Está en la página 1de 71

DICCIONARIO JURDICO

A ABA N DO NO E s a qu e lla situ a c i n q ue se p ro d u ce c ua nd o u na de la s pa rte s de ja de e fe ct ua r u n a ct o p ro ce sa l se g n l os re qu e ri mie nt o s e xig id os po r l ey o po r ma nd a to de l J u ez. De ja ci n o de s pre n di mie nt o de lo q ue pe rte ne ce a l d ue o m o stra nd o a s v ol u nta d de ren u n cia a ce rc a de l a s f a c u lta de s s ob re l o s u yo y c ua nta s a t rib u ci o nes le com pet en . In c um pli mie nt o d e u n d e be r. D e sa m pa r o de un a pe rs o na a q ui n se deb a de c ui da r. De sis tim ie nt o o re n u n cia de u na a c c i n j u di cia l . R en u n cia a u n a a c ci n e nta bla da e n e l mbi t o j ud i cia l . ABA N DO NO DE AC CI N E l a cto r - se g n E s c ri ch e - q ue d esp u s d e co nte sta da la dem a nda desa mpa ra s u a c ci n , a u se nt nd os e o n o c omp a re cie n do e n el tri bu na l, p ue de ser co mpe lid o p or e l j ue z , me d ia n te pe t ic i n a pro seg ui rla ; y e n ca so de q ue no la pr o s i ga , debe el j uez a bs ol ve r a l de ma nda do de la ins ta nc ia y co n de na r a l a ct or e n la s co st a s y da os q ue h u bie re ca u sa d o. ABA N DO NO DE APE LA CI N C ua nd o se i nte r po ne el re c ur so d e a p ela c i n p or a m ba s pa r tes del pro ce s o, se pu e de e fe ct ua r a ba n do n o p o r u n o de el lo s y el pr o ce so c on ti n ua r seg n el int er s d e l a o tra pa r t e . ABA N DO NO DE F AMI L IA C ua nd o s i n ra z n j ust i fi ca da i nc um ple s u o bl iga ci n de pa dr e de fa m ilia de pre sta r a li me n to s, sa l u d y ed u c a ci n a la s p er so na s que est n ba jo s u pa tria pote sta d. ABA N DO NO DE I NS T A NC IA De si stim ie nt o de u na de la s p a rte s o de a mba s , de la s a c ci on es pro ce sa l es en un ju i ci o, q ue la a si ste n c om o po si bil ida d cie rta . ABA N DO NO DE R E C UR SO I na cti vi da d de la pa rte i nte resa da , q ue om ite la ej ec u ci n d e u n a ct o p ro ce sa l de nt ro d e l p la z o s e a la do p or l a Le y . ABO GA DO DE O F ICI O Pro fe si o na l de si g na d o a lea to ria me nte p or e l Cole gi o pa ra de fe nde r a qu ie n ca re ce de re c ur s os pa ra s u fra ga r se el su y o pro pi o. ABO GA DO DE P OBR E S Le tr a d o q ue de f ie nd e de o fi c io a l os lit i ga nt es si n re c ur so s p a ra sol i cita r a pr o fe s io na le s p ri va d os . ABO GA DO DE L E S TA D O Le t ra d o q ue t ie ne p or p ri n cipa le s c ome tid os la de fe nsa del E st a do e n j ui c io , e l a se s ora mi e nt o a dmi n ist ra ti v o y l a li qu ida ci n del im pu est o d e de re c ho s r ea le s. ABO GA DO PA TR O CI NA N TE D ce se de l let ra d o q ue se en c a rga d e la de fe nsa del h on or , los bie ne s y e l p a tri mo n io de u n c lie nte . ABO LIR A n ula r un p re c e pto a Le y . ABR O GAR De ja r si n e f e ct o la vi ge nc ia pa r cia l o t ota l de u na L ey . AB S TE NCI N E s la ob liga ci n q ue tie ne u n j uez o ma g ist ra d o p or s u pr op ia in i cia t iva d e in hi bi rse e n e l c o no ci mie nt o de u n lit igi o por e nte nd er q ue ca r ece de i mpa r c ia li da d pa ra j uzga r. AB SO L UCI N S e n te nc ia q ue p on e f i n a l pro ce so y d ec la ra a l dema nda do l ib re de la dema nda ; o a l re o , li b re d e la a cu sa ci n fo r mu la da en s u c o ntra . AB SO L UCI N DE PO SI CIO NE S De c la ra ci n q ue se pr esta ba j o j ura men to o pr ome sa de d eci r la ver da d . AB SO LV E R Co n ce de r, r e so l ve r o a dmi tir la a b sol u ci n de c ulp a , ca r go o ca r ga . Da r po r l i bre a l re o o a l dema nda do c iv il . AB S UE L T O ( De re c h o P e na l ) A cu sa d o q ue e l Juez de cla r a i no ce nte de lo s ca rg o s y p or e nde de sa n c i n pe na l .

DICCIONARIO JURDICO

AB U SO DE A U TO R I DA D Arb itr a rie da d co met ida en e l eje rc i ci o de a trib u ci on es fu n ci o na les , a dmi ni str a ti va s o je r r qu ica s a l re h usa r ha ce r, reta rda r o ex ced er l a pote sta d a tr ib ui da a su ca r go o f u n ci n, pe rj u d i ca n do a lo s so meti d os a s u a uto rid a d . AB U SO DE DE R E C HO Fi gu ra p or la c ua l , se e je rc e u n der ec ho f ue ra d e la fi na li da d e c on m ic a s o cia l pa r a la q ue f ue c o n ceb i do , a tr op ella n do u n i nte rs le gti mo , a n no pro teg id o j u rd i ca me nt e . C ua nd o e l ti tu la r d e u n d er e c ho lo e jer ci ta c o n el f in de da a r a otr o, n o c on e l f in de be n e f i cia r se . E l nom br e de la fi gu ra e st ma l da d o , ya q ue el der e c ho no a bu sa , si n o e l a b u so s e c o nf ig ura po r s u e jer ci ci o a b u si vo . L a no rma es t h ec ha p a ra reg ula r la c o nd u cta h uma na ; pe r o e xi ste n otr os pr ec ept os re gu l a dor es : la b ue na fe, la mora l, la e q uida d. L o que se c o n fig ur a es u n a ct ua r c o n for me a u n p re cept o e s cri to , p ero a je no a s us ba se s . ACC I N (D ere c ho Pe n a l) Co nd u cta Hu ma na por la q ue se ext eri or i za la e n la e je c u ci n de u n de lit o ; p ue d e da r se por m edi o de u n h a c e r, es u na a cti v ida d , c on st it u y nd ose u n del it o co mis iv o ( po r e je mpl o , r oba r ), omi si n, es de cir , u n n o ha ce r , a b ste ne rse de c ump li r co n u n d eber , deli to om is i vo (p or e je mpl o a ba n do n o de per so na en pe li gro ). v ol un ta d de l a ge nte de cir , de sa r ro lla nd o o po r me di o de u na co n stit u y n do se u n

ACC I N ( Dere c h o Pro ce sa l) De r e c h o p bl i c o s ub jet iv o y a ut no mo p or el c ua l la p er so na tie ne la fa c ul ta d d e re c urr ir a la a uto ri da d j ud ic ia l pa ra qu e se de cla re la ex ist en ci a de u n dere c ho y/o pr e st e su a ux il io a su e jer ci c io c oa c ti vo . ACC I N D E AM PAR O G a ra n ta co n stit u ci o na l que pr oteg e li berta de s dist i nta s de l o c or po r a l, ya qu e e ll o s e ha l la g a ra n tiza da po r el h be a s co rp us . E sta a c c i n pr oc ede e nto n ce s co n tra a ct os de p od e r e je r c ido p or c ua lq u ier a ut ori da d , f un c io na r io o per so na qu e vu l ner e o a mena ce de re ch o s re co n o cid os p or la C o ns tit u ci n , ex cep to a que lla q ue se pro te gen media nt e la a cc i n d e ha be a s co rp us , se g n lo e sta ble ce e l I n c. 2 del A rt . 2 0 0 d e la Co ns tit u ci n . ACC I N DE C U MP LI MI E N TO Ga ra nt a c o nst it u ci ona l q ue pr ote ge lo s dere c ho s o bj eti v os , que seg n e l A rt. 20 0 n u m e ra l 6 de la Co n stit u ci n Pe rua na de 1 9 9 3 : Pro ce de c on tra c ua l q u ier a ut ori da d o f un c io na r io r e n ue nt e a a ca ta r u na nor ma le ga l o u n a cto a dm i nis tra t iv o si n per j ui ci o de la s re s po n sa bi li da de s de le y . La Con st it uc i n C ol om bi a na de 1 99 1 , la i n co rp ora e n s u A rt . 8 7. ACC I N DE H ABE AS COR P U S Ga ra nt a co n stit u ci o na l qu e pr o vie ne d el In ter di ct o r om a no Ho mi ne Libe ro . E x hi bi e nd o q ue e ra e l p ro ce dimi en to e n el q ue o r dena ba el Pr eto r qu e f uera e x hib id o el ho mb re li bre . E s p ue s, a q uel la a c ci n j ud ic ia l qu e pro tege la li ber ta d f si ca in di vi dua l y l os de r e c h os c on sti tu c io na l es c o ne xo s. De a c ue rd o a l a Co ns tit u ci n de 1 9 7 9 el ha be a s co rp us e ra e je rc ic io s lo re sp ec to d e dete nc io ne s pra ct i c a d a s po r a lg u na a uto ri d a d; a s , e sta ba re f e ri do e xc l usi va me nte a l E sta do pa ra l imit a r lo s e x ce so s d e pod er . E llo s e h a e xte nd id o en l a a ct ua l C o nst it u ci n , p u es ta mb i n se e jer c e resp ec to de c ua lq uie r f un c io na r io o pe rs o na (in c . 2 d e l Art . 2 0 0 d e la Co n st i tu ci n Pol ti ca de 1 9 9 3). ACC I N E JE C U TIV A E x ige n cia j u di cia l del pa go o c u mpl imi en to de una de u da u o bli ga ci n , media nt e pr o ce d imi e n to e je c uti v o, c u yo t r mite e s m u c ho m s e xpe dit iv o y r pid o q u e el j ui ci o ord i na ri o . ACC I N R E IV I N DI CA T OR IA La e j e r cid a p o r el p ro piet a ri o d e un bie n pa ra c on se gu ir la dev ol u ci n de ste e n pod e r de u n ter cer o q ue lo de te nta si n j us ti f ica ci n leg tim a . ACC I N PE NA L (D e re c ho P ro ce sa l Pe na l) De rec h o po r el c ua l la pe rso na p ue de re c urr ir a nte la a uto ri da d pa ra de n u nc ia r la c omi s i n de u n de lit o . Si e l ord ena mie nt o ju rd i co c o ns id era que el d eli to s lo ha of e n di do a l a g ra via d o, ser a c ci n p ri va d a , es de ci r, qu e s l o el int ere sa d o o su s he r e de r os p ue d e n de n u n cia r el de lit o a nt e la a uto ri da d , p er o s i el ord ena mie nt o j ur di c o co n si d e ra qu e el del ito ha o fe ndi do a la so cie da d , la a c c i n s er p bli ca , e s de cir q ue e l Fis ca l, e n su re pre se nta ci n, de be de nu n ci a r de o f ic io .

DICCIONARIO JURDICO

ACC IO NA N TE E l q ue s e pr e se nta a nte el Po d er J ud ic ia l pa ra e jer c it a r la a cc i n . AC TA NO T AR IA L Do c u me n to p bli c o q ue co nti en e la na r ra c i n de u n a c o nte ci mie nt o y en e l que a req ue rim ie nt o de p a rte s e ha ce c o ns ta r u n h ec h o qu e pres e nc ie o le c o nst e a l no ta ri o . AC TIV ID A D J UR IS D IC CIO NA L E je r ci ci o de l a s l a bo ra s j udi ci a le s. La a ct i vida d j ur is di c ci ona l e n el Po der J udi c ia l c omp re nde t od o e l a o ca le nda ri o. N o se i nt err ump e por va ca c io n es, li ce nc ia u otr o im pe d i me n to de lo s Ma g ist ra do s, ni de l os a u xil ia r es q ue i nter v ie ne n en el pro ce so , ni p or ni n g n ot ro m ot iv o , sa l v o la s ex ce pc io ne s q u e esta b le ce n la l ey y los regla me nt os . E l a o j ud ic ia l se i ni cia c o n l a ce rem o nia de a p ert ura el da 2 de e ne ro de ca da a o . AC TO J UR DIC O M a n i f e sta ci n de v ol u nta d a la c ua l el ord en a mie nt o ju r di co , e n v irt ud de la a u to n oma pr i va da , le co n ce d e la fa c ult a d de mo di fi ca r la re a lida d ju r di ca e n qu e se dese n v uel ve e l s u je t o, e s de cir q ue p ue de c rea r , e xti ng u ir y m od i fi ca r re la c io ne s j ur di c a s. Lo s a ct os ju r di co s se c la s i fi ca n e n u ni la te ra le s y bi l a tera l es , pa tri mo n ia l es y e xtra pa t rim o nia l e s , e t c. / A cto V o lu nta ri o c u ya fi na l ida d c o ns ist e en e sta b le cer re l a c io ne s j ur di ca s e ntr e l a s pe r so na s. AC TO J UR DI CO PR O C E SA L E s e l a ct o j ur d i co e ma n a do de la s pa rtes , de l os a g en tes d e la j uri sd ic c i n o a u n d e lo s te r ce r os li ga d os a l p ro ce so , su s cep ti ble de crea r, m odi f ic a r o e xti n gu ir e fe cto s pr oc e sa le s. AC TOR E n el p ro ce di mie nt o ci vi l, d c ese d el su je to q ue a c c io na la dema n da ./ E n De r ec ho Pro ce sa l , q u i n a su m e la in i cia t i va p ers o n a l, a ct ua n do c om o la pa rt e a cti va de l p ro ce so ci vi l. (V .: Lit iga nte ) . AC US AC I N FI S CA L ( D e re ch o Pr oc e sa l Pe na l ) E s cr it o p or el cua l, el Fi sc a l Pr ov i nc ia l , lu ego de c on si dera r la e xi ste n cia de u n de lit o , f orma liz a la den u n cia a nte el J uez Pe na l , a pert ur n do se la in st r u cc i n . La q ue po r e s cr ito fo rm ula el F is ca l S up eri or ba s nd ose e n e l in f orm e f in a l re mit id o por e l F is ca l Pr o vi n cia l , en te la Sa la Pe na l , p a ra q ue s ta d i n ic io a l e n j ui cia mie nt o. La qu e fo rm ula e l Fis ca l S upe ri or e n la a ud ie n c ia (lu eg o de ha b er si do int err oga do ) ra ti fi c nd ose e l di ct a me n pre vi o . Se le lla ma ta m bi n r equ is ito ria o ra l . AC TO S J U D ICI AL E S L a s d e c is io ne s, p ro vi d en cia s, ma nd a mie nt o s , d il ige n cia s, y c ua l q uie r dis po si ci n de u n j ue z e n e je r c ic io de s us f u n ci on es . AC TO S PR OP IO S Pri n ci pio ge ne ra l de d ere c h o en v irt u d del c ua l n a die p ued e co nt ra d ec i r lo que p or s u c omp or ta m ie n to ha ve nid o ma nte nie n do de ma nera un i f o rme . /L o s a ct os pr op i os so n a q uel lo s a ct o s so l e mn e s q ue v i nc u la n y co n fi g ura n i na lte ra b le men te la sit ua ci n j ur di ca de s u a uto r, o q ue cre a n, mo di fi ca n o ext i ng ue n a l g n dere c ho op ue sto a s m is mo y q u e n o pue de n co n f u nd irs e c on l os a ct o s p repa ra t ori os o b orra do res de otr o s p os teri or es q u e n o llega ro n a co n ve ni rs e . AC T UAC IO NE S J U DI CI ALE S S on l os di fe re nte s t r mi tes , d il ige n cia s y p ieza s d e a ut os debi da me nt e a ut or iza d a s qu e se de ja n c o nst a n cia d oc u me nta l e n e l expe die nt e j ud ic ia l . / Se lla ma a s a la s d il ig e n cia s pra ct ic a da s en l o s j ui ci os . La s a ct ua ci o ne s j ud ic ia le s se p ra ct ica n e n d a s y h ora s h bi l e s, ba jo sa nc i n d e n ul ida d . So n ho ra s h b iles la s q ue me dia n e ntr e la s sei s y la s ve i nt e ho ra s . AC T UAR I O S e c re ta ri o de J u zga do , q ue d a fe d e l o a c tu a do / E n Der e c h o Pr o cesa l se den om i na a s a l Se c re ta ri o de J uzga do o de l tri bu na l q ue da fe d e cie rt os a cto s y a u to riza co n s u fi rma a c tua c i on e s , q ue s in s u ob ser va n cia ca re ce n d e ef i ca c ia lega l. R es u lta imp orta nt e p or cua nt o p or l s e obs er va el d esa rr oll o del pr o c es o , te nie nd o en cu e nta pri n ci pa lm en te la f r e c ue n cia de la c o ns tit uc i n de la s p r ue ba s d o c ume nta les y la fo rm ula c i n de la s pr ov ide n cia s q ue a uto ri z a . N o es u n si mpl e a u xil ia r de j us ti cia , si n o un co la b ora do r e n la f u n ci n j udi ci a l , i nd is pe n sa bl e, de me no r j e ra r qu a q ue la de l J uez , per o que pa rti ci pa de u na ma ne ra c on t n ua e n el o fi ci o j ud i cia l .

DICCIONARIO JURDICO

AC US AC I N FI S CA L ( D e re ch o Pr oc e sa l Pe na l ) E s cr it o p or el cua l, el Fi sc a l Pr ov i nc ia l , lu ego de c on si dera r la e xi ste n cia de u n de lit o , f orma liz a la den u n cia a nte el J uez Pe na l , a pert ur n do se la i n str u cc i n ./ La q ue por es cr ito f or m ula el Fi s ca l S upe rio r ba s nd o se e n e l in f orm e f in a l re mit id o por e l F is ca l Pr o vi n cia l , a n te la Sa la P ena l, p a ra q ue s ta de i n ic io a l e n j ui cia mie nt o. / La q ue f or mu la e l Fi s ca l S upe rio r e n la a u die n cia (l ue go de ha be r sid o int err oga do e l a c usa d o) ra ti fi c nd os e el di c ta me n pr e vi o. Se le l l a ma ta m bi n r eq ui sit o ria ora l . AC UM U LA CI N DE A U TO S R e u ni n de ex pe die nte s j ud i cia l es q ue por s u s imi lit u d p ue den dec id irs e e n la mis ma se nte n cia AC UM U LA CI N DE P E NA S R e s ume n de l a s pe na s i mp ue sta s a l mi sm o co n de na d o e n di fere nt es pr o ce s o s pe na le s AD H OC E s a q ue lla e x pre s i n a d ve rb ia l la t in a , qu e si gn i fi ca para est o , para el cas o , a est o , p or es to . AD H O NOR E M E xpr e s i n la ti na q ue es ut ili za da pa ra ca l if i ca r u na la b or re a li za da si n retr ib u ci n . AD I N TE R IM ( Mi entra s tant o ) S e e mp lea ge n era lm en te pa ra in di ca r que u na per s ona o cu pa pro v isi o na l me nte u n p ue sto , mie nt ra s se n o mbra a la q ue l o oc u p a r d ef i nit iva me nte . AF IN E S D ce se de lo s e mpa r e n ta d os no p or r a z o nes co n sa ng u nea s, s in o p or a ct o s de dere c ho (e je mpl o : ma t rim on io ) ADJ U DI CA CI N De c la r a ci n de a l gu na a tri b u ci n o re co n oc im ie nt o pa ra co n ced er dere c ho so bre c osa de te rm i na d a . A s e n e l de re ch o d e s u ces io ne s se pr od u ce la a dj u di ca ci n p or v a de pa rti c i n . AD MI N IS TR ACI N FI D UC IAR IA (D e re c ho I n ter na c io na l P bli c o) R gim en i nte r na c io na l de a dmi ni str a c i n y v igi la n cia de t e rr ito ri os e n vi rt ud de a c uer do s es pec ia le s . E ste r gi me n se a pli c : I ) A l os te rrit or ios a la sa z n ba jo ma nda t o est a bl ec id o po r la d es a pa re ci da S oc ied a d de l a s N a c io ne s, de s pu s de la Pri mera G uer ra M un dia l; I I) A los te rri to ri os q ue , c omo res ult a d o de la Se gu n da G ue r ra M u ndia l, f u ero n se gre ga d os de e sta d os e nem ig os ; y I I I) A terr ito ri os vo lu nt a ria me n te c ol o ca d os ba j o di c ho r gim en pa r a prom o ver e l a dela nt o pol ti c o, e c o n mi co , s oc ia l y e du ca t i vo de l os ha b ita nte s de lo s t erri tor io s f dei c omet id os y su de sa rr ol lo pr og re s iv o ha cia e l g ob ier n o p rop io o la i n dep end en c ia . E l C o ns ej o de Admi n ist ra ci n Fi du c ia ria se e sta ble ci pa r a su per vi sa r l a a dmi n is tra c i n d e lo s ter rit or ios e n f ide ic om is o y a se gu ra r se d e q ue l os gob ier n os e nca rga do s de e sa a dmi n ist ra ci n toma r n la s me di da s a de c ua da s a fi n de a l ca nza r e so s ob jet i vo s de la Ca rta de la O N U. ADV OCA T U S V oz la ti na q ue s ig ni fi ca e l llama do . Do n de t i ene s u ori ge n el tr mi no a bog a d o. ADV OCA T U S E CC LE SI A E L o cu c i n la ti na q ue sig ni f i ca ab oga do de la i gle sia . AF IL IAC I N R e la ci n l e ga l y f or ma l , p or me dio de l c ua l i ndi v id uo s e sta b le ce n y re co no ce n rela ci o nes pe rs o na le s o i n stit u ci o na le s . A F OR TI OR I L o cu c i n l a tin a q ue s ig ni fi ca ta nt o m s , co n ma yor raz n . AG IO Ga na n cia e s pe c ula t iv a s ob re e l va l or , t tu lo s de cr dit os , m o neda s y riq ue za s . Apr ov ec ha mie nt o de l a s ne ce si da de s y la cr isi s u os ci la ci n d e los p re cio s o de l mi smo mer ca d o, pa ra b u s ca r u n l u cr o e x ce si vo y u n a ga na nc ia a b usi va de pa rt e d el a gi oti sta . AG N AD OS E n e l De re c ho R oma n o se d esi g na a todo s a q ue ll os q ue se ha lla n s omet id os a la pa tri a p ote sta d de l mi smo pa dre . AGR AV A N TE Cir c u nst a n cia qu e co n c urre e n la pe rs on a q ue c omet e u n d eli to , o e n el d elit o mis mo , y q ue i n cr e me nta la re s po n sa b ili da d pena l

DICCIONARIO JURDICO

A LA F IR M A C om un i ca ci n c om n, q ue i nd ica n qu e a la res ol u ci n s lo le fa l ta la su s cri p ci n de l j ue z o e n ca r ga d o. AL BACE A Per so na e je c uto ra de la lti ma v ol u nta d de u n fa l le ci do . E l a lba cea p ued e ser testa me nta r io , por no mbra m ie nt o j udi c ia l o por a l gu na ot ra ra z n lega l . ALE GA T O S ig ni fi ca e l a ct o ge ne ra lme nte r ea liza do p or es c rit o, me dia nte el cu a l el a b og a do de u na p a rte , e xp on e la s ra zo ne s de he c ho y d e der ec h o e n def en sa d e lo s i nte re ses j ur d i c os de s u pa tr o c ina do e n u n p ro ce so ci vi l o pe na l . / E x po si ci n ora l o es c rita , he c ha por un a b oga do a fa vo r de s u pa tr o ci na do o def en di do . ALE V OS A C on si ste e n la com isi n de u n de l ito p or me dio s q ue a s egu re n s u eje c u ci n si n el ries go q ue p ud ie ra pr o ve n i r d e la v cti ma AL IME N TO S E s e l d e b e r de s u ste nt o, ha b it a ci n, ve sti do y a s ist en cia m di ca qu e tie ne n obl iga ci n re c pr o ca d e pre sta r se lo s c n y u ges , a s ce n die nte s y d es ce ndi en tes , a s co m o l os her ma no s e n de te rm in a da s c o ndi c io ne s AL ZA D A ( De re c h o P r oc e sa l) Se di ce de los de re c ho s i mp ug n a tor io s e n lo s c ua le s la res ol u ci n cu e st io na da de b e s e r re vi sa da p or el s upe ri or je r r qu i co de q ui n la e mit i . AL ZA MIE N T O DE B IE N E S D e li to co n sis te nte en tra n smi tir l o s bie n es f ic ti cia me nte pa ra que los a cre edo re s no p ue da n c ob ra r s u de uda . AL LA NA MI E N TO R e c o n oc imi e n to q ue el de ma nda do e fe ct a en s u c on tes ta c i n a la dema nda de la p rete n si n de l d e ma n da nte . AMB OS E FE C TO S E n de re c ho pr o ce sa l, se lla ma a s a la s c o nse c ue nc ia s de la a pe la c i n co n ce dida a un re cu r so , p ue s se g n E s cr ic he s u spe nd e la j ur is d ic ci n del j uez o tri b u na l su per io r de pri me ra i n sta nc ia , y de vu el ve la ca usa a l tr ib u na l S u pe rio r. Su s ef ec to s so n : 1 ) S usp e nsi v o y 2 ) De v o lut i vo . AMPAR O E s u na d e la s a c ci o ne s de ga ra n ta , la c ua l ca ut ela lo s de rec h os re c on o c id o s p o r la Co ns tit u ci n , c ua nd o sto s so n v u ln e ra d o s p or c ua l q uie r p ers o na , f u nc io na ri o o i n stit u ci n. AM NI S T A Di sp os i ci n c o n f ue r za l e ga l p or la q ue se co nd o na n l os del it os c ome tid o s y se e x ca r cela a to do s o u n gr up o e sp e c fi co de p res os . AN L I SI S DE E V I DE N CIA M e to do lo ga co n s iste nt e en e xa m ina r l a impo rta n cia y va lo r de tod o in di ci o o pr ue ba e n u n he c h o d eli ct i vo . AN IM U S V oz la t i na q u e sig n if i ca nim o , E s la es pe cia l i nte n ci n c o n q ue se a ct a . E sta fi gu ra se pre se nta ta n to e n e l D e re c ho Ci v il co mo e n e l Der ec h o P ena l . AN IM U S BE L L I GE R A N DI L o cu c i n la ti na qu e si gn i fi ca i nt enci n de ha cer g uerr a , u sa da fre c ue nte me nte e n De re c h o In te r na ci o na l P bli c o . AN IM U S OCC U PA N DI L oc u ci n l a ti na q ue si g ni fi ca i nte nci n de o cupa r . AN T ICR E SI S De re c ho por e l c ua l e l de ud or ent rega u n in m ueb le a s u a cree do r e n ga ra nta de u n p rs ta m o e n di ne r o , co n ce d ie nd o a l a cre ed or la fa c ulta d d e ex pl ota r lo y pe rc ib ir s us fr ut os . AN T IJ UR I CI DA D T od o lo c on tra r io a l der ec h o. R o c co se a la q ue e s la na tu ra l eza in tr n s ica de d eli to . T oda a cc i n e s a n ti j ur di ca c ua nd o se a de c ua a un tip o l ega l y n o c on c ur re ni ng u na ca u sa de j us ti fi ca ci n, de sp re ndi n d ose una cu lpa bil ida d. U no de l os ele me nt os que co mp on en el de lit o . AN U LA BI LI D AD ( De re c ho C iv il) . E s la f ig ura que , se g n E n ne ce r us , se da c ua nd o u n n ego ci o j ur di c o es co ns ide ra d o de m ome nt o v li do , pero p ue de s er de c l a ra d o n ul o p or se nt e n cia j udi c ia l e n ba se a u na a c ci n (si c) de n uli d a d. Se b u sca pr ote ger los i nter ese s de la p a rte

DICCIONARIO JURDICO

dbi l de la re la c i n j ur di ca , po r e jem pl o, c ua n do a do le ce d e in ca p a c ida d rel a ti va ; si n e mba r go , en vi rt ud de la se gu ri da d j ur d ic a , el a c to ju r di co a nu la ble p uede ser c o n fir m a do , a dq uir ie nd o ple na va li de z . APAR E JA D A E J E C UC I N D ce s e de l os i n str u men to s en vi rt ud de l o s c ua le s se pr oc ede p o r la va e je cu ti va c o n tra e l ob li ga d o. APE L AC I N ( De re ch o pro ce sa l ) R e c urs o qu e se in ter po ne pa ra i mp ug na r u na r es ol u ci n , a ut o o s en te nc ia , a nt e un a i nsta n cia s upe ri o r so li cit a n do se re v oq ue o a n ul e, pa ra l iza nd o la e nt ra da e n vi ge n cia de la f ue r za d e la le y. E x ist e a pe la ci n e n a mb o s e fe c tos (pr oc edi mie nt o y j ur is di cc i n) e n u n so lo e f ect o ( pr o ced imie nt o) APE R C IBI MIE N T O R e q ue r imi e n to q ue e fe ct a el j uez pa ra qu e s e eje c ute l o qu e ma n da , co n mi na nd o co n m ult a o una sa n ci n ; es ta mbi n la me dida d is ci pli na r ia es cr ita q ue el Juez o el s up eri or l la ma l a a te n ci n a u n a ux ili a r pa ra q ue p ro ce da en f orma , pr ev i nie nd o q ue la repet i ci n a ca rre a r u na sa n ci n ma y or . /Ad ver te nc ia he ch a p or e l j ue z a q u i n d ebe pres ta r c o n fe s i n o re co n o ce r a lg n do c um e nt o, pa r a co n c ur rir a l j uzga do , ba jo sa n ci n de ser c on d uc id o a la f u e rza a de cla ra r o de tene r p or c iert a s la s a fi rma ci o nes de la p a rte co nt ra r ia . A PR I OR I L o c uc i n la t i na qu e sig n if i ca a nte s d e t od o e xa me n . APR OP IAC I N I L CI T A (De r e c h o Pe na l ) Ad u ea r se e n fo rma i nde bida d e u n bi e n mu e ble e nt rega do pa r a s u c u i da do o de p si to , co n l a ob li ga c i n de de v ol v erl o a s u t it ula r. AR A NCE L V a l or iza ci n o ta sa ; ta ri fa o f ic ia l q ue e sta b le ce l os d ere c ho s q ue s e ha n d e pa ga r por d iv ers o s a ct os o s e rv i ci os a dm in is tra t iv o s o p ro fe si o na le s ; co m o la s ca rta s ju d i cia le s. AR BI TR AJE S ist e ma d e re s ol u ci n c o nf li ct o s en tre co nt ra ta nte s pa ra e vit a r la i nt er ve n ci n de u n j uez y de ja r e l f a llo a ca r go de te rc er o s i mpa r c ia le s. AR CH IV A MIE N TO V o z us ua l e n l a te rmi n ol o ga f ore ns e, q ue se a l a q ue e l e xpe die nte d ebe ser a lma ce na do o g ua r da do a l h a be r fi na l iza do la a c ci n o ca usa . AR R AS Pre n da o se a l q ue se da c om o s egu ri da d del c um pli m ien to de u n a cu erd o que po ster io rme nte se p la sma e n un c on tra t o. I ns tit u ci n del De re ch o Ci vil ( C. C. Art s. 1 4 77 a l 1 48 3 ), q ue pu e de s e r co n fi rma t or ia o de r etra cc i n . E l i n c ump li mie nt o de la oper a c i n , impl i ca la p rd ida de l a s a r ra s a la q ue h ub i era e nt rega do , en cua lq uie ra d e l o s d o s ca s os . Se a l q ue fo rma l iza la inte n ci n d e ll eva r a ca bo u n c o ntra to de co mpra - ve nta . Hi st ri ca me nt e la s a r ra s fu e ro n la s tre ce mon eda s da da s en sea l de c om pr omi s o y ma tri mo ni o . AR R E N D AM IE N TO Co nt ra to de a lq u ile r p or el q ue se ce de e l us o d e u n bi en a u na per so na pa ra q ue p ue da di sp o ne r de e lla du ra nte u n p la z o de tiem po de termi na do y c on el p a go peri d ic o de u na ca nt i da d de di ne r o . AS TR E I N TE M ulta p ro gre s i va im pu e sta a la pa rte q ue co mo co n se c ue nc ia de una r es ol u ci n j udi c ia l , debe c ump lir co n re a l iza r dete rmi na da p res ta ci n y n o lo ha ce . La a st rei nt e es a rbit ra r ia po rq ue s u de te rm in a c i n de pe nde ni ca me nt e de Juez , qu i n bu s ca la e xa ge ra ci n ; e s co nm ina t or ia p ue s c o nst it u ye u na a me na za , no u na de uda de fi ni ti va y es pro v is ori a a l p ode r se r re d u ci da , a ume nta da o ha s ta su pr imi da . ATE S TA D O C o nj u nt o d e do c um e n to s de c a r cte r o f ic ia l q ue r ela ta n l o s he ch os s u ced id o s e n e l c ur so de u na i n ve sti ga c i n po li cia l. / In str u men to o fi c ia l e n e l c u a l s e ha ce n c on sta r co mo cie rta s a l g una s c osa s. ATE S TA D O PO LIC IA L Do c um e n to p oli c ia l de ca r cter a dmi ni st ra ti v o po r el qu e se da c u enta del re su lta do de la s i n ve sti ga c io ne s rea liza d a s en t o r no a u n de lit o de nu n cia do . E l a te st a do debe co nt en e r e l t e sti mo ni o de lo s i n ter ve nid o s, e l pr oc e so i n ve sti ga t ori o y su s co n cl u si on es , l a s q ue se r vi r n a l Fis ca l pa ra que a ct e de a c uer do a s us a tr ib u ci on es .

DICCIONARIO JURDICO

ATE N U A N TE C ir c un sta n cia qu e co n c urr e e n la pe rs o na q ue c ome t e u n del ito , o e n el d elit o mis mo , y q ue d is mi n u ye la re s po n sa b ili da d pena l. AU D IE NCI A OR A L D ce se de l j ui ci o pe na l y s u rea liza c i n p b li ca , c ua n do a s l o es ta bl ec e la ley e n ho ra s y d a s se a la do s, a g ota nd o su s pr oc edi mie nt os h a sta de su c u lm i na ci n co n l a se nte n cia . AU T O E s la r e s ol u ci n me dia nte la c ua l e l J uez r es ue lv e la a dm is i bil ida d o el re c ha z o d e los a ct os po st ula to ri os de la s pa r te s , e l sa nea m ien to de pr o ces o, la i nte rr up ci n, c o n cl us i n y la s f or ma s d e c on c lu s i n e s pe cia l d el pr o ce so , el c o nc es or io o d ene ga to ri o de l os me dio s imp ug na t or io s, la a d mis i n , im pr oc ede n cia o m odi f ica c i n d e m edida s ca utel a re s y t oda sit ua ci n qu e im pli qu e u n ra c io c in io j ur di co . E x pre si n j ud i cia l , re fer ida a la re s ol u ci n j udi c ia l i nter me d ia e n t re l a p ro v i de n cia y la se nte n cia . / R e sol u ci n j ud ic ia l q ue p on e fi n a u na c ues ti n i n cid e nta l o de fo nd o pr om ov id a a n tes de la se nte n ci a . AU T OR ME DIA T O (D e r e c ho Pe na l) E l a ge nte que , pa ra co mete r u n deli to y en d omi n io de la s ci rc u ns ta nc ia s , se va le de la a c ti vi da d rea l iz a da p or u n i n imp uta bl e o d e un a pe rs o na a j ena a su a c tu a r de li ct uo s o, pa ra c on s uma r su pla n ; p or e jem plo , el mdi c o q ue qu eri end o ma ta r a u n pa c ie nte - ord e na a u na en fe rme ra q ue l e c ol oq ue u na in ye c ci n, per o el la no sa be q ue en re a li da d i n ye cta u n ve ne n o. AU T OR I DA D DE CO SA J U Z GA DA E fe ct o pr oc esa l q ue t ie ne n la s se nte n cia s e je cu tor ia da s , o sea , a q ue lla s q ue ha n re s ue l to de fi n iti va me n te un l iti gio . AU T OS R e u ni n de la s dife re nte s pie za s q ue co n fo rma n el ex ped ie nte ju di cia l, a s c om o de toda s la s d il ig e n cia s a ct ua da s e n e l pr oc es o, o rig i na nd o la fr a se co nsta r en a ut os o de aut os q ue qu ie r e de c i r q ue e st p ro ba da e n la ca usa a l g una co sa . AU T O APE R TOR IO DE IN S TR U CCI N R es ol u c i n j ud i cia l qu e ex pid e el j uez , l ueg o de r e ci bir la de n un c ia de l F is ca l pr ov i nc ia l , q ue da in ic io a la i nst r uc c i n, c omp re nd ie ndo a los pro ce sa d os . AU T OD E FE N SA For ma de or ga n iza ci n de la s o cie da d c iv il q ue b us ca de fe nde rse de la s a gre si on es o a t a q ue s de e le me nt o s ext ra o s a s u c o n vi ve n ci a pa c f i ca V .g . : R o n da s ca m pes i na s , r o nda s u r ba na s, e t c . AU T O NOM A J U DIC IA L E l Pode r J ud i cia l e n s u ej er ci ci o f u n ci o na l e s a ut no mo e n lo p ol t ic o, a dmi ni str a ti v o, e co n mic o , di sc ip li na r io e i nde pe nd ie nte e n lo j u ris di c ci ona l, co n su je c i n a la C o nst it u ci n y a la l e y . AU T OP SIA E xa m e n mi n uc io so de l ca d ver p or p ro fe si o na l e spe c ia liza do pa ra d eter mi na r los in di ci os y ca usa s de la mue rt e , la a uto ps ia s e efe ct a po r ma n da t o ju di cia l. Ta mb i n se usa la pa la b ra ne cr op sia . AV AL C o ntr a to p or e l que u na pe r so na s e pr esta a res po n der de l a s ob liga c io ne s de a l g u ien fre nt e a u n te r ce ro . AV AL O V a lo ra c i n de u n c o nj u nt o de bie ne s. AV I SO DE DE SPE DI DA (Ca sa ni ca ). Dema nda r la des o c upa ci n del in mu ebl e a rre nd a do , a nte la ne ce sida d imp e ri osa y la v ol u nta d ma n if ie sta q ue tie ne el pr opi eta r io de a c up a rlo , e je rc ita nd o de e sta f orma e l de re c ho de usa r y di s fr uta r d e s u bie n , a l a m pa r o de lo e sta b le ci do po r e l a rt . 9 2 3 d e l C d ig o C i vil . La a c ci n de a v is o de des ped ida po r ca sa n ica seg n e l De cre to L e gi s la ti vo 7 09 se e n cu en tr a c om pre nd id o d en tr o del D . L . 2 19 3 8 . AV OCAR D el la t n ad voca r , e s c ua nd o un J uez o Ma g ist ra d o t om a el co n oc imi en to de u na ca usa q ue ha ba si do de s ig na da pa r a otr o M a gis tra d o .

DICCIONARIO JURDICO

B BAJO APE R C IB IM IE N T O E x pre si n j u di cia l q ue a d vier te l a a p li ca ci n de u na sa nc i n po r n o rea li za r u na o bli ga ci n di sp ue sta e n u na cita ci n, n oti f i ca c i n o ma nda t o j ud i cia l . BA L S TI CA F OR E NS E (Crim i na l st ica ). T c ni c a que e xa mi na e vi de n cia s s obr e el u so d e l a s a rma s de f ueg o p a ra e l e s c la re ci mie nt o e sp ecia li za d o s ob re he ch o s, e n lo s cua le s la po l ic a o la s a ut or ida de s ju di c ia l e s r e q uie re n i n f orm a ci n ba l sti ca . BA N DA Gr up o cri mi na l or ga niza do , q ue a c ta e n co n cie rt o y d e ma n era ha b it ua l p a ra pro p sit o s d eli ct i vo s. Co ns tit u ye u n a gra va n te de l del ito pe rpet ua do . BE L I GE R A N CIA De re c ho de ha ce r la g ue r ra c o n ig ua les ga ra n ta s in ter n a ci o na le s, que a que ll os co ntr a q u ie ne s s e co nt ra te . La c o nd ic i n ese n cia l e l q ue s e re spet e la s le ye s d e la gue rra . BE NE F IC IAR I O Pe rs o n a e n c u y o fa vo r s e h a c o ntra ta do u n se gu ro . Ta m bi n se di ce a s a toda pe rs o na q ue re c i be u n d e re c ho o be ne f ic io . BIE N D ce se de to do a que ll o q ue t ie ne u na me dida de va l or y p ue de se r o b jet o de pro te cc i n j ur d ica . BIE N I NA LIE N AB LE Qu e n o p ue de se r ob jet o de ve nta . BIE NE S I N DIV I S OS S on l os q ue pe rte ne ce n a dos o m s per s ona s y s e en c ue ntra n en imp os ibi li da d de in di vi du a li za r se li tera lme nte pa ra ca da un o de lo s c o nd m in os , por imp os ic i n de la le y, a c ue r do de la s pa rte s o a ct o de ltim a vo l un t a d. BIE NE S I NE MB AR GA B LE S B ie ne s q ue el d eud or c o ns er va , p or en c on tra r se f ue ra d e la e je c u ci n y e xe nt os d e to da me d ida de se g ur ida d . T ie ne se rv i ci o pro h ibi ti vo e xpr es o, e s d e ca r ct er res tri ct i vo y h a de e sta r di sp ues to p or le y su e xc l us i n po r le y. BI LA TE R A L I DA D Lo q u e c o nsta de do s l a d os . E n de re c ho se a pl ic a a l os c on tra t os e n que a mba s pa rt es q ue da n obl iga da s a d a r, ha ce r o no ha cer q u e c om pen sa la pre sta ci n d e la otra pa rte c o n ma yo r o me no r i gua lda d. Cu a nd o la s pa rte s se ob liga n si na la gm t ica me nte e s dec ir ; ex ist e u na co rre la c i n e n tre la s o bl i ga c io ne s a s umi da s . BU E N A FE C o nv i cc i n de qu e se pa rt i cipa e n u na re la c i n ju rd i c a co n fo rme a De re c ho , es dec ir , re spet a n do e l d e re ch o de lo s de m s . / Bue na Fe O b jeti va o pr ob ida d : e s el a ct ua r co n lea lta d e n u na re l a ci n j ur di ca det erm i na da ./ B ue na Fe Su b je tiv a o cre en ci a : s e d i c e de la fe qu e se t ie ne e n e l De re c h o q ue se e jer c e o e n e l De r ec h o d el que s e de ri va el a n ter i or .

