Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Capítulo 5
5.1. Factoriales
Definición 1
Sea 8 − Ö!×Þ Vamos a definir inductívamente 8x (se lee 8 factorial) mediante
"Ñ !x œ "
#Ñ Ð8 "Ñx œ 8x a8 "b
Ejemplo 1
Sean 8 − ß 5 − Ö!×Þ Se define el símbolo Š ‹ß (se lee " 8 sobre 5 ") mediante
8
5
Ú
Š ‹ œ Û a8 5 bx 5x
8x
8 si 5 Ÿ 8
5 Ü ! si 5 8
Ejemplo 1
Œ œ Œ œ!
& &x "†#†$†%†& #
œ œ "!,
$ #x $x "†#†"†#†$ $
Š ‹œ Š ‹œ
8 8x 8 8x
œ "ß œ "ß
! 8x † !x 8 !x † 8x
a8 "bx8
Š ‹œ
8 8x
a8 "bx
œ œ8
" Ð8 "Ñx † "x
Notación.
Propiedad 1
8 † a8 "b † † † † a8 5 "b
Š ‹œ
8
a 5 Ÿ 8ß
5 "†#†$ † † † † 5
Nótese que, en ésta fracción hay en el numerador 5 factores decrecientes a partir de
8ß y en el denominador, los mismos 5 factores crecientes a partir de "Þ
Demostración.
" † # † $ † † † a8 5 ba8 5 "b † † † a8 "b8
Š ‹œ
8 8x
a8 5 bx 5x " † # † $ † † † a8 5 b † " † # † $ † † † † 5
œ
5
8 † a8 "b † † † † a8 5 "b
œ
"†#†$ † † † † 5
Ejemplo 2
Œ œ
& &†%†$
œ "!
$ "†# † $
5 a5 "b
Œ œ œ 5 a5 "b
5 "
# "†# #
Propiedad 2
1) Š ‹ œ Š ‹
8 8
5 85
2) Š ‹ Œ œŒ
8 8 8"
5 5" 5"
3) 5 Š ‹ œ 8 Œ ß 5 "
8 8"
5 5"
Demostración.
a 5 8ß
1) Š ‹ œ œŠ ‹
8 8x 8x 8
a8 5 bx 5x Ò8 a8 5 bÓx a8 5 bx
œ
5 85
2) Š ‹ Œ œ
8 8 8x 8x
a8 5 bx 5x a8 5 "bx Ð5 "Ñx
5 5"
5"85 8xa8 "b
a8 5 bx Ð5 "Ñx Ò8 " a5 "bÓx a5 "bx
œ 8x œ
œŒ
8"
5"
a8 "bx 8
3) 5 Š ‹ œ 5
8 8x
a8 5 bx 5x a8 5 bx a5 "bx 5
œ5
5
a8 "bx
œ 8Œ
8"
a8 5 bx a5 "bx
œ8
5"
a 5 8ß es inmediato.
El cuadro de números que aparece a continuación se llama triángulo de Pascal, que,
como veremos se puede expresar mediante los coeficientes binomiales.
1
1 1
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1
1 5 10 10 5 1
† † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † †
ˆ !! ‰
ˆ "! ‰ ˆ "" ‰
ˆ #! ‰ ˆ #" ‰ ˆ ## ‰
ˆ $! ‰ ˆ $" ‰ ˆ $# ‰ ˆ $$ ‰
ˆ %! ‰ ˆ %" ‰ ˆ %# ‰ ˆ %$ ‰ ˆ %% ‰
ˆ &! ‰ ˆ &" ‰ ˆ &# ‰ ˆ &$ ‰ ˆ &% ‰ ˆ && ‰
† † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † †
Œ Œ œ Œ ß Œ Œ œ Œ ß Œ Œ œ Œ ß Þ Þ Þ
% % & % % & % % &
! " " " # # # $ $
Þ
Ejemplo 3
Demostrar que
Š ‹ #Š ‹ Œ œŒ
8 8 8 8#
5" 5 5" 5"
Demostración.
Partiendo del primer miembro, se tiene
Š ‹ #Š ‹ Œ œ ÒŠ ‹ Š ‹Ó ÒŠ ‹ Œ Ó
8 8 8 8 8 8 8
5" 5 5" 5" 5 5 5"
œŒ Œ œŒ
8" 8" 8#
5 5" 5"
Ejemplo 4
Propiedad 3
"Œ œŒ
8
85 #8 "
5œ!
8 8"
Demostración.
œŒ Œ † † † † Œ Œ
8$ 8$ #8 " #8
8" 8 8 8
œŒ Œ † † † † Œ Œ
8% 8% #8 " #8
8" 8 8 8
† † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † †
Propiedad 4
"Œ œ Œ
8
5 8"
5œ!
