Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Contn coentos
Poluurcito
VevIbu en unu uIdeu IIejunu, que podebu se I`AIdeu Moru, un
muLrImonIo de Ieuds que LenIbun sIeLe IIIIos cIIcoz. EI mus cIIc
ebu cIIquIrrin como eI ded puIgu, v por Ixo Ie dIbun PuIgurcILo.
Ebun Lun pobres Ios Ieuds que vu IIegu un diu que no vun Leni con
que uIIImenLu u sus sIeLe IIIIos.
Temerosos de veveIos mori de Iume, sus pures vun decIdi ubundonuIos
n`eI bosque. Asinus Io vun Ie, pero Ios nInns, vun Lornu u cusu.
AI diu sIguIenLe, vun Lornu u Ie Io mIsmo, pero Ios crios Lum vun
Lornu. os Lornuron uI bosque por Lerceru vez, pero n`esLu no
enconLruron eI cumIno de geILu v se vun perd por Ixe bosque, que
creIgo seriu eI de Sun MurLin, cerqueLu de PunIIIo.
PuIgurcILo, qu`ebu muv espubIIuu, vu pensu en subisene u un urboI pu
pod vev su cusu. Como ebu de nocIe vu vev unu IIuceLu u Io IIejos v
vu dI:
- Vumos pu on esLu Iu IIuz.
Y cIIno cIuno, undun, vun IIegu u unu cuseLu, vun Lrucu u Iu puerLeLu v
Ies v`ubri unu vIejeLu. PuIgurcILo Ie vu pedi que Ies dIxuse pusu uIIi Iu
nocIe. u ugeIeLu uccedI, pero uI ubrIIes Iu puerLeLu, Ies vu dI:
- TIengo qu`escondeLos, pues uqui vIve un ogro LerrIbIe v no Lurduru en
IIegu.
En eIecLo, upenus ebu escondI Iu vIeju u Ios nInns cuun vu upurec
I`ogro, que vu dI:
- IAqui pude u curne de zuguI!
Se puso u buscu po Iu cusu v pronLo enconLr u Ios sIeLe Iermunos.
EnLonces Ie vu dI u Iu vIejeLu:
- CIiLuIos v muunu me Ios comer p`uImorzu.
u vIejeLu Ios cIIL n`unu cumu qu`esLubu cIunLo u oLru on dormIbun
Ius sIeLe IIIIus deI ogro.
Cuun esLus esLubun dormIdus, se Ie vu ocurri u PuIgurcILo unu genu
Ideu: Suc con cudIuu Ius coroneLus que cubrIbun Ius cubezus de Ius
IIIIus deI ogro v Ius cumbI po Ios gorrez de Ios sIeLe Iermunos.
A medIu nocIe v`unLru I`ogro uscurus, dImpuesLo u muLu u Ios crIez
p`usuIos uI diu sIguIenLe. Pero recordun que sus IIIIus dormIbun n`eI
mIsmo cuurLo, pu no conIundIse, vu Locu con Ius muns Ius cubezus v
cuun Loc Ios gorrez, vu dI pu sus udenLros: IAqui esLun Ios crios! IYu
no me s`escupun! Y con su enorme cucIIIIo muL u Ius sIeLe dormIdeLus
v se Iue LrunquIIumenLe u dormi.
Textos en uruosino
Pulitroqoe urrincono
(Recordcn cquellos tiempos de zcqcl)
Hu siu por cusuuIIdu
que Iov L`Ie vIsLo en eI LrusLero
v numus vLe usi, enLero,
Ie`mpezuu u recordu
momenLos que vun pusu
cIunLos, vu Iu`Ign LIempo,
pegun LocIudus sIn LIenLo
Ius nocIes de Ios ensuvos,
uqui v uIIu sIn demuvo,
prucLIcun Ios movImIenLos.
Cuun L`ugurrubu senLIbu
cosus que no s expIIIcu
v empezubu u bruzeu
LocIeun ubuIxo v urrIbu
uI rILmo que dIrIgIbu
Iu guILu que vu sonubu.
u cuudernu se Iormubu...
Ios goIpes Loz u Iu vez!
IAIInIuLos ben, redIez!
uIgunu voz mos grILubu.
No m`Ie podiu uguunLu.