DICCIONARIO JURDICO

C CA D UCI D AD M od o de e xti n ci n de c ier to s d ere ch os p or e l tra n s cu rso de l ti emp o y e n r a z n de s u fa l ta de e j e r c ic io . Ca du c ida d se g n la Le y de T tu lo s V a lo res 1 6 5 87 es l a n o a dq ui si ci n d e un de re c ho p or e l t ra ns c ur so de t iemp o . C.A . L. V a s e: C ole gi o de A bo ga d os de L ima . CA NCE LA CI N E x ti ng u ir U na o bli ga ci n . Pu e de ha b er ca n cel a c i n vo l un ta ri a ( c on se nt imi ent o e sp o nt neo ) y f orz osa (c o ntra la v ol u nta d). Pue de ser , ta mb i n, d e do mi ni o , de hip ote c a y de b ie n. P ued e da rs e l a ca n ce l a c i n pa r c ia l o tota l, s eg n s u s e fe ct os . CA DV E R Cu e rp o de ho mbr e o m u jer q ue ha p erd id o la vida , p or s , p or ot ro , p or c a usa pro v o ca da , na t ura l o p or ca u sa a c cid en ta l . CAPA CI DA D CIV IL Apt i tud q ue d e te r mi na la po sib ili da d de qu e una per so na pa rt ic ipe e n u na rela ci n ju r di ca . / Ca p a ci da d de go ce : C ua n do la p er so na pu ede ben ef i cia r se pa s i va me nte de l o s d ere c ho s q ue l e s o n r e c o no c id os ; la tie ne t od o s u jet o d e d ere ch o po r e l so lo he c ho de se rlo ./ C a pa ci da d de e j e r ci ci o : C ua nd o la per so na p ue de , po r s m ism a e s de c ir si n ne ce sida d de re pr e se n ta nt e - , p a rti c ipa r de nt ro de u na rela c i n j ur di ca . CAPA CI DA D PE N A L Ob ra r co ns c ie nte y vo lu n ta ri o, res po n sa bl e de su s a cc io ne s u o mi si o ne s. E l e jer ci ci o p u ni ti vo s e lim ita a l o s s u jet os en co n ci en c ia , v ol u nta d, m a y ore s d e eda d ( co n la s ex ce pc io ne s le ga l e s d e l ca so ), q ue c o n su s a c ci o nes p ro du ce n a nt ij u ri ci da d ple n a e imp uta bil ida d a l i n c urr ir e n u n de l it o. CAPA CI DA D PR OC E S A L P re su p ue st o pr o ces a l q ue c o ns ist e e n l a a pti t ud de pa rte p a ra co mpa re cer di re cta me nte e n e l pr o ce so . Se a f irma q ue to do s te n emo s ca pa ci da d pa r a ser pa rte , m s n o t od o s te ne m os ca pa ci da d pa r a a ct ua r d ire ct a me nte e n e l pro ce s o. CAP T UR A A ct o po li cia l por e l cu a l u na p ers ona e s det en ida y p u esta a di sp os ic i n de la a ut ori da d pe na l pa ra , ge ne ra lme n te , ser r ecl u ida e n la c rc el. Se rea liza e n ca s o de fla gra nte de lit o s ie n do pu e st o a di sp os i ci n de l Fi sc a l -, o c ua n do sie nd o a c us a d o e n u n pro ce so pe na l - n o se h a pre se nta do a l a a ud i en cia . CR CE L I nm ue b le d o nde re si de n de ma ne ra h a bi tua l l o s p res o s, q ue c ue nta n co n la s medi da s de se g uri da d pa ra ga ra nt iza r s u re cl us i n . CAR GA S Co n j un to de d e uda s q ue gra vit a n s o bre u n pa tr im on io . CAR GA DE LA PR UE BA Ob li ga c i n c on si s tent e e n p on er a c a rgo de u n li tiga nt e la dem ost ra c i n de la v e ra c ida d de s u s pro po s ic io ne s d e he c ho e n u n j ui ci o . E l re q ueri mie nt o e s fa c ulta d de la pa rt e i nte r e sa da d e p ro ba r s u pr op osi c i n ./ O bl iga ci n pr o ce sa l a q ui n a fi rma o se a la u n he c ho o u n de re c h o, a p roba r su a cc i n , e n a l gu n os ca so s, la le y lib era a l a cto r de e ste p ri nc i pio p ro ce s a l . CAR GA PR O CE S AL Ga ra nt a de l e je r c ic io f a c ulta ti vo a nte el re que rim ie nt o de u n r ga n o j uri di cia l, q ue p o se e u n do ble e fe ct o: por u n la d o el lit iga nt e ti ene la fa cu lta d de a l ega r co mo l a de no a l e ga r , de pr ob a r com o de no pr oba r . Ca rn el utt i co n ce pt ua li za a la ca r ga pro ce sa l com o e l e je r ci ci o de la u na fa c ult a d c ua nd o di c ho e jer c ic io a pa re ce ne ce sa r io p a ra e l l og ro de l p ro pi o i nt e r s . CAR R E R A J U DIC IA L E j e rc i cio la bo ra l pe rma ne nte e n la s i ns ta nc i a s del Po der J ud ic ia l . La ca r rera j ud ic ia l c omp r e nd e l os sig u ie nte s gr a do s: 1 .V o ca l de la C orte S up rema de J us ti cia ; 2. V oca l de la Co rte S upe rio r de J u sti c ia ; 3. J uez e spe cia li za d o o Mixt o ; 4 . Jue z de Pa z letra do ; y 5 . Se cr e ta rio s y re la to res de Sa la . E l C o nse j o E je c uti v o d el Pod er J u d ic ia l orga n iza el c ua d ro de a nti g e da d de V oca le s S up rem os y el de m rit os y el de a nti g e da d de V oca le s S upe rio re s, y l os a c tua li za p erma ne nte me nte . Lo s Co n s ej os E j ec ut i vo s Di str it a les y la s Co rtes S upe ri ore s e n s u ca s o, ha ce n l o prop io co n l os Ma g ist ra do s q ue le s c o n cier n en (Art s. 2 1 8 - 21 9 L OPJ ) .

DICCIONARIO JURDICO

10

CAR TA P O DE R J U DI CI AL ma n da t o q ue e n u n es cri to c on f iere u na p ers on a a o tra pa ra qu e lo repr ese nte de ma ne ra e spe ci a l o e x te nsi va , ha cie nd o su s ve ces . A tra v s de e lla se e j erc e u na r epr ese nta c i n te mpo ra l , r e v o ca b le s lo po r e l oto rga nt e. CAS AC I N ( De r e c h o P ro ce s a l C iv il) . Pr o vie n e la L o c. La t . ca ssa r e q ue sig n if i ca q ueb r a r, rom per o q ue b ra nta r le ga lme nt e e l cu rs o de u n pr oc es o, se g n E sc ri c he la a p li ca ci n pro ce sa l de l a ca sa ci n, im pli ca la a cc i n d e a n ula r y de c la ra r si n ni ng n va l or ni e fe ct o a lg n a ct o p bli c o./ E ste re c urs o pr o cede co nt ra la s se nt en c ia s pa sa d a s en a ut ori da d de co sa j uz ga da q ue ha y a n sid o di cta d a s e n i n fra c ci n de la le y p r oc esa l. E ste re c ur so t ien e por o b jet o la j usta a p l ica ci n de la le y y la u nida d de la j ur isp r ud en ci a . / Fa c ult a d a tri b u ida por la le y a l m s a lto o rga ni sm o j udi c ia l del pa s, pa ra c on o cer de l os re c ur so s imp ug na t or io s co nt ra la s s e n te nc ia s de los tri b una le s i n f eri ore s, r e vo c nd ola s o co n fi rm nd ola s . CAS O FOR T U I TO (D e re c ho Ci v il) S u ce so q ue no se p ue de pr e ve r y, por l o ta nt o , i ne v ita b l e. CAS U I S TIC A Ca u sa s ce l e br e s d e l pa sa do que si r ve n c om o r efe re nc ia pa ra el a n lis is a ca d mi c o o l e ga l . CA UCI N ( De r e c h o Pr oc e sa l Pe na l) Ca utel a pec u nia ria qu e per m ite es ta b lec er la li ber ta d pro v isi o na l de l pr oc e s a do , q ue p r e via me nte c um ple a l gu n os re q ui sit os ( no re i nc ide nt e, si n a nte ce de nte s j udi c ia le s, e t c) E n la leg isl a c i n com pa ra da e xi ste n otr o s t ip os de ca u ci n : pers o na l , rea l o j u ra t o ria . CA UCI N J UR A TO R IA J ura me nto e fe ct ua d o p or e l c ua l u na p ers on a se c omp ro met e a c um p lir l o pa c ta d o, c o n ve nid o u o rde na d o p or la a ut or ida d ju di cia l . CA US A L M ot iv o o ra z n qu e d e ri va ot ro s he c ho s. /Or ige n de la s co n se cu en ci a s . CA US AH AB IE N TE ( De r e c ho Ci vi l). P e r so na q ue a d q uier e der ec h os en fo rma de ri va da de otra , lla ma da ca u sa nte o t r a smi te nte , po r med io de u n a cto de tra n s mis i n o s uc esi n. E n el fo n do e st la ide a d e un a ct o de tra s pa s o de tra s f ere n cia de dere c ho s. / D ces e d e la pers o na q ue ha a dq ui r ido de re c ho s y ob liga c io nes de o tra per s ona . CA US A N TE ( De re c ho Civ il) Pe rs o na q ue tra sm ite a otra , ll a ma da ca u sa ha b ie nte , u n dere c ho ./ E n S u ce si o ne s, d ce se de la pe r so na fa lle ci da d el ca usa ha bie nte , es de cir , la pers o na q ue de ri va s u de r e c h o a ot ra . CE DE N TE Pe rs o na q ue tra smit e u n d ere c ho a ot ra . C D U LA D o cu me nt o q ue co nt ie ne e l te xto d e la s r es ol u ci o nes emi tida s p or e l ma g is tra d o e n e l e je rc ic io de s u s f u n ci o ne s . / La c d u la d e no ti fi ca ci n co n sti tu ye u n do c ume nt o p bl i co . C D U LA DE NO TI F ICA CI N Me di o de c om u n ica ci n de l os rga n o s j ud ic ia le s p or el q u e se po ne e n co n oc imi e n to de la pa rte i nt e re sa da u na re so lu c i n o a u di en cia ./ M edi o p or e l c ua l se ha ce sa ber e n s u d omi ci li o a lo s liti ga nte s u na res ol u ci n Ju di c ia l. Deb e ser d ili ge n ci a da por el em plea do q ue e l j ue z de sig na . La c du la de n oti fi ca ci n co n sti tu ye un d oc u me nt o p bli c o. CE R TI FI CA DO D o cu me nt o fir ma d o y sel la d o po r u n fu n ci o na r io , d a nd o fe de la cer teza de u n a co nt ec im ie nto , he c ho o de cla ra ci n . CE S I N T ra s pa s o de b ie n e s , d e re c ho s, a c cio ne s o cr dit os e ntre p ers on a s v i va s . CE S I N DE DE R E C HO S (De r e c h o Ci v il) . F or m a de tra ns mis i n d e la s ob lig a c io ne s, e s de c ir, co n si ste e n u n ca m bi o o s ust it u ci n de u n o de lo s s uj eto s de l a rela c i n o bli ga t or ia , es dec ir , l o n ic o q ue va a ca m bia r e s e l el em ent o s u bj eti v o (el de u dor o el a c ree dor ). E s u n a ct o de d is po si ci n e n vir t ud de l cua l l os d e rec h o s ce did os sa l en d el pa t rim o ni o del ce de nte e in gre sa n a l pa tr im o ni o de l ce s io na ri o; d ere ch o q ue deb e e xis tir y s er e xi gib le y q ue co n si ste e n la e xig e nc ia d e l c um pli mie nt o d e la pr esta c i n a ca r g o d el de ud or ced ido . E ste

DICCIONARIO JURDICO

11

e s u n o de lo s p u nto s i mpo rta nte s q u e la di st in gu en d e la Ces i n d e Pos ic i n C o ntra ct ua l en do nde , se pu e de ce d e r ta nt o la p os ic i n d el s u jet o a ct i vo o del pa s iv o , e n la Ce si n de Der ec h os se ce d e l a a cr e e nc ia , a l me no s a s l o ha es ta ble ci do n ues tr o C d igo Ci vil ./ Tr a sp a s o d e b ie ne s, de r e c h os , a c ci o ne s o cr dit os e ntre pe rs ona s v iv a s . CE S IO NAR IO Pe r so na que re c ibe de l cede nt e der ec h os , bie ne s, c r dit os . CIR C U N S TA N CIA S A GR AV A N TE S La s qu e a um enta n la re sp o nsa bil id a d cr imi na l./ He ch o s que co n c ur re n pa ra ha ce r pe li gr os o a l a ut or de u n del ito , p or la ma lda d o ma yo r d a o e fe ct ua do , p or e je m pl o: la pr e me d ita ci n, la a le vo sa , el en sa a m i ent o, et c . CIR C U N S TA N CIA S A TE N UA N TE S La s qu e d is mi nu ye n la res po n sa b i lida d p ena l. CIR C U N S TA N CIA S E X I ME N TE S La s q ue li bera n de res po n sa bi li da d a l a uto r de u n del ito . CI TA CI N Lla ma mi e n t o q ue e fe ct a el J ue z o ma gis tra do a u n a o a a mba s pa rte s del pro ce so o a cu a lq u ie r pe rs on a qu e n o sea pa rte de pr o ces o a fi n q ue c o n cu rra n a u na deter mi na da d ili ge n cia . CIV I L IS T A J ur ista co n c on o cim ie nt o y do mi nio ver sa d o e n de rec h o ci v i l. E s pe cia li sta ca l if i ca d o e n de r e c h o ci vi l. CLA N Tr mi no q ue de s ig na a u n gr up o de pa rie nte s d e fi lia ci n u ni li nea l . COAC CI N E s la f ue r za c omp u lsi va de u n in di vi du o o del E sta d o pa ra ha cer c ump li r un ma n da to . /F ue rza o v i ole n cia e m ple a da co nt ra un a pe rs o na pa ra obl iga rla a ha cer o d eci r a lgo . COA U TOR A ut or q ue c oo pe ra c o n otr o e n la rea li za ci n de un he ch o u obr a . CO DE UD OR P e r so na q ue j u nt o co n ot ra , ti en e pa r ti ci pa c i n e n u na de uda . CO DE E S I UR I S C A NO N ICE V a se : C di go de Der ec h o Ca n ni c o. C DI GO C ol e c c i n o r de na da de le yes , re f ere nte s a u na m ism a ma teri a . Lo s r oma no s e sta b le cie ro n e s te sis te ma , p ubl i ca n do los c d ig os de : Pa piri a n o, Gr eg ori a no , Her mog i nia n o, T e o do si a no y J us ti nia n o. CO G NIC I N E s la pa rt e de l pr oc e s o j ud ic ia l dest i na da a re co n str ui r o pro ba r l os he ch os que se a le ga n p or la s pa r te s . E n ta l se nti do se a lu de a u na fa s e co gn iti va del pr oc es o, por op osi c i n a la pa rte e j e c uti va de l m is mo . COHE CH O Sed u c ci n , so bor n o o co rr up ci n de f un c io na r io p b li co pa ra q ue e n el e je r ci ci o de su s f u nc io ne s ha g a o de je de ha ce r a l go c o ntra s us de ber e s t ic o s y f u nc io na le s. / Ac ci n q ue p o ne pre ci o a la f u n ci n p b li ca ; del it o co meti do s l o por fu n ci o na r io s p bli co s. COI MA V oz p op ula r qu e de sig na e l pa go de s ob or no a u n f u nc io na ri o p bli c o. COL AC I N ( De re c ho C iv il ) I nst it u ci n p or la qu e l os here der os for zos o s ti en en la ob li ga ci n de de v ol ver l os bie n e s q ue e l ca usa nte en vi da , po r co n cep t o de lib era lida d, c o n el pro p sit o de r e u n ir l a tota l ida d de la ma sa he red ita r ia , co n l a fi na l ida d de est a bl ece r ig ua ld a d en la pa rti c ip a ci n de ca da he rede r o. / Ac to de re st it uir o dev ol ver b ie nes o su ma s de d i ner o a la ma sa h e re d ita r io q ue se q uie r e pa r tir . COL A TE R A LE S E n e l p a re n te s c o, lo s miem br o de u na fa mil ia qu e n o de s cie nd en u n os de otr os pe ro q ue tie ne n u n a ut or c om n ; ca s o de l os her ma n o s. COL I N DA N TE I nm ue b l e q ue e st ju nt o a o tr o. COL I SI N DE DE R E CH OS M ome nt o en q ue co n c ur re n do s o m s dere c ho s v lid o s qu e no pue de n e je r ce r se sim u lt n e a me nte , si n a f ec t a r o ne utra liza r e l der ec ho de o tro .

DICCIONARIO JURDICO

12

COL I TI G A N TE E l liti ga nte qu e i nte r v ie ne co n j un ta me nte c o n ot ro , en la mi sma prete n si n o e n la mis ma pa rte . COL U S I N Ac ue rd o m a li ci os o y se cre t o en tr e d os per so na s. C omp l ic ida d co n e l pr op si to de e nga a r a u n te r ce ro . COME R CIA N T E Pe r so n a na t ura l o j ur di ca , c on ca pa c ida d le ga l , q ui n r ea l iza ha b it ua lm ente a ct os de c ome r ci o. COM IS I N R O G A TIV A D ce se de l os j ue c es na c io na l es , q ue r ea liza n d il ige n cia s e n el e xtra n je ro , c on la ve n ia de la j uri sd i cc i n d el pa s q ue l os a cep t , tra s el pe di do r oga t i vo que s e e sti la . COM I TE N TE P e r so na q ue ha ce u n e nc a rg o a l c omi si o ni sta . COM OD A TO ( De r e c h o ci vi l) C o ntra t o p or e l c ua l se e ntre ga un bie n , en ca l ida d de p r sta mo, pa ra q ue se a u sa d o sin a lte ra r n i di sm in ui r s u ese n cia , de vo l vi nd ola des pu s de tra n s c urr id o e l p la z o p a cta do e n e l co nt ra to . COM PAR E CE N CI A (De re c h o Pr oc e sa l Pe na l ) Act o v ol u nta r io p o r el c ua l e l a c usa do se pres e nta a nte la a uto rida d j uri sd ic c io na l q u e l o r eq uie re. Pe rmi te el a c u sa d o co n c ur rir a l pro ce so s i n s e r de te n i do , e s d e c ir si n pr i va rl o d e s u li ber ta d . COM PAR E C IE N TE Pe r s ona q ue c om pa r e ce a n te la j u sti c ia o a ut ori d a d q ue l o ha e mp la za d o. COM PAR E N DO A u die n c ia e n la c ua l l a s pa rte s se pre se nta n a nte la j ust i cia o a uto rid a d q ue lo ha em pla za do pa ra u n a ct o fo rma l. COM PE TE NCI A E ti mo l gi ca me nte vi e n e de comp etere , l o q ue co rr esp o nde , y e s la a p ti tud del J uez q ue e st in ve sti do pa ra ju zga r c on f or me a le y, en d oc tri na se se a la q u e la j uri sd ic c i n e s e l g n e ro y la co mpe t e nc ia la esp ec ie o qu e la ju ris di c ci n e s el po der del J uez y la co mpe t e n c ia la me di da d e e ste po d er. CM PL ICE ( De re c ho P e na l ). Co ope ra nte vo l u nta r io e n la rea liza c i n de u n del it o. S u a p orte e s s ec u nda ri o e n l a re a liza ci n d e l d eli to , p ero si n qu e s u a y uda sea i mpr es ci n dib le, de l o co nt ra r io po dr a s e r c on si de ra do a u to r. E l que de ma nera d olo s a c on tri b uy e co n otr o (s) pa ra la c o n cr e c i n de u n d e li to . Di c ha c omp l ic ida d s e d iv ide e n : C mp li ce Pri ma r io , qu e es e l q ue da un a p or te si n e l c ua l no se hu b iera po di do c om eter el d eli to el C di go P ena l Per ua no en e l pri me r p rra f o d e l A rt . 25 pr eci sa qu e s er repr im ido c o n la pe na pre vi st a pa ra e l a u to r. Cm pl ic e Se c u nda r io , co n si ste c ua n do el a po rte no es i nd is pe nsa ble pa ra la rea li za ci n de l de li to . COM PR AV E N TA ( D e re c ho Ci vi l) C o ntra to por el c ua l se t ra s f iere l a pro pie da d de un bie n a ca m bi o d e u n p re ci o p a ga d o e n di ne r o . CO NCE BI DO ( De r e c h o Ci vil ) Pri me ra ma ni fe s ta ci n de vida h uma n a . E l v ul o fe c u nda do por e l e spe rma t oz oi de . CO NCE SI N E n De r e c ho , d ce se d e lo s a c t os a d mi ni stra ti vo s p or los c ua le s se co n f ier e a u na o m s per so na s ci e rto s de re c h os o v en t a ja s s ob re do mi ni os d el E sta d o. CO NCE SI O NAR I O P e rs ona ti tu la r de u na c o n ce si n . CO NCI L IAC I N De l l a t n C o ncil iat o , d el verb o Co n ci lia re, q ue si gn i fi ca a ve ni r v ol u nta d es , es a que l a ct o pr o ce s a l q ue c e le bra n y a r riba n la s pa rte s de u n pr o ce so c o n la f ina li da d de llega r a u n a cu e rd o s obr e s us p re te n si on es en la co nt ie nda ju di cia l sie mp re y c ua nd o no e xpe di do se nte n ci a e n se gu n da i n sta n cia . CO NCOR D A TO Tr a ta d o qu e e sta b le ce u n e s ta do s obe ra no c o n el E sta do Po nt i fi ci o d e E l V a ti ca n o .

DICCIONARIO JURDICO

13

CO NC UB I NA TO V ida c om n ba jo e l mi sm o t ec ho de u na pa re ja , si n es ta r ca sa do s. U ni n de he c ho . CO NC UR SO CIV I L ( De r e c ho P ro ce sa l) J ui ci o que pe rm ite re so lv er en u n s ol o pro ce s o t o da s la s c ue sti o nes re fe re nt e s a l os a c re e d or es n o c ome rc ia le s . CO NC UR SO DE DE LI T OS ( De re ch o Pe na l) C on c ur re n cia de he c h o s pe na l es a ut n om os pa ra ser a pl ic a d os a l m is m o d e lit o . La e sp ec ie d e c o n cu rs o de d eli to s es va r ia d o : co n c ur so i dea l de de lit os , co n c ur so a pa re nte de d eli to s, co n c ur so rea l de d eli tos , co n c ur so f orma l de deli to s. CO NC U SI N ( De re ch o Pe na l) La a ut ori da d o f un c io na r io p bli c o qu e en c um pli mie nt o de su s f un c io ne s, ob liga o i nd u ce a l pa g o de co ntr ib u ci o nes y em ol u men to s a rb itra ri os y no lega l es , o pa tr oc i na a tra v s de s u ca rg o i nte res es pa rti c ula res . / Del ito c omet id o po r el f un c io na r io p bl ic o, a l e xig ir , po r s m is mo o por o tra pe rs o na , u n pa go o u na d di va il e ga l, a bu sa nd o de s u ca rg o , p ote s ta d o a uto rid a d. (A rt s. 3 8 2, 3 8 3, 3 8 4, 3 8 5 y 3 8 6 de C dig o Pena l) . CO N DE NA Fa l lo j u di cia l p or la c ua l se ob lig a a u na de la s pa rtes a sa t is fa cer e n t od o o en pa rte la s pre t e n si o ne s de otr o lit i ga nte ./ E n der ec h o pe na l la medi da j ud ic ia l re pre si va co nt ra e l a ut or de u n de li to o i n fra c ci n ./ S ente n cia . CO N DE NA CO N DI CIO N AL S e n te nc ia q ue, p o r co n sid era ci o nes de l Ma gis tra d o , se de ja en su spe n so s u c um pl imie nt o e fe ct iv o . CO N DIC I N S U SPE N SI V A Sit ua ci n q ue s e d a c ua nd o el c um pli mie nt o o l a e xi ste n cia de l a obl iga ci n q ue d a s ub ord i na d o a la rea liz a ci n de un he c h o o a co nt ec imi en to f ut ur o e in ci ert o. CO N DOM I NIO De re ch o de pro pie da d de va r ia s per so na s so bre u n bi en m ueb le o i nm ue ble . A los co pr opi eta r io s s e l e s l la ma co nd m in o s. CO N DO NAC I N ( De re c ho C iv il) A c ue r do e ntr e a c ree do res y d eu do r po r e l c ua l se e xti ng u e la rela ci n ob liga c io na l, si n pa g o a lg u n o, p or r en u nc ia q ue h a c e el a cre ed or de s u cr dit o, es dec ir , la de uda . / A c ci n de p e rd o na r u na de uda o e xim ir a l de ud or del c ump lim ie nt o d e u na obl iga ci n. CO N DU C TA P U NI BL E C omp ort a mie nt o q ue v u lne ra e l dere c h o y l o p on e e n rie sg o. CO N NIV E N CIA C o n fa b ula ci n c o n ca r a c ter s tica s d ol osa s. D ce se de la pa rt i cipa c i n e n un he c ho de li ct uo so . CO NF E S I N ( De re ch o p ro ce sa l ) D e c la ra ci n emiti da p or c ua l qu ier a de la s pa rt es r es pe ct o de la ver da d de he c h o s pa sa d os , re la ti vo s a s u a ct ua ci n pe rs o na l . Se le rec o no ce ta m b in co n el n omb re de de c la ra ci n de p a rte . I n stit u ci n d e ori g en rel igi o so . Te sti mo ni o pers o na l s im o y ve ra z , q ue e n e l De re c ho C a n n ic o , e s e l pri mer pa s o pa ra la pe nite n ci a y e l p erd n. CO NF E S I N CA LI FI CA DA (D e re c ho Pr o cesa l) De cl a ra ci n e n la c ua l se a dm ite lo s ca r go s , la c ulpa , la co mpl ic ida d o e l e nc u bri mie nt o y se s e a la n s eg n la d ecla ra ci n l os he c h o s que moti va ro n ta l c o nd u ct a . CO NF E S I N E X TR AJ U DI CIA L La de cla ra ci n qu e no se pre sta a n te el j ue z e n e je rc i ci o de su s fu n ci o nes . E l va l or p ro ba to ri o de la co n fe si n ext ra ju di cia l est su ped ita d o a su a dmi si n pr o ce sa l su j e ta a s u c re d ibi lid a d , se a l nd o s e e n f orm a c ol oq uia l com o p r u eba por pr ob a r . CO NF E S I N FI C TA ( D e re ch o p ro ce sa l ) Aq u ella qu e, su p ues ta me nte se ma n i fie sta co n el sim ple si le nc io de l d e ma n da d o a nte a lg u n a in terr og a n te o a n te el pl ieg o d e pr eg u n ta s. Hi st ri ca me nt e se us com o p ru e ba , a ct ua l men te en ca so s y l egi sla ci o nes m u y pr ec isa s se

DICCIONARIO JURDICO

14

le a s ume co mo ma ni fe sta ci n d e v ol u nta d . O tro s or de na mi en to s n o la a cept a n co mo p ru e ba v l ida . CO NF E S I N J U D IC IA L (De re ch o Pr o cesa l) De cla ra c i n pe rs o na l a n t e el J uez , se ex pre sa en la a bs ol u ci n de u n plie go i nt e rr oga to ri o, que s e c on st it uy e e n u na p ru eba pe rs o n a l y repr ese nta ti va . CO NF E S O ( De r e c h o Pro ce sa l pe na l) Ca l i da d d el pro ce sa d o resp o nsa bi lid a d e n la co mi si n de l deli to q u e se le im p uta . que ha re co n o cid o su

CO NF I NA MIE N TO S a n c i n d e s e a la r l uga r d ete rm in a d o d o nde el c on de na d o vi v ir vi gi la do , e mper o c o n l ibe rta d p a ra tr a n sit a r y v i vir e n lo s lm ite s d e la l o ca li da d o reg i n se a la da . CO NF I SCA CI N A c ci n de p ri va r a u na p ers on a o i ns tit u ci n de s u s b ie ne s p or m edida dis p uest a p or e l e s ta d o, si n pa g o o si n j u sto pre c io , p a ra be ne fi ci o de f is c o o pa ra t er cer os . CO NF OR ME A DE R E C H O E x pre si n t pi ca q u e de si gna un p ro ce de r ju st o y re cto , se g n lo s pa tr on es de l d e re c ho vi ge nte . CO NFR O N TAC I N ( De re c h o Pr o ce sa l) Med i da Qu e b us ca e sta ble cer u na co mpa ra c i n que bri nd e eleme nt o de c on f or mida d o c ue sti o na m ie nto e n u n pr o ce so a tra v s de c ote jo de pieza s o t est im o nio s . CO NS E JO DE FA MI LIA In sti tu c i n tu tela r del Der ec h o de Fa mil ia , la cua l per sig ue ca utel a r el int er s e c on m i co y m ora l de l os me n ore s e in ca p a c es , e n l o s ca so s e sta b le cid o s p or la l ey . CO NS E N S U AL C on tra t o q ue se pe r fe c ci o na co n e l so lo c o ns en tim ie n to de la s pa r tes . CO NS I G NAC I N Pa go e fe ct ua do p or e l de u dor , me dia nte u n dep si to j udi c ia l , c ua nd o el a cre ed or se n ie ga a re ci bir e l pa go e n d in er o o esp ec ie . CO NS T I T UC I N Nor m a sup re ma d e l o rde n a mie nt o j ur di c o q ue regu la la o rga ni za c i n y f un c io na m ie nt o d e lo s r ga no s de l E s ta d o y ga ra nt iza l os de re ch os y la s lib erta des de lo s ci uda da no s. CO NS O LI DAC I N ( De re c h o Ci vi l) F orma extra or di na r ia de ex ten si n d e la re la ci n obl iga t or ia , po r la c ua l, a l mo di fi ca r se la si t ua ci n j ur d ica de la s pa rte s, la s ca l ida des de a cre ed or y de u do r se f us io na n e n la m is ma p ers on a . Po r ej emp lo , s i el a cre ed or es h ere d ero del d eu do r, a l m or ir ste , e l pa tr im on io del deu do r s e i n co rp or a a l pa tr imo n io del a c reed or , e sti p ul nd ose la re la ci n o bl iga t or ia . CO NS UE T U D I NAR IO V a lor e s y a ct it ude s d er iva da s de la co st umb re. / Aq ue ll o q ue , p o r la co st um bre o p or e l u s o, a dq uie re f uerz a de ley . Seg n B o na fa n te , el m od o p rim iti v o d e la fo rma ci n d de re ch o . Por s u us o p uede s er ge nera l o l o ca l ; p or s u re la ci n co n la ley , pue de ser a dmi tid o e n e l or de na m ie nto n o rma ti v o y ta m bi n n o a ce pta d o, lo c ua l l o ha ce ine f ica z a nt e la le y . CO N TE NC IO SO D ce se de t od o lo q ue e s lit igi os o. CO N TE NC IO SO A DM I N IS TR A TI V O J ui c io s c u ya c om pete n cia , p or deter mi na ci n de la l ey o por s u na tu ra le za , cor re sp o nde a lo s t ri bu na les a dm in is tra t iv o s. CO N TE S TAC I N DE L A DE M A N DA E s el e s cr ito p or el c ua l el d ema n da d o re sp on de a la a c ci n i nte rp ue sta po r e l a uto r f u nda m en t a nd o la s ra z o ne s d e he c ho y de de re c ho y la ca usa de l a a cc i n . S u i mp orta n cia es rele va nte e n el p ro ce so p orq ue im pli ca la t ute l a de rga n o ju ri sdi c ci o na l . Al se r c o nte sta da la dema nda se i ni c ia la bila t era l ida d de pro c eso co mo c o ns ec ue n cia d e la re l a c i n pr o cesa l y se de ter mi na n l os he c h os s obr e l o s c u a les debe n f u nda m e n ta r se la s pr ue b a s y la res ol u ci n q ue f in a lme nte el J uez em itir pro n u n ci nd os e e n l os e xtre mo s de la de ma nda . La co nt esta c i n de la dema n da , e n c u a nt o a s u e str u ct ur a y ca ra cte rs ti ca s e s s im ila r es a la de ma n da .

DICCIONARIO JURDICO

15

CO N TR AC CI N V a se : R e c on ve n ci n CO N TR APR E S T ACI N Pre s ta c i n a la c ua l s e obl iga n re c pr o ca me nte ca da u na de la s p a rtes e n u n c o ntra to . P or e je mpl o, e n u na c om pra - ve n ta , u n o de lo s c o ntra t a n tes se o bl i ga a e nt rega r e l b ie n y e l o tro , a pa g a r e l pre ci o pa ct a d o. CO N TR AV E N CI N Ir c on tra lo c o n ve nid o. C on tra la l ey es ta bl ec i da . La v io la c i n de u na dis po si ci n o r e gl a me n to c on se nti do . CO N T UMA CI A ( De r e c h o Pr o ce sa l pe na l) S it u a ci n ju r di ca d el a c us a do qu e, a pe sa r de h a ber ren di do s u de cla ra c i n i nst r uc ti va y , po r ta n to, co n oc er q ue se le i mp uta la res po n sa bi li d a d de u n de lit o , ha ce ca s o om is o a la s ci ta c io n es h ec ha s p or la a ut or ida d , p or l o q ue se or dena su ca pt ura . / D ce se de l e sta d o d el d em a nda do , d esp u s d e ha be r s id o de c la ra d o en rebe lda . CO N T UMA Z ( De r e c h o Pro ce sa l Pe na l) E l a c usa do q ue ha ce ca so om is o a l re qu eri mie nt o j uri sd ic c io na l , n o a c ud ie n do a la s a c tu a c io ne s j udi ci a le s (V a se : Co nt uma cia ). CO NV I C TO R e o a l qu e me dia nt e p ro ce so le ga l a a dmi tid o , o s e ha p roba do s u del it o. COR TE S UPR E MA DE J U S TI CIA M x im o rga no j ur is di c ci ona l de l P ode r Ju di cia l pe r ua n o . La Cor te S up rema co n o c e co mo rga n o de i ns ta n cia d e fa ll o lo s si g uie nt es p ro ce so s : a ) Lo s in ic ia d os e n la s C orte s Su pe r io re s ; b ) L os d e ma teria c on sti tu c io na l; c) Lo s or igi na do s e n la pro pia C orte S u pre ma ; y , d) L os de m s q ue se a la la le y. Ad em s, se g n el Art . 1 4 1 de la Co ns tit u ci n co rre sp o nde a la C orte Su pr ema fa l la r e n ca sa ci n , o el lt ima i nst a n cia , c ua n do la a cc i n se i n ic ia e n u na Co rte S u pe rio r o a nte la pr op ia C orte Su pre ma co n f or m e a ley . A si mis mo , co n o ce e n ca sa c i n la s res ol u ci on es del F uer o Mil i ta r, c on la s li mita ci o n es que est a ble ce e l a rt c ul o 1 73 . La co mpet en cia de la C orte S up re ma se e xt ie nde a to d o el terr ito ri o de la R e p bl ica . Su se de e s la ca p ita l d e la mis ma . E l tr a ba j o j uri sd ic c io na l de la Cor te S upr ema se dis tri bu y e e n Sa la s E spe c ia li za da s , p re sid ida s p or el de ma y or a nti g eda d, e n ma te r i a Ci vi l, Pe na l y d e De r ec ho C o nst it uc io na l y So c ia l . COR TE S S UPE R IOR E S La s S a la s de la s C o rtes S uper io re s res ue l ve n en seg u nda y lt ima in sta n cia , co n la s e x ce pc io ne s q ue e s ta bl ec e la le y . La s C orte s S up eri ore s ti en en s u sed e en la c i uda d se a la da s po r la le y. S u co mpe te nc ia co mpr e nde el D ist rit o J ud ic ia l co rre sp o ndi en te . Ca da Corte Su pe r io r c ue n ta co n la s Sa la s E sp ecia li za da s o Mi xta s que se a la e l C o nse j o E je c uti v o de l P oder Ju di cia l, seg n la s ne ce si da de s j u di cia les de c a da Di str it o. D ic ha s Sa la s pu e de n f u n ci ona r e n ci u da d o pr ov i nc ia s dis ti nta de l a s ede d e la Cor te S upe ri or . COS A J U Z GA DA D ce se de la i rre v o ca bi li da d de la se nte n cia , c ua n do co nt ra el la no pr oc ede ni ng n re c ur so q ue la mod i fiq ue . D i ce L iebm a n q ue n o c o nst it u ye u n efe ct o de la s en te n cia , si no es una cu a li da d q ue se a gr e ga a el la pa ra a ume nta r su e sta b il ida d . COS T A S Ga st os o ca s io na d os a la s pa rte s l iti ga nt es co n o ca s i n de pro ce so j ud ic ia l , q ue se c ua n ti fi ca n e n u n va lo r e co n mi c o. La s c ost a s s o n pro ce sa l es (a ct ua ci on es y di li ge nc ia s ) y co sta s pe rs o na le s ( h o no ra r io s de a b oga do , etc ). Co n j un to de g a sto s e fe ct ua do s p or la s pa rte s en un j ui ci o y que co n stit u ye n o bj et o de pr on u n cia mie nt o expre so e n la se nte n cia . Por l o g en era l , q ui n pie r de e l j ui ci o pa ga s us pr op io s ga s to s y lo s d e la pa rte c o ntra ria . COS T O S Ga sto s c o ntr a ct ua l e s q ue de be n su f ra ga r l a s pa rtes , a dem s del p re ci o. Por e je mpl o : e n un c o ntr a to d e c om pra - ve nta de u n in m ueb le, el pa go de a lca ba la , ga sto s no ta ri a le s p or e le va c i n d e l c on tra t o a e sc rit ur a p b li ca y ga sto s r egi str a le s pa ra s u in s cri pc i n e n l os R e g i str os P bl i co s. COS T U MBR E F ue nte de l D e re c ho q ue co ns ist e en la s tra di c io na l es q ue se o bse r va n e n la s rela c io ne s s o cia les . pr cti ca s co n su et udi na ria s y

DICCIONARIO JURDICO

16

CO TE JO Co mpa ra ci n de fi rma s y/ o d o cu me nt os pa ra ver if i ca r s u a ute nt ic ida d o fa l se da d. E l a n l is is lo ha c e n l os e spe ci a li sta s o p erit o s, s obre la ba se de do c ume nt os a u t nti c o s e in du bita ble s . E l cot e j o e s u n o d e l o s me di os de p r ueba re c on o ci do s po r l a l ey . C NY U GE De nt ro de l ma tri mo ni o , ma ri do re spe ct o d e su m u jer y v ice ve rsa . C NY U GE S UP R S T I TE C n y uge q ue s obr ev i v e a su pa re ja CO NY U GI CI DI O De lit o por e l c ua l u no de l os c n y uge s da mu erte a l ot ro . COPAR T C IPE E n De r e c ho Pe na l , pe rs o na que c ola bo ra deli ct u os o. / E n De re ch o C i vil , d ce se del c o n dm in o . en la c omi si n de un a ct o

CU A DE R NO SE PAR A DO Asu nt o o i n cid en te que se ve nt ila fu era del ex ped ie nte q ue d ebe tra mi ta r se de ma ne ra pa ra l e la a l p ri n cipa l, res ol vi n do s e a nt es o co n j un ta me nte c o n la se nte n cia . Ta m bi n se u sa fr e c ue nt e me nte c uer da sepa ra da . CU LP AB IL I DA D P ri n cip io ge ne ra l de lo s si st ema s pe na le s p or el que de f orm a s ub je ti v a se deter mi na la i do ne i da d cr imi na l de l d eli n cu en te y su ca pa c ida d pa ra a s u mir la resp o nsa bi lid a d de l de lit o co me ti do CU A N TA E s u no de l o s e le me nt o s que p ue d e determ i na r la c om pe ten cia d e u n pr oc es o, es a que l m o nt o e qu i va le n te e n d i ne r o q ue im po rta l o re cla ma do e n la dema nd a , s u i mp orta n ci a ra di ca pa ra de te rm i na r la c omp e te n cia del J u ez y e l pro ce di mie nt o a se gu ir se. CU O TA L I TI S Pa ct o po r e l c ua l e l a bo ga d o p a rti ci pa de u n p or ce nt a je de l o q ue s u cli en te obte n ga a l fi na l de l j ui ci o. CUR A DOR A PR O CE SA L E s a q ue lla q ue de sig na e l J uez pa ra qu e re pres e nte a l de ma n da d o o a l dema n da nte c ua n d o se e n cu e n tre a u se nte , se ig no re su pa ra der o o ca r ec e de ca p a c id a d pro ce sa l . CUR A TE LA I n stit u ci n de D e re c ho de Fa m ilia . D ces e a s c ua nd o s e des ig na a u na pe rs o na pa ra q ue se e n ca r g ue de a sis tir a lo s in ca pa ce s s om eti do s a i nter d ic ci n.

