Está en la página 1de 84

Instituto Nacional para la Educación de los Adultos

In Liibro Utia'al In kanik


Ts'íib
Cuaderno de Ejercicios

Población Maya de Campeche, y Quintana Roo

Delegaciones Campeche, y Quintana Roo


In Liibro Utia'al in kanik
Ts'íib
SECRETARÍA DE EDUCACIÓN PÚBLICA
INSTITUTO NACIONAL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

Secretaría de Desarrollo de contenidos y Diseño gráfico


Educación Pública coordinación lingüística Ricardo Osorio Jiménez
Miguel Limón Rojas Lázaro Dzul Polanco Lourdes López A. Portillo
Fidencio Briceño Sonia T. Ruiz Contreras
Dirección General del Otto Schumann Gálvez Alberto Vivero Armendáríz
INEA
José Antonio Carranza Asesoría técnico- Ilustración
pedagógica Francisco J. Bautista
Dirección de programas Dirección de Contenidos, Ma.Teresa Almanza
y servicios educativos Métodos y Materiales Carlos Ramírez Benítez
Enrique García Arista Melquiades González

Unidad de producción Fotografía


de medios Luis Villaseñor Valadez
Guadalupe Ruiz Narváez
Corrección
Delegaciones Estatales Eliseo Brena Becerril

Felipe Cervantes García Producción editorial


Javier García Manzano
Normando Ariel Medina Castro
Julio C. Tovar Hernández
Yamile Monserrat Medina G. Guillermo Campos Nava

© 1996 Instituto Nacional para la Derechos Reservados conforme a la ley.


Educación de los Adultos. Prohibida su reproducción total o parcial
ISBN 968-29-3955-0 (Obra general) por cualquier medio.
Impreso y hecho en México.
ISBN 968-29-3957-7
2002 1ra. reimpresión corregida
ÍNDICE

Lección Inicial 7
Lección 1 13
Lección 2 15
Lección 3 17
Lección 4 23
Lección 5 25
Lección 6 31
Lección 7 33
Lección 8 37
Lección 9 39
Lección 10 41
Lección 11 45
Lección 12 51
Lección 13 55
Lección 14 59
Lección 15 71
Lección 16 77
in k'aaba'e'

5
Lección Inicial

Nup u mejen raayail le ba'alo'obo'.

7
Nup u mejen raayail le ba'axo'ob ts'íibta'ano'

8
Ts'íibt le ba'alo'obo' je'e bix beeta'anilo'

9
Ts'íibt le leetrao'ob yéetel le t'aano' tu yóok'ol le raayao'obo', je'e bix
beeta'anilo'.

10
Ts'íibt le leetrao'ob yéetel le t'aano' tu yóok'ol le raayao'obo', je'e bix
beeta'anilo'.

11
Lección 1
e

Chúukbes le t'aano'obo' yéetel a wa e le bix unaj a tukultike'.

13
bin janal
kaaj bej
abal bajab
jub bakal
naj nej

Xok le t'aano'obo', ku ts'o'okole' ka yéeyik le yaan b tio'obo' ka ts'íibtiko'ob


tu yóok'ol le raayao'obo', ku ts'o'okole' ka yéeyik le t'aano'ob yaan j ka
ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao'obo'.

14
Lección 2
o

Chúukbes le t'aano'obo' yéetel i wa o le bix unaj a tukultike'.

15
k I

kib

bakal

lak

abal

nal

Xok le t'aano'ob yaan ta xts'íiko', ku ts'o'okolo'

16
Lección 3
U

lukum
mukuy
jub
uj

Chúukbes yéetel leetra u le t'aano'oba'

ku janal

u jub

u najil

Xok le t'aano'ob yaan ta xts'íiko', ku ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le


raayao'obo'.

17
a

Chúukbes le t'aano'oba' yéetel le leetrao'ob a, e, i, o, wa u.

18
baj

nej

kib

okom

jub

janal

Xok le t'aano'ob yaan ta xts'íiko', ku ts'o'okole' ka chúukbesik le yano'ob ta


xno'ojo'.

