Mdulo de

Radio Televisin (RTV).

Modulacin, receptor e emisor de radio
Pxina 1 de 38
ndice
1.Introduccin .....................................................................................................................3
1.1Os Sistemas de Comunicacin..........................................................................................3
1.2Introduccin a modulacin................................................................................................. 4
1.3Modulacin.........................................................................................................................
1.3.1Portador e modulador analxicos.......................................................................................................................... 6
1.3.1.1Modulacin de Amplitude(AM)............................................................................................................... 6
Dobre Banda Lateral (DBL)............................................................................................................. 11
Banda Lateral nica (BL). ............................................................................................................ 1!
Banda Lateral "estixial (BL").......................................................................................................... 1!
1.3.1.!Modulacin en #recuencia ($M)............................................................................................................ 13
$M est%reo. &inal mutiplex (MP')................................................................................................... 1(
)odi#icador est%reo............................................................................................................................... 16
1.3.1.3Modulacin de #ase. PM....................................................................................................................... 1*
1.3.!Portadora analxica e moduladora dixital............................................................................................................ 1+
1.3.!.1Despra,amento de amplitude A&-....................................................................................................... 1+
1.3.!.!Despra,amento de #recuencia $&-...................................................................................................... !.
1.3.!.3Despra,amento de #ase (P&-)............................................................................................................. !1
Modulacin P&-.............................................................................................................................. !1
Modulacin /P&-............................................................................................................................ !!
1.3.3Portadora dixital e moduladora analxica............................................................................................................ !3
1.3.3.1Modulacin analxica de pulsos........................................................................................................... !0
Modulacin de pulsos en amplitude PAM........................................................................................ !0
Modulacin de anc1ura de pulsos P2M e modulacin PDM.........................................................!0
Modulacin de pulsos en posicin PPM.......................................................................................... !6
1.3.3.!Modulacin de pulsos codi#icados P)M............................................................................................... !*
1.3.3.3Modulacin delta.................................................................................................................................. !3
1.3.0Portadora dixital e moduladora analxica............................................................................................................ !3
1.3.0.1)odi#icacin di#erencial (modulacin)................................................................................................... !3
1.4!eceptor de radio............................................................................................................. 3"
1.#misor de radio................................................................................................................ 32
1.(.1)4lculo de emisores de radio.............................................................................................................................. 30
1.(.! Medidas de sinais de 5$.................................................................................................................................... 36
1.(.3Li6as de transmisin............................................................................................................................................ 3*
1.(.0)onectores.......................................................................................................................................................... 3*
Pxina 2 de 38
1. Introduccin
1.1 Os Sistemas de Comunicacin
A electrnica de comunicacins a parte da electrnica que trata do deseo e o anlises
dos circutos utilizados normalmente nos sistemas de comunicacin, ou sexa, son os
sistemas encargados de transferir informacin entre un emisor e un receptor distantes entre
si.
Un sistema de comunicacin, consta dos seguintes elementos:
o Mensaxe ou Informacin: o que se desexa transmitir dun sitio a outro, desde un
emisor a un receptor ou destino. Este mensaxe pode ser un conxunto de datos
dixitais, una imaxe esttica ou en mo!emento "dinmica#,m$sica ou simplemente a
!oz umana.
o Dispositivo de Entrada: interfaz entre o sistema de comunicacin e o emisor, esta
interfaz con!erte o mensaxe nun sinal de tensin ou corrente, coa que poida tra%allar
o transmisor.
o Transmisor: un conxunto de circutos electrnicos que, xunto ao dispositi!o de
entrada, forman a fonte da informacin. & transmisor se encarga de adecuar o sinal
de entrada "mensaxe# ao medio de transmisin.
o Adaptador ou Transdutor Fonte: o elemento que adapta o sinal existente no
transmisor e o tipo de sinal que soporta o medio de transmisin. 'ependendo do tipo
de medio, este transductor pode ser necesario ou non "transmisin en fi%ra ptica#.
o Medio de Transmisin: o elemento crucial do sistema, de el !ai a depender o tipo
de mensaxe, a modulacin empregada, a distancia entre o emisor e o receptor e,
principalmente das caractersticas fsicas para poder transmitir sinais a tra!s del. As
lias de transmisin "ca%les#, fi%ras pticas e guas de onda son medios de
transmisin construdos, tamn o son a auga, o aire e incluso o %aleiro.
o Adaptador ou Transdutor Destino: a funcin deste elemento similar, anda que
in!ersa, ao descrito para a (onte. Una antena, de%ido a s$a propiedade de
reciprocidade, sir!e para transformar a enerxa electromagntica en elctrica e
!ice!ersa. &utros adaptadores son os decodificadores de canal "comunicacin de
datos# e os fotosensores para fi%ra ptica, entre outros.
o Receptor: o encargado de separar a mensaxe do sinal modulado, sendo a s$a
complexidade e caractersticas de funcionamento funcin do tipo de sinal de entrada,
do medio utilizado e da modulacin empregada na transmisin.
o Dispositivo de Sada: a interfaz entre o sistema de comunicacin e o receptor da
mensaxe. Este pode consistir nun tele!isor, un receptor de radio, ou un ordenador
"para datos dixitais# entre outros.
Pxina 3 de 38
A sada do dispositi!o se o%ter una !ersin da mensaxe orixinal. As diferencias entre
a en!iada e a reci%ida sern dadas pola distorsin introducida, defectos nos elementos de
transmisin e recepcin, rudo e os fallos na canle de transmisin e as interferencias con
outros sinais que poden afectar ao sistema.
A misin principal do sistema de comunicacin a de proporcionar a maior fidelidade
posi%le para que a mensaxe o%tida na s$a sada sexa, una !ersin retardada no tempo da
que se introduce na s$a entrada.
)omo exemplos de uso diario se teen os sistemas de telefona, radiodifusin "radio# e
a tele!isin analxica ou dixital e internet entre outros. A utilizacin de sinais dixitais
trouxo un cam%io radical no deseo destes sistemas, no que os datos, sexan analxicos ou
dixitais, an transferirse "!a radio# desde un terminal emisor ata outro receptor, facendo
uso de transductores para poder le!alo a ca%o "antenas#. *ir!a como exemplo o sistema de
telefona m%il U+,*, os sistemas de tele!isin por satlite e os enlaces por satlite de
telefona dixital para transmisin de datos.
1.2 Introduccin a modulacin.
)ando se desexa en!iar una mensaxe desde una orixe "fonte# a un destino,
imprescindi%le dotalo duna estructura adecuada para que poida recorrer o espacio que
separa a estes dous elementos. 'elo encrgase un %loque "modulador#, que actuando so%re
o formato orixinal do mensaxe pode superar as dificultades coas que se atopar no camio
para cegar o seu destino. 'entro deste $ltimo %loque est o emisor, que se encarga de
enlazar co medio de propagacin mediante un canle de transmisin, sendo este o camio
que une ao emisor e ao receptor.
Pxina 4 de 38
& sinal en!iado de%e manter un ni!el de calidade suficiente para co receptor poida
reco%ralo e quitarlle a mensaxe o formato elixido para a transmisin "demodulador#,
modificndoo de forma co destinatario interprete correctamente o seu contido.
1.3 Modulacin.
'enomnase modulacin a alteracin sistemtica dun dos parmetros do sinal camado
portador, en funcin de cmo !are a amplitude do sinal, que contn a mensaxe,
denominado modulador. 'enomnase portador ao sinal que pos$e as caractersticas que o
fan adecuado para atra!esar o medio de propagacin, sendo este o elemento de transporte
que se usar para trasladar a nosa mensaxe "sinal modulador#, a tra!s do medio polo cal
ser emitido.
E necesario modular os sinais por diferentes razns:
o *i todos transmiten a frecuencia do sinal orixinal, non ser posi%le recoecela
informacin contida, de%ido a interferencia entre os sinais transmitidos polos
diferentes usuarios.
o En altas frecuencias tense maior eficiencia "rendemento# na transmisin, en funcin
do medio que se empregue.
o Apro!itase mellor o espectro electromagntico, xa que permite a multiplexacin por
frecuencias.
o En caso de transmisin por radiofrecuencia, as antenas teen medidas moito mais
pequenas.
En resumen, a modulacin permite apro!eitar mellor o canle de comunicacin xa que
posi%ilita transmitir mis informacin en forma simultnea polo mesmo canle e protexer
esta de posi%les interferencias e rudos.
& proceso contrario mediante o cal posi%le recuperar o sinal que en!iamos nun sinal
modulado, cmase demodulacin. -olo tanto o %loque que fai posi%le recuperalo sinal
orixinal se lle cama demodulador.
)omo o sinal portador pode ser analxicao ou dixital e o mesmo lle sucede o sinal
modulador, pdense o%ter os seguintes casos de modulacin:
Pxina 5 de 38
Portador
Sinal de transmisin
Modulador
Sinal de datos
Analxico Analxico
Analxico 'ixital
'ixital Analxico
'ixital 'ixital
1.3.1 Portador e modulador analxicos.
'entro do primeiro grupo no que o sinal portador analxico e o sinal modulador tamn o
, en funcin do parmetro que se altere cos cam%ios do sinal modulador, pdense
esta%lecer di!ersos tipos de modulacin:
o +odulacin de amplitude.
o +odulacin de frecuencia.
o +odulacin de fase.
1.3.1.1 Modulacin de AmplitudeAM!.
)mase +odulacin de Amplitude "AM#, cando a amplitude do sinal portador depende
directamente da amplitude do sinal modulador.
Un modulador A+ un dispositi!o que ten dous sinais de entrada, un sinal portador de
amplitude e frecuencia constante, e o sinal de informacin ou modulador. & parmetro
modificado da portadora polo sinal modulador a amplitude.
*e considera o sinal modulador como un $nico sinal senoidal e o sinal portador tamn
senoidal, pero duna frecuencia mis alta.
)ando o sinal modulador ten !alor cero, a amplitude do sinal modulado coincide ca
Pxina " de 38
!oltaxe orixinal do portador
P
, dado que non se aplica modificacin alguna. *en
em%argo, cando o sinal modulador crece "desde . a
/