DICCIONARIO JURDICO

17

D DA O E M E R GE N TE P r dida q ue s u fre el a c re edo r p or el i n cu mpl im i ent o de su de u do r DA O MOR A L Hi po t ti ca va lo ra ci n de l os p a dec im ie nto s de la v c tima d ura nte s u cu ra ci n , e l pe sa r , la a fli c ci n o e l do lo ro so va c o q ue la a us e nc ia de u na p ers on a p ueda g en era r , el des cr d it o , e tc . E n d e fi n iti va , da o s i ndi r ecta me nte e co n mi c o s c omo a qu ell os q ue no tie ne n re per c us i n e c on m ic a i nme dia t a . D a o s m ora le s e n s en t ido a mp li o com o lo s que a mi no ra n do la a cti vi da d pe rs o na l , de bil it a n la ca pa c ida d pa r a gen era r ri qu eza . D a o s mora les co n sti tu id os por e l si mp le do lo r mora l a u nq ue no tra s cie nda n a la e sf era pa tri mo n ia l pr op ia me nte di c ha . A tr a v s del da o m ora l s e p ro ye cta , d en tr o d el l ibre a rbit ri o j ud ic ia l , l a d e t e rmi na ci n d e l " qu a n t um ". DA O S Y PE R J U ICI OS E n lo s a c ci de nte s de ci rc u la c i n la Dir ec c i n G en era l d e Se gu ro s de l Mi ni ster io d e Ha cie n d a ha ve ni do p u bli ca n d o des de 1 9 9 7 u n ba re mo pa ra fi ja r la s cu a n ta s de la s i n dem ni za c io ne s p or mu e rte , l es io ne s perm a n en tes e i n ca pa ci da d t emp ora l, c o n el fi n de fa v or ec er a la s C ompa a s Ase gu r a d or a s e n pe r ju ic io de lo s a se g ura d o s, v ct ima s o ben ef i cia r io s de lo s da o s ca us a d os a la s per so na s e n a c ci de nte s d e c ir c ula ci n. DE FE N SOR DE L P UE B LO Pe r so na de sig na da po r el Pa r la me nt o p a ra re ci bi r y t ra mi ta r la s que ja s qu e p re s e n te n l os c iu da da n os p or el ma l f u nc io na mie nt o de la Adm in is tra ci n. DE FE N SOR J UD IC IA L Pe rs ona d e s ig na da por e l j uez pa ra de fe nde r y re pre se nta r los int ere ses de un me n or de e da d o i n ca pa ci ta d o. DE C OM IS O P rd ida de la p ro pie da d de bie ne s po r m edia r pr oh ib ic i n lega l d e su te ne n cia . DE CR E T O E s u na re so lu ci n j ud ic ia l em plea da pa ra da r i mp ul so a l desa rr oll o del p ro c eso , dis po ni en do a ct os pr o ce sa le s d e t r mi te sim ple . DE FE N SA CA U TIV A E s a q ue l la de fe nsa q ue a s ume un A bo ga d o Col egia do e n u n pr oc eso , repr ese nta el de re c ho a la l ibe rta d de el eg ir si n n in g n ti po de c oa cc i n la a s ist en ci a y a y uda pr o fe sio na l m s fa v ora ble . DE FE N SA DE FO N DO E s una ma ni fe sta ci n d el de re c ho de c on tra d i c ci n , m edi a n te e l cua l el dema nda do c o ntra v ie r te la pr e te ns i n ma te r ia de l pr oc es o. DE FE N SA D E FOR MA E s u n a ma ni fe sta ci n del der ec h o de co nt ra di c ci n, p or la c ua l el dema nda do c ue s ti on a la va lid e z de la re la c i n j ur di ca pr oc esa l , por de fe cto u omi si n de u n p res u pu est o pr o ce s a l o de una co nd i ci n de la a cc i n . Se le c o n oc e co mo ex ce p ci n . DE FE N SA PR E V IA E s u n o bst c ul o le ga l t em pora l pa ra la p ro se cu c i n de u n pr o ces o , po rq ue no se ha c um pli do c on u n a ct o p re vi o o por q ue s u bs ist e u n impe dim en to temp ora l no res uel to . DE LAC I N R e v e la r un se cre t o, a cu sa nd o e n f orma re ser va da a lo s co mpr om eti do s e n e l p la n o he c ho . DE FE N SOR E l q ue pr ote g e , de f ie nde o co mpa ra . D c ese de l a boga do q ue d ef ie nde lo s dere c ho s de u na p e r s ona e n u na ca usa c i vil o pe na l . Pa t ro c ina n te q ue d ir ige la de fe nsa en u n p ro ce so ju di cia l. DE LI TO ( De re ch o Pe n a l) A c ci n t p ica , a n ti j ur di ca y c ulpa ble . Ac t o t ipi f ica do co mo ta l e n a ley , co nt ra ri o a l de re c ho y e n e l q ue el a ge nte ha te ni do do mi ni o sob re la s c ir c u nsta n ci a s, e s de ci r, qu e po r v ol u nta d n o ha de s a rr ol la d o u na co n du cta di fer e nte . To do he c ho p ro h i bid o ba j o la a d ve rte n cia le ga l de un a pe na . P re s up ue st o ne ce sa r io pa r a la a ct ua ci n del E s t a do e n s u f un c i n pu n iti va , s ob re e l q ue de s ca n sa t od o e l s ist ema pe na l . In f ra c c i n sa nc io na da co n u na pe na gra ve . DE LI TO C U LP OS O E l q ue se c ome te po r d es c ui do o fa lta de c ui da d o.

DICCIONARIO JURDICO

18

DE LI TO DO LO SO E l q u e se c om e te i nte n ci on a da y v ol u nta r ia me nte . DE M A N DA ( D e re c ho Pr oc e sa l) P re s e n ta r se a n te un j ue z o u n tr ib u n a l pa ra q ue se re c on o zca la exi ste n cia de un d e re ch o ./ E n se nti do a mpli o e s to da pet i ci n for m ula d a a nt e el P ode r J ud ic ia l ; e n se nti do e stri ct o , la de ma n da es a qu el e s cri to q ue cu mple co n la s f orm a li d a des de la le y pa r a in i cia r u n pr oc e s o e n ma ter i a ci vi l y , req ue rir u na reso l uc i n ju di cia l s o bre la s pet ic io ne s f or mu la da s a n te e l J ue z o m a gis tra d o c om pete nte , c o nst it u ye nd o e l p ri mer a ct o q ue i ni cia la re la ci n pr oc e sa l. La dem a nda se en c ue nt ra n ti ma me nte vi n cu la da co n la a c ci n . Hu go Al si na s e a l a q ue la dema n da es la f orma del e jer c ic io de la a c ci n. E s cr ito que s e p res en ta a l j uz ga do pa ra in ic ia r fo rm a lme nte u n pl eit o ci vi l . DE M A N DA N TE Pe r so na que pre se nta una d e ma n da c o ntra o tra p ers on a en el ju zga do en rec la ma ci n de un dere c ho. DE M A N DA DO Pe r so na co nt ra la q ue s e p res e nta u na dem a n da . DE N U NC IA Ac to p or e l c ua l se po ne e n co n o cim ie nto de la a ut ori da d c om pete nt e la in mi ne nc ia o pe rpe t r a ci n de u n he c h o q ue se co n sid era del i c tiv o . La de n u nc ia p u ede e fe ct ua rse v erb a lme nt e o p or e s cr ito . DE N U NC IA PO L ICI AL ( De r e c h o pr o ce sa l Pe n a l) A cto p or e l c ua l se po ne en c on o cim ie nt o de la a ut ori da d po li ci a l la c omi si n de u n he c ho del i cti v o, si en do ne ce sa ria s u i nter v en ci n. DE P O S I TA N TE Pe r so na q ue e nt re ga a otra un a c osa e n ca l ida d d e d ep sit o. DE P OS I TAR I O Pe rs on a que re cib e u n d ep s it o, obl ig nd o se a cu st o dia r la c os a ma te ria l del dep si to y a de vo l ve r l a , c ua ndo s e la p ida el dep os ita nte . DE R E C HO C o nj u nt o de n orm a s v in c ul a n tes e n u na so c ieda d d eter m ina da . DE R E C HO S F U N DA ME N TA LE S Co n j u nto b si co de fa c u lta d es y li berta de s ga ra nti za da s j udi c ia lm en te qu e la c on st it uc i n re co n o ce a lo s ci u da da n os de u n pa s de term i na d o. DE R E C HO DE A CR E CE R E n S u ce si on e s , d ce se de la fa c ulta d le ga l de lo s c o her eder o s s obr e la s po r ci on es s u ce sor i a s va ca nte s, p or ha be rla s re n u n cia d o o no ha be rla s po di do a dq u i rir a lg un o de ell os . DE SAC A TO De s co n oc i mie nt o, i nj u ria , fa lt a de co n sid era ci n y r e spet o, co nt ra a ut ori d a des p bli ca s, en e l e je r c i ci o de s us re s po n s a bi lida des . / De lit o c om etid o p or l a per s ona que of en de , a m ena za o in j ur ia a u n f u n ci on a ri o p bli c o, le si o na n do la dig ni da d de s u f u n ci n . DE SA H UCI O J u ic io qu e tie ne c om o o bj eti v o obli ga r a l o cu pa nte p reca ri o de un in m ueb l e, a des o cu pa r ste p or la s ca u sa l e s e st a ble c ida s en l a le y ; a ve ce s, c on e l emp le o de la f u erza p bli ca . DE SA LOJO J ui c io pa ra obli ga r a un i n qu il in o a a ba nd o na r vo lu nta r ia me nte el in mu ebl e q ue oc u pa . DE SI S TI MIE N T O DE L PR OCE SO De cla ra ci n media nt e la cua l el d ema n da nte ha ce sa be r s u ren u n cia a c on ti n ua r co n e l pr o ce s o hi n ca d o, d ej a n do a sa l v o s u prete n si n , la mis ma que pod r se r ma te r ia de un p ro ce so po ster io r . Si l a dema nd a ya f ue not i fi ca da , req u ier e la co n f orm ida d d e l de ma nda do . DE S GR AV A ME N H IPO T E CAR I O Fi g ura p or l a cua l, s i hi pot eca ri o, s u s he r e d e ro s q ue da n lib res de la de u da . fa lle ce el titu la r de un cr di to

DE SHE R E D AC I N Di sp osi c i n t e st a me nta r ia por la c ua l u na per s o na pri va a s u s here de ros fo rz os os de l os de re ch os he re d ita r io s q ue les c orr es po nd en . DE SI S TI MIE N T O A cto de a ba nd on a r u n pro ce dim ie nt o o la p ro pia a c ci n j udi c ia l . dere c ho , una pret en si n , un t r m ite en el

DICCIONARIO JURDICO

19

DE SPE NA L IZ AC I N ( D e re ch o Pe na l ) Me dida a dop ta da c ua n do , p or moti v os d e po lt ic a p ena l y, p or n o t en e r ma yo r tra sc e n de n cia , s e l es qu ita la ca l ida d de de l ito a d eter mi na d os a ct os , por e jem pl o, l o q ue ha o c urr id o co n el e jer ci ci o de l a p ro sti tu c i n y c on el a d ul ter io . DE SPOJ O (D e re c ho C i v il) Pr i va r a a lg u ie n de la pos esi n de u na c osa , si n ma nd a to j udi cia l. Qui n de sp oj a a un in mu e ble o mu ebl e s e c on v iert e e n un u su rpa do r. Q u i n ha s ido des po ja d o , l o a si ste le ga lme nt e e l d ere c ho d e re stit u ci n de s u p os esi n . DE TE NC I N Pr i va ci n pre ve nti va de la l iber ta d i mp ues ta a u n i ndi v id uo pa ra d a r c ump lim ie nt o a u n m a nda to j ud i cia l . Na d i e p uede se r de te nid o si no p or ma n da m ie n to e s crit o y mot i va d o de l ju e z o p or la s a uto ri da de s po li cia les e n ca so de fla gra nt e del ito . E l dete ni do de be se r p ue sto a di sp os i ci n del j u zga d o c or res po nd ie nte , de ntr o de l a s vei nt i cua tr o h ora s o e n e l t rm i no de la di st a n cia . E st os pla zo s n o se a p li ca n a l os ca s os de terr ori sm o, es pi ona je y tr f ic o i l ci to de dr o ga s . E n ta le s ca s os , l a s a u to rida de s p oli ci a les pue de n e fe ct ua r la d e te n c i n pr e ve nti va d e los pre su nt o s imp li ca d os por u n tr mi no no ma y or de q ui n ce d a s na t u ra le s. D e be n da r c ue nta a l Mi ni ste ri o Pb li c o y a l J uez , q u i n pue de a s umi r ju ri sdi c c i n a nte s de v en c id o di ch o t rm in o . Na di e p uede se r i n co mu n ic a do si no e n ca s o i nd is pe n sa bl e pa ra e l es cla re cim ie nt o de un del ito , y e n la fo rma y p o r el tiem po pr ev is to s po r la le y . La a u to rida d es t obl iga d a ba j o re sp on sa b il ida d a se a la r , sin dila ci n y p or e s cr ito , e l l uga r d o nde se ha l la la per so na dete ni da ( Co ns tit u ci n 19 9 3 , Art. 2 Ap . 2 4 , 1 y 9 ). DI C T ME N Pro v ie ne de l la t n d i ct me n . Opi ni n s uste nt a da q ue emi te u n es pe cia list a j uri s co n su lt o a c e r ca d e u n a c ue st i n de he c ho o d e de re ch o , s om etida a s u co ns ide ra ci n y pa re cer ; p or l o ge ne r a l e sta o pi ni n debe s er por e s crit o . / Opi ni n s ob re u n de term i n a do a su nt o y s u tra sce n de n cia j ur d ica . DI C T ME N FI SC A L (D e re ch o Pr o ce sa l Pe na l ) Opi ni n s u ste nta q u e emit e el Fis ca l S upe rio r a c usa nd o a un a pe rs ona p or ha be r c om eti do u n del ito . L ue go de e ste , se e mite el a ut o su per io r d e e n j ui cia mi e nt o. DI FA MA CI N ( De re c h o Pe na l) De lit o q ue ost en ta c o ntra la re p uta ci n de u na pe rs o na , pro pa la nd o u n he ch o f a ls o, c on e l fi n d e pe r j udi ca r s u fa ma , da a r su h o no r o desa c red it a r su s a nt ec ede nte s a nt e lo s de m s. / Of en sa h ec ha c on tra el pre st igi o d e u na p er so na . DI LA T OR IO A c ci n q ue pe r si gu e a pla za r o di f erir u n tr mite o una r eso lu c i n . DI L IG E NCI A A ct os pr o ce sa le s e n lo s c ua le s e l s ec reta ri o de ju zga do da c ump lim ie nt o a lo s ma n da to s u r de ne s d e l j ue z . /A ct ua ci n j u di cia l r ea l iza da por lo s se cre ta ri os de j uz ga do ./ Ta m bi n se e ntie n de c omo ce l o, e s mer o , a g il ida d e n e l c ump lim ie nt o d e la s ob lig a c io ne s. DI S TR I TO J U D ICI AL P a rte de u n t e rr it ori o e n do nd e u n j uez o tri b u na l ej er ce j ur is di c ci n. DIV OR C IO Di s ol u ci n de l v n c ul o c on y u ga l q ue de v uel ve a l o s co nt ra ye n tes a l a s ol ter a . DO LO E n se nt id o ge n e ra l , in te nc i n ma li ci o sa , e nga osa o f ra u d ule nta pa ra co ns eg ui r un fi n . / E ng a o m e dia nt e u n a rti fi c io , a st uc ia o ma qu i na c i n , pa ra o bte ner u na ma n i fes ta c i n de v ol u nta d la cu a l n o se da r a si e l p er j u di ca d o c on o cie ra la ve rda de ra rea l ida d del a ct o. E s la i nte n ci n de c om e te r u n de l ito de ma ne ra de li bera da y c on s ci ente . DO LO E V E N T U A L E s e l co n o cim ie nto y la a c epta ci n pre v ia p or p a rte de u na per so na d e la po sib ili da d de q ue se pro d uz ca una dete r mi na da co n se c ue nc ia co mo c on se c ue n cia d e s u a ct ua ci n. DO MI CI LIO LE G AL S e di ce de do mi cil io que e xp re sa me nte se a la n la s pa rte s e n un pro ce dim ie nt o j ud ic ia l , c omo se de e spe c f i c a pa ra lo s ef ec to s pr oc esa les . Co m n me nt e se des ig na la sede de l e s tud io ju r di co pa t ro ci n a nte . DO NA CI N C on tra t o p or e l cua l u na pe rs o n a , l la ma d a d on a n te, s e des pre n de d e un bi en pa ra tra ns fe rir lo g ra t u ita me nte a otra , lla ma da d o na t ori o.

DICCIONARIO JURDICO

20

E E CO NO MA PR O CE SA L (De re ch o Pr o cesa l) Pr i n cip io q ue r ige el p ro ce so p or el c ua l se b u sca obte ne r e l pro n u n cia mie nt o j udi ci a l ut ili za nd o e l m en or e sf ue rz o d e la s pa rt es e i n cl us i ve del esta do , c on un me no r ga st o pe c un ia r io . E DI C TO S R e so lu c i n j ud ic ia l qu e se c om u ni ca a u n i nte resa do a tra v s de l os per i di c os , bol eti ne s o fi cia le s o e l ta bl n de a n u nc io s de l ju zga do . E FE C T O DE V OL U T IV O (De re ch o Pr o cesa l) C o ns ec ue n cia s q ue se d eri va n de la i nter po si ci n de u n r ec u rs o de a lza da co nt ra u na res ol u ci n , pa ra q ue , mie ntr a s sta es e va l ua da p o r el su per io r jer rq ui c o de q ui n la e mit i , n o s e s us pe nda la ej ec u ci n de lo re s uelt o po r l. E FE C T O S U SPE N S IV O (De re ch o P ro ce sa l) E l que se p ro du ce c ua n do la in ter po si ci n de u n rec u rs o q ue cu e st io na u na r e s ol u ci n pa ra l iz a s u e je c u ci n ha s ta q ue se de ci da so bre el l a . E JE C UCI N ( De re c ho pr o ce sa l) Da r c um plim ie nt o a l o di sp ue sto p or la a uto ri da d j uri sd ic c io na l e n e l e j e rc i cio de s u s f u n ci o ne s. P or l o ge ne ra l s e ref ier e a la se nt en cia . Apli ca ci n de la p e n a de m ue rte . E JE C U TOR I A ( De re ch o Pro ce sa l ) Se nte n cia fi rme , la q ue ha a dq ui rid o a ut or ida d de c osa j uzga da , es de c ir , c o n tra la q ue no pu ede i nte rp on ers e n in g n re c urs o y p ued e ej ec uta rse e n to do s su s e xt re m os . E MBAR G O ( De r e c h o Pr oc e sa l Ci vi l) m edi da c a ute la r co n si ste nte e n la s uj ec i n de un o o m s bie ne s de l pr e s u nt o de u do r a u n r gim en de i nm o vi liza c i n j u rd ica , q ue pr ev en ga la dis mi n uc i n d e la ga ra nta qu e di c ho s b ie nes repre se nta n , c o n el o bje to d e q ue el a cre ed or pue da ve r sa ti s fe ch o s u cr di to u na v ez q ue ste le sea re c on o ci do po r se nte n cia f irma . E MP LA ZA MIE N T O ( De r e c ho pr o ce s a l) R eq ue rimi en to he c h o p or ma n da to de la a ut or i da d j uri sd ic c io na l a la pa rt e de ma nda d a , pa r a qu e sta c ompa rez ca de ntr o del p la z o se a la d o y pa rti c ipe id ne a m e n te c om o su je to pr o ces a l. E NAJE N AC I N T ra n sm i si n vol u nta ria o le ga l de la pr opi eda d de un a c osa o de re c ho de el la . E NE R V AR E n su se nti do ju r di co q u iere de ci r a n ula r, r eti ra r s u fu erza o n eu tra l iza r su s e fe ct os . E NR IQ UE C IM IE N TO S I N CA U SA A ume nt o ile gti mo de l pa tr im on io in di vi dua l. Fo rma r r iq ueza a pro ve c ha nd o un e n ca rgo pri va do o p b li c o, su stra ye n do bie ne s o fo n do s de m a n era i le ga l ha cia el pa t rim o ni o i nd iv id ua l ./ E l C di go Ci vil usa la de n omi na ci n e nr iq ue cim ie nt o si n ca usa . E SC AL AM IE N TO ( D e re c ho pe na l ) Ag ra va nte de de lit o de h ur t o, p o r el q ue e l a g en te s e va l e de la de stre za pa ra in gre sa r a u n l uga r uti li za n do va s n o de sti na da s a ell o , c om o la ve nta na , c hime ne a , s u bie nd o por a z otea s c ol in da n tes , et c. E SCR IBA N O E n s u a c e pc i n his t ri ca , e l s ecr eta r io de l j uz ga d o . E n a lg u n os pa se s es si n ni mo de nota ri o. E SCR I T UR A P B LI CA D oc u me nto ex te ndi do dec la ra ci o ne s o a ct os de c ua lq u ie r c la s e. po r un n ota ri o qu e re f le ja co nt ra tos ,

E SPE CI FI CAC I N ( De r e c ho C i vil ) Adq ui si ci n de la prop ieda d de u n bie n p or pa r te de q ui n uti li za otr os pa ra e la b ora r lo , si e mp re q ue lo s ha ya a dq ui ri do o l os a dqu iera de sp u s. Q u in e s pro pie ta ri o de bie n e s e s t a mb i n p ro pie ta rio de l os q ue se ela bo ra n c o n e ll os . E SPO N SA LE S ( De re ch o Civ il) P ro me sa de c o ntra er ma t rim o ni o q u e pue de se r u n ila te ra l o bila t era l y r ec p ro ca m e nte a ce pt a da . N o ge n era obl iga ci n j ur di ca de c o ntra e r m a tri mo n io .

DICCIONARIO JURDICO

21

E S TA BL E CI MIE N T O P E NA L I nm ue b le a c o n di ci ona do pa ra a lber ga r sa l ub rida d y se gu rid a d a pe rs o na s re cl u ida s por ma nda to j u di cia l.

en

c o nd ic io ne s

de

E S TA DO DE DE R E CH O E n de re c h o c o nst itu c io n a l , d cese del E sta d o m ode r no c u yo f un da me nt o e s e l e q u i lib rio y l mit e s de la f u nc i n p bl ic a y g ub e rna me nta l , a t ra vs d e la in depe n de nc ia , re s po nsa bi lida d y f is ca l iza ci n m ut ua de l os t res p od ere s c o nst it ui do s: e je c uti v o, j udi c ia l y l e gi sla t iv o , qu e se s o mete n ex pre sa me nte a la Co nst it uc i n y a ca ta n su s le yes . E S TA FA ( Dere c h o Pe n a l) De l it o co nt ra el pa trim o ni o, po r e l cua l media nt e e nga o o a r did el a gen te se a p ode r a d e los b ie ne s q ue le e ntr ega l a p ro pia v cti ma , pro d uc to de l e rro r a l que e s so meti da . E S TE LIO N A TO De l ito que po se e e l e me nt os de la de fra u da c i n y el h urt o im pr op io , p u es se ve nde o a rr ie nda b ie n e s q ue e s t n e mba rga do s, e n li tig io s, g ra va do s o s on a je n os , c o mo fi rme s, si n me l la y co n p ro pie ta ri o l ib re, o c ulta n do s u s i ng ula r co nd ic i n lega l, a b usa n d o de la b ue na f e a je na c on e l p ro p sit o de ob te ne r ve nta ja s e co n mi ca s . E S TI PE ND IO Ca nti da d e sti p ula da de a nte ma no p or u n tra ba ja d or c ua lq u iera c om o pa g o po r su tra b a j o ; de ri va d e stare y po nd us , esta r o a te ne rse a l pe so o a la c a n tida d co n ve n ida pa r a el pa g o. E S TI P UL ACI N Co nt ra to, co n ve n io , pa ct o./ D ce se de cu a lq ui er a de la s cl u su la s d e u n co nt ra t o. E U TA N AS IA Ho mi ci di o pia d os o ./ M ue rte s oli c ita da e n fer mo i n c ura b le , q u e s u fre i nt ole ra b les d o lor es . ex pre sa y co n sc ie nte me nte por un

E V ICC I N ( De re c ho Ci vi l) Sit ua ci n ju r di ca por la q ue , q u i n re ci bi la t ra n s fer en c ia de u n bie n o der ec h o, lo pie rde e n vi rt ud d e u na res ol u ci n q ue l o p ri v a del m is mo , p or ser otr o e l tit u la r de un me jo r de re c ho , p ue s e l de r ec ho tra ns f eri do n o e ra f irm e, y , p or e ll o, el tra n s fer en te de be re sp on de r . E XA CCI N C ob ro i n ju s to y v io le nto . E XH OR TO C om un i ca ci n d iri gi da po r u n j u ez a otro d e ig ua l o su per io r je ra rq u a o a un o e xtra n je ro , so li cit n do le s u c ol a bo ra ci n pa r a c um pl ir u na di lige n ci a del p ro ce so . E XI ME N TE To do l o q ue l ibe ra de re sp o nsa bil i da d pe na l a l a u to r de u n del it o. P or e jem pl o , la leg tima de fe n sa . E X O F FI CI O Lo c . l a t. Que s ig ni fi ca : e n virt ud de s u o fi ci o E X P O S T FAC T O Lo c . l a t. Qu e s ig ni f ic a : de s pu s del hecho E X P R O FE S O L oc . la t. Que s ig ni fi ca : de pr o p sit o E XCE PCI N (D e re c ho Pro ce sa l) Me d io de de fe nsa qu e tie ne el em pla za mie nt o j ud i cia l m ente pa ra d eja r s i n e fe cto la a c c i n o la p rete ns i n de de re c ho . De rec h o q ue t ie ne la p a rte e mpla za da , te nd ie nte a imp ug na r y /o a n ula r la a c ci n q ue se ha i nte rp ue sto en s u c o nt ra , si n e nt ra r a d is c uti r so bre e l f o nd o d el a s un t o. . E XCE PCI N DE CO NV E NI O AR BI T R A L ( De re c ho Pr o cesa l Ci vi l) Aq uel la ded u ci ble c o n xit o c ua n do la s pa rte s ha n pa cta d o so me te r el o bje to de la p rete n si n a la de ci si n de rb it ro o rbit ro s dete rmi na d o s pre via me nte . E XCE PCI N DE CO S A J U Z GA DA ( De re c h o Pro ce sa l) E x ce pc i n a mpa ra ble c ua nd o e n otr o pro ce so , e ntr e la s mi s ma s pa rte s y e n vir tu d del m is mo i nt er s p a ra ob ra r , se ha o bte ni do ya u na se nte n cia fir ma so bre e l mi sm o ob je t o d e la p rete ns i n .

DICCIONARIO JURDICO

22

E XI ME N TE ( De re c h o Pe na l ) Cir c u nsta n ci a que el imi na la resp o nsa bi lid a d, y c omo co n se c ue nc ia , la sa n ci n e s ta b le cida pa ra d i c ho h ec h o, E jem plo : L a leg ti ma de fe nsa , e t c E XPE DI E N TE ( De re ch o pr oc e sa l) E s e l co n j u nt o de es c rit os , a cta s y res ol u ci o nes d o nde se e n c ue ntr a n co n sig na d os t od os l os a ct os pro ce sa le s rea l iza do s e n u n pr o ces o, lo s c ua l es so n ord ena do s se g n la se c ue n cia de su r ea liza c i n e n f ol io s debida me nte nu mer a do s co rre la ti va me nte , co n vi rti n do se e n u n do c ume nt o qu e a cr edi ta en fo rma i nd u bita bl e el desa rr ol l o de lo s a ct os j ur is di c ci ona le s d e u n pr o ces o. E X TR AJ U DI CI AL L os a ct os , a rr e gl o s y t ra ns a c ci on es qu e se ha ce n s in i nter ve n ci n de la a ut ori da d ju ri sdi c ci o na l. La s pa rte s en l iti gi o lo usa n pa ra e vit a r u n pr oc es o q u e co n sid e ra n e ng or ro so o i n ne ce s a ri o. E X TR O MI SI N (D e re c ho P ro ce sa l ) I nst it u ci n po r la c ua l el J uez , de o fi c io o a ped id o de pa rte y p or re s ol u ci n de bi da me nte mot i va da , r eti ra de l pr o ces o a u n ter ce ro leg iti m a do que ha b a si do a d mit i do i ni cia lme nt e co mo pa rte ; pu ede o c ur rir en do s ca so s : c ua nd o el j uez c o nsi dera q ue e l le g tim o in te r s q ue est u vo pre se nte c ua nd o a d mit i a l t er cer o ha desa pa re ci do , o po rq u e c om pr ob q ue la ca li fi ca ci n d a da a ste er a i nc or re cta .

DICCIONARIO JURDICO

23

F FA L LI DO Pe rs ona q ue e st e n la q uie bra . FA L LO (D ere c ho Pr o ce sa l Pe na l) C on si d era c i n fi na l de l J uez e n u n pr oc es o q ue s e a ut o riza e n la se nte n cia . FA L SO TE S TIM O NIO De r e c h o Pe na l) De cl a ra c i n ma li ci osa me n te fa l sa , de fo rma nd o o terg iv ers a n do lo s h e c h os ma te r ia de la in ve s tiga ci n, co met i nd os e u n del it o c o ntra la r ecta a dmi ni str a c i n de j u sti cia . FA L SO T T U LO Fra u d e o a rd id c ome tid o por q ui n ex h ibe d o c ume nt os s up ue sta m e nte leg tim os , lo s c ua le s a cre dita n s u pr opi eda d so bre u n bie n a je no . FA L TA I n fra c ci n sa n ci ona do co n pe na le ve. FE DA TAR IO D ce se de l not a ri o o f u n ci ona ri o que c ue nta co n l a s a trib u ci o nes lega le s c o mo dep osi ta r io de la fe p bli ca , a tra v s d e la v eri fi ca ci n y lega liza c i n de d o cu me nto s . FE H AC IE N TE T od o l o que p or s s ol o pr od u ce pr ue ba o es d ig n o de c rd ito ./ A ut nt i co , fi ded ig no . FI AD OR ( D ere c ho C iv il) Pe r so na q ue ga r a nti za c o n su pa tri mo ni o qu e e l a cr eed or ver pa ga da s u c re e n cia e n c a s o de i n so l ve nc ia del de u dor ./ P ers o n a que se o bl iga ha ci a el a cre ed or , j u nt o a l de u dor pri n ci pa l , pa ra ga r a nti za r l a ej ec u ci n de la obl iga ci n e n ca s o de in c um pli mie nt o. FI AN Z A ( Dere c h o Ci vi l ) Co ntra to p or e l c ua l, e n u na r ela ci n ob l iga ci ona l, u n ter ce ro se co mpr om ete a r e s po nd e r a n te e l a c reed or a n te la i n sol v en c ia de l d eud or ; pu ede co n sti tu i rse a n e n c o ntra de la v o lu nta d d e l lti mo . FI C TA CO N FE SS IO L o c . la t. q ue si gn i fi ca co nfes i n fi cta . FI D UC IAR IO Pe r so na d e c o n fia nza a qu i n se en ca rga a s u nto s res er va d os . FI LI AC I N (D e re c ho C iv il) R e la c i n q ue tie n en l os h i jo s c on r esp e ct o a su s pa dr es . /V n c ul o e xi ste nte e ntre pa dre s e hi j os . FI LI CI D IO ( De re ch o Pe na l) Mu e rte del h i jo e jec u ta d o p or su pa dr e o ma dr e. /D elit o co meti do p or q ui n da m ue rte a s u hi j o. FIR ME ZA C ua l ida d de u na r e s ol u ci n ju di ci a l po r l a q ue no p uede s er ob jet o de r ec u rs o. FI SC AL DE LA N ACI N ( D e re c ho Co ns tit u ci ona l Pe rua n o) . M xim o re pre se nta nte de l Mi ni ster io P b li co . Se g n e l D r. Pe dr o M n dez J u ra d o ; t ie ne la fa c ulta d d e in ter ve ni r en a su nt o de s u co mpe t e n cia e n to do el ter rit ori o, a t ra vs de l os Fi sc a le s d e la s in sta n cia s Pro vi n cia l y S u pe r io r. Ta m bi n se p reo c upa por el ma nte n imi en to del or de n j ur di c o y de lo s int ere ses p b li co s. E l Fi s ca l de la N a c i n , tie ne a ut ori da d s obr e to do s l os f u n ci ona r ios c ua le s qu iera s e a n s u ca t e g ora o a cti v ida d f u n ci on a l. Si n e mba r go lo s Fi s ca le s de J u nta Mil ita r no est n c om pre nd id os e n la s dis po si ci on es de l A rt. 6 4 de la Le y or g n i ca del Mi ni ster io P b li co pe r o t ie ne la re s po n sa bi l ida d de i n fo rma r a l Fi sca l de la Na ci n c ua nd o sea n r eq uer id os p or l so bre e l e s ta d o e n q u e se e nc ue nt ra u n pr o ce so o s obre la s it ua c i n de u n p ro ce sa d o e n e l F ue ro Pr iva ti vo . F LA GR A N TE D E L I TO E l de lit o q u e s e e sta r ea lza nd o e n est e m o men to ./M om en to a c tu a l de e je c u ci n de un de lit o . Ta m bi n se le lla ma de lit o in fra ganti . FOJA E xpre si n j ud ic ia l pa ra r e f e ri rs e a la h o ja deb ida m en te n ume r a da . FO LI AR N ume ra r la s h oja s de l e xpe die nte . FO LI O Ca da u na de la s h o ja s de u n ex ped ie n te.

DICCIONARIO JURDICO

24

FOR T U I TO ( D e re c ho Ci vi l) He c ho q ue a c o nte ce ca s ua lm en te y , p or ta nt o, no f ue p re vi sib l e. FR A NQ U IC IA E xe n ci n tota l o pa rc ia l de l pa g o d e t rib ut os d is pu est a po r le y. FR A TR ICI D IO (D e re c h o Pe na l) De lit o c omet i do po r q u i n d a m ue rt e a su herm a n o. FR A U DE E nga o ./ ( D e re ch o Ci vi l) Ar di d por med io d el c ua l u n de ud or , sim u la nd o ser in so l ve nte, e sc o nd ie n do s us bi e n e s , di fi c u lta q ue s u s a cr eed or es pu eda n e mba rga r l o y ha cer se pa g o c on e l di ne r o ob te nid o. FR A U DE PR O CE SA L M a ni ob ra de l ic ti va pa ra i nd u ci r a l en ga o , a tra v s de f a ls i fi ca ci o ne s, su pla nta ci n o te rgi ve rsa ci n de l os pr oc edi mie nt os j ud ic ia le s e st a ble ci do s. P uede pa r ti r de a lg un o d e l os l iti ga nte s, d e la s pa r te s , d e te rce ro s o de l os a u xi lia res , se c reta r io o el pr opi o J uez . Tie ne va ria d a s ma n if e sta c io ne s c om o la s not i fi ca ci on es fa l sa s ha sta u na se nte n cia , si n pro ce so , en tre ot ro s F U N GI BLE ( De re ch o Ci vi l) L os b ie ne s q ue s e co ns um en a l p rim er us o. / Se d ic e ta mbi n de a que ll os q ue p ue d e n s e r r e e mp la za do s po r o tro s d e l a m ism a e spe cie , ca nt id a d y ca l ida d

DICCIONARIO JURDICO

25

G GA N AN CI AL E S D ce se de lo s bi e n e s cu y o d omi ni o co rre sp on de a los c n y uge s p or i gu a l./ Bie ne s a dq u iri do s p or u no de l os c ny u ges d ura nte la vi ge nc ia de l ma tri mo ni o y q ue f or ma n pa rte de la ma sa co m n. GE NE R A LE S DE LE Y ( D e re ch o Pr oc e sa l Pe na l) . R e fe re nc ia s b si ca s so bre la ide nt ida d d e u na pers o na , ta le s c om o : no mbr e s , a pe lli do s , n a ci o na li da d , es ta d o c i vi l, e da d , do mi ci li o, h ij os , gra d o de i n str u cc i n , e tc. So n i mp orta nt e s pa ra i de nti fi ca r ple na me nt e a lo s a c us a do s, test ig os , et c . GR A T U I TO (D e re c ho C iv il) . De ba l de . L o q u e el be ne fi cia ri o r ec ib e si n te ner q ue di smi n uir su pa t rim o ni o pa ra e ll o, e s de ci r, e ntre ga r o tro bi en a ca m bi o. GR AV AR Imp o ne r a lg u na ca r ga imp o sit iva o trib uta ria a l o s b ie nes . G UAR D I N DE L A C O N S TI T U CI N D e s ig na ci n c om n d e l T rib u na l Co ns tit u ci on a l.

