Está en la página 1de 12
arece obvia la impor. francis que ha beni he ensefanze de is tiles Tie en la edueacian corterricanse. Esto es arte deate lor afins cuando a eneefiaba ie cory reat es Li coos [TROB! * y, capecinlnente, a partir de ia furcdacion dn tg Ure ‘porsidaed ca Comta Rica (1544)? rh Universitod Nacional 41973) Sirs ebzarge, ef probe: ma na ha condistids en ha auton pe de ty enestanca formal de fe A PROPOSITO DE LOS PROBLEMAS FUNDAMENTALES DE LA ENSENANZA DE LA FILOSOFIA Jacinta Ondenez Penotonsa Hiesafia, sina ae by aumencis de una filosof fa che La eres cha ln Filomcrtis, . Tambiin es obvio que na a pled’ aruufiar Filosnfig, ri mu: cho menos preparar profiserrer de Filsecia, sin tomar en cusrta fos principiog cpat furdamertan sl proomn educatien on general y aguilles principing que tianan ae peciel imporancia para la enee Tanga de la filesot ia, Extn chi shed no parece tan eeidente en los eirculos Wosificos cl pak. A nuestra filiscén te besa compro baer equ hoses Fikoaes in paren sma ir- so capar ce eraaMarla. Sin ek aseigenncid die clar Kad en fa tarea docente de in Filosofia ertd imponieeetes, cx da vir con mayor urgenca, la ne ceskdod cle acer ue ertudin gate Miticn de box pretkarrind fursea- mentales dal process educatteo, Enga necesicies obliga superar ema 99 miopie periiayingicss da ta visite Fh inpbfica eacional El presecir trabajo na pra. fende estudiar bre ponibiliodes te eta superacién mi focmular tna Tilogotia de la educecion. Mi propbeno se levita » sealer tres | problemas furdlarscecales que me paracen previo a toda discusen sobre la Filoectia de bs echucitsabi. Estoy conceit da qui toe problieist no son los Gnkcos ‘que la: sora jan de elbene ds gare ure aril Investigacion, ‘Yo me dart por satistecho si tan sole pllariten estos prokslimrass, Disde un puro de wists re gatives, yo diris que fo ammeter Ge ta filgsortin deberia sar menos dogreities, menos ropatitiea y mencs ideotigita. Gin esbarge, une patspootive regathes no maria suflciense jaara ai planteamiento adecunde te wits probhemas. Por wet razin, preticno decir qu in wesiofigeca dela foot faedebe- fia ser menos dogedticn y ris critica, merce repetitiva y mds credors y mance kigakigica ¥ ae cent fien, Sin embarga, de ie ata aqui esas afirmaciones media Mevarnos.s genacwliracio. Tes muy supeef iciales ya muchos equivoces. El reno dal taba pratande clariftkar estas stinre eiones, J Sobre al dogmatieme en la vensofianes die im filsofia En Costa (ica oo hs ernastea- do tilosofts periacda on un oo Pocimiania histiricamente ecu malade, pEv Mente organi has Institucionalicada en low skternas curricular cht la ene flange de a Tilusofia, Esto suce- dig deme 1270, cuando fa ener faeua de ba Wiogctin a rival ow icy yu ros fieriné a la logical 'y ‘Hts Sno qua aprigs "humanits- es y filatafia", cvyo comtesirie fun la “Yhosnn y au hitomi” +. 100 Lo mismo sucedié cuando se furdd In Universidad de Costa Foe: of primer decane tie in Fa tuited de Ficssfie y Letra, al licencia Jorge Wolio Kemdeaz, tue el primer profesor de historia de Ly Filan (1941-19640) Sn embargo, #f problema fo ha consistide: en ts incorpors- iin de la hirtaria de by Filesil i wan La coeafeta, sino en La feet odmo esa historia se ha ereeadio. No. atinmo que ef estudio del pe- wie Tlowies no sua meesaiar ie; af correo, ef espudtio de tas Fis toria de in filomalia now ha puerto en el mevin del quehacer Fkost- Tico y nos ha oontroemada con sus grandes cession. El quahacsr Filoadifios an al dia de hoy noes posible si iproramos ta hieworin de fa tilosatla; es man, | fikenalia selual no solamente supone d- cha histor sing que parte te ella, Elgenhiema dele orsefianza dela history di te Fiicaert ia ha consiatide on au méncaca Tendiane ‘cia dogmidticg: esto es, em-suen- seflanga como Contenido scum lado que hay que transratir oan muy pos o ningune actin crt tha, Comprende por dogeati ree Gilowbfien al wiiutn absoluto que 5¢ daa una autoridad exter a en retecin con mamsines ap- Chetry ramcemek uit act ah russir para. Esto que he Wa ado “ributo absolute" —al ogmatisme— oo solamente Twa impbicite wl damonoeimionte lot igrereecial consciente o Incone- dente de ke supuestos (opsiones oy Fpmoresy cpus char ep ichecr: torch afirmacion hecha an al pacado, nino que Heva ieapictta a acer isn de cas afirmaciones coro dofinitives y ly consacuente-rnagae nibh de toda posibilided de supe raciin, Les swine este dogrrantis- mo 25 QUE Ls formes ee cpa es fo se ha querkio tener, de ia “distoncia"* eine ol pensar an nero tiempe yen tru aituacion wl pensar dence de un proyecto Gv vida dlifererte como es wl Teer, Adc Pet inte, oe rec i fa quando var, le que Helio Gar areis ba Hamada "la externicisd de La Filosofia”. La Patoria da la filosat la. pore eer penmada y iris fiada criticarmanta, hilt dis pa tar primero por la conclencla de tea “comernidad”. Los siexernas ft lnshticos del pesado: nos sor aja pos, fay lirsites que eandicnnar une receptivided ain resereas, “S] fig azerco & Kant os preckamen- te para werificar rei distancia ctu 41, Sivcites m Avignénaes as precisa: manta ‘porges po soy Aristboe kee", pos dice Gallanao* Una angefanza cogmitin dela fllosotia tient muy creer rapercurorec en fia for macsény fi leuifica de las cwcwas gererecio- fas. Algunos de los problemas que dicho dogrmatamo Uhws im- Blicite sain [ert sisuioevt us: En primer iogar, el dogmar Tismoren la enseflanza de ta filo: sofia toma al cortanichs dilmedti- co scumulsda histéricamente carne uta pit abac hula 5 G- hard un perEamiente centrada vel pasado, Eta no solamente a wilde en cunlquiena de boa eu de hiisteria de le filesoffa, sino ‘que lo es tambitn en los escasor: abla tostlicaments de ls edu- cacibr se parte deans.