# , pro!oca un aumento da
amplitude do sinal modulado, de forma que no momento no que se producen os puntos de
mxima amplitude "
/

# coinciden e o !alor do sinal modulador a suma das d$as

tensins de pico dos sinais "
P m
+
#. & sinal modulado sigue a tendencia do modulador
tamn cando este descende ata . "de
/

ata

#, e, incluso, cando se in!erte a s$a

polaridade durante o segundo semiciclo do sinal modulador, tal e como mostra a seguinte
figura.
+atematicamente a expresin que relaciona o sinal portador :
( ) " # /
P P P
t Sen f t g
*endo
P
o !alor de pico e
P
f a frecuencia do sinal portador.
E o sinal modulador ten a seguinte expresin:
" # "/ #
m m m
t Sen f t g
*endo
m

e
m
f
o !alor de pico e a frecuencia do sinal modulador.
)ando se fai a modulacin o%tense en cada momento a suma dos !alores instantneos
dos sinais " portador e modulador# que forman o sinal modulado, polo tanto a expresin
Pxina # de 38
matemtica que relaciona o sinal modulado :
" # 0 " #1 "/ #
P P m P
t t Sen f t + g
Agora se su%stit$e e queda:
" # 0 "/ #1 "/ #
M P m m P
t Sen f t Sen f t + g g
*i se saca factor com$n a
P
, o%tense:
" # 2 "/ # "/ #
m
M P m P
P

t Sen f t Sen f t

1 _
+

1
, ]
g g
'enomnase a relacin existente entre as tensins mximas dos sinais modulador e
portador como o ndice de modulacin!
m
P

Este factor indica a profundidade de modulacin e se mide en tanto por cento e se

representa pola letra M . & ndice de modulacin depende do ni!el do sinal modulador.
3a figura seguinte !ese un sinal con un ndice de modulacin inferior a cen por cen.
*i este factor toma !alores demasiado ele!ados poden existir pro%lemas de
so"remodulacin. Estes presntanse cando o sinal modulado !ara tanto que nos
semiciclos negati!os do sinal cega a anularse por completo. 3esta situacin aparecer
una forte distorsin so%re a sinal, que a%er que e!itar a toda costa.
Pxina $ de 38
-ara calculalo no osciloscopio, se utiliza a seguinte expresin:
*i se fan as operacins necesarias na expresin matemtica anterior
# "t
M
que
relaciona%a o sinal modulador co sinal portador, o%tense a frmula do sinal modulador
seguinte:
)omo se o%ser!a a expresin matemtica anterior consta de tres termos. & primeiro
corresponde a un sinal da mesma frecuencia ca da portadora, o seguinte a un sinal que ten
por frecuencia a diferencia entre a frecuencia do sinal portador e a do sinal modulador e o
terceiro a un sinal que ten por frecuencia a suma dos dous anteriores. *i se desexa
entender mellor o proceso de modulacin, necesario analizalo desde o punto de !ista
espectral. 3os osciloscopios represntanse ciclos repetiti!os do sinal en funcin do tempo
e nos medidores ou analizadores de espectro se representan con relacin a frecuencia as
amplitudes do sinal en cuestin. & sinal modulado ten como representacin espectral a
seguinte:
Pxina % de 38