HusLu`I rIncn m`Ie ucercuu,
u Ios dos Los Ie ugurruu
v Ie`mpezuu u LocIeu
cunLun eI LunInunu.
xo m`Iu IecIo pensu
qu`uIgn diu uIguIen vendru,
pues soz de buenu muderu
v un Leniz eI uImu enLeru,
que Los Lorne u I buIIu.
Miuoel nuel Cluveriu Abizundu
Inchouuldri
Choeuo del ues o tubu
us Lubus proceden d'un cordero u murduno, uunque ucLuuImenLe
Lum `Iuv de pIusLIco.
SenLuus n`eI sueIo v Ien un corro s`ucomodun Loz Ios que purLIcIpun
n`eI cIuego. Se nombru un rev qu`es eI que mundu v un verdugo, qu`es
eI que ejecuLu Io que mundu eI rev. EsLos curgos s`udquIeren medIunLe
eI IIunzumIenLo deI ges o LubeLu sobre eI sueIo. u Iormu cuprIcIosu
deI ges o LubeLu, con cuuLro curus, en eI cIuego Ies IIumun LrIpeLu,
Iorud, rev v verdugo.
TrIpeLu: Iu purLe deI ges qu`ubuILu en Iormu de vIenLre.
orud: Iu purLe opuesLu d`esLu v LIene un Iovo.
Rev: Iu purLe que puece unu s cncuvu.
Verdugo: Iu purLe opuesLu uI rev.
SI uI IIunzu eI ges quedu Iu purLe deI rev IucIu urrIbu, se Lomu eI
mundo, qu` un LocI. SI quedu Iu purLe deI verdugo, Lomus Iu prendu
pu cusLIgu, qu` un mocud enroIIuu con un udo en Iu punLu. SI quedu
IucIu urrIbu Iu LrIpeLu, se cusLIgu. De s eI Iorud Le Locu IIneLus,
pusunLe eI mocud po Iu muno.
EI cusLIgo Io mundu eI rev v Io ejecuLu eI verdugo. Se LruLu de duLe con
eI puueIo po Iu purLe deI udo en Iu muno Ius veces qu`eI rev mundu.
AI empezu eI cIuego esLus prendus de mundo esLun n`eI cenLro deI corro.
EI ges o LubeLu Io IIunzu unu vez cudu cIugud, ocurrin no pod Ie
uso d`uqueIIos poderes, vu que sI suIe u oLro, enLonces se cumbIun Ius
Lornus v Ios cusLIgos que Le vun du uIoru Lu se Ios dus u oLro.
Apenus sInLI PuIgurcILo qu`eI ogro s`Iubiu dormI, desperL u sus
Iermunos v s`escupuron de Iu cusu sIn Ie rudIo.
AI muILIno, se vu du cuenLu I`ogro qu`Iubiu sIu enguuu, v pIIeno de
Iur, se cuIz sus boLus de sIeLe IIeguus v suII u enrresLi u Ios nInns.
Con uqueIIus boLus se podebun uLruvesu monLuus como Ius orcus v
rios como`I subenu, con grun IucIIIdu.
IQu`espunLo se vun IIevu
Ios crios cuun vun v qu`eI
ogro Ies enrresLIbu!
PuIgurcILo vu Ie que Loz Ios
Iermunos s`escondesen
debuIxo d`unu peu, v eI se
vu quedu vIgIIun. `ogro
IIeg IusL`uIIi v somo
esLubu cunsuu de LunLo
corr se senL u descunsu
sobre Iu peu on
s`escondebun Ios nInns v
uI poco ruLo se vu quedu dormI. PuIgurcILo vu dI u sus Iermunos:
- EsLu cercu nuesLru cusu, Iz p`uIIu que vo Ir mus Lurde.
Cuun sus Iermunos esLuvIeron IIejos, PuIgurcILo Ie vu sucu uI ogro sus
boLus de sIeLe IIeguus v se Ius vu posu I. EnLonces ecI u corr.
ALruvesun cumpos, monLuus v rios, IIeg uI puIucIo deI Rev v soIIcIL
uudIencIu reuI. os soIduus s`en reIbun uI vev u un zuguI Lun cIIc con
unu boLus Lun gruns v no Ie querIbun dIxu pusu. Pero LunLo InsIsLI
qu`uI IIn pudo IIegu unLe`I Rev, u quIen dIjo:
- SI, vo se one`sLu eI LerrIbIe ogro que LIene uLemorIzuu uI puis. SI me
duIs soIduus que m`uduven v gruns sogus, vo I`upresur v no podru
segui Ien IecIorius.
