Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Morfologia PDF
Morfologia PDF
Universidad de Jaén
Presentación
Razones para la realización de este curso
curso::
El indoeuropeo
Peculiaridades de la lengua latina.
Formación y variantes
Extensión del latín
El alfabeto latino: su pronunciación
El acento y la cantidad
Vocales y consonantes
El INDOEUROPEO
Ramas:
a) Grupo germánico (inglés, alemán, sueco...)
b) Grupo griego
c) Grupo itálico ( osco-umbro, LATÍN )
d) Grupo céltico (galo, irlandés, bretón)
e) Grupo báltico (lituano, letón)
f) Grupo asiático (sánscrito, antiguo indio, veda, persa,
hitita, tocario)
Procesos migratorios de los pueblos indoeuropeos
Extensión de las lenguas indoeuropeas
II.- PECULIARIDADES DE LA LENGUA LATINA
a) Lengua indoeuropea
b) Lengua flexiva (fusionante)
c) Orden de palabras
d) Carencia de artículo
e) Carácter fonológico de la cantidad frente al acento.
III.- FORMACIÓN DE LA LENGUA LATINA
Pronunciaciones nacionales
Pronunciación eclesiástica (-ae; -ti-; ce,
ci, cae; ge, gi...)
Pronunciación clásica. Justificación
Casos concretos: - ae, c, v, g, ph, th, ch,
qu, gn.
Geminadas.
VII.- VOCALISMO
Las vocales
Sistema vocálico:
C Labio-dental Linguo-alveolar
O
N Fricativos- F S
T aspirados
I
Fricativo- R
N Vibrante
U
O Lateral L
S
I.-- EL LATÍN LENGUA FLEXIVA
I.
Clases de palabras:
o variables: nombre, pronombre y verbo.
o invariables: adverbio, preposición, conjunción
e interjección.
II.-- FLEXIÓN NOMINAL y PRONOMINAL
II.
Género
Número
Caso.
VOCATIVO - -
ACUSATIVO -M - NS // - A (neutros)
LOCATIVO -I
FLEXIÓN NOMINAL
V.- FLEXIÓN NOMINAL: DECLINACIONES
5 declinaciones:
1ª temas en - a (Gn. sing.- ae)
o Casos especiales:
- Pluralia tantum (angustiae, divitiae, Kalendae, Athenae)
- Cambio de significado (littera /litterae; copia / copiae)
- Dativo y ablativo plural en -abus (deabus)
V. 1, b.- TEMAS EN –a
sustantivos (masculinos y femeninos)
adjetivos (femeninos)
Desinencias:
SINGULAR PLURAL
N. - ă (*-) - ae (*-i)
V. - ă - ae
Ac. - am (*-m) - as (*-ns)
G. - ae (* -i) - arum (*-som)
D. - ae (*-i) - is (*-eis)
Abl. - ā (*-d) - is (*eis)
V. 2, a.- SEGUNDA DECLINACIÓN TEMAS EN -
o / - e (- i)
N. - us / er (*
(*--s) //-- um (*
(*--m) -i (*
(*--i) // - a (*
(*--a)
V. - e
Ac. - um (*
(*--m) - os (*
(*--ns
ns)) // - a (*
(*--a)
G. - i (* -i) - orum (*
(*--som
som)) / -um (*
(*--om
om))
D. - o (*
(*--i) - is (*
(*--eis
eis))
Abl.. - o (*
Abl (*--d) - is (*
(*eis
eis))
Loc. - i
V. 3, a.- ADJETIVOS DEL PRIMER TIPO (tres
terminaciones)
SINGULAR PLURAL
masc. fem. neutro masc. fem. neutro
N.– bonuus bonaa bonumum bonii bonaeae bonaa
V.– bone bonaa bonum
um - - -
A.– bonum
um bonam
am bonum
um bonos
os bonas
as bonaa
G.– bonii bonae
ae bonii bonorum
orum -arum
arum -orum
orum
D.– bonoo bonae
ae bono
o bonis
is bonis
is bonis
is
Ab– bonoo bonaa bonoo bonisis bonis
is bonis
is
V. 3, b.- ADJETIVOS DEL PRIMER TIPO
SINGULAR PLURAL
masc. fem. neutro masc. fem. neutro
N.- pulcher pulchraa pulchrum
um pulchrii -ae ae -aa
V.– pulcher pulchraa pulchrum
um - - -
A.– pulchrum
um -am
am -um
um pulchrosos -as
as -aa
G.– pulchr-ii -ae
ae -ii pulchr-orum
orum /-arum
arum /-orum
orum
N. singular:
2) en sonante (líquida: l, r; nasal: m, n)
m + s > ms hiems /hiemis
n + s > n / (n) homo /hominis
l +s>l consul /consulis
r +s>r mater /matris
3) en silbante (s)
s +s>s/r vetus / veteris
honor / honoris
VI. 3. TERCERA DECLINACIÓN. Temas en consonante (Gn. Pl.-um)
SINGULAR
casos masculino femenino neutro
Nom./Voc Rex (g-s) Mater (r-s) Flumen (-)
Ac. Regem Matrem Flumen (-)
Gn. Regis Matris Fluminis
Dat. Regi Matri Flumini
Abl. Rege Matre Flumine
PLURAL
Peculiaridades:
• Nombres de flexión especial:
• Cambio de declinación:
Vas-vasis (pl. vasa-orum)
• Nombres griegos:
Ac. sing –a; -en (aetherem / aethera; Socratem
/Socraten)
Ac. pl. -as (crateres/ crateras)
Gen. –os (Thetidis /Thetidos)
VI.- Tercera declinación (Temas en - i). Peculiaridades
Desinencias:
Los acusativos en -im -is han desaparecido casi por completo
sustituidos por -em y -es.
