4

0^
.

tn

f^l^^-hfi

M^s

^>^'

-^^

mi^-^y'
,.,i

'-N

iir>r
'^'-^
^

J^.
>
^/

..

X.

^>^

r^

y^
..V

V,

.>1.

r^

Al^
Y-^

ivc

^<^

.V

r"

Vi.

.^.
'>,

''

(j*<t.;
JH

^
.

^.^

/,.

V
-'V-'

U.

^
V
\
]

:^.

V.

>
.N(

-1

4:

SANCTI AURELII

AUGUSTINI
IIIPPIINENSIS EPISCdPI

OPERA OMNIA,
POST LOVANIE?fSIUM THEOLOGORUM RECE?fSIONEM,
CiSTIf.VTA

DEMO

AD

MAMSCRIPTOS

CODICES

CALLICOS

VATICANOS

BELGICOS

ETC,

NECNOJi

AD

F.DITIONES ANTIQUIORES ET CASTIGATIORES,

OPEIU ET STTDIO

MONACHORUM ORDINIS
B CONGREGATIOXE

SANCTI BENEDICTI
S.

MAURI.

(?bitio notjiffima,

emenbata

ct

auctior,

Accurante

M"

* *

*,

CursuQm completoram

Editore.

TOMUS TERTIUS.
^

Xat^

ptiot.

i!>

wy!<s>^<

PARISIIS
TWrr APLD EDITOREM
YICO DICTO xMONTROLGE, JLXTA GALLICE PRfes LA. BaRRIERE DENFER.
LN
:

PORTAM ISFERM,

1841.

ELEI^CHUS OPERUIW
QU;E 1N HOC TF.UT10

TOMO CONTINENTUR.

^Wvvv

IN

PARTK.
15
421

LlBRl DC DOCTWN.V CimiSTIANA unus. Pe Yera Reugione uber

W.

175

l)E

Pe
I)E

LIBRI GeNESI CONTRA MAMCH-tOS .mperfectus liber. Genesi ad Litteram

219
245 485
547 825
887
1041 ^^^^

LIBUI XU. GkNESI AD LiTTERAM

LoCCT.ONtM L.BRI \ SCU.PTUR^- SACR.

^)f.EST.ONUM
.N

PeNTATEUCHCM
IN

LIBRI \ll.

A.NNOTATIONUM
I)E

JOB LIBER LNUS-

I)E

SCRIPTCRA SACRA SPECILCM. L.BRI CONSENSU KVANCEL.STARLM

V.

1*^

i.

De SeBMONP

IL DOMINI IN MONTE LIBRI

r, TVPIS

CATBOUCS MIONE

IN

VICO

WCTO MOOTBOME,

'<1

ELEi>CHlS OPERUM

iN

11

PAurr...
1521

1565
,^-

tiTIONW SEPTEMUEC.M

IN

Ev.VNCEUCM *

1BACT.VTUS tXXlN JWVNM Ev.XN.;E1.UM

1977
X^

,S

P^THOS EP.STO...M JOX...S A. propos.t.onlm e. Epistoi.v E.pes.T.e umMDAM .SCHO.VT.V ExPOS.T.O.

FP15T0...C AD

T-CTm

2065
^^^^ ^^^.^

2087

ROMANOS

2105

I.BEB rMJS. ENfCRlTIO AB C.Al.ATAS,

CONTF.NT.\ IN APPENDICF.

\i.
f,C

Mm....ui

SACf...E

ScM.Tir..f.

...I.K.

IU.

2199
--->>

nFVFIMCTiOMP.i;S

pATRUP.CnE JaCOB.
.

Ov.r..T.ONr.s

TrsTAMr.Tf. Veter.s et Nov.

,
.

2il7

15:

Evpositio. Jo\TC;5s AP0CAi.\r-.a

rx Tvr.s cATnoLicis

in.ignk

in
:

vico d.cto

^^o^^^;^^;
rf

rarision...., G<.lliec Juxi.. porlar Infer.u

vrh

/ t^rri.-.

t.rf^

rf^

Pns.

SANCTI AURELII

AUGUSTINI
IIIPPONENSIS EPISCOPI

OPERA OMNIA,
POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM,
CAST,CAT.

DE^UO AD

MANUSCR.PTOS

COD.CES

CALL.COS

VAT.CANOS

BELC.COS

ETC,

NECNON AV EDITIONES ANTIQUIORES ET CiSTIGATIORES,

OPEHA ET STUUIO

MONACHORUM ORDINIS SANCTI BENEDICTI

B CONGREGATIONE
S.

MAURI.

a-bitio

uouiffima,

cment>a(a

cf

amtiox,

AccuranteM**'", Cursuum

coiBpletoruiii Editore.

TOMUS
XaW

TEIITIUS.
oileta.

PARISIIS
VFN.T APUn E.>,TORP^, .N VICO D.CTO MO.T.>.OUGE. J.XTA GALLICE PK^S LA BARRI^Re d'eNFER.
:

POHTAM iNFEH.!

'

i^

IN

TERTIUM TOMUM

ceu castas animae suae delicias {Confess. lib. H, c. , 2), ab inilo excoluerit Augusiinus; operae pretium erat, ut ab ipso staiim limine primis ejus scriplis et epistolis succcderent sacrne ipsius commentationes, et recto quidem ac nalurali ordine disponerentur.

Cum

scieiiliam

sanctarum Scripturarum

maxime

sacerdotio

unam

Nam
erat.

si

libros polemicos

qui adversus Manicliteos

Donatistas

Pelagianos
;

conscripii sunt, in

unam classem

editores studiosorum gralia digesserunt

,

quod

in

recensendis Palribus
,

Ambrosio, Gregorio
,

aliisque

aliosque haereticos ab eo idem sanein Exegelicis prajslandum nuper factum est. Id enim non modo
,

argumenti dignilas
ai'scuitare

sed eliam piorum leclorum causa

;

qui

Augustinum de
,

sanctis

Lilteris disserenlem

amanl

postulare videbatur
Ilinc

nt dispositis ex ordine Scripturis

continuas sancti Doctoris exposi-

est quod cum ista; antebac in quasdam veluti lacinias inconcinne divulsce, acdispersa) exlarenl per varios hinc inde lomos eas in unum dcmum adducere visum esl , ne illa pars quaj potiores sibi curas , majoremque religionem merito vindicabat, tanquam
;

liones in

promptu baberent.

minus a nobiscuraia baberetur/

ac nono tomo distraclc craiit
,

si

perlurbaiuni et contusuin superiorum editionum ordinem retinereinus. Quapropter , quae Augustiiii in sacras Litteras lucubratioiies in leriio, quarlo

easiu boc volumen pro serie Veteris ac Novi Teslamenti ordinate conjecimus DoclrinaChnslinna, quae veluli clavis atque ars estrecte interprelandi
et post

prcemissis in fronie libris

,

dl

rationis

quam

eum

adbibuil Au^ustinus

catholici

animo juvandi lcclores christianos, qui reconditos Scriplurarura Palrum iraditione depromerc ac discere malunt, quam ex libris recentiornm auctorum rui nlus alentis elf.cacix coeleslisque virlutis illis inesse, qui ad ipsos fontes propius accedunt, no solum lemnore " icmpuic, scd etiam
,

sed virorum erudilorum consilio

commentalores. Hunc autem ordinem nulla sane singularitatis afTectatione instituimus*

atque

^sensus ex

sanctilate.

duabus maxime partibus consistat, nimirum in vero germanoaue ita comparali sunt piorum doclorumque simul lominum plerique ut non solum plus valeat apud eos vcterum quam rccentionim auctoritas sed etiam lonea mplius m Dei cultum ct amorem ex illorum lectione accendantur sive id orialur ex insiia vencratione najorum sive ex ccelesti quadam virtute eorum libris infusa atque ex quodr.m genuinaj sanctitatis succo
sacrae expositio in

Cum

enim Scriplurae
,

^ensu ebciendo

el in excitandis
,

ad pietatem lectorum animis

ustu, qu. ex

eorum

scriplis percipitur. Etsi porro in explicaudo

,

et

sensu

litlerali

ehcms
Kuam

asscculi sint recentiures quid.im

:

quam

seu gramn.alicali nonnulla

veteres

nl.

at

si

reconditie pietalis
;

sensum

in ulrisque

com|.arcs

..lelligentia

igiie succensa animos legentium fovet ac recreat Id. Augustino, imo experli sunt quicumque sedulam ejus commentariisac scriplis .avarunt operam. Nam, si docendi sunt lectores sicut sol in lumine excedit omnes planetas, ila Augustinus nmes excessU in exponendo sacras Scripluras inriuit Remigius Autissiodorensis ( Comment. in II

Scnpturarum
licet

magis tamen ad roborandam fidem conducunt hi in novis pene emarcida et languens iacet
,

in antiqiiis

sacro charitatis

ane cxperiri

prscipue

in

Cor.).

jommovendi
frobavit hoc

Si

el excilandi

sunl Icgentium affeclus

nullus id suavius et emcacius pracstat

quam Augustinus

jam olim Fulgentius

spiritualis

tanli Magistri discipulus, qui ubi

sensit
el

omniaquce
;

djutorio gratiw

voluntali sucb

suppetere facullatem
,

beati
statuit

sibi dura videbantur experlus' Augustini exponentis trigesimum

'xtum

Psalmum

disputatione commonitus
insiiiuto conceperat

compunctus

publicare

suum

votum (In

vita

uod de monastico

S. Fulq. cap 3) *

Has auiem
luales

sancii Doctoris in exponendis Scripiuris dolcs ita suspexere

non modo
,

posteri,

verum etiam

'

obscuris ac di.biis locis, tanquam ad coeleste oraculum , implicianus Mediolanensis, Paulinus Nolensis Evodius Uzalensis antislites
in
,
:

ut ad

ipsum

eius

missis epistolis

conLerint

lyter, ab uliima Hispania, solo sanctarum Scriplurarum ardore inflammatus advenerit (Auqust epist 169 13). Hinc Augustinum Audax Oraculum legis appellat (Epist. inler August. 260) ; asseritque Volusianus le-i eesse quidquid contigerit ab eo ignorari (Ibid. 133, n. 2). Sed , illud in
.

imo ad eumdem Orosius nre

lod

nonlantum

primis commendalione di^num

privati
,

doclissimi

quique homines
interpreti
,

.nct.ss.mo Doctori

tanquam canonico

sed ipsa Concilia, scilicet Numidiai et Carthaginis' sacras Scripturas exponendi curam et provinciam
,

vmi(tpist. 210,

commil

n. U), ut

quod jam divina providenlia

ipsi

creditum fuerat, etiam suffraganle ac postu-

nle Lcclesia exsequeretur.

( irilate.

'1

Lucere non dubilo sancta: animw tuw, quw de interioris oculi purilate meruit ummnlwnem Spiritus sancti, per quem scrutari el inspicere possil alta Dei. (Epist. inter Aug. 121, n. 18) iinde qua; ipsius erat in sacram Scripluram religio et revcrentia, lantum eius animo venerationis
:

n n Li.de 1 aulinus
1

....[.......0

..1,1*,

1111.1^51 iiu.ic

au

ad ipsum

SanOT. AUGUST.

m.

incus^*

DQ
Sio^l.

^jj^^j

rRyEFATIO.
pcrpctuo
itb.

12
,

serat, ut

niirarclur
c.

profundiiatem

eloquiorum

divinorum

et

ipsi

horror csset intcndere in

oam

{Confess.

12,

\i). Ui)dc,

quem;ulniodum lemcrarius Scripturarum scrulator opprimilur a gloria

illustrabalur.
Ilis

(Prot).

XXV, 27);

sic e coiilrario

cjus splcndore ipse rcligiosus admirator totus

accessit

fervcns

ct indcfcssum Augusiini in casdcm Scripturas sludium, adeo ul loius iiiardcsccrct medilari in lege

Dci

nollct(|ue iu aliud lioras diniuere,

vitae

quas a

vilic
,

necessilalibus iiberas

iuvciiiebat {Confess.

lib.

2, c. 2).

Ideo cuu) ad exlremam

curis expedilus, totus in
sae Ecclesia;

periodum pervenisset

successorem

sibi

substitui

curavit

quo pastoralibus
,

eam medilationem

inlenderel

animum
ejus

{Epist. 213, n. i); quasi

non aliam

uiiivcr-

magis

iililcm

necessariamquo opcnim navare posset.

Sed

luiic

iiileUigeiitiLC

cumulum imposuisse vidcntur

suam
profiiclur,
;

cbaritas et modeslia. Modesiia quippe

:

niodo
alios

imperiliain alque iiiscitiam

niodo exposiiiones suas liniide pro conjecluris proponil

tum

ad meliores invcniendas hortatur

et oralionibus ascribit.
dLMniltat
,

ct si

quid ipse profecerit, non suoc ipsius induslriai, scd aliorum raerllis
elficit, ul
,

Deniquc charitas

in

varias sese forraas componat, et ad res minutissimas

qunlis cst

numcrorum

cxpositio

ut sxculi sui genio ac studiis sese accommodet. Quai res tantum

cis

abcst ul

iniiioieiii

de ejus comiiicntariis opinioneiu gencrare, quin cxadvcrso majorcm

,

giatiam conciliare

debeat; quo raagis acccdit ad illam sapicntia; diviua? formam

quju rudium enmperitoruin

hominum causa

quodammodo pucrascere non

interprclandi

eriibuit.

Non ergo audiendi

,

sunt quidara minus religiosi censores, qui in sacriiJ

in sanciissimo
,

Libris noniiisi gramiiialicalia fere elementa pensitautes

Doclore carpcre ausi sunt bumilem

modum

qiii
,

ad regulas

artis divinie totus

compositus est

non ad humanoe

illius,

quam

isli

lara

sludiose consectaiitur

hiimana;

eloqiienliaj

pompain.
quibus aliqiiando Vir sanclus usus est in explanando pr-

Neque quemquam ofTendere debcnt

pnrforrot,
(jui

allcgoria;,

cipue Voteri Tesiamento. Ilac enim religioiie in ejusmodi rebus agere solcbat, ul illum caiteris expositorem
omiiia
qu;in

dicla sunt,
;

secundum

liltcram accipcrel,

dummodo

posset evitarc bliisphcmias

{De

Cenesi conlra Manich.

lib. 2, c. 2 ) id est iudiguum Deo sensuin. Sin minus, ad allogoricuui seiisuin confugiondum esse doccbat cxemplo Aposlolorum, qui eo sensu non scmel usi suut. Et certe quoiiiam Scriphira

vetus ralioncra habet historiae, prophctia; alque legis; pro

tihus merilo usurpalus est
;

iriplici isia

ralione iriplex sensus a sacris inter.ure-

lilleralis

qui historia;, allegoriciis qui propiielia;, moralis qui Icgi respondet. Ita-

nue, etsi sensus

ille
;

niysiicus ad fiiiienda et stabilicuda Ecclesia;

dogmala solus non

sufliciat

nisi in sacris

Lilteris coiiliiicaliir

utiiissimus (ameu est, uhi

promovcnda;

icgis

perfectioni inservil,

scilicct cbaritati;
sibi

et

ubi ducit ad Chrislum, qui finis est legis ac charitatis.

Duplicem liunc scopum, ceu duplicem regulam,

;

pro-

poHit Aiigusliiius in corauientariis suis

elvuiiialcm. Accedit qiiod prudenter

uiide

fit

ut nihil spirarc videantur, nisi Clirislura

niliil

inspirare, nisi

admodum

huiic

sensum

inducit, euinque

plurimum

elicilex lillerali; nec

in pi

ad

cum

facilius conlugii,

eliam

in iliis libris

quos cdidil adversus Maniclia;os (praitcrquam

imo suo super

Gencsiin operc), lanietsi opportuna ejus scopo ha;c ratio videretur ad cxplicanda qua;dam vcterum Patrumi
facia, quibus ha;relici
iili

abutcbantur. Sicubi vero Doclor sapientissimus unicura profert allegoricum.sensum;

id facit vel quia lilteralera sibi

obscurum ignotumve confiletur;

denique quod
aliis in locis

vcl quia lilteralis ipse per sese ita dilucidus

esl, ut explicalione iion egoat; vel

eum

cxposucrit.

Hoc enim
;

pertinel ad pruden-

tiam calbolici Docloiis, ul nou qnavis occasionc litleralcm, nc vilcscat, inculcel

sticura ac spirilualem, ubi

sed aliquando pricferat

mysen-

auditorum sludia

ct alfeclus id posiulare

videbunlur

irao etiam ipsa res,

cum

sus allcgoricus lilteralis gerit vicem.

Itic forlasse

occurrendum esset censura; qiiorumdam liominura

levis auctoritatis

qui verbis inverecundis

sit

AugUbtino exprobrare ausi sunt imperitiam linguariiin, ex (luarum ignoratione lapsus

reddaiiius cujusdain neolcrici dictum, quod airoci et impudenli vocabulo expressit.

aliquaiido, ut mollius

auctorcm ipsum recidunt

constaique apud a^quos reruin aistimatores

Sed ejusmodi convicia in Augusliuum ad iiilclligenliam Novi

Teslameuli subsidio gra;ca; lingua;, ad quam omncs latina; editiones condita; sunt, satis iiislruclum fuisse, ut probant varia; Lectiones cx gnccis foiitibus dcdiicla;, quas Vir sanclus iii locis dubiis aut mendosis adhibuit.
Falelur quidem in Confessioiiibus suis Vir modestissiraus se,
odisse
(

cum

puerulus lalinas
acl

litteras adaniarct, graecas

sibi fastidilas cjroccas litle

Confeis. Ub. I, c. 13)

est.

sed

jam

episcopus,

jam senex,

ait

Erasmus,

puero

ras reversus

Qua

in re

egregium dedit speciincn sua;

in sacras Scripturas sedulilatis et reverentia;, qui jain

senex

lot negotiis disiraclus,

ad eleraenta gra;ca desccndere non gravatus est, ut ad sacrarura Litterarura in-

lelligeiidum textum esset inslruciior.

Quod

altinet ad

Vclus Teslamentum,

in

eo exponcndo Vir sanctus pr oculis habuit versionem Septuaginla

:

iiilerprelum, qua; sola tunc in auctorilale crat jain inde ab Apostolorum leraporibus

sed

eam

ita

secutus est,

ufin nulluin inductus

rii, si in

sit

gravc erratum

tametsi uberiorcs forlasse cl locupletiores fuissent ipsius

ille

commenta-

licbraicas
;

liller.-is

penetrassel. Porro gra;cus coiilexlus Septuagiiilaab co receptus,

ipsecst qiiera
qua; subsidio
,

recensuil Nobilius

cujus plcra;quc variantes ex Auguslino lcctiones oriuntur ex edilioniim

viiiis,

velerum librorura in hac edilione sustulimus.

Usilatcun appellat

Eam aulem

inleipretationcm credimus illam esse

qiiam ipso

{DeConsensu Evang.
in

lib.

2, c. 6G), Hieronyraus Veierera et

cseteris

Vulgaiam

Lib. de Optimo ge-

nere interpret.

et

Eccle.

i,

7, 5^.),

earadem forlasse quam

pneferl Augustiiius,

nempe

Italam, ab

ipso laudatam in iibio secundo de Doctrina Chrisliaua, capite dccimo quinlo, tanquam verborum lenaciorem

13

ADMONITIO IN LIBROS DE DOCTRINA CHRISTIANA.

perspicuitate sciiteniive
:

U
in

cum

si

lanicn Italica
est.

lisec aliud

complectebatur

quam Novum Testamentum ; quod ex

el

Auguslini verbis non penilus exploratum

CoDlerum

in libris

Locutionum

Quaestionum

Ileptateuchum,

quos composuit jam senex, versionem cx hebrccis fonlibus proxime derivatam consulere
convenientera
;

solet, vulgari nostrac

forsan quse auctore

Hieronymo

prodierat,

quam

vcrsione Septuaginta

tandem accuratiorem
condendo Speculo,

agnoscit in libro quarto de Doctrina Chrisliana {Cap. 7, n. 15), scripto pcr id tempus, (pio retractandis opusculis suis

incumbebat. Paulo post, id

est,

sub finem

vitae suae,

banc versionem adhibuit

:

in

quod ex Scripturoe centonibus ad usum vulgi tum meditabalur

Auguslino
iradita, cvaserit vulgaris ac receptissima,

sicque factum est ul hcec in

mauus

populi ab

versione Sepluaginla interim

quamdam

retinente aucto-

rilaiem etiam in Ecclesia

stola contestatur.

Romana,

ut sancli Gregorii ad

Leandrum Hispalensem super

Jobi expositionera epi-

Denique
cura et

si

uoslram

in

recensendis
in

istis

Augustini libris operam

muiandum aliquid vel cum in nonnullis Scriptura) teslimoniis varietatem apud Augustinum nostrum deprehendet lector, alque unam eamdcmque senlenliam non conslanter a nobis in integrum ubique, sed certis quibusdam iu locis restifide,

tum maxime ubi

sacro textu

commemorare juvat summa cura ubique tanlillum fuit, agendum csse duximus. Qua;

propier

tutaiQ

id

minime

iribuet negligentia; aut temeritali, scd religioni et sincerae fidei nostrae.

Nam

ea iu re secuti

sumus veterum codicum fidem,

sicubi quid vel casligandum crai, vel

retinendum

ne

si

pro arbitrio

unam
di-

eamdemque

sentenliam,

quam

aliquando corrigciidam esse docebant nielioris nolse codices, in

similiter

aliis locis

vcrsam absque suHragio codicuni

bliorum quse

cmendaremus

excideret non levis, qui cx variis Augustini scriptis

percipitur fruclus,nenipe ut ex variaiilibus ejus lectionibus argumenla deducantur

tum ad restituendam Bi-

modo

in Ecclesia

leguntur iiilcgrilalcm,

tum ad eorum auctoritalem stabiliendam.

3"

ADMONITIO
IN LIBROS

DE DOCTRINA CHRISTIANA.

Exegelicis opusculis, quae lomus hic terlius compleclitur, praefigendos curavimus libros de Doctrina Chrisliana,

quorum

videlicet

argunienlum eo pertinet, utad sacrarum Scriplurarum intelligentiam

et pr.^ecepiis

et traclatioiflcin

necessariis

quibusdam documentis
siculi ex

imbuamur. Opus pro

rci

dignitate studiose elaboratinii,

nec

profecto indignura, cui locHsin Bibliorum limine

cum Hieronymianis
et

praefationibus
id
est,

concedatur. Id suscept

non

ila

pridem episcopatu,

Retractalionum serie inlelligimus,

sub Christi
libri tertii

annum
partem,
iii

trecenlesiciii

mum

nonagesimum septiraum incboaverat Auguslinus,

nunc
prseligilur,

cum ad eam

duntaxat

nume:

rica nola 56

perduxisset,

impedire non potuil quo minus conliiuio prodiret

publicum

annum quadringentesimum conscriptis, locum ex eo queradam de iEgyptiis per Ilebraeos Dei jussu exspoliatis commemorat in liaec verba Quid prwfi(juraverit, jam in quibusdam libris, quos de Doctrina Christiana prcenotavi, quantum mihitunc occurrit, me recoto posuisse {Lib. 22, cont. Faust. c. 91). Postmodum vero recognoscens opuscula sua, cura imperfectum illud compcrissct, prius absolverc voluit, quam ad aliaretractandagradum faceret tuncque non modo librum terlium complcvit, sed
quandoquidem
in libris coiitra

Faustum,

circiter

eliara

quarlum

adjecit,

anno a sua

in

Mauritaniara Csesareensem profectione ciiciter octavo,

id est Christi

426, aut 427, quemadmoduin hic ad ejusdem quarti libricaput vigesiraura quarliira observaraus.

Librorura aulem argumenta haec sunt. In primo quidem librofacta operis partitione, suscipitur tractalio de

omnium divinarum Scripturarum plenitudinem ac finem esse dilectionem rei qua fruendum esl, et rei quoe nobis cum ea re frui polest, id est Dei et proximi. In secundo libro de signis verbisque Scripturae sacrae disputatur. Quoniam vero hujus sensus plerumque aut
rebus
:

quibus explicatis, docelur Legiset

prcc

signorum ignorantia, aut pr?eeorum ambiguitale non percipitur

declarare pergit Augustinus

ideo prolato in prirais divinoruin Libroperitia,

rum canone,

quarumnam potissimum linguarum

is

quaenamve

disciplina'

ac

scienliacconferantadillam signorum ignorantiam removendara. Ubi, data occasione, de repudiandis supersliliosis arlibus agit.

Quemadmodum

etiam animo comparatus

libri.

esse debeat, qui

operam

studio Scripturarum

navalurus

sit,

declarat sub initium et ad finem

In lertiolibro transit S. Doctor ad considerationem ambiguitatis,

quK cum

in propiiis,

tum

in

translatis si-

gnis occurrere potest

discutit sedulo quibus ex fontibus oriatur isth3ecambiguilas,quave ralione possitauferri.

si

Hinctradit regulas quibus dignoscatur an locutio figuratasit; et

quidem

figurata,

quo pacto debcat

explicari.

Tum

ipsius Tichonii

septem Regulas singulatim expendit.

in

Hactenus de investigando Scripturae sensu. Jam autem

officia christiani oraloris

quarto libro tractat de disserendo, ibique parles et

el doctorcs ccclesiaslicos

perscquitur

cui

sacrarum Liltcrarum auclores

iinitandos

proponit, ex

eorum

scripiis sanae eloquentiae

exempla

in vario dicendi

genere subjiciens. Postremo ipsum ec-

15
clesiastcn liorlalur,
cxliibeat.
iit

DE DOCTRINA CHRISTIANA,
in

S.

AUGUSTINI LIBRl

IV.

49

primis oraiioni det opcrani; et quod verbis docet alios, id oinininovila et moribus

lioc ipsuni opus olini

Angilbcrlus Corbcia; Abbas in usuin Ludovici Francoruin Kcgis, fratris Caroloniani,

alios le-

describi curavii, uii contestanlur versus in Corbeiensis codicis fronte prafixi, in qiiibus hi praeter

guntur

Hunc Abbas Immilis jussit fabricare libellum Angiibertus enim vilis et exiguus
:

Quem darel

ille i>io coelesli niiniinc

fuUo

Hlodoico Uegi, qui est pius alque humilis.

Vide

lib.

2 Retractationum, cap.

4, col.

631-032, a verbis

Libros de Doctrina Christiana,

usque ad vcrba, Frwcepta qucedam.

M.

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

DE DOCTRINA CHRISTIANA
LIBRI QUATUOR"
Doctrinam de Scriptura tractanda haud superfluo
1.
tradi.

Sunt proecepta quccdain iractandarum Sciiptu,

nulium adjuvari posse ceiisebunt. Terlium geaiis est

reprebensoruin,
qui
divinas Scripiuras
sibi

raruni

qua; sludiosis
;

earum video non incommode

alios qui

vel

revera
:

posse iradi

ut

non solum legendo

,

divinarum
ape-

bene

iraclant, vel
nuliis

bene tractare

videnlur

qui
,

Litleiarum operla aperucruiit

sed et

aliis ipsi

quoniam

hujusmodi

observationibus

lectis

riendo pioficiant. llxc tiadcre institui volcntibus et valonlibus discere, si Deus ac Dominus nosler ea quaj

qualesnunc tradereinstilui,facullateniexponendorum
sanctorum Librorum se asseculos vel vident
,

vel

de

iiac re cogilanti solet

suggerere,

cliam

scribenli

putant, nemiiii csse isla prsecepta neccssaria, sed polius

niiiii

non deneget. Quod aiilequam exordiar, videlur

tolum quod de illarum Lilterarum obscuritalibus

,

miiii

rcspondendnm

essc

liis

qui
si

haec rcprehensuri

laudabiliter aperitur

divino raunere

fieri

posse cla-

suiit, aul

rcprcheiisuri essenl,
si

eos non anic placaisia

milabunt.
3.

rciims.Quod
rinl
,

nor.nulli eliam post

reprchendeutili

Quibus

omnibus breviter respondens,

:

iilis

qui
ita

salicm alios non movebuiit, nec ab

sludio

hxc

qusc scribimus non intelligunt, hoc dico

me

ad

iinpciilicc pigririam

revocabunt, quos movere pos-

non esse reprehendendum, quia haec non

tanqiiam
si

inlelligunt;

senl, nisi praemunitos prccparaiosquc invcnirent.

2.

lunam veterem

vcl

novam, sidusvealiquod

Quidain enim reprehonsiui

,

siint lioc

opus nointcllexe-

miniine clarum vellenl videre, quod ego intenlo digito

slrum
rint.

cum

ea quic pricccpluri suinus

non
iili

demonstrarem

illis

autem nec ad ipsuin digilum

oculorum, non
qui

Quidani

vcro

cum
neqiic

inlellecUs

voluerint,
hacc

ineum videndum
etiam

sufficiens esset acics

conalique fueiinl

Scriptnras divinas secundum

valuerint

proplerea mihi succenscre debercnl. IUi vero

islis

prxcepla

iraclare,

aperirc alque

prxceplis cognitis atque perceptis, ea quae

explicare quod cupiunt,

inaiiiter rne laboiassc arbi-

in divinis Scripturis

obscura sunt intucri nequiverint,

irabunlur

et quia ipsi

non adjuvahuntur hoc opcre,

ADMOMTIO

arbilrcntur se digilum

quidcm

meum

videre posse,

PP. BENEDICTINORCM.

De Doctrina Chrisliana Libri qu^xluor rccognili sunt de novo ad codices manuscriplos triginta, scilicet ad vaticanos tres, ad Corl)cieiises duos, quoium aller oplima} notu! ct anle anuos circiter millo descriplus videtiu-; ad unum e Eibliotlieca Regia, unum e lliuanea et unum e Cermanensi nostra. Alios suppedilarunl Collegium Navarricum et sorbonicum, PP. Fraiiciscani majoris convenlus Parisiensis, PP. Dominicani via .lacobea, PP. Augusliniani ad Sequamc ripam, D. dc vion d'Heroiival, D. higol, cisterciensis Al)l)alia, item Abhatia Floriacensis, vindocinensis, Gemmelicensis, Beccensis, Pralellensis, Lyrcnsis, s. ArnuUi Metensis, S. Albini Andcgavcnsis, S. Audoeni PvOtoniagensis, S. Martialis Lemovicensis, s. Michaelis in Peiiculo maris, s. r.emigii Hemcnsis, s. Theoderici prope nemos et Casalis Benedicti. Prwterea, Uhris iisdem einendandis adhibila,- suut varianles lcctiones, quas oliin ex Belgicis sex Mss. collegerunt Lovanienses Theologi collatse eliam fuerunt antiquiores et ixjtii.res ediliones, na;l. id esl quai .lcdoci Badii Ascensii studio recognita, aique .loannis parvi lypis excnsa esl Parisiis, an. 1.j02; Am. quK ex Joannis Amerljachii officina prodiil Basilea;, an. loOG; Er. quamscilicet Desiderius Erasiniis a se recensiiam et emcndatamcuravill-ioheniaiiopreloexcudi Basilea; an. 1528; etLov. id est, quam Lovaniensiura 1 heologorum 0|>era casligatiorem cateris hactenus habebamus, ex Plantiniana typographia protectam an. 1376.
:

Comparavimus pra;terea eas omnes editiones initio Retr. etConfess., ^ 1, memoratas, et insuper Lov. lo8G, id est alteram Lovaniensium, datam Parisiis anno 1586, necnon Helm., id est, quam Georgius CaUxtus juris publici fecit Helmestadii, anno 1655. M.
(o) lachoaii circiter chrisli

aoaum 597

absoluti

sub an. 426.

It
sidcra vcro quihus demonslrandis intenditur
,

PROLOGUS.
videre
ctura,

18

ad hominem lamen missum esse, utsacramenta

non posse. Ei illi ergo, el isti nie reprehendere desinant, el lumen oculorum divinitus sibi prseberi deprecenlur. Non enim si possum membrum nieum ad
aliquid

perciperet, atque copulareiur Ecclesiae {Act. ix, 3-7):

el

centurionem Cornelium quamvis exauditas oratio,

nes ejus
tiaverit,

eleemosynasque respeclas

ei

angelus nun;

demonstrandum movere
quibus
vcl ipsa

los accendere,

possum etiam ocudemonslratio mea,

et

Petro lanien traditum

imbuendum per quem

\el ctiam illud quod volo demonstrare, cenialur.

4.

non solum sacramenta perciperet, sed eliam quid credendum, quid spcrandum, quid diligendum esset,
audiret
(/rf.

Jamvero eorum qui divino munere exsultant

nunc tradere

X, 1-6). Et
,

poterant utique omnia pcr

,

sine talibus proeceplis, qualia

inslilui, se

sanclos Libros inlelligere atque tractare gloriantur,

ct proptcrca

superflua voluisse

me
,

scrlbere exisli-

manl,

sic est

lenienda comniotio
,

nt

quamvis magno
per

Dci dono jure lanenlur

recordcntur se tamen
;

humana condilio si suum ministrarc nolle vidoreliir. Qiiomodo enim verum esset quod diclum e>t Tcmplum enim Dei sanctum est, qnod csiis tos (I Cor. III, 17);si Dcus de humano teniplo rcfieri

angclum

sed abjecla esset

per homines IiominibusDcus verbum

liomincs didicissc vel litteras

necproplerea

sibi

ab

sponsa non rcddcret

miiiibus Iradi
vcllot

et

tolum quod discciiduin ho-

Antniiio sancto el perfecto viro ^flgyptio

uisuliari

monacho
littcrarum

dc coelo atque per Angelos

sibi

debcre,

qui sinc

uUa

scienlia

personarct

Dcinde ipsa charitas, qucc

invicom

Scripturas divinasel mcmoriter andiendo tenuisse, ct

hoinincs nodo unilatis asliingit, non habcrct adilum

refundendoriiin et quasi niisccndortim sibimet aiiiinoruin,
7.
si

prudenier cogilando iulellexisse pr.rdicalur

illo

aul ab

servo Barbaro christinno

'

dc quo a gravissimis
lilte-

honiines per homines nihil discerent.

Isaiain

fideque dignissiinis viris nuper accepimus, qui

ras quoquc ipsas uullo docente

Et cerle spadonem illum qui

nec

prophclam

liomine,

in

plenam

lcgens non inleiligcbat, nequc ad angelum apostoliis

raisit,

nolitiam orando ut
uis precibus

sibi

rcvelarenlur, accepit tridua-

ei

per angelum id quod non

in

iulelligcbat
inini-

impctrans ut elian)
,

codicem oblalum,

expositum, autdivinitus
sterio

meute sine honiinis

slupentibus qui adcranl

5.

legendo pwcurreret.
f;ilsi

revelatum est

sed potius suggcslione divina

Aul

'

si

hrce quisque

esse arbitratur, non

raissus est ad

cum, seditque cum eo Pbilippus, qui

,

ago pugnacitcr. Ccrle cnim qiioni.im cum Christianis

nobis rcs
cst,

noverat Isaiain prophetam

liugua

eique humanis verhis ct

qui sc Scripliiias sanctas siue

si

duce

quod

in Scriptura illa

tectum

erat,

aperiiit,

liomine gaudent nossc, et

diocri gaudenl

ila

cst

vcro et non

mc-

(Act. viii, 27-35).

Nonne cum Moyse Deus

loqiicba-

bono

concedanl nccesse est nnuni-

tur

et

tamen consilium regendi atque administrandi

scilioot

quemque

nostruin el ab iiicniitcpiionliaconsucludinc

lam magni populi a soccro suo, alienigena

homine,
ct

audiendi iinguam suam didicisso, ct aliain

vel griccam vel hebraiam
vel

aliquam

maxime providus
?

et

minime superbiis
ille

quamlibet cxterarum,

acccpit {Exod. xvni, 14-26)

Noverat enim

vir

ant similiter audiendo

aul per lioininem prwceptosi

ex qiiacumqiie anima verum consilium processisset

omnes fratres, nc parvulos suos isla doccant, quia momenlo uno temporis advenionte Spirilu sanclo, roplcti ApoSloli omnium gentium lingiiis loculi sunt; ant cui

rem

accepisse.

Jam ergo

placcl, nioneainus

non

ei,

sed

illi

qui est veritas, incommutabili

Deo

tnbuendum
8.

esse.
nullis

Poslremo quisquis se

prseceptis instru-

talia

non provcncrint, non sc arbilrclur esse christiase dubilet.

cst, siue
,

num, aut Spiritum sanctuni accepisse

vero et quod pcr liominem discenduin
bia discat; et per

Imo

supcr-

quem docetur
talibus

alius
:

sine superbia

munere qua;cumquein Scripturis obscura et sunt intelligere gloriatur, bene qnidcm credil verum cst, iion cssc illam suam facultatem qnasi a scipso cxisicntcm, sed divinitus traditam; ita enim sed cum legit et Dci glori.im qua;rit et non suam
cluin divino
,

et sine invidia Iradat

quod accepit

neque tentemus
versiitiis

nullo sibi
affcctat

hominum exponente intelligit, cur

non pcr hominem, sed
pecuniam
illo

ipse aliis
,

eum

cui credidimus, no

iiiiinici

et

exponcie, acnoii polius eos remittit Doo

ut

perversitate deccpli, ad

ipsum quoque audicndum

in ecclesias,

ipsi quO(|iie

intus docente

Evangelium atquediscendum nolimnsire

aut codicem legere,
lioniinem audire
;

inlcUigant? Sed videlicet timet ne audiat a Domino,

aut

legentem procdicantemque
in

Serve ncquam
{Maltli.

dares

meam

nummulariis
intclli-

et

exspcciemus rapi usque

ter-

XXV, 26, 27). Sicut ergo hi ea quae

caetcris vel
si

tiiim coelum, sive in corporc, sive exlra corpus, sicut

dicil Apostolus, ct ibi

gunt, produnt
ita

loquendo vel scribendo

intelligant
*,

audire
(II

inen^abiiia
xii, 2-4.)

verba,
,

quae

cgo quoque

non solum ea quac

sed

non
dere

licet

homini loqui

Cor.

aut ibi viillo

etiam intelligendo ea quae observent, prodidero, culpari ab eis

Dominum Jcsum Chrislum,

et

ab

potius

profecto
sic

non debeo

quanquam nemo
nisi

qiiam ab hominibus audire Evangelium.

debet aliquid
forte
ait
:

habere quasi suum proprium,

G.'CaveamustaIes tentationes superbissimasetpericulosissimas, magisque cogitemus el ipsum apostolum

mendacium.

Nam omne verum

si
(1

ab illoest, qui

Ego sum

veritas {Joan. xiv, 6).

Quid enim habe*accepimus, quid

Cor. iv, 7)
?

Paulum,licetdivinaetcoelestivoceprostratumetinsiru'

mus quod non accepimus? Quod

gloriamur quasi non acceperimus
9.

Mss. e valicanis

illius

nomeu

in aliis

reni, qui id miraciili lil>ros, truslra quaesiviuius.

'

Barbarico Macario : quod servi codicibus et apud Cassiodorum Senaloprofert iii prsefatione ad institulionum
,

duo

Qui

legit

audienlibus litteras, utique quas agno-

scit enuntiat; qui

1

autem ipsas

litteras tradit,

hoc

agit

Sic M8.S. Edili vero,

M si fuBC.

Mss. viginti tres, inteUigo.

19
iit alii

DE DOCTRINA CHRISTIANA,
qiioque legere noverint
:

S.

AUGUSTINl

SO

uicrque tamen id in-

sinuat quod accepit. Sic eliam qui ea

ris inlelligit,

quin

Scriptulilleras

nens inlellectorem alium non requirat, pcr quem sibi quod operlum est relegalur; sed quihusdam vesligiis
indagalis ad occullum

expoiiit audientibus

lanquam
;

scnsum

siiie

ullo errore ipse

qiws aguoscit
praccipil

pronunliat locloris officio

sit,

qui

autem
legen-

perveniat, aul ccrle in absurdilatem pravce senlentiac

qiiomudo iiilelligendum hoc

est praicipienti
ille

similis est trasit

non
salis

incidat.

dcnti.littcias,

quomodo

Quapropter, quanquam et in ipso opere apparcre possit huic officioso labori noslro non
; ,

dum
iioii

iit

quoinodo
,

qui legere novit, alio leclore

,

recte aliquem conlradiccre

indigot
ibi

cuin codicem inveuerit

sit; sic iste

a qno audiat

laraen si hujusmodi prooemio quibuslibet obsistentibus convenienter videtur esse

(piid

scriptum

qui pra^.cepla quoe co-

responsum,

liiijus viac

quam

in

hoc libro in-

iKiiuur tiadero acccperit, cuin in libris aliquid

riiaiis

obscu-

gredi volumus, tale nobis occurrit exordium

invenerit,

quasdam regulas

veluli litteras te-

LIBER PRIMirS.
sludlosus cum ad earuin invesligandum sensum , lum ad edissefit r af litio lotius operis, quo Scripturarum iuslitualur. Mox observaia eorum de quibus doclrina iradenda estdisiiuelione in res et signa, suscipitur in hocce priore libro iraclatio de rebus. Hes i)orro alias esse quibus Irui, alias quibus niniuisi uLi nobis liceat: et quidem Deo soli fruilioue inbsereuduiu esse, eoque nos ipsius incarnalioue Verl)i et reltus ab ipso temporaliter geslis, atque traditis Ecciesise clavibus pronioveri ; inler cas vero res quae in usuui veniunt, nonnullas esse quibus dilectio jure impenditur, sed in
Princii)io

rendum

relata. Quibus explicatis docetur tolius Scriplurae sacrae plenitudinem et finem essc geminam cliaritalem, Deipropter seipsum, ac proxirai propter Deum.

Deum

CAPUT

PftlMUM.

Invenlione et enuntiatione nt;

caput posuerat {Genes. xxviii, 11)

neque

illud
,

pecus

titur Scripturai tractalio

quce

cum

Dei auxilio susci-

quod pro

lilio

immolavit Abraham {Id. xxii

,

13). Hse

pienda.
i.

namque
modus
quae intclligenda

ita

res sunt

ut aliarum etiara signa sint re-

Ducc sunl rcs quibus nilitur omnis traclatio

;

rum. Sunt autem

gnificando cst
,

alia signa

quorura omnis usus in

si-

Scripturarum
sunl, et

inveniendi

sicuti

sunt verba.

Nemo

enira utitur

modus
pi ius,
*

proferendi qu3c intellecta sunt. De in-

verbis, nisi aliquid significandi gratia.

ligitur

vcniendo

de proferendo postea disseremus. Ma-

quid appelleni signa

res eas videlicet

gimm opus
cile,
si

el

arduum

et

si

ad suslinendum

difft-

.significandum aliquid adliibentur.

Ex quo inlelqua ad Quamobrem ora^ie

res eliam signuin

vereor nc ad suscipiendum temerarium. Ita sane

ipsis

signura eliara res aliqua esl

quod enim nulia reses;,

de nobis

pr:vsumcremus

nunc vero cum

In

omnino
est.

niliil

cst
in

non autein oranis

illo sit spes pcragendi liiijus operis, a quo nobis in cogilatione iimlla dc !iac re jam tiadita tenemus, non

Et ideo

hac divisione rerum atque signorum,

ita

csi

nictuendum ne dare desinat

csetera

cum

ea quae

cum rum

de rebus loquemur,
aliquoe adhiberi

loqiiemur ui etiamsi ca,

ad signi(icandum possinl

non

data simt coepcrimus impendere. Omnis enim res quse dando noii dcficil, diim habetur et non dalur, non-

impediant partilionera, qua prius dercbus, poslea de signis dissereraus raemoriterque leneamus id nunc
;

dwn

habelur quomodo babenda

est. Ille autera ait

in

rebus considerandum esse quod sunt, non quod

Qui hubct,

(labilur ei {Mattli. xiu, 12).

,

Dabit ergo ha-

aliud etiam pra;lcr seipsas significant.

Lentibus, id est

cum

benignitale utentibus eo

quod
3.

CAPUT
Res ergo
alise
,

III.

Rerum

divisio
,

accepcrunt, adimplebit atque ciimulabit quod dedit.

Illi quiiiqiie ol
illi

sunt quibus fruendum est

aliae
Illse

septem

craiil
;

panes, antequam inlieri coepit,

quibus utendum

aliie
,

quae fruuntur et utuntur.

Istis

ciporciil dari csurienlibus

quod ubi

co-

quibus fruendura esl

beatos nos faciunt.

quibus

pliinos et sporlas saiialis lol

hominura millibus imxv, 34-38). Sicut ergo

utendura est, lendenles ad beatitudinem adjuvamur,

et quasi adininiculamur, ut

pleverunt {Id. xiv, 17-2i;

ille

et

ad

illas

quse nos beatos fa-

panis duni frangciclur accrevit, sic ea quaj ad hoc

jain

ciunt

pervenire

atque his inhaerere possimus. Nos

,

opus aggrcdiendum

Doniinus prsbuit,

cum

di-

vero qui fruimur et utiniur

si eis

inter utrasquc constituli,

spensari coppcriiii, eo ipso suggerenle multiplicabuntur, ut in ipso

quibus utendum est frui volucrimus, impedilur

et

hoc nosiro ministerio, non solum nul,

cursus noster,

aliquando etiam defleciitur

ut ab

lara

paiiamur inopiam

sed de mirabili eiiam abun-

his rebus quibus fruendum est obtinendis vel relarde-

danlia gaudeamus.

niur

vel etiara

revocemur

inferiorum amore prae-

CAPUT
2.

II.

Quid

res, quid signa.

pediti.

Omnisdoctrinavcl rcrum estveIsignorum,sedres

CAPUT IV.
4. Frui enini est

Frui
quod
in

et uti

quid

sil.

per signa diseunUir. Proprie autem nunc res appellavi

,

amore
,

alicui rei inhaerere

propter

quae non ad significandum aliquid adhibentur,

seipsam. Uti autem

usum
si

venerit ad id quod
est.

siculi cst

lignum,

lapis,

pocus

atque hujusmodi cce-

amas obtinendum

referre,
,

tamen amandum

tcra.

Scd non

illud

lignum quod in aquas amaras

ut

Nam

usus
est.

illicilus

abusus potius vel abusio nomiergo,

si

Moyseu misisse lcgimus,

(

amaritudine carerent

nandus

Quomodo

essemus peregrini, qui

Exod. XV
*

23)

neque

ille

lapis

quem Jacob

sibi

ad

beate vivere

nisi in patria

non possemus, eaque pere-

Am.

F.r.

et Mss. quinque, onus.

grinalione utique raiseri et miseriam linire cupienles,

21
inpatriam redire vellemiis,

LIBER PRIMUS.
opiis esset vel terrestribus

22
VII.

CAPUT
7.

Deum
ille

omnes
mclius.

inlelligunl in

quo

nihil

vel marinis vehicuiis quibus utendum esset ut ad pairiara

,

qua fruendura erat

amoenilates iiineris

pervenire valeremus
et ipsa gestatio veliiculiis
,

Nara cura

unus cogiiatur deorum Dcus

ab

quod lorum nos delectaret, et conversi ad fruendum nollennis cito viam finire quibus uti debuimus
si
, ,

his eliam qui alios et suspicaniur et vocant et colunt

deos sive
qiiidqiio

in coelo sive in terra

iiihil

ita

cogiialur
illa

ut ali-

ct

nielius silalque siibliinius

cogilalio

perversa

suavilate

implicali alienaremur a palria

:

coiielur altingere.

Sane

qiioniain divcrsis niovenlur

,

cujus suavitas faceret bealos

tatis vita

sic in
(II

hujns mortaliCor. v
,

bonis, parlim eis qu;e ad corporis sensuin

eis qu.e

parliiu

peregrinantes a

Domino
,

6)

si

redire in patriam volumus

ubi beali esse possimus

invisibilia

ad animi inlelligeiUiam pertiiient illi qni dcditi sunl corporis sensibiis, aut ipsum coelmn aut
; ,

utendum
Dei
,

esl

hoc mundo, non fruendum,; ut

,

quod
duin,

in coelo liilgenlissiinum videut

aut ipsum niun:

per ea quoe facta sunt

1 ,

intellecta conspiciantur

Deum deorum
irc

esse arbilrantnr

aut,

si

extra

(Rom.

20)

hoc est, ut de corporaiibus temporalict spirilualia

,

mundiim
delur,

contcndunl, aliquid liicidum im.igiiian-

busque rebus seterna

capiamus.
res

lur, id(|uevel inliiiitum, vcl ea forina

inaiii

qu oplimavi-

CAPUT
5.

V.

Deus TrinUas

qm
,

fruendum.

suspicione consliliiuiit
,

aul hiimani cor-

poris figuram cogilant

si

eain

'

Res

igilur

quibus fruendum cst, Pater et Filius

,

CiCteris antcpoiuint.

Quod

ct Spiritus sanctus

eademque

Trinilas

una quoedam
;

summa
tamen

res,

communisque omnibus fruentibus ea

rerum omnium causa
facile
sit, si

si

res et non

lamen

uiium Deuin deorum esse non pulant, et polius multos aut innumcr.ibilcs a^qualis ordiiiis deos cliam eos tamen prout cuiqiie aliquid corporis videlur
si
;

excellere,

ila

et causa.
Icnti.-c

Non enim

nomen quod
,

figuratos aninio leiient.

Illi

tantx; excelita

autem qui
,

conveniat potest inveniri

Trinitas ha.'c, unus
in

nisi

quod melius

dicilur

Deus ex quo omnia, per

xi, 36). Iia

per intelligeniiam pergunt videie quod Deus est oinnibus eum naiuris visibilibus et corporalibiis , inlelli^
gibiiibus etiam et spiiiliialibus
,

quem omnia,

quo omnia {Rom.

,

Pater et
praiferunt.

omnibus mulabilibus

Filius et Spiritus sanclus

et singulus qtiisquc
;

horum
quisquc

dimicant

Deus, el simul omnes unus Deus

tanien certalim pro excellenlia Dei nec quisqiiam inveniri potesiqui boc Deuni

Omnes

el singulus

horum plena
lia.

subslanlia

ct simul

omnes una

crcdat essc quo melius aliqnid est. Iiaquc boc

omncs

subsl;in,

Deum

consenliunt esse

quod

cajtcris

rcbus onmibus

Paler nec Filius est nec Spirilus sanctiis

Filius

anteponunl.

iiec

Pater est nec Spiritus sanctus

cst nec Filius; sed Paicr

Spiritus sanctus
et

CAPLT
8.

VMI.

Deus cum

sit

sapienlia incommula-

nec Pater
Filius

tanium Paier,

bilis,

rebus omnibus autcpoiwndus.

tanlum Filius,

et Siurilus sanctus lanluni Spi-

ritus sanctus.

Eadeni iribus

ailornilas

eadem incomsancto uni-

Et quoniam omnes qui de Deo cogilant, vivum

illi

aliquid cogitanl,
digiia

soli pos;uiil
,

mutabilitas,
tre unitas
latis
,

eadem majeslas, eadeni

concordia
et

non absurda
ipsaiii

ct in-

potestas. In Pa-

existimare de Deo
illis

qiii

viiam

cogilanl, ct

in Filio aequalilas, in Spiriiu

:

qu.-ecumque

ocqualiialisque

Iria

hxc unum

fornia occurierit corporis,

,

eam
non

viia

omiiia proplcr Patrem, teqnaiia omniaproplerFilium,

vivcre vel non vivere stuuunt

venli auteponunt
;

et viveniein

vi-

connexa omnia propterSpirilum sanctum.

eainque ipsani viventem corporis

CAPUT
6.

YI.

Deus
me
dixi,

formam,
dignum
vohii.
;

(luantalibet lucc pi;(fu!gcat, quaiilalibelma-

ine/fabilis

quomodo.
ali^iuid

gnitudine pnieemincat, qiianlalibel pulcljiitudineornelur, aliud esse ipsam, aliud vitam qua vegetatur intelligunt,

Diximusne aliquid
?

et

sonuimus

Deo

senlio

Imo vero si autem

scio,

nihil

aliud

quam

dicere voluisse

eamque
,

illi

moli qua; ab

illa

vegctatur et

non hocest quod dicere

Deus
ineffabilis est

animatur

dignilate incomparabili pra;feruiit. Deinde.

et si cain sine
,

Hoc unde
csset ?

nisi quia

quod

ipsam vilam pergiint inspicere,

nunt

sensu

aulem a mc dictum
Deus

est, si ineffabile esset,

dictum non

vegetanlem invenerint, qualis est aiborum

eis

pra;po-

Ac per hoc ne ineffabilis quidem dicendus est quia et hoc cum dicilnr aliqiiid dicitur. El fit
,

senlientem
,

qualis cst

pecorum

et huic rur-

sus intelligentem

qualis est honiinum.

,

Quam cum

nescio

qu.ie

pugna verborum, qiioniam

dici

si

illud est

adhuc mulabilem viderint

etiain
,

huicaliquam incomillam scilicel vitam

ineffabile,

quod

non polest, non

est ineffabile

quod

nuitabilem cogunlur pra;ponere

qiia;

vel ineifahile dici potest. Qu3e

tio

pngna verborum
est.

silen-

cavenda potius quam voce pacanda

illo

Et tamen

potius ipsa Sapientia. Sapiens

non ali(juando desipit, aliqiiando sapit, sed est enim mens, id est, ade,

Deus, cum de

nihil

digne dici possit, admisit

,

pta sapientiam

antequam adipisccretur non erat saipsa Sapienlia nec fuit

si

humannc vocis obseqiiium

sua gaiidere nos
voliiil.

ct verbis noslris in laiide

piens
piens
nullo

at vero

unquam

insi-

Nam
;

inde est et quod dicitur

nec esse unquam potest. Quain

non viderent,

Deus.

duarum syllabarMm ipse cognosciiur sed tamen omnes latince linguK scios *, cum aures eorum sonus isle tetigerit,
movet ad cogitandam excelleniissimamquamdam morlalemque naturam.
^

Non enim revera

in slrepitu istarum

modo

plena fiducia vitam incommutabiliter savitai

pienlem commutabili
*

anteponcrcnt. Ipsam quippe

regulam

vcritalis,

qua illam clamant esse meliorem,

;

Ira-

incommutabilem vident
*

nec uspiam

nisl

supra

suam

Edjti, sic

eam. At Mss. prope omnes,

si

Apud Am.

* ita in

Mss. pleris(}ue, ubi in editis habetur,

Er. et Mss.

septemdecim,

eam. Ipsam qua-

socios.

que.

^
vnlmnm

DE DOCTftlNA OIIRISTIANA,
viJent, qMandoqiiidem

S.

AUGUSTINI.
1,

U
non potcral

se vident muinbiles.

vil {loaii.

10). Ilaque in Sapicntia Doi

CArUT

IX.

Sapicnlhtm hnmulabilem imUabili

mundus
venit

jier

S:ipienliam coi^nosccrc Deuiii. Cur crgo

pra-feiendum esse omiics iiorunl. insulsus qui 9. Nemo cst enim tam impiidenler '

ciini

hic essct, nisi qnia placuil

Deo per

stulli-

tiani pra;dicationis salvos facere

credentes?
esl.

dicat:Un(le

scis

incommulabiliter sapienlem vilam

CAPUT
ct

XIII.

Yerbnm caro factum

quod Verbuin caro
{Joan.
i,

innnilabili esse pncferendam? Idipsum enim fiuod lcrrogat, undc sciam, omnibus ad conlomplandum commnniler r.tquc incommutabililer praeslo est. Et
lioc qui

Qiioinodn vcnit,
babilavil
in

nisi

faciiim est,
Siciiti

iiobis

li)?

cum

loquimur, ul

id

quod aniino geiimus,

(it

in audientis

non

videt, ila

cst qunsi

cecus

in

sole,

cul

aniinura peraures carncas illabaiur,

sonus verbum
nec tamen

uihil

prodest ipsis locis oculorum ejus tam clarae ac

quod corde gcslamus,

in

cl loculio vocalur;

prsscniis lucis fiilgor infusus.

fugit,

Qui aulem videt

et re-

eumdem sonum

cogitiilio

noslra convertilur, sed

consueludinc umbrarum carnalium invalidam meiiiis aciem gcrit. Pravorum igiiur morum quasi
contrariis flatibus ab ipsa palria reperculiunlur

apud se manens integra, formam vocis qua se insinuet

auribus, sine aliqua labe suse mulationis
iia
'

assumit

homiiUiid

Verbum

Dei

noncommuialum, caro tamen

facluin

nes

posleriora alque inferiora seclantes,

quam

est, ut babitaret iu nobis.

CAPUT X. Ad
40. Quapropler,

quod esse melius

atqiie proeslanlius confilenlur.

CAPUT
sit,

XIV.

Ilomiiiem quomodo sanaril Dei

Sapienlia.

videnduin

Deum

purgandus ammus.

cum

illa

veritale

perfruendum

13. Sicut
ista curalio

aulem curaiio

via

cst ad sanitatcm, sic

quae iucommutabililer vivit, et in

ea Trinitas Deus,

pcccatores sanandos reficicndos^iuc sus-

auclor et conditor universitalis, rebus quas condidit

coiisulal purgandus est animus, ut ct perspicere illam lucem valeal, et inhserere perspectae ^ Quam pur;

cepit.

Etquemadmodum
quKdam

medici ciim
id ficiiiiit,

alligaiil

vnlnera,

non incompositc, sed apte

latem

ut vincnli utili:

pulchritudo eliam consequatur

sic

gationem quasi ambulationem quamdam, etquasina\igaiionem ad patriam esse arbitremur. Non enim ad cum qui ubique pniesens est, locis movemur, sedbono
sludio bonisque moribus.

medicina Sapienliae per hominis susccplioncni nostris

estaccommodala vulneribus de quibusdain

;

conlrariis
ille

curans, et de quibusdam
qui

siniilibiis.

Sicul cliam

medetur vulneri coipoiis,

adliibel qiix'dam

con-

CAPUT
11.

XI.

Purgandi animi exemplum

incarnula.

Sapienlia

traria, sicut fiigiJum calido, vel

si

humidiim

sicco, vcl
si-

quid aliud hiijusmodi; adhibet etiam qiiiedam

Quod non possemus,

nisi ipsa Sapientia tantse

milia, sicut linleolum vel roliiiido vulneri rotuiidum,

eliam nostra; infirraitali congruere dignarelur, et vi-

vendi nobis praiberet excmplum, non

aliter

quam

in

oblongum oblongo, ligaluramquc ipsain non camdemmembrisomnibus, sed similcm similibus coapiat:
vel
sic sapieiilia Dei

liomine, quoniam et nos homines sumns. Sed quia Tios cum ad illam venimus, sapienler facimus; ipsa

hominem

curans, seipsam exliibuit

cum

ad nos venit, ab hominibus superbis quasi slulle

ad sanandum, ipsa niedicus, ipsa mediciiia. Quiaergo per superbiam homo lapsus est, iuiniiiilatcm adliibuit

fecissc pulala est. Et

quoniam nos cum ad illam ve-

ad sanandiim. Scrpentis snpientia deccpii sumus, Dei

stultitia
tia

nimus, convalescimus; ipsa cum ad nos venit, quasi

infirma existimata esl. Sed quod stultum est Dei, sa,

libeiamur.

Quemadmodum aulem
slultilia

illa

Sapicn-

vocabalur, erat aulem

isla
qu;ie

conleinnentibus
Sapientia est

pientius est hominibus

forlius est bominibus
(I

et

quod infirmum
\,

est Dei,
sit

Deum;sic
vincenlibus

vocalur

slultitia,

Cor.

23).
fecit

Cum

ergo ipsa

diabolum.
;

Nos

iinmorlaliiaie

malc

usi

patria,

viam se quoque nobis

XII.

ad pairiam.
venil.
-

sumus, ul
est, ut

moreremur

Cliristus morlalilate

bene usus

CAPUT
I

Quomodo Sapkntia Dei ad nos

viveremus. Corrupto animo femiuye ingressus

Et cum sanoet puro intcriori oculo ubique sil pra;Sens, eorum qui oculum illum infirmum immiindumque
liabeiil, oculis
iii

est

morbus; inlegro corpore femina; processit salus. Ad eadein coiilraria pertinet, quod eiiam exemplo
viriulum ejus
vitia

eliam carncisappareredigiiala

est.

noslra curantur. Jamvero similia

et vulnoiibus nostris

Quia eniin

Sapientia Dei noii polerat

Sapientiam cognoscere Deum, placuit

mundus per Deo per stulli(I

quasi ligamenta
bita, iila sunt,

membris

adhi-

quod per feminam deceplos per femi'

liomines, morlalis morl;iIes, morte

tiam pra;dicationis salvos facere credeiiles

21).

Cor.

i,

nam

natus,

homo

mortuos

libcravit. Multa qiioquc alia diligeiilius coninsliluti operis

12.

Non

igitur

per locorum spatia veniendo, sed

venisse ad

sideranlibusquos

peragendi necessitas

in carne morlali mortalibus apparendo,

non

rapit, vel a conlrariis, vel a siniilibus

medicinje

nos

dicitur.

Illuc

ergo venit ubi erat, quia in

factus est.

hoc

cbristiana; apparet inslruclio.

mundo

erat, ct

mundus pcr eam

Sed quo-

CAPUT XV.
14.

Resurrectione

el

ascensione Christi ful-

niam cupiditale fruendi pro ipso Creatore creaiura,

homines configurati buic mundo,
congruenlissime vocati, non
pterea divil Evangelisla
in excusis,
:

cilur fides, excitatur judicio.

et

mundi nomine

Jamvcro credita Domini a morluisresurreclio,

fulcit

eam cognoverunt, proEt mundus eum non cogno\n

ctincoelum ascensio, magna spe

fidem nostram.

Multum enim ostendit quam voluntarie pro nobis animam posuerit, qui eain sic liabuit in potcstate resumere. Quania ergo sc fiducia spes credentium con

tam imprudenler.

Mss.

tredecim, tam

impudenler.

Editi, inhcErereperfect.

Elegantius Mss., perspeclce.

Am.

et Er.

sine aliqua labe, sine mulatione.

28
sobiur,
considerans
passns

LIBER PRIMUS.
quanlus quanta pro noncluni
sit?
tio
:

26

et

qnomodo animus

post poenitenliam, qua prio;

creilcnlibus

Cum

vero

judex vivoruni

rcs
sic

mores

perdilos interemit, reformatur in melius

atque niortiioruni exspcclatur e coelo,

magnura timo*

eliam corpus post istam mortem,

quam

vinculo

reni inculit negiigenlibus, ul se ad diiigenliam

con-

peccati
est

omnes debemus, credendum

et
;

et speraiidum

veriaut,

eumque magis bene

forniident.

a;^endo desiderent,

quam
dici
illo in

resurrectionis tempore in melius commuiari, ut

male agendo

Quibus autera verbis

non caro

sanguisrcgnum Dei possideant, quod

(ieri

aut qua togilatione capi potest praemium, quod

fine daturus esi
;

non potest

sed corruptibiie hoc induat incorruptio(ICor. xv,

quando ad consoiationem hujus

iti-

nem, etmortale hocinduat immortalitatem

50, 53), nullamque
palieliir iiuiigenliam, a

neris de Spirilu suo lanlum dedit,

vila;

quo
dona

in

adversis

faciens molestiam, qnia luillam

hujus fiduciam charilatemque taulam ejus,

,

quem
quod

beala perfectaque anima cuin

iiondum videmus

liabeamus

et

unicuiqne

suinma quiete vcgeletur.

propria ad instruclionem Ecclcsia; susc, ul id

ostendil esse faciendum,

CAPUT XX.

Qui non ad vitam sed ad supplicia

renascanlur.

non solum sine murmurc,

^

sed etiam cura deleciatione

racianius

19. Cujus autem animus non moritur huic

el

saiculo,

CAPIJT XYI.

Ecclesiu Cliristi corpns

conjux

ncque

incipit configurari

vcrilati, in
;

graviorcm mor-

medicinalibus molesliis ab ipso purgalur.

15. Esl enim Ecclesia corpus ejus, sicut apostolica

lem morte corporis

trahiiur

neque ad conimulaliosed ad luenda supplicia

ncm

'

coeleslis habitudinis,

doctrina comniendal {Eplies.

i,

23), qu.T eliam conniultis

reviviscet.

jux ejus dicitur. Corpus ergo

suum

membris
unilatis

CAPUT

XXI.

Rursus corporis
;

de\ resurrectione.

diversa oflicia gerenlibus (liom.

cl charitatis

xii, i),

nodo

tanquam

sanilalis aslringit. Exercel au-

lem hoc tcmpore

et purgat medicinalibus

quibusdam

Hoc ilaque (ides habet, atque ita se rcm habere credendnm est, neque animum, neque corpus liuuianiim omniraodum inleritum pati sed imjiios resurgere ad poenas imeslimabiles, pios autem ad vilam
celcrnam.

aHernum sibi coiijugem Ecclesiam, non habenteni maculam copulel

molesliis, ul erulam dc hoc sa;culo, in

aut rugam, aut aliquid hujusmodi

CAPUT
16.

XYIl.

Eplies. v, 23-52).

Chrislus donundo

peccata

viam

CAPUT

XXII.

Solo

Deo fruendum.

aperuil ad patriam.

20. In his igilur omnibus rebus ilkc tantum sunt

via ista lo-

Porro qnoniam
est,

iii

via

sumus, nec

quibus fruendum est, quas scternas atque incommutabiles

corum

sed affectuum,

quam

inlercludebat, qiiasi
''

commemoravimus

caeteris

autem utendum

scpta (lusdam spinosa, praiterilorum malitia

peccato-

est, ut

ad illarum perfructionem pervenire possimus.

rum

quid liberalius et n)isericordius facere poluit,

*

qui seipsum nobis, qua

luit, iiisi ut

rediremiis, substcrncre vo-

Nos itaquc qui frtiimur et utimur aliis rebus, rcs aliqn.ie sumus. Magna enim qua^,dain res esl homo, faclus ad imaginem et similitudincm Dei, non in quan-

omiiia donaret pcccala conversis, el graredilus nostri

tum mortali corpore

viter fixa inlerdicta
fixus evelleret?

includitur, sed inqiiantum bestias

pro nobis crucirationalis

anima) honore

proecedit

^.

Ilaque

magna
uli

C.\PUT XYIII.
17.

Clavcs Iraditx Ecclesiw.

qu;
;

qu;estio esl

utrum

friii

se

homines debeant, an

Has

an utrumque. Pra!ceplum est enim nobis uldiligamus

invicem
;

igitur claves dedit Ecclesioe suie, ut

solveret in ierra, soluta esseut in coelo

in terra,

qiue ligarct

sed quajritur ulrum propter se

sit,

homo ab ho-

mine diligendus
ligata esseul et in coelo {Matili. xvi,

an propter aliud. Si enim propter

propler aliud, utimur eo. Videtur

19)

scilicet ut quisquis in

Ecclesia ejus dimiiti sibi pecei

se, fruimur eo

si

cata

non crederet, non

crederet,

dimiltcrcntur

quisquis autcret, in

autem mihi propter aliud diligendus. Quod enira propter se dlligendum est, in eo constiluitur vita beala
;

tcm

seque ab his correcius ave;

ejusdem Ecclesise gremio conslitutus, eadein (ide atque correctione sanaretur. Quisquis enira non credit
dimifii sibi posse peccala,
fil

cujus etiamsi nondura res, tamen spes ejus nos hoc

tcmpore consolatur. Maledictus autera qui spem suam

ponit in homine {Jerem. xvii, 5). 21. Sed nec seipso quisquam frui debet,

detcrior desperando

quasi nihil

illi

melius

quam malum
Corporis
el

esse remaneat, ubi

si

liquido

de fruclu suie conversionis

advertas
infidiis est.

quia nec seipsum debet propter seipsum

CAPUT XIX.
18.
prioris

animi murs atque re-

diligere, sed propter illum

est quippe optimus

surreclio.

quo fruendum esl. Tunc homo, cura tota viia sua pergit *
et tolo afTectu inhoerel
ilti
:

Jamvero

sicut animi
relictio
'',

quaedam mors
qu;fi fit

in
est,
vilac
si
;

incommutabilem viiam,

inorumque

poenitendo

autem se propter se

diligit,

sic

non

se refert ad Deura

ctiam corporis mors est auiniationis prislinaj resoluBad. Am. et Er., indulgenliam. Melius cseteri codices, diligentiam. ^im.,domt. Substiluimus dona,eTi Am. Er. et aiss. plerisque nieliorisiiotae. ' Mss. quinque , cum dilectione. * Editi, inlercludebant malitice : pro quo Mss. magno consensu, intercludebal. malitia. " Editi, quo rediremus. At Mss. septemdecim, qua : prseter quiaque alios, qui habent, viam qua.
*
.
.

sed ad seipsum

conversus, non ad incommulabile

aliquid convertilur.

Et propterea jara

cum

defectu

aliquo se fruitur

quia melior est

,

cum

totus hserel

1 Tres e vat. Mss. ad communicationem. Alius vat. , ad communionem. Hulc Erasmus consentit; sed libri caeteri ferunt, ad commutationem : mcxque in wss. prope omnibus legebainus, coelestis habiludinis ; [iro quoapud Am., kabila-

tionis, el a|)ud Er. et Eov., beatiludinis.

^

Sic

Am.

et Er., rejectio.

undecim Mss. [ prcucellit]. Am. et Er., peragitur.

57

DE DOCTRINA CIIRISTIANA,
cnm
ad scipsnm rolaxalur. Si
Ui di'l)cs

S.

AUGUSTINI
fiiit
'.

[28

atqiie conslringilur incomnuilablli bono, qnani

inilc vcl

aliqua sccia quxsiio

Scd ncque corpns sunm

ail

crgo tripsum non

quisquam

odil

voruin cst ciiim quod

Aposlolus

proplcr

diligcrc, scd proplcr illum ubi dilc-

Nemo unquam carnem

suain odio hubiiil {Ephes. v, 29).

clionis lua) rcclissimus finis esl,

non succenseal
diligis.
:

alius

homo,
quil,

si

eiiam ipsum proplcr

Deum
;

ILcc enim
Diliges, in-

Et quod noiinuUi dicunl, malle sc oinnino csse sine corporc, oinnino falluntur non eiiiin corpus suum,
:

regida dilcdionis divinilus conslilula csl

scd corruptiones cjus ct pondns odcrunt. Noii itnque

proximnm
el

luuiii sicul

leipsum

Deuin \cro extolo

;

nullnm corpus, sed incorruptum

pns voluiit habcre
:

ct cclcrrimuni * corsi

coide,

ex lola nnimaet extola meiile {Levit. xix, 18

el

scd putant nulluin corpus esse

Deul.M, 5;

Maitli. xxii, 37, 39)

ul

omncs

cogila-

tale fuerit, quia talc aliquid esse

animam putant.Quod

tiones tuas el
illuin

onincm vitam
conle,

el

omncm

inlellcclum in

autem contineniia quadam

qiii

ct

laboribns quasi persc-

confcras,a quo babcs ca ipsa quoc confcrs.

ait, toto

Cum

videntur corpora

siia

qui lioc rectc faciunt, non

.autem
vilae

tota aniina,

loia mentc,

nullam

id

agunt ut non liabcant corjuis, sed nt liabeant subLibidines

noslrK partcm rcliquil, qu3c vacare debcal et

;

jiigatum ct paratum ad opera necessaria.

cniin

quasi locum dare ut alia re velit Irui

aliud diligeudum venerit in aiiimum,

sed quidqnid
illuc

male utentes corporc,

'

id cst

consuetudines ct

rapiatur

inclinationes

aniniK ad fruendum infcrioribus, pcr

quo
rccte

lolus

dilcclionis impcliis curril.

diligit, Iioc

Quisquis crgo
agerc, ut

ipsius corporis laboriosam

qnamdam

militiam exstin-

proximum

cum co debet

gucre affcclant.

Nam non

se interimunt, sed

curam

etiam ipse toto corde, toia anima, tota mente diligat

suac valciudinis gerunt.

Deum. Sicenim eum

cUlcctioncm sui ct

diligens

lanquam seipsum, totam

in

25. Qui autcm pcrvcrse id agunt, quasi naturaliter

illius refcrt

illam dilcclionem

inimico

siio

corpori bcllum ingcrunt.

:

In

quo

fallit
,

Dei, qucC nullum a so rivulum duci exlra patitur, cujus derivalionc minualur.

cos qiiod legunt

et spiritus

Caro concupiscil adversus spiritum

sibi

advcrsus carncin; hwc eniin

invicem ad-

CAPUT
22.

XXIII.

Homini pmcepto non

diligat.

opus

est,

ut

versanlur {Calat. y, 17). Diclum est enim hoc propter

se et

suum corpus

Prava

sui dileclio.
est, diligenda

indomilam carnalem consueludiiiem, adversus quasH

spiritus concupiscil
;

non

ut inicrimal corpus, sed ut

Non aulem omnia quibus utendum

Dcum,
siculi

coiicupiscentia ejus, id cst consueiudine mala edoniila, facial spirilui

sunt, sed ca sola quoe aut nobiscum socieiate

quadam
;

subjugatum

*,

quod naturalisordo
resurreclioncm
spiritui

refcrunlur in

est

homo

vel angelus

desiderat. Quia

enim hoc

erit post

aut ad nos relata, beneficio Dci per nos indigent

siculi cst corpus.

ul corpus oninimodo
ditiiin

cum

quiete

summa
iii

sub-

Nam

utique mariyres non dilcxcrunt

immorlalilcr vigeat, hoc eliam

hac

vita

scelus persequcntium se,

quo tamen

usi

sunt ad pro,

dilanduin cst, ut consuetudo carnalis muletur

lius,

iii

werendum Deum. Cum ergo quatuor sint diligenda unum ([uod supra nos cst, allerum quod nos snmus,
tcrtiiim

nec inordinatis motibus resistat

fiat
,

spirilui.

memeQuod

donec

caro coiicupiscil adversus spirilum, et

quod juxla nos

est,

qnartum qnod

infra

nos

S])iritus advcrsiis

carnem

non per odium

;

rcsislcnle

cst; dc sccuiidoet quartonulla prxcepla

danda eranl.
,

spirilu, sod per

principalum
ineliori
:

Quamtumlibet enim homo cxcidat a verilate

ncl
illi

remaFugax
ct ideo

vult

subdiUim csse

magisquod diligit nec pcr odium resislente

quia
inole-

dileclio sui

ct

dilcclio corporis sui.

carne, sed per consuetudinis vinculum, quod a paren-

euiin aninius ab incommutabili lumine

omniumrcgna;

lore, id agit nt ipse sibi rognet ct corpori suo

vlt. Id

tum etiam propagine iiivcieratum nalunc Icgc crgo agit spiritus in domanda carne, ut
consueludiiiis quasi pacla perversa, el

solvat

non potest
23.

nisi et se el

corpus suum diligere.

aliquid

mahc

fial

pax

Magnum autcm
aliis

adeptum se

piitat, si

consuetudinis bonrc.

Tamen nec

isli

qui falsa opinionc

cliam sociiSjid cst

Inest

bominibns, dominari polucril.

id

depravali corpora sua detestantur, parati cssenl unusn

cnim

viiioso

animo

magis appctcrc, ct

sibi

otulum

vel

sinc

sciisu doloris amitlcre,

cliamsi in
,

tanquam dcbitum vindicare, quod nni proprie debelnr Deo. Talis autem sui dileciio melius odium vocaiur.
Iniquum
cst,

allcro lanlus

ccrnendi sensus rcinancret

quantus

crat in duobus, nisi aliqua rcs qnae proeponenda essct,

cst

cnim, quia vult

sibi servire

quod

iiifra

se

nrgcrct. Islo atque bujusmodi

documcnto salisostcnrcqiiirunt,
:

cum

ipsc scrvire

snperiori nolit; reclissimeqnc

dilur eis qui sine pei tinacia veruin

quam
un:

dictuin est, Qid diiujil iniifuitalcm, odil

{Psal. X, 6)
lali
:

animam

suani

ccrla scnlcntia

sit

Apostoli, nbi
odio
habuit.

ail

Nemo

eniin

el ideo

fit

infirmus animus, et de

mordili-

quam carnem suam

nutrit el fovet

Addidit ctiam

Sed

corpore crucialur. Necesse est cnim ut illud

et
ejiis

eam,

sicut Chrislus Ecclesiam.

gat,

corruptionc prspgravctur. Immorlalilas

CAPUT
26.

XXV.

Elsi aliquid ainplius diligitur

quam

enim

el incorrupliocorporis de sanitate animi cxislit;

corpus, non lamen corpus odio habetur.

sanilas

autem animi

est firmissime inh;iirere poliori

hoc

est inconimutabili

Deo.

Cum
est,

Modus ergo

diligendi praccipiendus cst homini.

:

vero eliam eis qui

sibi naturaliterpnres sunl,

hoc

bominibns, domicst.

nari afrectat, inlolerabilis

omnino supcrbia

' Bad. AHi. et Er. nulla qua;stio fuit. 2 Bad. Am. et Er.

Et kinc quidem

cum

atiqua secta non-

uno tantum

suffi-agante is., integerri-

CAPUT XXIV.
24.

Nemo carnem suam

qui in

odit,

nequidem

mum.
Quatuor melioris notae Mss., inclinationis. haclcnus Sed nt concupiscentiam cjus, id est consueludinem nude domitam faciat spiritui siibjugatam. Cui lectioui praeslat longe ea quain ex Mss. restiluiuius.
3

illi

eam insurgunl.

* Editi

Nemo

ergo se odit. Et hinc quidem nuUa

cum

29
id es(,

LIBER PRIMUS.
quomodo
sc diligat nt prosit sibi. Qnin

30
nobiscum aliushomo Deo perfrui, quod
vivit

aulem

sunt, et potest

demcntis est. se diligat ot prodesse sibi velit, dubitare

Prcccipiciulum ctir.m quoinodo corpus

non potcst corpus; quia corpus per animam

fruiniur Deo.

qua

suum

diligat
dili-

utei ordinatc prudenlcrque consulat.

gat eti:un corpus

Nam quod

CAPUT
29.

XXVIII.

Cui succurrendum
liis

quando suc-

suum, idque salvum habere atque

currere omnibus, vel duobus non possis.

intcgrum

vclit

scque manifeslum est. Aliquid ilaque

,

Omnes autem

aeque diligendi sunt

sed

cum
qualibi

ampiius diligcre aliquis potcsl

intciirilatem corporis sui.

quam salulem

atqiie

Nam

mulli ct dolorcs et

omnibus prodesse non possis, lendum cst, qui pro locorum

quasi

potissimum consuvcl

et

temporum
,

amissiones nonnullorummenibrorum volunlirias suscepisse inveniuntur sed ut alia quoe amplius dilige,

rumlibet rcrum opportunitatibus

conslrictius

quadam

sorte junguntur. Sicut

enim,
ei

si

tibi

bant, consequerentur.

Non ergo proplcrea quisquam

abundaret aliquid, quod dari oporteret

habcret, nec duobus dari posset,
si

qui

non

dicendus est nondiligere salutcm atqueincolumitalcm corporis sui, quia phis aliquid diligit. Nam ct avarus

tibi

occurrcrent

duo

quorum neuter

aliiim vcl indigentia, vel crga tc

;

quamvis pecuniam dUigat, tamen emit sibi panem quod cum facit, dat pecuniam quam multum diligit
:

aliqua necessiludine superaret

nihil justius faccres

quam

ut sorte lcgeres, cui danduin esset quod dari

:

et aiigere dcsiderat

sed quia pluris ?eslimal salutem

ulrique non possct

sicin hominibus quibus

omnibus
prout

corporis sui, quoe

est diulius

illo

pane

fuicitur.

Supervacancum
ta-

consuiere nequeas

pro sorte habcndum

est,

de re manifestissima disputare, quod

quisque
luerit.

tibi

temporaliter colligatius adhscrerc

po-

men plerumque nos facere cogit error impiorum. Prceceptum de Deo ct proximo, imo CAPUT XXVI.

CAPUT XXIX.
50.

Optandum

et

agendum

ut

omnes

et

de seipso diligendo datum

est,

Deum
cst ut se
id

diligant.

27. Ergo,

quoniam prxccpto non opus

diiigat, id

Omnium aulem

qui nobiscum frui possunt Deo,

*

quisque

et

corpus suum
et id

est,

quoniam

partim eos diligimus

quos

ipsi

adjuvamus, partim
ct

quod sumus,

quod

inlra nos est,

ad nos tamen
quoc in

eos a quibus adjuvamur, partim

adjutorio
,

quorum
;

indigcmus

perlinet, inconcussa naturcc lcge diiigimus,

ct indigentioe

subvenimus

partira quibus
,

beslias etiam promulgaia cst

(nam

et besiicC se atquc
illo

nec

ipsi

conferimus aliquid commodi

nec ab

cis ut

corpora sua diligunt); rcstabal ut el dc

supra nos est, et de
illo

quod
cx

nobis conferatur attendimns. Vclle tamen debemus

ut oinnes nobiscum diligani

quod juxta nos

cst, prscccpta

Deum,
in

et
,

totum quod vel

sumeremus.

Diliges, inquit,

Domimim Deinn luum

,

eos adjuvamus vel adjuvamur ab cis

ad

unum

illura

tolo corde tuo, et

ex tola aiiima tua

ct

cx lota menle
liis

lincm rcfercndum

est. Si

cnim

theatris

ncquili.Te

tua, ct diliges

proximum luum tanquam leipsum. In

lota

qui aliquem diligil histrioncm, ct

lanquam magno

vel

duobus praceptis

Lex pendct

cl

Proplictw {Matllu
est dilcclio
(I

etiam siimmo bono cjus arle perfruilur, omnes

qui

diiigit

xxn, 57-40). Finis itaque prrecepli

I,

Tim.
si

5), et ea

gemina,

id esl Dci et

proximi.

Qnod

te

pter

eum diligunt sccum non propter illos eum quem pariter diligunt et quanto
,

sed pro-

est in ejus

totu<ii

intelligas,

id cst
id est

aniinum

ct corpiis

tuum,

ct

amorc

fervcntior

tanlo agit quibus potcstmodis, ut

,

proximum tolum,

animum

ct corpiis ojus (liomo

a pluribus diiigatur

et

tanto

pluribus

eum

cupit

enim cx aiiimo constat et corpore), nullum rerum

dSigcndarum genus
in his diiobus pncceplis pra;ter-

oslcndcre

et

quem

frigidiorem videt, excitat euin

;

quantum
sui,

potest laudibus illius

in illo

si

autem conlravediinslat ut aufcrat

wissum
que

est.

Cum

eiiiin

prsccnrrat dilcclio Dci, cjnsprsescripliis

nientem invenerit, odit

lecli

vehemcnier odium

dileclionis

modus

appareat,
liia

ita

ut
di-

et quibus

modis

valct,

Cictera in illum confluant,

de dileclionc

iiihil

quid nos

in socictale dilcctionis
;

Dei agere convenit,

ctum videtur; sed cum dictum

tuum lanquam teipsum non
praetcrinissa est.
,

csl, Diliges

proximum

quo
qui

perfrui, beate vivere est

et a

quo habent omn^s

simul ct tui abs tc dilectio

eum

diligunt, et
nihil
;

quod sunt,

et qiiod

eum
sibi

diligunt

C.\PUT XXVII.
toger aistimator est

Ordo

de quo
dilectionis.

metuimus, nc cuiquam possit cognitus

displiccre
in-

ct qui se vult diligi,

non ul

aliquid,

28. Ule autera juste ct sancle vivit, qui

:

rerum

sed ut

cis qui diligunt,

aitcrnum proemium conferatur,

?

ipse est

autem qui ordinatam

est diligendum,

hoc

csl ipsc quein diligunl

:

Iliuc efficitur ut iiiimicos

dBleciioncm habct, ne aut diligat quod non est dili-

eliam nostros diligamus

non enim eos timemus, quia

;

gcnJum, aul non

diligat

diligal

quod

aut

nobis quod diligimus auferre non possunt

sed mise-

amplius dihgat quod minus est diligendum, aut

oeqiie

ramur
ab
illo

potius, quia tanlo

magis nos oderunt, quanto

quod

vel

minus vel amplius diligendum

est
est,

quem

diligimus separali sunt.

Ad quem

si

conet

aui minus vel amplius quod seque diligendum

versi fuerint, et illum

tanquam beaiificum bonum,

omnes

Omnis peccator

in

quantum peccalor

est,

non

cst didili-

nos tanquam socios

tanti boni

necesse esl ut diligant.

Itomines, el

ligendu^; et omnis

homo

in

quanlum homo

esl,

CAPUT XXX.
51. Oritur
qusestio. IIIo

Proximi

nostri,

gendus esl propter Deum, Deiis vero propter seipsum.

Ei
si

ipsi Augeli.

Deus omni homine amplius diligendusest, amquisque debet

auiem hoc loco de Angelis nonnulla

pliiis

Deum diligere quam seipsum. llcm amplius alius homo diligendus est quam corpus nostrum quia propter Deum omnia ista diligenda
:

enim

fruentes, etiam ipsi beati sunt,

quo

EdH\,\dUigamus. At.Mss., excepto uno, diligmus,

-^s-?'^,-

31
et nos frui

DE DOCTRINA CIIRISTIANA,
desidcramus
:

S.

AUGUSTINI
,

32
a proximi dilcctione distinctum

ct

qunnlo

iii

liac vila frui-

quo diligamus Deura

esl
'.

niur vel pcr spcculum vel in acni^jmalc

(I

Cor.

xiii,

12),

tanlo nostram pcregrinalioiiem et tolcrabiliiis susli-

enim nobis pra;bet misericordiam propter suam bonilatcm nos autem nobis invicem propler ilIlle
,

ncuuis, et ardenlius finirc

iila

ciipimus. Sed utrum ad

lius

id cst, ille nostri

miseretur, ut se perfruamur; nos

,

duo prxcepla cliam dilcclio perlineat Angclorum,

irrationabililcr

vero invicem nostri miscreraur

ut illo

perfruamur.

non

quxri polcst.

Nam

quod nullum
diliga-

CAPUT XXXI.
dicimus ea re

Deus nobis non fruitur, sed ulilur.

hominiim cxcepcrit qui pr.ioccpit ut

nius, el ipse in Evangclio
lus aposiohis.

proximum

34. Quaproptcr adhuc

Dominus
cui

ostendit, et

Pau-

ambiguum esse videtur, cum nos pcrfrui, quam diligimus propter

fruendum csse taiitum
,

Namquc

ille

duo

ipsa praeccpta

seipsam

et ea re nobis

qua

protulcrat, atque in eis pendere totam Legem Proplieiasquc dixerat, cum inlerrogaret eum dicens, Et ? bominem quemdam propoquis est nieus proximus
'

efficimur beati, ca;teris vero utendum. Diligit enim

nos Deus, et

muUum

nobis dileciionem ejus erga nos

:

divina Scriplura cominendat

quomodo ergo
?

diligit ?

suit desceiidenlem
in latrones, ct

ab Jerusalcm
eis

in Jcricho, incidisse
,

ut nobis ulatur, an ut friiatur

Sed

si

fruitur, cget

ab

graviler vulneratum
;

saucium
esse

bono

iiostro,

quod nemo sanus

est,

dixerit.

Oinne enini
:

et

semivivum esse derclictum

cui

proximum

bonum nostrum

vel ipse, vel ah ipso est

cui

autem

non docuit, nisi qui eiga illum rccreandum atque

obsctirum vel dubium

non egere lucem reriim

quo-

curandum misericors
Vade,
el lu

cxslilit, ita ut

hoc qui intcrro-

hai-um nitore quas ipsa illustraverit? Dicit etiam apcrlissime propheta

tiiam
:

gaveral, inlcrrogatus ipse faleretur. Cui

(ac similiter {Luc. x, 27, 37)

Dominus
;

ait,

Dixi Domino, Deus meus

eges
(

es lu,
,

ut videlicct

bonorum meorum non

utilur,

Psal.
si

xv

).

Non

eum

esse

proximum
indigeret.

intelligamus, cui vel

si

exhibendum exhibendum

ergo fruitur nobis, sed

ulili',

Nani

neque

fruitur

cst officium misericordia!,

esset,
si

indiget, vel

neque

jam consequens ut eliam ille a quo nobis hoc vicissim exhibendum est, proximus sit nostcr. Pioximi enim nomen ad aliquld cst, nec quisquam esse proximus nisi proximo polest.

Ex quo

est

CAPUT

non invenio quemadmoduin diligat. XXXII. Deus homine quomodo utalur.

55. Sed neque sic ulitur ut nos

nam

nos res qui-

bus utimur ad

id referimus, ul Dci bonitaie perfrua-

mur

Deus vero ad suam bonitalem usum nostrum

Quia enim bonus
est,

Nullum autem cxccptum esse

cui misericordia^

dene-

refert.

suinus

et in quanluiii

getur officium, quis non videal, quando usque ad inimicos eliam porrectum est, eodcm Dominodicenle:
Diligite inimicos vestros
,

sumus, boni sumus. Porro aulem quia eiiam juslus

est,

non impune sumus mali

in
est, qui

etin quantiim mali su-

benefacite

iis

qui oderunt vos

mus,

tantum etiam minus sumus. IUe enim suinme

(iHa/i. v,

44)?

32. lla quoque Paulus apostolus docet,

cum

dicit

Nam
beris,

non aduUerabis, non liomicidium

facies,

non fura-

omnino incommuiabilis esl, ct Ego sum qui sum ; et, qui pienissime dicere potuit Dices eis, Qui est, misit me ad vos ( Exod. iii, 14 ). Ut
ac primitus
:

non concupisccs

el si

quod
:

est

aliud

mandatum,

caetera
in

qu sunt,

et nisi
*, in

ab

illo

esse non possint, el

ut sint.

in hoc

sermone recapiluUilur
Dileclio

Diliges

proximum tuum
operatur

tantum bona sinl

quanlum accepcrunt

lanquam teipsum.

proximi malum non

Ille igilur

usus qui dicilur Dei, quo nobis

utitiir,

non

( Rom. XIII, 9, 10). Quisquis crgo arbitratiir non de omni homine Apostolum prsecepisse,, cogitur fateri, quod absurdissimuin et sceleratissimum est, fuisse visum Apostolo non esse peccatum si qiiis aut non

ad cjus, sed ad nostram utilitatem refertur, ad ejus

autem lantummodo bonitalem. Cujus autem nos miseremur, el cui consuliinus, ad ejus quidem utilitatcm
id facimus, cti:mi nostra

eamque inluemur
fil ^

sed iiescio

quomodo
relinquit

christiani, aut inimici adulleraverit

:

uxorem, aut eum

consequens,

cum eam

misericordiam

quod si demenlis occiderit, aut ejus rem concupierit estdicere, manifestum est omnem hominem proxiinum
esse deputandum, quia erga neminera

quam impendimus
Deus.
H.-BC

egenti, sine

mercede non
est ut

autcm merces surama

ipso per-

operandum
est, vel a

est

fruamiir, et

omnes

qui eo fruimur, nobis eliam invi-

malum.
35.

Jamvero

si

vel cui

proebendum

quo

nobis praebendum est officium misericordia!, rccte

CAPUT XXXIII. Quomodo homine frui conveniat. 36. Nam si in nobis id facimus, remanemus in via,
ct

cem

in ipso

perfruamur.

proximus

diciliir

nianifestum est lioc pr?eceplo quo

,

spem

bealitudinis nostrae in

homine

vel in angelo

jiibemur diiigcie proximum

etiam sanctos Angelos

collocamus. Quod et

homo superbus
,

et angelus

su-

conlineri, a quibus l;inla nohis inisericordi;e

impen-

perbus arrogant

sibi

alque

in se

aliorum spem gauet sanctus an-

dunlur
locis

oflicia,

quanla multis divinaruin Scriplurarum

facile

dent constitui. Sanclus autera

gelus etiam
fessos nos atquc
,

homo
in
,

animadveriere

est.

Ex quo

ct ipse

Deus

se acquiescere et

Domimis noster proximum se nostrum dici voluit. Nam et seipsum sigiiificat Dominus Jesus Christus
et

remonere cupicntes

rcficiunt potius
illo

aut eo

sumptu

quem
*

propler nos, aut

eiiam
:

quem

propter se

opitulalum esse semivivo jacenli

liclo a lalronibus.

in via afdicto el rcail

:

El prophela in oratione
fralrem nostrum
,

Sicut

vroximum

sicut

ita

complacebam

(Psal. xxxiv, 14).

Sed quoniam exccllentior ac supra

est divina suhstantia, pracceplum
,

nostram naturam
'

Addunt hic Mss. valicani duo Nos vero quia natura sumus, et remolaj(u:tanlia nifiil aliud omnes quam homines .sumus , prwceptum quo diligamus proximum a nostra dilectione distinctum non est. ' Excusi Al cwtera quw simt, et nisi ab illo esse non possimt, et in tantum bona sunt. >'on male; mcUor lamen vis)
cequales
:

omnes prope

Mss.

et quis est

mihi proximui

est lectio Mss. * Editi, sU. At Hss.,

^.

53
acceperunt
,

LIBER PRLMUS.
acceperunt tamen
,

U
ipsum, qui nostram naturam a leniporalibusllel
.
.

atque

ita refeclos in

ad
'

illum ire compellunt

mus.

Nam
(I Cor.

et

quo fruentes pariier beaii suApostolus clamat : JSrmquid Pautus

nomine Pauli baptizati
qui plantat est aliquid,
iii,

......... beravit, collocavit ad dexleram Patris,

-

eum

provehi at-

que pervehi

'

mereamur.

crucifixus est pro vobis ? aut in

estis
i,

CAPUT XXXV.
39.

Scriptura; pleniludo
et

finisquc

13)?

et,

Neque

amor Dei

proximi.
,

neque qui

rigat, sed qui

incrementum dat Deus [Id.

7).

Omnium
,

igilur qua; dicta sunt

ex quo de re-

Et angelus hominem se iilum adoret, sub quo ci Domino eliam ipse conservus
est {Apoc. XIX, 10).

adorantem monet

ut potius

bus tractamus
et

haec

summaest,
xiii

ut intcUigalur Legis
hiiis

omnium

divinaruin Scripturaruin plenitudo et

,

esse dilcctio {Rom.

10

et I

Tim.

5) rei

qua

57.

Cum
;

autera liomiue in

Deo

frueris,

Deo

polius

fruendum

est, et rei qua;

nobiscum ea rc

frui potesl

quam

horaine frueris. lllo enim frueris quo efficeris

et

quia ut se quisque diligat, prxceplo non opws est.

Hoc

bealus

ad

eum

te

pervenisse loetaberis, in quo

ergo ut nossemus atquc posscmus, facla cst tota pro

salute noslra per divinam

spem ponis

ut venias. Inde ad
te

Philemonem Paulus

providenliam dispensaiio
,

Ila, frater, inquit, ego

fruar in

Quod

si

non

addidisset, in

Domino {Philem. 20). Domino, et te fruar tantum

suse.

lemporalis, qua dcbemiis uli

non quasi mansoria

quadam
potius,

dilectionc atquc delectatione, scd transitoria

taiiqiiam
via;,

dixisset, in

eo conslitnisset spem beatitudinis

tanquam vehiculorum
,

vel

Quanquara etiam vicinissime dicilur frui, ctatione uti '. Cum enim adest quod diligilur, eliam
delectationem secum necesse est
iransieris,

cum

dele-

aliorum quorumlibet instrumentorum

coiigruentius dici polcsl
pter illud ad
;

aut

si
,

quid
pro-

ut ea quibus fcrimur

eamque ad

illud

ubi

quam si gerat permancndum est,

:

per

quod ferimur, diligamus.

vitiosa,
ulilis

CAPUT XXXVI. Jnterpretalio Scripturw licel

non
sil

retuleris
frui. Si

uteris ea, et abusive,

non proprie,

diceris

esl

mendax nec

perniciose fallax

si

modo

vero inhaeseris atque permanseris, lincm in

,

wdificandoi charitali.

Corrigendus tamen inter-

ea ponens latitiae tuoe

tunc vere et proprie

frui

di-

pres qui sic falliiur.

cendus es

quod non faciendum

est nisi in illa Tri-

40. Quisquis igilur Scripluras divinas vel quamli-

iiilate, id est

summo el incommutnbili bono. Prima ad Deum via, Chrislus. CAPUT XXXIV. 58. Vide quemadmodum cum ipsa Yeritas, el Verbm per quod facia sunt omnia caro faclum esset

bet carum partem inlellexisse sibi videtur,

iiitelleclu

ita ut

eo

non

a;dificet

islam

geminam

cliaiitatera

Dei et proxiini,

nondum

inlellcxit.
'
,

Quisquis vero la-

lcm

iiide

senlentiam duxerit

ut huic a;dificandyc
illc

ut habitarel in nobis [Joan.

iii

3, 14)

lamen

ait
cliariiali sit ulilis,

nec laiiun hoc dixcrit quod

Apostolus

Et

si

noveramus Christum secundum car(II

quem
liente

legil

co loco sensissc probabilur, iion perniciose

in

nm,

sed

jam non novimus

Cor. 5

16). llle

quippe
fallitur,
,

nec omnino raenlitur. Inest quippc

:

mcn-

qui non soluin

pervenienlibus

possessionem

sed

voluntas falsa dicendi

qui mentiri veiint; qui

ct ideo multos inveni-

etiam viam pra;bere sc voluit venienlibus ad princi-

mus,
Cuin

aulem

lalli

neminera.

pium viarum * voluit carnem assumere unde est etiam illud, Dominus creavit vie in principio viarum
,
:

igilur lioc sciens liomo faciat, illud nescicns pa-

tiatur, satis in
litur,

una cademque re apparet illum qui

;

fal-

suarum {Prov.

viii,

22)

ut inde inciperent, qui vel-

co qui mentilur esse mcliorem

quandoquidem
:

lent venire. Apostolus igilur

quamvis adhuc ambulaqu3e relro sunt

pati

melius est iniquilalem,

,

quam

faccrc
^
;

omnis au-

ret in via

et

ad palmam supernaj vocalionis seque-

lem qui menlitur

iniquilalcra facit

et si cuiquain

rclur vocantem

Dcum, tamen ea

vidctur ulile aliquando esse mendacium, potesl videri

obliviscens, et in ea qua; anle sunl e.vlenlus {Philipp.

III,

ulilem aliquando esse ini(|uitatem. Nenio enim raentiens,

ii

12-14), jamprincipium viarumtransierat; hocest,

et

co

quod mcnlitur

scrvat

(idem;
sibi

iiara

eo non indigebal, a quo lamen aggrediendum

dieiidum
iter est

exor-

hoc

uliiiue vult,
ei
,

ut cui mentilur fidera

habeat

omnibus qui ad veritutem pervenire,

quam lamen
fidei violalor

nientiendo non servat

omnis aulem
aut

el in vita oelerna

permanere

desideraiit. Sic
;

enim
hoc

ait,

iniquus est. Aul igilur iniquilas ali-

Ego sum
per

via, et verilas, el vita {Joan. xiv, 6)

est,

me venitur, ad me pervenitur, in me permanetur. Cum enim ad ipsuin pervenilur, eliam ad Patrem pervenitur; quia per sequalcm
scitur; vinciente el
ille

quando

ulilis est,

quod

fieri

non

potest

menda-

cium semper

inulile est.

41. Sed quisquis in Scripluris aliud senlit

ille qui scripsit
,

quam
:

cui est a;qualis agnoillis

non menlicntibus
si

fallitur

sed

lanquam agglutinanle nos Spiiitu

atque incommutabili bono perintclligitur

sanclo, quo in

summo

tamen
qua

ut diccre coepcram,

ea sentenlia

fallitur,
,

maiiere possimus.

Ex quo

quam

nulla res

a;dificet

charitalem

qiia;

finis pra;cepli esl

ila

fallitur,

ac

si

quisquam errorc descrens

,

viani
illa

eo la-

in via tenere nos debeat, qiiando nec ipse

in

Dominus

quantum

men

pcr agrum pergat

,

quo eliam via

ct

perducit.

via nostra esse dignatus est, lenere nos vo;

Corrigcndus est tamen

quam
,

sit utilius

viam non

luerit,

sed tiansire

ne rebus lemporalibus, quamvis

ab

illo

pro salute nostra susceptis et gestis, hxreamus

,

deserere demonstrandum est

ne consueludine de-

viandi etiam in iransversura autperversumire cogalur.

in vulgatis, pervenire ; cujus loco in Mss. Am. et undecim Mss., dixerit.

inGrmiler
*

sed per eas potius curramus alacriter, ut

Veteres codices, cum dilectime uli. Am. Er. et Ms. Theodericensis , ad se principium viaKdiU, quia. At Mss. melioris not
,

pervehi.
,

rvm.
*

octodecim Mss.

qui mentitur inique facit. Unus

wt

quam nuUa

res.

quum.

55

DE DOCTRINA CURISTIANA

S.
,

AUGUSTINI.

36

CAPUT XXXVII.

Mullum
in
si

inest periculi in

hac

m-

tuerit

plus pcrvcniens invcnturus est.

lerpretalione vitiosa.

CAPUT XXXIX.
non sensit quem
illi

Scripluris non indiget

homo

fide^

Assercndo cnim lenicrc quod

legil
,

illc

spe

et charitale instruclus.
,

plerumquc incurril
:

alia

quaj

sciilenliae

43. Ilomo itaque fide, spe ct cliaritate subnixus

coniexere ncqueal
scntil
,

qnx

vera el cerla essc con-

caque inconcusse retincns

nisi

non

indiget Scfipturis

iilud

fitque in
,

non possit verum esse quod senseral eo, iiescio quomodo, ut amando senlenliam

ad

alios instruendos.

Iiaquc multi per bucc tria

cliam in solitudine sinc codicibus vivunt.

arbitror

Unde
:

in illis

suam Scripiiinc incipiat offensior essc quam sibi. Quod malum si serpere siveril, everlelur cx eo. Pcr lidcm eiiiin ambulamus, non per speciem (11 Cor. v,
7); tilubabit aulem fides,
vacillat
si

jam implelura essequod dictum

,

est

Sivepro-

phetice evacuabuntur
tia

sive

iinguw cessabunt, sive scien-

evacuabilur. Quibus

tamen quasi macliinis tanta

divinarum Scripturarum
,

fidei et spei et charitaiis in eis surrexit instruciio, ut

auctoritas

porro fide titubante

cbaritas

periectum aliquid tenentes, ea quse sunt cx parte uon

qiuerant
tesl;
:

etiam ipsa languescit.

rit
,

Nam

si

a fide quisque cecide-

perfectum sane
in

quanlum

in

hac vita po-

a cbaritale ctiani necesse estcadat;

:

non cnim
si et

nam

coinparatione futurse

vila; nullius justi et

potest diiigere quod esse iion credit

dit et diligit,

porro

cre-

sancti est vita ista perfecta. Ideo manent, inquit, fides,

spes, charitas
rilas
(I
;

bene agendo
elficit

et prajccplis
,

morum bono-

tria
,

hac
8,

major autem horum

est

cha-

rum oblemperando
quod
bus
diligit

ut etiam speret se ad id

6V. xm

45); quia et cuni

istis

quisque ad
cliaritas

csse venturum. llaque Irialiaec sunt, qui-

ceterna pervenerit,

duobus

decedentibus

ct scieniia oninis et proplielia militai, lides, spes,

auciior et ccrlior permanebit.

cbariias.

CAPUT

XXXVIII.

Charitas perpetuo manet.

'
,

CAPUT XL. Qualeni leclorem Scriptura postulet. H. Quapropier, cum quisque cognoverit flnem pra;ccpli esse charitalem
,

42. Sed fidei sticcedit species

et spei succedit beatiludo ipsa
,

quain videbimus

de corde puro

et

conscientia
intellec-

ad

quam

pervenluri

bona,

el fide

non

ficta (I

Tim.

i, 5)

omnem

sumus

cbarilas

auiem eliam

islis

deccdeiUibus auge-

bilur polius. Si

cnim credendo diligimus quod non-

tum divinarum Scripiurarum ad ista tria relalurus ad tractalionem illorum Librorum securus accedat.

dum
ct
si

videmus, quanto magis

sperando diligimus

cum videre cocperimus ? quo nondum pervenimus

Inler temporalia

Cum
nibil

cnim
.'^liud

diceret, c/ian'<as, addidit, de corde puro, ut

quam
id

id

quod diligendum

est

diligatur.
:

quanlo magis

cum pervencrimus?
,

Conscientiam vero bonam conjunxit

ille

propter spem

quippe alque seierna boc inlerest

aliquid plus diligilur

quod temporale
vilescit
,

enim se ad

quod

credit et diligit perventurun

anlequam babeatur,
;

aucui

esse desperat, cui niala; conscicnliae scrupulus inest.

Terlio,
et ftde,

lem cum advenerit

ardenlius
nulli

non enim

satiat
:

animain

inquil
,

non

ficla. Si

enim

fides nostra

vera est ct ceria sedes scicrniias

diligilur

selernum aulem

Riendacio caruerit

tunc et non diligimus quod non

adeplum

qiiam

desideralum

est diligendum, et recte vivendo id speramus, ut

:

nuUo
ar,

enim desideranli concedilur plus de

se babet, ut ei vilescat

illo existi-

rnodo spes nostra

tinentibus fidem,

fallatur.

Proptcrea de rebus consalis essc

mare quara
ncrit
;

cum minus

inve-

quantum pro lempore jam

sed quantum quisque veniens exisiimare

po-

bitralus

sum,

dicere volui, quia in aliis

volumiuibus

sive per alios sive per nos multa

dicta sunt.

Mo-

sic Mss. tredecim. Editi

intelligilur

vero , succedit sves : prave, ex sequentibus verbis, quam videbimus.

uti

dus itaque

sit iste lilni

hujus. Caetera de signis, quan-

tum Dominus

dederit, disseremus.

LIBER
doclarat sub luilium et ad iinem
libri.

SEClTNDirS.

Jam de siguis vcrbisque Scriiiturre sacrse sermonem inslituit Augustinus, ostenditque hujus germanum sensum plerumque Klco uon pcrciiii, quia signa illa aul igaola suiit, aut ambigua. Quaproplcr iirolalo in primis divinorum Librorum ca:ione, declarare pergit quarum potissimum linguarmn perilia, quaeuamve cliscipiiua; ac scienliae conteraat ad iUam signorum ignorautiam removendara. ijbi dala occasioae dc repudiaudis superstiliosis arlibus et doclrinis sliiclim, sed prounde dispuiat. Quemadmmlum eliam animo comparalus is esse debeat, qui operam studio Scripturarum navaturus sit,

CAPUT
\.

PRIMU.M.

Sj(/num quid

ca;^!'
et

quotuplex.

pugna postulal, oportere noveruiit.

2.

Quouiam de rebus cum scriberem, prycmisi commonens iie quis in eis atlenderet nisi quod sunt , non
cliam
si

Signorum

igitur alia sunt naturalia, alia data.

Naturalia sunt, quse sinc voluntaie aique ullo appetitu

quid aliud praetcr se significant

vicissim de

signihcandi, prsetcr se aliquid aliud ex se cognosci

faciunt, sicuti est

signis disscrens

hoc dico, ne quis

iii

eis

attendatquod

fumus
id facit,

significans ignem.

Non enim

sunt, sed potius

ficant.

quod signa sunt, id est, quod signiSignum est enim rcs praiter speciem quara
,

volens signilicarc

sed rerum experlarum anim-

adversione et notalione cognoscitur ignem subesse,

ingerit sensibus, aliud aliquid ex sc faciens in cogita-

etiam

si

furaussolus appareat. Sed et vestigium trans:

lioncm

veiiire

sicut vesligio viso, transisse

,

animal

cuntis animanlis ad hoc genus pertinet

el vultus irali

cujus vestigium est

cogitamus
;

ct funio viso, ignera

affe-

scu

tristis

affectionem animi

sigiiificat,
;

etiam nulla ejus

aut
si

subesse cognoscimus

el

voce animanlis audita,

voluntate qui aut iraius aut

1

tristis est

quisalius

ctionem animi ejus adverlimus; et tuba sonanie, mililes vel progredi se *, vel regredi , et si quid aliud

Am.

Ei-.

rearedi, uec habent se.

Lugd. ven. I^v. Helm. ferunt, vel progredi vel M.

57

LIBER SECUNDUS.
"homines exerunt,
in verbis constiluta

88
est.Nam
illa si-

eiiam nobis non niolus nnimi vultu indice prodilur,

id

nunc agenlibus ut prodatur. Sed de boc totogenerc Quoniam lanien incidit disserere non est proposiium.

gna omnia quorum genera

cnuntiare
;

breviter attigi, potui verbis

signis nullo

vcrba vero

illis

modo possem.
nec

ju parlilionein noslram, pra!tcriri

omnino non

potuil
5.

CAPUT

lY.

Unde

Hlterw.
,

atque id haclenus notatum essc suCfeccrit.

Sed quia verberato aere staiim transeunt

CAPUT H. De quo signoriim

3.

genere Inc tractandum.

sibi

diulius nianent (piam sonant, insliluta sunl per litle-

Dala vero signa sunt, qn?c

quMque

viveiilia

ras signa vcrborum. Ila voces oculis

ostenduntur
siia. Isla igi-

invicem dant ad dcmonstrandos, quantum possunt,

non per seipsas, sed pcr signa quxdam

tur

molusaninii sui.vel sensa, aut

intellccta qn.Tlibet.
id est signi

signa

non potuerunt connnunia essc

omnibus

Nec
nisi

ulla

causa est nobis significandi,

dandi,

genlibus, pcccalo

quodam

dissensionis humana^, cuin

rapit.

ad depromendum
id

el irajiciendum in allerius anl-

ad se quisque principatum

Cujus supcrbire

si-

mum
igilur

quod auimo

gerit is qui

signum

dat.

Horum
atlinct

gnum

est crccta illa turris

in

ccebim, ubi homines

signorum genus, quanlum ad boniines

;

impii non solum aniinos, sed etiam voces dissonas

considerare atque traclare staluimus

quia el signa

baberc mcrMcnint {Ven.

xi, 1-9).

divinitus dala, qna> in Scripluris sanclis contincnlnr,

CAPUT
G.

V.

Diversitas

linguurum.
divina,

per homines nobis indicala sunt

runt.

qui ca conscripseintcr

Ex quo
tanlis

fcctiini

csl ul ctiani Scriptura

Habent eiiam

besiiae

quxdam

se

signa,

qua
Inr,

movbis humanarum voluntalum subvenilingiia

quibus produnt appetilum animi sui.

Nam

cl gallus

ab una

profccta

qua

'

opporlune

potiiit

gallinaceus reporto cibo, dal signuni vocis gallina; ut

per orbem terrarum disscminari, per varias inlerpretuin linguas

accurrat; et cohnnbus gemitu

columbam vocat,

vcl

longe latcque diffusa innolesccret genli:

ab ea vicissim vocatur; et mulla luijusmodi animadverli solent. Quic

bus ad salutem

quam

lcgentes nibil aliud appeluiit

utrum

sicut vultus

aut dolenlis

quam

cogitationes

volunlatcmque illorum a quibus

illas volunt;\lein

clamor, sine signi(ic:indi voluntale sequantur niotuni

conscripia csl, invenire, et pcr

Dei,

animi, an vere ad siguificandinn dentur,

csl, et ad

alia quLCStio
:

secundum quam

talcs

homines loculos crcdimus.

in tropis
el

rcm

qucc agitur non perlinet

quam

par-

CAPUT
7.

Vr. Obscurilas Scriplurce

figuris

lcm ab
vemus.

Iioc

operc lanquam non necessariam remo-

quorsum

utilis.

Sed multis

et inuUiplicibus obscuritatibus,

ct

C,\PUT
4.

111.

Inler signu principritum oblinenl verba.

igilur

ambiguilatibus dccipiuntur qui tcmerc lcgunt,aliud

Signorum

qnibus inler se bomincs sua

pro alio sentientcs

lalso suspicentur

quibusdam autem
ita

locis

quid vel

sensa communicant, quaedam perlinenl ad oculorum

non inveniunl,

obscurc

quxdam

scnsnm, plcraque ad aurium

scnsus.

paucissima ad cneteros
nisi

dicta

densissimam caligincm obducunt. Quod totuni

Nam

cuin innuimus

non damus signum

provisum divinitus esse non dubito, ad edomanda.in

labore snperbiam, et iiitellectum a fastidio rcvocan-

oculis ejus

qucm

vohimus per hoc signuni voluiilalis

nostrai parlicipem facere. Et

quidam motu

'

manuuni

dum

^,

cui facile
est
,

invesligata

plcrumqiie vilescnnt.
si

plcraque significant

etlliistriones

rum

niotihus dant signa

omnium membroquaidam seientibus, et cum

draconesqnc

Quid enim
ctos esse

qu;Tcso,

quod

quisquain dicat sanvila

homincs atque perfectos, quorum

Cliristi Ecclesia

et

ociilis

conim quasi

fabiilanlur; cl vexiUa

moribus

de (luibuslibct superslitionict imitalione

;

niililiires

pcr oculos insinuanl voluntalem

ducum

et

bus praiciditcos qui ad se veniunt,

bo'

sunt

hxc onmia quasi quiiedam verba

maxime.

visibilia.

Ad

norum sibimet quodammodo

fideles et veri
*

incorporat

qui boni

aures autem qu?c perlinent, ul dixi, plura sunt, in

verbis

Dci servi, dcponcntcs oncra sa;culi,ad

,

Nam

et tuba, cl tibia, et cilhara,

dant

sanctum Baptisini lavacrum venerunt

geminse cbaritalis
ergo quod
si

al(|ue

inde

picrumquc non solum suavem, sed eliam sigiiincan-

asccndenles conceptione sancti Spiritus fructum dant

,

lem sonum. Sed

h;cc

omnia signa verbis comparala

id esl, Dei

ct proximi

quid est

paucissima sunt. Verba enim prorsus inier homines

cbtinueruiit principatum significandi

h.xc quisque dical,

si

minus delecial auillum

quxcumque
velit.

aniet

dientem

quam

ad

cumdem sensum locum

mo

concipiuiitiir, si ca

quisque prodere

Nam
;

exponal de Canlicis canlicorum, ubi diclum est Ecclesia;,

retu.^,

odore ungiienti Dominus, quo perfusi

ejus,

suiit
e<

pedcs
et

cum tan(|uam pulcbra quaodam

Dcntes
tui sicut

feniina lauila,

signum aliquod dedit {Joan.

et

xii

7)

Sasi-

grex delonsarum
,

ascendens de
esl sterilis
,

cramento corporis
gnificavit

sanguinis sui pracgustato

xxii,

lavacro, quoi

omnes geminos creant

et

non

qiiod

voluit {Luc.

19,

20)

et ciim

in eis {Cant. iv, i2) ?

Num

aliud

homo

discil

quam

mulier tangendo iimbriam veslimenli

cjiis,
:

salva facta

cuin illud planissimis verbis, sinc siniililudinis hujus

est, nonnihil significat {Mallli. ix, 21)

rabilis multitudo

scd innume-

adminiculo audircl? El lamen nescio quoinodo suavius intueor sanctos,

signorum

quibus suas cogitaliones

cum

eos quasi denlcs EccIesiiC

in ejus

video prMcidere ab erroribus homines, aique

pluresque Mss.,e( quidam motus. Melius Mss. alii, per motus ; vel, mou. ^ sic Edili quil)us suffragantur Mss. perpauci ; cum plu, rimi babeaat, pergiistulo; elalii quinque oi<liui* nulae, per gustatum .-iaquani leclioaem incidii allera, quctrium Mss. est, per gustmi quippe in anliquis codicibus ijassiia repeiire ; csl gustatum, loco gustum.
1

Edili

corpus

emollita duritia

quasi demorsos niansosque

Er. etaliquot Mss., qvce. nonnullique Mss., renovundum. Er., revocandum.

1

Bad. Lov.

Am.

Alii,

cum

Aiia.

et

laduobus

Mss., veri.

m aliis iribus, vere.

Id
liansfcrre.

DE DOCTRINA CIIRISTIANA,
Ovcs etiam
de
juctindissinic agiiosco deionIiit,

S.

AUGUSTINI
sc

morlifera jiicundiiaie rerum iranseuntium sese extrael

sas, oneribus sx-cularibus lanqtiani vellciibus posilis,

cl asceiidcnles

inde
,

avcrlcns converlit ad dileclionem

scilicet

lavacro, id esl dcBapiisinale, crearc

aternorum

incommulabilem

unitatem eam-

omiics gcininos, id est duo prx'cepla dileclionis, et

demque
11.

Triniiatem.
ubi aspexerit,

nullam esse ab
8.

islo sancto fructu slcrilem video.

,

Quam

quantum

potest, in longin-

Scd quare suavius videain

siiniiiludo

quam

si
,

nulla

de
rcs

divinis Libris lalis

proinerclur

cum
, ,

qua radiantcm, suique aspectus infirmitate sustinere se illain luccm non possc persenserit in quinto gradu,
;

eadem
alia

eademquc cognilio, diflicilc est dicerc ct el per quacslio est. Nunc tamen nemo anibigit
sil

hoc

cst in consilio misericordia;, piirgat

aniinam tusibi

multuantcm quodammodo atque obslrepentem

de

siniililudines iibentius
diflicuiiaie qusesila

quscque cognosci, el

cum

aliqua

iniilto

gralius invcniri. Qui

f;iinc

cnim

appelitu inferiorum conceplis sordibus. Hic vero se in diloctione proximi gnavitcr cxcrcet, in caque
perncitiir;
et

prorsus non inveniunt quod quocrunt,

qui autem non quucruiit
stidio ssepe
,

laboranl;

spe jain plcnus

atque

intcger viridileclioiiem,

quia in proniplu habcnt, fa:

bus,

cum

pervenerit usque ad inimici

marcescunt

in

ulroquc aulcin languor

asccndil in
piirgat, qiio

cavendus
sanctus

est.

Magni(icc igilur ct saiubritcr Spiriiiis

,

sexlum gradum, ubi jam ipsum oculum \ldcri Deus polest, quaiitum polest ab iis

ita

Scripluras sanctas niodjjicavit

ul locis
fa-

qui huic sa.'cuIo nioriuiilur

quautum possunl. Nam

liiiic

in

aperiioribus fan)i occurrcrct, obscurioribus

slidiadelcrgercl.
Niliil

aulcm

tanlum vidcnl,
in

in

quaiilum nioriuntur
liuic

s.xculo

enim feredeillis obscuritalibus

alibi rcperialur.
:

quanlum aulem

vivunt, non vident. Et ideo

cruitur

quod non planissime diclum

VII.

quamvis jam
in

ccitior, et

non solum

lolcrabilior,

CAPUT

Cradus ad sapientiam
,

sed

primus, timor

etiam jucundior specics lucis

iilius incipiat

apparcie

secundus, pietas; terlius, scientiu; quartus, fortitudo

quintus
,

ainigmale adhuc lamcn el per speciiluin videri di-

consilium ; sextus
,

purgalio cordis; sepli-

citur (ICor. xiu, 12,), quia niagis pcr fidom

quam per

vius gradus seu finis

9.

sapienlia.

speciem ambulalur
(II

cum

in

hac

vila

peregrinamur

Antc omnia

igitur

opus est Dei limore convcrti

,

Cor. V, 6, 7)

quamvis convcrsationem habeamiis

iii,

ad cognosceiidam ejus voluntalem

lciidum fugicnduinfiiie proecipiat.

quid nobis appeTiinor aulcm iste

in ccelis (PliiUpp.

20.) In
,

hoc aulcm gradu

ila

purgat oculuin cordis

ut verilati ne
;

ipsum quidcm

cogitalioncm de noslra mortaiilatc et de fiituramorle

prxfcrat aut coiifcrat proximum

quia
isie
iiec illum

ergo nec seipsum,

neccsse est incutiat, ct quasi clavalis carnibus omnes

superbiyc motus ligno crucis alligat. Dcinde milescere

qiicm

diligit

sicut seipsum. Erit

ergo

sanclus lam simplici cordc alque mundato, ut

opus est piclale

neque contradicere

divin;c Sciiplu-

ne(juc hominibus piaccndi studio detorqiieatur a vero,

rx sive intellectse, si aliqua vitia nostra pcrcutit; sive non iulellecloe, quasi nos melius sapere nicliusque praecipere
*

ncc rcspectu devitandorum quorumlibet incommodo-

rum suorum

quaj advcrsantur Iiuic vita;. Talis

filius

possimus sed cogitare potius

:

ct

credcre id esse
ctiam
si

ascendil ad sapienliani, qiue ullima cl seplima esl,

melius et verius quod

ibi

scriplum

est,

laieal,

qua pacalus tranquillusquc

perfriiilur. Initium
i

enim
,

quam

id

quod nos per nosmetipsos saperc possumus.

sapientiae timor Domiiii {Psal. cx, 10, et Eccli.

IG).

10. Post istos duos gradus limoris atque pielatis ad

Ab

illo

enim

us(iue ad

ipsam per hos gradus tendi-

terlium vciiitur scienti;c gradum, de quo nunc agere

iiislitni.

tur, ct veniliir.

Nain

in

eo se excrcet oninis divinarum Scriniliil in eis

CAPUT ym.
12.
,

Libri canomci.

pturarum studiosus,
diligendum esse
propter
lola

aliud iiiventurusquam

Deum
el illum

propler

Deum
;

ct

proximuin
cordc
,

Sed nos ad tcrlium illum gradum considerationcm rcferamus de quo disserere quod Dominus suggesserit, atque tractare instituimus. Erit igilur divi-

Deum
,

quidein ex

loto

ex

anima

ex lola menle diligere

(

proximum vcro
)
,

narumScriplurariim solertissiinusindagator,quiprimo
totas legeril, notasque habueril
,

lanquam seipsum

Mattli.

xxu

ol elZd
,

id cst,

ei si

nonduin

inlel-

ul lola proximi, sicut eliam noslri

in

dileclio referatur

Icctu

jam tamen
canonicK.

leclioiie

dunlaxal eas qua; appelsecurius Icget fide

Deum. De quibus duobus

,

pracceplis,

cum de

rebus

lantur

Nam

CcCtcras

ageremus

libro superiore tractavimus.

iii

Necesse est

verilalis instructus,

ne pr;cocciipcnl imbccillem aniphantasmalibus

ergo, ut priiiio se ([iiisquc

liujus siccuii, lioc est,

Scripluris invcniat ainore

mum.

et periculosis mendaciis atquc

coiitra

lemporalium rerum, implicaliim,

cludcntcs pra'jiidiccnt aliquid

sanam
,

intelli-

longe sejunclum csse a lanlo amore Deiel tanto amore

proximi, quantum Scriptura ipsa prsscribit.
ille

gentiam. In canonicis autem Scripturis

Ecclesiarum
;

Tum
pictas

vcro

catholicarum quampluriumauctoritatcm scqualur

lcr

in-

limor quo cogilat dc judicio Dci, et

ct

illa

qua

quas sane

illac sint,

quyc apostolicas Sedcs habere

non potcstnisi crcdere

ccdcre auctorilali sanclorum

ct Epislolas accipere

meruerunt. Tcnebit igitur hunc

,

Librorum, cogitcum seipsum lugere.

bonse spei

Nam ista

scicntia

niodiim in Scripluris canonicis

ut cas qua; ab

omni-

hominem

non se jaclanlcm, sed lamentantem

ne despeiatione frangatur, et
fortiludinis,

bus accipiuntur Ecclesiis calholicis, prxponat eis quas

qu.t;dam non accipiuiil
piunlur ab oinnibus
,
:

facit i^quo affectu

impetral sedulis precibus coiisola,

iii

eis

vero

qiia;

non acci-

lionem

diviiii adjulorii
iii

pi\Tponat eas quas plures graeis

esse in^ipit

quartogradu, hoc est

quo

vioresque accipiunt

quas pauciorcs minorisque

esuriiur et silitur justitia. IIoc

enim

affcctu

ab omni

aucloritalis Ecclesiae tenent. Si

autem

alias invenerit

Am.

et quatuor Mss., percipere.

a pluribus, alias a gravioribus haberi,

quanquam hoc

il
facile invenire

LIBER SECUNDUS.
non possit,
aequalis

42
IX.

tamen

auctoriiaiis

CAPUT

Qua

racione

vacandum

sludto

eas hal)endas pulo.

istam 13, Totus auteni canon Scripturarum, in quo consideralioncm versandam dicimus, liis libris conli-

[Scripturw.

14. In his oranibus libris timentes

Deum

et pictalc

mansueti, quserunt voluntatem Dei. Cujus operis ct

laboris prima observatio est, ut diximus, nosse istos
libros,
ctsi

netur

(a)
,

Qninque Moyseos

id est
;

Gencsi
el

Exodo

Levilico

Numeris

Deuieronomio

uno

libro Jesu

nondum ad
illa

intellectum, legendo lamen

Kave, uno Judicum, uno libello qni appellatur Rutli, qui magis ad Regnorum principium videtur pertinere
'

vei

mandare memoriae,

vel

omnino incognitos non

lia-

bere. Deinde

qune in eis aperte posila sunl, vcl

dili-

deinde t|ualuor Rcgnorum,

el

duobus Paralipomenon,
si-

prxcepta vivendi, vel regute credendi, solertius

gentiusque invesliganda sunt quae tanto quisque
:

non consequenlibus

sed quasi a latere adjuiictis

esl historia
,.

pliira

mulque peigentibus. Haec

qu

sibimet
:

invenit, quanto est inlelligenliai

'

capacior. In

iis

cnim
illa

annexa tempora contiuel, atqueordinem rerum sunt aVvx lanquani ex diverso ordine, qua; neque iiuic ordini,

quae aperte in Scripturis posita snnt, inveniuntur

omiiia quai continent fidem, moresque vivcndi,

scilicet

spem

neque

inier se connectuntur,
,

sicut est Job, et

atque charilatem, dc quibus libro superiore

Tobias, ei Esiber, et Judiih

,

et Macliab.TCorum libri

iractavimus.

