Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
ლექცია 4 PDF
ლექცია 4 PDF
mdgomareobebi
6
cnobierebis Sinaarsi
• gacnobiereba da
cnobiereba
• cnobierebis
xelmisawvdomoba
• cnobierebis
Sinaarsebis kvleva
cnobierebis funqciebi
• cnobierebis
gamoyeneba
• cnobierebis fun-
qciebis kvleva
fsiqologia Cvens
cxovrebaSi: rodis
uyalibdebaT bavSvebs
cnobiereba
Zili da sizmari
• cirkaduli ritmebi
• Zilis cikli
• ratom Zili?
• Zilis darRvevebi
• sizmari: gonebis
Teatri
fsiqologia XXI
saukuneSi: 24/7 cxovrebis
stili da Zili
cnobierebis Secvlili
mdgomareobebi
• dakvirvebadi sizmrebi
• hipnozi
• meditacia
• halucinaciebi
• religiuri eqstazi
• cnobierebis Semc-
vleli nivTierebebi
sakvanZo sakiTxebi
• ZiriTadi cnebebi
186
g anvixiloT N.N-is SemTxveva _
axalgazrda kanadeli mamakaci,
romelsac avtokatastrofis Se-
degad Tavis tvini dauzianda. fsi-
qolog endel tulvingis (Endel
dRis saqmianobis Sesaxeb ekiTxebodnen, is
pasuxobda, rom ar icoda. Tu hkiTxavdnen, ras
apirebda SemdgomSi an ras gaakeTebda xval,
misi pasuxi igive iyo _ man ar icoda...
rodesac sxvadasxva SemTxvevebSi sTxovdnen
NN. N-s, aRewera is „sicariele~, romelic mis
Tulving, 1985) aRweris mixedviT, N. N-ma am travmis
gonebaSi isadgurebda „xvalis~ Sesaxeb fiq-
Sedegad mravali iseTi gamocdilebis miRebis
risas, is ambobda, rom es „Zilismagvari mdgo-
unari dakarga, rasac qvemoT aRvwerT da
mareobaa~ anda „didi sicarielea~. Tu sTxov-
cnobierebas vuwodebT. magaliTad, miuxedavad
dnen analogiis terminebiT aRewera es mdgo-
imisa, rom N. N-ma „mcire ram icis Tavisi war-
mareoba, igi ambobda, rom „es hgavs situacias,
sulidan, vTqvaT, romel wels gadavida misi ojaxi
rodesac cariel oTaxSi moxvedril adamians
amJamindel sacxovrebel adgilas; im skolebis
oTaxSi ararsebuli skamis povnas sTxoven~.
saxelebi, romlebSic swavlobda anda sad
sxva SemTxvevaSi is ambobda, rom „es tbis
atarebda zafxuls skolis periodSi, mas ar
SuagulSi curvas hgavs, sadac araferia
SeuZlia gaixsenos romelime konkretuli movlena
irgvliv xelCasaWidi~. rodesac guSindeli
Tavisi warsulidan~ (gv. 4). tulvingi wers:
saqmianobis Sesaxeb fiqrisas gonebaSi Seqmnili
N.N-s ar hqonda problemebi qronologiur mdgomareobis aRweras sTxovdnen, is ambobda,
drosTan dakavSirebiT. is kargad erkveoda rom „raRacnairi sicarielea~. N.N amas mSvidad
drois erTeulebsa da maT Soris arsebul da uSfoTvelad akvirdeba yovelgvari emociis
mimarTebebSi. zedmiwevniT SeeZlo qrono- gareSe. mxolod maSin, rodesac ekiTxebodnen
logiuri drois grafikulad gamosaxva, Tumca, ratom ar ukvirs, rom „iq araferia~, rodesac
drois Sesaxeb abstraqtuli codnis sruliad is fiqrobs guSindelsa Tu xvalindelze, is
sapirispirod, ukiduresad darRveuli hqonda amJRavnebda mcireoden, xanmokle aJitacias da
subieqturi drois cnobiereba. rodesac wina sustad aRmoxdeboda gaocebis SeZaxili.
SegiZliaT Tqveni Tavi warmoidginoT N.N-is „gonebaSi~, TiTqosda visxdeT da teqsts vki-
cnobierebis Sinaarsi
adgilze, rodesac sakuTari warsulisa an mo- TxulobdeT. metic, Tavs ukeTesad vigrZnobT,
mavlis Sesaxeb fiqrs cdilobT da mxolod Tu vityviT, rom azrebi Cveni cnobierebidan da
„sicarieles~ awydebiT? modiT, erTi wuTiT tvinis iseTi ubnebidan momdinareobs, romelic
ifiqreT raime erT-erT mniSvnelovan movlenaze manamde ar iyo cnobieri, magram mainc ibadeba
Tqveni warsulidan; axla dafiqrdiT, Tu ra kiTxva: mainc rogor mogvdis garkveuli azrebi
SeiZleba moxdes xval an zeg? saidan modis TavSi (gonebaSi)? ganvixilavT ki realurad
warsulis es mogonebebi an warmodgenebi mo- sxvadasxva mogonebebs an momavlis variantebs?
mavlis Sesaxeb? miuxedavad imisa, rom Cvens sxvagvarad rom vTqvaT, cnobierad vaxorcielebT
tvinSi didi informacia inaxeba, naklebad al- arCevans? Tu azrebi garkveuli aracnobieri
baTuria, rom es azrebi iseve mogvdiodes operaciebis meSveobiT rogorRac Cndebian Cvens 187
cnobierebaSi? ra SesaZleblobebi gagvaCnia Cven,
cnobierebis Sinaarsi
romelic N.N-ma ase tragikulad dakarga?
Tu yuradRebiT davakvirdebiT, ras warmoad-
gens normaluri individisaTvis azrebis Camo- Tavdapirvelad unda aRiniSnos, rom termini
yalibebis martivi aqti, intuiturad ukve Segveq- „cnobiereba~ orazrovania. is SeiZleba gamo-
mneba warmodgena am meeqvse Tavis ZiriTadi viyenoT rogorc gonebis zogadi mdgomareobis,
Temebis Sesaxeb. am TavSi SevecdebiT vupasuxoT ise misi specifikuri Sinaarsebis aRsaniSnad.
Semdeg kiTxvebs: ra aris Cveulebrivi gac- zogjer vambobT, rom „cnobier~ mdgomareobaSi
nobiereba? ra ganapirobebs Cveni cnobierebis viyaviT „aracnobieris~ sapirispirod (magali-
Sinaarsebs? risTvis gvWirdeba cnobiereba? Tad, anesTeziis an Zilis dros); sxva SemTxvevaSi
SeuZliaT Tu ara realuri zegavlenis moxdena vambobT, rom cnobier mdgomareobaSi varT. anu
aracnobier fsiqikur movlenebs Cvens azrebze, vacnobierebT konkretul informacias an moq-
emociebsa da qcevaze? rogor icvleba cnobiereba medebas. aq naTlad Cans garkveuli Tanmimdevroba
dRe-Ramis ganmavlobaSi da rogor SegviZlia _ imisaTvis, rom vacnobierebdeT raime konkre-
mizanmimarTulad vcvaloT Cveni cnobierebis tul informacias, cnobier mdgomareobaSi unda
mdgomareoba? imedismomcemi fsiqologi, aseve, vimyofebodeT. am TavSi, rodesac visaubrebT
dainteresdeba, Tu rogor aris SesaZlebeli cnobierebis Sinaarsebze, mxedvelobaSi gveqneba
gonebis aspeqtebis mecnieruli Seswavla, rogor is informacia, romelsac vacnobierebT, romlis
xdeba Sinaganis gareT gamotana da, piriqiT, Sesaxebac viciT.
sazogadoebrivis pirovnulad qceva (interna-
lizacia) da rogor aris SesaZlebeli subieq-
turi gamocdilebis zedmiwevniTi gazomva?