“ pertago- gin de le waencie™, que fue ex miin ant ka Aetigoedkd y an I Edad Mada, ¥ ie pestul un deal, un “traceedenin g pon" ‘cyan an arbor lik esis by somata a aul dominio”. Desde eita punto de vista se habla de ura “matafisica eapecial, de un gio especial de cialis ede una “antologie sec comne al necesario punto |, requisite previo y, frecuencia, ol recpsini- Bssluie pata expicar fede ca educate. En aagquinets hugpar, al clogs g.dk la ensefanga de la tik in dirtorsiora #1 prooeo epi: plbgico wn la prictica wquwe de ci plameamienta de fos: Iores presentes en toc proce: de conocimientn. Como todo x Sino quo se Gorreiorte al jor como ef possador det minnie que habrd cle eer ide ol afucande, Ea eel feo. of estudianta. ows lugar de to frente al objeto que deta cerceiie, wa uname al educador que supuestar congo y puede transcitir ber filasétinn Eraser File a demene Gal marca de eta 8 ocucatinas, os Tranami: fF contenides y aprender es reci- oe cantenicns, Esty clistor- Bs spivtemcligica ha hecho de imorla de ta Filosofia wna 20° gence de persamiento “tosilina- ‘dogma filaeticca” a hoa ies toda Tikewofar actual habrd fajusarse. Sin embargo, nose fi cticil comstatar que, sil pen- fance Tiesifien cel pasada oe ko en su dnoca, cada uno de Siteras filoadticns fueran ra ide erties y ne Webi respudsta eka a dem noretos no conteridos jcados" pars su “consumo” i, En tercer lugar, ef ddogmatis: pen fa ensefianza de ta Fikes fie elimina ty adecunch contex- upliracién de lescaterred qua dat Bludian y colcca la explicachin, discusion y ef aprerdizaje tue i de lp remliried histGricn-eccial la cual tuvieron Origen, Esta eliminacidn, consciente o irons: cients, cel contaccte histéricc-ao- dial en la amglicacion cel pasado: para 2 ignorencia, tam bin coririgety ag inoonaciente, dal contexte Srapio a el mo mento de fe ecplioacion de te his: torin ein filosofin, Si tierce ore eapecie du “val de ignore cia!, coma lo entienda Rawis ", ‘en relaciée con lag tireuracancias ‘tamto de los. persaciores cpes sor sexplicerios comma ca lex Filbanf Que eeplican a sacri pammcores, Esto que es clerto en la ense"ary a de |n filomé ia tembién Io es en Wi terulacion de ura Filoomfip de la eclueaoide, Guanes se innan- ta hacer filosodia de ba educeciin: mo farm an coats nussiro PRODI prbyeet adeaTne, ia minimizan los problemas existen- cinlen de ln arcioe pecagogica y se ignara el proyecto universal de vida que detennina ca acciin. Em quarto lugar, al dogs ieee ors la eeeiaarizn ce La Fil sofia poner un pardarsionta da pendience, Se aprende la saree fi. Insifica adopsanda ura escuela fice o-adhiriéndose a algu: ra tenis noveciors. Se recbe, cae en forma inrestricta, la crmacian tedrka que proceda de Europa o de Estados Unidos. Come bien lo hic ditches Salaear Bendy: Frinsatir pana bas Wispannc seetieuniéir ex andiiptar ure is rec. extranifern, seeicrible serfs fake prewirtenter, paris af fifa abe a tec pip reeticklen aude wmecner fie! abe bos obrar she das figs mis rennet de Epona, A este pnvipn a, Gidimer Robledo Ma blade ae Ja exietenets emire ceesieeten di wen Veureguiamac ibuutifizes” commeigin. enrfonfer det iran, ary entanguirmn pot En quires lugar, al degree Hise an la ensofionga de la filo. sofia ha produckio um pares miento inewaéntico; asumienco nme imagen props Im imagen lal ear del ebro, san dite aurea, askitico o nortaamericana, cree mos pensarnoe licidaments cuan- clo rmilmanty ene inocerres, Ci me io soFala Salazar Bondy, of ‘Hibeate que of, come cinta Urte- ge “el rowelaga desi”, co ccan frecuencia en of plaghos orvanda de pertilarss asl mismo “toma coma imagen suya la de area, Ea Toners, oreyendo conocerse 5 ir nora”, seerajene |". Leopoldo Zan dice que wn Aeration Lati soguafa con ura eutura y una f Insotia “nacional” semejante a la Portesmericara y ly oe Euroca seccahiedal "7, Busi haar la Heike ia de la influencla extranjera en el dessrvalvimianto: educactonal yecientifics de Conta Rica, de Lut Fatpe Gonailez, gare dar- os cuenta que nosotros ro nos hemos tscapedo de estos sue- Flos‘. El resultado ha sito-"*una fiteraturs afrancesacts, eijaricads y pemanizedd”, une fill ia que pone af dia un positivism a Bo Francis o inglés y un pragma tisme al estilo norte mencana que eurtituye un eacplarticnme también al estilo eurapeo, ty edhieortin, aparaty en sly pecucupacain #1 eit “Hinsatts, Jered a formar tun severe Jip ale fame A MiamameriCae, wae Kote peal que fustrd be tne cbwiractin El problema no ha consist do on i enmstanca de la historis de ly Fitceatia, sino on wl cog: Tigres eer at cunt ata tetera ha erenflado. Se adolece de to eonciencis de la "distancia", que existe entre boa theeates que no son de rmakatra Goce ri du noes: ro madi y nosatras, at