El ablativo -i ha sido sustituido por -e en la mayoría de los
sustantivos.
Supervivencias:
Acusativos:: vim, tussim, sitim, Neapolim, turrim, puppim
Ablativo singular::
Neutros:: mari, animali
Neutros animali..
Adjetivos de dos y tres terminaciones:
terminaciones: forti
forti,, acri
acri..
Participios:: -i (empleo como adjetivo) / -e (empleo como
Participios
sustantivo)
VI. 4.- TERCERA DECLINACIÓN. Temas en -i (g. plural -ium)
Cambios semánticos:
aedes-is (templo) aedes-ium (casa)
parens-ntis (padre o madre) parentes-ium (padres)
finis-is (fin, frontera) fines-ium (territorios))
Pluralia tantum::
Alpes-ium; altaria-altarium; fauces-ium; Manes-ium,
moenia-ium, Penates-ium
VI.-TERCERA DECLINACIÓN (-is).
Neutros (Gn. pl. –um / -ium)
temas en consonante temas en -i
singular plural singular plural
singular plural
Masc / fem. neutro Masc / fem. neutro
singular plural
masc. fem. neutro masc. fem. neutro
singular plural
n domus domus
a domum (domus) domos
g domus domi (domuum) domorum
d domui (domo) domibus
ab domo domibus
loc domi
VIII.- QUINTA DECLINACIÓN
Sustantivos femeninos. Sólo masculinos: dies (a veces
femenino) y meridies
Interferencias con la 1ª y 2ª declinación
Peculiaridades:
•Funciones específicas (morfemática, enfática, deíctica, fórica).
•Relación con el verbo: persona
•Desinencias: ac. neutro – d / gen. - ius / dat. - i
•Tendencia a reforzarse (egomet,, me ipsum,, hic)
II.1.- Pronombres personales
singular singular
HUIUS ISTIUS
HUIC ISTI
HOC HAC HOC ISTO ISTA ISTO
plural plural
SINGULAR
ILLIUS
ILLI
ILLO ILLA ILLO
PLURAL
IS EA ID
EUM EAM ID
EIUS
EI
EO EA EO
PLURAL
II (EI / I) EAE EA
EOS EAS EA
EORUM EARUM EORUM
IIS (EIS / IS)
IIS (EIS /IS)
III.4.- PRONOMBRE ENFÁTICO
Su uso con función adjetiva establece la analogía con los
adjetivos de 3 terminaciones. En el neutro (nom., ac. sing.)
no se usa la desinencia -d
SINGULAR PLURAL
caso Masc. Fem. neutro Masc. Fem. neutro
N. idem eadem idem iidem / eaedem eadem
eidem
Ac. eundem eandem idem eosdem easdem eadem
Gen eiusdem eorundem earundem eorundem
.