< <"
Demostración.
"Œ œ Œ Í Œ œ Œ lo que es
"
5 # " #
i) Para 8 œ "ß se tiene
5œ<
< <" " #
verdadero. Note que < en éste caso no puede tomar otro valor que no sea 1.
ii) Sea válido para 8ß con 8 < luego se cumple
"Œ œ Œ aLÞMÞb
8
5 8"
5œ<
< <"
"Œ œ Œ aX Þb
8+"
5 8#
5œ<
< <"
En efecto
"Œ œ "Œ Œ œŒ Œ œŒ Þ
8+" 8
5 5 8" 8" 8" 8#
5œ<
< 5œ<
< < <" < <"
a+ ,b œ " Š ‹ +85 , 5
8
8 8
5œ!
5
Demostración.
Por inducción.
a+ ,b8" œ " Œ + aX Þb
8"
8" 8"5 5
,
5œ!
5
En efecto,
a+ ,b œ a+ ,b " Š ‹ +85 , 5
8
8" 8
5œ!
5
"Œ +
8
8" 8" 8"5 5
œ+ , ,8"
5œ"
5
œ "Œ +
8"
8" 8"5 5
,
5œ!
5
Propiedad 5
"Š ‹ œ #8
8
8
2)
5œ!
5
Demostración.
$ " *
1. En el desarrollo Ð B# Ñ Þ Hallar:
# $B
a) El quinto términoÞ
b) El término que contiene a B& Þ
c) El término independiente de BÞ
Solución.
El término de orden 5 "ß en éste caso está dado por
X5" œ Œ Ð B# Ñ*5 Ð Ñ œ Œ Ð Ñ*5 Ð Ñ5 B")$5 , a"b
* $ " 5 * $ "
5 # $B 5 # $
Por tanto:
X( œ Œ Ð Ñ$ Ð Ñ' œ
* $ " (
' # $ ")
2. Encontrar el coeficiente de B8 ß en
ˆ" B B# ‰a" Bb#8"
Solución.
Note que
a" B B# ba" Bb#8" œ a" Bb#8" Ba" Bb#8" B# a" Bb#8"
Debemos buscar el coeficiente de: B8 , B8" y B8# en a" Bb#8" ß así
y el de B8# es Œ Þ
#8 "
8#
" 8
3. Si B< se encuentra en el desarrollo de ÐB Ñ ß hallar su coeficiente.
B
Solución.
Prueba.
ˆB# #B #‰8 œ "Š ‹ #85 ˆB# #B‰5 œ " "Š ‹ #85 Œ #54 B54
8 8 5
8 8 5
5œ!
5 5œ! 4œ!
5 4
Š ‹Œ #8 Š ‹Œ #8" œ 8# #8"
8 # 8 "
# ! " "
5. Demuestre que
"ˆ 8" ‰ #ˆ 8# ‰ 8ˆ 88 ‰
8 † † † † 8 œŒ
ˆ!‰ ˆ"‰ ˆ 8" ‰
8"
8 #
Solución.
5ˆ 8 ‰
" 85 œ " œ "a8 5 "b
8 8 5 a85
8x
bx5x
8
ˆ ‰
a85"bxa5"bx
8x
5œ" 5" 5œ" 5œ"
8a8 "b
œ 8 a8 "b † † † # " œ "5 œ œŒ
8
8"
5œ"
# #
Solución.
Por la propiedad simétrica ˆ 8#
8 ‰
œ ˆ 8# ‰ œ 8a8"b
# œ "! Í 8# 8 #! œ ! Ê
ŒB
"#
"
7. Encuentre el término central de
B
Solución.
Solución.
a" Bb#8 œ ! ˆ #8 ‰ 5
#8
En el desarrollo 5 B ; el término de lugar $< es para
5œ!
5 œ $< " y el término de lugar < # es para 5 œ < " luego se debe cumplir
que
ˆ $<"
#8 ‰
œ ˆ <"
#8 ‰
Í ˆ $<"
#8 ‰
œ Š #8Ð$<"Ñ
#8
‹ œ ˆ <"
#8 ‰
Í #8 $< " œ < "
de donde 8 œ #<Þ
9. Demuestre que
" † $ † & † † † a#8 "b
Œ œ
#8
8 8x
Demostración.
a#8bx " † # † $ † † † 8a8 "b † † † a#8 "b † #8
Œ œ
#8
œ
8 8x 8x 8x 8x
" † $ † & † † † a#8 "b # † % † ' † † † #8
œ †
" † $ † & † † † a#8 "b 8 " † # † $ † † † 8
8x 8x
œ # †
8x 8x
" † $ † & † † † a#8 "b 8
œ #
8x
Demostración.