Ata agora se considera os sinais modulador e portador de tipo senoidal, polo que o seu
espectro estar formado por una $nica frecuencia, xa que se trata de sinais unitarias. Esta
composta por:
Portadora! A frecuencia do sinal sigue sendo a que orixinalmente tia a portadora, polo
que parece lxico pensar que o seu espectro aparecer, como sinal fundamental, una
lia !ertical situada na frecuencia da portadora
Frecuencias laterais! ,amn se pode o%ser!ar que so%re o sinal modulado mstranse as
!ariacins do mensaxe orixinal, por lo que, no espectro aparecen d$as frecuencias
laterais, una a cada lado da portadora e separadas desta por un !alor exactamente igual
a frecuencia do sinal moduladora. 'itas lias de espectro teen un ni!el inferior ao da
portadora, e a s$a relacin con ela precisamente o ndice de modulacin.
A modulacin desen!ol!erase a%itualmente con sinais de son, por lo que, en lugar de
falar duna sola frecuencia moduladora, temos que referirnos a %anda de paso que se
procesa no modulador. 'e esta forma, en !ez de o%ter d$as frecuencias laterais, o sinal
modulado presentar d$as %andas laterais, e os marxes sern definidos pola %anda de
frecuencias que forman a sinal de son. 3o caso da %anda de A+ comercial, o son est
comprendido entre 4. 5z e 6,4 75z, polo que tras a modulacin xorden d$as %andas
laterais que confiren ao conxunto un espectro de 8 75z de ancura. *endo o anco de
%anda total do canle transmitido de 2.9z., xa que ai que engadirlle as d$as %andas de
proteccin lateral de ..49z cada una.
Pxina 1& de 38
A modulacin en amplitude ten unas caractersticas particulares que merecen ser
comentadas:
o F#cil demodulacin. -ola s$a natureza, o sinal de A+ moi sinxelo de demodular,
posto que %astar con un detector de en!ol!ente "formado por un diodo, un
condensador e una resistencia# para extraelo sinal modulador. Ademais a
informacin aparece duplicada, xa que o proceso de modulacin crea d$as %andas
laterais simtricas, o que facilitar inda mis os procesos de sintonizacin e
deteccin. Esta a principal !antaxe do sistema, xa que o receptor sinxelo e, por lo
tanto, econmico.
: 3o que )2 o condensador que elimina a radiofrecuencia "portadora#, )/ a
compoente continua e ;2 a resistencia de carga do circuto anterior. &
diodo '2 elimina una das %andas laterais "a negati!a ou inferior# e tamn
pode ir colocado en sentido contrario eliminando neste caso a %anda superior
ou a positi!a do sinal modulado.
o Sensi"ilidade ante rudos. Un dos maiores incon!enientes a gran !ulnera%ilidade
da modulacin de amplitude os rudos do medio de propagacin. 'urante a
transmisin, mest$ranse co sinal multitude de sinais alleas, que pro!ocarn
modificacins da tensin instantnea da onda modulado. Estes cam%ios de ni!el
manteranse incluso despois da demodulacin, posto que a informacin extraese,
precisamente, das !ariacins de amplitude do sinal.
o $aixo rendemento na transmisin. 'a potencia xerada por un modulador de
amplitude, estmase que un 4. por 2.. in!rtese en emitilo sinal portador, que, na
realidade, non contn informacin. & resto di!dese, a partes iguais, entre as d$as
%andas laterais, polo que o receptor "que solo tomar a informacin duna delas#
perci%ir una potencia $til equi!alente ao /4 por 2.. da potencia total emitida.
o Anc%o de "anda elevado. Una canle de radio modulado en amplitude ter sempre
un anco de %anda igual ao do%re da %anda de paso do sinal de son "informacin#
que est transmitindo. & que limitar o n$mero de canles que se podern emitir pola
%anda de radiofrecuencia.
&s incon!enientes tratados anteriormente fixo que se desen!ol!eran algunas !ariantes
do sistema de modulacin en amplitude, orientadas a aplicacins especficas, estas son:
'o(re )anda *ateral ')*!.
Una !ez efectuada a modulacin pola portadora, non necesario manter esta compoente
xa que consume a metade da potencia para a s$a transmisin. *en em%argo, na
modulacin '<=, a potencia in!ertese en transmitir soamente as %andas laterais, polo que
o rendemento cegar ata o 4.>. A portadora necestase para a demodulacin do sinal e
esta poder ser restaurada no receptor, anda que se precisarn circutos adicionais que o
encarecern. 'itas razns fan que se utilice este tipo de modulacin solo cando se desexa
Pxina 11 de 38
aforrar enerxa no transmisor e non de aplicacin para o mercado en xeral polo costo que
a de!andita demodulacin conle!a.
)anda *ateral +nica )*,!.
-ara aumentar o n$mero de canles emitidos e mellorar o rendemento do transmisor,
pdese eliminar, ademais da portadora, una das %andas laterais. 3este caso, toda a
potencia radiada resultar $til, posto que se est en!iando unicamente a mensaxe orixinal
na %anda escollida, o%tendo un rendemento terico do 2.. por 2.. no transmisor. As
mesmo, se ten a !antaxe de que o espectro de frecuencia red$cese a metade e polo que o
n$mero de canles utiliza%les aumenta. *en em%argo, este drstico recorte efectuado so%re
o espectro emitido fai co receptor sexa mis complexo que na !ersin con!encional. Este
incon!eniente delimita o uso do sistema a aquelas aplicacins nas que, se pode permitir o
seu encarecemento e non resulta adecuada para a emisins a grandes masas de po%oacin,
na que por suposto prima o a%aratamento do equipo receptor para o onte.
)anda *ateral -estixial )*-!.
3este sistema, o que se transmite a portadora e una %anda lateral completa. Ademais,
para facilitala demodulacin e reducir os costos do receptor, a outra %anda lateral non se
elimina por completo, mantendo un ?vestixio@ da zona prxima a portadora entre un 4 e
un 2.> da orixinal. Este tipo de modulacin permite aumentar o n$mero de canles por
cada %anda, e presenta un rendemento mellor que A+ estndar , mentres que mantn a
simplicidade de demodulacin. Emprgase en tele!isin analxica, polo que resulta
adecuado para un mercado a gran escala.
Pxina 12 de 38
1.3.1.2 Modulacin en .recuencia /M!.
3a modulacin en frecuencia, a frecuencia do sinal portador !ese modificado polos
cam%ios de amplitude que sufre o sinal modulador. -olo tanto, o parmetro modificado
do sinal portador neste tipo de modulacin e o da frecuencia.
3a figura anterior, se o%ser!a cmo o sinal modulado ten una frecuencia de repouso
que coincide coa da portadora. Esta frecuencia aparece cando non se transmite son alg$n
"informacin#, polo que non se altera o sinal portador nese instante. -ero, a medida que o
sinal modulador !ai cam%iando de !alor, a portadora !ai modificando a s$a frecuencia,
aparecendo agora una frecuencia mxima e outra mnima, proporcionais as amplitudes
extremas do sinal de son que sir!e para modular .
A expresin matemtica que relaciona o sinal portador :
A
p
"t# B A
p
sen"/C f
p
t#
E a do sinal modulador :
A
m
"t# B A
m
sen"/C f
m
t#
Pxina 13 de 38
A frecuencia do sinal modulado !aria o redor da frecuencia do sinal portador, da cordo
coa seguinte expresin:
f B f
p
D Ef sen"/ C f
m
t#
-olo que a expresin do sinal modulado resulta:
A
p
"t# B A
p
sen0/C "f
p
D Ef sen"/ C f
m
t# # t1
Ef se lle cama desviacin de frecuencia e o mximo cam%io de frecuencia que pode
experimentar a frecuencia do sinal portador. A !ariacin total de frecuencia, desde a mis
%aixa ata a mis alta, se a coece como oscilacin de portadora.
'e esta forma, un sinal modulador que ten ni!eis positi!os e negati!os, como un sinal
senoidal puro, pro!ocara una oscilacin de portadora igual a / !eces a des!iacin de
frecuencia.
Una sinal modulado en frecuencia pode expresarse mediante a seguinte expresin:
3a que se lle cama ndice de modulacin a expresin seguinte:
E se lle denomina porcentaxe de modulacin a razn entre a des!iacin de frecuencia
efecti!a respecto da des!iacin de frecuencia mxima permisi%le a en!iar como sinal
moduladora:
A diferenza da modulacin en amplitude, o sinal de (+ resulta ms difcil de
!isualizalo no osciloscopio "dominio do tempo#. Esto d%ese a que o osciloscopio executa
!arridos repetiti!os, e, en cada un deles, atpase cuna gama de frecuencias distinta, froito
do desprazamento que sufre o sinal modulado. & resultado de todo elo que, se !e una
zona difusa correspondente aos desprazamentos de frecuencia detectados.
-ara !isualizar e ter una idea clara dun sinal modulado en frecuencia, necesario o
analizador de espectros.
As, pdese o%ser!ar que agora non aparecen unicamente d$as %andas laterais"como en
A+#, senn que, no seu lugar, mstrase un paquete compacto de informacin, resultante
do desprazamento de frecuencias ao que se !e sometido o sinal portador orixinal a medida
que !ai cam%iando a amplitude da onda moduladora. &s extremos deste paquete estn
determinados polo !oltaxe mximo e mnimo do sinal "son# aplicado ao modulador.
A des!iacin de frecuencia depende do anco de %anda mximo do sinal modulador
que se desexe transmitir, sendo necesarias des!iacins mis grandes cuanto maior sexa a
calidade do son que se emitir. 3os canles de radio comercial a mxima des!iacin de
Pxina 14 de 38
frecuencia e de F49z., e como simtrica respecto a frecuencia de repouso, o anco de
%anda duna emisora de 24.9z. Agora ai que engadirlle as %andas de proteccin
laterais, /49z. a cada lado, tendo entn un anco de %anda total por emisora de /..9z.
*endo a frecuencia mxima que se pode emitir de son, coa que se modula, de 249z., o
ndice de modulacin mximo en (+ de 4 " F4G24 B 4 #.
/M est0reo. Sinal mutiplex MP1!.
&s comezos das comunicacins comerciais de radiofrecuencia foron en formato
monofnico, no transcorrer do tempo xurdiu a necesidade dun sistema de maior calidade
"sinales estereofnicos#. *en em%argo, non se poda tirar co gran parque de receptores e
equipas de emisin existentes, polo que se esta%leceron d$as condicins na implantacin
deste no!o sistema:
o &ompati"ilidade. & no!o formato elixido, de%e permitir aos usuarios con receptores
monofnicos seguir reci%indo o mesmo que antes, mantndose polo tanto, a
estructura orixinal da transmisin.
o Retrocompati"ilidade. 3o no!o sistema de transmisin estreo ten que posi%ilitar
tamn a transmisin de sinais monoaurales.
A partir destas premisas fundamentais, se creou un sistema cos seguintes elementos:

