Está en la página 1de 256

3PR005.

qxp 27/2/13 08:20 Página I


3PR005.qxp 27/02/2013 03:16 p.m. Página II

Agradecemos la valiosa colaboración que han ofrecido en la elaboración de este libro la


Lic. Elisa Martínez Quiñones y el Lic. Daniel Maza Luis, así como el colectivo de inves-
tigación sobre el desarrollo de las habilidades de fundamentar y demostrar en Geometría,
de la Filial Pedagógica Asamblea de Guáimaro, de Ciego de Ávila.
Agradecemos, además, al Dr. Luis J. Davidson su valioso trabajo en la elaboración de
las referencias históricas que aparecen en este libro.

Edición: Lic. Laura Herrera Caseiro


Diseño de cubierta: Nilda Oliva Lloret
Diseño: Bienvenida Díaz Rodríguez
Ilustración: Martha Tresancos Espín
Ofelia Rodríguez Prendes
Corrección: Eneida Reyes García
Realización: Idania González Sisto
Emplane: Selandia Urquhart Rojas

© Sexta reimpresión, 2013


© Primera reimpresión, 1991
© Ministerio de Educación, 1990
© Editorial Pueblo y Educación, 1990

ISBN 978-959-13-0480-3

EDITORIAL PUEBLO Y EDUCACIÓN


Ave. 3ra. A No. 4601 entre 46 y 60,
Playa, La Habana, Cuba. CP 11300.
epe@ceniai.inf.cu
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página III
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página IV
3PR005.qxp 27/2/13 15:49 Página V
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página VI
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página VII
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página VIII
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página 1