8a8 "bx
œ"
8"
B5
Ð8 " 5Ñx5x
8a8 "bx5
5œ!
œ" "
8 8
5" 8x
B œ 5
5œ"
Ò8 " Ð5 "ÑÓxÐ5 "Ñx5 5œ"
Ð8 5Ñx5x
œ "5 Š ‹ œ Š ‹ #Š ‹B † † † † 8Š ‹B8"
8
8 8 8 8
5œ"
5 " # 8
5 5 5#
5œ" 5œ# 5œ!
œ "a5 #ba5 "b
8#
8x
5œ!
a8 5 #bxa5 #bx
5œ!
a8 5 #bxa5 #bx
a8 #bx
œ 8a8 "b " œ 8a8 "b "Œ
8# 8#
8#
5œ!
a8 5 #bxa5 bx 5œ!
5
8a8 "bx 5
œ" B5" œ "
8 8
5 8x
a b a b a b
B5"
5œ"
8 5 x 5 " x 5 5œ"
8 5 x 5x
" 5 Š ‹B5"
8
8
œ
5œ"
5
! œ ! 5 ˆ 85 ‰a "b5" de donde
8
Haciendo B œ " se tiene;
5œ"
’ ! ˆ 85 ‰“ œ ! ˆ #8 ‰
8 # #8
11. Demostrar 5
5œ! 5œ!
Demostración.
! ˆ 8 ‰ œ #8 Í ’ ! ˆ 8 ‰“ œ ##8 œ ! ˆ #8 ‰
8 8 # #8
Se sabe que 5 5 5
5œ! 5œ! 5œ!
12. Usando la identidad a" Bb#8 œ a" Bb8 aB "b8 ß demuestre que
a#8bx
Š ‹ Š ‹ † † † † Š ‹ œ
8 # 8 # 8 #
! " 8 a8xb#
Demostración.
a#8bx
Como a" Bb#8 œ "Œ B el coeficiente de B es Œ œ a"b
8
#8 5 #8
a8xb#
8
5œ!
5 8
Por otra parte el coeficiente de B8 en
Š ‹ Š ‹ † † † † Š ‹ a#b
8 # 8 # 8 #
! " 8
Como a"b y a#b ambos, son coeficientes de B8 entonces
a#8bx
Š ‹ Š ‹ † † † † Š ‹ œ
8 # 8 # 8 #
! " 8 a8xb#
13. Demostrar:
a) 1Š ‹ #Š ‹ † † † † 8Š ‹ œ 8Œ
8 # 8 # 8 # #8 "
" # 8 8
b) Š ‹ Š ‹ Š ‹ † † † † œ Š ‹ Š ‹ Š ‹ † † † †
8 8 8 8 8 8
! # % " $ &
Demostración.
8Œ œ 8Œ a$b
#8 " #8 "
8" 8
en " "5 Š ‹Œ B54" se obtiene para 5 4 " œ 8 " Í 5 4 œ 8
8 8
8 8
5œ" 4œ!
5 4
8Š ‹Š ‹ a8 "bŠ ‹Š ‹ † † † † "Š ‹Š ‹
8 8 8 8 8 8
8 ! 8" " " 8"
y por la propiedad simétrica
8Š ‹Š ‹ a8 "bŠ ‹Š ‹ † † † † "Š ‹Š ‹
8 8 8 8 8 8
8 8 8" 8" " "
es decir: 1Š ‹ #Š ‹ † † † † 8Š ‹ a%b
8 # 8 # 8 #
" # 8
finalmente a$b y a%b representan al mismo coeficiente, en este caso de B8"
entonces
1Š ‹ #Š ‹ † † † † 8Š ‹ œ 8Œ
8 # 8 # 8 # #8 "
" # 8 8
b) De inmediato
Demostración.
Demostración.
Notemos que
Š ‹ #Š ‹ $Š ‹ † † † † a8 "bŠ ‹ œ
8 # 8 # 8 # 8 #
! " # 8
Š ‹ #Š ‹ $Š ‹ † † † 8Š ‹ Ò Š ‹ Š ‹ † † † Š ‹ Ó
8 # 8 # 8 # 8 # 8 # 8 # 8 #
" # $ 8 ! " 8
œ 8Œ Œ
#8 " #8
8 8
Observemos que se han ocupado los resultados de los problemas 13. a) y 12.
17. Demuestre que el coeficiente del término central de a" Bb#8 ß es igual a la suma
Demostración.
Œ yŒ luego Œ +Œ œ Œ Þ
#8 " #8 " #8 " #8 " #8
8" 8 8" 8 8
Demostración.
œ "8Œ B a" Bb
8
8" 5 8
5œ"
5"
5œ!
5
œ 8a" Bb8" B a" Bb8
5œ"
5"
Demostración.
