Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Ens - Apren.educ - Superior, Cristina Mayor
Ens - Apren.educ - Superior, Cristina Mayor
3.1. Introducción
adultas (y los estu-
El conocimicnto b:rse de la Educación de las personas
existe un campo eru-
rlia¡tes universitados fo son) es multidisciplinar No
que
¿iL ¿. ..i"¿". uniEccdos en una simple disciplina' sino muchas
.;;"r." con la aportación de sus conocimientos más importantes'
i.,*"¿¡-;l erplicarlo nos lleva'
iirSl", v ds tas reorirs que inrenLan
En realiü'l el rono',r-
i*rrl..r".', ¿if",..;á, ¡.'"p"tin"' y 'nioquc' (onsrderrlo
,ii.n,o br". .obr.' lo' rem¿s qu( v¿mo5 3 rratar podemos
el cuerpo oc
.ompleio e incomplelo. Algunal renurivas pam eslruciLU¿r
como a lo' proceso'
.""Jill*,. *f.i. r* ¿ l¿'eduq' idn de ¿Ju[os a:icon barra¡res di]lcul
;;;;;;; ;,; Gen se lun ido enconrr¿¡do rc encuentra¡
,"d.1, y, qu" rrrucho' de lo' eJemenro".que inrerüenen
o no ha¡ 'ido reconocidos como lales'
,"¿rrril".o".ro.
" en m¿rzo
L b..ir*. i¿" Mundial de t-duca' ión para Todo' adoPrada
de rcLrón dr\enJdo
de 1990 en tomrien r l'¡ihndi"l a¡icul¡ un "isrcma
nirios como
ir.r.n-n,rrr l". n..."idade' b:isicas d' aprndizaie ranrorle
i. "i"r-..",* , ¿dulro. Je Lodo el m'-do Se ""fi""¡n no lo' principio" y
.i.."**" a. í¿r*.ldn p"', 'oü la 'iü asi como la erdu'iuiüd o en
á.1,' iri,ir,. ¡,,*. ¿,¿o quc ig''Ll"nr' 'e p'ede aprender en 'esa
.l lusar d. rrabaio, en rod.rs la. edades y en roda' las crlrura' ¡ lenguas'
;. i; i;,,.i rérmino Edu.,.;ón di Adul¡o' "e u'¿fordemalform¿a laseneri'infor-
.?rLldl",. ""," " l, edu. aci<jn form¿l '-omo r lr no v
;i,"I.;'. ;.;"," ," *mpo de c'rudio ¡ un á.rea de prjcrio educarira-
r\sl\^\"ra r {'n¡NDrz¡t}: FN L\ EDL,.,VrtN surrlloR
, I r,¿..¡iJ
",
reo¡.a Aprendizrje adulto l
I ifo.
-
Fistfr 3.1, Ei ap¡e¡d;aje xdúlto
5i)
RrñDlz
^r!249!gM4IrSg1!§r]1
t1
¡ N L4 EDÜC^{JIÓN SLTPER(rR
r, p. ot.iBt.- . tJ.i",,;;.";;;;l
to. ¿lc.ririd¿d.,olunr:d...r. ri et *.eund. pL*_ .. *n,*'JL,,",.
1r.dá men rx In(n ¡ e. (ie l"r m r
e,r ir ic"l el ,, L'r.,. 1",.,";i.',"'¿1,"llill,
sLn hacer iuieios acerca
d. l¿ fin¿lidad,l"
c,¿" ¿,¡.dio o,mo.rñr.;:,;;
z.r¡e .urgc . r*ndo,e ¡bor
ü;:i;:.:.::T:"j:il,;T,il:il:
Ja t¡ ün¿mic¡ dr t ...p";;;;,;;,"]
se p¡ocu¡a toma¡ en consideración ;;.