EI Rev uccedI u Io que PuIgurcILo Ie pedIbu, v guIuus p`oI vuIIenLe crio,
IIeguron Ios soIduus uI IIugu on esLubu cormin eI Ieroz ogro, v mIenLrus
dormIbu, I`uLuron IuerLemenLe.
Y`usLubu preso I`ogro qu`ebu eI Lerr deI puis. Cuun dIsperL Io vun
IIevu u Iu cIudu v I`oncerruron n`un oscuro cuIubozo. EI Rev ugrudecI
LunLo eI servIcIo de PuIgurcILo, que Ie coIm de rIquezus. Regres u su
cuseLu pIIeno d'uIIegriu v uIIi vu vIvi muv IeIIz eI resLo de su vIdu con
sus pures v sus Iermunos.
Y coIorin coIoruu, esLe cuenLo s`ucubuu.
Jos Antonio Betuto Ispou
Textos en uruosino
L'estripu-zupos de Murtin
MurLin ebu un zuguI de Gruus v bu murcIu con uburcus de budunu,
cIuqueLu de punu, cumIsu de ruvus I con pIezus Ios punLuIns, de
s`urmuno eI grun.
Bu-i u pu undu BuIbusLro, e`neI Lren se-bu monLu escondI e`nun
bugn de curgu pos no LenIbu dIns p`uI bIIIeLe, I Ien prous cunbIos,
uqui I uIIu, bu consegui IIegu u MudrI. puerco, con Iume I pudin muI.
TenIbu pocos esLudIos, u I`uscueIu Ibu poco, sIempre esLubu cIugun con
oLros que Iebun IuIneLu u u coj Iedos, u IurLu IruLu u isene uI rio u
nudu.
TenIbu grun coruzn un qu`eI zuguI ebu esLorrIII con genus doLes de
mundo, I cuun Lrumubu uIIgo. Ios umIgos dIbun sIempre, L MurLin,
LIens que se eI cupILun.
En Ios bugns de curgu MurLin Ibu recordun Ixos uos n`eI puebIo, Lun
deIizIIes d`oIbIdu. Ios Lendr en Iu moIIeru I u Ios nIeLos sIn-LIengo,
podIesne conLu!
Uno de Ios recuerdos que mus se-Ie-bu grubu, cuun su Lio eI de runzIu
unu nubuIIu Ie-bu-du. CorLubu que se Ius peIubu, ebu, dIxus de
bendImIu. EsLubu Lun orguIIoso de Iu nubuIIu que sIempre I`usLubu
enseun. No Loz LenIbun nubuIIu. Iruncesu I de PerpIun.
Unu Lurde de beruno, d`Inpuesus d`unu Lronudu, bun-i u coj
cuscubeIIIcos qu`ebu LIrun eI grunIzo I recIIrun p`o Ios IIusLns Ies bun
suIi cuuLro zupos. Tres ebun medIunez, I`oLro grun com`un pIIuLo.
Bun descurri deseguIdu Iu muneru d`operuIo con Iu IIumunLe nubuIIu I.
de moLe, se b`uquedu esLrIpu-zupos.
Por Ixos mundos de DIos, MurLin bu corr cuusI L`Ospuu, b`uscuIdruIIu
mII enpIIeos, benLe oIIzIos bu cumbIu, un Lenin pocos esLudIos, pero
mucIu cupuzIdu.
A Ios LreInLu uos ebu gerenLe d`unos uImuzns muv gruns. Bu
conserbu Iu nubuIIu, Iu IIebubu en Iu pocIu. undu en Ios punLuIns de
mudu. `unpIIeubu p`ubri Ius curLus, sIempre en Iu mesu I`escrILorIo.
us secreLurIus s`enrrubIubun d`uqueI LrusLe rebuoso.
D`Inpus de reLIruu un Iu seguIbu Lenin I. Ios que Iu conozebun Iu
IIumubun. eI esLrIpu-zupos de MurLin
P.D.: En esLu IIsLorIu reuI Ie puesLo oLro nombre. En Gruus LIene unu cuIIe.