ha pe digo We conciencia, ono pe ha queride tenarla, de “oxterniclad™ ‘que nea permite ly ctativkiod, que ne solamente eta ol dager fiiene sino que aecare deforma elones, maagifadianes o minimi zacionek. La concieneid de em Mdimancia”, ta ub eacite adacua- da de oss “axcternidad", ex le que permity le abjetiridad, eandicibe: mecesaria para toe parser criti- a, En Goma Rica a2 ha ensefia- do fikoenfin, y comenide bist 00 da la Flesof ia. en forena pret rectemente dogedtica, con my porta actitud eritica. Este prictl- op he dade preferences al pasado pmo sud prinri absokito, he ali minadg fy cantetualicarién 63 la figsotia que se eresfia, ba ge nevada di Fiosirtica ¥ ha preducido une filagotia qt sieneda roestra ea “erajerceces Este dogeatismo, wien absokn a utd autorided cuter na, ev une 2 los proflemas tun- damuevales al nivel gedapegies. filostf log de be aducanibe: yal rile wel propio dal quehacer filastel- co, Lo que se quinre suteayor oF que para superar al gasado. park ubicer oonvariientarent les fa: tones dal conocer to qua nosotros ne haamos produrkda, pare penaar desde rumitras “relose, qua se sipréran on rumetra raalicied hie shricosacial, para hacer wre filo: softly mia autintica, es necesario qua la ensefigraa da le tHiosofin a menos deyindtion y mucha miscritica. b= Soben ta ragaticibes em ta are seftenana da la filgsofia En tirminos penerales, ‘Américs Letina ha repetida go baerat y sohockoreee flows! ices de 2 otros tiimpos y de otras des. Nunsnro suboortirserta a xi ‘wide como suvyas. bs mac ick las Tilosnties artieecoldsticns eu- rropieas, be trawplaritacis al promsiti- vara, saparimentalisme, evoke Gpniaie, vialkmg, neatceis rou, fanomenizeg y éistaneclalls- mo, 900 Ge Alemania, Franca & Inglaterra, Ainérica Latina ha repatirie ef historicisma sme, al pragrmatiame extacdoumideran ‘el positiviama Wégion, ta Fitsaalfa analitiea y ol marx qurope aa! Como dire Guill, ta fil sotle Intinsamericara ta sto “irnitatnen” Por debato ale bei fiemfuomen- srckenet ontoMgloss aperice summiridta exis filesinf heche an América Lani. coma Filosofia die mec: cor fe eurapevste retcomansle descanarady sobre bs pro themnitica filanigica sed fe- peaferde norte, anmractans on la gestkien de dor prcdslemar py Fiericaenenne” dynlsser te. a fikesoyis irnivarina epare- re ene Amaairas coms nem denekaimente tads profile, Se teen fikuaios curapens. ne encefion, af entudia 6 minifia te rafirins, gu Se supe, prdrast se7 letthon cemagued contiisente sr r- tar te diferencia", Cosa Aine. como parte de fa Amérecs Latina, no ha ski ung exeapcien. Mussina rewire, dan Conmantino Léscaria, decia que “lo primers qué Tiere que hacer un pele Ln que nasonnes hernas aprunti do. y saquimes practiqando, 65 “enplar en wer da “saber” oo lar, nam wt a Ks Quer ex redler ta cite. Ei pasado fileaificn oom tarricercm he rapetice fllognF ims saber copier" '7. ———— de Espete, Francis, Alero, Suizn, Inglaterra. Italia y Estados Unides '*. En bérminas de wre Tilosodla oe fin ercePonzs, Costa Plica arckenprtdh el Krauser ape rusede se gerisran bos cobagine securdarion [1BB5) ° , el praiti- vieme francis © Inglis pando 22 fina la Reforms Exhacatha oe den Mauro Fernindex [1 6i0- 1383) 2, el herbartisnieme uprdo sit quaria: mejorar Los mi odes de lectura (1680-1800) 1¢ al pragmatipms cuando s¢ quae factuallzar to ectueacid ner Is pe mera. mitad dle nuestra wigls La ersefieriea da la fiiceotial 90 solamente ha repetico al co tenid, sina tambien In oi didn Fileaitica de ta pedctioa of ewtiva de obros pueblos. Una m seflanza renal itive tera muy di verses repercugiones an la fo iin fMlosbFica dis kaa raaevan g raclones, entsa Las cuales etait siguierstes: deresobwerts, Nuestra Til un “iebol trasplantado", acta Salerar Bored y ** Sin caractoristicns ajenas a imueatra, El trasplance fil fro express rnaaitra histor Twestre maitura, np responded Tunetra aitwacion scondirii & cial ¥ politics ni Lampoon i plates nuestros r mucha mene kri resuctve, UO filesot a repatiiva roe hace la tradiciin curopes & rheare y fegetr Ine pores floss que correpanden, 9 posita, 2 in Fiataria dea bles. Lire finsatla rep bn drrendencis Mesblc ci¢ndanos tributarker de culbares © impida ¥ surpiminrie de ure fila purer En seguncin lugar, una ence fra che Sa Toe empranabe y, por In B3, pOCK: relevant puara Mie pe cultural, Pistoeica 'y Le daucontextualinanier Sr rigstit —pOr éjemmplo— ger ey" y “nl no aa no es” iden kalaMmente on sy ce Torres! eliminande sa sat ppriego —tiampe yy lupe, icf este xpruncdy Fut Pore Como bien to dice Enrinat jl, al “ser” que es de Parr express of oer riya pier” quan “nes os” axpresa que estaba ids alli del antaliigica det ser gria- 6, 1 barbara 71 Lin mecarice ce le filoscr mente pain we superado pa lea, witutlioe interpre a ya bo Hevarnas cticho fa cheney ne saa ooeite PAenunciar et canbecto es re fir Filet fa ain serrtage y sin fevarrcia en relycede gin ba ra 5p tie expéctitings de fesira real ital chiral, histori- fy sacial En terver jurpsr. pa repetitiva che le filosotéa to mua ha logrado Fa cate une placion de los sates fos gc originales Se har cambiar p, recoriora to ariliads Se inary HOTTIE ices feat procter savtisfvcar [a Pease ae de HNbnsoirare ie nucsira