los ripos d. **u¿" ."" lj*ji,r)
I!]NDIZA]T DI LOS I§TUDI^NTFS LN]VLRSIT¡R'OS
"""
lr-"i.r-,¿" un .i.,ro g"do Je m¡dure¡ fisi'¡ y emol:on¿l Pero
r'rrro
y re1'rriuo
L.ul,".,i¿.n,. qr. ". ''"''"dt un 'on'''u''o 'uhieriro
J.J ,,' prn,o o.,i',¡ hi'ririco corno cultural l ' el¡ énlasi' puesto etr
lo oue lle'r , D¡len*¡ld en lq'12 d'linir 1l ¡Julro
^.",1".i.,,,i
.:;;; i;;;;, qJ,e h, re,-in,Jo rr .r,p' d. edu'rción iorm:1 1.hr
obs
.'"-i¡o'l* role' car¿cr.rnri'o' d' los ¡dulro''n l¡ 'o'itJ¡d yNo
., á.n".tu" puede resultar igualmenre problemática txciuir
"i ".,, ¿. r,.".i¿" no fornral par" juven" ¡'i 'omo orrot riPo'
de
",."..¡"t
;;;;;;' ,... por ei. n'pl, lo' planre"lo' pa' Je'ernple''lo''
' ¡;; l, '',1,,... ¡" Je ¿drrlo' Darkenrr d v Merrirm
';'"..,.',
r lr82) l¿ d;finen Lonro 'er pro(.''ó por
eJ qrl( I-r' p'nona' (uyo\ pnn
5l
!]NSI]ÑAN7-.{ Y ¡IRI\I]IZAIF FN IA ¡D¡¡'^'IóN §IX'FTTN¡
54
IL AI'R¡NDIZA]]] DE TOS !\NN)hN1'[S TIM\¡I]f,\TIARIOS
3, FoRT¡AS DI] ENT LND!]R
5t
FNSLÑAN7I Y APfuNDITA]! !:N L{ IDUC.\CrcN SI f'¡EINI
56
guiado tl t"rudianre
Aorendizaie'igniñcativo por dercubrimiento
I..."'i,,.u l;
a panir d< erperiencia aunque
'.1,. 'p"ndi"¡t como \onceplur]men'
orienrado por el proletor ranto procedimentJ
... i" ..á¿a"gl *t y-trte es activa e iflvesdgadom'
Sis¡iff@tivo
Apre.diz:J:, Iablas de
guiado
autónomo El sstu-
- Aprendizaje signiñcativo por descubrmiento
de informe' y
,l;,nre.on5lruv( \u\ prupro\ cuno(rmrenro' cn lormJ
i.,il.;;ü;¡;":. int'ntando ari'r'"r I p-rofundizar derermin-a'
5u rn\ estrBrcron y er I
,lor .oncepto, y pro.. dimienro' que t r p^'ee'
i,l,.l no e. anirqui., tino qur ri' ne cl:ro dónde \ J y lo'
meolo§ aoc'
' ) nicrs Par¿
té(
.".¿", ..t'l*i¡o Po"ee igualmenre' concePrrl5lo' mismo' Ll
"*,
i," r"''.J,ü*io" i',*u., r'elabo,cione' de
i.;[:, ^*'* de.los esrudianre'
5.bJ'.1,; i,ci]it'oor tle lo' rprendizaie'\igrrrlrc¿rrvos
I orra.llo d.be '.1'"ionar m¡rcri¡le' did¿<ti'o' ) ror
-'r, do.en¡e" m-bié" signiñcarivx'
57
INSLÑAN7.A Y APRTNDIZA IE EN LA EDLTC(C]óN Si¡PIRIÓ{
58
3. FoRMA\ DI ENMjDTR EL APfiINDT?^]E !!l!:§l!!4l]qllll¡1 9
59
ENSIÑANZ{ Y TPRENDIZAIF EN L\ !DUC{'IÓN ÍJTFRTR
(a
DN I'OS ¡S1L]DT'{N'IES UN]\ERSITAiOS
1, FORiI¡S DI] INT]:NDER Nt,
^¡R¡NDIZ,II¡]
educativo se ha
cultatles escol¿res. .). Su aplicación dentro del te¡¡eno
ñffi"a", .¡to, en estudios sohre la motivación ac¿démica
-S.
"[-
v l¿ aurorreeul¿cidn M¡s en 'oncreto se puede de'irquc
son rres lar
'ir."".n1".'qu.lo' invesrigadores Ia autoefjc'rcia han venrdo ten-
'obre
¡r¿¡do .u' rr¿b¿jos:
Personal' Vocacional y
- lmplicaciones en el te¡reno de Ia Orientación
P¡olesional.
oJ..-ri.i-i.",", a. que las creencias sobre eficacia de los profesores
*,i"-t r".i"""¿* cáo sus prá"tic"" instruccionales y orienración
h:ci¿ el oroceso educativo'
t.'."|"c'ione. de l¡,uroeficaci¿ de los errudi¿nrt' (on ollo5 Lons'
i"..* así como con las consccuciones de su rendi-
-",J".¡"rf.t,
miento académico.