Sinal suma 'I(D#. E un programa %ase igual ao existente, que tratado con!enientemente
contera parte da informacin dun programa estreo. Este paquete de informacin ser o
que demodularn os receptores mono. A s$a frecuencia mxima de 24 75z.
Sinal diferencia 'I)D*! E un paquete de informacin adicional que se engade e non
interfire co principal, e despois no receptor ten que permitir separar os sinais e
conseguir os dous canles estreo. Aendo que os sinais suma"HD'# e diferencia "HI'#
teen o mesmo espectro de frecuencias"24 95z.#, o sinal diferencia desprazarase da
frecuencia do paquete adicional por medio dun sistema de modulacin auxiliar
"multiplexacin#. -ara e!itar interferencias coa modulacin principal "(+# que se
efectuar posteriormente, se lle fai una modulacin D$+, con portadora de JK 75z,
que ir desde /J "JKI24# a 4J 75z"JKD24#, xa ca mxima frecuencia de audio
transmitida de 24 75z.
Tono piloto! -ara cos receptores entendan co sinal reci%ido una transmisin
estereofnica e as poder acti!alos circutos de demodulacin e matrizado
correspondentes, engdeselle un sinal senoidal de 28 75z, que ademais ser!ir, como
Pxina 15 de 38
referencia de orixe para a rexeneracin da su%portadora "JK95z# eliminada na
modulacin de do%re %anda lateral.
A este conxunto de informacins se lla coece como sinal m,ltiplex 'MP-*, xa que fai
o desprazamento de frecuencias por multiplexacin en frecuencia para poder transmitilo
sinal diferencia de canles estreo. -ara completar o espectro do sinal a transmitir, a maior
parte das emisoras comerciais incorporan informacin de texto complementario. Este
ser!icio, denominado RDS " Radio Data S.stem*, proporciona informacin do nome da
emisora, o tipo de programacin que emite e presta ser!icios de seguimento da emisora,
con cam%ios de sintona automticos para os receptores m%iles "auto radios#, o a
conmutacin automtica na recepcin de noticias de trfico, entre outros. ,odo elo
consguese a tra!s da trama de datos dixitais que a emisora en!a ciclicamente
modulados en PS/, cuna frecuencia de portadora de 4F 75z. & anco de %anda de cada
una das %andas laterais de /,69z. +ediante a inclusin da informacin ;'*,
compltase o conxunto de sinais MP- que forman o programa a transmitir.
Codi$icador est%reo.
-ara le!ar a ca%o tdalas operacins descritas anteriormente, os sinais dos canles esquerdo
e dereito aplcanse a un equipo de proceso especfico, que codificar am%as sinais,
xerando o canle m$ltiplex, e, dado o caso, meter os datos correspondentes ao programa
;'*.
A estructura do codificador aparece na seguinte figura, na que se poden distinguir estes
%loques:
Pre0nfasis e filtro paso "aixo. 'urante a transmisin de sinais !a radio incorporaranse
rudos non desexados que pertur%an a calidade de recepcin. Estes rudos afectan
especialmente os sinais de maior frecuencia, por lo que, para e!italos, se incorporar un
filtro de prenfasis, mellorando con elo la relacin sinalGrudo do sistema de
transmisin. A caracterstica defnese a tra!s de s$a constante de tempo, encontrndose
estandarizada en Europa en 4. ms "en Amrica se utiliza F4 ms*! 'entro de este %loque
est tamn un filtro paso %aixo, encargado de delimitar o marxe de frecuencias de son
cuna frecuencia de corte de 24 75z.
Proceso do sinal principal! &s sinais dos canles esquerdo e dereito conforman o
programa principal que se emitir, para o cal cond$cense ata un sumador, o%tendo o
sinal HD'. A este sumador cegarn outras sinais, posto que o elemento integrador de
tdolos procesos parciais que descri%iremos a continuacin.
Pxina 1" de 38
Proceso de sinal diferencia. -ara conseguila sinal diferencia entre os dous canles de
entrada se utiliza circuto restador ou diferenciador. Este sinal diferencia segue estando
na %anda orixinal"24 95z#, polo que preciso ele!ar a s$a frecuencia a tra!s do
proceso de modulacin '<=. & sinal portador xrase no oscilador de su%portadora de
JK 75z.
Frecuencia piloto! & sinal do oscilador ser!ir tamn para xerar o tono piloto de
identificacin de transmisin estereofnica. -ara elo, %astar con utilizar un di!isor por
dous da su%portadora de JK9z.
Modulador RDS! *i a emisora emite o ser!icio de radiotexto, requirirase un modulador
-*9 que con!erta a trama dixital "datos#, nun sinal modulado so%re una portadora
senoidal de 4F 75z, con cam%ios de fase proporcionais a informacin dixital que se
emitir.
,odos os sinais de sada destes procesos sumaranse, para o%ter un $nico sinal que ser
a que module en frecuencia a portadora da emisora. A este sinal denomnase +-L ten
nestes intres una frecuencia mxima de 48,6 9z. *endo esta a mxima des!iacin de
frecuencia, inda que o sistema est preparado para que o !alor desta sexa F4 9z como xa
se mencionou.
1.3.1.3 Modulacin de .ase. PM.
3este sistema, as !ariacins de amplitude da onda moduladora pro!ocarn
desprazamentos na fase da portadora, des!indose da que ten na s$a posicin de repouso.
'ito mtodo ten importantes pro%lemas si se quere transmitir una onda como a do son, na
que se teen infinitos !alores posi%les do sinal modulador, producndose tamn infinitas
!ariacins da fase no modulador.
A modulacin de fase "-+# require equipos de recepcin mis complexos que en (+ e
presenta pro%lemas para determinar por exemplo si un sinal ten una fase determinada ".M
ou 2K.M#. A forma dos sinais de modulacin de frecuencia e modulacin de fase son moi
parecidas. 'e feito, imposi%le diferencialas sen ter un coecemento pre!io da funcin de
Pxina 1# de 38
modulacin.
)omo moi difcil de detectar !ariacins de pequenas dimensins na fase do sinal,
limitarmola aplicacin de este tipo de modulacin a emisin de mensaxes dixitais, no que
cam%ios %ruscos na amplitude da moduladora pro!ocarn desprazamentos de fase moi
e!identes xa coecidos con anticipacin.
A diferencia entre una modulacin en frecuencia e una modulacin de fase !ese para
a mesma portadora e o mesmo sinal modulador na seguinte figura:
Pxina 1$ de 38
1.3.2 Portadora analxica e moduladora dixital.
'entro de este apartado a situacin mis coecida a transmisin de datos dixitais a tra!s
da rede telefnica. Esta rede foi deseada para reci%ir e transmitir sinais analxicas para a
!oz "J.. a J6..5z#. -or lo tanto non de todo adecuada para a transmisin de sinais
dixitais. +ediante o uso de modems "modulador I demodulador#, os cales con!erten os
datos dixitais en sinais analxicas e !ice!ersa, se pode utilizar para en!iar datos dixitais.
&s modems telefnicos, se utilizan na rede telefnica para producir sinais no rango de
frecuencias de !oz, os modems de %anda anca, por exemplo os modems ADS+ e os
modems de ca%le ou ca%lemodems, utilizan as mesmas tcnicas pero a frecuencias mis
altas cas da !oz umana.
'entro do grupo de transmisins con sinais de transmisin analxicas e datos dixitais
se teen os seguintes casos de tcnicas de modulacin ou codificacin dependendo do
parmetro do sinal portador que afectado ou !ariado:
o 'esprazamento de amplitude : AS/ "AmplitudesIsift 7eNing#
o 'esprazamento de frecuencia : FS/ "(requencNIsift 7eNing#
o 'esprazamento de fase : -*9 "-aseIsift 7eNing#
1.3.2.1 'espra2amento de amplitude AS3.
A*9 "AmplitudesIsift 7eNing#, una modulacin de amplitude na que o sinal
modulador "datos# dixital. &s dous !alores %inarios se representan con d$as amplitudes
diferentes e normal que una das d$as amplitudes sexa cero. &u sexa, un dos dxitos
%inarios represntase mediante a presencia da portadora con amplitude constante, e o outro
dxito con ausencia do sinal portador.
)omo una modulacin de amplitude, o sinal modulado ten a seguinte expresin,
