na chjooꞌ Cristo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ,
tsꞌo̱o̱ⁿ ee matsonaꞌ na ꞌo nñequiaꞌyoꞌ tꞌmaⁿ tjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nndiꞌntjo̱ⁿya
2 Corintios 2​, ​3 398

nnoom joꞌ joꞌ, 13 sa̱a̱ meiiⁿ na


ljoꞌ tîleiquiaanaꞌ na ya ntyjii ee Ñꞌoom na tijoom cachuiiꞌ na


tîcꞌoomñe tiꞌnnꞌaaⁿya Tito. Ncꞌe na matseijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ljoꞌ, tsjo̱oy
̱ a nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ majo̱ya,
jluiiꞌa na mꞌaⁿna, jndyo̱on
ñjaaⁿ tsꞌo̱ndaa Macedonia.
̱ dyeyuya 3 Quia cwilꞌuuyâ na luaaꞌ,
¿aa mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
cwito̱oꞌ̱ nndaꞌâ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱
cheⁿncjo̱oy ̱ â cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na
Cwicanda̱a̱ cwitantjo̱o̱ⁿya ncꞌe cwilꞌaayâ? Oo ¿aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na
na mꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ Cristo macaⁿnaꞌ na nntsañꞌo̱o̱ⁿyâ cartas
14 Matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilue ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na jeeⁿ
na jeeⁿ quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ. Ee ncꞌe canda̱aꞌ̱ tsꞌiaaⁿ na cwilꞌaayâ? Oo
na mꞌaaⁿyâ nacje ꞌnaaⁿꞌ Cristo, ¿aa nntaaⁿyâ na quiaꞌyoꞌ carta na
joꞌ na meiⁿyuucheⁿ na cwitsaayâ, nnduꞌyoꞌ na jeeⁿ canda̱aꞌ̱ tsꞌiaaⁿ
ñequiiꞌcheⁿ nqueⁿ wjaachom jâ na cwilꞌaayâ? Ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ luaaꞌ
cwicanda̱a̱ na nnaⁿndyô̱ meiⁿljoꞌcheⁿ cwilꞌana. 2 Sa̱a̱ mancjoꞌtiꞌyoꞌ

na cwitjo̱o̱ⁿyâ. Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom cwii


mawilꞌueeꞌñê jâ na ꞌoondye tsom na teiljeiinaꞌ naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ
nnꞌaⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Juu na maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
tsꞌiaaⁿmeiiⁿ matseijomnaꞌ juunaꞌ cwijaacañjoomꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ
chaꞌcwijom na majuꞌnaꞌ jndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluii quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
cachi nda̱a̱na. 15 Ee jaa nnꞌaⁿ na
  Ncꞌe cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ nnda̱a̱
cwilayuuꞌa ñꞌeⁿ Cristo matseijomnaꞌ nljeii tsꞌaⁿ chiuu waa tsꞌiaaⁿ na
chaꞌcwijom tsioom suu na tyotsꞌaa quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ nnda̱a̱
mañequiaaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nndii na jlaꞌljoꞌyoꞌ Jesucristo.
na cwitꞌoomꞌnaꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ 3 Cwiwitquiooꞌya na ꞌo laxmaⁿꞌyoꞌ

na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndye ndoꞌ cwii carta na nquii Cristo seiljeiⁿ


mati nnꞌaⁿ na ꞌootsuundyena. cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na jnda̱
16 Jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ꞌootsuundye
  macwilꞌaayâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, na nchii
laxmaaⁿya chaꞌcwijom cwii jndye teiljeii juunaꞌ ñequio ndaantom,
na matseicwjeenaꞌ joona sa̱a̱ jo sa̱a̱ ñequio Espíritu Santo, meiⁿ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye nchii nacjooꞌ lcaaꞌljo̱ꞌ sa̱a̱ teiljeiinaꞌ
laxmaaⁿya chaꞌcwijom cwii jndye naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
na mañequiaanaꞌ na cwitaꞌndoꞌ 4 Manquiuuyaayâ na luaaꞌ waa ee

añmaaⁿna. Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ cꞌoom cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


na cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii na ncꞌe Cristo. 5 Meiⁿ nchii ncjo̱oy
  ̱ â
nleinaaⁿꞌ na nntsꞌaa tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ. waa cwii nnom na laxmaaⁿyâ na
17 Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
  nda̱a̱ nlꞌuuyâ na jeeⁿ cwijaacañjoomꞌ
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cweꞌ cha nnda̱a̱ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cwilꞌaayâ,
nntaꞌntjomna cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Sa̱a̱ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mañequiaaⁿ na
jâ na cwiluiindyô̱ apóstoles, ñequio cwijaacañjoomꞌ cwilꞌaayâ juunaꞌ.
na xcweeꞌya nꞌo̱o̱ⁿyâ cwiñeꞌquiaayâ 6 Nqueⁿ jnda̱ tyꞌioom tsꞌiaaⁿ jâ

ñꞌoomꞌm ndoꞌ cwiluiindyô̱ nnꞌaⁿ na na cwicanda̱a̱ cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ


cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnom Cristo. cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na tijoom
399 2 Corintios 3​, ​4

cachuiiꞌ na mañequiaanaꞌ na juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñequio na tꞌmaⁿya


nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ. Juu nꞌo̱o̱ⁿyâ. 13 Meiⁿ tiquilꞌaayâ chaꞌna

ñꞌoomꞌñeeⁿ waa najndeiinaꞌ na tyochꞌee Moisés na tyotseicata̱aⁿ̱ ꞌa̱ⁿ


matseijndaaꞌñenaꞌ na cwitaꞌndoꞌxco nnoom ñequio liaa cha juu na
añmaaⁿ nnꞌaⁿ ncꞌe Espíritu Santo. caxuee nnoom na ñeya tjantycwiinaꞌ,
Nchii maqueⁿnaꞌ xjeⁿ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ titquiooꞌ juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel.
machꞌee ljeii naqui. Ee ljeiiꞌñeeⁿ 14 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ tîcalaꞌno̱ⁿꞌna na

matseijndaaꞌñenaꞌ na cwje nnꞌaⁿ. luaaꞌ tyochꞌeeⁿ ee xjeⁿ jeꞌcheⁿ quia


7 Juu ljeii na tqueⁿ Moisés,
  cwilaꞌnaaⁿna ñꞌoom tquieeꞌñeeⁿ na
teiljeiinaꞌ cjooꞌ lcaaꞌ ljo̱ꞌ. tquiaa Moisés nda̱a̱na waa cwii na
Ñeseixmaⁿnaꞌ na caxueenaꞌ hasta chaꞌcwijom liaa na matseicuꞌnaꞌ
tyochꞌeenaꞌ na caxuee nnom na nlaꞌno̱ⁿꞌna na juu joꞌ macanda̱
Moisés, meiⁿ leicanda̱a̱ ntyꞌiaa nnꞌaⁿ maquindyo̱naꞌ quia na matseiyuꞌ
Israel nnoom ndoꞌ juu na caxuee tsꞌaⁿ ñequio Cristo. 15 Ee xjeⁿ jeꞌcheⁿ,

nnoom cheⁿndyocheⁿ tjanduuꞌnaꞌ. quia na cwilaꞌnaaⁿna ñꞌoom na


Juu ljeiiꞌñeeⁿ na seijndaaꞌñenaꞌ na tyoñequiaa Moisés, ticalaꞌno̱ⁿꞌna
cwiwje nnꞌaⁿ, tyjeeꞌnaꞌ ñequio na juunaꞌ. Matseijomnaꞌ chaꞌcwijom
caxuee na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na ta̱ꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌna juunaꞌ. 16 Sa̱a̱

8 ncꞌe na luaaꞌ tyotseixmaⁿ juu


  quia cwilcweꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ jnaaⁿꞌ na
na caxueeꞌñeeⁿ, cwanti tꞌmaⁿti nntioñe lꞌo̱ nquii na cwiluiiñe na
tseixmaⁿ ñꞌoom na tijoom cachuiiꞌ matsa̱ꞌntjom, matseicanaaⁿñenaꞌ na
na cwitoꞌño̱o̱ⁿya na matseijndaaꞌñe nntseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. 17 Ee manquii

Espíritu Santo. 9 Ee xeⁿ juu ñꞌoom


  na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jaa,
na seijndaaꞌñenaꞌ na nntꞌuiityeⁿnaꞌ manquiityeeⁿ cwiluiiñê Espíritu, ndoꞌ
nnꞌaⁿ tyotseixmaⁿnaꞌ na caxuee meiⁿquiayuucheⁿ na mꞌaaⁿ Espíritu
na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia na cwiluiiñê, joꞌ cwindyaandye
joꞌ juu ñꞌoom na maqueeⁿ jaa na nnꞌaⁿ. 18 Joꞌ chii chaꞌtsondyo̱ jaa

tjaa jnaⁿ jlaxmaaⁿya, tꞌmaⁿti na ncꞌe na ticata̱ꞌ nda̱ay̱ a ñequio cwii


caxuee na tseixmaⁿnaꞌ, nchiiti liaa, matseijomnaꞌ jaa chaꞌcwijom
ñꞌoom na tqueeⁿjñeeⁿ. 10 Meiiⁿ
  tsjo̱ꞌjnom na majuꞌnaꞌ na caxuee na
tꞌmaⁿ na caxuee tyotseixmaⁿ ljeii cwiluiiñe Jesús na matsa̱ꞌntjoom
na tqueⁿ Moisés, sa̱a̱ juu ñꞌoom na jaa, ndoꞌ ꞌio ndi ꞌio matseijomtinaꞌ
maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa na tjaa jnaⁿ jaa chaꞌna nqueⁿ na jaawijndyeti
laxmaaⁿya, tꞌmaⁿticheⁿ nacaxuee matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom na juu joꞌ
na tseixmaⁿnaꞌ. 11 Joꞌ chii xeⁿ juu
  cwinaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na
ñꞌoomꞌñeeⁿ na ticwiyooꞌ meiiⁿ matsa̱ꞌntjoom jaa, na cwiluiiñê
tꞌmaⁿ tyotseixmaⁿnaꞌ na caxuee na Espíritu.
cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ jeꞌ juu
ñꞌoom na cwiljotyeⁿ tꞌmaⁿticheⁿ na Macanda̱ Jesucristo cwiluiiñê
caxuee na cwiluiiñê tseixmaⁿnaꞌ. na matsa̱ꞌntjoom

4
12 Ncꞌe juu ñꞌoomxcowaaꞌ
  Joꞌ chii ncꞌe na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
mañequiaanaꞌ na cwicantyjaaꞌ na wiꞌ tsꞌoom jâ na mañequiaaⁿ
nꞌo̱o̱ⁿyâ, joꞌ joꞌ na cwilana̱aⁿ̱ yâ na cwilaxmaaⁿyâ tsꞌiaaⁿmeiiⁿ na jeeⁿ
2 Corintios 4 400

cajndanaꞌ, ticaꞌndya̱a̱ncꞌuaaꞌndyô̱ na na joo seiiꞌâ matseijomnaꞌ


cwilꞌaayâ juunaꞌ. 2 Ndoꞌ meiⁿquia
  chaꞌcwijom ncuaa tsꞌocachu.
na jeeⁿ jnaaⁿꞌ na cwilꞌa nnꞌaⁿ na Luaaꞌ waa cha nleitquiooꞌya na
cweꞌ ntyꞌiu, jnda̱ tjeiꞌndyô̱ cantyja cwicanda̱a̱ cwilꞌaayâ tsꞌiaaⁿmeiiⁿ
ꞌnaaⁿnaꞌ. Meiⁿ tjaaꞌnaⁿ cwii nnom na ncꞌe Tyꞌo̱oṯ sꞌom mañequiaaⁿ na
cwilꞌaayâ cha nñequiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ. jnda̱ay ̱ â, meiⁿ nchii ncjo̱oy̱ â waa
Meiⁿ tiquilachuiiꞌâ ljoꞌ na maꞌmo̱ⁿ na cwilaꞌxmaaⁿyâ. 8 Joꞌ chii meiiⁿ

ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ñequiiꞌcheⁿ na jndye nnom na ñeꞌcatseicꞌo̱oꞌ̱ naꞌ


cwilana̱aⁿ̱ yâ ñꞌoom na mayuuꞌ ndoꞌ jâ, sa̱a̱ cwinaⁿndyô̱, meiiⁿ niom
ncꞌe na ljoꞌ cwiñeꞌquiandyo̱ñꞌa̱aⁿ̱ yâ na ñeꞌcanchjenaꞌ jâ, sa̱a̱ ndicwaⁿ
jo nnoom meiⁿljoꞌcheⁿ na mꞌaaⁿꞌ mꞌaaⁿyâ na quitꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ
nꞌom nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿyâ. 3 Ee juu
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Jndye nnꞌaⁿ cwintyjo̱

ñꞌoom naya na cwiñeꞌquiaayâ, xeⁿ jâ sa̱a̱ tyooꞌndii Tyꞌo̱oṯ sꞌom


tseixmaⁿnaꞌ chaꞌcwijom cwii ꞌnaⁿ na jâ. Cwitmeiiⁿꞌndyena jâ nnom
matseicuꞌnaꞌ nda̱a̱na, macanda̱ nda̱a̱ tyuaa, sa̱a̱ ndicwaⁿ mꞌaaⁿtya̱ay ̱ â.
nnꞌaⁿ na ꞌootsuundye tseixmaⁿnaꞌ na 10 Meiⁿyuucheⁿ na cwitsaayâ,

ljoꞌ. 4 Ee nnꞌaⁿ tsjoomnancue, cweꞌ


  ñequio seiiꞌâ nmeiiⁿ cwitjo̱o̱ⁿyâ
ncꞌe na tyoolaꞌyuꞌna, joꞌ chii juu na na ñeꞌcatseicwjeenaꞌ jâ chaꞌxjeⁿ
cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaana seicueeꞌnaꞌ Ta Jesús. Luaaꞌ waa
matseicoomꞌm na nlaꞌno̱ⁿꞌna, joꞌ na cha mati mꞌmo̱ⁿnaꞌ na laꞌxmaaⁿyâ
tileiqueⁿna cwenta na juu ñꞌoom naya juu na wandoꞌxcoom. 11 Ee  

cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo na jeeⁿ cajnda yocheⁿ na cwitando̱oꞌ̱ â, ꞌio ndi


tseixmaⁿnaꞌ na jom jluiiꞌñê nquii ꞌio ñeꞌcatseicwjeenaꞌ jâ ncꞌe na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Quia cwiñequiaayâ
  mꞌaaⁿyâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, cha
ñꞌoom, nchii cwilana̱aⁿ̱ yâ chiuu mati cantyja ꞌnaaⁿyâ ñequio seiiꞌâ
laxmaaⁿ ncjo̱oy̱ â, sa̱a̱ cwilana̱aⁿ̱ yâ nleitquiooꞌ na laꞌxmaaⁿyâ juu na
na Jesucristo cwiluiiñê na wandoꞌxcoom. 12 Quia joꞌ meiiⁿ wiꞌ

catsa̱ꞌntjoom ndoꞌ na luaaꞌ, jâ cwitjo̱o̱ⁿyâ na ñeꞌcatseicwjeenaꞌ jâ


cwiluiindyô̱ na cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ, ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ncꞌe na jnda nquiuuyâ na cwitandoꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Jesús. 6 Ee nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

13 Naquiiꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

sa̱ꞌntjoom na cwixueeñe yuu na teiljeii matsonaꞌ: “Matseiyuꞌa ñꞌeⁿ


jaaⁿñe, manquiityeeⁿ jnda̱ sꞌaaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii macwjiꞌyuuꞌndyo̱
seixueeñenaꞌ naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ, cha cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.” Mati jâ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na caxueeꞌñeeⁿ cwilayuꞌya nꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê ndoꞌ
nnda̱a̱ nntaꞌjnaaⁿꞌâ na tꞌmaⁿ cwilana̱aⁿ̱ yâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ. 14 Ee

cwiluiiñê ncꞌe mañejuu na xueeꞌñeeⁿ manquiuuyaayâ na nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom


matseixueeñenaꞌ nnom Jesucristo. na tquiaaⁿ na tandoꞌxco Jesús jnda̱
na tueꞌ, nntsꞌaa na nntando̱oꞌ̱ xco̱oy ̱ â
Jaa laxmaaⁿya chaꞌcwijom ñꞌeⁿñê, ndoꞌ ñecwii tmaaⁿꞌ
ncuaa tsꞌocachu nncjachom ꞌo ñꞌeⁿndyo̱ jâ yuu
7 Juu
nayawaañe na jeeⁿ jndanaꞌ, na mꞌaaⁿ. 15 Chaꞌtso nawiꞌmeiiⁿ

laꞌxmaaⁿyâ juunaꞌ naquiiꞌ seiiꞌâ na cwiwino̱o̱ⁿyâ tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ na


401 2 Corintios 4​, ​5

cateijndeiinaꞌ ꞌo, cha na majndye ndoꞌ matseiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuuya


nnꞌaⁿ nntoꞌñoomna naya na ee nchii cweꞌ na ñecaꞌndya̱ay ̱ a
matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ na seiiꞌa na nꞌndiinaꞌ jaa chaꞌcwijom
ljoꞌ jndye joona nñequiana na ñecantseiꞌndyo̱, sa̱a̱ ncꞌe na
quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ cha catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ñeꞌcwa̱aꞌ̱ a seiiꞌa na xconaꞌ, cha
jom. juu na laxmaaⁿya na cwiwiꞌndaaꞌ
16 Joꞌ chii ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyô̱
  ndoꞌ na ꞌoowje cwitsuuñꞌeⁿnaꞌ ncꞌe
ee meiiⁿ na jaajuꞌcjenaꞌ seiiꞌâ na laxmaaⁿya na ticantycwii na
sa̱a̱ ꞌio ndi ꞌio cwiwiteiiⁿxco cwitando̱oꞌ̱ a. 5 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom

naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. 17 Ee joo nawiꞌ


  jnda̱ seijndaaꞌñê na nluii na
na cwitjo̱o̱ⁿyâ jeꞌ ñequio seiiꞌâ, luaaꞌ, ndoꞌ cha na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na
cweꞌ chjootindyo joonaꞌ, tiyocheⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñê juunaꞌ, jnda̱ tquiaaⁿ
cwiwino̱o̱ⁿyâ joonaꞌ ndoꞌ cantyja Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, cwii
ꞌnaaⁿ joꞌ cwicandaaya cwii na na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwiljotyeⁿ ñꞌoom
tintycwii na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ na jnda̱ tsoom.
jaa na juu joꞌ tꞌmaⁿti ndoꞌ jndati 6 Joꞌ chii cwiñꞌomtꞌmaaⁿꞌndyo̱

tseixmaⁿnaꞌ, nchiiti chaꞌtso nmeiⁿꞌ. nꞌo̱oⁿ̱ ya na yocheⁿ na ndicwaⁿ tando̱oꞌ̱ a


18 Ee tiquitjaaꞌndyô̱ cwenta na
  ñequio seiiꞌa nmeiiⁿ, tyootoꞌño̱oⁿ̱ ya
wiꞌ na tquiooꞌ na cwitjo̱o̱ⁿyâ. wꞌaaya, ñecatsonaꞌ na ticꞌo̱oⁿ̱ ya ñequio
Cwiqua̱aⁿ̱ yâ cwenta joo ꞌnaⁿ nqueⁿ na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom
na tileicantyꞌiaaya, ee joo na jaa. 7 Ee cwitsamꞌaaⁿtya̱ay̱ a ncꞌe

cwintyꞌiaayâ, ticaljotyeⁿnaꞌ, sa̱a̱ joo na cwilaꞌyuꞌya cwii nꞌo̱oⁿ̱ ya ñꞌeⁿñê,


na titquiooꞌ mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿ. nchii ncꞌe na cwintyꞌiaanda̱ay̱ a jom.
8 Sa̱a̱ mꞌaaⁿya na quitꞌmaⁿ nꞌo̱oⁿ
  ̱ ya
Nntoꞌño̱o̱ⁿya seiiꞌa na xco Ta Jesús ndoꞌ nlꞌueyaya nꞌo̱oⁿ̱ ya

5 Seiiꞌa nmeiiⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ


chaꞌcwijom cwii wꞌaa na
cweꞌ cwantindyo chu waanaꞌ. Ndoꞌ
na tacatando̱oꞌ̱ tya̱ay̱ a ñequio seiiꞌa
nmeiiⁿ cha nnda̱a̱ nntando̱oꞌ̱ a
yuu na mꞌaaⁿ. 9 Joꞌ chii chaꞌtso

manquiuuya xeⁿ nntyuiiꞌ juunaꞌ na chaꞌtso na cwilꞌaaya, cwijooꞌ


jnda̱ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom wꞌaa nꞌo̱oⁿ̱ ya na ñequiiꞌcheⁿ calꞌaaya
na xconaꞌ jo cañoomꞌluee na yuu na cwijaaweeꞌntyjeeⁿ, meiiⁿ na
ticantycwii na waanaꞌ, na nchii cwitsamꞌaaⁿtya̱ay̱ a ñꞌeⁿ seiiꞌa nmeiiⁿ,
nnꞌaⁿ lꞌa juunaꞌ. 2 Ee mayuuꞌ yocheⁿ
  oo meiiⁿ na jnda̱ ꞌndya̱ay̱ a juunaꞌ. 10 Ee  

na cwitando̱oꞌ̱ a ñequio seiiꞌa chaꞌtsondyo̱ nncwintyja̱aꞌ̱ a jo nnom


nmeiiⁿñe, cwilaꞌncjooꞌndyo̱ ee Cristo na nncuꞌxeeⁿ jaa, cha cwii
queeⁿ nꞌo̱o̱ⁿya na nncꞌo̱o̱ⁿya wꞌaaxco cwiindyo̱ nntoꞌño̱oⁿ̱ ya cantyjati na jnda̱
na waanaꞌ cañoomꞌluee, 3 ee na   ñelꞌaa xjeⁿ na ñetꞌo̱oⁿ̱ ya ñequio seiiꞌa,
nlaꞌxmaaⁿya juunaꞌ, nntseijomnaꞌ aa na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ aa na tia.
jaa chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na cwee liaaꞌ,
nchii chaꞌna tsꞌaⁿ na ñecaseiꞌñe. Cwiljoya tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
4 Seiiꞌa nmeiiⁿ na laxmaⁿnaꞌ

ñꞌeⁿndyo̱ ncꞌe Cristo
chaꞌcwijom wꞌaa yuu na cwicꞌa̱aⁿ̱ ya, 11 Ncꞌe
na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ, joꞌ
jaawiꞌndaaꞌnaꞌ, joꞌ cwilancjooꞌndyo̱ chii cwijooꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ na quiandye
2 Corintios 5​, ​6 402

nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Nquii quiandye nnꞌaⁿ na caljoya tsꞌoom


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjiijndaaꞌñê chiuu ñꞌeⁿndyena. 19 Luaa matsonaꞌ:

nꞌo̱o̱ⁿyâ ndoꞌ ntyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ na Cwiljoya tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ
mati ꞌo. 12 Tincꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
  ncꞌe Cristo, meiⁿ ticwjaaꞌñê cwenta
ñeꞌcalatꞌmaaⁿꞌndyo̱ cheⁿncjo̱oy ̱ â na laꞌxmaⁿna jnaⁿ, ndoꞌ tyꞌioom
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Jâ cweꞌ cwiñequiaayâ tsꞌiaaⁿ nda̱ay ̱ â na nñequiaayâ ñꞌoom
na wanaaⁿ na cꞌomꞌyoꞌ na jnda nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiljoya tsꞌoom
nquiuꞌyoꞌ jâ, cha nnda̱a̱ nlaꞌlcweꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. 20 Jeꞌ cwiluiindyô̱

ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilasꞌandye nnꞌaⁿ na cwilaꞌcandii ꞌo ñꞌoom na


cantyja chiuu na cwiwitquiooꞌ, matseicwanom Cristo na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
nchii cantyja chiuu tseixmaⁿ tsꞌaⁿ Matyꞌiomnaꞌ na nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
naquiiꞌ tsꞌom. 13 Ee meiiⁿ cwilue
  matseityꞌooñê nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio
nnꞌaⁿ na jnda̱ teintjeiⁿndyô̱, luaaꞌ ñꞌomndyua̱ay ̱ â. Joꞌ chii ñequio
laxmaaⁿyâ ncꞌe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ xueeꞌ Cristo cwilaꞌtyꞌoondyô̱
xeⁿ laxmaaⁿyâ tsꞌaⁿ na yaaꞌ, luaaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na caljoya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
waa chaꞌ cateijndeiinaꞌ ꞌo. 14 Juu na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 21 Cristo meiⁿcwii

mꞌaaⁿ Cristo na candyaꞌ tsꞌoom jâ jnaⁿ tîcatseixmaaⁿ, sa̱a̱ ncꞌe na


cwiluiiñenaꞌ cwii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ candyaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa, joꞌ
ee nquiuuyaayâ na tueeⁿꞌeⁿ na sꞌaa na matseixmaaⁿ jnaⁿ cha
cwentaa chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, joꞌ jaa na matseitjoomꞌnaꞌ ñꞌeⁿñê
chii chaꞌtsondyo̱ cwiluiindyo̱ lꞌoo. nnda̱a̱ nlaꞌxmaaⁿya cantyja
15 Tueeⁿꞌeⁿ cwentaa chaꞌtsondye
  na matyꞌiomyanaꞌ chaꞌxjeⁿ na
nnꞌaⁿ cha joo nnꞌaⁿ na cwitandoꞌna macaⁿnaꞌ.
ticꞌomtina cantyja na lꞌue nꞌom
nquieena, sa̱a̱ catandoꞌna cantyja
ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ
6 Ncꞌe na cwiluiindyô̱ nnꞌaⁿ na
cwilꞌa tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
cwilꞌaayâ tyꞌoo nda̱aꞌ̱ yoꞌ na
tandoꞌxcoom cwentaana. 16 Joꞌ chii
  tilꞌaꞌyoꞌ na ticatoꞌñoomꞌyoꞌ naya na
jeꞌ tacotjeiiꞌâ cwenta chiuu tseixmaⁿ matseixmaaⁿ. 2 Ee naquiiꞌ ñꞌoomꞌ

tsꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii matsoom:


cwitjeiiꞌna cwenta chiuu tseixmaⁿ Jndiiya ñꞌoom na tsuꞌ no̱o̱ⁿ
cwii xꞌiaana. Tyowaa cwii tiempo juu xjeⁿ na tjaweeꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ
maluaaꞌ tyotjeiiꞌâ cwenta chiuu ñꞌeⁿndyuꞌ.
tseixmaⁿ Cristo sa̱a̱ jeꞌ tacolꞌaayâ Teijndeiya ꞌu juu xuee
na ljoꞌ. 17 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na
  na seijndaaꞌndyo̱ na
matseitjoomꞌnaꞌ juu ñequio Cristo, nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ ꞌu.
cwiluiiñe tsꞌaⁿ na jnda̱ tuiiñe xco. Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomwaaꞌ na tso
Chaꞌtso na tijoꞌndyo na ñeseixmaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jeꞌ cwiweeꞌ xjeⁿ na
jnda̱ teinom, chaꞌtso cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ñecateijneiⁿ ꞌo. Jeꞌ xcwe xjeⁿ na jeeⁿ
laxmaⁿ xconaꞌ. ñeꞌcwjiꞌnꞌmaaⁿñê ꞌo.
18 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌeeⁿ
   
3 Meiⁿcwii tiquilꞌaayaayâ cha

tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ, majom maqueeⁿ jaa catseilcweꞌnaꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ, tintsꞌaanaꞌ


na cwiljoya tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱ ncꞌe na tia ñꞌoom cwiwineiⁿ cantyja
Cristo ndoꞌ matyꞌioom tsꞌiaaⁿ jaa na ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na cwilꞌaayâ. 4 Na 
403 2 Corintios 6

chaꞌtso na cwilꞌaayâ cwijooꞌya tjaa ꞌñeeⁿ cwajnaaⁿꞌ meiiⁿ jndye


nꞌo̱o̱ⁿyâ na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwiluiindyô̱ nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na cwitaꞌjnaaⁿꞌna jâ.
nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnom Waa xjeⁿ teincuuꞌ mꞌaaⁿya na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na jndye nnom nawiꞌ na ñeꞌcalaꞌcwjeena jâ sa̱a̱ ndicwaⁿ
cwiwino̱o̱ⁿyâ, mꞌaaⁿyâ na tꞌmaⁿya cwitando̱oꞌ̱ a, cwicacho̱oꞌ̱ â sa̱a̱
nꞌo̱o̱ⁿyâ, ñequio na matseitjo̱on ̱ aꞌ tyoowja̱ay ̱ â. 10 Meiiⁿ na maniom na

na nleilꞌueeꞌndyô̱ ndoꞌ cantyja matseichjooꞌnaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ sa̱a̱ mꞌaaⁿyâ


ꞌnaaⁿꞌ cwii cwii nnom najndeiꞌnaꞌ na neiiⁿyâ. Meiiⁿ na jneeⁿꞌndyô̱
na matꞌuiinaꞌ jâ, 5 cwitjo̱o̱ⁿyâ na
  sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿyâ maqueⁿnaꞌ
cwicacho̱oꞌ̱ â cwilꞌa nnꞌaⁿ, ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na tyandyena jo nnom
na cwitioomna jâ lꞌaancjo. Quia Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Meiiⁿ na meiⁿchjoo tjaa
waa tacwaxua ndyueena cjooyâ. na cwileiñꞌo̱o̱ⁿyâ, sa̱a̱ chaꞌtsoñꞌeⁿ
Ndoꞌ mati mꞌaaⁿyâ na jndeiꞌnaꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ cwentaayâ.
na cwilꞌaayâ tsꞌiaaⁿ chaꞌna 11 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ

meiⁿquiandyo tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ moso. na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom Corinto,


Ndoꞌ na macwjiꞌnaꞌ tsaⁿtsjom tyoonquio̱ꞌnnꞌaaⁿyâ ꞌo, ndyeyu
nda̱ay ̱ â ndoꞌ mati cwitjo̱o̱ⁿyâ na cwilana̱aⁿ̱ yâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Tyoolaꞌcuuꞌâ
matseitjo̱on ̱ aꞌ ljoꞌ nntquia̱ay
̱ â, nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu mꞌaaⁿꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ
6 mati cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ na cwiluiindyô̱
  ñꞌeⁿndyoꞌ. 12 Meiⁿcwii tyoochꞌeenaꞌ

nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnom na wandiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿndyoꞌ. Sa̱a̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na ljuꞌ xeⁿ laxmaⁿꞌyoꞌ na wandiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
na cwitsaamꞌaaⁿyâ ndoꞌ mati na ñꞌeⁿndyô̱ quia joꞌ ncjoꞌyoꞌ waa chiuu
cwilaꞌno̱ⁿꞌâ ñꞌoom na mayuuꞌ ndoꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 13 Chaꞌxjeⁿ nquii

na mꞌaaⁿyâ na nioomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ tquie tsꞌaⁿ matseineiⁿ nda̱a̱ ntseinda,


ñequio nnꞌaⁿ, ndoꞌ na ya nnꞌaⁿndyô̱ matsꞌaa tyꞌoo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cꞌomꞌyoꞌ
quio joona, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ ncꞌe na jnda nquiuꞌyoꞌ ja chaꞌxjeⁿ jnda
mꞌaaⁿ Espíritu Santo ñꞌeⁿndyô̱, ndoꞌ ntyjiiya ꞌo.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na xcweeꞌya nꞌo̱o̱ⁿyâ
na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ nnꞌaⁿ, 7 maꞌmo̱ⁿnaꞌ

Cwiluiindyo̱ waꞌtsꞌom ꞌnaaⁿꞌ
na ljoꞌ ncꞌe xcweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ
cwiñequiaayâ ñꞌoom na mayuuꞌ, 14 Tilaxꞌiaaꞌndyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
cwiluii na ljoꞌ ñequio najndeii na tyoolayuꞌ, ee xeⁿ luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ
matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ntyjaya tixotseiljoyunaꞌ ꞌo ñꞌeⁿndyena. Ee
ndoꞌ ntyjatymaⁿꞌ cwiwilꞌueeꞌndyô̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa yuu na matyꞌiomyanaꞌ
lꞌo̱tsꞌiaaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. 8 Quia
  xonda̱a̱ nlajomndyena ñequio juu
waa cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jâ, na matseixmaⁿ natia. Meiⁿ nnꞌaⁿ na
quia waa ticueeꞌ nꞌomna jâ. Quia cwilaꞌjomndye ñequio na cwiluiiñe
waa cwiluena na ya nnꞌaⁿndyô̱, ndoꞌ naxuee xonda̱a̱ nnlaꞌxꞌiaaꞌndye
quia waa cwiluena na tia nnꞌaⁿndyô̱. ñequio na tseixmaⁿ najaaⁿ. 15 Ee  

Quia waa cwiluena na cantundyô̱ xotseitjoomꞌna Cristo ñequio Satanás.


meiiⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ cwilana̱aⁿ̱ yâ. Ndoꞌ mati tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ, xonda̱a̱
9 Waa xjeⁿ na cwilꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyô̱
  nntseitjoomꞌnaꞌ jom ñequio cwii
chaꞌcwijom laꞌxmaaⁿya nnꞌaⁿ na tsꞌaⁿ na tyootseiyuꞌ. 16 Nnꞌaⁿ na

2 Corintios 6​, ​7 404

cwiluiindye waaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ¿aa


nnda̱a̱ nleijom ñꞌoom joona ñequio Neiiⁿꞌ Pablo na joo nnꞌaⁿ Corinto
nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ꞌnaⁿ tiooꞌ nꞌomna ñꞌeⁿñê
na nchii jom cwiluiindyenaꞌ? 2 Cwa quiandyoꞌ na
Ee ꞌo cwiluiindyoꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿꞌ nntseitjoomꞌnndaꞌnaꞌ jâ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ, chaꞌxjeⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ. Jâ meiⁿjom ndiiꞌ
tsoom: tyoolꞌaayâ nawiꞌndyô̱ ñꞌeⁿndyoꞌ.
Ja nncꞌo̱o̱ⁿ naquiiꞌ nꞌomna, ndoꞌ Meiⁿ tyoolaꞌtjo̱on ̱ dyô̱ nnom
nncono̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿna. meiⁿcwiindyoꞌ ꞌo, meiⁿ na
Ja nntseixmaⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom nñeꞌnquio̱ꞌnnꞌaaⁿyâ ꞌo. 3 Sa̱a̱ nchii

cwentaana, luaaꞌ matsjo̱o̱ na matseitiaꞌa ꞌo ee


ndoꞌ joona nluiindyena tmaaⁿꞌ jnda̱ ñetsjo̱o̱ na mꞌaⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ
cwentaya. tsꞌo̱o̱ⁿya meiiⁿ na nntando̱oꞌ̱ â oo
17 Ndoꞌ na luaaꞌ waa, mati waa
  meiiⁿ na nncwja̱ay ̱ â ñꞌeⁿndyoꞌ.
cwiicheⁿ ñꞌoomꞌm na teiljeii na 4 Tꞌmaⁿ waa na tꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo

matso nqueⁿ na cwiluiiñê na ndoꞌ jeeⁿ neiⁿya ꞌo. Quiiꞌntaaⁿ


matsa̱ꞌntjoom jaa. Matsoom: chaꞌtso nawiꞌ na cwiwino̱o̱ⁿyâ
ꞌO jeꞌ, caluiꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tileicantycwii na mꞌaaⁿya na neiⁿya.
na tia nnꞌaⁿndye. 5 Ee cantyjati na squia̱ay
  ̱ â
Catjeiꞌndyoꞌ cantyja ljoꞌ laxmaⁿ tsꞌo̱oṉ daa Macedonia, tileiquiaanaꞌ
naⁿꞌñeeⁿ. na nntaꞌjndya̱ay ̱ â ee lomañjaaⁿ
Meiⁿ tantꞌueꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na tiljuꞌ jndye nnom na tyocoꞌwiꞌnaꞌ jâ,
tseixmaⁿ. tyolawendye nnꞌaⁿ nacjooyâ
Xeⁿ nmeiⁿꞌ nlaꞌnda̱ꞌyoꞌ quia joꞌ ndoꞌ macatyꞌua̱ya. 6 Sa̱a̱ nquii

nloño̱ⁿya ꞌo. Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mañequiaaⁿ na


18 Ndoꞌ nntseixmaⁿya Tsotyeꞌyoꞌ. tꞌmaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ na chjooꞌ
Ndoꞌ mati ꞌo nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nꞌom, manquiityeeⁿ tquiaaⁿ na
ntseindaaya na naⁿnom ndoꞌ tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ na tyjeeꞌcañoom
naⁿlcu. Tito jâ, 7 ee nchii macanda̱ cweꞌ na

Nmeiiⁿꞌ ñꞌoom na tso nqueⁿ na tyjeꞌcañoom jâ, sa̱a̱ mati ncꞌe na


matseixmaaⁿ na catsa̱ꞌntjoom tquiaꞌyoꞌ na neiiⁿꞌeⁿ na tyomꞌaaⁿ
jaa na tjacantyja na cwiluiiñê ñꞌeⁿndyoꞌ. Ee seicañeeⁿ na jeeⁿ
najneiⁿ. ñeꞌcantyꞌiaꞌyoꞌ ja, ndoꞌ na tia

7 ꞌO nnꞌaⁿya na jeeⁿ wiꞌ


tsꞌo̱o̱ⁿya, ncꞌe na laꞌxmaaⁿya
ñꞌoommeiⁿꞌ na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nquiuꞌyoꞌ ljoꞌ na tuii quiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ.
Mati tsoom na tyojooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
nlaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na seijndo̱ꞌa
na nntsꞌaaⁿ, joꞌ chii macaⁿnaꞌ na nꞌomꞌyoꞌ. Ndoꞌ quia na jndiiya na
calaꞌljuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso ljoꞌ, tꞌmaⁿti tioo na neiⁿya.
na matseicwꞌaaꞌñenaꞌ seiiꞌa ñequio 8 Ee meiiⁿ na juu cartaꞌñeeⁿ

nꞌo̱o̱ⁿya. Ndoꞌ ñequio na nquiaaya seichjooꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ, sa̱a̱ ticoꞌtianaꞌ


na ncꞌoom na ticjaweeꞌ ntyjeeⁿ ntyjii na ljoꞌ sꞌaa ee jnda̱ ljeiya
ñꞌeⁿndyo̱, canda̱aꞌ̱ quiandyo̱ñꞌa̱aⁿ̱ na cweꞌ chjootindyo sꞌaanaꞌ na
chaꞌtso na lꞌue tsꞌoom. tcoꞌtianaꞌ nquiuꞌyoꞌ, 9 sa̱a̱ jeꞌ neiⁿya

405 2 Corintios 7​, ​8

na seicwano̱ⁿya juunaꞌ meiⁿ nchii teijndeiꞌyoꞌ jom mati tquiaanaꞌ


na seichjooꞌnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na na neiⁿya ncꞌe sꞌaanaꞌ ntyjeeⁿ
tquiaanaꞌ na neiⁿya, tquiaanaꞌ na chaꞌcwijom na mꞌaaⁿ waⁿꞌaⁿ. 14 Meiⁿ

neiⁿya na ꞌo tiooꞌ nꞌomꞌyoꞌ, na joꞌ joꞌ tîcaluiꞌjnaaⁿꞌndyo̱ quia na tjeiꞌsꞌaya


tjaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ na ꞌo nnoom, na tsjo̱oy ̱ a na ntyjiiyaya
luaaꞌ tquiooꞌya na nchii sꞌaaya cwii na ꞌo nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ ñꞌoom na
nnom na seilcweꞌtyaꞌnaꞌ ꞌo. 10 Ee
  nntsoom, ndoꞌ chaꞌxjeⁿ jluiꞌyuuꞌ
quia na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na chaꞌtso ñꞌoom na jnda̱ tjeiꞌyuuꞌndyo̱
matseichjooꞌnaꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ cwii na nda̱aꞌ̱ yoꞌ, mati chaꞌtso ñꞌoom na jnda̱
ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na machꞌee, luaaꞌ lꞌuuyâ nnoom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, jnda̱
machꞌeeⁿ cha nlcweꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ, cha jluiꞌyuuꞌnaꞌ. 15 Ndoꞌ ncꞌe na luaaꞌ,

nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê juu. Ndoꞌ jndati ntyjeeⁿ ꞌo na majaañjoomꞌ


na luaaꞌ machꞌeeⁿ meiⁿ xocatso tsꞌoom na tyolaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo ñꞌoom na tsoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, na
na lcweꞌ tsꞌom. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na ñequio na tyotueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ
tyoolaꞌyuꞌ meiiⁿ jnaⁿ na laxmaⁿna ndoꞌ na cwicatyueꞌ neiⁿꞌyoꞌ.
machꞌeenaꞌ na chjooꞌ nꞌomna, 16 Jeeⁿ ndyaaꞌ neiⁿya na canda̱aꞌ̱ ya

maxjeⁿ tiñeꞌcalcweꞌ nꞌomna. nnda̱a̱ nncꞌo̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ tsꞌo̱o̱ⁿya


Ndoꞌ cweꞌ jnaaⁿꞌ joꞌ cwitsuundye ñꞌeⁿndyoꞌ.
añmaaⁿna. 11 Queⁿꞌyoꞌ cwenta

juu na tyomꞌaⁿꞌyoꞌ na chjooꞌ Sꞌom na nnteijndeiinaꞌ


nꞌomꞌyoꞌ teilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ncꞌiaana na cwilayuꞌ
Juunaꞌ sꞌaanaꞌ na tqueⁿndyoꞌ
na jlaꞌjndaaꞌndyoꞌ. Sꞌaanaꞌ na
jlaꞌliooꞌndyoꞌ na luaaꞌ sꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ
8 Ndoꞌ jeꞌ ꞌo nnꞌaaⁿyâ na
cwilaꞌyuꞌyoꞌ, lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na
caliuꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na
ndoꞌ tꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ xeⁿ chiuu machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio ntmaaⁿꞌ
nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ. Mati nnꞌaⁿ na macwjeeⁿꞌeⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ
sꞌaanaꞌ na ñeꞌcantyꞌiaꞌyoꞌ ja ndoꞌ na mꞌaⁿna tsꞌo̱on ̱ daa Macedonia.
tqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na cjameintyjeeⁿꞌeⁿ 2 Ee joona meiiⁿ jndye nnom nawiꞌ

natia na sꞌaaⁿ. na jaaꞌnaꞌ na cwiwinomna, mꞌaⁿna


12 Quia joꞌ nchii cweꞌ tomti
  na neiiⁿna, ndoꞌ meiiⁿ na jeeⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu tsꞌaⁿ na seitjo̱oñ
̱ e, ntyꞌiaandyena sa̱a̱ ndooꞌ ntyjii tsꞌaⁿ
joꞌ na seiljeiya cartaꞌñeeⁿ, meiiⁿ na tyandyena na tincꞌuaaꞌ tquiana
nchii cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsotyeeⁿ sꞌom na nnteijndeiina nnꞌaⁿ na
na jluiꞌjnaaⁿꞌñe, sa̱a̱ seiljeiya matseitjo̱on ̱ aꞌ. 3 Macwjiꞌyuuꞌndyo̱

juunaꞌ chaꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿna ee tquiana ñequio


nntseicaꞌmo̱ⁿyanaꞌ na ꞌo jnda na xcweeꞌ nꞌomna, ndoꞌ meiⁿ
nquiuꞌyoꞌ ja. 13 Ndoꞌ na maljeiya na
  titomndyo tquiana ee maxjeⁿ ljoꞌ
ljoꞌ, tquiaanaꞌ na tyꞌo̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ lꞌue nꞌomna. 4 Jndye tyꞌoo tyolꞌana

tsꞌo̱o̱ⁿ. nda̱ay̱ â na nntaꞌncueeyâ na


Majndeiiticheⁿ quia na ljeiya nlaꞌjomndyena na nnteijndeiina
na jlaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ Tito tsꞌiaaⁿ nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ Jerusalén.
na tjaaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ na 5 Meiⁿ nchii lꞌana chaꞌxjeⁿ na

2 Corintios 8 406

jlaꞌtiuuyâ, ee tquiandyejndyeena Ee ꞌo machuꞌcheⁿ jlaꞌtiuuꞌyoꞌ na


naquiiꞌ lꞌo̱ Ta Jesús na caluii ñeꞌcateijndeiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ Jerusalén
ñꞌeⁿndyena yuu na macaⁿnaꞌ, nda̱ ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ jlaꞌcato̱ꞌyoꞌ na
joꞌ jluena nda̱ay ̱ â na calꞌuuyâ chiuu nlaꞌtjomꞌyoꞌ sꞌom. 11 Joꞌ chii cjooꞌ

lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na calꞌana. nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ


6 Ncꞌe na luaaꞌ waa, lꞌaayâ tyꞌoo
  ñꞌoomwaaꞌ, ee tyomꞌaⁿꞌyoꞌ na queeⁿ
nnom Tito na catseicanda̱aꞌ̱ ñê tsꞌiaaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na nñequiaꞌyoꞌ sꞌom na
nayawaañe na to̱ꞌjñeeⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nnteijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
na cwilaꞌtjomꞌyoꞌ sꞌomꞌñeeⁿ. 7 Ee
  joꞌ joꞌ, chaꞌxjeⁿ na sꞌaanaꞌ naquiiꞌ
ꞌo jndye nnom cwiwitquiooꞌ na ꞌo nꞌomꞌyoꞌ quia joꞌ, joꞌ quiaꞌyoꞌ
maꞌnaⁿꞌtiꞌyoꞌ nchiiti ntꞌomcheⁿ cantyjati na cwileiñꞌomꞌyoꞌ. 12 Ee  

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ: ꞌO tꞌmaⁿti xeⁿ na mayuuꞌ na lꞌue tsꞌom tsꞌaⁿ na


waa na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ nñequiaa cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jom
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ꞌO jndyendyoꞌ macoꞌñoom na maleiñꞌoom tsꞌaⁿ,
ya cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomꞌm nda̱a̱ nchii macaaⁿ na ticuaa lꞌo̱ tsꞌaⁿ.
ntꞌomcheⁿ. ꞌO xcweti cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ 13 Meiⁿ nchii matsjo̱o̱ na

cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. ꞌO queeⁿti nꞌomꞌyoꞌ cateijndeiꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ cha


na cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnoom. ꞌO na catseitjo̱oṉ aꞌ na cwileilꞌueeꞌndyoꞌ.
jnda nquiuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyô̱. Ncꞌe na 14 Matyꞌiomnaꞌ na tjoomꞌ cateijndeii

nmeiⁿꞌ laꞌxmaⁿꞌyoꞌ, joꞌ chii matsonaꞌ nnꞌaⁿ ncꞌiaana na cwilaꞌyuꞌ. Jeꞌ ꞌo


na mati nncwinomꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ na majndaaꞌti mꞌaⁿꞌyoꞌ maxjeⁿ nnda̱a̱
nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na tꞌmaaⁿꞌti nnteijndeiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ Jerusalén
nñequiaꞌyoꞌ na nnteijndeiinaꞌ ꞌnaⁿ na matseitjo̱on ̱ aꞌ joona, cha
ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ. cwiicheⁿ ndiiꞌ quia na nda̱a̱ nliu
8 Na matsjo̱o̱ ñꞌoomwaaꞌ, nchii
  joona mati nnda̱a̱ nnteijndeiina yuu
na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌo chiuu calꞌaꞌyoꞌ. na matseitjo̱on ̱ aꞌ ꞌo, ndoꞌ na luaaꞌ
Sa̱a̱ ñequiiꞌcheⁿ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na nlꞌaꞌyoꞌ, ñeꞌcwii xjeⁿ nnteijndeiinaꞌ
caliuꞌyoꞌ na ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ queeⁿ ꞌo ñꞌeⁿndye joona, 15 chaꞌxjeⁿ matso

nꞌomna na cwilꞌana na ljoꞌ. Ndoꞌ na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii:


nlaꞌjomndyoꞌ mꞌmo̱ⁿyanaꞌ na xcweeꞌ “Tsꞌaⁿ na majndye maná tyocañeⁿꞌ,
nꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ. tîtseicwaljooꞌnaꞌ, ndoꞌ mati juu tsꞌaⁿ
9 Ee macwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja
  na tijndye tyocañeⁿꞌ, tîcatseitjo̱on ̱ aꞌ
ꞌnaaⁿꞌ juu naya na matseixmaⁿ Ta jom.”
Jesucristo. Ee meiiⁿ ñetꞌoom na
tjacantyja na tyañê cañoomꞌluee, Tito ñequio nnꞌaⁿ na cwiteijndeii jom
sa̱a̱ ncꞌe na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom ꞌo 16 Mañequiaya na quianlꞌuaaꞌ
sꞌaañe cheⁿnqueⁿ na ntyꞌiaaꞌñeñꞌeeⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ nnꞌaaⁿya
Ndoꞌ na ljoꞌ sꞌaaⁿ maqueeⁿ ꞌo na Tito. Ee chaꞌxjeⁿ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ
cwiluiindyoꞌ na tyandyoꞌ jo nnom chiuu nnteijndeitya̱ ꞌo, maluaaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 17 Ee  

10 Matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu waa


  neiiⁿꞌeⁿ quia tsjo̱oy
̱ a nnoom na
na mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cjaacantyꞌiaaꞌnnaaⁿꞌaⁿ ꞌo. Ndoꞌ ncꞌe
ñꞌoomwaaꞌ cha cateijndeiinaꞌ ꞌo. na queeⁿ tsꞌoom na ñeꞌcateijneiⁿ ꞌo,
407 2 Corintios 8​, ​9

joꞌ chii mawjaacandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ ꞌo ee Cristo cantyja ꞌnaaⁿna. 24 Joꞌ chii


mati jom lꞌue tsꞌoom na ljoꞌ. catꞌmo̱ⁿꞌndyeyuꞌyoꞌ na mayuuꞌcheⁿ


18 Ñꞌeⁿ Tito cwijño̱o̱ⁿyâ
  jnda nquiuꞌyoꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ cha caliu
cwiicheⁿ nnꞌaaⁿya na matseiyuꞌ. ticwii cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
Quiiꞌntaaⁿ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. Ee na
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
waa ñꞌoom na jeeⁿ ya mañequiaa na cwilaꞌyuꞌ nliuna na ticantundyô̱
tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ na cwitjeiiꞌâ ñꞌoom na jeeⁿ ya
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 19 Ndoꞌ nchii macanda̱
  cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ.
na luaaꞌ waa. Joo ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ Nlaꞌtjomna sꞌom na nlꞌana
ndyuaameiiⁿñe, jnda̱ tyꞌioomna naya ncꞌiaana na cwilaꞌyuꞌ
tsꞌiaaⁿ jom, na nncjaañꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyô̱
quia nntsaayâ Jerusalén na
nntsaacaꞌndya̱ay ̱ â sꞌom na cwilꞌaꞌyoꞌ
9 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nlaꞌtjomꞌyoꞌ
sꞌom na nlꞌaꞌyoꞌ naya nnꞌaⁿ na
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ,
naya naⁿꞌñeeⁿ, na cantyja ꞌnaaⁿꞌ meiⁿ tacaⁿnaꞌ na nntseiljeitya̱ya
joꞌ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoommeiⁿꞌ. 2 Ntyjiiyaya na queeⁿ

ndoꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na ñeꞌcateijndeiiya nꞌomꞌyoꞌ na nnteiꞌjndeiꞌyoꞌ. Jnda̱


naⁿꞌñeeⁿ. 20 We ndyeendyô̱ ñecwi
  ñetjeiiꞌsꞌaya ꞌo nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñjaaⁿ
nntsaayâ Jerusalén cha tjaa ꞌñeeⁿ tsꞌo̱ndaa Macedonia na ꞌo na
nntseitiuu na tisꞌa cwilꞌaayâ ñꞌeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱ndaa Acaya, machuꞌ
sꞌomꞌñeeⁿ. 21 Ee nchii macanda̱ jo
  jlaꞌjndaaꞌndyoꞌ na nnteiꞌjndeiꞌyoꞌ. Ndoꞌ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiqueⁿndyô̱ na majndye nnꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Macedonia
nlꞌaayâ yuu na matyꞌiomyanaꞌ, sa̱a̱ mati ñeꞌcateiꞌjndeiina ncꞌe ꞌo jeeⁿ
mati jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ. queeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. 3 Sa̱a̱ meiiⁿ

22 Ñequiondye joona
  na luaaꞌ, majño̱o̱ⁿya naⁿmꞌaⁿꞌ na
cwilaꞌcwano̱o̱ⁿyâ cwiicheⁿ nncꞌoona na mꞌaⁿꞌyoꞌ cha ticatsꞌaanaꞌ
nnꞌaaⁿya na jndye nnom na na tiyuuꞌ ñꞌoom ya na jnda̱ tsjo̱oy ̱ a
machꞌeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱ay ̱ â na cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, cha na cꞌomcꞌeendyoꞌ
jeeⁿ queeⁿ tsꞌoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱a̱na. 4 Ee

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ jeꞌ majndeiiticheⁿ quia na nntsquia̱ay̱ a na mꞌaⁿꞌyoꞌ


na luaaꞌ ee cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ Macedonia na nncꞌoo
mañꞌoom tꞌmaaⁿꞌñê tsꞌoom. 23 Xeⁿ   ñꞌeⁿndyo̱, ndoꞌ xeⁿ nleitquiooꞌ na
mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na mawaxꞌee ꞌñeeⁿ ticꞌomcꞌeendyoꞌ ñequio sꞌomꞌñeeⁿ,
cwiluiiñe Tito, canduꞌyoꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ nluiꞌjnaaⁿꞌndyo̱, ndoꞌ
cwiluiiñê xꞌiaya. Matseijomñê mati ꞌo. 5 Ncꞌe na ljoꞌ matsonaꞌ na

ñꞌeⁿndyo̱ na cwindyeꞌntjo̱o̱ⁿyâ caⁿꞌa nda̱a̱ nnꞌaaⁿya nmeiiⁿ na


nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ xeⁿ cwitaꞌxꞌee nnꞌaⁿ nncꞌoojndyeena na mꞌaⁿꞌyoꞌ na
cantyja ꞌnaaⁿ ntꞌomcheⁿ naⁿmꞌaⁿꞌ nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ sꞌommeiⁿꞌ na jnda̱
canduꞌyoꞌ na ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jnduꞌyoꞌ na nñequiaꞌyoꞌ. Ndoꞌ na luaaꞌ,
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ joo sꞌommeiⁿꞌ cwiñequiaꞌyoꞌ joonaꞌ
cwijñoomna naⁿmꞌaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ ñequio na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ, nchii cweꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ na jndeiiꞌ ndyua̱ay̱ â.
2 Corintios 9​, ​10 408

6 Sa̱a̱
cjaañjoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ nluena na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ cantyja
ñꞌoomwaa na cweꞌ tjañoomꞌ: Juu ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 13 Joona nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena

tsꞌaⁿ na tijndye tsjaaⁿ manomꞌ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee juu na cwiteijndeiꞌyoꞌ


titꞌmaⁿ nntseiwe. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na joona mꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱na na
maya tsjaaⁿ manomꞌ, majndyeti cwilacanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ chiuu cwitꞌmo̱o̱ⁿ
nntseiwe. 7 Quia joꞌ cwii cwiindyoꞌ
  ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Ndoꞌ
ꞌo catseitiuu cwanti na nñequiaa mati nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom na jeeⁿ
na nnteijndeii tsꞌiaaⁿwaaꞌ. Nchii xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cwiteijndeiꞌyoꞌ
nñequiaa ñequio najndeiꞌnaꞌ oo na joona ndoꞌ mati ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ
tixcweeꞌ tsꞌom, ee cjaaweeꞌ ntyjii na cwilaꞌyuꞌ. 14 Ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ,

Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cwiñequia nntsꞌaanaꞌ na nlaꞌneiⁿna nnom


ꞌnaⁿ na waa luee ñequio na jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na catioꞌnaaⁿñê ꞌo.
nquiuna jom. 8 Ee jom canda̱aꞌ̱ ya
  Nncꞌomna na jnda nquiuna ꞌo
nnda̱a̱ nñequiaaⁿ chaꞌtso na ncꞌe cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu naya na
macaⁿnaꞌ ꞌo hasta waljooꞌcheⁿ na matseixmaaⁿ, joꞌ na cwilꞌaꞌyoꞌ naya
nleilꞌueeꞌndyoꞌ, ndoꞌ mati nnda̱a̱ joona. 15 Quialꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee

nnteijndeiꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ. 9 Chaꞌxjeⁿ


  jnda̱ tquiaaⁿ cwii na jeeⁿ cajnda na
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii na cwicandaaya na tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom na
matsonaꞌ: nnda̱a̱ nlana̱aⁿ̱ ya na nleixcwe na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na xcweeꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ.
tsꞌoom mateixꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na
ntyꞌiaandye, Ncꞌe cwiluiiñe Pablo apóstol,
Chaꞌtso na matyꞌiomyanaꞌ na waa najndeii na matseixmaaⁿ
matseixmaaⁿ, mꞌaaⁿ ndoꞌ
mꞌaaⁿnaꞌ.
10 Joꞌ chii nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

10 Ja Pablo, ncꞌe Cristo mꞌaaⁿ
na candyaꞌ tsꞌoom jaa
ndoꞌ tꞌmaⁿ tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱ waa
mañequiaaⁿ tsjaaⁿ na nnomꞌ tsꞌaⁿ, na matsꞌaa tyꞌoo nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ee waa
ndoꞌ na cwiweꞌ ntjom cha niom ñꞌoom quia na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ,
na lcwaꞌ tsꞌaⁿ, nñequiaaⁿ na jeeⁿ nioomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ sa̱a̱ quia na
nleilꞌueeꞌndyoꞌ ndoꞌ nleijndyenaꞌ tquia mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ, jeeⁿ
cha nnda̱a̱ nnteijndeiꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ sꞌandyo̱. 2 Macaⁿꞌa cwii nayaꞌñeeⁿ

nnꞌaⁿ na macaⁿnaꞌ joona. 11 Ndoꞌ


  nda̱aꞌ̱ yoꞌ quia na jnda̱ tua̱nndaꞌa
na luaaꞌ, nleijndye ꞌnaⁿꞌyoꞌ cha na mꞌaⁿꞌyoꞌ, ntꞌomndyoꞌ ꞌo na
ñequio na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnda̱a̱ cwinduꞌyoꞌ na matsꞌaa chaꞌxjeⁿ
nnteijndeiꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ cwilꞌa nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ, tilꞌaꞌyoꞌ
quia na nntsañꞌo̱o̱ⁿyâ tsjo̱ꞌñjeeⁿ na na nlcaⁿnaꞌ na nntseijndeiiꞌ
cwiñequiaꞌyoꞌ nntsꞌaanaꞌ na joo ꞌndyo̱ nacjoꞌyoꞌ. Ee quia na jnda̱
nnꞌaⁿ na matseitjo̱on ̱ aꞌ nñequiana mamꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nliuꞌyoꞌ
na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na tiꞌmaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseijndeiiꞌ
12 Ndoꞌ na ljoꞌ nlꞌaꞌyoꞌ, nchii
  ꞌndyo̱ nacjoo naⁿꞌñeeⁿ. 3 Ee meiiⁿ

macanda̱ na matseijndaaꞌñenaꞌ na laxmaaⁿyâ chaꞌxjeⁿ ntꞌomcheⁿ


ljoꞌ na macaⁿnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ, mati nnꞌaⁿ sa̱a̱ tiquilaꞌjnda̱ay̱ â chaꞌxjeⁿ
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilꞌa joona na cwilaꞌjnda̱na na
409 2 Corintios 10

calaꞌjomndye nnꞌaⁿ ñequio ñꞌoom ꞌnaⁿya. Mati cwiluena quia mawa̱


na cwiñequiana. 4 Ee lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ
  na mꞌaⁿꞌyoꞌ quia joꞌ cwiwitquiooꞌ
na cwiwilꞌueeꞌndyô̱ cha catyuiiꞌ na ja tsꞌaⁿ na meiⁿ cweꞌ tiꞌnaaⁿꞌto
tsꞌiaaⁿtyeⁿ na matseijndaaꞌñe meiⁿ tiꞌnaⁿya na nntseichuꞌa
tsaⁿjndii tilaꞌxmaⁿnaꞌ chaꞌxjeⁿ joo ñꞌoom. 11 Nquii tsꞌaⁿ na luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ

na cwiwilꞌueeꞌndye ntꞌomcheⁿ tsꞌom, catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ quia na jnda̱


nnꞌaⁿ. Juu najndeii na cwiluiiñe mamꞌaⁿtjo̱o̱ⁿꞌa mati mañeꞌcwii xjeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tseixmaⁿnaꞌ lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ nntsꞌaa chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na teiljeii
ꞌnaaⁿyâ na nntseityuiiꞌnaꞌ najndeii cjooꞌ cartawaañe.
na matseixmaⁿ tsaⁿjndii. 5 Ñequio

12 Tquie nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na

najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jeeⁿ neiⁿncooꞌ ñꞌoom cwilaꞌneiⁿna


cwilaꞌtyuiiꞌâ chaꞌtso ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ chiuu
na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na cwiꞌoo cwilaꞌxmaⁿ nquieena. Jâ
nacjoomꞌm. Ndoꞌ mati meiⁿquia xocalꞌaayâ na ljoꞌ. Laxmaⁿna
na matseitꞌmaaⁿꞌñe cheⁿnquii tsꞌaⁿ, nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌato quia
na juu joꞌ matseitsaaⁿꞌñenaꞌ na na cwitjeiiꞌ cheⁿnquieena
nntseiꞌno̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. cwenta cantyja ꞌnaaⁿna ñequio
Chaꞌtso cantyja na matseitiuu tsꞌaⁿ, chiuu cwiꞌoomꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ
matsꞌaa na cjuꞌcjenaꞌ juu joꞌ cantyja ncꞌiaana. 13 Sa̱a̱ tixocwino̱o̱ⁿꞌâ

ꞌnaaⁿꞌ Cristo, cha catseicanda̱aꞌ̱ ñe na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ cheⁿncjo̱oy ̱ â


tsꞌaⁿ jo nnoom. 6 Ndoꞌ quia na
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na laxmaaⁿyâ.
jnda̱ macwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ, Jâ ñequiiꞌcheⁿ nlana̱aⁿ̱ yâ cantyjati
mꞌaⁿcꞌa̱ay ̱ â na nntaꞌwiiꞌa meiⁿquia na matseijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee
nnꞌaⁿ na cwilaꞌwendye nacjooyâ. jom tquiaaⁿ na squia̱ꞌcaño̱o̱ⁿyâ ꞌo
7 ꞌO macanda̱ cweꞌ ljoꞌ na
  na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom Corinto. 14 Joꞌ

cwiwitquiooꞌ, joꞌ cwitjeiꞌyoꞌ cwenta. chii quia cwilꞌuuyâ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na macwjiꞌ cwenta tyꞌioom tsꞌiaaⁿ jâ na calaꞌcandiiyâ
na mꞌaaⁿñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo,
matsonaꞌ na cwjiꞌya tsaⁿꞌñeeⁿ tyoowino̱o̱ⁿꞌâ meiiⁿ na wanaaⁿ na
cwenta na mati jâ majoꞌ laꞌxmaaⁿyâ. nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ cheⁿncjo̱oy ̱ â. Ee
8 Meiⁿ ticatsꞌaanaꞌ na tia ntyjii na
  majâ squia̱ꞌcaño̱o̱ⁿjndya̱ay ̱ â ꞌo
matseijndeiiꞌ ꞌndyo̱ naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ na ñequio ñꞌoom nayaꞌñeeⁿ. 15 Meiⁿ

matseixmaⁿya na tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tixocalꞌuuyâ na cwentaa jâ tsꞌiaaⁿ


ja. Ee tquiaaⁿ na matseixmaⁿya na jnda̱ machꞌee cwiicheⁿ. Jâ
na ljoꞌ cha nnteijndeiinaꞌ na wandyo̱ꞌ cwilꞌaayâ. Cwicantyjaaꞌ
nntsanajnda̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, nꞌo̱o̱ⁿyâ na juu na cwilayuꞌya
nchii cha nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo. 9 Meiⁿ
  nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ticatsonaꞌ na cwiindyoꞌ ꞌo nncꞌoomꞌ nleitꞌmaⁿtinaꞌ chaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ
tsꞌom na matseiljeiya cartameiiⁿ nncjaawitꞌmaⁿti tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na
cweꞌ cha catseicatyꞌuenaꞌ juu. cwilꞌaayâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, sa̱a̱ na nluii
10 Waa ñꞌoom na cwilue ntꞌom
  naljoꞌ chaꞌxjeⁿ na matseijndaaꞌñê.
ncꞌiaaꞌyoꞌ na matseiteincuuꞌndyo̱ 16 Quia joꞌ nnda̱a̱ nntsañꞌo̱o̱ⁿyâ

ndoꞌ na jeeⁿ jnda̱ ñꞌoom cho carta ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
2 Corintios 10​, ​11 410

tquiati mꞌaⁿna ñequio tsjomꞌyoꞌ na toꞌñoomꞌyoꞌ. Ñꞌoom na


yuu na tyoondyena juunaꞌ. Ee cwiñequia naⁿꞌñeeⁿ cantyja chiuu
naljoꞌ nntseitsaaⁿꞌñenaꞌ na lꞌuuyâ na nluiꞌnꞌmaaⁿñe añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ,
na tsꞌiaaⁿ na machꞌee cwiicheⁿ tsꞌaⁿ wandyo̱ꞌ juunaꞌ ñequio ñꞌoom na
tseixmaⁿnaꞌ tsꞌiaaⁿ na lꞌaa jâ. tyoñequiaayâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 5 Naⁿꞌñeeⁿ

17 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na


  na cwiquieꞌcañom ꞌo na cwiluena
ñeꞌcatseitꞌmaaⁿꞌñe cheⁿnquii, na joona cwiluiindyena apóstoles
catseitꞌmaaⁿꞌñe cantyja na machꞌee na tjacantyja, sa̱a̱ meiⁿchjoo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñe. 18 Ee nchii
  ticatsꞌaanaꞌ ntyjii na cjeti
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ tsꞌaⁿ quia na matseixmaⁿya ñꞌeⁿndye joona.
matseijndeii cheⁿnquii na jeeⁿ 6 Ee meiiⁿ na aa tiꞌnaⁿya na ya

cwijaacanjoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ. nntseinchuꞌa ñꞌoom chaꞌxjeⁿ joona,


Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ juu quia na sa̱a̱ xcweya ñꞌoom mantyjiiya
macjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo ndoꞌ juu
ñꞌeⁿñe. joꞌ jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿndyeyuuyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
cantyjati chaꞌtso na tyolꞌaayâ.
Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ na 7 Tîcwantjo̱ⁿya na tyoñequiaya

cwiluiindyena apóstoles ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

11 Toom cweꞌ na
nncꞌomtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ
ñꞌeⁿndyo̱ na nntseina̱ⁿ chaꞌxjeⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ ¿aa
machꞌeenaꞌ ndooꞌ nquiuꞌyoꞌ na jeeⁿ
seitjo̱on ̱ dyo̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tjuꞌndyo̱cja̱
tsꞌaⁿ na cweꞌ matseineiⁿto. Cwa, cha nluiitꞌmaⁿndyoꞌ ꞌo? 8 Ntꞌomcheⁿ

calꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ. 2 Ee mꞌaaⁿya na


  ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
xua̱ya ꞌo chaꞌxjeⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ tquiana
mꞌaaⁿ na xueeⁿ ꞌo. Ee seijndaaꞌndyo̱ sꞌom na tcaⁿnaꞌ ja. Sꞌomꞌñeeⁿ
ñomca ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio nquii teilꞌueeꞌndyo̱ cha nnda̱a̱ ndiꞌntjo̱ⁿya
Cristo. Ndoꞌ ñeꞌcatio̱oy ̱ a ꞌo lꞌo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 9 Xjeⁿ na ñetꞌo̱o̱ⁿya

na nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwii quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na ñeseitjo̱on ̱ aꞌ


yuscundyua na tyoomꞌaaⁿ ñꞌeⁿ ja, tîcjuꞌa xuu nacjoꞌyoꞌ. Ee nnꞌaⁿ
tsaⁿsꞌa. 3 Eva tquiuꞌnnꞌaⁿ catsuu
  na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaaⁿ Macedonia
jom cantyja na jndo̱ꞌ tsꞌomyoꞌ. Mati tquiecanomna ja, tquiana sꞌom
macatꞌua̱ na joo ñomtiuu ꞌnaⁿꞌyoꞌ na seitjo̱on ̱ aꞌ ja. Na chaꞌtsoñꞌeⁿ
nnquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo, nntsꞌaanaꞌ na seijndo̱ na tîcatio̱o̱ xuu nacjoꞌyoꞌ,
nlaꞌtquio̱oꞌ̱ ndyoꞌ ñequio na xcwe ndoꞌ ñecwitco na nntsꞌaa na ljoꞌ.
cꞌoom tsꞌaⁿ na candyaꞌ tsꞌom 10 Chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ cantyja

Cristo. 4 Ee ꞌo cwiljoya nꞌomꞌyoꞌ


  ꞌnaaⁿꞌ Cristo mꞌaaⁿnaꞌ ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ
ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwiquieya chii meiⁿcwii tsꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Acaya
na mꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌneiⁿna xonnda̱a̱ nntsꞌaa na nntseitsaaⁿꞌñe
nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ na macwjiꞌsꞌandyoꞌ na neiⁿya na
Jesús, tanchii nquii Jesús na matsꞌaa naljoꞌ. 11 Ndoꞌ na luaaꞌ

tyoñequiaayâ ñꞌoomꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ matsjo̱o,̱ ¿aa nlaꞌtiuutoꞌyoꞌ na tiwiꞌ


wandyo̱ꞌ espírtu na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ, tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo? Mantyjiicheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tanchii nquii Espíritu Santo na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo.
411 2 Corintios 11

12 Sa̱a̱ xuee na cwiwjaatinaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 21 Meiiⁿ na jeeⁿ jnaaⁿꞌa


jo̱tsꞌaa chaꞌxjeⁿ jnda̱ ñesꞌaa cha na nntsjo̱o̱ na ljoꞌ, sa̱a̱ tileicꞌo̱ⁿ


nntseitsaaⁿꞌñenaꞌ na nntjeiiꞌsꞌandye tꞌmaaⁿꞌndyô̱ nꞌo̱o̱ⁿyâ na nlꞌaayâ
cheⁿnquiee naⁿꞌñeeⁿ na cwiluena chaꞌxjeⁿ cwilꞌa naⁿꞌñeeⁿ.
na ljoꞌyu cwilꞌana tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Meiiⁿ na matseina̱ⁿya chaꞌna
Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ na cwilꞌaayâ. tsꞌaⁿ na jnda̱ teintjeiⁿñe, sa̱a̱ yuu
13 Ee naⁿmꞌaⁿꞌ nchaalꞌuuyuuꞌ na
  na wanaaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
apóstoles joona, laꞌxmaⁿna nnꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ, mati wanaaⁿ na
na cweꞌ cwinquioꞌnnꞌaⁿ. Joona ljoꞌ nntsꞌaa ja. 22 Joona, ¿aa

cweꞌ cwilꞌayana na cwiluiindyena cwiluiindyena nnꞌaⁿ hebreos?


nnꞌaⁿ na cwindyentjom nnom Mati ja majoꞌ cwiluiindyo̱. ¿Aa
Cristo. 14 Meiⁿ ticatsꞌaanaꞌ na jeeⁿ
  nnꞌaⁿ na jndyowicantyjooꞌ
mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nmeiⁿꞌ cwilꞌana tsjaaⁿ Israel joona? Mati majoꞌ
ee mati Satanás machꞌeeyaaⁿ na ja. ¿aa tsjaaⁿ Abraham na
cwiluiiñê cwii ángel na caxueeñe. jndyowicantyjooꞌ joona? Majoꞌ
15 Ncꞌe na luaaꞌ tsꞌoom, mati nnꞌaⁿ
  ja. 23 Joona, ¿aa cwiluiindyena

na cwindyeꞌntjom nnoom, cweꞌ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nnom


cwilꞌayana na mꞌaⁿna cantyja na Cristo? Ntyjii na matseina̱ⁿ chaꞌna
matyꞌiomyanaꞌ, sa̱a̱ na macanda̱ tsꞌaⁿ na ntjeiⁿñe, sa̱a̱ ja tꞌmaⁿti
nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona cantyjati na tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ matsꞌaa, nchiiti joona.
jnda̱ ñelꞌana. Majndyeti ndiiꞌ jlaꞌseiꞌ nnꞌaⁿ ja
jnaaⁿꞌ na mañequiaya ñꞌoomꞌ
Ncꞌe na cwiluiiñe Pablo apóstol, Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jndyeti ndiiꞌ tueeꞌ nnꞌaⁿ
jndye nawiꞌ teinoom ja wꞌaancjo ncꞌe na mandiꞌntjo̱ⁿya
16 Matsjo̱on
̱ ndaꞌa tilaꞌtiuuꞌyoꞌ na ja nnom Cristo. Ndoꞌ jndye ndiiꞌ waa
ntjeiⁿndyo̱, sa̱a̱ xeⁿ na ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, na teincuuꞌ na nntseicueeꞌnaꞌ ja.
quiandyoꞌ na nntseina̱ⁿ chaꞌna tsꞌaⁿ 24 ꞌOm ndiiꞌ tyolaꞌseiꞌ nnꞌaⁿ judíos

na ntjeiⁿñe cha nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ ja na cwii cwii ndiiꞌ na lꞌana na


na nncwjiꞌsꞌandyo̱ cantyja ꞌnaⁿya. ljoꞌ, ntquiuunchooꞌnqui waljooꞌ
17 Ñꞌoom na matsjo̱o,̱ nchii ñꞌoom
  ñjeiiⁿ ndiiꞌ tioona ꞌnaⁿ ja. 25 Ndyee

na sa̱ꞌntjom Ta Jesús na catsjo̱oy ̱ a. ndiiꞌ tyotjaaꞌ nnꞌaⁿ romanos ja ñꞌeⁿ


Cweꞌ na matsjo̱o̱ nnco̱ ee matꞌuiinaꞌ nꞌoomlꞌeii. Cwii ndiiꞌ tyotmeiiⁿꞌ
cantyja na macwjiꞌsꞌandyo̱. 18 Ncꞌe
  nnꞌaⁿ ljo̱ꞌ ja. Ndoꞌ ndyee ndiiꞌ
jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na cwitjeiiꞌsꞌandye seijomnaꞌ na tyuiiꞌ wꞌaandaa xjeⁿ
chaꞌna cwilꞌa nnꞌaⁿ tsjoomnancue, na waꞌñjo̱o̱ⁿya tsꞌom ndaaluee. Cwii
mati ja nncwjiꞌsꞌandyo̱ cantyja ndiiꞌ tyowantyjo̱ nnom ndaaluee
ꞌnaⁿya. 19 Ndooꞌ nquiuꞌyoꞌ na jeeⁿ
  meiⁿchaaꞌ xuee ndoꞌ meiⁿchaaꞌ
jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ ee na cwindyeꞌyoꞌ tsjom. 26 Na jndye joo mano̱o̱ⁿya

ñꞌoom na cwiñequia naⁿntjeiⁿmꞌaⁿꞌ. tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jndye


20 Ee cwiljoya nꞌomꞌyoꞌ quia cwilꞌa
  ndiiꞌ macoꞌwiꞌnaꞌ ja na cwicwjeeꞌ
naⁿꞌñeeⁿ na cwindyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ jndaa. Ndoꞌ mati teincuuꞌ quia na
nda̱a̱na, quia cwitjeiiꞌna ꞌnaⁿꞌyoꞌ, matjomndyo̱ naⁿcantyꞌue. Quia waa
ndoꞌ quia cwitmeiiⁿꞌna ndaꞌwatmeiⁿ nquiee nnꞌaⁿya nnꞌaⁿ judíos cwilꞌana
2 Corintios 11​, ​12 412

na teincuuꞌ mꞌaaⁿya, ndoꞌ quia waa laaꞌtiꞌ jluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ naquiiꞌ lꞌo̱


majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ na nchii judíos. tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ.
Quijuꞌnaꞌ na waa na teincuuꞌ cjoya
naquiiꞌ njoom, ndoꞌ mati jo ndoꞌ ꞌNaaⁿ na tcoꞌnaꞌ nnom Pablo
jnda̱a.̱ Quia waa teincuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ
na mawityꞌio̱ya ndaaluee, ndoꞌ mati
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaya
12 Tjaaꞌnaⁿ naya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ
na macwjiꞌsꞌañe cheⁿnquii,
sa̱a̱ nntseina̱ⁿtya̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joo
na cwilaꞌyuꞌ. 27 Quia waa na
  na tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ joo ñꞌoom na
matseicwejndyaaꞌndyo̱ñꞌa̱ⁿ naquiiꞌ tꞌmo̱ⁿ Ta Jesucristo no̱o̱ⁿ. 2 Wajnaⁿꞌa

tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿ Cristo.
waa maquiinaꞌ ja ndoꞌ macwjiꞌnaꞌ Jnda̱aꞌ̱ canchooꞌñequiee chu na
tsaⁿtsjom no̱o̱ⁿ. Majndye ndiiꞌ tjañꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ
mꞌaaⁿya na tileicaljeiya ljoꞌ na cañoomꞌluee na jnda̱ ndyee. Aa
nlquia̱ay ̱ a ndoꞌ na jaaꞌ mꞌaaⁿnaꞌ ndiñꞌeⁿ seiiⁿꞌeⁿ oo aa ticañꞌeⁿ, joꞌ
na ñecꞌua ndaa. Ndoꞌ jndye ndiiꞌ ticaljeii, Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjii. 3 Ntyjiiya

mawejndo̱ꞌa. Quia waa teiⁿ mꞌaaⁿya na tja tsaⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ, ¿aa ndiñꞌeⁿ
na matseitjo̱on ̱ aꞌ liaa na nlcwa̱ya. seiiⁿꞌeⁿ oo aa ticañꞌeⁿ? joꞌ ticaljeii,
28 Ndoꞌ wandyo̱ꞌ nmeiⁿꞌ, ꞌio ndii
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjii, 4 sa̱a̱ tjañꞌoomnaꞌ

ꞌio jaawa jaacue na mꞌaaⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ paraíso yuu na mꞌaaⁿ nquii
tsꞌo̱o̱ⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ joꞌ jndii tsaⁿꞌñeeⁿ
tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na cweꞌ wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ. 29 Ee quia na mꞌaaⁿ
  na ticwanaaⁿ na nntseiteincooꞌ tsꞌaⁿ
tsꞌaⁿ na tijndeiiꞌ tsꞌoom cantyja na joonaꞌ. 5 Nnda̱a̱ nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱

matseiyoomꞌm mati machꞌeenaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿ chaꞌna


na tijndo̱ cantyja na matseiyuꞌa. tsaⁿꞌñeeⁿ, sa̱a̱ cantyja ꞌnaⁿya
Quia na cwinajndeii jnaⁿ ñꞌeⁿ cwii tixotseitꞌmaaⁿꞌndyo̱, macanda̱a̱
nnꞌaⁿya na matseiyuꞌ, matjo̱ⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿ joo
jnaaⁿꞌa ndoꞌ matseiliooꞌndyo̱. 30 Xeⁿ
  na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na ticwiꞌnaⁿya.
macaⁿnaꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ 6 Meiiⁿ xeⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱

cheⁿnnco̱, nntseina̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya, tixocatsꞌaanaꞌ na


joo na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na ticwiꞌnaⁿya. tseixmaⁿya chaꞌxjeⁿ tsꞌaⁿ na meiⁿ
31 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñê
  cweꞌ tijndo̱ꞌto tsꞌom ee ñꞌoom na
Tsotye Ta Jesucristo cwentaaya, mayuuꞌ matseina̱ⁿ, sa̱a̱ tixocatsꞌaa
mantyjeeⁿ na matseina̱ⁿya ñꞌoom na ljoꞌ, cha titseitiuu tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ
na mayuuꞌ. 32 Quia ñetꞌo̱o̱ⁿya
  cwiluiindyo̱, nchiiti cantyja na
tsjoom Damasco, nquii Aretas cwindyena na matseina̱ⁿ oo na
tyomꞌaaⁿ gobiernom. Jom tyꞌioom matsꞌaa.
tsꞌiaaⁿ cwii tsꞌaⁿ Damasco na 7 Joo nmeiⁿꞌ na tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ na jeeⁿ

sa̱ꞌntjom na catꞌue sondaro ja tꞌmaⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ, cha nntseicuꞌnaꞌ


xjeⁿ na jo̱caluiiꞌa ꞌndyootsꞌa nnom na nntseisꞌandyo̱ na cwii nnom na
tsjoomꞌñeeⁿ. 33 Sa̱a̱ jlaꞌcꞌo̱ⁿ nnꞌaⁿ ja
  ntyꞌia, ncꞌe joꞌ jnaⁿnaꞌ na tyoquiinaꞌ
cwii mantana tatsiaⁿ nnom tsjoom ja chaꞌcwijom ndiiꞌ tsioom quiiꞌ
na waꞌnjo̱o̱ⁿya cwii tsquieelꞌo̱o.̱ Ndoꞌ seiiꞌ tsꞌaⁿ, luaaꞌ sꞌaa Satanás cha
413 2 Corintios 12

coꞌwiꞌnaꞌ ja. 8 Ndyee ndiiꞌ tcaaⁿꞌa


  nmeiⁿꞌ tyotꞌmo̱o̱ⁿndyeyunaꞌ na
nnom Ta Jesús na cwjeeⁿꞌeⁿ juu cwiluiindyo̱ apóstol quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
nawiꞌñeeⁿ. 9 Sa̱a̱ nqueⁿ tsoom

13 Cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio

no̱o̱ⁿ: “Juu naya na matseixmaⁿya, ntꞌomche ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ


macwiwijndeiinaꞌ cantyjati na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ, ñecwii
macaⁿnaꞌ ꞌu, ee tꞌmaⁿti cwiwitquiooꞌ xjeⁿ matsꞌaaya ñꞌeⁿndyoꞌ chaꞌxjeⁿ
juu najndo̱ quia na mateijndeiya ñequio joona. Macanda̱ tîcaⁿꞌaⁿ na
tsꞌaⁿ yuu na tileicanda̱a̱ nntsꞌaaⁿ.” cateiꞌxeꞌyoꞌ ja. Calatꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ja
Luaaꞌ tsoom. Joꞌ chii mꞌaaⁿya na na machꞌeenaꞌ nquiuꞌyoꞌ na cantyja
neiⁿya ndoꞌ matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ meiiⁿ ꞌnaaⁿꞌ joꞌ seitjo̱on
̱ dyo̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
na nquiu nnꞌaⁿ na cje matsꞌaa, cha 14 Jeꞌ matseijndaaꞌndyo̱ na nnda̱

juu najndeii na cwiluiiñe Cristo ndyee ndiiꞌ na majo̱cando̱oꞌ̱ nndaꞌa


nleitquiooꞌ na mꞌaaⁿnaꞌ ñꞌeⁿndyo̱. ꞌo. Meiⁿ xocaⁿꞌa na nnteiꞌxeꞌyoꞌ
10 Joꞌ chii mꞌaaⁿya na neiⁿya meiiⁿ
  ja ee nchii malꞌua̱ya ꞌnaⁿꞌyoꞌ,
na cje matsꞌaa, meiiⁿ cwilaꞌjnaaⁿꞌ malꞌua̱ya na ꞌo ncwantjo̱ⁿya ee
nnꞌaⁿ ja, meiiⁿ na matseitjo̱oṉ aꞌ matsonaꞌ na nquiee tquie nnꞌaⁿ
na nleilꞌueeꞌndyo̱, meiiⁿ cwintyjo̱ nlaꞌcatsuundyena cwentaa ndana,
nnꞌaⁿ ja, ñequio joo na wiꞌ na nchii ndana nnteixꞌee joona. 15 Ndoꞌ

mawino̱o̱ⁿya ncꞌe na cwiluiindyo̱ ñequio na xcweeꞌya tsꞌo̱o̱ⁿ hasta


cwentaaꞌ Cristo. Ee quia na meiiⁿ na nntseicatsuuya chaꞌtso na
majucjenaꞌ ja, sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ matseixmaⁿya, mati meiiⁿ chaꞌwaa
mꞌaaⁿya najndo̱. cantyja ꞌnaⁿya cha na nnteijndeiinaꞌ
añmaaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ nntsꞌaa naljoꞌ meiiⁿ
Mꞌaaⁿꞌ tsꞌom Pablo cantyja ꞌnaaⁿ ꞌo ticajnda nquiuꞌyoꞌ ja sa̱a̱ ja tꞌmaⁿ
nnꞌaⁿ Corinto na cwilaꞌyuꞌ wiꞌtsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo.
11 Na nmeiiⁿꞌ matseina̱ⁿya, 16 Tîcatio̱o̱ xuu ꞌo na cateiꞌxeꞌyoꞌ

matyꞌiomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿya na ja, sa̱a̱ ntꞌomndyoꞌ ꞌo cwitjeiꞌyoꞌ


tseixmaⁿya tsꞌaⁿ na tijndo̱ꞌto tsꞌom cwenta na taꞌntjo̱ⁿya ꞌo ñequio cwii
sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ najndeiꞌnaꞌ na na tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo chaꞌcwijom
catsjo̱oy ̱ a na ljoꞌ. Ee matsonaꞌ tyuuꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ cwii teiⁿcoꞌ. 17 ¿Aa

na ꞌo ya ñꞌoom nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ nntsꞌaacheⁿnaꞌ cwitjeiꞌyoꞌ cwenta na


cantyja ꞌnaⁿya. Ee meiiⁿ ja titꞌmaⁿ tquiuꞌnnꞌaⁿya ꞌo ñequio cwii nnꞌaⁿya
cwiluiindyo̱ sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ cwii nnom na jño̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ? 18 Tcaaⁿꞌa

na titꞌmaⁿ tseixmaⁿya ñequio nnom Tito na cjacantyꞌiaaⁿꞌaⁿ ꞌo


joo apóstoles na cwinduꞌyoꞌ na ndoꞌ jño̱o̱ⁿya cwiicheⁿ nnꞌaaⁿya na
jeeⁿ tꞌmaⁿ cwiluiindye. 12 Quia na
  matseiyuꞌ ñꞌeⁿñê. ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ
tyomꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tyomꞌaaⁿ na tquiuꞌnnꞌaⁿ Tito ꞌo? ¿Aa tiyuuꞌ na
niomcha̱ⁿya xjeⁿ na teilꞌueeꞌñe wendyô̱ ñecwii xjeⁿ mꞌaaⁿꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ?
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja na tyochꞌeeⁿ ꞌnaaⁿ 19 Nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na

ñequio tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tixocaluiinaꞌ cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ cweꞌ na jeeⁿ


cantyja najndeii nquii tsꞌaⁿ, niom cwilaꞌcajñoomꞌndyô̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
tsꞌiaaⁿ na tuii na tquiaanaꞌ na sa̱a̱ tiyuuꞌ naljoꞌ. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tyojaaweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ chaꞌtso ñꞌoomwaaꞌ, wandyo̱ꞌ waanaꞌ,
2 Corintios 12​, ​13 414

ee ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom tsjo̱oy̱ a na xocꞌo̱o̱ⁿya na tꞌmaⁿ


na cwilana̱aⁿ̱ yâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ndoꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ñequio nnꞌaⁿ na ndicwaⁿ
na cwilaꞌxmaaⁿyâ cwentaaꞌ cwilaꞌtjo̱on ̱ dye. Jeꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ na
Cristo. Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na nncua̱nndaꞌa na mꞌaⁿꞌyoꞌ, mañejuu
jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, cwilꞌaayâ na ñꞌoomꞌñeeⁿ matsjo̱o̱ tixocꞌo̱o̱ⁿ na
ljoꞌ cha nnteijndeiinaꞌ ꞌo na tꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ñequio naⁿꞌñeeⁿ, 3 ee ꞌo

nntsanajnda̱ꞌyoꞌ. 20 Ee macatyꞌua̱
  cwilꞌueꞌyoꞌ cwii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ quia
xeⁿ na nncua̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa ꞌo matseina̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, matseineiⁿ
nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ na xocaljeiya ꞌo nquii Cristo. Ee quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nchii
chaꞌxjeⁿ na ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ, meiⁿ ꞌo cwiluiiñê na tijneiⁿ na nntꞌueiiⁿ ꞌo.
xocaliuꞌyoꞌ ja chaꞌxjeⁿ na ntyjaaꞌ Nqueⁿ waa najneiⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
nꞌomꞌyoꞌ. Nquiaya na nljeiya na 4 Ñꞌoom na mayuuꞌ na tyꞌioom

cwilaꞌntjaꞌndyoꞌ, na cwilaꞌta̱aꞌ̱ nnꞌaⁿ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ chaꞌcwijom


nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ, cwilawjeeꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na tijndeii matseixmaⁿ,
joona, cwitjeiꞌyaꞌndyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ, sa̱a̱ wanoomꞌm ncꞌe najndeii na
ndoꞌ cwilaneiⁿꞌyoꞌ cantu nacjoona, cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ mati jâ
na cwitioꞌñꞌoomꞌyoꞌ joona, na na cwilajomndyô̱ cantyja na tijndeii
cwitjeiꞌsꞌandyoꞌ, cwitjeiꞌlcundyoꞌ ñeseixmaaⁿ, cha ncꞌe joꞌ, mati
cheⁿncjoꞌyoꞌ ndoꞌ na tixcwe nntando̱oꞌ̱ â ñꞌeⁿñê ncꞌe najndeii
mꞌaⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ matsonaꞌ na na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha
cꞌomꞌyoꞌ. 21 Matseicatyꞌuenaꞌ ja
  nnteijndeiinaꞌ ꞌo.
quia na ncua̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa ꞌo, 5 Catjeiꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ cwenta aa

nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌomya nntsꞌaaⁿ na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


nluiꞌjnaaⁿꞌndyo̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ cha nleitquiooꞌ ¿aa cwilaꞌyuꞌya
ndoꞌ na nntseityꞌioonaꞌ ja cantyja nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê? Queⁿꞌyaꞌyoꞌ cwenta
ꞌnaaⁿ jndyendyoꞌ ꞌo na jaachꞌee cantyja ꞌnaaⁿꞌyoꞌ. Xeⁿ leiqueⁿꞌyoꞌ
xuee cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ nnoom meiⁿ cwenta na mꞌaaⁿ Jesucristo
tyoolcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ jnaⁿꞌyoꞌ, na tiljuꞌ quiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ quia joꞌ ¿aa chii
tsaamꞌaⁿꞌyoꞌ jo nnoom, na ndicwaⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na
cwimꞌaⁿꞌyaꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ ndoꞌ na cweꞌ cwilaꞌyuꞌto? 6 Sa̱a̱ ntyjaaꞌya

cwilaꞌqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ chiuu tseixmaⁿ cwii tsꞌo̱o̱ⁿya na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na


tsjoomnancue. jâ nchii cwilaꞌxmaaⁿyâ nnꞌaⁿ na
cweꞌ cwilaꞌyuꞌto. 7 Cwitaaⁿyâ

Ñꞌoom na macanda̱ na nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tilꞌaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ


matseijndo̱ꞌ Pablo nꞌomna natia, nchii cwilꞌuuyâ naljoꞌ cha

13 Jeꞌ jnda̱ ndyee ndiiꞌ na


majo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo. Ñꞌoomꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii matsonaꞌ
nleitquiooꞌ na jâ jluiꞌyaayâ joꞌ,
cwilꞌuuyâ cha nlꞌaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na
matyꞌiomyanaꞌ. Tintsꞌaa meiiⁿ ꞌo
quia na mꞌaⁿ we ndyee nnꞌaⁿ na cwitjeiꞌyoꞌ cwenta na tixcwe
manquiujndaaꞌndye cwii nnom cwilꞌaayâ. 8 Ee xocanda̱a̱ nntsaayâ

na matseiꞌtjo̱oñ ̱ e tsꞌaⁿ, maxjeⁿ nacjooꞌ ñꞌoom na cwiluiiñenaꞌ na


nntꞌuiityeⁿnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. 2 Quia na
  mayuuꞌ. Ñequiiꞌcheⁿ cwilajomndyô̱
ñetꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ na jnda̱ we cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ. 9 Mꞌaaⁿyâ

415 2 Corintios 13

na neiiⁿyâ quia na laxmaaⁿyâ na na nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ


tijnda̱ay
̱ â cha na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na ꞌo jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quiaꞌyoꞌ na
laxmaⁿꞌyoꞌ na jnda̱ꞌyoꞌ cantyja tꞌmaⁿ nꞌom ncꞌiaaꞌyoꞌ. Cꞌomꞌyoꞌ na
ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Ñecwitco cwitaaⁿyâ ya nnꞌaⁿndyoꞌ ñequio joona na
na nlaxmaⁿꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ jo tjaaꞌnaⁿ tiaꞌ cachoꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena.
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 10 Waa najndeii
  Quia joꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ
na matseixmaⁿ Cristo na juu joꞌ na candyaꞌ tsꞌoom jaa ndoꞌ na
mañequiaaⁿ na matseixmaⁿya cha mañequiaaⁿ na tjaa ñomtiuu cꞌo̱o̱ⁿya
cateijndeiinaꞌ ꞌo na nntsanajnda̱ꞌyoꞌ jo nnoom, nncꞌoomñê ñꞌeⁿndyoꞌ.
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, nchii cha na 12 Cwii cwii xꞌiaaꞌyoꞌ na matseiyuꞌ

catseityuiiꞌnaꞌ na cwiluiindyoꞌ cataⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na cwiñequiaꞌyoꞌ na


cwentaaⁿꞌaⁿ. Matseiljeiya xmaⁿñê ncꞌe na jnda nquiuꞌyoꞌ jom.
cartawaañe na nntoꞌñoomꞌyoꞌ cha 13 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ñjaaⁿ

quia na jnda̱ tua̱ya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, na laꞌxmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


meiⁿ ticaⁿnaꞌ na nleilꞌueeꞌndyo̱ cwilaꞌcwanomna na xmaⁿndyoꞌ ꞌo.
najndeii na matseixmaⁿya na 14 Juu naya na matseixmaⁿ Ta

catꞌuiinaꞌ ꞌo. Jesucristo, ñequio juu na mꞌaaⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ tsꞌoom jaa,
Matseitꞌmaaⁿꞌñe Pablo Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio nquii Espíritu Santo na
11 Ñꞌoom na macanda̱, ꞌo nnꞌaⁿya, mꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, ñequiiꞌcheⁿ
cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. Calajnda̱ꞌyoꞌ calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌtso nmeiⁿꞌ. Amén.
Carta na seicwanom Pablo na
mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ndyuaa Galacia

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jom tqueeⁿꞌñê ꞌo


Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ee Cristo mꞌaaⁿ na jeeⁿ candyaꞌ
ndyuaa Galacia tsꞌoom ꞌo ndoꞌ jeꞌ yacheⁿ

1 Ja Pablo cwiluiindyo̱ apóstol


na cjo̱nquia ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Nchii nnꞌaⁿ tyꞌioom
cwilaꞌjomndyoꞌ cwiicheⁿ ñꞌoom
na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ ntyjaaꞌ
nꞌomꞌyoꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ.
tsꞌiaaⁿmeiiⁿñe ja. Nquii Jesucristo 7 Sa̱a̱ nchii na mayuuꞌ na waa

ñequio tsotyeeⁿ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom tquiana cwiicheⁿ ñꞌoom na cantyja ꞌnaaⁿꞌ


na matseixmaⁿya juunaꞌ. Jom tquiaaⁿ joꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ. Cweꞌ na
na tandoꞌxco juu jnda̱ na tueꞌ. 2 Ja
  mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌñꞌeeⁿꞌndyena
ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ꞌo ndoꞌ ñeꞌcalaꞌchuiiꞌna ñꞌoom na
ñꞌeⁿndyo̱ cwilaljeiiya tsomwaañe na nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwilaꞌcwano̱oⁿ̱ ya juunaꞌ na mꞌaⁿꞌ ꞌo Cristo. 8 Ee meiiⁿ xeⁿ cwii jâ nmeiiⁿ

ntmaaⁿ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nñequiaayâ ñꞌoom na tjachuiiꞌnaꞌ


cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ ndyuaa cantyja na nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ,
Galacia. 3 Nquii Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  oo meiiⁿ cwii ángel na nnaaⁿ
ñequio Ta Jesucristo quiana na cañoomꞌluee, cjuꞌwiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na laꞌxmaⁿna tsaⁿꞌñeeⁿ. 9 Jnda̱ ñetsjo̱o̱ ndoꞌ jeꞌ

ñequio na meiⁿcwii ñomtiuu ticꞌomꞌyoꞌ matsjo̱o̱ nndaꞌa: Xeⁿ nñequiaa


joo nda̱a̱na. 4 Nqueⁿ tquiaañe
  tsꞌaⁿ ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja na
cheⁿnqueⁿ na cueeⁿꞌeⁿ cwentaa nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ na tjachuiiꞌnaꞌ
jnaaⁿya chaꞌxjeⁿ na seijndaaꞌñe ñequio ñꞌoom na jnda̱ toꞌñoomꞌyoꞌ,
nquii Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha cjuꞌwiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ.
nndyaandyo̱ natia na tseixmaⁿ 10 Quia matsjo̱o̱ ñꞌoomwaaꞌ ¿aa

tsjoomnancuewaañe. 5 Ñequiiꞌcheⁿ
  matsjo̱o̱ naljoꞌ ee lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na
catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Amén. calue nnꞌaⁿ na jeeⁿ cwijaacanjoomꞌ
na matsꞌaa oo na nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ ñꞌoom na cantyja nntsoom na ljoꞌ cantyja ꞌnaⁿya? Ee
ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ xeⁿ ndicwaⁿ matseijndo̱ na cjaweeꞌ
6 Matseiꞌndaaꞌnaꞌntyjiiya nꞌom nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, tixotseixmaⁿya
na cwitjeiꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom nnom Cristo.

