Poste Italiane Spa,

n. 36 dicembre 2017 CASALGRANDE

Spedizione in
abbonamento Postale
PADANA
- 70%, DCB Modena Pave your way

36/2017 percorsi in ceramica

MAGAZYN GRAFIKA I PROJEKTY REVISTA DE SIGNOS E IMÁGENES
© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
 na okładce en portada
Campus Manhattanville

magazyn grafika i projekty revista de signos e imágenes percorsi in ceramica

kierownik projektu En conformidad con el decreto legislativo

italiano n.º 196/2003, le informamos
4 Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość 4 Pasado, presente, futuro
director responsable de que nuestra Sociedad trata sus datos
Mauro Manfredini electrónicamente y los utiliza para enviarle
información comercial y promociones.
Por tanto, nuestra Sociedad podrá ejercer
koordynacja graficzna
coordinación gráfica
los derechos estipulados en el art. 13
de dicha ley, entre ellos los derechos
Architektura Arquitectura
Fabio Berrettini de cancelación, actualización,
rectificación e integración. Autorización
6 Casa Baldi 6 Casa Baldi
Cristina Menotti del Tribunal de Reggio Emilia n.º 982
del 21 de diciembre de 1998.
8 Nowe Creative Centre w Rzymie 8 El nuevo Creative Centre de Roma
koordynacja wydawnicza Zgodnie z włoskim rozporządzeniem
z mocą ustawy nr 196/2003 informujemy,
10 Architektura relatywnego czasu 10 Arquitectura del tiempo relativo
coordinación editorial
Nadia Giullari
że nasza Spółka przetwarza elektronicznie
i wykorzystuje zebrane dane w celu
14 Powrót do przyszłości 14 Regreso al futuro
wysyłania ofert handlowych i materiałów
promocyjnych. Osobom, których dane są
Wywiad z Paolo Portoghesi Entrevista a Paolo Portoghesi
redakcja tekstów
redacción de textos
zbierane przez naszą Spółkę, przysługują
prawa określone w art. 13 wspomnianego
15 Biografia Paolo Portoghesi 15 Biografía de Paolo Portoghesi
Livio Salvadori rozporządzenia (w tym prawo do
usunięcia, zmiany i uzupełnienia danych).
Alfredo Zappa Upoważnienie nr 982 wydane przez Sąd
w Reggio Emilia dnia 21 grudnia 1998 r.
22 Uniwersytet Columbia 22 Universidad de Columbia
druk 24 Kampus Manhattanville 24 El campus de Manhattanville
impresión
Bieffe SpA
Projekt Proyecto
Recanati Mc 30 Jerome L. Greene Science Center 30 Jerome L. Greene Science Center
graficabieffe.it
(Mortimer B.Zuckerman Mind Brain Behavior Institute) (Mortimer B.Zuckerman Mind Brain Behavior Institute)
podatek został opłacony Standard FSC określa zasady śledzenia Projekt Proyecto
tasa pagada papieru pochodzącego z lasów
zarządzanych zgodnie z precyzyjnie 38 Architektura i ceramika 38 Arquitectura y cerámica
określonymi parametrami środowiskowymi,
społecznymi i ekonomicznymi. Wywiad z Antoine Chaaya Entrevista a Antoine Chaaya
Rygorystyczny system kontroli przewiduje
etykietowanie zadrukowanego produktu,
Casalgrande Padana uzyskanego z papieru FSC.
El estándar FSC define la trazabilidad del
Via Statale 467, n. 73
42013 Casalgrande
papel procedente de bosques gestionados
correctamente conforme a precisos Wiadomości Noticias
(Reggio Emilia) Italy parámetros medioambientales, sociales y
económicos. El riguroso sistema de control 44 Kontinua 44 Kontinua
Tel. +39 0522 9901

© RPBW
comporta el etiquetado del producto
casalgrandepadana.com impreso realizado con papel FSC. 46 Grand Prix 2016-2018 46 Grand Prix 2016-2018

Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość Pasado, presente, futuro
To „czas” stanowi symboliczny klucz do interpretacji tego numeru magazynu „Percorsi”.
4 5
Z jednej strony mamy do czynienia z „przeszłością, która staje się teraźniejszością” w artykule poświęconym projektowi
renowacji i zmiany przeznaczenia domu Casa Baldi w Rzymie. Ten osobliwy budynek mieszkalny, stanowiący jeden
z najważniejszych obiektów powojennej architektury włoskiej, sygnowany przez Paola Portoghesiego, będzie siedzibą trzeciego
ze stworzonych przez Casalgrande Padana ośrodków „Creative Center” promujących kreatywność, kulturę i projektowanie
architektoniczne. Firma Casalgrande Padana wykazała się dużą wrażliwością i powierzyła projekt renowacji i zmiany
przeznaczenia samemu Paolo Portoghesiemu, który opowiada o nim w wywiadzie udzielonym na wyłączność magazynowi
„Percorsi”. Z drugiej strony, jako kontrapunkt, „teraźniejszość staje się przyszłością” w artykułach na temat ogromnego
przedsięwzięcia sygnowanego przez Renzo Piano Building Workshop – projektu kampusu Manhattanville prestiżowego
Uniwersytetu Columbia w sercu Nowego Jorku. Nowy ośrodek uniwersytecki, pomyślany jako wyjątkowe doświadczenie
rewitalizacji miasta, jest kompleksem składającym się z kilku budynków połączonych wspólnymi terenami zielonymi
i ogólnodostępnymi usługami dla mieszkańców miasta. W ramach projektu, który zostanie ukończony w 2021 r., oddano już
do użytku kilka obiektów, takich jak Lenfest Center for the Arts i Jerome L. Greene Science Center, wewnątrz którego,
w pomieszczeniach charakteryzujących się wysoką jakością architektoniczną pod kątem wystroju wnętrz i funkcjonalności, na
kilku tysiącach metrów kwadratowych powierzchni zastosowano płyty z kamionki porcelanowej produkowane przez
Casalgrande Padana. Ale w numerze tym „teraźniejszość staje się przyszłością” także za pośrednictwem niepublikowanych
wcześniej informacji dotyczących udziału w kolejnej edycji Międzynarodowego Konkursu Architektonicznego Grand Prix
2016/2018, otwartego dla projektantów, którzy w latach 2013–2018 wykorzystali materiały ceramiczne Casalgrande
Padana do realizacji swoich projektów, jak również prezentacji nowej linii wielkoformatowych płyt z kamionki porcelanowej
o niewielkiej grubości Kontinua, która zdążyła już zdobyć szerokie uznanie podczas wystawy zarezerwowanej dla specjalistów
pracujących w branży. Wreszcie niniejszy numer magazynu „Percorsi in ceramica” sam w sobie mówi o „przyszłości”. Po 35
numerach i prawie 18 latach od publikacji pierwszego wydania magazyn wygląda w przyszłość dzięki nowemu układowi
graficznemu, a przede wszystkim nowym rozmiarom, zwiększonym do eleganckiego formatu 28 × 31 stanowiącego znak
rozpoznawczy wszystkich propozycji wydawniczych Casalgrande Padana skierowanych do specjalistów z branży, takich jak
np. słynna publikacja „Creative Book”. Większy format to więcej miejsca na teksty, zdjęcia i rysunki, których zadaniem jest
dostarczenie istotnych źródeł najnowszych informacji o wszystkim tym, co dzieje się w dziedzinie ceramiki, projektowania
architektonicznego i wystroju wnętrz, czyli w szerokim świecie otaczającym Casalgrande Padana.
Es el «tiempo» que simbólicamente proponemos como clave de lectura de este número de Percorsi.
Por un lado «el pasado que se hace presente» a través del reportaje dedicado a la Casa Baldi en Roma y su proyecto de
recuperación y redefinición del uso. Esta singular obra de Paolo Portoghesi, uno de los edificios residenciales más
significativos de la arquitectura italiana de posguerra, será la sede del tercer polo del sistema «Creative Center» ideado
por Casalgrande Padana al servicio de la creatividad, la cultura y el diseño arquitectónico.
Casalgrande Padana ha tenido el gran acierto de asignar el proyecto de restauración y redefinición al propio Paolo
Portoghesi, que lo narra a los lectores en una entrevista exclusiva. Por otro lado, y como contrapunto, «el presente se
hace futuro» dentro de los artículos dedicados a la gran intervención del Renzo Piano Building Workshop para el
Campus di Manhattanville de la prestigiosa Universidad de Columbia en el centro de Nueva York. El nuevo polo
universitario, concebido como experiencia cualificada de regeneración urbana, es un complejo formado por varios
edificios que se encuadran en una matriz conectiva de espacios verdes y servicios abiertos a la ciudad. El proyecto,
previsto para 2021, cuenta ya con algunos elementos operativos, como el Lenfester Center for the Arts y el Jerome L.
Greene Science Center, en cuyo interior, como solución para un contexto caracterizado por la alta calidad de las
funciones y del diseño de interiores, se han instalado las placas de gres porcelánico de Casalgrande Padana, cubriendo
una extensión de varios miles de metros cuadrados. Pero en este número «el presente se hace futuro» también con la
información que adelantamos para participar en la próxima edición del Concurso Internacional de arquitectura Grand
Prix 2016/2018, abierto a los proyectistas que, entre 2013 y 2018, han utilizado los materiales cerámicos Casalgrande
Padana para la realización de sus obras, así como a través de la presentación de Kontinua, la nueva línea de placas de
gres porcelánico de gran tamaño y mínimo grosor, que ha sido muy bien acogida durante la presentación previa
reservada a los operadores especializados. Sin olvidar a la propia revista, Percorsi in Ceramica, que a través de sus
páginas nos habla de “futuro”. Después de 35 números y a poco menos de 18 años de la publicación de la primera
edición, la revista mira al futuro a través de la renovación de su presentación gráfica y, sobre todo, del formato, que ha
crecido hasta el elegante 28x31 que ya caracteriza toda la producción editorial de Casalgrande Padana destinada al
mundo profesional, de la que es buen ejemplo el conocido Creative Book. Mayor amplitud para dar espacio a los
contenidos, a las imágenes y a los diseños, con el objetivo de proporcionar herramientas cualificadas de actualización e
información sobre todo lo que ocurre en el mundo de la cerámica, los proyectos arquitectónicos y el diseño de interiores,
en el amplio universo que gira en torno a Casalgrande Padana.
© RPBW
 casa baldi
Creative Centre, Roma Paolo Portoghesi

Casalgrande Padana wykazała się Casalgrande Padana ha tenido el gran

dużą wrażliwością i powierzyła projekt acierto de asignar el proyecto de
renowacji i zmiany przeznaczenia restauración y redefinición al propio
samemu Paolo Portoghesiemu Paolo Portoghesi