Tum

vero, facta

quadam

lamiliaritaie

duo, et Esdra; duo qui magis subsequi videntur ordinalam illam historiam usqnc ad Regnorum vci Paralipomenoii lerminalam
:

cum

ipsa lingua divinarum Scriplurarum, in ca quae

et disculienda

obscura sunt aperienda

pergendum

est,

dcinde Prophei.-c,
;

in

quibus Pro-

ut ad obscuriores loculiones illustrandas de manife-

Pavid unus liber Psalmorum

eiSalomonis

Ires,

stioribus

sumantur exempla,

et

qna;dam certaruDn

vcrbioruni, Canlica canlicorum, ct Ecclesiastes.

ilii

Nam

senientiarura teslimonia dubitationem incertis auferant. In

fueril,

duo

libri

unus qui Sapienlia

et alius qui

Eccle-

qua re memoria valet plurinium

his praeceptis dari.
conlingil

quce

si

de-

siaslicus inscribitur,

de quadam similitudine SalomoSirach eos conscripsisse

,
,

non potest
X.

nis esse dicuntur

nam Jcsus

CAPUT
15.

Scripluram
si

non

intelligi

ob

conslanlissime perliibelnr

(b)

qui tamen

quoniam

in

ignota signa vel ambigua.

anctorilatem recipi mcruerunt

inter propheticos

nu-

Duabus autera causis non

intelligunlur quae

merandi sunl. Reliqui sunt eorum libri, qui proprie Piophet; appellanlur duodecim Proplietaruni iibri
,

scripta sunt,

aut ignotis, aut ambiguis signis obte-

gunlur. Sunl autem signa vel propria, vel translata,

singuli

qui connexi sibimet,

quoniam
:

mmquam

se-

Propria dicuntur,
lur, propter

cum

hisrebus significandis adbibcninstituta

;

jimcti suiit, pro

uno habeniur
Joel,

nomina snnt h;rc, Oscc,

Mich;uas,
cli;irias,

quorum Prophetarum Amos, Abdias, Jonas,

cura intelligimus pecus*, quod

nae lingua;

Nahum,

Ilabacuc, Soplionias, Agg;cus, Za:

sicut dicimus bovem, omnes nobiscum lalihomines hoc nomine vocant. Translala

quas sunt

Malachias

deindc qualuor Prophetje sunt

Isaias,

sunt,

cum

et ipsa; res

quas propriis verbis significa:

w.ijorum voluminum,
chlel. Ilis quadiaginla

Jeremias, Daniel, Ezelibris

:

mus, ad aliud aliquid significandum usurpantur

diciraus

sicut

quaiuor

Testamcnli Ve,

bovcm,
isto

et per has

duas syllabas intelligimus

leris tenninatnr auclorilas (c)

liljris

Nuvi autcm

quatuor

pecus quod
per
illud

nomine

appellari solet; scd rursus

secundum Malthccum, secundum se( undum Joannem secnndum Lucam Marciuu quatuordecim Epislolis Pauli apostoli ad Romanos,
Evangelii
,

pecus intelligimus evangelistam,

quem

signi-

ficavit Scriptura, interpretante Apostolo, dicens,

Bo-

vem

trituranlem

non infrenabis

(I

ad Corintliios duabns

ad Galatas

ad Ephesios, ad

CAPUT

XI.

Ul

Cor. ix, 9).

,

ignorantia signorum tollatur

ne-

Pbilippenses, ad Tliessalonicenses duabus, ad Colos-

cessaria esl
et liebrwce.

linguarum cognitio, ac prcesertim grmcos

sonses, ad Timotheum duabus, ad Titum, ad Philemonem, ad Hebrseos; Pelri duabiis; tribus Joannis;
libro

IG. Contra ignota signa propria

est linguarum cognilio. Et lalimx!

magnum remedium
quidem lingus hoaliis

una Juds,

et

una Jacobi; Actibus Aposlolorum

uno

et

Apocalypsi Joannis libro uuo.

mines, quos nunc inslruendos suscepimus, duabus

Sic Mss. At editi, principia.

ad Scripturarum divinarum cognitionem opus habent, hebraca scilicct etgraeca; utad exemplaria piajcedcntia recurratur, si

Confer Hippon. concil. an 393, can. 58 ; etCarthag.3, au. 597, caa. 47. {b) Quod atiinet ad Papientise librum, uon esse ejus au(fl)

quam

dubitationein attulerit latino-

rum

interpretum infinila varietas.

Quanquam

et he-

clorem Jesum Dlium Sirach didicil postea Augustirius, uli in lii). 2 r.elract., cap. 4, n. 2, admonet. salomonis nomine laudat auclor, quisquis est, operis de Symbolo ad Catechumcnos, lib. 2, c. 2; imo et Cyprianus in lib. de Mortalitale,
Basrlius in lib. 3 conlra Euncmium, et jjassim Ambrosius. At Auguslious non hic lantum, sed eliam iti admonitione ad Speculuin de libro saj.icnlise, Salomoni tribulum existimat, pro; ter quamdam cloqiiii similitudinem. Nam salo monis uon esse, inqiiil, nibii dubilanl quiquc doctiores :

brooa verba non interprelata sa;pe inveniaraus in libris, sicut

Amen,
alia

et Alleluia, et
:

Racha, et llosanna,
sanclio-

ct

si

qua sunt

quorum partim propter

rem

aucloritatem,

quamvis interprelari poluissent,

servaia est anliquitas, sicut est

Amen,

et Alleluia;

parlim vero in aliam linguam translerri non potuisse

addilque, illius quisnam sit auclor non apj arere. Hieronyuius librum euiiidem, cui jam olim liLulus erat, Sapienlia
salonionis, psi>ndcpi(jraphon appellat, et dicit Philoni Judaio asc.ri( lum a veteribus, alque ij sius stilum grscam eloquen-

duo quae posuimus. Sunt enim qua;dam verba certarum linguarum, quae in usum aldicunlur,
sicut alia
1

liam redolere. sunl jam nonnulli qui velint sentenlias quiaein ox salonio!!.', o.\ rliiloue aulem earum coUectionem pliiasnnqne grxcani prodiisse.
(c) nelracl. lib. 2, c. 4, u. 2.

Ediii, intelligentia. Mss. aliciuot, intclligenlim.

:
.s

li pofvf.. Editi ncut cmn dicv.nus bovcm, i ;<< / V/i quoi Mss ^icul dicimiis buvem, el uecKs vdeUiijimus. Alii sicut dicimus bovem, cumitUelligimus pecus.

Sanct. August. IIL

/"Deux. J

43
tcrius Ilnguae
sint.

DE DOCTRINA CIIRISWANA,
per interpretationem transire non posaccidit,

S.

AUGUSTINI
:

U
qnidam codiccs
;

pcnitus aliena cst

sicut

iiabcnt, Aculi
o|u5

Et hoc niaxinie inierjeclionibus

quse

pedes eorum ad effundendum sanguinem

enim

et

verba niotum aninii signilicant potius, quam senlen ullam particulam ; nam et hsec duo tatirc conceplae
lia

acntuin apud GriCC0s,el velocein signilicat.

vidil senlenliam,

Illc

ergo

qui Iranstulit, Veloces pedes

ille

eorum

esse perliibentur

dicuut enini Racha mdignanlis

ad effundendum sangninem {Psal. xik, 5);

alius ancipili signo in aliam
talia

aulem

csse vocem, Hosaima laclanlis. Sed non proplor htcc

pauca, quse nolarc alque interrogare facillimum est,

sed propler diversitates, ul dictum est, intcrprctum, illaruin liiiguarum est cogniUo necessaria. Qui cnim
Scripluras cx

partem raplus erravit. Et quidem non obscura, sed falsa sunt quorum alia
:

conditio est; non enim inlelligendos, sed

emendandos
esietiam

taies codices poiius praecipiendum csl. Ilinc

illud,

hebrsca liiigua in
latini

grGccam verierunt,

iiumerari possunl;

aulem interpretcs nullo

fidei

quoniam //oax^s gracce vilubjs dicitur, ixoixt^ix^.Ta. quidam non inlcllexerunt essc plantationes, et vilulatnina interpretati sunt
:

modo. Ul enim cuique primis

lcmporibus in

ma-

qui error tam multos codices

;

iius venit codex graecus, el aliquantulum facultatis sibi utriusque linguye habere videbaiur, ausus esl inter-

prGBoccupavit, ut vix invenialur aliter scriptura

et

tamen sentenlia:raanilestissima
scquenlibus verbis
:

est, quia clarescit

con-

prelari,

namque,

CAPUT

Diversitas interpetationum XII. verborum ambiguitale ut accidil error interprelum.

utilis.

Adulterina; plantaliones

Ex

non dabunl radices

dicitur

altas {Sap. iv, 3),

convenientius

quam,

vilulamina, quai pedibus in terra gra-

17. Quoe

quldem
si

res plus adjuvit inlelligentiam,

diuntur, et non ha;rent radicibus.

in

Hanc Iranslationem

qiiam impedivit,
les.

modo

legentes non sinl negligcn-

co loco etiam Ccetera contexia custodiunt.

XIII.

Nani nonnullas obscuriores scnlcnlias plurium

sa^pe raanifcsiavii inspeciio, sicut illud Isaioe
ait,

CAPUT
19.

Inlerprelationis vitium unde emendari

possit.

codicum

propbetse unus interpres

iie

El domeslicos seminis (m

Sed quoniam

et quae sit ipsa senlentia,

quam

despexeris

alius

aulem
:

ait,

El carnem tuam ne de-

plures interpretcs pro sua quisque facullate atque judicio conantur cloqui,

spexeris [Isai. LViii, 7)

uterquc sibimet invicem attc-

non apparet,
;

nisi in

ea liiigua

siatus est.

Namque

alier

ex altero exponiiur, quJa

et

inspicialur quain inlerprelantur

el

plerumque a sensu

caro possei accipi proprie, ui corpus

despiceret, se pularet
liis

suum qnisque ne
et domeslici senii-

auctoris devius aberrat inlerpres,

si

non

sil

doc.issi-

admonilum

mus
dae

aut linguarura

illarura, ex quibus in latinam

;

trauslate, Chrisliani possenl

iniclligi,
:

ex eodem

Scriptura pervenit, petenda cognitio est

interpreialiones
;

aut haben-

verbi scmiue nobiscum

leni

&pirituaUler nati

nunc au-

eorum qui
sufficiunt,
'-,

se verbis niinis ob-

collato interprelum sensu, probabilior occurrit

strinxerunt

non quia

sed ut ex eis veritas

senlenlia proprie de consanguineis

non despiciendis

vel error detegatur

aliorum

qui non magis verba

esse prjceptum, quoniani domeslicos seminis

cum ad
Si quo

quam

sentenlias interprctando sequi raaluerunt. Nara

carnem

retiileris,

consnnguinei potissimum occurrunt;

non solnra veiba singula, sed eiiam locutiones sa;pe

Iransferuntur, qu;c oinnino in lalinaj linguaj usum,
si

unde esse

arbitror illud Apostoli

quod

ait,

modo ad

(emulationeni adducere potuero carnem

illis

meum,
id est,

quis

consueludincm veterum qui

latine loculi sunt,

ul salvos faciam aliquos ex

{Rom.

xi, 14)

tencre volnerit, Iransire jon posjsunt. Qua; aliquand

intellectui niliil

ut aemulaiido eos qui crediderant, et ipsi crederent. Carnem enira suam dixit Judicos, propler consangui^^

adimunl, sed olfendunt tainen ens qui

earuni signis

plus ddectaiilur rebus, cura etiam in

siia

nitatem. Item illud ejusdem Isaiaj prophclae, Nisi crediderilis,

qua;dam scrvauir
iiiliil

inlcgi itas.

Nam

soloecisinus qui

non

intelligelis;

aliiis

interpretatus est, Nisi

vii, 9)
:

dicilnr,

aiind est

quam

cuin verba non ea lege

crediderilis,

non permanebitis {hai.

secutus
sit,

quis ho-

sibi coaplaiitur,

qua coaplaverunt qui priores nobis

b)cuti sunt.

rum verba*

nisi

exempiaria iingnie prx-

non sine auctorilale aliqua

cedentis leganlur, incertum est. Sed tanien ex utro-

Inter hoinines, an, liilcr hominibusdicalur, ad

Utrum enim rcrum

que magnum

aliquid insinuatur scienter legenlibus.

iia

non

perlinel cogiiitorem. Itein barbarisnius qiiid aiiiid

Difficile estenini

diversos a se interpretes

fieri,

ut
in-

est, nisi

verbum non

eis littris vel

sono enuntiatum,
cnuntiari

non

se aliqua vicinitale contingant. Ergo,

quoniam
vero
in

quo ab eis qui latinc ante nos locuti sunt,

solet?

lellectus in specie

scmpilerna

est, fides

re-

Utrnm

eniin Ignoscere producla an correpl.':.

rum

temporaiiura quibusdam cnnabnlis quasi lacte

tertia syllaba dicalur,

non mulium cural qui peccalis

alitparvulos; nunc aulem per fidem ambulamus, non

suis

Deum

ut ignoscat pclit, quolibet

modo

ilhid vei-

per speciem

(II

Cor. v, 7)

nisi

auiem per fidem am-

bum
iiis,

sonare polucrit. Quid est ergo integritas locutionisi aliena;'

bulaverimus, ad speciem pcrvenire non poleriraus quae

iion transit, sed permanct, per intcllectum

consueiudinis conservaiio, loqueu-

purgalum
Nisi

tium velerum auctorilale firmaia;.

20. Sed taincn co magis inde offenduntur homines,

nobis cohsrentibus veritaii

credideritis,
rilis,

propierea
ilie

ille ait,

non permanebitis

vero, Nisi credide-

quo infirmiores sunt

ciiores videri volunt

et eo sunt infirmiores,

quo doa;difi
-

non

inteUigetis.

non rerum

scientia

qua

18. Et ex

ambiguo bngusc prajcedentis plerumque

Editi

interpres falliiur, cui non i)ene noia sententia est, et

eam
*

signilicationem transfert, quae a sensu scriptoris

ex undecim Mss.
tegat.ur
a
:

Libertas vel error dirigalur aliorum. Reposuimus fide, verttas ; moxque ex conieclura, rfecui c ajeclurae uuicus iavet Floriaceosis codex ia
:

Mss. tres conlexla. * sjc tres Mss. Alii cum editis, vero,.

quo iegere

cst, delvfatur. sic Mss. blerique. At edili, nisi

latim consuetudims.

45
camur, scd signoriim
est,
qiia

LIBER SECUNDUS.
non
inflari

46
collalis codicibus
:

oninino

difficile

quo juvat iiilerpretum numerositas

cum

et ipsa

rerum

scienlia scppe cervicem crigal,

inspccta alque discussa; tanluin absit falsiias

nam

nisi domiiiico reprinialur jugo.

Quid
:

cniiii est

obesliulelhi
ct

codicibus cmendandis
tia

priiniliis

debel invigiiarc solcr-

lectoii,
isli

quod

ila

scriptum est
si

Quce

tcna
;

(jua

insiduut supcr eam,

bona

esl

an nequani

quoi

corum qui Scripturas divinas nosse dosidcraiu, ut emendatis non cmendati cedant, ex iino duntaxat ialcrpreialionis genere venicnles.

sunt civitates in qtiibus ipsi

xiii,

inhabilant in ipsis {Nuni.

20) ?

Quam

locuiionem niagis aiienx lingua! esse

alliorem. Ulud etiam

CAPUT XV.

Commendatur
est

Itala

versio tiitina, ct

arbilror,

quam sensum aliquem

grwca Septuagintu interpielum.

22. In ipsis autem inlorprclatioiiibiis, Ilala caHeris
pnv.reialur
;

quod jam auferre non possumus de ore caiiianlium

populorum, Stiper ipsum autein
floriet sancdficatio

mca

nam

vorborum tenacior cuin perspi-

(Psa/. cxxxi, 18), nihil profecto senlcntJa; delrahit:

cuitate seiiteiitise.

Et lalinis quiliusiibet emcndandis,

auditor tanien peritior mallet iioc corrigi, ul non floriet, sed florebtt diccretur ; nec quidipiam inipciiit cor-

gi\eci adhibeantur, in quibiisSepluaginta iniorprelum,

quod ad Vetus Teslamenlum

las (rt); (|ui

aiiinel, excellit auctori-

rectionem, nisi consuetudo cantanlium. Ista ergo facile

rii,

jam per oinncs

peritiores Ecclesias tanta

etiam contemni possunt,

si

quis ca cavere noluc-

qus sano
ail

iniellectui niiiil delrahunt.

,

At vero
,

pncsoniia sancii Spiriiiis inlerpretati cssedicuiilur, ut

illud

os
ho-

unum

tot

hominum

fuerit.

quod

Apostolus
;

Quod
si

Qui
(<>),

si,

slultinn cst
est

Dei

ut ferlur, multi-

sapienlius
qiie

non indigni

(ide [tnedicant

singuli ccllisetiam

est Iwmiiiibus

et
i,

quod infirmum
25)
:

Dci, forlius

cst

singulis separaii

cum

minibus

Cor.

quis in eo graicam locutio,

inlerpretati essent, nihil in aliest

cujus

eorum codice inventum

hiiic

nem

servarc wluisset

ut diccret
;

Quod slultum

quod

noii

iisdein

cst
cst

Dei, sapicnlius est

Dei, fortiiis est

hominum
;

et

quod infirmum
lamen

verbis codcmqiie veri)orum ordiiie inveniretur in

teris; quis

ck-

auclorilali conferre aliquid,

liominum

iret

quidcin vigilantis leali-

piujfeire audeal ? Si

aulem contulerunt

ut uiia

nedum omnium
sic qiii-

cloris inienlio in scnlcntiDe veritatcm, scd

commuiii Iraclalu judicioque vox

ficrel,

noc

quis tardior aut non

intclligeret.

intelligeret

aut eliam perverse

dcm

(piemqiiam uniim bomiiiem (|ualibei

tot

periiin,

Non enim tanlum

,

ad

vitiosa locutio est in

cmcndandiiin

seiiiorum

laliiia lingiia talis

veriim ct
vel

iii

ambignilalem cadit
aspiiare oportct aut decot.

doctoruinque conscnsum

u< quasi

hominum stullum

liominum infirmuin saquid aiiter

in

Quamobrcm

eliauisi ali(juaiii isli

picntius vel foriius vidcalur esse

et illud, sapientius est

quam Dei. Qiianquam

bis hominibus

hebnvis excmplaribiis invoniliir

hominibus, non caret ambigiio,

posiierunt, cedendiim ossc arbiltor divinie di pcns.r

tioni qua; per eos facla est
cffiteris
,

etiamsi soloecismo caret.

Utrum cnim
;

ut libri

quos gcns Jiid;ca

ab eo quod
qiiod est
nisi
,

cst,

Huic homini

an

liis

hominibus ab eo
,

populis, vel religioiie vel invidia prodere no-

lebal, crediluris per

sil

Ab hoc homine, dictum

quam

Dominum

iion

apparet
potost ut sic
illi

Genlibiis minislra regis

illuminaiione sententiaj. Melius itaqiie dicitiir,

Pl(dem:T;i poicstale laiito anle proderontur. Ilaque tieri

iiilorpreiati sinl,
ille

Sapientius est

liomines, et forlius

est

quam

quomadmodnm
,

c(m-

griierc Genlibus
vsrbi el icjnotw locuticnis uiide

qui eos agchal

et

qiii

uiuim os

homincs.

CAPUT
21.

XIV,

Ignoli

omnibusfecerat, Spiritus sanctus jiidicavit.Sod tainen,

ulsiipcrius dixi, liorum

quoquc inlerpretum

qiii

vcrbis

eruenda cognitio.

De ambiguis autem sigiiis post loqiiomur niinc de incognitis agimiis, quorum dusc forma; sunt, quantum ad vcrba pertinet. Namque aut ignotum verbum
;

lenacius inlueserunt, collalio non est inutilis ad ex-

planandam sa;pe senlentiam. Latini ergo,

coeperam, codices VelerisTestamenti,
rit,
si

ut dicore

necesse fueei

grcorum

auctoriiate

facit haerere

loctorem

aut ignota

lociilio. Qiiac si

ex
ter|>rctati

emcndandi sunt,

eorum
uno
in-

alienis linguis veniunt, aut

quxrenda snnl ab carum

si

potissiiiuim qui ciim Soptuaginta essoi;t, ore

linguarum hominibus, aut eiedem linguac,

est et

esse porhibenlur. Libros autein N(vi Tcstain

latinis varieialibiis
tiliibat
,

et oii^im

nienli, si quid

ingenium, ediscendai

aut plurium inlcrpre-

gnecis

tum consulenda

collatio est. Si

autem

cedero oportere iion dubium est, ei

ij^sius linguse

maxime

qui apud

nostrae aliqua verba loculionesque ignoramus, legeiidi

Ecclesias dociiorcs et diligenliores leperiunlur.

consuetudine audiendiijue innolcscunt. Nulla sane sunt

CAPUT
23.
(a)

XVf.

Ut

translata sicjna intelHgcmtur juval

notitia
,

magis mandanda niemoriK,

quam

illa
;

verborum locu-

tum imcjuarmn
In

tuin renuii.
si

tionumque genera quae ignoramus

tior occurrerit

ut

cum

vel peii-

translalis vero signis

qua forte ignota

de quo quseri possint, vel

talis lectio

De

Civil. Dei, lib. 18, c. 43.

qure vel ex

prsecedentibus vel consequentibus vcl

utrisque ostendat

quam vim
facile

habeat, quidve significet

{b) later eos Irciiaeus, lib. 5, c. 23; clemens Alexandrinus, liO. 1 stromalum; (yrillus .lerosolymitanus, calecbesi

qnod ignoramiis,

adjuvanle memoria possinius

tanla est vis consiie-

advertere et disccre.

Quanquam

tudinis etiam ad discendum, ut qui in Scriptiiris snnctis

qiiodammodo
quas

nutriti
,

educatique sunt, magis alias

loculioiies

mironlur

easqiie

minus

latinas putent,
,

quam

illas

in Scripturis

didicerunt

neqiie in lali-

najlinguicauctoribusreperiuntur. Plurimum hic quo-

4; Hiiarius, iu Psal. 2, elc. ; sed aiile lios .lusUaus martyr, qui ia oialione ad Goules, ocHularum iii cjuiljus lxx lulor-" pretes iHoleinaei jussu scripluris verlendis sedrsirn vacaverunt, vesUgia (lUceciam Alexaudriae se conspexisse jirofitetur. Voruiulanica liioronymus in iiraefatioue in Penlateuchum nesciie se ait, quis primus auctor septuagiala cei lulas Alc;xaadrise mendacio suo exstruxerit, quiiius divisi quippe cum Arisleas FLolemaei eadeiu scripUiaiint el muUo ost tonipore Josephus nibil iiperaspistes , tale retulcrint, sed in una basilica cougregaloscontulisse
: i

scribant,

noa propiietasse.

47
cogunt hjerere lectorcni
parlini
,

DE DOCTHINA

CIIIUS TIANA, S. ALGIJSTIN!

penetranda, cuni
sit

^g

pariim lingiiaruni nolilia,

siiin

herba brevis alqiie humilis, omnisit

rcrum, iiivesliganda sunt. Aliquid cnim ad

sccrelum quidd

no invenire

noii

possunl quare

diclum

Asperges

inililudiiifm valel, cl procul duliio

nie liyssopo, et

nmndabor {Psal.
ctiam impci

l, 9).
ilia

jnsinual Siloi piscina. ubi raciem lavare jussus est cui

25.
tclligi,

Numcrorum
ila

mulla
iii

f;icit

non

in-

oculos Dominus lulo de sputo faclo inunxeral {Joan.

IX, 7):

iranslatc ac myslice posila

Scripiuris. Inge-

quod tamen nomenlingujjincognilye.nisi Evan-

iiium quippc, ut

dixerim, ingcnuum non potest iion

gelisla inlcrprclatus essel, t;un

terei.

magnus

intclleclus !a-

movcri quid

sibi velil

quod elMoyses, ctElias, ctipse

/'^xorf.xxiv,
el

Sic eliam mulla, qu;c ab auctoribus

eorumdem

Dominus quadraginta diebus jejunavciiiiil(

18
;

Librorum inlcrpretala non sunt, nomiiia

est dubitandiim babere

liebr;ra, iion

111

Reg. xix, 8;

Maltli. iv, 2). Ciijus aclionis

nisi

non parvam vim alque adju,

figuratus
iie el

quidam nodus,

hujus nuincri cognitio-

torium ad solvenda oenigmala Scripturarum

ea possil interpretari
perili viri, noii
:

si

(juis

quod nonnulli ejusdem

liiigii;c

considerationc, non solvitur. Ilabet eiiim denarium qualer, laiH|uam cogiiitionem omniuin rcrum

sane parvum beiielicium posieriscoii-

tulerunt, qui separata dcScripturis

inlerpretati

eadem
,

omiiia verba

Quatcrnario iiamqiie numero el diurnaet annua curricula peraguntiir diuriia malu. :

iiilcxtam tcmporibus

sunt; ct quid
;

sit

Adani

quid Eva, quid

iiomin:,

linis,

meridianis, vespertinis, nocturnisque

;

horarum

Abraham, quid Moyses

quid
sit

sive etiam

locorum

spatiis

annua vernis,

utslivis,

autumnalibus, hiema-

Jeriisalem

vel Sion, vel Jericho, vcl Sina,

;

libusque meiisibus.

A temporum

aulem deleclatione

vel Libanus, vel Jordanis

vel

quoccumquc
:

alia in iila

lingua nobis sunt incognila nomiiia

quibus aperlis et

duin in tcmporibus vivimus, propler ielerniialem in qua vivere volumus, abslincndum et jejunandum est:

iHterprelalis, multaj in Scripturis ligurataj locutiones

jnanifestaiilur.

quamvis temporum cursibus ipsa nobis

doctrina

iiisinuetur

contemnendorum temporum

ei

appetendoCreatrini-

24.

Rerum

auleni ignoranlia facil obscuras ligura,

tas loculiones

cum

igiioramus vel animantium

vel

toris

rum aeternorum. Porroautemdenarius numerus atque creatunc signilicat scieiitiam nam

:

lapidum, vel berbarum iiaturas, aliarumve rerum,

qwie plerumque inScripluris simililudiiiis alicujusgralia

tas Creatoris est, septenarius

autem numerus creatuin illa tria

ram

indicat, propter

vitam et corpus. Nani

ponuiilur.

totum corpus
quanluin

Nam cum

et

de serpenle (luod iiotum

csl,

sunt, unde eliam toto cordc, tota anima, tota

mente

pro capite objieere ferientibus,

iilum
,

diligendus est Deus {Id.

xxii, 37

in

corpore au-

illuslral

scnsum

quo Dominus jubet

;

astutos nos essc sicut seipeiites {Mallli. x, 16)

licet

ut sci-

temquatuor manireslissimaapparent, quibus constat, elementa. In hoc ergo denario diwn temporaliter nobis insmuatur, id est, qualcr ducitur, caste et conti-

pio capile nostro, ([uod csl Cluislus, corpus potius

iie lidesclirisliaiia

persequenlibusolferamus,

lanquaiii

nenter, a

temporum

delectalione vivere, hoc est qua-

Becetur

iii

nobis,

si

parceiites corpori

negemus Deum

vclillud,

quod percaverna) angustiascoarctalus,depo-

sita vcteri lunicavircs novasaccipere(licitur,quaiiluin

monemur. Iloc Lex, cujws personaestin Moyse, hoc Proplielia, cujus personam gerit Elias, hoc ipsc Dominus monet qui tanquaw
;

draginta diebus jejuiiare

concinit ad imitandam ipsam seipcnlis asluiiam, ex-

ucudum(|ue ipsum veteremlioininem,

dicil, ut iiiduamur novo{Ej)lies. iv, 22,

sicut Aposlolus

testimonium habens ex Lege et Prophelis, medius ialer illos in monte, tribus discipulis videntibus atque
stupentibus, claruit
(

24

Coloss.

iii,

9,

Id., xvn, 2, 3

).

Deinde

ita

quse-

10); el exuendum per angustias, dicente Domino,

Jnliale per angustani porlam
(il////(. vii,

15)

Ul crgo

rilurquomodo quinquagenarius de quadragenario numero existat, qui non mediocriter in nostra religione
sacralusest propter Penlecosien( Act.
n), ctqiioiuo-

nolilia iialur;e seiiieiiiis iilustrat niulias simiiiludines

quas de hoc animanle dare Scriptura consucvit

sic

do

ter ductus propter iria

siib

ignoraniia nonnulloriim animalium qu3D noii minus per

sinii^.iludines

Lege,

tempora, ante Legem, sub Gratia, vel propter nonien Patris, et Filil,

commemorat,

inipcdit

pluriumm

inlel-

etSpiritiis sancti, adjuncla eminentius ipsa Trinitate,

lectorem

-.

Sic lapidum, sic herbaruin, vel qu.xcumquc

lencni.ur r;idicibus. lucet

iii

Nam

et carbunculi nolitia, qiiod

lenebris, mulla illuminat cliam ob.scura libroponittir; ct

purgalissim;e Ecclcsiaj mysteiium referalur, perteniatque ad centum quinquaginla tres pisces, quos retia postresurrectionem Doinini in dexleram partem
niissa cepermit {Joan. xxi, II). Iia inultis aliisatque

ad

rum

ubicumque propter simililudinem

ignorantia beiylli vol ;idamaiitis claudit plerumque inlcUigciiti;c fores.

Nec

aliain

ob causani

/acile cst iii-

clis

aliisnumerorum formis qua^dam similitudinum in sanLibrissccreta ponuntur, qux' propler numerorura

26.

lelligere paceni perpetuam signilicari

oleiv,

ramusciiio,

impcriiiam legentibus clausa sunl.

quem
\i)
,

rediens ad arcam colurnba periulit {Gen.wii,

nisi (|uia

Non pauca eiiam

cilhara;

claudit atque oblegit nonnul-

novimus
Multi

et olci

lenem coiiiactum non

larum reruin musicarum ignorantia.

terii et

Nam

et de psal-

facile alicno

liumore corrumpi, cl arborem ipsain fron-

dcre perenniter.
liyssopi,

aulem propler ignorantiam

habeat, vel ad pur-

dum

nesciunt

quam vim

quidam non inconcinne aliquas rerum figuras aperuit et decem chordarum psalterium ( Psal. xxxii, 2 ; et Psal. xci,4 ), non imdifferenlia,
:

gandiim pulmoncm,
-

vel, ut dicitur,

ad saxa radicibus

portune inter doctos quaeritnr utrum habeat aliquam musicoe legem, qujc ad tanluin nervorum numerum
cognl; an vero,
si

Editi

addunt

hic,

caput

qua; vox abcst ab omnihus

noii habet,

eo

ipso magis sacr.Ue

la vulgalis, lectorem. Ai in Mss., intellectorem

accipicndus

sil

ipse nurnerus, vel propter

decalogum

49
Legis, de qiio item

IJBER SECCINDUS.
mimero
sl

50
cogilationibus
;

qnoeraiur, nonnisi ad

tias

egerunt, sed evamierunt in

suis,

proplcr Cioatoreni crealuraiiique referendus cst, vel superiusexposilum ipsuni denariuni. El ille numerus
sdilicalionis leuipli,

el obscuraluin estcor insipieiis

eorum

dicenics eniin

se esse sapienies,

slulii facii sunt, el

imniutaverunt

qui comnienioralur

in

Evangelio,
ii,

gioriam

iucorruplibilis Dei in simililudiuein iuiagiuis

(piadraginla scilicet et sex

annorum
;

Joan.

20

),

corruplibilis houiinis, cl

volucrum,
i/c/.

et

quadrupedum,

nescio quid

musicum

sonat

et relaius

ad fabricam

etserpenliuui

(iioi/!. i,

21

).

Dominici corporis, propter

est,'cogit

quam

teuipli

mentio facta
Filium Dei

CAPUT

XIX.

Doctrinarum genera duo reperta apud

Ellinicos.

nomiullos

l!a,>reticos

conlilcri

non

falso,

sed vero ct

humano corpore indutum

in

ct

numerum

quippe el musicam plerisque locis

iiivenimus.

san-

29. Sed ut tolum istum locum,

neccssarius, diiigentius expliccimis

nam
;

est

maxime
cxei-

clis Scripturis lionoraliililer posita

duo suut genera

CAPUT
27.

XVll.

Origo

fabul(e

Musarum novem.
Jovis
et

ddClrinarum,
centur.

qiia;

iii

gcntilibus etiam moribus

reruiii

Non

enimaudiendi suut errores genlilium su-

Unum earum

quas iiislituerunl hoiui-

perstitionum, qui
filias

novem Musas

Memorioe

'

nes

alterum

earum quas aniinadvertcruut jam per

esse finxerunt. Refellit eos Yarro, quo nescio

taliura

aclas auldiviuilus insliiiilas.Jllud quod est secuiidum

insiiluliones

utrum apud eos quisquam

curiosior

rerum doclior

vel

hominum

partini

supcrsliliosum

csl,

esse

possit.

Dicit

enim

civitaiem nescio

partim non cst.

quam, non enim nomen recolo, locasse apud tres arlilices lerna simuIacraMusarum, quod in temploApolliiiis

CAPUT XX.

Scienlioi quas liomines insliluerunt ali-

qua; superstilionum plenw. Catonis dicluin lepidum.

douum

ponerel, ut quisquis artificum pulchriora

illo

30. Supcrsliliosum cst quidcjuid

inslilutuiu csl ab

formassel, ab

polissimum elecia emeret. Iiaque

illi

Iiomiiiibus ad facieuda ct colenda idola perlinens, vel

comigisseutoperasua quoque
chra explicarent, et placuisse

artifices yeque pul-

ad colend;mi
creaturai
;

siculi

Deuui

creaturam partemve ullam

et

civitati

omnes novem,

vel

ad consullalioncs

pacta

quiedam

alque oiniies esse emplas, ut in Apollinis templo dedicareiilur

;

significationum
rata,

cum

dxMnoiiibus placita atque focde-

quibus posleadicit Hesiodum poelamim-

qualia suiit moliiiiiua

magicarum arlium, qucc

posuisse vocabula,
nuii, sed tres

Non ergo

Jupiter

novem Musas geaulem

quidem commemorare polius quam docere assolent

poeta;.
late,

fabri

teruas creaveruiit. Tres

Ex quo generc
et

suul, sed quasilicentiore vanilibri.

non

propierea

illa civilas

locaverat, quia iu somnis

aruspicum

augurum

Ad hoc geims
iii

per-

eas viderat,

aut lot se cujusquam illorum oculis de-

liuentomnes

eliaui ligaturie

alque remedia, qua;meproe-

monslraveraut; sed

quia

facile erat

animadvertere

dicorum quoquc disciplina condcmnat, sivc

res Yocaiit, sive

innem sonum, qu* materics canlilenarum est, Iriformem esse natura. Aut enim voceeditur, sicuti eoriKn est qui faucibus sine organo cauuiit
sicut
ris et
;

cantationibus, sive in quibusdam notis quos charactein

quibusque rebus suspcndendis

aptandis
'

aiit flalii,

atque illigandis, vcl etiam

quodaininodo,

lubarum

et libiarum

aut pulsii, sicut in cilliaaliis

non ad lemperationem corporum, scd ad quasdam

significalionesauloccultas, autetiain manifcslas
;

lympanis, et quibuslibel

qux

pcrcutieiido

quas

canora sunt.

mitiore

nomine physica vocant, ut quasi non

supersti:

C.\PUT XYIII.

Profani

tioiie
si

implicare, sed natura prodesse videautur

sicut

quid bene dixerunt

non

sunt

inaures iu

summo aurium
in

siiigulariiin,
digilis, aut

aut de

aspernandum.
28. Sed sive ita se habeat quod Varro retulit, sive non ila; nos tamen non propter superstitionem pro-

slrulhionum ossibus ansulai

dicitur singultienli, ut dcxtera

cuin tibi

manu

sinistrum poUi-

cem

teneas.

fanorum debemus musicam

fugere,

si

quid inde ulile

51. His adjungunlur millia inanissimaruni observalioiium,

si

ad intelligendas sanclas Scripturas rapere polueri-

membrum
:

aliquod

saiierit, si juiiclim

am-

mus

nec ad illorum theatricas nugas converti,

si

bulantibus amicis lapis, aut canis, aut puer medius

inlervenerit

aliquid de cilharis et de organis,

capienda valeat, disputemus.

discere iion

quod ad spiriiualia Neque enim et litleras debuimus, quia earum repertorem * dijustitia: virtutique

atque illud quod lapidem calcant, tanamiciliae,

quain

diremplorem

minus molestiim

est,

quam quod innocentem puerum colapho

si

percutiunt,
est

cuntesse Mercurium; autquia

pla dedicarunt, et quae

tem-

pariter

ambulantibus

intercurrit.

Scd bcllum
:

corde gestanda sunt in lapiproplerea

nobis justilia

quod

aliquando pueri

vindicantur a canibus

nam

dibus adorare maluerunl,

virtusque fugienda est
:

plerumquc tam
caiicin qui

superslitiosi sunt

quidam, ut ctiara

imo vero quisquis bomis vesui esse intelligal, ubi-

rusque chrislianus

est,

Domini

cumque

invenerit veritatem,

quam

confitens

'

et

agno-

scens, eliam in Litteris sacris superstitiosa figmenta

medius intervenerit, ferire audeant, non namque a vano remedio cito ille inlerdum pcrcussorem suum ad verum medicum mittit. Hinc siml etiam illa, limen calcare cum ante domum suam
inipnne;
iransit; rcdire ad lectum,
si

repudiet; doleatque hominesatque caveat, qui coguoscentes

'

quis
si

dum

se calceatster-

Deum, non

ul

Deum

glorificaverunl, aut gra-

nulaverit; redire

domum,

procedens ofTcnderit

cum
Mss. duo e vaticanis, minervce. Ahi, omnes codices, Memoriw. sic vero eliam ia lib. 2 de Ordinc, cap. 1 i, n. 41. *Mss. propeomnes, earum Deum dicunt. 'Mss. plusquam viginli, conferens : consenlit editio Am.
*

vestis a soricibus roditur, plus tremere suspicio-

Codiccs editi et Mss., sallandis

quodammodo

excepto

uno nemigiano, cujus

auctoritate rcslituimus, aptandis.

51
*

DE DOCTKINA CHKISTIANA,
csl

S.

AUGUSTINI

52

fuluri mali, quam prKsens daninuni dolere.Undo iie illud el gaiiler dicluni est Calonis, qui cuui esset con-

siderum, (juomodo se habebanl cum ille nascereUiv, de quo isli miseri a miserioribus consuiuntur.
Fiori

sultns A quodani,
diceiel
;

|iii

sibi a soiicil)U3

erosas c;iligas

autcm poK^st,

ut aliqui gemini
ul inlervalluni

tam sequaciter

ics|)ondil iion e>se illnd

monslruin, sed vere

monslruni
doreuiur.

habeiidum

fuisso, si sorices a caligis ro-

CAPUT
52.

XXI.
iiii

temporis intcr cos apprcbondi, et constellatioiium numeris anuolari. Unde necessc esl nonnullos geminos oasdoin
iiiilium possil

lundanlurex ntero,

Sitperslitio inatliemnlicorum.

hal)ero constollationes

cum

paria reriim

vcl quas

Ncque

ab hoc genere pernicios;v, snpcrstisunl, qui gonolhliaci, proptor nala-

aguiit vol quas paliuntur, cvenla

non habeant, sod

Jacob geminos
ac-

tionis sosregandi

plorumque

ita

disparia, ut alius filicissimus, alius in:

liumdicruin considorationcs, nunc aulom vulgo inallieiiialici

lelicissimiis vivat

sicut

Esau

et

vocaniur.

Nam

et ipsi

quamvis veram

slol-

cepimus natos,

ita ul

Jacob, qui poslorior nascebatur,

larnm posilionem, cum quisque nascilur, consectenlur, el aliquando etiain pervestigonl lamon quod inde
;

manu

plantara pracedentis IVatris tenons invenirotur

{Gen. XXV, 25). Ilorum certc diesatque hora nascentiiim aliter nolari

conanlur voi actioncs nostras vcl actionuin evciita

prajdicore, niinis errap.l, el

non posset,

nisi ut

aniborum con-

vendunt imperitis liomi-

slollatio osset

una; (|uanlum autem

facta
,

intersit inter

am-

nibus niiscrabilom servilutem.

Nam

quisque liborad
luorit,

borum mores,
plura
lestis cst,

labores atque succcssus, Scrigonliuiii pervagata*.

hujusmodi

malliomalicum cum ingressus

iiide

dat

jam ore omniuin

pecuniam ut servns
ris, vel

excat autMarlis, aul Vene;

potius omiiium sidcrum

quibus

illi

qui primi

erroremquc posteris propinaverunt, vel bcsliarum propler siinilitudincm, vel hominum ad

erravcrunl,

quod dicunt ipsuFn momentiim minimum atqiie angustissiinum lemporis, quod geminorum parlum dislerminat, mullum valere in rerum natura alque coelestium corportim rapidissima velocilale. Etsi enim conccdam ut pliiiimum valeat, lamen in constollationibus a malliomalico inveniri

54. Nc(iue eniin ad roin pertinet,

ipsoshomineslionorandosimposuerunt vocabnla. Non

cnim mirandiiin

est,

cum otiam

propioribus recenlio-

ribusqne lcniporibus, sidus qnod appollamus Lucife-

non

potest, quibus inspectis se fala dioere proin

rum, honori

et

nomini Ccesaris Romani dicare conati

fitelur.

Quod ergo

consteilationibus non invenit,

sunt (a). Et fortasse factum esset atque isset in vetusiatem, nisi avia ejusYenus pr.t!occupasset
nis pra;ilium.
(fiiod
;

qnas neccsse est unas inspiciat, sive de Jacob, sive de

ejus fralre consulatur;
coelo

hocnomitr.ijiceret,

quid

oi

prodesl

si

dislat in
^

nequc

jiire ullo

ad hicredes

quod (omero securus infamal,

et iion distat

in

nunquam

viva possodorat aut possidendiimpeli-

tabiila

quam

frustra

sollicilus

intuetur? Quare

istae

verat.

Nam

ubi vacabat iocus, neque alicujus priorum

cst

qiioque opiniones quibusdam rorum signis

bumaa

mortuorum honore tonebatur, faclum

l)us talibusfiori solet.

quod

in re-

prsesumpiione instiluiis, ad eadem

illa

quasi quac

Pro quintilienim

et sexlili

men-

dam
siint.

cuni docmonibus

pacta et convonla referendae

sibus, Julium alque Augustuin vocainus, de honoribus

liominum
tos
;

Julii Caesaris

et Augiisti

Casaris nimcupailla
:

CAPUT

XXIII.

fit

Cur repudianda genelhliacorum

scienlia.

ut facile qui voluorit intelligat etiam

sideia

prius

sine his nominibus coelo vagata esse

illis

mortuis
coacti

35. Hinc cnim

cupidi

autem

qiiorum Iionorare

memoriam

vel

quodam judicio divino, malarum rorum liomiuos tradantur illndendi ei

ul occulto

sunl homines regia potostate, vel [dacuit

nitalc, nomiiia
sibi

humana

va-

decipiendi pro raeriiis voluntalum snarum, illiidentibus eos atque decipieniibus prtevaricatoribus angelis
;

eorum imponentes

sideribus, eosipsos

mortuos

in

coelum levarevidebaiitur. Sed quodli-

quibus

isia

miindi pais infima

,

secundiim

piil-

bet voconlur ab hominibus, sunt lamen sidora, quaj

clierrimum ordinom reruni

divin^o providciili;x; lege

Deus
tur.

inslituitet ordinavit ut voluit

et est cerius

mo-

tusillorum, qiiotempora disliiiguuntur atque vaiian-

subjecta ost. Qiiibns illnsioinbus et deceptioiiibus evenit, ut istis supersliiiosis et perniciosis diviiiationum

Quera motum noiaie, cum qnisque nascitur, quo

facile est,

goncribus multa
aliter accid;inl,

pr.X'lorila

et futiira

dicantur,

nec

niodo se haboat,

per eorum invenlas con-

quam

dicuntiir; miillafiiie obscrvnn-

scriptasqueregulas, (piossancta Scriptura condcmnat,

diccns
:

tibus secuiidum observatioues suas cvoniant, qnibus

iuij.Iicali

Si enim tantum potuerunt scire, ut possenl

cesti-

curiosiorcs fiant, et sese magis magisqiie

inare sceculum,

quomodo
)

ejus
?

Dominum non

faciliusin-

inserant multiplicibus laquois perniciosissimi erroris.

venerunt

Sap. xni, 9

Hoc

geniis fornicationis animic Baliil)riter divina Scri-

CAPUT
33.
actus,

XXII.

Observatio siderum ad coynoscenvitw seriem vana.

piura non tacuit; ncquo ab ea sic dclorruit aiiimam,

ut propteroa lalia negarot esse seolanda qiiia falsa di-

dam

Sed ex ea nolaiione vclle nascentium moros, eventa pr;rdicere, magnus orror cl magna deest.

cuntur a professoribus eoriim

sod etiam

si

dixerint

vobis, intjuit, etita evenerit, ne credatis eis (Deut. xiii,

1-3).

monlia

Et apud eos quidom

qiii talia

dodiscenda
li:cc

Non enim quia imago

Sarauelis raortui Sauli regi

didicerunt, sine ulla dubilalione rofollituu.

perstilio.

su-

ConsioUatioiics

cnim quas vocant,

iiotalio

' Mss., Ires pervulgata. sin excusis hactenas, si discat in coelo et non discat in tabida. sed incuaclauter ex Mss. reponenduin utroque

sicMss. melloris notte. At editi, timere suspicionem

(a) Sic Virg. Ecl.

Ecce Dionsei processit Cacsarisastrum.

loco diattt : quandofiuidem id ccufutatur, quod Matheuiaiici garriurit, .noniontuni vel iniuinuim quo geuiinorum partus distermiiialur, iu lania C(Klestium corporum velocitatevale-re plurimuin.

55

LIBER SECUNDLS.
una llgura
liUeroe

54

vera praenuntiavit (IReg. xxviii, 14-20; Eccli. \l\i,

23), propierea
talia sacrilegia,

quae decussatim notalur, aliud

valet
,

quibus imago
:

illa

prse-

apud Graecos,

aliud

apud Lalinos

non natura
et

seniata est, minus exsecranda sunt

aut quia in Acti-

sed placiio et consensione significandi

ideo qui

bus Apostoloruni ventriloqua

femina verum testimo-

utramque linguam
hanc litleram,
Laiino
liltenie
:

novit, si

homini Gr;t;co
in

volit aliquid

nium perhibuit Apostolis Domini, idcirco Paulus apostolus pepercil illi spiritui, acnon potius feminam illius di^emonii correptlone atque exclusione mundavit
{Act. xvi, 16-18).

significare scribendo,
in

non

ea significalione ponit
scribit

qua eam ponit curn homini

el Bela

uno eodemque sono, apud Grtccos

oleris

apud Latinos
duabus
:

nomen

esl

et

cmn

dico,

36.
vel
(ate

Omnes

igiiur artes

hujusmodi vel nugatorise

pestifera socie-

Lcge,

in his

syllabis, aliud Grsecus, aliud

La-

m\\x

superstitionis,
et

ex quadam
,

tinus inlelligit

sicut ergo hcc

omnes

signilicaliones

hominum
et

dcemonum

quasi pacla

quxdam

in-

pro suaj cujusque socielatis consensione animos niodiverse movent necldeo consenserunt ineas honiines, quia jani v;ilebant ad significationem, sed ideo valent, qiiia coiisen,

fidelis et dolosoe amicitiie constituta,

penlius sunt re-

vent, et quia diversa consensio esl

pudianda
sil

fugienda chrisliano

Non quod

idolum

atiquid, ait

Apostolus, sed quia qu(e immolant, dce,

moniis immotant

et

non Deo

nolo aulem vos socios

serunt in eas

sic

etiam

illa

signa, quibiis pcrniciosa

dwmoniorum
idolis, et

peri (I Cor.

x, 19, 20). Quod autem de

damonura

socielas coraparatnr, pro cujusque obser-

de iramolationibus, quK honori coruni ex-

valionibus valent.

Quod

raaiiifestissime osleiidit rilus

hibenlur, dixit Apostolus, hoc de omnibus imaginaiiis

signis
vel

augurum, qui

et anieiiuain observent, et posteaqiiam

sentiendum est, quce vel ad cultum idolorum,

observala sigiia tenuerint, id agunt ne videant volatus, aut audiant voces aviuin;

ad creaturam ejusque partes tanquam

Deum

co-

quia nulla ista signa

lendas trahunt, vel ad remediorum aliarumque obser-

sunt, nisi consensus obscrvanlis accedat.

vationum curam pertinent; quse non sunt divinitus

ad dileciionem Dei et proximi tanquam publice constituta, sed per privatas appetiiiones

CAPUT XXV.
tiosis

In

institutis

humanis non supersticl

qucedam superflua, quwdam commoda

neces-

rerum tempora-

saria.

Uum
istis

corda dissipant raiserorum. In oranibus ergo

doctrinis soc-ielas

58. Quibus araputalis atque eradicatis ab

animo

dajmonum formidanda alque

christiano, deinceps vidend:e sunt instilulioiics hoini-

vitanda est, qui nihil

cum

principe suo diabolo nisi

nuin non
sed

siiperslitiosa;

id est,

non cuin d;cmoiiibiis,

reiKtum nostrum claudere alque obserare conantur.

Sicut autera de stellis, quas condidit et
ordinavit

cum
,

ipsis horainibiis instilutue.

Namque
:

oiniiia qua;

ideovalent inter homincs,.quia placuit inler eos ut

valeant
instituta

Deus, hunianae et deceploriai conjectura; ab hominibus

inslitulae

hominum

sunt

quoruin

parlim

sunt

sic

eliam de quibusque nascenti-

superllua luxuriosaque instilula sunt, partiin cominoda

et necessaria. Illa

bus vel quoquo

modo

divina) providenliae adniinislra,

enim signa qua; sallando

,

faciuiit

tione exlslentibus rebus

mulli mulla humanis suspi-

hislriones,

si

natura

noa

instituto

et conscnsione

eionibus, quasi regularitcr conjectala veriwit,

si

lilteris

raanda-

hoininura valerent; non prirais teraporibus, saltanle

forte insolite acciderint, tanquani si

mula

panlomimo

(a),

prajco pronuntiaret populis Carlha-

pariat, aut iulraine aliquid percutialur.

ginis quid saltator vellet intelligi.

Quod

adliuc mulii

CAPUT XXIV.

Societas et pactum

cum dwmonibus

meniinerunt senes, quorum relatu haec solenius audire.

in superstitioso

rerum usu.

Quod
ei

ideo

credendum

est

quia nunc qnoqiie

si

37. Quse orania lanium valent,

quantum prsesumlingua

quis theatrum talium

nisi

nugarum

iraperitus intraverit,

ptione animorura quasi

communi quitdam

cum

dicatur ab allero quid

illi

molus

significent

dsemonibus foederaia sunt. Quae tanien plena sunt

frustra

totus inlenlus est. Appetunt tamcn

omnes

cmnia

pestiferse curiosilatis, cruciantis sollicitudinis,

quaradam
in
sint.

sirailitudinem in significando, ul ipsa signa,

raorliferae servitutis.

Non enim

quia valebant

anim'

quantura possunt ,rebus qua; sigiiificantur similia

adversa sunt; sed animadvertendo atque signando

Sed quia

raultis raodis simile aliquid alicui

talia

po-

factum est ut valerent. Etideo diversis diverse proveniunt secundum cogiiaiiones et prsesumptiones suas.
llli

test esse,

non constant

signa inter horaines, nisi

consensus accedat.
59. In picturis vero et statuis, caelerisque huj usmodi simulatis operibus, raaxirae peritorum arlificnm,
errat

enira spiritus qui decipere volunt

talia

procurant

cuique, qualibus

eum

irretitum per suspiciones et

,

ncmo

consensiones ejus vident. Sicut enim

verbi gratia

cum

similia viderit, ut agnoscat quibus siiitre-

bus
Mss. tres, ventiloqua. verius alii, ventriloqua. Graece, eggnstrimuttws, uti Pytlionissa mulier, 1 lleg. xxvii, 7, vocaiur a|iud LXX Inter[:retcs, qui hanc vocem passim adhi

sirailia.

Et hoc totura genus inter superflua homi-

num

instiluta

numerandum

est, nisi

cum

intercsi quid

eorum, qua decausa,

ctoritate fiat. Millia

et ubi,

etquando, et cujus auel fal-

bent; eamque Basilius ia Isai. viii, 19, interpretatur ad hsecce yerhsL^zetesaleeggastrimuihom, Hoc est, ait, qui in Pythone futura pradicuut, per ventrem obsessi, ipso spi rilu loquente, qui et de terra loquuntur, inania qusedam effulienles. AnQotaveraihicErasinusadoramlibri, fuisse suo etiam tempore apud ualos divinatorum genus, qui sic dicli sunt, quod ore uon edentes sonum, per veatrem loqui
visi sunl.
^

denique fictarum fabularum

quarum mendaciis homines delectanlur, humana inslituta sunt. Et nulia magishominumpropria, qua; a seipsis habent, cxisliinanda sunt, quam quaeqtie
sitatum,
falsa atriue

mcndacia.
cjai

j Commoda

> vero ct necessaria

Ediii, conjectalitteris.

At Mss., conjectala.

'

(a)

Pantomimos,

quoslibet gestus moresque expri-

Mss. quinque, servamlo.

tnebat.

55
liouiiiuim

DE DOCTRINA CIIRISTIANA,
cum
liominibus inslituta sunt, (|U3ecumque

S.

.4UGUSTINI

56

dius certiusqiie coliigitiir. Tiinc cnim videbilur non

frnslra essc dictiim, qiiod quadraginla sex annis

liabilu ct cullu corporis ad

sexus

vel

bonores discer-

lem-

iiendos differentia idacuit; cl innumerabiiiagenera si-

plum a^dificalum

sit,

ul cuin roforri islo iiiimcrus ad

gnificalionum sine quibns Inunana socielas, aut non

omniiio, aut niinus commodogeritur; quaequc in pon-

.clalcm Domini non polucrit, ad secivtiorem insiru-

clionem humaiii corporis rcferalur,

qiio indiii pioplcr

deribusatqueraersuris,

el

nummorum

impressionibus
siiiit
iii-

nos non dedignalus est uiiicus Dei Filius, per qiiem

farla siint

vel scstinialionibus, sua cuiqtie civilali ct populo

omnia.

propria

el ratora hujusmodi, qu;e

nisi

hominum

43.
cos,

slitula esseni,

non per diversos populos varia

esseiit,

De ntililalc auleni lii>tori;T;, iii omillam Grequanlam nosler Ambrosius qiKcslioiiom solvit,
lectoribiis
et

nec

in ipsis singulis populis

pro arbilrio suorum prin-

calumnianlibiis Platonis
qiii

dilecloribiis;

cipum mutarenlur.
40. Sed iiocc tota pars humanorum institutorum, qux ad usumvitoe necessarium proficiunt, neqnaqiiam est fugienda christiano; imo etiam quantum satis est,

dicerc ausi siint oinnos Doniininoslri Josu Chiisti

seiilentias, qiias mrraii ol priicdicaro coguritiir,

do Pla-

tonis libris cuin didicissc, quoniaiii loiige aiilo biima-

num advenlum Domini Plalonem

polestlNonne memoratns
slori;i

fuisse, iiegari

non
lii-

inluenda, memoriaque retinenda.

CAPUT XXVI,

Qie liominum
quw amplectenda
instituta sunt.

cpiscopiis, coiisiderala

instilula fugieuda, et
sint.

gontiuin, oiini roporissol Platoiiom Jeromi;e temin

poribus profeclum fuisso

ilic tiiiic

JEgypliini,

iibi

prophela

Adumbrata enim quxdam

similia

et naluralibus ulciimque

eral (a), iiroiiabilinscsse ostendit

quod Plato

hominum

Quornm
:

ea qna^ ad so-

potiiis nosliis Liitoris

per Jeremiam fuerit imbutus,

cietalem, ut diclum est, d.iemonum pertinent, peniius

ut illa posset

docere vol soribore qiiaejnre iatidantnr?

genlis

rcpiidianda sunt ct deteslanda

ea vcro
iii

qiiae

liomines

Aiile Littcras oniiii

Hebncoium,

in

qua unius

cum hominibus
figufae, sine

babeiit, assumeiida,
;

quantum non

Doi culiiiscmicuit, ex quasecundiim carncm venilDominiis noslcr, ncc ipsc qiiidem Pylbagoras fuit, a cu-

sunt luxuriosa atque supcrflu.i

et

inaxime liltorarum

quibus legerc non possumus, lingnarnni-

jus posioris Platonem tbeologiam didicisse

rmit. Ila consideratis
liiis

isli

asse-

que varielas quantumsatiscst, de qua superiusdispu(avimus.

ieni|)oribiis

fit

mulio credibi-

Ex eo genere
jam

sunt etiam nota;, quas qui di-

istos potiiis

de Litloris nosliis b;ibuisse qn;ccum-

diceriint proprie

notarii appellantur. Ulilia sunt

que

hoiia et vera dixerunt,

quam

dc Pl;itonis iJominum
esl credere.

isla, necdiscunturillicile,

nec superstilione implicant,

ut majoribus

Jcsum Christum, quod dementissimum

hominuin
institula narranlnr,

necluxii enervant,

si

lanlum occupent,

44. Naiialioneautem hislorica cuiii prsctcrila cliam

iioii

rcbus, nd quas adipiscendas scrvire debent, non sint

iiiler

liiiman;i in-

impedimeiilo.

slitula ipsa liisloiia iiumoriiiida esl;quiajai!iqu;ctrans-

CAPUT
rariim.

XXVII.

Scieniiarum quas homincs

illa

non

in-

icrunt, ncc iiirecla

fiori

posstin!, in ordiiie

lemporuna

slituerunt,

aliquce juvant

ad intelligenliam Scriptu-

habcnda sunl, quorum

Dcus.
Aliiid est cniin

cst condilor cl administrator

facta narrare, aliiid doccre fi;

41.

Jamvero

quoc

nT)n

instiluendo,

sed aul

cienda. Historia facta iinrial fidolitor atque utiliter

libri

iransacla temporibus, aut divinilus instituta, invesligaiido homines

autem aruspiciim,

el qu;ci[ne similes lillerae, fa-

prodiderunt, ubicumque discantiir,

instilula existimanda.

cicnda vel observanda inlcndunt docere, Tnonitorisaudacia, iion indicis

'

non

siMit

hominuan

Quorum

aiia

fide.

sunl ad sensum corporis, alia vero ad ralionem animi

perlinentia.

CAPUT

XXIX. Ad Scriptnrarum inlelligenlium qua^

Sed

illa

quai sensu corporis allingunliir,

tenus conducat animalium, herbarum, ctc, prcesertim-

vel narrata credimus, vel demonslrata senlimus, vel

que siderum cognitio.

45. Est eliam narralio demonslralioiii similis, qua

experta conjicimus.

CAPUT
rum

XXVIII.

Historia quatenus juvet.

non

pra;lerita,

sed iiriescnlia indicaiitur ignaris. In

sitii,

42. Quidquid igilur de ordine

indicat ea quae appellatur

temporum transaclohistoria, plurimum nos

quo generesunl quaecumque delocoium

iialuris-

adjuvat ad sancios Librosinlelligcndos, etiamsi prctcr Ecclcsiam puerili eruditione discatur.

que animalium, lignorum, herbarum, lapidum, aliorumve corporum scripla sunt. De qtio genere superius egimus,eamqiie cognilionem valere ad iienigmala

Nam

ct pcr

Olympiadas,

el

per Consulum

nofiiiiia

mulla saepe

Scripturarum solvenda docuimus

non

ul pro quibiis-

quxruiitura nobis;
tus esl
errare,

el ignorantia consulatus,

quo na-

dam

signis adhibcantur, taiiquam

ad remedia vol maiiam et illud ge-

Dominus,

et

quo passus

est,

nonnullos coegit

cliinamenta superslilionis alicujus;

ut pularent quadraginta sex

annorum

aetalc

nus jam distinctum ab boc

licilo el libero

separavimus.
si

passum esse Dominum, quia per tol annos aedificatiim lemplum esse diclum est a Judaiis, quod imaginein Domiiiici corporis habcbat. Et annorum quidcm fere
iriginla

Aliud est cnirn dicere, Tritain islam berbaiu

ris,

bibe-

venternon dolebit;
collo
si

et aliud est dicere,

Istam ber-

bam

suspenderis, venter non dolebil. Ibienim

baptizatum esse relinemus auctoritate evan:

probatur contemperatio salubris, hic significatio superstiliosa

gelica {Luc. iii,25)

cgcrit,

sed postcaquot annos in hac vita

ipso aclioiium ejus

damnalur. Quanqiiam ubi praecantaliones,

Patet

quanquam texlu
lamen

animad*

verli possit;
lur,

ne aliunde caligo dubilalionis oria-

Edxti, judicis.

legendum cum melioris notseMr^.,

indicis.

de bistoria gentium collalacum Evangclio, liqui-

(a)

II

P.etract. cap. 4, n. 2.

B7
et invocaliones, el charocteres

LIBER SE CUNDUS.
disputaiionis et nnmeri.

5*
Sed disputalionis
disciplina

non sunt, plorumqiie dubiumeslulrunn-esciu aliigalur, aul quoquo modo adjungilur sanaudo corpori, vi naluroc valeal, quod libore adliibendum
lioiie

ad omnia genera quxstionum, qu;e

sunt penelranda el dissolvenda
,

in Litteris sanclis

plurimum valet

est,

an siguiricaliva quadam obliga-

lanlum

ibi

cavenda

est

hbido rixandi, et puerilis qiix-

provenial,

clirlstinnum,

qnod lanto prudeiilius oportet cavere quaiilo dficacius prodesse videbilur. Sed

dam

oslentatio decipiondi adversaiium.

Sunt cnim

multaquiv; appellantur sophismata, falsoc conclusiones

ubi laiet qua causa quid valeal, quo

animo quisque

rationum

et
,

plerumque

ila

veras imitanles

ut noii

utatur iulerest, dunlaxat

in

sanandis vci lemperandis

solum tardos

sod ingeniosos etiam minus diligonlcr

corporibus, sive in mediciiia, sive in agricullura.

46. Siderum
s-sd

altenlos decipianl. Proposuit

enim quidam, dicens

,

ci

aulem
est,

ci

gnoscendorum non

narratio,

cum
ilie

qiio

loquebatur
:

Quod ego sum

ille

lu

non

es.

Al
ad-

demonstratio

quorum perpauca Scriptura

consensit

verum enim
,

erat ex parte, vel eo ipso

iste

comniemorat. Sicut autem plurimis iiotus est luuje cursus, qui etiam ad passionem Domini anniversaric

quod
didil
:

isie insidiosus

simplex erat. Tunc

celebrandam solemniter adbibetur ; sic paucissimis ca^terorum quoque sidcrum vel ortus, vel occasu<, vel
alia qucfclibet

accepisset
(a).

Ego aulem bomo sum. Hoc quoque cum ab illo Tu igitur non cs homo conchisit dicens
,
:

Quod genus capliosarum conclusionum

,

Scri,

momenla

sine ulio sunl errore nolissima.

plura

quantum existimo
:

delestalur

illo

loco

iibi

Qu.x pcr seipsam cognilio, quanquam superstitione

iion alligel,

dictum est

Qui

sopliistice loqiiitur, odibilisest {Eccli.

non miillum tamen ac prope

niliil

adjuvat

XXXVII, 23). Quanquam etiam sermo non captiosns,

sed tamen abundanlins qiiam gravitatem deoet
,

iractalioiiem divinariim Scripturarum, ct inlructuosa

iiitenlione plus impedit; et quia familiaris est perni-

ver-

borum ornamenta

conscctriiis

sopliislicus dicitur.

ciosissimo errori fatua fala cantanlium,

commodius

49. Sunt etiain vera; connexiones raliocinationis

falsas halienlcs sentenlias, quoe
illius

boncstiusque contemnitur. Habet autem proeter de-

consequunlurerrorcm
crubcscens

monstralionem pra^sentium, etiam pra;tcrilorum narrationi simiie aliquid,

cuin quo
el

agiliir

(iu?c

tamcn ad hoc inferimlur

iis
ille ciijiis
;

quod

a prxsenli posilione,

mo-

bono

doclo bomine, nt in
,

Uique siderum, el in prcelerita eorum vesiigia rcgulariler licel recurrere.

errorem consequunlur
quia
illa si in

oumdcm

relinquat errorem
,

Habeteliamfiiturorum regnlares
'

eodem manere

vohierit

nocesse est etiam

voi'a iii-

coidecturas, non suspiciosas et ominosas, sed rataset

ccrl is;
et

quoe

damnal, tonere cognlnr. Non cnim

non

nt ex eis aliquid trahere in noslra facla

fei"ebat Apostolus,

cum
(I

dicorol,

Neque

Cliristus rcsur-

evenia lentemus, qualia gonethliacorum deliramenla

rexit
est el

ct illa alia
fides

Inanisest proedicatio nostra, innnis

Cor.
,

sunt, sed
is qiii
sit, ct

quanlum ad

ipsa pertinet sidera.

Nam

sicul

veslra

xv

14)

ct deinceps alia

compiitat lunam,

cum hodie
sit

inspexerit qnota

anle qiiollibei annos quota fuerit, etpostquotpotest dicere

;

libel

annos quota futura

sic

de uno-

omnino falsa sunt qnia et Christus resnrroxit, et non erat iiianis procdicalio corum qui lioc anniiiiscd isl:i tiabant, ncc fides eorum qui hoc crediderant
qure
:

qiioquc

siderum, qui ea perite compulant, respon-

falsa verissimc

connectebantur

illi

scnlcnlia} qua diIslis

dore consueverunt. De qua tola cognitione, quanlum

cebatur non esse resurrectioncm mortuorum,

ad usiim ejus

altinct, quid

mihi videretur aperui.

conferant artes nie-

autem
tui

falsis

rcpudialis

CAPUT XXX. Quid eodem

chanicw.

quoniam vera erant

si

non

rcsurgiiiit,

consequcns

erit resurreclio

mormor-

tuorum.

Cum

orgo sint voroc connexiones, iion soliim

facile est

il. Arlium eliam cseterarum, quibus aliquidfabricatnr, vel

illo

verarum, sod ctiam falsarum scntentiarum,

verilatcm coiinexionum etiam in scholis
qnne

quod remaneal post operationem

artificis

ab

illis

discere,

effectum, sicutdomus, etscairmum, et vas aliquod,

prater Ecclesiam sunt.

Sentcntiariim

aulem

alqiie alia

bujuscemodi; vel qua; minisleriuin quod-

verilas in sanclis Lihris ecclesiaslicis invesligandaost.

dam

exhibent operanli Deo, sicut mcdicina, et agri-

CAPUT XXXIL

Vcritas connexionum noi^ ab lio-

cullura, et gubernalio; vel quariim oinnis efTectuscst

actio, sicut saltalionum et

minibus inslitula est, sed tantum observala.

50. Ipsa tameii veritas

cursionum

et

luctaminum:

connexionum non
docere

iiisliluta,

haruin ergo cunctarum artium de pracleritis experinienla faciunt etiam futura conjici
artifex
;

sed aniniadvorsa est ab iiominibus et nolala, ul

possint vel discere vel
raiioiie
:

eam

nain nullus

earum

nam

est

in

rerum

membra movet in operando, nisi prajloritorum memoi-iam cum futurorum exspeclalione contexat. Harnm aulem cognitio tenuiter in ipsa humana vita
cursimqne usurpanda
esl,

pcrpetua et divinitus insiiluta.

Sicut cnim
ipse

qui narrat ordinem

nil; et

temporum, non eum

compo-

locorum

situs, aut

naturas animalium vel stir,

non ad operandum,

nisi

pium

vel

lapidum qui ostendit

et

non res oslendit

qui demonstral
si-

forte officium aliquod cogat,

de quo nunc non agimus;

ab hominibus inslitutas;
dera corumqiie motus
,

ilie

sed ad judicandum, ne omnino nesciamus quid Scriplura velit insinuare, cum de his artibus aliqnas figuratas locutiones inserit.

non

a se vel ab
:

homine

ali-

quo rem institutam demonstrat

sic
,

ctiam qui

dicit,

Cum
juvet dialeclica. Sopliismala.

CAPUT XXXI.

Quid

falsum est quod consequitur

sit

necesse cst ut fal-

sum

quod

pr.Tccedit;
,

verissime dicit, neqiie ipse

ita

non ad corporis sensus , sed adrationera animi pertinent, ubi disciplina regnat
Bad.

48. Keslanl ea quoe

facit ut ita sit

sed tantum

esse demonstrat.

Ex
factS

Am.

Er. et Mss. sex, in nostra fata.

ix

(a) Hoc syllogismo quidam adorsus Diogeaem, ipse Diogene conversione captus deridebatur

59
hac regula
illud est
:

DE DOCTI\INA CHUISTIANA,
quod de apostolo
Paiilo

S,

AUGUSTINI
,

60
etiam ipsae certaj fiant

com-

vera connexione jungunlur

ineinoravimus

praeoedil
,

nem mortuornm
pra-cedenlem

enim non esse resurrcclioqnod diccbanfill! qiiorum crrorcm

necesse

est.

Quidam aulem
Et riirsus
,

sic se jaciant,

cum

verita-

tem connexionun!
sit

didicerint, quasi senlentiarum ipsa

.

desiruiMC volebal Apostolus. Porro illam senlenliam

,

vcrilas.

quidam plerumque retinenies

qiiia legcs

qna diccbanl non csse rcsurreclionem

vcrain scnlenliani

male se contcmniint,
;

raorniorum, ueccssarioseqniinr, Neque Christus resurrexil

:

conclusionis ignoranl
resurreclioncra
seqiicns esse
,

lioc

aulem quod sequitur, falsum

:

esl; Cbrislus

cum mclior sit qui novitesse morluorum, quam ille qui novit consi

enim resurrexit
pr;rcedil aiilcm,

falsinn esl ergo el

qnod pr.xcedil;

ut

resurrectio

mortuorum non
el

est,

noncsse resurreclionemmortiiornm'

iieqiie Cliristiis resurrexerit.

osl igiliir lesiirrectio ler ila diciUir

:

morluorum. Qnod
esl resurreclio
:

loiuin brevi-

C.VPUr XXXV.

Scienlia definiendi
,

dividendi

non

Si

non

mortuorum, ne-

est falsa eliamsi falsis adliibealur.

Falsum quid.

que Clirislus resurrexit

ost igitur

Chrisliis

aulom resurrexit;

55. Item scicnlia definiendi

tiendi
,

dividendi, aique parfalsis

resurredio morluorum. IIoc crgo, ul conse-

quanquam ctiam rcbus

ips;i taiiicn falsa
,

plerumque adab bomini-

quenli abiato auferalur cliam necessario quod pracedil,

bibeaiur,

non

est, neqiie

non

insliliierunl boinines,

sed ostendcrunl. Et

bus inslitula

sed in rerum ratione compcria.

Non
hoc

h;cc regula periinei ad veriiatem

connexionum, non
conclitsiones

cnim quia

et fabiilis suis

eam

poeise

et opinionibus

ad veriiatem senlcntiarum.

CAPUT

XXXIII.
vercB esse

orroris sui vel falsi philosopbi, vel eliam haireiici,

sertlenliis

In

fulsis
,

csl,falsi christiniii

adhibere consuevcrunt

propterea
divideiido

posswU

el in veris falsce.

fnlsum cst nequc

agereaul partiendo
,

in derinieiido,

nequc

in

51. Sed in hoc loco de

iiir
,

resurreclioiie
,

cum

aliquid complccteiiduin cssc

quod ad

et regula conncxionis vera est

In falsis
islo

et ipsa in
,

con-

rem ipsam non

pr;iciereundum.
riniiinliir

periinet, oul aliquid

quod perlinej

clusione senlenlia.

autem
:

senlentiis

con-

Hoc verum

esl

eliamsi ea qu;c de-

nexionis

verilas

est

modo
fiicrit

faciamus aliquem

aul distribuuntur, vera non sinl.

,

Nam

et

concessisse, Sianimal est coclilea,

coiicesso
,

voccm babet; boc

illud

ipsum

falsiim dofinitur
rei

ciim dicimus falsum esse

se habenlis ut significatur,

cum probalum

vocem cochleam non

quod prae-

signincationem
sive alio aliquo
vis

non
:

ila

habere, quoniam conscquentl ablalo

cecJil auferliir,

modo

qiiai definitio

vera est,

quam-

concludiiur noncsseanimal cochleam.

,

falsum verum esse non possit. Possumus etiam

:

Quye senlenlia f;dsa est

sed ex concesso falso vcra

Veritas ilaque senlentiae

dividere, dicenlcs, diio csse genera falsi

unum eorum
dicit.

cst conclusionis connexio.

qwx omnino
iion
ei tria

csse

non possunt

allerum eorum quaj

per seipsam valel

veritas

aulem connexionis ex ejus

sunt, qiiamviscsse possint.

Nam
,

qui

sej)lcm

cum

qiio agilur

opinione vel conccssione consistit.

undecim esse
:

id dicil

quod

omiiiiio esse

non

Ideo auteni, ut supradiximus, infertiirveraconncxione

polest

qui auiem dicit calendis

verbi gralia, ja-

quod faisum
liKnus
,

est, ut

eum

cujus errorem corrigore vo,

nuariis pluisse, lamenetsi facluni

dicit

non

sit,

id

tamen

poeniieat concessisse prsccedeniia

quorum

(luod

fieri

poliierit.

Delinitio igiiur el divisio

,

consequeniia videt esse respuenda. gcre facilc est, sicul

Jam

hinc intelli-

falsorum potest esse verissima

utique vera non
sint.

quamvis

falsa ipsa

in falsis senlenliis

veras, sic in

vcris senlcnliis falsas

coiiclusioncs csse possc.

Si jusliis cst ille
,

Fac

CAPUT XXXVI.
quumvis
eis

Eloquenlice prwcepta vcra sunt,

cnim aliqucni proposuisse,

esi, et esse

bonus

inlerdum falsa pcrsuadeanlur.

concessum
;

deinde assumpsisse, Non est

intulisse conclu-

M.

Sunl eliam qua;dam praiccpla uberioris dispu-

autem
sionem
sinl

juslus
,

quo item conccsso,

est igilur bonus. est
Qiise

talionis, qua;

jam eloquenlia nominalur, qua^

^

niliilo-

Non
,

lamen

etsi

vera

niinus vera sunt, qiiamvis eis possint eiiam falsa per-

omnia

non

tamcn vcra regula conclusionis.

eliam ablalo prKcedenti auferlur

suaderi

sed quia et vera possunt

non

esl facultas

Non enim
quod

siciit

ablato conscquenti auicrlur necessario

,

ipsa culpabilis, sed ea

male utentium perversilas.

esl, ut

pr.T.ccdit

ita

Nam

neque hoc ab hominibus instiliilum

"

cba-

necessario qiiod consequilur. Qiiia

verum
:

est

cum
erit

ritalis

expressio conciliet audilorem, aut ut facile

et aperla narralio, et

dicimus
lione
si

Si oralor csl
,

homo

esl

cx qua proposi;

quod intendit, insinuet brevis

bujusmodi observalioncs
veris causis
,

assumamus

Non
,

csl auteni oralor

non

variotas cjus sine faslidio toneat inlentos; ctcjclerse

,

cnm CAPIJT XXXIV.

conscquens

rntulcris

Nor, cst igiiur

homo.

Aliudesl nosse

qu.c sive in falsis sive in

leges conclusionum,

verae sunt lamen, in

quanlum

vel sciri

atiud verilatem senlentiarum.

vel credi aliquid faciunt, aut ad

expetendum fugienquod
ita

55. Quapropler aiiud cst nossc rcgiilas connexio-

dumve animos movent

habeant

et inventa; polius

se

num
quid

aliud sentenliarum veritalem.

In

illis

discitur

sit

conscquens

quid non consequens, quid reest, Si or.itor cst

est,
,

quam iit ila CAPUT XXXVII.

,

.se

haberent
Qurn

inslilulae.

ulititas

rheloricce et

pugnans.

Conseqnens
,

homo

est

dialeclica?.

inconsequcns
Si

Si

homo

oralor esl

rcpugnans,

53. Sed

hxc

pars

cum

discilur,

magis ut profera-

homo

cst

quadrupes

est. Ilic

crgo de ipsa conEditi, vera esse

ncxione judicalur.
ipsai

In verilale

aulcm scnlenliarum

possunt. Mss., vera possunt; supple,

per sesentenliac, non earum connexio conside-

persuaderi.
a

Edili, veritatis expressio. At Mss.

octodecim

cnantam.
Er. et uo-

tanda est- sedveris cerlisque senicnliis,

cum

iucerloe

unicus Ms., luec ars.

Mox

ediliones Bad.

Am.

61

LIBER SECUNDUS.
inlellecla suiU,

62

niuseaquoe
adhibenda

quam

ut

inlelligamus,

dilectioncm cuncta convertere, a quo cuncta esse coguoscit; doctus videri potest,csse autem sapiensnullo

est. Illa
,

vero conclusionum et deliiiilioniim

el distribuiionum

plurimum

intellectorem adjiivat
sibi

modo.

homines tonlum ab^il error, quo videntur

ipsam

CAPUT XXXIX.
quove animo
58.

Quibus ex snpra

notnlis disciplinis

cum Lealcc vila; verilalem didicisse , accidal ul facilius Quanquam plerumque

ista didicerint.

danda opera. Legcs humanw.

stcdiosis et ingeniosis

homines res
isia discun-

Quamobrem videlurmihi

assequeiulas eas assequaniur, propter quas prisceploruni nodosissimas et spiquam talium lur
,

adoiescentibus, et timentibus Dciim, bcatamqiie vitam

qua>renlibus,

salubrilcr pra^cipi ut nullas (ioclrinas

nosissimas disciplinas.

Tanquam
, ,

si

quispiam dare

qua? prailer Ecclesiam Christi e^erceiitur, taiuiuam ad

volcns pritcepta ambulandi

moneal non esse levanposucris priorem,

ct po-

beatam vitam capesscndam secBre sequi audcant, sed

eas sobrie diligentcrque dijudiccnt
rint
:

dum

posteriorem

dciiide

cum minulatim quemadmodum arliculorum

pedcm
nisi

el si

quas invene-

ab hominibus institutas, varias propter diversam

,

dcscribat. Vera plilum cardines oporteal movere , polesl; sed facilius enim dicit, nec aliler ambulari

Yolumatem instilucntium
ciones crrantium
,

et
si

ignotas proptcr su>>pihabeiit etiam

maximc

cum

d:e-

cum

qiiamanimadverlunt homines hiccfaciendo ambulant, Qui autem faciunt , aut intelligunt cum audiunt.
quoe ambulare non possunt, multo minus ea curaiit,

monibus initam societatcm pcr quarumdam

lionum quasi quaidam pacta
atqiie

signilica-

convenla;rcpudienl

pcnitus et detestenlur; alienciit ctiam studium a superfliiis

plerumquccitius ncc expcriendo possunt alleiidcre. lla qnam ingeniosus videt non csse ralam conclusionem,

et

luxuriosis

bominum

instilutis.

Illa

vcro
^

institula

hominum, qux ad societaiem conviventium

autcm doclrinis

prrcepla ejus capil

tardus autem non

eam
:

videt

valent, pro ipsa hujus vitse necessitale

In cictcris
,

non negligant.

magisque sed mullo minus quod de illa prxcipitur sa^pc dcleveritalis in his omnibus ipsa spectacula
clant,

qua; apiid gcntes inve-

niunlur, prieter hisioriam rcrum, vel pratcriti lemporis vcl pi\Tscnlis, ad sensus corporis pcrtiiienlium,

quam
;

ex eis in disputando

aiit

judicando adju-

vamur

quod oxorcitaiiora reddunt ingenia, hoc inllatiora non reddant si eliam maligniora aut sermonc alque inierest, ut aut decipere verisimili quo se aliquid magnum aut rogationibus ament
nisi forlc
, ,

quibus etiam utilium artium corporalium cxpcrimcnta

et conjectur;c

annumeranlur, et pra;ter rationem

niiiil

dis-

pulationis etiuimcri,

uiile esse arbitror. In qui-

bus omnibus lcnenduin

est,

bonis alque innocenlibus

putent qui
isla

antcponant, se assecutos
et
scienfia
est

Ne quid

nlmis

{Terent. in

mdr.,

didicerunt.

act. 1, scen. 1.)

CAPUT
minum

XXXYIII.

Numerorum

maxime

in iis qiia;

ad corporis scnsiis perlincntia,

locis.

non ex hoab homini-

volvunlur temporibiis, ct conlincnlur

instiiuto, sed

ex rerum nalura

59. Siciil autein qiiidam de verbis omnibus ct nomiiiibus licbracis, cl syris, et xgyptiis, vcl
si

bus adinvenla.
56, Jamvero numeri disciplina cuilibet lardissimo clarum estquod non sitab hominibus instilula, sed potins indagala alque invciita. Non enim siculprimam syl-

qua

alia

lingiia in S( ripluris sanctis inveniri potest, qu.ic in eis

sine intcrprelatione sunt posita

fecerunt, ut ca sefecit

paralim interprclarciiliir

ot

quod Eusebius

de

labam

lialia;,

quam brevem pronunliaverunt

non

veteres,

temporura bistoria propler divinoruin Librorum quaestiones, qusc iisum ejus flagilanl
:

Yoluit Virgilius, et longa facta est; ita

efficere

quisquam polest
sint

qiiod ergo hi fece-

cum

voluerit, ui ler lerna aut

novem,

runt de his rebus

ut

non

sit
;

necesse chrisliano in
sic

aut non possinl efficere

teriiarium

quadraiam figuram, aul non ad

ad scnarium sescupla,

mnltis propler pauca laboraro

si

vidco posse

fieri,

numerum

tripia sint,

quem eorum

qui possiinl, benignam sane opcrara

ad

nuUum

dupla, quia inlclligibilcs numeri semissem

,

fraternaj utilitati delectct

impendere

ut

quoscumque

non habent. Sive ergo in seipsis considerenlur sive ad figurarum aulad sonorum aliarumve motionum leges numeri adhibeanlur, incoinmulabilcs rcgulas habciit,

terrarum locos

quocve animalia vcl berbas atque ar-

bores sive lapides vel metalla incognita, speciesque

qiiaslibet Scripliira

commemorat,

ca generatim digc-

neijue ullo niodo ab Iiominibus insliluias, scd

rcns

sola exposita litteris niandet. Potesl etiam

fieri,

de

fiigeniosorum sagacilate compertas.

57. Quai
i;tare

numeris
ut ja-

ut

eorum tantummodo numerorum ex,

tamen onmia quisquis

vclil
,

ita dilcxerit,

posiia ralio conscriliatur

quos divina Scriptura me-

se inter imperilos
sint vera,

et iion potius qiiserere

minit. Quoruni aliqua aut

sicul

omnia

forle

jam

facla sunt,

unde
rit
;

qu tantummodo

vera esse persense-

multa quoe a bonis doclisque cbrislianis elabo-

ct

uiido (lua^dam

non solum vera sed etiam in-

rala atque conscripla non arbilrabamur, invcniniiis^;

cornmulabiiia, quai incommulabilia esse

dcrit
;

comprchen-

sed sive propter turbas negligcntium, sivepropler invidoriim occultationes latenl.

dispulandi
fieri

ac sic a specie corporum usciue ad

humanam

Quod ulrum dc
:

ralione

nicntem perveniens,
rit,

cum

ci

ipsam mutabilem invenesit,

possit, ignoro

el videlur milii

non

quod nunc

doct;i,

nunc indocla

constitula la,

men

inter incommulaitilem supra se vcriiatem

et

posse, quia per lotum tcxtnm Scriplurarum colligata est nervorum vice et ideo magis ad ambigna solvenda
;

nmlabilia infra se cslera, ad unius Dei laudem alque

vem5:ss., cum dtscitur : At Lov., cum disculitur.
alii

F.r.

et l>ov.

convenietitium

pro quo Bad. Am. et Mss.,

:

convimntiiim.

decem

codices,

cum

dicitur.

sic

Ma arbilramur,

novemdecim Mss. At vulgati habent non invenimus.

Jtque conscri'

^
juvai,

DE DOCTKINA CHRISTIANA,
quam ad
incognita signa, de

S.

AUGUSTINI

U
sacrce, qualeni

ei explicanda, de quibus post loquemur, legcntes ad-

quibusnunc agi-

CA1'UT XU. animam

Studium Scripturce

requiral.

Hyssopi proprietates.

nius, cognosccnda.

62. Sed hoc niodo inslructus divinarum ScripturaFjhnicis

si

CAPUT XL. Ab
striim

quid recte dictum, in no-

rum

sludiosus

cum ad
wdificat

eas perscrutandas accedere

usum

esl

convertendum.

cceperit, illud apostolicuni cogitarc

tia inflat, cliaritas
(1

non ccsset

Scien-

CO. Philosophi

aulem

qui vocantur,.si qua forte

vera ct

fidei noslrae

accomniodata dixerunt, maxime

sunt,* sed

Platoiiici,

non solum formidanda non

ab

els

eliam laiKiuam injuslis possessoribus in

usum nostrum

enim sentict, quamvis de ^Egypto dives exeat, tamen nisi Pascha egcrit, salvuni se esse non posse. Pascha aiiteni nostrum inimolalus cst Chrislus [Id. v, 7), nihilque
magis immohilio Chrisli
ipse clamal,
raoiie videt laborare
iios

Cor. vni, 1). Iia

vindicanda. Sicut enim .^gyplii non solum idola habobaiii ei onera gravia, quae populus Israel detestare-

docet,
in

quam

illud

quod

tanquam ad cos quos

:

iEgypto sub Pha-

lur et fugeret

sed etiam vasa atque ornamcnta de

,

Venite ad me, qui laboraiis et

anro ct argento de

et

vestem

quoe

ille

populus exiens

onerati esiis,

cl

eijo

reficiam vos. Tollilejugum

meum
Jurjuni

^gypto

sibi potius

tanquam ad usum meliorem

super vos,
corde
;

et

discile u

me

quia mitis

sum

et

humilis

clanculo vindicavit; non auctoritate propria, sed prai-

et

invenielis

requiem animabus
sarcina

vestris.
(

cepto Dei, ipsis .^gyptiis ncscienter commodantibus

ea, quibus

enim nieum lene

28-50
)
:

est, et

mea

levis est

Malth. xi,

non bene ulebantur

Exod.

in, 22, et xii,

quibus, nisi milibus et humilibus corde, quos

scientia, sed charitas aidificai?
illo

35)

sic doctrinae

omnes Gentilium non

solura simu-

non

iiillat

Meminerint

laia et superstiiiosa

figmenta gravesque sarcinas su-

crgo corum qui Pascha

imaginaria celebrabant S

tcmpore per umbraruin

signari postes sangiiine
xii,

pervacanei laboris habent, quae unusquisque nostrum

cum

duce Christo de societate Genlilium exiens

debet

agni juberenlur, hyssopo fuisse signalos (Exod.

abominarl atque devitare; sed etiam liberales disciplinas usui veritatis aptiores, et

22). Herba
et

liicc

milis ct

humiUs
:

cst

el nihil forlius

quaedam

morum

prae-

peneirabilins ejus radicibus

ut in charilale radi-

cepia ulilissima continent, deque ipso uno Deo colendo

cati et fundali

possimus comprehendere
sit

cum omnibus

nonnuUa vera inveniuntur apud eos; quod eorum tanqiiam aurum et argentum, quod non ipsi instituerunt,
sed de quibusdam
quasi metallis divinse provideniiye,

sanctis,

qua;

latitudo, ct longiludo, et altiludo, et

profundum,
citur
iii

id est,

crucem Domini

;ciijus laiitudo di-

iransvcrso ligiio, quo exlendunlur

manus;

quai ubique iufusa esl, eruerunt, et quo perverse at-

longiludo, a lerra usque ad ipsam huitudinein, quo a

que injuriose ad obsequia dsemonum abutunlur, cum

ab eorum misera socielate sese animo separat, debet
3^3 eis

manibus
litudine

el iiifra

totum corpus

afiigilur; allitudo, a la-

suisum usquc nd sumnuim,

lerrae

cui adhaerel ca-

auferre christianus ad usum justum pra^dicandi

put

profuiidum vcro, quod

infixum absco:-

Evaiigelii.

Yeslem quoque illorum,

id

est,

hominum

dilur.

Quo

signo crucis, omiiis aclio chrisliana descri-

quidem
cietaii,

instituta, sed

tamen accommodalahumana) so-

bitur, bcne operari in Chrislo, et ei perseveranter

qua

in

hac viia carere non possumus, accipere

inliKrere

sperare coeleslia

sacramenta non profa-

atque habere licuerit in

usum

converlenda christia-

nare
scere

(a).

num.
61.
stri?

Pcr hanc aclionem purgati valebimus cognoeliam supereminentcin scienliae ciiarilatem

*,

Nam

quid aliud fecerunt multi boni fideles noet argento et veste

Chrisli

qua ajquaiis est Patri, per quem

ut iniplcamur in
iii,

i\icta

sunt

Nonne aspicimus quanto auro

oinnia

oninem pieniiudinem Dei

in

suffarcinatus exierit de .iEgypto Cyprianus doctor sua-

{Ephes.
toria,
lis,

17-19). Est etiam

hyssopo vis purgaab iEgypto abla:

vissimus et niartyr bealissimus? quanto Lactanlius?

ne inflanle scienlia dc
ali(jiiid

diviliis

quanto Yiclorinus, Optatus

Hilarius
?

ut de vivis tn-

snperbe

ceam

qiianto innumerabiles Graici

Quod

prior ipse

7ne,

iiiqnit, hijssopo

pulmo tumidus anhclct Asperges et mundabor ; lavabis me, el suut osiendat

(idelissimus Dei famulus

Moyses

fecerat,

de quo scri-

per nivem dealbabor. Auditui neo dabis exsultationem

et

ptiim est quod erudilus fucril

omni

sapientia JEgyviris supersti-

Iwiitiam.

Deindc coiisequciiler anncclit

Psal. l, 9, 10).

ptiorum
tiosa

Act. vii, 22). Quibus

omnibus

purgationem a suiierbia
tabunt ossa humiliala
(

signilicari liyssopo,

Et exsid-

et maxime illis temporibus, cum Chrisli recutiens jugum Christianos perseqnebaiur disciplinas quas uliles habebat nunquam commodaret si eas in usum colendi unius Dei quo
, ,
, ,

Gentium consuetudo,

CAPUT

XLII.

Sacroi Scripturw

cum profana

comparatio.
G5. Quantiim autem miiior est auii, argenii vestis-

vanus idolorum cultus exscinderelur

suspicarelur
:

conversum
argenlum
,

iri

quccopia, quain de yEgypto

secuiii

ille

pupulus abs-

sed dedcrunt

aurum

et

et

vcstem suam exeunti populo Dei de .^gypto, nescientes

quemadmodum

illa qiiae

dabant, in Christi obsein

Bad. Ani. el Er., per umbram imnqinnriam celcbrabant. Bad. Mii. r.r. el i)icri(iuc Mss. , ad summum quo adha;ret caput.
^

qiiium cederent, IUud

enim

Exodo facium,
;

sine

^ Eiliti : Supereminentem scicntiam charitatis Christi. At l^lures et inclioris nolic Mss., &cienliw charitdtem.

dubio figuratum est, ut boc prsesignaret

quod sine

prsDjudicio allerius, aut paris, aut melioris intelligenlia;

dixerim.

() l.cgendum vidolur, propaiare, quo slel analogia ad su[)eriora islhaec verba j rofumlum vero quoil terrw tnfixinn abi>condilur. sic ia epist. 5."i, ad Januariuin, cap. \i, n. 2S, ui-i (loiniiiicaj crucis i^arles, eumdeiiuiue Ai;OstoiJ ad rphes. 3 locuin ad'clirisliaiios niorcs itidein transtcrt Augu:

stinus,
c

iTolunduui, ail, sacramcnli praiGgural.

0.

(luckl teria;

iaiixum est secreluia

65
tulit,

LlBEPx TERTIUS.
in comparaiione divitiarum quas posiea Jero,

66
Hac
igitur instructione proeditum

scuniur.

cum
et

signa

solymae consecutus est

rege ostenduntur
scientia, quae
(III

quse niaxime

in

Salomone
fit

incognita lectorem

non impedierint, niitcm

,

numi-

Reg. x, 14-23); lania

est utilis,

cuncta
libris

lem corde
charitate,

subjiigalum leniter Christo

,

et oneralura

quidem

collecta

de

sarcina levi

fundatum
'

et

radicatum

et aedificalum in

Gentium
est, ibi
ibi

si

divinarum Scriplurarum

scienlise
,

companoxium
Et cum

quem

scientia inflare
in Scripluris

non possit, accedat

retur. Nani.quidquid

homo

extra didicerit

si

ad ambigua signa

consideranda et discu-

damnalur

si utile

est, ibi invenitur.

lienda, de quibus jani tertio volumine dicere aggrediar

,

quisque invenerit omnia quae

ibi

utiliter alibi didicil

quod Dominus donare dignabilur.

:

mullo abundantius

inveniet

ea quae

nusquam

omnino

alibi

sed in

illarum

tantummodo Scriptu-

Editi

in cliaritate,

quam

scientia inflare. Plerique M&s.,

quem.

rarum

mirabili altitudine et mirabili. liumilitaie di-

LIBER TERriirS.
in superiore libro de removenda signoruni ignorantia, IransiL nunc s. Doctor ad conskleralionem ambiguiproi)i'iis quiclcm ex interpunctione vocum, ex earum ]ironunpropriis tum in translatis signis occurrit. quod.geuus ambiguitalis ex conlextu sc-rnionis, el collalione interprclum, aut ejus linguae lialione, ex ancipiti significatu translalis vero signis amhiguiias contingit, cum ipsa djctio uon unde Scriplura translata est inspectioiVe resolvi ostendit. ad htterae sensum ponitur in Scripturis qua de re operosius disputat, Iraditque regulas quibus dignoscatur an loculio figurata sit, et si quidem figurata, quo pacto debeal explicari. Ad extremum ipsius richouii septem regulas singulatim

Postquam egit
quae

talis,

cum in

expeudit.

CAPUT PRIMUM.
et

Summa superiorum librorum,

scopus sequenlis.

1.

Homo

timens

Deum, volunlatem

ejus in Scri-

iliam in medio posuerunt, rcstat consulcndus, ut videamuscuinara sentenliae, de pluribus quoese ostendunt, ferat suffragium, eamque sibicontexi paliatur.
5. Jani linctio,

ambiguitatera

ptiM-is sanclis diligenter inquirit.

Et ne amet cerla-

mina,
reat;

pietate
,

mansuetus; prKmuniius etiam scieniia

nunc exempla considera.

erat

Illa

hoeretica dis-

linguarum

ne in verbis loculionibusque ignotis hoene vini naturamve earum quu;

hi principio

Verbum,

et

Verbumernt apua

prxmunitus etiam cognitione quarumdam re,

Deum,

et

Deus erat, ut alius sensus

rum necessariarum

eral iu principio

opud Denm

sil, Verbum hoc non vult Verbum Deura

propier similitudinem adhibenlur, ignoret; adjuvante

etiam codicum verilale

diligentia procuravit
:

quam

solers emendalionis

veniat ita instructus ad ambi-

confileri. Sed hoc reguia fidei refellcndura cst, qua nobisde Trinitalisa:qualitaleprscrihilur ut dicamus, Et Deus erat Verbum; deiiide subjungamus, Hoc erat

gua
nos

Scripturarum discutienda atque

signis ambiguis

solvenda. Ut

in principio

apud

Deum

{Joan.

i,

1, 2).

autem

non decipiatur

quantum per
istas vias

4. llla vero
resistit

distinctionis ambiguilas
et ideo textu
ait

neutra parle

inslrui

polest

'

(ieri

autem poiest ut

fidci,

ipso sermonis dijudi:

quas ostendere volumus, tanquam pueriles vel magnitudine ingenii,

derideat
;

canda est, ubi

Apostolus
; ;

El quid etigam ignoro:

concupiscentiam habens

vel majoris
ut

illurainaiionis claritate

compellor autem ex duobus

sed tamen,

coeperam dicere, quantura

dissoM

per nos inslrui potest, qui eo loco animi esl, ul per

mum
I,

, mullo enim magis optimanerein carne necessarium propter vos {Philipp.

et

esse

cum

Christo

nos

inslrui valeat, sciat

ambiguitalem Scripturoe aut

;

in verbis propriis esse, aut iu translaiis

in

quaegenera

23, 24.).Incerlum enim est utrum ex duobus concupiscentiam habens, an compeilor autem ex duobus, ut
illud

secundo
II.

libro

demonslravimus.
distinctione

adi\iugAlur
Christo.

CAPUT
2.

Ambicjuitas exverborum
modo
tollenda.
laciiint

concupiscentinm habens dissolvi

el

quo

Sed quoniam ita sequitur, multo enim magis optimum apparet euin ejus optimi dicere
esse
,

cum

Sed cum verba propria

est

ambiguam

Scri-

se habere concupiscentiam

ut

cum ex duobus com,

pturam, primo videndum

aut pronunliaverimus.

ne male dislinxerimus,
ergo adhibila
infentio

pellatur

alterius taraen habeat concupiscentiam

;

al-

Cum
,

terius necessitalem

concupiscenliam

scilicet esse

cum

incertum esse perviderit quomodo dislingucndumaut

quomodo pronuntiandum sit consulatregulam fidei quam de Scripturarum planioribns locis el Ecclesise
auctoritate pcrcepit
;

Chrislo, necessitatem manere in carne. Quae ambiguitas uno consequenti verbo dijudicatur, quod posi-

tum

cst, enim
illa

quam

parliculara qui abstulerunt in-

de qua

satis

egimus
si
,

cura de

terpretes,

potius sententia ducli sunt, ut non soeliara

rebus in primo libro loqueremur. Quod

etiam omnes
,

anibse vel

lum compelli ex duobus, sed

est

duorum habere

&i

plures fuerint parles

ambiguita-

concupiscenliara viderelur. Sic ergo dislinguendum

:

tem secundum fidem sonuerint, lexlus ipse serraonis

a praicedeniibus et consequentibus pariibus
,

Et quid eligam ignoro

compellor autem ex duo-

quae

bus;

quam

distinctionem
et esse

sequitur, concupiscentiam
Christo. Et

habens dissolvi,
Mss. Remig. Theoderic. et cisterc. hic addunt : Juvante Donrno, haec demonstrare totus noster conatus est. Floriacensis vero unicum interpooit verbum, explicabo : uirunaque ineptum glossema.

cum

tanquam quae-

rerelur quare hujus rei potius habeat concupiscentiara

;

mullo enim magis optimum

est

duobus compelliiur? Quia

inquit. Cur ergo e manendl necessitas,

,

67

DE DOCTRINA CIIHISTIANA,
ita

S.

AUGUSTINI
iioii

6S

quam
5.

subjecit

Manere in carne uecessarium profidei

sus fidem
7.

iiiipcdit

pler vos.

Est eiiam ainbiguitas in sono dubio syllabaruni,

pcriiiiens.

Ubi autcm ncquc prxscripto

neque
,

ipsius

et

haec utique ad pronuiitialioncm

est,

Nam
,

sermonis texlu ambiguitas cxplicari potest niliil obest sccundum quamlibct carum qu?R oslenduntur,
.sentontiain distingncrc. VeUiti est
iila

quod scriplum
qnod
fecisti

Non

esl
(

abscondilum ate os meum,

Psal. cxxxviii
lillcra
,

in abscondito

15)

nou

ad Corinthios,
,

elucct legenti

utrum correpta
Si

os pronunlicl

Hasergo promissioncs habcnles, charissimi mundemits

nos ab omni coinquinalione carnis
tes
ei spiritus
,

an producta.
si

cnjm
,

corripial,

ab co quod sunlossa;
,

perficien-

autem producat

ab eo quod sunt ora

talia linguie

iiitcUigitur

sancti/icalionem in timore Dei. Capite nos.

(II.

Nemini

nunierus singularis. Sed

spectione dijudicantur
ojTiov
:

prajccdentis in170/*
,

nocuimus

Cor. vu, 1,2).

Dubiumest qnippcutrum,

nam

in

Grxco non

sed

Mundemus nos ab omni coinquinatione carnis el spirilus, secundum iliam sententinm, Utsitsancta et corpore et spiritu (I Cor. vii, 31); an, Mundemus nos ab omni
coinquinatione carnis
,

positum
vulgaris

est.

Uiide plerumque loqucndi coiisuesignificandis rebus,

tudo

utilior est

quam

iiitegritas litterala.

Mallem quippe cuin barbarismo

ul alius

sit

scnsus

Et spirilus

dici

Non

est absconditiim a te

ossum

mcum quam
,

perficicntes sanctificationem in

timorc

Dei capite nos.

ut ideo esset

minus apertum
dubiiis

quia magis latinum esl.

soiius etiam

Talcs igilur distinctionum ambiguitales in poteslate

Icgentis suiit.

Sed aliquando
vcrbo ad

syllabac

vicino

CAPUT
6.

III.

Qua rationeexpediaturambiguitasexproet

eamdem

senientiam pertinente dijudicatur

sicut est illud Apostoli, Quai praidico vobis, sicut proB'

dixi
,

mmlialione. Percontulio

interrogatio quo differunt.

quoniam qui

taliu

aqunt
Si

regnum Dei non

possi-

Qnyecumque aulem de ambiguis

distinctionibus

debunl

{Galat.y^^il).

lanlummodo

dixisset, 0a?

diximus, eadom observaiida sunt

iiuiitialioiiibus.

el in ainbiguis pro-

prwdico vobis, neque subjunxisset, sicul prwdixi, nonnisi

Nam et

ipssc nisi lectoris

nimia vitien,

ad codicem prajcedcntis linguae recurrendum es,

tur incuria

aut regulis fidci corrigunlur

aul pra:cc;

set

ut
,

cognosceremus utrum

in co

quod

dixit,

prw-

denlis vel consequenlis contoxtionc sermoiiis

aut

si

dico

producenda ancorripienda esset mcdia syllaba:

est
,

nculrum
nus

boriiin adhibctui'

ad corrcctJonem, nihilomi-

nunc autcm manircstum

prodiiccndam esse

non

duljiye

reinanebunt, ut quolibct
,

modo

leclor pro-

cnim

ait

Sicut prscdicavi
IV.

sed sicut prcedixi.

dictionis

nuntiaverit

non

sit in

culpa. Nisi

cnim

fides rcvocet,

CAPUT
8.

Ambiguitas
istai
,

qua ratione ex-

qua crcdimus Deiim non accusaturum advcrsus

ctos suos, et Cliristiim

ele-

pcdiatur.

non condeiDnalurum eleclos

Quis accusabil ad-

Non solum autem

pertinent

sed ctiam \l\x ambiguivel

suos, poiest illud

sic pronunliari,

tates quaj

non ad distinclionem
,

ad pronunlialio:

versus electos Dci ? ut lianc interrogationem quasi re-

ncm
illa

similiter considcrandjc sunt

,

qualis

sponsio subscquatnr
inlerrogelur
,

Deus qui
mortuus

justificat.

Et itcrum
rcspondea-

est

ad Tbessalonicenses
(I

proplerea consolali suiii,

Quis

est qui

condemnat?
est.

et

mus,frutres,invobis
utruin
,

Thess.
,

7).
:

lur, Christus Jesus qui

Quod crcdcre quia

,

fralres

an

Hos
;

fralres

Dubium est enim neulrum aulem

demciitissimum est,

ita

proiiunliabitur

ul

piscedat

Iiorum est contra fidem

scd graeca liiigua hos casus

illa

percontatio, scquatur iiiterrogalio. Inter percontaiioncin autem et intcrrogationem

lioc vcteres intercsse

pares non habet, et ideo

cativus
,

inspecta renuntiatur vosi

id est

fratres.

Quod

voluisset interprcs

dixerunt

quod ad pcrcontationem mulla rcsponderi

ad inlciTogalionem vero
ita
,

dicere, Propterea consolationem habuimus, fratrcs,

in vobis;

possunt

aut

Nou

aut

minus servilum essci verbis, scd minus de

:

Eliam. Pronuntiabilur ergo

ut post percontatio-

scntentia dubitai elur

aut cerle

si

adderetur

Nostri,

nemqnadicimus, Quis
illnd

accusalfit adversus electos

Dei?

nemo
dircl,
vobis.

fere ambigerct vocativum esse

casum, cum au,

quod

sequiliu'

sono inlerrogantis enuntictur,

respondeatur,
qui

Proplerea

consolaii

sumus ,

fratres noslri

m
:

Deus qui

juslificat? ut tacite
,

Non
est,
,

et

Scd jam hoc pcriculosius

in illa
,

perniiltitnr. Ita fa-

item percoulcinur

Quis

est

condemnat

? rursus-

ctiini est

ad Coriiilhios

cum

ait
,

Aposlolus
,

que intcrrogcmus, Christus Jesus qui morluus

gis

ma-

Quolidie morior

per vestram gloriam

(I

fratres

7!

autem qui resurrexit

qui est in dexteru Dei

viii
,

qui et

habeo in Christo Jesu

Cor. xv, 51). Ait enim qiiidam

,

interpellat

pro nobis [Rom.

,

55, 54)? ut ubique

illo

inlerpres, Quotidie morior

per vestram ']uro gloriam

tacite rcspoiideatiir

Non. At vcro

loco ubi ait

qnia

in

grocco voxjuianlis(v/)) manifesta est sineambiigitur et difiicillime inveniri polest

,

Quid ergo dicemus? Quia gentes qua: non sectabantur

justitiam, apprehenderunt jusliiiam

guo sono. Rarissime

(Rom.

ix, 30)

nisi

ambiguilas in propriis verbis

quantum ad

libros di-

post percoiitationcm qua dictnm est, Quid ergo dice-

vinarum Scripturarumspcctat, quam non aut circumstantia ipsa sernionis tentio,

mus? rcsponsio
bantur

subjicialur, Quiagcntes
,

quw non
,

secta-

qua cognoscilur scriplornm incollatio,

justitiam

upprehenderunl juslilium

texlus

aut interprctum

aut

praicedentis

consequcns non cohxrebit. Qnalibet autcm vocc pronuntictur illud quod Nathanael dixit
test
i

liiiguoc solvat inspectio.

A Nazarelh

po-

CAPUT
9.

V.

Scripturce

figuratas

tocutiones

ad

aliquid boni esse (Joan. i, 46), sive

aHirmanlis,
ail,

litteram accipere servitus miserabilis.

ut illud

soium ad interrogalioncm pcrlincal quod

Sed verborum translatorum ambiguitates,

de

A Nazareth?s\\e totum cum

dubitationc interrogantis;
:

quibus deinceps loquendum est, non mcdiocrem curain industriamque desidcrant.

non vidco quomodo discematur

uterque aulem scn-

Nam

in principio ca-

69

LIBER TEI^TIUS.

70
VII.

venclum est ne figuratam loculionem ad liiteram accipias. Et ad hoc enim pertinet quod ait Apostolus
:

CAPUT
Et
Sei
si

Servitus
eorum

geiitium sub signis

JnuliHbus.

Lillera occidit, spiritus

autem

vivifical (II Cor. ni, 6).

quando

aliqui

illa

tanquam signa

in-

Cum cnim

figurate diclum
sit,

sic

accipiiur

tonqiiam
ullu

prelaii conabantur, ad crcaturani coleiidam

iniiii

vene-

proprie diclum

carnaliter sapilur.
,

Neque

randainque referehant. Quidonim

prodcst simu-

mors ammae congruentius appellatur quam cum iu etiam quod in ea besliis anteceliil, hoc est, intelligentia carni subjicitur sequendo litleram. Qui enim sequilur litteram,
Iranslala verba sicut propria tenet,
significatur
,

lacrum, verbi gralia, Neptuni non ipsum habeiidum

Deum, sed eo significari universum marc, vel eiiam omnes aquas c;xileras, qu;efonlibus proruunt? sicut a

quodam
dicente

poeia illorum describitur,

si

beiie recolo, ita

neque

illud

quod proprio verbo

:

rcfert

adaliam significationem
verbi gratia
,

sed

si

SabbatXim audierit
Tu, Neptune pater, cui tempora cana crepauli Clncla salo resonant, magnus cui perpeU; luouio Profluit oceauus, et fluuiiua criuibus erraiit.

qui conlinuo

unumdiem de septem, volumine rcpeluntur; et cum audierit

non
intelligit nisi
fieri

Sacrificium, non excedit cogitalione illud quod

dc

victirais

pecorum terrenisque fructibus

miserabilis

solet.

Ea
pro

Uxc

siliqua
;

intra

dulce lectorium sonanles lapillos

quatit (n)

demum

non

est

est

animae servitus,

signa

aulem hominura, sed porcorum

Evangclium novit {Luc.

cibus. Novil quid dicam, qui

rcbus accipere; el supra creaturam corpoream, ocu-

lum mentis ad hauriendum seternura luraen levare

non posse.

XV, 16). Quid ergo mihi prodest quod Neptuni simu1

(

rum ad

illam significationem refertur, nisi forte ut

CAPUT
10. Quae

VI.

Judworum
'

serviltis

sub

sigtiis ulilibtis.

neutrumcolam? tamenim mihi slatua qu.Tlibel,qiiam mare universum, iion est Deus. Faleor laraen allius
deinersos esse, qui opera hominura deos putant, quara
qiii oj

tamen servitus

in Jud;eo

populo loiige a
;

coelcrarum gentium more

distabat

quandoiinidem

era Dei

rebus lemporalibus
oiniiibus

ita

subjugaii erant, ut unus eis in

sed nob

unus diligendus elcolendus

5), qui
fecil
h;s'C

commcndaretur Deus. Et quanquam signa

ipsis
id

Doiis imecipitiir {Deut. vi,

omuia,

qiionim

ilii

simiilacra veiieranlur, vel

rerum spiritualium pro

scienles

rebus observarent, nevel tamjuamsii^na et

utiliter instituluiu

quo referrenlur,
uni

tamcn iusilum liabebant,

institutiim

lanqnam deos, imagiiics deorum.Si ergo signum

quanio magis

quod

tali servitiiie

omnium, quem non videbanl

inulilium

pro ipsa re sequi, cui sigiiilicand;c

;

placerent Deo.

Quam

est, carnalis est servitus

cwslodiam laiwiuam sub picda-

rerum signa

institula pro

rebiis accipere?

gogo parvulorum fuisse scribit Apostolus [Galal. ui,

24).

Qu;e

si

reluleris ad ea ipsa quie his significanlur, eisservili

Et ideo qui talibus

signis

perlinaciier iiih;ese-

nmt, conlemnentem isla Dominiim, cum jam lempus fcrie non potuerunt revclalionis eorum venisset,
{Mattli.

quc colendis animum obligaveris, nihilominus

carnalique onere atque velamine iion carebis.

xn, 2)

atque inde calumnias, quod sabbato

CAPUT
12.
nit

YIII.

Aiiler JudiBi a sigitorum servitule

curaret, moliti sunt principes

piilusque sigiiis
illis

eorum {Luc.

vi, 7); po,

liberati, aliler Genlites.

tanquam rebus adstrictus

noUet attendere.

non

Quamobrem

cliristiana libertas eos

quos inve-

crcdebat

Deum

esse, vel a Deo venisse, qui ea sicut

sub signis ulilibus, tanquam propcinvcnlos, interquibus subditi eranl, clevalos adeas
signa sunt,
liberavit
:

a Judyeis obscrvabantur,

Sed qui

prelatis signis

crediderunt, ex quibus facta esl prima Ecclesia Je-

rcsquarum

illa

ex his

factae

rosolymitana, satis osienderunt quaiita

utilitas fuerit

suntEcclesia; sanctorum Israelitarum.

Quos aulera

in-

eo

modo sub p;edagogo

fccil

custodiri

ut signa qu;c

tem-

venii sub sigiiis iiiulilibus, non solum servilem opera-

lioralitcr

imposila erant servienlibus, ad unius Dei

tionem sub lalibus

stravit

signis, scd
:

eliam ipsa signa Iru-

cullum, qui

coeium el lerram, opinionem obser-

removitque omnia

ut a corruplione mulliiudi-

vaiilium religarent.

Namque

illi

qiiia

proximi spiri-

nis siraulatorura

deorum, quam s;Kpc ac proprie Scriad unius Dei cultum Genipsis

tualibus fiierunl (in ipsisenim lemporalibuselcarnali-

ptiira fornicationera vocat,

bus votis' aiqiie signis, quamvis qiiomodo spiritualiter

essciit intoiligenda nes( irent,

tes convcrtcrentur

nec sub

jam

signis utililius
in

unum tamen

didicerant

serviturse, sed exercitaturae potius

intelligentia spirituali.

animum

coium

veiieraii

.leternum

Si)iritus sancti, ul

Deum), tam capaces exsiiierunt omnia sua venderent, eorumque

dislribuendum
,

prctium

iiidigeiitibus

ante Apostolo-

CAPUT
13.

IX.

Quis signorum

servitute premitur,

riim pedes ponerent {Acl. iv, 34), seque totos dedicareiit

quis non. Baptismus. Eucltaristia.

Deo tanquam templum novum, cujus lerrense imagini, hoc est, templo veteri, serviebant.
11.

Subsignoenim

servit qui operatur aut venera-

tur aliquam rera cet

:

significantem, nesciens quid signifi-

Non enim hoc uUas

ecclesias

Gentium

fecisse

qui vero aut operatur,

aut veneratur utile

si-

scripium est, quia non tara prope inventi erant, qui

sunulacra raanufacta deos habebant.

gnum
it,

divinitusinstitutum, cujusviin significalionem-

queintelligit,

non hoc veneratur quod videtur

talia

el trans-

sed illud potius quo

cuncta referenda ^sunt.

etiam tem-

vetus codex Corb., morte. Am. , vocis : pro quo Erasmus haud feliciter substituit, vocibus. sic etiam Lov. At Bad. el Mss. inagno consensu fe* '

Talis

autem homo

spiritualis et liber est,

ruut, rotis, id est, oblationibus.

pore servitutis, quo carnalibus anirais nondum oportet signa illa revclari, quorum jugo edomandi sunt.

71

DE DOCTUINA CUIUSTIANA,
spiriUialcscranlPalriarcli;i; :icProphel;i>,

S.

AUGUSTINI
niilricndam
al(|uc

72
corroborandam
exstingucndam
,

Tales aulem

cliariiatem

ct

oinncsquc in popiilo Isracl per (|uos nobis SpiriUis

saiicUis ipsa Scrii>liir:>niin
stravii. lloc

cupidiialcm
leiil.

vinccudam

alqiie

va-

cl auxilia ct soiaii;\ niiiii-

vero

lciii|>ore

poslcaqiiam resurnclionc
imJicium
nosliMC
li-

10. Cliaiilatoiii

voco moliim animi ad liucndum

Doiniiii

noslri maiiifcslissimuin

Deo

proiitcr ipsum, et se alquc

proximo propier Dcum

:id

berlalis illuxil, ncc

inlcliigimiis,

corum

qiiidcni signorum,qu;\;

jam
scd

cu|)idilatem aiilein, moliim aniini

frueiidum se et

opcialionc gravi

oncrali

siimus

proximo

el (luolibel

corpore nonpropler Deiim. Quod

ad corrninpcndiiin
vocaUir quod
:

qiia-dam paiica pro multis,

eademque

faclu faciliima,

aiitcin agil indoniiln cupidiias

nuiiii etcorp.iissuuiii, /lagiiium

aiii-

cl iiilclleclu augnslissinia, ct observalione casiissinia

aiitciii agit

Dominus et aposlolica estBaplismi. sacramcntum,

ipse
saiiguiiiis

tradidil disciplina

siculi

utalteri noceai, faciiiusdicilur. Elh;i'csuntduogcncra

el cclebralio corporis

et

omniumpcccatoriiin;sidflagitiapriora sunl.Qunc
cxin;iiiivcrinl

cum

Domini. Quae unusquisquc

cum

percijiit,

quo

animum,

el

ad qiiamd.im egest;iiem per-

rcfcranlur imbulus agnoscit, ul ca noii carnali servilute, sed

spirituali potius libertate

diixcrinl, in f;iciiiora prosilitiir, qiio

veneretur. Ut auiis

rcmoveanUir impedimcnla flagiliorum, autadjumcnta qu;craiilur. Ilcm

tem

lillcram seqni, et signa pro rebus quoc

;

signi-

quod

agit cliaritas
agit ut
liic

quo

sibi prosit, nliruas esl

(|uod

ficantur acciperc, servilis infirmilatis est

tcr signa

ita inutiii-

autem
liir.

prosil proximo,
;

bcncficentia

nomina-

inlerprelari,
intelligit

maic vagantis crroris

cst. Qiii

Et

pnccedil utilitas

qiiia

nemo

potcst ex eo

aulcm non

qiiid significet

signum, cl tamen

quod non

liabet,

prodesse

allcri.

Qiiauto aiitem

ma-

sigiiuin esse

intelligit,

nec ipse

premitur servilule.

gis regnumcupidilatis destruitur, tantocharitatis au-

Melius est aulem vcl premi incognitis, sed utilibussigais,

lis

gelur.

quam

inulililer

ca interprctando, a jugo scrvilu-

eductam ccrviceni laqucis erroris insererc.

X.

CAPUT
locururn.

XI.

ReguUi

de

iis qitce

swvitiam redolcnt,

CAPUT
tio.

Unde

referunturque nihilominus ex persona Dei vel sanctodignoscalur an figurata

sit

Regula

generalis. Cliuritas. Cupiditas. Flagitium.

Facinus. Utilitas. Beneficenlia.

14. Iluicaulem observalioni qua

17. Quidquid ergo asperum et quasi sjcvum facUi

dicluquc in sanctis Scriplnris

legiliir

cx pcrsona Dei

cavemus figuratam

vel .sanclorum ejus, ad cupidilalis

rcgnum destruensit.

locutionem,

id est,

translaiam quasi propriam sequi;

est,

dum. valet. Quod

si

perspicue sonat, non est ad aliud

Sicuti est illud

adjungenda etiam

illa

ne propriam quasi figura-

referendum quasi figurate dictum

Aposloli
:

tara velimus accipere. Demonslraiidus est igilur prius

Tliesaurizas

tibi

iram

in die

irw

et revelatio-

roodus inveniend;c locutionis,

sit.

propriane an figurata
quidquid in scrmone
fidei

nis jiisli judicii

Dei, qui rcddet unicuique

secundum

Et

iste

omnino^modus

est, lU

opera sua

: iis

quidem qui secundum suslinentiam boni

divino neque ad

morum

honestatem, neque ad

operis, gloriam et lionorem el incorruptionem quwrenti-

veritatem proprie referri

gHOScas.

polesl, figuratum esse co-

bus, vitam

wternam

iis

aulem qui ex conlenlione sunt,

et indi-

Morum
fidei

lioiiestas

ad diligendum Dcum

et

et diffidnnt veritali,
(jiialio.

credunl antem iniquitali, ira

angustia in

proximum,

veritas ad

cognoscendum Demn
stia

et

Tribulatio

et

omnem animam homtnis

et

proximum

perlinet.

Spes aulem

cuique est in con-

operanlis
9).

malum, Judwi primum

adeos,

Grwci (flom.

ii,

5-

seientia propria,

quemadmodum

se sentit ad diieclio-

Sed

Iioc

cum quibus

everlitur ipsa ciipidi-

nem

Dei ct

proximi, cognitionemque proficere.

esl.

De

tas, qiii

eam

vincere

noluerimt.

Cum

autom

in

ho-

quibus omiiibus primo iibro diclum

15.

inine cui dominabaliir, regnacui>idilalis subverluntur,

iila

Sedquoniam

proclive esl

humanum genus non

est aperla loculio

Qui autein Jesu Christi sunt,

'

ex momenlis ipsiusiibidinis, sed potius suae consuetudinis ffistimare peccala,

fit

carnem snain crucifixerunt cum passionibus

piscentiis {Galat.

el

concu-

plerumque ut quisque ho-

v, 24). Nisi
tracianlur,

quia et hic qusedam

esl, ira

Hiinum ea tanlum culpanda arbilrelur, quai sua; regionis et lemporis

vorba

traiislata
:

siculi

Dei, et,

homines viluperare atque damnare

crucifixerunt
sila, ui

scd non

lam multa sunt,

vel ita po-

consueverunl ;el ea tanlum probanda atquc laudanda,

quye coiisueludo

obtegant seiisum, et allegoriam vcl cenigma

eorum cum
ut
si

quil)iis vivit,

admiltil

fa(;ianl,quam propriefiguratam locutionem voco.

Quod

eoque conlingit

quid Scriplura vel prKccperit

aulcm Jercmi;c
gentes
et

dicilur,

Ecce
et

constitui te hodie super

et

quod

abliorrct a

coiisueludine aiidicnlium, vcl qiiod

si

regna, ul evellas,

destruas,

disperdas, et

nonabliorrcl culpavcril,
vinxit auctoritas,

animumcorum jam

verbi

dissipes {Jerem.i, 10)

tio tota sit,

;nondubium

qiiin figurata

locu-

figuratam

locutioncm putenl. Non

ad

eum

linem refcrenda
dictis et
,

quem diximus.
factis quasi flagi-' vel satictis viris

autem
nisi

prcccipit Scriptura nisi charilatcm,

;

ncc culpat

C.\PUT
tiosis

XII.

Regula de

cupiditatem
si

et co

modo

iiiformal

morcs honiierroris

imperitorum judicio

quw Deo

num. llem

aniinum pr.neoccupavit

aliciijus

tribuuntur. Facta judicantur ex circumstaniiis.

opinio, quidquid aliter asseruerit Scriptura, figuratum

homines arbilrantur. Non autem

asserit nisi catholi-

18. Qua;

autem quasi

flagitiosa imperitis videntur

cam (idem,rebus

praeterilis, cifnturis,etpra)sentibus.

sive taiilum dicla, sive etiam facla sunt, vel ex Dei

passionibns. Hanc vocem red; pro quo Mss., AugusUiius pro gra;ca, tois patemasi.

Pr.vterilorum nnrralioesl, fiilmorum pnenunliatio,

'

Edili, vitiis

pra-sentium dcmonstralio

sedomnia

hyec

ad eanidem

dit jiassim

75
pe?sona,
vel ex

LIBER TERTIUS.
hominum quorum
:

74

nobis sanctUas
chari-

Sicut enim talares et manicalas Innicas habere apud

commendalnr,

K.la ligurala sunl

quonnu ad

Ronianos velcres flagilium eral

loconalis, cuiu tunicatisunl,
est
:

nunc aulcni honesto

flagiliun*

latis i.aslnn> LMniclca.uia

secreia sunt. Quisqu.s

aulem
sese

non eas h:ibere

ulitur, rebus pra-lercunlibus reslrictius

quam

sic

animadvertendum

est, in caslero

quoque usu

habcnl mores eorum

cuai quii.us vivil,

:

aul lempeeis

rans aut superslitiosus esl

ulilnr
,

qui^quis vero sic

rerum abesse oportere libidinem , quae non solum ipsa eorum, intor ipios vivit, consuetudine nequiler
abutitur; sed eliam sa;pe fines ejns egressa, fceditatem

ul

meias coiisuetudinis bonoinun inler quos

enini lalibus

siguilicat, aut llagitiosus vePbalnr, exccdat, ant aliquid

esl.

suam,qua;iiiler claustra

morum solemnium

lalitabat,

in

omnibns

libido uleulis in culpa est.

non usus rernm, scd que ullomodo qnisquam

ita

flagitiosissima eruptione manilestat.

CAPUT
cum
quibus

XIII.

Conlinualio ejusdem argumenti.

eorum
degenda vel necessitate imponibonisetmagnis hominibus
;

rum

sobrius crediderit, Douiii.i pedes ul luxuriosolioso a mulieie erfus(.s [Jocm. xu, 5), hominum solcnl, (luoriim talia convii

ungnento pre-

21. Qnidqiiid autem congruit consueludini

vita ista

ct

nequani

lur, vel officiosuscipilur, a

via delestaniur.