1
3PR005.qxp 27/2/13 08:20 Página 2

2
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 3

Ejemplo 1

3
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 4

Ejemplo 2

4
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 5

Ejemplo 3

Ejemplo 4

5
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 6

Ejemplo 5

6
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 7

Ejemplo 6

7
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 8

Ejemplo 7

8
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 9

Ejemplo 8

9
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 10

10
3PR005.qxp 27/02/2013 04:57 p.m. Página 11

Números primos y compuestos

Conjuntos

11
3PR005.qxp 27/02/2013 04:57 p.m. Página 12

Descomposición de números naturales en factores primos

Mínimo común múltiplo de dos o más números

Determinación del mcm en la práctica

12
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 13

13
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 14

14
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 15

15
3PR005.qxp 27/2/13 08:21 Página 16

16
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 17

Ejemplo 1

17
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 18

18
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 19

Ejemplo 2

19
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 20

Ejemplo 3

20
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 21

21
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 22

22
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 23

23
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 24

24
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 25

25
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 26

26
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 27

Ejemplo 1

27
3PR005.qxp 27/2/13 08:22 Página 28

Ejemplo 2

28
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 29

29
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 30

Ejemplo 3

30
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 31

Ejemplo 4

31
3PR005.qxp 27/2/13 17:32 Página 32

32
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 33

33
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 34

Fracción

Recíproco

34
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 35

35
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 36

Ejemplo 1

36
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 37

Ejemplo 2

37
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 38

Ejemplo 3

38
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 39

39
3PR005.qxp 27/2/13 08:23 Página 40

40
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 41

41
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 42

42
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 43

43
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 44

Ejemplo 1

44
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 45

45
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 46

Ejemplo 2

46
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 47

47
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 48

Ejemplo 1

48
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 49

49
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 50

Ejemplo 4

50
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 51

Ejemplo 5

51
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 52

52
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 53

53
3PR005.qxp 27/2/13 08:24 Página 54

54
3PR005.qxp 27/2/13 17:32 Página 55

55
3PR005.qxp 27/2/13 08:25 Página 56

56
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 57

57
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 58

58
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 59

59
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 60

Ejemplo 1

Ejemplo 2

60
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 61

Ejemplo 3

Ejemplo 4

61
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 62

62
3PR005.qxp 26/2/13 11:04 Página 63

63
3PR005.qxp 26/2/13 14:29 Página 64

Ejemplo 5

64
3PR005.qxp 27/2/13 16:49 Página 65

65
3PR005.qxp 26/2/13 11:05 Página 66

Ejemplo 6

66
3PR005.qxp 26/2/13 11:05 Página 67

67
3PR005.qxp 27/2/13 15:49 Página 68

Operaciones de cálculo con fracciones comunes

68
3PR005.qxp 26/2/13 11:05 Página 69

Operaciones con expresiones decimales

69
3PR005.qxp 26/2/13 11:05 Página 70

Operaciones con expresiones decimales

70
3PR005.qxp 27/2/13 17:10 Página 71

71
3PR005.qxp 26/2/13 14:29 Página 72

72
3PR005.qxp 26/2/13 11:05 Página 73

73
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 74

x x:1 4 x 1,1:x
5

74
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 75

75
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 76

76
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 77

77
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 78

78
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 79

79
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 80

80
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 81

Ejemplo 1

Ejemplo 2

81
3PR005.qxp 26/2/13 11:06 Página 82

Ejemplo 3

82
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 83

Ejemplo 4

Ejemplo 5

83
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 84

84
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 85

Ejemplo 1

85
3PR005.qxp 27/2/13 15:49 Página 86

86
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 87

87
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 88

Ejemplo 1

88
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 89

89
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 90

90
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 91

91
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 92

Significado del tanto por ciento

Problemas fundamentales del tanto por ciento

92
3PR005.qxp 27/02/2013 03:20 p.m. Página 93

El tanto por ciento y las gráficas

93
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 94

94
3PR005.qxp 26/2/13 11:07 Página 95

95
3PR005.qxp 26/2/13 11:08 Página 96

96
3PR005.qxp 26/2/13 11:08 Página 97

97
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 98

98
3PR005.qxp 26/2/13 11:08 Página 99

Ejemplo 1

Ejemplo 2

99
3PR005.qxp 26/2/13 11:08 Página 100

Ejemplo 3

100
3PR005.qxp 27/2/13 17:32 Página 101

Ejemplo 4

101
3PR005.qxp 26/2/13 11:08 Página 102

Ejemplo 5

Ejemplo 6

102
3PR005.qxp 26/2/13 11:08 Página 103

a b a+b a .b x y x+y x:y

103
3PR005.qxp 26/2/13 11:09 Página 104

Ejemplo 1

104
3PR005.qxp 26/2/13 11:09 Página 105

Ejemplo 2

105
3PR005.qxp 26/2/13 11:09 Página 106

106
3PR005.qxp 26/2/13 11:09 Página 107

107
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 108

Ejemplo 1

Ejemplo 2

108
3PR005.qxp 27/2/13 15:50 Página 109

Texto Se designa

Ejemplo 3

109
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 110

110
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 111

111
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 112

Ecuaciones

112
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 113

Procedimiento para solucionar ecuaciones

113
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 114

114
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 115

115
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 116

116
3PR005.qxp 27/2/13 15:50 Página 117

Ejemplo 1

117
3PR005.qxp 26/2/13 11:15 Página 118

Ejemplo 2

118
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 119

Ejemplo 3

119
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 120

Ejemplo 4

120
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 121

Ejemplo 5

121
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 122

122
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 123

123
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 124

124
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 125

Largo de la tela
(en metros)

Costo
(en peso)

125
3PR005.qxp 27/02/2013 05:47 p.m. Página 126

Número de panes

Costo (en centavos)

126
3PR005.qxp 27/02/2013 03:19 p.m. Página 127

Ejemplo 1

Número de días de Número de árboles derribados Número total de árboles


trabajo en un día derribados

Ejemplo 2

127
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 128

Ejemplo 3

Ejemplo 4

128
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 129

Largo (en cm)

Ancho (en cm)

129
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 130

130
3PR005.qxp 27/02/2013 03:19 p.m. Página 131

Ejemplo 5

Número total de Número de árboles derribados


Número de días de trabajo
árboles en 1 día

131
3PR005.qxp 27/2/13 15:50 Página 132

Ejemplo 6

132
3PR005.qxp 27/02/2013 03:19 p.m. Página 133

Libras de mandarina

Costo (en pesos)

Distancia recorrida por un auto


(en km)

Costo (en pesos)

Número de piezas que produce


una máquina

Tiempo que demora


(en horas)

133
3PR005.qxp 26/2/13 11:16 Página 134

Litros de agua que recibe un tanque


por minuto

Tiempo necesario para llenarse

Litros de agua que recibe un tanque


por minuto
Tiempo de demora del viaje
(en horas)

134
3PR005.qxp 27/02/2013 03:19 p.m. Página 135

Fracción Por
Enunciado Razón Centécimas
decimal ciento

135
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 136

Ejemplo 1

Ejemplo 2

136
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 137

137
3PR005.qxp 27/02/2013 03:18 p.m. Página 138

Fracción decimal Notación


Fracción común Por ciento
(denominador 100) decimal

138
3PR005.qxp 27/02/2013 05:53 p.m. Página 139

Partes
Figuras geométri- Total de Denomina- Notación Por
colorea- Razón
cas partes dor 100 decimal ciento
das

