Está en la página 1de 19
DIGMSTO.—LIBRO 1: TITULO 1 —Quum publicanus mancipia retineret, da- Paes nae parte Hediee! im factum actione’te- tur. Dupraxus libro IV. Opinionum.—-S% ab 60, B Uetana fats sub specie criminis alicaius aul jnnoceesprobatim non ent pectniam ace mod i 60 Preen re notio esbyedoctue {eri Pit td licite extortum est, secundum Eales ied ee Gohl esty dou pocusiam, We REO formu 9004 far non favereny, aceepiane dlee- ium faces tubeat, of ely qui Ld coraminl, pro yout Seal pootamn inogek 9, Papinianvs libro IZ. de Adulteriis.—De aer- vo, qui accusatur, si postuletur, quacstio habe- Tuy quo absolute in duplum pretium (1) accus foridomino damnetur. Sed et citra pretii aesti- Shationem quacritur de calwnnia eivs. Separatum est etenim calumniae crimen a damno, quod in sorvo propter quaestionem domino datum est. LIBER QUARTUS TIT. DE I INTEGRUM RESTITUTIONIDUS 1. Usrtanos libro XI. ad Rdictum. — Utilitas huius Tituli non eget commendatione, ipse enim fe ostendit. Nam sub hoe Titulo plarifariam Prac- ‘tor hominibus vel lapsis, vel cireumscriptis sub- vyenit, sive metu, sive calliditate, sive avtate, ¥i- vo absentia inciderunt in eaptionem, 2, Pauus libro I. Sententiarum. (2)-- sive per status mutationem, aut iustum errorem. 8. Mopgsrnvus libro VIII. Pandectarum.—Om- nes’ In intogrum restitutiones ‘causa cognita a Praetore promittuntur (3); ecilicet ut iustitiam earum causaram examinet, an verae sint, qua- rum nomine singulis subvenit. 4, Cauuistrarus libro I. Edieti monitorii.. Scio illud a quibusdam observatum, ne propter Satis minimam rem vol summam, si malori rei vel summae praciudicetur, audiatur is, qui in in- ‘togram restitui postulat. B, Pauuus tibro VII. ad Fidictum.— Nemo vie detur re (4) exclusus, quem Praotor in integrum s@ restituturum polliceatux. 6. Uxiaxus libro XII. ad Bdictum.—Non s0- (Drei Hat. vag, (9) Yana Bantc Bond, rece. 17. $3. ‘Too 1-4 aah § 2.—Cuando el recnudador de ventas piblicas retuviese los esclavos, ¥ a6 le hubiese dado dinero que no 9¢ debiera, también él queda obligade por In acelén por el hecho, en virtud de este parte det Raicto. 8. Uxeraxo; Opiniones, dro IV.—St aquel, & quien compete el conocimiento de este asunto, hu- biere sido instruido de que se habia reeibido a nero de quien fud imoconte, so pretexto de un eri- mon cualquiera que no se le probs, mande que se reatituya lo quo ilieitamente se cobrd, segin el ‘tenor del Edisto que versa sobre los que son neu- sados de haber recibido dinero, para que movieran, 6 no movie a cwostion, &impongala pena ‘correspondiente al delito, al que lo cometis. ©. PanixtaNos De loo Adulterios, Ubro I — Si roapeeto del esclavo que es acusndo ne pidiera que hhublese enestion de tormento, absuslto él, el aeu- sador es condenado & favor del sefior en el dobl del precio. Pero ademas de la catimacién del pre- clo 8 responsable de su calumnia. Porque el de- lito de calumnia es indopendiente. del daiio que gn el esclavo se caus6 al efor con Is euestion del tormento. LIBRO CUARTO ‘TITULO I DP LAS RESTITUCIONSS POR ERTERO i. Unp1ano; Comentarios al Edicto, libro X1— La utilidad de este Titulo no necesita de recomen- dacién, pues él mismo s¢ recomienda. Porque en ‘este Titulo socorre de muchos modos el Pretor & Jou hombres 0 prosas de error, 6 engufiados, ya ha- ‘yan eaido en el engaio por miedo, ya por astucia, ya por Ja edad, ya por ausencia, 2. Pavto; Sentencias, libro L— por mudanza do estado, 6 por justo error. 8. MopusriNo; Pandectas, libro VIII.—Todas Jag restitueiones por entero son prometidas por el ‘Pretor con eonocimiento de causa; & saber, para, ‘examinar In justicia de las causas, si fussen ver- Aaderas, por razon de las que auxilia & enda cual. 4, Carisrnaro; Del Bdicto monitorio, libro I. —Sé que por algunos se ha observado, que no set aido el que pide ser restituide por entero por 1 row do cosa 6 eantided bastante minima, si #6 per- Judicare @ cous 6 sume mayor. 5. Pavio; Comentarios at Rdicto, libro VIL— Nadie @ quien ef Pretor prometa quc le habra de restituir por entero, es considerado oxelnido de In cosa. 6. Uxr1axo; Comentarios al Edicto, libro XIII. ermittuntur, Fal 2 1, Yul, Bene Re Ra. mat. Yate ane lum minoris, verum eorum quoque, qui Retpubli- ‘ene causa abfuerunt, item omnfuia, qui ipsi po- fuerunt restitul in’ invegrum , suuccessores in integrum restitai possunt; ita saepissime est con- stitutum, Sive igitur hores sit, sive is, eui here- tas vestituin est, sive Allifamifiag wailitis, #uc- ‘ecesor, in integrain restitu: poterit, Prolude ot minor in servitutem redigatur, vel ancilla fiat, dominis eorum dabitur non ultra tempus staro- tum in integram restitntio. Sed ets forte hic mi- not erat captus in hereditate, quam adierit, (7.) Tulianus (0) libro septimo decimo (2) Digesto- yum yoribit, abstinendi faeultatem domiuum pos- 5 habere non solum aetatis beneficio, veram et si actas non patrocinetur; quia non adipiseondae horeditatis gratia logum benefleio usi sunt, sed vindietae gratia. 