Odor enim bonns, fama

l.ona cst
,

ad ulililalem et beneficentiam referendum est

proprie, sicut et nos

vel

quam

quisqnis bon;e vila;

(.perihus habuerit

duiu

debemus, veietiam

figurate, sicut

ejus pretiosisvestigia Christi sequlur, quasi pedes

Prophelis

licet.

simo odore perfundil.

rum(|ue

Ila (luod

iii

aiiis

pcrsouis pie-

CAPUT

XIV.

Error

opinanlium nullam esse

jiisti-

fl;igitium est, in diviiia vel pro|ihelica

persona

tiam per seipsam.

22. In quiE facta legenda

magnae cnjusdani

rei

signum

esl.

Alia esl qnippe in

v;iticinaii(.ne

cum

incurrunt indocli
,

pcrdiiis moriiius, alia in

Osee prophetoe
i,

allcrins consuetudinis, nisi auctorilate reprimantur

si

conjunclio nnreiricis {Osee

in

2j

nec,

llagitiosc
flagitia

pulanl

nec possunt animadvertere lolam conin conjugiis, vel in conviviis

conviviis tLinuie.itorum
;

et

lascivorum iiud;.ntur

versalionem suam, vel

corpora

propteiea

in

bal.^eis

nuduui esse

flagi-

vel in vestiln, ca^leroque

aliis

humano

victu atque cultu

tium

est.

geiitihus et

aliis

temporibus flagitiosam videri.

19. Quid igitur

bicis

el

tenq.oribus
est,

pers<.nis(|ue

Qua
moti

varieiate

innumerabilium consueludinum com,

conveuiat,

diliL^ei.ler

allendcndum

ne

lemere

quidam dormilantes
stuliiti:je

ut ila

dicam

qui neque

flagitia rep. el.endainus. Fieri eniin

potesl ut sine ali-

allo sonino

sopiebantur, nec in sapientia; lu-

quo

vilio cui.ediui

'

vel vo.ac.l:itis, pieliosissiino cibo

cem

poterant evigilare, putaverunt nullain esse jusli-

sapiens
fl;unma

uU.tur

insipie..s

autein

loedissima
'

gi.lse

tiam per seipsam, sed unicuique genti consuetudinem

in vilissinunn

arde^cai.

tt sanus

quisque
,

suam
tia,

jiistam videri

qua;

cum

sit

diversa

niaiuerit .nore Domi.ii

pisce vesci
Esaii

(Lnc. xxiv, 43)

genlibus, debeat autem incommutabilis

fieri

omnibus manere justi-

quam

ienticula

XXV, 34), aut

Abndiam (Gen. hordeo more jumentorum. Non enim

more
nepolis
suiit pleraeqiie Ijeslia;,

manifeslum nuUam nsqnam esse justiliam.

Non
fieri

intellexerunt, ne multa

commemorem, Quod
16; Matth.

tibi

proplerea continentiores nobis

quia
vili(.rihus

non

vis, alii ne

feceris (Tobice iv,

vii,

alunlur escis. Nani in omnibus hu-

12), nullo
variari.

modo posse
flagitia

ulla

eorum

gentili diversitale

juscemodi rebus, non ex earum rerum natura quibus

ulimur, sed ex causa ulendi el

Qua; sententia

cum
vult

refertur ad dilcctionem

modo

ai.peteiidi

vel

Dei,

omnia

moriunlur;

cum ad

proximi, oninia

probandum est, vel iniprob:indum qm.d facimus. 20. Regno terreno vetercs justi ceslesle regnum
jn>;igii.abanlur, et pra;nunliabanl. Sulticic.ida^
^

facinora.

Nemo enim
scilicet.

corrumpi

habitaculum

suum

non ergo debet corrumpere habitaculum Dei,

prolis

seipsum

Etncmovult

sibi a

quoquam

noceri

causa erat uxormn plurium sinn.l

ui.i

viio

habcndanec ipse
igitur

cuiquam nocuerit.
in /iguratis locutionibus ser-

rum

inculpabilis consuetudo (Id. xvi, 3, xxv, 1; et

V, 13)
;

Reg.

et ideo

unam

feminain maritos habere

:

CAPUT XV.

Regula

plurimos honestum non erat

lecundior, sed nierelricia
quaesiura
vel

non enim nmliereoest

justissirais
et

vanda.
23. Sic eversa tyrannide cupidilatis, charitas regnat

potius turpiludo est, vei

qu.vrere.
lu

liberos

vuli^o

hujusce-

legibus dilectionis Dei proj.tcr

Servabitiir ergo

Deum,

sni

modi moribus quidijuid iiloriim temporum sancii non libidinose facieljant, quamvis ea facerent quae hoc
lempore
nisi

proximi propter Deum.

figuratis

in locu-

tionibus

regula hujusinodi, ut tain diu ver-

per libidinem

fieri

non possnnt, non

tale narratur,

selur diligenti consideratione quod legitur, donec ad

culpat Scriptura. Et quidquid

ibi

non

soluin bislorice ac proprie, sed eliam figurate ac pro-

regnum charitalis interpretatio perducaiur. Si aiiiem hoc jam proprie sonat, nuUa putetnr figurata loculio.

phelice acceptum, iiiterpretandum est usqiie in

fmcm

CAPUT

XVI.

Regula de
autcm

loculiunibus prwcepiivis.

ilium cliaritalis,sive Dei, sive proxinii, sive utriusque.

cnpiditatk
vel
citpirlinis. At

24. Si praeceptiva locutio est aut flagiliinn aut f;icinus vetans, aut utilitatem aut beiieficenii;im jubens,

'

rLditi, vilio
,

Mss., vitio cu-

non

est fignrata. Si

flagilium aut hicinus vide-

petliie
* '

id esl vitioso

cioorum laulicrum suaviorumque ap-

petiiu.
Editi,

etsanius quisqne. Mss., sanus.

vetare , tur juberc, aut utilitatem aut beneficeiiii;im manducaverilis, inquit, carnem (ilii fiiiurata est. ]Sisi

Mss. alK^ol, Susciptmdce. Alii cum editis, Sufficiendce quod vir^iliaiium esl, Georg. lil). 3, v. 63 :

hominis,

et

sangnincm

biberitia,

non habcbilis vitam

Aliam ex alia geaerando suflQce prolem.

vobis [Joan. vi,

54). Facinus vel flagitium videlur ju-

Sangt. August.

III.

fTroM.J

75

DE DOCTRINA CHKISTIAWA,
:

S.

AUGUSTINI
homincs salubriter videant
et

78
consuetu-

bere

figura cst ergo

praecipicns passioni domii)ic;ie

ut spci bonai

coiuniunicandum,

el suaviler

alque

uliliter

reconden-

dineiu
et

dum

in

mcmoria
sil.

(juod pro nobis caro ejus cruciflxa

:

quam aspernantur posse habere usum boiium, eam quam amplexantur csse posse daiiinabilem
ibi

cl vulnerala

Ail Scriplura
silil,

Si

esitrierit
illi.

inimicus

si et

charitas utentium, et

liic

cupiditijs

alleii-

luus, ciba illum;si

potum da
:

Hic nullo du-

datur.

bitanic beneUcenliani pnecipit

sed quod sequiliir

27.

Nam

si

multis uxoribus caste uti

,

qiii-

quaiii

pro

Uoc enim

faciens carbones ignis congeres super caput

tempore potuit

polcst alius una

fecuiidilale

lil)idinoso.

M;!gis

ejus {Prov. xxv, 21, 22;

Rom. xu, 20);

ne

malevolenliai

enim probo mullarum

aliud,

ulciilcm

propter
Ibi

acinus putcs juberi

dicluu),
et

igitur dubilaveris ligurale

quam

unius carnc fruentem propirr ipsam.

utililas

cum

possit

duplicilcr inlerprotari,

uno

enim

quaerilur

lemporum

opporluniuiiibsis

modo ad nocenduni,

altcro ad praeslandum; ad benc-

congrua, hic satiatur cupidilas teinporalibiis voluptainferiorisqiie gradus adDeumsiiiil, quibus secundura veniain concedit Aposlolus carna:

licentiam te potius cliarilas revocel, ut intelligas car-

tibus implicata

bones ignis esse ureiites

superbia sanatur ejus
iiominis
ait
,

poeiiitentiye geniitus,

quibus

tjui

dolct se

iiiimicum fuisse

lera

cum

singulis conjugibus
(I

consueludincm piopicr
vii,

a quo ejus miserise subvenilur.

,

Iicm

cum

intemperantiam eoruin
plures singuli

Cor.
,

2), (piain

illi

qui

Dominus
XII,

Qui amat animam suam, perdel eam

cum haberent

sicut sapiens in cibo et

iii

{Joan.

23), non utilitalcm vctare putandusest,

;

potu nonnisi salutem corporis, sic

concubitii noiisi

qua debei quisque conservare animani suam

gurato diclum,
araittat
licet

sed

fi-

nisi procrcationein filiorum intiiebantur. lla(|ue

eos

perdat animam, id est, perimatatque

in

hac

vila invenisset
,

Domini advcnius, cum jam non

usum

ejus,

quem nunc

habet, perversum sci-

mitlcndi
)ii,

sed colligcndi lapides tempus essei {Eccle.

alque prajposterum,

quo inclinatur lemporali:

5), statim seipsos castrarcnt proplcr rognuni coe:

bus, ut x'terna non quseral. Scriptum est

cordi,
et

Da

miseri-

lorum
est In

non enim

est in carendo diflicullas, nisi

cum

ne suscipias peccalorem {Eccli.

xii, 4).

Posierior
;

habendo

cupiditas.

Noverant quippe

iUi liomi-

pars hujus bcnlenlla) videtur vetare beneficentiam

ait

nes etiam in ipsis conjugibus luxuriam csse abulendi

inlenipcrantiam
:

enim,

Ne

suscipius peccatorem
[iro

intelligas

ergo

fi-

quod Tobi;B testatur

oratio,
es,

quando

giiraie

positum

peccato peccalorem, ut peccatum

est copulatus uxori. Ait

enim
el

Benedictus

Domine
et

cjus

non

suscipias.

Deus pairum nostrorum

alia sin-

benediclum nomen tumn in

te coeli

CAPUT
25.

XVII.

Alia omnibus communiler,

gulis seorsim prmcipi.

omnia

scecula

swculorum. Benedicanl

omnis

creatura tua.
in meliori

Tu

fecisti

Adam,

el dedisli illi

adjutorium

Saepe

autem

accidit
,

ut

quisquis

Evum

et

nunc, Domine, lu

scis

quonium non luxurix

,

gradu

spirilualis vitoe vel esl

vel csse sc putal, figu-

causa accipio sororem meam, sed ipsa verilate

serearis nostri,

ul

mi-

ratc dicla esse arbitretur, quae inlerioribus gradibus

priccipiuntur
:

Domine {Tob.
Mali
alios

viii,

7-9).

ut verbi gralia

si

cajlibem amplexus

CAPUT

XiX.

de suo wstimant ingenio.

est vilam, el se castravit propter

{Mttllli. XIX, 12),

regnum coeiorum

28. Sed qui elfrenala libidiiie, vel pcr inulta stupra

diffluentes evagantur vel in ipsa una coiijuge, non solum exceduiit ad liberorum procreationem pcrtinentem moduin , sed eliam inhumanioris ' inlempe,

quidquid de uxore diligenda et re-

geiida sancli Libri prajcipiunl,

lale

non proprie scd trans;

accipi

oporlere conlendat

et

si

quis

slaluit

scrvare innuptam virginem suam, tanquam figuratam

rantiae sordes

inverecunda omnino licentia servilis

locuiionem conetur

interpretari

qua dicium

esl

cujusdain

libert;ilis

accumulant

non crcdunl

fieri

Trade rdiam,
Erit igitur

el

grande opus perfeceris {Eccli.

in

vii, 27).

potuisse ul temperanler muitis femiiiis anliqui ute-

eliam hoc

observationibus intelligenda-

rentur

viri, nihil servaiites

in

usu

illo nisi
;

congruum
ipsi la-

rum Scriplurarum,
muniter
pra;cipi,
;

ut

sciamus

alia

omnibus conislalurn va-

tempori propagaiid* prolis officium

et

quod

alia

singulis quibusque gencribus

personarum
letudinis
,

ut

non solum ad uiiiversum

queis libidinis obslricli, vel in una non faciunt, modo in mullis fieri posse arbitranlur.
21).

nuUo
at-

scd eliam ad

suam cujusque inembri pro'.

Sed

isli

possunt dicere nec hoiiorari quidein

priam

iiifirniitatem niediciiia perlineat

est,

In suo quippe

que laudari oportere viros bonos

et sanctos, quia ipsi

gonere curandum
polest erigi.

quod ad melius genus non

cum
bia
;

honoraiinir alque laudanlur, intumescunt superlanlo

CAPUT

XVIII.

Quo tempore quid prceceptum

slt
,

vel

avidiores inanissimae gloria;, quanlo eos frequentius alque latius lingua blandior ventilaverit;

licilum

considerandum.

qua
in Scripturis
,

ila

leves fiunt,
(luoe

ut eos rumoris aura, sive qua;

2C. Item

cavendum

est

ne forle quod

prospcra, sive

adversa cxistinialur, in qnaslibet

YCteribus pro illorum

lemporum condilione
noii
isla eliain

eliamsi
fl;igi-

non

figurate, sed proprie inlelligatur,

cst

invehat voragines flagiiioruin, aut in facinoium eliam saxa eollidat. Videaiil ergo quam sibi arduum sit at-

lium ncque facinus, ad

in

lempora quis putct

nisi

que

diflicile

nec laudis esca

illici,

nec coniumeliarum

usum

vilae

possc tianslerri.

Quod

dominanlc

aculeis penetrari; et

non ex se

cupidilale, et ipsarum

quoque Scriplurarum, quibus

non
faciet
;

CAPUT XX.

In quavis vivcndi
sunt similes.

alios melianlur.

ratione boni sui

everlenda
iiiiclligit

est, salelliiium qua;rente,

iiec

miser ad hanc utilitalem

illa sic

esse posita

Credant potius Apostolos nostros nec cum suspi'

Mss. duodecim, perveniat.

Riss.

octo immawris.

77
cerenliir
al- Iiomiiilbus, inflalos

LIBER TERTIUS.
fuisse
;

78 regnum
Reg.
isla libido

nec

cum dcillis

buif,

sed

possedit

de quo Scri-

defuil spicerenlur, elisos. Neulra quippe lentiUio

:

plura non tacuit,culpaiis

eum

fuisse araalorem inulieinitia

nani el credenliuni eeiebrabanlur prxconio, et viris pcrsequeiiiium nialediclis infamabantur. Sicut ergo
isli

rum

(lll

xi, 1).

Cujus lamen
(II

desiderio sa-

pieiHix flagraveraiil

Paralip.

i,

7-12); quara

cum

pio lenipnre ulebanlur bis omnibus,

illi

et

non corsui

amore

spirituali

rumpel)aiitur; sic

veieres,

usum feminarum ad

CAPUT XXU.
dantur facta
52.
,

Regulade Scriplurw
libris gesta

adeptus essel, araore carnali amisit.

locis,

ubi lau-

lempuris convenicnliam referenles, non paliebanlur eam dominationem libidinis, cui serviunl qui isla non
eredunl.
50.

quwdam bonorum hodie moribus contraria. Ergo quanquam omnia vel pcne omnia quai
Teslamenli
continenlur
,

in Veleris
isli

non

Et ideo

sese

nuUo modo cohiberent ab

aul atlreclalas esse cogno-

inexpiabiliodio fdiorum.a quibus vel UKores vel con-

solum proprie, sed etiam flgurate accipienda sint: tamen etiam illa qua; proprie leclor acceperil, si laudati sunl
illi qui ea feccrunt, sed ca taraen abhorrent a consueludine bonorum, qui post adventum Doraini

cubinas suas allonlalas

scerenl,
si eis lorle lalo

aliquid accidisset.
in

CAPUT
Rex
lilio

XXI.

David quanqnam

aduUeriuni

divina prKcepla cuslodiunt;

(iguram ad inlelligen-

lapsus, longe fuil a libidinosorum inlempcrantia.

aulcni David

cum hoc ab impio

aKjuc immani

liam referat, facluin vero ipsum ad mores non iransferat. Multa enim suiit qux. illo teinpore officiose
facla sunt, quie

passus essel, non solum Cerocientem toleravit,

modo

nisi libidiiiose fleri

locis ubi

sed eliam planxit exslinclum (U Rig. xvni, 55).

Non
nuilo

CAPUT
Si

XXIII.

Regula de

non possunt.

magnorum

enim

carnaii zelo
injuriiK suaj,
si

irretilus

teuebalur
(ilii

quem

virorum peccata referuntur.

modo

scd peccala

connnovebanl.

Nani ideo,

vincerelur,

eum

occidi prohibueral, ut

laraclsi

qua vero peccala magiiorum virorum logerit, aliquam iu eis nguram rerum fulurarum ani;

edomito servarctur
poluit,

poenitciidi

locus

et

quia

non

madveriere atque indagare potuerit

lei

tamen

geslse

non orbilalom

doluil

iu ejus inlcritu,
'

sed no-

proprielalem ad hunc usum assumat, ut se nequa-

verat in quas poenas

lis

lam impie adultera

alio

et parricidaliiio

quam

recte faclis suis jactare audeat, et prae sua ju-

anima raperetur. Namque

eral,

prius

qui in-

slilia cicteros

lanquam peccatores contemnat, cura

nocens

pro quo a^grotanle affligebaiur, morienle

videat lanlorura
el

laelatus esi.

virorum et cavendas tempestales, flenda naufragia. Ad hoc cnim eliam peccala illoscripla sunt, ul Apostolica
sit, illa

51.

Ex hoc raaxime
illi

apparet qua moderatione ac

,

rum hominum
lia

senten-

temperanlia
unara
et

viri

feminis ulebanlur

quod cum

in

ubique Iremenda

qua
(1

ait

Qaapropler qui vi-

illicite irruisset

rex idem

jcslu

quodam

-jelalis

detur stare, videal,necadat

fere pagina est

Cor. \, 12). NuIIa

,

enjm

temporalium rorum prosperilalibus abreptus, cnjus

accusaius

sanctorum Librorum
resislil,

iri

qua non so-

eliam marilum occidendum prieceperat;

est per

nel quod Deus superbis

graliara.

humilibus autem dat

prophetam

qui

cum

ad

eum

venisset convin-

cendum de

peccalo, proposuit ei simililudinem de

CAPUT XXIV.
34.
pria

Ante omnia considerandum genus

locutionis.

paupere qui habebat overa unam, cujus vicinus

cum
Maximc
aii

haberet mullas, ad advenlum hospilis sui unicam potius vicini sui pauperis

oviculam exhibuit epulandam.

occidi
;

itaquc investigandum cst iitrum pro-

sit,

fignrala locutio,

In

quem commolus David druplicari ovem pauperi

eum

(luam inlelligere cona,

jussil, et

qua-

ut se nesciens

condemna-

mur. Nara comperlo quod gulis rerum quas in primo

sonlcnliara viiitatis

figurala sit

adhibitis re-

ret, qui

peccaverai sciens.

Quod cum

ei

manifeslalum
diluit poeiii-

libro digessimus, facile est

,

eain versare oranibus iiiodis

,

donec pcrveniamus ad

csset, el diviniuis denuiitiala

vindicta,

pra-sertim

lendo peccaium

(11

Reg.

xii, 1-14).

Sed lamen

cum

usus accesserit
autera

in

hac
pietalis

simililudine slupnim

tanlummodo designalum
de marilo aulem

excrcilationc roboratus. Invenimus

sit,

esl

de

utrum propria
qiioe

an flgurata locutio,

illa

ove

vicini pauperis
esl,

intuentes

nuilieiis inler-

supra dicta sunt.

emplo, hoc

de ipso paupcre, qui

unam habebat

ovem, occiso, non

daranaiionis suae.

esl per simililudiuem inlerrogalus

*

CAPUT XXV.
Quod cum

Idem verbum non idem

uhique.

significat

David, nl in soliim adulleriura dicerel

sententiam

Ex quo

inteliigitur

quanta tompein

apparuerit

verba quibus conlinetur,

aiit

rantia multas mulieres habuerit,

quando de una

aut a sirailibus rebus ducta invenientur,

vieiiiitate altiugentibus.

ab aliqua

qua excessit modura,

in islo viro
sio,

a seipso puniri coactus est.

libidinis

Sed

immoderatae hujus
:

non pernian-

35.

Sed quoniara

rauilis

modis res similcs rebus

iii

sed Iransitus fuit

ille

proptcrea eliam ab arguenlc

appcliius hospes vocalus esl.

apparent, non putemus esse pr?escriptum ut qiiod

Prophela

illicilus

aiiquo loeo res aliqua per simililiidinem sii^nincaveril,

Non enim dixit eura regi suo, sed liospiti suo vicini pauperis ovem ad epulandum exhibuisse. At vero in
ejus
filio

hoc eam sempcr signilicare credamus.

,

Nam

ct in

vilupeiatione fermoiitum posuit Dominus

ret, Cavete a

cuni dice;

Salomone

non quasi hospes transilum haet udultera. Bad.,

fermenio Pharisieorum {Matth. xvi, 41)

ct in laude,
aq\. Er. et Mss. tm-im (idrltera.
'

cum

dicercl, Simile est

in

regnum coelorum
trihus mcusnrii

septem, latn impia

tam

mtdieri qu(c abscondit fermentvm

* sic Mss.; editi vero, in solo adulterio disceret.

farinw, doncc fermenlaretur tolum {Luc, xni, 21).

,g

DE DOCTiUiNA CUUISTIANA

S.

AlGUSTllNl

SO
varie mtcUigi nihil

obscrvalio duas ha56. (a) Hujiis igilur variclalis alque aliud res quae^iue bci lonnas. Sic enim aliud tantuiinnodo divcrsa si^nilicant, ul aul conlraria, aul
sienificenl.

CAPIJT XXYII.
38.

Eumdem locum
proliibet.

Quando autem cx cisdem Scriplunc verbis,

ali(inid,

Conlnuia

scilicel

cum

alias

in

bono,

non unum
si

sed duo vel plura scnliuntiir, eliam

qui scripsil
,

alias in
bicul

maio rcs cadcm rcrniento supra diximus. Tale lioc cst quod de

per simililudinem ponitur,

lalet (juid scnserit ille

,

nibil

pcriculi

est

si

quodlibet

eorum congrncre

vcrilati
:

cx

aliis

est eliam

quod

leo

signilicat Cliristnm,
v, 5)
;

ubi dicitur,

VicH

leo de iribu

Jnda {Apoc.
esl,

significal el dia-

bolum, ubi scriplum

Adversarius vester diubolns

qiicerens

sanctarum Scriplurarum doceri potest id tainen eo conante qiii divina scriitatur cloquia, ut ad volunlatem pervenialur auctoris per qucm Scripinram
locis
,

tumiuam
(I

leo

rmjiens

circuil,

quem

devoret

iliam sancliis operalus csl Spiiiius

lur, sive

sivc boc assequa-

Petr. V, 8).

Ita serpens in
-16)
;

bono

esl, Astuti ut ser-

aliam sentenliam de

illis
,

verbis, quic

fidei

pentes(Maitli.\,

in
(11

seduxit in astutiu sua

malo aulem, Serpens Evam Cor. xi 5). In bono panis,

,

rectai

non rcfragatur,
alio

exsciilpat

lcsiimonium baben
ille

(|uocumque

loco

divinorum eloiiuiorum.
qiiu.'

Ego sum
sic

panis vivus, quide ccelo descendi (Joan.

vi,

51);

qiiippe auctor in cisdein verbis

intelligere volu;

edite (Prov. ix, 17) in nialo, Panes occultos Ubenter commemoet alia plurima. Et haec quidom qua;

mus,

et

ipsam senteiitiam

lorsilaii vidit

et certe Dei

Spirilus, qui per

eum

hcec operatusesl, cliam

ipsam

ravi,

miniine dubiam

signi(icalioiH;m

gcriint,

quia

occursuram

lectori

vel

auditori

sine

dubilalione

exempli gralia conimeinorari iiomiisi manilesla debuerunt. Sunl aulcm (luo: incerlum sit in quam parlem accipi debcanl, sicul, Calix in manu Dominivini
meri plenus
Dci
csl
est

pr;cvidit; iino ut occurrercl, quia cl ipsa est veritale

subnixa, providil. Nani quid

iii

divinis eloqiiiis largius

,

et uberius potuit divinitus provideri

quam

ul

eadem

sigiiilicet

mixto. Incertum esl cnim ulrum iram iion usque ad novissimam pcenam, id
;

verba pluribus inlciliganlur niodis, quos

alia

non mi-

nus divina contcstantia faciant approbaii?

usqne ad fa;cem

an polius graliam Sci iplurarum

CAPUT

XXVIil.

Locus incerlus

tulius

per

alios

a Judifis ad Geiites Iranseuiitem, quia inclinavit ex observalionilioc in Itoc, remanenlibus apud Judaeos

Scripturw locos,
39. Ubi aulem

quum
lalis

per rutionem manifesiatur.

sensus cruitur,

cujus

incer-

bus

(luas cainaliier s;ipiuiit, quia

(wx

ejus non.est exi-

tum

cerlis

sanctarum Scriplurarum
,

tcstimoniis

non

nanita {Psal. lxxiv, 9).

Cum

vero res cadcm non in

possit aperiri

restat ut ralione
si ille

reddita

manifesius

contraria, sed lanlum in diversa significalione ponitur, illud est in

gnilical, sicut
et XIX, G)
;

appareat, etiam

cujus verba inteUigcre quacri-

exemplum, quod aqua

nndc

et

populum

si-

mus, eum
culosa est

forte
:

non

seiisit.

Sed hiec consuetudo

peri-

iii

Apocalypsi legimus (Apoc. xvii, 15,

,

pcr Scrijiluras eniin divinas multo tulius

cl Spiritum saiiclum

cst illud,
vii,

Flu58j

anibulatur; (|uas veiliis iranslatis opacalas

lari

cum

scru-

tnina aquve vivce (luent de ventre ejus {Joun.

et si

viilumus,aul
;

iioc
si

inde exeat quod noii babeat

quid aliud aique aliud, pro locis in quibus poni-

coniroversiam

aut,

babet, cx eadein Scriplura

adhibitis
leslibus lermi*

tur,

aqua signilicare

inielligitur.

ubicumque invenlis alque

,

37. Sic et alia; res

non singul*

sed unaquocque

netur.

carum, non solumduo aliqua diversa, sed cliam nonnunquam multa significal , pro loco senlenlia; , sicut
posita reperitur.

CAPUT XXIX.
nis,

Troporum
,

coqnilio necessarta

40. Scianl autcm litterali

modis oninibus loculio-

quos grammatici graco noniine tropos vocanl,

CAPlJT XXVI.

Obscura ex
canda.

locis apertioribus expli-

auclores nostros usos fuisse, et multiplicius atque copiosius

,

quam possunt
,

exislimare vel credcre qui

I3bi

aulem apertius ponuntur,

ncsciunt eos
ibi

et in aliis ista didiccrnni.

discciidum

Quos lamcn

est

qoomod

in locis intelligantur obscuris.

inlelligi
el

Ne(|uc enim

iropos qui novcrunt, agnoscunt in Litieris sanclis,

melius polesl

quod
,

dictiim est

Oco, Appre-

eorumque

scienlia ad

cas

inleliig

ndas aliquanluin
iioii
.

henda urma

scutum

et

exsurge in adjulcrium mihi

illo

adjuvantur. Sed hic cos ignaiis

tiadere

decet,

(Psal. xxxiv, 2),

ne, ut scuio

quam cx

loco ubi legitur,

Domi-

ne artem grainmaticain docere

ut discanlur

vidi

amin

Exlra sane

bonw

vulunlutis tuce coronusii nos{Psat. v,

admoneo

quamvis

jani supcrius id ad-

13).

Nec

laiiicn ila ul

jam ubicunique sculum pro

,

raonuerim,
ali-

id esl, in

secundo

libro, ubi

de linguai

um

quo muiiimenlo lcgerimus positnm

nisi

noii accijiiamus

necessaria cognitione disserui. Naiii

ipsa

litleraj,

a (|uibus

bonam vulunlaiem
ftdei, in

Dci
,

diciuni esi
,

enim

grammalica iiomcn accepil,

V(.a.i}.iJM'y.

onini

et scu-

Gneci

tum

qno

possilis

inquit

omnes
,

suqittus mali-

litteras vocant, signa utique siint soiiuruni adariiciila-

gni iqnitas exittincjuere (Eplies. vi

IG).

Ncc rursum
spirilualibus

tam vocem

qiia

loquimur pertinentium.
sicut
:is

Isloi uni

autem

ideo
sculo

dcbenius in

armis bujuscemodi
tribuere,

troporum non solum exempla,

oninium, sed

lanlummodo fidem
:

cum

alio loco eliara

et

quorumdam eliam
sicut

iiomina in divi
,

Libris leguntur,

allegoria
ii

lorica dicla sit fidei

charitatis
(I

Induli, inqiiit, loricam ftdei

senigma

par:ibola.

yuainvis pene

omnes
Thess. v, 8).

tropi, qui liberali diciiniur arte cognosci,

eliam
()
cit

in

eorum reperianlur
el

loqueiis,

(pii

imllos grain-

malicos audierunt,
Reliquam hujus libri, totutnque librum quartumadjeAugustiaus, quando hoc opus suo or(iiiie recoguovit, ex
conlenli sunt.

eo quo vuigus ulilur sermone

dicit,Sicfl()reas?qiii tro-

Quisenim non

lib.2i\etracl.,cap. 4.

pus nielaphora vocalur. Quisnondicitpiscinam eliam

81

LIBER TH RTIUS.
43. Iste auiem

82

quse non habet pisces, nec facta est propter pisces,

et tiuneii a piscibus

cum

has velut regulas

commendain

nomen

accepit? qui tropus cala-

ret, lanlum eis iribuit, quasi

est, indivinis Libris

omnia qux

Lege, id
,

cliresis dicilur.

obscurc posita invenerimus

inlelligere

his
Ila

41. Longuni estislo niodo cocteros persequi

nam

bene cognitis alque adhibitis

cessariuiyi

valeamus.
:

usque ad

illos

pervcnit vulgi loculio

qui propterea

quippe exorsiis est eiimdem libnim ut diccret

duxi ante omnia,

l\e~

niirabiliores sunl, quia conira

quam

dicitur signili-

quw

milii videntur, libellum

canl, siculi esl q\ix appellalur ironia vel antiphrasis.

Regularum

scribere, et secrelorum Legis veluti claves et

Sed ironia pronuntialione indicat quid

uii

velit inlcliigi

luniiiiariafabricare.

Sunt enimquoidam regnlce

mijslicoi,

cum dicimus homini

:

niaJa facienti

Res bonas

la-

quw universw

Legis rccessus obtinent,

ct veritalis lliesau-

cis

anliphrasis vero ut contraria significet,

non voce

ros aliquibus invisibilesvisibiles (nciunt. Quaruinsi ralio

proiiimtianlis efficitur, sed aut verba habet sua, quo-

regularum sine invidia, ut communicamus, accepta fuerit;

r.un origo e conlrario est

miiiiine luceat
;

sicut appellalur lucus,

ita dici,

quod

clausa quwque patefient,

et

obscura dilucidabiintur
liis

aut consuevit aliquid

quainvis

ut quis proplietiw
gulis

immcnsam

silvam perambulans,

re-

dicaluretiam non e contrario, veluticum(|ua;rimusaccipere quod

ibi

quodaminodo
si

lucis tramilibus

deduclus ab crrore de-

non

est, et

respondetur

iiobis,

Abundat

fendatur. llic

dixissct,

Sunt cnim quxdam regiiUc

aiit

autadjuiiclis verbis facimus ul a contrario inteliigalur

mysticae, quae noimullos Legis recessus oblinent,

certe, qu;ie Legis inagnos recessus oblinent
;

quod loquimur,
nus

veluti sidicamus,

Cave illum, quia bo

dicit indoctus,

non aulcm

homo

est.

Ei quis

talia

non

nec

qiiod ait, univcrsw Lccjis

recessus
,

ncqiie dixisset,

omnino sciens qui

sint, vel quid

vocenlur hi tropi?

Clausa qua;que patefient, sed

daiisa multa palefienl;

utili

Quorum

cogiiilio

propterea Scripturarum ambiguita-

vcrum

dixisset

nec tam elaborato atque

operi

tibus dissolvendis est necessaria, quia

cum

sensus, ad
est,

suo plusqnam res ipsa postulat dando, in spem falsani

leclorein ejus cognitoremque misissel.

proprielatem verborum

si

accipiaiiir, absurdiis

Quod

idco di-

qusrendum
clum
sit

est ulique ne forte illo vel illo iropo dinoii intelligiinus

;

cendum
sis,

puiavi

ut

libcr

ipse

ct legalur a sludiointelli-

quod

et sic

pleraque in-

quia

plurimum adjuvai ad Scripluras

illo

venla sunt quae latebant.

gendas, et non de
Ticlionii

speretur tanlum quanlum non

,

CAPLT XXX.

Regulce
quidam

donalistw

expen-

habet. Caute sane logendus esl

non solum propler

;

dunlur.

qiiKdam
contra Donatislas invi,

in quibiis ut

homo

erravit

sed maxiine pro-

42. Tichonius
clissime scripsit,

qiii

ptcr

illa

qujc sicut donalista h;erelicus lotiuilur. Quid

vel adnionoant islae

cum

fuerit donatista
,

et

illic

inve-

aulem doccant

septem reguke,

litur absurdissimi cordis

relinquere voluit,
cavit
(rt),

lecit

omni ex parle Regularum volibrum quem

ubi eos non

brcviter oslendam.

CAPUT XXXI.
scientes

Regulaprima

Ticlionii.
iii

quia in eo quasflam sepiem regulas exsecii-

44. Priiiia de Doiiiino et cjus corpore csl;

qua

tus est, quibus quasi clavibus disinarum Scriplura-

aliquando canilis et corporis,

id est, Cliristi

rum aperirenlur ccculta. Quarum primam ponit, De Domino et ejus corpore; secundam De Domini cor,

et Ecclesiaj

unam personam
29],

nobis iiilimari (neque

eniin fruslra diclum csl hdelihus, Ergo Abrnliw semen

eslis

pore bipartito;

De promissis et Lege quartam, De specie etgenere; quinlam De temporibus; sextam, De recapitulatione; septiinam De diaboloet
tertiani
,
;

[Galat. ni,
est

cum

sit

iiniiin senieii

AbralKC,

quod

Christus), non

li;e.silemiis
;i(l

quaiido a capile
capul, ct

ad corpiis, vel a corporc Iransilur

lamen
milii

ejus corpore. Quoe

aperiuiitur,

quidem

considerat.-e

sicut ab illo

non receditur ab una eademque persona. Una enira

persona
milram,
loqiiilur
et sicut

non parum adjuvant ad penctianda qua;

:

dicens, sicut sponso imposuit

oriiavil

tecta sunt

divinorum cloquioruiii

nec tamen omnia

sponsam
qiiid

ine oriiameiito

Isai.
qiiid

quae ita scripta sunt ui non lacile intelligantur, pos-

h\},\0};

el

tamcn

horiim

duoium

capili,

sunt his regulis inveniri

sed

aliis

modis pluribus,
iste

corpori, id est, quid Christo, quid Ecclesiae conveniat,

quos hoc numero septenario usque adeo non est

complexus, ut idem ipse multa exponal obscura,

utique intelligendtim est.

in qui-

CAPUT
Secunda

XXXil.

Regula secunda
;

Ticlionii.

bus harum rcgularum adhibet nullam opus

est.

quoniam nec
aut

est

de Domini corpore bipartilo, quodquinoii

Neque enim

aliquid

illic

lale versatur
,

dem non
corpus

ita

debuil appellari

cnim revera Domini

iii

quaerilur, sicul in Apocalypsi Joannis quarit

quein-

est,

quod

ciiin illo

non

erii

aUernum
qiiia

sed

admodum
el

intelligendi sint angeli

Ecclesiarum septem,

dicendum
aut, vero

luit,

DeDomini corporc vcro

atqiieperinixto,
;

quibus scribere jubetur, et ratiocinatur mullipliciter,

aiqiie simuhilo, vcl qnid aliud

non

ad hoc pervenit ut ipsos angelos inteliigamus Eci

,

solum

in

sctcrnum, verum etiani iiunc bypocrilui non

esse dicendi sunl, quamvis in ejus esse viisla

clesias {Apoc.

20). In

qua copiosissima disputatione

illic

cum

illo

nihil istarum est regulariim, et utique res

obscu-

deantur Ecclesia. Uiide poterat

pellari, nt

regula ct sic ap-

rissima quajritur
sit
:

quod exempli
omnia,
ila

gratia

satis

dictum
nimis

dicerelurde permixla Ecclesia. Qtue regula

reqiiirit,

nam

colligere

niniis

longum

et

lectorem vigilantem

quando Scriptura cuni

de
ciim de

operosum est, quae

obscura sunt in Scripturis

ibi

ad alios jam loquatur, lanquam ad eos ipsos ad quos

loquebalur, videtur loqui
;

canonicis, ut nihil istarum seplem

(fl)

requirendum

sit.

vel

ipsis,

aliis

1622

Exstat in Bibliotheca Patrum, lom. IS, edit. Colon. an. et in Lugdun. an, 1677, lom. 6.

jamloquatur; lanquam unum

sit

ulrorumque corpus,

propter lemporalem commixtionem cl

communionem

'83

DE DOCimNA CIIRISTIANA,

S.

AUGUSTINI

84

SacMmenlorum. Ad lioc pcrlinet in Caniicis caniicoCednr, ut rtin), Fusca sum et speciosn ut tabernacutn
Velles
ii(

Sicenim eam

vocai, volens intelligi speciem paiicin,

genus aulcm totum, cujus ca pars est quam nuncupat

specicm, sicut nnaquKque civilas pars cst uliqueuniversitaiis gcntiiini
:

Snlonwnis {Cant.

i.

5). Noii

cnim

ail,

Fnsca

rui

Cedar, et speciosa siim nl pcUcs Saionionis; sed uirumque sc csse dixit, proptcr tcmporalal)ern:icula

banc

ille

vocat spcciem;

genus
'

autem omnes genles. Neque hic ca discernendi

tilitas

sub-

lem unitalcm

intra

una

retia

piscium bonorum et

ma-

adhibenda est

quae a

dialecticis

traditur qui,

lorum {Mntth. xm, 48). Tabernacula enim Cedar ad

Ismaelein pertinenl, qni non erit
lirercs

intcr

partem

cl

speciem quid
ratio
est, si

intersit acutissime dis-

berx' {Gcn. xxi, 10; Galat. iv, 30). Ilaquc

cum cum dcbona

(ilio li-

putant.
tate,

Eadem

non de unaquaque

civi-

sed dc unaquaque provincia vel genie vel regno

parte Deiisdicat, f)ucam cmcos in

ru7U, et semitas
illis

viamquam

non Horeet

tale aliquid in divinis reperiatur eloquiis.

Non sobjm
aliqiia

quas non noverunl calcnbunt;

et

faciam

enim, verbi gratia, de Jcrusalem, vel dc

tium
civitate, sive

gen-

tenebras in lucem,
et

pravn in direclum
:

liwc verba

Tyro, sivcBabylonia, sivealia qua-

fachim,

nnn derelinquam eos

mox dc
alii

alia

parte,

libct dicitur aliquid in Scriplurissanctis,

quod modiini
:

qn.e malc pcrmixia est, dicil, Ipsi autem conversi sunt

retro{lsai. xLii, 10, 17),
liis

ejus excedat, et conveniat potius

omnibus genlibus

quamvis

jam

significentur

vcrbis.

Scd quoniam nunc

de quibus

in

uno sunt, tanquam

:

verum etiam de Judsea, de iEgypto, de As.syria, et quacumque alia gente, in qua sunt plurimoc civitaies,
non lamen
totus orbis, .sed pars ejus est, dicitur

de

ipsis ioquitur
in

loqucbatur

non tamen
ille

quod

scmper

uno crunt. Ipse

cst quippe

servus

transeat ejus

modum,

et coiigruat

polius universo,

commemoraliisin Evangclio, ciijus dominuscum venerii, dividcl eum, et parlem ejus cum hypocrilis ponet
(Matth. xxiv, 51).

cujus hoec pars est; vel sicut isle appellat, generi,

cujus hsec species est.

ista

Unde et

in noiitiam vulgi

verba

venerunt, ut etiam idioloe intcUigant quid specia-

CAPUT
46.
alio

XXXIII.

Regula
Spiritu

tertia Tichonii.

Liber de

liter,

quid generaliter in quocumque prioccplo impo*

constitulum. Fithoc eliam de hominibiis
;

et Littera.

riali sit

sicul

Terlia regula est de Promissis et Lege, quae

dici potest

ea quae de Salomone dicuntur, excedunt cjus

et poiius

modum,
ille

modo
(o).

de

spiritu et littera, sicut

nos

ad Christum vel Ecclesiam, cujus

pars

enm mus

appellavimus,

cnm de bac
sic dici,

re librum

scriljcre-

est, relata clarescunt.

Potest etiam

degralia ct mandalo.

AS.

Nec

species

semper exceditur;
ei

saspe

enim

lalia

llxc aulem magis milii videlur niagna qua^stio

regiila, qure
II;icc

quam
est.

dicuntur qu3e vel

quoque, vel
:

ei

fortasse tantunia sj^ecietrans-

solvendis quaestionibus

adbibcnda

modo
itur

apertissime congruant

sed

cum

est

quam non
*

intclligentes Pelagiani, vel condi-

ad genus, quasi adhuc de specie loquente Scii-

dcrunt suam hseresim, vel auxerunt. Laboravit in ea

dissolvenda
tans

ptura, ibi vigilare debet lectoris intentio, nc quairat

in specie

Ticbonius bene, sed non plene. Dispulide et operibus,

fidei
sit
;

quod

in

gencre potcst mclius

illud

et cerlius inait
,

enim de

opera nobis dixit a Deo

sic esse a nobis,

venire.

Pacile

quippe est

quod
suis

propheta
el pollue-

dari merito

ipsam vero (idem

Ezechiel,

Domus

Israel habilavit in terra

et

ut nobis non

a Deo.
et

Nec

altcndit

Apostolum dicenet

runt illam in via sua,

suis;
via

in idolis

et

peccatis
csl

tem, Pax fratribus

charitas

cum fideaDeo Patre

secundum immundiliam
facieni

menslrualK facta
effudi iram

DominoJesu
pcisius

Christo {Ephes. vi, 23). Sed

,

non erat ex-

eorum ante
et

meam. El
vias

meam

hanc hoeresim

quse nostro tempore exoria,

super eos,
eos
in

dispersi illos inter naliones, et venlilavi

multum nos, ut graliam Dei quaj per Dominum nostruin Jesum Chrislum est, adversus eam defenderemus, exercuit; etsecundum id quod ait Aposlolus,
Oporlet
liaireses esse, ut probuti ma^iifesli jianl in vobis

regiones;

secundum

eorum

et

secundum
;

peccata eorum judicavi eos {Ezcch. xxxvi, 17-19)

cilc cst,

ia-

inquam, hoc inlelligere de

illa

domo

Israel,

de qua
(I

dicit

Apostolus, Videle Israel secundum carnem

(I Cor. XI, 19), multo vigilantiorcs diligentiorcsque

reddidit, ut

Cor. X, 18); quia hsec

omnia carnalis populns

Israel

adverteremus

in Scripturis sanclis,

quod

elfecit, et passus est. Alia eliain

qux
:

sequiiniur, eiciini

islum Ticbonium minus attcnlum, minusque sine hosle sollicitum fugit, etiam
illius

dem
rit

inielligunlur populo convenire

scd

coepeillud

ipsam

scilicet

fidem donura

diccre,

Et

sanclificabo

nomen meuni sanctum

est inter nationes,

esse qui ejus

mensuram unicuique partitur {Rom.

quibusdam dictum
est,

magnam, quod pollutum

luislis in

quod polcc/o

XII, 3).

Ex qua
est

sententia

Vocre-

medio earum;
;

et

scient gentes quia

sum

bis

donalum

pro Christo, non solum ut in

ut pro eo patiamini
{

eum
i,

Dominus

jam

inlentus

debet csse, qni

legit,

qiiem-

datis,

verum etiam
qiiis

Philipp.

29).
fi-

admodum

species exccdatur, et adjungaUirgcnus. Se-

Unde

dubitet

utrumque esse Dei donum, qui

quiturenim etdicit;E< dum sanclificaborin vobis ante

oculos eorum,
et

deliter atque intelligenter audit

utrumque donatum?
:

accipiam vos de genlibus,

et

et

congregubo

Plura sunt et

alia

testimonia quibus id osienditur

;

vos ex omnibus terris,

et

inducam vos interram vestram;

el

sed boc nunc non agimus

pissime
ista

alibi

autem alque

alibi

sx-

aspergam vos aqua munda,

veslris,
el

mundabimini ab oninivos
:

egimus.

bus simulacris

mundabo

et

dabo vobis
et

CAPUT XXXIV.
'

Regula

quarta Tichonii.

cor novum,

et

Spirilum novum dabo invos;

auferam

il. Quarta Tichonii regula est de specie et genere.

.Mss.

cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum,

ct

()

novem, disserenda. liber de Spiritu ct Littcra.

Spirilum
'

meum

dabo in vos

et

faciam ut in

justiliis

Mss. undecim, disserendi.

85
meis ambiUetis, etjudicia mea custodiatis,
habitabitis
in

LIBER TERTIUS.
et faciaiis
:

8G
ulla

et
et

eorum, quae

ex parle non erit impiorum

quia et
est.

terra,

quam
et

dedi

palribus vestris;

ipsa simililer dala esi,

quando danda firmala

ponil,

eritis milii in

populnm,

cgo cro vobis in

Deum ;

el

mun-

CAPUT XXXV.
50.

Regula quinta Ticlwnii.

quam De

dabo vosex omnibus immnnditiis veslris{ Ezecli. xxxvi, 23-2',)). Hoc de Novo Teslamento esso proplieialum,
ail

Qnintam Tichonius regulam

lemporibus appellat; qua regnla plcrumque inveniri

vel conjici possit latens in Scripturis sanctis quanlitas

qiiod perlinet

non solnm nna gens

scriplum
csl,

illa in

scliquiis

sni>,

ne quihns

alibi

Si fuerit numcrus
salva; fient

filiorum Israel sicut arena (/sat. s, 22),

maris,

reliquia;

temporum. Duobus anlein modis vigcre dicit hancrcgnlam aut tropo synccdoclie, aut legilimis numeris.
;

verum etiam

coeteraj gentes,

quaj pro-

Tropus synecdoche
parlem

aut a parte toium

:

aut a toto

missDC sunt palribus eorum, qui eliam nostri snnt

facit intelligi

sicut

unus evangelista post dics

non ainbigit quisquis inluclur

lionis hic cssc

ct

lavacrgm regenera-

oclo factum dicit, quod alius post dies sex, quando in

promissum, qnod nuiic videmus omni:

montediscipulislantum tribus prcesentibus facies Domini

fulsit ut sol, et

bus genlibus reddilum

et illud

quod

ait

Aposlolus,
in

vestimenlaejussicutnix (Lmc.ix,

cum Novi Tcslamenti

comparalione Veteris
esiis,

graliani

commendaret, ut

28; Matlh. xvii, 1,2; Marc. ix, l,2).Utrumquecnimve-

emineret, Epistola nostra vos

vivi;

rum essenon
novissimam
et

posset,

quod de numero dicrum dictum

scripla

non atramento, sed Spiritu Dei

non

est, nisi illequi dixit, post dies octo, iulelligatur partein

in labulis lapideis, sed in tabulhcordiscarn<ilibus{\\.Cor.

diei

ex quoid Christus pnedixit futurum,

diei

m,

2, 3),

hincesse respicit
dicit,

el perspicil

duclum ubi
et

iste

parlem primam

quo

id ostendit

implelum, pro
;

propheta

Et dabo
;

vobis cor

novum,

Spiritum

totis

diebus duobns atque inlegris posuisse

is

vero

novum dabo
vestra, et

in vos

ct

auferam

cor lapidcum de carne

qui dixit, post dies sex, inlcgros onuics ct lolos, sed

dabo vobis cor carneum. Cor qiiippe carncinn,

Aposlolus, tabulis cordis carnalibus, a corde

solos nicdios compulasse. IIoc

significalur a

modo
iila

locnlionis,

quo

unde

ait

parletolum, etiam

de resurrcciioMe

lapideo voluit vita senliente disccrni, cl per vilam scn-

Chrisli solvilur qusestio. Pars

enim novissima diciquo

nox
in cnjiis parle ulli-

tienlem significavit intelligenlem. Sic

tualis,

(it

Isracl spiri-

passus est,nisi pro toio die accipiatur, id esl,adjuncla etiam nocle practcrila
;

non

unius genlis, scd

omnium
iilo
,

quje promissoe
cst Chrislus.

et

unt palribus in

eorum semine, quod

novitate gratire

nia

rcsurrexit, nisi totus dies accipialur, adjunc-to

49. Hic ergo Israel spirilualis ab qui esl unins gentis

palri;, el
,

Israele carnali,

scilicet die illucescenle

dominico

non possunt esse

non nobilitale
:

tres dies ei tres nocles, quibus se in corde terrai proedixil

meute non gente

dislinguilur

sed allitudo

futurum {Matth.

xii,

40).

prophelica
iransit ad

dum
hunc
;

de
et

illo

vel ad illum loquitur, lalenier

isto vel

51. Legitimosaulcm nunieros dicit, quos emincnlius divina Scriptura

cum jam de

ad istum lo;

commendat,
,

sicut seplenarium,
et

qualur, adhuc de

illo

vel ad illum loqui videlur

non

vel

denarium

vel diiodcnarium

quicnmque

alii

inlelleclum Sciiplurarum nobis quasi hoslililer invideiis

illnd
,

sunl, quos legendo stiidiosi libentcr agno.scunl. Ple-

scd exercens medicinalilcr noslrum.

ait
,

Unde
;

et et

rumqucenim
ponuniur
:

hujusiiiodi

numeri prouniverso lempore

quod

Et inducam vos

in

terram veslram

sicul, Seplies in die laudabo te {Psal. cxviii,

panlo post, laiiquam idipsum rcpelens,

biiis
,

El habitavestris;

164), nihil cst aliud

{Psal. xxxiii, 2).

quam, Semper lausejusinoremeo

valent et

inquit

in

terra

quam

dedi

patribus
,

Tantumdem

cum

mnlli-

noii

carnaliler sicul carnalis Israel

scd spiriluali-

plicanlur, sive per dcnarium, sicut septuaginta et se-

ter sicut spiritualis

siiic

debemusaccipere. Ecclesia quippe

{Eplies. v,

plingenli

unde possiint

et septuaginla anni Jercmise

macula

el

ruga

genlibus congregata, atque in

Ciiriilo
,

27) ex omnibus wlernum regnatnracum

,

{Jerem. xxv, 11) pro uiiiverso tempore spirilualiter

accipi,

qno estapud alienos Ecciesia

,

sive per seipsos,

ipsa

est tori a

beatornm

terra

vivenlium

{Psal. XXVI, 15);

ipsa inlelligenda est patribus data,

dccem per dccem centum sunt; ct duodccim per duodecim, centum quadraginta quatuor; qno iiusicut

qiiaiido eis certa et

incommulabili Dei voluntale pro'

vel praedesti-

niero significalur universitas sanclorum in Apocalypsi {Apoc.

stiones
VII, 4).
istis

niissa est

quoniam ipsa promissionis

Unde apparet non

eorum,
iste in

solas

lemporum quxlatius patere

nalioiiis firniitale

jam dala
;

est, qu3C

danda suo lem-

numeris esse solvendas, sed

et in

pore a patribus credila esl

sanciis dalur, scrilicns ad

sicut de ipsa gratia quae

ait,

significationes

multa proserpere. Neque

perlinet,

Timothcum Apostolus
,

enim numerus

Apocalypsiadtempora

Non

secundicm opera nostra

et

sed secundum

suum prO'

sed ad homines.

posilum

gratiam, quce data est tiobis in Chrislo Jesu

52.

CAPUT XXXVI.

hegula

sexta Tichonii.

ante swcula wterna, manifestata autem nunc per adventuni

Sextam regulam Ticlionius Recapilulationem

qiiasi

Salvatoris nostri (H Tim.

i,

9, 10).

Dalam

dixit

vocat, in obscurilale Scripturarum saiis vigilanter

gratiam, quando neceranladhucquibusdarelur; quo-

invenlam. Sic enim dicunlur quaedam

iii

sequaniur

niam

in dispositione

ac prsdestiiiatione Dei jain faerat,

ordine temnoris, vcl rerum continuatione narren-

ctnm

erat

quod suo lempore futurum qu;mdo

1), in

quod ipse
iiilelligi

Inr,

cum ad

priora quoc prsetermissa fueranl, lalenter

:

dicit nianiiestatum.

Quamvis hocc possint

crit

et
et

narratio revocelur
tur,

quod

nisi

ex bac regiila intelliga-

de terra futuri
terra

sttculi,

coelum

novum
sit

ciralur. Sicut in

Genesi, El ptantavit, inquit,

in

nova {Apoc. xxi,

qua

injnsti babilare

non

Dominus Deus paradisum

ibi

Eden ad orienlem,
et

et posuit

po4,erunt.

El ideo recte diciiur

piis

quod ipsa

terra

hominem quem formavit ;

produxit Deus adhuc de

87

DE DOCTRIN\ CHRISTIANA,
onuie ligami speciosnm
,

S.

AUGUSTINI
,

88
ne qnisqnc
ciii

:ma
clum

et

boitum in escam

ila

tunc sunt ista servanda

idest, vitam pmcleritam

l-etro respiciat,
;

videliir

dicUim lanqnaiii

id facUiPii sil

posteaqiiam fa:

renunliavit, inqiiirat

el

|)Osuil Deiis lioininein in

,

paradiso

ciiin

breviter
Deiis

non

potitis isto

tcmpore, nt

cum Dominus
qiiia

fiiei il

reve-

mroqiie comniemoralo
paradisiim, et posuil

id

esl,

quod planiavit

lalus, rctributionem pro eis qna;

qnisque servavit vel

ihi

liominem qnem formavit, re-

rontempsil, iiiveniat? El tamen

illa

diclum est, In
fiierit

oapituiando redeal cldical quod praelormiserat, quo-

hora, tunc pntanlur isia servaiula, cimi

,

Do-

modo

scilicet

paradisus
lerra

fiierit

plantalus, quia produxit

ct

minus revelalus

nisi

ad intelligendam rec

piliilaiio-

Dcus adhuc de

omne lignum speciosnm

:

bo-

nem

sensus

legeiilis

invigilet, ailjiivanle alia Scri-

num

in

escam. Denique secutus adjunxit

el

Et lignum
et

ptura qua; ipsonim Apostolorum adhuc temporc cla-

vitw in mcdio paradisi,

lignum scientiw boni

mali.
in

mavil,

Filii,

novissima hora

est (1

Joan.

ii,

18). Tein-

Deinde flumen, quo paradisus irrigaretur, divisiim

pus ergo ipsuni quo rAangeliun pradicatnr, qiiousque

quatuor principia fluviorum qualuor, explicalur; quod

Dominns reveletur, hora

vari
;

esl in qiia oporiei isia ser-

totum perlinet ad inslitulionem paradisi. Qiiod ubi

terminavit, repelivit
iliiid

quia cl ipsa revelalio

Domini ad caindem ho-

qnod jam dixerat,

:

et revera

ram
5
,

pertinet, qiioe die jndicii terminabilur

{Rom.

ii

hoc sequebalur, aique

ait
et

F.t

sumpsil Dominus Deus

et

xin, 11).

hominem quem
II,

finxit

posuit

cum

in

paradiso {Gen.

CAPUT XXXVII.
ma, Dc diabolo impiorum
,

Hecjula septima Tichonii.

enim
et ipse cacorpiis,

8, 9), etc. Posl isla eiiim facla ibi est positiis sicut
ibi

bo-

55. Scplima Tichonii reguia est, eadenique postreet ejus corpore. Est

mo,

nunc ordoipse demonslrat

isla
,

non posihomiprius dicliim

nem

positum facta sunt

siciit

piit

qui

suiit ejus

quodanimodo

pulari potest, nisi recapilulatio

illic

vigilanter intelli-

ituri

cum

illo in

siipplicium

igiiis a-terni

{Maltk. xxv,

gatur, qua reditur ad ea quiie fuerant pnclermissa.

41)

sicut Christiis capul est Ecclesiaj,

quod estcor-

S3. Itemque in

eodem

libro,

cum commcmoraren:

piis ejus,

futurum
i,

cum

illo in

regno et gloria sempi-

lur generationes filiorum Noe, dictiim est

Hi

filii

terna (Ephes.

22). Sicut ergo in priina regula,

et ejus

quam

Cham
liis

in tribubus suis,
*

sccundum linguas suus

in regiofi-

vocat de

Domino

corpore

vigilaniliini est ut

nibus suis

et in

gentibus suis. Enumeratis

:

quoquc

inlelligatur,

cum de una eademque persona

in

Seriptura
;

Sem

dicilur

Hi

filii

Sem

in tribubus
siiis et

suis, se-

loquilur, qnid conveniat capiti, quid corpori

in isla

sic

et

cundum
suis.

linguas suas in regionibus

:

in gentibus

novissima, aliqiiando

diaboliim diciinr (luod

Et annectitur de omnibus

Hw
el

iribus filiorum

noii in ipso, sed poiius in ejns

corpore possii agnosci,

Noe, secundum gencraliones eorum

eorum. Ab
his dispersw sunt

secundum gentes

quod habet uon 9olum

sunt
,

in eis qui manifcslissidie foris

insulw genlium supcr ter-

sed in eis eliam qui

cum

ad ipsuni perlineant,
Ecclesia', doiiec unns-

ram

post diluvium. Et eral omnis terra labium

(Id.

unum,
1).

et

tamen ad tempus miscenliir

lilabro

vox una omnibus

x,
est,

20, 31, 32,

e< xi,

Hoc

quisque de hac vita exeat, vel a frumento palea venullimo separelur (Luc.
,

Uaque quod adjunctum

ununi,
ita
el

El erat omnis terra lubium

esl,

u\, 17).

Quod enim
de coelo
qua;
c.TOtcra,

vox una omnibus,\d.

nna lingua omniiim,

qiio di-

scriplum est apud Isaiam

Lucifer mane

Quomodo
,

cecidil

dictum videlur tanquam eo jam lempore,

oriens (Isai. xiv, 12)

et

spersi fuerant super lerram eliam

gentium,

iina fucril

secundum insulas omnibus lingua communis; quod

dictum

sub figura regis Babyloiiise

deeadem

persona, vel ad

eamdem personam
monis, de diabolo
ibi

dicta sunl in ipsa conlextione ser-

pi'0cul dubiorepiignal superioribus verbis, ubi

est,

iilique intelligunlnr; ei (aiiicn

qnod

In tribubus

suis

secundum linguas suas. Neqiic

singula)

dictuin est, Conlritus est in lerra, qui miliii ad omncs

enim dicerenlur habuisse jam linguas suas

Iribus
,

gentes,

non lotum

ipsicapiti congrnil.

Nam

elsi niittit

quae genies

singulas fccerant, qiiando erat

ad omnes gentesdiabolusangelossuus, tamen

corpus ejus, noii ipse, conteritur
corpore
jicit
siio,
;

in lerra

omnibus una communis. Ac per hoc recapilulando

adjnncliim csl, Et erat omnis terra labium ununi,
et

nisi

quia ipse est in

vox

qiiod contritum

fit iit
t,

pulvis,

quem

pro-

una omnibus, latenter narralionc redcunte, ut diceretur

venlus a facie terrse {Psal.

4).
,

quomodo faclum

sit,

ut ex
:

una omnium lingua

de
illa turris

56.

Ux

aulem omnes

reguloe

excepla una

quaj

fuerint divisi per multas

et conlinuo

vocatur De promissis et Lege, aliud ex aiio

telliyi,

faciiint in-

sedificalione narratur, ubi haec eis judicio divino in-

quod

est

proprium tropicK

locutionis, qna; la-

gesta est poena superbiai

post quod faclum dispersi

tius patet

quam

ut possit, ul miiii videtur,

ab

a!i([uo

sunt super tcrram secundum lingiias suas.

54. Fit ista recapilulatio eliam obscurius
:

universa coniprehendi.
sicut in

Nam ubicumque
nomen

velul aliud

dicitur ut aliud intelligalur, elsi

ipsius iro|)i in
esl.

Evangelio Dominus
mis, plnit ignem de

dicit

Die

qiio exiit

Loth a Sodo:

loquendi arlc non invenitur, tropica locutio

Quie
:

ccelo, et perdidit
,

omnes

secundum

hwc
qui

erit dics Filii

hominis
et

quo rcvelabitur, llla hora,

cum cum
aliis

fit

ubi

fieri solel,

sine labore scquitur inicllectus

iit

vero ubi non solet, laboraiur

magis, ab
iii

inlelligalur,

ab

erit

in

tecto

vasa ejus in domo, non descendat

,

aliis

minus, sicutmagis minusve dona

tollere illa

; et

qui in agro

similiter

non revertatur reGen.

Dei sunt

ingeniis

hominum,
ubi rcs

vel adjuloria iribuun-

tro

mcmineril nxoris Lolh {Luc. xvii, 29-52;

26).

tur. Proiiide sicut in verbis propriis, de quibus supe-

XIX,

Niimquid cum Dominus

luerit

revelalus,

rius disputavimus

ul dicuntur iiitelligendae

sunt; sic
Ms.,qnaiuor, tn generationibus. caeteri codices, in refimttnis; juxta versibneui LX.X, en tais clwrais.
_'

in translaiis quse faciunl tropicas locutiones,

,

ubi aliud ex alio intelUgendum esi

de quibus huc

gg
usMue qnantum visutn
est, satis

LIBER QUARTUS.
ogimns; non solum
legiint

90

qnoniam Domtnus dat sapienliam,

et

et

a facie
ipsuni

Lillerarui'.!, ut adnionentli sniit stndiosi vcnerahilinm ijenera iDcnlioiunn sciant, et Scripiiiris sanelis

ejusscwiitia

inielkclus. (ProV:

ii,

G)

qnoet

in

stndinni,
l)a;c

si

pietale pra;ditum

est, acceperunt.

Sed
per-

niioniodit

apnd casaiiqnid

dici

soleai, vigilanter ad-

salis

etiam de signis, quantum ad verba

Restat ut de

e>l Di-vc

cliam. quod veriani, mcmoriicrqne relineanl; vcruin ut inptiiini cl niaxiiiie nccc?>sarium, orent
lei;i'g'ni.
lii

tinet

dicta sint.

proferendis eis quaj

sentimus, scqnenti volumlne,

qu.-e

Dominus donaverit,

eis qiii

pe Li;ieris, qiiariim stndiosi sunl,

disseramus.

LIBER QUARTVS.
nunc denuim ayitur de disserenclo. Et quidcm rheloricae artis prseccpla [iaMeiuisde ipvesligando scri| lurK sensu sed tanicu suuinia ilingenlia chrisiiaiii oratoiis partes jierpciliiierc nuu vult Auguslinus huius lil)ii iasliliiiuii! i'l auclorcs el doclores ecclesiasticos diceudi saj ientia, imo el eloqueutia longe pra?Miuilur cui saiTarum l.itleiaviiin elocutiouis cxeuipla iu vario diceiidi geuere suhjiciens. l'ostremo ipsuin rOi ouil, c\ eoi um scriiAis 'ta ilibsinios iinita idos eram ; el quod verljis docet alios, id omnino vita cl nioribus prsstet. borlalur, ul iu primis oralioui dct Oj
;
i

'cclesiasieu

-@-fr<f-6-e-

C.\Pl"T PR1.MU>L

Rlieloricw prKcepla Iradere non

qnod
inscrlliiliir

est liujus instiluii.

bonornm sludio comparalur, nt mililet veritali,si eam mali ad oblincndas perversas vanasque caiisas ia
usus iniquilalis et crroris nsnrpanl?

\.

Hoc

opiis iioslriiin
iiii

de Doctriiia

Cliristiana, in diio
p:iriilns.

cdaiu nicram prima distriljulione

,

CAPCT
4.

in.

Rheloricce

prcecepta qua cetate, quave

Nain

pot

proociiiinm
:

quo

rcspoiidi eis qui

ratione disci possunt.

lioc fiieranl reprelien''nri

Duk

sunl res, inquam, qui-

Scd qUaicnmque sunt de bac

re observaliones atin vcrbis plurimis

modus invebus nililur omnis tractalio Scriplnrnruni; modus proferendi quce nicndi qua: intelligenda sunl, et
inlellecta

que pra^ccpla, qiiibns cum acccdit

ornamenlisquc verborum exercitatioris linguoc solertissima consuetudo,

fit illa

sunt.

De

invenicndo

prius,

de proferendo

qunc facundia vcl cloquenlia

poslea disseremus. Qnia ergo dc invcnicndo multa jam ct tria de liac niia parlc volnmina absoivi-

noininatur; extra istas litlcras nostras, seposito ad

hoc coiigrno lcmporis spaiio

a>tatc

apta ct convenienti

diximns,

nnis,

Domino adjnvanlc, de proferendo pauca

si

dice-

disccnda snnt
et ipsos

cis

qui

boc ccleriter possunl,

pi-

mus; ul,
nelnr.
2.

ficri

potucril,

uno

libro cuncia claiida-

Nam

Uomana; principes eloquentiK non

nisi
qiiis

mus, tolumque boc opns qualuor

Primo ilaque cxspcclalionem

...
;

volumiiiilnis termi-

guit diccre

quod banc artem

cito possit

legcritium

qui

forle
ii)

me

pulanl rbciorica dalurnni essc pr;cccpia qnoe

nunquam omnino possit perdisccre [Cicero, de Oratore). Quod utrum vcrum sit, qiiid opus est qurcrere? Non enim, etiam si possint Iibcc a tardioribus tandem
aliqiKindo pcrdisci, nos ea
laiiti

piwlocuscbolis srecuiaribus el didici ct docui, isla

pendimus, ut

cis di-

lionc cobibeo, aliiue nt a

mc non

cxspeclcniur, ad-

sccndis jam niaiuras vcl etiam graves

bominnm
ulilitali

.Ttates
ista

monco
tassis

non qnod

nibil babcaiil ulilitalis

scd quod
si
,

vclimus impendi. Salis esi ul adolcsconlulorum

sit

siquid babenl, scorsum disccndum est,

cui lor-

cura

nec ipsorum omniiim quos

ciipimns enidiri
,

eccle-

bono

viro eliam

bsc
,

vacal discere

non au-

siastica;

scd eorum qnos

nondum

lem

me

vel in

boc opcre

vcl in aliquo alio reqni-

magis urgcns,

cl biiic rei .sino

dnbio prxponeiida ne-

rendum.

cessilas occupavil.

Qnoniam
adlia^rct

si

acutum

et lervcns adsit

CAPUT

II.

ingenium,
Jllielorica facultute

faciliiis

cloqncntia legentibus et

clmstianum docto-

audienlibiis eloqueiites,

qiiam eloqucntiae prKcepla

ccclcsiaslica;
litterae,

reni uti convenit.

sectantibus.
prffilcr

Nec dcsunt

etiam

3.

Nam cnm
falsa,

per arlem rbeloricam ct vera snadean-

canoncm

in aucloritolis

arcc salubriter colloclsi id

turct
iii

quis audeal dicere, adversus mendacium

siiis

catiim, qiias legendo

bomo capax,
ibi

non agat,

defcnsoribus

incrmcm dcbere consislere

illi

veri-

sed tanlumniodo rcbus quai eliam cloquio quo dicunlur,

builur
;

dicuniur intentus sit,

in bis versatur, irn*

tatem
nanlur
teniuni

ut videlicct

qui rcs lalsas persuadere co,

dum

noverinl auditorcni vcl bencvoliim

vel docilem luooeniio facere
illi
;

vel

in-

accedente vel maxime cxercilatione sive scrisive diclandi

,

isti

auiem non

bendi

poslremo etiam diccndi

rcgnlam
illa

quae

novcrinl?
isli

falsa brcviter, apcrle, verisimililer; ct

secundum
lale desit

pielalis ac fidci

senlit. Si

autem

vera sic narrenl, ut audire tsedcal, iiiielligere non

ingenium
nec,
si

nec

rbelorica pra^cepia ca-

paleat, credere poslremo

non libcai? illi lallacibiis aroppugneut, asseiaul ralsilatem; mmeiilis verilaiem

isti iicc

piuntiir

magno

laborc inculcaia quantulacumaliquid prosnnt.

que ex parte

capiaiitiir,

Quandoqui-

vera defcndere, nec falsa vulcanl refutare? illi animos audicntiuin in errorem moveiiles impellentesque dicendo tcrreant, conlristcnt, cxiiilaient, exhorlentiir ardentcr;
isti

dem etiam

ipsi qui

ca didiccruiit, et copiosc ornaleque

ul

dicunt, non

omncs

sccundum
si

ipsa dicant, possnnt

:

ca cogilare cum. diciint,

iion

dc bis disputant

imo

pro vcrilalc,

lciiti

fiigidique

vero vix ullos coriiin csse exislimo, qui ulrumque

possint, et dicere bcne, et ad boc lacicndum praicepta
illa

dormiient? Quis
sit

ita

desipiat, ut

boc sapial? Ciim crgo

,

in

medio posila

facultas cloquii

quoe

.ad
;

persua-

dicendi cogitare ciim dicniit.

Cavendum

est eniin

denda seu prava seu recta valet plurimum

cur non

ne lugiant ex aniino quse dicenda sunt,

dum

attenditur

91

DE DOCTRINA CIIKIST lANA,

S.

AUGUSTINI

92
iilos
fassi

ul arle dicanlur. Et lamcn in sermonibus alquc diclionibus cloquenlium, implela rcperiuulur praicepla eloquenli;e, do quibus
iili

fugit, qui

vere dicere existimat. Hacc auleni senlentia nec arlem rhcloricam docendam pularunt
sunt enim sapienliam sine eloquenlia

ut eloqucrentur, vel
illa

cum
illa

clo-

parum prodesse
{Qicero, lib. 1

querenlur,

non cogilaverunt, sive

didicissent,
,

civilatibus ;

eloquenliam vero sine sapienlia nimium

sive ne alligissenl qnidem. Imnlenl quippe

qnia

obcssc plcrumque, prodesse de Invenlione). Si ergo

lioc

nnnquam

eloquenles snnt
5.

noii adliibcnt, nt sint cloquerilcs.

Iioc

illi

qui pr.mcopla eloquenid

yua()roptcr,
nisi

cum

ex infantibus loquenlcs non

;

tradidcrunl, in eisdem libris in quibus

siint confileri
,

egerunt,
,

fiant,

locutiones discendo loquenlium

cnr clotradila,

Ycrilale instiganlc coacli

esl,

veram

hoc

qucnles

fieri

non possint, nulla eloquendi arte

snpernam qn:c

Palre luminum descendit, sa-

scd eloculioncs eloqucntium legcndo ct audicndo, ct

quantum asscqui conccdilur, imilando? Quid, quod

/ieri ipsis

ila

picnliam nescienlcs; qnanlo magisnos non aliud sentiredebeinus, qui hujiis sapicnlia! filii cl minislri sunius? Sapiontcr aulein dicit Iiomo lanlo mngis vel

quoque experimur excmplis?

Nam

sine pra;-

ceptis rhetoricis
riniis

novimus plurimos eloquentiorcs plu-

minus, qnanlo

in Scripturis

siinciis

magis miniisve

qui

illa

didiccrunt; sine lectis vcro et auditis

profecit, Noii dico in

cis niultiim legendis meniorise-

cloqucntium dispntaiiouibus vel dietionibus, ncmi-

que mandandis, sed bciie inlelligcndis,

ct (liligenter
leguiit,

ncm. Nam ncquc

mines

ipsa artc

grammalica

qua discilur
inter ho-

earuin sensibus iiulagntidis. Suiit cnim qui cas

ct negligunt; legunl ut lcneant, ncgligunt
gaiit.

locntionis inlcgritas, indigerent pueri,

,

si eis

qui inlegre loquerentur, crescere darelur et

ne inlelliQuibus longe sine dubio prx.rcrcndi suiil qui

vivere. Ncscicnlcs qiiippc ulla

nomina vitiorum, quid-

vcrba earnm miniis lcncnl,

oculis vidcnl.

clcorcaium
illc

sui cordis
qiii et

quid vitiosum cujusquam ore loquentis audirent, sana

Sed ulrisque

nielior,

tum

sua consnctndine reprelienderent et caverent; sicut ruslicos

volel eas dicit, et sicutoporlcl inlelligil.

8. Uuic ergo qui sapicntcr dcbetdiccre, etiam quod non potest eloquenlcr, vcrba Scriplurarum tenere maxinie neccssarium est. Qiianlo cnim se pauperio-

urhani reprehendunt, etiam qui lilteras

nesciunl.

CAPLT
G.

IV.

Officmn

docloris chrhtiani.
et

Dcbct

igitur

divinarum Scriplurarum tractator

rem

cernit in suis, tanto

;

cum

oporlel
,

iii

isiis

esse diillis

doclor, dcfcnsor rectae fidei ac dcbcllator erroris, et

liorem

ut

quod

dixerit suis verbis

probet ex
^

bona doccrc

et

mala dedocere

atque

in

hac opcre

et qiii propriis verbis

minor erat

magnorum

lesti

sermonis conciliare adversos

',

remissos erigcre

nionio

quodammodo

crescat.

Probando enim

dclcctat,

nescienlibus quid agatur, quid cxspeclare debcanl in-

qui miiius poicsi delectarc diccndo. Porro qui non

timare. Ubi aulem bcnevolos,

inlcnlos, dociles aut

solum sapienter, verum ctiam cloqucnlcr vulldiccre,

quoniain profccto pius proderit,
si

invenerit, aut ipsc feceril, csclera pcragendasunt, sic-

ulrum(jue poluerit;

ut poslulat causa. Si doccndi sunl qui audiunt

nar-

ad lcgendos vel.audiendos ct exercilatione imitandos

eloquenles

ratione facicndum est,

si

taiiien

indige;il, ut res
qn;e.

de

eum

miilo libcnliiis, quain magistris ariis

:

qua agitur innolescat. Ul aulem

fiant,

dubia sunt certa

est. Si

rhetorica^ vacare pracipio

si

lameii

ii

qiii

leguulur

documentis adhibitis raliocinandum

sniit potiiis

vero
iit

etaudiuntur, non solum eloqueiiter, scd eiiam sapientcr dixisse vel diccrc veraci praidicalione laudantur.

quiaudiunt moveiidi

quain docendi,
lorjjcant
,

in

co quod jam

sciuiit,

agcndo

iion

et

rcbus

Qui cnim cloqueuier dicunt, suaviler; qui sa-

assensmn,

qiias vcras esse fatcnlnr,

accoininodent
obsecralioncs

pienlcr, salubritcr audiualur.

Pmpier quod
;

iioii

ait

majoribus dicendi viribus opus

csl. Ibi

Scriplura, Mulliludo eloqiienlium

sed, Multitudo savi,

etincrcpaiiones, concilaiiones et coerciiiones, etquae-

pientium sanilas

csl orbis

tcrrarum {Sap.
et

26). Sicut
,

cumquc
7.

alia valent

ad commovcndos animos, sunt

aulem

sccpe

sumenda sunt

amara salubria
Scd

iia

necessaria.

sempcr vilanda
dixi,
*,

cst perniciosa dulccdo.

salubri

Et hajc quidcin cuncta qua;

iis

omncs

fere ho-

suavilate, vel suavi salubril.ile quid nielius? Quanto

niines in

qua; eloquendo agunl

facere non quie-

enim magis

illic

appeiilur suavitas, tanto facilius sa-

scunt

lubritas prodcst. Sunt ergo ecclesiastiei viri qui divina

CAPUT
valeal,

Y.

alii

Inleresl mn(jis

iit

sapienler dicat chri'

eloquia non solum sapienlcr, scd eloqueritcr etiam

ilianus oralor,

quam

lU eloqiienler.

Unde

conseqiii id

tractaverunt

quibus legendis magis non

deesse
ipsi

sufficit

tem-

pus
faciant olrtuse, dcformiter,
frigide;

quam

studcntibus

et

vacantibus

Sed cum
alii

possunt,

acule, ornalc, veliemciiler; illum ad hoc opus

CAPUT

YI. Sapieniia juncta

cum

etoquentia in sacris

unde agimus, jam oportet accedcrc, qui potestdisputare vel dicere sapicnler, etiamsi

auctorihus.
9. Hicaliquis forsitan quscrit

non polcst eloquen-

ulrum auclores nostri,

tantum-

ter, ul prosil andieniibus, etiamsi ininus

quam prodaffluit

quorura scripta divinitus inspirata canonem nobis salubcrrima

auctorilate
feceruiit
,

essel,

si

et eloqucnter posset diccrc.

Qui vero
est,
,

sapientes

insipienti cloqnenlia, tanlo

magis cavcndus

quanlo

magis ab co
audiior, ct
'

in

iis

qu;e audire inutile est

deleclatur

modo, an eloquentes ctiani nuncupandi sint. Quoe quidcm quaestio apud meipsum ai apud eos qui me,

cnm quoniam

diserte dicere audit, etiam

cum quod
*

dico

senliunt,

facillime
'.iss.,

solviiur.

Nam

Bad. An. Er. et sepiem Mss., aversos. Duo Mis., qum loquendo arguunt.

Lov., civibus. Alii cditi ot

civilalibus,

Mss. du(S e Vatic, majormi.

93
ubi eos intelligo, non soliim
niliil eis

LIBER QUARTKS.
sapieniius
,

91

ve-

tionem,ex probalione spera connexam videmus. Agnoscitiir et

rum

etiani

nihil

eloquentius milii videri

potest.

Et

aliud decus,

quoniam post

aliqua proniinlia-

audeodicere, omiies qui recle intelligunt quod illi loquunlur, sinuil intelligere non eos alilor loqui debuisse. Sicut cst enim quaedam eloquentia quic magis

tionls
Gr;Teci

voce singula fmita, quie noslri

autemxw^oc etxo/^/xaTa vocant,
circuilus, quera
TrepioSo';

membra

et c;x^sa,

sequitiir

ambi-

tus sive

illi

appellant, cujus

a^iaiem juvenilcm decet

est

qu senilem

nec jam

membra suspendunlur voce

niatur.

dicenlis,

donec

iiltimo fl-

dicenda est eloquenlia,

qneutis
:

si

personne non congruat elo,

Nara eorum qu; prjccedunt circuituin, nienicst

ita est

quacdam

qunc viros

summa
:

auctoriilli

brum

tate dignissimos

planequc divinos decet. Hac

locnli

primum, quoniam tribulatio patientiam operatur ; secmuUnu, paticnlia autem probationem ; terillud

snnt, nec ipsos decel alia, nec alios ipsa

ipsis

enim
Ubi

tium, probatio vero spem. Deinde subjungitur ipse circuitus,

est,
(]ui

congniit
aliius

alios auleni,

quanto videlur humilior, tanto

soliditate transc^endit.

Iribns peragitur

membris, quorum primum

cliarilas

non vonlositale, sed

spesaulem non confundit; sccmihm, quia

cst in

vero non oos inlelligo,

minus quidem mihi apparet

Dei diffusa
tuni

cordibus nostris
cst

tertium, per Spiriliujus-

eorum eloqneiilin,sod eani tamen non dubilo csse lalem qualis est ubi inlelligo. Ipsa quoque obscuritas
,

sanctum qni datus

nobis.

At brcc atque

cemodi

in clocntionis arte

tradunlur. Sicut ergo Apo-

divinorum saliibrinmque

dictoruiu

tali

eioquentiae

siolum proccepta eloqucntioc seculum fuisse non dicinius, ita

iion

niiscenda fuerat, in qna proficere noster intelleclus,

quod ojus sapienliam secuta

sit

eloquentia,

non solum invenlione, verum ctiam exercilatione

deberet.
10.

negamus.
Scribons ad
Corinthios, iu secunda Episiola
qui erant ex Judocis pseudoapo:

12.
si

Possem quidem,

vacarel,

omnes

virtutes et
i.sli

redargnit quosdam,
stoli,

ornamenta eloquenlise, de quibus inflantur

quiliu-

eique detraliebanl

ct

quoniam seipsum

pracdi-

guam suam noslrorum auctorum

rmgu;T0,

non niagni-

carocompellitur, hancsibi velut insipienliamtribuens,

tudine, sed tumore pracponunt, ostondere in istoriim

Litlerissacris, quosnobiserudiendis,el ab hocs;i('Culo

quam sapienlcr dicit, quamque mcs sapieiitia;, dux eloquentiae;

inqiiit,

eloqiienter? sed coillam seqnens, istam

pravo

in

bcatum saeculum transferendis, providentia

prsecedens el sequeniem non respuens. Ilerum dico,

ne quis

divina providit. Sed non ipsa

in
illa

me plns quam
sunt
liis
:

dici potest
viris
illud

me

existimet

insipicntem esse; alioquin

ut
et ecjo

eloquentia delectant, quoc

cnm
ita
,

velut insipicntem suscipite

(jlorier.

me,

modicum

(jnid
,

oraloribus Gentilium poolisveconimunia

magis

Quod

lo^juor,

non loquor secundum

liac

Doum
et

sed

admiior

et

stupeo, quod

ista

nostra

eloquenlia

quasi

in stullitia,

in

substantia gloriae.

Quoniam
ego glosids

usi sunt per alteram

quanidam cloquenliam suam

in

ut

quidem multi gloriantur secundum carnem,

riahor.

nec deesset
improbari ab
allerum

eis,

nec emineret

eis

quia
;

eam nec
quoriim
si

Libenter

enim

suslinetis

insipientes,

cum

illis,

nec ostenlari oporlebat

;

ipsi sapientcs. Toleratis

enim

si

quis vos in servituteni

fioret, si vilaretur

allorum putari posset,

rediqit, si (juis devorat, si quis accipil, si quis cxloUiiur,

si

facile agnosceretur.

Et

in

quibus forle locis agnosci-

qnisin faciem vosccedil.

Secundum
cl cgo.

ignobililatem dico,

tur a doctis, tales res dicunlur, ut verba

quibus di-

quasi nos infirmali simus. In quo autem quisandet {in

insipienlia dico),

cunlur, nou a dicente adhibita, sed ipsis rebus velut

audco
ego.

Ilebran

sunt?
? el
'.

et

ego.

sponte subjuncla videantnr

quasi sapienliam de do-

Israelilw sunl ?
nistri Cliristi

ct

Semen Abrahcc

sunt

ego.

Mi-

mo
et

sua,idest, peetore sapientis procedere inlcUigas,

sunl? (insipiens dico) superego

In lubo-

lauquam inseparabilem famulam etiam non vocaadduclis exemplis,

in

ribus plurimim, in carceribus abundantius, in plagis su-

tam sequi eloqnenliam.

pra
docet,

modum,

in mortibus sa'pius. .\

Judccis

quinquies,

CAPUT VU. Pulclire

sacris Litlfris inesse

quudraginta una minus acccpi. Ter virgiscwsussum, se-

germanam
Pauli,

eloquenliani, qucc sa-

mel lapidalus sum,

ter

naufragium

(eci

nocteet die in

pienda; adhceret velut

ponttnlur cx Epislolis

inseparabilis conies.
ct

Exempta
proplieta.
6, 1.

profundo maris fui; initineribus smpe, periculis ftumi-

ex

Exemvlum

aliud sana; eloquentice ex

Amos Amos

num,

periculis lalronum, periculis ex genere, periculis ex

gentibus, periculis in civitate, periculis in deserlo,

et
culis in mari,

peri-

W.

Qiiis

cnim non videal

qiiid volueril dicere,

:

periculis in falsis fratribus

sa'pius, in

in labore et

qiiam sapieiiter dixeril Apostolus

bulationibus,
lur, patienlia

Gloriamur

in tri-

airumna, in

vigiliis
et

fame
prwter

et sili,

in jejuniis

scientes quia tribulatio patienliam opera-

swpius, in frigore

nudilale

illa

quai extrinse-

autem probalionem, probalio vero spcm,

:

cus sunt, incursus in

me

quolidianus, sollicitudo
et

omnium

spes atiiem non confundit

esl in est

quia

cliaritas

Dei dijfusa

Ecclesiarum. Quis infirmalur,

scandalizatur,
iis

ego noninfirmor? quis

cordibns nos!ris per Spiritum sunclum, qui dalus

et

ego non iiror ? Si gloriari oportet, in

(II

nobis

{Rom.

v, 5-5) ?

Hic

si

quis,

ut ita dixerim,

qum

infirmitatismece sunt, gloriabor

Cor. xi, 16-

imporiie

perii;is, artis

eloqucnti?c praecepla

Aposlolum

50).

Quimta sapientia

ista sinl dicia vigilantes vident.

seculnm

fuissc contendat,

noimc a

Clirislianis doclis
iiic

Qiianlo vero eliam eloquenlise concurrerint flumine,

elqiii slerlit adverlit.

indoclisque ridebilur? Et lameii agnoscitiir

qua;
,j.i{j.x^

figura,

graece, latine vero a

quibusdam

est appel-

15.

Porroauiem qui

novit,

agnoscitquod ea caesa

laia gradatio,

quoniam scalam dicere noluorunt, cum

;

verba vel sonsa conncctunlur alterura ex altero

bic,

sicut

Mss. duo, plus ef^o. At alii omnes cum edilis, super egQ. Gra'ce, Imperego . ubi iulerpres verba magis reddidit quaiu

ex iribulatione patientiam, ex patientia proba-

senleniiain.

9B

DE DOCTRINA CHRISTIANA,
Kifxitxrti

S.

AUGUSTINI
Christiscit,
(II
,

96
qui est benediclus in sceculaf

qux
de

Grxci vocant, et membra,

ct circuiius,

noslri Jesu

.]uil)us

paulo anle disserui,

cum

deccnlissinia va-

quod non mentior

periclilaliis
fuerit

Cor. xi, 31).

Ac deinde qnoinodo

rietale

interponercnlur, totam islam spccicm diclio-

et

quomodo

cvascrit, brevissime

delcclannis, etquasi cjus vullum, quo ciiam indocli

lur

narral.

movcnturquo, feccrunl.

Nam
:

unde coepiinus

liuiic

li. Longiim est CGCtcra persequi, vcl inaliis sancta-

locum inscrere, circuilus sunt esi bimenibris minusenim quam duo mend)ra circui;

primus minimus,

lioc

rum Scriplurarum

locis isla
illa

monslrare. Qnid,

si

eliain

figuras loculionis quae

arleiradunlur,

in iis

sallem

tus hal)ercnon possnnt,plura vcro possunl

crgo

ille

qua; dc Apostolieloquio
luisscni? noniic
faciliiis

commemoravi,oslenderc vogravcs bomines

sibi

primus
tem

est,

Iterumdico, ne quis

ie cxistimet insipien-

me nimium,
puta-

esse.

Sequitur alius irimembris, Alioquin velut inel

quam quisquam studiosorum

renl?
Ilacc

suflicienlem

sipientem suscipite me, ut

ego modicum quid glorier.

liabet quatnor,

omnia quaiido a magislris docenlur, pro

m;igiio

Teriius qui sequilur

membra

Quod

lo-

magno habcnlur,
dolere vereor,

emuntur

pretio,

inagna ja-

quor, non loquor secundum

tia, in

Deum,

sed quasi in

stulti-

cialione veiidiinliir. Qu;im jaclationem

ciiani

cgo re-

hac substantia gloriw. Quarlus duobabct, Quanel

dum

isla sic dissero.

fiiit,

Sed malc doctis

noslros auclores

doquidem multi glorianlur secundum carnem,

gloriabor. El quiiitu-; habet
diio, Libenter

cgo

hominibus rcspondendum
conlcmneiidos

qui

enim suslinescxlusbi-

piilanl, noii qiiia

non habcnt, sed quia

cloquentiam.

lisinsipientes, cumsitis ipsi snpicntes. Eti;im

non oslenlant, quani

15.

niiiiis isti diligiinl,

membris
redigit.

est, Toleratis

enim,

si

quis vos in servitutem

Scd

forlc quis piitat, lanqu;iin cloqueiilem

no-

Scqnuiilur

Iria Cicsa, Si

quis devorat,
Iria

si

quis
quis

strum elegisse
ubi
ait,
,

me

apostolum Pauium. Videtur enini

accipit, si quis extoltilur.

Deindo

membra, Si

Etsi impcrilus sermone, sed non scientia {Ibid,,

in faciem vos ca;dil,

secnndum ignobilitatem

dico, quasi

quasi

conccdcndo obtrcctatoribns
id

sic

locutus

nos infirmali simus. Addilur liiiiiembris

circiiitus, Iii

noii

lanquam

veriimagnoscerel, conlitendo. Si au-

quo autem qnis

aiidet [ininsipientia dico),

audeo

el

ego.

lem
tin

dixissel, Imperilus

quidem sermone, sed non scieniiitelligi.

IKnc jam singulis qiiihnsque cxsis interrogaiido posilis,

\ nullo modo

aliud posset

Scientiam piane

singula ilidem c;rsa

rcsponsione reddunlur,

lri;i

non cunclalus
liiim

esl profilcri, siiie qiia esse doclor

Gen-

tribus,

Hebnci

sutit? et ego. Israelitw stint? et ego.

Se-

non valeret.

Ccrte

si qiiid illis

cjiis

prorerimus ad

men

Abrahoi sunt? etego. Qnarlo nuleni caesosimili in-

exemplnm

eioquentia}, ex
ijisi

Epislolis utique profe-

terrogalione posilo,

non

altcrius c;Rsi, sed mcnibri

rimus,quaseliam

oblieciaiores ejus, qui sermovolebaiilA,

opposilione respondet, Ministri Christi sunt? [insipiens

dico) super ego.

nem

prsseiiliscontemptibilem putari

graves

Jam

c.xsa qualiior sequeiilia,

remola

etforlcsesseconfessi sunl(/<)!d.x, 10).Dicendumergo

decentissime inlerrogatione rundiinlur,

In laboribns
plagis snpra

mibialiquid esse vicieoel decloquenlia Propheiarum,

nbi per iropologiam multa oblegunlur. Quse
gis iranslalis verbis videnturopcriri, taiilo

plurimum,

in carceribus abundunlius, in

quanlo ma-

tnodum,

in mortibtts swpius. nciiide interponilur brc-

magis

cum

vis circuitus,

quoniam

siispensa pronuiilialioiie disiil

fuerint aperla dulcesciint.

Sed hoc loco

tale aliqiiid

linguendum

est*,

Judwis qninquies,

lioc silniiiiin

membrum,
Ter
virgis
feci.

cui connectitur

alteruin, qundraginia iiun

iria,

commemorare debeo, ubi qune dicta suiit non cogar cxponere, sed commeiidem tantuin quomodo dicta
sint.

minusaccepi. Inde redditur ad cacsa, etpominlur

Et ex
qiii

illius prophel;!;

libro

potissimum hoc

fa-

cwsus sum, semel Inpidatus sum,

Sequilur
fui.

ter naufrn-

ciam,

se pastorem vel

armeniarium

fuisscdicit, al-

gium

membrum

Nocte ac

die in pro-

qiie iiide divinitus

ablatum atque niissum, ut Dei po-

fundomaris

Deinde qnaliiordecim cresa decentispericulis ex genere, pericucivilate, periculis in deserto,

:

pulo proplictaret {Amos vu, li, 15). Non

autem se-

simo impetu minum, periculis latronum,

Us exgentibus, periculis in

\iro(\\umi, Iniiineribus swpe, periculis flu-

cundum Sepluaginta
Spirilu inlerprelati,
dixisse, ul

inlerpretes, qui etiam ipsi divino

ob hoc

aliier videntur

iioniuilla

ad spiriliialem sensum scrulandum magis

;

periculis in mari, periculis in falsis fratribus

el

in labure

admoneretiir lectoris inlenlio

nonnulla,
qiiia

unde
siint

etiain obscuriora

cerumna, invigiliis swpius, in fame

et

et siti, in

jejuniis

magis Iropica,

eoriim

sed sicut

swpius, in frigore

nudilate. Post h;ec

interponil Iri-

cx hebrsco in lalinum eloquiuin, presbytero lliero-

membrem
incursus in

circuilnm, Prwter illaquw extrinsecus sunt,

nymo
sunt.

ulriusquc

lingiiai perilo

interpretante, translata

mc

quotidianus, soUicitudo

omnium Eccle-

giarnm. El hiiicduo
Quisinfirmatur,
et
el

membra

perconlatione subjungit,

16. Ciim
riosos,

igitur arguerct impios,

snperbos,

luxii-

ego non infirmor ? quis scandalizatur,

ct fralern;e iileo negligenlissimos

charilali'-,
-

ego non uror? Poslremo totus iste quasi anhelans

rusiicus vel

ex ruslico
qui

isie

prophela cxclamavit, u
ct

locus,
tet,

bimembri
iis

circiiilu

terminatur, Si gloriari opor-

cens

Vw

opulenli cslis in Sion,

confidiiis

in

in

quw

infirmitatis

mew

sunt

gloriabor.

Qiiod

montc Samuria', oplimates capitn populoruin,

tes

ingredicii
et

vero post huuc impetum inlerposita narraliuncula quo-

pompalice

domum hrael!
in
ct

Transile in Chalanne,
et

dammodo

re<iuiescil,

etrequiescere

facit

auditorem

videle, et ile inde

Emath magnam,

descendite in

quiddecoris,

qiiid dclcclationis

habeat, satisdici non

Celh Palwslinorum,
si

adoplima quwque regna hoium,

est.

potest. Sequilur
'

enim dicens

Deus

et

Pater Domini

latior
1

terminus eorum lerinino veslro

Qui sepased,

Mss. quatuor, qui suspensa pronuntiattone distingwnest.

sic Bad.
scientia.

Am.

Er. et Mss.

At Lov.,

et

non addidissel,

dus

non

9!

LIBER QUARTUS.
diem inalitm,
et

9g
decore dicendi, inveclionis iinpetu reillos,

rati estis in
tatis.

appropinqualis solio iniqm-

quoniam potest exerceri sapienler a sapienlibus nuisica, niirabiii

Qui dormitis
:

in leclis eburneis,el lascivilis instra-

tis vestris

qui comeditis
:

agnum dc

grege,

et vilulos

de

laxalo, et

non ad

sed de

illis

jam

ioqueiis, nt

nos

viedio

armenli

qui caniiis

ad voccm

Psallerii. Sicut
in pltia-

David putaverunt seliabcrevasa canlici,bibenles

lis

musicam sapicnlis a musica luxiirianlis disiiiiguere commoneret, non ait, Qui canilis ad vocem psalterii,
et

vinum,

et

optimo unguenlo

delibuli

et niliil
1

patie-

sicut David
illud

putatis vos Iiabere vasa

cantici

sed

banlur super contriiione Josepli [Amos vi,

G).

Nuin-

cum

ad

illos dixisset,

quod luxuriosi audire de-

quidnani

isli,

quiProphelas noslros tanquam inerudi-

berent, Qi canilis ad vocem psa//mj,iinperiliam quo-

tos et eloculionis ignaros velulidocti diserlique con-

lemnunt,

si

aliquid eis

tale vel

in

lales

dicendum
eoruin

ut

queeorumaliisquodammodoindicavit, adjungens, SicDavid putaverunl se liabere vasa cantici, bibentes

melius pronuntiantur,
suspensis duobus prioribus

fuissel, aiiter se voluissent dicere, ^qui taihen

in phiatis vintim, et optimo unguento delibuti. Tria haec

si

insanire noluissent?

IT.Quideiiimestquodistoeloquio auressobrioe plus

desidcrent?Primoipsainvectio,quasisopitissensibusut
evigiiarenl.quo frcmilu illisaest? Va; qui opulenti
in Sion, el confidilis in
estis

membris
20.

circuitus, lertio finiantur.

his

Jam vero quod

omnibus

adjicitur

Et

nihil

patiebantur super conlrilione Joseph,

sive continuasive deceiitius

lianc

monte Samariw, optimates capita

lim dicatur ut
suspendaiiir,

unum
niliil

sit

raembrum

populoruDi, iiKjralientes

pompalicedomum

Israel! Dein,
dedit,

et

patiebantur, et post

dis-

de ut

l)eneliciis Uei, qui eis

ampla spalia regni

tinctionem inferatur, super conlrilione Joseph, alque

sit

ostendai ingralos, quoniam confldcbaiit in moii le Samariie,

bimembris circuitus
pro

miro decore non dictum

est,

ubi uliciue idola colebanlur, Transile, inqui t, in Chaet videle, el ile

Nihil patiebaniur super contiitione fralris, sed positus

est
fratre,

lanne,

inde in Ematli

magnam, et descendile
Simul
eliain

Joseph, ut quicuinque frater proprio

ejus

inGetli Palcesiinorum, etadoplima quceque regnahorum,

si latior

significarelur

noinine, cujus ex frairibus fama

vel
iii

terminus eorum termino vestro

est.

praeclara

est,

vel in malis qu;e pendit,

bonis

cum

ista dicunlur, locorum nominibus

tanquam lumi-

quaj rependit. Iste certe tropiis ubi Josepli

nibus ornatur eloquium,

quae

sunt Sion, Samaria,

que fratrem

facit intelligi,

nescio utrum

illa

quemcumquamdisil

Chalanne, Emath niagna, el Getli Palaestinorum. Deinde verba quae his adjunguntur locis, decentissime
variantur
scendite.
:

dicimus ct docuimus, arte (radalur.

Quam
si

tamen

pulcher, et quemadmodumafflciat iegenles atque inlelligentes,

sentit.

Opulenli

eslis

confiditis

transite,

ite,

de-

non opus

est

cuiquain dici,

ipse

non

18. Consequenter denunliatur futura sub iniquo rege

21. Et plura quidem, quse pertinent ad

eloquentiae, in hoc ipso loco,

pra?cepta

appropinquare capiivitas,
rati
estis

cum
et

adjungitur, Qui sepa-

quem

pro exemplo po-

in

diem malum,

appropinquatis solio ini~

suimus, possunl reperiri. Scd boiiuin auditorem, no

quitatis.
tis

Tnnc subjiciunturmeritaluxurise, Qui dormiet lascivitis

tam

si

diligcntcr discutiatur, instruit,

quam

si

arden-

in lectis eburneis,

in stratis vestris

qui

ter pronunlictur, acccndit.

Neque

eniin haec IiumaMa

comeditis
Ista

agnum da grege,
ait,

et vitulos

de medio armenti.

industria coinposila, scd divina meiitc sunt fusa et sa-

sex merabra tres bimenibres circuiius ediderunt.

pienter etcloqucnter; non inlcnta

pienlia, sed a

iii

eloquentiam sa-

Non enim

Qui separali

estis in diern

malum, qui
in lectis

sapienlia

non reccdente eloquenlia. Si

viri

appropinquatis soUo iniquitalis, qui dormitis

enim, sicut quidam discrtissimi atque acutissimi

eburiieis, qui lascivilis in stratis veslris, qui coniedilis

videre ac dicere potuenint, ea qu;e vclut oratoria arte

discuntur, non observarentur et notarentur, et in lianc

agnum de

grege, et viiulos de medio armenti;

si

ita

diceretur, essel

quidem

et

hoc pulchrum, ut ab

doctrinam non ledigerentur,

invenirentur ingeniis
niunlur, quos
pter
ille
;

nisi

prius

in

oratorum
inve-

uno pronomine repelito singula sex inembra decurrerent, et

quid

mirum

si et in istis

pronunliantls voce

singula

finirenlur

sed

niisit

qui facit ingenia? Quaprosoluin

pulchrius factura est, ut eidem pronomini essent bina

et eloquenles qiiidem p iion

sapientes,

subnexa, quae

ires sentenlias

explicarent

unain ad

canonicos nostros auctores

doctoresque fateamur

captivitatis prsenuntialionem, Quiseparali estis in

diem

taIieIoquenlia',quaIis personis ejusinodi congruebat.

tnalum,

et

appropinqualis solio iniquitalis

;
,

alleram ad
el lascivitis

CAPUT

Vlil.

Obscuritas

sacrorum auctorum

licet

libidineni,

Qui dormitis in
;

leclis

eburneis

eloquens,

non imilanda a doctoribus

,

christianis.
diffi-

in stratis vestris

ad voracitatem vero tertiam pertiet vitulos

22. Sed nos etsi de litleris eoruni

cultate inlelliguntur
;

quae sine

nentem,

Qui comeditis agnum de grege,

:

de

medio armenli

ut ,in
el

potestate

sit

pronunliantis,
et

sumimus elocuiionis exerapla nequaquam tamen putare debemus iinitannonnulla

in iis

utrum singula

liiiiat,

meinbra sintsex, an primum

dos eos nobis esse

das

qu ad exercendas

et eliman-

terlium et quintum voce suspendat, et sccundum mo, quartum tertio, sextum quinto connectendo,

pritres

quodammodo
'

raentes legentium, et ad rurapenda

fastjdia

atqueacucnda studia discere volentiura,cequoque, sive ut ad pietatem convertantur,

a mysteriis secludantur,

bimembres

circuilus decenlissime faciat;

unum quo

landos
sive ut
utili

calamiias imminens, allerum quolectus impurus, ter-

animos irapiorum,

lium quo prodiga mensa monstretur. 19. Deinde luxuriosani remordet aurium voluptatem. Ubi cum dixisset, Qui canitis ad'vocem psallerii,

ac salubri obscurilate dixerunt. Sic quippe illiio-

"

Bad. Am. Er. et Mss. septem. tali eloquentia usos. Mss. tres, zelandos, sic eiiani Bad. Am. et Er.

99

|DE

DOCTUINA CIIRISTIANA,
inicUigercni et
nulia

S.

AUGLSTINI
causa
,

100

cuti sunt, ut posteriores qui eos rccte

sii

si

quod loquimur non

? Qiii
;

intelligunt

exponcrcnt, allerani graliam, disparem quidem, ve-

propter quos ut inieiligant loquimur

vilabit

ergo docet,

rumlainen subsequcntcm
se ipsi cxponcndos
in

in

Dei Ecclcsia reperirent.

ila loqiii dcbciil,

omnia verba qua;

,

iion
,

docent

et si

pro eis
,

alia

Non|crg() cxposilorcscorinn
siniili

lanquam
;

intcgra
eligot
:

qua; intclligantur
si

potest dicere
sivc quia

id

magis

aucloritalc proponant
suis priuiitus ac

scd

autcm non polest

non

suiit, sive

omnibus

scrnioiiibiis

niaximo ut

quia in pricscnlia non occurrunt, utetur etiam vcrbis

iiilelliganlur ciaborciit,

ca quantum possunt perspisit

minus

inlegris,

dum tamen

res ipsa doceatur atque

cuitate dicendi, ut aut

teliigat, aui in

multnm tardus
sublililalc,

qui non inosteiidere

discatur intcgre.
25.

rerum quas cxplicarc atque

non

Et hoc quidem non solum

in collocutionibus

volumus dinicultalc ac
cutionc
sit

in noslra io-

sive fiant

cum

ali(juo

uno

sive

cum

pluiibus

verum

causa quo minus tardiusve quod dicimus

eliam mullo magis in populis quando sermo promitur,

ut intclligamur instandum csl. Quia in colloculionR)us

possitintclligi.

CAPUT

IX.

Difficilia

intellectu

apud quos

el

quo-

est cuique

interrogandi

potestas

ubi

autem omnes
intellcxcrit,

modo

traclanda.

tacent ut audiatur unus, cl in

tunt
,

cum

iutenta ora conver-

23. Sunt eniin qux'dam qiiycvi sua non inlcliiguntur, aut vixiutelliguntur,

ibi

ut requirat quisquc
;

quod nou

quanlolibctetquanlumlibet,
;

nec moris est nec decoris

ac per lioc debct

maxime
mul-

quamvis planissime, diccnlis vcisentur eloquio

in

quai

taccnti subvenire cura diccnlis. Solet

sigiiificare

autcm motu suo

est

populi

audienliam, vcl raro,

sunt.

si
Iii

aliquid
libris

urget, vcl

utrum

intellexerit cognosccndi avida

significcl
,

nunquam omnino miltcnda

ita

autem, qui

titudo
agitur,

quod donec

versandum

quod

scribunlur ut ipsi

sibi

neant

cum

intelligunlur,

quodammodo lectorcm lccum autem non intelligun-

multimoda varieiate dicendi; quod

,

in polestate

non habenl
constilerit

qui praeparata et ad

verbum memoriter
ut intellcctum csse

tur molesti

non

sini
*,

molenlibuslcgere, eiin ali(|uorum

retenta pronuntiant.
,

Mox auiem

colloculionibus

nonest liocofficium deserendum,ut

aut sermo fuiiendus, aut in alia traiiseun-

vera, quamvis difticillima ad intelligendum, qu;e ipsi

dum
bilat

est. Sicut
;

enim gratus

cst qui

cognoscenda enu,

jam percepimus, cum quantocumque labore disputationis

sic

onerosus esl qui cognita inculcal

eis

dun,

ad aliprum ^inlelligeniiam perducamus,

si

tenet

laxat

quorum

lota exspectatio in dissolveiida

eorum

auditorem vcl collocutorem discendi cupiditas, nec

menlis capacitas desit,
possit
qu;ie

quse panduntur, difficultate pendebat.

gratia eliam nota dicunlur
;

Nam

delectandi

quoqiio
illo

modo

inlimala

ubi non ipsa, sed

si et

modus
est,
is

accipere

non curante

qui docet, quauta

quo dicuntur attenditur.

qui dicit

Quod

ipse

jam notus

eloqtJcntia doceat, sed quanta evidentia.

CAPUT
24.

X.

atque auditoribus placet, pene nihil interest utrum

,

Perspicuitatis in dicendo sludium.

dictor vel lector

scripta sunt
, ,

sit.

Solent enim et ea quae

iis

Cujus evidintia; diligens appetilus aliquando

,

commode

non solum ab
lcgi
;

quibus priiis

negligit verba cultiora

nec curat quid bcnc sonet,

niilus innotescunt

jucunde

verum ab
illa

eliam

sed quid beiic indicct atque inlimet quod oslendere intendit.

quibus jam nota sunt, neque adhuc

delcvit oblivio
,

de meraoria
,

Unde

ait

quidam, cum de

tali

generelocutionis

non sine jucundiiate

relegi

vel ab

ageret, esse in ea

{Cicero, in Oratorc).

quamdam diligentem ncgligcntiam Uxc tamen sicdetrahil ornatum,

Quamvis
vel
in

ulrisque libenter audiri. Quai autem quisque

tus est
,

jam

obli-

cum commonetur
non ago
, ;

docetur. Sed de

modo desunt qui

ut sordes non contrahat.

bonis doctoribus

lectandi nunc

de

modo quo doccndi

tanta docendi curasit, vel essedeljcat, ut verbum

discere desiderant
fit

loquor. Is aulcm est optimus, quo

quod
non

nisi

obscurum

sit

ambiguum

latinum csse

ut qui audit,

potesl, vulgi

autem more
,

sic dicilur ut

ambiguitas
scd

gat.

Ad quem
est
,

iinem

verum audiat, et quod audit intellicum ventum fuei^it, nihil tunc

obscuritasque vitctur
potius ul ab

non

sic dicalur ut a dociis,

amplius de ipsa re lanquam diutius docenda laboran-

indoctis

dici solet. Si
,

enim non

piguit

dum
lur
:

sed forte de
si

commendanda
,

ut in corde flga-

dicere interpretcs noslros

ISon congregabo convenli,

quod
est
,

faciendum videbitur

ita

modeste facien-

cula eoruyn de sanguinibus (Psal. xv

4), quoniam sen-

dum

ne perveniatur ad lcedium.

serunt ad
liarelur

rem pertincre, iil eo loco pluralitcr enunboc nomen, quou in lalina lingua tanlum;

CAPUT

XI.

Quare conanli docere dicendum per-

spicue,

non tamen

insuaviter.
,

modo
cere

singulariler dicilur

cur pietatis doctorem pi-

26. Prorsus haec est in docendo cloquentia

quafit

geal imperiiis loquentem

,

ossum potius quam

os di,

dicendo, non ul
pigebat
fiat
,

libeat

quod horrebat, aut

ut fiat

quod
si

ne

ista

syllaba

non ab eo quod sunt ossa

sed

sed ut apparcal quod latcbat.

Quod

tanieR

ab eo quod sunl ora intelligatur , ubi Afra; aures de correptione vocalium vel produclionc non judicanl ?

insuaviter, ad paucos quidem sludiosissimos suus

pervcnit fruclus, qui ea quse discenda sunt, quamvis

abjecte inculieque dicantur, scire desiderant.

Quid enim prodest locutionis

sequitur intellectus audientis
,

inlegrilas,

quam non
omnino

Quod
pa-

cum

lotiucndi

cum

adepii fucrint, ipsa delectabiliter veritate

1 In prius edilis , ctim intellignntur , molesti non sint volentibus legcre :cumaulem 7i6n intelligunlur , molesti non

scuntur :bonorunique ingeniorum insignisest indolcs, non verba. Quid enim proin verbis verum amare
,

sintnolcntibuslegere. Etinaliquormn,clc. Huiiclocuin Mss. subsidio 11, eravimus ab iiieiito glossemate, et a prava interimnclioiie, qus a se iavicem dislrahebat parles iiroposiiionis Uujus: in iibris autem cst hoc officium dese-

desi clavis aurea

test ?

&i

aperire
,

quod volumus non posi

mn

Aut quid obest lignea

quaerimus
nisi

hoc potest

quando

rendum.

nihil

patere quod clausum

est.

Sed

101

LIBER QUARTUS.
inter se

lOj
si

quoniam

habenl nonnvillam siniililiulinem ve,

placel veritas,
dicatur,

alio

scenles atque discentes

propler lastidia plurimoruni,

ul placeat el

quocumque modo nisico modo sermo dicentis, daius est in

,

eli:im ip>a hine quibiis vivi

nou polest

alimenta con-

eloquentia non parvus etiam deleclalioni locus. Quse

dienda sunt.

tamen addita non

sufficit duris,

quos nocinlcllexi^se,

CAPLT XU.
debet.

Oratoris

est

docere

delectare, fleclere,
tria

ex Cicerone, de Oralore.

Quo modo hxc

et

prwstare

nec docentis elocutione delectatos esse profuerit. Quid enim haec duo conferunt homini, qui et conlitctur ve-

rum
quidam eloquens
,

et collaudat

eloquium, nec inclinat asscnsum

27. Dixit ergo

verum

dixit, ita

propter

quem solum, cnm

aliquid suadetur, lebns

?

dieere debere eloqueniem , ut doceat , ul deleciet , ut Docere necessitalis est, delefleciat. Deinde addidit
:

quoe dicunlur invigilat dicentis iutenlio

Si

cnim
,

lalia

docentur quse credere vel nosse

sulTiciat

niliil

est

ctare suavilatis, flectere victori(e {Cicero

de Oratore).
esl
,

aliud eis consenlire, nisi confiteri vera esse.

id

Cum vero

Horum
mus
cit
;

trium quod primo loco posilum

hoc

est

docctur quod agendum est, et idco docclur ut aga,

docendi necessilas, in rebns est constiiuta quas dicireliqua

tur

fruslra persnadetur

verum
quo

essc quod diciiur,

dicitur
,

duo

in

modo quo

dicimus. Qui ergo di-

frustra placct
discilur

modus

ipse

si

non

ila

cum dum se

docere vult, quamdiu non intelligilur, nonexistimei dixisse quod vull

elsi dixit

ut

agalur. Oportet igitur cloquenlem ecclealiquid

cere. Quia

quod ipse

quem vult donondum illi inlelligit

ei
,

siasticum,

quandosuadct

quod agendum cst,

quippe jam re-

non solum docere

nt instruat, ct delcclare ut leneat,

dixisse

pulandus esl, a quo inlellectus non

esl

si

verum etiam

ilectere ul vincal. Ipse

vero inleiieclus est, quocumque

Quod
ctere
lerest
,

si

eliam delectare vult

modo eum cui

dixerit, dixit.
dicit, aut ftefaciet
;

manet ad consensionem flectendus eloquentioD grandilate in quo id non egit usque ad ejus confessionem
,

non quocumque modo dixerit,

sed in-

denionstrala veritas,adjunclaetiam suavilatedictionis.

quomodo
ut

dicat, ut facial. Sicut est autem, ut

,

CAPUT

XIV.

Dictionis suavitas pro ralionc argiicst.

tenealur ad audiendum

delectandus audilor

ita fle-

menti procurandu

clendus
tur
,

moveatur ad agenduni. El
;

sicut deieclasi

si

suaviter loquaris

ita fleclilur

amet quod

30. Gui suavitati tantum opersc impensimi est ab hominibus, utnon solum nonfacienda, verum eliara

quod minaris, oderit quod arguis, quod comraendas ampleclalur, quod dolendum exaggeras doleat cum quid islandum pra;dicas gaudeat
polliceris, timeal
;

fugienda ac deiestanda tot et tanta mala atque lurpia, quoi malis el lurpibus discrlissinie persuasa sunt,

nou

ut eis cousentialur

scd sola dclectalioiiisgralia,

miserealur eorum quos miserandos anle oculos di-

cendo constituis
proponis
;

fugiat eos qnos

cavendos lerrendo
fieri

autem Deus ab Ecclesia sua quod de synagoga Judieorum Jeremias proplieta commelectilentur. Avertat

et

qnidquid aliud grandi eloquenlia

,

morat dicens

Pavor

et

liorrenda facta sunt super leriniijuu, et sacerdoles

potest ad commovendos animos audilorum non quid agendum sit ut sciant sed ut agant quod agendum
,

ram

Prophelm prophetabant
suis
,

plau-

sum dederunt manibus

tanlo
tcrribilior.

el

plebs
,

mea

dilexit sic.

Et

csse

jam

sciunt.
,

quid facielis in futurum (Jerem. v

prius ulique docendi
tia

30,
;

31)?0 eloquenet

28. Si auiem adhuc nesciunt

qnanlo purior
!

quanlo

soli-

sunl
ita

quam movendi. El
,

fortasse rebus ipsis cognilis

dior, tanlo velicmentior

petras
!

vere sccuris concidcns

movebuntur

ut eos

non opus

sit

majoribus elo-

huic enim rci simile esse

fecit
,

quentioe viribus
est
,

jam moveri. Quod lamen cum opus

:

per sanctos Prophelas

verbum suum, quod per hunc ipsum prophe,

laciendum est

lunc autem opus est, quando

sil
,

cum

tam Deus
a nobis
,

ipse dixit [Id. xlvi

22). Absit ilaque, absit

scicrint quid

agendum

non agunt. Ac per hoc do-

ut sacerdotes plaudant iniqua dicenlibus, et

sic.

ccre necessitatis est. Possunt enim honiines et agere

et

plebs Dei diligat

Absit a nobis

inquam

lanla

non agere quod

sciunt. Quis

autem

dixeril

eosagere

demenlia

nam
;

qnid faciemus in futurum?Et certe mi,

debere quod nesciunt? Et ideo fleciere necessitatis non

est
,

nus

intclligantur

minus placeant, minus moveant

;

quia non semper opus est

si

tanlum docenli vel

qua) dicuntur

verumtamen dicantur
audiantur
:

et justa

' ,

non

etiam delectanti conseniit auditor. Ideo

rise est fleciere
,

aulem victoduo prod-

iniqua libenter

quod ulique non

fieret,

quia

fieri

polest ni doceatur et deleilla

nisi suaviler dicerentur.

cieiur

et
si

non assentiatur. Quid auiem

desit
:

51. In populo

autem

gravi,
te

dequo dictum

est

Deo,

erunt

hoc tertium? Sed neque delectare ne-

Jn populo

cjravi

laudabo

(PsaL xxxiv,

18), nec illa

di-

cessitalis cst
strantiir
,

quandoquidem cum dicendo vera mon,

suavitas deleciabilis cst, qua

non quidem iniqua

quod ad ollicium docendi pcrtinet

,

non elo-

cuntur, sed exigua et fragilia bona

ainbitu ornantur, quali nec

spumeo verborum
stabilia

quio agilur

neque

iioc attenditur
,

ut vel ipsa vel ip,

magna atque
quod
,

dein

suni delectct eloquium

sed per seipsa

quoniam vera

center et graviter

ornarentur.

Est tale aliquid

sunt,

Unde plernmque deleclanteliam faisa patefacla atque convicta. Neque enim deleclant qnia falsa sunt sed quia falsa esse verum
manifestala deleclanl.
,

epistola bealissirai Cypriani,

ideo pulo vcl acciut scirclnr a posle-

disse
ris,

vel consullo faclum esse

qnam

linguara doctrinae christiana; sanilas ab isla

est

delectat et dictio
est.

qua hoc verum esse monstra-

redundantia revocaverit, et ad eloquentiam graviorem

tum

CAPDT

XIII,

Dicendo demum

modestioremque reslrinxerit
flectendi animi.

qualis

in ejus conseet
4

29. Propler eos autem quibus fastidientibus

non

* sic Mss. melioris notse. At editi, vera justa.

tamen dicanlur

m
sed
difficiilinie

DE DOCTRINA CHUlSTIAiNA,
gitur

S,
:

AlGtlSTINI
e(

104
doce
(I

queiilibus litleris securc aniatur, religiose appctilur,

Annuntia limc

Tim.

iv,

implclur.

Ail ergo

quodani

H)?
:

loco

qua; au-

tem
ne

sinl,

supra di.tum esl.

Nonne

ibi cst

Petamus
ubi

lianc

sedem

danl secessum vicina secreta

Seniorem

ne increpuveris, sed obsecra ut palrem {Id.

in

dum

enatici palmitum tapsus penduiis nexibus per

v, 1) ?

Non-

secunda
,

ci

dicilnr

Formam
Tim.

liabe
1,

arundtnes bajutas repunt, viteam porticum frondea lecta fecerunt

verborum saibi

norum
ei

7.'

me

audisli (II

(Cypr., Epist. l
nisi
niiral)iliter

ad

Donatum). Non di-

13)? Nonnc

dicitur: Satis age,

teipsum probabitem operarium

teritalis recte
:

cunlur

isla

affluenlissima fccundininiia graviiali displiila

exltibens

Deo, non eritbescentem, verbum

11,

tatc facundise,

scd profusione
,

traclantem [Id

15)?

Ibi cst cl
;

illud

Prwdicaverobsecra
,

cenl.

Qui vero Iiac aniant

profeclo cos qui non

ita

bum,

insta opporttuie, importuite

et

urgue

in<i)

dicunt, sed castigatius eloquuntur, non posse

qui exislimant,
isie vir

elo-

crepa tn otmti loitganimitate

,

doctrina (II Tim. iv

non judicio
noUe

ista devilare.

Quapropter

sanclus et posse se oslendit sic diccre, quia

,

Itemque ad Tilum nonne dicit episcopum juxta 'doclrinam fidelis verbi perseverantcm
esse

debere, ul

dixit

alicubi

et

quoniam postmodum nusdoctori

eccleciastico

potens
(Til.
I,

sit

in doctrina

sana
:

ct coittradicentes

redarguere

quam.

CAPUT XV.

9) ? Ibi etiani dicit

Tu

vero loquere
11
,

qum
1,

decent
,

Orandus Deus
ante concionem.

sanatn doctrinam,

seites sobrios esse (Id.

:

2)

et

quae sequuntur. Ibi ct iliud

el

Hac
et

toquere, etexltorlare,
te

32. Agit itaque noster isle eloquens, cuni el jusla

et sancta ei bona dicil, neque enim alia debet dicere;
agit ergo
ter,

increpa

cum

oinni imperio.

Neino

contemnat (Ibid.
subditos

15). Admoiie itlos priiicipibus

esse (Id.
111,

polestatibus

quantum polest cum

potuerit
el
in

ista dicil, ut intelligen:

1),

clc.

Quid ergo pulanius? Numquid

Apostolus, qui cura dicat doSpiriius sancli, ipse
illis

ul
,

libenler, ut obedienier audialur

si
,

et b;)ec se
,

contra scipsuin
clores operalione
cipit

seiiiit

posse

quantum poluerit

pietale

lim

pra-

magis oralioiium, qiiam oralorum facultale non dubilel

;

quid et
est, el

quemadmoduin doceant? An
honiinum
oflicia ipso

iiilelligen-

ul

orando pro se

ac pro

illis

quos est allocu-

dum

sancto Spiritu lar-

lurus,

sit

oralor anleciuani diclor. Ipsa hora jam ut

,

giente, in doceiidis cliam ipsis docloribus

dicat accedeiis
guin),

priusquain exseral proferenlom linlevel aniniam

silieiitem
,

cessare; et

tameii
rigat
,

non debere neque qui plantai csse aliqiiid,

(I

ad

Deum

ul cructet

neque qui
Cor.
iii,

sed Deuin qui iiicremenluin dat

iiisis

quodbiberil, vel quod impleverit

fuiidat.

Cum enim

7)?Uiidc

quoque

miiiisiris sanctis

bo-

de unaquaque

re, quai secunduiii lidem dilectioiiem-

minibus, vel eliam sanciis Angelis operaniibus,

recte
nisi

que
muiti

'

iractaiida

sunt, mulla sinl qua; dicantur, et

eis qui heec sciuiit

discit qua; pertinent

ad vivendum
ciii

nemo cum Deo,

Psalmo
es
:

modi quibus dicantur ab

fiat a

Deo

docilis

Deo \

dicilur in

quis novil quid ad pr;sens leinpus, vel iiobis dicere,

Doce me

fucere voltintalem

luam, quontam lu
cl ipsi

Deus
idein

omnium quemadmodum oportel, dicalur a nobis, iiisi in ciijus manu sunt el nos el sermones nostri (Sap. vii, 16)? Ac per hoc,
vel per nos cxpediat audiri
facit
,

nisi

qui corda
et

meus

(Psal. cxui, 10).

Unde
iis

Timolheo

videl?elquis

ut

quod oportet,

dicit apostolus, loqiieiis ulique

ad discipuium doctor
et creitita

Tu autem
tibi,

persevera in

quce didicisti,
(II

sunt

sciens a quo didiccris

Tim.

iu,

14). Sicutenira

discat quidcin

omnia quic docenda sunl, qui

ad

el

nosse

corporis medicamenta, qua; liominibus ab hominibus

vuU

el

docere; faciiUatenique diccndi, ut decet virum

:

adhibentur, nonnisi eis prosunl qiiibus Deus operatur

salulem,- qui et sine
illa
illis

ecclesiasticum, comparct
Clionis
,

horam vero

ipsius

di-

mederi potest, cum sine ipso

si

iliud

polius boiiae meiiti cogilet convenire

ail,

noii

possint, et tamen adhibeniur; ct

hoc

of-

quod Dominus
loquainini
tnini
: ;

Nolite cogilare quoinodo aut qnid

itla liora

ficiose fiut, interopera miseiicordi;c vel beneficentiae

dubilur enim vubis in

estis qui

quid toqua-

deputatur

ita et

adjumenla doctrina; tunc prosunt

non enim vos

toquimini, sed Spiritus

aiiima; adbibila per

hominem, cum Deus operatur ut

Evaiigclium dare homini, eliam

Palris veslri qui toquitur in vobis [Mattlt. x, 19, 20).

Si

prosint, qui potuit

ergo loquilur

iii

eis Spirilus sanclus, qui

perse-

non ab bominibus, neque per hominem.

quenlibus iraduiilur pro Chrislo, cur non et in eis qui

tradunt discenlibus Clirisium?

CAPUT

XVII.

Ad docenduin delectundum
pertinet triplex dicendi genus.
nitiiur diceiido

et flecten-

dum
numest,
donihil

CAPLT

XYI.

Docendi

pr(ecepta non superfluo dan-

34. Qui ergo

persuadere quod boscilicet

tur ab liomine, tametsi doctores efficiat Deus.

horiim triuni spernens, ut

do-

33. Quisquis auicm dicit non csse hominibus prae-

ceal, utdelectet, ut fleciat; oret alque agat, ul

quem-

cipiendum quid, vel

clores

quemadmodum
Spiritus
,

doceant,

si

adniodum supra
ter facit

diximus,

inielligenler,

libenler,

sanclus

ellicit

polest

dicere

ncc

obedieiiterque audiatur.
,

Quod cum

aple et convenien-

orandum nobis
ster

esse, quia Domiiius ail, Scit pater vesit,

non immeriio eloquens

dici potest, eisi

non
tria,

quid vobis necessarium

,

prius

(Id. VI

8)

aul aposlolum Pauluin

quam petatis ab eo Timolheo et Tilo

quemadinodura
Epistolas

eum
id

sequalur audiioris assensus.

