Está en la página 1de 10

ESCUELA SUPERIOR DE FORMACION DE MAESTROS

“RAFAEL CHAVEZ ORTIZ”

TEXTO DE APOYO PARA DE LA ENSEÑANZA


DE LA LENGUA BESƗRO
PARA EL PRIMERAÑO AÑO DE FORMACIÓN

NIYUKUA MAPAKƗMUNKUTUKA
(Matemática)


4
Uxiante ui ñanunekax: Anacleto Parapaino Supayabe

Nasɨkɨbes: 2023
APƗ :MAPAKƗMUNKUTUKA
(NÚMEROS NATURALES)
Masonina apɨ mapakɨmunkukux ( cantemos sobre los números)

SONIXH
. Taman ,to, ne churapa,
nu , ma, pa churapa.
kɨ,mu ,ku churapa
tu churapa abee

Mapakɨmunkunu auki Besɨro.(Conozcamos los números en el idioma besɨro)

0=
CHAMPɨ

1 2 = TO 3 = NE 4 = NU 5 = MA
TAMAN

6 = PA 7 = KI 8 = MU 9 = KU 10 = TU
Makonena mapakɨmunkuna auki bésɨro Yupu axɨba enaxhikia auki pox
Practiquemos a contar cosas y aves de la casa en besɨro:

0=champɨ 1=Taman 2= To

3=Ne 4= Nu 5=Ma

6= Pa 7=Kɨ 8=Mu

9=Ku 10 = Tu
Para conteo a partir de 10 hasta 19 se antepone el Prefijo Tu
como se ve en los ejemplos y del 20 al 99 se coloca como prefijo
el nombre de cada número del 20 al 99 Ej.
Netu = 30 , Nutu= 40 , Kutu 90 = Kutuku

Supia = Ejemplo

Tuta = 11 Totuta = 21
Tuto = 12 Totuto = 22
Tune = 13 Totune = 23
Tunu = 14 Totunu = 24
Tuma = 15 Totuma = 25
Tupa = 16 Totupa = 26
Tuki = 17 totukɨ = 27
Tuma = 18 Totumu = 28
Tuku = 19 Totuku = 29
Tuta = 20 Netu = 30

LOS NUMEROS DE DECENAS


Ejemplificando el nombre de los números van como prefijo desde el 2 al 9 en las
Decenas siguientes

TOTU NETU NUTU MATU

PATU K I TU MUTU KUTU


BACHƗKOIKIKIA ACTIVIDADES
BA C HIK O I K I XH T A MA N (Practico 1 )

a). Aikonomo nububiki pooka auba nityasuaruka (escriba la cantidad de gallos que hay en
cada grupo)

…………………………………
3 gallos ………...................................
……………………………………………….

………………………………………
………………………….

b). Aikonomosio papakɨmunkutuka au besɨro (escriba los números en bésɨro)

Nº BESɨRO Nº BESɨRO Nº BESɨRO Nº BESɨRO


1 2 3 4
5 6 7 8
9 10 11 12
13 14 15 16
17 18 19 2

Apoyo para conocimiento general sobre los números en el idioma bɨsɨro

Descripción:
champi vacío, sin contenido

1 taman uno 11 tuta diez uno

2 to dos 12 tuto diez dos

3 ne tres 13 tune diez tres

4 nu cuatro 14 tunu diez cuatro

5 ma cinco 15 tuma diez cinco

6 pa seis 16 tupa diez seis

7 ki siete 17 tuki diez siete

8 mu ocho 18 tumu diez ocho

9 ku nueve 19 tuku diez nueve


10 tapi diez 20 totu dos diez
(veinte)

21 totuta veinte uno 31 netuta

22 totuto veinte dos 32 netuto

23 totune veinte tres 33 netune

24 totunu veinte cuatro 34 netunu etc.

25 totuma 40 nutu cuatro diez (cuarenta)

26 totupa 41 nututa

27 totuki 42 nututo

28 totu mu 43 nutune etc.

29 totuku

30 netu tres diez (treinta)

50 matu cinco diez (cincuenta)

60 patu seis diez ( sesenta)

70 kitu siete diez (setenta)

80 mutu ocho diez (ochenta)

90 kutu nueve diez (noventa)

100 nui nuityix (ciempiés)

101 nuita

102 nuito

103 nuine etc.

200 tonui dos cien (doscientos)

300 nenui

400 nunui (cuatrocientos)

500 manui (quinientos)

600 panui (seiscientos)


700 kinui (setecientos)

800 munui (ochocientos)

900 kunui (novecientos)

1000 tunui diez veces cien (mil)

1001 tunuita mil uno


1002 tunuito etc. mil dos etc.

1 000 000tanusetux (un millón)


1 000 001 tanusetuxta (un millón uno)
1 000 002 tanusetuxto (un millón dos) etc.

2 000 000 tonusetux (dos millones)


2 000 001 tonusetuxta (dos millones uno)
2 000 002 tonusetuxto (dos millones dos) etc.

3 000 000 nenusetux (tres millones) etc.


3 000 001 nenusetuxta (tres millones uno)
3 000 002 nenusetuxto (tres millones dos) etc.

Uraka – vocabulario

bésɨro castellano bésɨro castellano


niririxh tari taboxiox caja
poʼox gallo xhupimia pollito
xupixh Polla-pollo

Chapie
APƗ : MAPAKƗMUNKUTUKA ƗMO NAPEKIXH
OÑOSAPERIORA BAPARIKIXH APƗ MAPAKƗMUNKUTUKA ƗMO NAPEKIXH
Escuchemos las palabras en besɨro para enunciar los números cardinales:

taman to ne nu ma pa kɨ mu ku tu
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.

kaɨma uipusutanema niyopesuaka mapakɨmunkutuka au


napekixh ahora conozcamos el orden de los números ordinales.

Números cardinales Números ordinales


1 Taman 1° Kusɨrɨbo
2 To 2° Toape
3 Ne 3° Neape
4 Nu 4° Nuape
5 Ma 5° Maape
6 Pa 6° Paape
7 Ki 7° Kiape
8 Mu 8° Muape
9 Ku 9° Kuape
10 Tu 10° Tuape

NUBAKA MAPAKƗMUNKUTUKA ƗMO NAPEKIXH. Números ordinales

Un numero ordinal es la que denota la posición de un elemento perteneciente a una


sucesión ordenada Por ejemplo: a, b, c, el elemento a es el primero, b es el segundo y c es
tercero.
kusɨrɨbo

Neape
Toape

Nuape
Bachikoikixh (actividades de reforzamiento)
Aipesuakasio isiu nubaka nubapeki axɨba mapakɨmunkukuka au besɨro
Ordene en forma ascendente estos números ordinales en bésɨro

8°, 4°, 5°, 2°, 1°, 3°:

b) En la siguiente imagen coloque en besɨro de acuerdo al orden que corresponde,


según números ordinales

y en bésɨro
VOCABULARIO.
pox = casa

panx = luna

kutubiux= camino

batobɨrox = valón

oberakorox = pezarron

turril = turril

nisux = su color-

nobɨtaɨx= verde

kɨbɨsi = negro

purusubí= blanco

kɨturiki= rojo

Chapie

También podría gustarte