Está en la página 1de 29

www.artworkstudios.

com
artworkstudios@mail.com
ADOLFINA

maurolugo
maurolugo
ADOLFINA
E-mail: javierlugo1979@hotmail.com

Diseño y diagramación: Leidy Lugo

1ra edición: Marzo 2020


Asunción, Paraguay

Asunción, Hecho el depósito


que marca la ley Nro 1328/98
Mbya guarani
retãyguápe
Presentación

En este cuento aparece como


tema central la solidaridad de
las palabras para crear un
nuevo mundo, en este caso, un
cuento. La fuerza creadora de
la solidaridad de las palabras,
posibilita identificar otras
Presentación

solidaridades, por ejemplo, el


comportamiento solidario de
las protagonistas para con su
pueblo y la solidaridad de los
antagonistas para actuar con
malicia y ensañamiento.
ADOLFINA
maurolugo

Ange pyhare ho’a peteĩ mbyja


Naranjito távape. Adolfina,
mbya guarani
hi’arapayva’ekue upe yvýpe
ohecha upéva ha opyta
iñangekói. Upete guive
ndaipy’aguapyvéi ha oñemoĩ
ombyaty ipajerã, umi
mba’eitánipo oñemoĩ
oguenohẽ yvy guýgui, ita
kuágui, ka’aguýgui ha ysyry
ruguágui. Ichupe omoirũ ha
oipytyvõ peteĩ
mitãkuñaguasu ipuru’akýva.

8
maurolugo

Oguerekopaite nungáma rire


hemikotevẽmby opaje’apo
haḡua, oñepyrũ ombokaraku,
omokangue, omboho’o,
ombopire, ombohague,
omonde ha omohyakuã’asy
ñe’ẽ arandúpe. Aipójeko umi
ñe’ẽ herugua ymaite guare
oiporumavaekuevoi isy, isy
jarýi, ijarýi sy ha ijarýi sy
jarýi… Ha ha’e avei omosã
umi ñe’ẽ
oporomomba’ekuaáva,
he’iháicha pa’i ka’aguy,
yvateguakuéra jeko isy
ryépema voi oiporavo raka’e
chupe.

9
maurolugo

Adolfina ndojavýiva
araka’eve, oiméramo hasýva…
oporomonguerajey;
oiméramo oñembyasýva…
oporombovy’ajey; oiméramo
ojohea, ipy’aruru térã
ikambyrujeréva… ha’e oikuaa
umi pohã guasu; oiméramo
ndokyvéi… ha’e omongyjey;
oiméramo okyeterei… ha’e
omombijey; oiméramo
yvytupochy katu… ha’e ojoko,
ojoka térã ojokuái tape
ambuére, opa umívare
oñemomba’eguasu chupe
itávape ha táva ambuére.

10
maurolugo

Ja’eporãséramo, Adolfina rire


Adolfina jey. Opaite mba’épe
niko ha’e isỹi, ndaipóri
oikuaa’ỹva. Ko tapicha oĩporã
yvateguakuéra ndive. Áḡa
katu ndaipy’aguapyvéiva ku
ohecha guive ho’áramo peteĩ
mbyja Naranjito távape.
Pyhare peteĩme, iména
amyrỹi oñe’ẽ chupe iképe,
ijapysaitépe. Neimakevoíje
ojerure ichupe, aipo
oikovesejeyha ha upéva upe
mba’e oĩha ipópe, jápoke ha’e
peteĩ kuña paje rasántema
imba’ekuaáva.

11
maurolugo

Upéva omondyikakuaa,
omokorasõ perere,
omboguata vaicha chupe arai
ári, oikuaahapýpe
noporomoingovéiva gueteriha
araka’eve, ndaha’éitaramo
peteĩ mainumby ra’y
neporãva ojuhuva’ekue
ka’aguy rembe’ýpe, upéramo
omoingovejey upe mainumby
ra’y, jepéramo ako guyrami
ra’y kyrỹi asyete
okañýtamavo ka’aguýpe,
ojereva’ekue peteĩ aguara
guasúpe. – Cháke péva-
he’íjeko upéramo, amoite
ipy’a ruguápe.