19
abal kitam atan bakal
lukum tojol jub kij
uj bej koj kib
nej okom ek janal

a e

i o u

Xok le t'aano'ob yaan ka'analo', ku ts'o'okole' ka yéeyik le t'aano'ob yaan a


tio'obo' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao'obo', bey xan ken a beetil ti' le
t'aano'ob yaan e, i, o yéetel u tio'obo'.

20
II ba'ax yaan bona'an te'ta xts'íiko', ts'íibt u k'aaba'o'ob yóok'ol le raayao'ob
yaan ta xno'ojo'.

21
Lección 4
n m

nuul
múul

nojoch
makal

náay
máak

k'an
k'úum

meen
néen

Ti' le páalabrao'ob k'ala'ano' yéey le ka tuklik unaj u chúukbesik le t'aano',


ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

23
néen meen k'úum
Memo naj
k'an manaj janal

Ti' le páalabrao'ob k'ala'antak te' ka'analo' yéey le ka tuklik unaj u bisik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik yóok'ol le raayao'obo'.

24
Lección 5

Ts'íibt le saltiyo ' yóok'ol le raayao'obo' utia'al u chúukbesik le t'aano', ku


ts'o'okole' ka xokik.

25
ja'as kool ki' naj

Xok le páalabrao'ob yaan ka'analo', ku ts'o'okole' ka chúukbesik le


t'aano'obo' yéetel le páalabrao'ob unaj a tukultike', ku ts'o'okole' ka
ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao'obo'.

26
kaan
paal
naj

áak
ek
lukum

ja'as

jub

Ti' le páalabrao'ob k'ala'ano'obo' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano'obo', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

27
aa áa

cháak

chaak

báat

bat

kool

kóol

miis

míis

Ti' le páalabrao'ob k'ala'ano'obo' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao', tu ts'ooke' ka
ts'íibtik le t'aano'obo' tu yóok'ol le raaya yaan kaabalo'.

28
u'u úu

bu'ul

búul

mo'ol

móol

múul

lu'um

kéej

je'ej

Ti' le páalabrao'ob k'ala'ano'obo' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao', tu ts'ooke' ka
ts'íibtik le t'aano'obo' tu yóok'ol le raayao'ob yaan kaabalo'.

29
Lección 6
P

paal
pool

pool
póol

pi'im

páak
paak

Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano' ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

31
Lección 7
s

iis
si'

saay
síinik

sakan
chimes

us
miis

Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

33
ixi'im
xúul

xikin
xóolte'

xaanab
xooy

ya'ax
ma'ay

Tí' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

34
Ts'íibt yóok'ol le raayao' u k'aaba' le ba'alche' ka wilik ta xts'íiko'

35
Lección 8
t r

úurich
takay

tóolok
tuuch

arux
ta'ab

xtuux
meerech

turix
tuunich
Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tuklik unaj u chúukbesik le
t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'

37
Lección 9
w y

wits
kay

wenel
yu'ubik

yaach
wíinik

wakax
so'oy

yiits
wáal
Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj jun chúukbesik le
t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

39
Lección 10
ch

chiich
chi'

yotoch
chóoch

chooch
tuunich

che'
cheem

Ti'le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

41
A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u yilo'ob le ba'alo'ob yano'ob tu xts'íiko' ku
ts'o'okole' ka u ts'íibto'ob ba'ax le ku yiliko'obo'.

42
mejen sak chichan kajtal
nojoch box paal kool
kaax miis peek' naj

Meent mejen t'aano'ob yéetel le páalabrao'ob k'ala'antak te' ka'analo', ku


ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'obo'.

43
Lección 11
p p'

paal
p'aak

pu'uch
p'uuch

p'eek
peek'

póok
p'óok

paak
p'aak
Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le
t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao', tu ts'ooke' ka ts'íibtik le
t'aano'ob tu yóok'ol le raayao'ob yaan kaabalo'.