gacnobiereba da cnobiereba
Cven analizs cnobierebis Sinaarsebisa da
funqciebis ganxilviT daviwyebT, amasTan, yurad- adreul fsiqologiur kvlevaTa nawili cno-
Rebas gavamaxvilebT adamianis gonebaze. Seve- bierebis Sinaarsebs eZRvneboda. XIX saukunis
cdebiT dagexmaroT filosofosTa, fsiqologTa dasawyisSi TandaTanobiT daSorda ra fsiqo-
da neiromecnierebebisTvis uZvelesi problemis logia filosofias, is Camoyalibda, rogorc
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
188
rogorc „mecnierebas cnobierebis, rogorc ase- romelic gvanTavisuflebs realur obieqtebsa
Tis, mdgomareobebis aRwerisa da axsnis Sesaxeb.~ da mimdinare movlenebze mijaWvulobisgan. am
Cveulebrivi fxizeli cnobiereba moicavs doneze SegviZlia vimsjeloT da movaxdinoT
Cvens aRqmebs, azrebs, grZnobebs, warmodgenebsa manipulireba obieqtebiT maTi aryofnis piro-
da survilebs mocemul momentSi, anu mTel bebSi, warmovisaxoT axali formebi da gamo-
mentalur aqtivobas, razec vaxdenT yuradRebis viyenoT ukve nacnobi formebi an paternebi, dav-
koncentracias. Cven vacnobierebT Tavad moqme- gegmoT/SevqmnaT utopiebi. cnobierebis umaRlesi
debas, romelsac vaxorcielebT da im faqtsac, donea TviTcnobiereba, Semecneba (gacnobiereba)
rom vaxorcielebT am qmedebas. xandaxan imasac imisa, rom pirovnulad gancdil movlenebs
vacnobierebT, rom sxvebi akvirdebian, afaseben avtobiografiuli xasiaTi aqvs. TviTcnobiereba
da reagireben Cven mier ganxorcielebul qce- gvaZlevs pirovnuli istoriisa da identurobis
vebze. sakuTari Tavis SegrZneba modis gamoc- SegrZnebas. cnobierebis am doneze, Tu Cvens
dilebidan, romelsac privilegirebuli „Sina- gamocdilebaSi samyaro arsebobs, rogorc
gani~ poziciidan sakuTar Tavze dakvirvebiT naTeli, Tanmimdevruli da prognozirebadi ram,
viRebT. es sxvadasxvagvari gonebrivi aqtivobebi, maSin TandaTanobiT gviyalibdeba amis Sesatyvisi
erTad aRebuli, qmnian cnobierebis Sinaarss _ molodinebi da es molodinebi aRgvWuravs
yvela am gamocdilebas cnobierad aRviqvamT awmyoSi saukeTeso mimdinare qmedebiT da momav-
drois garkveul momentSi (Natsouias, 1998). lis dagegmvas axdens. gavixsenoT N.N-is Sem-
axla ufro zustad SegviZlia ganvsazRvroT Txveva, riTac daviwyeT saubari, romelic Tavis
cnobierebis sami sxvadasxva done. isini pirobi- dazianebis Sedegad TiTqmis mTlianad TviT-
Tad Seesatyviseba: (1) bazisuri done _ Sinagani cnobierebis gareSe darCa (tulvingi, 1985). mas
da garegani samyaros cnobiereba; (2) meore done ar gaaCnda rogorc pirovnuli drois per-
_ imis asaxva, gaazreba, rasac vacnobierebT da speqtiva, ise _ droSi ganfenili sakuTari av-
(3) mesame, umaRlesi done sakuTari Tavis, rogorc tobiografiis cnobiereba.
cnobieri, moazrovne individis, gacnobiereba.
bazisur doneze cnobiereba warmoadgens imis cnobiereba (Consciousness) _ Sinagani movlenebisa
gacnobierebas, rom Cven aRviqvamT da vreagirebT da garemos pirobebis cnobierad aRqmis mdgo-
mareoba (gacnobiereba).
xelmisawvdom perceptul informaciaze. am do-
neze Cven vacnobierebT saaTis wikwiks da TviTcnobiereba (Self-awareness) _ cnobierebis
umaRlesi done, pirovnulad gancdili movlene-
SimSilis odnav SesamCnev SegrZnebas. meore
bis avtobiografiuli xasiaTis Semecneba.
doneze cnobiereba simbolur codnas eyrdnoba,
cnobierebis Sinaarsi
189
winarecnobieri mexsiereba
cnobierebis xelmisawvdomoba
mogonebebi, romlebic mxolod mas Semdeg
Cven ganvsazRvreT informaciis zogadi ti-
xdeba cnobierebisaTvis xelmisawvdomi, rac
pebi, romelic SesaZloa gacnobierdes garkveul
raRac warmarTavs Cvens yuradRebas maTze, wina-
adgilze da garkveul droSi, magram ra gana-
recnobieri mogonebebis saxeliT aris cnobili.
pirobebs imas, Tu ra cnobierdeba swored am
momentSi? magaliTad, am wuTSi acnobierebT Tu mogonebebi uzarmazari moculobis mqone in-
ara Tqvens sunTqvas? albaT, ara. sunTqvis kon- formaciasTan erTad inaxeba, rogoricaa, maga-
troli aracnobieri procesebis nawilia. fiq- liTad, enebis, sportis an geografiis zogadi
robT Tu ara Tqvens bolo Svebulebaze an codna da mogonebebi pirovnulad gancdili
„hamletis~ avtorze? albaT, isev ara. aseTi az- movlenebis Sesaxeb. winarecnobieri mexsiereba
rebis kontroli winarecnobieri mexsierebis na- SeumCnevlad arsebobs Cvens gonebaSi manam, sanam
wilia. acnobierebT Tu ara iseT fonur xma- ar Seiqmneba maTi cnobierad arsebobis
urebs, rogoricaa saaTis wikwiki, transportis saWiroebis situacia (rogorc maSin, rodesac
moZraobis xma an naTuris zuzuni? sakmaod mniSvnelovani warsuli movlenis mogoneba
rTuli iqneba am yvelafris gacnobiereba (aRqma) gTxoveT). mexsierebis Sesaxeb dawvrilebiT me-
da Tan sruli koncentraciis SenarCuneba am
8 TavSi visaubrebT.
Tavis Sinaarsze. yvela es stimuli yuradRebis
miRma darCenili informaciis nawilia. dabolos,
arsebobs aracnobieri informacia, romelic yuradRebis miRma darCenili informacia
Znelad xelmisawvdomia cnobieri aRqmisaTvis.
nebismier mocemul momentSi uricxvi
aseT informacias miekuTvneba, magaliTad, gra-
raodenobis stimuliT varT garSemortymulni.
matikuli wesebi, romelic SesaZlebels xdis
rogorc me-5 TavSi iTqva, Cven mxolod maT mcire
winadadebis mniSvnelobis gagebas. axla cal-
nawilze SegviZlia yuradRebis fokusireba. raze
calke ganvixiloT cnobierebis TiToeuli tipi.
movaxdenT fokusirebas da, amasTanave, romeli
mogonebebi gacocxldeba, mniSvnelovnad aris
aracnobieri procesebi
damokidebuli imaze, Tu ra gvaqvs cnobierebaSi.
es aris mTeli rigi aracnobieri sxeulebrivi Tumca, xandaxan SeiniSneba iseTi informaciis
aqtiobebisa, romlebic Zalze iSviaTad Tu iWreba aracnobieri reprezentacia, romelic ar xvdeba
cnobierebaSi. aracnobieri procesebis muSaobis yuradRebis fokusSi. gavixsenoT magaliTi me-5
magaliTia sisxlis wnevis regulacia. nervuli Tavidan: xmaurian wveulebaze cdilobT yurad-
sistema adevnebs ra Tvalyurs fiziologiur
Rebis koncentrirebas TqvenTvis mimzidvel
informacias, uwyvetad afiqsirebs mimdinare
TariRze da am dros uyuradRebod stovebT iqve
cvlilebebs da Sesabamisad reagirebs maTze
mimdinare saubars manam, sanam Tqvens saxels ar
yovelgvari gacnobierebis gareSe. garkveul
mohkravT yurs. moulodnelad aRmoaCenT, rom,
SemTxvevebSi, zogierTi Cveulebrivi aracnobieri
aqtivoba SeiZleba cnobieri gaxdes. magaliTad, rogorRac, gaucnobiereblad usmendiT am
SeiZleba miznad davisaxoT sunTqvis cnobieri saubars da xmaurSi gaarCieT kidec garkveuli
gakontroleba. miuxedavad amisa, nervuli sistema konkretuli signali (Wood & Cowan, 1995a).
mraval mniSvnelovan funqcias uzrunvelyofs
cnobierebis yovelgvari procesis gareSe.
aracnobieri
aracnobieri (Nonconscioes) _ informacia, rome- Cven, Cveulebisamebr, vafiqsirebT aracnobieri
lic, Cveulebriv, xelmiuwvdomelia cnobierebi-
saTvis an mexsierebisaTvis.
informaciis arsebobas, rodesac ver vxsniT
zogierT qcevas cnobieri Zalebis moqmedebiT
winarecnobieri mexsiereba (Preconscious memories)
_ mexsiereba, romelic mocemul momentSi ar aris qcevis mimdinareobis momentSi. aracnobieri
cnobieri, magram cnobierdeba aucileblobis Zalebis Sesaxeb pirveli Teoria zigmund fro-
190 SemTxvevaSi. ids ekuTvnis, romlis Tanaxmadac, garkveuli
cxovrebiseuli gamocdileba _ travmuli mogo- rom winadadebis gageba ufro gaadvilda am
nebebi da tabuirebuli survilebi _ imdenad konteqstSi? Tu gaiolda, es imitom, rom Cvenma
SiSis momgvrelia, rom specifikuri mentaluri aracnobierma enobrivma procesebma gamoiyena
procesebi (romelTac me-14 TavSi ganvixilavT), damatebiTi konteqsti da Zalze swrafad gaakeTa
permanentulad devnian maT cnobierebidan. arCevani sityva bark-is or mniSvnelobas Soris.
froidis mixedviT, rodesac originaluri, miuRe- am magaliTiT kargad Cans, rom cnobieri donis
beli ideebi da motivebi gandevnilia, anu cnobi- miRma moqmedi procesebi xSirad axdenen gavlenas
erebis farglebs miRmaa, azrebTan asocirebuli Cvens qcevaze; am SemTxvevaSi, amis ilustraciaa
Zlieri gancdebi isev inarCuneben TavianT Zalas is simsubuqe, romliTac mivediT winadadebis
da zegavlenas axdenen qcevaze. aracnobieris swor gagebamde. amgvarad, Cven TandaTanobiT
froidiseuli „aRmoCena~ ewinaaRmdegeba dasav- gadavinacvleT cnobierebis Sinaarsis ganxil-
luri azris xangrZliv tradicias. ingliseli vidan cnobierebis funqciebis ganxilvaze. sanam
filosofos lokis (1690/1975) gonebis Sesaxeb detalurad ganvixilavT am sakiTxs, mokled
dawerili klasikuri naSromis „ese adamianis aRvwerT or gzas, romliTac SesaZlebelia cno-
Semecnebis Sesaxeb~ _ gamoqveynebis Semdeg, mo- bierebis Sinaarsis Seswavla.