reall Se ha cequido aquetle de si nuestra filosofar ha beni- Bo monventas creadores ha winte pen ba andaeptacion de Filevect ind che as Lititades. (on Coma ntine cares Gree que a lalants deus puchin comnts preciamense pier” expe “On intel igrncia™, En au opinite, ese fue ur tba bose fies de Wy Greece clinica. fay ain pvc Bo pnetetile, farce nkbiceete + sent saanerete Me parece que yu hoenos In setida i auficiente al decor que ese Tara te ignorar ka histori de ta filoscrtia ri del aporte de th losofine et otros kagares: de ko raud do Tate ef da by form en que: reantrot snumimes cas. tikes igs. Mn trata onbonees Gun ied i ruth rane che sin agndsme focal, sine ce It gpa sr trata owe la ioteligancla con in cone vermis bo que eo ers mune fr. Para ranscrirns. socks pte enbrich Pikegot lees ba aides equriad restr meyer mixing, pero musstror (ani ce af uErO Creador y ume crea on obvamente muy Genitada ‘Se adapts on Funcidn de neces dates racy concretas sin tomer mr rita nuesrO proyerte gi lawl. Adapt ion he qpanrinis dae, or Gra parte, In ignerancia in ‘Tonclora| cal eetide criginal que ‘eons sineman faicadhices tavieron car pu earmtueta en arag die las rw cembidades inmnediatae cle rumen saulidad y, e segundo urgat, la mmodificaciGr ae inca state sin tomar en duit Lr profundialadd da fa rotlecnddey original g me obs rencla interna. En ontran gutlaberies, tb adaptaciiin wn si shy la pers pectin del proyecto que ie de ‘2onbexto a bos sehen que Se adagen, ni la perspective del Proyecto propio, comeiertes by re- peticién on ung mats copia. En cute lugar, una ene Ganea pepetitiva ce filemnfia ba conducide a is wuperficidlinad de a refieasoe: filmadfice. Por to ge eral a hacen resimnenes y reee faa ai) expresifn rie rigqare ire quistud filnscrfirs, No hay andl ds matidicod cst revelen nuestra propia estilo y nuestra peopl oneniactin filosfice, No tree mow irediiciim rene tampanear in. fentbarercs incrementarla. Se hace mms exposkidn anecditica que Plartearrierto de los problemas funcamentales de ls faiceatin y moins iraloria que cited a Taro da coos problemas. Esa supertl ‘sialkdad impica la produocion #i foaifica y cunnec elle aparece amhites as prinrere. Naaetne que hacer Meshlico, por ser reperitt vans hace esteril y en wer des mx Drm nueptret peopin war fe Get ta, Cota Flica, asf come nt rea tele fa Amnbrcs Latire, Pa roe ido probierrere y safuciones tila sotian de oteos Tempo y cttrae latiDades (f su quetacer Mlesdfico ho he ato me etd de le seenple sciaptecton de Tilasotias. Le orem Farce repetitive de by filcentia ba perpetuade nuestra dependence: Taustfica y hy hecha incampren sble y poco relevante of queher or filrsblico para neecnra se coibr cultural, Historica y social, Si bien es cierto que [oe siebernaa Tilowficos de ciros pusias Nos Ran ayudede en rancitea neces! od filesirirs: iresurtiana, su arden tacion no solamente ha incre ments une Superficialictad art ef quehace Tiosétins, sins quit fombsiies ha oouliadns masitra fo. pio ser y he gnome nuestro: ieopio enyecio de vide. Es claro que “ewtar abjerto a joe cuatro pomben cardinales”. adagnar los creaciones de otros busting, peteccioner dichei on io es he BOUT can MNES trad pecesidadey perticulares y dar a congeer «sas creaciones es parte de la tara filosofire. Sin embargo, tambidn wa claro que tafea Fisica na 32 reduce a be sirrgrie istic, ky repentitiden a b adapincian de filet fo. wa Nepere a laspertore de nuestra peraar en relaciin con el pensar ‘tMosttica de otros pueblos es “racama, anmmascaraco 0 sin an retina = are. fechas fuestra pensar filosifien a la ra paticiie es “entreguisms dliostl- oo" ereransaredo 0 gin erecenre fag, eorrclto de un entrain mmwohe mis amplio. La tarea cen- tral de ln filosof la consime en ha- ea Gilemmstia robs que repetic filo. soflas, én ser mds ereadoras que repetidores. ¥ en quarto a ta er wtecra cl by filcenfia, creo ques ser fiarct: ermzeches rroin Finben Lat ‘wadicidin filosifics si la hacseeas menos: repetitive y mis creaclors Coma bien Io he dict Femi Frain ceatae, al rafiriewe a loa motieing Importagos de la educe sian, tires: ev que amy enseiian bef pusacta li er qe mu Hite, Paede Waker ser ecxpliradier. aliecauilrs yr crt Hesameney compsnadiclae fenton sv pndetiea ox te ronfeta, en cf cota is r= reiu veiftahas mi br reveal afr em pur scar Feith ulieties aidien 24 revises wi da tem Wi— Sobre ts ktealogin a ta an sefianaa ea a Tilabatia Le enssttines dogreiticn y fapetitive da Sa Tilowot ia, auc ip 14 org 12 realidad contextual que dio origen a ticha filosofia y que Tanna ignara Ie realised con textual dundee Tihoset ia a an. . sata, no cumple prioritariananta una isbor clantifics sing’ pringl- palmentst ura funciin ideoligica, Tgnerar ta realidad comnts: ‘tunl de lee flosccins que ereete ses a traresredt is felis sie war lick ‘causes que les explican. Poe esta rardn, Filoestigs queen eu mo mania pudiaron se une wxplicn- cin clentifica desu realidad ari ginarka Negara sar solamente “‘ieas conscientes, y muchas veost “rebuloer” (Marx) que con diticultad so wrsefian. Duele este punto de vista, la fileeotia an rust medic, er lugar cle a9: Alicat una teal que quisiira- mos conocer, la encubre; an haar de ner une “alusén” llega