Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
TO LAQE BIWSAS
[1.] ¹All' ou)d' o( tou=t' ei¹pwÜn laqeiÍn h)qe/lhsen: au)to\ ga\r tou=t'
B eiåpen, iàna mh\ la/qv, wÐj ti fronw½n peritto/teron,e)k th=j ei¹j
a)doci¿an protroph=j do/can aÃdikon porizo/menoj:
"misw½ sofisth/n, oÀstij ou)x au(t%½ sofo/j"
(Eur. fr. 905).
tou\j me\n ga\r periì Filo/cenon to\n ¹Eru/cidoj kaiì Gna/qwna to\n 5
tau)ta\ toiÍj e)re/ssousi poiou=sin: w¨j ga\r e)keiÍnoi, pro\j th\n pru/-
C mnan a)forw½ntej th=jnewÜj tv= kata\ pr%½ran o(rmv= sunergou=sin,
w¨j aÄn e)k th=j a)nakoph=j peri¿rroia katalamba/nousa sunepwqv=
to\ porqmeiÍon, ouÀtwj oi¸ ta\ toiau=ta paragge/lmata dido/ntej
wÐsper a)pestramme/noi th\n do/can diw¯kousin. e)peiì ti¿ le/gein eÃdei 15
tou=to, ti¿ de\ gra/fein kaiì gra/yanta e)kdido/nai pro\j to\n meta\
tau=ta xro/non, ei¹ laqeiÍn e)bou/leto; <hÄ laqeiÍn e)bou/leto> tou\j
oÃntaj o( mhde\ tou\j e)some/nouj;
[1.] At ne ille quidem ipse, qui hoc dixit, latere voluit, quandoquidem hoc
ipsum ideo dixit, ne esset ignotus, sed videretur aliquid supra vulgus sapere,
adhortando ad gloriæ contemptum immeritam sibi parans gloriam. Sapientem
ego odi, qui sibiipsi non sapit. Narrant enim Philoxenum Eryxidis filium &
¿SI FUE DICHO RECTAMENTE: 1128
“¡VIVE ESCONDIDO!”?
1. Y es que ni siquiera quiso “esconderse” aquel que dijo eso, pues lo dijo
precisamente para no pasar desapercibido, haciéndose injustamente de la
fama a partir de la exhortación a una vida sin fama, como si ideara algo B
lar del agua, [obtenida] a partir del reflujo, apretando el navío lo empuja
15 hacia delante; de igual forma, los que dan tales consejos persiguen la fama
dándole, por así decir, la espalda. Y después de todo ¿cuál necesidad había
de comunicarlo, cuál de ponerlo por escrito y lo escrito legar a la posteri-
dad, si quería esconderse? ¿O quería esconderse de sus coetáneos aquel que
ni siquiera [quiso hacerlo] de las generaciones futuras?
(1 12 8)
[2.] ¹Alla\ tou=to me\n <e)w½men>: au)to\ <de\> to\ pra=gma pw½j ou)
ponhro/n: "la/qe biw¯saj" – w¨j tumbwruxh/saj; aÅr' ai¹sxro/n e)sti
to\ zh=n, iàn' a)gnow¯meqa pa/ntej; e)gwÜ d' aÄn eiãpoimi: "mhde\ kakw½j
biw¯saj la/qe, a)lla\ gnw¯sqhti swfroni¿sqhti metano/hson: eiãt'
D a)reth\n eÃxeij, mh\ ge/nv aÃxrhstoj, eiãte kaki¿an, mh\ mei¿nvj 5
a)qera/peutoj."