azrovneTa umravlesoba miiCnevda, rom raci-
onaluri arsebebis damaxasiaTebelia sakuTari
gonebis yvela aqtivobaze xelmisawvdomoba. fro- cnobierebis Sinaarsebis kvleva
idis pirveladi hipoTeza aracnobieri mentaluri
cnobierebis Seswavlis mizniT mkvlevrebs
procesebis arsebobis Sesaxeb Seuracxmyofelad
unda SeemuSavebinaT meTodologia, romlis
da aRmaSfoTeblad iTvleboda mis Tanamed-
saSualebiTac SesaZlebeli xdeba Rrma piradu-
roveTa Soris (Dennett, 1987). (Cven kvlav davub-
li gamocdilebis gazomva. erTi meTodi vundtisa
rundebiT froidis ideebs me-14 TavSi, rodesac
da titCeneris introspeqciis meTodis axali
visaubrebT pirovnebis unikalurobis Sesaxeb).
versiaa: eqsperimentis monawileebs eZlevaT
dResdReobiT mravali fsiqologi iyenebs
mTeli rigi davalebebi da moeTxovebaT xmamaRla
termins aracnobieri, im informaciisa da pro-
msjeloba da laparaki am davalebaTa Ses-
cesebis aRsaniSnad, romelic ufro sasurveli
rulebis procesSi. isini SesaZleblobis fa-
da misaRebia, vidre azrebi, romelic, froidis
rglebSi maqsimalurad detalurad aRweren
Tanaxmad, gandevnas eqvemdebareba. magaliTad,
davalebis Sesrulebisas TavSi mosuli azrebis
mravali enobrivi procesi aracnobier procesebs
Tanmimdevrobas. cdis pirTa angariSebi, e.w.
eyrdnoba. ganvixiloT winadadeba (Vu et al., 2000):
xmamaRla fiqris oqmebi, gamoiyeneba mentaluri
She investigated bark.1 rogor movaxdenT am wina-
strategiebisa da codnis reprezentaciebis
dadebis interpretirebas? warmovidgenT qals,
dokumentirebisaTvis, romelTac monawileebi
romelic ZaRls akvirdeba Tu qals, romelic
davalebis Sesrulebisas iyeneben. es oqmebi, aseve,
xes aTvalierebs? vinaidan sityva bark oraz-
davalebis aRqmasa da masTan gamklavebas Soris
rovania da winadadebis konteqsti didad ver
gvexmareba, Cven mxolod SegviZlia vivaraudoT,
Tu risi Tqma undoda avtors. axla ganvixiloT
cnobierebis Sinaarsi
saidan
viciT
reaqciebis ganxorcielebis did SesaZleblobas
iZleva. SeTanxmebuli mtkicebulebis funqcia
germanel moqalaqeebs aCerebdnen quCaSi
realobis pirovnuli da kulturuli uSualod damkrZalavi biuros win, an
misgan daaxloebiT 100 metris manZilze.
konstruqtebi
mkvlevrebi varaudobdnen, rom damkrZalavi
ar arsebobs ori adamiani, romelic situaciis biuros TvalTaxedvis areSi yofna ada-
sruliad erTnair interpretacias mogvcemda. mianebSi maTi sasrulobis (mokvdaobis)
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
didad albaTuria, rom cxov- asaxuli gamosaxuleba TviTon ze webovan qaRalds. zogierT
rebis garkveul etapze aris? am kiTxvaze pasuxis b a v S v s p i r d a p i r e Te r S i
axalSobilisaTvis, an Zalian gasacemad mkvlevrebi sTxovdnen aCvenebdnen TavianT Tavebs
patara bavSvisaTvis SegexedaT dedebs, rom TavianTi Svile- webovanaTi: maT SeeZloT dae-
da dainteresebuliyaviT: „netav, bisaTvis cxvirze waesvaT pomada naxaT TavianTi webovanqaRal-
ra xdeba mis TavSi?~ xSirad es ise, rom bavSvebs ar scodnodaT diani Tma im saqmianobis pro-
kiTxva gardaiqmneba cnobie- amis Sesaxeb; es iyo laqiani cesSi, riTic iyvnen dakave-
rebis Sesaxeb sakiTxad: rodis cxviris testi (nose dot test). bulni. danarCenebi ki sam-
iwyebs bavSvi sakuTari Tavis, bavSvebi sakmaod adreul asakSi wuTiani Sualedis Semdeg
rogorc aseTis, gacnobierebas? amCneven sarkis zogierT uyurebdnen Canawers: isini
mkvlevrebi fiqroben, rom Tvisebas. magaliTad, 6 Tvemde naxulobdnen sakuTar Tavs
bavSvebi Tavdapirvelad iZenen bavSvebi cdiloben miswvdnen da Tmaze webovani qaRaldiT uax-
subieqtur „me~-s da mxolod Seexon sarkeSi asaxuli gamo- loesi warsulidan. pirvel
amis Semdeg _ obieqtur „me~-s saxulebis nawilebs; mxolod 18 jgufSi bavSvebis orma mesa-
(Lewis, 1991; 1999). Tvis Semdeg bavSvebi ikideben medma moikida Tavze xeli
bavSvebi maSin iZenen xels cxvirze, rodesac cxvirze maSin, rodesac meore jgufSi
subieqtur „me~-s anu subieqtur laqa aqvT (Bertenthal & Fischer, 1978). mxolod erTma mesamedma
TviTcnobierebas, rodesac naTelia, rom am asakamde bavSvebi gaakeTa es. faqtobrivad, mxo-
maTTvis naTeli xdeba, rom ar fiqroben (nebismieri formiT):
isini gamocalkevebulni arian lod 4 wlis asakis Semdeg
„es me var sarkeSi; ra ucnauri bavSvebi axerxeben, rom naxon
sxvebisgan. bavSvs aqvs SesaZ- wiTeli niSani maqvs cxvirze?~
lebloba imisa, rom gare sam- uaxloesi warsulis Canaweri
maSinac ki, roca bavSvebi war-
yaro aqcios cnobieri dakvir- da daiWiron kavSiri Tmis we-
matebiT asruleben laqiani
vebis obieqtad. bovan qaRaldTan. rogorc Cans,
cxviris tests, mainc ar aqvT
bavSvebi maSin iZenen obi- bavSvebisTvis sakmaod rTulia
bolomde „me~-s Camoyalibebuli
eqtur „me~-s anu obieqtur awmyoSi mimdinare movlenis
gancda. maT jer kidev ar aqvT
TviTcnobierebas, rodesac maT Sesaxeb daskvnebis gakeTeba
Camoyalibebuli drois
eZlevaT saSualeba imisa, rom warsulis, Tundac uaxloesi
komponentis mqone obieqturi
TavianTi cnobiereba mimarTon warsulis, reprezentaciebze
„me~-s Sesaxeb idea anu sakuTar
sakuTar Tavze anu, rodesac dayrdnobiT. gagakvirvaT am
Tavze, rogorc warsulSi, aw-
SeuZliaT sakuTari Tavis Sedegebma? Tu yofilxarT 2-3
myosa da momavalSi uwyvetad
cnobieri analizis obieqtad wlis bavSvTan erTad, ge-
arsebulze fiqris unari. la-
qceva. bavSvebs SeuZliaT ga- codinebaT, rom man mSvenivrad
qiani cxviris procedurasTan
iazron, rom „ician, rom ician~ icis, vin aris da ras akeTebs.
an „axsovT, rom axsovT~. bav- adaptaciis Seswavla mkvlevrebs
kvlevis Sedegebi aCvenebs, Tu
Svebis mier obieqturi TviT- „me~-s droSi ganfenilobis
ramdenad realuria bavSve-
cnobierebis SeZenis Sesaxeb kvlevis saSualebas aZlevs
bisTvis daswavla da, Sesa-
klasikuri kvleva eyrdnoba (Povinelli et al., 1996). am kvlevaSi
videofirze iRebdnen 30-42 Tvis bamisad, ramdenad marTlac
sarkesTan qcevas. mkvlevrebs rTulia Cveni, mozrdilebis
ainteresebdaT: rodis iwyebs bavSvebs, rodesac eqsperi-
mentatori Cumad awebebda Tmeb- cnobiereba.
bavSvi mixvedras, rom sarkeSi
kvlevis es Sedegebi adasturebs im daSvebas, grZnobebis SeWris pirobebSi ufro metad esa-
rom individebs SeTanxmebuli mtkicebuleba maT WiroebaT. kulturul rwmenebTan da ganwyobebTan
cnobierebaSi mokvdaobis/sakuTari sasrulobis cnobieri Tanxmobis miReba amsubuqebs am grZno-
bebs. 195
nebis SemuSavebiT. amgvarad, iseTi sityvaTa
cnobierebis funqciebis kvleva wyvilebis seriis warmoTqmis Semdeg, rogoricaa
cnobierebis mravali funqcia moicavs im- ball doze, bell dark da bean deck, cdis pirma SesaZloa
plicitur Sedarebebs, romelic aracnobieri darn boze-is nacvlad SecdomiT barn door war-
rCeba. amitom mravali cnobieri procesi xSirad moTqvas. eqsperimenti amocanisgan damoukidebeli
zemoqmedebs an Tavad ganicdis aracnobieri situaciuri cvladebis Secvlis Sedegad bgeris
procesebis zemoqmedebas. cnobierebis funqciebis garkveuli saxiT cvlilebis albaTobaze cno-
Sesaswavlad mkvlevrebs xSirad ainteresebT bieri an aracnobieri zemoqmedebebis Sefasebis
cnobierisa da aracnobieris mier qcevaze saSualebas iZleva. magaliTad, cdis pirebSi
ganxorcielebul zegavlenaTa Soris gansxva- ufro albaTuri iyo daeSvaT Secdoma bad shock
vebebi. maT mravali meTodi Seqmnes imis saCveneb- (shad bock-is nacvlad), rodesac maT sjerodaT,
lad, Tu rogor zemoqmedeben aracnobieri pro- rom eqsperimentis dros xandaxan mtkivneul
cesebi cnobier qcevaze (Nelson, 1996; Westen, 1998). eleqtrul Soks miiRebdnen (Motley & Baars, 1979).
