Está en la página 1de 20

ISSN: 0212-0267

FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL


HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA

Sources for the study of pedagogic


humanism in Europe

Olegario NEGRÍN FAJARDO


Dpto. de Historia de la Educación (UNED)
Correo-e: onegrin@edu.uned.es

Recepción: 30 de noviembre de 2011. Envío a informantes: 7 de diciembre de 2011.


Fecha de aceptación definitiva: 14 de febrero de 2012
Biblid. [0212-0267 (2012) 31; 319-338]

L
A PRESENTE DOCUMENTACIÓN FORMA PARTE de los archivos documentales
del Grupo de Estudios Medievales y Renacentistas (GEMYR). Un grupo de
estudios interuniversitario e interfacultativo, con sede en el Departamento
de Historia de la Educación de la Universidad Nacional de Educación a Distancia
(UNED), que nació con el propósito de recuperar, estudiar y difundir aquellas obras
humanistas que de una manera directa o indirecta han marcado el devenir de
la cultura europea. El grupo de investigación creó en 2006, en colaboración con la
UNED y la editorial Biblioteca de Autores Cristianos (BAC), la Collectio scriptorum
mediaevalium et renascentium, órgano de difusión científica del GEMYR, dedicado
a difundir, en formato bilingüe latín/castellano, las investigaciones del citado grupo
de investigación.
La presente documentación está organizada en dos partes. En una primera se
recogen fuentes primarias que sustancian en buena medida el panorama europeo
del humanismo pedagógico. Tiene la particularidad de ofrecer una dirección elec-
trónica URL por la que el investigador o estudioso en temas humanistas puede
acceder directamente a la fuente original.
La segunda parte es una lista bibliográfica, sin pretensiones de exhaustividad,
con el propósito de mostrar una parte de la historiografía sobre el panorama del
humanismo europeo y más concretamente castellano. Se ha tomado como crite-
rio de discriminación señalar únicamente publicaciones aparecidas desde 1980
para acá.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
320 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

Fuentes primarias

AUTHOR Adame y Arriaga, José (d. 1698)


TITLE Imperialis Mexicana Universitas illustrata ipsius per constitutionum scholia
URL http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=11000690
NOTES Dpr of the 1698 Seville edition
AUTHOR Agricola, Kaspar
TITLE Individva Trinitate Avspicante Decreto Atqve Avthoritate Amplissimi
Ivrisconsvltorum ordinis in inclyta Heidelbergensium Academia
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00031832/images/
NOTES Dpr of the 1581 Heidelberg Edition
AUTHOR Agricola, Rodolphus Phrisius (1444-1485)
TITLE De formandis studiis epistola
URL http://diglib.hab.de/drucke/348-1-quod-2/start.htm
NOTES Dpr of the 1527 Paris edition
AUTHOR Agricola, Rodolphus Phrisius (1444-1485) et al.
TITLE De formando studio: Rodolphi Agricolae, Erasmi Roterodami et Philippi
Melanchtonis rationes, cum locorum quorumdam indice
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-064979
NOTES Dpr of the 1532 Antwerp edition
AUTHOR Alander, Christiernus Caroli
TITLE Liber studiosus
URL http://www.doria.fi/handle/10024/51900
NOTES Dpr of the 1697 Åbo edition
AUTHOR Alessandrini, Giulio
TITLE Paedotrophia seu de puerorum educatione
URL http://www.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00015579/images
NOTES Dpr of the 1559 Zurich edition
AUTHOR Aretino, Leonardo Bruni (d. 1444)
TITLE De studiis et literis
URL http://diglib.hab.de/drucke/202-71-quod-7/start.htm (download here)
NOTES Dpr of the 1510 Leipzig edition
AUTHOR Artopoeus, Johann
TITLE De eruditionis arbore
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-053936
NOTES Dpr of the 1560 Paris edition
AUTHOR Barlaeus, Caspar
TITLE Methodus morum
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=D1ITAAAAQAAJ&printsec=front
cover&output=reader&pg=GBS.PA358
NOTES Dpr of the 1645 Amsterdam edition
AUTHOR Barlaeus, Caspar
TITLE Methodus studiorum
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=D1ITAAAAQAAJ&printsec=fron
cover&output=reader&pg=GBS.PA340SITE Google Books
NOTES Dpr of the 1645 Amsterdam edition
AUTHOR Barrientos, Bartholomé (d. 1580)
TITLE Opusculum liberalium artium
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 321
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

URL http://fondosdigitales.us.es/books/digitalbook_view?oid_page=213053
NOTES Dpr of the 1573 Salamanca edition
AUTHOR Bauduin, François (1520-1573)
TITLE Oratio de scholis
URL http://trobes.uv.es/search*val/Xa:(Baudouin)&searchscope=9&Da=&Db=&SO
RT=D/Xa:(Baudouin)&searchscope=9&Da=&Db=&SORT=D&SUBKEY=a%3
A%28Baudouin%29/1,4,4,B/l962&FF=Xa:(Baudouin)&searchscope=9&Da=&D
b=&SORT=D&1,1,,0,-1
NOTES Dpr of the 1570 Paris edition
AUTHOR Bechmann, Johann Volkmar (1624-1689)
TITLE Tractatus de studiosorum privilegiis
URL http://www.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00022565/images
NOTES Dpr of the 1666 Jena edition
AUTHOR Belliger, Johannes
TITLE Oratio de studiis dicendi, et eloquentiae encomio in qua dilucide ostenditur, ad
omne studiorum genus, artes dicendi in primis esse necessaria conscripta
URL http://www.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00022483/images
NOTES Dpr of the 1565 Frankfurt edition
AUTHOR Betuleius, Gosquinus
TITLE Etsi lector humanissimme (Schulprogramm der Lateinschule) (1594)
URL http://www.laurentianum.waf-online.de/laurentianum/lgurku02.htm
NOTES Html format
AUTHOR Bisterfeld, Johann Heinrich (d. 1655)
TITLE Consilium de studiis feliciter instituendis
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-094224
NOTES Dpr of the 1657 Leiden edition; downloadable pdf and tiff formats
AUTHOR Bosch, Michael
TITLE Oratio de milite scholastica
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00023364/images/
NOTES Dpr of the 1578 Strassburg edition
AUTHOR Bose, Johann Andreas (1626-1674)
TITLE De comparanda eloquentia civili
URL http://play.google.com/books/reader?id=CFFBAAAAcAAJ&printsec=front
cover&output=reader&hl=en
NOTES Dpr of the 1696 Leiden edition
AUTHOR Boss, Johannes
TITLE De puerorum disciplina
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00012451/images
NOTES Dpr of the 1502 Reutlingen edition
AUTHOR Brunfels, Otto (1488-1534)
TITLE De disciplina et institutione puerorum
URL http://diglib.hab.de/drucke/348-1-quod-10/start.htm
NOTES Dpr of the 1527 Paris edition
AUTHOR Bruni (Aretinus), Leonardo (1369-1444)
TITLE De studiis et litteris
URL http://diglib.hab.de/drucke/202-71-quod-7/start.htm
NOTES Dpr of the 1510 Leipzig edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
322 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Budaeus, Guilielmus (Guilliaume Budé, 1468-1540)