416
417 Gálatas 1​, ​2

ntꞌomcheⁿ naⁿꞌñeeⁿ na jñom Cristo


Tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿ Pablo ñequioñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ñenquii
11 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Jacobo, tyjee nquii Ta Jesús,
Cristo, calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na juu ñꞌoom na ntyꞌiaya. 20 Jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, juu

mañequia cantyja na nluiꞌnꞌmaaⁿñe ñꞌoom na matseiljeiya luaaꞌ, ñꞌoom


tsꞌaⁿ, nchii nnꞌaⁿ jlaꞌjndaaꞌndye na mayuuꞌ juunaꞌ.
juunaꞌ. 12 Ee nchii nnom cwii

21 Jnda̱nquia tjo̱ tsꞌo̱ndaa

tsꞌaⁿ toꞌño̱ⁿya juunaꞌ meiiⁿ nchii Siria ñequio ndyuaa Cilicia.


cweꞌ cwii tsꞌaⁿ tꞌmo̱ⁿ juunaꞌ no̱o̱ⁿ, 22 Sa̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ

manquiiti Jesucristo tꞌmo̱o̱ⁿ juunaꞌ Cristo cwentaaⁿꞌa na mꞌaⁿna


no̱o̱ⁿya. tsꞌo̱ndaa Judea, tîcataꞌjnaaⁿꞌna ja.
13 Ee jnda̱ ñejndyeꞌyoꞌ chiuu

23 Ñenquiiꞌcheⁿ tyowicꞌuaa ñꞌoom

tsꞌo̱o̱ⁿya xjeⁿ na tyotseijomndyo̱ na tyondyena: “Juu tsaⁿꞌñeeⁿ na


ñequio ñꞌoom na laxmaaⁿ jâ nnꞌaⁿ tyotseijneiⁿ na tyoleintyjo̱o̱ⁿ jâ,
judíos, na tyoco̱ꞌwiꞌa nnꞌaⁿ na jeꞌ nqueⁿ mañequiaaⁿ ñꞌoom na
laxmaⁿ tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. jaachꞌee xuee na ñeꞌcatseityueeⁿꞌeⁿ.”
Tyoqueⁿya tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseityuiiꞌa 24 Ndoꞌ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena

tmaaⁿꞌñeeⁿ. 14 Naquiiꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ,


  Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿya.
tyowino̱ⁿꞌa jndye ntyja̱no̱ⁿ na ljoyu
tquiendyo̱, ee tyojooꞌti tsꞌo̱o̱ⁿ na Tjacantyꞌiaaꞌ Pablo
nntseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ ñꞌoom tquie na ntꞌomcheⁿ apóstoles
jlaꞌjndaaꞌndye weloo welooya. 15 Sa̱a̱

cwitjo̱o̱cheⁿ na nluiindyo̱, ncꞌe naya


na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjeiiⁿꞌñe
2 Jnda̱ na tjacaa cwii
canchooꞌñequiee chu,
tjo̱nndaꞌa Jerusalén ñequio Bernabé.
ja. Ndoꞌ quia na tueeꞌ na ntyjeeⁿ na Mati tja Tito ñꞌeⁿndyo̱. 2 Tjo̱ joꞌ ee

jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ, 16 seijndaaꞌñê


  jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom no̱o̱ⁿ na lꞌue
na ljeiya chiuu cwiluiiñe Jnaaⁿ tsꞌoom na cjo̱. Joꞌ jlana̱aⁿ̱ yâ na
cha nntseina̱ⁿya ñꞌoom nda̱a̱ ñencjo̱o̱cha̱aⁿ̱ yâ ñequio nnꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ na nchii judíos chiuu ya na cwiluiitquiendye cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nluiꞌnꞌmaaⁿndyena. Ndoꞌ quia tuii tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tcuu tcuu tꞌmo̱o̱ⁿya
na ljoꞌ, tîcwaxꞌa̱ nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ nda̱a̱na ñꞌoom na mañequiaya
cha na caljeiya cwaaⁿ ñꞌoom na nda̱a̱ nnꞌaⁿ na chii judíos cha
nñequiaya. 17 Meiⁿ tîcjo̱ Jerusalén
  nda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndyena. Sꞌaa na
na ntyꞌia apóstoles na teijndye xuee ljoꞌ ee ticalꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na juu tsꞌiaaⁿ
jñom Cristo joona ñequio ñꞌoom na jnda̱ ñesꞌaa ñequio tsꞌiaaⁿ na
naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ na tjaaꞌñê quia nntsꞌaa, nleitquiooꞌ na cweꞌ
ja tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. Tjo̱jndya̱a̱ ndyuaa tsiaaⁿꞌndyo joonaꞌ. 3 Sa̱a̱ juu Tito

Arabia, ndoꞌ jnda̱ joꞌ tua̱nndaꞌa na tyomꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, meiiⁿ na


Damasco. nchii tsꞌaⁿ judío jom, tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom
18 Tjacaa cwii ndyee chu ndoꞌ
  jlue naⁿꞌñeeⁿ na jndeiꞌnaꞌ na caluii
tjo̱ Jerusalén. Quia joꞌ tajnaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿñê chaꞌna cwilꞌaa jâ nnꞌaⁿ
Pedro. Tyomꞌaaⁿya ñꞌeⁿñê cwii judíos ñequio ndaayâ na naⁿnom.
quinꞌoom xuee. 19 Sa̱a̱ tîcantyꞌiaya

4 Tꞌuiinaꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ ncꞌe yuu na

Gálatas 2 418

mꞌaaⁿyâ tyꞌequieꞌ nnꞌaⁿ na cwilꞌa na taⁿna na calꞌaayâ, na cjañjoomꞌ


cheⁿnquieena na cwiluiindyena nꞌo̱o̱ⁿyâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tsjoom
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Sa̱a̱ joona Jerusalén na ntyꞌiaandye, ndoꞌ joꞌ
cweꞌ tyꞌequeⁿna cwenta naya na maqueⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ na matsꞌaa na ljoꞌ.
laꞌxmaaⁿya na mꞌaⁿ candyaandyo̱
jo nnom ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ Tsjoom Antioquía tixcwe sꞌaa Pedro
ncꞌe cwilaꞌjomndyo̱ ñequio Cristo 11 Sa̱a̱quia tja Pedro tsjoom
Jesús. Ee lꞌue nꞌomna na cwiicheⁿ Antioquía, nnoom tsjo̱o̱ na tixcwe
ndiiꞌ candya̱ꞌntjo̱o̱ⁿtya̱aⁿ̱ ya nnom machꞌeeⁿ, ee ꞌnaⁿ na sꞌaaⁿ tcaⁿnaꞌ
ljeiiꞌñeeⁿ. 5 Sa̱a̱ meiⁿ chjoowiꞌ
  na candiꞌtiaaⁿꞌaⁿ. 12 Ee xjeⁿ na

tîcatueꞌndyo̱cja̱ay ̱ â̱ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ee tyooquie ntꞌom nnꞌaⁿ judíos na


tilꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na nnchuiiꞌ juu ñꞌoom jñom Jacobo, tyocwaꞌ Pedro ñequio
na xcweti maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na nchii judíos.
na nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ. Sa̱a̱ jnda̱ na tquie naⁿꞌñeeⁿ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ

6 Sa̱a̱ joo naⁿꞌñeeⁿ na cwijndooꞌna na macwjiꞌñê ee nquiaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ na
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Jerusalén, cwilue jndeiꞌnaꞌ na caluii nacjooꞌ
tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom na jlaꞌcwaljooꞌtina tjaaⁿꞌ tsꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ cwilꞌana ndana
na quiaaya nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Meiⁿ tjaa na naⁿnom. 13 Ndoꞌ na luaaꞌ sꞌaaⁿ,

na cochꞌeenaꞌ ja ljoꞌ cwiluiindyena, mati ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ judíos na


ee nchii cantyja na cwiwitquiooꞌ cwilaꞌyuꞌ, jlaꞌjomndyena ñꞌeⁿ Pedro
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwenta chiuu na tisꞌa na we waa na sꞌaaⁿ, hasta
tseixmaⁿ tsꞌaⁿ. 7 Ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na
  mati Bernabé seijomñe na tuii na
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ tyꞌioom tsꞌiaaⁿ luaaꞌ. 14 Ndoꞌ quia na tquia̱aⁿ̱ cwenta

ja na mañequiaya ñꞌoom naya na juu na cwilꞌana tixcwe mꞌaaⁿnaꞌ


ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii judíos, chaꞌxjeⁿ maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ
chaꞌxjeⁿ jnda̱ tyꞌioom tsꞌiaaⁿñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿñe
Pedro na mañequiaaⁿ juunaꞌ tsꞌaⁿ, jo nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na
nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. 8 Ee manquiiti
  cwilaꞌyuꞌ tsjo̱o̱ nnom Pedro: “ꞌU jeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jñoom Pedro na na tsꞌaⁿ judío ꞌu, sa̱a̱ ljooñe macheꞌ
quiaa ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos, chaꞌcwijom nchii joꞌ ꞌu. Nnꞌaⁿ na
mati jñoom ja na quiaya ñꞌoomꞌñeeⁿ nchii judíos cwiluiindyena, ¿chiuu
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii judíos. 9 Ncꞌe na
  na ñeꞌcatsaꞌ na cꞌomna chaꞌxjeⁿ
ljoꞌ nquii Jacobo, Pedro ndoꞌ Juan, cwilꞌa nnꞌaⁿ judíos?”
na cwiluiitquiendye, jlaꞌno̱ⁿꞌna na
jnda̱ tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ Ñequiiꞌcheⁿ cantyja na cwilaꞌyuꞌya
ja, ndoꞌ ñequio na neiiⁿna cwii nꞌom nnꞌaⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿndyena
cwiindyo̱ tyotꞌua̱a̱ ntyja̱ay ̱ a 15 ꞌUndoꞌ ja tuiindyo̱ nnꞌaⁿ judíos,
lua̱ay̱ a, joona ndoꞌ jâ ñequio nchii nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱oṉ dye
Bernabé. Na lꞌana na ljoꞌ tꞌmo̱o̱ⁿna quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nchii judíos
na cwilaꞌjomndyena na nlꞌaayâ cwiluiindye. 16 Sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ,

tsꞌiaaⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nchii manquiuu jndaaꞌndyo̱ na tjaaꞌnaⁿ


judíos yocheⁿ na cwilꞌa joona tsꞌiaaⁿ tsꞌaⁿ na nlqueⁿnaꞌ jom na tjaa jnaⁿ
quiiꞌntaaⁿ judíos. 10 Ñeꞌcwii waa
  cotseixmaaⁿ ncꞌe na matseicaña̱aⁿ̱
419 Gálatas 2​, ​3

ñꞌoom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na
tqueⁿ Moisés, ñequiiꞌcheⁿ ncꞌe Tyꞌo̱oṯ sꞌom maqueeⁿ tsꞌaⁿ na
na matseiyuꞌ ñꞌeⁿ Cristo, joꞌ na tjaa jnaⁿ tseixmaⁿ jo nnoom
nluiꞌnꞌmaaⁿñe. Ee cha na nlqueⁿnaꞌ
tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
macaⁿnaꞌ na catseiyuꞌya tsꞌom, ee
3 ꞌO nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na
mꞌaⁿꞌyoꞌ ndyuaa Galacia,
jeeⁿ ndyaꞌ ntjeiⁿ ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ.
tjaa meiiⁿcwii tsꞌaⁿ na nlqueⁿnaꞌ ¿ꞌÑeeⁿ tjuꞌ tycu caluaꞌ cjoꞌyoꞌ
jom na tjaa jnaⁿ cotseixmaaⁿ ncꞌe na tilacanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ ñꞌoom na
na matseicaña̱aⁿ̱ chiuu tꞌmaⁿ ljeii na tseixmaⁿnaꞌ na mayuuꞌ? Ee
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tqueⁿ Moisés. ñꞌoom na tyoñequiaayâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
17 Joꞌ chii, xeⁿ yocheⁿ na
  sꞌaanaꞌ ndooꞌ nquiuꞌyoꞌ na
cwijooꞌ nꞌo̱o̱ⁿ na nlqueⁿnaꞌ jaa ntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ na jñoom Jesucristo
na cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ na tjaa tsꞌoomꞌnaaⁿ. 2 Canduꞌyoꞌ nndii. ¿Aa

jnaⁿ laꞌxmaⁿ ncꞌe na cwilayuuꞌa toꞌñoomꞌyoꞌ Espíritu Santo ncꞌe na


ñꞌeⁿ Cristo, cwiwitquiooꞌ na jlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ chiuu matsa̱ꞌntjom
manncjo̱oṯ ya̱a̱ cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, oo aa ncꞌe
na waa jnaaⁿ, ¿aa ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ na na jlaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na
laꞌxmaaⁿya nnꞌaⁿ jnaⁿ ncꞌe jom? tyondyeꞌyoꞌ? 3 ¿Aa maxjeⁿ ntjeiⁿ

Tijoom jnda. 18 Ee xeⁿ waa cwii na


  nqueⁿꞌyoꞌ? ¿Aa nnda̱a̱ ntsꞌaanaꞌ
matsetyuiiꞌa ndoꞌ nda̱nquia matsꞌaa na cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na cweꞌ najnda̱ꞌ
xco̱ juunaꞌ, mati matseijndaaꞌñenaꞌ ncjoꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ
na mayuuꞌ waa jnaⁿya. 19 Ja cantyja
  jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu na
ꞌnaaⁿꞌ ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, jlaꞌcato̱ꞌjndyeeꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Espíritu?
matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿya 4 ¿Aa cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo cwii

chaꞌcwijom tsꞌoo, mañejuu ljeiiꞌñeeⁿ cwii nnom nawiꞌ na teinomꞌyoꞌ?


na tqueⁿnaꞌ tsꞌoo ja cha nnda̱a̱ Toom cweꞌ waa na teijndeiinaꞌ ꞌo.
nncwando̱ꞌa jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Quia mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom

20 Ñeꞌnaaⁿꞌ jnda̱ tyꞌioomnaꞌ ja


  na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ Espíritu ndoꞌ
tsꞌoomꞌnaaⁿ ñequio Cristo. Mancꞌe machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na
joꞌ matyꞌiomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿya tixocaluiinaꞌ ncꞌe na jndeii nquii
nchii ja cwiluiindyo̱ na wando̱ꞌa, tsꞌaⁿ, nchii machꞌeeⁿ na ljoꞌ ee
nquii Cristo wanoomꞌm naquiiꞌ na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ chiuu
tsꞌo̱o̱ⁿ. Ndoꞌ na wando̱ꞌa na tsꞌaⁿ ja, matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés,
wando̱ꞌa ee na matseiyuꞌya tsꞌo̱o̱ⁿ sa̱a̱ ncꞌe na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌoom na
ñequio Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ na jnda̱ macwindyeꞌyoꞌ.
candyaꞌ tsꞌoom ja ndoꞌ na tquiaañe 6 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ cantyja

ncheⁿnqueⁿ na tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya. ꞌnaaⁿꞌ Abraham. Tyotseiyuꞌya tsꞌoom


21 Tiquitsꞌaa na tilꞌue naya na
  ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ ncꞌe joꞌ tqueⁿ
matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee xeⁿ nnda̱a̱ jom na tjaa jnaⁿ cwicotseixmaaⁿ.
nlqueⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na tjaa jnaⁿ tseixmaⁿ 7 Joꞌ chii calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na chaꞌtsondye

ee matseicaña̱aⁿ̱ chiuu tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya nꞌom ñꞌeⁿ


ljeiiꞌñeeⁿ quia joꞌ cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo Tyꞌo̱oṯ sꞌom, maqueeⁿ joona
na tueꞌ Cristo. na cwiluiindyena tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ
Gálatas 3 420

Abraham na jndyowicantyjooꞌ. 14 Luaaꞌ matsonaꞌ cha joo nnꞌaⁿ


8 Ñꞌoomꞌm na teiyo teiljeii, tyuaaꞌ
  na ticaluiindye nnꞌaⁿ judíos,
tꞌmo̱ⁿnaꞌ na nlqueeⁿ nnꞌaⁿ na nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús nnda̱a̱
judíos joona na tjaa jnaⁿ laꞌxmaⁿna nlaꞌxmaⁿna juu ñꞌoom na tioꞌnaaⁿñe
ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿñê. Tyꞌo̱oṯ sꞌom Abraham, ndoꞌ naljoꞌ,
Luaa ñꞌoomya na seicañeeⁿ juu: ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ
“Nndio̱ꞌnaaⁿndyo̱ nnꞌaⁿ cwii cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnda̱a̱ nntoꞌñoomna
ndyuaa ncꞌe ꞌu.” 9 Quia joꞌ ljoꞌyu
  Espíritu Santo na tsoom na
matioꞌnaaⁿñê nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya nñequiaaⁿ.
nꞌom ñꞌeⁿñê chaꞌxjeⁿ seiyuꞌ
Abraham ñꞌeⁿñê. Ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ ndoꞌ ñꞌoom
10 Nnꞌaⁿ na cwilacantyjaaꞌ nꞌom na

na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ
nluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe na quitꞌmaⁿ 15 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
nꞌomna ljeii na tqueⁿ Moisés mꞌaⁿna mantseina̱ⁿya ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ
nacje ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na macoꞌwiꞌnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matseijndaaꞌñe
joona. Ee waa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwii tsꞌaⁿ ñꞌoomtyeⁿ ñꞌeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ.
teiljeii na matsonaꞌ: “Chaꞌtsondye Quia na jnda̱ sꞌaaⁿ xueⁿꞌeⁿ cjooꞌ
nnꞌaⁿ na tyoolaꞌcanda̱ñꞌeⁿ ñꞌoom tsomꞌñeeⁿ, ticwanaaⁿ na nntso
na jnda̱ teiljeii naquiiꞌ ljeii na cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na ticaluii chiuu tso
tqueⁿ Moisés, mꞌaⁿna nacje tsomꞌñeeⁿ oo na nntseicwaljoꞌti tsꞌaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na macoꞌwiꞌnaꞌ ñꞌoom na tso juunaꞌ. 16 Ndoꞌ nnom

tsꞌaⁿ.” 11 Cwiwitquiooꞌya na
  Abraham tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom chiuu
tjaa ꞌñeeⁿ maqueⁿnaꞌ juu na ntsꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnda tsaⁿꞌñeeⁿ.
tjaa jnaⁿ cwicotseixmaⁿ ncꞌe Ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii
machꞌee chiuu macaⁿ ljeii na tqueⁿ ticꞌoomnaꞌ ntseinaaⁿ, na chaꞌcwijom
Moisés, ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jndye nnꞌaⁿ ee matsonaꞌ: “Cantyja
na teiljeii matsonaꞌ: “Tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ jndaꞌ nncuꞌ”, ndoꞌ naljoꞌ,
tjaa jnaⁿ cwicotseixmaⁿ jo nnom maꞌmo̱ⁿnaꞌ ñecwii tsꞌaⁿ, manquii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, macaⁿnaꞌ na catseiyuꞌya Cristo. 17 Luaa waa na ñeꞌcatsjo̱o̱

tsꞌom ñꞌeⁿñê.” 12 Sa̱a̱ ljeii na tqueⁿ


  nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom seijndaaꞌñê
Moisés ticaꞌmo̱ⁿnaꞌ na macaⁿnaꞌ cwii ñꞌoom na xocachuiiꞌnaꞌ
na catseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ ñequio Abraham. Tjacaa ñequiee
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee matsonaꞌ: “Tsꞌaⁿ na sianto waljooꞌ ntquiuu nchooꞌ
matseicanda̱ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Moisés, nqui ndyu ndoꞌ tyjeeꞌcañoom
cꞌoom na cjeꞌnaaⁿꞌnaꞌ.” ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tquiaa
13 Seicandyaañe Cristo jaa juu
  Moisés. Sa̱a̱ juunaꞌ tixocanda̱a̱
ñꞌoomwiꞌ na seijndaaꞌñe ljeii na nntseityuiiꞌnaꞌ najndeii na
tqueⁿ Moisés na nntꞌuiiwiꞌnaꞌ matseixmaⁿ ñꞌoom na tso
nnꞌaⁿ, ee tꞌuiiwiꞌnaꞌ jom cwentaaya Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom Abraham na
ncꞌe ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii nntsꞌaaⁿ. 18 Sa̱a̱ xeⁿ ñequiiꞌcheⁿ ncꞌe

na matsonaꞌ: “Meiⁿquia tsꞌaⁿ na na matseicanda̱aꞌ̱ ñe tsꞌaⁿ chiuu


cwilaꞌntyja nnꞌaⁿ cwii tsꞌoom, mꞌaaⁿ matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés
tsaⁿꞌñeeⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwiꞌ.” cha nloñom na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
421 Gálatas 3​, ​4

na nñequiaaⁿ quia joꞌ tixocatsonaꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ.


na toꞌñom tsꞌaⁿ juunaꞌ ncꞌe Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿya na
ñꞌoom na tsoom na nñequiaaⁿ sa̱a̱ cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na nleitquiooꞌ
ñꞌoom na mayuuꞌ cweꞌ yu tquiaaⁿ na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ ncꞌe na
ñꞌoomꞌñeeⁿ nnom Abraham. 19 Quia   cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Jesucristo.
joꞌ juu ljeii na tqueⁿ Moisés ¿yuu 24 Joꞌ chii juu ljeiiꞌñeeⁿ tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ na

lꞌuenaꞌ? Tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ ncꞌe jndye nnom nntsꞌaanaꞌ cwenta jaa chaꞌcwijom


na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnꞌaⁿ, joꞌ chii na laxmaaⁿya yonchꞌu na mꞌmo̱ⁿnaꞌ
jnda̱nquia chii tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay ̱ a hasta xjeⁿ na nndyo Cristo,
juunaꞌ. Teijndaaꞌ na nncuaanaꞌ hasta cha ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya
xjeⁿ na tyjeeꞌ Nquii na cwiluiiñe ñꞌeⁿñê nntsꞌaanaꞌ na tjaa jnaⁿ
tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Abraham, nqueⁿ na tso laꞌxmaaⁿya jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom chiuu nntsꞌaa. 25 Sa̱a̱ jeꞌ na tyjeeꞌ na cwilaꞌyuꞌya

Ljeiiꞌñeeⁿ tyoñequia ángeles juunaꞌ, nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ticꞌo̱ⁿtya̱a̱


ndoꞌ nquii Moisés tsꞌiaⁿꞌaⁿ na nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeiiꞌñeeⁿ na tyochꞌeenaꞌ
tyotseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na tyomꞌaaⁿ xcwe cwenta jaa. 26 Jeꞌ chaꞌtsondyoꞌ

quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ ñequio jo nnom cwiluiindyoꞌ ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Quia na ñecwii tsꞌaⁿ,
  ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
ticaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na nncꞌoom xcwe ee Cristo Jesús. 27 Ee chaꞌtsondyoꞌ ꞌo

nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequii cwiiñê. na jnda̱ teitsꞌoomndyoꞌ cantyja


ꞌnaaⁿꞌaⁿ, cwiwꞌaaꞌndyoꞌ cantyja
Luaa tsꞌiaaⁿꞌ ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na matseixmaaⁿ chaꞌxjeⁿ na
21 Ndoꞌ na luaaꞌ, ¿aa ñeꞌcatsonaꞌ cwee tsꞌaⁿ liaa. 28 Ncꞌe na ljoꞌ, jeꞌ

na juu ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ nchii cweꞌ judío matseixmaⁿꞌ,


mꞌaaⁿnaꞌ nacjooꞌ ñꞌoom na meiⁿ nchii cweꞌ tsꞌaⁿ na tuiiñe
jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ? cwiicheⁿ nnom tsjaaⁿ. Jeꞌ meiⁿ
Jeeⁿ ticꞌoomꞌnaꞌ ee xeⁿ waa cwii nchii tseixmaⁿꞌ tsꞌaⁿ na seijnda
ljeii na nnda̱a̱ nlqueⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na cwii patrom, meiⁿnchii tseixmaⁿꞌ
tjaa jnaⁿ cwicatseixmaⁿ ncꞌe na tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ nquii,
matseicanda̱aꞌ̱ ñe juunaꞌ, quia meiⁿ nchii tseixmaⁿꞌ tsaⁿsꞌa oo
joꞌ juu na tjaa jnaⁿ catseixmaⁿ tsaⁿscu ꞌu. ꞌO ñeꞌcwii cwilaxmaⁿꞌyoꞌ
tsꞌaⁿ, nntseixmaaⁿ juunaꞌ ee na ncꞌe na cwilaꞌjomndyoꞌ ñequio
matseicaña̱aⁿ̱ ljoꞌ matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Cristo Jesús. 29 Ndoꞌ ncꞌe na

22 Sa̱a̱ juu ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  cwiluiindyoꞌ cwentaaꞌ Cristo,
na teiljeii matseijndaaꞌñenaꞌ na quia joꞌ mati cwiluiindyoꞌ tsjaaⁿ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ mꞌaⁿtyeⁿna Abraham na jndyowicantyjooꞌ ndoꞌ
nacje ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ. Luaaꞌ waa cha maxjeⁿ nndaꞌyoꞌ naya na jnda̱ tso
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ.
ñꞌeⁿñê nnda̱a̱ nntoꞌñoomna ñꞌoom
na jnda tsoom na nntsꞌaaⁿ ncꞌe na
cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Jesucristo.
4 Luaa waa na ñeꞌcatsjo̱oy
cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ:
Cwii tyochjoo meiiⁿ na matsonaꞌ
̱ a

23 Cwii tjo̱o̱cheⁿ na teitquiooꞌ na


  na nloꞌñom ꞌnaaⁿꞌ tsotye na
calaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya, tyeⁿ tyomꞌaaⁿya jnda̱ tueꞌ, ndoꞌ na luaaꞌ tseixmaⁿ,
Gálatas 4 422

tjaaꞌnaⁿ na cwichuiiꞌ juu ñequio cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, oo yati


cwii moso na seijnda tsotye, meiiⁿ na nlꞌuuya na mawajnaⁿꞌaⁿ ꞌo,
chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌ tsotyeeⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ ¿chiuu waayu na cwilcweꞌnndaꞌyoꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 2 Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwiteixꞌee
  na ntyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
juu, ndoꞌ na cwijndooꞌna tsꞌiaaⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ hasta nncueꞌntyjo̱ chu na ꞌnaⁿ na tijnda̱naꞌ ndoꞌ tilꞌuenaꞌ,
jnda̱ seijndaaꞌñe tsotyeeⁿ. 3 Mati   na nndyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌnndaꞌyoꞌ
maluaaꞌ matseijomnaꞌ jaa nnꞌaⁿ nda̱a̱naꞌ? 10 ꞌO ndicwaⁿ na cwitjeiꞌyoꞌ

na cwilaꞌyuuꞌa. Ee cwii tjo̱o̱cheⁿ cwenta na niom ncuee na tꞌmati


na jndya̱ay̱ a ñꞌoom na catseiyuꞌ laxmaⁿnaꞌ, ndoꞌ mati cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tsꞌaⁿ ñequio Cristo, tyomꞌaaⁿya chiꞌndaa ñequio ntꞌom ncuee na
nacje ꞌnaaⁿ chaꞌtso nnom na cwitjeiiꞌ nnꞌaⁿ cwenta na jeeⁿ tꞌmaⁿ
quitꞌmaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ na cantyja laꞌxmaⁿnaꞌ, ndoꞌ mati na cwitjom
ꞌnaaⁿ joonaꞌ ntyjaaꞌya nꞌomna na ndyu. 11 Ndoꞌ na nmeiiⁿꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ,

nluiꞌnꞌmaaⁿndyena. 4 Sa̱a̱ quia na


  jeeⁿ matseicatyꞌuenaꞌ ja na cweꞌ
tueꞌtyjo̱ xjeⁿ na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsꞌiaaⁿꞌndyo tsꞌiaaⁿ na tyotsꞌaaya
jñoom Jnaaⁿ. Tuiiñe jnda cwii quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
yuscu. Tyomꞌaaⁿ nacjee ꞌnaaⁿꞌ 12 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ

ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 5 Jñoom


  ñꞌeⁿ Cristo, macaⁿꞌa nda̱aꞌ̱ yoꞌ na
na nntseicandyaañê jaa na calcweꞌyoꞌ na ntyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ
tyomꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ ljeiiꞌñeeⁿ, ñꞌoommeiⁿꞌ chaꞌxjeⁿ mꞌaaⁿ
cha nda̱a̱ nncoꞌñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom candyaandyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joonaꞌ.
jaa na nncwjaaꞌñê na cwiluiindyo̱ Meiiⁿ na mayuuꞌ tyootaꞌwiꞌyoꞌ ja
ntseinaaⁿ. sa̱a̱ matseijomnaꞌ na ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ.
6 Ndoꞌ cha na mꞌmo̱ⁿ ndyeyunaꞌ

13 Manquiujndaaꞌndyoꞌ quia

na cwiluiindyoꞌ ntseinaaⁿ jñoom tjo̱nquiajndya̱a̱ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Espíritu na tseixmaⁿ Jnaaⁿ naquiiꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, tꞌo̱o̱ⁿya na wiiꞌa. 14 Ndoꞌ

nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ nqueⁿ mañequiaaⁿ na juu tycuꞌñeeⁿ na tjo̱ⁿya, cwajndii


cwinduꞌyoꞌ: “Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom.” tyochꞌeenaꞌ ja, sa̱a̱ meiiⁿ na
7 Joꞌ na cwiluiindyuꞌ jnaaⁿ, nchii
  ljoꞌ, tîcalꞌaꞌyoꞌ na tyꞌaaꞌyoꞌ ja. ꞌO
cweꞌ tsꞌaⁿ na mandiꞌntjomtyeⁿ nnom toꞌñoomꞌyoꞌ ja na chaꞌcwijom
patrom. Ndoꞌ ncꞌe na cwiluiindyuꞌ cwiluiindyo̱ cwii ángel, chaꞌcwijom
jnaaⁿ, juu na nñequiaaⁿ na nndaaꞌ nquii Cristo Jesús ja. 15 Quia

Cristo, mati ꞌu nndaꞌ. joꞌ ¿chiuu tuii na jeꞌ taneiⁿꞌyoꞌ ja


chaꞌxjeⁿ quialjoꞌ? Ee macwjiꞌyuuꞌndyo̱
Mꞌaaⁿꞌ tsꞌom Pablo cantyja cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ chiuu tyomꞌaaⁿꞌ
ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ nꞌomꞌyoꞌ, hasta meiiⁿ na nꞌomnda̱aꞌ̱ yoꞌ
8 Jachꞌee
xuee quia na nntjeiꞌyoꞌ na nntiomꞌyoꞌ nꞌom no̱o̱ⁿ.
tyootaꞌjnaⁿꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 16 ¿Aa machꞌeeyuunaꞌ nquiuꞌyoꞌ na

tyondyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ nda̱a̱ jndo̱ya ꞌo ncꞌe matseina̱ⁿya ñꞌoom na


ntyꞌo̱on
̱ ꞌom na tyolue nnꞌaⁿ na jeeⁿ mayuuꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ?
tꞌmaⁿ ñꞌoom laꞌxmaⁿ, meiiⁿ tiyuuꞌ 17 Joo naⁿmꞌaⁿꞌ na cwiñequiana

na laꞌxmaⁿnaꞌ nqueⁿ. 9 Sa̱a̱ jeꞌ na


  ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, jeeⁿ queeⁿ nꞌomna
423 Gálatas 4

na nlaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿndyena, ñꞌoomꞌñeeⁿ cwiluiindyena nnꞌaⁿ


sa̱a̱ tixcwe ee lꞌue nꞌomna na na cwindyeꞌntjomtyeⁿ. 25 Juu

nto̱ⁿꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyô̱ cha ñenquieena ñꞌoom Agar maꞌmo̱ⁿnaꞌ sjo̱ Sinaí


nlaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ joona. 18 Ee ya
  na mꞌaaⁿnaꞌ ndyuaa Arabia, na
na cwilaꞌneiiⁿꞌndye naⁿꞌñeeⁿ ꞌo, juu sjo̱ꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ chaꞌna
xeⁿ xcweeꞌ nꞌomna ñꞌeⁿndyoꞌ. Ndoꞌ Jerusalén na waa jeꞌ, ee nnꞌaⁿ
majndeiiticheⁿ quia na ticañꞌa̱ⁿya tsjoomꞌñeeⁿ cwindyeꞌntjomtyeⁿna
ñꞌeⁿndyoꞌ. 19 ꞌO ntseindaaya cwiicheⁿ
  nnom ljeii na tqueⁿ Moisés. 26 Sa̱a̱

cwiindiiꞌ na maquiinaꞌ ja cantyja juu tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ Jerusalén na waa


ꞌnaⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na maquiinaꞌ cwii jo nandye na laꞌxmaaⁿya, mꞌaaⁿ
yuscu na matseincuii, maljoꞌ na candyaañenaꞌ, ticandiꞌntjomnaꞌ
nntjo̱ⁿ hasta xjeⁿ na nntseiluiiꞌnaꞌ nnom ljeii na tqueⁿ Moisés. 27 Ee 

Cristo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. 20 Toom


  mawaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cweꞌ na ñꞌa̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ jeꞌ chaꞌ teiljeiinaꞌ na tyoñequiaa Isaías teiyo.
nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na ñomquiaꞌti Matsonaꞌ:
nntseina̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ee ñꞌoom na ꞌU yuscu na titsjaaⁿndyuꞌ na
mayuuꞌcheⁿ matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ ja tjaaꞌnaⁿ ntseindaꞌ,
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. jndeii catseixuaꞌ na neiⁿꞌ,
ꞌu na ticaljeiꞌ chiuu nlquiinaꞌ tsꞌaⁿ
Ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nntseincuii,
Agar ñequio Sara jndeii catseixuaꞌ na mancoꞌ na
21 ꞌOna lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌ,
ñeꞌcꞌomꞌyoꞌ na cje ꞌnaaⁿꞌ ljeii na ee jndyendyeti ntseinda yuscu
tqueⁿ Moisés, canduꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ: na tyootseincuii
¿Aa tyoondyeꞌyoꞌ chiuu matso nchiiti chaꞌtsondye tyjelcoom.
juunaꞌ? 22 Matso ljeiiꞌñeeⁿ na

28 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,

tꞌom we ntseinda Abraham. Cwii laꞌxmaaⁿya chaꞌna Isaac, ee mati


tsaⁿꞌñeeⁿ tuiiñe jnda tsaⁿscu na jaa cwiluiindyo̱ ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tyondiꞌntjomtyeⁿ nda̱a̱na, ndoꞌ na tsoom nnom Abraham na ncꞌom.
cwiicheⁿ tuiiñe jnda scuuꞌ nqueⁿ, 29 Sa̱a̱ chaꞌxjeⁿ juu jnda Abraham

Saraꞌñeeⁿ titseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na na tuiiñe chaꞌxjeⁿ meiⁿquia tsꞌaⁿ,


mꞌaaⁿ candyaañe. 23 Jnaaⁿ na
  tyocoꞌweeⁿꞌeⁿ Isaac na tuiiñe ncꞌe
seincuii yuscu na tyondiꞌntjomtyeⁿ Espíritu Santo, maluaaꞌ waa jeꞌ.
nda̱a̱na, tuiiñe chaꞌxjeⁿ cwiluiindye 30 Sa̱a̱ ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom

meiⁿnquia yoꞌndaa, sa̱a̱ jnaaⁿ na nnom Abraham na teiljeii, luaa


tuiiñe jnda scuuꞌ nqueⁿ, tuiiñe matsonaꞌ: “Caleintyjo̱ꞌ tsaⁿscu na
ncꞌe ñꞌoom na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom mandiꞌntjomtyeⁿ njomꞌ ñequio jnaaⁿ,
na nntsꞌaaⁿ. 24 Ñꞌoomwaaꞌ
  ee ticwanaaⁿ na nncoꞌñoom ꞌnaⁿꞌ
tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ. Ee na waa, jnda scuꞌ nncuꞌ nncoꞌñom.”
we yolcuꞌñeeⁿ laꞌxmaⁿna we ñꞌoom 31 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya, tilaꞌxmaaⁿya

na maxjeⁿ ntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ. Cwii ntseinda yuscu na ñejndiꞌntjomtyeⁿ.


ñꞌoomꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ Sjo̱ Sinaí, Laxmaaⁿya ntseinda yuscu na mꞌaaⁿ
ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacjeꞌnaaⁿꞌ candyaañe.
Gálatas 5 424

na mayuuꞌ? 8 Nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Cwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ na sꞌaaⁿ naljoꞌ ee jom maqueeⁿꞌñê


jnda̱ seicandyaañe Cristo ꞌo ꞌo. 9 Tintsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na

5

Jnda̱ tquiaa Cristo na matsonaꞌ: “Chjoowiꞌ ndaaljoꞌ


cwiluiindyo̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ matseicandeiiꞌñꞌeⁿnaꞌ chaꞌwaa
candyaandye jo nnom ljeii na tsqueeⁿtyooꞌ.” 10 Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo,

matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ jo nnom nquii na cwiluiiñe na


cantyja ꞌnaaⁿꞌ na laxmaⁿꞌyoꞌ naljoꞌ, matsa̱ꞌntjom, quitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ na
tantueꞌndyoꞌcjeꞌnndaꞌyoꞌ nacje tixocalaꞌtiuuꞌyoꞌ na waa cwiicheⁿ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na nleichuunaꞌ ꞌo na chiuu ya cha nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na
cwindyeꞌntjomꞌtyeⁿꞌyoꞌ nnomnaꞌ. tjaa jnaⁿꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
2 Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na matsjo̱oy
  ̱ a, Ee nqueⁿ nncuꞌxeeⁿ tsꞌaⁿ na
xeⁿ cwiñequiandyoꞌ na nluii ꞌnaaⁿ matseiñꞌeeⁿꞌñe ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ntjaaⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ cwilꞌa nnꞌaⁿ ñꞌoomwaaꞌ, tjacwenta ꞌñeeⁿ
judíos yoꞌndaa ndana na naⁿnom, cwiluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ.
machꞌeenaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ na 11 ꞌO nnꞌaⁿya, cantyja ꞌnaⁿ ja

meiⁿchjoo ticajndañe Cristo. luaañe, xeⁿ ndicwaⁿ mañequiaya


3 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ matsjo̱on
  ̱ ndaꞌa ñꞌoom na macaⁿnaꞌ na caluii ꞌnaaⁿ
meiⁿquiaa tsaⁿsꞌa na nñequiaa tjaaⁿꞌ tsꞌaⁿ, xocantyjo̱ nnꞌaⁿ judíos
na nluii ꞌnaaⁿꞌñeeⁿ tjaaⁿꞌ jndeiꞌnaꞌ ja. Ee xeⁿ mañequiaya ñꞌoomꞌñeeⁿ,
na catseinda̱aꞌ̱ ñꞌeeⁿ ljoꞌ na quia joꞌ tixocalaꞌliooꞌndyena ñequio
matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés. ñꞌoom na tyꞌioom nnꞌaⁿ Jesús
4 ꞌO na cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na tjaa jnaⁿ
  tsꞌoomꞌnaaⁿ. 12 Toom cweꞌ joo nnꞌaⁿ na

cwicolaꞌxmaⁿꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwilaꞌñꞌeeⁿꞌndyena ꞌo ñequio ñꞌoomwaaꞌ


ncꞌe na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ chiuu nntyjeñꞌeⁿna yuu na naⁿnom joona.
tꞌmaⁿ ljeiiꞌñeeⁿ jnda̱ seitquio̱oꞌ̱ naꞌ 13 Ee ꞌo nnꞌaⁿya tqueeⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom

ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Ndoꞌ jnda̱ na calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱


to̱ⁿꞌnaꞌ ꞌo ñequio na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jndyaandyoꞌ. Sa̱a̱ nchii na nleilꞌueeꞌndyoꞌ
na candyaꞌ tsꞌoom ꞌo. 5 Ee mꞌaaⁿya na
  nayaꞌñeeⁿ na nlaꞌjomndyoꞌ ñequio na
cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na maqueⁿnaꞌ neiⁿncooꞌ na ntyjii seiiꞌ tsꞌaⁿ. ꞌO cꞌomꞌyoꞌ
jaa na tjaa jnaⁿ cwicolaꞌxmaaⁿya ncꞌe na nnteijndeiindyoꞌ ntyjeeꞌyoꞌ ncꞌe na
nquii Espíritu ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ joona. 14 Ee

cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya. 6 Ndoꞌ quia na


  ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio ñꞌoomwaa
mꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús, matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ: “Cꞌoomꞌ na wiꞌ
meiⁿ cwii ticajnda tseixmaⁿnaꞌ na tsꞌomꞌ tyje tsꞌaⁿndyuꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda
aa tuii ꞌnaaⁿ ntjaaⁿya oo aa tyooluii. ntyjiꞌ nncuꞌ.” 15 Ee xeⁿ cwityeⁿnquiendyoꞌ

Ñeꞌcwii waa na jnda tseixmaⁿnaꞌ, cheⁿncjoꞌyoꞌ, calꞌandyoꞌ cwenta na nchii


na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿñê ndoꞌ nlaꞌtyuiꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu joꞌ mꞌaaⁿya na wiꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ.
7 ꞌO ya ñejlaꞌjomndyoꞌ cantyja

Natia na matseiqueeⁿnaꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ¿ꞌÑeeⁿ seitsaaⁿꞌñe 16 Luaamatsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ: Cꞌomꞌyoꞌ
ꞌo na ticalaꞌcanda̱ꞌyoꞌ jo nnom ñꞌoom nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu quia joꞌ
425 Gálatas 5​, ​6

tixolaꞌcanda̱ꞌyoꞌ chiuu queeⁿ tsꞌom ljoꞌ cwilꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, mꞌaaⁿya


seiiꞌyoꞌ. 17 Ee ljoꞌ na queeⁿ tsꞌom
  na ya nnꞌaⁿndyo̱ ñequio nnꞌaⁿ,
seiiꞌ tsꞌaⁿ mꞌaaⁿnaꞌ nacjooꞌ Espíritu, machꞌeeⁿ na cwiteijndeiiya nnꞌaⁿ,
ndoꞌ Espíritu wjaamꞌaaⁿ nacjooꞌ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱ ñꞌoom ntyua̱ay ̱ a,
na queeⁿ tsꞌom seiiꞌ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ we 23 machꞌeeⁿ na cje cwilꞌaaya jo

ndiiꞌ nmeiⁿꞌ mꞌaⁿ ndiaaꞌndye. Ncꞌe nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ndoꞌ na cwiqueⁿndyo̱


na luaaꞌ waa, tixocanda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ cheⁿncjo̱oy ̱ a xjeⁿ joo na lꞌue tsꞌom
ljoꞌ na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ. 18 Sa̱a̱ quia
  seiiꞌa na calꞌaaya. Quia cwilꞌaaya
cwiñeꞌquiandyoꞌ na wjaaꞌmo̱ⁿ nmeiⁿꞌ juu ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ
Espíritu nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu waa na xocatꞌuiinaꞌ jaa. 24 Joo nnꞌaⁿ na

calꞌaꞌyoꞌ, quia joꞌ cwindyaandyoꞌ cwiluiindyena cwentaaꞌ Cristo,


cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés. nnom tsꞌoomꞌnaaⁿ jnda̱ tyꞌioomna
19 Cwiwitquiooꞌya ljoꞌ na cwilꞌa
  chaꞌtso na queeⁿ tsꞌom seiina
nnꞌaⁿ na teincoondye: mꞌaⁿna na ñequio na tijoꞌndyo na lꞌue
cweꞌ luaaꞌndyo ñequio nnꞌaⁿ, tiljuꞌ tsꞌomnaꞌ. 25 Quia joꞌ chaꞌxjeⁿ na

ljoꞌ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna, wiꞌndyena cwitando̱oꞌ̱ a cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu,


ñequio nnꞌaⁿ, 20 cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
  mati matsonaꞌ na nñequiaaya na
ꞌnaⁿ na jnda̱ lꞌa nnꞌaⁿ, ndoꞌ cwilꞌana caꞌmo̱o̱ⁿ nda̱ay ̱ a chiuu waa na
tsꞌiaaⁿ caluaꞌ, mꞌaⁿna na jndoona tsamꞌaaⁿtya̱ay ̱ a.
ncꞌiaana, xueena nnꞌaⁿ. Cwii ñꞌoom 26 Ticatsonaꞌ na nlaꞌsꞌandyo̱

titꞌmaⁿnaꞌ, sa̱a̱ cwilawjeyayana, nlaꞌscundyo̱ na nlꞌaaya na nlaꞌlio̱oꞌ̱ a


cwilꞌana na chaꞌtso nnꞌaⁿ tixcwe nnꞌaⁿ, meiⁿ na nncꞌo̱o̱ⁿya na ta̱aꞌ̱
mꞌaⁿ, manda̱ nquieena xcwe nꞌo̱o̱ⁿya ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaya.
cwilꞌana. Ñequiiꞌcheⁿ na mꞌaaⁿꞌ
nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿ nquieena, Cateijndeiindyo̱ ntyja̱a̱ na cwilaꞌyuꞌ

6
21 cwilaꞌta̱aꞌ̱ nꞌomna ncꞌiaana,
  ꞌO nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
cwilaꞌcwjeena nnꞌaⁿ, cwicandyeena, xeⁿ mꞌaaⁿ cwii nnꞌaⁿꞌyoꞌ
cwicwaꞌcaxiiꞌndyena, ndoꞌ niom na jnda̱ tjuꞌcje jnaⁿ juu, ꞌo na
ntꞌomcheⁿ na matseijomnaꞌ nmeiⁿꞌ cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
na cwilꞌana. Matseijndo̱ꞌa nꞌomꞌyoꞌ Espíritu, laxmaⁿꞌyoꞌ na cateijndeiꞌyoꞌ
chaꞌxjeⁿ jnda̱ ñetsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, nnꞌaⁿ jom na cꞌoomnnaaⁿꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ
na cwilaꞌjomndye naquiiꞌ natiameiⁿꞌ, Cristo, sa̱a̱ calꞌaꞌyoꞌ naljoꞌ ñequio na
tixocalaꞌjomndyena cantyja na cwitueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ. Ndoꞌ ticwiindyoꞌ
matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ꞌo calꞌandyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ,
tintsꞌaanaꞌ na mati nncjuꞌcje
Nmeiiⁿ cwiwitquiooꞌ jnaⁿ ꞌo. 2 Cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ

machꞌee Espíritu Santo cateiꞌjndeiꞌyoꞌ nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ


22 Sa̱a̱luaa waa tsꞌiaaⁿꞌ Espíritu: meiⁿquia na cwitjoomna, ee na
machꞌeeⁿ na mꞌaaⁿya na wiꞌ nlꞌaꞌyoꞌ naljoꞌ nlaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ljeii na
nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ, mꞌaaⁿya na neiiⁿya, matsa̱ꞌntjomnaꞌ.
mꞌaaⁿya na tjaa ñomtiuu cꞌo̱o̱ⁿya 3 Ee xeⁿ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na

jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, mꞌaaⁿya na tꞌmaⁿ cwiluiiñê meiiⁿ ticatseixmaaⁿ


nioomꞌcheⁿ nꞌo̱o̱ⁿya quia tixcwe na ljoꞌ, manquiuꞌnnꞌaⁿñe cheⁿnqueⁿ.
Gálatas 6 426

4 Cwii cwiindyoꞌ ꞌo queⁿñe cheⁿnquii caluii ꞌnaaⁿ ntjaaⁿꞌyoꞌ cwilꞌana na


cwenta aa machꞌee chaꞌxjeⁿ na luaaꞌ ee lꞌue nꞌomna na ljoyaandye
matsonaꞌ, ee xeⁿ matseicanda̱aꞌ̱ ñe nnꞌaⁿ judíos ñꞌeⁿndyena sa̱a̱ xeⁿ
quia joꞌ nnda̱a̱ nncꞌoom na neiiⁿꞌ nlaꞌjomndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ, nchii ee macwjiꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ na tueꞌ Cristo, nntyjo̱
cwenta na xcweti machꞌee, nchiiti naⁿꞌñeeⁿ joona. 13 Ee meiiⁿ joo nnꞌaⁿ

cwiicheⁿ, 5 ee cwii cwiindyo̱ cho̱oy


  ̱ a na cwilaꞌjnda̱na na caluii ꞌnaaⁿ
xuu ꞌnaaⁿya. seiiꞌyoꞌ ticalacanda̱na chiuu tꞌmaⁿ
6 Joo nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ
  ljeiiꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ cwijooꞌ nꞌomna na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ quiandyoꞌ na caluii naljoꞌ cha nnda̱a̱
nda̱a̱na, matsonaꞌ nñequiana ꞌnaⁿ nlaꞌsꞌandye na jnda̱ tantjomna
na macaⁿnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ. ꞌo. 14 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaⁿya, tijoom

7 Tiñeꞌquiandyoꞌ na
  cwjiꞌsꞌandyo̱. Manda̱ macwjiiꞌsꞌaya
nnquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo, tjaa ꞌñeeⁿ juu cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na tueꞌ nquii Ta
na nda̱a̱ ntioñꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee Jesucristo nacjooꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ, ee
meiⁿljoꞌcheⁿ na nnomꞌ tsꞌaⁿ, majoꞌ joꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ, juu
nncueꞌ. 8 Ee tsꞌaⁿ na nñequiaañeñꞌeⁿ
  na matseixmaⁿ tsjoomnancue,
cantyja na lꞌue tsꞌom seiiꞌ, majuu maqueⁿnaꞌ tsꞌoo cantyja ꞌnaⁿya
joꞌ nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom cwiweꞌ ndoꞌ mati cwiluiindyo̱ tsꞌoo
ntjom, nntseiꞌndaaꞌna jom ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ. 15 Ee quia

nncueeⁿꞌeⁿ. Sa̱a̱ xeⁿ machꞌeeⁿ na macwjaaꞌñenaꞌ tsꞌaⁿ cantyja


yuu na cjaweeꞌ tsꞌom Espíritu, ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús, ticajnda meiiⁿ
nñequiaaⁿ na nnloꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ na aa jnda̱ tuii ꞌnaaⁿ seiiⁿꞌeⁿ oo aa
na ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ. tjaaꞌnaⁿ. Juu na tuiiñexco tsꞌaⁿ, juu
9 Joꞌ chii tilanchqueeⁿꞌndyo̱
  joꞌ cajnda. 16 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na

na nlꞌaaya yuu naya ee xeⁿ cwilajomndyena ñꞌoomwaaꞌ, quiaa


tiꞌndya̱a̱ncꞌuaaꞌndyo̱, nncueꞌntyjo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na meiⁿcwii ñomtiuu
xjeⁿ na nntoꞌño̱o̱ⁿya na ticantycwii ticꞌomna jo nnoom ñequio juu na
na cwitando̱oꞌ̱ a. 10 Ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ,
  mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom joona.
cwii cwii ndiiꞌ na mañequiaanaꞌ na 17 Na xuee jeꞌ na wjaa wjaatinaꞌ,

nnda̱a̱ nnteiꞌjndeiiya nnꞌaⁿ, calꞌaaya meiⁿcwii tsꞌaⁿ tintseintjaaⁿꞌ ja


na ljoꞌ, majndeiiticheⁿ joo nnꞌaⁿ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ. Ee
cwilaꞌyuꞌya nꞌom. cantsaaⁿ na cho̱ya cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ
na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
Ñꞌoom na cwimacanda̱ na mandiꞌntjomtyeⁿ nnom Ta Jesús.
maꞌmo̱ⁿ tsomwaa 18 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ

11 Queⁿꞌyoꞌ
cwenta na tꞌmaⁿ ñequio Jesucristo na cwiluiiñê
ljeii matsa̱ꞌa. 12 Joo naⁿꞌñeeⁿ na
  na matsa̱ꞌntjoom jaa, macaⁿꞌa na
cwilaꞌjnda̱na na quiandyoꞌ na catioꞌnaaⁿñê chaꞌtsondyoꞌ ꞌo. Amén.
Carta na seicwanom Pablo na
mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjoom Éfeso

1 J a Pablo, ee na lꞌue tsꞌom


Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwiluiindyo̱
apóstol, ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ
cwicolaxmaaⁿya jo nnoom. 5 Ee  

na wiꞌ tsꞌoom jaa joꞌ chii xjeⁿ na


jndyeecheⁿ tjeiiꞌñê jaa na nluiindyo̱
tsꞌaⁿ na majñom Cristo Jesús ntseinaaⁿ ncꞌe Jesucristo, ee luaaꞌ
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Matseicwano̱ⁿya tqueeⁿ ee na ljoꞌ lꞌue tsꞌoom na
cartawaa na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom nluii. 6 Tuii na ljoꞌ chaꞌ cantyja

Éfeso na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwentaaꞌ ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ juu


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ naya na matseixmaaⁿ, na cweꞌ yu
ñꞌeⁿ Cristo Jesús. 2 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a tquiaaⁿ na laꞌxmaaⁿya ncꞌe nquii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ Jnaaⁿ na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom.
ñequio Jesucristo na cwiluiiñê 7 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na jeeⁿ wiꞌ

na matsa̱ꞌntjoom jaa, quiana tsꞌoom jaa, joꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê


na nntoꞌñoomꞌyoꞌ juu naya na jaa ee na tueꞌ Jnaaⁿ, na matseitꞌmaⁿ
laxmaⁿna ñequio juu na tjañomtiuu tsꞌoom jnaaⁿya. 8 Canda̱aꞌ̱ ya

cꞌoom tsꞌaⁿ jo nda̱a̱na. maꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wiꞌ tsꞌoom


jaa na matseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ
Matioꞌnaaⁿñe Cristo jaa mañequiaaⁿ na cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa. 9 Ndoꞌ

3 Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱
nquii jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱ay
̱ a juu na lꞌue
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñê tsotye tsꞌoom na wantyꞌiuuꞌ tyomꞌaaⁿnaꞌ,
Jesucristo na matseixmaaⁿ na majuu cantyjati na jnaⁿ chaꞌtso na
matsa̱ꞌntjoom jaa. Ncꞌe na seijndaaꞌñê na nncjaacanda̱aꞌ̱ naꞌ.
matseitjoomꞌnaꞌ jaa ñequio Cristo, 10 Juu ñꞌoom wantyꞌiuuꞌñeeⁿ

joꞌ xjeⁿ cañoomꞌlueecheⁿ ncꞌe maꞌmo̱ⁿnaꞌ na quia nncueꞌntyjo̱


Espíritu Santo matioꞌnaaⁿñê xjeⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñeñꞌeⁿnaꞌ,
jaa ñequio cwii cwii nnom na matseijndaaꞌñê na chaꞌtso na
matseixmaaⁿ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. mꞌaⁿ cañoomꞌluee ñequio nnom
4 Cwitjo̱o̱cheⁿ na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  tsjoomnancue ncꞌom joo joꞌ nacje
tsjoomnancue, jnda̱ tjeiiꞌñê jaa na ꞌnaaⁿꞌ Cristo.
nntseitjoomꞌnaꞌ jaa ñequio Cristo. 11 Ncꞌe na jnda̱ seitjoomꞌnaꞌ jaa ñꞌeⁿ

Luaaꞌ sꞌaaⁿ cha nlqueⁿnaꞌ jaa na Cristo, teiyo tjeiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa
ljuꞌndyo̱ jo nnoom, ndoꞌ na tjaa jnaⁿ cha na ncꞌoomnaꞌ jaa na nndaaya

427
Efesios 1​, ​2 428

chaꞌna na nndaaꞌ jom, ndoꞌ na nqueⁿꞌyoꞌ cha na nnda̱a̱ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ


nncuaa na ljoꞌ matseiljoꞌyunaꞌ ljoꞌ tseixmaⁿ ñꞌoom na cwicantyjaaꞌ
ñequio na jnda̱ seijndaaꞌñê na nꞌomꞌyoꞌ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ
nntsꞌaaⁿ ndoꞌ cwiluiinaꞌ chaꞌxjeⁿ maqueeⁿꞌñê ꞌo, ndoꞌ juu na
na cjaaweeꞌ tsꞌoom. 12 Luaaꞌ waa
  mañequiaaⁿ na cwicandaa nnꞌaⁿ na
na machꞌeeⁿ cha jâ nnꞌaⁿ judíos laxmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ, jeeⁿ cajndanaꞌ
na ñentyjaaꞌjndyee nꞌo̱o̱ⁿya Cristo, ndoꞌ jeeⁿ tꞌmaⁿ tseixmaⁿnaꞌ, 19 ndoꞌ

catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom mati quiaaⁿ na caliuuya na jeeⁿcheⁿ


cantyja ꞌnaaⁿyâ. 13 Ndoꞌ mati ꞌo
  ndyaꞌ tꞌmaⁿ waa na jneiⁿ. Ñequio
nnꞌaⁿ na nchii judíos quia na juu najndeii na matseixmaaⁿ
jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ cantyja nnda̱a̱ nnteijneiⁿ jaa nnꞌaⁿ na
ꞌnaaⁿꞌ Cristo, majuu ñꞌoomxco cwilaꞌyuuꞌa ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ cantyja
naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñenaꞌ ꞌo, ꞌnaaⁿꞌ juu najneiⁿ luaaꞌ, 20 sꞌaaⁿ na

jlaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê, joꞌ na jñoom tandoꞌxco Cristo na tueꞌ, ndoꞌ sꞌaaⁿ


sa̱yo ꞌo ñequio Espíritu Santo na na tjacjoo ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya
tsoom na nntoꞌñoomꞌyoꞌ. 14 Manquii
  laꞌñeⁿ cañoomꞌluee, 21 tqueeⁿ juu na

Espíritu Santo na tjameiⁿntyjeeꞌ tꞌmaⁿti cwiluiiñe nchiiti chaꞌtso na


nnom ñꞌoom na cwiljotyeⁿ na cwiluiitquiendye ndoꞌ mati jo nda̱a̱
maxjeⁿ nntoꞌño̱o̱ⁿya ljoꞌ na chaꞌtso na cwitsa̱ꞌntjom na mꞌaⁿ
nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay ̱ a quia cañoomꞌluee ñequio chaꞌtso na waa
na jnda̱ seicandyaañeñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ najnda̱. Juu cwiluiitꞌmaⁿñeti jo nda̱a̱
na nlaꞌxmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ, cha na chaꞌtso na mꞌaⁿ jeꞌ ndoꞌ mati ꞌio
catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom na jeeⁿ tꞌmaⁿ cha. 22 Mati sꞌaaⁿ na chaꞌtso nnom

cwiluiiñê. cꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ juu ndoꞌ sꞌaaⁿ na


juu cwiluiiñe xqueⁿ ñꞌoom jo nnom
Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jndo̱ꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nꞌom nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ, 23 ee tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na

15 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ nmeiⁿꞌ macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ


mati ja quia na mandiiya na cwiluiiñenaꞌ seiiꞌ Cristo ndoꞌ
cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñequio matseicanda̱aꞌ̱ ñeñꞌeⁿnaꞌ jom ncꞌe
Ta Jesús ndoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ na juu tmaaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ chaꞌtso na niom,
wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na ljuꞌ canda̱aꞌ̱ laxmaⁿnaꞌ ncꞌe Cristo.
nꞌom, 16 tyoocjo̱meiⁿntyja̱aꞌ̱ a na

mañequiaya na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ Cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ ncꞌe na


cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ quia na jeeⁿ wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa
matseina̱ⁿya nnoom. 17 Tyꞌo̱oṯ sꞌom
caxuee cwiluiiñê, nqueⁿ na

cwiluiiñê Tsotye Jesucristo na


2  añejuu xjeⁿ na tquiaa
M
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na taꞌndoꞌ xco
Cristo tquiaaⁿ na ꞌo tandoꞌyoꞌ
matsa̱ꞌntjoom jaa, macaⁿꞌa nnoom meiiⁿ na jo nnoom tyolaꞌxmaⁿꞌyoꞌ
na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu quiaaⁿ lꞌoo ncꞌe natia ñequio jnaⁿ na
na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿ ñejlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ, 2 mati ꞌo ñetꞌomꞌyoꞌ

nda̱ay
̱ a ndoꞌ yati ntsataꞌjnaⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ natiameiⁿꞌ, ñesantyjo̱ꞌyoꞌ
jom. 18 Mati catseicanaaⁿñê naquiiꞌ
  ndoꞌ ñelꞌaꞌyoꞌ ljoꞌ na cwilꞌa nnꞌaⁿ
429 Efesios 2

tsjoomnancuewaa, chaꞌxjeⁿ na ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús cha na calꞌaaya


lꞌue tsꞌom juu espíritu na waa chaꞌtso nnom na matyꞌiomyanaꞌ
najndeii na mꞌaaⁿ naquiiꞌ jndye na ndyuꞌñeeⁿcheⁿ seijndaaꞌñê na
na maleichuu xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ calꞌaaya.
na tiñeꞌcalꞌa chiuu na lꞌue tsꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Mati tiempo na

Cwiljoyaandyo̱ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jnda̱ teinom ñejlaꞌjomndyo̱ naquiiꞌ ncꞌe na tueꞌ Cristo
chaꞌtso natiameiⁿꞌ, ñelꞌaaya 11 Joꞌ chii cjañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
ljoꞌ na queeⁿ nꞌom seiiꞌa ndoꞌ chiuu ñejlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ
ñejlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱ ñꞌomtiuu na cwilaꞌyuꞌyoꞌ. ꞌO nchii tsjaaⁿ
ꞌnaaⁿya. Ndoꞌ na ljoꞌ ñelꞌaaya, juu judío ꞌo ndoꞌ ncꞌe naljoꞌ joona
na matseiwꞌiityeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cwilꞌana ꞌnaaⁿ ntjaaⁿ yoꞌndaa
laxmaaⁿya na catꞌuiinaꞌ jaa chaꞌxjeⁿ ndana na naⁿnom, cwiluena
na nntꞌuiinaꞌ ntꞌomcheⁿ. 4 Sa̱a̱
  na ꞌo tilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwentaaꞌ
jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe na tiquilꞌaꞌyoꞌ
jaa. Tꞌmaⁿ waa na candyaꞌ tsꞌoom naljoꞌ. 12 Tiempoꞌñeeⁿ nchii

ñꞌeⁿndyo̱, 5 ee xjeⁿ na ñetꞌo̱o̱ⁿya


  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo ñetꞌomꞌyoꞌ,
na lꞌoo ncꞌe jnaaⁿya, xjeⁿꞌñeeⁿ ñetꞌomꞌndyo̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
tquiaaⁿ na tando̱oꞌ̱ xco̱oy̱ a quia na Israel, ee wato̱ⁿꞌ tyomꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja
tquiaaⁿ na tandoꞌxco Cristo. Ndoꞌ ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomtyeⁿ na seijndaaꞌñe
na ljoꞌ, ncꞌe naya na matseixmaaⁿ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequiondye joona, ndoꞌ
joꞌ na cwiluiiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ. 6 Ndoꞌ
  mati ñꞌoom na tsoom nda̱a̱na
na tyolaxmaaⁿya lꞌoo tquiaaⁿ na na nntsꞌaaⁿ. Xjeⁿꞌñeeⁿcheⁿ meiⁿ
tando̱oꞌ̱ xco̱oy
̱ a ñequio Cristo Jesús, ticantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ jom, meiⁿ na
ndoꞌ sꞌaaⁿ na cwimeiⁿndyuaandyo̱ nncꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 13 Sa̱a̱ jeꞌ

ñꞌeⁿñe cañoomꞌluee. 7 Luaaꞌ sꞌaaⁿ


  jeꞌ tjoomꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Cristo Jesús.
cha xuee na cwiwjaanaꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ Joꞌ chii ꞌo na ñetꞌomꞌndyo̱ꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
na juu na mꞌaaⁿ na jnda ntyjeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ seicandyooꞌñenaꞌ ꞌo
jaa, jeeⁿ cajnda tseixmaⁿnaꞌ ñequio cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ncꞌe na tquiaañe
juu naya na matseixmaaⁿ ncꞌe Cristo na tueeⁿꞌeⁿ cwentaꞌyoꞌ. 14 Ee  

Cristo Jesús. 8 Ncꞌe naya ꞌnaaⁿꞌ


  Cristo cwiluiiñê na cwiljoya nꞌo̱o̱ⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cweꞌ yu, joꞌ chii jâ nnꞌaⁿ judíos ñequio ꞌo na nchii joꞌ
cwicaluiiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ ee na cwiluiindyoꞌ. Jom sꞌaaⁿ na ñecwii
cwilaꞌyuꞌyaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. Meiⁿ tmaaⁿꞌ laxmaaⁿya na ñetꞌo̱o̱ⁿya na
nchii laxmaⁿꞌyoꞌ na ljoꞌ ncꞌe cwii we tmaaⁿꞌ jaa, ee seityueeⁿꞌeⁿ juu
na jnda̱ lꞌaꞌ ncjoꞌyoꞌ, laxmaⁿꞌyoꞌ na ñetꞌo̱o̱ⁿ na wjeendyo̱ ntyja̱a̱ cwii
naljoꞌ ncꞌe machꞌeeⁿ na cwicandaꞌyoꞌ na chaꞌcwijom tatiom na ñeto̱ⁿꞌnaꞌ
juunaꞌ. 9 Nchii cweꞌ waa na jnda̱
  jaa. 15 Ñꞌoom na tqueⁿ Moisés jndye

sꞌaa tsꞌaⁿ joꞌ na cwiluiꞌnꞌmaaⁿñê, nnom tyoqueⁿnaꞌ xjeⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱


cha nntseicuꞌnaꞌ na nntseisꞌañe cantyja na tueꞌ Cristo seintycwiinaꞌ
cheⁿnqueⁿ. 10 Ee cwiluiindyo̱
  najndeii na tyotseixmaⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ.
tsꞌiaaⁿ na machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sꞌaaⁿ na ntycwii joꞌ cha we
Jnda̱ tqueeⁿxcoom jaa cantyja ntmaaⁿꞌndyo̱ nncwilꞌueeꞌñê na
Efesios 2​, ​3 430

nntsꞌaaⁿ cwii tmaaⁿꞌ xco na tjoomꞌ


mꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Laaꞌtiꞌ Toꞌñom Pablo tsꞌiaaⁿ na nntsꞌaaⁿ
waa na seintycweeⁿ na ticueeꞌ nꞌom
nnꞌaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌ ncꞌiaana.
16 Ncꞌe na tueꞌ Cristo nacjooꞌ

3 J naaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ, joꞌ na ja
Pablo mꞌaaⁿya pra̱so cantyja
ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús cha cateijndeiinaꞌ
tsꞌoomꞌnaaⁿ joꞌ na seintycwiiñꞌeeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ gentiles, 2 Ncꞌe na jeeⁿ

na mꞌaⁿntiaaꞌndye we ntmaaⁿꞌ yañe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matsonaꞌ na


nnꞌaⁿ, sꞌaaⁿ na ñecwii tmaaⁿꞌ joona, manquiuꞌyoꞌ na tquiaaⁿ tsꞌiaaⁿwaa
ljoyaandyena ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na catsꞌaaya juunaꞌ naquiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ
17 Jndyo Cristo na jndyonquiaaⁿ
  cha na cateijndeiinaꞌ ꞌo. 3 Ee tꞌmo̱o̱ⁿ

ñꞌoom xco na machꞌeenaꞌ na no̱o̱ⁿya ñꞌoom na jeeⁿ wantyꞌiuuꞌ


cwintycwii tiaꞌ quiiꞌntaaⁿꞌ ꞌo nnꞌaⁿ ñetuaa chiuu jnda̱ seijndaaꞌñê,
na tquia ñetꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndoꞌ tquiaaⁿ na catseiꞌno̱ⁿꞌa juunaꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ mati quiiꞌntaaⁿ jâ Chjoowiꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ jnda̱ seiljeiya
nnꞌaⁿ judíos na candyooꞌti ñetꞌo̱o̱ⁿyâ na matseicwano̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 18 Ncꞌe cantyja

4 Quia nlaꞌnaⁿꞌyoꞌ juunaꞌ quia joꞌ

ꞌnaaⁿꞌ Cristo joꞌ na meiiⁿ we ntmaaⁿꞌ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na matseiꞌno̱ⁿꞌa ñꞌoom


jaa, wanaaⁿ na nntsaquia̱aꞌ̱ a na na wantyꞌiuuꞌ ñetuaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ
mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwiluii na ljoꞌ ncꞌe Cristo. 5 Juu na jeeⁿ wantyꞌiuuꞌ

Espíritu Santo. 19 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿ


  ñetuaa tînquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
gentiles tacolaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cweꞌ nliu nnꞌaⁿ na ñetꞌom teiyo juunaꞌ,
cwiquieya cwii tyuaa na nchii joꞌ chaꞌxjeⁿ jeꞌ ñequio Espíritu Santo
tuiindyoꞌ. Xeⁿ nchii jeꞌ jeꞌ mañecwii jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ apóstoles na ljuꞌ
xjeⁿ cwiluiindyoꞌ ñequio tmaaⁿꞌ nꞌom ñequio profetas. 6 Luaa waa

na cwiluiiñe cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñꞌoom na wantyꞌiuuꞌ ñetuaanaꞌ:


cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na ñecwii wꞌaa Nnꞌaⁿ na nchii judíos joona, juu
ꞌo, ndoꞌ ñequii ꞌñeeⁿ ntseinda ꞌo. na nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nndaa
20 ꞌO cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom
  nnꞌaⁿ judíos, mati nntoꞌñoomna.
wꞌaa na jnaⁿnaꞌ nacjooꞌ tsꞌiaⁿtsjo̱ꞌ, Matseitjoomꞌnaꞌ joona ñequio seiiꞌ
na tacatyeeⁿ nacjooꞌ ñꞌoom na Cristo, mati mañꞌoomnaꞌ joona
tyoñequia apóstoles ñequio profetas. naquiiꞌ ñꞌoom na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Manquiiti Jesucristo cwiluiiñê nntsꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús.
tsjo̱ꞌ nqui wꞌaaꞌñeeⁿ. 21 Cristo

7 Macantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ joꞌ

cwiluiiñê tsiaⁿtsjo̱ꞌñeeⁿ. Nacjooꞌ na sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jndaya na


juunaꞌ chaꞌwaa wꞌaaꞌñeeⁿ cwijom mañequiaya juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ndoꞌ
wjaacanda̱aꞌ̱ naꞌ hasta na ncueꞌntyjo̱ tquiaaⁿ najndeii na matseixmaaⁿ
na nluiiñenaꞌ cwii watsꞌom na ljuꞌ na ñꞌeⁿ matsꞌaaya tsiaaⁿwaaꞌ.
cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 22 Joꞌ chii

8 Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ

chaꞌtsondyoꞌ ꞌo na seitjoomꞌnaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na titꞌmaⁿ


ñꞌeⁿ Cristo matseitjomnaꞌ ꞌo ñꞌeⁿ cwiluiindye, cantyja ꞌnaⁿya, ja
ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwiluiindyoꞌ cwii wꞌaa titꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti joona. Sa̱a̱
yuu na nncꞌoomñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe meiiⁿ na ljoꞌ, no̱o̱ⁿ ja tquiaaⁿ tsꞌiaaⁿ
Espíritu Santo. na catseicandiiya nnꞌaⁿ na nchii
431 Efesios 3​, ​4

judíos na chaꞌtso na matseixmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ, naquiiꞌ


Cristo jeeⁿ cajndanaꞌ meiⁿ xocanda̱a̱ nꞌomꞌyoꞌ nñequiaaⁿ na nnaⁿndyoꞌ
nntseiꞌno̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ. 9 Ndoꞌ tyꞌioom
  ndoꞌ nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ najndeii na
tsꞌiaaⁿ ja na catsꞌaaya na cꞌooliu cwiluiiñê ncꞌe Espíritu, 17 cha nnda̱a̱

nnꞌaⁿ chiuu nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê ꞌo nncꞌoomñe Cristo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ


nnꞌaⁿ na nchii tuiindyoꞌ judíos. ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê
Quia na jnaⁿjndyeecheⁿnaꞌ na cha caljotyeⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ na
sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtsoti na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wiꞌ tsꞌom ꞌo,
maniom seijndaaꞌñê na luaaꞌ chaꞌxjeⁿ njoom tyꞌe nchꞌiooꞌ tsꞌoom.
nncuaa, sa̱a̱ hasta quia jeꞌcheⁿ 18 Mati macaⁿꞌa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

matseicano̱o̱ⁿ na ljoꞌ, 10 cha


  calaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ ñequio chaꞌtsondye
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ cwanti na tꞌmaⁿ
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Cristo na wiꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ,
chaꞌtsondye na cwiluiitquiendye ndoꞌ na tco, ndoꞌ na njoom, ndoꞌ
na mꞌaⁿ cañoomꞌluee ñequio na ndye. 19 Juu na mꞌaaⁿ Cristo

chaꞌtso na cwitsa̱ꞌntjom joꞌ joꞌ, na wiꞌ tsꞌoom ꞌo luaa, macaⁿꞌa


caliuna na jndye nnom na jndo̱ꞌ na calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na waljooꞌcheⁿ na
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 11 Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  tꞌmaⁿnaꞌ, ndoꞌ na luaaꞌ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ joꞌ
sꞌaaⁿ chaꞌtso nmeiⁿꞌ chaꞌxjeⁿ nqueⁿ na nncꞌomꞌyoꞌ na chawaañꞌeⁿ naquiiꞌ
jnda̱ seijndaaꞌñê na ticantycwii nꞌomꞌyoꞌ mꞌaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na lꞌue tsꞌoom na nncuaa, ndoꞌ 20 Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ naljoꞌ ee Taya na jom jndyeti nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ nchii


Jesucristo. 12 Ndoꞌ ncꞌe na
  cweꞌ chaꞌxjeⁿ cwitaaⁿ jaa meiⁿ nchii
cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ Jesucristo cweꞌ cha na cwilaꞌtiuutya̱ay ̱ a ndoꞌ
ndoꞌ cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya jom, na mateijneiⁿ jaa ncꞌe najndeii
joꞌ na matseicanaaⁿñenaꞌ na na matseixmaaⁿ mꞌaaⁿnaꞌ naquiiꞌ
cwilaꞌcandyooꞌndyo̱ na mꞌaaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya. 21 Jom catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 13 Joꞌ chii macaⁿꞌa


  naquiiꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tintseiꞌndaaꞌnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ ncꞌe Cristo
nquiuꞌyoꞌ nawiꞌ na matjo̱ⁿya cantyja Jesús chaꞌtso ndyu ndoꞌ chaꞌwaati
ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee na ljoꞌ, matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ xuee na cwii wjaatinaꞌ. Amén.
ꞌo.
Tjoomꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ ncꞌe Espíritu Santo

4
Cristo candyaꞌ tsꞌoom jaa J a mꞌaaⁿya wꞌaancjo jnaaⁿꞌ
14 Macweꞌ joꞌ na maco̱ꞌa xtya̱ya na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na
jo nnom Tsotye Taya Jesucristo, mꞌaaⁿñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo,
15 na cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom chaꞌtso yo
  matsꞌaaya tyꞌoo nda̱aꞌ̱ yoꞌ na
na mꞌaⁿ cañoomꞌluee ñequio yo na cꞌomꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ
mꞌaⁿ tsjoomnancue, cwilcwiiꞌna na macaⁿnaꞌ na cꞌom nnꞌaⁿ na
xueⁿꞌeⁿ na cwiluiiñê Tsotyena. maqueeⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
16 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a waa na jeeⁿ ee mancjoꞌyoꞌ joꞌ. 2 Cꞌomꞌyoꞌ na

cajnda na tjaa ljoꞌ cwii macaⁿnaꞌ nioomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ yannꞌaⁿndyoꞌ,


na matseixmaaⁿ. Macaⁿꞌa na cꞌomꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ,
Efesios 4 432

canaⁿndyoꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ cwiluiindye apóstoles. Ntꞌom


na wiꞌ nꞌomꞌntyjeeꞌyoꞌ. 3 Ñequio  cwiluiindye nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
na mateijndeii Espíritu Santo ꞌo, ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ cha
calajnda̱ꞌyoꞌ na ñecwii nꞌomꞌyoꞌ calaꞌyuꞌ nnꞌaⁿ. Ntꞌom cwiluiindye
ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ncꞌe na na cwiñeꞌquia ñꞌoom xco na
matseitjoomꞌnaꞌ ꞌo na ya mꞌaⁿꞌyoꞌ ya cantyja na nluiꞌnꞌmaaⁿñe
ñequiondye joona. 4 ꞌO ncꞌe Cristo
  tsꞌaⁿ, ndoꞌ ntꞌom cwiluiindye
ñecwii seiꞌ cwiluiindyoꞌ ndoꞌ ñecwii na cwiteiꞌxꞌee ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
Espíritu Santo na mꞌaaⁿñê naquiiꞌ macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌxjeⁿ jnda̱ tqueeⁿꞌñe ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cwitoꞌñoom na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo na ñecwii waa na ꞌnaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ ncꞌiaa.
cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ, 5 mꞌaaⁿ

12 Luaaꞌ sꞌaa Cristo, joꞌ na ya teiꞌnaaⁿ

ñecwiiñe Jesucristo na cwiluiiñê nnꞌaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ


na matsa̱ꞌntjoom, ndoꞌ ñecwii na na nlꞌana tsꞌiaaⁿ na macaⁿnaꞌ
cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿñê, ndoꞌ cha na nncjaawijndyeendye
ñeꞌcwii na cwileitsꞌoomndye nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nncꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ,
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, 6 ndoꞌ mꞌaaⁿ ñecwii

13 hasta xjeⁿ na nncueꞌntyjo̱ na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nqueⁿ cwiluiiñe chaꞌtsondyo̱ tjoomꞌ nncꞌo̱o̱ⁿya na


Tsotya̱ay ̱ a na chaꞌtsondyo̱, jom cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿñê ndoꞌ
chaꞌtso matsa̱ꞌntjoom ndoꞌ machꞌeeⁿ na canda̱aꞌ̱ ya na cwitaꞌjnaaⁿꞌa
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ nquii Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ na ljoꞌ
mꞌaaⁿñê joꞌ joꞌ. nlaxmaaⁿya nnꞌaⁿ na jnda̱ tquiee
7 Cwii cwiindyo̱ cantyjati na jnda̱
  nꞌom na canda̱aꞌ̱ nntseijomnaꞌ jaa
jndaaꞌ nnom Cristo na ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo. 14 Quia joꞌ

na matseixmaⁿ, cantyjati joꞌ naya taxocatseijomnndaꞌnaꞌ jaa chaꞌna


na macoꞌñom. 8 Ncꞌe na luaaꞌ joꞌ
  yocanchꞌu na tiyo yo cwilaꞌchuiiꞌ
matso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii: chiuu waa na mꞌaaⁿꞌ nꞌom. Meiⁿ
Quia na tjawaaⁿ cañoomꞌluee taxonquiandyo̱ na nleichuunaꞌ
jnda̱ na tandoꞌxcoom na jaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom xco na
tueeⁿꞌeⁿ, cweꞌ cantu na cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ na
tjachom chaꞌtso joo na ñetꞌom jeeⁿ jndo̱ꞌ nꞌom na joo ñꞌoomꞌñeeⁿ
nacjoomꞌm, cwiꞌoochoondyenaꞌ nnꞌaⁿ nato
ndoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ tquiaaⁿ cwii na tixcwe. 15 Quia joꞌ ncꞌe na

cwii nnom na ꞌnaaⁿna. wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ, calana̱aⁿ̱ ya


9 ¿Ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ naꞌ na matsonaꞌ
  ñꞌoom na mayuuꞌ, matsonaꞌ na
na tjawaaⁿ? Matsonaꞌ naljoꞌ ee catsanajnda̱ay ̱ a cantyja ꞌnaaⁿ
najndyee jndyocueeⁿ nnom chaꞌtso nnom chiuu waa na
tsjoomnancuewaañe. 10 Jom   mꞌaaⁿya ncꞌe na matseitjoomꞌnaꞌ
na jndyocueeⁿ majuutyeeⁿ jaa ñꞌeⁿ Cristo na cwiluiiñê xqueⁿ
tjawannaaⁿꞌaⁿ cañoomꞌluee cha tmaaⁿꞌ jaa na laxmaaⁿya seiiⁿꞌeⁿ.
na chaꞌtsoti na niom, canda̱aꞌ̱ 16 Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, jaa na

maꞌmo̱ⁿnaꞌ na mꞌaaⁿñê. 11 Ndoꞌ   cwiluiindyo̱ seiiⁿꞌeⁿ, matseijomnaꞌ


manquiityeeⁿ tquiaaⁿ na ntꞌom chaꞌna tjacañjoomꞌñe seiiꞌ tsꞌaⁿ,
433 Efesios 4

ndoꞌ juu joꞌ quia ya tꞌuiiꞌnaꞌ ñequio cwiluiiñenaꞌ cantyja na lꞌue tsꞌom
cwii cwii nnom na tjacañjoomꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiwitquiooꞌ joꞌ quia
tsꞌaⁿ, quia joꞌ tjoomꞌ mꞌaaⁿnaꞌ, ndoꞌ na machꞌee tsꞌaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ
ncꞌe joꞌ ya wjanajndeii juunaꞌ. ndoꞌ ljuꞌ wjaamꞌaaⁿ.
Ndoꞌ jaa na cwiluiindyo̱ seiiⁿꞌeⁿ, 25 Joꞌ chii tacalaneiⁿꞌyoꞌ cantu,

nntsawijnda̱ay ̱ a na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ catseineiⁿ


nnꞌaⁿ. ñꞌoom na mayuuꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌ ee
chaꞌtsondyo̱ cwiluiindyo̱ cwii cwii
Cwiluiindyo̱xco̱o̱ na nnom ljoꞌ na tjacañjoomꞌñe seiiꞌ
cwilaꞌyuuꞌa ñꞌeⁿ Cristo Cristo.
17 Joꞌ chii ncꞌe nquii Ta Jesús 26 Quia matseiꞌwꞌiiꞌ xꞌiaꞌ,

matsa̱ꞌntjoom jaa, luaa ñꞌoom na tintseitjo̱oṉ dyuꞌtiꞌ nnoom na


matsjo̱o̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Tsacwiꞌntyjeꞌyoꞌ jndaaꞌjom nntseicamaaⁿndyuꞌ
na matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna nnꞌaⁿ na na tincjaꞌcwaaⁿꞌyaꞌ jom.
tyootioondye lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee 27 Tiñenquiaꞌyoꞌ meiⁿcwii nnom na

joona mꞌaⁿna ñomtiuu ꞌnaaⁿna tsaⁿjndii nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ xjeⁿ ꞌo.


na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo joonaꞌ. 18 Ee  
28 ꞌÑeeⁿ ꞌo na ñexꞌuee, jeꞌ

juu na cwilaꞌno̱ⁿꞌna matseijomnaꞌ tanchꞌueeti, jeꞌ catsꞌaayaaⁿ


chaꞌcwijom na jaaⁿñe. Ee juu tsꞌiaaⁿ na yati cha nncuaa ljoꞌ na
na wandoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticuaanaꞌ nnda̱a̱ nnteijneiⁿ ntꞌomcheⁿ na
ñꞌeⁿndyena ee ticalaꞌno̱ⁿꞌna cantyja matseitjo̱on ̱ aꞌ joona.
ꞌnaaⁿꞌaⁿ ncꞌe na quieꞌ nꞌomna. 19 Jnda̱  
29 Meiⁿcwii ñꞌoomntjeiⁿ

sꞌaanaꞌ na tajnaaⁿtona natia na talaneiⁿꞌyoꞌ, macanda̱ calaneiⁿyoꞌ


cwilꞌana, cwiñequiandyena nnom ñꞌoom naya na nnteijndeiinaꞌ
ljoꞌ na queeⁿ tsꞌom seiina cha tsꞌaⁿ na nncjaawijndeiityeeⁿ,
ñequio na neiiⁿna nnda̱a̱ nlꞌañꞌeⁿna ndoꞌ nnꞌaⁿ na nndye ñꞌoomꞌñeeⁿ
chaꞌtso nnom ljoꞌ na ticatyꞌiomyanaꞌ. nntioꞌnaaⁿñenaꞌ joona.
20 Sa̱a̱ ꞌo nchii luaaꞌ waa ñꞌoom

30 Ndoꞌ tilꞌaꞌyoꞌ cwii nnom na

na tyotꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nntseichjooꞌnaꞌ tsꞌom Espíritu


Cristo nda̱aꞌ̱ yoꞌ, 21 xeⁿ na mayuuꞌ
  Santo na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
jndyeꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoomꞌm ndoꞌ jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ nquii na ñequio juu tyꞌioom sa̱yo
na ñꞌoom na mayuꞌcheⁿ juunaꞌ, ꞌo, cha jndaaꞌ ꞌñeeⁿ ꞌo xuee quia na
22 quia joꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ chiuu waa
  nnluiꞌnꞌmaaⁿndyeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ.
na ñetꞌomꞌjndyeeꞌyoꞌ, catjeiꞌndyoꞌ 31 Caꞌndyeꞌyoꞌ chaꞌtso nnom

cantyja ꞌnaaⁿꞌ natia na ñeseiqueeⁿ na cwilꞌa na matseiꞌndaaꞌnaꞌ


tsꞌom seiiꞌyoꞌ ee juu joꞌ tseixmaⁿnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌna nntseiwꞌii tsꞌaⁿ
cwii na jnda̱ teiꞌndaaꞌñꞌeⁿ na xꞌiaaⁿꞌaⁿ, nntseiliooꞌñe tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ
joo natiaꞌñeeⁿ cwinquioꞌnnꞌaⁿnaꞌ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, cꞌuaa cꞌuaati ꞌñom na
tsꞌaⁿ. 23 Macaⁿnaꞌ na calaꞌxcoꞌyoꞌ
  matseijmeiⁿꞌñê nnom xꞌiaaⁿꞌaⁿ, majuꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ espíritu ꞌnaⁿꞌyoꞌ tsꞌaⁿ ñꞌoom wiꞌ nacjooꞌ xꞌiaaⁿꞌaⁿ,
ñequio na mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ, 24 ndoꞌ
  ñequio chatso nnom ljoꞌ na tisꞌa.
na cꞌomxcondyoꞌ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ 32 Calꞌaꞌyoꞌ na ya nnꞌaⁿndyoꞌ ñꞌeⁿ

na macwee liaa xco na juu joꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ, cꞌoom na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ


Efesios 4​, ​5 434

joona, calaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ tsꞌaⁿ tinquioꞌnnꞌaⁿꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ


chaꞌxjeⁿ mati matseitꞌmaⁿ tsꞌom ñꞌoom ntjeiⁿ nnom, ee macweꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo ncꞌe Cristo. jnaaⁿꞌ joꞌ juu na tꞌmaⁿ nntseiwꞌii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ na
Luaa macaⁿnaꞌ na cꞌom tilañꞌoomꞌndyena chiuu na
ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseicañeeⁿ joona. 7 ꞌO tilꞌaꞌyoꞌ

5

 cꞌe na cwiluiindyoꞌ ntseinda


N chaꞌxjeⁿ na cwilꞌana.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ na  
8 Ee ꞌo jnda̱ ñetꞌomꞌyoꞌ cantyja

jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom ꞌo, joꞌ na ꞌnaaⁿꞌ na jaaⁿñe sa̱a̱ jeꞌ na


macaⁿꞌa na caluiiꞌndyoꞌ chaꞌxjeⁿ jnda̱ seitjoomꞌnaꞌ ꞌo ñequio Ta
nqueⁿ. 2 Cꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
  Jesucristo, cꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
meiⁿquia nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ Cristo naxueeñe, 9 ee juu naxueeñe quia

tyꞌoom na candyaꞌ tsꞌoom jaa, ndoꞌ na matseixueeñenaꞌ naquiiꞌ tsꞌom


tquiaañê na tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya. tsꞌaⁿ, machꞌeenaꞌ na yatsꞌaⁿñê, xcwe
Ndoꞌ na ljoꞌ sꞌaaⁿ sꞌaanaꞌ ntyjii machꞌeeⁿ ndoꞌ mayomꞌm ñꞌoom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê chaꞌcwijom na nntseineiiⁿ. 10 Calaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na

catsmaⁿ na cwilaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ judíos nntsawiꞌnaⁿꞌyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso


cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom joona yuu na macjaaweeꞌ ntyjii Ta Jesús
jnaaⁿna. Mancꞌe joꞌ chii tioo na jeeⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ. 11 Ticalaꞌjomndyoꞌ ñequio

tjaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê ljoꞌ na tjaa yuu lꞌue na cwilꞌa
chaꞌcwijom cwii jndye cachi. nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
3 Sa̱a̱ quiiꞌntaaⁿꞌ ꞌo na cwiluiindyoꞌ
  jaaⁿñe. ꞌO calaꞌcano̱o̱ⁿꞌyoꞌ na tixcwe
nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticatsonaꞌ ljoꞌ cwilꞌana. 12 Ee machꞌeenaꞌ na

meiⁿ cweꞌ na nlaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoom jnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na nntseineiⁿ ljoꞌ na cweꞌ


cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cweꞌ nncꞌoomya ntyꞌiu cwilꞌa naⁿꞌñeeⁿ, 13 sa̱a̱ quia  

tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ xꞌiaaꞌ ndoꞌ chaꞌtso nnom na jnda̱ seicano̱o̱ⁿ naxueeñe chaꞌtso
ñꞌoomtia, oo aa queeⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ ljoꞌ na cweꞌ ntyꞌiu cwiluii, quia
na ñeꞌcwityañê. 4 Ticatyꞌiomnaꞌ na
  joꞌ cwiwitquiooꞌya. Ee juu naxuee
nlaneiⁿꞌyoꞌ meiⁿquia nnom ñꞌoom matseicano̱o̱ⁿnaꞌ chaꞌtsoñꞌeⁿ ljoꞌ na
ntjeiⁿ oo ñꞌoom wiꞌ, oo ñꞌomjnaaⁿꞌ wantyꞌiuuꞌ niom. 14 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ

na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ. Nchii joꞌ na luaaꞌ, luaa matsonaꞌ:


nlꞌaꞌyoꞌ. ꞌO cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ Calcwiꞌ ꞌu na watsuꞌ,
cwii cwii nnom na cantyja ꞌnaaⁿ quicantyjaꞌ na waꞌ quiꞌntaaⁿ lꞌoo
joo joꞌ nñeꞌquiaꞌyoꞌ na quianlꞌuaaꞌ cha na nñequiaa Cristo na xuee
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Ee manquiuꞌyoꞌ na
  nncꞌoomꞌ.
juu tsꞌaⁿ na cweꞌ nncꞌoomya ñequio 15 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ nmeiⁿꞌ calꞌandyoꞌ

xꞌiaaꞌ oo na nntseiqueeⁿ tsꞌom na cwenta cantyja chiuu waa na


ñeꞌcwityañe, joꞌ joꞌ matseijomnaꞌ tsamꞌaⁿꞌyoꞌ. Tincꞌomꞌyoꞌ na cweꞌ
chaꞌna quia na matseitꞌmaaⁿꞌñe tijndo̱ꞌto nꞌomꞌyoꞌ, ꞌo cꞌomꞌyoꞌ
tsꞌaⁿ cwii na cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa, ndoꞌ na jndo̱ꞌya nꞌomꞌyoꞌ. 16 Joꞌ chii  

na ljoꞌ nntseicuꞌnaꞌ na nncjaaquieeꞌ queⁿndyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ yuu na


tsaⁿꞌñeeⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjom matyꞌiomyanaꞌ. Meiⁿ tilaꞌcatsuuꞌyoꞌ
Cristo ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 6 Meiⁿcwii
  xuee ꞌnaⁿꞌyoꞌ na cweꞌ chutindyo, ee
435 Efesios 5

cwii cwii xuee jaawiwiꞌti. 17 Tilꞌaꞌyoꞌ


  ndoꞌ tqueⁿ ljoomꞌm juunaꞌ quia
cwii nnom na cweꞌ nlꞌaꞌtoꞌyoꞌ, na teitsꞌoomndyena ndoꞌ ñequio
calaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ ljoꞌ lꞌue tsꞌom Ta na tyondyena ñꞌoomꞌm, 27 cha

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nlꞌaꞌyoꞌ. 18 Tincꞌomꞌyoꞌ


  nñequiaa cheⁿnqueⁿ tmaaⁿꞌñeeⁿ
na candyeꞌyoꞌ, ee na luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ nnoom na neiⁿncooꞌ caxuee
wjaachunaꞌ ꞌo na nntsuundyoꞌ, ꞌo tseixmaⁿnaꞌ, na tjaa yuu na cwajndii
cꞌomꞌyoꞌ na tooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ Espíritu cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ meiⁿ tjaaꞌnaⁿ na
Santo. 19 Calaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na cho
  cantseiiⁿꞌnaꞌ meiⁿ tjaa cwiicheⁿ na
salmos na nndyeꞌyoꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ nljeiꞌ na ticuaaya cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ,
ndoꞌ cataꞌyoꞌ chaꞌtso nnom na ya na ñequiiꞌcheⁿ tseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ
nnta tsꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na xcweeꞌya matseixmaⁿnaꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ.
nꞌomꞌyoꞌ. 20 Ñequiiꞌcheⁿ quiaꞌyoꞌ na

28 Maluaaꞌ waa na matsonaꞌ na

quianlꞌuaaꞌ Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom cꞌoom tsaⁿsꞌa na wiꞌ tsꞌoom scoomꞌm


cantyja chaꞌtsoti na matioꞌñaaⁿñê ꞌo chaꞌxjeⁿ jnda ntyjeeⁿ seiiⁿꞌeⁿ. Ee
ñequio xueeꞌ Taya Jesucristo. tsꞌaⁿ na wiꞌ tsꞌom scuuꞌ maꞌmo̱ⁿ
na jnda ntyjiiñe cheⁿnquii. 29 Ee  

Ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na tꞌunco. tjaa ꞌñeeⁿ quichꞌee na jndooꞌñe


21 Catueꞌndyoꞌ cjeꞌyoꞌ nda̱a̱ cheⁿnquii. Macwaaⁿꞌaⁿ nantquie
ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ ncꞌe na cha nncꞌoom na yaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ
tꞌmaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nquiuꞌyoꞌ. chaꞌxjeⁿ Cristo machꞌeeⁿ cwenta jaa
22 ꞌO yolcu na mꞌaⁿ sꞌaaꞌyoꞌ calꞌaꞌyoꞌ
  tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ljoꞌ na lꞌue nꞌomna chaꞌcwijom cwentaaⁿꞌaⁿ, maluaaꞌ matseijomnaꞌ
cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom nquii Ta na cateixꞌee tsꞌaⁿ scoomꞌm. 30 Ee jaa

Jesucristo. 23 Ee tsaⁿsꞌa cwiluiiñê


  tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
xqueⁿ scoomꞌm, chaꞌxjeⁿ Cristo cwentaaⁿꞌaⁿ, cwiluiindyo̱ seiiꞌ
cwiluiiñê xqueⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na Cristo na chaꞌwaañê. Ndoꞌ cwii
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ cwiindyo̱ matseijomnaꞌ cwii cwii
na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê tmaaⁿꞌñeeⁿ, nnom na matseicañjoomꞌnaꞌ jom.
ee cwiluiiñenaꞌ seiiⁿꞌeⁿ, 24 ndoꞌ

31 “Joꞌ chii tsaⁿsꞌa nꞌñeeⁿ tsotyeeⁿ

chaꞌxjeⁿ tꞌmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tsoñeeⁿ cha na nntseitjoomꞌnaꞌ


majuꞌñecje nnom Cristo, maluaaꞌ jom ñꞌeⁿ scoomꞌm ndoꞌ wendyena
macaⁿnaꞌ na joo yolcu na jnda̱ nlaꞌxmaⁿna ñecwii tsꞌaⁿ.” 32 Jeeⁿ

tꞌunco catueeꞌndyecjena nda̱a̱ tꞌmaⁿ matseixmaⁿ ñꞌoomwaaꞌ na


sꞌaana. jeeⁿ wantyꞌiuuꞌ waanaꞌ. Sa̱a̱ ja
25 Naⁿnom na mꞌaⁿ lcuu
  matseijoomꞌndyo̱ ñꞌoommeiⁿꞌ
cꞌomna na jnda nquiuna joo cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo ñequio tmaaⁿꞌ
chaꞌxjeⁿ Cristo tyꞌoom na candyaꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsꞌoom tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ. 33 Sa̱a̱ ñꞌoom na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ na macanda̱, cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ ꞌo


tquiaañê na tueeⁿꞌeⁿ cwentaana. cꞌoom na jnda ntyjii scuuꞌ chaꞌxjeⁿ
26 Luaaꞌ sꞌaaⁿ cha na nntseixmaⁿ
  na jnda ntyjiiñe cheⁿnquii ndoꞌ mati
tmaaⁿꞌñeeⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo naⁿlcu calaꞌlꞌueeꞌndyoꞌ sꞌaaꞌyoꞌ.
Efesios 6 436

8 Ee
manquiuꞌyoꞌ na cwii cwii tsꞌaⁿ,
Luaa macaⁿnaꞌ na cꞌom aa mꞌaaⁿtyeeⁿ moso oo aa mꞌaaⁿ xjeⁿ
nda nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ, sa̱a̱ Ta Jesús nñequiaaⁿ

6 ꞌO yonchꞌu, ncꞌe na


cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñequio
Jesucristo, laxmaⁿꞌyoꞌ na cꞌomꞌyoꞌ
na nncoꞌñom cantyjati na ya na
ñesꞌaa. 9 Ndoꞌ ꞌo jeꞌ patrom, majoꞌti

calꞌaꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿtyeⁿ


na ndyaandyoꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na moso ꞌnaⁿꞌyoꞌ meiⁿ nchii na nnduꞌyoꞌ
nda oꞌ ee matyꞌiomyanaꞌ na cwii ñꞌoom na ntseicatyꞌuenaꞌ
nlꞌaꞌyoꞌ naljoꞌ. 2 Ee ljeii najndyee
  joona. Ee cjañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ chuunaꞌ ñꞌoom ꞌo ñꞌeⁿndye joona cañoomꞌluee
na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaaⁿ. mꞌaaⁿ Ta Jesús na matsa̱ꞌntjoom
Matsonaꞌ: “Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ jaa. Ndoꞌ jo nnom jom ñecwii xjeⁿ
tsotyeꞌ ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ 3 cha na
  cwilaꞌxmaaⁿya.
nncꞌoomꞌ na neiⁿꞌ ndoꞌ tco xueechuꞌ
nnom tsjoomnancuewaa.” 4 Ndoꞌ ꞌo  
Lꞌo̱ tsꞌiaaⁿmeiiⁿ cwilꞌueeꞌndyo̱
jeꞌ, na mꞌaⁿ ndaꞌyoꞌ tilꞌaꞌyoꞌ cwii 10 ꞌO nnꞌaⁿya, Ta Jesús tjacantyja
nnom na nlaꞌliooꞌndyena, ꞌo najndeii na matseixmaaⁿ. Cantyja
calaꞌquieꞌyoꞌ joona ñequio ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cꞌoomꞌ jndeiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
na matseijndo̱ꞌnaꞌ nꞌomna chiuu ncꞌe matseitjoomꞌnaꞌ ꞌo ñꞌeⁿñê.
nncꞌomna ndoꞌ catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱na 11 Cwilꞌueeꞌndyoꞌ chaꞌtso nnom

na candyaꞌ tsꞌom Ta Jesucristo lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ ndiaꞌ na jnda̱ tquiaa


joona. Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cha na nnda̱a̱
nnaⁿndyoꞌ nacjooꞌ chaꞌtso nnom
Ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na na manquiuꞌnnꞌaⁿ tsaⁿjndii ꞌo. 12 Ee  

teilꞌuandye na cwindyeꞌntjomtyeⁿ nchii cweꞌ ñequio nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ


5 ꞌOnnꞌaⁿ na teijndandyoꞌ, seii ñequio ndeii cwilꞌaaya tiaꞌ. Jaa
cꞌomꞌyoꞌ na ndyaandyoꞌ nda̱a̱ mꞌaaⁿya nacjoo najnda̱ na wiꞌndye
patrom ꞌnaⁿꞌyoꞌ, catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ na titquiooꞌ na mꞌaⁿ jo ndoꞌ ljo̱ꞌluee,
nda̱a̱na ndoꞌ ñequio na nquiaꞌyo joo na waa najnda̱ na cwiqueⁿ xjeⁿ,
calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ joona ñequio na na cwitsa̱ꞌntjom, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ
xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ nquiuꞌyoꞌ na na cwitsa̱ꞌntjom tsjoomnancue
cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom nquii Cristo. jaaⁿwaañe. 13 Joꞌ chii cwilꞌueeꞌndyoꞌ

6 Nchii cweꞌ quia na jndooꞌna joꞌ na


  chaꞌtsoñꞌeⁿ lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ cwentaa
cwiqueⁿndyoꞌ tsꞌiaaⁿ na cwilꞌaꞌyoꞌ. ꞌO ndiaꞌ na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
calꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ ee na manquiuꞌyoꞌ cha quia na nncueꞌntyjo̱ xuee na
na nnom nquii Cristo mꞌaⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ wiꞌ nntjomꞌyoꞌ nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ
moso, ndoꞌ ñequio na xcweeꞌ ndoꞌ na jnda̱ jnda̱a̱ jnaⁿndyoꞌ
nꞌomꞌyoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ yuu na lꞌue tsꞌom tiaꞌ, ndicwaⁿ meiⁿntyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 7 Tsꞌiaaⁿ na nlꞌaꞌyoꞌ,

14 Cwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ

calꞌaꞌyoꞌ juunaꞌ ñequio na tincꞌuaaꞌ na cwilꞌueeꞌndyoꞌ ñꞌoomꞌm


nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌxjeⁿ nnom nquii Ta chaꞌxjeⁿ sondaro matseityeeⁿ
Jesucristo na cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ, xcweeⁿꞌeⁿ ñequio tjaⁿ, calꞌaꞌyoꞌ
nchii cweꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. na matyꞌiomyanaꞌ ee juunaꞌ
437 Efesios 6

nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo chaꞌxjeⁿ cotom nñequiaya na caliu nnꞌaⁿ chiuu waa


xjo wañoomꞌnaꞌ sondaro. 15 Chaꞌxjeⁿ
  ñꞌoom na jeeⁿ wantyꞌiuuꞌ waa na
mꞌaaⁿcꞌeeñe sondaro na mañjoom nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ. 20 Jnda̱ tyꞌioom

lcoomꞌm na wjaⁿ tiaꞌ, mati ꞌo tsꞌiaaⁿ ja na mañequiaya ñꞌoom


ñequiiꞌcheⁿ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ cweꞌ jnaaⁿꞌ joꞌ
nntsanquiaꞌyoꞌ ñꞌoom na ya na na mꞌaaⁿya wꞌaancjo, calaneiⁿꞌyoꞌ
mañequiaanaꞌ na cwiljoya ntyjii nnoom na cꞌo̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ tsꞌo̱o̱ⁿya
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ. 16 Tsaⁿjndii
  na nntseina̱ⁿya juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ
majoomꞌm ndo̱ nacjoꞌyoꞌ na chaꞌxjeⁿ matsonaꞌ na catsꞌaa.
tooꞌ chom. Chaꞌxjeⁿ tjaⁿ tmeiⁿ
mawañoomꞌnaꞌ sondaro na Ñꞌoom na jaantycwii na
tincꞌoom ndo̱ jom, maluaaꞌ matseiljeii Pablo cartawaañe
cwilꞌueeꞌndyoꞌ juu na cwilayuꞌya 21 Tiꞌnnꞌaⁿya Tíquico, tsaⁿ na
nꞌomꞌyoꞌ cha nlanduꞌyoꞌ ndo̱ na jeeⁿ jnda ntyjiiya, jom jeeⁿ
majuꞌ tsaⁿjndii nacjoꞌyoꞌ. 17 Juu
  xcweeꞌ tsꞌoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta
na macwjiꞌnꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom Jesús, jom ntseicañeeⁿ ꞌo chiuu
nnꞌaⁿ cwilꞌueeꞌndyoꞌ juunaꞌ na waa na mꞌaaⁿya cha caliuꞌyoꞌ
nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo chaꞌxjeⁿ ljoꞌ matsꞌaaya. 22 Cweꞌ joꞌ na

tjaⁿxqueⁿ xjoꞌ mawañoomꞌnaꞌ xqueⁿ majño̱o̱ⁿya jom na mꞌaⁿꞌyoꞌ na


sondaro ndoꞌ mati cwilꞌueeꞌndyoꞌ catseicañeeⁿ ꞌo chiuu waa na
ñꞌoomꞌm chaꞌxjeⁿ xjo espada mꞌaaⁿya ñjaaⁿ cha na nñequiaanaꞌ
na mañequiaa Espíritu Santo na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ.
nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 18 Tintsacwintyjeꞌyoꞌ na

23 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,

cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñê


chaꞌxjeⁿ na mañequiaa Espíritu Tsotya̱ay̱ a ñequio Jesucristo na
Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ñequiiꞌcheⁿ cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa,
calaꞌtyꞌoondyoꞌ ndoꞌ cataⁿꞌyoꞌ quiana na nndaꞌyoꞌ na meiⁿcwii
nnoom, tincwintqueⁿꞌyoꞌ, ñomtiuu ticꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na
ñequiiꞌcheⁿ na cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na ndoꞌ na catoꞌñoomꞌyoꞌ na mꞌaⁿna
calaneiⁿꞌyoꞌ nnoom cantyja ꞌnaaⁿ na wiꞌ nꞌomna ꞌo ee cwilaꞌyuꞌya
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. 19 Mati   nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena, 24 juu naya

calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quiaaⁿ


cantyja ꞌnaⁿya na cateijneiⁿ ja juunaꞌ nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na
ñꞌoom na nntseina̱ⁿya nnda̱a̱ ticalaꞌchuiiꞌ na mꞌaⁿ na jnda nquiu
nnꞌaⁿ meiⁿ tintseicatyꞌuenaꞌ ja na Taya Jesucristo.
Carta na seicwanom Pablo
na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ Filipos

cwiñequiaayâ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ


Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 6 Ee ntyjiiyaya na juu

cwilaꞌyuꞌ tsjoom Filipos tsꞌiaaⁿ nayawaañe na to̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

1 Maja Pablo ñequio Timoteo


cwiluiindyô̱ nnꞌaⁿ na
cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnom
naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ñeꞌcwii tco nntsꞌaaⁿ
na nncjaacanda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿnaꞌ hasta
xjeⁿ na nncwjeeꞌnndaꞌ Jesucristo.
Jesucristo, cwilaljeiiyâ cartawaañe, 7 Maxjeⁿ matyꞌiomyanaꞌ na luaaꞌ

cwilacwano̱o̱ⁿyâ juunaꞌ na mꞌaⁿꞌ ꞌo mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿ


na cwilaꞌyuꞌyoꞌ tsjoom Filipos na chaꞌtsondyoꞌ ee na jeeⁿ jnda ntyjiiya
cwilaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿ Cristo Jesús, ꞌo na cwilaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ naya
ñequiondyoꞌ ꞌo na cwijndoꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, meiiⁿ
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio ꞌo na na mꞌaaⁿya wꞌaancjo oo meiiⁿ na
cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nda̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ meiⁿntyja̱aꞌ̱ a jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ
na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. na mawaño̱ⁿꞌa ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ
2 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio oo na mañequiaya ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ
Ta Jesucristo quiana na canda̱aꞌ̱ ya cantyja na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ.
nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na laꞌxmaⁿna 8 Ee mantyjiijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom

ñequio juu na tjaa ñomtiuu cꞌoom na jeeⁿ jnda ntyjiiya ꞌo ncꞌe juu na
tsꞌaⁿ jo nda̱a̱na. mꞌaaⁿ Jesucristo na jeeⁿ candyaꞌ
tsꞌoom ꞌo chaꞌxjeⁿ na jeeⁿ wiꞌ tsꞌom
Macaⁿ Pablo cwentaa yuscu jnaaⁿ na ꞌndaañe. 9 Macaⁿꞌa

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncꞌomꞌtiꞌyoꞌ


3 Cwii
cwii ndiiꞌ na macjaañjoomꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ,
tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo, nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌomya, ñequio na jndo̱ꞌti nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ
mañequiaya na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ na nlaꞌno̱ⁿꞌtiꞌyoꞌ chaꞌtso, 10 cha

cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 4 Quia na


  nnda̱a̱ nntjeiꞌyoꞌ cwenta cwaaⁿ cwii
matseina̱ⁿya nnoom, ñequio na nnom na xcweti tseixmaⁿnaꞌ. Ee
neiⁿya macaⁿꞌa na cateijneiⁿ ꞌo na na ljoꞌ nnda̱a̱ nncꞌom ljuꞌndyoꞌ na
chaꞌtsondyoꞌ. 5 Ee cantyjati xuee
  cwitsamꞌaⁿꞌtiꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ,
najndyee hasta xjeⁿ jeꞌcheⁿ, ñecwii meiⁿ ticalaxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na
cwilaꞌjomndyô̱ naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye jo nnom Cristo xuee

438
439 Filipenses 1

quia na nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ, 11 ndoꞌ


  Sꞌaaⁿ na ljoꞌ ee lꞌue tsꞌoom na
na luaaꞌ, nleilꞌueeꞌñe Jesucristo nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ ñꞌoom naya
joo na jnda̱ jlaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿñê na ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na. 18 Sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ

nntseijomnaꞌ joonaꞌ chaꞌcwijom waa tjaa na cochꞌeenaꞌ ja, ee meiiⁿ


cwii ntjom na cwiweꞌ na cantyja na xcweeꞌ nꞌomna oo na aa tixcweeꞌ
ꞌnaaⁿ joonaꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nꞌomna na cwiñequiana ñꞌoom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, mꞌaaⁿya na
neiⁿya na ljoꞌ.
Yocheⁿ na waꞌndo̱ꞌa Ndoꞌ nncꞌo̱o̱ⁿtya̱ya na neiⁿya,
nndiꞌtjo̱ⁿya nnom Cristo 19 ee ntyjiiya na chaꞌtso nmeiiⁿꞌ

12 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, nntseijndaaꞌñenaꞌ na nndyaandyo̱


lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na joo wꞌaancjo ncꞌe na cwilaneiⁿꞌyoꞌ
nawiꞌmeiiⁿ na matjo̱ⁿya, mayuuꞌcheⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿya
cwiteijndeiinaꞌ na ꞌoonndye nnꞌaⁿ ndoꞌ na mateijndeii nquii Espíritu
ñꞌoom naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe na cwiluiiñe Jesucristo ja. 20 Ee  

Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ. 13 Ee chaꞌtso


  ntyjaaꞌya cwii tsꞌo̱o̱ⁿ na tixonquiaa
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ watsꞌiaaⁿ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntsꞌaa cwii na
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, manquiuyana cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nluiꞌjnaaⁿꞌndyo̱,
na mꞌaaⁿya wꞌaancjo ncꞌe na xeⁿ nchii ñequio na tꞌmaⁿya tsꞌo̱o̱ⁿ
majo̱ntyjo̱ya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo. nnda̱a̱ nntseina̱ⁿ nda̱a̱ chaꞌtsondye
14 Ndoꞌ majndyeti nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
  nnꞌaⁿ ndoꞌ na majeꞌ ndoꞌ ꞌiocha
na cwintyꞌiaana na mꞌaaⁿya pra̱so, luaaꞌ nleitquiooꞌ cantyja ꞌnaⁿya na
cwinꞌomtꞌmaaⁿꞌndyena nꞌomna na tjacantyja na tꞌmaⁿ cwiluiiñe Cristo,
tiꞌmaaⁿꞌ nꞌomna cwilaneiⁿna ñꞌoomꞌ meiiⁿ na nncwando̱ꞌtya̱ oo meiiⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na cwicantyjaaꞌ nntseicueeꞌtonaꞌ ja. 21 Ee cantyja

nꞌomna Ta Jesús. ꞌnaⁿya, meiiⁿ xeⁿ nncwando̱ꞌa, maxjeⁿ


15 Ñꞌoom na mayuuꞌ na
  nnom Cristo nndiꞌntjo̱ⁿya, ndoꞌ xeⁿ
cwantindye joona cwilaneiⁿna nlaꞌcueeꞌna ja, majoꞌ tꞌmaⁿti naya
ñꞌoomꞌñeeⁿ na ta̱aꞌ̱ nꞌomna ja ꞌnaⁿya. 22 Sa̱a̱ xeⁿ na aa nncwando̱ꞌtya̱

ndoꞌ ñequio na ñeꞌcwinomꞌna nnda̱a̱ nntsꞌaatya̱ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta


ja, sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ ñequio na Jesús, joꞌ chii ticaljeii cwaaⁿ cwii na
xcweeꞌ nꞌom cwilꞌana tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ. we joo nmeiⁿꞌ na nncwjiiꞌndyo̱. 23 Ee  

16 Sa̱a̱ ntꞌomndyena cwiñequiana


  quiiꞌntaaⁿ we nmeiⁿꞌ, jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ
ñꞌoomꞌñeeⁿ na ñequiiꞌcheⁿ mꞌaaⁿꞌ cwaaⁿ cwii na nncwjiiꞌndyo̱ nayati,
nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿ nquieena, ee xeⁿ nncꞌio̱ nncjo̱ na mꞌaaⁿ Cristo,
tixcweeꞌ nꞌomna ee cwilaꞌtiuuna na juu joꞌ jndati tseixmaⁿnaꞌ cantyja
na cwilꞌana na ljoꞌ, cha ꞌnaⁿya, 24 sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ

nnchjeetinaꞌ ja na mꞌaaⁿya pra̱so, luaaꞌ macaⁿnaꞌ na nncwando̱ꞌtya̱


17 sa̱a̱ ntꞌomndyena cwiñeꞌquiana
  cha cateijndeiinaꞌ ꞌo. 25 Ndoꞌ na

ñꞌoomꞌm ee na jnda nquiuna ja. Ee mantyjiiyaya na ljoꞌ, matseiꞌno̱ⁿꞌa


cwilaꞌno̱ⁿꞌyana na tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncꞌo̱ⁿtya̱ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ cha
tisꞌaaⁿ ja na nncwintyja̱aꞌ̱ a jo nnteijndeiinaꞌ ꞌo na nntsatsatiꞌyoꞌ
nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tsjoomwaañe. cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo ndoꞌ na
Filipenses 1​, ​2 440

tꞌmaⁿti nñequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ na ntꞌomcheⁿ, 2 quia joꞌ quiaꞌyoꞌ na


cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ jom. 26 Joꞌ


  canda̱aꞌ̱ ya na neiⁿya na chaꞌtsondyoꞌ
chii na nncꞌo̱o̱ⁿnndaꞌa quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ cꞌomꞌyoꞌ na ñeꞌcwii ñꞌoom ꞌo, na
cha juu na neiⁿꞌyoꞌ na cwiluiindyoꞌ ñeꞌcwii cꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
cwentaaꞌ Jesucristo, nleitꞌmaⁿtinaꞌ. ntyjeeꞌyoꞌ, na ñeꞌcwii na mꞌaaⁿꞌ
27 Luaa queⁿꞌyoꞌ cwenta: juu
  nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ ñeꞌcwii tsꞌiaaⁿ
cantyja na cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ, cjooꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ. 3 Meiⁿcwii tilꞌaꞌyoꞌ na

nꞌomꞌyoꞌ na matseijomnaꞌ juunaꞌ wato̱ⁿꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ meiⁿ nchii na


ñequio ñꞌoom naya cantyja cwilasꞌandyoꞌ cwilalcundyoꞌ.
ꞌnaaⁿꞌ Cristo, quia joꞌ meiiⁿ na Ñequiiꞌcheⁿ calꞌaꞌyoꞌ na
nncjo̱ nntyꞌia ꞌo oo meiiⁿ na aa cwitueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ. Cwii cwiindyoꞌ
tiꞌcjo̱, nnda̱a̱ nndiiya ñꞌoom na cwjiꞌ cwenta na tꞌmaⁿti cwiluiiñe
cwiljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ na ñeꞌcwii xꞌiaaꞌ nchiiti nquii. 4 Meiⁿcwiindyoꞌ

nꞌomꞌyoꞌ na cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na ꞌo tincꞌoomꞌ tsꞌom na ñeꞌtomti chiuu


chaꞌtsondyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom waa na wjaawinom nquii. Mati
na cwilaꞌyuuꞌa na laꞌxmaaⁿya ncꞌe cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ chiuu nnteijndeiinaꞌ
juu ñꞌoom na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe ncꞌiaaꞌyoꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, 28 na meiⁿcwii
   
5 Cwii cwiindyoꞌ ñeꞌcwii cꞌoomꞌ

tintseicatyꞌuenaꞌ ꞌo ljoꞌ na nlꞌa nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌom


nnꞌaⁿ na jndoona ꞌo. Na nlꞌaꞌyoꞌ Cristo Jesús, 6 ee jom:

na ljoꞌ, nntseixmaⁿnaꞌ cwii ꞌnaaⁿ Meiiⁿ na ñeꞌcwii tsꞌoom ñꞌeⁿ


nda̱a̱ joona na nntsuundyena, sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ tseixmaⁿnaꞌ cwii sa̱a̱ ticatseijneiⁿ na ñecwii xjeⁿ
ꞌnaaⁿ na nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê ñꞌeⁿñe Jom.
na nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ. 29 Ee nchii
  7 Tjeiꞌndyo̱oñ ̱ e cheⁿnqueⁿ cantyja
ñequiiꞌcheⁿ cwicandaꞌyoꞌ na na matseixmaaⁿ,
cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Cristo, sa̱a̱ mati ndoꞌ tꞌoom chaꞌna cwii moso,
na lcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. tuiiñê chaꞌxjeⁿ jaa nnꞌaⁿ.
30 ꞌO ndoꞌ mati ja mañeꞌcwii
  8 Ndoꞌ na tꞌoomñê chaꞌna jaa
waa na cwilaꞌjnda̱aꞌ̱ ya. ꞌO jnda̱ nmeiiⁿ,
ntyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu waa na tjucjeñe cheⁿnqueⁿ,
seijndo̱ya ndoꞌ jeꞌ macwindyeꞌyoꞌ na ndoꞌ na seicanda̱aꞌ̱ ñê, joꞌ na
ndicwaⁿ matseijndo̱. tueeⁿꞌeⁿ,
cwii na seijnaaⁿꞌnaꞌ na tueeⁿꞌeⁿ
Tꞌmaⁿ tjuñecje Cristo mati tꞌmaⁿ cjooꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ.
matseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom 9 Ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ, joꞌ chii tꞌmaⁿ

2 Joꞌ chii xeⁿ mañequiaanaꞌ


na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na
laꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwentaaꞌ Cristo, xeⁿ
matseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom.
Ndoꞌ mati tqueⁿ na jndati
tseixmaⁿ xueⁿꞌeⁿ, nchiiti xueeꞌ
mañequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ meiⁿquia tsꞌaⁿ,
na mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom ꞌo, 10 cha cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueeꞌ Jesús
xeⁿ mꞌaaⁿ Espíritu quiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌtso joo na mꞌaⁿ cañoomꞌluee
ndoꞌ xeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ cataꞌna cantyena,
441 Filipenses 2

ndoꞌ mati joo na mꞌaⁿ ticweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo ñesꞌaaya tsꞌiaaⁿ


tsjoomnancue ñequio chaꞌtso quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 17 Ndoꞌ meiiⁿ xeⁿ na

joo na mꞌaⁿ tsjoom lꞌoo, aa nntseicueeꞌnaꞌ ja chaꞌcwijom


11 ndoꞌ chaꞌtsondyena quiooꞌ na cwilaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ na
catjeiꞌyuuꞌndyena na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwiluiiñe Jesucristo na cha na nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na
catsa̱ꞌntjoom cwiñequiaꞌyoꞌ nnoom ncꞌe na
na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê
nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tsotya̱ay
̱ a maxjeⁿ mꞌaaⁿya na neiⁿya
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ndoꞌ matseineiiⁿꞌndyo̱ ñequio
chaꞌtsondyoꞌ. 18 Mati cꞌomꞌyoꞌ na

Laxmaaⁿya chaꞌcwijom chom na neiⁿꞌyoꞌ ndoꞌ calajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱


cwiwixuee nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomnancue na mꞌaaⁿya na neiⁿya.
12 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na jeeⁿ jnda
ntyjiiya, quia ñetꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ, Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Timoteo
jlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ chiuu ñetsjo̱oy̱ a ñequio Epafrodito
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, majndeiiticheⁿ jeꞌ na 19 Macantyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya jo nnom
ticꞌo̱o̱ⁿndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ calaꞌcanda̱ꞌyoꞌ. Ta Jesús na tyuaaꞌ njño̱o̱ⁿya
Cantyja na cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ ñequio Timoteo na mꞌaⁿꞌyoꞌ cha quia na
na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nndyolcweeⁿꞌeⁿ nndiiya chiuu waa
na cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na na mꞌaⁿꞌyoꞌ. 20 Ee ñenqueⁿ mꞌaaⁿꞌ

macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 13 ee


  tsꞌoom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ ja
manquiityeeⁿ machꞌeeⁿ na lꞌue luaa na jaawa jaacue na mꞌaaⁿꞌ
nꞌomꞌyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ yuu na ya ndoꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ chiuu ya nnteijndeiinaꞌ
mateijneiⁿ ꞌo na nlaꞌcanda̱ꞌyoꞌ yuu ꞌo, 21 ee chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ

na lꞌue tsꞌoom. macanda̱ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna cantyja


14 Chaꞌtso na cwilꞌaꞌyoꞌ,
  ꞌnaaⁿ na cwilaꞌjndaaꞌndye nquieena
tilaꞌncjooꞌndyoꞌ meiⁿ ticalañꞌeeⁿꞌ nchii chiuu waa na lꞌue tsꞌom
ndyueꞌyoꞌ ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ na Jesucristo. 22 Sa̱a̱ ꞌo nquiuꞌyaꞌyoꞌ

cwilaꞌyuꞌ 15 cha tjaa ꞌñeeⁿ juu nljeii


  chiuu wjaamꞌaaⁿ Timoteo ndoꞌ
na nntso waa na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ. chiuu waa na tyondiꞌntjoom
Calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌeⁿndyo̱, teijneiⁿ ja chaꞌcwijom
na ljuꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ machꞌee jnda tsꞌaⁿ ñequio tsotye.
natia laxmaⁿ na quieꞌ nꞌom. Jo nda̱a̱ 23 Joꞌ chii tyuaaꞌti na nljeiya

naⁿꞌñeeⁿ calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom chiuu nntseijndaaꞌñenaꞌ ñꞌoom na


cancjuu na cwiwixuee jo nnom maleiñꞌoom ja, quia joꞌ njño̱o̱ⁿya
tsjomnancuee na jaaⁿñe, 16 yocheⁿ
  jom na mꞌaⁿꞌyoꞌ, 24 sa̱a̱ mati quitꞌmaⁿ

na cwitsañꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom naya jo tsꞌo̱o̱ⁿ Nquii na matsa̱ꞌntjom ja na


nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mañequiaanaꞌ na tyuaaꞌ nncjo̱ cando̱oꞌ̱ a ꞌo.
cwitaꞌndoꞌ añmaaⁿna. Ndoꞌ na 25 Sa̱a̱ maqua̱ⁿ cwenta na

ljoꞌ quia na nncwjeeꞌnndaꞌ Cristo, macaⁿnaꞌ na catseicwano̱ⁿlcwa̱ꞌa


nnda̱a̱ nncꞌo̱o̱ⁿ na neiⁿya cantyja tiꞌnnꞌaaⁿya Epafrodito, jom na
ꞌnaⁿꞌyoꞌ, na matseino̱o̱ⁿyanaꞌ na matseijomñê tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa
Filipenses 2​, ​3 442

ndoꞌ tseiXmaaⁿ sondaro cwentaaꞌ seiiꞌ tsꞌaⁿ. 4 Cantyja ꞌnaⁿ ja luaa,


Ta Jesús, jom na jñomꞌyoꞌ na wanaaⁿ na nntseicantyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ


mꞌaaⁿya na cwiteijndeiꞌyoꞌ ja ꞌnaⁿ na chaꞌna tsꞌiaaⁿwaaꞌ. Xeⁿ aa mꞌaaⁿ
macaⁿnaꞌ ja. 26 Jeeⁿ lꞌue tsꞌoom na
  tsꞌaⁿ na matseitiuu wanaaⁿ na
nntyꞌiaaꞌnnaaⁿꞌaⁿ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo matseicantyjaaꞌ tsꞌom tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ,
ee matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ na jnda̱ majndeiiticheⁿ ja, 5 jnda̱ ñeeⁿ xuee

jndyeꞌyoꞌ na ñeteiweeⁿꞌeⁿ. 27 Ee
  na tuiindyo̱ tuii ꞌnaaⁿ tjaaⁿya.
ñꞌoom na mayuuꞌ naljoꞌ tjoom hasta Tsꞌaⁿ tsjaaⁿ nnꞌaⁿ Israel ja, tmaaⁿꞌ
mawaa xjeⁿ na ntseicueeꞌnaꞌ jom sa̱a̱ cwentaaꞌ Benjamín, tsꞌaⁿ hebreo
tyꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wiꞌ tsꞌom jom, ja ndoꞌ tsotya̱ tsondyo̱ mannꞌaⁿ
ndoꞌ nchii macanda̱ jom, mati ja, hebreos joona. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ
titseicwaljooꞌtinaꞌ na chjooꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. ljeii na tqueⁿ Moisés, tsꞌaⁿ tmaaⁿꞌ
28 Joꞌ chii matyuaaꞌti majño̱o̱ⁿya
  fariseo ja. 6 Cantyja na tyojooꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ

jom na mꞌaⁿꞌyoꞌ cha na nñequiaanaꞌ naquiiꞌ ñꞌoom cwileinꞌom nnꞌaⁿ


na neiⁿꞌyoꞌ na nntyꞌiaꞌnndaꞌyoꞌ judíos, tyontyjo̱ya tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
jom ndoꞌ cha ticꞌo̱o̱ⁿya na chjooꞌ macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
tsꞌo̱o̱ⁿ. 29 Ñequio na neiⁿꞌyoꞌ
  Cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matseicanda̱aꞌ̱ ñe
catoꞌñoomꞌnndaꞌyoꞌ jom chaꞌna cwii tsꞌaⁿ jo nnom ljeii na tqueⁿ Moisés,
tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌeⁿ Ta Jesús tjaa ꞌñeeⁿ juu na nnda̱a̱ mꞌmo̱ⁿ na
ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ tyootseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ jo nnom juunaꞌ.
nnꞌaⁿ na laxmaⁿ chaꞌna jom. 30 Ee  
7 Sa̱a̱ chaꞌtso nmeiⁿꞌ na tandyo xuee

mawaa mawaaxjeⁿ na nntseicueeꞌnaꞌ tjeiiꞌa cwenta na tjacantyja na


jom na mandiꞌntjoom nnom Cristo. jnda laxmaⁿnaꞌ, jeꞌ ncꞌe na mꞌaaⁿya
Tjuꞌteincuuꞌñenaꞌ jom na mateijneiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo macwjiiꞌa
ja tsꞌiaaⁿ na leicanda̱a̱ nlꞌaꞌ ncjoꞌyoꞌ. cwenta na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
laxmaⁿnaꞌ, 8 ndoꞌ nchii macanda̱

Cwii na mayuuꞌcheⁿ na jndanaꞌ luaaꞌ, tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ na jnda

3 Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ ꞌo nnꞌaⁿya na


cwilaꞌyuꞌyoꞌ, quiaanaꞌ na
neiⁿꞌyoꞌ na cwiluiindyoꞌ cwentaaꞌ
ntyjiiya quia na macwjiiꞌa cwenta
na tjacantyja naya tseixmaⁿnaꞌ na
cwiluiindyo̱ cwentaaꞌ Cristo Jesús
Ta Jesús. Ticjo̱meintyja̱aꞌ̱ a na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom
na nntsjo̱on ̱ ndaꞌa ñꞌoom na ja. Ncꞌe jom, chaꞌtso na ñetjeiiꞌa
jnda̱ seiljeiya nda̱aꞌ̱ yoꞌ ndoꞌ cwenta na jnda laxmaⁿnaꞌ,
mateijndeiinaꞌ ꞌo. 2 Calꞌandyoꞌ
  jeꞌ macwjaaꞌndyo̱ cwenta na
cwenta cantyja ꞌnaaⁿ naⁿmꞌaⁿ na laxmaⁿnaꞌ chaꞌcwijom toꞌ cha nnda̱a̱
chaꞌcwijom calueꞌ joona natia na nntseixmaⁿya cwentaaⁿꞌaⁿ, 9 ndoꞌ

cwilꞌana na cwityjena seiiꞌ tsꞌaⁿ, 3 ee  na nleitquiooꞌ na matseitjoomꞌnaꞌ


jaa laxmaaⁿya nnꞌaⁿ na mayuuꞌcheⁿ ja cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Nchii malꞌua̱ya
tuii ꞌnaaⁿ, jaa na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ na matseixmaⁿya tsꞌaⁿ na tjaa
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe Espíritu Santo, na jnaaⁿꞌ ncꞌe matseicanda̱aꞌ̱ ndyo̱
mꞌaaⁿya na neiiⁿya na laxmaaⁿya ljeii na tqueⁿ Moisés sa̱a̱ ncꞌe na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús meiⁿ matseiyuꞌya tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ Cristo.
ticantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ꞌnaaⁿ na tuii 10 Ñeꞌcatseiljeiiꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

443 Filipenses 3​, ​4

Cristo ndoꞌ na nntseixmaⁿya juu chaꞌxjeⁿ na cwilꞌaayâ, caluiiꞌndyoꞌ


najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 18 Jndye ndiiꞌ jnda̱ ñetsjo̱oy
  ̱ a
na sꞌaa na tandoꞌxcoom, ndoꞌ na nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ndoꞌ ñequio na matꞌio̱oy
̱ a
nntseijomndyo̱ ñequio joo nawiꞌ matsjo̱on ̱ ndaꞌa, jndye nnꞌaⁿ
na teinoom ndoꞌ na nntseixmaⁿya mꞌaⁿ na jndoo ñꞌoom cantyja
chaꞌxjeⁿ na seixmaaⁿ xjeⁿ na ꞌnaaⁿꞌ na tueꞌ Cristo nacjooꞌ
tueeⁿꞌeⁿ, 11 ee na ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na
  tsꞌoomꞌnaaⁿ, 19 sa̱a̱ na macanda̱