7, (8.] Mancenius tidro LIL, Digestorum. —Di- vas Antoninus Mareio Avito Praetori de succur- rendo el, qui absens rom amiserat, in hanc gen- fontlam ‘rewripsit: «Etsi nibil facile mutandum est ox solennibus, tamen ubi aequitas evidens poscis, subveniendum est; itaque si citatus non Fospondit, &t ob hoe mere’ (3) pronuntiatum ost, confestim autem pro tribunal te sedentem (4) ‘adiit, oxistimari potest non sua culpa, sed param exaudita voce praeconis defuisse; ideoque resti- ‘ui potest, § 1—Nec intra has solum species consistet hutus generis auxilium; ctonim deecptis sine eul- pasaa, maxime si feaus ab adversario interve- herit, succurri oportebit, quum etiam de dolo ma- Jo actio competere soleat. Et boui Practoris est potius restituere litem, ut et ratio et aequitas po- Stulabit, quam actionem famosam constituere, fad quam tune domum descendendum est, quam remedio locus esse non potest. 8. [9] Macen (6) Hro II. de Appellationibus. . '§ 1.—Y no se limita solaimente & estos easos este género de auxilio; porque convendra que se soco- Trad los ngafiados sin culpa suys, mayormente st hubiere mediado fraude por Is parte contraria, soliendo competer también 1a accién de dolo ma" Io. ¥ es de buon Protor restituir el litigio, comola razon y In equidad demandaren, més bien que Gur oeasidn 4 una accion infamante, 4 la que s6lo debe descenderse euando no pucde haber lugar & otro remedio. 8, [9.] Macnn; De las Apelaciones, libro IZ.— Entve los menores do veinticinco afios y los qué ‘estan ausentes por causa de la Republica, hay os: ta diferencia, que los monores om afios, aun los que fueron defendidos por sus tutores 6 curado- Fes, son, no obstante, restituldos por entero con- tralla Repiblies, bien que con conocimiento de cxu- saimas al quo esté ausente por enusa de LaRepublt ca, y también 4 los demas que se comprenden en el ‘saismo caso, si fueron dofendidos por sus pro- curadores, se les sucle auxiliar con la restituelin por enterd, solo para que se les permita apelar. TITULO 17 DP LO QUE SE HUMERE HRCHO POR CAUSA DR MLEDO [ease Céad. 11.18.20) 1, Unr1ano; Comentarios al Edicto, libro X1— Dieo al Pretor: «No tendré por validolo que se hu- Mergen Tay. 8 Mrinetele yt. ‘Bas, nach ROMY feontra rempubticam|; Gothofr. on tes Tote tantra rom fugienams, "2 MMCaMIs Gotorr. (arate, aboD, Fg. piane70. 30. Olim ita edicebatur (1): QuoD vi Marus- nanan, um ta elehat (stop 1 ware eeu ison Hebe mayo propio we Mise apelin, contac, ofan et inva al Poe potent ast, ent ey davon), Sed pvles deel of is en 2. PAULUS libro I. Sententiarum (8). ~- Vis an tom est majoris rel ianpetus, qui repelli non potest 8, Useranus libro XI. ad Edietum.—Continet jgitar hace elausula ct vim, of metum; et si quis sPepmpulsus aliquid feeit, ‘per hoc Edichum re- Sueater . '§ 1.—Sed vim accipimus atrocem et cam, quae adversus bono mores flat, non eam, quam Magi: siratas recte intulit, selicot jure lieito etiure ho- fons, quem sustinet. Cotertm, at per iniuriam quid fecit popull Romani Magistratus, vel pro- neiae Pracaes, Pomponius seribit, hoe Edictam Tocum habere, si forte, inquil, mortis aut verbe- Tum terrore pecuniam alicui extorserit. 4. Pauwus tibro XI. ad Hdictum. — Ego puto etiam servitutis thmorem similiumque admitten- dum. 6. Unrranus lidro XI. ad Edictum. — Metum aceipiendum Labeo die{t non quemlibet timorem, ted maioris malitatis (4). 6. Gaius libro IV. ad Bdictwm provinciale— Metum autem non vani hominis, sed qui merito efin homine constantissimo eadat, ad hoc Edi etam pertinere dicemus. 7. Useranus libro XI. ad Bdictum.—Nee timo- vem infamiae hoe Edieto contineri Pedius dicit bro septimo (6), neque alicuius vexationis (6) fimorem per hoc Edietum restitui. Proinde, si quis meticalosus rem nullam (7) frustra timuerit (, per hoe Edictam non restituitur, quoniam neque vi, neque metus causa factum est. § 1.—Proinde si quis in furto, vel adulterio de- prehensus, vel in alio flagitio, vel dedit aliquid, Yel se ablignvit, Pomponius libro vicesimo octa- Yo recte scribit, posse eum ad hoe Edictnm perti- ere; timuit enim vel mortem, vel vineula, quam- quam non omnem adulterum liceat oecidere, vel furem, visi se telo defondat; sed potuerunt (9) vel non ‘ure oceidi, et ideo insius fuerit metus. Sed etsi, ne prodatur ab oo, qui deprehenderit, alienavérit, suceurzi et per hoe Edictum videtur, quoniam, si proditus caset, potuerit ea pati, quae diximus. 8. Pavtus Uibro XI, ad Hdietum.—Isti quidem a eee oar ce laanare grvn entes seattie rte er a ohne Tain EE tant nen LIBRO rv: ETULO 1 ua. »biere hecho por eansa de miedo.» En otro tiem) se decia ast: slo que por fuersa 6 por causa miodo»; porque se hacia mencién de la fuerza atendiendo a la necesidad impuesta, contraria & Je voluntad; y del miedo, por el azcramionto de le inteligencia por causa de un peligro inminente 4 faturo. Pero después se suprimid la mencién de Ja fuerza, precisamente porque lo que se hace por fuerza atroz, parece quese hacetambién pormiedo, 2. Pawo; Sentencias, libro elimpetu de cose mayor, que no wo puede repeler. 