TITLE De studio litteratum recte et commode instituendo
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-052294
NOTES Dpr of the 1532 Paris edition
AUTHOR Budde, Conrad
TITLE De studiis liberalibus apud veteres Romanos
URL http://ora-web.swkk.de:7777/digimo_online/digimo.entry?source=digimo.Dig-
italisat_anzeigen&a_id=1519
NOTES Dpr of the 1700 Jena edition
AUTHOR Camerarius, Joachim (1500-1574)
TITLE De gymnasiis dialogus
URL http://www.uni-mannheim.de/mateo/camena/camer3/te01.html
NOTES Dpr of the 1536 Basel edition
AUTHOR Camerarius, Joachim (1500-1574)
TITLE Liber scholasticus utilis et valde bonus
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00015806/images
NOTES Dpr of the 1555 Basel Edition
AUTHOR Campanella, Tommaso (1568-1639)
TITLE De libris propriis et recta ratione studendi syntagma
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=D1ITAAAAQAAJ&printsec=fron
tcover&output=reader&pg=GBS.PA368SITE Google Books
NOTES Dpr of the 1645 Amsterdam edition
AUTHOR Caselius, Johannes (1533-1613)
TITLE De bono academiae
URL http://diglib.hab.de/drucke/26-9-rhet-7s/start.htm
NOTES Dpr of the 1599 Helmstedt edition
AUTHOR Caselius, Johannes (1533-1613)
TITLE De Ludo Litterario Recte Aperiendo Liber
URL http://diglib.hab.de/drucke/li-1295/start.htm
NOTES Dpr of the 1637 Helmstedt edition
AUTHOR Caselius, Johannes (1533-1613)
TITLE New essay on education
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=hFJYAAAAYAAJ&printsec=front
cover&output=reader&pg=GBS.PA395
NOTES Dpr of the 1699 Leiden edition
AUTHOR Chytraeus, David (1531-1600)
TITLE De Ratione discendi et ordine studiorum recte instituendo, commonefactiones
aliquot et regulae utiles
URL http://diglib.hab.de/drucke/509-quod-11/start.htm (download here)
NOTES Dpr of the 1562 Wittemberg edition
AUTHOR Clemnius, Georg
TITLE De necessario scholarum usu, tam in republica christiana quam civili, oratio
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00030534/images/
NOTES Dpr of the 1672 Lavingen edition
AUTHOR Clichtove, Josse van (1472-1543)
TITLE De artium divisione introductio
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-052748
NOTES Dpr of the 1500 Paris edition; downloadable pdf and tiff formats
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 323
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Coccius, Jodocus


TITLE Inauguralia Collegii Societatis Jesu Molshemensis
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00025116/images/
NOTES Dpr of the 1619 Molsheim edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE Conatuum pansophicorum dilucidatio
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3567;sessionSeq=17937;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid
=725990;tocid=0;sessionId=20040906.3567
NOTES Dpr of the 1914 Tiskem Spolecnosti (Moravia) edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE Coronis
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3310;sessionSeq=3047;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid=
726056;tocid=0;sessionId=20040906.3310
NOTES Dpr of the 1915 Tiskem Spolecnosti (Moravia) edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE De rerum humanarum emendatione consultatio
URL http://www.nsb.norrkoping.se/finspongssamlingen/komensky.pdf
NOTES Dpr of a 1643 (?) ms. (shelfmark not cited
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE De studii pansophici impedimentis
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3310;sessionSeq=3047;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid=
726056;tocid=0;sessionId=20040906.3310
NOTES Dpr of the 1915 Tiskem Spolecnosti (Moravia) edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE Didactica dissertatio
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3567;sessionSeq=17913;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid
=726003;tocid=0;sessionId=20040906.3567
NOTES Dpr of the 1911 Tiskem Spolecnosti (Moravia) edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE Diogenes Cynicus redivivus
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3567;sessionSeq=17913;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid
=726003;tocid=0;sessionId=20040906.3567
NOTES Dpr of the 1911 Tiskem Spolecnosti (Moravia) edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE E Scholasticis Labyrinthis Exitus in planum, Sive, Machina Didactica, mecha-
nice constructa: ad non haerendum amplius (in docendi & discendi muniis) sed
progrediendum (1657)
URL http://www.didactools.de/comenius/machdidk.htm
NOTES Latin text and German translation; html format
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE Laborum scholasticorum in illustri Patakino gymnasio continuatio
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3310;sessionSeq=3047;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid=
726056;tocid=0;sessionId=20040906.3310
NOTES Dpr of the 1915 Tiskem Spolecnosti (Moravia) edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
324 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)


TITLE Magna didactica
URL http://www.tulips.tsukuba.ac.jp/cgi-bin/limedio/limewww/page?session-
Id=20040906.3310;sessionSeq=3093;sessionLang=eng;sessionCode=utf8;bookid=
681970;tocid=0;sessionId=20040906.3310
NOTES Dpr of the 1894 reprint of the 1657 Amsterdam edition
AUTHOR Comenius, Jan Amos (1592-1670)
TITLE Orbis Sensualium Pictus
URL http://www.fh-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost17/Comenius/
com_o000.html
NOTES Text transcript (Nürnberg, 1658, repr. Dortmund, 1978)
AUTHOR Dilherr, Johann Michael (1604-1669)
TITLE Super obitum immaturum Illustrissimi principis Infantuli, Christiani
URL http://www.gbv.de/du/services/gLink/vd17/547:648036H_001,800,600
NOTES Dpr of the 1642 Jena edition
AUTHOR Eck, Johannes (1486-1543)
TITLE Epistula de ratione studiorum suorum
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00007635/images
NOTES Dpr of the 1543 Ingostadt edition (also here)
AUTHOR Eck, Johannes (1486-1543)
TITLE Oratio adversus bonarum artium osores
URL http://luther.hki.uni-koeln.de/luther-cgi/kleioc/0010KlLuther/exec/druck-
seite/%22Kn+A+45{|}293{}TDI00052.jpg%22
NOTES Dpr of the 1517 Augsburg edition
AUTHOR Eisengrein, Martin
TITLE Oratio de summo gradu in artibus liberalibus et philosophia
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00024795/images/
NOTES Dpr of the 1558 Vienna edition
AUTHOR Erasmus, Desiderius (1466-1536)
TITLE Charon (Colloquium 45)
URL http://agoraclass.fltr.ucl.ac.be/concordances/erasme_colloque45/texte.htm
NOTES Html format
AUTHOR Erasmus, Desiderius (1466-1536)
TITLE Colloquia familiaria
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00017218/images
NOTES Dpr of the 1529 Basel edition
AUTHOR Erasmus, Desiderius (1466-1536)
TITLE De civilitate morum puerilium
URL http://www.erasmus.org/index.cfm?fuseaction=eol.detailfacsimile&field1=id&v
alue1=559
NOTES Dpr of the 1530 Basel edition
AUTHOR Erasmus, Desiderius (1466-1536) et al.
TITLE De formando studio: Rodolphi Agricolae, Erasmi Roterodami et Philippi
Melanchtonis rationes, cum locorum quorumdam indice
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-064979
NOTES Dpr of the 1532 Antwerp edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 325
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Erasmus, Desiderius (1466-1536)