magaliTad, mkvlevrebi iyeneben laboratori- aseve, mamakac cdis pirebSi meti iyo SecdomiT
ulad gamowveuli predispoziciis Sedegad bge- good lags-is (lood gegs-is nacvlad) warmoTqmis
raTa gadanacvlebis meTods _ SLIP (Spoonerisms of albaToba, rodesac maTTan mimzidveli gareg-
Laboratory-Induced Predisposition _ laboratoriulad nobis eqsperimentatori qali muSaobda. es
gamowveuli winaswari mzaobis spunerizmi) _ Sedegebi wamocdenebis formirebaSi aracno-
imis gansasazRvrad, Tu rogor moqmedebs aracno- bieris wvlilze miuTiTebs.
bieri Zalebi metyvelebaSi wamocdenebis alba- cnobier da aracnobier procesebs Soris
Tobaze (Baars et al., 1992). SLIP procedura eqsperi- urTierTmimarTebis sakvlevi meore gzaa maTi
mentators wamocdenebis gamowvevis saSualebas dapirispireba (Jecoby et al., 1999). ganvixiloT
aZlevs bgeraTa garkveuli paternebis molodi- kvleva, romelSic iqmneba aseTi dapirispireba.
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
suraTi
4.2
aracnobieri mogo-
nebebis zegavlena
saxelis cnobilad
aRqmaze
196
saidan mimarTebas. ikvleven ra cnobierebis funqciebs,
mkvlevrebi xSirad qmnian paradigmebs cnobier
viciT
da aracnobier procesebs Soris urTierTobebis
cnobieri da aracnobieri procesebi Sesafaseblad da sakvlevad.
erTmaneTis sawinaaRmdegod
ganvixiloT 6.1 suraTze warmodgenili
eqsperimenti: am situaciaSi cdis pirebs
Zili da sizmari
moeTxovebaT miakuTvnon saxeli „adrian
mari~ cnobilTa an ucnobTa kategorias. TiTqmis yoveldRe Tqven ganicdiT cno-
arCevanis gakeTebamde isini xmamaRla ki- bierebis Rrma cvlilebebs: rodesac gadawyvetT,
Txuloben saxelTa grZel sias (sadac „ad- rom Tqveni dRe dasrulda, Tqven ganewyobiT
rian maric~ aris naxsenebi) situaciaSi, ZilisaTvis da sanam gZinavT, ueWvelad xedavT
romelSic ar eZlevaT saxelebze srulad sizmrebs. cxovrebis mesameds ZilSi vatarebT,
koncentrirebis saSualeba. rodesac cdis rodesac kunTebi „paralizebulia~, tvini ki
pirebi waradgenen Tavian daskvnebs, maT sxvadasxva aqtivobebiT aris dakavebuli. am
afrTxileben, rom maT mier wakiTxuli nawils Zil-RviZilis zogadi biologiuri rit-
siidan aravin iyo cnobili pirovneba. am- mis ganxilviT daviwyebT. Semdeg ufro deta-
gvarad, Tu saxeli siidan nacnobi aRmoC- lurad visaubrebT Zilis fsiqologiaze. bolos
ndeboda, isini iZulebulni iqnebodnen is ganvixilavT ZilTan Sewyvilebul ZiriTad
ucnobad CaeTvalaT. axla warmovidginoT, gonebriv aqtivobas _ sizmars da SevecdebiT
rom cdis pirebi miadgnen saxels „adrian gavarkvioT, Tu ra rols asrulebs sizmari ada-
mari~. Tu maT SeuZliaT am saxelis Sesaxeb mianis fsiqologiaSi.
cnobieri mogonebis povna, maT ecodinebaT,
rom is warmodgenil siaSi imyofeboda da,
amgvarad, ityvian, rom „adrian mari~ ar
cirkaduli ritmebi
aris cnobili. Tu isini ver aRmoaCenen
cnobier mogonebas, maT savaraudod eqnebaT yvela cocxali arseba ganicdis dRe-Ramis
zogadi grZnoba imisa, rom „sadRac gau- bunebrivi ritmis zemoqmedebas. Cveni sxeuli
goniaT es saxeli adre~ da ityvian, rom sinqronizdeba drois ciklTan, romelic cir-
„adrian mari~ cnobili saxelia. es fenomeni kaduli ritmis saxeliT aris cnobili: sisxlis
cnobier („Tqvi ara!~) da aracnobier (Tqvi wneva, metaboluri procesebi, guliscemis six-
diax!) procesebs Soris dapirispirebaa. Sire, sxeulis temperatura da hormonaluri
faqtobrivad, cdis pirebi metad midre- aqtivoba Sinagani saaTis mixedviT icvleba
kilni arian Tqvan, rom „adrian mari~ (Moore-Ede et al., 1982). es aqtivobebi, umeteswilad,
cnobili personaa da amiT naTels xdian, dRis ganmavlobaSi, Cveulebisamebr, SuadRiT
rom aracnobieri mexsiereba gavlenas ax- aRweven cxovelqmedebis piks da maqsimalurad
dens maT msjelobaze (Jacoby et al., 1989). mcirdebian RamiT Zilis dros. kvlevebi aCvenebs,
rom organizmSi arsebuli saaTi zustad ar
emTxveva saaTs kedelze: garegani saaTis yovel-
gvari miniSnebebis gareSe, adamianis Sinaganma
Sejameba
Zili da sizmari
Zilis fazebi
Zilis fazebis tipuri
paterni e r Ti Ramis
ganmavlobaSi.
suraTi
6.4
adamianis Zilis
paterni cxovrebis
ganmavlobaSi
grafikze naCvenebia, Tu
rogor icvleba asakis ma-
tebasTan erTad yovel-
dRiuri REM Zilisa da
NREM Zilis procentuli
Tanafardoba. yuradReba
miaqcieT, rom REM Zilis
xangrZlivoba mniSvne-
lovnad iklebs wlebis
matebasTan erTad, xolo
NREM Zilis
xangrZlivobis Semcireba
naklebad mkveTria.
200
sZinavT Ramis ganmavlobaSi (Harrison & Horne, 1996). Soris Tvalebis moZraobis uzrunvelsayofad
ratom sZinavT adamianebs amdeni da ra funqciebs saWiro kavSiris Camoyalibebaze. REM Zili qmnis
emsaxureba NREM da REM Zilis saxeobebi? Tavis tvinis iseT funqcionalur struqturebs,
NREM Zilis ori umTavresi funqcia SeiZleba romlebic aucilebelia motoruli Cvevebis
iyos Senaxva (konservacia) da aRdgena. Zili daswavlisaTvis. REM Zilma, aseve, SeiZleba
cxovelebs gakveuli drois ganmavlobaSi ener- garkveuli roli Seasrulos ganwyobilebisa da
giis dazogvis, Senaxvis saSualebas aZlevs, ro- emociebis SenarCunebaSi. garda amisa, is SeiZleba
desac ar aris sakvebis mopovebis, wyvilis povnis saWiro iyos mogonebebis Senaxvisa da mimdinare
an Sromis aucilebloba (Allison & Cicchetti, 1976; gamocdilebis ukve arsebul mogonebebTan da
Cartwtright, 1982; Webb, 1974). meore mxriv, Zili ganwyobebTan TanxmobaSi moyvanisaTvis (Cartwright,
ramdenime gziT aRdgenis SesaZleblobas aZlevs 1978; Dement, 1976). fsiqologiuri TvalsazrisiT,
sxeuls. Zilis dros sinTezirdeba dRis ganmav- mkvlevrebi fiqroben, rom REM Zili aucile-
lobaSi daxarjuli neirotransmiterebisa da belia NREM Zilis Semdeg Tavis tvinis balansis
neiromodulatorebis saWiro raodenoba, postsi- aRdgenisaTvis: NREM ZilisTvis damaxasiaTebeli
nafsur receptorebs ki mgrZnobelobis optima- Tavis tvinis aqtivobis Cveulma tipma SeiZleba
lur doneze dabrunebis saSualeba eZleva Secvalos Tavis tvinis balansi imgvarad, rom
(Porkka-Heiskanen et al., 1997; Rainnie et al., 1994). kvlevis aucilebeli gaxdes normasTan dabruneba REM
Sedegebi, aseve, mowmobs, rom Tavis tvinis ener- Zilis meSveobiT (Benington & heller, 1994).
giis wyaro xelaxla ivseba NREM Zilis dros
(Benington & Heller, 1995).