6 7
Nowe Creative Centre w Rzymie
El nuevo Creative Centre de Roma
Creative Centre to miejsce otwarte dla specjalistów
z branży, stworzone przez Casalgrande Padana z
myślą o odejściu od tradycyjnego pojmowania
showroomów na rzecz zaoferowania przestrzeni
sprzyjającej interakcji pomiędzy ceramiką i
projektowaniem, łącząc obszar wystawowy z
usługami komunikacyjnymi, wsparciem
technicznym i szeregiem inicjatyw z różnych
dziedzin, od architektury i design po produkcję. Za
sukcesem takiego rozwiązania przemawia fakt, że
w zaledwie kilka lat po pierwszym Creative Centre
wybudowanym w pobliżu ośrodka produkcyjnego
Casalgrande, według projektu Cerri Associati
Engineering, powstało Creative Centre w Mediolanie
przy bulwarze Foro Bonaparte, które stanowi dziś
prawdziwy punkt odniesienia dla społeczności
architektów, nie tylko ze stolicy Lombardii, między
innymi dzięki intensywnej działalności w zakresie
organizacji spotkań i szkoleń z udziałem licznych
ważnych przedstawicieli świata architektury i
designu. W tym kontekście w celu zaspokojenia
rosnącego zainteresowania wielu osób w całym
kraju firma Casalgrande Padana postanowiła
otworzyć nowy Creative Centre w Rzymie. Wybrane
miejsce ma szczególne znaczenie i stanowi okazję
do udostępnienia społeczności projektantów
ważnego autorskiego budynku – Casa Baldi,
zaprojektowanego przez Paola Portoghesiego i
wybudowanego w latach 1959–1961. Firma
Casalgrande Padana wykazała się dużą
wrażliwością i powierzyła projekt renowacji i zmiany
przeznaczenia samemu Paolo Portoghesiemu, który
opracował szereg rozwiązań spójnych z pierwotnym
budynkiem, a jednocześnie ukierunkowanych na
jego jak najlepsze dostosowanie do nowej roli pod
względem architektonicznym i funkcjonalnym.
Projekt renowacji Casa Baldi jest na zaawansowanym etapie rozwoju. Ten osobliwy budynek mieszkalny,
stanowiący jeden z najważniejszych obiektów powojennej architektury włoskiej, sygnowany przez
Paola Portoghesiego, zostanie przekształcony w siedzibę trzeciego ze stworzonych przez
Casalgrande Padana ośrodków promujących kreatywność, kulturę i projektowanie architektoniczne.
8 9
Los Creative Centre, con los que Casalgrande
Padana se propone superar el tradicional concepto
de showroom comercial, son lugares abiertos a los
profesionales del sector, confluencia entre los
mundos de la cerámica y el diseño proyectual,
donde la dimensión expositiva va de la mano
de la comunicación, la información técnica y una
articulada serie de iniciativas en el campo
de la arquitectura, del diseño y de la producción.
Una fórmula de éxito que ha visto como a pocos
años del primer Creative Centre, sito a pocos pasos
del polo productivo de Casalgrande, surgía el
Creative Centre de Milán Foro Buonaparte,
proyectado por Cerri Associati Engineering,
que en la actualidad es todo un punto de referencia
para la comunidad de arquitectos y que gracias
al intenso calendario de citas y encuentros
de formación con numerosos protagonistas
internacionales de la arquitectura y del diseño,
ha trascendido los límites de la capital lombarda.
En esta lógica, para satisfacer la creciente
demanda a nivel nacional, Casalgrande Padana
ha decidido realizar un nuevo Creative Centre
en Roma. El lugar elegido es particularmente
significativo y constituye la ocasión perfecta
para abrir a la comunidad de proyectistas
una importante pieza de autor: La Casa Baldi,
diseñada por Paolo Portoghesi y construida
entre 1959 y 1961.
Casalgrande Padana ha tenido el gran acierto
de asignar el proyecto de restauración
y redefinición al propio Paolo Portoghesi,
que ha elaborado una serie de soluciones
coherentes con la obra original y al mismo tiempo
acordes con los nuevos usos del edificio en su
revalorización arquitectónica y funcional.
El proyecto de restauración de Casa Baldi se encuentra en una fase avanzada. Esta singular obra de Paolo
Portoghesi, uno de los edificios residenciales más significativos de la arquitectura italiana de posguerra,
conocerá un nuevo destino como sede del tercer polo del sistema ideado por Casalgrande Padana
al servicio de la creatividad, la cultura y el diseño arquitectónico.
Architektura Budynek „umyślnie
relatywnego czasu dwuznaczny”, jak mówi
Arquitectura sam autor. Innowacyjny
del tiempo relativo manifest programowy
doświadczalnego poszukiwania
nowego języka związanego
z miejscami i historią.
Projekt, który po wielu latach
stawia nas ponownie przed
pozostającym bez odpowiedzi
pytaniem, czym jest
nowoczesność w architekturze.
To nie wymiar decyduje o wielkości architektury,
lecz jej znaczenie. Wynika z tego, że niewielkie
rozmiary budynku same w sobie nie oznaczają
konieczności ograniczeń, wyrzeczeń i oszczędności
w treści. Historia najlepszej architektury roi się od
takich przykładów. Uwagi te stanowią niezbędne
wprowadzenie do rozmowy o Casa Baldi, „małym”
budynku mieszkalnym zrealizowanym w 1961 r.
przy zakolu ulicy Flaminia w Rzymie, według
projektu Paola Portoghesiego. To dzieło,
wychodzące daleko poza granice zlecenia,
stanowiło innowacyjny powojenny manifest
architektoniczny, który wywołał w tamtych
czasach głośną debatę, również za oceanem,
gdzie trafił na strony „New York Timesa”.
Wiele zostało napisane o Casa Baldi od czasów
jego powstania. Sam Portoghesi był przy różnych
okazjach wielokrotnie pytany o zastosowane
w nim rozwiązania i elementy trudniejsze
do wyróżnienia i zrozumienia w sposób
kompleksowy. Można by rzec, że architektura
ta podlegała ciągłej rozbudowie w ciągu lat,
również na „placu budowy”, jakim jest krytyka.
10 11
Un edificio «intencionadamente
ambiguo» en palabras de su
propio autor. Un innovador
manifiesto programático de
investigación experimental hacia
un nuevo lenguaje ligado
a los lugares y a la historia.
Un proyecto que, a distancia
de muchos años, nos replantea
el insoluble problema de en qué
consiste la modernidad
en arquitectura.
No es el tamaño lo que hace grande la arquitectura:
es la profundidad. Por consiguiente, una escala
reducida no es de por sí condición necesaria
de síntesis ni de renuncias o economía
de contenidos. La historia de la buena arquitectura
abunda en ejemplos.
Una premisa necesaria para presentar Casa Baldi,
el «pequeño» edificio residencial construido
en 1961 en el recodo de la vía Flaminia,
en Roma, con proyecto de Paolo Portoghesi.
Una obra que hizo de un simple encargo
un innovador manifiesto arquitectónico
de la posguerra italiana, capaz de estimular
un gran debate cuyos ecos llegaron incluso
hasta las páginas del New York Times.
Desde su construcción hasta nuestros días,
es mucho lo que se ha escrito sobre Casa Baldi.
El propio Portoghesi, en distintas declaraciones,
ha hecho la exégesis de los elementos y soluciones
menos fáciles de discernir y de comprender
cabalmente. Podríamos decir que es una obra
arquitectónica que ha seguido construyéndose a
lo largo de los años con los materiales de la crítica.
Spośród wielu debat, jakie toczyły się w tym
temacie, warto wspomnieć o poświęconym
mu artykule opublikowanym w formie „polemiki
z autorem” w 86. numerze czasopisma
„L’architettura cronache e storia” (Kroniki i historia
architektury – przyp. tłum.) z 1962 r., pod redakcją
Bruno Zeviego. W artykule tym Casa Baldi określany
jest mianem „problematycznego budynku” i
opisywany jako budowla, która „wywołała w
rzymskim środowisku architektonicznym
zakłopotanie i sprzeciw, ponieważ z jednej strony
wydawała się nawiązywać do aktualnych motywów
figuratywnych (zwłaszcza w odniesieniu do
organizacji przestrzeni), a z drugiej była pełna
kulturowych wspomnień, których racja bytu
zdawała się niejasna i wręcz przebrzmiała”. Bardzo
interesująca w tym kontekście jest opublikowana w
tym samym czasopiśmie obszerna i dogłębna
odpowiedź Paola Portoghesiego, którego
poproszono o przedstawienie swoich uwag i
wyjaśnień, rozpoczynających się błyskotliwym
wstępem: „Casa Baldi jest budynkiem
dwuznacznym, który można interpretować na
rozmaite sposoby. A ponieważ ta dwuznaczność
jest zamierzona i ma służyć wzbudzeniu w
obserwującym chęci aktywnej interpretacji, przez
wciągnięcie go w narrację, która czyni z niego
uczestnika i niemal współtwórcę dzieła, analityczne
uzasadnienie byłoby nie tylko zbędne, ale też
niekonsekwentne”. Chcącym zgłębić ten temat
serdecznie polecamy poszukanie tego artykułu w
bibliotece i poznanie nastrojów i idei otaczających
ten złożony projekt i mu towarzyszących.
Zapraszamy do przeczytania opublikowanego w tym
numerze wywiadu, którego uprzejmie udzielił nam
Paolo Portoghesi i w którym opowiada on o genezie,
budowie i aktualnym stanie domu Casa Baldi.
12 13
Entre los muchos debates a los que dio origen,
vale la pena recordar el artículo que le dedicó
el número 86 de 1962 de la revista L’architettura
cronache e storia («La arquitectura, crónicas
e historia»), dirigida por Bruno Zevi.
En forma de «Polémica con el autor»,
el artículo define Casa Baldi como «Un edificio
problemático» y la presenta como una pequeña
construcción que «ha suscitado perplejidades
y resistencias en los ambientes arquitectónicos
romanos porque, por un lado parecer atenerse
a los temas figurativos más actuales (sobre todo
en lo que se refiere a la manipulación del espacio),
mientras por otro está cargada de memorias
culturales, cuya presencia parece equívoca e
incluso de carácter reaccionario». Muy interesante
y aclaratoria la larga y detallada réplica de
Paolo Portoghesi, quien, invitado
en esas mismas páginas a ilustrar sus
motivaciones, arranca de forma desconcertante:
«Casa Baldi es un edificio ambiguo, abierto
a múltiples lecturas; y porque esta ambigüedad es
intencionada y debería servir para provocar
en el observador una voluntad activa
de interpretación, atrayéndolo a una narración que
lo haga partícipe y casi coautor de la obra, cualquier
justificación analítica podría ser, además de inútil,
contradictoria».
Un Artículo de biblioteca que dará mucho de sí
a quienes deseen profundizar en el tema, los tonos
y los episodios en relación con la acogida
y el seguimiento de este complejo proyecto.
Por nuestra parte, remitimos a la entrevista
que Paolo Portoghesi ha tenido la amabilidad
de concedernos y que publicamos en estas
páginas, en la que el autor cuenta la génesis,
la construcción y la actualidad de Casa Baldi.
Powrót do przyszłości
Regreso al futuro
Spotkaliśmy się z
architektem Paolo
Portoghesim, aby poznać
genezę tej osobliwej
architektury i porozmawiać
o pomysłach i wytycznych
leżących u podstaw
projektu zmiany
przeznaczenia budynku,
który po niemal
sześćdziesięciu latach od
pierwszych szkiców znów
zaczyna odgrywać rolę
pierwszoplanową.
Hemos charlado con el
arquitecto Paolo Portoghesi
para conocer la génesis de
esta singular arquitectura y
anticipar las ideas y
directrices de base del
nuevo proyecto de uso que,
a poco menos de sesenta
años de los primeros
bocetos, hacen de él un
protagonista activo otra vez.
Percorsi in Ceramica
Panie profesorze, proszę nam opowiedzieć,
jak otrzymał pan zlecenie zaprojektowania
Casa Baldi, w którym miał pan pełną swobodę
pod względem kreatywnym?
Paolo Portoghesi Gian Vittorio Baldi był
człowiekiem kultury. Reżyserem pewnej wagi,
autorem eksperymentów „Cinema verité” i produ-
centem pierwszych filmów Pasoliniego.
Poznaliśmy się przy okazji realizacji filmu doku-
mentalnego, do którego zaprosił mnie w charakte-
rze komentatora. Ponieważ miał wybudować sobie
dom w Rzymie, a dążył do uzyskania czegoś jedy-
nego w swoim rodzaju, zwrócił się do mnie,
mówiąc: „Czuj się zupełnie wolny. Ja mam tylko
dwa problemy: chcę wydać mało (nie więcej niż 10
milionów ówczesnych lir) i poza standardowymi
pomieszczeniami dysponować dwiema sypialniami
i pracownią”.
Początkowo myślałem, by poświęcić uwagę kwe-
stii rozmieszczenia pomieszczeń, ale później, po
zobaczeniu terenu, byłem zafascynowany jego
umiejscowieniem i musiałem odpowiednio oddać
wyjątkowość tego miejsca, położonego na wzgó-
rzu wznoszącym się około pięćdziesiąt metrów
nad ulicą Flaminia, z tufową skalną ścianą z jednej
strony i miejscem bitwy między Konstantynem i
Maksencjuszem z drugiej.
W pobliżu wznoszą się ruiny nigdy niezbadanego,
lecz niezwykle urokliwego rzymskiego grobowca,
przekształconego przez wodę i upływ czasu w
pewnego rodzaju rzeźbę. Zleceniodawcą projektu
był więc wyjątkowy człowiek, jego budżet był bar-
dzo niewielki, a miejsce pełne czaru. Jednocześnie
nie można zapomnieć, że był to okres, w którym
architektura przechodziła poważny kryzys. Był we
Włoszech, szczególnie w Rzymie, krótki czas archi-
tektury organicznej popieranej przez Zeviego, ale
przyniosła ona dość rozczarowujące rezultaty.
Młodzi architekci mieli więc ogromne możliwości
otworzenia się na różne perspektywy. Moją głów-
ną obawą było stworzenie budynku czysto „rzym-
skiego”, głęboko zakorzenionego w niezwykłym
miejscu, z którego wyrastał.
14 15
Percorsi in Ceramica
Profesor Portoghesi, ¿podría contarnos como
nació el encargo de casa Baldi y la afortunada
condición de tener carta blanca desde el punto de
vista creativo?
Paolo Portoghesi Gian Vittorio Baldi era un
hombre de cultura. Era un director de cierta impor-
tancia, autor de experimentos de «Cinema verité» y
productor de las primeras películas de Pasolini.
Nos conocimos con ocasión de un documental
para el que me había pedido que hiciera de locutor
comentarista.
Como tenía que hacerse una casa en Roma y pre-
tendía algo distinto, se dirigió a mí, y me dijo:
«Considera que tienes total libertad. Solo tienes
que resolver dos cosas, el problema de gastar
poco (no más de diez millones de liras de la época)
y que, además del equipamiento normal, haya dos
dormitorios y un despacho».
Al principio pensé en cuidar el aspecto de la distri-
bución, pero luego, al visitar el solar, me encantó el
emplazamiento y busqué la manera de dar res-
puesta a un lugar extraordinario, situado sobre una
colina unos cincuenta metros por encima de vía
Flaminia, con un barranco de toba frente al paisaje
donde tuvo lugar la batalla entre Constantino y
Majencio. Al lado están las ruinas de un sepulcro
romano; nunca ha sido estudiado pero es fasci-
nante..., desgastado por el agua y por el tiempo, ha
perdido sus rasgos para transformarse en una
especie de escultura.
El proyecto nació así de un promotor especial, un
presupuesto muy limitado, un lugar muy sugestivo.
Al mismo tiempo, no hay que olvidar que nos
encontrábamos en un período histórico en que la
arquitectura atravesaba una fuerte crisis. En Italia,
y sobre todo en Roma, había habido un parénte-
sis... la Arquitectura Orgánica, sostenida por Zevi,
cuyos resultados habían dejado mucho que desear.
Para un joven, entonces, era cuestión de abrirse a
un mundo de cosas distintas. Y mi principal