/\
,/ \ rccirroLo
,/\
-/\
y'--- \
1'1 ,.,,*. - '- '''u" "'' '
Pcrsonalcs
( ¡]q2 I oirigieron
. .aon[e..ore ) .onfr..ore | | u n rsr.rdio en el que ¡ar
rrrprrun e\p(.ro\ J. vario. ¡arses. y en et que,e logr;ron
¿cuerd(r5 \obre delfrmrnido. a.pe.ro, relacion:do. .on el aprendiz;je "Jgun,,
regursdo por uno mt,mu. L e\ Lomo.u' dpon:rioncs mj. rm¡orrrnrer.
renden,i¡' de invesriga, icin. apli.a,ione. p.acri._as rr,b:;ol. puhl;.^r
¡
d"'. Dc l¿ lir.t¡rur¡ g.ner.,d" y.l. los ¡..Lrlr¡do, de l¿ in,e,rig,rcion .e
ext.ae el reconocimienro dc los siguientcs arpecros:
64
3, FORMAS DI FNTENDER EL APREN
66
,r. FoRI{,{s Dr ENTENDER il. Af RINDTaTI DE I o! !!ryllIlEry¡!ry
importantes que
nuación e desarrollar álgunas de las caracterlsticas más
personas'
son propias de los procisos de aprendizaje de dichas
les sean
- Utilidad. l,os adultos buscan axperiencias de aprendizaie quc
J,ii.' rrt ,-.i- dt lo"¡mbio' de rida como
',.."o,."p'''ifi'o'
rrab¿jo'
oor eiemolo un nuero
ir*r"ifrJl cu¿¡tos mis .u.e.o' y modiñca-ione' encuenrre¡ má
,*J"t¿" U*.- oportunidades de aPrender' Se plantean distintas
.i,r,.i"".." y.f.rn."i"' de ap"ndi'aie pa" intenrar wl,ir de la rutin'r
erirar el que 'e pu"da lleg¿r ¿ Pen\¿r que ya vbe rodo
{e No 'e lrmr_
1 (oro
i", po, ,rn,o. I planre.rr 'iru:' ione' de sPrendrTale relrcronJdas
rntenlrr r'
.on l¿ adqui.i.idn dc conrcnido' reóricos Tendri¿mo\ que
c:'os a parrir de
-r' if"lrir.,*, 'i,racione' prácricx ) e'rudio
'Je
lo' cuale. umbien.e produiera aprendizaie
múlr''
- Motir¿ción. \uque la notiuac'on del adulo obedece ¿ raTone\
con
"r.'=.
i-r""*rJ o* con'ideren el aprendir:ie to'no grarifir-anre
'po'i¡lli¿r¿.' ¿. rpli..l el cono.imienro y h hrbil;d¡d peneguido'
Ti.mp". ll ¿dulro. cu¿ndo \e enfrenra á pror\os no rutrn¿rro\,nr
eierciiado., nece'ir¿ más riempo para 'onect¿r lo' nuevo\ 'onrenldo\
,'rr;;;;.;..; lo' va,prendido'. para e'rable'er relacione"omple'
v Par¡ Proce'¡r P¡so ¿ P¡to
-.ntrria, .on la. erperien. ia. acumul¿d¡' Llenr¿ con el t itmPo ne' c'
e§o5 nue\ 05 (ontcni¿o'. Cu¿ndo el adulto '
.".Jfrr. pt"..o. . i"tegrar experiencias lüeva§' su apreldizaie será
m;is sólido Y Precjso.
- il;;.;;. ilov di, '. , ue''ion- l¿¡ reori¿' qu< c¡er¿n en la d'qmr'
.rl¿" ¿. l^ .ap.,cidrd.' de lo' adulro' reconociéndo'e 'u en gran
la
.'"p*iaJp"* a'rp*ndizaje y la importancia de su experiencia
.rdouisicion de los mismos.