Tu Ramis ganmavlobaSi ganvicdiT REM Zilis Zilis darRvevebi
deprivacias, Semdeg Rames CveulebrivTan Seda- mSvenieria, rodesac yovelTvis SegviZlia Ra-
rebiT xangrZlivi REM Zili gveqneba, vinaidan miT kargad daZineba. samwuxarod, mravali ada-
REM Zilic emsaxureba garkveul aucilebel miani itanjeba Zilis darRvevebiT, rac seri-
funqciebs. mTel rig saintereso, Tumca, jerje- ozulad moqmedebs maT pirad cxovrebasa da
robiT arasrulad warmodgenil sargebels REM samsaxureobriv saqmianobaze. darRveul Zils
Zils miakuTvneben (Moffitt et al., 1993). magaliTad, socialuri Sedegebic SeiZleba hqondes. adamia-
rogorc Cans, Cvilobis periodSi REM Zili nebi, romelTa samuSao ganrigi RamiT gadaad-
pasuxs agebs nervul daboloebebsa da kunTebs gilebas saWiroebs, mTeli kviris ganmavlobaSi
erTxel mainc Tvlemen samuSao adgilze.
msoflioSi zogierTi yvelaze seriozuli indus-
triuli ubeduri SemTxveva. magaliTad, Cerno-
bilis katastrofa, gvian saRamos saaTebSi moxda.
ambobdnen, rom es SemTxvevebi imitom moxda, rom
Zilis ukmarisobis gamo pasuxismgebelma perso-
nalma optimalurad ver Seasrula Tavisi fun-
qcia. vinaidan Zilis darRvevebi mniSvelovania
mravali studentis cxovrebaSic, aq maTzec
visaubrebT. teqstis kiTxvisas gaxsovdeT, rom
Zilis darRveva varirebs siRrmis, simwvavis mi-
Zili da sizmari
insomnia
rodesac adamianebi ukmayofiloni arian
TavianTi Zilis odenobiT an xarisxiT, isini
insomniisgan itanjebian. saTanadod daZinebaSi
qronikuli warumatebloba xasiaTdeba swrafad 201
verdaZinebiT, Zilis ganmavlobaSi xSiri adgo- axdens daavadebul individebze (Broughton &
mebiT an diliT adre gaRviZebiT. ukanasknel Broughton, 1994). narkoleptikisTvis gamosavals
gamokiTxvaSi 18 da meti wlis mozrdilebis 58% warmoadgens Tavisi daavadebis bunebis garkveva
aRniSnavs, rom bolo wlis manZilze yoveli da socialuri mxardaWeris jgufSi Sesvla.
kviris ganmavlobaSi ramdenime RamiT an ufro
xSirad ganucdia insomnia (National Sleep Founda-
Zilis apnoe
tion, 2000). insomnia kompleqsuri darRvevaa,
romelsac fsiqologiuri, garemo pirobebi da Zilis apnoe aris zeda sasunTq gzebTan
mravali biologiuri faqtori ganapirobebs dakavSirebuli Zilis darRveva, rodesac adamiani
(Spielman & Glovinsky, 1997). laboratoriul piro- Zilis dros wyvets sunTqvas. rodesac es xdeba,
bebSi insomniis mqone individebis Seswavlisas sisxlSi mcirdeba Jangbadis raodenoba da
maTi realuri Zilis xarisxi da raodenoba gamomuSavdeba damxmare (sasignalo) hormonebi,
mniSvnelovnad icvleboda, normaluri Zilidan rac, Tavis mxriv, aiZulebs adamians, rom
darRveulamde. mkvlevrebma aRmoaCines, rom gaiRviZos da ganaaxlos sunTqva. miuxedavad
insomniis mqone mravali individi, romelic imisa, rom umravlesobasTan iSviaTad gvxvdeba
uZilobas uCioda, realurad Zilis sruliad apnoes aseTi Ramis epizodebi, Zilis apnoeTi
normalur fiziologiur paterns avlenda, daavadebul zogierT adamianTan asamde aseTi
Tumca, es mdgomareoba subieqturad insomniad cikli meordeba yoveli Ramis ganmavlobaSi.
aRiqmeboda da aRiwereboda. aseve, kuriozulia apnoes epizodi zogjer aSinebs mZinare adamians,
aRmoCena, rom Zilis darRvevis mqone zogierTi Tumca, xSirad es epizodi imdenad xanmoklea,
adamiani ar uCivis insomnias (Trinder, 1988). amgvari rom igi ver akavSirebs moWarbebul Zilianobas
gansvla imisa Sedegia, Tu adamianebi rogor am epizodebTan (Orr, 1997). magaliTisaTvis ganvi-
sxvadasxvagvarad axdenen fxizeli Zilis inter- xiloT cnobili fsiqologis SemTxveva, romel-
pretirebas, magaliTad, SeiZleba mocemul ada- sac gamouvleneli Zilis apnoes Sedegad ar
mians fxizeli Zili adrindelTan SedarebiT SeeZlo RviZilis mdgomareobaSi yofiliyo leq-
ufro xSiri da stresuli eCvenebodes da ar ciebisa da mecnieruli Sexvedrebis dros. ro-
axsovdes Rrmad rom eZina. desac mas meuRlem acnoba Ramis darRveuli
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
aTi an oci wlis win cota zrdis sasiamovno saqmianobebis vuyureb televizors, an var
ram iyo, rac SeiZleboda ge- raodenobas. wignis avtorebi internetSi.~ Tqvenc eTanxmebiT
keTebina SuaRamis Semdeg. sa- mzad arian aRiaron, rom qselSi amas?Cven ar vcdilobT, uari
Siano davalebis Sesrulebis mogzaurobis Sewyvetas mizanmi- gaTqmevinoT internetis moxma-
Semdeg moswavleebsa da studen- marTulad erCiaT uZilod yof- rebaze. Cven mxolod gTava-
tebs unda amoerCiaT. _ tele- na. mravali mkvlevris azriT, zobT dakvirvebis Sedegebs,
vizorisTvis eyurebinaT Tu internetis qseli 24/7 arsebobas romlis Tanaxmadac, axal teq-
daeZinaT. amis sapirispirod, XX mxolod auaresebs. isini wlebis nologiebs xSirad uZilobis
saukunis bolo aTwleulma manZilze SfoTavdnen imis gamo, axali mizezebi sdevs Tan.
moitana intenretis arseboba da rom mozardebsa da kolejis uZilobas mravali seriozuli
masTan erTad 24/7 stimulaciis studentebs ar eZinaT sakmarisi Sedegi mohyveba: zogierTi
uzrunvelyofa. dRisa da Ramis drois manZilze (Dement & Vaug- maTgania dabali niSnebi, prob-
nebismier momentSi Cven han, 1999; Wolfson & Carskadon, 1998). lemebi samsaxurSi da avto-
SegviZlia vimogzauroT an miuxedavad imisa, rom eqsper- sagzao SemTxvevebi. metic,
visaubroT (Chat oTaxebSi) in- tebis Tanaxmad, nebismier ada- mecnierebs SeuZliaT iseTi
ternetis saSualebiT. Cven Seg- mians esaWiroeba 8-saaTiani Zi- abebis Seqmna, romelic Zi-
viZlia vasrulebdeT Ramis li, Zilis nacionaluri sazo- lisgan Tavis Sekavebis saSua-
vaxSams berlinSi, koneqtikutSi gadoebis mier 2000 wels Catare- lebas mogvcems, Tumca, vera-
(aSS) da vesaubrebodeT vinmes, buli gamokiTxvis Sedegad feri gaaqrobs Zilis saWiro-
vinc miirTmevs adreul sauzmes gamoirkva, rom 18-dan 29 wlamde ebas. Tqven unda gansazRvroT,
berlinSi, germaniaSi. inter- asakis adamianebSi saSualo maC- Tu ra pirovnuli nabijebi
netis gafarToeba SeiZleba da- venebeli arasodes Tanxvdeba am unda gadadgaT, rom XXI sau-
vaxasiaToT, rogorc Zilisadmi standarts. kviris dReebis man- kune TqvenTvisac ar iqces
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
da cenzura, anu dacva survilisagan. cenzura Sinaarsi realuri istoriis misaRebi versiaa,
axorcielebs dafaruli mniSvnelobis, anu faruli Sinaarsi ki socialurad an pirovnulad
latenturi (faruli) Sinaarsis gardasaxvas miuRebeli variantia, Tumca, ufro realisturia
sizmris manifestirebul (xilul) Sinaarsad; es yovelgvari damaxinjebis gareSe.
ukanaskneli ki damaxinjebis procesis Sedegad froidis mixedviT, sizmris interpretacia
im saxis sizmrad yalibdeba, romelsac xedavs ukumimarTulebiT muSaobas moiTxovs xiluli
mZinare adamiani. Sinaarsis damaxinjebis am pro- Sinaarsidan faruli Sinaarsisken. fsiqoana-
204 cess froidi sizmris muSaobas uwodebs. xiluli litikosisaTvis, romelic sizmrebis analizs
pacientis problemebis garkvevisa da maTi sizmrebis interpretaciisadmi
mkurnalobisaTvis iyenebs, sizmrebi naTels xdis aradasavluri midgoma
pacientis aracnobier survilebs, am survilebTan
dasavlur kulturaSi adamianTa umravlesoba
SeWidul SiSebsa da im dacviTi meqanizmebis
arasodes fiqrobs seriozulad sizmrebis
Taviseburebebs, romelTac iyenebs pacienti
Sesaxeb fsiqologiis fakultetze moxvedramde
survilebsa da SiSebs Soris warmoqmnil fsi-
an Terapiis dawyebamde; mraval aradasavlur
qikur konfliqtTan gasamklaveblad. froids
kulturaSi ki, piriqiT, sizmrebis interpretacia
miaCnda, rom sizmarSi warmodgenili simboloebi
kulturis ganuyofeli nawilia (Lewis, 1995; Ted-
da metaforebi orgvar _ idiosinkrezul _ cal-
lock, 1987). ganvixiloT ekvadoris arCuris tomis
keuli individebisTvis specifikur da univer-
indielTa yoveldRiuri cxovreba (Schlitz, 1997,
salur, mravali maTgani ki seqsualuri xasiaTis
gv. 2):
mqone mniSvnelobas atarebs:
sxva Cveulebrivi dReebis msgavsad,
yuTebi, CanTebi, skivrebi, karadebi da
(soflis) mamakacebi patara wreSi sxdebian...