ñꞌa̱ⁿ quia na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na maxjeⁿ nntsuundyena. Ñequiiꞌcheⁿ


jnda̱ tja̱. cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena juu na lꞌue
nꞌom seiina. Matsonaꞌ na cꞌomna
Calaꞌjnda̱ay
̱ a cha nntantjo̱o̱ⁿya na jnaaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ sa̱a̱ juu
12 Nchii ñeꞌcatsjo̱o̱ na jnda̱ na matsonaꞌ na cꞌomna na jnaaⁿna,
mamatseixmaⁿya chaꞌtso cwitjeiiꞌsꞌandyena cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.
nmeiⁿꞌ meiⁿ nchii na canda̱aꞌ̱ 20 Sa̱a̱ jaa nmeiiⁿ laꞌxmaaⁿya

matseixmaⁿya sa̱a̱ matseijndo̱ya cantyja ꞌnaaⁿꞌ cañoomꞌluee, juu


tsꞌo̱o̱ⁿ na macantyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na joꞌ tseixmaⁿnaꞌ tsjoomya, ndoꞌ
ntseixmaⁿya joonaꞌ ncꞌe nquii cwimeiⁿndo̱ꞌntyꞌiaandyo̱ na joꞌ joꞌ
Cristo tjeiꞌjñeeⁿ ja. 13 ꞌO nnꞌaⁿya
  nnaⁿ nquii na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, nchii matsjo̱oy ̱ a jaa, juu Jesucristo. 21 Jom

na mamatseixmaⁿya juunaꞌ, nntseichueeⁿꞌeⁿ seiiꞌa na jeeⁿ cje


sa̱a̱ luaa matsꞌaa, cwitsuuꞌyaya tseixmaⁿnaꞌ na nntseijomnaꞌ joonaꞌ
tsꞌo̱o̱ⁿ ljoꞌ ñeseixmaⁿya jaachꞌee chaꞌna seiiⁿꞌeⁿ na xocwiꞌndaaꞌ na
xuee ndoꞌ matseijndo̱yaya na matseixmaaⁿ jnda̱ na wandoꞌxcoom.
nncua̱ꞌntyjo̱ya juu na waa jo Nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ ncꞌe najndeii na
nno̱o̱ⁿ, 14 cha nncua̱caño̱o̱ⁿya yuu
  tseixmaaⁿ na nlqueeⁿ xjeⁿ chaꞌtso
na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom no̱o̱ⁿ ndoꞌ na niom.
na nntoꞌño̱o̱ⁿya naya na nñequiaa
nqueⁿ na maꞌmaaⁿ jaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cꞌo̱o̱ⁿ na neiiⁿya na
Cristo Jesús. mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ Ta Jesús

4
15 Chaꞌtsondyo̱ jaa na laxmaaⁿya
  Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na
na canda̱aꞌ̱ cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya cwilaꞌyuꞌyoꞌ na jeeⁿ wiꞌ
matsonaꞌ na laaꞌtiꞌ cꞌoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. tsꞌo̱o̱ⁿya, ndoꞌ na jeeⁿ ñeꞌcantyꞌiaya,
Ndoꞌ xeⁿ waa cwiicheⁿ nnom na ꞌo na jeeⁿ jnda ntyjiiya, jeeⁿ neiⁿya
mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, na cwiluiindyoꞌ
ñꞌoomwaaꞌ, nntseijndo̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii na tantjo̱ⁿya, tyeⁿ caljooꞌndyoꞌ
nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 16 Sa̱a̱
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús.
ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ, macaⁿnaꞌ na 2 Macaⁿꞌa nnom Evodia

tjoomꞌ cꞌo̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoom ndoꞌ mati nnom Síntique, ncꞌe
na jnda̱ toꞌño̱o̱ⁿya. na cwiluiindyena ntyjelcuna
17 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
  na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ Ta Jesús,
calaꞌljeiiꞌndyoꞌ chaꞌxjeⁿ na matsꞌaa. caljoyaandyena ñꞌeⁿ ntyjeena.
Ndoꞌ mati queⁿꞌyoꞌ cwenta cwaaⁿ 3 Ndoꞌ ꞌu tiꞌxꞌiaaya na tjoomꞌ

ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌljeiiꞌndye ñelꞌaaya tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


Filipenses 4 444

macaⁿꞌa na cateijndeiꞌ yolcumꞌaⁿꞌ, nmeiⁿꞌ cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ cantyja


ee tyolajomndyena ñꞌeⁿndyo̱ na ꞌnaaⁿnaꞌ.
tjoomꞌ tyoñequiaaya ñꞌoom na 9 Chaꞌtso na jnda̱ ñetꞌmo̱o̱ⁿya

macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ, mandiñꞌeⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio joo na jnda̱


Clemente ñequio ntꞌomndye joona ñentyꞌiaꞌyoꞌ na ñesꞌaa, na jnda̱
na ñelꞌana tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ na jnda̱ ñejndyeꞌyoꞌ na ñeseina̱ⁿ, ñequiiꞌcheⁿ
teiljeii ncueena naquiiꞌ libro na joꞌ calꞌaꞌyoꞌ, quia joꞌ nquii
chuunaꞌ ncuee nnꞌaⁿ na laxmaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na machꞌeeⁿ na cwiljoya
ticantycwii na cwitaꞌndoꞌ. tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱ jaa, ncꞌoomñê
4 Ñequiiꞌcheⁿ cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ
  ñꞌeⁿndyoꞌ.
na laxmaⁿꞌyoꞌ cwentaaꞌ Ta Jesús.
Matsjo̱on ̱ ndaꞌa: Cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. Nnꞌaⁿ na tyolayuꞌ tsjoom
5 Calꞌaꞌyoꞌ na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ

Filipos tyoteijndeiina Pablo
nntaꞌjnaaⁿꞌna na ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ 10 Mañequiaa Ta Jesús na
na yannꞌaⁿndyoꞌ. Jnda̱ teindyooꞌ na neiⁿya na cwijaañjoomꞌnndaꞌ
nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesús. nꞌomꞌyoꞌ ja. Nchii na matsjo̱o̱ na
6 Meiⁿljoꞌcheⁿ na cwiwinomꞌyoꞌ,
  jnda̱ tsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ ja, cweꞌ na
tiñequiandyoꞌ na nntseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ tîcjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nnteijndeiꞌtiꞌyoꞌ
ꞌo. Quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ ja. 11 Nchii matsjo̱o̱ na luaaꞌ ee na

nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, chaꞌtso joꞌ matseitjo̱on ̱ aꞌ ja ncꞌe jnda̱ ljeiiꞌnaꞌ


cataⁿꞌyoꞌ nnoom ndoꞌ ñequio na na cwiljoya tsꞌo̱o̱ⁿ aa maleiñꞌo̱ⁿya
quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ. 7 Na nlꞌaꞌyoꞌ na
  oo aa tjaaꞌnaⁿ. 12 Ee jnda̱ ljeiiꞌnaꞌ

ljoꞌ nñequiaaⁿ na tjaa ñomtiuu chiuu waa na mꞌaaⁿya ee quitjo̱ⁿya


cꞌomꞌyoꞌ jo nnoom na juu joꞌ na matseitjo̱on ̱ aꞌ ja, ndoꞌ quia
tꞌmati tseixmaⁿnaꞌ nchiiti na waa maya na maleiñꞌo̱ⁿ. Jnda̱
nnda̱a̱ nntseiꞌño̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ, ndoꞌ juunaꞌ seiꞌno̱ⁿꞌyaya na cꞌo̱o̱ⁿya na neiⁿya
nntsꞌaanaꞌ cwenta nꞌomꞌyoꞌ ñequio meiⁿquia na matjo̱ⁿ, meiiⁿ na
joo ñomtiuu na mꞌaⁿꞌyoꞌ ee na aa tcwaaꞌa, meiiⁿ ticwaꞌa, meiiⁿ
matseitjoomꞌnaꞌ ꞌo ñꞌeⁿ Cristo Jesús. na maꞌndiinaꞌ lꞌo̱o,̱ oo meiiⁿ na
matseitjo̱on ̱ aꞌ. 13 Chaꞌtso cwicanda̱a̱

Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtso matsꞌaa ncꞌe najndeii nquii Cristo.


na ya laꞌxmaⁿnaꞌ 14 Sa̱a̱ jeeⁿ xcwe lꞌaꞌyoꞌ na teijndeiꞌyoꞌ

8 Ñꞌoom
na macanda̱ ꞌo nnꞌaⁿya cantyja na matseitjo̱on ̱ aꞌ ja.
na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ 15 Quia na jluiiꞌa tsꞌo̱ndaa

chaꞌtso na cwiluiiñenaꞌ na mayuuꞌ, Macedonia na to̱ꞌa na mañequia


chaꞌtso na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ñꞌoom naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, chaꞌtso na Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, macanda̱ ꞌo
matyꞌiomyanaꞌ, chaꞌtso na ljuꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tseixmaⁿnaꞌ, chaꞌtso na cjaaweeꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ Filipos
nquiu nnꞌaⁿ, chaꞌtso na waa ñꞌoom jlaꞌcwanomꞌyoꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿ na
ya cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Meiⁿnquia na teijndeiꞌyoꞌ ja na jnduꞌyoꞌ na
ya laxmaⁿnaꞌ ndoꞌ na matseixmaⁿnaꞌ quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teijndeii
na nntseiwendyenaꞌ tsꞌaⁿ, chaꞌtso ñꞌoomꞌñeeⁿ ꞌo. 16 Ndoꞌ mati quia

445 Filipenses 4

tyomꞌaaⁿya Tesalónica nchii caluiitꞌmaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nqueⁿ


cweꞌ ñejom ndiiꞌ jlaꞌcwanomꞌyoꞌ Tsotya̱ay
̱ a. Caluii na ljoꞌ.
tsjo̱ꞌñjeeⁿ na teijndeiꞌyoꞌ ja ꞌnaⁿ
na matseitjo̱on ̱ aꞌ ja. 17 Sa̱a̱ nchii

Xmaⁿndyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ
cweꞌ ñequiiꞌcheⁿ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ 21 Cantyja ꞌnaⁿya canduꞌyoꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ sꞌom na macoꞌño̱ⁿ. na xmaⁿndye chaꞌtso nnꞌaⁿ na
Ja lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ nleijndyeti naya cwilaꞌxmaⁿna tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ
ꞌnaⁿꞌyoꞌ na cwileiwe jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe mꞌaⁿna cantyja
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 18 Jnda̱ toꞌño̱ⁿya chaꞌtso
  ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo. Joo nnꞌaⁿ
na jlaꞌcwanomꞌyoꞌ hasta waljooꞌcheⁿ na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ ljooñe
jndye toꞌño̱ⁿya. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ joo ñꞌeⁿndyo̱ cwilaꞌcwanomna na
sꞌom na jlaꞌcwanomꞌyoꞌ ñequio xmaⁿndyoꞌ. 22 Mati chaꞌtsondye

lꞌo̱ Epafrodito, jeeⁿ tincꞌuaaꞌ lꞌaꞌyoꞌ. nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿna tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ


Juu joꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwilaꞌcwanomna
jndyeeꞌ tsioom suu na jeeⁿ cachi na xmaⁿndyoꞌ, majndeiiticheⁿ
ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 19 Ndoꞌ nquii
  nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomna nnom
Tyꞌo̱oṯ sꞌomya ncꞌe Cristo Jesús tsaⁿmatsꞌiaaⁿtꞌmaⁿ tsjoom Roma.
nñequiaaⁿ chaꞌtsoti na macaⁿnaꞌ 23 Juu naya na matseixmaⁿ Ta

ꞌo cantyjati na matseixmaaⁿ na Jesucristo cwentaaya, cꞌoomnaꞌ ñꞌeⁿ


tjacantyja na tyañê. 20 Ñequiiꞌcheⁿ
  chaꞌtsondyoꞌ ꞌo.
Carta na seicwanom Pablo na
mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjoom Colosas

wiꞌ nꞌomꞌ ntyjeeꞌyoꞌ matꞌuiinaꞌ


Nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ Colosas juu na cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na
toꞌñoom carta cwileiwenaꞌ cañoomꞌluee. Quia

1   Ja Pablo cwiluiindyo̱ apóstol tyondyeꞌyoꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ na


1-2

na majñom Jesucristo na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom


jo̱nquia ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, joꞌ tquiaanaꞌ na cwicantyjaaꞌ
nnꞌaⁿ, matseixmaⁿya tsꞌiaaⁿmeiiⁿ nꞌomꞌyoꞌ. 6 Ñꞌoomwaaꞌ na tquia nnꞌaⁿ

ee na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nda̱aꞌ̱ yoꞌ wjaantyꞌeenaꞌ chaꞌwaa


Wendyô̱ ñequio tiꞌnnꞌaⁿya Timoteo tsjoomnancue ndoꞌ mateijndeiinaꞌ
cwilaljeiiyâ cartawaa na mꞌaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ. Ljoꞌyu machꞌeenaꞌ chaꞌna
tsjoom Colosas na cwilaꞌyuꞌyoꞌ sꞌaanaꞌ quiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ xjeⁿ na
ñequio Cristo ndoꞌ na cwiluiindyoꞌ jndyeꞌyoꞌ na tyolaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ cantyja
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cwitaaⁿyâ na na candyaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ
quiaa Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom naya ndoꞌ jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na mayuuꞌcheⁿ
na matseixmaaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio na ljoꞌ tseixmaaⁿ. 7 Juu Epafras

na meiⁿcwii ñomtiuu ticꞌomꞌyoꞌ jo tyoꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom nayawaañe


nnoom. nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Tjom cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ
nnom Cristo ñꞌeⁿñê, ndoꞌ jeeⁿ jnda
Macaⁿ Pablo na catioꞌnaaⁿñe nquiuuyâ jom. Mati jeeⁿ xcweeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ tsꞌoom na mandiꞌntjoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
3 Quia cwilana̱aⁿ̱ yâ nnom 8 Nqueⁿ seicañeeⁿ jâ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ

Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñequiiꞌcheⁿ ndoꞌ cantyja na mañequiaa Espíritu


cwiñeꞌquiaayâ na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ Santo na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Jom cwiluiiñê cwilaꞌyuꞌ.
Tsotye nquii Ta Jesucristo 9 Mancꞌe joꞌ, xjeⁿ na jndya̱ay
  ̱ â
cwentaaya. 4 Ee jnda̱ macwindya̱ay
  ̱ â cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ñecwii tco
na mati ꞌo cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilana̱aⁿ̱ yâ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Jesucristo, cwentaꞌyoꞌ. Cwitaaⁿyâ nnoom na
ndoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ chaꞌtsondye mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu lꞌue tsꞌoom
nnꞌaⁿ na cwiluiindye cwentaaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ ndoꞌ na nñequiaaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Juu na mꞌaⁿꞌyoꞌ na
  jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ

446
447 Colosenses 1

ljoꞌ lꞌue tsꞌom Espíritu Santo. na tileicantyꞌiaaya, chaꞌna cantyja


10 Ndoꞌ naljoꞌ nnda̱a̱ nncꞌomꞌyoꞌ na cwitsa̱ꞌntjom ángeles, ndoꞌ
chaꞌxjeⁿ matsonaꞌ na cꞌom nnꞌaⁿ chaꞌna joo na cwiluiitquiendye na
na laxmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ Ta Jesús, nchii nnꞌaⁿ joo. Ñꞌeⁿ Cristo sꞌaaⁿ
na ñequiiꞌcheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ yuu na chaꞌtsoñꞌeⁿ, cha catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ
cjaaweeꞌ ntyjeeⁿ, na chaꞌtso nnom juu cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso nmeiⁿꞌ.
tsꞌiaaⁿ na ya nleitquiooꞌ cantyja 17 Mꞌaaⁿ Cristo cwitjo̱o̱cheⁿ na

ꞌnaⁿꞌyoꞌ na chaꞌcwijom cwiweꞌ ncuaa chaꞌtso nmeiⁿꞌ ndoꞌ cantyja


ntjom, na nncjaachuuñetinaꞌ ꞌo ꞌnaaⁿꞌ jom teinchuꞌ chaꞌtso na
na yati nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. seijndaaꞌñê. 18 Nqueⁿ cwiluiiñê xqueⁿ

11 Jom tjacantyja cwiluiiñê najneiⁿ.


  tmaaⁿꞌ jaa nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuuꞌa ndoꞌ
Cwitaaⁿyâ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwiluiindyo̱ seiiⁿꞌeⁿ. Cwitando̱oꞌ̱ a
nñequiaaⁿ na jnda̱ꞌyoꞌ cha ñequio ncꞌe jom, nqueⁿ na tquiaa jndyee
na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ na neiiⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tandoꞌxcoom
nꞌomꞌyoꞌ nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ chaꞌtso quiiꞌntaaⁿ lꞌoo. Cantyja ꞌnaaⁿ
nnom nawiꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ. chaꞌtso nmeiⁿꞌ maqueⁿnaꞌ jom na
12 Ndoꞌ mati na nñeꞌquiaꞌyoꞌ na
  tjacantyja na cwiluiitꞌmaⁿñê na
quianlꞌuaaꞌ Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom. chaꞌtso na chaꞌtso. 19 Tyꞌo̱oṯ sꞌom

Ee na jnda̱ tqueeⁿ na laꞌxmaaⁿya lꞌueya tsꞌoom na catseixmaⁿ Cristo


na nntoꞌño̱o̱ⁿya chaꞌtso nnom na chaꞌtsoti na matseixmaaⁿ. 20 Ndoꞌ

cwitoꞌñoom nnꞌaⁿ na macwjeeⁿꞌeⁿ mati ncꞌe Cristo lꞌue tsꞌoom na


cwentaaⁿꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyena nncꞌomyaandye ñꞌeⁿñê chaꞌtsoti na
cantyja na cwiluiiñê na mꞌaⁿ, meiiⁿ jaa nnꞌaⁿ tsjoomnancue,
matsa̱ꞌntjoom yuu na jeeⁿ caxuee. ndoꞌ mati joo na mꞌaⁿ cañoomꞌluee
13 Ndoꞌ seicandyaañê jaa na
  ncꞌe na tueꞌ Cristo nnom
ñetꞌo̱o̱ⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ najaaⁿñe. tsꞌoomꞌnaaⁿ.
Ndoꞌ jnda̱ tjaaꞌñê jaa nacje ꞌnaaⁿꞌ 21 Na ñejndyowanaꞌ, meiⁿto̱ⁿꞌ

na matsa̱ꞌntjom Jnaaⁿ, nquii na ñetꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom, 14 cantyja na
  ndoꞌ wjeeꞌyoꞌ jom xjeⁿ naquiiꞌ
tueꞌ juu, joꞌ cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱, na nꞌomꞌyoꞌcheⁿ ncꞌe natia na
matseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿya. ñelꞌaꞌyoꞌ, sa̱a̱ jeꞌ jnda̱ tqueeⁿ ꞌo
na cwiljoya tsꞌoom ñꞌeⁿndyoꞌ,
Ljoyaandye nnꞌaⁿ ñequio 22 ncꞌe na wiꞌ na teinom Cristo

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe na tueꞌ Cristo na tueeⁿꞌeⁿ cantyja na tsꞌaⁿ jom.


15 Tixocanda̱a̱ nntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ Sꞌaaⁿ naljoꞌ cha nnda̱a̱ mꞌmo̱o̱ⁿ ꞌo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ nnom Tsotyeeⁿ na cwiluiindyoꞌ
Jnaaⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌna chiuu cwiluiiñê. cwentaaⁿꞌaⁿ na meiⁿcwii
Juu mꞌaaⁿ najndyee cwitjo̱o̱cheⁿ tacwajndiindyoꞌ ndoꞌ tatjaaꞌnaⁿ
na jlꞌana chaꞌtso na niom. jnaⁿꞌyoꞌ. 23 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ

16 Ñequio Cristo sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  macaⁿnaꞌ na caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ
chaꞌtsoti na mꞌaⁿ cañoomꞌluee na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê
ñequio tsjoomnancue. Ntꞌom ya chaꞌcwijom na njoom na wjaa
cwintyꞌiaanda̱ay ̱ a ndoꞌ ñꞌeeⁿꞌ ntꞌom nchꞌiooꞌ tsꞌoom. Tintjeiꞌndyoꞌ na
Colosenses 1​, ​2 448

ntyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom naya na 29 Ee na luaaꞌ waa tsꞌiaaⁿ na toꞌño̱ⁿ,


jnda̱ jndyeꞌyoꞌ na mañequiaanaꞌ na matseijndo̱ya na matsꞌaa juunaꞌ
cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ. Juu ñꞌoomꞌñeeⁿ ñequio najndeii na mañequiaa
cwitꞌomnaꞌ chaꞌwaa tsjoomnancue Cristo na matseixmaⁿya.
ndoꞌ ja Pablo majuunaꞌ mañequiaya
nda̱a̱ nnꞌaⁿ. 2 Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na caliuꞌyoꞌ na jeeⁿ
tꞌmaⁿ waa na matseijndo̱ya
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ꞌo ndoꞌ mati nnꞌaⁿ
Mandiꞌntjom Pablo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿna tsjoom
macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom Laodicea, ndoꞌ mati chaꞌtsondye
24 Waa nawiꞌ na mawino̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ na ticataꞌjnaaⁿꞌ ja, 2 matseijndo̱

cwentaꞌyoꞌ, sa̱a̱ neiⁿya na ljoꞌ cha nncꞌom tꞌmaaⁿndye nꞌom, ndoꞌ


matjo̱ⁿ ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ, ñequio cha tjoomꞌ ncꞌom na wiꞌ nꞌom
seiiꞌa matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ juu ncꞌiaa na cwilaꞌyuꞌ, ndoꞌ na jndyeti
nawiꞌ na teinom Cristo cwentaa na cwiꞌoolaꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na juu joꞌ ñꞌoom wantyꞌiuuꞌ na matseicandii
seiiⁿꞌeⁿ tseixmaⁿnaꞌ. 25 Ee ncꞌe
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juunaꞌ maquiiti Cristo
tsꞌiaaⁿ na jnda̱ tyꞌiom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñenaꞌ. 3 Ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom

ja, joꞌ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyꞌiu chaꞌtso na jndo̱ꞌ tsꞌom


mandiꞌntjom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jeeⁿ jnda laxmaⁿnaꞌ
macwjeeⁿꞌeⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. Cantyja ñequio joo na mantyjiicheⁿ.
ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ seijndaaꞌñê na 4 Matsjo̱o̱ ñꞌoomwaaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha

mañequiaya ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ tiñeꞌquiandyoꞌ na nñeꞌquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ


nda̱a̱ nnꞌaⁿ meiⁿquiayuucheⁿ, ndoꞌ ꞌo cwii ñꞌoom na nlaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ
mati mateijndeiinaꞌ ꞌo. 26 Jndye
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ na nncjaachuuñenaꞌ ꞌo.
ndyu na jnda̱ teinom, ñetꞌoomntyꞌiu 5 Ee meiiⁿ na ticꞌo̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ,

juu ñꞌoom nayaꞌñeeⁿ sa̱a̱ jeꞌ maꞌmo̱ⁿ sa̱a̱ naquiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌcwijom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ñꞌa̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ na jeeⁿ neiⁿya
cwentaaⁿꞌaⁿ. 27 Ee tjaaweeꞌ tsꞌoom
  na maqua̱ⁿ cwenta na jeeⁿ xcwe
na matseicañeeⁿ nnꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ ndoꞌ na cwilaꞌyuꞌya
na juu na jeeⁿ cajnda na tseixmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Cristo na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ 6 ꞌO jnda̱ jlaꞌljoꞌyoꞌ Cristo Jesús

jom, mati mꞌaaⁿ joꞌ cwentaꞌ ꞌo. naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cwiluiiñê na


Juu ñꞌoom wantyꞌiuuꞌñeeⁿ, luaa matsa̱ꞌntjoom ꞌo. Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ
maꞌmo̱ⁿnaꞌ: Cristo mꞌaaⁿñê naquii cꞌomꞌyoꞌ na cwilaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿñê.
nꞌomꞌyoꞌ, na juu joꞌ mañequiaanaꞌ 7 Cꞌomꞌtyeⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ

na cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na chaꞌxjeⁿ tyeⁿ mꞌaⁿ nchꞌiooꞌ tsꞌoom


nlaꞌjomndyoꞌ na nluiitꞌmaⁿñê. quiiꞌ tyuaa. Ndoꞌ catsanaꞌjnda̱ꞌyoꞌ
28 Jâ cwilacandiiyâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
  cantyja na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê.
Cristo. Cwilajndo̱oꞌ̱ â nꞌom nnꞌaⁿ Calꞌaꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ
ndoꞌ mati ñequio ñꞌoom na xcweti tsꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ
cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ cha quiaꞌyoꞌ na jeeⁿ quianlꞌuaaꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo nncꞌomna na Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso nnom na
canda̱aꞌ̱ ndyena jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. matioꞌnaaⁿñê ꞌo.
449 Colosenses 2

cwitandoꞌyoꞌ ñequio Cristo na jnda̱


Nmeiiⁿ laꞌxmaaⁿya ncꞌe na seitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaⁿꞌyoꞌ. 14 Juu na

cwitando̱oꞌ̱ xco̱oy
̱ a ñꞌeⁿ Cristo tyowaa na cho̱ꞌjnaaⁿya nnom ljeii
8 Calꞌandyoꞌ cwenta na na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, na tyoqueⁿnaꞌ
tiñequiandyoꞌ na nlaꞌjomndyoꞌ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ jaa, seicanduuꞌ
ñequio nnꞌaⁿ na cwinquioꞌnnꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sꞌaaⁿ na mawinom
ntꞌomcheⁿ ñequio ñꞌoom na mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom ee na tyꞌioom juunaꞌ
nꞌomna, ñꞌoom na matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ. 15 Cweꞌ ncꞌe na tueꞌ

nnꞌaⁿ ee nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo cjooꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ, joꞌ tjuꞌcje


Cristo cwilaꞌjomndyena, macanda̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtsondye joo na
cwiꞌoolaꞌjomndye chiuu na nquiu waa najnda̱ na mꞌaⁿ jo nandye ndoꞌ
nquiee ndoꞌ ñequio natia najnda̱ na jluiꞌjnaaⁿꞌndye joo jo nda̱a̱ chaꞌtso
cwitsa̱ꞌntjom tsjoomnancuewaañe. na sꞌaaⁿ. Tjachuu Cristo joona nawiꞌ
9 Ee chaꞌtso na cwiluiiñe
  ee na jnda̱ tantjoom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ tseixmaⁿ
Cristo na tuiiñê na tsꞌaⁿ jom. Calꞌua̱ay
̱ a naya na niom cañoomꞌluee
10 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom maqueⁿnaꞌ

16 Ncꞌe na luaaꞌ sꞌaa Cristo,
ꞌo na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ jo nnom tiñequiandyoꞌ na nntso cwii tsꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee cwilaꞌjomndyoꞌ na tixcwe cwilꞌaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ñꞌeⁿ Cristo na cwiluiiñê na na cwicwaꞌyoꞌ oo na cwiweꞌyoꞌ oo
catsa̱ꞌntjoom chaꞌtsondyeñꞌeⁿ na ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii xuee na
nchii nnꞌaⁿ cwiluiindye na waa cwilue nnꞌaⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿ tseixmaⁿ
najnda̱ na cwitsa̱ꞌntjom. 11 Ndoꞌ   oo quia na mꞌaaⁿ chiꞌndaa oo xuee
mati ꞌo jnda̱ tuii ñꞌeⁿndyoꞌ cwii na cwitaꞌjndyeena. 17 Ee ñꞌoommeiⁿꞌ

na matseijomnaꞌ chaꞌcwijom na cweꞌ ncwaaⁿꞌ juu na quia nndyo


cwilꞌa nnꞌaⁿ judíos ñꞌeⁿ yonomꞌndaa na manquii Cristo cwiluiiñê na
ndana. Sa̱a̱ juu na sꞌaa Cristo canda̱aꞌ̱ . 18 Tiñeꞌquiandyoꞌ na

ñꞌeⁿndyoꞌ, nchii cweꞌ cjooꞌ seiiꞌ tsꞌaⁿ nntjeiiꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ na
tuiinaꞌ, jom macwjiꞌnꞌmaaⁿñê ꞌo jeeⁿ jndanaꞌ na cweꞌ cwilꞌayana
cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ na laxmaⁿꞌyoꞌ na jeeⁿ nioomꞌ nꞌomna ndoꞌ na
na teincoondyoꞌ na nnꞌaⁿjnaⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ángeles. Joona
ꞌo. Luaaꞌ tsꞌiaaⁿ na machꞌee cwitiiꞌndyena cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoom
Cristo. 12 Quia na teitsꞌoomndyoꞌ,
  na tyoontyꞌiaana na cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tjacantꞌiuuꞌndyoꞌ ñequio Cristo. joꞌ cwilaꞌsꞌandyena ncꞌe ñꞌoom
Ndoꞌ mati cwitandoꞌxcoꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê na mꞌaaⁿꞌ nꞌom nquieena. 19 Joo

ncꞌe cwilaꞌyuꞌyoꞌ na waa najndeii naⁿmꞌaⁿꞌ cwitjeiiꞌndyena cantyja


na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌnaaⁿꞌ Cristo na cwiluiiñê xqueⁿ
tquiaaⁿ na tandoꞌxco juu. 13 Ncuee   tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiindye
na jnda̱ teinom, ñejlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ lꞌoo seiiⁿꞌeⁿ. Ncꞌe na mateixꞌeeⁿ tmaaꞌⁿ
ncꞌe jnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ ncꞌe na tyooluii nnꞌaⁿ cwentaaꞌaⁿꞌ, ꞌoonajnda̱na
ñꞌeⁿndyoꞌ chaꞌna cwilꞌa nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ macwjaaꞌñenaꞌ joona cantyja
yonomꞌndaa ndana. Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ tjatꞌuii cwii cwii
mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjoomꞌ nnom na tjacañjoomꞌñe seiꞌtsꞌo
Colosenses 2​, ​3 450

ꞌnaaⁿya chaꞌxjeⁿ na seijndaaꞌñe ꞌo nleitquiooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñê ndoꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nlajomndyoꞌ na nluiitꞌmaⁿñê.
20 ꞌO jnda̱ tja̱ꞌyoꞌ ñequio Cristo,

joꞌ chii jeꞌ ticꞌomꞌyoꞌ nacje ꞌnaaⁿ Catjeiꞌndyoꞌ ñequio chaꞌtso


ñꞌoom na maqueⁿnaꞌ xjeⁿ nnꞌaⁿ natia na ñejlaꞌjomndyoꞌ
na laꞌxmaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ 5 Joꞌchii chaꞌtso nmeiⁿꞌ na
tsjoomnancue. Quia joꞌ ¿chiuu cwiqueⁿ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ cwiqueⁿ
na ndicwaⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ chaꞌna nnꞌaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ na tyoolayuꞌ, queⁿꞌyoꞌ
tsjoomnancue, na cwilañꞌoomꞌndyoꞌ cwenta na lꞌoo laxmaⁿnaꞌ, chaꞌna
ñꞌoom na maqueⁿnaꞌ xjeⁿ nnꞌaⁿ? na ncꞌoomya tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ
21 Chaꞌna ñꞌoom na cwiluena:
  na nchii saaⁿꞌaⁿ, nchii scoomꞌm,
“Tiñeꞌquiuꞌ luaaꞌ. ꞌNaⁿwaaꞌ ticwanaaⁿ meiⁿ talajomndyoꞌ tsꞌiaaⁿ na tiljuꞌ
na nlquiꞌ meiⁿ tileiñꞌoomꞌ”. laxmaⁿ, meiⁿ tañequiandyoꞌ ñequio
22 Chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ na cwiqueⁿ
  joo na queeⁿ nꞌom seiiꞌyoꞌ, meiⁿ
joona xjeⁿ nnꞌaⁿ, matꞌuiinaꞌ ꞌnaⁿ na talaꞌjomndyoꞌ ñequio joo natia
cwintycwii na mawilꞌueeꞌñe tsꞌaⁿ, na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ, meiⁿ tilaꞌqueeⁿ
ñequiiꞌcheⁿ laꞌxmaⁿnaꞌ ñꞌoom na nꞌomꞌyoꞌ ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, na
cwiqueⁿ nnꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ juu joꞌ ljoꞌyu jnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ
ñequio ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ na matseitꞌmaaⁿꞌñe cwii na nlꞌa
naⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. 23 Na mayuuꞌ
  nnꞌaⁿ. 6 Ee cweꞌ jnaaⁿꞌ nmeiⁿꞌ,

machꞌeenaꞌ ndooꞌ ntyjii tsꞌaⁿ na juu na jeeⁿ cwajndii matseiwꞌii


jndo̱ꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na luaaꞌ ñꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ na
tseineiⁿ ee cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na jeeⁿ cwilaquieꞌ nꞌomna. 7 ꞌO ndyu na

matseitꞌmaaⁿꞌñe ndoꞌ jeeⁿ maqueⁿ teinom tyolaxmaⁿꞌyoꞌ natiameiⁿꞌ,


xjeⁿ seiiꞌ, sa̱a̱ ñꞌoomꞌñeeⁿ meiⁿchjoo 8 sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ tsacwintyjeꞌyoꞌ na

ticateijndeiinaꞌ juu na wjaa nacjoo cwilꞌaꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ. Talawjeeꞌyoꞌ


joo na cwiqueⁿnaꞌ xjeⁿ juu na nnꞌaⁿ, talaqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ,
matseiꞌtjo̱oñ ̱ e nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. talata̱aꞌ̱ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ, talaꞌjnaⁿꞌyoꞌ

3 Quia joꞌ ncꞌe na jnda̱


macwitandoꞌxcoꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Cristo,
calꞌueꞌyaꞌyoꞌ na nntoꞌñoomꞌyoꞌ
joona, talaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoomwiꞌ.
9 Talaneiⁿꞌyoꞌ cantu nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ

ee jnda̱ tyuiiꞌ juu na tyolaxmaⁿꞌyoꞌ


ꞌnaⁿ na niom cañoomꞌluee yuu na na cjeeꞌ xuee na cwilaꞌyuꞌyoꞌ
wacatyeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ Jesucristo ñequio cwii cwii
ntyjaya. 2 Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
  nnom na ñelꞌajndyeeꞌyoꞌ. 10 Jnda̱

cantyja ꞌnaaⁿ cwii cwii nnom na seichuiiꞌxcoꞌnaꞌ oꞌ cantyja na


matseixmaⁿ cañoomꞌluee, nchii tsamꞌaⁿꞌyoꞌ, cwii na laxmaⁿꞌyoꞌ ncꞌe
ꞌnaⁿ na matseixmaⁿ tsjoomnancue. na tuiindyoꞌxcoꞌyoꞌ, cha nluiiꞌndyo̱
3 Ee laxmaⁿꞌyoꞌ lꞌoo ndoꞌ juu
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nqueⁿ na sꞌaaⁿ jaa,
na cwitaꞌndoꞌyoꞌ jeꞌ, wantyꞌiuuꞌ cha na ya ndoꞌ canda̱aꞌ̱ nlaꞌno̱o̱ⁿꞌa
mꞌaaⁿnaꞌ ñꞌeⁿ Cristo ncꞌe mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 11 Jeꞌ ticwjaaꞌñê

ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 4 Jeꞌ cwitandoꞌyoꞌ


  cwenta ljoꞌ cwiluiindye nnꞌaⁿ, aa
jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe wandoꞌ griego oo aa judío, aa jnda̱ tuii oo
Cristo. Quia nleitquiooꞌnê, mati aa tyooluii ñꞌeⁿñe chaꞌxjeⁿ cwilꞌa
451 Colosenses 3

nnꞌaⁿ judíos ñꞌeⁿ yonomꞌndaa ndana, cwiñequiaꞌyoꞌ na quianlꞌuaaꞌ


aa tsꞌaⁿ na cweꞌ ñetyjeeꞌya oo Tsotya̱ay
̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe jom.
tsꞌaⁿjnda̱a̱ juu, aa moso na mꞌaaⁿtyeⁿ
oo aa tsꞌaⁿ mꞌaaⁿ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. Ñꞌoom Nmeiiⁿ matsonaꞌ na calꞌaaya
na macwjaaꞌñê cwenta na nquii 18 ꞌO yolcu na mꞌaⁿ sꞌaaꞌyoꞌ,
Cristo tjacantyja na tꞌmaⁿ cwiluiiñê calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ nda̱a̱na, ee maxjeⁿ
ndoꞌ na mꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. luaaꞌ matsonaꞌ na calꞌa yolcu na
12 Jeeⁿ candyaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo
  cwilaꞌyuꞌ ñequio Ta Jesús. 19 ꞌO

ndoꞌ jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ ꞌo na cwiluiindyoꞌ naⁿnom na mꞌaⁿ lcuuꞌyoꞌ, cꞌomꞌyoꞌ


nnꞌaaⁿꞌaⁿ. Joꞌ chii cꞌomꞌyoꞌ na na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ joona. Talꞌaꞌyoꞌ na
wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ ndoꞌ na ya cweꞌ cwilaꞌtiaꞌtoꞌyoꞌ joona. 20 ꞌO nda

nnꞌaⁿndyoꞌ ñequio chaꞌtsondyena. nnꞌaⁿ, calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ ñꞌoom na


Cꞌomꞌcjeꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, cꞌomꞌyoꞌ cwitsa̱ꞌntjom tyendyeeꞌyoꞌ ꞌo. Ee
na cwentandyoꞌ ñequio chaꞌtso jeeⁿ ya ntyjii Ta Jesús na cwilꞌaꞌyoꞌ
nnꞌaⁿ, cꞌomꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ nioomcheⁿ na ljoꞌ. 21 ꞌO naⁿnom na mꞌaⁿ

nꞌomꞌyoꞌ. 13 Cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
  ndaꞌyoꞌ, talꞌaꞌyoꞌ ljoꞌ na nlawjeena
nꞌomꞌyoꞌ ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ. Ndoꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ ee xeⁿ naljoꞌ nꞌndyena
calaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ joona quia na ñeꞌcalꞌana yuu na ncjaaweeꞌ
cwilaꞌtjo̱oṉ dyena nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Calꞌaꞌyoꞌ nquiuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. 22 ꞌO na

ñꞌeⁿndyena chaꞌxjeⁿ sꞌaa Cristo na mꞌaⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ moso nda̱a̱ patrom


seitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌo. 14 Ndoꞌ chaꞌtso
  ꞌnaⁿꞌyoꞌ, calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ
na chaꞌtso, cꞌomꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ya nda̱a̱na. Nchii cweꞌ quia na
mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ, cwiqueⁿna cwenta ljoꞌ na cwilꞌaꞌyoꞌ
ee juu joꞌ matseitjoomꞌnaꞌ chaꞌtso cha nnjaaweeꞌ nꞌomna ñꞌeⁿndyoꞌ,
ndoꞌ canda̱aꞌ̱ tseixmaⁿnaꞌ. 15 Ncꞌe
  ñequiiꞌcheⁿ candyeꞌntjomꞌyoꞌ
Cristo cwiljoya tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌe na
ñꞌeⁿndyoꞌ. Quiandyoꞌ na juu nquiaꞌyoꞌ Nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom ꞌo.
joꞌ nntsa̱ꞌntjomnaꞌ ꞌo ee cantyja 23 Chaꞌtsoti na cwilꞌaꞌyoꞌ, caluiinaꞌ

ꞌnaaⁿꞌnaꞌ tꞌmaaⁿ ꞌo na nlaxmaⁿꞌyoꞌ ñequio na xcweeꞌya nꞌomꞌyoꞌ,


ñecwii tsꞌaⁿ cwiluiindyoꞌ. Ndoꞌ chaꞌcwijom nnom nquii Ta Jesús
quiaꞌyoꞌ na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ. cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ, nchii cweꞌ nda̱a̱
16 Catsꞌaanaꞌ na canda̱aꞌ̱ ya cꞌoom
  nnꞌaⁿ. 24 Ee manquiuꞌyaꞌyoꞌ na

ñꞌoomꞌ Cristo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, na nñequiaa Ta Jesús na nntoꞌñoomꞌyoꞌ


cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ndoꞌ cwilajndo̱ꞌyoꞌ cwii na jeeⁿ jnda na nndaꞌyoꞌ. Ee
nꞌom ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ, na ꞌo nnom Cristo cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ,
cwitaꞌyoꞌ salmos, luantsa ñequio jom cwiluiiñê patrom na tjacantyja
ntꞌomcheⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ na matsa̱ꞌntjoom ꞌo. 25 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na

jom, ndoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na matseiꞌtjo̱oñ ̱ e, nntiomlꞌuaaⁿ juu


quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 17 Ndoꞌ
  ñequio mañejuuti natia na machꞌee
meiⁿnquia na cwilꞌaꞌyoꞌ oo na tsaⁿꞌñeeⁿ. Ee jom xocjaañꞌoomñê
cwilaneiⁿꞌyoꞌ, calꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso ñꞌeⁿ cwii tsꞌaⁿ sa̱a̱ cwiicheⁿ ticueeꞌ
joꞌ ñequio xueeꞌ Ta Jesús na tsꞌoom.
Colosenses 4 452

4 ꞌO patrom na mꞌaⁿ


moso ꞌnaⁿꞌyoꞌ na
cwindyeꞌntjomtyeⁿna nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
jo̱mꞌaaⁿya ndoꞌ na nñequiaaⁿ na
jnda̱ꞌyoꞌ naquiiꞌ na cwilayuꞌyoꞌ.
9 Mati ñequio jom mawjaa Onésimo,

calꞌaꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena ljoꞌ na cwii ncjoꞌyoꞌ na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya


matyꞌiomyanaꞌ ee manquiuꞌyaꞌyoꞌ jom na jeeⁿ xcweeꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿ
cañoomꞌluee mꞌaaⁿ cwii na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Wendye joona nluena
cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom ꞌo na nda̱aꞌ̱ yoꞌ chaꞌtso na cwiluii ljooñe.
nñequiaꞌyoꞌ cwenta nnoom. 10 Matseicwanom Aristarco na

xmaⁿndyoꞌ. Mꞌaaⁿñê wꞌaancjo


Nmeiiⁿ ñꞌoom na matseijndo̱ꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Mati Marcos tyjee
Pablo nꞌo̱o̱ⁿya Bernabé matseicwanoom na
2 Ticwintqueⁿꞌyoꞌ na ñequiiꞌcheⁿ xmaⁿndyoꞌ. Jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom
cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. xeⁿ na aa nncueꞌcañoom ꞌo
Cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ na cwilꞌaꞌyoꞌ na catoꞌñoomꞌyoꞌ jom na xcweeꞌ
ljoꞌ. Ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ quiaꞌyoꞌ na nꞌomꞌyoꞌ. 11 Juu Jesús tsaⁿ na

quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ. 3 Mati calaneiⁿꞌyoꞌ


  jnda̱ we xueeꞌ Justo, matsoom na
nnoom cantyja ꞌnaaⁿyâ chaꞌ xmaⁿndyoꞌ. Quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos
nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nñequiaayâ na cwilaꞌyuꞌ manda̱ ndyeendye
ñꞌoomꞌm na cweꞌ wantyꞌiu mꞌaaⁿnaꞌ joona cwiñequiana na tꞌmaⁿ
na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ mꞌaaⁿya tsꞌo̱o̱ⁿ na cwiñequiaayâ ñꞌoom na
wꞌaancjo. 4 Cataⁿꞌyoꞌ nnoom na
  quiandye nnꞌaⁿ na nntsa̱ꞌntjom
xcwe nñequiaya ñꞌoomꞌñeeⁿ chaꞌxjeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 12 Juu Epafras,

na matsonaꞌ. cwii ncjoꞌyoꞌ, matseicwanoom



5 Quia na mꞌaⁿꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ na xmaⁿndyoꞌ. Cwiluiiñê tsꞌaⁿ na
nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ, cꞌomꞌyoꞌ na mandiꞌntjom nnom Cristo Jesús.
jndo̱ꞌya nꞌomꞌyoꞌ. Ticwii cwii Ñequiiꞌcheⁿ matseineiiⁿ nnom
ndiiꞌ na majuꞌnaaⁿñenaꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ na
nlaneiⁿꞌyoꞌ nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ nncwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ jo nnom
Cristo, calꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ. 6 Ñꞌoom na
  ndoꞌ ñequio na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ
cwilaneiⁿꞌyoꞌ, ñequiiꞌcheⁿ catsꞌaanaꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ yuu na lꞌue tsꞌom.
na cjaweeꞌ nquiu nnꞌaⁿ, cha ya 13 Macwjiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ

nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom nntꞌo̱ꞌyoꞌ na jeeⁿ majooꞌ tsꞌoom, ñequiiꞌcheⁿ


nda̱a̱na. matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ꞌo ndoꞌ mati nnꞌaⁿ
Matseicwanom Pablo tsjoom Laodicea ñequio tsjoom
na xmaⁿndye nnꞌaⁿ Hierápolis. 14 Nquii Lucas, tyonasei,

7 Nquii tiꞌnnꞌaaⁿya Tíquico na matseicwanoom na xmaⁿndyoꞌ. Jeeⁿ


jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, nntseicañeeⁿ ꞌo jnda ntyjiiya ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ mati tso
cantyja ꞌnaⁿya. Jeeⁿ xcweeꞌ tsꞌoom Demas xmaⁿndyoꞌ.
na mateijneiⁿ ja na mandiꞌntjoom 15 Canduꞌyoꞌ na xmaⁿndye nnꞌaⁿ

nnom Ta Jesús. 8 Macweꞌ joꞌ


  na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ Laodicea.
majño̱o̱ⁿya jom na mꞌaⁿꞌyoꞌ na Mati xmaⁿñe Ninfas ñequio tmaaⁿꞌ
nntsoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ chiuu waa na nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
453 Colosenses 4

cwentaaⁿꞌaⁿ na cwitjomndye Arquipo na matsjo̱o̱ queⁿñê na


waⁿꞌaⁿ. 16 Quia na jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ
  nntseicanda̱aꞌ̱ ñê tsꞌiaaⁿ na jnda̱
cartawaañe, calaꞌcwanomꞌyoꞌ tyꞌiom Ta Jesús jom.
juunaꞌ na mꞌaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na 18 Mannco̱ Pablo ñequio tsꞌo̱oy
  ̱ a
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na matseiljeiya na xmaⁿndyoꞌ.
mꞌaⁿ Laodicea cha na nlaꞌnaaⁿna Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya
juunaꞌ, ndoꞌ mati ꞌo calaꞌnaⁿꞌyoꞌ pra̱so. Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
carta na matseicwano̱ⁿya na mꞌaⁿ ntoꞌnoomꞌyoꞌ naya na matseixmaaⁿ.
joona. 17 Ndoꞌ canduꞌyoꞌ nnom
  Amén.
Carta najndyee na seicwanom
Pablo na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ Tesalónica

nꞌomꞌyoꞌ Ta Jesucristo. 4 ꞌO nnꞌaaⁿya,


Matseiljeii Pablo cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom


carta ñequio ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ꞌo, ndoꞌ manquiuuyaayâ na jnda̱

1 Ja Pablo matseiljeiya


cartawaañe, ñequio Silvano
ñꞌeⁿ Timoteo, matseicwano̱ⁿya
tjeiiꞌñê ꞌo cwentaaⁿꞌaⁿ. 5 Ee quia

tyoñequiaayâ ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ na


macwjiꞌnꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ,
juunaꞌ nda̱aꞌ̱ ꞌo tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na nchii cweꞌ tomti teilꞌuenaꞌ ncꞌe
macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na ñꞌoom na tyolana̱aⁿ̱ yâ sa̱a̱ ncꞌe
mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoom Tesalónica, ꞌo na najndeii na matseixmaⁿ Espíritu
cwilaꞌxmaⁿyoꞌ cwentaaꞌ Tsotya̱ay ̱ a Santo ndoꞌ na tquiaanaꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mati Ta Jesucristo. jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na juu ñꞌoomꞌñeeⁿ ñꞌoom
Quiana na nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na na mayuuꞌ joꞌ. Ndoꞌ ñequio na
cwilaꞌxmaⁿna ndoꞌ na nndaꞌyoꞌ na tyolꞌua̱ay ̱ â chiuu na nnteijndeiinaꞌ
tjaa ñomtiuu cꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na. ꞌo.
6 Joꞌ chii mati ꞌo macwitsantyjo̱ꞌyoꞌ

Nnꞌaⁿ Tesalónica laꞌxmaⁿna chaꞌxjeⁿ na cwilꞌaayâ. Ndoꞌ maluaaꞌ,


na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna macwitsantyjo̱ꞌyoꞌ naxeⁿꞌ nquii
2 Ñenquiiꞌcheⁿ na cwiñeꞌquiaayâ Ta Jesucristo. Ncꞌe joꞌ na tquiaa
na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Espíritu Santo na jeeⁿ neiⁿꞌyoꞌ
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ. meiiⁿ wiꞌ ñelꞌa nnꞌaⁿ tsjomꞌyoꞌ
Cwijaañjoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ ꞌo quia na jnda̱ na toꞌñoomꞌyoꞌ ñꞌoom naya
cwilana̱aⁿ̱ yâ nnoom. 3 Tyootsuuꞌ
  na tyoñequiaayâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 7 Ndoꞌ

nꞌo̱o̱ⁿyâ ꞌo jo nnom nquii Tsotya̱ay


̱ a na luaaꞌ, tyolaxmaⁿꞌyoꞌ cwii na
na jeeⁿ xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa
cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ. Joꞌ chii Macedonia ñequio Acaya chiuu
jndye tsꞌiaaⁿ na ya cwileitquiooꞌ na nncꞌoomꞌaⁿna. 8 Ee na mꞌaⁿꞌ ꞌo

na cwilꞌaꞌyoꞌ. Ndoꞌ jeeⁿ cwiqueⁿya jnaⁿnaꞌ na tjantyꞌee ñꞌoom naya


nꞌomꞌyoꞌ na cwiteiꞌjndeiꞌyoꞌ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. Ndoꞌ jeꞌ tachii
ncꞌiaaꞌyoꞌ ncꞌe na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ joona. macanda̱ ndyuaaꞌyoꞌ Macedonia
Ndoꞌ tîcaꞌndyeꞌncꞌuaaꞌndyoꞌ na ñequio Acaya sa̱a̱ mati jndye joo
wiꞌ na cwitjomꞌyoꞌ ncꞌe na ntyjaaꞌ jnda̱ manquiu nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya

454
455 1 Tesalonicenses 1​, ​2

nꞌomꞌyoꞌ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ chii nncjaaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyô̱, sa̱a̱
meiⁿ tacaⁿtinaꞌ na nlꞌuuyâ ñꞌoom cha nqueⁿ nncjaaweeꞌ tsꞌoom, ee
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. 9 Ee
  jom nlqueeⁿ cwenta chiuu nꞌo̱o̱ⁿyâ.
manquieeti naⁿꞌñeeⁿ cwilaꞌneiⁿna 5 ꞌO manquiuꞌyaꞌyoꞌ na tijoom

chiuu waa na sacajndo̱oꞌ̱ â ꞌo ñejlaꞌcaꞌnaaⁿꞌndyô̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, meiⁿ


ndoꞌ na ya toꞌñoomꞌyoꞌ jâ. Mati nchii tquio̱ꞌnnꞌaaⁿyâ ꞌo na nntjeiiꞌâ
cwilaꞌneiⁿna chiuu waa na jnda̱ tsjo̱ꞌñjeeⁿ lueeꞌyoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ꞌndyeꞌyoꞌ na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ ꞌnaⁿ noomꞌm na ljoꞌ. 6 Meiiⁿjom ndiiꞌ

na cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa, ndoꞌ jeꞌ naxeⁿꞌ tyoolꞌua̱ay ̱ â na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye


Tyꞌo̱oṯ sꞌom macwitsantyjo̱ꞌyoꞌ. nnꞌaⁿ jâ, meiⁿ nda̱aꞌ̱ ꞌo meiⁿ nda̱a̱
Jeꞌ jnda̱ macwindyeꞌntjomꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ. 7 Jâ tyojndo̱oꞌ̱ â ꞌo ñequio

nnom nqueⁿ na wanoomꞌm, na na jnda nquiuuyâ ñꞌeⁿndyoꞌ chaꞌxjeⁿ


macanda̱ jom cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cwii yuscu na jeeⁿ wiꞌ tsꞌom
10 Mati cwilaꞌneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ na
  ntseinda, ya cwenta machꞌee joona.
cwimeiⁿndoꞌyoꞌ na nncwjeeꞌnndaꞌ 8 Tꞌmaⁿ waa na jeeⁿ wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ ꞌo,

Jesús, Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnaaⁿ nchii tomti neiiⁿyâ na tyoñequiaayâ


cañoomꞌluee, nquii na tquiaaⁿ na ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
wandoꞌxco jnda̱ na tueꞌ, nquii na nda̱aꞌ̱ yoꞌ sa̱a̱ mati chiuu waa na
macwjiꞌnꞌmaaⁿñe jaa na wiꞌ na jeeⁿ tyomꞌaaⁿyâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Luaaꞌ
cwajndii na quia nncwjeeꞌcañoom. waa ncꞌe na jeeⁿ jnda nquiuuyâ
ꞌo. 9 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ

Tsꞌiaaⁿ na sꞌaa Pablo Tesalónica tyootsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ chiuu na

2 ꞌO nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,


mancjoꞌtiꞌyoꞌ nquiuꞌyoꞌ na
ticweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na sacajndo̱oꞌ̱ â
tyolaꞌjnda̱ay ̱ ayâ na nntaꞌntjo̱o̱ⁿyâ
na tcaⁿnaꞌ jâ. Naxuee natsjom
tyolꞌaayâ tsꞌiaaⁿ cha tîcatio̱oy ̱ â xuu
ꞌo. 2 ꞌO manquiuꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ
  nacjoꞌyoꞌ na nnteiꞌxeꞌyoꞌ jâ yocheⁿ
jlaꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tsjoom Filipos jâ ndoꞌ na tyoñequiaayâ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ
jlaꞌseiꞌna jâ, sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ, xcwe Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
xjeⁿ na tjo̱o̱ⁿyâ nawiꞌwaaꞌ, tquiaa 10 ꞌO nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ na manquiuꞌyoꞌ ndoꞌ mati mantyjii


tquiaayâ ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja na Tyꞌo̱oṯ sꞌom chiuu ñetꞌo̱o̱ⁿyâ
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê añmaaⁿ nnꞌaⁿ. 3 Ee   quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Tyolaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyô̱
ñꞌoom na cwiñequiaayâ cwiluiiñenaꞌ jo nnoom na tyolꞌaayâ yuu na
ñꞌoom na mayuuꞌ, nchii ñꞌoom na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ meiⁿcwii
tijndaaꞌya nquiuuyâ, ndoꞌ nchii tsꞌaⁿ xonda̱a̱ ntso na jlaꞌtjo̱on ̱ dyô̱
cweꞌ na ñeꞌcalaꞌntja̱aⁿ̱ yâ nnꞌaⁿ, nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 11 ꞌO manquiuꞌyoꞌ chiuu

meiⁿ nchii na cwinquio̱ꞌnnꞌaaⁿyâ waa na ñetꞌo̱o̱ⁿyâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ


nnꞌaⁿ. 4 Wandyo̱ꞌ waa cantyja
  na tyomꞌaaⁿyâ chaꞌcwijom
ꞌnaaⁿyâ, ee tjaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌee tsꞌaⁿ ñequio ntseinda,
ñꞌeⁿndyô̱ ndoꞌ tyꞌioom tsꞌiaaⁿ 12 tyolana̱aⁿ
  ̱ yâ ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ na
jâ na nñequiaayâ ñꞌoom na tyoñequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ,
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê añmaaⁿ nnꞌaⁿ. tyolaꞌjndo̱oꞌ̱ â nꞌomꞌyoꞌ na cꞌomꞌyoꞌ
Nchii cwilꞌaayâ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ cha na chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ na cꞌom
1 Tesalonicenses 2​, ​3 456

nnꞌaⁿ na maqueeⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tacontyꞌiaayâ ꞌo sa̱a̱ ñequiiꞌcheⁿ


na calajomndyena cantyja na cwijaañjoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ ꞌo chiuu
matsa̱ꞌntjoom ndoꞌ ñequio na cwitsamꞌaⁿꞌtiꞌyoꞌ. Joꞌ chii
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom. jeeⁿ cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ
13 Quia tyondyeꞌyoꞌ ñꞌoom naya
  na nntsaacajndo̱on ̱ ndaꞌâ ꞌo.
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñequiaayâ 18 Jeeⁿ ñeꞌcatsaayâ na mꞌaⁿꞌyoꞌ,

nda̱aꞌ̱ yoꞌ mana toꞌñoomꞌyoꞌ majndeiiticheⁿ ja Pablo jndye ndiiꞌ


juunaꞌ. Joꞌ na cwiñeꞌquiaayâ na sꞌaanaꞌ na ñeꞌcjo̱ sa̱a̱ seitsaaⁿꞌñe
quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Ee Satanás na nlꞌaayâ na ljoꞌ. 19 ¿Ljoꞌ  

jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joꞌ na nñequiaanaꞌ na cwicantyjaaꞌ


juunaꞌ nchii ñꞌoom na cweꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ
cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ. Ndoꞌ mayuuꞌ na na nñequiaanaꞌ na neiiⁿyâ oo na
joꞌ juunaꞌ. Joꞌ chii cwiwitquiooꞌ nntantjo̱o̱ⁿyâ jo nnoom? ¿Aa nchii
tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌ maꞌo joꞌ? Ee maꞌo cwiluiindyoꞌ
ꞌo na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. 14 ꞌO
  chaꞌtso nmeiⁿꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ
nnꞌaaⁿya, ljoꞌwaayu ñetjomꞌyoꞌ ja jo nnom Ta Jesucristo quia
chaꞌxjeⁿ ñetjoom ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na na nndyonnaaⁿꞌaⁿ. 20 Ncꞌe ꞌo,

macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ joꞌ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jâ ndoꞌ


ndyuaa Judea. Ee nquiee nnꞌaⁿ mañequiaanaꞌ na neiiⁿyâ.
tsjomꞌyoꞌ ñetaꞌwiꞌna ꞌo chaꞌxjeⁿ
tuii ndyuaa Judea, tyotaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ
judíos ncꞌiaana na cwilayuꞌ ñequio
3 Quia tileicatseiquiiti tsꞌo̱o̱ⁿ na
tjaa ñꞌoom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ
seijndaaꞌndyo̱ na nljooꞌndyo̱ na
Cristo Jesús. 15 Nnꞌaⁿ judíosꞌñeeⁿ
  ñeⁿnnco̱ tsjoom Atenas. 2 Joꞌ chii

jlaꞌcueeꞌna Ta Jesús, chaꞌxjeⁿ jño̱o̱ⁿyâ juu nnꞌaaⁿya Timoteo na


weloona tyolaꞌcwjeena profetas mꞌaⁿꞌyoꞌ, jom cwiluiiñê mosooꞌ
ndoꞌ mati jleintyjo̱ nnꞌaⁿ judíos Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Matseijomñê ñꞌeⁿndyô̱
jâ. Tiquilꞌana yuu na cjaaweeꞌ na cwiñeꞌquiaayâ ñꞌoom naya
ntyjeeⁿ ñꞌeⁿndyena, ndoꞌ mꞌaⁿna ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Tjacanoomꞌm ꞌo
nacjoo chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, 16 ee   na nñequiaaⁿ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ
quia na ñeꞌcalana̱aⁿ̱ yâ ñequio nnꞌaⁿ ndoꞌ na nncꞌoomꞌjndeiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ
na tachii judíos cha mati nnda̱a̱ cantyja na jnda̱ jlaꞌyuꞌyoꞌ. 3 Ee na  

nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na meiⁿcwiindyoꞌ ꞌo


joona, tiñeꞌquiandyena na nlꞌaayâ tintseilcweꞌnaꞌ tsꞌom cweꞌ ncꞌe na
na ljoꞌ, ndoꞌ na cwilꞌana na luaaꞌ, wiꞌ na cwitjomꞌyoꞌ. Ee manquiuꞌyoꞌ
cwilaꞌcwaljooꞌtina jnaaⁿna jo na maxjeⁿ mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nnoom. Sa̱a̱ jeꞌ juu na jeeⁿ cwajndii na catjo̱o̱ⁿya nawiꞌmeiⁿꞌ. 4 Ee quia

na matseiwꞌeeⁿ nnꞌaⁿ mama tꞌuiinaꞌ tyomꞌaaⁿyâ ñꞌeⁿndyoꞌ tꞌmo̱o̱ⁿyâ


joona. nda̱aꞌ̱ yoꞌ na maxjeⁿ nncwino̱o̱ⁿya
nawiꞌ ndoꞌ jnda̱ macwiluii naljoꞌ
Ñeꞌcjaacandoꞌnndaꞌ Pablo chaꞌxjeⁿ na manquiuꞌyoꞌ. 5 Ncꞌe  

nnꞌaⁿ Tesalónica na tileicwiquiiti tsꞌo̱o̱ⁿ, joꞌ chii


17 ꞌOnnꞌaaⁿya, cantyjati xuee jño̱o̱ⁿya Timoteo na ncjacwaxꞌeeⁿ aa
na tjeiꞌnaꞌ jâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, meiiⁿ ndicwaⁿ cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
457 1 Tesalonicenses 3​, ​4

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee nquiaya xeⁿ na aa jnda̱ nꞌo̱o̱ⁿyâ ꞌo. 13 Quiaaⁿ na nleijndeiiꞌ


sꞌaa tsaⁿjndii na jlaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ ndoꞌ nꞌomꞌyoꞌ cha nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na


joꞌ nntsꞌaanaꞌ na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ jo
tsꞌiaaⁿ na ñelꞌaayâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. nnom Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia
6 Sa̱a̱ jeꞌ jnda̱ jndyolcweeⁿꞌeⁿ na
  na nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesús ñequio
ñetꞌoom Tesalónica ndoꞌ jeeⁿ ya chaꞌtsondye nnꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ.
ñꞌoom jndyoñꞌoom na cwilayuꞌya
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ Nmeiiⁿ calꞌaaya cha nncjaaweeꞌ
na jnda nquiuꞌyoꞌ jâ. Tsoom na tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñequiiꞌcheⁿ cwijaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
jâ ñequio na jnda nquiuꞌyoꞌ ndoꞌ
jeeⁿ queeⁿ nꞌomꞌyoꞌ na nntyꞌiaꞌyoꞌ
4 Ndoꞌ jeꞌ ꞌo nnꞌaaⁿya ñequio
xueeꞌ Ta Jesús cwitaaⁿyâ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ndoꞌ cwitsa̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ ꞌo na
jâ chaꞌxjeⁿ ñeꞌcantyꞌiaayâ ꞌo. 7 Joꞌ   cꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿyâ
chii ꞌo nnꞌaⁿya, quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso na calꞌaꞌyoꞌ cha nncjaaweeꞌ tsꞌom
na matseijaaꞌñenaꞌ nacjooyâ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ.
nawiꞌ na cwiwino̱o̱ⁿyâ tꞌmaⁿ waa na 2 Ndoꞌ manquiuꞌyaꞌyoꞌ

mañequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ na ñꞌoomꞌñeeⁿ na tqua̱aⁿ̱ tya̱aⁿ̱ yâ


cwiljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌya nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio najndeii na
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 8 Ndoꞌ na
  matseixmaⁿ Ta Jesús. 3 Ee luaa  

cwindya̱ay ̱ â na cwiljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ waa na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús, machꞌeenaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ na calaxmaⁿꞌyoꞌ na
cantyja ꞌnaaⁿyâ chaꞌcwijom na ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ meiⁿ
cwiluiindyo̱xco̱oy ̱ â. 9 Meiiⁿ ncjo̱oy
  ̱ â tancꞌomꞌyaꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
tileicwijnda̱ay ̱ â na cwiñeꞌquiaayâ cweꞌ luaaꞌ, 4 ticwiindyoꞌ ꞌo nnꞌaaⁿya,

na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ na na cꞌomꞌyoꞌ na yandyoꞌ ñequio
waljooꞌcheⁿ na neiiⁿyâ jo nnoom lcuuꞌyoꞌ, ndoꞌ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 10 Naxuee natsjom
  joona, 5 nchii nncꞌoom tsaⁿsꞌa

cwitaaⁿyâ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ñequio scoomꞌm na ncwinomꞌnaꞌ


nñequiaaⁿ na nntyꞌiaanda̱ay ̱ â ꞌo ljoꞌ machꞌeeⁿ na tia na matseitioom
na nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱tya̱ay ̱ â yuu na ñꞌeⁿñe chaꞌxjeⁿ cwilꞌa nnꞌaⁿ na
cwimatseitjo̱on ̱ aꞌ na cwilaꞌyuꞌya ticꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. 6 Meiⁿcwii tsaⁿsꞌa tintseitjo̱oñ
  ̱ e
11 Cwitaaⁿyâ na nquii
  nnom xꞌiaaꞌ na nncꞌoomya ñꞌeⁿ scuuꞌ
Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Ta tsaⁿꞌñeeⁿ meiⁿ tinquiuꞌnnꞌaⁿ cantyja
Jesucristo cateijndeiina jâ cha ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ ee jeeⁿ tꞌmaⁿ na
nnda̱a̱ nntsaacajndo̱oꞌ̱ nndaaꞌâ ꞌo. wiꞌ nntseiquioo Ta Jesús nacjooꞌ
12 Mati cwitaaⁿyâ na cateijndeii Ta
  tsꞌaⁿ na machꞌee chaꞌtso nmeiⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncjaaquiendyoꞌ na chaꞌxjeⁿ na jnda̱ ñejlaꞌcandiiyâ ꞌo.
mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwii cwii 7 Ee nchii na tqueeⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom

ntyjeeꞌyoꞌ. Ndoꞌ catseicwaljooꞌtinaꞌ jaa na nlajomndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtso ntꞌomcheⁿ natia, sa̱a̱ jom lꞌue tsꞌoom na
nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ mꞌaaⁿ jâ na wiꞌ cꞌo̱o̱ⁿya na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya jo nnoom.
1 Tesalonicenses 4​, ​5 458

8 Cweꞌ joꞌ xeⁿ mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na ticueeꞌ na catsa̱ꞌntjom jaa na ndicwaⁿ


tsꞌom ñꞌoommeiⁿꞌ na cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ cwitando̱oꞌ̱ a hasta xjeⁿ na
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, catseiꞌno̱ⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na nndyonnaaⁿꞌaⁿ, xocwino̱o̱ⁿꞌa nnꞌaⁿ
nchii cweꞌ ñꞌoom na tqueⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. 16 Ee manquiiti Jesús

machꞌee na tilꞌue. Juu machꞌee nnaaⁿ cañoomꞌluee, jndeiiꞌ ñꞌoom


na tilꞌue ñꞌoom na tqueⁿ nquii na nntsa̱ꞌntjoom, ndoꞌ nndyocueeⁿ,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na jom tquiaaⁿ Espíritu xjeⁿꞌñeeⁿ nleicꞌuaa jndyeeꞌ ángel
Santo naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. na cwiluiitquieñe ndoꞌ mati ndu
9 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na
  ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia joꞌ joo nnꞌaⁿ
wiꞌ nꞌom ntyjeeꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ, na jnda̱ tja̱ na ñejlaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ Jesús,
tacaⁿnaꞌ na cwinntseiljeiya joona najndyee nntaꞌndoꞌxcona.
ñꞌoomꞌñeeⁿ ee manquiiti Tyꞌo̱oṯ sꞌom 17 Jnda̱ joꞌ jaa na ndicwaⁿ

maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na cwitando̱oꞌ̱ a xjeⁿꞌñeeⁿ ñeꞌnaaⁿꞌ


wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ joona. 10 Ee ꞌo wiꞌ
  nncjaachuunaꞌ jaa ñꞌeⁿndyena
nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na quiiꞌ nchquiu na nntjomndyo̱
mꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Macedonia. Sa̱a̱ ñequio Ta Jesús quiiꞌ jndye ndoꞌ
cwitaaⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ na cꞌomꞌyoꞌ nncꞌo̱o̱ⁿtya̱aⁿ̱ ya ñꞌeⁿñê. 18 Joꞌ chii

na matꞌmaⁿti na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñequio ñꞌoommeiⁿꞌ quiaꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ


joona. 11 Calaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na tjoomꞌ nꞌom nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ.

5

ñꞌoom nncꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ. ꞌO nnꞌaaⁿya, cantyja ꞌnaaⁿꞌ


Tacatiiꞌndyoꞌ ñꞌoom ꞌnaaⁿna na cwaaⁿ xuee oo cwaaⁿ xjeⁿ na
ticatseixmaⁿnaꞌ na nlaꞌjomndyoꞌ. nndyonndaꞌ Ta Jesús, meiⁿ ticaⁿnaꞌ
Cjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na calꞌaꞌyoꞌ na nntseiljeiya. 2 Ee manquiuꞌyaꞌyoꞌ

tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom nncueꞌntyjo̱ xuee na nndyonndaꞌ Ta


na jnda̱ tqua̱aⁿ̱ tya̱aⁿ̱ yâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, Jesús xjeⁿ na ticꞌom cꞌee nnꞌaⁿ na
12 ee na nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, nnꞌaⁿ na
  nluii na ljoꞌ. Matseijomnaꞌ chaꞌna
tyoolaꞌyuꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ꞌo meiⁿ quia na macwjeeꞌ tsaⁿnchꞌue.
xotseitjo̱on ̱ aꞌ ꞌnaⁿ na nleilꞌueeꞌndyoꞌ. 3 Xcwe xjeⁿ quia cwilue nnꞌaⁿ:

“Jeꞌ tjaaꞌnaⁿ tiaꞌ, tjaaꞌnaⁿ na


Cantyja na nndyonndaꞌ Ta Jesucristo teincuuꞌ”, majuu xjeⁿꞌñeeⁿ ñejomto
13 Ndoꞌ jeꞌ ꞌo nnꞌaⁿya, tacalꞌue nquioo nawiꞌ tꞌmaⁿ nacjoona
nꞌo̱o̱ⁿyâ na mati ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ chiuu chaꞌxjeⁿ quia na manaⁿnaꞌ na
nntsꞌaanaꞌ ñequio nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ maquiinaꞌ yuscu na manntseincuii,
meiⁿ tancꞌomꞌyoꞌ na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ meiⁿ tjaaꞌnaⁿ na cwii nnda̱a̱
chaꞌxjeⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na tintyjaaꞌ nndyaandye nnꞌaⁿ juu nawiꞌñeeⁿ.
nꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 14 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ

4 Sa̱a̱ ꞌo nnꞌaⁿya, ticalaxmaⁿꞌyoꞌ

cwilaꞌyuuꞌa na tueꞌ Jesús ndoꞌ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ na jaaⁿñe, joꞌ chii


tandoꞌxcoom, maluaaꞌ cwilaꞌyuuꞌa juu xuee na nncwjeeꞌnndaꞌ Ta
na cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom nñequiaa Jesús xocatseijomnaꞌ juunaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na joo nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ chaꞌna quia na
na ñejlaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê nntaꞌndoꞌxcona. nncwjeeꞌ tsaⁿnchꞌue waaꞌ tsꞌaⁿ.
15 Joꞌ chii cwilꞌuuyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ

5 Jaa laꞌxmaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ

ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ nquii na cwiluiiñe naxuee. Tilaꞌxmaaⁿya cantyja


459 1 Tesalonicenses 5

ꞌnaaⁿꞌ natsjom oo cantyja ꞌnaaⁿꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ ñequio


najaaⁿñe. 6 Joꞌ chii matyꞌiomnaꞌ na
  na jnda nquiuꞌyoꞌ joona, ee joona
cꞌo̱o̱ⁿya na wandoꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ jeeⁿ cwilaꞌjnda̱na naquiiꞌ tsꞌiaaⁿwaaꞌ.
queⁿndyo̱cheⁿncjo̱oy ̱ a xjeⁿ cantyja Cꞌomꞌyoꞌ na tjoomꞌ ñꞌoom ñequio
ꞌnaaⁿya jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee ncꞌiaaꞌyoꞌ na tjaa ndiaꞌ cachoꞌyoꞌ
ticatsonaꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya chaꞌcwijom na ñꞌeⁿndyena.
cwindaaya chaꞌna ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ 14 Ndoꞌ cwilaꞌjndeiiꞌ ndyua̱ay
  ̱ â
na tyoolaꞌyuꞌ. 7 Ee nnꞌaⁿ na cwinda,
  nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌo nnꞌaⁿya, na calaꞌtiaꞌyoꞌ
natsjom cwindana, ndoꞌ nnꞌaⁿ na nnꞌaⁿꞌyoꞌ na tiñeꞌcalꞌa tsꞌiaaⁿ.
cwicandyee, natsjom cwindyeena, Quiaꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ
8 sa̱a̱ ncꞌe na cwilaxmaaⁿya
  na leicꞌom tꞌmaaⁿꞌndye nꞌom.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ naxuee, cwa Cateijndeiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na tijnda̱na na
queⁿndyo̱cheⁿncjo̱o̱ xjeⁿ, chaꞌwaati tilaꞌyuꞌya nꞌomna. Cꞌomꞌ nioomcheⁿ
xuee cꞌo̱o̱ⁿya chaꞌna tsꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ nꞌomꞌyoꞌ ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ.
xqueⁿ. Matsonaꞌ na cataꞌñoomꞌndyo̱ 15 Xeⁿ tisꞌa cwilꞌa nnꞌaⁿ ꞌo,

cheⁿncjo̱oy ̱ a ñequio na cwilayuꞌya calꞌandyoꞌ cwenta na tinlꞌaꞌyoꞌ


nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ wiꞌ joona. ꞌO xuiiꞌ calꞌaꞌyoꞌ, ꞌo
ñequio juu na mꞌaaⁿya na wiꞌ ñequiiꞌcheⁿ calꞌaꞌyoꞌ yuu na ya ñꞌeⁿ
nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ ñequio juu na nnꞌaⁿ, meiiⁿ mancjoꞌtiꞌyoꞌ oo meiiⁿ
ntyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe ñꞌeⁿ meiⁿquia tsꞌaⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom añmaaⁿya chaꞌxjeⁿ 16 Ñequiiꞌcheⁿ cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿnco

mawañoomꞌ tjaⁿxqueⁿxjo xqueⁿ nꞌomꞌyoꞌ. 17 Tintsawiꞌntyjeꞌyoꞌ na


sondaro. 9 Ee nchii seijndaaꞌñe


  cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntꞌuiityeeⁿ jaa 18 Chaꞌtso na machꞌeenaꞌ

naquiiꞌ nawiꞌ tꞌmaⁿ. Sa̱a̱ tqueeⁿ jaa ñequiondyoꞌ quiaꞌyoꞌ na quianlꞌuaaꞌ


na nndaaya na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee luaaꞌ lꞌue tsꞌoom
ncꞌe nquii Ta Jesucristo. 10 Jom  ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya cha tjoomꞌ Cristo Jesús. 19 Tilaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ

na nntando̱oꞌ̱ a ñꞌeⁿñê quia na tsꞌiaaⁿ na machꞌee Espíritu Santo


nndyonnaaⁿꞌaⁿ, meiiⁿ na ndicwaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 20 Joo ñꞌoom na

tando̱oꞌ̱ a ndoꞌ meiiⁿ na aa cwiñequia nnꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ


jnda̱ tja̱ay̱ a. 11 Joꞌ chii cwii ndoꞌ
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na, tilꞌaꞌyoꞌ na
cwiindyoꞌ quiaꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌom ticueeꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ.
ntyjeeꞌyoꞌ na ncꞌoonajnda̱na chaꞌxjeⁿ 21 Chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ catjeiꞌyoꞌ

na cwilꞌaꞌyoꞌ. cwenta aa xcwe joonaꞌ, ndoꞌ


ñꞌoom na cwiwitquiooꞌ na xcwe,
Ñꞌoom na matseijndo̱ꞌ Pablo nꞌomna caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñequio joonaꞌ.
12 ꞌO
nnꞌaⁿya, cwitaaⁿyâ na 22 Calaꞌtquio̱oꞌ̱ ndyoꞌ ñequio chaꞌtso

calaꞌtmaaⁿꞌndyoꞌ nnꞌaⁿ na nnom natia.


cwilꞌa tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom 23 Manquiiti Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nqueⁿ na

quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na cwijndooꞌna tsꞌiaaⁿ mañequiaaⁿ na tjaa ñomtiuu mꞌaaⁿ


ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ na cwilaꞌjndo̱ꞌna tsꞌaⁿ jo nnoom, jom queⁿño̱oⁿ̱ ꞌo na
nꞌomꞌyoꞌ. 13 Matyꞌiomnaꞌ na
  canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ. Cwañomꞌm chaꞌwaa
1 Tesalonicenses 5 460

espíritu ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ñequio añmaaⁿꞌyoꞌ 26 Quiaꞌyoꞌ na xmaⁿndye chaꞌtso


ndoꞌ seiiꞌyoꞌ cha caljooꞌ joonaꞌ na nnꞌaaⁿya na mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ na
meiⁿcwii jnaⁿ tilaxmaⁿnaꞌ hasta xjeⁿ na cwitaⁿꞌyoꞌ lueena.
nncwjeeꞌnndaꞌ Jesucristo na cwiluiiñê 27 Ñequio na jndeii tsꞌiaaⁿ na

na matsa̱ꞌntjoom jaa. 24 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  matseixmaⁿya na tquiaa Ta
na macwaaⁿ ꞌo cwiluiiñê na mayomꞌm, Jesucristo matio̱oy
̱ a xuuwaañe
maxjeⁿ nntseicana̱aⁿ̱ chaꞌtso nmeiⁿꞌ nacjoꞌyoꞌ na calaꞌnaⁿꞌyoꞌ cartawaa
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. na nndye chaꞌtsondye nnꞌaaⁿya na
cwilaꞌyuꞌ.
Cwiñequiana na xmaⁿndye nnꞌaⁿ 28 Nquii Ta Jesucristo cwentaaya

25 ꞌO nnꞌaaⁿya ñequiiꞌcheⁿ calaneiⁿꞌyoꞌ quiaaⁿ na nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ naya na


cantyja ꞌnaaⁿyâ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. matseixmaaⁿ.
Carta na jnda̱ we na seicwanom
Pablo na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ Tesalónica

jndye nnom nawiꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ


Mañequiaa Pablo na xmaⁿndyena ndoꞌ na cwintyjo̱ nnꞌaⁿ ꞌo sa̱a̱

1 Ñꞌeⁿ Silvano ndoꞌ ñꞌeⁿ


Timoteo, ja Pablo matseiljeiya
cartawaañe na matseicwano̱ⁿya
cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌya
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Ncꞌe na

luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na jeeⁿ


juunaꞌ na mꞌaⁿꞌ ꞌo tmaaⁿꞌ xcwe macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwenta
nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Ee matsa̱aⁿ̱ ꞌa̱ⁿ ꞌo na
cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom Tesalónica, na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na nntsaquieeꞌndyoꞌ yuu
cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwentaaꞌ Tsotya̱ay ̱ a na matsa̱ꞌntjoom. Ncꞌe na ljoꞌ, jeꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ Jesucristo na cwiwinomꞌyoꞌ nawiꞌ.
cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa. 6 Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌeeⁿ na

2 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio matyꞌiomyanaꞌ na joo nnꞌaⁿ na
Jesucristo, quiana na canda̱aꞌ̱ ya cwitaꞌwiꞌ ꞌo jeꞌ, nlcoꞌweeⁿꞌeⁿ
ntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na laꞌxmaⁿna joona. 7 Ndoꞌ mati ꞌo na wiꞌ

ñequio na meiⁿcwii ñomtiuu na cwitjomꞌyoꞌ nñequiaaⁿ na


tincꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na. nntaꞌjndya̱ay ̱ â ñꞌeⁿndyoꞌ majuu
xuee quia na nleitquiooꞌñenndaꞌ
Quia na nndyonndaꞌ Cristo Ta Jesús. Ee matsꞌia joꞌ na
nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ nnaaⁿ cañoomꞌluee nndyocueeⁿ.
3 ꞌO nnꞌaⁿya, ñequiiꞌcheⁿ macaⁿnaꞌ Nleitquiooꞌñê naquiiꞌ ntsaachom
na nñequiaayâ na quianlꞌuaaꞌ ñequio ángeles cwentaaⁿꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ jeeⁿ jnda̱. 8 Nñoom na nntꞌueeⁿ

matyꞌiomyanaꞌ na cwilꞌaayâ na ljoꞌ nnꞌaⁿ na ticalaꞌxmaⁿna cwentaaꞌ


ee wjaawixcweti na cwilaꞌyuꞌya Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiⁿ ticalꞌañꞌoomndyena
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê ndoꞌ ncꞌe cwii ñꞌoom na tseixmaⁿ Ta Jesús na
ndoꞌ cwiindyoꞌ wiꞌti nꞌomꞌyoꞌ macwjiꞌnꞌmaaⁿñê añmaaⁿ nnꞌaⁿ.
ntyjeeꞌyoꞌ. 4 Hasta quiiꞌntaaⁿ ntmaaⁿꞌ

9 Naⁿꞌñeeⁿ tixocantycwii na

nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona. Ndoꞌ tquia


cwentaaⁿꞌaⁿ cwilana̱aⁿ̱ yâ cantyja nncwjiꞌndyo̱naꞌ joona ñequio
ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Cwitjeiꞌsꞌaayâ ꞌo na mꞌaⁿꞌ yuu na nncꞌoom Jesucristo na
nioomꞌcheⁿ nꞌomꞌyoꞌ meiiⁿ na nluiitꞌmaⁿñê ndoꞌ ñequio najndeii

461
2 Tesalonicenses 1​, ​2 462

na matseixmaaⁿ. 10 Nluii na
  ñꞌoomwaaꞌ ꞌo ee cwitjo̱o̱cheⁿ na
ljoꞌ juu xuee quia na nñoom na nncueꞌntyjo̱ xueeꞌñeeⁿ maxjeⁿ
nlaꞌtꞌmaaꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ jom, nlaꞌwendye nnꞌaⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌna ndoꞌ nleitquiooꞌñe juu tsaⁿsꞌa na
ñꞌeⁿñê nncjaaweeꞌ nꞌomna, mati jeeⁿ tiaaꞌ, majndaaꞌ na nntsuuñê
ñꞌeⁿꞌ ꞌo na jnda̱ macwilaꞌyuꞌyoꞌ nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 4 Jom nncjaⁿ

ñꞌoom na tyoñequiaayâ cantyja nacjoo chaꞌtso na laꞌxmaⁿ cwentaaꞌ


ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio chaꞌtso nnom
11 Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ cwilana̱aⁿ
  ̱ yâ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ. Joꞌ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. chii ncjaaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom
Cwitaaⁿyâ nnom nqueⁿ na tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nncwjeeⁿꞌeⁿ
jnda̱ tqueeⁿ ꞌo na calaꞌxmaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na jom cwiluiiñê nquii
cwentaaⁿꞌaⁿ na ñequiiꞌcheⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ calaꞌtꞌmaaⁿndye
nncjaaweeꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿndyoꞌ. Mati nnꞌaⁿ jom.
cwitaaⁿyâ na nñequiaaⁿ cantyja 5 ¿Aa ticjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na

najneiⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ cha nnda̱a̱ jnda̱ tsjo̱oy̱ a ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
nlaꞌcanda̱ꞌndyoꞌ chaꞌtso ñꞌoom quia na ñetꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ?
na ya na cwiqueⁿ nꞌomꞌyoꞌ, ndoꞌ 6 Ndoꞌ macwilaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ na

na nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ chaꞌtso matseitsaaⁿꞌñeya tsaⁿꞌñeeⁿ cha


tsꞌiaaⁿ na ya na cwilꞌaꞌyoꞌ ncꞌe na na ticwitquiooꞌñe cwitjo̱o̱cheⁿ
cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. 12 Ncꞌe
  na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na ntyjii
na luaaꞌ, nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ xueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 7 Ee juu tsꞌiaaⁿꞌ

Ta Jesús cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ mati natia na wantyꞌiuuꞌ mꞌaⁿnaꞌ jeꞌ


nntseitꞌmaaⁿꞌñê ꞌo ncꞌe naya na machꞌeenaꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ, na
matseixmaⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na majeꞌndyo macanda̱ macaⁿnaꞌ na
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ ndoꞌ cantyja nleindyo̱o̱ nqueⁿ na matseitsaaⁿꞌñê
ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. na nncꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ. 8 Quia

ljoꞌcheⁿ nleitquiooꞌñe juu tsaⁿꞌñeeⁿ


Nleitquiooꞌñe tsꞌaⁿ na wiꞌñeti na waljooꞌcheⁿ na tia tsꞌaⁿñe.

2 ꞌO nnꞌaaⁿya, cantyja ꞌnaaⁿꞌ na


nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesucristo
cwentaaya ndoꞌ na nntjomndyo̱ yuu
Ndoꞌ nquii Ta Jesús quia na
nncwjeeⁿꞌeⁿ ñequio najndeii na
neiⁿncooꞌ nacaxuee na cwiluiiñê,
na mꞌaaⁿ, cwitaaⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ 2 na
  nntseicueeⁿꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio
tilachuiꞌyoꞌ chiuu mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ jndye ꞌñom. 9 Juu tsaⁿꞌñeeⁿ na

ñꞌoomwaaꞌ meiⁿ tiñequiandyoꞌ wiꞌñeti nñoom ñequio najndeii na


cantyja cwii nnom na quia nluii matseixmaⁿ Satanás. Nnquiuꞌnnꞌaaⁿ
nntseicatyꞌuenaꞌ ꞌo oo cwii ñꞌoom nnꞌaⁿ ñequio tsꞌiaaⁿ na nntsꞌaaⁿ
na mañequiaa tsꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndoꞌ ñequio jndye nnom ꞌnaaⁿ
joꞌ oo cwii carta na waa ñꞌoom na meiⁿjom tiquintyꞌiaa nnꞌaⁿ.
na jâ jlaꞌcwano̱o̱ⁿyâ juunaꞌ na 10 Nntseineiiⁿ chaꞌtso nnom ñꞌoom

matsonaꞌ na jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na wiꞌ na nñequiuꞌnnꞌaaⁿ nnꞌaⁿ na


na nncwjeeⁿꞌeⁿ. 3 Meiⁿcwii
  jnda̱ teijndaaꞌ na nntsuundye. Ee
tiñeꞌquiandyoꞌ na nnquiuꞌnnꞌaⁿ joona tînquiandyena na nnquioo na
463 2 Tesalonicenses 2​, ​3

jnda nquiuna ñꞌoom na mayuuꞌ na


nncwjiꞌnꞌmaaⁿñenaꞌ joona. 11 Ncꞌe  
Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ jâ jo
na luaaꞌ, ꞌndii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cweꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñꞌoom cantu nñeꞌquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ
joona ndoꞌ nlaꞌyuꞌna ñꞌoom
na tiyuuꞌ, 12 sꞌaaⁿ na luaaꞌ cha

3 ꞌO nnꞌaⁿya, ñꞌoom na macanda̱,
calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja ꞌnaaⁿyâ na tyuaaꞌ ntꞌom
nntꞌuiityeⁿnaꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús
jnaaⁿꞌ na tiꞌcatoꞌñoomna ñꞌoom na chaꞌtso joo, ndoꞌ nntsꞌaanaꞌ na
mayuuꞌ ee neiiⁿtina na nlꞌana natia. jnda nquiu nnꞌaⁿ juunaꞌ chaꞌxjeⁿ
na tuii ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo. 2 Ndoꞌ mati

Tjeiiꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo na cataⁿꞌyoꞌ na nndyaandyô̱ ljoꞌ na


nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ ñeꞌcalꞌa nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndye
13 ꞌO nnꞌaaⁿya na jeeⁿ candyaꞌ ñꞌeⁿndyô̱ na quieꞌ nꞌomna ee
tsꞌom Ta Jesús, jeeⁿ matyꞌiomyanaꞌ tichaꞌtso nnꞌaⁿ cwilayuꞌya nꞌomna
na ñequiiꞌcheⁿ nñequiaayâ na ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Sa̱a̱ cwiluiiñê

quialꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja na mayomꞌm ndoꞌ nñequiaaⁿ na


ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee cwitjo̱o̱cheⁿ na nncuaa nntsaanajnda̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ
tsjoomnancue tjeiiꞌñê ꞌo na ndoꞌ na nncwañoomꞌm ꞌo ljoꞌ
nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ. Ndoꞌ tqueⁿño̱o̱ⁿ ꞌo ñeꞌcatsꞌaa nquii tsaⁿjndii ꞌo. 4 Jâ  

cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ncꞌe Espíritu, ndoꞌ cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


teilꞌueeꞌñê ñꞌoom na mayuuꞌ na cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee ꞌo cwilaꞌcanda̱ꞌyoꞌ
jnda̱ macwilaꞌyuꞌyoꞌ. 14 Ee ñequio
  ñꞌoom na ñetꞌmo̱o̱ⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ
juu ñꞌoom naya na tyoñequiaayâ nquiuuyâ na ntsalꞌaꞌtiꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ, joꞌ na tcwaaⁿ ꞌo cha na cwitsa̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ ꞌo. 5 Nqueⁿ

nnda̱a̱ nlaꞌjomndyoꞌ cantyja na na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom,


cwiluiitꞌmaⁿñe Jesucristo na cateijneiⁿ ꞌo na nncꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ
cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa. nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ mꞌaaⁿ na
15 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya,
  candyaꞌ tsꞌoom joona, ndoꞌ na
caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñequio ñꞌoom na nncꞌom nioomcheⁿ nꞌomꞌyoꞌ nawiꞌ
ñetꞌmo̱o̱ⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñequio carta na na cwiwinomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ tyomꞌaaⁿ
jlaꞌcwano̱o̱ⁿyâ na mꞌaⁿꞌyoꞌ, tintsuuꞌ jom quia na teinoom nawiꞌ tꞌmaⁿ.
nꞌomꞌyoꞌ joonaꞌ. 16 Nquii Jesucristo

na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa Queⁿndyo̱ na calꞌaaya tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿya


ndoꞌ nquii Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 6 ꞌO nnꞌaaⁿya, ñequio xueeꞌ
jom ncꞌe naya na matseixmaaⁿ mꞌaaⁿ Ta Jesucristo cwitsa̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ
na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom jaa mañequiaaⁿ na catjeiꞌndyoꞌ ñequio tsꞌaⁿ na
na ticantycwii na mꞌaaⁿya na tꞌmaⁿ matseiyuꞌ na tiñeꞌcatsꞌaa tsꞌiaaⁿ
nꞌo̱o̱ⁿya ñequio na cwicantyjaaꞌya meiⁿ tiñeꞌtseijomñe ñequio ñꞌoom
nꞌo̱o̱ⁿya jom, 17 quiaaⁿ na
  na ñetꞌmo̱o̱ⁿya nda̱aꞌ̱ yoꞌ. 7 Sa̱a̱ ꞌo

nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ manquiuꞌyoꞌ na matsonaꞌ na


na nncꞌomꞌ jnda̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ calꞌaꞌyoꞌ chaꞌna ñelꞌaayâ. Ee quia
cha chaꞌtso na cwilaneiⁿꞌyoꞌ ñequio na ñetꞌo̱o̱ⁿyâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, meiⁿjom
na cwilꞌaꞌyoꞌ nlaꞌxmaⁿ joonaꞌ na ya. ndiiꞌ tîcantyꞌiaꞌyoꞌ na tîcalꞌaayâ
2 Tesalonicenses 3 464

tsꞌiaaⁿ. 8 Ee jâ tîcatoꞌño̱o̱ⁿyâ naya



13 Ndoꞌ ꞌo, nnꞌaaⁿya,
lueeꞌyoꞌ na cweꞌyu. Ñetqueⁿndyô̱ na ticwintqueⁿꞌyoꞌ na cwilꞌaꞌyoꞌ yuu
ñelꞌaayâ tsꞌiaaⁿ, ñetantjo̱o̱ⁿyâ ꞌnaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. 14 Queⁿꞌyoꞌ

na ñetcaⁿnaꞌ jâ. Naxuee natsjom cwenta ꞌñeeⁿ juu tsꞌaⁿ na


ñejlaꞌjnda̱ay ̱ â cha ticatua̱aꞌ̱ â tiñeꞌcatseicanda̱ ñꞌoom na
xuu nacjooꞌ meiⁿcwiindyoꞌ ꞌo cwilꞌuuyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ nacjooꞌ
na nnteixꞌee jâ. 9 Meiiⁿ na
  cartawaañe. Ticalaꞌquiiꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ
matyꞌiomnaꞌ na cataaⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ cha nlcoꞌtianaꞌ ntyjeeⁿ.
ljoꞌ na ñetcaⁿnaꞌ jâ sa̱a̱ tîcalꞌaayâ 15 Sa̱a̱ tincꞌom ndiaaꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñê,

na ljoꞌ. Ee ntyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ na ꞌo calaꞌjndo̱ꞌyoꞌ tsꞌoom chaꞌxjeⁿ


calꞌo̱on
̱ dyoꞌ chaꞌxjeⁿ na cwilꞌaayâ. cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ.
10 Ee quia ñetꞌo̱o̱ⁿyâ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ

tquia̱ⁿtya̱aⁿ̱ yâ ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ juu Ñꞌoom na macanda̱


tsꞌaⁿ na tiñeꞌcatsꞌaa tsꞌiaaⁿ, meiⁿ 16 Nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom
ticatsonaꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ. 11 Sa̱a̱
  na tseixmaaⁿ na tjaa ñomtiuu
cwindya̱ay ̱ â na ñꞌeeⁿꞌ ntꞌomndyoꞌ cꞌoom tsꞌaⁿ jo nnoom quiaaⁿ
ꞌo na tiquilꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ, cweꞌ na ꞌo tjaa ñomtiuu cꞌomꞌyoꞌ na
cwiqueⁿndyoꞌ na cwitiiꞌndyoꞌ ljoꞌ chaꞌwaa xjeⁿ ñequio chaꞌtso na
machꞌeenaꞌ ntꞌomcheⁿ ntyjeeꞌyoꞌ. cwiwinomꞌyoꞌ.
12 Nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nmeiiⁿꞌ mꞌaⁿ,

17 Ja Pablo, nnco̱ matseiljeiya

ncꞌe najndeii na matseixmaⁿ Ta xueya nacjooꞌ cartawaañe chaꞌxjeⁿ


Jesucristo, cwitsa̱ꞌntjo̱o̱ⁿyâ ndoꞌ quitsꞌaa chaꞌtso carta ꞌnaⁿya. 18 Juu

cwijñoomꞌ ntyua̱ay ̱ â ꞌo na calꞌaꞌyoꞌ naya na matseixmaⁿ Jesucristo,


tsꞌiaaⁿ na nntantjomꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na cꞌoomnaꞌ ñequio chaꞌtsondyoꞌ.
macaⁿnaꞌ ꞌo. Amén.
Carta najndyee na seicwanom
Pablo na mꞌaaⁿ Timoteo

ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ weloo nnꞌaⁿ


Matseiljeii Pablo carta na ñetꞌom teiyo ee ñꞌoommeiⁿꞌ
cwentaaꞌ Timoteo cwilꞌanaꞌ na cweꞌ cwilaꞌñꞌeeⁿꞌ

1 Nnco̱ Pablo cwiluiindyo̱


apóstol cwentaaꞌ Jesucristo.
Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñê na
ndyuee nnꞌaⁿ meiⁿ ticateijndeiinaꞌ
tsꞌaⁿ na nntseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa sa̱ꞌntjoom na 5 Tsꞌiaaⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ na sa̱ꞌntjo̱ⁿya

matseixmaⁿya na ljoꞌ ñequio Ta na cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya cwii ndoꞌ


Jesucristo na cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom cwii nnꞌaⁿ ñequio na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na
mꞌaaⁿya na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. mꞌaaⁿꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñequio na xcweeꞌ
2 Matseiljeiya cartawaañe na
  nꞌo̱o̱ⁿya na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya
matseicwano̱ⁿya na mꞌaaⁿꞌ ꞌu ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 6 Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ jnaaⁿꞌ

Timoteo, na cwiluiindyuꞌ jndaaya ñꞌoomꞌñeeⁿ na jnda̱ tjuꞌtyaꞌnaꞌ


ncꞌe na matseiyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿ joona cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ nquii mayuuꞌ, ñꞌoom na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Cristo cwilaꞌjomndyena. 7 Ñeꞌcalaxmaⁿna

Jesús na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii ꞌnaaⁿꞌ


jaa na ñequiana na nncoꞌñomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ meiiⁿ
naya na laꞌxmaⁿna ñequio na ticalaꞌno̱ⁿna ljoꞌ tseicandii ñꞌoom
mꞌaⁿna nawiꞌ nꞌomna nnꞌaⁿ ndoꞌ na cwilaꞌneiⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ,
na meiⁿcwii ñomtiuu tincꞌoomꞌ jo meiⁿ ljoꞌ na maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na
nda̱a̱na. cwiñequiana ñequio na tꞌmaⁿya
nꞌomna.
Catsꞌaañe Timoteo cwenta 8 Manquiuuya na jeeⁿ lꞌue ljeii

ñꞌoom na tiyuuꞌ na tqueⁿ Moisés xeⁿ mawilꞌueeꞌñe


3 Chaꞌxjeⁿ
na tsjo̱oy
̱ a njomꞌ quia tsꞌaⁿ juunaꞌ chaꞌxjeⁿ na seijndaaꞌñe
na jluiiꞌa Macedonia na caljooꞌndyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Macaⁿnaꞌ na cjaanjoomꞌ

Éfeso na catsa̱ꞌntjomꞌ ntꞌomcheⁿ nꞌo̱o̱ⁿya na nchii teijndaaꞌ ljeii na


nnꞌaⁿ na ticatꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na qui cwentaa nnꞌaⁿ na cwilꞌa na
tiyuuꞌ, 4 tilqueⁿꞌ cwenta ñꞌoom na
  matyꞌiomyanaꞌ. Teijndaaꞌ juunaꞌ
cweꞌ cuento laxmaⁿnaꞌ ñequio cwentaa nnꞌaⁿ na quieꞌ nꞌom,

465
1 Timoteo 1 466

cwentaa nnꞌaⁿ na ticatueeꞌndyecje, canda̱aꞌ̱ ya matseixmaⁿya juunaꞌ ndoꞌ


cwentaa nnꞌaⁿ na tia cwilꞌa, nnꞌaⁿ tꞌmo̱o̱ⁿ na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom ja ndoꞌ
na laxmaⁿ jnaⁿ, cwentaa nnꞌaⁿ na jndaya na matseiyuꞌya tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿñê,
ticalaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom oo joonaꞌ na cwilaꞌxmaaⁿya ncꞌe na
cwiicheⁿ nnom na matseitꞌmaaⁿꞌñe cwilaꞌjomndyo̱ ñꞌeⁿñê.
tsꞌaⁿ, teijndaaꞌ juunaꞌ cantyja 15 Ñꞌoomwaa ñꞌoom na

ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwjee tye mayuuꞌ juunaꞌ, ndoꞌ matsonaꞌ na


ndyeena ndoꞌ mati cwentaa chaꞌtsondye nnꞌaⁿ calaꞌyuꞌna juunaꞌ:
chaꞌtsondye nnꞌa na cwilaꞌcwjee jndyo Cristo Jesús tsjoomnancue
nnꞌaⁿ, 10 cwentaa nnꞌaⁿ na cweꞌ
  cha nncwjiꞌnꞌmaaⁿꞌñê nnꞌaⁿ jnaⁿ,
mꞌaⁿya ñequio nnꞌaⁿ, cwentaa quiiꞌntaaⁿ joona ja cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ
naⁿnom na mꞌaⁿ ñequio tyjenom, na tꞌmaⁿti ñeseitjo̱on ̱ dyo̱ nnoom.
cwentaa nnꞌaⁿ na cwilaꞌjnda ntyje 16 Luaa waa na tyꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom

nnꞌaⁿndyena, cwentaa nnꞌaⁿ na na wiꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱ cha


cwilaneiⁿ cantu, cwentaa nnꞌaⁿ na cantyja ꞌnaⁿya mꞌmo̱ⁿ Jesucristo
tyeⁿ cwiqueⁿ ñꞌoom na nlacanda̱ na mꞌaaⁿ na nioomꞌcheⁿ tsꞌoom.
sa̱a̱ tiquilꞌa, ljeiiꞌñeeⁿ mꞌaⁿnaꞌ na Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿya waa na
matꞌuiinaꞌ meiⁿquia na wjaanaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu ncꞌom nnꞌaⁿ na
nacjooꞌ ñꞌoom na xcwe na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nlaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê cha nntoꞌñoomna
nnꞌaⁿ. 11 Juu ñꞌoom xcwewaaꞌ
  na ticantycwii na cwitaꞌndoꞌ
ñecwii xjeⁿ matseicandiinaꞌ ñequio añmaaⁿna. 17 Ncꞌe na luaaꞌ,

ñꞌoom na jeeⁿ jndaꞌnaꞌ cantyja na chaꞌwaati xuee calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱


cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ. Nquii nqueⁿ na ticantycwii na cwiluiiñê
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjacantyja na tꞌmaⁿ na matsa̱ꞌntjoom, nqueⁿ na
cwiluiiñê matyꞌioom tsꞌiaaⁿ ja na wanoomꞌm ndoꞌ na wanoomꞌm,
mañequiaya ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. nqueⁿ na leicanda̱a̱ ntyꞌiaa tsꞌaⁿ
jom, na macanda̱ nqueⁿ cwiluiiñê
Quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌoom.
tꞌmaⁿ wiꞌ tsꞌoom Pablo 18 ꞌU jndaaya Timoteo, luaa

12 Mañequiaya na quianlꞌuaaꞌ Ta ñꞌoom na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌu. Tsꞌiaaⁿ


Jesucristo cwentaaya na mañequiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseijomnaꞌ
najndeiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na maqueeⁿ chaꞌcwijom tiaꞌ. Cꞌoomꞌ na tiꞌmaaⁿꞌ
cwenta na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na tsꞌomꞌ na matseijnduꞌ naquiiꞌ
matseicanda̱ na macwjaaꞌñê ja tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Catsaꞌ na ljoꞌ na
naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 13 Jaachꞌee
  matseiyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿñê ndoꞌ
xuee tyotseina̱ⁿya ñꞌoom ntjeiⁿ ñequio na ticoꞌtianaꞌ ntyjiꞌ ncꞌe na
nacjoomꞌm, ñetco̱ꞌwiꞌa nnꞌaⁿ na matseicanda̱ꞌ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na
cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê, ndoꞌ tyotseijnaaⁿꞌa ñejlue nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ cantyja
jom. Sa̱a̱ tyꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌnaⁿꞌ quia na jlaꞌneiⁿna ñꞌoom na
wiꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱, ee xjeⁿꞌñeeⁿ tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌomna.
meiⁿ tyootseiyuꞌa meiⁿ tîcaljeii 19 Ñꞌeeⁿꞌ nnꞌaⁿ na tilaꞌñꞌoomndye

na tixcwe tyotsꞌaa. 14 Juu naya na


  na macoꞌtianaꞌ nquiuna, ndoꞌ ncꞌe
matseixmaⁿ Jesucristo, tquiaaⁿ na na ljoꞌ, juu na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna
467 1 Timoteo 1​, ​2

ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jnda̱ tyuiiꞌnaꞌ. calaꞌyuꞌya nꞌomna, ñꞌoom na mayuuꞌ


20 Luaaꞌ tseixmaⁿ Himeneo ñequio
  matseina̱ⁿ, nchii cweꞌ cantu.
Alejandro. Joꞌ chii jnda̱ tio̱oy ̱ a 8 Meiⁿyuucheⁿ joo na

joona lꞌo̱ Satanás, cha calaꞌno̱ⁿꞌna cwitjomndye nnꞌaⁿ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ


na tantjeiiꞌna ñꞌoom ntjeiⁿ nacjooꞌ calaꞌneiⁿ naⁿnom nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na nlawena lueena ñequio na
xcweeꞌ nꞌomna. Ticꞌomna na
Maꞌmo̱ⁿ naꞌ chiuu calana̱aⁿ̱ ya wjeena ncꞌiaana, meiⁿ ticañjom
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌomna ñꞌoom na nquiuna ñequio

2 Najndyee matseijndo̱ꞌa tsꞌomꞌ


na matyꞌiomnaꞌ na cataaⁿya
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ
ncꞌiaana. 9 Ndoꞌ mati yolcu lꞌue

tsꞌo̱o̱ⁿ na cweeꞌna liaa na cweꞌ


na ya xjeⁿ na nchii jeeⁿcheⁿ
jaa, ndoꞌ calana̱aⁿ̱ ya nnoom tycwiꞌ nchii liaa jnda. Calꞌana
cwentaa chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Quiaaya xjeⁿ chaꞌtso cantyja ꞌnaaⁿna.
na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿna. Ticwinomꞌnaꞌ na nlaꞌchjoomndyena
2 Laxmaaⁿya na cataaⁿya nnoom
  soonqueⁿna, meiⁿ ticwinomꞌnaꞌ
cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na na nlaꞌchjoomndyena ñꞌeⁿ ꞌnaⁿ na
cwiluiindye gobiernom, ñequio joo cwiluiinaꞌ ñequio sꞌom cajaⁿ oo
nnꞌaⁿ na laxmaⁿ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ cha ñequio ta̱ꞌ perla na jeeⁿ jnda.
nnda̱a̱ nncꞌo̱o̱ⁿya na ya mꞌaaⁿya, 10 Sa̱a̱ yolcu na cwiñequiaandye

tjaaꞌnaⁿ ndiaꞌ, na xcweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ joona, calꞌana chaꞌtso nnom
ñꞌoom tia cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ cantyja tsꞌiaaⁿ na ya, ee macanda̱ cantyja
ꞌnaaⁿya. 3 Matyꞌiomyanaꞌ na luaaꞌ
  ꞌnaaⁿ joo joꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
calꞌaaya. Ndoꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌcwijom matseichjoomñenaꞌ
na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa cjaaweeꞌ joona. 11 Matsonaꞌ na candyecheⁿ

tsꞌoom na ljoꞌ, 4 ee lꞌue tsꞌoom na


  yolcu ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿndye ndoꞌ na catueeꞌndyecjena: 12 ee

ndoꞌ na nntaꞌjnaaⁿꞌna ñꞌoom na tyooñequiaya na nntꞌmo̱o̱ⁿ yolcu


mayuuꞌ. 5 Ñecwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  quia na cwitjomndye nnꞌaⁿ meiⁿ
mꞌaaⁿ ndoꞌ ñeꞌcwii mꞌaaⁿ na na nlqueⁿna xjeⁿ tsaⁿsꞌa. Lꞌue
matseiljoyaañe jom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ, tsꞌo̱o̱ⁿ na cweꞌ candyecheⁿna.
manquii Jesucristo na tsꞌaⁿ jom. 6 Ee  
13 Ee najndyee sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom

tquiaañê na tueeⁿꞌeⁿ cha ntioom Adán, jnda̱ chii sꞌaaⁿ Eva,


na choꞌjnaⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ cha 14 ndoꞌ nchii Adán tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ,

nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndyena, teitquiooꞌ tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ yuscuꞌñeeⁿ, ndoꞌ


na joꞌ quia na tueꞌntyjo̱ xjeⁿ. 7 Ncꞌe
  jnda̱ na tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ juu, joꞌ
na luaaꞌ, tyꞌioom tsꞌiaaⁿ ja na seijndaaꞌñenaꞌ na waa jnaaⁿꞌaⁿ.
cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na mañequiaa 15 Sa̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndye yolcu xeⁿ

ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ tsꞌaⁿ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye na mañequiaa


na majñoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cꞌom ndana ndoꞌ
caꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii mꞌaⁿna na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna
judíos ñꞌoom na xcweti na ñꞌeⁿñê, ñequio na mꞌaⁿna na
1 Timoteo 2​, ​3 468

jnda nquiuna ntꞌomcheⁿ ndoꞌ na quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ, cha


ꞌoomꞌaⁿna na ljuꞌ nꞌomna. ticaluiꞌjnaaⁿꞌñê ndoꞌ na ncjaañꞌoom
tsaⁿjndii jom xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ.
Nmeiiⁿ calꞌa nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom, nmeiiⁿ

3 Luaa ñꞌoom na mayuuꞌ: xeⁿ matsonaꞌ calaxmaⁿna


mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na macantyjaaꞌ 8 Mati cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
tsꞌoom na nluiitquieñê jo nnom cwindyeꞌntjom quiiꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
tmaaⁿꞌ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ,
cwentaaⁿꞌaⁿ, jeeⁿ xcwe na matsonaꞌ na macanda̱ ñꞌoom
macantyjaaꞌ tsꞌoom. 2 Joꞌ chii tsꞌaⁿ
  ya nquiu nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿna,
na jnda̱ tyꞌoomnaꞌ na cwiluiitquieñe ndoꞌ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena ñꞌom
quiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndyueena. Tincꞌomna na nnꞌaⁿ
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom candyee joona, meiⁿ tincꞌomna na
cjoomꞌm. Ñecwii scoomꞌm mꞌaaⁿ. queeⁿ nꞌomna sꞌom na nchii jndyaaꞌ
Tsꞌaⁿ na xcwe matseitiuu jom. ꞌnaaⁿna. 9 Matyꞌiomnaꞌ cantyja

Tsꞌaⁿ na maqueⁿñe cwenta ndoꞌ ꞌnaaⁿna na cwiljooꞌndyetyeⁿna


na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnda nquiu ñequio ñꞌoom na xcwe na
nnꞌaⁿ. Matsonaꞌ na ñequiiꞌcheⁿ cwilaꞌyuuꞌa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo na
mꞌaaⁿcꞌeeñê na nnteixꞌeeⁿ nnꞌaⁿ meiⁿcwii ñomtiuu cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.
na cweꞌ cwiquieya waⁿꞌaⁿ, ndoꞌ 10 Najndyee macaⁿnaꞌ na nlqueⁿ

ꞌnaⁿꞌaⁿ na mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, nnꞌaⁿ cwenta aa cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye


3 ticatsonaꞌ na tsaⁿcandii jom, meiⁿ
  naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ xeⁿ teitquiooꞌ na ya
na nlꞌueeⁿ ndiaꞌ. Macaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na cwilꞌana, quia joꞌ ya nndyeꞌntjomna
yatsꞌaⁿñe jom, tsꞌaⁿ na xiomꞌñe nnom tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
ñequio nnꞌaⁿ, na tintseiqueeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. 11 Mati

tsꞌoom sꞌom. 4 Matyꞌiomnaꞌ na ya


  matsonaꞌ lcuu naⁿꞌñeeⁿ cuaa
maqueeⁿ xjeⁿ nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ, mati ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿna, nchii
cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye ntseinaaⁿ nnoom, laꞌxmaⁿna nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjom
ndoꞌ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom, 5 ee
  cantu, xcwe cantyja ꞌnaaⁿna ndoꞌ
xeⁿ tiꞌnaⁿꞌaⁿ na nlqueeⁿxjeⁿ nnꞌaⁿ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena cantyja ꞌnaaⁿ
waⁿꞌaⁿ, tixocanda̱a̱ nnteixꞌeeⁿ chaꞌtso. 12 Matsonaꞌ na cwii tsaⁿsꞌa

tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mandiꞌntjom, ñecwii scoomꞌm


cwentaaⁿꞌaⁿ. 6 Ncꞌe na ljoꞌ, tsꞌaⁿ na
  ndoꞌ ya maqueeⁿ xjeⁿ ntseinaaⁿ
nluiitquieñe jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ.
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticatsonaꞌ na 13 Nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom naquiiꞌ

jom tsꞌaⁿ na nmeiiⁿndyo tioñe lꞌo̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tintsꞌaanaꞌ na nncꞌoomꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ, xeⁿ na ya cwilꞌana
tsꞌoom na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwiluiiñê, ndoꞌ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ nnquioo na jnda
na ljoꞌ ntseijndaaꞌñenaꞌ cantyja nquiu naⁿꞌñeeⁿ joona. Ndoꞌ mati
ꞌnaaⁿꞌaⁿ na waa jnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ jnaⁿ nñequiaanaꞌ na tiꞌmaaⁿꞌ nꞌomna na
na tꞌuiinaꞌ tsaⁿjndii. 7 Mati macaⁿnaꞌ
  nntjeiꞌyuuꞌndyena na cwilaꞌyuꞌya
na waa ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ nꞌomna ñequio Cristo Jesús.
469 1 Timoteo 3​, ​4

na tixcwe ꞌoomꞌaⁿna. 3 Cwilue


Ñꞌoom na mayuuꞌ na ticalaꞌno̱ⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ na ticwanaaⁿ na ncoco


nnꞌaⁿ na cwilayuuꞌa tsꞌaⁿ, ndoꞌ na niom nantquie na
14 Ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na tyuaaꞌ cwitsa̱ꞌntjomna na ticwanaaⁿ na
nncjo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌu, joꞌ chii nlcwaꞌ tsꞌaⁿ, meiiⁿ na mañequiaa
matseiljeiya ñꞌoommeiiⁿ 15 cha
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom joonaꞌ na jaa nnꞌaⁿ
xeⁿ na nntseitsaaⁿꞌñenaꞌ na nncjo̱, na cwilaꞌyuuꞌa cwiwilꞌueeꞌndyo̱
quia joꞌ mantyjiꞌjndaaꞌndyuꞌ chiuu joonaꞌ ndoꞌ cwiñeꞌquiaaya na
matsa̱ꞌntjomnaꞌ na nncꞌoomꞌ quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ cwitaꞌjnaaⁿꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ. 4 Ee  

na laꞌxmaⁿna tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ chaꞌtso na tqueeⁿ, ya laxmaⁿ joonaꞌ,


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ, na juu joꞌ meiⁿ ticatsonaꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya na ticueeꞌ
cwiluiiñenaꞌ taxꞌee wꞌaa ñꞌoom na nꞌo̱o̱ⁿya joonaꞌ na nñequiaaya na
mayuuꞌ. 16 Ñꞌoom na mayuuꞌ, juu
  quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿnaꞌ,
ñꞌoom wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ cantyja 5 ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomꞌm ñequio

ꞌnaaⁿꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱, jeeⁿ na cwilana̱aⁿ̱ ya nnoom, joꞌ na


tꞌmaⁿ tseixmaⁿnaꞌ, matsonaꞌ: maqueⁿljuꞌnaꞌ joonaꞌ.
Teitquiooꞌñe Cristo
tsjoomnancue na tsꞌaⁿ jom, Tsꞌaⁿ na xcwe mandiꞌntjom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu teijndaaꞌ nnom Jesucristo
na tjaa jnaⁿ tseixmaaⁿ, 6 Xeⁿ
na mꞌmo̱ⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱
ntyꞌiaa ángeles jom. nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ, nntseixmaⁿꞌ
Nda̱a̱ nnꞌaⁿ jndye njoomnancue cwii mosooꞌ Jesucristo na canda̱aꞌ̱
tyoñequia nnꞌaⁿ ñꞌoom wjaawijnduꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na cwilaꞌyuuꞌa ñequio ñꞌoom na
nnꞌaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue xcweti mꞌaaⁿ na matseijomndyuꞌ.
tyolaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê, 7 Tintseiñꞌoomꞌndyuꞌ ñꞌoom na

cañoomꞌluee toꞌñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom tiyuuꞌnaꞌ na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na


jom. ticjaaweeꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Queⁿya
tsꞌomꞌ na matseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ jom.
Nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌndye cantyja 8 Waa na mateijndeiinaꞌ tsꞌaⁿ quia

ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwilaꞌyuuꞌa na matseitsꞌeiiñê na maleinoom.