- iiisri¡¿"¿. Fl aprendiz-aie de ros adulo' debe :er concebid. y orgarri
pnde'ermin'da en 'u.' oble'
-J.1. ár., .Ui.'r. .' Jecir. ronideenlorma
lo que 'c reliere ¿l rre'nPo' lug¿r )
tiro', conreniJo' ) merodologia
.o"di.i.".' a. ,p,. nal¿aie ioda' e'as dimerlione" deben 'er fle:'ible"'
(9
TNSEÑ,{¡I7!I Y AJ'RINDIZAJ¡ !]N ].A ID«JACiÓN SUPFN¡OR
70
3. FoRMr,s DF ENTENDER EL,{PREN!l!4!,!!..1$gMl§M!If!¡!ll1¡l$
pro-
- Reflexión. Se trata¡la de Ponerse en el Papel de observador de los
pios actos y forma de pensar. Es una etaPa que suele comenzar con
71
ENSEÑ¡NZA Y AIRINDIZT'E EN L{ EDUCACIÓN SUPERIOR
Mls Refldión
72
AIRINDIZIE DE IOS L§IUDI¡NTF'S U}IIVERSTI'\¡IOS
3, FORMAS D¿ EMENDER E'L
'""i"..orio*
los hechos
má' [ru' rlleros señ¿la Kolb' son.los que ti"ltl.':f";
l.¿nto^lnolvlouar
\entanre\ d;los L u¿tro esriJot ta rueda del aprendlza'e
para lr.rellexlon y,l¡
..,-o an.quipo' no\ permite conlar con riempo
nos Permrre )egurr aoe-
crearividad, realizándo"e un rrabaio cíJico que
I-i.,ot potibl." bloqueos o situaciones problemáticas'
73
ENSEÑANZ¡ Y AIREND]Z-{JE EN T,{ EDUCACIÓN SUPERÍOR
74
II¡{DIR L FD[rixEsIUDIANI!]\!}¡L!Els'T,{R!(x
], FORN¡AS DT EN F
^PR!]Ñ
1) Convergente.
Caracterhtius del aPrewlízaj e:
- Intereses restringidos'
2) Divetgente
Ca ncten:ti cas del a Pre ndi zaje :
*p.ri"n.i" . on.t.'" y ¡''lleriv:'
F '5"t'"'¡t;n
Desoíoción:
Grai caoacidad imaginatira'
gcníar idea' v rer Ia' rn'¡' de'de di'rinra\
persPe(-
;;;;.1;;p,,;
tivxs.
más que en las cosas
- irt."..r"do .n 1.. pttsorias,
Amplios intereses culturales'
3) Asimilativo.
Carate ntriras de I a P en di ztje:
y ob'enacion refl exiua
i."..p,rrlirr.i;"',U'rfuir'r
reorico''
- Cr¡¡.¡p¿cid¿d para crerr modclo'
§obrc'¡le en el r¿zon¡mienro indu'rito' inte-
abstractos que en las personas' Poco
- üi"r'i*¿1- ". r* '"nceptos
rés en la aplicación de las reorías
4J Acomodativo.
Ca, ¿rmi t i¡a, J et a Pr" nd ea ¡e :
actlva
Experiencia concreta y exPerimentaclon
DesciPción:
. I e P,usra correr nergos
- Soluciona los problema' de formr inrrlrrv¿'
- es h¿cer cos¿r'
- \,, o¡nro mis fuerteu¿nrlo Jebe ad"pra^e 'apidamenre cirr un'ren-
B:I"-;.'.;;;; ' '
cias ifimedi¿tas.
7a
ENSEÑANz,T Y A}RENDTZ{'E EN L{ EDUC{CIÓN §T'PIRIOR
¿) Motivación
á) Actividad
r) Conocimiento previo de los objetivos
/ Conocimiento de los ¡esultados
r) Refue¡zo
f Dominio de los prerrequisitos
g) Estructuración
D) Progresividad
z) Ejercicios
7) 0tras variables
76
LIN]V¿R5ITAR]O5
r ORMAS Di I]ITENDER I]- APR¡NDIZ¡]E D!] LO§ ESTUDI{NTES
;;".. ,;r.;;. melor cuandu 'e esá motiradola mor'\r( rotr' lero rir\
llegondo'e
;'..1',*,. oue la c¡lid¿d de la rarer mejo'r con
de Io' riPo'
.';'::;;:; "^.i,pr.' Por rrnro' indepe rdien'emenre 3(ri'"an nanrr(_
de moúraciór' hemot de re'ono'er lo\ f'rclore'
que
qLe 'e dc'tJcan la' nece'l'
nen \ oricnlan nue'rr¿ tondutt¿ enlre lo\
,1.,.1... impul'o' v obieüro..in ol'id¡r lo relcrenre
r la\ r!t'lude(' ae
mientra' que
i" *¡." i^- *'';" *siriru ¡ ta' ilirarin el aprenJizaie
.,.,' 'crj¡ negariua' t tenJe'¿¡ a difi'¡lr¿rlo ll prPelp'imera' del rormroor
v ayu-
.." r.'r-," "i* ,"i'te' '.l a 'er el de oprorechar l's
.1,. ,ooe.ar I",
" ".gl.rndas' r' p'''on' q" parri'ipa en el pro'e'o de
¿ ;:.tüdil.], ,;i;'á"J á.
