Está en la página 1de 53

LISIAS

(TEXTOS DE LAS P.A.U.)

UPER TOU ERATOSQENOUS FONOU APOLOGIA


(DEFENSA POR LA MUERTE DE ERATSTENES)

UPER TOU ADUNATOU


(EN FAVOR DEL INVLIDO) NDICE Introduccin: LA ORATORIA ...............................................................................1
Oratoria judicial....................................................................................................... 3 Oratoria poltica....................................................................................................... 4 Oratoria de aparato .................................................................................................. 5 Anlisis de un caso tpico........................................................................................ 6

Defensa por la muerte de Eratstenes: Texto y notas..........................................7


Presentacin .................................................................................................................. 7 I. Introduccin (Exordium) ........................................................................................... 8 II. Exposicin de los hechos (Narratio)......................................................................... 9 III. Presentacin de los argumentos (Confirmatio) ..................................................... 15 IV. Refutacin de los argumentos del contrario (Refutatio) ....................................... 18 V. Conclusin (Peroratio) ........................................................................................... 21

En favor del invlido: Texto y notas .................................................................22


Presentacin ................................................................................................................ 22 I. Introduccin (Exordium) ......................................................................................... 23 II. Exposicin. Argumentacin. Refutacin (Narratio, Confirmatio, Refutatio) ........ 24 III. Conclusin. Peticin final al tribunal (Peroratio).................................................. 29

APNDICE GRAMATICAL ...............................................................................32


Morfologa................................................................................................................... 32 Sintaxis ........................................................................................................................ 35

VOCABULARIO..................................................................................................38 ETIMOLOGA......................................................................................................47

LA ORATORIA
La oratoria es el arte de hablar en pblico, prctica esta ya atestiguada en los poemas homricos, en los que gozaba de gran estimacin. En la antigua sociedad griega la palabra (alada la llama Homero) tena un enorme valor, dado el carcter eminentemente social y coloquial de los griegos, por su poder casi fsico de transmisin de pensamientos y su efecto seductor sobre el espritu. La aficin de los griegos a la oratoria, enriquecida por las especulaciones filosficas, encuentra su marco adecuado en las nuevas formas socio-polticas que tras las tiranas se organizan en sistemas democrticos. Uno de los fundamentos bsicos de la democracia es la parrhsa, es decir, el derecho de todo ciudadano a exponer libremente su opinin en asambleas, tribunales y dems actividades sociales. Todos los tratadistas antiguos estaban de acuerdo en que la primera aparicin de la retrica como arte ocurri en la ciudad siciliana de Siracusa. Con la cada del tirano Trasibulo (hacia el 467) y como consecuencia de los pleitos surgidos por la posesin de las tierras, se promovi una intensa actividad judicial que posibilit una cierta reflexin terica sobre el discurso. Los primeros oradores que compusieron tcnai, en las que se sentaron los principios de la oratoria poltica y judicial, fueron CRAX Y TSIAS. Con ellos aparece la retrica como arte que establece los principios tericos en que se basa la oratoria. Estos oradores cultivaban la doctrina del ekj (fundamento de la credibilidad, concepto complejo en el que se fusionan lo natural, lo conveniente y lo verosmil) y estructuraron el discurso en tres partes (introduccin, debate y conclusiones). La entrada oficial de la retrica siciliana en Atenas tuvo lugar en el ao 427 con motivo de la embajada de Tsias y Gorgias. Independientemente la vida poltica y social haba desarrollado en Atenas una tradicin de elocuencia. Tal actividad la ejercieron Soln (aunque presentndola bajo la forma tradicional de la poesa elegaca), Pisstrato, Temstocles y, sobre todo, Pericles, de cuya vigorosa elocuencia nos quedan tantos testimonios. En definitiva, hubo primeramente una elocuencia slo hablada y en gran parte improvisada; luego, con el doble estmulo de una tradicin cultural tica y una preceptiva de origen siciliano, se organiza la oratoria como arte y por ello con carcter literario, confiada a la escritura tras su ejecucin oral. Esta primera retrica se nutra de los materiales que tena a mano (poesa, filosofa, drama, historiografa) y al mismo tiempo influa sobre ellos. Hasta cierto punto la retrica griega es la evolucin de la vieja poesa hmnica, que hasta entonces se encargaba de elogiar a dioses y hombres en distintos y variados gneros, y de cuyos medios estilsticos se alimenta. Es por esta razn por la que los antiguos consideraban a determinados hroes y dioses como los primeros oradores griegos y a Homero como el inventor de la retrica. En la poca de Pericles y especialmente durante la guerra del Peloponeso (431-404) confluyen en Atenas una gran cantidad de personajes procedentes de todo el mundo helenstico (filsofos, mdicos, sofistas...) atrados por las riquezas y el brillo intelectual de esta ciudad, capital de la Confederacin tico-dlica. Los sofistas fueron el ncleo fundamental de este grupo de hombres que llevaron a cabo una verdadera revolucin cultural, que por el alcance y la similitud que tuvo con la que ocurri en la Europa del XVIII se ha denominado asmismo la Ilustracin griega. Los sofistas no constituyen una escuela filosfica ni un movimiento homogneo, ni tenan los mismos intereses ni se preocupaban por los mismos problemas; sin embargo, haba una serie de elementos comunes a todos ellos: a) cuestionaban toda la herencia cultural de los siglos anteriores. Examinaron sistemticamente toda su tradicin y se preguntaron si todas y cada una de sus mltiples manifestaciones eran debidas a la Naturaleza o, por el contrario, eran productos del convencionalismo humano (oposicin que en terminologa griega se expresaba con las palabras fsij / nmoj). En esto seguan las teoras de los filsofos presocrticos. Como lema unificador

de todos ellos vale la conocida sentencia relativista de Protgoras: El hombre es la medida de todas las cosas. b) No se ocupaban de los temas habituales de la filosofa. Fueron esencialmente educadores y pretendan conocer todos los mtodos para promover la educacin integral del individuo. Segn ellos, una buena educacin exiga no tanto conocimientos vastos y profundos cuanto disponer de una gran agudeza lgica en la argumentacin. Esta capacidad, que contaba ya con una larga tradicin, fue llamada por ellos Dialctica. Mediante el dilogo el alumno quedaba exento de la abstraccin pura y a travs de preguntas y respuestas poda llegar a las soluciones de los problemas. Una vez adquirido el dominio de la expresin oratoria y, por medio de ella, de la facultad de imponer el propio punto de vista gracias a la persuasin, el sofista era capaz de sostener un debate sobre cualquier tema y en cualquier situacin de la vida. Era algo secundario que no tuviera una especfica competencia en el asunto si con su habilidad poda reducir al silencio a su contrincante. Esta indiferencia por el contenido y el valor moral de la discusin ser la causa del descrdito y recelo que se granjearon los sofistas. Es a partir de la sofstica cuando la gramtica entra en la educacin. Casi todos los sofistas se ocuparon de cuestiones gramaticales, cuya finalidad era la correccin y propiedad en el uso de la lengua. Prdico, p.e., estudi la sinonimia, Hipias la composicin y derivacin. Tanto Gorgias como Protgoras crearon modelos oratorios muy acabados, que sirvieron de pauta para discursos posteriores. En los discursos de GORGIAS se encuentran ya los principales elementos que luego aparecern en tantos y tantos discursos fnebres y laudatorios, comenzando de este modo a constituirse un corpus de tpicos o lugares comunes. De la teora retrica de Gorgias, lo ms representativo de su actividad, destaca la sistematizacin de lo que l mismo llam figuras gorgianas. El fue quien descubri los valores artsticos de la palabra fuera del metro, esto es, en la prosa, a la que elev en paridad de derechos, valores y efectos con la poesa, aunque, naturalmente, haya no pocos precedentes sobre la invencin en s. Partiendo de la definicin de retrica de Crax como arte de persuasin, indag las bases tericas, especialmente los conceptos de kairj (oportunidad) y de prpon (adecuacin conveniente de la experiencia al pensamiento), por cuyos medios la oratoria alcanza sus fines. Adems del colorido general potico de su estilo por el empleo de palabras seleccionadas, las principales figuras por l usadas eran la anttesis, la isocolia (igual extensin de los miembros de un perodo), la parisosis (equilibrio de miembros semejantes) y el homoteleuton (palabras con las mismas desinencias), a las que agregaba verdaderas rimas, asonancias, aliteraciones... Al convertirse la oratoria en un producto artstico, toda la prosa qued impregnada de elementos retricos (no hay ms que ver, p.e., la gran influencia que sobre Tucdides ejercieron los hallazgos de Gorgias). Pero no slo la prosa, tambin la poesa se vio influida, especialmente el teatro (para este intercambio entre prosa y poesa hay un buen ejemplo en el Simposio de Platn, donde el poeta trgico Agatn pronuncia un discurso de fuerte colorido potico y lleno de ritmo; Eurpides es, por otra parte, el trgico ms influido por este estilo). Fue precisamente la influencia retrica una de las causas decisivas en la decadencia de la tragedia y de otros gneros poticos (la pica, la poesa gnmica, el encomio, el treno...). En Atenas haba muchas ocasiones para el desarrollo de la oratoria, sobre todo de la oratoria poltica. En un rgimen democrtico, en que cada ciudadano tena libertad de palabra e igualdad de derechos, la funcin de la elocuencia resultaba decisiva, especialmente cuando el pueblo ateniense, muy sensible al hechizo de la palabra, haba sido educado por las recitaciones de los aedos, las lecturas pblicas, las discusiones sofsticas y las representaciones teatrales. Adems, cada da en todas las ocasiones derivadas de la vida real, con sus conflictos de intereses y pasiones, acrecentadas por la sutileza jurdica y por la natural propensin de los atenienses al litigio, se pona de manifiesto la gran importancia que iba adquiriendo la elocuencia judicial. Por ltimo, haba otras diversas ocasiones de la vida social y cultural (discurso fnebre, encomio,

panegrico...) en las que el discurso era el elemento fundamental de la ceremonia. Por estas razones, Aristteles clasific la oratoria en tres gneros, transmitidos desde entonces hasta hoy: a) oratoria judicial o forense. b) oratoria poltica o deliberativa. c) oratoria de aparato, epidctica o demostrativa. El tercer tipo era una especie de cajn de sastre en el que entraba todo lo que no perteneca especficamente a las dos primeras. Fue precisamante en sta ltima donde se desarrollaron con mayor amplitud las posibilidades de la oratoria artstica, al no estar relacionada de forma necesaria con la realidad de los hechos. Demstenes, Lisias e Iscrates fueron, respectivamente, los representantes ms destacados en los tres tipos de oratoria. ORATORIA JUDICIAL. Los discursos forenses eran escritos por profesionales para que los pronunciaran los propios interesados. A estos profesionales se les llam loggrafos y ganaron merecida fama de oradores. El primero en iniciar esta actividad fue ANTIFONTE de Ramnunte (480-410), ateniense, de ideologa conservadora, ejecutado por su participacin en el golpe de estado de 411, y de quien el historiador Tucdides hizo grandes elogios. De l nos quedan tres ejercicios oratorios, Tetralogas, en cada uno de los cuales haba cuatro discursos en los que se examinaba por dos veces la causa, tanto por parte del demandante como del demandado. En cuanto a la estructura, l fue al parecer el que dio el esquema que sirvi de base a los posteriores discursos forenses. Las partes del discurso, que tradicionalmente figuran en los tratados de retrica con nombres latinos, son las siguientes: a) Proemio o introduccin (exordium), que incluye la captatio benevolentiae. b) Narracin, con las circunstancias y exposicin de los hechos (narratio). c) Establecimiento del tema (constitutio causae). d) Presentacin de los argumentos (confirmatio). e) Refutacin de los argumentos del adversario (refutatio). f) Ampliacin y digresin (amplificatio). g) Peroracin o discurso conclusivo (peroratio). Con Antifonte la oratoria forense estaba an en ciernes, en perodo de ensayo. Tiene influencias de Trasmaco y de Gorgias, pero hace al mismo tiempo esfuerzos por parecer sencillo, coloquial y claro. La oratoria forense alcanza con LISIAS (445-380) su cumbre. Era meteco, oriundo de Siracusa, nacido en el seno de una familia muy rica. Recibi en Turio y posteriormente en Atenas una educacin muy esmerada. Era partidario de los sectores democrticos y a los 55 aos, como consecuencia de las tribulaciones que l y su familia padecieron bajo la tirana de los Treinta, para sostenerse tuvo que dedicarse, con insospechada energa, a la actividad de loggrafo, en la que sobresali por encima de todos sus rivales, pues en un centenar de procesos slo perdi dos veces. Se conservan una treintena de discursos de los 233 que escribi, casi todos cortos y sobre asuntos privados de sus clientes (aunque el nmero XII Contra Eratstenes lo pronunci personalmente). En Lisias se reconoce fcilmente la precisin y sutileza de su interpretacin jurdica, la oportuna seleccin y valoracin de testimonios, la habilidad dialctica de su argumentacin, la capacidad de centrar el punto jurdico de la causa y presentarlo con absoluta claridad y la energa de la peroracin. Lo que ms se admira en l es la extraordinaria facultad de crear un personaje y de prestarle sentimientos, palabras y tono perfectamente de acuerdo con la condicin real de su cliente, es decir la qopoia, etopeya. Como lo exige su finalidad, la elocuencia de Lisias se basa en hechos. Se expresa con sencillez, sin adornos, y confa su propio valor a la impresin de una naturalidad inmediata y espontnea: pureza de la lengua tica (no arcaizante como, p.e., la de Tucdides), sencillez de la frase, claridad de conceptos y exposicin de los hechos, perodo pulido y conciso y estilo llano.
3

Estos son los medios de que se vale Lisias para resaltar su cualidad principal e inconfundible, que constituye su personalidad y cuyo encanto e inters conserva hasta hoy. Es un narrador nato. Tiene la cualidad natural de crear un cuadro, de colocar en l los personajes con luz y expresin apropiadas, con su personalidad y con el mnimo de medios necesarios, pero sin que falte ninguno. Sus figuras vivas y escenas reales no conocen, como sucede en la comedia, el grave peligro de la tipificacin abstracta y genrica. Las narraciones de Lisias, junto con la comedia y el drama en general, constituyen un enriquecimiento de la personalidad y una experiencia humana de gran inters psicolgico y de gran valor artstico. ORATORIA POLTICA. El mximo representante de este gnero, as mismo el mayor orador de la antigedad, fue DEMSTENES (384-322). Su padre, un rico fabricante de armas, muri cuando Demstenes tena siete aos, no sin haberle designado tres tutores, que dilapidaron la herencia. A los 18 aos, Demstenes aprendi de Iseo, orador y discpulo de Iscrates, las recetas de la elocuencia judicial para obligar a sus tutores a devolverle su patrimonio. Aunque gan el proceso, no pudo recuperar su herencia, por lo que tuvo que ganarse la vida con el oficio de loggrafo. A los treinta aos public su primer discurso poltico conservado, Sobre las simmoras. Por esta poca, Filipo II de Macedonia, en su incontenible expansin, trataba de someter a todos los griegos. La mayora de ellos, cansados de las guerras, preferan llegar a concesiones con tal de mantener la paz. Demstenes, en cambio, milit en las filas de los que queran preservar las tradicionales libertades polticas de las polis griegas. Desde al ao 351, y durante una dcada, Demstenes fue el alma de la oposicin a Filipo. En estos aos escribi cuatro violentas y ardientes arengas, conocidas por el nombre de Filpicas, con las que consigui que los atenienses despertaran de su letargo y, bajo sus indicaciones, concertaran alianzas con los tebanos para enfrentarse a Filipo, pero en la batalla de Queronea (Beocia) en el 338 fueron aplastados por los ejrcitos macedonios. Filipo se mostr generoso y no destruy Atenas. Por sus mritos para con la patria se propuso conceder a Demstenes una corona de oro; su rival poltico, y tambin temible orador, Esquines, se opuso a ello, y en el proceso que se celebr aos despus (330), y que nos es bien conocido gracias al magistral discurso Sobre la corona, se le ofreci a Demstenes la oportunidad de dar un repaso a toda su carrera poltica, duramente atacada por Esquines. Este no consigui vencerlo y tras su fracaso march al exilio. En el 324 Demstenes fue acusado de corrupcin y soborno y parti tambin al destierro. Tras la muerte de Alejandro Magno (323) regres a Atenas y sublev al pueblo contra los macedonios. Demstenes, derrotado y perseguido a muerte, prefiri suicidarse con veneno antes que caer en manos macedonias. Sobre la grandeza del escritor, unnimemente lo han considerado antiguos y modernos como el ms importante orador griego y quiz de todos los tiempos. Lisias e Iscrates superaron a Demstenes en las cualidades que les eran propias, pero nadie le aventaj en la fuerza de su pqoj, la violencia de su invectiva y la vehemencia encendida de la expresin en la que vibran sus sentimientos. Demstenes conquista y arrebata al oyente no por la seduccin de la palabra como tal sino por atraerlo, mediante persuasin, a la esfera de sus convicciones y sentimientos, y lo que sobre todo explica su fascinacin es la presencia de ideas generales, de principios universales que otorgan a su argumentacin un profundo poder de elevacin y penetracin en las conciencias. Pero esta elevacin moral y tica de su discurso no est al margen de la realidad, de los intereses concretos y de los motivos actuales. El estilo de Demstenes sintoniza muy bien con lo que dice, lo cual no implica que no exista elaboracin ni estudio previo; al contrario, a pesar de la impresin de sinceridad y de espontaneidad que deja en el oyente, revela un atento estudio y un gran esmero en evitar el hiato (aunque esto lo hace con menos rigor que Iscrates) y la secuencia de tres slabas breves. Es un estilo vigoroso y severo, que recuerda a Tucdides en la tensin de espritu que delatan sus perodos sostenidos y vibrantes. Pero si todos estn de acuerdo en la excelencia del orador, como hombre poltico Demstenes ha sido diversamente juzgado, es decir, ha sido exaltado o denigrado en demasa.
4