TITLE De pueris statim ac liberaliter instituendis
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-070371
NOTES Dpr of the 1529 Basel edition
AUTHOR Erasmus, Desiderius (1466-1536)
TITLE De ratione studiorum
URL http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/Erasme/de_ratione_
stud.txt
NOTES Html format
AUTHOR Fabri de Werdea, Johannes (1450-1505)
TITLE Tractatus de modo docendi alios
URL http://diglib.hab.de/inkunabeln/64-18-quod-11/start.htm
NOTES Dpr of the 1498 Leipzig edition
AUTHOR Fabricius Dantsicanus, Johannes
TITLE De admirabile eruditionis vi
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00006128/images/
NOTES Dpr of the 1639 Danzig edition
AUTHOR Filelfo, Francesco (1398-1481)
TITLE De educatione liberorum
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00008062/images
NOTES Dpr of the 1513 Tübingen edition
AUTHOR Flachsenius, Johannes Henrici
TITLE De impedimentis eruditionis
URL http://www.doria.fi/handle/10024/51419
NOTES Dpr of the 1678 Åbo edition
AUTHOR Focanus, Jacobus
TITLE De ratione studiorum dissertatio
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=D1ITAAAAQAAJ&printsec=front
cover&output=reader&pg=GBS.PA204
NOTES Dpr of the 1645 Amsterdam edition
AUTHOR Fontanus, Johannes
TITLE Hortulus puerorum pergratus ac perutilis Latine discentibus (1561)
URL http://www.chlt.org/sandbox/colloquia/fontanus/index.html
NOTES Html format
AUTHOR Fungerius, Joannes
TITLE De puerorum disciplina et recta educatione liber
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=hFJYAAAAYAAJ&printsec=front
cover&output=reader&pg=GBS.PA250
NOTES Dpr of the 1699 Leiden edition
AUTHOR Göbler, Justin (1504-1567)
TITLE Preface to his edition and translation of St. Basil, De instituenda studiorum
ratione oratio
URL http://www.ub.unibas.ch/kadmos/gg/pic/gg0449_002_vor.htm
NOTES Dpr of the 1537 Basel edition
AUTHOR Goetze, Georg Heinrich
TITLE De Scholarum Incrementis
URL http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl?PPN629744742
NOTES Dpr of the 1719 Lübeck edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
326 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Gresemund, Dietrich (1475-1512)


TITLE Iucundissimus in septem artium liberalium defensionem dialogus
URL http://epub.ub.uni-muenchen.de/2808/
NOTES Dpr of the 1501 Leipzig edition
AUTHOR Gresemund, Dietrich (1475-1512)
TITLE Iucundissimus in septium artium liberalium defensionem dialogus
URL http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb00004296-0
NOTES Dpr of the 1501 Vienna edition
AUTHOR Gresemund, Dietrich the Younger
TITLE Lucubratiunculae bonarum septem artium liberalium
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00039394/images/
NOTES Dpr of the 1494 Mainz edition
AUTHOR Gribaldi, Matteo
TITLE De ratione studendi libri tres
URL http://trobes.uv.es/search*val/Xt:(studendi)&searchscope=9&Da=&Db=&SO
RT=D/Xt:(studendi)&searchscope=9&Da=&Db=&SORT=D&SUBKEY=t%3
A%28studendi%29/1,3,3,B/l962&FF=Xt:(studendi)&searchscope=9&Da=&Db
=&SORT=D&2,2,,0,-1
NOTES Dpr of the 1544 Lyon edition
AUTHOR Guarini, Battista (1538-1612)
TITLE De ordine docendi et studendi
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-058694
NOTES Dpr of an undated Ferrara edition
AUTHOR Guarino, Battisto
TITLE De docendi discendique modo opusculum
URL http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb00003734-3
NOTES Dpr of the 1515 Vienna edition
AUTHOR Hegendorff, Christoph (1500-1540)
TITLE Christiana studiosae iuventutis Institutio
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00027669/images/
NOTES Dpr of the 1526 Hagenau edition
AUTHOR Hegendorff, Christoph (1500-1540)
TITLE De Instituenda Vita, Et Moribus corrigendis Iuventutis, Paraeneses
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00029107/images/
NOTES Dpr of the 1529 Hagenau edition
AUTHOR Heinrichmann, Jacob
TITLE Exhortatio ad literarum studiosos
URL http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb00004804-7
NOTES Dpr of the 1514 Hagenau edition
AUTHOR Heresbach, Conrad (1496-1576)
TITLE De Educandis Erudiendisque Principum Liberis
URL http://www.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00023960/images
NOTES Dpr of the 1570 Frankfurt a. M. edition
AUTHOR Héroard, Jean
TITLE De institutione principis liber singularis ex gallico Joannis Héroardi...; in la-
tinum vertit Joannes Degorris
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-076280
NOTES Dpr of the 1617 edition; downloadable pdf and tiff formats
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 327
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Hertel, Jacob


TITLE Senariorum moralium liber
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00014064/images/
NOTES Dpr of the 1561 Basel edition
AUTHOR Heyden, Sebald
TITLE Paedonomia scholastica
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00028793/images/
NOTES Dpr of the 1546 Nuremberg edition
AUTHOR Kerckmeister, Johann
TITLE Fundamentum scholarium
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00027062/images/
NOTES Dpr of the 1494 Hagenau edition
AUTHOR Lipstorp, Hermann
TITLE De gymnasiarchae offico
URL http://diglib.hab.de/drucke/g-546-4f-helmst-8s/start.htm
NOTES Dpr of the 1591 Berlin edition
AUTHOR Lithomannus, Anders
TITLE De publica juventutis institutione
URL http://filosofia.fi/tallennearkisto/tekstit/2923
NOTES Dpr of the 1671 Åbo edition
AUTHOR Locher, Jakob (1471-1528)
TITLE Oratio de studio humanarum disciplinarum: et laude poetarum Extemporalis
URL http://diglib.hab.de/inkunabeln/104-7-quod-22/start.htm
NOTES Dpr of an undated Freiberg edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De artibus liberalibus oratio
URL http://luther.hki.uni-koeln.de/luther-cgi/kleioc/0010KlLuther/exec/druck-
seite/%22Kn+A+1{|}18{}TDI00007.jpg%22
NOTES Dpr of the 1518 Augsburg edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De coniunctione scholarum
URL http://books.google.com/books?id=zEUMAAAAIAAJ&printsec=titlepage&dq
=tragoedia&as_brr=1#PRA1-PA605,M1
NOTES Dpr of the 1843 Halle edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De corrigendis adulescentiae studiis
URL http://www.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00015272/images
NOTES Dpr of the 1519 Dillingen edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De cura recte loquendi
URL http://books.google.com/books?id=y0UMAAAAIAAJ&printsec=frontcov-
er&dq=editions:0XZAF1KobF-Du6dnrb2X8wM#PPA214,M1
NOTES Dpr of the 1844 Halle edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560) et al.
TITLE De formando studio: Rodolphi Agricolae, Erasmi Roterodami et Philippi
Melanchtonis rationes, cum locorum quorumdam indice
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-064979
NOTES Dpr of the 1532 Antwerp edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
328 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)