Ad

ha;c

enim

estut doceat, ut delectet, ulfleclat, eliam

tria illa

non debuisse
prujciperent

pra;cipcre quid, vcl

videtur pertinere voluisse ideni ipse

eloquii,
poterit

Romani auctor
eloquens, qui

aliis.

Quas

Ires

aposlolicas

cum

ilidem dixit, Is igitur

erit

anle oculos habere debet, cui est in Ecclesia doctoris

parva submisse, modica temperate, magna gran-

persona imposila. Noiine

*

in

prima ad Timolheum
potiores,

le*

Hic vulgati omitiunt

Deo ; quod

Mss. habent

nec su-

Editi,

delectationemqu^,

6lss,

ditedmemque.

perfluo.

m
diier dlcere {Cicero, de Oratore)
illa
:

LIBER QUARTUS.
tanquara
si

m
et

adderet

mi affeclum lam crebra

testatur
?

tam aspera vocis mutatione

ncgotia saecula-

etiani Iria

et
,

sic explicaret
Is erit igitur
;

unam eamdemque
,

quid est postremo quod de rebus minimis

dicit?

senteiiliam dicens

eloquens, qui ut dout deleciet

tam grandiler
ria

Tantumne de

illo

ceat

poterit parva submisse

;

modica
materia

meruerunt? Absit. Sed hoc

facit

propler justi-

teniperate

ut flectat,

magna granditer

dicere.
in

tiam, charitatem, pietatem, quse, nulla sobria

mente

CAPUT

XVIII.

Ecclesiaslicus

orator

dubitante
sunt.

etiam in rebus quamlibet parvulis

magna

grandi semper versatur.

35. Hsec

aulem

tria ille, sicut

ab eo dicta sunt, in

37.

Sane

si

moneremus homines quemadmodura

apud

causis forensibus possei osiendere;

non autem hic,

,

ipsa negotia

saecularia vel pro se vel pro suis

hoc

esi in ecclesiasticis quacslionibus

in

quibus hu-

ecclesiasticos judices agere debereni, recte

admone-

jusmodi,
In

quem volumus enim ea parva dicuntur, ubi de rebus pecuniaillis ea niagna , ubi de salule ac de riis judicandum est
;

inlormare, serniD versatur.

remus utagerent tanquam parva submisse

de
illius viri

cum vero

disseramus eloquio,

quem volumus ea;

rum rerum

esse doctorem, quibus libcramur ab icter-

capile lioniiuum

ea veroubi nihil

horum judicanduni
scd tanlum-

nis malis, atque

ad

ffilerna

perveninms bona

ubicum-

est, nihilqiie agitur ut agat sive decernat,

que agantur
ad

hcec, sive ad

populum

sive privatim, sive

modo

ut delecielur

audilor,

inter

ulrumque quasi

unum

sive ad plures, sive ad amicos sive ad iniin

media, el ob hoc modica, hoc est moderata dixerunt. Modicis enini niodus nomcn iniposuit nam modica
:

micos, sive in perpettia diclione sive

sive in

coUoculione,

tractalibus sive in libris, sive in epistohs vel

pro parvis abusive, non proprie dicimus. In

istis

au-

longissimis vel brevissimis,

lem

nosiris,

quandoquidem omnia

loco sujieriore populis dicimus, ad

maxime quse de hominum salulem,

omnia magna
ipsis

quoniam
sima
est,

calix aquse frigidx, res

magna sunt. Nisi minima atque

forte
vilis-

ideo
ait,

minimum

aliquid

aique viiissimum
,

nec lemporariam, sed a;icrnam referre dcbemus, ubi

eliam cavendns est
sunt qu3e dicimus
niariis
;

Dominus

quod eum qui dederil discipulo ejus

(

a lernus inlerilus

non perdet mercedem suam

vero quando
nein,
iste

Matth. x
facit

42

aut

usque adco ul nec de

pecu-

doclor in Eeclcsia

inde sermo;

rebus vel acquirendis vel amittendis parva

sive

parvum

aliqnid debet existimare se dicere

et

videri debcant, quai doclor ecclesiasticus dicit,

sitilla

ideo non tenlperate, non granditcr, sed submisse sibi

esse diccndum.

magna, sive parva pecunia. Neque enim parva

Noniie quando accidit ut de hac re

est justitia,

quam profeclo et
:

in

parva pecunia custodire

Domino Quiin minimolideUs est, et in magno fideiis est {Luc. xvi, 10). Quod ergo minimura mininium esl sed in minimo fidelem esse maesl
debemus,
dic.enle
,
; ,

loqueremur ad populum, et Deus adfuit ut non incongrue diceremus, tanquam dc illa aqua frigida quae-

dam flamma surrexil (II Mach. i, 32) quaj eiiam irigida hominum pectora, ad misericordiaj opera facienda, spe
,

gnum
uir,

est.

Psam sicul ratio rotundilatis,

in

id

est ut a

coelestis inercedis

accenderel

?
'

puncto niedio omnes linece pares

extrcma ducan-

CAPUT
esse

XIX.

AUas

alio utenduni dicendi genere.

eadem
;

est in

magno

disco

quoe in

nummulo

exi-

38. Et tamen

guo

ila

ubi parva jusle geruntur,

non minuilur

jusli-

cum doctor iste dcbcat rerum dictor magnarum, non scmper cas debet granditer dicum
aliquid docetur; tcmperaie,
:

tix magniludo.

cere, sed submisse,

56. Dejudiciisdenique sxcularibus (quibus utique

nisi

cum

aliquid vituperatur sivc laudalur

cum

veroali-

pecuniariis ?

cum

loqueretur Apostoius

Audet

quid agendum est, el ad cos loquimur, qui hoc

dcbent, ncc tamen volunt, tunc ea qua:

agwe
suut,

quisquain veslrum, inquit, adversus alterum liabens ne-

magna

gotium

jndicari ab

iniquis,

et

non apud sanctos

si

An

dicenda sunt granditer, et ad flectcndos animos congruenter. El aliquando de una

nescitis quia sancti

mundum

judicabunt? El
estis

in vobis

eademque re inagna,
iiide

et.

judicabitur mundus, indigni

lis ?

qui de minimis judice-

submissc dicitur,

si

docelur
si

et lemperate, si pra;di-

Nescilis quia Angelos judicabimus,

nedum swculacon-

calur;et grandiler,

aversus

animus

ut con-

ria ?

Swcularia igitur judicia

si

liubueritis, eos qui

verlalur impellitur. Quid enim Dco ipso majus est ?

temptibiles sunlin Ecclesia, hos constituite

ud judican-

Numquid

ideo

non

discilur

'

Aut qui ddcet unitatera

dum

'.

Ad

reverenliam vobis dico. Sic non esl inter vos

,

Trinilatis, dcbel nisi

submissa disputalione agcre, ut

difficilis,

quisquam sapiens
care? Scd frater
infidelcs.

qui possit inter fratrem

fratre

suum judilioc

res ad dignoscendnm
intelligi ?

quanlum
et

datur, possit

cum

judicatur,

el

apud

Numquid
?

liic

ornamenta,

non documenta

Jam quidem omnino

delictum

est,

quia judicia

quacrunlur
auditor,
et

numquid

ut aliquid agat cst flcctendus

habetis vobiscum.

Quarenon mugis iniquilatem patimini?

facitis,

non polius ut discat inslruendus? Porro

sive de operibus
diciionis.

quare nonpoiius fraudamini? Sed vos iniquitalem

el

cum
suis,

laudatur Deus sive de scipso,

fraudatis, et hoc fratres

*.

An

nescilis quia injusti re,

quanta facics pulchra) ac splendida;

ei

gnuni Dei non ha.'redilubunl (I Cor. vi

1-9

Quid est

oborilur

qui polest

quodsic inUignalur Aposlolus,

sic corripil,

sicexprosui ani-

nemo

convenienter laudat,
!

brai, sic increpat, sic minaiur? quid esl

quod

non laudat
prai illo

At

si

potesl laudare, quem nemo quomodocumque non colatur, aut cum illo vel etiara

quantum

colantur idola, sive diBmonia, sive qua;cum;

'

Mss., collocate; et
:

dimi

prope omnes omitlunt, ad judicanquod eliam abest a graeco textu Apostoli.

quinque,
et

quc creatura

quantum

Iioc

maluin

sil,

atque ul ab

* Jlss.

hoc apud fratres.

Alii

tres, et hoc fra'

trUius.

EUiti, dicitur.

Sed concinuius Mss., discUur.

<

Sanct. August.

III.

(Qmtre.J

107 hoc malo

dici.

DE DOCTRINA CIIRISTIANA,
avcrlaiitui' honiincs, tlcbet uiique

S.
:

AUGUSTINI

108

giandiler

CAPUT XX.
diclionis

Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem, juniores ut fratres, anus ul matres, adotescentulas
ut sorores
(
I

rata est

Exempla ex
;

sacris Litteris,

primum,
,

Tim. v,

1, 2).

Et in

illis

Obsecro autem

bubniissce
:

deinde

temperalce

postrcmo

vos, fralres, per miserationem Dei, ut exhibeatis corpora

(jrandis

luvc tria ex Episiolis Puuti.

vcstra hosliam vivam, sanctam,

Deo placentem. Et

lo-

59. Submissse dictionis

exemplum

est apiid aposlo-

tus fere ipsius exliortationis locus tcmperatura habet

lum Panlum,
ail
:

ut

planius aliquid

commcmorem,

ubi

clocutionis genus

ubi

illa

pulchriora sunt, in quibus

Dicitc miln, sub Legevolentcs esse, Lcgein

non audifilios liaille (jui

slis ?

Scriptum

esl

enim, quod Abraliam duos

el

propria propriis tanquam debita reddita decenter excurrunt, sicuti est, Habentes dona diversa secundum

bnit,

unum

de ancilla,

unum
:

de libera
cst
;

sed

gratiam

quw data
;

est nobis

sive

propheliam, secundum
in ttiinistrando
;

de ancilla, secundum carnem natus

libera,

qui

aulem de

regntatn fidei

sive

mitiisteriutn,
;

sive

per repromissionem
:

quw

sunt in allcgoria. Ilccc

qui docet, in doctrina

tiotte
;

sive qui exhortatur, in exhorta;

cnim sunt duo Teslamenla

unum quidem
*

a monle Sina

qui tribuit, in simpticitate

;

qui prwest, in solti-

in servitutem generans, quce est Agar.

est

Sina enini mons

quoe niinc est

ciluditie
latiotie ;

qui miseretur, in hilarilate. Ditectio sine simu:

in

Arubi, qui conjunctus

el servit

est

liuic

odio habentesitiatum, adhwrentes bono

cliari-

Jerusalem,
est

ctim fiUis suis. Quce autem sursum

est,

tale fraternitatis invicem diligentes,

honore nmtuo pros-

Jerusulem, tibera
21-26), clc.

quce est mater nostra

[Galat.
:

venientes, slndio
servientes
,

non

pigri,
,

spiritu ferventes,
in

Domitio
,

IV,

Ilemque ubi nuiocinalur,

dico,

ei dicit

spe gaudeiites

tribulalione

patientes

Fratres,

secundum liominem

tamen liominis confacit, aut

orationi instantes,

necessilatibus sanctorum cominuni-

ftrmatum testamentum nemo irritum

super-

canles, hospitatitatem sectantes. Benedicite persequenti-

ordinat. Abraltce dictw sunl promissiones et semini ejus.

bus vos

benedicite, et

nolile matedicere.

Gaudere cum
seti-

Non
in

dicit,

El seminibus, tanquam
tuo,

in multis, sed

tanquam
autcm

gandentibus, flere
tientes

cum
1,

flentibus

idipsnm itivicem

uno,

Et semini

quod

esl Clirislus.

lloc

{Rotti.

xii,

6-16).

Et quain puichre

isla

dico,

teslamentum confirmalum a Dco, qua: post quaet triginta

oumiasiccfTusa, bimcmhri circuitu terminanlur, iVon

atta sapientes, sed hutnitibus consentienles
!

dringenlos

annos facta

est

Lex, non infirmat

liwredilas,

Et

aliquafilo

ad evacuandas promisslones. Si enim ex Lcge

post

In hoc
:

ipso, inquit, perseverantes, reddite otnni;

jam non ex promissione. Abrahce aulem per rcpromissionem donavit Deus. Et qnia occurrere polcral audiemiscogit;i!ioi)i,
iion esl

bus debita

cui tributum, tribututn

cui vectigat, vecti-

gal; cui timorem,

timorem; cui

hotioretn,

hotiorem.

Utquid ergo Lex dala

est, si

ex

illa

Qu32 membratim fusa clauduntur etiam ipsa circuitu,

hicredilas? ipse sibi

:

lioc objecii,

atque

ait

quem duo membra conlexunt

beatis, nisi
ttt

Nemini quidquam de:

velul iiiterrogans

Quid ergo Lcx? Deinde respoiidit

est,

invicemdiligatis.

Etpostpaululum
induamus arma
;

Nox

Transgressionis gratia proposita

cui promissimi est, dispusiia
diatoris.
est.
*

donec vcniret semen

prwcessit,

inquil, dies autetn appropinquavit.

et

Abjiciatucis

per Angelos in
est,

manu

ine-

vtus itaque opera tenebrarum,

sicut in die honeste

Mediator autem nnius non

Deus vero tmus

ambutemus

non

in comessationi-

Et hic occurrebat, quod

sibi ipse proposuit,

:

Lex
rcdquce

bus

et ebrietalibus, et

non

in cubilibus et impudicitiis, tion

;

ergo adversus promissa Dei ? Et respoiidil, Absit

in contentione

wmutatione

sed induile

Dominum
si

didilque ralionem, diceiis, Si enim daia esset

posset
vivificare,

Lex

Jesum

Clirislum, et carnis providentiain ne feceritis in

omnino ex Lege

esset juslitia.

Sed

concupiscentiis {Id. xiii, 6-8, 12-14).

Quod
aures

quis-

conclusit Scriplura
fide

omuia sub pcccato, ut promissio cx

{Galat.
iii

quam

ila

diccret,

Et carnis providentiam ne
;

in

con-

Jesu
;

Clirisli

daretur credentibus, elc.

cupiscentiis

fccerilis

sino
:

dubio

clausula

15-22)

vel

si

quid ejusniodi est. Pertiiiet ergo ad

numcrosiore mulceret

scd gravior inlcrpres eliam

docendi cnram non solum apeiire clausa, et nodos

solvcre qux'stionum
quajslionibus,
;

ordinem maluit tenere verborum. Quomodo autem

hoc
in groeco eloquio sonet,

sed eliam

dum hoc

agitiir, aliis

quo

est locutus
isla

Aposlo:

quae foitassis inciderint,

illas

ne

id

quod

lus, viderinl

cjus

eloquii usque ad

doctiores

dicimus improbelur per

si

aut refellatur, occurrcre:

milii

tamen quod nobis eodcm

est,

verboruin

ordine

earum solutio pariler occurierit, ne moveamus quod aulerre non possumus. Fitautera
et

tamcn

ipsa

interpretatum
rose.

nec

ibi

videtur currere

nume-

cum

incidcntes quaistioni aliyc quaeslioncs,

iiicidcntibus

et aliae

41. Sane hiinc elocutionis ornaium, qui numerosis

fit

rursus

incidenics

perlractantur
ratiocinatioiiis

atque
exlcn-

clausulis, deesse

falendum

esl auctoribus nostris.

solvunlur, in

eam longitudinem
nisi

Quod ntrum pcr

verint,
afiirinaiv;

inlerpretes
illi

factum

sit,

an (quod

daiur inlenlio, ul
vigeat, ad caput
possit.

memoria plurimura

valeal aique

magis arbitror) consulio

ha3c plausibilia devita-

undc agcbatur dispulator redire non

ne

non audco, quoniam

me

faieor

Yalde autem bonum est utquidqiiid contradici

si

ignorare. Illud lamcn scio,

quod

si

quisquam bujus
eoruindcni
fil

potest,

occurrerit, rcfutetur

ibi

occurrat, ubi

numerosilalis

pcritus

illorum

clausulas
facillime

non

erii qui

respondeat; aut pra;senti quidem, sed

numerorum
lent,

lege componat,

quod

mutatis

lacenti occurrat, el

minus sanatus absccdat.

apostolicis verbis dictio

quibusdam verbis, qua; tanlumdem

tempe-

significatione va;

40. In
*

illis

aulem

vel mutalo eorum quae invenerit ordine

nihil

In Mss. fere omnibus, qucB conjuncta est. In Mss. plerisque, dispositum.

iilorum

qux

velut

magna
illis

in

scholis

grammaticorum

aut rheto.rum didicit,

divinis viris defuisse cogno-

109
scel
:

LIBER QUARTUS.
et nuilla reperiel locutionis

110

genera tanti decoris,

in

43. Itemque ad

Romanos

agit, ut persecutiones

quie

quidem et

in nostra, sed

niaxime

sua

iiiigua
isti

luijus niundi charitate vincanlur,

spe certa in adju:

decora sunt,
flaniur,

quorum

nulluni in ei?

quibns
esl

in-

torio Dei. Agit aiitcm etgrandileret orn;ite

inqiiif,

Scimus,

lilleris invenitur.

Sed cavenduni

ne divi,

quoniam
iis

diligentibus

Deum omnia

cooperantur
sunt
*.

nis gravibusque sententiis,

dura addilur numerus

in

bonum,

qui

secundum propositum

vocali

pondus

delraliatur.
iste

Nam

illa

musica disciplina, ubi

usque adeo non
Hieronyin

nnmerus

plenissime

discitnr,

Quoniam quos ante prwscivit, et prwdestinavil conformes imaginis Filii sui, ut sit ipse primogenitus in inultis
fratribus.

deluit Prophetis nostris, ut vir doclissinuis

Quos autem

prwdestinavil, illos etvocavit; et

mus quorumdam eliam metra coiumemoret,

duntaxat lingua (Hieron.
in prologo

hebroea
:

quos vocavit, tpsos

et justificavit;

quos autem

justificavit,
?

super Job)

cujus

iltos et glorificavit.

Quidergo dicemusad hwc

7ios ?

Si Deus

ul veriiatem servaret in verbis, ha;c inde non transtulit.

pro nobis, quis co/itra

percit, sed pro nobis

Qui proprio Filio non petradidit illum,

?

Ego aulem

ul

de sensu meo loquar, qui mibi

est uticjue notior, sicut
(ieri

aliis et

quam aliorum

quam in meo
prae-

omnibus

quomodo

non etiam cum

illo

nobis omnia donavit

Quis accusabit

eioqnio,

quantum modeste

arbitror,
;

non

adversus etectos Dei? Deus qni justificat? Quis est qui

C07idein7iet ? Christus

lerniitto isios

nostris

numeros clausularum hoc mihi plus placet, quod

ita in

auctoribus

Jesus qui inortuus

est,

magis autem
pro
?

ibi

eos rarissime

quiresurrexit, qui esl in dextera Dei, qui

7iobis ?

et interpellat

invenio.

Quis nos separa bila charitale Christi? Tribidutio

42.Grande autem dicendi genus hoc maximcdistat ab islo genere temperalo, quod non lam verborum
ornalibus
ctibus.

an angustia ? an perseculio ? an fames ? an nuditas? an periculum?an gladius?Sicut scriptumest, Quoniam propter

te

comptum

esl,

qnam violentum animi

iila

affc;

mortiftcamur tota die, wstimati .Humus ut oves occisio(Psat. XLiii, 22).

Nam
si

capit eiiam

ornamenla pene onuiia

7iis

Sed

in his

omnibus superviitcimus

sed ea

non habueril, non

requirit. Fertnr qiiippe

per

eum

qui ditexit nos.

vita, tieque

Cerlus

sum enim

quia neque

impelu suo,
reril, vi

et elocutionis pulcliriludinem, si
rapit,

occurSalis

mors, neque

Angeti,neque principatus, neque

rerum

non cura decoris assumit.

prwsentia, tteque futura, ttequevirtus, ttequeattiludo, ne-

enim
lia,

est ei

proptcr quod agilur, ut vcrba congrucn-

que profundum

tteque crealura atia poterit nos separare

non

oris eligantur industria, scd poctoris

soquan-

a charitale Dei,

quw

est in

Christo Jesu

Domino

7iotro

lur ardorem.
fortis

Nam

si

auralo

gemmatoqne

ferro vir
illis

(Rom.
44.

VIII,

28 39).

armetur, intentissimus pugnae, agit (luidein

agit,

Ad

Galatas aulem quamvis tota ipsa Epistola

sit
,

armis quod
suiit
:

non quia

pretiosa, sed quia

arma

submisso dicendi genere scripta

ponit

nisi in
;

cxtrcmis

idem ipse

est tamen, el valel

*.

plurimum, eiiam

pnrtibus ubi cst eloqiiiuiu temperalum

tameii intciv
nt sine ullis
iis

cum

rimanli lelum ira facit

Agit Apostolus, ut pro

qucmdam
taiibiis

locuiu co

mutu animi,
,

evangelico minislerio palienler mala bujiis teniporis,

quidem

ornameniis

qualia

sunt in

quaj

cum

solatio

donorum Dei
iiiquit,

omnia lolerenlur. Magna

modo

posuinuis, non posset tainen nisi grandiler dici.

et

res est, el grandiler agilur, nec desunt ornamenta di-

Dies, inquit, obscrvatis, et 7nenses, et annos,

tempora.
in vos
:

cendi

Ecce,

nunc tempus acccptabile, ecce

in

Timeo vos,
Estote

7ie

forte sine causa taboraverim

'.

iiunc dies salutis.

Xullam

quoquam danles

offensio:

siciit et

ego,

quoniam
twsistis

et

ego sicut vos

fratres

nem,
in

ut

non reprehendatur ministerium nostrum

sed

precor vos

; niliit

me

Scitis quia per infirmita,

omnibus commendantes nosmetipsos ut Dei ministros,

,

tem carnis jampridem evangetizavi vobis

vestras
^

el

tentationes
;

in multa patienlia, in tribulalionibus, in nccessitatibus

in carne

mea non

sprevistis,

neque respuistis

in anyusiiis, in plagis, in carceribus, in seditionibus, in

sed sicut aiujetum Dei excepislis 7ne, sicut Christum Je-

laboribus, in vigitiis, in jejuniis, in castitate, in scientia,

in longanimitale, in

sum.

Quw

ergo fuit beatiludo vestra?Testimonium vobis

si

benignitate

in Spirilu sancto, in

perhibeo, quo7iiam
setis et dedissetis

fieri

posset

ocutos vestros e7-uis~

charitate no7i ficla, in verbo veritalis, in virtute

Dei

per
et

mihi. Ergo inimicus factus

sum

vobis

arma

justiliw a dexlris el a sinislris

'

pcr gloriam

verum prwdicans? jEmulanturvos non

dere vos
in bono

beiie; sed exclu-

ignobililatem, per

infamiam
;

et

bonam famam;

ut se-

votunt, ut eos wmnlemini.

,

ductores, et veraces

ut qui ignoramur, et cognosciel

wmutari semper
vos. Fitioli

et

Bonum est aulein non sotum cum prwsens

mur;
non

quasi morientes,
mortificati
;

ecce vivimus
,

ut coerciti,

et
;

sum apud
apud
vobis

mei, quos iterum parturio donec

ul

tristes

semper autem gaudentes

formetur Chrislus in vobis. Vettein autein nunc adcsse

vos, et

sicut egeni,

mullos aiitem ditantes; tanquam nihil hapossidentes, Vide

mulare vocem

meam

quia confundor in

bentcs, et omnia

adhuc ardentem

(Gat.w, 10-20). Numquid bic aut contraria converba sunt reddila, aut aliqua gradalione
et
sibi

Os 7ioslrum
tatum
est (II

patet

ad vos, o Corinthii; cor nostrum dilavi,

Irariis

Cor.

2-11), et cajtera

quce persequi

subnexa sunt, aut csesa

nuerunl?
et

membra

circuiiusve so-

loagum

est.

tamen non ideo

tepuit grandis affectus,

* Lov., riinanti telo mira facit. et >'ss. , rimanti telum ira facit.

Sed verius alise ediiiones Quod usurpatum est ex

quo eloquium fervere sentimus.

1 Editi, vocati sunt sancti. Et paulopost., conformes fieii. At Mss. carent vocibus, sancti et fieri ; qute praetennilti solent ab Auguslino, et a groeco textu absunt. " Editi, in vobis. At Msi. , in vos ; juxta grscum, eis

Virgilio,

^eid.

Stipitis

Hic lorre armatus obnslo, hic gravidi nodis ; quod cuique repertum
,

*
.

RiHJaoli telutn ira facit. Mss. aliquot opiimae notae

arma

justitice

dextra et

si-

umas.
*

Mss. plerique bafceat, et tentattonem vestram.

m
CAPUT
XXI.

DE DOCTRINA CllRISTIANA,

S.

AUGUSTINI
luijus operis ait
:

\\1

Exmpla

IrlpHcis liujns generis diclio,

in principio

Commolus oraculo Gepopulorum

hostibus

nis (X docloribus ccclesiusticis

neinpc Cypriuno

et

deon,

cum

audisset

quod

deficienlibus licet

Ambrosio desiuminlur.
45. Sed aposlolua isla sic
sint
;

millibus, in

uno

viro

Dominus plebem suam ab

angeli

clara sunl, iitetprofunda

Uberuret

obtulit

hwdum caprarum,
,

cujus carnem se-

atiiuc ila

conscripla menioriaiquc mandata, ut

cundum prwceptum
posuit, et ea jure

et

azijma supra petram

ul

non soluiu lcclore vel auditore, verum eliam cxposi quis in eis non superlicic sitore opus liabeant videamus conlentus altiludincni quxrat. Quapropter
,

perfudil

quw simul

virgw cacu-

mine,

quam

gerebal, angelus Dei conligit, de pelra ignis

erupit, atque ita sacriftcium

cst

quod offerebatur absumptum

indicio declaralum videlur
Christi
;

isingencra diceudi

in cis qui

istorum lccliouc ad rescientiam prolecc-

{Jud.

VI,

11-21).

Quo

rum divinarum
ruut,

alque salubrium

quod petra

illa
<

lypum habuerit corporis

Cor. x,4).

quia
pelra

camque EcdcsioC ministrarunl. BealusCyprianus

in

scriplum est,

Bibebant de consequenli petra,

submisso diccudi gencrc utilur

eo libro

ubi de
ibi

autem

eral Chrislus

(I

Quod

utique

non ad

Sacramenlo
,

calicis dispulal. Solvitur

quippe

quoe-

divinitateni ejus, sed

ad carnem relutum

est,

quwsitien-

aquam slio an eam vino mixtam dcbcat habcre. Sed solain exempli gralia aliquid inde pouendum csl. Post prinin qua qutcrilur utruui calix douiinicus
,

lium corda populorum perenni rivo sui sanguinis inundavit.

Jam

lunc igitur

iti

mysterio declaratum

esl,

quia

Dominus Jesus

in carne sua, totius

mundi peccata cru-

cipium ergoepistola?, jamsolvcre iucipiciis propositam quaislioncm Admonitos auleni nos scias, inquit, nt in
:

cifixus aboleret, nec

solum

delicta factorum, sed etiam

facti

cupidilates

animorum. Caro enim hwdi ad culpam

illecebras cupiditatum
,

calice offcrendo doininica Iraditio scrvclur

fiat

neque aliud
prior

referlur
est,
(

jus ad

sicul scriplum
et

a nobis

quam quod

pro

nobis

Dominus

Quia concupivit populus cupiditatem pessimam,

t

fecU, ut

calix qui in

coinmemorationem ejus o/fertur

dixerunt, Quis nos cibabilcarne

(iVum.

xi,

4)? Quod

vino mixtiis ojferatur.

Nam cum

dicat Cliristus
Clirisli,

Ego

igitur extendit angelus virgam, et tetigit petram, de

qua

sum

vilis

vera
,

{Joan. xv, 5); sanguis

non aqua

ignis exiit,

ostendit quod caro Domini Spiritu repleta

est utique

sed vinum; nec polest videri sanguis cjus,

et vivificati

divino, peccata
et

omniahumanw conditionisexurerel. Unde

quo redempli

sumus, csse in

calice,

quando

Dominus
49);

ait,

Ignem
,

veni miltere in lerram

{Luc.

vinum

desit culici,

quo

Clirisli

sanguis ostenditur; qui

XII,

et

CKtcra

in quibus rei docendaj ac prolib.

Scriplururum omniuin sacramento ac lestimonio proidicalur.

bandai

maxime incumbil {Ambros.

de Spiritu

Invenimus enini in Genesi circa sucramentum

prwcucurrisse,
,

sancto, in prologo).

Noc
est,

lioc idein

et

figuram doininicoi pasbibit,

,

sionis illic exstilisse

quod vinum
nudatus

quod inebriatus
fuit

quod
ct

in doino sua

cst

quod

recubuns

De genere temperato est apud Cyprianum virginilatis illa laudalio Nunc nobis ad virgines sermo est, quarum quo sublimior gloria est, major et cura. Flos
47.
:

nudis

putentibus (cmoribus; quod nuditas

filio

illa patris

est ille

ecclesiaslici
,

germinis

decus atque ornamentum

,

a medio

denotata csl

a majore vero et minore conccetera

gratiw spirilualis

Iwta indoles laudis et lionoris

,

opus

tecta {Ccn. ix,

esl

20-25),
salis sil

et

quw

necesse

non

integriim atque incorruptum

Dei imago respondens ad

porlio gregis Christi.

cxsequi,

cum

Iwc solum complecti, quod

Noe

sanctimonium Domini Gaudet per ipsas

,

illustrior
illis
:

tijpum futurw vcritaiis ostcndens, non

biberit
;

aquam

sed

vinum

atque in

lurgiler floret EcclesicB

^

et sic

imagincm dominicw passionis

expresserit.

matris gloriosa fecunditas

virginilas

quantoque plus gloriosa

,

Item

in sacerdote Mclcliisedcch
',

dominicum Sacrainen-

numero suo uddit

tanto plus

guudium ma:

tum prwfigurutum videmus

divina testntur,
et

secundum quod Scriptura

autem sacerdos Dei sum-

tris augescil.

Et alio loco in line epislolai

iiiquit
et
,

Quoinodo
est,
.

dicit

Et Melchisedecli rex Sulem

portavimus
sic

imaginem ejus qui de timo

ejus qui de cwlo est
(
I

prolulit punein et viinim. Fuil

portemus

imaginem

Cor.

mi,

el

benedixit

Abraham

{Id. xiv, 18).

Quod autem

XV, 49). Ilunc imuginem

virginitas portat, portat intC'

;

Melcliisedech ttjpum Cliristi porlarel, declarat in Psal-

grilas, scmclitas portat el veritas

porlant disciplinw Dei

,

mis Spiritus sanclus, ex persona Patris ad Filium di~

cens
:

memores
fide
,

jusliliam

cum
,

religione relinenles

stabiles in

Ante Luciferum genui

te.

Tu

es sucerdos in
>

humiles in timore

ad omnem tolerantiam
,

fortes,

wlernum sccundum ordinem Melchisedech

4). llicc et alia quae

{Psul. cix,

ad sustinendas injurias mites

diain faciles
,

ad faciendam misericoratque concordcs.

,

sequuntur hujus episloluj {Cypr.

,

fraterna pace
,

manimes
,

Epist. 03, ad Caicilium

de Sacramento

calicis),

sub-

Quw
num

vos singuta
,

bonw

virgines
et

observare

diligere,

missce diclionis

modumscrvant.quod

facile est explo-

iinplere debetis

quw Deo

Christo vacantes, ad

Domi-

rare lcgcntibus.
40. Sanctus

cui vos dicaslis, majore et meliore parte prwccditis.

facite

quoque Ambrosius cum agat rem maut euin Patri et Fiiio de-

Proveclw annis, junioribus

nutu
,

magisterium
,

minores

gnam dc
utitur;

Spirilu sancto,

prwbele mujoribus ministerium

;

comparibus inci-

monslrel a;qualem, submisso tamcn diceudi genere

tamenlum

hortamentis vos muluis excitate, wmulis de

quouiam res suscepla

noii

ornanicnta verbo-

virlule documentis

ad gloriam provocate ; durate

;

forliler,

rum, aut ad flcclendos aiiimos commolionis affcctura, sed rerum documenta desiderai. Ergo inter caetera ,
Mss. At in prius editis, dominici sacrumenti prwfiguratum videmus myslerium. Apud Cypriauuin vero, sacri'
* Sic in
p^cii

spiritualiter pergite, pervenite feliciter

tole tunc nostri,

tantum memen-

cum

incipiet in vobis virginitas honorari

el

{Cypr. Tracl. de discipUna

habilu Virginum).

48. Arabrosius etiam genere dicendi temperato e\

1

dominici sacranmlum.

Apudcypriaauin, copiosa; iaFloriacensiMs.jgen^rwa.

113

LIBER QUARTUS.
lur
,

414
,

ornato professis virginibus proponit, lanquam sub

el

colorum adulteriis

et

medicaminum
aul nigrutn

fucis in
,

exempli forma, quod moribus imilenlur,

Virgo erat
,

ct dicit
,

motdacium vera mutantur? Dotninus

potcs facere capillum
V, 56)
;

luus dicit
>

<

Non

non soliim corpore

sed ctiam menle

:

quai

unum album
et

{Matlh.

nullo doli ambilu sincerum aduiteraret affeclum

corde

et tu

ad vincendam Domitii

lui vocetti vis te esse

humilis, verbis gravis, aiiimi prudens, loquendi parcior,

potiorem. Audaci conatu

tuos inficis
;

sacritego conlcmptu crines

legendi studiosior

non

in incerto

diiiliarum

sed in

vtalo pra'sagio futurorum capillos javi tibi

prece pauperis spem reponens; intenta operi, verecunda sermoni; arbitrum vtentis solita non hominem, scd Dcum
tfuocrere;

flamtneos auspicaiis {Cypr. Tract. de disciplina et habitn

Virgintm).

Longum

cst inscrere

omnia quae seHinc

nullum
,

la;dere,

bene

velle

omnibus; assurgere
;

quuntur.
50. lUe vero posterior ut in lales diceret
:

majoribus natu

wqualibus non
,

invidere

fugere jactanista vel

illa,

tiam, rationem sequi

vultu
la'sit

amare virtulem. Quando

inquit, nascunlur incenlira viliorum, ut quwsilis colori-

parentes? quando

dissensit a propinquis?
risit

bus ora depingant,

dum

vitis displiccrc

fonnidant,

et

de

quando

faslidivil

liumilem? quando
?

debilem? quan-

adutlerio vultus mcdilcntur adutterium

castitalis.

Quanta

do

vitavit

inopem

Eos

solos solita coetus virorum invi'

hwc amcntia,
et

effigiem

mulare natura;, picluram qiuvrere;

,

sere, quos misericordia

non erubesceret, neque prwleriret

dum
csl

verentur vtarilate jndiciutn

,

prodere

sunvi ?

verecundia. Niliil torvum in oculis, nihil in verbis pro-

Prior enim de se pronuntidt

nala
:

quw

cupit viufare
,

quvd

cax,

nihil in aclu

inverecundum
,

non geslus

fractior,

ita

duvi

atii

sludcl
,

ptaccre
,

prius ipsa sibi

non incessus
poris species
talis.

solutior

non vox

petulantior, ul ipsa cor,

dispticet.

Quem

judicem
,

mulier

veriorem requiremus

simulacrum

fuerit mentis

et figura

probi-

deformilatis tuw

quam

tcipsain

quw

videri tiines ? Si
etir te

Bona

qtiippe

domus

in ipso veslibulo debet agnosci,

pulchra

es,

cur abseondcris?
,

si deforitiis,
,

formo-

ac primo prwtendat ingressu nihil inlns latere tcnebra-

sain esse mentiris

nec lua' conscientiw

ncc alicni graditigit, tu atleri

qtii

rum

tanquam lucernw lux

intus posila

fons luceat.
,

tiam erroris habitura? Jtle enim alteram

vis ptacere
:

Quid ego exsequar ciborum parcimoniam

redundantiam
teruin ipsi
;

officiorum
,

et irasceris si aviet

atteram,

adullerare

alterum ultra imturam superfuisse

lllic

al-

in tc docelur.

Mala magislra

cs iiijuriw luw.

Lenocinari

nalurw penc defuisse?

nulla iniermissa
el si

eniin rcfugit, cliain

qnw

cst p/issa

lenonem

cic liccl vitis

tempora,

liic

congeminati jejunio dies;

quando

re-

mutier, non allcri tavien, sed sibi peccat. Tolcrabitiora

ficiendi successisset voluntas, cibus

plerumque obvius qui

propemodum
citia, hic
lib. l).

in adulteiio crimina sunt

ibi

enim pudi-

vtortem arceret

non

delicias minislraret {Antbros. de

natura adutleratur {Avtbros. de Virginibus,

iic

Virginibus, lib.l, in prittcip.), elc. Hnec aulem pro-

Satis, ul exislimo, appaiel fcminas

,

siiam

pterea in exempio bujus lemperati generis posui, quia

fucis adullerent forniam

et

ad pudorem et ad limoimpelli. Proindc nc(|iio

non hic
verunt
;

agit ut virginitatem voveant quoe

nondum

vo-

rem hac facundia vebementer

sed quales esse debeant quoe jam votse sunt.

submissuni nequc lemperatum, scd grande omiiiiio

Nam
lum
,

ut aggrediatur

animus tantum ac

lale

proposi-

genus boc eloculionis agnoscimus. Et

ia liis

autcm

grandi ulique dicendi genere debet excitari et

quos duos ex oiimibiis proponcre volui.

ecclesiasiicis viris et

ct in aliis

accendi. Sed marlyr Cyprianus de liabitu virginum, non

bona, et bene,

id est sicul res

,

dc suscipiendo virginilatis proposito scripsit. Isle vero

postulat, acute, oriiate, aidcnlerquc diceniibus

pcr

magno accendit elofiiiio. 49. Verum ex eo quod ambo cgerunt, dictionis grandis exempla memorabo. Ambo quippe invecti sunt in eas quae formam pigmentis colorant vcl polius decoloranl quorum prior iile cum boc ageret,
episcopus etiam ad boc eas
,
:

mulia eorum scripia vcl dicla possunl bocc

reperiri, et assidua

iria

genera

leclione vel auditione, odmixta

eliam excrcilatione, sludcnlibiis inolescere.

CAPUT XXIL
51.
ista
:

Oinnibus generibus dictio varimda

est.

est.

ait inter ciftera

Si quis pingendi arlifex vultum aliet

Nec quisquam pra^ter disciplinam esse existimct miscerc imo quantum congruc ficri potest, omniNani quando pioiixa

cujus

et

speciem
;

corporis qualilatem

wmulo

colore

bus generibus diclio varianda

est in
fit

siynasset

ct

signalo
,

vianus alius inferret

pcrilior

jam consummatoque ul jam formata jam

,

simulacro,
picla quasi

uno gcnere, minus detinet auditorem.

ab

Cum

vero
dc-

in aliud

alio Irnnsilus, eliamsi longius eat,

:

rcformaret

gravis

prioris arlificis
te existitnas

injuria

ct

centius procedit oralio

quamvis habcant

el singula

jusia indignatio viderctur.

ratn

Tu

impune
Dei
,

lalu-

gcnera varietates suas

bus non sinuntur
in

lam improbw

tcmerilalis

audaciam

arlificis

offcnsam? Vt enim impudica circa homines

et

incesta

tepescere sensibus.
solura
,

iii sermonc cloqueniiuni, quieorum qui audiunt, frigescere vel Yerumtamen facilius submissum

fucis lenocinantibus tion sis, corruptis violatisque

quw
prw-

quam solum grandc

aniini

diutius

tolerari

polcst.
esl,

Dei sunl, pejor adullera delineris. Quod ornari

te putas,

Commotio quippe
leneri poiest,

quanlo mogis excitanda

quod putas comi, impugnatio

varicatio est veritatis.

est ista divini operis, est

:

ul nobis assentiatur audilor, lanto miiius in

ca diu

Monentis Apostoli vox

sitis

Ex-

cum
est,

fuerit
est,

quantum

satis est excitala.

purgate velus fermentum, ut

eslis

nova conspersio, sicut

est

Et ideo cavendum

ne

dum volumus

aliius eiigerc

azymi. Elenim Pascha nostrum immolatus

Chri-

quod ereclum
'

etiam inde decidat, quo fuerat exet

slus.

Ilaque fesla celebremus, non in fcrmenlo veteri,

et

Editi et Mss.

apud Augustinum,

neqne in fermento malitiw

sinceritalis el veritatis
t

nequitiw

sed

in

azymis

medicaminum. Castigamus ex
adulteriis,
^

Cyijriani libro,

colorum adutterinis et cotorum

ali-

(1

Cor. v, 7, 8).

Num

sinceritas

Ila
,

el vicdicuminum. apud Ambrosiuin. At in Augustinianis codicibus

perseverat et veriias,

quando qum sincera sunt poltuun-

quot

perdere.

m aUis,

perdidere, aut, perdiderunt.

11S

DE DOCTUINA CHIUSTIANA,

S.

AUGIISTINI

116

qu:E sunt dicUatione perduclum. Inlerpositis \cro ea quac opiis est submissius , benc rcditnr ad

ostcndcrcnt, credidi.

Moxque sermone

finito

ad agcn-

cenda

das Deo graiias corda atque ora converli. Et ecce jam^

grandiler dici

ui diclionis impclus sicut maris xstus

fit

fcrme octo vel amplius anni sunt, propilio Christo,

ex quo
illic niliil

altcmct.
liiis

x quo

ut grandc diccndi gt-nus,

,

si

diu-

lale

tentalum est

{a).

Sunl

ct alia

cst

dicendum, non debcat esse solum

interposilione varietur
:

sed alio-

mulla expcrimenla quibus didicimus, homincs, quid

in cis fecerit sapientis granditas dictionis,

rumgcnerum

ei

tainengenere

non

cla-

dictio lola iribuilur, cujus copia pravaluerit.

more
diclionis

poiius

quam

gemitu, ali^piando etiam lacrymis,

CAPUT

XXIII.

Quomodo intemiscenda
(jencra.

postremo
mutati

vita;

mulatioiie monstrassc.

54. Snbmisso cliam diccndi gcnere sunt plerique

cui generi interpo:

52. Interest

enim quod genus

sed ut quod ncscicbani, scirent, aut quod eis

natur, vel adhibcutur, certis et necessariis locis.

et in

Nam

videbalur incredibile, crederent; non autem ut agercnl quod

grandi gencre semper aut pcne semper tempe-

rala dccet cssc principia. Et in poleslate cst cloquentis

ui dicanlur
;

nonnuUa submissc,

etiau) quae

posscnt
illo-

agendum jam noverant, et agere nolehant. namque duriliam flcclendam, debet Ad granditer dici. Nam ei laiides et vituperationes quando
hujusniodi

grandilcr dici

ut ea quse dicuntur granditer, ex

cloquenter dicuntur,
sic
afficiunt

cum
,

sint in

genere temperato,
in

rum

fiant

comparalionc grandiora, eteornm laiiquam

In

quosdam

ut

non solum

laudibus et
et ipsi

umbris luniinosiora rcddaiilur.

miiie opus est
vindiciit.
aliis

quocumque aulem

viluperalionibus eloquenlia delectcntur,

laudabiliter aiipelant
,

verum

geiierc aliqua qii;x'Stionum vincula solvenda sunt, acu,

fugianique vituperabililer vi-

quod

sibi

submissum gcnus proprie

eis isla incidunt:siciibi

vere.Scd numquid omnes qui delectanlur, mutanlur^,

sicut in grandi genere
et
in

Ac

per hoc eo genere utendum est et in

duobus generibus, quando

aliquid
vel

subniisso genere

omnes qui flecluntur, agunt omnes qui docentur, sciunt,

ut

laudandum

viluperanduni,

nec

aul credunt

damnalio cujusquam

r.ec liberalio,
in

nec ad aclionem
alio ge-

CAPUT XXV.
55.

verum esse quod nesciunt? Temperatum dicendi genm quem

quamlibet assensio requiritur,

quocumque
et

in

fmem

referri decet.

nere occurrcril, genus adhibcndum

inlerponcndum

Unde

colligiiur illa
eis esse

duo genera quod

efficere

est teniperatiim. In grandi ergo geiiere inveniunt lo-

inieiidinit,

hoc

maxime necessarium,

qui sa-

cos suos duo Cictera

et in

submisso

similiter.

Tem-

piciiter ol eloquenier volunt dicere. Illud vero

quod

poralum autem genus non quidem semper, sed tamen aliquando submisso indiget, si, ut dixi, quaestio cujiis nodus est solvendus, incurrat; vel quando nonnulla
quae oriiari possenl, ideo non ornantur, sed submisso

agiiur genere tcmperato, id est, ut eloqueniia ipsa delectct,

non

est propler

seipsum usurpandum; sed ut

si

rebns quye

utililer

honesteque dicunlur,

nec docenle

indigent eloquio nec movcnle, quia et scientes et fa-

sermone dicunlur,

ul

quibusdam quasi

toris

orna-

venles auditores habent, aliqnanto promptius ex delcctalione

ipsa eloculionis, accedat vel tenacius ad-

mentorum pra;beant eminenliorem locum. Grande

auiem genus temperaia dictio non requirit ad delectaiidos quippe animos, non ad movendos ipsa
:

hairescat assensus. Nani

sale officium, in

cum

eloquentia;

sit

univer-

quocumque isiorum trium generum,

;

dicere apte ad persuasionem

suscipitur.

finis
:

aulem

id

quod
isto-

CAPUT XXIY.
53.

Sublime
si

dicendi gentis quid

inlendcris, persuadere dicendo

efficial.

in

quocumque

Non sane
et

dicenli crebrius et veheinentius ac:

rum irium gcnerum

persuasionem, sed

dicit

quidem eloqnens apte ad

aulem
submisso ge-

nisi

clamelur, ideo granditer putandus est dicere

persuadeat, ad fincm non perin

lioc

cnim
ciuiit

acumina submissi generis,

et

ornamenla

fa-

vciiit eloquenlia;. Persuadet

lcmperali.

Grandeautem genus plerumque pon-

nere vera esse quse dicit; persuadet in graiidi, ut

aganlur qure agcnda essc jam sciuntiir, nec agunlur
pcrsuadet
dicere
:

dere suo vocespremit, sed lacrymas exprimit. Deni-

que cum apud Cscsaream Maurilaniae populo dissua-

in

genere temperato, pulclire orualcque se

fine nobis quid

derem pugnam

civilem, vel polius plus

;

quam

civilem,

quo

opus esi? Appetant eun

quam Calervam vocabant neque enim

modo, verum etiam propinqui
rentes ac
filii
,

cives tantum-

qui lingua gloriantur, et se in panegyricis talibusque

dictionibus jactant, ubi nec docendus, nec ad aliqnid

Iratres,

postremo pa-

lapidibus inier se in duas parles divisi,

,

ageiidum movendus, scd tantummodo

auditor.

cst delectandus

per aliquot dies continuos

mniterdimicabant,
debat
:

certo tempore anni sole-

et

quisque ut qucmquepoleratocci-

Nos vero istum linem refcramiis ad alterum fmem, ut scilicet quod cfficere volumus, cum granditerdicimus, hoc etiam
isto

egi

quidem grandiler, quantum valui, ut tam

velimus, id est, ut bona

;

crudele atque inveteratum

ribus

malum de
putavi,

cordibus et
;

monon

morum

diligantnr, vel

devitentur mala

si

ab hac

eorum avellerem
egisse alirjuid

pelleremque dicendo

aclionc non sic alieni sunt homiiies, ut ad

eam grandi
,

tamen

me

cum

eos audirem

genere dictionis urgendi videanlur

aut

si

jam

id

acclamanles, sed

cum

fleiites

viderem. Acclamationiflecti

agunl, ut aganl studiosius, atque in eo firmiter perseMss. quatuor, imitantur. ilaque liber perfectus fuit sub annum 426. Nam AugusUiii in Mauritauiam Cxsareensem prolectio perliuet ad anuuni 418, cx eiiist. l'JO, et 195, n. 1. Atque apud Caesaream, ubi se concionem illam ante oclo aut amplius aimos babuisse memoral, agebat s. Doclor mense seplembri ejusdem anni 418, ex lib. de Gestis cuin Emerito.
'

bus quippc se doceri etdelectari,

indicabant.

autem lacrymis

Quas ubi aspexi, immanem Rlam consneet avis,

(fl) Hifi

ludinem a patribus
tradltam,

longeque a majoribus
hostiliier obsidebat,

qua

pectora

eorum

vcl potius, possidebal, deviciara,

antequam re

ipsa id

!17
vcrcnt. Ita
fit iit

LIBER QU ARTUS.
etiam temperati generis ornaiu, non
dis, vult utique

118
obodienter audiri. Si antem non audi-

jacianler, sed prudenter

tenti,

utamur

non ejus

fnie

con-

tur

intelligenter,

nec libenter potest. Proinde

illa

quo taniummodo

deleclatur auditor; sed lioc

tria, ut inlelligant qui

audiunt, ut delecientur, ut obe-

polius agentes, ut eliam ipso ad

bonum quod

persua-

diant, ctiam in hoc genere

delectalio principatum,

agendum

esi, ubi tenet

dere volumus, adjuvetur.

CAPUT XXVI.
tendere debet

In

unoquoqiie dicendi gencre ininteUigenter,

libenler
et

58.

Jam vcro
est

ubi movere et flectcrc grandi genere

orator, ut

opus

auditorem (quod tunc est opus, quando et

et

obedienler audiatur.

veraciter dici ct suaviler confitetur,

tamen non
dubio

56.

Illa

iiaque tria,
si

quK supra posuimus, eum

,

qui
id

vult facere qiiod dicilur),

diccndum
,

cst procul

sapienler dicit,

etiam eloquonler vult dicere

granditcr. Sed quis inovetur

si

nescit quoddicilur?
et

agere debere, ut intelligenler, ut libenter, ut obedienter audiatur,

illis

aut quis tenetur ut audial,

in isto genere
,

si

non deleclatur? Unde

non

sic

accipienda sunt tanqiiam smgula

ita

ubi ad obedienliam cor diiruni dictloet intelligenter et

tribus diccndi generibus

inlelligenter,

iribuanliir,

ul

ad

nis grandiiate flectciidum cst, nisi

submissum

ad temperaium libenter, ad
;

libenter qui dicit audiatur,

diri.

non poiesl obedienlcr au-

grande periineal obedienter audiri

hacc iria semper intendat, et

sed sic polius ut

qunnlum potest agal,

CAPUT

XXVII.

Obcdientius audiri cujus vila di-

etiam cnm in iilorum singulo quoque versatur. Nolumus enim fastidiri eliam quod submisse dicimus ac
,

ctioni respondet.

59. Habet antem ut obedienler aiidialur, qiinnta-

per hoc volumns non soluni intelligenter, verumetiam

libenier audiri. Quid
niis

cumque
tis.

grandilate dictionis majus pondiis vila dicon

qui sapienter et eloquenler dicit, vivit

aulem agimus,
nisi ut

divinis testimo-

Nam

aulem

docendo quod dicimus,

id est ut

obedicnter audiaillo

nequiler, erudit

quidem multos discendi

sit

sliidiosos,

mur,

credatur

eis,
*

opitulanle
facla sunl

cui

dicium
(

quamvis animw suw

sicut scriptum est
'.

inultlis {Eccli.
ait ei

xxxvii, 22),
:

est, Teslimonia tua

xcii, 5)?

credila

valde

Psal.

Unde

Aposlolus

Sivcoccai,

Quid eliam cupit

nisi credi, qui aliiiuid, licet

sione, sive veritate, Chrislus

nnnuntietur {Philipp.

submisso eloquio, discentibus narrat? et quis

velit audire, nisi

eum
li-

18). Christus autem veritas est, et tiimen etiam nou

auditorem nonnulla eliam suavitate

vcritate annuntiari veritas potest; id est, ut pravo et

fallaci

detineat?

Nam

si

non

intelligatur, qiiis nesciai

nec

corde, quon recta

et

vera sunt, prpcdiccntur.

qiii

benter

eum

posse, nec obedienier audiri?

,

Plerumque
dilficillimas

Sic qiiippc annuntiatur Jesus Christus ab eis

sua

auiem

diclio ipsa submissa

dum

solvit

qusestiones, et inopinata manifestatione demonstrat;

qurcrunt, non qwx Jcsu Christi. Sed quoniam boni fideles non quemlibet hominum, sed ipsum Dominum

dum

sententias acutissimas dc ncscio quibus quasi

obedicnter audiuiit,

qiii ait,
:

Quce dictmt, facite; quce

et

cavernis, unde non sperabatur, eruit, et

ostendit

autem

faciunl, facerc nofite

dicunt enim,

non faciunt

dum

adversarii convincil crrorem, et docet falsum

illo

ideo audiunlur

ulililcr, qiii

ctiam

utiliter

non agunt.

esse quod ab

dici videbalur

invictum

maxime
,

Sua enim quairere student, sed sua docere non audent,

quando adest

ei

quoddam decus non appeiitum

ila

sed

de loco

scilicet

superiore sedis

ecclesiaslic;ie,

qnodammodo
extorta
^

naturale, et nonnulla, non jactaiiticula,

quam

sana doctrina constituit. Propter qiiod ipsc Dotalibus,

sed quasi necessaria, atque, ul

dicam,
;

ipsis

rebus

minus priusqiiam de
diccret,
pra.'misit,
(J//t. xxiii, 2, 5).

quod commemoravi,

numerosilas clausularum
,

tantas acclama-

Super cathedram Motjsi sederunt

illa

tiones excital

ut vix intelligatur esse submissa.

Non
,

ergo calhedra, noii eoruni

enini quia neque incedit ornata,

neque armata

sed

sed Moysi, cogcbal cos bona dicere, eliam non bona

facientes.

tanqnam nuda congredilur, ideo non adversarium

nervis laceriisque coHidit; ei obsislentem subruit ac
deslruit

Agebant crgo sua

ilios

in vita

sua

docerc autem

sua, catliedra

non pcrmittebat aliena.

membris

foriissimis

falsitatem.
ita

Unde autem
dc-

60. Mullis itaqiie prosunt dicendoqua; non faciunt

crebro etmultum acclamatur

veritas sic demonstrata
,

dicenlibns, nisi quia

,

scd longe pluribus prodessent faciendo qu;e

dicunt.

sic defcnsa

sic invicta

Abundant enim qui malse vitK

dentes corde suo, aut eiiam
suo, atque dicentes
:

suai defensionem ex

lectal? Et in hoc igilur genere siibmisso istc nosier

ipsis siiis proepositis et docloribus quBerant,

si

respon,

doctor et dictor

id

agere debet, ut non soluin

intelli-

ad hoc erumpunt

ore
ipse

genter, veriim eliam libenter et obcdienter audiatur.

57.
Illa

quoque eloquentia generis temperati

apiid

non

facis? Ita

fit

ut

Quod mihi praecipis, cur eum non obedienter audiant

qui

eloquentem ecclesiasticum, nec inornaia relinquitur, nec indecenter ornatur nec solum hoc appetit ut de:

se ipse

non

audit,

etDei verbum quod

eis prsedicatur,

lectet,

quod solum apud

alios profitetur

verum eliam
vel respuen-

in iis quoe laudat, sive vituperat, istis appetendis vel

firmius tenendis,

illis

autem devitandis

' Editi, credibilia. At Mss. , credita. Sic passim Augusliuus, juxta graecam versionem Lxx, epislothesan. * in vulgatis, dissolvit : ac paulo infra, et (juundo nonnutla non jactanlicula. Hic vero particula, quando, abest a Mss. et sane redundat, si superius legatur , dum solvit, tili reipsa lerunt Mss. omnes.
'

Mss. plures, eicorta.

* Editi : Sicut scriptum est , Scribm et Phariscei in cathedra .mysi sederunt. Quce dicunt, facite ; quce autem facinnt, facere nolitc : dicunt enim, et non faciunt. Abest al> oniuibus Mss. ha;c ScripUirGe sententia , hunc in locum , opinanamur, immissa propter clausulam, sicut scriptum est, quaj referenda fuerat ad i^rsecedeniia verba ex Eccli. xxxvn, 22, ubi legitur , Est lir astutus multorum e.ruditor , et animai svce inutilis est : in antiqua leclioae grseca quse nunc exstat, achrestos eslin, pro cpio latinae versionis vulgatae au ctor legebat, chrestos : quandoquidem reddidit, suavis cst, quae una erat lectio in Mss. uostris Bibliis, ubi jam in excusis utraque conjunclim reperitur.
,

H9
simul

DE DOCTRINA CIIRISTIANA,
cum
ipso prsMlicatorc

S.

AUGUSTINl LIBER QUARTUS.

pra-dicatores vcritatis
uniiis veri magistri
fiiiiit,

|2d
si

conlomiiant.
,

Dcniiiue
dixisset,

nec multl magistri,

Apostolus scribciis ad Tiinotlicum

cum
;

idipsum dicanl oinnes, et

(

noa

Nemo

adolcscenliani
,

luam coutcmnal
alqiic ait
:

suhjecil

undo

sint in cis schisniala

suiit isti

ICor.

i,

10

).

Ncc deterrendi
per

non contcmnerctur

Sed forma

csto fidcfide,

vocc Jcrcmiie proplietyc,

quem Deus

lium in scrmone, in convemttione, in dileclione, in in castitale (I Tim. iv, 12).

arguit cos qui furantur vcrba ejus, unusquisque a proxi-

CAPUT

XXVIII.

mo

suo (Jerem. xxiii, 30). Qui eiiim furantur, alienum

Veritati polius

quam

verbis stU'

auferunt; vcrbiim autem Dei non est ab eis alienura,

qui obtcmpcrant ci
:

dendum. Verbis conlendere quid

sit.

potiusque

iJIe

dicit

aliena, qui

61. Talis doctor ut obedientcr audiatur, non im-

cum

dicat henc, vivit inale.

Quaccumquc cnim bona

sed ab ejus

pudentcr non solum suhmisse ac temperate

etiam grandiler
Sic
dicit,

vcrum

dicil, ejiiscxcogitari

videntur ingenio,

quia non contemplibililcrvivit.

vitiim
,

nioribus aliena sunt. Eos ilaque dixit Dcus furari ver-

namquc
(II

cligit

bonam
21)

ut cliam

bonam non
ct lio-

ba sua,

qiii boiii

volunl
sint,

vidcri,

loqucndo qua3 Dei

ncgligat

famam, sed providcat

Cor.
viii
,

jjona

coram Deo
,

sunt; ciim mali

ipsi

faciendo qua; suasunt.

si

Necsane
attendas.

uiinibus

niendo, bis consulendo. In

quantum potest illum liipso cliam sermone malit

;

dicunt hona qu;e dicuni,

diligenter

Quomodo cnim
Nou cnim
frustra

dicunt verbis, quod

ncgant factis?
:

rebus placcre quam verbis

nisi

nec aestimel

dici melius,

de talibus

ait

Aposlohis

Confiten-

quod dicilur vcrius

ncc doclor vcrlns scrviat

ait
:

sed verba doclori. Hoc esl enim quod Apostohis

Non
I,

in sapientia verbi, ne evacuetur crux Clirisli

(I

Cor.
:

Deum, fuctis autem negant (Til. i, 16). Modo ergo quodam ipsi dicunt, el rursus alio modo non ipsi diciint, quoniam utrumque verum est quod
tur se nosse

17).

Ad hoc

valet etiam
;

quod
Tim.

ait

ad Timotheum
ulile
est, nisi

Verilas

ait.

ISoliverbis contendere

ad

niliil

enim
ii,

ad

inquit, facile
esl, Qiiod

Dc talibus ciiim loquens, Qua; dicunt^ facere nolite ; hoc ; qum aulem faciunt,
ore illorum auditis,
,

stibversionem audientium
lioc ideo

(II

14). Ncqnc.

enim

ex

facite;

quod

in

dictum

est, ut adversariis

oppngnaiitibus ve-

opere vidclis

facere nolite

dicunt enim, inquit, et

ritalem, nihii nos pro verilate dicamus.

Et ubi

erit
:iit

non faciunt
ciant,

(Mattli. xxiii, 5).

Ergo quamvis non faloco

tales

quod cum ostendcrel

inter caetera
:

qiialis
sit

esse episcopusdebeat,
in doctrina

dicuiit tainen.

Sed

alio

arguens

Ut potens

sana

el

contra-

Hypocrilw, inquit, quomodo

silis

potestis

bona loqui,

cum

dicenles redarguere [Tit. i,9)? Veibis cniin contendere,

mali [Id.

xii,

34)?

Ac per hoc
ipsi

et ea quae dicunt,
,

est

non curare quomodo error

verilate vincatur

sed

quando bona dicunt, non

cel atque operc

dicunl

voluiitate scili-

quomodo

tua diclio dictioni prajferaturalterius.

,

Porro

negando quod dicunt. Unde contingit

et

qui non verbis contendit, sive submisse

sive

tempe-

ut

homo

diserlus
,

malus, sermonem quo veritas

alio
fit,

rate, sive granditer dicatjd agit verbis ut veritas pateat,

praedicelur

diccndum ab

non diserto sed bono

ipse a

veritas placeat, verilas moveal';

quoniam nec
recta esse

ipsecomponat; quod cum

alieiinm,
ille

seipso tradit

jpsa, quse pnecepti rmisct pleniludo Legiscst charitas

(I

ab alieno accipit suum.

Cum

vero boni
,

Ttm.

1,

5; elRom.

xiii,

10), ullo

modo

fideles bonis fidelibus

qiie
illa

hanc operam commodaiit

utri-

potest,

si

ea quoe diliguntur, non vera, sed falsa suiit.

sua dicunt

quia et Deus ipsorum est, cujus sunt

ipsi

Sicut autem cujus pulchrum corpus et deformis est

quicdicunt; eteasualaciunt, quaj non

coin-

animus, magis dolcndus

et corpus
;

est,

quam

si

deforme haberet
deformiter dice-

poncre
vivunt.

potuerunt

qui

secundum

illa

composite

ita

qui eloquenter ea quoe falsa sunt dicunt,

,

magis miserandi sant

rent. Quid est ergo

quam
nisi

si talia

non solum eloquenter, verum

verba in siibmisso genere
in

CAPUT XXX.
63. Sive

Concionator prwmittat orationem ad

Deum. autem apud populum

vel

etiam sapienter dicere,

sufficienlia, in

lemperato splendentia,

grandi vehe-

apud quoslibet

meniia

veris

tamen rebus,

quas audiri oporteat,

jamjamque

dicturus, sive quod apud

populum dicenlegendum,
in

adhihere? Sed qui utrumqne non potcst, dicatsapienlcr

dum

vel ab cis qui voluerint aut poluerint

;

qnod non
quod

dicil

eloquenter, poliiis

quam

dicat elo-

est dictaturus

oret ut Deus

sermonem bonum det

qiienter

dicit insipienter.

os ejus. Si cnim regina oravit Eslher, pro sure gentis

C.\PUT XXIX.
lum
Si
proferat.

Non

culpandus ecclesiastes, qni a

lcmporai

ia salutc

locutura apud regem

ut in os'ejus

peritiore sumit conscriplum eloquium,

quod ad popu-

Deus congruum sermonem daret

quanto magis orare debet, ut
qui pro aeterna
laborat
? Illi

(Estlier.

xiv, 15)
accipiat,

tale

muiius

autem ne hoc quidem

sibi

potest,

ita

conversetur,

hominum

salute in verbo et doctriiia

ut non solum
prajbeat
di
aliis

prajmium comparet, sed etiam

et sit ejus quasi copia dicen-

vero qui ea dicturi

sunt quae ab

aliis

exemplum,

accepcrunt, et antequam accipianl, orent pro eis

forma vivendi.
62. Sunt sane

quibus accipiunt, ut

eis delur

quod per eos accipere

quidam qui bene pronuntiare pos

volunt

et

cum
illi

acceperint, orcnt ut bene ei ipsi pro-

suni, quidautempronuntient, excogitarenonpossunt.

ferant, et

ad quos proferunt sumant; eide prospe-

Quod

si

ab

aliis

sumant eloquenter sapienterque con

ro exilu dictionis eidem gratias agant, a

accepisse non dubitant
rietur
,
:

quo

id

se

scriplum, niemoriacque commendent, atque ad populiim proferant

faciunt.
;

ut qui gloriatur

in illo glo-

si

eam pcrsonam

gerunt, non improbe

utile
est,

in cujus

raanu sunl et nos et sermones nostrj

Sic

enim, quod profeclo

mulli

(Sap. vu, 16).

m
CAPUT XXXI

DE VERA RELIGIONE,

S.

AUGCSTINI LIBER UNUS.

Ego
tanicn

m
quod
in his

Excnsat prolixitatemlibri..

Deo nosiro

gialias ago,

qna-

C4. Longiorevasit liber iiicquam volebam,

quam-

tuor libris non qualis cgo essera, cui multa desunt,

que pulaveram. Sed legenti vel audienti , cui gratus cui autem longus est, per partes esl, longus non est

sed qualis esse dcbeat, qui in doclrina

clnisliana,

sana,
aliis

id

est

non solum

sibi,

sed

eliam

laborare

eum

legal, qui

habere vult cognitum; de

longitudine

quem vero

co-

sludct,

quantulacumque polui facultate

disserui.

giiilionis cjus piget,

non queratur.

ADMONITIO
DE SEQUENTE LIBRO DE VERA RELIGIONE
Inter opuscula quoe S. Augustinus
(a).

nondum

presbylcr (quam diguitalcm anno 391 adeptus esl) emisil

;

in

lucem,

postremum
uli

in Retractationibus

locumassignat libro de vera Religione

Iiiijus

censemus. Jani anle annos aliquoi

argumciiii tractationem
in se

qucm idcirco ad annum 390 referendura Romaniano civi suo el Moecenati pollicitus eral,

meminit capite septimo, numero duodccimo. Id vcro

receperat scribens anno 386 conlra Acadcmicos,

libro secundo, capite tertio,

numero octavo. Porro

ipsi

in epislola

decima quinta, ad Romanianum, nunicro primo,

cpisloln cenle-

confeclum a se opus memorat,

propediem transmittendum.
quaedam proponcntcm ad hunccc librum remittit
;

Evodium posiea de

existentia Dei dubia

in

sima sexagesima secund:i, numero secundo

palelque ex epistola vigesima septima, iiumero qniulo, nd Pauli-

num, eumdem librum uiium csse ex quinque illis, quos Pentateuclium conlra Manicliceos appejlat Panii-nus, quieosab Aiypio doiio acceperat, et quorum occaslone in laudem Augustini sic exciamatin epistola vigeswna
quinla,

numeropiimo

vere salterrce, quo prwcordia nostva, nc possint soeculi vanescere errore, condiuniurl

lucerna digne supra candelabrum Ecclesiw posita,

lilice

quw

late calliolicis urbibus

et

de septiformi lijchuo pastum oleo

/a?-

lumen effundens, densas

licet

hoereticorum caligines discuiis,

tuccm
si

veritatis a confusione

tenebrarnm, splen-

dore clarifici sermvnis enubitas! elc. Certe libcr de vera Religione, rebalur. Elsi enim recens tum,
siiani caliiolici

quis alius, Iioc elogium Auguslino

demer

cum eum
;

scripsit, in verse religionis partes

perductus cssct, nec alio qiiamchri-

nomine prxdilus
in priniis

eo lamen sublinii
revcllit

modo

christianae religionis sacramenla exponit, oppositoet sirenuis-

rimique dogmaiuin
sinii

Manichaeorum

fundamenta, ut jam tumabsolutissimi doctoris

episcopi viccs iniplcverit.

lib. 1,

Vide

cap. 13,

Retractationum,
,

col.

602, a verbis

n. 1, usque

ad

col. 605, n. 9, verbis

Vitae bonse ac beata^ via.

Tunc etiam de Vera M.

Religione,

(a) In B., lihruni

de MorU)us MaaichKorum sequitur liber de Vera Religione. MeUus hic adaptari videtur, utpole natirale
M.

hbri de Doctriua clitisliaua couiplemcatuni.

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

DE VERA RELIGIONE
ncque in secta ulla, praeterquam in catholica Ecclesia mox (quod quidem christiaaae religionis caput ac luadameatum est) sic exrevincantur. Agitur de du1 hcatur, ut Maoichaeorum de diiabus prsesertim naturis seu de raali origine et natura errores phci via qua Deus homininus consulit, auctorilale credentes ad salutem vocaas, iuteiligentes ralione. Quippe ratione subnixus homo ex rehus inferioribus ad Deum eveliilur imo ad ij^sum prosequeudum admonetur ex ipsis vitiis, de quorura tri|lici genere prolixum hicscrmonem iasliluit Augustinus; qui denique unum verura Deum, id est, Trinitatem, Patrem, et Fihum, et Sjiiriiura sancLum vera reUgione colcudum esse concludit.
Prsemisso
reperiri apud Paganos,
historia
;

veram religionem non

diviaae oecoaomise erga

humanam salutem

CAPUT PRIMUM.

Pliilosophi de religione aliud in

sit

constituta,

qua unus Deus

colilur, et purgalissima

schulis docebanl, aliud in templis profitebantur.

l.Cumomiiisvitiebonseacbeatsviainvera religione

naturarum omniura, a quo universitas etinchoatur etperficitur et contine-

pietate cognoscitur principium

ADMONITIO PP. BENEDICTmORUM.

recensione consuluimus Mss. Thuaaeum, Regium, Navarricum, Sorbonicum, victorinum, Casalensem Corbeiensem, Gemmeticensem, Audoeneasem, Becceasem, Germanensem, e Bibliotheca Remensis ecclesise unum; leetiones ad nos missas Mss. Cisterciensis, Arnullensis, vaticani, et lectiones Belgicorum quinque apudLov.; editiones denique o n r > ^ Bad. Er. Lov. et Arnaldi.
liliri

In bujus

Comparavimus prcBterea

eas

omnes editiones

initio Retr. etConfess.,

t.

1,

memoratas.

M.

(a) Scriptus circiter an. Christi 390.

123
tur
:

DE VERA RELTGIONE,
hinc evidcntius crror deprolieiuliinr

S.

AUGUSTINI
si

m
quis ejus

eorum po-

tcrrogantcm non aspcrnarctur, vcl potius,

discipulus co ipso tcmpnrc
garet,

pulorum, qui mullosdcoscolcrc, quam unum verum Dcum et Dominum omnium malucruul, quod corum
sapicnlcs, quos pliilosophos vocant, scholas habebant
dissenlienles cl templa

quo vivcbat, cum intcrronon corporcis

;

cum

sibi

ab

illo

persiiadcrctur,

oculis, sed

pura mentc veritaicm videri

inhsesissct,

cui qua;-

communia. Non cnim

vel

po-

cumquc anima
pcrfcctam
dirc,
:

enm beatam
niliil

ficri

alquc

pulos vel saccrdotcs latebat, dc ipsorum dcorum nalura

ad quani pcrcipicndam

magis impc-

quam

divcrsa sentirciit,

cum suam
,

quisquc opinioncm

quam vitam

libidinibus deditam et falsas imagi-

publicc profilcri non forniidarel

posset, pcrsuadere moiirctur
;

atque omnibus,

si

ncs rerum sensibilium,

quoe nobis ab hnc scnsibili

omnes tamen cum

se-

ctaioribus suis diversa et adversa sentientibus, ad sa-

per corpus imprcssa;, varias opinioneserroresque gencrarcnt; quamobrcm sanandum esse animum

mundo

cra

commimia

nullo probibenle veniebant.

seiiscrit;

Non nunc

ad intuendam incoinmiilabilcm reriim formam, ct co-

agilur, quis
satis,

eorum verius

scd ccrte illud

dcm modo scmper

se

habcntem alquc undique

, ,

sui

quantum mibi

videlur, apparct, aliud cos in re-

ligione suscepisse

cum

populo, et aliud

eodem

ipso

populo audieule defeiulissc privalim,

CAPUT

II.

De

ncc distcnlam locis ncc tempore varialam, sed unum atque idem omni ex parte servanlem, quam non crederent esse bomincs,
ciim ipsa vere
fluere, labi
;

similem pulchritudinem

diis (juid

Socrates senserit. Mundiis

habitus.

summcque
tamen
in

sit

coetera nasci, occidere,

hic pro

Deo

et

quantum

sunt, ab

illo
:

aterno
quibus
cst,

2. Socrales tamenaudaciorcreicrlsfuisseperhibctur

Deo per

ejus veritatem fabricafa constare

in

JHrando percancmquemlibet.et lapidem quemlibet,

quidquid juraluro csset in promplu,
occurrissct.
ei

et

animse tanlum rationali et intcUectuali datum

cjiis ocleriiilatis

quasi ad

manum

ut contcmpialione perfruatur, atque af-

Credo, intelligebnt qualiacumque opera

ficiaturorneturqiic ex ea,

xlernamque vitam

possit

n;Uurae,quKadministraiUedivinaprovidontiagigncrcntur,

mereri

scd

dum nascentium

atque transeuntium re-

multo quam bominiim et quorumlibet opi(iciim esse

rum amore

ac dolorc sauciatiir, ct dediia consuetudiui

nicliora, et idco diviiiis honoribus digniora,

quam modo

ea

quic in templis colebanlur.

Non quod vere

lapis ct

liujus vita'alqiie scnsibus corporis, inanibus evanescit imaginibus, irridelcos, qui dicunt cssc aliquid, q>iod

canis esscnt colenda sapientibus, sed ut lioc

lelligerent qui posscni,

in-

nec

istis

videatur oculis, ncc ullo phaiilasmatecogite:

tanta supersiitione demcrsos

tur, sed meiite sola ct intelligentia cerni queat

cuin

esse bomines, ut emcrgcniibus hic essel

tam

turpis

hc crgo
qucereret
vir

a magistro sibi persuaderentur

ille

si

ex co

dcmonstrandusgradus,ad quem venire

Simul

si

puderet, vi-

discipulus,

utrum

si

quisquam existeret
non valcrent, aul

derent quanto magis pudeiidum esset in turpioreconsislerc.

et illos qui

magnus alque

divinus, qui talia populis persuadesi

niundum islum

visibilem,

ret credenda saltem, si percipcrc

su%nmum Deum
tanqiiam

esse opinabanlur, admonebal turpi-

qui possent percipere, non pravis opinionibus n)ultitudinis implicati, vulgaribus obrucrcniur erroribus;

ludinis 6u;c, doccns esse consequcns ut quilibct lapis

summi
*,

Dci particula jurc colerctur.

Quod

si

eum

divinis honoribus

dignum judicarct

rcspoiidcfieri,

cxsccrareiilur, niularent scntciiliam, et uiium

Deum

rel, credo, ille,

non posse hoc ab Iiominc

nisi

quaprercnl
el a

quem solum supra menlcs noslras esse, quo omnem animam ct totum istura mundum (apotenlius ad persuadcndiim scripsil Plato.
sic isli nnli crant, ut

quem

forte ipsa Dei Virius aique

Sapiontia ab ipsa

rerum nalura cxceptum, ncc hominum magisterio, sed

inlima illuminalione ab incunabulis illiistratum,
laiila

bricatum esse conslaret. Postea suavius ad legendum,

quam
enim

Non

honeslarct graiia, tanla firmilatc roborarct, tanla de-

populorum suorum opinio-

nique majestate subveherct

quoc pravi homines

ut

omnia conlcmnendo
perpetiendo

ncm
rcnl.

ad verum cultum vcri Dei, a simulacrorum sualquc ab hujus mundi vanilale converle-

cupiunt, et omnia

perstitione

qua; horrcscunl, et omnia faciendo quse mirantur, gc-

Ilaque cl ipsc Socralcs

cum populo

simulacra

nus

bumanum

ad tam salubrem fidcni

summo amore
quanli

venerabaiur, ct posl ejus damnationem morlemque,

atque auctorilate converteret. Dehonoribusvcro cjus

frustra sc consuli,

nemo ausiis est jurare pcr canem, nec appcllare quemcumque lapidem Jovem, sed baec lantummodo mcmorioc litterisquc
tis ',

cum

facile possit existimari

qiia

honores dcbeantur Sapicntire Dei,

bcrnaiUe
illc

gestante ct gu-

mandarc. Quod ulrum timore severitacognitione

pro vera salutegcnerishuniani, magnuin

an

aliqiia

temporum

fecerint, judicare

aliquid proprium, et
retur.

quod supra homines

essct,

mcred

non

est nieum.
lil.

C.^PUT

Vera

religio christiana

qum hominibus
non
credidit.

4.

Qure

si
,

facia sunt,
si

si litteris

monumeniisque ce,

persuasit^ qmdillis persuaderi posse Plato

3. Illud

lebrantur

ab una rcgione terrarum

,

in

qua sola

tameii fideniissime dixcrim, pacc

horum

unus colebatur Dcus

et

ubi talem nasci oportcbat,

viri,

omiiium, qui corum libros pcrvic;iciler diligunt, christianis

pcr lotum orbem tcrrarum missi cleeli

virtutibus

lemporibus
ct qu;c

quxnam

religio

polissimum lenencst,

atque sermonibus divini amoris incendia concilarunt

si

da

sit,

ad vcritatem ac beatitatcm via

non
in-

confirmala salubcrrima disciplina, illuminatas terras

;

csse dubitandum. Si cnim Plato ipse viveret,

Mss. sexdecim, ut tmum Deum quoererent. ' Mss. novcm oiriilluut, severitalis ; e quibus prosequitur, an alia cognilione , etc.
'

ctme

posteris reliquerunt

el,

ne de prsteritis loquar, qua;

si

potest quisque non credere,

bodie per genles po,

Gemmet.

pulosque pracdicalur
ita

In principio erat Verbum

,

et

Verbum

erat

apud Deum

et

Deus

erai

Verbum

hoc

125
erat in principio

LIBER UNUS.
apud Deum. Omnia per ipsum
diligenduni,
facla

126
IV.

CAPUT
0.

Philosophi

qui sensibilibus

toti

hairenl

sunt, etsine ipso factum est niliH {.Joan.\, 1-5). Si ad

contemnendi.

hoc percipiendum

perfruendum ul anict

Qui ergo sensibilem islum niundum contemnere

virtule

ma

sanetur, et tanloe luci liaurienda; menlis aciescon-

animam

purgandam, summo Deo subjicere

valescat, dicilur avaris, Notite vobis condere lliesauros

atque subjugare,

vanum
:

aul nialum puianl, alia ra-

interra, ubi tinea et cerugo exterminant, et nbi fnres effodiunt

coelo,
el

furantur

sed thesaurizate vobis thesauros in

ubi neque tinea neque rubigo exterminant, ncque

:

fures effodimt, neque fiirantur

tuus, ibi est et cor

tibi

enim
)

est
:

thesaurus
dicilur lu-

si tamen cum his dignum cst bonum etappetcndum fatentur, cognoscant Deuin et cedant Deo, per quem populis jam omnibus iixc credeiula pcrsuasa sunt. Quod

tione refellcndi sunt

disputare. Qui autem

tuum

Matth. vi, 19-21

ulique ab

ipsis
,

(ieret

si

tantum valerent

aut

si

xuriosis, Qui

seminal in carne,

de carne melet corru-

non

fieret

crimen invideniia; vitare non possent.

ci

plionem

qui seminat in spiritu, de spiritu metel vitam

;

Ergo cedant

quo factum

est,

nec curiosilate

teternam {Galat.\i, 8)
humiliabitur;
ct

dicilur superbis, Qui seexaltat,

1 1):

aut inani jaclantia impcdiantur quominus agnoscant,

qui sehtmiiliat, exallabitur{Luc.-\i\,

quid intersit inler paucoruni timidas

'

conjecturas, et
llli

dicilur iracundis, Accepisti alapam, para alteram

maRe-

manifestam salulem correptioncmque populorum.

xillam {Slatlh. v, 59)

inimicos vestros {Ibid.

dicitur discordiosis, Diti(jite

:

enim

si

reviviscerent,

quorum

isti

nominibus gloriantcmplaque deet flueii-

44)

dicitur superslitiosis,
)
:

tur, et invenirent referias

serla, et a cupidilate

ccclesias,

gnum
tur.

Dei inlra vos

est

{Luc. xvn, 21
videnlur
,

dioitur curio-

bonorum tcmporalium
bona

sis, JSotile

quwrere

(juai

sed

quw uon
:

viden-

tium ad spem
telligibilia

vitse setcrnoc et

spiritualia et in;

Quce enim videnlur, temporalia sunt

quce aulem
:

vocari et currere

humanum genus

dicerent

non

videntur, aterna sunt (II Cor. iv, 18)

postremo

foriasse (si tales essent, quales fuisse memoranlur)

dicitur
in

omnibus, Notitc
sunt
:

diligere

mundo

quoniam omne
,

(juod in

mundum, neque ea quai mundo est, conet

Hocc sunt quse nos persuadere populis non ausi sumus,

et

eorum
7.

potius consuetudini cessimus,

quam

illos in

cupiscentia carnis est

ct

concupiscentia oculorum,

noslram lidem voluntatemque Iraduximus.

Ilaque
si

ambilio sa;culi (1 Joan. n, 15, 16).

5. Si liaec pcr et

banc vitam

illi

viri

iiobiscum rursuin

tolum orbem jam populis legunlur,

ageie potuissent, viderent profecto cujus auctoritate

facilius

cum

veneralione libcnlissime audiunlur. Si post

tot cruces

consulerctur hominibus

et

paucis mutalis

tanlum sanguinem, tanlos ignes,

martyrum,

verbis alque scntentiis cbristiani fierent, sicut pleri-

lanto ferlilius ct uberius usque ad

Ecclesiac pullularunl. Si tol

barbans naliones
et

que recentiorum noslrorumque temporum Platonici

fecerunt.
in

iuvenum

virginum mil-

Aut

si

hoc non fatercntur neque facerent,

Jia conlemnenlium nuplias castcque viventiuin jam

superbia et invidia remanentes, nescio utrum pos-

nenio miratur

rjuod cuni fecisset Plato,

usquc adeo
,

sent ad ea ipsa quoe appctenda ct desideranda essc

dixerant,

perversnm lemporum siiorum timuit opinionem

perbibeatur sacrificassc naturse
',

ut

cum

islis

sordibus viscoquc revolnre.

Nam

ut

tanquam peccautquo-

tcrtio vitio curiositalis in

percunciandis dajnionibus,

lum

iilud abolcrclur.

Si hacc sic accipiuntur,

quo

isti

maxime

cum
illi

quibus nunc agiiur, Pagani a

modo

aniea

talia
sit.

disputarc, sic nunc contra disputare

Si lali pollicitationi alque sponsioni

chrisiiana salute revocanlur, quia

nimis puerile

est,

monsiruosum

nescio utrum talcs

pr.Tcpcdirentur viri.
relicjio.

per onines teriarum partcs quas liomines incolunt

sacra cbrisiiana iraduntur. Si
in ecclesiis, et a sacerdolibus

CAPUT
8.

V.

Inquibusseclis vera
num. Spirilus

Munusdivi-

bsc

quolidie iegunlur

sanclus.

exponuntur. Si tundunt
si

Sed quoquo modo se babeal philosophorum

non esse quajrendam, qui cadem sacra susci-

pectora qui conaniur

r;ibiies

hxc implere;

lam innumedivitiis et

jactanlia, illud cuivis intclligere facile est, religionem

aggrediunlur hanc viam, ut desertis

ab

eis

honoribus hujus mundi ex omni hominum genere uni Deo summo lotam vitam dicare volentium dcsertoe quondam insukx; ac multarum terrarum solitudo com,

piebant

cum

populis, et de

suorum deorum natura ac

summo bono,
scholis suis,

diversas contrariasque sententias in

tesle mulliludine, personabant.

eadem

plealur. Si dcnique per urbes atque oppida, caslelia,

Quod

si

hoc unum tantum vitium christiana disciplina

vicos et agros eliam

villasque privatas

in

tanlum

sanaiumvideremus, ineffabililaude pradicandam esse,

aperte persuadetur et appetitur a lerrenis aversio, et

neminem negare

oporteret. Haereses

namque tam
,

in-

unum Deuiu verumque conversio, ut quotidie per humanum genus uiia pene voce respondeat, sursum corda se liabere ad Dominum {Ex
in

numerabiles a regula

Cliristianitatis aversoe

testes

universum orbem

sunt non admitli ad communicanda Sacramenta eos

qui de Patre Dco, et Sapicnlia ejus, et
aliter

Munere divino
conanlur
et docetur,

can. Missce)

quid adhuc osciiamus crapulam liester-

senliunt et hominibus persuadere

verilas poslulat.
est
S.ic

nam,

et in
si

mortuis pecudibus divina eloquia perscrula-

quam
quod

enim creditur

mur

quando aulem ad dispulationem venitur

humanaj

salulis

caput, non aliam csse pbi-

riatonico

nomine ora crepanlia, quam pcctus vero

losophiam,

id cst sapienlioe
ii

studium, etaliam religio-

plenum, magis haberegestiraus?

nem, cum
9.

qiiorurn docirinam non approbamus, nec

Sacramenta nobiscum communicant.

'

m Mss.

Quod

iii

illis

minus mirandum

est, qui
,

eorum
iumidat

septem, sacrificusse naluroe naluram exsecra

tus,uttanquam,eUi.

sic in Mss. melioris notae. At ia vulg. legilur

m
quoque Sacramentonim
sicut nescio
qiii

DE VERA. RELIGIONE,
rilu dispnrcs
qiii

S.
11.

AUGUSTINI

m
vel injuriam suain cuin

essc voluerunt,

S;cpe ctiam sinit divina providenlia, pcr non-

Scrpenlini

npiicllanlur (a), sicut

in iilis

nullas nimiuiii tiirbulenlas carnalium homiiium sedi-

5Iaiiicha!i, sicul alii nonnulli.

Scd

magis aniin-

tioncs expolli dc congrcgalionc cliristiana, cliam boiios viros. Quaiii

advertenduin

lioc

magisquc pra^dicanduin, qui paria

contumeliam

Sacrainenla cclebrantes, lamen quia senlenlia dispaics sunt, cl crrores suos animosius deffndcre,

patientissimc pro Ecclcsix pace tulcrint, ncque ullas

novitatcs vcl scliismaiis vcl h;crcsis moliti fueiint, docebuiit homincs quain vcro alTcctu
cerilale
charilalis
,

quam

cauiius corrigerc malucrunt, exclusi a catliolica coin-

ct quaiita sin-

inunione

cl a parlicipalione
,

quamvis parium Sacra-

Deo servicndum
est,

sit.

Taiium ergo

mcntorum
iion in

propria vocabula propriosque convcnlus,

iii

virorum propositum
nibus
;

aut sedalis remearc turbi,

scrmonc tantum, sed ctiam

:

superstilione

aut

si id
,

non sinantur

vel

eadem tempeslate
autsaivior oria-

jiicruerunt

ul Plioliniani, Ariani, niultiquc prailerca.

pcrsevcranlc
tur;

vel

ne suo reditu

talis

Nain de

iis

qui scliisinata focerunt, alia qua^slio est.

ultiiii,

tcnent voluntatem

consuleiidi

etiam eis ipsis

Posset enim eos area dominica iisquc ad teinpus

itire

ventilationis veliit paloas sustinere {Maiih.

12), nisi vcnlo supcrbiai iiimia lcvilale cessisscnt, et sesc a nobis ultro scparasscnt. Judaii vero quamvis

quorum motibus perlurbationibusque cesserunt, siae ulla conventiculorum segregatione usque ad morlem defendcntes ct tcslimonio juvantcs cam fidem quam
,

in Ecclesia catholica
in occulto

proedicari sciunl.

Hos coronat
vidc-

uni omnipotcnti Deo supplicent, sola

Jia

tanieii leniporar

Pater

in occulto videns.

Rarum hoc
:

et visibilia

bona dc

illo

exspcclanles, rudimenla

tur genus, sed

tamen exempla non desunt

imo plura
ct

novi populi ab humililale surgenlia, in ipsis suis Scripturis iiimia securitate noluerunt adverlere, atque ita
in veleri
qiie in

sunt

quam
et

credi potcst. Ita

omnibus gcncribus homi,

num

exemplorum ad animarum curalionem

spiriiualis

ad

homine remanserunt.

Qiiai

cum

ila sint,

ne-

institutionem
videnlia.

populi,

ulitur

diviiia

pro-

confusione Paganorum, neque in purgamcntis

li3ereticorum,i)eque in languore schismalicorum, neque

in ca;citalc

CAPUT
12.

VII.

Catholicae Ecclesi(B religio ampleclenda.

Jud;orum qu;erenda

est rcligio, sed

apud
scrim
tibi

Quid

illa profiteatur.

eos solosqui Christiani calholici, vel orlhodoxinominantiir, id est inlegrilatis cuslodcs, et recta scctantes.

Quamobrem

cum
,

ante

paucos aniios promi-

scribere

charissime mihi Roinanianc

CAPUT

YI.

Yera

religio in sola Ecclesia catliotica

quid dc vera religione seniirem {Lib. 2 contra Acadc,

qu(e omnibus errantibus

utitur

ad provectus suos.

micos, cap.

3,?i. 8),

tcmpus

niinc

esse arhitraius
,

Boni nonnunquum ex Ecclesia per seditiosos expulsi.

sum S poslquam
ctus

tuas acerrimas intcrrogationes

,

siiic

enim Ecclesia eatholica per totum oibem valide laiequc diffusa , omnibus errantibus ulitur ad
10. Ha;c

uUo certo fineflucluare

ca charitate qua

lihi

obstri-

sum
iii

diutius sustiiierc noii possem. Repudintis

provcelus suos, et ad eorum correctionem

gilare voluerint. Utitur

cum

evi-

igitur oninibus qui

ncque

in sacris
;

pIiilosopli;in(ur
iis qiii

enim Gcntibus ad matcriam

ad probationem doctrina)
slabilitatis

nec

pliilosophia coiisccrantur
,

ct

vcl prava

operationis sux

ha;reticis

opinioiic
ct

vcl aliqua siniullatc supcrbicnics, a regiila

cailiolicse devi;iriiiit
;

su3e, schismaticis da;is

ad documcnlum

suk, JuAlios

communioiie Ecclcsi;c

et iis

ad

comparationem pulchriludinis
alios

sua;.

qui sanctarum Scriplurarum

populi graliam
,

lumcn,

ct

spiritualis

crgo

invitat,
:

excludit,

alios

relinquit, alios

quod Novum Tcslamentum vocalur,

potui brevilalc pcr,

antccedit

omnibus tamen
;

grali;ic

Dci participandae
sint

liabcre iioluerunt, qnos quanta

strinxi
:

dat polcstatem

sive

illi

formandi
,

adhuc

',

sivc

tcncnda csl nobis chrisliaiia religio

ct cjiis

reformandi, sive recolligendi

iiales

sive admittendi. Car-

Ecclesicc
lica

communicatio qu;c caiholica

a suis,

est

et calhoeiiani

autem suos,

id est viventes aut senticnies car-

nomiiiatur, non solum

verum
ipsi

ab

iialitcr,

tanquam paleas
in

tolerat

quibus

in

area fru-

omnibiis inimicis. Velint

relvci
,

noliiil
,

cnim

quoqiie

li;ie-

menla
tur.

tuliora sunt,

donec

talibus legminibus

exuan-

et

schismatum alumni
vocant.

quando non ciim

Calholicam

suis,

Sed quia

hac area pro voluntate quisquc vel

scd cuin exiraneis loquunlur

nihil aliiid
intcJligi,

palea, vel frumcnium est, tamdiu sustinctur pecca-

quam Gatholicam
nisi

Non enim possunt

tum aut error

cujuslibet

donec aut accusatorcm

iii-

hoc cain nomine discernant, quo ab universo

IIujus religionis seclandic caput esl hisioria et

vcnial, aut pravain opinioncm perlinaci aniinositate

defendat. Exclusi aulcm aut poenitendo redeunt, aut
in nequiliam malc
liberi defluunt
,

orbe nuncupatur.
15.

ad admonitionem
,

prophctia dispcnsationis temporalis divina; providcntioc,

noslra; diUgentiae

aul schisma faciunt

ad exercitagi-

pro salute generis humani

in

ajternam vitain recredita fuerit,

tionem nostnc patientia!; aut harcsim aliquam

formandi atquc reparandi.

Quk cum

gnunt, ad examen sive occasionem nostra; inlclligentise.

menlem
lialus
,

purgabit vitK

modus

divinis pra;ceptis conci,

Hi sunl exilus chrisiianorum carnalium qui non

ct

idoneam

faciei spiritualibus pcrcipiendis

potutrunt corrigi aut sustineri.

' excusis omittltur sicut , quam vocem in plerisque Mss. reperlam reslituimus, quia serpentinos a Manichseis non obscure secernit Augustinus in lib. 2 de Genesi conlra Manichseos, cap. 26., et clarius iii libro dc Hajresilius. * Editi, sive illi informandi sint adliuc. Sed sincerius Mss., formandi.

quae nec pra;terila sunt, nec futura, sed

eodem modo
;

semper niancntia,
clum

nulli mutabililali
et

obnoxia

id est,

unumipsum Deum Patrem

:

Filium etSpiritum sanin

B.,

qua Trinitale quantum

Lugd. Ven. Lov. in
M.

hac

vita

datum

est

sic juxta Er.

nunc essc arbitratus

(o) ophitae.

pQSlquam, ctc.

IM
creatura, ab

LIBER UNUS.
est instiiula,

^s^
qui duas ndturas ve.

cognita, omnis intelleclualis et animaliset corporalis

eadem

Trinitate creatrice esse in

',

qnan-

lumest,
ut aliam

et

speciem snam hal)ere

,

subsiantias singulis priiicipiis adversiis invicem rebolles esse arbitraiitur. Offeiisi

et ordinatissime

administrari

sine ulla dubitatione perspicilur;

non
sed

busdam

cnim quibusdam rebus,ei rursusquideleclati non earum quibus offenduniur

,

parlem toiius creaturse focisse inlelligalur

,

Paler, elaliam Filius

et

sed earuin quibus delectantur, volunt csse auctorem

et aliam Spiritns sanclus

simul omnia et uiiamqiiamquc naturam Patrein

fecisse per Filium in

dono

Si)iritus

sancti.
,

Omnis
natura,

enim res,
vel
Iria
si

Deum. Etcum consucludinem siiam vincere nequcunt jam carnalibus la.iueis irretiii, duas aiiimas csse \a uno corpore exislimant unam de Deo,
:

vel subslanlia, vel essentia

alio

qua; ualura-

vel

liter

hoc

sit

quod

ipsc;

quo

verbo melius enunliatur,

alteramde genle tenebrarum,

,iec fcccril,
,

simul ba;c

quam Deus

nec genueril,

babet; ut et

unum

aliquid sit, et specie propria

nec protulerit

discernatur a cseieris, et rerum ordinem non excedat.

CaPUT

VIll.

Quw

necabjccerii; sed qu* stiam vilam suos felus et animalia suum

,

suamterram'
quodam tcmautem cum
aliier

primo

aticloritate dtccti

poslronio regnuin lia;

credi-

buerit, ingenitumque principium

dimus, postmodum raiione intelligimus. Hceretici prostint Ecclesice.

sed

14.

Quo

poreadversus Dcum leboUassc, ahud quod faoerel non babcret

Deuiii
et
,

cognito, satis apparebit quanlum

homo
:

quomodo

assequi potest,
legibus
,

quam necessariis et invictis et justis Deo et Domino suo cuncta subjecta sint ex
,

quo

iila

omiiia

quae primo credidimus

nccessitate oppressum misisse buc aniinam bonam, et quamdain particulam su subsianlia; cujus commixlione
,

possct hosli resislcre non invcnirel

atque

niliil

nisi

miscela

'

auclorilatem secuti, partim sic intelliguntur, ut videamus esse cerlissima ; partim sic, ut videamus fieri

hostem temperalum esse somniani,

et

dum

nmn-

fabricalum.

posse, alque
ha.c

ita fieri

oportuisse, doleamusque

illos

non credenies,

qiii

nos antea credentes irridere,

quam nobiscum

credere maluerunt.

Non enim jam

iila

hominis sacrosancla susceptio, et Virginis partus, et raors Filii Dei pro nobis, et resurreciio a mortuis, et
in

coelum ascensio

et

consessus ad dexleram Palris,

,

17. Neque nunc opiniones eorum refelliinus, quoa parlim jam fecimus, partim quanium Deus siverit faciemus sed in hoc opcre quomodo adversiis eos iidescalholicatulasit,et quoinodo non pciturbent animum ca quibus comnioli lioniines in coruin cedunt senlentiam, rationibus quas Dominus daie dignatur,
:

et

peccatorum
,

quantum possumus demonslramns.

mis tenere
terdicere,
polerit,
te volo
,

abolitio

Illud

et judicii dies, el

corporum

sane

in pri-

qui

resuscilatio

bcne

cognila ailernitale Trinilatis et mutabi-

nosli aninuiin

non hoc me fugiendu;

n.eum

litale creaturae,

creduntur tanlum,

et

non etiam Judi,

cantur ad

summi Dei misericordiam

,

quam
est
,

generi

arroganii;^ gratia quasi solemniquidquid in his litleiis erroris iiiveuiri

hjimano exliibet
15. Sed

perlinere.

quoniam verissime diclum

ttt

Oportet

multas hwreses esse ,

(I

hocsolum mihi esse tribucndum; quid(^uid verum ei convenienler expositum, uni omnimn bonorum munerum largitori Deo.
aiilcm

probati manifesti fianl inter vos

CAPUT X. Hislofium
salutem narraturtis
religione contingat
, ,

divina:

Cor. XI, 19); utamiiretiam isto divina; providentise benelicio. Ex his enim hominibus hseretici fiuiit,

oeconomiw

ercja nostrmti

ostendil
et

primum unde

qui

error iu

etiamsi essent in Ecclesia

nibilominus errarcnt.
,

Cum

quottiodo perfecla religio

Deo

autem

subveniente instauretur.

foris sunt,

plurimum prosunt
;

cendo, quod nesciunt

sed ad

non verum doverum qua-rendum car-

18.

Quamobrem
,

sit

tibi

manifestum atque perce,

ptum

nales, et ad verum aperienduin spiriluales caiholicos exciiando. Sunt enim innumerabiles in Ecclesia sancta

nullum errorem

in religione esse potuisse

,

si

Deo

probati viri, sed manifesli

non

fiunt inler

nos

quamdiu

imperitia; nostra; tenebris dclectali

,

dormire

malumus
multi
ticos
ticis
,

quam lucem

verilatis inlueri.
et

Quapropier
,

anima pro Deo suo non coleret animam aut corpus, aut phanlasmata sua (a), aut horum aliqua duo conjuncta, autcerle simul omnia sed in hac viia socielali generis humani sine dolo lemporaliter congruens
:

ut

diem Dei videant

a;lernameditaretur,

gaudeant

per haere-

unum Deum

colens; qui

nisi

de somno excitanlur. Ulamur eigo eliam haere-

ut eorum approbemus errores, sed ut calholicamdisciplinam adversus eorum insidiasasserentes,

non

permaneretincommuiabilis, nulla mulabilis nalura remaneret. Mutaii autem animam posse, non quidem
localiler,

sed lamen temporaliier

suis affectionibus

vigilantiores et cauiiores simus

eliamsi cos ad salu-

tem revocare non possumus.

quisque cognoscit. Corpus vero et lemporibus etlocis esse mutabiie cuivis adverlere facile
,

est.

Phanta-

CAPUT IX.

Mattichceorum
et
,

smala porro
error de duobus principiis

nihil sunt aliud

quam de
:

specie corporis
qua;
,

duabus animabus.
ista scriplura legentibus bonis, non adversus

corporeo sensu altracla

figmenla
,

memorise

16. Credo autem affulurum Deum, ut

mandare

ut accepta sunl
,

vel parliri
,

vel multiplivel ordinare

,

praicedente pietate

care, vel conlrahere

vel disiendere

"nam aliquam

sed adversus

omnes pravas

vel perlurbare, vel quolibet

et falsas

modo

figurare cogilando

opiniones possit valere. Contra eos tamen potissimum

facillimum est
vilare difficile.

sed

cum verum

qua;riiur, cavere et

dauvrrLiaS7er'^

'

convenmnt

proi.ter secun-

Mss.

novemdecim, atque

miseria. Ita etiam Bad, et Er,

(fl) 1

Retr-act. cap. 13, n. 2.

431
19.

DE VERA RELIGIONE,
Non ergo
,

S.

AUGUSTINI
est; quia in

132

crealura; polius qnani Crcalori ser-

at(|ue
est,

sumnia essentia, cx qua est omne qnid(|uid

viannis

ncc cvancscamus in cogilalioiiii)us noslris, ct

inquantum
cst.

quantum

esl quidqiiid est,

perfccla religio cst ()

^lerno

enini Crcalori adlucest.

bonum
2-2.

rcnles

el

nos selernilalc afliciamur necesse

Sed

quia hoc anima peccalis suis obrula et implicata, pcr

Et ideo cx Dco non est mors. Non eniin OeHs morlem fecit, nec Iwtatur in perdilione vivorum (Sop.

scipsam vidcre ac lenere non posset, nullo in rei)us humanis ad diviiia capcsseiida interposito gradu pcr
,

1,15): quoniam summa csscnlia esse facit oinnc quod cst, unde et csscnlia dicitur. Mors autcm non esse cogit quid(iuid moritur, in

quem ad

Dei simililiidinein a lerrena vita liomo nite-

quanluni nioritur. Nain

si

ca

retur, inelTabili misericordia Dei lemporali dispensa-

quaj moriuiitur, penitus morereiitur, ad nihilum sine

lione per creaiuram

nuitabilem

sed lamen aeiernis

dubio pervenirent; sed tantum moriunlur, quantuia

legibus servientem

ad commemorationem primoesuae

minus
test
:

cssentia; parlicipant

quod brcvius

ita dici

po-

perfectxque naiura;, partim singulis hominibus, partim vero

stris
ipsi

tanlo magis moriuntur, quaiilo minus sunt.

hominum

gcneri subvenitur.
,

lemporibus chrisliana religio

,

Ea est noquam cognoscere

{b).

Corpusautem minus estquam vita qu.elibet; qtioniam quantulumcumque manel in specie, pervilam manet,
qua umimquodque animal, sive qua univcrsa mundi natura adininistralur. Corpus ergo magis subsive

ac sequi
20.

securissima ac cerlissima saius est

,

Defendi aulem adversus loquaces

,

et aperiri

qux'rentibus

mullis modis potest

omnipolente ipso
ct

jacel morli
vita
,

el

idco vicinius est nihilo

quapropter

Deo per seipsum demonstranle qu3C vera sunt,

nos Angelos ctquoslibel homines adjuvanle. Eo

ad

qua; fructu corpojis delcclala negligil

Dcum

in-

haec intuenda el percipicnda bonas volunlales per bo-

clinatnr ad nihilum, et ista est nequitia.

modo
curn

CAPUT
23.
cilur, el

XII.

Lapsiis

et

repurntio toliushominis.

aulem quisque
quibus
agit.

ulilur,

qucm

videt coiigruere

iis

Hoc autcm paclo

ita

vita carnalis et

terrcna effi-

Ego ilaque diu multumque considerans

ob hoc eliam caro

est,

ct terra

nominatur; ct
ct eri-

quales oblalrantcs, et qualcs qiiairentes expertus sim,

vcl qualis ipse, sive

quamdiu

rcgnum Dei non possidebit,

amat quod
et

rem

fuerim

cum hoc modo

, ,

lalrarem, sive
milii

cum

quaere-

pitur ci qiiod amat. Id ciiiin

ulendum

putavi. Quoe

quara vila
,

quia corpiis est; el

minus est propler ipsum pecca,

vera csse
Iribue
;

perspexeris

lene, et Ecclesia; catliolicae

,

qua; falsa quce

respue

et

mihi qui

hdmo sum

lum quod amalur fit corruptibile ut fluendo deserat amatorem suum, quia et ille hoc amando descruit
Deiim. Pra;cepla enim cjus neglexit dicentis
:

ignosce;
csse
,

dubia, crcde, donec aut respuenda

lloc

aut vera esse, aut scmper credenda essc, vel

,

manduca,
ad poenas
:

el

hoc

noli (Gen.

ii,

IG, 17). Trahitur ergo

ralio doceat
in

vel pryecipiat auctorilas. liiiende igilur

,

quia diligendo infcriora, in egestate voluct in

hx>c qua; scquunlur, diligcnler ct pie

:

quantum

ptalum suarum
lur.

doloribus apud inferos ordina-

potes

tales

enim adjuvat Deus

(c).

CAPUT

XI.

Omnis

Quid

est eniin dolor, qui dicitur corporis, nisi

vHa a Deo. 31ors animw, nequilia.

corruptio repenlina salutis ejus rei

quam male ulendo

anima corruplioni obnoxiavit

sit

'

Quid autein dolor,

21. Nulla vila est quu; non

utique
in
git
lia
,

ex Dco,

qiiia

Deus
vita

qui dicilur aniini, nisi carcre mutabilibus rcbus, qui-

summa

vita est el ipse fons vilse,

nec aliqua

bus fruebatur, aut

cst totum

frui se

posse speraverat? Et hoc

,

quantum

vita est,
:

malum

csl

scd

in

quanlum vcrnequi;

quod

dicitur

malum
in

id est

peccatum

ct

ad morlem

mors aulem
homincs

viise iion est, nisi

poena peccali.
24. Si autem

quoc ab eo quod ne
,

quidquam
nihili

sit, dicta csl

ct

dum

hoc sladio vilx

humame
cu-

idfto ncqiiissiini

homines appellanlur.
contra Dci
pni;fecit,

anima degit, vincateas quasadversuin se

piditates fruendo

nulrivit

Vita ergo volunlario defectu dclicicns ab co qui eain

fecil
,

mortalibus

el

ad eas vinccndas
iili

et cujus cssentia fruebalur, et voleiis

friii

gralia Dei

se adjuvari credal,

mcnie

servicns ct
et a

legem

corporibus
;

(|uibus

eam Deus
:

bona volunlate ; sine dubilatione rcparabilur,

tis

mul-

vergil ad nihilum

cthnxj eslnequilia
est.

non quia cor-

mutaljLlibus ad

unum incommulabile

revcrlctur,
,

pus jam nibihim

Nam

ct ipsuin hahet aliijuam

,

reformaia per Sapientiam non formatam

sed por

concordiam parlium suarum

siiic

qua omnino essc

quam formanlur
tuin
ritualis
(I

univcrsa, Irueturque Deo per Spiriesl

non posset. Ergo ab co omnis concordi3c caput

lactuin

est et corpus, qui

sanclum, quod

Doniim Dei.

Ila

fil

homo

spi-

cst.

Habcl corpus quamdam

nihil csscl.

omnia judicans,
in tota

ut ipse a neinine judicetur

paccm
ille

suic formoe, sine

qua piorsiis

IJgo
et

Cor. n, 15), diligens

Domiiium Dcum suum

,

in loto

est et corporis conditor, a

quo pax omnis cst,

corde suo,

anima

in

tola

mente

et diligens

qui formaest infabricata,alquc omniuin foriiiosissima.

proximiim suum non carnaliter, scd tanquam scipsuin.

Habct aliqiiam speciein

pus. Si ergo qu;critur

sine

qua corpus
insliluerit

iioii

est cor,

Se aulem
eo
vivit,

spiritualiler diligit,

qui

cx tolo

quis

corpus

illrt

quod

in

Deum

diligit.

In

his

enim duobus

quseralur qui est omniuin speciosissiinus.

Omnis
nisi

eniin

pncceplis

tota

Lex pendet,

et

Prophela; {Mattli.

species ab

illo

cst.
,

Quis est autem hic,

unus
prima

XXII, 37-40).

Deus
(a)
(b)

una veritas

una salus omiiium

et

25. Iiide jam erit consequens ut post

mortem cor,

poralcm
I

quam dcbennis
Iioc

priino peccato

tempore

Relract. cap. lo, n. 2.

suo atque ordine suo

'

coipus restituatur pristiaae

M(l., n. 3.
Sic Msa,

(c) Ibid., Q. 4.

onmes. At Edd. babeat, fecU obnoxiam.

153
siabilitaii (),

LIBER UNUS.
quam non
in

154
necesse
est.

per se habebit, sed per ani-

ligionis auferatur
tur.

Voluntate ergo pecca,

luam slabililam
litur,

Deo. Qiix nirsus noii pcr se slabifruiliu-;

El quoniam peccari non dubium est

ne hoc qui-

sed per

Deum quo
vigebil
:

ideoquc amplius
vigel)it,

dem dubitandum

video, habcre animas liberum vo-

quam corpus
el ipsa per

corpus enim per ipsam

,

incommulabilem verilalem
ita el

qui Filius Dei

hmlatis arbiirimn. Tales enim servos suos meliores esse Deus judicavit, si ei servirent liberaliler : quod
nullo

unicus est; alque

vigebil,

corpus per ipsum Filiuin Dei

Doiio etiam
,

modo

lieri

posset

si

non voluniaie

sed neces-

quia omiiia per ipsum.

id est

cjus,

sitate servirent.

quod animae dalur,

anima,

sanclo Spirilu
el

non solum
sed
natura
qucv in,

28. Liberaliter igitur

Deo Angeli

serviunt,

neque

cui dalur, salva

paciita et sancla fil,

in

hoc Deo, sed

ipsis prodest.

Deus enim bono

alterius

ipsum etiam corpus

vivificabitur, eritque
:

non

indiget,

quoniam

a seipso est,
est
;

Quod aulem ab eo
,

sua mundissimum. Ipse enim dixit

tus sunl, el quce foris sunl

Mmddte

genitum est, idipsum

genitum.
llla

quia iion est factum

ojtis

sed

munda

erunl {Mattli. xxiii

vero qiue facta sunt,

bono inJigent,

26). Dicit et Aposlolus veslra

Vivifirubit et nwrlalia corpora

sumino

scilicet

bono,

id

propter Spiritum manentem

,

in vobis

(Rom.

viii

aulem sunt quam

tur

erant,
:

est summa esseiitia. Mmus cum per animaj peccatum mi-

11). Ablato ergo peccato

auferetur et poena peccati

,

nus ad illum moventur

;

nee tamen penitus separan-

et ubi est
est,

malum? Ubi

est

mors, contentio tua? ubi

nain

omnino

nulla essent.

Quod
:

aiitcm afrectibus
illa

mors, aculeusluus? Yincit enim essentia nibilum,

absorbeiur niors in vicloriain
( I

contiiigit animye,

hoc

locis corpori

nam
,

movetiir

et sic

Cor.

xv

Yolunlale, corpus autem spatio.

a perverso angelo persuasum

Quod
si

aiitem homini

54,55).

dicitur

eliam ad

lioc

CAPUT
26.

XIII.

Angelorum
in

di/ferentia.

utique voluntate consensit.

cis.set,

Nam

necessitale id fe-

Nec

aliquid sanclincatis

malus angelus oberit,

nullo peccaii crimine leneretur.

qui diabolus dicitur; quia et ipse,in

est,

quanlum angelus
est

CAPUT XY.
29.

Poena ipsa peccati ad resipiscendum

erudimur.

non est malus, sed

quantum perversus
est

proessct in siio genere

est imbecillosum
'

pria voluniale.

Falendum
,

enim

et

Aiigelos na-

Quod vero corpus hominis,

oplimnm
et
niorti
,

cuin ante peccatura

tnra esse mulabiles

lis
:

si

solus Deus est incominutabi-

post peccatum factiun

sed ea voluntate qua magis

,

Deum quam
in
illo
,

se dili-

dcstinatum,

quanquam

gunt

firmi et

stabiles
,

manent

ct fruuniur

justa vindicta peccali sit, plus

majeslaie ipsius

ei

uni libentissime subditi. IUe au-

mini

quam

severilalis

lamen clementiae Doostendit. Iia enim nobis suade-

tem angclus magis seipsum quam Deuin diligendo

subdilus
ei

tur a corporis
veritalis
juslilia;

voluplalibus, ad

sternam essentiam

esse noluit, et intumuit per superbiam,

et

eta sumina essentia defecit,

lapsus est

et

ob hoc

amorem nosirum oportcre converti. Et est pulchritudo cum benigniialis gralia concor-

quam fuit quia eo quod minus erat frui voluit, cum magis voluit sua polenlia frui, quam Dei. Quanquam enim non snmme, tainen anipliiis erat, quando eo quod summe est, fruebatur, quoniam Deus solus summe esi. Quidquid autem minus est quam erat,non inquantum est,sed in quanlum miiuis est, malum est. Eo enim, quo minus est quam erat tendit ad morlem. Quid autem mirum si ex defectu
Minus
est
,

dans, ut quoiiiam
cepti
ila

bonorum inferiorum dulcedine desumus, amariludine poenarum erudiamur. Nara

in

eliam noslra supplicia divina providenlia inode-

rala est, ut et

boc corpore
,

l.im

corruplibili

ad

jusliliam tcndere liceret

et deposita
,

omni superbia

uni
illi

Deo vero collum subdere niliil de seipso lidere, uiii se regendum luendumque commitlere. Iia
forliludinis verlit
in copia vero

ipso duce hoino bonse volunlatis moleslias bujus vitae

in

inopia

et

ex inopia invidentia, qua diabolus utique

usum

voluplalum

diabohis est?

prosperisque successibus temporalium, lemperanliam

CAPUT XIV.
tanquam

libero arbilrio

peccalum.

suam probat

27. Defectus aulem isie quod peccatum vocatur, si

febris invitum occuparet, recle injusta poena

acuit in tentationibus prudentiam, ut non solum in eas non iiiducatur, sed fiat
;

et roborat

eiiara vigilanlior

et in

amorem

veritalis

quse sola

videretur, qua; peccantem consequilur,

et quae

da-

non

fallit,

ardentior.

mnatio nuncupatur. Nunc vero usque adeo peccatum

voluntarium cst
si

CAPUT

XVI.

Incarnalo Verbo
consullum
est.

beneficenlius

homini

malum

ut nullo
;

modo

sit

peccalum,
ila
,

non

sit

volunlarium
,

(6)

et

lioc

qiiidem

maninulla

festum est

ut nulla

hinc doclorum paucitas

indoclorum turba dissentiat. Quare aul negandum est peccaium committi , aut fatendum est voluntale commilti.

cum omnibus modis medealur animis Deus pro lemporum opporlunitatibus, quae mira sapientia ejus ordinantur, de quibus aut non est tractaodum,
30. Sed

aut inter pios

perfectosque tractandum est

consuluil generi

nullo

et poenitendo
tenli

Non autem eam

et

recte negat peccasse

corrigi
falelur,
el

animam

qui

veniam poeni-

modo beneficentius cum ipsa Sapientia

pere dignaius

humano , quam
consub-

Dei

id est unicus Filius

daii,

perseveranlem
,

in peccalis jnsta lege

stantialis Palri et eoaiternus,

est, et

Dei daraiiari. Postremo

si

non voluntate male

faci;

totum hominem susciYerbum caro factum est, et

i,

mus, neino objurgandus

est

omnino, aut monendus

liabitavit in nobis (Joan.

vit carnalibus
,

14). Ita

enim demonstra-

quibus sublatis Christiana lex et disciplina omnis re(a) i Reiract. cap. 13, n. 4.

et

non valentibus

inlueri raenle veri-

1 Er. Lov. et Axn., beciUosum.

mbecUlum; pro quo

Bad. et Mss., '*

155

DE \ERA RELIGIONE,
excclsum
inler crcalur.is liabcal
visibiliicr
(

S.

AUGUSTINl
minus

m
J)oclrina:
ralio

tateni, corporeisqiic sensibus dcdilis, qiiam

Christiauis

intclligentibus pleiia fide digna, in-

locuni

humana

nalura, quod

lelligentibus

auiem omiii errore purgata.

non solum
aeliicrco

nam

id

polerat et in aliquo

CAPUT
quam
33.

XVII.

in

vera religione

corpore nd noslrorum aspcctuum loicranliam

oplima, seu

Velus seu

Novum Testamentum
modus, partim
in dictis
,

teniperato), sed lioniinibus in vero

bomine apparuit

spectelur.

ipsa euini natiira suscipicnda erat qua; libcranda. Et

Jamvero
',

ipse tolius doctrinsc

ne quis

forle sexus a

suo Creatore se conleniplum

apcrlissimus
factis, in

parlim similitudinibus,

in

putarot, virum suscepit, natus cx fcmina.

sacramentis, ad

omnem

anim;i; instruclionem
,

31. Nibil egit

vi

sed

omnia suadcndo

ct

mo-

excrcilationemque accommodatus
ralioiialis disciplina;

quid aliud

ncndo

(). Yeleri quippc scrvitutc iransacta, tenipus

regulam iinplevii?

Nam

et

quam my-

libertatis illuxeral,

cl

opporlune jam homiui suade-

stcriorum expositio ad ea dirigilur, qua3 aperlissime

dicta sunt.
telliguntur,

batur at(|ue salubritor,

bilrio.

quam

libcro esset crealus ar-

Et

si

ea tantum essent quae facillime in-

Miraculis coDciliavit

fidem Deo qui eral

Ila

*,

nec studiose qu*ieretur, nec suaviler in-

passione liomini qiicm gercbat.

loquens ad tiirbas
(

veniretur veritas.

Neque

si

esseiit

in Scripturis sa-

ul Deus, nunliaiam slbi malrein negavit

-48)
:

Mattli. xii,

cramenta

^,

et

in sacramcnlis

non essent signacula

et tanien, ut

Evangelium loquitur, pucr parcnii,

veritalis, satis

cum

cognilione actio convenirel.

Nunc

libus subdilus erat {Lvc.

51

).

Doctrina enim Deiis

in viiiuin
:

vero quoniam pietas timore inchoatur, charitate perficitur

;

apparebat, xtaiibus homo. Itein

aquam

con-

populus timore constrictus tempore scrvitutis

versurus ut Deus,
tibi

dicit,

Recede a me, mulier

venil liora
,

milii et
ii,

in

vcteri

Lege

inultis

Sacramentis onerahaiur. Iloc

quid esl?

Nondum

mea [Joun.

4).

ciiim lalibus utile erat ad desidcrandam graliam Dei,

Cum

aulem venisset hora

qua ut homo morcrclur,

qua; pcr Prophetas venlura cancbalur.

Qux

ubi venit,
iii

de cruce cognilam matrcm commendavit discipulo,

ab ipsa Dei Sapientia homine assumpto, a quo

libertaiem vocali

quem pr
lites

csleris diligebal [Id. xix 26, 27). Satel-

sumus

^,

pauca Saciamenla salu-

voluptaturn divilias
:

perniciose populi appete-

berrima consliluta sunt, quai societalem christiani

populi, hoc est sub uno

banl

pauper csse
:

voluit.

Hoiioribus ct impcriis infilios

Deo

liberae multitudinis,

con-

hiabant

rcx

fieri noluit.
:

Carnalcs

magnum booinne genus

linerent. Mulla vero quae populo Hebraeo,

hoc

est

sub

iium putabant

tale

conjugium prolenique conteinpsit.

:

eodein uno Deo compeditae mullitudiniimposila erant,

Conlumelias supcibissime borrcbant

ab aclione reniota
manscrunt.

siint, in fide

atque interpretatione

contumeliarum
arbilrabantur
:

suslinuit.

Injurias iiitoJerabiies csse

Ita luinc

nec serviliter aliigant, et exer-

quic major injuria

quam
Mori

justuin inno:

ccnlemqiie damnari? Dolores corporis exsecrabantiir

flagcUatus

alque

cruciaius

est.

meluebant
quiB habere
vilefecit ^.

animum. 54. Quisquis autem ideo negat utrumque Testanieiiiuin ab uno Dco csse posse, quia non eisdcm sacent liberaliter

morte multaluscst. Ignominiosissiinum morlis gciius

cramentis leuclur populus nosler, quibus Jud;ci tene-

crucem pulabant
Oinnia
ritatis

crucifixus est.

Omnia

banlur vel adliuc tcnentur

ficri

potest dicere non possG

cupientes non recte vivebamus, carcndo

qiise
^,

ut unus paterfamilias juslissimus aliud imperet

vitare cupientcs a studio

deviabamus vculluin pecca-

eis eis

quibus servilutein duriorein ulilem judicat, aliud

perpetiendo dejecit.

Non enim

quos

in filiorum

gradum adoptare

dignatur. Si au-

lum
ille

cominilli potest, nisi aut

dum

appetuntur ca quaj
ilie
,

teni praicepta vilye niovenl, qiiod in veteri

Legc mi-

conlempsit, aut fuginntur quaj

sustinuil.

nora sunt

in

Evangclio niajora

et ideo putatur noi

;

32. Tola itaque vita ejus in terris

pcr bomiiicni

ad

unum Deum
,

ulraque pertinere
si

polest

qiii

hoc

quem

suscipcre dignatus cst

disciplina
niliil
,

moruni

fuit.

pulat pertui bari

unus mcdicus

alia

per minislros

Rcsurreclio vero ejus a niortuis,

natur:6
et
,

lioniinis perire

suos imbecillioribus, alia pcr seipsum valenlioribus

prjicipiat ad

cum omnia salva sunl Deo satis indicavit, qucmadmodum cuncta serviant Crcatori suo sive
,

rcparandam, vel obtinendam salutem.

,

Ut enim ars medicinae

cum cadcm maneat ncque

,

ad vindictam pcccalorum

sivc ad honiiiiis liberalio-

uUo paclo ipsa muteiur, mulat lamen prxcepta languenlibus, quia

mutabilis cst nostra

nem, quamque
subjicitur Dco.

facile

corpus anima; serviat, cuin ipsa

iierfeclis
fieri

valetudo

ila

Quibus

non solum

nulla sub;

divina providcnlia,
bilis,

cum

sit

ipsa oinnino incoinmuta-

stanlia inalum esi,

quod

nuiiquam polest
fiei
i

sed

mutabili tamcn crealurae varie subvenit, et pro

eliam uullo iualo

afficitur,

quod

per peccatum et

diversilaie
vitio

morborum

alias alia jubct aul velat

ut

vindiclam potuit. Et baic cst disciplina naluralis (6),

unde mors

incipit, et ab ipsa niorle, ad naturain

suam
* Bad. cl F,r., qui in eo erat. Paulo post Mss. Ires optimse notse habcnt, homini quem regebal. Mii cum Edd., gerebat. Llraque lecUo recepla Augustino, qui superius cap. 5, n. 3, susceilum homincm sai.ientia Dei gestanle el gubernanle

ct essentiam, ca qua?. deficiunt, id est

ad nihilum

tendunt, rcducat et firmet.

* Sic Mss. septemdecim et Arn. At Bad. Er. et Lov. habent, partim aperlissimis ralionious, partim similitudinibus., eic. * Aliesl vox, sacramenta a Mss. Germanensi , Gemmeti,

nicruissc dicit
* Ita

in Mss. At in Edd., vilia fecit.

' Mss. non habcnt voccm verilalis. lantvocem hanc a lihrariis additam,

Quidam
ct

critici

pu-

censi, et aliquot aliis non deterioris notse. 3 plerique Mss., homine assumpto, et in libertalem vocati

eorumdcm

vitio

sumus.
ralem, moralem et rationalem. Moralem snpra commenaonic ravit, cum ait vitam Christi diseiplinam morum iuisse "orro, natuialem ; mox ia sequenti capite, rationaleaa,
:

vocein sludio pro stadio obrepsisse.

{a)
I

M.

Retract. cap. 13, n. 6. 'b) Alludit ad aiiiiauam Philosoohiaj partitionem

m natu-

157

LIBER UNUS.

138
viiiari,

CAPUT

XVIIl.

~ Creaturw quare
:

mtitablles.
?

ex ipso sunt, quoe per seipsapossunt

seipsa nihil sunt
:

quia per
vitiaii-

53. Sed dicis iuihi

Quare deficiunl

Quia niula-

per ipsum autem partim non

bilia suiil. Quare mutabilia sunt? Quia non suninie sunl. Quare non sumnie sunt? Quia iuferiora sunt eo

tur, partim viliata

sananlur^

CAPUT XX.

Vnde animce

vitium.
rationalis,

a quo facta sunt. Quis ca

iiic

fecit ?

Qui suinme
,

est.

Quis
et

38. Est autem vilium

primum animaj

esl ?

Deus incomnuUabilis Triniias

Sapienliam ea
fecit, et

qnoniam

voluntas ea faciendi quae vetat sunima et intima veritas. Ita

per

summam

summa
quia

benigni-

homo de

paradiso in hoc soeculum expulsus

tate conservai.

Cur ea
esse
,

fecit ?

Ut essent. Ipsum enim

est
;

est, id est

ab setemis ad lemporalia, a copiosis ad

:

quanlumcumque

bouum

bonnm
' ;

est

summe
est,

esse UikIo fecit?

Ex

niiiilo.
sil

summuin Quonecesse

egena, a firmilate ad infirma

stanliali

non ergo

bono sub-

ad

malum

subslantiale, quia nulla substanlia

niam quidquid
iia eisi

([uanlulacumque specie

malum
bili

est; sed a

bono

iTcterno

ad bonuin teinporale,

minimum bonum , tamen bonum erit, est etcxDeoerit.Nam quoniam summa species summum bonum est minima species minimuni bonum est.
,

a bono spiriluali ad

bonum

cariiale, a

bono

intclligi-

ad

bonum

sensibile, a

bono summo ad bonum inqiiod

si

fimum. Est

igitiir

quoddam bonum,

diligit

Onine auiem bonuui, aut Deus, aut ex Deo

hoc etiam de forma

est.