Unos lo han visto como un hombre fuera de su tiempo, anclado en el pasado; otros, como un ingenuo poltico. Pero no han tenido en cuenta la realidad histrica que condicionaba la actitud del orador. En el momento en que Atenas, repblica de abogados, desaparece de la historia, Demstenes entrega al futuro un testimonio de grandeza moral, de coherencia y dignidad que, independientemente de otros aspectos, atrae al menos el respeto, si no la admiracin, de todos. ORATORIA DE APARATO. Este tipo de oratoria est peor representado que los dos anteriores, aunque es muy popular y conocido en el s.V por su vinculacin a las grandes solemnidades pblicas. Su mayor cultivador fue ISCRATES (436-338). Naci dentro de una familia adinerada, fue discpulo de importantes sofistas, como Protgoras, Prdico y especialmente Gorgias. Se arruin durante la guerra del Peloponeso, por lo que, como tantos otros, ejerci la logografa durante la primera dcada del s. IV. Cre una importante escuela de retrica de donde surgi toda una plyade de grandes personalidades no slo literarias sino tambin polticas. La actividad de Iscrates ha de ser contemplada en la doble faceta de ensayista poltico y de maestro y terico de retrica, aspectos que no son independientes entre s, sino complementarios. Su inters por la poltica comienza con el Panegrico (380), discurso ficticio para ser recitado en los Juegos Olmpicos. En l se muestra partidario de que Esparta y Atenas, cabezas de Grecia y garantes del equilibrio poltico, dirijan una gran confederacin contra el enemigo comn, el imperio persa. Pero tras la derrota de Esparta ante los tebanos (371), y estando Atenas debilitada, Iscrates busc otros dirigentes en distintas regiones del mundo griego (Tesalia, Chipre, Sicilia...), sin resultado alguno. En el 357 escribi el Areopagtico, donde retoma el tema del panhelenismo, la hegemona de Atenas y la lucha contra los persas. Ahora bien, como las condiciones externas e internas de Atenas imposibilitaban la empresa, se volvi entonces hacia Macedonia, cuyo rey Filipo haba consolidado su imperio y estaba iniciando una fulgurante expansin a expensas sobre todo de los griegos. Iscrates vio en l al jefe soado durante tanto tiempo y hasta entonces buscado en vano. Testimonio de ello es el Panatenaico (339), publicado muy poco antes de su muerte y que constituye algo as como su testamento poltico. Pero la unin de los griegos no fue conseguida ms que por la fuerza de las armas, y no libremente aceptada como pretenda Iscrates, despus de Queronea. En la teora poltico-moral se inspira su obra dirigida a la dinasta gobernante en Chipre, en la que destacan A Nicocles y Evgoras, compendio de consejos sobre el arte del bien gobernar y elogio de los seores de Chipre. Si en el campo poltico es notable su labor de patriota inspirado en los nobles ideales que engrandecieron a Atenas como madre de la libertad y la cultura, la verdadera importancia de Iscrates radica en haber creado un tipo de enseanza que sirvi de base para la cultura humanstica. En efecto, fue el padre de una paideia ms realista y accesible que la de Platn y ms literaria que la de Aristteles y que constituy el ncleo de la enseanza retrica, considerada por l fundamento de alta cultura, en el mundo helenstico, romano y posterior. El programa terico de su enseanza se expone en Contra los sofistas (390), manifiesto de su escuela en contra de sus rivales, de quienes se distingua porque colocaba la elocuencia al servicio de nobles ideales cvicos y polticos, frente a la indiferencia tica y al relativismo sofstico. Aos despus volvi a recoger su programa en la Antdosis, de notable inters autobiogrfico, en el que se defenda a s mismo y a su escuela de la acusacin de corromper a la juventud, demostrando, por el contrario, los beneficios que su enseanza ofreca. Iscrates fue quiz el pensador poltico ms influyente del s. IV, pero sobre todo fue un gran artista de la prosa griega a la que llev al ms alto grado de perfeccin, siguiendo la tradicin de su maestro Gorgias, y dot de una estructura con ritmo propio, mezcla de poesa y prosa. Se trata de una prosa artstica de largos perodos rtmicos y cadenciosos, casi sin hiatos internos y con asonancias o rimas; es una prosa autnticamente musical y potica. Considerando

la evolucin posterior de la retrica, tanto griega como latina, se apreciar en su justa medida la enorme importancia de Iscrates en este campo. ANLISIS DE UN CASO TPICO. El demandante con dos testigos cita al demandado ante el arconte (proskalesqai prj tn rconta) un da determinado. El arconte observa si la demanda est en regla y los dos litigantes pagan los costos del juicio. Si el demandado no se presentase, quedara declarado en rebelda (rmhn flisknein). Por otro lado, el demandado puede presentar ciertas objeciones, con lo cual pasara a convertirse a su vez en demandante. Los costos del juicio oscilaban entre 3 y 30 dracmas. A continuacin el arconte fija un da para la investigacin preliminar (nkrisij), en la que se jura la verdad. Se renen las pruebas (leyes, contratos, testimonios...) y se dispone todo para el juicio sin admitirse ms pruebas que las recogidas en ese momento. Terminada la nkrisij el magistrado guarda el expediente sellado en una caja hasta el da fijado para la vista de la causa. Pero si la accin era privada, se transmite el expediente a los rbitros (diaiqtai) para la conciliacin de las partes. Estos rbitros eran unos jueces de demos instituidos por Pisstrato que tenan la misin de aliviar las tareas a los tribunales ordinarios; eran 30 y solucionaban los litigios inferiores a tres dracmas. La ventaja de esos juicios por rbitros era la brevedad y la sumariedad. Si el rbitro designado por el arconte no lograba la conciliacin de las partes, colocaba a su vez los documentos en dos cajas separadas con el nombre de los querellantes, las sellaba, agregaba su sentencia y las remita a los jueces de tribu del demandado para que presentaran el asunto ante el tribunal. Estos procesos eran muy dilatados y el demandado poda conseguir su postergacin temporal (haba una cantidad ingente de procesos) por medio de juramentos y contrajuramentos (pwmosa, nqupwmosa). El arconte, de acuerdo con los tesmotetes, fija el da y stos levantan la lista de jurados. El tribunal estaba rodeado por una empalizada con una puerta y los jueces se sentaban en bancos de madera, cubiertos con una estera de juncos, excepto el presidente que ocupaba una tribuna de piedra (bma) y a su lado se colocaban el escribano, el heraldo y los arqueros escitas, que actuaban de servicio de orden. Delante de la tribuna se ponan los querellantes y en el centro estaba la mesa de los sufragios. La sesin comenzaba muy temprano. Los jueces reciban una ficha (smbolon) que luego cambiaban por dinero. Los que no llegaban a tiempo no podan participar en la sesin, porque el escribano cerraba la puerta y, por tanto, no cobraban. Se comenzaba con un sacrificio y una oracin. El heraldo daba lectura a las causas del da, excepto si se trataba de una causa pblica, pues entonces sta era la nica del da. Comenzaban a hablar los querellantes, pero si alguno no poda hacerlo por la razn que fuera, peda permiso a los jueces para que otra persona ocupase su lugar (sunhgoren), lo cual se conceda con tal de que no cobrase por ello. Haba un tiempo limitado para los discursos (de 28 a 40 minutos) que era controlado por la clepsidra. A continuacin se proceda a la votacin. Cada juez dispona de dos votos (piedras o discos), llamados yfoi, con un cilindro en hueco (voto condenatorio) o en relieve (absolutorio). Existan asmismo dos urnas (kadskoj) segn el voto que se fuera a emitir (krioj, kuroj). La urna kuroj era inoperante, pues en ella se depositaba el voto que no se usaba. Despus se vaciaba el contenido de la krioj y se haca el recuento. Si haba empate, se daba la razn al acusado, que quedaba absuelto; en caso contrario, pagaba segn lo que corespondiera al tipo de accin. La ejecucin de la sentencia era inmediata y no caba posibilidad de apelacin, pues la decisin del pueblo era soberana. No obstante, el juicio se poda anular si haba perjurio. Las penas podan ser aflictivas o infamantes o pecuniarias.

DEFENSA: PER LA MORT D ERATSTENES 1


Aquest discurs fou pronunciat en una causa per homicidi. Un tal Eratstenes, que ens s presentat com un home de costums disbauxats i adlter professional, havia sedut la muller dEufilet; aquest, assabentat dels fets per intervenci duna altra amant dEratstenes, ha cercat locasi de sorprendre els culpables en flagrant delicte i, davant de testimonis, ha donat mort a ladlter. Segons ell, les lleis lautoritzaven; segons els acusadors, que sn, naturalment els familiars del mort, Eufilet no estava en el seu dret, car el que realment ha fet s preparar una emboscada a Eratstenes, de qui pretenen que es volia venjar, pel que sembla deduir-se del discurs de la defensa. Lorador comena fent remarcar als jutges la gravetat de lofensa rebuda: pertot, diu, ladulteri s considerat com el ms greu dels crims i punit amb la mort. Segueix la narraci de tot lesdevingut des del seu casament: els primers temps de matrimoni i la seva vida plcida, encara que vigili tant com pugui la seva muller, sense, pero, voler-li sser enutjs; la naixena dun infant i, com a conseqncia, la major confiana en la dona; la mort de la mare de lacusat i lencontre, en el seguici fnebre, de la seva muller i Eratstenes; com, amb la complicitat de lesclava, arrib a consumar-se ladulteri; la manera com, enviada per una amant abandonada dEratstenes, una vella pos Eufilet al corrent de la seva desgrcia i li feu veure clares tot dun cop una srie de circumstncies fins aleshores inexplicades; linterrogatori de l esclava; en fi, la combinaci per a sorprendre els culpables en delicte flagrant i el cstig, davant de testimonis, dEratstenes: tot i que ell demanava clemncia i oferia arranjar la cosa amb diners, Eufilet lha mort. Un cop exposats els fets, i demostrada la seducci i el delicte flagrant, Eufilet es defensa del que constitueix prpiament lacusaci: aix s, que havia atret tradorament Eratstenes: Invoca, duna banda, les lleis contra ladulteri, duna altra, la mateixa actitud dEratstenes, en demanar un arranjament amb diners, de la qual cosa cita testimonis. Insisteix en la necessitat de punir ladulteri, car, altrament, diu, els lladres es faran passar per adlters, per defugir el cstig. Torna a insistir que no hi hagu emboscada i repeteix el relat de lesdevingut el dia del fet; cita testimonis, encara una vegada i acaba amb una peroraci, tota feta de llocs comuns, sobre la necessitat de respectar les lleis i sobre la legalitat del seu acte, car si arrisco, diu, la fortuna i tot laltre, s per haver obet les lleis de la ciutat. El tribunal davant el qual es vei aquesta causa era el Delfinion, que es reunia en un temple dApoll als afores dAtenes i que entenia en les causes dhomicidi excusable (fnoj dkaioj). Ara, no sembla aclarit qui el formava a lpoca que ens ocupa: primitivament havien estat els fetes, collegi de 51 membres, triats entre les famlies nobles, que actuava aix mateix en altres tribunals; als darrers anys del segle V sembla que foren substituts per heliastes o jutges ordinaris; el ms probable s que fossin ja aquests qui jutjaren Eufilet. Les lleis que Eufilet invoca en la seva defensa, sn una de Dracont i una probablement de Sol, que deixava lofensor a discreci del marit enganyat. El marit podia repudiar la dona fins i tot arbitrariament; en cas dadulteri, s una deshonra (tima) no repudiar-la. La finalitat primordial del matrimoni era la continutat de lespcie, per la qual cosa s natural repudiar la dona estril. Ara b, en cas de repudi lhome ha de tornar la dot i aix s important. La dona, sense plenitud de drets legals per a divorciar-se ha de recrrer al magistrat (rcwn) per mig dun escrit on es fonamenten els motius de la demanda. El maltractament s dhabitud una causa de separaci, no pas la infidelitat del marit, que es tolerava amb normalitat. En qualsevol cas abandonar un esps s infamant per a les dones (Eurpides, Medea). Quant a la data i al resultat del procs, res no ens permet de conjecturar-los; quant a lautenticitat del discurs, no sols s indiscutible, ans lobra ha estat considerada constantment com una de les millors i ms caracterstiques de Lsias.
1

Adaptat de ledici de la Fundaci Bernat Metge 7

UPER TOU ERATOSQENOUS FONOU APOLOGIA


I.- INTRODUCCIN (EXORDIUM):
El adulterio es castigado con el mximo rigor en todas las ciudades, cualquiera que sea su forma de gobierno.
(1)

Per pollo n poihsamhn1, ndrej, t toiotouj mj mo dikastj2 per

totou to prgmatoj gensqai3, ooper4 n mn atoj ehte toiata peponqtej: 5 e gr od'


6

ti, e tn atn gnmhn per tn llwn coite, nper per mn atn, ok

n eh stij ok p toj gegenhmnoij7 ganaktoh, ll pntej n per tn t toiata pithdeuntwn tj zhmaj mikrj8 gosqe. (2) ka tata ok n eh mnon9 par' mn otwj gnwsmna10, ll' n psV t `Elldi: per totou gr mnou to dikmatoj ka n dhmokratv ka ligarcv at timwra toj sqenesttoij prj toj t mgista dunamnouj11 poddotai12, ste13 tn ceriston tn atn tugcnein t beltstJ: otwj, ndrej, tathn tn brin pantej nqrwpoi deinotthn gontai.
(3) per mn on to megqouj tj zhmaj pantaj mj nomzw tn atn dinoian

cein, ka odna14 otwj ligrwj diakesqai, stij oetai den suggnmhj tugcnein mikrj zhmaj xouj getai toj tn toiotwn rgwn atouj15:

Per pollo n poihsamhn: me gustara mucho. El optativo con n tiene valor potencial (igual construccin aparece en las lneas siguientes). Ver Apndice gramatical, apartado 11. 2 Vase Pragma, Instituciones 3 t ... gensqai: el artculo sustantiva al infinitivo, cuyo sujeto en acusativo es mj. 4 per es una partcula encltica de refuerzo (ver nper en la lnea siguiente) 5 de pscw 6 1 persona; Ver Apndice gramatical, apartado 4.2 7 participio de perfecto neutro sustantivado: por las cosas que han sucedido > por los sucesos 8 predicativo 9 adverbio 10 perfecto pasivo; Ver Apndice gramatical, apartado 4.1 11 prj toj ... dunamnouj: respecto a los que pueden las mayores cosas > respecto a los ms poderosos 12 voz pasiva 13 ste tn ceriston ... t beltstJ: de forma que el ms dbil obtenga lo mismo que el ms fuerte; ste introduce proposicin subordinada consecutiva; con infinitivo indica consecuencia lgica o imaginada; el infinitivo se traduce por forma personal 14 odna otwj ligrwj diakesqai: ninguno se comporta tan insensatamente 15 toj tn toiotwn rgwn atouj: funciona al mismo tiempo como sujeto de tugcnein (que rige genitivo) y como CD de getai; tambin podra sobreentenderse un infinitivo enai, en cuyo caso toj ... atouj sera el sujeto. 8

Hay que demostrar con pruebas que Eratstenes ha deshonrado a Eufileto.


(4)

`Hgomai d, ndrej, tot me1 den pidexai, j2 moceuen 'Eratosqnhj tn

gunaka tn mn ka kenhn te difqeire3 ka toj padaj toj moj scune ka m atn brisen ej tn okan tn mn esin4, ka ote cqra mo ka kenJ odema n pln tathj, ote crhmtwn neka5 praxa tata, na plosioj k pnhtoj gnwmai, ote llou krdouj odenj pln tj kat toj nmouj timwraj. (5) g tonun x rcj mn panta pidexw t mauto prgmata, odn paralepwn, ll lgwn tlhq6 : tathn gr maut mnhn gomai swthran, n7 mn epen panta dunhq t pepragmna. II. EXPOSICIN DE LOS HECHOS (NARRATIO)
Los primeros aos del matrimonio y el nacimiento del hijo.
(6)

'Eg gr, 'Aqhnaoi, peid dox moi gmai8 ka gunaka gagmhn9 ej tn

okan, tn mn llon crnon otw diekemhn ste10 mte lupen mte lan11 p' kenV enai ti n qlV poien, flattn te12 j on te n, ka prosecon tn non sper ekj n. peid d moi paidon ggnetai, psteuon dh ka pnta t mauto kenV pardwka13, gomenoj tathn okeithta megsthn enai: (7) n mn on t prtJ crnJ, 'Aqhnaoi, pasn n beltsth, ka gr okonmoj dein ka feidwlj gaq

1 2

sujeto de pidexai completiva con valor subjetivo; esta proposicin desarrolla tot 3 difqeire y scune pueden ser imperfecto o aoristo; ver Apndice gramatical, apartado 5 4 ver Apndice gramatical, apartado 3.1 5 postposicin; se coloca detrs del rgimen (genitivo: ote crhmtwn ... ote krdouj) 6 crasis de t lhq 7 en ... dunhq: condicional eventual: si fuera capaz de > si pudiera; ver Apndice Gramatical, apartado 12 8 Infinitivo aoristo sigmtico de gamw; ver Apndice gramatical, apartado 5. 9 de gw 10 ste introduce proposicin subordinada consecutiva 11 lan p' kenV enai ti n qlV poien: estuviera demasiado en su mano hacer lo que quisiera > pudiera hacer lo que quisiera; poien es sujeto de enai. 12 aqu debe traducirse: y 13 aoristo atemtico de paraddwmi; ver Apndice gramatical, apartado 3.2 9

ka kribj pnta dioikosa1: peid d moi mthr telethse, 2 pntwn tn kakn poqanosa ata moi gegnhtai...3
La muerte de la madre marca el principio de las desgracias.
(8)

'Ep' kforn gr at kolouqsasa m gun p totou to nqrpou

fqesa4 crnJ diafqeretai: pithrn gr tn qerpainan tn ej tn gorn5 badzousan ka lgouj prosfrwn plesen6 atn.
Descripcin de la vivienda y de la rutina diaria de una familia.
(9)

Prton mn on, ndrej, (de gr ka taq'7 mn dihgsasqai) okdion sti

moi diplon, sa con8 t nw toj ktw9 kat tn gunaikwntin ka kat tn ndrwntin. peid d t paidon gneto mn, mthr at10 qlazen: na d m, pte losqai doi, kinduneV kat tj klmakoj katabanousa, g mn nw diVtmhn, a d gunakej ktw. (10) ka otwj dh suneiqismnon n11, ste pollkij gun pei12 ktw kaqeudsousa13 j14 t paidon, na tn titqn at did15 ka m bo. ka tata poln crnon otwj ggneto, ka g odpote ppteusa, ll' otwj liqwj diekemhn, ste mhn16 tn mauto gunaka pasn swfronestthn enai tn n t plei.
Llegada imprevista del marido desde el campo y extrao y sospechoso comportamiento de la esposa.