Ma=llon de\ dielou= kaiì dio/rison, ti¿ni tou=to prosta/tteij: ei¹
me\n a)maqeiÍ kaiì ponhr%½ kaiì a)gnw¯moni, ou)de\n diafe/reij tou= le/-
gontoj "la/qe pure/ttwn" kaiì "la/qe freniti¿zwn, mh\ gn%½ se o(
i¹atro/j: iãqi r(i¿yaj poi kata\ sko/touj seauto/n, a)gnoou/menoj su\n 10
toiÍj pa/qesin". <fv\j ga\r> kaiì su/: "iãqi tv= kaki¿# no/son a)nh/-
keston nosw½n kaiì o)le/qrion, a)pokru/ptwn tou\j fqo/nouj, ta\j
deisidaimoni¿aj wÐsper tina\j sfugmou/j, dediwÜj parasxeiÍn toiÍj
nouqeteiÍn kaiì i¹a=sqai duname/noij." oi¸ de\ sfo/dra palaioiì kaiì
E tou\j nosou=ntaj fanerw½j †proseiÍxon:tou/twn d' eÀkastoj eiã ti 15
[2.] Quin illud ipsum nonne malum est, sic vive, ut nemo sentiat te vixisse,
perinde quasi suffosso monumento. An hoc ipsum vivere turpe est, ut
omnibus conveniat esse ignotum? Ego vero dixerim, ne male quidem vivens
latere velis. Sed esto notus, resipisce, pœniteat, sive virtute præditus es, ne
fias inutilis, sive malus es, ne maneas incuratus. Immo distingue ac discerne,
cuinam istud præcipias: si indocto, malo, ac stulto, perinde est ac si dicas,
nemo te sciat febricitari, nemo te sciat teneri phrenesi, ne te noverit medicus,
abi, conjice te aliquo in tenebras ignotus una cum tuis malis. Et tu abi cum
tuo vitio, morbo laborans immedicabili ac pernitioso, occultans invidiam,
ac superstitionem, veritus ceu pulsum quemdam exhibere, his qui monere
possunt, ac mederi. At prisci illi mortales, ægrotos palam exponebant, eorum
¿SI FUE DICHO RECTAMENTE: “¡VIVE ESCONDIDO!”? 133
2. Mas dejemos eso. Por otro lado, la misma condición de “vivir escondi-
do” ¿cómo no va a ser una perversidad: cual cavar su propia tumba? ¿Acaso
es la vida tan vergonzosa, para que todos nos desconozcamos? Yo, por el
contrario, diría: “No te escondas, aunque hayas vivido mal, sino haz que te
5 conozcan, entra en razón, cambia tu vida. Ya tienes una virtud, no la des-
aproveches, y si algún vicio, no te quedes sin ayuda”. Antes bien, distingue y D
t%½ prw½ton, ¹Epi¿koure "mh\ gra/fe toiÍj e)n ¹Asi¿# fi¿loij mhde\ tou\j
1129 a)p' Ai¹gu/ptou cenolo/geimhde\ tou\j Lamyakhnw½n e)fh/bouj doru-
fo/rei: … mhde\ dia/pempe bi¿blouj, pa=si kaiì pa/saij e)pideiknu/-
menoj th\n sofi¿an, mhde\ diata/ssou periì tafh=j." ti¿ ga\r ai¸ koinaiì
tra/pezai; ti¿ d' ai¸ tw½n e)pithdei¿wn kaiì kalw½n su/nodoi; ti¿ d' ai¸ 5
lh/qhn kaiì th\n aÃgnoian. e)a\n de/ tij e)n me\n fusikoiÍj qeo\n u(mnv=
kaiì di¿khn kaiì pro/noian, e)n d' h)qikoiÍj no/mon kaiì koinwni¿an kaiì
politei¿an, e)n de\ politei¿# to\ kalo\n a)lla\ mh\ th\n xrei¿an, dia\ ti¿
la/qv biw¯saj; iàna mhde/na paideu/sv, mhdeniì zhlwto\j a)reth=j
C mhde\ para/deigma kalo\n ge/nhtai; ei¹ Qemistoklh=j ¹Aqhnai¿ouj 20
in primis Epicure, ne quid scribas amicis quos habes in Asia, neve communices
cum his, qui ab Ægypto profecti te visunt, ne Lampsacenis ephebis stipatus
incedas, ne passim emittas libros omnibus viris, ac mulieribus sapientiam tuam
ostentans, ne quid ordines de sepultura. Quorsum enim pertinent mensæ commu-
nes? Quorsum studiosorum & bonorum conventus? Quorsum tot versuum millia,
ad Metrodorum, ad Aristobolum, ad Chæredemum scripta, accurateque compo-
sita, ut ne defuncti quidem ignoti sint, an ut vitute præscribas obliterationem,
otium arte, silentium Philosophiæ, oblivionem beneficentiæ?