DICCIONARIO JURDICO

26

H HBE A S COR P U S ( De r e c ho Co n stit u ci o na l) . Ga ra n ta q ue ca ute la la lib erta d i nd iv id ua l , el dere c ho a l li bre tr n s ito , a n o se r de te nid o s i no p or ca u sa j ust if ica da y ot ro s dere c ho s co ne x os , q ue p ue d e s e r e je r ci ta d o c ua n do la a u t ori da d l os v ul ne ra o a me na za , l ogra n do a s, que e l Po der J u di cia l orde ne e l re spet o d ebid o a l ci ud a da no . / Dere c h o q ue tie ne t oda pers o na de te nida a c ompa re ce r a nte u n j uez pa ra q ue r ev ise su ca s o y re su el va si es libe ra da o e nv ia da a l a c rc e l . HAB I TAC I N V I TA L ICI A D ce s e d e la vi vie n d a de po r vi da . HE C HO AB U SIV O E s u n he c ho e je r c id o e n f orma a nti f u n cio na l qu e o ca si ona u n r es ult a do da os o . HE C HO A N T IJ UR DI CO (De re ch o Pe na l). Co nd u cta q ue rea l iza e l tipo de u na le y pe n a l, a u nq ue fa l te e l a sp e c t o c u lpa b le . L os he c h o s a n ti j ur di co s , se ca l i fi ca n, se g n la gra ve d a d de la a me na za y de l a pe na e n cr me nes y deli to s. / ( Dere c h o Ci vi l). A cc i n ge nera do r a de da os qu e a c a rre a n r e sp o nsa bil ida d c iv il , e n la sig u ie nte fo rma : a ) He c ho a bu si v o ; A cc i n e je rc ida e n f orma a n ti f un c io na l , q ue o ca s io n a u n re s ulta do da o so . b) He c ho il c ito : A c ci n vi ola t or ia d e la le y. C ) He c ho e x ce si v o: A c ci n q ue e n s u e jer c i ci o o ca si o ne u n pe rj u ic io ma y or de l f un c io na m ie nt o p e rm iti do , ge nera nd o res po n sa bi li da d c i vi l. HE C HO I LC I TO E l v io l a to r io de la le y. HE C HO J UR D IC O ( D e re ch o C i vil ). Fe n m en o o s uc es o q ue g ene ra l e l n a c imi en to , la mod i fi ca ci n o la e xt i n ci n de de re c ho s, e s de ci r, qu e mo di fi ca la rea l ida d j u rd ic a ./ U n he c ho e s j ur di co e n t a nt o la le y le a tri bu y e efe ct os j ur d ic os , o s ea s up ue sto de he c ho de u na no rma .. HE C HO J US T I FIC A DO Ac ci n a pa re nt eme nte deli cti v o, e n q ue se pr ueba la i n oc en c ia d e su e je c ut or . HE C HO NE U TR O A q ue l que no pu e de e sta r su je to a un j ui ci o va l or , si n o s ola m en te e n la medi da qu e s e co n j ug ue c o n u n re s ulta do d a o s o a nti j ur d ic o . HE C HO N OCI V O E s a q ue l q ue ll e va i nm ers o u n r es ult a d o da os o. HE C HO PR OBA DO ( De re c h o Pr o ce s a l Pe na l) . Ca da u na d e la s a c t ua ci on es y cir c u ns ta n cia s que se rea li za r on e n l a e je c u ci n de de lit o ma ter ia de j uzga mie nt o, q ue a l se r ev a l ua d o por e l S uper io r Co le g ia d o, c o nst it u ye u no de l os s up ue sto s q ue f u nda men ta la s en te nc ia . HE C HO P U NI B LE ( De r e c ho P e na l) C o nd u cta de u na per s ona , q ue se ve ri fi ca p or me di o de u na a c ci n u o mis i n , qu e p ro du ce u n e fe c to d a os o , el q ue e s ca l if i ca d o d e a nti j ur d ic o por el ord en a mie nt o l e ga l ./ M a n i fe s ta c i n e xpr esa de u na a cc i n u o mi si n ca li fi ca da c omo a nti j ur d ica . E n n ue st ro or de na mi e n to s ol o lo s del ito s y la s fa lta s c o nst it u ye n he c h os pu ni ble s. : 1) D e li to de Co mis i n , 2) De li to de Om is i n , 3) D elit o D ol os o y 4) De lit os Cu lp os os . HE C HO S PR OCE SA LE S (De re ch o Pr o cesa l) Aq uel la s s it ua ci on es q ue n o tie ne n s u or ige n e n la vo l un ta d de la s pe r so na s , c om o la m uerte de u na de la s pa rte s, prdi da del e xpe die n te j udi c ia l . HE R E DE R O (D e re c ho Ci vil ) Pe rs o na q ue po r di sp os i ci n leg a l o testa me nta r ia , s u cede en tod o o e n pa rte , e n l os de re c h os y ob liga c i on es qu e te na a l t ie mpo de m or ir e l d i fu n to a l que s uc ede . P ue d e n s e r h e re d e r os f orz os o s y here der os v ol u nta r io s, l o s pr ime ro s pa r ti ci pa n de la le gt ima , y lo s se gu nd o s de l os le g a d os . HE R E DE R O S FOR Z OS O S ( De re c ho Ci v il) pe rs ona q ue p or di sp os ic i n le ga l , s uc ede n en t od o o e n pa rt e, e n l os de re c h os y o bl iga ci o nes a la pe rs o na a la c u a l s u ce de. S o n he red ero s fo rz os os ; l os hi j os y los de m s de s ce nd i ente s , lo s pa dr es y dem s a s ce ndi en t es y el

DICCIONARIO JURDICO

27

c n y uge , e n e se or d e n . E l c n yu ge here da sie mpr e j u nt o c o n c ua lq uie ra de l o s otr os her ede ro s fo rz os os . HE R E DE R O LE G A L D c e se de a q u l c u y os d ere ch os no p ue de n se r de s co n oc id os ni si q u iera por el c a u sa nte , sa l v o e n ca so de de s here da c i n. HE R E DE R O S V O L U N TA R IO S ( De re c ho Ci vi l). Pa tri mo ni o q ue se tra smit e mo rti s causa ( c a usa de mu erte ) v a s u ce s i n, co n f orma da p or l os bie ne s, de re c ho s y ta mbi n s u s ca rga s (a c ti vo s y pa s i vo s) , qu e f orma n la u ni ve rsa li da d de l a here n cia de ja da a lo s her ede ro s. / D ces e de a qu l q ue s u ce d e a l ca u sa nte , n o po r deter mi na ci n de la ley , si n o po r v ol u nta d testa me nta r ia d e ste . HE R E NC IA C o n ju nt o p a trim o nia l de bie ne s, dere c ho s y o bl iga ci o n es q ue de ja una per s o na a l fa l le cer . HIJO AL IME N T I S TA ( D e re ch o C iv il) E l me n or que n o ha s id o re c o n oc id o y de q ui n n o s e ha a cre dit a do s u fi lia ci n p or v a j u di cia l; t i ene la ca l ida d de ta l res pe cto a q ui n t u vo rela ci o nes se x ua l e s c o n la ma dre e n e l per o do de s u c on ce pc i n , sie nd o fa v ore ci do co n u na pen si n a bo na d a p or a qu l. HOM IC I DIO ( De re ch o Pe na l) D e li to p or el c ua l p or a cc i n o i m pr ude n cia s e ma ta a u na pers o na . HOM IC I DIO E M OC IO N AL E l q ue se p ro du c e por me dio d e u na exci ta ci n p s qu i ca que dis mi n uy e l os f re no s ra c io na le s o i n hi bit o rio s, c om o p ro du ct o s del c on o cim ie nt o de u n he c ho e xter io r qu e pr ov o ca u na re a c ci n vi ole nta no co ntr ol a da , de ma n era si m ult nea , que dese mb oc a e n e l h omi ci di o. HOM IC I DIO PA SI O NA L E l q ue se c omet e e n u n e sta do de co n mo ci n i n co nt ro la b le, po r se ntir a fe cta do e l h o n or o lo s se nt imie nt o s a mor os o s, q ue a f ec ta n el eq ui lib ri o ps q ui co del a gen te de ma n e ra te m pora l. HOM IC I DIO P IA DO SO (De re ch o Pe na l ) E l h omi ci di o q ue s e co mete i mp ue sto por se ntim ie nt os de com p a si n y so lid a ri da d , a nte el s er q ue cl a ma o r uega a l a g en te p a ra po ner f i n a su s d a s de s u fr imi e n to a go bia nte . S ub jet iva me nte , el a ge nt e a ct a b u s ca nd o a y uda r a la v cti ma , a li via nd o o a c or ta n do u n do lor , si n nim o d e a gra v a r el s u fr imie n to. (V a se : E u ta n a si a ). HO S TE S GE NE R I S H U M AN I Lo c . la t. q ue si g ni fi ca : enemi go de l g ner o huma no . H UR TO ( Der e c h o Pe na l) De lit o p or el cu a l , si n u sa r vi ole n cia o a mena za , e l s u jet o a ct iv o su str a e u n bi e n de l s u je t o pa s i vo , c o n la obte n ci n de o bte ner un p ro ve c h o ec o nm ic o in deb id o. H UR TO FA M LIC O ( De re c h o Pe na l) A po dera mie nt o il cit o de a li me nt os pa ra po der pa l ia r u na sit ua ci n de se s pe r a n t e de ha m bre y pro ce die nd o co mo c on se c u en cia de la i na ni ci n. E l tra ta d ist a L ui s J im n e z de As a l o ca li fi ca de un h urt o pr od u cid o p or u n e sta d o de ne ce sida d, cu y o f u nda me n to e s la p ro pia s o bre vi ve n cia de l a ge nte . E n a lg u na s leg isl a c io ne s se l e co n si dera u n de li to a t e n ua do . HYPE R OC HE E s e l e xc e de nte d e pre c io de ob jet o e n pr en da , c o bra d o p or l a ve nt a d e la mis ma p or el a cre e do r y pa sa d o p a ra el de u dor .

DICCIONARIO JURDICO

28

I IDE N T I DA D C on j u nt o de e le me nto s y c ir c un sta nc ia s qu e pe rmit en a fi rma r qu e u na p er s ona e s la q ue se d i ce se r o la q ue se b u sca . La co mpr ob a c i n d e la i d ent ida d es ti l e n ma t eria ci vi l y pe na l ( D i cc io n a rio de T r mi no s Po li c ia le s ). IDE N T I FIC ACI N D E PAR TE La in da ga c i n a cer ca d e la id en ti da d de la s pa rte s e n el oto rga mie nt o de u na e s crit u ra p b li c a , e n c ua n to se r e fie re a l o s l mite s su b jeti v os d e la co sa j uz ga da . ILE G AL C o ntra ri o a la le ga l ida d. IL CI T O L o no pe rmi ti do le ga lme nt e . IG U AL D AD A pli ca ci n u ni fo rme de la s m is ma s le y es a t od os l os c iu da da no s. IMPE D IME N T O ( De r e c ho Ci v il) L o q ue se op on e a lo s q u e s e a s pi r a o qu ier e, y es ti pi fi c a do por el le gi sla d or com o ta l . /Q ue s e op on e a a lgo , de sde el p un to d e v is ta j ur di c o. IMPR E S CR IP T IB LE ( Te ora Ge ne ra l del De rec ho ) Se di ce d el d ere c h o q ue el pa s o de l tie m po no da a o pre s cri be s u v ige n cia . IMPR OC E DE NC IA DE L A DE MA N DA ( Der ec h o Pro ce sa l C i vil ) Si tu a c i n qu e se ver if i ca c ua nd o fa l ta u n p res u pu e st o p ro ce s a l o de u na c on di ci n d e la a cc i n . IMPR U DE N CIA A ct ua ci n de sa r ro lla da co n a u se nc ia de m a li ci a o i nt en ci o na li da d . IMP BE R Me no r q ue no ha a l ca n za d o l a e da d m ni ma req ue rida por la le y pa ra c o nt ra er ma tri mo ni o . IMP U G NA CI N D e re c h o p or e l c ua l, qu i n ti ene leg tim o i nt er s a l ega q ue u na re s ol uc i n de la a ut ori da d a te nta c on tra s us i nt ere ses y derec h os , ex igi en do se su bsa ne s ta en el e xtr emo c orr e sp o nd ie nte o e n su t ota lid a d, pu die nd o i n cl us i ve de r iva r en la a n ul a c i n d e la mis ma . IMP U N ID A D De lit o n o ca s tiga do . Fa lta de sa n ci n de u n he c ho a nt ij ur d ic o, p or no h a ber se des c ubi ert o a su a ut or , la a c ci n, p or f u ga , in du lt o, p or c or ru p ci n j ud i cia l o pre sc ri p c i n ./ G obe rna nt e o a ut ori da d, q ue po r di ve rsa s cir c un sta n cia s rea li za a c t os co nt ra la lega lid a d de su a ut ori da d , sie n do poste ri or me nte , no sa n c io na d a su a c ci n por a u to rida d u rg a no e n ca r ga d o de ve la r p o r s u c u mpl imi en to . / F a lta de sa nc i n a u n h ec ho de li ct iv o , p or q ue el deli n c ue nte n o e s ha bi do o n o se le pu ede pr oba r la c om is i n del d elit o. IMP U T ABI L ID A D ( De r e c ho Pe na l) U n o de los ele me nto s co n sti t uti v os del del it o. Se es imp uta ble c ua n do se pose e la fa cu lta d de dis cer n ir -la ra z n o la co n ci en c ia la ll a ma n a lg un o s a u to re s - d e l c a r c te r d e li ct u os o d e su s a c cio ne s u o mi si o ne s y la o bl iga ci n pe na l de re sp o nde r p or e sta co n d uct a q ue pu ede pro v o ca r u na fa lt a o u n de lit o. / Ca pa c ida d de ser pe na l me nte re sp on sa bl e d e u n he c ho . IMP U T AR At ri bu ir u n h e c ho de li cti v o a a l gu ie n. IN CAP A Z Pe rs o na na t u ra l a fe cta da po r a l g un a ca u sa de i n ca pa c ida d le ga l . IN CO N GR UE NC IA OM I SIV A C o nse c ue n cia pr oc esa l d el pri n ci pi o p ro ces a l del de re ch o a la tute la j ud i cia l e fe ct iv a , que obl iga a lo s j ue c es a res ol ver de fo rma expre sa a la s c u e sti o ne s su s cita da s p or la s pa rt e s. IN CAP ACI T AC I N Pr o c e dim ie nto j ud i cia l pa r a dec la ra r i n h b il a u n a per so na p a ra la ge st i n de su s bie ne s y de s u pe rs o na y n om bra r le u n t ut or . IN COA CI N A pe rt ur a de u n p ro ce dim ie nt o j ud ic ia l o ex ped ie nte a dmi ni stra ti vo .

DICCIONARIO JURDICO

29

IN DE LE GA B LE A q ue l lo q ue no a d mite p ode r n i dele ga ci n y de b e se r e jer c ita d o po r u no mis mo . IN D UB IO PR O R E O Pri n cip io d e l p ro ce so pena l po r el q ue e n ca s o de d uda e l r ga n o j udi c ia l deb e a d op ta r l a op c i n m s fa v or a bl e a l a c u sa d o. IN FA N T IC I DIO As e s ina to de u n ni o. IN FR A GA N T I Lo c . l a t. q ue sig n i fi ca e n el m ism o insta nte . IN HA BI LI T AC I N Sa n ci n a p li ca da a u na per so na , p ro hi bi n d ole el e je rc i ci o pro fe si n, o fi c io , f u nc i on e s o ca rg o, a s co m o e l d e de ter mi na d os dere c ho s. de su

IN IM P U TAB I LI DA D F a l ta de c ulp a , de bid o a que el a cto r tie ne ci erta s co n di ci on es f si c a s y men ta le s. INE MB AR GA BLE B ie ne s o de r e c h os q ue n o pu ede n ser ob je to de em ba rg o. IN PE R SO N AM L o c. la t . q ue s ig ni fi ca en pe r so na . IN SI T U L oc . la t . q ue sig ni f i ca e n e l l ugar . IN SO LV E N CIA I n ca pa c i da d de pa ga r u na d eu da . IN S TA N CI A E s cri to d iri gid o a la Adm i ni stra ci n so li cita n do la a do p ci n po r la mi sma de u na deter mi na da re s ol uc i n. IN A DM IS IB IL I DA D DE LA DE MA N D A ( De re c ho Pr oc esa l C i vil ) S itua c i n q ue se ver i f ica c ua n do fa lta a l g n re q ui sit o o u n a ne x o de l a dema n da . IN CAP ACI D AD ( De re c ho Ci v il) Ca re n cia de a ptit u d pa ra e jer ce r dire ct a me nte der ec h os y obl iga ci o ne s. E n e l de re c h o ci v il , e xi ste la i n ca pa ci da d a b sol u ta : tota l i nha bi lita ci n ; y la in ca p a c ida d re la ti va ; in ha bil ita ci n sl o e n a lg u no s de re c ho s . IN CA U TA CI N ( De r e c ho Pr o ce s a l pe na l) R eten c i n y to ma d e po ses i n de u n bie n de ma ne ra coe rc iti va . Se ve r i fi ca s ob re o b jet os que si rv ier o n pa ra per petra r el d eli to , o so b re los p ro du ct o s d e l mis mo. IN CI DE N TE S ( De re c h o Pr o ce s a l) Cu est io n es a cc es or ia s a la a c ci n mi sma , int err um pe n e l c ur so d e l p ri n cip a l, pe ro q ue se ve nt ila en cua der n o a pa r te. IN COAR Da r i ni ci o a u na a c ci n j udi c ia l u ot ra a cc i n o fi c ia l . IN CO N S TI T U CIO N AL T od o l o q ue va e n co nt ra de la vi ge nc ia de la Co ns tit u ci n. Se di ce de la s di sp os ic io ne s le ga l e s qu e co nt ra d ice n la co n sti tu ci n. IN C U LPA DO ( De r e c h o Pr oc e sa l P e n a l) Per so na c o ntra q ui n s e ha fo rm ula do c a rg o s o imp uta do la re a l iza ci n d e u n de lit o , q ui n pa sa r a la c on di ci n d e a c usa do , si e l Fi sca l e n c ue ntra m rit o p a ra f or m u la r a c u sa ci n . IN DE M NI ZA CI N J U S T IPR E C IA DA ( De re ch o Admi n ist ra ti v o) C om pr end e el va l or o b jeti v o del bie n o bie ne s q ue se e xp ro pia n y la r epa ra ci n qu e el s u jet o a ct i vo de a ct os de e xp ro pia ci n, de b e a b ona r e n ca s o de a cre d ita r se fe ha cie nt eme nt e da o s y pe r j ui c io s p a ra e l s uj eto pa s iv o o rig i na d os in me d ia ta m en t e, di re cta y e x cl u si v a men te p or la na t ura leza fo rz osa de la tra n sf e re n cia . IDE OL O GA J UR DI CA Ide a s y va lo re s re ct or es de u n sis tema j ur d ic o. La ide ol og a vie n e a co n sti tu ir la or ie nta ci n b s ic a y ge nera l de u n sis tema , c u lt ur a o tra di ci n j ur di ca . La ide ol oga j u rd i ca ha si do de no mi na d o p or A n gel La To rre co mo la fo rma me nti s (f orma c i n de la me nt a lida d) de l j u ri sta . q ue no

DICCIONARIO JURDICO

30

IN D ICI O Dere c h o Pr o c e sa l) Ci rc u ns ta nc ia s o ve sti gi os , q ue p or a s oc ia ci n o i n fe r e nc ia no s co n du ce a h ec h os q ue gua r da n r e la ci n. Ju i ci o ba sa do e n el pr in c ipi o de ca s ua li da d . Po r lo gen era l , se u sa pa ra c on o ce r un he c h o po r medi o de la s c ir c u nsta n cia s q ue l o r od ea r on . . IN D I G NI DA D ( D e re c ho Ci vi l) Sit ua ci n j ur di ca e n qu e s e e nc ue n tr a n u na p ers o na c ua nd o la ley , c om o sa n c i n , l e pri va de l de re c ho a su ced er , e s d ec ir , a re ci bir s u c uo ta d e her en c ia . IN D U L TO S us pe nsi n de la pe na im p ues ta media nt e se nte n cia a l inte r no , q ue e vid en c i a su rea da pta ci n s o cia l, d e v ol vi n do lo a l se n o de su fa mi l ia y d e su c om u ni da d y s e co n c ede co mo gra ci a de l P re s i de n te d e la R ep b li ca . S u ba s e le ga l es la Co ns tit u ci n P ol ti ca del E sta d o a rt 1 1 8 i nc . 2 1 , e l C di go P en a l a rt . 89 y el De cr eto S upr emo N 2 4 - 8 1 -J US del 29 de setie mb re de 1 9 81 y s us mo di fi ca t or ia s . IN FO R ME OR A L A le ga to a nte e l J ue z o Tr i bu na l de l os a bo ga d o s, a nt es de la r es ol u ci n j udi c ia l , d o nde se s os t ie n e n de ma ne ra l ib re los a r g ume nt os de la pa rte i n cu rsa e n la l iti s. IN FR A PE TI TA Lo c . la t. q ue sig ni f i ca p or de ba jo de l o pe did o . P or de ba jo d e l o dema nda do . Da r me n o s d e l o so li cit a d o. IN FR ACC I N PE NA L T ra sg re s i n , i nc u mpl im ien to o vi ola c i n de l a Le y Pe na l . Pu e de n ser seg n e l si ste ma pe ru a no de lit o s, fa lta s o c on tra ve n ci on es . IN F U N DA DO (D e re c ho Pro ce sa l) Ac c i n q ue ca re ce de fu n da me nt o leg a l, c ua nd o no se ha n a cre dit a do lo s he c h os y e l de re ch o q ue se in v oca ./ P or l o ge ne ra l, se di ce de la d ema nda que i n vo ca u n de re ch o si n s us te nta r la pre te ns i n . IN HA BI LI T AC I N ( De r e c ho pe na l ) Pr i va c i n de e jer ci c io de d ere c h os , em plea do s p bli c o s o pro fe si o na le s d e ma n e ra te m po ra l o p erp e tua po r c om eter del it o c u ya pe na tr a e co n sig o e sta sa n ci n. U n i n ha bil ita d o le ga lm en te p ued e po tra vez ser s u jet o de p le no d e re c ho a tra v s de la re ha b ili ta ci n. IN H U MAC I N E nt e rra r u n ca d ve r , c ump lie n do la s fo rma l ida des re lig i o sa s y / l ega l es . IN IM P U TAB I LI DA D ( D e re ch o Pe na l) Sit ua ci n de q ui n n o le a lca nza la re sp o nsa bil i da d pena l, p or s e r u n e n f e rmo m e n ta l o ni o , y, p or ta nt o, no s er p ena l me nte re sp o nsa bl e de los he ch o s q ue se le a trib u ye n . IN TE N CI N (D e re c ho pe na l) Se e nti en de p o r la v ol u nta d di rig ida a l res u lta d o, e sta v ol u nta d pue de ser a l mi sm o tie m po , m oti v o de la a c ci n , per o no se ide nti f ica i nel u dib lem ente a mba s (J oh n ne s We s s e ls , De re c h o Pe na l , 1 97 5 : 7 7) . IN TE R PA R TE S Lo c . la t . q ue s ig ni fi ca entre l as pa rte s . IN TE R SE L oc . la t. q ue si gn i fi ca e nt re s . IN TE R S P or ce nta je e sta b le cid o e n la le y p a ra i n cr eme nta r la de uda p or el tra n sc u rs o del tiem po de sde e l mo me nt o e n q ue h ub iera de bid o a bo na r se . IN TE R D IC CI N Pe na a di ci ona l qu e se imp o n e e n cie rt os del it os , p ri va n do a l se nt en c ia d o de su s d ere c ho s ci v ile s./ Pri va ci n de la ca pa c i da d a q uie ne s no p ued en va l er se p or s mi sm os , por ej emp lo lo s f r m a co de pe ndi e n tes , l os qu e pa dec e n e nf erm eda d me nta l , et c ./ Fi gu ra por la cua l un a pe rs o na , po r ma nda to j ud i cia l, e st in ca pa cit a d a pa ra r ea li za r a lg u n os o tod os l os a c to s de su vi da ci vi l. IN TE R D IC T O ( De re c h o Ci vil ) Me di o de pro te c ci n del dere c h o rea l de po se si n po r el c ua l se di s cu te q ui n p os e a e l bie n , n o i nter esa n do q ui n t ie ne de re ch o a po seer . Se t utela u na sit ua ci n d e h e c ho . IN TE S T AD O ( De re c ho Ci vil ) D ce se de la per so na q ue fa l le ce si n h a ber he c h o te sta me nt o. IN S T I GAR I nc ita r , pr o vo ca r o i n du c ir a una pers o na a la rea liza c i n de u n a ct o.

DICCIONARIO JURDICO

31

IPS O FA C TO L oc . la t . que s ig ni f ica p or e l m ism o he cho . IPS O J UR E L o c. la t . q u e si g ni fi ca po r e l m is mo dere cho . IR R E TR OA C TIV ID A D ( Te or a Ge ne ra l d el D ere ch o) Pri n ci pi o d el dere c h o q ue pr o hib e la a pli ca ci n d e u na no r ma a he c ho s o cu rri do s a nte s d e s u v ige n ci a . I mpl i ca q ue la n or ma pue de a fe cta r a he c ho s y re la ci o ne s q ue se desa rr ol la n c o nt emp or nea m en te co n s u vi ge nc ia y n o so bre h e c ho s y re la ci o ne s q ue se desa rr olla ro n e n e l pa sa d o . IR R E S OL U B LE D ce se de t od o lo q ue n o p ue de r es ol ver se o s ol u ci ona rs e. IR R I TO L o nu lo , c um p lim ie nt o. por ca re ce r de va l ide z j ur di ca , p or ta nt o no se r de ob li ga t ori o

IR R E TR OA C TIV ID A D C on di ci n de la le y , q u e ca r ec e de f ue rza p a ra el p a sa do . E s de ci r , la ley no tie ne vig e n c ia a nte s qu e s e ha ya e xp e did o. No ri ge ha cia a t r s. IR R E V OC AB LE Ca l ida d de u n a ct o q ue no p ue de vo l ver a su es ta d o ori gi na l . IN TE R CR IM I NI S Se g n e l t ra ta d ista Lu is Ji mn ez de A z ua : T od o lo q ue o cu rre de sde que la id ea na c e e n la me nte de l c rim in a l ha s ta el a g ota m ie nt o de de lit o, e st o e s, t od o lo que pa sa des de q ue la i de a e nt ra e n e l ha sta q u e c on si g ue el l ogr o nd e s us a fa ne s. Y t ie ne do s fa s es f u nda m e nta le s : int e r na y e xter na . L a fa se i nte r na s l o e xi ste m ie ntra s el del i to, e n cer ra d o e n la me nt e de a uto r, no se ma ni fe st e xte ri orme nt e. La ( fa se) ext er na ya se ma n if ie sta . S lo a la l uz de a c to s, i n cl us o d e pr op or ci n . IU S BE L LI L o c. la t . qu e si g ni fi ca La le y ( o dere cho ) d e la g ue rra . IU S P UB LI C UM Lo c . la t . q ue s ig ni fi ca Dere cho P b li co . IU S S A N G UI NI S L o c. l a t. qu e sig n if i ca El de recho de l a s angre . IU S S OL I L oc . la t . q ue si gn i fi ca E l d ere cho del s uel o . INV A LI DAR Pr iv a r de l va l or o e fi ca cia a u n a ct o j ur di co .

DICCIONARIO JURDICO

32

J J OR N A DA E n De r e c h o La b ora l, d ur a c i n m x ima del t ra ba j o dia rio de u na pe rs on a ./ Ti e mpo o d ur a c i n de la pre sta ci n de la a ct i vid a d de l t ra ba ja d or , c o mo c on tra p re sta ci n de la rem u nera ci n q ue re c i be d e s u e m plea do r. J UE Z (D ere c ho Pr o ce s a l) Pe rs o na i n ve sti da de a ut ori da d j ur is di c ci ona l, q ui n de ci de e n u n pro ce so la so l uc i n q ue se l e de b e da r a l litig io p la ntea do ./Q ui n e n rep res en ta c i n de e sta d o , re s ue l ve lo s co n fl i cto s su s cita do s ent re l os pa r ti c ula r es . / Per so na q ue a d mi n i stra j ust i cia e n rep re s e n ta ci n de l e sta d o , exp re sa n do l a v ol u nta d d e l a ley a nte u n c on f li ct o de int er s (D ere c ho R o ma n o) Pe rs on a pro ba desi gna da p or el pr etor pa ra q ue a dm i ni stre j ust i cia . J UE Z A Q UO ( De re c ho P ro ce sa l ) E l q ue e miti u na re s ol u ci n que e s im pu g na da p o r u n rec u rs o de a l za da , e s de cir , pa ra q ue s ea res uel to po r e l s u per i or je r rq u ic o (V a s e Juez Ad Q ue n ) . J UE Z A DQ UE N ( De r e c ho P ro ce sa l ) E l s up eri or jer rq ui co qu e c on o ce el re cu rs o de a l za d a int erp ue st o a u na re so lu ci n e mit ida po r u n i n fer io r jer rq ui c o (V e se : J uez A Q uo ). J UE Z DE PA Z E l J u e z d e Pa z, e se nc ia lm e nte es Jue z de co n cil ia ci n. C o ns ec ue nt eme nte est fa c ulta do pa ra pr op o ne r a lte r na t i va s de sol u ci n a la s pa rt e s a fi n d e fa c ili ta r la co n ci lia ci n, p e r o le e st p ro hi bid o i mp on er u n a cu erd o . E n t od o ce nt ro p ob la d o que a lca n ce el vo lu me n de mog r fi co r ur a l y urb a no se esta ble ce cu a n do me no s u n J uzga do de pa z. L os J ue ce s d e P a z c o no ce n , de n o l o gra r se la c o nc il ia c i n , en ta nt o se e n cu en t ren den tr o de la c ua nt a q ue e sta ble ce el C o n se j o E je c uti v o, de lo s pr oc es os si g uie nte s : 1. - De a lime nt os , s ie m pre q u e e l v n c ul o e n e nt ro c a mie nt o est a cr edit a do de ma ne ra i nd ub ita ble ; 2. - De de sa hu ci o y a v i so de de s pe d ida ; 3 . - De pa go d e di ner o ; 4 . - De i n terd i cto s de r et ene r y de re co bra r r e sp e c t o de bie ne s m ueb les ; 5 . - S uma r ia s i nte r ve nc io ne s r esp ec to de me n or es que ha n c ome tid o a c t os a nti so c ia le s y co n el s lo ob jet o de di ct a r rd en es p ro vi si o na l es y ur ge nte s, s obr e te ne n cia o g ua r da d el me no r e n sit ua ci n d e a ba n do no o pe lig ro m ora l. J UE Z DE CA N O Ma gi str a do m s a nti gu o de u na reg i n o pr o vi nc ia c uy a s f u n ci on es s on : 1. Ado pta r y p ro po ne r me di da s t e n die nt es a mej ora r el ser vi c io j udi c ia l ; 2. - E je cu ta r los a c uer do s de lo s rga no s je r rq ui c os su per i ore s y de la J u nta de Jue ces ; 3 . - V e la r po r la bue na ut ili za ci n y cu i da do de l os lo ca l es j u di cia l es ; y la s dem s que se a le n l a s l ey es y el regla me nt o. J UE Z I NS TR U C TOR (D e re ch o P ro ce sa l ) A ut ori da d j ud i cia l de sig n a da p or le y pa ra e je rce r j uri sd ic c i n e n a s u nt o s pe na le s . Ta mbi n ll a ma do J uez Cr imi ni s , la no me n cla t ura a ct ua l , vi ge nte le ga l e s e l d e J ue z de Pr ime ra I nst a n cia e n lo Pe na l, pe r o seg n n ue str o u so e s la de J uez I n str u cto r. J UE Z NA T U R A L E s la co n sti tu ci n d el r ga n o ju di cia l co mpet en te pa ra c on o cer de u n l iti o co n a n ter io rida d a l os he c ho s qu e s e e n j ui cia n po r m edi o de u na le y y de f or ma in va ria b l e y ple na . J UE Z OR DI NA R IO V o z com n pa ra de si g na r a l Juez q ue en p rim era in sta n cia co n oc e la s ca usa s. J UI CI O A cti vi da d in te l e ct ua l me d ia nte la q u e se de c ide e nt re va ri a s a lte r na ti va s, a na liz a nd o va l ora ti va m e nt e la s c ua li da d e s de ca da u na . R es ol u ci n d e u n p ro ble ma ./ ( Der e c ho Pro ce sa l) p ro ce so ju di cia l e n e l q ue se v en t ila u na c o ntr o ver sia o lit ig io pa r a q ue el J u ez res uel va a d mi ni stra n d o j ust ic ia e n nom bre d e la na ci n. J UI CI O DE DE S A LOJ O (De re ch o P ro ce sa l ) Pr oc es o q ue se sig ue c o ntra el in q uil i no de fi n ca ur ba n a o a rre nd a ta r io de fi n ca ru ra l , pa ra que la a b a n do ne e n u n pla z o per en to ri o, por in c um pli me nto de la o bli ga c i n , ve n cim ie nt o del co ntr a to u otra .

DICCIONARIO JURDICO

33

J UI CI O E JE C U T IV O ( De r e c h o P ro ce sa l Ci v il) P ro ce so br ev e e n el q ue se dema nd a el c ump lim ie nt o d e la ob lig a c i n e x pre sa d a en un t tu lo - va l or , c uy o or ige n , p or la s fo rma lida de s n e c e sa ri a s pa r a e l lo , n o a mer ita di s c usi n ; p or ta n to, si n m a y or dil a c i n , la obl iga ci n debe cu mpl i rse , p u di nd o se, i n cl u si ve , e nta bla r em ba r g o co nt ra e l dema nda d o. J UI CI O OR A L La se g u nda e ta pa de l pr o ce s o pe na l o rdi na ri o, en la q ue des p us de h a ber termi na do la e ta pa in s tru ct i va , se r e a li za n e n f orm a p bli ca l os de ba tes o ra l es de la s p a rtes a nte el Tr ib u na l , va l or nd os e d ire cta me nt e l os h ec h os y la s pr ueba s, te ni en do co mo ref ere n cia l os i n fo rme s d e la e ta pa p ro ce sa l a nte ri or . J UI CI O S UM AR I O (D e r e c ho P ro ce sa l) P ro ce s o bre ve . E n ma ter ia c iv il se da c ua nd o s lo se req uie re e l c u mpl imi e n to d e la pre sta ci n de u na o bl iga ci n, po r no req uer ir se p r ueba de su e xi ste n cia ./ E n ma te r i a pe na l , e l j ue z i n str u ct or c on o ce d e la ca u s a , no s omete el ca so a nte e l Tr ib u na l , si no q ue ti e ne la po te s ta d de se n ten cia r. J UR IS CO N S UL T O E l q u e po se e u na re co n o cid a co n di ci n en dere c h o, y e sc rib e te xto s de la ma ter ia . J UR IS D ICC I N ( De re c ho Pro ce sa l ) D eri va de la l o cu c i n la t i na juri sd icti o , e s a q ue lla so bera na de l E st a d o a pli ca da a l r ga no e s pec ia l a la f u nc i n de a dmi ni st ra r j us ti cia , pa ra ga ra nti za r la a p li ca ci n de l de r e c h o y pa r a la c om po si ci n de los li tig io s da nd o cer teza j ur di ca a lo s d e re c ho s s ub je t iv os a pl i ca nd o l a le y./ La p ote sta d de qu e es t n i n ves tid o s los Ma gi st ra d os pa ra a d mi ni stra r j ust i cia a no mb re d e la Na ci n . J UR IS PE R I TO E l q ue p ose e u n e spe cia l c o no cim ie nt o de la s le ye s , som eti n do la s a e st ud io e int erm ita ci n./ E n s e n tid o g e n e ra l i gua l a j u ris c on s ult o . J UR IS PR UD E NCI A E s t ud io de la s e xpe rie n cia s de l d ere c ho , a tra vs de su s fa l lo s y se nte n cia s di cta do s p or s u s tri bu na les , cu y a obs er va nc ia es obl i ga to ria pa ra n ue v os c a so s de la m isma m oda lida d, a s u mi n do lo com o f ue nte a n te sit ua ci o ne s sem ej a n tes . J UR IS T A S e di ce de q ui n e s ve r sa d o e n la cie n cia de l de re ch o, es el q ue s e de di ca a la res ol u ci n d e la s d uda s o c on s ulta s j ur d ica s . E s el a ge nte de la d oc tri na , seg n el pr o f eso r V ct or Ga r ca To ma . J U S TIP R E CI O E xa mi n a ci n de u n pr od u ct o e n s u j u sto va lo r. /Ta sa ci n de u na c o sa ./ Ta sa c i n de u n bi e n , e fe ct ua da p or per it os , pa ra dete rmi na r su va l or . J U S TI CIA B LE E s e l ci u da da no e n c ua nt o es t so meti do a lo s rga no s j udi ci a le s y, a l mi smo tiem po , p ue de re c urr ir a e l lo s e n de fe n sa de s us de re ch os . J U S TO T T U LO D oc u me n to q ue po see to d os lo s req ui sit o s e xig ido s pa ra s u va l ide z, q ue bu s ca tra sm iti r de re c h os . U na d e la s ca usa s pa ra a dq ui ri r la pr op ieda d , re co n oc ida po r el Cd ig o Ci vi l./ F u nda me nt o q ue d e te r mi na q ue la per s ona ha a d qu iri do le gt ima m en te u n dere c ho . J U Z GA DO D ce se de l t rib u na l d o n de des pa c ha el j ue z. Ge nr ic a m ente s e ha b la de j uz g a do de m en ore s , j uzga do p e na l , e t c. O fi ci na e n q ue la b ora el j ue z.

DICCIONARIO JURDICO

34

L LA N ZA MIE N T O ( De r e c ho Pr o ce sa l C i vil ) De n omi na ci n c o m n de l a a c ci n de e fe cti vi za r la des o cu pa ci n de u n i nm ue ble po r ma nd a to j ud ic ia l , s i f ues e ne c esa r io , co n e l a p o yo de la f uer za p bli ca . LA TO SE NS U Lo c. la t. que s ig ni f ica : en se nt ido am pli o . LA TR O CI N IO R o bo co n ha bil ida d y s in vi ol en cia , en d o nde s e h a ce ga l a la des trez a , que den ota la pre pa ra c i n de l de l i nc ue nt e. H urt o o de fra ud a c i n c o n su tile za . LA U DO AR B I TR A L E s la de c is i n de lo s a r bitr os s ob re a q uel la s c ue sti o nes q ue ha n sid o som eti da s co n e l c om pro mi so a r bit ra l , lo s mis mo s q ue tie ne n la mis ma f ue rza e je c uti v a de u na r es ol u ci n ju di ci a l . LE GA DO ( Der e c h o Ci vi l) Li be ra lid a d he c ha p or tes ta me nt o e n be ne fi ci o de ter ce ro s, es d eci r de q u ie nes no s o n he r e de r os fo rz os os ./ D is p osi c i n a t t ul o g ra t ui t o he c ha po r te sta me nt o a fa vo r de u na pe r so na l la ma da le ga ta r io . LE GI S TA E l v e r sa d o e n le ye s. LE G T IM A (D e re c ho C i vi l) Po r ci n d e la ma s a here dita ria d e la c u a l n o pu ede d is po ne r el testa do r, qu e pe rte n e ce n p or le y a lo s den om i na d os he rede r os f orz o so s./ Pa rt e d e la her en c ia de la c ua l e l te sta do r n o p ue de d i sp on er lib reme nt e y q ue po r ma n da to de la le y co rre sp o nde a d e te r mi na d os pa rie nte s . LE G T IM A DE FE N SA ( De r e c h o Pe na l) C ir c un sta nc ia ext rema p or l a cua l u na per so na s e ve obl iga da a de fe nde r su i nte gri da d a nt e u na a gre si n il eg tima , q ue c om o rea c ci n de def en sa p od ra ca us a r da o o la m ue rte del a ta ca nte , p u die nd o se r se g n lo s he ch os : a ten ua nte o e xime nt e . LE GI T IM I DA D ( De r e c ho Co n sti tu c io na l ) F u nda m en ta ci n y c o ns en tim ie nto s oc ia l que a dq uie re u na me di da o n or ma , q ue bu s ca h a cer se v l ida e n un or dena mie nt o s o cia l y te ner vi ge nc ia si n a lte ra r la co n vi ve n cia a r mo ni o sa . LE GI T IM I DA D P AR A OBR AR ( De r e c h o P ro c esa l) R e la c i n l gi ca - j ur di ca q ue deb e e xi stir e nt re el v nc u lo ma te ria l y e l p ro ce sa l , d e ma n era q ue q uie ne s so n pa rte e n la rela ci n j ur di ca ma te ria l d e be n c on se rva r ta l ca li da d e n la mi sma po si c i n, e n la rela ci n j ur d ica pro ce sa l . E s u na c o ndi ci n d e la a cc i n . LE NO CI NI O Ca sa de pr ost it u ci n , lu ga r d on d e se de sa r ro lla el tr fi co de se x o. LE O N I NO ( De re c h o Ci vi l) D c e se d e lo s c o n tra to s o cl us u la s q ue ben e fi c ia n s lo a u na de la s pa rte s de ma ne ra de sm e di da e n fra n ca des ve nta ja d e la o tra . Se a l ud e a la pa r te de le n , pa ra si mb oli za r e l c o ntra to a b usi v o o cl u su la i n j ust a ./ De sig ua lda d per j ud i cia l pa ra u na d e l a s pa rt e s q ue su s cri be u n c o ntra t o , mie ntra s la otra se be ne fi cia . LE SI N ( Der e c h o Ci vi l) A gra vi o q ue se da en el c o ntra to , por la q ue u na de la s pa rt es, a pro ve c ha la a pre m ia nte ne ce s ida d de la otra e im po ne u na presta c i n q ue e st en des pro po r ci n c on la que de b e re a l iza r la o tra . A nt e est a si tua c i n la p a rte a fe cta da p u ede pedi r la re ci si n de l c on tra t o. / (D e re c ho P e na l ). Da o ca usa do e n la sa l ud fs i ca o me nta l de una pe rs o na , po r a c ci n q ue imp li ca vi ol en cia , c uy o a ut or n o p ose a e l nim o d e ma t a r./ Le si n C ul po sa : da o ca usa do a la sa lu d de u na p er so na p or im pre vi si n c ul pa ble , neg li ge nc ia , i mpe ri cia o imp r ude n cia a l ut ili z a r u na h erra mie nta o u n i nst ru me nt o a n lo g o./ Le si n Do lo sa : Da o c a usa do a la sa l u d de u na per so na , c ua nd o exi ste n im o de pr o vo ca r lesi n gra ve ./ Le si n Pre te ri nte n ci o na l : Da o ca usa do a la sa l ud d e u na pe rs o na , e xis tie nd o e l ni mo de pr o vo ca r da o le ve . LE TR A DO D ce se de l a boga do .

DICCIONARIO JURDICO

35

LE V A N T AMI E N TO D E L CA DV E R ( De rec h o Pr oc esa l Pe na l) Di li ge nc i a rea li za da p or e l md ic o legi sta , c on a si ste n cia de l j ue z , e n la q ue se le va nta u n a c t a en el luga r de ha lla zg o del c uer po , c o n e l ob je t o de de s c rib ir la po si ci n del m is mo y a nota r toda la i n fo rma ci n que co n c ur ra a es cla re ce r l a s ca usa s de la m ue rt e. LE X LA TA Lo c . la t. q ue si gn i fi ca : la le y vige nte . LE Y No rma j ur di ca ge ne ra l di cta d a p o r el Pa rla me nt o . LI BE R A CI N CO N DIC I ON AL (D e re c ho Pe na l) Be ne fi c io pe nite n c ia ri o q ue l e per mit e a l int er no se nt e n c ia d o a pe na p ri va t i va de la lib erta d, o bte ner s u ex ca r ce la ci n c ua nd o ha c ump lid o la mita d o la s t re s cua rta s pa rte s de l a p en a i mp ue sta s eg n se a e l ca s o , p ro c ede la re vo ca t or ia de e s te be ne f ic io e n l os s ig u ien tes ca s o s: Si el be ne fi cia ri o c ome te n ue vo deli to d olo s o; Si in c u mple la s r e gla s de c o n du cta q ue se le h u bier e im pu est o . LI BE R A LI D AD (D e re c h o Ci vi l) A ct o p or e l q ue u na per s ona di sp o ne d e to do o pa r te de su s bie ne s, pa tri mo ni o e n us o, d om in io u o tra fo rma , e n be ne fi ci o d e otra , y si n ret rib u ci n a lg un a . LI BE R TA D PR OV I SI O N AL ( D e re c ho Pe na l) P a ra a co ger se a e sta s itua c i n la pe na pr iva tiv a de li berta d a im po n r se le e n ca s o de se nt en cia q ue n o sea m a yo r de 4 a o s, o q ue el in c ul pa d o est s u fr ie nd o u na de t e n c i n ma y or a la s d os te r cera s pa r tes de la pena sol i cita da po r e l Fi sca l e n s u a c u sa ci n es c ri ta . LI BR AR E XHO R TO ( D e re ch o Pr o ce sa l) E s el med io de co mu n ic a ci n ut ili za d o en tre los ma gi stra do s qu e r e s id e n e n d ist in to l uga r, p a ra la com is i n de u na di lig en ci a d eter mi na d a . LI TE R AL I DA D ( De re c h o Ci vil ) Cu a li da d q ue t ien e u n dere c h o qu e s l o pue de se r eje r cid o por medi o de l t tu lo q ue l o re pre se nta , po r l o que s lo p uede ha ce r se va le r a n te q ui en es s e obl iga ro n a l s u s cri bir l o, y de ntr o de lo s a l ca n ces de lo ex pre sa d o en e l m is mo , p or e jem plo , e n lo s t t ul os - va l ore s. LI T I GA N TE ( De re c ho Pro ce sa l) Q ui n a s u m e u n r ol pr ota g ni c o en e l p ro ce so , ya c omo a ct or , ya c om o e m pla z a do . LI T I GIO J ui ci o o co nt r ov e r si a j ud i cia l . LI T IS Lo c . la t. q ue si g ni fi ca co nti enda , l iti gi o, pr o ces o , p leit o o jui ci o. LI T IS CO N SO R CI O ( De re c h o P ro ce sa l Ci v il) E s a q ue lla pl u ra li da d de pa rte s co n u n i nte rs , dere c ho u o bli ga ci n c om n q ue lit iga n co n j u nta me nt e ya se a c om o de ma nda nte s o dema nda do s, a l lit is co n so rc io se le co n oc e ta mb i n c o n el no mbr e de a cu m ula ci n su b jeti va de a c c io ne s) . LOC AC I N ( De re ch o C iv il) Co nt ra to de pre s ta ci n de se rv i ci os m edia nte la cu a l e l l oc a dor se ob li ga a n te e l co mi te nt e a re a l iza r u n tra ba j o det erm i na d o , p er o si n e sta r su bo rdi na d o a l./ Co nt ra to po r e l c ua l u na pe rs on a , l la m a da lo ca do r, co n ce de a otra , lo ca ta ri o , el u so o go ce d e u n bie n , p or u n pl a zo de t e rm ina do y me dia nte el pa g o d e u n p re ci o c o n ve nid o de mut u o a c uer do . L UCR O CE SA N TE Se r e fi e re t od o s lo s p ro ve c ho s y be ne fi c io s q ue la per s ona ha de ja d o de per ci bir co mo c o ns e c u e n cia de l da o q ue se le ha o ca sio na l. E s u n cr iter io q ue de be te ne rse e n c ue nt a a l mom e n t o de e sta ble ce r el m on to q ue s e le pa ga r com o i nde m niza c i n por da os y per j ui ci os . / Pa rt e q ue u na pe rs o na de ja de ga na r p or i nc u mpl imi en to de la obl iga ci n de su de u d or . L UCR U M CE S A NS Lo c . la t. q ue si g ni fi ca lucr o ces ante . L UM PE N E leme nt o s de gra d a d os , qu e a ten t a n si n n i ng n tip o de pri n ci pi os , c on tra la seg ur ida d d e l os i nd i vi du os o c ol e c ti vi da de s, ba jo u n nim o ra pa z y del in c ue n cia l.