1 2

nominativo singular femenino del participio con valor adjetivo: administrando > administradora ... poqanosa: la cual muriendo > la cual al morir > cuya muerte 3 el orador deja en suspenso la oracin principal 4 participio de aoristo pasivo: vista > observada 5 Vase Pragma, Instituciones 6 de pllumi 7 taq' = tata; hay elisin y la t se aspira ante espritu spero. 8 participio de presente neutro; concierta con okdion 9 t nw toj ktw: adverbios de lugar sustantivados 10 es neutro porque concierta con t paidon 11 suneiqismnon n: se haba convenido > se acostumbraba 12 compuesto de emi; ver Apndice gramatical, apartado 3.1 13 participio de futuro con valor final 14 preposicin de acusativo 15 de ddwmi; ver Apndice gramatical, apartado 3.2 16 de omai 10

(11)

Prointoj d to crnou1, ndrej, kon mn prosdoktwj x gro, met d t

depnon t paidon ba ka dusklainen p tj qerapanhj pthdej lupomenon2, na tata poi: gr nqrwpoj ndon n: steron gr panta puqmhn. (12) ka g tn gunaka pinai kleuon ka donai3 t paidJ tn titqn, na pashtai klon4. d t mn prton ok qelen, j5 n smnh me orakua konta di crnou: peid d g rgizmhn ka kleuon atn pinai, na s ge fh peirj6 ntaqa tn paidskhn: ka prteron d meqwn elkej atn. (13) kg7 mn glwn8, kenh d nastsa9 ka piosa prostqhsi tn qran, prospoioumnh pazein, ka tn klen10 flketai. kg totwn odn nqumomenoj od' ponon kqeudon smenoj, kwn x gro. (14) peid d n prj mran11, ken kenh ka tn qran nJxen12. romnou d mou t13 a qrai nktwr yofoen14, faske tn lcnon posbesqnai15 tn par t paidJ, eta k tn geitnwn nyasqai. sipwn g ka tata otwj cein16 gomhn. doxe d moi, ndrej, t prswpon yimuqisqai, to delfo teqnetoj17 opw trikonq' mraj: mwj d' od' otwj odn epn per to prgmatoj xelqn cmhn18 xw siwp.
La anterior amante de Eratstenes hace que Eufileto conozca la infidelidad de su esposa y la identidad del seductor.

1 2

genitivo absoluto; prointoj es compuesto de emi; ver Apndice gramatical, apartado 3.1 pasivo; concierta con t paidon 3 infinitivo de aoristo atemtico de ddwmi; ver Apndice gramatical, apartado 3.2 4 pashtai klon: paomai se construye con participio: cesara de llorar; klon es participio neutro en funcin predicativa; concierta con paidon. 5 j n ... di crnou: como (si estuviera) contenta de haberme visto llegar despus de un tiempo. 6 peirj ... tn paidskhn: peirj es 2 persona; lo intentes con la muchacha 7 crasis de ka g 8 de gelw 9 de nsthmi; nominativo singular femenino del participio de aoristo 10 acusativo singular 11 prj mran: de da 12 nJxen: de nogw (nh#oigsen) 13 por qu; acusativo adverbial 14 yofoen: optativo oblicuo; ver Apndice gramatical, apartado 7. 15 infinitivo de aoristo intransitivo con morfema qh de posbnnumi 16 otwj cein: cw con adverbio significa ser, estar 17 perfecto de qnskw (ver Apndice gramatical, apartado 4.1); forma un genitivo absoluto. 18 xelqn cmhn: me marchaba saliendo > me marchaba 11

(15)

Met d tata, ndrej, crnou metax diagenomnou ka mo pol1

poleleimmnou tn mauto kakn, prosrceta mo tij presbtij nqrwpoj, p gunaikj popemfqesa2 n kenoj moceuen, j g steron kouon: ath d rgizomnh ka dikesqai3 nomzousa, ti4 okti mowj fota par' atn, flatten wj xhren ti eh5 t ation. (16) proselqosa on moi ggj nqrwpoj tj okaj tj mj pithrosa, Eflhte fh mhdemi polupragmosnV proselhluqnai6 me nmize7 prj s: gr nr brzwn ej s ka tn sn gunaka cqrj n8 mn tugcnei. n9 on lbVj tn qerpainan tn ej gorn badzousan ka diakonosan mn ka basansVj10, panta pesei11. sti d' fh 'Eratosqnhj 'Oqen12 tata prttwn, j o mnon tn sn gunaka difqarken ll ka llaj pollj: tathn gr tn tcnhn cei.
Eufileto, confirmadas algunas sospechas y recelos, interroga a fondo a la criada.
(17)

Tata eposa, ndrej, kenh mn phllgh13, g d' eqwj tarattmhn, ka

pnta14 mou ej tn gnmhn esei, ka mestj 15 poyaj, nqumomenoj mn j peklsqhn16 n t dwmatJ, namimnVskmenoj d ti n kenV t nukt yfei mtauloj qra ka aleioj, 17 odpote gneto, dox t moi gun yimuqisqai. tat mou pnta ej tn gnmhn esei, ka mestj poyaj. (18) lqn d okade kleuon kolouqen moi tn qerpainan ej tn gorn, gagn d' atn j18 tn

1 2

acusativo adverbial participio de aoristo pasivo de popmpw 3 pasivo 4 causal 5 optativo oblicuo; ver Apndice gramatical, apartado 7. 6 perfecto de prosrcomai; ver Apndice gramatical, apartado 4.1 7 imperativo 8 participio predicativo con tugcnw: se encuentra siendo > precisamente es 9 n ... lbVj: proposicin subordinada condicional eventual. 10 Vase Pragma, Instituciones, mrtuj 11 2 persona del futuro de punqnomai; pese(s)ai 12 Vase Pragma, Instituciones, dmoj 13 aoristo atemtico intransitivo con morfema -h- de pallttw 14 sujeto de esei 15 1 persona; = n 16 aoristo atemtico con valor pasivo de poklew 17 relativo neutro; sustituye a toda la oracin anterior: lo cual; hecho que 18 j ... tin: j es preposicin de acusativo 12

pithdewn tin legon ti g pnta ehn pepusmnoj1 t gignmena n t okv: so2 on fhn xesti duon pteron bolei lsqai, 3 mastigwqesan ej mlwna mpesen ka mhdpote pasasqai kakoj toiotoij sunecomnhn, kateiposan panta tlhq mhdn paqen kakn, ll suggnmhj4 par' mo tucen tn marthmnwn. yesV5 d mhdn, ll pnta tlhq lge6.
La criada, presionada y a cambio del perdn, le confiesa a Eufileto todo el proceso de seduccin de su esposa. Tambin se compromete a mantener el secreto con el fin de sorprender al adltero in fraganti.
(19)

Kkenh7 t mn prton xarnoj n, ka poien kleuen ti bolomai: odn gr

ednai8: peid d g mnsqhn9 'Eratosqnouj prj atn, ka epon ti otoj foitn eh prj tn gunaka, xeplgh10 ghsamnh me11 pnta kribj gnwknai. ka tte dh prj t gnat mou pesosa12, ka pstin par' mo labosa mhdn pesesqai13 kakn, (20) kathgrei prton mn j14 met tn kforn at prosoi, peita j at teleutsa15 esaggeleie ka j kenh t crnJ peisqeh16, ka tj esdouj17 oj trpoij prosoito, ka j Qesmoforoij18 mo n gr ntoj ceto ej t ern19 met tj mhtrj tj kenou: ka tlla t genmena pnta kribj dihgsato.

1 2

ehn pepusmnoj: optativo oblicuo; ver Apndice gramatical, apartado 7 so ... xesti duon pteron bolei lsqai: te es posible elegir una de las dos cosas que quieras 3 mastigwqesan ej mlwna mpesen: o, azotada, ir a parar al molino 4 genitivo regido por tucen; lleva como complemento tn marthmnwn, participio de perfecto pasivo neutro; de las cosas cometidas errneamente > de tus errores/faltas 5 2 persona singular del aoristo subjuntivo medio de yedw; yesh(s)ai 6 imperativo 7 crasis de ka kenh. 8 infinitivo de perfecto de oda (ver Apndice gramatical, apartado 4.2); sobreentindase deca 9 aoristo atemtico con morfema -qh- intransitivo de mimnskw; rige genitivo. 10 aoristo atemtico con morfema -h- intransitivo de kplttw 11 sujeto de gnwknai 12 nominativo femenino singular del participio de aoristo temtico de pptw 13 de pscw; depende de pstin seguridad / confianza de que... 14 j... j... j... oj trpoij... j: interrogativas indirectas: cmo... cmo... cmo... de qu manera... cmo... 15 acabando > finalmente 16 aoristo atemtico con morfema -qh- de peqw 17 tj esdouj oj trpoij prosoito: de qu manera facilitaba la entrada 18 Fiestas celebradas en Atenas durante el mes de Octubre en honor de la diosa Demter Tesmoforia (Legisladora) y de su hija Core, en la que nicamente participaban las mujeres casadas. 19 Vase Pragma, Instituciones, erej 13

(21) peid d pnta1 erhto at, epon g, pwj tonun tata mhdej nqrpwn

pesetai2: e d m, odn soi krion stai tn prj m' mologhmnwn. xi d se3 p' atofrJ tat moi pidexai: g gr odn4 domai lgwn, ll t rgon fanern gensqai, eper otwj cei5. molgei tata poisein.
Preparativos del plan de Eufileto: despus de cenar con su amigo Sstrato, es avisado por la criada de la llegada de Eratstenes e inmediatamente rene un grupo de vecinos para que sirvan de testigos cuando sorprenda a los amantes.
(22)

Ka met tata diegnonto mrai tttarej pnte, ... j g megloij mn

tekmhroij pidexw. prton d dihgsasqai bolomai t pracqnta6 t teleutav mrv. Sstratoj n moi pitdeioj ka floj. totJ lou deduktoj7 nti x gro pnthsa. edj8 d' g ti thnikata figmnoj9 odna10 katalyoito11 okoi tn pithdewn, kleuon sundeipnen: ka lqntej okade j12 m, nabntej ej t peron deipnomen. (23) peid d kalj13 at ecen, kenoj mn pin ceto14, g d' kqeudon. d' 'Eratosqnhj, ndrej, esrcetai, ka qerpaina pegeras15 me eqj frzei ti ndon st. kg epn kenV pimelesqai tj qraj, katabj16 siwp xrcomai, ka fiknomai j tn ka tn17, ka toj mn ok ndon katlabon, toj d od' pidhmontaj hron. (24) paralabn d' j on te n plestouj k tn

pnta erhto at: erhto es pluscuamperfecto pasivo de lgw; su sujeto es pnta y su complemento agente el dativo at. 2 pwj ... mhdej ... pesetai: (procura) que nadie se entere 3 sujeto de pidexai 4 acusativo adverbial 5 otwj cein: cw con adverbio significa ser, estar 6 de prttw: las cosas hechas > lo sucedido 7 lou deduktoj: genitivo absoluto. 8 ver Apndice gramatical, apartado 4.2 9 de fiknomai 10 tn pithdewn: partitivo de odna. 11 de katalambnw 12 preposicin de acusativo 13 kalj at ecen : estaba bien para l > estaba satisfecho 14 pin ceto: se iba yendo > se marchaba 15 nom. fem. sg. del participio de aoristo sigmtico de pegerw; ver Apndice gramatical, apartado 5 16 nom. masc. sg. del participio de aoristo atemtico de katabanw 17 j tn ka tn: a casa de uno y otro 14

parntwn bdizon. ka ddaj labntej k to ggtata1 kaphleou esercmeqa, neJgmnhj2 tj qraj ka p tj nqrpou pareskeuasmnhj. santej3 d tn qran to dwmatou o mn prtoi esintej ti edomen atn katakemenon par t gunaik, o d' steron n t klnV gumnn sthkta4.
Eufileto acta con gran violencia, sin compadecerse ante las spicas de Eratstenes, y con el mximo rigor que establece la ley.
(25)

g d', ndrej, patxaj5 katabllw atn, ka t cere6 periagagn ej

topisqen7 ka dsaj rtwn di t brzei ej tn okan tn mn esin. kkenoj diken mn molgei, nteblei8 d ka kteue m poktenai9 ll' rgrion10 prxasqai. (26) g d' epon ti11 ok g se pokten12, ll' tj plewj nmoj, n s parabanwn per lttonoj tn donn poisw13, ka mllon elou14 toioton mrthma xamartnein ej tn gunaka tn mn ka ej toj padaj toj moj toj nmoij peqesqai ka ksmioj enai. III. PRESENTACIN DE LOS ARGUMENTOS (CONFIRMATIO)
Eufileto insiste en que ha actuado siempre ajustndose estrictamente a la ley, aunque algunos quieran manipular los hechos.
(27)

otwj, ndrej, kenoj totwn tucen nper o nmoi keleousi toj t

toiata prttontaj, ok esarpasqej15 k tj do, od' p tn stan katafugn,

1 2

adverbio superlativo con valor adjetivo de nogw 3 de qw 4 acus. sg. del participio de perfecto de sthmi 5 de patssw 6 acusativo dual 7 crasis de t pisqen; adverbio sustantivado 8 imperfecto con doble aumento (hipercaracterizado) 9 infinitivo de aoristo sigmtico; ver Apndice gramatical, apartado 5 10 Vase Pragma, Instituciones 11 ti ante estilo directo equivale a dos puntos 12 futuro; ver Apndice gramatical, apartado 5 13 2 persona singular aoristo de voz media: < poisa(s)o. Con per lttonoj debe traducirse dar menos importancia 14 2 persona singular aoristo de voz media de arw 15 nom. masc. sg. del participio atemtico con morfema -qh15

sper otoi lgousi: pj gr n, stij n t dwmatJ plhgej1 katpesen2 eqj, peristreya d' ato t cere3, ndon d san nqrwpoi tosotoi, oj diafugen ok dnato, ote sdhron ote xlon ote llo odn cwn, toj eselqntaj n mnato4; (28) ll', ndrej, omai ka mj ednai ti o m t dkaia prttontej oc mologosi toj cqroj lgein lhq5, ll' ato yeudmenoi ka t toiata mhcanmenoi rgj toj koousi6 kat tn t dkaia prattntwn paraskeuzousi. Prton mn on ngnwqi7 tn nmon. NOMOS
Eufileto ha preferido castigar a Eratstenes antes que aceptar una compensacin econmica.
(29) Ok mfesbtei8, ndrej, ll' molgei diken, ka pwj9 mn m poqnV

nteblei ka kteuen, potnein10 d' toimoj n crmata. g d t mn kenou timmati o sunecroun, tn d tj plewj nmon xoun enai kuriteron, ka tathn labon tn dkhn11, n mej dikaiotthn enai ghsmenoi toj t toiata pithdeousin12 txate. Ka moi nbhte13 totwn mrturej14. MARTURES
Segn la ley del Arepago no es un asesino quien mata al seductor sorprendido in fraganti.
(30) 'Angnwqi15 d moi ka toton tn nmon tn k tj stlhj tj x 'Areou pgou16.

NOMOS

1 2

nom. masc. sg. del participio atemtico con morfema -hde katapptw 3 acusativo dual 4 n mnato; n con aoristo de indicativo tiene valor irreal: hubiera podido rechazar; ver Apndice gramatical, apartado 11 5 neutro plural: las cosas verdaderas > la verdad 6 participio sustantivado 7 imperativo aoristo atemtico, 2 pers. sg. de nagignskw 8 mfesbtei, nteblei: Imperfectos con doble aumento (hipercaracterizacin) 9 final 10 depende de toimoj 11 Vase Pragma, Instituciones 12 toj ... pithdeousin: participio sustantivado 13 imperativo aoristo de nabanw 14 Vase Pragma, Instituciones 15 imperativo aoristo atemtico, 2 pers. sg. de nagignskw 16 Vase Pragma, Instituciones 16

'Akoete, ndrej, ti at t dikasthrJ t x 'Areou pgou, ka ptrin sti ka f' mn1 poddotai to fnou tj dkaj dikzein, diarrdhn erhtai2 totou m katagignskein3 fnon, j n p dmarti t auto moicn labn tathn tn timwran poishtai. (31) ka otw sfdra nomoqthj p taj gametaj gunaix dkaia tata gsato enai, ste ka p taj pallakaj taj lttonoj xaij4 tn atn dkhn pqhke5. katoi dlon ti, e tina ece tathj6 mezw7 timwran p taj gametaj, pohsen n8: nn d oc oj te n tathj scurotran p' kenaij xeuren9, tn atn ka p taj pallakaj xwse ggnesqai. 'Angnwqi d moi ka toton tn nmon.