[4.] Quod si velut e convivio lumen, sic e vita tollis cognitionem, quo nes-
ciantur omnia ex voluptate, & ad voluptatem facere, nemo sciat te vixisse.
Prorsum igitur si quis cum jucundo scorto sit vitam acturus, si cum Leontio
¿SI FUE DICHO RECTAMENTE: “¡VIVE ESCONDIDO!”? 135
(1 12 9)
ou)de\n wÓnhse Qhbai¿ouj: uÀsteron de\ pisteuqeiìj kaiì aÃrcaj th\n
me\n po/lin a)pollume/nhn eÃswse, th\n d' ¸Ella/da douleu/ousan
h)leuqe/rwse, kaqa/per e)n fwtiì tv= do/cv th\n a)reth\n e)nergo\n e)piì
kairou= parasxo/menoj.
D "la/mpei ga\r e)n xrei¿aisin wÐsper eu)genh\j 5
futurum, tamen quia non promanat ad alios, nullo inde bibente, corrumpitur
& consenescit vis illa nativa.
[5.] An non vides instante nocte, tum corpora inerti torpore occupari, tum
animos pigra quadam inertia segnescere, contractamque & coarctatam in sese
rationem, velut ignem, pene extinctum ob inertiam ac mœrorem, paululum
distractis imaginationibus moveri, ut hominem vivere tantum indicet? At simul
atque sol emergens, fulgurantia submovit somnia, ac velut in unum commiscens,
revexit atque excitavit sua luce actus & cogitationes omnium, quemadmodum
inquit Democritus, novo in die versantes homines, mutua inter ipsos alacritate,
veluti subita renovatione denuo creati, alius aliunde surgunt ad opera.
138 D E LATENTER VIVENDO
F [6.] Dokw½ d' e)gwÜ kaiì to\ zh=n au)to\ kaiì oÀlwj to\ fu=nai kaiì
metasxeiÍn a)nqrw¯p% gene/sewj ei¹j gnw½sin u(po\ qeou= doqh=nai.
eÃsti d' aÃdhloj kaiì aÃgnwstoj e)n t%½ pantiì po/l% [kaiì] kata\
mikra\ kaiì spora/dhn fero/menoj: oÀtan de\ ge/nhtai, sunerxo/menoj
au(t%½ kaiì lamba/nwn me/geqoj e)kla/mpei kaiì kaqi¿statai dh=loj 5
e)c a)dh/lou kaiì fanero\j e)c a)fanou=j. ou) ga\r ei¹j ou)si¿an o(do\j h(
ge/nesij, w¨j eÃnioi le/gousin, a)ll' ou)si¿aj ei¹j gnw½sin: ou) ga\r
1130 poieiÍ tw½n ginome/nwn eÀkaston … a)lla\ dei¿knusin, … wÐsper ou)d' h(
fqora\ tou= oÃntoj aÃrsij ei¹j to\ mh\ oÃn e)stin, a)lla\ ma=llon ei¹j to\
aÃdhlon a)pagwgh\ tou= dialuqe/ntoj. oÀqen dh\ to\n me\n hÀlion ¹Apo/l- 10
[6.] Ego sane sic existimo, hoc ipsum quod vivimus, quod omnino nascimur,
quod in hominum genus adsciti sumus, in hoc a Deo donatum esse ut innotescat.
Latet autem & incognitus est, in turba universi, dumque per minuta sparsim
movetur. Verum ubi natus fuerit, & se ipse collegerit sumpseritque magnitudinem,
tum elucescit, fitque ex ignoto manifestus, ex obscuro conspicuus. Neque enim
cognitio via est ad essentiam, quemadmodum dicunt nonnulli, sed essentia potius
ad cognitionem. Neque enim ille producit aut gignit omnia quæ nascuntur, sed
ostendit. Quemadmodum nec corruptio est sublatio existentis ad non esse, sed
magis abductio rei dissolutæ ad obscuritatem. Unde qui solem Apollinem esse
credunt ex majorum ac priscorum mysteriis Delium ac Pythium eumdem cogno-
minant. Cæterum eum qui diversæ partis est dominus, sive Deus is est, sive
¿SI FUE DICHO RECTAMENTE: “¡VIVE ESCONDIDO!”? 139
haber nacido y ser parte del devenir, al hombre le fue otorgado por dios
para su reconocimiento. Pues [aquél] se halla imperceptible y desconocido,
llevado por todas las esferas del firmamento en pequeñas partículas [disper-
5 sas] aquí y allá; pero cuando nace, al “unirse” consigo mismo y tomar for-
ma, empieza a emanar luz, y de imperceptible se vuelve perceptible y de
invisible, visible. Y es que el nacimiento no es la vía hacia el Ser, como dicen
algunos, sino la del Ser hacia su reconocimiento; pues no crea [de la nada]
a cada uno de los entes nacientes, sino que los hace manifiestos; como tam- 1130
poco la destrucción representa la supresión de lo que es hacia lo que no es,
10 sino, antes bien, la reducción a lo imperceptible del [ente] que ha padecido
descomposición.