4 Maꞌmo̱ⁿjndaaꞌñe Espíritu
Santo na ncuee na macanda̱
ntꞌom nnꞌaⁿ nntjeiiꞌndye cantyja
Sa̱a̱ tꞌmaⁿti mateijndeiinaꞌ
jom quia na matseijneiⁿ na
matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee
na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ quia na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom
Cristo, na nlaꞌjomndyena ñequio jndye mateijndeiinaꞌ jaa chaꞌwaa
jndye espíritu na cwinquioꞌnnꞌaⁿ, xuee na mꞌaaⁿya tsjoomnancue ndoꞌ
ndoꞌ ñꞌeⁿ ñꞌoom na cwilaꞌcwanom mati na nncꞌo̱o̱ⁿya na ticantycwii
naⁿjndii. 2 Nnꞌaⁿ na tixcwe ꞌoomꞌaⁿ
  na cwitando̱oꞌ̱ a. 9 Ñꞌoommeiⁿꞌ

na cantundyena nlꞌana na luaaꞌ. jeeⁿ xcwe cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ, joꞌ chii


Ncꞌe natia na cwilꞌana, juu na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ macaⁿnaꞌ na
mꞌaaⁿꞌ nꞌomna leicaꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱na catoꞌñoomna joonaꞌ. 10 Ee jaa

1 Timoteo 4​, ​5 470

nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuuꞌa cwilaꞌjnda̱ay ̱ a maꞌmo̱o̱ⁿꞌ. Ticwinchqueⁿꞌ na macheꞌ


tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee xeⁿ luaaꞌ
ndoꞌ cwiñeꞌquiandyo̱ na wiꞌ nlqueⁿndyuꞌ nchii macanda̱ nncuꞌ
cwitjo̱o̱ⁿya ee na mꞌaaⁿya na nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ mati nnꞌaⁿ na
ntyjaaꞌtyeⁿ nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ nqueⁿ na cwindye ñꞌoom na mañequiaaꞌ.
wanoomꞌm. Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndye cantyja Nmeiiⁿ catsꞌaa tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom
ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ majndeiiticheⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye joo nnꞌaⁿ na
cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿñê.
11 Caꞌmo̱ⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ.

5 Cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ tquieñe,
tintseitiaꞌ jom. Catseijndo̱ꞌ
tsꞌoom chaꞌcwijom na cwiluiiñe
Catsa̱ꞌntjomꞌ na calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena tsotyeꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cje mꞌaⁿ,
joonaꞌ. 12 Tiñequiaandyuꞌ na
  catsaꞌ ñꞌeⁿndyena chaꞌcwijom na
ticueeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ꞌu cweꞌ ee na cwiluiindyena ntꞌiuꞌ nncuꞌ. 2 Nda̱a̱

titquiendyuꞌ. Cantyja na matseineiⁿꞌ, yolcu na jnda̱ tquiendye, catseineiⁿꞌ


catseixmaⁿꞌ cwii na mꞌmo̱ⁿnaꞌ ñꞌeⁿndyena na chaꞌna tsoꞌndyoꞌ.
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ chiuu na Ndoꞌ ñꞌeⁿ yolcu na cje mꞌaⁿ, catsaꞌ
nncꞌoomꞌaⁿna, ndoꞌ mati cantyja na chaꞌna ntꞌiuꞌ nncuꞌ sa̱a̱ ñequio
chiuu na wjaamꞌaaⁿndyuꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, na meiⁿcwii tjaaꞌnaⁿ na matseitiuuꞌ
ndoꞌ cantyja na mꞌaaⁿꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyena.
joona, ndoꞌ cantyja na matseiꞌyuꞌyaꞌ 3 Calꞌueeꞌndyuꞌ chiuu

tsꞌomꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ cantyja nnteiꞌjndeiꞌyoꞌ yolcu na jnda̱ ljondye
na ljuꞌ nquiu nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿꞌ. na mayuuꞌcheⁿ tjaa ꞌñeeⁿ na nnda̱a̱
13 Cwitjo̱o̱cheⁿ na nncua̱cano̱o̱ⁿya
  nnteiꞌxꞌee joona. 4 Ee cwii yuscu

na mꞌaaⁿꞌ, queⁿndyuꞌ na catseiꞌnaⁿꞌ na jnda̱ ljoñe xeⁿ mꞌaⁿ ntseinaaⁿ


ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ teiljeii oo ntseindacantyjoom macaⁿnaꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Cwilꞌueeꞌndyuꞌ juunaꞌ najndyee calaꞌno̱ⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ na
cha nñequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomna jndeiꞌnaꞌ na joona cateiꞌxꞌeena jom
ndoꞌ caꞌmo̱ⁿꞌ juunaꞌ nda̱a̱na. 14 Joo
  ee chaꞌcwijom chojnaⁿna nnoom
najndeii na tseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seiqueeⁿ joona. Jeeⁿ xcwe na
na tquiaaⁿ na matseixmaⁿꞌ cha nlꞌana na ljoꞌ ndoꞌ cjaaweeꞌ ntyjii
nnda̱a̱ nndiꞌntjomꞌ nnoom ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Juu yuscu na jnda̱

ya cwilꞌueeꞌndyuꞌ joonaꞌ. Ee ljoñe na tueꞌ saaꞌ ndoꞌ na mayuuꞌ


jndaꞌ joonaꞌ quia tioo nnꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ nnꞌaaⁿꞌaⁿ na nnteiꞌxꞌee jom,
cwiluiitquiendye lueena nacjoꞌ ndoꞌ mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na macanda̱ nquii
jlaꞌneiⁿna ñꞌoom cantyja ꞌnaⁿꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macantyjaaꞌ tsꞌoom.
tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌomna. Joꞌ chii naxuee ndoꞌ natsjom macaaⁿ
15 Ñequio na xcweeꞌ tsꞌomꞌ
  nnom. 6 Sa̱a̱ yuscu na jnda̱ ljoñe

queⁿndyuꞌ naquiiꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ, cha na machꞌee cantyja na neiⁿnco


jo nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nleitquiooꞌ tsjoomnancuee, meiiⁿ na ndi
na xcweti wjaamꞌaaⁿꞌ. wanoomꞌm, sa̱a̱ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
16 Catsꞌaandyuꞌ cwenta cantyja
  matseijomnaꞌ jom chaꞌcwijom tsꞌoo.
ꞌnaⁿꞌ ndoꞌ cantyja ñꞌoom na 7 Ñꞌoommeiⁿꞌ catsa̱ꞌntjomꞌ nnꞌaⁿ na

471 1 Timoteo 5

cwilaꞌyuꞌ na calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena na cje mꞌaⁿna, cꞌunconndaꞌna, cꞌom


joonaꞌ cha xocuaa ñꞌoom na tisꞌa ndana, cateixꞌeena wꞌaana meiⁿ
cwilꞌana. 8 Ee tsꞌaⁿ na ticꞌoomꞌ
  tinquiana na wanaaⁿ na nlaꞌneiⁿ
tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ nnꞌaaⁿꞌ na nnꞌaⁿ ñꞌoom wiꞌ nacjoo nnꞌaⁿ na
tjawitquio̱oꞌ̱ , majndeiiticheⁿ nnꞌaaⁿꞌ cwilaꞌyuꞌ. 15 Ee ñꞌeeⁿꞌ yolcu na jnda̱

nquii, tsaⁿꞌñeeⁿ macwjiꞌñê na ljondye na jnda̱ tjeiiꞌndyena cantyja


matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿꞌ Cristo na cwilajomndyena
ndoꞌ na ljoꞌ machꞌeeⁿ wiꞌñetyeeⁿ cantyja ñaaⁿꞌ Satanás.
nchiiti tsꞌaⁿ na tyootseiyuꞌ. 16 Cwii tsaⁿscu na matseiyuꞌ,

9 Quia cwiwiljeii ncuee yolcu na


  xeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaaⁿꞌaⁿ na jnda̱
jnda̱ ljondye, macanda̱ calaꞌljeiꞌyoꞌ teitquio̱oꞌ̱ mꞌaⁿ yolcu na jnda̱
xueeꞌ yuscu na jnda̱ jnda̱aꞌ̱ ljondye, macaⁿnaꞌ na cateixꞌeeⁿ
ndyeenꞌaaⁿ chuuꞌ ndoꞌ na macanda̱ yolcuꞌñeeⁿ cha ticaⁿnaꞌ na joo
ñꞌeⁿ saaꞌ ñetꞌoom. 10 Macaⁿnaꞌ na
  nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
waa ñꞌoomya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na cateixꞌeena yolcuꞌñeeⁿ.
ya seiqueeⁿ ntseinaaⁿ, tyotseiljoom 17 Nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye

nnꞌaⁿ na cweꞌ tyoquieya na ya cwileiꞌchoondyena tmaaⁿꞌ


waⁿꞌaⁿ, mati tyojuꞌñe cjeeⁿ na nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tyondiꞌntjoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwentaaⁿꞌaⁿ, matsonaꞌ na canda̱aꞌ̱
cwilaꞌyuꞌya nꞌom, ndoꞌ tyoteijneiⁿ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona.
nnꞌaⁿ na wiꞌ cwiwinom, ñequiiꞌcheⁿ Majndeiiticheⁿ nquieena na
tyojooꞌya tsꞌoom na ñesꞌaaⁿ chaꞌtso laxmaⁿna na cwiñequiana ñꞌoomꞌ
nnom naya. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na cwitꞌmo̱o̱ⁿna
11 Sa̱a̱ yolcu na jnda̱ ljondye
  juunaꞌ. 18 Ee waa ñꞌoomꞌ

na titquiendye, tintseiljeiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii na matsonaꞌ:


ncueena, ee quia na wjaachuunaꞌ “Tincwjaaꞌndyuꞌ bosa ꞌndyoo
joona na neiⁿnco nquiuna na quiooꞌjndyo na machꞌee tsꞌiaaⁿ.”
ñecꞌomnndaꞌna na we caꞌna quia Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ ñꞌoom na
joꞌ ñeꞌcꞌunconndaꞌna. Ndoꞌ joꞌ matsonaꞌ: “Naⁿntjom laxmaⁿna na
nntjeiiꞌndyena na macanda̱ Cristo nntoꞌñoomna na cwitantjomna.”
cwicantyjaaꞌ nꞌomna. 12 Ndoꞌ  
19 Quia na waa ñꞌoom nacjooꞌ cwii

na luaaꞌ, matseijndaaꞌñenaꞌ na tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe nda̱a̱ nnꞌaⁿ


cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena na tyoolaꞌcanda̱na na cwilaꞌyuꞌ, tintseiñꞌoomꞌndyuꞌ
na macanda̱ Cristo mꞌaⁿna na ñꞌoomꞌñeeⁿ xeⁿ tjaaꞌnaⁿ we oo ndyee
quitꞌmaⁿ nꞌomna. 13 Ndoꞌ mati cweꞌ
  tsꞌaⁿ na nncwjiꞌyuuꞌñe juunaꞌ.
wꞌaa ndoꞌ wꞌaa ncꞌiaana cwiꞌoona, 20 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye

ndoꞌ na ljoꞌ, cwilaꞌnchqueeⁿꞌndyena. quiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


Ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ, mati xeⁿ cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena meiⁿ
cantundyena, cwitiiꞌndyena tiñeꞌcaꞌndyena na ljoꞌ cwilꞌana,
ljoꞌ cwitjoom ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, catseitiaꞌ joona jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
cwilaꞌneiⁿna ñꞌoom na ticatsonaꞌ na cwilaꞌyuꞌ chaꞌ catseicatyꞌuenaꞌ joona.
nluena. 14 Ncꞌe na luaaꞌ waa, joꞌ na

21 Jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Ta

lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na yolcu na jnda̱ ljondye Jesucristo, ndoꞌ jo nda̱a̱ ángeles na


1 Timoteo 5​, ​6 472

cwiluiindye cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


catseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ, Caljoya nꞌo̱o̱ⁿya cantyjati na
meiⁿ tintsaꞌ na wjaꞌñꞌoomndyuꞌ mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñꞌeⁿ cwii tsꞌaⁿ sa̱a̱ cwiicheⁿ tineiⁿꞌ. 3 Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na
22 Tintseicjeendyuꞌ na nndioꞌ lꞌo̱ꞌ
  ñomquiati ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿ na
cjooꞌ cwii tsꞌaⁿ na nluiitquieñe juu ñꞌoomꞌñeeⁿ titseijomnaꞌ ñequio
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cha xeⁿ ñꞌoom na xcweti cantyja ꞌnaaⁿꞌ
waa na matseitjo̱oñ ̱ ê tixocatsꞌaanaꞌ Ta Jesucristo na ticateijndeiinaꞌ
na nntꞌuii jnaaⁿꞌaⁿ ꞌu. ꞌU cwjiꞌndyuꞌ na wjaaquieñe tsꞌaⁿ cantyja
cantyja ꞌnaaⁿꞌ chaꞌtso nnom natia. ꞌnaaⁿꞌaⁿ, 4 jom matseisꞌaañê sa̱a̱

23 Quia na wiꞌ tsiaꞌ, nchii


  meiⁿchjoo ticatseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, cweꞌ
ñequiiꞌcheⁿ ndaatioo maꞌuaꞌ. Mati jndyeto matseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cꞌuaꞌ chjoowiꞌ winom. ñꞌoom na nquiu nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ
24 Ntꞌom nnꞌaⁿ mañoomꞌ
  matseintjaꞌñê ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ cantyja
cwiwitquiooꞌ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dye ꞌnaaⁿ nꞌoomꞌñeeⁿ. Joꞌ na cwinaⁿnaꞌ
cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntꞌuiinaꞌ joona na cwilaꞌta̱aꞌ̱ nꞌom nnꞌaⁿ ncꞌiaana,
sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ nda̱nquia ndoꞌ mꞌaⁿna na jndoondye
cwiwitquiooꞌ naljoꞌ laxmaⁿna. ntyjeena, cwilaꞌjnaaⁿꞌndyena, ndoꞌ
25 Ndoꞌ maljoꞌyu waa cantyja ꞌnaaⁿꞌ
  tiya mꞌaaⁿꞌ nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿ
tsꞌaⁿ na machꞌee yuu naya, mañoomꞌ ncꞌiaana, 5 joꞌ chii tileicantycwii

cwiwitquiooꞌ na ya machꞌeeⁿ, na cwilaꞌntjaꞌndye nnꞌaⁿ na


ndoꞌ tsꞌiaaⁿ ya na cwilꞌa nnꞌaⁿ tajoꞌndyo cwicwilaꞌtiuuna, na
meiiⁿ titquiooꞌnaꞌ, sa̱a̱ nda̱nquia tatîcataꞌjnaaⁿꞌna ñꞌoom na mayuuꞌ.
nleitquiooꞌnaꞌ. Cwilaꞌtiuuyoona na ñꞌoom

6 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na
cwindyeꞌntjomtyeⁿ
nda̱a̱ patrom, matsonaꞌ na
ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na matseiyuꞌ
tsꞌaⁿ cwiluiiñenaꞌ cwii nnom na
nleityañe tsꞌaⁿ. 6 Ñꞌoom na mayuuꞌ

calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena patrom ꞌnaaⁿna na tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñequio


ñequio na xcweeꞌ nꞌomna cha Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ
tincjuꞌnaaⁿñenaꞌ na ñoomñoom matseixmaⁿ cwii na jndati nchiiti
ñꞌoom nlaneiⁿ nnꞌaⁿ nacjooꞌ na nleityañe tsꞌaⁿ tsjoomnancue.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mati nacjooꞌ ñꞌoom Sa̱a̱ macaⁿnaꞌ na caljoya tsꞌoom
na cwitꞌmo̱o̱ⁿya. 2 Ndoꞌ quia laꞌxmaⁿ
  ñequio chaꞌtso na jnda̱ jnaaⁿꞌaⁿ
patrom ꞌnaaⁿna nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ, nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 7 Ee tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ

jeeⁿ matsonaꞌ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena tquio̱cho̱oy ̱ a tuiindyo̱ tsjoomnancue


naⁿꞌñeeⁿ ee na nnꞌaaⁿndyena ncꞌe ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ ya nntsaacho̱o,̱
na cwilaꞌyuꞌna. Matyꞌiomnaꞌ na yati 8 xeⁿ niom na cwicwaaꞌa ndoꞌ niom

candyeꞌntjomna nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Ee liaaya, matyꞌiomnaꞌ ñequio nmeiⁿꞌ


tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ cwilꞌana ndoꞌ caljoya nꞌo̱o̱ⁿya. 9 Ee nnꞌaⁿ na

cwiluiindyena na nnꞌaaⁿndyena na ñeꞌcwityandye, matꞌuiinaꞌ joona


wiꞌ nꞌom ntyjeendyena ncꞌe tjom chaꞌcwijom cwii teincoꞌ, na jndye
na cwilaꞌyuꞌna. Caꞌmo̱ⁿꞌ ndoꞌ quiaaꞌ nnom na ntjeiⁿ na matseiꞌndaaꞌnaꞌ
ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. joona na matiomnaꞌ joona na
473 1 Timoteo 6

nntꞌuiiwiꞌnaꞌ na nntsuundyena. 10 Ee
  macanda̱ nqueⁿ cwiluiiñê na
juu na matseicandyaꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ tjacantyja na matsa̱ꞌntjoom. Jom
sꞌom, tseixmaⁿnaꞌ xꞌee chaꞌtso nnom tseixmaaⁿ Rey nda̱a̱ chaꞌtsondye
natia. Ndoꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ncꞌe na queeⁿ nnꞌaⁿ na tjacantyja na cwitsa̱ꞌntjom,
nꞌomna sꞌom jnda̱ majuꞌtaaⁿñenaꞌ jom cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom
joona cantyja na cwilaꞌyuꞌya cwii chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom.
nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ jndye 16 Manda̱ nqueⁿ mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿ na

nnom nawiꞌ jnda̱ mamanchjenaꞌ tijoom cueeⁿꞌeⁿ. Mꞌaaⁿ yuu caxuee


joona. yuu na leicanda̱a̱ nntseindyooꞌñe
tsꞌaⁿ. Tjaa ꞌñeeⁿ juu na jnda̱ ntyꞌiaaꞌ
Tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ luaa jom meiⁿ xonda̱a̱ ntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ
macaⁿnaꞌ na queⁿya tsꞌom jom. Tseixmaaⁿ na ñequiiꞌcheⁿ
11 Sa̱a̱ꞌu jeꞌ na cwiluiindyuꞌ catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom ndoꞌ najndeii
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwjiꞌndyuꞌ na matsa̱ꞌntjoom. Amén. 17 Nnꞌaⁿ

cantyja ꞌnaaⁿꞌ nmeiiⁿꞌ. Cjaꞌntyjo̱ꞌ na tyandye, catsa̱ꞌntjomꞌ na


cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso na ticatjeiiꞌsꞌandyena meiⁿ tilacantyjaaꞌ
matyꞌiomyanaꞌ. Quiaandyuꞌñꞌeⁿꞌ nꞌomna juu na tyandyena, ee
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na tijndaaꞌ aa nljotyeⁿnaꞌ lueena.
nntseiyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿñê, na Cantyjaaꞌ nꞌomna nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ nnꞌaⁿ, meiiⁿ na jeeⁿ canda̱aꞌ̱ mañequiaaⁿ
wiꞌ matjomꞌ sa̱a̱ tiꞌndiincꞌuaaꞌndyuꞌ, chaꞌtso ꞌnaⁿ na nnteijndeiinaꞌ jaa.
cꞌoom nioomꞌcheⁿ tsꞌomꞌ ñequio 18 Catsa̱ꞌntjomꞌ joona na calꞌana

nnꞌaⁿ. 12 Catseijnduꞌ cha nlaꞌyuꞌ


  naya nnꞌaⁿ, joꞌ na nncuaa na
nnꞌaⁿ. Tyeⁿcaljooꞌndyuꞌ cantyja tyandyena na majndye nnom na ya
na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilꞌana, na ticꞌomna na ntycwiina,
matseixmaⁿꞌ na ticantycwii na ꞌnaⁿ na niom lueena, cateiꞌjndeiina
wandoꞌ añmaⁿ ꞌnaⁿꞌ ee macweꞌ joꞌ nnꞌaⁿ. 19 Ee na nlꞌana na ljoꞌ,

tqueeⁿꞌñê ꞌu, ndoꞌ na tjeiꞌyuuꞌndyuꞌ nlaꞌwena cwii nnom na tyandyena,


cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matseiyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ na juunaꞌ matseijomnaꞌ xꞌee ñꞌoom
nda̱a̱ jndyendye nnꞌaⁿ. 13 Jesucristo
  na nncꞌo̱naꞌ ñꞌeⁿndyena ꞌio cha, ndoꞌ
ya ñꞌoom tjeiꞌyuuꞌñê jo nnom na nlaꞌxmaⁿna na ticantycwii na
Poncio Pilato. Joꞌ chii jo nnoom cwitaꞌndoꞌna.
ñequio jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
mañequiaa na cwitaꞌndoꞌ chaꞌtso, Ñꞌoom na macanda̱ na
luaa ñꞌoom na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌu macoꞌñom Timoteo
Timoteo, 14 na catseicanda̱ꞌ ñꞌoom

20 ꞌU Timoteo, cateixeꞌ ñꞌoom naya

na maqua̱ⁿya njomꞌ, tintseichuiꞌ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ toꞌñomꞌ.


joonaꞌ cha ticaⁿnaꞌ na ndiꞌtiaꞌ. Tintseiñꞌoomꞌndyuꞌ ñꞌoom na cwilue
Catseicanda̱ꞌ joonaꞌ hasta xjeⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilaꞌñꞌeeⁿꞌto ndyuee, na
na nncwjeeꞌnndaꞌ Jesucristo. tileicwijndaaꞌ. Meiⁿ tintseiñꞌoomꞌndyuꞌ
15 Quia na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
  ñꞌoom na wjaanaꞌ nacjooꞌ ñꞌoom na
jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ, nntsꞌaaⁿ na mayuuꞌ na cwilue nnꞌaⁿ na tjacantyja
nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na luaaꞌ ee na yanaꞌ meiiⁿ na tiyuuꞌ juunaꞌ 21 ee

1 Timoteo 6 474

ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na nmeiiⁿꞌ laxmaⁿ ndoꞌ na ljoꞌ, Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncoñomꞌ
jnda̱ tjuꞌtaaⁿñenaꞌ joona na cwilayuꞌya naya na matseixmaaⁿ.
nꞌomna.
Carta na jnda̱ we na seicwanom
Pablo na mꞌaaⁿ Timoteo
5 Macjaañjoomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na jeeⁿ xcwe
Pablo matseicwanoom matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñꞌoom na mꞌaaⁿ Timoteo Najndyee tyotseiyuꞌ tsoꞌndyoꞌ

1 Ja Pablo cwiluiindyo̱ apóstol


ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo, Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tyꞌioom tsiaaⁿwaañe ja ncꞌe na
tsaⁿtquiee Loida mati nquii tsoꞌndyoꞌ
Eunice ndoꞌ mantyjiijndaaꞌndyo̱ na
mati ꞌu.
lꞌue tsꞌoom, chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na jnda̱ 6 Quia na tio̱o̱ lꞌo̱oy
  ̱ a nacjoꞌ,
tsoom na mañequiaaⁿ na cwitaꞌndoꞌ jndaꞌ juu najndeii na matseixmaⁿ
añmaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilajomndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nnda̱a̱ nndiꞌntjomꞌ
ñꞌeⁿ Cristo Jesús. 2 Matseiljeiya
  nnoom. Cwilꞌueeꞌndyuꞌ juu
cartawaañe na matseicwano̱ⁿya nayaꞌñeeⁿ. 7 Nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom

juunaꞌ na mꞌaaⁿꞌ ꞌu jndaaya Timoteo mañequiaaⁿ na mꞌaaⁿya na


na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ nquiaaya. Jom mañequiaaⁿ na
na nquii Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom laxmaaⁿya najndeii na matseixmaaⁿ
ndoꞌ Ta Jesucristo cwentaaya ñequio na cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya
nntioꞌnaaⁿndyena ꞌu ñequio naya na nnꞌaⁿ ndoꞌ mati na queⁿndyo̱
laꞌxmaⁿna, ñequio na wiꞌ nꞌomna ꞌu cheⁿncjo̱o̱ xjeⁿ cantyja ꞌnaaⁿya. 8 Ja

tjaañomtiuu cꞌoomꞌ jo nda̱a̱na. waꞌnjo̱o̱ⁿ wꞌaancjo, sa̱a̱ tincꞌoomꞌ


na jnaⁿꞌ na nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ
Cwjiꞌyuuꞌñe Timoteo cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na cwiluiiñê
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo na matsa̱ꞌntjoom jaa, meiⁿ
3 Naxuee ndoꞌ natsjom quia na tincꞌoomꞌ na jnaⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya.
matseina̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, Ñequio najndeii na mañequiaa
ñequiiꞌcheⁿ quijaañjoomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom, catseijomndyuꞌ nawiꞌ
ꞌu. Mandiꞌntjo̱ⁿya nnoom ñequio na cwiwino̱o̱ⁿya ncꞌe juu ñꞌoom na
na meiⁿcwii titia ntyjii chaꞌxjeⁿ cwiñequiaaya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê
tyolꞌa nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na tuiindyo̱. nnꞌaⁿ. 9 Jnda̱ tjeiꞌnꞌmaaⁿñê jaa ndoꞌ

4 Ñequiiꞌcheⁿ macjaañjoomꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya


  maqueeⁿꞌñê jaa na calaxmaaⁿya
na tiomnaꞌ ndaa nꞌom njomꞌ quia na nnꞌaⁿ na maqueⁿño̱o̱ⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ
to̱ⁿꞌndyo̱ ndoꞌ jeeⁿ ñeꞌcantyꞌianndaꞌa nchii cweꞌ ncꞌe cwii nnom na
ꞌu cha nñequiaanaꞌ na neiⁿya. jnda̱ ñelꞌaaya, sa̱a̱ ncꞌe na luaaꞌ

475
2 Timoteo 1​, ​2 476

jnda̱ seijndaaꞌñê ndoꞌ na mꞌaaⁿ na ndoꞌ meiⁿ tîcꞌoom na jnaaⁿꞌaⁿ na


wiꞌ tsꞌoom jaa ncꞌe cwilajomndyo̱ mꞌaaⁿya pra̱so. 17 Ee quia na tyjeeⁿꞌeⁿ

ñꞌeⁿ Cristo Jesús ee cwii tjo̱o̱cheⁿ ñjaaⁿ Roma tyoqueⁿñê na tyolꞌueeⁿ


na ncuaa tsjoomnancue, mꞌaaⁿ na ja hasta xjeⁿ na nljeiiⁿcheⁿ ja.
candyaꞌ tsꞌoom jaa. 10 Jeꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ

18 Xuee quia na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

na candyaꞌ tsꞌoom jaa na jnda̱ nnꞌaⁿ quiaaⁿ na nncꞌoom na wiꞌ


jndyo nquii na macwjiꞌnꞌmaaⁿꞌñe tsꞌoom juu. ꞌU ntyjiꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ
jaa, Jesucristo. Jom seityueeⁿꞌeⁿ teijneiⁿ jâ tsjoom Éfeso.
na jndeii na matseixmaⁿ juu
na machꞌee na cwiwje nnꞌaⁿ. Sondaro ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na
Cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu ñꞌoom naya na ya mandiꞌntjom nnoom
cwiñequiaaya cwitoꞌñoom nnꞌaⁿ na
ticantycwii na cwitaꞌndoꞌna.
11 Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyꞌioom tsꞌiaaⁿ ja na

2 Quia joꞌ ꞌu jndaaya,
cꞌoomꞌjndeiiꞌ tsꞌomꞌ cantyja
ꞌnaaⁿꞌ naya na laxmaaⁿya ncꞌe
nñequiaya ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ na cwilajomndyo̱ ñꞌeⁿ Cristo
na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na majñoom Jesús. 2 ꞌU jnda̱ ñejndiꞌ ñꞌoom na

tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na caꞌmo̱o̱ⁿya juunaꞌ tyoñequiaya nda̱a̱ jndyendye nnꞌaⁿ,


nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii judíos. 12 Ncꞌe
  ñꞌoomꞌñeeⁿ catyꞌiomꞌ tsꞌiaaⁿ nnꞌaⁿ
na luaaꞌ joꞌ chii mawino̱o̱ⁿya na cwicantyjaaꞌ nꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
nawiꞌmeiiⁿ, sa̱a̱ ticꞌo̱o̱ⁿ na jnaaⁿꞌa nntꞌmo̱o̱ⁿna joonaꞌ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ
na ljoꞌ ee mawajnaⁿꞌa nqueⁿ na nnꞌaⁿ.
ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ ntyjiijndaaꞌndyo̱ 3 ꞌU cwiluiindyuꞌ sondaro ꞌnaaⁿꞌ

na waa najndeii na matseixmaaⁿ na Jesucristo. Joꞌ chii catseiquii


machꞌeeⁿ cwenta juu na mꞌaaⁿya na tsꞌomꞌ nawiꞌ na mawiꞌnoomꞌ ee na
quitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jom hasta xuee mandiꞌntjom nnoom. 4 Tixocatiiꞌñe

quia na nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ. cwii sondaro tsꞌiaaⁿ na tseixmaⁿ


13 Ñꞌoom na xcweti na jnda̱ jndiꞌ
  tsjoomnancue, ee lꞌue tsꞌoom na
na tyoñequiaya njomꞌ, queⁿꞌ juunaꞌ nquii tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom jom
jo njomꞌ cwii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu cꞌoom na ya ntyjii ñꞌeñê. 5 Ndoꞌ

na ncjaamꞌaaⁿꞌ na matseiꞌyuꞌyaꞌ maljoyu cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿ


tsꞌomꞌ ndoꞌ na cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ na maleinom na ñecwantjom,
nnꞌaⁿ ncꞌe na cwilajomndyo̱ ñꞌeⁿ tixocwantjoom xeⁿ ticatseicaña̱aⁿ̱
Cristo Jesús. 14 Mꞌaaⁿ Espíritu Santo
  ñꞌoom na cwiqueⁿna nnoom. 6 Ndoꞌ  

quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, ñequio na mateijñeiⁿ mati tsꞌaⁿ na machꞌee tsꞌiaaⁿ jnda̱a̱


jaa catsaꞌ cwenta ñꞌoom na jeeⁿ tseixmaaⁿ na jom nleilꞌueeꞌñe
xcwe na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom jñeeⁿ na cwiweꞌ ntjoomꞌm. 7 Yaya  

lua̱ay̱ a. cꞌoomꞌ tsꞌomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndyee


15 Chaꞌxjeⁿ na jnda̱ jndiꞌ
  nnom ñꞌoommeiⁿꞌ na matsjo̱o̱ quia
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ndyuaa Asia jnda̱ joꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nñequiaaⁿ na
ꞌndyena ja. Quiiꞌntaaⁿ joona ñꞌeⁿ nntseiꞌno̱ⁿꞌ joonaꞌ.
Figelo ñequio Hermógenes. 16 Cꞌoom  
8 Cjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom nawiꞌ tsꞌoom nnꞌaaⁿꞌ Jesucristo. Tuiiñê tsjaaⁿ rey David
Onesíforo ee jndye ndiiꞌ teijneiⁿ ja na jndyowicantyjooꞌ, tandoꞌxcoom
477 2 Timoteo 2

jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ. Luaaꞌ ñꞌoom na matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ nnꞌaⁿ na


mañequia nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cantyja cwindye. 15 Catseijnduꞌ naquiiꞌ

ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ macwjiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌiaaⁿ na macheꞌ cha nncjaaweeꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ. 9 Ncꞌe na
  ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyuꞌ, quia
mañequiaya ñꞌoom nayawaañe joꞌ joꞌ xocatsꞌaanaꞌ na tia ntyjiꞌ ee
na wiꞌ matjo̱ⁿ, ndoꞌ jnaaⁿꞌ joꞌ na cwiluiindyuꞌ mosoomꞌm na xcwe
chuꞌtyeⁿndyo̱ ñꞌeⁿ lꞌuaancjo chaꞌxjeⁿ mandiꞌntjom nnoom. Catseiꞌno̱ⁿꞌ
cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ jnaaⁿꞌ, sa̱a̱ ñꞌoom chiuu maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ
naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom xocanda̱a̱ ndoꞌ xcwe caꞌmo̱ⁿꞌ juunaꞌ.
nlaꞌtyeⁿ nnꞌaⁿ juunaꞌ. 10 Joꞌ chii

16 Tintseijomndyuꞌ ñꞌoom na cweꞌ

matseiquii tsꞌo̱o̱ⁿ chaꞌtso na matjo̱ⁿ tsꞌiaaⁿꞌndyo na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ


cha nnteijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ na cweꞌ cwilaꞌñꞌeeⁿꞌto ndyuee.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ cha mati Ee naⁿꞌñeeⁿ yacheⁿ wjaachuunaꞌ
nntoꞌñoomna na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê joona na ꞌoolꞌatina natia. 17 Ndoꞌ  

joona ncꞌe Cristo Jesús, juu joꞌ na mati ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿna


jeeⁿ jndanaꞌ ndoꞌ na ticantycwii na wjaantyꞌeenaꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ
matseixmaⁿ tsꞌaⁿ juunaꞌ. chaꞌcwijom cwii tycu. Maluaaꞌ
11 Ñꞌoomwaa jeeⁿ mayuuꞌ juunaꞌ:
  machꞌeenaꞌ ñequio ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿ
Xeⁿ laꞌxmaaⁿya lꞌoo cantyja Himeneo ñequio Fileto, 18 joona jnda̱

ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo mati to̱ⁿꞌndyena ñequio ñꞌoom na mayuuꞌ,


nntando̱oꞌ̱ a ñequioñê, ee cwiluena na jnda̱ teinom na
12 xeⁿ cwilaꞌjomndyo̱ nawiꞌ na nlcwinndaꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ndoꞌ
tjoom, mati nlaꞌjomndyo̱ na laaꞌtiꞌ ñꞌoom na cwiñequiana,
cantyja na matsa̱ꞌntjoom, matseityuiiꞌnaꞌ na cwilaꞌyuꞌya
sa̱a̱ xeⁿ cwitjeiꞌndyo̱ cantyja nꞌom ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. 19 Sa̱a̱ jnda̱

ꞌnaaⁿꞌaⁿ, mati nncwjiꞌñê tqueⁿtyeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na


cantyja ꞌnaaⁿya. matseijomnaꞌ chaꞌna tsiaⁿtsjo̱ꞌ,
13 meiⁿ xeⁿ jaa tilaꞌcanda̱ay ̱ a na teiljeiinaꞌ: “Mawajnaaⁿꞌya
sa̱a̱ jom ñequiiꞌcheⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na
matseicaña̱aⁿ̱ , cwiluiindye cwentaaⁿꞌaⁿ”, ndoꞌ mati
ee tixocanda̱a̱ nncwjiꞌñe waa cwiicheⁿ ñꞌoomꞌm na matsonaꞌ:
cheⁿnqueⁿ cantyja na “Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilcwiiꞌna
matseixmaaⁿ. xueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, catjeiiꞌndyena
cantyja ꞌnaaⁿꞌ natia.”
Tsꞌaⁿ na cjaaweeꞌ tsꞌom 20 Waaꞌ cwii tsaⁿtya, jndye nnom

Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu ꞌnaⁿ niom na cwiwilꞌue. Ntꞌom


14 Catseilcwiiꞌndyuꞌ ñꞌoommeiiⁿ joonaꞌ tuii ñequio sꞌom cajaⁿ ndoꞌ
nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ñequio na ndoꞌ sꞌom xuee, sa̱a̱ ntꞌom tuiinaꞌ ñꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom catsa̱ꞌntjomꞌ na nꞌoom oo tsꞌocachu. Ntꞌom joonaꞌ
tacalaꞌntjaꞌndyena na cweꞌ cwiwilꞌuenaꞌ tsꞌiaaⁿ na ya sa̱a̱
cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoom na niom ntꞌom joonaꞌ cwiwilꞌuenaꞌ tsꞌiaaⁿ
naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ ee tjaa ꞌñeeⁿ na cweꞌ cwantindyo. 21 Cha na

mateijndeiinaꞌ, ndoꞌ yacheⁿ nnda̱a̱ nleilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa


2 Timoteo 2​, ​3 478

cwii tsꞌiaaⁿ na jnda, macaⁿnaꞌ na Neiiⁿna sꞌom. Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye


calaꞌxmaaⁿya na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, na cheⁿnquieena. Cwilaꞌsꞌandyena,
cwitjeiꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ natia, cwilaꞌlcundyena. Cwitꞌmo̱o̱ⁿna na
quia joꞌ nnda̱a̱ nleilꞌueeꞌñê jaa cwii ticueeꞌ nꞌomna nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tsꞌiaaⁿ na ya juunaꞌ. Xolaꞌcanda̱na ñꞌoom na cwilue
22 Ticaꞌndiindyuꞌ na wjaañꞌoomnaꞌ
  lotyena, londyeena. Lꞌo̱na cweꞌ
ꞌu ñꞌeⁿ natia na cwilaꞌqueeⁿ nꞌom na wiꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ joona.
nnꞌaⁿ na cje mꞌaⁿ. Catseijomndyuꞌ Xocalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ñꞌoom na
ñequio nnꞌaⁿ na ꞌoomꞌaⁿ cantyja cwilaꞌyuꞌ nnꞌaⁿ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na matyꞌiomyanaꞌ, ñequio nnꞌaⁿ na 3 Tixocꞌomna na wiꞌ nꞌomna

cwilaꞌyuꞌya nꞌom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ncꞌiaana, lꞌo̱na meiiⁿ wiꞌ cwitjoom
ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ na wiꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. Cwilaꞌtjomna cantu,
ntyjee, ñequio nnꞌaⁿ na ya mꞌaⁿ ñꞌeⁿ tixoqueⁿndye cheⁿnquieena xjeⁿ
ntꞌomcheⁿ tjaaꞌnaⁿ ndiaꞌ cachona. cantyja ꞌnaaⁿna. Jeeⁿ wiꞌndyena
23 Tintseijomndyuꞌ ñequio ñꞌoom na
  ñequio nnꞌaⁿ, macwiꞌoona
cweꞌ cwilaꞌñꞌeeⁿꞌto ndyuee nnꞌaⁿ na nacjooꞌ chaꞌtso na laꞌxmaⁿ na ya.
tjaa ljoꞌ mateijndeiinaꞌ ee ntyjiꞌyaꞌ 4 Cwilꞌueena yuu na nlcoꞌwiꞌnaꞌ

na cweꞌ jnaaⁿꞌ joꞌ na cwilaꞌntjaꞌndye ncꞌiaana ncꞌe cweꞌ ljoljo na ya


nnꞌaⁿ. 24 Ee tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom
  mꞌaⁿna ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Mꞌaⁿna na
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ticatsonaꞌ na tiꞌmaaⁿꞌ nꞌomna. Cwitjeiiꞌyandye
nntiiꞌñe ndiaꞌ. Jom matsonaꞌ cheⁿnquieena. Cwilꞌueena yuu
na cꞌoom na ya tsꞌaⁿñe ñequio na tomti na nñequiaanaꞌ na neiiⁿ
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, ndoꞌ tseixmaaⁿ nquieena nchii yuu na lꞌue tsꞌom
tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ mꞌmo̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 5 Cwilꞌana na ndooꞌ jeeⁿ

tintseitioom na ndioomndye nnꞌaⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena sa̱a̱ cantyja na


na cwilaꞌtjo̱oṉ dye nnoom. 25 Nnꞌaⁿ
  cwilꞌana macwjiꞌnaꞌ na waa najndeii
na cwilaꞌwendye nacjoomꞌm ñꞌoom na cwilaꞌjomndyena.
macaⁿnaꞌ na mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na ñequio Tintseiquiiꞌndyuꞌ ñequio nnꞌaⁿ na
na nioomꞌ tsꞌoom na ntyjaaꞌ tsꞌoom nmeiiⁿꞌ cwilꞌa. 6 Naⁿꞌñeeⁿ laxmaⁿna

na nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nlcweꞌ nnꞌaⁿ na cwiquie lꞌaa nnꞌaⁿ, ndoꞌ


nꞌomna ndoꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoom cwinquiooꞌnnꞌaⁿna yolcu na jeeⁿ
na mayuuꞌ, 26 cha nntseijndo̱ꞌnaꞌ
  cwilaꞌtjo̱on ̱ dye, na joona mꞌaⁿna
nꞌomna ndoꞌ na nndyaandyena xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌ na queeⁿ nꞌomna,
cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu teincoꞌ na 7 ñeꞌquiiꞌcheⁿ ñeꞌcandye yolcuꞌñeeⁿ

seijndaaꞌñe tsaⁿjndii na maleichom meiⁿnquia ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ


joona pra̱so na cwilꞌana yuu na lꞌue nnꞌaⁿ sa̱a̱ tileicalaꞌno̱ⁿꞌna cwaaⁿ
tsꞌoom. ñꞌoom na mayuuꞌ. 8 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ

naⁿcaluaꞌ Janes ñequio Jambres


Luaa nncꞌom nnꞌaⁿ ncuee na macanda̱ jlaꞌwendyena nacjooꞌ Moisés, mati

3 Catseiꞌno̱ⁿꞌ na ncuee na
macanda̱ wiꞌti nntjoom nnꞌaⁿ.
2 Ee quia ljoꞌcheⁿ nncꞌom nnꞌaⁿ na

naⁿmꞌaⁿꞌ cwilawendyena nacjooꞌ
ñꞌoom na mayuuꞌ, laꞌxmaⁿna nnꞌaⁿ
na ntjeiⁿ nqueⁿ, ndoꞌ joona cantyja
cwilaꞌneiiⁿꞌndye cheⁿnquieena. na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ
479 2 Timoteo 3​, ​4

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, macwjiꞌndyo̱naꞌ joona. Cristo Jesús. 16 Chaꞌtso ljeii ꞌnaaⁿꞌ


9 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na nmeiiⁿꞌ cwinquioꞌnnꞌaⁿ


  Tyꞌo̱oṯ sꞌom teiljeiinaꞌ jndye ñꞌoomꞌ
xocwiyo na luaaꞌ cwilꞌana ee nqueⁿ ndoꞌ tsꞌiaaⁿꞌnaꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ
chaꞌxjeⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ na joo we nnom tsꞌaⁿ, ndoꞌ na nntseitiaꞌnaꞌ
naⁿꞌñeeⁿ na tyolaꞌwendyena nacjooꞌ tsꞌaⁿ quia tixcwe wjaamꞌaaⁿ, ndoꞌ na
Moisés tyomꞌaⁿna na ntjeiⁿ nqueⁿna, nlcoꞌxcwenaꞌ tsꞌaⁿ, mati na mꞌmo̱ⁿnaꞌ
mati chaꞌtso nnꞌaⁿ nncꞌooliu na nnom tsꞌaⁿ na cꞌoom cantyja na
majoꞌti laxmaⁿ naⁿmꞌaⁿꞌ. matyꞌiomyanaꞌ, 17 cha tsꞌaⁿ na

cwiluiiñe cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


Ñꞌoom na macanda̱ na maqueⁿtyeⁿ canda̱aꞌ̱ ya mꞌaaⁿ cꞌeeñê na nntsꞌaaⁿ
Pablo nnom Timoteo cwii cwii nnom tsꞌiaaⁿ na ya.

4
10 Sa̱a̱
mawajnaⁿꞌyaꞌ chiuu tseixmaⁿ Jo nnom nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿ, ntyjiꞌ chiuu waa ñequio nnom Jesucristo na
tsꞌiaaⁿ na teijnoomya, ñequio na nncwjeeꞌcañoom na cwiluiiñê rey
matseiyuꞌya cwii tsꞌo̱o̱ⁿya, ndoꞌ na na nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ na nnditaꞌndoꞌ
mꞌaaⁿ nioomcheⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ, ntyjiꞌ chiuu ndoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, matꞌio̱ⁿya
waa na jnda ntyjiiya Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsꞌiaaⁿmeiiⁿ ꞌu, 2 na catseineiⁿꞌ

ndoꞌ na wiꞌtsꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ, ndoꞌ mati ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na ticaꞌndiincꞌuaaꞌndyo̱, 11 mantyjiꞌ
  nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Cꞌomcꞌeendyuꞌ na
na tyontyjo̱ nnꞌaⁿ ja ndoꞌ nawiꞌ nntsaꞌ tsꞌiaaⁿwaaꞌ meiiⁿ naaⁿ
na tyowino̱o̱ⁿ. Mantyjiꞌ chiuu ticanaaⁿndyuꞌ, cwilꞌueeꞌndyuꞌ
tjo̱ⁿ tsjoom Antioquía, Iconio juunaꞌ cha nñeꞌquiandye nnꞌaⁿ,
ndoꞌ Listra, taꞌwiꞌ nnꞌaⁿ ja joꞌ joꞌ. cha nntseitiaꞌnaꞌ tsꞌaⁿ na tixcwe
Sa̱a̱ seicandyaañe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ja mꞌaaⁿ, ndoꞌ na nñequiaanaꞌ na
cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso nmeiⁿꞌ. 12 Ee
  tꞌmaⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ ndoꞌ na mꞌmo̱ⁿꞌ
ñꞌoom na mayuuꞌ na chaꞌtsondye nda̱a̱ nnꞌaⁿ ñequio na nioomꞌcheⁿ
nnꞌaⁿ na ñeꞌcꞌomna na xcweeꞌ tsꞌomꞌ. 3 Ee nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na

nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús, taxolaꞌñꞌoomꞌndye nnꞌaⁿ ñꞌoom na


maxjeⁿ wiꞌ ncwinomna. 13 Ee   xcweti maꞌmo̱ⁿnaꞌ sa̱a̱ ñꞌoom na
nnꞌaⁿ na wiꞌndye ndoꞌ nnꞌaⁿ na ñeꞌcandye nquieena nlꞌuee nquiana
cwinquioꞌnnꞌaⁿ, yacheⁿ cwajndiiti nnꞌaⁿ na ntꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ
nñequioꞌnnꞌaⁿndye ntyjeena. nda̱a̱na. 4 Tañeꞌcandyena ñꞌoom

14 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ cꞌomꞌtyeⁿꞌ cantyja


  na mayuuꞌ, cweꞌ ñꞌoom na
ꞌnaaⁿꞌ chaꞌtso na jnda̱ seiꞌnaⁿꞌ ndoꞌ cwilaꞌjndaaꞌndye cheⁿnquieena
na matseiꞌno̱ⁿꞌ na mayuuꞌnaꞌ, ee joꞌ ñeꞌcandyena. 5 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ,

mawajnaⁿꞌyaꞌ ꞌñeeⁿ joona na tintseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ ꞌu, caljoya tsꞌomꞌ


tꞌmo̱o̱ⁿna juunaꞌ njomꞌ. 15 Ee
  meiiⁿ wiꞌ na matjomꞌ, cjooꞌ tsꞌom
xjeⁿ na cachjoondyuꞌcheⁿ tajnaⁿꞌ na mañequiaaꞌ ñꞌoom naya na
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeiinaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwiluiꞌnꞌmaaⁿndye
tandyo xuee. Juunaꞌ matseijndo̱ꞌnaꞌ nnꞌaⁿ. Catseicanda̱aꞌ̱ ndyuꞌ tsꞌiaaⁿ na
tsꞌomꞌ ndoꞌ mañequiaanaꞌ na matseixmaⁿꞌ.
nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ ncꞌe na 6 Mawjaawindyooꞌ xjeⁿ na

matseiꞌyuꞌya tsꞌomꞌ ñequio nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ ja, chaꞌcwijom


2 Timoteo 4 480

cwilaꞌcueeꞌna quiooꞌ na nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntsꞌaaⁿ na


cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nnjoom na ljoꞌ sꞌaaⁿ. 15 Mati ꞌu

mawaa mawaa xjeⁿ na nncꞌio̱. re, catsꞌaandyuꞌ cwenta ñꞌeⁿñê ee


7 Ja jnda̱ ñeseijndo̱yaya naquiiꞌ
  matseijneiⁿ na wjaⁿ nacjooꞌ ñꞌoom
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jnda̱ naya na cwitꞌmo̱o̱ⁿya. 16 Najndyee

seicanda̱aꞌ̱ ndyo̱ cantyja na macaⁿnaꞌ na tjo̱meintyja̱aꞌ̱ a jo nda̱a̱


na catsꞌaaya. Tîcatseitjo̱oy ̱ a na naⁿmanꞌiaaⁿ ñjaaⁿ na ntseinchuꞌa
matseiyuꞌya cwii tsꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿñê. ñꞌoom na waa nacjoya, tjaa ꞌñeeⁿ na
8 Jeꞌ macanda̱ cwimeiⁿndo̱ꞌa na
  seijomñe ñꞌeⁿndyo̱. Chaꞌtsondyena
ncoꞌño̱ⁿya juu na nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌndyena ja. Ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na
ja ncꞌe na matseijomndyo̱ cantyja ticwjaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿna na
ꞌnaaⁿꞌ na matyꞌiomyanaꞌ na nquii Ta luaaꞌ lꞌana. 17 Sa̱a̱ teijndeii Ta Jesús

Jesús nñequiaaⁿ juunaꞌ no̱o̱ⁿya, jom ja, tquiaaⁿ najndo̱ cha na jo nda̱a̱
cwiluiiñê jwe na xcwe macuꞌxeeⁿ, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tyoolaꞌyuꞌ jnda̱
meiⁿ nchii macanda̱ nennco̱ tquiaya ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
nñequiaaⁿ na nndaya juu nayaꞌñeeⁿ macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom añmaaⁿ
sa̱a̱ mati nñequiaaⁿ joꞌ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Laaꞌtiꞌ waa na seicandyaañe
nnꞌaⁿ na cwimeiⁿndooꞌna na Ta Jesús ja nawiꞌ na mawaa
nncwjeeꞌ nnaaⁿꞌaⁿ. xjeⁿna nntꞌuiityeⁿnaꞌ ja, 18 ndoꞌ  

nntseicandyaañetyeeⁿ ja chaꞌtso
Matseicandii Pablo Timoteo cantyja nnom nawiꞌ ndoꞌ nntsꞌaaⁿ cwenta ja
ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwitaꞌjnaaⁿꞌna na nntseijomndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
9 Catseijnduꞌ
na cjee matsa̱ꞌntjoom cañoomꞌluee. Ñecwii
nncwjeꞌcañoomꞌ ja, 10 ee Demas jnda̱
  tco caluiitꞌmaⁿñê. Amén.
ꞌñeeⁿ ja, tjaaⁿ Tesalónica, neiiⁿꞌtyeⁿ
ꞌnaⁿ na tseixmaⁿ tsjoomnancue. Mañequiaaⁿ na xmaⁿndye nnꞌaⁿ
Crescente tjaaⁿ ndaandyuaa 19 Xmaⁿñe nomnnꞌaaⁿya Prisca
Galacia ndoꞌ Tito tjaaⁿ ndaandyuaa ñequio saaⁿꞌaⁿ Aquila, mati nnꞌaⁿ
Dalmacia. 11 Macanda̱ Lucas
  waaꞌ Onesíforo. 20 Ljooꞌñe Erasto

ndicwaⁿ mꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱. Quia Corinto, ndoꞌ ꞌndiya Trófimo tsjoom


nndyoꞌ candyoꞌñꞌoomꞌ Marcos ee Mileto na weeⁿꞌeⁿ. 21 Xeeⁿ nnda̱a̱

tꞌmaⁿ nnda̱a̱ nnteijneiⁿ ja tsꞌiaaⁿ na nntsaꞌ candyo cwii tjo̱o̱cheⁿ na


waa. 12 Ndoꞌ Tíquico jño̱o̱ⁿya jom
  nntsaquia̱aꞌ̱ a ncueeteiⁿ. Juu Eubulo,
tsjoom Efeso. 13 Quia na nndyoꞌ
  Pudente, Lino, ñequio Claudia
candyoꞌñꞌoomꞌ liaatco ꞌnaⁿya na ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na
ꞌndiya waaꞌ Carpo tsjoom Troas. cwilayuꞌ ñjaaⁿ cwilaꞌcwanomna na
Mati candyoꞌchuꞌ libro ꞌnaⁿya xmaⁿndyuꞌ.
majndeiiticheⁿ nom ꞌnaⁿya na 22 Ta Jesucristo cꞌoomñê

chuꞌlcwiinaꞌ. ñꞌeⁿndyuꞌ. Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


14 Alejandro, tsaⁿ na macwjaꞌ
  catioꞌnaaⁿñê chaꞌtsondyoꞌ ꞌo.
ncjo jeeⁿ tꞌmaⁿ nawiꞌ sꞌaaⁿ ja. Sa̱a̱ Mantyjati luaaꞌ.
Carta na seicwanom
Pablo na mꞌaaⁿ Tito

Xmaⁿñe Tito Tsꞌiaaⁿ na nntsꞌaa Tito

1 J a Pablo cwiluiindyo̱ mosooꞌ ndyuaaxeⁿncwe Creta


Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ mati apóstol 5 Quia
na ꞌndiya ꞌu
ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo cha joo nnꞌaⁿ na ndyuaaxencwe Creta, sꞌaa naljoꞌ
jnda̱ tjeiiꞌñê na cwilaꞌyuꞌya nꞌom na nntseijndaaꞌndyuꞌ tsꞌiaaⁿ na
nntaꞌjnaaⁿꞌna ñꞌoom na mayuuꞌ na ticwityuaaꞌa na nntseijndaaꞌndyo̱
wjaañꞌoomnaꞌ tsꞌaⁿ na nntseijomñe na quia nncjacanda̱aꞌ̱ joꞌ, ndoꞌ na
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 2 na cantyja
  nleijndaaꞌ nnꞌaⁿ na nluiitquiendye
ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
na nndaaya na ticantycwii na na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
cwitando̱oꞌ̱ a. Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 6 Macaⁿnaꞌ na cwii tsꞌaⁿ na

tijoom nñequiuꞌnnꞌaaⁿ tqueⁿtyeeⁿ nluiitquieñe quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na


ñꞌoomꞌm na nlaxmaaⁿya na ljoꞌ cwilaꞌyuꞌ cꞌoom na tjaaꞌnaⁿ ñꞌoom
cwitjo̱o̱cheⁿ na nluii tsjoomnancue. cjoomꞌm, na ñeꞌcwii scoomꞌm, ndoꞌ
3 Ndoꞌ quia tueꞌntyjo̱ xjeⁿ, tꞌmo̱o̱ⁿ
  cwilaꞌyuꞌ ntseinaaⁿ na tjaaꞌnaⁿ
ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ, cwiluii ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿna na tiꞌya
naljoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na ꞌoomꞌaⁿna oo na tiñeꞌlaꞌnda̱na nnom
mañequia ncꞌe nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tsotyena. 7 Ee tsꞌaⁿ na matseixmaⁿ

macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa sa̱ꞌntjoom na na candoꞌ tsꞌiaaⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ


catsꞌaa tsꞌiaaⁿwaaꞌ. 4 Matseiljeiya
  tmaaⁿꞌ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cartawaañe na matseicwano̱ⁿya cwentaaⁿꞌaⁿ, tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ chuu
na mꞌaaⁿꞌ ꞌu Tito, cwiluiindyuꞌ xqueeⁿ. Joꞌ chii matsonaꞌ na jeeⁿ
jndaaya na mayuuꞌcheⁿ ncꞌe xcwe cꞌoom jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ticatsonaꞌ
mañejuu na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya, na tsꞌaⁿ na jeeⁿ sꞌañe, jmeiⁿꞌñe, nchii
na ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya nquii Tsotya̱ay ̱ a tsaⁿꞌuu, nchii tsaⁿmalꞌue tiaꞌ, nchii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Jesucristo na queeⁿ tsꞌom sꞌom na nchii jndyaaꞌ
macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa, canda̱aꞌ̱ ya ꞌnaaⁿꞌ. 8 Matsonaꞌ na catseixmaⁿ

nñequiana na nncoꞌñomꞌ naya na tsꞌaⁿ na matseiñꞌoomꞌñe nnꞌaⁿ na


laꞌxmaⁿna. cwiñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cweꞌ cwiquieya waaꞌ, tsꞌaⁿ na neiiⁿꞌ

481
Tito 1​, ​2 482

chaꞌtso na ya laxmaⁿ, na tseixmaⁿ joo na mꞌaaⁿꞌ nꞌomna, tiljuꞌ laxmaⁿ


na jndo̱ꞌ tsꞌom, na wjaamꞌaaⁿ joꞌ. 16 Ee meiiⁿ na cwiluena na

cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matyꞌiomyanaꞌ, na cwitaꞌjnaaⁿꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ joo


xcweeꞌ tsꞌom jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilꞌana cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na tiyuuꞌ.
ndoꞌ na maqueⁿñe cheⁿnquii xjeⁿ. Laxmaⁿna nnꞌaⁿ na tiannꞌaⁿndye,
9 Macaⁿna na caljooꞌñetyeeⁿ cantyja
  nnꞌaⁿ na cwilawendye nacjooꞌ
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ na jnda̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, meiⁿcwii leicanda̱a̱
tꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ nnoom, cha mati nnda̱a̱ nlꞌana yuu na ya.
nntseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌom ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ
ñequio ñꞌoom na jeeⁿ xcwe ndoꞌ Ñꞌoom na xcweya mꞌaaⁿnaꞌ
na nñequiandye nnꞌaⁿ na cwiꞌoo
nacjooꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
10 Ee jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na

2  a̱a̱ ꞌu jeꞌ, ñꞌoom na
S
mañequiaaꞌ, ñequiiꞌcheⁿ
catseijomnaꞌ ñequio ñꞌoom na
tiñeꞌcatueeꞌndyecje, majndeiiticheⁿ jeeⁿ xcwe na cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ cantyja
quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilue ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 2 Naⁿnom na

najndeiꞌnaꞌ na caluii ꞌnaaⁿ ntjaaⁿ tquiendye, caꞌmo̱ⁿꞌ nda̱a̱na na


naⁿnom, jndye ñꞌoom na cweꞌ cꞌomna na xcwe cwilꞌana, cꞌomna
cwilaꞌneiⁿtonaꞌ na cwinquioꞌnnꞌaⁿnaꞌ na macanda̱ ñꞌoom ya nquiu nnꞌaⁿ
nnꞌaⁿ. 11 Macaⁿnaꞌ na catseicheⁿꞌ
  cantyja ꞌnaaⁿna, nnꞌaⁿ na xcwe mꞌaⁿ
joona ee cwilaꞌndaaꞌna nꞌom nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya nꞌom, mꞌaⁿna na
hasta chaꞌwaañꞌeⁿ na cwii wꞌaa jnda nquiuna ncꞌiaana na cwilaꞌyuꞌ,
nnꞌaⁿ. Ee cwitꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na ndoꞌ na cwilaꞌquii nꞌomna nawiꞌ
meiⁿchjoo ticatyꞌiomyanaꞌ cweꞌ ee na cwiwinomna. 3 Nda̱a̱ yolcu na

na ñeꞌcataꞌntjomna. tquiendye, catsuꞌ na calꞌana yuu


12 Cwii nquiee nnꞌaⁿ ndyuaa
  na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
xeⁿncwe Creta na tyoñequiaa Talaꞌneiⁿna cantu nacjoo ntyjelcuna,
ñꞌoom tioñꞌoom nnꞌaⁿ ndyuaaⁿꞌaⁿ, meiⁿ nchii na cwicandyeena.
tsoom: “Nnꞌaⁿ ndyuaa Creta, cweꞌ Calaxmaⁿna cwii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ
nnꞌaⁿ cantundye, tia nnꞌaⁿndye, cweꞌ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ, 4 catꞌmo̱o̱ⁿna nda̱a̱

ñecwaꞌto, ntqueeⁿna.” 13 Ndoꞌ ñꞌoom


  ntyjelcuna na titquiendye na cꞌom
na tsoom cantyja ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ, na wiꞌ nꞌom sꞌaa ñꞌeⁿ nda, 5 ndoꞌ

mayuuꞌ joꞌ. Joꞌ chii jndeiiꞌ ñꞌoom calꞌa cheⁿnquieena xjeⁿ cantyja
catsuꞌ nda̱a̱na, cha xcwe nncꞌomna ꞌnaaⁿna, na ljuꞌ mꞌaⁿna jo nnom
cantyja na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna. Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ya cwiteiꞌxꞌeena lꞌaana,
14 Ndoꞌ mati cha tilaꞌñꞌoomꞌndye
  ya nnꞌaⁿndyena ñequio chaꞌtso, na
naⁿꞌñeeⁿ cuento na cweꞌ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena jo nda̱a̱ sꞌaana,
cwilaꞌjndaaꞌndye cheⁿnquiee nnꞌaⁿ cha cantyja ꞌnaaⁿna talaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ
judíos, meiⁿ ñꞌoom na cwiqueⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na ticueeꞌ nꞌom ñꞌoom na mayuuꞌ. 6 Nda̱a̱ naⁿnom na titquiendye

15 Nnꞌaⁿ na laxmaⁿ na ljuꞌ nꞌom,


  catsuꞌ na calꞌa cheⁿnquieena xjeⁿ
chaꞌtso na mꞌaaⁿꞌ nꞌomna laxmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿna, 7 ndoꞌ ꞌu chaꞌtso

na ljuꞌ. Sa̱a̱ joo na mꞌaaⁿꞌ quiiꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ, catseixmaⁿꞌ cwii na


nqueⁿ nnꞌaⁿ na tyoolayuꞌ ñequio maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱na chiuu na cꞌomna
483 Tito 2​, ​3

ee na xcwe na wjaꞌmꞌaaⁿꞌ. Catsaꞌ 15 Ñꞌoommeiⁿꞌ


caꞌmo̱ⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ.
naljoꞌ ñequio na xcweeꞌ tsꞌomꞌ, Ñequio joonaꞌ catseijndo̱ꞌ nꞌomna,
8 xcwe catseineiⁿꞌ cha xonquiaanaꞌ
  ndoꞌ quia na macaⁿnaꞌ na catseitiaꞌ
na nlue nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ ñꞌoom na joona, catsaꞌ na ljoꞌ ñequio najndeii
matseiꞌneiⁿꞌ. Ee naljoꞌ nnꞌaⁿ na na matseixmaⁿꞌ. Tiñequiaaꞌ na
ñeꞌcꞌoo nacjooya nntseijnaaⁿꞌnaꞌ nntsꞌaa tsꞌaⁿ na ticueeꞌ tsꞌoom ꞌu.
joona, xocanda̱a̱ nliuna ñꞌoomwiꞌ na
nluena nacjooya. Nmeiiⁿ calꞌaaya

3
9 Nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ,
   atseilcwiiꞌndyuꞌ nda̱a̱na
C
catsuꞌ na catueeꞌndyecjena nda̱a̱ na catueeꞌndyecjena nnom
patrom ꞌnaaⁿna. Calaꞌcanda̱na na gobiernom ñequio ntꞌomcheⁿ
nncjaaweeꞌ nquiu patrom ꞌnaaⁿna naⁿmanꞌiaaⁿ, calacanda̱aꞌ̱ ndyena
joona meiⁿ nchii nncꞌootꞌo̱on ̱ a ljoꞌ ndoꞌ cꞌomcꞌeendyena na nlꞌana yuu
cwilue naⁿꞌñeeⁿ. 10 Meiⁿ tintyꞌueena,
  naya. 2 Meiⁿcwiindyena talaꞌneiⁿna

catꞌmo̱o̱ⁿna na cwilaꞌcanda̱a̱na ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ xꞌiaana.


nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, cha cantyja ꞌnaaⁿna Calaxmaⁿna nnꞌaⁿ na tjatiaꞌ cachona
nleitquiooꞌ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ, ya nnꞌaⁿndyena
tseixmaⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ nquii ñequio chaꞌtso. Catꞌmo̱o̱ⁿna na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa. nioomꞌ nꞌomna ñequio chaꞌtsondye
11 Ee juu naya na matseixmaⁿ
  nnꞌaⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cantyja ꞌnaaⁿꞌ 3 Ee xuee na ñejndyowanaꞌ

joꞌ cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ mati jaa ñetꞌo̱o̱ⁿya na ntjeiⁿ ljoꞌ


cwiwitquiooꞌnaꞌ nda̱a̱ chaꞌtso ñelꞌaaya, na quieꞌ nꞌo̱o̱ⁿya jo nnom
nnꞌaⁿ, 12 juu nayaꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tyolaxmaaⁿya nnꞌaⁿ na
nda̱ay ̱ a na catjeiꞌndyo̱ cantyja jnda̱ tsuundye. Tyondya̱ꞌntjo̱ⁿtya̱aⁿ̱
ꞌnaaⁿ chaꞌtso natia laxmaⁿ, ñequio nda̱a̱ chaꞌtso nnom na queeⁿ nꞌom
chaꞌtso na queeⁿ nꞌom seiiꞌa, seiiꞌa ñequio na jeeⁿ neinco
na qua̱ⁿ cheⁿncjo̱o̱ xjeⁿ cha nquiuuya. Tyolajomndyo̱ ñequio
nncꞌo̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ cwii natia. Tyolata̱aꞌ̱ nꞌo̱o̱ⁿya, jndoo nnꞌaⁿ
na nncjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jaa ndoꞌ jndo̱oy ̱ a joona. 4 Sa̱a̱ nquii

13 yocheⁿ na cwimeiⁿndo̱oꞌ̱ a na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê
nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoom na jnda̱ jaa, tꞌmo̱o̱ⁿ na jeeⁿ ya machꞌeeⁿ
tsoom na nntsꞌaaⁿ na nncwjeeꞌnndaꞌ ndoꞌ na candyaꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom Jesucristo nquii na 5 tjeiꞌnꞌmaaⁿñê jaa, nchii ncꞌe na

tjacantyja tꞌmaⁿ cwiluiiñe na ñelꞌaaya yuu na matyꞌiomyanaꞌ,


macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa. 14 Nqueⁿ
  sa̱a̱ ncꞌe na wiꞌ tsꞌoom jaa.
tquiaañe cheⁿnqueⁿ na tueeⁿꞌeⁿ Tjeiꞌnꞌmaaⁿñê jaa na seiljoomꞌm
cwentaaya cha na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa na tuiindyo̱xco̱o̱ cha cantyja
jaa quiiꞌ chaꞌtso nnom natia, ndoꞌ ꞌnaaⁿꞌ Espíritu nlaxmaaⁿya nnꞌaⁿ
cha na canda̱aꞌ̱ ñꞌeⁿ nntseiljoomꞌm na cwitaꞌndoꞌ xco. 6 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ

naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, na nlqueeⁿ jaa na Jesucristo na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa,


cwilaxmaaⁿya cwentaaⁿꞌaⁿ, na queeⁿ canda̱aꞌ̱ ya jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nꞌo̱o̱ⁿya na nlꞌaaya yuu na ya. Espíritu Santo quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, 7 cha

Tito 3 484

na nnda̱a̱ nntoꞌño̱o̱ⁿya juu na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cha meiⁿcwii


ntyjaaꞌya nꞌo̱o̱ⁿya na ticantycwii ̱ aꞌ joona. 14 Mati catsuꞌ
ticatseitjo̱on  

na cwitando̱oꞌ̱ a ncꞌe na jnda̱ nda̱a̱ nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ na


jndyaandyo̱ jnaaⁿya ncꞌe naya na queⁿndyena na calꞌana chaꞌtso
matseixmaaⁿ. nnom na matyꞌiomyanaꞌ cha nnda̱a̱
8 Ñꞌoomwaaꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ
  nnteiꞌjndeiina nnꞌaⁿ na matseitjo̱on ̱ aꞌ
juunaꞌ, tintseitsaaⁿꞌndyuꞌ na joo. Calꞌana na ljoꞌ cha nlaxmaⁿna
matseineiⁿꞌ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ya nnꞌaⁿndye.
na cwilaꞌyuꞌ. Cjooꞌ nꞌomna na
nlꞌana chaꞌxjeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ Xmaⁿndyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ee jeeⁿ ya na nluii naljoꞌ ndoꞌ catioꞌnaaⁿñe ꞌo
cwiteiꞌjndeiinaꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. 15 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ
9 Sa̱a̱ cwjiꞌndyuꞌ cantyja ꞌnaaⁿ
  ñꞌeⁿndyo̱ cwiluena na xmaⁿndyuꞌ.
ñꞌoom na cwilaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyuee nnꞌaⁿ, Mati ꞌu catsuꞌ na xmaⁿndye nnꞌaⁿ na
ñꞌoom na cwilaneiⁿna cantyja wiꞌ nꞌom jaa na tjoomꞌ cwilaꞌyuꞌya
ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na ñetꞌom teiyo, ñꞌoom nꞌo̱o̱ⁿya. Tyꞌo̱oṯ sꞌom catioꞌnaaⁿñê
na cañꞌeeⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na chaꞌtsondyoꞌ. Amén.
tqueⁿ Moisés na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ
cwilaꞌntjaꞌndyena, ee nmeiⁿꞌ jeeⁿ
cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo, ticateijndeiinaꞌ
nnꞌaⁿ.
10 Xeⁿ na mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu quiiꞌ

ntaaⁿꞌyoꞌ na machꞌee na cwito̱ⁿꞌndye


nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwentaaⁿꞌaⁿ, cwaⁿꞌ tsaⁿñeeⁿ cwii
oo we ndiiꞌ, sa̱a̱ xeⁿ titseiñꞌoomꞌñê
ꞌu, tañequiaaꞌ na nntseijomñê quia
cwitjomndyoꞌ, 11 ee macaⁿnaꞌ na

catseiꞌno̱ⁿꞌ na tixcwe mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ


jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tseixmaaⁿ
jnaⁿ, ndoꞌ juunaꞌ matseijndaaꞌñenaꞌ
na nntꞌuiinaꞌ jom.

Nmeiiⁿ catsꞌaa Tito


12 Quia
na njño̱o̱ⁿya Artemas oo
Tíquico na mꞌaaⁿꞌ, queⁿndyuꞌ na
nncjaꞌndoꞌ ja tsjoom Nicópolis, ee
jnda̱ seijndaaꞌndyo̱ na nncꞌo̱o̱ⁿya joꞌ
joꞌ ncuee na teiⁿ. 13 Ndoꞌ cateijndeiꞌ

Apolos ñꞌeⁿ tiꞌZenas, tsaⁿ na


matseiꞌno̱ⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés.
Catsaꞌ cwanti na nnda̱a̱ nntsaꞌ na
nnteijndeiꞌ joona na nncꞌoonquiana
Carta na seicwanom Pablo
na mꞌaaⁿ Filemón

chaꞌxjeⁿ matseijomndyuꞌ na
Pablo matseiljeiⁿ carta cwilaꞌyuꞌya cwii nꞌo̱o̱ⁿya, na
cwentaaꞌ Filemón nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na canda̱aꞌ̱
1 Ja
Pablo na mꞌaaⁿya wꞌaancjo nntseino̱ⁿꞌ chaꞌtso na matioꞌnaaⁿñe
ncꞌe Cristo Jesús, ñequio tiꞌnnꞌaⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa ncꞌe Cristo Jesús.
Timoteo matseiljeiya cartawaa 7 ꞌU nnꞌaⁿya, juu na mꞌaaⁿꞌ na

na matseicwano̱ⁿ na mꞌaaⁿꞌ jnda ntyjiꞌ nnꞌaⁿ mañequiaanaꞌ na


Filemón, ꞌu na matseiꞌjomndyuꞌ neiⁿya ndoꞌ quianlꞌuaꞌ na cantyja
tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ. 2 Xmaⁿndye
  ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ, nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ,
nnꞌaⁿ na cwitjomndye waꞌ, mati cwiñꞌomtꞌmaaⁿꞌndye nꞌom.
xmaⁿñe nomnnꞌaaⁿya Apia ñequio
Arquipo na mati matseijomñê na Pablo macaaⁿ naya cantyja
cwilajnda̱ay ̱ â naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌ Onésimo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Nquii Tsotya̱ay
  ̱ a 8 Ncꞌe
na cwiluiindyo̱ apóstol
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio Ta Jesucristo ꞌnaaⁿꞌ Cristo ja, joꞌ chii wanaaⁿ
quiana na canda̱aꞌ̱ ya nntoꞌñoomꞌyoꞌ na nntsjo̱o̱ yuu na ntyjii na
naya na laꞌxmaⁿna ndoꞌ mati na matyꞌiomyanaꞌ na catsaꞌ, 9 sa̱a̱  

meiⁿ cwii ñomtiuu ticꞌomꞌyoꞌ jo xcweti ntyjii na nlcaaⁿꞌa cwii


nda̱a̱na. ñꞌomwiꞌ tsꞌom ncꞌe na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿ
ntyja̱a.̱ Ee mannco̱tquia̱ Pablo jeꞌ
Matseiyuꞌya tsꞌom Filemón mꞌaaⁿya pra̱so ncꞌe na tseixmaⁿya
ndoꞌ wiꞌ tsꞌoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ cwentaaꞌ Cristo Jesús, 10 macaⁿꞌa  

4 Ñequiiꞌcheⁿ
mañequiaya cwii nayaꞌñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu
na quialꞌuaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌomya na tiꞌjndaaya Onésimo, na tuiiñexcoom
mañjom tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu na matseina̱ⁿya ñjaaⁿñe yuu na mꞌaaⁿya wꞌaancjo.
nnoom. 5 Ee jnda̱ jndiiya na

11 Ñetꞌoomnaꞌ ndooꞌ ntyjiꞌ na

jeeⁿ jnda ntyjiꞌ Ta Jesús ndoꞌ tilꞌueñê, sa̱a̱ jeꞌ jnda cwiluiiñê
matseiyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿñê ndoꞌ na cantyja ꞌnaⁿꞌ ndoꞌ mati ja.
wiꞌ tsꞌomꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na 12 Matseilcwa̱ꞌa jom na mꞌaaⁿꞌ. Jeꞌ

jnda̱ tqueⁿljuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌom. coñomꞌnndaꞌ jom chaꞌcwijom ntyjiꞌ


6 Macaⁿꞌa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
  na nncoꞌñomꞌ nnco̱. 13 Ja ya ntyjii

485
Filemón 486

xeⁿ na ljooꞌñê ñjaaⁿñe ñꞌeⁿndyo̱ cwiluiindyuꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


cha nndiꞌntjoom no̱o̱ⁿ yocheⁿ na 20 Joꞌ chii ꞌu re nnꞌaⁿya na matseiyuꞌ,

mꞌaaⁿya pra̱so ncꞌe na mañequiaya tintsaꞌ na tiñeꞌquiaaꞌ naya na


ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. macaⁿꞌa. Ncꞌe na cwiluiindyo̱ tjom
14 Sa̱a̱ tiñeꞌcatsꞌaa na ljoꞌ na nchii
  na cwilayuꞌa ñequio Cristo, quiaaꞌ
ñꞌomꞌndyoꞌ, ee juu naya na nntsaꞌ na tꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ.
ja nntsaꞌ juunaꞌ ncꞌe na lꞌue tsꞌomꞌ, 21 Matseiljeiya cartawaa na

nchii cweꞌ na jndeiiꞌ ꞌndyo̱. 15 Nnda̱a̱


  matseicwano̱ⁿya na mꞌaaⁿꞌ ee
nntsꞌaanaꞌ na tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ntyjiiyaya na nntseicanda̱ꞌ ñꞌoom
jleinoom ꞌu cwantindyo xuee cha na macaⁿꞌa, ndoꞌ na tꞌmaⁿticheⁿ
quia na nloꞌñomꞌnndaꞌ jom, tajom nntsaꞌ nchii cweꞌ tomti na macaⁿꞌa.
cwii cato̱ⁿꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñê. 16 Ee jeꞌ

22 Ndoꞌ cwiicheⁿ na macaⁿꞌa njomꞌ,

tachii macoꞌñomꞌ cweꞌ cwii moso na catseijndaaꞌndyuꞌ cwii cuarto


ndiꞌntjomtyeⁿ njomꞌ. Jom cwiluiiñê waꞌ yuu na nncꞌo̱o̱ⁿya, ee ntyjaaꞌ
cwii nnꞌaaⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. tsꞌo̱o̱ⁿya na nncua̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa
Mayuuꞌ ja jnda ntyjiiya ñꞌeⁿñê ndoꞌ ꞌo ncꞌe na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom
majndeiiticheⁿ ꞌu jeꞌ nncꞌoomꞌ na wiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaⁿya.
tsꞌomꞌ jom, cwii ndiiꞌ ncꞌe na tsꞌaⁿ
jom chaꞌna jaa ndoꞌ jnda̱ we ncꞌe na Xmaⁿñe Filemón
cwiluiiñê cwii nnꞌaaⁿya na mꞌaaⁿñê 23 Matseicwanom Epafras na
cwentaaꞌ Ta Jesucristo. xmaⁿndyuꞌ. Mꞌaaⁿ pra̱so ñjaaⁿñe
17 Joꞌ chii xeⁿ ntyjiꞌ na tjoomꞌ
  ñꞌeⁿndyo̱ ncꞌe na laxmaaⁿya
cwilayuuꞌa, coꞌñomꞌ jom chaꞌxjeⁿ cwentaaꞌ Cristo Jesús. 24 Mati

ntyjiꞌ macoꞌñomꞌ ja. 18 Ndoꞌ xeⁿ waa


  Marcos, Aristarco, Demas ñequio
cwii nata̱ꞌ na sꞌaaⁿ, oo xeⁿ chujnaaⁿ Lucas, nnꞌaaⁿya na cwilaꞌjomndye
njomꞌ, cwjaaꞌndyuꞌ na nnco̱ cho̱jnaⁿ. ñꞌeⁿndyo̱ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
19 Maja Pablo, matseiljeiya xueeya,

25 Quiaa Ta Jesucristo na

ja nndio̱o̱ⁿ, meiⁿ na ticatsjo̱oy ̱ a canda̱aꞌ̱ nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na


njomꞌ na chujnaⁿꞌ no̱o̱ⁿ na matseixmaaⁿ.
Carta na toꞌñoom nnꞌaⁿ Hebreos
jnda̱ tqueⁿnaꞌ jom na tꞌmaⁿti tsꞌiaaⁿ
Tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoomꞌm nnom tseixmaaⁿ, nchiiti joona. 5 Ee tijoom

Jnaaⁿ na quiaa juunaꞌ nda̱ay̱ a ñetso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom cwii ángel:

1 Ncuee na ñejndyowa jndye


ndiiꞌ ndoꞌ jndye nnom ñꞌoom
teilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyotseineiiⁿ
ꞌU cwiluiindyuꞌ Jndaaya;
jeꞌ majndaaꞌ na cwiluiindyo̱
tsotyeꞌ.
nda̱a̱ weloo welooya ñequio ñꞌoom Meiⁿ cwii ndiiꞌ tîquitso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndyuee profetas na tyolaꞌneiⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii ángel:
chiuu na quia nluii. 2 Sa̱a̱ jeꞌ ncuee
  Ja nntseixmaⁿya tsotyeeⁿ
na macanda̱, jnda̱ mamatseineiiⁿ ndoꞌ juu nntseixmaⁿ jndaaya.
nda̱ay ̱ a ñequio ñꞌoom ꞌndyoo Jnaaⁿ. 6 Ndoꞌ quia na tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

Chaꞌtsoti na niom, ñꞌeⁿ juu quia Jnaaⁿ na ñequiicheⁿ tuiiñe nda̱a̱


tqueeⁿ joonaꞌ, ndoꞌ seijndaaꞌñê na nnꞌaⁿ tsjoomnancue, tsoom:
chaꞌtso joo joꞌ calaxmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ Chaꞌtsondye ángeles ꞌnaaⁿꞌ
juu. 3 Tyꞌo̱oṯ sꞌom tꞌmaⁿ cwiluiiñê,
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
ndoꞌ juu na neiⁿncooꞌ na caxuee na juu.
cwiluiiñê, maljoꞌ cwiluiiñe Jnaaⁿ. 7 Sa̱a̱ luaa ñꞌoom tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom

Chaꞌxjeⁿ na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cantyja ꞌnaaⁿ ángeles:


maluaaꞌ tꞌmaⁿ matseixmaⁿ Jnaaⁿ. Matsꞌaa na cjeendyena chaꞌna
Manquiityeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom jndye.
matseixmaaⁿ, joꞌ na waa waati Joona cwindyeꞌntjomna no̱o̱ⁿ
tsjoomnancue ñequio chaꞌtso na ndoꞌ matseijomnaꞌ joona
niom cañoomꞌluee. Cantyja na chaꞌna ntsaachom.
tueeⁿꞌeⁿ teijndaaꞌ na matseiljuꞌ 8 Nmeiiⁿꞌ tsoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso jnaaⁿya. Jnda̱ ángeles, sa̱a̱ nnom Jnaaⁿ tsoom:
na teinom na tueeⁿꞌeⁿ quia joꞌ ꞌU Tyꞌo̱oṯ sꞌom, juu cantyja na
tjawacatyeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matsa̱ꞌntjomꞌ,
ntyjaya cañoomꞌluee. mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿnaꞌ
juu joꞌ mꞌaaⁿnaꞌ cantyja na
Tꞌmaⁿti cwiluiiñe Jnda matyꞌiomyanaꞌ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nchiiti ángeles 9 ꞌU neiⁿꞌ na cwilꞌa nnꞌaⁿ yuu na
4 Nquii
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom tꞌmaⁿti ya, ndoꞌ jeeⁿ jndoꞌ natia na
ñꞌoom tseixmaaⁿ nchiiti ángeles, ee cwilꞌana,

487
Hebreos 1​, ​2 488

Ncꞌe na ljoꞌ, nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom luee ángeles, tyeⁿ tyoqueⁿnaꞌ


na matseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ, jnda̱ xjeⁿ nnꞌaⁿ, ndoꞌ chaꞌxjeⁿ na
tjeiiⁿꞌeⁿꞌ ꞌU, matyꞌiomyanaꞌ tyotꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ
ndoꞌ mañequiaaⁿ na neiⁿꞌtiꞌcheⁿ na waa jnaⁿ tyolaxmaⁿ ndoꞌ
ꞌu, nchiiti ncꞌiaꞌ. tyolaꞌtjo̱on
̱ dyena nnom juunaꞌ.
10 Mati matso Tyꞌo̱oṯ sꞌom:

3 Ncꞌe na luaaꞌ waa, ¿chiuu nlꞌaa na

ꞌU Ta, quia na jnaⁿjndyeecheⁿ nndyaandyo̱ xeⁿ tilaꞌñꞌo̱o̱ⁿꞌndyo̱ juu


chaꞌtso, ꞌU tqueⁿꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsjoomanancue; nnꞌaⁿ na jeeⁿ jnda tseixmaⁿ juunaꞌ?
manncuꞌtiꞌ tqueⁿꞌ ljo̱ꞌluee. Juu joꞌ tyotseicandii jndyee nquii
11 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ nntsuunaꞌ, Ta Jesús cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, ndoꞌ nnꞌaⁿ
sa̱a̱ ꞌu mꞌaaⁿꞌ ndoꞌ mꞌaaⁿndyuꞌ. na tyondye na seineiiⁿ, tyotꞌmo̱o̱ⁿna
Nleindyo joonaꞌ chaꞌna liaa. juunaꞌ nda̱ay ̱ â. 4 Ndoꞌ mati

12 Nntseilcwiindyuꞌ joonaꞌ chaꞌxjeⁿ tjeiꞌyuuꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ


machꞌee tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ cwii liaa, ñꞌoomꞌñeeⁿ na sꞌaaⁿ ꞌnaaⁿ quiiꞌntaaⁿ
nntseijndyoondyuꞌ joonaꞌ nnꞌaⁿ, ñequio ntꞌomcheⁿ nnom na
chaꞌxjeⁿ tsꞌaⁿ nntseijndyooñê jeeⁿ tyojaaweeꞌ nꞌomna, ñequio
liaⁿꞌaⁿ. tsꞌiaaⁿ na tixocaluiinaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Sa̱a̱ ꞌu ñecwiixjeⁿ: najndeii nquii tsꞌaⁿ, ñequio cwii
ticantycwii xuee chuꞌ. nnom tsꞌiaaⁿ na cwicandaana na
13 Sa̱a̱ meiⁿjom ndiiꞌ tyootso
  machꞌee Espíritu Santo chaꞌxjeⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom cwii ángel: lꞌue tsꞌoom.
Cajmaⁿꞌ ñjaaⁿñe jo ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱
ntyjaya Tuiiñe Jesucristo na matseixmaaⁿ
hasta xjeⁿ na nntsa̱ꞌa nnꞌaⁿ na chaꞌna jaa nmeiiⁿ
jndoo ꞌu na laꞌxmaⁿna tsꞌoom 5 Juu tsjoomnancue na quia ncuaa
na ntyjo ncꞌeꞌ. na cwilana̱aⁿ̱ ya cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ,
14 Ee chaꞌtso ángeles cwiluiindyena
  nchii tjuꞌcje Tyꞌo̱oṯ sꞌom juunaꞌ nacje
na cwindyeꞌntjomna nnom ꞌnaaⁿ ángeles. 6 Ee waa ñꞌoom naquiiꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom na majñoom joona na libro Salmos na seineiⁿ David nnom


cateijndeiina nnꞌaⁿ na cwicandaa na Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tsoom:
nluiꞌnꞌmaaⁿndye añmaaⁿna. ¿Ljoꞌto cwiluiindye nnꞌaⁿ
tsjoomnancue na jeeⁿ mꞌaaⁿꞌ
Na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌomꞌ joona?
nnꞌaⁿ, jeeⁿ tꞌmaⁿ tseixmaⁿnaꞌ Ndoꞌ ¿ljoꞌ cwiluiindyena na

2 Ncꞌe na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwiluiiñe


Cristo, joꞌ chii macaⁿnaꞌ
na jaa nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuuꞌa ñꞌeⁿ
macheꞌ cwenta joona?
7 Cweꞌ cwantindyo xuee tqueⁿꞌ
joona na ticueꞌntyjo̱ na tꞌmaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom qua̱ⁿtya̱ac̱ heⁿ cwenta cwiluiindyena ñequio ángeles.
ñꞌoom na cwindya̱ay ̱ a, tintsꞌaanaꞌ Sa̱a̱ matseiweꞌndyeꞌ joona na
na nꞌndya̱ay ̱ a joonaꞌ. 2 Ljeii
  matseiꞌtꞌmaaⁿꞌndyuꞌ joona,
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tquiaa 8 chaꞌtsoti na tqueⁿꞌ, tjuꞌcjeꞌ joonaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom tandyo xuee ñequio nacje ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ.
489 Hebreos 2​, ​3

Ndoꞌ na tjuꞌcjeeⁿ chaꞌtsoti tjaaꞌnaⁿ 14 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ ntseinda we tsꞌaⁿ


na ꞌñeeⁿ na quia nncꞌomnaꞌ nacje laxmaⁿna mañecwii seiꞌ ñequio
ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. Sa̱a̱ meiⁿ na luaaꞌ niomꞌ mati tyotseixmaⁿ Jesús
tsoom, tyoontyꞌiaaya chaꞌtsoti seiꞌ ñequio niomꞌ chaꞌxjeⁿ laxmaⁿ
na mꞌaⁿnaꞌ nacjee ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. nnꞌaⁿ cha cantyja na nncueeⁿꞌeⁿ
9 Sa̱a̱ cwintyꞌiaaya Jesús, na
  nnda̱a̱ nntseityueeⁿꞌeⁿ najndeii na
cweꞌ cwantindyo xuee na tqueⁿ machꞌee na cwiwje nnꞌaⁿ, manquii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ticueeꞌntyjo̱ na tsaⁿjndii joꞌ. 15 Ndoꞌ na luaaꞌ,

tꞌmaⁿ cwiluiiñê chaꞌna ángeles, jnda̱ seicandyaañê chaꞌtsondye


jeꞌ canda̱aꞌ̱ ya matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nnꞌaⁿ na chaꞌwaa xuee chuuna
jom ncꞌe na teinoom nawiꞌ na na laꞌxmaⁿna chaꞌcwijom moso
tueeⁿꞌeⁿ, cha cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na mandiꞌntjomtyeⁿ na mꞌaⁿna na
na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tueeⁿꞌeⁿ nquiaana na nncwjena. 16 Ee ñꞌoom

cwentaa chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. na mayuuꞌ tachii cweꞌ ángeles na


10 Chaꞌtsoti na mꞌaⁿ, mꞌaⁿ ncꞌe
  jndyoteijneiⁿ, sa̱a̱ jndyoteijneiⁿ nnꞌaⁿ
na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ laxmaⁿ tsjaaⁿ Abraham na jndyoteincooꞌ.
cwentaaⁿꞌaⁿ. Jom lꞌue tsꞌoom na 17 Ndoꞌ cha na nluii na ljoꞌ, tcaⁿnaꞌ

chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwiluiindyena na ñecwii xjeⁿ tseixmaaⁿ ñequio


ntseinaaⁿ, calaꞌjomndyena na ntyjeeⁿ, cha jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom. Ncꞌe na ljoꞌ, nntseixmaaⁿ cwii tyee na
seijndaaꞌñê na tquiinaꞌ Jesús cha tjacantyja na tꞌmaⁿ cwiluiiñê, na
nntseixmaⁿ na canda̱aꞌ̱ ñe, nquii na matseicana̱aⁿ̱ ndoꞌ na mꞌaaⁿ na
macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ. 11 Ee jaa nnꞌaⁿ
  wiꞌ tsꞌoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ cha nnda̱a̱
na laꞌxmaaⁿya na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ñecwii nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ
Tsotya̱ay̱ a ñequio nquii na maqueⁿ jnaⁿ na laxmaⁿna ncꞌe na tueeⁿꞌeⁿ
jaa na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. Ncꞌe na ljoꞌ tijnaaⁿꞌ cwentaana. 18 Ee chaꞌxjeⁿ na tjoom

Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntseicajñoom nawiꞌ ndoꞌ tyocantyjaaꞌñenaꞌ na


jaa ntyjee nqueⁿ. 12 Ee naquiiꞌ libro
  catseitjo̱oñ
̱ ê, joꞌ chii jeꞌ nnda̱a̱
Salmos teiljeii ñꞌoom na tsoom: nnteijneiⁿ nnꞌaⁿ na maqueⁿnaꞌ xjeⁿ
ꞌU Tsotya̱ya, nntseina̱ⁿya cantyja joona na nlaꞌtjo̱on ̱ dyena.
ꞌnaⁿꞌ nda̱a̱ chaꞌtso ndyentyjo̱
na cwilaꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Jesús tꞌmaⁿti cwiluiiñê,
Ñequio luantsa nchiiti Moisés
nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu ñꞌeⁿndye
joona yuu na cwitjomndyena.
13 Ndoꞌ waa cwiicheⁿ ñꞌoom na

3 Joꞌ chii, ꞌo nnꞌaⁿya na jnda̱
tjeiꞌndyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo, na
jnda̱ tqueeⁿꞌñê ꞌo na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
teiljeii na tsoom: nnꞌaaⁿꞌaⁿ, cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ cantyja
Ñequiiꞌcheⁿ nntseicantyjaaꞌtyeⁿ ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús, na cwiluiiñê
tsꞌo̱o̱ⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom. apóstol ndoꞌ mati tyee na tjacantyja
Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ ñꞌoom na cantyja ꞌnaaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ
tsoom: ñꞌeⁿñê. 2 Tyotseicana̱aⁿ̱ nnom

Luaa ja ñequio ntseindaaya na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyꞌiom tsꞌiaaⁿ jom


jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌo̱o.̱ chaꞌxjeⁿ tyotseicanda̱ Moisés quiiꞌ
Hebreos 3 490

waaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Sa̱a̱ Jesús tꞌmaⁿti


  11 Ndoꞌ tio̱o̱ ñꞌoom wiꞌ cjoona ncꞌe
tseixmaaⁿ na nluiitꞌmaⁿñê nchiiti na jeeⁿ seiwꞌiiya joona
Moisés chaꞌxjeⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee wꞌaa na tijoom nncꞌooquieeꞌndyena
cwiluiitꞌmaⁿñetyeⁿ nchiiti wꞌaa na yuu na seijndaaꞌndyo̱ na
sꞌaaⁿ. 4 Cwii cwii wꞌaa majndaaꞌ tsꞌaⁿ
  nntaꞌjndyeena.
na sꞌaa juunaꞌ, sa̱a̱ chaꞌtso na niom, 12 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya, calꞌandyoꞌ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom sꞌaa joo joꞌ. 5 Tyotseixmaⁿ


  cwenta na tjaa meiⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na
Moisés moso quiiꞌ waaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nntseixmaⁿ jnaⁿ na ticatseiyuꞌ ñꞌeⁿ
Tyotseicaña̱aⁿ̱ tsꞌiaaⁿ na tyꞌiom jom. nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ. 13 ꞌO 

Tsꞌiaaⁿ na tyochꞌeeⁿ tyocwjiꞌyuuꞌñê jeꞌ ꞌio ndi ꞌio quiaꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌom
nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom na secandii ncꞌiaaꞌyoꞌ yocheⁿ na ndicwaⁿ wanaaⁿ
jom. 6 Sa̱a̱ Cristo na cwiluiiñê jnda
  na matseineiⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseicana̱aⁿ̱ quiiꞌ waaꞌ na teiljeii cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, cha
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Jaa laxmaaⁿya wꞌaaꞌñeeⁿ tjaa ꞌñeeⁿ juu quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na
xeⁿ ticaꞌndya̱a̱ ncꞌuaaꞌndyo̱o̱ na nñequiuꞌnnꞌaⁿ jnaⁿ juu na mati
mꞌaaⁿya na jom quitꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ nntseiquieꞌ tsꞌom. 14 Ee cha nnda̱a̱

na cwicantyjaaꞌtyeⁿ nꞌo̱o̱ⁿya jom. nlaxmaaⁿya cwentaaꞌ Cristo,


macaⁿnaꞌ na caljooꞌndyo̱tya̱aⁿ̱ ya
Waa na nntaꞌjndyee nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ quia na
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom to̱oꞌ̱ a na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya jom
7 Joꞌ chii chaꞌxjeⁿ matso Espíritu hasta na macanda̱.
Santo naquiiꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na 15 Chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na matsonaꞌ:

teiljeii: Xeⁿ xuee jeꞌ cwindyeꞌyoꞌ ñꞌoom


Xuee jeꞌ, xeⁿ cwindyeꞌyoꞌ ñꞌoom na matseineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
na matseineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, talaquieꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ
8 talaꞌquieꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ ñelꞌa lꞌa nnꞌaⁿ Israel quia
nnꞌaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ Israel, tyolaꞌwendyena nacjoomꞌm.
na tyolaꞌwendyena nacjooꞌ 16 ¿Cwaaⁿ nnꞌaⁿ na tyolaꞌwendye

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tyoqueⁿna jnda̱ na jndyena jndyeeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom?


xjeⁿ jom quia na tyomꞌaⁿna Manquieeti nnꞌaⁿ na tjeiꞌ Moisés
ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. ndyuaa Egipto. 17 Mawaxꞌa̱tya̱,

9 Joꞌ joꞌ weloo weloꞌyoꞌ tyoqueⁿna ¿ꞌñee naⁿꞌñeeⁿ na tyotseiwꞌeeⁿ


xjeⁿ ꞌnaaⁿna ja joona wennꞌaaⁿ ndyu? Ñequio joo
meiiⁿ wennꞌaaⁿ ndyu na tyolaxmaⁿ jnaⁿ na tja̱ ndyuaa
tyontyꞌiaana tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. 18 Ndoꞌ  

tyotsꞌaaya quiiꞌntaaⁿna, ¿ꞌñeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom


10 macweꞌ joꞌ seiwꞌiiya naⁿꞌñeeⁿ. ñꞌoomtyeⁿ na wꞌiinaꞌ na tijoom
Ndoꞌ tsjo̱oy ̱ a: xuee nncꞌooquieeꞌndye yuu na
“Naⁿmꞌaⁿꞌ ñenquiiꞌcheⁿ nñequiaaⁿ na nntaꞌjndyeena?
cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena no̱o̱ⁿ. Tsoom na ljoꞌ nda̱a̱ joo nnꞌaⁿ na
Tîcantyjaaꞌ nꞌomna ja. tîcalacanda̱aꞌ̱ ndye. 19 Ndoꞌ na

Meiⁿ tiñeꞌcalaꞌno̱ⁿnaꞌ chiuu waa luaaꞌ waa, maꞌmo̱ⁿtyeⁿnquionaꞌ


na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na cꞌomna.” nda̱ay ̱ a ncꞌe na tîcalaꞌyuꞌ naⁿꞌñeeⁿ,
491 Hebreos 3​, ​4

joꞌ na seicuꞌnaꞌ na nncꞌooquieꞌna 6 Ndicwaⁿ wanaaⁿ na ntꞌom


ndyuaaꞌñeeⁿ. nnꞌaⁿ nncꞌooquieeꞌndyena yuu na
nntaꞌjndyeena ee nnꞌaⁿ na tyondye
Waa na ntaꞌjndyee nnꞌaⁿ jndyee ñꞌoom na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ tîcꞌooquieeꞌndyena joꞌ

4 Joꞌ chii ndicwaⁿ waa ñꞌoom


na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wanaaⁿ
na nntsaaquia̱aꞌ̱ a na nntaꞌjndya̱ay ̱ a
joꞌ ncꞌe na tyolaꞌtjo̱oṉ dyena. 7 Ncꞌe naljoꞌ

maꞌmo̱ⁿxco Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiicheⁿ xuee


na matseicajndyunaꞌ xuee jeꞌ. Tjacaa
na mꞌaaⁿ. Joꞌ chii calꞌaaya cwenta jndye ndyu quia joꞌ ñequio ꞌndyoo
na tintseicuꞌnaꞌ na ntꞌomndyoꞌ ꞌo David seineiiⁿ ñꞌoomꞌm na jnda̱ teiljeii:
taxocanda̱a̱ nlajomndyoꞌ cantyja Xuee jeꞌ xeⁿ nndyeꞌyoꞌ jñeeⁿꞌeⁿ,
ꞌnaaⁿꞌ joꞌ. 2 Ee jeꞌ macwindya̱ay
  ̱ a tilaquieꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom 8 Ee xeⁿ jnda̱a̱ tquiaa Josué yuu na

chaꞌna joo nnꞌaⁿ Israel. Sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ nntaꞌjndyee nnꞌaⁿ Israel, tixocatseineiⁿ
na teijndeii ñꞌoomꞌñeeⁿ joona, ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ xuee.
tîcalaꞌyuꞌya nꞌomna quia tyondyena 9 Joꞌ chii nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

juunaꞌ. 3 Sa̱a̱ jaa na cwilaꞌyuuꞌa


  ndicwaⁿ waa na nntaꞌjndyeena cantyja
nntsaquia̱aꞌ̱ a yuu na nntaꞌjndya̱ay ̱ a ꞌnaaⁿꞌaⁿ, 10 ee tsꞌaⁿ na nncjaquieeꞌ

chaꞌxjeⁿ jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom: yuu na mawajndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


Xjeⁿ na wꞌiiya joona tsjo̱o̱ nncwajndye cantyja na machꞌee
na tijoom ñequia na chaꞌxjeⁿ nqueⁿ tajñeeⁿ tsꞌiaaⁿ na sꞌaaⁿ.
nncꞌooquieeꞌndyena yuu na 11 Joꞌ chii matsonaꞌ na calajnda̱ay
  ̱ a na
tsjo̱o̱ na nntaꞌjndyeena. nntsaquia̱aꞌ̱ a yuu na nntaꞌjndya̱ay̱ a cha
Waa cwii taⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjameiⁿcwii tsꞌaⁿ na nntseijomnaꞌ na
na teiljeii na matseineiⁿnaꞌ cantyja tintseiyoomꞌm chaꞌna nnꞌaⁿ Israel.
ꞌnaaⁿꞌ xuee na jnda̱ ntquieeꞌ: 12 Ee juu ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom wandoꞌnaꞌ

Xjeⁿ na tqueeⁿ tsjoomnancue ndoꞌ waa najndeii na matseixmaⁿnaꞌ.


tjacanda̱aꞌ̱ tsꞌiaaⁿ na sꞌaaⁿ. Ta̱aṯ icheⁿ juunaꞌ nchiiti cwii xjo na
4 Sa̱a̱ waa cwiicheⁿ taⁿꞌ ñꞌoomꞌ
  we ntyja ta̱a.̱ Mawindiꞌ juunaꞌ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii cantyja ꞌnaaⁿꞌ mato̱oⁿ̱ ꞌñenaꞌ añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ ñequio
xuee na jnda̱ ntquieeꞌ. Matsonaꞌ: espíritu ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. Matseicano̱oⁿ̱ naꞌ
Xuee jnda̱ yom tjacanda̱aꞌ̱ ñꞌoom na ñjoomticheⁿ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom
chaꞌtso tsꞌiaaⁿ na sꞌaa tsꞌaⁿ ndoꞌ macuꞌxeⁿnaꞌ ñomtiuu na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. mꞌaaⁿꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ. 13 Na chaꞌtso na

Xuee jnda̱ ntquieeꞌ tacaⁿnaꞌ na jnda̱ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tjaa meiⁿcwii
nntsꞌaatyeeⁿ tsꞌiaaⁿ, tajñeeⁿ. na nnda̱a̱ nncwantyꞌiu jo nnoom, ee
5 Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ ñꞌoomꞌm
  chaꞌtsoñꞌeⁿ mꞌaⁿ xueenaꞌ jo nnom nqueⁿ
na teiljeii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja na nñequiandyo̱ cwenta.
ꞌnaaⁿꞌ juu ñꞌoomꞌñeeⁿ. Matsonaꞌ:
Tijoom xuee nñequia na Jesús cwiluiiñê tyee na
nncꞌooquieꞌna ndyuaa tjacantyja na cwiluiitꞌmaⁿñe
yuu na matsꞌaa naya na 14 Nquii
Jesús Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nntaꞌjndyeena cantyja ꞌnaⁿya. cwiluiiñê tyee na tjacantyja
Hebreos 4​, ​5 492

cwentaaya. Jnda̱ tjaqueⁿꞌeⁿ cheⁿnqueⁿ tsꞌiaaⁿ na cwiluiiñê tyee


cañoomꞌluee, joꞌ chii macaⁿnaꞌ na na tjacantyja, nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
caljooꞌndyo̱tya̱aⁿ̱ ya cantyja ꞌnaaⁿꞌ seitꞌmaaⁿꞌñe jom na catseixmaaⁿ
na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿñê. 15 Ee  tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ, ee manquiityeeⁿ tsoom:
mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom jaa chaꞌtso ꞌU cwiluiindyuꞌ jndaaya.
na tijoꞌndyo na laꞌxmaaⁿya. Ee Xuee jeꞌ majndaaꞌ na cwiluiindyo̱
teinoom chaꞌtso na machꞌeenaꞌ tsotyeꞌ.
xjeⁿ jaa na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyo̱ nnom 6 Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ ñꞌoomꞌm

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ meiⁿcwii na teiljeii na matsoom:


tîcatseitjo̱oñ ̱ ê. 16 Joꞌ chii ñequio na
  ꞌU ñequiiꞌcheⁿ na cwiluiindyuꞌ
tꞌmaⁿya nꞌo̱o̱ⁿya calacandyooꞌndyo̱ tyee
tio ꞌnaaⁿꞌ Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ tsꞌiaaⁿ na tyotseixmaⁿ
cha nntoꞌño̱o̱ⁿya na wiꞌ tsꞌoom jaa Melquisedec.
ñequio naya na matseixmaaⁿ na 7 Xjeⁿ na tandoꞌ Cristo nnom

nnteijndeiinaꞌ jaa quia na macaⁿnaꞌ. tsjomnancue jndeii tyotseineiiⁿ

5 Cwitjeiiꞌndye nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿ


na nluiiñe tyee na tjacantyja
cwiluiitꞌmaⁿñe quiiꞌntaaⁿna.
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, hasta tyoquiaa
ndaannoom na tyochꞌeeⁿ tyꞌoo
nnom nquii na waa najndeii na
Cwityꞌiomna tsꞌiaaⁿ jom na matseixmaⁿ na tintseicueeꞌnaꞌ
meiⁿntyjeeⁿꞌeⁿ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na tyuaaꞌ, ndoꞌ ncꞌe na
cwentaana, na nñequiaa tsaⁿꞌñeeⁿ tyotseicaña̱aⁿ̱ , joꞌ chii jndii
ꞌnaⁿ na cwiñequiana nnoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom ꞌñom. 8 Ndoꞌ ncꞌe

ñequio quiooꞌ na cwilaꞌcwjeena na luaaꞌ, meiiⁿ na cwiluiiñe Cristo


na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. 2 Ndoꞌ  Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ ljeiiⁿ na tcaⁿnaꞌ
ncꞌe juu tyeeꞌñeeⁿ ñecwiixjeⁿ na catseicanda̱aꞌ̱ ñê jo nnom, 9 ndoꞌ

matseitjo̱oñ ̱ e chaꞌxjeⁿ joona, joꞌ cwii na jnda̱ tqueⁿnaꞌ na cwiluiiñê


chii nnda̱a̱ ncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom na canda̱aꞌ̱ ñê, seijndaaꞌñenaꞌ na
ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na leicalaꞌno̱ⁿꞌna chiuu chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye
waa na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom joo nnoom, mañequiaaⁿ na
ncꞌe mati jom cwiluiiñe tsꞌaⁿ na laꞌxmaⁿna na ticantycwii na
matseitjo̱oñ ̱ e, 3 ndoꞌ ncꞌe na
  cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyena 10 ee tqueⁿ

matseixmaaⁿ na ljoꞌ, joꞌ chii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom tyee na tjacantyja


matseicueⁿꞌeⁿ quiooꞌ na mañequiaaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿñe, chaꞌna tsꞌiaaⁿ na
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaa jnaaⁿꞌaⁿ tyotseixmaⁿ juu tyee Melquisedec.
chaꞌxjeⁿ mati cwentaa nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ
na matseixmaaⁿ. Waa na teincuuꞌ xeⁿ macwjiꞌñe
4 Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ juu na cweꞌ lꞌue

tsꞌaⁿ na matseiyoomꞌm
cheⁿnquii tsꞌom na caluiitꞌmaⁿñe 11 Jndye
ñꞌoom niom na matsonaꞌ
na nncꞌoom tsꞌiaaⁿ tyeeꞌñeeⁿ. na catsjo̱oy
̱ a nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Maxjeⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntyꞌioom tsꞌiaaⁿ na matseixmaⁿ tyeeꞌñeeⁿ
tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ juu chaꞌxjeⁿ na tyꞌioom sa̱a̱ machꞌeenaꞌ na jndeiꞌnaꞌ na
juunaꞌ Aarón. 5 Maluaaꞌ waa
  nntseiteinco̱oꞌ̱ a juunaꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, nchii tyꞌiomñe ee ꞌo jeeⁿ ncꞌuaaꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ.
493 Hebreos 5​, ​6

12 Jaachꞌee xuee cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Ndoꞌ xeⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii matsonaꞌ na nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntꞌmo̱o̱ⁿyâ


jeꞌ cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌoom na nnteijndeiinaꞌ na
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ, nntseiquieeñenaꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja
sa̱a̱ ꞌo ndicwaⁿ macaⁿnaꞌ na ꞌnaaⁿꞌaⁿ, maxjeⁿ nlꞌaayâ.
catseineiⁿxco tsꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌoomꞌm 4 Ee nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye

na tijndeiꞌtinaꞌ na nntseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii na cwiluiiñe


tsꞌaⁿ, ꞌo ndaatsuu macaⁿnaꞌ nchii naxuee ndoꞌ jnda̱ jliuna na juu
nantquie na canda̱aꞌ̱ . 13 Ndoꞌ nnꞌaⁿ
  na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
na cweꞌ ndaatsuu macaⁿnaꞌ joo, cwicandaana, jeeⁿ ya juu joꞌ ndoꞌ
matseijomnaꞌ joona chaꞌcwijom cwitoꞌñoomna Espíritu Santo,
yoꞌndaa na ndicwaⁿ cwinteiꞌ, 5 ndoꞌ jnda̱ jliuna na jeeⁿ ya

tiꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na ntjeiiꞌna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ najndeii


cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na na cwiluiiñê chaꞌwaa ndyu ndoꞌ
jndeiꞌtinaꞌ. 14 Sa̱a̱ nantquie na
  ndyu na cwindyonaꞌ, 6 ndoꞌ jnda̱

canda̱aꞌ̱ , tseixmaⁿ juunaꞌ cwentaa na tajnaaⁿꞌna chaꞌtso nmeiⁿꞌ, xeⁿ


nnꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ cwilaꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ cwitjeiiꞌndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Mꞌaaⁿnaꞌ cwentaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom, xonda̱a̱ nlcweꞌnndaꞌ
nnꞌaⁿ na ya cwitjeiiꞌ cwenta yuu nꞌomna, ee na luaaꞌ lꞌana
na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ yuu na cwityꞌioomxcona Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ticatꞌiomyanaꞌ. tsꞌoomꞌnaaⁿ na cwiluiꞌjnaaⁿñê

6 Joꞌ chii tsatsatya̱ay


̱ a naquiiꞌ
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha
nlaꞌxmaaⁿya nnꞌaⁿ na jnda̱ tquiee
nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. 7 Nnꞌaⁿ na

luaaꞌ laꞌxmaⁿ, matseijomnaꞌ joona


chaꞌna tyuaa na ya cwiwicandiꞌ
nꞌom. Caꞌndya̱ay ̱ a cwii ntyja ñꞌoom ndaaluaaꞌ na cwiquioo cjooꞌnaꞌ, xeⁿ
na cweꞌ weꞌyandyo na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ya cwiweꞌ ntjom na nleilꞌueeꞌñe tsꞌaⁿ
nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, nchii na tyochꞌee tsꞌiaaⁿ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na
macanda̱ tomti nlana̱aⁿ̱ ya ñꞌoom matioꞌñaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyuaaꞌñeeⁿ,
na calcweꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ jnaaⁿꞌaⁿ, 8 sa̱a̱ xeⁿ cweꞌ nꞌoomnioom ñequio

ndoꞌ mati ñꞌoom na cwjiꞌñe lꞌo̱oṉ ioom cwiꞌoom tyuaaꞌñeeⁿ,


tsꞌaⁿ cantyja na machꞌeeⁿ na cwiwitquiooꞌ na majuꞌwiꞌ
titseicantyjaaꞌ tsꞌoom na cantyja Tyꞌo̱oṯ sꞌom tyuaaꞌñeeⁿ ndoꞌ na
ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿñê, ndoꞌ ñꞌoom macanda̱ njñom tsꞌaⁿ chom juunaꞌ.
na macaⁿnaꞌ na catseiyuꞌya tsꞌom
tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 2 ndoꞌ ñꞌoom

Mateijndeii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cwiwitsꞌoomndye na cwiljooꞌndyo̱t ya̱aⁿ̱ ya
nnꞌaⁿ, ndoꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na 9 Sa̱a̱
ꞌo nnꞌaⁿya na jeeⁿ wiꞌ
cwitioo nnꞌaⁿ lueena nacjooꞌ xꞌiaana nꞌo̱o̱ⁿyâ, meiiⁿ na luaaꞌ waa ñꞌoom
quia cwitaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌueeꞌñe na cwilꞌuuyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, jndaaꞌya
Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu, ndoꞌ ñꞌoom cantyja nquiuuyâ na titseijomnaꞌ ꞌo
ꞌnaaⁿꞌ na cwitandoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ chaꞌna tyuaa na tilꞌuenaꞌ. Niom
tja̱ ndoꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ nato
ticantycwii na nntꞌuiiwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Hebreos 6​, ​7 494

nnꞌaⁿ. 10 Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê



17 Joꞌ chii lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na matyꞌiomyanaꞌ, meiⁿ xocatsuuꞌ na nleitquiooꞌya nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
tsꞌoom na jnda nquiuꞌyoꞌ jom na mantoꞌñoomna juu na nndaana na
ñeteijndeiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ jnda̱ tsoom na nntoꞌñoomna, ee
ñꞌeⁿñê ndoꞌ ndicwaⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ na nntseicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌoom na jnda̱
na ljoꞌ. 11 Lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na cwii
  tqueⁿtyeeⁿ, meiⁿ xocatseichueeⁿꞌeⁿ
cwiindyoꞌ ꞌo hasta xuee na macanda̱ ñꞌoom na jnda̱ tsoom. Joꞌ chii
ñequiiꞌcheⁿ nntꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ cha na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na mayuuꞌ juu
na wiꞌ nꞌomꞌ ntyjeeꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ, seityeⁿñê cheⁿnqueⁿ
cha nndaꞌyoꞌ juu na cwicantyjaaꞌ ñꞌoomtyeⁿ nacjoomꞌm. 18 Cantyja

nꞌomꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ꞌnaaⁿ we nnom ñꞌoommeiiⁿñe na