NOMOS
La ley establece un castigo ms severo para los adlteros que para los violadores de nios o de personas libres.
(32) 'Akoete, ndrej, ti keleei, n10 tij nqrwpon leqeron pada ascnV bv,

dipln tn blbhn felein: n d gunaka, f' asper poktenein xestin11, n toj atoj ncesqai12: otwj, ndrej, toj biazomnouj lttonoj zhmaj xouj gsato enai toj peqontaj: tn mn gr qnaton katgnw13, toj d dipln pohse tn blbhn, (33) gomenoj toj mn diaprattomnouj bv p tn biasqntwn misesqai, toj d pesantaj otwj atn tj yucj diafqerein, st'14 okeiotraj atoj15 poien tj llotraj gunakaj toj ndrsi, ka psan p' kenoij tn okan
1 2

f' mn = p mn; entre nosotros, en nuestros das perfecto pasivo de lgw; su complemento agente, en dativo, es at t dikasthrJ 3 los verba iudicalia (condenar, absolver...) rigen genitivo de persona. El preverbio kat indica condena y p absolucin. 4 taj lttonoj xaij: dignas de menos > dignas de menor aprecio 5 de pitqhmi; ver Apndice gramatical, apartado 3.2 6 tathj... tathj... tn atn: estos pronombres se refieren a timwran 7 acusativo singular: ver Apndice gramatical, apartado 1.2 8 e ... ece..., pohsen n: periodo condicional irreal; ver Apndice gramatical, apartado 12 9 depende de oj 10 introduce una proposicin subordinada condicional eventual 11 est permitido 12 depende de keleei: est incluido, est incurso 13 de katagignskw 14 introduce proposicin subordinada consecutiva en correlacin con otwj; sus infinitivos son poien, gegonnai, enai 15 = autoj 17

gegonnai, ka toj padaj1 dlouj enai potrwn tugcnousin ntej, tn ndrn tn moicn. nq' n2 tn nmon tiqej3 qnaton4 atoj pohse tn zhman.
En los asuntos dudosos las leyes marcan el camino a seguir: si hay impunidad para los adlteros, incluso los delincuentes comunes fingirn ser adlteros.
(34)

'Emo tonun, ndrej, o mn nmoi o mnon pegnwktej es5 m diken,

ll ka kekeleuktej tathn tn dkhn lambnein: n mn d' st pteron cr totouj6 scuroj 7 mhdenj xouj enai. (35) g mn gr omai psaj tj pleij di toto toj nmouj tqesqai, na8 per9 n n pragmtwn pormen, par totouj lqntej skeymeqa ti10 mn poihton stn. otoi tonun per tn toiotwn toj dikoumnoij toiathn dkhn lambnein parakeleontai. (36) oj11 mj xi tn atn gnmhn cein: e d m, toiathn deian toj moicoj poisete, ste ka toj klptaj parete12 fskein moicoj enai, e edtaj13 ti, n tathn tn atan per autn lgwsi ka p totJ fskwsin ej tj llotraj okaj esinai, odej atn yetai. pntej gr esontai14 ti toj mn nmouj tj moiceaj carein n de15, tn d yfon tn metran dedinai: ath gr sti pntwn tn n t plei kuriwtth. IV. REFUTACIN DE LOS ARGUMENTOS DEL CONTRARIO (REFUTATIO)
No ha habido manipulacin por servirse de la criada, sino que todo obedeca a la necesidad de conseguir pruebas: hacen falta no palabras sino hechos.

1 2

ka toj padaj ... tugcnousin ntej: y es incierto de cul de los dos son realmente los hijos nq' n = nt n: por lo cual 3 nom. sg. del participio de tqhmi 4 complemento predicativo del Complemento directo tn zhman 5 pegnwktej es: perfecto compuesto 6 se refiere a nmouj 7 pteron... : interrogativa indirecta doble: si... o 8 na... skeymeqa: proposicin final 9 per n n pragmtwn pormen; n es adjetivo relativo: en relacin a los hechos en que tengamos duda 10 ti mn poihton stn: lo que debe ser hecho por nosotros; mn es dativo agente 11 este relativo tras punto debe traducirse como demostrativo: el mismo criterio que estas (las leyes) 12 futuro de parw; ver Apndice Gramatical, apartado 5 13 acus. pl. masc. del participio de oda; ver Apndice gramatical, apartado 4.2. 14 futuro del tema ed-/d-/od-: ver, saber 15 carein n: permitir que se despidan > derogar 18

(37) Skyasqe1 d, ndrej: kathgorosi gr mou j g tn qerpainan n kenV t

mrv metelqen kleusa tn neanskon. g d, ndrej, dkaion mn n poien2 gomhn tinion trpJ3 tn tn gunaka tn mn diafqeranta lambnwn: (38) e mn gr lgwn erhmnwn4 rgou d mhdenj gegenhmnou metelqen kleuon kenon, dkoun n5: e d dh pntwn diapepragmnwn ka pollkij eselhluqtoj6 ej tn okan tn mn tinion trpJ lmbanon atn, swfronen n mautn gomhn:
Si Eufileto hubiese actuado de mala fe: a) no habra invitado a cenar a Sstrato o, en el caso de hacerlo, le habra convencido para que no se marchase.
(39)

Skyasqe d ti ka tata yedontai: vdwj d k tnde gnsesqe. mo gr,

ndrej, per ka prteron epon, floj n Sstratoj ka okewj diakemenoj pantsaj x gro per lou dusmj sunedepnei, ka peid kalj ecen at, pin ceto7. (40) katoi prton mn, ndrej, nqumqhte8: ti e n kenV t nukt g peboleuon 'Eratosqnei, pteron9 n moi kretton at trwqi deipnen tn sundeipnsont moi esagagen;10 otw gr n tton tlmhsen11 kenoj eselqen ej tn okan. eta dok12 n13 mn tn sundeipnonta fej14 mnoj kataleifqnai ka rhmoj gensqai, keleein kenon menai, na met' mo tn moicn timwreto;
b) habra convocado con antelacin y de da a criados y amigos, y no de noche sin saber quin estaba en casa o ausente.

1 2

Imperativo n poien: este infinitivo tiene valor potencial; ver Apndice Gramatical, apartado 11 3 tinion trpJ: tinion es indefinido; de cualquier manera > de la manera que fuera (se repite poco despus) 4 perfecto de lgw 5 e mn ... kleuon ..., dkoun n; e d... lmbanon, n ... gomhn: perodos condicionales irreales; ver Apndice Gramatical, apartado 12. 6 perfecto de esrcomai 7 pin ceto: se iba yendo > se marchaba 8 imperativo con morfema -qh9 pteron : interrogativa doble; (acaso) o 10 de esgw 11 n tton tlmhsen: ver Apndice gramatical, apartado 11 12 dok n mn: construccin personal; (yo) os parezco > os parece que yo; esta construccin se repite en el pargrafo siguiente. Ver Apndice Gramatical, apartado 6 13 acompaa a los infinitivos kataleifqnai, gensqai, keleein 14 dejando marchar; nom. sg. masc. del participio de fhmi. 19

(41)

Epeita, ndrej, ok n dok1 mn toj pithdeoij meq' mran paraggelai2,

ka kelesai atoj sullegnai3 ej okan tou tn flwn tn4 gguttw, mllon peid tcista5 sqmhn tj nuktj peritrcein, ok edj6 ntina okoi katalyomai7 ka ntina xw; ka j `Armdion mn ka tn dena8 lqon ok pidhmontaj (o gr dh9), trouj d ok ndon ntaj katlabon, oj d' oj te n labn bdizon. (42) katoige e prodh, ok n dok mn ka qerpontaj paraskeusasqai ka toj floij paraggelai10, n'11 j12 sfalstata mn atj esa13 (t gr dh e ti kkenoj ece sidrion;), j met plestwn d martrwn tn timwran poiomhn; nn d' odn edj tn somnwn14 kenV t nukt, oj oj te n parlabon. Ka moi nbhte15 totwn mrturej. MARTURES
Entre Eratstenes y Eufileto no haba ninguna enemistad personal; ms an, hasta la noche de los hechos, nunca se haban visto.
(43)

Tn mn martrwn khkate16, ndrej: skyasqe17 d par' mn atoj otwj

per totou to prgmatoj, zhtontej e tij mo ka 'Eratosqnei cqra ppote gegnhtai pln tathj. odeman gr ersete. (44) ote gr sukofantn18 grafj19 me

1 2

rige los infinitivos paraggelai, kelesai, peritrcein aoristo sigmtico; ver Apndice gramatical, apartado 5 3 infinitivo aoristo con morfema -h- de sullgw 4 sustantiva al adverbio superlativo gguttw 5 peid tcista: tan pronto como 6 participio de oda; se repite poco despus. 7 de katalambnw 8 j `Armdion mn ka tn dena: a casa de Harmodio y de algn otro; dena es pronombre indefinido invariable. 9 pluscuamperfecto de oda (ver a continuacin prodh, dh) Ver Apndice Gramatical, apartado 4.2 10 aoristo sigmtico 11 na... mn... j...d: introducen dos proposiciones finales 12 j sfalstata: j refuerza al superlativo; de la manera ms segura, con la mayor seguridad 13 de es-emi; ver Apndice gramatical, apartado 3.1 14 tn somnwn: participio de futuro sustantivado de em. 15 de nabanw 16 perfecto de kow 17 imperativo 18 los sicofantas eran delatores o acusadores profesionales que, para obtener dinero o favores, amenazaban a sus conciudadanos con denunciarlos ante los tribunales con falsas acusaciones.Si lograban la condena del acusado, obtenan un porcentaje de la multa. 19 en terminologa forense, se contraponen dkh =proceso privado y graf = proceso pblico; vase Pragma, Instituciones dkh 20

gryato1, ote kbllein k tj plewj pecerhsen, ote daj dkaj dikzeto, ote sundei2 kakn odn g dedij m3 tij pqhtai peqmoun atn polsai4, ote e tata diapraxamhn, lpizn poqen crmata lyesqai5: nioi gr toiotwn pragmtwn neka qnaton llloij pibouleousi. (45) tosotou tonun de loidora paroina llh tij diafor mn gegonnai6, ste od orakj 7 tn nqrwpon ppote pln n kenV t nukt. t n on boulmenoj g toioton kndunon kindneuon, e m t mgiston tn dikhmtwn p' ato dikhmnoj8; (46) peita parakalsaj atj mrturaj sboun, xn moi, eper dkwj peqmoun atn polsai, mhdna moi totwn suneidnai9; V. CONCLUSIN. (PERORATIO).
La aplicacin de las leyes y de las sanciones disuadir a los futuros delincuentes; si no se aplican, ms vale derogarlas y premiar a los adlteros.
(47)

'Eg mn on, ndrej, ok dan pr mauto nomzw tathn gensqai tn

timwran, ll' pr tj plewj pshj: o gr t toiata prttontej, rntej oa t qla10 prkeitai tn toiotwn marthmtwn, tton ej toj llouj xamartsontai, n ka mj rsi tn atn gnmhn contaj. (48) e d m, pol kllion11 toj mn keimnouj nmouj xaleyai, trouj d qenai12, otinej toj mn fulttontaj tj autn gunakaj taj zhmaij zhmisousi, toj d boulomnoij ej atj martnein polln deian poisousi. (49) pol gr otw dikaiteron 13 p tn nmwn toj

1 2

grafj... gryato: acusativo interno en construccin etimolgica, como ms adelante dkaj dikzeto. pluscuamperfecto de snoida 3 dedij m: m con verbos de temor no tiene valor negativo y debe traducirse por que 4 de pllumi 5 de lambnw 6 tosotou ... de ... gegonnai: dista tanto de haber existido 7 orakj : pluscuamperfecto compuesto. 8 n ... dikhmnoj: pluscuamperfecto compuesto, en un perodo condicional irreal. 9 xn moi, ... , mhdna moi totwn suneidnai: siendome posible que ninguno de estos lo compartierta conmigo / lo supiera 10 sentido irnico 11 kllion = kllin sti 12 infinitivo aoristo de tqhmi; ver Apndice gramatical, apartado 3.2 13 pol gr otw dikaiteron : pues es mucho ms justo de esta manera que / en vez de 21

poltaj1 nedreesqai, o keleousi mn, n tij moicn lbV, ti n on bolhtai crsqai2, o d' gnej3 deinteroi toj dikoumnoij kaqestkasin4 toj par toj nmouj tj llotraj kataiscnousi5 gunakaj. (50) g gr nn ka per to smatoj ka per tn crhmtwn ka per tn llwn pntwn kindunew, ti6 toj tj plewj nmoij piqmhn.

1 2

Vsa Pragma, Instituciones complemento de keleousi. 3 Vase Pragma, Instituciones 4 de kaqsthmi; ver Apndice gramatical, apartado 3.2 5 toj ... kataiscnousi: participio sustantivado. 6 causal 22

EN DEFENSA DE LINVLID1
El discurs Per linvlid, un dels ms vius i ms acolorits de Lsias, degu sser pronunciat davant del Consell en ocasi de lexamen per aquest dun individu invlid i pobre, el qual, dacord amb el que disposaven les lleis, sollicitava de la ciutat un subsidi. En efecte, segons una llei (probablement de lpoca de Sol), lEstat havia de passar als invlids pobres una petita pensi diria per a subvenir a llur manutenci. Com s natural, tant lapreciaci de pobresa com lavaluaci mateixa dels aliments havien de variar segons les poques: a lpoca en que el nostre discurs fou pronunciat (segurament no gaires anys desprs de la caiguda dels Trenta Tirans) el subsidi devia sser noms dun bol cada dia. Ara, per a determinar si un sollicitant tenia o no dret a la pensi, calia procedir a un examen o dokimasa davant el Consell. Aquest examen, en el qual es comprovava la pobresa i la incapacitat per a guanyar-se la vida, havien de passar-lo cada any, tant els sollicitants nous com aquells que fins aleshores havien rebut el socors de lEstat. La ra daix s evident: a part que cada Consell devia tenir els seus protegits, era posible que un canvi de fortuna o qui sap si un millorament fsic fessin de tal home que ahir era pobre i invlid un individu benestant o capa de treballar per viure. En tot cas, qualsevol ciutad podia discutir els ttols que un sollicitant allegava; laltre responia i el Consell decidia per votaci. Vet ac, doncs, el cas del client de Lsias: encara que no del tot intil per al treball, puix que podia regentar, i de fet regentava, una botiga, i es permetia encara de fer algunes comissions escadusseres, lhome havia estat considerat, des de ja feia anys, mereixedor del subsidi, i en conseqncia lhavia anat percebent sense interrupci. Tot duna, sense que sapiguem ben b per qu (segurament en venjana dalguna seva trapelleria) en venir lhora de passar lexamen anual davant del Consell, es troba alg que soposa que el pensionin, allegant que no hi t dret. El presumpte invlid, aleshores, obligat a defensar-se, degu obtenir de Lsias el favor daquest discurs. En ell, lorador comena per felicitar-se daquesta oportunitat, que li permetr de recordar als seus conciutadans els seus mrits, i desprs dunes breus consideracions sobre el mbil que ha impulsat el seu adversari (segons ell, lenveja), passa a largumentaci. El fonament de la denncia, diu, s que ell pot treballar i que no s completament pobre. I b, aix no s cert: malgrat tot el seu treball, sense la pensi de lEstat no podria viure, com el mateix adversari reconeixeria si se li proposava un bescanvi de bns (antdosi). Quant a la seva validesa, concretament a la seva aptitut per a muntar a cavall, que laltre li retreu, lexplica per la necessitat que en t, puix que no pot caminar; amb evident sofisma, diu que justament anar a cavall prova que s pobre, ja que, si fos ric, aniria en mula. A ms, si no sel considera esguerrat com s que no ladmeten al sorteig dels arconts? I posats a fer, per qu no concedeixen llavors el subsidi dinvalidesa al seu adversari? Lacusen, encara, dinsolncia i grolleria; per s que un home pobre i malalt es pot permetre aquests luxes? La gent que van a la seva botiga (diu laltre) sn una colla de desvagats i de males persones; per si aix fos cert, argumenta ell sofsticament, de tots els atenesos es podria dir el mateix, puix que tots van a passar lestona en una botiga o altra. En fi, en una peroraci particularment sentida, prega als jutges que tinguin pietat de les seves desgrcies i no el deixen sense un auxili que fins ara no li havia negat ning. Llevat dels darrers pargrafs, el to general del discurs s ms aviat irnic i fins morda; per al llarg de lobra, aquesta mateixa aparent despreocupaci suggereix la idea que lorador no est massa segur de la seva causa. Probablement lacusaci no era pas del tot infundada; en tot cas, el talent de Lsias a desvirtuar-la s ben evident.