5œ!
5"
Demostración.
" Š ‹œ
8
" 8 " 8#8"
5œ!
5# 5 a8 "ba8 #b
Demostración.
"’Œ a5 #b Œ “
8
" 8# 8#
a8 "ba8 #b 5œ! 5 #
œ
5#
’ "Œ a b " Œ “
8 8
" 8# 8#
a8 "ba8 #b 5œ! 5 #
œ 5 #
5œ!
5#
’ "Œ a b " Œ “
8 8
" 8" 8#
a8 "ba8 #b 5œ! 5 "
œ 8 #
5œ!
5#
’ a8 #b " Œ " Œ “
8" 8#
" 8" 8#
a8 "ba8 #b
œ
5œ"
5 5œ#
5
Œ Œ Œ Œ Œ Œ † † † † œ%
#8 %8 #8 %8 # #8 %8 % 8
! #8 " #8 # #8
Demostración.
5œ!
5
"a "b5 Œ Œ œ Œ Œ Œ Œ † † †
#8
#8 %8 #5 #8 %8 #8 %8 #
5œ!
5 #8 ! #8 " #8
note que 5 Ÿ 8Þ
Por otra parte el coeficiente de B#8 ß en [ a" Bb# " Ó#8 œ a# Bb#8 B#8
Por tanto
Œ Œ Œ Œ Œ Œ † † † † œ%
#8 %8 #8 %8 # #8 %8 % 8
! #8 " #8 # #8
"Þ Sinplificar:
ˆ 8" ‰
c) Œ Œ Œ
ˆ 8# ‰
8x $ %8 $8 #8
a) b)
Ð8 "Ñx $8 #8 8
ˆ 8" ‰ a8 "bx a8 "bx
ˆ 8< ‰
<"
d) e)
8x
Respuesta.
$ a8 "b a%8bx
a8xb%
" 8" "
a) 8 b) c) d) <" e) 8 " 8
2. En el desarrollo
*
$ #È B
B $
Respuesta.
&'( "%(
a) b) No existe. c)
"' "'
Œ$B
*
B$
'
Respuesta.
#)$Þ&
a) ŒB # b) ŒB ŒB c) a#B "bŒ"
" $8 " $ " & # (!!
B B B B
Respuesta.
a$8bx
a) a "b8
8x a#8bx
b) 0 c) #)!"
"
5. Encuentre el coeficiente de en el desarrollo de
B
a" BbŒ"
8
"
B
Respuesta.
a#8bx
a8 "bx Ð8 "Ñx
Respuesta.
5 œ ""
Respuesta.
ŒB
#8
# "
B
Respuesta.
Œ
#8
8
ŒB
#8
"
B
Respuesta.
Œ
#8
8
Œ" a" Bb
#
" 8
B
a) Š ‹ $Š ‹ $Š ‹Š ‹œŒ
8 8 8 8 8$
5 5" 5# 5$ 5
14. Calcular el valor de +ß + − ‘à tal que la suma de los coeficientes centrales sea
igual al término independiente de B, en
ŠB ‹
+ *
B#
Respuesta.
+ œ "# „ É ""
"#
a" BbŒ"
#%
"
B
Respuesta.
"(%)Þ
Š ‹ Š ‹ Š ‹ † † † † Š ‹œ
" 8 " 8 " 8 " 8 #8" "
1 ! # " $ # 8" 8 8"
17. Demostrar que
ŒB sean igualesÞ
8
$ "
B#
Respuesta.
8œ%
a#7bx
Š ‹Š ‹ Š ‹Œ † † † † Š ‹Š ‹ œ
7 7 7 7 7 7
! 8 " 8" 78 7 a7 8bx a7 8bx
ŠB È#‹ ŠB È#‹
% %
Respuesta.
#aB% "#B# %b
24. Sean 7ß 8 y < números naturales tales que: < Ÿ 7 y < Ÿ 8Þ Ocupe la identidad
Š ‹Š ‹ Š ‹Š ‹ Š ‹Š ‹ † † † Š ‹Š ‹ œ Œ
7 8 7 8 7 8 7 8 78
< ! <" " <# # ! < <
a#8bx
Š ‹Š ‹ Š ‹Š ‹ Š ‹Š ‹ † † † Š ‹Š ‹ œ
8 8 8 8 8 8 8 8
! # " $ # % 8# 8 a8 #bxa8 #bx
5œ!
5 8
29. Si el término del centro del desarrollo de a" Bb#8 es el mayor término, probar
que:
" "
" B"
8" 8
Respuesta.
8œ# ” 8œ$
a" B B# b œ ! +5 B5
#8
8
5œ!
demuestre i) +#85 œ +5
ii) # ! +5 œ $8 +8
8"
5œ!