DICCIONARIO JURDICO

36

M MA GI S TR A D O A ct ua l m e nte se de sig na a l p ers on a j e i n ve sti do c o n la di g nida d d el ca rgo j udi c ia l q ue lo fa c ulta pa ra a dm i ni stra r j u st ic ia e n rep res en ta ci n del es ta d o./ Alt o ca r go p bli c o e n la a nt ig ua R oma . P o ste r io rme nt e, d u ra nte la R e p bl i ca se leg itim iza ro n p or medi o de el ec c i n p o pu la r , si n p ode r ser dest it ui do s po r a ut or i da d a lg u na . H ub ie r o n dos tip os de Ma g is tra d o s: ord i na ri os y e xtr a or di n a rio s. MA G NI CI DI O de m u y a lt o por e jem pl o Col os io , et c. ( De r e c h o Pe n a l) H omi ci di o e n a gra vi o de u n per s on a je imp or ta n te. As esi na t o p e rs o na je o fu n ci o na r io del e st a do , c u ya di sp osi c i n co n mu ev e a la so c ied a d, a se si na t o de C sa r, Li n co l n, Ma n uel Pa rd o, G ha n dy , J. F. Ke n ne dy , D o na t o E sta de n omi na ci n n o e s usa da en el o rde na m ie nt o j u rd ic o per ua n o.

MA LA FE O bra r c o n int e n c i n d e da o co nt ra la s r egla s d e bue na fe ./ De sle a lt a d./ Co n vi c ci n de q ue n o se a ct a de a c ue rd o a dere c ho . MA LV E R SAC I N ( De re c ho P e na l) De s ti na r lo s f o nd os p bli c os , col ect iv o s o a je no s a ga sto s di fere nt es a a q ue ll os a los qu e e sta ba n de s tina do s ./ Us o i nde bid o del e ra r io p bli c o./ Ma l us o de lo s f on do s p bl ic os . MA N DA N TE ( De re c ho Ci vil ) Q ui n po r me di o de l co nt ra t o de ma nda t o , e n ca rg a a p ers ona deter mi na da ( ma nda t a rio ) la e j e c u ci n de a ct i vida des d e su i nt er s y ba j o su resp o nsa bi lid a d. MA N DA TAR IO ( De re c h o C i vil ) Q u i n, e n vi rt ud de l co nt ra t o de m a nda to , a s ume el e nc a rgo del ma nda nte ./ ( De r e c ho C o nst it u ci ona l) Po r a na lo ga , se le lla ma pr ime r ma n da ta r io de la Na ci n, a l Pre si de nte de la R e p bli ca . MA N DA TO ( De re c ho C i vi l) C on tra t o p or e l c u a l u na pe rs o na e nc a rg a a otra la rea l iza ci n de neg o ci os u otra s a ct iv ida d e s de s u i nte r s y ba jo s u re sp o n sa bi li da d ./ Ma nda t o co n repr ese nta c i n : c ua n d o, e n v irt u d de l co nt r a to, se e jer ce el e n ca rgo ma ni fe sta nd o q u e es e n no mbr e de l ma nda nte ./ M a n da t o si n repr ese nta ci n: c ua nd o el ma n da ta r io , e n virt u d del co nt ra t o, e je r ce e l e n c a rgo n o e n n om bre del ma n da n te, si n o e n el su y o pr op io , p ero c o n la obl iga ci n d e t ra n s fe r i r la s t it ula r ida d d e ta l es a ct os a l ma nda ta ri o./ Do c ume nt o del q u e se va l e el ma nda ta ri o pa ra e je r ce r e l e n ca rg o . / Co nt ra t o p or el c ua l u na per so na , ma n da nte , co n fi ere a o tra , ma n d a ta ri o, u n po de r pa ra repr ese nta rla y e je cu t a r, e n s u n omb re y po r s u c ue nta , un ne g o ci o o u n a ct o. MA N U MI LI T AR E L oc . l a t. qu e sig n if i ca co n fuer za mil itar . MA TR I CI DI O Ho mi ci di o co me t id o co nt ra l a ma d re, cu y o a ut o r e s u n a sc en die nt e o des ce nd ie nte . H omi c id io ca li f ic a d o po r ra z n del v n cu lo fa m il ia r . / Ho mi ci dio c omet id o por u n hi j o co nt ra su p ro p ia ma dre . MA TR I MO N IO ( De re c h o C iv il) A cto s ole mn e por el q ue u n hom bre y u na m u jer se u ne n p a ra ha cer v ida e n c om n , co n sti tu ye n do u na fa m ilia ./ Se d ic e d el esta d o d e fa m ilia , o sea de la rela ci n j ur di ca q ue e me rg e de l a ct o ma tr imo ni a l y q ue se a dq uie re e n el mi sm o a c to j ur di c o. MA SA E n D er e c ho , c o n j un to o re u ni n de co s a s o b ie nes ./ Tota li da d pa t ri mo nia l. MAY OR C UA N T A (D e r e c ho Pr o ce sa l) E xp res i n q ue des ig na la co m pete n cia y pr oc edi mie nt o de u n j ui c io c u yo s m o nt os de l os ob je to s m a teria del lit ig io s upe r en u n l mit e de term i n a do por le y de a l l e n a de l a nte s i n l mi te a lg u no , q ue po r e ll o req ui ere deter mi na ci n e c on m ica por l os , a v ec e s , gra n de s mo nt o s d e d in er o en lit ig io . MAY OR A DE E DA D (De re ch o C o nst it uc io n a l) E da d ne ce sa ri a esta b le cida por le y p a ra a dq uir ir l a ca pa cida d ple na . E n e l pe r , la ma y or a de e da d se a dq uie re a l os 1 8 a o s, co n j u nta me nt e co n l os de r e c h os c i uda d a n os .

DICCIONARIO JURDICO

37

ME D IA NE R A ( De re ch o Civ il) F orm a de co pr o pieda d de or ige n le ga l que re ca e s ob re la pa red que di vi de do s p re d io s. / De re c ho e je r cid o por lo s p ro pie ta ri os c oli n da n tes s obr e pa r e des di vi sor ia s , ce r co s, m ur os , e t c . ME D I DA CA U TE LAR ( D e re ch o Pr oc e sa l) In sti t u ci n a t ra vs de l c ua l el rga n o j uri sd ic c io na l , a peti ci n d e pa rt e , a de la nta c iert o s ef ect os o tod os d e u n fa ll o de fi ni ti vo o el a seg ura mie nt o d e un a pr ue ba , a l a dm it i r la ex is te nc ia d e u n a a pa ri en c ia de de re c ho ( fam us bo nis juri s ) y e l pe li gro qu e p ued e si gn i fi ca r la d emor a pr od u cid a po r la e xpe di ci n de fa l lo de f in iti v o o la a ct ua ci n de u na p r ueba ( p eri cul um i n mo ra ). ME D IO S DE PR UE BA In str um e n to s lega lme nte pr ev is to s pa ra d emo stra r a qu ell o q ue u n liti ga nte pre te nde de m ost ra r e n a p o yo de s u dere c ho . ME JOR A S T ra ba j os o g a sto s e f e c tua do s so br e u n bi en , pr oc u r n do l e ma yo r va l or . ME NOR C UA N T A ( De r e c ho P ro ce sa l ) E xp re si n qu e des ig na la co m pete n cia y pr o ced imie nt o de ju ic io s c uy o s m on t os de l os ob je to s ma t eria l del li tig io ec o n mic o n o ex ce da n un l mite , co n sid era do s de me n or c on tro v e rs ia e c on mi ca . C o ntra p uest o a l de ma yo r ca n tid a d de di ner o, ta m bi n de no mi na d o d e ma y or c ua n ta . ME R CE D C O ND U C TIV A (De re ch o C iv il) Pre ci o pa cta d o p or u n i n mue ble e n e l c o ntra t o de a rre nda mie nt o. MI NI S TE R IO P BL ICO (De re ch o co ns tit u ci o na l P er ua no) . O rga ni s mo a ut n om o de l E st a do per ua no , e nca rga do d e pro mo ve r de o fi c io o a peti ci n de pa rte , la a c ci n d e la j u sti ci a en def en sa de la le ga li da d, l os d e re c ho s c i uda d a no s y lo s i nte rese s p b li co s. Se g n e l a rt. 1 58 de la C o nst it u ci n , pr e si de e l Mi ni ste ri o P bli c o, el F is ca l de la N a ci n. Ad em s co mpet e a l Mi ni ster io P bl ic o : ve l a r po r la in de p en de n ci a de l os r ga n o s j u ris di cc io na les y po r la r e c ta a dmi ni str a c i n d e j u s tic ia ; re pre se nta r e n los pr o ces os j ud i cia l e s a la s o cie da d ; co n d u cir des de s u in i ci o la in ve sti ga c i n del del it o . C on ta l pr op s ito l a Pol i ca Na ci o na l es t obl iga da a c um pl ir lo s ma nda t os de l Mi ni ste rio P b li co e n e l m bit o d e s u f u n ci n; e jer c ita r la a c ci n pe na l de o fi ci o o a pe t ic i n d e p a rte ; emit ir d ic ta me n pre vi o a la s re s ol u ci o ne s j udi c ia le s e n lo s ca s os qu e la le y c on tem pla ; eje r cer i ni cia t i va e n l a f orm a c i n de la s le y es ; y da r cu en ta a l Co ng r e so o a l Pre si de nte d e la R ep bli ca , de l os va c os o d ef ec to s de la legi sla c i n. MI N U TA ( De re ch o C iv il) Do c ume nt o o e xtr a ct os r ea li za d o de m a ner a pri va da , qu e ti ene va l or pa ra l a s pa rte s si e l la la s s u sc ri be n , q ue p ote n cia s u va lor lega l, si se el eva a E sc rit u ra P bli ca y st e se i ns c r ib e e n lo s r egi str os P bl i co s. / E l es crit o pr iv a d o e n q ue se pla s ma u n c on tra t o o a c ue r do . MO NO GA MI A ( De r e c h o Ci vil ) Sis te ma ma tr i mo nia l p or e l c ua l u n ho mbr e tie ne s l o u na e sp osa , y una m u je r tie ne u n so lo ma rid o ; a mb os p od ra n v ol ve r a c o ntra e r ma tr im o n i o pre via di s ol u ci n de l a nte ri or v n c ul o ma tr im on ia l . MOR A ( Fi gu ra de l De r e c ho C i vil ) Ta rda nz a c ul pa bl e en e l c um pli mi ent o de una obl iga c i n, l a que a n pu e de se r e je c uta d a por e xi sti r, toda va , in ter s del a cree dor ./ A ccip ie nd i o cre de nd i : c ua n do e l re tr a s o e n e l c um pli mie nt o d e la o bli ga ci n e s re pr o cha ble a l a c ree dor , qu i n, co n s u a c tit ud , lo di fi c ul ta ./ Sol ve ndi : C ua nd o el r etra so en el c um pli mie nt o es repr o c ha bl e a l de ud or ./ (D e re c ho Mu n ic ipa l ) R ec ur so s f ina n ci er o s de la s Mu n ic ipa lida des , que se obt i e ne n po r pa go s a d ic io na les a la s o bl iga ci o nes c or resp o nd ie nte s a tri b u tos mu ni ci pa l es . MOR A T OR IA ( De r e c h o Ci vi l) Pr rr og a q ue se bri n da a l d eu do r pa ra ca n cela r s u d eu da . D ura nte es te pla z o a di ci o na l se s us pe nde t od o co br o p or pa rte del a cre ed or . MO T U PR O PR IO L o c. l a t. q ue sig n if i ca p or i mp uls o p ro pi o, se re f iere e spe c ia lm en te a la s dec is io ne s t oma da s a u t no ma me nte , si n q ue na die o bli g ue, ni si qu iera la s p ida o s ugi era .

DICCIONARIO JURDICO

38

M UE R TE PR E S U N TA (D e re ch o C i vil ) La de cl a r a da j u di cia lme nte c ua nd o tr a n s cu rre n die z a o s des de la s lt ima s not ic ia s de l de sa pa r ec id o , o c in c o, si t uv ie se m s d e o c he nta a os de e da d ; a l t ra ns c ur rir d os a os si la desa pa r i ci n se pr od u jo e n ci r c un sta n cia s de pel igr o de mue rte ; y a l e xi sti r la ce r te za de la m ue rte s in q ue el ca d ve r sea en co nt ra d o o re co n o ci do . Lo s bie ne s de qu i n se pre s ume m ue rt o pa s a n a p ose si n d e l os he rede ro s l ega l es . M UL T A (D ere c ho P e na l y De re c ho A dm in is tr a ti vo ) Sa n c i n pe c u ni a ria q ue se imp o ne a los resp o nsa ble s de i n fr a c ci on e s . A pli ca ci n de sa n ci o nes p or i n f ra c ci o ne s d e la s n or ma s lega l es . M U TA TI S M U TA N DI S L oc . la t . q ue s ig ni fi ca cam bia nd o lo q ue se haya de ca mbia r . M U T UA N TE ( De re c ho Ci vil ) Q ui n , e n v irt u d de l co nt ra t o d e m u tu o, pre ste di ne ro u otr o bie n f u ngi ble a l m ut ua ta ri o. M U T UA TAR IO ( De r e c h o Ci vi l) Q ui n , en vi rt ud d el c o ntra to d e m ut uo , re ci be d in er o u otr o bie n f u ngi ble e n ca l ida d de p r st a mo . M U T UO ( Dere c h o Ci vi l ) Co ntra to p or e l c ua l se pre sta d i ner o u o tr o bie n fu n gib le y la p a rte ben ef i cia r ia se obl iga a de v ol ve rl o e n la m is ma espe c ie, ca l ida d y ca nti da d ./ C on tra t o p o r el c ua l u na p ers o na , m ut ua nte , e ntr ega a otra c ierta ca nt ida d de d in er o o de b i ene s co n s umi ble s p or e l u s o, co n la o bli ga ci n de la s eg u nda p er so n a mut ua t a ri o, a de vo l ver otr o ta nt o de la mis ma e s pe c ie , ca l ida d y ca n tida d . M U T UO D ISE N S O (D e re ch o Ci vi l) A c uer d o de la s pa rte s. E n ma teria co ntr a c tua l se co nt emp la co mo un nu e v o a c ue r do de la s pa rtes s ob re u n co nt ra t o a nt eri or ./ E n de re ch o de fa m ilia , u na de la s ca usa le s de s e pa r a c i n de c uer po s y, p os teri o rme nte , d e d i vo rc io q u e se ba sa e n el a c ue rd o de los c n yu ge s en d is ol ver e l v n c ul o ma tr im o nia l. /C o n fo rmi da d de la s pa rte s pa ra de ja r s in e fe ct o o a n ula r un co nt ra to o c o n ve ni o.

DICCIONARIO JURDICO

39

N NA CI N Com u ni da d h ist ri ca qu e tie ne n e l mis mo or ige n , le ng ua com n , ide nt ida d de co st um bre s y c omp a r te n u n le ga d o c u lt ur a l q ue l os u ne com o u na s oc ieda d es ta b l e y si ng ula r. NE G LI GE N CIA Om isi n c on c ie nte , de s cu id o por im per ic ia o de ja r de cu mp lir u n a ct o qu e el debe r f un c io na l l o e xi ge . E n ma t e ria pe na l, es pu ni ble . De s c uid o e n e l a ct ua r . NO HA L U GAR V oz j udi c ia l int erp ue sta e n u n t rib u na l . q ue ca l i fi ca co mo i mp ro ce de nte u na a c c i n o dem a nda

NO MBR E ( De re ch o Ci vi l) De si gn a c i n q ue i ndi v id ua l iza e ide nt if ica a la s p er so na s. Po r no mbr e se e nt ie nde e l pr o nom bre o nom bre de p ila y l os a pe lli do s o pa tr on mi c os . NO MO FO BIA Lo c u ci n gr ie ga q ue s ig ni fi ca a ver si n al ord en e st able ci do . Ho sti lid a d a la lega l ida d o a l de re c ho . NOR MA ( T eo ra Ge ne r a l de l De re c ho) La re gla s o cia l o i n sti tu c io na l qu e es ta bl ec e l mi tes y pro h ibi ci o ne s a l co mp orta mie nt o h uma n o. NO T AR IO Fu n ci o na r io p bl i c o qu e g oza de pri vi leg io de se r a ut o riza do pa ra da r fe de lo s co nt ra t os , te sta me nt o s y de m s a cto s e xtra j udi c ia le s. / E n la E da d Medi a , f u nc io na rio de la co ro na e nca rga do de e xte nde r do c ume nt os p b li co s y s olem ne s . NO T IF IC ACI N ( De r e c ho Pr oc e sa l) A ct o p or el c ua l se po n e e n c o no c imie nt o a la s pa rt e s o a ter ce ra s pe r s ona s v in c ula da s c o n e l l iti gi o de la s r es ol u ci o nes o de la s c ita ci on es que e mite n la s de pe nde n ci a s d e l Po de r J u di cia l. NOV ACI N T ra ns f orm a ci n de u na o bli ga ci n en o tra , qu eda nd o ext i ng ui da a qu l la ./ S ust it uc i n de u n de u dor o u n a cre e do r p or otr o. N U LI DA D PR O CE SA L (De re ch o Pr o ces a l) P ri va c i n de e fe ct o s i mp uta d o a lo s a ct o s del pro ce so q ue a d ole ce n de a lg n vi ci o e n s us eleme nt os ese n cia les y q ue p or e ll o, ca r ec e n de a ptit ud pa ra c ump li r e l f in a qu e se ha n des ti na d o.

DICCIONARIO JURDICO

40

O OB LI GA CI N ( De re c ho Civ il) R e la ci n e nt re dos pa rte s, e n vi rt ud de la c ua l u na , lla m a da a cre ed ora , p ue de e xi gir e l c ump lim ie nt o d e u na pre sta ci n det ermi na da , en s u i nt er s y ben ef i ci o, a otra , lla m a da d e u do ra . E s m s p rop io h a bla r de rela ci n ob liga to ria . OFE R E N TE ( De re c h o Ci vil ) E n ma t e ria c o nt ra ct ua l, q ui n f orm ul a o fert a , e s de cir , e l qu e in vi ta a c eleb ra r u n c o ntra to . OFE R T A (De re c ho Ci v i l) Se ll a ma a s a la ma ni fe sta ci n de v ol u nt a d por la q ue se o fre c e o in vi ta a ce leb ra r u n co nt ra t o, e s de cir , e s la i ni c ia ti va c o ntra ct ua l . E s fo rm ula da p or el of ere nte . OF ICI O E s pe cia lida d a pre nd ida po r una pe rs ona e n vir tu d d e una dest reza , q ue p on dr en e je rc i ci o la bo ra l . OL GR A FO Te sta me nt o e sc rit o de p u o y let ra . OMI SI N D OL OS A ( De re c h o Pe na l) Cua n do s e deja de c um pl ir el d eber , c o n la c o n vi c ci n de que co n ell o o ca si ona r u n pe rj u ic io a u n te rce ro , da o q ue de bi y p ud o ev ita r. / De ja r de ha cer , sa b ie nd o q ue o c urr ir u n da o , p udi nd ol o e v ita r . OPI NI N C o n ce pt o o a pre cia ci n qu e s e fo rm a s obr e u na c ues ti n d eterm in a da . OPO SIC I N E n De r e c h o Pr o ce sa l, ra z on a mie nt o c o ntra ri o. Imp u gn a ci n./ E n a s un to s ci v iles y c ome r cia l es , to da m a ni fe sta ci n de vol u nt a d des ti na da a im ped i r el c um pli mie nt o de u n a ct o j ur di c o o a imp o ne r cie r ta s c o nd ic io ne s a ese c u mpl imi en to . OR DE N A NZ A C on j u nt o de no rma s no rma lme nte de c a r c te r m u ni c ipa l . ge ne ra le s ex ped ida s pa r a un a s u nt o c o n cr eto ,

OR DE N D E C AP T UR A V e r: Or de n de dete n ci n. OR DE N DE CO MPAR E CE NCI A ( De r ec h o Pro ce sa l Pe na l) Or d ena nza de la a ut or ida d co mpe te nt e pa ra q ue u na pe rs on a s e p re se nte , co n ser va nd o s u lib erta d, c o n e l fi n de e fe ct ua r e sc la re c imi e n to, d ili ge nc ia s y t r mi t es pe ndie n tes e n u n p ro ces o j ud i cia l . OR DE N DE DE TE NC I N ( De r e c h o Pr o ces a l P ena l ) Ma nda to de la a ut ori da d j udi c ia l q ue p ri va a u na per s ona de s u l i be rta d y qu e de ber c um pli rse de se r nec es a rio c on la fu erza p b li ca e n el a ct o . OR DE N DE PA G O D o c u me n to me dia nt e el cu a l exi ste u n c om pr omi so i n du bita ble de ca n c ela r u na d eu da po r g a st o, co mpr a o de u da . OR DE N DE D A E n la s a sa m ble a s de lib era n t es , en la s j u nta s y r eu ni o nes , la re la ci n del pro gra ma d e l os a s u nt os q ue ha n de ser tra t a do s e n la ses i n . OR DE N AM IE N TO J UR DI CO C on j u nt o de n orma s q ue e n dete r mi na d o mom en to hi st ri c o rige n e n u na co mu n ida d. OTR OS (D ere c ho P ro c e sa l) Lo c u ci n uti liz a d a en lo s es cri to s c omo el sin nim o de a dem s de l o anter ior pa ra r e sa lta r u na re fere n cia , u na c o ns ta n c ia o u n p edid o no c on te nid o e n el pri n ci pa l del e s c rit o.

DICCIONARIO JURDICO

41

P PAC TA S U N T SE R V A N D A L oc . la t. q ue si g ni fi c a : l os t ratad os deb en ser cump lid o s . Ta m b in e n der ec h o i n te r na ci o na l se le s re co n oc e co mo la s antida d de lo s trata do s . PAC TO DE I N DIV I SI N ( De r e c h o Ci vi l) A c u erd o u n ni me ce leb ra do e ntr e lo s c op ro piet a rio s de un bi en , c on e l f in de p o ste r ga r la p a rti ci n de l m is mo . E n e l Per , s i e s i ns c rit o e n e l re gi str o c or re s po nd ie n te , tie ne e fe cto co nt ra ter ce ro s. PA GO ( De re ch o Ci vi l) Fi gu ra p or e l c ua l , e n la re la c i n ob lig a to ria , se da el c um pli mie nt o de la p res ta c i n de bida , e xti n gu i nd ose el v n c ul o y q ueda nd o li bera do el de ud or . PAL ACI O DE J U S TIC I A Se de ce nt ra l de la a dmi nis tra ci n de j us ti cia e n el Per , c u yo in mu eble pr in c ipa l e st e n la ci u da d d e L i ma ./ A nt ec ede nte s : So bre e l a ct ua l Pa la ci o de J us ti cia , c o no ce m o s di fe re nt e s ve r si on es a cer ca de su ha b ili ta ci n. S e a f irma q ue f ue co n str ui do to ma nd o c omo m od e lo u na c op ia de l a ct ua l Pa la ci o de J us ti cia de Br us ela s (Bl gi ca ) , d ura nt e e l g obi e r no de A ug u st o B . Leg u a (a o 1 9 2 9) . Al so bre vi v ir la R ev ol u ci n de 19 3 0 se pa ra liza ro n d i ch o s tra ba jo s, re i ni ci n do se la s eg u nda y l tima eta pa e n e l a o 1 93 7 , d ur a n te la pre sid e n ci a de l Ma ris ca l Os ca r R . Be na vi de s. Pode mo s a fi rma r q u e s u co n str u c ci n e s d e e s til o r oma n o. C om o c ul mi na c i n de est a i n ic i a ti va , el 0 8 de di c iem bre de 1 03 9 s ie nd o P re s i de n te de la C or te S u prema el Dr . B en ig n o V a ld i via , s e i na u gu r e l Pa la ci o de J us ti cia qu e ha sta ho y sig ue sie n do la sed e c en tra l de n ues tra a d mi ni str a c i n de j ust i cia . E n la a ct ua li da d e spe c ia l ista s e n l a ma te ria op in a n q ue s u ubi ca c i n ur ba na ya res ult a a na cr n i ca . D e bid o a l cr e c imi en to que vie ne re gi stra nd o est e A lto Tr ib u na l y a n o so n s u fi ci en te s su s a n tig ua s Sa la s y Of i ci na s, p or l o q ue ho y se ha te ni do q ue d is gre g a rla e n di fe re nte s lo ca l e s de l a ca p ita l ( I n fo r ma ti vo d e la C or te S up rema de J ust i cia d e la R ep bl ica , Li ma , N 3 1, 19 8 6) . PAR R I CI DI O ( De re ch o Pe na l) . Ho mi ci di o ca l i f ica do , po r ra z n de l v n c ul o fa mil ia r p ue s la v ct ima es a sc e n die nt e o de s ce ndi e n te del s u jet o a ct i vo . /D elit o c omet id o po r qu i n ma ta a su pr op ia ma dr e . PAR TE ( Der ec h o Ci v il) ce ntr o de i nte r s o d e v ol u nta d de ntr o de l a rela ci n j u rd i ca ; p u ede e sta r co n fo rma da p or u na o m s pe r so na s. PAR TE CI V I L ( De r e c h o Pro ce sa l) . Pe rs o na q u e a s ume e l re cla mo de la repa ra ci n ci v il , c o mo co n se c ue nc ia de l da o o ca s io na do a ca usa d el d eli to . PAR TE CO N TR AR IA E n toda c o ntr o ver sia o j ui ci o , exi ste un l iti ga nte y su d ema nda , y otr o co n u na pr ete ns i n op ue sta a l p ri me r o. PAR TE PR O CE S A L E s t od o s u je t o de la rela c i n j u rd i ca pr o cesa l ha s ta ha ce u n ti emp o se co n sid era ba q ue n ic a me n te e ra p a rte pr oc esa l el de ma nda nt e y de ma n da d o per o la do ctr i na a ct ua l ha lle ga do a la c o nc l us i n de q ue la pa rte pr o ce sa l e s t od o s u je to del pro ce so , a u nq ue no se a n i d e ma nda nt e ni de ma n da d o. PAR TIC I N ( De re c h o Ci vil ) A ct o po r e l c ua l la s c u ota s i dea le s (o p or ce nta je s d e t ota l ) d e u n bie n so meti do a l r gi me n de co pro pie da d , se ma te ria liza n , po r ta nto ca da c op ro piet a rio a dq uie re la p ro pie da d e x cl us i va d e u na p a rte c o nc reta de mi sm o. PA TE R NI DA D V n cu lo n a tur a l, le ga l y m ora l q ue u ne a u n ho mb re c on s u h ij o . PA TO LO G A SO CI AL Ci e n cia q ue e st ud ia la s a no ma l a s d e la or ga n iza ci n so cia l, e n sta se deta l la l a s ig ni fi ca ci n , e xt e n si n, ca usa s, r es ulta do s y t ra ta m ie nt os de lo s q ue pr od u ce n la pob reza , el de l ito , la ma la sa l ud , e t c. PA TR IA PO TE S TA D Ca pa c ida d le ga l q ue a si ste a a mb os pa d res pa ra ve la r por la sa l ud , e du ca ci n, bi e n e sta r, mora l, re sid e n c ia , ma nte ni mie nt o y r es pet o de l os h i jo s. E s u n d eber y a la ve z u n de re c ho que c ompa rte n p or ig ua l lo s pa dre s. E n ca s o de fa l le cim ie nt o de u no

DICCIONARIO JURDICO

42

de l os pa d res , e l s u pe rtis te co n cr e ta la pa t ri a pot esta d ; e n ca s o d e c o ntr o ver sia , el j u zg a do resp ec ti vo de c ide a q u i n co r re sp on de s u e je rc ic io . PA TR I MO NI O De re c h o s Y ob liga c io ne s co rr esp o ndie n tes a u na p ers on a . Bie ne s ma ter i a les e qu i va le nt es e n d in e r o , q ue pe rte ne ce n a un a per s ona . R iq ue za o r enta de u na pe rs o na . PA TR OC I NIO I N FI E L V a se : A bo ga d o pre va ri ca nte PE C U LA DO S us tra c ci n po r pa rte de l f u n ci o n a rio p b li co de lo s bie ne s o re c ur so s co n fi a d os e n c ump lim ie nt o de s us de b e re s, u s ndo lo s en pro ve c h o pr op io . / E n e l de re c ho per ua no f un c io na r io o se r vid or p bl ic o q ue se a pro p ia o u til iza , e n c ua l q u ier f orma , pa ra s o p a ra otr o , ca uda l es o e fe ct os c u ya pe rc e p ci n, a dmi ni stra c i n o c u st o dia le est n co n fia do s por ra z n de s u ca r go , s e r re p rim id o co n p ena pri va t iv a de libe rta d. /De lit o com eti do po r el e mpl ea d o o f u nc io na ri o p bli c o, a l a p ro pia r se de di ne ro de l Te s or o P bli c o, e n pr ov e c ho pro pi o o d e otr o o da rl e u n u so d ist i nto a l se a la do p or la Le y . PE N A Sa nc i n pr e v is ta po r l a l e y pa ra l o s d el ito s g ra ves . PE N A A CCE SOR IA Sa n c i n, q ue e n a l g un os ca so s, se a g rega a l a pe na pri n ci pa l o gra ve . PE N A C API T A L V a se : Pe na de M ue rte . PE N A D E M UE R TE S a n ci n j ur d ica c o nsi ste nte e n p ri va r de la v ida a l q ue c o mete deter mi na d os de lit os co n sid e ra do s s u ma me nte gra ve s ./ C a st ig o m xi mo p or la co mi si n de deli to s q ue v io la n l a no rma ju r di ca . Hi st r ica me nte , se ha n a p li ca d o di ve rsa s f or ma s de pena de m ue rt e : h o rca , ga rr ote , d eca pit a ci n, g uil lo ti na , f u s ila m ie nto , a h oga m ie n to, e le ctr o cu ci n. E xi ste n Di ve r so s c rit e ri os y teor a s so bre la p ena de mue rte , u n os a f a v or (mo rt co la s ), ot ro s e n co nt ra ( a b oli ci o ni sta s) ./ V a se : a rt . 1 40 de l a Co n sti tu c i n. PE N AL I S TA Ab oga d o e spe cia li sta e n a s u nt os pena le s. V er sa d o e n d ere ch o pe na l . PE R SE P or s m is mo . Se re fie re a la s ca r a cte r sti ca s o c ua li da des q ue per te ne ce n a la e se n cia de a lg o o qu e na ce n d ire cta me nte c o n e lla .. PE R SO N A F S ICA S o n a que lla s ca p a c es de e j erc ita r s u s d ere c ho s y a su mir s u s obl iga ci o ne s. PE R SO N A J UR D IC A E nte s co le cti v os a la s que la le y a tri b uy e la ca pa c ida d de e je rc er s us dere c ho s y el de b e r de so po rta r s u s obl iga ci o ne s. PE R SO N AC I N Ac to de pre se nta rse e n u n j ui ci o a e jer ce r s u s dere c ho s. PE R AC CI DE N L o c. La t . q ue s ig ni fi ca po r a cci de nte . PE R E N T OR I O D c e se d e l lti mo p la z o c o n ced ido o de l a res ol u ci n fi na l tom a da e n cua lq uie r a su nt o ./ A pre mia nte , de c is i vo , i n de fe cti ble . PE R IC IA E s la a pre c ia c i n d e l os he c ho s co nt ro ve rti do s e n u n p ro ce so , p or a lg u na s pers o na s e xpe rta s e n a lg un a cie n cia o a rt e. PE R I TAJE Pr ue ba , a n lis is o e xa m e n rea liza do po r el es pe cia l is ta o pe rit o, de si gna do p o r el j uez i ns tr u cto r, pa ra o bte ne r ma y or i nf or ma ci n, c om pr oba r o ve r if ica r u na ca u sa o he c ho . /D ce se de la pe r so na que ti e n e a m pl io c o no cim ie nt o y e xp eri en c ia en una cie n cia o a rte . PE R I TO Per so na re c on oc ida p or s u co n oc im i ent o de u n a r te u o fi ci o, c u ya op i ni n o rie nt a a l j uez . PE R JU R O E l q ue ju ra e n fa ls o, o q ue b ra nta m a li ci osa me nte el j ura m ent o qu e ha he c ho . PE SQ U I SA V o z po li cia l , qu e or de na la i ns pe c ci n o i nda ga c i n pa r a extra e r i n fo rma ci n ti l e n la in ve st iga ci n p ol ic ia l .

DICCIONARIO JURDICO

43

PI G NOR A CI N Co nt ra t o q ue t ie ne po r fi na l id a d a se g ura r el c um pli mie nt o de u na ob liga c i n por me di o d e la a ce pt a ci n d e a l g un o s b ie n es e n g a ra nt a . PLA Z O (D ere c ho P ro c e sa l) E s e l e s pa ci o d e tiemp o det erm i na d o por la Le y o po r el Juez den tr o d el c ua l de be d e ll e va rs e a ca bo u n a ct o p ro ce sa l . PLE BI SC I TO T c ni ca C on st it uc io na l de co n su lta q ue s e ef ec t a a la ci uda da na pa ra ver if i ca r si a pr ue ba o r e c ha za u n a s un to o de ci si n d e l g ob ier no . POL IC A F u nc io na ri os e n ca r ga d os de o bli ga r a l cu mp lim ie nto de la l ey . PO NE N TE I nt e gr a n te d e u n tr ib u na l c ole gia d o e n ca r ga d o d e r eda ct a r la se nt en c ia . PR O I N D IV I SO L o c. la t . q ue s ig ni fi ca po r di vidi r o pa rti r . POS T M OR TE N: Lo c . la t. qu e s ig ni f ic a de sp us de l a m ue rte . POS T PAR T U M L oc . la t . q ue s ig ni fi ca de sp us del par to . PR E CAR IO (D e re c ho C iv il) pe rs on a q ue p ose e u n bi en f c ti ca me nt e, e s de cir , si n der ec ho , ya sea po rq ue n u n ca l o t u vo o p orq ue el q ue te na ha ve nc id o. PR E C L US I N Se g n Co ut ure la e xt i nc i n , cla us u ra o ca d u ci d a d; a c ci n y e fe ct o de e xti n gu ir se e l d e re c ho a re a liz a r u n a ct o p r oc esa l, ya se a p or p ro hi bi ci n de la le y, por ha be rs e d ej a d o p a s a r la o po rt u nid a d d e veri f i ca rl o o po r ha ber se rea liza d o otr o in c ompa tib le c on a q ue l. PR E JU D IC IA L D ce se d e la c ue s ti n j u di cia l, c uy o lit is es pre vi a , c on re la c i n a ot ra ; l o que impl i ca q ue pre vi a me n te de be ha be r u n pr o n u nc ia m ie nto j udi c ia l d e la in sta nc ia re spe ct i va , pa ra a s umi r su re s ulta do o se nte n cia e n e l d ere ch o q ue se so ste ng a o pre te nda . PR E L ACI N L a a n te la ci n o pre fe re nc ia co n q ue u na co sa d ebe ser a t en di da re spe ct o de otra c o n qu e s e co mpa ra . PR E ME DI T ACI N R e f le x i n a nti c ipa d a d e u n he ch o d eli ct i vo , c l c ul o s ob re su s co n se c ue nc ia s y e xte rna liza c i n de u n he c ho m edi ta d o c o n de libe ra d o nim o de li cti vo . Med ita ci n de un da o . C ir c un sta n cia a g ra v a nte de u n de lit o. PR E N D A ( Der e c h o C i v il) Fi g ura po r la c ua l se e nt rega un bi en mu ebl e e n g a ra nta del c ump lim ie nt o de u na obl iga ci n pa ra a se g ur a r el co mpr om is o de u na o bl iga ci n; en ca so de in c um pli mie nt o, e l a c r e e do r p e r j udi ca do p od r ha c er se pa go co n e l pr od u cto de la ve nt a del bie n. PR E N OM BR E ( De r e c h o Ci vil ) D e si g na ci n qu e ind i vid ua liz a e id en ti f ica a u na pe rs o na de n tro de su fa mi lia . Ta mbi n e s c o no ci do co m o n o mbre de pi la . PR E S TA CI N O bj e to o c o nte ni do de la ob li g a ci n, es el com po rta mie nt o q ue de be te ne r el deu do r, co n si ste e n u n da r , u n ha ce r o en u n no ha c er ./ D ce se del o b jet o de u na obl iga ci n. / C o nte ni do de u n de b e r j ur di c o. PR E S CR I BIR V e n c imi e nt o d e u n p e r od o e sta ble ci do po r le y. PR E S CR IP CI N Fi n de un pl a zo e sta b le ci do por la le y. / (De re c h o Pena l) . L mite te mp ora l que es ta bl ec e e l e st a d o pa ra ca st iga r de ter mi na d os del ito s , tra s el cua l se ha ce i n ope r a nte su p ode r p u ni ti vo . PR E S U N CI N E s u n ra zo na m ie nt o de du ct i vo qu e pa r tie nd o de la le y per mit e f or ma r co n vi c ci n en e l nim o de l J u e z . E s u n s uc e d ne o de l os me di os p roba to ri os . / Su p ues to de he c ho q ue la l e y re f ut a c ie rt o. / De l uri s Ta nt um : Pre su n ci n q ue p uede se r d es vi rt ua d a si se pr ue ba lo c on tra r i o./ De l ur e Et l ure : la qu e n o p ued e ser des vi rt ua da , p or ta nt o n o a dmit e p r ueba e n co nt ra ri o.