preocupación era construir un «edificio romano»,
inseparable del lugar extraordinario en que iba a
levantarse.
Paolo Portoghesi
Człowiek odgrywający jedną
z głównych ról na powojennej
scenie architektonicznej. Architekt,
wykładowca, teoretyk i historyk
architektury, członek Akademii
Rysiów, zasłużony prezydent
Akademii Świętego Łukasza,
zasłużony profesor rzymskiego
Uniwersytetu La Sapienza. Urodził
się 2 listopada 1931 r. w Rzymie,
gdzie w 1957 r. ukończył studia. W
jego życiu działalność zawodowa
nieustannie przeplata się z
zaangażowaniem w ważne tematy
architektury. Jego działalność
zawodowa i naukowa od samego
początku ukierunkowana jest na
poszukiwanie ciągłości tworzącej
krytyczne zestawienie między
wiedzą, pamięcią i wartościami
tradycji historycznej a współczesną
rzeczywistością, wyglądając
poza stereotypowe pojęcie
„nowoczesności”.
W latach 1962–1966 wykładał
historię krytyki na Uniwersytecie
La Sapienza w Rzymie.
Od 1967 r. wykładał historię
architektury na Politechnice w
Mediolanie, a w latach 1968–1976
pełnił funkcję dziekana Wydziału
Architektury. Od 1995 do 2007 r.
był wykładowcą projektowania na
Wydziale Architektury Valle Giulia
Uniwersytetu La Sapienza, którego
jest dziś zasłużonym profesorem
i na którym prowadzi zajęcia
z geoarchitektury.
Był kierownikiem sekcji Architektura
na Biennale w Wenecji (1979–1982),
a następnie jego przewodniczącym
(1983–1993). Wielką sławą cieszyła
się stworzona przez niego instalacja
„Strada Novissima” pokazana w
budynku Corderie weneckiego
Arsenału na Biennale w 1980 r.,
w którą zaangażowanych było
19 architektów z całego świata i
która otworzyła debatę o ruchu
postmodernistycznym. Opublikował
wiele esejów i opracowań
dotyczących architektury
renesansowej i barokowej, stylu
Liberty i kwestii współczesności.
Założył i redagował takie
czasopisma jak: „Controspazio”,
„Eupalino” i „Abitare la Terra”.
Lista projektów zrealizowanych
przez niego nie tylko we Włoszech
jest niezwykle długa i obejmuje
projekty budynków mieszkalnych,
usługowych, religijnych, szkolnych
i kulturalnych, jak również projekty
rewitalizacji terenów miejskich.
Do najważniejszych z nich należą:
Casa Baldi w Rzymie, kościół
Świętej Rodziny w Salerno, meczet
i ośrodek kultury islamskiej w
Rzymie, Akademia Sztuk Pięknych
w mieście L’Aquila, kompleks
mieszkalny Enel w Tarquinii, nowy
budynek ośrodka termalnego
Tettuccio w Montecatini,
Teatr Politeama w Catanzaro,
przebudowa placu San Silvestro
w Rzymie.
Uno de los principales protagonistas
del debate arquitectónico en Italia
tras la segunda guerra mundial.
Arquitecto, profesor, teórico
e historiador de la Arquitectura,
Académico de la Linceana,
Presidente emérito de la Academia
Nacional de San Lucas, Profesor
emérito en la Universidad
de La Sapienza. Nació el 2
de noviembre de 1931 en Roma,
donde obtuvo la licenciatura
universitaria en 1957.
En su trayectoria, la actividad
profesional siempre ha ido
de la mano con su interés por los
grandes temas de la arquitectura.
La actividad profesional
y académica siempre apunta
a la búsqueda de una continuidad
basada en la relación entre
el saber, la memoria, los valores
de la tradición histórica y la realidad
contemporánea, en una visión crítica
que va más allá del tópico
de la «modernidad».
Desde 1962 hasta 1966 enseñó
Historia de la Crítica en La
Universidad La Sapienza de Roma.
Desde 1967 ha sido profesor
de Historia de la Arquitectura en
el Politécnico de Milán, y decano
de la facultad de Arquitectura desde
1968 hasta 1976. Desde 1995
hasta 2007 ha sido profesor de
Diseño Proyectual de la facultad
de Arquitectura Valle Giulia de
La Sapienza, donde actualmente es
profesor emérito y titular del curso
de Geoarquitectura. Ha dirigido
la Sección de Arquitectura de la
Bienal de Venecia (1979-1982),
de la que también ha sido
presidente (1983-1993).
Celebérrima su idea para la Bienal
de Venecia de 1980, la Strada
Novissima en las Corderías del
Arsenal, en la que participaron
19 arquitectos internacionales
y que abrió, de hecho, el debate
sobre el Movimiento Posmoderno.
Ha publicado gran cantidad de
ensayos y libros sobre la
arquitectura del renacimiento, el
barroco, el modernismo y los temas
de lo contemporáneo. Ha fundado y
dirigido revistas como: Controspazio,
Eupalino, y Abitare la Terra.
Cuenta con una larguísima lista
de obras realizadas en Italia y en
otros países en el campo de la
arquitectura residencial y terciaria,
con edificios para el culto, la
enseñanza, la cultura y la
regeneración del tejido urbano.
Entre las más conocidas: Casa Baldi
en Roma, la iglesia de la Sagrada
Familia en Salerno, la Mezquita
y centro cultural islámico en Roma,
la Academia de Bellas Artes de
L’Aquila, el complejo residencial
Enel de Tarquinia, el nuevo pabellón
de las Termas Tettuccio de
Montecatini, el Teatro Politeama
de Catanzaro y la renovación
de la Plaza San Silvestre en Roma.
P.c. W tamtym okresie był pan już
doświadczonym architektem, jednak w Casa Baldi
przejawia się moc kreatywnego entuzjazmu
typowego dla młodych pokoleń. To coś w rodzaju
manifestu programowego.
P.p. Można powiedzieć, że w tym budynku jest
wszystko to, co zawsze chciałem w życiu robić. To
znaczy odzyskiwać historię i jej kształty za pośred-
nictwem miejsc, patrząc przez pryzmat nowocze-
snej wrażliwości. Dlatego projekt umyślnie nawią-
zywał do idei ruchu De Stijl. Zwłaszcza Van
Doesburga, Van Eesterena, Rietvelda, a jednocze-
śnie do morfologii budowli Borrominiego, który zaj-
muje szczególne miejsce wśród moich zaintereso-
wań naukowych. Stanowi więc próbę połączenia
dwóch całkowicie odmiennych zjawisk, które jed-
nak, moim zdaniem, miały wspólny mianownik,
jakim było zakwestionowanie podstaw architektu-
ry. O to głównie w nim chodziło. Miał być elemen-
tem nowej architektury, związanej z miejscami i
historią, a jednocześnie będącej częścią rewolucji
modernistycznej.
P.c. Po latach projekt Casa Baldi zdaje się
wyprzedzać swoje czasy i jest zdecydowanie
bardziej przekonujący niż inne doświadczenia
tzw. postmodernizmu. Nie parodiuje historii, ale
stawia sobie za cel tworzenie czegoś nowego.
Jest w nim nutka utopii.
P.p. Mój udział w ruchu postmodernistycznym jest
bardzo stronniczy. Nigdy nie zaakceptowałem idei
pastiszu tworzonego przez zebranie kawałków
historii i wymieszanie ich w śmieszny, wręcz komicz-
ny sposób. Idea ta bez wątpienia całkowicie odbie-
gała od moich intencji zarówno wtedy, jak i w czasie,
gdy realizowałem Biennale w Wenecji w 1980 roku
(przyp. red. La Strada Novissima). Moim problemem
było wyniesienie z przeszłości umiejętności budo-
wania miast, którą prawie całkowicie zatraciliśmy.
Szczególnie w wizji racjonalistycznej miasto staje się
czymś wymyślonym bez jakiegokolwiek uwzględ-
niania historii, zwyczajów i potrzeb mieszkańców.
Zresztą architekci modernistyczni zawsze woleli
mieszkać na starówkach, a nie na stworzonych
16 17
P.c. Por entonces usted ya había tenido
oportunidad de expresarse como arquitecto, pero
la Casa Baldi transparenta el entusiasmo creativo
típico de las jóvenes generaciones. Una especie
de manifiesto programático.
P.p. Digamos que en este edificio está todo lo que
he tratado de hacer en mi vida. Recuperar la histo-
ria y sus formas a través de los lugares, aplicando
la lente de la sensibilidad moderna. Por lo cual las
referencias intencionales del proyecto estaban en
los estudios del movimiento De Stijl. Sobre todo de
Van Doesburg, Van Eesteren, Rietveld y, al mismo
tiempo, de la morfología de los edificios borromi-
nianos que yo había estudiado con particular aten-
ción. Representa, por tanto, la tentativa de ligar
dos fenómenos completamente distintos que, sin
embargo, a mi modo de ver, tenían en común el
haber puesto en discusión los fundamentos de la
arquitectura. Eso es, sustancialmente, lo que que-
ría ser. Una propuesta de arquitectura nueva vin-
culada a los lugares y a la historia, pero al mismo
tiempo partícipe de la revolución del Movimiento
Moderno.
P.c. Tantos años después, Casa Baldi se percibe
como una anticipación de otras experiencias del
denominado «Postmodernismo», y es claramente
más convincente. No hace parodia de la historia,
sino que plantea la perspectiva de construir algo
nuevo. Hay utopía en ella.
P . p . De hecho, mi participación en el
Postmodernismo tiene unas líneas muy claras.
Nunca he aceptado la idea del pastiche hecho a
base de ensamblar trozos de historia en una mes-
colanza ridícula, que podría incluso calificarse de
humorística. Ciertamente nada podía estar más
lejos de mis intenciones tanto en aquella época
como cuando monté la exposición de la Bienal de
Venecia de 1980 (NdR. la Strada Novissima). El pro-
blema para mí era aprender del pasado la capacidad
de construir las ciudades, algo que casi se ha perdi-
do. Sobre todo en la visión racionalista, la ciudad es
un algo inventado sin tener en cuenta la historia, las
costumbres y las exigencias de los ciudadanos.
przez siebie peryferiach. Zdołali zrealizować poje-
dyncze niekwestionowane dzieła sztuki, ale bardzo
rzadko udawało im się wybudować miasta, w któ-
rych przyjemnie mieszkać. To nieszczęście, z którym
borykamy się również dziś. Nasze peryferia są w
większości nieudanymi eksperymentami.
P.c. Wracając do rozmiarów budynku, Casa
Baldi, ze swoimi niezwykłymi rozwiązaniami, jest
świadectwem ogromnego zainteresowania
aspektami konstrukcyjnymi. Weźmy na przykład
hybrydyzację między ścianami nośnymi i
sklepieniami z cegły.
P.p. …ścianami prawdziwie nośnymi, w tym sen-
sie, że widoczny z zewnątrz tuf jest materiałem
konstrukcyjnym, a nie powłoką. Natomiast w
odniesieniu do sklepień należy mieć na uwadze, że
w tamtych czasach na placu budowy pracowali nie-
zwykle zdolni mistrzowie rzemiosła. Byli oni w sta-
nie wykonać lekkie konstrukcje o niesłychanej
wytrzymałości, układając cegły główkowo. Sam
Pier Luigi Nervi (który był moim nauczycielem)
przeanalizował wiązanie cegieł w sklepieniu rzym-
skim z naukowego punktu widzenia i doszedł do
wniosku, że konstrukcja ta trzymała się przede
wszystkim dzięki umiejętności, z jaką wykonano
podporę sklepienia. Kruszywo, wiązane wapnem i
pucolaną, tworzyło wsporniki. Sklepienie było więc
w rzeczywistości dwoma przybliżonymi do siebie
wspornikami. Realizacja Casa Baldi była dla mnie
niesamowitym doświadczeniem wtajemniczenia z
pracę na budowie. Trzeba powiedzieć, że dom ten
został zbudowany przez mojego ojca. W związku z
tym mogłem obserwować prace dzień po dniu, roz-
wiązując pojawiające się problemy wynikające w
konieczności stworzenia budynku za cenę porów-
nywalną z ceną mieszkania na peryferiach.
Wynikł z tego ten eksperyment, który niestety nie
mógł się rozwinąć, bo zabrakło niezbędnych prze-
słanek gustu. Takiego domu mógł sobie zażyczyć
wyłącznie reżyser, czyli biały kruk w ówczesnym
społeczeństwie rzymskim. Pomimo początkowego
ogromnego zainteresowania, które po kilku miesią-
cach przełożyło się na publikację fotografii budynku
Por lo demás, los arquitectos modernos para vivir
siempre han preferido el casco antiguo de las ciu-
dades a las casas que ellos construyen. Han con-
seguido indiscutibles obras maestras aisladas,
pero muy rara vez tramos vivibles de ciudad. Es un
drama que todavía persiste. Nuestros extrarradios
son en gran medida experimentos fallidos.
P.c. Volviendo a la escala del edificio, Casa Baldi
es testimonio de una gran atención a los
aspectos constructivos, adoptando soluciones
que se apartan de lo consabido. Podemos citar,
por ejemplo, la hibridación entre las paredes
portantes y las bóvedas de ladrillo.
P.p. …paredes que son realmente portantes, en el
sentido que la toba a la vista en el exterior es la
estructura, no un revestimiento. Con respecto a las
bóvedas, hay que considerar que, en aquella época,
en las obras trabajaban todavía artesanos muy
capaces. Los «voltaroli», que hacían bóvedas, sabían
realizar estructuras ligeras con una resistencia for-
midable, utilizando ladrillos asardinados. El propio
Pier Luigi Nervi (de quien he sido alumno), había
estudiado el tema de la bóveda de estilo romano
desde el punto de vista científico, llegando a la con-
clusión de que esta estructura se sostenía sobre
todo en función de la habilidad con que se realizaba
el apuntalamiento. Es decir: los áridos que se utili-
zaban en la obra con la cal y la puzolana acaban
formando una repisa. De ese modo la bóveda fun-
cionaba estáticamente como dos repisas juntas.
Casa Baldi ha sido para mí una magnífica experien-
cia de iniciación a las obras de construcción. No
puedo dejar de mencionar que fue mi padre quien
la construyó. Por esa razón, tuve la posibilidad de
seguir los trabajos día a día, resolviendo las enor-
mes dificultades de realizar el edificio a un coste
equiparable al de un apartamento en las afueras.
El resultado fue este experimento, que lamenta-
blemente no podía proliferar porque no se daban
las premisas de buen gusto indispensables. Una
casa así la podía querer únicamente un director de
cine, auténtica rara avis con respecto a la sociedad
romana de la época.
na łamach „New York Timesa”, zabrakło zdolności
odczytania jego sensu przez społeczeństwo. Myślę
zawsze o odwrotnym przypadku, o szczęściu, jakie
miał Frank Lloyd Wright w Chicago, który mógł
wybudować około czterdziestu budynków, z któ-
rych każdy zawiera poprawki wcześniejszych zało-
żeń architektonicznych. Ja nie miałem takiej możli-
wości. Zdołałem stworzyć dwa inne domy, które są
w pewnym stopniu związane z Casa Baldi, ale nic
więcej. A ponieważ były to projekty trudne i wyko-
nane po latach, nie miałem oczywiście okazji rozwi-
nąć gramatyki przestrzennej w różnych egzemplifi-
kacjach. Wszystko zostało zamknięte w tym
małym budynku, który może zasadniczo nie odpo-
wiadał temu, czego ówczesny świat oczekiwał.
P.c. Wright miał jednak wsparcie nowej klasy
społecznej, która budując swoją pozycję, chciała
wyzwolić się od pewnych wartości przeszłości,
mieć oryginalny wizerunek, który by ją wyróżniał…
P.p. Wright miał talent, z którym ja absolutnie nie
mogę się mierzyć, ale rzeczywiście to prawda, że
panował wtedy entuzjazm klasy średniej, która
chciała uwolnić się od pewnych dogmatów, patrzeć
na rzeczy w inny sposób, celebrować własny styl
życia. Niestety jednak, jak mówiłem, sposób życia
ówczesnego społeczeństwa rzymskiego nie był
otwarty na żadną przygodę.
P.c. Jakie wrażenie robi na panu ponowne
zajmowanie się tym obiektem po latach?
P.p. W przypadku tego rodzaju budynków istnieje
ryzyko, że zostaną one przytłoczone, albo wręcz
zniszczone zmianami. Już w latach 70. i 80. drugi
właściciel przeprowadził w części podziemnej
budynku prace, z którymi się nie zgadzałem.
Natomiast pomysł jego przekształcenia wydał mi