a ser arr “ihiaiéin dr a retard (Ae thus}. La ensefianzu de ura ti: lomfia sin comiexto as Ia transte- mumcit te ung “visién cial mun do” (Gramsci) mis quer una fiko- sotfa, 2s una Justifieaciin de una realidad mie que explleaciies unl: veri! cecional -y uncteris de ome ral idol. Extn epincde con #l uso Heeolbgica que, execcia mente al unos prelsas, hacen de fa digs Vik, Coane Eueopse expendi smn fromens a uhramar ¥ cuande mis tarde Extacios Unidos hizo Io inline, no sa larmentit weper aren su humanisne y aus hoses sl. po que rectameron —yadn rech- mman— de kos pustlos irevecicios by justifeeaeidn de dicho hu mania ime cicha filecof ia. Lenpoida ma, hablndo de esta expansion dice que, por una parte estaban Joa sures humana (lext murat) ¥, Bor ln otra, estaban bes erect Dusblor “dlemingidos en hue Mmariedael™, boa cuslin-ciaber iar an Pitta a sa ste hannane ince Ronindase al arquetina eurcpaac. MY non sigue diciendn Leopokio > dad_ Nuestro pereir nada Zea, que log aur upens, coneciente 0 incorecierermarte, negara ka plenitud del sara aquellos que fensidaaren extranjems, indint ipnorantas, hibridos y subelesa rrollsdes.?*. Oeste et punto de vate flusifies, wile elonialiame ha permaneckdc cas! ionacto has: fa al dis de how. La mxpresiin mis:ratinadda del proceed iti Ingizarion se ha cada precisa: mente an el campo filosdtica, Mucira prbctica ducetive, al igual Que nuestras instauciones Filwsificas, s1 han comvertic, co mo decie ARhuger, en veertade fo “ageraton idea Magica” ©", en exte caso, del dominks levator. El. peobleme on hace mas gree cuando descubriroa que le ereefionca clogmitioa 1 repetitive tie fa Tilnscrida no solamente just fice fa visiérelel munde Ln ine fngia) rasplantada, sine que te bide encubrs rust propia rea finlar!, Guariencts: cweniyer. rege Trg prooece ode pened a pn cir de nuestro proyecto de vi sing a partir de las. icbeas separa: dad, irimpencientes de su reali- dad orginatia de usatre real dn rursirs realiced ¥, por bo mis mu, muestra Cibola no Baga ni Hquiers amr “el conjurto de ideas conscientes” dideologia) de nuestra realidad social, sina que, fe Mantane on a nivel PapeTnien ahora oe iecloging que corres: ponden a otra realised. “En Cote fa ica dice Lascarb— no so ba dade une fi cnn rigor bite nice, antes de los Gikimos trai whos", lo gue ss ha dado ha sida, Boog anteraier, une “aciuacion rercarte filosdficarerrte: func: da" 53 renemos o no una fil solla nuasira es un aspect que ore todavia nos ha proguseo ceceras psesbsbaere she invent ipa, Lo ques] nos parece ofan qi ‘tanto fa fllosotis como la ense farce de la filosod ila han cumpll ure tora mds idenldgica gue por ura parte cativa clean Mauro Ferndrr on kent aos TEBE 1B y por ala misidn, pedagdgeca chileras 1835. Enel ceso de doc Ma. Papiado en el pavitivma u (Comme Spencer-Milll, ea la primera reforma educe- ja slodbal de fa Fikrorin costerri- Bree desde une perepertiva file que chi importancia a fa iD cin exprena la firs politica cle penbierra |Beral, cle don Ber: Seio. colnckte con el do a crecents del lineraliare: sentroommbrica, Efrat ett bs ris ioe pense eller, I cia ivocta de la asl Harmer Bi adicacitny nueva ¥. especial: 2. al pragmasismna nor bese. no, influencn quae afc mis vs renogidla por la Const itor da 1949" Eso oolnckié la coesalidackin dal poser Eades Unitas “medints penetracion pacifirs, de inte. fon coonorrice y ca Goce di ho chess fuse rat geo itieas itares dentro de ur sistema “paramarieana’ "7! Mi tercera afirracifes hat si- do que ta ercseflariea ful fila fin eto im caer hase, id bo igem y ids clentitica, Sin ember den qué sectide menos ideo ica y an qui scnckdes mis clen- fia? 2Hubremos de contrapo- ef la ideciogia a In ciencia? EM ‘ateen cierto le que nos dice dam Schalf que "tient sent io feblar da ciznelas Keologicas | tia ideologies clontiticas"? °* | Lrideologia a, desde Mare, uno de laa tirminas mds ambi poor y min cantroversiates, sevhi- Bimdad y comroversis que na pratendo discutir, La que he hie eho, desde =| enminnes da ane Grime punta, wt partir de dos — WS0, IS TEAS courrmarmes, thet Rn fo ideolngis pera axgrews bo que arm juicin a wl trea proba funchmental piavio a toda discu- sion saben fa Tilosotia de ba ed caries ‘Si mos atenernai a la ideale. gia come idee que “rafigian, 1ra- dupe aaplekin perspactivas, interment o pancepehones de ola se" *, emonoe: by Kesotogin me UP conjunto ie icbers qua axpeu- san.une “yaidn del marae”, imax ditermminackss por a clase ven i cual $e ubiea una persona wn grupo-de persores, La ideoia~ ofa es, Gente este punto ra viata, ure epacin de “tama ele eencin, cca! de a propia: roalidad sock done axe ideas (determined: por la realidad) sor-un corgunée die ides “consciences”. Aqui, ideologia (est es, ef conjunia de ideas comseienees| am comiteiapente mum sranjart ea idaas neous iets Sin embarge, of conjunte da ideas conecientes nea ecisaria meant es urs conjurto de ideas de cuncciniont verdadero, one sa, de conocimiente clentiFien, La ideologies ure) “representa itn nebuloss"* (fer) wna iia CONUS, UNE “raprimina cin: che ly ralarcirs imapinaria” [uhtus- fabs eaneiencia, “concien- freeride”, ues erro, ure fd, ietc., ure defiekibr con signifi clon nepetive, La idgalagia «3, deni ert puma da exnijumta de idoas vie #6 un discurse: coloquial y c- rriente, un discurso wm ci firs ni niguroso, Aqui, ideclapéa lean junto de aeprrntaciones mete fsa] ee cantragone al conjuren iden repre ie erinsicres, esto 65, clentiFicn " Simembargo, a expllcackan Ge fas relactones orare icralogia yoceancis ha depends no sola mente hi le comprencion de io un ye artiirais por idectogls 0 por Gencia, sina de la forme 2- me 0 pilantea el problema, En ‘est gantite, Eugenio Trias dice que "hs gran origiralisad de Mare pongisge er crusar arsbos peoble- mas, evi ea, cfubat rt repireaie fariones ssehuloses —oompren- sidn omgative de fo icealogia— ¥ des repitescntacioanes reveladivers, emo es, fp cence, La dificutad fe consatide an al plantaamiento de ata erace, porque, en verde clarifiear, ascurece ef probleme de Was relaciones entrn idealogia: yy clencia. Sin embargo, & pesar de mete cipcuresimianta: parcot sar la direncion ons wtortunada, ‘que expllna [a realidad eon mayor fidelided, al manos en canto al tara qua ahora nos seupe si rufigeo, osto es, [3 arse Fanaa de le filogertis y al quehw cor Hoshhien peopiamence dicho, Un cruce propondein ure clench sin dempojares —on forma, abeolute— del canjunte de "re presenteciones nebulosr", a le veg que antanderia ta itiealogia (came un Universo sempre pre suena en toda actividted cen iti ca. La idoolopla serie al conjurto cde Kheas “ooeacientet™ pura nc Gientitings. ¥ por eae aquiwDoRs, ala ver que la ciancia seria al 05 fueren por expire lis Leyes de to realidad social que datarmine ee “oonjueto de ideas conscien- tee’. Laeiencia serin ba ciapar Sead racional de deaprenderse oe lag “"ickeas ccommercarrina", estos la ideolopia, y abandrse aun “sixte- ma concigtual” que axplicua fa sxtractura de la realidad! y au That cianamianto, aunque isthe €xplh caciée soa parcial, ne absoluta: mantras tana que la idealoga seria un sinterna de ideas ouya pliracién rex eadica: one rere. [La idestegia intertaria devereri mary ascurecer al erfuarzo cia tition, pera también fa ciencia in- tortarin la axplicacibe: de ls rmali- ad an func ce lor merece (a 108 “eatracture patyppcerntn) del ob ata gbserada y satudiade ¥ 00 en funcidn de las apanenicins 0 Sah “Tepreseriaciones nerbraic- par", El quaihiest cientifien ser fa af imenco de liberation manque dicts liparmcifin net aw Kags er Reema abeokma, ol esfuerzo corel Rud, y SRMDPe necessrio, por detideniegizar of urivurss equa seralarilomante st kiss kagiza, La enseancs de la Filoest in que os dngrmnatica y rapatitivs at te condenade a jugar ut papel iookigica més que clentidica Puerto que no explica maiirm propia realidad. $5 fu Tiosstia qui nos Mega de otras ttituces fue attamente cientifica wr at: mamanii, porque caplicd 5. res lidaed que otretamercte: no en pusdira— dice enmtaeta es gro fade por nuestra tlKsofa. “Cun do viel en Franc Liscs- rik con progtaitos destiny marque yo me decieraba, y mee ge dochranic, sartriana, eo tate da conocer a Sartre; me interes bec sus ideas ¥ no ms hiogra- ia, Supange que bamecas 12 interesba el “contexto mayor” en el cual nacieron esse infra Ignorer ta realidad conten ‘tual de lee ficantias gon erm. rea me roxanne b coempare lik profurdidad de sus stinnacionee Yoalgn mis, os negernns a var a Papel quar ha jugyide be filecot an a expansite dominic de los pusblos qos fe han producice: Eta Foto! ha trades sistemas de pensainianta, claramence defi nikdos qua corresponden 3 sist ramecondimice, socules y pall Bleed lambikn caramente detini- dos. Tal Mista, taro coma a1 eeerfiansa, cumple. peapoaivcs lowldgices cuando espera nues- a Inoorporacite a mus arquet- (pag, asl coma len aistarnars cord wmices, sociales ¥ politieos ts0 ~ 3 ras mosira incorporaciin a su ‘concepcitn diel munca, mt ieotogin Mucho mas grave es ignorar rowstre progiaa realidact, puss. 9° nerindala, metitre quehacer tik aifica no solamente legitima ta ideclogin que no legs, sine que imenda fermular nuestra proapia kesokale (“eonjumio ce scans ia cht email Ful dod et mis, ignorar neetra pro: nis rasliced impide un quahacor Tiksitice que explique maerra realkdad y que parta de alls Few w ssl aitsaveiiin foe fie ra do que la enastonca de la Hosa Fin en ewestra combate hy de ser meena iduoligied y mals deneifi. ca, Meclogla y clencia an el sent din que to hemes definicio, IW Tres prottemas de canscter funciamantaal Lo ouserce de une filosofia Ge germcecun ce ls fiicectia wo un problarw que na putde sar ig norado, daca la importansia que ha tenedo bp enpefanepcie le filo seoftin wn Conta Flin, chile Fiewes dul siglo pasado. Est ausencia es tribunaria.2 una ausencia mucha mis armplin te una Filo che ln ieducacibe, a pesar de losestuer: 20s hechor por respertatles-echuca- domes y tabtient da la adueaeidin, takes ooeno Minolés Gallegos, Jost ja Coste, Barnard Calva, Aansirer, J. ¥. Lasteria, ‘Valerines Fardewlnr Formas, chat Farvuincies Fenenz, Otto: Litt- mann y-otres an eb eqla pasado sy duste: A, Facies, Reburts Brena Mesén, Joaquin Garcia Worge, Lut Fetion Gomniler Flores, Gour Oana, Emma Gaerbos, Maists Vincenzi y otras em bo que va Gel presente sigia “La. cortribuciin de ambos teGricen da a edueacidin atiende prefenan- Tomsente no we