Dat. eidem iisdem / eisdem
Abl. eodem eadem eodem iisdem / eisdem
IV.1.- PRONOMBRE RELATIVO
SINGULAR PLURAL
casos masc fem neutro masc fem neutro
N. qui quae quod qui quae quae
Ac. quem quam quod quos quas quae
Gn. cuius quorum quarum quorum
Dat. cui quibus
Abl. quo qua quo quibus
IV.2.- Pronombre interrogativo-indefinido
s- es- s es- se
ama- ama- s amā- re
habe- habe-s habē- re
reg- reg- (i) s reg (ĕ)- re
audi- audi- s audī- re
capi- capi-s cap(i)ĕ- re
III. 2.- TIEMPOS DEL TEMA DE PRESENTE
FU -I
AMAV -I
HABU -I
REX -I
AUDIV -I
CEP -I
IV. 2.- TIEMPOS DEL TEMA DE PERFECTO
Ejemplo:
am- or
ama- ris / - re
ama- tur
ama- mur
ama- mini
ama- ntur
VI. 2.- La voz pasiva
Tema de perfecto: Pasiva perifrástica
Participio de perfecto del verbo que se conjuga +
verbo SUM en el tiempo simple o compuesto del modo
correspondiente.
Ejemplo:
amatus-a-um sum / (fui) amati-ae-a sumus / (fuimus)
“ “ “ es / fuisti “ “ “ estis / (fuistis)
“ “ “ est / fuit “ “ “ sunt / (fuerunt /
fuere)
MODO INDICATIVO
am - or habe - or
ama - ris / re habe – ris / -re
ama - tur habe - tur
ama - mur habe - mur
ama - mini habe - mini
ama - ntur habe – ntur
* En las conjugaciones en –ere (3ª) / -īre (4ª) /-ere (mixta) se intercala una
vocal de unión -ee- entre el tema y el morfema temporal -baba-.
VII. b. 2.- Tema de presente: Modo Indicativo
PRETÉRITO IMPERFECTO (pasiva)
Tema de presente + ba + desinencias personales (pasiva)
Capi-e-ba-r capi-e-bā-mur
Capi-e-ba-ris / -re capi-e-bā-mini
Capi-e-ba-tur capi-e-ba-ntur
VII. c. 1.- Tema de presente: Modo Indicativo
FUTURO I (activo y pasivo))
ACTIVA PASIVA
Modo Subjuntivo
si-m
si- es--se
es se--m
si--s
si es-se
es- se--s
si--t
si es-se
es- se--t
si--mus
si es-se
es- se--mus
si--tis
si es--se
es se--tis
si--nt
si es--se
es se--nt
VIII. a.1- Tema de presente: Modo Subjuntivo.
PRESENTE (activo y pasivo)
ACTIVA PASIVA
am-e-m am-e-r
am-e-s am-e-ris / re
am-e-t am-e-tur
am-e-mus am-e-mur
am-e- tis am-e- mini
am-e- nt am-e- ntur
VIII.a.2.- Tema de presente: Modo Subjuntivo.
PRESENTE (activa y pasiva): 2ª, 3ª, 4ª y mixta (-ere, -ere, -ire, -
ere) .- Tema de presente + a + desinencias personales (activas y
pasivas)
habe-a-m leg-a-m audi-a-m capi-a-m
habe-a-s leg-a-s audi-a-s capi-a-s
habe-a-t leg-a-t audi-a-t capi-a-t
habe-a-mus leg-a-mus audi-a-mus capi-a-mus
habe-a-tis leg-a-tis audi-aatis capi-a-tis
habe-a-nt leg-a-nt audi-a-nt capi-a-nt
habe-a-r leg-a-r audi-a-r capi-a-r
habe-a-ris / re leg-a-ris/re audi-a-ris / re capi-a-ris / re
habe-a-t ur leg-a-tur audi-a-tur capi-a-tur
habe-a-mur leg-a-mur audi-a-mur capi-a-mur
habe-a-mini leg-a-mini audi-a-mini capi-a-mini
habe-a-ntur leg-a-ntur audi-a-ntur capi-a-ntur
VIII.b.- Tema de presente:Modo Subjuntivo
PRETÉRITO IMPERFECTO (activo y pasivo)
Tema de presente + re + desinencias personales (activas y
pasivas)
ama-re-m habe-re-m reg-ee-re-m audi-re-m cape-re-m
ama-re-s habe-re-s reg-ee-re-s audi-re-s cape-re-s
ama-re-t habe-re-t reg-ee-re-t audi-re-t cape-re-t
ama-re-mus habe-re-mus reg-ee-re-mus audi-re-mus cape-re-mus
ama-re-tis habe-re-tis reg-ee-re-tis audi-re-tis cape-re-tis
ama-re-nt habe-re-nt reg-ee-re-nt audi-re-nt cape-re-nt
Modo Imperativo
Presente Futuro
2ª pers. sing es es-to
3ª pers. sing - es-to
2ª`pers. pl. es-te es-tote
3ª pers. Pl. -
VIII. c.1- Tema de presente. Modo Imperativo
• Sólo tiene dos tiempos: presente y futuro
• Carecen de la primera persona (singular y plural)
• Tienen tercera persona (singular y plural) cuando la orden no es
de ejecución simultánea (futuro)
PRESENTE (activo y pasivo)). Sólo segundas personas. Tema de
presente + desinencias especiales: - , -te; -re, -mini
ACTIVA
2ª pers. sing. ama habe rege (fac) audi capi
2ª pers. pl. ama-te habete regite audite capite
PASIVA
2ª pers. sing. ama-re habe-re regee-re audi-re cape-re
2ª pers. pl. ama-mini habe-mini regee-mini audi-mini capi-mini
VIII.c.2.- Tema de presente. Modo Imperativo
FUTURO (activo y pasivo). Sólo segundas y terceras personas.