Adaptat de ledici de la Fundaci Bernat Metge 23

UPER TOU ADUNATOU I .- INTRODUCCIN


Son inexplicables las razones para incoarme este proceso. Slo hay una explicacin posible: la envidia, es decir, a pesar de mi discapacidad soy mejor ciudadano que el acusador. (1) O pollo dw1 crin cein, boul2, t kathgrJ, ti moi pareskease tn gna touton3. prteron gr ok cwn prfasin f' j to bou lgon dohn4, nun di toton elhfa5. ka peirsomai t lgJ toton mn pidexai yeudmenon6, mautn d bebiwkta mcri tsde tj mraj panou mllon xion7 fqnou: di8 gr odn llo moi doke paraskeusai tnde moi tn kndunon otoj di fqnon. (2) katoi stij totoij fqone oj o lloi leosi, tnoj9 n mn toiotoj poscsqai doke ponhraj; e10 mn gr neka crhmtwn me sukofante11...: e d' j cqrn12 auto me timwretai, yedetai: di gr tn ponhran ato ote flJ ote cqr13 ppote crhsmhn at. (3) dh tonun, boul, dlj sti fqonn14, ti toiatV kecrhmnoj sumfor totou beltwn em polthj. ka gr omai den, boul, t to smatoj

1 2

O pollo dw: no mucho disto > poco me falta Vase Pragma, Instituciones 3 iota dectica o demostrativa que refuerza el valor del pronombre o adverbio: otos-, nun- 4 f' j ... lgon dohn: por el cual diera explicacin... 5 perfecto de lambnw 6 toton mn ... yeudmenon, mautn d bebiwkta: completivas participiales 7 concierta con mautn 8 di gr odn llo ... : estructura con valor comparativo: por ningn otro motivo... que > no por otro motivo que 9 tnoj n ... poscsqai ... ponhraj: de qu maldad os parece que se abstendra tal individuo. n da valor potencial al infinitivo 10 e mn... sukofante...: e d... timoretai, yedetai: dos periodos condicionales en paralelismo, con la principal del primero sobreentendida: no tiene nada que hacer > va listo 11 los sicofantas eran delatores o acusadores profesionales que, para obtener dinero o favores, amenazaban a sus conciudadanos con denunciarlos ante los tribunales con falsas acusaciones.Si lograban la condena del acusado, obtenan un porcentaje de la multa. 12 predicativo de me reforzado por j 13 ote flJ ote cqr: predicativos de at. 14 dlj sti fqonn: construccin personal: es evidente envidiando(me) > es evidiente que (me) envidia 24

dustucmata toj tj yucj pithdemasin sqai kalj. e1 gr x sou t sumfor2 ka tn dinoian xw ka tn llon bon dixw, t totou diosw3;

II.- EXPOSICIN - ARGUMENTACIN - REFUTACIN.


1. El acusador justifica su demanda en el hecho de que no soy un discapacitado porque puedo montar a caballo y, adems, tengo un oficio que me permite ganarme la vida. (4) Per mn on totwn tosat moi ersqw4: pr n d moi proskei lgein, j n on te di bracuttwn r5. fhs gr katgoroj o dikawj me lambnein t par tj plewj rgrion: ka gr t smati dnasqai6 ka ok enai tn duntwn, ka tcnhn pstasqai toiathn ste7 ka neu to didomnou8 totou zn. (5) ka tekmhroij9 crtai tj mn to smatoj mhj, ti p toj ppouj nabanw, tj d' n t tcnV eporaj, ti dnamai sunenai dunamnoij nqrpoij nalskein. tn mn on k tj tcnhj eporan ka tn llon tn mn bon, ooj tugcnei, pntaj mj oomai gignskein: mwj d kg di bracwn r10. 2. Situacin econmica: 2.1. Explicacin de las circunstancias familiares. La profesin constituye solamente una pequea ayuda que completa la pensin. Sera injustificable que ahora en la vejez me privarais del subsidio que me concedisteis cuando era joven. (6) mo gr mn patr katlipen odn, tn11 d mhtra teleutsasan ppaumai trfwn trton toj tout, padej d moi opw esn o me qerapesousi. tcnhn d kkthmai braca12 dunamnhn felen, n atj mn dh calepj rgzomai, tn

e gr... xw... dixw, t totou diosw: periodo condicional real referido al futuro; hay que traducir por presentes los dos futuros de la subordinada 2 x sou t sumfor: igual que /en consonancia con mi desgracia 3 t totou diosw; : en qu me diferenciar de este?. Diosw es futuro de diafrw. 4 moi ersqw: imperativo de perfecto pasivo de lgw con su complemento agente en dativo: queden dichas por m 5 pr n d moi proskei lgein, j n on te di bracuttwn r: acerca de las cosas sobre las que me atae hablar, las dir de la manera ms breve posible. r es futuro de lgw. 6 dnasqai, enai, pstasqai: estos infinitivos dependen de fhs 7 ste... zn: proposicin subordinada consecutiva 8 pasivo 9 tekmhroij crtai tj mn... , ti..., tj d'..., ti: aporta como prueba de..., que / el hecho de que..., y de ... que / el hecho de que 10 di bracwn r: lo dir con pocas palabras 11 tn d mhtra teleutsasan ppaumai trfwn trton toj tout: hace dos aos / este es el tercer ao que he dejado de alimentar a mi madre porque muri 12 acusativo adverbial: poco 25

diadexmenon d' atn1 opw dnamai ktsasqai. prsodoj d moi ok stin llh pln tathj, n n2 flhsq me, kindunesaim' n p t dusceresttV gensqai tcV. (7) m3 tonun, peid ge stin4, boul, ssa me dikawj, polshte dkwj: mhd 5 newtrJ ka mllon rrwmnJ nti dote6, presbteron ka sqensteron gignmenon flhsqe: mhd prteron ka per toj odn contaj kakn lehmonstatoi dokontej enai nun di toton toj ka toj cqroj leinoj ntaj grwj podxhsqe: mhd' m tolmsantej diksai ka toj llouj toj mowj mo diakeimnouj7 qumsai poishte. (8) ka gr n topon eh, boul, e te mn pl moi n sumfor, tte mn fainomhn8 lambnwn t rgrion toto, nn d' peid ka graj ka nsoi ka t totoij pmena kak prosggneta moi, tte faireqehn9. 2.2. Aunque el acusador me atribuye recursos suficientes para alternar con gente acomodada, seguro que si se diera la circunstancia, no accedera a permutar sus bienes con los mos. (9) doke d moi tj penaj tj mj t mgeqoj katgoroj n pidexai10 safstata11 mnoj nqrpwn. e gr g katastaqej12 corhgj13 tragJdoj prokalesamhn atn ej ntdosin14, dekkij n loito corhgsai mllon ntidonai pax. ka pj o deinn sti nn mn kathgoren j di polln eporan x sou15 dnamai sunenai toj

1 2

tn diadexmenon d' atn: a quien me sustituir en este; atn se refiere a tcnhn. n n flhsq: si me (lo) quitarais. flhsq de fairw; n = n 3 m... polshte: subjuntivo exhortativo: no (me) destruyis 4 es posible 5 traducir en este orden: dote (mo) nti newtrJ ka mllon rrwmnJ 6 aoristo atemtico 7 toj mowj mo diakeimnouj: los que se encuentran de manera parecida a m > los que estn en situacin semejante a la ma 8 fainomhn lambnwn: apareca recibiendo > realmente reciba 9 pasivo: fuera desposedo 10 n pidexai: valor potencial 11 acusativo con valor adverbial 12 participio de aoristo pasivo: nombrado, propuesto 13 el corego era un ciudadano rico sobre el que recaa por turno el honor y la obligacin de costear los gastos del coro de las tragedias en las grandes festividades. Vase Pragma, Instituciones, Leitourgw 14 antdosis: si un ciudadano consideraba que haba sido discriminado y perjudicado porque deba haberse asignado el impuesto directo (corega o cualquier otro) a otro ciudadano, a su juicio ms rico que l, poda iniciar un proceso contra aqul comprometindose, llegado el caso, a permutar sus bienes. 15 x sou: de igual a igual 26

plousiwttoij, e d n g lgw tcoi ti genmenon1, mologen n me2 toioton enai ka ti porteron; 3.- Discapacidad: desplazamiento a caballo. 3.1. Para desplazarme necesito utilizar los caballos de mis vecinos. Si tuviera los recursos que me imputa -y ya me gustara- me desplazara en mula con silla provista de respaldo. (10) Per d tj mj ppikj, j otoj tlmhse mnhsqnai prj mj, ote tn tchn desaj ote mj ascunqej, o polj lgoj. g gr, boul, pntaj omai toj contj ti dustchma toto3 zhten ka toto filosofen, pwj4 j luptata metaceiriontai t sumbebhkj pqoj. n ej5 g, ka peripeptwkj toiatV sumfor tathn maut vstnhn xhron ej tj doj tj makrotraj tn nagkawn. (11) d mgiston, boul, tekmrion ti di tn sumforn ll' o di tn brin, j otj fhsin, p toj ppouj nabanw din sti maqen. e gr kektmhn osan, p' strbhj n comhn6, ll' ok p toj llotrouj ppouj nbainon: nun d' peid toioton o dnamai ktsasqai, toj llotroij ppoij nagkzomai crsqai7 pollkij. (12) katoi pj ok topn stin, boul, toton n, e mn p' strbhj comenon ra me, siwpn8 (t gr n ka legen;), ti d'9 p toj thmnouj ppouj nabanw, peirsqai10 peqein mj j dunatj emi; ka ti mn duon bakthrain11 crmai, tn llwn mi12 crwmnwn, m kathgoren j ka toto tn dunamnwn stn,13

1 2

e d ... tcoi ti genmenon: si se encontrara sucediendo algo > si casualmente sucediera algo sujeto de enai 3 toto ... ka toto ..., pwj: la interrogativa indirecta introducida por pwj es una explicacin o aposicin de toto 4 pwj j luptata metaceiriontai t sumbebhkj pqoj: de qu manera sobrellevar de forma menos dolorosa la desgracia que le acompaa 5 numeral 1 6 e gr kektmhn ... , n comhn: periodo condicional irreal de presente: si tuviera... viajara 7 nagkzomai crsqai: me veo forzado a utilizar 8 toton n, e mn p' strbhj comenon ra me, siwpn: que este callara si me viera desplazndome sobre una mula con silla de respaldo 9 ti d': pero por el hecho de que; el mismo valor tienen los ti siguientes. 10 depende de topn stin, como los siguientes m kathgoren y crsqai 11 duon bakthrain: dativo dual 12 de ej, ma, n 13 el verbo ser con genitivo significa ser propio de 27

ti d' p toj ppouj nabanw, tekmhrJ crsqai prj mj j em tn dunamnwn; oj1 g di tn atn atan mfotroij crmai. 3.2. Intenta convenceros de que no soy minusvlido. Si lo consigue, ya podis proponerme en las elecciones a cargos pblicos, que son desempeados exclusivamente por varones, vlidos y con el servicio militar prestado. (13) Tosoton2 d diennocen naiscuntv tn pntwn nqrpwn, ste mj peirtai peqein, tosotouj ntaj ej n3, j ok em tn duntwn g: katoi e toto pesei4 tinj mn, boul, t me kwlei klhrosqai5 tn nna rcntwn6, ka mj mo mn felsqai7 tn boln8 j gianontoj9, totJ d yhfsasqai lesantaj j naprJ; o gr dpou tn atn10 mej mn j dunmenon fairsesqe t didmenon11, o d qesmoqtai12 j dnaton nta klhrosqai kwlsousin. (14) ll gr ote mej totJ tn atn cete gnmhn, oq' otoj e frone. mn gr sper13 piklrou14 tj sumforj oshj mfisbhtswn kei ka peirtai peqein mj j ok em toiotoj oon mej rte pntej: mej d ( tn e fronontwn rgon st) mllon pisteete toj metroij atn fqalmoj toj totou lgoij. 4.- Cualidades y defectos del acusado. 4.1. La arrogancia y la insolencia nunca casan bien con la pobreza y la incapacidad. (15) Lgei d' j bristj emi ka baioj ka lan selgj diakemenoj15, sper, e foberj nomseie, mllwn lhq lgein, ll'1 ok, n2 pnu pranwj mhd yedhtai,
1 2

oj... mfotroij: el relativo tras puntuacin fuerte tiene valor de demostrativo Tosoton d diennocen (perfecto de diafrw)... , ste: tanto sobrepasa... que... 3 (mj) tosotouj ntaj ej n: (a vosotros) que sois tantos, l que es uno solo 4 pesei: de peqw; rige doble acusativo. 5 pasivo: que sea incluido en el sorteo de los nueve arcontes 6 Vase Pragma, Instituciones. 7 de fairw; rige genitivo 8 Vase Pragma, Instituciones, apartado rgrion 9 j gianontoj... j naprJ: j aporta una matizacin subjetiva: como... 10 tn atn: la misma persona 11 t didmenon: pasivo; la cosa dada > la pensin, la paga 12 qesmoqtai: Vase Pragma, Instituciones, apartado rcontej 13 sper piklrou tj sumforj oshj: como si fuera el caso de una hija heredera; sper aporta un valor subjetivo al participio 14 piklrou: heredera. A falta de hijo varn, y con la finalidad de conservar los bienes en la familia del padre, la herencia poda pasar a manos de la hija, que deba casarse con el pariente ms cercano, preferentemente de la linea paterna, designado por el arconte; si ya estaba casada, poda ser obligada a divorciarse. 15 lan selgj diakemenoj: y que acto de manera demasiado insolente 28

tata poiswn. g d' mj, boul, safj omai den diagignskein oj t' gcwre tn nqrpwn bristaj enai ka oj o proskei. (16) o gr toj penomnouj ka lan prwj diakeimnouj brzein ekj, ll3 toj poll plew tn nagkawn kekthmnouj: od toj duntouj toj smasin ntaj, ll toj mlista pisteontaj taj atn4 maij: od toj dh probebhktaj t likv, ll toj ti nouj ka naij taj dianoaij crwmnouj. 4.2. Es imposible, si no se trata de una broma de mal gusto, imputarme agravios y agresiones, que slo pueden ser cometidos por los ricos y los jvenes y, adems, fuertes. (17) o mn gr plosioi toj crmasin xwnontai toj kindnouj, o d pnhtej p tj paroshj poraj swfronen nagkzontai: ka o mn noi suggnmhj5 xiontai tugcnein par tn presbutrwn, toj d presbutroij xamartnousin6 mowj pitimsin mfteroi: (18) ka7 toj mn scuroj gcwre mhdn atoj pscousin, oj n boulhqsin, brzein, toj d sqensin ok stin ote brizomnoij mnesqai toj prxantaj ote brzein boulomnoij periggnesqai tn dikoumnwn. ste moi doke katgoroj epen per tj mj brewj o spoudzwn, ll pazwn, od' mj pesai boulmenoj j em toiotoj, ll' m kwmJden boulmenoj, sper8 ti kaln poin. 5.- Clientes y contertulios. 5.1. Las personas que frecuentan mi tienda no son timadores y delincuentes -como pretende el acusador- sino ciudadanos tan respetables como los clientes que acuden a cualquier otro establecimiento del gora o de la ciudad.

ll' ok, n pnu pranwj mhd yedhtai, tata poiswn: pero no habra de conseguir eso si (lo hiciera) con palabras muy suaves y no mintiera 2 = n 3 ll toj poll plew tn nagkawn kekthmnouj: sino los que tienen muchas ms cosas de las necesarias. plew = pleona 4 = autn 5 rgimen de tugcnw 6 dativo plural del participio; tradzcase con valor condicional 7 ka toj mn scuroj... periggnesqai tn dikoumnwn: y a los fuertes les es posible agraviar a los que quieran sin haber sufrido ellos nada, pero a los dbiles no les es posible ni cuando sufren insolencias defenderse de sus agresores ni, si quieren ser arrogantes, quedar por encima de los ofendidos 8 sper refuerza al participio poin 29

(19) Eti d ka sullgesqa fhsin nqrpouj j1 m ponhroj ka polloj, o t mn autn nhlkasi2, toj d t sftera szein boulomnoij pibouleousin. mej d nqumqhte3 pntej ti tata lgwn odn mo kathgore4 mllon tn llwn soi tcnaj cousin, od tn j m esintwn mllon tn j toj llouj dhmiourgoj. (20) kastoj gr mn eqistai5 prosfoitn mn prj muroplion, d prj koureon, d prj skutotomeon, d' poi6 n tcV, ka plestoi mn j7 toj gguttw tj gorj kateskeuasmnouj, lcistoi d j8 toj pleston pcontaj atj: st' e tij mn ponhran katagnsetai tn j m esintwn, dlon9 ti ka tn par toj lloij diatribntwn: e d kkenwn, pntwn 'Aqhnawn: pantej gr eqisqe prosfoitn ka diatrbein mo10 g pou.

III.- CONCLUSIN: PETICIN FINAL AL TRIBUNAL


1. No me privis por culpa del acusador de la pensin que hace aos me concedi la ciudad para compensarme de mi infortunio. (21) 'All11 gr ok od' ti de lan me kribj pologomenon prj n kaston mn tn erhmnwn noclen plew crnon. e gr pr tn megstwn erhka12, t de per tn falwn mowj13 totJ spoudzein; g d' mn14, boul, domai pntwn tn atn cein per mo dinoian, nper ka prteron: (22) mhd15 o16 mnou metalaben dwken tch moi tn n t patrdi, totou di touton postersht me: mhd' plai
1 2

j es aqu preposicin de acusativo: j m a/en mi casa, a/en mi tienda de nalskw 3 imperativo de aoristo con morfema -qh-; tradzcase por activa 4 kathgorw es un verba iudicalia, que rigen genitivo 5 perfecto de qzw 6 poi n tcV: donde se diera el caso > donde fuera 7 j toj gguttw tj gorj kateskeuasmnouj: a las tiendas de los instalados ms cerca del gora 8 j toj pleston pcontaj atj: a las tiendas de los que estn ms distantes de aquella 9 dlon ti ka tn... = dlon (sti) ti ka (katagnsetai) tn... 10 mo g pou: en algn lugar, en cualquier parte 11 'All gr .... plew crnon: sin embargo no s qu necesidad hay (< por qu conviene) de que yo, defendiendome muy detalladamente ante cada una de las cosas dichas ante vosotros (=cada una de las acusaciones), os moleste ms tiempo 12 de lgw 13 mowj totJ: igual que este 14 mn ... pntwn: rgimen de domai 15 niega a postersht 16 o mnou ... n t patrdi: de lo nico de lo que me concedi participar el destino de entre los beneficios de la patria > del nico beneficio de la patria del que el destino me permiti participar 30

koin1 pntej dot moi, nn otoj ej n pesV plin mj felsqai. peid gr, boul, tn megstwn rcn2 damwn pestrhsen mj, plij mn yhfsato toto t rgrion, goumnh koinj enai tj tcaj toj pasi ka tn kakn ka tn gaqn. 2. No hay ningn motivo objetivo para anular mi subsidio: no he iniciado procesos contra ninguno de vosotros, no soy un buscapleitos (23) pj on ok n deilaitatoj ehn, e tn mn kallstwn ka megstwn di tn sumforn pesterhmnoj ehn, d' plij dwke pronohqesa tn3 otwj diakeimnwn, di tn katgoron faireqehn; mhdamj, boul, tatV4 qsqe tn yfon5. di6 t gr n ka tcoimi toiotwn mn; (24) pteron ti di' m tij ej gna7 ppote katastj8 plese tn osan; ll' od' n ej podexeien. ll' ti poluprgmwn em ka qrasj ka filapecqmwn; ll' o9 toiataij formaj to bou prj t toiata tugcnw crmenoj. 3. Adems, bajo la tirana de los Treinta actu como un ciudadano ejemplar poniendo en peligro incluso mi vida. (25) ll' ti lan bristj ka baioj; ll' od' n atj fseien, e m boloito ka toto yedesqai toj10 lloij mowj. ll' ti p11 tn trikonta genmenoj n dunmei kakj pohsa polloj tn politn; ll met to metrou plqouj fugon ej Calkda tn p' ErpJ, ka xn12 moi met' kenwn dej politeesqai, meq' mn elmhn kinduneein pntwn.