12 Tilꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na nncꞌomꞌyoꞌ na
  xocwijndyoonaꞌ meiⁿ xonquiuꞌnnꞌaⁿ
ntqueⁿꞌyoꞌ sa̱a̱ calajnda̱ꞌyoꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ, jaa
nluiiꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ tyolꞌa cwitoꞌño̱o̱ⁿya cwii na mañequiaanaꞌ
nnꞌaⁿ na tyoñꞌomtꞌmaaⁿꞌndyena na tꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya na xotseichuiiꞌnaꞌ
nꞌomna na nntoꞌñoomna chaꞌtso na ncꞌe cwilaꞌquitꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya juu na
jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nñequiaaⁿ cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya jom. 19 Ndoꞌ

nda̱a̱na. juu na mꞌaaⁿya na cwicantyjaaꞌ


13 Quia na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  nꞌo̱o̱ⁿya jom, matseixmaⁿnaꞌ cwii
ñꞌoom nnom Abraham waa na na tyeⁿ matseiljonaꞌ añmaaⁿya
nntsꞌaaⁿ, tjaa ꞌñeeⁿ cwiicheⁿ na cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Juu joꞌ meiⁿ
tꞌmaⁿti cwiluiiñe chaꞌna jom na tixocatyuiiꞌnaꞌ, mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿnaꞌ.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueeꞌ juu nnda̱a̱ Macjaquieeꞌnaꞌ naxeⁿꞌ liaa na ntyja
nntseityeⁿtyeeⁿ ñꞌoomꞌm. Joꞌ chii quiiꞌ watsꞌom cañoomꞌluee, 20 yuu  

tqueⁿtyeⁿñe cheⁿnqueⁿ ñꞌoomꞌm na jnda̱ tjaquieeꞌ Jesús cantyja


nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. ꞌnaaⁿya. Ndoꞌ na luaaꞌ, maqueⁿnaꞌ
14 Tsoom nnom: “Na mayuuꞌcheⁿ
  jom na cwiluiiñê tyee na tjacantyja
tꞌmaⁿ nntio̱ꞌnaaⁿndyo̱ ꞌu ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿya, na mañecwii tsꞌiaaⁿ
nntsꞌaa na nleijndyendye nnꞌaⁿ matseixmaaⁿ chaꞌxjeⁿ ñeseixmaⁿ
tsjaaⁿ ꞌnaⁿꞌ na nncjawintyjooꞌ.” Melquisedec.
15 Tyomꞌaaⁿ Abraham na jeeⁿ tꞌmaⁿ

tsꞌoom na ñeteinomꞌm na nluii Jesús matseixmaaⁿ tsꞌiaaⁿ tyee


na ljoꞌ, ndoꞌ jnaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na chaꞌxjeⁿ Melquisedec
tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom. 16 Quia

na ntyjaaꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na calaꞌyuꞌ


nnꞌaⁿ na nntseicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌoom
7 Nquii Melquisedec tyomꞌaaⁿ
rey nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom Salem
ndoꞌ mati tyotseixmaaⁿ tyee
na jnda̱ tsoom nnom cwii xꞌiaaⁿꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ na
na nntsꞌaaⁿ, malcweeⁿꞌeⁿ nquii ndyeticheⁿ. Quia na jndyolcweꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na queⁿya cwenta Abraham jnda̱ na tantjoom tiaꞌ ñꞌeⁿ
na nchii cantu matseineiiⁿ. Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom,
na ljoꞌ machꞌeeⁿ, meiⁿchjoo tjacatjomñe Melquisedec jom,
xonquiaanaꞌ na nntseineiⁿti tcaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na catioꞌnaaⁿñe
tsꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. 2 Ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿ

495 Hebreos 7

na tjeiꞌ Abraham luee nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ na na ndicwaⁿ wanoomꞌm. 9 Joꞌ chii


sꞌaaⁿ tiaꞌ, tquiaaⁿ diezmo cantyja nnda̱a̱ nntso tsꞌaⁿ na joo ntyee
ꞌnaaⁿ joo joꞌ nnom Melquisedec. na laꞌxmaⁿna tsjaaⁿ Leví na jeꞌ
Xueeꞌ Melquisedec maꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwitoꞌñoomna diezmo, mati tquiana
cwiluiiñê tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom diezmo cantyja ꞌnaaⁿna nnom
chaꞌxjeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ Melquisedec ncꞌe nquii Abraham.
xueeꞌ tsjoom Salem maꞌmo̱ⁿnaꞌ 10 Ee quia na tquiaa Abraham

na tjaa tiaꞌ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñee, joꞌ diezmo nnom Melquisedec xjeⁿ na


maꞌmo̱ⁿnaꞌ na tyoluiiñê tsꞌaⁿ na ya tjacatjomñe tsaⁿꞌñeⁿ jom, meiiⁿ na
matsa̱ꞌntjoom naⁿꞌñeeⁿ na tjaa tiaꞌ tyooluiiñe Leví sa̱a̱ cantyja na
cachona. 3 Tijndaaꞌ meiⁿ tsotyeeⁿ,
  macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwenta, ncꞌe
meiⁿ tsoñeeⁿ, meiⁿ cwaaⁿ nnꞌaⁿ nquii Abraham, joꞌ matyꞌiomnaꞌ na
tsjaaⁿ na tuiiñê. Tijndaaꞌ cwaaⁿ na tquiaa Leví diezmo.
tuiiñê, meiⁿ cwaaⁿ na tueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ 11 Toꞌñoom nnꞌaⁿ Israel ljeii na

na ljoꞌ ñequiiꞌcheⁿ matseijomnaꞌ matsa̱ꞌntjomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ntyee


jom chaꞌna nquii Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsjaaⁿ Leví na joona tsjaaⁿ Aarón
ñequiiꞌcheⁿ matseixmaaⁿ tyee. na jndyowicantyjooꞌ. Quia joꞌ tsꞌiaaⁿ
4 Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ
  na ñelꞌa ntyeeꞌñeeⁿ, xeⁿ nnda̱a̱
tyoluiiñe Melquisedec na nquii nlqueⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ ñe jo
weloo welooya Abraham, chaꞌtso nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, maxjeⁿ taxocaⁿnaꞌ
na tjeiiⁿꞌeⁿ luee nnꞌaⁿ na ñequio na nncꞌoom cwiicheⁿ tyee na
sꞌaaⁿ tiaꞌ, tquiaaⁿ diezmo nnom. nchii chaꞌna tsꞌiaaⁿ na ñeseixmaⁿ
5 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés,
  Aarón sa̱a̱ nlcaⁿnaꞌ cwii tyee na
nquiee ntyee na cwiluiindye nntseixmaⁿ tsꞌiaaⁿ chaꞌna juu na
tsjaaⁿ Leví na jndyowicantyjooꞌ, ñeseixmaⁿ Melquisedec. 12 Ee quia

matsa̱ꞌntjom ljeiiꞌñeeⁿ na quia nnꞌaⁿ na cwileijndyoo tsꞌiaaⁿ na laꞌxmaⁿ


judíos diezmo nda̱a̱na, meiiⁿ na ntyee, mati macaⁿnaꞌ na nleijndyoo
nnꞌaaⁿndyena ndoꞌ mati cwiluiindye ljeii na matseijndaaꞌñenaꞌ tsꞌiaaⁿ na
ntyeeꞌñeeⁿ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Abraham. cwilꞌana. 13 Ndoꞌ nquii na cwiluiiñe

6 Sa̱a̱ juu Melquisedec, meiⁿ nchii


  na matsa̱ꞌntjom jaa na cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwiluiiñê tsjaaⁿ Leví jom, toꞌñoom matseineiⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
cwenta diezmo lꞌo̱ Abraham, tsaⁿ teiljeii, jom tuiiñê tsjaaⁿ cwiicheⁿ
na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnom chiuu tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ Israel, ndoꞌ cantyja
nntsꞌaaⁿ. Ndoꞌ tcaⁿ Melquisedec na ꞌnaaⁿꞌ tmaaⁿꞌñeeⁿ, tjaa meiⁿ ncwii
catioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom Abraham. tsꞌaⁿ na jnda̱ ñetꞌoom tyee. 14 Ee

7 Ee ñꞌoom na mayuuꞌ tsꞌaⁿ na


  maxjeⁿ majndaaꞌya na nquii na
tꞌmaⁿti cwiluiiñe matioꞌnaaⁿñê tsꞌaⁿ cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jaa, tuiiñe
na cjeti tseixmaⁿ. 8 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
  tsjaaⁿ tmaaⁿꞌ Judá, ndoꞌ quia seineiⁿ
waa quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, nnꞌaⁿ na Moisés cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ ntyee,
cwitoꞌñoom diezmo, joona nnꞌaⁿ na ticwjaaꞌñê ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
cwiwje, sa̱a̱ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tmaaⁿꞌñeeⁿ.
jnda̱ teiljeii matseineiⁿnaꞌ cantyja 15 Ndoꞌ majndaaꞌya na ljoꞌ quia

ꞌnaaⁿꞌ Melquisedec na chaꞌcwijom cwiwitquiooꞌ na juu tyee cantyja


Hebreos 7​, ​8 496

ꞌnaaⁿya matseijomnaꞌ jom chaꞌna najndyee, ee leicaljooꞌndye


Melquisedec, 16 na nchii ñeseixmaaⁿ
  tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ ncꞌe na tyowjena,
tyee ncꞌe na mawaa ljeii na 24 sa̱a̱ ncꞌe na ticueꞌ Jesús, joꞌ chii

matseijndaaꞌñenaꞌ cwaaⁿ tsjaaⁿ tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ tjaquieeꞌ


nnꞌaⁿ nlaꞌxmaⁿna ntyee, sa̱a̱ ncꞌe na tsꞌiaaⁿ tyee na matseixmaaⁿ.
waa najndeii na wandoꞌ na tijoom 25 Joꞌ chii canda̱aꞌ̱ ya nnda̱a̱

catyuiiꞌ. 17 Ee matso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na


  nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
ljoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo: na cwilaꞌcandyooꞌndyena na mꞌaaⁿ
ꞌU ñequiiꞌcheⁿ matseixmaⁿꞌ tyee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ee
chaꞌxjeⁿ tsꞌiaaⁿ na tyotseixmaⁿ ticantycwii na wanoomꞌm ndoꞌ na
Melquisedec. macaaⁿ nnom cantyja ꞌnaaⁿna.
18 Joꞌ chii ñꞌoom na teijndaaꞌjndyee

26 Joꞌ chii canda̱aꞌ̱ ya cwiluiiñe

na tyotsa̱ꞌntjomnaꞌ, ꞌndiinaꞌ, ncꞌe Jesús tyee na tjacantyja na macaⁿnaꞌ


na tijndeiinaꞌ na nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsꞌaⁿ jaa. Jom ljuꞌ tsꞌoom, tyootseitjo̱oñ ̱ ê,
cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, ticwilꞌuenaꞌ. 19 Ee
  juu na cwajndii tjaaꞌnaⁿ na tꞌaaꞌnaꞌ
ljeii na tqueⁿ Moisés meiⁿcwii tsꞌaⁿ jom, tiquichꞌeeⁿ chaꞌna cwilꞌa
tîqueⁿnaꞌ na canda̱aꞌ̱ ñe jo nnom nnꞌaⁿ jnaⁿ, jeꞌ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ waa cwiicheⁿ na jom nandyeti cañoomꞌluee.
matseinoomñe juunaꞌ na laꞌxmaaⁿya 27 Meiⁿ ticaⁿnaꞌ na catsꞌaaⁿ chaꞌna

cwii na canda̱aꞌ̱ ti na mañequiaanaꞌ tyolꞌa ntꞌomcheⁿ ntyee na


na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na cantyja tjacantyja tyoluiitꞌmaⁿndye, na
ꞌnaaⁿꞌ juu joꞌ matseicandyooꞌñenaꞌ ꞌio ndii ꞌio tyolaꞌcwjeena quiooꞌ
jaa na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. na tyoñequiana jooyoꞌ nnom
20 Ndoꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ na mayuuꞌ na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom, najndyee cwentaa jnaaⁿ
ljoꞌ ncꞌe ñꞌoomtyeⁿ na seineiiⁿ. nquieena ndoꞌ nda̱ joꞌ mati cwentaa
Ntꞌomcheⁿ ntyee na ñetꞌom, quia jnaaⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ xuiiꞌ na sꞌaa Jesús,
na tꞌomna tsꞌiaaⁿ, tjaaꞌnaⁿ ñꞌoomtyeⁿ ñejomndiiꞌ tquiaañe cheⁿnqueⁿ na
tuaa cantyja ꞌnaaⁿna. 21 Sa̱a̱ cantyja
  tueeⁿꞌeⁿ, cwii na macanda̱. 28 Ljeii

ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús tyꞌiomnaꞌ tsꞌiaaⁿ tyee na tqueⁿ Moisés tqueⁿnaꞌ nnꞌaⁿ


jom ñequio ñꞌoomtyeⁿ ee matso tsꞌiaaⁿ ntyee na ticanda̱aꞌ̱ laꞌxmaⁿna.
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii: Sa̱a̱ ñꞌoom na nda̱nquia tqueⁿtyeⁿ
Nquii na matsa̱ꞌntjom seineiiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom matyꞌiomnaꞌ tsꞌiaaⁿ
ñꞌoomtyeⁿ nquii Jnaaⁿ na tjaa yuu ntycwii na
meiⁿ xotseichueiiⁿꞌeⁿ na tseixmaaⁿ na canda̱aꞌ̱ ñê.
seitioom:
“ꞌU ñequiiꞌcheⁿ nntseixmaⁿꞌ Jesús cwiluiiñê na matioomꞌñê
tsꞌiaaⁿ tyee chaꞌxjeⁿ tsꞌiaaⁿ na ñꞌoom cwentaaya


tyotseixmaⁿ Melquisedec.”
22 Ncꞌe juu ñꞌoomtyeⁿwaaꞌ,

maꞌmo̱ⁿndyeyunaꞌ na Jesús waa


8 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaa
na matseina̱ⁿ cantyja ꞌnaaⁿ
ntyee, luaa ñꞌoom na tꞌmaⁿti
ñꞌoom na canda̱aꞌ̱ ti cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, tseixmaⁿnaꞌ na chaꞌtso. Cristo
nchiiti juu na tyowaajndyee. matseixmaaⁿ tyee na tjacantyja
23 Jeeⁿ jndyendye ntyee na tyomꞌaⁿ
  na cwiluiitꞌmaⁿñê cwentaaya.
497 Hebreos 8

Jnda̱ tjaaⁿ cañoomꞌlueecheⁿ. Jeꞌ Matso nquii Ta: Mancueꞌntyjo̱


mawacatyeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom xjeⁿ
ntyjaya na macwiluiitꞌmaⁿñê, 2 na   na nlqua̱aⁿ̱ xco̱ ñꞌoomtyeⁿ ñequio
mamandiꞌntjoom naquiiꞌ yuu na nnꞌaⁿ Israel ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ
tjacantyja na ljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ, juu Judá.
na sꞌaa nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchii nnꞌaⁿ 9 Juu ñꞌoomꞌñeeⁿ tixotseijomnaꞌ

lꞌa joꞌ. ñequio ñꞌoomtyeⁿ na


3 Cwii cwii tyee na tjacantyja na
  seijndaaꞌndyo̱ ñequio weloona,
tꞌmaⁿ cwiluiiñe cwityꞌioomna tsꞌiaaⁿ quia na tꞌuiya lueena
jom na nntseicueⁿꞌeⁿ quiooꞌ ndoꞌ na na tjeiiꞌa joona ndyuaa Egipto;
ñequiaaⁿ jooyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ ncꞌe na tîcalaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena
cwentaa nnꞌaⁿ. Ncꞌe na luaaꞌ, ñꞌoomꞌñeeⁿ,
mati tcaⁿnaꞌ na waa na nñequiaa joꞌ chii ꞌndiya joona, luaaꞌ matso
Jesucristo. 4 Xeⁿ na ndi mꞌaaⁿ
  nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom.
tsjoomnancue, meiⁿ xocꞌoomnaꞌ 10 Juu ñꞌoomtyeⁿ na

jom na nntseixmaaⁿ tyee, ee nntseijndaaꞌndyo̱ ñequio nnꞌaⁿ


mꞌaⁿ ntyee ljooñe na cwinequia Israel
quiooꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ quia na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ,
matseijndaaꞌñe ljeii na tqueⁿ Moisés. luaa nntseixmaⁿnaꞌ matso nquii
5 Watsꞌom yuu na cwindyeꞌntjom
  na matsa̱ꞌntjom:
ntyeeꞌñeeⁿ, cweꞌ tseixmaⁿnaꞌ Ñꞌoom ꞌnaⁿya na matsa̱ꞌntjomnaꞌ,
ncwaaⁿꞌ na jluiꞌtsjaaⁿꞌ juu na waa nncwjaaꞌndyo̱ joonaꞌ naquiiꞌ
cañoomꞌluee. Nquiuuyaaya na nqueⁿna,
cweꞌ ncwaaⁿꞌ joꞌ ee quia to̱ꞌ Moisés ndoꞌ nntseiljeiya joonaꞌ naquiiꞌ
na nntsꞌaaⁿ watsꞌomliaa, matso nꞌomna.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom: “Queⁿꞌ queⁿꞌ Ja nntseixmaⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwenta na catsaꞌ juunaꞌ chaꞌxjeⁿ cwentaana
na tꞌmo̱o̱ⁿya njomꞌ quia tꞌoomꞌ sjo̱ ndoꞌ joona nlaꞌxmaⁿna nnꞌaⁿya.
Sinaí.” 6 Sa̱a̱ nquii tyee na tjacantyja
  11 Quia ljoꞌcheⁿ tixocaⁿnaꞌ na

cwentaaya, machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ yuu na caꞌmo̱ⁿ cwii cwii tsꞌaⁿ nda̱a̱


xcweti cwiwitꞌmaaⁿꞌ, matseitjoom ncꞌiaaꞌ,
nnꞌaⁿ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe cwii oo nda̱a̱ nnꞌaaⁿꞌaⁿ oo nda̱a̱
ñꞌoomtyeⁿ na xcwetinaꞌ, na cajndati ntꞌomcheⁿ,
ñꞌoom chuunaꞌ na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cha nntaꞌjnaaⁿꞌna nqueⁿ na
nntseicana̱aⁿ̱ . cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom,
7 Juu ñꞌoomtyeⁿ na seijndaaꞌñe
  ee xjeⁿꞌñeeⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
jndyee Tyꞌo̱oṯ sꞌom, xeⁿ tqueⁿnaꞌ nntaꞌjnaaⁿꞌna ja,
na canda̱aꞌ̱ ndye nnꞌaⁿ, quia joꞌ meiiⁿ tsꞌaⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiiñe,
tîcaⁿnaꞌ cwiicheⁿ ñꞌoom. 8 Sa̱a̱ ljeii
  meiiⁿ tsꞌaⁿ na tjacantyja na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juu ñꞌoomꞌñeeⁿ matsa̱ꞌntjom.
tîqueⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ ndye jo 12 Ndoꞌ natia na cwilꞌana

nnoom, joꞌ chii tsoom: nntseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ


Hebreos 8​, ​9 498

ndoꞌ xocañjomti tsꞌo̱o̱ⁿya Jndye ñꞌoom maniom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ


jnaaⁿna. cwii cwii nmeiⁿꞌ, sa̱a̱ ticaⁿnaꞌ na
13 Quia na matseineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  nlana̱aⁿ̱ yâ cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii ñꞌoomtyeⁿ xco, majeꞌndyo.
maꞌmo̱ⁿnaꞌ na jnda̱ tquieeñe ñꞌoom 6 Quia na jnda̱ teijndaaꞌ chaꞌtso

na tyowaa jndyee ndoꞌ juu na jnda̱ nmeiⁿꞌ, nquiee ntyee ꞌio ndi ꞌio
tquiee tseixmaⁿnaꞌ, mawaa xjeⁿ na tyoꞌooquieꞌna cuarto na weꞌyandyo
nntsuunaꞌ. na tyolꞌana tsꞌiaaⁿ na laꞌxmaⁿna.
7 Sa̱a̱ cuarto na jnda̱ we, macanda̱

Watsꞌom tsjoomnancue ndoꞌ tyojaaquieeꞌ nquii tyee na tjacantyja


watsꞌom cañoomꞌluee cwiluiitꞌmaⁿñe, ndoꞌ ñejom ndiiꞌ na

9 Juu ñꞌoomtyeⁿ na tqueⁿjndyee


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio nnꞌaⁿ
Israel, jndaaꞌ seijndaaꞌñenaꞌ chiuu
cwii cwii chu. Tyojaachom nioom
quiooꞌ na cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ na
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom ndoꞌ na Niomꞌñeeⁿ tyoñequiaaⁿ cwentaaꞌ
nlꞌana cwii wꞌaaliaa. 2 Juu cuarto
  jnaaⁿꞌ nqueⁿ ndoꞌ mati cwentaa
na cweꞌ weꞌyandyo cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaaⁿ nnꞌaⁿ. 8 Ndoꞌ na luaaꞌ tuaa,

wꞌaaliaaꞌñeeⁿ tyomeintyjeeꞌ xjo na maꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo na yocheⁿ


tyocantyjoo chom ndoꞌ ñꞌeⁿ cwii na tyowaa watsꞌom liaaꞌñeeⁿ,
meiⁿsa yuu na tyocantyjo ntyooꞌ. ticwanaaⁿ na nncjaquieeꞌ meiⁿquia
Cuartoꞌñeeⁿ jndyunaꞌ Cuarto Ljuꞌ. tsꞌaⁿ cuarto na ljuꞌticheⁿ tseixmaⁿnaꞌ.
3 Naxeⁿꞌ liaa na ntyja na jnda̱ we,

9 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ cwii

tyowaa cwiicheⁿ cuarto na jndyunaꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱ay ̱ a ncuee


na Ljuꞌticheⁿ Tseixmaⁿ. 4 Naquiiꞌ
  meiiⁿñe, ee ꞌnaⁿ na tyoñequia nnꞌaⁿ
cuartoꞌñeeⁿ tyowaa tio sꞌom cajaⁿ ñequio quiooꞌ na tyolaꞌcwjeena
yuu tyolaꞌco ntyee suu ndoꞌ cwii na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
castom na tcweeñꞌeⁿnaꞌ sꞌom cajaⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ tîcanda̱a̱
Tsꞌom castomꞌñeeⁿ tyowaa cwii nlqueⁿnaꞌ joona na laꞌxmaⁿna na
xuaa na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom cajaⁿ na canda̱aꞌ̱ ndyena jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
tooꞌcheⁿ ñjom maná ndoꞌ mati ñꞌeⁿ 10 Ñꞌoomꞌñeeⁿ cweꞌ tꞌuiinaꞌ cantyja

tsꞌoom lꞌeii ꞌnaaⁿꞌ Aarón na jndeiꞌnaꞌ ꞌnaⁿ na cwicwaꞌna ndoꞌ na cwiwena


ndoꞌ ñjom lcaaꞌ ljo̱ꞌ na chonaꞌ ljeii ñequio ntꞌomcheⁿ nnom na
ñꞌoomtyeⁿ na seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom maqueⁿljuꞌnaꞌ joona. Sa̱a̱ cweꞌ tomti
ñꞌeⁿndyena. 5 Nacjooꞌ castomꞌñeeⁿ
  laꞌxmaⁿnaꞌ cwii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ
tyocantyjo we querubines na chiuu na ncꞌomna, ndoꞌ joo
tuii ñequio sꞌom cajaⁿ. Joonaꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ ñequiiꞌcheⁿ tyowaa
cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom najnda̱naꞌ hasta xjeⁿ na seichuiiꞌ
ñequio nnꞌaⁿ. Ndyeyu nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chiuu nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye
tscaaꞌ na ta̱ꞌ ꞌndyoo castomꞌñeeⁿ, nnꞌaⁿ jom.
tjom lquii querubinesꞌñeeⁿ yuu
cwiñequia ntyee nioom quiooꞌ na Nioomꞌ Cristo
jnda̱ jlaꞌcwjeena cha catseitꞌmaⁿ 11 Sa̱a̱
jnda̱ jndyo Cristo na
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa nnꞌaⁿ Israel. cwiluiiñê tyee na tjacantyja
499 Hebreos 9

cantyja ꞌnaaⁿꞌ chaꞌtso naya na nnꞌaⁿ na maꞌmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnda̱a̱


maniom. Juu watsꞌom yuu na nntoꞌñoomna juu naya na tijoom
mandiꞌntjoom, yati ndoꞌ canda̱aꞌ̱ ti ntycwii na jnda̱ tsoom na nñequiaaⁿ
tseixmaⁿnaꞌ, meiⁿ nchii nnꞌaⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. 16 Quia matseiljeii tsꞌaⁿ

lꞌa juunaꞌ ee nchii tseixmaⁿnaꞌ tsom na matseijndaaꞌñenaꞌ cwii na


cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue. lꞌue tsꞌom, ñꞌoom na chuu tsomꞌñeeⁿ,
12 Jnda̱ tjaqueⁿꞌeⁿ yuu na ljuꞌticheⁿ
  tjaaꞌnaⁿ najndeiinaꞌ yocheⁿ na
watsꞌom cañoomꞌluee, sa̱a̱ nchii ndicwaⁿ wandoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. 17 Ee tsom

cha na nñequiaaⁿ nioom canchꞌioo na seiljeii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu


ñequio nioom quiooꞌndyo nchꞌu, waa na matseijndaaꞌñe, tjaaꞌnaⁿ
jom tquiaaⁿ nioomꞌ nqueⁿ, meiⁿ najndeii tsomꞌñeeⁿ yocheⁿ na wandoꞌ
ticaⁿnaꞌ na nntsꞌaannaaⁿꞌaⁿ na tsaⁿꞌñeeⁿ, xeⁿ jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ quia
ljoꞌ ndoꞌ ncꞌe joꞌ, seijndaaꞌñê joꞌ waa najndeii na matseixmaⁿnaꞌ.
na laꞌxmaaⁿya na ticatycwii na 18 Ncꞌe na ljoꞌ, ñꞌoom na teijndaaꞌ

cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱. 13 Ñꞌoom na
  najndyee mati tqueⁿtyeⁿnaꞌ cweꞌ
mayuuꞌ quia tyolacanda̱a̱ndye ntyee ñꞌeⁿ nioom quiooꞌ. 19 Ee quia na

nioom quiooꞌndyo ñequio nioom jnda̱ seiꞌnaaⁿꞌ Moisés chaꞌtso ljeii na


canchꞌioo nacjoo nnꞌaⁿ ñequio matsa̱ꞌntjomnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel,
tsjaaꞌ na tcoñe casondyecu, tyowaa quia joꞌ seityeeⁿ soo wee cwii
najndeii na tyolaꞌxmaⁿ tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ tsꞌoom hisopo, seicanaⁿꞌaⁿ sooꞌñeeⁿ
na tqueⁿ ljuꞌnaꞌ nnꞌaⁿ cha nnda̱a̱ quiiꞌ nioom catsondyenchꞌu ñequio
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nioom canchꞌioo na tjoomꞌnaꞌ ñꞌeⁿ
14 Ndoꞌ ncꞌe na luaaꞌ waa, juu nioomꞌ
  ndaatioo, jnda̱ joꞌ seicanda̱a̱ñê
Cristo matꞌmaⁿti waa najndeii na niomꞌñeeⁿ tsom na chuu ljeiiꞌñeeⁿ
matseixmaⁿnaꞌ, ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndoꞌ mati nnꞌaⁿ Israel. 20 Ndoꞌ tsoom

najndeii na matseixmaⁿ Espíritu nda̱a̱na: “Cantyja ꞌnaaⁿꞌ niomꞌwaa


Santo na ticantycwii na mꞌaaⁿ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwiljotyeⁿ ñꞌoom na
Cristo tquiaañe cheⁿnqueⁿ nnom matsa̱ꞌntjomnaꞌ na matseijndaaꞌñe
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seijomnaꞌ jom chaꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ.” 21 Ndoꞌ mati

quiooꞌ na canda̱aꞌ̱ ñe ndoꞌ nioomꞌ seicanda̱a̱ñê niomꞌñeeⁿ watsꞌomliaa


jom matseiljuꞌnaꞌ na mꞌaaⁿꞌtyeⁿ ñequio chaꞌtso ꞌnaⁿ na cwiwilꞌue
nꞌo̱o̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ joo tsꞌiaaⁿ joꞌ joꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
na wjaachuunaꞌ jaa na nncwja̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 22 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na

cha nnda̱a̱ nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom matsa̱ꞌntjomnaꞌ, mandyo na chaꞌtsoti


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ. ꞌnaⁿ maqueⁿljuꞌnaꞌ ñequio niomꞌ, ndoꞌ
15 Ncꞌe na luaaꞌ, tquiaañe Cristo
  xeⁿ ticweꞌ niomꞌ, ticatseitꞌmaⁿ tsꞌom
na tueeⁿꞌeⁿ cha cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿ nnꞌaⁿ.
ñꞌoom xco na matseijndaaꞌñê nnda̱a̱
nntseitjoom nnꞌaⁿ ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom, Tquiaañe Cristo na tueeⁿꞌeⁿ, joꞌ
ndoꞌ na ljoꞌ nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ na matseiljoomꞌm jnaaⁿya
tsꞌoom nnꞌaⁿ jnaaⁿna na ñelꞌana quia 23 Ndoꞌ na luaaꞌ, joꞌ chii tcaⁿnaꞌ na
tyomꞌaⁿna nacje ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomtyeⁿ cweꞌ nioom quiooꞌ cha queⁿljuꞌnaꞌ
na tyowaajndyee ndoꞌ cha joo joo ꞌnaⁿ na teilꞌue quiiꞌ watsꞌomliaa
Hebreos 9​, ​10 500

na joonaꞌ jluiꞌtsjaaⁿꞌnaꞌ joo ꞌnaⁿ tseixmaⁿnaꞌ cwii na nlqueⁿnaꞌ


na niom cañoomꞌluee, sa̱a̱ joo tsꞌaⁿ na canda̱aꞌ̱ ñe jo nnom
ꞌnaⁿꞌñeeⁿ tcaⁿnaꞌ na cueꞌ cwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ncꞌe na luaaꞌ, juu
na canda̱aꞌ̱ ti. 24 Ee Cristo, nchii
  ljeiiꞌñeeⁿ tijoom canda̱a̱ nlqueⁿnaꞌ
tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom na ñelꞌa nnꞌaⁿ, na canda̱aꞌ̱ laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ na chu
cwii na cweꞌ jluiꞌtsjaaⁿꞌnaꞌ watsꞌom ndoꞌ chu cwilacandyooꞌndyena
na mayuuꞌcheⁿ na waa cañoomꞌluee. na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 2 Ee cantyja

Jom tjaqueⁿꞌeⁿ cañoomꞌluee yuu ꞌnaaⁿꞌ ljeiiꞌñeeⁿ, xeⁿ waa na


na matioomꞌñê ñꞌoom ꞌnaaⁿya jo nnda̱a̱ nlqueⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na tjaa jnaⁿ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 25 Nchii tjaqueⁿꞌeⁿ
  tseixmaaⁿ, quia joꞌ jnda̱ ꞌndye nnꞌaⁿ
cañoomꞌluee na jndye ndiiꞌ na Israel na cwilaꞌcwjeena quiooꞌ
nncueeⁿꞌeⁿ cwentaa nnꞌaⁿ, chaꞌxjeⁿ cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
quichꞌee tyee na cwiluiitquieñe jo joona. 3 Sa̱a̱ ncꞌe na chu ndoꞌ chu

nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos na chu ndoꞌ chu ñejlaꞌcwjeena quiooꞌ cha catseitꞌmaⁿ
mawjaaqueⁿꞌeⁿ cuarto na macanda̱ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaⁿ na laxmaⁿna,
na ljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ na nñequiaaⁿ na luaaꞌ ñelꞌana yacheⁿ sꞌaanaꞌ
nioom quiooꞌ. 26 Ee xeⁿ na ljoꞌ
  na tjañjoomꞌ nꞌomna na ndicwaⁿ
tcaⁿnaꞌ, quia joꞌ jndye ndiiꞌ xjeⁿ na laxmaⁿna jnaⁿ, 4 ee tijoom jndaa

tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoomnancue, nljuꞌñe tsꞌaⁿ jnaaⁿꞌaⁿ cweꞌ ee na


nlcaⁿnaꞌ na cueꞌ Cristo. Sa̱a̱ cwiquioo nioom quioondyo ñequio
ncueemeiiⁿ na mawjaantycwii canchꞌioo.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue,  
5 Macweꞌ joꞌ quia jndyo Cristo

ñejomndiiꞌ teitquiooꞌñe Cristo, tsjoomnancue, tsoom nnom


na tquiaañê na tueeⁿꞌeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom:
nntseicanoomꞌm jnaaⁿ nnꞌaⁿ. 27 Ndoꞌ
  Tileiquiaanaꞌ na nljoya ntyjiꞌ na
chaꞌxjeⁿ na majndaaꞌ na ñejom cweꞌ quiooꞌ cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ,
ndiiꞌ nncwja̱ay ̱ a na chaꞌtsondyo̱, ñequio ꞌnaⁿ na cwiñeꞌquiana
ndoꞌ jnda̱ joꞌ nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ꞌu.
jaa, 28 maluaaꞌ ñejomndiiꞌ na
  Joꞌ chii tquiaaꞌ na tsꞌaⁿ ja cha
tquiaañe Cristo na tueeⁿꞌeⁿ cha nncꞌio̱ cwentaa nnꞌaⁿ cha
nntseinoomꞌm jnaaⁿ jndyendye nntseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jnaⁿ na
nnꞌaⁿ. Nda̱ joꞌ nleitquiooꞌñê na nnda̱ laꞌxmaⁿna.
we, nchii cweꞌ na nntseijndaaꞌñê 6 Tineiⁿꞌ na cwilaꞌcona quiooꞌ
cantyja ꞌnaaⁿ jnaaⁿ nnꞌaⁿ, sa̱a̱ ñequio ntꞌomcheⁿ na cwilꞌana
na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ na naya ꞌU cha nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ
cwicantyjaaꞌ nꞌom jom. tsꞌomꞌ jnaaⁿna.

7 Joꞌ chii tsjo̱o:̱
Ñejom tueꞌ Cristo cwentaa “Luaa ja Ta, waa ñꞌoom na teiljeii
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿya na matsonaꞌ:

10 Juu ljeii na tqueⁿ Moisés


matseijomnaꞌ juunaꞌ cweꞌ
cwii ncwaaⁿꞌ joo naya na tseixmaⁿ
ꞌU Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jnda̱ jndyo̱o̱ na
nntsꞌaaya yuu na lꞌueꞌ tsꞌomꞌ,
chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na teiljeii
Cristo na quia nntoꞌño̱o̱ⁿya, nchii cantyja ꞌnaⁿya nacjooꞌ libro.”
501 Hebreos 10

8 Najndyee tso Cristo na tineiiⁿꞌ Espíritu Santo macwjiꞌyuuꞌñê na ljoꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiooꞌ na cwilaꞌcwjeena nda̱ay̱ a, na tsoom:
na cwilaꞌcona nnom tio, ñequio 16 Nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom tsoom:

ntꞌomcheⁿ nnom na cwilꞌana “Luaa ñꞌoom na nlqua̱aⁿ̱ xco̱ ñꞌeⁿ


naya jom meiiⁿ juu ljeii na nnꞌaⁿ Israel jnda̱ na tjacaa
matsa̱ꞌntjomnaꞌ ñequio najndeiꞌnaꞌ jndye ntyu.
matsonaꞌ na calꞌana naljoꞌ. 9 Jnda̱
  Nlqua̱aⁿ̱ ya ñꞌoom na
joꞌ tsoom: “Jnda̱ jndyo̱o̱ na nntsꞌaa matsa̱ꞌntjomnaꞌ quiiꞌ nꞌomna,
yuu na lꞌue tsꞌomꞌ.” Ñꞌoomwaaꞌ ndoꞌ nntseiljeiya joonaꞌ naquiiꞌ
maꞌmo̱ⁿnaꞌ na matseityueeⁿꞌeⁿ nqueⁿna.”
ñꞌoom na cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ quiooꞌ 17 Jnda̱ joꞌ tsotyeeⁿcheⁿ:

cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿna Meiⁿ xocjaañjoomꞌti tsꞌo̱o̱ⁿya


ndoꞌ macwjaaꞌñê ñꞌoom xco na jnda̱ jnaaⁿna ñequio natia na
we na ñejom ndiiꞌ nncueꞌ Cristo cwilꞌana.
cwentaa jnaaⁿ nnꞌaⁿ. 10 Jnda̱ tqueⁿ

18 Joꞌ chii quia jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌom

Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ncꞌe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿ nnꞌaⁿ, tacaⁿtinaꞌ na
sꞌaa Jesucristo cantyja na lꞌue cwiicheⁿ nncueꞌnndaꞌ.
tsꞌoom, na tquiaañe cheⁿnqueⁿ na
tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya, ñejom tuii na Calacandyooꞌndyo̱ na
ljoꞌ cwentaa chaꞌtsondyo̱ñꞌa̱aⁿ̱ . mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
11 Ntyee cwentaa nnꞌaⁿ judíos

19 Joꞌchii ꞌo nnꞌaⁿya na
na ñetꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
najndyee na tacatyeeⁿtyeⁿ, ꞌio cwiñꞌo̱o̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nꞌo̱o̱ⁿya na
ndi ꞌio mañeꞌjoo mañeꞌjoo tsꞌiaaⁿ ndyeyu macwitsaaquia̱aꞌ̱ a yuu na
tyolꞌana na tyolaꞌcwjeena quiooꞌ tseixmaⁿ na ljuꞌticheⁿ na mꞌaaⁿ. Ee
cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nioomꞌ Jesucristo mañequiaanaꞌ
joona. Sa̱a̱ tijoom canda̱a̱ na na wanaaⁿ na calꞌaaya na ljoꞌ.
nntseicanduuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿ nnꞌaⁿ 20 Cwitsquia̱ay
  ̱ a joꞌ joꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cantyja ꞌnaaⁿ joꞌ. 12 Sa̱a̱ Cristo ñejom
  nato xco. Juunaꞌ mañequiaanaꞌ na
ndiiꞌ tquiaañê nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticantycwii na wandoꞌ tsꞌaⁿ. Cristo
na cueeⁿꞌeⁿ cha nnda̱a̱ nljuꞌndyo̱ seijndaaꞌñê natowaaꞌ quia na tjaaꞌñe
cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaaⁿya. Jnda̱ joꞌ tsꞌaⁿ lantsa tseiꞌntsqueeⁿꞌeⁿ. Na luaaꞌ
tjawacatyeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjoom matseijomnaꞌ chaꞌcwijom
ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ quia na tꞌiooꞌ liaa tco na ñentyja
jom. 13 Jeꞌ meinomꞌm hasta xjeⁿ na
  yuu na tyowjaaquieeꞌ tyee cuarto
nntsa̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na jndoo na macanda̱ na ljuꞌticheⁿ. 21 Jesús

jom na nntseijomnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñê tyee cwentaaya na


chaꞌcwijom tsꞌoom na ntyjo ncꞌeeⁿ, tjacantyja na cwiluiitꞌmaⁿñê na
14 ee ñejom ndiiꞌ na tquiaañê na
  matsa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ na cwiluiindye
tueeⁿꞌeⁿ, ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ, juu na cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 22 Joꞌ chii

canda̱aꞌ̱ na maqueⁿnaꞌ na ljuꞌ nꞌom jndeiꞌnaꞌ na calaꞌcandyooꞌndyo̱


nnꞌaⁿ na cwicantyjaaꞌ nꞌomna jom, na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na
ticantycwiinaꞌ. 15 Ndoꞌ mati nquii
  xcweeꞌya nꞌo̱o̱ⁿya, ñequio na
Hebreos 10 502

canda̱aꞌ̱ ya na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya tjaa ꞌñeeⁿ nncꞌoom na wiꞌ tsꞌom


ñꞌeⁿñê, ee jnda̱ seiljoomꞌm jaa tsaⁿꞌñeeⁿ. 29 Ncꞌe na luaaꞌ waa,

naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya cha tincꞌo̱o̱ⁿya cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ cwanti na wiꞌti


na macoꞌtianaꞌ nquiuuya na nntjom cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ na
nntsaantyjaaꞌa jom, na jnda̱ tmaaⁿ machꞌeeya jnaaⁿꞌ. Chaꞌcwijom
jaa na chaꞌwaandyo̱ ñequio cwii macandyueeⁿ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na matseijomnaꞌ ndaatioo ljuꞌ. Machꞌeeⁿ na ticueeꞌ tsꞌoom na juu
23 Caljooꞌndyo̱t ya̱aⁿ
  ̱ ya ñequio ñꞌoom nioomꞌ Jesús na maqueⁿtyeⁿnaꞌ
na cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. Tilꞌaaya na ñꞌoom xco na matseijndaaꞌñê, sꞌaaⁿ
we waa cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Ee ñꞌoom na cweꞌ cwantindyo niomꞌñeeⁿ
na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱ay ̱ a na ndoꞌ juunaꞌ maqueⁿnaꞌ jom na
nntsꞌaaⁿ, maxjeⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñê. tseixmaaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
24 Mati laꞌxmaaⁿya na cateijndeiiya
  Matseijnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ nquii
nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ cha na Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ nntseiqueeⁿnaꞌ na jom jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom juu. 30 Ee

nꞌomna na mati nncꞌomna na manquiuuya na tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom:


wiꞌ nꞌomna ncꞌiaana, ndoꞌ na “Ja tseixmaⁿya na nntioom nnꞌaⁿ
calꞌana yuu na ya. 25 Tacalꞌaaya na
  no̱o̱ⁿya cantyja na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena.
ticalaꞌjomndyo̱ quia cwitjomndye Chaꞌtso na nnjoom, nnco̱ nntsꞌaa
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na na nntioomna.” Ndoꞌ mati waa
cwilꞌa na ljoꞌ sa̱a̱ jaa quiaaya na cwiicheⁿ ñꞌoom na tsoom: “Nquii
tꞌmaⁿ nꞌom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncuꞌxeeⁿ nnꞌaaⁿꞌaⁿ
cwilaꞌyuꞌ. Majndeiiticheⁿ jeꞌ na cantyja na jnda̱ jlaꞌtjo̱on
̱ dyena
cwintyꞌiaaya na wjaawindyooꞌ na nnoom.” 31 Jeeⁿ cwajndii nlcoꞌwiꞌnaꞌ

nncwjeeꞌnndaꞌ nquii Ta Jesús. tsꞌaⁿ na nncjuꞌnaꞌ juu lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


26 Ee xeⁿ cwilꞌaayaaya na
  na wandoꞌ.
nlaꞌtjo̱on ̱ dyo̱ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom 32 Cjaañjoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ ncuee

ndoꞌ macwitaꞌjnaaⁿꞌa ñꞌoom na na ñejndyocaanaꞌ, quia na to̱ꞌyoꞌ


mayuuꞌ, tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ nnom na na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
nncꞌo̱ juunaꞌ ñequiondyo̱ cantyja tyolaꞌquiiyaya nꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ
ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ na cwilꞌaatya̱ay ̱ a. wiꞌ tyotjomꞌyoꞌ na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
27 Xeⁿ cwilꞌaaya na ljoꞌ, macanda̱
  cwentaaⁿꞌaⁿ. 33 Ñꞌeeⁿꞌndyo ꞌo na

meiⁿndooꞌnaꞌ na nncuꞌxeⁿ tyocaluiꞌjnaaⁿꞌndyoꞌ lꞌa nnꞌaⁿ ndoꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa, ee waa cwii na na tyotaꞌwiꞌna ꞌo jo nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ,
matseicatyꞌuenaꞌ ee ncuaa chom ndoꞌ ntꞌomndyoꞌ ꞌo tyoteijndeiꞌyoꞌ
na jeeⁿ wꞌii na nntꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ na teinomna
na cwiꞌoo nacjoomꞌm. 28 Tyowaa
  nawiꞌñeeⁿ. 34 Mati tꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ

na teiyo na meiⁿquia tsꞌaⁿ na nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ na


tiñeꞌcatseicanda̱ ñꞌoom na tqueⁿ tooꞌndyena wꞌaancjo, teijndeiꞌyoꞌ
Moisés, cweꞌ ñequio ñꞌoom joona ꞌnaⁿ na ñetcaⁿnaꞌ. Ndoꞌ
ꞌndyoo meiiⁿ ñeꞌwe ndyee tsꞌaⁿ na quia tjeiiꞌ nnꞌaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ ncꞌe
ntyjii na ljoꞌ machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ, na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, tyomꞌaⁿꞌyoꞌ na
seijndaaꞌñenaꞌ na cueeⁿꞌeⁿ. Maxjeⁿ neiⁿꞌyoꞌ meiiⁿ na tjomꞌyoꞌ na ljoꞌ.
503 Hebreos 10​, ​11

Ee cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na cañoomꞌluee ꞌnaⁿ meiiⁿ na tyoontyꞌiaa nda̱ay ̱ a.


waa cwii nnom na jndati 2 Ncꞌe na tyolaꞌyuꞌya nꞌom weloo

tseixmaⁿnaꞌ, na tixontycwiinaꞌ. nnꞌaⁿ Israel, joꞌ chii tjaweeꞌ ntyjii


35 Joꞌ chii ncꞌe na nmeiⁿꞌ jnda̱
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyena.
teinomꞌyoꞌ, ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyoꞌ na 3 Cantyja na cwilaꞌyuꞌya nꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ

cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na tqueeⁿ


ee juunaꞌ matseijndaaꞌñenaꞌ na tsjoomnancue ñequio tsjo̱ꞌluee. Ndoꞌ
nntoꞌñoomꞌyoꞌ cwii na jeeⁿ jnda teilꞌueeꞌñê ꞌnaⁿ na xocanda̱a̱ ntyꞌiaaꞌ
tseixmaⁿ. 36 Macaⁿnaꞌ na calaꞌquii
  tsꞌaⁿ joonaꞌ na tqueeⁿ ꞌnaⁿ na niom
nꞌomꞌyoꞌ nawiꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ. na cwintyꞌiaaya jeꞌ.
Ee na nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ, nlaꞌjomndyoꞌ 4 Abel tyotseiyuꞌya tsꞌoom. Ncꞌe na

ñequio na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljoꞌ xcweti seitꞌmaaⁿꞌñê juu, nchiiti
ndoꞌ na nnda̱a̱ nñequiaaⁿ na Caín. Ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ tyotseixmaaⁿ,
nntoꞌñoomꞌyoꞌ chaꞌtso na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjaa jnaaⁿꞌaⁿ
tsoom na nntsꞌaaⁿ. 37 Ee waa
  ndoꞌ ꞌnaⁿ na tyoñequiaaⁿ tjaweeꞌ
ñꞌoomꞌm na teiljeii cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌom. Ndoꞌ na tyotseiyuꞌya tsꞌoom,
Cristo na matsonaꞌ: meiiⁿ na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ ndicwaⁿ
Nqueⁿ na waa ñꞌoom na matseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌo̱o̱ⁿya.
nncwjeeⁿꞌeⁿ, 5 Mati Enoc tyotseiyuꞌya tsꞌoom

mawaa mawaa xjeⁿ na ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Wanoomꞌm quia


nncwjeeꞌcañoom. na tjañꞌoom jom cañoomꞌluee,
Tayo mancwjeeⁿꞌeⁿ. ticueeⁿeⁿ. Taticaliu nnꞌaⁿ jom,
38 Tsꞌaⁿ na maqua̱ⁿ na tjaa jnaⁿ ndoꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ na nncjaañꞌoom
tseixmaⁿ, jom, ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii
nncꞌoom cantyja ꞌnaⁿya ncꞌe na matsonaꞌ na tjaaweeꞌ ntyjii ñꞌeⁿñê.
matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱; 6 Xocjaaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ

sa̱a̱ xeⁿ lcweꞌntyaaⁿꞌaⁿ cantyja tsꞌaⁿ xeⁿ ticatseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿñê,


ꞌnaⁿya, ee cha na nntseicandyooꞌñenaꞌ tsꞌaⁿ
xocꞌo̱o̱ⁿya na neiⁿya jom. ñꞌeⁿñê, macaⁿnaꞌ na catseiyuꞌ na
39 Sa̱a̱ jaa ticalaꞌxmaaⁿya chaꞌna
  mꞌaaⁿ ndoꞌ na tꞌmaⁿ naya nntsꞌaaⁿ
nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌlcweeꞌndye na juu na xcweti malꞌue jom.
cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwitsuundye. Jaa 7 Nquii Noé, ncꞌe na tyotseiyuꞌya

laꞌxmaaⁿya nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, quia na


nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ na ljoꞌ seicandii jom na nluii cwii na
maqueeⁿ jaa na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿnd tijoom ñentyꞌiaa nnꞌaⁿ na tuii,
yo̱. seicanda̱aꞌ̱ ñê ndoꞌ sꞌaaⁿ wꞌaandaa
cha nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ.
Matsonaꞌ na catseiyuꞌya tsꞌom Ndoꞌ ncꞌe na tyotseiyoomꞌm, tꞌmo̱o̱ⁿ
tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnꞌaⁿ tsjoomnancue laꞌxmaⁿ jnaⁿ

11 Tsꞌaⁿ na matseiyuꞌya tsꞌom


ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, majndaaꞌya
ntyjii na nloꞌñom ljoꞌ na macantyjaaꞌ
sa̱a̱ nqueⁿ jluiꞌnꞌmaaⁿñê ncꞌe na
tyotseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿñe.
8 Mati Abraham tyotseiyuꞌya

tsꞌom jo nnoom. Ndoꞌ mati maniom tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ chii
Hebreos 11 504

quia na tꞌmaⁿ jom, seicaña̱aⁿ̱ . 14 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilue na ljoꞌ,


Jlueeⁿꞌeⁿ tsjomꞌm na wjaⁿ ndyuaa cwitꞌmo̱o̱ⁿndyeyuna na cwilꞌueena
na macanaaⁿꞌaⁿ. Tjaaⁿ meiⁿ ticaljeiiⁿ cwii joo na tseixmaⁿnaꞌ tsjoomna.
yuu wjaayom. 9 Ndoꞌ ncꞌe na

15 Ee xeⁿ cweꞌ na tyeⁿ ñjom nꞌomna

tyotseiyuꞌya tsꞌoom, ñeseijomnaꞌ ndyuaa yuu na jnaⁿna, tijndeiꞌnaꞌ


jom na tyomꞌaaⁿ tyuaaꞌñeeⁿ chaꞌna na nncꞌoolcweeꞌna joꞌ joꞌ. 16 Sa̱a̱

tsꞌaⁿ na cweꞌ tyjeeꞌya, ndoꞌ juunaꞌ tyolaꞌqueeⁿ nꞌomna na lquiena cwii


tyuaa na macanaaⁿꞌaⁿ na tquiaa joo na yati yuu na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cweꞌ lꞌaaliaa tyomꞌaaⁿ Joꞌ chii tijnaaⁿꞌaⁿ na cwiluena na
joꞌ joꞌ ndoꞌ majoꞌti Isaac ñꞌeⁿ cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaana, ee
Jacob na mañejuu ñꞌoom tsoom jnda̱ seijndaaꞌñê cwii tsjoom yuu na
na nndaana na nntsꞌaaⁿ. 10 Ee  nncꞌomna.
tyomeindooꞌntyꞌiaañe Abraham na 17 Tueꞌntyjo̱ na ñeꞌcaljeii

nncjaⁿ yuu waa tsjoom na jeeⁿ tyeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chiuu tsꞌom Abraham
tsiaⁿtsjo̱ꞌ ñꞌeⁿ tuiinaꞌ na seijndaaꞌñe ñꞌeⁿñê. Joꞌ chii ncꞌe na matseiyuꞌya
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ñenqueⁿ sꞌaaⁿ tsꞌoom ñꞌeⁿñe, tjañꞌoom jnaaⁿ
juunaꞌ. na ñecwiiñe na nntsꞌaaⁿ ñꞌeⁿñe
11 Mati ncꞌe na tyotseiyuꞌya tsꞌom
  chaꞌxjeⁿ cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ quiooꞌ
Sara, meiiⁿ na jnda̱ teinoomꞌ xjeⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
na ncꞌoom jnaaⁿ, ndoꞌ mati nquii Ljoya tsꞌoom na sꞌaaⁿ naljoꞌ ee ntyjii
Abraham jnda̱ tquieñeñꞌeeⁿ, tyꞌoom jndaaꞌñê na jnda̱ tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Sara najneiⁿ na nncꞌoom jnaaⁿ ncꞌe nnoom chiuu nntsꞌaa. 18 Ñꞌoom

na tyotseiyoomꞌm na tixotseitjo̱oñ ̱ e na jnda̱ tso nnoom: “Cantyja


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntseicanda̱aꞌ̱ ñe ꞌnaaⁿꞌ Isaac jeeⁿ ndyaꞌ jndyendye
ñꞌoom na tso nnoom na nntsꞌaa. nda ntseindacantyjoꞌ nncꞌom.”
12 Ncꞌe na jeeⁿ ndyaꞌ tquieñe

19 Ee seiꞌno̱ⁿꞌ Abraham meiiⁿ na

Abraham matseijomnaꞌ jom cueꞌ Isaac, sa̱a̱ waa najndeii


chaꞌcwijom cwii tsꞌoo. Sa̱a̱ meiiⁿ na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
na ljoꞌ, tueꞌntyjo̱ na jndyendye nncwandoꞌxco juu. Ndoꞌ cantyja
nda ntseindacantyjoom chaꞌna na seicanda̱aꞌ̱ ñê, matyꞌiomnaꞌ na
jndyendye cancjuu na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee, toꞌñomnnaaⁿꞌaⁿ jnaaⁿ, chaꞌcwijom
oo chaꞌna teiꞌ ꞌndyoo ndaaluee, cwii na tueꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, jnda̱ chii
na xocanda̱a̱ nncuncho tsꞌaⁿ. tandoꞌnndaꞌ.
13 Chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ tja̱na

20 Mati tyotseiyuꞌya tsꞌom Isaac

meiⁿ tîcatoꞌñoomna na jnda̱ tso ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ tioꞌnaaⁿñe


Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na na nndaana, ntseinaaⁿ Jacob ñꞌeⁿ Esaú cantyja
sa̱a̱ ncꞌe na tyolaꞌyuꞌya nꞌomna, ꞌnaaⁿꞌ ndyu na wjaa wjaatinaꞌ.
ntyꞌiaatquiana joonaꞌ na jnda̱ 21 Mati Jacob tyotseiyuꞌya

tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nndaana tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee quia


ndoꞌ tyomꞌaⁿna na neiiⁿna ee na mawaa xjeⁿ na nncueeⁿꞌeⁿ,
jlaꞌno̱ⁿꞌyana na laꞌxmaⁿna nnꞌaⁿ seitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom xjeⁿ na
na cweꞌ mꞌaⁿyana ljooñe, cweꞌ tioꞌnaaⁿñê we ntseinda José cweꞌ
cwiwinomyana tsjoomnancue. tsꞌoomlꞌeii cwintyjeeꞌñê. 22 Mati

505 Hebreos 11

José tyotseiyuꞌya cwii tsꞌoom ñꞌeⁿ calaꞌcanda̱a̱ndye nnꞌaⁿ Israel niomꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia na mancueeⁿꞌeⁿ we ntyja ndyueelꞌa lꞌaana cha
seineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ Israel tintseicueeꞌ ángel meiⁿcwii tsaⁿsꞌa
na nncwjiꞌlcweꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona na tuiiñejndyee wꞌaaꞌñeeⁿ nda
ndyuaa Egipto. Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom quia nnꞌaⁿ Israel. 29 Ncꞌe na tyolaꞌyuꞌya

na nluii na ljoꞌ, cꞌoochona ndeiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ Israel ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ. joꞌ chii teinomna Ndaaluee Wee na
23 Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na ndana
  sꞌaanaꞌ chaꞌcwijom tyuaatcwii. Sa̱a̱
Moisés tyolaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ Egipto quia na lꞌana na ljoꞌ,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ chii jnda̱ na tuiiñê, seitjomnndaꞌnaꞌ ndaa, mana tja̱na.
tantyꞌiuuna jom ndyee chiꞌ, ee 30 Macantyja ꞌnaaⁿꞌ na tyolaꞌyuꞌya

tqueⁿna cwenta nchii cweꞌ meiⁿquia nꞌom nnꞌaⁿ Israel, joꞌ chii taniaⁿljo̱ꞌ
tsꞌaⁿ ndana, meiⁿ tîcatyuena na tsjoom Jericó tquiaanaꞌ jo nda̱a̱na
sa̱ꞌntjom rey na cwje chaꞌtsondye jnda̱ na tyowintcoomndyena
yoꞌndaa na naⁿnom. 24 Ndoꞌ mati
  ndiocheⁿ tsjoomꞌñeeⁿ ntquieeꞌ xuee.
nquii Moisés tyotseiyuꞌya tsꞌoom 31 Mati sculjaaꞌ Rahab tyotseiyuꞌya

ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee quia na jnda̱ tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ncꞌe na
tueꞌntyjo̱ choomꞌm tatinquiaañê teijneiⁿ nnꞌaⁿ Israel na tyꞌequeⁿ
na nlue nnꞌaⁿ na jom tsoñeeⁿ yuscu cwenta chiuu waa tsjoomꞌñeeⁿ,
jnda Faraónꞌñeeⁿ. 25 Ee tjaweeꞌti
  joꞌ chii ticueeⁿꞌeⁿ quia tja̱ nnꞌaⁿ
tsꞌoom na matseijomñê ñequio tsjoomꞌm na tyoolaꞌyuꞌ.
nnꞌaⁿ na cwiluiindye cwentaaꞌ 32 Ndoꞌ cwaaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ

Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiiⁿ wiꞌ tyotjoomna, na jo̱tseina̱ⁿtya̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na


nchiiti na nntseijomñê cantyja cwilaꞌyuꞌya nꞌom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ na cwilaꞌneiiⁿꞌndye Ee tileicjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nntseina̱ⁿya
nnꞌaⁿ. 26 Ee seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na jndati
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Gedeón, Barac,
tseixmaⁿnaꞌ quia cwicaluiꞌjnaaⁿꞌñe Sansón, Jefté, David, Samuel,
tsꞌaⁿ ncꞌe na matseixmaⁿ cwentaaꞌ ndoꞌ ñequio joo profetas. 33 Ee

Cristo, nchiiti na jnda laꞌxmaⁿ sꞌom na tyolaꞌyuꞌya nꞌom naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ


cajaⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ na jeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ chii tyolaꞌtyuiiꞌna
cajnda na tyoniom Egipto quia joꞌ. nꞌiaaⁿ ntꞌomcheⁿ ndyuaa, tjuꞌcjenaꞌ
Jom tyoqueⁿtyeeⁿ cwenta juu na naⁿꞌñeeⁿ nacje ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ Israel.
jndati na nncoꞌñoom na nñequiaa Ntꞌomndye joona tyotsa̱ꞌntjomna
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnoom. nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ cantyja na
27 Ndoꞌ ncꞌe na tyotseiyuꞌya tsꞌom
  matyꞌiomyanaꞌ. Ntꞌomndye joona
Moisés, jlueeⁿꞌeⁿ ndyuaa Egipto, na tyolaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
meiⁿ tinquiaⁿꞌaⁿ na matseiwꞌii jndaana na seicanda̱aꞌ̱ ñê ñꞌoomꞌm
tyo na matsa̱ꞌntjom ndyuaaꞌñeeⁿ na jnda̱ tsoom na nntsꞌaaⁿ. Ndoꞌ juu
jom, tîꞌndiincꞌuaaꞌñê ee ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Daniel na tyotseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿ
nquii na nñequiaa naya na Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jndyaañê na tîcatquii
nnaaⁿꞌaⁿ. 28 Ncꞌe na tyotseiyuꞌya
  liom jom quia tueeꞌ nnꞌaⁿ jom
tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tqueeⁿ tsꞌom tsueꞌwꞌaa quiooꞌñeeⁿ, 34 ndoꞌ

xuee Pascua ndoꞌ sa̱ntjoom na ntꞌomndye joona ncꞌe na tyolaꞌyuꞌya


Hebreos 11​, ​12 506

nꞌomna, joꞌ chii tîcwjena quia tioom meiⁿchjoo ticalaꞌxmaⁿna na nncꞌom


nnꞌaⁿ joona ntomꞌ na waljooꞌcheⁿ naⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿna, cweꞌ jnaaⁿꞌ
na jmeiⁿꞌ chom, jluiꞌnꞌmaaⁿndyena. joꞌ joona meiⁿ cweꞌ tijndaaꞌ yuu
Ntꞌomndye joona jndyaandyena nncꞌomna, aa quiiꞌ ntsjo̱, aa ndyuaa
quia teijndaaꞌ na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom, aa quiiꞌ lueꞌljo̱ꞌ
joona ñequio xjo. Ndoꞌ ntꞌomndye ñequio lueꞌndyuaa. 39 Chaꞌtsondye

naⁿꞌñeeⁿ na ñeteiwiina sꞌaanaꞌ na naⁿmꞌaⁿꞌ na tyolaꞌyuꞌya nꞌomna


tcoꞌyanaꞌ joona ncꞌe na tyolaꞌyuꞌya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jndaaꞌ na tjaweeꞌ
nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ntyjeeⁿ ñꞌeⁿndyena. Sa̱a̱ tîcandaana
ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ jndaana na jeeⁿ ñꞌoom na jnda̱ tsoom nda̱a̱na na
jnda̱na quia tyowaa ndiaꞌ, hasta nntsꞌaaⁿ, 40 ee waa cwii na yati

jleintyjo̱na meiⁿcheⁿ sondaro ncꞌe na jnda̱ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom


na tyolaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿñê. na nlaꞌxmaaⁿya cha ñequiiꞌcheⁿ
35 Ntꞌom yolcu ncꞌe na tyolaꞌyuꞌya
  nlaꞌxmaⁿna na canda̱aꞌ̱ ndyena
nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tandoꞌnndaꞌ ñꞌeⁿndyo̱.
nnꞌaaⁿna na jnda̱ tja̱.
Sa̱a̱ ntꞌom nnꞌaⁿ na tyolaꞌyuꞌya Cantyꞌiaatya̱aⁿ̱ nnom Jesús
nꞌomna ñꞌeⁿñê, lꞌa nnꞌaⁿ na
tja̱nioomndyena ñequio na
cwajndii tyoquiinaꞌ joona. Lꞌo̱na
12 Jeeⁿ tꞌmaⁿ tmaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ
na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿndyena na
cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
meiiⁿ tyolue naⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na na Joꞌ chii catjeiꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nndyaandyena xeⁿ nntjeiiꞌndyena cwii cwii nnom na matseitsaaⁿꞌñenaꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ee jlaꞌno̱ⁿꞌna meiiⁿ na tsantyjo̱oy ̱ a cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ
na nncwjena, sa̱a̱ ntyjaaꞌ nꞌomna ndoꞌ mati cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿ na
na nlcwinndaꞌna na xcweti na majuꞌtyaꞌnaꞌ jaa. Ñequio na
nntaꞌndoꞌna ñꞌeⁿñê. 36 Ndoꞌ ntꞌom
  tꞌmaⁿya nꞌo̱o̱ⁿya cjooꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na
nnꞌaⁿ jeeⁿ tyolajnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ joona nntsantyjo̱oy ̱ a naxeⁿꞌ Jesucristo.
na quitꞌmaⁿ nꞌomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 2 Ñequiiꞌcheⁿ cantyꞌiaatya̱aⁿ
  ̱ ya
ntꞌom tyolaꞌseiꞌyaya nnꞌaⁿ jnaaⁿꞌ nnom Jesús ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ
na tyolayuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ jom, jom cwinaⁿ na cwilaꞌyuꞌya
ñꞌeeⁿndyena na tyochuꞌtyeⁿndye nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ juu
lꞌuaancjo ndoꞌ ñꞌeeⁿndyena na joꞌ nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ cantyja
tyotioom nnꞌaⁿ joona lꞌaancjo. ꞌnaaⁿꞌ jom. Cwajndii tjoom na
37 Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ na tyolaꞌyuꞌya
  tyꞌioom nnꞌaⁿ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ, sa̱a̱
nꞌomna, tyolaꞌcwjee nnꞌaⁿ joona ñꞌeⁿ ticwjaaꞌñê cwenta na seijnaaⁿꞌnaꞌ
ljo̱ꞌ. Ntꞌom joona to̱ⁿꞌndyexcwena jom na tueeⁿꞌeⁿ joꞌ ee ntyjiicheeⁿ xeⁿ
lꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ xjo sierra, oo ñꞌeⁿ jnda̱ teinom nawiꞌñeeⁿ, nncꞌoom
xjo espada. Ntꞌomndye joona na neiiⁿꞌeⁿ. Jnda̱ joꞌ tjawacatyeeⁿ
cweꞌ ntjaⁿ canmaⁿ ñequio ntjaⁿ ntyjaaꞌ tio ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ntyjaya.
canchꞌioo tyocweeꞌna. Tyomꞌaⁿna na 3 Joꞌ chii cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ

ntyꞌiaandyeñꞌeⁿna, wiꞌ tyotjoomna cantyja ꞌnaaⁿꞌ na sꞌaa Jesús


ndoꞌ cwajndii tyolꞌa nnꞌaⁿ na tyotseiquii tsꞌoom ñequio
ñꞌeⁿndyena. 38 Nnꞌaⁿ tsjoomnancue
  nnꞌaⁿ jnaⁿ na tyoꞌoo nacjoomꞌm
507 Hebreos 12

cha tilaꞌnchqueeⁿꞌndyoꞌ meiⁿ sa̱a̱ xeⁿ cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa chiuu waa na


ticantycwii na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na ñecaꞌmo̱o̱ⁿ nda̱ay̱ a, nntantyjo̱o̱ⁿya
wiꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ. 4 Ee meiiⁿ
  na ya mꞌaaⁿya jo nnoom.
na cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ nacjoo jnaⁿ, sa̱a̱
tyootjomꞌyoꞌ na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ ꞌo. Teincuuꞌ na ntsꞌo̱o̱ tsꞌaⁿ na
5 ¿Aa jnda̱ tsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na

macwaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom
matseijndo̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌomꞌyoꞌ na 12 Joꞌ chii yuu na teijndyaa lueeꞌyoꞌ
cwiluiindyoꞌ ntseinaaⁿ? Ee naquiiꞌ ñequio ndeiꞌcantyeꞌyoꞌ, cꞌomꞌyoꞌ
nꞌoomꞌm na teiljeii matsonaꞌ: na jnda̱ꞌyoꞌ. 13 Calaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na

ꞌU jndaaya, tintiom tsꞌomꞌ quia nncꞌomꞌyoꞌ nato yuu cha juu tsꞌaⁿ
macwjaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌu, na jnda̱ tꞌuo̱o̱ xꞌee nda̱a̱ nlcoꞌxcwenaꞌ
tintycwii na tꞌmaⁿ tsꞌomꞌ quia jom, meiⁿ ticwinioomꞌm.
matseitiaaⁿꞌaⁿ ꞌu. 14 Cjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na

6 Ee matseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌom nnꞌaⁿ na tincꞌomꞌndiaaꞌndyoꞌ ñequio


wiꞌ tsꞌoom, meiⁿcwii tsꞌaⁿ. Mati cꞌomꞌyoꞌ na
ndoꞌ tsꞌaⁿ na macwjaaꞌñê ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
cwentaaⁿꞌaⁿ na cwiluiiñe ee tsꞌaⁿ na ticatseixmaⁿ na
jnaaⁿ, matseiseiiⁿꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. ljuꞌ tsꞌom, tixocueeꞌ na mꞌaaⁿ.
Luaaꞌ ñꞌoom tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 15 Queⁿꞌndyoꞌyaꞌyoꞌ cwenta na

7 Joꞌ chii calaꞌquii nꞌomꞌyoꞌ quia


  tjaa ꞌñeeⁿ ꞌo na titseijomñe
matseiseiiⁿꞌeⁿ ꞌo ee na nlꞌaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na matseixmaⁿ
naljoꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na macwjaaꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tintsꞌaanaꞌ na
na ꞌo cwiluiindyoꞌ ntseinaaⁿ, nntseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ cwii tsꞌo̱o̱
¿aa mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ tiquiꞌmaⁿ jnda? na janaꞌ na matseiꞌndaaꞌnaꞌ nnꞌaⁿ
8 Ee xeⁿ tiquiꞌmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo
  xeⁿ nleilꞌueeꞌndyena juunaꞌ, hasta
chaꞌxjeⁿ quichꞌeeⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ nnda̱a̱ nncwjena. 16 Meiⁿcwiindyoꞌ

ntseinaaⁿ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nchii ꞌo tincꞌoomꞌñe ñequio cwiicheⁿ


ntseinaaⁿ ꞌo, laꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ tsꞌaⁿ na cweꞌ luaaꞌ meiⁿ ticatsꞌaa
na tijndaaꞌ tsotyena. 9 Ee quia
  tsꞌaⁿ na ticajnda ntyjeeⁿ joo naya
ñetꞌo̱o̱ⁿya na nchꞌuundyo̱, tyoꞌmaⁿ na seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ
lotya̱ay ̱ a jaa sa̱a̱ tyotueꞌndyo̱cja̱a̱ sꞌaa Esaú, ee na jom tuiiñejñeeⁿ,
nda̱a̱na. Ndoꞌ na luaaꞌ, chiuuti joꞌ chii we ndiiꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsotyeeⁿ
nntueꞌndyo̱cja̱a̱ jo nnom nnaaⁿꞌaⁿ sa̱a̱ cweꞌ cwii nantquie ñꞌeⁿ
Tsotya̱ay ̱ a na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee seijndyooñê juu nayaꞌñeeⁿ. 17 Ndoꞌ  

cha nntando̱oꞌ̱ a cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. manquiuꞌyoꞌ na nda̱nquia quia na


10 Nquiee lotya̱ay
  ̱ a cantyjati na tcaaⁿ na catioꞌnaaⁿñe tsotyeeⁿ jom,
jlaꞌno̱ⁿꞌna tyoꞌmaⁿna jaa quia na tîcatseiyuꞌ tsotyeeⁿ. Taticatseichuiiꞌ
tcaⁿnaꞌ, ndoꞌ mati nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsotyeeⁿ ñꞌoom na tso meiiⁿ na jeeⁿ
maꞌmaaⁿ jaa cha nlcoꞌyanaꞌ jaa tyotꞌioom.
ndoꞌ na nlqueⁿnaꞌ na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿ 18 ꞌO tyootjomꞌyoꞌ chaꞌna tjoom

chaꞌxjeⁿ nqueⁿ. 11 Ñꞌoom na


  nnꞌaⁿ Israel. Joona tyꞌentyjaaꞌna sjo̱
mayuuꞌ ticjaaweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya quia Sinaí quia tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ljeii
matseiseiiⁿꞌeⁿ jaa, wiꞌ nquiuuya, naqui nda̱a̱na. Juu sjo̱ꞌñeeⁿ tyowaa
Hebreos 12​, ​13 508

chom na tyoꞌoowandiiꞌndye. Quia xeⁿ tîcandyaandye naⁿꞌñeeⁿ na


waa cweꞌ na jo̱o̱ⁿñe, quia waa jaaⁿ jndyena na seineiⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ntom ndoꞌ jndeii tyomꞌaaⁿ jndye, nda̱a̱na xjeⁿ ljoocheⁿ tsjoomnancue,
19 meiⁿ tyoondyeꞌyoꞌ jndyeeꞌ ntu
  majndeiiticheⁿ jaa na cwindya̱a̱
na tyondye naⁿꞌñeeⁿ meiⁿ jndyeeꞌ na matseineiⁿ nqueⁿ na mꞌaaⁿ
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Quia na jndye cañoomꞌlueecheⁿ, tixocandyaandyo̱.
naⁿꞌñeeⁿ jñeeⁿꞌeⁿ, lꞌana tyꞌoo na 26 Xjeⁿꞌñeeⁿcheⁿ jndyeeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

tintseineiⁿtyeeⁿ nda̱a̱na. 20 Ee
  sꞌaanaꞌ na teincwiiꞌ tyuaa sa̱a̱ jeꞌ
tileicalaꞌñꞌoomꞌndyena ñꞌoom na matsoom: “Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ nchii
sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na tsoom: cweꞌ nntseiteincwiiꞌa tyuaa, mati
“Meiiⁿ tsꞌaⁿ ndoꞌ meiiⁿ quiooꞌ, xeⁿ tsjo̱ꞌluee.” 27 Ñꞌoomꞌñeeⁿ “cwiicheⁿ

nnto̱ꞌ na nncjaawa sjo̱waañe, cwii ndiiꞌ” maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nquiño̱o̱ⁿ


calaꞌcwjeꞌyoꞌ joo ñꞌeⁿ ljo̱ꞌ oo ñꞌeⁿ tsjoomnancue ñequio tsjo̱ꞌluee na
lantsa.” 21 Juu na teitquiooꞌ nda̱a̱na,
  tqueeⁿ cha nljooꞌndyetyeⁿ chaꞌtso
jeeⁿ cwajndii seicatyꞌuenaꞌ hasta tso na maqueeⁿ na tixocateincwiiꞌnaꞌ.
nquii Moisés: “Cwiteindyo̱ na jeeⁿ 28 Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

macatyꞌua̱.” cwilaꞌjomndyo̱, tjaaꞌnaⁿ cwii nnom


22 Sa̱a̱ ꞌo cwilaꞌcandyooꞌndyoꞌ
  na nntseiteincwiiꞌnaꞌ juunaꞌ. Cwa
na mꞌaaⁿ Sjo̱ Sión, tsjoomꞌ nquii quiaaya na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ cantyja
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ, juu ꞌnaaⁿ joꞌ ndoꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom
Jerusalén na mꞌaaⁿnaꞌ cañoomꞌluee, ñequio na xcweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ
ndoꞌ mꞌaⁿ meiⁿ meiⁿcheⁿ mati ñequio na jnda nquiuuya.
ángeles na cwilaꞌjomndyena 29 Ee nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom, cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱, cwiluiiñê chom


23 Cwilaꞌcandyooꞌndyoꞌ na mꞌaⁿ
  na matseindyueeñenaꞌ chaꞌtso.
tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiindyena
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jnda̱ Nmeiiⁿ nncjaaweeꞌ ntyjii
teiljeii ncueena libro cañoomꞌluee. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyo̱
ꞌO cwilaꞌcandyooꞌndyoꞌ na
mꞌaaⁿ nqueⁿ na cwiluiiñê na
macuꞌxeeⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ,
13 Ñequiiꞌcheⁿ cꞌomꞌyoꞌ na
wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ na
cwilaꞌyuꞌ ncꞌe cwiluiindyoꞌ na
cwilaꞌcandyooꞌndyoꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaaⁿndyoꞌ. 2 Tintsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ na

espíritu na laxmaⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ nnteiꞌxeꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na cweꞌ


tqueeⁿ na tjaa jnaⁿ laꞌxmaⁿna. 24 ꞌO
  cwiquieya na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Ee ntꞌom nnꞌaⁿ
cwilaꞌcandyooꞌndyoꞌ na mꞌaaⁿ Jesús na jnda̱ ñelꞌa na ljoꞌ, maángeles jnda̱
na seijndaaꞌñê ñꞌoomtyeⁿ xco, ꞌo ñeteiꞌxꞌeena, meiiⁿ ticaliuna na ljoꞌ.
cwilaꞌcandyooꞌndyoꞌ na mꞌaaⁿ niomꞌ 3 Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿꞌyoꞌ

na maqueⁿljuꞌnaꞌ jaa, na juunaꞌ yati na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿna wꞌaancjo.


waa ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, nchiiti Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿna na
nioomꞌ Abel na tcweꞌ. chaꞌcwijom ncjoꞌyoꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ joꞌ joꞌ
25 Joꞌ chii calꞌandyoꞌ cwenta
  ñꞌeⁿndyena, mati cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
na nchii na ticalaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ na wiꞌ cwiwinomna na chaꞌcwijom
nqueⁿ na matseineiiⁿ nda̱ay ̱ a. Ee nncjoꞌyoꞌ wiꞌ cwiwinomꞌyoꞌ.
509 Hebreos 13

4 Calaꞌcanda̱ꞌyoꞌcantyja na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ, sa̱a̱ jaa xuiiꞌ,


tmaꞌcoꞌyoꞌ. Nquii tsaⁿsꞌa cꞌoom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ cantyja na
macanda̱ ñequio scoomꞌm. Nquii jñoom Cristo tsꞌoomꞌnaaⁿ, juunaꞌ
yuscu macanda̱ cꞌoom ñequio tseixmaⁿnaꞌ tio cwentaaya, ndoꞌ
saaⁿꞌaⁿ. Quia joꞌ mꞌaⁿ ljuꞌna jo nnom nquiee ntyeeꞌñeeⁿ, tilaꞌxmaⁿna na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja na mꞌaⁿna na nlcwaꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. 11 Juu  

we caꞌna. Ee nncuꞌxeeⁿ joo nnꞌaⁿ na tyee na tyoluiitquieñe na tyochꞌee


cweꞌ cwimꞌaⁿya ñequio ncꞌiaa. tsꞌiaaⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos,
5 Tilaꞌqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ sꞌom. Caljoya
  tyojaachom nioom quiooꞌ na jnda̱
nꞌomꞌyoꞌ cwanti na cwileiñꞌomꞌtiꞌyoꞌ. seicwjeⁿ. Tyojaaqueⁿꞌeⁿ ñꞌeⁿ juunaꞌ
Ee manquiiti Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ naquiiꞌ cuarto na tjacantyja na ljuꞌ
tsoom: “Tijoom nntseitjo̱o̱ na tseixmaⁿ, cha nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ
nñequiaya na macaⁿnaꞌ ꞌu. Tijoom tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿ chaꞌtsondye
ꞌndiya ꞌu.” 6 Mancꞌe na luaaꞌ
  nnꞌaⁿ judíos. Sa̱a̱ jo ndoꞌ nnom
cwiñꞌo̱o̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nꞌo̱o̱ⁿya na tsjoom tyolaꞌcoñꞌeⁿna joo
cwilaꞌjomndyo̱ na cwilꞌuuya ñꞌoom quiooꞌñeeⁿ. 12 Joꞌ chii mati Jesús

na tso juu tsꞌaⁿ na seiljeii Salmos. tquiaañê na jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom jo


Tsoom: ndoꞌ nnom tsjoom Jerusalén. Tioo
Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom mateijneiⁿ nioomꞌm joꞌ joꞌ cha queⁿljuꞌnaꞌ jaa
ja. jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 13 Mancꞌe

Joꞌ chii tixocatyꞌua̱ ljoꞌ cwii joꞌ catsaaya na mꞌaaⁿ Jesús nnom
nnom na nnda̱a̱ nntsꞌaa tsꞌaⁿ tsjoom na cwilaꞌjomndyo̱ juu na
ñꞌeⁿndyo̱. jluiꞌjnaaⁿꞌñê. 14 Sa̱a̱ jaa na mꞌaaⁿya

7 Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ nquiee nnꞌaⁿ


  tsjoomnancuewaañe, tjaaꞌnaⁿ
na ñetuiitquiendye na tyotꞌmo̱o̱ⁿna cwii tsjoom na mꞌaaⁿtyeⁿnaꞌ
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱aꞌ̱ yoꞌ. yuu ya nncꞌo̱o̱ⁿtya̱aⁿ̱ ya. Jaa
Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cwilꞌua̱aṯ cuundyo̱ juu tsjoom na
tyolaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena ndoꞌ calaꞌyuꞌya quia nncwjeeꞌ. 15 Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ

nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê chaꞌxjeⁿ tyolꞌa joona. laꞌxmaaⁿya na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱


8 Jesucristo ñecwii xjeⁿ cwiluiiñê
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo,
xuee wja, jeꞌ ndoꞌ chaꞌtsoti ndyu. cwii na jeeⁿ cjaaweeꞌ ntyjeeⁿ na
9 Tiñequiandyoꞌ na ntꞌomcheⁿ nnom
  nlꞌuuya: Caluiitꞌmaⁿndyuꞌ. 16 Tintsuuꞌ

ñꞌoom na ñomquianaꞌ na cwiñequia nꞌomꞌyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ naya ntꞌomcheⁿ


nnꞌaⁿ na nncꞌoochoondyenaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ. Cateijndeiꞌyoꞌ ntꞌom ncꞌiaaꞌyoꞌ
xjeⁿ ꞌnaaⁿnaꞌ. Ee xcweti na ꞌnaⁿ na matseiꞌtjo̱on ̱ aꞌ joona. Ee na
nntsanajnda̱ay ̱ a cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya machꞌee tsꞌaⁿ nmeiⁿꞌ jndati ntyjii
na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchii Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchiiti quia matseicueeꞌ
cweꞌ aa cwicwaaꞌa oo aa ticwaaꞌa tsꞌaⁿ quiooꞌ na matseitꞌmaaⁿꞌñe jom.
cwii nnom nantquie, ee joo joꞌ meiⁿ 17 Calaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ

ticateijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ jo nnoom. na cwiluiitquiendye jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ.


10 ꞌO manquiuꞌyoꞌ naquiiꞌ watsꞌom
  Calaꞌñꞌoomꞌndyoꞌ na cwitsa̱ꞌntjomna
ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos waa tio yuu na ee cwiqueⁿna cwenta cantyja
cwindyeꞌntjom ntyee. Cwicwaꞌna ꞌnaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ nñequiana cwenta
Hebreos 13 510

nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja jo nnoom na nlꞌaꞌyoꞌ yuu na lꞌue


ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na cwilꞌana. Na tsꞌoom. Catsꞌaaⁿ ñequiondyô̱ yuu
nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ jo nda̱a̱na nquioo na lꞌue tsꞌoom ncꞌe Jesucristo.
na neiiⁿna tsꞌiaaⁿ na cwilꞌana, nchii Ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom.
na nncꞌomna na chjooꞌ nꞌomna. Caluii na ljoꞌ.
18 Calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom

22 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ,

cantyja ꞌnaaⁿyâ. Mꞌaaⁿyâ na titia macaⁿꞌa na candyeꞌyoꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ


nquiuuyâ jo nnoom ndoꞌ lꞌue na mañequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ.
nꞌo̱o̱ⁿyâ na ñequiiꞌcheⁿ calꞌaayâ Ee chjoowiꞌ ñꞌoomwaañe na
chaꞌtso chaꞌxjeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. matseicwano̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ,
19 Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  titco juunaꞌ. 23 Caliuꞌyoꞌ na

na nñequiaaⁿ na tyuaaꞌ nnda̱a̱ mꞌaaⁿcandyaañe juu nnꞌaaⁿya


nncjo̱cando̱oꞌ̱ nndaꞌa ꞌo. Timoteo. Xeⁿ nleityuaaⁿꞌaⁿ na
nncwjeeꞌcañoom ja, nntsaaya
Naya na macaⁿ tsꞌaⁿ na ñeꞌcwi ñꞌeⁿñê quia na jo̱cando̱oꞌ̱ a ꞌo.
seiljeii cartawaañe 24 Canduꞌyoꞌ na xmaⁿndye chaꞌtso

20 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mañequiaaⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye tmaaⁿꞌ


na meiⁿcwii ñomtiuu ticꞌo̱o̱ⁿya jo na cwitjomndyoꞌ. Mati xmaⁿndye
nnoom, na tquiaaⁿ na tandoꞌxco Ta chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwiluiindye
Jesucristo, nqueⁿ na cwiluiinê na cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joꞌ joꞌ. Joo
mateixꞌeeⁿ canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ na nnꞌaⁿ ndyuaa Italia na cwilaꞌyuꞌ
tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoomxco ñꞌeⁿ nioomꞌm, cwilaꞌcwanomna na xmaⁿndyoꞌ.
21 quiaaⁿ chaꞌtso na macaⁿnaꞌ ꞌo

25 Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na canda̱aꞌ̱ na

cha nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ ntoꞌñoomꞌyoꞌ naya na matseixmaaⁿ.


Carta na seiljeii Santiago
nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê tincꞌomꞌyoꞌ na we
Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na waa mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ee tsꞌaⁿ na
cwilaꞌyuꞌ na jleinom luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌom, matseijomnaꞌ

1 Ja Santiago na cwiluiindyo̱


mosooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ Ta
Jesucristo. Matseicwano̱ⁿya na
juu chaꞌcwijom nmo̱ⁿ ndaaluee, na
lomañjaaⁿ maleiñꞌoomñe jndye
juunaꞌ. 7 Tsꞌaⁿ na laaꞌtiꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌom

xmaⁿndyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na canchooꞌwe tintseitiuu na nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


ntmaaⁿꞌ jaa nnꞌaⁿ Israel na jnda̱ ñꞌoom na macaⁿ. 8 Ee jom xuee jeꞌ

tꞌoomꞌndyoꞌ chaꞌwaa tsjoomnancue. matseitioom cwii nnom, sa̱a̱ ꞌio


jnda̱ xuiiꞌ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌoom, joꞌ chii
Mꞌaaⁿcꞌeeñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tiñeꞌcwii nnom na wjaamꞌaaⁿ.
nntseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ
2 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, Cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na ntyꞌiaaꞌñe
matsonaꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ndoꞌ tsꞌaⁿ na tyañe
cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii cwii nnom 9 Nnꞌaaⁿya na ntyꞌiaaꞌñe macaⁿnaꞌ
nawiꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ. 3 Ee   na cꞌoom na neiiⁿꞌeⁿ na matseiwendye
manquiuꞌyoꞌ quia maqueⁿnaꞌ xjeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. 10 Ndoꞌ tsaⁿtya na

juu na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ matseiyuꞌ macaⁿnaꞌ na cꞌoom na


Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseijndaaꞌñenaꞌ na neiiⁿꞌeⁿ xeⁿ na majuꞌcje Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nncꞌomꞌ niomꞌcheⁿ nꞌomꞌyoꞌ. 4 Ndoꞌ   jom. Ee tsaⁿtya matseijomnaꞌ jom
quiandyoꞌ na juu na mꞌaaⁿ niomcheⁿ chaꞌna ljaaꞌ ꞌnaaⁿꞌ tscojnda̱a̱ na tiyo
nꞌomꞌyoꞌ, catsꞌaanaꞌ na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ ntyjanaꞌ. 11 Ee quia na nluiꞌ ñeꞌquioomꞌ

jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ xeⁿ jnda̱ teijmeiⁿꞌya, nlcaaⁿ
nnꞌaⁿ na wjaaquieendye cantyja na tscojnda̱a̱ ndoꞌ mati ljaaꞌ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ
cwilaꞌyuꞌ na meiⁿncwii titseitjo̱on ̱ aꞌ cwiquiaa, mana cwintycwii na jeeⁿ
ꞌo. neiⁿncooꞌnaꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ
5 Xeⁿ mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na
  cwii tsaⁿtya, cwintycwiiñê naquiiꞌ
matseitjo̱on ̱ aꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌom, caⁿ chaꞌtso tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
juunaꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee jom
nchii cweꞌ xjeⁿ nñequiaaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ Canaⁿñe tsꞌaⁿ quia na
meiⁿ tiquitseitiaaⁿꞌaⁿ tsꞌaⁿ na macaⁿ. ñeꞌcatsꞌaanaꞌ xjeⁿ jom
6 Ndoꞌ quia cwitaⁿꞌyoꞌ nnoom,

12 Mañequiaanaꞌ
na neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ
calꞌaꞌyoꞌ naljoꞌ na cwilaꞌyuꞌya cwii quia na cwinaⁿñe na maqueⁿnaꞌ

511
Santiago 1 512

xjeⁿ juu ndoꞌ ticatsꞌaa jnaⁿ. Ee catseiqueeⁿnaꞌ tsꞌom na candiiya


quia na jnda̱ jnaⁿñe nncoꞌñom na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tincꞌoom na
ticantycwii na nncwandoꞌ ee jnda̱ jeeⁿ cjee ꞌndyoo na ndooꞌ mantyjii
tso Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nñequiaaⁿ joꞌ. ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ. Meiⁿ nchii na
Matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌcwijom nntseiteincuuꞌñe na nntseiwꞌii
corona na nntoꞌñoom nnꞌaⁿ na wiꞌ xꞌiaaꞌ. 20 Ee quia na matseiwꞌii

nꞌom jom. 13 Quia na machꞌeenaꞌ


  tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, tyoochꞌeeⁿ yuu
tsꞌom tsꞌaⁿ na ñeꞌcatsꞌaaⁿ cwii na matyꞌiomyanaꞌ na lꞌue tsꞌom
nnom natia, tintseitioom na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na calꞌaaya. 21 Cweꞌ ncꞌe

Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌee na ljoꞌ ee jom joꞌ, chaꞌtso na cwajndii na laꞌxmaⁿ


tyoochꞌeenaꞌ ntyjeeⁿ na ñeꞌcatsꞌaaⁿ nnꞌaⁿ ñequio chaꞌtso na waljooꞌcheⁿ
natia, meiⁿ titseijndaaꞌñê na catsꞌaa na tia na cwilꞌana, catjeiꞌndyoꞌ
tsꞌaⁿ naljoꞌ. 14 Sa̱a̱ machꞌeenaꞌ xjeⁿ
  cantyja ꞌnaaⁿ nmeiⁿꞌ. Ndoꞌ ñequio
tsꞌaⁿ quia na mañequiaañê nnom na cwitueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ jo nnom
juu natia na matseiqueeⁿ tsꞌoom, Tyꞌo̱oṯ sꞌom, calaꞌljoꞌyoꞌ ñꞌoomꞌm
ndoꞌ juu na matseiqueeⁿ tsꞌoom na jnda̱ jnoomꞌm naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ,
mawjaañꞌoomnaꞌ jom xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ nnda̱a̱
15 Ndoꞌ quia na jnda̱ jnda̱a̱ sꞌaa
  nluinꞌmaaⁿndyoꞌ.
ñꞌomtiuu ꞌñaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na catsꞌaaⁿ 22 Sa̱a̱ tjaa yuu mateijndeiinaꞌ na

yuu na lꞌue tsꞌomnaꞌ, quia joꞌ mana cweꞌ mandii tsꞌaⁿ ñꞌoom naya, xeⁿ
wjaañꞌoomnaꞌ tsꞌaⁿ na nntsuuñê. nchii macaⁿnaꞌ na nntsꞌaaⁿ ljoꞌ na
16 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na
  matsonaꞌ, ee xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ naljoꞌ
jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo, tañequiandyoꞌ cwinquioꞌnnꞌaⁿndyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ.
na nñequiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo na nlaꞌtiuuꞌyoꞌ 23 Ee tsꞌaⁿ na cweꞌ tomti mandii

na nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌeeⁿ na ñꞌoomꞌñeeⁿ ndoꞌ ticatsꞌaa ljoꞌ na


cwilaꞌtjo̱on ̱ dyo̱ nnoom. 17 Nquii
  matsonaꞌ matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ
Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ chaꞌna tsꞌaⁿ na mantyꞌiaaꞌ nnom ñꞌeⁿ
nandye mañequiaaⁿ chaꞌtso nnom tsjo̱ꞌjnom. 24 Tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjeeⁿ chiuu

na cwitoꞌño̱o̱ⁿya na jeeⁿ ya laxmaⁿnaꞌ waaⁿ xjeⁿ na mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ tsjo̱ꞌjnom,


ndoꞌ canda̱aꞌ̱ naꞌ. Jom ñecwii xjeⁿ sa̱a̱ quia na nꞌñeeⁿ na mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ
cwiluiiñê, meiⁿ tyootseichuiiꞌñê juunaꞌ mana cwitsuuꞌ tsꞌoom chiuu
chaꞌxjeⁿ cwichuiiꞌ ncwaⁿꞌ. 18 Nqueⁿ
  waaⁿ. 25 Sa̱a̱ tsaⁿ na tyeⁿ ñjom tsꞌom

ncꞌe na lꞌue tsꞌoom, tqueeⁿ jaa na ñꞌoom na mandii, ndoꞌ maqueⁿya


tuiindyo̱xco̱o̱ quia jlaꞌyuuꞌa ñꞌoomꞌm cwenta chiuu xcwe matsa̱ꞌntjom
na cwiluiiñenaꞌ na mayuuꞌ. Sꞌaaⁿ na ljeii na matseicandyaañenaꞌ jaa ndoꞌ
ljoꞌ cha nlqueⁿnaꞌ jaa chaꞌcwijom tyeⁿ meiⁿntyjeeꞌ na matseicanda̱
ntjom na cwiweꞌjndyee quiiꞌntaaⁿ chiuu matsa̱ꞌntjomnaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ
chaꞌtso na jnda̱ tqueeⁿ. nncꞌoom na neiiⁿꞌeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
chaꞌtso na machꞌeeⁿ.
Calacanda̱aꞌ̱ ndyo̱ chaꞌtso na 26 Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ

matsa̱ꞌntjom ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na matseitiuu na


19 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ macanda̱ juu jeeⁿ xcwe machꞌee
na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, ticwiindyoꞌ ꞌo sa̱a̱ ticatsꞌaa xjeⁿ tsaa, quia joꞌ
513 Santiago 1​, ​2

manquiuꞌnnꞌaⁿñe cheⁿnquii, ndoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom chaꞌxjeⁿ na


ñꞌoom na matseitiuu joꞌ tjaa yuu jnda̱ tqueeⁿ na nntsꞌaaⁿ. 6 Sa̱a̱ ꞌo jeꞌ,

lꞌuenaꞌ. 27 Jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,


  yacheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ na catseijnaaⁿꞌnaꞌ
ñꞌoom na xcweti ndoꞌ ljuꞌ tseixmaⁿ ndyeñeeⁿꞌ ndoꞌ ¿aa nchii manaⁿtya
na cwilaꞌyuuꞌa, luaa matsonaꞌ: cwinchjeena ꞌo? Ndoꞌ joona
Cateijndeii tsꞌaⁿ ndyeñeeⁿꞌ na cwileiꞌcho xjeⁿꞌnaaⁿna ꞌo jo nda̱a̱
jnda̱ tja̱ tyendyee, ndoꞌ yolcu na naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ. 7 Ndoꞌ aa chii majoo

jnda̱ ljondye na tja̱ sꞌaa, cateijndeii naⁿtya cwilaꞌneiⁿna ñꞌoomntjeiⁿ


tsꞌaⁿ joona nawiꞌ na cwitjoomna nacjooꞌ xuee nqueⁿ na jeeⁿ jnda
ndoꞌ tintseiquiiꞌñe ñequio natia na tseixmaⁿnaꞌ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu joꞌ
matseixmaⁿ tsjoomnancue. matseicajndyunaꞌ ꞌo.
8 Waa ljeii na tjacantyja na

Ticalꞌaꞌyoꞌ na cweꞌ jndaaꞌ nnꞌaⁿ matsa̱ꞌntjomnaꞌ. Luaa matsonaꞌ:


na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ “Cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ

2 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ


ñequio Ta Jesucristo, jom
tjacantyja na cwiluiitꞌmaⁿñê.
na jnda ntyjiꞌ ñequio nncuꞌ.” Xeⁿ
na mayuuꞌcheⁿ cwilaꞌcanda̱ꞌyoꞌ
ljeiiꞌñeeⁿ, quia joꞌ ya cwilꞌaꞌyoꞌ.
Lꞌue tsꞌoom na tilꞌaꞌyoꞌ na cweꞌ 9 Sa̱a̱ xeⁿ cweꞌ jndaaꞌ ꞌñeeⁿ na

jndaaꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌtiꞌyoꞌ, machꞌeenaꞌ


2 Nntsꞌaanaꞌ na wjaaquieeꞌ cwii
  na waa jnaⁿꞌyoꞌ ee cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ
tsꞌaⁿ yuu na cwitjomndyoꞌ na jo nnom ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndiiꞌ tseixꞌii sꞌom cajaⁿ tsꞌo̱ ndoꞌ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. 10 Ee xeⁿ

cwee liaa na ya. Ndoꞌ mati matseicanda̱aꞌ̱ ñe tsꞌaⁿ chaꞌtso


wjaaquieeꞌ cwii tsꞌaⁿ na cwee ljeiiꞌñeeⁿ, sa̱a̱ matseitjo̱oñ
̱ e cantyja
liaa na cwantindyo, 3 sa̱a̱ ꞌo
  ꞌnaaⁿꞌ cwii joonaꞌ, matseijndaaꞌñenaꞌ
nlaꞌñꞌoomꞌndyoꞌtiꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na cwee na waa jnaaⁿꞌaⁿ jo nda̱a̱ chaꞌtso
liaa na ya, ndoꞌ nnduꞌyoꞌ nnoom: ljeiiꞌñeeⁿ. 11 Ee nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom

“Cajmaⁿꞌ ljoo yuu na yati”, sa̱a̱ na tso: “Tincꞌoomꞌyaꞌ ñequio


nnom tsꞌaⁿ na jñeeⁿꞌñe nnduꞌyoꞌ: cwiicheⁿ tsꞌaⁿ”, majom matsoom:
“Luaaꞌ cwintyjeꞌ”, oo “Luaaꞌ cajmaⁿꞌ “Tintseicueꞌ tsꞌaⁿ.” Joꞌ chii xeⁿ na
nomtyuaa”, 4 ndoꞌ na luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ
  tyoocheꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿꞌyaꞌ ñꞌeⁿ
cwitꞌmo̱ⁿꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ na cweꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ nntseicueꞌ tsꞌaⁿ,
jndaaꞌ ꞌñeeⁿ na cwiluiitꞌmaⁿñeti maxjeⁿ jnda̱ seitjo̱on ̱ dyuꞌ nnom
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ naljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ chaꞌwaa ljeiiꞌñeeⁿ. 12 Joꞌ chii

na tisꞌa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, tixcwe macaⁿnaꞌ na calꞌandyoꞌ cwenta


cwitjeiꞌyoꞌ cwenta. ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ ljoꞌ
5 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na jeeⁿ
  na cwilꞌaꞌyoꞌ, chaꞌxjeⁿ cwilꞌa nnꞌaⁿ
wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, candyeꞌyoꞌ ñꞌoomwaa: na maxjeⁿ nquiu na meiⁿchiuucheⁿ
Nnꞌaⁿ tsjoomnancue na ntyꞌiaandye, nleijndaaꞌ ñꞌoom ꞌnaaⁿ nntsꞌaa ljeii
jnda̱ tjeiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona na na matseicandyaañenaꞌ jaa. 13 Ndoꞌ  

laxmaⁿna na tyandyena ncꞌe na nnꞌaⁿ na tîcꞌom na jnda nquiu ncꞌiaa,


cwilaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿñê, ncꞌe na quia na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ, tjaaꞌnaⁿ
candyaꞌ nꞌomna jom, nntoꞌñoomna ꞌñeeⁿ nncꞌoom na wiꞌ tsꞌom joona.
Santiago 2​, ​3 514

Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na tꞌom na wiꞌ nꞌom mayuuꞌ na ljoꞌ, quia joꞌ juu na
ncꞌiaa, naⁿꞌñeeⁿ nluiꞌyana quia na matseiyuꞌya tsꞌomꞌ, matseixmaⁿnaꞌ
nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ. tsꞌoo. 21 Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ljoꞌ na

sꞌaa welooya Abraham, joꞌ na tqueⁿ


Calꞌaaya yuu na matyꞌiomyanaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na tacatseixmaaⁿ
ncꞌe na cwilayuuꞌa jnaⁿ ee na tquiaaⁿ tiꞌjnaaⁿ Isaac
14 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na na cueꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, ¿yuu lꞌue na nntso 22 Queⁿꞌ cwenta ñꞌoomwaaꞌ cantyja

tsꞌaⁿ na matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ ꞌnaaⁿꞌ Abraham, cantyja na sꞌaaⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ tjaa na machꞌeeⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na tyotseiyuꞌya tsꞌoom
maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ? Na luaaꞌ tsꞌoom, ndoꞌ juu joꞌ matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ
¿aa nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿñê? 15 Calꞌuu,
  cantyja na luaaꞌ sꞌaaⁿ. 23 Ndoꞌ na

xeⁿ mꞌaaⁿ cwii nnꞌaaⁿya na tsaⁿsꞌa luaaꞌ sꞌaaⁿ seicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ ñꞌoomꞌ
oo tsaⁿscu na matseitjo̱on ̱ aꞌ liaana Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii na matsonaꞌ:
ndoꞌ nantquie na nlcwaꞌna na ticwii “Tyotseiyuꞌya tsꞌom Abraham ñequio
xuee, 16 ndoꞌ cwiindyoꞌ ꞌo nntso
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom, joꞌ na tqueⁿnaꞌ jom
nda̱a̱na: “Catsaꞌtoꞌyoꞌ.” Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjaa jnaⁿ cwicotseixmaaⁿ, ndoꞌ
catioꞌnaaⁿñê ꞌo na nlcweeꞌyoꞌ liaa seicajndyunaꞌ jom tsꞌaⁿ na jeeⁿ ya
ndoꞌ na nlcwaꞌcjaacjoꞌyoꞌ, sa̱a̱ xeⁿ ñꞌoom juu ñequio Tyꞌo̱oṯ sꞌom.”
tinquiaaꞌ ljoꞌ na macaⁿnaꞌ joona, 24 Ndoꞌ na ljoꞌ, ¿aa cwiqueⁿꞌyoꞌ

¿yuu nnteijndeii ñꞌoom na luaaꞌ cwenta? Nchii tomti macoꞌñom


tsuꞌ nda̱a̱na? 17 Maluaaꞌ cantyja
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌaⁿ cweꞌ cantyja na
ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na matseiyuꞌya tsꞌomꞌ matseiyuꞌya tsꞌom ñꞌeⁿñê sa̱a̱ mati
ñꞌeⁿñê xeⁿ tjaaꞌnaⁿ tsꞌiaaⁿ cochꞌeenaꞌ cantyja na machꞌee. 25 Majoꞌti

ñꞌeⁿndyuꞌ quia joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na tuii ñequio sculjaaꞌ na jndyu


ticwandoꞌnaꞌ naquiiꞌ tsꞌomꞌ. Rahab, tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom na
18 Nntsꞌaacheⁿnaꞌ na cwiindyoꞌ
  tacatseixmaaⁿ jnaⁿ ncꞌe ljoꞌ na sꞌaaⁿ,
ꞌo nntso: “ꞌU matseiyuꞌya tsꞌomꞌ na tquiaaⁿ waⁿꞌaⁿ na ljooꞌndye nnꞌaⁿ
ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ja matsꞌaa na tyꞌequeⁿ cwenta chiuu mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
yuu na matyꞌiommyanaꞌ.” Xeⁿ na tsjomꞌm, ndoꞌ jñoom joona cwiicheⁿ
ljoꞌ, caꞌmo̱ⁿꞌ na matseiyuꞌya tsꞌomꞌ nato. 26 Ee chaꞌxjeⁿ chaꞌwaa seiiꞌ tsꞌaⁿ

ñꞌeⁿñê meiⁿ tyoowitquiooꞌ ñequio xeⁿ ticuaa espíritu ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, maxjeⁿ


na macheꞌ, ndoꞌ ja ñequio ljoꞌ na tsꞌoo juunaꞌ, majoꞌti matseijomnaꞌ
matsꞌaaya mꞌmo̱o̱ⁿya na matseiyuꞌya na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ, tsꞌoo
tsꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿñê. 19 ꞌU matseiyuꞌ na
  juunaꞌ xeⁿ ticañꞌeⁿ na machꞌee tsꞌaⁿ.
ñecwii Tyꞌo̱oṯ sꞌom mꞌaaⁿ, ya na
ljoꞌ macheꞌ, mati naⁿjndii maluaaꞌ Cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaa tsꞌaⁿ
cwilaꞌyuꞌna ndoꞌ cwiteindyena
na nquiaana. 20 Tintsaꞌ na cweꞌ

ntjeiⁿndyuꞌtoꞌ, queⁿꞌyaꞌ cwenta. Na


3 Tincꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndyendyoꞌ
na ñeꞌcatꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱
nnꞌaⁿ, ee manquiuꞌyoꞌ na jaa na
cweꞌ na nntso tsꞌaⁿ na matseiyuꞌya cwitꞌmo̱o̱ⁿya majaaꞌti mꞌaaⁿnaꞌ
tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ cantyja nacjooya quia na nleijndaaꞌ jnaaⁿya
na machꞌeeⁿ tyoowitquiooꞌ na ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ. 2 Chaꞌtsondyo̱ jndye

515 Santiago 3

nnom niom na ticjaacanjoomꞌ Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mañꞌeⁿ


na cwilꞌaaya, sa̱a̱ xeⁿ mꞌaaⁿ cwii juunaꞌ cwitua̱aꞌ̱ a ñꞌoomwiꞌ nacjoo
tsꞌaⁿ na maqueⁿñe xjeⁿ chaꞌtso na nnꞌaⁿ na sꞌaaⁿ na tuiindye chaꞌxjeⁿ
matseineiⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ matseixmaaⁿ na waa nqueⁿ. 10 Ñequio ꞌndyoo

tsꞌaⁿ na yañe jom, ee maqueⁿñe tsꞌaⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom


cheⁿnqueⁿ xjeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. ndoꞌ mañequio juunaꞌ majoomꞌm
3 Cwitjaaꞌndyo̱ xjo frenom naquiiꞌ
  nꞌoomwiꞌ nacjooꞌ tsꞌaⁿ. ꞌO nnꞌaⁿya
ꞌndyoo caso cha nñequiaañeyoꞌ na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, meiⁿchjoo
cantyja na cwitsa̱ꞌntjo̱o̱ⁿya. Ndoꞌ na ticatyꞌiomyanaꞌ na luaaꞌ cwiluii.
luaaꞌ cwilꞌaaya nnda̱a̱ nlqua̱aⁿ̱ ya 11 ¿Aa nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ cwii xo̱ꞌ

xjeⁿ chaꞌwaañeyoꞌ. 4 Mati queⁿꞌyoꞌ


  na cwinaaⁿꞌ ndaatiooya majoꞌ joꞌ
cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ wꞌaandaa, cwinaaⁿꞌ ndaatioo na ja? 12 ꞌO

meiiⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿnaꞌ ndoꞌ jeeⁿ nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na jeeⁿ


jndeii jndye na mantquie juunaꞌ, wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, cwii tsꞌoom higuera
ndoꞌ tsꞌoom palaꞌ na ñequio xocanda̱a̱ nnaⁿꞌ ta̱ aceitunas juunaꞌ,
wjaañꞌoom tsꞌaⁿ juunaꞌ jeeⁿ meiⁿ tsꞌo̱o̱ ta̱uva xonnaⁿꞌ ta̱ higos
cachjoonaꞌ, sa̱a̱ nnda̱a̱ nncjaañꞌoom juunaꞌ.
tsꞌaⁿ wꞌaandaaꞌñeeⁿ meiⁿyuucheⁿ na
lꞌue tsꞌom tsꞌaⁿ. 5 Maluaaꞌ machꞌeenaꞌ

Na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwinaⁿ
ñequio tsaa tsꞌaⁿ na matseixmaⁿnaꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ
cwii na tjacañjoomꞌñe tsꞌaⁿ, meiiⁿ 13 Xeⁿ na mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ
na jeeⁿ cachjoonaꞌ sa̱a̱ teinomꞌnaꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌom, ndoꞌ
na jndye ljoꞌ nnda̱a̱ nntsꞌaanaꞌ. tꞌmaⁿ matseiꞌno̱ⁿꞌ, caꞌmo̱o̱ⁿ na
Cwii chom cachjoo sa̱a̱ nnda̱a̱ ljoꞌ ñequio na cꞌoom na yatsꞌaⁿñê,
nntseiconaꞌ cwii jnda̱a̱ tꞌmaⁿ. 6 Ndoꞌ
  cꞌoom na nioomꞌ tsꞌoom ee joꞌ na
tsaa tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ ntsaachom. mꞌmo̱ⁿnaꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌoom. 14 Sa̱a̱ 

Juunaꞌ tooꞌcheⁿnaꞌ ñequio chaꞌtso xeⁿ quiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ laxmaⁿꞌyoꞌ cwii


nnom natia ndoꞌ waa najndeii na na matseiꞌndaaꞌnaꞌ ꞌo chaꞌcwijom
matseixmaⁿnaꞌ na matseiꞌndaaꞌnaꞌ cwii na ja jnaaⁿꞌ na jeeⁿ xueeꞌyoꞌ
chaꞌwaa cantyja na wjaamꞌaaⁿ ndoꞌ jeeⁿ cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na nluii
tsꞌaⁿ. Juunaꞌ nnda̱a̱ nncjuꞌnaꞌ na tꞌmaⁿndyoꞌ, quia joꞌ tintjeiꞌyoꞌ
nleiꞌndaaꞌñꞌeⁿ chiuu ya na mꞌaaⁿ cwenta na jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ee na
tsꞌaⁿ, ee chom bꞌio matseicꞌuaa cwilaxmaⁿꞌyoꞌ na ljoꞌ matyꞌiomnaꞌ
juunaꞌ. 7 Tsꞌaⁿ nnda̱a̱ nntseixioomꞌm
  na cantundyoꞌ ndoꞌ cwitjeiꞌndyoꞌ
chaꞌtso quiooꞌ, chaꞌna: quiooꞌ ñequio ñꞌoom na mayuuꞌ. 15 Ee  

quiiꞌjnda̱a̱ na wjee, cantsaa, canduu, tsꞌaⁿ na luaaꞌ waa na jndo̱ꞌ tsꞌom


ndoꞌ quiooꞌ na mꞌaⁿ tsꞌom ndaaluee, nchii na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ndoꞌ maxjeⁿ macwilaꞌxiomꞌ nnꞌaⁿ cwinaⁿnaꞌ, mꞌaaⁿnaꞌ cantyja
quiooꞌmꞌaⁿꞌ. 8 Sa̱a̱ tsaa tsꞌaⁿ meiⁿcwii
  ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue, tseixmaⁿnaꞌ
tsꞌaⁿ xocanda̱a̱ nntseixiomꞌ juunaꞌ, na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, laxmaⁿnaꞌ
ee juunaꞌ matseixmaⁿnaꞌ cwii cwentaaꞌ tsaⁿjndii. 16 Ee yuu na

natia na xonda̱a̱ ntsꞌaa tsꞌaⁿ xjeⁿ. mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ta̱aꞌ̱ nꞌom ncꞌiaa, ndoꞌ
9 Ñequio juunaꞌ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱
  jeeⁿ xueena, joꞌ joꞌ cweꞌ cañꞌeeⁿꞌto
Santiago 3​, ​4 516

mꞌaⁿna, ndoꞌ niom chaꞌtso nnom Espíritu na jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
natia. 17 Sa̱a̱ juu na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ
  na cꞌoomñê quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na mꞌaaⁿ
na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom, mꞌaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom jaa, canda̱aꞌ̱ ya
nnꞌaⁿ na ljuꞌ nꞌomna jo nnoom ndoꞌ waa na xueeⁿ jaa.” 6 Sa̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

nda̱a̱ nnꞌaⁿ, mꞌaⁿna na tjaaꞌnaⁿ tiaꞌ mateijndeiityeeⁿ jaa ñequio naya


cachona, mꞌaⁿna na yannꞌaⁿndye na matseixmaaⁿ. Ee chaꞌna matso
ñequio ncꞌiaana, ndyaandyena, wiꞌ ñꞌoomꞌm na teiljeii: “Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nꞌomna ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, cwilꞌana mꞌaaⁿ nacjoo nnꞌaⁿ na cwilasꞌandye,
yuu na ya, jndaaꞌ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna cwilaꞌlcundye, sa̱a̱ mateijneiⁿ
chiuu cwiꞌoomꞌaⁿna, ndoꞌ xcweeꞌ nnꞌaⁿ na cwitueeꞌndyecje.”
nꞌomna ljoꞌ cwilꞌana. 18 Ndoꞌ nnꞌaⁿ

7 Joꞌ chii catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ jo

na cwitaꞌya ncꞌiaa na cho tiaꞌ, na nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha nnaⁿndyoꞌ


luaaꞌ cwilꞌana cwinomna cwii na ñequio tsaⁿjndii ndoꞌ nleinoom
nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom cwiweꞌ ntjom ꞌo. 8 Calaꞌcandyooꞌndyoꞌ na

ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naljoꞌ, jndye mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia joꞌ
ncueꞌ nntsꞌaanaꞌ na matyꞌiomyanaꞌ. nntseicandyooꞌñê na mꞌaⁿꞌyoꞌ. ꞌO
na laxmaⁿꞌyoꞌ jnaⁿ, calaljuꞌyoꞌ
Tacatseixꞌiaaꞌñe tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ lueeꞌyoꞌ ndoꞌ ꞌo na ñeꞌcꞌomꞌyoꞌ
ñequio tsjoomnancue na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ

4 ¿Yuu cwinaⁿ ndiaꞌ, ndoꞌ yuu


cwinaⁿ na cwilaꞌntjaꞌndyoꞌ
ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ? Cwinaⁿ joonaꞌ
mañejuu xjeⁿ mati cwilaꞌcandyaꞌ
nꞌomꞌyoꞌ tsjoomnancue, na luaaꞌ
laxmaⁿꞌyoꞌ, calaljuꞌyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌe natia na queeⁿ 9 Coꞌtianaꞌ nquiuꞌyoꞌ, catyueeꞌyoꞌ

nꞌom seiiꞌyoꞌ. 2 ꞌO tjo̱on


  ̱ dyoꞌ cwii ndoꞌ cataꞌtioꞌyoꞌ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ.
nnom, sa̱a̱ tileicuaanaꞌ lueeꞌyoꞌ, Na cwincoꞌyoꞌ na neiⁿnco nꞌomꞌyoꞌ,
joꞌ na nlaꞌcueꞌyoꞌ tsꞌaⁿ, ndoꞌ queeⁿ catseicwaqueⁿnaꞌ joꞌ na chjooꞌ
nꞌomꞌyoꞌ na nncuaa cwii nnom ꞌnaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na cwilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ.
lueeꞌyoꞌ, sa̱a̱ tileicuaanaꞌ, joꞌ na 10 Catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ jo nnom Ta

cwino̱ⁿꞌyoꞌ mana matseiwenaꞌ tiaꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha na jom nntsꞌaaⁿ na


Tileicuaa ljoꞌ na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ ee nntseiwendyenaꞌ ꞌo.
na tyootaⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
3 Ndoꞌ xeⁿ na cwitaⁿꞌyoꞌ sa̱a̱

Tantuꞌxa̱aⁿ̱ ya nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ
tileicatoꞌñoomꞌyoꞌ, machꞌeenaꞌ na 11 ꞌO
nnꞌaⁿya, tintioꞌñꞌoomꞌyoꞌ
ljoꞌ ee tixcwe cwitaⁿꞌyoꞌ, ee ꞌo ntyjeeꞌyoꞌ. Ee tsꞌaⁿ na nntioꞌñꞌoom
ñeꞌquiom ꞌnaⁿ lueeꞌyoꞌ cha na oo matseijndaaꞌñe jnaaⁿꞌ xꞌiaaꞌ, wjaⁿ
nlaꞌcatsuuꞌyoꞌ joonaꞌ yuu na queeⁿ nacjooꞌ ljoꞌ na maꞌmo̱ⁿ ljeii, ndoꞌ
nꞌom seiiꞌyoꞌ. 4 Ntyꞌiaandyoꞌ ꞌo
  matseijndaaꞌñe ljoꞌ tisꞌa matseixmaⁿ
nnꞌaⁿ na tixcwe cwilꞌaꞌyoꞌ. ¿Aa ljeii. Ee xeⁿ na ꞌu matseijndaaꞌndyuꞌ
ticaliuꞌyoꞌ na tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na ya na tijoꞌndyo ljoꞌ matso ljeii quia joꞌ
ñꞌoom juu ñequio tsjoomnancue machꞌeenaꞌ na ꞌu cwiluiindyuꞌ tsꞌaⁿ
machꞌeenaꞌ na jnoomꞌm Tyꞌo̱oṯ sꞌom? na matseijndaaꞌñe ljoꞌ tijoꞌndyo
5 Mancꞌe joꞌ chii luaa tso ñꞌoomꞌ
  matseineiⁿ ljeii, nchii cwiluiindyuꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii: “Nquii tsꞌaⁿ na matseicanda̱aꞌ̱ ñe ljoꞌ na
517 Santiago 4​, ​5

matsonaꞌ. 12 Ee ñecwii mꞌaaⁿ na


  xuee ꞌnaⁿꞌyoꞌ jnda̱ tꞌoom ntsa̱a̱naꞌ,
tquiaa ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ ndoꞌ joo tsa̱aꞌ̱ ñeeⁿ nntjeiꞌyuuꞌndyenaꞌ
ndoꞌ manquiityeeⁿ tseixmaaⁿ na na tia na cwilꞌaꞌyoꞌ, ndoꞌ
nncuꞌxeeⁿ na aa cwilaꞌtjo̱on ̱ dye nnꞌaⁿ nlaꞌtyuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ ꞌo chaꞌxjeⁿ
cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ ndoꞌ manquiityeeⁿ machꞌee chom. Ñejlaꞌtꞌueꞌyoꞌ
nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê oo nncuꞌxeeⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ na ñꞌeⁿ cwileityandyoꞌ
ꞌu. Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, ¿ljoꞌ cwiluiindyuꞌ na cwentaaꞌ ndyumeiiⁿñe. 4 Sꞌom na

jeeⁿ ñeꞌcuꞌxeⁿꞌ xꞌiaꞌ? tîcatiomꞌlꞌuaꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na ñelꞌa


tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ cwiñequianaꞌ
Ticatseitꞌmaaⁿꞌñe cheⁿnquii jnaⁿꞌyoꞌ na tisꞌa cwilꞌaꞌyoꞌ. Ndoꞌ Ta
tsꞌaⁿ cantyja chiuu nntsꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ jñeeⁿ ñꞌomndyuee
13 Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na matsjo̱o̱
  naⁿntjoomꞌyoꞌ na ñelꞌa tsꞌiaaⁿ
luaa, ꞌo nnꞌaⁿ na quinduꞌyoꞌ: “ꞌIocha ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 5 Nnom tyuaawaa jeeⁿ

luaaꞌ, nntsaaya tsjoomwaa oo neiⁿncooꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ


tsjoomwaaꞌ, joꞌ joꞌ nncꞌo̱o̱ⁿya cwii chaꞌxjeⁿ na ꞌo lꞌue nꞌomꞌyoꞌ,
chu na nlaꞌjndaa ndoꞌ nnda̱a̱ na cwilaꞌcaꞌmeiiⁿndyoꞌ chaꞌcwijom
nntantjo̱o̱ⁿ sꞌom.” 14 Ndoꞌ meiⁿ cweꞌ
  quiooꞌ na nntseicueeꞌ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ
ticaliuꞌtoꞌyoꞌ aa cwintandoꞌyoꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ xuee na nncwjeꞌyoꞌ.
ꞌiochati. ꞌO matseijomnaꞌ chaꞌna 6 Cwilꞌaꞌyoꞌ na catꞌuiityeⁿ wꞌaancjo

nchquiutsꞌo na chjoowiꞌtaⁿꞌndyo nnꞌaⁿ na tjaa jnaaⁿ hasta cwilꞌaꞌyoꞌ


na cwiwitquiooꞌnaꞌ xeⁿ jnda̱ mana na cwjena, ee na tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ ya
cwitsunaꞌ. 15 ꞌO luaa macaⁿnaꞌ
  nnda̱a̱ nlꞌana ñꞌeⁿndyoꞌ.
nnduꞌyoꞌ: “Xeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌue
tsꞌoom na ndicwaⁿ tando̱oꞌ̱ tya̱ay ̱ a, Cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ
quia joꞌ nlꞌaaya nmeiiⁿ oo calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ntꞌomcheⁿ.” Sa̱a̱ ꞌo nchaa lꞌuu ljoꞌ
16  
7 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ
cwinduꞌyoꞌ, ꞌo ndicwaⁿ cwilaneiⁿꞌyoꞌ cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ hasta
ñꞌoomsꞌa, ñꞌoomscu, ndoꞌ chaꞌtso na nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesucristo.
ñꞌoom na macwjiꞌsꞌañe oo na Chaꞌxjeⁿ na tꞌmaⁿ tsꞌom cwii
macwjiꞌscuñe tsꞌaⁿ tia laxmaⁿnaꞌ. tsꞌaⁿ na machꞌee tsꞌiaaⁿ jnda̱a,̱ na
17 Joꞌ chii meiⁿquia tsꞌaⁿ na mantyjii
  xjeⁿ na tyjeeꞌcheⁿ ndaaluaꞌ hasta
na catsꞌaa yuu na matyꞌiomyanaꞌ, xjeⁿ na nnmaⁿcheⁿ na meiⁿnomꞌm
ndoꞌ ticatsꞌaa, maxjeⁿ jnaⁿ tseixmaⁿ na nlquie ntjoomꞌm. 8 Mati ꞌo

tsaⁿꞌñeeⁿ. cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ


cwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ, ee mandyooꞌ
Waa na nntꞌuiinaꞌ naⁿtya nncwjeeꞌnndaꞌ Ta Jesucristo.