12
maurolugo

Adolfina, kuña mbya guarani


iñarandu resãiva,
naipohãiguirei
oñembopy’aguasu ha oñemoĩ
omono’õ hemikotevẽmby,
taha’épa ra’e ka’aguy, ysyry,
yvy guy térã ita kuágui, ha
áḡa ombyatypaitéma rire,
oho oñemoĩ iména amyrỹi
retekue opytu’uhápe,
kambuchi guasu ári, ypýpe,
jerére.

13
maurolugo

Upépe, yvy guýpe, iména


oñembosarái vaicha hína,
ñemo’ãnte imitãse jeýva,
oiménune upévare
oñembyapu’a isy
ryepeguáicha. Vaicha ku avei
oha’ãva kañykañy maymave
yvypóra ndive, ajevéramo
opytaite ha itáicha oikirĩ
upépe, tahaku hakuháicha,
taro’y ro’yháicha, tako’ẽ
ko’ẽháicha, tapytũ
pytũháicha, ha’e upépe peteĩ
mitãra’ymi oĩva isy ryépe,
oñembyapu’a ha
oñamindu’úva.

14
maurolugo

Yvyguy guive ha’e ohendu ha


oñandu umi opuka, hasẽ,
ipyambu, odipara, osapukái,
opurahéi, ojeroky ha oipo’óva
yva aju, jámakatu tapicha
omymbajuka, oñomongeta,
okyhyje ha ojoayhúva térã
kuña imembyra’y ha
okambuchi’apóva…

15
maurolugo

Adolfina ojapopa rire


ojapovaerã ha he’ipa rire
he’ivaerã, omoingovejey
iména retekue, kóvaje ojoka
ikambuchi guasu ku yma
osẽtaramo guaréicha isy
ryégui ha oyvyjokávo,
oñemyakãsẽ, oñembohetesẽ
ha opyrũvo yvy apére
ohechakuaa onasejeyha. Yvy
guýpe ojepokajoa ikambuchi
guasúpe amyrỹinguéra
maymáva, oiménune
oikovesejey térã ipochyjoa.

16
maurolugo

Naranjito-guakuéra oikuaávo
kuña paje rembiapokue,
ipochyjoa. Marã añápa
ndajeko ojapo upéicha,
mba’upépa noporanduraẽi
ra’e mburuvichakuérape.
Oĩma katu okoróiva péicha:
- Péva ndaha’eichéne iména…
-he’i peteĩva.
- Omanóva omanóma… he’i
ambuéva.
- Ejukajey!!! Ejukajey!!!
Ejukajey!!!- he’ijoa
tapichakuéra.

17
maurolugo

Adolfina opyta osaingo


yvytúre, noñeñanduvéi,
ñemo’ãnte naiñapytu’ũvéi,
ndaikarakuvéi ha na’ikũvéiva…
Ikangy ha hesaraipa opaite
mba’égui. Reíma
ombojevyséta he’õngue
ryrúpe upe kuimba’e
omoingove jey va’ekuépe.

18
maurolugo

Ko’áḡa ha’ehaitéma rehe upe


imbarete, iñarandu ha
imba’ekuaáva. Ko kuimba’e
Adolfina ména amyrỹi, aréma
omanova’ekue ha oikove
jeýva, hesaraipáma
omanohague ha umi
ohasaitavaekuégui omano aja
pukukue. Ko’áḡa rupi
ha’éntema upe hoy’u, okaru,
oke, opáy, oguata, opuka,
osapukái, oñe’ẽ ha
opurahéiva hapichakuéra
ndive.

19
maurolugo

Kuña paje ha iñirũ, mitãkuña


guasu ipuru’akýva,
ndoikuaaiguirei mba’épa
ojapóta, osẽ okañy ha ohopa
hese tavusúpe,
ndohejaséiramo jepe upe
hekoha, ymámi iporãitéva,
oñeñandu ypy haguépe ko
arapýpe, taha’épa ra’e
ka’aguy, ysyry, mymbaita,
yvytu ha ikakuaa irũnguéra.
Adolfina oñandu mba’éichapa
ichicharõmba chugui
ikerayvoty.