como xa se !eu en A+:
( ) " # /
M P m P
t Sen f t g
& sinal dixital solo toma os seguintes !alores:
o )ando o sinal modulador sexa cero
( ) .
M
t
o )ando o sinal modulador sexa un
( ) ( ) /
M P P
t Sen f t g
& sinal modulado pode representarse da seguinte maneira:
Pxina 1% de 38
& anco de %anda necesario para esta transmisin maior co requirido para
modulacin de amplitude "A+#, de%ido a cantidade de sinais de frecuencias significati!as
que conten o espectro, dependendo dita cantidade da relacin entre o perodo e o tempo de
duracin dos pulsos.
Esta tcnica de modulacin A*9 se utiliza para a transmisin de datos dixitais en fi%ras
pticas, a expresin do sinal modulador sigue sendo o mesmo. O dicir, un estado lxico se
representa mediante un pulso de luz, mentres que o outro se representa mediante a
ausencia de luz.
1.3.2.2 'espra2amento de .recuencia /S3.
(*9 "(requencNIsift 7eNing#, una modulacin de frecuencia na que o sinal modulador
dixital "datos#. &s dous estados lxicos "P.Q e P2Q# se representan con d$as frecuencias
diferentes "
2
f
e
/
f
# prximas a frecuencia do sinal portador
P
f
.
A expresin para o estado lxico P2Q :
( ) ( )
2
/
M P
t Sen f t
E para o estado lxico P.Q :
( ) ( )
/
/
M P
t Sen f t
As frecuencias
2
f e
/
f corresponden a desprazamentos da mesma magnitude pero en
sentidos opostos da frecuencia do sinal portador.
& sinal modulado pode representarse da seguinte maneira:
Pxina 2& de 38
1.3.2.3 'espra2amento de .ase PS3!.
Modulacin PS3.
-*9 "-aseIsift 7eNing#, una modulacin de fase na que o sinal modulador "datos#
dixital e o sinal portador analxico.
5ai dous tipos de modulacin -*9:
: -*9 con!encional, na que se teen en conta os desprazamentos de fase
: -*9 diferencial, na que se consideran soamente as transicins entre estados lxicos.
As consideracins que seguen a continuacin son !lidas para am%os casos. *e
aplicamos un sinal %inario como mensaxe a transmitir "como o da figura seguinte# e
eliximos un sinal senoidal como portadora, o%tense:
Pxina 21 de 38
)ando o sinal modulador !ale P.Q ou tamn P2Q, a fase do sinal modulado coincide coa
portadora, xa que non se aplica ning$n cam%io de estado. 3o momento que o mensaxe
"sinal modulador# cam%ia de estado, pro!oca a in!ersin de fase do sinal modulado,
mantndose nesta situacin ata que o sinal modulador !ol!e a cam%iar de estado lxico.
-roducndose un desfase de 2K.R ao ter que in!erter a fase, tal e como se mostra na figura
anterior.
3un sistema -*9 con!encional necesario ter una portadora no receptor para
sincronizacin, ou utilizar un cdigo de sincronizacin, por esta razn xurde a necesidade
dun sistema -*9 diferencial. O diferencial porque a informacin non esta contida na fase
do sinal, senn nas transicins desta. A referencia de fase tmase do inter!alo inmediato
anterior, co que o detector descodifica a informacin dixital %asendose en diferencias
relati!as de fase.
Modulacin 4PS3.
3a modulacin anterior o sinal dixital unicamente pos$e dous ni!eis de tensin, polo que
se producen soamente d$as posi%les fases ". e 2K.R# do sinal modulado. -ero para
mellorar a !elocidade da comunicacin, se pode aumentar o n$mero de fases que poder
adoptalo sinal modulado.
'ado ca cadencia duna transmisin de datos %inarios est dada pola cantidade de
!eces cun sinal cam%ia de ni!el, o%sr!ese como se pode en!iar d$as unidades de
informacin "dous %its#, mediante un solo cam%io de ni!el.
*e se toman as posi%les com%inacins de dous %its e a cada par destes "dous %its# se lle
asigna un ni!el de tensin ou amplitude de sinal distinta, cada !alor destes o%tn un !alor
de fase distinto. )omo o sinal portador toma 6 !alores posi%les, se de%ern producir 6
desprazamentos de fase que darn 6 fases distintas, correspondendo cada una delas a un
estado diferente. -ara este caso, graficamente se tern os seguintes desprazamentos de
fase:
Pxina 22 de 38
*i se ten a seguinte secuencia de %its:
*i se toman os %its de dous en dous, o%tense a seguinte relacin:
2.G22G .2G ..G2.G .2
*e a cada par de %its se lle asigna un ni!el de tensin ou amplitude do sinal modulador,
o%tense:
Aos pulsos dos sinais multini!el se os denomina di%its, posto que en cada un deles se
en!an dous %its. 'o mesmo xeito se poden o%ter tri%its, cuadri%its, etc..
1.3.3 Portadora dixital e moduladora analxica.
A modulacin de pulsos mis una tcnica de procesamento de informacin que una
modulacin. 3este tipo de modulacins o que se fai o mstreo do sinal modulador e cos
datos o%tidos se modifican os parmetros dun tren de impulsos que posteriormente se
Pxina 23 de 38
emitirn por un canle de comunicacin con outro tipo de modulacin "A*9, (*9, ou
-*9#.
&s pulsos representati!os do sinal modulador son de moi corta duracin en
comparacin ao tempo entre dous deles. 'e%ido a isto, a potencia transmitida pdese
concentrar en espacios curtos de tempo, en lugar de ser en!iados de forma continua, co
conseguinte aforro de enerxa.
-ara facer un mostreo en condicins seg$n o criterio de 3Nquist, a frecuencia de
mostreo ten que ser como mnimo o do%re do frecuencia mxima do sinal que se mstrea "
moduladora#. )ando esta condicin satisfeita se recupera o sinal modulador por un
simple filtro paso %aixos, no receptor.
Existen !arias tcnicas de modulacin moi usadas oxe en da, como:
o +odulacin analxica de pulsos
o +odulacin de pulsos codificados
o +odulacin delta
1.3.3.1 Modulacin analxica de pulsos.
3este tipo de modulacin ai tres casos:
o +odulacin de pulsos en amplitude "-A+#
o +odulacin do anco de pulsos "-S+# e modulacin de pulsos en duracin "-'+#.
o +odulacin de pulsos en posicin "--+#.
Modulacin de pulsos en amplitude PAM.
3a modulacin -A+ "-ulse Amplitude +odulation# & sinal de mstreo una sucesin
de pulsos unipolares, na que a s$a amplitudes proporcional aos !alores mostra
instantneos da mensaxe de datos.
,en as mesmas caractersticas que una modulacin en amplitude "A+#.
Modulacin de anc5ura de pulsos P6M e modulacin P'M.
3a modulacin -S+ "-ulse Sidt +odulation# a ancura ou duracin do pulso e
proporcional a amplitude da mostra.
-ara o%ter un sinal modulado en ancura de pulsos se fai una comparacin do sinal
modulador cun sinal triangular.
Pxina 24 de 38
)omo circuto comparador se utiliza un operacional conformado como elemento
comparador e na sada o%tense un sinal proporcional a tensin de alimentacin, xa que
este %ascula entre saturacin positi!a e saturacin negati!a, si se lle mete o sinal
modulador "senoidal# na entrada non in!ersora e o sinal triangular na entrada in!ersora.
)ando o sinal modulador sexa maior ca triangular en !alor instantneo o operacional est
en saturacin positi!a, e cando o re!s est en saturacin negati!a.
As formas de onda tanto de entrada como de sada son as seguintes:
Pxina 25 de 38
A modulacin de pulsos en posicin -'+ "-ulse 'uring +odulation# , se diferencia da
modulacin -S+, na utilizacin do sinal triangular que neste caso en dente de serra.
*e considera o sinal modulador una onda sinusoidal pura e se modula con esta o sinal
en dente de serra. *e fixa un ni!el de mostreo que se esta%lece cun limitador e se mantn
como inicio do pulso o flanco de su%ida do dente de serra modulado. *endo a duracin dos
pulsos o tempo que este sinal e maior co ni!el de mostreo.
Modulacin de pulsos en posicin PPM.
A modulacin --+ "-ulse -osition +odulation# se o%tn a partires da modulacin
anterior -'+. Lranse pulsos de corta duracin xa que so importante a posicin que
ocupan no tempo e non a s$a duracin. & que fan marcar a posicin no tempo co flanco
de su%ida dos pulsos con relacin o flanco de su%ida da onda triangular, como se !e na