DICCIONARIO JURDICO

44

PR E S U N CI N DE I N O CE N CI A Pr in ci pi o de s tina do a q ue e n l os pro ce so s pe na les se a la a c usa ci n qu ie n de ba pro ba r la re spo n sa b ili da d pe na l del i n c ulpa d o. PR E T E N S I N E s la ma ni fe sta ci n de v ol u nta d dir igi da a l r ga no j ur isd i cc io na l, p or la c ua l u na per so na ( na t ura l o j ur di ca ) s e a ut oa tr ib uy e u n dere c h o fr e nte a otr a y s oli ci ta sea dec la ra do a s e n la se nte n cia de f o nd o. PR E T E N S I N CA MB IAR IA E s la fa cu lta d de e xig ir a l d eu do r ca mbi a rio , el pa go d e la s u ma co nt en ida e n u n t t ul o va l or , e n ra z n de ha b erl o s u s cri to . PR E T E N S I N PR OCE S AL Ma ni fe sta ci n d ela vo lu nta d de u na pa rte po r la qu e b us ca sa ti s fa c er u n i nte r s , s up ue sta m e n te vu l nera do po r o tro , a tra v s de un r g a no j uri sd ic c io na l , a l ha be r tra ns f or ma d o s u pr et en si n ma te ria l e n pre ten si n p ro ce sa l . PR E T E R IC I N ( De re c ho Ci v il) Omi si n en t esta me nto de u n des c on o cie nd o s u ca l i da d de t a l, pe ro s in de sh ere da rl o e xp re sa me nte . here der o f orz os o,

PR E T E R I N TE NC IO NA L (De re ch o P e na l) Lo q ue ex ce de a la i nte n ci n . D c ese de l he c ho que so brep a sa el pr op sit o d e l a ge nte ca u sa nt e de l d eli to . E s u n h ec ho i nte n ci o na l , e mp ero , c uy o s re s ulta do s ha n i do m s a l l d e l os b u s ca d o po r e l a g en te. PR E V AR I CA TO De lit o c on tra e l re ct o e jer c ic i o de la a d mi ni stra ci n de j u sti c ia , c ome t id o por e l j ue z q ue de b e ra c o nd u ci r e l pr oc es o co n ho ne st ida d e im pa r ci a l ida d . / De li nq ui r fa ll a n do o p ro po ni en do , a s a bie nda s o p or ig n o ra n cia i ne xc u sa b le, r eso lu c i n de ma n i fie sta in j us ti cia . Ta mb i n cu a nd o s e i nc u mpl e c o n el a rt . 8 del T t ul o P reli mi na r del C dig o C iv il Per ua no q ue a la v e z e s f ue nte de l Der ec h o : E l de n o a d mi ni str a r j us ti cia p or n o e xi sti r l ey . PR IM A FA CIE L o c. la t . q ue s ig ni f ica a p ri mera vista . J ur d ica men te, e xpre sa la pri mer a a pa ri en ci a et e r na , s in ve r s u s e se n cia s. PR I NC IPI O PR OCE SA L E s e l po st ula do o a xi oma q ue i n fo rma la f orma o ma nera d e se r u n pro ce so . PR I NC IPI O DE LE GA L I DA D N or ma q ue o bli g a a t od os lo s po dere s del es ta d o a s omete r se a la le y . PR I SI N PR OV IS IO NA L Me d ida ca ute la r ex tr a ord i na ri a a co rda d a p or e l j uez de pr iva c i n d e libe rta d de un de te nid o m ie ntra s se i nst ru ye la ca usa . PR OCE SO De l l a t n P r ocesi us , de ri va de P ro ced ere , q ue s ig ni fi ca a va nza r, tra ye ct ori a , es e l co n j u nto d e a ct o s c oo rdi na do s y s is tem tic a me nte r eg ula do s poe la le y pr oc e sa l e sta b le cie n do u n ord e n p re cl us i vo y liga do s ent re s . / I ns tr ume nt o del deb id o pr o ces o e n el ord ena mie nt o ju r di co , por e l c ua l la s pa rt e s y e l E st a d o, p os ee n meca ni sm os a tra v s de los C d ig os Pr o ce sa le s pa ra a ct ua r seg n r egu la ci on es , f orma s, pla z os y r ec u rs os pa r a se r a ten did o s op ort u na me nte . PR OCE SO CI V I L S on los d i ve r so s a ct os p r oc esa les s u ce si vo s u ni do s po r la re la ci n de ca usa lid a d q ue se re a liza n e n ca da in sta n cia c i vil , la s c ua le s co n ca te na d os b u s ca n la pre cl us i n p ro ce sa l p a ra c ulm i na r el p ro ce so c o n u na se nt en c ia . / Co n ju nt o u n ita r io de a ct os q ue c o nd u ce n a la a pl i ca c i n de la le y a u n he c ho ma teria de co nt ro ve rsi a o in ce rti du mbr e ju rd i ca e n e l m bit o ci vi l./ C o n ju nt o dia l c ti co de a c tos pr o cesa les rea liza d os por l o s elem e n to s a c tiv o s de la re la c i n pro ce sa l q ue bu s ca n a ca ba r c on e l c on f l ict o j ur di c o. Co mpr e n de l a e ta pa p ost u la to ria ; la et a pa pr oba t or ia , la et a pa de ci so ria , y l a e ta pa imp u gn a to ria . PR OCE SO DI SC IP LI NA R IO (PR I N CIP IO S PR OCE SA LE S) La i n ve st iga ci n p rel imi na r y el pro ce so d is ci pli na ri o, se a de c ua n a lo s p ri nc ipi o s d e l ega l ida d , i nm edi a c i n , cel eri d a d, impa rc ia l ida d , p ubl i cid a d y p re su n ci n d e i n oc en c ia , de c o n fo rmi d a d co n la s d isp o si ci on es del p res en te R e g la me nt o (Ar t 1 de l R eg la men to d e Pr o ces os D is ci pli na ri os d el C N M R P D CN M)

DICCIONARIO JURDICO

45

PR OCE SO DI SC IP LI NA R IO (CA U SA LE S) So la men te se a b re i n ves tig a ci n pre lim i na r cua n d o se imp uta a l J ue z o Fi sca l la co mi si n de he c h o, a ct o o c o nd u cta co ns ide ra d os c om o ca u s a les de d est it u ci n p re vi st a s e n la Le y Or g ni ca del C o nse j o Na c io na l de la Ma g is tra t ur a . ( Art. 2 de R P D - C NM ) PR OCE SO D I SCI P LI NA R IO (V A LOR A CI N DE ME D IO S PR OB A TOR IO S) L os C on se je ro s va l ora n los me di os p ro ba to ri os e n fo rma c o n ju nt a , u tili za nd o su a p re cia ci n ra z on a da , y a ct a n co n in depe n de nc ia e i mpa r cia lida d. (A rt . 3 R P D - CN M) . PR OCE SO DI S CIP L IN A R IO (R E SO L UC I N MO TIV A DA) La s re so lu c io ne s q ue e xpi da e l C on se jo ser n deb ida me nte moti va da s , c o n m en ci n e xp resa de la le y a pli ca ble y d e lo s f un da me nt o s de he c ho qu e la su ste n ta n . E l v oto di s cr epa n te s er ig ua l m ente f un da me nt a d o. (Ar t. 4 de R P D -C NM ). PR OCE SO D IS CIP L I NA R IO (A PE R SO NA MIE N TO ) E l J ue z o F is ca l so meti do a i n ves tig a ci n prel imi na r o a pr oc e s o di s cip li na r io est o bli ga d o a a pe rs o na se a nte e l C o nse j o. Si n o l o ha ce ser req ue rid o p or u na s ola v e z. S i a pesa r de est e re qu eri mie nt o n o se a p ers o n a a l pro ce so , el Ple n o di s po ne la c o nti n ua ci n de l a i n ve sti ga ci n o del pr o ces o. ( Art . 5 del R PD -C N M). PR OCE SO D I SCI PL I NA R IO ( DE BI DO PR O CE S O) A rt c ul o 7. - N o se pue de imp o ner la sa n ci n de de stit u ci n si n ha b e r si do so me ti do a l d ebid o p ro ce s o , q ue s u po ne la e xi ste n cia d e un pro ce so pa ra q ue cu mpla c o n su de ber de Jue z o Fi sc a l. De pe rsi sti r e n s u co n du ct a , el Ple no a pre c ia r a l m ome nt o de pr o nu n ci a rse so bre la d est it uc i n ma t eri a de l pr o c eso dis ci pl in a ri o pre vi o, i n sta ura d o po r e l C o nse jo c o n t oda s la s ga ra nta s pr oc esa les , sa l v o el ca s o p re vi st o e n e l a rt c ul o V II d e la s Di sp os ic io ne s Ge nera les de e ste r egla me nt o. Si n o se a per so na e l i n ve s tiga d o o e l pr o ce sa d o n o i mpi de a la Com is i n d e Pro ce so s Di s cip li na r i os ha cer u s o d el imp u ls o pro ce sa l de o f ic io re qu iri n dol o . PR OCE SO D I SCI P LI NA R IO ( DE R E C HO DE DE FE N SA) E l Ju ez o F is c a l s om eti do a i n ve sti g a ci n prel imi na r o a p ro ce s o di s cip li na r io t ie ne d ere ch o a nom bra r de f en sor letr a d o. E l a ct o de des ig na ci n no i nte r f i e re ni i nte rr um pe lo s a ct os de pr o ced imi en t o d el Co n se jo . PR OCE SO DI SC IP LI N A R IO (A C UM U LA CI N D E PR OCE SO S) E s po tes ta d de l Ple n o del Co n s ej o dis po ne r la a c um ul a ci n de lo s pr oc es o s dis c ipl i na ri os i n sta ura do s y pe n die nte s de res ol u ci n co nt ra u n J ue z o Fis ca l, pr ev io i n f orme de la C omi si n d e Pr o ces os Di sc ip li na r i os . PR OCE SO DI SC IP LI N A R IO ( DE N U NCI A MA L I CIO SA) E l pr o ces o i n sta ura d o p or de n u n ci a de pa rte n o ge ne ra re s po nsa bi lida d de l de n u nc ia nte , sa l v o q ue el Co n se jo a l di cta r la res ol u ci n f ina l co ns ta te te me rida d o ma la f e co n qu e pr o ced i e l den u n cia nte y su a bo g a do o q ue el pro p si to d e la de n un c ia f ue ca usa r da o, ma les ta r , coa c ci o na r a l ma g ist r a do , pa ra l iza r u n p ro ce so , impe dir la e j ec u ci n de u n fa ll o o m e dida ca ute la r , o p ro v oca r in deb ida m en te e l i mp e dim e n to , re c usa ci n, exc u sa ci n y a b ste n ci n del J uez o F is c a l, seg n sea el ca s o. E l Co n se jo e n l os ca s os p re vi st os e n el p rra fo a nte ri or , im po n e a l in fra ct or y a su de fe n sor e n f orma so li da ri a , u na m u lta no m en or de do s ni ma y or d e diez U ni da de s Im po sit i va s Tr ib uta ria s (U I T) ; di sp on e la p ubl i ca c i n de l a sa n ci n en e l D ia ri o "E l Per ua no " y la in s cr ip ci n e n e l R e gi str o r espe ct i vo de l Co n se jo , a s co mo s e o fi cia r a l Col egi o de Ab oga do s . E l C o ns e j o de se r el ca s o, r emi tir a l Mi ni ster io P bl ic o c opia cer ti fi ca d a d e l os a ct u a do s p e rt in e n tes . PR OCE SO D IS CI PL I NA R IO (R E SE R V A DE L PR OCE SO) E l c o nte ni do de l a i n ve sti ga c i n prel imi na r, de l pr o ce s o di sc ipl i na ri o y l a in f orma c i n a r c hi va da t i ene n ca r cte r rese r va do . So la me nt e tie ne n a c ce so a l e xpe die nt e, l os C on se je ro s, el i n ve sti ga do o p ro ce sa d o s ome t i do a in v est iga ci n p re l im ina r o a p ro ce so , su Abo ga d o d ef en s or y e l S ec reta ri o Ge nera l. E st pro h ibi do ret ira r o su s tit uir e s cr ito s i n gre sa do s y c ua lq uie r me di o pro ba t ori o . E l Pre sid e nte del Co n se jo p ue de a u tor iza r q ue se e xp ida n co pia s cer ti fi ca da s por el Se c reta r io Ge n era l , pre vi o pa g o d e la ta sa c orr e s po nd ie nte .

DICCIONARIO JURDICO

46

PR OCE SO DI S CIP L IN AR IO ( AD MI S IB IL I DA D) La C om is i n P erma ne nte de Pr o c eso s Di s cip li na r io s, ve r if i ca r e l cu mp lim ie nto de lo s req ui si to s d e pro ced ib ili da d de la de n u n cia y si n o cu mp le co n a lg u no de lo s p re su p uest os f or ma le s d is po nd r la re ser va de la d e nu n cia por u n pla zo de c in c o da s, ve n ci do el mi s mo si n qu e s e ha y a s ub sa na d o, el Pre sid en te, e le va el e x pe di e nt e al Pl e n o pa ra que di cte re sol u ci n de ina dm isi bi l ida d . PR OCE SO D IS CIP L I NA R IO (A V OC A M IE N TO D E OF IC IO) E l P le no de l C on se jo p ued e d is po ner e l a v oca mie nt o de o fi ci o pa ra i ni cia r in ve st i ga c i n pre li mi na r , c ua nd o a tra v s de c ua lq uie r Co ns ej ero , t ome co n oc imi e n to d e in f or m a ci n n ot oria co nt en ida e n lo s med io s de co m un ic a c i n s o cia l u otra s f u e nt e s le gt im a s, q ue se re f iera n a l Juez o F is ca l S up rem o, a l J efe de la O NPE y R E N IE C, s i de e lla re su lta r e pr es um ibl e la e xis te n cia de ca u sa g ra ve . PR OCE SO D I SCI PL I NA R IO ( I NV E S TI GA CI N PR E L IM I NAR ) La i n ve s tiga ci n p rel imi na r t ie ne por fi na l ida d : a ) R e u ni r i n f orma ci n so bre lo s a nte ce de nte s del i nv est iga do . b ) R e ci b ir e l des ca r go e s cri to de l in ve sti ga d o. c) Det er mi na r s i ha y lu ga r o no pa ra a b rir pr oc e so dis ci pl in a ri o. PR OCE SO D IS CIP L I NA R IO ( TR AS LA D O DE LA I NV E S TI GA CI N P R E LI MI N AR ) La C om i si n Perma ne nte d e Pr oc e so s Di sc ipl i na ri o s tie ne a s u ca rg o l a i n v esti ga ci n pre li mi na r . La res ol u ci n d e a pe rt ur a de in ve s tig a c i n pr e limi na r se c or re tra s la do a l i n vest iga do p or un pla z o d e ci n co da s p a ra q ue pre se nte s u des ca r go p or e s cri to , a c omp a a n do lo s me dio s pro b a t ori os q ue c re a c on ve n ie nte a s u de re c ho . PR OCE SO DI S CIP LI N A R IO (E MP LA ZA MIE N T O) La res ol u ci n de a pert ur a de i n ve sti ga ci n prel imi na r, se no ti fi ca a l i n ve st iga do po r el S ecr eta r io Ge ne ra l del Co ns ej o. E n el m is mo a ct o de la n ot i fi ca ci n , se l e e ntre ga r ba jo c a rg o, c op ia d e la de n u nc i a o a v o ca mi en to de o f ic io , o so li ci tu d de i n ve sti g a ci n c o n c op ia de l o s a ne x os , si emp re q ue el exp edi en te n o ex c eda de t rei nta f ol io s . Si e l n m e ro de fo li os es ma y or , se le ot orga r c op ia a ute nt ic a da po r el Se cre ta ri o Ge ne r a l d e l C on se jo pre v io pa go d e la ta sa co rre s po nd ie nte , a de m s s e le in di ca r q ue p ue de i n fo rma rse pe r s ona lme n te e n el h ora ri o de a ten ci n e n la o fi c ina del Co ns ej o. PR OCE SO DI SC IP LI NA R IO (PR O CE DE NCI A O IMPR OCE DE NC IA) V en ci do el p la z o, co n e l des ca r go o si n l , la Com is i n Pe r ma ne nte de Pro ce s os Dis c ipl i na rio s emi te op i ni n e s c rita so bre la pr o ce d e n c ia o im pr o ce de n cia de a b rir pr oc es o di s ci pli na ri o y ele va r el ex ped ie nte a l Ple no de l Co n se jo . Pa ra e miti r op in i n , la Comi si n pue de d isp o ner de of i ci o que se pr es e nte n d o c ume nt os p bl i co s o p ri va d o s y cita r y o r a l i n ve sti ga do . PR OCE SO D I SCI PL I NA R IO ( PL A ZO) Ab iert o el p ro ce so , la Com is i n p ro ced e a rea liza r la s in ve sti ga ci on e s p or e l pla z o m x im o de 60 d a s c omp uta ble s de sde la not i fi ca ci n del i ni ci o del Pr oc es o ha sta e l i n fo rme fi na l . D ura nt e la i nv est iga ci n la C omi si n p ue de di sp o n er l a rea li za ci n de la s d ili ge n c ia s c orre sp o nd ie n tes q ue cr ea n c o nv e n ien te. L os pla z o s pa r a la rea li za ci n de lo s a ct os pr oc esa les , so n lo s si gu ie nte s: J efe d e R E N IE C , pa r a inte rp o ne r de n u n ci a de pa rte . E st e pla zo es d e ca du c ida d. a ) 6 mese s, co nta do s a pa rtir d e la fe c ha del he c ho , a ct o o co nd u cta imp uta ble a l J uez , F is ca l , J efe de O NPE y I nte r p ue sta la de nu n ci a , e n tod o ca s o, pre s cri be a los 2 a os de o c ur rid o el he c ho , a ct o o c o nd u cta . b )Ha sta c i nc o d a s p a ra s ub sa na r om isi o nes y de fe cto s de la den u n cia . c)Ha sta qu in ce da s pa r a el i n for me p re vi o del C o nse je ro po ne nte . d) Ha s ta c in c o da s p a ra qu e la Com is i n , emita op i ni n e sc rit a sob re la pr o cede n ci a o impr o ced en c ia de a br ir pr oc e s o. e ) Tr es d a s pa r a qu e el i nv e sti ga d o o pr o cesa do , se a per so ne a l pro ce s o. U n d a pa ra e l r eq uer imie nt o co rre sp o nd ie n te. f) D e ci n co a tr ei nta da s , pa ra q ue e l in ve sti ga d o s ome t id o a i n ve sti ga c i n p rel imi na r o a pro ce s o di sc ip li n a rio , fo rm ul e de sc a r g o. g) De di e z a v ein te d a s pa ra d icta r re s ol uc i n f in a l. h) Ci n co d a s co nta do s a pa r tir de l da s ig u ien te de n oti f ica do , p a ra i nt erp o ner re c ur so de rec o ns ide ra c i n . i) La n ot if i ca c i n p or e di ct os se ha r n p or u na so la ve z en el d i a rio O f ic ia l E l Pe rua n o y

DICCIONARIO JURDICO

47

tra t nd ose de re s ol u ci o ne s f ina le s s ol o s e n oti fi ca r la pa rt e pre vi st os c o n e x ce p ci n de l i n cis o a ), se com puta n e n d a s h bi le s.

res ol ut iva . Lo s p la z os

PR OCE SO D IS CIP L I NA R IO ( ME DIO S PR OB A TOR IO S) a ) De cla ra c i n d el p ro ce sa d o . b) Obte n ci n de i n for me s y a nte ce d e n tes . c) E xh ib ic i n de do c ume nt os y rem is i n de co pia s a ute nt ic a da s. d) Pe r i ci a s. e ) Co n sta ta c io ne s y ve ri fi ca ci o nes . f ) De cla ra c i n de te sti go s y g) Otra s di lig en c ia s de st i na da a de sc u bri r la v erda d y a c on o cer la co n du cta del s omet id o a pro ce so . PR OCE SA DO Pe rs o na f orma lme nte a c usa da d e un d eli to e n u n pr o c eso p ena l o de una fa lta e n u n pr o ces o a dmi n is tra ti v o d is c ipl in a ri o. PR OC UR A CI N O FIC I OSA E s c ua n do c ua l q uie r pe rs o na , si n ne ce sida d de po der , p ued e pro mo ve r de ma nda a no mbr e de ot ra q ue e st a u se nte o i mpe did a de ha cer lo , co n e l fi n d e e vi ta r q ue pu e da s u fri r a l g n pe rj u ic io . PR OC UR A D OR Li ce n ci a do e n D e re c ho d ebi da men te c ole gia do q ue repr ese nta l o s i ntere s es del E sta do c ua n do st e li tiga a nte lo s r ga n os j u di cia les . PR OM I TE N TE P e r so na que ha c e u na pro me sa . PR OPIE D AD E s e l de r e c ho su b je ti v o de di s po ner l ib reme nte de l os o b jet os s ob re lo s que reca e. PR OR R A TE O C uo ta p ro por c io na l de u na ca nti da d t ota l di v idi da e nt r e va ri os c on c ur re nte s a l he c ho . PR OS CR I PCI N Sa n ci n j u rd i co p e na l. Co n s iste e n e x cl ui r de la c om u nida d j u rd i ca a u na pers o na q ue a c ome tid o u n cri me n qu e da a la e str u ct ura de la mi s ma com u ni da d . PR OSE L I TI SM O A c ci n de di f u ndi r a dhe re nte s y pr opa ga dor e s . u na do ctr i na con el pr o p sit o de ca p ta r n u ev os

PR O TE S T O E s la d ili ge n cia r e a li za da a n t e No ta ri o o J ue z de Pa z , p or e l c ua l el t t ul o va l or se c o nv ier te e n u n m e di o pa ra com pr oba r l a fa lta d e pa g o tota l o pa r cia l de lo s mi sm os y da r in i ci o a la s a cc io n e s j ud ic ia le s. PR O TOC OL I ZAR I n co rp ora r o re g ist ra r un e x pedi en te j ud i cia l o pr i va d o e n el reg is tr o o fi cia l que l le va e l no ta ri o . PR UE BA R e s la a c ti vi da d q ue t ie ne po r fi na l ida d a cr edi ta r co nt ro ve rti do s. / De m o stra ci n de u n he c ho ma ter ia l o j ur di c o. los he c ho s a lega d os y

PR UE BA A D MI SI B LE C ua l qu ie ra de l a s m edi da s d e pr ue ba , deb id a men te a cep ta da s p or el J uez . PR UE BA A N TIC IPA DA Me d ida ca ute la r co n si ste nte e n q ue, deb id o a sit ua ci o ne s es pe cia les , pue de n di li ge nc ia r se de te r mi na da s p ru eba s a nte s de i n ic ia r se el pro ce so e n do nd e se r n a ct ua da s ; o i n ic ia nd o st e , a n te s de la et a pa p ro ba t oria . T ie ne po r fi na lida d a seg u r a r el e leme nt o pr oba t or io de la s pa r te s fre nt e a sit ua c io ne s q ue a m ena ce n la po si bil ida d de obte ne rl o op ort u na me nte . Se le c o no ce ta m bi n c omo d ili ge n cia p repa ra to ria . PR UE BA CO NC L UY E N T E Me d io i nd ub ita b le o irre f uta ble q ue co mpr ueba s in d u da la ver d a d o fa l sed a d so bre un he c ho e n c on tro v e rs ia . PUJ A Ca nt ida d qu e s e of e rta e n u na su ba s ta . PU N T O DE DE R E C HO Pa ra H. Ca p ita nt so n la s pa rte s de lo s m oti vo s de u n fa l lo do n de se a n un c ia n la s ra z on e s i n vo ca d a s po r ca d a un a de la s pa rtes e n a p oy o de s us pre te ns io n es, a s c om o e l r e s ume n d e la s c ue st io ne s so met ido s a l fa l lo de tr ib u na l.

DICCIONARIO JURDICO

48

PU N T OS LI T IG IO SO S P a rte s d e u n pr oc es o d on de ex ist e c on tr ov er s ia ent re lo s lit iga nte s , en los cu a le s d ebe n re sol ve r e l J ue z . PUR G AR C u mpl ir c o n l a pe na imp ue sta p or a lg u na fa lta o de lit o .

DICCIONARIO JURDICO

49

Q QUE J A R e c ur so den ega t or ia de a pela ci n no e s u n exa m en de pro ce de n cia de l pr o ce sa l e n v irt u d d el c u a l la pa r te qu e s e sie nte a gr a v ia da c o n la la a p e la c i n o ca sa c i n i n terp ue sta , o c ua nd o el ef ec to co n ced id o a la e l so li cita do , a c ude a la i ns t a n cia s upe ri or a e fe ct os de qu e sta , l ueg o de la r e so lu c i n de ne ga t oria , la re vo q ue y d is p on ga la a dm is ib ili da d o re c ur s o i nt e rp ue st o.

QUE R E L LA ( De re c ho Pro ce sa l Pe na l) De n o mi na c i n da da a l ej e rc ic io d e la a c ci n p ena l c ua n do la le y di sp on e , po r tra ta r se de de lit o s o fa lta s q ue n o a ca rr ea n ma y or gra v eda d , que sea e l o fe ndi do s u ni co ti tu la r ; se le lla ma , po r e ll o, a c c i n pr iva da . QUE R E L LAR A c ci n de pre s e nta r u na q uer ella a nt e l a j uri sd ic c i n p ena l . QUE R E L LA N TE ( De re ch o P ro ce sa l Pe na l ) Pe rs ona q ue e jer ci ta l a a c c i n pe na l de q uere lla . QUE R E L LA D O ( De re ch o P ro ce sa l Pe na l ) Pe rs ona co nt ra q u i n se in terp o ne la q ue rel la . QU IE BR A C U LPO SA (D e re ch o Pe na l) La q ue es pr od u ct o de la im p ru de nc ia o ne gli ge n cia del pro pi o ti tu la r de l c o me r ci o. E l co mer ci a n te de be a ct ua r di lig e nte me nte por c ua nt o su a cti v ida d b en e f i cia di r e cta me nte a l , per o t a mbi n a su s a cr eed or es. QU IE BR A FR A U D U LE N TA ( De re c h o Pe na l ) La a c ci n d ol osa po r la q ue el c omer c ia nte dec la ra do e n q u ie b ra b us ca n o p a ga r s u s de uda s oc u lta nd o s u pa tr im on io , sim u la nd o deu da s i ne xi ste nte s o fa vo re cie n do a u n a cr eedo r e n de sme dr o de ot ro . QU R UM L o c. la t . qu e si g ni fi ca q ue e xi ste el n me ro re qu eri do de c on c ur re nte s, v ot os o a c ci on is ta s . E ste c rite r io lo u til iza n lo s en tes c ole ct i vo s p a ra tom a r de ci si on es v li da s .

DICCIONARIO JURDICO

50

R R AT I FIC AC I N ( De r e c ho I nte r na ci o na l P bli co ) Pr o ced imie nt o e st a ble ci do po r lo s e sta do s pa ra co n fi rma r un tra ta do , q ue re q u iere el c ump lim ie nt o de dete r mi na d os he c ho s pre vi os , por ej emp lo , la a pr ob a ci n p or u na C ma ra o el Po der Le gi sla t i vo , se g n la co st um bre o a s ley es de di c ho E s ta d o. R AT I FIC AC I N ( DE F IN ICI N PAR A E L C NM ) De la gl os a le ga l a n ota da , se a d vie rte q u e el pro ce so de ra t i fi ca ci n d e j ue ce s y fi sca le s de t od os l os n i vele s, n o t ie ne d e fi ni ci n e n e l vi ge nte te xto C o nst it u ci o na l , ni e n n or ma s de me nor ra n go , res u l ta ser u na a cep ci n a ut o co mpr en si ble ; e s d e c i r, s u de fi ni c i n s e e n c ue ntra e n si mi sma ; co n ve n ci o na lm en te t o do s a su mim o s en q u c o ns ist e . Lo q ue eq ui v a le de cir q ue e s u n a ct o med ia n te el c ua l se a pr ueba o se co n fi r ma a c to s q u e se ha n p ro du c id o o ha n t eni do l uga r y , e n e l ca so pa rti c ula r de lo s j ue ce s y fi s ca le s, la ra t i fi ca ci n se d ir ige a t od os ell os s i n ex ce pc i n , sa lv o de a q ue ll os ma g ist ra do s q ue c o nf or me lo esta ble ce la Co n stit u ci n , so n ele gid os por co mi ci os p op ula re s , p u e sto q ue e sta ra n s u jet os a u n p ro ce dim ie nt o d e re v o ca t oria de s u ma n da to , la m e n ta bl e me n te a n n o leg is la d o. Cr eem os q ue la C o ns tit u ci n sig ue el cri teri o de a nter io res c ue rp os Co ns tit u ci on a le s, q ue in sti tu ye ro n la ra ti fi ca ci n c om o u n me ca ni s mo pa ra im ped ir la c o nti n ua ci n d e su s se r vi ci o s a qui en es n o g oza n de la c on f ia n za c iu da d a na pa ra ser j ue ce s o fi sca le s. Por e l lo , e l c on ce pt o de ra t if i ca c i n , se d ed u ce co nt r a rio se ns u , del te nor de l n ume ra l 2 d e l A rt. 1 5 4 de la C o nst it u ci n , a l esta ble ce rs e q ue l o s no ra ti fi ca do s no p ue de n re i n gre sa r .. . se in f i ere, o b via m en te, q ue lo s ra ti f ic a d os s p u ede n perma ne ce r e n e l ca rg o. R AT I FIC AC I N ( E N R E PR E SE N TAC I N DE LA S OCI E D A D) La c on f orm a c i n q u e la Co ns tit u ci n Po lt ic a de l Pe r ot or ga a l P l en o de l Co n se jo Na c i ona l de la Ma gi stra tu ra , repr ese nta a la i n stit u ci o na li da d d e l Pa s, p o r ell o lo s c o nse je ro s d el C NM , a l emi tir su v oto in di vi dua l pa ra ra ti f i ca r o n o a un j uez o fi sc a l, e st n rea liza n do e l en ca rg o d e la s o cie da d; c ua l es , re vi sa r la co n du cta e i do ne i da d d e c a da u no d e lo s j ue ce s y f is ca l es de l a R ep bl ica y seg n s u c on c ie nc ia , vo ta r po r c on f irma rl os e n e l ca r go o se pa ra rl os de l . E s de cir , en repr ese nta c i n de la s oc ie da d, re n o va rl es o no la c o n fia nza . R AT I FIC AC I N (E S I N IMP U G NA B LE ) P orq ue el a rt c ul o 30 de la L ey O rg ni ca de l C on s ej o Na ci o na l de la Ma g ist ra tu ra , di ce q ue e n c ua n to a la ra ti fi ca ci n , la re s ol u ci n q ue se a dop te, n o e s s u s ce ptib le de re c u rs o a lg u no . E s d ec ir no se pue de im pu g na r p or va a dmi ni str a ti va ni e s r e vi sa b le e n s e de j ud i cia l. A d em s el a rt c u lo 1 54 de la Co n stit u ci n Pol ti ca d i ce q ue lo s n o ra t if i ca d os n o p ued e n re i ngr esa r a a l P ode r Ju di cia l n i a l Mi ni ste rio Pb li c o. R AT I FIC AC I N ( PR O CE D IM IE N TO) Es la se c ue n cia de a ct os q ue se e je c uta n pro gre si va m en te de n tr o de la e s fe ra d e a c t i v ida d del E sta do , pe ro que se res ue lv e me dia nte u n a c to a dmi n ist ra ti v o . No p re te n de co mp on er el d ere c ho , si no a p orta r s ol u ci n pra gm tica de na tu ra le za pr o vi si ona l, a u nq ue pu die ra dev en ir e n fir me y def i nit iv a . O b via me n t e, el text o Co n sti tu c io na l n o c on ti e ne u na eq ui v oca c i n de co n ce pto s, pue sto qu e n o se p u ede co n f u ndi r el si g ni fi ca do de l o qu e es u n pro ce dim ie nt o c on el sig ni fi ca do de q u e s u n pro ce so ; y se g n la s ca ra cte r s ti ca s C o nst itu c io na l es la ra t i fi ca ci n y la le y le ot or g a a l Co ns ej o, c om o se r u na re v is i n pe ri d ica de la a ct ua ci n j ud i cia l, r es ul ta se r u n a ct o a dmi ni str a ti v o s ui ge ne r is , q ue p or s u na tura leza n o a dm ite la pos ibi li da d , si q uie ra , de co n sid era r c o ntr o ve r si a a lg u na , p ue s n o e xi ste d ere c ho c ue sti o na do y p or lo ta nto ca r ece de o b jet o la e xi ste n ci a de pa rte s e n e l pr oc es o. E nt o n ces , e l a n l is is e xi ge ub ic a r o tro sig ni f i ca d o de la a c e p ci n p ro ce so y la en co nt ra m os e n lo s di c ci ona ri os d e la le ng ua , que se a la n, e ntr e otra s a c e p ci on e s de l v oc a blo , la s s ig ui en tes : Tra n sc u rs o d el tie m po , co n j un to de la s fa c e s su ce si va s d e un f en me n o , a gre ga d o de l os a u to s y d e m s e s crit o s e n u n e xp e d ie n te de ca usa j u di ci a l , m to do , si stema a do pta d o pa ra ll ega r a deter mi na d o fi n . E n r a z n de lo e x pu est o c on si dera mo s q ue e l t rmi no pr oc es o emp le a do e n e l se gu n do n ume ra l de l a rt c ul o 1 54 de la Co n sti tu c i n s e re fi ere e n est ri ct u s en s u a su c on n ota ci n p or ra z n de l tie mp o; es d e ci r, p or c on te ner u na ca de n ci a o fre c ue n cia ; es

DICCIONARIO JURDICO

51

dec ir a lg o q ue o cu rre pe ri d ic a me nte , ca da siet e a o s y, e n ese s ent id o di c h o p ro ce so d ebe ser reg u la d o p or u n pro ce dim ie nt o, p ues to q ue p or l g ica re s ul ta se r u na a ct iv ida d que req uie re u na l og s ti ca y pr ogra ma ci n de s us fa se s s u ce si va s ha sta l lega r a l re s ulta do qu e pre ci sa l a Ca rta Po lt ic a . R AT I FIC AC I N (E S R E SE R V A D A) Po r q ue el Art. 28 de la Le y Org ni ca de l C NM y la V Di sp os ic i n Ge ne ra l d e l R e gla me nto de R a t i fi ca ci o nes d is po ne n q ue l os c o nse je ro s del CN M debe n gu a rda r r e se r v a re s pe ct o a la s i n f orma c io ne s y d eli ber a ci o nes q ue re cib en co n moti v o de la e va lu a c i n de lo s ca n di da t os . R AT I FIC AC I N (CO M O AC TO D IS CR E C IO N AL) Ot ro d e lo s a sp ect os i mp orta nte s es la co n c orda n cia q ue e xig e la le ct ura de l os a rt c ul os 2 9 y 3 0 de la Le y Org n ica d el Co n s ej o Na ci o na l de la Ma g ist r a tur a , e s l o r ela t iv o a l ra ci o ci ni o y va lo ra ci n q ue de b e n r ea li za r lo s Co ns ej ero s e n ma te r i a de ra t i fi ca ci o nes , a l esta ble ce r q ue el C on se j o n o s lo re vi sa la a ct ua ci n y ca lida d, si no q ue ta m bi n e v a la la co nd u cta e i do nei da d de l os ju ec es y fi s ca le s de t od os lo s n ive le s. E l lo imp li ca un a ct o a dm in ist ra ti v o d i sc re ci on a l y ex cl u si v o de los mie mbr os de l C o ns e j o, p or lo q ue e s em i ne nte me nte un ila t era l , co n un f uer te c o nte ni do su b jeti v o. E n c o nse c ue n cia , e l pr o ce s o de ra ti f ic a ci n no co nl le va i ns ta ur a r u n pr o ced imie nt o a dmi ni str a ti v o q ue se ori e n te a la s ol u ci n de a lg n c o n fli ct o o d is co rdi a de i nte res es o de dere c ho s. E s u na f a c ul ta d Co n stit u ci o na l q ue in vi ste a lo s mie mbr o s del C o nse j o de rea l i za r e l e n ca r go de la s oc ie da d de re vi sa r la c on du cta e id on eida d de ca da un o de lo s j ue ce s y fi s ca le s de la R e p bli c a y s e g n s u co n cie n c ia , co n fi rma rlo s e n e l ca r go o se pa ra rl os de l. Ta m po c o c o ns tit u ye u n pr o ce so d is ci pl ina ri o que e va l e pr ue ba s d e lo s c iu da da n os . Na d a de e so , en el la do i nte rn o, e l C o nse j o t ie n e u na de li ca da m is i n de p ro ce sa r to da la in f orma c i n qu e s e l e pr op or ci o ne co n el f i n de fo rma rse u na o p in i n del de sem pe o del j uez o f is ca l . La la b or de a n l is is te ndr q ue des ec ha r a c usa ci o ne s o imp uta c io ne s a b s ur da s o a ct os de ma li ci os os de reva n c ha pro ce sa l . Por l os a n ota do s c on c e pto s, no ca be di ct a r u na r es ol u ci n q ue co nte nga l os f un da me nt os o la s ra z o ne s q ue mo ti v a n la ra t i fi ca ci n o n o ra ti f ica c i n , ni siq u i era emit ir u na res ol u c i n a dmi ni str a ti va , p ue s e s o b vi o q ue cua n do la le y e xi ge u na v ota ci n ni ca m en te se le e x ige a q uie ne s va n a ra ti fi c a r, q ue ha y a n e va l ua d o l o s a nte ce de nte s del j ue z o fi s ca l co n c rite rio de co n cie n cia , lo q ue c on lle va a e m iti r u n vo to c om pleta me nte s ub jet i vo si n ex pre si n de ca usa y e sta de c is i n se co mu ni ca en f orma per so na l y p b li ca . Di cta mi na r u na ca u sa c on tra a lg n j uez o f i s ca l y vota r a s u fa vo r o e n su co nt ra , s co n lle va r a u na de ci si n q ue obl iga ra a emiti r exp re sa me nte u n j ui c io de va l or , lo c ua l pod ra se r i mp ug na d o , i n cl u si ve , de nt ro de la s es fe ra d e la te o ra d e la re sp o nsa bil i da d e xtra c o ntra ct ua l, a l a te n ta r co nt r a e l d ere ch o a l h o no r, la bue na rep uta c i n y a la int imi da d pe rs o na l . R AT I FIC AC I N ( LA E N TR E V IS T A) E n el pr im er p rra f o, i n fi ne , del a rt c ul o 3 0 de la L ey N 2 63 9 7 , esta ble ce te xt ua l me nte q ue .. . e l C on se j o deb e c on ce d er u na en tre vi sta pe rs ona l en ca d a ca s o . E sta dis po si c i n , de t e rmi na pa ra el Co n s ej o un a o bl iga ci n: co n ce der u na en tre vi sta pers o na l a ca da ma gis tra d o o fi sca l ; s i n em ba r go , la a cep ci n c o nc ede r , imp li ca ne ce sa ria me nte u n a ct o d e a ut ori za r a l go , s ea q ue de o fi c io se h a de ci did o la en t re vi st a o se a c ce did o a e lla p o r mot iv o de un a peti c i n, p ue st o q ue c o nc eder a l go , es re s ulta d o o e fe ct o de u na a ctit u d o de u na s oli c it ud . Por ello , c on si dera mo s q u e esta c on di ci n ha ce , en a lg n mo me nto q ue e l pro ce so de ra ti fi ca ci n, esta ble zc a u n m eca n i sm o de a per so na m ie nt o del e va l ua d o, i nd e pe n die nte me nte del a n l i sis q ue rea li za n i nt er na me nt e lo s m iem br os del Co ns ej o. Si l a le y e x i ge q ue e l ju e z o fi s c a l eva l ua d o p ueda s e r od o e n u na e nt re vi sta , res ult a qu e pote n ci a l me n te tie ne e s te der e c ho pa ra eje r cer lo y por l o ta nto e s imp ort a nte reg ula rl o, l o q ue o bv i a me n te , e xi ge de fi n ir co n p re ci si n e n q u mome nt o de be o pera r ; es dec ir , a nt es , de sp u s o co n j u nta me nt e c o n la e va l ua ci n. E l pro ye ct o de re gla me nt o deter mi na q ue la e nt re v is ta se c o n cede a soli c it u d de l eva l ua d o, de nt ro d e u n per od o pre fi ja do , a nte s de q u e o c urr a a l g n pr o n un cia mie nt o so bre s u ra t if ica c i n , i n cl u si ve , a n tes del i nf or me qu e d e be e mit ir la Co mi si n . Asi mis mo , se pre v ie n e l os ca so s en q ue la sea