Rumelebi, aseve, carieli, CaRrmavebuli
isini wina Ramis sizmrebs uyvebian erTma-
sagnebi, gemebi da nebismieri saxis tran-
neTs. sizmrebis gaziarebis es yoveldRi-
sporti ganasaxierebs saSvilosnos. siz-
uri rituali arsebiTia arCuris tomis
marSi oTaxebi, Cveulebriv, qalis simbo-
mcxovrebTaTvis. maT swamT, rom TiToeuli
loa; Tu sizmarSi maTSi Semavali da ga-
sizmari ara mxolod sizmris mnaxveli-
mavali sxvadasxva gzac aris warmodgenili,
saTvis, aramed mTeli tomisTvis aris
maSin interpretacia naklebad iwvevs eWvs...
mniSvnelovani. individualuri gamocdileba
sizmarSi sadac oTaxebis mTel rigs gaviv-
koleqtivis moqmedebas emsaxureba.
liT, bordeli an haremia warmodgenili...
didad albaTuria, rom yovelgvari rTuli aseTi dilis Sekrebebze TiToeuli individi
manqanuri danadgari da aparatura sizmarSi Tavis sizmars hyveba, danarCenebi ki TavianT
genitaliebis simbolizaciaa (da, rogorc interpretacias sTavazoben im imediT, rom
wesi, mamakacis genitaliebis) (Freud, 1900/ miaRweven SeTanxmebas, konsensuss sizmris
1965, gv. 389-391). mniSvnelobis gagebaSi. rwmena imis Sesaxeb, rom
individi sizmars „mTeli tomisTvis~ xedavs,
sizmrebis interpretaciis froidiseuli
ewinaaRmdegeba froidis mier SemoTavazebul
Teoria sizmris simbolikas adamianis fsiqo-
mosazrebas, rom sizmari individis aracnobi-
logiis zogad Teorias ukavSirebs. miuxedavad
erisken mimavali „samefo gzaa~.
imisa, rom mkvlevrebma ver moipoves sizmris
bevr kulturaSi miRebulia, rom adamianTa
faruli da xiluli Sinaarsis Sesaxeb am Teo-
garkveuli jgufi sizmrebis interpretaciis
riis damadasturebeli empiriuli monacemebi,
gansakuTrebul Zalasa da unars flobs. maga-
sizmrebis fsiqologiuri mniSvnelovnebis xaz-
liTisTvis maias indielebi SeiZleba ganvixi-
gasmam mimarTuleba misca sizmris Sinaarsis
loT, romlebic meqsikis, gvatemalas, belazisa
Tanamedrove kvlevebs (Domhoff, 1996; Fisher &
da gondurasis sxvadasxva nawilebSi cxovroben.
Greenberg, 1987).
maias kulturaSi Samanebis funqciaa sizmrebis
faruli Sinaarsi (Latent content) _ froidiseul interpretacia. faqtobrivad, maias zogierT sub-
sizmrebis analizSi sizmris dafaruli azri. jgufSi Samanebs am rolisaTvis maSin irCeven,
Zili da sizmari
xiluli (manifestirebuli) Sinaarsi (Manifest con- rodesac maT esizmrebaT RvTaeba, romelic
tent) _ froidiseul sizmrebis analizSi sizmris SamanTa mowodebas amcnobs maT. am axlad
Sinaarsis zedapiruli mxare, romelic arCeuli Samanebidan momdinareobs religiuri
mowodebulia sizmris realuri mniSvnelobis ritualebis Sesaxeb instruqciebic, romlebsac
SesaniRbad.
isini, Tavis mxriv, sizmris xilvebidan iReben.
sizmris muSaoba (Dream work) _ froidiseul siz- miuxedavad imisa, rom Samanebi da sxva religiuri
mrebis analizSi procesi, romliTac Sinagani figurebi floben sizmrebis interpretaciisTvis
cenzura sizmris farul Sinaarss xilul Si-
saWiro codnas, Cveulebrivi, rigiTi adamianebic
205
naarsad gardaqmnis.
hyvebian da ganixilaven sizmrebs. sizmris kulturuli tradiciis mniSvnelovani kompo-
mnaxvelebs, Cveulebriv, SuaRamisas aRviZeben nentia.
meuRleebi; zogierT tomSi dedebi diliT
ekiTxebian Svilebs sizmrebis Sesaxeb. Cvens
sizmris Sinaarsis fiziologiuri
droSi maias tomis adamianebi samoqalaqo omis
Teoriebi
msxverplad iqcnen sakuTar miwaze; mravali
adamiani daiRupa an devnilad iqca. anTropolog sizmrebis interpretaciisadmi dasavluri Tu
barbara Tedlokis mixedviT, „sizmrebisa da aradasavluri midgomis amosaval wertils war-
xilvebisadmi momatebulma yuradRebam SeaZle- moadgens is faqti, rom sizmari Seicavs infor-
bina maT, rom SeenarCunebinaT kavSiri winapreb- macias, romelsac realuri Rirebuleba aqvs
Tan da wminda miwa, romelzec cxovrobdnen~ calkeuli pirovnebisTvis Tu eTnikuri jgufi-
(Tedlock,1992, gv. 471). saTvis. es mosazreba eWvqveS dgeba biologiuri
mraval iseT aradasavlur kulturul jguf- safuZvlis mqone TeoriebSi. gavixsenoT, rom
Si, sadac pativiscemiT epyrobian sizmrebs, zogierTi mkvlevari Tvlis, rom arsebobs REM
droiTi perspeqtiva arsebiTad gansxvavebulad Zilis fiziologiuri saWiroeba, raTa Tavis
moiazreba. froidis Teoria sizmris interpreta- tvini Tavdapirvel mdgomareobas daubrundes
ciisas warsulze, bavSvobis gamocdilebasa da NREM Zilis dros momxdari cvlilebebis Semdeg
(Benington & heller, 1994). aris Tu ara sizmari
gandevnil survilebzea orientirebuli; mraval
mxolod Tavis tvinis sxva aqtivobebis gverdiTi
sxva kulturaSi ki sizmari momavlis winaswar-
movlena, romelsac ar gaaCnia TavisTavadi
metyvelebad iTvleba (Basso, 1987). magaliTad,
mniSvneloba? ganvixiloT j. alan hobsonisa da
eTiopiisa da sudanis sazRvarTan arsebuli
robert makqarlis (Allan Hobsob & Robert McCarley,
regionis _ ingesanas maRlobis (Ingessana Hills)
1977; Hobson, 1988) mier SemoTavazebuli aqtivacia-
xalxSi dResaswaulebis TariRebis SerCeva
sinTezis modeli. am modelis mixedviT, nervuli
sizmriseuli xilvebis safuZvelze xdeba. re-
signali warmoiqmneba tvinis ReroSi da axdens
ligiuri adgilebis mflobelebs maTi mamebi
Tavis tvinis qerqis ubnebis stimulirebas. es
da sxva winaprebi ecxadebaT sizmrebSi da
eleqtruli ganmuxtva avtomaturad xorciel-
amcnoben, rom „dResaswaulis gamocxadebis
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
eqvemdebareba, maSin Tqven Ramis koSmari dag- yvelaze cnobili dasavluri Teoria zigmund
sizmrebiaT. adamianTa umravlesobisaTvis Ramis froids ekuTvnis. sizmrebis interpretacia
koSmarebi SedarebiT iSviaTia. 220 studentisgan Zalze gavrcelebulia aradasavlur kultu-
Semdgar SerCevaSi, romlebic iwerdnen sizmrebs, rebSi, sadac miRebulia, rom sizmris simboloebi
yoveldRiurad Ramis koSmarebis saSualo misi mnaxvelis momavlis Sesaxeb informaciis
sixSire (orkviriani periodis mixedviT) iyo daax- matarebelia. zogierTi fiziologi mkvlevari
loebiT 24 erTi wlis manZilze (Wood & Bootzin, fiqrobs, rom sizmris Sinaarsi Tavis tvinis
1990). Tumca, zogierTi adamiani gacilebiT SemTxveviTi signalebidan momdinareobs, magram 207
am mosazrebas ewinaaRmdegeba sizmris eyrdnoba winmswreb kvlevas, romelmac
Sinaarsebis analizis kvlevebi. Ramis koSmarebs aCvena, rom REM Zilis zogierTi Tvalebis
gansakuTrebiT SemaSinebel sizmrebs uwodeben. moZraoba Tanxvdeba mZinare adamianis
mzeris mimarTulebas. aqedan gamomdinare,
mkvlevrebi sTxovdnen dakvirvebadi siz-
mrebis gamocdilebis mqone adamianebs, rom
cnobierebis Semcvleli ganexorcielebinaT Tvalebis nebismieri
mdgomareobebi (gaazrebuli, mizanmimarTuli) moZraobebis
calkeuli paternebi, rodesac isini
gaacnobierebdnen, rom sizmars xedavdnen.
nebismier kulturaSi adamianebs ar akmayo-
dagegmili Tvalebis moZraobis signalebi
filebT fxizeli cnobierebis Cveulebrivi
Cndeboda REM Zilis deteqtoris Cana-
cvlilebebi. maT ganaviTares garkveuli teq-
werebSi da amiT xdeboda demonstrireba
nikebi, romliTac SesaZlebeli xdeba cnobie-
imisa, rom eqsperimentis monawileni mar-
rebis nacnobi mdgomareobebis miRma gasvla da
Tlac dakvirvebad sizmrebs xedavdnen REM
cnobierebis Secvlil mdgomareobebSi gadasvla.