20
maurolugo

Tavusúpe ndaipóri mba’eve


iporãmíva chupe ḡuarã,
ndaiporiveimaháicha avei
hekoha ypykuépe, Adolfina-
pe hesakã ko mundopy
oñyñýi ha hypáha, reínte oje’e
ha oñemoherakuã ko yvóra
okakuaaveha ko’ẽreíre ha
opámaha korapy
oñalambráva yvypórape
ḡuarã, aipo ijapu’a
porãmbaitémaha ko yvy jaiko
ha jaikoveha.

21
maurolugo

Pyhareve peteĩme, aremiporã


riréma, semáforo mátagui
ogueraha chupe mokõi,
mbohapy, irundy kuimba’e
itavaygua, mbaretépe
ogueraha ichupe hikuái,
upévo ko’ýte ohechakuaa ko
yvy nahakãiha ha ndoikuaái
mba’évarepa, mávarepa ni
mamóguipa oñakaramáta ani
haḡua ogueraha chupe umi
kuimba’e oñembouva’ekue
ipiári Naranjito-gui. Semáforo
mátagui omondoro chupe
hikuái ku oñemondoroháicha
ñanarei kóga ra’y mátagui.

22
Naranjito-pema rire, ojuhujey
imenakuére, ha’etévoi
omoingove jey va’ekue
ikambuchígui. Nipo ra’e upe
távape ha’e
oñemomburuvicha
chupekuéra, omanda kakuaa
añetehápe, ha’e he’ívante
oiko ha ojejapo. Upe kuimba’e
ko’áḡa ramo ḡuarã ha’ehína
upe imbarete, tuicha,
iñarandu ha ijyvatevéva pe
távape.

23
maurolugo

Heta ára rire, Naranjito


mburuvicha pyahu, ojerure
umi kuimba’épe togueraha
ichupe peteĩ ysyrýpe, upépe
tomoñapymi ha tomboy’upa,
áḡa upégui tomombo hetekue
peteĩ tatarendy guasúpe,
upépe taikusugue, tahyku,
taitanimbu.

24
maurolugo

Upe pyharépe ojejeroky,


ojepurahéi ha ojesapukaisoro,
jahechápa oñemuña upégui
Adolfina ãngue. Ára
ambuépe, tahachi oho
omonambi umi kuimba’e
ikausaróvape, ogueraha
ombokalavóso ha ombyaty
kuña kanguekue tatarendy
guasu rendaguégui.

25
maurolugo

Taha’épa ra’e upe kuña paje


amyrỹi térã umi kuimba’e
oñemoka’irãivape, oha’arõma
ikambuchirã. Upe pyharépe
ñasãindy oitypei pyhare,
mbyjakuéra oñomoirũmba
guasu ohesapepa haḡua,
upéicha rupi ojehecha peteĩ
oguatakuévo opyrũva ohóvo
iñakã ra’ãngáre,
upeichaháguinte ho’ajeýma
peteĩ mbyja, ko’áḡa
tavusupeháma ha upéva
omyangekói ñepyrũ Adolfina
irũngue, mitãkuña guasu
ipuru’akývape.

26
maurolugo heñói 1979- maurolugo nació en
pe, ñe’ēpapára ha 1979, poeta y escritor
haihára paraguái, paraguayo, tiene varias
omoherakuã mombe'urã publicaciones de
mitãme ğuarã hérava cuentos infantiles, entre
"Mbarakaja pytã, ellas "El gato rojo, El
Mbarakaja morotī, gato Blanco, El gato
Mbarakaja hovy, Azul, El pájaro que
Guyrami oñe'ēva”, ha habla”, entre otros.
ambueve. Ohai avei Cultiva, además el
tembihechapy ha ensayo y el teatro.
ñoha'ãnga. Omoguarani Tradujo al guaraní
heta haipyre guasu varias obras de la
arapypegua "Las mil y literatura universal "Las
una noches, La mil y una noches, La
metamorfosis, El metamorfosis, El
principito, Don Quijote principito, Don Quijote
de la Mancha” ha de la Mancha”, entre
ambueve. otros.
LIBRO DIGITAL
ASUNCIÓN - PARAGUAY
MARZO 2020

También podría gustarte