Ergo
fru-

anima
est
:

raiionalis, peccal; quia

iniia illain ordinuiiiiu

est,

ex Deo cst etiam minima species. Sane quod de specie,

quare ipsum peccatum malum

non ea snbilla

dici poiest.

Neque enim

stantia qua;

peccando

diligilur.

Non crgo arbor

stra

lam speciosissimum, quam etiam formosissimum

eigo est, unde*fccit Deus omnia,
,

malum

est, qiise in

medio paradiso planiaia

scribilur,

in iaude ponitur. Id

sed divini pra;cepli iransgressio.

Qu cum consequenilla

quod quod

nuilam specieiu luibet

niliil

nuliamque formam

tem habet justam damnationeni, conlingit cx

et mali

ar-

est aliud

quam

iiihil.

Nam

illud

quod in
si

bore, qua3 contra vetilum tacla est, dignoscenlia boiii

:

comparalione perfeclorum informe dicilur,

aliquid form;, quanivis

habet

quia

cum suo peccatoanima

discit

lucrit iniplicata,
iiiler pra-cepiiiiai

exigunm, quamvis inchoatum,

hoc
id

luendo poenas,

quid inlersit

nsndum
esl,

est nihil, ac per

est nisi ex Deo.
si

quoque

in

quantum

quod custodire
sentiendo

noluit, et peccatuin

quod

fecit; al(|iie

non

hoc modo maliim, quod cavendo

iion didicit, discit

56. Quapropter eliam

laclus est
liilo.

de aliqua informi maleria

et

bonum quod non oblempcrando * minus

comparand.
fecil, et diflicullas

mundus,
et

ba;c ipsa facta est

omnino de
est,

niali-

diligebat, ardenlius diligit

Nam

quod noiidum formatum

inchoatum

tamen

39. Yitium ergo anima; esl quod

quo modo

ut formari possit

est,

Dei bene-

ex

vilio

poena esl qiiam palilur; et

et

lioc est totuin

:

maqua-

hcio formabile est:

NoniiuUum ergo

bonum est enim esse formatum. bonum est et capacitas formae ct ideo
:

lum. Facere aulem

pali

non

esl substantia

propler subslanlia noii esl malum. Sicenim nec aqua

bonorum
fecit

oiniiium auclor, qui praeslilit formam, ipse

Ita

malum
tatio

est, iicc aniinal

quod

vivit

iii

aerc;

nam

istae

etiam posse formari.

est; et

oinne quod est, in quan-

substanticE buiit: sed

in

malum

est volunlaria proecipi-

tum

potest, ex

omne quod nondiim est, in quantum eRS6 Deo habet. Quod alio modo sic dicitur :
et

aquam,

et

suffocatio qiiam mersiis palilur.

Slilus ferreus alia parte

qua scribamus,

alia

qua de-

onine formalum,in quantum formatum est;

omiie

leamus, aflabre
et

factu-s est, cl in

suo genere piilcher,

si

quod nondum formatum

lest,

quantum formari poex Deo habet. NuUa autem res obtinet integritaest, in

ad usum nostrum accommodalus. At

quispiam

ea parle scribere qiia delclur, et ea velit delere qua scrw

bitur, nullo

teni natura) suic, nisi iu

suo genere salva

aiitem est omiiis salus, a

quo

esl omiie

Ab bonum
sit.
;

eo
at

modostiluni maluin fccerit,

:

cum

ipsuin

factum jure vitiiperetur

quod

si

corrigat, ubi erit

omiie

bonum ex Deo
XIX.

salus igilur omnis ex Deo.

sunt, sed

maluin? Si

qiiis

CAPUT

Bona
cui

repenle meridinnum solem intuealur,

:

non summa bona, quoe

repercussi oculi tuibabuiilur

num

idco aut sol

ma-

vitiari

possunt.

lum
nec pernilia!
:

erit

aut oculi? Nullo

modo; sunl

cniin substan-

37. Hiiic

jam

oculi mentis palent,

scd

malum

est inordinatus aspecttis, el ipsa quoe

cioso studio vanae

facile
intelligit,

victorise caligant
(|uac

atque turbantur,

consequilur pertuibalio; quod

oculi fiierinl
recreali,
et

malum non
liix

erit,

cum

omnia

vitiamur et moriuntnr,
et

luccm suam congruenter

qu;c ad oculos per-

bona esse, quanquam ipsum vitium,

ipsa

mors,

aspexerini.
tinet,

Neque cum eadcni

sapieiiliu)
:

malum

sit.

Nisi

enim

salute aliiiua privarentur,

non
vi-

pro luce
fit

quai ad mcnleni pertinef,

eis noceret vitium vel

tiuin, nullo

mors sed
:

si

non noceret

modo

esset vilium. Si ergo saluti adversa-

tur vilium, et nullo dubiiante salus

bonum
;

esi;

bona

omnia

siint,

quibus adversalur vitium

:

quibus aulem

malum sed superstitio malum est, qua creaturai potius quam Creatori servilur; quod maliim omnino iiuUum erit, cum anima recognilo Creatore, ipsi uni se subjecerit, el cauera per eum
colilur, ipsa

adversatur viiium, ipsa viliantur

viliantur;

bona suni ergo quae

subjecla sibi csse persenserit.

40. Ita omnis corporea

sunl. Qnia

summa bona bona sunt, ex Deo sunt qnia non sumina bona sunt, non sunl Deus. Bonum ergo qiiod vitiari non potesl, Deus est. Cictcra autem omnia bona
sed ideo viiiantur, quia non
igilur
:

crcatura,

si

tantiimmodo
est

possidealnr ab aniina qua; diligit

Deum, bonimi
;

infimum, et in genere
*

siio

piiichrum
:

qiioniam forma
,

In Cisterciensi Ms.
;

habetur

partim non vitiantur

Aiii
,

ul

/.ngeli
*

partim

vitiata sanantur, ut liomines.

bec minus

Mss. septem, quantulacumque species liene.

sit,

necesse

est, etc.

''

Mss. nonnulli, quod in obtemperando.

quod

obteiti-

perando.

Sanct. August.

III.

fCinQ.J

i3D
et specie conlinctur: si
ncgligil Deuin,

DE VERA RELIGIONE,
anlcm
diligalur
;>b
(it

S.

AUGUSTINI

140

aniiriaquoc
ipsa
;

jam non corrumpetur. Nunc vero corpus quod corruinpitur aggravat aiiimam, et d.iprimit lerrena inhabitalio scnsuin nuilia cogilantem (Sap. ix, quia
15),

nc

sic

quideni innluin

sed
fil

qnoniam
poeiialib

peccatiiin maliiin est, qiio ila diligilur,

dilcctori suo, ct cuin implicat a;rumiiis, ct

:

rapiiur in ordinem

succcssionis

cxlreina corp:)niin

pascil fallacibus voluplalibus

quia nequc pcniiancnt,

pulchiitudo.

Nam

ideo extrema est, quia sinuil n

iieque saliant, sed lorqucnt doloribus, Quia (linem

ilescrit

cum

or-

polest habere omnia; scd

ccduiit,

dum
'.

alia ccdiint alijue sun.-

suum pcragit pulcbra mulabililas lcinporiim, amaniem species concupila, et per cruciaiiim

leinporalium forniarum

numenim

iii

una:a

piilchritudincm coniplenl

scntieniis discedit a sensibus, et erroribus agiiai; ut

CAPUT XXU.

lierim transeuntium adininistralio

hanc csse primam speciem putet, qua; onmium infima

est,

solis iinpiis dispHcet.

naturae scilicet corporeaj', quani

per lubricos

42. Et hoc lotuin non propterea

it.

mahim, quia

trans-

sensus caro niale delcclaia nnniiaveril', ut

cum

ali-

Sicenim

ct versus

insuogcnere pulcherest, qna:n-

quid cogitat, iiUelligere sc crcdal, umbris illusus

pliaii-

vis du;c syllakc simul dici nullo

modo

possint.

Nec

lasmatum.

Si quaiido

aulem non tcncns

iiitegiain di-

onim secunda enunlialur,

ila

nisi

prima transieril; atque

vinx providenlixdisciplinam, sed teneresearbilrans,

carni resistere conalur; nsquc ad visibilium reriim

per ordinem pervenitur ad finein, ui

cum

sola ul-

lima sonat, non secum sonantibus superioribus, forniain

imagincs pervcnit,

ct lucis

hujus quain ccrlis lerminis

lor-

lamen

et deciis metricuin

cum

pr;i'teriiis

confa-

circuiwscriptam vidct,
nial inaniler
iiis
:

imnicnsa spalia cogitalione

texta i)eilicial.

Nec ideo tamen

ars ipsa

qua versus

et Iianc

speciem'

sibi

futunc liabiiaiiose

bricalur, sic lempori ohnoxia est, ut pulchriludo cjus

pollicelur; nesciens

oculorum coiicupisceniiam

per meusuras inorarum digeralur

oninia, quibiis cfficit

sed simul

liabet

irahcre, el

cum hoc mundo

irc vclle exlra inunduni

versum non

simul habentem
;

quem proplerea ipsum

riorcin

csse nin putat, quia cjus clafalsa cogitalione distendit.

onniia, scd posicrioribus priora tollcntem

propterea

parlem per infinitum

tamen pulchrum, quia extreina

tudinis ostcnlat,

vestigia illius pulcliri-

Quod non solum de hac

luce, sed eliam

de aqua, po-

quam

constanter atque incommuta-

strcino devino, de nielle, de auro, deargenio, de ipsis

bililer ars ipsa custodit.

dcnique pulpis, vel sanguine, vel ossibus quqiumlibet

animaliuin, et cajtcris hujusmodi rebus fcicillime
potesl. Nihil
iieri

43. Itaqiie, ut nonnuUi perversi magis ainant vcr-

sum, quani ariem ipsam qua conficitur versus, quia

plus se auribus

enim

est corporis,

quod non
vel

vel
in

unum
parvo
in-

quam

inielligenlia;

dedidcrunt

iia

visum possit inunmerabiliter

spalio

cogitari,

mulli lemporalia diligunt, condilricem vero ac mode-

visum possit cadeni imaginandi faciiltateper

ratricem temporum divinam providenliam non requiruni;

finita diffundi.

Sed faciilimum

cst cxsecrari

carnem,

atque in ipsa dilectione temporalium nohnU

(lifliciUimuin

aulem non carnaliler sapeie.

Iransire

quod amant,

el

CAPUT

XXI.

Anima

lam sunt absurdi, quam

praeclari carminis

si

sediicitur,

diim fugaces corpo-

quisquam

in reciiatione

unam
Sed

ali-

rum pulclirHudiiies
41. llac ergo

consectatur.
()u;ic

quam syllabam
contingit
il-

solain perpetuo vellei audire.

ta-

perversitatc aninicc,
lil

les audilorcs

carminum non inveniuntur;

talibus au-

peccato atque supplicio,

ouinis nalura corporea

:

lud quod perSalomonemdicilur

el

Vanilas vanilantium,

tem rcruin ajstimaioribus plena suntoinnia; propterea quia nemo cst, qui non facile non modo toluni versum, sed etiam lolura carmen possit audire; lotura autem ordinem SKcnlorum sentire nuUus hominum
polest. IIuc accedil

oninia vanilas. Qua: abundantia homini in otnni lai,

bore ejus, quo ipse laborat sub sole.(Eccle.

3)? Nesi

qne enim fruslra esiaddiliim, vanitantium, quia

nilantes delrahas, qui

va-

quod carminis non suinus paiies,

facli

tanquam
;

riina scclanliir

cx-

s;ccuIorum vei'o parles damnatione

ergo canitur sub judicio nostro,
ista

sumus.

lilud
la-

trema, non erit corpus vanilas

sed in suo genere,

peraguntur de

quamvis exlremam, pulchritudinem sine ullo errove

monslrabit. Temporalium eniin specierum mulliforniitas ;ib unilale

bore nostro. Nulli aulemvicto ludi agonislici

sed tamen

placciit,
:

cum

ejus dcdecorc decori sunt

el ha?c
l;>-

Dei honiinem lapsum p. r carnalcs

enim quaedani

imitatio verilalis est.

Nec ob

aliud a

seiisus diverberavit, et muiabili varielaie multiplicavil ejus

lihus prohibeniur speclacnlis, nisi

ne uinbris reruiQ
unibra; sunt, aber-

afTeclum

ita f;icta

esl abundanlia laboriosa,

decepti, ab ipsis rebus

quarum

illae

et, si dici potest,

copiosa cgeslas,

dum

aliud et aliud

remus.

Ita universilatis liujus

conditio atque adiuini-

sequilur, el nihil

cum

eo pernianet. Sic a leinporc

cst, ut iion iu-

stratio, solis inipiis

animis dainn;ilisqiie non placet;

^,

frumeuli, vini el olei sui multiplicatus

veniat idipsum {Psal.
iv, 8, 0), id est

sed eliam

cum

iniseria caruin

mullis vcl in lerra vi-

naluiam incom-

ctricibus, vcl in ca;lo sine periculo spcctantibus placeli:

nihii enira justuin displicei justo.

mntabilem

ct singularcm,

quam

sccutns non erret, ct

asseculus non doleat. Ilabcbil eniin eliam conseqiieutein

*

CAPUT

XXIII.

Omnis

subslantia bona.
ralionalis aul pcc-

redemplioncm corporis
:

sni (liom. viii, 25),

quod

44. Quocirca,

cum omnis anima

Edili
Edili,

Natura sdlicet corporea. At Mss. decem, naluroi

dilecta nunliaverat. v.ss. octo, maledicln nmi ducta ; nWquot '^wy) , mrile r/or<r/ ; uaus, mule
* Sic Mss. plenque. At Er. Lov. et Arn , numeros in pui' chritiidincm complent. v.v. (!t s. casjlcnsis : Fed etiam animnbus sanctin cum J miseria earvtn. Lov., sed ctium uniin::libus sunctlj cimi, etc. lx)cus iateri)olaLus, ciuem Mss. plerique necnoa edilionea Bad. ct Arn. sic exbibcul : ied eliam cum tniseria, etc.

scilicet corporecB.
2

male

tipverit.
alii,

,\\\\

m-.de delectata nuntiuvetil. ' Lov. et Arn. , spem. sed melius antiquse Mss., speciem.

cditioncs et

141
caiis suis

LIBER UNUS.
misera
sit,

142
;

aul recte foctis beala

omiiis

autem irrationalis aut cedat iiotenlioii, ant pareat ' aut coniparelur Kquuli, aut certaiitem exernieliori,

amore pueros necessc csl ncccsse cst; hinc jam procedente

cesse.

adi)lcsccnles vero prope

sctaie

non

esi ne-

coat

',

aut danmato

nocoal

el

omne corpus

suie

CAPUT XXV. Quorum

ctoritati

liominum seu tibrorum uu~

aniinie servial,

quantum pro
:

ejns meriiis, et pro reest naturai uni-

de Dei cultu credmdum.

rum

oriliiie setl

smitur

nullum malum
lit

46. Quoiiiam igiiur divina providenlia,

singulis hoiiiinibus quasi privalim, sed

non solum
quid

vcrsx',

sua cuique culpa

matum. Porro cum

inlegrum
iiistauralo

universo ge;

aiiima per DeJ gialiam

resliUila, el
illi

regenerata, ot in
a

neri

humano

laiiqnam

])iibiice

consulit
ipsi

cum

subdita

uiii

quo est creala,

siiigulis agatur,

Deus qui

agil

atque

ciim qiiibus

eliam corpureinprislinamlirmitalem,
possideri, sed

noncum muuelo
ei

agitur sciunl. Quid aulcin agatur ciim genere

humano,

mundum
cum
et

possidere coeperil, nullum

per historiam commendari

voluit, el

per proplieliaiw.

inaluni eril:quia ista

inQma pulclnitudo temporalium

ipsa peragebatur, subipsa per-

Tcmpor.iliiim autom rcrum fides, sive pr*torilaruin,

sive

vicissiludinum.qua)

futurariim,

magis crcdciulo qunm inlelligendo

vel

agelur

et eiit, utscriptum esl, Cocluni

uovum
in

et

lerra

valot.

Sed nostrum est considerare, qniiius

libris

homi-

nova {hai. lxv, 17,

Apoc. xxi, 1),

non

parte labo-

nibus vel

crcdendum

sit

ad colendum rccte

raniibus animis, sed in universilate reguanlibus. Oninia

Dcum,
esl,

quce una salus est. Hujus rei priiua discopt.tlio

iis

enim
capui

vesira, inquil ApostoUis,

vos auleni Clirisli

:

ulruni

potiiis

credamus, qui ad niultos deos,

vocant. Quis

Cliristus
vir,

autem Dei

(I Cor. iii,22)
;

ct,

Capul mulieris

an

iis

qui ad

unum Deum colondum nos

cum
illi

viri Clirislus

caput uutem Chrisli Deus {Id.

dubilet eos potissimum sequendos qui ad

cant, prajscrtim

unum
?

vo-

XI, 3).

Quoniam
et

igilur viliiim animae

non natura

ejus,

multorura cultores, de hoc

,et

sed contra nalurain ejus esl, nihilque aliud cst

peccalum
naluram,

poena peccali
si

iiide

inlelligitur

qnam nuUam

uno Domiuo cuiiclorum

cerle ab uno
siiiil,

reclore consenliant
isti

et

incipit

numerus. Priusergo

sequendi

vel,

inelius ila dicitur,

nullam substanpeccalis

qui ununi

Deum suinmum sobim vorum Deum,

lius veritas

liam sive esseniiain

malum

esse.

Neque de

et

solum colendum esse dicunt. Si apud

eluxerit,
in ipsa

poenisque ejus animie efficitur, ut universilas ulla deformi.laie turpetur.

non
cnim

lum demum inigrandum

rcrum nalura major

est (a).

Sicut

Quia rationalis substantia,

qiia;

ab

est anctoritas unius

omui peccalo inunda est, Deo subjecta, subjeclis sibi

cicleris domiiiatur.

ad iinnm omnia redigenlis, nec in gencre liumano

muliitudinis ulla polentia esl nisi conscuiientis, ^d
est

Ea vero

quae peccavit,

ibi

ordinata
re-

est, ubi essc lales decet, ut

Deo conditore aique

tria

unum

sentientis

ila in

religione qui ad

unum

ctore universitalis dccora sint omnia. Et est pulcbri-

vocant,
ctorilas.

eorum major

el fide dignior csse debet au-

tudo universx creaturai per ha!C

inculpabiiis

dainnaliouem peccalorum, exercitalioncm justoruiu,

perfeclionem healorum.

47. Altera consideratio est dissensionis ejus quae

dc unius Dei cultu inter homines orla

pinius, majores nostros eo gradu fidei

est.
*,

Sed accemiracula

CAPUT XXIV.
tur,

Diiplici via saluli Iwminis cOnsuti:

quo a tewpor quos id

auctoritale et ratione

ac primo de auctorilatis

poralibus ad a;terna consconditur,

visibilia
:

subsidio agilur usque ad caput 29.

(non cnim

alitcr poterant) soculos esse

45.

Quamobrem

ipsa quoque animfc medicina, qunc

bencficeiitia gerilur
est.
,

actum

cst,

ut necessaria

non esscnt

posleris.

CiUm

divina providentia ct inellabili

enim Ecclesia catholica per totum orbein

que fundala
sit,

diffusa at-

gradatim distincleque pulcherrima

Distribuilur

nec niiracula

illa

in nostra

lempora
visibilia

enim
fidem

in

auciorilatem

atque ralioneni.

Auctorilas

diirare permissa sunt,

ne animns sempcr

flagilal, et rationi pra;parat

hominem. Ralio ad

quiereret,

et

eorum

consuetiidine frigesceret gcnus

novitate flagravit (&)
iis
:

inlellcctum cognilionemque perducit. Quanquani iie-

humanum, qiiorum

nec jam

queauctoritalem ratiopenitusdoserit,
tu8
ciii sit

cum

considera-

nobis dubium esse oportet

esse credendum, qui

credeudum

et certe

sumnia

est ipsius

jam
Sed

cum

ea piKdicarenl quuc pauci assequunlur, se lamen

eognitie

atque

perspicuse

veritatis

auctorilas.

scquendos populis persuadere potueruiit. Nunc enim

agilur quibus credendura
sil,

quia in temporalia devenimus, et

oeteruis

eorum amore ab
,

antequain quisque

sit

impedimur, qusedam temporaiis niedicina

scientes, sed credentes
et exccllentia;
^,

idoneus incundae rationi de divinis et invisibilibus

qux non

ad salutem vocai,
ipsiiis

rebus; nara

ipsi

rationi purgatioris

aniin;e, quse

ad

non nalura;

sed

temporis orcecide-

perspicuam veritatem porvenil, nullo modo auctoritas

hiimana
pcrducit

dinc prior est.

rit, ibi

Nam

in

quem locum quisque

est,

pncponitur
'.

sed ad hanc nuila superbia

esset,

debet incumljere ut surgat. Ergo ipsis carnali-

Qua;

si noii

non essent

haeretici,-

bus formis, quibus delinemur, nitendum

ad eas

cogno-cendas quas caro non nuntiat. Eas cnim carnales voco, qua) per carneni
senliri fiueunt,

id

est

neque schismatici, neccarnecircumcisi, nec creaiurae simulacrorumque cultores. Hi autem si non esseiit ante perfectionem populi, quce promittitur, mullo pigrius verilas quaereretur.
'

pcr oculos, per ;\ures, caiterosque corporis sensus.

iiis

ergo cariialibus vel corporalibus formis iniiacrcre

Er. ct

Al)est fidei a Mss. quindecim,

Editi
,

* Lov. ct .^ru. , certamen. sed couciuiiius Bad. Mss. octo, certantem. 2 Mss. (iuamijlures, nonnalurce excellentia.

necnoa a Bad. et Er. nulla superhia liumana perducit. Abest humam

a Mss.
(fl) I

r.elracl. cap. 13, n. 6.

(6) Ibid. n. 7.

143

DE VERA

UELlGlOrSE,

S.

AUGUSTINI

144

CAPUT XXVI.
lutem ad

Divma

providentia erga nostram sa-

et usque ad totam oblivionem vilye lemporalis trans-

sex wtates liominis veteris ac novi.

dl48. Dispensalio crgo leinporalis, el mcdicina

viiifc

euntcin in pcrrcctam forniam, quLC lacta est ad imagiiiem ct similitudiiicm Dei. Septima cnim jam quies
ailcriia est,

providenli;, erga illos qui peccalo morlalilalem

sic liadilur.

et

nuUis ajiatibus dislinguenda bcatiludo

tinis

iMcrncrtinl,
niini>

Primo unius

cujuslibet lio-

pcrpelua. Ut eiiim
finis iiovi

veieris liominis
Ille

mors

esl, sic

nascenlis natura, et eruditio cogitalur.

Prima

hominisvita a;terna.
istc justitia;.

namque liomo pccin

luijns Klas infantiain nulrimentiscorporalil)nsagitur, ponitns oblivisccnda crescenli. Eam pueritia sequiliir,

cati est,

GAPUT
50.

XXVII.

Ulriusque Iwminis decursus

hominum
genere.
isti

niidc iiicipimus aliquid meininisse. Huic succedit

,

wiiverso

adolescentia
permittit,
et

cui

jam propagationcm
facit.

prolis nalura

Sicut

aulem

ambo

nullo

dnbitantc

ila

patrem

Porro adolcscentiam jupiiblicis, ct

sunt, ul

unum

eoruui, id est velerem alquc lerre-

venlus cxcipit, jam exerccnda mnneribus

num,

possil in hac lota vita

unus homo agerc, novuin

hac
vita

doinanda snb legibus;

in

qua

velienientior proliibilio

vero el coelestem
vetere
;

nemo

iu

possit nisi
est, ct

cum

peccatoriim, el poena peccanlium servililer coercens,

carnalibus animis alroLiores impetus libidinis
et omiiia
gigiiit

nam

et

ab ipso incipiat nccesse

usque

ad visibilem mortem

cum
:

illo,

quamvis eo dcticientc,

comniissa congeminat. Non enini siinplex

se proficiente, perdiiret
iius
al)

sic

proportionc universum ge-

peccatum est, non soluni malum, sed eliam veiituin

adniittere. Post labores auleni jnvonlulis, scniori pa\

liuinanum, ciijus tanquam unius hoininis vita cst

Adaiii

usque ad

finein hnjus sxculi, ila siib divinoe

nonnulia concediiur. Inde usque ad mortem deierior

ac decolor, et morbis subjcctior dcbilisqno perducil. Ha-c est vita boniinis vivonlis cx corpore, et
ajias

providentia) legibus admiuistraiur, ut in

duo genera

dislributum appareat, Quoruin iu uno esl lurha iinpioruin, terreni

lioininis

iinaginem ab
lii

iiiitio

swcuU

cupiditalibusrerum temporaliuni

colligati. iiic dicitur

usque ad

fiiiem gerenlium.

alloro, series populi uni

vetns bomo, et exterior, el lerienu?, eliamsi oblincat

eain quani vulgus vocat felicitatem, in beiie constilula

Deo

dediti,

scd ab Adain usque ad Joaiinem Baptiservili

stam lcrreni hominis vilain gerentis

jusliiia
:

quadam
ahud

lerrcna civitate, sive snb regibns, sive sub principibus, sive sub lcgibus, sive sub
eiiiin

cnjus

liisloria

Velus Tcstameiilum vocatur,

;

bis

omnibus

aliler

quasi lerrcnuin pollicens regnuin

cst (luam iinago novi populi, et
liccnlis

quai tota

niliil

bene conslitni populus

;

iiou potesl,

etiam qui

Novi Testaraenti pol-

lerrena sectatur

habel quippe et ipse

modum quemet exte-

legnuin coelorum. Cujus populi vita interim

iiicipit

dain puiclvrilndinis suae.

49.

temporalis

Domini adventu

in

liumiiitate,

Hunc aniem hominem, quem velerem

iii

usijue ad dieni jndicii,

est.

quando

in claritale

vcnturus

riorcni cl lerrcnuin descripsinius, sivc

sno genere
cxceorlu
iie-

Post qiiod jndicium,

illa

vetorc hoiiiine exstiiicto,

:

Bioderatwn, sive etiam

usqiie ad occasum.

servilis juslitire

modum
vita)

erit

mnlalio quaj angelicam vitain pollicelur

dciitem, noiinuUi agunt totum ab

istius

Omnes
(I

eniiii

resurgemus, sed non omnes immulabimur

Nonnuili autem istam vilam

Cor. XV, 51). Rosurgct ergo pius populus, ut vele-

cessario ab

illo

incipiunl, sed renascuntur interius, ct

ris

hominis sui

reli([uias

transformet in novum. Hc-

caitcras ejus parles suo robore spirituali et incrementis

sapieniise corrumpuiit etnecant, et in coelestes leges,

surgel aulein inipius populus, qui ab initio usque ad

finem velerem

hominem

gcssil, ut in

sccundam inor-

donec post visibilem mortem totum instaurelur, adslringnnl. Istc dicitnr novus liomo, et interior, et
coelestis,

lem

pra:cipitetur.

jElatum autem
;

articulos, qni dili-

genter legiinl, inveniunt

horrescuiit.
justo,

nec zizania nec paleas porpio vivit,

alacrius,
ct

habens

ct ipse pioporlione,

non annis, sed

alatcs
quse nutrit

lnipius

namque

peccalor

provectibus
suas.

dislinclas
in

quasdam

spirituales

ut

eorum comparatione

donec perfi-

Primam

uberibus
jain
in

ulilis bisloria;,

ciatur, assurgal.

cxeinplis

Sccundani

obliviscenlem liumana, et

CAPUT XXVIH. 0,

quibus

et

quo

pciclo

tradenda.

ad divina tendenlem,
sinu coiiiiiielur,

qua non auctoritatis liumanae

51. Qnisiiuis autem populi torreni temporibiisns(flie

sed ad

summain

et

incommulabilem

ad illuininationcm inlcrioris liominis meruit pervcnire,

ei

legein passibiis ralionis innititur. Terliam

jam

fiden-

gcnus

humanum
illa

pro lemporc adjuvit, exhibens

liorem, et carnalem appetitum rationis robore mari-

qiiod ailas

poscebat, ct per propheiiaui inlimans

iion erat
:

lanlcm, gandenlcmque inlrinsecus

diiic

in

qiiadam dnlce-

id

quod exhibere opporlnnuin

quaics Pa-

conjngali,

cum

aninia mciiti copulatur, et velaut

triarolKO ac Pioplict;e inveninnlur ab iisqui

rilitor insiliunl (a)
,

non

piic-

niento pudoris obiiubitur,

jam

rccte vivere

non

sed pie diligenlerque periractant

cogalur, sed eliamsi omne.s conccdaiil, poccare non

liljeat.

diviiiarum el huuianaruin reruin tain

bonum,

et

tam

Quariain jam idipsnin multo iirmius ordina-

grandc scrretum
piili,

Qnod eliam lemjmribus

canti^sime provideri

novi pocallioli-

liusiiue facicntcm el

emicantem

in viruin

porfcciiim

magnis

et spiritualibus viris

Ecclesis
:

alque aptam ct idoneam oinnibns et persecuiioiiibus,

et inuiidi hujus tempcstalibus ac fluctibus susiinendis

ca; aliimnis video

i:e

quid po-

pulariter agant, qiiod

nondnm

esse temporis, ul

cum

atquc frangendis. Quintam pacatam atqiie ex omni

parte iranquiiiara, viventem in

populo agalur, inlelliguni; alimenta lactea largc avidis inlirniioribus pUiribns ai(jue inslantor infniHliiut,
validioribiis
(rt)

opibus ct abundanlia
!neff.d)ilis

incoiumutabilis regni suminse alquc

tiic.

sapien-

autcin cibis

cum

sapientibus paucis ve-

Sexlam omnimodse mulalionis

in

cclcrnam vttam,

Ut Manichsei,

145
scuntiir. Sapientiani

IJBER UNus.
enim loqminiur
iiiier

m
nullajam estnaiura prislantior. Sedquia cbarum
;

perfectos,

dicat,

carnalibus vero et aninialibus, quanivis novis honiinibus,

est

eam esse mntabilem, quaiido nunc perila, nunc im~

ct tanto cstperilior,

adhuc lanien

parviilis,

nonnnlla obiegnnt,

setl

peritainvenitur; tantoaulommeliusjudicat, qnantoest

peritior

nulla nieiiliiinlur.

Non cnim
vitoe

lionoribus suis vanis conulilitati

qnanto alicnjus

artis vel

sulunt et inanibus iaudibus; sed

eorum cum
a superio-

discipliniB vel snpienlia; particcps cst :ipsius artis

naqune

quibus societatem

hujus inire mernerunl. Ha^c

tuiaqu;icrendaest,

Nequenuncartem

inlelligi volo,

eniin iex est divinaj providentine, nt

rii)us

nemo

notatnr experiendo, sed qua^ ratiocinando indagatur.

adjuvetur ad cognoscendam et percipiendaiu

Quid eniin pneclarum novit, qui novit ea impcnsa

qnae calce ct arcna conlit, lenaciiis lapides coIiuMcre,

gialiam Dei, qui non ad

eamdom puro

alTectu
in

infe-

riores adjuverit. Ila de peccato nostro,

quod

bominc

quain luto?

aiit

qui lam cleganter redificat, ut quai

quie

peccalore ipsa natura nostra commisit, el ^enu^ bu-

pUira snnt, paria paribus respondeant;

singula,

aulem
qii;e-

nianum
ralioiie

facliim

est

magnum

decus ornamenlumqne

medinm locum
sil

tencant

qnanquam

islc sen-

terraniin, et lani decentcr diviii* providenli; procu-

sus

jam

ralioni verilaliqiie vicinior.

si

Sed ccrie

adininislralur,

nt ars ineCfabilis
iii

medicin
sui gencris

rendum

est cur iios olfond;!,

duabus fencslris non

ipsam vitioium

foeditiilem

nescio

quam

super invicem, sed juxta inviccm localis, una earum

piilcliriliidineni veriat.

CAPUT XXIX.
ratioiie;
lia;c

De

major minorve
altero
salutis subsidio,
scilicet
:

sit,

cum

ccquales esse potuerint

'

si

vero super iiivicem fuerint, ambirqne dimidio

vis iinpares,

qiiain-

qnuniodo

liac

duce ad

Dcum

liomo evehitur

primum

non

ita

ofTeiidal illa in;equ;ilitas; et

(|uaiiio sit

cur

sensibus prwslare deprelienditur.

non mulluin curemus,

visum
est,

una earum aut ma-

52. El qiioniain deauclorilalis i)eiieficenlia, quanjor aut minor, qtiia dua3 sunt. In tribus
ioculi sumtis
;

aulem sensus
tanlo pr;Ita

luin in pia'sentia satis

vi-

ipse videtiir expeiere

iit

aut imparcs non sini, aul inita sit iiiedia, ut

deamus quatenus

ralio possit progrcdi a visibilibus

ad
ler

maximam

et

minimam

invisibiiia, ct a teniporalibus

ad roterna conscendens.
oporlet piilclni-

ccdat minorem, qnanlo a inajore pricccditur.

Non

enim
so-

eiiiin

friislra cl inaniter inlueri

ludinem

coeli, ordineiii

sideniin,

candorom

priino qnasi natiira ipsa consnlitur qiiid probet. Ubi

lucis, dic-

rum
citJa,
litks

polissimum iiotaiidum

est,

quemadmodum quod
in

et nocliuni vicissitudiiies, lunye

menstrua curri-

hwn iiispectum
vulgarem,

iiiinus displicueril,

melioris

anni qiiadrifariam temperalionem, qnadiipareieinentis

com-

congrueulem

parationo rcspuatnr. Ila rcperilur nihil esse aliud ar,

taulam vim semiiiiim

tcin
nisi

species

numcrosqne giijnentium,

rcrum expertarum placitarunufue

et omiiia in

suo ge-

nere moduin proprium naluraniqiie scrvanlia. In qiio-

rum

consideratione iion vaiia et peritiira curiositas

esl,

exercenda

sed gradus ad innnorlalia el semper

Proxiiniiiii
vilali?,

mcmoriam, nsu qiiodam corporis alque operationis adjiMicto quo si carcas, judicare de operibus possis, quod miilto est excellenlius, quamvis operari arlifi:

maneiilia faciendus.

ciosa
eniin esl, allendcre

non

possis.

quK
60
sit

isla

sil

nalnra

qmv. cniicta isla

55. Scd
seiitil
:

cum

in

omnibus artibus convenientia plaet pulchra sunl

qna- profecto (|uoniam vilam dat corpori, praistanlior

ccat,

qua una salva

omnia

ip.sa

vero
vel

neceise est, Non enim qnaliscnmque molcs, qiianisla visibili

convenientia ;equalilalem nnilatcmqiie appetat,

similitudinc parium partiuin, vcl

quarn

iuce pr.-^fnlgt^at,

si

vita caret,

magni
ciii-

gradalione dispa-

KSlii!aiida ost. Qnrolilicl

namque

viva subslaiilia

rium

quis est qui

iii

sunimam

xqualilalein vcl siinili-

bl)et noii viv;c sui)Slanti?c, nalnrie lege prjeponilur (a).

tudinem

corpoiibns inveniat, audeatque dicere,

cum

53. Scd quia irrationalia qiioque animaniia vivere

diligenter

considcraveril quodlibet corpus .vere ac

cnin onuiia vcl dc specie in

atque

seiilire

neino ambigit,
esl,

iliud

in aniino

humano
sed

simplicitcr unuiii esse;

prrestantissimum

noii

quo

sentit sensibiiia,

speciem, vel de loco

in

locum traiiscundo mutentur,

Porro ipsa vera a?qualilas
nnila.s,

qno judicat de

seiisibilibus.

Nam
:

et videiil acutius, et

et pariibus constenl sua loca obtinentibus, per qua; in

caieris corporis
plera^que beslise

sensibus acrius

corpora atlingunt

spatia diversa dividunlur?

quam bomines
iliae

sed judicare de corsed eliam ratio-

ac siniililudo, alquc ipsa vera et prima

oculis carneis, neiiiie ullo
lecia conspicilur.
tali

non

poribus non sentienlis lantum

cinantis est
;

vita;,

sensu, sed meiite

in

iiilel-

qna

carent, nos excellimus.

Jam

Unde enim qualiscumque

corpo-

vero

illud videre

faciilimnm est, prsslanliorem essc

iiia

ribus appeteretur aiqualitas, aut

nnde convincerelur,
facta

judicanlem,
soliim

quam

res est de

qua jndicatur. Non

longe plurimum differre a pcrfecta, nisi ea quoc perfccia est, meiite viderctur?
si

de sensibilibus, sed de ipsis qnoque sensibus judicat cur in aqua remum infraclum oporteat apparere cum rectus sit, et cur ita per oculos sentiii necesse sit nam ipse aspectus oculorum renuntiare id potest, judicare aiitem
;
:

autem

rationalis vita

tamen quse

non

cst,

perfecta dicenda est.

56. Et

cum omnia

qua; sensibililer pulchra sinU

artibus elaborata
,

sive natura edita,

sive

locis

et

temporibus
tus
;

sint pulcbra,

nullo

ut corpus et corporis

mo-

modo. Quare manifestum

corpori,
ita

csl,

ut sensualem vilam

ilia

scqualitas et unitas

menli lantummodo co-

ralionalem utrique pncslare.

gnita,

secundum quam de corporea pulchriiudine

est,

CAPUT XXX.
54. Itr.que
si

^<

ratione prwstandor lex

mmuta-

sensu internnntio judicatur, nec loco tumida

instabilis tenipore.

nec

btlis, scilicel verilas

secundum

(juain judicat.

Non enim

rcctedici potestsecundum
,

rationalis vita

secundum seipsam ju-

eam
'

jndicari

rotundum canthum

et

non secundum
de medio.

() Consule lib.

2 de Libero Arbitrio, cap. 3 el scqq.

sic prsestantiores Mss..At Edd. hjibent,

147
eain roiundum vasciiluni; aul

DE VEUA KKLIGIONE,
secundum eum rolunin

S.

ALGDSTINI
non enim minor
est
cl idco qnae
quae.

US
quani

De

ipsa vcro nec Paicr,

,

dum

vasculum,

el

non sccundum eam roiundum dein

ipso

Patcr judicat, per ipsam judicat.

narium. Simililer

temporibus alque

motibus
judicari

Omnia enim
gulam
,

appetunt unitatem, hanc habcnt re,,

corporum,

ridicule

dicilur

secundum eam
ei
iiscc

vcl

formam

vcl

cxemplum
si

vel

si

quo

alio

a-quaies annos, ct non

ses
;

secnndum eam

sequalcs
,

mcn-

vcrljo dici sc sinit;

a

quoniam
:

sola ejus similitudinem

secundum eam icquales mcnses cundum eam icquales dies. Sed sive per
aul
sive per horas
,

non sespatia,

quo esse

accepit, implevit

tamen

accepit,

non

sivc per breviora

,

niomenla convect

incongrue diciiur, pro ea significatione,qua FiJius appcilatur, quia non dc scipso est, sed de primo sum-

nienter movcalur aliquid

hili cequalilale

endem una
si

inconnnulact

moquc

principio, qui Palcr dicitur; ex quo omnis pa~

judicatm. Quod

minora

majora

ternitas in ccelo ct in terra

nominatur {Eplies. ni
,

15).

spalia (igurarum atque niolioinnn

secundum eamdcm
congrucntiae

Paler ergo nonjudicat quemqumn

dedit Filio (Joan. v, 22)
:

sed

omne judicium

legem
tentia.

parililatis

vel similiiudinis, vel

ci, spiritualis

homo

judicat

judicantur, ipsa lex major est his omnibus, sed po-

Cseterum spalio aut

:

loci

aut temporis, nec

omnia, ipsc autem n neminc judicatur (ICor. n,15), id est a nullo hon)inc, scd a sola ipsa lege secundum

major nec miiior

quia

si

major
si

esset,

non secundum
esset,

quam

judicat

omnia

quoniam

et illud

verissime di-

tolani judicaremus
r.on

minora;

aulem minor
*.

clum est, Oportet nos omnes

Chrisii

exhiberi anle tribunal

secundum cam judicaremus majora

et lapis quadratus

Nunc vero

(U
esi,

Cor. v, 10).

cum secundum

toiam quadraiur.-c legem judiceiur et

,
,

omnia

Omnia ergo judicat, quia siiper quando cum Deo est. Cum illo aulcm est,
intelligit,
ei.

forum quadratum

et tabella et

quando purissime
lelligit, diligit.

tota charilate,
,

quod

in-

gemma
lis

quadrata

rursus secundum toiam oequalitasibi

Ila

cliam

quanlum polest
judical
iu islis

lex ipsa
,

legem judicenlur convenire

motus pedum cur-

etiam ipse

fit,

secundum quam
his

omnia

et

de

rentis formicoe, et

secundum eam

gradienlis elephanti

qua judicare nullus polcst. Sicut

legibus,

lemporalibus

eam dubilet locorum inlervallis ac temporum, necmajorem esse, nec minorcm, cum potcniia superet omnia? Ilsec auteqi lex onmium artiuin cum sit omnino incommutabilis mens vero humana cui laquis
,

quanquam dc
licebil, judici

homincs judicent cum eas

inslitulaj

iiisliiuunt,
toe,

tameu cuni fuerinl

de

alque firmascd secundum

si

non

ipsis judicare,

ipsas. Coiiditoi

tamen legum teniporalium,

,

vir bo-

lem legem videre concessum

possit erroris
,

est

muiabiliiatem pati

nus est

et sapiens
aiiinirc

illam ipsam consulit aetcrnam, de

;

satis apparet supra

menlem nostram

qua

nuili

judicare dalum cst

,

ut

secundum

esse legem, quoe veriias diciiur.

cjus iiiconmiulabiles regulas

quid

sit

pro lempore
igilur

CAPUT XXXI.
quam
57. Nec

Deus summa

jubendum vetandumque
ista

discernat.

lex est

secundum
licet.

yEternam

ralio judicat, sed

quam judicare non

cst
,

legem mundis animis

fas cst.

fas est

cognoscere, judicare non

Hoc aulcm

inlerest,
ita

quod ad cognoscendum
ita
:

jam

illud

ambigendum
et

i.icommutabi-

satis est ut

videamus

esse aliquid vel non

ad

lem naturam, qux supra rationalem aniniam sit.Dcum

esse; et
ibi

judicandum vero addimus aliquid quo signiiicemus

posse esse et alitcr
;

esse

primam vitam

primam essentiam,
illa

velut

cum dicimus

Ila esse
;

de-

ubi est prima sapientia.

labilis veritas, quoe lex

Nam

hoec esi

incomrau-

bet, aut, ila esse dcbuit, aut, ita esse debebit

suis operibus arlifices faciunl.

ul in

omnium arlium recle dicitur, et ars omnipotentis .irtificis. Ita(|ue cum se anima sentiat nec corporum spcciem mOtumque judicare secundum seipsam simul oportet agnoscat praestare
,

CAPUT

XXXII.

Unitatis
finis

in corporibus esl

vesdgium,

sed ipsa unilas nonnisi menle conspicitur.

59. Sed nniilis

est

iiumana delectaiio, nec

ista visi-

suam naluram ci natura; de qua judical proeslare autem sibi cam naluram, secundum quam judicat, et de qua judicare nullo modo polest. Possum eniin di;

volunt tcndcre ad superiora,ut judiccnt cur

bilia placcLint.

Itaque

si

quccram ab

artifice,

uno arcu

conslruclo, cur altcrum parem conlra in allcra p;irte

cere quare similia sibi ex utraque parie respondere

moliatur; rcspondcbit, credo, ul paria paribus ncdificii

membra

cujusquc corporis
,

debeani

quia

summa
,

membra

rcspondeaiit. Porro
;

si

pergam quscrere,
,

Kqualitale deieclor

quam non

oculis corporis

sed

idipsum cur cligat

dicel hoc dccere

.:

Iioc esse pul-

mcntis contueor

piaproptcr tanto mcliora essc judico

,

chrum, hoc deleciarc ccrncntes

niliil

audcbit amplius.

quaj oculis cerr.o

quanlo pro sua natura viciniora

inlelligo.
:

Inclinatus enini recumbit oculis, et

intelligit.

unde pendeat non

el invi-

sunt

iis

qu;e animo

Quare aulem

illa ita sint,

At ego virum inlrinsecus oculatum,

nullus potest dicere

nec

ita

debere esse quisquam

ita.

sibililer

vidcntem non desinam commonere cur

ista

sobrie dixcril, quasi possint essc non

placeant, uljudcx esseaudcat ipsius delcctaiionis hu-

58. Quarc autem nobis placeant, el cur ea, quando

manK.

Ila

cnim supcrfertur

ilii

ncc ab ca tenelur,

melius sapirnus, vehementissimc diligamus, ne

id

qui-

dum non sccundum ipsam,

quaram ulrum

sed ipsam judicat. Et prius

,

dem quisquam,
enini nos et
ritateni

si

ea rite

intelligit,

dicere audebit. Ut

idco pulchra sint

quia delcctant

an

omnes animoe

rationales,

secundum ve-

ideo deleclcnl, quia pnlchra sunt.

Ilic milii sinc

dubila-

de inferioribus recle judicamus; sic de nobis, quando eidem cohoeremus sola ipsa Voritas judicat.
,

tione respondebilur, ideo delectarc quia pulclira sunt.

Quaeram ergo dcinceps, quare

lubabiiur, subjiciam,

sint pulchra

et

si

ti-

utrum ideo quia

:

siiniles sibi parest

Ediii

Mss., non

A"o secundum eam judicaremus majora. Melius secundum toiam.

Mss.

duodecim habcnt

.yon

enim minus

qmm

ipse%

149
tes sunt
,

et aliqua copulatione

LIBER UNUS.
ad unain conveniensua natura non potuit aliter
dcbuit
:

150
in

aqua sentire, nec

aqua
,

aliter

tiam redigunlur.
60. Qiiod cum iia esse compererit, interrogabo ulrum hanc ipsam unilatcm , quam convincuntur appetere,

si

enim aliud

est aer, aliud

justum est

ut aliter in aere, aliter in aqua sentiatur.

lus recle
;

Quare ocu-

ad hoc enim factus est ut tantum videat

cui

summe impleant eam quodammodo mentianlur. Qnod

,

an longe

iiifra

jaceant

et

sedanimus pervcrse,

ad contemplandam

summam
Ille

si ita

est (nara

pulchritudiiiem incns, non oculus factus esl.

au-

quis non admonitus videat, neque uilam speciem,nequc ullum omnino esse corpus quod non babeat unitalis

tem vult mentein convertere ad corpora

oculos ad

Deum.

Qua^,rit

enim
fieri

inielligere carnalia,

etvidcrespi-

qualecumquc vestigium

neque quanlumvis pul-

rilualia;

quod

non potest.

cherrimum corpus, cum intcrvaHis locorum necessario

aliud alibi habcal, posse assequi

CAPUT XXXIV.

Conftcta phantasmata
judiccntiir.

quomodo

eam quam

sequitur

uiiitalem?)

quare

si

boc

ila esl, flagilabo ut

respon-

63. Quare ista perversitas corrigenda est, quia nisi

fecerit

deat, ubi videat ipse unilalcm hanc, aut

unde videat

quod sursum

est

deorsum,

el

quod deorsum

est

quam

non viderel, uiide cognosceret et quid imilarelur corporum specics et quid implcre non possel ? Nunc vero cum dicit corporibus, Yos quidem nisi
si
,

sursum, regno coelorum aptus non

erit.

Non

ergo sum-

ma qurcramui
mus
'.

in infimis

nec ipsis infimis inha:reaipsis

Judiccmus ea, ne cum

eis

judicemur;

id est,

aiiqua unilas contineret, nihil essetis

sed rursus
;

si

tanium

tribuamus

quanluni species meretur ex'

vos esseiis ipsa uniias, corpora non esseiis

dicitur,

recte

illi

trema, ne

cum

in novissimis

prima qusrimus

a pri"

Undc

illam nosti unilalem

secundum quam
judicare non pos-

mis inler novissima numeremur. Quod

vissimis obest, sed nobis plurimum. providenli:c administralio
injusli juslc, ct fanli

nihil ipsis no"

divina!

jiidicas corpora,

quam
,

nisi videres,
:

Ncc ideo
fit
;

ses

quod eam non implcant

si

autera bis corporeis

,

minus decora

qnia
si
,

ei

oculis

cam

videres

non vere diceres quanquam ejus

longe lamen ab ca dislare?
nisi corporalia vides
:

pulchre ordinantur. Et

proquia

vesligio teneaniur
islis

nam

pterea nos

fallit

rerum

visibiliura pulcbritudo
;

ocubs corporeis non

mente

unitate conlinelur, ct non implet unilatem

intclligafalli,

igilur

eam videmus. Sed

ubi

videmus

Si

hoc loco esset

mus
pus

si

possumus

non ex eo quod

est nos

sed

nbi corpus noslrum est,

iii

non cam viderel qui hoc modo

crgoisia contine-

ex eo quod non
est,

cst.

Omne

Orienle decorporibusjudicat.

tur ioco; et

Non cnm adest ubicumqucjudicanti, nusquam est

est.

sed falsa unilas.

quippe corpus vcrum corNon enim summe unum est,

:

aut in tantum id imitatur ut iinpleat

et

tamen nec
Porro

per spatialocorum, ct per polenliam nusquam non

corpus ipsum esset,

nisi

utcuraque

unum

esset.

CAPUT
61.

XXXIII.

Non corpora, nec sensus corforis,

et fallens.
,

ulcumque unum esse non

posset, nisi

ab eo quod sum-

sed jiidicinm mentilur. Diffcrunt menliens

me unum
64.

est, id

haberet.
(a)
,

Quod si eam corpcra menliunlur, non est credendum meiilienlibus ne incidamus in vanilales vaniianlium sed quKrendum potius est, cum ideo menlianiur quia eam videniur ostendere oculis carneis, cum illa mente pura videatur, ulrum in lantum menliantur, in quantum ei similia sunt,an in quanlum eam
:

anima; pervicaces

date mibi qui videat sine

vi-

ulla imaginatione

visorum carnalium. Date mibi qui

deat omnis uniiis principium non essc,nisi

qiio sit
pleat,

unum solum a
non imvideri

omne unum

sive illud impleat, sive

litiget,

Qui videat date, non qui

non qui

velit se videre

quod non

videt. Dale qui rcsistal sensibus

non assequuntur.
similia. Si

Nam

si

ossequerenlur

quod imiinter illam

carnis, et plagis quibus per illos in

anima vapulavit
,

tanlur implerent. Si

autem implerent, omnino essent

similia
,

qui resislat consuetudini

hominum

resistat laudibus

omnino essent
id

nibil
si

hominum
pat

qui compungatur in cubili suo, qui resculqui non foris diligat vanitates, et

naturam

et istam inlcresset.
:

Quod

ita

esset,
est.
:

non

suum spiritum,
dicere
Si

eam menlirentur
ille

eiiim essent

quod

illa

Nec
quia

qua^rat mendacia {Psal. iv,

ril
:

5,4);
est,

qui

jam

sibi

nove-

lamen mentiuntur

diligeniius

consideranlibus
;

una

Roma
:

quara circa Tiberim

,

mentilur qui vult videri id quod non cst

aliud putatur

quod au-

nescio quis

Romulus
quid
,

dicilur condidisse

falsa csl ista

tcm non volens

sed
fallil

quam

est,

non menlitur,

quam
animo
Si

cogitans fingo
^
;

non enim

est ipsa,

nec

ibi

sum
:

tantum.

Nam
:

ita

discernilur mentiens a falfallendi,

nam

ibi

agatur modo, utique scirem.

lenle, quod inest

omni menlienli voluntas

species, quia
:

unus
ille

est sol

falsus est iste

quem

cogilans fingo

eliamsinon
qui non

ei

credalur

fallensautem esse non potest,

nam

curricula sua certis locis ct teraporibus per-

fallit.

Ergo corporea

nullam vo-

agit; istum

ego ubi volo, et quando volo conslituo.

ille
:

luntatem habel, non mentitur

teiur esse quod

si

vero etiam non pu-

Si unus est

amicus meus

falsus est
;

iste

quem

non

est,

nec

fallit.
;

cogitans fingo

nam
Ego

ille

ubi sit nescio

iste ibi fingi,

62. Sed ne ipsi quidem oculi fallunt

non enira re-

tur, ubi volo.

ipse certe
;

nuntiare possunt animo nisi afTeclionem suam. Qiiod

si

esse sentio corpus raeura

lionis

et

et hoc loco tamen figmento cogita-

unus sum

non solum

ipsi

sed etiam omnes corporis sensus

;

pergo quo

libet

loquor

cum quo
istis

libel.

Falsa
in-

ila

renuntiant ut afficiuntur

quid ab eis amplius exi-

sunt ha;c; nec quisquam

teliigo
*
,

inlelligit falsa.

Non crgo
;

gere debeamus ignoro.

ToIIe itaque vanilantes, et

cum

isla

contemplor, et

credo

quia ve-

nuUa
nritur

eril vanilas. Si quis

,

remnm

frangi in
;

aqua opi-

cl

cum

indc aufertur integrari

non malum

habet internunlium, sed malus est judex.

Nam ille

pro

Mss. duodeciuj, invideamus. Bad. Lov. et Ara. , nec ibi sum mojlo. Sed ijriEferenda visa cst loctio F.r. ct Mss. (ieccui, nec ilri sum animo. (u) Mauicbaji [ihantasiuatibus addicli, lib. 3Coafess.,c.6, etlib. 9,c. 4.
2

151

DE VERA HELIGIONE,
esse oporiet quod inicllectu contemplor
fortc sunt ista qu;^ pl)anlasmaia
dici
:

S.

AUGUSTINI
vcrorum
est, ita similitudo est.

152
forma simivcra

rum
qiiid

numUbi

veritas forma

solcnt?

lium

Quaproplcr vcra quoniam

in lanluin

Unde ergo implela

est
dici

est aninia nica illusionibus?

lla cogitanli

vcrum, quod mcnto conspicilnr?

potcst
:

jam
vera

sunt,inquanlum sunt; intantiim autemsunt, inquanlum principalis unius similia suiit ea forma est
:

Ula lux vera est qua

liaec

nori esse
,

omniiim quai sunt, qu est sunima simiiitndo Principii

;

cognoscis. Per lianc illud

unum

vides

quo jndicas

el Veritas est, quia sine ulla dissimilitudine cst.

ununi esse quidquid aliud vides, nec tamen huc csse

67.

Unde

falsilas oritur,
alitid

non rebus

ipsis

fallcnti-

quod

illud csl,

quidquid mulabile vides.

CAPUT XXXV.
05.

bus, qu:c nihil

coijiioscntur.

ostendunt scnlienti

quam speciem

Vacandtim

ut

Deus

Quod
;

si

hxc

intueri palpilat

menlis aspectus,
cor-

suam,quani pro suaipulchritudinis acceperuntgradii ncque ipsis scnsibus fallcnlibiis, qui pro natura sui
corporis aftecti
sidenli
,

quiescite

nolilo certare, nisi

cum consuetudine
Ergo
in

non aliud quam suas alfectiones pri;:

jiorum

ipsam vincile,

el vicla erunt

omnia. Unuui
sim-

animo nunliant

sed peccata animas fallunt,

certe quierimus,

quo

siniplicius niliil est.

cum

verumquairunt,relicta et neglecta veritate.

Nam

plicitatc cordis qua;ranuis illum. Agite otiiun, in(|uit,

et

qiioniam opera magis

quam

arlificem atqiie
iu

ipsam
operi-

agnoscctis quia

ccjo

sum Dominus

{Psal. xlv,
,

H)

artem dilexerunt,

lioc

errore puniuntur, nl
;

non olium
cl

desidise, sed

otium cogitationis

ut a locis

bus arlificem arlcmque conqiiirant

ncqiiiverint

et

cum
,

invenire

lemporibus vacel. Huec enim phantasmata tumoris

(Deus enim non corporalibus sensibus

ipsa opera

et volubililaiis,

conslanlem unitatem viderc non

si-

subjacet, sed ipsi mcnti supereminet)

cxisliinent esse et artem el ariificem.

nunt. Loca oflerunl quod amemus, tempora surripiunt

quodamamus, etreliiiquunt
Ita

in

anima tnrbas

plii\nla-

CAPUT XXXVII.
orla ex

Impietas idololatfm tnultiplicis

smotum,quibusinaliudalqueaiiudcupiditas incitelur.
Gtinquietus et serumnosus aniinus, fruslra tenere
a quibiis tcnetur, cxoplans. Vocalur crgo ad olium
jd est, ul isla

amore

creaturce.

68. Hinc oritiir oinnis impietas, noii

modo peccansuis. Noii

tium, sed ctiam damnatorum jno peccatis

non

diligat, (|uie diligi sine

labore non

enim taiilum
Dei, cl ea

scrutari

creaturam

coiitra

prajceptuBi

possunt. Sic enim eisdominabilur, sic non lenebitur,

frui polius

quam

ipsa lege ct verilate vo-

sed tenebit.

Jugum meum,
laborabit

inquit, leve est {Mallli. xi

oO). Iluic jugo qui subjectus est, subjecta habet c;etera.

lunl,quod primi hominis peccatum deprclicnditur, malo ulentis libcro arbitrio; sed lioc quoque in ipsa
d;iinnaiioiie

Non ergo
est.

non

eniin resislit

quod sub-

addunt

iit

non modo dilignnt, scd eti*m

jectum

Sed miseri amici hujus mundi, cujus dofilii

scrviant creatura; polius

et

quam

Crcatori {Rom.

i,

25),

Miini erunt, si

Dei esse voluerint

fieri

quoniam dedit
12)
;

eam

colant per p:\rles ejns, a suminis usqiiead ima

eis

poleslatem filiosDei

{Joan.

i,

amici ergo

veniciilcs. Sc:l alifjni se in

hoe lenent, nl pro suinmo

hujus nnuidi tam timentab ejus amploxu separari, ut

nihii eis sit laboriosius,

Deo animani
luraii),

colani

el primain iiiiellectnalcm cica-

quam non bborare.

ipsa
jt verilas
,

qnam
ci

per Verilatein Paler fabricavil, ad ipsam

,

CAPUT XXXVI.
omnino implet
est

Verbum Dei
id a

guia

Verilatem seinperintucndam

et se pcr

ipsam

',

quia

quo principio

unum

est

quidquid

omni modo
gonil;ilein,
lia

simillinia csl. Deiiidc veiiiiint ad vitam

unum.
qua

Falsitas non ex rebus, sed cx peccatis.

pcr qiiam ('rcaluraiii visibilia et lcmpora;('lprniis

06. Sed cui saltem illud manifestum esl, falsiiatem

essc,
id pulatur esse
,

gignenlia Dcus

et

iiicommulahilis opera-

quod non

est, inlelligit
si

eam
corillud

tur.

Hinc ad animalia,

ci inde

ad ipsa corpora coleiida

esse verilalem

quae ostendit id quod est. At

in

dilabunlur; et in his primo eligunt piilcliriora.inqui-

pora in tantum fallunl,

quantum non implent

,

bus

coelesiia

maxime

excellunt.

Ergo

iii

primis solis
.Miqiii

unum quod

convincunlur imitari

qno Principio

corpus occurrit, et
ct lunic

in

co

iion:;ulli

rcmauent.

unuin cst quidquid est, ad cujus simililudinem qnidquid nilitur, naturaliler approbamus; quia naturaliter

splendorem religioncdignnm

pnt;int :csl

enim

nobis, ut perhibelur, propinquior; iinde vicininrcm

improbamus quidquid ab
dissimilitudinem tendit
:

unitate discedit, atque in ejiis

spcciem liabcre sentitur.

Alii etiaiii

c;eterorum side-

dalur inlelligi esse

a

aliqiiid

rum corpora
superioribus
suas.

adjungiiiit

ct tniiim c(kIiiiu

cum
istis

stcllis

quod

illius

uivius

soliiis,

quo Principio unuin

est
,

est

suis. Alii ccelo ;ethereo

copulanlaerem.et

dnobiis
:!niiii;is

quidquid aliquo

modo unum
sit

ita

similc

sit

ul hoc

cleincntis corporeis snbjiriiint

iUi sibi

omiiino impleat ac

idipsum;

et ha?c estVeritas et

Sed inler hos

videntiir
,

leligiosissimi

Verbum
Si
in

in

Principio, ct

Verbum Deus apud Dcum.

,

qui universam simul crc:)turam

id

est

mundum
,

lo-

enim

falsilas

ex

iis

est quac imitanlur uiiuni

non

tum

ciini

omnibus

qii;i'

in

eosiinl. ct vitani qiia spi-

quantum
;

id imilantur,

scd inquantum implere non

,

ralur et aniuiatiir,

qnam quidam
:

corporeain

qiiidaiu

possunt

illa est

Verilas quse id implere poluit

;

ct id

incorpoream esse crediderunt

hoc ergo

totiin) siinii/

esse quod csl illud

est
:

ipsa est quse ilbid ostendit siciit

et

unum Deum magnnm

sint ca;ter;fi.

esse arbilrantiir, ciijus jiartes

univers;e crcalu
in

unde
I,

et

Verbum ojus

Lux ejus

reclissime dicitur

Non cnim

aiietorem

{Joan.
in

9). Coetera illius

unius similia dici po^^sunt

:

condiloremque noverunt. Inde

merguntur, quae tamen adliuc

simiilacra

pr*ci-

quantum sunl, in tantum cnim et vera sunt haec est autem ipsa ejus similitudo, et ideo Veritas. Ut enim veritate sunt vera, qusc vera siint; ila similiiudinc similia sunt, qucccumque
siinilia
suiit.

pitanlur, el ab operibus Dei usqiie in opera sua devisibilia sunt.

Uterg

' l-ov., et per seipsam. Sed lcgendum ul in aliis editionibus el in oranibus Mss. hahetur, et se per ipsam.

153

LJBER UNUS.
XXXVlll.~A/ii(rf idololalnce
(lenus, (luo pec-

154
in isla

CAPUT

non quxril

ercmo voluptatem. Qui uni Deo

non qum-it
iii

aitor triplici cupidilali servit.

tantum subjeclus

est,

monte,

id est in

69. Est eniin alius deteriur el inferior cullus siniul;'Cr<>rum,

terrena elaiione jaciantiam. Quisquis ;eterno specta-

quo

pii:iniasni:H;\

sua coluut, et quiclquld

vel

culo incomniutabilis veritalis adhoerescit, non per fasligiuin liiijus corporis, id est per

an ino

erranl'-

cum

supcrliia

luniore cogilando

hos oculos pra;cipi-

iinagi :ati lueriiil, religionis nouiiiie

iial
iti

observanl, doncc
,

tatur, nt temporalia et iiiferiora cognoscat.

aninia nihil oninino

colendum esse
involvunt
,

et crrare

CAPUT XXXI X. Ex ipsis

neri ut

vitiis suis

animam tidmo:

iKiinines qui superstiiioni se

el misera se
:

primam

pulcliriludinem requirat

(juod

primo

Implieaiil

servitiite.
iit

Sed frnsira hoc

scntiuiit

non

de vitiovoluptatis ostenditur usque ad caput 43.

72. Quid igilur rcblat,

cnini efliciunl
vilia,

iion serviant; rcninneiil

quippc ipsa

undc non possit anima re-

qiiibus

iit

ipsa

colenda opinarenlur^ attracti

,

cordari priuiampulcliritudincm

quam

reliquit,

quando

sunt. Serviunleiiim cupidiiati triplici

vel CNcellentia', vei spectaculi.
isloriini

vel vohiplalis,

de

ipsis suis vitiis polcst? Ita

enim Sapienlia Dei pcrforliter

qni

iiihil

carnalibus gaiidiis

Nfgo esse quemquam (olendum exislinianl, qui non aut subdilus sit, aut poteiitiam vanam
nl inde beaiitudinem

tendit a fine
Ila

usque ad (inem

{Sap. vin,

1).

pcr hanc

summus

illc

arlifcx opera sua in

Ila
illa

unum

lincm dccoris ordinata contexuil.

bonilas a

foveat, aut :diquo speclaculo dclectalus insanial. Ila

summo

usque ad extremum

nulli pulchritiidini, qu;c

nescienies diligunl lempoialia

ab ipso solo esse posset, invidit; ut iiemo ab ipsa veritatc dejicialur, qui

exspeclent. His :iutcm rebus quibus quisque bealus

vult effici
,

non excipiatur ab aliqua

convenientiam

effigie

servial iiece-se cst, vclit nolit.

;

Nam

quo-

veritaiis.

Quxre

in

corporis voluptate quid teneat,

:

cnmque

duxerint, sequiliir

et quisquis ea visus fuerit

nihil aliud iiivenies quain

nam

si

re-

auferre posse, metuilur. Posninl autem auferre isla,

et scinlilla ignis et
ali(|ua

sistcnlia pariant

dolorem, convenlentia pariunt volu-

parva bestiola. Poslrcnio,

platem. Recognosce igiturquac silsumma convenieutia.

Noli foras irc, in tcipsurn redi
habilal verilas
neris
,

ut omiltam innumerabiles advcrsitaies, lempus ij^suni

in

inleriore

homine
te

auferat necesse est omnia

transeiiiitia. Itaiiue

cuin

el si

tuam naturam mutabilem inve-

omnia temporalia muiidus

iste

concludat

omnibus
niiiil

transcende et teipsum. Sed

,

mcmento cum

mundi
70.

parlibiis serviuut, <[m

propterea putant

iranscendis
llluc

ratiocinantem

animam

te transcendere.

colendum esse ne serviant.

ergo lende, nnde ipsum lumen rationis accendi-

Vernmlamen quanquam

in

hac rerum extremidominari palian-

tur.
nisi

Quo enim
ad verilatem

pcrvenit omnis honus

?

ratiocinalor,

tate niiseri jaceant, ul vitia sua sibi

cnm
ibi

ad seipsam veritas non utiquc

tur, vel libidiiie, vel superl)ia, vel curiositatedamnati, vel

ratiocinando pervenial, sed quod ratiocinanles appetuiit,

duobus iiorum,

vel oiniiibus
,

(piaiiidiu sunl in

hoc
si

ipsa

sit.

Yide

convenicntiam qua superior

stadio vituj liiim;m:e

licet eis

congredi et vincere,

esse iion possit, ct ipse coiiveni

iion csse (|iiod ipsa est
:

cum

ea. Confilere te

prius credant qiiod inlelligere

diligant

nondum

valent
in

et

non
esl
,

siquidem se

i[isa

non

quacrit

mundum

(juoniam

omne quod

mundo

tu aiiiera

ad ipsnm quxrendo venisti, non locorum

sicut diviiiitus dicliiin cs{, concupiscentia carnis est

et

spatio, sed mcntis affeclu, ut ipse interior

concupiscentia ocidorum.etambilio soiculi

(i

Joan. n,16).

suo

iiiliabilatore,

non
'

iiifima et caniali,

homo cunn sed summa et

an vera sint
dubilare non

Hocmodo

tria

illa

siiiit

notala

iiani

concupiscenlia

spirilu;ili

voluptate
si

conveiiiat.
et
iis

carnis, voliiplitis in!im;ii amatores sigiiilicat; concu-

75

Aut

non cernis quai dico,

ccrlum
:

pisceniiaoculorum,curios()s;ambitios3cculi,superbos.
71. Triplex eliain tenlalio in hiunine,

dubilas, ceriie saltem utrum te de

dubitcs
;

quem

Verilas

et si

est le esse dubitanlem, qusere

illic

ipsa suscepit, cavenda iuoiislrata cst. Dic, inquit tentator, lapidibus

islis,

unde
minat

sit

certum

non
*,

tibi,

non omnino huuc

solis
illu-

utpanes

fianl.

At

iile

uims

et so-

hujus liimcn occurrct

sed lumen verum quod

in

lus maister

Non,

inquit, tn solo pane vivil

homo,

omnem
I,

Iiominem venicntem

muudnm
;

sed in omni verbo Dei. Ita enini

domitam docuil esse

{.loan.
illis

9).

Quod

liis

oculis videri non potest

nec

oportere cupidilale.ii volupl.itis, ut nec fami ceden-

quibus phjiitasmata cogitairtur, per eosdem ocu;

dum

sit.

Sed

iorie (lomiiiaiionis temporalis fasLu de-

los aiiimae imp;icta

tibiis

sed

illis

quibus ipsis phantasma,

cipi poterat, qui carnis

voiuptate non poluil; omiiia

sunl, et diclum est
:

dicilur

Non

cstis

vos quod ego qufcro

ordiiio
;

neque
inter

ergo mundi

regna moiistrata
,

illud estis

unde ego vos

el

quod

niihi

Omnia

tibi

dubo
:

si

prostratus adoraveris me. Ciii rc-

vos fteduin occurreril, iniprobo; quod pulchriim, ap-

sponsum

est

Z)omiHiH

Deum luum

(tdorabis,

et itU

probo probo

cuin pulcbrius

sit illud

unde improbo

el ap-

soli servies. Ita calcata esl

superbia. Subjecta esl au:

quare boc ipsuiu m.igis approbo, et non soluin

illis

lein

extreina etiam curiositatis illecebra

non enim
nisi

vobis, sed

omnibus corporibus unde vos hausi,

ipsaiii

ut

se de fasligio templi

praicipitaret urgebat,

anlepono. Deiiide regulam

cipe hoc

quam

vides, coiiiiitelligit,

causa tantum

aliqiiid experieiidi.

Sed neqne hic victus

modo

Omiiis qui se diibitantem

esi, ei idco sic respondil, ut

intelJigeremus non opiis

visibiliter

vcruiu

inlelligit, ct

de hac re

quam

inlelligit

cerlus

csse ad
diviiia

cognoscendum Deum, tentationibus

explorare molienlibus
:

A'on tentabis, inquit,

Dominum Deum luum {Mattli. iv, 1-10, et Luc. iv, 2-12). Quamobrem quisquisintus verbo Dei pascilur.

' Lov. et Arn., voluntate voluptate.

pro quo Bad. Er. et Mss. septem,

:

solis

ven. Lov. sic lcgunt hunc locurn Imjuslurnen occurrel. M.

Non

illic tibi

omnino

1S5
est
sit
:

DE VERA RELIGIONE,
de vero
igitur certiis csl. Omiiis igilnr qni

S.

AUGUSTIN!
id

158
;

nlrnm

quibus

agere voliiplalis est

iracuiidi;c, divinoc

quos exlerminalores
Scripture nominant,

veritas clnbitat, in seipso liabel

;

vcruni undc non

et aiigclos

dnbilel

ncc ulluni vernni nisi verilale

verum

est.

quamvis

ipsi

ncscianl qnid do se agatur boni. His si-

Non
luil

ilaque oporlel

eum de

veritale dnbilare, qui po-

miles sunt homines qui gaudent miseriis alienis, et

risus sibi ac ludicra spectacula e.vhibcnt, vel exhiberi
voliint eversior.ibus el crroribus
ila
iii

undicnmque dubitare. Ubi videnlur liaec, ibi est Inmen sine spatio locorum el temporum, et siiio ullo
spaliornm
lalinni

aliornm
el

{a).

Alqiic

plianlasmate. Nnniqnici isla ex aii-

liis

omnibus boni adinoncntur,

vincuntur,

cxcrcenlur,

qna paile coniimpi possunt, etiamsi omnis raliocinator intereat, ant apud cariiales infeios velerascal
?

et vincunl, et triumi-haul, el regnant. Mali

l)iuiitur,

vcro deciet

cruciaiilur,

damnantur,
scd

ser-

Non cnim

raliocinatio lalia lacil, sed

in se

invcnit.

Ergo
invc-

viunl

non uni omnium

illis

summo Domino,

ulliinis

anlequam invenianlur,
niunlur, iios innovaiit.

nianent, el

cum

servis,

vidclicct angelis, qui doloribus ct miscria

damnalornm pascunlur,
carnisque
16.
Ita

et pro ista nialevolentia

C.APUT XL.
7'i.

De pulchnludine corporum
(II

bo-

noriim liberatione torquenlur.

ordinantur oinnes
officiis et finibus

voluplate, el de peccantium poena.

Ila

suls in
in

rcnascilnr inlerior boino, el exterior corCor. iv, 16). Sed inteiior

piilcliriiudiiieiii
piirlc, si

universitatis,

ut

quod horrcmus

runipitur de die in diem

cum

toto

consideremus, plurimum placeat

exleriorem respicil, et
videt
;

in

sua comparalionc foedinn

et coipo-

quia nec in xdificio judicando

unum

tantuin anguliMn

in proprio

lamen genere pulclirum

,

considcrare debemus, nec in horaine pulchro solos

capillos,
niolusii,

rum
in

convenicnlia la;tantem

et corriinipenlcm qiiod
scilicet caniis

noc nec

in

bene pronuiiliante solum

digitorisin

boiuim suum converlit, aliincnla

in luna;
,

cursu aliquas iridui tantum figu-

qujc laincn corrnpla, id cst amiltentia formani suaiii,

i\\

ras. Isla

enim

qu;e propterea sunt iiifima, quia par-

membroruin istorum fabricam migranl,

el pcr vilalem

et

conopla

tibus imperfeclis tola perfecta sunt, sive in statu, sive

in
si

rericiunl, in aliam
euiilia
;

formani per con.venieiiliam trans-

motu pukhra sentiantur,

rpctc voluinns judicare.
,

tota con.sideraiida sunt,

molnm

dijiulicanlnr (iuodam-

Yerum enim noslrum

judi-

modo,
gruos
'

ut ex cis in strucluram liujus visibilis pnlciui

cium
csl
:

sive de tolo

sive

de parte judicet, pulchruin

qute apla sunt assuinanlur, non apla vero per con-

univcrso qnippe niundo supcrferlur, nec alicui

meatus

cjicianlur.
tcrroe

Quorum

aliud f;cculemissi-

parti cjiis, in

quanlum verum judicamus, adhocrcmus.

sicut niger color

mu-m redditur
latentes

ad alias formas assumcndas

Error aulcm nosler parti adlia;rens cjus, ipse per se

focdiis
fil

aliud per lotum corpus exbalat, aliud tolins animalis

esl.
;

Sed

iii

piclura

cum

tolo

numeros

accipit, ct inchoalur in prolem, et

pulcbcr

sic totuiu

istum agoncni decenter edit

victis, aliud

sive convenientia diiornm

corporum, sive

tali aliqiio

iucommutabilis divina providentia, aliud

cerlantibus
aliud
,

phantasmate commolum, per genitales vias ab ipso

verticc defluil
iii

aliud vicloribus
el

aliud

spccialoribus,
tri-

infima voluptate

*.

Jamvero

in

matre

qiiiclis
:

solinn

Deum

contcmplantibus
sil

per certos numeros teinporum in locorum numcriim

coaplalur, ut suas regiones

bucns
calum,
a

cum

in his

omnibus non

maUim

nisi

pcc-

quieque

mcmbra

occu-

ct poen:i pcccali,

hoc est dcfectus voluntaiius

pent

et

si

modum

parililalis scrvaverint, lucc coloris

summa
alio

csseniia, et labor in ultima

non volunlarius

adjnncta, nascitur corpiis quod

formosum vocatur,
:

et
in

quod

modo

sic dici poiesi

liberlas a justiiia, et

siiis

diiectoribus amatiir acerrime

,

non tamen

servilns sub peccalo.

co plns placet forma quie movelur

quam
,

vita quae

CAPUT XLl.

In

peccantis animce poena pulchritudo.

movet.
lius
:

Nam

illud

aninial

si

nos amet

allicit

violen-

77. Corrunipilur

autcm homo extcrior aut profectu

Sed profcctu
inlerioris ita

si

oderil autem, succensemus, et fcrre

non pos-

inlerioris, aut defcctu suo.

sumus, etiamsi formam ipsam pra;beat

totuin
est voUiplalis

fruenli. Iloc

cnrruinpilur, ut totus in melius reformetur, et rcsliluatur in inlegrum in novissima tuba, ut

rcgnum,
:

et
si

inia

pulchriliido
esset,

jam non
in

subjacet enim corruplioni

putarcliir.

qnod

non

summa
osten-

corrumpatur ncquc cornimpat. Defectu aulem suo

pnlchritudiiics corruplibiUores
,

id est poeiiarum or-

75. Sed adest divma providcntio,

quK hanc

dinem
clii

praecipitatur.

dnt et non malam, proptcr lam maiiifesla vestigia

iludines
sit

Nec miremur quod adhuc pulnomino nihil enim csl ordinalum, qiiod
:

priinorum nuniei orum

esi numeriis
;

in quibiis sapienliai

Dei non
ei

non

piilchrum
esi
(

et, sicut ait

Apostolus
).

(b)

omiiis

ei

exiremam lamen

esse,

miscens

ordo u Deo

Rom.

xin, 1

Necesse est autcm

,

dolores el morbos et distortiones inembrorum, et tc-

fatcaninr mcliorcin csse

hominem plorantcm
el

quam

nebras coloiis,
ncs, ut cx
iiis

ct

animorum simullatcs ac disscnsioadmoncamur incomniutabile aliqnid

',

hctanlem vcrmiculum
sinc ullo

tamen vermiculi laudem

mendacio copiose possum dicere, conside-

esse qua:rendum. Et hoc facil per infima iniuistcria

'

rans nitorem colovis, figuram leretem corporis, priora

Lov. et nonnulli Mss., incongruos. Scd verius Bad. Er. Arn. cl Mss. alii diiodecim, congruos. Quii^pe hic dcscribilur exterioris liouiiuis pulchritudo, in cujus struclura nihii
Mss. 0! lo, defluit infima voluptate. in cxcusis, per infimaministcriri eorum quibus, etc. Ala Mss. al)esl vox, eorum. l iide iulelligiiiius iioa olicia qute2

cum

mcdiis, media

cum

poslerioribus congrucnlia, et

unitaiis appelcntiam pro suse naturse humilitale ser-

mox
(a)

appellantur

uitimi seni

contra vero bon.i Angeli

inferius, cap. So, excellentissima, et sancta

l

Dei tmnisleria.

daui hisce verbis deuotari, sed ipsos angclos uialos, qui

{b)

coufcss. cap. 3, n. 6. i\clract. cap. 13, a. 7.

157
vaiuia
allera
;

LIBER TJNus.
nihil
parili

m
dixit,

ex nna parte formalum

respondeat.

quod

<!on

ex

Hominem
ibi

quia ratione ulipolest\etubi cecidit,

anima

ipsa

dimcnsione dicam vegelonle inodulinn corpoiis

Qnid jam de
sui,

incumbere

ut surgat.

Siergo voluptas carnis

;

dili-

gilur, ea ipsa diligentins considerelur

et cuin ibi re-

quomodo cum numerosc moveai, quomodo appeiat convenienlia, quomodo vincal aut caveat obsistenlia
quanium
polest, et

eogniia

fucrint

quorumdam
esi.

vostigia
sint.

numerorum
motioue
miraiidi
sicut

quicrendum

est ubi sine

tumore
si

Ibi eniin niagis

ad

unum

sensura incolumilaiis

unum
sunt
ipsa

est

quod
in

Et

tales sunl in ipsa

ibi

rcferens omnia, unilatem

iliam condilricem nalura-

vitali, qniie

seminibUs operalur, magis

rum onmium, mnltocvidcnlius quam corpns

1(

insinuei

quam

in coi porc. Si

enim numcri seminum

qnor de vermiculo animanle qualicumque. Cincris

scmina tumerent, de dimidio grano fici,aibor

el stercoris

laudem verissime atque uberrime plerique

dimidia nasceretur, neque de animalium seminibus

etiain

dixeruiit (Calo

apud Ciceronem,
si

in Calone vwjorc).
,

non

lotis,

animalia tola et integra gignerenlur,

et

Qnid ergo mirum est,

hominis animam
sit,
,

qua; ubiest

ncqne tantillum

unum

seinen vim haberet sui cu-

cnmque
Jior
,

sil,

et

qualiscumque

omni corpore
et

mealias

jusque geiieris iimumerabilem. De uno quippe secunduin

silvie

dicam pulchre ordinari

de poenis ejns
sit

inilchritudines (ierl,
cst, ubi

cum

ibi

non

quando misera

suam naluram possunt, vel segelcs segeium, vel silvarum vel greges gregum vel populi popu,
,

beatos esse decet. sed

ibi sil

ubi esse miseros

lorum per s.TCula propagari, ut nullum folium

sit,

vcl

dccet

nuUus

pilus per

lam numerosam successionem, cnjus

primo
et

78. Prorsus

nemo nos
melioris

fallat.

Quidquid recte vilurespuilur

,

non

ralio in illo

uno scmine

fiierit.

Dciude
suaves

peralur,

in

comparalione

{a).

illud cogitandiim est,

quam numerosas, quam

Omnis autem natura quamvis extrema

cuique non est bcne,
si

quamvis

in-

(ima, in comparalione nihili jure landalur.

Et tune
si

sonorum pulchriludines verberalus aer trajiciat cantanle luscinia qnas illius aviculoe anima non lam li,

melins essc polest. Quare

ipsa vcrilate, inate
:

bere

*,

cum

liberet, fabricaretur,

iiisi

vitali

molu

in-

nobis polest bene esse

cum

sumus

corporaliler haberet impressas. Ilocel in coclerisani-

cnm
cu:ii

qudlibet vestigio veritalis

inullo ergo delerius

mantibus

quae ratione carenlia

sensu lamen non

extremilate vesligii, qnando carnis volnplalibus

careni, animadverli poiest.

Nullum enim borum est,

adliocronuis.
diiias

Vincamusergo hujus

cupidilatis vel blan-

quod non

vel

iii

.soiio

vocis, vcl in cxlero

motu alque
iii

vel molcsiias;
si viri

snbjngcmus nobis hanc femitemperanlia nominabilur.

operalione

membrorum, numerosum

aliqnid el

suo
la-

n?m,

snmus. Nolus ducibus etipsa eritmclior,

gcnere moderaium gerat, non aliqua seientia, sed

ncc JLun

cnpiililas, sed

Nam

men

intimis naturai terminis, ab

illa

iiicommutabili

cnm

ipsa dncit, nos

utem seqnimnr, cupidilas

stuliilia

illa et

numerorum

legc modulatis.

iibido,

nos vcro temerilas et

nuiicnpainur.
cl iios

CAPUT
rum
tale
et

XLill.

In liomine
,

vis

judicandi de corpoin perpetua veri-

Sequnnuir Christum caput nostrum, ut

tur cui caput

sequa-

temporum proportione. Qui

ordinis,

sumus. Iloc

et feminis pryccipi potesl,

modus

non

marilali, sed Iraterno jure;

quo jurc

in Chrisio et illae
,

nec mascuhis ncc fcinina sumus. Uabcnt cnim

virilc

quiddam unde femineas subjngent voluplates

,

Rcdeamus ad nos et omiltamus ea quoe cum arbustis et besliis habemus conimunia. Uno nnmquc mod( hirundo niddical, et unumqnodqueavium genus
80.

unde Christo serviant

rilalis, sed

et

imperent cupidiiati. Quod

eliam ma-

uno aliquo suo modo. Quid

de
illis

est ergo in nobis,

quo

et

in mullis viduis et virginibus Dei, in multis

omnibns judicamus, quas

(iguras appetanl, ct

jam

fralcriie conjngalia jura servantibus

qualeniis impleant, cl nos in nediiiciis .aliisquo corpo"

reis opcribus,

cliristiani populi
si
iii

dispensalione manifestuni

est.

Quod

lanquam domiiii omnium talinm

figu-

ab ca parte cui dominari Deus nos jubet, alque ut

rarum, innumerabilia macbinanuir ? Quid

est in nobis,

nostram possessionem restituamur,

:

et hortatur et

quod

intus

inlcUigit

lias

ipsas

visibiles

corporura
;

opiiulaiur

si

ergo ab

liac parle

per negligeniiam et
meiis et ratio,

moles proporiioiie magnas

corpus habere dimidium
si
,

esse, vcl parvas

ct

omne
sit
;

impielalem vir subditus fuerit,

erit

id est

quantulumcumqiie
:

et

quidem homo
vita, et

turpis el iniser; sed destinalnr in

hac

post lianc vitam ordinatur, quo

eum

de-

stinari et ubi ordinari

summus

ille

reclor et

Dominus

omnc granum milii sua; parli tantac quanlam in hoc mundo nostrum corpus tcnet, tam magnum esse quam mundiinidium, iniuimerabiles parles
,

ilaque

indicat. NuIIa itaque foediiate universa crealura

ma-

dus cst nobis, toinmqiie islum mundiim (igurarnm ratione

culari permillilur.

pulchrnm esse,

nori

moie;

mngnum autem

vi-

CAPUT
vitali

XLII.

Voluptas carnis admonet ut nume-

deri,
id

ros indivisibiles

quwramus. An

lales in sint in aliquo

non pro sna quantitale, sed pro breviiate noslra, est animalium quibus est plenus; quoc rursus cum
aliorum
et

motu,
,

habeanl indnitatem divisionis, non ipsaperse, sed

id est
in
,

79.

Ambuleraus ergo duin diem habemus

ratione uti possumus
,

maxime

ipsius universi coinparalione

te;iiporuni
alia ratio

dum

ut ad

Dcum

conversi

lam parva sunt? Nec

est; quia ut

in spalio

Verbo ejus, quod verum lumeu esl illuslrari, mereamur, ne nos tenebra} comprehendant {.Joan. xii, 35).
Dies esl enim prasentia illius luminis

omnis

loci, sic
:

omnis lemporis
sit

longilu.do

habet dimidium sui

*

quamvis enim

brevissima, et
Arii.,

quod

illuminat
i,

omnem
(.a) I

Editi, qui ratione uti polest; et

paulo post Lov. et

liomiHcm venientem in hunc miindum {Id.

Retracl. cap. 13, n. 8.

9).

incnmbere debet ut suryat. At Mss. lial)ciit, quia rationc, etc. et aliero loco carent vocc debct,c[\iiii oli&m ubest a bad. el i:r.
*

in Mss.

aon

est,

lum Ubere.

m
inoipit,
nisi

m VER.\ RELIGIONK,
et

S,

AUC.USTIM
iinde

m
cain conlemnftre
, ;

progreditur, ct dosiiiit. Itiiqne non polest

il)i

venimus
quiii

commoneamur

non

l)al)erc diniidiuin, diini lioc ct

dividiliir

qua Iransit
tcinpus in
icstiv.-c

maliim csl natura corporis

sed

(|uia

in

extrcmi

ad niHin. Ac pcr

brcvis syllaba;

boui dileclione turpilcr vohilatiir, cui primis inhsrere fruiquc concessum

est.

coniparatione longioris brcve, et liora bruinalis

horae coniparata ininor est (). Sic

Cuin trahilur auriga

illiid

et

mora unius horre

ipsi
illa

suse temcritatis dat poenas, quid(|nid

est

quo
dc

ad dicm, el dici ad menscm, et mensis ad annuin, et

anni ad liistrum, et lustri ad majores circuilus, ct

utebatur, accusat

scd iinplorct auxiliuin, jiibeat Doalia jain speclaciila

minus rcriim, obsislatur equis,

illius praicipitalione

ad uuiversum lcmpus
ipsa

relati

breves sunt

cuin

iacientibus, ct nisi subvcuiatur

numerosa succcssio,
,

et

quredam gradalio, slve

,

de morle

facturis,

restitualur in

locum, super roias

lunc sentiet

localium
vcl

sivc teinporalium spaliorum

non tumore

collocetur,

habenarum jura reddantur, regat cautius

;

mora ,sed ordinataconvenientia pulcbrajudicciur.

autem ordinis inodus
vastiis
,

obiemperantes, et cdomilas bestias

quam
quoe

81. Ipse

vivit in vcritatc per-

bene currus,

ct lota illa

junctio fabricata sit,

,

pelua

nec niole

ncc prolractione volubilis

locos
:

ruina cjus, ct ipsiim aniigcbat

ct

cursum decenlis'

sed potentia supra

omncs

magnus
sine
,

oetcrnitate

simcc inoderationis amiserat

quia et huic corpori

utcntis aviditas

super omnia tcmpora immobilis

iillius inolis vaslilas in

quo tamen nec

cl aliijuid
sit.

imbccillitatem peperit aniinae malc

in paradiso,

unum
sit,
,

rcdigi

ncc ullius tein,

poris productio potest ab errorc cohiberi

usurpans velilum .cibum conlra medici disciplinam, qiia sempilerna contiiietur salus.
84. Si crgo in
tale, ubi heala
ista

esse vel corpus ul corpus

vel

motus ui moius

ipsa visihilis carnis

iinbecilli-

Ipsum

cst

unum

principale

nec per finitum nec per

vita esse

non potesl, invenitur admo-

infinilum crassum, nec per finilum nec pcr infiniliim

iwiitabilc

niiio

heatK

vila;
;

proptcrspeciem
quanto magis
ct in

desummo usque^ad
appclitioiie nobili-

Non enim

habet aliud hic, aliud alibi

:

aut

imavcnientcm
talis

in

aliud niinc, aliud poslca

quia suinme unus cst Palcr

parlc

ct cxcellenliae,

oinni
ciiiin

supcrhia

vanaque

Verilalis, Pater suoe Sapienlix', qu:c nulla cx

pompo.hujus mundi? Quid

aliud in ea

homo

ap-

dissimilis, similitudo ejus dicta esi ct imago, (piia dc

pclil, nisi soliis esse, si ficri possit, cui

cuKcta subje-

ipso est. Ilaque ctiam Filius rcctc dicitur cx ipso, ca;lera per ipsum. Prjscessit eiiim forma

cla

siiit,

pervcrsa scilicct imitalione omnipotetilis

si

omnium summe

Dei?Quem

subditus imilarelur, secundum pra;cc-

implens

unum de

quoest, ut cKlera quse sunt, in

similia, per eain

pta ejus vivendo, per

eum

haberet subdita ccctera, nec

quantum sunt uni

CAPUT XLIV.
82.

lormam nerent. Dei imago Filius, ad quam facta

(juxdam.
sunt per ipsam
ut ad ipsam

ad lantam deformitalem veniret, ut hestiolam timeret, qu! vult

homiuibus iinperare. Habet ergo et suunitatiset oinnipotcnti

;

pcrbia
,

quemdam appetitum

Horum

alia

sic

etiam sint, ut omnis rationalis et iuleilectualis creatura, in

rerum temporaliuin principalu, quae omnia transeunt tanquamumbra.

sed in
85. Invicti esse volumus, et recte
;

qua homo rectissime dicilur factus ad imagi:

habet enim hoc

nem
ita

ct similitudinem Dei

non enim

aliler

incommu-

animi nostri nalura post

Dcum

a quo ad ejus imagi-

tabilem verilatem posset mentc conspicere. Alia vero

ncm

factus cst

sed ejus priccepla erant servanda,

sunt per ipsam facta, ut non sint ad ipsam. Et

si

quibus servatis ncnio nos vincerct.

Nunc

vero,

dum

ideo rationalis anima

facta cst, per

Creatori suo serviat

quo

ipsa cujus verbis lurpiter consensimus,

domatur doiios

quem

facta est, ct ad
:

quem
,

facla est,

lore pariendi, et nos in terra laboramus, et

cuncta
vicina

ei csetera
illi

servient

et vita

ultima

quje

tam

gno dedecore superamur ab omnibus qua;

hominibus

cum macom-

est, et esl
;

adjutorium ejus, per quod impect es-

niovere ac perturbare polnerint. Itaque nolunius ab

vinci, et

ral corpori
sentia, cui
bitur,

et

ipsum corpus, exlrema natura

iram non possumus vincere. Qua

nullam de
illo,

omni modo cedcnti ad arbitrium doniinaillo sentiens molestiain; quia jam

nec per
illud quacrct

lurpiludine quid exsecrabilius dici polcst?

Fatemur
igitur

hominem hoc
beat
viiia,

csse quod nos sumus,qui tamen ctsi haest lainen ipse vitium.

non ex

beatiludinem

sed

noii

Quanlo

ex Deo per seipsam percipiet. Reformatum ergo cor-

honcstius hoino nosviiicit,

dubilet

quam

vitiiim ?

Quisautem
qua necesse

pus acsanctificalum, sine detrimento corruptionis, ct

sine onere
dilficultatis adminisirabii.

immane

viliuin esse invidcntiam,

In remrreciione

cst torqiieatur el suhjiciatur qui

non

vult in rcbus

enim neque nubent, neque nubentur, sed erunl sicut Angeli in coelis {Mattli. xxii, 30). Esca vero ventri, et venter escis
:

tcmporalibus vinci
cat,

Melius est ergo ut liomo nos vin-

quam

invidenlia vel quodlibet aliud vitium.

Deus autem

et

hunc

ct

illas

destruet
et

(I

Cor.
,

CAPUT XLVI.
amanti
eripi

Invictus

qui id solum

amat quod
et

VI, 1 3)

quoniam non estregnum Dei csca

paxet gaudium {Rom.
xiv, 17).

potus

sed

non

polest, id est

Deum

ex toto corde

juslitia et

CAPUT XLV.

proximum
:

sicut seipsuin.

Yoiuplatis imbecillitas protrudit 7ws

vilio,

8G. Sed nec ab homiiie vinci polest, qui vitia sua

viccrit.

ad sublimiora. Desuperbioi

usque ad cap. iO

Non cnim
potest,

vincilur, nisi cui eripilur

id

ab adver-

quomodo per hoc admonemiir ad ampleclendam

tutem.

vir-

sario
cripi

quod amat.Qui crgo ainat

non
ille

solumquod amanti
invictus
est,

iiidubitantcr

nec

83. Quapropter, eliani in ista

corporis voluplalc in'

(a) Ex eorum consuetudine qui ab ortu solis ad occasum duoaecim horas coaslanler numerabant, hieme breviores,
aeslale longiores.

par.

In B., M.
:

malw. Reslituimus, male, ex Er. ven. et Lov.

* Editi

De summo bono usque,

etc. Al abest

bonQ a Mss.

LIBER UNUS.
161
ulla crucialur iuvidia. Id

m
:

enim

diligit,

ad quod dih-

quispiam

Imo illudunum,
:

dicit

Deus. Dicil enim ve-

gendum
cis

el

ubeiius graiulatur.

vcnerint.lanio pcrcipiendum qnantoplures toio Diligit enin. Deum ex

et diligit

rissime Veritas

Nemo

potest

duobus dominis servire

potest perfecle diligere

{Maith. VI, 24).

Nemo enim

cx lola mente; corde, el ex lota anima, cl

quo vocamur,

nisi oderit

unde revocamur. Yocamur

qiialein anle

illi proximuiu ian,|uamseipsum. Nonergo ctiamquanlumpolest. Nec quod ipsc esi: imoadjnvat

invidet, ut s.t

autem ad perfectain naturam humanam,

peccalum nostrnm Deus
ejusdilectione,
fecit
:

revocamur autem ab

poiestan.iuereproximum, qncm dillgiiianquamseipqunc ocul.s subjaquia nciiuc iu scipso ea d.ligit seiisibus. Ergo apud seipcent, anl ullis aliis corporis

quam peccandomeruimus. Quare odesi

rimus oporlet, unde ut iibere.nur optamus.

89. Oderimus ergo lemporales necessitudines,
ffilernilalis

sum

su.ii

habel

qncm

diligit

lanqnam seipsum

ciiarilale flagramus. Diligat

87.

Ea autcm

csl

rcgula dilcclionis, ul.qua; sibi

et
illi

mum

taiiquam seipsum. Cerle eniin

aul
filius,

sibi ipsi

homo proxinemo est

vuitbona piovcni.-c,

vclit; et quoc acciderc sibi

iv, 16)
:

paler,

aul affinis,
:

aut aliquid hujusmodi,

diligit

mala non
talem
ei-ga

vull, ct iUi

noUl {Tob.

hanc volunmalHin
ergo, ut

sed tantum liomo

qui ergo

aliquem lanquam
sibi ipse est.
;

omneshomi..es servat.Nam crganeminem

est
:

seipsum, hoc

in

eo debet diligere, quod

opcrandum

malum ct non opemtur {Rom. xm,

si

(lileclio

yroximi

Coriiora vero non snnt quod nos suinus

non ergo

in

10).

Diligamus

bomine corpus

est

expeleudum aut desiderandum.

:

pracceptum cst, eliam inimicos nosl.'OS {MguIi. v, 44), seipsum vere invicli esse volumus. Non cnim per

Valet cnim ad hoc etiain quod pncccplum est

cortcupiscas reni pi-oximi lui{Exod. 20,
17).

Ne
ipse

Quaprosil)i

quisquam homiiium

invictus est

scd per illam iuserviunt, soli

auferri

pler quisquis
cst, .)on

iii

proximo aliud

diligit

quam

commulabilem legem,
sunt
liberi.
:

cui
eis

quicumque

eu.n

diligit

tanquam seipsum. Ipsa

igitur

na-

Sic e.iim

quod diiigunl
(iicit

non

tura liuma.ia
sive
sit

sine carnali coi.diiione

diligenda est,

polest

qu*
vel

res una inviclos

ct perfectos

vi.-os.

perficienda sive perfecta.

Omnessub uno Deo

Nam
quam

si

ipsum hominem homo

dilexcrit,
aiil

non tanbahieas,

patrecognati sunt, qui

eum

diligunl et faciunt volun-

seipsu.n, sed lanqua.n

jumcnlum,

latem ipsius. El invicem

consuIn.it,

sibi su.it, et patres

cum

sibi

autavicula.n pictam vclgarrulani,

id est, ul

cxeo

ali-

ct

filii

ciim sibi

oblc..ipera..t, et fralres

quid tcmporalis voluplalis aut com.nodi capial; scrviat necesse esl, non homini, sed, quod est lurpius,

maxime, quia eos unus Paler leslamenlo suo ad unaiM

haireditalem vocal.

tam

foedo el

deleslabili vilio,

quo non amat ho.ni-

C.\l*UT XLVII.

Vera

proximi

dileclio,

quam

qui

nem sicuthomo amandus

est.Quovitio dominantc, us-

impeiidit inviclus cst.

que adexlrenia.n vilam, vcl polius .norlem perducitur. 88. Sed nec sic qnidem ab hominc hoino diligendus|est, ul diUgu.ilur carnalesfratres, vel fiUi,veI coii-

90. Quapropter, cur isle iiou inviclus diligendo,

est

sit

hominem
diligat, id

cum

in

co nihil prxter

hominem
diligit,
si

crealuram Dei ad ejus imaginem laclam, nec

ei

juges, vel quique cognali, vel aflines aut cives.

el dilectio
ista

Nam

possit deesse peifccla nalnra

quam

cuiii

ipse

temporalis

est.

Non enim

ulias tales

perfectus csl? Sicut ciiim, vcrbi

diligat

graliii,

(juis(|uam
taii-

necessitudines haberemus, qua) nasccndo ct moriendo

benecanlanlcm, non hunc aut illum, sed

sit

conlingunl,

si

natura nostra

iii

proeccplis, el

imagine

tum bcnc cantuntem quemlibet, cum

perlectus
;

canlator ipse

Dei manens, in istam corruptionem iion relegaretur

(a).

ila vult

oinnes lales

cs.se, ut

tamen

ei
si

non
cui-

Ilaque ad pristinam perfectamque naturam

nos

desitquod

diligit,

quia ipsc beiie canlat.

Nam

ipsa Veritas vocans, prcecipil ut carnali consuctudini

quain iiividclbene cantanti, non jam illuddiligil, sed

aul laudem, aut aliqnid aliud, qiio bene canlando vull

resistamus, docens

neminem aplum

esse regno Dci,

ix,

qui non isias carnales necessitudines oderit {Luc.

CO, 62,
et

pervcnire

et poiest ei niiiiui velauferri, si

et alius

XI v, 26).

videridebet. Magis cnim est

in

Nequc hoc cuiquam inhumanum inhumanum, noii ainare

'

bene cantaverit. Qui crgo iuvidet bene cantanti, non

anial benecaniaiilem
:

sed rui'sus

(jui

eo indiget, iion
vi-

hoc

homine quod homo est, sed amare quod filiusest est enini non in co amare illud quod ad Dcum
sed amare illud quod ad se perlinet. Quid
si

bcne

caiital.

Quod

iiiullo

accoinmodalius de bene
:

vente dici polest, qnia iiividereiiulli poiest

qnoenim

perlinet,

perveniunt bene viventes, tanlumdem est oinnibus,

ergo mirum

ad rcgnum non pervcnit, qui non com-

nec minus
te.iipus

fit

cum

plures habuerint.

Et polest esse

munem,

sed privata.n rcndiiigit?

esl.
esl.

Imo ulrumque,

ail

quo bouus cantator cantaie non decentcr

queat, et indigeat voce alterius, qua sibi exliibeatur

' Lov. et Arn., quod vilius consensu habent, quod lilius

At Bad. Er. etMss. magno Quic lectio magis proija-

quod

diligit

tanquam
sit,

si alicubi

convivetur, ubi
:

eum
bene
et di-

lur, quia subjicit Auguslinus, amare lioc, esse quod ad se pertinet : utiturque simili modo
Iib. 1

amare

itlud

canlarelurpe

sed deceataudire caiitanlem

loquendi iu

de Sermoae Domini ia moate, ulji rursus de necessiludinum ejusmodi temporalium odio disserens , poslquam explicuil quodoam amoris odiique genus uxori vir impendere dei)eat, Hoc est, iaquit, diligf re iu ea quod bomo est, odisse quod uxor esl tum addit boc et de j-atre et de matre et c<eteris vinculis carnis iutelligendum esse, ut in eis oderimus quod genus hunianum aascendo et moriendo sortiluin est dibgamus autem quod nobiscum potest ad illa regna perduci, uhi nemo dicil, Pater meus sed o.naes
; ;

autenl viverc semper decet.

ligil el facit,

Quare quisquis hoc

non soluin non

nec lamen

iiividct imitanlibus,

sed

el hisse pr*betlibentissimeatf|ue

liumanissimequan-

lum polest
diligit,

eis indiget.

Nam quod

in

illis

in

seipso habet totum atque perfectum.

Iia

omnmo
a)
l

uni Deo, poter mster.

Retract. cap. 13, n. 8.

cum diligit proximum tanquam seipsum, non invidel ei , quia nec sibi ipsi prajstat ei quod potest, quia
;

et sibi ipsi;

noneo

indiget,

quia nec seipso

tan-

163
luni

DE VERA RELIGIONE,

S.

AUGUSTINI
diligendo
,

164

Deo indigel, cai adluierendo beaiiis esl. Nemo aulem illieiipit Deum. Ille crgo verissiine nlque cerlissiine invicius

dclcclal, uni

plus

eum

omnium regnatori Deo subditus hajrcat, quam seipsum. Et hsec est perqua potius poiiora
,

iiomo est

(|ui

coliaercl

Deo, non ut ab
nihil aliud

fecta juslitia

et ininus

minora

60 aliquid boni exlra merealur, sed cui

diligimus. Sapieiitem
diligat,

animam aiqne pcrfcctam (alcm

videl; stultani

quam ipsnmhivrereDco bonum

rependendam gratiam,

esl.

qualcni

illain

non

lalein,

sed

91. llic vir quaiiidiucsliii hac vila, utilur

amicoad

quia esscperfccla et sapiens polcst:quia nec seipsum

ulitur inimico ad palienliam,

debct stnltnin

diligere.

Nam

qui se diligit stultum

fiel

utilur quibus polest ad beneficeiitiam, ulilnr oniiiibns

non

proficiet

ad sapicnliam; nec

quisquis qnalis

ad beiievolcutiam. El quanquam lcniporalia non

dili-

cupit essc,

iiisi

se odeiit qnalis est.

Scd doiioc ad sa,

gal, ipse recle ulitur lemporalibus, et pro eorninsortc

pientiam

pcrfectioncniquc vcniatur

co animo ferat

honiinibus consulit,

si

acqualiter

non polesi omnibus.

stullitiam proximi,
et

quo suani

ferrel, si slidtus esset,

si

Qnare

si

aliquem familiarium suorum promplius

quam
scd ad

amaret sapicntiam. Quaproptcr

nos commemorat
viliosi, et

et ipsa superbia

qnemlibctalloquitur,

non eum magis

diligit,

vcra; libcrlatis et veri regni

ipsain

unibra est,

etiam per

eum habet majorem

fiduciani, el apertiorem tcmporis

diviiia

providenlia quid sicorrecli.

vitio

januam. Traclat enim lempori dedilos tanto melius,

quanto miiius ipsc obligalus est lempori.
oninibus,quospariler
diligit,

gnificemus

quo debcamus redire

,

Cum

ilaqne

CAPUT XLIX.
94.

prodesse non possit,nisi

De curiosilate deinceps ul lioc admonemur ad contemplandam veritatem.

conjunctioribus prodesse

malit, injustus est.

Animi
lcm-

Jam vcro

cuiicla speclacula, ct omiiis illa quoe

aiilem conjunctiomajor est,

quam locorum
';

aut

appellalnr cnriositas, qiiid alind quyerit qiiam

ruin

de rc-

porum quibus

in

hoc corpore gignimur

sed ea maxiiste affligiiur

coguilione lyolitiam? Quid

ergo admirabilius

ma est
ligit,

quae omnibus pra-valel.

Non ergo
toto

quid speciosius ipsa veriiate, ad

tor pervenire se

morlecnjusquam, quoniam qui

novil nec sibi perire
est

animo Deum
perit.

di-

quam omnis speciacupere confiielur, cum veliemenier

inde se jactal
si

quod Deo non

et

Dens

nc

fallattir invigilat, et

quid acutius
et judicet?

anlcm dominus
slitia justus

et

vivorum

mortuorum. Non

caeleris, et vivacius in

spcctando cognoscat

cuiusquam miscria miserest, quia neccujusquam jucst^ Et utnemo

illi

Ipsum

deniqiie praRStigialorem, nihil aliud

quam

fai-

juslitiam et
si

Deum

laciam profilentem, diligenter intuentur, etcaulissime

sie

nemo

aulert beatitudinem. Et

aliquando forle

obscrvant
illius
ille

et si

eiuduntur

quia sua non possunl

alicujus periculo, vel errore,vel dolore

commovetur;

deleclanlur scientia

ciui

eos eludii. Nani

si

et

us(iue ad illius auxiiium, aut correctioncm, aut con-

nescirei quibus causis fallaniur intuentes, vei ne-

solationem, non usque ad

palitur.

suam subversionem valere

ofliciosis laboribus, futnraj

scire crederetur, pariter erranti nnllus plauderet. Si

92. In

omnibus aulem

autem de populo unus eum deprelienderil, majorem illo laudein se mereri putat, non ob aliud, nisi
quis

quielis cerla exspectatione,

ei

non fiangitnr. Qnid cnim non perinimicos.

quia decipi fallique non potuit. Si auleiii mnllis apertus sit, iion
talia
ille

noccbii, qui bene nli ctiam inimico polest?Ejus

laudatur; sed irridentur csetcri qui

Ila

eiiim praisidio alquc muiiimcnlo inimicilias

timescit, cujus

deprehendere nequeunt.

omnis palma cognivcritatis

:

pra;cepto

ct

dono

diligit

tioni datur, et arlificio, et

comprchensioni
qiii

ad

Huicviroin iribulationibus parnm

nisi

est

non

contristari,

quaiii nullo

modo

pcrveniunt

foris

eam quxruni.
verum an

etiam gaudeal

scieiis

qnod
,

tribulalio palientidm

95.

Itaque in taiitas nugas et turpiludincs mersi

operatur, palientia probatioucm

probalio

spem

spes
est

sunius, ut

cum

interrogali quid sil melius,

aulem non confunilit

ijuomam

cliaritas

Dei dilfusa

falsnm, ore uno respondeamus,

jocis el ludis lameii, ubi iios

in cordibus noslris per Spiritum sanctnm, qui datus est

verum ulique non

esse melius;
vcra, sed ficla

nobis

(Rom. v,

3-5). Quis

bnic noccbit? Quis hnnc

delcclant,
verilatis

rnnlto propcnsius qnani

Ita

praiceplis ipsius

subjugabit? llomoqni prosperis rebns proficit, aspcris

hicreamus.

noslio jndicio et oro puiii-

quid profecerit

discil.

Cum
cis

enim mntabilium bonoconfidit

;

mur,
tes.

aliud ratione approbanlcs, aliud vanitate seciaiiautciii esl

rnm

adcst
,

copia,

non

sed

cum snb:

Tanidiu

Indicrum

et jocularc

ahquid

iralinntur

agnoscit utruni

eum

iion ceperint

quia

quamdiu iiovimus
Seddiligendo
talia

in

cujns veri coniparalionc rideatur.

el noii

plcrumque cuin adsunt nobis, putamus quod non ea

diiigamus; sed

excidimus a vero,

jam inve-

cnm

abesse coeperinl, invcnimns qui

nimus quaruin rerum iinitainenlasint,quibuslanquam

primis pulcbris inliiamus, et ab eis reccdeuies am-

simus. Hoc enim sine amore nostro adcrat, quod sinc

dolore discedit. Videiur ergo vincere,
qni superaiido ad id pcrvcnit,

cum vincatur quod cum dolorc amis,

plcxamur noslra phantasmata.

Nam redeuntibus

nobis

adinvestigandani vcrilaleni, ipsa in itinere occurruiit.

ei

snrus est
(leiido

et vincit

cnm

vinci videatur, quisquis co

nos transirc non sinnnt, nullis viribus, sed

,

niagnii!

ad id pervenit, quod non amillit invitus.

insidiis latrocinaniia

non
:

intclligcntibus

quam
(I

late

CAPUT
03.
biiiuni

XLVIII.

Quw

sit

perfecta juslitia.
,

pateal

quod dictum

est

Cavete a simulacris

Joan.

QMcm

crgo dclectat libcrtss

liber esse appetat
;

ah amore mniaet q.iem regnare

v,2i).
96. Itaque
alii

rcrum

pcr innumcrabiles

mundos vaga coesse non posse

gitalione voluiati sunt. Alii

Lov. ct Arn., jimguntur. Bad. et Ev.,jungimur. AtMss. uiidecim, gigninmr. ^ Mss. septem, nec cujusquam injustilia fit injustus.
nisi

Deum

corpus igneum puiaveruHt.

Alii

candorem

lucis

imniensai per infinita spaiia usquequaqiie porreclum,

i6D

LIBER UiNUS.
lanien. Et ubi

106

qiiodam ciiiieo (issum, ex una tamen parte quasi nigro rebus consliduo adveis;i vegna opinanles, el talia
tuenles principia,
sunt.
scia.iU,

demus memoria?, verum esse nescientes. sed credenles

sit

verum, quod non venit

et transit

cum

suis plianlasmalibus fabulali

sed seinper codem

prelaiidai allegori;e

modo
,
:

maiiet.

Qui

sit

modus

inter-

Quos

si

jurare

cogam ulrum
Quibus

iuoc vera

csse
:

quoe per sapicntiam dicla credi-

fortasse non andeant, sed vicissim dicant

Tu

lur inSpiritusancto

igilur oslende quid

verum

sil.

si mliil

responapparet

ad

visibilia

utruma visibilibusanliquioribus recentiora cam pcrducere sufficiat; an

deam, nisi
et

ut illam lucem quaranl, qua

eis

inlelligere ; certum est aliud esse credere , aliud posse istam lucem, jurarenl et ipsi, nec oculis videri

usque ad aniinse aCfcctiones atque naturam, an usque ad incommutabilcm aiternilalem an aliai significent
:

gesta

visibilia

aliixj

motus animorum
,

alioe

legein

nec

cum

non

misquam aliqua locorum vaslilatc cogitari, el ccrttus atquc ca prajsto esse quaireniibus, et nibil
bac luce mentis

selernilatis;

an aliqu;c inveiiianiur

in

quibus ha;c
sive

omnia

vestigaiida sinl.

El qu;e

sit slabilis iides,

serenius inveniri.
97. Quoe rursus omnia, qu;xi dc

historica et temporaiis, sive spirilualis et ;eterna,

ad
Et

quam

oniiiis inlerprctalio aucloritalis

dirigenda

sit.

nunc a mc
dicta

dicta sunt, nulla alia

quam eadcm

luce

quid prosit ad intelligciida

finis est

ct obliiienda setcrna,
,

ubi

vera esse qu;ie manifesiasunt. Per banc enim inlclligo per lianc rursus insnnt, el haec nie intclligere
aliquid El hoc rursus et rursus cum quisquo se rursus intclligit, in inteiiigerc inlelligil, ct idipsum
leliigo.

omniuin bonarum actionum

fides

rerum

lcmporalium. Et quid
ri;e,

intersit intcr allegoriam histocl allegoriam

ct allcgoriam

facti,

sermoiiis, et

aliegoriam s;icrameiili.

Etquomodo

ipsa locutio divi-

spatia infinilumpergereinlelligo, ct nulla hic csse iiitelintcUigo cujusquani lumoris aut volubilitatis ct me inlelligerc, nisi vivam, ligo eliam non me posse fu;ri, ccrlius inieliigo. iEtcrna vrvaciorem inlelligendo vilam temporalcm vivacitate ipsa supcral
:

iianim Scriiiluraruni secunduin cujuS(jue lingua) pro-

prielatcm accipiciida

sil.

Habet eniin omnis lingua sua

in

qu;xdam propria gcnera loculiomim, qusecum

tanta loqueiuli iiumilitas, ut iion
Irislilia, ct

aliam

linguain transferuiitur, videntur alisurda. Quid prosit

Cirun vita

solum
et

ira

Dci, et
et

ufc quid

sit

;elerniias, nisi intclligendo conspicio.

a sonino cxpergefactio,

memoria,

Moniis quippe aspeclu

iiitale

omnem

muiabilitatem ab

;eler-

oblivio, et alia nomiulla quai in

bonos homines cadere

zeli,

sejungo, et iu ipsa ajternitate iuturis poriscerno; quia spalia temporis prxtcritisct

nuUa

spalia

tcm-

possunt, sed cliam poeiiilentiic,

el aiia

crapub; nomina,
Et

liujusinodi

in

sacris

Libris iiivcniantur.
ct pedes,
ct alia

prx.lerit in rerum molibus constunt. Nibil aulem quod prxlcrit, aeicrno, et nihil iulurum cst; quia et

ulrum
generis

oculi

Dei, el
,

manus,

hujus

membra

quod futurum autem, lantummodo est nec fuit, quasi jam anernilas sola nonsit;nec eril qu;^si adbuc non sil. Quare
essedesinit, et
est,
; ,

noiidum esse coepit

visibilem

qux in Scripturis nominantur, ad formam liumani corporis referenda sint; an

,

ad significaiionos intcUigibilium et spiriluaiium potcntiaruni, sicul galea

ct

sculum, et gladius, et cin-

ipsa verissime uiccrc poluil

qui

humanae menti,
dici poluit
,

Ecjo

sum

guliim, el caitcra talia. Et

esi,

quod inaximc quairendum

et corporalem creaturam
est.

sum

el

de

illa

verissime

Misil

me

quid prosit generi humano, quod sic nobiscum per

,

qui est{Exod. itt,M).

ralioHalein, el gcnitalem
et

CAPUT

L. Scriplurarum

interpretationum ralio.

sibi

servienlem divina providentia locuta

Quo uno

AUegoria quadruptex.
98. Cni
si

cognito, omnis ab animis protcrvitas (a) puerilis excluditur, et introducitur sacrosancla religio.

nondum possumus

iiihoerere,objurgemus

sallem noslra pliantasmala, el tam nugatorios et deceptorios ludos de speclaculo menlis cjiciamus. Uta-

CAPUT

L\.

Scriplurcirum

perscrutalio in curiositatis

medelam,
100. Omissis igitur et ropudiatis nugis tlicalricis et
poeticis,

mur

gradibus quos nobis divina providentia fabricarc

dignala est.

Cum

enini

flgnienlis
in

ludicris

nimium

divinarum Scriplurarnm consideratioiie

et

deleclati evanesceremus

cogitationibus nostris, el

traclationc piiscamus
curiositalis

animum

alque potemus vanoe

loiam vilam in quaedam vana somnia verteremus ; rationali creatura ' servienie legibus s\iis per sonos
,

fame ac

sili

fessuin et aistuantem, et ina-

nibus phantasmatibus, laiiqu;mi pictis epulis, fruslia

refici satiarique

ac

litteras,

ignem, funuim, nubcm, columnam, quasi

visibilia

cupientem

hoc vere

liberali, el inge-

qu;dam verba
riores oculos

bolis ac simihludinibus

cum infantia nosira paraquodammodo ludere, ct inte,

nuo ludo salubriter erudiamur.

Si nos miraculi spoillain de.sidere-

ctaculorum, et pulchritudo dclectant,

nostros luto hujuscemodi curare

ron

mus

videre Sapienliam, qua; pertcndil a fine usqiio ad

aspcrnaia est ineffabilis misericordia Dei.

99. Dislinguaraus crgo (luam fideni dei)camus historiae,

finein fortiier,otdisponitomnia suaviter (Sup. vni, \).

Quid enim

niirabiiius, vi incorporea
?

muiidum cw\y-

quam

fidcin

debcamus

inlcliigentiix;,

quid nian-

reum

fabricante ct adminislrante

aulquid pulcbrius

ordiiianle et ornanle?
Erudllo viro visum crat legendum esse, hralionali. Sed Mss. oraiies et ! :dd. ferunt, ralionali creatvra : quibus verbis, iiisi fallimui', iiitelligcndi vcuiual Augeli, ut infra n. 99, in fiae, et in lib. 3 dc Libero Arbilrio, caj.. 10, n. 30. Qui_ ],e Deus ynv Augelos loqucbatur antiqu'S ratribus, eorumque uiinislerio exliil)cbat sonos, iiileras, ignem, fumum, nubcm, colnmnarn, el simiUa iiortenla, quoein sacris Libris nar-

(]APUT

Lli.

Et

cnriositas el alia vilia snnt occasio

ad
101. Si autem

viri.uteiu.

r^ainur. sic

auiem [jrosequunlur

Mss. plerique, serviente de

omnes fateniur per corpus isia senaninnim meiiorem esse quam corpus, nibibie per se animus ipse conspiciel, aut quod conspiciet
liri, el

legibus sias, ctc.

(a)

Nempe Manichaeorum

in

vetus restamentum.

167

DE VERA RELIGIONE,

S.

AUGUSTINI
ei perfectionis su;ic fidc, spe
,

Igg
charliaie

polest esse, nisl mullo cxccllcniius longcque

sl:intins? Inio vcro conuiionior.ili
'

pmet

ftiliirum sil;

ab

iis (|n;c

jndica-

nnlrinnlur. Posl lianc aulcni vilam el cognitio perficicitn;

nius, inlncri qnid

sil

sccunduni quod judicamus,

aii
,

ab

(|nia

cx parlc iinnc
esl,

sciniiis,

cuin anlcin vcnerit

ojjcribus arliiim convcrsi

lcgem artinin, eam

sjicfoeiia

quod pcrfccluin
10)
:

non
;

eril ex parlc (1 Cor. xui, 9,

ciem incnle conlueiiimiir

cujns comparalione

el

pax omnis aderil

nunc cnim

alia lex

iii

memChri-

sunl qiue ipsius bcnignilalc snnt piilcbra.

InvmbUm
ct

bris mcis rcpiignal legi mcntis me;ie, scd liberabit nos

emm
ititus

Dci, a crecilnra nnnidi, pcr cn cpiw facla siml, in,

dc corpore morlis

hiijus gratia Dei

pcr

.lesiiin

lellecta conspiciuntur

ct senij)itcrna

ejns ririus

divi-

stiim Doiniiiuni noslnnii ([{om. vii

(Rom.

I,

20). Haccesta temporalibus ad ;eteriia

, 25-25); qnia ex niagna parte concordamiis cuui adversario, duin ciim

rcgressio, el ex vita veteris hominis in

nem

reformalio. Quid est

novum liomiaulcm nndc bomo commenisi

illo

sumus

in via

et lola saiiitas, et nulla indigentia,

el null.i faiigatio ;iderit corpori; quia corruplibile hoc,

niorari non possit ad virluics capesscndas, qnando dc

ipsis vitiis polest?

tcmpore

altpie ordine

sno

qiio resuricclio cariiis fu(I

Quid cniin appetit curiosilas

nisi

tura est, induetur incorrnptione

Cor. xv, 53).

in

Non
et

cognilionem, qu;c ceria essc non potest,

rerum

mirnm autem,
in

si

boc dabitur

iis qiii

cognitioneso)iacein
,

?eteruarum et eodem

modo
nisi

sc

semper habeniium?
anima perfecla

lam verilatem amant,

lur post baiic vitain,

et in actione

solam
iii

Quid appetit superbia

ngcndi facilitatem,
5Ksi

potcntiam, quai rcfertiirad

iiiveail

corpore sobim sanilaicm. Hoc cnim

eis pcificic-

quam non
et

quod

in

hac

Dco subdita

*,

ad cjus regnum sumina cbaritate

nisi quic-

CAPUT

LIV.

Suppticia duninalorum quain

rationem ad eorum
vilia.

vita plus diligunt.

liubcant

conversa? Quid appelit voluptas corporis

tem, quoe non est
corrnplio? Cavendi sunl ergo inferiores
posi hanc vilam pcenae graviores
,

nisi ubi nulla cst indigentia etnulla

inferi, id cst
niilia

104. Qui crgo malc utunlur lanto mentis bono, ut

extra

cam
'
,

visil)ilia iiiagis

appelant, quibus ad conspi-

ubi

potest

cienda

et diligenda inlelligibilia

commemorari deHan)a

esse comcnemoralio veritatis, quia nuUa ratiocinalio ideo nulla ratiocinatio, quia non

buerunl

dabuntur

eis

exteriores tcnebra-.

veriKu
in

quod iliuminat

cam perfundil Itimen omnein hominem venieniem

i ,

quippe initium esi carnis prudentia, et sensuum cot

poreoruin imbecillilas. Et qni certaminibus delectanlur
,

bunc

mundum

{Joan.

9).

Quare feslinemus

et

alieiiabuiilur

pace, et sunimis

difficuitalifbus

ambulemus cum dies prsto esi, ne nos teiiebrsc comprebendant {Id. xii, 35). Feslinemus a secunda
morte
liberari {Apoc. xx, 6, 14, el xxi, 8), ubi

iinplicabuntur. Inilium enini

summai

difficultalis est

belluin atque contentio. Et hoc significare arbitror,

nemo

qued ligantur

ei

manns

et pedes, id esl, facilitas

omuis
et

est qui

memor

Dei

sil,

et ab inferno, ubi nemo con-

auferlur operandi. Et qui

sitire et esurire voliint,

filebilur

Dco {Psat.
Llll.

vi, 6).

in libidinem ardescere et defaligari, ul libenter edaHt,

CAPUT

Scopi
,

et^bibant, et

stullorum ac sapientium
ficietur

concumbanl,
in eis

et

dormiant, amant indi-

gentiam, quod est initium summoruin dolorum. Per-

diversi.

ergo
^

quod amant, ut
denlium

ibi sint

ubi eis sit

102. Sed miseri homines, quibus cognila vilescunt,

et novitatibus

ploralus

et stridor

(Mattli. xxii, 13).

vitia

gaudent

libenlius discuiit

quam noviiis

105. Plures enim sunt qui hsec omnia siraul

diligunt
,

runt,

cum

cognitio

sit finis

discendi.

Et quibus

et

quorum

vita est spectare,

contendere,
el in cogi-

est facilitas actionis, libcnlius ccrtant quara vincunt,

manducare, bibere, concumbere, dorrnire,

cum

vicioria sit finis cerlandi.

Et quibus

vilis est

cor-

lationc sua nihil alind quara phanlasmaia, (|ua3

de

tali

quam satiari, et malunt frui genitalibus membris quam iiuliain talem commolionem pati; inveniiinlur eliam qui malunt dcrmire quam
poris salus, malunt vesci

vilacolligunl, amplexari; etex eorura fallacia, superstitionis vel impietatis regulas figere,

quibus decipiunillecebris carnis

tur, et qiiibus inhserent,

etiara si

ab

non dormitare
non esnrire ac
et

cuin

omnis

illius

voluptalis

sit fiiiis,

se abslinere conentur. Quia

sibi

non bene uluntur talenlo

acie,

sitire, et

non desiderar concubitum,

commisso,

id est

mentis

qua videntur omnes,

non esse corpore

faligato.

qui docti aut urbani autfaceti nominantur, excellere.

103. Quare qui fines ipsos desiderant, prius curiositate carent,

Sed habenl eam

lam,
cnpidilatibus

in

sudario ligatam, aut in terra obru-

cognoscentes

cam

csse certam cognitio-

id est delicaiis et superfluis

rebus, aut terrenis

nem

quae inlus est, et ea perfruenies

quantum

in

hac

involulara

et
,

oppressam. Ligabuntur
et niitteiitur in tenebras

vita queunt.