figura seguinte:
Pxina 2" de 38
1.3.3.2 Modulacin de pulsos codi.icados PCM.
3a modulacin de pulsos codificados -)+ "-ulse )ode +odulation# ai que realizar un
mostreo do sinal, cuantificala mostra e codificala. & mostreo do sinal se fai a inter!alos
regulares, despois estes !alores se cuantifican en amplitude ao !alor discreto mis
prximo, que xa est predeterminado e por $ltimo se codifica cun cdigo %inario. &
codificador se encarga de con!erter as mostras nun cdigo que ser o sinal modulado.
A cantidade de ni!eis de cuantificacin depende da cantidade de %its que se empreguen
na codificacin, posto que con n %its se teen
/
n
com%inacins posi%les. 3a figura
seguinte se empregan tres %its de cuantificacin para cada mostra.
Pxina 2# de 38
1.3.3.3 Modulacin delta.
A modulacin delta consiste en comparar o sinal cuna sucesin de pulsos de amplitude
crecente mentres a amplitude desta sucesin se atopa por de%aixo da amplitude do sinal e
decrecente cando a amplitude dos pulsos de mostreo supera a amplitude do sinal.
)omo a modulacin delta aproxima o sinal mediante una funcin escalonada lineal, o
cam%io do sinal de%e ser relati!amente lento en comparacin coa tasa de mostreo. Este
requirimento implica mostreada ao menos cinco !eces maior co criterio de 3Nquist, ou
sexa, ca frecuencia de mostreo ten que ser aproximadamente dez !eces a mxima
frecuencia a mostrear.
& sinal o%tido non a que se transmite, senn que se transmite una sucesin de dxitos
%inarios que indican a polaridade dos escalns. *e o escaln esta en ni!el por de%aixo do
sinal a mostrear os dxitos son positi!os e si est por ri%a o re!s.
1.3.4 Portadora dixital e moduladora analxica.
Hnda que se lle caman modulacins non se empregan para a emisin en radio frecuencia,
se non mais %en, en un cam%io de codificacin, que pretende na maiora dos casos
diminur a frecuencia para que os equipos receptores poidan seguilo proceso sen un costo
moi ele!ado.
Esta disposicin diferente dos %its "cam%io de cdigo# pode ser despois en!iada por
outro tipo de modulacin "A*9, (*9, ou -*9#.
)omo mostra deste tipo de modulacin se trata solo un tipo, a codificacin ou
modulacin diferencial.
1.3.4.1 Codi.icacin di.erencial modulacin!.
Un tren de impulsos dixitais se con!erten en 3;T " non retorno a cero#, se mostrean e no
instante en que se produza una transicin "cam%io de cdigo dixital# ou flanco se coloca
un P2Q lxico, se non existe dita transicin se pon un P.Q lxico.
Pxina 2$ de 38
*e mostrea o sinal 3;T. 3o instante do mostreo no que se detecta un P2Q se produce
una transicin " cam%io de ni!el # mentres que si detectado un P.Q non se produce
ninguna transicin. *i se ten o sinal 3;T anterior quedara:
3o receptor se reci%e o sinal e se realiza un mstreo, pero desfasado nun 4.> do
tempo con respecto o realizado no transmisor. & sinal reci%ido mostrease e se compara
coas mostras adxacentes " a mostreada coa seguinte#. *i ai transicin "cam%io de ni!el# se
pon un P2Q se non ai transicin se pon un P.Q.
Pxina 2% de 38
1.4 7eceptor de radio.
Una !ez emitido, o sinal de radio, despois de
recorrer o medio de propagacin, cegar ata as
antenas dos receptores, que conformarn o
seguinte esla!n na cadea de transmisin.
& receptor de radio mis frecuente o
supereterodino. <asease na transformacin da
frecuencia de calquera emisora da %anda de radio ata
una de !alor fixo, coecida como frecuencia
intermedia, definida polo propio receptor e que
ser a que a le!ar ata o demodulador. A
utilizacin deste tipo de receptores aporta una
ele!ada selecti!idade, as, ao trasladar calquera
emisora ata a frecuencia intermedia, podemos
colocar un sistema de filtrado moi efecti!o, sintonizndoo so%re una frecuencia $nica e
e!itando o uso de filtros de frecuencia !aria%le xa que o anco de %anda cam%ia coa
frecuencia de resonancia.
3a seguinte figura aparece o diagrama de %loques tpico dun receptor de radio de A+
e (+. A primeira !ista o%sr!anse a similitude dos dous procesos, que difiren
fundamentalmente nas frecuencias de tra%allo e la natureza dos demoduladores.
&s campos electromagnticos de tdalas emisoras da %anda sern captados pola antena
correspondente, cos transformar en sinais elctricos. 'e%ido a %aixa selecti!idade da
antena, na entrada do receptor aparecern tamn "con maior ou menor ni!el# sinais
pertencentes a outras %andas, e incluso rudos e ondas non desexadas. -or elo, requrese
como primeiro elemento un amplificador de radiofrecuencia. Este amplificador le!a
asociado un filtro paso %anda, polo que encargarase de discriminalas ondas cegadas ata el
que non sexan da %anda de frecuencias nas que tra%alla o receptor. *imultaneamente, os
sinais das emisoras da s$a %anda de tra%allo sern amplificadas, co o%xecti!o de dotalas
da amplitude suficiente para pasalos procesos posteriores. En alg$ns casos, a etapa inicial
constit$ese unicamente co circuto resoante de entrada, trasladando as funcins
Pxina 3& de 38
amplificadoras ao seguinte %loque, como se o%ser!a no diagrama do receptor de A+.
3a sada do primeiro %loque teremos, por lo tanto, os sinais de tdalas emisoras da
%anda. *en em%argo, seleccionarase una delas, determinando cl ser a que contin$e o
proceso ata a demodulacin. )omo comentamos, este sistema fundamntase no proceso de
eterodinacin de frecuencias, co que se necesita un mesturador, que reci%ir ademais do
sinal de ;( tamn o sinal do oscilador local, que a que determinar a frecuencia exacta
que demodular o receptor. Entre os productos da modulacin o%tidos na sada do
mesturador, podemos resaltalos seguintes:
o &s sinais orixinais de radiofrecuencia ";(# e do oscilador local "&=#.
o & sinal suma dos dous "&= D ;(#.
o & sinal resta dos dous "&= I;(#.
o &utros armnicos m$ltiplos dos sinais suma e resta, inda que con menor ni!el.
,emos que ter en conta co sinal de RF , en realidade, un numeroso grupo de sinais de
frecuencia diferente, correspondentes a todas las emisoras da %anda de recepcin. -ero, de
tdolos sinais que podemos encontrar neste punto, soamente permitirmolo paso dun
deles, de%endo %loquear ao resto coa maior efecti!idade que nos sexa posi%le. 'e esto
encargarase a etapa de frecuencia intermedia, formada por !arias fases de amplificacin
sintonizada con filtros paso %anda. Estes filtros, creados con circutos =I) ou con
resoadores cermicos, conseguen acoutar cuna alta selecti!idade o marxe de frecuencias
cos podern atra!esar. As caractersticas destes filtros difiren para os sistemas existentes,
acomodndose as particularidades de cada tipo de modulacin.
& sinal seleccionado ser aquel que a s$a diferencia entre a frecuencia do oscilador
local e da emisora de radio en antena sexa exactamente o !alor de la frecuencia
intermedia. )omo o filtro ten o anco de %anda correspondente a una canle de
transmisin,. solo permitirase o paso duna das emisoras da %anda, precisamente aquela
que cumpra esta condicin. 'e esta forma, a frecuencia do oscilador local a que definir
cl das emisoras ser demodulada.
FI B 1+ )RF U RF B. 1+ )FI
)ur!as de resposta de frecuencia intermedia de A+ "A#
(+ "B#, e una t%oa de cal a frecuencia correspondente
e o anco de %anda. 5ai que ter en conta que faltan por
engadirlle as %andas de proteccin lateral, polo que os
ancho de banda de AM e de FM son 10 e 200 Khz
respecti!amente.
Una !ez seleccionada e amplificada a
emisora que se desexa reci%ir, procederemos coa
demodulacin. 'ependendo do tipo de
modulacin empregado, disporase dun circuto
ou outro de demodulacin. 3o caso do sinal de A+, %astar cun detector de en!ol!enteV