Luisn de 1ierro
-CuunLo cIurro verdu?, no Le dejo dI cosu u Lu.
- IguuI, me gusLu escucIuLe, Lo Io dIces muv ben umus eI cumIno no se
Iu Lun IIurgo.
-VeIs sIn dumos cuenLu vu Ien dejuu uLrus eI PuenLe EI PIno, vu IuILu
menos, un espIenLn mus v mos meLn u Gruus.
-ISI, pero vo vov LIrun deI curro!, Lu no Ius cosu unLIpurLe vus monLuu v
mu ben comboIIuu.
-No subes IxIu romunzu de u Indu Tupudu?
-SI, Le Iu Ie senLiu cunLu u Lu mucIus veces v muv ben.
-IAb cmo ! (AnucIeLo Lomun LIerru como Iun Ios bus en Ius pIIuzus
enLonu eI cunLur dIcIendo):
BorrIco corre IIgero undu v no mIres puru uLrus, Io que ImporLu es eI
cumIno que IuILu puru IIegur...
-Yu veIgo que LIens genus oreIIus, pos upIIicuLe eI cuenLo v duIe
murcIu u IxIus gurrus, IxIo LIens que Ie Lu, undu IIgero que u IxIe puso
IIegurn u Gruus de nocIe, Iqu LIens unu meIsu! IIIUesquee!!!
-IOve!, IxIo que se veve usLi como sI ese unu Lorre qu`esLu debuIxo uI
uIgu qu`?
-xIo eI cumpunurIo d`un puebIo que ubebu usLi, Ie dIbun Burusonu
Io vun Inundu pu Ie eI PunLuno de D. Jouquin CosLu, Iu presu vesLu uI
ILImo LneI, no L`Ius IIjuu cuun L`Ie dIcIo eI ILImo LneI? cuunLos
euv?
-No Ios Ie conLuu Lun soIo me IIjuu en eI puIsuje qu` mu mujo, se
puece uI d`IxIus penicuIus deI OesLe umerIcuno, u vo me gusLun mucIo,
Icmo suIen Ios cubuIIos! Me Iov cuenLu qu`esLov en IumIIIu v mus
ucompuuu Iove!, qui ebu IxIe CosLu que m`Ius nombruu?
-CosLu vu s un Iombre muv ugudo, subebu de Lo, vu escrIbi mucIos
IIIbros, Ie dIbun EI en de Gruus.
-IOve!, IxIo qu`euv usLi u Iu IzquIerdu Lun verde que`?
-xIo ReIxordI, ebu deI sIo Pedro Moru, un Iombre muv LrubuIIud,
dubu mu genus Lruzus con eI IxudIco, Iu Ixudu v eI bIgs en Ius munos,
puecebu que Ios Iebu IubIIu. Su muII ebu Iu sIu RumoneLu mus
IIImpIu v IucIenosu qu`eI cIorro uI uIgu; vun Leni dIez IIIIos, pero vo
sIo m`ucordo de Dou RumoneLu que se vu Ie muesLru, v por cIerLo
qu`ebu un pIuzo pun; deI sIo Jos I`ImprenLIsLu que LrubuIIubu u Iu
ImprenLu Gumbn qu`esLubu uI BurrIcIs, v dImpus se vu i u MudrId,
Lum eubebu unoLro que Ie dIbun VIcen v se vu Ie mIIILu.
Continucrc.
Lois Lozuno Arucil
Ie meLese un goI v cuun venIbu Iu pIIoLu rusunLe uI sueIo o u mILu uILuru
puecebu unu puIomu voIun con I`usLIrudu Lun muju que Iebu; sIempre
suIIbu uI cumpo u cIugu con eI puro encendiu u Iu bocu. Yo vu uprend
mucIo de VIIus, pos Lum vu cIugu de porLero un uo Lo Iu Lemporudu
de Iu IIgu uI mIsmo equIpo; dImpus de vo vun segui Lum VIcenLn
Turmo de Cusu Puvus, JuIme Burrubs de Cusu SoIunu, GuIIIermo de
Cusu Rudev v Tonn de BuIdomeru IIIIo, Loz po Iu curu, nuncu vun
cobru nI unu perreLu IxIo ebu uIIcIn, desInLers v queri uI puebIo; Iov
sI no con Ios dIns por debun no se Iu cosu.