Tema de presente + desinencias especiales:
Activas: -to , - to, -tote, -nto.
Pasivas :-tor, -tor, -ntor (no hay forma para la 2ª pl.
2ª / 3ª p. sing. ama-to habe-to regi-to audi-to capi-to
2ª p. sing. - - - - -
3ª p. pl
pl.. ama--ntor
ama habe--ntor
habe reguu-ntor audi
reg audiuu-ntor capi
capiuu-ntor
Verbo SUM.. Formas nominales
Tema de presente
Infinitivo presente: es-se
Tema de perfecto
Infinitivo perfecto: fu-isse
Tema de supino
Infinitivo futuro: fut-urum-am-um (esse)/ (fore)
VIII.c.1.- Tema de presente. Formas nominales.
Sustantivos
Infinitivo presente
- Activo: tema de presente + re
- Pasivo: tema de presente + -ri, -i (3ª y conjugación mixta -
ere): ama-ri, reg-i, cap-i
VIII.c.3.- Tema de presente. Formas nominales.
Adjetivos:
Participio de presente:
Tema de presente + -nt-
Adjetivo del segundo tipo
ama - nt -s / - ntis amans / amantis
habe-ns / habe-ntis; rege-ns / rege-ntis, audie-ns /audie-
ntis; capie-ns /capie-ntis
Gerundivo:
Tema de presente + -nd-
Adjetivo del primer tipo
Ama-nd-us-a-um / habendus-a-um / regendus-a-um /
audiendus-a-um / capiendus-a-um
IX.1- Tema de perfecto. Verbo SUM
Modo Indicativo
Pretérito Perfecto Pretérito Pluscuamperfecto Futuro II
Fu-i Fu-era-m Fu-ero
Fu-isti Fu-era-s Fu-eri-s
Fu-it Fu-era-t Fu-eri-t
Fu-imus Fu-erā -mus Fu-eri-mus
Fu-istis Fu-erā-tis Fu-eri-tis
Fu-erunt /ēre Fu-era-nt Fu-eri-nt
IX.2- Tema de perfecto. Verbo SUM
MODO SUBJUNTIVO
Fu-eri
Fu- eri--m Fu-isse
Fu- isse--m
Fu--eri -s
Fu Fu-- isse
Fu isse--s
Fu--eri -t
Fu Fu-- isse
Fu isse--t
Fu--eri
Fu eri--mus Fu--isse -mus
Fu
Fu--eri
Fu eri--tis Fu--isse
Fu isse--tis
Fu--eri
Fu eri--nt Fu--isse
Fu isse--nt
IX.a.- Tema de perfecto: Modo Indicativo
Ejemplo:
amav-i amav-imus
amav-isti amav-istis
amav-it amav-erunt
XI. b.- Tema de perfecto: Modo Indicativo
Ejemplo:
habu-era
era-m habu-era
era-mus
habu-era
era-s habu-era
era-tis
habu-era
era-t habu-era
era-nt
XI.c.- Tema de perfecto: Modo Indicativo.
Ejemplo:
cepi-eri-m cepi-eri-mus
cepi-eri-s cepi-eri-tis
cepi-eri-t cepi-eri-nt
XI.b.- Tema de perfecto. Modo Subjuntivo
Ejemplo:
audiv-isse
isse-m audiv-isse
isse-mus
audiv-isse
isse-s audiv-isse
isse-tis
audiv-isse
isse-t audiv-isse
isse-nt
XI.c.- Tema de perfecto. Formas
nominales (sustantivo).
Infinitivo perfecto
Tema de perfecto activo + isse
Ejemplos:
Fu- isse
amav- isse
XII.a.- Tema de supino. Formas nominales
(sustantivos y adjetivos).
Supino
- 1º (acusativo): amatum
- 2º (dativo/ablativo): amatu