8. Unerano; Comentarios al Edieto, libro XI. —Contiene, pues, esta cliusula, art la fuerza, eo ino el miedo, y si’compelido alguien por In fudraa igo. alguna cose, ef Tointegrado por esto Edicto. $1. Pero eniendemos por foerza ia stto7 Jn'quo se haga contra las Uuenas costumbres, 10 Inque debidamente empled el Magistrado, dsaber, eon lieito derecho y por derecho de la dignidad ‘uo representa. Poriodemés, stun Magic” ado del Pueblo Romano, 6 ur Presiden’ de provincia hizo iguna cosa por injustica, eseribe Pomponio que tiene aplicaclin este Badicto, por ejemplo, afiade, sipor el terror de In mucrte 0 de arotes hubiere snendo dinero & alguien 4. Pauio; Comentarios at Edicto, libro XI— Yo opino que también se debe admitir el temor & In esclavitud y & otras cosas somejantos. 5. Uxr1ano; Comentarios al Hdicto, libro XL.— Dieo Labeon que por miedo se ha de entender no ‘un temor cualquiera, sino de un mal mayor. 8. Gayo; Comentarios al Hdicto provinciat, i- bro IV.—Mas diremos que pertenece & este Edicto no 6] miedo de un hombre apoeado, sino el que 36 experiments con razén y en hombre muy animoso. 7. Unetaxo; Comentarios al Eadieto, tbro XT.— ‘Dice Pedio en gulitro séptimo, que tampoco se con- iene on este Edicto el tomor & la infamia, y que no se restituye por este Edicto el temor de alguna ‘vejacidn. Por tanto, si algun medroso hubiere te- mido sin fundamento una cosa imaginsria, 00 e8 Festituido por este Edieto, porque hi por fuerza, ni por causa de miedo se hizo algo. 1.—Por esto, si cogide alguien en hurto, 6 adulterio, t otro delito, 6 did alguna cost, 6 se ‘obligé, eseribe acertadamente Pomponio en sa Hibro vigésimo octavo, que puede él ser compren- dido en este Edieto; porque tomié 6 la muerte, Ja prisién, aunque notes licito matar & todo adh tero, 6 ladrén, si no se defendiera con armas; po- ro pudieron ack mucrtos aun sin derecho, y habria, sido por lo tanto justo en miedo. Mas aunque, pa- aque no sen delatado por aguel que to bubiere cogido, hablere onngentdo alguns com, x0, en- tiende que es también soeorrido por este Edicto, porque, si hubiese sido delatado, habria podid suftir lo que hemos dicho. 8. Pawo; Comentarios al Edicto, libro XI.—In- matt, Mal. $ Teta, Hat 8 fee reenact aes He erat, Hak aM et in legem Tuliam ineidnnt, quod pro comperto stupro acceperunt. Preetor tamon etiam, ut re- stituant, intervenire debet; nam et gestam est malo more, et Praetor non respicit, an adulter sit, qui dedit, sed hoe solum, quod hie necepit (1) ‘metu mortis illato. § 1.—6i is accipiat pecuniam, qui instrumenta status mei interversurus est, nisi dem, non dubi- tatur, quin maximo meta compellat; utique si jam in gorvitutem petor, et illis instramentis per- ditis liber pronuntiari non possum, .—Quod si dederit, ne stuprum patiatur vi seu mulier, hoc Edietam locum habet, quam viris bonis iste motus maior, quam mortis esse debet. § 8.—Hace, quae diximus ad Edietum pertino- ‘xo, nihil interest, in se quis veritus sit, an in Ti+ eris suis, quum pro affectu parentes magis in Mberis terreantur. 9. Unrtanus libro XI. ad Edictum. — Metum ‘autem pracsontem accipere debemus, non suspi- cionem inferendi ofus. Et ita Pompontus libro vi- cesimo octavo scribit; ait enim metum illatum ac- eipiendum, id est, 61 iilatus est timor ab aliquo. Denique tractat, si fundum meum dereliquero, ‘audito quod quis cum armis veniret, an buic Kai- cto loeus sit; ot refert Labeonem existimare, Edi- eto locum non esse, et Unde vi interdictum ces- sare, quoniam non videor vi deiectus, qui deiici non expectavi, sed profugi. Aliter atque si, post eaquam armati ingressi sunt, tune discessi; huic enim Edicto locum facere (2). Idem ait, ef si forte adhibita manu in meo solo per vim aedi- fices, et interdictum Quod vi aut clam, et hoc Edi- ‘tum locum habere; scilicet quoniam metu patior 4d te facere. Sed et si per vim tibi possessionem tradidaro, dieit Pomponius huic (8) Edieto leeum este. § 1 —Animadvertendum antem, quod Prnetor hoe Eaicto generaliter et in rem loquitur, nee adiicit, a quo gestum; et ideo sive singularis sit Bervon, quae metum infulty vel populus, vel Curia, vel Collegium, vel corpus, hule Edieto 1o- us etit, Sed licet vim factam a quocunque Prae- tor complectatur, eleganter tamen Pomponius ait, si, quo magis to de vi hostium, vel Iatronum, vol populi tuerer vel liberarem, aliquid a te ac- cepero, vel te obligavero, non debere me hoc Edi- cto teneri, nisi ipse hane tibi vim submisi; ceto- rum si alionus sum a vi, teneri ime non debere, ‘ego enim operne potius meae mereedem accepis~ 86 videor. § 2,—Idem Pomponius seribit, quosdam bene putare, etiam servi manumissionem, vel nedificii depositionem, quam quis conctus fecit, ad resti- tutionem huius Edicti porrigendam este. § 8.—Sed quod Prator ait, xratum se non habiturum» (4), guatenus accipiendum est, vi- (Q) ak Vtg aceiplt, awe, 3 re, acai vty, DIGRSTO.—LIBRO FY: TITULO TE curren ciertamente también en la ley Julia, los ‘que recibieron alguna cosa por un estupro desen- Dierto. Pero también debe intervenir el Prevor, para que Ja restituyan; porque también se obré Eon mala costumbre, y' el Pretor no mira ai es Adullero cl que di6, sino solamente esto, Jo que Teeibié uno por el miedo de muerie que infundié. Bi recibiese dinero el que, at yo no s¢ 10 diera, me habria de usurpat los documentos rela- tivos'A mi estado, no hay duda de que me compe- le por miedo maximo; mayormente sl ya estoy ¥o- clamado & la eselavitud, y, perdidos aquellos do- eumentos, no puedo ser declarado bre. §2.