mentres que para os sinais modulados en frecuencia utilizaremos frecuentemente un %ucle
encla!ado en fase "-==# funcionando como demodulador. 3este $ltimo caso, como a
Pxina 31 de 38
informacin est contida nos cam%ios de frecuencia, as !ariacins de amplitude do sinal
non sern tidas en conta, polo que se usar un circuto limitador para recortalos extremos
superior e inferior da amplitude do sinal. )on esta operacin elimnanse tamn os posi%les
rudos incorporados o sinal durante a propagacin a tra!s do medio, logrndose as un
sinal demodulado limpo de interferencias.
3a sada do demodulador o%temos xa o sinal de audio en %anda %ase "A+# ou o sinal
estreo m$ltiplex "(+#, neste caso procederemos a extraelos seus compoentes mediante
o decodificador estreo. A sada aparecern os canles esquerdo e dereito, que finalizarn
o seu camio ao atra!esalos filtros de denfasis. Estes filtros son os que complementan
aos do transmisor, e re%aixarn a amplitude dos sinais de frecuencias mis altas, que foron
realzadas no emisor para e!itar que o rudo lles afecte. Este proceso de expansin do
marxe dinmico non se aplica na modulacin de amplitude, posto que o seu %aixo ndice
de calidade fai que estas altas frecuencias non sexan transmitidas "lem%ren que o mximo
sinal de son era de 6,49z#.
1.5 8misor de radio.
& primeiro elemento que encontramos no equipo emisor o codificador estreo, que
formar o sinal de audio multiplexada en frecuencia para que poida transmitirse como
una $nica informacin e que pasar a conformala onda moduladora no proceso de
modulacin. Este sinal moduladora presentar, por lo tanto, un anco de %anda de uns W.
75z, correspondente a frecuencia superior do sinal de ;'*.
& sinal modulador conducirase ata o
modulador de frecuencia, que, a s$a !ez,
reci%ir o sinal do oscilador de portadora. En
modulacin en frecuencia, estes dous %loques
solen estar implementados por un mesmo
elemento, pois a modulacin realzase ao
aplicalo sinal modulador so%re un diodo de
capacidade !aria%le "!aricap# que controla la
frecuencia do oscilador de portadora, do que
forma parte.
Agora pasar a un circuto que a dota de
potencia suficiente para ser emitida. 'esto
encrganse os %loques de amplificacin,
di!ididos normalmente en !arias etapas co
o%xecti!o de conseguir un incremento
Pxina 32 de 38
escalonado da amplitude do sinal de (+. As primeiras etapas do amplificador reci%en o
nome de excitadores, posto que a s$a misin proporcionar un sinal de potencia suficiente
para excitar ao amplificador de potencia final.
'urante os procesos de amplificacin, cranse numerosos armnicos do sinal principal,
que non de%ern ser emitidos pola antena, posto que, ao estar fora da %anda de frecuencias
asignada para o noso canle, faran pertur%acins so%re outras emisoras. -or esta razn,
faise imprescindi%le o uso dun filtro de armnicos, que deixar pasalo sinal principal co
anco de %anda nominal do canle "24. 75z# e %loquear os sinais de frecuencias distintas
que se crearan no sistema de emisin. Una !ez limpo, o sinal est preparado para ser
conducida ata a antena, que se encargar de emitila.
'e%ido o ele!ado ni!el de potencia que se manexa nos sistemas de emisin, resulta
especialmente importante coidala adaptacin de impedancias entre o amplificador de
potencia, a antena e a lia de transmisin que unir estes dous elementos. 3os sistemas de
radiofrecuencia, a impedancia caracterstica est normalizada a 4. omios, polo que estes
tres elementos mencionados de%ern presentar dito !alor para garantir una correcta
transferencia de enerxa. 'e no ser as, una parte do sinal entregada polo amplificador
"corrente directa# non ser a%sor%ida pola antena, retornando de no!o ao emisor. A
situacin !l!ese gra!e, xa que a corrente de!olta "denominada corrente reflectida#
sumarase a que o emisor est xerando nese momento, e o resultado desta suma podera
exceder do !alor mximo tolerado polos transistores finais, o que inutilizar ao emisor.
-or $ltimo, de%emos dicir que, ao coincidir no mesmo ca%le, a com%inacin de potencia
directa e reflectida crea una onda que permanece no interior da lia de transmisin, que
reci%e o nome de onda estacionaria.
-ara e!itar estas desadaptacins, d%ese axustala antena para que se produza a
resonancia exactamente a frecuencia entregada polo emisor, para o que disponse
normalmente dun elemento m%il na mesma. )o fin de e!alualo axuste, utilzase a
;elacin de &ndas Estacionarias ";&E#. Este parmetro adimensional nos da idea do
grado de desadaptacin do sistema, e pode !ariar entre a unidade "situacin de adaptacin
perfecta# e infinito, cando toda a potencia emitida sexa de!olta como onda reflectida.
Una instalacin %en axustada presentar una ;&E tpica, situada entre 2,2 N 2,4, como
resultado de aplicar a frmula seguinte:
)omo elemento de proteccin, os sistemas de emisin incorporan un acoplador
direccional, que a!ala a potencia directa, a reflectida e a relacin de onda estacionaria
producida no emprazamento do emisor. Ademais de informar so%re os resultados das
medicins, o ni!el de ;&E $sase para regulala ganancia do excitador, de forma que, si se
produce un ni!el de estacionarias superior ao tolerado, despolarizarase este %loque para
que non contin$e su%ministrando potencia o amplificador final, e!itando as que se
produzan danos so%re o mesmo.
Pxina 33 de 38
)omo $ltimo o sintetizador o encargado de controlala frecuencia do oscilador de
emisin, e, por lo tanto, a frecuencia de emisin do equipo. <asease nuna estructura de
lazo encla!ado en fase ou -== " P%ase +oc2ed +oop #.
-ara entendelo seu funcionamento, !eremos primeiro o oscilador controlado por
tensin "A)&, ol ta3e &ontrolled 1scilator*, que, no noso caso, sera o oscilador
asociado ao modulador de frecuencia descrito anteriormente. )o fin de controlar a s$a
frecuencia, temos que tomar una mostra o sinal de sada, para compro%ar si presenta ou
non o !alor correcto. Esta compro%acin faise no comparador de fase, no que se o%ser!an
as diferencias do sinal mostreado do oscilador A)& cuna onda de referencia. -ara que o
sinal de referencia sexa da maior precisin posi%le, xerase a partir dun oscilador a cristal
de cuarzo. 3a sada do comparador temos un sinal que a diferencia de frecuencia e fase
existente entre a mostra e o oscilador de referencia. Estes pulsos con!ertmolos en tensin
continua, por medio dun filtro paso %aixo. (inalmente, con estas !ariacins controlarase a
frecuencia do oscilador, que quedar encla!ado cando o sinal que est xerando sexa
exactamente igual a do oscilador de cuarzo elixido como frecuencia patrn.
& -== descrito ata o momento ser!ira para
axustala frecuencia de emisin a do oscilador
de referencia, cuna precisin ele!ada. *en
em%argo, si se quere co sistema sexa realmente
!erstil, de%er permitila seleccin da
frecuencia desexada, e non delimitar o seu
funcionamento a una frecuencia $nica. -ara
conseguir esto, incorprase o conxunto un
di!isor programa%le, que re%aixar a frecuencia
da mostra antes de ser comparada coa de
referencia. A no!a condicin de encra!amento
ser que o sinal do A)&, una !ez di!idida,
coincida co sinal patrn. 'e esta forma,
!ariando o factor de di!isin deste %loque,
poderase modificala frecuencia do oscilador
controlado por tensin que cumpre tal
condicin, seleccionndose o canle desexado.
1.5.1 C9lculo de emisores de radio.
)ando queiramos implantar una emisora de radio, de%emos comezar por tramitala
solicitude a 'ireccin Leral de ,elecomunicacins, xa que esta a encargada da
asignacin de frecuencia e potencia de emisin. Este organismo regula a distri%ucin dos