się bardzo fascynujący. Jeśli jakiś budynek nie może
już pełnić swojej pierwotnej funkcji, zmiana jego
przeznaczenia może być interesująca.
Powiedziałbym nawet, że właśnie to było jednym z
osiągnięć postmodernizmu. Ponownie wykorzy-
stując istniejące wcześniej elementy, dochodzi się
do wniosku, że budynek nie jest nieodwracalnie
18 19
Pese al enorme interés inicial, que en unos meses
llevó incluso a la publicación de una fotografía de la
obra en el New York Times, a la sociedad le faltó la
capacidad de leer su significado. Pienso siempre
en lo contrario, la buena fortuna de Frank Lloyd
Wright en Chicago, que tuvo la oportunidad de
construir cuarenta casas, cada una de las cuales es
una continua corrección de la hipótesis sostenida
en las primeras. Yo esa oportunidad no la tuve. He
podido hacer otras dos casas con cierta relación
con esta, pero nada más. Y, naturalmente, dado
que eran difíciles y había años de distancia entre
los proyectos, me ha faltado la posibilidad de
desarrollar la gramática espacial en distintos
ejemplos. Todo quedó reducido a este pequeño
edificio, que tal vez no correspondía sustancial-
mente a las expectativas de su época.
P.c. Wright, sin embargo, había tenido el apoyo
de parte de una nueva clase social que, en fase
de afirmación, quería liberarse de ciertos valores
del pasado, buscaba una imagen original,
que la distinguiese...
P.p. En el caso de Wright estaba el factor geniali-
dad, que yo no me arrogo en absoluto, pero es
cierto que había una burguesía entusiasta por libe-
rarse de ciertos dogmas, por ver las cosas de dis-
tinta manera, por celebrar su propia forma de vivir.
Sin embargo, como decía, la sociedad romana de la
época tenía un modo de vivir que no dejaba espa-
cio a aventuras.
P.c. Pasados tantos años, ¿qué efecto le hace
volver a ocuparse de esta construcción?
P.p. Ante todo, para un edificio como este, el ries-
go de que las transformaciones sean excesivas,
incluso de que lleguen a destruirlo. Ya en los años
70-80, el segundo propietario hizo unas obras en
el subterráneo con las que no estuve de acuerdo.
En cambio, la idea de transformarlo me ha pareci-
do fascinante a su manera. Si un edificio no puede
seguir manteniendo su función, cambiar su uso
puede ser interesante. Yo diría que esa ha sido una
de las conquistas del postmodernismo.
związany ze swoją historią, jak się kiedyś myślało,
czy też, lepiej, jak myśleli funkcjonaliści. W rzeczy-
wistości istnieją obiekty architektoniczne, które
idealnie funkcjonują również po radykalnej zmianie
ich przeznaczenia użytkowego.
P.c. Robią wrażenie oryginalne zdjęcia, na których
budynek jest otoczony polami, w porównaniu do
obecnego całkowicie zurbanizowanego krajobrazu.
W 1962 r., na łamach „L’architettura” Zeviego,
mówi pan o poszukiwaniu „specjalnego związku z
widowiskową naturą”. W jakim stanie znajduje się
dzisiaj obiekt? Co się ostało, a co zostało
zniszczone?
P.p. Rzymskie peryferia są klasycznym przykła-
dem architektonicznej heterogeniczności. Budynek
ten miał być więc bardziej krzykiem niż elementem
zgodnie wpisującym się w otoczenie. Chociaż miał
dialogować z wolnym krajobrazem, musiał zmie-
rzyć się z odmową miasta, które rozwijało się w tak
absurdalny sposób, niszcząc swój związek z naturą.
Miał on opierać się na grze dwuznaczności. Z jednej
strony zgodność z naturalnym krajobrazem. I to
zwłaszcza od wewnątrz budynku. Z drugiej strony
widoczny z ulicy efekt silnego kontrastu z pobliską
zabudową. Właśnie w tym tkwiła większość pro-
blemów kompozycyjnych, rozwiązanych ze ścisłym
rygorem z wykorzystaniem wytycznych ruchu De
Stijl. Według mnie dom ten, chociaż dużo prze-
szedł, utracił głównie to, z czego korzystało się
wewnątrz, ponieważ nie ma już tego krajobrazu
sprzed lat. Natomiast pod względem wyglądu z
zewnątrz powiedziałbym, że nadal stanowi on
krzyk protestu, który wyraża się przez odmienność.
A zatem, w pewnym sensie, to, że dom stoi pośród
mniej lub bardziej współczesnych budynków całko-
wicie pozbawionych jakości architektonicznej, jesz-
cze bardziej wzmaga efekt kontrastu, stanowiący
pierwotne założenie.
P.c. Od dłuższego czasu dużo mówi się o
ochronie i odzyskiwaniu architektury
„modernizmu”. Biorąc pod uwagę wartość
Casa Baldi, czy obiekt ten stanowi przedmiot
La reutilización de lo preexistente supone com-
prender que un edificio no está estrictamente liga-
do a su origen de un modo tan directo como se
pensaba, o mejor dicho, como pensaban los fun-
cionalistas.
En realidad, hay arquitecturas que funcionan per-
fectamente incluso después de haber cambiado de
forma radical el uso previsto.
P.c. Ver las fotografías originales, con la
construcción rodeada de campos, y ver el tejido
actual, completamente urbanizado, causa
impresión. Sobre la arquitectura de Zevi en 1962
usted habla de la búsqueda de «una relación
especial con el espectáculo de la naturaleza».
¿En qué condiciones se encuentra ahora
el edificio? ¿Qué se conserva y qué se ha
perdido?
P.p. El extrarradio de Roma es un ejemplo clásico
de heterogeneidad arquitectónica. Por eso, el edi-
ficio fue pensado más como un grito que como un
elemento en perfecta armonía con el ambiente. Se
establecía un diálogo con el paisaje libre, pero
también el rechazo a una ciudad que crecía de
forma absurda, destruyendo el contacto con la
naturaleza.
La casa fluctuaba en una ambivalencia. Por una
parte, la relación con el paisaje natural. Y esto,
sobre todo, desde el interior. Y por la otra parte, el
fuerte contraste con las construcciones inmedia-
tas, que es el tipo de acuerdo que se percibe desde
la calle. Es ahí donde se concentran los problemas
de composición, resueltos estricta y rigurosamen-
te según las enseñanzas del movimiento De Stijl.
Según yo la veo, la casa, aunque ha sufrido mucho,
ha sufrido sobre todo en lo que se refiere al uso
desde el interior, porque ya no goza del paisaje de
aquella época. Desde el punto de vista de su per-
cepción desde fuera, diría que se mantiene el grito
de protesta que se expresa a través de la diversi-
dad. Por ello, en cierto sentido, el hecho de estar
en medio de cosas más o menos contemporáneas,
carentes de la más mínima calidad arquitectónica,
acaba por poner de relieve el acuerdo inicial.
ochrony, czy jest całkowicie pozbawiony
ograniczeń?
P.p. Złożyłem wniosek o uznanie artystycznej war-
tości budynku, ale nie został on pozytywnie rozpa-
trzony. Casa Baldi nie jest objęty żadną ochroną, ale
na szczęście jego właścicielami są osoby, które
znają jego wartość historyczną i poświęcają mu
należytą uwagę. Rozpoczęli oni prace renowacyjne,
podchodząc do nich bardzo poważnie i precyzyjnie.
Ucieszyłem się z tego, ponieważ to oznacza, że za
podstawę przyjęto szacunek do tego domu.
Oczywiście nie jest łatwo przekształcić dom w
showroom, chociaż muszę przyznać, że spośród
różnych rozwiązań to według mnie jest rozwiązanie
najbardziej interesujące i pozytywne. Ogólnie rzecz
biorąc, należy starać się jak najlepiej zachować nie-
które cechy budynku, np. jego przestrzenność. Co
do reszty można pozwolić sobie na większą swobo-
dę, w miarę możliwości nawiązując do wybranych
elementów i metod stanowiących podstawę pier-
wotnego projektu. Przyjąłem właśnie taki system.
Naturalnie istnieje jakiś margines ryzyka, ale ja
zawsze kochałem ryzyko, a ten dom jest jego kla-
sycznym przykładem.
P.c. Jakie główne koncepcje leżą u podstaw
projektu zmiany przeznaczenia budynku?
P.p. Postawiłem sobie dwa założenia. Pierwsze
założenie było takie, żeby salon, czyli najbardziej
interesująca przestrzennie część domu, był pozo-
stawiony bez zmian. Drugie założenie, wynikające z
potrzeby dysponowania przez zleceniodawcę jak
największą powierzchnią wystawową, przewidywa-
ło pokrycie ścian produkowanymi przez niego płyta-
mi ceramicznymi. A wszystko to przy zastosowaniu
kryterium umożliwiającego jak najlepsze wykorzy-
stanie przestrzeni, a jednocześnie wprowadzenie
nowych elementów kompozycyjnych, takich jak
kolor i błyszczące powierzchnie ceramiczne, bardzo
różniące się od tynku. Zresztą mówimy o showro-
omie, a więc o eksponowaniu przedmiotów.
Umieszczenie tych przedmiotów w pokojach stano-
wiłoby zaprzeczenie płynności przestrzeni, która jest
podstawowym elementem domu. A zatem, podczas
20 21
P.c. Desde hace tiempo, se habla mucho de la
protección y recuperación de «lo moderno».
Habida cuenta de su valor, ¿Casa Baldi es objeto
de algún tipo de protección o está exenta de
cualquier vínculo?
P.p. Yo había solicitado el reconocimiento de su
valor artístico, pero sin resultados. La Casa no
cuenta con ningún tipo de protección pero, por for-
tuna, ha sido comprada por personas que le dan la
consideración necesaria, como edificio con valor
histórico que merece atención. Así pues, han
comenzado a restaurarla de forma muy seria y pre-
cisa. Me ha hecho feliz saber que se partía del res-
peto al edificio. Es cierto que no es fácil transformar
una casa en una showroom, aunque según yo lo
veo, de las posibles soluciones es seguramente
una de las más interesantes y positivas. En líneas
generales hay que tratar de defender al máximo
algunas características del edificio, como la espacia-
lidad, por ejemplo. En lo demás, se puede actuar con
mayor libertad, de ser posible volviendo a evocar
algunos signos, algunos métodos de base que estu-
vieron ahí a la hora de diseñarlo. Y ese es el sistema
que he adoptado. Naturalmente, siempre hay un
margen de riesgo, pero a mí el riesgo siempre me ha
gustado, y esa casa es un ejemplo clásico del riesgo.
P.c. ¿Cuáles son las soluciones base a través de
las cuales desarrolla el proyecto para la nueva
función de la casa?
P.p. Me he planteado dos hipótesis. Una presupo-
ne que el salón, la parte espacialmente más intere-
sante de la casa, se conserve tal cual. En la otra,
para dar respuesta a la necesidad del promotor de
tener la mayor superficie posible para la exposición,
la propuesta es revestir las paredes con las placas
cerámicas que la sociedad fabrica. Todo ello adop-
tando un criterio capaz de valorizar la espacialidad
y, al mismo tiempo, de asimilar elementos compo-
sitivos que antes no existían, como el color y las
superficies brillantes de la cerámica, muy distintas
del enfoscado. Por otra parte se habla de showroom,
es decir, de exposición de objetos. Poner los objetos
en medio de las salas habría significado negar la
gdy w małych pomieszczeniach ma się maksymalną
swobodę rozmieszczania rzeczy, w głównych
pomieszczeniach, szczególnie na pierwszym piętrze,
dążenie było takie, aby nie naruszyć kompozycji
przestrzennej i zachować jej płynność. Jeśli chodzi o
parter, sytuacja jest nieco inna. W zamyśle chodziło
o zestawienie materiałów ceramicznych z ekspozycji
w taki sposób, aby muskało je niebezpośrednie
światło naturalne. Na tej samej logice swego czasu
opierała się relacja między różnymi ścianami
zewnętrznymi domu, które odłączają się jedna od
drugiej, tworząc przeszklone szczeliny. Rzeczywiście
okna domu Casa Baldi nie są „dziurami w ścianie”,
ale rezultatem procesu przybliżania, przy jednocze-
snym unikaniu wszelkiego kontaktu i zamieszania.
To bliskość rozumiana jako pragnienie. Starałem się
oddać wszystko to na parterze, zakładając umiesz-
czenie wielkich płyt ceramicznych układających się
w zakrzywiony kształt, przerywany w wybranych
punktach światłem wpadającym przez szyby. W
gruncie rzeczy to odkrycie barokowe.
P.c. Po takiej kompozycji można spodziewać się
również szczególnego zainteresowania
odwiedzających.
P.p. To rozwiązanie może przynieść bardzo ciekawe
rezultaty. Ludzie będą mogli wybierać materiały
według wzoru, koloru, faktury powierzchni, a jedno-
cześnie będą mieć możliwość zobaczenia ich w bez-
pośrednim stosunku do przestrzeni. To odważny
pomysł, lecz jeśli, jak mam nadzieję, będzie można
kontrolować zestawienia materiałów, może okazać
się interesujący. Ponadto to oczywiście jeszcze nie
koniec tego domu. Możliwe, że w przyszłości znaj-
dzie on jeszcze inne zastosowanie. Właśnie dlatego
ważne jest zachowanie jego podstawowej wartości.
Jego charakteru stanowiącego protest przeciwko
obojętnej architekturze. Architekturze idącej w ilość
lub, po prostu, będącej czystą kalkulacją. Ten aspekt
według mnie może być zachowany również za
pośrednictwem tej przestrzeni wystawowej, której
inną, nie mniej ważną rolą będzie umożliwienie wielu
architektom zobaczenia na własne oczy i bezpośred-
niego poznania budynku, o którym jedynie słyszeli.
fluidez al espacio, que es el elemento fundamental
de la casa. Así pues, mientras los espacios peque-
ños ofrecen la máxima libertad para colocar las
cosas; en los espacios protagonistas, sobre todo los
del primer piso, el deseo es no alterar la composi-
ción espacial para conservar la fluidez. En la planta
baja, en cambio, el planteamiento cambia. La idea es
disponer las placas cerámicas de la exposición de
modo que reciban una suave luz natural indirecta.
Es la misma lógica que en su día definió la relación
entre las distintas paredes de la envoltura de la
casa, que se separan una de otra creando hendidu-
ras acristaladas. De hecho, las ventanas de Casa
Baldi no son «agujeros en la pared», sino que repre-
sentan el resultado de un proceso de acercamiento
que, al mismo tiempo evita todo contacto y confu-
sión. Una cercanía entendida como deseo. Todo
esto he tratado de reproducirlo en la planta baja,
jugando con el supuesto de colocar las grandes pla-
cas cerámicas formando una curva, interrumpida allí
donde se necesita la luz rasante que viene de las
ventanas. Al final es un descubrimiento del barroco.
P.c. Una programación en la que se entrevé una
particular implicación del visitante.
P.p. Esta solución podría dar lugar a un resultado
muy interesante. Las personas podrán elegir la
materia en función de su textura, de su color, de la
vibración de las superficies, pero al mismo tiempo
podrán verla en acción enfrentada al espacio. Una
solución valiente que, si como espero, se pudiera
controlar en la disposición de los materiales, creo
que podría resultar interesante. Aparte de eso,
naturalmente la casa no muere ahí. Puede ocurrir
que en un segundo momento se encuentren otros
usos. Por eso es importante mantener vivo el valor
fundamental. Es decir, el carácter de protesta con-
tra la arquitectura de la indiferencia. La arquitectura
de la cantidad o, incluso, simplemente del cálculo.
Un aspecto que, en mi opinión, puede salvaguardar-
se también a través de esta solución, que ofrecerá a
muchísimos arquitectos que han oído hablar de ella
la posibilidad, no secundaria, de visitarla libremente
y de conocerla en primera persona.
 © Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
manhattanville