Y Lornun u Ios LneIs, m`ucordo qu`eI uo 1.q= vo vu pusu po Iu oLru
curreLeru, sLu no vesLubu IecIu un v no ubebu LneIs, pero sI
mucIus geILus v buIxudus muv peIIgrosus. Yo venIbu monLuu uI cubo
d`un cumbrIn mIIILu curguu u curumuII, con LrusLes de Iu oIIcInu de Iu
compuiu one Iebu Iu mIII. INo Le penses, v`usLu Lres uos po Iu miu
quInLu! VenIbu d`AIIcunLe con eI RegImIenLo d`nIunLeriu Sun
ernundo Nmero 111 curu Gruus, Loz mos pensubun que po IxIu
curreLeru mos Ibun u`sLozoIu, u mus Ios cIoIers no subebun conduci v
buIxubun embuIuus como sI esen siu Ius pIsLus de nIeve de CerII, vun
pusu mus mIedo que Iume. Yo vu vesLu un uo u Gruus Ien Iu mIII v
dImpus mos vun sucu pu Benusque, CusLejn de Sos, u PuebIu de
Rodu v pu oLros IIugus u Iu ruvu con runcIu, segn mos dIbun ubebu
Mukvs; m`ucordo qu`en Iu curreLeru vIeju u Iu drecIu eubebu unu
cuseLu con un Sun Roque muv mujo. IQu LIempos cuun s` cIoven!
-IOve!, cuunLos uos m`Ius dIcIo que vus esLu u Iu mIII?
-Tres, dos en AIIcunLe v uno u Gruus. o prImero que me vu pregunLu
un surgenLo u Iu cIIuse LerIcu vu se: qu es eI servIcIo mIIILur? Yo
como vu subebu porque vu i prepuruu, Ie vu dI: EI servIcIo mIIILur es Iu
obIIgucIn que Lenemos Lodos Ios espuoIes de ser soIdudo durunLe eI
LIempo que ordenu Iu Iev. EI surgenLo que me vu ve veni, Ie vu dI u un
veLeruno que ubebu u su Iuu: AnoLe u sLe puru cubo.
-Y por qu Ie vus conLesLu IxIo?
-Pos mu IucII, como suebu que LenIbu que i u Ie Iu mIII, me vu compru
unu ordenunzu v Io v`uprend. IAnucIeLo eI ILImo LneI In curu Gruus!,
cuunLos Ius conLuu?
-A vo me pusu Io que dIce Iu joLIcu:
A lc plczc c comprcr jueqo
no me mcndes mcs mcicc
que los tenden por docencs
u no entiendo de numeros.
Textos en uruosino
ReIllesin de Iortuperus
Yu Le bu-dI, que no dIses, Io que dIzes que Lun dIcIo, pos, uI dI Io que Le
dIcen procuru seIgu IguuI... como u L, Le I`un dIcIo, porque uI dI, Io que
se dIze... I, I`InLenzIon que Le I`un
dIcIo, puede nub cunIusIn, uI dI... Io
que dIzes que Lun dIcIo.
Cuun u Iu oreIIu Le dIcen que no dIgus
Io que Lun dIcIo, e, p`u que L Io dIgus,
por usLi, I IuIgus corr Io que dIcen...
que L`ebun dIcIo.
Pos no Le dIcen, que L Io dIgus LuI
como dIcen, Io que Lun dIcIo.
Te dun IIIberLu p`u que dIgus
u`scucIeLus Io que L`un dIcIo, p`u
podeLe crLIcu, que L us dIcIo,
desIormuu por usLi... Io que dIcen que
L`ebun dIcIo.
Pero, sI no eses dIcIo, Io que dIzes que
L`ebun dIcIo, no Le Lendriun que dI que
L bus dIn pos usLi Io que dIzes, Ixo que
L`ebun dIcIo.
BuIe mus no dI cosu I no dI Io que L`un
dIcIo, pos cuun un pusuu mus de dos...
dIrun que no e IguuI Io que Le bun dI,
con Io que L dIzes... que L`ebun dIcIo.
CIuru reIIIesIn e qu`esLe urLu-perus e mus conpIIeLo que un sInpIIe
mouco. AsInus me I`u conLuu en cosu de un cuurLo d`oru.
Luisn de 1ierro. Morzo 1.oSo
Historius
Recetus de uyer