Deinde accipiunt aclionis facililatem pei,

ergo his maniis et pedes

vicacia posita

scientes

majorem esse faciiioremque

cujusquam
:

exteriores; ibi erit ploratus et slridor denlium.

Non

vicloriam

non

resisiere animositaii
h:ic vita

ct

quiaipsa dilexerunt; (quis enim h;x:cdiligat?) sedquia

illa

hoc, quantum in

queunt, seiitiunt

poslremo,
rebus sine

qn;e dilexeruiit, inilia sunt istorum, el necessario

etiam quielem corporis, absiinendo ab

iis

dilectores suos ad ista perducunl. Qui

enim magis

quibus agi hacc vita potesl;

est
'

ita
^

gustanlquam suavis
quid post hanc vitam

amanl
lans et

ire

quam

redire aut pervenire, in longinqniora

et spiritus

Dominus. Nec

erit

dubium

mitteiidi suut;

quoniam caro sunt,

ambu-

Alii omnes, commemorati ; etpaulo commenwrari. Hoc verbo trequens ulitur Augustinus pro, commoneri, qiiod hic iu Md fuerat substitutum.

Mss. duo, comnfwniti.

non reverlens.

infra habent,
*

lOG. Qui vero beiie ulilur vel ipsis quinque sensibus

llaMss. At excusi habent, ad concnpiscenda. Mss. plerisque, ul eis ibi sit ptoratus, etc.

Edili, nisi aninia perfecta et

Deo

subdita. At Mss. probse

notae,
*

animu perfecta

mn neo subdila.
M.

Er. Lov., nec erit eis did)ium.

'

169

LIBER UNUS.
,

!70
quia
istis

corporis ad credenda et prncdicanda opera Dei

el

rum

purior et lucidior est aer, etiam calicolere non debemus.

nulriendam charilalem ipsius, vel aclione vel cogniel cognoscenlione ad pacificandani nalurani suani
,

giiiosus,

quem tamen

Non

sit
:

nobis religio etiam purioris aeriset sereni(ris culius

duin
,

Deum,

inlrat in

gaudium Domini

sui.

Proplerea
la-

quia luce absenlc inumbralur; el purior

illo est ful-

talenlum quod

male ulenli nnferlur,

ilii

datur qui
et

gor ignis etiam hujus, (|uem tauien, quoniam pro voIunt;ite

'

leniisquinquebeneususcstfjVfl^/j.xxv.l/t-SO.
XIX, 15-26)
iigenti;^
,
:

Luc.

accendimus
sit

et exstinguimus, colere ulique

non

non qnia

iransferri polest ac!!men inlelest posse lioc amiti^re

debemus. Non
ris corporibiis

nobis reiigio cnltus corporum a>llie(|u;e

sed

ita signilicatuni

reorimi at(|ue coelestium,

qnanivis omnibus ca;ie-

negligentes et impios ingeniosos, etad

diligentcs et

eam

pervenire

recie pnvponaniur, melior

viia.

lamen

ipsis

pios

quiunvis

ingenio lardiores.

Non
duo
;

esi
lior

quLCCumque

enini

dalum
vivit

est illud tilentuni ei qui acceperat

Quapropiersianiraaia sunt, raeest qua;visaniina per seipsam, quamcorpus quodanimaliim; et

laiiien nniiiiaiu

habet enim et hoc, qui jam in actione ct coguitione

libet

vitiosam

nem

co-

bene

sed

ei

qui acceperat quinque.

Nondum

leiidam esse censueril.

vitae,

Non

sit

nobis religio cultiis

:

illiiis

enim babct ad
credit

selerna

conlemplanda idoneam mentis

qua dicuntur arbores vivere

illa

aciem, qui visibilibus lanlum, id est lemporalibus

:

sensfis in

est

el

qnoniam nullus ex eo genere est isia qua nosiri

;igilur,

sed babere polest, qui

horum omnium

sensi-

etiam corporis numerositas

el ossa vivimi,

qua

eiiaiii
:

capilli

bilium

Deum
LV.

ariilicem laudat, el

eum

persuadet (ide,

qu

sine sensu praicidunlur

hac au-

et exspectat spe, el qua-rit charilate-

tcm mclior

CAPUT
nem
,

Epilogus e.nliortaus ad veram reH.jioa falsa deterreiis. Qualis erat Maitichoeorum religio. Opiniones (alsw de diis. Vera religio.
et

est vita senliens; et laiiien vitam bcstia~

rum

colere non debemus.

110.

Non

sit

nobis religio vel ipsa perfecta ct sapiens

anima

107. Quoe

cum

itasint, hoitorvos,

homines charis-

ralionalis, sive in ministerio universitalis, sive

in minisierio

parliiim sl;ibilita,

simi et proximi mei,

meque

ipsum hortor vobiscum,

sive quye in suiiimis

ut ad id quo nos per sapienliam

suam Deus
in

horiaiur,

quanla possumns ccleriiaie curramus. Non diligamus

hominibus exspectat <;ommulationem reformaiionemque poriionis suae; quoiiiafii oiiinis vita ralionalis si
pcrfecta est, incommutabili
verit;iti

mundum

quoniam omnia qu*

Joan.

mundo

sunt, con-

secum intrinsecus
oblcniperans

sine slrepitu loqiienti obtemperai, noii

cupisceniia carnis, et concupiscentia oculorum est, et

auiem

vitiosa

fit.

ambilio saeculi

(1

ii,

15, 10).

Non diligamusper

lam cui libenter

carnis voluptatem corrumpere atque corrumpi, ne ad

Non crgo per se excellil, sed per iloblemperat. Quod ergo colit summus
est etiam

angelus, id colendum

miserabiliorem corruptionem dolorum tormentorum-

ab bomine uliima,

que veniamus. Non

diliganius certamina,

ne angelis

quia ipsahoniinis natura id noii colcndo facta est ulti-

qui talibus gaudent, in poteslalcm demur, humiliandi,

vincieiidi, verberandi.

ma. Non enim aliunde sapiens angelus, aliunde homo

aliunde
ille

verax, aliunde

bomo;

cula, ne ab ipsa

Non diligamus visibilia spectaveritate aberrando etamando unibras,

nobis religio in phantasmalibus no-

sed ab uiia incomid

mutabili sapicntia et verilate.

est

Nam

ipsum acluru

tempoiali dispensalione ad salutem noslram, ut

el Dei Sapicnlia.

in tenebras projiciamur.

naturam humanam ipsa Dei Yirlus,

108.
slris.

Non

sit

Melius est enim qualecumque verum,

quam

incomrautabihs, et consubstanlialis Patri et coajterna,.

suscipere dignaretur, per
homiiii

mne quidquid pro arbitrio fingi potesl; et tamen animam ipsam quamvis aiiima vera sit cum falsa
,

quam nos

doceret id essa

colcndum

Cluali el ralionali colenduinest.

sti-

imaginatur, colere non debemus. Melior est vera

quod ab omni creatura inlellcHoc etiam ipsos opiiipsis

pula,

quam

mos

lux inani cogitatione pro suspicanlis vo;

Angclos, et excellentissima Dei ministeria vclle

iit

quam sentimus el tangimus, denientis est credere colendam. Non sit nobis religio humanorum operum cultus. Meliores
luntate formata
et

credamus,

tamen stipulam

unum cum

colamus Deum, cujus

et iios videiido

conteiiiplatione beali suiit.

Neque enim

angelum

beati

sumus; sed videndo verilalem, qua

vel nullis molesliis

enim sunt

ipsi arlifices qui talia fabricantur,

quos

eliam ipsos diligimus Angelos, el his congratulamur.

la-

raen colere non debemus.

Non

sit

nobis religio cullus

Nec invidemusquod eaparatiores,

interpedieiilibus

besliarum. Meiiores enim sunt extremi homines, quos

perfruuntur

sed magis eos diligi-

lamen colere non debemus. Non sit nobis religio cullus hominura morluorum quia si pie vixerunt, non sic habentur ut lales quarant honores sed illum a
:

mus, quoniam

et

nos

tale aliquid sperare a

communi

Domiuojussisumus. Quare honoramus eos charitale, non scrvitute. Nec eis templa construimus : nolunt
enira se sic honorari a nobis; quia nos ipsos

nobis coli volunt, quo illuminante laetantur meriti sui

cum

boni

nos esse consories

iraitationera,

*.

Honorandi ergo sunt propter

Si

sumus, lempla sunimi Dei esse noverunt.

liecte ita-

non adorandi propter religionem.

sint

que

scribitur,

auiem male vixerunt, ubicumque

lendi.'

non sunt co;

adoraret, sed

hominem ab angelo prohibiluni ne se unum Dominum sub quo ei essel ei ille

9).

Non

sit

nobis religio cullus

sit

omnis superstitio cum

illorum.

d.emonum quia magna poena hominum et

,

conservus {Apoc. xxii,

111. Qui autem nos invitant ut sibi serviamus, et

periculosissiraa turpitudo,

bonor esl ac triumplius

lanquam deos colamus, similcs sunt superbis hoininibus, quibus

si liccat,

similiter coli .volunt

illos

sed islos

109.

Non sit nobis religio terrarura cullus et aquartures eltos. et Er., conservos.
Sjlrct.

bomiues perpeli minus, culobum

esl.

vero colere magis periin

Omnis enim hominura dominalus

ho-

August.

lil.

YSix.J

171
niiiics,

DE VEIW REI.IGIONE,
aiiidomiiioniiuin
aiil

S.

.\UGl;STINI LIBER UNUS.

titudinclapsusesl
',

172
subjug;\ndi
ci

scrviciitiuin niorlc fini-

cui

omncs mali
non

prcpoic;

tnr

scrvilns auleni sub angcloruin

iitsiiin

inalorum supcr-

mcndi,

nulliis aulcni

bonus

nisi exerceiidiis in

bia, proptor

loiiipiisquoilcsl post inorlcin niagis

statcin dalur; nullo dubitaiitc

jiis l;ciiiia

csl

colcndus

cu-

meliiciulacsl. Illudctiiun cuivis cognoscerc facile cst,

quoii sul) iiDiniiic

cst nostra miscria ct ciijus

dainnum

cst

no-

doiniiiantc libcras cogitalioncs ha:

stra revcrsio.

bere coiiccssum esl

ipsis

illos

anlcin dominosinnicniibus

113. Rcligetergo nos religio uni omnipolonti Dco

quia intcr mcnlcin
nuslrain
id qiia

forinidamus, qui uniis est oculus

si

intuciulc

ac

illum

inlclligiinus

pcrcipicnd;c vcritalis. Quarc

qu;c dantur

oinnibus potcslalibus,

Palrem,

ct vcrilatcm,

cst

luccm intcriorcm per

interposila

hoininibus ad rcgcndam
sulKlili sunuis,

rompublicain,

qnam
est.

illum

iutclligimus, nulla

creatuia

pro noslro vinculo

rcddenles Cusari
cst [Matilt. xxii.

Quare ipsam quoque Verilatem nulla ex partc

in ipso, cl
qiia;

quod Cicsaris
21),

est, et

Dco quod Dei

posl

dissimilem

cum

ipso venercmiir, quae ior-

non

esi

mctucndum nciioc
Jusli

mortem nostram
Deo
ciim

ma

csl omiiium,

ab uno facla sunt, ct ad uniwn

spiritualibiis animis,

aii(iuis cxigat.

Etaliudcst scrvilus anima!, aliud scrautcin

liomines, ct in niio

niluiilur.

Undc apparct

pcr hanc

vilus corporis.

formam

cssc facla omnia, quoe sola iniplet qiiod ap-

habcnles onniia gaudia sun, quando per corum facla

petunt omnia. Quoe tamen omnia neque (ierent a Patrc per Filium,

Deus benedicitur,
vcro
ipsi

congralulanlur laudantibus

ncquc

suis
:

(inibiis

salva

csseiit, nisi

lnn(|uam ipsi iaudanlui', corrigiint crranles

;

Dcus suiiime bonus cssel

ipso bona esse posset,

quiet nulli natune, qua) ab

;

quos possunt
lalanlur, el

quos aulcm
illo vitio

noii possunl,

non

cis

grasi si-

invidil

el in

bono ipso
ut

alia

ab

corrigi volunl. Quibiis

quanlum
dedil,

vellent, alia

quantum possent,

manerent
Filio
:

railes, vel etiam

mundiores aique sanctiores suntboni

;

Quare ipsum Donum Dci cuni

Pistre el

Angeli, el omnia sancla Dei ministeria raus ne aliquem illoruin offendamus,

tiosi
si

quid mctui-

scque incominulabile colere ct tcnere nos convcni>t

non supcrsli-

unius subslaiilia) Triuitatcin,

nius, pcr
siinus,

unum

Deuin a qno su:

fucrimus, cuin ipsisadjuvaiitibiisad

unum Deum
unde
(a)?

quem sumus,
:

in

quosumus

quo cHsces-

teudenles, et ei uni religantcs animas

religio dicta crcditur,

nostras,

cui

dissimiles facti sumns, a

quo perire non

onmi

superstiiioiie

careamus

permissi sumus

principium ad quod recurrimus, ct

112. Ecce

unum Deum

colo,

unum onmium

Princi-

forinam

pjum,

et

Sapientiam qua sapiens est qusecuinquc aiiima

mur
el

uiium

quam sequiinur, et gratiam qua rcconciliaDcum qno auctore conditi sumus, et si^,

sapiensest, et ipsum

que bcata
ceiius

suiit.

Munus quo bcala sunt qua^cumQuisquis Angelornm diiigil huiic Dcuin,

militudincm ejus per qiiam ad unitntem formamur

paccm qua
(

unitati
;

adliocremus

Dcuin qui

dixil,

sum quod etiam me diligit. Quisquis iii illo ITianef, ct polost humanas preccs sentirc, in il!;) mc exaudit. Quisquis ipsuin habet bonum suum, iii ipso
meadjuvat, nec mibj ejus participatioiicm potest invidere. Dicatit crgo mitii adoratorcs,

Fiat

Gen.

cl

Vcrbuin pcr quod factuni csl

factum
el
e.->t;

ome
Do-

quod

subslatilialiter cl naluraliter

ci

num
bum
les

bcnignitatis ejus,

quo placu.l

concilialum est

auclori suo, ut

non
:

intcrirct quidquid

ab co pcr Vcrvivimus,

aut adulatores
qui

faclum esl

unum Doum

(juo crcalorc

parlium mundi, quein non oplimiun

sibi coiicilici,
diligil, et

pcr quein reforinaii sapiciitcr vivimus,

et

hoc uuuin

colit,

quod oinnis optimus

cujus

quo fruenles bcate vivimus

in

qucm diligenunum Deuin ex

ipsi glo-

coguitionc gaudet, el ad quod principium rccurrciido

lit

quo omnia, pcr qucin omnia,

ria in

quo omnia,
xi,

optiinus. Quisquis vero angelus excessus suos dili-

scula sa;culorum.

Amen [Uom.

5G.).

gil, et vcritati

cssesubditus non vult, et privato suo

laetari
(a)
I

cupiens a

communi omniuin

boiio ct vcra

bca-

' Mss. quatnordecim, commiiui ommum bonorum et vera beatitndine lapsns eat, elc. ita in Mss. Al in excusis legitur : rer quem ud ttnilatem

Retract. cap. 13, n. 9.

reformamur.

DE SEQUENTIBUS DUOBUS LIBBIS

DE GENESI CONTRA MAIVICH^OS

S.

().
II.

AtGUSTINUS
lias lilteras

IN LIB.

VIII

DE GENESI AD
non
aliter

LITT., CAP.

Contra Manichwos, qui

Veteris Tcstametiti
,

quam

oporlet accipiendo errant,

;

sed omnino
cilo volens
et

non accipiendo

et

delestundo blaspliemanl
,

duos conscripsi libros recenti lempore conversionis mea;

inlcntionem ad qucerendam in Litleris quas oderunt
,

eorum

vel confutare deliramenla

vel erigere

chrislianam

evcmgelicam ftdem. Kl quia non

posse accipi videbanlur
,

niilii ttiitc

occurnbanl omnia queinadmodum proprie possent

;

accipi, nifigixque
,

non

aut

vi.t

posse

attl difficile el

ne retardarer

qutd fnjurale siguificarent ea

qu(e ad litleram

non potui invenire, quanla valui brevitale

deterrili, in

perspicuitale explicavi, ne vel mtUta lectione vel dispulationis obscuritale

manus ea sumere non curarent.

1,

Vide prcBterea librum 1, cap. 10, Betractationum, tom. 1, col. 599, n. in Africa, usque ad col. 600, n. 3, verbis, Manicheei quos deciperent.
(a) ni
lati

a verbis,}am vero

M.
Huc Irans

duo libri de Cenesi conlraManichwos tres de suul ob paiiiatera argumeuti. M.

libero Arbitrio libros in edilione Benedictina sequuntur.

STXURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

DE GENESI
GONTRA MANlGHiEOS
LIBRI BVO
">.
fm<f^0^^* '

LIBER PniMUS.
fAPUT PRIMUM
, .

In ve(erh

Legis

defensiouem

ad quocreiKlum pigri sunt,

nisi

per molesiias et insul-

csl slilo ad impcriiionm contra Mankliceos scripturus

lationes hsereticorum quasi

de somi.o excltentur, et
sibi, et
i

de imperitia sua erubescant

de

illa

imperitia

captum dcmisso.
1 ' Si eligcrent
et

nos

Manichxi quos dcciporenl, eligerecum verba quibns eis rcspondcremus

:

sua pcriclilnri se sentianl. Qui Iiomines

fidci,

,-,

rw

si

bonae sunt

noii

ccdunt h;T^reticis\ sed quid

eis

respon-

"e"ro
'

illi

el doclos lilleris, et
'

indoctos errore suo per-

deant diligenlcr inqnirunt. Nec eos deserit Deus, ut

petcntes accipiant, et qu.xTentes inveniant, et pulsanlibus aperiatur (Matlli. \\\,1).
raiil

Linanlur

el

cnm promillunt
;

verilaicm, a veriiaie
-'

conentur averterc

nnn ornato poliioque

o..mrvn< scrmone

Qm
si

autem despeinvenire quod

convinccnda cst vaniias eornm. sed rebus manifestis quornnulam vcre cbrislianon.n Placnil enim mibi
senlentia, qui

se posso

in

c;Uliolica disciplina

qu;rrunt,
.

altcnintur erroribus; et
.,
fatigati
,

perscveranler

cum

liucr.s sinl crndil. libcialibus

ta-

inquirunt, ad ipsos fontes a quibus aberraverunt, post

"

quos advcrsus Manichxos en alios libros noslros, eos ab imperilioriTdWim.is^ cum lcgissent, viderunt bcnevoleudifticile intclligi. el ine
bus, aut non ant
tissime

magnos labores
tni

alque sitientes, et pene mor.

revertunlnr
II.

CAPUT
tionem
Z.

Versiculus
ei'go

i, cap. 1 Geneseos, vindicalur

monuerunl ut commnnem
si

lo(|ncndi consuelu-

conlra obtreclanles, quid faceret Deus ante

et

mundi

crea^

di.icm non desererem,

erroi^es iUos

tam pern.cio-

unde subito placuerit

ei

mundum

creare.

imperitorum expellere cog.larem. sos ab animis etiam usitalum et simi.licem ctiam

Pi-imum

librum Veteris Teslamenli, qui

Hunc enim sermouem

docli inteUigunl,

inscribitur Gencsis, sicsolent Manicliaii repiehendere.

iUum auiem

indocti

non intelbgunt.

Quod scriptum
priiicipio aliquo
q.iid

est,

in principio

fecit
;

Deus coelum
dicunt
et
:

et

Scripturas Veleris Tcsta2. Solent ergo Manichaei et ea vitupementi, qui^s iion noverunl, vitupe.'a.e,
nosiros, non invenientes ratione iiUi.moselparvulos respondcanl. irridere atque decipere
:

terram, q.iserunt, in quo p.incipio

el

Si in

temporis

fecit

Deus coelum

terram,

agebat antequam faceret coelum et terram? et

ei

quomodo
non

sibi

quid

subito placuit facere, quod

seterna
?

nunquam antea

fe-

apud eos qui iliam quia nnlla Scrii^tura esl, qncc non -- Sed ideo di inieiiigum, i.n-ui- i'>'^.=- rcprchendi. inlelliguiil, facilc possit '-1
erroris ha^reticos esse vina p-ovidentia mullos diversi et intcrrogant nos permiltit, ul cum insnliant iiobis

cerat pcr tempora

in principio fecisse
.

His respondemus,

Deum
apud
.

coclum et terram, non

r..

in princi-

pio tempor.s, sed .n Chr.slo,

cum ^r Verbum
,

esset

Palrem, pcr qnod facta

{Joan.
i,

et in

quo

facta snnt omnif*

ea

(|uic

pigiili;uii, et dincscimiis, vel sic cxculiamus

1, 5).

Dominus enim nosler Jesus Chrislus,

interrogassenl quis esset, respondit,
el

vinas Scripturas nossc cupiamus.

sloius
dicil
:

Proijlerea ct
',

Apomani-

cum eum Judi

Principium, quia

Oportet hmreses esse

vos
(I

ut probati

loquor vobis [Id. vui, 25). Sed etsi

festi fianl inler

Cor. xi, 1U). IUi ei.im

:

Deo pro-

in principio lemporis

Deum

fecisse coelnm et lerram

bali

sunl, qui bcne possunt doccre

nisi

sed manifesti

credamus, debenius ulique

ititelligere

quod ante prinfecit et

hominibus esse non possunl,

cum

docent; docere

cipium temporis non erat teinpus. Deus enim

:

leuipora el ideo antequam Scd niulli aiilem nobml, nisi eos qui doceri q..a:runl^ ADMONITiO PP. BENEDICTnSORUM.
r-.ciiin-:!-.

facerct

lempora, non

Tbeodericcnsem,Gemmeticenscm, ad P.eeium codicem an. ferc 1000, el ad opUmse notae Mss. duos v.ctonnas rratellensem, Casalenscm, Arnulfensem, cislerciensem, Regio-Montensem, MaSi e^nsem Aucoene.isem, vaUcanum; ad lectiones ex duobus Belgic.s Lovaniensiura cura coiiectas; et ad S(!nic4 Christinsaiium, VedasUnum,
sunt aii duo
libri-)

editiones

Am.

Er. el I^ov.

Comparovimus prwterea omnes

eas cditiones initio Retr. et Confess.,

'

t.

i,memoratas.

Mss. tredecim, oportet multas Imreses esse. . Mss. vlerique, nisi eos qui quoenml ; omisso, doceri.
ti

Er., cr^dunl licereticis. Lov.,

concedunt luereticis.

M. U

(a) Scrij

circiler anm.n'. Chrisli

589

173
erant lempora.
qiiod

DE GENESI CONTRA
Non crgo possiunus
dicerc fuissc alifeccral.

MANICII.,

S.

AUGllSTlNl
aulem

^7^

dicil, Finis

prcecepti est ch.irilas de corde puro,

et fide

lempus quando Deus nondum aliquid Qiiomodo enim eial lcmpus quod Deus non
ipse
sil

ctconscientia bona,
isli si

non

ficla (i

Tim.

i,

5)

quoa

fccerat,

haberent, non esseiit hacrctici.

cum oninium tem|)orum

lempus
veniri
cuiii ccelo ct torra

fabiicalor?

El

si

CAPCT
5.

111.

Defendilur
et
:

vers. 2.
,

cssc coepit, noii polcst in-

lcnipus quo Deus nondiim feceral

oelum ct

Quod autem
erat

sequitur in libro Gciicseos

incomposila,
sic

Terra

tcrram.

Cum

autem
.Tulem dicitur, Quid ei placuil subito, aiiqua lempora transicrint, quibus
e.4.

invisibilis

reprelien-

sic dicitnr, qunsi

dunt Manichaei, ut dicanl

principio ccelum et terram,
sibilis et

Quomodo
si

fecit

Dcus

in

Deus

iiiiiil

opcratus

Noii

enim transirc poiciat

non polest

jam

cl terra erat

invi-

lenipus, qiiod

nondum

fecerat Dcus; quia

esse operator lemporum, nisi qui cst ante tempora.

Certe et

ipsi

Manichici legunt apostolum Paiilum, ct

;

incomposila ? Ita , cum voluiit Scripluras divinns prius vitupcrare qiiam nosse, etiain res apertissimas non inieiligui.t. Quid enim manifestius dici
potuit
,

laudanl cl honoranl

et ejus Epistolas

malc inlerprccwluni
qiiid

quam hoc
et

dicliiin esl

In principio

fecit

Deu$

lando mullos dccipiunt. Dicanl ergo nobis

rit

terram

dixc-

lerra aiitem eral invisibilis et incom-

aposiolus Paulus, Agnilionaii

pietatem Dei in spem
vilce

vcritalis

cundum
selerna

quw csl sewlernce, quam pro{Til.

i,

posita; id cst, In principio fecit

Deus coelum
Deus
,

et ter-

ram

lerra

aulcm

ipsa
,

quam

fecit

invisibilis

misitnon mendax Deus antelempora ccterna

erat ct incomposita
1
,

2)

aiuequam Deus omnium rerum

ct,

enim

formas

leiiipora quid aiite se liaberc potuerunt?

locis et
:

scdibus suis ordiiiata distinctione disFiat firma-

Hoc ergo cogantur

leiligerc,

poncret
exp!)nere, ut intelligimt sc iion in-

antequam diceret, Fiat lux,

cujuai, et,

cum temere

volunt reprehendere quod dili-

menlum, et, Congregentur

Appareat arida,

genter qu;rrere debuerunt.

4. Si

autem non dicunl,

Qiiid placuil

Dco

siibilo fa-

cere coelum ei teiram, sed tdllunt inde, subiio; ct

ct ca-icra quac in codem libro sic e.xpommlur per ordincm, quemadmodiim possint ea parvuli capere? Quae omnia continent lam m.agna mysteria utquisquisea
,

hoc taiitnm
terram
?

didicerit,
dicuiil,

Quid placuii Deo lacerc ccehim

et

Noii

enim coaevum Deo mundum istum

celcrnitaiis est hic
:

dici-

hiercticorum vanitatem vel doleat quia homines suiit, vel derideat quia siiperbi sunt.
in codem libro, El tenebra; crant super abyssum. Quod Manichxi reprehendunl dicenles In lciiebris ergo eral Deus, am.equam facerel lucem?

omnium

mus,

6.

qiiia

non ejus

Sequitur

nmndus', cujus
fccil

aitcriiitaiis est

Deus

mundum

quippe
fecil,

Deus, ct

sic

eum
sic

ipsa crcuiura qiiam

Deus

tcmpora esse

Vcrc

ipsi

coeperunt; et idco dicuntur lempora aHerna.

Non

ta-

sunt in tenebris ignoranliaj, et ideonon in-

men

telligunt

sunt Klerna tempora

quomodo
fecil

lucem

in

jelertius est

qua Dcus erat anlcquar^ facerct

isli

Dcus, quia Dcus est ante tempora, qui fabricator est

islam lucem.

Non

eiiim noruni

luccm

nisi
,

temporum
Deus, quia

sicut

omnia quaj
hx'c

Deus bona sunt

est

carneis oculis vident. Et ideo istuni solcm

riler

quam quem pa-

valde, sed non sic bona sunt,

ille fccit,

quomodo bonus
facta

autem

sunt

ncc ca
;

fecit

sed ea de nihilo, ut non essent qualia, ncc ei a quo facta sunt nec Filio ejus per quem facta suni justum
;
;

genuit de seipso, ut hoc esseni quod ipse csl

majoribus, scd eiiam cum muscis et vcrmiculis ceinimus, illi sic cohinl ut particulam dicant essc lucis iliius in qua habitat Dcus. Sed nos intelligamus aliam luccm esse in qua Deus
habilat, unde est illud
gilur, Erat

non solum cum

bcsliis

lumen de quo
{Joan.

in

Evangelio

lc-

cst

enim

'.

Si crgo
et

isti

dixerint, Qiiid placuit

est

Deo
eis,

fa-

lumen verum, quodilluminat omnem liomiin liunc

cere coelum
prius discant

tcrram? respondendum
voluiitalis humanLie, qiii

nem venicntcm
lis istius

ut

mundum

9).

Nam
,

so-

vim

voluntalem
Dei
sunt,

lumen non illuminat oiiuiem homincm

,

sed

Dei nosse desiderant. Causas cnim

scirc quoerunt,

voluiilalis
qiisc

cum vohmtas

Dei

omnium

ipsa

sit

causa. Si cnim habet

causam volunlas
Quare
ei,

Dei,

corpus homiiiis el mortales oculos in quibus nos vincunt aquilarum oculi, qui solem islum niullo melius quarn nos dicuntur aspicerc. Illud autem lumen non
irrationabiliuin

est aliquid

quod antecedat volunlalcm

Dei, qiiod nefecit

avium

'

oculos
ot

fas est crcderc. Qui eigo dicil,

Deus coe-

corum qiiiDeocrcdunt,
et

p;iscil, scd pura corda ab ainorc visibilium rcrum

lum

et

terram? respondendum csl

Quia voluit. Vo-

luntas enim Dei causa est coeli et lerrae, et ideo jor est voluiilas Dei
dicit,

maaii-

tunt.
illud

tcmporalium se ad cjus pra;cepta implenda converQuod omiies homiues possunt si velint (a), quia

quam coelum

et terra.

Qui aulcm

lumen

omncm homincm
:

illuuiinal

venientem

in

Quare

voluit facere cceium et lerram ?

:

majus

quid quaerit qiiam est volimlas Dci

nihil

aulem maid

hunc mundum. Ergo teiiebnc crant super abyssum antequam lux isla fieret de qua consequentcr
hoc
loco dicitur.

jus inveniri potest. Compescat ergo se

ritas, et id

humana temcne

quod non
Et
si

est

non

qu.-erai,

quod

cst

CAPUT
7.

IV.

Jn

dcfensionem vers. 5 ostenditur

nebras
niliil esse.

tet

non

inveniat.
fiat

desiderat,
nis nosse

volunlalem Dei nossc quisquam amicus Deo quia si voluntatem honii:

non csset, impudenliam acstullitiam dcriderent. Non autem quisqiiam elficitur amicus Dei, nisi purgatissimis moribus, et illo fine praecepti dc qiio

quisquam

vellet, cnjus a;nicus

omnes

ejus

lux. Quia ubi lux iion est, tencbrjc sunt; non qiiia ahquid suiii lencbnx;, sed ipsa lucis absentia lencbrce dicuntur. Sicut

El

dixit

Deus, Fiat

silentiiim

non aliqua rcsesl, sed ubi sonus non

*

est

silentiuin

Apoitolus

* Editi,

Edili,
i

iustus est enim. Mss. quaiuor.

justum

aniincdium. Sed Jiss., avium, sciiicet aquilaruni.

est.

()

lietract. cap. 10, u. 2.

477
diciUir.

LIBER PRIMUa
Et nuditas aliqua rcs non est
,
,

178

scd in corpore

lerra

quM

inconiposita ct invisibilis dicla est

talis

ubi teguraentum non est

,

nuditasdicitur. Et inanitas
,

eral qualis ista quai

illud qiiod
ct

jam

videri et tractari potest.

fecit

Sed
si-

non esl aliquid sed locus ubi corpus non est inanis dicitur.'Sic tenebrae non aliquid sunt, scd ubi lux nou
est
,

dictum est, Jn prindpio

cceli et terrce
,

Deus

ccelurti

terram,

nomine uuiversa creatura

tenebrae dicuntur.
:

Hoc

ideo dicimus

quia so-

gnificata est

quam

fecit et condidil

Deus. Ideo aulem

,

lent dicere

Unde
si

erant ipsoe lenebrce super abyssum,

?

nominibus

visibiliuin reriim lixc appellata sunt

,

pro-

antequam faceret Deus lucem

genuerat? aut

quis iUas fecerat vel

,

pter parvulorum infirinilatem

invisibilia

qui minus idonei sunt

nemo

fecerat vel genuerat eas

:

xtet-

comprehendere. Primo ergo maleria facla

nx

erant tenebrae. Quasi aliqtiid sint lenebrse

lucis absenlia

sed, nt

est confusa et inlormis,

tincta

unde omnia
sunt
,

fierent quac dis-

dictumest,
quia

boc nomcn accepit. Sed

atque formaia

quod credo a Graecis

legimus dictmn
de materia informi

ipsi fabulis suis

,

decepli crediderunl
et

gentem esse
"et

chaos appellari. Sic enim

in laudibus Dei
,

ei alio loco

tenebrarum
in
illis

in

qua

corpora et formas
arbitrantur,
:

animas
pulant

Quifecisli

mundum

corporibus

fuisse
sint

ideo

(Sap. XI, 18)

ria invisa.

quod

aliqui codices

habent, de male-

quod tenebrse
sentiri tenebras

aliquid
,

et

non

nilelligunt
,

non

nisi
,

senlilur silenlium

quando non videmus sicut non nisi qnando non audimus- Sicut

CAPUT
10.

VI.

Materies informis
omnia.

ex

niltilo

et

ex

illa

autem silcntium
Sicut autem
isli

nihil est, sic et lenebrac niliil sunt.

Et ideo Deus rectissime creditur omnia de

ni-

dicunt gentem tenebrarum contra

;

hilo fecisse,quia etiamsi

omnia formata de

isla

maleria

lucem Dei pugnasse sic potest et alius similiter vanus dicere gentem siientiorum contra vocem Dei pugnasse. Sed ilias vanilates modo.non suscepimus
,

facla]sunt,hx'cipsamateriatamendeomninonihilof:icta
est.

Non enim

delseinns esse siiniles istisqui omnipolenpotiiisse,

tem Deumnoncreduntaliquiddenihilofacere

refellere atque convincere.

Nunc

enini ea quae repre-

cum

considerant fabroset quoslibet opificesnon posse

hendunt

in Veteri

Testamento, statuimus defendere

et in eis

aliquidfabricare, nisihabuerintundefabricenl. Et ligna

quantum

vires

Dominus praslare dignatur,

enim adjuvant fabruin

et

argentum

adjiivat aigenla-

ostendere conira verilalem Dei nibii valere homiiium

coecilalem.

riiim, et aiiruin aurificem,

et lerra figulum

adjuvat

CAPUT

V.

Ul hUelligeiidum
,

ul possit perficere opera sua. Si

qiiod Spirilus Dei su-

enim non adjuventur

ea materia uiide aliqiiid faciunt, nihil possunt faccre,

pevferebalur super aquas juxta vers. 2.

8. Quod aulem scriptum est, El Spirilus Dei superferebalur super aquam sic solent Manichaei repre-

cum

maleriain ipsam
f:i(il,

ipsi

non

faciant.

Non enim
:

fa-

ber lignum
caeleri

sed de ligno facit aliquid

opifices.

sic ct

omnes hujusmodi
quod volebat
,

Omnipotens autem
ipse

hendere, ut dicant
rilus

Aqua ergo

eral habilaculum Spi-

Deus
rat
,

nulla re adjuvandus eral,

quam

non fece-

Dei, et ipsa conlinebat Spiritum Dei? Toluni

,

ut

ef(icerel. Si

enim ad eas res quas

aliqua res quain ipse
:

conanlur pervcrsa menie perverlerc

niaiiiia sua.

ct

excaicanlur

facere volebat

adjuval)at

eum

Cum cnim
iioc
,

dicimus, Solsuperferlur super

inleliigi

non lecerat, non

est credere.

erat omnipoteus

quod sacrilegum
nominibus de-

lerram

numquid

volunms

quod

in

terra halntet sol

et lcrra

solem conlineat? Et tamen

CAPUT VU.

Informis materia
signata.
illa

variis

non

sic Spirilus Dei

superferebalur super a(|uam,sic;

ut superfertur sol

super terram

sed alio

modo quem

11. Informis ergo

fecit
,

maleria

quam de
et

nihilo

Deus

pauci inlclliguut.
ferebaiur aquoe
ferlur
;

Non cnim per

Spiritus
,

spolia

locorum super-

appellata esl piimo coelum et lerra, et diclum

fccit

ille

sicut

sol terrae super-

est

Jn principio
lioc erat
,

Deus coelum

terram
:

non quia
se-

sed per potenliam

isti,

invisibilis sublimilatis sua;.

iis

jam

sed quia lioc esse poterat

iiam et coesi

Dicant aulem nobis

candae sunt
,

quomodo

rebus

superferatur voluntas fabri.

qx fabriQuod si haec
,

lum

scribitur poslea factum.

arl)oris

Qiicmadmodum
ibi
;

men
sunt

considerantes
,

dicamus
,

esse radices,

bumana

et quotidiana et

non comprehendunt

timeant

et robur, et raraos
,

et fruclus

et iolia
:

non quia
est

jain
,

Deum ,
rant
,

simplici corde quod non

inlelligunt quje-

sed quia indc fulura sunt

fecit
,

sic

diclum

Jn

ne cum volunt verbis

sacrilegis concidere ve,

principio

Deus coelum

et

lerram, quasi seiiien

coeli et

ritatem
in

quam

videre non possunl

illa

redeat

illis

sccuris

coeli et terra;

cum
;

in

confuso adhuc esset

crura.Nam

concidinon potestqux incommutain illam cmissoe

terrae

materia

sed quia certum erat inde futuruin

,

bilis

manel; sed quaecuuHiue plagai

csse coelum et terrarn

jara et ipsa raateria coelum et

fiierint

repercutiunlur, et majore ictu redeunt in eos

,

tcrra appellata cst. Isto generc loculionis etiam

Do-

qui caederc audenl

iigere mererentur.
9.

quod credere deberent

ut intei-

niinus l0(iuilur,

cum

dicit

Jam

non dicam vos servos,

Vos auteni
,

quia servus nescit quid faciat dominus ejus.

et

Deinde quoerunt,
erat ipsa

insultando interrogant

dixi amicos
feci vobis

quia omnia qucB audivi

:

a Patre meo

nota

Unde

aqua super quam fcrebatur Spiritus

{Joan. xv, 15)

non quia

jain faclum erat,

Dei? numquid cniin superius scriptum est quod Deus

sed quia cerlissimc fulurum erat.

dicit
teslis
illis
:

Nam

post paiilulum
,

aquam

feceril?

Hoc si

pie qu;crerent, invenirent qneaiesset.

ut

Adlmc multu

liabeo vobis dicere

,

sed non po-

admodum
quam

inlelligendurn

Non enim

aqiia sic

vortare

modo

ild. xvi

12). Utquid ergo dixerat,

,

appellata est

hoc loco,

h;cc a nobis intelligalur

:

Omnia quw

audivi a Patre

meo

nola feci vobis

?

nisi

videre jam possumus et tangere

quomodo ncc

quia se sciebat hoc esse faclurum

Sic etiam coelum

179

DE CENESI CONTRA
lamcn non eral aiiunde
iii

MANICri., S.

AUGUSTINI

180

el lerra poluit dlci malcria iiiide nondxim eral factum

coeiiim el terra, scd lacicn-

quia bona csl?

renl? Adniiralio

quanlum clamarcnl? quanlum lili^^acnim revera dc reijus inspcratis

isti,

dum.
slri

Iniuinicraljilcs lalos lociiliones

Scriptiiris di-

nasci solct, el taincn logimt

cl

laudant

Dominum

vinis invoniuntur. Sicul in consuotudine scrinonis no,

nostruin Josuin

Cliristiim
(

in

Evangelio

adiiiiiatum

cuiii id

quod ccrlissime spcramus fiilurum

dici-

essc fidem crcdeniiuin

in illis fcccrat

Mattlt.
,

vm, 10

).

Quis autem

nuis,

Jam

faciuin puia.

ipsam (idcm
et alius

nisi ipsc qui eain

mira-

42. Ilaiic autcin adliuc informcin matcriam, etiam

batur? Quod
tiir,

si

eam

fecissel, uiquid inirarcqii.tistio-

terram

invisiljilcm atqiie

incompositam

voliiil

appelvidoliir
dixif,

qui pivTsciiis crat? Si solvunl Manichsei

istain,

larc, quia iiiter oinnia

elemenla nuindi lcrra

nem
non

vidcant quia et

illa

solvi potest. Si

autem

niinus spcciosa

quam

C3et6ra. Invisibilom
;

anlem

solviint, qiiid ista

propler obscurilalcm

et

incompositam, proptcr in-

pertinere,

cum

illa

rcprehendunt quae ad se nolunt qiioe ad se perliiiere dicunl, iion

formilalcm. Eanidcm ipsam nialoriam cliam aqiiam

appcllavit, siipor qiiam fercbatur Siiirilus Dei
,

sicut

supcrferlur rcbus fabricandis voluntas

etsi

artificis.

Quod

noverinl? Quod ciiim miratur Dominus noster, nobis mirandum cs c sigiii(icat quibus adhuc cst opus sic movcri. Omnes ergo tales motus ejus non perturbati
,

paucorum
,

inlcliigentia potcst allingere,

bumanis

aniini sunt signa, sed docentis m,agistri. Sic sunt ct

tanicn verbis
possit

ncscio iitrum vcl a pnucis boininiluis,

vcrba Velcris Tostamcnti, quai non

Deum infirmum
enim
*,

cxponi.

Proptcrea vcro
,

non nbsiirdc ctiam

doceiit, sed nostnie infirniitali blandiuntur. Niliil

aqua

dicta est isla materia

qiiia

omnia qunc

iii

icrra

dc Dco digne
ct

dici polest.

Nobis tamen ut nutriainur

niillo

nascunlur, sive anirnalia, sive arbores vel Iierbro, et

si

ad ea pcrveniamus

qiiaj
qiioc

qiia

similia,

ab bumore incipiunl formari alquc

dici

possunt, ca dicunlur
IX.
et

nutriri. Ilsec crgo

nomina omnia,

sive coelum et torra,

CAPUT
13.

huniano sermone capcre possiimus.

ejusdem
vers,

Afjitur pro nllcra parte

sive terra invisibilis et incomposita et abyssus cuin

pro primn parle vers. sef/uenlis.

tenebris, sive aqua super qiiam Spirilus fcrcbatur,

Et

divisit

Deus
et

inter

lnccm

et

lenehras,

et

vocavil

nomina sunt

inforniis matcricc

ut res ignoia nolis

;

Deus diem lucem,

dictum
est, Fccii

lenebras vocavit noctem. Ilic

;

non

vocabulis insinuarctur imperitioribiis

et

non uno
vocabulo
inde

Dcus tencbras

quia lenebroe, sicut

:

vocabulo, scd niultis, ne

lur esse

si

unum

csset, hoc, putarein

illo

superius dictum cst, lucis abscntia est

dislinctio

quod consueverant bomines

tamen

facta est inler lucoin el tcnebras.

;

Qiieniadmo-

intelligere.

Diclum

est ergo

coelum

et lerra, quia

dum
est
:

nos clamando vocem Jjicimus

silentium aulcm

futurum erat coelum et terra. Dicla est terra invisibilis et iiiconiposita et tenebrsc

non sonando facimus,

et silenliiim, ct ilhid

qiiia ccssatio

vocis silenlium
iiiter

supcr abyssum, quia

aut iractari pole-

distinguimus lamon sensii qiiodam

vocem

informis erat, et nulhi specie

rat, etiamsi esset

ceriii

vocamiis voceiii,

illiid

silenliiim;

bomo

qui viderct atque traciarct.

quemadmodiim ergo

rccte dicimur facere silcntiiim,

Dicta esl aqua, quia

ranti
,

facilis et ductilis

subjaccbat opehis

sie recte multis divinaruin

Scripturariim locis Deus

ut

de

illa

omnia formarenlur. Scd sub

nialcria erat

dicilur facore tenebras

quia lucem quibus vult tem-

omnibus noininibus

invisa et inforniis,

poribus el

locis vel iion dal, vel detrahil. IIoc

autom

de qua Deus condidit mundum.

totum ad intelleelum

nostriiin

dictum

esl.

CAPUT

VIII.

Qua enim
?

Reprimilur Mamcliworuni calumnia

de vers. i,

lingua vocavit Deus diein lucem, et lenebras noctem

utrum hebrnea

an grseca

an

lalina

an aliqua

alia ?

13. El dixit Deus, Fiat lux. El facla est lux.

Hoc
quod

et sic

omnia quoe vocavit,

qii.Tii

potcst qua lingua

inicllectus est, sine

non

solent reprehendere Manicbaii, sed illud

vidit

vocaverit.

Sed apud Deuin purus

vocari fecit
iit

sequitur, Et
:

Deus

luceni quia bona est. Dicunt

strepitu et divcrsitale lingiiarum. Vocavit

autem

di,

enim Ergo non novcrat Deus lucem, aui non noverat bonum. Miseri homines, quibus displicct, quod Deo placiierunt opera sua, cum videant ctiam homi-

ctum

est

quia sic dislinxit omiiia

et

nem
pcne

artificem
in

vcrbi 'gralia

lignai

ium

fabrum

nomina accipere. Sed jiosiea siio loco requiremus, utrum vcre sic est accipiendum quia vocavit Deus quoniam quantum
,
;

ordinavit,

ct discerni possenl, et

quamvis

comparatione sapientiu; ct potcntiic Dei

sit
,

accedimus

in Scripturis et in eis

assuescimus, tantum

nullus

tamen lam diu ligiium cicderc

,

atqiie

"f b'S loculioncs earum innotescunt. Sic cnim dicimus,

^"'^

tractarc dolando

asciando

planando, vel tornando

paterfamilias oedificavit

domum

islam, id cst adi-

atquc policndo quousque ad arlis logulas pmlucatur,

ficari fccit, et inulta talia

per omnes libros divinaruin

quaiitum potcst, ct placcat

ei

arlilici

suo.

Numquid

Scripturarum inveniunlur.

ergo quia placcl

quod

fecit,

idco non novcrat bo-

CAPUT

X.

IJt recle intelligitur

coepisse et transisse

num
quod

Prorsiis noverat intus

illa

iii

animo, ubi ars ipsa

artc fabricanlur.

dies

unus juxta
vespera

vers. 5.
el

pulcbrior est, qiiam

qu;ie

Sod

16. Et facta

est

factum

est

mane

dies
ita

videt arlifcx iiilus in arlc, hoc foris probal in

imus. Et hic calumniantur Manichffii,

dum

putant

opere,' et

hoc est perfectum quod

Deus lucem quia bona

artifici
esl
:

suo placet.

Vidil ergo

quibiis verbis
,

dictum esse, quasi a vespera dies coeperit. Non iiiteiligunt operationom illam qua lux facla est, el divi^
F.dili, ul wttriatur fides. At Regius codex pervotuslus ot 0|ilima; notse, aliique decemMss. lerunl, utnutriamur. 2 in cdilis, ht factum esl vespere. in Mss. conslaiiter, Et

non

osiendiiiir ebixisse

Deo insolitum boiium

scd

placuissc perfoctum. 14. Quid

si

dictum essct, Miratus cst Dcus lucem

facla est vespera.

181

LIBi^R PR1.^IUS.
cst inter

isB
materies accipiat visibilem formam,

sum

lucem
;

et lencbras, et vocala

esl lux

ut

illa

quam nunc

die, el lencbnic nox

noii in^elligunt

hanc ergo lotam operaiionem

:

ad diem pertinere

posl hanc

autcm
Sed

? Supcrius ergo quod nominabalur terra invisibilis et incom-

liabel terra ista qiiam

vidcmus

et

tangimus

operationem tanquam

finilo die facta cst vcspera.

posila, niatcri confusio et obscuritas nomliiabatur

ct

quia eliani nox ad diem

transisse dies unus
,

sunm

pertinet

non dicitur

nisi

etiam nocte transacta

cum

quod nominabalur aqua supcr quam fcrebatur Spiritus Dei eadem rursus maleria nominabatur. Nuiic
,

lactum est mane

tantur a

sic

deinceps reliqui dies compu-

vcro aqua
ipsis

niane usque in mane. Nunc cnim cum factnra

est niane, et transactus est

tio,

unus

dies, incipit opcra-

qiias

ista cl tcrra formantur ex illa maleria, quae nominibus appellabalur, anlequam formas istas, nunc vidcmus, acciperet. Sane dicitur, in liebraea

quae sequitur ab ipso mane quod jani factuni est,

locutione

omnem aquarum

congrogalionem, slve sal-

el post

ipsam operationcm
:

fit

vespera, dcinde manc,

ita

sarum

sive diilcium, niare appellari.

XIII.

et iransit alter dies

atque

deincepscxteri dies

C.\PUT

Exploditur
et

conquestio circa vers. 11lellus.

(ranseunt.

13, scilicet, infrugifera

ut firmamento

noxia quare gignil

CAPUT XI. Aquce

el sit

divhw
iii

vcrs. C-8.

19. Et dixil

Dcus

Germinct terra licrbam pabuli

17. El dixil Deus, Fiat firmameiilum

divisio iiiter

mcdio aquce,
faclum
inler
esl,

fcrcntem semen secundum

et

suum gcnus
,

et

simiUtudinein,
sil

aquam

et

aquam
ct inler

et

sic

lignum fructiferum faciens fructum

secundiun suani simiUtudinem. Et
lerra

cujux semen

El

fecit

Deus ftrmameiilum,

et divisil

Deus

aquam
est

in se

sic esl

factum. Et

quce est super firmamentum,

aquam quw

sub
:

ejecil

Iterbam pabuli, fcrenteni semcn secunduin

firmamento

et

vocavil

Deus firmamentum

coeluin

cl

suum
semen

genus,et lignum fructiferum facicns fruclum , cujus

est in se

vidit Detis quia

bonum
;

esl.

Uxc non

meniiai ManicIia;os
divisae sunl aquoe

secundum snam simiHludincm, secunduni

terram. El vidit Deus quia

reprehendere solere
ut alise essenlsuper

lamen quod

suum genus super

Et facta

bonum

est.

firmamentum,

el aliae

sub (irma-

est vespera, et

factum
:

est

manedies

tertius

{Gen.

menlo, quoniam maleriam illam diccbamus nomine

aquic appellalani, credo firmamento
coe!i
'

111,17-19). Ilic solent dicere

Si

Dcus

jussit nasci

de

maleriam
coelum

tcrra Iierbam pabuli, ct lignum fnictifcrum, (piis jussit

corporalem rerum visibilium ab

iila

incorporaii re-

nasci tanlas lierbas vel spiiiosas vcl vcncnosas, qua; ad

rnm
sit

invisibilium

fuisse discrelam.
,

Cum enim
invisibilis
;

pabulum

noii proficiunt,cllam
sic

multa ligna qua; iiullum

cst, ul nulla

corpus pulchcrrimuin

omnis

creatura
forlasse

fructum ferunt? Quibus

respondcndum

excedil ctiam pulclirilndinem

coeli

et ideo

indignis apcrianlur myslcria, noqiie ostendatur in qiia

figura fulurorum
ista

super coelum esse dicunlnr aqua;

invisibiles,

qiue a

sic dicla

siiil..

Ergo dicendum

paucis intelliguntur non locorum sedibus, sed diguitate nalura;

nihil

est,

quod per peccatum bominis

:

tcrra malcdicta sit,

superare coelum

quanquam de hac
;

re

ut spinas pareret

non

ut ipsa poenas scntiret, quaj

lemere affirmandum est

:

obscura est enim, et

sinc sensu est, scd ut pcccati liumani criinen

sempcr

remola a sensibus hominum

sed quoquo niodo se

hominibus anle oculos poncrct,qiio adinoiiercntur

aliquaiulo averli a pecc;\lis
verti.
,

babeat, antequam inteliigatur, credenda est. Ei facta

esl

cl

ad Dci praccepta con-

vespera,

et

factum

est

mane

dies

seeundus.

Jam

Ilerba)

autem

vcncnosrc ad poBuam, vel

crcatix'

ad

omnia hsc quse repelunlur,

alque traclanda sunt.

sicut superius inlelligenda

exercitationcm mortalium

sunt

cl

hoc tolum
facti

proptcr pcccatum,
congregatio de

(|ui;i

morlalcs post peccatuin

CAPLT

XII.

Aquarum

qua

vers.

sumus. Pcr infructuosas vcro arboics insullatur hominibus, ut intelligant

fruclu

el

10, est ipsa

earum formatio.

quam

sil

erubesccndum sine
,

18. El dixit Deus, Congregelur aqua, quce est sub

ccelo
sic
,

bunorum operum
;

esse in agro Dei

iioc est in

in

congregationem
est.

nnam

et

appareat arida

et

Ecclesia

et

timeant ne deserat eos Deus, qnia ct ipsi dcscrunt

,

faclum
,

El congregata

est
,

aqua, qucc erat sub

et

in agris suis iiifructuosas arbores

nec

ali-

cxlo

in congregalionem

unam
;

apparuit arida. Et

quam culturam
nisi

cis

adhibent. Anlc peccaluni crgo ho-

vocavit

Deus aridam
Et

ierram

et

congregationem aquw
est.

minis non est scriptum, quod terra aliud piotulcrit

licrbam pabuli ct ligna fructuosa
:

vocavit mare.

vidit
:

Deus quia bonum

In isto loco
eral
?
,

post peccatum

Manicl)>Ti dicunt

Si tolun aquis

pleuum

quo-

auteni vidcmus multa horrida ct infructuosa de terra

nasci, credo propter

modo

potcranl aquic congregari in

unum

Sed jam

superius dictum est, nomine aquarum materiam illam

enim
vit
:

dicitur

eam causam qiiam diximus. Sic ad primum bominem posleaquam pecca-'

erit terra libi

appellatam supcr
eial Deus

quam

ferebalur Spiritus Dei, unde

Maledicta

in

omnibus operibus

luis ;

omnia

forniiiturus.

Nunc vcro cum

diciliir,

in Iristitia el gcinitu

edes ex ea omnibus diebus vitm luce

tibi, et

CoiKjreqetur aqua, qtiw est sub coalo, in conqregalioncm

Spinas

et

Iribulos ejiciet
tui

cdes

pabulum

agri tui:

vnam ; hoc dicilur ut in eam i-pcciem quam

forniaiio
(|uas

illa

m;itcria corporalis formctur

in sudore vullus in tcrram, de

edes

panem
es
;

tuuin, donec revertaris

liabent aqn;c isla) visibiles. Ipsa

qua sumptus

quia terra es,

et in ter-

eniin coiigregalio in unuii), ipsa est a^iuarum istarum

,

ram

ibis.

videmus

ct

langiuuis.

Omnis enim

CAPUT

XIV.

Resolvuntitr
11-19.
,

difficullales

circa

vers.

fonna ad unilalis rcgulam cogilur. Et quod dicilur,

Appureat arida, quid aliud dici iiitelligcndum cst, nisi
*

20. El dixit Deus, Fiant sidera in firmamento

sic ut luceanl super terrain
et

coeli,

E<JiU, cierfo

sub firmamenlo

cosli.

cula, sub

Al Mss. carent ' rarti-

dividant inler diem et

el

noclem,

et sinl in

signa, ct in tempora,

in dies, el in

183
annos;
et sint in

DE GENESl CONTR\
splendorem
in

MANICII., S.

AUGUSTINI
illa

184

finnamcnto

cceli, sic tit

sidcra liinc apparenl,

tamen suo fulgorc superat

reclissime dieitur.

luceant super lcrram. Et sic est (actum. Et

fecit

Deus
in in-

omnia,

ct uleo princcps

eorum

duo luminaria, mojus

choationem
ctis
diei, el

ct

mimts

luminare majus

23 Quod autem
et

dictiim est, Ei dividant inter diem

luminare minus in inchoalionem noposuit illas

noctem

potcst

liic ficri

caluninia, ut dicatur:

Quono-

ct stellas.

El

Deus

in

firmamenlo
el

cocli,
,

modo jam Deus

ctem,
si

diviserat siiperins iiiter

?

diem

et

sic ut luceant super

terram
et

ct pra-sint diei

nocli

et

hoc, quarto die, sidera faciunt

Dividant inter diem
et

Sic igitur hic

si

dividanl inter diem

noclem. El vidil Deus quia bo-

dictum

est,

noctem, lanquam
,

num

est.

Et facta

est vespera, et

factum

est

mune

dies

diceretur, Sic inter se diem dividant et nociem

soli dies dctur,

ut

(fuartus. Ilic

primo quaerunl quomoilo quarto die

,

facla

nox autein luna;

et sideribus cceteris.

sinl sidera, id cst sol, et luiia

et stelhe.

Tres eiiim

Qua; duo jam divisa eranl, sed

ut

nondum

inter sidera,

dies snperiores

quomodo

esse sine sole potuerinit,

cum videamus nunc

mundi ad orientem
luisse
lieri

solis ortu et

occasu diem transigi,

jam ccrtuin esset de siderum numero, quid per diem, et quid per noctem appareret hominibus.

noctem veronobislieri solisal)sentia, cumabalia parte

redii? Quiljus

CAPUTXV.

Aerem nebulosum aquce nomine designari vers. 20, elc.

respondemus

po-

ul ires snperiores dies singiili per tantam

moram

teniporis computarentur, per quaiitam

,

morani

24. Et dixit Deus, Ejiciant aquce reptilia

animarum
cetos

vivarum

circurnil sol

ex quo procedit ab orienle quousque

et

volatilia

volantia super terram sub firmaest.

rursus ad
et

oricnlem reverlitur. Ilanc cnim

temporis possent senlire

moram
lioniiiies

mento
gnos,

cosli.

Et

sic

factum

Et

fecit
et

Deus

ma-

et

omnem animam animalium

repentium qucs
genus,
el

longitudinciii

ejecerunt
ila

aquw secundum uniuscujusque

et

etiamsi in siieluncis babitarent, ubi orientem et occi-

omne
Deus

cjenus volalile

denlem solem videre non possent. Aiquc

pouiisse isiain inoram
fieri

pennatum secundum genus. Et

;

vidit
:

senlitur

quia bona sunt

et

benedixit illa
et

Deus dicens
et

ctiam sine sole antnqiiam

multiplicamini,

Crescite
volatilia

sol faclus esset, atque i|)sam

morain

replete aquas marts,

in illo triduo

per
mulliplicentur super lerram. Et
facta est vespera, et

dies singnlos compulalani. IIoc ergo responderemus,

nisi nos revocaret
ra, et

factum

est

mane

dies quinlus.

quod
,

Hic solent reprehendere,

ibi dicitur,

El facta

est

vespe-

qua>renies vel potius calumnianles, quare animalia

(|uod nuiic sine solis cursu viintelligajnus, in
iii

factum
lieri

est

mane

non solum ea qu2e

pliim

iii

demus

non po^se. Kestat ergo ut

aquis vivuut, sed etiam ea quse

jpsa quiileni

mora temporis
,

aere volitant, et omnia pennata de aquis nata scrisit.

,

ipsus

dislinctioiies ope-

rum

sic appellatas

vesper.im propter
,

transactionem

consunimaii operis
fuliiri

et

mane
mane

propler incboalioneia

Sed sciant omnes qtios hacc movent istum aerem nebulosum et humidum, in quo aves volant, a
doctissimis hominibus qui hajc diligenter inquirunt,

operis

de similitudine
a

scilicel

buinanorum ope-

riim, quia

plerumque

incipiuni, et ad vespe-

cuni aqiiis solere deputari. Concrescii

efficiiiir

enim

et crassus

ram

desinnnt. Habent eiiim

consuetudinem divinaj

exbalationibus et quasi vaporibus maris et

terrae, et

Scripturx de rebus buinanis ad divinas res verba translerre.

de ipso bumore pinguescit quodaminodo ut

volatus avium portare possit. Ideo per noctes serenas

etiam rorat, cujus roris gutla;

sit

21. Deinde qu.Trunl utquid dictum

de sideribus

mane

in

berbis invc-

niuntur.
aiuiit,

Et

sint in signa et in
illi

tempora.

Numquid enim,

Nam mons

ille

Macedonisc, qui Olympus vo-

tres

dies sine temporibus esse potuerunt, aut

noii
,

ad

catur, tanta; altiludinis esse dicitur, ut in ejus cacu-

mine nec ventus sentiatur

nec iiubes se colligant,

lemporis spatia
pora dicium est
gu.inliir, ot

pertinent? Sed, in signa

ba-c sidera

el

temquia excedit altitudine sua totum istum aerem humi-

ut per

ternpora distin:

dum

in

quo aves volant

et

ideo nec aves ibi volare

ab boniinibus dignoscantur quia

si

currant
asseveraniur.

Quod ab

eis

proditum dicitur, qui per

tempora,

el

nnllis dislinguantur arliculis, qui arliculi

singulos annos solebant, nescio qiiorum sacrificiorum

per siderum cursus notanlur, possnnt quidem currerc

causa

lempora

atcjue

prsetcrire; sed inielligi et discerni

Siciit
,

memorati montis cacumen ascendere

quod
ille
,

et ali-

ab

quas

iioias in
:

liominibus non possunt.

dics est
,

Iiora)
siia

quiindo nubilus

pulvere scribere, quas alio anno integras

fieri

inveniebant
iranseunt quidem
et

non posset

si

veiitum aut

spatia peragunl;

sed

disliiigiii

a nobis el notari
est

non possunt.
,

pluviam locus
illius

pateretur. Deinde quia tenuiias aeris

22.

Quod aulcm dictum

;

Et

fecit

Deus duo
diei, et

qui

ibi est

non eos inspirabat

durare

ibi

non

lu-

minaria

luminare mnjus in inchoalionem

7ioclis
,

potcrant, nisi spongias humectas naribus applicarent,

lumi-

undc crassiorem
pro co dictum cst

et

consuetum spiritum diicerent

hi

nare minus in inchoationem

ergo indicaverunt se etiara nullam

inclioat

avcm

in

eo loco

ac

si

diceretur, in principatum diei et in principatum

nociis.

Non enim

sol

tantummodo
:

diem,
ergo

aliquando vidisse. Non itaque immerito non solum

pisceset caetera qua) in aquissunt animalia, sed etiam

et

non

ctiani peragit et finit

in fine noctis

liina
iios

vero aiiqnando mcdia

procedit;
ista
si

aves de aquis naias esse

illaj

fidelissima Scriptura

nocte vel
lioctes,

ad

com-

memorat
de maris

quibus

lioc facit, noii

ab

inchoantur, quo-

qnia per istum aerem volare possunt, qui

el ler-rae

modo

in

inchoationem noclis facta esl? Si autem per

intelligas, ct
cst,

humoribus

surgit. creata.

incboationem principinm
principalum, maiiifeslum

per principium

CAPUT

XVI.

Perniciosa animantia cur

,

quia per dicm sol prin-

25. Et dixit Deus

Ejiciat terra

animam vivam
el

se-

cipatum icnet

luna vcro per noclem, quia etsi cxtera

cundum unumquodque genus quadrupedum

serpentium

185
et

LIBER PRIMUS.
terrce.

186

bestiarum

Et

$\c est
,

facHnn. Et fecH Deus

et

ros et ordinem vides, arlificem qu.Tre.

venies, nisi
et
iibi

Nec alium

in-

beslias tcrra:

secundum genus
repentia tcrra:

pecora secundum gevidit

suinma mensura, etsuminus numerus,

est, id

nus,

et

omnia

secundum genus. Et

summus ordo
est,

est Deiim,
in

de quo verissiine

Deus quia bona

sunt. Solent eliai

:

isiam Manichaei

dicluin

quod omnia
(

niensura, et numero, et
).

niovere quseslionem ut dicant

Quid opus erat ul tam

in aquis
,

pondere disposuerit
lormica^ qiiam
altitudiiic.

Sap. xi, 21

Sic forlasse ube-

mnlta animalia Deus faceret , sive mullu terra.quce hominibus non sunt necessaria?
eliam perniciosasunt et limenda.

sive ia

riorem capies fructum,

te

cum Deum

laiidas in humililaiii

cum

transis fliivium

alicujus ju-

Sed cum

isla dicunt,

menti

non

inlelligunt

quemadmodum omnia
,

pulchra sunt

CAPUT

XVII.

Ut
:

inteUiyitur ad

imaginem Deifa-

ad guberconditori et artifici suo, qui omnibus utitur cui sumina lege dominalur. universilatis
jiationem
Si

clus liomo,juxla vers. 26.

27. Et dixit Deus

et

Faciamus liominem ad imaginem

;

enim
,

impeiitus intrain alicujus opificis onicinam

ibi
si

simHitudinem noslram
et

et

liabeal potcstalem
et

piscium

verit

videt

muUa

instrumenta quorum

causas

maris
el

volatilium
terroi, et

coeli, et

omnium pecorum

ferarumy

ignorat, et

niultum est insipiens, superflua pulat.

omnis

omnium

rcptilium, quoi super terram

Jamvero

si

in

fornacem incaulus

ceciderit, aut feiratractnt,

repunt, et cajtera usque ad pletur dies sextiis. Istam

niento aliquo acuio,

neraverii, eliam

cum

id

male

seipsum vul-

vesperam et mane quo conmaxime quacstionem solent

perniciosa et noxia esistimat ibi esse

Manich;ei loquaciter agitare, et iiisultare nobis quod

multa. Quoruin tanien

usum quoniain

novit arlifex,

hominem credamus faclum ad imaginem

et similitudi-

insipienciam ejus irridet, et verba inepta non curans,

nem
tes et

Dei.

Atlendunt eniin figuram corporis nostri, et

quaerunt utrum habeat Deus nares et denet

officinam

suam
,

instanier exercet. Et

tamen tam

stulli

infeliciter

sunt honiiiies ut apud artiliccm hominem non audeant vituperare qus ignorant, sed cum ea viderint

barbam,

membra

etiam interiora, et castera

quae in nobis sunt necessaria. In

Deo antem
et ideo

talia ri-

credant esse necessaria, et propter usus aliquos insiiiuadminislrator ta in lioc autem mundo cujus condilor et
:

diculum

est, iino

impium credere,
ad

negant ho-

minem factum
Scripturis

esse

iinaginem et siniililiidineni

priiedicatur

Deus

audenl multa reprehendere quorum

,

Dei. Qiiibus respondemus,

membra

qiiidem

ista

causas non vident

el in operibus atque instrumentis

plerumque nominari, cum Deus insinuatur

in

omnipolenlis
sciunt.

arlificis

volunt se videri scire quod ne-

audientibus parvulis; et hoc non solum

Veleris
et oculi

Teslamcnti
26.

libris,

sed eliam in

Novi.

Nam
',

Ego vero

fateor

me

nescire

mures

et
:

ranrcquavideo ta-

Dei commemoranlur, et anres, et labia

et pedes, et

re creata? sint,

aut muscsc aut vermiculi

ad dexleram Dei Palris sedere evangelizalur Filius. Et ipsc Doinimis

sedes Dei cst
ejus est
( ;

nien omnia in suo genere pulclira esse, quamvis propter peccala noslra niulta nobis videanlur adversa.

dicit

Nolile ver coelum jurare, quia

neque per terram, quia scabellum

v, Si, 35
).

pedum

Non enim
ro,

animalis alicujus corpus et

et

membia

conside-

Miitllt.

Ilem ipso
(

<Mcit

qiiod in

ubinon mensiiras

numerosetordineniinveniam

digilo Dei ejiciebat dLcmonia

Luc. xi,20). Sedonflnes

ad uiiitatem concordiic pertinere. Quai omiiia unde veniant non inlelligo, nisi a summa mensura el nu-

qui spirilualiler inteUigunt Scriptiiras,

non

iiieinbra

corporea per

ista

nomina, sed spiriluales

potentias

mero
tabiii

etordirie,que in ipsa Deisublimitate

incommuisli

accipere didicerunt,
diiim
(

sicul galeas, et sculum, et gla-

atque aeterna consistunt.

Quod

si

cngitarent

Eplies.

vi, 16,

17

),

el alia mulla.

Primo ergo
ciim

loquacissimi et ineplissimi, non nobis tajdium lacerent,

islis hoereticis

dicendum

est, (|ua

impiidentia de lali,

sed

ipsi

coiisiderando

omnes pulchriludines et summas

;

bus verbis
eliam
in

Vcleri

Testamenlo calumnicntur

et infimas,

Deum

arlilicem ubiqne laudarent

et

quo-

Novo hsc

posila videant, aiit lortasse

non

niam nusquam

offendilur ralio,

sicnbi forle sensus

vilio,

videant, sed cumliligant exca;ccnlur.

28.

carnalis olTendiiur,
slr;e morlalilatis

non rcrum ipsarum

sed no-

Sed lamcn noverinl

fideles

iij

caiholica disciplina spi-

meritis iniputarcnt. Et certe

omnia

rituales

animalia aut

utilia

nobis sunl, aut perniciosa, aut suulilia

definilum; et quod
citur,

perflua. Adversus

non liabenl quid dicant. De

Deum forma corporea homo ad imaginem Dei factus di seciindum interiorem hominem dici, ubi est ranon credere
:

perniciosis

aulem

vel

punimur, vel exercemur, vel

lio et inlellectiis

unde etiam habet potestatem

et

pi

terremur, ut non vilam isiam raultis periculis el laboribus subditam, sed aliam nieliorem, ubi
seciiritas

sciuin inaris, etvolatilium coeli,

et

oninium pecorum
r^

ferarum, et omnis terrae,

ct

omniuin

pentiura

summa

esl,

diligamus et desideremus, et

eam

nobis

quse repunt super terram.

Cum enim
et

dixi.-^sei,

Facia'
;

pietatis meritis

comparemus. De superfluis vero quid

obsunt
eis

mus Itominem ad imagincm

et

similitudinem nostram

nobis est quairere? Si tibidisplicet quod non prosunt,

placi al

addidit continuo, Et liabeal potestalem piscium

volalilium
cceli, el

ntaris

quod

iion

quia etsi

domui

cactcra

ut intelligeremus

non

nostrae

non sunt necessaria,

tamen completur hujus unimulto major esl quam domiis

nielius ad-

proptcr corpus dici

Dei, sed propter

hominem factum ad imaginem

ornnia

eam potestatom qua

pecora

versilatis integritas, quae

nostra et multo melior.

ministrat Deus,

Hanc enim multo

superat. Oninia eniin animalia caetera subjecta sunt

liomini,

quam unusquisque nostrum domum

ulilia,

suam. Usurpa ergo

quem
'

nos habemus, et

non propler corpns, sed propter iniellectum, quamvis illa non habent
:

cave perniciosa, relinque

ci

superflua. In omnibus

tamen cum niensuras

nume-

Ediii, el labia et dentes et

pedes, etc; sed a Mss. abest,

el denles,

|g7
cliam corpus

DE GENESl CO>'TUA
nostnim
et

M, \NICn., S.

AUGUSTINI
;

188
inleliigitur

sic fabricatura sit, ul indicct

tione dominaii
lilor,
iit

recte

lamen

eliam spirilua-

nos njeliores csse quani beslias,

propierea [)eo

si-

omnes

aircctioncs et

motus

aiiimi,

quos habe-

miles. Omnium aquis, sivequaj in lerra vivunl, sive qu^e in aerc voiiljiil, iiiciinala suiil

eniin aiiinialium corpora, sive quie in

miis i^lis animalibus similes,

subditos habercmus, et

ad terram,elnonsnnl erecta sic-

eornm dominarcmur per lemperantiam et modestiam. Cum enim non reguntur isli inotus, erumpunl et pergunt
in

ul hoininis corpus.

Quo
',

significalur,

eliam

animum

foedissimas consuetudines, el

per divcrsas
faciunt

nosirum
xinie,

iii

supenia sua

id est in a^lerna spiriUialia,

perniciosa-que deiectaiiones nos rapiunt, et

similes
et

crcclum es-e debere,

factus ad

lla inteUigilur |)er

animunima-

omni generi besliarum.

aite^lanie eliam erecia corporis forma, horao

subjiciunlur,

Cum aulem roguntur omnino mansuescnni et iiobiscum

Non enim
a nobis alieiii sunl

imaginem
XVlil.

ct simiiitudinem Dci.

concordiier vivunt.

CAPUT

Polestas
ct

mo-

lioiuinis in beslias.
:

tus animi noslri. Pascuntur eli.im nobisciim cogniiio-

29. Aliquandoetiain solcntdicere

Ouoinodo accecoeli

ne ralionum

ot

morum

opliinorum, et

vilae

KlerncE,

pjl liomo potestait-m piscium inaris et volaliliuin

tanquam herbis seminalibus

bis viridibus.
traiiquilla,

ctligiiis Iructiferis

ether-

et

oinnium pecorum

ferarum,

cum videamus

Et hrcc est hominis

et vocantur gaudia,

vita

beata alque

mullisferis homines occidi, el a multis volaiiiibus nobis noceri, quoe

cum omnes motus

;

ejus ralioni vei ilalique

el

volumus
?

vel vitare vel capereet ple-

coiiscnliunl

amores

sancli,

rumquc non possumus

pimus polesuueni
?

(|U()modo ergo

in

lioec

acce-

et casli ct boni. Si

aulem non

consenliiint, nihilomi-

Ilic illis priino diceiiduni

estquod

nus

'

dum

negligenler geruntur, conscinduul ct dissi;

multum

erreiit qni post peccatum considerant homiin

pantanimiiin, el faciunl vitaminiserrimnm

ei

vocan-

nem, cum

hujus

vitx'

morlalitalem damnalus est,

el amisit perfeciionem iilam qua facius cst ad iniagi-

nem
ris
lis

Dei.

Sed

si

diininalio
:

ejusianlum

vaiet, ul
a

lam

miiitis pecoribus imperet

quamvis eniin

multis feiiul-

propter iragililaiem corporis possit occidi, a

tainen domari polesl,
:

maDequibusjam nobis prrecipilur, ulcascum qiianlo possumus labore crucifig;mius in iiobi-., donec absorbealur mors in vicloriam ( I Cor., xv,S4 ). Dicit enim Aposlolus Qui autem Jesu Cliristi sunt, carnetti suam
lur pcrlurbatioiics, el lil)idines, et concopiscentiic
lae.
:

pe omnes domet

si

cum ipse tam mullas et pioergo hxc hominis damnaiio lanesl, qu(Xl

cruciftxerunt
(

cutti
).

perturbationibus

et

concupiscetitiis

Galat. V,

2i

Vel hinc eiiim quivis adiiioneri debet

intelligenda,

Um
ei

valet,

quid de regno ejus cogiiandum

non carnalitor haec esse

rides et
ligiia

quia herb; viet

rcnovato et liberatodivina voce promiltitur?

fruclifcra

omni generi bestiarum,

CAPLT
50.
fecit illos

XIX.

Ul spiritnaUter accipiendus
est,

vers. 'iS.

omnibus

volatilibus et omiiibus serpcntibus in Geiiesi

Quod aulem scriplum

;

Masculumet feminaui
et

danlur adcibum,

cum videamus
non pasci

leoncs, el accipilres,

ei

benedixit eos Deus dicens, Crescite

mul-

el niilvos, elaqiiilas

nisi

caniibus, el inter-

iiphcamini,
qnaeritur
.scuii ct

et

generate, et replete lerram

accipieiida
sit

rectissinie

fectione aliorum animaliiim.

lis

Quod etiam de nonnul(a).

,

quemadmodiim
Crescile el
:

conjuiictio

maet

serpentibus credo, qui sunt in arenosis el descrtis

femina: anle poceatum, el isla benediclioqua

muliiplicaniini,
et

locis, ubi

neclignumnec herba nascilur

XXI.

dictuiii est,

generate,

CAPUT

In

vers.

oi,cur

dicitur

Cona vaide. quod

replele terram

utrum

carnaliler, an spirilu;ililer accispirilualiler

52. Sane non est negligenter praeteroundum

riictum est, Et vidit

pienda

sil.

Licet

enim nobis eam eliam

Deus omnia quwcumque

de singulis ageret
est
:

fecit, esse
,

accipere, ul in carnalem fecundilalem post peccslum

coiiversa esse credatur (a). Erat

bona valde.

Cum enim

diccbat

enim prius casla conillius

tanlum

\idit

Deus quia bonum

fuit

cum autem de
cum
con-

junctio masculi et femin;ic

liujusad rcgeiidum,
:

omnibus diccretur, parum

sideranlur a prudentibus
biles

dicere bona, uisi ad-

ad oblempeiandum accommodala
intelligibllium et

ei spiritu:ilis felus

dcrelur ei valde. Si enim singula opera Dei

,

immorlalium gaudionim replenster-

inveiiiuntur liabere laudaet ordines in suo qiiacque

,

ram,

id

est,

vivificans corpus, ci

dominans ejus

id

mensuras

et
;

numeros
quae

est, ita siii^jcclum

habens, ul nuliam ex eo adversita-

genere conslitula
ipsa universitas
,

quanto magis omnia simul

islis

id est

tem, nullam molesliain patoretur. Qiiod ideo sic cre-

singulis in

unum
in

collectis

dendum

est, quia

nondum
Filii

erant

filii

sccciili

hujus an-

impletur? Omnis enim pulcliritudo quac partibus consiat,

tequ;im peccareiit.

enim

sseculi

Iiujus
in

generant

multo est laudabilior

corpore humano,
si si

in tolo

quam

parle

sic-

et generaiilur, sicut
lioiie

Dominusdicit,

cum

compara-

ut in

iaudamus oculos

solos, si
aiil

fuluric

vilae

quo; nobis promitlitur, canialem

iiasum solum,
las

solas genas, aul

solum capui,
si

so-

islam gencrationera conternnendam

(

esse demonstrat

manus, aut solos pedes,

laudamus
,
;

et ca;lera

pulchra sin-

Luc. XX, 34-3G

CAFL'T XX.
icium maris,
et

Bestiisdominari,
volalilium
:

).

gula et sola
per allegoriam.
px-

quanto magis lotum corpus

,

cui

omnia membra

quae singula pulclira sunt

con,

31. El quod eis dicium esl,

Uabete polestatem

ferunl pulchriludinem

suam

ila ut

manus pulchra
si
,

cceli, et

repentium otnnium

quaj eliam sola laudabalur in

corpore,

scparelur
et c;Ktera

qttcerepunt super terram

salvo quidem iiitellectu, quo

a corpore, ct ipsa amiitat graiiam

sine
illa

suam

manifestum

cst omnibusliis animalibiis

homincm

ra-

inhonesia sint
,

Tanta

est vis et polenlia iniiiulla

Huc revocavimus, sua, ex duodecim

vulgalis omissa esl.

Mss., qua;

vox ia

tegritalis et unilalis

ul eliam (juik

sunt bona

* i-jJiii iiic ct jaulo ]m\, dominalio : [.raetereaque l.ov. babet, dominari. ^:cd corrigendum ad Mss. co^ices, dammlio ('i domuri.

'

\:iit,i

{aj

Reiract. cap. 10, n. 2.

Mss. sef tem noa halicnl, tiihilominus. Kt pro (ieruHiiu, subbiiiuunt, regnntui ((/) 1 Retract. cap. 10, n, 2.

aiii

Ircs paulo

1S9
tunc placeant
*
,

LIBEIl

PRIMUS
quantum
permitlit.

190

cum

in

univcrsum aliquid conve-

ui sciai ipse qiiem nihil latet, sed ul scire nos faciai,

in ejus dileciione

niiml alque concurrunt. Univcrsnm aulem ab uniiale

profecerimus, tentari nos

dicil

nomen
et

accepit.

Quod

si iM;>nic!niei

considerarent, lau-

Secundum ipsam locutionem

,

et

Do
sic-

darent universilalis aiiciorem et conditorem

Deum

niinus nosler
culi {Mnitli.
ille

nescirc se dicm et
,

horam de

fine

quod eos propter conditionem

,

noslrse mortalitalis

XXIV

36).

Quid enim polest esse quod

in partc ofTendit

redigerent ad universi pulchriludifeceril

ncsciat? Sed qnia hoc uliliter occultabat discipu-

nem
in

et

viderent quemadmodum Deus

,

omnia

non solum bona

sed etiam bona valde. Quia eliam

si

nescicntem se essedixit, quia illos nescientes occnltando faciebat. Secundiim hanc figuram etiara
lis,

sermone aliquo ornato alque compnsito

singiilas syliabas,

conside,

Pntrem solum
in divinis

dixit scire

diem ipsum

quia

cumdem

remus
qu;r!

vel etiam singulas litteras

Filium scire (hceret.

Scriptiiris

Ex hac
,

figura multi qu!siiones

cum

sonuerinl stntioi trnnseunt, non in pis invesit.

eis

qni jam geniis locutionis

ninuis quid deleciel aiqiie landandiim

ille

Totus cnim

sermo non de

singnlis syliabis aul litteris, sed

est.
diei seplimi

de

hnjus noverunt, sine ulla difficullate solvuntur. Talibus iocutioiiibiis etiam ahundal nnstra consuetudo
cuni dicimus Ixtiim diem, qnia nos hietos facit; el pi-

omnibus pulcher

CAPUT
53.

XXII.

Rcquies
cap.

per allcgoriam

grum

frigus

quia nos pigros facit

;

et

fossam cnecam,

vers. 1-3.

quia nos

eam non vidcmus

facit
:

et

linguam poiilam, quia

Jam nunc videnmus ctinm illud, qiiod solent niajore impudenlia, quam imperitia deridere qnod Deum consummnto coelo et terra et scriptum cst
,
,

verba polita

poslremoeliam quielum ab omniin

bus molestiis tenipus dicimus,

niolcstiis quieti

quo nos ab omnibus

sumus. Sed

et
,

Deus requievisse dictus

quae fecil bona valde,

omnibus

quiic fecit,

requievisse die seplimo ab omni-

est

nb omnibus operihus suis

illo

bus operibiis
sanctificasse
Dicuiit eiiim

suis, et benedixisse

diem sepiimum

quia in
,

et
stris, si

reqiiiesccmus ab omnibus operibus no:

eum, quia reqnievit ab

:

opcribiis suis.
?

opcra bona focerimus

illi

quia et ipsa bona

,

Qiiid

opus erat ut Dcus re(|uiescerel

f;itigatus et
,

opera nostra
cipit,

iribuenda sunl qui vocat

qui pr;e-

an forle operibus sex dierum

lassatus

qui viain verilatis ostendit, qui ut el velimiis

,

erat? Addunt etiam Domiiii testimonium

ubi ait,
;

invilat
nislrat.

et vires

implcndi ca qu;c iinpciat

subini-

Patcr meus usqtie nunc operatur (Joan. v, 17)

et hinc

mullos imperitos decipiunt, qnibiis persuadere conantur

versari.

CAPUT
55.
1

XXIli.

Scptem

dies

et

scplem

cctales

Novum Testamentum
Sed
sicut
illi

Veteri Tesiamento ad-

muiuh.
ETAS. Scd qiiarc septimo die
'

quibiis
,

Dominus

dicit,

Paler

requies

ista tri-

meus usque nunc operatur

cnrnaliter opinnbantur re-

biialur, diligcnliusconsidcrandiim arbitror.

Videocnim

quiem Dei

et

carnalilor sabhatiim observantes

non
in-

pertolum tcxliim diviuarum Scriplurarumsexquasdain

aelales

videbaiit qiiid iilius diei

isti

sigiiificatio figiirarci; sic et

,

operosas

certis quasi limitibus suis esse diset

diversa quidem voluntale

pnriler
illi

tnmen non

tinclas, ut in septiina sperelur requies;

easdem

telliguiit sabbali

sacramenlum. Et
isii

enim carnalitcr
,

sex
in

ait;ites
(|iiibiis

hnbere similitudinem istorum scx dierum,

oa facia
siiiit

observniido

el

carnaliier exsecrando

sabbntiim
Cliri-

qu;e Deuin fecisse Scripiura

,

non novenint. Transeat ergo unusquisqiie nd

stum ut
(II

commemorat. Primordia enim generis humani

quibus
ista

iii

aiiferatur

velnmen

sicut

Apostolus dicit

Im e

frui

coepit,

bene comparantur priino

iiifaii

Cor.

m,

16).

Velamen enim

aufcrtur,

quando

si-

diei qiio fecit

lia

Deus

hicein. II;ec ailas ianiju;im

,

militudinis et allegoriai cooperimento ablalo, veritas

deputand;i est ipsius universi stenili

qiind lan-

nudatur, nt possit videri.

34.

qiiam
multis

unum hominem
,

proporlione m;ignitndi!iis su;e

ciini pri-

Primo ergo

hiijus locutionis regiila in

cogilare debeinus; quia unusquisque hoiiio

diviiiarum Scriptiirarum Ipcis animadvcrtenda atque

mo

nnscitur

et exil

ad liicem

|iriiiiam

;i

taleni agil

discenda est
tur
fecit

^.

Quid eiiim aliud

significal, qiiod dici-

infantiam. Ihec lenditur ab

Adam

usqiie ad

No
tit

gedi-

Dcus requievisse ab omnibns operihus

bona vnlde
,

suis, quae
iiobis

nernlionibus decem. Qiiasi vespera hujiis dici

nisi reqiiiem

nostrnm

quam
,

luvium^; qnia
diluvio deletur.

et iufantia noslra tniiqu;im obiivionis

dalurus est ab omnibus operibiis nostris

si

et

nos
lo-

bona opera fecerimus

oportet, nesrimus

Sccundum ipsam ngtiram

:

5G. 2" ^TAS. Et incipil

mane
,

a lemporibiis
et lenditur

Noe se-

cutionis dicit cl Apostnlus

;

Quid enim oremus

sicut

cunda
usqiie

lelas
;id

tanquam

pueriiia

lixc x'las

scd ipse Spiritus postulal pro nobis

26).

Abraham
el

aliis

generationibus decem. Et bene

gcmilibus inenarrabilibus {Rom. \u\,

Spiritus sanclus geinit
pntiatur, qui
,

Non

cnirn

coiiiparatur secundo diei

inter

quofactum estfirmamenlum
quia et arca
iii

qnnsi indigeni nut angustias

inliTpelLft pro sanctis
:

nquam
suis,

aquam

qiia crat

Noe

secundum Deum

cum

(irmamentum

erat inler a(|uas iiiferiorcs in

sed quia ipse iios movct nd orandiim

cum gcmimus

quibus naiabat, et superiores quibus compluebatur.

H;i>c 3Ptas

quod ipso movente nos facimus,

Sic dicitur etiam illud
ster
,

i|)se

fncere dicius est.

non diluvio deletur, quia

tergitur de menioria.
,

et pueritia noslra

Tenlal vos

Dominus Deus ve,

non oblivionc
nos
fuisse

Meminimus enim
noii

ut sciat si diligilis

eum
:

{Deut. xin

5).

Non enim

pueros

infantes

autem

meminimus.

Ilujus vcspera est conlusio linguarum in eis qui tur'

sic Jlss. At editi

habent

ctquw bona suni, tunc mullwn

ettam placeant. * Mss. quinque, discernenda

est.

Mss. septem habent, septimo diei. Mss. septum, in diluvio.

191

DE GENESI CONTRA
faciebant, cl
fit

MANICII., S.
fit

AUGUSTINI
comparalur
,

192
illi

rem
lia

manc

:ib

Abraham. SeJ nec

isla

senior. El bciic

dici quinto,
coeli
.

quo

facla

setas secnnda j;eiiciavil popnliini Dei, quia ncc pucri-

sunliii aqiiisanimalia
iili

ct volatilia

postcaquara

aptu e^l

:h1

giMicraiiduin.
(it

hoinincsiiilcrgciites,tanquaininmari, vivereciepe-

57. 3' .tTAS. Manccrgi)

ab Abrali.,

et succedit setas

runt, ei liaberc incertam

lantes aves.
illi

sedem eiinstabilem,

sicut vo-

tertia siniilis adolescenli.c.

tcrlio,

El iiene comparatiir dici

Sed planc cranlibi ei,iamcetiniagni,idest

niagis dominaii fluclibus sajpolueruiit.

qno ab aqnis

tcrra sci^araia ost.

Ab

oninibns

mngni bomiiics qui

cniin genlibus, quaruin error insiabilis cl vanis

simu-

ciili,

qnam

servire in

illa c:iptivilale

Non

lacrorum doctrinis tanquam venlis omnibus mobilis,

niaris

nominc

beiie significatur

ab bac ergo geiitium

cnim ad cnltum idoloruin aliquo lerrore depravati sunt. Ubi sane animadverlenduni est quod benodixit

vajiilale et biijus saeculi fluclibus separatus est

popu-

Deus
,

illa

animalia

diccns

Crescile

et

muliipli-

lus Dei per arida

,

Abrabam,
,

id

est
:

siliens

lanqu;iin terra cum apparnit imbrem coeleslem divinorum

camini

et

implele aquas maris,

:

et volatilia
i

mullipticen-

tur super terram

quia revcra gcns Jiid

orum, ex quo

mandalorum

qui populus uiium

Deum
'

colendo, tan-

dispersa est pergenles, valde mulliplicata csi. Hujus

diei
,

quam

irrigata terra, ul fruclus uliles posset afferre

hoc

esl liujus aetalis, quasi vespera est muitipliin

sanclas Scripturas ct Proplieti.is

sclas poiuit jani geiierare

acccpit. Hsec

enim
lerlia

catio

peccatorum

populo Judaeorum

quia sic cx-

popnluin Deo, quia ct

actas, id est adolescentia filios

babere jam potest. Et

sunt, ut eliani Doininum Jesum Chrislum non possent agnoscere.

c.iecaii

ideo ad

Abrabam dictum
le'^
,

est
te

Patrem multanim genviilde, el

40. G^TAS.

Maneautem

fit

ex procdicatione Evang.
Christum,
et finilur dies

ihim posui

el

augeam
de
,

nimis

ponam
te,

te

per

Dominum nostrum Jesum

:

in gentes, et reges

te exient.

Et ponam testamentum
in getibi

quintub

incipit sextiu, in

quo seneclus vcleris horcgnui

ineum

inter

me

et te

et inter

semen tuum post

niinis apparel. llac

cnim
esi

aetate illud carnale

,

neraiiones eoruni in testamentum (cternum; ut sim

vebemenier attritum

quando

et

templum deje-

Deus
posl
in

et

semini tuo posl

te

et

dubo

libi et

semini tuo

ctum

le

terram in qua habitas,

et

omnem

terram Clianaan

nunc ea gcns quantum ad vegni sui vires attinet, quasi extre,

est

et

sacrificia ijisa cessaveruni; et

possessionem cetcrnam,

ero iUis

Dcus

{(Jen. xvii

mam
jam

vitam

irabii. In isla

tamen

aclaie

lanquam

in

5-8).

Hxc

scias porrigiiur

ab Abraham usque ad Da-

seneclule veteris hominis, honio novus nascitur, qui

spirilualiter vivit. Sexta

vid quatuordecim generationibus. Ilujus vespera est

in populi peccalis
ibant, nsque
,

enim die dictum erat

qiiibus divina

mandata

praeter-

Producat lerra animam vivam.

crat: Producanl aqum,

Nam

quinlo die dictum

reptilia
,

ad maliliam pessiini regis Saiil.

fit

non aniniam vivani, sed

38. A' JETKS. Et inde

mane regnuni

David. Haec

animarum vivarum
niari

quoniam corpora sunt

et sacrificiis

rcplilia

et
in

aetassimilis juventutisest. Etrevera interomnesaetaies

adhuc corporali circumcisione

tanquam

rcgnat juventus, et ipsa est firmum

ornamcnlum * omdiei,
coeli.
,

Gentium popul us
dicit,

ille

serviebaiLegi
vita
el

(o).

Isiam vero

nium aelalum
quo
evidentius
cxcellentia
luiiai
?

et idco

bene coniparatur quarto

firmamenlo

animam vivam
desiderari
'.

qua

jam

iiicipiunt aeterna

facla sunt sidera in

significat

Quid cnim

Serpentes ergo

pecora quae terra pro-

splendorcm regni

quam

solis

ducit, gentes significant

dituras.

jam

stabililer
illo

Evangelio cre-

Et plebem obtemperantcm regiio splendor

De quibns

dicitur in

vase quod Petro

:

oslendit,
,

tanquam synagogam
et omiiia

ipsain

et stellae

dcmoiistraluin esl in Actibus Aposlolorum

Macta,

et

principes ejus

lanquam

in

firmanienlo in

vianduca. Etciim
ei
:

ille

immunda
,

diceret,

responsum

est

regni stabililate fundata. Hujns quasi vespcra est in

peccatis

Qu(e Deus mundavit

tu ne

immunda

dixeris [Act.

regum

qnibusilla gens nieruit captivari at-

X, 15-15).

Tunc

lit

honio ad imaginem et similitudi-

que

servire.
fit

nem
mane
transmigratio in Babyloin

Dei, sicut in ista sexla aetale nascitur in carne

,

59. 5' ^TAS. Et

Domiiins noster, de quo dictum est per prophetam

niam, cum

in ea captivilate

populus leniler

peregri-

Et homo

est

et

quis agnoscet

emn

Et quemadmo-

no

otio collocalus est.

Et porrigitur hxc setas usque ad

,

dum

in illo die

masculus et feraina,

sic et JM isia .Tctate

advenlum Domini
aetas
,

nostri Jesu Cbristi

id est quinta
,

Christus et Ecclesia. Et prx-ponitur

homo

in ilio {iie
,

scilicet

declinatio a juventute ad senectutem

pecoribus ct serpentibus ct volatilibus

isla aetate

coeli

sicut

iii

nondum
aelas est

senectus, sed
,

jam non juventus quae

:

senioris

Cbristus regit

animas oblemperanles

sibi,

queni Graeci ^pws jt/iv vocant.

Tcpeseinini
,

Nam

senex

quae ad Ecclesiam ejus, parlim dcGcnlibus, partim

apud eos non

sed yipuj dicitur. Et revera

de populo Judieorum venerunt

atque mansuescerent homines

ut ab eo

domarenlur

sic ista aetas a regni

robore inclinata ct fracta est in

a juventute
uliles

vel carnali coiicupi-

populo Judaeorum
1

qucmadmodum homo
:

scenliiB dedili sicul pecora, vel tenebrosa curiositate

obscurati quasi serpentes

vel elati

codex ct alii quinqne rt possil fructus afferre sanctarum Scripturarum et vropheturum.

I\egius
s

superbia quasi
et

aves. Et sicut in illo die pascitiiv

homo

animalia,
ligiiis

Er. et l.ov. post, posui te, bsec inDcum cid credidtsti, qui vivificat morterseruntur : tuos, etvocat cu qua:twn sunt, tanquam ea quw smit. Qid

In prius vulgalis

Am.

.Me

qu;c

cum

ipso sunt, iierbis seminalibus et

;

fru-

cliferis et berbis viridibiis

sic

ista

ailate

spiritualis
,

contra spem in spem credidil, ut fieret pater multarum gentium, secundum quod dictum est : sic erit semen tuum : quac omnia a Mss. absunt.
3

homo quicumque bonus

'

minister est Cbristi

et

cum

bene quantum potest imitatur, cum ipso popalo spisic Mss. At prius vulgali

Editi

Firmamentum

et

omumentvm.

At Mss.,

firmum
,

habent

ornumentum ; atque ex

Qm

vitam incipiunt

iis

uonuulli paulo post Labent

et

ceternam desiderare.
(a)
1

pleb.em obtemperantem regi.

Rctract. cap. 10, n. o.

195
rilualiier pascitur

UBER
sanctarum Scriplurarum alimentis
:

PRI.MUS.

,g|

el lege divina

parlim ad concipiendam fecundilateni

rationum atque sermonum, tanquam herbis seminaliI)us; parliHi

operibus et recta vila (anquam distinclos islos sex dies, post quos dcbet quietem sperare. Priino die lu-

ad ulilitaiem uiorum conversalionis humalignis

ccm fidei qnando piius visibilibus quam fulem Dominus visibililer

,

credit

',

piopter

nae

tanquam
et

fructiieris; parlini

ad vigorem
,

apparere dignatus
di.sciplinrB,
,

est.

Secundo

die

tanquam finnaraentum

lidei, spei

charilatis

'm

vilam seternam

lanquam

quo discernit
aquas

herbis viridibus, id est vigenlibus, qua: nullo aestu

inler carnalia et spiritualia inferiores el superiorcs.

sicut

inter

Iribuiaiionum possiiit arescere. Sed spiritualis sic

alimenlis pascitur, ut multa intelligat
id est
;

Tertio die, quo

mcn-

istis

lem suam ad fcrendos

bonorum operum
,

carnalis autem,

fructus

a labe ct fluciihus tcntationum carnalinm

parvulus in Christo, tanfpiam pecus,Dei,ut

intelligere

lanquain

multa credat quae

eosden) cibos

nondum

potest

tamen

omnes habeut.
si

41. ""iETAS. Hujiis aulem aeialis quasi vespera, quae

aridam lerram a perlurbaiionibiis maris secernit, ut jam possil dicere, Mente scrvio legi Dei, carne aulem legi peccali {Rom. vii, 25). Quar.o die, qno jam in illo firmamento disciplinai spirituales
intelligcntiasoperaturatqiiedistiuguit, videt qu.ne
rit:.s,

ulinam nos uon inveniat,

lanien nonduni coepit,

illa

sit

cstdequa Dominusdicit

Pulascum
ipse

veniei Fitiushoiu.,

incommntabilis vc-

quae

tanquam

sol

fulgel in

anima;

iiiveniet fidein su[jer tetiain

[Luc. xvui, 8)? Post istara

et
.

modum
ordincm

qnemad-

anima ipsins
et

vesperam

fiet
:

mane, cum

Dominus

veritatis partireps fiat

in claritate

et corpori

pnlchritudinen.
;

veuturus est

lunc requiesccnt cuni Christo ab oniniii

pnestet, (anquam luna

stellje
vitjc

illuminaus noctem

et

Lus operil)us suis

sicut

quibus dictum est, Eslote

ccelis est {Mattli. v,

qiiemadmodum

omnes

perfecti,

Pater vester qui in

scilicet intelligenti;e spirituales, in

48). Tales
lalia

ritalo

lanquam
notitia

in

enim faciunt

opcra

boua valde. Post ciiim

in die

obscunocte micent et fulgeant. QuaiHiu

cflectus incipiat quinio die ia
saeculi

hujus

rernm

fortior

opera speranda est requies

seplimo
veibis

qui vespedici

ram non

habet. Nullo ergo

modo

potest

quemadmodum Deus

fecerit, et condiderit coelum et

:

lerram et omnein crealuram quam condidit

exposilio per ordinem

sed isia

dierum
,

sic

indicat

tanquam

hisloriam rerum faclarum

ul prsedicaiionem fiiluro-

rum maxime

observet.

, tanquam in aquis propicr nlilitatem fralcrnx' socielakis; et de corpoialibus actionibus , qu;t; ad ipsiim mare pcriincm, id cst ad hanc vitam , prodiicere animcB-uui vivaru.n roptilia, id cst o|)cra qu;e prosint animis vivis et celos magnos id est foi lissimas

aclionibus turbiilenlissiini

maris operari

aclioMCS,

CAPUT XXIV. /Etates

42.

qnibiis fliictus soeculi

dirumpunlur

et

contemnuntur,

mundi qnare

tncequales.

Si aulem.

aliquem movel quod

in islis a;latibus

sajculi

duas tales primas denis generationibus ad-

veriinius explicari, tres

auiem consequeiites

singulae

quatuordecim gener^lioiiibus conlexuniur, sexta vero ista nuUo generalionumnumerodefluita esl{Matili. i,

\)
;

id csi voces coelesiia pr;i-dicantes'. Sexto aulem die producai de terra animam vivam id esi de ipsa stabilitaie meiuis su;x> ubi spirituales lubct fructus, id csl honas cogitaliones , molus omnes animi sui regat, t sit in illo anima
, ,

et voi:i(ilia coeli

viva, id est ralioni

facile

eslTidere, cliain in unoquoque homiiie duas

et pueriiiam, corporis sensi-

primas Ktales, infantiam

Lus inhacrere. Qui sensus corporis quinque sunl, visus,auditus, olfactus gustus el tactus quiiiariiis
,
:

non lcmcriiati alque peccalo. Ita fiat cdam homo ad imngiem ct similitudinem Dei masculus et femiiia id est intellectiis et actio quo,

et jnsiitia; serviens,

rum
est

copnlatione

.^piritualis fetus

terram impleat
qu;c

id

caracm

subjiciat, et

ctera

aulem numerus dnplicatus

nus

jam
isiis

in

, quoniam duplex est sexus humanus, unde generaliones tales existunt masculi,

hominis

perfectione superius dicla sunt. In

et femininus; quinarius
facit.

ergo, ut dixi, duplicatus

quam diebus vespora est rum operum cl mane in

,

anlem (an-

in ipsa perfeciione singnlo-

denarium numerum
et

inchoalione consc.|uemiuni.

Jamvero ab adolescenlia deinceps, ubi ratio jam incipif in homine pra^valero,

accedit quinque sensibus cognitio et aclio, quibus vi(a rcgitur el administraiur,ul jam septenarins numerus
incipiat esse
:

qui simililer duplicatus

propter dupli-

quatuordecim generaliojiibus eminet etapparet, quas habent tres aetales consequentes

in

cem sexum,

operibus suis quia et ipsein nobis h;ec bo.ia operaiur, qui ul operemurjubet;et ipse recte requioscere dicitur, qnia posl haec omnia opera reqiiicm nobis ip.se pia;s(abit

dierum opera bona valdc sperct homo qnietem perpeluam, et inielligai ,[id sit ' Reqmcvu Deus seplimo die ub omnibus
1

ost istorum quasi sex

Quomodo enim

tanquam adolescentis,
lempore

et

juvenis, et senioris. Sene-

cluiis vero aetas sicut in nobis nullo statuto

annorum
quansic et in

definitur, sed post

quinque

illas cetates
:

lum quisque
isia aetate

vixerit,

senectuti deputatur

hoc non opere suo faciat.sed eorum quibus servienlibus imperat; sic recte dicitur cl ab operibus requiescere, cum post perfeciionem fabrica^, i.lis quibus iraperabat permittit ut vacent, el jucundo
otio perfruantur.

domum.cum

rccte dicilur p.iter/amilias a;dincarc

occullus

sil

sxculi non apparent generationes, ut etiam ultimus dies, quem utiliier Dominus la-

lere oporlere demonslravii {Id. xxiv, 36).

CAPUT XXY. Sep(m

A5. Habet

dierum

ript''^!;^ dex, et alii

allior allegorta.

v^^"''''!''"^^''^''^'.Mss. deceni, visibilibus

^^^ '"elius Erasmus, Regius cocredil.

eiiam unusquisque noslrum in bonis

agmfmeT^'

^"'''<"''-Pauloque post habcnt, fortissimas

m
''^^'^''Sar

DE GENESI CONTRA MANICH.,

S.

AUGUSTINl

LIBER SFXTNDVS.
el^iTr.ir
v,..ron<^i^nsal) hoc vers. 4 cap. 2 iiic liber creatnne cwU et terrw, elc, nRcr.ie ad illum quo Ecclcsiu; ilo-iualu cu.u Mamciixoru.u crroribus ccu!ert. S.lis* i^iciuiilui-. Ad cxlrculuin ,
:

CAPUT PUIMUM.
l. Post

Recilalio secundicl
ol

terlii

Dcus unam de
el

costis ejus

et

implevit locum ejus carne,

accepil ab
,

capilis Geneseos.

formavil Deus costam

qnam

Adam

in

mn-

enunieraiioneni

eAposiiinncin

dierum
,

lierem. Et adduxit iilam ad

vocaret.
el

Adam

ut viderel quid

eam

soptem

conclnsio intcrposila esl quasi qujjdani

,

ct

Et

dixit

Adam
mea
:

Uoc nunc

os ex ossibus meis

lcrra; appellaius esi libcr creaiur:c ca>U el

quidquid
iil)ri
:

caro de carne

hwc vocabitur muUer , quoniam

';

superius diclum esl

cum
,

sil

parva pars

scd

de viro suo sumpta

est

et

liwc crit
el

milii

adjutorium.
,

ideo sic nicruit vocari

quia universi sicculi a capitc

liis Ins

Proplcr hoc relinquel honio patrem

jungetur
erant
^

malrem

et

ad-

quxdam iniago in usquc ad linem quasi brcvis Deinde incipit de homine diel)us scplcm (igurala esl. non aperle, narrari. Qux omnis narratio
diligonlius

uxori suw
,

et

erunt

duo

in
,

carne una. Et
el

umbo nudi

Adam

et

mulier ejus

non confioi-

debanlur.
2.

cxcrceal mentes quaeren^ed figurale explicalur, nl negoliis carveritalem , el spirituali uegolio a

Serpens autem erat sapientior omnium besliarum

erant super terram
,

quw
Et

qnas fecerat Dominus Deus.

:

lium

nalihus avocet.

Sic eniin sc conlinet

liic est

liber
fecit

dixil

serpens ad mulierem

Quare

dixit
?

Deus ne
Et dixit

srealurw

coili

et

lerrm,

cum
et

faclus essel dies

viridia agri,
,

quo

edatis ab

omni

ligno
:

quod

est in

paradiso

Deus coelum

el

terram,
,

omnia

antequam

midier ad serpenlem

Ex omni
ligni

ligno

quod

esl

in paradiso

omne pabulum acjri autequam Deus super lerrom, germinaret. Nondum enim plueral Fous autem ascenerat liomo qui operaretur in ea.
essent super terram
et

edemus

a fruclu aulcm

quod

est in

medio para-

disi, dixit

Deus ne edamus, sed neque tangamus, ne

dixit serpens mulieri
:

moriamur. El
mini
;

Non

morte morie-

nec

debat de terra

et irrigabat

omnem
el

faciem terrw.

Et

sciebat

enim Dcus quia qua

,

die

manducaverilis

timc finxit Deus

hominem dc limo temc,

,

el insufflavit

ex
tes

illo,

aperienlur oculi vestri

el

et erilis sicut dii, scien-

in faciem ejus flatum vilw

facUis

est

lipmo in ani-

bonum
in

nialum. Et vidit mulier quia bonum eU

et
;

mam

paradisum in viventcm. El lunc planlavil Deus

et

Ugiium
et

escam,

quia
et

bonum
suo

esl oculis

ad videndum
ilio
,

Eden ad orienlem, sum ad aspeclum

plantavit in
viali.

posuit ibi liominem

lerra

quem

finxeral.

cognoscendum
et
ei

sumpsit fructnm de ligno

viro
;

et
el

El produxU adliHC Deus de

,

omne lignum formo:

manducavit ,

defit

et

accepit

Adam

et

bonum ad escam
,

ct

licjnum

rilai
et

manducavit

aperti sunt oculi eorum, et

;

tunc scieruut
fecerunl

medio paradisi

et

lignum

scicntiai
,

boni

quia nudi eraiil

sibi

et

sumpserunt

sibi

foUa

fici, et

Flumen autem
:

prodibat ex

Eden

et

irrigabat

succincloria. Et

cum

audisscnt vocem
,

Domini dead

paradisum

quod inde
;

dividitur in qualuor pnrles.

est
,

No-

ambulantis in paiadiso ad vesperam

absconderunt se
^,

men uni
Evilatli
,

Pliison
ibi

lioc

quod

circuit

totam terram

Adam

et

muiier ejus ab ante faciem Domini Uci

esl

aurum

aurum autem
ei

lerra' illius opti-

illam arkorem

quw

cral in

medio paradiso. Et vocavit

:

mmi
pi(e.

*; ibi est

carbunculus
;

lapis prasinus.

Et nomen
-

Dominus Deus Adam,

dixil illc
et
:

et dixit illi
,

Adam
,

ubi es ? Et
,

secundi fluminis Gcon

lioc circuil
;

totam terram yElliio

El flumen tertium Tigris

lioc esl

quod

vadil conlra

limui,

et

\ocem tuam audivi Domine in paradiso abscondi me quia nudus sum. Et dixit Do,

Assyrios.

Et flumen quarlum

dicitur

Euphrates. Et

Hii/(MS

Deus
illa
,

Quis nuntiavit

tibi,

quia nudus es
tibi

nisi

et posumpsit Dominus Deus liominem quem fecerat , ibi, et custodiret suit eum in paradiso , ut operuretur

quia ab

arbore de qua dixeram

ex

illa sola

non

manducare
Et

ex

illa

mandiicasti ? Et dixil

Adam
Et

MumuDotu
e%

eum. Et
ligno

pra'cepit
esl in

Donmus Deus
paradiso
et
,

Ada', dicens
;

Ex omni
de ligno
:

Her quamdedislimilii'\ dedit utederem, etmanducavi.

dixit
:

quod

edes ad escam

Dcus mulieri

Quid hoc
,

fecisli?

dixil dixit

autem scientiw boni

enim
ederitis ab illo
:

mati non edelis ab eo

qua die

lier

Serpens seduxil
:

me

et

manducavi. Et
fecisti
,

morte moriemini. Et
esse
sibi.
,

dixit
,

Domi-

minus Deus serpenli

ab omni pecore
ventre repes
,

Quia hoc

maledictus

nus Deus

Non

est

bonum

mus

ei

adjutorium simile

hominem solum faciaEt quacumque ftnxcral

et

omni genere bestiarum, Pectore

et

terram manducabis omnibus diebus vilw

Deus ex omni gencre pccorum et ex omni gcnere beel cx omni genere volalilium volantium stiarum agri
,

tuw. E: inimiciliam

ponam
semen

interteel
iltius.

muUerem,

et inler

semen tuuin,
caput
,

et

inter

Ipsa tuuin observabit

dixil
:

sub cwlo, perduxit ea ad

caret
:

Adam

ut videret quid ea vo-

el

tu ejus catcaneum.

Et mutieri
et

Mutlipliet in

et

quod vocavit ea omnia

ejus.
,

hoc

est

nomen

Et post

Adam animam vivam liwc vocavil Adam nomina

cccU
,

cans mutliplicabo dotorcstuos,

loribus
paries fitios tuos; et
itle

suspirialua,

do-

ad virum luum conversio

lunc dixit

omnium pccorum
bestiarum agri
;

et

omnium avium

el

omnium
,

tua, et
*

tui

dominabilur. Et

Deus ad

secundum quod vocavil ea Adam hoc est nomen eorum usque in hodiernum diem. Ipsi aulem Adw nondum fuit adjutorium simile illi. Et imel

Er.,

Omilliiur svo, in edilionc Lov., qute vox in Mss. Am. ct uec non iu grajco tcxtu LXX coiilinclur ec tou, andros

iititcs

Eiditi,

adhwrebit

misil

Deus soporem
Mss. At

in

Adam

et

obdormivil

cl sunipsit

Am.

Er. et l.ov.,

5;(i.__i>io,

ab

aiite

pro quo Mss. lial)ent, adjungetur. nomini nei sui. At Mss. cirent vocc, faciem, Er. et Ven. babeut, a facie Lov.,
;

et

Am. Er. et Lov. habcnt: ibiaurum aurum terrce, elc

ita

nascilur,

ante faciem. M. ^ Hic in excusis addiiur sociam, quse vox' abest a Mss,

197
Adain
:

LIBEK SEClJiNDLS.
Quia
audisti

198

vocem mulieris
tibi,

luce, et
illo

manducasli

lum, cujus dici nomine

inteHigiiur.

de Uyno de quo prwceperam

maledicta tcrra
Irislitia el

ex

solo ne ederes,
tuis, et in

omne lempus significari bene Fecitenim Deus omne lempiis simul cuin
qu.-e

erit libi

in

omnibus operibus

omnibus creaturis temporalibus,

les co?li ct leira;

crcalura; visibi-

gemitu luo manducabis ex ea omnibus dicbus

vitce lua;.

Spinas

el tribulos

germinabit

libi, et

edes pa-

nomine signKicanlur. Movereautem nos debet ad qua;rendum, quod cum diem, qui factus
esi,etcoelum, eiterram nominasset
viride agri, et
cst,
'

bulum

agri tui. In sudore vultus tui edes

in

panem luum,
imposuit no-

adjecit etiam,

donec reverlaris

terram
ibis.

de qua sumptus es; quia

omne pabulum. Nonenimquando dictum

fecit

terra es, et in terram

Et tunc

Adam

In principio
esl,

Deus coelum

el

terram, lunc di-

tnen uxori suw, Vita; quia mater

cst

omnium vivorum.
Ecce

ctum

factum esse

omne
agri.

viride agri et
terlio die

Et tunc

fecil
et

Dominus Deus Adw

induit
illos.

oabulum

et

mulieri cjus lunicas

:

manifcste enim legitur, quod

factum est
est,

pelHceas,
esl

Et dixit

Adam

factvs

omne

viride et

pabulum

Quod auiem dictum

ct

tanquam unus ex nobis, ud scienliam cognoscendi bonum ei malum. El tunc ne porrigeret manum suam

In principio

fecit

Dcus calum

lerram, non perlinetad

Adam ad
viveret in

arborem vitwet sumeret

sibi

inde

ct

cderel et

ceternum, dimisil eum Dominus Deus de paet

illis sepiem dicbus. Adhuc enim maleriam ipsam unde facia suiit omnia coeli et tcrrrc nominc nuncupabat vel certe prius totam

aliquem dierum ex

vel

crea-

radiso suaviiatis, ul operaretur lerrum de qua

fuerat.

sumplus

turaiii, coeli et

El

ejeclus foras de paradiso, moratus cst coutra

et

prmcipio
lalim pcr

fecit

purddisum volupiulis. Et Clierubim

tornenomine proposucral dicendo, In Deus cwlum el terram; elpostea particu-

illam

flammeam

frameam quw
viam arboris

versulur

posuit

Deus ad custodiendam

vilw.

CAPUT
3.

JI.

Genesis adliileram ubiquenon

e.tponi.
si

ordmem dicrum sicut oporlebai, propler proj.hotiam, qnani in primo libro coinmemoravimus, Dci opcra exseculiis cxposiiit. Quid sibi orgo vultquod
niinc

polest

nominalo coelo
ei in lerra, vcl

cl

leira, nddidit,

virideagriet
<]ikc

pabulum, et

laruit Cielera

lam multa
:

ttxc secreia vcrboruni

non repreljendenlcs
revereniesManichx>i
scti

sunt

iii

coolo
agri

eliam in niari

et accusanles, icil

quxMenles

nisi (|uia viride

cl

invisibilem

creaiuram vuit
solet
iii

inielligi,

mallenl disculcre, non essent ulique M:inicliu"i;

sicut est

nnima? Ager enim

mundus
nciei,

Scripluris/igurate

darelur pelenlibus, el quKrenlcs invcnirent, el puisantibus aperiretur. Plures enini

qusesliones in hoc

mundus
inquil,

appellari. Na.i. ei ipsc Doniinus,

Agcr

est hic,

{Muitli. xni, 58j, cuiii illam

sennone proponunt, qui

isti

diligeiilia pia
:

quxTunl, quai
iiii

uiii

Miscri atque

inipii
,

scd hoc inlercsl, quod

niliil

paraboiam expobono seniini suntconimixla zizania. Viride

vil;c,ct noinine pabuli

eigo

:igri

quccrunl ut invenianl

isti

laborant, nisi

spiriiiialcm atquc invisibilem creatiiram dicil,

iion

pro|)ter

vigorem
lioc

invenire quod quserunt. Hicergo tolus sernio priuio

utiquepropter

vitam bcnc
5.

ipsum intcrpretamur

secunduni hisloriam discutiendus

duin propheliani.

est,

deindc secunnarrantur,

().

Secundum

iiisloriam

Deiiide qiiod addidii, aniequam essent super teriiiielligitur

(iicla

ram,

secundum propheliam futura

teram accipere
congruenlia
id

praiiiumianlur.

Sane
iil-

anlequam anima peccarel. Terrenis

tan.iuam super lerram
:

cnim
nata,
didil,

ciipidilalibiis sonlidala,

quisquis voluerit onmia qua; dicla sunt,

,

secundum

vd super
IV.

esl

non

lcrrani csse, rectc dicitur

aliier

inleliigere

quam

Nondum enim

pluerat
sit,
,

lillerasonat,etpoluerit evilare blaspbemias, ct omnia

CAPUT
Quia
supcr

Quid
id

ideoqueadDeus supra lerram.

pluerat super ter-

Nondum
vers. 5.

non solum ei non est invidendum, sed pra:cipuus mullumquc laudabilis intellector habendus est. Si autcm nullus exitus
fidei

cathoiica^ pnedicare,

ram
el

nunc

viride agri

Deus

facit,

sed pluendo

iciram,

dalur, ut pieel digne

Deo q\ix scripta suntintelligan-

esi, facit

animas reviresccre per

irrigat, id esl

tur,nisi figurate atque in a:nigniatibus proposiia ista

verbum siium; sed de nubibus eas

Sciipturis

credamus; habcnles auctoritatem aposiolicam, a quibus lam multa de libris Veteris Tesiameiili solvunlur
a;nigmala,

Prophelarum

et

de Aposlolonim. Recle aulcm

niodum quem intendimiis teneamus, adjunos pelere, quscrere

et pulsare

vante

illo qiii

adhor-

ista quKsonant et percusso acre transcunl, additaelinm obscurilate allegorianim quasi aliqua caliginc obducta , velut

appellanlur nubes, quia verba

nubes

fiunl

quse

dum

latur(.Vrt/j.vii, 7); ut oranes islas figuras

rerum senon

tractando exprimuntur, benc inlel-

cundum

ligentibus

calliolicam

lidem

sive quai ad hisloriam,

lanquam iinber veritatis infundilur. Sed hoc

id est, anle-

sive qucc ad prophetiam perlinent, explicemus,

nondiim erat antequam anima peccaret;

prffjudicanles meliori diligenliorique

traclatiii, sive

por

nos

sive per

alios

quibus Domiiius revelare

Nondum enim plueratDeus super terram, nec erat liomoqui operarelur

in ea.

quam

viride

agri

esscl super terram.

dignatur.

Laboranlienim homini
,

CAPLT III.
4.

Viride agri quid designat,

est

est
vers. 5,

necessarius

cap2.
et

in terra imber de nubibus ae quibus nubibus jam dictum est.

Factus

ergo dies, quo die fecit Detis

viride agri,

Post peccatum autem

ct nccessarias

homo
illas

cwlum

laborare coepit in lerra,

terram, el

omne

anlequam essenl super

habere

nubes. Ante peccatum vcro,

fecisset Deus,

ter-

ram \

et

omne pubulum

cum
'

viride agri et

pabulum

agri.

Superius seplem dies

quo nomine
nomi'

numeiantur, nunc uiius dicitur dies, quo die fccit Deus coeium ei lerram,el omne viride agri, et omiie pabu

invisibilem creaturam
Ediii
:

significari
est

diximus, irrigabat

cum

diem quo factum

cwlum

et terra

Ven.

Jnlequam

essel

super terram.

is.

nasset. At Mss. magno cousensu terunt : cimi ctus est, el coelum et lerram nominusset. (a) I uetracl, cap. 10, n. 3,

diem qui fa-

m
eam
nubibus pluviam
;

DE GENESI CONTRA
fonteinlcnore.loquensmiiitelleciumejus
:

MANICII., S.

AUGUSTINI
ergo paucis verbis
universa

200
signanlur.

ui

non

CAPUT YL Invisibilia quibus vocabulis

7. Sul) his

extrinsecus verba exciperct, tanquam ex supradiclis

creaiura
Noniiiie

scd fonlc suo, hoc est de inlimis

nobis

insinuata est ante peccatum aiiimse.

coeli et terrai

suis nianante verilale, satiaretur.

enim

universa visibilis cioaliira signifidiei,

CAPUT

Y.

Fons inigans
quid faciem terrw.

terrani alleyorice. Snperbia

sit.

cata est; et

nomine

universum tempus;

et

no-

mine viridium
terra, etirriga-

et pabuli agri,

creatura invisibilis; et

6. Fonsenimascendebat, inquit,rfe
hat

nomine

fonlis ascendentis ci irrigantis onincin faciem

omnem
:

De

tcrra sciiicel de qua di-

terra>, i:iundatio veritatis

animam

salians ante pecca-

cilur

Spes mea

es tu, portio

mea

in

terra viventium
tali

tum. Dies autein

isie,

cujus nomincuniversum tcmpus

(Psa!. cxLi, 6).

Quando aulem

aninia

fonte irri-

significaridiximus, insinuat nobis

nonsoium

visibilem,
:

gabatur,
sua.

nondum per superbiam

eniin
iii

projcccrat

intima

sedetiam invisil)ilemcreaturam tempus posse sentire

Imtium
non

superbiw liominis apostatare a

Deo.

quod de aniina nobis manilestatur, quu; tanta varietate

alTeclionum suarum, et ipso lapsu quo misora facia
est, et

Et quoniam
ccepit

exteriora

per supcrbiam tumescens

intinio,
:

irrigari fonte

bene insuliatur

illi

reparationc qua rursus in beaiitatem redit,

Quid superbit lerra verbi> prophciicis (a), et dicitur vita sua projecitintima sua [Eccli. et cinis ? Quoniam in
X, 14, 9, 10). Quid est enim superbia aliud, nisi deserto secretario
'

tempore mutari posse convincitur. Etidco non diclum

est,

Cum

factus esset dies, quo die fecit

;

Deus conlum

et

terram, tanlum

quibus nominibus

visibilis
et
,

creatura

conscienlis foris videri vellc quod

intimalur
agri
;

sed additum est etiam, viride,

pabulum
propler

non

esl? Et

ideo laborans

jam

in terra

necessariam

quo nomine invisibilcm creaturam

dictum
et

habet pluviam de nubibns, id cstdoctrinam dehumanis verbis, ut eliam boc modo possil ab ilia aridilate
revirescere, et

vigorern etvitam, significari diximus, siculi estanima.

Et

ita

est,

Cum
et

faclus esset dies, quo

die

fecil

iterum

fieri

viride agri.

Sed utinam

Deus coelum

terram,

omne

viride,

etpabulum agri

ve! pluviam veriiatis

niat.

de

ipsis

mibibus iibenler exci-

ut sic intelligeremus non solum visibilem, sed etiam

invisibilem creaiuram pertinere ad

Nam

propter iilam

Dominus noslor nubilum

tempus, proplcr

carnisnostrcfidignalusassumere,
geiii

imbrcm

sancli

Evansi

mulabilitatem; quia solus Deus incommutabilis esl,

qui est ante tempor.i.

largissimum infudit,

promitlens etiam quod

quis biberil de aqua ejus, rediet ad illum

intimum
8.

CAPUT
Nunc
lionem tam

Yll.

Limus quid habeat

quam

mijslerii.

fontem, ut forinsecus non quscrat pluviam. Dicit enim Fiel in eo fons aquce salienlis in vitam aternam [Joan.

videainus post universae crealur.Te iiisinuavisibilis

invisibilis, et

universale

ascendebat de IV, 14). Isle, credo, fonsanlepeccatum terra, et irrigabat omnem faciein terrae, quia interior

beneficium divini fonlis

erga invisibilem crealwam,

quid de homine specialiler intimelur, quod ad nos

nulum non desiderabal auxilium Nondum enim pluerat Deus super lerram, nec erat liomo qui operaretur in ea. Cum enim dixissel, Nondum enim piueral Deus super lerram, subjecit et causam quare
crat, et
:

maxime pertinet. Primo enim quod de limo Deus hominem finxit, solet habere qiiaestionem
ille linuis luerit, vel quae

terrse
qiialis

materia nomine

limi signifi-

cata

sit. Illi

autem

inimici

veterum Librorum, om.nia

in ea.

nondum Tunc autem liomo

pluerat
:

quia

non

erat liomo qui operarelur

in terra,

carnaliter intuentes, et proplerea

etiain

semper errantes,
Quare de
melior et

coepit operari

cum

boc reprehendere mordacilcr solent, quod de

linxit.

post peccalum de bcata vila diniissus est, qua in paradiso fruel)aiur. Sic enim scriptum est
:

limo Dcus homiiiem limo

fccit

Dicunt enim

El dimisit

Deus hominem? an defuerat

ei

eum Dominus Deus

terram de qua
ei

de paradiso suavilatis, ut opcraretur

:

coeleslis

maleria, unde

hominem

faceret, ut

de labe

sumptus fueral

unde suo loco requi-

terrena tam fragilem mortalemqiie formaret?

telligcntes

Non

in-

remus

(inp-ft,

cap.'^'!).

Quod nunc ad hoc comme-

primo quam muliis significationibus ve!

:

moiavi, utinlelligeremus labonuili homiiii in terra, id esl in peccaiorum ariditale coiislitulo, nccessariam
esse de iiumanis verbis divinam doctrinam, lanquam de nubibus pluviam. Talisautem scientia destruetur. Videmus enim iiunc in ffinigmate, tanquam in nubilo

terra vcl aqua inScripluris ponatur

et terrac conunixtio
fragile ct
est.

limus enimaquac
et

Dicimus enim tabidum

morti dcslinatuin corpus

coepisse.
nisi

buinanuni post
nostro corpore

peccatum esse
isli

Non enim

in

cxhorrescunt

mortalitaiem,quam damnatione
,

saginam quserentes
(I

tunc autem

facie

ad faciem

meruimus. Quid auicm mirum.

aut

difficile

Deo,

Cor. xHi, 8,

12), quando universa

facies terrx

no-

eliamsi de limo islius tcrrac honiiiiem fecit, tale tamen

slrx interiore fonte aquae saiientis irrigabitur. Nam si fontem aii^iufm hiijus visibilis aquae voluerimus intelligere,

corpns ejus efficere, quod corrnptioni nonsubjaceret,

si

homo praeceptum
enim speciem

Dei custodiens peccarenoluisset

de quo dictum

est,

Fons aulem ascendebat de

terra:; ;

Si

coeli ipsius
,

de nihilo, vel dc informi

oinnipotentem artificcn

terra, et irrigabat

omnem

faciem

non est

verisi-

materia dicimusfactam

qiiia

miie quod cum lam mulli fontes percnnes, sive rivo-

credimus; quid mirum

si

corpus, quod delimoqua-

rum,

sive fluviorum per

umversam lerram invenianomnera facicm

licumque factum
fieri, utniilla

est,

potuitabomniiiotentiariificetale

lur, solusille siccaverit', qui irrigabat

terrse.
Editi, secreto. Mss.
*

moleslia,nulla indigentia cruciarei homi-

nem
duodecim, secrelario.
M.
lx)v., siccuerit.

ante peccaium, et nulla corruptionc tabescerel?