5 ¡Candyeꞌyoꞌ ñꞌoommeiiⁿ ꞌo 9 ꞌO nnꞌaⁿya, tilaꞌncjooꞌndyoꞌ


naⁿtya! ¡Catyueeꞌyoꞌ ndoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ nacjoo ncꞌiaaꞌyoꞌ cha


calaꞌxuaꞌyoꞌ cantyja na cwajndii ticaⁿnaꞌ na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo
nntjomꞌyoꞌ na nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo! 2 Ee
  ee nqueⁿ cwiluiiñê na macuꞌxeeⁿ
ꞌnaⁿ na tyandyoꞌ, jnda̱ teiꞌndaaꞌnaꞌ, nnꞌaⁿ, ndoꞌ mamꞌaaⁿcꞌeeñê na
ndoꞌ liaꞌyoꞌ na jndati jnda̱ tcwaꞌ nntsꞌaaⁿ naljoꞌ. 10 ꞌO nnꞌaⁿya na

cantyꞌua. Sꞌom cajaⁿ ndoꞌ sꞌom



3 cwilaꞌyuꞌyoꞌ, cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
Santiago 5 518

nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ nquiee profetas na ñequio xueeꞌ Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 15 Quia


tyoñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jeeⁿ na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom


wiꞌ tyotjoom. 11 Jaa manquiuuya na
  ñequio na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ
neiⁿnco nꞌom nnꞌaⁿ na cwinaⁿndye ñꞌeⁿñê, nntseinꞌmaaⁿ tsꞌaⁿ na wiiꞌ,
nawiꞌ na cwitjoom. ꞌO manquiuꞌyoꞌ ndoꞌ xeⁿ na seitjo̱oṉ̃ e tsaⁿꞌñeeⁿ
chiuu jnaⁿñe Job nawiꞌ na tyotjoom nnoom nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom juu. 16 Joꞌ 

ndoꞌ manquiuꞌyoꞌ chiuu sꞌaa chii ticwiindyoꞌ ꞌo catjeiꞌyuuꞌndyoꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿñê na cwimacanda̱, jnaⁿꞌyoꞌ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ, cha na
ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ljoꞌ nnꞌmaaⁿꞌyoꞌ. Ee tsꞌaⁿ na cwiluiiñe
cwitjo̱o̱ⁿya ndoꞌ mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom cantyja na matyꞌiomyanaꞌ, quia
jaa. matseineiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
12 Ñꞌoom na macaⁿꞌtya̱ya
  ñequio na jndaya ntyjii, jndye
nda̱aꞌ̱ yoꞌ ꞌo nnꞌaⁿya, na tilcwiꞌyoꞌ waa na nntsꞌaanaꞌ. 17 Profeta Elías

meiⁿ cañoomꞌluee, meiⁿ tyuaa tyotseixmaaⁿ chaꞌxjeⁿ jaa nmeiiⁿ, sa̱a̱


ndoꞌ meiⁿcwii nnom ꞌnaⁿ, macanda̱ quia na seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
canduꞌyoꞌ na mayuuꞌ ñꞌoom na ñequio na seicantyjaaꞌya tsꞌoom na
nquiuꞌyoꞌ na mayuuꞌ ndoꞌ ñꞌoom na tcaaⁿ na ticuaꞌ, ndyee chu waljooꞌ
nquiuꞌyoꞌ na tiyuuꞌ, canduꞌyoꞌ na xcwe taticuaꞌ. 18 Jnda̱ joꞌ tcaⁿnnaaⁿꞌaⁿ

tiyuuꞌ joꞌ cha na tintꞌuii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cuaꞌ, quia joꞌ sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ jnaⁿꞌyoꞌ. jnaⁿnndaꞌnaꞌ na tyowaꞌ ndoꞌ tueꞌ
13 Xeⁿ mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na
  ntjom.
manchje nawiꞌ juu, catseineiⁿ nnom 19 ꞌO nnꞌaⁿya, xeⁿ maꞌndii

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ xeⁿ mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na cwiindyoꞌ ꞌo ñꞌoom na mayuuꞌ,


neiⁿnco tsꞌom cata luantsa. 14 Xeⁿ
  ndoꞌ cwii xꞌiaaⁿꞌaⁿ machꞌee na
mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na wiiꞌ, queeⁿꞌñe calcweꞌnnaaⁿꞌaⁿ, 20 caliuꞌyoꞌ, tsꞌaⁿ na

nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nnom nntsꞌaa na calcweꞌ tsꞌaⁿjnaⁿ nato na


tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tijoꞌndyoꞌ, macwjiꞌnꞌmaaⁿñê tsaⁿꞌñeeⁿ
cwentaaⁿꞌaⁿ cha na calaꞌneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ na nntsuuñe añmaaⁿꞌ, ndoꞌ machꞌeeⁿ
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ na jndye jnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ matseitꞌmaⁿ
catyꞌoomndyena seitye nacjoomꞌm tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
Carta najndyee na seiljeii Pedro
4 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo nntsꞌaa
Pedro seicwanoom carta na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntoꞌñoomꞌyoꞌ juu na
mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tꞌoomꞌndye nndaꞌyoꞌ na cwileiwe cañoomꞌluee

1 Maja Pedro na cwiluiindyo̱


apóstol, tsꞌaⁿ na majñom
Jesucristo tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ
na ljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ na tijoom
cwiꞌndaaꞌ meiⁿ xocꞌuaanaꞌ chaꞌna
ljaaꞌ. 5 Ncꞌe na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ

matseiljeiya ñꞌoomwaa na ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom mawañoomꞌm ꞌo


matseicwano̱ⁿya juunaꞌ nda̱aꞌ̱ ꞌo ñequio najndeii na matseixmaaⁿ.
na jnda̱ tꞌoomꞌndyoꞌ, na mꞌaⁿꞌyoꞌ Nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ hasta ncuee na
lꞌo̱ndaa Ponto, Galacia, Capadocia, macanda̱ quia na nleitquiooꞌ na
Asia ñꞌeⁿ Bitinia, 2 nda̱aꞌ̱ ꞌo na
  nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê ꞌo.
jaachꞌee xuee tjeiiꞌñe Tsotya̱ay ̱ a 6 Ncꞌe na manquiuꞌyoꞌ na

Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo na laxmaⁿꞌyoꞌ macwjiꞌnꞌmaaⁿñê ꞌo, tꞌmaⁿ cwiquioo


cwentaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na seijndaaꞌñê. na neiⁿꞌyoꞌ, meiiⁿ machꞌeenaꞌ
Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo maniom jndye nnom nawiꞌ na
tqueⁿño̱o̱ⁿ ꞌo na nlaxmaⁿꞌyoꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ jeꞌ. Sa̱a̱ tiyo macaⁿnaꞌ
calacanda̱ꞌyoꞌ jo noom ndoꞌ na na nntjomꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ, ntyja
nlaxmaⁿꞌyoꞌ na ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñequio nncwinomnaꞌ. 7 Juu na cwilaꞌyuꞌya

nioomꞌ Jesucristo. Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌomꞌyoꞌ matseijomnaꞌ juunaꞌ


na canda̱aꞌ̱ ya nntoꞌñoomꞌyoꞌ naya chaꞌcwijom sꞌom cajaⁿ, juunaꞌ
na matseixmaaⁿ ñequio na tjaa macaⁿnaꞌ na nncwinomꞌyoꞌ nawiꞌ
ñomtiuu cꞌomꞌyoꞌ jo nnoom. cha nleitquiooꞌ cwanti na jndanaꞌ.
Juu na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ na
Cwicantyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na ya nncwinomnaꞌ nawiꞌ, jndati
nntando̱oꞌ̱ nndaꞌa tseixmaⁿ joꞌ nchiiti sꞌom cajaⁿ na
3 Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii cwintycwiinaꞌ. Ndoꞌ naljoꞌ, juu na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñê Tsotye cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ, jnda̱ teitquiooꞌ
Ta Jesucristo cwentaaya. Jom na ya jluiꞌyoꞌ, quia na nncwjeeꞌnndaꞌ
ncꞌe na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom jaa jnda̱ Jesucristo, nluiiꞌtꞌmaⁿndyoꞌ cantyja
sꞌaaⁿ na cwiluiindyo̱xco̱o̱ ncꞌe ꞌnaaⁿꞌ juu joꞌ.
na tandoꞌxco Jesucristo. Cantyja 8 ꞌO meiiⁿ tyoontyꞌiaꞌyoꞌ jom, sa̱a̱

ꞌnaaⁿꞌ joꞌ mꞌaaⁿya na cwicantyjaaꞌ candyaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê. Meiiⁿ na


nꞌo̱o̱ⁿya na nndaaya na nntando̱oꞌ̱ a. nchii cwintyꞌiaꞌnda̱aꞌ̱ yoꞌ jom, sa̱a̱

519
1 Pedro 1 520

ncꞌe na jom quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ, cantyja naya na nntsꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


mañequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ waa na ꞌo quia na nndyonndaꞌ Ta Jesucristo.
neiⁿꞌyoꞌ. Meiⁿ tileicaliuꞌyoꞌ cwaaⁿ 14 Ncꞌe na cwiluiindyoꞌ ntseinda

ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyoꞌ,


juu na neiⁿꞌyoꞌ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ catjeiꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ joo tsꞌiaaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Ee ncꞌe na cwilaꞌyuꞌyoꞌ
  na ñejlaꞌjomndyoꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ na
ñꞌeⁿ Jesucristo, cwitoꞌñoomꞌyoꞌ na taꞌjnaⁿꞌyoꞌ jom. 15 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom

macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom añmaⁿ na tꞌmaaⁿ ꞌo cwiluiiñê na ljuꞌ


ꞌnaⁿꞌyoꞌ. tsꞌoom. Joꞌ chii mati ꞌo cꞌomꞌyoꞌ
10 Ncuee na teinom nquiee
  na ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ jo nnoom cantyja
profetas na tyoñequia ñꞌoomꞌ chaꞌtsoti na cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ. 16 Ee 

Tyꞌo̱oṯ sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na quia teiyo teiljeii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
nluii, tyolaꞌnaaⁿna ñꞌoomꞌm ndoꞌ matsonaꞌ: “Ncꞌe na ja cwiluiindyo̱
tcuu tcuu ñeꞌcalaꞌno̱ⁿꞌna cantyja na ljuꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, mati ꞌo cꞌomꞌyoꞌ na
ꞌnaaⁿꞌ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ, ljuꞌ nꞌomꞌyoꞌ.”
ndoꞌ ncꞌe naya na matseixmaaⁿ 17 Ncꞌe na cwilcwiꞌyoꞌ Tsotyeꞌyoꞌ

ñejlaneiⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. na nqueⁿ xocatsꞌaaⁿ na neiiⁿꞌeⁿ cwii


11 Nquii Espíritu na matseixmaⁿ
  tsꞌaⁿ sa̱a̱ cwiicheⁿ tineiiⁿꞌeⁿ, joꞌ chii
Cristo na tyomꞌaaⁿ quiiꞌ nꞌomna, cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ jom yocheⁿ na
tyuaaꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ nawiꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ ljooñe chaꞌcwijom nnꞌaⁿ na
na ntjom Cristo ndoꞌ na nda̱quia cweꞌ cwiqueya. 18 Juu na ñetꞌomꞌyoꞌ

nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ juu. Tcuu tcuu cwitjo̱o̱cheⁿ na jlaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ


tyolꞌueena ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jeeⁿ cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo
tꞌmo̱ⁿ Espíritu nda̱a̱na ndoꞌ cwaaⁿ joꞌ, tjeiꞌñꞌmaaⁿñê ꞌo cantyja
xjeⁿ nncwjeeꞌ. 12 Naⁿꞌñeeⁿ tꞌmo̱ⁿ
  ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, joo joꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ weloꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom nda̱a̱na na tixocaluiiñe nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Manquiuꞌjndaaꞌndyoꞌ
Cristo xjeⁿ na cwitaꞌndoꞌ nquieena. na juu na tjeiꞌnꞌmaaⁿñê ꞌo, nchii
Tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na na nncꞌoom ñjomlꞌua juunaꞌ ñequio ꞌnaⁿ na
juu xjeⁿ na mꞌaaⁿ jaa. Joꞌ chii cwindyue, chaꞌna sꞌom cajaⁿ oo
ndyumeiiⁿñe, ñequio na mateijndeii sꞌom xuee, 19 ꞌo ñjomlꞌuandyoꞌ

Espíritu Santo na jñom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñequio nioomꞌ Cristo na jeeⁿ ndyaꞌ
cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom naya jnda, na tquiaañe cheⁿnqueⁿ na
nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo. jlaꞌcueeꞌna jom chaꞌcwijom cwii
Jeeⁿ cajnda ñꞌoom nayawaañe hasta catsmaⁿ na cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ na
matseiqueeⁿnaꞌ nꞌom ángeles na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ñecalaꞌno̱ⁿꞌna juunaꞌ. na meiⁿcwii ticatseixmaaⁿ na
ticanda̱aꞌ̱ ñê, chaꞌcwijom catsmaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom maqueeⁿꞌñê canchiiꞌñeñꞌeⁿ. 20 Cwitjo̱o̱cheⁿ na

na cꞌo̱o̱ⁿ na ljuꞌ nꞌo̱o̱ⁿ nlqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsjoomnancue,


13 Queⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌcantyja na sa̱a̱ jnda̱ tqueeⁿ na nntjom Cristo
cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ. Calꞌaꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ na ljoꞌ. Sa̱a̱ hasta ndyumeiiⁿ tquiaa
xjeⁿ na ñeꞌcwii nꞌomꞌyoꞌ. Cꞌomꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teitquiooꞌñê cha
na ñeꞌcwii waa na quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ nnteijndeiinaꞌ ꞌo. 21 Jeꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

521 1 Pedro 1​, ​2

Jesucristo mꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ tsondyeena, cjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na


ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Manquiityeeⁿ calꞌueꞌyoꞌ ndaatsuu ñequiiꞌ cantyja
tquiaaⁿ na tandoꞌxco juu jnda̱ na ꞌnaaⁿꞌ Espíritu, cha cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tueꞌ, ndoꞌ seitꞌmaaⁿꞌñê juu. Ndoꞌ joꞌ nntsanajnda̱ꞌyoꞌ na laxmaⁿꞌyoꞌ
ncꞌe na ljoꞌ cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe
ñꞌeⁿñê, ndoꞌ cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 3 xeⁿ na aa mayuuꞌcheⁿ

jom. jnda̱ cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na jeeⁿ ya


22 Ndoꞌ jeꞌ, ncꞌe na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ
  cwiluiiñe nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom ꞌo.
ñꞌoom na mayuuꞌ, joꞌ na ljuꞌ
añmaaⁿꞌyoꞌ cha xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ Cristo cwiluiiñê tsjo̱ꞌ na wandoꞌ
cwilꞌaꞌyoꞌ na cwilawiꞌ nꞌomꞌyoꞌ 4 Joꞌ chii calaꞌcandyooꞌndyoꞌ jo
nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ. Ndoꞌ nnom nqueⁿ na cwiluiiñê tsjo̱ꞌ na
matsonaꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ wandoꞌ, nqueⁿ na tjeiiꞌ nnꞌaⁿ cwenta
cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ ñequio na ljuꞌ na xocwilꞌueñê, sa̱a̱ tjeiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ ñequio chaꞌwaa na jom na lꞌueñê ndoꞌ jnda ntyjii jom.
jnda̱ꞌyoꞌ. 23 Ee jnda̱ tuiixcondyoꞌ cweꞌ

5 Ndoꞌ mati ꞌo, na cwiluiindyoꞌ

nchii cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwiwje. ljo̱ꞌ na cwitaꞌndoꞌ, quiandyoꞌ na


ꞌO jnda̱ tuiixcondyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ mawilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo na
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wandoꞌ, cwii cwiluiindyoꞌ watsꞌom yuu na mꞌaaⁿ
na mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿ. Espíritu, cwiluiindyoꞌ cwii tmaaⁿꞌ
24 Ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na seiljeii
  ntyee na ljuꞌ nꞌom, na cantyja
Isaías, matsonaꞌ: ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ matseijomnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tsꞌiaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
joona chaꞌcwijom tsco jnda̱a.̱ Espíritu na jeeⁿ cwijaaweeꞌ tsꞌoom.
Ndoꞌ juu na tꞌmaⁿ na 6 Ee naquiiꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

cwiluiindyena matseijomnaꞌ teiljeii matsonaꞌ:


juunaꞌ chaꞌcwijom ljaaꞌ tsco Quiiꞌ tsjoom Sión maqua̱ⁿya
jnda̱a.̱ cwii tsjo̱ꞌ na tseixmaⁿnaꞌ tsjo̱ꞌ
Sa̱a̱ quia na cwicaaⁿ tsco jnda̱a,̱ nquii tsiaⁿtsjo̱ꞌ wꞌaa.
cwiquiaa ljaaꞌnaꞌ, Matso Tyꞌo̱oṯ sꞌom:
25 sa̱a̱ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom Ja tjeiiꞌa jom cwentaya ndoꞌ jeeⁿ
ticantycwii na mꞌaaⁿnaꞌ. ndyaꞌ jnda cwiluiiñê;
Ndoꞌ juu ñꞌoomꞌñeeⁿ na tyoñequia Meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ
nnꞌaⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom ñꞌeⁿñê,
na nluiꞌnꞌmaaⁿndye añmaaⁿ nnꞌaⁿ. tijoom xuee nntsꞌaanaꞌ na cweꞌ

2 Ncꞌe na luaaꞌ, catjeiꞌndyoꞌ


cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii cwii nnom
natia, chaꞌtso na maquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ,
tsꞌiaaⁿꞌndyo na ñentyjaaꞌ
tsꞌom jom.
7 Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo na cwilaꞌyuꞌyoꞌ

chaꞌtso na we waa na machꞌee tsꞌaⁿ, ñꞌeⁿ nqueⁿ na cwiluiiñê tsjo̱ꞌwaa,


chaꞌtso na cwilaꞌta̱aꞌ̱ nꞌom nnꞌaⁿ jeeⁿ jnda cwiluiiñê sa̱a̱ cantyja
ncꞌiaana, chaꞌtso na cwitioꞌñꞌoom ꞌnaaⁿ joo nnꞌaⁿ na ticalayuꞌ ñꞌeⁿñê,
nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ. 2 Chaꞌxjeⁿ yoꞌndaa
  matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na matso ñꞌoomꞌ
na ꞌndaandye cwilꞌueena ndaatsuuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii:
1 Pedro 2 522

Juu tsjo̱ꞌ na tquieeꞌ luañê na 12 Xcwe cꞌomꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ


cwilꞌa wꞌaa, na ticꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
tseixmaⁿnaꞌ tsjo̱ꞌ nqui tsiaⁿtsjo̱ꞌ. ee na nlꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ meiiⁿ na tia
8 Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ ñꞌoom na
  ñꞌoom cwilaneiⁿna nacjoꞌyoꞌ na
matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ: chaꞌcwijom tiannꞌaⁿndyoꞌ, nlqueⁿna
Jom matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwenta naya na cwilꞌaꞌyoꞌ ndoꞌ xuee
cwii tsjo̱ꞌ tyꞌa, cwii tsjo̱ꞌ na quia na nñequiana cwenta nnom
matseiquiaanaꞌ nnꞌaⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom
Tquiaandyena ee tilañꞌoomꞌndyena cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ.
ñꞌoom cantyja naaⁿꞌaⁿ ee luaaꞌ 13 Ndoꞌ cweꞌ ncꞌe na cwiluiindyoꞌ

teijnoomna. cwentaaꞌ nquii Ta Jesús, joꞌ chii


catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ
Nnꞌaⁿ na cwiluiindye na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ. Najndyee nnom
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nquii tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿtꞌmaⁿ, 14 ndoꞌ

9 Sa̱a̱
ꞌo cwiluiindyoꞌ tmaaⁿ mati nda̱a̱ nnꞌaⁿ na matsa̱aⁿ̱ ꞌa̱ⁿ nacje
nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cwicꞌeeⁿ nꞌiaaⁿ. Ee joona
cwentaaⁿꞌaⁿ, cwii tmaaⁿꞌ ntyee cwitoꞌñoomna ñꞌoom na catuꞌxeⁿna
na cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom nnꞌaⁿ na cwilꞌa natia. Ndoꞌ mati
nqueⁿ na tjacantyja cwiluiiñê na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena nnꞌaⁿ na cwilꞌa
matsa̱ꞌntjoom, cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ yuu na matyꞌiomyanaꞌ. 15 Ee lꞌue

cwii tsjoomnancue na ljuꞌ tsꞌom, tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na calꞌaꞌyoꞌ yuu na


cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ matyꞌiomyanaꞌ cha cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ, nmeiiⁿꞌ laxmaⁿꞌyoꞌ cha nntseicheⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ nꞌom
nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ na ntjeiⁿ ljoꞌ cwilꞌa.
machꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ, nqueⁿ na tꞌmaaⁿ 16 ꞌO cwiluiindyoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱

ꞌo na caluiꞌyoꞌ naquiiꞌ najaaⁿ ndoꞌ na seicandyaañe Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ


nlajomndyoꞌ ñequio na neiⁿncooꞌ natia. Sa̱a̱ ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na ljoꞌ sꞌaaⁿ
naxuee na cwiluiiñê. 10 Ñetꞌomꞌyoꞌ
  ñꞌeⁿndyoꞌ cha nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na
na tîlaxmaⁿꞌyoꞌ tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ nlꞌaꞌtiꞌyoꞌ na ticatyꞌiomyanaꞌ. Calꞌaꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na macaⁿnaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ
juunaꞌ. Jaachꞌeeti xuee tîcaliuꞌyoꞌ na cwiluiindye moso jo nnoom.
na candyaꞌ tsꞌoom ꞌo, sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ 17 Cꞌomꞌyoꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ

cwiliuꞌyoꞌ na ljoꞌ jom ñꞌeⁿndyoꞌ. cwii cwii tsꞌaⁿ cantyjati na matsonaꞌ.


Mati cꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
Xcwe cꞌomꞌyoꞌ cha nnda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. Calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
ndyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na jnda nquiuꞌyoꞌ
11 ꞌO
nnꞌaⁿya na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, jom. Mati tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ,
ncꞌe na cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ jom.
nnꞌaⁿ na cweꞌ cwiquieya, ndoꞌ
cweꞌ cwiwinomꞌyoꞌ tsjoomnancue, Juu na tjom Cristo na wiꞌ
macaⁿꞌa nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tañequiandyoꞌ tꞌmaⁿ, luaa maꞌmo̱ⁿ naꞌ.
na joo na lꞌue nꞌom seiiꞌyoꞌ na 18 ꞌO
na tyeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ moso nda̱a̱
nncꞌoochonaꞌ ꞌo xjeⁿ ꞌnaaⁿnaꞌ. patrom ꞌnaⁿꞌyoꞌ, catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ
523 1 Pedro 2​, ​3

nda̱a̱ joona meiiⁿ aa ya nnꞌaⁿndyena nda̱a̱na cha ꞌñeeⁿ joona na


oo aa tiannꞌaⁿndyena. 19 Ee
  tyoolaꞌyuꞌ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ
jeeⁿ ya cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ quia Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ncꞌoolaꞌno̱ⁿꞌna na
mañequiaañe na ñecuaa na mayuuꞌ juunaꞌ ncꞌe na cwiqueⁿnaꞌ
ticatyꞌiomyanaꞌ ljoꞌ matjoom cwenta chiuu mꞌaⁿꞌyoꞌ joo nda̱a̱na
ee ntyjeeⁿ xcwe mꞌaaⁿ jo nnom meiiⁿ tyoonduꞌyoꞌ nda̱a̱na, 2 ee

Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 20 Ee xeⁿ cwilaꞌseiꞌna


  na cwiqueⁿna cwenta na xcwe
ꞌo ncꞌe cwii nnom na tia na jnda̱ tsamꞌaⁿꞌyoꞌ jo nda̱a̱na ñequio
lꞌaꞌyoꞌ, ¿yuu waa naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. 3 Juu na

meiiⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ na cwiljoya cwilatycwiꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ


nꞌomꞌyoꞌ na cwicachoꞌyoꞌ? Sa̱a̱ tilꞌaꞌyoꞌ cweꞌ ñequio ꞌnaⁿ na
xeⁿ cwilaꞌquii nꞌomꞌyoꞌ quia na cwiwitquiooꞌ chaꞌna cwilaꞌtycwiꞌyoꞌ
cwicachoꞌyoꞌ jnaaⁿꞌ na lꞌaꞌyoꞌ yuu soonqueⁿꞌyoꞌ, ꞌnaⁿ na tuiinaꞌ ñequio
na ya, luaaꞌ jeeⁿ xcwe jo nnom sꞌom cajaⁿ oo liaa na jeeⁿ chjoom.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 21 Tꞌmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

4 ꞌO calaxmaⁿꞌyoꞌ na tycwiꞌndyoꞌ

ꞌo na caljoya nꞌomꞌyoꞌ meiiⁿ na naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, na juu na


nntjomꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ, ee teinom Cristo neiⁿncooꞌndyoꞌ xocantycwiinaꞌ, na
na wiꞌtꞌmaⁿ, cwii na nluiiꞌndyoꞌ nleitquiooꞌ joꞌ laxmaⁿꞌyoꞌ quia na ya
jom na ntsantyjo̱ꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ ncꞌeeⁿ. nnꞌaⁿndyoꞌ meiⁿ titseiꞌndaaꞌnaꞌ ꞌo ljoꞌ
22 Ee meiⁿcwii tîcatseitjo̱oñ
  ̱ ê na cwitjomꞌyoꞌ. 5 Ee yolcu na tyomꞌaⁿ

meiⁿ tîquinquiuꞌnnꞌaaⁿ. 23 Quia na


  na tandyo xuee na tyoluiindye na
jlaꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ jom, tîtseilcweeⁿꞌeⁿ ljuꞌ nꞌom, maluaaꞌ tyolaꞌxmaⁿna,
ñꞌoom jnaaⁿꞌ nda̱a̱na. Quia na tyocantyjaaꞌ nꞌomna Tyꞌo̱oṯ sꞌom
taꞌwiꞌna jom, sa̱a̱ tîcoꞌweeⁿꞌeⁿ ndoꞌ tyotueeꞌndyecjena nda̱a̱
joona, cweꞌ ꞌndiiñetoom ñequio sꞌaana. 6 Maluaaꞌ tyotseixmaⁿ Sara.

lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na xcwe macuꞌxeⁿ. Tyotseicanda̱aꞌ̱ ñê nnom Abraham,


24 Ñequio seiiⁿꞌeⁿ tjachom
  ndoꞌ tsoom nnom saaⁿꞌaⁿ Ta.
jnaaⁿya nacjooꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿ cha 7 Ndoꞌ mati ꞌo naⁿnom na mꞌaⁿ

nlaꞌxmaaⁿya lꞌoo jo nnom jnaⁿ lcuuꞌyoꞌ, cꞌoomꞌya nꞌomꞌyoꞌ cantyja


ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ ncꞌo̱o̱ⁿya ꞌnaaⁿna, calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ joona
chaꞌxjeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. 25 Ee   na ticweꞌntyjo̱ na jnda̱na chaꞌna
cwitjo̱o̱cheⁿ na tajnaⁿꞌyoꞌ Cristo, ꞌo, sa̱a̱ mati ncꞌe juu naya na
ñeseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna canmaⁿ na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ñecwii
jnda̱ tsuundyeyooꞌ, sa̱a̱ jeꞌ na xjeⁿ mañequiaaⁿ na laxmaⁿna na
jnda̱ lcweꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, ticantycwii na cwitaꞌndoꞌna chaꞌxjeⁿ
machꞌeeⁿ cwenta añmaaⁿꞌyoꞌ ꞌo. Luaaꞌ calꞌaꞌyoꞌ cha tintseicuꞌnaꞌ
chaꞌxjeⁿ mateixꞌee sto quiooꞌñeeⁿ na nñeeⁿ ñꞌoom na cwitaⁿꞌyoꞌ
ndoꞌ na mawañoomꞌm ꞌo. nnoom.

Luaa matsonaꞌ na cꞌom Cwitjoom nnꞌaⁿ nawiꞌ na


nnꞌaⁿ na jnda̱ tunco cwilꞌana na matyꞌiomyanaꞌ

3 ꞌO yolcu na mꞌaⁿ sꞌaaꞌyoꞌ, 8 Ndoꞌ


chaꞌtsondyoꞌ cꞌomꞌyoꞌ
malaꞌtiꞌ catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na ñecwii
1 Pedro 3 524

cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ ncwii tsꞌaⁿ tincꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ


joona. Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ juu, tilaꞌcatyuendyoꞌ. 15 ꞌO naquiiꞌ

chaꞌcwijom ñenquii tsꞌaⁿ ntseinda nꞌomꞌyoꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo Cristo


ꞌo. Calꞌaꞌyoꞌ na jndati nquiuꞌyoꞌ na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom
ntꞌomcheⁿ ñequio na ntyꞌiaandyoꞌ ꞌo. Ñequiiꞌcheⁿ cꞌomcꞌeendyoꞌ na
ñꞌeⁿndyena. 9 Tsꞌaⁿ natia machꞌee
  ntꞌo̱ꞌyoꞌ nnom tsꞌaⁿ na mawaxꞌee
ꞌo, tilalcweꞌyoꞌ nawiꞌ nacjooꞌ chiuu waa na cwicantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ
tsaⁿꞌñeeⁿ. Xeⁿ na matseijnaaⁿꞌaⁿ ꞌo, jom, 16 cꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na

ꞌo tilaꞌjnaⁿꞌyoꞌ jom. ꞌO cwiicheⁿ ljo macaⁿnaꞌ cha meiⁿcwii ñomtiuu


calꞌaꞌyoꞌ, cataⁿꞌyoꞌ na catioꞌnaaⁿñe tacandiiꞌ nquiuꞌyoꞌ cha joo nnꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌaⁿ na nmeiiⁿꞌ na tia cwilaneiⁿna cantyja chiuu
machꞌee, ee jnda̱ seijndaaꞌñê na ꞌo cwitsaamꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ
nntoꞌñoomꞌyoꞌ na nntioꞌñaaⁿñê ꞌo. Cristo, ncꞌomna na jnaaⁿna cantyja
10 Ee waa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
  ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwilaneiⁿna.
teiljeii na matsonaꞌ: 17 Ee xeⁿ na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,

Meiⁿquia tsꞌaⁿ na ñeꞌcꞌoom na ya yati na coꞌwiꞌnaꞌ tsꞌaⁿ ncꞌe machꞌee


quiiꞌntaaⁿ ncꞌiaaꞌ, yuu naya, nchiiti na coꞌwiꞌnaꞌ juu na
xeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌom na chaꞌtso machꞌee natia. 18 Cristo ñejom tjoom

xuee na wandoꞌ nncꞌoom na nawiꞌ ncꞌe jnaaⁿ jaa, tacaⁿnaꞌ na


neiiⁿꞌ, cueꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Jom na ticatseixmaaⁿ
quia joꞌ catsꞌaañe cheⁿnquii xjeⁿ jnaⁿ tueeⁿꞌeⁿ cwentaa jaa nnꞌaⁿ
tsaa. jnaⁿ, cha nnda̱a̱ nncwjaaꞌñê jaa
Tantseineiⁿ ñꞌoom na tia, meiⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ
tañeꞌquiaañe na nntseineiⁿ seiiⁿꞌeⁿ tueeⁿꞌeⁿ, sa̱a̱ ncꞌe espíritu
cantu. ꞌnaaⁿꞌaⁿ tandoꞌxcoom. 19 Ndoꞌ

11 Cwjiꞌñê cantyja ꞌnaaⁿꞌ natia, cantyja ꞌnaaⁿꞌ espíritu na tseixmaaⁿ,


catsꞌaaⁿ yuu na ya, tjanquiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ espíritu
calꞌueeⁿ na caljoyaandye nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿ lꞌoo na mꞌaⁿ jnaⁿ, 20 na joona

ñꞌeⁿ ncꞌiaana. xueeꞌñeeⁿcheⁿ ñejlaꞌtjo̱on ̱ dyena


Queⁿñê na catsꞌaaⁿ naljoꞌ. yocheⁿ na tyomꞌaaⁿ Noé.
12 Ee maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwenta Xjeⁿꞌñeeⁿ tyomeiⁿndooꞌntyꞌiaañe
nnꞌaⁿ na cwiluiindye Tyꞌo̱oṯ sꞌom na calcweꞌ nꞌomnaꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ, yocheⁿ na tjaluii wꞌaandaa, na
ndoꞌ mañeeⁿ ñꞌoom na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ ñeꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ
cwilaneiⁿna nnoom, jluiꞌnꞌmaaⁿñe naquiiꞌ ndaatiooꞌñeeⁿ.
sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa natia, mꞌaaⁿ 21 Ndaatiooꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ

nacjoo naⁿꞌñeeⁿ. juu ndaa na cwiwitsꞌoomndyo̱,


13 Ee xeⁿ ñequiiꞌcheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ na
  na cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ laxmaaⁿya
ya, ¿ꞌñeeⁿ nnda̱a̱ nntsꞌaa nawiꞌñe nnꞌaⁿ na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ jeꞌ. Na
ñꞌeⁿndyoꞌ? cwiwitsꞌoomñe tsꞌaⁿ ticaꞌmo̱ⁿnaꞌ
14 Sa̱a̱ meiiⁿ xeⁿ cwiwinomꞌyoꞌ
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nljuꞌñê, cantyja
nawiꞌ na jnda̱ lꞌaꞌyoꞌ naya, ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na macaⁿ
matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. Meiⁿ tsꞌaⁿ na ticꞌoom na mꞌaaⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ
525 1 Pedro 3​, ​4

tsꞌoom jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na 7 Jnda̱ wjaawindyooꞌ na nntycwii


tseixmaⁿ tsꞌaⁿ na cwiluiꞌnꞌmaaⁿñe chaꞌtso. Ncꞌe na ljoꞌ catjeiꞌyaꞌyoꞌ
ncꞌe na tandoꞌxco Jesucristo. cwenta chiuu cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ, ndoꞌ
22 Tjalcweeⁿꞌeⁿ cañoomꞌluee ndoꞌ
  calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
wacatyeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ. 8 Ndoꞌ

ntyjaya yuu cwitueeꞌndyecje chaꞌtso na tꞌmaⁿti cꞌomꞌyoꞌ na xcwe


ángeles ñequio ntꞌomcheⁿ nnom na mꞌaⁿꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
na cwiluiitquiendye ndoꞌ mꞌaⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilayuꞌ ee quia na
ntꞌomcheⁿ na waa na jnda̱ laꞌxmaⁿ. mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na jnda ntyjeeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ,
matseitꞌmaⁿya tsꞌoom tsꞌaⁿ na
Candya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya cantyjati naya na matseitjo̱oñ
̱ e nnoom. 9 Cateixꞌeeꞌyoꞌ

cwicandaaya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ na cweꞌ cwiquieya lꞌaꞌyoꞌ,

4 Joꞌ chii, chaꞌxjeⁿ na tcoꞌwiꞌnaꞌ


Cristo ñequio seiiⁿꞌeⁿ, mati ꞌo
laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na nñequiandyoꞌ na
meiⁿ tilaꞌncjooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyena.
10 Cwii cwiindyoꞌ cwicandaꞌyoꞌ

cwii nnom na nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ


coꞌwiꞌnaꞌ ꞌo, ee tsꞌaⁿ na macoꞌwiꞌnaꞌ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Chaꞌxjeⁿ machꞌee
juu ñequio seiiꞌ, jnda̱ tyꞌiooꞌñê cwii tsꞌaⁿ na mato̱ⁿꞌ tsꞌiaaⁿ, joꞌ
na ñeꞌqueⁿ jnaⁿ xjeⁿ jom, 2 cha   cwilꞌueeꞌndyoꞌyaꞌyoꞌ jndye nnom
cantyjati xuee na wañoomꞌm naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nncꞌoom chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌom 11 Xeⁿ macandaaꞌ tsꞌaⁿ na catseineiiⁿ,

Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nchii chaꞌxjeⁿ na ñꞌoom na mañequiaaⁿ catsꞌaanaꞌ


queeⁿ tsꞌom seiiꞌ tsꞌaⁿ. 3 Tco xuee
  chaꞌcwijom nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na ñelꞌaꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ cwilꞌa nnꞌaⁿ matseineiⁿ. Xeⁿ macandaaꞌ tsꞌaⁿ
na ticꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na mateijneiⁿ nnꞌaⁿ, catsꞌaaⁿ naljoꞌ
ñelꞌaꞌyoꞌ natia na cwilꞌa naⁿꞌñeeⁿ, ñequio najndeii na matseixmaaⁿ
tyomꞌaⁿꞌyoꞌ na queeⁿ nꞌomꞌyoꞌ na mañequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Chaꞌtso
ntꞌomcheⁿ, ñejlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilꞌaꞌyoꞌ calꞌaꞌyoꞌ juunaꞌ cha
candyee, tyocwaꞌjndooꞌndyoꞌ ndoꞌ caluiitꞌmaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe
tyoweꞌyoꞌ, ndoꞌ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Jesucristo, ee jom tseixmaaⁿ na
joo na cweꞌ nnꞌaⁿ lꞌa. 4 Sa̱a̱ jeꞌ ncꞌe
  caluiitꞌmaⁿñê, ticantycwii najndeii
na ticalajomndyoꞌtiꞌyoꞌ ñequio na matseixmaaⁿ. Amén.
na mawinomꞌnaꞌ natia na cwilꞌa
naⁿꞌñeeⁿ, joꞌ matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ joona Xeⁿ cwitaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ ꞌo, nmeiiⁿ calꞌaꞌyoꞌ
ndoꞌ tia ñꞌoom cwilaneiⁿna cantyja 12 ꞌOnnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ,
ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 5 Sa̱a̱ ncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na
  tintsꞌaanaꞌ na tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
nlcaⁿnaꞌ na nñequiana cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na wiꞌ na
nnom Nqueⁿ na mꞌaaⁿcꞌeeñê na cwiwinomꞌyoꞌ na juunaꞌ
nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ na cwitaꞌndoꞌ ndoꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom mawinom
nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. 6 Joꞌ chii nda̱a̱ lꞌoo
  tsꞌaⁿ quiiꞌ chom, tincꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
jnda̱ teineiⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha na juu joꞌ tꞌmaⁿ waa na cwichuiiꞌnaꞌ
chaꞌxjeⁿ jom wanoomꞌm, mati nnda̱a̱ ñequio na cwitjoom ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ.
nntaꞌndoꞌna meiiⁿ jnda̱ tuꞌxeⁿndyena 13 Nchii joꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ. ꞌO cꞌomꞌyoꞌ

chaꞌxjeⁿ cwituꞌxeⁿndye chaꞌtso nnꞌaⁿ. na neiⁿꞌyoꞌ na cwitjomꞌyoꞌ na ljoꞌ ee


1 Pedro 4​, ​5 526

cantyja ꞌnaaⁿꞌ joꞌ cwilajomndyoꞌ na ꞌo na cwiluiitquiendyoꞌ quiiꞌ ntmaaⁿꞌ


tcoꞌwiꞌnaꞌ Cristo cha mati canda̱aꞌ̱ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na neiⁿꞌyoꞌ quia na nleitquiooꞌñê na cwentaaⁿꞌaⁿ, ja na ndo̱oꞌ̱ no̱o̱ⁿ na
nluiitꞌmaⁿñê. 14 Xeⁿ na cwitioꞌñꞌoom
  wiꞌtꞌmaⁿ na teinom Cristo, ndoꞌ na
nnꞌaⁿ ꞌo ee na cwiluiindyoꞌ cwentaaꞌ mati nntseijomndyo̱ na nluiitꞌmaⁿñê
Cristo matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌo. quia na nndyonnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ mati
Machꞌeeⁿ na ljoꞌ ee nquii Espíritu ꞌo. 2 Nnꞌaⁿ na cwiluiindye canmaⁿ

na cwiluiiñê mꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. ntsmeiⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom calꞌaꞌyoꞌ cwenta


Mayuuꞌ na cwilaneiⁿna ñꞌoom ntjeiⁿ joona, nchii ñequio najndeiꞌnaꞌ na
nacjooꞌ Cristo sa̱a̱ cwiluiitꞌmaⁿñê nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ, meiⁿ nchii na
cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. 15 Xeⁿ na mꞌaaⁿ
  queeⁿ nꞌomꞌyoꞌ sꞌom, sa̱a̱ ñequio na
cwiindyoꞌ ꞌo na wiꞌ matjom, nchii xcweeꞌya nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ nquii
catsꞌaanaꞌ na ljoꞌ ncꞌe na seicueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom lꞌue tsꞌoom, 3 Tyꞌo̱oṯ sꞌom

tsꞌaⁿ, oo na machꞌuee, oo cwiicheⁿ tyꞌioom tsꞌiaaⁿ ꞌo, meiⁿ nchii


nnom natia, meiⁿ nchii ncꞌe na nlqueⁿndyoꞌ na nluiitꞌmaⁿndyoꞌ
matiiꞌñe cwii nnom ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌ nda̱a̱ joo nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ. ꞌO
cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. 16 Sa̱a̱ xeⁿ macoꞌwiꞌnaꞌ
  xcweya cꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na cha
ꞌu ncꞌe na matseijomndyuꞌ ñequio nnda̱a̱ nluiiꞌndyena ꞌo. 4 Ndoꞌ na

Cristo, ticatsonaꞌ na cꞌoomꞌ na jnaⁿꞌ, luaaꞌ, nqueⁿ na cwiluiitquieñê na


ꞌu catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mateixꞌeeⁿ tmaaⁿꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ,
matjomꞌ naljoꞌ. quia na nndyonnaaⁿꞌaⁿ, nntsꞌaaⁿ
17 Ee jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na juu
  na nntoꞌñoomꞌyoꞌ cwii corona na
na macuꞌxeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ tijoom ncꞌuaanaꞌ na cantyja ꞌnaaⁿꞌ
nnaⁿna quiiꞌntaaⁿ jaa na laxmaaⁿya joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌo.
nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ xeⁿ manaⁿnaꞌ 5 Ndoꞌ mati ꞌo nnꞌaⁿ na cjeti

ñequiondyo̱ jaa majndeiiticheⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ, catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ


nnꞌaⁿ na tilacanda̱aꞌ̱ ndye ñꞌoomꞌm. nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
18 Ndoꞌ xeⁿ ncꞌuaaꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndye
  naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nnꞌaⁿ na maqueⁿnaꞌ joo na tjaa Matsonaꞌ na chaꞌtsondyoꞌñꞌeⁿꞌyoꞌ
jnaⁿ laxmaⁿ, ¿chiuu nluiiyuu catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ na
na nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ na tia cwilaꞌyuꞌ ñequio na nioomꞌ nꞌomꞌyoꞌ,
nnꞌaⁿndye ñequio nnꞌaⁿ jnaⁿ? 19 Joꞌ  ee waa ljeii na matsonaꞌ:
chii nnꞌaⁿ na wiꞌ cwitjoomna ncꞌe Mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nacjoo nnꞌaⁿ
na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ñecwitco na cwitjeiiꞌsꞌandye,
calꞌana na matyꞌiomyanaꞌ, ndoꞌ cwitjeiiꞌlcundye,
catioona añmaaⁿna lꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na
na sꞌaa joona, ee cwiluiiñê na cwitueeꞌndyecje mañequiaaⁿ
mayomꞌm. naya na matseixmaaⁿ.
6 Joꞌ chii catueꞌndyoꞌcjeꞌyoꞌ

Ñꞌoom na matseijndo̱ꞌnaꞌ nꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na


nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tjacantyja najndeii cwiluiiñê

5 Nnco̱ na cwiluiitquiendyo̱,
waa na ñeꞌcatseijndo̱ꞌa nꞌomꞌ
cha quia nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ ntyjeeⁿ
nntseitꞌmaaⁿꞌñê ꞌo. 7 Catueꞌyoꞌ

527 1 Pedro 5

nacjooꞌ nqueⁿ chaꞌtsoñꞌeⁿ na Jesucristo. 11 Ñenqueⁿ tintycwii na


matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ ꞌo ee mꞌaaⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ tseixmaaⁿ najneiⁿ na catsa̱ꞌntjoom.


tsꞌoom ꞌo. Amén.
8 Cꞌomꞌyoꞌ na jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ

calꞌaꞌyoꞌ cwenta, ee mꞌaaⁿ tsaⁿjndii Matseicwanom Pedro na


na jnoomꞌm ꞌo. Matseijomnaꞌ xmaⁿndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ
jom chaꞌcwijom catsiaⁿ liom na 12 Mateijndeii Silvano ja
manom manomyoꞌ na malꞌueyoꞌ na teiljeii carta chjoowaañe.
quiooꞌ na nlquiiyoꞌ. 9 Calajnda̱ꞌyoꞌ
  Macwjiiꞌa cwenta na cwiluiiñê
na cwitsaꞌyoꞌ nacjoomꞌm ñequio tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ na xcweeꞌ
na cwilaꞌyuꞌya ñꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ tsꞌoom. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee manquiuꞌyoꞌ mañequiaya na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ
na chaꞌwaa tsjoomnancue ndoꞌ macwjiꞌyuuꞌndyo̱ na juu
nquiee nnꞌaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌ, naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
maljoyu na wiꞌ cwiwinomna cwiluiiñenaꞌ na mayuuꞌ.
chaꞌxjeⁿ na cwitjomꞌyoꞌ. 10 Ndoꞌ

13 Tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ

nda̱nquia cwantindyo xuee Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿna


na cwiwinomꞌyoꞌ nawiꞌmeiiⁿ, Babilonia, na ljoꞌyu macwjeeⁿꞌeⁿ
manquiiti Tyꞌo̱oṯ sꞌom nntsꞌaaⁿ na joona cwentaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ
laxmaⁿꞌyoꞌ na canda̱aꞌ̱ ndyoꞌ, na macwjeeⁿꞌeⁿ ꞌo, cwilaꞌcwanomna
nncwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, na xmaⁿndyoꞌ. Ndoꞌ mati maljoꞌ
na ncꞌomꞌyoꞌ na jnda̱ꞌyoꞌ jo nnoom, machꞌee jndaaya tiꞌMarcos. 14 Cwii

na tjaaꞌnaⁿ na cwii nntseitsꞌeiinaꞌ cwiindyoꞌ ñequio lueeꞌyoꞌ quiaꞌyoꞌ


ꞌo. Nntsꞌaaⁿ na nmeiiⁿꞌ ncꞌe naya na na xmaⁿndye ntyjeeꞌyoꞌ.
matseixmaaⁿ na mꞌaaⁿ na candyaꞌ Nda̱a̱ chaꞌtsondyoꞌ na laxmaⁿꞌyoꞌ
tsꞌoom ꞌo. Jnda̱ maqueeⁿꞌñê ꞌo cwentaaꞌ Cristo, quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na nlaꞌjomndyoꞌ yuu na caxuee na nntoꞌñoomꞌyoꞌ na meiⁿcwii
na ticantycwii na cwiluiiñê ncꞌe ñomtiuu tincꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na.
Carta na jnda̱ we na seiljeii Pedro
machꞌeeⁿ. 4 Cantyja ꞌnaaⁿ nmeiⁿꞌ,

Carta na seicwanom Pedro jnda̱ tquiaaⁿ ñꞌoom nda̱ay̱ a chiuu


nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ na nntsꞌaaⁿ, na joo ñꞌoomꞌñeeⁿ jeeⁿ

1 Ja Simón Pedro cwiluiindyo̱


moso ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo
ndoꞌ apóstol na majñoom na
jnda laxmaⁿnaꞌ, cha cantyja ꞌnaaⁿꞌ
joonaꞌ ꞌo nnda̱a̱ ntsalajomndyoꞌ
na jom Tyꞌo̱oṯ sꞌom teincooñe ndoꞌ
mañequiaya ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ. cha nnda̱a̱ nndyaandyoꞌ natia na
Matseiljeiya ndoꞌ matseicwano̱ⁿya cwajndii na chuu tsjoomnancue
cartawaañe nda̱a̱ ꞌo na mati na matseiqueeⁿnaꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ.
laxmaⁿꞌyoꞌ juu na cwilaꞌyuꞌya 5 Ncꞌe na luaaꞌ, juu na cwilayuꞌya

nꞌomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ jâ, na juu joꞌ jeeⁿ nꞌomꞌyoꞌ, macaⁿnaꞌ na cꞌomꞌyoꞌ


ndyaꞌ jnda tseixmaⁿnaꞌ. Laxmaⁿꞌyoꞌ na xcwe cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio
juunaꞌ ncꞌe nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nnꞌaⁿ, ndoꞌ ñequio juu joꞌ cꞌomꞌyoꞌ
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ ñequio Jesucristo na xcwe calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ, 6 ndoꞌ quia

na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa cwiluiiñê cwilaxmaⁿꞌyoꞌ joꞌ cꞌomꞌyoꞌ na


na matyꞌiomyanaꞌ. 2 Ncꞌe na
  queⁿndyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ xjeⁿ,
cwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio ndoꞌ ñequio juu joꞌ, cꞌomꞌyoꞌ na
Jesús na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom nioomꞌcheⁿ nꞌomꞌyoꞌ, ndoꞌ ñequio
jaa, cwijndye naya na catoꞌñoomꞌyoꞌ juu joꞌ, quiandyoꞌ na nleitquiooꞌ na
na laꞌxmaⁿna ñequio na tjaa mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
ñomtiuu cꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na. 7 ndoꞌ quia laxmaⁿꞌyoꞌ joꞌ, cꞌomꞌyoꞌ

chaꞌxjeⁿ ñequii tsꞌaⁿ ntseinda, ndoꞌ


Jndaaꞌ chiuu lꞌue tsꞌom na ljoꞌ, cꞌomꞌyoꞌ na jnda nquiuꞌyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na calaxmaaⁿ jaa nnꞌaⁿ.
3 Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cantyja ꞌnaaⁿꞌ 8 Ee xeⁿ cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌtso

najndeii na cwiluiiñê, mañequiaaⁿ nmeiⁿꞌ ndoꞌ cwileijndye joonaꞌ


na cwicandaaya chaꞌtso na macaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ, xocatsꞌaanaꞌ
jaa cha nnda̱a̱ nncꞌo̱o̱ⁿya jo nnoom na ticwilꞌuendyoꞌ meiⁿ ticweꞌ
ndoꞌ cha nnda̱a̱ nlajomndyo̱ cantyja tsꞌiaaⁿꞌndyo na cwilaxmaⁿꞌyoꞌ
na cwiluiiñê. Machꞌeeⁿ na ljoꞌ ncꞌe cwentaaꞌ Ta Jesucristo. 9 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na

nqueⁿ na maqueeⁿꞌñê ꞌo na jeeⁿ ticatseixmaⁿ nmeiⁿꞌ, cwiluiiñe tsꞌaⁿ


ndyaꞌ tꞌmaⁿ cwiluiiñe ndoꞌ mati na tsa̱ mantyꞌiaaꞌ oo nchjaaⁿꞌ. Jnda̱
ñequio chaꞌtso naya na tꞌmaⁿ na tsuuꞌ tsꞌoom na seiljuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

528
529 2 Pedro 1​, ​2

jom jnaaⁿꞌaⁿ na ñeseixmaaⁿ. 10 Joꞌ   candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya jom, ñꞌeⁿ jom


chii ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ jeeⁿ neiⁿya.” 18 Mancjo̱oṯ ya̱ay
  ̱ â
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe na tqueeⁿꞌñê ꞌo jndya̱ay̱ â ñꞌoomꞌñeeⁿ na tso na
ndoꞌ tjeiiꞌñê ꞌo cwentaaⁿꞌaⁿ, cjooꞌ jnaⁿnaꞌ nandye cañoomꞌluee, xjeⁿ
nꞌomꞌyoꞌ na calaxmaⁿꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ, na tꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê sjo̱ꞌñeeⁿ na ljuꞌ
ee xeⁿ na nmeiⁿꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ quia tseixmaⁿnaꞌ.
joꞌ tijoom nntseilcweꞌtyaꞌnaꞌ ꞌo 19 Ndoꞌ mati waa na cwileiñꞌo̱o̱ⁿya

cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 11 Ndoꞌ xeⁿ nmeiiⁿꞌ


  na majndaaꞌya, juu ñꞌoom na
nlꞌaꞌyoꞌ, jeeⁿ tincꞌuaaꞌ nñequiaaⁿ tyolaneiⁿ profetas na tyoñequia
na nntsaquieeꞌndyoꞌ yuu na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom tandyo
ticantycwii na matsa̱ꞌntjom nquii xuee, ꞌo jeeⁿ xcwe nlꞌaꞌyoꞌ xeⁿ
na tjacantyja na tꞌmaⁿ cwiluiiñe cwilañꞌoomꞌndyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ na
ndoꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe jaa, juu Ta laxmaⁿnaꞌ chaꞌcwijom lámpara
Jesucristo. na matseixueeñenaꞌ yuu na
12 Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ na
  jaaⁿñe, hasta nquii na cwiluiiñe
matseilcwiiꞌndyo̱ ñꞌoommeiⁿꞌ caxjuuncoo matseixueeñe naquiiꞌ
nda̱aꞌ̱ yoꞌ meiiⁿ na manquiuꞌyaꞌyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ. 20 Sa̱a̱ najndyee macaⁿnaꞌ

joonaꞌ ndoꞌ mantyjiiya na ꞌo na catseiꞌno̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ cwii


mꞌaaⁿꞌtyeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na teiljeii ncꞌe na
mayuuꞌ na jnda̱ toꞌñoomꞌyoꞌ. 13 Ee   seijndaaꞌñe nquii na seiljeii juunaꞌ,
maxjeⁿ ntyjii na matyꞌiomyanaꞌ 21 ee profetas na tyoñequia ñꞌoom

na matseilcwiiꞌndyo̱ ñꞌoommeiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿ na quia nluii,


nda̱aꞌ̱ yoꞌ yocheⁿ na waꞌndo̱ꞌa. 14 Ee   tîcalaneiⁿna chiuu tyomꞌaaⁿꞌ nꞌom
ntyjiiya na mawaxjeⁿ na nncꞌio̱, nquieena. Joona tyolaxmaⁿna nnꞌaⁿ
chaꞌxjeⁿ tꞌmo̱ⁿ Ta Jesucristo no̱o̱ⁿ. na tyolaneiⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
15 Sa̱a̱ nntsꞌaa chaꞌtso na nnda̱a̱
  chiuu tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo nda̱a̱na.
nntsꞌaa cha meiiⁿ na jnda̱ tyꞌio̱
nncjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ. Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ ñꞌoom cwitꞌmo̱o̱ⁿ
(Judas 4-13)

2
Ñꞌeⁿ Pedro quia seitꞌmaaⁿꞌñe Mati tiempoꞌñeeⁿ tyomꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom Jesucristo profetas na tiyuuꞌ ñꞌoom
16 Quia na tꞌmo̱o̱ⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ tyoñequia nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel, ndoꞌ
cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na majoꞌti nntsꞌaanaꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.
matseixmaⁿ Jesucristo na cwiluiiñê Joona cweꞌ ntyꞌiu ntꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom
na matsa̱ꞌntjoom jaa, ndoꞌ cantyja na nntseiꞌndaaꞌnaꞌ ꞌo, hasta nluena
ꞌnaaⁿꞌ na nntseixmaaⁿ quia na na tiyuuꞌ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ
nndyonnaaⁿꞌaⁿ, nchii cweꞌ cuento na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê joona, ndoꞌ na
ñꞌoomꞌñeeⁿ, ee jndo̱oꞌ̱ nda̱ay ̱ â na luaaꞌ nꞌomna tyuaaꞌ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ
tjacantyja na tꞌmaⁿ seitꞌmaaⁿꞌñe joona. 2 Jndye nnꞌaⁿ nlaꞌjomndye

Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. 17 Ee ntyꞌiaanda̱ay


  ̱ â natia na jeeⁿ wiꞌ laxmaⁿna, ndoꞌ
xjeⁿ na nquii Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿꞌ na luaaꞌ laxmaⁿ naⁿꞌñeeⁿ,
tꞌmaⁿ seitꞌmaaⁿꞌñe jom, tso: tisꞌa ñꞌoom ncwineiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
“Luaa nquii tiꞌJndaaya na jeeⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Ncꞌe

2 Pedro 2 530

na jeeⁿ queeⁿ nꞌomna sꞌom, joꞌ na natia, nljooꞌndyena nacje ꞌnaaⁿꞌ


nlꞌana nawiꞌ ꞌo ñequio ñꞌoom na nawiꞌ na ntꞌuiityeⁿnaꞌ joona xuee na
cwitꞌmo̱o̱ⁿna nda̱aꞌ̱ yoꞌ na tiyuuꞌ sa̱a̱ nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom teiyo seijndaaꞌñê na 10 Maluaaꞌ nntsꞌaaⁿ ñequio

nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona, ndoꞌ maxjeⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwiñeꞌquiandyeto


nluii chaꞌxjeⁿ na jnda̱ seijndaaꞌñê. cantyja na neiⁿnco nquiu nnꞌaⁿ
4 Ee ángeles na lꞌa jnaⁿ
  tsjoomnancue, ndoꞌ na ticueeꞌ
tîcatseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nꞌomna na nntsa̱ꞌntjom Ta Jesús
Tioom joona naquiiꞌ bꞌio yuu joona. Tjaa na matseicatyꞌuenaꞌ
na jaaⁿñe, na chuꞌtyeⁿndyena joona na cwiñeꞌquiandyetona
lꞌuaancjo na caljooꞌndyetyeⁿna joꞌ cantyja na lꞌue nꞌom nquieena.
joꞌ na nncwindooꞌna hasta quia Meiⁿ tinquiaana na nluena cwii
na nncuꞌxeeⁿ chaꞌtso. 5 Meiⁿ nnꞌaⁿ
  ñꞌoomntjeiⁿ nacjoo joo na jnda̱ti na
na tyomꞌaⁿ tsjoomnancue teiyo, tꞌmaⁿ cwiluiindye na mꞌaⁿ yuu na
tîcatseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom jeeⁿ neiⁿncooꞌ, 11 sa̱a̱ wandyo̱ꞌ waa

joona quia seiquioom ndaaluaꞌntyꞌa cantyja ꞌnaaⁿ ángeles ee meiiⁿ na


nacjoona na tia nnꞌaⁿndyena. jnda̱tina ndoꞌ tꞌmaⁿti laxmaⁿna, sa̱a̱
Manda̱ tjeiꞌnꞌmaaⁿñê Noé, ndi ñꞌeeⁿ tiquilaꞌjnaaⁿꞌna joo na jeeⁿ tꞌmaⁿ
ntquieeꞌ nnꞌaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Jom tsaⁿ cwiluiindye jo nnom nquii na
na tyoñequiaa ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom.
cꞌomna cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. 12 Sa̱a̱ joo nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ ñꞌoom

6 Ndoꞌ mati seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom


  na cwiñequia matseijomnaꞌ joona
na tyuiiꞌ tsjoom Sodoma ñꞌeⁿ chaꞌcwijom quiooꞌ na tijndo̱ꞌ
Gomorra na tco ñꞌeⁿnaꞌ cweꞌ nꞌom. Ee quiooꞌ cweꞌ cwilꞌatoyoꞌ.
tsjaaꞌ ꞌndiinaꞌ. Sꞌaaⁿ na ljoꞌ cha Tuiindyeyoꞌ na nda̱a̱ nntꞌue nnꞌaⁿ
na mꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na quia na nlaꞌcwjeena jooyoꞌ. Naⁿꞌñeeⁿ
nncꞌom na talꞌana chaꞌxjeⁿ tyolꞌa meiiⁿ ñꞌoom na ticalaꞌno̱ⁿꞌna sa̱a̱
naⁿꞌñeeⁿ. 7 Sa̱a̱ seicandyaañê Lot na
  cwilaneiⁿna ñꞌoom ntjeiⁿ cantyja
tyomꞌaaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ ee tyotseixmaⁿ ꞌnaaⁿnaꞌ, ndoꞌ nncwjena chaꞌxjeⁿ
cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. cwiwje quiooꞌ, 13 nntꞌuiiwiꞌnaꞌ

Tyotseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ na joona ncꞌe na jnda̱ taꞌwiꞌna


tyontyꞌiaaⁿꞌaⁿ na cwajndii natia ntꞌomcheⁿ. Joona mꞌaⁿna na neiiⁿna
na tyolꞌa naⁿꞌñeeⁿ. 8 Juu Lotꞌñeeⁿ
  na cwiñequiandyena cantyja
tyoluiiñê cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. ꞌnaaⁿ joo na neiⁿnco nquiu nnꞌaⁿ
Joꞌ chii ꞌio ndi ꞌio tyotseiꞌndaaꞌnaꞌ tsjoomnancue. Matseijnaaⁿꞌnaꞌ ꞌo
ntyjeeⁿ na tyontyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ na cwilajomndyena ñꞌeⁿndyoꞌ quia
tyoñeeⁿ chaꞌtso nnom natia na cwicwaꞌyoꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
tyolꞌa naⁿꞌñeeⁿ. 9 Joꞌ chii nnꞌaⁿ na
  xjeⁿ na cwilaꞌneiiⁿꞌndyena na
cwiñequiandyeñꞌeⁿ cantyja na lꞌue cwiñequiandyena ñequio na neiⁿnco
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, mantyjiijndaaꞌñê nꞌomna na manquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ joona.
chiuu nntseicandyaañê tsꞌaⁿ quia na 14 Na ntyꞌiaana cwii yuscu, queeⁿ

maqueⁿnaꞌ xjeⁿ juu. Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ nꞌomna jom, tyoojaacjoona na


na cwiñequiandye cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwilaꞌtjo̱on ̱ dyena. Nnꞌaⁿ na tityeⁿ
531 2 Pedro 2​, ​3

cwilaꞌyuꞌ, cwiꞌoochoondyena Jesucristo na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe


naⁿꞌñeeⁿ na nꞌndye ñꞌoomꞌ nnꞌaⁿ, ee na matseiyuꞌ tsꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Laxmaⁿna nnꞌaⁿ na joꞌ jnda̱ jndyaañê natia na
queeⁿ nꞌom ꞌnaaⁿꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na matseixmaⁿ tsjoomnancue ndoꞌ
ñeꞌcuaanaꞌ lueena. Laxmaⁿna nnꞌaⁿ nda̱quia xeⁿ nntseijomñennaaⁿꞌaⁿ
na nlcoꞌwiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 15 Laꞌxmaⁿ
  ñequio natiameiⁿꞌ, cwajndiiti
naⁿmꞌaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tsuundye nntjoom, nchiiti na tjom jñeeⁿ.
ee jnda̱ ꞌndyena nato na yuu. 21 Titꞌmaⁿti nntꞌuiinaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ xeⁿ

Joona cwilaꞌjomndyena ñꞌoom tyootajnaaⁿꞌna ñꞌoom na mayuuꞌ,


na tyoñequiaa profeta Balaam sa̱a̱ ncꞌe na taꞌjnaaⁿꞌna juunaꞌ ndoꞌ
jnda Beor na tyoqueⁿ tsꞌoom na nda̱quia tjeiiꞌlcweꞌndyena, tyeⁿti
nncwantjoom sꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ ntꞌuiinaꞌ joona ncꞌe taꞌjnaaⁿꞌna
natia na nntsꞌaaⁿ. 16 Sa̱a̱ na tia na
  ñꞌoom na ljuꞌ na matsa̱ꞌntjomnaꞌ.
sꞌaaⁿ, jndiꞌtiaaⁿꞌaⁿ ñꞌoom ꞌndyoo 22 Ndoꞌ na luaaꞌ waa maꞌmo̱ⁿ naꞌ

tsꞌaⁿ na seineiⁿ snom tsmeiiⁿꞌeⁿ, ndoꞌ na mayuuꞌ ñꞌoom na tjañoomꞌ.


na ljoꞌ seitsaaⁿꞌñenaꞌ na ntjeiⁿ ljoꞌ Matso ñꞌoomꞌñeeⁿ: “Juu catsueꞌ
wjacatsꞌaaⁿ. wjaacwaꞌnnaaⁿꞌaⁿ ꞌnaⁿ na
17 Naⁿmꞌaⁿꞌ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nda̱aꞌ̱ yoꞌ,
  jnda̱ to̱o̱ⁿ. Ndoꞌ catscu na jnda̱
laꞌxmaⁿna chaꞌcwijom luiꞌ na jnda̱ seicanda̱aꞌ̱ tsꞌaⁿ, wjaalcweꞌyoꞌ,
tcaaⁿ, chaꞌcwijom nchquiu na nntseicantyeeⁿñenndaꞌyoꞌ quiiꞌ
lomañjaaⁿ mantquie jndye. Ndoꞌ tsooꞌ.”
jnda̱ teijndaaꞌ cantyja ꞌnaaⁿna na
ticantycwii na ljooꞌndyetyeⁿna yuu Nndyonndaꞌ Jesucristo
na jaaⁿ ntom. 18 Naⁿmꞌaⁿꞌ sꞌa ñꞌoom

cwilaneiⁿna na tixocateijndeiinaꞌ
tsꞌaⁿ na cꞌoom chaꞌxjeⁿ na lꞌue
3 ꞌO nnꞌaⁿya na jeeⁿ jnda
ntyjiiya, cartawaañe carta jnda̱
we matseicwano̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na nncꞌoomꞌya
natia na cwiluii ndoꞌ na queeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ñequio we joonaꞌ. 2 Lꞌue

nꞌom nnꞌaⁿ, cwilꞌa naⁿmꞌaⁿꞌ na tsꞌo̱o̱ⁿ na cjañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom


joo nnꞌaⁿ na quia jnaⁿcheⁿnaꞌ na na tandyo xuee tyoñequia profetas
cwindyaandye natia na matseixmaⁿ na ljuꞌ nꞌom. Ndoꞌ mati cjaañjoomꞌ
tsjoomnancue, quiandye naⁿꞌñeeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ nqueⁿ na
cantyja na lꞌue nꞌomna. 19 Cwiluena
  cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa
xeⁿ nntseijomñe tsꞌaⁿ ñequio ndoꞌ macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa, ñꞌoom
ñꞌoom na cwiñequiana, nncꞌoom na tyoñequia apóstoles ꞌnaaⁿꞌaⁿ
candyaañe tsꞌaⁿ sa̱a̱ nquiee tquiena nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
laxmaⁿna na cwindyeꞌntjomtyeⁿna 3 Najndyee cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ

nda̱a̱ natia, ee meiⁿquia na ncuee na macanda̱ nncꞌom


maqueⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ tsꞌaⁿ, nnꞌaⁿ na nneiⁿꞌncona nnꞌaⁿ na
tseixmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
mandiꞌntjomtyeⁿ nnom juunaꞌ. 20 Ee   Macanda̱ nncꞌom naⁿꞌñeeⁿ cantyja
quia matseiyuꞌ tsꞌaⁿ ñequio nquii ꞌnaaⁿꞌ natia na cwilaꞌqueeⁿ
na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom, nquii nꞌomna. 4 Nluena: “¿Yuu waa na

2 Pedro 3 532

maꞌmo̱ⁿnaꞌ na matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ tsjoomnancue nlcoñꞌeⁿnaꞌ ñequio


ñꞌoom na seineiⁿ Ta Jesús na chom.
nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ? Ee cantyjati xjeⁿ 11 Ncꞌe na luaaꞌ waa na jnda̱

na tja̱ nnꞌaaⁿya na tyolayuꞌjndyee, teijndaaꞌ na nntyuiiꞌ chaꞌtso nmeiⁿꞌ,


ñecwiixjeⁿ mꞌaⁿ chaꞌtsoñꞌeⁿ chaꞌxjeⁿ matyꞌiomnaꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na ljuꞌ
quia na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom joo joꞌ.” nꞌomꞌyoꞌ jo nnoom ndoꞌ na xcweeꞌ
5 Naⁿmꞌaⁿꞌ cwilꞌayana na cwitsuuꞌ
  nꞌomꞌyoꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ
nꞌomna quia to̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jom. 12 Cwindoꞌntyꞌiaandyoꞌ na

maqueeⁿ chaꞌtso, ncꞌe ñꞌoom ꞌñom, nncueꞌntyjo̱ xuee quia na nncwjeeꞌ


teitquiooꞌ chaꞌtso na niom jo Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Calꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso na
nandye mati jluiꞌ tsjoomnancue quiiꞌ nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ cha nntseityuaaꞌnaꞌ
ndaa ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaaꞌñeeⁿ. na nncueeꞌ xueeꞌñeeⁿ. Quia joꞌ
6 Ndoꞌ mati cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaa, juu
  nntyuiiꞌ ljo̱ꞌluee ñequio chom ndoꞌ
tsjoomnancue na tyowaa, tyuiiꞌ ꞌnaⁿ na ñequio tuii tsjoomnancue
juunaꞌ ñꞌeⁿ ndaaluaꞌntyꞌa. 7 Ndoꞌ
  nndiꞌ joonaꞌ ñequio ntsaachom.
mati ncꞌe ñꞌoom ꞌndyoo Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 13 Sa̱a̱ jaa meiⁿndo̱oꞌ̱ a na nncꞌom

joo ljo̱ꞌluee ñequio tyuaa na waa ljo̱ꞌluee xco ñequio tsjoomnancue


jeꞌ, cwileiwenaꞌ na lconaꞌ juu xuee xco na jnda̱ tsoom na nncuaa na
quia na nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ. Xjeⁿꞌñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ ñequiiꞌcheⁿ
nnꞌaⁿ natia nnꞌaⁿndye nntsuundye. nncuaa na matyꞌiomyanaꞌ, ndoꞌ
8 Sa̱a̱ ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ
  chaꞌtso ya.
na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo, tintsuuꞌ 14 Ncꞌe na luaaꞌ, ꞌo nnꞌaⁿya

nꞌomꞌyoꞌ na ntyjii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, yocheⁿ na


xuee matseijomnaꞌ chaꞌna cwii meiⁿ cwimeiⁿndo̱oꞌ̱ a nmeiⁿꞌ, calꞌaꞌyoꞌ
ndyu ndoꞌ cwii meiⁿ ndyu laxmaⁿnaꞌ chaꞌtso na nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ cha na
ntyjeeⁿ chaꞌcwijom cwii xuee. nljeii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ya mꞌaⁿꞌyoꞌ jo
9 Sa̱a̱ nchii cweꞌ na jeeⁿ nioomñe
  nnoom, na tjaaꞌnaⁿ na cwajndiindyoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntseicaña̱aⁿ̱ ñꞌoom meiⁿ tacolatjo̱on ̱ dyoꞌ jo nnoom.
na jnda̱ tsoom na nntsꞌaaⁿ chaꞌxjeⁿ 15 Tintsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ na juu na

cwilaꞌtiuu ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, sa̱a̱ meiⁿndooꞌntyꞌiaañe Ta Jesús,


mꞌaaⁿ nioomcheⁿ tsꞌoom, ee ticalꞌue luaaꞌ tseixmaaⁿ cha wanaaⁿ na
tsꞌoom na nntsuuñe meiⁿcwii tsꞌaⁿ. nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ. Mati
Jom lꞌue tsꞌoom na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tiꞌnnꞌaaⁿya Pablo na jeeⁿ jnda
calcweꞌ nꞌomna jnaaⁿna. nquiuuya, luaaꞌ waa ñꞌoom na
10 Sa̱a̱ nncueꞌcañoom xuee
  seiljeiⁿ na seicwanoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ
quia na nndyonndaꞌ Nquii na chaꞌxjeⁿ na matseijndo̱ꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
matsa̱ꞌntjom quia na ticꞌomcꞌee tsꞌoom. 16 Ñequio chaꞌtso carta na

nnꞌaⁿ. Nntseijomnaꞌ chaꞌcwijom matseiljeiⁿ, matseineiiⁿ cantyja


quia na nncwjeeꞌcañoom tsaⁿnchꞌue ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ. Nacjooꞌ cartaꞌñeeⁿ
natsjom. Jeeⁿ nntseicatyꞌuenaꞌ ñꞌeeⁿ ñꞌoom na jndeiꞌnaꞌ na
nnꞌaⁿ na jndeii nleicꞌuaa ljo̱ꞌluee nntseiꞌno̱ⁿꞌ tsꞌaⁿ, na joo nnꞌaⁿ na
na nntsuunaꞌ, ndoꞌ chaꞌtso na tyoolaꞌyuꞌya nꞌom ndoꞌ na tijndo̱ꞌ
teilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tqueeⁿ nꞌom, tixcwe cwilaꞌteincooꞌna joonaꞌ
533 2 Pedro 3

chaꞌxjeⁿ mati cwilꞌana ñequio nnꞌaⁿndye, nncꞌoochonaꞌ ꞌo na


ntꞌomcheⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncjuꞌtyaꞌnaꞌ ꞌo na xcwe mꞌaⁿꞌyoꞌ
jnda̱ teiljeii, ndoꞌ wiꞌ ntjoomna na jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 18 Joꞌ chii

cwilꞌana na ljoꞌ. catsataꞌjnaⁿꞌtiꞌyoꞌ Ta Jesucristo


17 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na wiꞌ
  na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa
tsꞌo̱o̱ⁿya, ncꞌe na manquiuꞌtiꞌyoꞌ ndoꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa. Jom
ñꞌoommeiⁿꞌ, calꞌandyoꞌ cwenta, candyaꞌ tsꞌoom ꞌo, catsanaꞌjnda̱ꞌyoꞌ
tintsꞌaanaꞌ na joo ñꞌoom na cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu joꞌ. Ticantycwii
cwinquioꞌnnꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na tia na cwiluiitꞌmaⁿñê. Amén.
Carta najndyee na seiljeii Juan
cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, cwiluiiñe
Nquii na cwiluiiñe ñꞌoom na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na xueeñe meiⁿ
mañequiaa na wandoꞌ tsꞌaⁿ tjaaꞌnaⁿ na matseixmaaⁿ na jaaⁿ.

1  wilaljeiiyâ ñꞌoom na
C 6 Xeⁿ cwilꞌuuya na cwilajomndyo̱

cwilacwano̱oⁿ̱ yâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ mati


cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na maxjeⁿ mꞌaaⁿ cwitsaamꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ na
cwitjo̱oc̱ heⁿ na jnaⁿ chaꞌtso. Jnda̱ jaaⁿñe, cantu cwilana̱aⁿ̱ ya meiⁿ
jndya̱ay̱ â na seineiiⁿ ndoꞌ jnda̱ ntyꞌiaa ticꞌo̱o̱ⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na
nda̱ay̱ â jom. Ntyꞌiaayaayâ jom ndoꞌ jnda̱ mayuuꞌ. 7 Sa̱a̱ xeⁿ cwiljooꞌndyo̱ nacje

tꞌua̱a̱ ntyja̱ay̱ â lua̱ay̱ â ñꞌeⁿñê, nqueⁿ na ꞌnaaⁿꞌ na cwiluiiñe naxuee chaꞌxjeⁿ


cwiluiiñê Ñꞌoom na mañequiaa na nqueⁿ cwiluiiñê naxuee, jeeⁿ xcwe
cwitando̱oꞌ̱ a. 2 Ndoꞌ jom na mañequiaaⁿ
  cwilajomndyo̱ ñequio nnꞌaaⁿya na
na wandoꞌ añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ, teitquiooꞌñê cwilaꞌyuꞌ, ndoꞌ juu nioomꞌ Jnaaⁿ
ndoꞌ jnda̱ ntyꞌiaa nda̱ay̱ â jom ndoꞌ Jesucristo matseiljuꞌnaꞌ jaa chaꞌtso
cwitjeiꞌyuuꞌndyô̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja jnaⁿ na laxmaaⁿya.
ꞌnaaⁿꞌ na matseixmaaⁿ. Cwiñequiaayâ 8 Sa̱a̱ xeⁿ cwilꞌuuya na tjaa jnaⁿ

ñꞌoom nda̱aꞌ̱ yoꞌ na mañequiaaⁿ na laxmaaⁿya, cwinquio̱ꞌnnꞌaⁿndyo̱


ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. cheⁿncjo̱oy̱ a, meiⁿ tilaxmaaⁿya cantyja
Tyomꞌaaⁿ ñequio Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿꞌ na mayuuꞌ. 9 Xeⁿ cwitjeiꞌyuuꞌndyo̱

ndoꞌ tyjeeꞌcañoom jaa. 3 Ndoꞌ


  na laxmaaⁿya jnaⁿ, jom cwiluiiñê na
cwitꞌmo̱oⁿ̱ yâ nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na mayoomꞌm. Machꞌeeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ
tyontyꞌiaa nda̱ay̱ â na tyochꞌeeⁿ, ñequio na matseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿya ndoꞌ
ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ na tyondya̱ay̱ â, na matseiljoomꞌm jaa chaꞌtso na
cha nnda̱a̱ nlaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿndyô̱ ee laxmaaⁿya na ticatyꞌiomyanaꞌ. 10 Sa̱a̱ xeⁿ

juu na cwilajomndyô̱ mꞌaaⁿnaꞌ ñequio cwilꞌuuya na tyoolꞌaaya jnaⁿ, cwilꞌaaya


Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ñequio Jnaaⁿ na ndooꞌ nquiuya cantuñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
Jesucristo. 4 Ncꞌe na luaaꞌ, cwilaꞌljeiiyâ
  meiⁿ tyooñequiaaya na nntsa̱ꞌntjom
ñꞌoommeiiⁿ cha canda̱aꞌ̱ nncꞌomꞌyoꞌ na ñꞌoomꞌm jaa.
neiⁿꞌyoꞌ.
Matioomꞌñe Cristo ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê naxuee tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom

2 ꞌO na laxmaⁿꞌyoꞌ ntseindaaya,


5 Luaawaa ñꞌoom na tyonda̱ay
̱ â
na tyoñequiaa Jesucristo na matseiljeiya ñꞌoommeiiⁿ chaꞌ

534
535 1 Juan 2

talꞌaꞌyoꞌ jnaⁿ, sa̱a̱ xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌneeⁿ 9 Xeⁿmꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na tso na


juu na machꞌee jnaⁿ, mꞌaaⁿ cwii matseixmaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naxuee,
na matioomꞌñe ñꞌoom ꞌnaaⁿya jo sa̱a̱ jnoomꞌm cwii nnꞌaaⁿꞌaⁿ na
nnom Tsotye, nquii Jesucristo matseiyuꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ ndicwaⁿ
na cwiluiiñe na matyꞌiomyanaꞌ. matseijomñe ñequio najaaⁿ. 10 Juu

2 Cantyja na tueeⁿꞌeⁿ joꞌ chii


  tsꞌaⁿ na wiꞌ tsꞌom xꞌiaaꞌ na matseiyuꞌ,
cwiljoya tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿndyo̱ matseijomñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ naxuee
ndoꞌ nchii macanda̱ cwentaa ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ na matseixmaaⁿ na
jnaaⁿ jaa, mati cwentaa jnaaⁿ nnꞌaⁿ nncjuꞌcje jnaⁿ jom. 11 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na

chaꞌwaa tsjoomnancue. jndooꞌ cwii nnꞌaaⁿꞌ na matseiyuꞌ


3 Cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na cwilaꞌxmaaⁿya
  ndicwaⁿ mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ quia cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱ najaaⁿñe, matseijomñê ñꞌeⁿ juunaꞌ,
ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom jaa. 4 Sa̱a̱   meiⁿ ticaljeiiⁿ yuu wjaⁿ, ee juu
xeⁿ nntso tsꞌaⁿ: “Ja mamꞌaaⁿya najaaⁿ matseinchjaaⁿꞌnaꞌ jom.
cwentaaⁿꞌaⁿ”, sa̱a̱ titseinda̱ ñꞌoom 12 ꞌO ntseindaaya, matseiljeiya

na matsa̱ꞌntjoom, tseixmaⁿ ñꞌoomwaañe nda̱aꞌ̱ yoꞌ ncꞌe


tsaⁿꞌñeeⁿ tsaⁿcantu meiⁿ ticꞌoomñe jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ na mayuuꞌ. 5 Sa̱a̱
  jnaⁿꞌyoꞌ cweꞌ ee Jesucristo.
xeⁿ matseicanda̱ tsꞌaⁿ ñꞌoomꞌm 13 Matseiljeiya ñꞌoomwaa cwentaaꞌ

maꞌmo̱ⁿnaꞌ na juu na candyaꞌ tsꞌom ꞌo ta na ncjoꞌtquieꞌyoꞌ ncꞌe jnda̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu, canda̱aꞌ̱ mꞌaaⁿnaꞌ macwilaꞌjomndyoꞌ ñequio Cristo na
naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ maluaaꞌ mꞌaaⁿ xjeⁿ na jnaⁿjndyeecheⁿ chaꞌtso.
waa na cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na cwiluiindyo̱ ꞌO na titquiendyoꞌ matseiljeiya
cwentaaⁿꞌaⁿ. 6 Juu tsꞌaⁿ na matso
  ñꞌoomwaa ncꞌe jnda̱ macwinaⁿndyoꞌ
na cwiluiiñe cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nacjooꞌ tsaⁿjndii.
matsonaꞌ na cꞌoom chaꞌxjeⁿ ñetꞌoom ꞌO ntseindaaya, matseiljeiya
Jesucristo. ñꞌoomwaa ncꞌe macwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ
nqueⁿ na cwiluiiñê Tsotya̱ay ̱ a.
Ñꞌoom xco na matsa̱ꞌntjomnaꞌ 14 Matseiljeiya ñꞌoomwaa cwentaꞌ

7 ꞌO
nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, nchii ꞌo ta na ncjoꞌtquieꞌyoꞌ ncꞌe jnda̱
ñꞌoom xco na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na macwitaꞌjnaⁿꞌyoꞌ nqueⁿ na mamꞌaaⁿ
matseiljeiya nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ñꞌoomwaañe xjeⁿ na jnaⁿjndyeecheⁿnaꞌ chaꞌtso.
ñꞌoom teiyo, juunaꞌ waanaꞌ jo Mati matseiljeiya ñꞌoom cwentaꞌ ꞌo
nda̱aꞌ̱ yoꞌ xjeⁿ na jnaⁿ jndyeecheⁿ na na titquiendyoꞌ ncꞌe laxmaⁿꞌyoꞌ na
cwilaꞌyuꞌyoꞌ. Juunaꞌ mañejuutinaꞌ jnda̱ꞌyoꞌ ndoꞌ jnda̱ mamꞌaaⁿ ñꞌoomꞌ
na jnda̱ ñejndyeꞌyoꞌ. 8 Sa̱a̱ ñꞌoom na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ jnda̱
matseiljeiya cwentaꞌyoꞌ tseixmaⁿnaꞌ macwinaⁿndyoꞌ nacjooꞌ tsaⁿjndii.
ñꞌoom xco ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ 15 Tilacandyaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na

Cristo cwiwitquiooꞌ na mayuuꞌ matseixmaⁿ tsjoomnancue meiⁿ


juunaꞌ ndoꞌ mati cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ na matseixmaⁿnaꞌ. Cwii tsꞌaⁿ
ee jnda̱ wjaawinom na juu najaaⁿ na candyaꞌ ntyjii na matseixmaⁿ
maqueⁿnaꞌ xjeⁿ ndoꞌ juu naxuee tsjoomnancue, titseixmaaⁿ juu na
mamatseixueeñenaꞌ. candyaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ.
1 Juan 2 536

16 Ee tjaameiⁿcwii na matseixmaⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ,


tsjoomnancue na jnaⁿnaꞌ na nchii ncꞌe na ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ juunaꞌ,
mꞌaaⁿ nquii Tsotya̱ay̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ manquiuꞌyaꞌyoꞌ na cwii ñꞌoom
ñequiiꞌcheⁿ cwinaⁿ joonaꞌ cantyja cantu tijoom nnaⁿnaꞌ naquiiꞌ ñꞌoom
ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue, chaꞌna natia na mayuuꞌ.
na queeⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ na macanda̱ 22 ¿ꞌÑeeⁿ juu cwiluiiñe

laxmaⁿ joonaꞌ na teincooñê na tsꞌaⁿ na cantuñe? Nquii tsꞌaⁿ na


jnaⁿ jom, na queeⁿ tsꞌoom na jndyeti mañequiaa ñꞌoom na nquii Jesús
ꞌnaⁿ na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cuaanaꞌ lꞌo̱o̱ⁿ, nchii cwiluiiñê Cristo. Tsaⁿꞌñeeⁿ
ndoꞌ na macwjiꞌsꞌañê macwjiꞌscuñê cwiluiiñe tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ nacjooꞌ
ncꞌe ꞌnaⁿ na maleichom. Chaꞌtso Cristo ee maljoꞌyu macwjiꞌñe
nmeiiⁿꞌ laxmaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tsjoomnancue. 17 Ndoꞌ joo na
  chaꞌxjeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jnaaⁿ
matseixmaⁿ tsjoomnancue Jesucristo. 23 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na

na cwilaqueeⁿ nꞌom nnꞌaⁿ, cwitjeiiꞌndye cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jnda


mawjaatseicjenaꞌ, ñequio chaꞌtso Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tilaxmaⁿna cwentaaꞌ
natia na queeⁿ nꞌom nnꞌaⁿ na Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ tsꞌaⁿ
matseixmaⁿnaꞌ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na machꞌee na matseijomñe ñꞌeⁿ Jnaaⁿ, mati
yuu na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matseijomñe cwentaaꞌ Tsotya̱ay ̱ a
ticantycwii na wandoꞌ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
24 Joꞌ chii ñꞌoom na

Ñꞌoom na mayuuꞌ ndoꞌ tyondyeꞌjndyeeꞌyoꞌ caljooꞌnaꞌ quiiꞌ


ñꞌoom cweꞌ cantu nꞌomꞌyoꞌ ee xeⁿ cwiljooꞌnaꞌ naquiiꞌ
18 ꞌO ntseindaaya, jeꞌ mꞌaaⁿya nꞌomꞌyoꞌ, mati cwiljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ
ncuee na macanda̱. Jnda̱ jndyeꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na nleitquiooꞌñe cwii na mꞌaaⁿ ñequio Tsotyeeⁿ. 25 Ndoꞌ luaa waa

nacjooꞌ Cristo, ndoꞌ ncꞌe na ñꞌoom na matseineiiⁿ nda̱ay ̱ a na


cwiwitquiooꞌ jndye nnꞌaⁿ na nntseicaña̱aⁿ̱ na laxmaaⁿya na
cwiꞌoona nacjoomꞌm joꞌ chii ticantycwii na cwitando̱oꞌ̱ a.
cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na jeꞌ mꞌaaⁿya ncuee 26 Matseiljeiya ñꞌoommeiⁿꞌ

na macanda̱. 19 Naⁿꞌñeeⁿ tjeiiꞌndyena


  nda̱aꞌ̱ yoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na
quiiꞌ ntmaaⁿꞌ na cwilaꞌxmaaⁿya cweꞌ ñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna ꞌo. 27 Sa̱a̱ ꞌo

ee tiyuuꞌ na ñejlaꞌxmaⁿna cwentaaꞌ laxmaⁿꞌyoꞌ Espíritu Santo na jnda̱


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee xeⁿ na mayuuꞌ na tquiaa Jesucristo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ,
ñejlaꞌxmaⁿna cwentaaⁿꞌaⁿ, maxjeⁿ joꞌ chii meiⁿ tacaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na mꞌmo̱ⁿ
xocatjeiiꞌndyena. Sa̱a̱ jnda̱ lꞌana na nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ee nquii Espíritu maꞌmo̱o̱ⁿ
ljoꞌ cha nleitquiooꞌya na tiyuuꞌ na chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱aꞌ̱ yoꞌ, ndoꞌ
laꞌxmaⁿna cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. joonaꞌ laxmaⁿnaꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ
20 Sa̱a̱ jnda̱ tquiaa Cristo Espíritu
  nchii cweꞌ cantu. Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ
Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Joꞌ chii calajomndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñequio Cristo
cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ chaꞌtso ñꞌoom na chaꞌxjeⁿ na maꞌmo̱ⁿ Espíritu nda̱aꞌ̱ yoꞌ.
cwiluiiñenaꞌ na mayuuꞌ. 21 Joꞌ

28 Joꞌ chii ꞌo ntseindaaya,

chii matseiljeiya ñꞌoomwaa ncꞌe ñequiiꞌcheⁿ calajomndyoꞌ ñꞌeⁿñê


537 1 Juan 2​, ​3

cha quia na nleitquiooꞌñê na na machꞌeeya jnaⁿ, meiⁿ tyoontyꞌiaaꞌ


nndyonnaaⁿꞌaⁿ, ñequiiꞌcheⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ jom, meiⁿ ticwajnaaⁿꞌ jom.
na cwilaꞌqui tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ jom. 7 ꞌO na cwiluiindyoꞌ ntseindaaya,

29 Ncꞌe na manquiuuya na Cristo


  meiⁿcwii tsꞌaⁿ tiñenquiandyoꞌ na
cwiluiiñê na matyꞌiomyanaꞌ, nñequiuꞌnnꞌaⁿ ꞌo, tsꞌaⁿ na machꞌee
joꞌ chii cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na chaꞌtso yuu na matyꞌiomyanaꞌ, ya tsꞌaⁿñe
nnꞌaⁿ na cwilꞌa na matyꞌiomyanaꞌ chaꞌxjeⁿ nquii Cristo cwiluiiñê na ya
cwiluiindyena ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. tsꞌaⁿñê. 8 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na ñequiiꞌcheⁿ

matseitjo̱oñ ̱ e, matseixmaⁿ cantyja


Cwiluiindyo̱ ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿjndii. Ee cantyjati xjeⁿ na

3  ueⁿꞌyoꞌ cwenta na jeeⁿ


Q
ndyaꞌ tꞌmaⁿ waa na candyaꞌ
tsꞌom Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jnaⁿjndyeecheⁿnaꞌ chaꞌtso, tsaⁿjndii
jnaⁿ matseixmaaⁿ. Ndoꞌ jnda̱ jndyo
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntseityueeⁿꞌeⁿ
jaa. Mancꞌe joꞌ maqueeⁿ jaa na tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿjndii.
cwiluiindyo̱ ntseinaaⁿ, ndoꞌ jeꞌ 9 Tjaa ꞌñeeⁿ cꞌoom na cwiluiiñe

majoꞌ jaa. Ndoꞌ ncꞌe na luaaꞌ waa jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom na machꞌeeya jnaⁿ
joo nnꞌaⁿ na ticꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ee jnda̱ tquiaaⁿ na catseixmaⁿ na
tileicalaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿya, wandoꞌ ndoꞌ ncꞌe joꞌ tiñecatsꞌaa jnaⁿ
jnaaⁿꞌ na ticataꞌjnaaⁿꞌna nqueⁿ. ncꞌe cwiluiiñe jnaaⁿ. 10 Luaa waa  

2 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na
  na cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa ꞌñeeⁿ cwiluiindye
jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, jeꞌ cwiluiindyo̱ ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ꞌñeeⁿ
ntseinda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ meiiⁿ na cwiluiindye ntseinda tsaⁿjndii,
ticalaꞌno̱o̱ⁿꞌa jeꞌ chiuu mmaaⁿꞌa meiⁿ quia tsꞌaⁿ na tiquichꞌee na
nnda̱nquia sa̱a̱ cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa matyꞌiomyanaꞌ ticaluiiñe jnda
quia na nleitquiooꞌñenndaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ mati tsꞌaⁿ na tiwiꞌ
Jesucristo, nlaxmaaⁿya chaꞌxjeⁿ tsꞌom xꞌiaaꞌ na matseiyuꞌ.
nqueⁿ, ee nntyꞌiaa nda̱ay ̱ a jom
chaꞌxjeⁿ waaⁿ. 3 Ndoꞌ ticwii cwii

Cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya
tsꞌaⁿ na luaaꞌ macantyjaaꞌ tsꞌom ncꞌiaaya na cwilaꞌyuꞌ
jom, maqueⁿljuꞌñe cheⁿnquii jo 11 Ñꞌoomna macwindyeꞌyoꞌ
nnoom chaꞌxjeⁿ nqueⁿ cwiluiiñê xjeⁿ na jnaⁿjndyeecheⁿnaꞌ na
na ljuꞌñê. 4 Ticwii cwii tsꞌaⁿ na
  cwilaꞌyuꞌyoꞌ matsonaꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya na
machꞌee jnaⁿ, matseijndaaꞌñenaꞌ wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ.
na chujnaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ nnom ljeii na 12 Caín tyotseixmaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ

matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee chaꞌtso tsaⁿjndii. Ticatyꞌiomnaꞌ na nlꞌaaya


jnaⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na matseitjo̱oñ ̱ e tsꞌaⁿ chaꞌna sꞌaaⁿ na seicueⁿꞌeⁿ tyjeeⁿ.
nacjooꞌ ljeii na matsa̱ꞌntjoom. 5 Sa̱a̱  Ndoꞌ ¿chiuu na sꞌaaⁿ na luaaꞌ? Sꞌaaⁿ
manquiuꞌyaꞌyoꞌ na tyjeeꞌcañoom na ljoꞌ ee tyotseijomñê cantyja
Cristo na nntseicanoomꞌm jnaⁿ na na ticatyꞌiomyanaꞌ, sa̱a̱ juu tyjeeⁿ
laxmaaⁿya. Ndoꞌ jom meiⁿcwii tyochꞌee na matyꞌiomyanaꞌ.
nnom jnaⁿ tîcatseixmaaⁿ. 6 Joꞌ chii

13 Joꞌ chii ꞌo nnꞌaⁿya na

cwii cwii tsꞌaⁿ na matseijomñe cwilaꞌyuꞌyoꞌ, ncꞌe na luaaꞌ waa


ñꞌeⁿñê, tiquichꞌeeya jnaⁿ, sa̱a̱ tsꞌaⁿ tintseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ ꞌo na joo nnꞌaⁿ
1 Juan 3​, ​4 538

na tyoolaꞌyuꞌ mꞌaⁿna na jndoona naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ tcuu mantyjeeⁿ


ꞌo. 14 Jaa na cwilayuuꞌa ñetꞌo̱o̱ⁿya
  cantyja ꞌnaaⁿya. 21 Joꞌ chii ꞌo

nacje ꞌnaaⁿꞌ na cwitsuundye nnꞌaⁿ nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na jeeⁿ


sa̱a̱ jeꞌ laxmaaⁿya na ticantycwii jnda ntyjiiya, xeⁿ tjaaꞌnaⁿ na
na cwitando̱oꞌ̱ a. Cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na macoꞌtianaꞌ nquiuuya jo nnoom,
ljoꞌ ncꞌe na jnda nquiuuya nnꞌaaⁿya quia joꞌ cwiñꞌo̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nꞌo̱o̱ⁿya,
na cwilayuꞌ. Tsꞌaⁿ na ticajnda 22 ndoꞌ chaꞌtso na cwitaaⁿya nnoom,

ntyjii xꞌiaaꞌ na matseiyuꞌ, ndicwaⁿ nñequiaaⁿ na nntoꞌño̱o̱ⁿya joꞌ ncꞌe


mꞌaaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ na cwitsuundye na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱ ñꞌoom
añmaaⁿ nnꞌaⁿ. 15 Meiⁿquia tsꞌaⁿ na
  na matsa̱ꞌntjoom jaa ndoꞌ na
jndooꞌ xꞌiaaꞌ na matseiyuꞌ cwiluiiñe cwilꞌaaya yuu na cjaaweeꞌ ntyjeeⁿ.
tsꞌaⁿ na matseicwjee nnꞌaⁿ ndoꞌ 23 Ndoꞌ ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom

manquiuꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na matseicwjee jaa matsonaꞌ na calayuuꞌa ñequio


nnꞌaⁿ ticatseixmaⁿ na tintycwii na Jnaaⁿ Jesucristo ndoꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya
wandoꞌ. 16 Luaa waa na maꞌmo̱ⁿnaꞌ
  na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ncꞌiaaya na cwilayuꞌ
nda̱ay ̱ a chiuu tseixmaⁿnaꞌ na chaꞌxjeⁿ na matsa̱ꞌntjoom. 24 Nnꞌaⁿ  

mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na wiꞌ tsꞌom xꞌiaaꞌ. na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndye ñꞌoom na


Nquii Jesús tquiaañe cheⁿnqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom, mꞌaⁿna quiiꞌ tsꞌoom
tueeⁿꞌeⁿ cwentaaya. Ndoꞌ na ljoꞌ, ndoꞌ jom mꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌomna.
juu na cwitando̱oꞌ̱ a laxmaaⁿya na
nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaaⁿya na Calꞌaaya xjeⁿ ñꞌoom na cwindya̱a̱
cwilayuꞌ. 17 Ndoꞌ mati quia mꞌaaⁿ

cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ndoꞌ maya


ꞌnaⁿ na maljeii, ndoꞌ meiiⁿ na maqueⁿ
4 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilayuꞌyoꞌ na
jeeⁿ jnda ntyjiiya, mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
na cwiluena na maꞌmo̱ⁿ Espíritu
tsaⁿꞌñeeⁿ cwenta na matseitjo̱on ̱ aꞌ Santo ñꞌoom na cwiñequiana, sa̱a̱
cwii xꞌiaaⁿꞌaⁿ na matseiyuꞌ, sa̱a̱ tilayuꞌyoꞌ chaꞌtso ñꞌoomꞌñeeⁿ. ꞌO
tiquioo na wiꞌ tsꞌoom juu, ¿yuu queⁿꞌyayaꞌyoꞌ cwenta ñꞌoommeiⁿꞌ
waa na maꞌmo̱o̱ⁿ na jnda ntyjeeⁿ cha nliuꞌyoꞌ aa laxmaⁿ naⁿꞌñeeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom? 18 ꞌO ntseindaaya, juu
  Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na mꞌaaⁿya na jnda nquiuuya nnꞌaⁿ, ndoꞌ aa nchii cwiicheⁿ espíritu
xocwitquiooꞌ na ljoꞌ cweꞌ ñꞌoom na laxmaⁿna. Ee tsjoomnancue
cwilana̱aⁿ̱ ya, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ ncꞌe jndyendye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na cweꞌ
chiuu na cwilꞌaaya. cwilueya na ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwiñequia sa̱a̱ cweꞌ cantu. 2 Luaa

Cꞌo̱o̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nꞌo̱o̱ⁿya waa na nnda̱a̱ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ aa ndyaꞌ


jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom mayuuꞌ na nquii Espíritu Santo
19 Quia joꞌ luaa waa na nnda̱a̱ maꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom na mañequiaa tsꞌaⁿ.
nlaꞌno̱o̱ⁿꞌa na laxmaaⁿya cantyja Ticwii cwii tsꞌaⁿ na macwjiꞌyuuꞌñe
ꞌnaaⁿꞌ na mayuuꞌ ndoꞌ na tjaaꞌnaⁿ na na nquii Jesús na cwiluiiñê Cristo
cañꞌeeⁿꞌ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, 20 ee   tuiiñê na tsꞌaⁿ jom, tsaⁿꞌñeeⁿ
xeⁿ macoꞌtianaꞌ nquiuuya naquiiꞌ matseixmaⁿ Espíritu na mañequiaa
nꞌo̱o̱ⁿya, jom cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ, Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cꞌoomñe quiiꞌ
nchiiti juu na luaaꞌ machꞌeenaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. 3 Ee tsꞌaⁿ na ticwjiꞌyuuꞌñe

539 1 Juan 4

na ljoꞌ, titseixmaⁿ nquii Espíritu tsꞌoom jaa ee Jnaaⁿ na ñecwiiñe


na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom, tseixmaⁿ jñoom juu tsjoomnancue cha nnda̱a̱
tsaⁿꞌñeeⁿ espíritu na mꞌaaⁿ nacjooꞌ nntando̱oꞌ̱ a cantyja ꞌnaaⁿꞌ. 10 Juu na

Cristo. Ndoꞌ ꞌo jnda̱ jndyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ tsꞌoom


nncwjeꞌcañoom espírituꞌñeeⁿ ndoꞌ nnꞌaⁿ, luaa waa cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ.
jeꞌ maxjeⁿ mamꞌaaⁿ tsjoomnancue. Nchii jaa tyꞌo̱o̱ⁿ na jnda nquiuuya
4 ꞌO ntseindaaya, ꞌo laxmaⁿꞌyoꞌ
  jom, jom tyꞌoom na candyaꞌ tsꞌoom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ jaa ndoꞌ jñoom Jnaaⁿ cha cantyja
jnda̱ tantjomꞌyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ na ꞌnaaⁿꞌ juu nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom
cweꞌ cantu ñꞌoom cwiñequia, ee jnaaⁿya.
nqueⁿ na mꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ 11 ꞌO nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ

jndeiityeeⁿcheⁿ nchiiti juu na na jeeⁿ jnda ntyjiiya, ncꞌe na


mꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na laxmaⁿ luaaꞌ waa na candyaꞌ tsꞌom
cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue. Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa, mati matsonaꞌ
5 Naⁿꞌñeeⁿ cwilaxmaⁿna cantyja
  na cꞌo̱o̱ⁿya na jnda nquiuuya
ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue, ncꞌe na ljoꞌ nnꞌaaⁿya na cwilayuꞌ. 12 Meiⁿjom

ñꞌoom na cwilaneiⁿna laxmaⁿnaꞌ ndiiꞌ tyoontyꞌiaaꞌ nnom tsꞌaⁿ


cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom sa̱a̱ quia cwitꞌmo̱o̱ⁿya
cwilajomndye cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaaⁿya, jom
cwindyena ñꞌoom na cwiñequia mꞌaaⁿ quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ juu na
naⁿꞌñeeⁿ. 6 Sa̱a̱ jâ laxmaaⁿyâ
  mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom jaa,
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tsꞌaⁿ na mamatseicanda̱aꞌ̱ ñeñꞌeⁿnaꞌ cantyja
matseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ matseiwe ꞌnaaⁿya. 13 Luaa waa na maꞌmo̱ⁿnaꞌ

ñꞌoom na cwiñequiaayâ, sa̱a̱ na mꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ


tsꞌaⁿ na titseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaaⁿ quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, na jnda̱
ticatseiñꞌoomꞌñe ñꞌoom na tquiaaⁿ Espíritu Santo naquiiꞌ
cwiñequiaayâ. nꞌo̱o̱ⁿya. 14 Jâ jnda̱ ntyꞌianda̱ay
  ̱ â
jom ndoꞌ cwitjeiꞌyuuꞌndyô̱ nda̱aꞌ̱ yoꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê na nquii Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na candyaꞌ tsꞌoom jnda̱ jñoom Jnaaⁿ tsjoomnancue na
7 ꞌO
nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe añmaaⁿ nnꞌaⁿ. 15 Ee  

jnda ntyjiiya, matsonaꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya meiⁿquia tsꞌaⁿ na macwjiꞌyuuꞌñe


na jnda nquiuuya ncꞌiaaya na na Jesús cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
cwilaꞌyuꞌ. Juu joꞌ cwinaⁿnaꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quiiꞌ tsꞌom ndoꞌ
mꞌaaⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Joꞌ chii tseixmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
cwii cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na jnda 16 Luaa waa na cwitaꞌjnaaⁿꞌa

ntyjii ncꞌiaaꞌ na cwilayuꞌ, cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ cwilayuuꞌa na


jnaaⁿ ndoꞌ mawajnaaⁿꞌ jom. 8 Tsꞌaⁿ   mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom jaa.
na ticꞌoom na jnda ntyjii xꞌiaaꞌ Cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ
na matseiyuꞌ ticꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌom nnꞌaⁿ. Juu na cwiluiiñê na
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee jom candya tsꞌoom, tsꞌaⁿ na matseixmaⁿ
cwiluiiñê na candyaꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ. joꞌ, wandoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ
9 Tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ
  ndoꞌ mꞌaaⁿ quiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ.
1 Juan 4​, ​5 540

17 Luaa waa na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na na candyaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya Tyꞌo̱oṯ sꞌom


juu na mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom ndoꞌ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱ yuu na
jaa matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na matsa̱ꞌntjoom jaa, quia joꞌ mati
tixolaꞌcatyuendyo̱ juu xuee quia na cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na mꞌaaⁿya na wiꞌ
nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ, ncꞌe na mꞌaaⁿya nꞌo̱o̱ⁿya ntseinaaⁿ. 3 Luaa waa na

tsjoomnancue chaꞌna Jesucristo. maꞌmo̱ⁿnaꞌ na candyaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya


18 Quia na matseixmaⁿ tsꞌaⁿ juu na
  Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwilaꞌcanda̱ay ̱ a
mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ tsꞌoom ñꞌoom na tqueeⁿ na matsa̱ꞌntjoom,
nnꞌaⁿ ticatyꞌue na nncuꞌxeeⁿ juu ee ndoꞌ joonaꞌ nchii cwii na xocanda̱a̱
juu macanda̱aꞌ̱ na matseixmaⁿ na nlaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱, 4 ee cwii cwii tsꞌaⁿ

mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom, macwjiꞌnaꞌ na cwiluiiñe jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwii


na nquiaaꞌ. Xeⁿ na mꞌaaⁿya na canda̱a̱ manaⁿñe ñequio na tixcwe
nquiaaya, luaaꞌ waa ncꞌe na mꞌaaⁿꞌ na matseixmaⁿ tsjoomnancue.
nꞌo̱o̱ⁿya na nncuꞌxeeⁿ jaa. Ndoꞌ na Cwinaⁿndyo̱ ncꞌe na cwilaꞌyuꞌya
ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na juu na mꞌaaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Cristo. 5 Macanda̱ tsꞌaⁿ

na candyaꞌ tsꞌoom jaa, ticanda̱aꞌ̱ na matseiyuꞌya tsꞌom na nquii


laxmaaⁿya juu joꞌ. Jesús cwiluiiñe Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
19 Jaa mꞌaaⁿya na candyaꞌ nꞌo̱o̱ⁿya
  nnda̱a̱ nnaⁿñê ñequio na matseixmaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ncꞌe jom tyꞌoomjñeeⁿ tsjoomnancue.
na candyaꞌ tsꞌoom jaa. 20 Xeⁿ na

nntso tsꞌaⁿ: “Ja candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya Ñꞌoom na macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom”, sa̱a̱ mꞌaaⁿ na jnoomꞌm cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwii xꞌiaaⁿꞌaⁿ na matseiyuꞌ, cweꞌ 6 Cantyja na jndyo Jesucristo
tsaⁿcantu jom. Ee xeⁿ ticꞌoom tsjoomnancue, niom we nnom
na jnda ntyjeeⁿ xꞌiaaⁿꞌa na na maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ xonda̱a̱ nncꞌoom joꞌ, ndaatioo ndoꞌ niomꞌ, nchii
na candyaꞌ tsꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ñequiiꞌcheⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaatioo
tyoontyꞌiaaⁿꞌaⁿ. 21 Luaa waa ñꞌoom
  sa̱a̱ ñꞌeⁿ ndaatioo ndoꞌ niomꞌ. Nquii
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na mañequiaaⁿ Espíritu macwjiꞌyuuꞌñe cantyja
nda̱ay ̱ a na cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ꞌnaaⁿꞌ na ljoꞌ ndoꞌ jom cwiluiiñê
nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ. ñꞌoom na mayuuꞌ. 7 Cañoomꞌluee

mꞌaⁿ ndyee na cwitjeiꞌyuuꞌndye


Luaa calꞌaaya cha nnaⁿndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ: Nquii
ñequio tsjoomnancue Tsotya̱ay ̱ a, ndoꞌ Nquii na cwiluiiñe