rmPonanle oel
¡nrenJi¡¿ie 'e.on'riru)e er ur condi'ion¡nte rrruy
o
I. .'llir,^^. ¿. ',.r pro..e'o Je 'n'''i.,n'e Ll 'nedio pedagógi'
mayot
)"n. i.¡ii,.rl l¿ ¿cririd¿d dee're modo la: penonrs eiercerin
..",.i *t* ', propio aprendizrie De ahi que deb¿mo' 'on'tde'¿r
77
E\SEÑANZ{ Y ,{IRENDI7"{JE ¡N TA ¡DUC{CIÓN STTfEI¡JOR
3.9. Resumen
exren§o como el rratrdo obliga a'elec-
oué dud¿ c¡be que un lem¿lan
i""rll"r.ff.. ,"r**r considerado: como básico' lo que deia 'in tr¿-
;;;;;";;.h.;i. .dud¿ble inrerés A pesar de ello v "iendo,cons'
resumiendo los
ciente" de su parcialidad ¡ limiración se Gnaliza
pli".ipi".q* fundamencan el aprendizaie de lo' ¿dulros:
interna'
1) El aprendizaie del adulto es una actividad
2) Se suele regir por motlvaoones [Itrlnsecas
3) Es más rico cuando se fomenta la rransferencia y la interdisciplina-
riedad.
4) Es más efectivo cuando el álumno que se forma conoce el objetivo
perseguido.
5) EI clima afectivo del grupo condiciona el aprendizaje.
6) Debe evitar enfrentamientos personales.
/) Aprender no es sólo integrar conocimientos sino integrar niveles de
optimización de la personalidad.
Por otro lado, cada adulto o grupo de adultos debe ser considerado
de acuerdo con sus necesidades, sus intereses y su medio ambiente, por
1o que parece claro que:
Por último, se quiere hacer referencia a que las actitudes del profeso-
redo condicionen su iflfluencia pedagógica sob¡e los estudi¿¡tes, de ahí
que sus cfacteristicas, su dominio de los contenidos, sus expectatives y
el entorno, se traduzcan en unas actitudes especlficas que influyen en la
eficacia de la enseÁama, pero también sobre lat actitudes de sus alum-
nos. Es por 1o que resulta imporrante desarrollar tanto valores sociales y
morales (orientador y conocedor del grupo, tolerancia, autogestión,
ayuda mutu¿...) como valores profesionales (respeto a los compromisos
como folmado! actualización constante...) y pedagógicos (conocedor
de los procesos de enseñanza-aprendizaje en el contexto del adulto,
c¡mbio de:istemar de 'eleccion negrriva por orro' ri.remas.omo orien-
tación y turorias, c¿mbio de sistemas de enseña¡za rlgidos por la auto-
fo¡mación Ílexible con la a¡da de la tecnologla educ-ativa...).
3, FORM,{s DE ENTNNDER EL ,{?REN DE TOS ESI'UDL{NIES UNI\'IRSTTARIOS
3.10. Actividades
la
3) Si llegáramos a detectar que las actitudes de los esrudiantes fuera¡
c¿u'iclara de lo. nivele" Lajos de aprendiz-aie que se e'ruvieran obte'
niendo. ¿<ómo piensa que podrramor cambiar dich¿' ¿'rirude'l
Refl.*iorte sob..los sigoi",rt.i ,tp..to" ..l""ionados con el tema en
cuestiónr
81
I
pragmárico
a2