TITLE De laude vitae scholasticae
URL http://www.fh-augsburg.de/~harsch/mel_laus.html
NOTES Text transcript; html format
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De miseriis paedagogorum
URL http://books.google.com/books?id=zEUMAAAAIAAJ&printsec=titlepage&dq
=tragoedia&as_brr=1#PPA121,M1
NOTES Dpr of the 1843 Halle edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De studiis adolescentum
URL http://books.google.com/books?id=zEUMAAAAIAAJ&printsec=titlepage&dq
=tragoedia&as_brr=1#PPA181,M1
NOTES Dpr of the 1843 Halle edition
AUTHOR Melanchthon, Philip (1497-1560)
TITLE De studiis literarum non deserendis
URL http://books.google.com/books?id=zEUMAAAAIAAJ&printsec=titlepage&dq
=tragoedia&as_brr=1#PRA1-PA812,M1
NOTES Dpr of the 1843 Halle edition
AUTHOR Mélisse, Antoine
TITLE De publico docendi munere sibi à rege delato oratio
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-093866
NOTES Dpr of the 1577 Paris edition; downloadable pdf and tiff formats
AUTHOR Mettlach, Remigius von
TITLE Regula puerorum
URL http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb00006587-0
NOTES Dpr of the 1502 Pforzheim edition
AUTHOR Mosellanus, Petrus (Peter Schade)
TITLE Paedologia
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00012372/images
NOTES Dpr of the 1520 Leipzig edition
AUTHOR Murmel, Johann
TITLE Officium discipulorum
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00028842/images/
NOTES Dpr of the 1551 Cologne edition
AUTHOR Murmel, Johann
TITLE Pappa nova puerorum esui atque usui percocta
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00003739/images/es/
NOTES Dpr of the 1517 Cologne edition
AUTHOR Murner, Thomas O. M. (1475-1537)
TITLE Ludus studentum Friburgensium
URL http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb00005010-5
NOTES Dpr of the 1511 Frankfurt edition
AUTHOR Nebrija, Antonio de (1444?-1522)
TITLE De liberis educandis
URL http://www.cirfid.unibo.it/irnerio/opere_autori.php?Id_Autore=23
NOTES Dpr of University of Bologna codex 132 fols. 247r.-259v.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 329
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Niger, Antonius (d. 1555)


TITLE Exhortatio ad liberalium artium studia
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00032541/images
NOTES Dpr of the 1550 Magdeburg edition
AUTHOR Pace, Richard
TITLE De fructu qui ex doctrina percipitur
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00002876/images
NOTES Dpr of the 1517 Basel edition
AUTHOR Pallagari, Pietro
TITLE De ingenuis puerorum et adolescentium moribus
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-058297
NOTES Dpr of the 1496 Ferrara edition
AUTHOR Paris, Stephano O. P.
TITLE Christiani hominis institutio
URL http://bibliotecaforal.bizkaia.net/search/tc/tc/109,455,587,B/l962&FF=tchris-
tiani+hominis+institutio&1,1,,001995,-1
NOTES Dpr of the 1561 Paris edition
AUTHOR Pastorius, Joachim
TITLE De iuventutis instituendae ratione diatribe
URL http://play.google.com/books/reader?id=CFFBAAAAcAAJ&printsec=front-
cover&output=reader&hl=en
NOTES Dpr of the 1696 Leiden edition
AUTHOR Pentzeldt, Thomas
TITLE Modus studendi discipulis studiosis accomodatus
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00012226/images/
NOTES Dpr of the 1504 Leipzig edition
AUTHOR Plachy z Trebnice, Jan
TITLE Gratvlatio Virtvtis Et Ervditionis Lavde Praestantibvs Adolescentibvs
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00037629/images/
NOTES Dpr of the 1586 Dillingen edition
AUTHOR Placotomus, Johannes (1514-1577)
TITLE Ratio docendi iuventutem
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00028672/images/
NOTES Dpr of the 1566 Leipzig edition
AUTHOR Porcia, Jacopo di
TITLE De liberorum educatione
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-058294
NOTES Dpr of the 1492 edition
AUTHOR Praetorius, Abdias (Gottschalk Schulz, 1524-1537)
TITLE Ludi literarii Magdeburgensis Ordo
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00032560/images/
NOTES Dpr of the 1553 Magdeburg edition
AUTHOR Remigius Grammaticus
TITLE Fundamentum scholarium
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00006595/images
NOTES Dpr of the 1505 Cologne edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
330 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Remigius Grammaticus


TITLE Regulae puerorum
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00002875/images/
NOTES Dpr of an undated Basel edition
AUTHOR Ringelberg, Joachim Sterck van
TITLE De ratione studii liber
URL http://books.google.com/ebooks/reader?id=D1ITAAAAQAAJ&printsec=fron
tcover&output=reader&pg=GBS.PA252SITE Google Books
NOTES Dpr of the 1645 Amsterdam edition
AUTHOR Sadoleto, Jacopo Cardinal (1477-1547)
TITLE De liberis recte instituendis
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-065530
NOTES Dpr of the 1535 Lyon edition; downloadable pdf and tiff formats
AUTHOR Salhausen, Jan Abraham de
TITLE De praeparatione adolescentum nobilium ad munera reipublicae orationes duae
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00033566/images/
NOTES Dpr of the 1600 Leipzig edition
AUTHOR Scioppe, Kaspar (1576-1649)
TITLE Fragmenta paedagogiae regulae
URL http://diglib.hab.de/drucke/106-2-quod-4/start.htm
NOTES Dpr of the 1621 «Mediolanum» (Meilen?) edition
AUTHOR Silvius, Aeneas (Enea Silvio Piccolomini, Pope Pius II, 1405-1464)
TITLE Epistola de litterarum studiis
URL http://www.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00019594/images
NOTES Dpr of the 1515 Strassburg edition
AUTHOR Simone, Giulio
TITLE Oratio de inventione artium liberalium
URL http://iacobus.usc.es/search*gag?/ sBUSC+dixital+fondos+xerais/sbusc+dixi-
tal+fondos+xerais/1,1,132,B/l856~b1964701&FF=sbusc+dixital+fondos+xerais&7
6,,132,1,0
NOTES Dpr of the 1516 Rome edition
AUTHOR Society of Jesus
TITLE Ratio atque institutio studiorum
URL http://www.univie.ac.at/Geschichte/wienerhof/wienerhof2/texte/ratiostudio/in
dex.htm
NOTES Dpr of the 1603 Naples edition (partial text)
AUTHOR Sturm, Johann (1507-1589)
TITLE De literarum ludis recte aperiendis
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00029030/images
NOTES Dpr of the 1543 Strassburg edition (second copy)
AUTHOR Sturm, Johann (1507-1589)
TITLE Epistola Ad Illustrissimum Principem, Ac Dominum, Dominum Alexandrum,
Ducem Slucensem et Copulensem de educatione principum
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00033209/images/
NOTES Dpr of the 1581 Strassburg edition
AUTHOR Surgant, Johann Ulrich
TITLE Regimen studiosorum
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00012357/images/
NOTES Dpr of the 1502 Basel edition
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 331
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Valla, Lorenzo (1406-1457)


TITLE Oratio in principio studii
URL http://www.bibliotecaitaliana.it:6336/dynaweb/bibit/autori/v/valla/oratio_prin-
cipio_studi/@Generic__BookView
NOTES Html format
AUTHOR Velsius, Justus
TITLE De artium liberalium et Philosophiae Praecepta tradendi recta ratione
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00004062/images/
NOTES Dpr of the 1554 Cologne edition
AUTHOR Vergerio, Pietro Paolo the Elder (1370-1444)
TITLE De ingenuis moribus ac liberalibus studiis
URL http://visualiseur.bnf.fr/Visualiseur?Destination=Gallica&O=NUMM-058690
NOTES Dpr of an undated edition
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De anima et vita
URL http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0003/bsb00032926/images/
NOTES Dpr of the 1543 Basel edition
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De Causis Corruptarum Artium
URL http://comp.uark.edu/~mreynold/vives.html
NOTES Text of Book IV only; html format
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De concordia et discordia in humano genere
URL http://bibliothek.uv.es/search*val/aVives%2C+Joan+Llu{226}is+%281492-
1540%29/avives+joan+lluis+1492+1540/1,1,124,B/l962&FF=avives+joan+lluis+149
2+1540&95,,124,0,-1
NOTES Dpr of the 1532 Lyon edition
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De ingenuorum Adolescentum ac Puellarum Institutione Libri duo
URL http://bibliothek.uv.es/search*val/aVives%2C+Joan+Llu{226}is+%281492-
1540%29/avives+joan+lluis+1492+1540/1,1,124,B/l962&FF=avives+joan+lluis+149
2+1540&97,,124,0,-1
NOTES Dpr of the 1540 Basel edition
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De officio mariti
URL http://bibliothek.uv.es/search*val/aVives%2C+Joan+Llu{226}is+%281492-
1540%29/avives+joan+lluis+1492+1540/1,1,124,B/l962&FF=avives+joan+lluis+149
2+1540&97,,124,0,-1
NOTES Dpr of the 1540 Basel edition
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De pacificatione
URL http://bibliothek.uv.es/search*val/aVives%2C+Joan+Llu{226}is+%281492-
1540%29/avives+joan+lluis+1492+1540/1,1,124,B/l962&FF=avives+joan+lluis+149
2+1540&95,,124,0,-1
NOTES Dpr of the 1532 Lyon edition
AUTHOR Vives, Juan Luis (1492-1540)
TITLE De subventione pauperum, siue de humanis necessitatibus libri duo
URL http://agoraclass.fltr.ucl.ac.be/concordances/vives_de_sub_paup/
NOTES Html format
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
332 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