Juxta Er. et
i

(a)

Retract. cap. 10, n, 5.

^^-

9. llaquc

snpernue qua;rilur und hoininis corpus

;

---.^

Deus

fccerit

si

tanien

nuuc de corporis forinalione

MpR 1

201
diciiur. Sic

LIBER SECUNDUS.
enim noniuiUos noslros
terrie

902
,

inielligere accepi
,

non quia diclum est

et faclus est

Insufflavit in

eum

spiritum ito,
illani

qui dicunl, posleaquan dictum est

Finxit

Deus
,

lio-

liomo in

animam
in

vivcnlem,

crcdamus

niinem de limo

proptcrea non addiluni

Ad

veluti

partem naturac Dei

el

animam huminis

fuisse

imagincm

cl

siniililudinem

suam

quoniam nunc de
Fecit f)eus homi(a).

conversam,
labilem
:

corporisformalionedicilur.
significabalur
,

Tunc aulem homoinlerior

:

in

cogamur dicere naluram Dei esse muquo errore maxime istos Manicha>os veSicut
,

quaiido dictum est

et similitudiiieni

ritas premit.

enim

est

mater omniuni htreti-

iiem ad imaginem

Dei

Sed eliamsi

corum superbia

ausi sunt dicere

quod

iialura Dci sit

eis

umic quoque liominom iiileiligamus, ut non alicujus novi operis inchoalio,

ex corpore et

anima factum

anima. Et hinc urgeiitur a nobis,

cum
,

dicimus,

Ergo nalura Dei errat

corrumpitur
et peccat

ct
;

misera est

et vitiorum labe

sed snperius bievitcr insiiuuUi diiigenlior retraclatio

islo

aut eliam, ut vos dicitis, na-

sermone

e.xplicclur;

si

crgo

ut dixi

homiiiem

luraj conlrariae sordibus

inquinalur

et

cxlera talia faclam esse

hoc loco ex corpore el non absurde ipsa commixlione

Sicut onim

anima factum intelligamus,

'

qu3C de natura Dci nefas est crcdere.

Nam

limi
,

nomen

accepii.
,

animam ab omnipotente Deo,

partem Dei vel naturam Dei
scriptum
est, dicente
fecit

ct idco
,

non illam esse

aqua lerram coUigit

et

coitglulinat

et

manifeste alio loco

finxit spiiilim
:

continet, quando ejus commixlione limus ejus

effici-

prophela, Et qui

tur; sic anima corporis materiam vivilicando in uniet non permitlit labi laiem concordem conformat
,

omnibus, ipse
loco, Qiti finxit

omnia [Psal. xxxn, 15) spiiHum liominis in ipso (Zacli.

el

alio

xii, 1).

el rcsolvi.

CAPUT
10.

VIII.

Insufflalio spiritus quid.

Quid

in Scii-

Ergo faclum esse spiritum hommis, manifesie his lestimoniis approbalur. Spiritus aulem hominis in
Scripturis
dicitur

pturis dicatur spiritus lioinirm.

ipsius anima)

potcniia ralionalis,

Quod aulem scriptum

faclus
est

est, Ei insulJlavit in

spirittim vilai, et
si

liomo in

eum animam viventem :

qua

dislat a pecoribus, el eis natuiic loge doininalur.

dicit

De quo
forte esse,
si

Aposlolus

Neino

scit

qmv

sunt liominis,
ii,

adhiic corpus solum erat,

pjri hoc
cral, sed

loco inlelligerc

debemus

animam adjunclam corsive quoc jam facla

;

nisi spiritus liominis qui in ipso esl (I Cor.

11).

Ne

probaretur

'

his testimoniis

animam

factaiu

lanquam

in ore Dei erat, id esl in ejus veri-

non deessent qui dicerenl spiritum hominis noa

ipsum dicercnt partcm Dci essc conveisam,

tate vel sapienlia,

unde tanien non recessit quasi locis non enim Dcus loco separata, quando insufilata cst
;

esse factam, et ipsum arbitiarcniur essc naturam Dci,

et in
illa

cum
ali-

conlinclur, sed ubique prsescns csl

facta est
,

sive tunc

anima

insufllatio Dei facta est.

,

Quod sana

doctrina simi-

quando
,

iu illud
illa

figmentum Deus

insufflavit

liter respuit

quia et ipse spiritus hominis

cum

spirilum

viloc
,

ul

insulflatio

ipsam opcralioncm

quando

eiral, et aliquando prudenter sapit, mulabileni

:

Dei significet

qua

potenti suse. Si

animam in homine Spirilu auiem homo illc qui factus cral, jam
fecit
;

se csse clamat
est

quod

iiullo

modo de

nalnra Dei fas

corpus
ista

et aiiima erat
,

ipsi

animaj sensus est additus

insufflalione
:

cum
illa
,

factus est

homo

in

animam

Non aulem polcst inajus signum esse superbia; quam ut dical se iiumana anima hoc esse quod Deus est, cum adhuc sub tantis viiiorum et micrcdere.
,

vivenlem

non quia

insufflalio

conversa csl in

seriarum molibus gemat.

animaill viventem

sed operala esl in

spiriluiilem

tem.

Nondum
,

latiifin

animam vivenhominem debemus

,

CAPUT
12.
nis, in

IX.

Paradisi

deticia;

quid allegorice.

inlelligere

qui faclus est in

animam viveutem

scd

Nuiicjam videamus ipsam bcatiiudinem homiquae paradisi nomine significalur nain quoniam
:

adhuc animaleni.

Tunc enim
hoc cst
iii

spirilualis efTecitlS cst,

cum

in

paradiso

beata vila conslilulus,

,

nemoribus dcliciosa quies hominum esse solet et corpurcjs scnsibus nostris de oricnlc lumen oritur,
,

pra?ceplum eliam pcrlectionis acccpil

nt verbo Dei
,

ccelumque consufgit, quod superiu^ corpus estnosiro

corpore alque excellcntius
spirituales
delicice,
;

consummarelur.
a praeccplo Dei
,

Ilaque postquam peccavit

et diniissus esi

recedens
,

proptcrea his verbisctiani

jjcala
vita
,

de paradiso

in

hoc

quas habet

figurate

remansit nt animalis csset. Et ideo aiiiinalem homi-

explicantur, ot ad orientem paradisus plantatur. Intelligamus autem nostra gaudia spiritualia significare

nem
lum lum

prius
nali

agimus omncs

(6), qui de iilo post pecca-

sumus, donecassequamur spiiitualein Adam,

qui peccarecreali ct

onine lignum formosum ad aspectum intelligentiac, et

id esl

Dominum noslrum Jesum Chrislum,

(I

bonum ad escam
animac pascuntur
:

quac non corrumpilur

qua beatae Operamini

noii fccit

Pelr. u

22)

et ab

illo

nam

et

Dominus
vi,

dicit,

vivificali,

restiluamur in paradisum, ubi latro illecum

escam qiuv non corrumpilur (Joan.

ralio, quiie cibus cstanima;.

27)

ut Cst
,

omnis

ipso eo die meruit esse,

quo vitam istam

dicit
:

(inivil

(Luc.
priiis

Ad orientcm
dcliciis

lucem sa-

xxni quod
est
:

43).

Sic

enim .\poslolus
,

Sed non
sicut

pientiae in

Eden

id

est

in

immortalibus et

spiriluale esl

sed quod animale

scriplum

intelligibilibiis.

Nam

deliciae, vel volupias, vel

epulum
laiinum

Facius

est

primus
in

Adam

in

animam

vivenleni, no( l

hoc verbo

significari dicitur, si

ex hebraeo

in

vissimus Adain

spiriium

vivificantem

Cor.

xv
ut

-interpretelur.

Posilum est autcm

sic sine interprela,

44-46).
11.

tione

ut aliquem

locum

significare videatur

magis-

Sic ergo

dcbemus
,

inteiligere

hunc locum
Ms.,

que figuraiam
ex lerra omne

faciat
illud

loculionem.

Producluin aulem
illud

Plerique codices
viixtione.
ca[). 3,

commixlio. Pi-atellensis

com-

lignum accipimus omne

gau-

() sic uitelligunt TertuUianus lib. el Hilarius in Hsal. cxvtii.

(b)
1

de Resurrecl.

carnfs,

Relract. cap. 10, n. 3.

' Lov., si non probaretur. Am. Er. ct Mss. quatuordecini, e quil)us Regius codcx optimae nota!, negaticne carent.

Sangt. August.

III.

fSept.J

203
(lium s|.inlualc
iiivolvi
;

Dli
id esl,

GENESI CONTRA MAMCII.,

iioii
liiis

S.

AUGUSTINl
is,

204
Apostolus incffabi(11

supcrcmiiicrc lcrra, cl
cuitiditaUim

quain pai

qiiia ibi audivit ct liccl

aKiiic obriii

iciTciiarmu
aulcin
vila;

impli-

lia

vcrba

(|ua', iioii

Iiomini loqui

Cor. xii, 4)

cameiilis.

Lijjiium

plaiilalum in medio
,

liacc

crgo prndciitia terram circuniit,

,

qii;c liabel
,

au-

paradisi,

sipiciiliam iihmi signilical

iii

qua oporlel ut

rum

ct carbunciilum, et lapideni
,

prasinum

id est

inlcliigal aniiiia,

nicdiliillio

(piodam rcrum se essc

si!/i

disciplinam vivcndi
bus, quasi dccocta

quai ab omnibus terrenis sordi-

ordinalani, ul (piamvis

subjcclam

iiabcat

omnein

iiitcscit, sicul

aurum oplimum
*,

ct

iiaturam

corporcam
:

supra sc
iii

lanicii

cssc inlciligat
,

vcritatein, quani nulla falsitas vincit

culi fiilgor iioctc iion vincitur;

sicul

carbun-

naluiain Dci

cl nctpic

dexlcram declincl

sibi

etvilam aternam, quaj

arrcaiido quod non est

neque ad
:

sinisirain

per

viriditate lapidis prasiui sigiii(icalur, propter

vigorem

iicgbgentiam coiilcmncndo quodest

vit;e
tiic

et

hoccsllignum

qui

non

arcscit. Fluvius

autcm

ille

qui circuit lcrram

,

planlalum

in
,

mcdio paradisi. Ligno aulcm scicnipsa iscm mcdiclas aniinac ct ordi:

yEihiopiam multuin calidam atque fcrvcntem

ficat forliluuiiicm

signi-

boni ct maii

caloie actionis alacrem alque impiet

nala intogrilas signilicatur

nain et ipsum lignum in

;

gram. Tcrtius aulcin Tigris vadit conlra Assyrios,

sigiiilicat

lucdio paradisi plaiilatum est

sceiilia?

et ideo
si

lignum digno-

tcmpcranliimi, quoc rcsistit

prudciitiie
:

libidiiii,

multum
in

boni cl

niali dicitur,

quia

anima qux> dcbct

id

adversanti consiliis

uiide

plcrumquc

in

ca quxanlcriora suntsc exlcnderc,

cstin Dcuin,
iii
,

Scripturis Assyrii advcrsariorumloco ponunlur. Quartus Iluvius iion dictum est contra quid vadat, aut

el ea quce postcriora smit oblivi&ci (Pliilipp.

15),

quam
aniest,

id esl corporcas voluplaies, ad seipsam dcserlo

Deo
Crui

terram circumcal

juslitia
ijisa

enim ad omnes partes

convcrsa fucrit, ct sua potcntia tanquani sine Dco

volueril, inlumcscit supiibia,

nuR pcrlinct
qua

quia

ordo ct aequilas animae

quod

cst inilium

omnis
con-

sibi isla tria

;

concoidilcr copulantur; piima, pru;

peccati.

Et cum

lioc cjiis

pcccalum puMia

liierit

dcntia

sccuiida, fortiludo

lertia, teinpcrantia

et in

sccula

experiendo
,

discit ([uid iiilcrsil

in (luod

quod deseruil
crit

et

maluni

inlcrbonum cecidit. Kt boc ei

isla tota

copulaiione atque ordinationc justitia

XI.

CAPUT
15.

Opera hominis
ita

in paradiso

muliei

gustasse de

fruclu arboris dignoscenlia; boni ct

illi

in adjutorium facta.

mali.

Praicipitur ergo
,

ul

dc omni ligno quod csl

Quod autcm
non

constiiulus cst

homo

in para-

jn paradiso cdat

cx

ligiio

aulcm

in (pio esl

dignosic

diso, ul opcrarelur et custodirel; operatio

Lilior laboriosa

illa

lauda-

scentia boni et mali

frualiir, ul

non cdat;

id est,

non

eo

erat. Alia est

namquc

in paradiso

ipsam ordinalam iiilcgrilatem natvsrx

violct alquc corrumpat.
Fluiiiiiia iitialnor

sua;,

operalio, el alia in tcrra,

tus est.

quo post peccatum damnaesl, et cuslodiret

quasi

manducando
CAI'LIT X.

Ex

co autem quod additum

illa
,

quid notenl.
,

signilicalum csl qualis

id a

operalio cral.
ubi

Namque

in

13.

Fluincn autem quod proccdcbat cx Edcii

,

traiiquilliiate beatse

vitac

mors non est, onini$

esl cx dcliciii el voluplate et cpulis

quod flumen
dicit
,

opera est custodire quod tenes. Accipit eiiam praiceptiim, dc qiio supcrius

propheta signilicalur
voliiptalis
ciiiiii

in

Psalmis

cum

Toneiile
Iioc cst

jam

iractaviinus (Supra, c9).

tiuc
,

potubis cos (Psal.

xxxv,

9)
:

Qiiod prjcccptuiii, quoniaiii sic coiicludiliir, ul non ad

Edcii

qiiod latinc

voluplas dicitur

dividilur

utium loquatur
caverilis,

sic

enim

dicit,

Qua

die

autem mandu-

in qualuor parles, et quatuor virtutes significat, pru-

morte moriemini; incipit cxponi

:

quomodo
id

sit

dentiam
citur

fortitudincm, lemperanliam, justitiam. Di,

facta

fcmiiia

ct facla dicilur in adjulorium viri,

ut

autem Phison ipso esse Ganges

,

Gcon

autein

cpuIatione spiriluali spiritualcs fetus cderet,

est

Nilus
potest

quod
:

cliain in
aliis

Jcrcmia prophela animadverli

bona opcra
pcrat
viri
;

divina; laudis

dum

ille rcgit,

hoec

obtcm-

nunc

nominibus appellanlur. Sicut nunc

,

ille

a sapicntia rcgitur, haec a viro. Capul enim

,

Tiberis dicitur fluvius

qui

prius Albula dicebatur.

Christus

et caput mulieris vir

:

(I

Cor. xi, 3).

Tigris vero ct Euphratcs etiain

lenciit
:

nunc eadcm nomina

ipsorum noiiiinum
linguam vel
sil

Idcoquc dicilur

Non
^,

esl

bonuin solum liominem esse,

(icrct, ut

quibiis laiiien nomiiiibus virlutes, ul dixi, spi;

Adliuc enim crat

quod
,

non solum anima

anima-

ritualcs signilicaiitur

qiiQd cliam
si

corpori dominarctur

quia

corpus servilem locum

inlcrprclalio docct,

quis hcbriKam

obtinct, sed cliam virilis ralio subjugaret sibi

syram
liilis

considerel.
teri ciius

Siciit

Jcrusalcm quamvis
signilicat

visi-

lem parlem suain

corpori.

pcr quod adjutorium imperaret

ct

lociis
:

tamen civilatem
sit

Ad

hujus rei

exeinplum fcmina facla

;

cst,

pacis spiritualiter

el

Sion quamvis
.signiticat
;

monsin

terra,
in

quain rcruin ordo subjugat viro

ut

quod

iii

duobus
et feul ap-

spcculationem

tamen

et

hoc noincn

hominibus evidcntius apparct,

niina, etiam
iii

id cst in

masculo
:

Scripiurarum allegoriisad
traiibfcrtur
:

spiritualia inlclligcnda scepe

uno honiinc considcrari possit

et iilc qiii

descendcbat ab Jcrusalem in
dicit,
ct in via vulneralus,

pctitum animac, pcr

Jericho

sicut

Dominus

ramur,

halieat
,

qucm de nicmbris corporis opcmens inlerior tan(|uam virilis ratio

saucius et scmivivus rcliclus cst a laironibus (Luc.

X, 30)
,

subjugatum

et justa lege

utique locos islos lerrarum

quamvis secun-

suo, sicut vir debet

*

modum imponat adjulorio feminam regere, nec eam permiiet vertmi

:

dum

hisloriam in tcrra inveniantur, spiritualitcrcogit

Edili

Sicut

aurnm oplimum

iiitclligi.

14. Prudentia crgo, quae significat

sicul aurum ritatem, ctc; qusekctio ilanior est.

vincit. Al Mss. meli(jris uola;

quod nulla falsitas optimum ; el ve-

ipsam conlem-

plaiioneni veritatis ab omiii orc liumano alienam, quia

esi ineffabilis,

quam

si

eloqui vclis, parturis

cam po-

* Edili sic babeul tque ordinatime perficiunt justitiam. Wss. vero, atque ordinotione jusliiia. supple, consisUt. s ita melioiis nola; Mss. cum Am. et Er., ubi Lov. habet,
:

ad

lioc

enim

erat.

m
;ere dominari
el
iii

LIBER SECUNDUS.
Tirum
esi.

quod ubi

conlingit, perversa

sive

boc modo quo

alio meliore,

teniiitas nostra conatur, eive ali-

misera liomus

quo

secundum sanam tamcn Hdem sunt

16. Prinio ergo demonsiravit Deus Iiomini quanto

rnelior essel pecoribus, el omnibiis irrationabilibus

interprctanda ct iutelligenda.

CAPUT

Xin.

Spirituale
:

conjugium

hi liomine.

animanlibus

et

boc

significat quori dicluiii est,

iit

addu18. Vocavit ergo mulierem

lior inferiorcm, et dixit

cia esse ad iikim

omnia animanlia,

videret quid ca
eiiim appael

suam

vir,

tanquam po-

vocaret, et eis nomina imponerct.

ret Ipsa raiione

Ex boc

Hoc nunc

os de ossibus meis,
,

caro de carne mea. Os de ossibiis

;

fortassc proptcr

bomincm meliorem
et

esse quau) peforliludineni

,

el cnro de carne, proptcr

tcmpcrantiam.

cora

quod distinguere

nominalim ea discernerc

H:c nanique du;c virlutesad infcriorein aninii pariem,

lionnisi ralio

potest, qusc de ipsis judicat. Sed lioec

quam

prudenlia rationalis regit, docentur pcrtinere.

est,

facilis ralio est; cilo

enim liomointclligitscmeliorcm
est diflicilis raiio,

Quod autem dictum

niam de
viro suo

Hkc
cst;

vocabiltir mulier,

qmet

esse pecoribus

illa

qua
,

intelligit

sumpla

ista

origo nominis,
app;irct.

in seipso aliud esse ralionale

quod

regit

aliud aiiiiiiterpretalio in lingua latina

siiniie

non

Quid enim

malc quod regitur.

CAPUT XU.

Sopito

babeat mulieiis noinen ad

viri

nomcn, non in-

Adce juiicta Eva. Quid

venilur.

Sed

iu
sit

bcbraja locutione dicitur sic souare,

:

sibi velit.

quasi diclum
,

Hix.'C

vocabitur virago, qiioiiiam dc

Et quoiiiam hsc secreliore sapienlia vidct

visionem secreiam nomine soporis

ipsam

viro suo

sumpla

csl.

Nain vimgo vel virgo poiius

significari arbitror,
ci

habel aliqiiam
liev

siniilitiidinein
:

cum
ut

viri

nominc; mudiver-

quem immisii Deus

est. L't eniin

in

Adam

quando

mulier facla
islis

aulfin iion babet

scd

lioc,

di.\i, Iiiigu;c

boc vidcatur, non est opus oculis

istis

sitas facit.

corporeis, sed qiianto ijuisque ab

visibiiibus re-

19.
el

Quod autcm
et

addiluin cst, Relinquet liomo patreni

bus

in interiora inlelligeiitia; secesserit (lioc est

autciu

malrein,

adluercbit

uxori suw

ct

crunl duo

iii

quasi obdormiscere),
videt.

lanto mclius ct sincerius iihid

carne una,
nio, nisi

quomodo

rcferatur ad liisloriam non invein

Ipsa eiiim cognilio,

qua

inteliigilur iu

nobis
rationi

quod plerumque

genere

biiinaiio ista

con-

aliud esse

quod ralionedoir.inctur, aliud quod

;

lingunt

sed toia propiiclia est, cujiis Aposloliis inc:

oblemperet
esl

ipsa ergo cognitio veluti eflbctio mulicris

viri
,

minit

diccns
,

Propter Iwc rciuujuet liomo patrein

uxori suw;
cl

et

de cosia

propler conjunctioneui signilicauIiuic suai parli

matreni

ct udliwrcbit

erunt duo in carne

:

dam. Deinde, ut quisque

netur, et
fiat

reclc

domi-

una.

Sacramentum
non

lioc

magnum

est

ego aulem dico in

quasi conjugalis in seipso, ut caro non

Cliristo cl in Ecclesia {Eplies. v, 51, 52).

Quod

Maiii-

ccncupiscat adversus spiritum, sed spirilui subjugelur, id est concupiscentia carnalis

raiioni, sed polius
lis,

cbaei

si

cx'ci Icgercnl, qui

pcr Epistolns aposloii-

non advcrsetur
carna-

cas multos dccipiuiit, intclligcrent qiiomodo accipieu'

daj
siiit

obiemperando

cjcsinal esse

Vcteris Testamenti Scriptunie,

ncc lam

sa-?

opus babct perfccia sapientia. Cujus contemplatio

crilega vocc audercnt accusare

quia interior est et secrelior, et ab oinui sensu corporis remolissiina

,

auleni nudi cranl Adain et

quod nesciunt. Quod iiiulier ejus, et non couila dicit

convcnieiitcr etiam isla soporis

fimdcbaiUur
gnificat.

nomine

inlelligi polest.

Tuiic enim ordiiialissime ca-

siinplicitatcm aniuia; castit;acmqiie sict

put mulieris vir

esl,

cum

capul viri cst

C!,rist;is,

qui

'

Nam

Apostolus

Aptavi vos imi

:

viro viryinem castani exliibere Christo

sicut serpens
illius cosla;

timeo autem ne

Sapicntia cst Dci.

17. Saiie in

locum

carnem adimplcvii,
Christo
(II

Evam

fefellit versutia

sua, ita corrumpan-'

ut boc nomine insinuaretur dilectionis afrcclus, quo diligit unusquisque aniinam suani, et noii esl durusut

tur mentes vcslrw a simpticilate et castilate, cjuce est in

Cor. xi, 2, 5).

eam conlemnat
enim
sic

quod

diligit

quisque cui prx'est.

islo

Non

CAPUT
nonerat
bus

XIV.

Serpens diabolus
Quod

Eva

alfeclus.
,

nominala cst caro

loco, ut

carnalem

20. Scrpcns aulcm siguificat diabolum

siniplcx.

qui sane

concupisccnliam significet; scd

propbeta
dicit

isto

modo

polius quo

eiiim dicitur sapientior

omni-

auferri

populo cor lapideum, ct dari

bestiis, figurate insiuuatur ejus versutia.

Non au-

cor carneum [Ezech. xi, 19). Hoc

modo enim

dicit

lein dictuin csl

quod

in

paradiso erat serpcns, scd

Ctiam Apostolus
its

Non
(11

in tabutis lapideis, sed in labu-

cral serpens inter beslias quas lccit Dcus. Paradisus.

cordis carnatibus
,

Cor.

iii

5). Aliud cst quippc

naniquc beatam vitain

[Supra, cap. 9)
,

ut superius dixi

signilicat
,

propria loculio

aliud

figurata, qualis isla est quain

elsi visibilis

in

qua jam non crat serpens

quia

iractamus modo. Quapropter

lemina se-

jain diabolus eiat; et de sua bealiludine ccciderat,

qiiia iu veritate noii stetit.

cuudum bistoriam de corporc viri primo facla esl a Domino Dco, non utiquc sine causa ita facla est, nisi
ut aliquod secrelum iniimaret.

Nec mirandum estquoniodo

illa

mulieri loqui potuerit,

ille

cum

essct in paradiso, et

Num
si

enim aut limus

vellel Dorainus,

non csset

non enim aut

illa

secundum lucuni
bcalitudiuis af-

defuitunde femina formaretur? aut;

erat in paradiso, sed potius

secundum
talis

liomini v-igilanti costam sine dolore delrahcre

non

feclum
cetur,

aut etiamsi locus est

qiio corporalitcr

qui paradisus \oliabitabaiit,

pcsset? Sive ergo ista figurate dicla sint, sive cliam

figurate facta sint,
facta sunl

iii

Adam

et mulier

ncn Iruslra boc modo dicta vcl

,

sed sunl plane mysieria et sacramenta

lx)v. B.,

etiam diaboli accessum corporaliter intelligere debe-r mus? Non ulique, sed spiritualiter sicut Apostolus
,

Se<juimur Er. Vcn. et

quw.

M.

dicit,

Secundum principem

polestatis aeris, spirilus

qm

J07

DE GENESI CONTRA M ANICII.,

ii,

S.

AUGUSTINI
et

m
cum
l)co esse pares subjecii erant,

uuju: opcralur in filih diffulenliw {Ephes.

2).

Nuin-

suam potcstaicm nimis amarent,

vcllent,
illa

quid crgo

visibililer eis

apparel

aiit

qiiasi corporcis

nicdietate, per

quam Deo

locis acceilil

ad eos

in

qnibus operalnr?

Non

ulique

et corpora suhjccta hahebant,

tanquam fructu arboris

inale utcrentur
,

sed

iniris

niodis

pcr co?iiaiioncs suggoril quidquid

conslitutx in nicdio paradisi

id cst

polcsl. Uuibus suggcstionibus rcsislunl, qui vcre di-

conlra legem Dci

atque

ila

qiiod acccpcrant amitlc-

cunt, quod iicni dicit Aposlolus

(istutias ejus (II

Non

enini

ignoramus

rcntjdum

iu

quod non accepcrant, usuriiare voluerunt.

Cor.

ii

II).

Quoinodo eniin acccssit

visus cst

Non

cniin accepit hominis natura, ut per

sit
;

suam pote-

ad Judani, quaiido ci pcrsuasil ul Doininuin tradcrct?

iunn(|uid in locis, aul pcr lios oculos
ci
?

statcm Dco nonrcgcnte bcala

qiiia

nullo rcgenle,

Sed

pcr suani potcstatcm bcatus csse solus Dcus potest.

23. El
vidit, iiiquil,

uiique

ul dictnin cst

inlravil

in

cor cjus (Luc.

si

mulier quia
esl oculis
si

bonum

esl

liynum ad
el

wii,

5). llcpcllil autcin illuin

homo,

paradisum cuin paradiso

'

escam

; et

quia

bonum
ut

ad videndum,

cogno-

slodiat.

Posuit cnim Deus

et custodirct
:

bominem

ut

scendum.

Quomodo
cst,

videhat,

clausi erant ociili ?

Sed

opcrarctur

quia sic dc Ecclcsia

dici-

hoc dictuin

intcUigcremus eos oculos esse

illo

lur in Canlicis canlicorum, Ilorlus conclusus, fons si-

apcrtos, posleaquam de fructu

accepcrunt, quibus
,

gnatus {Cmit.
versilatis illc
oiiiit
:

iv,

12); quo nliquc non admillltur per-

se nudos vidcbanl
aslulijc,

et displicebant sihi

id cst

oculos
quis-

pcrsuasor. Sed tainen per inulicrcm dc-

quibus simplicitas displicel.

illa

Cum enim

non cnim cliam ratio noslra dcduci ad conscnpolcsl, nisi

,

que

ccciderit ab

inlima el secrelissima luce verivelit placere superbia, nisi frau-

sioncm pcccali
in illa

cum

dclcclalio niola luerit

lalis, niliil cst

unde

parte aniini

qux debel

obteniperarc rationi

dulciuis
nascitur,

simulationibus.
in

Hinc
sibi

enim

ct

hypocrisis
,

tanquam
agitur,

rcclori viro.

qua mullum

videnlur cordati

qui

21. Eliam nunc in unoquoque noslrum nibil aliiid

potuerint fallerc ct deciperc

quem

voluerint.

Dedit

cum ad peccatum quisquc

esl in
illis
fit

dclabitur,

quam

lunc

enim mulicr
suni
ociili

viro suo,
,

et

manducaverunl,

el aperti

aclum

tribus

scrpenle, muliere, ct viro.

eorum

de quibiis jam dictum est; et tunc

Nani primo

suggeslio sive pcr cogitationem, sive

,

vidcrunt qiiod nudi esseiil, scd oculis perversis, qui-

pcr sensus corporis

\cl videndo

vel
:

tangendo

vcl

hus
esl,

illa

simplicilas qua; nuditalis

nomine

significata

audicndo, vc! gustando, vcl olfacicndo

cuni facla
fticrit, si
,

qux

suggcstio

crubescenda videbatur. Itaque ut jam non essent

fccerunt de
foliis
fici

cupiditas nostra non movcbilur ad

&\

simplices,

sibi

succinctoria,

pcccandum
niota fuerit

cxcludclur scrpcntis aslulia;

quasi inulieri
virililer

aulem
Scd

lanquam
Folia vero

tcgentes pudenda sua,

id est

occultantcs

jam persuasum

erit.

simplicitatem, de qua
fici

jam erubcscebat asluta superbia.

aliquando lalio

ctiam comniotam cupiditaiem

pruritum

qucmdam
dicitiir,

significanl, si

hoc

rcfrenat alquc compcscit.

in

Quod cum
quod

fit,

non labimur
oommoverit,

bene

in

rebus incorporcis

qucm

miris modis

pcccatum, scd cum aliquanta luctatione coronamur.

animus patitur cupiditate,

et delcclationc

mcnliendi.

Si

aulcm

ralio consenliat, el

libido

Undc eliam

laline salsi dicuntur, qui jocari

amant.

Iii

ficiendum esse deccrnat, ab omni vita beata tanquam

dc paradiso cxpellitur bomo. Jam cnim pcccatum imputatur
,

jocis auleni uliquc simulalio princiijatum tcnet.

CAPUT

XVI.

Absconsio, ambulalio, perconlalio quid

sujnenl.

eiiamsi non

subsequalur factum

quoniain
24. Ilaque

rea lenetur in consensione conscicniia.

CAPUT XV.
22.

Tentalio (juomodo
ille
:

dejicit.

vesperain, id cst
adbiic anle

cum dcanibularct Dcus iii paradiso ad cum ad cos jam judicandos veniret,
in paradiso,
in

Quo aulem modo serpens

peccatum per-

poenam eorum, deambulabal

inovebalur

suaseiit, diligenter considerandiim est; perlincl

enim

id cst, quasi

eis pracsenlia Dei,

quando
ei

niaxime ad nostram salulem

sunl ul jam
lalia

nam

ideo

liicc

scripla

jam

ipsi stabiles in cjus prjncepto

non erant

hene
id est

caveamus.

Nam cum
'*

interrogala
ait ille

advespcram, idestcumjamabeissol occiderel,

auferrelur ab eis lux
illa

mulier respondisset quid eis prccceplum esscl;

interior veritatis

audierunt vo-

Non
ct

mortc moriemini

scicbal
illo,

enim Deus quoniam

cem

cjus, cl

absconderunt sc a conspeclu ejus. Quic se

iiua die
eritis

munducuverilis ex
sicut dii, scientes

aperienlur oculi vestri,

el

abscondit a conspectu Dci, nisi qui descrto ipso incipit

bonum

tnalum.

Videmus
:

jam amare quod suum esl? Jam enim hahebanl cooperimenta mendacii qui aulem loquilurmendacium, de suo 44 ). El ideo ad arborem se diloquitur ( Jocm. viii
:

his verbis per superl)iam pcccalum esse persuasuin

,

ad hoc cnim valcl quod dictum est Erilis sicul dii. Sicul cliam hoc quod dlcuin. est, Scicbai enim I)cus

cuntur ahscondere, quae erat in medio paradisi, id est

quoniam qua
veslri,

die mandacaveritis ex eo, apcrienlur oculi

nisi

ad seipsos

qui in

medio rerum

infra

Deum

et su-

quid hic intelligitur,

persuasum esse ul sub

pra corpora ordinali erant. Ergo ad seipsos ahscon-

Dco

esse nollent, sed in sua poieslate poiius sine Do-

derunt se, ut conturbarentur miseris erroribus,

clo lumine vcrilalis,

reli-

miuo, ul legem ejus non observarent, quasi iuvidcntis sibi nc se ipsi regerent non indigcnles iliius in,

quod

ipsi

non

erant.
:

Particeps
ipsa

enim veritatis polesl essc anima

veritas

bumana
et

autem

terno lumine, sed utenies propria providentia, quasi oculis suis, ad dignoscendum bonum el malum, quod
ille

Deus

cst incommutabilis supra illam.

Ah

ea

ergo veritate quisqois aversus cst,

ad seipsuin

prohibuissei
in
F.r.

Hoc

est ergo qiiod

Ecclesiw. M.
.M.

pcrsuasum

est, ut

conversus

ct

non de rectore atque

illuslratore

Deo

'

von.

l.ov., sic el

sed de suis motibus quasi liberis exsultat, tenebralur niendacio

;

Lov. hic el infra, scit.

quoniam qui loquitur mcndacium

de suo

209
loqnitur
tse
;

LIBER SECUNDUS.
atque
,

210
,

ila

(urbalur

et voccni iliam proplic-

liabuernnt

sed

sna natura
luiic

quam accopernnt
:

pcr-

manifestat

qua diclum

est

Ad meipsum anima

agunt vitam. Dicilur crgo

pes.

Pectore

et

ventre re-

Ilaquejam interrogatnr Adam, non Deo nesciente ubi esset, sed cogcntc ad confessionem pcccali non enim et Dominus Jcsus

mea

turbataest {Psal.

xu,

7).

Quod quidcm
animante

el in
visibili

colubro aniniadvertitur,

ct ex illo

ad hunc iiivisibilom
figuratur.

ini-

micum

noslrum

lociilio

Noiiiine

enim

Christus tam multa qu?c interrogabat

nesciebat.

Re-

pectoris, significalur superbia, quia ibi

dominatur im-

quospondit autem, voce ejus audita, ai)scoudisse se,

pelus animi

nomiiie autcm vonlris, significatur car,

niam nudus
feceiat.

esset.

quasi Deo posset

Jam miserrimo errore rcspondit sicut cum ipse displicere nudus

,

nale desideriuin

quia h.vc pars mollior scnlitur in

corporc.

Et quia his
;

rebus

iiio

scrpit ad eos
csl,

quos
ventre

Est autem hoc erroris proprium, ul

quod

vu!t dccipere
repes.

propterea dicluin

Pcctore

et

cuique displicet,

hoc eliam Deo

displiccre arbilrclur.

liludautem sublimiter intelligendum esl quod Domiquia nus ail Quis tmntiavit libi quod midus esses nisi
: ,

CAPUT
vilw tua;
:

XVIII.

Serpentis
ullimain

cuni

Kva

i)iiniicilia.

27. El terram, inquil,

id cst

nianducabis oninibus diebus

quilxis agis Iianc po-

ab

illa

arbore de qua dixeram

illa

libi,

ex

illu sola

ne

mansimuet

omnibus dicbus
illam

ducares, ex

manducasti:- Nudns enim

erat a

teslatcm,
eiiiin vila

anlc

poeuam

judicii

lucc

latione, sed vesliebatur lucc divina.

Unde avcrsus
ilia

ad seipsum conversus cx eo quod non

quod

signidcat de
vidit,

arbore

cjus videlur, dc qiia gaudci al(]m> gbirialur. Terrnm ergo manducabis duobus modis inlclligi po,
:

manducasse, nudilatem suam

et displicuil sibi

tcst

vcl ad te pcrtin.ebiint
id est

qiios torrcna

ciipidit:Uc
sigiii-

iiabebal aliquid proprium.

deccpcris,
poena.

peccatores, qui tcrra; noinine

Iiis

CAPUT XVn.

Rejeclio
sic

culpw

et

serpentis

ficanlur; vel certe genus tcrlium lenlatioiiis

figiiratur,

vcrbis

2o. Deinde jam more

superbiic in se non accusat

quod

cst curiositas.

Tcrram

ciiiin

qui

man-

quod conseusil mulicri, sed in muiierem rcfundit cul-

ducat, proriinda cl lciicbrosa penclrat, cl tanien tcmporaiia atque terrena.

pamsaam;

et

subtiliter quasi

de astulia quam
pcrlinere
;

miser conceperat, voluit ad ipsum Deum quod peccavit. Non enim ait, Mulicr dodit niilii
addidit dicens, Mulier

28.

Non autem
,

inimicitia; poniintur iiilcr

ipsum et

sed

virum

scd inlcr ip^iim cl miiliercm. Niiinfpiid qiiia

quam

dedisli milii. Niiiil esl

,

au-

viros non decipit et teiital?

dccipit.

Sed uuKiifesIuin
noii

cst qiiod

lem tam familiare peccanlibus

velle

quam
hoc de

tribuere
illa

Deo

An

quia ipsuin

Adam

dccepil, sed

mu-

undecumque accusantur perbioe, ut quoniam sic homo

par Deo,
id est liber esse

et

veria su-

liercm ejus? Sed numquid pioplerca wnx cst iniinicus

peccavit

cum

vuli csse
sicut
iile

ab ejus dominio,

abomni dominio omnium quoniam

;

liber est,
in

quoniam

ipse est
illi

Dominus
sibi

majeslate par

esse non po,

qucm peivcnit per niiilierciii suain illa decemaxime quia de futiiro jam dicilur, liiimicitius ponam inter le et mutiereni? Si aulcm qiiod iion deiiiceps decepil Adam, nec ipsaiii Evam deinccps deceejus,
piio,

ad

tuit,

jam lapsus

et

jacens in peccalo suo

parem

pit.

Quare crgo

ita

diciliir, nisi qiiia liic

tciitari,

manife>te
nisi

eum

facere conetur. Vel potius illum vult

ostendcrc
iiiter-

ostendilur non posse nos a diabolo

per

peccasse, se

autem esse innocentem. Eimulier

:

illam aiiinialcm parteni, qiiae quasi iiiulicris iinaginein

vel

rogata refert culpam in serpentem acceperat uxorem ut ci oblemperarct, et non potius

ut ipsam sibi oblemperare faccrcl
tcrat Dei proeceptum
;

quasi aut

illc sic

exemplum iii uno ipso homine oslciidit, de qii.i superius jam mulla diximus?Quod autem eliam iiitcr
diaboli,et semenmulieris ponunlur iniuiicili,
significatur

aut
,

illa

non po-

semen

polius custodire

quam vcrba

semiue diaboli pcrversa suggcslio

mulieris,

se-

serpentis adniittere.

mine aulem
intcrrogatur, sed prior exceversae

fruclus boni operis, qiio per-

26.
pil

Jam serpens non

suggestioni
,

resistit.

Et ideo obscrvat
in illicita
illa

ipsc

poenam, quia nec confiieri peccaium polest, nec

planlain mulieris

ut

si

quando
:

labilur de-

habet omnino unde se excuset. Non auiem nuiic ea damnalio diaboli dicilur qus ullimo judicio reserva,

lectalio ', tunc illam capiat

ct

obscrvai caput

cjus,

ut

cum

in ipso

iiiitio

mal;c suasionis excluual.

lur,

de qua loquitur Dominus

,

cum

dicit,

Ue

in

ignem

CAPUT
29.
nifeste

XIX.

De

pocnis

muUeri

inflictis.

ceternum

qui pra^paralus est diabolo et

;

angelis ejus

Jam de

poeiia mulieris

nuUa quxslio quod

cst

ma-

{Malth. XXV, 41)

sed ea poena ejus dicitur, qua nobis

i.i

enim multiplicatos dolores habet,

;

alqiie su.spiin

cavendus

est.

Pcena enim ejus esl, ut

potestalc ha-

ria in hujiis vitae calamitatibus

et

doloribus

Bcat eos qui Dei praecepta conlcinnunt.

plicatur his verbis
tia
:

Hoc enim ex-

pariat

lilios,

quamvis et

in isia visibili

muliere

com-

quibus in

eum

profeilur senten-

pleatnr,

tamen ad illam
est.

secretiorcm

coiisideratio

et

inde major poena cst, quia dc hac lam infelici

,

revocanda

Nam

et in

pccoribus fcminae
illis

cum dofieri

potestate lajtatur

qui solebal

antequam caderot
in poleslale,

de
illi

lore pariunt filios, et haec est in

diiio polius

morlalitaiis conut
sit

sublimi veritale gauderein qua non stelit. Et ideo

quam

poena peccali. Polest ergo

etiam pecora prscponuntur

conservatione
'

non
:

sed in

etiam

in

feminis hominibus mortalium corporum

nalur* suk

quia pecora non amise-

ista conditio.

Sed hoc

esl

magnum

supplicium, quod
illa

runl beatiludinem aliquam coelestem,

'

quam nunquam

ad istam corporum mortalitatem cx

tate venerunt.

immortali-

Verumtamen magnum sacraincntum

:

Am.Er. et duo Mss., conversione. Lov., aliquot etiam sufliaganiibus Mss., conversatione Sed mehus l\egius codex aliique duo, comervalione.
Editi
.

Mss.

non pauci habent

Si

quando

illicita elabilur

dele-

ctatio.

211
est Iiuius seiitcnllrc,

DE GENESI CONTRA
quoa
luilla

MANICII., S.

AUGUSTINI
panem suum? quod omnibus
sumus,
illi

21^
cnjus vuHus non
die-

absiinenlia

fit

vo,

verilalis; in isla ergo pcrplexilate,

luntalc cariinli

(|n;B

non liabeat in cxordio (lolorem

sudct ul manducct

Quod (loiiec iii bonum cum provcncril, quasi naliisesl filius, id est ad opus paraius est affeclus per consuetiidinem bonam.
incliorcni partcin consueludo fleclalur.

bus

vilac noslrae passuri

id csl

bujus vilx quae

,

transitura est.

Et hoc

diclum esl

qui coluerit

agrum suum

quia ista patitur doncc rcvertatur in

id cst,

QuiC consucludo ut nasceretur, cuni dolorc rclucta-

terram, ex qua siimptus est,

islam. Qui cniin coluerit

donec

finiat

vitam

tum

cst consuetiulini niabe.

',

Nam

ct illud

quod post

agrum istum

inlerius, et

ad

parlnin dictiim cst

et ipse
liti

Erit libi conveisio

;

ad viruin tiimi,

panem suum quamvis cum

usque ad finem
vitae

labore pervenerit, potest

:

domiiiabitiir

nonne multJi ac prope omnes

hujus bunc laborem pati

post

inuliercs absentibus viris suis pariunt, et post partuin

hanc auiem vitam non est necesse ui paiiatur. Sed

qui lorte

sc ad

illos

iion converlunl? Qu;c autcm snperboe sunt

agrum non

coliieril,

ct spinis

enm opprimi

iiuiiicres, ct

dominanlur

viris,

nunKinid posl partum

permiscril, habct in hac vita maledictioneni tcrne su3e

in omnibiis operibiis suis, et posl

carenl hoc vilio, ut

viri

earum domincntur? Imo

,

hanc vitam habebit,

Ita

quasi dignilalem sibi additam crcdunt

fiunt,

quod malrcs
sibi

vel

ignem

piirgalionis vel
:

poenam ajlernam.

nerao

et plcrnmque supcrbiores cxislunl. Qnid

evadil islam sentenliam

in

sed agendum est ul sallera

ergo vult, quod poslcaquam diclum est, In doloribus

jiaries filios,

hac tanlura

vila senliatur.

additiim est,

et erit tibi

conversio ad virum
illa

CAPUT
carum
31.

XXI.

Quare

post
:

transgressionem
et

Adam

tuum,

et ipse tui

dominabitur; nisi quia

pars animoc,

vitam vocaverit ipsam

significatione.

Evam

de pellicearum tuni'

qua; carnalibus gaudiis tenctur, cum aliquam malam

consucludincm volens vincere, passa

fiieril difficnlta-

Qucm aulem non

moveat, quod posi peccalum

lcm ac dolorcm

alqiie ila

pcpererit consuctudincm

et scntcnliam judicis Dei vocal

Adam mulierem suam,

mein

bonam,

caiilius

jam

el diligenlius rationi

oblcmperal

Vilam, quia vivorum ipsa

ruit
nisi

sil

mater, posteaquam

laiiquam \iio; cl ipsis quasi erudita doloribus convertiuir ad ralioncm, et libenler servil jubenti
itcruin
in
Isla
si
,

mortem,
quia

el

morlales fctus parere destinata est

Scriplura, quos

ne
de-

illos felus altendit

fict
illi

cum

aliquam pcrniciosain consuetudinem

ergo quoe videntur maledicta
spiritualia
,

doloribus pepercrit,
el ejus ipse

conversio ad virum suum,

Hual?
sunl,

prx'cepta

dominabitur? De quibus fctibus superius

non carnalitcr {Rom.

legamus. Lex eniin

dicluin est. Sic

enim

esl

illa

vita

maierque vivorum.
appellari in Scri-

spiritualis est

vii, 14).

Nam
viri poena.

vila qu3e in peccatis est,

,

mors

CAPUT XX.
Viruin, qnid

De

pluris solet

sicut Apostolus dicit

morluam
:

esse viet morlui

50. Item de senlenlia isla quse prolala esl in ipsuin

duam
ctum

quaj in deliciis vivit (I Tim. v, 6)

significari
,

diccmns? Numqnid

forle diviles, quibus

,

nomine peccatum ipsum

est,

legimus, ubi diet

provenit facillimus viclus.ncque in tcrra operantur

cvasisse istam poenam existimandi sunl, qua dlcilur
ilaledicta
terra
eril
tibi

Qui baptizatur a mortuo

ilerum
et

tangit

illum, quid proficit in

;

lavacro suo? Sic

qui jejunal

in

omnibus operibus

luis

in

supcr peccata sua,

(Eccli.

et

iterum ambulans liwc cadein facit

trislilia el geniiln tiio

manducabis ex ea omnibus dicbus

tibi,

xxxiv, 30, 31). Pro peccato enim

,

mortuum
,
'

vitw tuce. Spiiias el tribulos pariet

el

edes

pabu-

posuit

abstinentiam
,

vero jejuniumqiie a peccato

lum

agri tui

in sudore vutlus
in

tiii

edes

panem luum,
;

lanquam baptismum
luo
:

hoc

est

mundalionem

mor-

donec revertaris
terra es
,

lerram

ex qua sumplus es

quia

ilerum autem

redire ad peccatura,

tanquam

el

in lerram

ibis?

Sed certc

illiid

mani-

ilcrum tangere morluum. Quare crgo non animalis

illa

fesluin cst,

quod nemo evadat islam senlentiam. Hoc

*

pars nostra, quae lanquam viro dcbet obtemperare

ipsuin

cnim

quod

in

bac vila quisque

natiis,

difli-

raiioni,

cum

per ipsam ralionem de verbo

vita; recie
;

cullalcm invenienda; veriialis babet ex corruplibili

vivendi sarcinam conceperit, appelletur vita

parturitione abstinentiac, quamvis

ct cuin

corporc (sicut enim Salomon

ruinpilur aggruvat aniinani,
tutio
el

dicit,

Corpus quod cor-

cum

doloribus alqiie

depriinit terrena inliabiix, 15]), ipsi

gemilibus, malae consueludini resistens,

bonam consuiit

sensum multa cogitantem [Sap.

irislitisc

sunt
et

sueludincra ad recte facia pepererit, mater vivorura

vocctur, id esl recle factorura
;

labores et

quas habel

homo ex

lerra;

quibus contraria

spina; ac tribuli

sunt punclioncs lortuosarum quxvitse

:

peccata, quae

noraine raorluorum significari posse

slionnm, aut cogitationcs de provisione bujus

quce plcrumque, nisi exslirpeiilur el
jiciaiilur,

docuimus ^?
52.

dc agro Dei pro-

Nam
,

ilia

mors

quam omnes

qui ex

Adam

suffocantvcrbum, ne
in

fructificet

inbomine,
iv,

naii suraus, coepiraus

debere natume, quarn rainaius

sicul

Dominus

Evangelio

dicil

(Marc.

18, 19).

cst
i!!e

Deus

cura pri^eceplura daret ne arboris frucius

illa

Et qnoniam neccssiiate
a'ires

jain pcr hos oculos cl pcr has

cl dilficilecsi re-

ederelur;

ergo mors in lunicis pcUiceis figu-

de ipsa verilate admonemur,

rala est. Ipsi enira sibi feceruiit praecincloria de foliis

fici
,

sislere pbantasmalibus qucc per istos sensus inlranl in

et

Deus

illis

fecit tunicas pelliceas

id esi, ipsi

aninjam; quamvis pcr

*

illos inlret

eliam ipsa admonilio

:

appetiverunt meniiendi libidinem relicta facie veri-

sic

Am.
:

Lov. Hoc ipsum enim eril ri tiineMvm, qMd m lutc vixa, elc.r.emovenda curavLmus bcec verlja, erit ei timendttm,
*

de pnrtu dictitm

Er. et Mss. potiores. Al Lov. b;ibet Quod post esi. Mss. sex, qitod de parlu, elc.

quibus auUiquiores edilioues ct Mss. undecini carent.

Edili, initndationem ; sedmaluimus -uti est in Mss. de ccm, mundationem. " Ai^ud hv.: Quare antmads... cohcepil, uppelUitilr wto... igeperit, imter vicorum vocutur... docuimus. M.

ttS
latis, el

LIBER SECUNDUS.
Deus corpora eoriim
,

214
sis

in

isiam mortaliiaiem

ne forte

bonus, volentes uiique ut

sit

id est,
es.e.
illis

moSicut

carnis mulavit

ubi

lateiit

corda mendacia. Ncque

sic

nco

le,

non desperans quod I)onus pnssis

:

cnim

in

illis

corporibus ca-lesiibus

lalcre posse
in

loquilur Apostolus, cuni dicit

Ne

forte det

Deus

COgltationes

credendum

est,

qucniadmodum
sic

his

corporibuslatenl:sed sicut nonnulli molus animonnu

poenilentiamod ccgnoscendamveritatem {U Tim.u,25), Potest ergo videri propterea homo in labores hujus
vit;i^

apparent in vultu, el maxiine inoculis,

perspicuilaie

in

illa

csse dimissus
vifac
,

ul aliquando

ac

simpliciiate

caMcsiium

corporum
lla-

arborem

et

vivat in acternum.

omnes omnino molus animi

que
illi

lalerc

non arbilror.
et

porrcclio bene significat

ad Manus autein crucem, per quam vita ,Tterporrigal

si illo

manum

merebunlur habilationem illam

in

cominulain iiac viia

na rcciipcratur. Quamvis ciiam

nius, ne

modo

intelliffa,

tionem

angelicam formam

qui eliam

manum

porrigat,

cum

possint sub tunicis pelliccis occuliare inendacia,

cl

iiijuMa poena csl post

Hiin

non pcccntum iiilerclusum esse adiet vivat

in celernum

oderunt lamen ea
rilalis
,

cavenl flagramissimo amore vc,

ad

sai)iciiliaiiK doiicc

Dci miscricordia mensuris

et inveiiialur
su.avi;

et

hoc solum legunt

quod

ii

qni audiunt

temporum
qui
taiis, ul
est, ut in

reviviscal

qiii

morluus cst,
cst ergo

ferre

non possunt; sed nulla mentiunlur. Vcniet enim

nfnil

pcrierat. Dimissus

de paradiso

tempus ut

eiiam conlegalur

nihil esl enlin oc-

operaretur terram de qua siimplus eral

id

Cullum quod non manifcslabilur

(Maltli. x, 26).

Tain-

corpore

isto laboiarot, ei

ili

si

posset collo-

diu autem in paradiso fuerunlisti, quamvis jain sub

sentenlia damnantis Dei, doncc
liceas tunicas, idest

carct sibi
tra

mcrimm

redeundi. Moralus est autem con:

vcnlum essel ad pclmorlalitatem.Quo

paradisum in miseria

qux

utique beat;e vitao

ad hujus

vilae

contraria est.

Nam beaiam

vilam paradisi nominc

enim majore
senlimus
in

indicio potuit

significari

mors quam
pe-

signincalam exislimo.

corpore, qiiam pcllibus

qwx mortuis

CAPUT

XXIIf.

Clicrubim
notent.

et

framea

versatilis

quid

coribus delrahi solenl? llaquc

cum

conlra prxccpiuin,
55. Posuil autem

non imitatione
esse appelil

legilima sed illicila siipcrbia, Dcus homo, usque ad belluarum morlaUialem

,

Deus Clierubim

et

flammeam
versalilis
vita;.

fradici
illi

meam quw
potesl
,

versatur, qu3e

uno nomine

dejectus est.
33. Ideo sic
illi

ad custodicndam viam arboris

qui hebr;Tca vcrba

Sicul

Icx divina insuUat ore Dci

qua
ca-

voluiit

in Scripluris

intcrpretali

insullalione nos

admonemur quantum possumus

sunt,

Cherubim

laiine Scicnii;B plenitudo esse dicitur.

versatilis,

veresuperbiam.

Flammea vero framea

teinpwales

tAPUT
Ecce

XXII.

Expitlsio
esl

poen.-c

Ada; quid allegorice.

intelliguntur,

Adam

factus

tanquam nnus ex nobis ad

et
,

Proptcrea et

quoniam tempora volubilitate versantur. flammea dicitur, quia urit qnodammodo

Sed
aliiid csl uri

scientiam cognoscendi
locutio
figiiram facil

bonum
:

malum. Qusc ambigiia

tanquam unus

omnis

tribulaiio.

ad consumptionem,

nain

factus cst
:

el aliud

est uri

ad purgationem.
et

Nam

et

Aposiolus
(11
,

ex nobis, duplicilcr

inlclligi

polcst

vel

unusex

tiobis

dicit

Quis scandalizalur,
isle afrectus

ego non tiror

Cor. xi,

quasi ct ipse Deiis, quod perlinet ad insulialioncm;

sicul dicilur,

29)

Sed

purgabai
ill.-e

eum magis

quia de

uims ex senatoribus
,

ulique scnator

charitale veniebat. Et
tiunlur,

tribulaliones quasjusli p,a-

aul cerle, qiiia el ipse dcus esset

sui beueficio,

qiiamvis Crealoris

ad

islam

pertinent

flammeam frameam
et

non uaiura
,

si

sub ejus potestate ma-

Quoniam

in igne probatur

aurum

argenlum,

et

homiii,

nere voluisset
cilur,

sic

diclum
,

esl, ex nobis;

ex consulibus; aut

quomodo diqui jam pro consulibus

,

ncs acceptabilcs in camino humiliationis (Eccli.

5).

Et itcnvm

Vasa

figuli

probat fornax,

et

homines ju-

non

esl.

Sed aJ quam rcm faclus

cst

tanquam unus

stos tenlalio tribulationis (Id. xxvii, 6).

Quoiiiam crgo

cx nobis?

Ad

scientiam scilicet dignosccndi boni ct

quem quem

diligit

Deus

corripit

et flagellat
;

omnem fdium
Apostolus,

mali, ul iste pcr expcrimenlum disceret

dum

sentit

recipil

(Hebr. xn,

G)

sicut

dicit

malum, quod Dens per sapienliam

tcm illam Omiiipotcntisquam
34. Et lunc ne porrigeret

novil

et polesia-

Scienles quoniam tribulatio palicntiam operatur, patieniia

paii noluil bcalus

alquc

autem probationem (llom.

,

v, 5, A)

et

legimus

eli

consenliens, poena sua discat csse incvitabilem.

audimus
ar-

Adam manum suam ad

,

crcdcndum est arborem vit,Te, plenitiidinem scienliac et flammeam framcam custodire'. Nemo
el

borem

viloe

el

viveret in

ceternum
est
,

dimisit illum

Deus

ergo potcst pervenire ad arborem

vitoe, nisi

per has

de paradiso.
ut ipso

Bene diclum

dimisit,

non, cxclusit
in lo-

duas, id est per tolerantiam molestiarum, elscientiaj

peccatorum suorum pondere lanquam

plenitudinem.
36.

cum
rit, si

sibi

congruum vidcretur

urgcri.

Quod
ex
illa

palilur

Sed toleranlla molesliarum omnibus

subeunda
est
,

fere

ia

plcrumque malus

homocum

inter

bonos vivere ccepc:

hac
vitoe

vita
:

tendenlibus

ad arlorera
pauciori-

se in melius

commulare
iion

noluerit

bono-

plcniludo
;

aulem
per

scienti.^e

videtur

rurn congregatione, pondere mal,- suac consueludinis

pelliiur; el
illi

bus provcnire
ad arborem

ul qiiasi non
,

omnes

qui perveniunt

eum

excludunt reluclantem, scd

vitse

scicntifle

plenitudinem veniant,

diniiuunl cupicntcm Qiiod autem dictumest,

rigeret

Ncpor-

quamvis omnes tolerantiam molcsliarum, idestflam-

Adam manum suam ad arborem

cst.

vitw, eliam Iixc

meam frameam
'

versatilcm, senlianl. Sed

si

altenda-

sic, cum dicimus, Ideote moneo, ne ilerum faias (^od fccisti, volcntcs uiique ut non faciat ct iierum sic , Ideo te moneo,
:

ambigua Inculio

Loqiiimurenim

plenitudinem esse scientiw, et flammea framea cueliam auliqiiiores ditiones, iiisi quod omittunt, es^.e. Sod ii sa oralioriis serics probal legendum cum Mss. pleniludinem sckntice, et flamineam frameam custodire.
r-ov.
,

stodiri. sic

213
liir riuoil

DE CENESI CONTR.V MANICH.,

chaApnsloliis dicil, Pleniludo mtlem Legis,
;

S,

AUGUSTINI
ut sinl

216 duo
in

id csl Ecclesi;c,

carnc una. Dicit cnini

ct

ol vidcamns camdeni cliarilalciTi Titas {How. xiiiJO) Deitm pr;rccpl()ill() gcmiiiocoiilincri, DirKjes Domiiium

Aposlolus ipsiim esse caput Ecclcsix,

Ecclesiani

corpus cjus

{C.oloss.

i,

18).
ut ei

Ergo

ct ip.se

soporalus est

tuuw ex

loio
;

cordc

liio,

ei ex lola (inimn liia, el ex tota

dormilione passionis,
tur,

conjux Ecclcsia formarc-

menic tna

cl, Diliges

proximiim tanquam teipsum

in

quam dormilioncm

cantat pcr prophetam dicens:

,

quibiis duobus praxcptis tota

Lex pendel

et

Propheto!

(Mattli. sxii, 37-iO)

siiicdubilationc inlcUigimiis ad

Ego dormivi, ct somnuin cepi ; ei exsurrexi quoniam Dominus suscepit me {Psal. m, 6). Formata est crgo
ei

arborcin

viia^

non

soliini

per flanimcam framcam vcr-

conjux Ecclcsia dc latercejus,

id

cstde lidcpassio-

salilom, id csl pcr lolcranliam tcmporaliuin molcslia-

nis ct Baptisini.

Nani pcrcussum latus cjus lancea,

profudil (Joan. xix, 51). Factiis

rum,

sed ctiani

pcr pleniludinem scienliac,

;

id est
,

per

sanguincm

ct

aquam

charilaicm veniri
liabeam,
niliil

(|uia

si

c/jan<<;/cm

inqult

non

antem,
dc

ul supra dixi, ex semine David

dicit {J\om.
\,

secundum carlanquain

sum

(l

Cor.

xiii, 2).

nem, sicut Aposlohis

,

CAPLIT XXIV.
57. Scd in hoc

3), id est

Adam

Cliristus

Eva

Ecclesia.

liino terr.T,

sermone
,

polliciius suin considera:

lerra, quia

cum homo non essct qui opcraretur iii niillus homo operalus esl in Virgine, de
Fons
aulein ascmdebal de ler,

tionem rcrum faclarnm

plicanda jam

qiiam pul3 expiicaiam

ct

qua nalus

est Christus.

deinde consideralionem propheliac,

l)rcviter.

qux remanct

cx-

ra, el irrigabat

omnem

faciem terrw. Facies terraj

id

Posilo cnim lanqiiam sigiio

coctera diriganlur,
isla

csl dignitas terrx-,

mater Domini virgo Maria rcclisirrigavit Spiritiis

in

quodam

niaiiifesto

quo

non diu

sime accipilur, quam

fonlis
et
VII,
',

sanctus,

qui

nos, qnanliim arbilror,

Dicit enim Aposlolus

considcralio detinebit.
esse,
cl

aqu.i;

nomine
;

Evangelio signilicatur
lali

sacramentum magnuni
suw

{Joan.
fieret

58,

3'J)

ut quasi de limo

homo

ilie

quod

dicliim esl, Propler lioc reHiUjuet liomo patrem

ct

qiii

constilutus est in paradiso, ut operaretur

viatrcm,

adlucrebit uxori

el

erunt duo in carne

el cuslodirel, id esl in volunlate Patris, ut

eam impleper

vna

quod ipse inlerprelalur subjiciendo, Ego autem

el in

retalque servarcl.

dicoin Clirislo

Ecclesia (Eplies. v, 31,

32).Ergo

CAPUT XXV.
58.
in illo

Hwretici
serpentem

et

Maniclicei

maxime

(fuod per historiam

implelum

csl in

Adam, per proliunc

designati.

plietiam significat Chiislum, qui reliquil palrem,

dixit
:

Ego

a patre

e.xivi

et

veni

in

cum mundum

Nam
,

piicccptum quod acccpit, nos accepimus

quia imusquisqiie chrislianus noii

incongrue

(Joan. XVI, 28).

Non

loco reliquit, quia Deus loconon

,

sustinet
fecislis

personam

Christi, diccntc ipso

Domino: Qtiod

cominetur, noque aversione pcccaii

rcliiiquiinl

siciil

apostatic
in

uni ex niiniinis meis, milii fecislis {Mallh. xxv,

sicut est praeceplum,
spiriluales deli,

Dcum
i,

j^ed

apparendo liominibus

hoiii

40).

Atquc ulinam frueremur,

ligno paradisi,

iKinc,

cnm Vcrbiim
14).

caro faclum est, el habilavit

omni
cias
;

quod

significat
est
,

nobis {Id.

Quod ipsum non commulalioncm

'.

Fructus autein spiritus

charitas

gaudium,
mansuetu-

nalur;c Dei significat, scd susceplionem nalurac infcrioris personse, id esi luimanx-

pax, longanimitas, benignilas, bonitas,

ftdes,

Ad hoc

valel ctiain
ii,

do
25)

conlinentia, siciit Aposlolus dicit {Galat. v, 22,

:

quod

diciliir,

Semetipsum

e.Tinanivit {Pliilipp.

7);

ct noii

tangercinus lignum in
ct mali,

medio paradisi

quia non in ea dignitaie appiruil hohiinibus

esl apiid

in
,

qua

planlatum scientiic boni

id cst

non vellemus

Patrein

cor nnindum
biiir,

blandiens eorum iiifirmitati qui nondum habcbant, undc videretur Vcr,

superbire de natura nostra,qua5, sicutjain diximus,

nicdia est, ul decept.i experircmur quid inlersit inter

in principio

Dcus

apiid

Deum

{.loan.

i,

\).

Quid

simplicem fidem catbolicam,

ct fallacias

hocreticorum!
et mali.

cst crgo qiiod diximus, rcliquil Palrem, nisi, reliquit

iu

cniin

pcrvenimus ad dignosceutiam boni

,

apparere hominibus sicut est apud Patrem? Iiem reliquit ct

Nam
pcns

oportet

mqwi,

etiam
{

lioereses esse,
,

ut probati

matrem,

id

cst

Synagogai vclerem atque

illi

iuanifesli fiant inler vos

illc

Cor. xi

19).

Eteniin scr-

carnalem observalionem, quai

niiiie

ni;iter eral

ex se-

secundum propheiiam, haereticorum venena

David sccundiim carnem, et adhxsituxori suae,

maximc istorum Manichaeorum, ct quicumquc Vcleri Testamento adversantur. Non enini

significat, el

Sic vulgali , quibus Mss. vix aliqiii sufTiaganlur. Nain Arnultensis et viclorini duo vocem, nersona', oiiiitlunt: alii riovem meUoris nolse, e quibus estineodericcnsis, Gemmeticensis, ITalellensis , liegio-Montensis , s. Aucioeiii Hothoinagensis, sorbonicus, uiius s. Martini deCam|iis, el qui annos ciiciter millc prjcferl, qiiique olim Veroiiensis eccleSise fuil negius codex, oniisso verbo, naturce, sic lial)ciit Sed susceptionem inferioris personm , id e.st Itumma'. ita cliam Iributa Bedaj collectio , ad cap. 5 Epist. acl Ephesios, lum in excusis, tum ia Corbeiensi codice sui) nomine Flori niauu desfi ipto. ouod lociitionis genus ea lege intelligendum , qua illud cum vcteres dicunt V erbum susce|)isse liomiiiem, susceplione videlicel, ut Theologi aiunl , terminala ad hoc, ut V erbum ipsum siiscifJens cxistJit homo liliusqiie honiinis, quaj est humana persona. Nam alias iiaturam Lominis in persona? unitalem a verbo susceptam fuisse docet constanler Augustinus, cujus cclebrior est illa senlentia ex
episl. 5,

aiiquid maiiifestius praenuntiatum arbitror,

iii

quamistos
esse vitan-

iUo serpentc

vel potius

illuin in islis

duin. Nullienim loqiiaciusatquejactanlius promittunt

scienliain

boni ct

mali

et

in

ipso liomine

tan

quam in arbore quoe plantala cst in mcdio paradisi, cam dignosccntiam demonslraturos se essc pncsumiint. Et etiam iilud

quod dictuin
isti,

cst, Eriiis sicul dii,

qui

alii

magis dicunl quam

,

qui per

suam super-

bain vanitatem

nanles, affirmant

camdcm superbiam persuadere coanimam naturaliter hoc esse quod

quam ad
,

Deus csl? Et ad quos magis pertinet aperlio carnalium oculorum,

'

Deum el homines me dialor apparuit, ut in unilate persoca copulans utramque naturam , el solita subUmaret insolitis, el insolita solitis n leiuperaretad voiusianum
:

lia inter

islos qui relicta inleriore

ut qualis de limoterrte, ialis

ila

Mss. At excusi habent

fieret.

liomo iUe

217
sapioniiix; luoe solern

LIBER SECUNDUS.
islum
,

218
nobis pertinere ad auclorem

qui peiiinot ad oculos

pariem

in

Deum, etaliam
;

coiporis, ailorarc conipollunt? El onincs qiiidem li:x>decipiunt, ct relici genoraliier scienliic pollicilatione

ad gcnlem lenebrarum, sicut islidicuiit

sed poliiis ct
il-

illudquod regcndi babetpotestatem

lud infcrius quod
cit
sit

in

hominc, et

repreiiendunt eos quos simpliciler credenles invenequasi ad rinl; cl quia omnino carnalia persuadent,

regendum
Dei

est,

ex Deo esse, siculdi-

Aposlolus

Vir quidem nondebet vclare caput,

;

cum
est.

carnalium oculorum aporlionem conanlur adducere,

ut interior ocutus excrccotur.

imago
enim

el

gloria

mulier auteni gloria

$ed mulicr

viri
:

Non

vir c.v

mulicre,

ex viro
sed

etenini

CAPUT XXYI.
Sed
sed
istis

Serpens ha;relkus Mankliwus.

,

non creatus
pter virum;

esl vir

propter mutierem,

mulier pro-

etiam corpora sua displicent, non propter

proptcrea debet liabere velamen mulier SU'

panalem morlalilatem
ila ut

quam peccando meruimus

esse corporum conditorem,

per capiit, propter Ainjelos. Vcrumtamen neque mulier

sine viro,

negent

Deum

ncque

vir sine

muUcrein Domino
per muliereni
;

sicut

enim

lanquam

aperlis oculis carneis nuditas istn displiceat.

niliil

mulier ex viro,

ila el vir

onmia autem ex

39. Sed

vehomenlius
:

islos

designat et noial,
:

Deo

(I

Cor. xi, 7-J2).

quam quod
bal enini
veslri.

dicit serpeiis

Non

nwrte niorkmini

scie-

CAPUT
ct

XXVll.

Adw lapsus
Adam
in

ct

pa;na allegorice.

Deus quoniam qua

die ederitis, aperientur ocitli

41. Laborct jain

tribiilos
ei

agro
,

siio, ot

quod spinas non

iialur;e

Sic enim

isticredunt,quod serpensille Clirislus

nescio quemgentis tenebraruni,sicuti

parit
;

terra

intclligat

fucrit,

etdeum
illud

esse, sed poeuae

et

hoc non nescio cui genti tenebra:

affirmant,

prxceptum dedisse confingunt, tan-

rum, sed divino judicio trihuat

slili;T!

quia

moderamen

ju-

quam

invideret liominibus scienliam boni et mali.

Ex

est sua cuiqiie tribucre. Ipse det muliori esrani

siio, qiii

istaopinione eliam nescio quos serpenlinos nalos esse

arbitror, quiserpentomproCliristoco!eredicuiitur(fl),

coelestem, qiinm acccpit a capilc

slus
:

est Chri-

non ab

illa

accipiat vctitum cibuni, idest !ix'recuiii

nec altendunt Apostolum qui

pens

ait

Metuo ne

sicut ser-

ticorum fallaciam
ct qunsi

m;igna pollicitalione
fiat

scieiiti.K!,

Evam

seduxit aslutia sua, sic et sensus vestri cor-

secrclorum adaperlioncm, quo

ad deciquippe

rumpantur{\\ Cor. xi, 5). Hos ergo per isiam proplieliam pracfigiiratos esse existiuio. Sediiciluraulem vcrLis hujus serpenlis carnalis nostra concupiscenlia, et

pieiidum

erior ipse condilior. IKerelicoriim

siipcrba et

curiosa cu|idilas in libro Proverbiorum

clainat sub nuilieris imagiiic, ct dicit, Qui stullusest,

perillam decipilur
iius
:

Adam, non

Christus, sedCIirisliavcllct, et ex fidc

divertalad nie; et iiiopes scnsu exhorlatur

dicens,
furtivani

qui

si

pnrceplum Dei scrvare

oporarelnr
in

Panes
bibite

oct ullos edile Ubenler, el

aquam dulcem

pcrscveraiiler vivorel, donec idoneus fiorot inlelligenliae verilatis, id cst, si

(Prov.

i\, iG,

17). Et necesse est lamen,

cum

paradiso, el

cu-

et

illa

quisque credideril, prsecedente libidine men-

slodirelquod accepil; noii vonirclin illam dcforniila-

tiendi, ([ua

Chrislum mentitum esse

credil,

accipiat

lcm,
naiia
fici

ul cuni sibi displicetcaro qiiasi luulitas

sua, carfolia

eliam tunicam pelliceam divino judicio.

magis tcgunicnl:i niendjcioruin. (anqunni

qulbus
sibi faccrcl siiccincloiium.

niihi vidctiir in projilielia significarinoncorporis

talitas,

Quo nominc mor-

colligeiot,
isli

IIoc

qnoe significalur

iii

hisloria, de

qua jam tra-

enim

faciunl.cum deChrislo mentiuiilur,et ipsiim

et tanquain abscondiint se
illius

ctaliim est; sed de carnalibus sensibus altracta plianlasinnia, qiiae cnrnalilcr

menlitum esse pradicanl;

a facie
Dci,

mentienlem divina legc con:

ad sua mMidncia ab
:

veiilalc con-

sequunliir el contcgunl

ntque

ila

de paradiso,

id est

versi, sicut Apostoliis dicil

Et a verilale quidcni

an-

de calholica

fide cl

veritato,

dimitiitur,

hahilalurus

ditum suum
(II

averlenl,

ad fobulas autem convertcntur

conlra paradisiim, id est eideni fidei conlradicturus.

Tim.

IV, 4).
ille

Qui
serpeiis, id esl ille orror Iineie-

si

aliquandoseadDeum converteritper flammeam

tribulationes, sua pecet

40. El

(|nidem

fiameam, idcst perlemporales

cnla cognoscendo et

ticorum, qui lenlat Ecclesiam, conlra

quom

incnnial'

gemendo,
est,
' ;

non jam exlraneam

accusando, ut

Aposlolus,

cum

dicit,
et

Metuo ne

sicut serpeiis

Evam

naluram,

qiia;

iiuUa

sed seipsum

seduxil astutia sua, sic

ille

sensus vestri corrumpimtur

,

ipse veniain

mcreatur

ct

per plenitudinem scienliae,

ergo error

peclorc et venlre serpit

e>

lcrrani

quae esl charitas,

diligendo Deiim, qui supra omnia

mnnducat. Non enim decipil,

sibi

nisi aiit siiperbos,

qui

cst incommulnbilis, ct diligeiido ex toto corde, et ex

toia aniiiia, et

arrogantes quod

iioii

siml, cilo

credunt quod

ex

toia

mente

et diligendo

proximum

sumrai Dei et aniniai bumannr; una eadonKjne naluia

sit
;

laiiquam seipsum, perveniet ad arborem

vet in

vitae, et vi-

aut desideriiscarnalibusiinplicalos, qni libenler

ipsi faciunl,

xternum.
XXVIII.

audiunf quod quidquid iascive faciiml, non

CAPUT

Perepilogum
ergo
isti,

singulas refellil

MaVc-

sed gens tenebrarum

aut

ciiriosos,

qui lcrrona sa-

nichworum
42. Quid hahent

culumnias.

piunt, et spiritualia terreno oculoinquiruiil. Eruiitau-

quod

in

his litleris

lem
ejus,

inimicitiaj inler
et

islumct mulierem, etinter senien

si

teris Testamenli reprebendant? Inlerrogent

secundum

semen

mulieris,

pariat ista

filios

qunmvis

morem suum,
dignaliir.

et

respondenmus
fecil

sicut

Domiuus donare
inquiuiit,

cuni doloribus,el se ad virum

ipse dominelur.

suum

convertnl, ut ejus

Quare

Dcushominom,

quem

Tunc enim

potest cosnosci non aliani

I*

peccaturum sciebat?Quia
fncere poterat, ordinans

et depeccaiiie

multa bona

eum

secunduni moderamen

Ediii
I
,

clanua

pro quo ex Mss. restituimus

irwantat.

-,^,

(a) ophitse.

, Editi, per conversionem vcniam, etc. At Mss. non habent, per conversimem.

S19
juslitiK SU, cl qiiia nihil
cl sivc
cavit,

DE GENESI AD LITTERAM,
obcral Dco peccalum
;

S.

AUGUSTINI
Dcus, et ad
Illi

220
lioc

cjiis

niliilo fccii

vcnissc non coactnm, scd

non pccoarct, niors nulla cssct

alii

sivc qnia pecNiliil

voluntalc pcccandi.

niorlalos de peccalo ejns oorrigunlur.

naluram Dei cogi ab ipso Dcoadpocnitcntiain pcccatorum nos negamus,

diciint
:

cnim

sic

rcvooal Iioiiiincs a peccalo, qucinadmodiim

scd dicimus

cam

iiaturam qiiam Dcus fecit de

niliilo,

inimiiiciilis

mortis cogilalio
peccaret.

'.

Sic
ipse

cum

faceret, in;

quiunt, ut non

Imo

lioc faccrcl

sic

posicaquam peccavi! cogi ad poenitonliam pcccatorum. llli dicunt naturam Dei ab ipso Dco accipcrc vciiiam
fccil
:

cnim
ipsa

faclus cst, ulsi noluisscl,

non jcccarcl. Non ad-

nos negamus, scd dicimus

nihilo,
si

eam naturam qnam

siiis

niillerclur, iii(|uiniit, diaboliis ad cjus niulierem.

Imo
in:

Dcus dc

se a

pcccalis

ad

Deum
Illi
:

ad se diabolum iion admillerol;

noluissct,

sic cniiii facla

(ioret,

suum

convertciil, accipcrc veniam peccalorum.

est, ul si

non admilterel. Non

diciminatiiram Dei ncccssilate cssc mulabiiem

iiegamus, scd dicimus

no3
fccit

quiimi, miilicr.

Iloc cst dicere,

non nerel boiium

osl, ci taiilum
;

eam naluram quam Deus

Illi
:

quia el ipsa uliqucaliquod

bonnm
Quis

bo-

de

niliilo, voluiilate

essc mulatam.

dicuiil naturac

num, ut Apostoluscam
nia
ipsc;
c.\

gloriam viri csse dioal

:

cl

om-

Dei nocerc aliena pcocaia

nulli naluiiie

nos negamus,scddioimus
nisi sua (n)
;

Deo. llerum dicunt

rccil

diabolum? Se

noccre pcccata,

el

Dcum

di-

non cnim

nalura, sed peccando diabolus faclus cst.

si

cimus

lantai bonilalis cssc, tantae juslitiac,

,

taiitye in-

\el ipsum, aiunl, non faceret Deus,

esse sciebal.
juslitiam
el

cum pcccalurum Imo, quare non faccret, cum pcr suam providentiam muUos de maliiia diaboli
forle

corruplionis
iioocal, qui

ul ncquc peccct,
,

nequc
ipsi

ipse

alicui

pcccarc nolucrit
Illi

iiec

aliquis

qui

peocare

voliierit.

dicunt

cssc naluram mali cui

corrigal

An

non

audislis apostoliim

Paulum

di-

Deus coactus

est naluryc suac

parlcm dare crucian'

centem, Quos
mare{l Tim.
ti(dine
i,

Iradidi

Salanw, ut discant non

blasplie-

dam

nos dicimus nulluru mahirn esse naturale

ei

(6),

20)?

el de scipso dicit, Et ne magniexlollar,

daliis
est milii

sod onines naturas bonas esse,

esse naluram, c;x;leras cx

ipsum Deum

summam
:

revelulionum

slimulus

ipso csse naiuras

el

omsit

carnis, angelus Salatue qui

7).

me

colnpltizel (11 Cor. xii,

ulilis

ncs bonas

in

quantimi sunl, quoniam fecilDeusomnia

Ergo, inquiuiit, bonus esl diabolus, quia

in

csl?

bonavalde, sed dislinclionis gradibus ordinata, nl

aliiid alio nielius
;

Imo malus
sla et

quantum diabolus
esl, qui

csl; scd

bonus

el

om'

alque

ila

omni genere bonorum

quibusdam
est,

nipotens Deus

eliam de malilia ejus multa ju-

universitas ista complealur, qu;c

perfectis,

bona operalur. Noii eiiim diabolo imputalur, nisi volunlas sua, qua conalur facere male, non Dei prode
illo

quibusdam impcrfcctis,
strare non ccssat qui

tola perfccta

quam Dcus

effeclor condiiorquc ejus justo modcraminc admini;

videiilia, quae

bene

facil.

omnia bona

facit

voluntate, ni-

GAPUT XXIX.

Confert Ecclesiie

dogmata cnm

bil

mali palitur ncccssitatc. Cujiis enim

voUinlas sasenlit iiivilus.

Manichceorum erroribus.
45. Poslremo, quoniam
rcligione quxstio est
,

peral omnia, nulla cx parle quidquam

cum

Manichrcis nobis dc
cst,

Cum

eigo

illa

illi,

cl nos

isla dicinuis, uiuisquisqiie

quxslio aulcm rcligionis

eligatquidscqualur. Ego cnim, quod bona lide coram

quid de Dco sunt

illi

pic sciilialur,

quoniam ncgarc non poscsse gciius Iiumanurn

:

Deo dixerim
qu;i

siiie

ullo sludio contcnlionis

sine ali-

in

miseria pcccatorum

dubitalionc veritalis, ct sinc aliquo procjudiciodi(iu;t;

dicunt naturamDcicsse in miscria

nosnegamus,

ligenlioris iractatiouis,

inihi vidcbaiilur cxposui.

scd diciuius

cam naluram

cssc in

nnsciia,

quam dc

* ia Regio codice et sex aliis melioris notae deesl liicc sonleiilia yiliil einm sic revocat liominesapeccato ,
:

' Edili , malutn esfe nalurcc. Porro Mss. hic el iu libro prinio nclractaiionum, cap. 10, u. o, habeut, naturale.

qwm-

(a)

netract. cap. 10, n. 3.

udmodum

imminenlis mortis cogiUUio.

(b) li)id.

\isque

De subsequente libro vide Ub. 1, cap. 18, Relractalionum, ad col. 614, verbis, Quscrcndo tractandum cst. M.

col. 613,

a verbis,

Cum

dc Gonesi,

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

DE GENESI AD LITTERAM
IMPERFEGTUS LIBER
Tractalur inilium Gcnescos usque ai buncce versiculum 26
:

CAPUT PRIMUM.
rcrum
,

Faciamus liominem ad
,

imagmm,

etc.
;

1.

De obscuris naluralium
ariifice facta

non aflirmando
Libris

sed quanrendo Iraotandum est

divina

in

qnae oninipotente

Deo

sentimus,

maxime quos nobis

commendat

auctori-

ADM0>'IT10 PP. BETfEDlCTKSORUM.

Hnnc libnim jam hahes

adhibitie lueruut editioues

suis, quiJ)us

anle scatehat, mendis purgalum ope Valicani Ms., praeter

qucm

eliam in hanc

rem

Am.

\i\ el l.ov.

proeterea eas omnes editiones initio Retr. elCotifess., t. 1, memoratas. M. Uunc lilffum aiiuo fere 393 adscnbeiidiim i'ilamus proiitcrca quod ab Auguslino in Retractationibas coUocatur qucm de 0de et s>Tnl)olo habuit in ilipfionensi concilio prsedicli anui 395. 1 roxime \>on opnsculum sivc sermoncin
(u)
, ,

Comparavimus

2-21

LIBER IMPERFECTUS.
iam jcieriKam coelorumque regnum promissum,
iii

222

quibus tenieriias asserend* incertae dubioequa ea lamen opinionis, difficile sacrilegii crimen evilat
tas
,
:

CAPUV
est.
Iii

II.

5.

Sccundum hanc fidcm

,

quoe pos-

quxrendi dubitatio catbolicac fidei sentenexcedere. Kt quoniam multi liwretici ad suam

liam
,

meias non debct

iunl in hoc libro quaeri et dispulari

vrincipio fecil

considerandum
tcrram. Quatuor

Dms
,

coclum

el

que proeler iidem est catliolica; disciplin*, ex-

modi
tur

quibusdam Scripturarum iractatoribus tradun-

positionem Scripluiarum divinarum traliere consueverunt

;

Legis exponendae
,

quorum vocabula
autem

enuntiari
' :

anie traciaiionem hujus

libri catholica fides

%\xce possunt

laline

definiri et Cxplicari

breviter esplicanda est.

2.

secundum hisloriam, secundum allegoriam, secun-

Esi auiem lixc

Deum Patrem omnipoteniem

dum
cum

analogiam

sccundum aniologiam.
,

Ilistoria cst,

univcrsam creaturam fecisse atquc constiluisse per Filium suum unigenitum, id cst Sapienbiam et Virlu-

sive divinitus

sive hwinanilus res gesla

commc-

moratur. Allegoria,
Analogia,

cum

figurate dicta intelliguntur.

lem suam consubstantialem sibietcoaDlernam, inunilate

cum

Velcris cl Novi Tesiainentorum con-

Spiritus sancti, el ipsius consubstantialis el co-

grucnlia deinoiislralur. ^tiologia,

cum dictorum

fa-

seterni.

Hanc ergo Trinitalcm

dici

unum Deum, eum,

clOMimquc causa} reddunlur.

qiie

fecisse et creasse omiiia quce sunt

in

quantum
quod

C^APUT
principio

III.

G.

Iloc crgo
et

quod scriptum cst, In

lcrram, qua;ri potest

sunt, caiholica disciplina credi

juljct; ita ul creatiira

fccit

Deus coclum

omnis

sive intellectualis sive

corporalis, vel

ulriim tanlumaiodo scciindum hisloriam accipicndum

sil,

bievius dici potest sccundum verba divinarum Scripturariim, sive invisibilis sive visibilis, non dc Dci nalura

an cliam (iguratc aliquid significet,

ct

quomodo

coiigruat Evangclii', et
lus
sit.

qua cnusa

libcr istesicinchoa-

sed a Deo

sit

facta

de nibilo

nihilquc

iii

ca

SccuiKlum hisloriam autcm quieritur quidsit

,

esse quod ad Trinitatenipertineat, nisiquod Triiiilas condidit,

isla

In principio

id csl," ulriim in principio

temporis, an
Dei Fi-

condila

est.

Quapropter
,

creaturain

in princip'0 in ipsa

Sapientia Dei

qiiia cl ipsc
ci

universam neque consubstaniiaiem Deo

aeternam
3.
fas est dicere aut crederc.
fccit
;

neque co-

lius
(juis

priiicipiuin

se dixit,

quando
quod
ct

diclum cst,

Tu

cs; cl dixit, Principium

,

loquorvobis {Joan.
ct Cbt

Ecce auiem omnia quai

aut peccaium cssc

Deus, bonavalde

VIII
:

25). Est

enim Principium sinc principio,

alio principio.

mala vero non esse naturalia

sed

omne quod

diciiur

Principiuin

cum
:

Principium sine prlnpriiicipio essc

,

malum,
sura
,

aut poenam peccati. Nec

liberae voluntatis assen-

cipio solus Palcr esl, idco

cx uno
ita

om-

essc peccatum nisi

pravum

nia crcdimus

Filius

aulcm

Principium est

ut dc

cum

inclinamur ad ea
;

quK

justilia veiat

et

Patre

sit.

Ipsa etiam prima creatura intellectualis po-

unde liberum cst abstinere sed in usu earum non lcgiiimo. Usus autem rerum cst legitimus, ut anima in lege Dei mancat, et uni Deo
id esl,
in
islis,

non

rebus

lest dici

principium

iis

quibus caput est,

qiiae fecit

Deus.
in ilia

Cum

eiiim recte appelletur principium capnt

gradationc Apostolus mulierem tamen non dixit

plenissima dileciione subjecta

sit, el csctera sibi

,

sub-

caput alicujus. caput

3)
:

Nam
,

et viruin dixit et

caput mulieris, et

iecia sine cupiditate aut libidine minisirei

id est sc-

viri

Christum

caput

Clirisli

Deuin

(I

Cor. xt,

cundum praeceplum Dei. miseria, et cum summa

non
sibi

Iia

enim sine difficuUate

ct

ita

Creatori crcatura subnectilur.

ideo lu prmcipio dictuni est,

facililatc et beatitudine

ad-

7.

An
fieri

quoniam

pri-

minlstrabit. Poena vero peccati est,

cum
,

ipsis creaturis

mum
nnim

facluni est?

An non

poiuit inler crealuras prisi

servientibus crucialur anima

:

non

servit

quae crealura

ilii

cum Deo obtemperabat cum

,

ipsa
ipsa

coelum ct terra,

Angeli ct

omnes

iniel-

lectuales Potcstates

primum
,

facta} sunt ?

Quia et An-

obtemperabat Deo. Itaque non esse ignem maluin quia creatura Dei est sed tamen uri eo inibecillitatem
;

gelos crealuram Dci

et

ab eo factos credainus ne-

cesse cst.

Nam
,

et

Angelos enumeravit piopliela

nostram ex merito peccati. Dici auiem peccata naturalia

,

cenlesimo quadragesimo octavo psalino

Ipsejussit
et facta

cum

dixit

quae necesse est committi ante misericordiam

in lianc

sunt

ipse mCtndavil

el

creata sunt

Dei

postquam

vitam per peccatum libcri ar-

(Psal. cxLvni,5). SedsiprimumfactisuntAngeli,qu3cii

bitrii lapsi

sumus.

polcst

utrum
,

in

temporc

facti

sunl

an anle omne

4.

Renovari autem hominem per Jesum Chrislum

,

tempus

an

in

exordio temporis. Si

in

tempore
;

jam

Dominum nostrum
labilis

cum

ipsa ineffabilis ac

incommu-

erat tempus

anlequam Angeli

fierent
,

et

quoniam

Dci Sapientia plenum lotumqne hoininem sus-

etiam tempus ipsuin creatura est

ut
aliquid
in

incipit necesse esse

cipere dignata cst, el nasci de Spiritu sanclo et virgine Maria

;

priusquam Angelos factum accipiamus. Sl

exordio temporis faclos dicimus, ut

cruciligi, sepeliri
,

ct resurgcre, et as-

aulem

cum
quod

cendere

in

coelum

quod jam faclum

est

et venire

ad

ipsis coeperit

tempus
,

dicendum
coelo et

est falsum esse

judicandos vivos cl mortuos in fine saculi, et resur-

quidam volunt
coepisse.
8. Si

cum

terra

tempus esse

rectionem mortuorum in caTne, quod adhuc fuiuruin

prsedicatur.
in

Dalum esse Spiritum

illo

sancturti credentibus
,

aulem prius quara tempus

cst

Angeli

facti sunt,

eum. Constilulam ab
,

mairem Ecchisiam
orbem

qua;

quacrendum
bus
:

quomodo diclum
Deus
,

sit in

consequenii-

Catbolica diciiur

ex eo quia univefsaliler perfecla

diffusa

F^t

dixit

Fiant luminaria in firmamento

csl, ei in millo claudicat, et per lotuni

est.
*

Remissa osse poenitentibus

Ms. vaiic,

priorft

pcccata, ci vi-

mi de

Deo

tuua.

> Aliquot bic verba restituuntur , aliique passim redintegranUir ioci opc ^alicani codicis; quotl uuuin exemf)iar-liuius operis manu cxaralum naticisci potulmus. sic Ms. vaiic. At \ulgati, ante cixlum et terram.

I)E
cttli
,

CENESI AD LITTERAM,
annos.

S.

AUCUSTIXI

22*
cl crcdi-

ut luceanl snper terram

;
</

et

dividanl inter noctcm

non ab co faciam, cx quo omnia confitemur

et

diem

sinl in signa, el tenipora, ct dics, ct

vitlcri

mns

Iliconim polesl

lunc caiiila cssc tcnipora.cuni

etiam ipsa digcstio et ordinatio singularum qnarnmqiie rcriim forinalarum el dislinctarum

:

ut

mnn-

coeliim cl luminaiia coeli ordinaiis itincrihus currerc

dus vocetiir;
veluli

ipsa
ca?li ct

vero maleries cocliim

et

terra,

capissent
dics esse

quod

si

vcrum

cst

qnomodo potncrunt
,

semen

tcrne appdlaia sit; et cIiim cl

anlcqnam tcmpus

essct

si

a cursu lumina-

tcrra qiiasi confusiim atque

permiitnm ab
In princijno

arlilice

Deo
ccc-

rium lempus oxorsuni csl, quoo quarlo die dicunlur

cssc facta
?

accipiendis formis idoneum.

siliiin sit

Ilaclcnus dc hoc quajfccit

An

isla

diernni digcstio

secundum consncest lege nar-

qnod dictuin
:

est

Deus

ludinem

liunianai fragilitatis ordinala

tum

et

terram

iiihil

cnini Iiorum

temcre alfirmare

randi ct humililjus hninililcr insinuandi snblimia, qiia

ct ipso
el

oporluit.

scrmo
cl

narranlis non potesl nisi aliqna habcrc

et ullima ?

CAPUT
composila
,

IV.
el

11.

Terra autem eral

invisibitis et in-

prima

mcdia

An

in

tcmporibus

istis

dictum est ul cssenl luininaria, qnx lcmpora homines

iiitervallis

moiarum
,

in
si

corpnris molione meliuntur

nnlius

tenebrw erant super abyssum ; et Spiritus Dei fercbalur super aquam. Ab ha;reticis (a) qui Veteri Teslamenlo adversantur, moveri caliimnia buic loco
solet, ciim dicunt,

IVxc ciiim lcinpora

nulla

molus corporum nlrum

essel

Quomodo

in principio

lecitDeusco)-

ejscnt
si

el

ipsa
,

sunl liominibus manifestiora.

lum

et

tcrram,

si

jam

lerra eral?

non intelligenies hoc

Quod
inoluin
reoe

admillimus

qua>rendum
tempus

esl
in

proctcr

corporum

possit e>se

motu incorpo;

creatura;, veluli esl anima vel ipsa niens

quac
aliiid

essc subjiinctum, ut exponerctur qnalis terra fuerit, de qna jam dictiim est fecit Deus ccelum el terram. Sic ergo accipiendumest In principiofecitDeuscffilum
,
:

et

uliquc in cogitalionibns movetur, et ipso

Iiabet

motu

terram

ha;c

aulcm

prius

aliud

poslerius,

qiiod

sine inlervallo
si

erat et incomposila,

quam Deus lecit, invisibilis donec ab eodem ipso discernereterra

lemporis

inlelligi

non potest. Quod

accipimus

etiam anlc ca-lum ct terram potest

intelligi

lempus

fuisse, si anlc coelum el lerram facti sunt Angeli, Erat

onim jam
iigcret
:

crcatiira

qua; molibus incorporcis tempus

rerum cerlo ordine conslimelius intelligitur, ut in hac exseculionc rursus eadem rerum materies commcndarelur, qii;e snperius coeli ct terraj nomine niincupala
lucretur.

tur, et ex confusione in

An

sic

est, ut

el

rcclo

inlelligiuir

cum

illa

eliam lempiis

isle sit

scnsus

In principio fecit et

Deus coelum
terra

et terest,

esse

ul in

anima qua; per corporeos sensus corporeis

esl.

ram

hoc autcm quod coekim

dictum

molibus assuefacla

Scd fortasse non

est in

rin-

terra erai invisibilis et incomposlta, et tenebra; super

cipibus et creaturis supcrcmincntibus. Sed

qiioqno

abyssum

id est,

quod coelum
qua'dam
,

et terra appellatum est,

,

niodo boc sc habcat (res enim secieiissima est, ct hu-

niaieries erat confusa

de qua mundus, qui

sciliccl

manis conjecturis impenelrabilib)

illud cerlc acci-

duabus maximis

'

parlibus

coilo

et

terra

piendum
iiis

cst in (ide, eliamsi

modum
,

nosira; cogitalioiniliuin
;

excedit,

omnem
,

crcaturam habcre

teni-

pusque ipsum creaiuram esse

bere initium
9.

ac per hoc ipsum ha-

conslal, digestis elemenlis et acccpta forma fabricaretur? Qua; confusio maleria; sic potuil iiisinuari populari intelligenliir, si (licereliir
lerra invisibilis et

nec coseternum esse Creatori,

Potesl eliam coelum et tcrra pro univeisa creavideri,

,

incomposita, vel inordinata, vel imparata, el tenebrae super abyssum , id est super profunditatem
qua; rursus profundilas ex eo fortasse nominala cst, quia nullius intelligentia propier ipsam informilatem penelrari potest.
:

vasiissi-

lura positum

ut

ct

hoc

inam

visibile
sit,

a^thereum

firmamenlum
invisibilis

coelum appcllaium

et illa crcatura
;

supereminentium Polestalum

rursusqiic

terra, omnis infcrior pars mundi,

cum

animalibus

quibus inhabitalur.

An

coelum omnis crcatura subli,

mis atque

invisibilis dicta est

sic

lerra vero

omne

visi-

bile, ut eliam
principio fecit

possil

Iioc
et

quod diclum est, In

,

Deus cxlum

tcrram

universa crea-

12. Et lenebrw erant super abyssum. Utrum subter abyssus eral et supra lenebra;, quasi jam loca distincla esscnt? An quoniam materia; adhuc confiisio exponilur, quod eliam y_c.i, gra;ce dicilur ideo diclum est, tencbrw eranl super abyssum, quia lux non erat
,

tura intelligi? Fortasse quippe non incongrue in

qua;

si

comlerra

esset, uiique siipra cssei

quia esset eminen-

paratione
dicilur, ul

invisibilis
illa coeli

crealurce,

omne

visibilc

nomine niincupetur. Quoniam et aniraa quae invisibilis cst, cum rerum visibilium amorc tumesceret, ct earum adeptione t-xtollcrclur, lerra
dicta est
,

, illuminarel? Et revera qui diligenter considerat quid sint tcnebrie,

tior, el ea qna; sibi subjccia erant

nihil aiiud invenit

quam

lucis

absentiam.

Iia

igitur

sicut scriplum est

Quid supcrbit

terra el

Tenebrw erant super abyssum, ac si diclum csset, Non eral lux super abyssum, Quapropler
est,

dictum

ha;c

cinis {Eccli.

x, 9)?

materics

qiia;

consequenli opcratione Dei

in

rerum
invi-

10. Scd qua;ri polest utriim

posita

jam

distincta et
,

com-

omnia

dixcrit

coilum ct terram

an ipsam
qua; in has

formas ordinata disiinguilur, appeliala est terra sibilis et incomposita, et proluiidiias

qua; appellata
est superius

carens luceterra;*

primo informem
formalas

universiiatis

matericm

nomine

coeli et

et speciosas naturas

digesta est, cceli et

Deo incffabililer jubenie lerr nomine nuncnpaveril, Qnanlegerimus

, ,

quam enim scriptum

Qui
;

fecisti

mundum

veluiiscmen, ut jam dictum est, coeli el lerrae Si lamen non ccElum et terram dicendo universitalem prius proponere voluii, ut postea,
,

insinuala maleria,

de informi matcria (Sap. xi

18)
sit,

lamen eliam ipsam

.

mundi partes exsequeretur.

' ita Ms. yatic. At editi, (a; Mamchaeis.

niatcriam cujusmodicumque

non possumus dicere

maxime

225
13.
]pt

LIBER IMPERFECTUS.
Spiritns

228
et tenebrae

Dei

superferebalur

super aquam.

incomposiia,

super aoyssura, id est ipsa

Nusquam dixcral, Dcus aquuii fccil; nec [amcn uUo modo credendum est aquani Deum non fccisse et
,

informitas sine lumine, unde etiam terra invisibilis

dicla est
;

lertio

aqua subjecta
:

spiritui

ad habitum

eain

jam

fuisse

anlequam

ille

aliquid consliluisset.
in

formasque capiendas
Spiritus Dci
,

ideo super

Etenim

ille

est ex quo omuia, per quem omnia,

quo
et

ut Spiriliim

operanlem
,

aquam ferobatur aquam vcro

,

omttia, sicul Aposlolus dicit

{Rom. xi,

56).

Ergo

unde operarelur inielligamus

cabilem.

id est

niateriam fabri-

aquam Deus
Cur
igitur

fecit, et aliter

credore magnus crror

cst.

Cum

eniin isla tria dicimus unius rei

nomina,

non diclum

est

quod aquam Deus

fecerit?

malcria

iniindi,

materia informis, materia fabricabilis,

An

rursus

eamdem

materiam, quam vel

coeli et lerrai,

liorum primo noinini benc adjuiigitur coelum el lcrra;

vel terrae invisibilis et incompositK atque abyssi no-

secundo obscuritas, confusio, profuiiditas, tenebro;

lertio ccdeiuli faciiilas
,

raine nuncupaverat, etiam aquam voluit appcUare?

cui

jam ad opcrandum

Spirl-

Cur enim non

lerra esset,

et

aqua

appellaretur, si4erra potuit,

distincta atque formata

tus supcrfertur ariiQcis.

cum adhuc neque aqua

neque

IG. El

Spiritus

Dei superferebalnr super aquam.

sictit

coelum ct lerra appeliata esl

neque aliquid aliud? Sed primo fortasse secundo terra incom,

Non

ita

superferebatur

oleuin aqiuv, vcl aqua

;

lerra;, id est, ([uasi continerelur

sed,
,

si

ad

lioc

dc

posila el abyssus carcns luce, lertio aqua

non incon-

visibilibus cxeinpla capienda sunt

sicut suporfortur
illiiiniiiat

grue

ut prirao ipsius

universilatis,
,

propler
,

quam

lux ibla solis aut lunoe

in lerra
:

liis

corporibus, qu;e
illis;

facta est

de ouuiino nihilo

nialeries

cu'li et terrae

non enim conlinelur

istis

sed cuin coclo

nomiiie vocarelur; secundo lerra) incompositic atque

abyssi

contineatur,

superfertur. Ilcm cavenduni est no

oninia eiemenla terra est informior

nomine insinuaretur informitas, quia inter et minus relu,

qu;isi locoriim spatiis

Dci Spiritum superfoiri inateriie

et fiibricaloria, ut
siciit

piilemus, sod
iilud

vi

(|uadam cffectoria

ccns

quam

cajtera

tertio aqu;e
,

nomine

siguificaretur

cui superlerlur efQciatur, et iabricetiir;

raaleria subjecta operi artiQcis

est
;

aqua enini mobilior

superferlur voluntas artiQcis ligno, vel cuique rei subjectye

ris sui

quam terra el ideo propler operandi faciiitaiem et moium faciliorem, subjecla maleries artiQci, aqua raagis vocanda erat quam lerra. li. Et aer quidem mobilior est quam aqua; a-ther
aulora niobilior ipso aere non absurde creditur, aut
seiilitur
:

ad operandum, vel eliam

,

ipsis

membris corpoest

qua; ad operanduin movet. Et ha;c siinililudo

sit

cuin jara

omni corpore exccllomior, parva

iiihil

laincn, ct prope

ad inielligendam siiperlationein

Spirilus Dei
teria
:

subjecla sibi ad operaiidum miindi

ma-

sed acris vci atheris nomine rainus conve-

sed non invenimus evideiitiorem similitudinem

rci

nienter appellaretur maleries. Magis enim ba;c eleinciila

et

propinquiorem

de qua loquimur, in

iis

rebus

vim credunlur habere faciendi, terra vero

si

et

quai ab hominibus

quomodociimque capi
oplimc
:

possunt.
illud

aqua patiendi. Quod

lissiraum pulo
i.uila
,

occullura est, illud cerle aper,

Quapropter

in hujusraodi cogitaiione
,

prx-

quod aquam ventus movel

et
et

nonquasi

coptum tenebitur

quod scriplnm

est

Benedicentes

terrcna

venlus autera est aer molus

Deum,

exaltate illuni

quanlumcumque

potuerilis, sii-

fiwcluans.

Ergo cum aer aquam raoveal

ipsc

nianifesle,

perabil el adliuc {EccU. xliii, 35).

sit, si Iioc

Hoc autem

dictuiu
in

undc aulem
i-it
;

moveatnr ut

sit

venlus, occultum

loco Spirilus Dci Spirilus sanctus,

quem

quis dubitet congruentius aquae

nomine materiam
accedit

ipsa ineffabili et incoramutabili Trinitate

accipitur.

veneramur,
spiritum
visibilis

vocari quia movelur,

quam

aeris qui

autem

pali est,

movere

facere.

Huc

movet? Moveri quod ea

17. Polest Dei,

vitalera

autem

et

aliler

intelligi,

ut
isle

i\ux terra gignit, aqua irriganlur, ut nasci et perQci

possint,
iia

creaturam, qua universus

'

ut

prope videalur in hoec ipsa nascentia

raundus atque omnia corporea

venlur, intelligaraus
;

coniinenlur ct

moqu;)c

cadem aqua converti. Quocirca congruenlius aquae nomine appellarelur raaieries, cum subdita operi arlificis

cui

Deus omnipolcns tribuitviin

quamdara

sibi

serviendi ad

operandum

in

iis

insinuaretur propler mobilitatera el conversio-

gignuntur. Qui spiritus

melior, quia
sibilis

cum

sil

omni corpore xtliereo

neni in quacque
aeris in

nascentia corpora

quam nomine
caitera

omnem

visibileiu crealurain omiiis invi-

quo sola mobililas posset aniraadverti,

sensus

creatura antecedit, non absurde spiritus Dei

vero quibus maicria expressius signiQcaretur, defuissent

;

dicitur.

Quid enim non est Dei ex

sit,
)
;

iis

qua' condidit
est

ut tolus isle
el

sit

In principio

fecit

Deus

cum
el

etiam de ipsa terra dictum

1

Domini
^

terra

cmlum

lerram, id est materiam quae coeli et terra)

;

plenitudo ejus {Psal. xxiii,

et illud

univcrsali
tua suni

formam capere possel

funditas
artiQci

quae raateria lerra

ijivisibilis el

complexione quod scriptum

est,

Quoniam
xi,

incomposila erat, id est inforrais et luce carens pro:

omnia, Domine, qui animas amas (Sap.

tunc potest
est,
iste spiritus
fecil

27)

Sed

quoe

tamen quoniam raovenli

,

et operanti

sic intelligi,

si

quod diclum
tanlum dc

suLdita csset
,

propter hoc ipsura quod cedit

est.

In principio

Deus coelum

el te.rram,
;

operanti

aqua etiam nominata

visibili

creatura diclum

senliamus

ut super

mate-

15. In hac igitur raateriae significatione prius insi-

riam rerum

visibilium in exordio fabricationis

earum

nuatus est Qnis ejus, id est propter quid facta sit;

superferretur invisibilis spirilus, qui tamen etiam ipsc

<;reatura esset, id
1

secundo ipsa informitas, terlio servitus sub artiQce atque subjeclio. Itaque prirao coelum el terra, propter hoc enim facta maieries;

est

non Deus, sed

Deo

facta at-

secuiido lerra Jnvisibilis ct

Ms. vatic, corpora. Ms. \alic,, illa.

827
quc insuluta natuia
esl el inlolloclualib et

DE GENESI AD LITTERAM,
Si aiili-m universai crcalurae, id

S.

AUGUSTINI
enim lucem
siguificet,
:

228
factam tanien

esl? Quamlibct
et

animalis ct rorporalis, malcria

cnuiitiala,
illc

crealam debciiius accipcrc

non

illain

qua lulgel
;

credilur

illo

aquic vocabuJo

niillo

modo

ipsa Dei Sapientia, qua;

noii croata est, sed nata

ne

lioc loeo Si>iriins Dci polcst nisi

incominulabiiis
iiialeriam

sine luce Dcus fuisse

putctur priusquam
liac

isiam, de
ij^sa
sit,

el

sanclus

iiileiiigi,

(|iii

lercbatiir

su|icr

qua nuiic agiuir, condidisset. Dc

vcrba
salis

cnim, sicul

oiuniuni leruiii, quas recit ct condidit Deus.

48. Terlia opinio do hoc spilii orirl potcst, ut trodatur spirilus nomine, aeris clemcnUim onuiilialuiii
;

doccnl, boc commcndaliir (juod facla

Fiat lux
;

Kt

dixit, inquit,

et facla est lux.

Alia esl lux

:

de Dco nala, et

alia lux

quam
;

fccit

Dcus

nata dc

ul

ila
i^-te

qiialuor olemcnla insiiinala

visibilis surgit
:

siiit,

quibus

Dco

lux,

cst ipsa Dei Saiiienlia

fticla

vcro iux, est

inundus
cl ai|ua,

coelum

sciliccl, cl terra,

quiclibcl mulabilis sive corporca sive incorporca.

ct

aer

noii quia
in iilius

jam eranl

dislincla cl or-

21.

Movere autcm
posl islam

solet

quomodo

lux

corporca

diiiala

scd quia

maleri:e quamvis infornii

essc potucrit antequam coelum esscl et cocli luininaria,

confusionc,

lamcn

cxortura

prxsignabanlur

qu3C

quoc

cxponuntur

quasi vcro facilc

inlorinis conlusio

tenebrarum

el abyssi noinine coni-

mciidala csl. Sed

sit,

quyelibel senlentiarum istarum vcra

polcsi,
spaiiis

hoc ab homiiio pcrcipi potesl, aut omnino ullo niodo ulrum sit aliqua iux pra;ler cccluin, quac tamcn

omnium rorum

quoe ortae sunt, quae videnlur, et

locorum dislincla alque

diflusa sit,

munduin-

qufc iion videntur, non

quanlum ad

vitia quoe

conlra

qiic aniplcclatur.

ScJ cum
si

liceat hic ct

incorporcam

nalurani sunt, scd quantuni ad ipsas naluras altinet

luccni iiilelligcre,
in

iion visil)iIom

tantum crealuram

Deum

csse auclorem el conditorem

credendum

cst;

hoc

libro, sed

omncm

crcaturain cxposiiam dici-

nullamque omnino esse crcaiuram, quoe non ab ipso

Initium perleclionemque habeai generis et subslantiic

mus, quid opus

forlasse

est in

hac conlrovcrsia remorari? Et

facli

quod qua;runt liomines, quando Angeli

sux.

sunt,

ipsi signilicanlur

bac iuce, brevissime quidcm

CAPUT
est Inx.

V.

19.

Et dixit Deus, Fiat lux

tiix,

et facta

scd tamcn convcnienlissimc el deccntissime.

22. Et vidit Deus lucem,
tia

Deum

dixissc, Fiat

non vocc de pulmo-

(juia

bona
',

est. Ista

senlcn-

nibuscdila, nec lingua et denlibus, accipere debcmus.

non quasi

insolili boiii lajtiliam

sed approbatio-

Carnalium sunt

isiic

cogilalioncs
csl

carnom sapcrc, mors

bililcr

{Rom.

viii,

secundum autem 6). Scd inciralioc

nem

opcris significari, oportel

iiilclligi.

Quid enini

convcnicntius de Deo dicitur, quanlum inter bomines

dici polest,

diclum
cst,

csl, Fiat liix.

Utrum aulcm
cst,

quod

quam cum

ila

ponilur, Dixit, facuiin esl,

dixit,

dictum

Filio

unigcnito dictum

an idipsum

placuit jigalur
;

ila ut in

eo quod

imperium ejus
;

intel-

quod dictuin
qua;ri potcsi

esl, Filius uiiigenitus est,

quod diclum Doi

i,l
'
,

in

co quod faclum
:

esl, potcntia

in

eo quod

verbuin dicilur, per quod facla sunt omnia {Joau.

:

3),

placuit, bcnignilas

sicul ista

inefTabilia

per homi-

dum
lit,

lanicn

illa

absit impietas, ut

Ver-

nem

Iiominibus,

iia ul

oinnibus piodesse posscnt, dici

bum

Dei uuigeniluni Filium quasi vocom prolalam

esse crcdamus.

dcbuerunl.
23. Et divisit Deus inter lucem et tenebras.
inlclligi
licct

sicut a nobis

Verbum aulem

Dei,

Hinc

per qnod facia sunt omuia,

iicc coepil esse,

nec desi-

qiianta divini opcris facililalc ista di-

net;sed

sine inchoationc

natum, Patri coaclernum

cst, Fial lux, si ct cocpit

canlur cfTccta. Non cnim quisquain est qui sic cxisli-

est. Qiiare

boc quod dictum

mct luccm faclam,

ut csset confusa

cum
;

lencbris, et

et dcstitit dici, magis Filio dictum est

hoc verbum

ob hoc poslca separalionis indigerot

sed eo ipso quo

quam ipsum
lilcr
;

est Filius.

El tamen eliam huc

iii

ineffabi-

lux facla est, consecuta est etiam divisio intcr lucem

cl lenebras.
(II

ncc carnalis imago subrcpat

animuin, ot
iii-

Qiia)

enim

sociolas lucis

cum

tonobris
ct le-

inlellcctum piuiu spiritualcm coiilurbcl. Quia cl

Cor. VI,

14)? Dcus crgo

fccit,

divisit intcr

luccm

cipcre aliquid ct dcsinerc

accipialur, temeraria et

iu

natura Dci,

si
:

proprie
carnali-

nebras, (juia luccm

cujus absenlia lenebra; vo-

praccps opinio est

cantur. Intcrest aulem intcr lucem et tenebras, sicut

intcrcst inler

bus taineii cl parvulis,

sed tanquam
iiidc

non lauqiiam

in

ca maiisuris,

voslimeutum

et nuditatem,

aut plenuni

surrccluris

humanissime conccdenct dcsincre

et inane, et similia.

da

cst. Qiiidquid

enim inciperc

Deus

dici-

24.

Jam quol modis

possil intelligi lux, supra di-

tiir,

nullo
illi

modo
miris

in ipsius iialura,

scd in ejus creatura,

,

qu3c
est.

niodis

obtempcrat

intcliigendiim

clum cst, quibus coulrari; privalioncs possunt tenebrK nominari. Alia est enim lux quae videtur his
oculis corporcis,

ctiam ipsa corporca

ut

solis,

et

20. Et dixit Deus, Fial

litx.

Ulrum ca lux
si

qu?R

liis

luna", et slcllarum, etsi quid liujusmodi est, cui contraria;

carnalibus oculis patct, an aliqua occulla,

quam

nobis
,

sunt tcnebra;,

cum

alicpiis

iocus ea luce carct.

per hoc corpus vidercnon datum est? Et

occulla

Alia item lux est vita sentiens, et valens discerncrc

utrum corporca, quae per iocorum

forlassc in siiblimibus panibus
qualis in fertur

spaiia
;

lcndilur

qua; per corpus ad anima; judicium rcforunlur, id est

alba ct nigra, canora et rauca, suavcolenlia cl gravcolcnlia, dulcia et ainara, caiida ct frigida, ct ca;tora

mundi

an iiicorporca,

anima

est,

ad qiiam vilandi cl appclendi rc-

examen a sensibus corporis, qua noii careiit cliam anim^ bcstiarum, an ea qux suporior raliociincipit

hiijusmodi. Alia est eniin iux qua; sentilur oculis, alia

qua per oculos agiiur ut sentiatur.

l|la

cnim

in

cor-

j:ando apparet, ex qua

orane quod creaium

pore, \\xc autcm quamvis pcr corpus ea quce sentit

*

Ms. vaiic.,.

sic Ms. Yatic. At

Am.

Er. et Loy.| insoliti benevoletuiatn.

m
percipiat,
in aninia est

LIBER IMPERFECTUS.
lanicn
Iluic conlrariic

230

sunl

ordinat. Justos ct faclt, et ordinat; peccalores auiein

in

tenebiw,

insensibililas quoeilani, vel si

mclius insen-

quantum peccatores

sunt,

non

facit,

sed oidinat
illos

sualUas dicilur, idesl nonsenlire, (luamvis inferanlur

lantum. Quippe

cum

illos

ad dcxteram,

ad

sini-

qwx

scnliri possent, si esset in il!a vila liix isia

unde
,

stram constituit, etquod

in

ignem sBtcrnum
Ila

jiibel ire,

sentitur.
sicut in
isla lux,

Neque hoc cuni

CLiecis

niinistoria dcsiint coi poris

:

ad meriloruin ordinem valet.

ipsas ct facit, et ordinat
;

species natuiasque

aut surdis

nam
;

in istoruiu aniniis

est

privationes anlcin specic-

de qua nunc agimus

sed inslrumenla corqiio

rum
dixit,

defectusque naturarum

non
el

facit,

sed ordiiuit

poris desunt.

Nequc

illo

modo,

modo

in

silenlio

tantuni. Dixit itaque, Fiat, Inx;

facta est lux.

Non

vox non audilnr, cum

cl isla

lux est in aniinn, cl adiiiliii

Fiant tenebia;
focit,

et facla;

sunt tenobnc. llofecil,

suiU corporis instrumenta, scd

inferlur.

quod senlialur
anima, quic

rum ergo unum

nebras.
Ita

allcrum non

ulrumqiie
cl te-

Non ergo

qui

iis

causis non senlit, carct isla

tainen ordinavit, ciim divisit

Deus

inler

luccm

luce; sed

cum

lalis

potenlia non est in

et ipso faciente pulcbra sunt siiigula, ct

jam nec anima

hibelur esse

dici solct,

sed tanlum vila, qualis pcr-

ipso ordiiianle pulclira siint oniiiia.

viiis et arboris, et

quaruincuaique

stir-

CAPLIT
rei, ct dies

VI.

2G.

Et vocavit Deus lucem diem,

et

pium

si

tamen eas

vel lalem

habero persuaderi ullo

tcnebras vocavit noclem. Cuin ct lux iiomeii

sil aliciijus

inodo potest, quas nonimlli

niniis erranles baM-clici (a),

,

rursuin, et tenebnc ct nox

utrumquc

sit

non solum
el

senlire pcr corpus, id cst viderc, audire

noinen, ulruinqueita dici oportuit, noinina rebus imposita csse, ul

illa

calorem ignemque discernere; sed eliam intelligere

et cogitationcs nostras nossc arbilrantur
alia quicstio
cst. Insciisibililas
:

res cui

nomen
non
est,

imposituin cst, ulicniin

alitor

lalioneni,

quc

alio

([uoque nomine,

polerat

sed de his
Lr;i'

ergo tenc-

cnuntiare'.

Et

ila

dictum

Vocavit

Deus lucem

hujus lucis, qua quidiiuid sentilur, cuin ipsam

vita quxlibet.

dicm, ut indifferenter etiam dici converse posset, Yocavit

vim senliendi non Imbet

Convenienter

Dcus diem lucem,

ci

el vocavii
si

noclem tcncbras.
ila

autem luccm hanc

recle
dici

dici

concodii, quisqiiis conccdit

Quid

respoiidebimus,

quis a nobis

quajril

lucem, qua rcs quceque

cst

manifcsla

cst.

Cnm
esse,

autem dicimus, Manifesluin

hoc canorum

Luci nonien impo..iiuin est dies, an diei noinen imposilum cst lux? quia ha;c diio utique, in quantum ad
rcs significandas articulata voce enuntiantur,
sunt. lloc niodo ctiam de aliis

manifesium est hoc dulcc essc, manifestum cst

frigiduii! esse, el

hoc

quod

forte liujus generis per

nomina duobus qnaMi potest

corporalcs scnsus atlingimus; bicc lux qua isla

nifesta sunt,

ma-

ulique inlus in anima csl, quamvis per

ila

corpus infcrantur quoe

senliunlur. Tcrlinm hicis

nomen impositum est nox, an nocti iinposinomcn leiiebra;? Et quidcin, ut Scripiura describit, manifeslum cst Incis nomen dictuin css(;
Tcnebris

lum

cst

genus

in creaturis intelligi [Otcst,

quo raliocinanmr.

Huic conlrariaj tenebra; sunl irralionabiiitas, sicut

sunt aniinse besliarum.
25. Sive eigo liiccm aitbercam, sivc sensualem cu-

cum
et

diem, et tenebrarum nonien dictum esse noctem. Qi>ia diceret, Deus fccit lucem, ct divisit iiiter IticeiM
tencbras,

nonduni de vocabulis agebalur

;

pofJea
sinc

adhibita sunt vocabula, dies et nox

cinn et

illa

jusanimalia participant, sive ralionalcm

et liomines habent, a

quam
in

Aiigcli

dubio vocabula

sint, lux et tenebra;,

res ali(pias siila

Deo fatiam primitus

intelligi; divisisse

rcriim

giiificanlia, sicut dies et

nox. Ergo hoc

accipicn-

natura bac senleiiiia vult

Deuin inopor-

ter lucem et tenebras, co ipso

tet accipi,
lucis,

quo lux

facla est,
ilise

dum men
tio

est, quia cnuiitiari alitcr

accepit, nisi aliqiio

non posset res quse nonomine; an potius ista voca?

quod

aliud est iux, aliud

privationes

accipienda cst ipsa distinctio

;

Non

enini

omnis lux

quas

in conlrariis lenebris

ordinavit Deus.
est
:

Non

dics, aut
tis

omnes tenebnc nox sed

lux et lcnebr* ccr-

enim Deuin

fecisse

tenebras dicluni

quoniam

inter sc vicibus ordinata; at([ue distinclu;, diei ct

species ipsas Deus fecit, non privatioiies.quo(; ad nihi-

noctis nominibus appellanlur. Onine quippe vocahu-

lum
El

perlinent,

unde ab

artilice

Deo

facla sunt oinnia

quas tamen ab eo ordinatas inlelligimus, ciim

divisit

dicitiir,

lum ad dislinctionem valet. Unde etiam nomen qu()d rem nolct, appellatum cst, quasi noiamen. Notet auleni, id esl distinguat et doctitanler

Dcus

inler litcem el leiiebras,

ne vel

ipsai pri-

ad discernendLim
iiiler

vationcs non baberent ordinem siium,

Deo cuncta

adjuvct. Fortasse ergo ipsuin divisisse

lucem

et

regenteatqiie adiniiiistraiite. Sicut in cantando interposiiiones silenliorum certis moderalisque intervallis,

tenebras, hoc esi vocasse lucem diem, et tenebras no-

clem, ut hoc

sil

ordinasse ista quod vocasse.

An

isla

quamvis vocuni privationes siiil, hene tamen ordiiianlur ab iis qui caniarc sciunl, et suavitali universa;
canli!en;c abquid

vocabnla significare nobis volunt

et

quam lucem

dixerit,

quas tenebras; lonquam

et divisit inter

si

diceret, Fecit

Deus

lu-

conferunt.

Et uml)ra;

in picturis

^em,

lucem nou

el tenebras; luccin
:

aulcm
alias

eminenliora quxque distingnunl, ac non spccie, S( d ordiue placent. Nam et viliorum nostrorum non est auctor Deus scd tamen ordinalor est, cuin eo loco
;

dico diem, et tencbras dico noctem

ne aliquam aliam

lucem

inlelligas, quae

sit

dies

et

ne aliquas

lenebras intelligas, quae non sint nox?

Nam

si

omnis

peccatores conslituit, et ea perpeli cogit quac mcrcnlur.

Ad hoc
facil

valel

quod oves ponuntur ad dexteram,

\xv, 33).

hsedi

autem ad

sinistrara {Matih.
;

Quxdam

ergo el

Deus, el ordinal

quu:dam vero tanlum

{a) Manichaei.

' Ms. valicanus omiuit fiuoque : et paulo post habet, poteral enmliare, ubi editi habuerunt, poteral enumerare. Locus profeclo a librariis fcedatiis, alque expiuictis hisce verbis, nomim rebus imposita esse, qua; liaud dubie e margine irrepserunt, emendandus huuc ia niodum utrumque Ua dici oportuit, ut illa res cui nomen imposilum est, ulique atio nomrne {non crdm aliter poterat) enuntiaretur.
:

831

DE GENKSI AD LITTEKAM,
El
sic

S.

AUGUSTINI
est.

2S2
Deus firmamenlum,
et

Iu\ dies possil iiUelligi, cl omiics lencbr.ic noctis no-

factum

El

fecit

el divisil

mine censcrentur,
vocavil Deits luceiti

lortassc

non opus cssct diccre, El

lcnebras vocavit noctem.

inler

aquam

quce eral sub firmamenlo,

inter aquain

diem,

ct

qv.w crat 'supra firmamcnlum. 1'trum aqiiaj talcs sint

27. Ileni
noctein. Si

iiuieri

polcsl queni dicni dical, cl qiiam

vull accipi

snpra nrinanieiitum, qiialcs sub (iriiianiento

bilcs? an quia illain

isla- visi-

islum diem

quem

solis ortiis

aqnam

vidclur significare, supra

inciioat, el claudit occasus,

solis

ct islam

noctem quae a
iiivcnio

qiiam Spiritus ferebalur, et

ipsain

cam

intclligebamus esse
lioc loco

occasii usquc

in

ortum tcnditur; non

muiidi inateri;iin,

li;ec

ctiam

firma-

quomodo

cssc poluerinl,

anlcquam

coeli

luminaria fa-

nienlo interposito discreia crcdenda est, ul inferior

sit

cla essent.

An

ipsa spatia liorarum

et

temporuin,
ita

matcria corporalis,
dicit,

supcrior animalis? IIoc cnim

cliam sine discrimine fulgoris alque umbra;, jam

vocari potuerunt? Et

firmamcnlum
sti

quod coelum posiea vocat. Coelccorporibus

alia

quomodo

in illam luceni ralioliaec

aulcm corporc
mcliora

nihil est in

melius.

iialein, si h;TJC significata cst,

aui sensualem cadil

Alia quippe corpora cceleslia, ct lcrrcslria; ct utique

ccjclcstia
:

vicissitudo, qua;

nominc

dici et

noclis sigDificalur?