1 2

de comn acuerdo; dativo adverbial Vase Pragma, Instituciones 3 tn otwj diakeimnwn: de quienes se encuentran en esta situacin 4 en este sentido, de esta manera 5 Vase Pragma, Instituciones, apartados yfisma, ceirotona 6 di t ... toiotwn mn; : por qu, pues, adems habra de encontraros en tal disposicin (contra m)? 7 Vase Pragma, Instituciones 8 katastj: de kaqsthmi; kaqsthmi ej gna = llevar a juicio 9 o ... tugcnw crmenoj: no me encuentro disponiendo > se da la circunstancia de que no dispongo 10 toj lloij mowj: igual que en las restantes cosas 11 p tn trikonta: en poca de los Treinta (tiranos); vase Pragma, Instituciones 12 xn; de x-em: participio absoluto en acusativo: siendo posible 31

4. Por lo tanto, votad como es justo a mi favor, que soy tambin la parte ms dbil, y mantenedme la pensin -que, dicho sea de paso, es una miseria- que los anteriores consejos me concedieron (26) m1 tonun, boul, mhdn marthkj mown mn tcoimi toj poll dikhksin, ll tn atn yfon qsqe per mo taj llaij boulaj, namnhsqntej ti ote crmata diaceirsaj tj plewj ddwmi lgon atn, ote rcn2 rxaj odeman eqnaj3 pcw nn atj, ll per bolo mnon poiomai toj lgouj. (27) ka otwj mej mn t dkaia gnsesqe pntej, g d totwn mn tucn xw tn crin, otoj d to loipo4 maqsetai m toj sqenestroij pibouleein ll tn5 mown at periggnesqai.

1 2

m ... mown mn tcoimi: no os encuentre a vosotros iguales > no obtenga de vosotros el mismo trato rcn rcein: desempear una magistratura 3 Vase Pragma, Instituciones 4 to loipo: en el futuro 5 tn mown at: a los que son iguales que l 32

APNDICE GRAMATICAL
A. MORFOLOGA 1.- GRADOS DEL ADJETIVO: 1.1. Comparativos en -wn, ion y superlativos en -istoj, * indica que no aparece en los textos) 1.1.1. Adjetivos gaqj, , n = bueno beltwn, on kakj, , n = malo * cerwn, on kalj = bello kallwn * kratj, ea, = fuerte krettwn, on = mejor mgaj, lh, a = grande mezwn, on polj, poll, pol = mucho plewn, on * lacj, ea, = pequeo lttwn, on 1.1.2. Adverbios * mla = muy * ka = menos mllon ttwn, on

h, on de uso frecuente (el signo

bltistoj, h, on ceristoj, h, on * kllistoj, h, on * krtistoj, h, on mgistoj, h, on pleston, h, on lcistoj, h, on mlista * kista

1.2. Paradigma de los comparativos en -wn, -ion MF beltwn bltion beltona / beltw beltonoj beltoni beltonej / beltouj beltonaj / beltouj beltinwn beltosi N bltion bltion bltion

Nom. sg. Voc. sg. Ac. sg. Gen. sg. Dat. sg NV. pl. Ac. pl. Gen. pl. Dat. pl.

beltona / beltw beltona / beltw

2.- PRONOMBRES PERSONALES Y POSESIVOS 1.2. Pronombres personales: N.sg A G D N. pl A G D 1 persona g m / me mo / mou mo / moi mej mj mn mn 2 persona s s / se so / sou so / soi mej mj mn mn 3 persona Para la 3 persona se utilizan kenoj y atj

1.2. Pronombres posesivos: 1 persona mj, m, mn Un poseedor Varios poseedores mteroj, a, on

2 persona sj, s, sn mteroj, a, on

3 persona Se usa el genitivo posesivo


33

3.- VERBOS ATEMTICOS (verbos en -mi) 3.1. Verbo emi = ir, marchar; su raz es - (latn: eo, is, ire, ii, itum). Aparece fundamentalmente compuesto, por lo que su significado queda modificado por el sentido del preverbio: es-eimi = ir dentro > entrar; p-eimi = ir lejos > alejarse, marcharse. Tema de presente: Presente emi e esi men te asi Imperfecto a / ein eij ei eimen eite esan Participio n osa n ntoj oshj ntoj Infinitivo nai

1 sg 2 sg 3 sg 1 pl 2 pl 3 pl

Nom. sg. masc fem neut Gen. sg. masc fem neut

3.2. Verbos atemticos reduplicados en el tema de presente. Estos verbos tienen reduplicacin con -i- en el tema de presente, frente a la reduplicacin en -e- del tema de perfecto. Slo son atemticos en el tema de presente; adems, tienen algunas desinencias diferentes de los verbos temticos en -w-; son -mi, -j, -si, -men, -te, -asi para el presente de indicativo y -n, -j, -, -men, -te, -san para el imperfecto. La desinencia de infinitivo es -nai. Enunciado: tqhmi, qsw, qhka, tqhka ddwmi, dsw, dwka, ddwka sthmi, stsw, sthsa / sthn, sthka hmi, sw, ka, eka 3.3. VERBO fhm = decir, afirmar El lexema de este verbo atemtico es fh- / fa-; a este lexema pertenece tambin el verbo fskw decir. Las formas que aparecen en el texto son: fhn, fh, 1 y 3 persona singular del imperfecto. 4.- EL TEMA DE PERFECTO. 4.1. Se caracteriza por la reduplicacin, que consiste en: Verbos comenzados por consonante: a) Verbos que comienzan con acompaada de la vocal e. dw > deduktoj punqnomai > pepusmnoj dedw > dedinai una consonante: se repite la consonante inicial de la raz verbal ggnomai > gegnhtai pscw > peponqtej poddwmi > poddotai kelew > kekeleuktej prttw > pepragmna polepw > poleleimmnou

b) Si la consonante inicial es aspirada, la reduplicacin se realiza con la sorda correspondiente (f, q, c > p, t, k); qnskw > teqnetoj (< *qeqnetoj) c) Con consonante debilitada y, a veces, alteracin voclica: rw > orakj (< #e#orakj) nogw > neJgmnhj (< n#h#oimnhj> sthmi > sthkta
34

d) Con dos consonantes o consonante doble: gignskw > gnwknai yimuqiw > yimuqisqai diafqerw > difqarken paraskeuzw > pareskeuasmnhj Verbos comenzados por vocal: a) Alargamiento voclico; con a: dikw > dikhmnoj; con o: mologw > mologhmnwn con i: fiknomai > figmnoj b) Con contraccin: suneqzw > suneiqismnon c) Reduplicacin tica: algunos verbos comenzados por vocal y consonante duplican estos dos fonemas ante la reduplicacin normal; kow > khkate; esrcomai > eselhluqtoj Irregulares: a) Con lexema diferente: lgw > erhtai b) Arcaico: oda, ednai, edj, dein... (ver apartado siguiente) 4.2. Verbo oda: es un perfecto de tipo arcaico, con significado de presente (saber); presenta alternancia voclica: od- / s- (< d) en el indicativo y ed- en los dems modos. Indicativo Perfecto Pluscuamperfecto Subjuntivo oda edw dh / dein osqa deij edVj ode dei edV smen demen edwmen ste dete edhte sasi desan edwsi Optativo edehn edehj edeh edemen edete edeen

1sg 2 3 1 pl. 2 3

Infinitivo ednai Participio edj

edua

edj

5.- FUTURO Y AORISTO DE VERBOS EN LQUIDA (l, r) Y NASAL (m,n) En el futuro la -s- intervoclica se debilita, por lo que se conjuga como el presente de los verbos contractos en -w: de mnw, *men-s-w > *men-w > men En el aoristo la -s- en contacto con la lquida y nasal se debilita y produce alargamiento compensatorio de la vocal anterior: de mnw, *men-sa > *meina Ejemplos: Futuro Indicativo mnw men diafqerw diafqer poktenw pokten krnw krin ggllw ggel Aoristo Indicativo meina difqeira pkteina krina ggeila Aoristo Subjuntivo menw diafqerw poktenw krnw ggelw Aoristo Infinitivo menai diafqerai poktenai krnai ggelai Aoristo Participio menaj, -asa, -an diafqeraj, -asa, -an poktenaj, -asa, -an krnaj, -asa, -an ggelaj, -asa, -an

35

B. SINTAXIS 6.- EL VERBO dokw El verbo dokw, que se suele construir con un dativo (a menudo un pronombre) y un infinitivo, puede aparecer en construccin impersonal (3 persona del singular, con el infinitivo como sujeto) o, con ms frecuencia, en construccin personal (en cualquier persona, con sujeto en nominativo). Se traducirn ambas de forma impersonal: a.- Impersonal: Swkrtouj d xin moi doke enai memnsqai = recordar a Scrates me parece ser digno > me parece que recordar a Scrates es digno b.- Personal: mej mn sofo enai dokomen = Nosotros os parecemos ser sabios > Os parece que nosotros somos sabios. Transformacin al traducir: el verbo dokw se inmoviliza en 3 persona del singular y su sujeto se traduce como sujeto del infinitivo. 7.- OPTATIVO OBLICUO Si el verbo de la oracin principal est en presente, el de la subordinada aparecer en el modo que le corresponda (indicativo o subjuntivo); ahora bien, si en la principal hay un tiempo de pasado (imperfecto o aoristo de indicativo), en la subordinada se encontrar un imperfecto o bien un optativo, llamado oblicuo, que se traduce por un imperfecto: Presente: O 'Aqhnaoi lgousin ti Swkrthj sofj stin Pasado: O 'Aqhnaoi legon / epon ti Swkrthj sofj n / eh 8.- COMPLEMENTO AGENTE. El complemento agente se construye generalmente con p + genitivo; ahora bien, las formas de perfecto y los adjetivos verbales en -toj, a, on suelen construirse con un dativo sin preposicin: - `H plij p tn politn timtai. - `H plij toj poltaij tetmhtai / timhta stn. 9.- PROPOSICIONES COMPLETIVAS. Funcionan como sujeto u objeto directo de la principal: A veces equivalen a un complemento nominal. Pueden ser: de infinitivo, con conjuncin, interrogativas indirectas y de participio. 9.1. El infinitivo puede tener el mismo sujeto que el verbo principal o tener sujeto propio y diferente; en este caso aparecer en acusativo (y si tiene atributo tambin aparecer en este caso) y se traducir precedido de la conjuncin que y con el infinitivo en forma personal. - Pntej o nqrwpoi flouj cein qlousin - Tn 'Aqhnawn pollo tn Swkrth sofn enai lgousin. 9.2. Las conjunciones completivas ms frecuentes son ti (objetiva) y j (subjetiva) - Tn 'Aqhnawn pollo lgousin ti / j Swkrthj sofj stin. 9.3. Las interrogativas indirectas van introducidas por un pronombre interrogativo o por una conjuncin (e, j...) - Tn 'Aqhnawn pollo rwtsin t Swkrthj lgei. - Tn 'Aqhnawn pollo rwtsin e Swkrthj sofj stin. 9.4. Las completivas participiales aparecen en dependencia de verbos que indican una percepcin fsica (ver, or...) o intelectual (saber, conocer, descubrir...). El sustantivo o pronombre que concierta con el participio es su sujeto. Pueden aparecer en nominativo o, con mayor frecuencia, en acusativo. Se traducen exactamente igual que las completivas de infinitivo con sujeto propio en acusativo. - de infinitivo: tn 'Aqhnawn pollo tn Swkrth sofn enai lgousin.

36

- de participio: tn 'Aqhnawn pollo tn Swkrth sofn nta gignskousin. muchos atenienses conocen a Scrates siendo sabio > muchos atenienses conocen / saben que Scrates es sabio. - participio en nominativo: asqnomai cerwn gignmenoj = me doy cuenta de que me hago peor > de que me vuelvo ms flojo 10.- VALORES DEL PARTICIPIO. El participio es forma adjetiva del verbo que desempea las funciones de un adjetivo y puede sustantivarse; como verbo, es conjugable en todos los tiempos y voces y admite cualquier complemento. Adems de los usos ya conocidos (sustantivado, concertado y absoluto) aparecen en el texto algunos ejemplos de participio predicativo: yuc qnatoj fanetai osa = el alma aparece siendo inmortal > el alma evidentemente es inmortal (ver apartado 9.4) 11.- LA PARTCULA MODAL n. Esta partcula modifica el valor del modo verbal al que acompaa; no se traduce de forma individual. Modo Subjuntivo Optativo Imperfecto, Aoristo o Pluscuamperfecto de Indicativo Infinitivo voluntad deseo realidad realidad sin n con n probabilidad, eventualidad posibilidad irrealidad posibilidad, irrealidad

a) con Indicativo: - ote llo odn cwn toj eselqntaj n mnato: ni teniendo ninguna otra cosa con la que hubiera podido defenderse de los que entraban - otw gr n tton tlmhsen kenoj eselqen ej tn okan: pues as aqul se hubiera atrevido menos a entrar en la casa b) con Subjuntivo - ti n qlV poien: lo que quiera hacer - j n p dmarti t auto moicn labn tathn tn timwran poishtai: el que sorprendiendo al adltero con su esposa obtenga esta venganza c) con Optativo: - ok n eh stij ok ... ganaktoh: no habra quien no se irritara - ka tata ok n eh mnon par' mn otwj gnwsmna: y esto no se habra decidido as solamente entre nosotros d) con Infinitivo: - eta dok n mn... mnoj kataleifqnai ka rhmoj gensqai; en consecuencia, os parece que me habra quedado solo y habra permanecido sin ayuda? - peita, ndrej, ok n dok mn toj pithdeoij meq' mran paraggelai; despus, seores, no os parece que yo habra avisado a mis camaradas al caer la tarde? 12.- PROPOSICIONES CONDICIONALES El periodo condicional est formado por una oracin principal (llamada apdosis) y una proposicin subordinada (llamada prtasis) que establece una condicin; la conjuncin que introduce la subordinada es e (e + n = n). Puede presentar 4 tipos:
37

Tipo Real Eventual Potencial Irreal de presente de pasado

Prtasis e + indicativo n (n) + subjuntivo e + optativo e + imperfecto e + aoristo

Apdosis cualquier tiempo y modo indicativo futuro optativo + n imperfecto + n aoristo + n

- real: e zhtej / zhtseij kalj, erskeij / erseij: si buscas bien, encuentras / encontrars - eventual o probable: n zhtj kalj, erseij: si buscaras bien, encontrars - potencial: e zhtoj kalj, eroij n: si buscaras bien, encontraras (an es posible) - irreal de presente: e zteij kalj, hriskej n: si buscaras bien, encontraras (ya no es posible) - irreal de pasado: e zthsej kalj, hrej n: si hubieras buscado bien, habras encontrado