—Mas st un hombre 6 una mujer hublet dado algo para quo no suftiera estapro, tiene apli- ‘encién este Edicto, porque para los hombres buenos debe ser este miedo mayor que ol de la muerte. '§ 8.—Estas cosas que heros dicho que pertene- cen al Edicto, nade importa que uno las haya te- mido en su persona, 6 en sus hijos, como quiera ‘que por m Afeeto se aterrorican mas los padres tratdndose de sus hijos. 9. Usrrano; Comentarios al Edicto, libro XI— ‘Mas, por miedo debemos entender el presente, no In séspecha del que se haya do infandir. ¥ asi lo escribe Pomponio en el libro vigésimo octavo; orga, dice, que ol miodo so bn de entender fn: indido, este es, si por alguien se infundié temor. ‘Finalmente trata, de si tendré aplicacién este Ed to, siyo hubiere abandonado un fundo mio por haber oldo que alguien venia con armas; y reflere que Eabeon opinata que no stene aplicacion 6] idicto, y que deja de ser apticable el interdicto Unde vi, porque no parezco arrojado por la fuer- up, yo qu no oaperé & ser arrojado, sino que hel. 'Y gue de distinto modo cs, si me marché despues yue entraron los armados; porgue hay lugar 4 In Aplicacion de este Edicto. El mismo dice, que tam- ‘len tienen luger el interdicto Quod vi aut clam, y este Edicto, si acaso habiendo reunido gente ‘bdiffcases por a fuerza on suelo mio; saber, por- que por miedo tolero quo hagas esto, Poro'tam- bien'si por fuerza te hublere entregado la, pose- sidn, diee Pomponio que tiene lugar este Edicto. ie Se debe, empero, advert, que en este Edicto cl Protor abla eo! general ¥ con relucion 4 ln cosa, yno afiade por quien se obr6; y por tan- to, ya sea una persona particular, Ia quo infundié el'miedo, ya un pueblo, 6 curia, 6 colegio, 6 cor- poraeién, tondré lugar este Béicto, Pero aunque £1 Pretor comprenda la fuerza hecha por cualquie- Ta, sin eLbargo, dice discretamente Pomponio, gue st porane mejor te, defenda 0 te Hore do It erza de enemigos, 6 de ladrones, 6 de wn pue- blo, hubiere yo reeibido de tt alguna cosa, 6 te hubiere obligado, no debo quedar sujeto 4 este Edicto, salvo si yo misino envié secrotamento con- va testa fuerza; pero que ai soy ajeno & la fuer- x no debo quedar obligado, porque antes bien parece que recibi ol pago de mi trabajo. 2:SET mismo Pomponio eseribe, quo acéria- damente opinan algunos, que también ha de com- prenderse en la restitucibn de este Edicto la ma- fumisiOn de un esclavo, } le demolicién de um edifieio, que algano hizo forzado. § 5.—-Pero veamos como se ha de entender lo que dice el Protor, «de que él no habré de tener Hat, Yalp; hoe @ TRIMS, ma, pIGESTO.—LIBRO IV: THTULO It lamus. Et quidem nut imperfect res est, Ticet dears. Bt avons, wepuee stipulatfonem nume- mopaton est soeuls, aut perfecta, si post stipala- fasion et numeratio facta est, aut per motam ac- tome debtor Kiberatus est, vel quid simile conti- cepie “aod nogotinm perficeret. Et Pompontns gent oped eee quidem perfectis et oxsapto- SeTibiY serduin, et actionem competere, in imper- nem {mauve ‘solar exceptionem. Sod ex facto eet nnn Cezmpani meta cuidam illato extorsis- seiey dytionem pollicitationis, reseriptuun cage ab $00 geavore nostro, posse eum a Practoro in inte- mperevmtitutionom postalare; et Praetorem me grunt nie interlocubtm esse, ut sive actione vel- fusidgyersus Campanos experini, osse proposi- ea winwe oxceptione adversus petentes, non Meoghe exceptionem. Ex qua Constitutions’ colll- Sifar, ut, sive porfocta, sive imperfecta res ai Eractio, et exeoptio detur, § 4.—Volenti autem datur et in rem actio, et in personam, reseissa (1) acceptilatione vel alia Hperatione. '} &—lulianus libro tertio Digestorum putet, outa, oni res metus cause tradita est, non solum feddere, verum ot de dolo ropromittere debero. § 6.—Licet tamen in rem actionem dandam exi- stimennus, quia res in bonis est eius, qui vim pas- sus est, verum non sine ratione dieetar, si in ‘quadraplum quis egerit, Sniri in rem actionom, Yel contra. § 7.—Ex hoc Edicto restitutio talis facionda ost, idestin Intogrum officio indicis, at, si_per Yim res tradita eat, retradatur, ot de’ dolo, sicut dictum est, repromittatar, ne’forte deterior ree sit facta. Bt si accoptilatione liberatio interve- Ait, restituenda erit i pristinwn statum obliga- tio} usque adeo, ut Tulignus scribat libro quarto Digestornm, (2) at pecanie debita fuit, quae acco: pla por vim facta est (2), nisi vel solvatur, vel Fossituta obligatione judicium accipiatur, ‘qua- druplo cum condemmandum. Sed et si per vim slipulausl promisero, stipalatio acespto facienda crit, Sed et si ususfructas vel servitutes amissac ftuni, rostituendae orunt. § 8—Quum autem haee actio in rem sit seri- pia, nee personam vim facientis coBrceat, sed adversus onmos restitui velit, quod metus causa factum est, non immerito Tulianus a Marcello no- tatus est gcribens, si fideiuasor vim intuit, af accepto liberetur, in reum non esse restituendam actionem; sed fideiussorem, nisi adversus ream quoque actionem restituat, debere in quadru- Plum eondernari. Sed est verius, quod Marcelins notat, etiam adversus reum competere hanc actionem, quum in rem sit seripta. 