DICCIONARIO JURDICO

52

ne ce sa ri o d ia l oga r c o n e l e va lua do po r a lg n a sp ec to os c ur o de su d o c ume nta ci n u otr o a su nt o di sc or da nte . E n e ste c a s o, la en tre vi sta la fi ja r d e of i ci o el P le no de l C o nse j o. R AT I FIC AC I N (AC T O COLE C TIV O V E R S U S AC TO I N DIV I D UA L) O tro de lo s pr ob lema s que su rge de la in te r pre ta ci n de l te x to Co n stit u ci ona l, es si e l pr o c eso de ra ti fi ca ci n es de ca r ct er per ma ne nte e ind i vid ua l; e s de cir a pli ca bl e a ca da ju e z a l c ump lir se s iete a o s des de la fe ch a de s u re sp e c ti vo no mbra mie nt o, o si el pr o ces o d e ra t if i ca c i n es u n a ct o que i nv ol u cra c ole ct i v a me n te a t od os lo s j u ece s y f is ca les de t od os l o s n i vele s a l c um p lir se siet e a os de la vig e n cia de la C o nst it u ci n Pol ti ca y l ue go s u ce si va me nt e, ca da s iete a o s po ster io res a e ste l ti mo pr oce s o. E l t ext o del n ume ra l 2 del a rt c ul o 15 4 p ue da da r l uga r a dive rsa s i nte r pre ta ci on e s e ntre e lla s, i n cl u si ve , en se nt id o op ue s to, no o bs ta n te, d ebe mos a cep ta r q ue la Ca rta Ma g na de 1 9 9 3, per si gue en lo r e fere nt e a la ra ti f ic a c io ne s ju di ci a les , la re n ov a c i n de l se r vi ci o de j ust i cia ca da sie te a o s , a n c ua nd o m ej o r h u bier a s i do e sta b le cer la te rm i na c i n de l os se r v ic io s a l ve nc er se di c ho pla z o , inte r vi nie n do el Co n s ej o sl o en l os n om bra m i e nt os , a l os c ua l es el ce sa d o te nd ra de re ch o a c omp etir co n e l r est o de s u s co le ga s a b oga d o s, e n el res pec ti vo c o n cu rs o, c ua nta s ve ces q ui sie ra . Se c o ns ide ra q ue e l p ro ce s o de r a ti fi ca ci n de j ue ce s y fi sc a le s d e tod os l os ni ve les , es un a ct o u nil a tera l de l C o ns e j o y di s cre ci o na l d e c a da mie mbr o del c ole gia d o . Ti en e ca r ct er perma ne nt e, de r e g ul a rida d pe ri d ica y es in di vi dua l ; es de ci r, s e rea l iza ca da s iete a o s, co mp uta do s a pa rti r d e l j ura me nto e n la f u n ci n de j uez o de f is ca l, c ua lq uie ra sea s u n i vel , o d e s u lti ma ra ti fi ca ci n l e ga l , e x ce pto a l os j ue ce s qu e so n e leg ido s po r e l vo to p op ul a r. R AT I FIC AC I N (DE L P R OCE DI MIE N TO ) De o tro la do , se ha re g ula do s obr e el c on ce pt o de ra ti fi ca ci n de j ue ce s y fis ca le s y s u s c o nse c ue nc ia s . Se ha a gre g a do l os pla z o s en qu e se desa rr olla el pro ce so . Se d esa rr olla e l pr oc e dimi e n to de a c uer do a la n or ma ti va leg a l ya en u n cia da , e sta ble cie nd o regla s se n ci lla s, pr im e ro , pa ra e l a co pi o de in f orm a c i n , en l a que p ued en pa rti ci pa r, a dem s de l os orga n is mos j ud ic ia le s y del M in ist eri o P bl i co , c ua l qu ier ci uda da no y e nti da d pri va d a . P o ste r io rme nt e , s e re gu la e l p ro ce s o, e n es pe cia l ha c ie nd o q ue e l e va l ua do a l ca n ce a l Co ns ej o s u ho ja d e vi da de b ida m en te d oc u me nta da co n el fi n de p ode r a pr ec ia r su s a va n ces en s u fo rma c i n j ur di ca , s u sit ua c i n e co n m ica y lo s pro ce so s d is c ipl i na ri o s y j udi c ia le s e n lo s q ue se ha vi st o i n vo lu c r a do . E s p re ci so ma n i fe st a r qu e es ne ces a rio co nt emp la r l a pa r ti ci p a ci n c i uda d a na , p ue s ta l c ir c u nsta n cia se en c ue ntra pre vi sta e n el a rt c ul o 13 9 , n u me ra l 1 7 . d e la Co n sti tu c i n Po lt i ca , el qu e co n co rda nte c o n el a rt c ul o 1 58 d e la m isma Ca r ta , se a pl ica a lo s t od os l o s j ue ce s y f is ca l e s, p or ig ua l . Fi na l me n te, la s f u n ci on es de l C on s e j o p ue de n ser ej ec ut a da s en cua lq ui er mo men to y de pe nde n de lo s rec u rs os e co n m ic os pa ra ll e va rla s a ca bo . Do s de el la s ha n si d o ser ia me nt e res tri n gi da s por se nda s le ye s de l C on gre so de la R e p bli ca y debe n ser d ero ga da s co n fo rme e l pr o ye ct o de le y q ue ha s id o re miti do c om o i ni c ia ti va del pr opi o C o ns ej o . E n c ua n to a la ra ti fi ca c i n de j ue ces y fis ca le s , f e liz me nte e l le g is la d or n o l e ha p ue st o co n d ic io na m ie nt os y se p u ede lle va r a ca bo c ua nt o a nte s . E s e v ide nte que el pro ce s o de r a ti fi ca ci n p uede re s ulta r pri va nd o de fu n ci o na r ios a l si ste ma d e j us tic ia , e mpe ro , ese e s un te ma q ue p uede ser sol u ci o na d o po r e l Co ns e j o, s ie m pre y c ua nd o e xi sta la v ol u nta d p ol ti ca de der og a r la s no rma s lega le s l imi ta t i va s d e la s f u n ci o nes d el Co ns ej o . N o se imp on en ma y ore s pa r met ros pa ra rea l iza r la e va l ua ci n de c a da ma gi st ra do y f is ca l , pu est o qu e es u n a ct o per so na l y d e cr iter io d el C on se je ro y s lo se e st a bl ec e la s n or ma s q ue e xp l ica n el p ro ce di mie nt o de ca l if i ca ci n i nte rn a y l a s f u nc io ne s de la Co mis i n re spe ct iva y fi na l me nte , se dete rmi n a el mod o y f or ma e n q ue se p ro d uc e la ra t i fi ca c i n de ca da ju ez y f is ca l e va l ua d o , me dia nt e la vo ta ci n de l o s C on s e je ro s. A ra z d e la s ob ser va ci o nes f or mu l a da s po r l os dis ti ng ui do s miem br os de la m a gi s tra t ura , se v ist o p or co n ve ni en te m od if i ca r el te xto y e l se n tid o por e nd e, de la s Di sp os ic i on e s Ge ne ra le s , re la ti va s a la me nc i n de i n ha bi lit a c i n per pet ua del j uez o fis ca l n o ra ti fi c a do . Pre c isa nd o a l res pec to , s imp leme nt e s e le ha reem pla za d o p o r el pro pi o t ext o Co n sti tu c io na l , si n ha ce r ni ng u na i nter pret a c i n de l. E n cua nt o a la vo ta ci n de lo s Co n se je r os a si s te nt e s a la se si n de ra ti fi ca ci n q ue c o nc l u ye c o n u n emp a te y que des pu s de v ol ve r a vo ta r st e pe rs ist e se c o n si dera a l e va l ua d o co mo n o ra ti f ica do , es men este r est a bl e ce r q ue ta l d is po si ci n es pro d uc to e xc l usi v o de la a pli ca ci n del a rt c ul o

DICCIONARIO JURDICO

53

3 0 , c ua r to p r ra fo de la Le y N 26 3 9 7 , q ue ex ige pa ra qu e ha ya ra ti fi ca ci n, el vot o d e la ma y or a s imp le de l o s mie m br os a si ste nte s a la s es i n. E l lo c on lle v a ne ce sa r ia me nte q ue se deba a l ca n za r o bli ga d a me n te u na ma y or a , en c ua l q uier a de l os c a so s. C on el f i n de pa lia r e l pr ob lema , la C om isi n s ugi e re q ue lu eg o de pr od u ci rse e l se gu n do em pa te , se rea l ic e u n a vo ta ci n a d ic i o na l e n una s e si n si gu ie nt e, de ntr o de la s 4 8 ho ra s . Co n el lo ha b r la po sib ili da d de r omp e r e l e mp a te , p ues ste no p uede pr od u cir se e n una se si n en la q ue los a si ste nte s sea n n me r o i mpa r. R E BE L D A Co nd i ci n pr oc e sa l q ue p ue den a s um ir la s pa r tes , e n a t e n ci n a s u in c ompa re ce n cia a l p r oc e s o o a s it ua ci on es que c on f ig ure n u n a b a nd o no de ste . M ie n tra s que la re bel da p or i n co mpa re ce nc ia s lo p ued en re ca er en el d e ma n da d o, la re bel da por a ba n do n o de l p ro ce s o p ue de re ca e r e n c ua lq uie ra d e la s do s pa rt e s. R E B US S IC S T A N TI B US L o c. la t . usa da e n el Der ec h o R oma n o, q ue sig ni f i ca q ue se cu mpl ir u n co nt ra t o si la si t ua ci n s ig ue ig ual . E n e l Der ec h o In ter n a ci o na l , s e d i ce q ue sl o pue de n de ja r de c u mpli rs e lo s tr a ta d os int er na ci ona le s po r c a mbi os ra di ca les , q u e lo co n vi erte n e n u no de i mpo si ble e je cu c i n . R E CE P TA CI N ( De re c ho P e na l) De l it o c o nt ra el pa t rim o ni o p or el q ue el a ge nte a y u da a ci rc u la r u n b ie n de p ro ce d e n c ia de l ic tu o sa , ya sea g ua r da nd o, es co nd ie nd o, ve nd ie n do , a y uda nd o a ne g o cia r o re ci bie nd o e n d on a c i n. R E CL U S I N Pe na pr i v a ti va de la l ibe rta d qu e se im po ne n a se nt e n cia d o s, c uy os del ito s so n gra ves . R E CO NOC IM IE N TO DE LA DE MA N DA De cla ra ci n de v ol u nta d d el d ema n da d o c o ns iste nt e en c ump lir c o n e l ob je to de la pre t e n si n ma t er ia de l pr o ces o , a de m s de a ce pta r c om o v l i do s los f u nda me nto s de he c ho y de de re c ho exp ue st os e n la de m a nda . Debe ser o po rt u no , in c on di ci o na d o, to ta l y e x pre so . R E CO NOC IM IE N TO J U DI CIA L Me d io de pr ue ba c o ns ist en te e n la ob ser va ci n p or p a rte del j uez y co n la a si ste n ci a de l s e c re ta ri o j udi ci a l, del l uga r o del ob j eto lit igi o so R E CO NV E NC I N ( De r e c ho P ro ce sa l C iv il) Fi g ura p or la qu e la pa rt e dema nda da , a l co nt e sta r la dema nda , b us ca h a ce r va le r la pret en s i n qu e tie ne c o ntra su dema n da n te. E s u na co nt ra de ma nda ; se pu e de de ci r q u e se ha ce n va ler do s pre te ns io n es en u na mi sma a c ci n. / Com nme nt e c on o ci d a com o la c o ntr a de ma n da o c o ntra c ci n . Se g n Al si na e s u na de ma nda qu e i ntr od u ce n e l de m a n da d o e n su c o nte sta ci n (. .. ) y co n stit u ye u n ca s o de pl ura l ida d de lit is e n u n pr o ce so e n t re la s mis ma s pa rt es . Co n st itu ye u na pre te nsi n, esta vez , p la n tea da po r e l de ma nda d o fre nte a l a cto r o rig in a ri o (s u j eto a cti v o), d ndo se u na a c um ula ci n de pre t e n sio n e s . / A cto de peti ci n he c ha p or el dema n da d o c o nt ra el dema nda nt e a nt e e l m ism o j ue z y e n re sp ue sta a la de ma n da q ue se le ha i nter p ues to , p a ra que a m ba s se a n tra mit a da s y re s ue lta s c o n l a se nte n cia . R E COP IL ACI N cr o no lg i ca . De n o mi na c i n da d a al c on gl ome ra d o de le y es ord en a da s en f o rma

R E C UR S O ( De re ch o p ro ce s a l) T rm i no ge n ri co q ue a ba r ca el tota l de a cto s j ur di c os pro ce sa l es de la s pa rt e s qu e imp ug na n la e fi ca cia de u na res ol u c i n j ud ic ia l e n el mi s mo pro ce so . Po r ta l mo ti v o, la e x pre si n r ec u rs os im p ug na t ori os im p orta er ro r, p ue s tod o s los rec u rs os s o n imp ug na tor io s. / S ig ni fi ca e n se nti do ge ne ra l : reg r eso a l p u nt o de pa rt i da . Seg n C ou tu re : E s u n re co rre r, cor rer d e n ue vo , el ca mi no ya he c ho . Jur di ca me nte , la pa la b ra d en ota e l r e c a mi no q ue s e ha c e n ue va me nt e me dia nte l a otra i ns ta n c ia , c om o el medi o de imp u gna c i n po r vi rt ud de l cu a l se re co rre el pr o ces o . R E C UR S O DE A L ZA DA (De re c ho Pro ce sa l ) T rmi n o ge n ri c o p or el cua l se de si g na los medi os i mp ug na t or io s que s e i nt e rp o ne n pa r a q ue sea el s up eri or j er rq u ic o de q ui n em iti la re s ol uc i n , e l qu e l a s us pe nda o mo di fi q u e.

DICCIONARIO JURDICO

54

R E C UR S O DE APE LA CI N ( De r e c h o Pro ce sa l Ci vi l) Me di o i mp ug na tor io p or el c ua l s e p ide que e l s up eri or je r rq ui c o de q ui n e mit i l a res ol u ci n , la m od if i que , re v oq ue o a n ul e tota l o pa r cia l me nte . R E C UR S O DE CA SAC I N ( De re c ho P ro ce sa l ) Med io t c ni c o de i mp ug na ci n e xt ra o rdi na r io , co nt ra se nte n cia s y e j e c ut or ia s de lo s tri bu na les s up eri or es, di cta da s co ntr a la j uri sp ru de n cia , la le y o l os tr mite s s usta n ci a les . R e c ur so ex tra ord ina ri o i nte rp ue st o a nt e l a Cor te S upr ema o T r ib una l S upr e m o co nt ra fa ll o s de f i niti v os , en l os ca so s qu e el ord ena mie nt o lo c o nt e mpl e , e n l os c ua l es se s up on e s e de s co no ce n la s d oc tri na s y se tra s gre de la s le ye s , que bra nta n do la s ga r a nt a s de l deb id o pr o ce so . T ie ne p or fi na l i da d ca sa r el er ro r y s ubs a na r lo . R E C UR S O DE N UL I DA D E l que pr o ce de i nt erp on er e n m xi ma i nsta n cia , c ua nd o en l os fa llo s in fe ri ore s se ha v io la d o la s f orm a s , la le y o l a c o nst it u ci n . V a se : re c urs o de ca sa ci n . R E C UR S O DE R E PO SI CI N ( De re ch o Pr o ce sa l C iv il) . Me di o q ue sir va pa ra im pu g na r los dec ret os o r e s ol u ci on e s de me ra t ra m i ta c i n, q ue i mp ul sa n el pr oc es o, co n la f i na li da d de que el mi sm o e nt e j uri sdi c ci o na l q ue lo em iti r ev oq ue o m odi f iq ue , s u bsa na nd o el e rr or . R E C US ACI N ( De re c h o Pr o ce sa l) Fa cu lta d que tie ne n la s pa rte s liti ga nte s de p edi r q u e u n j uez o vo ca l se a bst e nga de a d mi ni stra r ju sti cia en u n p ro ce so por c o nsi dera r q ue t i ene int er s en e l mi sm o, cu e st io n nd os e s u i mpa r cia li da d . / De re c ho d e la s pa rte s p a ra rec la ma r q ue u n j ue z se a pa rte de l co n oc imie nt o d e un j u ic io , po r pr es um ir qu e ti ene int er s p er so na l y, p or l o ta nt o, n o ser i mp a rc ia l . R E D UC I DOR S u je t o qu e c o n cie nte me nte ne g oc ia c on o b jet os ro ba d os . R E FOR MA R e c ur so p ro mo vi do e n un pro ce s o pena l q ue se res ue l v e por e l mi sm o j ue z que di ct la re so lu c i n R E GA L A Pr e rr oga ti va que p os e e u n i n v ent or , a u to r o c rea dor por u na c o n ve n ci n int er na ci ona l q ue re s pe ta l os de re c ho s ex cl u si vo s de s u crea c i n pa ra s u uti liza c i n y repr od u c ci n . Ta mb i n se u sa c om o s i n ni mo la pa la bra ro ya l ty . R G IME N Fo rma de o rga niza c i n de l ej er ci ci o de la a ut ori da d e n u n s ist ema p ol ti co o in sti tu ci o na l . R E G IS TR A DOR DE LA PR OPIE D AD F u n ci o na r io e n ca r ga d o d e la in sc rip c i n de l os a c to s y co nt ra t os rel a ti v os a l a pr op ie da d y dem s d ere ch os rea le s sob re b ien es i nm ueb le s. R E G IS TR O D OM IC IL IA R IO La i n vi ola b il ida d de d omi ci li o es u na c on se c ue n cia d el de re c ho a la i nt imi da d (a rt c u lo 1 8 - 2 de la C o ns tit u ci n , a rt c ul o 1 2 d e la De c la ra ci n U ni ver sa l de Der ec h os H uma n os , a rt c ul o 1 7 de l Pa ct o I nte rna c io na l de Der ec ho s C i vile s y P ol ti co s y a rt c ul o 8 del C on ve n i o E ur ope o de De re c ho s Hu ma no s) e i n vo l uc r a do s c ue sti o nes d ist in ta s, no s iem pre bi e n di f e re n cia d a s : e l a lla na m ie n to del d omi ci li o y s u r egi str o. R E G LA ME N TO C o nj u n to de reg ula ci n de u na ma t e ria . no rma s j ur di ca s e ma na da s de la Admi ni stra c i n pa ra la

R E HA BI LI TA CI N E n De r e c h o Pe na l, re stit u ir el u s o y g o ce de l o s de re ch o s y ca pa ci da des de l os cu a le s f ue pri va do e l a ut or de un de lit o, l ueg o de ha ber p ur ga do s u pe na . R E H N R ete ne r a u na pe rs ona co nt ra s u v o lu nta d po r la f uer za o a mena za d e vi ole n ci a , a fi n de a s eg ura r u na o bli ga c i n o pa go de d ine ro , c o ndi c io na d a por la pre si n del da o a l reh n . R E I NCI DE N CIA (D e re c ho Pe na l) Ci rc u ns ta nc i a a gra va nte e n e l Der ec ho pe na l , q ue c on si ste e n la rea l iza ci n de u n nu e v o d e li to , de nt ro de c i nc o a o s de sp u s de d i cta da la s en te n cia , que la h a ya s u fr id o e n to do o e n pa rte .

DICCIONARIO JURDICO

55

R E I NCI DE N CIA FI C TA Cua nd o e l a ut or v u elv e a c omete r u n d elit o, p re via me nte ha ber c ump lid o la c on de na q ue de b i p ur ga r po r e l pr imer de lit o rea l iza d o. R E I NCI DE N CIA I MPR O PIA Cu a n do el a u tor v uel v e a co mete r o tro del it o q ue deb e ser pena do , per o d i sti nt o e n s u m oda li da d a l a nt eri or. R E I NCI DE N CIA PR OPI A Cua nd o e l a u to r v uel ve a c ome ter de li to, tr a s ha ber c ump l ido se nte n cia , y e ste n u e v o de l it o e s d e la misma mo da li da d d eli cti va p or e l c ua l f ue se nte n cia d o . (V . G .: c ome t i r ob o y, tra s s u ex ca r ce la ci n , v ue lv e a c ome ter ot ro r ob o). R E I NCI DE N CIA R E A L Cua nd o e l a u tor v uel ve a co mete r u n d eli t o, tra s ha b er c um pli d o la se nte n cia di cta da . R E I NCI DE N TE (D e re c h o Pe na l ) E l qu e de sp u s de ha b er su f rid o en t od o o en pa r te u na co n de na pr i va ti va d e la lib e rta d, i mp ue st a en s en te nc ia na c io na l o ex tra n jera , i n c ur re (a nt es de pa s a r ci n c o a o s) e n otr o deli to re prim id o c on pe na pr i v a ti va d e la l ibe rta d . R E I TE R A NC IA (D e re c h o Pe na l) De l i nq ui r re peti da s ve ce s , de ma nera s u ce si va , a n tes de su f rir c o nde na fir me . R E IV I N DI CA R R e c u pe r a r e l b ie n q ue es p ro pi o. R E LE V A N CIA J U R DI C A He c ho s ub je t iv o , p or el c ua l se va l ora que u na a c ci n u omi si n , po see u na r ele va n cia co mo pa ra se r el ev a d o a lo s t rib u na les c om p eten tes , p a ra dis ce r nir la co nt ro ve rs ia . R E PAR AC I N C IV I L R e sa r ci mie nt o de l bie n o in dem ni za ci n por qui n p ro d uj o el d a o deli ct i vo , c ua nd o e l h e c ho a fe ct l os in tere ses pa rt ic u la re s de la v cti ma . Se g n e l a rt . 9 3 del C d ig o pe na l , la re pa ra c i n ci vi l c om p ren de : a ) La re stit u ci n del b ie n o , s i n o es po sib le, el pa go de s u v a l or ; y b) La i nd em n iza ci n de l os da o s y per ju i ci os . La repa ra c i n ci vi l e s so li da ria s i p a rti ci pa ra n va ri os c ul pa ble s . S u c ump lim ie nt o no e st lim ita d o a la pers o na del i n fra ct or ( e s) si n o q ue p ue de ser tra ns mi sib le a s u s her eder os y te rc er os . R E POS IC I N ( De r e c h o Pro ce sa l) E s e l re cu r so q ue s e in ter po ne c on tra l os de c ret os y ti ene por o bj eto q ue e l j ue z re po nga , re vo qu e o ref or me la de c is i n a dop ta da en s u res ol u c i n. (V a se : R e cu rs o de R e po si ci n ) R E PE TIC I N ( De re ch o Ci vil ) Fa c ult a d de ex i gir d e q ui n p a g i nd ebida me nte a l de ud or o a qu i n r ec ibi e l pa g o, que s e le de v ue l va l o que pa g i nde bi da me n te. R E PR E S AL IA A c ci o ne s que b u sc a n in tim ida r, c oa cta r o ca u sa r t emor , a nte un a a ct it ud o co mp orta mie nt o in di vi dua l o g r upa l . R E QU I SI TOR IA A ct o j ud ic ia l po r e l c ua l s e re cla ma la p rese n c ia de a l g uie n , ba jo u n ma n da to j ud i cia l de c um pli mie nt o o bli ga t ori o./ R eq uer imi en to j udi cia l pa ra q ue com pa re zca e l a c usa do de u n de lit o o pa ra qu e se pro ce da a s u b sq ue da y/ o ca pt u ra . R E QU I SI TO S DE L A D E MA N DA (D e re c ho Pr o ce sa l C i vi l) P re su p uest o p ro ce sa l c o ns ist en te en e l co n j u nto d e e le me nt os de fo rma y de f on do q ue e s ne ce sa ri o reu n ir a l mo me nt o de int erp o ner la d e ma nda . E ntre lo s r e q ui sit os de for ma p od emo s cit a r a l os a ne xo s r eq uer ido s por la s l e yes pr o ce s a le s ; e n tre lo s req u i sit os de f o nd o fi g ura n a qu ell o s q ue da n a la dema nda s u ca r c te r d e ta l . R E SAR CI MIE N TO R e p a ra c i n o i nde m n iza ci n po r da os o pe rj u ic i os . R E S I U DIC A TA L o c. la t . q ue s ig ni fi ca cosa juz gada . R E S N U L LI U S L o c. la t . q ue sig n i fi ca co sa de na die .

DICCIONARIO JURDICO

56

R E SC IS I N ( De re c h o Ci vil ) Se di ce de la a c ci n y e l e fe ct o d e q uita r la e fi ca cia a u n co nt ra t o p or ca usa l e x iste nt e a l m om en to de cel ebra rl o. S u f u nda men to se e n c ue ntra e n la cel ebra c i n de u n c on t ra to c o ntra ri o a la eq u ida d , po r e jem pl o, la l esi n . R E SE R V A L E GA L E n t rmi n os m ode rn os , esta b le ce c us to dia o sa l va gua rd ia d e a l g n pri n ci pip o o e l de sa r rol lo de u na i ns tit u ci n ju r di ca , p or pa r t e y a fa v or ex cl u si v o y e x cl u ye nte de a lg u na moda li da d n orm a ti va . R E SO L UC I N D o c ume n to qu e e xp re s a la vo lu nta d d el en te e sta ta l qu e la em ite ./ D o cu me nt o que ex pre sa la de ci si n de la a ut ori da d en e l ej er ci ci o d e s us f u n c io nes ./ La s de c isi o ne s de la a u tor ida d ju ri sdi c c io na l ./ ( De re ch o C i vil ) Ac ci n y e fe ct o de qu ita r la e fi ca cia a u n co nt ra t o p or ca usa l s o bre vi ni e n te a s u ce leb ra c i n , e s de cir , po r l a im po sib il ida d d e c u mpli r co n la obl iga ci n na ci da de l a cto . P or e jem plo : cu a n do e n u n co n tra to de c omp ra -v en ta , se e nt rega e l bi e n , pe ro no se pa ga e l pre ci o. /E n Der ec h o Pr o cesa l, dc ese del d ec ret o, a ut o, se nte n cia o pr o vid e n ci a q ue e xp ide n l os j ue c es e n el ej er ci ci o de s us fu n ci o nes . R E SPO N S ABI L ID A D C on se c ue n cia s de u na a cc i n u om isi n i l cita s, q ue d eri va n u na obl iga ci n de sa t is fa c e r e l d a o o la p rd id a ca usa da . Pu ede ha b er re sp on sa b il ida d c iv il y resp o nsa bi lid a d pe na l o a m ba s a la vez . R E SPO N S ABI L ID A D CI V IL C a pa ci da d de u n s er h uma n o de d is ce rn i r su s a cc io ne s a tra v s de su v ol u nta d ra zo na da , de ma ne ra q ue p uede a s umi r la res po n sa b ili da d y co mpr om is o d e su s a c ci on es . E s l a i nde m ni za c i n q ue deb e a b ona r el c on de na d o p o r c omet er un de l ito p a ra repa ra r lo s da os o ca s io na d os a la v ct ima d el m is mo . R E SPO N S ABI L ID A D PE NA L Ca pa c ida d d e u n se r h uma no de re c o no ce r lo pr o hib id o de s u a c ci n c ulpa ble , p ud ie nd o a tra v s de e ste ente n dim ie nt o deter mi na r l os l mi tes y ef ec t os de e sta v ol u nta d . R E TE N CI N ( De re ch o Ci vil ) De re ch o rea l de ga ra n ta p or el c ua l el a cr eed or , si e l cr dit o del de u do r n o e s t l o su fi c ie nte m e n te ga r a nti za d o, t ie ne la fa c ul ta d de no de vo l ver a ste e l b ie n qu e ti e n e co ne xi n co n e l cr di to . R E S TI T U CI N De vo lu c i n p or vo lu nta d o po r pr es i n , de un o b jet o a s u a nte ri or po see dor , e n a lg u no s ca so s c on l a i nde mn iza ci n de da o s ca us a da s. R E TR AC TO ( De r e c h o Ci vil ) De re ch o ex ist e nte e n la c omp ra - ve nta , en q ue p or le y se fa vo re ce a u n te r ce ro int e re sa d o, qu i n t om a el l uga r de l c om pra d or y re emb ol sa l os ga s tos que po r la c om pra ori gi na l s e e f e c tu ./ D er ec ho c on ce di do p or l a ley a a l g una s pe rs o n a s pa ra res c in di r u na ve n ta h e c ha y s u sti tu ir se en l uga r de l c omp ra d o r. R E TR OAC T IV I DA D ( Te ora Ge ne ra l de l De r ec ho ) Apl ic a c i n de u na n ue va le y h a he c ho s a nte ri ore s a su p ue sta e n v ige n cia ./ ( De re c h o Pe na l ) C om o p ri n cip i o ge ne ra l la le y pe na l es irre tro a c ti va , s ie nd o l a e x ce pc i n la retr oa ct i vi da d be ni gn a . R E TR OAC T IV I DA D PE N AL BE N I G NA E s la di s mi nu ci n de la pe na i mp uest a en u na se nte n cia a u nq ue h u b ie re q ue da do e je c ut ori a da o la mod i fi ca ci n de s u e j ec u ci n , e n ra z n de u na ley p os ter ior q ue e s ta ble ce u n tra ta mie nt o p ena l m s fa v ora b le a l i nte rn o (C di go Pe na l a rt. 6 ; C d ig o de E je c u ci n P e n a l, Tt u lo Pre li mi na r Ar t. V II I) . R E TR O TR AE R E f e c to j ur di c o qu e su rte un a ct o des de la fe c ha a n t eri or a la rea l , ya sea por ma n da to de la le y o p or a c ue rd o e nt re l a s p a rtes . R E V IS I N V ol v e r a e x a mi na r u n he c h o o d ec isi n j udi c ia l . R e c ur so de r ec o ns ide ra c i n . R E V OCA CI N Sig n if i ca ca mb ia r o re mo ve r u na a u to rida d a n t es de que c u mpla e l trm in o de su ma n da t o. E n in gl s re c ibe e l nom bre de re ca ll pa la bra q ue s e tra d u ce co mo vo l ve r a lla ma r o v ol ve r a e le gir . Pa ra e l co n stit u ci ona li sta Ma n uel g a r ca Pela y o es el de re c ho de u na f ra cc i n de c ue rp o e le ct ora l a s oli c it a r la des tit u ci n de u n f un c io na r io de na t ura l eza e le cti va a n tes d e e xp i ra r s u ma n da t o, la cu a l se lle va r a ca b o media nt e de cis i n to ma da

DICCIONARIO JURDICO

57

por e l c ue rp o e le ct or a l y co n a r re g lo a d eterm in a da p ro po rc i n ma yo rita ria . ( Dere c ho Co ns tit u ci on a l C om pa r a do Ma dr i d 1 9 6 2). / ( Der ec h o C i vil ). Se g n Ca pit a n t, a ct o por el c ua l u na pe rs on a q ue ha h e c ho u n a cto j ur d ic o, u na o fe rta , u na e sti p u la c i n p or otr o , u n l eg a do o u na d o na ci n , de ci d e de ja r lo s si n ef ec to . R E V OCAR D e ja r si n e f e ct o u n a ct o. R OBO ( Dere c h o Pe na l) De li t o c o ntra el pa t ri mo ni o, p or el c ua l el a gen te med ia n te vi ol e n cia o a m ena za , d ob le ga la v ol u nta d de la v cti m a y se a p ode ra de u n bie n il ci ta me nte . R OBO A GR AV A DO Cua nd o e l a po de ra mie nt o ileg ti mo , s e v e a gra v a do p or la s c o nse c ue n cia s que pr od u ce n. V g. M u e rte d e la v ct ima , le si on es a l a gra v ia d o, et c . O cu a n do se r ea li za co n a rma , e n ba n da o e n d e sp obl a d o, a gra v n do s e c o n e ll o l a pe na de di ch os r ob os . R OBO CA LI FI CA DO C u a nd o e l a p od e ra m ie nt o i leg tim o de co sa o c osa s a je na s , c on c ur ren he c ho s gra ve s qu e de be n s e r ca li fi ca do s d e ma ne ra sepa ra da p a ra u na eva l ua ci n d e la pena li da d po r la p e li gr osi da d de l he c ho . V g. R ob o co n h om ic id io , u so de a rma s, et c . R OBO CO N FR ACC I N V . R ob o co n f ra ct ura s. R OBO C O N FR AC T UR A Pa ra c o ns uma rse el r ob o, p re via me nte s e e jer ce vi ol en c ia s obr e su s resg ua rd os ma te ria le s . V g . F ra c tu ra nd o u na p uerta , ve nt a na , ce r ca , et c . E n e ste r ob o, se co mpr en de n e l a g u je ro de l d e p s ito , per fo ra ci n d e pa re d o desa cti va ci n del c erc o e l ctr ic o. R OBO S IMP LE V . R o bo . R OYA L TY No mbr e c on que se d e si g na a la pa ten te i ntel ec tua l o ca n o n po r dere c h os de in ve n ci n. (V a se : R e ga la ). R U FI A NI SM O E x plo ta c i n de u na pr o stit uta co n e l pre tex to d e pro tege rla , ge ne ra lm e nte ba j o c oa c c i n .

DICCIONARIO JURDICO

58

S SA LO M NI CA D c e se d e la s d e c is io ne s sa bi a s y j u sta s. R e fer id o a l r ey Sa lo m n . SA NA CR T IC A ( De r e c ho Pr o ce sa l) . De no mi na ci n da da a la l ibe rta d de cr iter io c o n que c ue nta l a a uto ri da d j u ris di c ci ona l p a ra res ol ver la lit is y va lo ra r la s p ru eba s co n cr iter io de co n ci en c ia , c o n ca r go a f u nda me nta r la s de c isi o nes t oma da s . SA NC I N Del ve rb o l a tin o Sa ncire , q ue sig ni fi ca or igi na lme nte Sa nti fi ca r o c o nsa gr a r . Ant ig ua m en te di sp os ic i n dr sti ca d el em per a dor . S e u sa pa r a des i gna r la f u n ci n p un iti va , pa ra q ui n t ra s gre de u na le y. SA NE A MIE N T O ( D e re c ho C iv il) Se g n el j ur i sta Fi g uer oa E st rema d oy ro , es la ob li ga ci n que tie ne el t ra ns fe re nte de u n d e re c ho de de j a r ex ped ito e l de re ch o tra ns f eri do , q ue da n do el tra n s fer en te o bli ga d o a re sp o nde r f re nte a l a dq uir ie nte c ua n do n o se tra ns f iere u n der e c ho fi rme o n o pe rm iti e n do q ue su nu ev o tit ula r l o di sf r ute o ej erza ple na me nte . / E n e l co nt ra t o de co mpra - v e nta , d ce se d e la o bl iga ci n qu e tie ne e l v end ed or de ga ra nt iza r a l co mpr a d or l a p ose si n l e ga l y pa c f ica de la c o sa ve ndi da y de res po n sa bi li za r se p or lo s vi ci os o c ul to s qu e p ue da te ne r e l b i e n. SE CR E T AR IO E s la pe r so na q ue e n c ua l q uier a so cia c i n o c ole ct i vo orga n iza d o , le va nta a ct a y ce rti fi ca l os a c ue rd o s q ue a d opta n s us rg a no s di re cti v os . SE CR E T AR IO J U DI CIA L F u n ci ona ri o e n ca r ga d o d e da r fe de l os a c to s j udi ci a le s. SE CR E T O PR O FE SI O NA L O bli ga ci n q ue ti en e u n p ro fe si on a l co n s u pa c ie nte o pa tro c in a d o, pa ra vel a r p or la dis c r e ci n de la in f or ma c i n r ebel a da po r s te, e n s u c um pli mie nt o de su s la bo re s p ro fe si o na le s. S ue le se r c o ns ide ra da c om o e xi me nte de la obl iga ci n de de cla ra r en ma ter ia p r o ce sa l . SE C T AR IO M ie m br o ca l if ica do de un g ru po p o lti c o o r eli gi os o c on c ua l ida des de se cta . SE C UE S TR O ( De re c ho Civ il) . I ns tit u ci n po r la c ua l do s o m s pers o na s qu e tie ne n u na co nt ro ve rs ia so bre u n b ie n, co n fa n v ol u nta r ia me nte la c us to dia , co n ser va ci n y a dmi ni str a c i n de l mi s mo a u n te r ce ro . S u f i na l ida d es de pe rmi tir el libr e dese n v ol vi mie nt o e c on m ic o de bie n mi e nt ra s d ure e l pr o ces o, c o n m ira s d e no p erj u di ca r a s u v erda d ero tit ula r ./ ( De re ch o Pe n a l). De l it o c o ntra la li berta d, p or e l c ua l se detie ne i nd ebi da me nt e a u na per so na , e xi gi nd ose , po r la l ibe rta d d el se cu est ra d o, b ie ne s, di ne ro u otr o t ip o de dema nda s. / De p s it o de u na c osa e n li tig io , por la c ua l qu eda a r es ulta s del fa l lo ju di ci a l./ E n ot ra a ce p ci n , re te n ci n i le ga l de u na p ers on a , co n el o bj eto de ped ir di ne ro o a l g u na otra pr ete ns i n , p a ra de ja rla e n l ibe rta d . SE C UE S TR O CO N SE R V AT IV O ( De re c ho pr oc e sa l C i vil ). Med ida ca ut ela r p a ra f ut ura e je c u ci n fo rza da , m edia n te la c ua l se pr i va de la p o se si n d e c ua les qu ier a d e los bie ne s de l pre s u nt o deu do r, a e fe cto s d e ga ra nt iza r el c um plim ie nt o de l pa go dis p uest o e n u n ma nda t o e je c uti v o. C o nst it u ye pr cti ca m e n te u na c on mi na c i n a l pa g o. SE C UE S TR O J U DIC IA L (D e re c ho Pr o ces a l Ci vil ). Me dida ca u tel a r pa ra f ut ura ej ec u ci n fo rza da , m edia nt e la c ua l s e pr iva de la p ose si n a l t en ed or de l bie n ma te ria de u n pr o ce so , e nt reg nd o se l o a u n c u sto di o e n ta nto se de ci de en la se nte n cia a q ui n debe co rre sp o nde r. SE DI CI N A cc i n de li c tu osa c o ntra e l o rde n p bli c o, c o ns ist e nte e n e l a lza m ie nt o a r ma d o. SE D UC IR C o n ve nc e r c on e nga o a u na m uj e r ma y or de e da d pa ra ya cer c o n e lla . SE G UR I DA D J UR DI CA (Te or a Ge ne r a l d el Der ec h o) Ga r a n ta s d e esta bil ida d e n el tr fi c o j ur di c o, per mite e l li b re de se n vo l vim ie nto d e lo s pa rt ic u la re s, de s terra nd o la i n hi bi ci n por in ce rti d u mbr e ./ R e s pe to a la s n orm a s e sta bl eci da s p or p a rte de la a ut or ida d , s uj et nd os e a

DICCIONARIO JURDICO

59

la no rma t iv ida d./ Im pa r cia l ida d, dese mpe o d e su s f u n ci o ne s .

re ct it ud

i nd epe nd en c ia

d el

p ode r

j ud ic ia l

en

el

SE M I - L IBE R T AD E s e l be n e f i ci o pe ni te nc ia r io qu e pe rmit e a l i nt er n o se nt en c ia d o eg res a r del e sta b le cim ie nt o p e n a l pa ra e f e c to s de t ra ba j o o e du ca ci n, e n c on di ci on es si mil a re s a l d e l a vi da l ibr e; ob li g nd ol o p or la s n o ch es a p erma ne cer en s u dom ic ili o, s u jet o a co nt ro l e in spe c ci n de l Mi ni st e ri o P bli c o y d e la a ut o ri da d p en ite n cia ri a (a rt c ul o 4 8 a l 52 del Cd ig o de E je c u ci n P e na l ). SE N S U S TR I C TO L oc . l a t. qu e sig n if i ca : e n estr icto se nt id o . SE N TE NC IA De l l a t n Se nti endo , po r e xpr es a r pro n u n cia s ob re la li ti s de l p ro ce so p o nie n d o j udi c ia l , po r la c ua l e l ju e z de be re so lv er c on a pli ca nd o co n cr ite ri o lg i co e l d e re c ho q ue res ol u ci n de la c o n tr ov e r sia . l o q ue o pi na , e s a que lla re so lu c i n q ue se f in a la i n sta nc ia ./ Pa rte lt ima de p ro ce so r ele va n cia ju r di ca el co n fl i cto d e in tere ses , co rre sp o nde a ca da ca s o c o n cret o p a r a la

SE N TE NC IA F IR ME Aq u e lla c o ntra la q ue n o c a be ni ng n re c urs o , s a lv o e l de re vi si n . SE N TE NC IA U L TR A PE TI T A Pr o n un c ia mie n to fi na l de J uez , q ue va m s a l l de lo so li cit a d o por el li tig a n te e n la d e ma n da . SE PAR AC I N DE C UE R POS ( De r e c h o Ci vi l) I n te rr up c i n de he c h o o de d ere c ho , del de ber de lec h o e nt re lo s c n y ug e s. E s u na me did a p ri ma ria e n u n j ui ci o de di vo rc io . SE PAR AC I N MA TR IM ON IA L V a se : D iv or c io . SE R V I CI OS J UR D ICO S D ce s e de la o fe rta d e ser vi ci os p ro fe si o na l es en d ere c ho q ue of r ece la s o ci e da d c o nte m po r ne a , de ntr o d el de no mi na d o p l ura l is mo j u r di co . SE V I CIA Ma l tra t o. E n sa a mie nt o co n la v cti ma , cr ue lda d del ib era da , q ue p ue de n ll ega r , ha s ta la m ue rt e ./ M a l tra to s e i nj u ria gr a v e de un c n y ug e c on t ra el otr o . E s ca u sa l de di vo rc io . SE R V I D U MB R E ( De r e c ho Ci v il) . De re ch o re a l e sta b le cid o po r el po see do r de un pr e dio , so bre otr o pre di o a je no pa r a uti lida d d e p rime ro . Se dis ti ng ue a qu a l pr edi o dom i na nte : que es a q ue l a c u y o b e ne fi c io se ha c o nst it u ido dere c h os r ea le s ; d el pre di o s ir vie nt e q ue es so bre e l c ua l se ha c on st it uid o s e r vi du mb r e per so na l o rea l . /C a rga e sta b le cid a s obr e u n in mu eble , pa ra us o y uti li da d de ot ro per te n eci en te a u n pr op ieta ri o d ist i nto . SI CAR I O (C rim i no lo g a ). D ce se de l a se si n o p or u n s a la r io , q u e ve n de s u s s er vi ci o s si n e s cr p ul os pa ra ma ta r . SI MO NI A Se g n e l de r e c ho ca n ni c o, d eli to co nt ra lo s bi en es es pi rit ua le s de la i gle sia ( V g. S ust ra cc i n de l d ie z m os o la s l imo s na s de l o s fie les pa ra fi ne s ve n a les) . SI M U LAC I N ( De re ch o Ci vil ) F ig ura j ur d ica media nt e la c ua l l a s pa r te s b u sca n e n ga a r a ter cer os s ob re s us re l a ci o ne s o s it ua ci on es j ur di ca s; s i se t ra ta d e s im ula ci n a bs ol uta : la s pa rte s s l o de s e a n pr oy e c ta r la i ma ge n de que cel ebr a n u n a ct o j ur di c o q ue e n rea l ida d n o desea n , po r ta nt o, e l a ct o e s n ul o ; s i se tr a ta d e s im ula ci n rela tiv a , se e fe ct a n u n a ct o j ur di c o, per o se p ro y e cta la ima g e n de q ue se r ea l iza otr o, p or e jem pl o, y o d ig o q ue e sto y ve nd ie nd o, pe ro la otr a pa r te sa be q ue do y en dep s it o. SI N DE R E SI S C ua l ida d pa ra j uz ga r re cta m en t e. SO BOR NO A ct o de c o rr u p ci n po r el c ua l el a ge nte e n treg a d di va s a u n fu n ci o na ri o o ser vi do r p bl ic o pa ra que , f ue ra de l os ca u ce s le ga le s, e je c ute pr esta c io ne s en su ben ef i ci o. SO BR E S E IM IE N TO ( De re c h o P ro ce sa l Pe na l ) R es ol u ci n ju di cia l p or la qu e s e d ec la ra no ha be r l uga r, p r o vi so ri a o de f i nit iva me nte . E n el pr ime r ca so s e d efi ne e l pr oc es o pe na l , le