5  icwii cwii tsꞌaⁿ na


T
matseiyuꞌya tsꞌom na Jesús
cwiluiiñe Cristo, macwiluiiñê
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ Espíritu
Santo. Ndoꞌ ndyeendye joona
ñecwii cwiluiindyena. 8 Ndoꞌ  

cwii jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ ticwii nnom tsjoomnancue mꞌaⁿ ndyee
cwii tsꞌaⁿ na candyaꞌ tsꞌom nqueⁿ na cwitjeiꞌyuuꞌndye cantyja ꞌnaaⁿꞌ
na cwiluiiñê Tsotya̱ay ̱ a, mati ñꞌoomwaaꞌ: Nquii Espíritu, ndaa
matsonaꞌ na cꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ na ndoꞌ niomꞌ, ndoꞌ ndyeendye joo
jnda ntyjii nnꞌaⁿ na cwiluiindye ñecwii ñꞌoom cwilajomndye. 9 Ndoꞌ  

ntseinaaⁿ. 2 Quia laxmaaⁿya


  ncꞌe na cwitoꞌño̱o̱ⁿya ñꞌoom na
541 1 Juan 5

cwitjeiꞌyuuꞌndye nnꞌaⁿ, majndeiiti 16 Cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ, quia


nnda̱a̱ nntoꞌño̱o̱ⁿya ñꞌoom na nljeii cwii xꞌiaaꞌ na matseiyuꞌ na
macwjiꞌyuuꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juunaꞌ matseitjo̱oñ ̱ e tsaⁿꞌñeeⁿ cwii nnom
jndati tseixmaⁿnaꞌ, ee tseixmaⁿnaꞌ jnaⁿ na nchii wjaañꞌoomnaꞌ juu na
ñꞌoom na jnda̱ tjeiꞌyuuꞌñê cantyja nntsuuñe, macaⁿnaꞌ na caⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ
ꞌnaaⁿꞌ Jnaaⁿ. 10 Ee tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ
  cwii naya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ
ñequio Jnaaⁿ, mawaa ñꞌoom na jom nñequiaaⁿ na nncwandoꞌ
macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ quiiꞌ tsꞌom, añmaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Waa jnaⁿ na
sa̱a̱ tsꞌaⁿ na ticatseiyuꞌ ñequio wjaañꞌoomnaꞌ tsꞌaⁿ na nntsuuñe,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom machꞌee na cantuñê tjaaꞌnaⁿ nasei meiⁿ cwii caⁿ tsꞌaⁿ
ee ticatseiyuꞌ ñꞌoom na jnda̱ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ.
tjeiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jnaaⁿ. 17 Chaꞌtso nnom natia, laxmaⁿnaꞌ

11 Ndoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ, luaa waa na


  jnaⁿ ndoꞌ waa jnaⁿ na ticjaañꞌoomnaꞌ
macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ, jnda̱ tquiaa tsꞌaⁿ na nntsuuñe.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na laxmaaⁿya na 18 Manquiuuya na tsꞌaⁿ na

ticantycwii na cwitando̱oꞌ̱ a, ndoꞌ matseixmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


na laxmaaⁿya juunaꞌ ncꞌe Jnaaⁿ. tiquichꞌeeya jnaⁿ ee Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom
12 Joꞌ chii tsꞌaⁿ na matseixmaⁿ
  machꞌee cwenta, meiⁿ ticwanaaⁿ na
cwentaaꞌ nquii na cwiluiiñe Jnda ntseiꞌndaaꞌ tsaⁿjndii juu.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom matseixmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ 19 Manquiuuya na cwiluiindyo̱

na ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ, cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ


sa̱a̱ tsꞌaⁿ na ticatseixmaⁿ cwentaaꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na laxmaⁿna
Jnaaⁿ, ticatseixmaⁿ na wandoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancue mꞌaⁿna
añmaaⁿꞌ. nacje ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿjndii.
20 Ndoꞌ mati manquiuuya na jnda̱

Ñꞌoom na macanda̱ na jndyo Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ jnda̱


chuu tsomwaañe teijndo̱ꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa
13 Matseiljeiya cartawaañe na cwitajnaaⁿꞌa nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwentaꞌ ꞌo na cwilayuꞌyoꞌ ñꞌeⁿ na cwiluiiñê na mayomꞌm. Tjoomꞌ
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom cha calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cwitsaamꞌaaⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii
na laxmaⁿꞌyoꞌ na ticantycwii na na cwiluiiñe na mayuuꞌ, juu Jnaaⁿ
cwitandoꞌyoꞌ. Jesucristo. Ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ
14 Cwiñꞌo̱o̱ⁿtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nꞌo̱o̱ⁿya
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ee cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa quia cwiluiiñê na mayomꞌm ndoꞌ mati
cwitaaⁿya cwii naya nnoom chaꞌxjeⁿ mañequiaa ñꞌoomꞌñeeⁿ na tseixmaⁿ
na lꞌue tsꞌoom, mañeeⁿ ñꞌoom tsꞌaⁿ na ticantycwii na wandoꞌ. 21 ꞌO

na cwitaaⁿya. 15 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ


  ntseindaaya, macanda̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwilaꞌno̱o̱ⁿꞌa na mañeeⁿ ñꞌoom na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ, nchii cweꞌ cwii
cwitaaⁿya nnoom, mati nquiuuya na lꞌa nnꞌaⁿ na cwiluena na jeeⁿ
na cwitoꞌño̱o̱ⁿya ñꞌoom na jnda̱ tꞌmaⁿ ñꞌoom. Mantyjati luaaꞌndyo
taaⁿya nnoom. matsjo̱o.̱
Carta na jnda̱ we na seiljeii Juan
na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, ñecwii xjeⁿ
Cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ juunaꞌ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na ñejndya̱a̱
ñequio na wiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ xꞌiaaꞌ najndyee. 6 Luaa waa na maꞌmo̱ⁿnaꞌ

1 Maja na cwiluiitquiendyo̱, na jnda nquiuuya ntꞌomcheⁿ, na


matseiljeiya cartawaañe na cꞌo̱o̱ⁿya na cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyo̱
matseicwano̱ⁿya na mꞌaaⁿꞌ ꞌu ñꞌoomꞌm na cwitsa̱ꞌntjomnaꞌ chaꞌxjeⁿ
nomnnꞌaⁿya na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌoom na tyondyeꞌjndyeeꞌyoꞌ na
cwentaaⁿꞌaⁿ ñequio ntseindaꞌ. cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌnꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ na
Ñꞌoom na mayuuꞌ na jeeⁿ wiꞌ cwilaꞌyuꞌ.
tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo na cwilaꞌjomndyoꞌ
ñequio ñꞌoom na mayuuꞌ. Ndoꞌ nchii Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwinquioꞌnnꞌaⁿ
macanda̱ ja wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo mati 7 Jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ tsjoomnancue
chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwitaꞌjnaaⁿꞌna na cwinquioꞌnnꞌaⁿ na cwiluena
ñꞌoom na mayuuꞌ. 2 Wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo
  na tiyuuꞌ na jndyo Jesucristo
ncꞌe ñꞌoom na mayuuꞌ na waanaꞌ na tsꞌaⁿ jom. Tsꞌaⁿ na luaaꞌ
quiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na ñequiiꞌcheⁿ machꞌee cwiluiiñê tsꞌaⁿ na
nncꞌoomnaꞌ ñꞌeⁿndyo̱. 3 Nquii
  manquiuꞌnnꞌaⁿ, ndoꞌ tsꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na cwiluiiñe Tsotya̱ay ̱ a wjaa nacjooꞌ Cristo. 8 Joꞌ chii

ñequio Jnaaⁿ Jesucristo quiana calꞌaꞌyoꞌ cwenta na juu tsꞌiaaⁿ na


naya na laꞌxmaⁿna naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ jnda̱ ñelꞌaꞌyoꞌ titseicwaqueⁿnaꞌ
ñequio juu na mꞌaaⁿ na wiꞌ nꞌomna na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo cha canda̱aꞌ̱
ꞌo ñequio juu na tjaa ñomtiuu nntoꞌñoomꞌyoꞌ na nntantjomꞌyoꞌ.
cꞌomꞌyoꞌ jo nda̱a̱na ncꞌe ñꞌoom na 9 Meiⁿquia tsꞌaⁿ na nncwinomꞌ

mayuuꞌ ndoꞌ na candyaꞌ nꞌomna ꞌo. ñꞌoom na waa cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo,
4 Jeeⁿ neiⁿya na ljeiya ntꞌom
  ticaljooꞌñe ñequio ñꞌoom na tꞌmo̱o̱ⁿ,
ntseindaꞌ cwilajomndyena ticꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
ñequio ñꞌoom na mayuuꞌ chaꞌxjeⁿ Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na cwiljooꞌñe ñequio
nquii Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnda̱ ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ
sa̱ꞌntjoom. 5 Ndoꞌ jeꞌ ꞌu nomnnꞌaⁿya
  Cristo, tseixmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ cwentaaꞌ
na matseiyuꞌ, macaⁿꞌa njomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ñequio Cristo.
na cꞌo̱o̱ⁿya na jnda nquiuuya 10 Xeⁿ nncwjeeꞌcañoom tsꞌaⁿ ꞌo ndoꞌ

nnꞌaaⁿya na cwilayuꞌ. Ñꞌoomwaaꞌ nchii mañequiaaⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ


na matseiljeiya nchii ñꞌoom xco cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, meiⁿ tilaljoꞌyoꞌ

542
543 2 Juan

jom lꞌaꞌyoꞌ meiⁿ na nñequiaꞌyoꞌ na ñequio ndaantom. Ee ntyjaaꞌya


xmaⁿñê. 11 Ee tsꞌaⁿ na mañequiaa na
  cwii tsꞌo̱o̱ⁿ na nncjo̱cando̱o̱ꞌa ꞌo
xmaⁿñê, matseijomñe ñequio natia na nlana̱a̱ⁿ ntyja̱a̱ nda̱ay
̱ a. Ndoꞌ
na matseixmaaⁿ. ntyjiiya na tꞌmaⁿ nquioo na
neiiⁿya xjeⁿ na nlꞌaaya na ljoꞌ.
Ñꞌoom na macanda̱ na matseineiⁿ 13 Joo ntseinda nomnnꞌaⁿꞌ

Juan nacjooꞌ cartawaañe na mꞌaⁿ ñjaaⁿ na macwjiꞌ


12 Jndye ñꞌoom maniom Tyꞌo̱o̱t sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
na mañeꞌcatseina̱ⁿ tya̱ya cwilaꞌcwanomna na xmaⁿndyuꞌ.
ñꞌeⁿndyoꞌ. Sa̱a̱ ticatseitiuuya na Mantyja luaaꞌ ñꞌoom na
nncwilꞌueeꞌndyo̱ tsom canchiiꞌ matseiljeiya.
Carta na jnda̱ ndyee na seiljeii Juan
nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ ljooñe, jluena
Ñꞌoom na seicwanom na jeeⁿ wiꞌ tsꞌomꞌ joona. Cwii
Juan na mꞌaaⁿ Gayo nayaꞌñeeⁿ cateijndeiꞌ joona ꞌnaⁿ
1 Jana cwiluiitquiendyo̱, na macaⁿnaꞌ cha nnda̱a̱ ncꞌootina
matseiljeiya cartawaa na wjaanaꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ee jeeⁿ
na mꞌaaⁿꞌ Gayo na mayuuꞌcheⁿ jeeⁿ cjaweeꞌ ntyjeeⁿ na macheꞌ naljoꞌ.
wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu. 7 Ee joona macwiꞌooñꞌomna ñꞌoom

2 ꞌU re nnꞌaⁿya na jeeⁿ jnda


  naya ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ,
ntyjiiya macaⁿꞌa nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ tîcatoꞌñoomna sꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ
na chaꞌtso cantyja ꞌnaⁿꞌ ya na tyoolayuꞌ. 8 Ncꞌe na ljoꞌ, jaa

wjaꞌmꞌaaⁿꞌ, ndoꞌ ya ncꞌoomꞌ na nnꞌaⁿ na cwilayuuꞌa laꞌxmaaⁿya na


tiwiꞌ chaꞌxjeⁿ ya wjaaquiendyuꞌ na cateixꞌa̱ay
̱ a joona na nnteijndeiiya
mꞌaaⁿꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu. 3 Ee
  na cwiꞌoonquiana ñꞌoom na mayuuꞌ.
tquiecañom ntꞌom nnꞌaaⁿya na
cwilaꞌyuꞌ na mꞌaaⁿya, ndoꞌ tquiaanaꞌ Tixcwe sꞌaa Diótrefes
na jeeⁿ neiⁿya na jluena no̱o̱ⁿ na 9 Seiljeiya
cwii carta cwentaaꞌ
jeeⁿ xcweeꞌ tsꞌomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñꞌoom na mayuuꞌ ndoꞌ cantyja na cwentaaⁿꞌaⁿ yuu na mꞌaⁿꞌyoꞌ sa̱a̱
wjaamꞌaaⁿꞌ, macheꞌ na juu ñꞌoom juu Diótrefes ticwancueⁿꞌeⁿ na
naya maqueⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ ꞌu. ja nntsa̱ꞌntjo̱ⁿ ee ñecuaa xjeⁿ
4 Ee tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ nnom ñꞌoom
  ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 10 Ncꞌe na luaaꞌ, quia

na mañequiaatinaꞌ na neiⁿya na nncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo, quia joꞌ


chaꞌxjeⁿ quia na mandiiya na joo ncwaⁿya jom na machꞌeeⁿ na
nnꞌaⁿ na cwiluiindye ntseindaaya luaaꞌ na matseineiiⁿ ñꞌoom cantu
tyeⁿ cwiljooꞌndyena naquiiꞌ ñꞌoom nacjooyâ. Ndoꞌ nchii macanda̱
na mayuuꞌ. nmeiⁿꞌ machꞌeeⁿ, mati nnꞌaⁿ na
cwiꞌoonquia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
Juan matseitꞌmaaⁿꞌñê Gayo tiñeꞌcoñoom joona, ndoꞌ nnꞌaⁿ na
5 ꞌU
re nnꞌaⁿya na jeeⁿ jnda ñeꞌcalaꞌljo naⁿꞌñeeⁿ, macwjeeⁿꞌeⁿ
ntyjiiya, jeeⁿ xcwe macheꞌ na joona quiiꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
mateixeꞌ nnꞌaaⁿya na cweꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.
cwiquieya na mꞌaaⁿꞌ, meiiⁿ joona 11 ꞌU re nnꞌaⁿya na jeeⁿ jnda

nnꞌaⁿ na ticwajnaⁿꞌ. 6 Jo nda̱a̱


  ntyjiiya, tintseijomndyuꞌ ñequio

544
545 3 Juan

tsꞌiaaⁿ natia, ꞌu catseijomndyuꞌ


tsꞌiaaⁿ na ya. Ee tsꞌaⁿ na Ñꞌoom na macanda̱ na seiljeii Juan
matseijomñe tsꞌiaaⁿ na ya tseixmaaⁿ 13 Jndye ñꞌoom niom na
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ tsꞌaⁿ na ñeꞌcatseiljeiya cwentaꞌ sa̱a̱
wjaantyjo̱ ñequio natia, ticꞌoomñe tiñeꞌcatsꞌaa naljoꞌ ñequio tsom
cwentaaⁿꞌaⁿ. ñequio ndaantom, 14 ee ntyjaaꞌya

tsꞌo̱o̱ⁿ na tyuaaꞌ nntyꞌiaya ꞌu


Ya machꞌee Demetrio quialjoꞌcheⁿ nlana̱aⁿ̱ ntyja̱a̱ nda̱ay
̱ a.
12 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ya ñꞌoom 15 Quiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

nquiuna cantyja ꞌnaaⁿꞌ nnꞌaaⁿya tjaañomtiuu cꞌoomꞌ. Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ


Demetrio, ndoꞌ manquiiti ñꞌoom na ñjaaⁿ na ya ñꞌoom ñequiondyuꞌ
mayuuꞌ macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ cantyja cwilaꞌcwanomna na xmaⁿndyuꞌ,
ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Mati jâ cwitjeiꞌyuuꞌndyô̱ ndoꞌ ꞌu jeꞌ, quiaaꞌ na xmaⁿñe cwii
na ljoꞌ ndoꞌ ꞌo manquiuꞌyoꞌ na cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ yuu na
cwilana̱aⁿ̱ yâ ñꞌoom na mayuuꞌ. mꞌaaⁿꞌ.
Carta na seiljeii Judas
xuee teiljeii maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja
Xmaⁿndye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ꞌnaaⁿna na nntꞌuiiwiꞌnaꞌ joona
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ laxmaⁿna na nntjoomna.
1 Ja Judas matseiljeiya Joona ticꞌomna cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ,
cartawaañe. Cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na ee cwiwilꞌueeꞌndyena juu naya
mandiꞌntjomtyeⁿ nnom Jesucristo. na matseixmaaⁿ na wanaaⁿ na
Tiꞌxio̱oy ̱ a jndyu Jacobo. Cartawaañe nncꞌomyana ñequio nnꞌaⁿ ndoꞌ naljoꞌ
matseicwano̱ⁿya juunaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ cwilꞌana cwitjeiiꞌndyena cantyja
na maꞌmaⁿ Tsotya̱ay ̱ a Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na cwiluiiñê na
macwjiꞌño̱o̱ⁿ joona na macwjaaꞌñê matsa̱ꞌntjoom jaa ndoꞌ macanda̱
cwentaaⁿꞌaⁿ, ncꞌe na matseitjoomꞌnaꞌ nqueⁿ tjacantyja na tꞌmaⁿ cwiluiiñê
joona ñequio Jesucristo. 2 Quiaa  jo nda̱ay ̱ a.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nleijndyeti na 5 Meiiⁿ na ntyjii na manquiuꞌyoꞌ

nntoꞌñoomꞌyoꞌ na wiꞌ tsꞌoom ꞌo, ñꞌoomwaa sa̱a̱ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na


ñequio na meiⁿcwii ñomtiuu cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na ya tjeiꞌ
ticꞌomꞌyoꞌ ñequio na candyaꞌ tsꞌoom Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ Israel ndyuaa
ꞌo. Egipto sa̱a̱ jnda̱nquiacheⁿ sꞌaaⁿ na
tja̱ ntꞌomndye joona na tîcalaꞌyuꞌna
Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwinquioꞌnnꞌaⁿ ñꞌeⁿñê. 6 Ndoꞌ mati cjaañjoomꞌ

(2 Pedro 2:1-17) nꞌomꞌyoꞌ nquiee ángeles na


3 ꞌO nnꞌaⁿya na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya, jnda̱ ticaljooꞌndyena tsꞌiaaⁿ na laxmaⁿna,
seiqueeⁿnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseiljeiya hasta ꞌndyena yuu na seijndaaꞌñe
cwii ñꞌoom cwentaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaana, maleichom
juu na tjoomꞌ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe joona na pra̱so meiⁿ xocantycwii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jaa, sa̱a̱ jeꞌ maqua̱ⁿya na chuꞌtyeⁿndyena lꞌuaancjo yuu
cwenta na macaⁿnaꞌ na catseijndo̱ꞌa na jaaⁿñeñꞌeⁿ hasta juu xuee quia
nꞌomꞌyoꞌ na cjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja na nncuꞌxeeⁿ chaꞌtso. 7 Mati nnꞌaⁿ

ꞌnaaⁿꞌ juu na cwilayuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya tsjoom Sodoma ñequio Gomorra


na juunaꞌ ñejom tquiaaⁿ na laxmaⁿ ñequio nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ njoom
nnꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. 4 Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ
  ndiocheⁿ, tquiandyeñꞌeⁿna na lꞌana
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na cwilajomndyena meiⁿquia nnom na queeⁿ nꞌom
ñꞌeⁿndyoꞌ sa̱a̱ cwinquioꞌnnꞌaⁿna seiina nchii chaꞌxjeⁿ na seijndaaꞌñe
ꞌo. Ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na jachꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nncꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ

546
547 Judas

na luaaꞌ tyolꞌa nnꞌaⁿ njoomꞌñeeⁿ nchquiu na wjaachuu jndye na tjaa


tseixmaⁿnaꞌ cwii na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ndaluaaꞌ cachonaꞌ. Matseijomnaꞌ
nntꞌuiiwiꞌ chom na tijoom canduuꞌ joona chaꞌna nꞌoom na meiiⁿ na
nnꞌaⁿ na nmeiiⁿꞌ cwilꞌa. jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nlꞌanaꞌ ta̱,

8 Naⁿꞌñeeⁿ na mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ sa̱a̱ tjaa ta̱ colꞌanaꞌ, na we ndiiꞌ
meiiⁿ na manquiuna na tuii na ljoꞌ, tja̱naꞌ ee na jnda̱ tyenaꞌ xeⁿ quiiꞌ
sa̱a̱ laxmaⁿna nnꞌaⁿ na cwicatsoona nchꞌioonaꞌ. 13 Cantyja na cwilꞌa

ndaa, cwilaꞌndaaꞌndyena seiina, naⁿmꞌaⁿꞌ laꞌxmaⁿna chaꞌna nmo̱ⁿ


lꞌo̱na na nlqueⁿ Ta Jesús xjeⁿ joona, tꞌmaⁿ ndaaluee na mandyontquienaꞌ
cwilaꞌjnaaⁿꞌna ángeles na tꞌmaⁿ chomꞌ na tjoomꞌ na cwajndii ntꞌa,
cwiluiindye cañoomꞌluee. 9 Sa̱a̱
  laꞌxmaⁿna chaꞌna cancjuu na tijndaaꞌ
ángel na cwiluiitquieñe na jndyu cwaaⁿ ntyja cwiꞌoonaꞌ. Majndaaꞌ
Miguel quia na seijmeiⁿꞌñê nnom na ticantycwii na nljooꞌndyetyeⁿ
tsaⁿjndii cantyja ꞌnaaⁿꞌ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ yuu na ntomñꞌeⁿ najaaⁿ.
Moisés, tîcatseijnaaⁿꞌaⁿ cweꞌ tsoom 14 Mati Enoc, tsaⁿ na jnda̱ ntquieeꞌ

nnom juu: “Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndiiꞌ na teiꞌcantyjooꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ


catseitiaaⁿꞌaⁿ ꞌu.” 10 Sa̱a̱ naⁿmꞌaⁿꞌ
  Adán, tyotseineiiⁿ ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ
wiꞌ ñꞌoom cwilaꞌneiⁿna nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ tsꞌoom cantyja
meiⁿnquia na ticalaꞌno̱ⁿꞌna, ndoꞌ ꞌnaaⁿ naⁿmꞌaⁿꞌ. Tsoom: “Ntꞌiaya nquii
chjoowiꞌ na ndyaꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌtina, na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom chaꞌtso
cwilaꞌno̱ⁿꞌna joꞌ cweꞌ na cꞌeeꞌ na macwjeeꞌcañoom ñequio meiⁿ
nꞌomna, chaꞌcwijom quiooꞌ na cweꞌ meiⁿcheⁿ nnꞌaⁿ na ljuꞌ nꞌom, 15 na

machꞌeetoyoꞌ. Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ joꞌ nncuꞌxeeⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ ndoꞌ na


cwilaꞌndaaꞌndye cheⁿnquieena. nntꞌuiiweeⁿꞌeⁿ chaꞌtsondye joona
11 Nlcoꞌwiꞌnaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ ee
  cantyja natia na jnda̱ ñelꞌana ndoꞌ na
cwiꞌoontyjo̱na chaꞌxjeⁿ na sꞌaa nntsꞌaaⁿ na nntꞌuiityeⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na jeeⁿ
Caín. Cha na nntaꞌntjomna sꞌom tia ñejlaꞌxmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso
cwilaꞌjomndyena na tisꞌa sꞌaa nnom natia na jnda̱ ñelꞌa, ndoꞌ cantyja
Balaam ndoꞌ cwilawendyena ꞌnaaⁿꞌ chaꞌtso ñꞌoom wiꞌ na jnda̱
nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌxjeⁿ seiweñe ñejlaꞌneiⁿna nacjoomꞌm.” 16 Naⁿmꞌaⁿꞌ

Coré ndoꞌ ncꞌe na ljoꞌ sꞌaaⁿ seicueeꞌ ñequiiꞌcheⁿ cwilancjooꞌndyena


Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom. 12 Matseijnaaⁿꞌnaꞌ
  ljoꞌ cwiluii na ticjaaweeꞌ nquiuna
ꞌo na ñꞌeeⁿ naⁿmꞌaⁿꞌ quia na na cwilꞌa ntꞌomcheⁿ, ljoꞌ na cwilꞌa
cwilajomndyoꞌ ñꞌeⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ na ncꞌiaana cwiluena xocwilꞌue joꞌ.
cwilayuꞌ na tjoomꞌ cwicwaꞌyoꞌ Ñequiiꞌcheⁿ lꞌue nꞌomna na caluii
na cwicañjom nꞌomꞌyoꞌ Ta natia na queeⁿ nꞌom seiina. Sꞌa ñꞌoom
Jesús ndoꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ ñequio na cwilaneiⁿna ndoꞌ caꞌnaaⁿꞌndyena cha
neiiⁿna cwicwaꞌna ndoꞌ cwiwena nnquioo sꞌom lueena.
ñꞌeⁿndyoꞌ meiⁿ ticoꞌtianaꞌ nquiuna.
Matseijomnaꞌ joona chaꞌcwijom Matseijndo̱ꞌ Judas nꞌom
tsꞌaⁿ cweꞌ mꞌaaⁿꞌ tsꞌom cantyja nnꞌaⁿ na cwilayuꞌ
ꞌnaaⁿꞌ nquii meiⁿ ticateixꞌee canmaⁿ. 17 Sa̱a̱
ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌ na
Joona laxmaⁿna chaꞌcwijom jnda ntyjiiya ꞌo, cjaanjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ
Judas 548

ñꞌoom na jaachꞌee xuee tyoñequia nlaꞌtiuuna. 23 Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ


apóstoles cwentaaꞌ Ta Jesucristo, nnꞌaⁿ na jnda̱ tjachuunaꞌ joona


18 na tyoluena nda̱aꞌ̱ yoꞌ: “Joo ncuee
  cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ
na macanda̱ nncꞌom nnꞌaⁿ na naⁿmꞌaⁿꞌ, catjeiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ joonaꞌ
nlaꞌneiⁿ ñꞌoom ticueeꞌ tsꞌom nacjooꞌ chaꞌcwijom na macwjiꞌ tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ
ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ quiiꞌ chom. Ndoꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ
nlꞌana chaꞌtso nnom na tiljuꞌ na cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ joona sa̱a̱
cwilaꞌqueeⁿ nꞌomna.” 19 Jnaaⁿ joona
  cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ na juu natia
na cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ. na laxmaⁿna tincwꞌuaaꞌndyoꞌ joonaꞌ.
Cwilaꞌñꞌoomꞌndyena cantyja ꞌnaaⁿ
joo na queeⁿ nꞌom seiina, meiⁿ Ñꞌoom na macanda̱ na
ticalaxmaⁿna Espíritu na cwiluiiñe matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 24 Nnom Nqueⁿ na waa najndeii
20 Sa̱a̱ ꞌo jeꞌ nnꞌaⁿya na jeeⁿ jnda
  na cwiluiiñê na nncwañomꞌm ꞌo
ntyjiiya, caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ na tincjuꞌcjenaꞌ ꞌo na ñequio na
juu na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ na ljuꞌ neiiⁿꞌeⁿ nntsꞌaaⁿ na nncwintyjeꞌyoꞌ
tseixmaⁿnaꞌ. Calaneiⁿꞌyoꞌ nnom jo nnoom yuu na jeeⁿ caxuee na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio juu najndeii mꞌaaⁿ na meiⁿcwii tilaꞌtjo̱on ̱ dyoꞌ
na matseixmaⁿ Espíritu Santo. jo nnoom, 25 nnom Nqueⁿ na

21 ꞌO caljooꞌndyoꞌ cantyja na mꞌaaⁿ


  ñequiiꞌcheⁿ cwiluiiñê Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na candyaꞌ tsꞌoom ꞌo macwjiꞌnꞌmaaⁿñê jaa cantyja ꞌnaaⁿꞌ
ndoꞌ cwindoꞌyoꞌ juu xuee quia Jesucristo na jom cwiluiiñê na
nquii Jesucristo na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱
matsa̱ꞌntjoom jaa nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ, jom, jom cwitaaꞌjndya̱ay ̱ a jo
xjeⁿꞌñeeⁿ ncꞌe na wiꞌ tsꞌoom jaa nda̱ay
̱ a, jom chaꞌtso najndeii
nñequiaaⁿ na nntoꞌño̱o̱ⁿya na matseixmaaⁿ, ndoꞌ na maqueeⁿ xjeⁿ
ticantycwii na nntando̱oꞌ̱ a. chaꞌtso, chaꞌxjeⁿ tyoontycwii na
22 Nnꞌaⁿ na we waa na mꞌaaⁿꞌ
  ñejndyowanaꞌ, na waa na jeꞌ, ndoꞌ
nꞌom cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoommeiiⁿ, na ticantycwii na cwiwjaatinaꞌ.
catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱na cha ñecwii Amén.
549

Ñꞌoom cantyja na tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaꞌ Juan


na matseixmaaⁿ ñequio juu na
ꞌNaaⁿ na tꞌmo̱ⁿ Jesucristo tjañomtiuu na mañequiaaⁿ quiiꞌ
na quia nluii tsꞌom tsꞌaⁿ. Nqueⁿ na mꞌaaⁿ ndoꞌ

1 Ñꞌoommeiiⁿ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nnom nquii Jesucristo na
jom caꞌmo̱o̱ⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nquiee
mꞌaaⁿñê ndoꞌ tyomꞌaaⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ
na nncuaa tsjoomnancue ndoꞌ
nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ mati cantyja
nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nnoom. ꞌnaaⁿ ntquieeꞌ Espíritu na mꞌaⁿna jo
Ñequio ꞌndyoo ángel cwentaaⁿꞌaⁿ nnom tio na wacatyeeⁿ. 5 Ndoꞌ mati

seicaꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ ja Juan quiaa Jesucristo na nlaꞌxmaⁿꞌyoꞌ


na mandiꞌntjo̱ⁿya nnoom. Ee joo joo nayaꞌñeeⁿ. Jom cwiluiiñê na
ñꞌoommeiiⁿ cwilaꞌneiⁿnaꞌ cantyja macwjiꞌyuuꞌñê ñꞌoom na mayuuꞌ
na jnda̱ teicandyooꞌ na nluii. 2 Joꞌ   nda̱ay̱ a, ndoꞌ jom tsꞌaⁿ najndyee
chii mamacwjiꞌyuuꞌndyo̱ ñꞌoommeiiⁿ na tandoꞌxco na tueꞌ. Cwiluiiñê
na tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom no̱o̱ⁿ ñequio na matsa̱ꞌntjoom chaꞌtsondye
Jesucristo. Macwjiꞌyuuꞌndyo̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱
chaꞌtsoti na tcoꞌnaꞌ na ntyꞌiaya ndoꞌ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. Nqueⁿ na jeeⁿ
na jndiiya. candyaꞌ tsꞌoom jaa ndoꞌ ñequio
3 Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu tsꞌaⁿ
  nioomꞌm na tcweꞌ tmaaⁿ jaa
na matseiꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiiⁿ cantyja jnaaⁿya na waa. 6 Jnda̱ tqueeⁿ jaa

chiuu cwii nndyonaꞌ, ndoꞌ mati joo na tꞌmaⁿ cwiluiindyo̱ na mꞌaaⁿya


nnꞌaⁿ na cwindye ndoꞌ cwilaꞌwe nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ
joonaꞌ naquiiꞌ nꞌom. Ee jnda̱ mawaa tqueeⁿ na cwiluiindyo̱ ntyee na
xjeⁿ na nluii chaꞌxjeⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñꞌoommeiiⁿ. na juu cwiluiiñe Tsotyeeⁿ.
Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom ndoꞌ
Ñꞌoom na toꞌñoom ntquieeꞌ caluiitꞌmaⁿñê cantyjati najndeii
ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ na matseixmaaⁿ chaꞌwaati na yo.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ Amén.
4 Ja Juan matseicwano̱ⁿ 7 Queⁿꞌyoꞌ cwenta,

ñꞌoommeiiⁿ nda̱aꞌ̱ ꞌo na cwiluiindyoꞌ manncwjeeꞌcañoom Cristo ñequio


ntquieeꞌ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ nchquiu. Ndoꞌ chaꞌtsoti nnꞌaⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ nntyꞌiaa jom, ndiñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na
ndyuaa Asia. Catoꞌñoomꞌyoꞌ naya jlaꞌjomndye na tueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ
Apocalipsis 550

chaꞌtso ntmaaⁿꞌ na cwii cwii nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. Cjaanaꞌ


nnꞌaⁿ, jndeii nlaꞌxuaana na chjooꞌ tsjoom Éfeso, Esmirna, Pérgamo,
nꞌomna quia na nntyꞌiaana jom. Tiatira, Sardis, Filadelfia, ñequio
Maxjeⁿ nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na ljoꞌ. Laodicea.
Amén. 12 Quia joꞌ taqua̱ⁿxa̱ⁿꞌa cha ya

8 “Ja cwiluiindyo̱ Alfa ñequio


  nntyꞌiaya ꞌñeeⁿ juu matseineiⁿ
Omega. Ja maxjeⁿ mꞌaaⁿya najndyee ñꞌeⁿndyo̱. Ndoꞌ quia na jnda̱ taqua̱ⁿ,
ndoꞌ na macanda̱.” Luaaꞌ matso ntyꞌiaya ntquieeꞌ xjo sꞌom cajaⁿ
nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom chaꞌtso. na cwicañjoomꞌ nlca. 13 Xcwe  

Nqueⁿ na mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿ ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ ncjoꞌñeeⁿ ntyꞌiaya


maxjeⁿ ñetꞌoom ndoꞌ nncueꞌntyjo̱ meintyjeeꞌ nqueⁿ na matseijomnaꞌ
na nncwjeeꞌcañoom. Nqueⁿ na chaꞌcwijom tsꞌaⁿ jom. Cweⁿ cwii
cwiluiiñê na chaꞌtso najndeii liaatco xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. Ndoꞌ
matseixmaaⁿ. tseiꞌjñaaⁿ chuꞌtyeⁿ cwii ꞌnaⁿ na
tuii ñꞌeⁿ sꞌom cajaⁿ. 14 Sooxqueeⁿ

Tcoꞌnaꞌ nnom Juan na canchiiꞌnaꞌ chaꞌcwijom sooꞌ catsmaⁿ


ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Cristo canchiiꞌ, ndoꞌ chaꞌna canchiiꞌ tsaaⁿ.
9 Ja Juan na cwiluiindyo̱ Nꞌomnnoom xueenaꞌ chaꞌcwijom
nnꞌaⁿꞌyoꞌ tjom na cwiwino̱o̱ⁿya chom. 15 Ncꞌeeⁿ caxueenaꞌ chaꞌna

nawiꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ, ndoꞌ tjom colo na matseixmaⁿ sꞌom wee quia


na cwitueꞌndyo̱cja̱ay ̱ a nnom na jeꞌndyo jluiꞌnaꞌ naquiiꞌ chom,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee nquii Jesucristo ndoꞌ seiljuꞌya tsꞌaⁿ juunaꞌ. Ndoꞌ
mañequiaaⁿ na tjom mꞌaaⁿya na cꞌuaa na matseineiiⁿ chaꞌcwijom
ticatiom nꞌo̱o̱ⁿya. Ja tyomꞌaaⁿjnaⁿya cꞌuaa quia na cwicwjeeꞌ jndaa.
ndyuaaxeⁿncwe na jndyunaꞌ 16 Tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya tooꞌndye

Patmos ncꞌe na tyoñequia ñꞌoomꞌ ntquieeꞌ cancjuu ndoꞌ quiiꞌ ꞌñom


Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ na tyocwjiꞌyuuꞌndyo̱ macaluiꞌnom cwii xjo na we ntyja
cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. 10 Juu xuee
  ta̱a.̱ Ndoꞌ jeeⁿ caxuee nnoom chaꞌna
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nqueⁿ na xueeñe ñeꞌquioomꞌ na quiajmeiⁿꞌ.
cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom jaa, 17 Quia na ntyꞌiaya jom, tioondyo̱

mꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo jo ncꞌeeⁿ chaꞌcwijom tsꞌoo ja. Ndoꞌ
ndoꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ cwii na tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿya. teicaljoom tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya nacjoya,
Jndiiya na jndeii teicꞌuaa na seineiⁿ tsoom no̱o̱ⁿ:
tsꞌaⁿ jo naxa̱ⁿꞌa chaꞌcwijom jndyeeꞌ —Tintyꞌueꞌ. Ee maja na mꞌaaⁿya
ntu. 11 Tso no̱o̱ⁿ:
  najndyee cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncuaa
—Ja maxjeⁿ mꞌaaⁿya najndyee cwii tsjoomnancue ndoꞌ jo̱mꞌaaⁿtya̱ya
tjo̱o̱cheⁿ na nncuaa tsjoomnancue meiiⁿ na tacuaanaꞌ. 18 Ja cwiluiindyo̱

ndoꞌ jo̱mꞌaaⁿtya̱ya meiiⁿ na na wando̱ꞌa. Ndoꞌ meiiⁿ na jnda̱ tꞌio̱


tacuaanaꞌ. Cwa, catseiljeiꞌtcuundyuꞌ sa̱a̱ jeꞌ mꞌaaⁿya na ticantycwii na
cantyja na mantyꞌiaꞌ njomꞌ. Catsaꞌ wando̱ꞌa. Chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwiwje
libro, ndoꞌ catseicwanomꞌ juunaꞌ mꞌaⁿna nacje ꞌnaⁿya ndoꞌ mati
ndyuaa Asia ntquieeꞌ tsjoom na Hades yuu meindooꞌ lꞌoo. 19 Cwa  

mꞌaⁿ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ catseiljeiꞌ chaꞌtso na macoꞌnaꞌ njomꞌ


551 Apocalipsis

na mantyꞌiaꞌ, ñequio chaꞌtso na na cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ.


nlcoꞌnaꞌ nntyꞌiaꞌ na cwiluii jeꞌ ndoꞌ 4 Sa̱a̱ waa na ntyjiiya ñꞌeⁿndyoꞌ:
na cwii nncjaaluii. 20 Jeꞌ nntsjo̱o̱
  tacantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ja chaꞌxjeⁿ
ljoꞌ maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom wantyꞌiuuꞌwaa quia to̱ꞌjndyeeꞌyoꞌ na jeeⁿ jnda
cantyja ꞌnaaⁿ ntquieeꞌ cancjuu na nquiuꞌyo ñꞌeⁿndyo̱. 5 Cjaañjoomꞌ

ntyꞌiaꞌ na tooꞌndye tsꞌo̱o̱ ntyjaya, nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtso na ñelꞌajndyeeꞌyoꞌ


ndoꞌ ntquieeꞌ xjo sꞌom cajaⁿ na ndoꞌ jeꞌ tacolꞌaꞌyoꞌ, calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ.
cwicañjoomꞌ nlca. Joo ntquieeꞌ Calꞌaꞌnndaꞌyoꞌ yuu na ya chaꞌxjeⁿ na
cancjuuꞌñeeⁿ, joꞌ joꞌ ntquieeꞌ ángeles ñelꞌaꞌjndyeeꞌyoꞌ, Ee xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ
na cwilꞌa cwenta ntquieeꞌ ntmaaⁿꞌ na ljoꞌ, quia joꞌ nncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo
nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ nncwjiꞌa xjo na ñjoomꞌ sca
cwentaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ joo ntquieeꞌ xjo quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. 6 Sa̱a̱ waa cwii na jeeⁿ

sꞌom cajaⁿ na cwicañjoomꞌ nlca, joꞌ majoꞌndyo cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Mꞌaⁿꞌyoꞌ


joꞌ ntquieeꞌ ntmaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ na na jndooꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ na laꞌxmaⁿ
laꞌxmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ na jndyu nicolaítas,
ndoꞌ mati nnco̱ jndo̱ya ljoꞌ na
Ñꞌoom cwentaa ntquieeꞌ cwilꞌana. 7 ꞌÑeeⁿ ꞌo na ñeꞌcandyeꞌyoꞌ,

ntmaaⁿꞌnnꞌaⁿ: Ñꞌoom na candyeꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoom na matseineiⁿ


tja tsjoom Éfeso Espíritu Santo nda̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ

2 Tsoti Jesús no̱o̱ⁿ:


—ꞌU Juan, catseiljeiꞌ
ñꞌoommeiiⁿ, catseicwanomꞌ joonaꞌ
na mꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia
tso: ꞌÑeeⁿ juu na jnda̱a̱ jnaⁿñe
ñequio natia, nñequiaya na nlquii
na mꞌaaⁿ ángel na machꞌee cwenta ta̱aꞌ̱ tsꞌoom na mañequiaanaꞌ na
tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom wandoꞌ tsꞌaⁿ. Juu tsꞌoomꞌñeeⁿ
cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoom meintyjeeꞌnaꞌ xcweya paraíso
Éfeso. Catsuꞌ: “Nmeiiⁿ ñꞌoom cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.”
na matseina̱ⁿ nnco̱ na tooꞌndye
ntquieeꞌ cancjuu tsꞌo̱o̱ ntyjaya. Ñꞌoom na tja tsjoom Esmirna
Ja mꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿ ntquieeꞌ 8 Tsoti Jesús no̱o̱ⁿ:
xjo sꞌom cajaⁿ na cwicañjoomꞌ —Catseiljeiꞌ ñꞌoommeiiⁿ,
nlca: 2 Mantyjiiya chiuu waa
  catseicwanomꞌ joonaꞌ na mꞌaaⁿ
tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya na cwilꞌaꞌyoꞌ, ndoꞌ ángel na machꞌee cwenta
cantyja na cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyoꞌ. Mantyjiiya cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿna tsjoom
na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ Esmirna. Catsuꞌ: “Ñꞌoommeiiⁿ
nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndye. Ndoꞌ jnda̱ matseina̱ⁿ ja, na mꞌaaⁿya najndyee
jliuꞌyoꞌ chiuu laxmaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ ndoꞌ mꞌaaⁿya na macanda̱. Ja
cwilꞌaya na cwiluiindye apóstoles, meiiⁿ na jnda̱ tꞌio̱ sa̱a̱ jeꞌ jnda̱
jnda̱ jliuꞌyoꞌ na cantundye naⁿꞌñeeⁿ. mawando̱ꞌxco̱. 9 Mantyjiiya chiuu

3 Ntyjiiya na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ


  waa na mꞌaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ nawiꞌ tꞌmaⁿ
na cwilaꞌquii nꞌomꞌyoꞌ meiiⁿ na cwiwinomꞌyoꞌ. Ndoꞌ ntyjiiya
tꞌmaⁿ nawiꞌ cwiwiꞌnomꞌyoꞌ. Meiⁿ cantyja na wantyꞌiaandyo mꞌaⁿꞌyoꞌ
tîcwintqueⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ sa̱a̱ jo nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom laxmaⁿꞌyoꞌ
Apocalipsis 2 552

na tyandyoꞌ. Ntyjiiya ñꞌoom wiꞌ na ñequio na xcweeꞌ tsꞌoom


cwilue nnꞌaⁿ nacjoꞌyoꞌ. Naⁿꞌñeeⁿ tyocwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿya
tuiindyena na judíos sa̱a̱ cantyja na nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom
cwilꞌana machꞌeenaꞌ na meiⁿchjoo nnom tsaⁿjndii na maxjeⁿ
nchii joꞌ joona. Joona laꞌxmaⁿna macꞌeⁿ joꞌ joꞌ. 14 Sa̱a̱ niom

tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na matseitjom Satanás ntꞌom na ntyjiiya ñꞌeⁿndyoꞌ,


cwentaaⁿꞌaⁿ. 10 Tintyueꞌyoꞌ cwii
  ee mꞌaⁿ cwantindyoꞌ ꞌo na
nawiꞌ na manntjomꞌyoꞌ. Ee queⁿꞌyoꞌ cwileiꞌñꞌomꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na
cwenta, mawaa xjeⁿ na cwantindyoꞌ tꞌmo̱ⁿ Balaam. Jom tꞌmo̱o̱ⁿ nnom
ꞌo nntsaꞌyoꞌ wꞌaancjo ncꞌe na ta̱aꞌ̱ Balac ñꞌoom na sꞌaanaꞌ na
tsꞌom tsaⁿjndii. Ee ñeꞌcaljeiiⁿ chiuu jlaꞌtjo̱o̱ndye nnꞌaⁿ Israel nnom
nꞌomꞌyoꞌ. Nntjomꞌyoꞌ nawiꞌñeeⁿ cwii Tyꞌo̱o̱t sꞌom. Ee tsoom na ya
qui xuee sa̱a̱ caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ na na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ꞌnaⁿ na
ñeꞌcwii calaꞌtiuuꞌyoꞌ meiiⁿ ñequio cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa. Ndoꞌ ya na
joꞌ cwjeꞌyoꞌ, quia joꞌ ja nñequiaya nncꞌoocatsa̱ꞌna seii quiooꞌ jo
na nntoꞌñoomꞌyoꞌ na ticantycwii nda̱a̱naꞌ, jnda̱ joꞌ nntquiina
na cwitandoꞌyoꞌ. 11 ꞌÑeeⁿ ꞌo na
  seiꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tsoom na
ñeꞌcandyeꞌyoꞌ, candyeꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoom maxjeⁿ ya na cweꞌ ncꞌomyana
na matseineiⁿ Espíritu Santo ñequio ncꞌiaana. 15 Mati waa

nda̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ cwiicheⁿ na ntyjiiya ñꞌeⁿndyoꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ: ꞌÑeeⁿ juu na mꞌaⁿ ntꞌomndyoꞌ ꞌo na
na jnda̱a̱ jnaⁿñe ñequio natia, juu cwileiꞌñꞌomꞌtyeⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na
na jnda̱ we ndiiꞌ na nncueꞌ tsꞌaⁿ, cwitꞌmo̱o̱ⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyu
xocatꞌuiinaꞌ jom.” nicolaítas, ndoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ
jeeⁿ jndo̱ya. 16 Joꞌ chii calcweꞌ

Ñꞌoom na tja tsjoom Pérgamo nꞌomꞌyoꞌ. Ee xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ na


12 Tsoticheⁿ Jesús no̱o̱ⁿ: ljoꞌ, tyuaaꞌ nncua̱caño̱o̱ⁿ ya ꞌo
—Catseiljeiꞌ ñꞌoommeiiⁿ, ndoꞌ ñequio xjo na macaluiꞌ
catseicwanomꞌ joonaꞌ na mꞌaaⁿ quiiꞌ ꞌndyo̱ nntsꞌaaya tiaꞌ
ángel na machꞌee cwenta tmaaⁿꞌ ñꞌeⁿ cwantindyoꞌ ꞌo na
nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱t sꞌom na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ.
mꞌaⁿ tsjoom Pérgamo. Catsuꞌ: 17 ꞌÑeeⁿ ꞌo na ñeꞌcandyeꞌyoꞌ,

“Luaa ñꞌoom na matsjo̱o̱ nnco̱ candyeꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoom na


na maleiñꞌo̱ⁿ ya xjo na ta̱a̱ we matseineiⁿ Espíritu Santo
ntyja: 13 Mantyjiiya chiuu waa
  nda̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ
na mꞌaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na majoꞌto Tyꞌo̱o̱t sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. ꞌÑeeⁿ
cwicꞌeⁿꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na juu na jnda̱a̱ jnaⁿñe ñequio
matsa̱ꞌntjom tsaⁿjndii. Ntyjiiya natia, nñequiaya maná na
na tyeⁿ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ xueya nlcwaꞌ na ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ.
ndoꞌ tyootjeiꞌndyoꞌ cantyja na Ndoꞌ nñequiaya cwii tsjo̱ꞌ
cwilaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ meiiⁿ na canchiiꞌ nnom. Nacjooꞌ juunaꞌ
xcwe quiiꞌ tsjomꞌyoꞌ jlaꞌcueeꞌ nntseiljeixco̱ xueya ndoꞌ
nnꞌaⁿ tiꞌxꞌiaaꞌyoꞌ Antipas. Jom meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaljeii ljoꞌ matso
553 Apocalipsis 2​, ​3

ljeiiꞌñeeⁿ, macanda̱ nquii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ xeⁿ na ticalcweꞌ nꞌomna na


nncoꞌñom juunaꞌ ntyjii.” cwilaꞌjomndyena natia na machꞌeeⁿ.
23 Ja nntseicwja̱ya chaꞌtso nnꞌaⁿ na

Ñꞌoom na tja tsjoom Tiatira cwiꞌoontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ na cwiluiindye


18 Tsoticheⁿ Jesús no̱o̱ⁿ: chaꞌcwijom ntseinaaⁿ. Ndoꞌ na ljoꞌ
—Catseiljeiꞌtiꞌ ñꞌoommeiiⁿ, chaꞌtso ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiiꞌa
catseicwanomꞌ joonaꞌ na mꞌaaⁿ cwentaya nliuna na ja ntyjiitcuundyo̱
ángel na machꞌee cwenta tmaaⁿꞌ chiuu waa na matseitiuu tsꞌaⁿ ñequio
nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaⁿ chiuu waa na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ.
tsjoom Tiatira. Catsuꞌ: “Luaa ñꞌoom Ndoꞌ cantyjati na jnda̱ ñelꞌaꞌyoꞌ,
na matseina̱ⁿ nnco̱ na cwiluiindyo̱ malaaꞌtiꞌ nñequiaya na nloꞌñom
Jnda Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Nꞌomno̱o̱ⁿ jeeⁿ ticwiindyoꞌ ꞌo. 24 Sa̱a̱ ntꞌomndyoꞌ ꞌo

xueenaꞌ chaꞌcwijom chom, ndoꞌ ncꞌa̱ na mꞌaⁿꞌyoꞌ Tiatira na tyoolajomndyoꞌ


caxueenaꞌ chaꞌcwijom sꞌom wee na ñꞌoom na cwindye naⁿꞌñeeⁿ, meiⁿ
jnda̱ seiljuꞌya tsꞌaⁿ. 19 Tcuu mantyjiiya
  tyoowijndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ
chiuu waa tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya na cwilꞌaꞌyoꞌ na cwiluena laꞌxmaⁿnaꞌ ñꞌoom
ndoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ na wantyꞌiuuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Satanás.
laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ. Ndoꞌ na luaaꞌ waa ticatio̱oṯ ya̱ xuu
Ndoꞌ ntyjiiya na ya cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nacjoꞌyoꞌ. 25 Sa̱a̱ macanda̱ matsjo̱o̱ na

no̱o̱ⁿ ndoꞌ na ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyoꞌ. caljooꞌndyoꞌtyeⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


Ndoꞌ jeꞌ canda̱aꞌ̱ ti waa na cwilꞌaꞌyoꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ na cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ,
naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya nchiiti quia hasta xjeⁿ na nncua̱ya. 26 Nda̱a̱

to̱ꞌjndyeeꞌyoꞌ. 20 Sa̱a̱ waa na ntyjiiya


  joo nnꞌaⁿ na cwitaꞌntjom na
ñꞌeⁿndyoꞌ ee cwiñeꞌquiandyoꞌ na ñeꞌcatsꞌaa Satanás xjeⁿ joona ndoꞌ
maꞌmo̱ⁿ cwii yuscu ñꞌoom na tisꞌa cwiljooꞌndyetyeⁿna cantyja ꞌnaⁿya
quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Jom cweꞌ matsoyaaⁿ hasta na macanda̱, nñequia najndeii
na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na mañequiaa na matseixmaⁿ na nntsa̱ꞌntjomna
ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, sa̱a̱ machꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwii cwii ndyuaa. 27 Jnda̱ 

chaꞌna tyochꞌee yuscu na jndyu tquiaa Tsotya̱ya na nntseixmaⁿya


Jezabel. Manquiuꞌnnꞌaaⁿ nnꞌaⁿ na na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya. Chaꞌxjeⁿ na
cwindyeꞌntjom no̱o̱ⁿ. Ee maꞌmo̱o̱ⁿ nntiuujnda̱a̱ xuaa na mmeiⁿꞌ tsꞌaⁿ
na wanaaⁿ na cweꞌ cꞌomyana ñꞌeⁿ tsꞌoomlꞌeiiꞌxjo, maluaaꞌ nncuꞌxeeⁿ
ncꞌiaana, ndoꞌ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena nnꞌaⁿ. 28 Ndoꞌ nñequiaya caxjuuncoo

ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa, ndoꞌ ya na nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. 29 ꞌÑeeⁿ ꞌo na


catquiina seiꞌ na tyꞌequeⁿ nnꞌaⁿ jo ñeꞌcandyeꞌyoꞌ, candyeꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoom


nda̱a̱ joonaꞌ. 21 Ndoꞌ jnda̱ tquiaya
  na matseineiⁿ Espíritu Santo nda̱a̱
na wanaaⁿ na calcweꞌ tsꞌoom ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jnaaⁿꞌaⁿ, sa̱a̱ tiñeꞌcalcweꞌ tsꞌoom cwentaaⁿꞌaⁿ.”
na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñequio nnꞌaⁿ.
22 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja nntseiquio̱o̱ Ñꞌoom na tja tsjoom Sardis

3

cwii tycu wꞌii nacjoomꞌm. Ndoꞌ mati Tsoticheⁿ Jesús no̱o̱ⁿ:


nquiee nnꞌaⁿ na cweꞌ mꞌaⁿya ñꞌeⁿñê, —Catseiljeiꞌtiꞌ ñꞌoommeiiⁿ,
nntsꞌaa na nntjoomna cwii nawiꞌ catseicwanomꞌ joonaꞌ namꞌaaⁿ
Apocalipsis 3 554

ángel na machꞌee cwenta tmaaⁿꞌ 6 ꞌÑeeⁿꞌo na ñeꞌcandyeꞌyoꞌ,


nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom candyeꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoom na matseineiⁿ
cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoom Sardis. Espíritu Santo nda̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
Catsuꞌ: “Luaa matsjo̱o̱ nnco̱ na na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.”
matseixmaⁿya ntquieeꞌ Espíritu
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ ntquieeꞌ Ñꞌoom na tja tsjoom Filadelfia
cancjuu: Tcuu mantyjiiya chiuu 7 Tsoticheⁿ Jesús no̱o̱ⁿ:
waa tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya na cwilꞌaꞌyoꞌ na —Catseiljeiꞌtiꞌ ñꞌoommeiiⁿ,
mꞌaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na waa ñꞌoom cantyja catseicwanomꞌ joonaꞌ namꞌaaⁿ ángel
ꞌnaⁿꞌyoꞌ na jeeⁿ tandoꞌ nꞌomꞌyoꞌ, sa̱a̱ na machꞌee cwenta tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
tiyuuꞌ. ꞌO cwilaxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom na macwjiꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ
lꞌoo. 2 ꞌO na mꞌaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom
  na mꞌaⁿ tsjoom Filadelfia. Catsuꞌ:
na cwindaꞌyoꞌ, calcwiiya nꞌomꞌyoꞌ. “Ja cwiluiindyo̱ na ljuꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ
Juu chjoowiꞌ na ndi cwileiñꞌomꞌyoꞌ, cwiluiindyo̱ ñꞌoom na mayuuꞌ.
calajnda̱ꞌyoꞌ na nncjaanajndeiinaꞌ. Chaꞌxjeⁿ David tyowaa najneiⁿ na
Ee mawaa xjeⁿ na ñeꞌcantycwii tyotsa̱ꞌntjoom chaꞌwaa ndyuaaⁿꞌaⁿ,
nayaꞌñeeⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Ee mati ja matseixmaⁿya juu najndeii
maljeiya na tixcwe cwilꞌaꞌyoꞌ jo na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ee
nnom Tsotya̱ya Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Quia
  ja tseixmaⁿya na nñequiaya na
joꞌ tyeⁿ cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ wanaaⁿ na nncjaaquieeꞌ tsꞌaⁿ
ñꞌoom naya na jnda̱ toꞌñoomꞌyoꞌ. cañoomꞌluee oo na ticwanaaⁿ.
Calaweꞌyoꞌ joonaꞌ ndoꞌ calcweꞌ Nnco̱ matseicanaaⁿndyo̱ ndoꞌ tjaa
nꞌomꞌyoꞌ. Ee xeⁿ ticalajndaaꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ juu nnda̱a̱ nntseicuꞌtyeⁿ. Oo
na nncꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, matsꞌia joꞌ matseicuꞌtya̱ⁿya ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ juu
nncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo chaꞌcwijom nnda̱a̱ nntseicanaaⁿñe. Luaa waa
macwjeeꞌcañoom tsaⁿcanchꞌue na matsjo̱o̱ nnco̱: 8 Mantyjiiya chiuu

quia ticꞌomcꞌeeñe tsꞌaⁿ. waa tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya na cwilꞌaꞌyoꞌ.


Meiⁿ xocalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ xjeⁿ Cantyꞌiaꞌyoꞌ, jnda̱ seicanaaⁿndyo̱
nncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo. 4 Sa̱a̱ mꞌaⁿ
  cwii chaꞌcwijom ꞌndyootsꞌa jo
cwantindyoꞌ ꞌo tsjoom Sardis nda̱aꞌ̱ yoꞌ cha nnda̱a̱ nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ
na tyoolacwajndiindyoꞌ liaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya, ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ juu
ñequio natia. Joꞌ chii nñequiaya nnda̱a̱ nntseicuꞌ. Ee meiiⁿ titꞌmaⁿ
liaa canchiiꞌ na nlcweeꞌyoꞌ ndoꞌ waa na jnda̱ꞌyoꞌ, sa̱a̱ cwilacanda̱ꞌyoꞌ
nncꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ee laꞌxmaⁿꞌyoꞌ ñꞌoomya meiⁿ tyootjeiꞌndyoꞌ cantyja
na nndaꞌyoꞌ joonaꞌ. 5 ꞌÑeeⁿ joo
  ꞌnaⁿya. 9 Luaa waa na nntsꞌaaya.

na jnda̱a̱ jnaⁿndye ñequio natia, Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjomꞌyoꞌ na cwiluena


nntseicwa̱ya liaa canchiiꞌ naⁿꞌñeeⁿ. na joona na mayuuꞌcheⁿ judíos na
Meiⁿ tijoom catseicanduuꞌa ncueena wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Sa̱a̱ cantyja
nacjooꞌ libro na chuunaꞌ ncuee nnꞌaⁿ na cwilꞌana machꞌeenaꞌ na tiyuuꞌ na
na ticantycwii na cwitaꞌndoꞌ. Ndoꞌ ljoꞌ. Ñenquiiꞌcheⁿ cantu cwilaꞌneiⁿna,
nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ na cwiluiindyena ee laꞌxmaⁿna tmaaⁿꞌ cwentaaꞌ
cwentaya jo nnom Tsotya̱ya ndoꞌ Satanás. Joꞌ chii queⁿꞌyoꞌ cwenta,
mati jo nda̱a̱ ángeles cwentaaⁿꞌaⁿ. nntsꞌaaya na nncꞌoontyjaaꞌna ꞌo na
555 Apocalipsis 3

nntaꞌna cantyena jo nda̱aꞌ̱ yoꞌ. Ndoꞌ matsjo̱o̱ nnco̱ na cwiluiindyo̱


na nncꞌoolaꞌno̱ⁿꞌna na ja mꞌaaⁿya ñꞌoom na mayuuꞌ ndoꞌ ñequiiꞌcheⁿ
na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo. 10 Ncꞌe
  macwjiꞌyuuꞌndyo̱ ñꞌoom na canda̱aꞌ̱ .
na cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta ñꞌoom na Ñꞌeⁿndyo̱ ja sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso
tsjo̱o̱ na ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyoꞌ na tuii. 15 Ja mantyjiiya chiuu waa

meiⁿchiuucheⁿ na cwitjomꞌyoꞌ, joꞌ na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ. Ticatseijomnaꞌ ꞌo


chii mati ja nntsꞌaa cwenta ꞌo juu meiⁿ chaꞌna ndaatioo teiⁿ, oo
xjeⁿ quia na nlcoꞌwiꞌnaꞌ chaꞌtsondye meiⁿ chaꞌna ndaatioo jmeiⁿꞌ. Toom
nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancue. cweꞌ mꞌaⁿꞌyoꞌ na queeⁿya nꞌomꞌyoꞌ
11 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, matyuaaꞌ
  cantyja ꞌnaⁿya quia joꞌ nntseijomnaꞌ
nncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo. Chaꞌtso naya ꞌo chaꞌna ndaatioo jmeiⁿꞌ. Oo
na tseixmaⁿya na jnda̱ toꞌñoomꞌyoꞌ, toom cweꞌ canda̱ꞌñꞌeⁿ na lꞌo̱ꞌyoꞌ ja
tilaꞌcandyaandyoꞌ joonaꞌ, chaꞌ quia joꞌ nntseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna
tintsꞌaanaꞌ na ticandaꞌyoꞌ cwii ndaatioo teiⁿ. 16 Sa̱a̱ ncꞌe na cweꞌ

corona. 12 ꞌÑeeⁿ juu na cwinaⁿñe


  cwiljoyato nꞌomꞌyoꞌ chiuu waa na
ñequio natia, ja nntsꞌaa na mꞌaⁿꞌyoꞌ, joꞌ chii matseijomnaꞌ ꞌo
nljooꞌñetyeⁿ nacañoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. chaꞌcwijom ndaa na cweꞌ tueꞌncue,
Nntseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom meiⁿ tijmeiⁿꞌ ndoꞌ meiⁿ titeiⁿ. Na
cwii ta tsꞌoomxꞌee watsꞌom luaaꞌ waa na cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ,
cañoomꞌluee. Ndoꞌ tijoom maxjeⁿ nncwjiiꞌa ꞌo cantyja ꞌnaⁿya
cwinncwjiꞌnaꞌ juu joꞌ ee nquii chaꞌxjeⁿ na macwjiꞌ tsꞌaⁿ ndaajnaⁿꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaya cwiluiiñê quiiꞌ ꞌndyoo. 17 Ee cwinduꞌyoꞌ: Jâ

watsꞌomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ nntseiljeiya tyandyô̱, jnda̱ teitꞌaaꞌ ꞌnaaⁿyâ. Meiⁿ


xueⁿꞌeⁿ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio cwii tjaa na cwimatseitjo̱on ̱ aꞌ jâ.
xueeꞌ tsjoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ, majuu Sa̱a̱ ticaliuꞌyoꞌ na ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
tsjoom Jerusalén xco. Tsjoomꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ na ntyꞌiaaꞌndye. Laꞌxmaⁿꞌyoꞌ
nndyocuenaꞌ na nnaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ na wiꞌ cwitjoom, ndoꞌ nnꞌaⁿ
cañoomꞌluee yuu na mꞌaaⁿ nqueⁿ na jñeeⁿꞌndye. Laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na
na cwiluiiñê cwentaya. Ndoꞌ mati nchjaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na ñecantseiꞌndyoꞌ.
nntseiljeiya cwiicheⁿ xueya na 18 Joꞌ chii matseijndo̱ꞌa nꞌomꞌyoꞌ na

xconaꞌ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. 13 ꞌÑeeⁿ ꞌo


  calꞌueeꞌndyoꞌ naya na mꞌaaⁿya na
na ñeꞌcandyeꞌyoꞌ, candyeꞌyaꞌyoꞌ matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna sꞌom
ñꞌoom na matseineiⁿ Espíritu Santo cajaⁿ na cajndati, quia joꞌ nncꞌomꞌyoꞌ
nda̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ na mayuuꞌcheⁿ na tyandyoꞌ jo nnom
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.” Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ calꞌueendyoꞌ liaa
canchiiꞌ na mꞌaaⁿya na nlcweeꞌyoꞌ,
Ñꞌoom na tja tsjoom Laodicea quia joꞌ nntseicuꞌnaꞌ na jnaaⁿꞌyoꞌ
14 TsoticheⁿJesús no̱o̱ⁿ: na mꞌaⁿꞌyoꞌ na ñecantseiꞌndyoꞌ.
—Catseiljeiꞌtiꞌ ñꞌoommeiiⁿ, Ndoꞌ calꞌueeꞌndyoꞌ ncheⁿꞌ nasei
catseicwanomꞌ joonaꞌ namꞌaaⁿ na nncꞌoocue nꞌomnda̱aꞌ̱ yoꞌ quia
ángel na machꞌee cwenta tmaaⁿꞌ joꞌ nleitquiooꞌyoꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ
nnꞌaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaⁿ chiuu waa cantyja na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
tsjoom Laodicea. Catsuꞌ: “Luaa 19 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya,

Apocalipsis 3​, ​4 556

quia cwilaꞌtjo̱oṉ dyena macwaⁿya jaspe ñequio cornalina na jeeⁿ


joona, ndoꞌ matseiseiꞌa joona quia wandoꞌ colo ꞌnaaⁿnaꞌ. Tioꞌñeeⁿ
na macaⁿnaꞌ. Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ ndiiꞌnaꞌ catsuutsoomꞌnaⁿꞌ na
cꞌomꞌyoꞌ na cjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja tseijomnaꞌ chaꞌna tsjo̱ꞌ esmeralda
ꞌnaⁿya, ndoꞌ calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. na jeeⁿ neiⁿncooꞌnaꞌ. 4 Ndoꞌ ndiocheⁿ

20 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, meintyja̱aꞌ̱ a


  tioꞌñeeⁿ meintyjeeꞌ ntꞌomcheⁿ
ꞌndyootsꞌa ndoꞌ macjo̱oꞌ̱ a juunaꞌ. ntquiuu nchooꞌ ñequiee ntio. Joꞌ
Xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nndii na joꞌ meindyuaandye ntquiuu nchooꞌ
macwaⁿya, ndoꞌ nntseicanaaⁿñe ñequiee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye.
ꞌndyootsꞌa, nncjo̱quia̱ꞌa na Cweeꞌna liaa canchiiꞌ ndoꞌ ñjom
nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿñê. Nlcwaaꞌa corona sꞌom cajaⁿ nqueⁿna. 5 Juu  

ñꞌeⁿñê ndoꞌ mati nlcwaaⁿꞌaⁿ tioꞌñeeⁿ na meintyjeeꞌ xcwe


ñꞌeⁿndyo̱. 21 ꞌÑeeⁿ juu na jnda̱ jnaⁿñe
  cwicaluiꞌ chom ntsuee ndoꞌ cꞌuaa
ñequio natia, quia mawaꞌcatya̱ⁿ cwilaꞌnaⁿꞌnaꞌ. Ndoꞌ jo nnom tioꞌñeeⁿ
tio ꞌnaⁿya, nñequiaya na meintyjeeꞌ ntquieeꞌ sca catsuu na
nncwaꞌcatyeeⁿ na cañomya, chaꞌxjeⁿ cwiwixuee chom. Joo chomꞌñeeⁿ
ja jnda̱ jnaⁿndyo̱ ñequio natia ndoꞌ cwiluiindye ntquieeꞌ Espíritu na
jnda̱ jndyocajmaⁿya nacañoomꞌ cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 6 Ndoꞌ jo

Tsotya̱ya tio ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 22 ꞌÑeeⁿ ꞌo


  nnom tioꞌñeeⁿ waa cwii ndaaluee
na ñeꞌcandyeꞌyoꞌ, candyeꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ caxuee chaꞌna tsioo.
ñꞌoom na matseineiⁿ Espíritu Santo Ndoꞌ ndiocheⁿ tioꞌñeeⁿ mꞌaⁿ ñequiee
nda̱a̱ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ naⁿ na taꞌndoꞌ na niom nꞌom nda̱an ̱ a jo
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ.” nanqueⁿꞌna ndoꞌ jo nda̱an ̱ a. 7 Juu tsaⁿ na

wandoꞌ na ntyꞌiajndya̱a,̱ matseijomnaꞌ


Cwiwitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom chaꞌcwijom liom. Ndoꞌ tsaⁿ na
cañoomꞌluee jnda̱ we, matseijomnaꞌ jom chaꞌcwijom

4 Jnda̱ jndii ñꞌoommeiⁿꞌ, quia


joꞌ tcoꞌnndaꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ na
ntyꞌiaya cwii ꞌndyootsꞌa na wanaaⁿ
quiooꞌjndyo. Tsaⁿ na jnda̱ ndyee,
matseijomnaꞌ nnoom chaꞌna nnom tsꞌaⁿ.
Ndoꞌ tsaⁿ na jnda̱ ñequiee, matseijomnaꞌ
cañoomꞌluee. Ndoꞌ jndiinndaꞌa jom chaꞌcwijom cachi na mantyja. 8 Ndoꞌ  

na seineiⁿ juu na jndiijndya̱a̱ na chaꞌtsondye joo naⁿꞌñeeⁿ na taꞌndoꞌ,


teicꞌuaa jndyeeꞌ chaꞌcwijom ntu, tso niom yom yom lquiina. Chaꞌwaandyena
no̱o̱ⁿ: ñꞌeⁿ lquiina chuuꞌ nꞌom nda̱an ̱ a. Naxuee
—Candyoꞌwaaꞌ ñjaaⁿ, ndoꞌ natsjom ticꞌoomeintyjeeꞌna na cwiluena:
mꞌmo̱o̱ⁿya njomꞌ chiuu waa na quia Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom
wjaaluiiti. matseixmaⁿñꞌeeⁿ chaꞌtso
2 Ndoꞌ juu xjeⁿꞌñeeⁿ mꞌaaⁿya
  nnom najnda̱.
nacje ꞌnaaⁿꞌ Espíritu Santo. Quia Ljuꞌ. Ljuꞌ. Ljuꞌ cwiluiiñê.
joꞌ ntyꞌiaya na meintyjeeꞌ cwii Nqueⁿ mꞌaaⁿ nacjeeꞌ na
tio cañoomꞌluee, wacatyeeⁿ jnaⁿjndyeenaꞌ.
cwii tsꞌaⁿ nacjooꞌ juunaꞌ. 3 Jeeⁿ  Maxjeⁿ mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿ
neiⁿncooꞌ caxueeñê. Juu joꞌ ndoꞌ nncueꞌntyjo̱ na
matseijomnaꞌ chaꞌcwijom tsjo̱ꞌ nncwjeeꞌcañoom.
557 Apocalipsis 4​, ​5

9 Joo
ñequiee naⁿꞌñeeⁿ na taꞌndoꞌ, Meiⁿ cwii na ndyee ndiiꞌndye joona
cwilcwiiꞌna nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom tîcanda̱a̱ ntyꞌiaaꞌ naquiiꞌ tsomꞌñeeⁿ.
na wacatyeeⁿ tio, jom na tjaa 4 Joꞌ chii jeeⁿ tyotꞌio̱o̱ cweꞌ ncꞌe na

yuu cantycwii na wanoomꞌm. meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ tseixmaⁿ na


Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom ndoꞌ nntseicanaaⁿñe tsomꞌñeeⁿ, meiⁿ na
cwiñeꞌquiana na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ. nntyꞌiaaꞌ naquiiꞌnaꞌ. 5 Ndoꞌ cwii

10 Quia na cwilꞌana na ljoꞌ, quia


  nquiee naⁿꞌñeeⁿ na cwiluiitquiendye
joꞌ chaꞌtso ntquiuu nchooꞌ ñequiee tso no̱o̱ⁿ:
naⁿ na cwiluiitquiendye cwitaꞌna —Tantꞌiooꞌ ee mꞌaaⁿ nqueⁿ na
cantyena jo nnom nqueⁿ na jnda̱ seityueeⁿꞌeⁿ juu natia. Jom
wacatyeeⁿ tio. Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena tseixmaaⁿ na nntseicanaaⁿñê cwii
jom na tjaa yuu cantycwii na ndoꞌ cwii ntquieeꞌ joo na tjata̱ꞌtyeⁿ
wanoomꞌm. Cwitsa̱ꞌna corona tsomꞌñeeⁿ ndoꞌ nntseicano̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
ꞌnaaⁿna jo nnom tio. Cwiluena: juunaꞌ. Jom matseicajndyunaꞌ
11 ꞌU Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌoomyâ na tꞌmaⁿ Liom cwentaaꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ Judá
cwiluiindyuꞌ, na cwiluiiñê tsjaaⁿ David na
jeeⁿ matsonaꞌ na jndyowicantyjooꞌ.
cwitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ. 6 Quia joꞌ ntyꞌiaya cwii tsꞌaⁿ

ꞌU tijoom cantycwii cantyja chaꞌcwijom catsmaⁿ na jnda̱ jlaꞌcueeꞌ


najnduꞌ. nnꞌaⁿ. Meintyjeeⁿꞌeⁿ nacañoomꞌ
ꞌU saꞌ chaꞌtso na niom. tio quiiꞌntaaⁿ ñequiee naⁿtaꞌndoꞌ
Tuiinaꞌ ncꞌe na lꞌue tsꞌomꞌ ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye.
ndimꞌaⁿnaꞌ ncꞌe ꞌu. Jom niom ntquieeꞌ ndeiꞌjñeeⁿꞌeⁿ ndoꞌ
niom ntquieeꞌ nꞌomnnoom. Joo
Tsom na toꞌñom Catsmaⁿ nꞌomnnoom cwiluiindyenaꞌ ntquieeꞌ

5 Ndoꞌ ntyꞌiaya cwii tsom na


chuꞌlcwiinaꞌ na maleiñꞌoom
nqueⁿ na wacatyeeⁿ nacjooꞌ tio.
Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
jñoom chaꞌwaa tsjoomnancue. 7 Ndoꞌ

tjantyjaaⁿꞌaⁿ nquii na wacatyeeⁿ tio.


Ndiiꞌnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya ndoꞌ we Toꞌñoom tsom na ndiiꞌ tsꞌo̱ ntyjaya.
ntyja teiljeiinaꞌ. Ndoꞌ ntquieeꞌ joo 8 Ndoꞌ jom na matseicajndyunaꞌ

na tjata̱ꞌtyeⁿnaꞌ. 2 Ndoꞌ ntyꞌiaya cwii


  Catsmaⁿ quia jnda̱ toꞌñoom
ángel na jeeⁿ jndeii ndoꞌ jeeⁿ cꞌuaa tsomꞌñeeⁿ, quia joꞌ ñequiee naⁿ na
ꞌndyoo na matseineiⁿ. Mawaxꞌee: taꞌndoꞌ taꞌna cantyena jo nnoom
—¿ꞌÑeeⁿ juu tseixmaⁿ na ndoꞌ majoꞌti lꞌa ntquiuu nchooꞌ
nntseicanaaⁿñe yuu na ta̱ꞌtyeⁿ ñequiee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye.
tsomwaa ndoꞌ na nntseicano̱ⁿꞌ Ticwiindye naⁿtquieꞌñeeⁿ
juunaꞌ? maleiñꞌoom arpa ñequio waso
3 Sa̱a̱ meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ
  sꞌom cajaⁿ na tooꞌcheⁿnaꞌ ñjom suu.
cꞌoom na matseixmaⁿ na Suuꞌñeeⁿ tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom ndyuee
nntseicanaaⁿñe tsomꞌñeeⁿ, meiⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiindye cwentaaꞌ
ángeles cañoomꞌluee, meiⁿ nnꞌaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom quia na cwilaꞌneiⁿna
tsjoomnancue, meiⁿ añmaaⁿ nnꞌaⁿ nnoom. 9 Ndoꞌ cwitana cwii luantsa

na jnda̱ tja̱ na mꞌaⁿ tsjoom lꞌoo. xco. Cwiluena:


Apocalipsis 5​, ​6 558

ꞌU tseixmaⁿꞌ na nncoꞌñomꞌ 13 Ndoꞌ mati jndiiya na teicꞌuaa


tsomwaaꞌ ndoꞌ ndyuee ticwii cwii nnom na sꞌaa
nntseicanaaⁿndyuꞌ yuu na Tyꞌo̱oṯ sꞌom jo cañoomꞌluee, ñequio
tjata̱ꞌtyeⁿ juunaꞌ. nnom tsjoomnancue, ñequio tsjoom
Ee jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ ꞌu ndoꞌ ñequio lꞌoo, ñequio naquiiꞌ ndaaluee.
niomꞌ tiomlꞌuaꞌ jnaaⁿ nnꞌaⁿ Chaꞌtso na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ luaa tyolue:
cha nlaꞌxmaⁿna cwentaaꞌ Cantyjati na tjaa yuu
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cwintycwii xuee,
Joona cwiluiindyena nnꞌaⁿ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nqueⁿ na
ticwii cwii ntmaaⁿꞌ, ñequio wacatyeeⁿ tio ñequio juu
nnꞌaⁿ na ticwii cwii nnom Catsmaⁿ.
ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ, Matyꞌiomyanaꞌ na calꞌuuya
ñequio nnꞌaⁿ na ticwii cwii ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿna,
nnom na tjachuiiꞌndye, ndoꞌ calawa̱a̱ndya̱ay
̱ a joona,
ñequio nnꞌaⁿ cwii cwii ee tꞌmaⁿ waa najndeii na
ndyuaa. laꞌxmaⁿna.
10 Jnda̱ tqueⁿꞌ na cwiluiindyena 14 Ndoꞌ ñequieendye naⁿ na taꞌndoꞌ,

tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom tyolue:


Tyꞌo̱oṯ sꞌoomya. —Amén.
Ndoꞌ jnda̱ tqueⁿꞌ joona na Ndoꞌ joo ntquiuu nchooꞌ ñequiee
cwiluiindyena ntyee na nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye taꞌna
cwindyeꞌntjomna nnoom. cantyena, tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena nqueⁿ
Ndoꞌ nntsa̱ꞌntjomna nnꞌaⁿ na tjaa yuu nntycwii na wanoomꞌm.
tsjoomnancue.
11 Quia joꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ Ntquieeꞌ joo na tjata̱ꞌtyeⁿ tsom

6

ntyꞌiaya ndoꞌ jndiiya na cꞌuaa Quia joꞌ ntyꞌiaya nquii Catsmaⁿ


ndyuee jndye ángeles na mꞌaⁿ seicanaaⁿñê yuu najndyee
ndiocheⁿ yuu na wacatyeeⁿ tio na ntquieeꞌ joo na ta̱ꞌ tsomꞌñeeⁿ.
ñequio ñequiee naⁿ na taꞌndoꞌ, Ndoꞌ jndiiya na matseineiⁿ cwii tsaⁿ
ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye. najndyee na ñequieendye naⁿꞌñeeⁿ
Ndoꞌ tueꞌntyjo̱ na jndyendye na taꞌndoꞌ. Cꞌuaa seineiⁿ chaꞌcwijom
ángelesꞌñeeⁿ chaꞌna nqui meiⁿ ndiiꞌ cꞌuaa ꞌndyoo tsuee. Tso:
na nqui nqui meiⁿ. 12 Cꞌuaa cwiluena:
  —Candyoꞌ ndoꞌ cantyꞌiaꞌ.
Juu Catsmaⁿ na jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ, 2 Quia joꞌ jleityꞌiom no̱o̱ⁿ ndoꞌ

tꞌmaⁿ cwiluiiñê cantyja najneiⁿ, queⁿꞌ cwenta, ntyꞌiaya cwii


ndoꞌ tseixmaaⁿ na tyañê. caso canchiiꞌ. Ndoꞌ waꞌljoo tsꞌaⁿ
Macanda̱ jom cwiluiiñê na jndo̱ꞌ naxeⁿꞌyoꞌ. Maleiñꞌoom casaꞌ ndoꞌ
tsꞌoom ndoꞌ chaꞌtso nnda̱a̱ jnda̱ toꞌñoom corona na ñjom
nntsꞌaaⁿ. xqueeⁿ. Tyomanoom na jnda̱ jnaⁿñê
Jeeⁿ matyꞌiomnaꞌ na calꞌuuya ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacjoomꞌm ndoꞌ
ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, malꞌueeꞌñê yuu na nnaⁿjndeiityeeⁿ.
ndoꞌ calawa̱a̱ndya̱ay̱ a jom ndoꞌ 3 Jnda̱ na seicanaaⁿñê yuu na

calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom. jnda̱ we na ta̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ quia


559 Apocalipsis 6

joꞌ jndiiya na matseineiⁿ tsaⁿ na nlaꞌcwjeena xcweeꞌ na xcwe nnꞌaⁿ


jnda̱ we na ñequieendye naⁿꞌñeeⁿ na na mꞌaⁿ tsjoomnancue. Nlꞌana na
taꞌndoꞌ. Tso: nlaꞌcwjeendye nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ ncjo, ndoꞌ
—Candyoꞌ ndoꞌ cantyꞌiaꞌ. ñequio jndoꞌ tꞌmaⁿ, ndoꞌ ñequio

4 Ndoꞌ jluiꞌnom cwiicheⁿ caso wee. ntycu, ndoꞌ ñequio quiooꞌ wjee.
Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na waꞌljoo, toꞌñoom 9 Quia na seicanaaⁿñê yuu na

najneiⁿ na nncwjaaꞌñê tiaꞌ quiiꞌntaaⁿ jnda̱ ꞌom na ta̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ quia


nnꞌaⁿ cha cantycwii na ya mꞌaⁿna joꞌ teitquiooꞌ ntyꞌiaya tio tꞌmaⁿ.
ñꞌeⁿ ncꞌiaana tsjoomnancue, cha Ndoꞌ jo ndoꞌ xꞌeenaꞌ mꞌaⁿ añmaaⁿ
yacheⁿ calaꞌcwjeendyena. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ na jlaꞌcwjee nnꞌaⁿ
toꞌñoom cwii xjo espada na jeeⁿ joona ncꞌe na tîcaꞌndyena ñꞌoomꞌ
tꞌmaⁿ. Tyꞌo̱oṯ sꞌom, meiⁿ tîcaꞌndyena na

5 Jnda̱ na seicanaaⁿñê yuu na jnda̱ tyotjeiiꞌyuuꞌndyena ñꞌoomꞌñeeⁿ.
ndyee na ta̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ quia joꞌ 10 Joo naⁿꞌñeeⁿ jndeii jlaꞌxuaana,

jndiiya na matseineiⁿ tsaⁿ na jnda̱ jluena:


ndyee na ñequieendye naⁿꞌñeeⁿ na —ꞌU Ta na macanda̱ nncuꞌ
taꞌndoꞌ. Tso: matsa̱ꞌntjomꞌ chaꞌtso, ꞌU tseixmaⁿꞌ
—Candyoꞌ ndoꞌ cantyꞌiaꞌ. na ljuꞌ tsꞌomꞌ ndoꞌ na matseiꞌcanda̱ꞌ
Ndoꞌ ntyꞌiaya cwii caso ntoom ñꞌoom ꞌndyoꞌ. ¿Cwanti cwiyo
ndoꞌ tsꞌaⁿ na waꞌljoo maleichom mꞌaaⁿnaꞌ ndoꞌ nncueꞌntyjo̱ na
luaꞌncjeⁿ. 6 Ndoꞌ jndiiya teicꞌuaa
  nncuꞌxeⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ na mꞌaⁿ
quiiꞌntaaⁿ ñequiee naⁿ na taꞌndoꞌ na tsjoomnancue na waa jnaaⁿna
catseineiⁿ tsꞌaⁿ, tso: jnaaⁿꞌ na tja̱a̱ jâ? ¿Cwaaⁿ nntsaꞌ na
—We tsuaꞌxjo lqueeⁿ trigo, na nntioomndyena nioomyâ na tcweꞌ?
jndanaꞌ cwii denario, chaꞌxjeⁿ na 11 Ndoꞌ cwii cwiindye joona

mawantjom tsꞌaⁿ na cwii xuee. toꞌñoomna liaa canchiiꞌ na


Ndoꞌ yom tsuaꞌxjo lqueeⁿ cebada na teiꞌncoonaꞌ. Ndoꞌ matsoom nda̱a̱na
jndanaꞌ cwii denario, sa̱a̱ tintsaꞌ na na cwindoꞌyana chjootindyo hasta
nntseitjo̱oṉ aꞌ seitye ñequio winom. quia nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ na nncwje

7 Quia na seicanaaⁿñê yuu na ntꞌom nnꞌaaⁿna na cwindyeꞌntjom
jnda̱ ñequiee na ta̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ, nnoom, ee majndaaꞌ na nlaꞌcwjee
jndiiya na matseineiⁿ tsaⁿ na jnda̱ nnꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ chaꞌxjeⁿ na tja̱ joona.
ñequiee na ñequieendye naⁿꞌñeeⁿ na 12 Seicanaaⁿñê yuu na jnda̱

taꞌndoꞌ. Tso: yom na ta̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ


—Candyoꞌ ndoꞌ cantyꞌiaꞌ. queⁿꞌyoꞌ cwenta jeeⁿ jndeii

8 Quia joꞌ jleityꞌiomnndaꞌ no̱o̱ⁿ sꞌeii. Sꞌaanaꞌ na teintomñe
ndoꞌ queⁿꞌ cwenta ntyꞌiaya cwii ñeꞌquioomꞌ chaꞌna cwii liaa na
caso tsjaaꞌ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na waꞌljoo, ntom ndoꞌ sꞌaanaꞌ na teiweeñe
matseicajndyunaꞌ jom nquii na chiꞌ chaꞌcwijom niomꞌ. 13 Ndoꞌ

waa najndeii na cwiwje nnꞌaⁿ. cancjuu jnaaⁿndyena tsjo̱ꞌluee,


Ndoꞌ jo naxeeⁿꞌeⁿ jndyontyjo̱ tsaⁿ tquiaandyena tsjoomnancue.
na cwentaaꞌ yuu na meindooꞌ Chaꞌxjeⁿ na cwiquiaa ta̱ꞌndaa xqueⁿ
lꞌoo. Toꞌñoomna najnda̱na na tsꞌoom higuera quia na jndeii
Apocalipsis 6​, ​7 560

mꞌaaⁿ jndye, maluaaꞌ matseijomnaꞌ jo yuu na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ, juu


tquiaandye cancjuu. 14 Ndoꞌ
  maleiñꞌoom sa̱yo ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
tjatseilcwiiñenaꞌ tsjo̱ꞌluee chaꞌna na wandoꞌ. Jndeii seixuaa nda̱a̱
matseilcwiiñe cheⁿnquii tsuee ñequiee ángelesꞌñeeⁿ. 3 Tso nda̱a̱na:

mana teindyo̱on ̱ aꞌ. Ndoꞌ chaꞌtso —Nntio̱oj̱ ndya̱a̱ sa̱yo cantaa


ntsjo̱ ñequio ndyuaaxeⁿncwe, nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nnom
teiꞌndyo̱oṉ aꞌ. 15 Quia joꞌ ntyꞌiaya
  Tyꞌo̱oṯ sꞌoomya, nda̱ joꞌ wanaaⁿ na
nquiee nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom nda̱a̱ nlaꞌndaꞌyoꞌ tsjoomnancue ñequio
nnꞌaⁿ tsjoomnancue, tyꞌeleiꞌnomna ndaaluee ndoꞌ nꞌoom.
ñequio nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ cwiluiindye 4 Ndoꞌ jndiiya cwanti nnꞌaⁿ na tioo

tsjoomnancue, ñequio nnꞌaⁿ na ángelesꞌñeeⁿ sa̱yo cantaa. Naⁿꞌñeeⁿ


cwitsa̱ꞌntjom sondaro. Ndoꞌ ñequio tueꞌntyjo̱ cwii siaⁿnto meiⁿ waljooꞌ
nnꞌaⁿ na tyandye, ñequio nnꞌaⁿ na wenꞌaaⁿ nchooꞌ ñequiee meiⁿndyena
waa najndeii na cwilaꞌxmaⁿ, ñequio na cwiluiindyena canchooꞌwe
nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ, ñequio ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ Israel. 5 Na cwii cwii

nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ xjeⁿ ꞌnaaⁿ. Chaꞌtso tmaaⁿꞌñeeⁿ jnda̱aꞌ̱ ti canchooꞌwe meiⁿ


naⁿꞌñeeⁿ tyꞌetaꞌntyꞌiuuna naquiiꞌ nnꞌaⁿ na tioo ángeles sa̱ay ̱ o cantaa.
ntsjo̱, quiiꞌntaaⁿ ljo̱ꞌntyꞌa ndoꞌ Tioona sa̱ay ̱ o canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ
naquiiꞌ lueꞌljo̱ꞌ. 16 Tyolaꞌxuaana nda̱a̱
  tsjaaⁿ Judá, canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ
ntsjo̱ ñequio ljo̱ꞌntyꞌa, jluena: tsjaaⁿ Rubén, canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ
—Cwa, quiaandyoꞌ nacjooyâ cha tsjaaⁿ Gad, 6 canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ

nnda̱a̱ nntaꞌntyꞌiuuyâ nnom nqueⁿ tsjaaⁿ Aser, canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ


na mawacatyeeⁿ tio ñequio nnom tsjaaⁿ Neftalí, canchooꞌwe meiⁿ
nquii Catsmaⁿ na tꞌmaⁿ nlcoꞌweeⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Manasés, 7 canchooꞌwe

jâ. Ee nntsꞌaaⁿ na catio̱o̱ⁿndyô. meiⁿ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Simeón,


17 Ee jnda̱ tueꞌntyjo̱ juu xuee na
  canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Leví,
tꞌmaⁿti na matseiwꞌiityeeⁿ jâ cantyja canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Isacar,
ꞌnaaⁿꞌ jnaaⁿyâ. Ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ juu na 8 canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ tsjaaⁿ

nnda̱a̱ nluiiꞌñe na ticatꞌuiinaꞌ juu joꞌ. Zabulón, canchooꞌwe meiⁿ nnꞌaⁿ


tsjaaⁿ José, ndoꞌ canchooꞌwe meiⁿ
Tioo ángeles sa̱yo cantaa nnꞌaⁿ Israel nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Benjamín.

7 Nquii Catsmaⁿ, jnda̱ teinom


na seicanaaⁿñê yom joo na
tjata̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ quia joꞌ ntyꞌiaya
Tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cweeꞌ liaa canchiiꞌ
9 Ndoꞌ
quia na jnda̱ teinom chaꞌtso
ñequiee ángeles na meiⁿꞌntyjeeꞌ nmeiⁿꞌ, ntyꞌiaya cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ
ñequiee nqui tsjoomnancue. na jndyendye na meiⁿcwii tsꞌaⁿ
Cwilaꞌcuꞌna jndye cha tancjaanaꞌ xocanda̱a̱ nncuncho. Jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ
nnom tsjoomnancue, meiⁿ nnom ticwii cwii ndyuaa, ndoꞌ laꞌxmaⁿna
ndaaluee, meiⁿ nacjoo nꞌoom. ticwii cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ, ñequio
2 Joona jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
  ticwii cwii nnom na tjachuiiꞌndye,
na waa najnda̱na na nlꞌana nata̱ꞌ ñequio ticwii cwii nnom ñꞌoom
tsjoomnancue ñequio ndaaluee. na cwilaꞌneiⁿna. Meiⁿꞌntyjeeꞌna jo
Mati ntyꞌiaya cwiicheⁿ ángel na jnaⁿ nnom tio yuu na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
561 Apocalipsis 7​, ​8

ndoꞌ na mꞌaaⁿ Catsmaⁿ. Cweeꞌna Jnda̱ jlaꞌyuꞌtyeⁿna ñꞌeⁿ nqueⁿ na


liaa canchiiꞌ teincoo ndoꞌ tooꞌ jñoom Catsmaⁿ na seiljoomꞌm
njom nꞌoom ta̱ncꞌa lueena. 10 Cꞌuaa
  nꞌomna ñequio nioomꞌm. Joꞌ na
cwilaꞌneiⁿna, cwiluena: cweeꞌna liaa canchiiꞌ. 15 Mancꞌe

Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaya na joꞌ mꞌaⁿna jo nnom tio yuu na


wacatyeeⁿ tio, wacatyeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Naxuee
ñꞌeⁿ nquii Catsmaⁿ, natsjom cwindyeꞌntjomna watsꞌom
macanda̱ joona nquiuna cantyja cañoomꞌluee. Ndoꞌ nqueⁿ machꞌeeⁿ
na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱. cwenta joona. 16 Taxocꞌomna na

11 Ndoꞌ meiⁿꞌntyjeeꞌ chaꞌtso


  ñeꞌjndoꞌtina, meiⁿ na ñeꞌcwetina
ángeles ndiocheⁿ nacañoomꞌ tio ndaa. Taxocantyꞌiaaꞌti ñeꞌquioomꞌ
yuu na meindyuaandye nnꞌaⁿ na nacjoona, meiⁿ na nntseicooñetinaꞌ
cwiluiitquiendye ñequio ñequiee joona. 17 Ee nquii Catsmaⁿ na

naⁿꞌñeeⁿ na taꞌndoꞌ. Tyꞌetanquio meintyjeeꞌ ndyeyu jo nnom tio,


ángeles nnomtyuaa jo nnom tio jom nnteixꞌeeⁿ joona. Chaꞌna
na wacatyeeⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌaⁿ na maleichuu canmaⁿ,
na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. nncjaachom joona yuu waa xo̱ꞌtyeⁿ
12 Tyoluena:
  na xocantquieeꞌ ndaatioo na
Amén. Matyꞌiomnaꞌ mañequiaanaꞌ na ticantycwii na
na ticantycwii na wandoꞌ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyo̱ nncueeꞌñê ndaanda̱a̱na.
Tyꞌo̱oṯ sꞌoomya ndoꞌ na
cwilawa̱a̱ndya̱ay ̱ a jom. Sa̱yo na jnda̱ ntquieeꞌ
Macanda̱ jom tseixmaaⁿ chaꞌtso
na jndo̱ꞌ tsꞌoom.
Cwilꞌuuya na quianlꞌuaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ
8 Nquii Catsmaⁿ, quia na
seicanaaⁿñê cwiicheⁿ joo na
jnda̱ ntquieeꞌ na ta̱ꞌtyeⁿ tsomꞌñeeⁿ,
cwilꞌuuya ñꞌoom ya cantyja quia joꞌ teicheⁿ cañoomꞌluee chaꞌna
ꞌnaaⁿꞌaⁿ, xcwe hora. 2 Jnda̱ joꞌ ntyꞌia ntquieeꞌ

ee jom tꞌmaⁿ cwiluiiñê cantyja ángeles na meiⁿꞌntyjeeꞌ jo nnom


najneiⁿ ndoꞌ chaꞌtso nnda̱a̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Toꞌñoomna ntquieeꞌ
nntsꞌaaⁿ. ntu. 3 Ndoꞌ tueꞌcañoom cwiicheⁿ

Tijoom cwintycwii cantyja ángel. Tjameintyjeeⁿꞌeⁿ ndyeyu


ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Amén. nomtsꞌom na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom
13 Quia joꞌ cwii naⁿꞌñeeⁿ na
  cajaⁿ. Maleiñꞌoom xo̱ꞌ cwentaaꞌ
cwiluiitquiendye, tso no̱o̱ⁿ: tsioomsuu na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom cajaⁿ.
—Joo naⁿmꞌaⁿꞌ na cweeꞌ liaa Ndoꞌ toꞌñoom cwenta jndye suu
canchiiꞌ teincoo, ¿aa matseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ na nntseicoom nacjooꞌ nomtsꞌom
cwiluiindyena, ndoꞌ yuu jnaⁿna? na meintyjeeꞌ jo nnom tio yuu na
14 Ndoꞌ tsjo̱oy
  ̱ a nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: wacatyeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Seitjoom
—ꞌU ta, mantyjiꞌ. suuꞌñeeⁿ ñequio ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ
Ndoꞌ jom tsoom no̱o̱ⁿ: chaꞌtso nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
—Nmeiiⁿ joo nnꞌaⁿ na jnda̱ majoo nnꞌaⁿ na cwiluiindyena
jnaⁿndye nawiꞌ tꞌmaⁿ na teiꞌnom. cwentaaⁿꞌaⁿ. 4 Jnda̱ joꞌ seicoom

Apocalipsis 8​, ​9 562

joonaꞌ. Tjawa tsioomsuuꞌñeeⁿ jo seicajndyunaꞌ tsco tjacanoom.


nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tjoomꞌnaꞌ Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na teilꞌueeꞌndye
ñequio ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ ndaaꞌñeeⁿ, tja̱na ee jeeⁿ janaꞌ.
nnoom na laꞌxmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. 12 Ángel na jnda̱ ñequiee tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ

5 Ndoꞌ juu ángelꞌñeeⁿ seicatomꞌm


  ntu ꞌnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ manndyooꞌ
xo̱ꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ ñequio ñoom na ntyjo chaꞌna xcwe ñeꞌquioomꞌ ñꞌeⁿ
nomtsꞌom. Jnda̱ chii tjoomꞌm juunaꞌ chiꞌ seiꞌndaaꞌnaꞌ. Teintomnaꞌ.
xjeⁿ tsjoomnancuecheⁿ. Mañoomꞌ Ndoꞌ majoꞌti cancjuu teiꞌndaaꞌ.
teicꞌuaa na jndeii cwilaꞌxuaa ntsuee. Taticwixueenaꞌ. Mati ñeꞌquioomꞌ
Jndye nnom na tyowicꞌuaa. Tcoꞌnaꞌ seitjo̱on
̱ aꞌ chaꞌna ñequiee hora na
chom tsuee, ndoꞌ sꞌeii. taticwixueeñê. Ndoꞌ mati natsjom,
seitjo̱oṉ aꞌ chaꞌna ñequiee hora na
Ntquieeꞌ ntu na cwileiꞌcho taticwixueeñe chiꞌ ñequio cancjuu.
ntquieeꞌ ángeles 13 Quia joꞌ ntyꞌiaya, mantyja

6 Quiajoꞌ joo ntquieeꞌ ángeles cwiicheⁿ ángel nandye. Ndoꞌ jndiiya


na cwileiꞌcho ntquieeꞌ ntu, na jndeii matseixuaa, tso:
jlaꞌjndaaꞌndyena na nntjo̱oꞌ̱ na. —Jeeⁿ wiꞌ nntjoom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ
7 Juu ángel najndyee tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ntu
  tsjoomnancue, quia na nleicꞌuaa ntu
ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ jnaⁿnaꞌ na tuaꞌ tsaaⁿ, na cwinntjo̱oꞌ̱ ndyee ángelesꞌñeeⁿ.
tuaꞌ chom, na tjoomꞌnaꞌ niomꞌ.
Tquiaanaꞌ tsjoomnancue. Ndoꞌ tco
manndyooꞌ xcwe tsjoomnancue
9 Á ngel na jnda̱ ꞌom tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
ntu ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Quia joꞌ ntyꞌiaya
cwii caxjuu na jnaⁿ tsjo̱ꞌluee, tiooñê
mati tco manndyooꞌ xcwe nꞌoom na tsjoomnancue. Ndoꞌ caxjuuꞌñeeⁿ
meiⁿꞌntyjeeꞌ, ndoꞌ tco chaꞌtso jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌo̱wꞌaa nnoom
ndeii. cwentaaꞌ cwii tsueꞌ na tjaa yuu
8 Ángel na jnda̱ we tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ntu
  ntycwii na njoom. 2 Seicanaaⁿñê

ꞌnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ tyꞌoom chom ꞌndyoo tsueꞌñeeⁿ. Quia joꞌ jluiꞌ
cwii chaꞌcwijom sjo̱ tꞌmaⁿ, jnda̱ ndioom joꞌ joꞌ chaꞌcwijom ndioom
chii tjuꞌnaꞌ joꞌ tsꞌom ndaaluee. na cwicaluiꞌ ntomꞌ tꞌmaⁿ. Ndoꞌ ncꞌe
Ndoꞌ manndyooꞌ xcwe na chaꞌtso na jeeⁿ ꞌaa ndioomꞌñeeⁿ, seijaaⁿñenaꞌ
ndaaluee seicwaqueⁿnaꞌ niomꞌ. 9 Joꞌ   tsjoomnancue hasta tatquiooꞌ na
chii sꞌaanaꞌ na manndyooꞌ xcwe mantyꞌiaaꞌ ñeꞌquioomꞌ. 3 Naquiiꞌ

na chaꞌtso quiooꞌ na mꞌaⁿ ndaaluee, ndioomꞌñeeⁿ jnaⁿꞌndye jndye calcaa.


tja̱yoꞌ. Ndoꞌ manndyooꞌ xcwe Tyꞌentyjayoꞌ nnom tsjoomnancue.
lꞌaandaa seityuiiꞌnaꞌ. Toꞌñoomyoꞌ na wjeeyoꞌ chaꞌna
10 Ángel na jnda̱ ndyee tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ
  wꞌii catsjo̱. 4 Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom

ntu ꞌnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ jnaⁿ cwii tînquiaaⁿ na wanaaⁿ na nlcwaꞌyoꞌ


caxjuu tꞌmaaⁿ tsjo̱ꞌluee. Cwicoñê jnda̱ na niom nnom tsjoomnancue,
chaꞌcwijom chom scacatsuu ndoꞌ meiⁿ tsco jnda̱a,̱ meiⁿ tsco nꞌoom.
tiooñê nacjoo manndyooꞌ xcwe Macanda̱ wanaaⁿ na nntaꞌwiꞌyoꞌ
candaa ñꞌeⁿ luiꞌxo̱ꞌ. 11 Ndoꞌ sꞌaanaꞌ
  joo nnꞌaⁿ na tîcañoom sa̱yo ꞌnaaⁿꞌaⁿ
jeeⁿ ja ndaatiooꞌñeeⁿ chaꞌcwijom cantaana. 5 Toꞌñoomyoꞌ ñꞌoom

tsco tjacanoom. Joꞌ chii caxjuuꞌñeeⁿ na chaꞌwaa ꞌom chiꞌ wanaaⁿ na


563 Apocalipsis 9

nlꞌayoꞌ na nlquiinaꞌ naⁿꞌñeeⁿ chaꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jndiiya na teicꞌuaa


maquiinaꞌ tsꞌaⁿ quia na tcoꞌ catsjo̱. seineiⁿ. 14 Tso nnom ángel na jnda̱

Sa̱a̱ ticwanaaⁿ na nlaꞌcwjeeyoꞌ yom na maleiñꞌoom ntu:


naⁿꞌñeeⁿ. 6 Ncueeꞌñeeⁿ yocheⁿ
  —Cjaꞌtseicanaⁿꞌ joo ñequiee
na wiꞌ cwitjoomna nlꞌueeꞌndye ángeles na chuꞌtyeⁿndye na mꞌaⁿ joo
cheⁿnquieena na cwjetona, jndaa tꞌmaⁿ Eufrates.
sa̱a̱ xocaliuna chiuu ya nlꞌana. 15 Quia joꞌ tjatseicanaaⁿꞌaⁿ

Nncꞌomna na queeⁿ nꞌomna na ángelesꞌñeeⁿ na cꞌoolaꞌcwjeena nnꞌaⁿ


ñeꞌcwjena, sa̱a̱ xocaliuna chiuu ya chaꞌwaa tsjoomnancue. Manndyooꞌ
na nncwjena. chaꞌna xcwe nnꞌaⁿ tsjoomnancue
7 Calcaaꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ
  nlaꞌcwjeena. Ee ángelesꞌñeeⁿ
jooyoꞌ chaꞌcwijom catso na majndaaꞌ na mꞌaⁿcꞌeendyena na
mꞌaⁿcꞌeeyoꞌ na nncꞌooyoꞌ ntiaꞌ. nlꞌana tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ chuwaa, ndoꞌ
Nqueⁿyoꞌ ñjom chaꞌcwijom chiꞌwaa, ndoꞌ xueewaa, ndoꞌ
corona na tuiinaꞌ sꞌom cajaⁿ ndoꞌ horawaa. 16 Ndoꞌ jndiiya cantyja

nda̱ay ̱ oꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom ꞌnaaⁿ sondaro ꞌnaaⁿna, na ntyjondye


nnom tsꞌaⁿ. 8 Ndoꞌ soonqueⁿyoꞌ
  catso, tueꞌntyjo̱ chaꞌna ntquiuu meiⁿ
chaꞌcwijom soonqueⁿ yolcu, ndoꞌ ndiiꞌ na nqui nqui meiⁿndyena.
ndeiꞌnꞌomyoꞌ chaꞌcwijom ndeiꞌnꞌom 17 Luaaꞌ waa na tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ

liom. 9 Tsuaayoꞌ chaꞌcwijom ñꞌeⁿ


  na ntyꞌiaya catsoꞌñeeⁿ ñequio
xjo tuiinaꞌ. Jeeⁿ cꞌuaa lquiiyoꞌ sondaro na ntyjondye jooyoꞌ.
chaꞌcwijom cꞌuaa ndyuee tornom Naⁿꞌñeeⁿ cweeꞌna ncjo candyaana
quia na jndeii ꞌoontyjaandye catso na mawañoomꞌnaꞌ joona na
na cwiꞌooyoꞌ tiaꞌ. 10 Ndoꞌ nꞌaaⁿ
  tilquieeꞌndyena. Ndoꞌ ncjoꞌñeeⁿ
calcaaꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ chaꞌna chonaꞌ colo wee ñequio colo
nꞌaaⁿ caljo̱, ee mati jeeⁿ wjee ndaa tsa̱, ñequio colo cajaⁿ. Ndoꞌ
xioomyoꞌ. Ndoꞌ chaꞌwaa na ꞌom chiꞌ matseijomnaꞌ nqueⁿ catsoꞌñeeⁿ
wanaaⁿ na nntaꞌyoꞌ xioomyoꞌ nnꞌaⁿ. chaꞌna nqueⁿ liom. Ndoꞌ naquiiꞌ
11 Mꞌaaⁿ cwii ángel na matsa̱ꞌntjoom
  ndyueeyoꞌ cwicaluiꞌ chom ñequio
calcaaꞌñeeⁿ. Jom tseixmaaⁿ na ndioom ñequio sufra̱. 18 Ñequio

machꞌeeⁿ cwenta tsueꞌ na tjaa yuu ndyee nnom nawiꞌñeeⁿ na jluiꞌ quiiꞌ
ntycwii na njoom. Jom jñoom ndyueeyoꞌ, chom ñequio ndioom
Abadón ñequio ñꞌoom hebreo ndoꞌ ñequio sufra̱, joꞌ na tja̱ manndyooꞌ
ñꞌoom griego Apolión. Maꞌmo̱ⁿ xcwe nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancue.
xueⁿꞌeⁿ tsaⁿ na matseicwjee nnꞌaⁿ. 19 Catsoꞌñeeⁿ we ndiiꞌ waa na jnda̱yoꞌ

12 Jnda̱ teinom na tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaya


  na cwitaꞌwiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ, naquiiꞌ
cwii nawiꞌ na quia nntjoom nnꞌaⁿ. ndyueeyoꞌ ndoꞌ nꞌaaⁿyoꞌ. Ee yuu
Sa̱a̱ cantyꞌiaꞌ, ndicwaⁿ waa we nawiꞌ na tjacantycwii nꞌaaⁿyoꞌ joꞌ ntyjoo
na quia nncueꞌntyjo̱. nqueⁿ canduu. Ndoꞌ canduuꞌñeeⁿ
13 Ángel na jnda̱ yom tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ntu
  nioom tyotquiiyoꞌ nnꞌaⁿ.
ꞌnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ quiiꞌntaaⁿ ñequiee 20 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na ꞌndiinaꞌ na tîcwje

nqui nomtsꞌom na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom ñequio nawiꞌmeiⁿꞌ, tîcalcweꞌ


cajaⁿ na meiⁿntyjeeꞌnaꞌ jo nnom nꞌomna. Tîcaꞌndyena natia na
Apocalipsis 9​, ​10 564

cwilꞌana, meiⁿ tîcꞌoomeintyjeeꞌna ñꞌoom tjoomꞌm na cjoomꞌm na


na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena naⁿjndii malcweeⁿꞌeⁿ xueeꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñequio ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa na na tjaa yuu ntycwii na wandoꞌ,
tuii ñꞌeⁿ sꞌom cajaⁿ, ñꞌeⁿ sꞌom xuee, nqueⁿ na sꞌaaⁿ cañoomꞌluee ñequio
ñꞌeⁿ sꞌom wee, ñꞌeⁿ ljo̱ꞌ, ndoꞌ ñꞌeⁿ tsjoomnancue ñequio ndaaluee
nꞌoom. ꞌNaⁿmeiⁿꞌ tileiꞌcantyꞌiaanaꞌ, ñequio chaꞌtso nnom na niom joꞌ joꞌ.
meiⁿ na nndyenaꞌ, nmeiⁿ na Luaa ñꞌoomtyeⁿ na seineiiⁿ, tsoom:
nncꞌoocaꞌnaꞌ. 21 Ndoꞌ tîcalcweꞌ
  —Taxocwindooꞌti Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 7 Ee  

nꞌomna na cwilaꞌcwjeena ncꞌiaana. jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na juu ángel na


Meiⁿ tîcaꞌndyena cantyja na jnda̱ ntquieeꞌ nncjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ntu ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
cwilaꞌcaluaꞌndyena, meiⁿ cantyja Xjeⁿꞌñeeⁿ matseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ
na cweꞌ cwimꞌaⁿyana ñꞌeⁿ ncꞌiaana, ñꞌoom na ntyjii nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
meiⁿ cantyja na cwintyꞌueena ꞌnaⁿ. Majuu ñꞌoomꞌñeeⁿ na jnda̱
tqueⁿtyeeⁿ nda̱a̱ nquiee profetas na
Ángel na maleiñꞌoom cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnoom.
cwii libro chjoo 8 Quia joꞌ juu na jndiiya na seineiⁿ

10

Quia joꞌ ntyꞌiaya cwiicheⁿ cañoomꞌluee, seineiⁿnndaꞌ no̱o̱ⁿ.