10. Garus libro IV. ad dictum provinciale.— (B tecaa, vat. Bisset, omiata mat. 5 46 por vilidos. Y, & la vordad, $n cona no 86 con- nib, aunque haya intervenide miedo, como si 1a ‘entrega del dinero no siguié 4 la estipulneién, ¢ ‘se consumé, si después de la estipulacién se vori- fied también la ontrega del dinero, 6si por miedo se dié aldoudor por pagado, 6 st hubiere aeontecido otra cosa seméjanto, que perteccionase ol negocio. Yeseribo Pomponio, que en los negocios verdade- ramente perfeccionados compete & veces tanto 1a fexcepcidh, como ln aceidn, pero gue en 08 no per. feccionados sola 1a excopeién, Poro sé de un he- cho, que, habiendo arraneado los Campanos por miedo infandide d'une le caucién do une prome- a, se resolvio en tn reseripto por muesto Empe- rador, que podia él pedir al Pretor la restituetén wr entero; ¥ el Pretor, siendo yo su asesor, deci- Ho er seutanela intérlocutorin» que a ailaiers aeudir & juicio contra los Campanos utilizando una accidn, habia la propuesta, y si contra los gue reclamaban, valiéndose de una excepelén, no faltaba la exeopeion. De cuya Constitneidn se coli- que s¢ da tanto aceion, como excepeién, bays ido, 6 uo, perfeceionada In cosa. ‘L—Mas, al que lo quiere, 60 le da ast la ac- cion real, como 1a personal, réseindida la acepti Incibn i otra lberacion. '§ 3.—Opina Juliano en el libro tereero do eu Digesto, que aquel & quien por causa de miedo 30 ‘enireg6 une cosa, debe no. solamente devolverla, sino también dar cancion de dolo, ‘&—Mas, aunque estimemos que se ha de dar Jn accion real, porque la cosa subsiste entre los dienes del que eufrid la fuersa, sin embargo, no sin razén se dir, que si algnno hubiere ejercita- do 1a accidn por el enddruplo, se extingue la nc- cién real, 6-al contrario, § 7.—Sogiin este Edicto, se ha de hacer tal resti- tucién, esto es, por entero, por ministerio del juozs de suerte que, si por fnerzn se entregs una cosa, so devuolva, 'y 62 dé, como se ha dicho, eauelon do dolo, por'sf In cosa se hubiere deteriorado. Y si medié liberacién por aceptilncién, se habra de Teatituir 1a obligacion & sa, primitive estado; de tal modo, seguin escribe Juliano en su libro cusr- 40 del Digesto, que si se debié una suma, que por fuerza se did por recibida, si 6 no se pagnra, 6 no se contestase Ia demande habiéndoso restitaido In obligacidn, #0 habra de condenar en el cusdra- plo. Perotambién si porfueras hubiere yo prome- Fido al que estipulé, se habré de dar la estipula~ cidn por cumplida, Mas si se hubieren perdido el nsufructo, 6 las servidumbres, tambien deberén ser restitutdos. § 8.—Mas como esta accién haya sido estable- cida sobro In cosa, ¥ no castigue & le persona Gel que hace la fuerza, sino gue tenga por objeto que 6 dé contra todos In restitucién do lo que se hizo por cause do miedo, no sin randn es correg do'por Marcelo en sus notas Jaleo, cuando 6, cribe, que si un fiador empleé le fuerea, para que fe le diers por quito, no se ha de restitnir In ac- ibn contre el deudor; sino que el flador debe sor condenado en el cuddruplo, # no ser que restitu- ya tamb{én 1a aceién contra el deudor. Pero es ints verdadero lo que nota Marcelo, que esta ac- cidn compete también contra el deudor, como ‘quiera que haya sido establecida sobre Ie cosa. 10. Gavo; Comentarios al Hdicto provincial, ti- (9) quae dedita ful, vocepto per vim facta eat, Hol, 348 ‘Tua verum est, si ex facto debitoris metum ad- hibentis €defusvores aceeptilatione liberati sunt, etinm adversus fdeiussores agi posse, ut se re ponant in obligationem. § 1.—Si metu a te coactus aceeptam tibi stipa- Iationem fecerim, arbitratu iudicls, spud quem ex hoc Edicto agitur, non sotum illud continetur, ut in tua persona redintegretur obligatio, sed ut fidelussores quoque vol eosdem, vel alios non mi- nus idoneos adhtbeas; praetorea ut et pignort ‘quae dederas, in candem eausam (1) restituas. 11. Pavius 2) libre IV. Iutiani Digestorum notat:—Si quis alius sine malitia fideiussoris, ut fideiussori accepto fieret, vim fecit, non tenebi- tur fdeiussor, Ut rei quogne obligationen resti- tuat. 12. Unewaxus libro XI. ad. Kdiotum. — Sed et partus ancillarum, et foctas pecorum, et fructus Festitul et ommem cwusam oportet; nec solam eos, ‘gui pereepli sunt, veram si plus ego percipere potui, et per metim impeditus sum, hoe quoque praestabit (3). ‘.—-Quaéri poterit, on etiam ei, qui viin fece- at, passo vim restival Practor velit per hoo Edi eta ea, quae alienavit? Et Pomponius seribit bro vieesime octavo, non oportere ef Praetorem ‘open ferre; nam quam lieeat, inguit, vim vi re- pellere, quod foeit, passus ost, Quare si mot te Eotigerit sibi promitiere, mex ego eum cosgero meta, &o aceepto liberare, nihil esse, quod ef re- stinuator. § 2.—Tolianus ait eum, qui vim adhibuit debi- tori suo, ut ei solvoret, hoe Edicto non tencri pro- pter naturam (4) metus causa actionis, quae da- Innum exigit; quamvie uegari non possit, in (6) Tuliams eum de vi ineidisse, ot ius creditf amisisse. 