Por esa razón, ciertamente, el sol, según los patrios y antiguos estableci-
mientos, es venerado como Apolo y se dirigen a él con el nombre de Delio y
Pitio. Por el contrario, al señor del hado adverso, ya sea un dios o un daimon,
se le llama
15 amo de la tenebrosa noche y del sueño inerte,
puesto que, cuando perecemos, es como si nos encamináramos hacia lo
oculto e invisible. Y pienso también que los antiguos llamaron al propio
hombre precisamente “luminoso”, porque en cada uno de nosotros está
implantado, desde que “vimos la luz”, un poderoso deseo de conocer y ser B
(1 13 0)
C wÐsper ti koino\n hÀdusma katamignu/menon, i¸lara\n … poieiÍ kaiì
fila/nqrwpon. o( d' ei¹j th\n aÃgnoian au(to\n e)mba/llwn kaiì sko/toj
periampisxo/menoj kaiì kenotafw½n to\n bi¿on eÃoiken au)th\n baru/-
nesqai th\n ge/nesin kaiì a)pauda=n pro\j to\ eiånai.
[7.] †Kai¿toi th=j ge do/chj kaiì tou= eiånai fu/sin eu)sebw½n xw½ron, 5
kolazome/nwn
("ou) ga\r eÃti sa/rkaj te kaiì o)ste/a iånej eÃxousin",
ou)d' eÃstin u(po/leimma sw¯matoj toiÍj teqnhko/si timwri¿aj a)pe/-
E reisin a)ntitu/pou de/casqai duna/menonŸ: a)ll' eÁn kolasth/rion
[tan] contundente suplicio, sino que hay un solo modo de castigar verdade-
Porro tertia via eorum est, qui impie vixerunt & injuste, animas in obscurum
locum & barathrum quoddam præcipitans, unde immensas ructant tenebras,
languida noctis obscuræ flumina, quæ recipiunt, & ignoratione atque
oblivione tegunt eos qui puniuntur. Neque enim vultures semper arrodunt
hepar sontium in terra jacentium. Nam aut exustum est, aut computruit.
Neque gravium quorumdam onerum gestatio affligit, conficitque corpus
eorum qui puniuntur. Neque enim jam carnes aut ossa cohærent nervis.
Nullæ sunt corporis reliquiæ vita defunctis, cruciatuum eorum capaces, qui
speciem sibi respondentem requirunt. Sed una profecto ratio puniendi eos,
142 D E LATENTER VIVENDO
(1 13 0)
w¨j a)lhqw½j tw½n kakw½j biwsa/ntwn, a)doci¿a kaiì aÃgnoia kaiì
pantelw½j a)fanismo/j, aiãrwn ei¹j to\n a)meidh= potamo\n [a)po\] th=j
Lh/qhj <kaiì> kataponti¿zwn ei¹j aÃbusson kaiì a)xane\j pe/lagoj,
a)xrhsti¿an kaiì a)praci¿an pa=sa/n t' aÃgnoian kaiì a)doci¿an sune-
felko/menon. 5
qui male vixerunt, nempe obscuritas & ignoratio, & modis omnibus abolitio,
tollens in tristem amnem, eque lethe, id est, oblivione præcipitans in abyssum,
ac vastum pelagus, videlicet ignaviam & otium, quod suo fluctu ignorationem &
obscuritatem secum trahit.
¿SI FUE DICHO RECTAMENTE: “¡VIVE ESCONDIDO!”? 143