38

VOCABULARIO

A gaqj, , n = bueno, influyente,


poderoso ganaktw = enfadarse, irritarse gor, -j; = mercado grwj = cruelmente grj, -ou; = campo gw, A. gagon = traer, llevar gn, -noj; = proceso deia, -aj; = seguridad, impunidad delfj, -ou; = hermano dej = sin miedo dhloj, -on = incierto dkhma, -atoj; t = injusticia, delito, ofensa dikw = ofender, obrar ilegalmente, delinquir dikoj, -on = injusto dnatoj, -on = invlido 'Aqhnaoj, -a, -on = ateniense qlon, -ou; t = premio qumw = desanimarse arw, A. elon = elegir, preferir asqnomai, A. sqmhn = enterarse ascnw = deshonrar atw = prestar ata, -aj; = causa, acusacin atioj, -a, -on = autor, causante kolouqw = acompaar, asistir kow = or, saber kribj = adverbio de modo: con exactitud lhqj, -j = verdadero, veraz ll = conjuncin adversativa: pero, sino lllouj = pronombre recproco: unos a otros lloj, -h, -o = indefinido: otro lltrioj, -a, -on = ajeno lpwj = sin sufrimiento martnw = errar, delinquir mrthma, -atoj; t = error, falta, delito mo = en algn lugar mnw = defender, rechazar mfisbhtw = discutir mfteroj, -a, -on = uno y otro, ambos n = partcula modal; ver apndice gramatical, apartado 11 nabanw = subir

nagignskw = leer nagkzw = obligar nagkaoj, -a, -on = necesario naiscunta, -aj; = desvergenza nalskw, R. nlwka = gastar namimnskw = recordar nphroj, -on = lisiado ndrwntij, -idoj; = androceo (habitaciones de los hombres) neu = sin nr, ndrj; = varn, seor nqrwpoj, -ou; , = persona; hombre / mujer nsthmi = levantarse nogw = abrir nt = preposicin de genitivo; a cambio de, por ntibolw = suplicar ntiddwmi = cambiar, permutar los bienes ntdosij, -ewj; = trueque, permuta de bienes nw = adverbio de lugar: arriba xioj, -a, -on = digno, merecedor xiw = pretender, reclamar, creer conveniente, pedir pallttw = marcharse pantw = encontrar pax = una sola vez paj, pasa, pan = indefinido: todo p-emi = marcharse, ir, salir pcw = abstenerse, distar de (+genitivo) ploj, -, -on = simple, uno solo pogignskw = absolver (+ genitivo) podeknumi = demostrar podcomai = acoger poddwmi = dar, conceder poqnskw, A. pqanon = morir poklew = encerrar poktenw = matar polepw = alejarse, estar lejos de (+ genitivo) pllumi, A. plesa = perder pologomai = defenderse pologa, -aj; = defensa porw = estar en duda, no saber pora, -aj; = falta de recursos, necesidad prwj = sin recursos
39

posbnnumi = apagar posterw = privar de (+genitivo) potnw = pagar prosdoktwj = adverbio de modo: inesperadamente ptw = tocar, coger rgrion, -ou; t = dinero, paga, pensin 'Areou pgoj = (tribunal del) Arepago `Armdioj, -ou; = Harmodio rc, -j; = principio; magistratura rcw = mandar sebw = cometer un delito o un crimen selgj, -j = insolente sqenj, -j = dbil smenoj, -h, -on = contento, gustoso strbhj, -hj; = silla de montar con respaldo sfalj, -j = seguro topoj, -on = absurdo, inslito aleioj, -on = de la casa, principal atka = adverbio de tiempo: enseguida, al punto atj, -, -: - anafrico: aqul, l, este - enftico: l mismo, mismo - identidad: (el) mismo ato, -j, -o = auto atfwroj, -on = cogido en flagrante delito, flagrante fairw, A. felon = quitar, desposeer fhmi = dejar, despedir, dejar marchar fiknomai = llegar form, -j; = recursos

bracj, -ea, - = breve, poco

G gamet, -j; = esposa


gamw = casar(se) gr = conjuncin causal: pues, en efecto ge = partcula encltica: ciertamente, al menos getwn, -onoj; = vecino gelw = rer graj, -wj; t = vejez ggnomai, A. genmhn, R. gegnhmai / ggona = llegar a ser, suceder gignskw, A. gnwn = conocer, decidir gnmh, -hj; h = opinin, entendimiento, criterio, mente gnu, -atoj; t = rodilla graf, -j; = proceso grfw = escribir, promover un proceso gumnj, -, -n = desnudo gunaikwntij, -idoj; = gineceo (habitaciones de las mujeres) gun, gunaikj; = mujer, esposa

D damwn, -onoj = divinidad


dmar, -artoj; = esposa dj, dvdj; = daj, dadoj; = antorcha d = conjuncin; partcula correlativa con mn de = es necesario dedw = temer delaioj, -a, -on = desgraciado, msero dena; , , t = indefinido indeclinable uno cualquiera, alguien deinj, -, -n = terrible, grave, hbil deipnw = cenar depnoj, -ou; = cena dekkij = numeral: diez veces domai = necesitar, pedir (+ genitivo) dw 1= atar, sujetar, prender dw 2= estar lejos, distar dloj, -h, -on = claro, evidente dhmiourgj, -o; = artesano dhmokrata, -aj; = democracia dpou = sin duda di = preposicin: con genitivo al cabo de, por medio de; con acusativo: a causa de, por diaggnomai = pasar, transcurrir diagignskw = distinguir digw = pasar diadcomai = suceder, heredar
40

B badzw = ir, marchar, ponerse en marcha


banw, A. bhn = ir, marchar bakthra, -aj; = bastn beltwn, -on = comparativo de gaqj basanzw = someter a tortura bltistoj, -h, -on = superlativo de gaqj ba, -aj; = violencia, fuerza baioj, -on = violento bizw = violar, violentar boj, -ou; = vida biw = vivir blbh, -hj; = dao, indemnizacin bow = gritar, llorar boul, -j; = Consejo bolomai = querer

diaitw = vivir, pasar la vida dikeimai = encontrarse, ser, estar, estar dispuesto, tener una actitud diakonw = servir dinoia, -aj; = opinin, manera de pensar diaprttw = actuar, terminar, llevar a cabo diarrdhn = claramente, expresamente diatrbw = pasar el tiempo diafrw, F. diosw, R. diennoca = diferenciarse, aventajar (+genitivo) diafegw = huir diafqerw = seducir, pervertir, corromper diafor, -j; = diferencia, desacuerdo diaceirzw = administrar, manejar ddwmi = dar, conceder dihgomai = explicar dikzw = juzgar, promover un proceso dkaioj, -a, -on = justo dikastrion, -ou; t = tribunal dikastj, -o; = juez dkh, hj; = justicia; juicio, proceso judicial; castigo, pena dioikw = administrar diploj, -, -on = doble, de dos plantas dokw = parecer dnamai = poder, ser capaz dnamij, -ewj; = fuerza, poder dunatj, -, -n = vlido, sano do, duon = numeral dual; dos duskolanw = enfadarse dusma, -n; a = ocaso, puesta (del sol) dustchma, -atoj; t = infortunio, desgracia duscerj, -j = molesto, odioso dw = ocultarse, ponerse (un astro) dwmtion, -ou; t = habitacin

E n = conjuncin condicional; ver


Apndice gramatical apartado 11 y 12 auto, -j, -o = pronombre reflexivo de 3 persona; de s mismo w = dejar, permitir gcwrw = impersonal es posible, se permite g = pronombre personal de 1 persona; yo

ggj = adverbio de lugar; cerca qlw = querer, desear qzw, R. eqistai = acostumbrar, soler e = conjuncin condicional ednai = infinitivo de oda edon: ver rw ekj, -toj; t = natural elon: ver arw em = ser, estar, haber emi = ir, marchar, venir eper = conjuncin condicional reforzada: si realmente epon = ver lgw erhtai = ver lgw ej = preposicin de acusativo: a, hacia, contra ej, ma, n = numeral: 1 esaggllw = llevar mensajer o recados esgw = traer, hacer venir esarpzw = arrebatar, raptar es-emi = entrar, acudir, venir eselluqa: de esrcomai eselqen: de esrcomai esrcomai = entrar esodoj, -ou; = entrada esontai: futuro del tema ed-/d-/od-: ver, saber. eta = adverbio de tiempo; despus k = preposicin de genitivo; de, desde kastoj, -h, -on = cada uno kbllw = expulsar kenoj, -h, -o = demostrativo; aquel kplssw = asustar, sentir terror kfor, -j; = entierro lttwn, -on = menor, menos; comparativo de lacj lcistoj, -h, -on = mnimo nmero; superlativo de lacj lew = compadecer lemwn, -on = compasivo leinj, -, -n = digno de compasin leqeroj, -on = libre lqn: de rcomai lkw = tirar de, arrastrar `Ellj, -doj; = Hlade, Grecia lpzw = confiar, esperar mauto, -j = pronombre reflexivo de 1 persona; de m mismo mj, -, -n = posesivo de 1 persona; mo, mi mpptw = ir a parar n = preposicin de dativo; en
41

nptw = encender ndon = adverbio de lugar; dentro nedrew = acechar, coger en una trampa neka = preposicin de genitivo postpuesta; a causa de, por ncw = quedar sujeto nqumomai = pensar nioi, -ai, -a = indefinido; algunos nna = nueve noclw = molestar ntaqa = adverbio de lugar; aqu x = k xalefw = borrar xamartnw = errar, faltar, delinquir xarnoj, -on = negador xelqn: de xrcomai xrcomai = salir xesti = es posible, es lcito xeurskw = descubrir, encontrar xw = adverbio de lugar; fuera xwnomai = comprar, librarse de (+acusativo) painoj, -ou; = alabanza parw = animar pegerw = despertar peid = conjuncin temporal; cuando peita = adverbio de tiempo; luego, despus p = preposicin: - con dativo: en, por, en manos de, junto a, con respecto a, en el caso de - con genitivo: sobre, en tiempos de, por - con acusativo: a, en piboulew = tramar, maquinar pideknumi = demostrar, exponer pidhmw = encontrarse en casa o en la ciudad piqumw = desear pklhroj, -ou; = heredera pimelomai = ocuparse de (+ genitivo) pstamai = saber, conocer, haber aprendido pitdeioj, -a, -on = amigo, familiar pithdew = practicar, ocuparse en pthdej = a propsito, adrede pitdeuma, -atoj; t = ocupacin pithrw = acechar pitqhmi = aplicar, imponer pitimw = censurar, criticar piceirw = intentar

pomai = seguir 'Eratosqnhj, -ouj; = Eratstenes rgzomai = trabajar, ejercer rgon, -ou; t = hecho, accin rhmoj, -h, -on = solitario, indefenso romai = preguntar rrwmnoj, -h, -on = fuerte rcomai, A. lqon, P. lluqa rwtw = preguntar sta, -aj; = hogar, altar familiar teroj, -a, -on = indefinido; otro trwqi = adverbio de lugar; en otra parte ti = adverbio de tiempo; an toimoj, -on = dispuesto toj, -ouj; t = ao e = adverbio de modo; bien eqwj = adverbio de tiempo; al punto, enseguida equnai, -n; a = rendicin de cuentas eqj = adverbio de tiempo; seguidamente, al punto epora, -aj; = abundancia de recursos Eripoj, -ou; = Euripo erskw, F. ersw, A. hron, R. hrhka = hallar, encontrar Eflhtoj, -ou; = Eufileto flkw = retirar, echar (la llave) cqra, -aj; = enemistad cqrj, -, -n = enemigo, contrario cw = tener; con adverbio = ser, estar wj = conjuncin temporal; hasta que

Z zw = vivir
zhma, aj; = castigo, pena zhmiw = castigar zhtw = buscar

H = conjuncin disyuntiva; o; con


comparativo que gomai = creer, considerar dh = adverbio de tiempo; ya don, -j; = placer kw = llegar, venir lqon: de rcomai. liqwj = adverbio de modo; neciamente lika, -aj; = edad lioj, -ou; = sol mra, -aj; = da tton = menos
42

Q qnatoj, -ou; = muerte


qerpaina, -hj; = criada qerapew = cuidar qerpwn, -ontoj; = servidor qesmoqthj, -ou; = tesmoteta Qesmofria, -wn; t = Tesmoforias qhlzw = amamantar qnskw = morir qrasj, -ea, - = atrevido qra, -aj; = puerta

I omai = curar
dioj, -a, -on = particular, privado ern, -o; t = templo ketew = implorar na = conjuncin final; para, para que ppik, -j; = equitacin ppoj, -ou; = caballo soj, -h, -on = igual sthmi, stsw, sthsa / sthn, sthka = estar de pie scurj, -, -n = fuerte, severo, firme

K kaqedw = acostarse, dormir


kaqsthmi = establecerse, constituirse, presentarse; llegar a ser ka = conjuncin copulativa; y katoi = conjuncin conclusiva, pues bien, pues katoige = katoi kakj, -, -n = malo, humilde kllistoj, -h, -on: superlativo de kalj kalj, -, -n = bello, honesto kaphleon, -ou; t = taberna, tienda kat = preposicin: - de genitivo: por, contra -de acusativo: de acuerdo con, en lo referente a katabanw = bajar katabllw = lanzar, derribar katagignskw = juzgar, condenar; el complemento de cosa en acusativo, el de persona en genitivo kataiscnw = deshonrar katkeimai = estar tendido o acostado katalambnw = apoderarse de, coger, encontrar katalgw= decir destacadamente katalepw = dejar, abandonar katapptw = caer kataskeuzw = instalarse, establecerse katafegw = refugiarse

kathgorw = acusar, revelar katgoroj, -ou; = acusador ktw = adverbio de lugar; abajo kemai = yacer, estar tumbado, estar vigente kelew = ordenar, pedir, incitar a krdoj, -ouj; t = ganancia, provecho kindunew = peligrar, correr peligro kndunoj, -ou; = peligro klw = llorar klej, kleidj; = cerrojo, llave (acusativo: klen) klpthj, -ou; o = ladrn klhrw = sortear klmax, -akoj; = escalera klnh, -hj; = cama koinj, -, -n = comn ksmioj, -a, -on = sensato, prudente, honrado koureon, -ou; t = barbera, peluquera ktomai = tener, encontrar krettwn, -on = mejor, preferible; comparativo. krioj, -a, -on = vlido, fuerte, importante kwlw = impedir kwmJdw = insultar, burlarse

L lambnw, F. lyomai, A. labon,


elhfa = coger, apoderarse de, recibir, tomar, sorprender, tener, encontrar lgw, r, epon, erhka = decir lan = demasiado lgoj, -ou; = palabra, discurso, mensaje, explicacin, justificacin loidora, -aj; = ultraje, censura loipj, -, -n = restante low = lavar lupw = molestar lcnoj, -ou; = luz, lmpara

M makrj, -, -n = largo
mlista = adverbio superlativo especialmente, muchsimo mllon = adverbio comparativo; ms manqnw = aprender, entender mrtuj, -uroj; = testigo mastigw = azotar mgaj, meglh, mga = gran, grande, importante, severo mgeqoj, -ouj; t = grandeza, magnitud, importancia
43

meqw = emborracharse, estar ebrio mllw = ir a mn = partcula correlativa con d mnw = permanecer, quedarse mestj, -, -n = lleno met = preposicin: - de genitivo: con - de acusativo: despus de, durante metalambnw = participar de (+ genitivo) metax = adverbio de tiempo; en medio, entre medias mtauloj > msauloj > mssauloj, on = que est en el patio, interior metaceirzw = manejar, regir metrcomai = ir a buscar mcri = hasta m = adverbio de negacin; no; con verbos de temor = que mhdamj = de ninguna manera mhd = y no, ni mhdej, mhdema, mhdn = indefinido; nadie, ninguno, nada mhdpote = adverbio de tiempo; nunca, jams mte = conjuncin copulativa; y no, ni mthr, -trj; = madre mhcanw = maquinar, tramar mikrj, -, -n = pequeo, escaso mimnskw = recordar, acordarse de (+ genitivo) misw = odiar moicea, -aj; = adulterio, seduccin moicew = cometer adulterio, seducir, tener una relacin adltera moicj, -o; = adltero, seductor mnoj, -h, -on = slo muln, -noj; = molino muroplion, -ou; t = perfumera

O , , t = artculo.
bolj, -o; = obolo, paga de, de, tde = demostrativo de 1 persona. dj, -o; = camino, calle, desplazamiento 'Oqen = del demo de Oe oda: temas od-/ed-/d-/s-; perfecto arcaico: saber omai = creer osper, oper, onper = correlativo reforzado; cual precisamente ooj, -a, -on = pronombre correlativo; cual; ooj / -on sti = ser capaz / posible okeoj, -a, -on = allegado, unido estrechamente okewj = familiarmente okeithj, -htoj; = familiaridad, intimidad, lazo de unin oka, -aj; = casa okdion, -ou; t = casa, casita okonmoj, -ou; , = administrador, ama de casa ocomai = marcharse, irse, ir okade = a casa okoi = en casa ligarca, -aj; = oligarqua lgoj, -h, -on = poco ligrwj = adverbio de modo; con descuido, con indiferencia mologw = acordar, reconocer, prometer mowj = adverbio de modo; igualmente mwj = conjuncin adversativa; sin embargo nomzw = llamar, expresarse pisqen = adverbio de lugar; detrs, por detrs poi = adv. relativo; adonde pte = conjuncin temporal; cuando pteroj, -a, -on = pronombre interrogativo; cul de los dos pwj = conjuncin completiva o final; que, cmo; para que rw, A. edon, R. raka = ver rg, -j; = ira, indignacin rgzomai = enfadarse j, , = pronombre relativo soj, -h, -on = relativo cuantitativo: cuanto, que
44

N neniskoj, -ou; = joven, muchacho


noj, -a, -on = joven nomzw = creer, pensar, considerar nomoqthj, -ou; o = legislador nmoj, -ou; = costumbre, ley nsoj, -ou; = enfermedad noj, no; = mente, atencin nktwr = adverbio de tiempo; de noche nn, nun = adverbio de tiempo; ahora nx, nuktj; = noche

X xlon, -ou; t = madera, palo

sper = pronombre relativo reforzado; el que precisamente stij, tij, ti = relativo generalizador; cualquiera que stison = relativo generalizador; cualquiera que te = conjuncin temporal; cuando ti = conjuncin completiva o causal; que; porque o, ok, oc = adverbio de negacin od = conjuncin copulativa; y no, ni odej, odema, odn = indefinido; ninguno, nadie, nada odpote = adverbio de tiempo; jams okti = adverbio de tiempo; ya no on = conjuncin conclusiva; as pues opw = adverbio de tiempo an no osa, -aj; = hacienda, bienes ote = conjuncin copulativa; y no, ni otoj, ath, toto = demostrativo de 2 persona; ese otw, j = adverbio de modo; as, de esta manera, tan felw = pagar, deber fqalmj, -o; = ojo fqej, fqesa, fqn: participio de la raz p-= ver cw = viajar, dejarse llevar