18. Carsusreavus libro V, de Cognitionibus.- Bxtat enim Decretim Divi Maret Iu hace verba: Optimum est, Wt, ai quas putas te habere petitio. nob actionibus exporiariss, Quum Marcianas di- Sorat; eviin nullant feels, Caesar dizits «tn vim utas esse solum, si homines valnerentur? Vis Tavet tune, quoties quis id, quod debert sibi_ pu: fat, non per iudicem roposeit. Quisqais igitur probatus inihi fuerit rem ullam debitoris, vel Poninm debitam (8) non ab ipso sibi sponte Ga- fem, sine allo iudige temere possidere, vel acce- sso, isque atbt {us in eain rem dixisse, ius cre Riti non habebits. 44, Unrianvs libro XT. ad Edictum,— Item si, qui exceptione adversus te perpetua tutus ot dem, collgero te acceptum muibi facere, ceesare hoe Edictum, quia nihil tibi abest. Ge a ae G} Marcellas, wal, 2) RSENE e ne DIGHSTO.—LTBRO IV: THTULO 1 bro IV,—También es verdad, que, si por el hecho Se un deudor que infundi6 miedo quedaron Libres por aceptilacién los adores, se puede también re- Slamar contre dichos fadorés, para que se repon- gan en la obligacion. 118i foraudo por H por miedo bubiere yo con- siderado cumplide por th parte una estipulacion, compréndese en Ie dentoncia arbitral del juez, an to quion segtin este Edicto se reclama, no solo que se teintegee on tu persona la obligacién, sino que dos también 6 fos mnisinos fiadores, u otros no me- ‘os iddneosiy edemés de esto, que restituyas en el mismo estadotambienlasprendas qaehabiasdado, 1. Pavios Nota al libro IV. det Digesto de Fu- liana —Si sin malicia del fiador otro cualquiera hizo fuerza para que se diese por quito al flador, el dlador no quedaré obligado & restituir también ia obligacién del deudor. 12. Usexaxo; Comentarios at Raicto, libro XI. Pero conviene que s¢ rostituyan también los partor delas eselevae, as criasdelos ganado, y fos frutos, y cualquiera otra cosa; ¥ no solo Los que se pereibleron sine que st puso pereiir mas,y pot miedo se me Impidio, tambion esto ve restituira. § 1-Se podra preguntar, gacaso quiere el Pre: tor que también é aquel qué habia hecho fneraa, hablendola antos sufrido, se le restituyan por este Edicto las cosas que enagend? Y escribe Pomponio ‘en el Libro vigésimo octavo, que no conviene que tl Protor le suxilie; porque siendo lieito, dice, re- poler In fuerza con’ Ia fuerza, hizo lo mismo quo Sufris. Por lo que, si por miedo te hubiere él obl- gado a prometerle, y dospués yo le hubiere obli- gado por miedo 4 que te diese por quito, no hay Rada gue restituirle. '§ 2—Diee Juliano, que el que hizo fuera 4 a asador para quo le bags, no ext obligndo por esto Edieto por In naturaleza do la accién por causa de miedo, In cual exige dafio; atnqne no postanegere, ave aquol incurs en la ey) Ju in sobre la fuerza, y que perdié el derecho de su eredite. 18, Caxssenaro; De las Jurisdicciones, tibro V- —Porque hay un Decreto del Divino Marco con- ebido en enton Lirminor: «Es lo mejor, que, jusgas quo tienes algunas peticiones que hacer, ejercites tus acciones>. Como dijese Marciano: cho hice ninguna fuerza», ol Cesar dijo: «Crees ti que solamente hey fuerza, si los hombres fue- ran heridos? También hay uersa siempre que ‘algano pide no por medio del jue lo que juzga ‘que solo debe, Ast, pues, si se me hubiere pro- Badoque alguien poseo 6 recibid, temerarinmen- tesin intervencién de ningun juez, alguna cosa Aven deudor, 6 el dinero deudado que volunta- Hlamento nose le pagd por el mismo, y que & of propio. ¢e administro Justicia sobre oste asunto, ho tendr& derecho @ su crédito». 14. Utriaxo; Comentarios al dieto, Horo XI. —Iguaimente, ti estando yo seguro por exeepeién perpétaa contra tl, te hublere violentado & que Ino dieses por cumplido, deja de aplicarse este ‘Edict, porque nada te falta. ‘ 5 tasertan Hal, Val, 3 Va peeseite debikin omietes al, DIGESTO.—LIBRO 1 1.81 quis nom restituat, in quadruplum in ecb fadiendm pollectar. Quadruplabicar ante gum iadiegeurque zestitul oporiuit. Sutis cle- comme, amonceo Practor git, ul daret el resti- rmonter Cuultaiom, si vale poonam ovitare. Post mon facrtaveunplum actlonem polliectus, sed sm, nod enue Cognita, $0 P ea teas autem Cogniione versatnr, Uy sidaa acto mon rit, Fane have detury et sane wi aioe metum facia iniuria. anno, é& quidem quan pet oleverié, idonen esse cause debet, ut HD Gr ncto hace dart debeat. Alia autem Post toys sie potest, si is, cul vin admisen eat acto eaerg heres. eits habot hereditatis petiio- decesrrc jain pro possessore, qui vim Intullt, nem, n° propier quod hoved! non ert @) mest poe ube quanvis, nL annus largiretur, ctiam f2use fr qeadruplum experisi powsit. Idee autom hergecvoribus davir, quoniem Gt vel habet perse eatfonem. § 8.