plantaamiento fi- kesbfice sisterreting, Sima wm che mm por eater al cia um rwlacion vam La baci y fo retocks daa wollados en Europe y en Estaios Union. Le wsencia de una filsot fa de la oraefteera de ta flloentin y una filemotin cle la select plantea una tarea dle mayor er vergadura pore lox hiljectos, «ape ialrerri pr aepaallos que Bee tenden onseflar filosof ta, El pee sorte traisajo salarrsertte ha saita- lacie tres problemas que sugkeren {nes respuesta cornngordionten: sol dagmatisma, la repetici€in y ka ieokog(a en fa ereetianza oe bh fe losnfin y sup resprumetis exe alati- wid a iticidad, oreativided y dlensitickted, Tres problemas qua agieren trea resqounalics que debe nin sar discutsdes ¥ superocas ae tesde plantear une filosotia ce ba sowefiaraa de ba Fiicuntie y dw to adveacion quo sea nuenTa, #10 95, que responds 9 musrtras race isles ya muedtra raalielad, En primar lugar, an efirrat gus lis ersafianaa do le filvsotia ha de ser menos dogmaticn mi critica. La afemacion om preten- deer abenlute: pe pare ape piada ebier cle an doymarisona absoluto 9 wna oriticided absolu- ‘ta; Jo. que en atireres es bs posbili ceed da ser memes CogmdLies y madi er theo. La historia desis filo sofia se ansefia como contenida got 30 asume com slic pracie dit dogratiann ys Tangenete con tina boa actltuet critics, Noma diminan las axeiscited quit puselars haber. Le que se stirs tg el problema generalized qué tiene diversak ropercusiones an Formaciin Filositica de las nue vas qeneracona; pur cjuerelt, fomar al cortorido fllosbtha Gecurreatacto a trang ce fas triste fae somes pric’ absolute, cantar quebec filositico en et pasado, distersocar al plantasmianta spisternaligica y descantaxtuale ear bi Tacsatia, Lo que genera un peraamiontn clependiente # i ‘téetion, En segundo lugar, se afirmn Sue le ereetanza ow la Tilownfla Bada ier menos repetitive eres Grewicrs, Nuevamente la afirme PGiin no pretends ser abaslues, Bérgue no se trata de ignarar bo HBREe't cle fm Filosniia, sina dla an falar la rapeticiin como tarea Seeniral de rasstro fikosotar. No “trata de ropsti filosof ing sina ehacer tilasotia Uns ansefiarca Papetities de la tilasalia perperip dependencia y la hace aecura y ralevanse para Mudieha reel ‘Si se adapta |p filosofia que Tos tS ajend, ciertamente oe hace fa er a ecaptacion; sin 0, Su precurto et supertl ial, oculta fa realidad origineriss, File exprems nuEstre griyacto de En tercer lugar, bs erestian: Sogmdtica y repetitive de ta ti sfia no cumple ean une labor critsriamenta clentilics xing merce idoaligics, Lo oe aera mos #3 que tote ese ede ia filosatia y tok Filo- cde la educacitin debe oer entitica y maned inenloge es, Dera vez, In afirrnacin no pretenda sar absoluti. garque ideologia y clentia, a nuestra ee tender, em snbrepaner y craemos que no es posible hacer ciencis sin eer tributarios a uta isleslogin ¥ que no ws posible tener una idealegin sin jpnetenchr, al mance, ‘determiner toda lp prictica oien- titica. Sin embargo, al hablar de ura ereefanza ol la filasotis que ha de ser oritioa y creadona me Fafierp a ura tarea clentitica que ‘ie riidept a braresonitir ideas sin in. agar fas caukts que mepfican esas, sens. El québacer filosafica no 65 Wan ajericis an al moval de lo “ideas cansciceta” que axpreman ure “wishin del munda™ Cideoto- aly que no tionan su axxplinn ‘ide rachonal ws sf miseries, srw que ss unestuerzo clenti fice gum buses —peare decinio en thnmines ee fer “coum primeras”, “primers principlos”, Ws belch de una realidad qué: ci conermta, Moss trate entonces de rapetit filoenFiss que podtlorcen dumplir ung Funcidn ciontitiea an Sedpare yeu comeeto, pera quae Agué cumplen ura funciin ieee. logics, porgue se repiten fuera de surrmalidad y ooultaen smsetrs rea Vided. Ge bo que se crama sa cle en- sfx filosafla hacienda Tilesnf fa, esto es, practicindala &iticsnen- ‘te, en fora creadors y altamen- ta racionad, esto es, cherrtit ica, Sa ‘ana da explicgy nuestra realidad an forma universal, unitaria ¥y ra- clonal, de mrpefar fila tia sere. Fane deg matiomos, evitando las Tendiencios a la repeticiGn mecd- nica ¥ Raeiondis més nacional fa vide humana Gust Sierepre werd tri butaria a algura idvalogis, (Como se ha vista, ettos peo- fblecvess ne relacionan entre si: ra 6 posible discutir unm sin referir- Sta los chorus, Poreciers gut fsa ran 1res parspacthas de un solo problema turcamental, Lo que ald an Ip mesa de discusidn es be ‘tampransian misma Ge lo que significa hacer filnsofis yen ‘consecuencia, ho que significa pr ovtaria. Hired settee oe PONT 107 108 Por rkscreta del 18 ela rez nierntare de 1960, ef Prckr Ejacuthea div pun gue la emefarea cocurda- ra amefara “Hamarscctis Fy tomate Ch Lule Feline Gove ar Firat, Baakicibis die ts ee truccit Pabdiot ony Covta Rica San Jouk Edinorial Casta Rien V87E. po. 381389, La: Universidad he Carta Mica, lurwiata trediante Sey con del 26 du ayoea de TPES, bei aun renttan an 1941. GL ‘Caria Norge Alfara. Uniepett ida a Mrtoeia, S90 gd) Mini seria de Custury, Juvervdl y Doe eee VATE og. 10%: 108. (La Unimorsidad Matsteral micite ‘Sib labored en agua rhe 1973 ine Chivers un cuna de Pura manic ce Fuzactia 62 tx Fail tae the Barudtica Gores Ge sumo y craarcds #1 