Zilis periodSi (LaBerge et al., 1981).
zogierTi aseTi praqtika individualuria,
rogoricaa, magaliTad, rekreaciuli prepara-
tebis miReba; zogierTi ki, rogoricaa garkveuli dakvirvebadi sizmrebis gamowvevis mravali
religiuri praqtika, warmoadgens cnobieri meTodi arsebobs. magaliTad, dakvirvebadi
gamocdilebis Cveuli sazRvrebidan gasvlis sizmrebis zogierT kvlevaSi mZinare adamianebs
jgufur mcdelobas. Cven mimovixilavT iseT ukeTeben specialur saTvales, romelSic REM
sxvadasxva gamocdilebas, romelSic cnobierebis Zilis dafiqsirebisas wiTeli sinaTle inTeba.
Secvlili mdgomareobebi mTeli rigi procedu- cdis dawyebamde monawileebma iswavles, rom
rebiT miiRweva. wiTeli sinaTlis gamoCenisas unda gaacnobieron,
rom sizmars xedaven (LaBerge & Levitan, 1995).
acnobiereben ra, rom sizmars xedaven da, amasTanave,
dakvirvebadi sizmrebi isev sZinavT, cdis pirebi dakvirvebadi sizmrebis
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
procentul ganawilebas hipnobilurobis xaris- monacemebTan (Piccione et al., 1989). bavSvebi ufro
xis mixedviT, rodesac maT pirvelad gaiares STagonebadni arian, vidre mozrdilebi; hipno-
hipnoturi stimulaciis testi. ras niSnavs am turi STagonebadoba maqsimums aRwevs mozar-
skalaze „maRali~ an „Zalian maRali~ maCvene- dobis periodSi da Semdeg mcirdeba. arsebobs
beli? testis dasrulebis Semdeg hipnotiziori garkveuli monacemebi hipnobilurobis geneti-
iZleoda posthipnotur instruqciaTa serias, kuri determinantebis Sesaxeb. kerZod, identuri
romelic TiToeuli individis qcevas Seexeboda. tyupebis maCveneblebi ufro uaxlovdeba erTma-
rodesac hipnotiziori eubneboda, rom maTi neTs, vidre araidenturi tyupebis (Morgan et al.,
gaSlili xelebi rkinis naWrad iqceoda, Zalze 1970). miuxedavad imisa, rom hipnobiluroba Seda-
hipnotizirebuli individebi ver axerxebdnen rebiT stabiluria, is ar korelirebs arc erT
xelebis moxras. Sesabamisi instruqciis SemTxve- iseT pirovnul maxasiaTebelTan, rogoricaa mim-
vaSi maT SeeZloT xeli gaeqniaT ararsebuli ndobloba an konformuloba (Fromm & Shor, 1979;
mwerisaTvis. aseve, Zalze hipnotizirebul indi- Kirch & Lynn, 1995). metic, hipnobiluroba moiazrebs
videbs ar SeeZloT „ara~-s niSnad Tavis gaqneva, hipnotur mdgomareobaSi mTlianad CarTvis
Tu hipnotiziori eubneboda, rom maT aRar unikalur kognitur unars.
SeeZloT amis gakeTeba. hipnobilurobis „daba-
li~ maCveneblis mqone studentebi TiTqmis ar
hipnozis efeqtebi
avlendnen msgavs reaqciebs.
hipnobilurobis gazomvis proceduris
hipnobiluroba (Hypnotizability) - aCvenebs, Tu ra aRwerisas saubari gvqonda hipnozis zogierT
xarisxiT eqvemdebareba mocemuli individi stan- standartul efeqtze: hipnoturi zemoqmedebis
dartul hipnotur STagonebas.
210 qveS individebi reagireben motoruli SesaZleb-
lobebisa (magaliTad, maT xelebs ver xridnen) xdeba. namdvilad hipnotizirebuli indi-
da perceptuli gamocdilebis (magaliTad, maT videbi gamocdilebaTa farTo speqtrs aRwe-
eCvenebodaT buzebi) Sesaxeb miTiTebebze. Tumca, ren: isini TavianT realur gamocdilebas-
rogor unda davrwmundeT, rom es qcevebi Tan miaxloebul gancdebs ufro hyvebian,
hipnozis gansakuTrebuli SesaZleblobebidan vidre imas, risi gagonebac surs maTi azriT
momdinareobs da ar aris monawilis Zlieri eqsperimentators ( Reed et al., 1996).
survili, rom daimsaxuros hipnotizioris mo-
woneba? am mniSvnelovan kiTxvaze pasuxis gasa-
am SemTxvevaSi simuliantebi arasworad
cemad mkvlevrebi xSirad atareben eqsperimentebs,
varaudoben, rom rac unda ganecadaT, realuri
romelSic erTmaneTs adareben da upirispireben
hipnozi iyo. aseTi tipis eqsperimentebidan
namdvilad hipnotizirebul individebsa da
naTeli xdeba, Tu konkretulad ra damoukidebeli
simuliantebs.
wvlili Seaqvs hipnozs adamianis gamocdilebaSi.
hipnozis erT-erTi Rirebuleba, romelzec
ar kamaToben, tkivilis Semcirebis unaria
saidan (hipnoturi analgezia). Cveni goneba winaswari
viciT ganWvretiTa da SiSiT aZlierebs tkivilis
stimulebs. am fsiqologiuri efeqtis Semcireba
hipnozi metia, vidre simulacia
hipnoziT aris SesaZlebeli (Chaves, 1999). tki-
eqsperimentSi studentTa ori jgufi vilis kontroli sxvadasxva hipnoturi STa-
monawileobda. erTi jgufi realurad iqna gonebiT miiRweva: sxeulis mtkivneuli nawilis
hipnotizirebuli. meore jgufs hipnozis araorganulad (xis an plastikatisgan gake-
simulirebis instruqcia misces: pirveli Tebulad) an mTliani sxeulisgan gancal-
eqsperimentatoris instruqciis Tanaxmad, kevebulad warmodgena, gonebis ganTavisufleba
maT unda moetyuebinaT meore eqsperimen- sxeulisgan da drois sxvadasxvagvarad `dama-
tatori da daerwmunebinaT igi, rom mar- xinjeba~. adamianebs maSinac ki SeuZliaT
Tlac hipnotozirebulni iyvnen. amis tkivilis gakontroleba, rodesac yvela azri
Semdeg orive jgufs waredgina tonebis da warmodgena gandevnilia cnobierebidan
seriebi da moeTxova am tonebis simaRlis (Hargadon et al., 1995). hipnozi gansakuTrebiT
Sefaseba. eqsperimentis mniSvenlovani Rirebulia qirurgiuli pacientebisaTvis, ro-
nawili iyo moTxovnis instruqcia, romel- melTanac SeuZlebelia sruli anesTeziis miR-
Sic cdis pirebs eubnebodnen, Tu ra unda weva, dedisTvis fiziologiuri mSobiarobis
ganecadaT (Reed et al., 1996, p.143).
halucinaciebi
uCveulo pirobebSi SesaZloa adgili hqondes
cnobierebis damaxinjebas, rodesac individi
xedavs an esmis is, rac awmyoSi realurad/
obieqturad ar aris mocemuli. halucinacia
aris naTeli aRqma, romelic Cndeba obieqturi
stimulaciis ararsebobis pirobebSi; es aris
individis Secvlili realobis mentaluri kon-
normalur „TvaldaxuWul~ modunebul mdgo- struqcia. halucinaciebi gansxvavdeba ilu-
mareobasa da meditaciis konkretul proce- ziebisgan, romelic realuri stimulis percep-
durebs Soris (Holmes, 1984). Tumca, meditaciis tuli damaxinjebaa. ganvixiloT suraTi 6.6.
damcvelebi amtkiceben, rom meditaciis realuri masze adamianTa umravlesoba samkuTxeds xedavs,
fiziologia SeiZleba daxasiaTdes, rogorc Tumca, is „realurad~ ar aris gamosaxuli. am
mSvidi sifxizle anu minimaluri sxeulebrivi
aRgznebis, magram maqsimaluri cnobierebis
mdgomareoba (Dillbeck & Orme-Johnson, 1987; Morrell,
1986). amrigad, meditacia, sul mcire, Seamcirebs
6.6
gaciskrovnebis miRwevaSi daxmarebis gaweva imiT, suraTi
rom individs saSualeba misces nacnobi sagnebis
axleburad danaxvisa da aZlevs aRqmisa da es iluziaa da ara halucinacia!