© RPBW
campus
Columbia University, New York
Renzo Piano Building Workshop

Plan maestro Boceto

de Renzo Piano

© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University

© RPBW – ph. Serge Drouin

Nowy ośrodek uniwersytecki El nuevo campus universitario
w sercu Manhattanu przekształca en el corazón de Manhattan será
się w wyjątkowe doświadczenie un brillante ejemplo de regeneración
rewitalizacji miasta. urbana

22 23
 © Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
© Google
Kampus Manhattanville
Manhattanville Campus

Liczby Las cifras
Budowa Construcción
Jerome Greene Science Center
2013-2016
Lenfest Center for the Arts
2014-2016
University Forum
2016 - w toku en curso
Global Center
w trakcie projektowania en programación
Powierzchnie Superficies
Powierzchnia terenu Área del sitio
68.796,6 m2
Jerome Greene Science Center
41.800 m2
Lenfest Center for the Arts
5.580 m2
University Forum
5.200 m2
Global Center
do określenia por definir
Wysokości Alturas
Jerome Greene Science Center
poziom dachu 51,3 m – 10 pięter nad ziemią
niv. techo 51,3 m – 10 plantas sobre nivel
Lenfest Center for the Arts
poziom dachu 35,89 m – 9 pięter nad ziemią
niv. techo 35,89 m – 9 plantas sobre nivel
University Forum
poziom dachu 21,03 m – 3 piętra nad ziemią
niv. techo 21,03 m – 3 plantas sobre nivel
Global Center
do określenia por definir
Uniwersytet Columbia, założony w 1754 r. w
zachodniej części wyspy Manhattan, znanej dziś
jako West Harlem, należy do najbardziej
prestiżowych uczelni świata, której uczeni zdobyli
aż 101 nagród Nobla – wyżej w tej klasyfikacji
naukowej doskonałości plasuje się jedynie Harvard.
Między ośrodkiem akademickim Uniwersytetu
Columbia i przestrzenią miejską Nowego Jorku od
zawsze istniała silna więź, którą potwierdza i
umacnia niedawny plan rozbudowy i ekspansji
budynków mieszczących się na obszarach
poprzemysłowych w zachodniej części dzielnicy
Harlem. Uczelnia powierzyła rozwój głównego
projektu nowego kampusu Manhattanville łącznie
pracowniom architektonicznym RPBW (Renzo
Piano Building Workshop) i SOM (Skidmore,
Owings & Merrill). Interpretując ducha i tradycję tej
prestiżowej instytucji, architekci opracowali plan,
w którym nowy kampus pełni rolę funkcjonalnego
ośrodka naukowego, stanowiąc jednocześnie
miejsce zintegrowane z otaczającym je miastem
i powiązane z nim na zasadzie synergii. Kompleks
został bowiem pomyślany jako konstrukcja
otwarta, która z jednej strony może zachęcać
i skłaniać do budowania relacji i wymiany
doświadczeń między badaczami i uczonymi z
różnych dziedzin (naukowych i artystycznych) z
poszczególnych budynków kampusu, a z drugiej
– dzięki wspólnym przestrzeniom i usługom –
może służyć również mieszkańcom niezwiązanym
z uniwersytetem. Rezultat ten uzyskano
w szczególności dzięki wprowadzeniu rozwiązania
określanego jako „Urban Layer”.
Fundada en 1754 en el lado occidental
de la isla de Manhattan, el actual West Harlem,
la Universidad de Columbia es una de las más
prestigiosas del mundo: ascienden a 101 los
premios Nobel obtenidos por sus científicos;
solamente Harvard la supera en esta clasificación
de excelencia investigadora.
A nivel urbano, el polo de la Universidad
de Columbia siempre ha estado muy arraigado
en la ciudad de Nueva York; el reciente plan
de expansión y ampliación en una antigua área
industrial de West Harlem no hace más que
confirmar y consolidar ese vínculo.
La Universidad ha confiado el desarrollo del plan
maestro del nuevo campus de Manhattanville
conjuntamente a los estudios RPBW (Renzo Piano
Building Workshop) y SOM (Skidmore, Owings
& Merrill). Interpretando el espíritu y la tradición
de esta prestigiosa institución, los arquitectos
han puesto a punto un programa donde el nuevo
campus es polo de investigación y conocimiento
sin dejar de ser un lugar integrado y sinérgico
con la ciudad que lo rodea.
Concebido como una estructura abierta,
el complejo promueve y facilita las relaciones
e intercambios, ya no solo entre investigadores
y estudiosos de las distintas disciplinas científicas
y artísticas propias de los edificios del campus,
sino también a través de los espacios y servicios
compartidos, dirigidos a la población urbana
extrauniversitaria. Un resultado que se ha buscado
en particular a través de lo que se ha definido
como la «urban layer», la «capa urbana».

Dzięki dalekosiężnej wizji nowy ośrodek uniwersytecki w sercu West Harlem przekształca się w wyjątkowe
doświadczenie rewitalizacji miasta. Casalgrande Padana odgrywa jedną z głównych ról w tym ważnym
przedsięwzięciu, dostarczając płyty ceramiczne wybrane przez pracownię architektoniczną RPBW.
Fruto de una visión muy amplia, el nuevo polo universitario en el centro de West Harlem se
transforma en experiencia cualificada de regeneración urbana. Las placas cerámicas elegidas por el
estudio RPBW hacen de Casalgrande Padana uno de los protagonistas de esta importante obra.

24 25
 © Nic Lehoux - Courtesy RPBW © Nic Lehoux - Courtesy Columbia University

Primera fase - Planta baja

Pierwsza faza - plan dachu

Pierwsza faza - plan parteru

26 27
Primera fase - Planta de las cubiertas
© RPBW © RPBW

© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University

© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
Na parterze całego kampusu zachowano ciągłość
przestrzeni, bez przerw między pomieszczeniami
wewnętrznymi i zewnętrznymi, zadaszonymi i
odkrytymi. Dzięki temu cały obiekt, który zawiera
w sobie tereny zielone, ogrody i plac miejski, jest
przejrzysty, przenikalny, pełen światła
i w większości ogólnodostępny dla wszystkich.
O wysokiej jakości rezultatu świadczy fakt, że
kampus Manhattanville jest pierwszym, który
uzyskał certyfikat LEED Gold, zdobywając
najwyższą nagrodę Green Building Council w
kategorii „Neighborhood Development”.
Nowy ośrodek akademicki zostanie ukończony
w 2021 r. i poza działającymi już Jerome L. Greene
Science Center, do którego Casalgrande Padana
dostarczyła wszystkie materiały ceramiczne na
pokrycie kilku tysięcy metrów kwadratowych
powierzchni (o czym piszemy dokładniej na
kolejnych stronach magazynu), oraz Lenfest Center
for the Arts (studia w zakresie filmu, teatru, sztuk
wizualnych, pisarstwa i sztuk dźwiękowych),
będzie obejmować również University Forum
(w trakcie budowy) z salami konferencyjnymi i salą
teatralną na 320 osób oraz Global Center
(w trakcie projektowania) zajmuje dwa piętra biur.
Se trata de un continuum en la planta baja de todo
© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
el campus, sin interrupciones entre interiores
y exteriores, áreas abiertas y áreas cubiertas.
Es transparente, permeable, luminoso, en gran
parte accesible al público, integrado con áreas
verdes, jardines y una plaza urbana.
De la calidad del resultado da testimonio
la certificación LEED Gold otorgada a
Manhattanville, el primer campus que obtiene
el reconocimiento más alto del Green Building
Council en la categoría «Neighborhood
Developement».
El nuevo polo universitario estará terminado en
2021, y además de los dos centros ya operativos
(el Jerome L. Greene Science Center, para el que
Casalgrande Padana ha suministrado, como
detallaremos en las próximas páginas, varios miles
de metros cuadrados de materiales cerámicos,
y el Lenfest Center for the Arts, donde se imparten
licenciaturas en cine, teatro, artes visuales,
escritura y artes sonoras), incluirá también
el University Forum actualmente en construcción,
con espacios para conferencias y un teatro
de 320 asientos, y el Global Center (en fase de
proyecto), ocupando dos pisos de oficinas.
© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
Jerome L. Greene Science Center
(Mortimer B.Zuckerman Mind Brain Behavior Institute)
Otwarto nowy kompleks
kampusu Manhattanville
zaprojektowany przez
Renzo Piano Building
Workshop przeznaczony
dla badaczy tej prestiżowej
uczelni prowadzących
badania w dziedzinie
neuronauki. Firma
Casalgrande Padana wzięła
udział w tym ważnym
projekcie, dostarczając
materiały ceramiczne
wykorzystane do pokrycia
podłóg budynku.
Está operativo el nuevo
complejo del campus
de Manhattanville
diseñado por Renzo
Piano Building Workshop
para los investigadores
de neurociencias del
prestigioso ateneo.
Casalgrande Padana
ha participado en esta
importante realización
suministrando los
materiales cerámicos que
revisten los suelos
del edificio.
Współpraca między Casalgrande Padana i
pracownią architektoniczną Renzo Piano Building
Workshop, w ramach której zrealizowano kilka
ważnych przedsięwzięć architektonicznych we
Włoszech i w całej Europie – między innymi
Stavros Niarchos Foundation Cultural Centre w
Atenach, wieżowiec dla Intesa Sanpaolo w Turynie,
kampus uniwersytecki w Amiens i klasztor w
Ronchamp – dodatkowo umacnia się wraz z
budową tego nowego kompleksu
uniwersyteckiego w Nowym Jorku.
Ośrodek Jerome L. Greene Science Center
(Mortimer B. Zuckerman Mind Brain Behavior
Institute) Uniwersytetu Columbia został
stworzony w celu zapewnienia miejsca na
działalność dydaktyczną i badawczą specjalistów z
wielu dziedzin, prowadzących badania w zakresie
biologii molekularnej, inżynierii biomedycznej,
psychologii i nauk o danych.
W jego architekturze silnie odznacza się widoczna
stalowa konstrukcja i detale budowlane,
ukierunkowane na tworzenie mocnej relacji z
otaczającym budynek miejskim krajobrazem
poprzemysłowym i ikonicznym metalowym
szkieletem przebiegającego obok wiaduktu metra.
Lekkość, przejrzystość i przenikalność to główne
cechy charakteryzujące powłokę
architektoniczną, która została stworzona tak, by
odpowiadać szerokiej gamie wymagań
eksploatacyjnych – przede wszystkim ma
spełniać niezbędne funkcje akustyczne,
zapewniając odpowiednią izolację laboratoriów
badawczych przed dokuczliwym hałasem
estakady kolejowej i pobliskich ruchliwych ulic.
Nie mniej ważna jest kontrola nasłonecznienia, a
co za tym idzie temperatury i efektywności
energetycznej, jak również dostępu i regulacji
natężenia światła naturalnego. W tym celu na
północno-wschodniej, południowo-wschodniej i
południowo-zachodniej elewacji zastosowano
system podwójnego pokrycia wyposażony w
szyby o różnym składzie, zamontowane zarówno
na powłoce zewnętrznej, jak i wewnętrznej.
30 31
© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
Se consolida aún más la relación de colaboración
entre Casalgrande Padana y el estudio Renzo
Piano Building Workshop que, tras algunas
experiencias arquitectónicas significativas
llevadas a cabo conjuntamente en Italia y en
Europa –entre las que cabe citar el Centro
Cultural de la Fundación Stavros Niarchos en
Atenas, el rascacielos de Intesa Sanpaolo en
Turín, la Citadelle universitaria de Amiens y el
Monasterio di Ronchamp –, se manifiesta en
Nueva York con la realización de este nuevo
complejo universitario. El Jerome L. Greene
Science Center (Mortimer B. Zuckerman Mind
Brain Behavior Institute) de la Universidad de
Columbia ha sido aprobado como sede de las
actividades didácticas y de investigación de
especialistas que trabajan en diversos sectores,
de la biología molecular a la ingeniería
biomédica, la psicología y las ciencias de datos.
Su arquitectura está fuertemente caracterizada
por la estructura en acero a la vista y los detalles
de construcción, pensados para establecer un
estrecho diálogo con el paisaje urbano
postindustrial que rodea al edificio y con la
icónica osamenta metálica del viaducto del
metro que discurre a su lado.
La imagen de la envoltura arquitectónica se
caracteriza por la ligereza, la transparencia y la
permeabilidad; ha sido diseñada para atender a
un amplio espectro de demanda de
prestaciones, entre ellas las acústicas,
fundamentales para asegurar un alto nivel de
aislamiento de los laboratorios de investigación
con respecto a los molestos ruidos procedentes
de las vías elevadas del tren y de las transitadas
calles adyacentes al edificio. No menos
importante, el control de la radiación solar y, con
ello, de las temperaturas y de la eficiencia
energética, así como del aporte y de la
regulación de la iluminación natural. En este
sentido, sobre las fachadas nordeste, sudeste y
sudoeste se ha desarrollado y aplicado un
sistema de doble piel equipado con vidrios de

© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates
Plan pierwszego piętra
Planta del primer piso
System przewiduje również przepływ zużytego
powietrza z głównego układu klimatyzacji i
ogrzewania przez wnękę o szerokości 40,64 cm
pozostawioną między dwiema warstwami, tak aby
ochładzało ono budynek w lecie i ogrzewało go w
zimie. Uzupełnieniem pakietu jest wbudowany w
elewację system zautomatyzowanych ruchomych
osłon, poruszanych za pośrednictwem czujników
umieszczonych w powłoce, służących do ograniczenia
bezpośredniego przyrostu temperatury i regulacji
dostępu naturalnego światła. Dzięki tym
rozwiązaniom i szczególnej uwadze poświęconej
zrównoważonemu charakterowi konstrukcji
budynek uzyskał certyfikat LEED Gold.
Pod względem układu Jerome L. Greene Science
Center charakteryzuje się kształtem uzyskanym
32 33
Nazwy Los nombres
Zamawiający Comitente
Columbia University
Prezydent Lee C. Bollinger
Presidente Lee C. Bollinger
Zespół projektantów i konstruktorów
Uniwersytetu Columbia
Equipo de desarrollo
de la Columbia Manhattanville
R. Kasdin (SEVP), J. Ienuso (EVP),
© RPBW
© RPBW
D. Greenberg (EVP), P. Pitruzzello (SVP),
M. Velez (VP), F. Gong (AVP), W. Elmes
(AVP), M. Fletcher (AVP), S. Neissen
(Dyrektor), D. Cole (Dyrektor), D. Talley
(Dyrektor), G. Brown, J. Sugaste
(Dyrektor), J. Morel, L. Huynh, G. Duque,
C. Ng, R. Akovity, G. Benjamin,
M. Gandhi, T. Williams, G. Wiener (AVP),
J. Maffia, D. Faren, A. Collazo
Projekt Proyecto
Renzo Piano Building Workshop
we współpracy z en colaboración con
AOR: Davis Brody Bond LLP
i Body Lawson Associates
Associate Architect
RPBW Design Team
A. Chaaya (Partner główny), S. Drouin
(Partner Asociado), K. Doerr (Partner
Asociado), R. Tse, oraz L. Coreth,
E. Garnaoui, C. Ruiz, and W. Antozzi,
F. Becchi, A. Belvedere (Partner),
M. Busk-Petersen, E. Chassang,
P. Colonna, N. Delevaux, A. Fritzlar,
C. Issanchou, B. Malbaux,
A. Saoud, T. Zamfirescu, J. Lim,
K. Songkittipakdee, R. Subramanian;
O. Aubert, C. Colson, Y. Kyrkos
Plan trzeciego piętra (modele modelos)
Planta del tercer piso
AOR Team
W. Paxson (Partner), J.M. Bond (Partner),
D. Williams (Partner), J. Grant (Partner
Stowarzyszony Asociado Partner),
distinta composición, montados J. Henle (Partner Stowarzyszony
estratégicamente tanto en la capa exterior Asociado Partner), E. Sparling (Partner
como en la interior. El sistema prevé además Stowarzyszony), J. Navarro (Starszy
Partner Asociado Senior),
que el aire usado por el sistema de climatización
principal se reutilice a través de una cavidad de
40,64 cm formada entre las capas, para
contribuir a refrescar el edificio en verano y a
calentarlo en invierno. Completando la
envoltura, la fachada integra en su interior un
sistema de pantallas móviles automatizadas
que se acciona a través de sensores colocados
en la cubierta, capaz de reducir al mínimo la
absorción directa de calor y de regular el aporte
de luz natural. Gracias a estas soluciones y a la
especial atención prestada a la sostenibilidad en
la construcción, el edificio ha obtenido la
certificación LEED Gold.
R. Gavilanes (Starszy Partner Asociado
Senior), J. Harrigan (Starszy Partner
Asociado Senior), N. Kershner (Starszy
Partner Asociado Senior), O. Sippl
(Starszy Partner Asociado Senior),
A. Yu (Starszy Partner Asociado Senior),
D. Zhoung (Starszy Partner Asociado
Senior), J. Boon-Bordenave, E. Bramwell,
C. Brown, M. Cardona, H.Y. Chan,
R. DeVilla, B. Dole, J. Fukutomi, F. Gillis,
T. Holland, B. Johnson, R. Kelly,
M. Massay, C. Mattern, M. McConnell,
A. McGee, V. Mitchell, D. Nicoulin,
C. Paxson, V. Ross, M. Samara,
J. Santos, M. Sarac, S. Traynor, G. Weiner
Associate Architect Team
V. Body-Lawson (Partner),
A. Walker (Partner Asociado),
A. Gladden, O. Prinzivalli
Doradcy Asesores
WSP/Parsons Brinkerhoff (struktury
estructuras); Jaros, Baum & Bolles
(rośliny plantas); Atelier Ten (trwałość
sostenibilidad); Jacobs Consultancy
(warsztaty talleres); VDA (wyciągi
ascensores); Arup (technologia
oświetleniowa tecnología de iluminación),
Mueser Rutledge (geotechnika
geotécnica); James Corner Field
Operations (krajobraz paisaje); IBA
(fasady fasady); Davis Langdon (analiza
kosztów análisis de costos); Stantec
(inżynieria lądowa ingeniería civil);
Sam Schwartz Engineering (transport
transportes); Aggleton & Associates
(bezpieczeństwo seguridad);
WJE Engineers & Architects
(hydroizolacja impermeabilización);
Shen Milson & Wilke, Inc. (akustyka
acústica); SEA Consulting Inc.
(ruchy movimientos);
Pentagram (oznakowanie señalización)
Dystrybutor Distribuidor
Casalgrande Padana
Prospec LLC. Louis A. Giannini Jr,
(prezydent presidente)
© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates

© Nic Lehoux - Courtesy RPBW
Sekcja północna
Sección norte
przez zestawienie czterech równoległościanów o
różnej wysokości, idealnie zintegrowanych ze sobą
na każdym piętrze pod względem rozkładu
pomieszczeń obejmujących biura, laboratoria i liczne
obszary wielofunkcyjne.
W piwnicy znajduje się szereg pomieszczeń
przeznaczonych na prowadzenie badań naukowych
oraz niektóre elementy instalacji. Na parterze
natomiast, zgodnie z celem Uniwersytetu Columbia,
jakim było stworzenie kampusu idealnie
zintegrowanego z miejskim otoczeniem, budynek
jest całkowicie otwarty i ogólnodostępny. W
przestrzeni tej mieści się ośrodek badań
przesiewowych i profilaktyki o powierzchni ponad
180 m2, centrum edukacyjno-informacyjne
poświęcone neuronauce przeznaczone dla
mieszkańców i szkół zachodniej części dzielnicy
Harlem, wyposażone w stoły laboratoryjne i ścianę
34 35
© Nic Lehoux - Courtesy Columbia University
© RPBW
A nivel de composición, el Jerome L. Greene
Science Center se caracteriza por una figura
obtenida a través de cuatro paralelepípedos de
distintas alturas, perfectamente integrados en
todas las plantas a nivel de distribución, dentro de
las cuales se encuentran las oficinas, los
laboratorios y las numerosas áreas
multifuncionales. El sótano alberga una serie de
espacios reservados para la investigación, además
de algunos equipamientos e instalaciones.
La planta baja, en cambio, responde al objetivo
de la Universidad de Columbia de crear un campus
perfectamente integrado con su entorno urbano,
de modo que el edificio está complemente abierto
al uso del público. Aquí se ubican un centro
de bienestar de más de 180 m2, un centro
educativo y divulgativo sobre las neurociencias
dirigido a la comunidad y a las escuelas de West