ángel na waa najndeii Matso:
na tseixmaⁿ. Jndyocueeⁿ na jnaaⁿ —Cjaꞌcoꞌñomꞌ libro chjoo na
cañoomꞌluee. Chaꞌwaañê wandiꞌ meinꞌmeiiⁿꞌ na ndiiꞌnaꞌ tsꞌo̱ ángel na
nchquiu ndoꞌ ntyjatyꞌio catsuu meintyjeeꞌ nnom ndaaluee ñequio
tsoomꞌnaⁿꞌ jo tsꞌom xqueeⁿ. Caxuee nnom tyuaa.
nnoom chaꞌcwijom ñeꞌquioomꞌ, 9 Joꞌ chii tjo̱ntyjaaꞌa ángelꞌñeeⁿ,

ndoꞌ ncꞌeeⁿ chaꞌcwijom ntsaachom tsjo̱o̱ nnoom na nñequiaaⁿ libro


na teincoo. 2 Cwii tsꞌo̱o̱ⁿ ndiiꞌ libro
  chjooꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ. Tsoom no̱o̱ⁿ:
chjoo na jnda̱ nꞌmeiiⁿꞌ. Tcoomꞌm —Luaa libro. Quiꞌñomꞌ, cwaꞌ
xꞌeeⁿ ntyjaya nnom ndaaluee, ndoꞌ juunaꞌ. Nntsꞌaanaꞌ na jeeⁿ chi quiiꞌ
xꞌeeⁿ ntyjatymaaⁿꞌ nnom tyuaatcwii. ꞌndyoꞌ chaꞌcwijom tsiomꞌ cantyꞌi sa̱a̱
3 Jndeii seixuaⁿ chaꞌna matseixuaa
  tsꞌom tsiaꞌ nntsꞌaanaꞌ na jeeⁿ ja.
liom. Quia na jnda̱ seixuaⁿ, quia 10 Quia joꞌ toꞌño̱ⁿ libro chjooꞌñeeⁿ

joꞌ teicꞌuaa ndyuee ntquieeꞌ ntsuee. na ndiiꞌ tsꞌo̱ ángel, ndoꞌ tcwaaꞌa
4 Quia na jnda̱ teicheⁿ ndyuee
  juunaꞌ. Ndoꞌ quiiꞌ ꞌndyo̱ sꞌaanaꞌ na
ntquieeꞌ ntsueeꞌñeeⁿ, quia joꞌ chi ntyjii chaꞌcwijom tsiomꞌ cantyꞌi
seijndaaꞌndyo̱ na nntseiljeiya ñꞌoom sa̱a̱ tsꞌom tsia jeeⁿ ja sꞌaanaꞌ. 11 Quia

na jluena, sa̱a̱ jndiiya cwii jndyee joꞌ tso ángelꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ:


na teicꞌuaa cañoomꞌluee. Matso: —Maxjeⁿ macaⁿnaꞌ na cwiicheⁿ
—Ñꞌoom na jndiꞌ na jlue ntquieeꞌ cwii ndiiꞌ nntseineiⁿꞌ ñꞌoom
ntsueeꞌñeeⁿ cwantyꞌiuuꞌndyuꞌ joonaꞌ, na maꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom njomꞌ.
tintseiljeiꞌ. Nñequiaaꞌ ñꞌoom chiuu nntjoom
5 Ndoꞌ juu ángel na ntyꞌiaya na
  nnꞌaⁿ jndye ndyuaa, ndoꞌ ñequio
meintyjeeꞌ nnom ndaaluee ndoꞌ jndye nnom ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿna
nnom tyuaatcwii, seiweeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluitquiendye
ntyjaya jo cañoomꞌluee. 6 Tyeⁿ
  nda̱a̱na.
565 Apocalipsis 11

na lꞌue nꞌomna nnda̱a̱ nlaꞌquioona


We nnꞌaⁿ na cwitjeiꞌyuuꞌndye meiⁿnquia nnom nawiꞌ nacjoo

11 Quia joꞌ toꞌño̱ⁿ cwii tsmaaⁿ,


chaꞌcwijom tsꞌoomxjeⁿ
juunaꞌ. Ndoꞌ tso ángel no̱o̱ⁿ:
nnꞌaⁿ tsjoomnancue. 7 Quia na

jnda̱ jnda̱aꞌ̱ na cwitjeiꞌyuuꞌndyena,


quia joꞌ juu quiooꞌ jndii na
—Quicantyjaꞌ, cwjiꞌ xjeⁿ mꞌaaⁿyoꞌ tsꞌom tsueꞌ na tjaa
watsꞌom cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom yuu ntycwii na njoom, nluiꞌyoꞌ
ñequio nomtsꞌom. Ndoꞌ nntsꞌaayoꞌ tiaꞌ nacjoo wendye
quinchoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na naⁿꞌñeeⁿ. Nnaⁿñeyoꞌ ñꞌeⁿndyena
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye jom joꞌ joꞌ. 2 Quia  ndoꞌ nntseicwjeeyoꞌ joona. 8 Ndoꞌ 

macwjiꞌ xjeⁿ watsꞌom, tincwjiꞌ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿna nncwindyuaanaꞌ


xjeⁿ tachꞌeeⁿꞌnaꞌ. Ee jnda̱ tquiaya tsꞌom nataa naquiiꞌ tsjoom tꞌmaⁿ
na chaꞌwaa wenꞌaaⁿ nchooꞌ we yuu na tyꞌioom nnꞌaⁿ nquii Ta
chiꞌ na joo nnꞌaⁿ na nchii judíos Jesucristo cwentaaya nacjooꞌ
wanaaⁿ na ñequioquieꞌna joꞌ joꞌ. tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ ñequio ñꞌoom na
Ndoꞌ nlqueⁿna xjeⁿ ꞌnaaⁿna tsjoom cweꞌ tjañoomꞌ matseicajndyuyanaꞌ
cwentaya na ljuꞌ cwiluiiñenaꞌ yuu tsjoom tꞌmaⁿꞌñeeⁿ Sodoma ñequio
na meintyjeeꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ. 3 Mꞌaⁿ
  Egipto. 9 Ndyee xuee waljooꞌ xcwe

we nnꞌaⁿ ꞌnaⁿya na cwitjeiꞌyuuꞌndye nncwindyuaa seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿna joꞌ


cantyja ꞌnaⁿya. Joona nlqua̱aⁿ̱ ya na joꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ticwii cwii nnom
nñeꞌquiana ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ cwii na tjachuiiꞌndye, ñequio nnꞌaⁿ na
meiⁿ xuee waljooꞌ we siaⁿnto waljooꞌ laꞌxmaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌndye,
ndyeenꞌaaⁿ xuee. Ndoꞌ nlcweeꞌna ñequio nnꞌaⁿ na cwichuiiꞌ ñꞌoom
liaa ntom na cwantindyo. na cwilaꞌneiⁿ, ñequio nnꞌaⁿ na
4 Wendye joona meintyjeeꞌtyeⁿna
  nnaⁿ ticwii cwii tsjoomnancue,
jo nnom nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom na nntyꞌiaana seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ, sa̱a̱
matsa̱ꞌntjom chaꞌwaa tsjoomnancue. tixonquiana na nncjaacantꞌiuuꞌndye
Cwiluiindyena we nꞌoom olivos naⁿꞌñeeⁿ. 10 Nnꞌaⁿ tsjoomnancue

ñequio we ꞌnaⁿ na cwicañjoomꞌ nlaꞌneiiⁿꞌndyena quia na jnda̱ tja̱


nlca. 5 Ndoꞌ xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na
  wendye naⁿꞌñeeⁿ. Nntsꞌaanaꞌ na
ñecatsꞌaa nata̱ꞌ wendye naⁿꞌñeeⁿ, jeeⁿ ya nquiuna hasta nlꞌana naya
quia joꞌ nluiꞌ chom ndyueena na ncꞌiaana. Ee jeeⁿ tyocoꞌwiꞌnaꞌ joona
nlcoñe tsaⁿꞌñeeⁿ. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ nquiuna cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na
tsꞌaⁿ na ñeꞌcatsꞌaa nata̱ꞌ joona, ñetjeiꞌyuuꞌndye wendye naⁿꞌñeeⁿ
majndaaꞌ na laaꞌtiꞌ nncueꞌ. 6 Wendye
  na jnda̱ tja̱. 11 Sa̱a̱ quia jnda̱ jnda̱aꞌ̱

joona nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndyee xuee waljooꞌ xcwe na


na nlaꞌxmaⁿna najnda̱na na nncwindyuaa seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ,
nlaꞌcata̱ꞌna tsjo̱ꞌluee cha tincuaꞌ quia joꞌ nñequiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom
chaꞌtsoti xuee na cwiñequiana na nnquioonndaꞌ jndyeena,
ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati nntaꞌndoꞌnndaꞌna. Mantyja
nñequiaaⁿ najndeii na nlaꞌxmaⁿna nncwintyjeeꞌyuna ndoꞌ jeeⁿ ndyaꞌ
na nlaꞌcwaqueⁿna ndaatioo na nntyue nnꞌaⁿ na nntyꞌiaa na ljoꞌ
nntsꞌaanaꞌ niomꞌ. Ndoꞌ cwanti ndiiꞌ nluii. 12 Quia joꞌ wendyena nndyena

Apocalipsis 11​, ​12 566

na nleicꞌuaa jndeii cañoomꞌluee. nacjeeꞌ na jnaⁿjndyeenaꞌ


Nntsoom: mamꞌaaⁿndyuꞌ ndoꞌ
—Quioꞌwaꞌyoꞌ ñjaaⁿ. ticantycwii cantyja ꞌnaⁿꞌ.
Quia joꞌ nncꞌoowana cañoomꞌluee Mamaꞌmo̱o̱ⁿꞌ chiuu waa najnduꞌ
ñꞌeⁿ cwii nchquiu ñequio na jndooꞌ na matseiꞌxmaⁿꞌ,
joo nnꞌaⁿ na ñelꞌawiꞌ ñꞌeⁿndye ndoꞌ jeꞌ jnda̱ tꞌmo̱ⁿnaꞌ na
joona. 13 Ndoꞌ majoꞌto xjeⁿꞌñeeⁿ
  matsa̱ꞌntjomꞌ.
jndeii nntsꞌeii. Quiiꞌntaaⁿ qui wario 18 Nnꞌaⁿ tsjoomnancue
na tseixmaⁿ tsjoom tꞌmaⁿꞌñeeⁿ, cwilaꞌjndoona ꞌu,
nntseityuiiꞌnaꞌ cwiinaꞌ. Ndoꞌ ntquieeꞌ sa̱a̱ jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na
meiⁿ nnꞌaⁿ nncwje cantyja na matseiꞌwꞌiiꞌ joona.
nntsꞌeii. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwinꞌndiinaꞌ, Jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncuꞌxeⁿꞌ
nlaꞌcatyuendyena, nnto̱ꞌna na nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱,
nlcwiiꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom na mꞌaaⁿ ndoꞌ na nñequiaaꞌ juu na
cañoomꞌluee. cwitaꞌntjom nnꞌaⁿ na
14 Juu nawiꞌ na jnda̱ we, jnda̱
  tyondyeꞌntjom njomꞌ na
teinomnaꞌ. Cantyꞌiaꞌ, manncueꞌntyjo̱ tyoñequia ñꞌomꞌ.
nawiꞌ na jnda̱ ndyee. Ndoꞌ mati nñequiaaꞌ na
cwitaꞌntjom chaꞌtso ntꞌomcheⁿ
Ntu na jnda̱ ntquieeꞌ nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ cwentaꞌ na
15 Quia joꞌ ángel na jnda̱ ntquieeꞌ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye xueꞌ,
tjo̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ntu ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ meiiⁿ nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ laꞌxmaⁿ,
teicꞌuaa na jndeii cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ ndoꞌ meiiⁿ nnꞌaⁿ na titꞌmaⁿ
cañoomꞌluee. Cwilue: laꞌxmaⁿ.
Ticwii cwii ndyuaa na Ndoꞌ na nntseicanduꞌ nquiee
ñesa̱ꞌntjomndye cheⁿnquieenaꞌ, nnꞌaⁿ na cwilaꞌndaaꞌ
jeꞌ mꞌaⁿnaꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ Ta nꞌom nnꞌaⁿ na chaꞌwaa
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaya ñequio tsjoomnancue.
Jnaaⁿ Cristo. 19 Jnda̱ joꞌ juu watsꞌom cwentaaꞌ

Jom ticantycwii cantyja na Tyꞌo̱oṯ sꞌom na waanaꞌ cañoomꞌluee,


matsa̱ꞌntjoom. jnaaⁿnaꞌ. Ndoꞌ joꞌ joꞌ ntyꞌiaya
16 Ndoꞌ joo ntquiuu nchooꞌ ñequiee
  juu castom na ñjom ñꞌoom na
nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye seityeⁿtyeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel. Quia
na meindyuaandye ntio joꞌ jnaaⁿ chomntsuee ndoꞌ teicꞌuaa
ndiocheⁿ nacañoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, na tyolaꞌxuaanaꞌ, tyotsꞌeii, ndoꞌ
tyꞌetaꞌnquiona, tyeⁿnquiuuna jndeii tuaꞌtsaaⁿ.
nomtyuaa na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
jom. 17 Tyoluena: Yuscu ñequio catsoomjndii wee

12

Cwiñeꞌquiaayâ na quianlꞌuaꞌ Quia joꞌ teitquiooꞌ cwii ꞌnaaⁿ


ꞌu Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tꞌmaⁿ tsjo̱ꞌluee na maꞌmo̱ⁿnaꞌ
matseiꞌxmaⁿꞌñꞌeⁿꞌ chaꞌtso chiuu cwinluii. Ntyꞌiaya cwii
nnom najnda̱. yuscu cweⁿ ñeꞌquioomꞌ chaꞌcwijom
ꞌU mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿndyuꞌ, liaⁿꞌaⁿ. Meintyjeeⁿꞌeⁿ nacjooꞌ chiꞌ
567 Apocalipsis 12

ndoꞌ ñjom cwii corona xqueeⁿ na ángeles tia ñꞌeⁿñê. Ee cantyjati na


chuuꞌ canchooꞌwe cancjuu. 2 Ndoꞌ   jnaⁿjndyeenaꞌ matseicajndyunaꞌ
jndeiiñê. Tyotseixuaⁿ na maquiinaꞌ jom catsuu tquiee, tsaⁿjndii ndoꞌ
jom, ee manntseincueⁿ. 3 Jnda̱ chii
  Satanás. Majom na manquiuꞌnnꞌaaⁿ
teitquiooꞌti cwiicheⁿ ꞌnaaⁿ tsjo̱ꞌluee. chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue.
Ntyꞌiaya cwii catsoomjndii na 10 Quia joꞌ jndiiya na teicꞌuaa

tꞌmaaⁿñe ndoꞌ weeñe chaꞌna chom. cwii jndyee jndeii cañoomꞌluee.


Juuyoꞌ niom ntquieeꞌ xqueⁿyoꞌ, Matsonaꞌ:
ndoꞌ nqui ndeiꞌjndyeeꞌyoꞌ. Ndoꞌ —Jeꞌ jeꞌ yuuꞌ, juu na
chaꞌtso na ntquieeꞌ xqueⁿyoꞌ, joꞌ macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ñjom cwii cwii corona. 4 Quia
  nnꞌaⁿ, jnda̱ mamatseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ,
tmeiiⁿꞌñeyoꞌ tsꞌaaⁿyoꞌ manndyooꞌ ndoꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ juu najndeii na
chaꞌna xcwe cancjuu na ntyja matseixmaaⁿ. Jnda̱ tueꞌntyjo̱ na
tsjo̱ꞌluee teiꞌcaljoonaꞌ, tquiaandye macanda̱ jom matsa̱ꞌntjoom ndoꞌ
cancjuuꞌñeeⁿ nomtyuaa. Ndoꞌ juu mati cwiluiitquieñe Jnaaⁿ Cristo.
catsoomjndiiꞌñeeⁿ tjameintyjeeꞌyoꞌ Ee juu naxuee ndoꞌ natsjom
jo nnom yuscuꞌñeeⁿ na mawaa xjeⁿ mañequiaa jnaaⁿ nnꞌaaⁿya jo nnom
na nntseincuii cha mantyjacheⁿ Tyꞌo̱oꞌ̱ tsꞌoomya, jnda̱ jlaꞌcwatyuꞌna
nlquiiyoꞌ jnda xeⁿ jnda̱ tuiiñe. 5 Quia
  juu. Manquiiti na tyoñequiaa
joꞌ seincuii yuscuꞌñeeⁿ yuꞌndaa jnaaⁿ nnꞌaaⁿya. 11 Sa̱a̱ joona jnda̱

na tsaⁿsꞌa. Jnda̱ tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaⁿndyena ñꞌeⁿ tsaⁿjndiiꞌñeeⁿ ncꞌe


yuꞌndaaꞌñeeⁿ na nluiitꞌmaⁿñe, ndoꞌ nioomꞌ Catsmaⁿ ndoꞌ ncꞌe ñꞌoom
jndeii ñꞌoom na nntsa̱ꞌntjom chaꞌtso na tjeiꞌyuuꞌndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ
nnꞌaⁿ njoomnancue. Ndoꞌ tjeiꞌnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ee joona tyomꞌaⁿna
juu quiiꞌlꞌo̱ yuscuꞌñeeⁿ. Tjañꞌoom na ticajnda nquiuna meiiⁿ cwjena
Tyꞌo̱oṯ sꞌom juu yuu waa tio ꞌnaaⁿꞌaⁿ. cantyja na cwitjeiꞌyuuꞌndyena.
6 Ndoꞌ juu yuscuꞌñeeⁿ tjaleinoom

12 Ncꞌe na luaaꞌ waa, cꞌomꞌyoꞌ na

cwii joo yuu na nncwañoomꞌnaꞌ juu neiⁿꞌyoꞌ chaꞌtsondyoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ


yuu na jnda̱ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom cañoomꞌluee. Sa̱a̱ jeeⁿ ntyꞌiaaꞌndyoꞌ
na nljooꞌñê. Joꞌ joꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ꞌo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsjoomnancue
nnteixꞌeena jom cwii meiⁿ waljooꞌ ñequio ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ ndaaluee, ee
we siaⁿnto waljooꞌ ndyeenꞌaaⁿ xuee. juu tsaⁿjndii jnda̱ tiooñê na mꞌaⁿꞌyoꞌ
7 Quia joꞌ jnaⁿ tiaꞌ cañoomꞌluee.
  na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ wꞌeeⁿ. Ee ntyjeeⁿ
Juu Miguel ñequio ángeles ꞌnaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ teitsio̱oꞌ̱ mꞌaaⁿnaꞌ cantyja
tyolꞌana tiaꞌ nacjooꞌ catsoomjndii. ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
Ndoꞌ catsoomjndiiꞌñeeⁿ ñequio 13 Ndoꞌ quia na ljeii

naⁿjndii ꞌnaaⁿꞌaⁿ tyolaꞌjnda̱na, catsoomjndiiꞌñeeⁿ na jnda̱ tueeꞌna


tyolꞌana tiaꞌ ñꞌeⁿ joo ángelesꞌñeeⁿ. jom nnom tsjoomnancue quia
8 Sa̱a̱ tîcanajnda̱na ndoꞌ tacwanaaⁿ
  joꞌ tyontyjo̱o̱ⁿ yuscu na seincuii
na nljooꞌndyena cañoomꞌluee. 9 Joꞌ   tyochjoo na tsaⁿsꞌa. 14 Sa̱a̱ tquiaa

chii tjeiiꞌna jom. Jlaꞌcwatyuꞌna Tyꞌo̱oṯ sꞌom we ntsquii cachi


jom cañoomꞌluee, tiooñê tꞌmaaⁿ nnom yuscuꞌñeeⁿ cha
tsjoomnancuecheⁿ. Mati jlaꞌquiaana nnda̱a̱ nncuaaⁿ na nleinoom
Apocalipsis 12​, ​13 568

catsuujndiiꞌñeeⁿ. Joꞌ chii tjaaⁿ yuu Ndoꞌ chaꞌtsoti nnꞌaⁿ tsjoomnancue


na nncwañoomꞌnaꞌ jom yuu na tyꞌentyjo̱na naxeⁿꞌ quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ.
taxonda̱a̱ nntsꞌaa catsuu tquieeꞌñeeⁿ Jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna na nꞌmaⁿyoꞌ.
nata̱ꞌ jom. Joꞌ joꞌ nnteiꞌxꞌee 4 Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ juu

Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom ndyee chu waljooꞌ catsoomjndii ncꞌe na jnda̱


xcwe. 15 Ndoꞌ juu catsuu tquieeꞌñeeⁿ
  tquiaaⁿ cantyja najneiⁿ nnom
ñequio ꞌñom tyojoomꞌm ndaa jo quiooꞌjndii. Mati quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ
naxeⁿꞌ yuscuꞌñeeⁿ. Sꞌaanaꞌ chaꞌjom tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena juuyoꞌ.
cwii jndaa, cha nncjaawjaañe Tyoluena:
yuscuꞌñeeⁿ. 16 Sa̱a̱ teijndeii tyuaa
  —¿ꞌÑeeⁿ juu cwiluiitꞌmaⁿñe chaꞌna
yuscuꞌñeeⁿ ee seintquiooñenaꞌ quiooꞌjndiimꞌaaⁿꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ juu
ꞌndyoonaꞌ ndoꞌ tꞌuunaꞌ jndaaꞌñeeⁿ na nnda̱a̱ nnaⁿñe na nntsꞌaa tiaꞌ ñꞌeⁿñeyoꞌ?
tjuꞌ catsoomjndii ñequio ꞌñom. 17 Joꞌ

5 Ndoꞌ tquiaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom na

chii jeeⁿ tꞌmaⁿ seiwꞌii catsoomjndii wanaaⁿ na catseineiⁿyoꞌ ñꞌoom


yuscuꞌñeeⁿ. Tjaaⁿ, tjacatsꞌaaⁿ ntjeiⁿ nacjoomꞌm ñequio ñꞌoom na
tiaꞌ nacjoo chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjaaⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñe cheⁿnquiiyoꞌ. Mati
yuscuꞌñeeⁿ na cwilaꞌcanda̱ ñꞌoom tquiaaⁿ na wanaaⁿ na caluiitꞌmaⁿñeyoꞌ
na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ wenꞌaaⁿ nchooꞌ we chiꞌ. 6 Quia joꞌ

na ticaꞌndye na cwitjeiꞌyuuꞌndye jnaⁿnaꞌ na matseineiⁿyoꞌ ñꞌoom


cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo. cwajndii na ntjeiⁿnaꞌ nacjooꞌ

13 Quia joꞌ tjo̱meintyja̱aꞌ̱ a


nacjooꞌ teiꞌ ndaaluee ndoꞌ
ntyꞌiaya cwii quiooꞌ na cwajndii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ seijnaaⁿꞌyoꞌ
xueⁿꞌeⁿ, ñequio cañoomꞌluee yuu na
macꞌeeⁿ, ndoꞌ ñequio chaꞌtsondye
waa na macaluiꞌ quiiꞌ ndaaluee. joo na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ. 7 Mati tquiaaⁿ na

Niom nqui ndeiꞌjndyeeꞌyoꞌ ñequio wanaaⁿ na catsꞌaayoꞌ tiaꞌ nacjoo


ntquieeꞌ xqueⁿyoꞌ. Ndoꞌ ticwii nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ
cwii tseiꞌjndyeeꞌyoꞌ ñjom cwii nnaⁿñeyoꞌ ñꞌeⁿndyena. Ndoꞌ tquiaaⁿ
cwii corona. Ndoꞌ cjooꞌ cwii cwii na wanaaⁿ na catsa̱ꞌntjomyoꞌ cwii
xqueⁿyoꞌ teiljeii ñꞌoom ntjeiⁿ na cwii ndyuaa, ñequio cwii cwii nnom
matseijnaaⁿꞌnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 2 Ndoꞌ
  nnꞌaⁿ na tjachuiiꞌndye, ñequio cwii
juu quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ na ntyꞌiaya, cwii nnom nnꞌaⁿ na tjachuiiꞌ ñꞌoom
matseijomnaꞌ juuyoꞌ chaꞌcwijom na cwilaꞌneiⁿ, ñequio nnꞌaⁿ ticwii
cwii catsiaⁿ ljeiiya, ndoꞌ ncꞌeeyoꞌ cwii tsjoomnancue. 8 Chaꞌtso nnꞌaⁿ

chaꞌcwijom ncꞌee oso ndoꞌ ꞌndyooyoꞌ tsjoomnancue na ticalaꞌxmaⁿ cwentaaꞌ


chaꞌcwijom ꞌndyoo liom. Ndoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena juuyoꞌ.
juu catsoomjndii tquiaaⁿ cantyja Naⁿꞌñeeⁿ tîcwiljeii ncueena naquiiꞌ
najneiⁿ nnom quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ. Ndoꞌ libro cwentaaꞌ Catsmaⁿ na jlaꞌcueeꞌ
tquiaaⁿ na nncwacatyeeⁿyoꞌ ndio nnꞌaⁿ. Ee cantyjati na tqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ nntsa̱ꞌntjomyoꞌ chaꞌxjeⁿ tsjoomnancue, waa libro ꞌnaaⁿꞌaⁿ na
na matsa̱ꞌntjoom. 3 Mati ntyꞌiaya
  chuu ncuee nnꞌaⁿ na ticantycwii na
na cwii xqueⁿyoꞌ jeeⁿ nioom jnda̱ cwitaꞌndoꞌ.
tquieeꞌ, machꞌeenaꞌ tjaa chiuu 9 ꞌÑeeⁿ juu na ñeꞌcandii, cwa

cwii ya sa̱a̱ jnda̱ chii nꞌmaⁿyoꞌ. candii. 10 Tsꞌaⁿ na matseijndaaꞌñê na



569 Apocalipsis 13​, ​14

ntꞌueeⁿ nnꞌaⁿ na ncjaachom joona ticalaꞌtꞌmaaⁿꞌndye juunaꞌ. 16 Ndoꞌ


ndyuaaⁿꞌaⁿ, majoꞌti nntjoom. Ndoꞌ juu quiooꞌjndii na nda̱ we sꞌaayoꞌ na


xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nntseicueeꞌ jndeiꞌnaꞌ na chaꞌtso nnꞌaⁿ nñom ljeii
xꞌiaaꞌ ñꞌeⁿ xjo, mañꞌeⁿ xjo nncueꞌ. lueena ntyjaya oo cantaana. Luaaꞌ
Ncꞌe na luaaꞌ waa macaⁿnaꞌ na sꞌaayoꞌ ñequio meiⁿnquia nnꞌaⁿ,
nquiee nnꞌaⁿ na maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom meiiⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndye ndoꞌ
cwentaaⁿꞌaⁿ, cwintyjeeꞌtyeⁿna meiiⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwiꞌoontyjo̱, oo
cantyja na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna meiⁿ meiiⁿ nnꞌaⁿ na tyandye ndoꞌ meiiⁿ
ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyena meiiⁿ wiꞌ nnꞌaⁿ na ntyꞌiaandye, oo meiiⁿ nnꞌaⁿ
cwitjoomna. na cwindyeꞌntjomtyeⁿ ndoꞌ meiiⁿ
11 Jnda̱ joꞌ ntyꞌiaya cwiicheⁿ
  nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ xjeⁿ ꞌnaaⁿ. 17 Quia joꞌ

quiooꞌjndii na jluiꞌyoꞌ quiiꞌ tyuaa. sꞌaayoꞌ na meiⁿcwii tsꞌaⁿ xocanda̱a̱


Ntyjoo we ndeiꞌjndyeeꞌyoꞌ chaꞌna na nntseijnda ꞌnaⁿ oo na njnda̱a̱
ndeiꞌjndyeeꞌ cwii catsmaⁿ chjoo, ꞌnaⁿ xeⁿ ticañoom ljeiiꞌñeeⁿ nacjooꞌ.
sa̱a̱ seineiⁿyoꞌ chaꞌna matseineiⁿ Ee ljeiiꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ xueeꞌ
catsoomjndii. 12 Ndoꞌ chaꞌtsoti
  quiooꞌjndii tquiee oo juu número
najndeii na tyotseixmaⁿ juu na tseixmaⁿ xueeꞌyoꞌ. 18 Luaa

quiooꞌjndii najndyee, majoꞌti macaⁿnaꞌ na cꞌoom tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌ


matseixmaⁿ quiooꞌjndii na jnda̱ tsꞌom. Cwii cwii tsꞌaⁿ na matseiꞌno̱ⁿꞌ
we ncꞌe ñꞌoom ꞌndyoo quiooꞌjndii cwjiꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ númeroꞌ
tquieeꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ñequio na jndeiꞌnaꞌ na tseixmaⁿ quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ ee
machꞌeeyoꞌ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye maꞌmo̱ⁿnaꞌ xueeꞌ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ juu
chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue juu númeroꞌñeeⁿ yom siaⁿnto waljooꞌ
quiooꞌjndii tquiee, tsaⁿ na jnda̱ ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ yom.
nꞌmaⁿ na jeeⁿ nioom tquieeꞌ xqueⁿ.
13 Ndoꞌ jndye tsꞌiaaⁿ tyochꞌeeyoꞌ na

Na cwita nnꞌaⁿ na jnda̱
xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ najndeii jluiꞌnꞌmaaⁿndye
nquii tsꞌaⁿ. Ñequio na jndooꞌ nnꞌaⁿ
tyochꞌeeyoꞌ na cwiquiaa chom
nomtyuaa na cwinaⁿnaꞌ tsjo̱ꞌluee.
14 Jnda̱ joꞌ ntyꞌiaya na
meintyjeeꞌ Catsmaⁿ xqueⁿ
ta Sión. Ndoꞌ ñeⁿꞌnaaⁿꞌ nacañomꞌm
14 Wanaaⁿ na catsꞌaayoꞌ na nmeiiⁿꞌ
  mꞌaⁿ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na
ncꞌe ñꞌoom ꞌndyoo quiooꞌjndii jndyendye. Tueeꞌ cwii siaⁿnto meiⁿ
tquiee. Joꞌ chii tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ waljooꞌ wenꞌaaⁿ nchooꞌ ñequiee meiⁿ
na mꞌaⁿ tsjoomnancue. Sa̱ꞌntjomyoꞌ joona. Ndoꞌ cantaana jnda̱ teiljeii
na calꞌana cwii na nluiꞌtsjaaⁿꞌñe xueeꞌ nquii Catsmaⁿ ñequio xueeꞌ
quiooꞌjndii tquiee, juu tsaⁿ na jeeⁿ Tsotyeeⁿ. 2 Ndoꞌ jndiiya na cꞌuaa

nioom tquieeꞌ xqueⁿ ñꞌeⁿ xjo, sa̱a̱ nandye cañoomꞌluee chaꞌcwijom


ndicwaⁿ wandoꞌ. 15 Ndoꞌ toꞌñomyoꞌ
  cꞌuaa na macoꞌnaꞌ ndaa, oo
na nnda̱a̱ nntsꞌaayoꞌ na juunaꞌ na chaꞌcwijom najndeii matseixuaa
jluiꞌtsjaaⁿꞌñe quiooꞌjndii tquiee tsuee. Joꞌ joꞌ jndiiya na jndye
nnda̱a̱ nncwja jndye ndoꞌ nnda̱a̱ arpa cwitjo̱oꞌ̱ nnꞌaⁿ. 3 Cwitana

nntseineiⁿ. Ndoꞌ hasta na nnda̱a̱ cwii luantsa xco jo nnom tio na


nntsa̱ꞌntjomnaꞌ na cwje nnꞌaⁿ na wacatyeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ndoꞌ jo
Apocalipsis 14 570

nda̱a̱ ñequiee naⁿ na tandoꞌ, ndoꞌ 8 Ndoꞌ tjantyjo̱ cwiicheⁿ ángel na


jo nda̱a̱ ntquiuu nchooꞌ ñequiee jnda̱ we naxeⁿꞌ ángelꞌñeeⁿ. Matso:
nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye. —Jnda̱ tyuiiꞌ tsjoom Babilonia.
Ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ juu na nnda̱a̱ Jnda̱ tyuiiꞌ tsjoom tꞌmaⁿꞌñeeⁿ. Ee
nntseiꞌnaaⁿꞌ luantsaꞌñeeⁿ, macanda̱ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ jnda̱ jlaꞌndaaꞌna
nquiee nnꞌaⁿ na cwii siaⁿnto nꞌom nnꞌaⁿ ticwii cwii ndyuaa
waljooꞌ wenꞌaaⁿ nchooꞌ ñequiee ñequio natia na cwilꞌana na juu
meiⁿndye. Ee quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ joꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom
tsjoomnancue, macanda̱ joona na cwilaꞌcwena nnꞌaⁿ winom cha
jnda̱ tjeiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 4 Joo
  candyee naⁿꞌñeeⁿ.
naⁿmꞌaⁿ tyooꞌndyena Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 9 Ndoꞌ tjantyjo̱ cwiicheⁿ ángel

Macanda̱ jom cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena. na jnda̱ ndyee. Jndeii matseineiⁿ,


Cwiꞌoontyjo̱na naxeⁿꞌ Catsmaⁿ matso:
meiⁿyuucheⁿ na wjaⁿ. Tiomlꞌua —Ntyꞌiaaꞌndye joo nnꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom jnaaⁿna na tjeiiꞌñê cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye quiooꞌjndii tquiee
joona quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ cha macanda̱ ñequio juu na jluiꞌtsjaaⁿꞌñeyoꞌ.
nlaꞌxmaⁿna cwentaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ Ndoꞌ ntyꞌiaaꞌndye joo nnꞌaⁿ na
cwentaaꞌ juu na matseicajndyunaꞌ tquiandye na tjacañoom ljeii
Catsmaⁿ. 5 Meiⁿcwii ñꞌoom na cweꞌ
  cwentaaꞌ quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ cantaa
cantu ticaljeiiꞌ ndyueena. Ndoꞌ oo luee. 10 Naⁿꞌñeeⁿ maxjeⁿ

meiⁿcwii tyoolaꞌtjo̱oṉ dyena nnom jndeiꞌnaꞌ na nncwena winom ꞌnaaⁿꞌ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Tyꞌo̱oṯ sꞌom na juu joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ
na matseiwꞌiiyayaaⁿ joona.
Ñꞌoom na cwilue ndyee ángeles Nntseicatomꞌm waso ñꞌeⁿ winomꞌñeeⁿ
6 Quia joꞌ ntyꞌiaya cwiicheⁿ ángel na meiⁿchjoo tjaa ljoꞌ tjoomꞌ ncꞌe
na mantyja nandye cañoomꞌluee. na tyeⁿ waa na matseiwꞌeeⁿ. Ndoꞌ
Mañequiaaⁿ ñꞌoom naya na tꞌmaⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ joona naquiiꞌ
mꞌaaⁿ ndoꞌ mꞌaaⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ chom ñequio sufra̱ na cwico. Joo
tsjoomnancue. Matseicañeeⁿ nnꞌaⁿ ángeles na ljuꞌ nꞌom ñequio Catsmaⁿ
ticwii cwii tsjoomnancue, ñequio nntyꞌiaana na wiꞌ nntjoom naⁿꞌñeeⁿ.
ticwii cwii ndyuaa nnꞌaⁿ, ñequio 11 Tixocjaameintyjeeꞌ na cwiꞌoowa

nnꞌaⁿ na ticwii cwii ñꞌoom na ndioom na macoꞌwiꞌnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ.


cwichuiiꞌ na cwilaꞌneiⁿ, ñequio Meiⁿchjoo tixocataꞌjndyeena
nnꞌaⁿ na ticwii cwii nnom na naxuee natsjom ee joona
tjachuiiꞌndye. 7 Cꞌuaa ꞌñom
  tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena quiooꞌjndii
matseineiiⁿ, tsoom: tquiee ñequio juu na jluiꞌtsjaaⁿꞌñeyoꞌ
—Calcwiꞌyoꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñequio ndoꞌ joona jñoom ꞌnaaⁿ cantaana na
na nquiaꞌyoꞌ jom ee na jnda̱ maꞌmo̱ⁿnaꞌ xueeꞌyoꞌ. 12 Joꞌ chii joo

tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ. nnꞌaⁿ na maqueⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ljuꞌ


Calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nqueⁿ na sꞌaaⁿ nꞌom macaⁿnaꞌ na tyeⁿ cwintyjeeꞌna
cañoomꞌluee ñequio tsjoomnancue, cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Calaꞌcanda̱na
ñequio ndaaluee, ndoꞌ ñequio chaꞌtso ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom, ndoꞌ tyeⁿ
nqueⁿljoꞌ yuu na cwinaaⁿꞌ ndaa. calaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Jesús.
571 Apocalipsis 14​, ​15

13 Quia joꞌ jndiiya na teicꞌuaa maleiñꞌoom xjo carwato. Tso nnom


jndye na jnaⁿnaꞌ cañoomꞌluee. Tso ángelꞌñeeⁿ:
no̱o̱ⁿ: —Cwa, cꞌoomꞌ xjo ta̱a̱ ꞌnaⁿꞌ,
—Luaa catseiljeiꞌ: “Juu xuee catyjeeꞌ nꞌeiiⁿ uva lꞌo̱o̱ na meintyjeeꞌ
na cwiwjaanaꞌ, matioꞌnaaⁿñenaꞌ tsjoomnancue, ee jnda̱ jnda̱a̱ ta̱.
joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ 19 Quia joꞌ to̱ꞌ ángelꞌñeeⁿ tjoomꞌm

Ta Jesucristo na quia nncwje.” xjo carwato ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnom


Majoꞌti matso Espírtu Santo, ee tsjoomnancue. Seitjoom nꞌeiiⁿ uva
cañoomꞌluee ntaꞌjndyeena cantyja lꞌo̱o̱ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ. Tioom
na ñejlaꞌjnda̱na naquiiꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ ta̱ꞌñeeⁿ tsꞌom cwii catsiuuꞌ tsjo̱ꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ wjaañꞌeⁿ ñꞌoom yuu na nluiiꞌ ndaaꞌnaꞌ. Tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ
ñꞌeⁿndyena na maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyjati maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja na cwajndii
na ya na jnda̱ ñelꞌana. nntjoom nnꞌaⁿ na matseiwꞌii
Tyꞌo̱oṯ sꞌom joona. 20 Jo nnom tsjoom

Na macoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ tsjoomnancue tuii tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ na tyonchjeena


14 Quia joꞌ ntyꞌianndaꞌa ndoꞌ ljei uvaꞌñeeⁿ. Joꞌ joꞌ jluiiꞌ nioom
cwii nchquiu canchiiꞌ. Nacjooꞌ nnꞌaⁿ hasta seijomnaꞌ chaꞌcwijom
nchquiuꞌñeeⁿ wacatyeeⁿ cwii na cwii jndaa niomꞌ. Njoom mꞌaaⁿ
matseijomnaꞌ tsꞌaⁿ. Xqueeⁿ ñjom niomꞌ hasta tueꞌcañoomnaꞌ
cwii corona na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom frenom ndyuee catso. Ndoꞌ tquia
cajaⁿ, ndoꞌ tꞌueeⁿ xjo carwato na tjanoomnaꞌ, tueeꞌnaꞌ chaꞌna ndyee
ta̱a̱ ꞌndyoo. 15 Jnda̱ joꞌ jnaⁿ cwiicheⁿ
  siaⁿnto kilómetros.
ángel watsꞌom cañoomꞌluee. Jndeii
seineiⁿ nnom nqueⁿ na wacatyeeⁿ Ntquieeꞌ ntycu na
nacjooꞌ nchquiuꞌñeeⁿ. Tso: cwilaꞌquiaa ángeles
—Cwa, cꞌoomꞌ xjo carwato ꞌnaⁿꞌ,
catyjeeꞌ ntjommeiⁿꞌ ee jnda̱ tueꞌntyjo̱
xjeⁿ na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ na
15 Quia joꞌ ntyꞌiaya cwiicheⁿ
ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ cañoomꞌluee na
seicatyꞌuenaꞌ ja. Ntyꞌiaya ntquieeꞌ
mꞌaⁿ tsjoomnancue. Ndoꞌ joona ángeles na cwileiꞌcho ntquieeꞌ
matseijomnaꞌ chaꞌcwijom ntjom na nnom nawiꞌ na nntjoom nnꞌaⁿ.
jnda̱ tmaⁿ. Joonaꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ nawiꞌ na macanda̱
16 Quia joꞌ jom na wacatyeeⁿ
  ee quia na jnda̱ teinom cantyja
nacjooꞌ nchquiuꞌñeeⁿ, tjoomꞌm ꞌnaaⁿ joonaꞌ, mana cwintycwii na
xjo ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnom tsjoomnancue matseiwꞌii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ.
chii tyjeeⁿ ntjom na niom nnom 2 Ndoꞌ mati ntyꞌiaya cwii na

tsjoomnancue, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ joꞌ. matseijomnaꞌ ndaaluee na jeeⁿ


17 Ndoꞌ jnaⁿ cwiicheⁿ ángel
  caxuee chaꞌna tsioo jndaꞌjom
watsꞌom cañoomꞌluee. Mati chaꞌcwijom tooꞌ chom. Jndye nnꞌaⁿ
juu ñꞌoom xjo carwato na ta̱a̱ meintyjeeꞌ ꞌndyoo ndaalueeꞌñeeⁿ, joꞌ
ꞌndyoo. 18 Ndoꞌ cwiicheⁿ ángel na
  joꞌ nquiee nnꞌaⁿ na jnda̱ jnaⁿndye
tseixmaⁿ na mandoꞌ chom na ntyjo ñequio quiooꞌjndii, ñequio
nomtsꞌom joꞌ joꞌ, juu jluiꞌnom ndoꞌ juu na jluiꞌtsjaaⁿꞌñeyoꞌ, ñequio
jndeii seineiⁿ nnom juu ángel na númeroꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ xueeꞌyoꞌ.
Apocalipsis 15​, ​16 572

Tooꞌ arpa lueena na jnda̱ tquiaa tseiꞌjndya cwii ꞌnaⁿ na tuii ñꞌeⁿ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 3 Cwitana luantsa
  sꞌomcajaⁿ. 7 Quia joꞌ cwii tsaⁿꞌñeeⁿ

cantyja na tjeiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ñequiee na cwitaꞌndoꞌ tquiaa


joona ñequio lꞌo̱ Moisés, tsaⁿ na ntquieeꞌ watso na tuiinaꞌ sꞌomcajaⁿ
ñejndiꞌntjom nnoom, ndoꞌ mati tana nda̱a̱ ángelesꞌñeeⁿ. Joonaꞌ tooꞌcheⁿ
luantsa na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ñjom nawiꞌ na jeeⁿ cwajndii na
Catsmaⁿ na tjeiꞌnꞌmaaⁿñê joona. nntjoom nnꞌaⁿ ee juu Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
Matsonaꞌ: ñequiiꞌcheⁿ na wandoꞌ, matseiwꞌeeⁿ
ꞌU Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ tsjoomnancue. 8 Ndoꞌ

matseiꞌxmaⁿꞌñꞌeⁿꞌ chaꞌtso ndiocheⁿ yuu na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom


nnom najnda̱. seintyjanaꞌ ndioom ncꞌe na jeeⁿ
Jeeⁿ tꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ macheꞌ, neiⁿncooꞌ caxueeñê ndoꞌ tjacantyja
tjacantyja na ya joonaꞌ. najneiⁿ. Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ juu nnda̱a̱
ꞌU cwiluiindyuꞌ na matsa̱ꞌntjomꞌ nncjaaquieeꞌ joꞌ joꞌ hasta na jnda̱
chaꞌwaa tsjoomnancue. teinom ntquieeꞌ nawiꞌ na nntjoom
Chaꞌtso cantyja ꞌnaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwileiꞌcho ntquieeꞌ
matseiꞌxmaⁿꞌ na ángelesꞌñeeⁿ.
matyꞌiomyanaꞌ ñequio na
mayuuꞌ. Ntquieeꞌ watso na ñjom
4 ꞌU Ta, tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ cꞌoom na nawiꞌ na nntjoom nnꞌaⁿ
tinquiaaꞌ ꞌu,
ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ cꞌoom na
xocatseitꞌmaaⁿꞌñe xueꞌ.
16 Quia joꞌ jndiiya najndeii
teicꞌuaa naquiiꞌcheⁿ
cañoomꞌluee, tso juu nda̱a̱ ntquieeꞌ
Ee mañenncuꞌcheⁿꞌ tseixmaⁿꞌ na ángelesꞌñeeⁿ:
ljuꞌ tsꞌomꞌ. —Nmeiiⁿ ntquieeꞌ watso na
Chaꞌtso nnꞌaⁿ cwii cwii ñjom na cwajndii na matseiwꞌii
ndyuaa nñequiona na Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ. Catsaꞌyoꞌ,
nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ꞌu, catsatuꞌnquioꞌyoꞌ joonaꞌ nnom
ncꞌe na jnda̱ tjantyꞌee ñꞌoom tsjoomnancue.
cantyja ꞌnaⁿꞌ na chaꞌtso na 2 Quia joꞌ juu ángel najndyee

macheꞌ maxjeⁿ matyꞌiomyanaꞌ. tjaaⁿ, tjacuꞌnquioom nawiꞌ na ñjom


5 Jnda̱ teinom na nmeiiⁿꞌ, quia
  waso ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnom tsjoomnancue.
joꞌ ntyꞌiaya watsꞌom cañoomꞌluee, Ndoꞌ jnaⁿꞌ ntyjeꞌ nnꞌaⁿ na cho ljeii
na jnda̱ jnaⁿ nacañoomticheⁿ yuu cwentaaꞌ quiooꞌjndii tquiee, ñequio
na mꞌaaⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Juu nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye na
joꞌ yuu na tyolaꞌwe nnꞌaⁿ Israel jluiꞌtsjaaⁿꞌñeyoꞌ. Cwajndii ntyjeꞌñeeⁿ
ljo̱ꞌ na teiljeii ljeii naqui quia ndoꞌ tileicatsuunaꞌ.
na tyoleiꞌñꞌomna watsꞌomliaa. 3 Quia joꞌ juu ángel najnda̱ we

6 Ndoꞌ joꞌ joꞌ jluiꞌ ntquieeꞌ ángeles.


  tjacuꞌnquioom nawiꞌ na ñjom
Cwileiꞌchona ntquieeꞌ nnom nawiꞌ waso ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnom ndaaluee. Ndoꞌ
na nntjoom nnꞌaⁿ. Cweeꞌna liaa seicwaqueⁿnaꞌ ndaaluee chaꞌcwijom
lino na canchiiꞌ, na jeeⁿ caxueenaꞌ. ntycwe niomꞌ. Ndoꞌ tja̱ chaꞌtsoti na
Ndoꞌ cwii cwiindyena chuꞌtyeⁿ tandoꞌ naquiiꞌ ndaalueeꞌñeeⁿ.
573 Apocalipsis 16

4 Jnda̱ joꞌ juu ángel na jnda̱ ndyee matsa̱ꞌntjoom. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿꞌñeeⁿ
tjacuꞌnquioom nawiꞌ na ñjom waso tyonda̱ꞌna tsaana na jeeⁿ cwajndii
ꞌnaaⁿꞌaⁿ nꞌom candaa ñequio chaꞌtso tyoquiinaꞌ joona. 11 Sa̱a̱ meiⁿ na

joo yuu na cwinaaⁿꞌ ndaa. Ndoꞌ luaaꞌ, tîcalcweꞌ nꞌomna natia na


seicwaqueⁿnaꞌ joonaꞌ niomꞌ. 5 Quia
  cwilꞌana. Yacheⁿ tyoluena ñꞌoom
joꞌ jndiiya na matseineiⁿ ángelꞌñeeⁿ ntjeiⁿ na wiꞌnaꞌ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
na machꞌee cwenta ndaa. Matsoom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee ncꞌe na
nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom: chona ntyjeꞌñeeⁿ ndoꞌ jeeⁿ maquiinaꞌ
—ꞌU Ta cwiluiindyuꞌ na ljuꞌ tsꞌomꞌ, joona.
mꞌaaⁿꞌ ndoꞌ mꞌaaⁿꞌ, ndoꞌ nacjeeꞌ 12 Jnda̱ joꞌ juu ángel na jnda̱ yom

na jnaⁿjndyeenaꞌ maxjeⁿ mꞌaaⁿꞌ. tjacuꞌnquioom nawiꞌ na ñjom waso


Macheꞌ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ tsꞌom jndaa tꞌmaⁿ Eufrates.
na laaꞌtiꞌ macuꞌxeⁿꞌ nnꞌaⁿ na Mana seicaaⁿnaꞌ jndaaꞌñeeⁿ, cha
tîcatueeꞌndyecje njomꞌ. 6 Ee naⁿꞌñeeⁿ
  nntseicanaaⁿñenaꞌ cwii nato
jnda̱ jlaꞌcwjeena nnꞌaⁿ na tqueⁿꞌljuꞌ ndyuaaꞌñeeⁿ na nncwinom ntꞌom
nꞌom, mati profetas. Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ nnꞌaⁿ. Naⁿꞌñeeⁿ cwiluiindye nnꞌaⁿ
macheꞌ na joona cwiwena niomꞌ, ee na cwitsa̱ꞌntjom ndyuaa jo ndoꞌ na
matyꞌiomyanaꞌ na catjoomna na ljoꞌ. mandyowa ñeꞌquioomꞌ.
7 Ndoꞌ jndiiya na matseineiⁿ ángel

13 Quia joꞌ ntyꞌiaya ndyee espíritu

na machꞌee cwenta chom na ntyjo na cwajndiindye. Cwii jluiꞌnom


nomtsꞌom, matso: naquiiꞌ ꞌndyoo juu catsoomjndii,
—Mayuuꞌ na ljoꞌ, ꞌU Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiicheⁿ jluiꞌnom ꞌndyoo quiooꞌjndii
na matseiꞌxmaⁿꞌñꞌeⁿꞌ chaꞌtso tquiee, ndoꞌ cwiicheⁿ jluiꞌnom
nnom najnda̱, macheꞌ cantyja na ꞌndyoo tsaⁿ na mañequiaa ñꞌoom
matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ majoꞌndyoꞌ na cantu. Matseijomnaꞌ espírituꞌñeeⁿ
macuꞌxeⁿꞌ nnꞌaⁿ. chaꞌcwijom quiooꞌ candaa. 14 Joo 

8 Jnda̱ joꞌ juu ángel na jnda̱


  espírituꞌñeeⁿ cwiluiindyena
ñequiee tjacuꞌnquioom nawiꞌ naⁿjndii. Jndye nnom ꞌnaaⁿ
na ñjom waso ꞌnaaⁿꞌaⁿ nacjooꞌ cwilꞌana na xocanda̱a̱ nntsꞌaa
ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ tquiaanaꞌ najndeii na cweꞌ tsꞌaⁿ. Cwiꞌoontyjaaꞌna
ñeꞌquioomꞌ na nntseiconaꞌ nnꞌaⁿ. nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom
9 Nioom tcondye nnꞌaⁿ ncꞌe na jeeⁿ
  chaꞌwaati tsjoomnancue, na
jmeiⁿꞌ ñeꞌquioomꞌ. Sa̱a̱ tîcalcweꞌ nlaꞌtjomna naⁿꞌñeeⁿ na nlꞌana
nꞌomna, meiⁿ tîcalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena tiaꞌ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, nqueⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Yacheⁿ tyotjeiiꞌna ñꞌoom matseixmaⁿñꞌeeⁿ chaꞌtso nnom
ntjeiⁿ na wiꞌnaꞌ nacjooꞌ xueeꞌ nqueⁿ najnda̱, jnda̱ tqueⁿ xuee na nncuaa
na waa najneiⁿ na tjoomꞌm chaꞌtso tiaꞌ. 15 Matso nquii Jesucristo:

nawiꞌñeeⁿ nacjoona. “Queⁿꞌyoꞌ cwenta, majndeiito


10 Jnda̱ joꞌ juu ángel na jnda̱ ꞌom
  manncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo chaꞌna
tjacuꞌnquioom nawiꞌ na ñjom waso quichꞌee tsaⁿcanchꞌue. Jeeⁿ neiiⁿꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ nacjooꞌ tio yuu na wacatyeeⁿ juu tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿcꞌeeñe xjeⁿꞌñeeⁿ
quiooꞌjndii tquiee. Ndoꞌ seijaaⁿñenaꞌ na cwee liaaꞌ, ee xocaluiꞌjnaaⁿꞌñê
chaꞌtso ndyuaa na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na na ñecaseiꞌñê.” 16 Quia joꞌ ndyee

Apocalipsis 16​, ​17 574

naⁿjndiiꞌñeeⁿ jlaꞌtjomna chaꞌtso matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwii


nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom cwii joo yuu sculjaaꞌ. 2 Chaꞌna cwilaꞌntjeiⁿndye

na jndyu Armagedón ñequio ñꞌoom nnꞌaⁿ na cweꞌ luaaꞌ mꞌaⁿ ñꞌeⁿ


hebreo. Joꞌ joꞌ nlꞌana tiaꞌ nacjooꞌ sculjaaꞌ, maluaaꞌ cwilꞌa nnꞌaⁿ na
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. cwitsa̱ꞌntjom tsjoomnancue, na
17 Jnda̱ joꞌ juu ángel na jnda̱
  cwilajomndye cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoom
ntquieeꞌ tjacuꞌnquioom nawiꞌ tꞌmaⁿꞌñeeⁿ. Ee cwiꞌoontyjo̱na
na ñjom waso ꞌnaaⁿꞌaⁿ nacjooꞌ chaꞌtso nnom jnaⁿ na cwintyꞌiaana
jndye. Ndoꞌ naquiiꞌcheⁿ watsꞌom na cwiluii tsjoomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ
cañoomꞌluee teicꞌuaa jndyeeꞌ nqueⁿ jndye nnꞌaⁿ na cwinaⁿ chaꞌwaa
na wacatyeeⁿ tio ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tsoom: tsjoomnancue, chaꞌcwijom
—Chaꞌtso jnda̱ tuii. cwindyeena cantyja ꞌnaaⁿꞌ winom
18 Quia joꞌ teitquiooꞌ chom ntsuee,
  na matseixmaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Juu
jndeii teicꞌuaa, ndoꞌ jeeⁿ tyolaꞌxuaa na cwilaꞌjomndyeñꞌeⁿna na
ntsuee. Jndeii tyotsꞌeii. Cantyjati matseixmaⁿnaꞌ, matseijomnaꞌ
na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue, chaꞌcwijom na matseitjomñe tsꞌaⁿ
tijoom ñesꞌeii chaꞌna sꞌeii luaaꞌ. ñequio sculjaaꞌ.
19 Seityuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ tsjoom tꞌmaⁿ

3 Quia joꞌ tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ cwii na

Babilonia, ndoꞌ seiꞌndaaꞌnaꞌ jndye tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo. Tjañꞌoom


njoom chaꞌwaa tsjoomnancue. ángelꞌñeeⁿ ja cwii joo yuu na
Ee Tyꞌo̱oṯ sꞌom ticatsuuꞌ tsꞌoom tjaaꞌnaⁿ nnꞌaⁿ cꞌoom. Joꞌ joꞌ
nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ cwentaaꞌ tsjoom ntyꞌiaya cwii yuscu na waꞌljoo
tꞌmaⁿ Babilonia na nnjoom nacjooꞌ quiooꞌjndii na weeñe.
cantyja na ñelꞌana. Sꞌaaⁿ na Chaꞌwaañeyoꞌ teiljeii ñꞌoom ntjeiⁿ
jndeiꞌnaꞌ cweñꞌeⁿna na ñjom waso na matseijnaaⁿꞌnaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Ndoꞌ
ꞌnaaⁿꞌaⁿ na jeeⁿ matseiwꞌeeⁿ joona. niom ntquieeꞌ xqueⁿyoꞌ ndoꞌ nqui
20 Quia joꞌ macanda̱ tsuu chaꞌtso
  ndeiꞌjndyeeꞌyoꞌ. 4 Cwee yuscuꞌñeeⁿ

ndyuaaxeⁿncwe, ndoꞌ meiⁿ cwii sjo̱ liaa colo catsiooꞌ ñꞌeⁿ colo wee,
tatquiooꞌ. 21 Tquiaa tsaaⁿ tꞌmaⁿ cjoo
  ndoꞌ tycwiꞌñê ñequio sꞌomcajaⁿ,
nnꞌaⁿ na jnaⁿnaꞌ tsjo̱ꞌluee. Jaaꞌnaꞌ ñequio jndye nnom ljo̱ꞌ ñꞌeⁿ ta̱ꞌ na
chaꞌna wenꞌaaⁿ kilos na cwiinaꞌ. jeeⁿ jnda. Ndiiꞌ waso na tuii ñꞌeⁿ
Ndoꞌ jnaaⁿꞌ joꞌ tyolue nnꞌaⁿ ñꞌoom sꞌomcajaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ. Wasoꞌñeeⁿ tooꞌcheⁿ
wiꞌ na ntjeiⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. ñjom na cwajndii na matseijomnaꞌ
natia na machꞌeeⁿ na matseintjeiiⁿ
Na macoꞌwiꞌnaꞌ sculjaaꞌ nnꞌaⁿ. 5 Ndoꞌ staaⁿ teiljeii ñꞌoom na

17

Quia joꞌ cwii na ntquieeꞌ cweꞌ tjañoomꞌ na matseicajndyunaꞌ


ángelesꞌñeeⁿ na tyoleiꞌcho jom. Matsonaꞌ: “Luaañe tseixmaⁿ
ntquieeꞌ watso, tyjeꞌcañoom ja. tsjoom tꞌmaⁿ Babilonia. Cwiluiiñê
Tsoom no̱o̱ⁿ: tsondyee lculjaaꞌ, ndoꞌ xꞌee
—Candyoꞌ luaa ndoꞌ mꞌmo̱o̱ⁿya chaꞌtso na cwajndii na cwiluii
njomꞌ na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ tsjoomnancue.” 6 Ndoꞌ ntyꞌiaya

tsjoom tꞌmaⁿꞌñeeⁿ na wacatyeeⁿnaꞌ yuscuꞌñeeⁿ, chaꞌcwijom na cañeⁿ na


cjooꞌ jndye ndaa. Juu tsjoomꞌñeeⁿ jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ matseicwjeⁿ nnꞌaⁿ na
575 Apocalipsis 17

cwiluiindye cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, jnda̱ nncjuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom jom yuu na
na tyotjeiꞌyuuꞌndye cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwitsuundye nnꞌaⁿ.
Jesús. Quia na ntyꞌiaya jom jeeⁿ 12 ’Ndoꞌ nqui ndeiꞌjndye na

seitsaⁿꞌnaꞌ ja. 7 Sa̱a̱ matso ángelꞌñeeⁿ


  tcoꞌnaꞌ na ntyꞌiaꞌ na ntyjoo
no̱o̱ⁿ: xqueⁿyoꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ nqui
—¿Chiuu na jeeⁿ mꞌaaⁿꞌ tsꞌomꞌ? Ja nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndye sa̱a̱
mꞌmo̱o̱ⁿya njomꞌ ñꞌoom wantyꞌiuuꞌ tyoonaⁿnaꞌ na nntsa̱ꞌntjomna. Quia
cantyja ꞌnaaⁿꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ, ndoꞌ nntoꞌñoomna na nntsa̱ꞌntjomna
cantyja ꞌnaaⁿꞌ quiooꞌjndii tquiee na cweꞌ cwii taⁿꞌndyo ñequio juu
chuu jom luaaꞌ, na niom ntquieeꞌ quiooꞌjndii. 13 Naⁿmꞌaⁿꞌ ñeꞌcwii

xqueⁿ ndoꞌ nqui ndeiꞌjndyeeꞌ. 8 Juu


  ñꞌoom joona, ndoꞌ cantyjati
quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ na jnda̱ tcoꞌnaꞌ najnda̱ na laꞌxmaⁿna ñequio na
na ntyꞌiaꞌ ñetandoꞌyoꞌ ndoꞌ jeꞌ cwitsa̱ꞌntjomna nñeꞌquiana joꞌ
tacwandoꞌyoꞌ sa̱a̱ quia nluiꞌnndaꞌyoꞌ nnom quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ. 14 Nqui

yuu na ticantycwii na njoom. Jnda̱ naⁿꞌñeeⁿ nlꞌana tiaꞌ nacjooꞌ Catsmaⁿ,


chii nncjuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom juuyoꞌ yuu sa̱a̱ jom nnaⁿñê ñꞌeⁿndye joona ee
na nntsuuñeyoꞌ. Cantyjati na tuii cwiluiiñê Ta jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌa na
tsjoomnancue maxjeⁿ waa cwii cwiluiitquiendye ndoꞌ na cwiluiiñê
libro na chuunaꞌ ncuee nnꞌaⁿ na na matsa̱ꞌntjoom chaꞌtsondye
ticantycwii na cwitaꞌndoꞌ. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom. Ndoꞌ mati
nquiee nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancue nquiee nnꞌaⁿ na tꞌmaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
na tyoowiljeii ncueena nacjooꞌ joona nlaꞌjomndyena ñꞌeⁿ nquii
libroꞌñeeⁿ, jeeⁿ nntseitsaⁿꞌnaꞌ Catsmaⁿ, ee cwiluiindyena nnꞌaⁿ
joona quia na nntyꞌiaanndaꞌna na jnda̱ tjeiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ
quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ. Ee teiyo ñetꞌoomyoꞌ cwilaꞌcanda̱aꞌ̱ ndyena jo nnoom.
ndoꞌ jeꞌ tacꞌoomñeyoꞌ sa̱a̱ quia 15 Quia joꞌ tsoti ángelꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ:

nncwjeꞌnndaꞌyoꞌ. —Ndaa na tcoꞌnaꞌ na ntyꞌiaꞌ


9 ’Tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌ tsꞌom macaⁿnaꞌ na
  na cwitjom yuu na wacatyeeⁿ
catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ñꞌoomwaa: Ntquieeꞌ sculjaaꞌñeeⁿ, joꞌ joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ nnꞌaⁿ
xqueⁿ quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na jndyendye na jnaⁿ ticwii cwii
ntquieeꞌ ta yuu na wacatyeeⁿ ndyuaa, ndoꞌ ticwii cwii nnom
yuscuꞌñeeⁿ. 10 Ndoꞌ mati joo ntquieeꞌ
  nnꞌaⁿ na tjachuiiꞌndye, ñequio
xqueⁿyoꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ ntquieeꞌ nnꞌaⁿ ticwii cwii nnom na tjachuiiꞌ ñꞌoom
na cwitsa̱ꞌntjom. ꞌOmndye joona na cwilaꞌneiⁿna. 16 Ndoꞌ joo nqui

jnda̱ tja̱, ndoꞌ cwii joona mamꞌaaⁿ ndeiꞌjndye na ntyꞌiaꞌ na ntyjoo


tsꞌiaaⁿ jeꞌ, ndoꞌ cwii quia nncꞌoom. xqueⁿ quiooꞌjndii na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ
Sa̱a̱ quia na nncwjeeⁿꞌeⁿ matsonaꞌ nqui nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndye,
na tijndye xuee nncꞌoom. 11 Ndoꞌ
  nncueꞌntyjo̱ na joona nncꞌomna na
quiooꞌjndiiꞌñeeⁿ na ñetandoꞌ ndoꞌ jndoona sculjaaꞌñeeⁿ. Nlaꞌtyuiiꞌna
jeꞌ tacwandoꞌ, juuyoꞌ cwiluiiñeyoꞌ jom ndoꞌ chaꞌcwijom nlꞌana na
cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom nljooꞌñê na ñecaseiꞌñê. Nntquiina
na jnda̱ ñeeⁿ ndoꞌ matseixꞌiaaꞌñe seiiⁿꞌeⁿ ndoꞌ nlaꞌcona jom ñꞌeⁿ chom.
ñequio ntquieeꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ xeⁿ 17 Ee sꞌaa Tyꞌo̱oṯ sꞌom naquiiꞌ nꞌomna

Apocalipsis 17​, ​18 576

na calꞌana cantyja na seijndaaꞌñê —ꞌO nnꞌaⁿya na laꞌxmaⁿꞌyoꞌ


hasta nntseicanda̱aꞌ̱ ñeñꞌeⁿnaꞌ ñꞌoom cwentaya, caluiꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ
na tqueⁿtyeeⁿ. Joꞌ chii nncꞌomna tsjoomꞌñeeⁿ cha tintsꞌaanaꞌ na
na ñecwii ñꞌoom joona ndoꞌ mati ꞌo nlaꞌjomndyoꞌ jnaaⁿna, ndoꞌ
nñeꞌquiana najndeii na laꞌxmaⁿna joꞌ joꞌ nntjomꞌyoꞌ nawiꞌ tꞌmaⁿ na
nnom quiooꞌjndii. 18 Ndoꞌ juu
  nntjoomna. 5 Ee jnda̱ teicantoꞌ

sculjaaꞌñeeⁿ na tcoꞌnaꞌ na ntyꞌiaꞌ jnaaⁿna hasta cañoomꞌlueecheⁿ ndoꞌ


maꞌmo̱ⁿnaꞌ tsjoom tꞌmaⁿꞌñeeⁿ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñjom tsꞌoom natia na
maqueⁿnaꞌ xjeⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿna. 6 Joꞌ chii calꞌaꞌyoꞌ nawiꞌ

tꞌmaⁿ cwiluiindye tsjoomnancue. ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ chaꞌxjeⁿ


ñelꞌa joona ñequio ntꞌomcheⁿ. We
Na tyuiiꞌ tsjoom Babilonia ndiiꞌ nnjoom nlꞌaꞌyoꞌ chaꞌcwijom

18 Quia jnda̱ teinom na tuii


na luaaꞌ, ntyꞌiaya cwiicheⁿ
ángel na jnaⁿ cañoomꞌluee na
cwilaꞌcꞌuꞌyoꞌ joona ꞌnaⁿ na ñjom
waso, joꞌ joꞌ nawiꞌ na nntjoomna,
chaꞌxjeⁿ na lꞌa joona ñꞌeⁿ ntꞌomcheⁿ.
jndyocue. Jeeⁿ tꞌmaⁿ najndeii We ndiiꞌ najnda̱ nawiꞌñeeⁿ
tseixmaaⁿ ndoꞌ juu na caxueeñê nñeꞌquiaꞌyoꞌ nda̱a̱na. 7 Cantyjati

seixueeñenaꞌ chaꞌwaa tsjoomnancue. na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye cheⁿnquiee


2 Ndoꞌ teicꞌuaa jndeii seixuaⁿ, tsoom:
  nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ ndoꞌ ticalꞌana xjeⁿ
—Jnda̱ tyuiiꞌ, jnda̱ tyuiiꞌ tsjoom cantyja na ya tyomꞌaⁿna, malaaꞌtiꞌ
tꞌmaⁿ Babilonia. Tsjoomꞌñeeⁿ calꞌaꞌyoꞌ na nlquiinaꞌ joona ndoꞌ
tseixmaⁿnaꞌ wꞌaa naⁿjndii ñequio na cwajndii nntjoomna. Ee na
yuu cwicꞌeeⁿ chaꞌtso espíritu na jlaꞌtiuuna naquiiꞌ nꞌomna: “Jaa
cwajndiindye. Ndoꞌ tseixmaⁿnaꞌ yuu mꞌaaⁿtya̱aⁿ̱ ya na cwitsa̱ꞌntjo̱o̱ⁿya.
cwentaaꞌ ticwii cwii nnom cantsaa Tyooꞌndiinaꞌ jaa na nncꞌo̱o̱ⁿya
na cwajndiindye ndoꞌ tsꞌiaaⁿndye. chaꞌna cwii yuscu na jnda̱ ljoñe.
3 Ee chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue
  Jaa xocatjo̱o̱ⁿya na nncꞌo̱o̱ⁿya na
jnda̱ jlaꞌntjeiⁿndyena cantyja cwityua̱ay ̱ a.” 8 Mancꞌe na luaaꞌ waa,

ꞌnaaⁿꞌ tsjoomꞌñeeⁿ, chaꞌcwijom joꞌ chii majndeiito tꞌmaⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ


cwicandyeena machꞌee sculjaaꞌ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Nncwje nnꞌaⁿ
na matseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌomna. Ndoꞌ ndoꞌ nnquioo jndoꞌ tꞌmaⁿ ndoꞌ tꞌmaⁿ
nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndye na nntseichjooꞌnaꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ
cwitsa̱ꞌntjom tsjoomnancue jnda̱ nlco tsjoomꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ chom. Ee
jlaꞌndaaꞌndye cheⁿnquiee cantyja nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na macuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ,
ꞌnaaⁿꞌ tsjoomꞌñeeⁿ, chaꞌcwijom tꞌmaⁿ waa najndeii na cwiluiiñê.
cweꞌ mꞌaⁿyana ñꞌeⁿ sculjaaꞌ. Ndoꞌ 9 Ndoꞌ nquiee nnꞌaⁿ na

nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ njoomnancue cwiluiindyena na cwitsa̱ꞌntjom


na cwilaꞌjnda ndoꞌ cwinda̱a̱ njoomnancue, tꞌaaꞌndyena ñequio
teityandyena ncꞌe nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ natia na tseixmaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ, na
chaꞌtso na queeⁿ nꞌomna, tîcalꞌana tîcalꞌana xjeⁿ, jlaꞌco̱na ꞌnaaⁿna
xjeⁿ na jlaꞌcatsuuna sꞌom ꞌnaaⁿna. ñꞌeⁿ natia na tyolꞌana. Naⁿꞌñeeⁿ
4 Jnda̱ joꞌ jndiiya cwiicheⁿ jndyee
  nntyueena ndoꞌ nlaꞌxuaana quia
na teicꞌuaa cañoomꞌluee. Matso: na nntyꞌiaana na cwiꞌoowa ndioom
577 Apocalipsis 18

na cwico tsjoomꞌñeeⁿ. 10 Tquia


  chaꞌtso na neiⁿnco nquiuꞌyoꞌ,
nncwintyjeeꞌna na nquiaana nawiꞌ jnda̱ tsuundyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿnaꞌ.
tꞌmaⁿ na cwitjoom nnꞌaⁿ. Nluena: Tajom nntsꞌaanndaꞌnaꞌ chaꞌxjeⁿ na
—Wiꞌ, wiꞌ matjom tsjoom ñetꞌomꞌyoꞌ.
tꞌmaⁿ, juu tsjoom Babilonia na 15 Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjnda ndoꞌ

tꞌmaⁿ cwiluiiñenaꞌ. Ee ñejomto cwinda̱a,̱ cantyja ꞌnaaⁿ nmeiⁿꞌ jnda̱


tyjeeꞌcañoom na macowiꞌnaꞌ juunaꞌ. teityandyena. Tquia nncwiꞌntyjeeꞌna
11 Mati nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ ndyuaa na
  na mati joona nquiaana nawiꞌ tꞌmaⁿ
cwilaꞌjnda ndoꞌ cwinda̱a̱ nntyueena na nntjoom nnꞌaⁿ. Nntyueena ndoꞌ
ndoꞌ nntseichjooꞌnaꞌ nꞌomna cantyja nlaꞌxuaana na matseichjooꞌnaꞌ
ꞌnaaⁿꞌ tsjoomꞌñeeⁿ. Ee tjaa ꞌñeeⁿ cwii nꞌomna. 16 Nluena:

ꞌndiinaꞌ na ñeꞌcatseijndati ꞌnaⁿ na —Wiꞌ, wiꞌ matjom tsjoom tꞌmaⁿ. Ee


cwinda̱a̱na. 12 Joona cwileiꞌchona
  tsjoomꞌñeeⁿ tyocweeꞌ nnꞌaⁿ liaa lino
canchuu sꞌomcajaⁿ, sꞌomxuee, ljo̱ꞌ na yati, ñequio liaa colo catsiooꞌ,
na jeeⁿ jnda, ta̱ꞌ perlas, liaa lino na liaa colo wee. Tyolaꞌtycwiꞌndyena
jeeⁿ ya, liaa seda, liaa colo catsiooꞌ sꞌom cajaⁿ, ta̱ꞌ ljo̱ꞌ na jeeⁿ jnda, ndoꞌ
ñequio colo wee. Ndoꞌ cwinda̱a̱na ta̱ꞌ perlas. 17 Sa̱a̱ ñejomto mana

chaꞌtso nnom nꞌoom na jeeⁿ ntycwii cantyja na tyandye naⁿꞌñeeⁿ.


cachinaꞌ, ñꞌeⁿ chaꞌtso ꞌnaⁿ na tuiinaꞌ Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwileiꞌcho
ñꞌeⁿ tseiꞌjndyeeꞌ elefante, ñꞌeⁿ jndye lꞌaandaa, ñequio nnꞌaⁿ na
ꞌnaⁿ na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ nꞌoom na jndati, cwiꞌooñjomndye joonaꞌ, ñequio
ñꞌeⁿ ꞌnaⁿ na tuiinaꞌ sꞌomwee, ñꞌeⁿ naⁿntjom na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ naquiiꞌ
xjo hierro, ndoꞌ ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌ mármol. lꞌaandaa, ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ
13 Mati cwileiꞌchona canchuu tscwaa
  na cwitaꞌntjom cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ,
canela, ñꞌeⁿ jndye nnom ꞌnaⁿ na tquia tyomeiꞌntyjeeꞌ naⁿꞌñeeⁿ.
cachi, ñꞌeⁿ suu, ñꞌeⁿ ntsueeꞌ tsꞌoom 18 Yocheⁿ na ntyꞌiaana ndioom na

mirra na cwiluii ndaaljaaꞌ, ñꞌeⁿ cwico tsjoomꞌñeeⁿ, tyolaꞌxuaana,


cwiicheⁿ ntsueeꞌ tsꞌoom na cwiluii tyoluena:
nasei. Ndoꞌ ñꞌeⁿ canchuu winom, —Tijoom ñetuaa cwii tsjoom na
seitye, jnda̱a̱ tyooꞌ ya, ñꞌeⁿ lqueeⁿ jeeⁿ tyañe chaꞌna tsjoomwaaꞌ.
jnda̱a̱ tyooꞌ. Mati ntmaaⁿꞌ catsondye, 19 Tyotioona tsꞌojnda̱a̱ nqueⁿna,

ñꞌeⁿ canmaⁿ, ntmaaⁿꞌ catso, ñꞌeⁿ tyotyueena na chjooꞌ nꞌomna.


tornom na cwicantyjandyeyoꞌ, Tyolaꞌxuaana, tyoluena:
ndoꞌ ñꞌeeⁿ jndye nnꞌaⁿ na —Wiꞌ, wiꞌ matjom juu tsjoom tꞌmaⁿ.
cwiwilꞌuandye na candyeꞌntjomtyeⁿ, Chaꞌtsondyo̱ jaa na cwitaꞌntjo̱o̱ⁿya
na juu tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ ñequio lꞌaandaa, juu na tyañe
chaꞌcwijom cwiwilꞌua añmaaⁿ nnꞌaⁿ. tsjoomꞌñeeⁿ seityanaꞌ jaa. Sa̱a̱
14 Ndoꞌ nlue nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ
  ñejomto tyuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ.
tsjoomꞌñeeⁿ: 20 ꞌO na mꞌaⁿꞌyoꞌ cañoomꞌluee,

—Chaꞌtso ꞌnaⁿ na tyolaqueeⁿ cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ


nꞌomꞌyoꞌ, jnda̱ ntycwii cantyja tsjoomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ mati ꞌo nnꞌaⁿ
ꞌnaaⁿnaꞌ. Ndoꞌ chaꞌtsoti ꞌnaⁿ na na tqueⁿljuꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom nꞌomꞌyoꞌ,
yati na quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ñequio ñequio ꞌo apóstoles ñequio ꞌo
Apocalipsis 18​, ​19 578

profetas, jeꞌ jeꞌ cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ. 2 Macuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na


Ee na jnda̱ tioomndyena sꞌaa matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ ñequio
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyotaꞌwiꞌna ꞌo. ñꞌoom na mayuuꞌ.
21 Jnda̱ joꞌ ntyꞌiaya cwii ángel na
  Ee jnda̱ tuꞌxeeⁿ juu sculjaaꞌ na
jeeⁿ jndeii, seiweeⁿ cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ jndye ñꞌoom niom cantyja
chaꞌcwijom tsjo̱ꞌsuu na cwitua. ꞌnaaⁿꞌ,
Tjoomꞌm juunaꞌ tsꞌom ndaaluee. tsaⁿ na seiꞌndaaꞌ nnꞌaⁿ
Tsoom: tsjoomnancue na cweꞌ
—Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na cwityuiiꞌ tyomꞌaⁿyana ñꞌeⁿñe.
tsjoom tꞌmaⁿ Babilonia. Tajom Ee jnaaⁿꞌ juu na tja̱ nnꞌaⁿ
nleitquiooꞌnndaꞌnaꞌ. 22 Ndoꞌ naquiiꞌ
  cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
tsjoomꞌñeeⁿ tajom nndiinndaꞌ tsꞌaⁿ tyondyeꞌntjom nnoom,
na cꞌuaa cwitjo̱oꞌ̱ música, chaꞌna joꞌ chii sꞌaaⁿ na tioomñe tsaⁿꞌñeeⁿ.
arpa, tsmaaⁿ, ntu. Mati tajom 3 Ndoꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ jluena:

nleitquiooꞌñenndaꞌ cwii tsꞌaⁿ na —Aleluya. Ticantycwii na cwiꞌoowa


seiꞌnaaⁿꞌya cwii nnom tsꞌiaaⁿ, meiⁿ ndioom na cwico tsjoomꞌñeeⁿ.
tajom nleicꞌuaanndaꞌ na nntua ñꞌeⁿ 4 Ndoꞌ joo ntquiuu nchooꞌ

tsjo̱ꞌmolinom. 23 Naquiiꞌ tsjoomꞌñeeⁿ


  ñequiee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye
tajom nleixueenndaꞌ chom lámpara. ñequio joo ñequiee naⁿ na taꞌndoꞌ,
Ndoꞌ tajom nleicꞌuaanndaꞌ na tyꞌetaꞌnquiona nnom nqueⁿ na
cwiwitꞌmaaⁿꞌ na macoco tsꞌaⁿ. Nnꞌaⁿ wacatyeeⁿ tio. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
tsjoomꞌñeeⁿ na tyolaꞌjnda ndoꞌ tyonda̱a̱ jom, tyoluena:
ñetꞌoomnaꞌ na tyoluiitꞌmaⁿndyetina —Aleluya. Amén.
quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue. 5 Quia joꞌ teicꞌuaa cwii jndye

Ndoꞌ tsꞌiaaⁿ caluaꞌ na lꞌa nnꞌaⁿ nacañoomꞌ tio, tso:


tsjoomꞌñeeⁿ, tquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ Chaꞌtsondyoꞌ ꞌo na
chaꞌwaa tsjoomnancue. cwindyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom
24 Ndoꞌ seicano̱o̱ⁿ naꞌ na nnꞌaⁿ
  Tyꞌo̱oṯ sꞌoomya,
tsjoomꞌñeeⁿ jlaꞌcwjeena profetas calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ jom.
ñequio nnꞌaⁿ na jnda̱ tqueⁿljoomꞌm ꞌO nnꞌaⁿ na cwicatyueꞌyoꞌ jom,
nꞌom. Mati waa jnaaⁿna na tcweꞌ meiiⁿ na cje cwilꞌaꞌyoꞌ, meiiⁿ
nioom chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue na tꞌmaⁿ cwiluiindyoꞌ,
na jnda̱ tja̱ ncꞌe na cwilaꞌyuꞌ. calaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ jom.

19 Jnda̱ teinom na nmeiiⁿꞌ,


jndiiya na teicꞌuaa jndyee
cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye na
Na nncoco juu na cwiluiiñe Catsmaⁿ
6 Quia
joꞌ jndiiya na teicꞌuaa
mꞌaⁿ cañoomꞌluee. Cwiluena: chaꞌcwijom na cwilaꞌneiⁿ jndyendye
Aleluya. Nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nnꞌaⁿ, chaꞌcwijom na cꞌuaa ꞌndyoo
cwentaaya tseixmaaⁿ na jndaa, ndoꞌ chaꞌcwijom na jndeii
cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱. cwilaꞌxuaa ntsuee. Tyoluena:
Matyꞌiomnaꞌ na calawa̱a̱ndya̱ay ̱ a Aleluya. Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jom, ee nqueⁿ tseixmaaⁿ cwentaaya, chaꞌtso nnom
najneiⁿ. najndeii matseixmaaⁿ,
579 Apocalipsis 19

mꞌaaⁿ na matsa̱ꞌntjoom. na ñeꞌcwii na machꞌeeⁿ ndoꞌ na


7 Cꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya. Catsꞌaanaꞌ mayomꞌm. Macuꞌxeeⁿ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ
na tꞌmaⁿ na neiiⁿꞌ nꞌo̱o̱ⁿya, na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ machꞌeeⁿ tiaꞌ
ndoꞌ calawa̱a̱ndya̱ay ̱ a jom. nacjoo nnꞌaⁿ na cwiꞌoo nacjoomꞌm.
Ee jnda̱ tueꞌntyjo̱ na manncoco 12 Nꞌomnnoom matseijomnaꞌ

nquii Catsmaⁿ. chaꞌcwijom ntsaachom ndoꞌ jndye


Ndoꞌ tsaⁿ na nluiiñe scoomꞌm corona ñjom xqueeⁿ. Waa xueⁿꞌeⁿ na
mamꞌaaⁿcꞌeeñe. teiljeiinaꞌ nacjoomꞌm na macanda̱
8 Macwee liaa lino na jeeⁿ ya na nqueⁿ ntyjeeⁿ, tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ caljeii.
jnda̱ jndaaꞌ, caxueenaꞌ ndoꞌ 13 Cweⁿ cwii liaatco na teicooꞌñꞌeⁿnaꞌ

ljuꞌnaꞌ. niomꞌ. Ndoꞌ xueⁿꞌeⁿ na nquiu


Juunaꞌ tseixmaⁿnaꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ, joꞌ joꞌ Ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom.
nnom tsꞌiaaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ 14 Ndoꞌ joo na cwiluiindye sondaro

na ñelꞌa nnꞌaⁿ na tqueⁿ cañoomꞌluee, tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ


Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ljuꞌ nꞌom. na ntyjondyena catso canchiiꞌ.
9 Quia joꞌ tso ángel no̱o̱ⁿ:
  Cweeꞌna liaa canchiiꞌ na ljuꞌnaꞌ na
—Luaa catseiljeiꞌ: “Jeeⁿ neiiⁿ tuiinaꞌ ñꞌeⁿ lino na jeeⁿ ya. 15 Quiiꞌ

nnꞌaⁿ na maqueeⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom na ꞌñom ndiiꞌ cwii xjo na jeeⁿ ta̱a.̱
calaꞌjomndye nantquie na macoco Juunaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nncuꞌxeeⁿ
juu Catsmaⁿ.” nnꞌaⁿ njoomnancue. Ndoꞌ juu na
Jnda̱ chii tsoom no̱o̱ⁿ: nntsa̱ꞌntjoom tꞌmaⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ
—Ñꞌoommeiⁿꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ ñꞌoom joona. Chaꞌxjeⁿ cwinchjee nnꞌaⁿ
na mayuuꞌ na matseineiⁿ nquii ta̱uva na nluiiꞌ ndaaꞌnaꞌ, maluaaꞌ
Tyꞌo̱oṯ sꞌom. matseijomnaꞌ na nntsꞌaaⁿ joo
10 Quia joꞌ tco̱oꞌ̱ a xtya̱ jo ncꞌee
  nnꞌaⁿ na tiñeꞌquiandye cantyja
ángelꞌñeeⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ee nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom na
jom. Sa̱a̱ tsoom no̱o̱ⁿ: matseixmaⁿñꞌeeⁿ chaꞌtso nnom
—Tintsaꞌ na luaaꞌ ee tjom na najnda̱, cantyjati na matseiwꞌeeⁿ,
cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom maluaaꞌ nntsꞌaaⁿ na nlcoꞌwiꞌnaꞌ
ñꞌeⁿndyuꞌ ñequio nquiee ncꞌiaꞌ na naⁿꞌñeeⁿ. 16 Cjooꞌ liaⁿꞌaⁿ ndoꞌ cjooꞌ

cwiljooꞌndyetyeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tcweeⁿꞌeⁿ jnda̱ teiljeii xueⁿꞌeⁿ na


ñꞌoom naya na tꞌmo̱ⁿ Jesús. Macanda̱ matsonaꞌ: “Ja cwiluiindyo̱ na
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ. matsa̱ꞌntjo̱ⁿya chaꞌtsondye
Ee ñꞌoom na cwitjeiꞌyuuꞌndye nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom. Ja tꞌmaⁿ
nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, cwiluiindyo̱ jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ
ljoꞌyu laꞌxmaⁿnaꞌ ñequio ñꞌoomꞌ na cwiluiitꞌmaⁿndye.”
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na tyoñequia profetas. 17 Jnda̱ chii ntyꞌiaya cwii ángel

na meintyjeeꞌ naquiiꞌ ñeꞌquioomꞌ.


Tsꞌaⁿ na ljo caso canchiiꞌ Jndeii matseixuaⁿ na maqueⁿꞌeⁿ
11 Quia
joꞌ ntyꞌiaya na wanaaⁿ chaꞌtso cantsaa na maꞌntyja
cañoomꞌluee. Teitquiooꞌñe cwii tsjo̱ꞌluee. Matsoom:
caso canchiiꞌ ndoꞌ nqueⁿ na ljoom —Quioꞌyoꞌ calaꞌjomndyoꞌ nantquie
juuyoꞌ matseicajndyunaꞌ jom tsaⁿ tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. 18 Quioꞌyoꞌ

Apocalipsis 19​, ​20 580

na nntquieꞌyoꞌ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ jndyocueeⁿ. Ñꞌoom tsꞌo̱wꞌaa na


na tꞌmaⁿ nꞌiaaⁿ cwilaꞌxmaⁿ, nnꞌaⁿ nnaaⁿ yuu na ticantycwii na njoom
na cwitsa̱ꞌntjom sondaro, nnꞌaⁿ ndoꞌ ñꞌoom tsꞌuaaxjo ta. 2 Tꞌueeⁿ

na cwiluiindye sondaro, seiꞌtsꞌo catsoomjndii, juu catsuu tquiee na


ꞌnaaⁿ catso, mandiñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na maxjeⁿ teiyo mꞌaaⁿ, juu na cwiluiiñe
ñentyjondye jooyoꞌ. Jndyendye nnꞌaⁿ tsaⁿjndii ndoꞌ Satanás. Seityeeⁿ juu
nntquieꞌyoꞌ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿna, mati na cwiljooꞌñetyeⁿ cwii meiⁿ ndyu.
ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ 3 Ndoꞌ tjoomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ yuu

ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ xjeⁿ ꞌnaaⁿ ñꞌeⁿ na ticantycwii na njoom. Jnda̱ joꞌ
nnꞌaⁿ na cje mꞌaⁿ, ndoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ seicoomꞌm ndoꞌ tuaa teincuuꞌ na
tquiendye. nnaaⁿ joꞌ joꞌ, cha tacaluiꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ
19 Ndoꞌ ntyꞌiaya juu quiooꞌjndii
  na nñequiuꞌnnꞌaⁿtyeeⁿ nnꞌaⁿ
tquiee ñequio chaꞌtso nnꞌaⁿna njoomnancue. Quia jnda̱ jnda̱aꞌ̱ cwii
cwiluiitquiendye na cwitsa̱ꞌntjom meiⁿ ndyuꞌñeeⁿ maxjeⁿ matsonaꞌ na
tsjoomnancue ñequio sondaro nnaⁿꞌñeyaaⁿ cweꞌ tiyo.
ꞌnaaⁿna. Tjomndyena na nlꞌana tiaꞌ 4 Jnda̱ chii ntyꞌiaya jndye ndio

nacjooꞌ nqueⁿ na ljoom caso canchiiꞌ na meindyuaandye nnꞌaⁿ na jnda̱


ndoꞌ nacjoo sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ. 20 Ndoꞌ
  toꞌñoom tsꞌiaaⁿ na nntuꞌxeⁿna
nqueⁿ na ljoom caso canchiiꞌ ñequio nnꞌaⁿ. Ndoꞌ mati ntyꞌiaya añmaaⁿ
sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ jnaⁿndyena tiaꞌñeeⁿ. nnꞌaⁿ na jnda̱ jno̱ⁿ cantyoꞌ cweꞌ
Tꞌuena quiooꞌjndii tquiee ñequio ncꞌe na tjeiꞌyuuꞌndyena cantyja
quiooꞌjndii na jnda̱ we. Juu tsaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ Jesús, ndoꞌ na tyoñeꞌquiana
jnda̱ we joꞌ, tyoñequiaa ñꞌoom cantu, ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom. Naⁿꞌñeeⁿ
tyochꞌee ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ cantyja najndeii tîcalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena quiooꞌjndii,
quiooꞌjndii tquiee. Tyonquiuꞌnnꞌaⁿ meiⁿ juu na jluiꞌtsjaaⁿꞌñeyoꞌ.
tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ na Tînquiandyena na nluii ljeii
tquiandye na tyocañoom ljeii ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌyoꞌ cantaana meiⁿ lueena.
quiooꞌñeeⁿ lueena oo cantaana, ndoꞌ Naⁿꞌñeeⁿ ntyꞌiaya na tandoꞌnndaꞌna
tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena na jluiꞌtsjaaⁿꞌñe na jnda̱ tja̱na ndoꞌ sa̱ꞌntjomna
juuyoꞌ. Quia joꞌ nqueⁿ na ljoom caso ñequio Cristo cwii meiⁿ ndyu. 5 Joꞌ

canchiiꞌ tjoomꞌm wendye naⁿꞌñeeⁿ na luaaꞌ najndyee na cwitandoꞌxco


tandoꞌ naquiiꞌ ndaaluee chom yuu na nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱
cwico ljo̱ꞌ sufra̱. 21 Ndoꞌ chaꞌtsondye
  tja̱, ticatandoꞌnndaꞌna hasta quia
sondaro ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na cwiꞌndiinaꞌ jnda̱ jnda̱aꞌ̱ cwii meiⁿ ndyuꞌñeeⁿ.
tja̱na. Ee nqueⁿ na ljoom caso 6 Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom joo nnꞌaⁿ

canchiiꞌ, seicwjeⁿ joona ñꞌeⁿ xjo na na cwilaꞌjomndye na cwitandoꞌnndaꞌ


macaluiꞌnom quiiꞌ ꞌñom. Ndoꞌ chaꞌtso najndyee, ee cwiluiindyena na
cantsaa tcwaꞌcaxiiꞌndyeyoꞌ seiꞌtsꞌo ljuꞌ nꞌomna. Juu na nncwje nnꞌaⁿ
ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. na jnda̱ we, xocatꞌuiinaꞌ joona ee
tjaa najndeii na matseixmaⁿnaꞌ
Cwii meiⁿ ndyu ñꞌeⁿndyena. Nlaꞌxmaⁿna ntyee

20 Jnda̱ chii ntyꞌiaya cwii


ángel na jnaⁿ cañoomꞌluee,
cwentaaꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ndoꞌ Cristo. Ndoꞌ
nntsa̱ꞌntjomna ñꞌeⁿñê cwii meiⁿ ndyu.
581 Apocalipsis 20​, ​21

7 Quia na jnda̱ jnda̱aꞌ̱ cwii chuunaꞌ ncuee nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ na


meiⁿ ndyuꞌñeeⁿ, nndyaañe cwitaꞌndoꞌ, jnda̱ seinꞌmeiiⁿꞌeⁿ. 13 Ndoꞌ

Satanás yuu na chuꞌtyeⁿñê 8 cha   seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na tja̱ naquiiꞌ


nlueeⁿꞌeⁿ na nncjaanquiuꞌnnꞌaaⁿ ndaaluee, jndyaandyena joꞌ joꞌ. Ndoꞌ
Gog ñꞌeⁿ Magog, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na añmaaⁿ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ na mꞌaⁿ
mꞌaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue. Ndoꞌ yuu na meindooꞌ lꞌoo, jndyaandyena
nntseitjoom sondaro ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ. Quia joꞌ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ
na nlꞌana tiaꞌ. Jndyendyena hasta tuꞌxeeⁿ joona cantyjati na jnda̱
matseijomnaꞌ chaꞌna jndye teiꞌ ñelꞌana. 14 Xjeⁿꞌñeeⁿ juu na machꞌee

ꞌndyoo ndaaluee. 9 Ndoꞌ ntyꞌiaya


  na cwiwje nnꞌaⁿ ndoꞌ ñequio tsjoom
na jnaⁿna chaꞌwaa tsjoomnancue. lꞌoo, tjoomꞌm joonaꞌ ndaaluee chom.
Tyꞌetcuundyena chaꞌwaa ndyuaa Juu ndaaluee chom tseixmaⁿnaꞌ na
ndoꞌ tjaaꞌndyena tsei juu tsjoom jnda̱ we na cwiwje nnꞌaⁿ. 15 Ndoꞌ

na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌom Tyꞌo̱oṯ sꞌom, ꞌñeeⁿ juu na tîcwiljeii xueeꞌ nacjooꞌ
yuu na cwicꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na maqueeⁿ libro na chuunaꞌ ncuee nnꞌaⁿ na
na ljuꞌ nꞌom. Sa̱a̱ seiquioom chom laꞌxmaⁿ na cwitaꞌndoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ
nacjoo sondaroꞌñeeⁿ, seicoñꞌeⁿnaꞌ tjoomꞌm juu naquiiꞌ ndaaluee chom.
joona. 10 Ndoꞌ juu tsaⁿjndii na
  Luaaꞌ waa na tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿya.
tquiuꞌnnꞌaⁿ joona, tjuꞌnaꞌ jom naquiiꞌ
ndaalueechom yuu na cwico ljo̱ꞌ Tsjo̱ꞌluee xco ñequio
sufra̱. Joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ quiooꞌjndii tsjoomnancue xco
tquiee ñequio tsꞌaⁿ na tyoñequiaa
ñꞌoom cantu. Naxuee natsjom
ticantycwii na macoꞌwiꞌnaꞌ joona
21 Quia joꞌ ntyꞌiano̱o̱ⁿ
tsjo̱ꞌluee xco ñequio
tsjoomnancue xco. Ee jnda̱ ntycwii
joꞌ joꞌ. cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjo̱ꞌluee najndyee
ñequio tsjoomnancue najndyee.
Cwituꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ Ndoꞌ tatjaaꞌnaⁿ ndaaluee cwii cuaa.
machꞌee Tyꞌo̱oṯ sꞌom 2 Ndoꞌ ntyꞌiaya tsjoom Jerusalén xco,

11 Jnda̱ joꞌ ntyꞌiaya cwii tio canchiiꞌ tsjoom na ljuꞌ cwiluiiñe. Jnaⁿnaꞌ
na jeeⁿ tꞌmaⁿnaꞌ ndoꞌ ntyꞌiaya nquii cañoomꞌluee na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
Tyꞌo̱oṯ sꞌom na wacatyeeⁿ nacjooꞌ tycwiꞌnaꞌ chaꞌcwijom cwii
juunaꞌ. Tsjoomnancue ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌluee yuscundyua na manncoco ñꞌeⁿ saaꞌ.
jnda̱ tsuuñꞌeⁿnaꞌ jo nnoom. 12 Mati  
3 Quia joꞌ jndiiya na jndeii teicꞌuaa

tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ na ntyꞌiaya lꞌoo, joo matseineiⁿ ángel cañoomꞌluee na


nnꞌaⁿ na tyoluiitꞌmaⁿndye ñequio mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom, matso:
nnꞌaⁿ na tjaa ljoꞌ tyolaꞌxmaⁿ. —Jeꞌ mamꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom ñꞌeⁿ
Meintyjeeꞌ naⁿꞌñeeⁿ jo nnom tio nnꞌaⁿ. Jnda̱ ljooꞌñetyeeⁿ ñꞌeⁿndyena
canchiiꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii seinꞌmeiiⁿꞌ ee maqueeⁿ joona na nnꞌaaⁿꞌaⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso libro na chonaꞌ Nqueⁿ nncꞌoomñê ñꞌeⁿndyena ndoꞌ
ljeii na matseicano̱o̱ⁿnaꞌ cantyjati nntseixmaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaana.
na ñelꞌa lꞌooꞌñeeⁿ. Cantyja ꞌnaaⁿ 4 Ticwii cwii ndaanda̱a̱na nncueeꞌñê.

joo ñꞌoomꞌñeeⁿ tuꞌxeⁿndyena. Taxocwjena joꞌ joꞌ. Taxocꞌomna na


Ndoꞌ mati waa cwiicheⁿ libro na chjooꞌ nꞌomna, meiⁿ taxocatyueena,
Apocalipsis 21 582

meiⁿ na taxoquiitinaꞌ joona. Ee ntquieeꞌ waso na tooꞌ ntquieeꞌ


jnda̱ teinom cantyja na ñetjoomna nnom nawiꞌ na macanda̱. Tqueeⁿꞌ
najndyee. tsaⁿꞌñeeⁿ ja, tsoom:
5 Quia joꞌ nqueⁿ na wacatyeeⁿ tio,
  —Candyoꞌ ndoꞌ mꞌmo̱o̱ⁿya njomꞌ
tsoom: yuscu na waa ñomcaaꞌ, juu nluiiñe
—Queⁿꞌ cwenta, matsꞌaa na scuuꞌ nquii Catsmaⁿ.
caluiixco chaꞌtso. 10 Quia joꞌ tcoꞌnaꞌ no̱o̱ⁿ na ntyꞌiaya

Mati tsoom no̱o̱ⁿ: cantyja na tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo.


—Luaa catseiljeiꞌ ee ñꞌoommeiiⁿ, Tjañꞌoom ángelꞌñeeⁿ ja yuu waa
ñꞌoom na mayuuꞌ joonaꞌ. Nnda̱a̱ cwii sjo̱ tꞌmaⁿ na ndye. Joꞌ joꞌ
ntyjaaꞌtyeⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ joonaꞌ. tꞌmo̱ⁿ no̱o̱ⁿ tsjoom tꞌmaⁿ Jerusalén,
6 Ndoꞌ tsoticheⁿ no̱o̱ⁿ:
  tsjoom na ljuꞌ cwiluiiñenaꞌ. Jnaⁿnaꞌ
—Jnda̱ jnda̱aꞌ̱ chaꞌtso. Ja mꞌaaⁿya cañoomꞌluee na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom,
cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii chaꞌtso, ndoꞌ jndyocuenaꞌ. 11 Ñꞌoomnaꞌ nacaxuee

maxjeⁿ nncꞌo̱o̱ⁿya quia na jnda̱ ntyue na tseixmaⁿ nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom.


chaꞌtso. Cwiluiindyo̱ xꞌe chaꞌtso ndoꞌ Macoꞌnaꞌ luiꞌ chaꞌcwijom cwii tsjo̱ꞌ
mati ntyjii chiuu cwintycwiinaꞌ. Juu na jeeⁿ ndyaꞌ jnda, chaꞌna tsjo̱ꞌ
tsꞌaⁿ na ñeꞌcꞌuu ndaa, ja cweꞌ yuu jaspe, ndoꞌ xueenaꞌ chaꞌcwijom
nñequia ndaa xo̱ꞌ ncꞌuu, ndaa na tsioo. 12 Ndiocheⁿ tsjoomꞌñeeⁿ

mañequiaanaꞌ na wandoꞌ tsꞌaⁿ. 7 ꞌÑeeⁿ


  meintyjeeꞌ tatiom tꞌmaⁿ na jeeⁿ
juu na jnda̱ jnaⁿñe nacjooꞌ natia, ndye. Niom canchooꞌwe ndyueelꞌa
chaꞌtso nayameiⁿꞌ nndaaꞌ. Ndoꞌ ja tatiomꞌñeeⁿ, ndoꞌ meintyjeeꞌ cwii
nluiindyo̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ cwii ángel na cwii cwii ꞌndyootsꞌa.
ndoꞌ jom nluiiñê jndaaya. 8 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ
  Mati ncuee canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ
na cwitjeiiꞌndye cantyja ꞌnaⁿya ntseinda Israel teiljeii cwii cwiinaꞌ
ee na cwicatyuena, ndoꞌ nnꞌaⁿ na nacjooꞌ cwii cwii ꞌndyootsꞌa.
ticalaꞌyuꞌ, ñequio nnꞌaⁿ na jnda̱ jluiꞌ 13 Ndyee ndyueelꞌa niom jo ndoꞌ

chaꞌtso nnom natia lꞌa, nntiomnaꞌ na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ, ndyee


joona naquiiꞌ ndaalueechom. ndyuelꞌa niom jo ndoꞌ na mꞌaⁿ
Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwjee cancjuu ntquieeꞌ, ndoꞌ jo ndoꞌ na
ncꞌiaa, nnꞌaⁿ na cweꞌ mꞌaⁿya ñꞌeⁿ mꞌaaⁿ caxjuu tsoomꞌnaaⁿ, ndoꞌ
ncꞌiaa, nnꞌaⁿ na caluaꞌndye, nnꞌaⁿ cantyja na majaacue ñeꞌquioomꞌ.
na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ꞌnaⁿ na 14 Tuii tsiaⁿtsjo̱ꞌ tatiom tsjoomꞌñeeⁿ

cweꞌ nnꞌaⁿ nlꞌa, ñequio naⁿcantu, ñꞌeⁿ canchooꞌwe ljo̱ꞌ na jeeⁿ ntꞌmaⁿ.
maxjeⁿ chaꞌtsondyena jnda̱ teijndaaꞌ Ndoꞌ canchooꞌwe apóstoles, teiljeii
na nntiomnaꞌ joona naquiiꞌ xueeꞌ cwii cwii joona nacjooꞌ cwii
ndaalueechom na cwico ljo̱ꞌ sufra̱. cwii tsjo̱ꞌñeeⁿ.
Joꞌ joꞌ yuu na jnda̱ we na cwiwje 15 Nquii ángel na seineiⁿ ñꞌeⁿndyo̱

nnꞌaⁿ. maleiñꞌoom cwii tsꞌoomxjeⁿ na


tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sꞌom cajaⁿ. Ñꞌeⁿ juunaꞌ
Tsjoom Jerusalén xco nncwjeeⁿꞌeⁿ xjeⁿ tsjoomꞌñeeⁿ,
9 Quiajoꞌ tyjeeꞌcañoom cwii na ñequio tatiom na meintyjeeꞌ
ntquieeꞌndye ángeles na ñejleicho ndiocheⁿ ndoꞌ ñequio ndyueelꞌa
583 Apocalipsis 21​, ​22

tatiomꞌñeeⁿ. 16 Juu tsjoomꞌñeeⁿ


  na niom tatiom, tuiinaꞌ ñꞌeⁿ ta̱ꞌ
ljoꞌyu xjeⁿ nquinaꞌ, ñeꞌcwii xjeⁿ perlas. Cwii cwii ꞌndyootsꞌa tuiinaꞌ
cantyja na tmeiⁿnaꞌ ndoꞌ cantyja ñꞌeⁿ cwii ta̱ꞌ perla tꞌmaⁿ. Ndoꞌ
na tconaꞌ. Quia joꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ xjeⁿ nataa tꞌmaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ tuiinaꞌ ñꞌeⁿ
cwii ntyjaaꞌ tsjoomꞌñeeⁿ ñequio sꞌomcajaⁿ ya. Macoꞌnaꞌ luiꞌ chaꞌna
tsꞌoomxjeⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tueꞌntyjo̱ machꞌee cwii tsioo na caxuee.
chaꞌna we meiⁿ waljooꞌ we siaⁿnto 22 Ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ watsꞌom ntyꞌiaya

kilómetros na tco juunaꞌ. Ñeꞌcwii tsjoomꞌñeeⁿ, ee nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom


xjeⁿ cantyja na tconaꞌ ñequio na na tseixmaⁿñꞌeeⁿ chaꞌtso nnom
tmeiⁿnaꞌ ñequio na ndyenaꞌ. 17 Mati
  najnda̱, ñequio nquii Catsmaⁿ, joona
tjeiiⁿꞌeⁿ xjeⁿ tatiom cwanti na cwiluiindyena watsꞌom cwentaaꞌ
ndyenaꞌ. Tueꞌntyjo̱ chaꞌna ndyeenꞌaaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. 23 Ndoꞌ joꞌ joꞌ ticaⁿnaꞌ

nchooꞌ qui nchooꞌ ñequiee metros ñeꞌquioomꞌ, meiⁿ chiꞌ na nlaꞌxuee.


na ndyenaꞌ. Ndoꞌ tsꞌoomxjeⁿ na Ee cantyja na caxueeñe Tyꞌo̱oṯ sꞌom
teilꞌueeꞌñe ángel matseijomnaꞌ ñequio juu Catsmaⁿ, joꞌ naxuee joꞌ
chaꞌxjeⁿ na tco tsꞌoomxjeⁿ na joꞌ. 24 Nnꞌaⁿ njoomnancue na jnda̱

cwiwilꞌueeꞌndye nnꞌaⁿ. jluiꞌnꞌmaaⁿndye nncꞌomna cantyja


18 Tatiomꞌñeeⁿ tuiinaꞌ ñꞌeⁿ ljo̱ꞌ
  naxuee tsjoomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na
jaspe, ndoꞌ juu tsjoom tuiinaꞌ ñꞌeⁿ cwiluiitꞌmaⁿndyeti tsjoomnancue,
sꞌomcajaⁿ ya. Macoꞌnaꞌ luiꞌ chaꞌna juu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ joona,
machꞌee cwii tsioo na caxuee. nncꞌoonꞌomna juunaꞌ tsjoomꞌñeeⁿ
19 Teichjoom tsiaⁿtsjo̱ꞌ tatiom
  ndoꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena nnꞌaⁿ na
tsjoomꞌñeeⁿ ñequio chaꞌtso nnom mꞌaⁿ joꞌ joꞌ. 25 Tsjoomꞌñeeⁿ tjaaꞌnaⁿ

ljo̱ꞌ na jnda. Tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ najndyee, natsjom. Joꞌ chii ticata̱ꞌ ndyueelꞌa
tsjo̱ꞌ cachuiiꞌ na jndyu jaspe, tsjo̱ꞌ tatiom ndiocheⁿ ee ñeⁿnquiiꞌcheⁿ
na jnda̱ we, na jndyu zafiro. Tsjo̱ꞌ naxuee. 26 Nnꞌaⁿ njoomnancue

na jnda̱ ndyee, cachuiiꞌ na jndyu nncꞌoochona chaꞌtsoti na ya na


ágata. Tsjo̱ꞌ na jnda̱ ñequiee, mati laꞌxmaⁿna ndoꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena
cachuiiꞌ na jndyu esmeralda. 20 Tsjo̱ꞌ
  nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ. 27 Tsjoomꞌñeeⁿ

tꞌmaⁿ na jnda̱ ꞌom, colo wee na tijoom nncjaaquieeꞌ meiⁿnquia na


caljeii na jndyu ónice. Tsjo̱ꞌ na tiljuꞌ, meiⁿ nnꞌaⁿ na cwajndii cwilꞌa,
jnda̱ yom, tsjo̱ꞌ wee na jndyu meiⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌneiⁿ cantu.
cornalina. Tsjo̱ꞌ na jnda̱ ntquieeꞌ, Macanda̱ nncꞌooquieꞌ nnꞌaⁿ na
cajaⁿnaꞌ na jndyu crisólito. Tsjo̱ꞌ teiljeii ncuee nacjooꞌ libro cwentaaꞌ
na jnda̱ ñeeⁿ, cachuiiꞌnaꞌ chaꞌna juu Catsmaⁿ. Naⁿꞌñeeⁿ ticantycwii
ndaaluee na jndyu berilo. Tsjo̱ꞌ na na cwitaꞌndoꞌna.
jnda̱ ñjeeⁿ, colo tscoꞌndaa na jndyu
22  Jnda̱ joꞌ tꞌmo̱ⁿ ángelꞌñeeⁿ
1-2  

topacio. Tsjo̱ꞌ na jnda̱ nqui, colo cwii jndaa na cwinaⁿnaꞌ


wii na jndyu crisoprasa. Tsjo̱ꞌ na xꞌee tio na wacatyeeⁿ Tyꞌo̱oṯ sꞌom
jnda̱ canchooꞌcwii, colo tsa̱ na ñequio Catsmaⁿ. Macaanaꞌ xcwe
jndyu jacinto. Ndoꞌ tsjo̱ꞌ na jnda̱ tsꞌom nataa tꞌmaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Ndaa
canchooꞌwe, colo catsiooꞌ na jndyu na cwinaaⁿꞌ joꞌ joꞌ jeeⁿ xueenaꞌ
amatista. 21 Canchooꞌwe ndyueelꞌa
  chaꞌcwijom tsioo ndoꞌ juunaꞌ
Apocalipsis 22 584

mañequiaanaꞌ na ticantycwii na Ndoꞌ quia na jnda̱ ntyꞌiaya ndoꞌ


cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ. Mati we ntyja jnda̱ jndiiya ñꞌoommeiⁿꞌ, quia joꞌ
ꞌndyoo jndaa meintyjeeꞌ nꞌoom tco̱oꞌ̱ a xtya̱ jo nnom ángelꞌñeeⁿ na
na cwiñeꞌquia na cwitaꞌndoꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom na tꞌmo̱o̱ⁿ
nnꞌaⁿ. Ntyja canchooꞌwe nnom nmeiⁿꞌ no̱o̱ⁿ. 9 Sa̱a̱ tsoom:

ta̱ nꞌoomꞌñeeⁿ, ndoꞌ cwii cwii —Tintsaꞌ na luaaꞌ, ee tjom na


nnom ta̱ cwiquienaꞌ tincwii cwindya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnom Tyꞌo̱oṯ sꞌom
chiꞌ. Mati tscoo nꞌoomꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ, ñequio ncꞌiaꞌ na
laꞌxmaⁿnaꞌ nasei na matseinꞌmaⁿnaꞌ cwiñeꞌquia ñꞌoomꞌm, ndoꞌ ñequio
nnꞌaⁿ njoomnancue. 3 Meiⁿcwii
  joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌcanda̱ ñꞌoom na
nnom nawiꞌ na cwitjoom nnꞌaⁿ chuu librowaañe. Macanda̱ nquii
taxocantyꞌiaana joꞌ joꞌ. Macanda̱ Tyꞌo̱oṯ sꞌom catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ.
nquii Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncwacatyeeⁿ 10 Mati tsoom no̱o̱ⁿ:

tio ꞌnaaⁿꞌaⁿ joꞌ joꞌ ñequio Catsmaⁿ —Joo ñꞌoom na chuu librowaa
ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom cantyja chiuu cwindyonaꞌ,
nnoom nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. tintseicuꞌ joonaꞌ na ticandye
4 Nntyꞌiaanda̱a̱na jom ndoꞌ nñoom
  nnꞌaⁿ ee ncꞌe na jnda̱ teinndyooꞌ
xueⁿꞌeⁿ cantaana. 5 Taxocuaa
  xjeⁿ na nntseicanda̱aꞌ̱ ñenaꞌ joonaꞌ.
natsjom ndoꞌ taxocaⁿnaꞌ chom 11 Juu tsꞌaⁿ na machꞌee yuu na

lámpara, meiⁿ ñeꞌquioomꞌ ee nquii ticatyꞌiomyanaꞌ catsꞌaato na ljoꞌ.


Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê naxuee Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na tiljuꞌ matseitiuu,
nda̱a̱na. Ndoꞌ ticantycwii na caljooꞌñeto na ljoꞌ. Sa̱a̱ juu
cwitsa̱ꞌntjomna. tsꞌaⁿ na matseijomñe ñequio na
matyꞌiomyanaꞌ, cꞌoomticheⁿ na
Manndyooꞌ na nndyonndaꞌ Jesucristo ljoꞌ. Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na jnda̱ tqueⁿljuꞌ
6 Jnda̱
joꞌ tso ángelꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ: Tyꞌo̱oṯ sꞌom tsꞌom, caljooꞌñetyeⁿ
—Chaꞌtso ñꞌoommeiiⁿ tjacantyja cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.
na mayuuꞌnaꞌ, jo chii nnda̱a̱ 12 Matso Jesucristo:

ntyjaaꞌtyeⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ joonaꞌ. —Mayuuꞌcheⁿ matyuaaꞌ


Nquii Ta Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwiluiiñê nncua̱ꞌcaño̱o̱ⁿya. Nndyo̱ñꞌo̱ⁿya naya
na matseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌom nnꞌaⁿ na na matyꞌiomnaꞌ na nntoꞌñoom
cwiñeꞌquia ñꞌoomꞌm. Joꞌ chii jnda̱ nnꞌaⁿ, ndoꞌ nñequiaya joꞌ nnom
jñoom ángel cwentaaⁿꞌaⁿ na caꞌmo̱ⁿ cwii cwii tsꞌaⁿ cantyjati na sꞌaa.
nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomna 13 Ja mꞌaaⁿya cwitjo̱o̱cheⁿ na nluii

nnoom ljoꞌ na mawaaxjeⁿ na nluii. chaꞌtso, ndoꞌ maxjeⁿ nncꞌo̱o̱ⁿya quia


7 Matso Jesucristo:
  na jnda̱ ntycwii chaꞌtso. Ja mꞌaaⁿya
—Queⁿꞌyoꞌ cwenta, matyuaaꞌ najndyee ndoꞌ mꞌaaⁿya na macanda̱.
nncua̱ꞌcaño̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Cwiluiindyo̱ xꞌee chaꞌtso ndoꞌ mati
Neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ na matseicanda̱ ñꞌoom ntyjii chiuu cwintycwiinaꞌ.
na chuu librowaa cantyja chiuu 14 Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ

cwindyonaꞌ. na cwitmaⁿljuꞌ naquiiꞌ nꞌomna


8 Ja Juan ntyꞌiaya chaꞌtso nmeiⁿꞌ
  ñequio nioomꞌ Jesucristo. Ee
ndoꞌ jndiiya cantyja ꞌnaaⁿnaꞌ. joona wanaaⁿ na nncwinomna
585 Apocalipsis 22

ndyueelꞌa na nncꞌooquieꞌna ndaa na cweꞌyu na mañequiaa na


quiiꞌ tsjoom Jerusalén xco. Ndoꞌ cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ.
nnda̱a̱ nlquieꞌcañomna tsꞌoom 18 Ticwii cwii tsꞌaⁿ na mandii

na nntquiina ta̱ na mañequiaanaꞌ ñꞌoommeiiⁿ cantyja chiuu


na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ. 15 Sa̱a̱
  cwindyonaꞌ na teiljeii tsomwaañe,
naxeⁿꞌ tatiom nnom tsjoomꞌñeeⁿ ja Juan mañequiaya na caljeii
cwiljooꞌndye nnꞌaⁿ na tiljuꞌ laxmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na waa na teincuuꞌ. Ee xeⁿ
ñequio naⁿcaluaꞌ, nnꞌaⁿ na cweꞌ nntseicwaljooꞌ tsꞌaⁿ ñꞌoom nacjooꞌ
cwimꞌaⁿya ñequio ncꞌiaa, nnꞌaⁿ ñꞌoommeiiⁿ, quia joꞌ nacjoomꞌm
na cwilaꞌcwjee ncꞌiaa, nnꞌaⁿ na nntseicwaljooꞌ Tyꞌo̱oṯ sꞌom chaꞌtso
cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye ꞌnaⁿ na cweꞌ nnꞌaⁿ nawiꞌ tꞌmaⁿ na teiljeii naquiiꞌ
nlꞌa, ndoꞌ ticwii cwii tsꞌaⁿ na neiiⁿꞌ librowaa. 19 Ndoꞌ mati ꞌñeeⁿ juu

cantu ndoꞌ majoꞌto machꞌee. na nncwjiꞌ ntꞌom ñꞌoom na teiljeii


16 —Nnco̱ Jesús jnda̱ jño̱o̱ⁿya
  librowaa cantyja chiuu cwindyonaꞌ,
ángel cwentaya na mꞌaⁿꞌyoꞌ na Tyꞌo̱oṯ sꞌom nncwjiꞌ na wanaaⁿ na
macwjiꞌyuuꞌñe chaꞌtso ñꞌoommeiiⁿ nlquii tsaⁿꞌñeeⁿ ta̱aꞌ̱ tsꞌoom na
nda̱aꞌ̱ ꞌo, ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ mañequiaa na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ.
Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. Ja Ndoꞌ nntsꞌaaⁿ na ticwanaaⁿ na
cwiluiindyo̱ xꞌee ñꞌoom cantyja nncjaaquieeꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ
ꞌnaaⁿꞌ David, ndoꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ jom tsjoom na ljuꞌ cwiluiiñenaꞌ. We
na jndyowicantyjooꞌ. Ja cwiluiindyo̱ ñꞌoommeiⁿꞌ matseineiⁿ librowaa
caxjuuncoo. chiuu laꞌxmaⁿnaꞌ.
17 Nquii Espíritu Santo ñequio joo

20 Manquiiti Jesús na

nnꞌaⁿ na cwiluiindye scuuꞌ Catsmaⁿ macwjiꞌyuuꞌñe ñꞌoommeiⁿꞌ,


cwiluena: matsoom:
—Ta Jesús, candyoꞌ. —Mayuuꞌcheⁿ tyuaaꞌ
Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na mandii na nncua̱ꞌcaño̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ.
matseiꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ ñꞌoommeiiⁿ, catso: Ndoꞌ jaa cwitꞌo̱oy̱ a nnoom,
—Candyoꞌ, Ta Jesús. cwilꞌuuya:
Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na ñeꞌcꞌuu —Mayuuꞌ. Candyoꞌ ꞌu Ta Jesús.
ndaa, candyontyjaaꞌ jom. Ee 21 Catioꞌnaaⁿñe Ta Jesús

meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ntyjaaꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo na macwjiꞌ


tsꞌom na nluiꞌnꞌmaaⁿñe, candyocꞌuu Tyꞌo̱oṯ sꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. Amén.

También podría gustarte