DICCIONARIO JURDICO

60

po ne fi n , pe ro e n f o rma p ro vi si o na l , es dec ir : co n di ci on a d o a la a pa r i ci n de n ue vo s e leme nt os d e j ui ci o . /De cla r a c i n de l tri bu na l , la cua l im pid e seg ui r ca usa co nt r a el in c ul pa d o y po ne f i n a l p ro ce so . SO LI DA R I DA D ( De r e c ho Ci vi l). Mo da l ida d de la o bli ga ci n q ue pe rm ite , en ca so de pl ura l ida d d e a cr e e d or e s y/ o de ud ore s, y s l o si ha y a c ue rd o, q ue pue da c obr a r u n a c ree dor e n n om bre d e tod o s; e n e l p rim e r ca s o, o d ebe pa ga r u n de ud or en n om bre d e tod o s, en el seg u nd o ca s o , d n do s e , e n a mba s sit ua ci o n es, la li bera ci n de la pa rte de ud ora . SO LI DA R I DA D AC TIV A (D e re c ho Ci v il) . C ua n do e n la rela ci n obl i ga c io na l e xis te pl ura li da d de a c reed or es y c ua lq uie ra de e ll os p ue de r eci bi r el pa go e n nom bre de t od os , de s obl ig a nd o a la pa rt e d eu do ra . SO LI DA R I DA D P A SIV A (D e re c ho Ci v il) C ua n do e n la rela ci n obl i ga c io na l e xis te pl ura li da d de de ud ore s y cua lq ui e ra de e ll o s de be e fe c tua r e l pa g o en no mbr e de tod os , ca n ce la n d o la deu da . S TA T U Q UO E n la t n la sit ua ci n exi ste nte . Se u sa s obr e tod o e n c iert os t ra ta d os d e pa z e n lo s q ue lo s be l ige r a nte s a c ue rda n v ol ve r a l esta do y c o ndi ci o n es en q ue se e n co nt ra ba n a nte s del r omp imi e n to de h ost il ida d e s . S TR I C TO SE N S U L oc . l a t. si gn i fi ca e n se nti d o e str icto . S UB AR R I E ND O ( De re c ho C iv il) Fig u ra p or la c ua l el a rre n da ta r io de u n bie n , ce de e l u so del mis mo , t ota l o pa rc ia l me n te e n v irt ud de u n c o ntra t o de a rre nda m ien to q ue ce leb ra co n u n ter cer o. / Se gu n do a r r e nda mie nt o e fe ct ua d o por el i nq u ili n o o co n du ct or , c o nv irt i nd ose a s e n s uba rre nda do r. S UBR O GAC I N A cc i n obl iga ci o ne s. y e fe ct o de s u stit ui r u na per s ona a otra e n s us de re c ho s y

S UB C U L T UR A C ult ura pro pia de u no s g ru po s peq ue os qu e v iv en dent ro de u na so ci ed a d , per o q ue no pa r ti cip a n ple na me nte de la c ul t ura q ue he gem o niz a l o s va l ore s so c ia le s. S UB J UD ICE C o ntr o ve r sia pe nd ie nte de res ol u ci n ju di cia l. S UBO R D I NA DO D e pe n die nte de ot ro , s uj eto a la a ut or ida d s u per io r . S UB SI D IAR I O D ce d e de l os su ple to ri o o se c un da r io ./ Ta m bi n lo que si r ve com o su bs i dio o a ux il io . S UBV E R S I N Ac c io ne s v io le nta s y p la ni fi ca da s q ue bu s ca n so ca ba r y mo di fi ca r e l or den lega l e sta b le cid o de u n E sta d o . S UCE SI B LE S uc e pt ibl e de su ce si n. S UCE SI N ( De re c h o C iv il) Se p ue de a fi rma r que e xi ste s uc esi n en t od os l o s ca so s e n el que e l de re ch o a d q uir i do de ri va d e ot ra per s ona , de f en die n do p os t rer o de la e xi ste n cia del dere c ho a nte ri or. Se e nt ie nde p or ta nt o a la su ces i n e n do s se nti do s: Sucesi n m ort is ca usa : C ua nd o u na pe rso na he r e da de o tra u no s bie ne s po r tes ta men to o p or d is po si ci n de la le y ; Suce si n i nte rva lo s : C ua nd o u na pers o na s ust it u ye a otra e n u n dere c h o que perma ne ce . Pr e d omi na tra di ci o na l me nte el u so d e esta pa la bra e n el en f oq ue m ort is ca usa , la q ue se da ta nt o e n su ce si o ne s le gt ima ( d ebid o a la le y) c om o e n l a te sta m en ta ria ( se g n testa me nto , c on tra t o o ca p it ula ci o ne s ). S ie mpre q ue se de de sde la mu erte de l a ut or d e la su ce si n o p or la pre s u nc i n l e ga l de s u m u erte . / T ra nsm is i n d e dere c ho s u obl iga ci o n es, por a cto e ntr e vi v os o por ca u sa de mu erte . S UCE SI N PR OCE SA L (De re ch o Pr o cesa l) E s cua nd o u n s u jet o o cu pa el lu ga r de o tro e n un pro ce so . Se pr od u ce u n ca m bio e n l o s s u jet os de la rela c i n j ur di ca pr oc esa l, c o n la tra n sm is i n de fa c ul ta de s y de be r e s pr o ces a les q ue c o nll eva e sa po si ci n. E n la su ce s i n pro ce sa l q ui n c o n c u rre a l p ro ce so o c upa el l u ga r del de ma n d a nte o del de ma n da d o y

DICCIONARIO JURDICO

61

oc u rre cua n do s e pr o du ce e l fa l le cim ie nt o de u na de la s pa rt es , en c u yo ca s o el here der o su ce de a la pe rs on a d e l ca usa nte a d qu ir ie n do la t it ula rida d del d ere ch o ob je to del l iti g io o c ua n do un a d e la s pa r te s e na je na e l de re ch o ob je to de l l iti gi o. S UI CI DI O M ue rte de u na pe r so na c u ya pr o vo ca ci n la o ca si ona r e l la m isma . S UJE TO AC T IV O E l q u e a c ta o tie ne el d o mi nio de la s cir c u ns ta n cia s./ E n de re c ho c i vi l, a cre ed or ./ E n de r e c h o pe na l , qu i n c ome te deli to . S UJE TO PA SIV O E l q u e re ci be la s co n se c ue n cia s de l a ct ua r de po tro , o el q ue a ct a ba jo el dom in io d e s u je to a c ti vo ./ E n d e re c ho ci vi l, deu do r. / E n dere c h o p ena l , v c tima o a g ra vi a do por un de lit o. S UJE TO DE DE R E CH O (De re ch o C i vil ) S e e nt ien de co mo ta l a l se r h uma no , ta nt o e n fo r ma in di vi dua l de sd e la c on ce p ci n ha sta la m u erte - com o e n s u fo rm a c ole ct iv a u o rga ni za da . Pa ra el C di go Ci vi l P e rua n o d e 19 9 8 4, s on su je to s de de re ch o : el c o n ceb id o, la pe rs o na na t ura l, la per s ona ju r di ca y l os e n tes co le c tiv o s no pe rs o ni fi ca d o s. S UM AR IO E n De r e c h o Pro ce sa l , j ui ci o r pi do . S UM AR SI MO ( De re c h o P ro ce sa l ) P ro ce so q ue se f u nd a me nta en la b re veda d de s u pro ce dim ie nt o p or la u rge n cia y g ra veda d de l a s u nto c o nte n ci os o q ue t ra mi ta pr es ci n die n do de f or ma li da de s , pr oc e de n e n pr oc e s os s u m a rs im os : Al ime nt os , S epa ra ci n Co n ve n ci o n a l y Di v or ci o U lte rio r, I nt e rdi c ci n , D e sa lo j o, I nt erdi ct os , a q uel lo s a s u nt os co nte n ci os o s que no ten ga n u na va pr oc e dime nta l pr op ia , lo s que sea n i na p re cia ble s en di ner o o ha ya d uda so br e s u m o nto , e l j ue z c o ns ide re ne ce s a rio a te nd ie nd o a la ur ge n cia de la t ut ela j uri sd ic c io na l . /J u i ci o su ma me nte a b re via do . S UM I NI S TR A N TE Pe r s ona q ue pr o ve e , a ba ste ce, pr op or c io na m edi os ma te ria l es , da t os o in f orm es . S UP LE TOR IO D ce se d e lo qu e re m e dia u na fa l ta o de fe cto ; ta mb i n d e l o q ue co mpl em enta o r eemp la za . S UPR A Di mi n uti v o de l si nta g ma la t in o et sup ra , q ue e n le n gua je j ur di co se a la lo

ante ri or , lo cita do ar riba .

S U S TI T UC I N PR O CE S AL ( De r e c h o Pr o cesa l) Fig ura po r la c ua l u n a de la s pa rtes pro ce s a les e s reem pla z a da po r ot ra pe rs o na , p or m uert e u o tra ca u sa , pe rmi tie nd o la p ro se c uc i n de l pro ce so c o n re gu la r id a d./ E s cua n do u na pers o na co n c urr e a d ema n da r e n in ter s y en no mbr e pro pi o, pe ro e n de fe ns a d e u n d er ec ho a je no de l qu e e s t it ula r o tra per s ona . La su sti tu c i n p ue de p ro du ci rse e n c ua l q uier mome nt o d el p ro ce so en q ue la i na cc i n d e a ct or per j udi q ue i n dire ct a m e nte a l a cr e ed or . Se le co n oc e ta m bi n c omo a c c i n ob li c u a o int er ve n ci n de te r ce r o coa d yu va nt e o a d he si va .

DICCIONARIO JURDICO

62

T TA B P ro h ibi ci n c o n s ide ra da sa g ra da , rod e nd ola de o bse r va c io n es e str i cta s . T CI TO C a lla do , s il e n ci os o. / Ca l if i ca ti v o so bree nt ie nde p or e l a ct ua r de l a g e n te. de la ma n i fes ta c i n de vo lu nta d q ue se

TA CH A ( De re c ho Pr o c e sa l) A ct o de re c ha z o a u n d o cu me nto o a l a d ec la ra ci n de u n test ig o, po r fa l se da d de l do c ume nt o o pa rc ia li da d h ost il o fa vo ra ble de te sti go , l o s c u a les no s er n c on si de ra do s e n e l pr o ce s o po r s u in va li dez y ca re n cia de e fi ca cia pr oba to ri a ./ Mot i vo le ga l po r e l c u a l s e i n va l ida e l v a l or pro ba t ori o del te sti go . / S i n ni mo de c en s ura . TA L I N V o z q ue sig n if ica : t a l c ua l . A nti gu a men te, c o nsi st a e n ha cer re ca er a l c u lpa ble da o ig ua l a l o ca s io na do (V g . o j o por o j o ). TA N A TO LO G A E st u dio sist e m t ic o de la m u erte , q ue im pli ca a na l iza r su s c a u sa s , a g o n a , sig n os ca da v r i co s, m ue r te a pa re nt e , et c. TAR I FA ( Der e c h o Ci v il ) E n la c on tra ta c i n e n ma sa , rela ci n de p r eci os q ue se debe n pa ga r pa ra se r a cre e do r de un a pre sta ci n, co m o bie ne s, ser v ic io s, t r a ba j os , et c ./ Ca t lo go de pre ci os e n e l q ue fig u r a e l va lo r d e ca da un o de lo s ser v ic io s qu e s e pr esta n . TA SA ( De re ch o Tri bu t a rio ) T rib ut os c uy o h ec ho i mp on ib le c o nsi ste e n la uti li za c i n del dom in io p b li co o la re a l iza ci n p or la a dmi ni stra c i n de u na a ct i vida d qu e s e re f iera , a fe cte o be ne fi c ie de mod o pa rt ic u la r a l s uj eto pa s i vo . La s le gi sla ci o nes h a n a p orta do a la do ctr i na : q ue la s ta sa s ju nt o c o n la s c on tri b uc io ne s e imp u est os , so n 3 g ner o s de trib ut os ./ Al c u ota . / T rib ut o qu e s ir ve pa r a f ina n cia r u n ser vi c io p bli c o. TA SA CI N ( De re c ho P ro ce s a l) E va lua c i n , e stim a c i n d el va l or o pre ci o de u n d ete r mi n a do bie n. Or ie nta a l j uz ga dor e n c ua nto a l da o pa tri mo n ia l . TA SA CI N DE C O S TA S V a l ora ci n e co n mi ca de lo s ga s to s de v enga do s e n u n j ui ci o que rea li za e l Se cr e ta r io j u di cia l . TA SA D OR ( De re ch o pr oc e sa l) Q u i n e fe ct a la ta sa ci n . T C N IC O J U DIC IA L P e rs on a l a u xil ia r de l a a dmi n ist ra ci n de j ust i cia , s ub or di na do a l se creta ri o d e u n j uzg a do , e n ca r ga d o d e la bo res de a p oy o a l J ue z. TE NE DOR (D e re c ho Ci vi l) E n de re ch o s rea le s, p er so na q ue dete nt a ma ter ia lm en te un bi en ./ (De re ch o Co me r cia l) Pos e e d or le g ti mo de u n t t ul o va l or , a d q ui rid o va e nd os o, m era tra di c i n , o de m od o o rig ina ri o./ Pe rs o na q u e p osee un a co sa , co n o si n tt ul o . TE R CE R O ( De r e c h o Ci v il) Pe rs on a qu e n o ha sid o pa r te e n la ce leb r a ci n de u n a ct o j ur di co deter mi na d o . (De r e c h o Pro ce sa l C iv il) Q ui n tiene i nte r s en i n co r pora rs e a un p ro ce so , que no tie ne la ca lida d d e de ma n da nte y dem a nda do . E s u na a c um ula ci n su b jeti va s u ce si va por q ue la r ela ci n j ur di ca p ro ce sa l ya se ha i nsta u ra d o. TE R CE R A A c ci n q ue le c om pe te a q u i n n o e s pa rt e e n u n j ui ci o, pa ra d e fe nde r s us dere c ho s fr en te a q ui e ne s e st n l iti ga nd o po r l os s u yo s. T R MI NO ( De re c ho Pr oc e sa l) I ni c io o fi n d e u n pl a zo . E s a q ue l q ue tie ne n p or ob jet o d en tro del pr oc es o r e g ula r e l im p uls o pr oc esa l m edia nte lo s pr oc edi mi e nt os e je cu ta d os po r la s pa rte s, ter ce ro s y e l J ue z , sie n do e fe cti va la pre c lu si n d e la s eta p a s d el pr oc es o. TE R R A N U LL I U S Lo c . l a t. qu e sig n if i ca ti err a de na die . TE R R OR I SM O ( De re ch o Pe na l) A c ci o ne s te c ni fi ca da s de u n gr up o peq ue o, q ue t ra ta n de a due a rse de l po de r pa ra co n se r va r lo pr od u cie nd o vi ole n cia c on el f in de i n f un di r p ni c o, temo r e i nt imi da ci n . Pue de s e r e je c uta do por a d ver sa r io s a l E sta d o o gr up o s ir reg u la re s a nti s oc ia le s .

DICCIONARIO JURDICO

63

TE R R OR I S TA (D e re c h o Pe na l) E l i n di vi du o q ue r ec u rre a l t err o ris mo , co mo me di o p a ra co n seg ui r o bj e ti v os pol ti c os . E l ter ro ri s mo es l a a c ci n v io len ta q ue b us ca vu l nera r f si ca m en te y mo ra lm e nte u na i ns tit u ci n, pe rso na o es ta d o. TE S TA DOR ( De re ch o C iv il) pe rs o na q ue, e n eje rc i ci o de s u lib erta d, di sp o ne de s us b ie ne s pa ra d e s pu s de m ue rto , a t ra v s de l te st a men to . Seg n e l C ol egi o de N ota ri os , s l o se pue de n ot orga r Te sta me n to a l a s per s ona s c o n l u ci dez me nta l y lib erta d ne ce sa ri a , que go ce n ple na m e n te de su ca pa ci da d ci vi l. E st n im pedi do s : 1) Lo s men ore s de eda d, sa l vo : a ) Po r e fe ct o de ha b e r c o ntra d o m a tri mo n i o la s m u je res ma yo re s de 1 4 a os y lo s va ro ne s ma y ore s de 1 6 a o s. B) Po r e fe cto s de ha b er ob te nid o t tu lo o fi ci a l pa ra e je rc er p ro fe si n u of i ci o, sie n do ma yo re s de 1 6 a o s. / 2) Lo s que se en c ue nt re n p ri va d os de di sc er nim ie n to, 3) L os s or do mu do s , l o s cie go so rd os y l o s ci ego mu do s qu e n o p ue den e xpr esa r su vo lu n ta d de ma nera i nd u bita bl e . 4 ) L os re ta r da d os menta les . 5) L os q ue a d ole ce n de dete r ior o men ta l qu e l e s imp i de e xpr e sa r s u li bre v ol u nta d . 6) L os e bri os ha bit ua les . 7) Lo s tox i cm a n os . 8 ) Lo s q ue ca re ce n, e n e l mom ent o de test a r, p or cu a lq uie r ca usa , a u nq ue sea tra n si to ria , de la lu c ide z me nt a l, y de l a liber ta d n ec esa ria pa ra testa r. S it ua ci on es e spe ci a le s: L os a l fa b e to s y l os cie go s, p odr n e ntr ega r Te sta men to s l o p or E s cr i tura Pb li ca . Lo s m ud o s, l os so rd om ud os y q uie ne s se e nc ue nt re n i m po sib ili ta d os de ha b la r p or c ua lq u ier ot ra ca usa , pod r n oto rga r sl o te sta me nt o ce rra do u o l gra f o. TE S TA FE R R O V oz q ue de si g na a l su je to qu e pre sta s u n omb re en u n h ec h o e co n mi co , co nt ra ct ua l o j ur d ic o , re p re s e n ta nd o d e ma nera o c ul ta l o s i nt ere s es de otr o. TE S TI G O ( Der e c h o Pr oc e sa l) Pe rs o na q ue d e ma nera dir ec ta p res en cia y pu ede de ma n era co n ci en te da r te stim o ni o de lo s he c h os a c a eci do s. Ta m bi n se d esi gna a la s p ers o na s que ga ra nti za n o c om pr om e te n su p a la b ra , a seg ura nd o la a ute nt ic ida d de u n do c ume nt o o d e la co n di ci n de un a p e rs ona . TE S TI MO N IO ( De re ch o Pro ce sa l ) D e c la ra ci n de un ter ce ro so bre l os he c ho s ma ter ia de la liti s qu e sea n d e su pe rso na l y dir e c ta e xp eri en cia . T HE S A UR U S des cr ipt ore s lo ca l iza ci n, sir ve n c om o J UR D IC O D i cc io na ri o q ue r e ne u n c on j u nt o d e v o ca b lo s, tr mi no s o q ue g ua r da n re la ci n co n la s d isti n ta s i ns tit u ci o nes d el dere c h o. Pa ra fi ne s de de i n for ma c i n le ga l por me dio s a ut om ti co s, l os da t os de u n T h esa u ru s, cla ve s de b sq ue da .

TI PI CI DA D ( Te or a G e ne ra l de l D e re c ho ) C u a lida d de l c omp or ta mi ent o o co n du ct a q ue est des cr ito e n la no rma , e sta nd o po r e l lo , reg u l a da y/ o d es cr ita e n el ord ena mie nt o j ur di c o. TIR A NI CI DI O M ue rte v iol e n ta d e l tira n o. TI T U L AR ( De r e c h o C iv il) Q ui n os te nta u na co sa , una fa c u l ta d o p ote sta d . Se g n Ca ba nel la s , q u i n g oz a le g tim a me nte de u n d ere c ho de cla ra d o o re c on o ci do a s u fa v or ./ Seg n Fl ore s P ol o, q ui n e je r ce un ca rg o o f u n ci n p or d ere c ho pr op io , ba sa d o e n u n no mbr a mie nt o ; lo o pu e st o e n s upl e n te o ree mpla za n te. T T U L O ( Der e c h o Ci vi l) Do c ume nt o q ue p r ueba la ex ist en c ia d e u na rela c i n j ur di ca . / Dem os tra ci n a ut nt i ca de l de re ch o q ue se p osee ./ F u nd a m ent o de u n dere c h o u obl iga ci n. / Or ige n , c a usa , ra z n ./ D o cu me nt o o di pl om a q ue a cre dita la rea l iza ci n de deter mi na d os e st udi os y ot or ga n la fa cu lta d de e je rc er u na pr o fes i n . TOR T UR A S upl i ci o a pli ca d o c o ntra per s o na in de fe nsa , dete n i da co nt ra s u v ol u nt a d. Hi st ri ca me nt e , s e a d miti la to rt ura com o medi o de o bte ner la c on fe si n del re o a q ui n se le i mp uta ba co mpl i cid a d o a uto ra de u n de l ito . TO XI CO LO G A E st ud io de l os e fe cto s de la s s us ta n c ia s q u mi ca s en el or ga ni sm o vi v o. V g. Ide nti f ic a c i n de ve ne no s.

DICCIONARIO JURDICO

64

TR A D ICI N (D e re c ho Ci vil ) E nt re ga r u na c o sa . Da r . La en tre ga d e un b ie n a qui n de be rec ib irl o. / ( S oc io lo ga de l De re c ho) C o n ju nt o de u so s , i dea s y va lo r es qu e so n elem e nto s del pa tri mo n io c ul tu ra l q u e se tra sm ite de u na a ot ra g en era ci n. TR A F ICO I L CI TO DE DR O GA S ( De re c h o Pe n a l) Del it o q ue c o nsi st e en el c ome r ci o il ega l de su sta n cia s ps i cot r pi c os . Se g n e l a rt c ul o 2 96 del C d ig o Pe na l el qu e pr om ue ve , fa v o rec e o fa ci lita e l c on s um o ile ga l de dr oga s t xi c a s, e st upe fa cie nt es o su sta n cia s ps ic ot r pi c a s, media nt e a c to s de c ult i vo , f a br ic a c i n o tr fi co o la s po sea c on e ste l tim o fi n, s er repr imi do c o n p e n a p r iva ti va d e l ibe rta d n o me no r de o c ho n i m a y or de q u in ce a o s, co n cie nt o o c he nta a tr e s cie nt os s e se nt a y ci nc o d a s -m ul ta e in ha b ili ta c i n . E l q ue , a sa bi en da s , co me r cia li za ma te ria s pr ima s o in su mo s de sti na do s a la ela b ora c i n de la s su sta n cia s psi c otr p i c a s se r re pri mid o c on la m isma pe na . TR MI TE ( De re c h o A d mi nis tra t iv o) Se g n G ui lle rmo Ca b a n ella s , ca da u n o d e l os esta d os , dil ige n cia s y re s ol u ci on e s de u n a s u nto ha s ta s u term i na c i n ; ca da u na de el l a s dil ige n cia s o to da s e lla s c o ns ide ra da s co mo r eq ui sit os f or ma l es de pr o ced imi en to s . / Di lig en c ia s y re so lu c io ne s de u n a s u nto e n l a a dmi n ist ra ci n p b li ca o p ri va da . / Dil ige n cia s y res ol u ci o nes de un a su nt o e n la a dm i nis tra ci n p bli ca o pr iv a da . TR A N SA CC I N ( De re c ho Ci v i l) Fi g ura q ue s e ve ri fi ca c ua nd o la s pa rte s a cre edo ra y d e ud ora de u na rela c i n o bl iga ci o na l , ha c i nd ose c o n ce sio ne s r ec p ro ca s, d eci de n s ob re a l g n p u nt o liti gi os o, po ni e n do fi n a su s di fe re nc ia s , e vi ta nd o el pr oc es o o te rmi na nd o el i n ic ia d o, co n ca r ct e r de co sa j uzg a da . /A do p ci n de u n trmi n o me di o en u na neg o cia ci n ya sea e n el pre ci o u otr a cir c u ns ta n cia . TR A N SA CC I N J U DI CI AL Ac ue rd o de v ol u nta des pa ra po ne r t rmi n o a u n li tig io , ha ci n d ose rec pr o ca s co n ce si on e s . TR A N S IG IR Co ns e n tir e n pa rte c o n l o q ue no se c ree j us to , ra z ona ble o ve rda der o, pa ra llega r a u n a j us te o co n c ord ia ; o p or e sp rit u de co n des ce n de n cia ./A j us ta r a l g n p u nt o du do so o lit igi os o , co n vi nie n do la s pa r tes v ol u nta r ia me nte e n a l g n me di o q ue c omp o n ga y pa rta la di fe re nc ia de la d is pu ta . TR A S LA DO DE LA DE MA N DA ( De re c ho P ro ce sa l Ci vi l) R es ol u ci n qu e or de na no ti fi c a r a l dema nda do s ob re l os ca r go s q ue se l e imp u ta n pa ra q ue c om pa re zca y c o nte ste , de ntr o de los p la z os pr o ce sa le s e sta b le ci do s. La de ma nda pr ev ia me nt e d ebe ser c o ns ide ra da a dm i sib le por el J uez . TR A T A E n ge ne ra l, ne go ci o i l ci to , in mo ra l y c o nde na b le . TR A T A DE B LA N CA S D ce se de l co me r ci o de mu je res pa ra el e jer ci ci o de la p ro stit u ci n, en lu ga re s a le ja d os a la r e si de nc ia de e lla s o e n el ext ra nj er o. TR I B U NA L COR R E CCI ON AL E x p re si n J ud ic a l re fe ri da a la Sa l a de la C or te S upe ri o r de J us ti cia a q u i n co rre s po nde e l ju zga mie nt o ora l y p bli c o de t oda cla se de del ito s . TR UE Q U E Ca mbi o de l a pr op ie da d d e un b ie n por la pr op ieda d de otr o . Fo rma pr imi ti va del co mer ci o , c ua n do a n no e xis ta la mo ne da . (V a se : Per mu ta ) . T UI T IV O ( Teo ra G e n e ra l de l De re c ho) Ca r cte r de la n orma o i ns tit u ci n j u rd i ca cre a da pa ra a mpa ra r , pr ote g e r o de fe nde r a la pa rte d bi l de u na r ela c i n ju r di ca y a los in ca p a c es . T UR NO Or de na mi e n to de t ip o te mpo ra l e n q ue o rga ni sm os o j uz ga d os de la m is ma e spe ci a li da d se a lt e r n a n e n s u f u n ci ona mie n to reg ula r. T U TE LA ( Der e c h o Ci vi l) In sti tu c i n de de re c ho de fa mi lia pa ra c ui da r de pa t rim o ni o y la pers o na de me no r d e e da d n o s uj e to a pa tr i a po tes ta d .

DICCIONARIO JURDICO

65

T U TE LA J U D IC IA L E F E CT IV A E l de re c h o a la t ute la j udi c ia l e f e cti va es la po sib il ida d de rec la ma r a los r ga n o s j ud ic ia le s la a pe rt ur a de u n pr oc es o pa ra obte ner u na re so lu ci n moti va da y a rg um e n ta da s ob re u na pet ic i n a mpa ra da po r la le y . TR I B U NA L r ga n o j u di cia l no rma l me nte c ole gia d o , a u nq ue ta mbi n l os pue de n ser c a li f ica do s de tri b una le s e n e l se nti do a m pli o de la e xp resi n. u n ipe rs on a les

DICCIONARIO JURDICO

66

U UJI E R E n a l gu n os pa se s , de sig na ci n de l os em plea do s de tr ib u na le s en ca rga do s de la s no ti fi ca ci o nes . (E j . Ar ge n ti na ) U L TR A PE T I TA L o c. la t. q ue si g ni fi ca m s all de l o pe did o . Se emplea c ua n do u n Juez e x cede l o dema nda do por e l a cto r. U L TR AA C TIV I DA D Pr in ci pi o de D e re c ho p e n a l, q ue s ea la q ue un a pers o na s l o pu ede ser co n de na da p or l e y e xi ste nte a nte s de la e je c uc i n de he c ho del i c tiv o . D oi ce R . G ol dste in : Si la le y v ige nte a l ti e mp o de co me te r era dis ti nta a la qu e ex ist i a l p ro n u nc ia r se el f a llo o e n el tiem po i nte rme dio , se a pl ic a r sie mp r e l o m s be nig n o . U L TR AJE Of e n sa de pa la b ra o a c ci n, q u e hi ere lo ma s se nti do d e la dig ni da d de u na pers o na o in st it uc i n . U NA N IM ID A D E n l os e nte s co le cti v os , co i nc i den c ia de o pi ni n o de v oto s co n re spe ct o a u na opi n i n o pr op ue sta . U NI D AD J UR I S DI CC IO NA L La un ida d j uri sd ic ci o na l tie ne tre s a ce p ci o nes , qu e no s iem pr e se tie ne n p rese nt e s , p or su pa r e c id o : a ) mo n op oli o e n la a p li ca ci n d el Der ec h o : s l o l os rga n os j ud ic ia le s p u e de n a pl ic a r la s n or m a s j ur d ica s a l os liti g ios c o nc ret os ; y a de m s, sl o p ued en c ump li r e sta f u n ci n y n i ng u na otra ; b) re s ol u ci n p le na del a su n to c o n fia d o a su c omp e te n cia , s in que p ue da n sepa ra r s e elem en to s de la l it is ( in c ide nte s, c ue sti on es pre via s o pre j ud ic ia le s, po r e je mp lo) pa ra c o nf ia r lo s a ot ro ce ntr o de ci so ri o d ist i nt o; c) ine xi ste n cia de e s pe ci e s de d e li to o pe rs on a s c ua li f ica da s s u stra b l es a s u j ur is di c ci n . U NI LA T E R A L ( De re c h o Civ il) de nom i na ci n da da a l os co nt ra to s en la q ue s lo u na de la s pa rte s se o bl iga ha cia la o tra , s i n q ue sta que de ob liga da , be ne f ic i n do se de la p rest a ci n de a q u l. UR A N IS MO D ce s e d e l a h om ose x ua l ida d ma s c uli na . U SO ( De re ch o C i vil ) D e re ch o re a l p or e l c ua l el p os eed or d e u n b i en , p ued e se rv ir se de l co n f orm e a s u na t ura l e za . U S U FR UC TO ( De re c h o Ci vil ) Fa cu lta d , ot org a da p or el pr opi eta r io d e u n bie n n o c on s umi b le, pa ra q ue ot ro lo u se y se be ne f ic ie de s u s fr ut os po r u n ti emp o deter mi na d o , a ca mb i o de que lo c ui de y ma nt e n ga e n b ue na s c o ndi c io ne s. Se di fer en c ia de l a rre nda mie nt o e n q u e el pro pie ta ri o lo ot or ga a tt ul o gra t u ito . / D ere c ho de uti liza r l o a j en o y per ci bir s u s fr ut os . U S UR A (D ere c ho Pe n a l) De l ito q ue c on si st e en la c on tra ta c i n de p rst a mo a i nt ere ses e x ces i vo s, co n r e sp e c t o a lo s e st a ble c id os l e ga lme nt e, o en l a ex pl ota ci n , e n cu bie rta , b a jo c ua lq u ier ot ra f orma c on tra ct ua l , c omp uta da de mo do ge ne ra l p or reg ula ci o ne s d esm edi d a s y a b usi va s. U S UR PA CI N ( De re ch o Pe na l) De l ito co nt ra e l pa t ri mo ni o q ue c on si ste en de sp o ja r a l tit u la r de la p ose si n d e u n bie n in m ue bl e, p u di nd ose co n fi gu ra r de d i ver sa s ma nera s : a ) De str u ye nd o o a lte ra nd o l os li nd e r os ; b ) De sp o ja n do de la s esi n a l t it ula r me di a nte e nga o, a b u so de c o n f ia n za , v io le n cia o i nti mida ci n y ; c) Tu rba n do la po ses i n . U T S UPR A Lo c . l a t. q u e si g ni fi ca com o ar ri ba . A rg um en to s e xp u est os a nt eri or me nte e n e l e s crit o . U XOR I CI D IO ( Cr imi n ol oga ) Mu e rte p ro du ci d a po r e l m a ri do c o ntra s u m u je r.

DICCIONARIO JURDICO

67

V V ACA NC IA P ue st o o , ca r go o re sp o nsa bi lid a d, d e c a r cte r la b or a l o i n sti tu c io na l q ue se e n c ue ntra s in pr o ve e r. V ALE ( De re c ho C ome r cia l) Tt u lo va l or d o nd e co n sta la p ro mes a del re mite nt e a pa ga r el mo nt o s e a la d o e n la mis ma . V AL ID E Z ( Teo ra Ge n e ra l d e l De r e c h o)C ua l ida d de la n or ma o del a ct o j u rd i co , p or su pro ce dim ie nt o l e ga l d e for ma ci n , tie ne e f ect os ju r di co s, p or t a nt o debe cu mpl ir se lo dis p uest o en l . V AL ID E Z DE LA N OR MA No e s v l ida la n orma qu e ha ya si do der oga d a o q ue n o h a ya a gota do s us fa se s de pro d uc c i n. Mi g uel R e a le se a la q ue l a n or ma j ur d ica pa ra q ue l ogr e u na va l ide z fo rma l o v ige n cia , deb e c u mpli r c on tre s c o ndi ci o nes f u n da me nta les : la legi tim ida d de rga n o q ue di cta la n orma , la c ompe te nc ia de l a ma te ria leg is la da y la legi tim ida d d e p ro ce di mie nt o. V ALO R Im po rte i ntr n se co de bie ne s o se r vi ci os es pe c fi c os , o su ma p or la c ua l p ue den int er ca m bia r se e n un mome nt o da d o. V E JACI N M a lt ra ta r , h ost iga r, ha ce r pa de ce r f s ica me nte y m ora l m ente a u na per so na . V E N CIM IE N TO ( De r e c ho C iv il) Se g n F lo r es P ol o , fe c ha en q ue se ha c e e xi gib le u na obl iga ci n. / Te rm ina c i n de pla z o e sta ble ci do lega l o c on ve n ci o n a lme nte . V E N DE DOR ( De re c ho C iv il) Q u i n e n u n c o ntr a to de c omp ra ve nta , t ra n s fie re a l co mpra do r la peo pie da d de u n bie n a ca mbi o de u n pre ci o pa ga do e n d i ner o. V E N R E O D ce se de l os e nf e rm os de tra n s mis i n se x ua l . E l Sid a , seg n t ra ta d is ta s , n o e sta r a c omp re ndi da e n e sta cla si fi ca ci n, po r p re se nta r ca ra c ter sti ca s i n dita s en s u co n sti tu ci n y tra smi si n , cl a si f i c n do se , ha s ta el m ome nt o, c om o en fer meda d s ui ge ner i s. V E N TA J UD IC IA L Tra n sa c c i n e c on m i ca de u n b ie n, dis p ues to po r el J uez en c um pl imie nt o de u na se nte n cia . V E S TI G IO S R e st os o ind ic io s po r do nd e se c omie n za la in ve st iga ci n d de u n h ec h o del ic tiv o que d ire cta me nte n o e vi de nc ia a l os a u to res . V A A D MI N IS T R A TIV A Pro ce dim ie nt o s eg ui do en la j u ris di c ci n a d m in ist ra ti va . V A CO N TE N CIO S A P ro ce d imi e n to j ud ic ia l a nte l a j ur is di c ci n ord ina ria y p ri va t iv a , a di fere n cia de la v a a d mi nis tra t iv a . V A DE APR E MI O F a se de l p ro ce so j ud i cia l e n ca mi na da a sa tis fa ce r la o bl iga ci n de p a g o de di ner o j udi c ia lm e n te r e c on o ci da , c o ns iste nt e en el emb a rg o, la t a sa c i n y la ve nta de lo s bie ne s de l de ud or . V A I N CI DE N TA L E n D e re ch o P ro ce sa l , c uest i n a c ces or ia q ue so b rev ie ne e n la s ec ue la del pro ce dim ie nt o y c u ya su sta n cia ci n n o d ebe int err um pi r e l c urs o d el e xpe die nt e p ri n cip a l . V A OR D I NAR IA Pr o ce d imi e n to n or ma l , do nde l os li tig a n tes c ue nta n pro ce dim ie nt os de l ca s o, e mp e r o, q ue tie nd e n a di la ta r el p ro ce so con t od os lo s

V A S U MAR I A J ui c io a bre via do de tr mit e r pid o, ya po r el ca r c te r pos es ori o e n lo c i vil , ya por la gra ve da d e n l o pe na l. V ICI O OC U L TO ( De re c ho Ci vi l) E n ma ter ia c on tra ct ua l , d esm ri to del b ie n t ra n s fer id o, q ue a pesa r de to ma r lo id n e o p a ra la sa ti sf a c c i n de l a s ne ce si da de s d el a d q uir ie nte , ste , n o l o dete cta . Tra e co n si go la o bl iga ci n d el tra ns fer en te de s ubs a na r e l de fe ct o.

DICCIONARIO JURDICO

68

V ICI O DE L A V O L U N T AD ( De r e c h o Ci vi l) Ob st cu lo q ue no pe rmit e u n pti mo de sa r ro ll o d e la vo lu nt a d de a ge nte . Pu e de se r e rr or , d ol o, v io le nc ia o in tim ida ci n . V IC TI MO LO G A Ne o lo gis mo cre a do p or B. Me nde ls so h n, q ue c on sis te e n el es tu di o de la s ca usa s q ue pr od u je r o n la v ct ima , com o e leme nt o b si co del c rime n . Cla si f ica n do a la s v ct ima s, en va ri o s ti po s, e n re la ci n a su rela c i n o r es po n sa bi lida d co n el del it o q u e l e pro d uj o la m ue rte . V ID A DE L DE L I T O Se g n e l pe na li sta V a l dez el pr oc es o de g esta c i n y co n su ma ci n , p o r el que t ra ns c urr e la i ma gi na ci n y co n s u ma c i n de u n del it o . E l tra t a di sta usa esta den om i na c i n pa ra re f e rir se a l I ter Cr imi nis . V IG E N CI A ( Te or a Ge ne ra l d e l De rec h o) C ua l ida d de l a no rma qu e tie ne e fi ca cia por e n co nt ra r se e n un tie mpo e n q ue s u c um pl i mie nt o e s obl iga t or io l ega lm en te. V IN D ICAR A ct o de d e f e nd e r lo s a ct os o he ch os de u na pe rs ona . V IO LAC I N DE COR R E SPO N DE N CIA ( Der ec ho Pe na l ) Del ito qu e co ns is te e n a bri r in deb ida m en te u na m isi va , co m un ic a c i n l a cra da o de spa c h o q ue n o le es di ri gida . La di fu si n de s u co nt e n i do , e l a p ode ra mi en to o la a lte ra ci n a gra va el deli to . S i el de lit o es co meti do p or , q u i n e st ob lig a da po r f un ci o nes a t ra s la da r la , la a cc i n se rep ri me co n ma y or pe na . V IO LAC I N DE DO M ICI LI O ( De re ch o P e na l ) D eli to q ue co n sis te e n e l i ng res o si n a ut ori za ci n a l l u ga r d e re s ide n cia ha bit ua l de ot ro . / I nde bida pe net ra c i n en u n dom i c ili o, que no le a d mite ni a u tor iza . Se g n R a l G ol dste i n: Se c on s uma c o n la e nt ra da , es u n de l ito ma ter ia l , s u s ce pt ib le , por l o ta nt o , de te nta t iva . V IO LAC I N DE LA L IB E R TA D SE X UA L (D ere c ho Pe na l ) Del ito q ue co n si ste e n f or za r a o tra pers o na a t en e r t ra t o ca r na l c o ntra s u vo l un ta d, o co n s u vo lu nta d c ua nd o e l s u jet o pa si vo e s u n m en or de e da d, ca s o e n q ue se a gr a va la fi g ura . V IO LE NCI A ( D e re c ho Ci vil y P e na l) Us o de l a f ue rza fs i ca c on tra el su je to pa r a d ob lega r s u vo l un ta d y o bte ne r de l u n b e n e f i ci o q ue no h ub ies e oto rga do de otra f or ma . V IS T A Co n cl us i n de l co n o cim ie nto d e u na ca usa p or el J uez o T rib u na l ( vi sta a la ca u sa ), a nte s de do s r e s ol u ci o ne s o s e n te nc ia . V OCA L Fu n ci o na r io p b li co qu e a dm i nis tr a j ust i cia co mo p a rt e de u n e nt e c ole gi a do . /N omb re ge n r i co de l os ma g ist ra d os de la s Cor tes S u per io res o C orte Su pre ma . V OT O E x pre si n pr ct i ca de la de c isi n i nd i v id ua l so bre ma ter ia s o cia l, c omer c ia l , j u di cia l o pol ti ca ; sir ve pa ra c on o ce r la vo l un ta d d e la ma y ora , l a q ue ser la vo lu nta d d el ente co le cti v o.

DICCIONARIO JURDICO

69

X XAR A Co n j un to d e n or ma s ju rd i ca s d el de re c ho m u su lm n , ext ra d a s de la s c ita s del C or n. V a rio s esta do s is l mi c os f u nda me nta n s u a c ci n l ega l e n e l a ca ta mie nt o re li gi os o a la x a ra . XE NO FO BIA Odi o co nt ra lo s e xtra n jer o s, b a sa d o e n u n a gre si v o na ci ona li sm o,/ V io le n cia e je rc ida c o ntra pe rs o n a s p e rte ne ci e ntes a ot ro gr up o tn i co . R e c h a zo c o ntem po r neo h a cia los i n mig ra nte s de ot ros g r up os t ni c os , q ue se ma n if ie sta n a tra v s de p b li c os o por legi sla c io ne s re str i cti v a s co nt ra la per ma ne n cia de e xt ra n je ro s . E n s us ca so s m s e xtr e mos se t ra ns f orma e n r a c is mo, q ue h a de ge ner a d o e n a c ci o ne s i n h uma n a s y del ic ti va s .

DICCIONARIO JURDICO

70

Y YACE R E sta r e c ha d a u na pe r so na . D ce se de la f orma de te ne r a c c eso c a r na l . YA N TAR (H ist or ia de l De r e c h o) Tri bu to o g r a va m en q ue de ba n pa ga r lo s pu ebl o s d e E sp a a pa ra el ma n te nim ie nt o de la a ut or ida d o s e or , cu a n do tr a n sita ba por el la s . YU A N N omb re ge n ri co d e l rga no l egi sla tiv o de la R e p bli ca de Chi na o Ta iw n. La Co ns tit u ci n de la R e p bli ca de C hi na d is p on e de u n g obi er no c ent ra l co n u n ga bi net e y 5 se cc io ne s - el Y ua n E je c uti v o, e l Y ua n Leg is l a ti vo , e l Y ua n J u di ci a l , e l Y ua n de E xa m en y e l Yua n de Co nt ro l - s o n rga n os m xim o s d e l a a dm in is tra ci n na ci o na l .

DICCIONARIO JURDICO

71

Z ZO NA J UD IC IA L E xpr e si n c om n e n e l f uer o ca s tre n se, pa ra des ig na r la e xte ns i n e n do nde el C o nse j o d e G ue r ra e je r ce j ur isd i cc i n . ZO OF I LIA (C rim in ol og a ) A be r ra ci n se x ua l , co n si ste nte en sa ti s fa cer se se xu a lme nt e co n a ni ma le s.

También podría gustarte