multimedialną, oraz Urban Synapse – obszar służący
wprowadzeniu odwiedzających do świata badań
naukowych za pośrednictwem interaktywnych
instalacji, prezentacji i ekranów LED
wyświetlających najnowsze wpisy Instytutu
Zuckerman z portali społecznościowych. Całości
dopełnia szereg punktów handlowo-usługowych,
takich jak sklepy detaliczne i restauracje. Drugie
© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates
piętro jest w całości przeznaczone na elementy
instalacji, natomiast na piętrach od trzeciego do
dziewiątego mieszczą się laboratoria, biura, sale
spotkań i obszary wielofunkcyjne. Na dziewiątym
piętrze znajduje się również przestronna aula na
120 osób. Ponadto ósme i dziewiąte piętro
wyposażone są w otwarte tarasy. Pod
zadaszeniem mieszczą się elementy instalacji i
układu uzdatniania powietrza.
Thomas Jessell, współdyrektor instytutu Mortimer
B. Zuckerman Mind Brain Behavior Institute, jest
zaciętym zwolennikiem wartości serendipity w
badaniach naukowych. Stwierdził on, że często
najważniejsze odkrycia są wynikiem przypadkowej
i niespodziewanej współpracy. W tym kontekście
dążył do stworzenia miejsca, w którym nowe idee
mogłyby swobodnie przepływać przez otwarte
36 37
© Nic Lehoux - Courtesy RPBW
Harlem, equipado con muebles de laboratorio y una
pared multimedia, la Urban Synapse, un área para
conectar a los visitantes con la investigación que se
lleva a cabo en el edificio a través de instalaciones
inmersivas e interactivas, presentaciones y una
serie de pantallas de LED que transmiten
actualizaciones de las redes sociales del Instituto
Zuckerman. A todo ello, y para completar la oferta
urbana, se suma una serie de servicios como
tiendas minoristas y restaurantes. El segundo nivel
está completamente dedicado a los equipamientos
e instalaciones, mientras que del tercero al noveno
se encuentran los laboratorios, las oficinas, las
salas de reuniones y las áreas de asistencia e
interacción multifuncional, que se completan con
una gran aula de 120 puestos situada en la novena
planta. Esta última planta y la octava también
cuentan con terrazas al exterior. El coronamiento
está dedicado a equipamientos, instalaciones y
procesos de tratamiento del aire.
Thomas Jessell, codirector del Mortimer B.
Zuckerman Mind Brain Behavior Institute, es un
convencido defensor de los valores de la serendipity
en la investigacion científica. Son conocidas sus
afirmaciones de que a menudo los hallazgos más
przestrzenie, przyczyniając się do większej
interakcji między ludźmi, stanowiącej podstawę
intuicyjnych odkryć, jakie w innym przypadku nie
miałyby szansy narodzić się i rozwinąć.
Projekt układu budynku został opracowany
zgodnie z tą wizją, w oparciu o model Open-Floor i
Interaction Corner. Wnętrze kompleksu jest
otwarte i przejrzyste. Jego organizacja
przestrzenna opiera się na dwóch przecinających
się osiach – oś północ–południe przeznaczona
jest głównie na obszary przejściowe, a oś
wschód–zachód stanowi aktywny obszar
funkcjonujący w synergii z salami spotkań. Sale te
zgrupowane są wokół centralnego punktu piętra,
tak aby pozostawić jak najwięcej przestrzeni na
laboratoria rozmieszczone na obwodzie i wolno
stojące. W rogach natomiast znajdują się
nieformalne obszary wspólne, takie jak strefy
relaksu, kawiarnie, pomieszczenia kuchenne i
widoczne klatki schodowe.
We wnętrzach charakteryzujących się wysoką
jakością architektoniczną pod kątem wystroju
wnętrz i funkcjonalności zastosowano płyty z
kamionki porcelanowej produkowane przez
Casalgrande Padana. To materiały najnowszej
generacji wykazujące szczególne właściwości nie
tylko pod względem estetycznym i jakości
wykończenia – ceramika w ciepłym odcieniu
szarości podkreśla nieformalny charakter i swoją
cichą, nienarzucającą się obecnością przyczynia
się do stworzenia ciągłości powierzchni
podłogowej – ale także pod względem trwałości,
wytrzymałości mechanicznej, łatwości w
utrzymaniu i zdolności dostosowania do
rozmaitych obciążeń wynikających z
zastosowania w pomieszczeniach
specjalistycznych i obszarach o dużym ruchu.
Wykorzystano płyty z linii Pietre Native: z kolekcji
Pietre Etrusche w kolorze Capalbio i formatach 60
× 120, 45 × 90 i 30 × 60 oraz z kolekcji Basaltina w
kolorze Linosa i formatach 30 × 60 i 30 × 30, jak
również płyty z linii Granitogres z kolekcji Unicolore
w kolorze Bianco Assoluto i formacie 30 × 60.
© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates
importantes son resultado de colaboraciones
casuales e inesperadas. En este sentido, aspiraba a
la creación de un lugar donde las nuevas ideas
pudieran fluir a través de espacios y recorridos
abiertos, contribuyendo a alimentar la interacción
entre las personas como base de intuiciones y
descubrimientos que, de otro modo, nunca tendrían
la posibilidad de nacer y desarrollarse.
El proyecto de distribución del edificio se ha
definido en sintonía con esta visión, según el
modelo Open-Floor e Interaction Corner. El interior
del complejo es abierto y transparente. El
esquema sigue dos ejes en intersección: el norte-
sur, dedicado principalmente a la distribución
peatonal y el este-oeste, concebido como área
activa en sinergia con las salas de reuniones. Esta
últimas se agrupan en torno al núcleo central del
piso, a fin de dejar más espacio a los laboratorios
dispuestos en la zona perimetral y al piso libre. En
las esquinas se sitúan las áreas informales de
interacción; no faltan espacios para el relax,
rincones para el café, mini-cocinas y las escaleras
de conexión vertical a la vista. Dentro de una
instalación, de alta calidad ambiental en términos
de diseño de interiores y funcionalidad operativa,
© Jaros Baum & Bolles
han encontrado su función las placas de gres
porcelánico de Casalgrande Padana. Materiales de
última generación capaces de ofrecer prestaciones
especiales, no solo a nivel estético y de calidad de
acabados (la cálida tonalidad del gris de la
cerámica acentúa el carácter de uniformidad y
contribuye, con una presencia sobria y silenciosa, a
dar continuidad al plano del suelo), sino también
de duración, resistencia mecánica, facilidad de
mantenimiento y capacidad de responder a las
exigencias de uso más dispares en espacios muy
especializados y muy transitados. En particular, se
han utilizado placas de la línea Pietre Native,
colección Pietre Etrusche, color Capalbio, formato
60x120-45x90-30x60 y colección Basaltina, color
Linosa, formato 30x60-30x30; y placas de la línea
Granitogres, colección Unicolore, color Bianco Model BIM
Assoluto, formato 30x60. Modelo BIM
 Architektura i ceramika
Arquitectura y cerámica
Jest wiele czynników, które przyczyniły się do
opracowania i realizacji tak złożonego
przedsięwzięcia. Koncentrując się na ceramice,
warto wspomnieć o ważnej roli koordynacji
dostaw płyt produkowanych przez Casalgrande
Padana, za którą odpowiadała firma ProSpec,
nowojorski dystrybutor. Pozostając przy tym
zagadnieniu, w celu zgłębienia tematów
związanych z projektem ceramicznym Jerome
L. Greene Science Center (Mortimer B.
Zuckerman Mind Brain Behavior Institute)
zadaliśmy kilka pytań Antoine’owi Chaayi,
pierwszoplanowemu przedstawicielowi
pracowni architektonicznej RPBW, który w
charakterze kierownika projektu nadzorował
rozwój prac i ich realizację.
Po ukończeniu studiów na Holy Spirit
University of Kaslik w Libanie Chaaya, w 1987 r.,
związał się z pracownią architektoniczną
RPBW w Paryżu. Pracował jako główny
architekt przy wielu ważnych projektach,
w tym przy projekcie Ośrodka Kultury Kanak
w Nowej Kaledonii i Placu Poczdamskiego
w Berlinie. Od 1997 r., jako partner
wspomnianej pracowni architektonicznej,
wziął udział między innymi w realizacji
projektów głównej siedziby dziennika
„Il Sole 24 Ore” w Mediolanie, Broad
Contemporary Art Museum (BCAM) i Resnick
Pavilion dla Los Angeles County Museum
of Art. Obecnie poza nowym kampusem
Manhattanville Uniwersytetu Columbia zajmuje
się kompleksem mieszkalnym w Miami,
siedzibą banku SGBL w Bejrucie oraz
budynkiem Beirut City History Museum. Jest
wybitnym absolwentem USK, honorowym
członkiem Lebanese Green Buildings Council
(LGBC), a od 2014 r. członkiem Zarządu RPBW.
Brał udział w licznych konferencjach we
Francji, Libanie i Stanach Zjednoczonych,
w tym w Graduate School of Architecture,
Planning and Preservation Uniwersytetu
Columbia oraz American Institute of Architects
Antoine Chaaya (AIA) w Nowym Jorku.
38 39
Las figuras que intervienen en el desarrollo
y la realización de una obra tan compleja son
muy numerosas. Si nos centramos en el tema
cerámico, no podemos dejar de citar
el importante papel de coordinación en
el suministro de las placas de Casalgrande
Padana llevado a cabo por ProSpec,
el distribuidor de Nueva York.
Y, sin dejar el tema, para profundizar en los
aspectos del proyecto cerámico del Centro de
Ciencias Jerome L. Greene (Instituto Mortimer
B.Zuckerman para el comportamiento de la
Mente y el Cerebro), hemos hecho algunas
preguntas a Antoine Chaaya, figura de primer
plano dentro de RPBW, quien, en calidad de
jefe de proyecto, ha seguido el desarrollo
de la obra y de su realización.
Licenciado en la Universidad Espíritu Santo de
Kaslik en Líbano, Chaaya entró a formar parte
del estudio parisino de RPBW en 1987. Ha
trabajado como arquitecto jefe en muchos
importantes proyectos, entre ellos el Centro
Cultural Kanak en Nueva Caledonia y la
Potsdamer Platz de Berlín. Desde 1997
colabora con el estudio, y con este cargo se
ha ocupado, entre otros, de la sede central
de “Il Sole 24 Ore” de Milán, del Broad
Contemporary Art Museum (BCAM)
y del Pabellón Resnick para el Museo de Arte
del Condado de los Ángeles. Actualmente,
además del nuevo campus de la Universidad
de Columbia en Manhattanville, está
supervisando un proyecto residencial
en Miami y la sede del Banco SGBL de Beirut,
además del Museo de Historia de la Ciudad
de Beirut. Es alumno ilustre de la USK,
miembro honorario del Lebanese Green
Buildings Council (LGBC) y desde 2014 forma
parte del consejo de administración de RPBW.
Ha impartido numerosas conferencias en
Francia, Líbano y los Estados Unidos, entre ellas
en la Escuela de Posgrado de Arquitectura,
Planificación y Preservación de la Universidad
de Columbia y en el AIA de Nueva York.
Percorsi in Ceramica
Relacja między ceramiką i architekturą łączy
wartości ekspresyjne z rozwiązaniami
technologicznymi. Jaki jest jej związek
z najbardziej ogólnymi celami projektu
architektonicznego opracowywanego przez
RPBW?
Antoine Chaaya Odkrywanie nowych mate-
riałów, ich zastosowania i rozwoju to część
myślenia pracowni RPBW o architekturze.
Ceramika jest niezwykle interesującym tworzy-
wem, które oswoiliśmy już jako materiał elewa-
cyjny, jak również podłogowy.
P.c. Jako pracownia architektoniczna
niejednokrotnie używali państwo ceramiki
do zastosowań architektonicznych.
Jakie wcześniejsze doświadczenia
w tym zakresie są dla państwa
najcenniejsze?
A.C. Ceramika jest trwała i odporna na ruch pie-
szy o dużym natężeniu.
Jest również piękna i występuje w ogromnej
palecie tekstur i barw.
W połączeniu z wartościami estetycznymi,
mniejsza grubość i wyższa odporność sprawiają,
że ten lekki materiał wygląda na cięższy, taki jak
beton czy kamień, będąc jednocześnie mniej
kosztownym rozwiązaniem.
P.c. W projektowaniu pokryć podłogowych i
ściennych, w szczególności w złożonych
budynkach, materiały ceramiczne
najnowszej generacji są od lat
niekwestionowanymi liderami. Ich formaty,
kolory, faktura powierzchni, trwałość dają
szerokie pole do kreatywnego popisu.
Jakie właściwości tych materiałów
najbardziej stymulują kreatywność
w realizacji projektów?
A.C. Trwałość, bogactwo tekstur i delikatnych
wibracji, a także kolory i większe rozmiary płyt,
co pozwala zredukować liczbę połączeń i utwo-
rzyć bardziej jednorodną powierzchnię.
Percorsi in Ceramica
© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates
La relación entre cerámica y arquitectura
conjuga valores expresivos y contenidos
tecnológicos. ¿Cómo es esa relación si
consideramos objetivos de investigación
arquitectónica más generales, como los que
RPBW se plantea actualmente?
Antoine Chaaya Explorar nuevos materia-
les, su uso y su desarrollo es parte del plantea-
miento arquitectónico de RPBW.
La cerámica es un material muy interesante que
ya hemos explorado como elemento para
fachadas y material para suelos.
P.C. Su estudio ha recurrido a menudo al uso
arquitectónico de la cerámica. ¿Quiere
destacar algún aspecto de esas experiencias?
A.c. La cerámica es duradera y resistente para
zonas con mucho tránsito peatonal.
También es bonita y ofrece muchas posibilida-
des de elección de texturas y colores.
Además de sus cualidades estéticas, su menor
espesor y su mayor resistencia hacen de él un
material menos pesado que ofrece la apariencia
de materiales más pesados como el hormigón y
la piedra, de modo que ofrece un mejor rendi-
miento económico.
P.C. Los proyectos para suelos y
revestimiento de edificios complejos son
campos específicos donde los materiales
cerámicos de última generación tienen un
protagonismo indiscutible desde hace años.
Formatos, colores, estructura de las
superficies, durabillidad: el espacio para la
creatividad es infinito.
¿Cuáles son los puntos de calidad del material
que más le estimulan en sus proyectos?
A.c. La durabilidad, la riqueza de las estructu-
ras superficiales y de la vibración lumínica, así
como los colores, con placas cerámicas de
mayor tamaño que permiten reducir el número
de juntas y ofrecer un área homogénea de gran
tamaño.
 P.c. W którym momencie procesu P.C. ¿En qué momento entra a formar parte de P.c. Czy wybór ceramiki przyczynił się do P.C. ¿Qué influencia ha tenido la solución

© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates

© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates

projektowania wkracza projekt ceramiczny?
A.C. To zależy. Jeśli mamy wykorzystać cerami-
kę do obłożenia elewacji budynku, może być
potrzebna na wczesnym etapie projektu.
Jeśli jest używana jako okładzina podłogowa,
pojawia się później.
P.c. W ramach tak złożonego i
kompleksowego przedsięwzięcia, jakim jest
projekt Uniwersytetu Columbia, jakie są
najważniejsze aspekty decydujące
o kształcie projektu ceramicznego i wybory
dotyczące wkładu ceramiki pod względem
ekspresyjnym?
A.C. W przypadku projektu Manhattanville
Uniwersytetu Columbia pierwotny projekt zakła-
dał podłogi wykończone polerowanym betonem.
Jednak ponieważ stalowa konstrukcja budynku
może skutkować przesunięciami strukturalnymi,
obawialiśmy się możliwych pęknięć podłogi.
Duże płyty ceramiczne w formacie 24x48 cali
dają podobny efekt, zapewniając przy tym wyso-
ką odporność na ruch o dużym natężeniu.
Rozwiązanie okazało się bardzo dobre i idealnie
dopasowane.
su proceso proyectual el proyecto cerámico?
A.c. Depende. Si la cerámica se usa para la
envoltura del edificio o para la fachada, ya desde
las primeras fases del proyecto. Si se usa para los
suelos, entra a formar parte en fases posteriores.
P.C. En una intervención tan compleja como la
que se articula en la Universidad de Columbia,
¿cuáles son los aspectos más destacados por
su influencia en el proyecto cerámico y en las
soluciones adoptadas, en términos de
aportación expresiva?
A.c. En la propuesta original de diseño del pro-
yecto Manhattanville de la Universidad de
Columbia se utilizaba un suelo de hormigón con
acabado pulido. Sin embargo, la estructura del
edificio es de acero y eso repercute en cierto
movimiento de la estructura, por lo cual nos
preocupaba que se formasen grietas en el siste-
ma adoptado para el suelo. Las grandes placas
cerámicas de 24”x48”, ofrecen un acabado
parecido, y una resistencia muy buena para
espacios muy transitados. Fue una respuesta
muy buena y muy adecuada.
P.C. En un contexto como el estadounidense,
uzyskania certyfikatu Leed Gold i jeśli tak, to w
jaki sposób?
A.C. W tej konkretnej sytuacji udział ceramiki był
stosunkowo niewielki.
Struktura płyt zawiera częściowo materiał z
recyklingu, ale biorąc pod uwagę, że budowa
mieści się w Nowym Jorku, a płyty ceramiczne
przyjechały z Europy, odległość nie jest naszym
sprzymierzeńcem z punktu widzenia LEED.
P.c. Jak wyglądała współpraca z Casalgrande
Padana przy realizacji tak złożonego projektu i
przy kierowaniu pracami na placu budowy
znajdującym się praktycznie na antypodach
względem zakładów produkcyjnych
Casalgrande?
A.C. Nasza współpraca z Casalgrande była bar-
dzo pozytywna i efektywna.
Casalgrande to profesjonalna firma, która oka-
zała wysoką dostępność, dostarczając do Paryża
i Nowego Jorku w terminie wsparcie techniczne,
informacje i próbki, co pozwoliło zespołowi pro-
jektowemu i użytkownikom budynku Columbia
sprawnie podejmować decyzje.
cerámica a la hora de obtener la certificación
Leed Gold, y en qué formas?
A.c. En este caso en concreto, el uso de la cerá-
mica no tuvo gran influencia. La fabricación de
las placas conlleva el reciclado de materiales
pero, dado que el lugar donde se construye está
en Nueva York y las placas cerámicas vienen de
Europa, esa distancia no ayuda desde el punto
de vista de la certificación LEED.
P.C. ¿Qué impresiones le quedan de la
colaboración con Casalgrande Padana en un
proyecto tan complejo y en la dirección de una
obra ubicada prácticamente en las antípodas
de los establecimientos de producción de
Casalgrande?
A.c. Trabajar con Casalgrande fue muy positivo y
productivo. Casalgrande demostró una gran pro-
fesionalidad y un alto nivel de disponibilidad para
brindar asistencia técnica e información siempre
a tiempo, así como para enviar muestras a París
y a Nueva York, de modo que el equipo de diseño
y los usuarios del edificio de Columbia pudieran
tomar sus decisiones de modo eficiente.

© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates

P.c. Z jakimi szczególnymi, nieuniknionymi na que -por no hablar de gustos y de acabados- es
© Laurie E. Donald DBA Bernstein Associates

tak dużym placu budowy trudnościami trzeba
było się zmierzyć podczas kładzenia ceramiki,
biorąc pod uwagę amerykańską rzeczywistość,
która rządzi się swoimi prawami, ma swoje
wymagania, ale także swoje gusta i style
wykończeniowe?
A.C. Tu nie chodzi o konkretne amerykańskie
wymogi czy normy. Tu chodzi o projekt i warunki
w miejscu budowy.
Użycie dużych płyt w formacie 24x48 cali, na
dużej powierzchni o obniżonych możliwościach
w zakresie grubości i tolerancji pomiędzy płytą
strukturalną a płytą ceramiczną, w dodatku z
zachowaniem płaskiego wykończenia, było
wyzwaniem. Dlatego zespół projektowy zasto-
sował płyty ceramiczne.
muy específico en términos de requisitos y
normativas, ¿cuáles han sido los factores que
más se han dejado sentir a la hora de superar las
inevitables problemáticas de la colocación de los
componentes cerámicos en una obra de esta
escala?
A.c. No se trata de requisitos y normativas espe-
cíficas de los EEUU. La cuestión es el proyecto y
las condiciones del lugar. El uso de grandes placas
cerámicas de 24”x48”, en un suelo con una gran
superficie, de reducido espesor y poco margen de
tolerancia entre el forjado estructural y las placas
cerámicas, manteniendo al mismo tiempo un aca-
bado plano, suponía no pocas dificultades. Esa es
la razón por la que el Equipo de Diseño adoptó la
solución de las placas cerámicas.

40 41
news
Kontinua
Grand Prix 2016/2018
Kontinua
Casalgrande Padana przedstawia
Kontinua, linię wielkoformatowych
płyt z kamionki porcelanowej o
małej grubości stanowiącą
uzupełnienie kolekcji
produkowanych przez firmę.
Linia Kontinua, będąca dowodem
zdolności przedsiębiorczych od
zawsze ukierunkowanych na
innowację, rozwój i poszukiwanie
nowych rozwiązań, dostępna w
formatach 120 × 260 cm,
120 × 240 cm, 120 × 120 cm,
60 × 120 cm i 60 × 60 cm
o grubości zaledwie 6,5 mm,
świadczy o ewolucji kamionki
porcelanowej zarówno pod
względem estetycznym, jak i
funkcjonalnym, prezentując nowy
sposób interpretacji powierzchni
przestrzeni prywatnych i
publicznych.
Duże rozmiary oraz
bezprecedensowa lekkość i
poręczność płyt Kontinua, przy
jednoczesnym zachowaniu
wysokich standardów jakości pod
kątem wytrzymałości na zużycie,
ścieranie, zanieczyszczenie oraz
działanie czynników chemicznych
i atmosferycznych, zapewniają
maksymalną elastyczność
wykorzystania, oferując niezwykłą
wszechstronność w praktycznie
niezliczonych obszarach
zastosowania.
Wielkoformatowe płyty z kolekcji
Kontinua umożliwiają tworzenie
jednorodnych i spójnych
powierzchni z regularnych i
harmonijnych powłok
ceramicznych, nadając silne
wrażenie jedności między różnymi
pomieszczeniami.
Również w odniesieniu do
rodzajów wykończenia oferta jest
niezwykle bogata, co pozwala na
różnorodność potencjalnych
zastosowań, od pokryć
powierzchni pionowych po
realizację wentylowanych
elewacji, od architektury wnętrz
po wyposażenie (meble, blaty
kuchenne, drzwi, grzejniki
płytowe itp.).
Ponadto szeroka gama formatów
podwielokrotnych, które można
ze sobą zestawiać i łączyć, daje
ogromne możliwości
zastosowania w rozmaitych
obszarach, od ważnych obiektów
nowoczesnej architektury po
renowację zabytkowych
budynków, zapewniając
odpowiednie rozwiązania do
najbardziej wymagających
projektów.
Linia Kontinua jest obecnie
dostępna w następujących
kolekcjach Casalgrande Padana:
Marmoker: Nero Creta, Statuario
Grigio, Statuario Oro, Saint
Laurent, Pulpis Tortora,
Bardiglio Imperiale, Bardiglio
Bianco, Olimpo, Grafite Marrone,
Arabesque, Bianco Vietnam,
Travertino Titanium, Veselye;
Pietre di Paragone: Grigio Aitos,
Grigio Tao, Pietra del Cardoso;
Cemento: Cassero Antracite,
Cassero Grigio, Cassero Beige,
Cassero Bianco; Pietre di
Sardegna, Tavolara, Caprera,
Punta Molara, Porto Rotondo,
Cala Luna, Porto Cervo.
Te same artykuły dostępne są
w innych formatach oraz o
grubości 10 mm.
44 45
Casalgrande Padana presenta
Kontinua, línea de placas de gres
porcelánico de gran tamaño
y grosor fino, propuestas como
integración de las colecciones
de la empresa.
Signo de la continua orientación
de la empresa hacia la innovación,
la investigación y el desarrollo,
Kontinua –realizada en los
formatos 120x260 cm, 120x240
cm, 120x120 cm, 60x120 cm
y 60x60 con solo 6,5 mm de
espesor– es testimonio de la
evolución de la estética y de las
prestaciones del gres porcelánico,
y representa una nueva manera
de interpretar las superficies de
los espacios privados y públicos.
Sin desviarse lo más mínimo
de los elevados estándares
de calidad, en términos de
resistencia al desgaste, a la
abrasión, a los agentes químicos,
a los fenómenos atmosféricos y a
la contaminación, Kontinua ofrece
unas dotes inéditas de ligereza y
manejabilidad que, unidas al gran
tamaño de las placas, se traducen
en una enorme flexibilidad de
aplicación y en una versatilidad
extraordinaria que permite su uso
en un número de campos
prácticamente ilimitado.
A través de su gran formato,
la colección Kontinua ofrece
coherencia y homogeneidad
en forma de revestimientos
cerámicos ordenados
y armoniosos que dan una fuerte
connotación unitaria
a los distintos espacios.
También en el plano de los
acabados, la oferta
extremadamente diferenciada
de Kontinua multiplica los usos
posibles: revestimientos de
superficies verticales, realización
de fachadas ventiladas,
arquitectura de interiores e incluso
complementos de mobiliario
(muebles, encimeras de cocinas,
puertas, placas radiantes, etc.)
Además, la amplia gama
de formatos en submúltiplos,
que interactúan y se combinan
transversalmente, permite
amplias posibilidades de
aplicación en los distintos ámbitos
de intervención, de las más
difíciles construcciones
de la arquitectura moderna,
a la restauración de edificios
históricos, proporcionando
soluciones adecuadas a las
especificaciones de proyecto
más exigentes.
Kontinua está actualmente
disponible en las siguientes
colecciones de Casalgrande
Padana: Marmoker: Nero Creta,
Statuario Grigio, Statuario Oro,
Saint Laurent, Pulpis Tortora,
Bardiglio Imperiale, Bardiglio
Bianco, Olimpo, Grafite Marrone,
Arabesque, Bianco Vietnam,
Travertino Titanium, Veselye;
Pietre di Paragone: Grigio Aitos,
Grigio Tao, Pietra del Cardoso;
Cemento: Cassero Antracite,
Cassero Grigio, Cassero Beige,
Cassero Bianco; Pietre di
Sardegna: Tavolara, Caprera,
Punta Molara, Porto Rotondo,
Cala Luna, Porto Cervo.
Los mismos artículos están
disponibles en otros formatos
y con 10 mm de espesor.
Grand Prix 2016/2018 www.grandprixcasalgrandepadana.com

Produkty Casalgrande Padana,
charakteryzujące się wysokim
poziomem technicznym pod
względem właściwości fizycznych i
chemicznych oraz istotnymi
walorami estetycznymi, oferują
projektantom swobodę wyboru
spośród rozmaitych możliwości
zastosowania i szerokiej gamy
kolorów, powierzchni, formatów i
deseni, umożliwiając uzyskanie
oryginalnych i indywidualnie
dopasowanych rezultatów.
Właśnie w celu silnego zaznaczenia
elastyczności i eklektyzmu
kamionki porcelanowej
zainicjowano w 1990 r. jedyny w
swoim rodzaju konkurs
architektoniczny Grand Prix,
ogłaszany i organizowany przez
Casalgrande Padana na zasadzie
biennale. Udział w Grand Prix mogą
wziąć wszyscy projektanci
(architekci, inżynierowie, designerzy,
architekci wnętrz, prywatne i
państwowe biura techniczne,
profesjonalne biura architektoniczne
i aranżacji wnętrz itp.), którzy w
swoich projektach wykorzystali
materiały Casalgrande Padana do
jakiegokolwiek zastosowania, od
budownictwa mieszkaniowego po
zewnętrzne powłoki elewacyjne, od
budownictwa przemysłowego i
handlowego po baseny.
Kandydatury do konkursu można
zgłaszać zarówno indywidualnie, jak
i grupowo.
W przypadku grup konieczne jest
powołanie przewodniczącego.
Mający już swoją jedenastą edycję
konkurs z biegiem czasu zyskał coraz
większe znaczenie na poziomie
międzynarodowym – wzięło w nim
udział 1200 projektantów, którzy
przedstawili ponad 1700 prac, a
łączna wartość nagród w każdej
edycji wyniosła 36 tys. euro. Termin
składania kandydatur do konkursu
Grand Prix 2016/2018 upływa dnia
31 grudnia 2018 r. Nadesłane prace,
zrealizowane i ukończone
w okresie od stycznia 2013 r. do
grudnia 2018 r., zostaną poddane
ocenie przez komisję jurorską
składającą się ze światowej sławy
specjalistów z branży. Najwyżej
ocenione prace zostaną
opublikowane w „Creative Book”,
publikacji redagowanej przez firmę
Casalgrande Padana, wydawanej w
nakładzie 70 tys. egzemplarzy,
tworzonej i dystrybuowanej we
współpracy z prestiżowym
magazynem poświęconym
architekturze „Casabella”,
od dziewięćdziesięciu lat
stanowiącym ważny głos w debacie
na tematy dotyczące projektowania.
Aby wziąć udział w kolejnej edycji,
wystarczy odwiedzić stronę
internetową, przeczytać regulamin
konkursu i wypełnić formularz
zgłoszeniowy.
grandprixcasalgrandepadana.com
Caracterizados por sus
prestaciones físico-químicas
de alto nivel y por sus notables
cualidades estéticas, los
productos Casalgrande Padana
permiten que el proyectista pueda
elegir entre numerosas
posibilidades de aplicación y una
amplísima gama compositiva de
colores, superficies, formatos
y motivos para composiciones
y soluciones originales
y personalizadas.
Y precisamente como prueba de
fuerza de la flexibilidad y el
eclecticismo del gres porcelánico,
nace en 1990 el Grand Prix,
un concurso de arquitectura único
en su género, promovido y
organizado por Casalgrande
Padana cada dos años.
En el Grand Prix pueden participar
todos los proyectistas
(arquitectos, ingenieros,
diseñadores, decoradores de
interiores, estudios técnicos
privados o públicos, estudios
profesionales de arquitectura
y decoración de interiores, etc.)
que hayan utilizado materiales
Casalgrande Padana en cualquier
tipo de aplicación, de la
construcción de viviendas al
revestimiento externo de
fachadas, de la construcción
industrial y comercial a las
instalaciones para natación; las
candidaturas pueden ser
presentadas por profesionales
individuales o por grupos,
especificando un jefe de grupo.
En su décima edición, el premio ha
adquirido una importancia cada
vez mayor a nivel internacional,
hasta alcanzar una participación
de más de 1200 proyectistas
que han presentado más de 1700
obras y una dotación total de
premios que en cada ocasión se
eleva hasta los 36 000 euros.
El 31 de diciembre de 2018 vence
el plazo para la presentación de
inscripciones al Grand Prix
2016/2018. Las obras que nos
lleguen, realizadas y completadas
en el período que va de enero de
2013 a diciembre de 2018,
serán evaluadas por un jurado
de profesionales de clara fama
internacional, y las mejores se
presentarán en el Creative Book,
una publicación de Casalgrande
Padana, impresa en 70 000 copias,
realizada y difundida
en colaboración con la prestigiosa
revista de arquitectura Casabella,
protagonista desde hace noventa
años del debate cultural sobre
los temas del proyecto
arquitectónico. Para participar en
la próxima edición, es suficiente
con conectarse al sitio web, leer
el bando y cumplimentar la ficha
de inscripción.
grandprixcasalgrandepadana.com

grand prix 2013 - 2015

centra handlowe i biznesowe (duże obszary) budynki i usługi publiczne, budownictwo przemysłowe budynek mieszkalny okładziny elewacji, podłogi na zewnątrz i baseny
centros comerciales y direccionales (grandes superficies) construcciones públicas y de servicios, construcción industrial viviendas revestimiento de fachadas, pavimentos externos y piscinas
Pierwsza nagroda Primer premio Pierwsza nagroda Primer premio Pierwsza nagroda Primer premio Pierwsza nagroda Primer premio
Zoltàn Kun - kunyhó építésziroda kft Giampiero Peia - Peia Associati srl Jacopo Mascheroni - JM Architecture 5+1AA Alfonso Femia, Gianluca Peluffo Agenzia di Architettura srl
Klauzal Market Hall - Budapest, Hungary Sky Lounge Bar, Kempinski Residences and Suites - Doha, Qatar Montebar Villa - Medeglia, Canton of Ticino, Switzerland Docks - Marseille, France

46 47