—Tnu hac actione non quaeritur, utrum is, qui convenitur, an alius motam focit; suffieit enim floc docere, metum sibi illatum vel vim, etex hac yo eum, qui convenitur, etsi erimine caret, Iu- crum tamen sensisse. Nam quum metus baboat {nec ignorantiam, merito quis non adstringitur, ubdesgnet, quis 6 metum vel vim adhibuit; et Ideo ad hoo tantum actor adstringitur, ut doceat motum in causa fuisse, ut alicui acceptam pecu- iam faceret, vel rom traderet, vel quid alind fa- tere. Neo culquem iniguum videtur ox alieno facto alinm in quadruplum condemneri, quia no stvtim quadrupli est actio, sed si res nom rosti- tuatur. §4cHaco autem actio quum, arbitrarie ei habet reus licentiam nsque ad sententiam ab ar- tro datam restitutionem, secundum quod supra ‘mus, Tei facere; quod 4i non fecerit, inure me- ritoque quadrupli condemnationem patietur. § 5-—Aliquando tamen, eis! metus adhibitns prbponatury arbiteium abgolntionem atfort. Qald Cort, st meta quidem ‘ieius adhibuit me non senseio, ee auton mo pervenlt ev hace in Te Pus Pumanis non est sine dolo malo meo, nomne iudicis ofezo absolvar? nut si servas in fag es, tegue'e covero tudies offeio, (@) me, # ia meam pPotosiatem prvenctit, Yosuucuram,’absolv! de. Pobo. ‘Unde quidem pusan:, bona Ade (4) euto- em ab eo, qu vim taut, comparantem nom te her, nee Gum, qui dono agcepity vel cul ros lege {a ott Sed rectssime Viviono (0) videtus, etiam os toner, ue metus, quem pravas su, mill oa- PHlotus sig, Dedius quogue ioro.ectave, sonbit Erbiirium iudicie in fesicuenda re tale osso,_ ul cum quidem, qui virv admustt, igbeat Tesitwere, Chant ad afm res pervenity eum autem, ad Quem petvenit, etiamsi alles metam feeit;namn in ist praomiom wort lewam. metim non (teat andiguamante on eco. 1 ‘Gant nea ares ice Po Bre {Sagas sites tit, cavero, mo, a, (@) bohae eh, Hat Aeo1e 1 wt § 1.--Si alguno no restituyora, promote contra, ar aecidn por'el cuadruplo. Pero se cundraplicara todo cuanto dedid restituirse. Con bastante ele- snoneia procodia of Protor con el reo, indole La racultad de rostituir, #1 quiere evitarse In pena. Mas, después del aiio, promote accién por el tanto, pers no Alempre, sind con conocimiente de exusn: 2i-Mas on el conocimionto de In causa so sréta de que, sino hubiera otra aecién, entonces se dé esta; y'4 la verdad, cunndo durante un afio, y clertamente util, hublere qaedado olvidado ei Perjuieio causado for el miedo, debe haber causa Bufciente, para que haye de darse este accion despuds del nfio, Mas puede haber otra acciéD, de esto modo: si hubiere failecido aquel, para quien se emples la fuerza, su heredero tiene le Posie dela horencia, poraus ol que emples a Tuerza posee como poscedor; por lo que, no ten- dra ol heredero In accion por eausa de micdo, por mas quo si no hubiere branscurrido el aiio, pueda, también el heredero demandur por el cuadruplo, Y'por esto so da d los sucesores, porque contiens también In persecucidn de la cosa. § 9.—En esta accién no so inquicre, si el quo es demandado, @ otro, caus6 el miedo; porque basta ‘Temostrar esto, que & uno se le hizo miedo 6 cis, y que porelloe! que esdemandado, aunque no tiene culpa, experimenté, sin embargo, ganazeia. Porque como el miedo eontenga en si ignorancia, con razén nadie esta obligado & designer quiéa Te hizo el miedo 6 In fuerza; y por esto el actor esta obligade tnicamente & probar que el miode fub la catisa de que dieso por roeibido de alguien el dinero, 6 de que entregase alguna cosa, 6 de que hleiese otra cualquiera. ¥ 4 nadie parece injusto que por cl hecho njono wea otro condenado en el eusdruplo, porque la accién por el euddruplo no procede inmediatamente, sino cuando no se rest fuya In cose. PL” Mas como esta accién sea arbitraria, tie- el Feo In facultad de vestituir 1a cosa haste pro- nuneiada la sentencia por ol drbitro, segtin lo que ‘Arriba hemos dicho; pero sino lo hubiere hecho, con derecho y con raz6n sufriré 1 condena del enddraplo. : i 5.--Sin embargo, algunas veces, aunque alegue miedo padecida, absuelve Ia sentenciaar- titral. Porque aque ei Tieio exux realmente mic- do, no sabiendolo yo, pero vino Ia cove & mi po- Get, y no existe yn ain dolo inalo mio, por ventura ho seré absuelto por ministerio del juer? 0 si el eeclavo esta fugitive, igualmente deboré eer ab- Suolto, si hubiere dado caucion ante el jues, de Que 10 restituiré, si hublere vuclto A mi poder. Por esto jurgan alganos, que ol comprador de ‘buena fe duo ndqairid, ung cosa del gue canal Le fuerza, no ests obligado, ni tampoco el que la re cibid por donacidn, aquel & quicn se lego. Pero tnuy Acortadamente parece & Viviano, que tam- isn estos estin obligados, para que ho mc sca perjudicial el miedo que padect. También Pedio Escribe en su libro octavo, que Ia resoluciin arbi- tral del juex gobro Is restitucién de la cosa soa tal, que mande que la restitaya aque) que verda- defamente emples la fuerze, aunque la cosa hays pasndo & ocro,y también aquel & cuyo poder f56, Sangue to hnya ‘cauando ol miedo; poral miedo causado por uno no debe eonvertirse en utilidad de otro, (9) lane, Hel; taatano, otros on Hat 8 pieusro, § 6.—Labeo ait: si quis per metum reus sit con- iuutus, ot fidelussorem volentem (1) dederit, et ipse, ot fdeiussor liberatur; si solus fideinssor meta accessit, non etiam reus, solus fideiussor Bberabitur. ‘§ 7-—Quadruplatur autem id, quanti ea res orit, id est cum fructibus et omni causa. $.8.—Si quis per vim sisti (2) promitiendo postea fdeiussorom adhibest, is quoque liberetur, § 9.