45
A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u yilo'ob le ba'alo'ob yano'ob tu xts'ííko' ku
ts'o'okole' ka u ts'íibto'ob ba'ax le ku yiliko'obo'.

46
Chichan p'aaka'

le
Nojoch p'úulo'

Xok le t'aano'ob yaan ka'analo' ku ts'o'okole' ka beetik t'aano'ob yéetel, tu


ts 'ooke' ka ts'íibtik le t'aan tu'ux yaan le ba'alo'obo'.

47
k'

iik
iik'

kuum
k'úum

kiik
k'i'ik'

baak
bak'

k'an
kaan
Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le
t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

48
Ts'íibt je'e ba'ax t'aanil a wojele'

49
kin jaantik sak bu'ul bak' k
ku konik box ixi'im k'uxub
ku manik chak iik k'óol k'
tin jaantaj mejen k'úum ki'

Meent mejen t'aano'ob yéetel le páalabrao'ob k'ala'antak te' ka'analo', ku


ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao'obo'.

50
Lección 12
tin a ts'aak wuk'ik ts
juntúul ten tso' tu
in ts'oya'an ts'u' suku'un ts'
tso'ots in lúubul yaan

Meent mejen t'aano'ob yéetel le báalabrao'ob k'ala'antak te' ka'analo', ku


ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao'obo'.

51
ts ts'

tso'otsel
ts'óots'

ts'aak
tsúuk

tso'
ts'a'ay

tsáab
ts'aak

ts'íim
moots
Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le
t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'.

52
Ts'íibt je'e ba'ax t'aanil a wojele'.

53
Lección 13
tu meentik tin u tuuxo' t
t'u'ul tin kiimsaj in jaantaj
juntúul ta'ab tóolok t'uuch t'eel t'
le tu xik'nal kuchaj tu

Meent mejen t'aano'ob yéetel le páalabrao'ob k'ala'antak te' ka'analo', ku


ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob tu yóok'ol le raayao'obo'.

55
ch ch'

chiich

ch'íich'

chooch

ch'óoch'

ch'e'en

chéen

Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao', tu ts'ooke' ka ts'íibtik le
t'aano'obo' tu yóok'ol le raayao'ob yaan kaabalo'.

56
t t'

síit'
sit

tuuch
t'uuch

t'uut'
toot

t'eel
teen

Ti' le páalabrao'ob k'ala'antako' yéey le ka tukultik unaj u chúukbesik le


t'aano', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le raayao'obo'.

57
Ts'íibt je'e ba'ax t'aanil a wojele'.

58
Lección 14

Nup u mejen raayail le ba'alo'obo', ti' a káajsik ti' nuumero 1 tak ken
k'uchukech tu ts'ook nuumero.

59
Nup u mejen raayail le naja', ti' a káajsik ti' nuumero 1 tak ken k'uchukech tu
ts'ook nuumero.

60
1 juntúul báalam.

2 ka'atúul muuch.

3 óoxtúul miis.

4 kantúul weech.

5 jo'otúul wakax.
Xok le nuumero'obo' yéetel le t'aano'obo' tu yo' olal a kanik.

61
1 jump'éel naj.

2 ka'ap'éel luuch.

3 óoxp'éel wits.

4 kamp'éel lool.

5 jo'op'éel p'óok.

Xok le nuumero'obo' yéetel le t'aano'obo' tu yo'olal a kanik.

62
2 3

Xok jayp'eel ba'alo'ob yaan te'ela'kuts'o'okole' ka ts' íibtik u nuumeroil


ichil le mejen kuaadro yaan chúumuk tio'obo', tu ts' ooke'ka ts'íibtiko'
ob jéetel leetra yóok'ol le raayao'ob yáan yáanalo'obo'je'e bix beeta'
anil le yáaxo'.

63
Kaxt u keetil le ba'alo'ob yaan kaabalo' ti' ichil le yano'ob ka'analo', ku
ts'o'okole' ka ts'íibtik buka'aj tu yóok'ol le raayao'obo'.