canles dentro da %anda de frecuencia dispoi%le, e!itando interferencias entre as emisoras.
Ademais de asignala frecuencia de emisin, limitar a potencia mxima que se radiar,
limitando as o alcance efecti!o das ondas xeradas polo noso sistema emisor. )on elo
crase un concepto no!o, a !otencia Radiada Aparente "!RA#, que englo%a non solo a
potencia do transmisor, senn que tamn ten en conta a directi!idade e a ganancia do
sistema radiante e as posi%les perdidas dos elementos pasi!os do sistema de emisin. As
sa%eremos ca a potencia que estamos emitindo ao aire. 3aturalmente, o !alor da potencia
necesaria depende do radio que pretendamos cu%rir, e que estar condicionado polo
n$mero de a%itantes aos que se quere prestar o ser!icio de radiodifusin. Esto nos le!a a
esta%lecer una clasificacin dos tipos de emisores, que nos determinarn a potencia a
utilizar en cada situacin.
Pxina 34 de 38
A potencia referida na t%oa anterior !lida para transmisins en polarizacin lineal,
que reducirase en J d< no caso de aplicar polarizacin circular. Ademais desta limitacin
legal, temos un lmite tcnico no alcance de nosa emisin. A zona de co%ertura quedar
definida pola cantidade de intensidade de campo electromagntico reci%ida, !ariando estes
!alores mnimos admisi%les dependendo do entorno e do tipo de transmisin elixido.
A partir da potencia radiada
aparente asignada, podemos
calcular cal de%er sela potencia
real do equipo emisor. Una !ez
definido o tipo de antena, o ca%le,
os elementos de distri%ucin e
accesorios que usaremos,
poderemos calculala potencia do
equipo mediante a frmula:
*endo:
o PT-: potencia necesaria no emisor, en deci%eliosI !atio "d<S#.
o PRA4 potencia radiada aparente, tamn en deci%eliosI !atio "d<S#.
o 5A6T4 ganancia da antena emisora, en deci%elios "d<s#.
o At
Acc
4 atenuacin de%ida aos elementos pasi!os, en deci%elios "d<#.
Una !ez determinada a potencia mxima utiliza%le, eliximos un equipo real que cu%ra
as nosas necesidades. & equipo instalado non poder ter una potencia mxima que
exceda en mis dun 4. > a o%tida nos clculos, e estar limitado internamente ao !alor
calculado como mximo.
$%emplo.I Xueremos instalar una emisora de m%ito municipal de 2W.... a%itantes.
3a instalacin utilizaremos /4 metros de ca%le, que ten una atenuacin por metro de
.,./J d<. ,amn se requirirn dos conectores cuna perda de .,24 d< cada un, e un
distri%uidor con 6 d< de perda. A antena porase no centro do po%o e ter una ganancia de
W d<. )alculala instalacin a partires dos datos e o dito anteriormente.
o -ara 2W.... a%itantes temos que ter una -;A B 24. d< B /2,FW d<S.
o )alculamos as perdas como se mostra na seguinte t%oa.
o A potencia necesaria de: -,L B /2,FW : W D 6,KF4 B /.,WJ4 d<.
o -asarmola potencia a !atios
o & que nos da 224,F4Y.
Pxina 35 de 38
o E agora se multiplicamos este !alor por
2,4 termola potencia mxima do equipo.
-olo tanto o que elixamos non pode pasar
de 2FJ,W Y.
Ademais dos clculos de potencia,
indispensa%le efectuar un anlises do terreo no
que se !ai a instalalo centro emisor, para as
delimitala s$a rea de actuacin. 5ai que trazar
doce radiais, separados J.R entre si, e medir
para cada un deles as cotas de ele!acin por
quilmetro, empezando no terceiro e ata un
radio de quince quilmetros.
'esta forma, o%tmola altura media de cada radial, as coecermola altura media do
terreo no que se colocar a emisora. legalmente a altura efecti!a duna antena est
limitada a un mximo de JF,4 metros. Esta altura efecti!a defnese como a ele!acin do
centro elctrico da antena so%re o ni!el medio do terreo entre as distancias de tres N quince
quilmetros, medido de forma concntrica e tomando como referencia o emprazamento do
sistema radiante. Una !ez coecida a altura media, calcularmola altura efecti!a pola
expresin:
Altura efectiva 7 altura antena ) altura media do terreo
3esta expresin, a altura da antena definirase pola ele!acin do terreo "cota# maila
distancia entre o can e o centro elctrico da antena. 3o caso de que a altura efecti!a
excedera dos JF,4 metros autorizados, sufriremos una penalizacin na potencia aparente
radiada a empregar, limitando o alcance das emisins e e!itar as interferencias con outras
emisoras. A reduccin a aplicar :
*endo:
o PRA
cor
4 potencia radiada aparente, una !ez corrixida polo exceso de altura da
antena.
o PRA
m#x
: potencia radiada aparente mxima sen correccin.
o Altura efectiva4 altura efecti!a da antena no seu emprazamento.
1.5.2 Medidas de sinais de 7/.
Ata agora consideramos o osciloscopio como o elemento de !isualizacin. *en em%argo,
existen ademais instrumentos especficos para o anlises e medida de sinais de
radiofrecuencia.. Entre eses equipos podemos destacalos seguintes:
Analizador de espectros. Aisualiza a
ganancia das compoentes do sinal en
funcin da frecuencia de cada una. Este o
cometido do equipo de medida, xa que a
utilidade a%arca desde o sinal en %anda %ase
ata s$a emisin, una !ez con!ertida en
Pxina 3" de 38
radiofrecuencia. E precisamente nas frecuencias altas nas que adquire una nota%le
utilizacin, por ser o $nico instrumento capaz de !isualizar sinais de U5( e superiores.
Medidores de potencia. 3os equipos de
transmisin resulta moi importante coecer qu
ni!el de potencia estamos transmitindo, as como a
cantidade reflectida de%ido a posi%les
desadaptacins do sistema. Estas compro%acins
efect$anse utilizando &atmetros direccionais, que,
una !ez intercalados na lia de transmisin que
une ao emisor coa antena, nos permiten coecela
potencia que !iaxa en cada sentido, as como a
relacin de onda estacionaria resultante. )on estes instrumentos podemos conseguir un
correcto axuste do transmisor.
1.5.3 *i:as de transmisin.
5ai tres parmetros que me definen una lia de transmisin para o seu correcto
funcionamento:
o Atenuaci'n. E funcin da frecuencia, ou sexa, canto mais alta a frecuencia mais
aten$a a lia. 5ai que escoller un ca%le axeitado a frecuencia utilizada.
o (mpedancia. 5ai que manter a adaptacin de impedancias en tdolos elementos da
instalacin, e por suposto nas lias de transmisin. Alia utilizada en radio un
ca%le coaxial de 4. omios de impedancia normalizada.
o !otencia. )ada tipo de ca%le soporta una determinada corrente. 5ai que escoller o
ca%le axeitado para a potencia que !amos a transmitir.
1.5.4 Conectores.
'o mesmo modo que dispomos de lias especficas, no campo da radiofrecuencia
encontramos una serie de conectores exclusi!os, que repasaremos a continuacin:
)onector B*). *en d$%ida, o conector de maior difusin en sinais de alta frecuencia.
)onecta o conductor central a tra!s duna espiga, mentres co corpo sir!e de %lindaxe
ao unirse coa malla do ca%le. -odemos encontralo en !arias !ersins que se acomodan
aos dimetros dos ca%les nos que se conecta. ,amn os ai con di!ersas impedancias,
posto que tamn se utiliza para transportar sinais de !deo, con una impedancia de F4
omios.
)onector *. E outro dos conectores destinados as frecuencias altas. 3a s$a forma
interna similar ao <3), si %en su%stit$e o pece de %aioneta por un sistema de rosca.
)onector F. )ando aparecen pro%lemas de espacio, ca%e a posi%ilidade de usar
conectores de este tipo, mis pequenos cos anteriores inda que con caractersticas
similares.
)onector !+ 2,-. 3as emisoras de radioaficionados, frecuentemente o%ser!aremos
este tipo de conectores. ,ratase dun elemento grande, ro%usto e %arato, que, como os
dous anteriores, presenta un pece de rosca so%re a femia, que se monta no casis dos
equipos ou na %ase das antenas.
Pxina 3# de 38
Pxina 3$ de 38