P pgoj, -ou; = colina


paqen: de pscw pqoj, -ouj; t = sufrimiento, desgracia paidon, -ou; t = nio, hijo; diminutivo de paj. paidskh, -hj; = muchacha, chica pazw = jugar, bromear paj, paidj; , = hijo plai = hace tiempo plin = de nuevo pallak, -j; = concubina, prostituta pnu = muy par = preposicin: - con genitivo de parte de - con dativo entre, junto a - con acusativo junto a, a parabanw = transgredir, violar paraggllw = convocar, avisar paraddwmi = entregar parakalw = convocar parakelew = ordenar, recomendar paralambnw = tomar consigo, reunir paralepw = omitir

paraskeuzw = preparar, estar dispuesto, procurar, dar prem = estar presente paroina, -aj; = insulto (de un borracho) pj, psa, pn = indefinido; todo pscw, pesomai, paqon, pponqa = sufrir, suceder patssw = pegar patr, -trj; = padre ptrioj, on = tradicional patrj, -doj; = patria paw = cesar, parar peqw = convencer, seducir; voz media: obedecer peirw = intentar, intentar seducir, intentar algo con pnhj, -htoj; = pobre pena, -aj, = pobreza pnomai = ser pobre pnte = numeral; cinco pponqa = perfecto de pscw per = preposicin de genitivo; acerca de, sobre, respecto a perigw = llevar en derredor periggnomai = ser superior, vencer (+ genitivo) periestrfw = hacer girar, atar alrededor peripptw = caer en, verse aquejado de (+ dativo) peritrcw = correr alrededor, correr por todas partes pptw = caer pistew = confiar pstij, -ewj; = garanta, compromiso plestoj, -h, -on = superlativo de polj plewn, -on = ms; comparativo de polj plqoj, -ouj; t = pueblo pln = adverbio; salvo; preposicin de genitivo = excepto plssw = golpear plosioj, -a, -on = rico poqen = adverbio de lugar; de alguna parte poiw = hacer plij, -ewj; = ciudad politeomai = vivir como ciudadano polthj, -ou; = ciudadano pollkij = adverbio de tiempo; muchas veces, con frecuencia
45

polupragmosnh, -hj; = afn de entremeterse, intriga poluprgmwn, -on = enredador, intrigante polj, poll, pol = indefinido; mucho ponhra, -aj; = maldad, vileza ponhrj, -, -n = malo, vil pteron = cul de los dos; acaso; pteron = si/ acaso... o pou = en alguna parte prgma, -atoj; t = hecho, asunto pranwj = suavemente prttw = hacer, realizar, suceder; voz media = exigir presbteroj, -a, -on = ms viejo, ms anciano presbtij, -idoj; = anciana probanw = avanzar, envejecer proemi = avanzar, pasar proida = saber antes o de antemano prfasij, -ewj; = pretexto prokalw = citar (a juicio), proponer prkeimai = estar establecido ante pronow = cuidar de, velar por (+ genitivo) prj = preposicin de acusativo; frente a, cerca de prosggnomai = llegar a ser adems, aadirse proselhluqnai = de prosrcomai proselqosa = de prosrcomai prosrcomai = acercarse proscw = aplicar, dirigir proskw = impersonal; importa, atae, conviene, cuadra proshmi = facilitar prsodoj, -ou; = ingreso prospoiw = fingir prostqhmi = cerrar prosfrw = enviar, entregar prosfoitw = ir frecuentemente a prswpon, -ou; t = rostro, cara prteron = adverbio de tiempo; anteriormente, tiempo atrs prtoj, -h, -on = numeral; primero punqnomai = enterarse, saber ppote = adverbio de tiempo; alguna vez pj = adverbio interrogativo; cmo

vstnh, -hj; = facilidad, recurso fcil mh, -hj; = fuerza, fortaleza

S safj, -j = claro
sidrion, -ou; t = arma sdhroj, -ou; = hierro siwpw = callar siwp, -j; = silencio skptomai = observar, examinar, averiguar, reflexionar skutotomeon, -ou; t = zapatera sj, s, sn = posesivo de 2 persona; tuyo spoudzw = hablar en serio stlh, -hj; = columna s, mej = pronombre personal de 2 persona suggnmh, -hj; = perdn sugcwrw = aceptar sukofantw = ser sicofanta, acusar falsamente sullgw = reunirse sumbanw = acompaar, suceder sumfor, -j; = desgracia, infortunio sundeipnw = acompaar a cenar suneqzw = acostumbrarse a sun-em = relacionarse, alternar snoida = saber con otro, estar en el secreto de, saber suncw = encontrarse sfteroj, -a, -on = suyo sfdra = precisamente szw = salvar sma, -atoj; t = cuerpo, vida Sstratoj, -ou; = Sstrato swthra, -aj; = salvacin sfrwn, -on = prudente, decente swfronw = ser prudente, ser sensato

T tarttw = turbarse
tttw = fijar, establecer tcista = superlativo; rpidamente, pronto te = conjuncin copulativa y tekmrion, -ou; t = testimonio teleutaoj, -a, -on = siguiente teleutw = finalizar, morir tttarej, -a = numeral; cuatro tcnh, -hj; = arte, oficio, habilidad thnikata = adverbio de tiempo; a esa hora
46

R vdwj = adverbio de modo; fcilmente

tqhmi = poner, promulgar, depositar, emitir tmhma, -atoj; = pena pecuniaria, reparacin timwrw = tomar venganza, castigar timwra, -aj; = castigo, venganza tij, ti = indefinido; alguien, alguno, algo tj, t = interrogativo quin, qu titqj, -ou; = pecho tonun = conjuncin conclusiva; as pues toiotoj, toiath, toioto = adjetivo o pronombre correlativo; tal, de tal clase tolmw = atreverse tosotoj tosath, tosoto = tanto tte = adverbio de tiempo; entonces tragJdo, -n; o = tragedia trfw = alimentar trikonta = numeral; treinta trtoj, -h, -on = tercero trpoj, -ou; = modo, manera tugcnw = obtener (+ gen.), encontrarse por casualidad (+ participio) tch, -hj; = destino, desdicha

fhm = decir fqonw = envidiar fqnoj, -ou; = envidia filapecqmwn, -on = amante de disputas, pendenciero floj, -h, -on = amigo filosofw = meditar, investigar foberj = terriblemente foitw = ir o visitar con frecuencia fnoj, -ou; = muerte, asesinato frzw = avisar fronw = pensar fulttw = vigilar

C carw = despedir, decir adis


calepj = con dificultad, con fatiga Calkj, -doj; = Clcide crij, -itoj; = agradecimiento, gratitud cer, ceirj; = mano ceristoj, h, on : superlativo de kakj = humilde corhgw = ser corego corhgj, -o; = corego cromai = servirse de, usar, tratar, hacer, estar afectado cr = impersonal; es preciso crma, -atoj; t = en plural dinero crnoj, -ou; = tiempo

U brzw = injuriar, deshonrar, ser


arrogante brij, -ewj; = ofensa, arrogancia bristj, -o = arrogante gianw = estar sano mteroj, -a, -on = posesivo; vuestro prcw = iniciar la ofensa pr = preposicin de genitivo; en defensa de, en inters de, en relacin a, sobre peron, -ou; t = piso superior pcw = someterse, dar p = preposicin de genitivo; por, bajo ponow = sospechar popmpw = enviar secretamente poya, -aj; = sospecha pwptew = sospechar steron = adverbio de tiempo; despus, ms tarde

Y yedw = engaar, mentir


yhfzw = votar yfoj, -ou; = voto yimuqiw = pintar (maquillarse) de blanco, con albayalde yofw = hacer ruido, sonar yuc, -j; = alma

W = interjeccin; oh
j = - completivo que, de que - comparativo como - interrogativo indirecto cmo - + participio con la idea de - + superlativo lo ms... posible - preposicin de acusativo: junto a, a , en casa de qw = empujar sper = comparativo como ste = conjuncin consecutiva de manera que, que felw = ayudar

F fanw = aparecer, mostrarse


fanerj, -a, -on = evidente faloj, -h, -on = insignificante, sin importancia fskw = decir, afirmar feidwlj, -, -n = ahorrativo fegw = huir, huir al destierro

47

48

ETIMOLOGIA
Observaci: Moltes paraules de aquesta llista es poden fer servir com a derivades de dos o tres tims grecs; p.e., antropo-logia pot utilitzar-se com derivat de nqrwpoj i de lgoj; poli-sn-de-ton de polj, de sn i de dw ggllw, es-, paragor, kat-hgorw grj gw, es-, periqumw asqnomai kow lloj nr, ndrj nqrwpoj nt pora rc topoj atj bakthra bllw, kata-, kboj gamw ggnomai, diagignskw, gnmh, sug-gnmh, po-, katagrfw, graf gumnj gun deknumi, pi-deknumi deinj dekkij dw dmoj, dhmokrata, pi-dhmw di piceirw, diaceirzw (cer) ddwmi, po-ddwmi, paradkh, dikaioj... dokw ngel, angelofania, Evangeli, angelical, Agatngel gora, agorafbia, fantasmagria, panegric, categoria, categorema, categric agro-nom/- grafia/ -logia/ -mania, agrifag demagog, pedagog, sinagoga, estratgia; protagonista lipotmia, timo- patia/ -gnic esttic, anti-esttic, an-/sin-estsia acstic, acstica, acumetre, acuofonia allrgia, allomorf, allogen, allestsia, parallela, parallelogram androgin, escafandre, androide, andrologia, androceu, polindria antropo-logia/-fgia/-metria/-morf, fil-/mis-antrop, licntrop anti-bitic/-dot/-patia/-poda, antnim, antinmia, antagonista aporia, aportic, aporisma (tumor) arqueologia, arquetip, arcaic; mon-/olig-/an-arquia, arquitecte, arquebisbe topo-grafia/-logia/ -nmia, u-/ ex tpic autnom, autcton, autista, autntic, automtic, autodidacte bacterio-logia/-scpia/-lisi/-terpia/-fag discbol, problema, parbola, diable, metabolisme, hiprbole, bio-logia/-grafia/-qumica/-sfera/-mecnica/-psia poligmia, endogmia, bigmia, criptgama, fanergama gen, gentica, gnesi, genealogia, homogeni, hidrogen diagnstic, pronstic, agnstic, gnstic, gnmic, anagnrisi grafia, grfic, gramtica, poli-/boli-/graf, autgraf gimnsia. gimns, gignosperm, gimnosofista ginecleg, misogin, androgin, ginecocrcia, polignia, ginecofbia deixis, dectic, paradigma dinosaure, diniteri, dinorni dcada, deca-sl.lab/-litre/-leg, decamer diadema, sndesi, polisndeton, asndeton democrcia, demografia, demagog, demoscpia, en-/epi-/pan-dmia dileg, dilisi, diagnstic, difan, diadema, diacronia quiromncia, quirfan, quirpter, quiroscpia, quiroteca, quirrgic, cirurgia antdot, dosi, apdosi, ancdota, Teodor, dosimetria sndic, sindicat, anarcosindicalista, teodicea dogma, paradoxa, orto-/hetero-/dxia, doxologia
49

dinmic, dinamisme, dinamita, dinamo, dinammetre ego-latria/-mania, egocntric, egotisme idea, ideograma, dol, antropoide, ideologia ectpic, eclipsi, eclptica, czema, eclctic, exogen, extic, exocntric energia, encfal, enciclopdia, empric, embri, endmic n endogen, endocntric, endogmia, endoscopi, fonendoscopi ndon enea-sl.lab/-gon, eneandre, eneagin (botnica). nna epgraf, epidermis, epigrafa, epitafi, epifania p energia, ergonmic, ergmetre, quirrgic, dramaturg rgon eremita, ermit, eremofbia, erm, ermita rhmoj hetero-dox/-geni/-trof/-sexual teroj, trwqi eufonia, eufric, eutansia, evangeli, eucalipte, eufemisme e heureca, heurstica, erskw, xhegemonia, exgesi, exgeta gomai, diheliocntric, heligraf, helioscopi, heliodinmica, heliofbia, lioj helitrop hemeroteca, hemeroscopi, efemride, efmer, Decamer mra qnatoj, qnskw, po- tanatori, tanato-logia/-fbia, eutansia terpia, teraputic, hidro-/ talasso-terpia qerapew idioma, idiota, idiosincrasia, idiotisme, idioglsia, idiolecte dioj hiertic, hierogmia, jeroglfic, jerarquia, hieroterpia ern hpic, hipo-ptam/-drom/ -fgia, hipiatria ppoj isotrmic, isomorf, issceles, isoglosa, isobara soj esttic, xtasi, ciclosttic, termostat, apostasia, iconostasi, reostat sthmi, n-, kaqcacofonia, cacografia, cacopatia, cacotrfia, cacotansia kakj esglsia, eclesistic, eclesiasts, eclesiarca, Anaclet, Parclit kalw, para-kalw caligrafia, calidoscopi, calitpia kalj catleg, cataclisme, ctedra, catedral, catafric kat, ktw clnica, policlnica, clinoterpia, clima, enclisi, proclisi, triclini klnh coin (koin), cenobi, cenobita, cenobiarca koinj cosmtic, csmic, cosmogonia, cosmologia, cosmopolita ksmioj catalpsia, metalpsia, sillaba, polisillaba, sillepsi lambnw, kataapologia, dileg, monleg, lgica, logopeda, sillogisme lgw, lgoj, pologa, sul-lgw lipotmia, eclipsi, eclptica, ellipsi, ellipse lepw, kata-lepw, apo-lepw, paralepw macro-cfal/ -bi/-teri/-dctil/-scpia makrj mrtir, martirologia, pseudo-/proto-mrtir mrtuj megfon, megalit, megalomania, megalocfal, omega mgaj, mgeqoj metabolisme, metafsica, metfora, metamorfosi met metrpoli, metropolit, metro, metrxil, Demter mthr mecnica, mecnic, mecano, mecanografia, mhcanw microbi, microcosmos, micrfon, micra, microchip mikrj mnemotcnia, amnsia, amnistia, mnemnic, anmnesi mimnskw, namisognia, misantropia, misogmia, misopdia misw monosllaba, monografia, monarquia, monogmia mnoj dnamai g edon k, xw
50

noj, neniskoj nmoj (nomzw) nx xlon dj, es-odoj oka, okonmoj, dioikw lgoj, ligarca, ligrwj mowj, mologw nomzw rw f-, p-, fqalmj pqoj paj, paidon, pazw, paidskh plin par pj, pantj, pax pscw, paqptrioj, patr, patrj paw pnte per plosioj poiw, prosplij, polthj polupragmosnh polj, plestoj prttw, dia-, prgma presbteroj pr prj prtoj sdhron skopw, skptomai sn strfw, perisma tttw tacj, tcista teleutaoj, teleutw tttarej tcnh tqhmi, pi-, prostrpoj pr

ne, neo-logisme/-fit/-ltic/-catecumen/-zoic, neonat autnom, agrnom, astrnom, antinmia nicter, nictlgia, nictofbia, nictlop xilfon, xiloterpia, xilfag, xilofonista, xilogrfic perode, mtode, xode, snode, catdic economia, ecologia, ecosistema, sinecisme, dicesi, arxidicesi, metec, periec, parrquia, ecotip, ecnom oliogrquic, ologarca, oligocrcia, oligofrnia, oligoc, oligoelement homogeni, homfon, homnin, homofbia, homleg, homologar onomstica, onomatopeia, an-/ant-/ep-/sin-/hiper-/hip-nim pan-/di-/poli-/cicl-/cosm-orama ptica, dioptria, optmetre, bipsia, panptic; oftalmo-logia/grafia/scpia/-iatria pattic, pato-gen/-grafia/-logia, a-/anti-/em-/ sim-patia propedutica, enciclopdia, Ciropdia, pedagogia, pediatra palin-psest/-drom/-gensia/-dia/-frsia parallela, parbola/-lisi, paradoxa, parapsicologia, parsit, parataxi panorama, panacea, pandmia, pantomima, panhellenisme, pmfil apata, sim-, anti-, em, psicpata, patologia, pattic ptria, patriarca, patronmic, patriota, patrologia, aptrida pausa, pausat, menopusia, Pausnias pentagrama, pentasllab, pentatlon, Pentecosts, Pentateuc, permetre, perifria, perode, peristil, perfrasi, periscopi plutocrcia, plutolatria, plutomania poema, poeta, poesia, onomatopeia, prosopopeia poltic, policia, cosmopolita, necrpolis veure polj i prttw polgon, pollislaba, poligmia, polglota, pleonasme, pleistoc pragmtic, prctic, tanatoprctor, fisioprctor presbter, presbiteri, presbiteri, presbcia prleg, pronstic, problema, procltic prosdia, proslit, prosopopeia, prosopografia protocol, prototip, protozoo, protomrtir, prot, protagonista siderita, siderosi, siderrgic, sideroscopi micro-/peri-/esteto-/endo-scopi simfonia, sin/-cronia/-tonia/-ptic/-ttic, sintaxi estrofa, anstrofa, catstrofe, antistrofa somtic, somatologia, psicosomtic, cromosoma prtasi, sintaxi, parataxi, hipotaxi, atxia, tctica taquicrdia, taquigrafia, taxmetre, taquimecanografia teleologia, filatlia, entelquia, telofase, teleognesi tetraedre, tetrgon, tetralogia, tetrarca, tetrasillbic tcnic, tcnica, politcnic, tecnologia tesi, tema, hiptesi, biblioteca, prtesi, botiga, bodega trpic, tropisme, helitrop, troposfera, tropical hipertensi, hiprbaton, hiprbole, hipertrofia,
51

p fanw, fanerj frw, diafor, kfor fhm, fskw floj foberj frzw fulttw crij crnoj yedw yuc

hiptesi, hipcrita, hipotrmic, hipotenusa, hipotaxi fanal, epifania, fanergama, fenomen, fantasma, difan anfora, metfora, eufria, semfor, telefric, perifric eufemisme, profeta, afsia, fama, Eufmia filosofia, filologia, filntrop, hidrfil, filtre, pmfil fbia, hidro-/claustro-/xeno-/agora-/aracno-fbia perifrasi, para-, anti-, frase, fraseologia profilctic, anafilxia, filxia, catafilxia Eucaristia, carisma, Caricles, Carsias cronmetre, cronologia, dia-/sin-/ana-crnic pseudnim, peudopodi, pseudo-profeta, pseudomorf psquic, psiquiatre, psicpata, psicleg, psicosi, psicotcnic

52

También podría gustarte