Davaiti- onentn de Filosofia © Hixearie de Ly Corie y ee Ther ica, par ie the TOPS, ef acoual Depare meni de Filowrlia, £1, Beak nin Riaz Varga. afore cl Raswoe, (97S AMTP. Hecedaa: Edinonal Urimeaktad Nacional 1877. pe. 2M, 28, 298, 207 1 prbrar cole quis turdeend eurplirds ia AupcHicites ie TCH tunel Colagin ie San Luck Gonzaga, che Cartign, furvtase en enero de 1870. Gf, Lun Fali- fe oradiee Flore. Op. cit en. Ha Gf, Ane Lin Gakderan Vitakobo Ei eemhocer distin an la Es ‘audio dh Filemctin da a Univers dedi de Corts Pm, Fundy manor ‘vRrapeccitn seek, Tess dt |b emcatura ee be Ueieiriidet te Costa Rica. 1878. o. 178. Helio Gatland. Of guweierer J Alfio Minnie de Finctia de a Unovernide de Coma Aisa ‘Mol. 2tVTIL, Nim, 47, [Enettrd iin, WEBCT. p62 r 1, by 16 7, NOTAS Ct Perey Parte, Emenee 9 Fefleniim. Martavidece Theirs Meena 1990 pe 30 C8 Angel Gonewar Ale. tena! fa de Ia edtecasitie, Berens Aires: Enlicionvs Tromuel. PPD. pa 17-31, ote Alga, en ou dincandtn oa (tee huilieia eecial en un aliens Sberal capieatitrs, parre eae Seales da ignorarisa” en bua fh a ‘toehem Lan cireastatariad sexe ian y naturales Bary atererse sola maria a Un cortitherieonen ga eraleg Se rk Leora rotate de femticda, Gf, John Pawn A Thee Fy of nition. Cambridge: Poe swe Unvivermty Prem 1871, pp, az, Aiggnta Saluew Dosehy, Leno ‘arm feboactin de auestsy Aerairi saan toot: Gsitoial Estudian- a0, (in teeta de ppabieai Pe, 33, 40, Cf, Mend. pp, 182418 Eh Levpokie Zen, La tote areritaee coma filesalie sm ends. Migjier: Siglo 20K Extitorem V8. pp 17, CH. Lut Felipe Govueiter. Muna ¥ cltitien de Coma Aiea dan doté! Ediional Coma Fina he Loopelée Zu Op ep 7 Ch AugURTO Balarar Heady: on pn 14.27. ~~ Davie! E. Guilin. 24 meta com lefties dit NOs sit tiara ram, on Devokic Ardifer ot Hacia una ‘Slesofin ce Ba ibe. Stim kiinognenicana, Buuren Ab tee Esitorisl BOWUM, 1974. p. 1 ‘Corseont ines Liscdia, Pri (a Historia 2e La Sbeencia 1. a 2. ft 8 traniera, re Leis Feline Genin ter, BZ, C8, Lut Felipe Guszaiee. Mints: 1 6 Ly ieflusrvine ecxtrargara, Addenik, Comsterntines Lier Deterelin de fee tems an Cores Rita. San Jeosé: Getitorsal Conta Rica 1975, C1, Contarcing Listers. Bena. lle he an ich on Coma Mica, 0. S105 y 155-17, OF Ibid, pa UO-1bA, ders, (Carlen Mange AUtiva 9 Faanenes, Flies Rios, La eduewcién: Fra gaan ele una dameeracia an Je oh Edinarial Uniweruistacd a Cog a Flica, 1960. pp. 23-2 Cf Coresmnine Livcare, Dime alia de lat fear en Conta Rca, pe, SITE, Gf, fuugprito Salwar Bondy, Op, wp EF Eh Eneique ©, Russel, Bitodeo Eticiunes Siqueme. 2074, pp 31, 280, 961 Carmuantins Liners, Heitor. p 12 Aha Ch Meu on 12,13, Paula Freive, Cartas a Gulnas- Bisseur Auriar de aria aacpasbon- Fim padaghgica a procinn, ME en: Sighs: Velarione Editors, SA IG7B. p. 104. Of Linpolela Fea Opel, pp, 3 nH. Tr Louk Abmuner Exerriea Barcelona: Editorial Law. POPS, op. 1-072 ‘Sonmunting Liecarit, Deseret ch leb idee en Comm Aca pe y Rivas Peto, 70-007, 126 Ct Eugenio Thi. Om LEP ‘ a Patio demcife: Casanash. pe Parirmata, 1975, p19. : slums ¥ Hoesciin, una inne Idecdoglas, Baronicra: Edicion 33, Commenting Lies Devarraia tie tes ieitps en Cet Plea. p12 38, Ct thie. pp, ANT 44, 28M, Jolia; DUESEL, Ere nor FOANARI, Acthal: RINEM, Ar tanie; KUSCM, Modoffo; PMC, Dieses OE LA PEGA, Aga OIG, Amun: SCANRIONE, Juin C, Hsia wra filctedia de lisesi Istincarearicma. Sur ror Alree: Exisseial OMLIM 1974 AUDGROW Villastess, Ana Lia. El tush sows Alostfion on In Exsidlé de FioaePly ela ln Untoorsicted de (Ceats Ales, Fumdurantse y pre- DIESEL, Enrique 0. Atitods pene we ‘Tiovotia da La ibareciie, sapere: ‘iden analistica de a diatitica bapalinns, Selarunvca: Esisinn Siguern. 1074, FAEIRE, Paula; Carta « Guteew Bi 40, Aeris da una axperiinie prdegipcd ee procena, Wajico: Bide Wernaone Edmore, 5.4 1378. FURTER, Pierre, Educacién y rete 110 SIBLIOGRAFLA ibe, Mocrtesite 1970. (Ectuceciin y vide. Montovide: Tera Phoxna. 18173 |, Hatha, Hiv qrashacer fito= Feesista abe Fiboterti de la Urvvurbinhl he Ciera Ftnia, il. VIEL Mim. 4]. 1E; 8th: 41-77 GOMZALE? Aluwat, Caren, Figued he a wehebeeiin, Bienes Ecketoren Truel. 19 GONZALEZ Cauroms, fabio. Imps fiaiiema ¥ liberacidn, una intra- scifi @ ly himnaris eewtterapa- GONZALEZ Flores, Luis Felipe Evo. Wocitn a la atrasciie post an Certs Mica, Si Jc rial Conta Mica, 1578, LASCANSS, Comtartins, Dearralte da Fas Ideas ant Coats Pilea. Se Je a1 Coma Fla. 1878. Pridgen: Hinsaria dtm i fusncia extranjera an el deuen: voli miantn sducachond ¥ abn fice de Costs Foca, Bary bent Eainovial Gout Rica, 1978, MDAGE Altes, Ctot, Uniemriided © borin. San Joad! Mites de rudy Deporte MOMGE Altes, Gorloty RVAS fice, Franches, Laeducactire tragua de ure democrats, Sani oad: Editorial Unoaricist de Span Wes 1901 MUMEZ Vergm, Benjamin. indore al Mactan, VETS-ETT, Hered: Exitcrial Ustaersbtud Mucins tare SOLALAR Sondy, Aupunts. £Eainte ‘anu fenein es muneism Aami ca? San trai: Editorial Extudian- L (Sin fecha tia putilicaci¢n| SCHAFE, Acer, Ineabegia ¥ mansis mo. Mijico: Editorial Grigalbo, 5. A, TED, TRIAS, Eapanie, Teoria de bn intel alate: Edlcicwey Pie 197%. TEA, Leopeldy. La fatal wrmcica- a terres fitzao#in sin suit. cor Siglo RAE Edieores, 197

También podría gustarte