AUTHOR Waldung, Wolfgang the Elder (1554-1643)


TITLE Oratio, de scholarum necessitate et utilitate
URL http://diglib.hab.de/drucke/145-quod-8/start.htm
NOTES Dpr of the 1589 Nuremberg edition (also here)
AUTHOR Weise, Christian (1642-1708)
TITLE Oratio de conscientia praeceptorum
URL http://diglib.hab.de/drucke/xb-6591/start.htm
NOTES Dpr of the 1679 Zittau edition
AUTHOR Weissenborn, Johann (1644-1700)
TITLE Non Satis Est, Sola Doctrina Onerare Iuventam, Si Praeceptoris Munus Obire
Velis
URL http://www.gbv.de/du/services/gLink/vd17/39:166342N_001,800,600
NOTES Dpr of the 1681 Smalkalden edition

Fuentes secundarias

ABELLÁN, J. L.: El erasmismo español, Madrid, Espasa-Calpe, 1982.


ALCALÁ, Á.: «Arias Montano y el familismo flamenco: una nueva revisión», en Anatomía
del Humanismo. Benito Arias Montano 1598-1998, Huelva, Universidad de Huelva, 1998,
pp. 85-109.
ALEMANY FERRER, R.: «Dimensión humanística de una obra menor de Alfonso de Palen-
cia: el “Tratado de la perfección del triunfo militar” (1459)», Anales de Literatura Espa-
ñola, n.º 1 (1982), pp. 7-20.
ÁLVAREZ TURIENZO, S.: «Las universidades de Salamanca y Alcalá como formas rivales
de educación», en Homenaje a Pedro Sainz Rodríguez, Madrid, FUE, 1986, tomo III,
pp. 37-55.
ANDRÉS MARTÍN, M.: «Introducción», a ARIAS MONTANO, B.: Dictatum Christianum,
Badajoz, Institución «Pedro de Valencia» de la Excma. Diputación Provincial, 1983, pp.
XIII-CXIII.
— «El Dictatum Christianum de Arias Montano. Visión Histórico-Teológica», en MAR-
QUÉS DE LA ENCOMIENDA y otros (eds.): El Humanismo Extremeño. II Jornadas 1997,
Badajoz, Real Academia de Extremadura de las Letras y las Artes, 1998, pp. 9-23.
ARROYO, L. M.: «Necesidad de un concepto renovado de “humanismo”: una propuesta
para articular la presencia de la antropología en la historia de la filosofía», Thémata:
Revista de Filosofía, n.º 35 (2005), pp. 321-328.
ASENSIO, E.: «Fray Luis de León y la Biblia», Edad de Oro, 4 (1985) pp. 5-31.
— «Cipriano de la Huerga, maestro de fray Luis de León», en Homenaje a Pedro Sainz
Rodríguez, Madrid, FUE, vol. III, 1986.
BARRIENTOS GARCÍA, J.: «La Escuela de Salamanca: desarrollo y caracteres», La Ciudad de
Dios, CCVIII (1995), pp. 727-765.
BARTOLOMÉ, B.: «Escuelas de gramática», en Diccionario de historia eclesiástica de España,
Madrid, CSIC, 1987, suplemento I, pp. 285-300.
— «Las temporalidades de los Jesuitas de Castilla y sus estudios de gramática y primeras
letras», Revista Española de Pedagogía, 148 (1980), pp. 95-103.
— «Las escuelas de gramática», en DELGADO, B. (coord.): Historia de la Educación en
España y América, Madrid, Ediciones S. M. y Morata, 1992, vol. II, pp. 194-216.
— «Las escuelas de primeras letras», en DELGADO, B. (coord.): Historia de la Educación en
España y América, Madrid, Ediciones S. M. y Morata, 1992, vol. II, pp. 175-194.
— «Las escuelas monásticas, catedralicias y municipales», en DELGADO, B. (coord.): Histo-
ria de la Educación en España y América, Madrid, Ediciones S. M. y Morata, 1992, vol. I,
pp. 527-554.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 333
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

BATAILLON, M.: Erasmo y España, Madrid, Fondo de Cultura Económica, 1991.


BATLLORI, M.: Humanismo y Renacimiento. Estudios hispano-europeos, Barcelona, Ariel,
1987.
BAUER, J. B.: Diccionario de teología bíblica, Barcelona, Herder, 1985.
BOWEN, J.: Historia de la educación occidental, Barcelona, Herder, 1986.
BUCK, A.: Humanismus. Seine europäische Entwiklung in Dokumenten und Darstellungen,
Munich, 1987.
BURCKARDT, J.: La cultura del Renacimiento en Italia, Barcelona, Iberia, 1983.
BURKE, P.: El Renacimiento, Barcelona, Crítica, 1999.
— El Renacimiento europeo, Barcelona, Crítica, 2000.
CALERO, F.: Juan Luis Vives autor del Lazarillo de Tormes, Valencia, Ajuntament de Valen-
cia, 2006.
CALERO, F.: La Doctrina cristiana de Luis Vives, Madrid, BAC/UNED, 2009.
— «El Asno de oro de Apuleyo, el Lazarillo y Vives: reconocimiento a Antonio Vilano-
va», Espéculo, 43 (2009), s. p.
— «Juan Luis Vives, crítico de libros en De disciplinis y en el Diálogo de la lengua», Libur-
na, 4 (2011), pp. 75-82.
— «Juan Luis Vives, escritor en latín y en castellano», en SÁNCHEZ MECA, D. y otros
(dirs.): Pensadores judíos. De Filón de Alejandría a Walter Benjamin, Mallorca, Uned y
otros, 2011, pp. 147-175.
— «Los coloquios de Palatino y Pinciano y la palinodia de José Luis Madrigal», Espéculo,
47 (2011), s. p.
— «Principales ideas pedagógicas en El Scholástico de Luis Vives», en V ERGARA , J. y
otros (eds.): Ideales de formación en la historia de la educación, Madrid, Dykinson,
2011, pp. 157-175.
CAMPOS SOUTO, M.: «El Memorial de virtudes de Alonso de Cartagena», en Actas del VI
congreso Internacional de la Asociación Hispánica de Literatura Medieval, Alcalá de
Henares, Universidad de Alcalá, 1997, tomo I, pp. 423-430.
CANTIMORI, D.: Humanismo y religiones en el Renacimiento, Barcelona, Península, 1984.
CAPELLI, G.: El humanismo italiano: un capítulo de la cultura europea entre Petrarca y
Valla, Madrid, Alianza, 2007.
CAPITÁN DÍAZ, A.: Historia del pensamiento pedagógico en Europa, Madrid, Dykinson,
1984, p. 119.
— «De los “estudios de humanidad” y de la “dignidad del hombre” en el primer Renaci-
miento español», Revista Española de Pedagogía, 45 (1987), pp. 459-498.
CÁRCELES LABORDE, C.: Humanismo y educación en España (1450-1650), Pamplona, EUNSA,
1993.
CARRETE PARRONDO, C.: Hebraístas judeoconversos en la Universidad de Salamanca (siglos
XV-XVI), Salamanca, Universidad Pontificia, 1983.
CASAS, J.: Humanismo, gramática y poesía: Juan de Mena y los autores en el canon de
Nebrija, Santiago de Compostela, Universidad de Santiago de Compostela, 2010.
CASO AMADOR, R.: «La partida de bautismo de Benito Arias Montano: comentarios sobre
un error histográfico», en MARQUÉS DE LA ENCOMIENDA y otros (eds.): El Humanismo
Extremeño. II Jornadas 1997, Trujillo, Real Academia de Extremadura de las Letras y
las Artes, 1998, pp. 57-65.
CASTRO, A.: «Espiritualismo y conversos judíos antes del siglo XVI», en Aspectos del vivir
hispánico, Madrid, Alianza, 1987.
— España en su historia, Barcelona, Círculo de Lectores, 1989.
CHOZA, J.: Historia cultural del Humanismo, Madrid, Plaza y Valdés, 2009.
COLOMBO, C.: Humanismo y Renacimiento, Madrid, Cincel, 1980.
COMELLAS, M.: El humanista (En torno al Discurso de las letras humanas de Baltasar de
Céspedes), Sevilla, Universidad de Sevilla, 1995.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
334 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