64
Xok jayp'éel ba'alo'ob yaan te'ela' ku ts'o' okole'ka ts'íibtik u nuuneroil
ichil le mejen kuaadro yaano'ob chúumuko'tu ts' ooke' ka ts'íibtik
yuéetel leetra yóok' ol le raayao'obo'.

65
= 6 = 5

= 7 = 4

= 8 = 3

= 9

= 10 = 1

Xok le ba'alo'obo' yéetel le nuumero'obo' tu yo'olal a kanik.

66
Xok le ba'alo'obo' yéetel le nuumero'obo', ku ts'o'okole' ka ts'ííbtik le
nuumero'ob tu yóok ol le raayao'obo'.

67
Xok le ba'alo'obo', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik u nuumeroil ichil ba'al wóoliso'.

68
5

10

15

20

Nup yéetel junp'éel raaya le ba'alo'obo' yéetel le nuumero le bix unaj a


tukultike'.

69
Lección 15
10 + 1 11

10 + 2

10 + 3

10 + 4

10 + 5 =

10 +

10 + 7 =

10 + 8 =

10 + 9

10 + 10 20

Beet le suumao'oba'

71
9

17

16

18

10

Beet le suumao'ob yaan ta xts'íiko', ku ts'o'okole' ka nupik le buka'aj ken u


ts'ao' yéetel le nuumero'ob yaan ta xno'ojo', je'e bix beeta'anil le yáaxo'.

72
1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

1 2 5 10

13 17

E'es le suumao'ob ti' le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' ka wa'alik tio'ob ka


u chúukbeso'ob le nuumero'ob yaan kaabalo'.

73
1 2 4 5 7 8

10 12 13 16 17 18

21 23 24 27

29 31 32 35

40 42 43

46 47 50 51 54

57 61

64 65 69 71

73 75 76 79

82 85 87 89

91 92 95 99
100

Chúukbes u nuumeroil le kwadro'obo'.

74
100 + 30 = 56 130 2

100 + 40 = 187 113 140

100 + 67 = 10 167 60

Ichil le nuumero'ob yaan la xno'ojo' k'al le ku ts'áaik le suumao'ob yaan ichil


le kwadro.

75
9
2 5
7

7
5 7

8
5 3

2 2

10
5 4

Beet le reestao'ob yaan ta xts'íiko', ku ts'o'okole' ka nupik le buka'aj ken u


ts'ao' yéetel le nuumero'ob yaan ta xno'ojo', je'e bix beeta'anil le yáaxo'.

76
Lección 16
32 64 84
15 25 12

14 46
23 11

54 35
21 12

23 98
11 63

Beet le suumao'obo' yéetel le reestao'obo'.

77
Binen tin koole' ka tin t'okaj 20 u p'éelel
k'úum, ka ka'a binene' ka tin t'okaj uláak'
45 u p'éelel. Jayp'eel k'úum tin t'okaj.

Tin meentaj 40 u p'éelel xúuxak utia'al in


konej, ku ts'o'okole' ka tin meentaj uláak'
34 u p'éelel. Jayp'éel xúuxak yaan utia'al
in konej.

Beet le kweentao'ob ku ts'o'olol te'ela', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le


raayao' le buka'aj ken u ts'ae'.

78
Beet le kweentao'ob ku tso'olol te'ela', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik tu yóok'ol le
raayao' le buka'aj ken u ts'ae'.

79
Xok le ba'ax ts'íibta'an te'ela', ku ts'o'okole' ka núukik le k'áat chi'o'obo'.

80
In Liibro Utia'ál In kanik Ts'íib
Cuaderno de Ejercicios
Población Maya
de Campeche, y
Quintana Roo

México, D.F. enero 2002


EL INEA EDITÓ ESTE LIBRO
PARA SU DISTRIBUCIÓN GRATUITA
Secretaría de Educación Pública EN APOYO A LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

También podría gustarte