azrovnebis ganTavisuflebis SesaZleblobas
miuxedavad imisa, rom realurad ar arsebobs,
avtomaturi, kargad daswavlili paternebis adamianTa umravlesoba am suraTze samkuTxeds
xedavs. halucinaciebis SemTxvevaSic adamianebi
halucinacia (Hallucinations) - mcdari aRqma, rome- ararsebuls aRiqvamen, Tumca halucinaciebi
lic Cndeba obieqturi gamRizianeblis arar- individebis cnobierebis Secvlili mdgomare-
obidan warmoiqmneba da ara perceptuli proce-
sebobis pirobebSi.
sebisgan. 213
faqts halucinacias ver vuwodebT, radganac,
rogorc avxseniT mexuTe TavSi, samkuTxedi Cven religiuri eqstazi
mier samyaros aRqmis normaluri procesebis meditacia, locva, marxva da spiritualuri
Sedegad „Cndeba~. Cven ver gavaqrobT am komunikacia religiuri gamocdilebis gaZli-
iluzorul samkuTxeds imiT, Tu gavixsenebT, erebas, intensifikacias emsaxureba. uiliam
rom is ar aris realuri. iluziisgan gansxva- jemsisaTvis (1902) religiuri gamocdileba war-
vebiT, halucinaciebi individualuri gamocdi- moadgens unikalur fsiqologiur gamocdilebas,
lebaa, romelsac ar iziareben igive situaciaSi romelic xasiaTdeba movlenebis erTaderTobisa
moxvedrili sxva adamianebi. zogierTi halu- da dakavSirebulobis, gamocdilebis realu-
cinacia xanmoklea; Tu pirovneba sakuTari robisa da mkafioobis gancdiT, agreTve komu-
TavisTvis halucinaciis ararealurobis swrafad nikaciis unaris arqoniT, sxva sityvebiT rom
dafiqsirebas SeZlebs realobasTan misi dapiris- vTqvaT, mTliani gamocdilebis xasiaTiT. mra-
pirebiT, halucinaciuri gancda savaraudod vali adamianisaTvis religiuri gamocdileba
dasruldeba. Tumca, zog SemTxvevebSi individebi namdvilad ar warmoadgens maTi Cveulebrivi
ver axerxeben halucinaciebis „realurobis~ cnobierebis nawils.
daZlevas da es halucinaciebi maT cxovrebaze TiTqmis ar moiZebneba apalaCias wminda
zemoqmedeben (Siegel, 1992). aCrdilis (Holy Ghost) tomis xalxis religiur
halucinaciebs xels uwyobs momatebuli gamocdilebaze ufro Zlieri religiuri gamoc-
agznebadoba, intensiuri saWiroebis mdgomareoba dileba. maTi rwmenebi da qcevebi cnobierebis
an SemaSinebeli azrebis gandevnis uunaroba. unikalur formas qmnis, romelic maT gansakuT-
isini maSinac Cndeba, rodesac tvini uCveulo, rebuli qcevebis ganxorcielebis saSualebas
iSviaTi gamRizianeblis zemoqmedebas ganicdis, aZlevs. RvTismsaxurebisas maT Sxamiani gvelebi
magaliTad, maRali sicxis, epilefsiuri gulyris da cecxli uWiravT xelSi, svamen striqninis
an Sakikis dros; aseve, mZime gonebrivi aSlilo- sawamlavs. am qcevebisTvis mosamzadeblad usmenen
bis mqone pacientebTan, romelnic ise reagireben grZel qadagebebs da monawileoben xmamaRal,
Sinagan mentalur movlenebze, TiTqos isini yuradRebis mimzidvel simRerebsa, velur
garegani sensoruli gamRizianeblebi iyos. trialsa da cekvebSi:
Tavi 6 / goneba, cnobiereba da Secvlili mdgomareobebi
stimulatorebi
amfetamini hiperkinezia, narko-
lefsia, wonis kon-
troli 2-4 maRali maRali
kokaini ara 1-2 maRali maRali
nikotini nikotinis saReWi
rezini mowevisTvis
Tavis dasanebeblad varirebs msubuqad maRali zomierad maRali
kofeini wonis kontroli,
stimulanti mwvave
respiratoruli
sirTuleebisas,
analgetiki 4-5 ar aris cnobili zomieri
xSirad iwvevs miCvevas. me-3 TavSi aRvniSneT, romelic tvinSi bunebrivad arsebuli niv-
rom tvini Seicavs endorfinebs (endogenur Tierebebis msgavsi qimiuri TvisebebiT xasiaT-
morfinebs), romelic mZlavr zegavlenas axdens deba. rodesac nervuli receptorebi xelovnulad
guneba-ganwyobilebaze, tkivilsa da siamovnebis stimulirdeba cnobierebis Semcvleli nivTie-
gancdaze. opiumisa da morfinis msgavsi nar- rebebiT, tvini kargavs faqiz balanss.
kotikebi tvinis igive receptorul ubnebs depresantebSi Sedis barbituratebi da,
ikavebs (Harrison et al., 1998; Reisine, 1995). amrigad, gansakuTrebiT AaRsaniSnavia, alkoholi. am
opiatebi da marixuana (rogorc zemoT aRiniSna) nivTierebebs axasiaTebT gonebrivi da fizikuri
imitom aRweven maTTvis damaxasiaTebel efeqtebs, aqtivobis daTrgunva (Seneleba) centralur
218 rom isini Seicaven iseT aqtiur komponentebs, nervul sistemaSi nervuli impulsebis gadacemis
zemoqmedebs GABA-s aqtivobaze (De Witte, 1996).
mcire dozis SemTxvevaSi alkoholma SeiZleba
gamoiwvios relaqsacia da mozrdilTa reaq-
ciebis siswrafis mcired gaumjobeseba, Tumca,
organizms mxolod mcire odenobis alkoholTan
SeuZlia gamklaveba. didi raodenobiT alkoholi
xanmokle periodSi iwvevs centraluri nervuli
sistemis gadatvirTvas. avtosagzao da ubeduri
SemTxvevebi 6-jer ufro xSiria adamianebTan,
romelTa sisxlSic 0,10% alkoholis Semcve-
lobaa, vidre maTTan, visTanac es maCvenebeli
2-jer naklebia. alkoholuri intoqsikaciis
meore Sedegi, romelsac wvlili Seaqvs ubedur
SemTxvevebSi, Tvalis gugebis gafarToebaa, rasac
Tan sdevs RamiT xedvis problemebi. rodesac
sisxlSi alkoholis Semcveloba 0,15% aRwevs,
adgili aqvs momatebul negatiur zemoqmedebas
azrovnebaze, mexsierebasa da gansjis unarze,
rasac Tan axlavs emociuri arastabiluroba
da motoruli koordinaciis rRveva.
alkoholis moxmareba umTavresi socialuri
problemaa aSS-Si. alkoholTan dakavSirebuli
avtokatastrofebi 15-25 wlis adamianTa sikv-
dilianobis wamyvani mizezia. rodesac smis
Sekavebis an Semcirebis saSualebiT. depresan- raodenoba da sixSire zemoqmedebs samsaxurze,
tebis moqmedebis efeqti, nawilobriv, miiRweva auaresebs socialur da ojaxur urTierTobebs
sinafsebSi nervuli komunikaciisTvis xelis da seriozul problemebs uqmnis janmrTelobas.
SewyobiT, sadac gamoiyeneba GABA neirotras- aseTi viTarebis Sesatyvisi diagnozia alko-
miteri (Dehaney & Sah, 1999; Malizia & Nutt, 1995). GABA holizmi. fizikuri damokidebuloba, toleran-
xSirad nervuli gadacemebis Semakaveblis fun- toba da miCveva _ es yvelaferi xangrZlivi
qcias asrulebs, riTac aixsneba depresantebis intensiuri smis fonze viTardeba. zogierTi
Semakavebeli efeqtebi. barbituratebi Zalze individisTvis alkoholizmi smaze uaris Tqmis
sakvanZo
sakiTxebi
aracnobierisgan da cno- procesebs Soris arsebul
cnobierebis Sinaarsi
bieri aRqmisgan; urTierTmimarTebas.
cnobiereba gonebis Si- sakvlevi teqnikebi, ro-
naarsebis gacnobierebas, goricaa xmamaRla fiqris
maT Sesaxeb codnas war- oqmebi da eqsperimentis Zili da sizmari
cirkaduli ritmi asaxavs
moadgens; SerCeva cnobierebis Si-
arsebobs cnobierebis naarsis Sesaswavlad gamo- biologiuri saaTis moq-
sami done: (1) samyaros iyeneba. medebas;
bazisuri cnobiereba, (2) Ramis Zilis ganmavlobaSi
gaazreba imisa, Tu ras icvleba Tavis tvinis aq-
cnobierebis
vacnobierebT da (3) tivobis paternebi. REM
sakvanZo sakiTxebi
funqciebi
TviTcnobiereba;
cnobiereba gvexmareba ga- Zili xasiaTdeba Tvale-
RviZili periodis cno- bis swrafi moZraobiT da
darCenaSi da gvaZlevs re-
bierebis Sinaarsi gan- Tanxvdeba mkafio sizmre-
alobis pirovnuli da
sxvavdeba aracnobieri bis periods. mTliani Zi-
kulturuli konstruq-
procesebisgan, winare-
tebis Seqmnis SesaZleb- lis daaxloebiT 1/4 REM
cnobieri mexsierebisgan, Zilia 4-5 calkeuli pe-
lobas;
yuradRebis miRma dar-
mkvlevrebi swavloben riodis ganmavlobaSi;
Cenili informaciisgan,
cnobier da aracnobier
221
221