CORONEL RAMOS, M. A.: «Las traducciones oratorias de la Biblia en el Humanismo y las


Reformas», Interculturality and Translation. International Review/Interculturalidad y
Traducción. Revista Internacional, 1 (2005), pp. 159-190.
— La filología humanista y los textos sagrados: La Epístola a los Romanos en versión de
Sebastian Castellio, Valencia, Institució Alfons el Magnànim, 2010.
CURTIUS, E. R.: Escritos de humanismo e hispanismo, Madrid, Verbum, 2011.
DÁVILA PÉREZ, A.: La correspondencia de Arias Montano conservada en el Museo Plantin-
Moretus de Amberes, Tesis doctoral inédita, Universidad de Cádiz, curso 1998-1999.
DELGADO, B.: «Humanismo y Educación», en DELGADO, B. (coord.): Historia de
la Educación en España y América, Madrid, Ediciones S. M. y Morata, 1992, vol. I,
pp. 617-667.
— La educación en la Reforma y la Contrarreforma, Madrid, Síntesis, 2002.
DI CAMILLO, O.: «Humanism in Spain», en RABIL Jr., A. (ed.): Renaissance Humanism,
Fondations, Forms an Legacy, Philadelphia, 1988, vol. II: Humanism beyond Italy,
pp. 55-108.
— «Interpretations of the Renaissance in Spanish Historical Thought: the last thirty Years»,
Renaissace Quarterly, XLIX 2 (1996), pp. 360-383.
DÍEZ MERINO, L.: «La educación entre los hebreos», en DELGADO, B. (coord.): Historia
de la educación en España y América, Madrid, Ediciones S. M. y Morata, 1992, vol. I,
pp. 229-308.
DOMANSKI, J.: La philosophie, théorie ou manière de vivre?, Fribourg, Éditions Universi-
taires, 1996.
DOMENICHINI, D.: «Studio introduttivo», en ARIAS MONTANO, B.: Dictatum Christianum,
Pisa, Guardini editori, 1984.
DOMÍNGUEZ DOMÍNGUEZ, J. F. (coord.): Humanae litterae: estudios de humanismo y tradi-
ción clásica en homenaje al profesor Gaspar Morocho Gayo, Universidad de León, Ser-
vicio de Publicaciones, 2004.
DULAC, H.: El drama Del humanismo ateo, Madrid, Encuentro, 2005.
ESQUERDA BIFET, J.: Diccionario de San Juan de Ávila, Burgos, Monte Carmelo, 1999.
— Introducción a la doctrina de San Juan de Ávila, Madrid, BAC, 2000.
ESTEBAN, L.: «Filología y Humanismo», en Actas del Congreso de Historia de las Universi-
dades españolas y americanas en la Edad Moderna, Valencia, 1987.
— «Filología y Humanismo en la Universidad española del siglo XV y mediados del XVI»,
en Claustros y estudiantes, Valencia, Universidad de Valencia, 1989, pp. 103-127.
FERNÁNDEZ GALLARDO, L.: Alonso de Cartagena. Una biografía política en la Castilla del
siglo XV, Valladolid, Junta de Castilla y León, 2002.
FERNÁNDEZ MARCOS, N.: «De los Nombres de Cristo de fray Luis de León y De Arcano
Sermone de Arias Montano», en Fray Luis de León. Aproximaciones a su vida y su obra,
Santander, Sociedad Menéndez Pelayo, 1989.
— «La exégesis bíblica en Cipriano de la Huerga», en HUERGA, Cipriano de la: Obras
completas, vol. IX, León, Universidad de León, 1996.
FERNÁNDEZ MARCOS, N. y FERNÁNDEZ TEJERO, E.: «Biblismo y erasmismo en la España
del siglo XVI», en Biblia y Humanismo, Madrid, FUE, 1997.
FONTÁN, A.: Príncipes y humanistas. Nebrija, Erasmo, Maquiavelo, Moro, Vives, Madrid,
Marcial Pons, 2008.
FOSTER, K.: Petrarca, Barcelona, Crítica, 1989.
FRANCK, A.: La Kabbale ou la philosophie religieuse des Hébreux, Géneve-Paris, Slatkine,
1981.
FUENTE, J. R. de la: «El Quijote y el conocimiento de lo humano», Panace@: Revista de
Medicina, Lenguaje y Traducción, vol. 6, n.º 21-22 (2005), pp. 307-310.
GALVACHE, F.: La educación familiar en los humanistas españoles, Pamplona, Eunsa, 2001.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 335
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