—Sed etst quis per vim stipulatus, quum acteptum nin fageret, fuerit in quadruplim con- demnatus, ex stipulatn cum agentem advorsus exeeptionem replicatione adinvari Tulinnus pu- fas, quum in quadruplo et simplum sit reus con: Secutus, Labeo autom etiam post quadruplt actio- ent nibilominus exceptions summovendum eum, guivim intalit, dicebat; quod quum durum vi denrar (3), ite temperendum est, ut tam tripli condemuatione plectatur, quam acceptilationem omnimodo facero compeliatur. §10.— Quatenus autem diximus, quadruplo simplum inesse, sic hoo disponendum est, ut in condemnatione guadrupl res quidem omiimode contineatur, et elus restitutio fiat, poenac autem ueque ad triplum stetar, 41.—Quid, si homo sine dolo malo ot culpa its, qui vim intulit ot condemnatas est, perist? jn'hoe casa a rel condemnatione ideo relnxabi tur, si Intra tempora iudicati actionis (4) moria- tury quia tripli poena (6) propter facinus satisfa- eere cogitur, Pro eo autem, qui in fuga (6) esse Gicitar, eautio ab eo extorquenda est, quatenus et perdequatar, ot ompimodo eam santitant et ninlominus in fem, vel ad exhibendum, vel, qua alia ei competit actio, ad eum recipiendum, integra ei, qui vim passus cst, servabitay; ite ut, sidominus eum quaquo modo receperit, is, qui @x stipulations convenitur, exceptione tutus fiat. Hacc, si post condomnationem; si autem ante sontentiam homo sine dolo malo et culpa mortaus fuerit, tenebitur, Et hoe fit his verbis Edieti: xp- Qui Ha ape axnrruio IuDICIs REstITURTOR (7). ego si in fuga sit servus sine dolo malo et culpa ‘elus, cum quo agetur, cavendum est (8) per iudi- em, ut eum servum persecutus reddat. Sed et nom culpa ab co, quocum agitur, aberit (9), si ta- men petitura res non fait, si metum non adhi- buisset, tonebitur reus; sicut in interdicto Unde vi, vel Quod vi aut clam observatar. Itaque * tetdum hominis morta! (10) protium recipit, qui {i1) eum venditurus fuit, ai vim passus non enset. § 12.—Qui vim intulit, quum possessionem 2 me sit consecutas, fur non est, quamvis, qui vi tenet Be a, ate steno. SE at ed. re ‘@) ‘Poona, Pag. —Lasno iv; TEroLo 1 § 6.—Dico Labeon: si algano se constituyé deu- dor por miedo, y hublere dado por flador & quien quiso serlo, él’ mismo y el fiador quedan libres; Solo el lador lo fué por miedo, yno también el dou- dor, solo el flador quedara libre. —Mas cuadruplicase todo cuanto la cosa valicre, esto es, con los fratos y con todas las de- mis aecesiones. 8,~Si prometiendo alguien & la fuerza pre- sentaree & Juicio, dire después flador, éste tam- bien queda libre. '§.9.--Pero aunque habiendo alguno estipulado ge por faorea, no ddndolo por Teetbide, hubiere fo condenado’en el cuadruplo, opina Juliano, que reclamando él en virtud do lo estipulado es usilindo con Ia réplioa contra Ia exeepeidn, co- mo quiera que en el euddraplo haya recibido el reo también el importe simple. Mas Labeon decte, que aun después dela accion del cuddruplo, debia, 2o obstante ser repelido por le excepeida ol que empleé la fuersa; lo que pareciendo duro, se ha de moderar de suerte, que asi sea condenado al pago del triplo, como compelido & hacer acoptila- fién en absolute, '§ 10,-Mas, puesto que hemos dicho que en ol caiddruplo se éompronde of simple importa, ste ‘se ha de disponer de suerte, que en 18 condena del cubdruplo se contenge elertamente de todos mo- Gosia cosa, y se haga au rostituciOn, pero que para Iapena so logue hasta el triplo, .—gQué se dird, si murié ei esclavo si mato ni ealpa de aguel que ompled la fuerza ¥ faé condenado? En este caso quedard por lo mis~ mio relovado de la condena de la coe, si muriose Gentro del tiempo de la acciin de lo juzgado, por- ‘que por el delito esta obligado & satisfacer con la pena del triplo. Mas por aquel que se dice que bsta fugitive, se ha de exigir de él cancién, ast de que lo perseguira, como de que de todos mo- dos To restituiray y no obstanto, se reservaré 1n- togra al que padecié Ia frerza In aceién rest, & Jado exhibieidn, i otra cualquiera que le compe- ta, para recobrarlo; de suerte que, i el sefior to hublere recobrado de algim modo, cl que es de- mandado por la estipulacion, quede asegurado ‘con la excepetin. Esto, si fuere despues de la con- dena; pero ai el esclavo habiere muerto antes de Ia sentencia, sin dolo maloni culpa, quedara obli- ado. Y se hace esto por estas palabras dol Edle- {for eni se restituyore aguclla cosa por la senten- veia arbitral del jues>. Por consiguiente, siel ¢5- Glavo estuviera fugitive sin dolo malo ni culpa de quel contra quien se litigare, ee ha de dar cau cion por medio del juez, de que habiendo reco- brado al eselavo lo devolvera. Pero aunque cstu- viere fuera del poder de aquel contra quien se Il- tiga, sin culpa de éste, no obstante, si In cosa no hublers de haber perecido si él no hublese em. plondo el miodo, estara obligado el x80; como s¢ Fheerra on el interdieto, Unde vt, 6 Quod ot aut lam. ¥ sal, 4 voues rece el precio del hombre muerto, el que lo hubiera de haber vondido, #i no hubiess padecido fuerza. '§ 12. que empled la fuerza, como haya con- seguido de mi ln posesién, no es'Indrén, por mAs Haute, Seeliroteeh, Tat. vs @) Hal,; ease, Fl. ne

También podría gustarte