Proporciones

139
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 140

Proporcionalidad

140
3PR005.qxp 27/02/2013 05:47 p.m. Página 141

Razones, fracciones, tanto por ciento

Fracción Centéci- Por


Razón
decimal mas ciento

141
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 142

142
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 143

143
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 144

144
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 145

145
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 146

146
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 147

147
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 148

148
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 149

149
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 150

150
3PR005.qxp 26/2/13 11:17 Página 151

151
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 152

Ejemplo 1

152
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 153

Ejemplo 2

153
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 154

154
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 155

Ejemplo 3

Ejemplo 4

155
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 156

156
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 157

157
3PR005.qxp 26/2/13 11:18 Página 158

158
3PR005.qxp 26/2/13 11:24 Página 159

159
3PR005.qxp 26/2/13 11:24 Página 160

160
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 161

Ejemplo 1

161
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 162

Ejemplo 2

162
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 163

Ejemplo 3

163
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 164

164
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 165

Ejemplo 4

165
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 166

Ejemplo 5

166
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 167

Ejemplo 6

167
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 168

168
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 169

Ejemplo 7

169
3PR005.qxp 26/2/13 11:25 Página 170

170
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 171

171
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 172

172
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 173

173
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 174

174
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 175

175
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 176

176
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 177

177
3PR005.qxp 26/2/13 11:26 Página 178

Ejemplo 1

178
3PR005.qxp 26/2/13 11:27 Página 179

179
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 180

Ejemplo 2

180
3PR005.qxp 26/2/13 11:27 Página 181

Ejemplo 3

181
3PR005.qxp 26/2/13 11:27 Página 182

182
3PR005.qxp 26/2/13 11:27 Página 183

183
3PR005.qxp 26/2/13 11:27 Página 184

184
3PR005.qxp 26/2/13 11:28 Página 185

185
3PR005.qxp 27/2/13 15:49 Página 186

186
3PR005.qxp 26/2/13 11:28 Página 187

187
3PR005.qxp 26/2/13 11:28 Página 188

Proporciones

188
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 189

189
3PR005.qxp 26/2/13 11:28 Página 190

Ejemplo 1

190
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 191

191
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 192

Ejemplo 2

192
3PR005.qxp 26/2/13 11:29 Página 193

193
3PR005.qxp 26/2/13 11:29 Página 194

Ejemplo 3

194
3PR005.qxp 26/2/13 11:30 Página 195

Ejemplo 4

195
3PR005.qxp 26/2/13 11:30 Página 196

196
3PR005.qxp 27/02/2013 03:18 p.m. Página 197

Triángulo Escaleno Isósceles Equilátero

Acutángulo

Rectángulo

Obtusángulo

197
3PR005.qxp 27/02/2013 05:47 p.m. Página 198

Control mediante desigualdad


Lados del triángulo
triangular

198
3PR005.qxp 26/2/13 11:31 Página 199

199
3PR005.qxp 26/2/13 11:31 Página 200

Triángulos Tipos de triángulos

200
3PR005.qxp 26/2/13 11:31 Página 201

Ejemplo 1

201
3PR005.qxp 26/2/13 11:31 Página 202

202
3PR005.qxp 27/02/2013 04:21 p.m. Página 203

Metro cúbico

Ejemplo 2

Ejemplo 3

203
3PR005.qxp 26/2/13 11:32 Página 204

Ejemplo 4

204
3PR005.qxp 26/2/13 11:32 Página 205

a b c V a b c V

205
3PR005.qxp 27/2/13 15:49 Página 206

Fig. F 118

206
3PR005.qxp 27/02/2013 03:18 p.m. Página 207

Ángulos

207
3PR005.qxp 27/02/2013 03:17 p.m. Página 208

Triángulos

208
3PR005.qxp 26/2/13 11:33 Página 209

Volumen del ortoedro

209
3PR005.qxp 26/2/13 14:30 Página 210

210
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 211

211
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 212

212
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 213

213
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 214

214
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 215

215
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 216

216
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 217

217
3PR005.qxp 26/2/13 11:39 Página 218

218
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 219

219
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 220

220
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 221

221
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 222

222
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 223

223
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 224

224
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 225

225
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 226

226
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 227

227
3PR005.qxp 26/2/13 11:40 Página 228

228
3PR005.qxp 26/2/13 14:29 Página 229

229
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 230

230
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 231

231
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 232

232
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 233

233
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 234

234
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 235

235
3PR005.qxp 26/2/13 14:29 Página 236

236
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 237

237
3PR005.qxp 26/2/13 11:41 Página 238

238
3PR005.qxp 26/2/13 14:29 Página 239

239
3PR005.qxp 26/2/13 11:42 Página 240

240
3PR005.qxp 26/2/13 11:42 Página 241

241
3PR005.qxp 26/2/13 11:42 Página 242

242
3PR005.qxp 26/2/13 11:42 Página 243

243
3PR005.qxp 27/02/2013 03:17 p.m. Página 244

Operaciones con números naturales

Orden de las operaciones

Fracciones numéricas

244
3PR005.qxp 27/2/13 15:49 Página 245

Movimientos

245
3PR005.qxp 27/02/2013 03:17 p.m. Página 246

Polígonos

246
3PR005.qxp 26/2/13 11:42 Página 247

247
3PR005.qxp 27/2/13 18:18 Página 248

También podría gustarte