GARCÍA CÁRCEL, R.: Las culturas del siglo de Oro, Madrid, Biblioteca Historia 16, 1989.
GARCÍA ESTÉBANEZ, E.: El Renacimiento: humanismo y sociedad, Madrid, Ediciones Peda-
gógicas, 2004.
GARCÍA GIBERT, J.: Sobre el viejo humanismo: exposición y defensa de una tradición,
Madrid, Marcial Pons, 2010.
GARIN, E.: La revolución cultural del Renacimiento, Barcelona, Crítica, 1984.
— La educación en Europa, 1400-1600, Barcelona, Crítica, 1987.
— L’umanesimo italiano, Bari, Laterza, 1998.
— Medioevo y Renacimiento, Madrid, Taurus, 2000.
GIL, J.: Arias Montano en su entorno [bienes y herederos], Badajoz, Editora Regional de
Extremadura, 1998.
GIL FERNÁNDEZ, L.: Panorama social del Humanismo español 1500-1800, Madrid, Tecnos,
1997.
GÓMEZ, J.: «En torno a “Humanismo y Renacimiento en España” diez años después de su
publicación», Cuadernos de Filología Hispánica, n.º 23 (2005), pp. 205-219.
GÓMEZ MORENO, A.: España y la Italia de los humanistas, Madrid, 1994.
GONZÁLEZ ÁLVAREZ, A.: «Juan Pablo II y el humanismo místico», en Escritos de homenaje
a S.S. Juan Pablo II, 1982, pp. 65-94.
GONZÁLEZ LEÓN, R. y SÁNCHEZ CANO, J.: «Pensamiento utópico y humanismo cristiano
en la Italia del Renacimiento», en GARCÍA COTARELO, R. (coord.): Las utopías en el
mundo Occidental, Guadalajara, UIMP, 1981, pp. 131-154.
GONZÁLEZ ROLÁN, T.: El humanismo cristiano en la Corte de los Reyes Católicos, Madrid,
Ediciones Clásicas, 2006.
GRANADA, M.: El umbral de la modernidad: estudios sobre filosofía, religión y ciencia entre
Petrarca y Descartes, Barcelona, Herder, 2000.
GRASSI, E.: La filosofía del Humanismo. Preeminencia de la palabra, Barcelona, Anthro-
pos, 1993.
GURRUCHAGA SÁNCHEZ, M.: «Algunas observaciones acerca de los tratados de Séneca tra-
ducidos por Alonso de Cartagena», Faventia, 19/2 (1997), pp. 131-140.
HAAG, H.; VAN DEN BORN, A. y AUSEJO, S. de: Diccionario de la Biblia, Barcelona, Her-
der, 1981.
HADOT, P.: ¿Qué es la filosofía antigua?, Madrid, Fondo de Cultura Económica, 1998.
HALE, J. R.: La civilización del Renacimiento en Europa, 1450-1620, Barcelona, Crítica, 1996.
HAMILTON, A.: «Los humanistas y la Biblia», en KRAYE, J. (ed.): Introducción al humanis-
mo renacentista, Madrid, Cambridge University Oree, 1998, pp. 137-157.
HILLGARTH, J. N.: La hegemonía castellana, 1410-1474. Los reinos hispánicos, vol. 2, Barce-
lona, Grijalbo, 1983.
JACOPIN, P. y LAGRÉE, J.: Érasme, humanisme et langage, Paris, PUF, 1996.
JONES, J. A.: «Pedro de Valencia’s defence of Arias Montano: a note on the Spanish Indexes
of 1632, 1640 and 1667», Bibliothèque d’Humanisme et Renaissance, 57 (1995), pp. 83-88.
KAGAN, R. L.: Universidad y sociedad en la España moderna, Madrid, Tecnos, 1981.
KOHUT, K.: «Sánchez de Arévalo (1404-1470) frente al humanismo italiano», en RUGG. E. y
GORDON, A. M. (coords.): Actas del Sexto Congreso Internacional de Hispanistas, 1980,
pp. 431-434.
KRAYE, J. (ed.): Introducción al humanismo renacentista, Madrid, Cambridge University
Press, 1998.
KRISTELLER, P. O.: El pensamiento renacentista y sus fuentes, México, FCE, 1982.
LABRADOR, C.: La «Ratio Studiorum» de los Jesuitas, Madrid, Universidad de Comillas,
1986.
L AWRANCE , J. N. H.: «Humanism in the Iberian Peninsula», en G OODMAN , A. E. y
M ACKAY, A. (eds.): The Impact of Humanism in Western Europe, London, 1990,
pp. 220-258.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
336 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

LOMBA, J.: La raíz semítica de lo europeo, Madrid, Akal, 1997.


LORENZO, J.: «Los “rhetores latini minores” y su papel de intermediarios entre los clásicos
y el humanismo renacentista», Studia Philologica Valentina, n.º 8 (2005), pp. 179-196.
MANN, N.: «Orígenes del humanismo», en KRAYE, J. (ed.): Introducción al humanismo
renacentista, Madrid, Cambridge University Press, 1998, pp. 19-39.
MARAVALL, J. A.: «El concepto de Renacimiento como época histórica», en Estudios de
Historia..., op. cit., vol. II, pp. 35-74.
— Utopía y contrautopía en el Quijote, Santiago de Compostela, Editorial Pico Sacro,
1976.
— «La idea de cuerpo místico en España antes de Erasmo», en Estudios de Historia del
pensamiento español, Madrid, Ediciones Cultura Hispánica, 1983, vol. I, pp. 179-199.
— La cultura del Barroco, Barcelona, Ariel, 1986.
— «La concepción del saber en una sociedad tradicional», en Estudios de Historia...,
op. cit., vol. I, pp. 201-254.
— «La imagen de la sociedad expansiva en la conciencia castellana del siglo XVI», en Estu-
dios de Historia..., op. cit., vol. II, pp. 271-315.
— «La diversificación de modelos de Renacimiento: el Renacimiento español y el Renaci-
miento francés», en Estudios de Historia..., op. cit., vol. II, pp. 123-192.
MÁRQUEZ, A.: Literatura e Inquisición en España (1478-1834), Madrid, Taurus, 1980.
MARTÍN HERNÁNDEZ, F.: ¿Fue erasmista San Juan de Ávila?, Salamanca, Universidad Pon-
tificia, 1998.
MARTÍN RODRÍGUEZ, A.: El humanismo español y su proyección en América y Canarias en
la época del humanismo, Las Palmas, Universidad de las Palmas, 2006.
MARTÍNEZ RIPOLL, A.: «La Universidad de Alcalá y la formación humanista, bíblica y
arqueológica de Benito Arias Montano», Cuadernos de Pensamiento, 12 (1998), pp. 13-92.
MERINO, L.: Retórica y artes de memoria en el humanismo renacentista, Cáceres, Universi-
dad de Extremadura, 2007.
MICHAEL-R. CADWELL (eds.): Medieval and Renaissance Studies in honour of Robert Tate,
Oxford, 1986, pp. 63-79.
MORALES ORTIZ, A.: «Notas sobre Nicolás Sofianós y su traducción al griego vulgar del
tratado “De liberis educandis” de Pseudo-Plutarco», Myrtia: Revista de Filología Clási-
ca, n.º 20 (2005), pp. 191-206.
MOROCHO GAYO, G.: «Trayectoria humanística de Pedro de Valencia: su actividad en la
escuela de Zafra», en Actas del VII congreso español de estudios clásicos, Madrid, Edito-
rial de la Universidad Complutense, 1989, vol. III, pp. 607-612.
— «Humanismo y filología poligráfica en Cipriano de la Huerga», en La Ciudad de Dios,
CCIV (1991), pp. 863-914.
— «Cipriano de la Huerga, maestro de humanistas», en Fray Luis de León. Historia, huma-
nismo y letras, Salamanca, Ediciones Universidad de Salamanca, 1996, pp. 173-193.
— «Los griegos de hoy en el Humanismo renacentista español», en MORFAKIDIS, M. y
GARCÍA GÁLVEZ, I. (eds.): Estudios neogriegos en España e Iberoamérica. II. Historia,
Literatura, Tradición, Granada, Athos-Pérgamos, 1997.
— «Trayectoria humanística de Benito Arias Montano», en MARQUÉS DE LA ENCOMIENDA
y otros (eds.): El Humanismo Extremeño. II Jornadas 1997, Badajoz, Real Academia de
Extremadura de las Letras y las Artes, 1998.
— «Avance de datos para un inventario de las obras y escritos de Arias Montano», La
Ciudad de Dios, CCXI (1998), pp. 179-275.
— «La filología bíblica del humanismo renacentista: continuidad y ruptura», en Actas del
Congreso Internacional sobre Humanismo y Renacimiento, León, Universidad de León,
1998, vol. I, pp. 127-154.
MORRÁS, M.: «Sic et non: en torno a A. de Cartagena y los studia humanitatis», Euphrosyne.
Revista de Filología Clásica, 23 (1995), pp. 333-346.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA 337
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

NADER, H.: Los Mendoza y el Renacimiento español, Guadalajara. Excma. Diputación Pro-
vincial, 1986.
NAUERT, Ch. G.: Humanism and the Culture of Renaissance Europe, Cambridge, 1995.
NIETO IBÁÑEZ, J. M.: Humanismo y tradición clásica en España y América, León, Univer-
sidad de León, 2004.
— (coord.): Humanismo y tradición clásica en España y América II, Universidad de León,
Servicio de Publicaciones, 2004.
NUE, F.-A.: «Educación en el humanismo renacentista: Rabelais», Educadores, 26 (1984),
pp. 43-63.
PARADINAS, J.: Humanismo y educación en el Dictatum Christianum de Benito Arias Mon-
tano, Huelva, Universidad de Huelva, 2006.
— «La educación en América según las Relaciones de Indias de Pedro de Valencia», en El
Humanismo español y su proyección en América y Canarias en la época del Humanis-
mo, Las Palmas de Gran Canaria, Servicio de publicaciones de la Universidad de Las
Palmas de Gran Canaria, 2006, pp. 173-188.
— «Pasado, presente y futuro del modelo humanístico de educación», Eikasia. Revista de
Filosofía, año II, 11 (2007).
— «La educación del hombre en el Naturae Historia de Arias Montano», en VERGARA
CIORDIA, J.: Ideales de formación en la Historia de la Educación, Madrid, Editorial
Dykinson, S. L., 2011, pp. 605-618.
PECELLÍN, M.: «Dictatum Christianum: erasmismo en la Extremadura del siglo XVI», en
Actas del Congreso «Hernán Cortés y su tiempo. V Centenario», Mérida, Editora Regio-
nal, 1987.
PENA, P.: Humanismo y reforma: la contribución de Felipe Melanchthon, Tesis-Universidad
Nacional de Educación a Distancia, Facultad de Facultad de Filosofía, 2011.
PEÑALVA BUITRAGO, J.: «Cultura, educación y humanismo en Luis Vives», en Homenaje al
profesor Alfonso Capitán, Murcia, Universidad de Murcia, 2005, pp. 407-432.
PÉREZ VILATELA, L.: «El papel de los Estudios Clásicos en la Paideia de A. de Cartagena»,
Myrtia, 8 (1993), pp. 41-54.
PÉREZ, J.: «El humanismo español frente a América», Cuadernos Hispanoamericanos, n.º
375 (1981), pp. 477-489.
— «L’Humanisme. Essai de définition», en Homenaje a Eugenio Asensio, Madrid, Gredos,
1988.
QUINTANA CABANAS, J. M.: «Humanismo para el siglo XXI: propuestas para el Congreso
Internacional “Humanismo para el siglo XXI”», en AMIGO FERNÁNDEZ DE ARROYABE,
M. L. (coord.): Hitos para una pedagogía humanista, Deusto, Universidad de Deusto,
Deustuko Unibertsitatea, 2003, pp. 261-268.
— La educación está enferma: informe pedagógico sobre la educación actual, Barcelona,
Nau libres, 2004.
— «Propuesta de una pedagogía humanista», Revista Española de Pedagogía, 243 (2009),
pp. 209-230.
RALLO, A.: Humanismo y Renacimiento en la literatura española, Madrid, Síntesis, 2007.
RICO MANRIQUE, F.: «Temas y problemas del Renacimiento español», en Historia y crítica
de la literatura española, Barcelona, Crítica, 1980, vol. II, pp. 75-105.
— «Petrarca y el “humanismo catalán”», en TAVANI, G. y PINELL, J. (coords.): Actes del
Sisè Col.loqui International de Llengua i Literatura Catalanes, Roma, 28 setembre-2
octubre 1982, 1983, pp. 257-292.
— El sueño del humanismo, Madrid, Alianza Editorial, 1993.
RUBIO, F.: «Don Juan II de Castilla y el movimiento humanístico de su reinado», La Ciu-
dad de Dios, 168 (1955), pp. 55-100.
SÁENZ-BADILLOS, A.: La filología bíblica en los primeros helenistas de Alcalá, Valencia,
Verbo Divino, 1990.
© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338
338 FUENTES PARA EL ESTUDIO DEL HUMANISMO PEDAGÓGICO EN EUROPA
OLEGARIO NEGRÍN FAJARDO

— «Nebrija ante la lengua hebrea y la Biblia», en Antonio de Nebrija: Edad Media y Rena-
cimiento, Salamanca, Universidad de Salamanca, 1994.
SANTIDRIAN, P.: Humanismo y Renacimiento, Madrid, Alianza, 2007
SCHOLEM, G.: Las grandes tendencias de la mística judía, Madrid, Siruela, 2000.
SIENA, P.: «Francesco Petrarca, entre el Humanismo y la Modernidad», Limes, n.º 17 (2005),
pp. 131-144.
SUÁREZ, J. L.: «Arias Montano y la espiritualidad en el siglo XVI. Un estudio del Dictatum
Christianum», La Ciudad de Dios, CCXI (1998), pp. 33-49.
TREADGOLD, W. (ed.): Renaissances before the Renaissance. Culturals Revivals of late Anti-
quity and the Middle Age, Stanford, 1984.
TURRÓ, S.: Descartes. Del hermetismo a la nueva ciencia, Barcelona, Anthropos, 1985.
ULLMAN, B. L.: «Origini medievale del Rinascimento», en Il Rinascimento, interpretazione
e problemi, Roma-Bari, 1983, pp. 45-102.
VARELA, J.: Modos de educación en la España de la Contrarreforma, Madrid, La Piqueta,
1983.
VELASCO GÓMEZ, A.: Significación política y cultural del humanismo iberoamericano en la
época colonial, México, Plaza y Valdez, 2008.
VERDÍN DÍAZ, G.: «El humanismo de Alonso de Cartagena», Anuario Medieval, 2 (1990)
pp. 205-216.
— Alonso de Cartagena y el Defensorium Unitatis Christianae, Oviedo, Ediciones Univer-
sidad de Oviedo, 1992.
— «Cervantes, educador, consejero y buen amigo», Didáctica (Lengua y literatura), n.º 17
(2005), pp. 17-25.
VERGARA CIORDIA, J.: «El Speculum doctrinale de Vicente de Beauvais: un ideal prehumanis-
ta en la escolástica medieval», en GONZÁLEZ GARCÍA, M.; POPA-LISEANU, D. y VERGARA
CIORDIA, J. (eds.): La idea de Europa en el siglo XVI, Madrid, UNED, 1999, pp. 73-106.
— «El humanismo pedagógico en los colegios jesuíticos del siglo XVI», Studia Philologica
Valentina, vol. 10, n.º 7 (2007), pp. 171-200.
YATES, F. A.: La filosofía oculta en la época Isabelina, México, FCE, 1982.
— Giordano Bruno y la tradición hermética, Barcelona, Ariel, 1983.
YNDURÁIN, D.: Humanismo y Renacimiento en España, Madrid, Cátedra, 1994.

© EDICIONES UNIVERSIDAD DE SALAMANCA Hist. educ., 31, 2012, pp. 319-338

También podría gustarte