(]uorum nalurain quidciuid transit,

possil vocari; scd cst

An non secundum quod

evcnit, sed
;

sccundum quod
sloliditas?

ncscio

qucmadinodum corpus
vis

polest evenire, ista insinuata sunt

lest error succedcre, et scnsui

quia el ralioni pc-

fortassc

qua;dam

subjecta ralioni,
:

qua rationc

qu;cdam

28. El facla csl vespera, cl factum CAPIJT Yll. esl mane dies unus. Non eodcm modo iiunc appcilatur
dies,

Deus verilasque cognoscilur

qu;\;

nalura, quia for-

mabilis est virlule alque prudcntia, cnjus vigorc co-

hibetur ejus fluctualio alque conslringilur, cl ob lioc'

quasi matcriaiis apparet, recie atjua diviniius appellala est;

quo cum diceretur, Et

vocavit

Deus lucem diem;

diei noctcs

sed co

modo quo
:

dicimus, verbi gralia, triginta dies

non locorum spaiio, sed

coeli

nierilo nalura; in-

habere nicnsem

hoc enim nomiiie

superius autem

quo-

corporeaj

corporci

'

ambilum excedcus. Et quovocavit, iion absurdc

coeluin esi,
ii.tei-

que includimus

ila dictus est dics, ut

illa

niam

coeluin

firmamcntum

a noclc sejungcretur. Itaque

cum

operalio dici per

dici;

ligilur qiiidqnid iiifia a;thereuin

in

quo

luccm gesta insinuarelur, consequenter factam

tur cssc vesperani, et factum csse

pacala atque firmata" sunl omnia, mulabilius csse el

dissolubilius.

manc

dioni

unum

Quod genus

corporalis malcri;c ante ac-

ul sciiicet sit unus dies a coepto die usque ad ccepluiH

ceptam spccicm

di.stinclioiieinque
est,

formatum, a

qiia

diem,

id esl a

mane usque ad mane,

qnales dies aii-

firmamcntuni nominaliim

fuerunt qui credeiewt

cculi

numeralis, ut dixi, noctibus appellamus.

facta est vespera, el lactum est

Scdquomodo mane? An lauta mora

lucem
et

has visibilcs aquas el frigidas superficicm

supcr-

amplccli. Et documeniuin adhibere conati sunl

tardilatc stella) unius de

de

temporis

fecit lucein

Deus,

cl divisit inler

septem vagantibus, quaj sutri-

lenebras, quanta

mora (enditur

dics luccns, id cst

pcrior esl caiteris, et a Gra!cis ^aivwv dicitur, ct

ginta annis peragit signiferum circuIiMn,
iit

non annumeraia nocle? Et ubi esl quod scriptum est, Subest enim tibi, cum voles posse {Sap. \n, 18), si
opus est Dco produclionc tcmporis, ut aliquid
cial?
pcrfi-

ob hoc

tarda

sit,

quia cst frigidis aqiiis vicinior, quaj supra

Qu;i; opiiiio ncscio

coclum sunl.

qucmadmodum
isla

possit

An

omiiia quidein

tanquam
iii

in

arto at(|ue ra-

apud cos defcndi, qui subtilissime

Niiiil

quxsierinit.

tione perlecla sunl Deo, noa

pioductione tcmporis,

aulcm Iiorum temere affirmandum, sed caute

sed in ipsa

vi

qua

illas

eliam rcs, quas noii stare, sed

omnia modesteque sunl tracianda.

50. Et dixit Deus, Fiat firmamenlum in viedio aquce
el sit

iransire ccniimus, slabilitcr eflicit?

Non enim

cl in

sermone nostro cum verba

cedant, credibile est
ila

alia iranseaut; el alia

suc-

dividens inler aqiiain

et

aquam. Et

sic factuin ett.

licri in

ipsa arlc,

qua opc-

Poslqiiam
adderc,

dixil, sic fucluin est,

fecit

quid opus cral riirsum

cl

rante stabiliter ariificiosa occurrit oraiio.

Quanquam

El

Dcus (irmameiitum,

divisit

itiler

ergo sine produclione temporis facial Dcus, cui subcst posse

aquam quw
xil

eral sub firmamento, el

aquam quK

erai su-

cum

voiet; ipsic tainen nalurai lemporalcs

lla

pru firmamenlum?

Nam cum
;

dixisscl superius, Et di;

moliis suos tcmponililcr peragunt.

dicluin est, Et factuest vespera,
el

crgo forlassc
esl

Deus, Fiat lux

,

ct

faclu est lux

:

non addidit rurest,

faclum
ila

manedies

sum

Et

lccit

Dcus lucem Deus

,

hic
sic

autcin postcaqiiain

unus,

sicut ratione
ila

prospicitur

ficri

deberc aut

dixil,.E< dixit
cst, et fecit

Fiat

et

factum

additum

posse, non
ipsa rationc

ul

fil

tcinporalibus tracialibiis. Nani ia

in Si)irilu

Deus.

An

hinc apparet noii oportcre lu,

operalioncm contemplntus Cbl'

Qui manet
:

cem
tiira

iliam inlclligi corporalcm

iic

cam

aiiqua crea-

saiicto, (jui dixil,

in

celernum crcavit omnia

iii

inlerposiia fccisse
:

Deus vidcatur (Deum auteni

coeli,

simul(Eccti. xviii, 1)

sed commodissime

iilo libro,

Triiiitalcm dico)

hoc vero firmamenium

quia

quasi

morarum per

inlcrvalla faclarum a

Dco

rei uin

digesla narralio csl, ul ipsa di^posilio, qu'.c ab infiriiiiorilnis

corporeum esl, per incorpoream creaturam accepisse spcciem formamque crcditur, utprius incorporeaj nalurai ralionabililer a vcrilate

animis cuntcmplalioiic

slabili

vidcri

iion

imprcssum sitquodcorfierei

poleral, pcr hiijusmodi oidinein scrmonis

exposita

poralitcr imprimeretur
el ideo

ui

C(3eli

firmamentum
;

quasi

islis

oculis ccriieretur.
Vtll.

CAP13T
lum
'

29.
et sil

positum

est,

El dixil Deus, Fial

et sic

faclum

Et dixil Deus, Fiat firmamendividens inter aquain

.\o
et

in

medio aquw,
,

aquam.

Edili, il objeclio.

sic einendauius

sed melius Ms. valic., el ob hoc. ad Ms. valic. Nam iu edills legebalur,

Ms. valic.

temporis tractibas.
esi, etc.

ipsam ratiotwm

operationm contemplatus

natura: corpore ca'U incorporei. 5 Ms. ^aiic, el firma.

253
est; in ipsa ralionaii

LIBER IMPEHFECTUS.
naturaprius faclum est' foriassc
redigi
;

25fi

quoniam summe unum

:

est omnis"formac prin,

unde imprimeretur corpori species. Cum autem addilum CAPUT IX.

cipium. Et appareat arida

est,

id est

spcciem visibilem

Et

fecit

accipiat, atque a confusione distinctam.

Etbene aqua
,

Deus firmamentutn , et divisit inter aquam qu(e erat sub firmamento , et aquam quae eral supra firmamentum; et
ipsa cooperatio
significatur?
in illa materia, ut corpus coeli fieret, forte varietatis causa, ul textus ser-

congregalur, ut appareat arida; id est

cohibelur

quod
Et
sic

fluitat

mare
:

ut

quod obscurum

est illustrelur.

factumest

etiam hoc fortasse in ralionibusinesl,

An

teileclualis nalurse prius faclura

ut postea

quod

raonis in fastidium

non

veniret, supra
,

non

est posi-

dicitur, Et congregata est

et

aqua in congregationemunam,

tum quod
lose

infra

positum est

et non oportet scrupu-

apparuit arida, non superfluo additum videatur,

esset
,

omnia

riraari ^? Eligat quis

quod potest

taiilum

cum jam dictum mus

nem
aut

Et

sic

factum est; sed ut post

ne aliquid teraere atque incognitum pro cognilo asserai; nieuiineritque

raiionalem et incorpoream operaiionem intelligerc-

se

liominem de diviis opcribus

etiam corporalem secutam.

,

quantum permiltilur quserere. 31. Ei vocavit Deus firmamentum

vocaiione superius tractatum est,
derari potesl
:

33. Et vocavit Deus aridam terram

coelum.
liic

et

congregatiofacit illa

Quod dc

aquai mare vocavit.

:

Adhuc nobiscum
Ergo
qu;ie

quoquc consi-

causa vocabulorum

non enira omnis aqua, marc;

tcrra.

non enira omne firmamenlum coelum est. Et vidit Deus quod bonum est. Et de hoc superius nisi quod non quod traclatum est retraclaretur
,
,

omne aridum,

aqua

csset, et

quiic arida,

vocabulis segreganduni

fuit.

Ipsam autem
Et

distinctionem alqne .'"ormationem fuisse vocationem

Dci,

euntdem ordincm video.

lucem quia bona
est
;

Nam

superius

Et

vidit

Deus

non absurde adhuc

inlelligi potest.

vidil
:

Deus

et post

deinde
et
:

sujjjiciliir, Divisit

quin
liuic

bomm
etiam

est.
illa

Et hic ipse ordo scrvatus est

quaj

quare

Deus
diem,

inter
et

lucem

et

tenebras;

vocavil

Deus

luce)n

jam
El

tenebras vocavit noctem

,

hic

aulem postquajn

CAPUT
bam

XI.

34.
et

tractala sunt, conferaulur.

dixit

Deus, Germinel terra

fieret

factum enarratum est

postea quau vocaium esl firmamentum ccelum

dicitur,

quod factum dicebatur, et lum

,

pabuli,

ferentem semen secundum genus stium

,

similitudinem

ligniim fructifertim faciens fructum,

El

vidit

Deus quia bonum

ita

est.

Quod
Et

si

non

fa-

cnjus semen

sit

in se

secundum suam

siinilitudinem.

stidii evilandi gratia

varialum est,
est.

iilud certe infecit

Postquam

facta sunt terra ct

mare

el

vocata et ap-

telligere

cogimur quod dictura

noraen iraposuit
,

Deus

probata, quod sa^pe diximus non niorarum inlervallis

onmia simul. Quare enira primo

est, et postea
;

ibi vidit

quia

bonum

accipicndum esse, ne ineffabilem opcranlis Dei facultatcm tarditas aliqua consequatur; non slatim,sicut

hic autem primo no-

men
quia

iraposuit
illa

et posiea vidit quia

differentia significat
,

bonum esl; nisi morarum intervalla non

in ipsis inveniantur

duobus diebus proecedcntibus

vespera,
et

subjicitur
:

Facta

est

factum

est

mane

dies tcrtius

sed adjimgi-

esse in operalione Dei

quamvis

lur alia operatio, Vt germinet terra herbam pabuli fe-

operibus

Secundum

auieni

morarura inlervallum
,

rentem semen secundum genus suum

et

et

similiiudinem,
sit

prius aliquid et posiea efficitur

sine quibus narratio

isla

Hgnum

fructiferum facicns fruclum, cujus scmen

factorum esse non potest quamvis sine his Deus

efficere poluerit.

in se

sccundum suatn simitiludinem. Quod de luce

illa,

Et

facta est

vespera

et

factum

est

et firmanienlo, ct aquis,et arida dictum

non
,

est;

non

tnane dies secundus.

Jam hinc
dixil

superius traclatum est,

arbitror.

enini habet lux successionis

propaginem

aut coeluiu
alia

el easdera rationes hic

CAPUT
reat arida.

X. Et

32. Et
sic

quoque valcre

de
appa-

alio ccelo

nascitur, aul lcrra aut

mare

maria

Deus, Congregenlur aquoi

et alias leiras gignunl,

qux

succedanl. Hic ergo di-

quoi sub cxlo sunt, in congreyationem

unam,

et

cendum

fuit,

ferenlem semcn secundum genus

et

suum

et

factum

est.

Hinc probabilius credi

,

simiHtudinem,

cujus semen

sit

in se

secundum suam

potest

aquam diciam esse superius sicut arbitrabamur, ipsam mundi materiara. Nam si universum aqua
,

similitudinem, ubi similiiudo nascentium proetereuntis

similitudinem serval.
33. IIa;c

oppletum erat

unde vel quo poiuit congregari

? Si

auiem omnia

ita

supra terram sunt, ut

eiconlinuenlur, ct
:

enim quamdam confusionem maierialem aquie nonaine appeilaverat, hsec congregatio accipienda est
ipsa formatio
,

ipsi terrae radicitus coliaereant, et

rursum quodammodo separentur

naturse sigiiificationem in
arbitror; quiaet
ruit:et
ista

propterea hujus

ut lalis

essel

aquse

spccies,

qualem quod

narratione servatam

nunc esse cernimus. Et

ipsura, appareat arida,

eodem
Et

die factasuiit,

quo terra appa-

positura est, lerrae forraatio

intelligi potest, ut lianc

lameniterum
est,

dixit
sic

Deus, ut terra gcrraiiiaret; et

haberetspeciera terra, quara cernimus. Invisibilis enim

et incomposila dicta erat,

iterum dictum

factum

est ;

deinde secundum
sic

cum adhuc
,

materiae species

superiorem regulam, posiquam diclum est, Et

jactum
est
,

deesset. Dixit ergo Deus

coelo est
ralis, ut
;

Congregetur aqua quoe sub

subjungitur ipsa exsccutio

El dedit terra
;

id est in

formam redigalur maleries corpo,

herbam
el

pabuli, ferenlem setnen

secundum genus suum

aqua

ista sit

quam

senlimus. In congrega-

lignum frucliferum faciens fructum, cujus semen in se

tionem

unam : vis ipsa formae conimendalur nomine unilalis. Hoc est enira vere forraari, in unum aliquid
*

secundutn suam similitudinem. Et iterum dicit, Vidit

Deus quia bonum

est.

Itaque et uno dieisla jungunlur,

sic

iaMs. vatic.

Edili, facta est.

et ileratis Dei verbis distinguuntur

aliis editio-

ab invicem. Quod

textu autemcuin nibus habet, covporulio. Ms. vatic, operalio. 3 Ms. valic, tiumerare : nec * minus apte.
[n

SicMn. ad niarginera.

de terra et raari propterea puto non esse factum,

quia magis harura rerum esl discernenda nalura,

quw

Sakct. August.

III.

(Iluit.J

\tzr,

m CENESl,
soluni
iii

S.

AUGUSTliM
lioncin ulcnlibus; ila

23G
vcro Deus

ciiin

oiianUir cl octiilanl, seininis succcssioiic propagaiiuir. Aii qnia li"ira cl inaic siiniil (icri polueriut,
11011

eam
An

fecit

anle cir-

cuiluin luniinariiiiii,

iil

vidcri nisi a paucis sano spi-

ralionibiis

crcaluia; spiiilualis, ubi si-

ritu et serciia ralionc

cl

iioii

possil?

iiitcr aliuni

dicm

inul oinnia fatla suiit, sed cliain in ipsa corporali nio-

aliam noclem divisit Deus, id esl intcr speciem

iniprimebat
illi

tionc

arbores vcro cl quacque slirpcs nasci non posnisi icrra

quam

informitati
;

et iiiformilateni

senl

in

qua gcrininarenl, pr.rccssisset

qu3c adliuc formanda reslabnt

et alia nox,

alius vero cst isto dies

aiiiin-

proplcrea

cl rcpelciuiiim erat
ilislaiilia,

jussuin Dci, ut facta

quorum
qua;

volveiitc coelo vicissitudo

signilicarcnlur

lanicn non alio dic facienda,

advertitur,

ficri

non posset
Et

nisi solis ortu et

proptcr quod radicibus terrsc afliguntur et continuanliir?

occasu

nninina

Sed quxri potest cur isUs Dcus non iinposuerit an prxtermissum est, quia mulUtudo eoruin
:

CAPUT
et in

XIII. -V- 38.

sint in signis et temporibus,

diebus, et in annis. Videlur milii

boc quod

dixil,

non sinebat? Vcruni ba:c qu;cslio melius poslea considerabilur,

in signis, planuin fecisse illud

quod

dixil, et in leinpo-

cum aniniadvertemusaliaquocnonvocavit
mane
dies

ribus; ne aliud acciperentur signa, et aliud lompora.

Dcus, sicul vocavit luceni, et coelum, ct tcrrain, et

niare. El factum est vespefa, et factum esl
terlius.

Haic enim nunc dixit tempora,qua; intervallorum dislinctione ternilalem

CAPUT
in
inier

XII.

incominulabilem supra se manere significant, ul signum, id est qiiasi vesligiiiin

aelernitaiis

56. Et dixil Deus, Fiant luminaria luceant super terram,

et sint in signis et et

tempus appareat.

Itcin

cum

adjnngit,

ei in
iit

firmamenlo

coeii, ut

dividaut

diebus, et in annis, ostendit qua; dixerit lempora,

diem

et

noclem;

temporibus, et
in

dies fiant conveisione

fixoruni

siderum;

aniii

vcro

in dicbus, el annis

et sint

in

splendorem

firmamenlo

manifcsU,

cum

sol signiferum circulum peragil; ob-

cali, ut

luceant super terram.

Quarto dic luminaria

et sint

scuriores autem

facta sunt, de quibus dicilur,

in

diebus

quid

rum

in suis

unumquodque vagoriiin sideorbibus facit. Non enim dixil, El mcnsiid

siciit

cum

crgo volunt tres dies transacti sine luminaribus? aut

cur
isla

bus, quia forlasse mensis annus est lunai;

diio-

erunl in dicbus,

si

eliam sine

islis

dies csse

decim
deris

IiinLC

anni,

annus

est ejus sideris

quod

<bc.iOo-jrc/.

poluerunt?
ris ct

An

quia evidcntius productio

illa

tempo-

Graci vocanl,

el triginla solis anni

annus cst

cjiissi-

morarum

intcrvallum motu istorum luminarium

quod *ai;wv

dicilur. Et fortasse ita ciim omiiia

disUngui ab hominibus potest?

An

isia

dierum

ct

sidera ad idein redierint, annus

magnus

peragilur, de

nocUum enumeraiio ad disUncUonem

Haturam quce
ut
facta

valet inter iliain

quo muIU multa dixerunt. An

certum
iler significalur

in signis dixit,
:

quibus

non

cst

ct eas quae faclae sunt

navigandi

in temporibus

au-

mane nominarelur propter earum

;

speciein
?

facta-

tem, velut est vernum tempus, et asias, et autumnus,

et

rum

vespera vero propter privalionem

Quia qiian-

hiems

quia et ista circumactu siderum varianlur,

:

tutn alUnet ad illum a

formosa sunt
dcficcre
,

quo facta quanlum aulein

sunt, speciosa alque

in ipsis cst
,

suasque vices atque ordinem servant

in diebus

au-

possunt

lem elinannis,

sicut

exposilum jam

esl,

accipienduinV
cccli ul

quia dc nibilo facta siint; et in quantum

39. Et sint in splcndorem in firmanienlo

ceant super terram. Supra

lu-

non
est,

deflciunt,

non

cst

corum matcri, qua} ex

illa facit

niiiilo

jam dictum

erat, F"iant tu-

sed ejus qui suinme est, el

ordine suo.

esse in ge-

minaria in firinamento

coeli,

ut luceant super terram

iicre et

cur pulamus esse repelitum?

coeli

An quemadn.odum
et similiiudinem
;

di-

57. Et dixit Deus, Fiant in firmamen'.o

ia ul luceant
:

luminacst sideinajiis

clum

est

de stirpibus, ut ferant semen, et

sit in eis
ila

utrum de

fixis

tantum dictum

semen, secundum genus suum

liic

ribus, an etiam de vagis?

ct

Sed duo luminaria

:

e contrario dictum est de luminaribus, Fiant el

minus
in

inler vaga

sidera numeranlur
oinnia,

quomodo
singulos

sint, id est fiant et

non gignant, sed ipsa

servalur.

sint.

Et

sic

cigo

firmamenlo

facla sunl

cum

faclum

est.

Ordo

ille

suos vcl globos vel circulos vaga singula quaquc possideaut?

40. Et

fecil

An

qiioniain

in

Scripturis ct coelos multos

in

inilium diei, et
Qiiid dicat
rebit.

Deus duo luminaria; luminare majus luminare minus initium noclis, el stellas.
diei, et

legimus et coelum, sicuU

hoc loco cuin dicitur

fir-

iniUum

iniUum

iiocUs,

mox appaQuidam au-

mamenlum
sub
qiia

coelum

',

iiilclligendum est

omncm

islain
';

Et

slellas

vero quod addidit, utrum perline.int

est.

a^thcrcam machinam dici qua; omnia sidera conlinet

ad inilium nocUs annon, ambiguum

lcm volunt hic
significari

puri et tranquilli aeris scrcniias viget, sub

qua

itein iste

aer turbulenlus et procellosus agilatur?

et

Ut luccanl superlerram,
Koniic
ei
jarii

dividant inler diem et noclem.

inter
et

lunam plenam esse primitus factam, qiiod plena luna initio nocUs assurgit, id est moxpostsolisoccasum. Sedilludabsurdum esl, uinon
a prima, sed asexta deciina vel quinla decima numcrandi suinamusexordium. Necillud moveat, quod pcr-

Dcus diviserat
,

lucem

ct tencbras,

vocaverat liicem diem

lcnebras vocavcrat no-

clem? ex quo apparci eum

visisse
:

inler

diem

et noclcin di-

fectum

fieri

debuerit luminare quod factum est. Oinni

quid

sibi

bus,

et dividatit inter

nunc vult quod dicilur de luniinaridiem el noclem? An ita nunc fit

sit

eiiim dic perfecta est; sed ejus perfectio ab

hominibus
opposita
illo

isla divisio

per luininaria, ut hominibus nota

cUam

cum fuerit. Nam eUam cum

non videtur,
iiisi

ex contraria parte
illo

soli

constituta,

quoniam sub

sulis carnalibiis oculis

'

ad rcruin isiarum conlcinpla-

esi, videlur finiri

sed etiam tunc plena est; quia ex

* sie in

Ms. valic, coelwn el firmamentum. Ms. valic. At in edilis, substantia continel.

alia parteilliistratur,

nec videri potestabiis qui subler

suni, id est teriani incolunt.

Quod non

paucis verbis.

257

LlBEIl

IMPERFECTUS.
ubi venlus adeo nullus cst, ut in verlice
lis,

238
Olympi raonperhiDeaiitur,
iisqui

sed subtilibus disserlaiionibus et quarumdani figuraruni visibilium demonstralioiie doceri polest. 41. Et
posiiit illa

qui spalia hujus humidi aeris excedere dicitur,

liiieraj in

Deus

in

(irmamento

coeli,

ut luceant

quaedam
et post

pulvere solere

fieri

super terram.

Quomodo
dicit,

dixit,

FiflnMn ^rmaHien(o;et
et

quomodo nunc
sita,

Fecil

Dcus luminaria,

posuit

annum iniegraj atque illa'sae inveniri ab solemniter memoralum moniem ascendebant.

mamenlura
coeli in

in firmamento; quasi extra sint facla, et post ibi

po-

45. Quapropler noii absurde existimaii polest

divinis Scripturis

fir-

cum jam

diciura

sit

ut ibi fierent?
ila

An

hinc etiam

usque ad \\C

atque etiam significatur, non

Deum

fecisse ut

ho-

spatia vocari, ut et

ille

aer Iranquillissimus et sinccris-

mines solent, sed ila narratum ut bominibus poluit scilicct ut apud homines aliud sit, fecit;aliud, posuil:

simus ad lirmamentum perlinere credatur. IIoc enim

nomine firmameiUi,

ipsa tranquillilas el inagiia pars

apud Deum autem utrumque idem

ponit,

sit,

qui faciendo

rerum
bus

significari potest.

Unde ctiam
:

illud dici pluri-

ctponendo

facit?
et

in Psalmis evislimo

El verilas

lua usque

ad
fir-

42. El prwsintdieiacnocti,

dividantinterdiemetno-

nubes {Psal. xxxv, G;

et lvi,

H).

Nihil est

enim

clem. Dictum eral iniliumdiei, et initium noclis,

quod hic
illud,

jnius et serenius veritate.

Nubes autem sub

ista siii-

exponildicendo, prwsintdieict

nocti.

Ergo initium

cerissimi acris regione concrescunt.

ligurate

Quod quanquam

principaum
esi inier
nihil
illa

inlelligere

debemus, quia

et in dic nibil

diclum accipiatur, ex his tamen rebus scri-

quce videntur sole excellentius, et in nocle

ptura est, quae habent ad hoccquamdarasimililudinem;

ut corporea creatura constanlior et purior, quac a

hma vel stellis. Unde etiam illa ambiguitas jam non

ct

sum-

moveat,

credamus

stellas sic positas, ut

ad initium
vidit

mitate

coeli

usque adnubcsest, veritatis figuramrecte

id est

noclis, id cst principatuni perlineant.

Et

Deus

habere videatur,
procellosum
et

usque ad aerem caliginosumet

volatilia volantia su-

quia

bonum est. Idem ordo servalur. Meminerimus sane

isla

huraidum. Ergo

quod etiam
rit.

Deus non vocaverit,

cum
;

dici

potue-

per lerrain sub firraamento

coeli,

convenienter sunt
iste

Et vocavit Deus luminaria sidera

est.
est vespera, et

quia non

omne

aquis atlributa; quia non inconvenienler aer

iiominatur. Hinc eliara inlclligi datur de aere

aqua
diisle
fir-

luminare sidus
43. Et facta

factum

est

_.- mane dics quarsolis

niliil

tus. Si dies istos considcres,

quos ortus

occasus-

quomodo vel quando sil factus, quia aer nomine aquarum tenetur, ille autcm nomine
ctum
csse,

que

dislinguit,

non

iste

quarlus, scd forlasse primus

mamenii; atque
est.

ita

nullura

elementum proctcrmissum

est dies; ut eo

tempore putemus orium esse solem,

quo

factus esi, et

donec coetera sidera

fierent, occi-

46. Sed forlasse quis dicat, Si eo quod dictum est,

Sed qui inteliigii et solem ahbi esse, nox est, et noctem alibi esse, cum sol apud nos nos est, dierum islorum enumeralionem subliraius indadisse.
gabit.

cum apud

Congrcgetur aqua, inlelligimus aquara esse factara ex

illa

confusione materise, hanc autem congregaiionein

appellavit Deus; quoraodo ibi
intelligere factum,

mare
aerem
si

possumus hunc
etiain

quod mare non dicilur,

in

CAPUT
replilia

XIY.

44.

Et

dixit
et

Deus, Ejiciant uqua:

super
quoe

aqua dici polest? Quamobrem mihi videlur

eo quod

animarum vivarum,
coeli.

volatilia volanlia
sic

dictura est, appareat arida, non solum spcciem terru;,

terram sub firmamenlo

Et

factum

est.

Ea
;

sed etiain hujusaeris crassioris esse insinuatam. Per

natanlia sunt animalia, rcpiilia sunl appellat;)

quia

pedibusnon ambulaal. An quiasuntaliaquaisubaqua

in lerra repunl?

An

sunt penuaia
alii

in aquis,

sicul pi-

hunc enira terra illuminatur, utperspicua nobis sit. In uno ergo verbo, quo dictum est, appareat, inlimata sunt omnia sine quibus apparere non posset; idesl et
species ejus, et nudaiio ab aquis, et aeris superfusio,

sces qui squamas habeiit, vel

qui non habent, sed

lamen pennis niiuntur? Qui ulrum inler volatilia hoc

loco numerandi sint, dubitari poiest.
latilia

perquem
mittilur.

in ea

lumen a superiore raundi parte trans-

Nam

et ipsa

vo-

An

polius in eo

quod scriptum

est,

Congre-

cur aquis tribuerit,

non

aeri,

nonnulla quaestio

getur aqua, species hujus aeris

iste aer

commendatur, quia cum

videtur efficere
,

est.

Non

eiiim has aves lantum hic accipere possumus, lamiliares sunt, quales mergi, et aiiales,

condensalur, hanc
in

aquam
mare

quibus
el

aqu.-fi

Coactionem iiaque

densitatem

congregaiionem
fieret; ut id

quaecumque hujusmoJi.

Nam

si

de his lanlum dixisde

aliis

aquae fortasse appellavit, ut

quod

set,

non prailermitteret

alio loco

avibus di-

non congregalum,
aqua
sit,

id est

non spissalum superfertur,

cere, inler quas nonnullye usque adeo ab aquis remotai

Bunl, ut ne bibant quidera. Nisi forte istum
ris

quce aves volantes possit sustinere, ulrique

aerem

ler-

iiomini accommodata, ut vocari possit el aqua subiilior, et

coniiguum, quoniam se
testatur,

mis noctibus rore

humidum etiam aquam vocavit,

est,

serenissi-

aer crassior. Sed quando qua^ritur cur

sil

iste

quia el in

factus,

non

dicitur.

An

forte

verum
illo

est,

quod quidam

nubem

cogiiur.

Nubes autera aqua

quod onines

volunt, humidis exhalationibus maris ctierrae hasau-

sentiunt quibus contingit in montibus inter nubila,

vel etiam
in

ras effici ita crassiores aere

ut gestandis volatibus

superiore ac liquido,

carapis inler nebulas ambulare. In hoc

avium

sint

accommodatse

ita

quippe aere volare aves dicunlur.

Nam

in illo subli-

porro leneriores

iis

aquis, quibus corpus abluitur, ut

siccaj

miore aique puriore, qui vere aer ab omnibus appellalus esi, necjueunt
:

earum comparatione

atque aeriae sentiantur? Et

non enim earum pondus tenuitale

quia de lerra et raari jam dictum erat, quid opus erat

dicere de exhalationibus earum, id est aquis avium,

siia sustinet. In illo

autem neque nubes concrescere

asseruniur, neque aliquid procellosum existere : quippe

cum

illum

aerem purissimum

et tranquiliissimum fir-

859

DE GENESI,
altributum inicllexeris
iicquu dc foniibus el fluminibus diclum
facla sint.
,

S.

AUGUSTINI
quia

.^^
El hic
sicut in ca;leris
locis inlelli-

mamenlo
47.
esl

bonum

est.

Nam
ct

gendum.
50. Et benedixit ea
mini,
et
,

quomodo

Qui cnim scrupulosius

ista

dicens

Crescite, et muliipHca-

quxrunt

disserunl

aelhcreo supcrlapsu dc niari

dulccin invisibililcr dicunt cxlralii vapdrem, his videlicet

ascensionibus quas nulio

:

modo
alquc

sen(irc
ila

possu-

nius

inde conglobari nubes

tcrrani

im-

bribus madefactam aiilrisoccullioribus instillareatque

insuiiarc lanium, qiiantum coacluia et pcr divcrsos

volalilia multipHcentur super terram. Boncdiclioncm ad fecuiiditatcm valere voluit, quae in successione prolis apparct ul ea benedictione, quia infirma el mortalia creata sunt, genus suum nascendo custodiant. Sed cum etiam
; el
,

replele uquus maris

stirpes
,

tramilcs lapsuni erumpat in lonles, sive parvos, sive

nascendo tencant similitudinem prxtereuntium eas non benedixit ? An quia sensu careiit
,

cur

qui raiioni

gignendis fluminibus idoneos. Cujus rei docuinenla

esse volunt
,

vicinus cst?

Non enim

vacat forlasse, quod secunda

quod marinarum aquarum decoctarum

persona utitur Deus

lia

vaporsinuato coopcrculo cxccptus, hiimoiem dulccm

gusianlibus exhibcl. Et omnibus fcrc manifcslum est

in bencdicendo, nt hxc aniraancompellet quodanimodo tanquam audientia dicendo, Crescite, et mulliplicamini, etimplete aquas maris; nec

diminulos fonles inopiam sentire pliiviarum. Allestatur et divina historia

,

tamen

iii

cum

Elias
,

tempore

ariditaiis
,

nis venilur

eadcm persona usque ad fiiiem benedictiosequilur enim Et volatilia multiplicen:

imDrem

poscerct

jussit

enim

cum
'

ipse oraret

ut

tur super terram;

non

dixit,

Muliiplicamini super

puer suus ad marc allendcrel; undc

perpii v'<m nubeculaui, pluviam Regi
nuntiuvil
,

cuiii

videretoriri

lerram. Nisi forlc

lioc ipso significalur

sensum ani-

soUicilo adcsse
(III

manlium non adeo vicinum csse

possit accipere compellantem
,

raiioni, ut perfecte

qua

mox
et

eliam fugiens irrigalus est

dicit
:

sicul quae intelligunt

Reg. xviii, 45, 44). El David

vocas

Domiiie, qui adlerroi

atque

uli

ralione possuut.
esl
sic.

aquam
V,

maris,

effundis

eam super faciem

sivc islis

51. Et factum
evigilarc debet,

Hic plane quivis lardus

isti

(ExAmos
de
aliis

8,

e!

ix, C). Qiiapropler

,

mari nominalo,
roriieris,

ut inlelligat quales

dies

jam enume-

aquis superfluc diccrct

renlur.

Cum enim

ccrtos

seminum numcros Deus

qure tenuilale auras volantibus avibus pra;benl, sive

fonlium ac fluminum

si

el

illa^

cxlialationibus iiunt,

et ista; reciprocis imbribus,

quos terra sorbet, ema-

animanlibus dcderit, servantes miram certo ordiiie * constantiam, ul certo dierum numero, pro suo quoque geuere, el concepta utero gerant et edita ova
,

nant.

calefaciant

CAPUT XV.

48. Ejiciant
voluit,

aqua

replilin

anima-

servalur

cujus naturre instilutio Dei sapientia conquce tcndit a fine usquc ad fiiiem
;

forliter

rum vivarum. Cur additum est vivarum? An possuiit esse animx, nisi vivanl? An islam manifesliorem vitam coinmendare
lieiilibus
,

et disponit

omnia suaviter {Sap.

'

viii, 1)

quoinodo

uno die
et parla

polueruiit et concipere, et utero gravescere

quoc
^

iiiest

animalibus sen-

vaporare

atijue nutrire

ct implere
? lla

quoiiiam slirpes

ca careul? Kt volalilia
coeli.

maris

et multiplicari

super terram

aquas enim subjun-

volantia super terram sub firmamento

Si volatilia

gitur, El sic factum est;

non volant
perlinere
lalilia
ille

in illo purissimo aere,

ubi nulla nubila

oriunlur, hinc maiiifeslum cst ad

;

nrmamcnlum
factum
esL.

euni

quia sub firmameiilo

toeli dicluui cst sic

vo-

ante vesperaj adventum. Scd nimirum cum dicit, Facla est vespera; materia informcm commemorat cum autem dicit Factum est mune; speciem, qux ipsa operatione impressa
: , :

cst

volarc super

terram. Et

Ordo

scrvatur. Idcoque subjuiigitur sicut in caclcris

enim post operationem irausactum diem concludit. Non tamen dixit Deus, Fiat vespera
maleiiaj
^

manc

excepla lucc, quae prior facta cst.

vel, fiat
,

inane

comniemoralio est enim rcrum factaet

49

Et

fccit

Deus

cetos macjnos
,

et

omnem animam
secundum

ruin brevissima, significatis per vesperam

mane
dj-

animalium repentium
genus eorum,
el

quw

ejecerunl aquce

malcria et specie

qus

utique

Deum

fecisse
,

jam

omne

volatile

pennatum secundum ge-

ctum
noclis

erat

cum ipsum defcctum tamen

id esl

cum

vus suum. Mcmiiierimus sane secundum suum genus,

de
tur

iis
:

crcaluris dici, quce scminali propaginc reparan-

nain de herbis jam hoc, ct de arboribus dictum

et ad nihilum tenditur, si hoc nomine recte insinualum putamus, non dixerit facluin scd lamen ordinatum a Deo, cum ait supe,

de specie ad materiam

est.

Et omne

volatils

pennatum. Cur additiim csl pen-

rius

Uivisit

Deus

inlcr

lucem

et

tenebras
,

ut vesperae

natum? An polcst esse volalile quod pcnnas non liabeat? sed si potest numquid hoc genus fecii Deus
,

vocabulo significctur informis inateria

qux quamvis

ex

niliilo

facta est

esl

'*

tamen

ct

habct capacilatem

quandoquidem

non

invcnilur ubi

sit

faclum

an

omnino

potesl

quidquam volare
,

sine pennis? N.im ct

,

specicriim atquc formarum. Accipi eliam potest tencbraiuin nomiiie ipsum omnino niliilum, quod non
fecit

vesperliliones, el locustae

et

muscx
,

el

si

quid liucarct.

Dcus,

ct

unde

jusmodi est quod plumis careat

pcnnis non

inefl^abili

bonitate

quKCumque facere pro sua dignatus est, cum sit omnipotens

fccit
,
,

Sed pennatum addilum

nius
;

csl, ne solas aves inlclligore,

qui etiam de nibilo tanta fecit.

52. Et facla est vespcra
'

quoiiiam pisccs pennali sunl

et supcr lcrram
;

et

factum

esi

mane

dies

volaiit infra

aquas

ideo non diclum csl, aves

sed,
atic, certa ordinatione. /bm-e. Mss. vapoiare, id est calefacere, ut a- ua ' Ambr., hb. 4 Uex., capp. 3 et 5. 3 Ms. \aiic., itaenim, omissa voce, mane. * Ms. V atic, facta esi Uimen ; nec
A
'

Ms.

volantia gcneraliter et volatile pennatuni. Et vidil Deus

*

Ediii,

* bic

Sic Ms. vatic. At editi, et sollicito. Mi. vatic. Al eUiti, slipites.

habeiur secundo,

cs/.

841
quintiis.

LIBEU IMPERFECTUS.
Hic postqiiam dixit
,

242

Et

sic

faclum

est

non
f;irl.i

ila

in

seipso denionstrarelur ea qua; Filiiis dicente

facit
,

subdidit siculi solet exsecutionem, quasl ileruni

siut
;

Patre

eliam ipsiim Patrem facere

ut

qnod

in

jam

enini superius dictum erat.

Ncc

e;i

I)eiiedi-

caitcris dicebalur, Fiat, et factum cst, hic expoiinlur,

clione, qu3e ad gignendam prolem pertinel,

iiova natura fabricabalur;

aliqua

non separalim
iiein
,

fiiissc

diclioncm et sep.Talim elTeciio-

sed quce facla orant pcr

ilbid di-

scd ulrunique simiil, cuin hic dicitur, Facia-

successionem, conservabantur. Et ideo nec

mus

ctum

est

Et vidit Deus qnia bonum esl

jam enim
et

57. Et dixit Dcus, Faciamus Itominem ad imaginem

res ipsa placuerat, quai lanlum servanda erat in ieli-

simililudinem nostram. Omiiis imago similis est ei

;

Lus. Nihilhic itaquerepelilum cst, nisi quod

ait

Et

cujus imago est

alicui
,

ncc tamen omnc quod simiic est

:

faclum
raane
:

est sic

siatinique subjeclum de vespcra ct

etiam iniago est ejus

siciit in

spcculo et pi;

quibus nominatis, iransacla opera de informi

,

ctura, quia imagines suiit, eliam similcs snnt

aller ex altero

tamen

si

materia et specie quae impoiiilur

cst. Nisi forte aliquid

significari

dictum

natnsnon

est, nullus

eorum imago

al-

melius atque sublimius occurrit

lerius dici polest.

expriiiiilur.

Imago enim

tiinc cst,

cum de

aliquo

quserenlibus.

Cur crgo, cuni

dicluin esset, ad imaginem,

;

55. Et dixil Deus, Ejiciat terra

animam vivam
,

se,

additum

est, ct siniililudinem

quasi possit esse imago

cundum suum genus

genus. El factum

quadrupedum
,

et

serpentium

et

dissimilis? Snfficeret

ergo ad imaginem dicere.

;

An

besliarum terrce secundum genus

est sic.
;

et

pecora secundum

aliud cst simile, aliud similitiido

sicut aliud esi caslus,

Cum

dictum fucrlt nnimam,

aliud caslilas; aliud forlis, aliud

foriitudo

nt

quemsunt
:

cur addilum

sit

vivam

ct quid sit

secundnm genus
et

et

admodum quxcumque
fortia
ita
;

suiit

forlia,

lorlitudine

de soUla conclusione qua dicilur,

sicut superius tractalum est
,

factum

est sic

et

quoecumque sunt casla,

caslitatc sunt casta

consideranda et accipi-

enda sunt.
stiarum
celur;

Cum

aulem

in latina

bngua nomine besignifi-

omne

irr;ilionale

animal generaliler
,

quxcumque sunl similia, similitudinc sintsimilia? Non autem imago nostra salis proprie dicitur similitudo noslra esso, cum tamcn propric dicatnr similis
nobis esse
:

iiic

liimen distingucnda; siinl species

ul qiia-

nt

ibi sit

ea simililudo

qua similia sunt

dritpedes

accipianins
;

omnia jumenla

serpentes

quxcumque

similia, ubi est et caslilas,

qua

c;isla sniit

omnia repenlia

beslias vel feras, oniiiia quadrupcdia

,

quxcumqiie sunt

casta. Castitas aiilem nullius parti-

indomita; pccora vero

quadrupcdia qua; non ope-

cipalione casla est, sed ejus parlicipationc sunt casla

rando adjuvant, sed dant aiiquem fructum pascenttbus.

qu;ecumqiie casta sunt. Qua; utique in Dco est, ubi

est etiam
illa

sapicntia, quae noii participando sapiens

CAPUT

XYI. U.
et

Et

fecil

Deus

bestias terrw seet

est,

sed cujus participatione sapiens est anima quaesimililiido Dei,

diciliir
siinili-

cundum genus,
serpenlia terrw

pecora secimdum genus,

ileralio

omnia
di-

secundum genus. Hx'C

fecit

quod
,

cumque sapiens cst, Quapropler ctiain proprie per quam facla sunt omnia
,

clum

est

Et
;

Deus

cum jam dictnm

esset

Et

tudo; quia noii parlicipatioiie alicnjus simililudinis

similis est, sed ipsa est

factum

est sic

deretur. Sane hic

ficata

secundnm superiorem regulam consipecorum iiomine omnia pulo signiquLC

prima simililudo, cujus par-

ticipalione simiiia sunt,

qua;cumque pcr illam

fecit

esse

qiiadrupcdia

sub
:

cura

hominum

Deus.
58. Exposilio crgo fortasse est,

vivunt. Et vidit Deus quia bonumest

solile accipien-

quod addilum
,

est

dum.
55. Et dixit Deus
et
,

ad simiUtudinem

cuin jam dictum essel

ad imagl,

Faciamus liominem ad imaginem

liic

nem
ila

ut ostenderetur

eam

quoe imago dicta est

non

simiiitudincm noslram. Et

animadvertenda quxanimaiiiium.
,

similcm esse Deo, quasi alicujus similitudinis par-

dam dem

el conjunciio, et discreiio

Nam

eo-

licipanlem, sed hanc ipsam csse simililudincm, cujus

pariiciparent

die faclum

hominem

dicit

qno
;

Ijesiias.

Sunt

omnia quae dicimtur esse

,

similia. Sicut

enim simul omnia terrena animanlia

pter excellentiam ralionis,

et

tamcn pro-

ipsa est et castilas

cujus participalione cast;c sunt

,

ginem Dci
de
illo

et

secmidum quani ad imasimilitudinem efficitur bomo, separatim

postquam de
est,

animse; et sapientia

cujus parlicipatione sapientes

sunl animae; et pulchritudo, cujus participalione pul-

dicitur,

ca;leris lerrcnis
vidil

animan-

chra sunt quaecumque pulchra sunt. Si enim lanlum

similitudincm diceret, noii signi(ic;iret ah ipso csse
geiiitain
:

libus solite

conclusum

dicendo, Et

Deus quia

bonum
56.

est.

si

autcm tantummodo imagincm diceret

ab ipso quidem genitam, scd
noii .signifisi-

Considerandum ctiam

illud, qiiod in c.xteris

Iioc

significarel

non

dixit

Deus, Faciamus; ul

quoquc modo vo-

carct

ila

similem, ut non taiilum similis, sed ipsa

niiiil

luerit Spiritus sanctus liunianai nalurai insinuare pr.e-

militudo essct. Ut aulem

ct
niliil

castius ipsa caslilale,

,

slaniiam. Cui autem nunc dictum est, Faciamus, nisi

cui dicebatur in ca;teris, Fiat ? Oinnia
facta sunt
,

sapienlius ipsa s:ipienlia

et niliil piikhrius

enim per ipsum

(Joan.
,

ipsa pulchritudine; ila nihil similius ipsa similitudiiie

dici,

et sine ipso

faclum est

niliil

5).

aut cogitari, aui esse omniiio potest.

Undc

intel-

Sed quid putamus

aliier dictumesse, Fiat nisi ut ipse facereljussuPalris; et aliter, Faciamus, nisi ut

ligitur ita Patri esse

similem simililudinem suam, ut

ejus naturam plenissime peifeclissimeque impleat.

59.
valcat

ambo

pariter facerenl?

An

oninia

qtisc facit

Pater,
est,

per Filium

facit, et ideo

nunc Faciumus dictum

Quantum aulem ad speciem rebusimponeiidam Dei similitudo, per quam facta suntomnia,
cogilaliones altissime superet

ut ipsi horaini, propter qiiem Scripiura ipsa facia cst,

quanquam hiimanas

. 4

a
licet

DE GENESl,
tamen iitcnmquc arbitran;
naluram, sive qnx
si

S.

AUGUSTINI LIBER IMPERFECTUS.

ad similitudincm Dei faclum credatur
;

241
nt

coiisideremus

quemadmo-

omncm

senlienlibus, sivc

quxra-

liocinanlibus occurril, siinilibus inter se partibus ser-

dum a Palre illa similiUKJo non avcrliliir, ila corpus humanum a cujIo non sit aversuni, sicut aliorum corpora animalium avcrsa
suiit,

Tare unilalis

effigicm.

Nam

cx sapieniia Dei sapicn-

quia

prona

in

alvum
acci-

les voeanlur animae rationales, cl ullerius

iion porrigilur
:

hoc nomcn multo mi,

prosternuntur. Sed tamen hoc non omni

modo

nam

neqiie ulia pccora, cl

,

picndum
potest

cst

iiam coipus nostruin a coelo

plurimum
est,

aquam vcl niis lerram sapienlem possumus diccre, quanquam per ipsam Dei sapicnliam sint eliam omnia hxc in quanarbores
,

aul igncm

vcl

acrem

vcl

differl; in illa

vero simililudinc

quiie Filius
illi

non

quidquam esse dissimile Quoniam similia qua;cumque alia

dissimilia ex aliqua parte sunt
:

cui

similis est.

sunt, inter se eiiam

ipsa vero simililudo

(iini

sunl. At vero similes inier se et lapides dicimus,

cl animalia, el
giilis

homines,
,

et

Angelos.

Jam vero
aquam

in sin-

non

est aliqua

ex parle dissimilis. Paler lamen

:

Pa-

rebus, el terram
ficri

eo quod similes inter sc hasit

;

tcr cst,

ncc Filius aliud estqiiam Filius

quia et

cum
est

beal paries suas,

ut terra

et

qualibet

dicitur similitudo Patris,

quanquam oslendat
,

nullani

qiioquo partc similem esse CGCleris p;irlibus, ncc aliter

intervcnire dissimililudinem
Paler,
6\.
et
si

non tamen solus

(a).

aquam

esse poluisse; ct quanlumlibetaeris,

si

caetcro
;

Iiabet
dixit

'

similitudinom

essct dissimiie, nullo paclo

ignis lucisvc parliculam
,

acrcm essc poluisse

sit
*
:

et

El

Deus, Faciamus hominem ad imaginem

eo qiiod non

dissimilis

similitudinem nostram. Satis quidem quaj superius

rcliquis parlibus, fieri ut sit

quod

est

ita

dc uno-

dicta sunt,

secundum
et

id

exponunt ha;c verba Scri-

quoque lapidiim

vel

arborum vel corpore

cujuslibet

plursc, in quibus lcgimus dixisse

Deum, Faciamus ho-

animaiilis disccrni el intelligi polcsl,

quod non solum

minem ud imaginem

similitudinem nostram, ut simi-

cum

aliis sui

generis rebus, sed in scipsis singulis non

litudo Dei ad qiiam faclus cst

homo, ipsum Dei Vcr:

essenl, nisi parles inier se similes habcreni. Et lanto

est pulclirius corpus,

bum, hoc
Palri.

cst

unigenilus Filius accipi possit

sit

noa

quanlo similioribus inter sc

so-

ulique ul ipse

eadem imago

et simililudo
,

acqualis

parlibus suis conslat.

Jam porro animarum, non

amicilia similibus
^

Esl tamcn el

homo

iniago Dei
:

sicut apertis-

lum aliarum ciim

aique virtutes,

aliis

conlil; scd ctiam in

siiie

moribus unaqnaque anima similes actiones

simc oslendit Aposlohis dicens

bet velare capul,

Vir quidem non de(I

cum

sil

imago

et

gloria Dei
lacla,
;

Cor, xi, 7).

est qiia-

quibus constantia esse non potest,

Sed
lis

haec

imago ad imagincm Dei

illi

non

beatam vilam indicanl. Similia vero omnia h;cc, non autem ipsam similitudinem possumus dicere. Quapropier,
si

et coaiterna

cujus imago esl

peccasset.
Ille

nec esscl, etiamsi

esl po-

nunquam omnino
lius
in

autem sensus
,

rebus inier se similibus universilas consiat,

,

his

divinis

vcrbis

eligendus

ul

idco no

ut singuUie sint quidquid sunt

versilalcm compleant,

et

omnes ipsam uniet condidit et gu-

dictum inteiligamus singulariler, sed

ciamus hominem ad imaginem
qiiia
et

pluraliler,

Fa-

quam Deus

similitudinem nostram;
Filii
,

Lernat; per similitudinem cjus profeclo, qui condidit

omiiia, superemineiilem alquc incoinmulabilem el in-

non ad

solius Paliis

aut solius

aut solius

Spiritus sancli,
faclus est
iwius

sed ad ipsius

Trinilalis
ila est

imnginem

conluminabilem

*"

talia lacta

sunt, ut similibus inler

homo. Quae Trinitas

sit; ita esl

Triniias, ut

sc parlibus pulchra sint, ad ipsam tamen simililudi-

Deus

unus Deus,

ul Trinitas sit.

Non

jicm omiiia non faclasint, sed sola substantia ralionalis

:

eiiim ait Filio loquens,

Faciamus hominem ad imagi-

quare omnia per ipsam, scd ad ipsam non

'.

nisi

nem tuam;
ail,

aut, ad
et

imaginem

meam

scd pluraliler
:

aniraa

ad imaginem

simililudinem nostram

a qaa plu-

CO. Ralionalis itaque subslaniia et per ipsam facia

est, et
sita.
iiisi

raliiale Spirilum

sanclum separare quis audeai? Quoc

tres dii
,

non enim est ulla natura interpoad ipsam Quandoquidem mens humana (quod non scnlit,
:

pluralitas,

quoniam non

sed unus est Deus

ideo inlelligendum cst poslca Sciipluram singulariler

intulisse, alque dixisse,

cum

purissima cl beaiissima esi) nulli cohairel

quae similitudo et imago Palris et

Et

fecit

Deus hominem ad ima-

nisi ipsi verilali,

gincm Dei

ul

non

sic accipialur,

lanquam Dcus Pater

:

sapieniia dicitur.

Recte igilur secundum hoc quod in-

ad imagincm Dei, hoc

cst Filii sui

est,

alioquin

quomodo
,

lcrius et principale hominis esf, id esl

sccundum menet si-

verum
ad

esl,

quod diclum

ad imaginem noslram

si

tcm, accipitur, Faciamus hominemad imaginem

tiiililudinem nostram.

Filii solius

imaginem
ait

factus est

homo? Ac

pcr hoc

Ex

illo

enim qnod

in horoine

quia vcrum cst quod

ila

Deus, ad imaginem nostram

principatum tenet, quod

tus est

eum

disjungit a bclluis, to-

diclum

est, Fecit

Deus hominem ad imaginem Dei,

,

homo

scsiimandus. Cxtera in eo
,

suo genere pulchra sint

quanquam in tamen cum pecoribus comfigura

tanquam diceretur ad imaginem suam

Trinitas.

quod

cst ipsa

miinia sunt, ac pcr hoc in homine parvipendenda. Nisi

forie

02.

NonnuUi aiitcm putant idco non rcpetilam

dictiiin
,

si-

quod ad inluendum coelum

humani cor-

mililudinem, nequc

El

fecit

Deus homincm
auiem

poris erecta est, valet aliquid eiiam ut corpus ipsum

Ms. vatic, universUatis. Editi, quod non est. Abest non a Ms. vatic. 3 Ms. vatic, qucc similibus. * sic Ms. vatic. At excusi habent Qtia condidit onmia supereminenter, atque incommutalriliter, et incontaminabiliter. * Ms. valic., sed ad ips(m omnia.
*
:

ad imaginem el similiiudinem Dei, quia tunc lanlum-

modo ad imaginem
'

factus est: simililudo

illi

Fdili,

sed habet. At Ms. valic aliique in

Retracl., cap

18, si liabet.
(a) ncliqiium adjecit Auguslinus mullis post annis,cum Hclraclalionum libros cdcrct, cx l Rclract., cap. 18.

nm

245
posle.!

DE GENESI AD
smabalur
in

LITT., S.
:

AUGUSTIM. LIBER PIUMUS.

videamur,
cst, qui
et

2i6

rcsnrrectionc

morluorum

quasi
sit.

auctorilas

Jacobi aposloli adbihenda

:

possit esse imago aliqua, in qua similitudo

Si

non

cum de

lingua hominis loquerelur, ait

In

enim omnino
csl.

simllis

non
ul

esl, procul dubio

id

nec

ipsabenedicimusDeum,etinipsamalcdichmsliomines,
qui ad similiiudinem Dei facti sunt {Jacobi ni, 9).

imago

"^

Venimlnmcn

non sohx ralionc

agere

ADMONITIO
IN

SUBSEQUENTES LIBROS.
:

Ecce jam tertiam

in Genesini

vel

nich-^os libro, reccnli

locis allegoricum

adhuc lempore conversionis

quartam expositionem Augustini. Huic iraclando sivc luendo conlra M;>sua; manuni admoverat sed in difficilioribus qiiibusque

sensum subjecisse conientus, praetermiserat litteralem; quem postea presbyter perscruiari

aggressus,

cum

vires suas huic labori impares comperisset, opus imperfectum reliquit. Ilinc sub
:

annum quapo-

dringentesimwn idem argnmeiitum traclandum rccepit episcopus

stremis iribus Confessionum libris
libros confecit.
In
iis
;

prius quidem

secundum

allegoriaiii in

deinde vero ad litteram lioc in operc, deque ea re subsequenlcs diiodecim

historiam Geneseos ab exordio ad

,

eum usque versiculum quo Adamus de

nequaquam
studet
:

Paradiso dimiss>Ms
nisi
in

fnit

enarrans, non praiterit ullum apicem

sleria figurarum

nihil

quod non omni ralione verset penitiusque rimelur,

quod myeo
ti

involucris oblecla explicare

quippe qui nunc openie prelinm

lum

reponat. uli demonstret nihil Genesis historia contincri,

ralioni aut natursc rcriim

adverselw; ac

si

quid veluti

quod ad Utteram veruin esse noii superfluum et incongruum apparcal,

et

possil,
id

niliil (|uo,i

niyslicum cicdi

oporlere alliusque

referri.

Quaedam autem
;

oliter in libro secundo, adversus Gcnelliliacos; in libro (luario,

do scnarii numeri perleclione

poie
;

in libro quinlo,

de scienlia
in libro

providenlia Dei

in

libro scxto, de Adaini corin libio

in

libro septimo, dc aiiima, de qua rursum

decimo.

Tum

de casu aiigelorum,
aliis

undccimo;

dc Paradiso el de mulliplici visionum genere in libro duodecinio, deqiie

rebus passini agit, ca qu;R ccria

suiU asserensel dcfendens, de incertis quaestiones et dubia movens. Opiis impendio huidat Cassiodorus scnator, in libro

primo Inslitutionum, capite primo

Basiliique et Ambrosil in

Genesim comnientariis

loiige subli-

niius ducit.

Misce libris in Retraclalionibus post opuscula quoedam sub

Augiistiniis, ordine, ut ail
,

annum quadringentesimum

elaborata locuni dedit

quo eos

coepit,

non quo

perfecit.

Nam

illos

quamvis

efflagitarent amici, diu tanien

apud se retinuil, ut ad limam idenlidem revocaret, ex epistola centesima quadragesima lertla, ad Marcellinum vcrsus finem anni quadringentesimi duodecimi data. Duodccimum libruin cilat in epistola ceatesima
,

qiHr.quagesima nona

ad Evodium

qiiam anno circiter quadringentesimo decimo quarlo adscripsiinus,

ibiijiio

selotius operis emendalioiiem,quoillud

quam primum

publici jiiris faciat, malurare significat

nondum

lamcii

cdidcrat

altcram ad Evodium, scilicet cpistolam centesimam sexagesimam secundam scripsit, niimero secimdo.

cum

uti tcstatur

Vide

lib. 2,

ad

vfrfifl,

cap. 24, Retractalionum, col 640, a verbis, Per Bipartitaest. M.

idem tempus dc Gcnesi, usque

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

DE GENESI AD LITTERAM
LIBRI DUODEGIM<'. LIBER PllIMVS.
Expeaditur iniaum Geneseos, cap. 1, vers.

CAPUTPRIMUM.
1.

in principio fccit Deus coelum et terram : usque ad vers. 5 Et vocavU Deus lucem diem, etc. /n Scripturaquid considerandum. id quod Dominus significavit, dicens scribam crudi1
:
:

Omnis divina Scriplura

libros

biparlita esl

secundum

tum

in

regno Dei similem esse pairifamilias profcrentj

ADMONITIO PP. BENEDICTmORUM. sex Mss. contulimus, scilicet cuni vaticanis tribus, PP. Augustinianoruin inajoi'3 conventus Parisiensis duobus, Navarrici CoUegii et Thuaneae bibliothecae lotidem, cum uno c bibiioiheca Laudunensis Ecclesiae, uno AbJjalise S. Marlini de Campis apud Parisios, cum Sorbonico, Colbertino, Bigotiano, cisterciensi, Aibmensi, Audoenensi, CuUurensi, Gemmeticensi, Germanensi, Lyreusi, Michaelino, Remigiano, Theodericensi, vindocinensi, et uno Abbatiae B. Mariae ae Josaphal Carnutensis. Consuluimus insuper variantes lectiones Belgicorum sex codicuin per Lovanienses Theologos excerplas necnon antiquiores edUiones Am. Er. et Lov.

Hos

cum

viginti

Comparavimus prasterea
() inchoali circiler

eas

omnes editiones
annum
41S.

initio Retr. etConfess.,

1.

1,

memoratas.

M.

annum

401

absoluti sub

.2i7
de ihesauro suo nova
'

DE GENESI AD LITTERAM, S. AUGUSTINl CAPUT II, Quomodo el vclcra. {MuUh. xiii, 52) qu!E
,

248
dixit

Deus, Fiat lux; an por

duo etiam Teslamenla

omnibus
tur,

diciinlur.

Iii

Libris

aulem
iiili-

crealuram, an per aHernum

4.

Vcrbum,

sanclis inliieri oporlcl qu;c ibi ailcrna

Et (|uouiodo dixit Dcus

Fial tux? ulriim tcmsi

mentiir, qu;c facla iiarrciitur, qua; futura pneiiunticn-

poralilcr, an in Vcibi a!ternilate? Et

teinporaliter,
iiitclligi iioc

quaiagcnda pra^ciDiantur vcl moneantur.

Iii

iiar-

ulique niutabilitcr
dicere Deus,
iiisi

quomodo crgo
crcaluram
;

possit

ratioiift

ergo rerum faciarum qua^ritur utrum omnia

figuratuin

pcr
si

ipse

quippe est

sccundum

piantur, an cti;im

tantummodo intellcctum accisccundum fidcm rerum gcsiarum

'

incommutabilis
lux;

Et

per creaturam dixit Deus, Fiat

lux,
si

quomodo

est prima crcatura

erat

jam

asserenda ct derendenda
t'a
'

sint.

Nam

non csse accipicndicere

creatura, per
est lux

quam Deus
;

diccret, Fiat lux?

An non
per

(iguraliter

nulius

christianus

audebit

prima creatura

quia jam dictum erat, In

attcndens Apostolum dicenlcm, Omnia autem liac in

figura contingebant
in
illis (I

principio fecit

Deus

coclilm et
fieri
,

terram

cl

poierat

Cor. x, 11)

et iilud

qnod

coelcstem creaturam vox

tabiliter,

temporaliter alque

muest,

Gencsi scriptum
II,

est,

El erunt duo in carnc una

qua diceretur

Fiat lux ?

Quod

si

ita

(Gen.

24)

magnnm sacramentum coinmcndantcm

{Ephes.
v,

corporalis

lux facta est ista,

quam
in

corporeis oculis

jn Clirisloet in Ecclesia

52),

cernimus, dicente

Deo per crealuram spirilualem,

2.
St,

Si ergo utroque

modo

illa

Scriplura scrutanda
est

quam Dcus jam

fecerat,

cum

principio fecit

Deus
talis

qnreramns (|noinodo dictum

signiricalioncn),
:

praMcr allegorifccit

ceeluin et tcrrain,

Fiatlux; eo modo quo per

cam
el

In principio

Deus coelum

crcatunc interiorem et occultum

dici poluit, Fiut lux.

molum

divinitus

lerram

ulrum

in principio tempoiis;

anquiaprimo
est

omnium

facta sint;

an

in principio,

quod

Verbum
ostendi

5.

An eliam

corporaliter sonuit vox diccnlis Dei

Dei unigenitus Filius. Et

quomodo

possit

Fiatlnx; sicut corporaliler sonuit vox dicenlis Dei,

Dcuni sine

uila sui

commulatione operari mutabilia

coeli

Tu

es Filius

mcus ddectus

{Mattli.

iii,

17)

et

hoc per
cixn in

ct tcmporalia. Et
terra)
;

quid significctur nomine

et

creaturain corporalem,

quam

feccrat

Deus,

utrum

spirilualis corporalisque

creatura coeli

principio fecit coelum et lerram,

antequam

fieret lux,

et tcrra;
poralis
:

vocabulum acccperll, an taiitummodo corut in boc libro de spirituali tacuissc intclliila tiixissc

qua; in hac sonante voce facta est? Et

lingua sonuit isia vox
,

si ita

est,

qua

dicente Deo,
,

Fiat lux; quia

gatur, alque

coelum et terram

ut

omncm
materia
vita,

nondum
Quajnam
est;

erat

linguarum diversitas

quK

postea facta
xi, 7)?

crealuram corporcam superiorem atque inreriorem

signiiicare volucrit.

cst in aidificatione turris post

diluvium(Gcn.
,

An

utriusque
:

informis

lingua crat una

et sola

qua Deus locutus

oportebat
audire,

dicta esl coelum ct

lerra

spirilualis

videlicet

Fia</Hx.'et
,

quis

erat

quem

siculi esse polest in sc,

tali

non convcrsa ad Crcatorem

;

alque inielligere
tur?

ad quem vox hujusmodi proferre-

enim conversione formatur atquc pcrficiliir si autem non converlatur, informis est corporalis au:

An

baec absurda carnalisque cogitatio est atque

suspicio?
6.

lem jam
3.
lis,

si

possil inlelligi per privationein

omnis corpo,

Quid crgo dicemus?An

id lux,

quod

intelligitur iu

reiKqiialilalis, qn;e apparet in

suiit spcties

maleria formala

cum

sono vocis,

cum

dicilur, Fiat

non autem ipse

?

cori)orum, sive visu, sive alio quo-

corporeus soiius, hoc bene accipitur esse vox Dei

et

libel seiisu corporis perccplibiics.

utrum
quo
illa

hoc ipsum ad naturam pertineat Verbi ejus, de

In principio erat Verbum,
eral
el

An
:

coelum intelligcndnm est creatura spiritualacia

est, perfecta

dicilur,

Verbum
enim de
i,

erut
illo

ab exordio quD

el

beata

apud Deum, clDeus

dicilur,
satis

Verbum? Cum
facla,

sempcr

lerra vero, corporalis maleries

adimc impcrinconiposita,

Omnia

per ipsum facta sunt {Joan.

i,

5);

fecta; qiiia terra, inquil, erat invisibilis

et tenebrcB

et

oslcnditur et lux per ipsum

si

cum
cst

dixit

erant super ubtjssum

quibus verbis videtur

Deus, Fiat lux. Quod

ita

est,

aeternum

quod

informitatem significare subslanti;e corporalis?

utrinsque informitas bis etiam posterioribus
signilicatur
:

An

verbis

corporalis qnidcm eo quod dictuin est,

Ycrbum Dei Deus apud Deum, Filius uuicus Dei, Palri coaiternus est quamvis Deo hoc in seterno Verbo dicente creatura leropodixilDcus, Fiat lux; qula
:

Terra erat

invisibilis el

incomposita

spiritualis

autem
;

ralis facla sit.

Cum

enim verba
;

sint

temporis,

cum
fil

eo quod diclum

est,

Tenebroe erant super abyssum

ut

dicimus, Quando, ct aliquando

in

aeternum lamen est

:

translalo vcrbo lenel^rosam

luraiii viia;

ahyssnm inlolligamus na:

Verbo Dei, quando

fieri

fieri
iii

aliquid debeat

et tunc

iiiformem, nisiconverlatur ad Crcatorem

ut
?

quando
est

debuisse

illo

Verbo

est,

in

quo non
Veri

qiio solo inodo forniari polcst,

el illnminari, ut

non

sil

abyssus;

quando

et aliquando,
esl.
sit
,

quoniam totum

illud

non

sil

tenebrosa

El quomodo di-

hum xlernum

clum

esi, Tenebra; eranl

fi

super abjissum? an quia non

CAPUT

III.
,

Quid

lux

illa.

Curve non diclum, Fiat

erai liix?qiia!

esset, iitique supercssel, et

:

tanqnam
'

coetum

etc, sicut

Fiat lux. Responsio prima.

siiperfunderetur

quod

luiic

(il

in crealura spirituali,

7. Et quid est lux ipsa quae facta est? utrum spiri-

cum

coiivcrlitur

adincommutabile atque incorporale

est.

rituale quid, an corporale? Si

enim

spirituale, potes'

lunien,

quod Deus

jpsa csse prima crealura, jam hoc dicto perfecta, quae

primo ccehim appellaia

iiquratum. At Mss. vix ullo exceplo, fi/jnrarum. ' Sic Mss. aliquot optimse nolae. At ediii, incomparabile.
'

est,
el

cum dictum
:

est,

In princi
Deus,

Fditi,

pio fecii

Deus ccelum
;

terram

ut

quod

dixit

Ftai lux

eifacta esi lux,

eam

revocai)tc ad se Crealore,

219

LIBER PRIMUS.
Verbo propinqnior
,

250
potest haberc informem vitam
,

conversio ejus facta atque ilUiminata inlelligalur. Deus 8. Et cur ita dictum est , In prmcipio fecit
coplum
el

quia non sicut hoc est ei esse quod vivere

ita

lioc

lerram; ctnon dictnm est, In prinoipio dixit

et terra
;

vivcre quod sapienfer ac beatc vivcre. Aversa cnim

a Sapieniia incommutabili, stultc ac misere vivit, qua;

Deus, Fiat ccelum

terra
et
:

et

facia sunl

coelum ct

sicut de lucc narratur, Dixil Dcus, Fiat lux

informitas ejus est. Formatur autem conversa ad in-

facta est tux?

coeli el terrse

Utrum prius imivorsalitcr nomine comprehendendum erat et commendan;

commutabilc lumen Sapicntia;

Verbum

Dei.

A quo

cnim

exsiilit ut sit

utcumquc ac

vivat, ad illum coji-

dum quod fecit Deus dum quomodo fecit cum

,

ei deinde per partes exscquen-

vcrlilur ut sapientcr ac bcale vivat. Pnncipiiim quippe

per singula dicitnr

fecit,

Dixit

creatura;

iiitellectualis

est a terna

Saj^ientia

Deus;\i
fecit ?

est

quia per

Yerbum suum

quidquid

principium

manens
^

in

se

inconimutabilitcr,

quod nuUo

niodo ccssat
IV.

occulta inspiralione vocationis loqui ei

,

CAPUT
9.

Altera

responsio ad superiorem quce-

creatur cui principium est

ul convertatur ad id ex

stionem.

quo
sit.

est,

quod

aliler

formata ac pcrfecta esse non pos:

An cum primum

fiebat informitas maleriae sive

,

Ideoque interrog;itus quis essct, respondil

et

Prin-

spirilualis sive corporalis

non erat dicendum, Dixit

cipium, quia

loquor vobis {Joan.

vm,

25).
loquitiir;

Deus, Fiat; quia formam Verbi semper Patri coha;rentis, quo sempiterne dicit Deus omnia, neque sono
vocis neque cogilationc tempora

H. Quod autem
quia
est
,

Filius loquiiur,

Paler
,

Patre
ceterno

loquente dicilur

Verbum
Licsl

quod
,

Filius

sed cOKterna

sibi

luce a se genilce Sapientino

sonorum volvente, non

,

more

si

inore

dicendum

est

loquente

Deo Verbum coajtcrnum ().

nigniias

enim Deo becl

imitatur imperfectio,
nie

cum
,

dissiniilis

ab eo quod sumtendit ad

summa,
indigentia

et sancta
,

et

justa;

quidem

ac primitus est
;

informitate

quadam

non ex
iii

scd ex beneficentia veniens

amor
Et
sive

nihilum

sed

tunc

imitatur

Verbi formam, senipcr

,

opera sua. Proplerea priusquam scriberclur, Dixit

,

atque incommutabiliier Palri colioerentcm

ipsa pro sui generis conversione ad id

cum
,

ct

Deus

Fiat

tux

praeccssit

Scriplura

dicens

quod vere ac
for-

Spirilus

Dei superferebulur snper aquam. Quia

scniper est, id est ad creatorem suaj substantiic

niani capil
,

aquae nomine appellare voluit lolam corporalem

teriam
sint
,

ma-

et

fit
,

perCecta crcalnra
,

ut iu en

quod

ut eo
,

modo

iiisinuaret

unde

facta et

formata

Scriplura narrat

Dixit Deus, Fiat

in

inlclligamus Dci

omnia
,

qu;c in suis generibus

jam dignoscere
na-

diclum iiicorporeum

natura Vcrbi ejus coxHcrni

sit

possumus
Inra

appellans

aqnam

quia ex huinida

revocaniis ad se imperfectiouem creatur.v, ut non

informis, sed formelur

videmus omnia
ante

in terra pcr spccies varias for-

secundum

siiigula

qux

per or-

niari atqiieconcrescere; sive spiritiialem

vilam quam:

diiiem exsequilur? In qua conversione ct formationo,

dam

formam

conversioiiis quasi fluitantem

su-

qLia pro suo

modo

iinilatur

Denni Vcrbiun, h

ic

e^t

perforebalur

uiique

Spiritus

Dei
,

qiiia

subjacebat

Dei Filium

sempcr Patri coli;ercnlem, pkna

siini-

scilicet bon;io voluntati Creatoris

quidquid illud erat

:

liludine el essentia pari, qiia ipse et Pater

unum

sunt

quod forniandum pcrficiendumque inchoaverat

dicente
tate,
ris

ut

[Joan. X,
si

50) non autem imiiainr

;

lianc

Vcrbiformam,
quia
dici-

Deo

in

Verbo suo, Fiat tux;

in

bona volun-

avcr^^a a
:

Cieatore, infonnis et iinporfocta rcmaFilii

'

hoc est

in Ijcneplacilo ejus

pro modulo sui geneet

neat

propleroa

comnienioralio non

ita

(it

maneret quod

racliim cst;

ideo rectum cst

*,

Verbuni, sed lanlum

tur, In principio

quia principium esi,

cum

quod placueril Deo, Scriptura diccnte, Et

lux;
et vidit

facta est

fecil

Deus coelum

et

lerram; exorin

Deus lucem quia bona

cst.

diuin quippe crt'alur;ie insiiiuatur

adbuc

informitate
,

CAPUT

VI.

Trinitas

insinuata

cum

in inclioatione,

imperfeclionis

fil

auiem

Filii

comnienioralio

quod
12. Ut

tuni in perfeclione creaturce.

etiam

Verbum

est,

eo qnod scripliim est, Dixil Deus,

quemadmodum

in

ipso exordio inchoatae

Fial; ut per idquod principium est, insinuet exordium

creatura! existentis ab
illo

croaturai, quse coeli et terroe

nomine, propler

id

quod

adhuc imperfectoe; per

id

de
*

illa

perficiendum erat, commemorala est, Trinitas

Quia sicut non lioc est ei esse quod vivere, ita nec quod, etc. At Mss. niagno consensu lerunt Non ila lioc vivere, etc. Et veest ei esse quod vivere
: : ,

aulem quod Verljum

iKrai

est, insinuet
,

perfectionem creainlix-rendo
Editi
lioc viverc

revocatai ad

eum

ut

forniarelur

Crcatori, ct pro siio genere imitando

formam

seinpi-

sicut lioc

lerne atque incommutabiritcr inh;crenlem Palri, a quo

staiim lioc est quod

i!le.

CAPUT

V.

Informem

esse

crealuram inlellecfuatem,

nisi perficiatur conversa

ad divimim Vcbuni. Spiritus

ferri

rius in Augustini doclrina, qui in lib. de Immortalitate aiiimx, cap. 8, n. 15, auiiuum nisi vivat esse uoa posse dicit moxque caii. 9 : Nulla rcs, inquit, seipsa caret. Est au te:ii animus vita quaedain. 2 sic Lov. At Am. et Er., cessabit. Mss. decem, cessabat. Colberlinus codex ahique duodecim melioris notse, cessaret.

sanctus cur super

aquam
habet

diclus est

anlequam

omnes prope Mss. sic ijrosequuutur : ut converlerdur ad id ex quo esset, quocl cditer.... esse non
Et consequenter
posset.

narrarclur dixisse
10.
Filius

Deum, Fial

hix.

Non
,

enim

informem

vitam

Verbum

cui

non solum hoc est esse quod vivere

,

eed eiiani hoc cst vivere

qiiod
,

est

sapienter ac
spiritualis
illi

beate vivere. Creatura vcro

quanqnam

et inlelleclualis vel ralionalis, quoe videtur esse

3

quidam. At Mss. prope omnes, quidem Mss. sex, et ideo lectum est. \ indociaeusis codex, et ideo dictum esl. At cjeteri Mss. et editi bic et in lil)ro ad Dulcit. habent, rectum esl. Paulo post in ediliscapul6 incipiebat, Et quemadmodum; atque infia legeltalur, ita et in conversione.... insinuatur : quiljus locis sequimur Mss. (a) Quae sequuntur, usque ad iiiiem cap. 7, Iranslata sunt
5 L')v.,
*

in prius editis, sed eliam. la Mss., sed tantim.

jn librum de octo Dulcilii Qusstiouibus 8, nn. 2 et 5.

respons. ad qusest.

45i

DE GENESI AD LITTE UAM,

,

S.

AUGUSTINl
:

252

Scriplura insimialur Crcaloris (iiam diccnle

cipio fccil
in

In

prin-

r.ililer

dixil

si

vero temporalilcr dixit, non Vcrbo

Dcus iKlutn

</

leiritw; inlcUiginins ratrcin

qiii iion

?ibi co;cteriio,

scd pcr aliqiiam dixil creaturam tcin-

Dui
,

iioiiiiiic,

cl Fiiiuiii in principii nDiniiic,

poralcm

ac pcr hoc noii erit prima creatura lux, quia

Palri

sed pcr scipsiiin

crealai

primilus ac polissiiini-

jam

crat per
illud

quam

temporalilcr diccreliir, Fiat tux.

fccissc inlelligitur,

Hiiiin sjiiriuiali

crealurx', cl conseqticiiler eliam

:

Aiquc

ante

omnem dicm
fecil

quod

vcrsx' creatura; principiiim est

diccnle autein Scri-

dictum est, In principio

ut coiVi

Dcus coelum

et

terram
facta el

plura, El Spirilitn Dci fercbatur super

aqmm, compic;

nomine

iiilelligalur spiritualis
,

jam

lam commemorationcm
\n conversioiie
spi^cies

Tri.iilalis agnoscinuis)
,

ila ct

formala creatura
in corporibus

taiiquam coclum
est.

cceli

hujus, quod
die factum
appcllavit.

alquc pcrfoclione crcalunc

,

ul

rerum
:

summum

Secundo enim

digcrantur

eadem

Trinilas inslnuetur

Yer-

cst

firmamcnlum, quod rursus coeliim

bum
quid

Dei sciiicet, et Vcibi gcncralor, cuni dicitur,

;

Tcrr;ic

aulcm nomine
,

iiivisibilis

et

iiicomposita;, ac

Dixit Deus
ei

et sancla boiiilas, in

qua Deo

placet quid-

lencbrosa abysso
significala est,

impcrfcclio corporalis substanlice

illa /ierent,

pro swx naiunv, modulo perfccttim placet,

Vidil Deiis quia bonuin est.

cum

unde temporalia

quorura

dicilur,

prima esset
16.

lux.

CAPUT

VII.

Spiritus Dei cur dictus est superferri

Quomodo aulem
,

per crcaluram

qiiam fecit

super uquam.
13. Scd cur commemorala prius qiiamvis imperfecta creatura, postea commemoralur Spiritus Dei, prius

anle lempora

dici
csi.

poluit lemporalitcr, Fiat lux, in-

veiiire dilficile

Sono enim vocis non

intclligimus
est.

diclum
illa

nam

quidquid tale est, corporcum

An ex

dicenlc Scriptura, Terra autem erat

invisibilis el
* ;

incom-

imperfeclione subslanlia; corporalis fccil aliquam

posita, el tenebrce crant super abijssum

ac deiiide in-

voccm corpoream, per quam sonaret, Fiat lux? Ergo

aliquod vocale corpus ante lucem crealuin atque for-

fcrenle

Et Spiritus Dei superferebatur super aquam?

cgeiius atque indigus
diligit
,

An quoniam
rebus quas

amor

ita diligit,

ut

matum

cst.

Sed

si ila ost,

jam crat
erat

tempiis, per
sibi

quod
*

subjicialur
,

proptcrea cuni

com-

vox currcret, sonorumque spalia

pra;terirenl.

succedentia

memorarctur Spiritus Dei

facienda
*

in

quo sancla ejus benc-

Quod

si

jam

tompus antequam

fieret

vclciitia dilcclioque inteiligitur, superferri dictus est,

!ic

lux, in

quo icmporc

fieret

vox quse resonarel, Fiat

illud

opera sua per indigentiie nccessitalcm

lux

ad

quem diem

perliiicbat
ille

tempos? Unus
iiicipit,

poliiis

quam

per abundantiam beneficenliac Deus aniare

eiiim dies,

idemque primus

numerari

quo
per

pulareliir? Cujus rei

cliaiitate,

memor

Apostoliis

dicTurus de

facia est lux.

An ad ipsum diem
,

pertinet lotum spa,

supcr ^nninentcm viam demonsiraiurum se

,

tium tcmporis

ei

quo factum
titx,

est vocale corpus

ail (1 Cor. xii

31)

el in alio loco,

Supereminenlem
Cuin

quod sonarci, Fiat

omnis
t;ilis

et

quo

facta est ipsa lux?

Sed

inquil, scientia; charitalem Cliristi (Eplics. ni, 19).

vox proplcr audientis corporalem sensutn

crgo sic oporlerel insinuari Spiritum Dei, ut supcrferri

a loquenle proferlur; ita

enim

facius est, ut percusso

dicerclur

commodius faclum

est ul prius insi-

aere sentiat*.

Numquid

ilaque lalcm babebat audituin

iiuarelur aliquid inchoalum, cui superfcMi dicerclar;

i!on

illud qiiidquid crat invisibile et incompositum, cui sic

cnim ioco
VIH.

scd oninia superanle ac pr.Tcellenle

Deus per.-onaretac
haic ab

diceret, Fiat lux? Ab.scedal ilaque

potciitia.

animo

cogitantis absurditas.

CAPUT

Dei
vidil

amor

in crealuras prcestal

eis ut

sint, et ut

maneant.
illa

Ulrum ergo spiritualis motus, sed tamen tcmporalis crai, quo diclum inlelligimus, Fial lux, expres17.

14. Ita

eliam rcbus cx

iiicboalioiie
esl
:

pcrfectis

susab-a;teriio
spirituali
,

Deo per Vcrbum coa;ternum

feccrat,
et

in creaiura

atque formalis,

Deus quia bonum

in

placiiit

cnim

quam jam

cum diclum

est, /

quod faclum
ficrot.

cst,

ea benignilale qua placuit ut

principio fecit
coeli?

Deus coelum

terram, id est in

illo

coelo

Duo quippe suni propler quae amat Dcus crealuram suam; ut sit et ut maneat. Ut csscl crgo quod mancret Spiritus Dn superferebatnr super aquam ; ul
,

an

et isla locuiio

non tantum sine aliquo sono,

sed eliam sine ullo lemporali molu spiriiualis creatura;, in ejus fixa quodammodo a quodammodo imprcssa insecundum quam movereliir, et ad speciem

mente atque ratione

aulcm manerct,

Vidil

Dcus

qitia

bonumest. Et quod de

Verbo

Palri coa;lcrno, ct

lucc diciuin est, boc dc omnibus. Manent enim quae-

tclligitur,

dam

supergressa omnein icmporalem volubiliiatcin

sanclitatc sub

converterctur infcrior
tnrae

illa

lenebrosa imperfeclio na-

in am|lissinia

Dco
,

quaedam vcro scpcr dcccssioncm

pulcliriiudo con-

corporex, et

fierct liix?

Sed multum
dicalur,

cst ac dif-

cunduni

sui

lempdris niodos

dum

ficillimum capcre
raliter jubente,

quomodo

Deo non lcmpo-

successionenique rerum sa;culorum

texitur.

neque

id lemporaliier audieiite crea-

lura

qua; conlemplatione veritatis omiiia teinpora

,

CAPLT
15.
tux,
iii

IX. Vtrum

in

tempore dictumsil, Fiat lux,

cxcedit

sed inlellectualiter sibimet impressas ab ininlL-IIigi-

an sinetempore.

commulabiiiDeiSapicnliaraliones, tnnqnam
lu.v
;

Quod crgo
aliqiio

dixil

Deus, Fiat
,

el facla est

Liles locutioiies, in ea qua; infra sunt traiisniilLonle,

ficri

die dixit

an anle

omnem

diein? Si

lemporales motus in rebus temporalibus vcl forliix,

enini

Verbo

sibi coa;teriio dixil, lioc ulique

intcmpo-

inandisveladminislrandis. Si autem
dicta est ul
fiat,

(juaiprimum
creatiirai

et facta esl, etiam

primaium

sic Mss. juxla grajc.

(dtijssi.

L\x. al

odili, el tcnebrK cranl -

per fvciem
'
i-.(.iiu,

faciendo,

:mss.,

facienda.

Mss. pleri(iue, succedenlium, ia vulgali,. fiicta esi ul pcrcmso acre senluitur. sed vofacta est vius in Mss., factvs est, vt.,,, sentiat, scilicet auditua.
'

'

855

LIBER PRIMUS.
;

254

lenere intelligenda est, ipsa est intellectualis vita

nisi

qiise

ubi ei vespera fieret, lux abscederet?

siasles, ita
et

ad Creaiorem illuminanda converlerelur,

flui-

cum ab ea parle in nliam parlem Namct in libroqui nppellaiur Eccle:

laret informiier.

Cuni autem conversa et illuminata

dies unus peractus fuit, sivein

scriptum est

El
'
;

oritur sol,
lioc esl
,
,

el

occidii sol,

est, factum est quod in Yerbo Dei dictum est, Fiai lux.

in

locum suum ducitur

est.

CAPUT X. Qiiomodo

in euni
:

locum

unde ortus
itluc vadit
1,

Sequitur enim

et dicit

}pse oriens

creatione sive post creationem lucis.

Primus expli-

ad auslrum,

et circuil

ad aquilonem {Eccle.
babet solem, nobis

candi modus improbatur. Secundus dicendi modiis

difficuitatibus implicatur.

5, 6). Australis
:

ergo pars

cum

dies est

cum autem

ad aquilonis partem circumiens

;

i8.

Verumtamen quemadmodum
est, quia in

sine tempore di-

pervenit, nobis nox est

est dies
,

non tamen
:

in alia parte

non

ctum

Verbum

Patri coscternum

non cadit
sit,

ubi pracsentia solis est

,

nisi forie poeticis

tempus; utrum

ita

ciiam sine tempore faclum

figmentis cor inclinandum est

niari se

ut credanius solem
alia parte

quisquam
intelligi,

forsitan quaerat.

Sed quomodo potest boc

Facta

immergere, atque inde loium ex

cum
et

facta luce et divisa a tenebris, et inditis

,

mane
set

surgerc.

Quanquam

si

ita esset

abyssus ipsa

d.ei noclisque vocabulis

dicat Scripiura
dies

est

prsesentia solis illustrarelur, atque ibi esset dies. Pos-

vcspera,
illud

factum

est

mane

unus? Unde videtur

enim

et

aquas illuminare, quando ab

eis

non pos-

opus Dei fiictum per spalium diei, quo peracto

est noclis initium.

sct cxslingui.

Sed boc monstruosum

sol

est suspicari.

ad vesperam ventum est, quod

Quid quod ctiam

nondum

erat?
lux primo die facla

Ilemque peracto noclurno spatio completus est totus dies, ut mane fieret in allerum diem, in quo die Deus
aliud consequenler operaretur.

22, Qiiapropler
est,

si

spirilualis

numquidnam
solis vidcre

occidit,
qua;n;uii

ut ei succederet
illa

nox

Si

autem corporalis,
est,

lux esl,

quam

post oc-

19.

Imo vero idipsum permirabilc

spalio

cum Deus
raiione
lux,

casum

nuUo
diei cito

syllabarum setcrna

Verbi sui
facta
sit

non possumus, quia nec luna crat adhuc, nec aliqucc slellae? Aut si seniper in ca parle
cceli est, in

dixerit, Fiai lux; cur tanta

mora

donec
forie

qua

sol, ut
ila

non

sil solis

lux, sed quasi co-

spatium praeteriret

et

vespera

fierei.

An

mes

ejus,

eidem

conjuncla, ut disccrni dignosci-

quidem lux

facla est,

sed mora

diurni temporisin

que non possit, ad eamdem rediiur difficuliatcm solvendac hujus qua;slionis

:

eo consumi poiuii,

cum

discernereiur a lcnebris, atsuis vocabulis signaretur

fieri
?

quia el
ejus,

ista lux

eodem modo
in

que utrumque discrelum

quo

sol,

tanquam comes
isla in

ab occasu

ortum

cir-

Mirum
brarum

si

et

hoc vel tania mora

poiuit a

Deo

cumiens redit;
pore pars

et cst in alia parte

mundi, quo tem*

quanta dicitur a nobis. Discretio (luippe lucis et tenein ipso uiique opere,
:

qua sumus, lcnebrcscit

absit, in

in noclesn.

cum

lux fierct, conse-

Ex quo
fuisse
,

cogit,

quod

una parte crcdere Deum lucem fecerat,

cuta est

non enim lux esse

poluit, nisi discernerelur

quam parlem
fieri.

lux ista desereret, ut posset ei

in

a lencbris.

vespcra

An
,

forle in ea parle

Quod autem vocavit Deus lucem diem, ct tenebras noctem, quanla mora fieri poterat, eliam si hoc syllabaiim pcr sonum vocis egisset, nisi quania el a nobis diciiur, Lux voceiur dies et tenebrae voceniur nox ? ut quia super omnia maniii forle quis ita desipiat
20.
,

qua
Iiix

facluriis crat

homincm

et idco

cum ab

ipsa parte

disccssissct

vcspcra facla dicilur, etiam

alia parle liix illa esset, quaj

inde disccsscrat,

cum in mane

cxorlura pcracto circuilu?

CAPUT

XI.

Desolis

officio

nova

difficultas in

gnus est Deus, putet ore Dei prolaias

quamvis pau{Psal.
diei

superiore

modo

dicendi.

cissimas syllabas, per tolum diei spaiium poiuisse distendi.

23. Ulquid crgo lactus csl sol in potestatem diei

Huc accedil, quia Verbo

sibi

coaeterno, id est

cxxxv,

8), qui luceret

super terram,

si liix illa

incommulabilis Sapientioe internis seternisque rationibus, non corporali sono vocis

,

facicndo suffcccral, qii dies eliam vocata cst?

illa

vocavit

Deus

luceni
si

An

prior regioncs
,

supcriores a lcrra longinquas

in terris
;

diem,

et

tenebras noctem.

Rursum cnim

quseritur,
;

illuslrabal

ut scnliri
fieri

non possel
,

alque

ita

verbis quibus ulimur vocavit, qua lingua vdcavcrit

ct

oporlebal solcm

per qiicm dics inferioribus

quid opus erat sonls transeuntibus

ubi

cujusquam
invenitur.

mundi parlibus apparerel? Potest ethocdici, auctum

esse fulgorcm dici solc addilo, ut per illam lucem miniis

non

erat corporalis ullus audilus

et

non

21.
sel

An dicendum

est,

quod cum

cilo .peracium es-

fuigens dics
a

boc opus Dei, tamdiu

slelit lux

non succedcnle
;

Eliam boc
lucis

quam nuuc est fuissc crcdalur. quodam diclum scio, primum naturara
,

nocle, donec diurnum spaiium peragerelur

et

tamdiu

inductam
et

in

opere Creatoris

mansit nox

luci

succedens, donec spaiium nocturni

ficret diei sequeniis,

Fiat lux,

facta est lux; postea vero

cum dictum est, cum de luminasit

lemporis praeteriret, etraane

uno

ribus dicilur, quid ex ipsa luce faclum

fuisse

com-

primoque iransacto? Sed

deridear et ab
iis

si

hoc dixero, vereor ne

iis

memoralum

ordine dierum
:

quo visum

est Crcalori

qui ccrtissime cognoverunt, et ab

cuncta essc facieiida

fncta vespera
dixit,
,

qux> natura lucis quo iransierit

qui possunt facillime advcrtcre quod eo tcmpore quo

ul vicissim nox peragerelur,

nec

ille

nox apud nos

illustret,

est

eas partes mundi praesenlia lucis

nec

facile inveniri

posse arbitror. Neque enim

csi, ut nocturna! icnebrae

per quas sol ab occasu

per hoc omnibus viginli

ortum redii; ac quatuor Iioris non dcessc per

in

exsiinctam esse credendum

circuitura gyri tolius, alibi dicm, alibi

noclem.

Num-

q-uidr,am ergo in parle aliqua posiiuri

sumus Deum

alii ot^timae nota; , dncit. ita refert Hieronymus, qui vulgatam editionem sui temporis se secutum testatur. ' Mss. conslantcr, tembruscil.

Ms. Colberlinus tresque

enmdemlocum

155
succcdorent
;

DE CENESI AD LITTERAM,
ct
nirsiis

S.

AUGUSTINI
si

256
qua
litlora alia

accensam

iit

mane
a

fierct,

lempestatibus complanantur? Et
tur lalius
,

nudan-

aMlequam lioc solis officio gcreiclur

die coepisse
(iori,

quod

([uarlo

non polesl

dici nulla esse

terrarum
iii

eadein Scriptur.i lestalur.

difftcidUis
solis

spatia, quo acccdat id quod aliiindc decodit, undc

liiitm

CAPLT
dientin

XII.
et

Alia

dc successioue

cuni lociiin cx quo rcccsserat, itcriim accedat. Ciiin aiitem lolam oniniiio torrain undosa natura coperiret,

noclium ante

crealionem. Comjretjttlio

aquarnm quomodo
24.
riiil

facla.
fieret,

quo cederet,

ut nudaretaliquas partes?

An

forte

Quod anlequam
ost

quo circuitu

sibi

potue-

rarioraqua vclut nebula terras tegebat, qurc congrC''

galione spissala csl, ut cx muliis eas partibus
qiiibus arida
,

tres dies noclcsqiie succcdore,

lucis qua;

primo

in

facla

pcrniancnte iiatura

si

iux corporalis tunc

po^sct apparoro

iiudarct? Quanquain
,

facla iiilelligenda est, et invenire et explicarc difficile

cst. Nisi forte

et terra longc lateque subsideiis

poluit alias parlcs

molem

terrenani et aquosam,

anlcquam
terlio

pncbere concavas

quibus confluontos et corruenies

liis

esscl ab altcrutro

utrumque discrctum, quod

aqua; reciperentur, el apparerct arida cx

partrbus,

die factum scribitur, tencbras

dixerit
,

Deum

appellasse quis

unde liumor abscederot.

27.

proptor crassiorem corpulentiam, qiiam lux

Non

cst

autem informis omni motlo matcries,

:

penotrare iion poterat, vel propter obscurissimam

ubi etiam nebulosa species apparet

unibram

tnnta; molis,

quam nccesse
si

est ut ex altera

CAPUT

XIII.

Aqua

et terra

quando

creatce.

partc bnbeat cor|ius,

ox

aliqiia

pnrte lux fuerit.

Ad

Etideo quxri adliuc potest, quando

que creavorit
p.itur.

Deiis istas

quem

locuin

onim cujuslibcl corporis moles lucem

sinit, in

conspicuas aquarum terrarumque species qualilaics;

pervenire non

eo loco nmbra est

iiisi

quoniam
impedirct
dicitur.

in nullo

enim scx dierum

Iioc

invesicut

locus carens ea luce, qua illuslrarelur,

Ilaque

si

boc ante

omnem
fecit

dieni

fecit,

corpus opposilum,
Quac
si

Iioc loluin est

quod umbra

anle istorum

primorum dicrum commemorationem

Dcus coelnm
et

pro niole corporis tam magna

tcrra?,

fiierit, ut

occu-

scriplum csf, In principio

terram

petspaiium
pat,

quuiluni cx altcra partedies occu-

ut in ternc vocabnlo iiilcHigamiis

jam formatam jam

visibili

ter-

nox vocaliir. Neque ciiim omnes tencbrac nox.

ot
in

renam speciem
siii

superfiisisaquis ista
:

specie

Nam

spoluncis amplis
i)cr

in

quarum

abdita lux
suiit

geiieris docl.ualis

ut in

eo quod scquitur Scriinvisibilis cl

:

irruniperc

opposiiam inolcni non

;

siiiitiir,

ptura diccns, Terra autem erat

sila
,

incompo-

uliqiic tencbr.x'

quia

Iiix

non

cst ibi
:

tolumque spased

ci tenebroe

crant super abyssuni

,

et

Spirilus Dei

tluin illiid locus est

cnrens luce

nec lamen tales te,

siiperfcrebalur super aquas

nullam opinemur inforet

nebrai ncceperunt vocabnliim noclis

eani |iartem

illa3

quae in

mitatem materiai, sed lerram

quaj noiidum erat facta
tibus condilas
:

aquam

sine luce,
qualita-

terrx succcdiiiit, undo rcmovelur dics.

;

snis

jam notissimis

Siciit iion omiiis lux dies appellatur

nam
illa

ct luiia;

lux

ut ideo terra invisibilis dicta inleUi-

est, rt

sidcrum, ct lucernarum, ct coruscalionum, et

ita

gatur, qiiod aquis cooperta nonposset videri,etiamsi

esset qui posset videre
;

quarumque rerum
lalur dics, cui

fulgcnlium

sed

lux appelsuccedit.

ideo vero incomiiosita

quia

nox praccedcnli recedentique

primaria lux
illa

nondum
felibus
istic

mari

disliiicta, et cincta litloribus, etsuis

:

25. Sed

si

iiii(li(|uo terr.-e
,

niolcm

aniinalibusque decorala
qua'.

si

ergo

ita est,

cur

ftircumfusa conlexcrat, sive starol

sive circumiret,

spcoies,

procul dubio corporalos

suiil,

antc

non
dcre
cuui.

crat ex qiia partc adniillorot iioclem sibi succe;

omnem diem

fact.c

sunt? Cur iion scriptiim est, Dixit

;

quia nusqiiam ipsa disccdebat, utei facerct

lo-

Deus, Fiat terra, et facta est terra

item

Dixit Deus,

An

ex uiia parte facia erat

ut ipsa circumions,

Fiat aqua; et lacla cst aqua; vel utruinqiie

niter,
si

commu-

eliam noctom
pcriiiilteret?

ex alia parle conscquenler

circumire

uiia

quasi lcge loci infimicontinenlur, Dixit

?

Cum

onim

lotam tcrram adliuc aqiia le'

Dcus

Fiat terra et aqua, et sic factiim est

gcrot, nibil impedicbat ut afjuosa et globosa

moles
alia

CAPUT

IV. Ratio cur

sttbintelligatitr

in

primo versicnlo Geneseos

ex una parte faceret diem

lucis

praiscntia

ex

materia informis.

noctera luclsabsentia, qu;c in

eam

parlcni succcderet

Cur non dictuin cst, cum hoc factum esset , Vidit Deus
,

a lcmpore vespcrtino, cx qua lux in aliam declinaret.

quia

bonum

est?

26.

Quo crgo

congrcgals; sunt aquso,

si

lolam

ter-

28. H.xe enim consideratio suasit (quoniam mnnifestiim est

raari
;

ram

prius occiipavcrant? ilUc scilicet qucTC delractae sunt,

omne mutabile ex

aiiqua informitate for,

ut lerra nudarctiir, in

quam parlem
terrac
,

congregatu; sunt?
qiio

simulque

illud et calholica fides praiscribit

et'

Si eiiim eral aruiuid iiudum

congregarcn-

ccrtissima ratio docct, nullarum naturarum

materiam
for-

lur

jam apparobat

arida, nec lolum abyssus occupa;

esse potuisse, nisi ab oninium reruin

non solum

bat. Si autem totum texcrant

quis erat locus

quo

matarum

sed ctiam forniabiiium inchoatore Dco at-

colligerenlur

ut terr.-c ariditas apparerel ?

,

Numquid-

nam
jn

in

altum congregalse sunt

in

sicut

fit

cum ad ven-

que crcatore, de qua etiam dicitei qiia^dam Scriptura, Qui fccisti mundttm ex maleria informi [Sap. xi, 18]

tihtndum

area messis trita subrigitur, etcongesta

c,ucni diffusa contcxerat?

hanc niatcriam
congrueret

illis

verbis

([uibus pro spirituali pru-

aggcrem nudat locum

,

dentia tardioribus
',

etiam

Icctoribus vel

auditoribus

Quis hoc dixerit

cum

viderat usquequaque

campos

fuisse

commemoratam, quibusantedieest,

maris xquabiliier fusos, qui eliam cum aquaj fluctuantis

rum enumerationem dictum

Deuscoelum

In principio

fecil

quidam velut monles eriguntur

sedalis rursus

et

terram, etc.,donec diceretur, Et dixit

Mss. aliquot, glebosa.

Mss. plures, cotiqrueretur.

257
Deus
,

LIDER PRIMUS.
ul deinceps

25?

formalarum rerum ordo conse-

altera faceret tenebras,

unde posset nox die discclucis illius

quereiur.

dente succedere.
Materia origme,non tempore formam
praccdit.

CAPUT XV:
29.

51.

Emissionem vero conlraclioncmquc

diem noctcmque
iia fieret.

si veliiuiis

intelligere

nec causam

Non

quia inlbrmis inateria formalis rebus tem,

videmus cur
quibus
Juis
Ii3ec

Nonenim jam

erant aniinalia,

pore prior esl

et

cum

sil

unde faclum esl, vox nialoria est verborum

utrumque simul concrealum el quod factum est. Sicut enim

,

vicissiludo salubriier exhiheretur, ct qiii

exorlis per circiiiliim solis ccrninuis

postmodum

verba voro formalam vo-

exbiberi.

Nec uilum

occurrit

excmplum
lucis
,

quo islam
noclis-

emittit c.mi indicant; non autem qui loquilur, prius

emissionem coiilraclionemqiie

ut diei

infi)rmem vocem,

quam
:

pos^it postea colligere, atque

que

vicissitiidines fierent,

probare possimus. Jactus

,

verba formare
fecit

pore

creator Deus non priore lemet eam pbslca per informem materiam
ita
,

enira radiorum ex oculis nostris

cujusdam

lucis qui.

dem

est jactus

et contrahi polest,

cum

aereiii
eniilti,

qui

ordinem quarumque nalurarum, quasi secunda consideraiione formavit; formatam quippecreavit maleriam. Sed quia illud unde
lanien
fil

est ociilis

noslris proxiiuus, intiiomur; et

cum

ad eanidem reclitiidinem, quae sunt longe posiia at-

aliquid, etsi
,

non lemporc,
illud

tendimus
nerc
quain
qiKTC

ncc saue

cum

contrahitur

oinni:;o cer-

quadam

origiue pvius est

quam

quod

longe suntdesinit; sed

in

ceite obcurius,

inde

fit;

potuit dividerc Scriptura loquendi ten)pori-

cum

ea olitulus emiltitur. Sed lamen ea lux

,

bus, quod Deus facicudi lemporibus non divisil. Si enim quairalur ulrum vocein dc verbis au de voce
verba faciamus; non
facilc

qiia) in

sensu vidcnlis est

lam exigua docetur

^,

ut

nisi

qui^quam
fieri

iia

lardo ingenio

et

adjavemur exlranea luce, nihil videre possimus; quoniam discerni ab ea non potest , quo exemplo
possit
,

roperitur, qui non potiusverba

de voce responf:iciai,

deinoiistrari

emissio

in

diem

et contraclrio

deat:

iia

quamvis ulruiUqiie simul qui Inquilnr

,

iucis in iioctem

sicut dixi, repcrire difficile esl.

quid

uiide faciat
,

naturali

atteritioiie

satis

apparot.

CAPUT Wll.De
in ea
sit

spiriiualiluce difficv.Has, (fuainQdo

et

Quamobrem

cum

simul utruinque Deus fecerit, ct

cl res in
(|uas

vespera

mane

divisioque u tcncbris.

maicriam qiiam fonnavit,

cam
,

for-

52. Si autem spiritiialis

lux facta esl,

cum

dixit

mavit, el utrumque ab Scriptura

simul utrumquedici potucrit;

dici oportuerit

nec

Deus, Fiat lux ; non

genda
raiiiat

illa

vera Palri coxterna intelii,

priiis illud uiide aliquid

cst

per

quam

facta suiit oninia

;

et qua3 illudici potuit

eiiini

factum est, quam

illud

qiiod

inde facium est

dici

omnem hominem
illa

scd

illa

de qua
i,

debuissc quis dubitet? Quia etiam

cum dicimus mateinlelligimus,

Prior omniumcrealaest sapienlia [Eccli.

aeterna
et

4).Ciim

riam

et

formam, utrumque simul esse

incommutabilis, quai noii est facta, sed atque rationales crea-

neculrumque simul possumus

proferimus

cnunliare. Siculautem

geiiila Sapientia, in spiritualcs

in breviiate temporis contingit,

,

cum duo

isla

verba
:

tiuas

sicul in

animas sanclas se transfert {Sap. vu,

;

ut alterum anle alteruiii

proferamus

ila

27)

ut illumiiiatie lucere possint

,

fii

in eis

quaedam

in probxiiaie narralionis alleruni prius

quam alierum
ut dictiim est,

luculcnta; ratiouis affectio

qua;
litx

potcst
:

accipi facta

narraiidum fuit, quamvis utrumque

lux

ciim dicerct Deiis

Fiui

si

jam

erat crea-

simul feccrit Deus; ut quod sola origine prius cst in

faciendo, etiam tempore prius
sil iu

tura spirilualis, qua; nomiiie cceli significata est, in

narrando

quia

eo quod scriplum est

Jn principio
,

fecit

Deus ccelum

et

duaeres, quarum etiam altera nuilo

nouiinari

modo
ita

prior est,

tcrram; non corporeum coelum

sed coelum incorpo-

simul non possunt; quanto minus simul

reum

coeii

corporei

^ hoc
,

est

super

omne corpus
potuit et

narrari?

Non

itaque dubitandum est

ess^ utcum-

non locorum gradibus

positum.
illuminaretur

scd natur;je sublimitale praefieri

,

que islam inforniem materiam prope

facia nisi a Deo, etrebus quce

nihil, ul iion sit

Quo aulem modo simul

,

quod

dc

illa facia; siint

simul

el

ipsa illuminatio
,

ac diverso tem-

concreaia

sit. si

pore narranda
crcdibililcr dicilur

fucrit

paulo ante diximus,

cum de

30. Sed

eam

signiHcari

illis

nialeria iraciaremus.

verbis, Terra autem erat invisibiliset iticomposila,

tenebrce erant super abijssum
:

et

55. Scd liuic luci succedentem noclem, ut vespera

ficret,

el

Spiritus Dei superfe-

quo pacto
talis

intcllccturi

sumus? A
?

lenebris vero
,

rebalur super

aquam
,

ut excepto

quod

ibi

positum est

qualibus
divisil

lux dividi potuit, dicente Scriptura

inter

Et
*

de Spiritu Dei
cabula
,

ca;lera

rerum quidcm

visibilium vo-

Deus

lucem ac tenebrus
stulli

Nuniquid jam

sed ad illam informitatcm, ul tardioribus po-

eraiil

peccalores et

decidenles a luniine veritaIiicc

lerat, insinuandam dicta inlelligamus; quia

bxc duo
ct

tis, iiilcr

quos

eliii

eadcm

permanentcsdividcret
;

elementa

id est terra et atjua

ad aliquid facicndum
ciieleris
,

Deus

tanquam

inter

lucem ac tenebras

ct

lucem

operantium manibus tiaclabiliora sunt

ideo congruenlius
iniormilas.
isiis

nominibus

illa

insiimabatur

' Excusi, lucis evidens esljaclus. Dissentiunt Mss. omnes; pars liabet, lucis quidem estjaclus ; alii, praetermissa media

vocx', li(cis estjactus.

CAPUT
et

XVI.

Alia
,

ratio expliccmdi quoviodo

dies

nox
,

facla fuerit

emissione

scilicet et

conlraclione

lucis

non probatur.

Si boc ergo probabiliter dicitur, non erat aliqua formala molcs, quam lux ex una paric illuslraiis, cx

tum exiqua videtur. Mss. , docctur : i.ostque sex loco adjuveimir, liahent, adjuvetnr. 3 In editis , coelis corporeis. At iiulli dubilamus veriorein essc hauc mss. prope onmiuni lccliouein sed coelum incorporenm cocli corporci ; uld Augustiuus niore suo ad illud rsal. cxui, 16, alludil, caelwn cwli Domino. Conler suira, nn. 13 et 17, nec non lib. 12conless., capp. 2, 8 et9. * bic in onuiibus Mss. At apud Ani. Er. ct Lov. amola hin
"

Edili,

ex

iis

2K9
vocans diein
opi-c-alorein
lio:ic
,

DE GENESl AD LITTERAM,
ac lciicbras noclem, osienderet se non
,

S.

AUGUSTINI
,

2C0
quo essct speciosior
in tolo illo

esset in genere suo

ctior.

slve distin,

peccatorum
?

scd ordinatorem dislribu-

Vespera aulem
,

iriduo

antequam
taiiquam

nicrilonim

An

hic dies lolius lemporis

nomcn

fierenl luminaria

consiiminati opeiis terminus noii

inlclligitiir
;

esl, cl omiiia volumin: sacculorum hoc vocahulo incliidii

;

absurdc forlasse

niane veio

idouquc non diclus esl primus, sed unus dies?

cniin vespera
ui pcr lioc
,

futura: operalioi:is signilicatio.

Lt

fiicla Cit

et

factum

esl

inquil,
,

maue

CAPUT
diximus
,

XVIII.

Qnomodo Deus operatur.

jam multa
aut coraniiiii sui

ilies

uiius

quod
;

facla est vespera

pecca-

36. Sed ante oinnia meminerimus, uiide

tum

raiionalis crealurac

quod aulem faclum

csl

manc,

non lcniporalibus quasi

lenovatio cjus signilicala videatur.

5i.

poris niolibus operari

vel angelus
;

Dcum

sicut oiieralur

hoino

Sed haec
isto

allegoriai

propliciicae dispntalio est,

sed acternis atque incommutabilibus et

,

quam non
gcstariim,

sermone suscepimus. Instiluimus enim

*.

slabililms rationibus coicteriii sibi Verbi sui

et

quo-

do Scripluris nunc loqui secundum proprictatem rerum

dam

ut ita dixerim

fotu

'

pariter coa;lerni sancti

non secundum ajnigmata hgurarum

Ergo

Spiritus sui.

Nam

ct illud tjuod per

grcecam ct
,

lali-

ad

rationem factarum

condiiarumque naturarum,
luce spiri,

nam

linguam dictuin est dc Spiritu Dei

,

quod super-

quomodo invcnimus vesperam et mane in tuab? An divisio quidem lucis a tenebris

est

ferebatur super aquas

secundum

syrae lingux iniel-

distinctio

lectum

quaj vicina esl hebraja;, (iiam Iioc a

quodam
sicut

jam

rei formala;

ab informi

appellatio vero diei

'

docto christiano syro fertur expositum) non superferebalur, sed fovebal potius inlelligi perliibelur.

ct noclis, insinualio distributionis

cst,

qua

significe-

Nec

tur nihil

Deum
,

inordinatum rcliiiqucre, alque ipsam

per

foventur tumores aut vulnera

frigidis vel calore

in

corpore aquis vel

;

informitatem

quam

res de specic in speciem

,

congruo temperaiis
,

sed sicut ova

modo quodam
disposiiam
;

transcundo mutaniur

non esse

in-

foventur ab alitibns

ubi calor

ille

maierni corporis
adminiculaiur,

neque defectus profeciusque creaturai,

,

eiiam formandis pullis

per

quodammodo

quibus sibimct tcmporalia qua;que succedunt

sine

quemdam

in

suogenere

dilectionis affecium.

Noa

supplemcnio esse decoris universi

sunl tenebra;.
35. Propterca vero
est,

Nox

enira odinatae

itaque per singulos dies istorum

operum divinorum

tanquam temporales voces Dei carnaliter cogitemus.

cum

facta esset lux,

est ;

diclum

Non

enini ad

hoc ipsa Dei Sapientia noslra infirmitatc

ad coUigendos sub alas suas
gallina
filios

Vidit

Deus

lucein,

quia bona

post omnia ejusdem dici dicere, id

casset
divisit
^ ,

cum hoc possct est, ut cum explifacta est lux;

;

susccpta

veiiit
,

Je-

rasalem

quemadmodum

puUos suos
;

{Maltli.

Dixit Deus

Fiat lux;

et

Et

xxiii, 37) ut
infanles,

semper parvuli simus

sed ut malitia
(I

Deus
,

inter lucein et tenebras

Et
;

vocavit

Dens

mentc pueri esse desinamus

Cor. xiv, 20).

lucem diem

et tenebras vocavit noctein est

;

tunc diccrel,

37. Et in rebus obscuris atque a noslris oculis remotissimis,

si

Et
El

vidit

Deus quia bonum

,

et

deinceps annecteret,

qua inde scripta ctiam divina legeriinus,

nullam earum nos
,

facta est vespcra

facit
,

et

factum

est

mane

sicut in aliis
Ilic

quue possintsalva fide qua imbuimur, alias atquealias

operibus

quibus vocabula imponit.

ergo

parere sententias
firmatione
ila

in

praccipiti af-

proplerea non

ila fecit,

quoniam
,

a formata re ad hoc

projiciamus

ut

si

fortc

diligenlius

distincia est illa informitas

ut

non

in

ea

finis esset,

iiscussa veriias

eam

recie labefactaverit,

corruamus
,

scd adhuc formanda resiarel per crealuras CKteras

non pro sentenlia divinarum Scripturarum

nosira
esse
,

sed pro

jam corporales. Itaque

ilia

si

posteaquam

distincta essent

ita

dimicanles

divisione cl vocabulis,

tunc dicerclur, Vidit Deus

qua; nostra cst

eam vclimus cum potius eam

ut

Scriptiirarum
quae Scriplu-

quia

bonum

est ;

hoEC facta acciperemus significari,

rariKn est, noslram esse vclle debeamus.

quibus jam in suo genere nihil esset addendum. Quia

CAPUT
38.

XIX.

In
et

obscuris Scriplurce locis

niliil

vero lucem solain

lucem, quia bona
vit a tenebris.

ila

perfecerat;

Vidit Deus, inquit,

temere asserenduin.

est, et

divisione ac nominibus discredixit

,

Ponamus enim

in

eo quod scriptum est

esl

Dixit

Neque tunc

Vidil

Deus quia boiila

Deus, Fiat lux;

facta

lux

alium sensisse luccin

num

est

ad hoc enim erat informitas

discrela,

corporalcm faclam,
tualem lucem
dubitat
*
:

et alium spiritualeni.
,

Esse

spiri-

ut adhuc inde alia formarentur.

nobis notissima cst

circuiius)
,

(facii

Namque ista nox qux enim eam super terras solis

in creatura spirituali

lides nostra noii

esse autem luccm corporalem coeleslem,

,

quando per luminarium distribulionem a die dividitur post ipsam divisionem diei et noctis
,

aut etiam supra coelum

vel aiite coclum

cui succe-

dcre nox potuerit, tamdiu non estcoiitra

veritale certissima refellatur.

fidein,

donec
fuerit,

dicitur,

Vidit

Deus quia bonum

sed spalium
;

est.
,

Non enim
unde adliuc
,

hajc
alia

Quod
,

si

faclum

noxinformis aliqua substanlia crat

formarentur
,

non hoc

liabel)at

divina Scriptura
Si aulein

sed hoc senserat

loei

plenum acre

carens

humana
in
illis

ignoranlia.

hoc verum esse ccrta

erit ulruin

lumine diurno

cui utique nocti

jam

nihil

addendum

ratio demonstraverit,

adhuc incertum

hoc

verbis sanclorum

Librorum scriptor

seniiri

fuerat particub, et, insertaque proxime anie vocem, ostenderet : pauloque ix)Sl in iisdem legebatur, distribiiendorum, pro quo in muliis Mss., distributione ; at in aliis, distri-

vulionum merilorum. ' iMss. seplem, futurarvm.

Mss. sex, dislinctionis. in excusis , ut cum coelum explicassct. Redundat vox, talum ; abestque a Mss.
*

' Editi, flalu. At Mss. melioris notae fotu. Concinnius ad illam inlerprelandi ralionem Syri cujusdam, quam hic laudal Auguslinus, post Basiliuni in honiilia 2 in Hexaoi. sic ad melioris nota; Mss. einendamus, cum in prius editis legerelur : jliam sensisse Iticem corporalem faclam, et aliam spiritualem esse lucem in creatwa spirituali , quod

nostrajides non dubitat.

261
voluorlt, an aliud aliquid

LI15EU PRIMUS.

2C2

nou muuis veruiu. Quod

lioc

si

(am muliisexitibus verbaScriplurK quoc traclavimus,

exponantur
,

eiera contextio sermonis non

baverit,

eum
quod

voluisse proipse intelligi

cohibeant se tandem qui

,

litteris

inflati

nou idco falsum

eril aliud,

sxcularibus ha;c ita posila

triant, velut

ul

omnia

pia corda

nu

voiuit; sed ei verum, et

:iiiiem

quod

ulilius

cogaoscalur. Si

imperitum atque impolitum aliqaid exagi,

conlexlio Scripturx hoc voluisse intelligi scri-

tant; sine pennis in terra replaates

et volalu raiia-

non repugnaverit , adhuc reslabit quxrere uiruni el aliud non potuerit. Quod si et aliud potuisse incerlum erit quidnam eorum illc voitivciierimus
r.iorcni
,

rum

'

avium nidos

irridenlcs.

Periculosius

aulcm
impios

errant quidam

infirmi fratrcs, qui

,

cum

islos

de ccelestium corporum numcris

copiose disserere audiunt

vel de quibuslibct
et

luerit

el

ulrumque
si

sentiri voluisse

non inconve-

elemcnlorum mundi hujus quxstionibus subtiHter

,

liienier

credilmv

utrique seatentiie ceria circum-

evanescunt
et

el

eos sibi
sa,

bl:imia suffragatur.

cum
euim
accidit ut aliquid

suspirio prccponentes

magnos putantes,
fasiidio
,

o9. Plerumque

dc tcrra,

hibcrrimse pietatis Libros

cum

repetunt

et

dc
ct

ca-lt),

de caMeris mundi liujas elemcnlis, de molu

quos dulciter haurire debereat

gunt
;

vix patieater altin-

convcrsionc vel
,

ctiam magnitudine
solis

el

inlervallis
,

a segeiis aspcritate abhorrentes, et spinarum

inbiaales.

sideruai
cuilibus

de cerlis defeclibus

ac lunaj

de cir-

floribus

Non enim vacant

{Psal. xxxiii, 9)
, ,

videre

quam

anaorumet
,

tcmporum, de nalurisaniaialium,
,

suavis est

Dominus

nec

in

sabbato

fruticum

lapidum
ila

alque hujusmodi ca;leris

,

eliam

csuriuat;

alque ideo pigri sunt

poleslate a

noa cbrisliaaus

aoverit

ut cerlissima ralionc vel

sabbati accepta, vcllere spicas, et tamdiu versari

Domiao ma-

Turpe cst aulem nimis cl perniciosum ac maxime caveadum ut clirisliaaum dc his

experieatia leaeat.
,

nibus

coatritasquc purgare,
xii, 1).

donec ad escam per-

veniant {Mallli.

rebus quasi secuaduai cbrislianasLitleras loqucntcm,

iia delirare quilibci inlidclis

CAPUT XXL Quis fruclus Imjusmodi

qua
niliil
:

interprelalionis,

audiat, ut

qucmadmo-

temere asserilur.
tu tanta irilura dissertatio-

dum
rans

dicitur, toto coelo errare conspiciens, risum le-

il. Dicel aliquis

nJs hujus, quid

Qnid

ncre vix possil.

Et non tam molestuui cst, quod cr-

granorum exuisli? quid

in quacsiionibus

eventilasti?
?

bomo

deridctur, sed (|uod auctores noslri ab eis

Cur propemedum
Affirma
ali(|uid

adhuc lalcnt omnia

qui foris suat, lalia sensissecreduulur,

clcummagno
,

eorum quae mulla posse

,

inlelligi

eorum
indocti

cxilio

de quorum salule salagimus

tanciuan

disputasti. Cui

respondeo
,

ad

eum ipsum me cibum

non haerere homiai
,

reprehenduntur atque rcspuunlur.

ia
,

Cum
el
;

eiiira

suaviter pervenisse

quo

didici

in

qucmquam de numero Chrislianorum

optiaie norunt
,

ea re quar*

respondendo sccuaduai fidem

quod respoiidendiira

errare deprehenderinl

vanam

esi lioaiinibus qui calumaiari Libris nostrx' salutis affeclaiil

;

seaienliam

suamde

nostris Libris asserere

quo paclo

ul qiiidquid

ipsi

de nalura rerum veiacibus

illisLibriscredilurisunt, deresurrectione morluorum,

el

documentis demonstrare potuerinl, oslendaaius nostris Lilleris

de spe

vita; acterna;

regnoque coclorum

quaiido

non esse contrarium. Quidqiiid aiitem

liis

dc his rebus quas jam experiri, vel indubilalis

ris

nume-

de quibuslibet suis voUimiaibiis qua etiam facullatc oslendamus

lioae

noslris Litteris
,

pcrcipere

potueruiit

fallacitcr

pulaveriat csse

id cst catliolica; fidei coiitrariuai prolulcrinl

,

aul ali-

conscripios? Quid eniin molestiai tri^litix-que ingerant

aut nulla dubila-

prudealibus fratribus temerarii pra-sumplores

dici

satis

credamus esse falsissimum

in

atque

ita

teneanius

non potesl, cum

si
,

quando de prava
aucloritalc

ct falsa opi-

Mediatorem nostrum,

quo suntomaes tbcsauri saii

,

nione sua reprclieadi

el coaviaci coeperiat
noii

ab cis

pieatiye atque scientiae absconditi {Coloss.

5)

ul

qui nostrorum Librorum

tcnenlur,

neque falsaj pbilosopbioe loquacitate seducamur, neque falsx religionis saperslitione lerreamur. Et cuin
divinos Libros legimus in tanla multiludine veroruiu

ad defendendum id quod levissima temeritate el apertissima falsitale

dixerunt

eosdem Libros

sanclos,

unde
riter
,

id

probent, proferre conaatur, vel eliam

memo-

inlellectuum

qui de paucis verbis eruuntur, et saai-

qu ad teslimonium

valere arbilrantur, mulla

tate catliolica; fidci

muniuatur, id potissimum deliga-

inde verba pronunliant, non intelligenies neque qua}

loquunlur, neque de quibus affirmant

(I

Tim.

i,

7).

mus, quod cerlum apparuerit eum scnsisse qucai legimus si autcm hoc latel, id certe quod circumstan;

CAPUT XX.

Genesim cur inlerpretetur sentcntias varias proferendo non aliquam unam asserendo.
,

tia

Scriptura; non impedit

:

et

cum

sana fide concor-

dat

si

aulem

et Scripiura; circumstantia periraciari

40. .\d hoc

librum
cleavi,

'

enim considerandum et observandum, Geneseos multipliciter, quaiilum polui, enunon aliquid

ac discuti non polcsl, saltcm id solum quod lides

sana pnescribit. Aliud estenim quid polissimum scriptor senserit

prolulique sentenlias de verbis ad exercita;

non dignoscere
utrumque
:

aliud

autem

a regula

lioiiem nostram obscure posilis

unum

pielatis erraie. Si

vitetur, perfecte se

ba-

temere affinnaiis

cum
:

prajudicio alteiius exposilionis

bet fructus lcgenlis

tcst
fidei
,

si

vero utrumque vilari non posit

fortasse melioris,

ut pro suo

modulo

eligai

quisque
potest,

etiain

si

voluntas scriptoris inccrta

inulile est eruisse
'

sana;.

quod capere possit

Scriptura; Dei det

ubi

auiem
,

intelligere

non

congruam non

senleniiam.

hoaorem

sibi

limorem. Sed

cum
' Lov., volaturarum. At aliae editiones et magna pars Mss habenl, volatu ranariim. * bicMss. At editi, tenuisse.

laB., libri; caiteri editi, librum, concinnius

263

DE CENESl AD LITTERAM,

S.

AUGUSTINI

m
:

LIBER SECUjrDUS
np po auod scriptum cstcap.
1, vcrs.

6 : EtdixH nens, Fial firmamenliim, etc, usque ad vers. 19 pere, elc. ^onuulla iu liiic coutia Geuelbliacos.

Et factum est ves'

--

C\PUT PRIMUM.
quid.
neijanl.
\
.

Firmamenlnm
,

in

medio
esse

rtr/nniin

soriirentur

aqua

scilicet

super tcrram

quoe etiana

si

Aijuas

supra sidereum cwlum

(luidam

sub tcrra

stat aul labilnr, sicul in antris

cavernisque
sed

abditis, iion

lamen ea

lerrai parte
,

quam supra,

Et
,

dixit

Dcus

Fial firmamenlum in medio aqua-

ea quain infra se babet

continetur.

Nam

si

ex parte

rum
inter

et sil

dividens inler
fecit

aquam

et

uquam
el

et sic est

superiore fuerit pars ulla terrse delapsa, non manet

faclum.

Et

Deiis

firmamenlum,

divisil

Deus

supcr aquam

sed ea perrupta demergilur et pergit ad

,

aquamquoi

erat infra

firmamenlum,et

inlcr aqitam

tcrram

quo veniens conquiescit

sit

tanquam

in

loco
i

ijua eral super firmanicntum. Et vocavil Deus firmamen-

suo, ut supra

aqua

subtus autem lerra.

Unde conon

tum coelum. Et
vcspera
,

vidit

Deus quia boniim

esl

est.

Et facta

est

gnoscitur quod etiam super aquas

ipsis aquis portabatur,

cum

esset,

et

faclilm

mane

dies
,

secundus. De vcrbo

sed compage terrse lenebatur,

Dci quo dixil, Fial finnamenlum etc., cl dc placllo quo vidit quia bonuni est , et de vespcra el cjus
,

sicut sese

babenl camcrae speluncarum.

4. Hic occurrit in libro

admonere cavendum errorem, qucin

forte quia scri-

manc, non opus

alque
ila

esl

liic

iteruin siniililerque disserere

isla

primo cavendura admonui, ne

nostrum

deinccps quoiiescumque

repeluntur, se-

ptum

est in Psalmis, Fundavil terrum super

,

aquam

cunduni superiorcm inquisilioneni inlerini conside-

arbiirelur aliquis

adversus istos de pondc-

randa esse adnionemus. Utrum autcm nunc

illud cce-

ribus elementorum subtiliter dissercntcs, islo testinionio Scriplnrarum esse nitendum

lenti auctoritate
:

lumfial, quod excedit aeris omnia spalia , ejusque om.nein alliludinem, ubi etiam luminaria steiixquc
conslituuntur quarto die; an ipsc aer vocetur Unna-

quia

illi

non re-

Litterarum nostrarum, et nescientes

sit
,

qucmadmodum dictum
ridcbunt
tioiiibus
,

Libros sanctos

lacilius Ir-

mentum

qii;\ri inerito potest.

qiiam illud repudiabunt, quod vel certis ra-

cnim asserunt islarum a(|uaruni naluram super sidereum coelum esse non posse quod sic iiabcant ordinatum pondus suum ut vel super lerram
2. Muili
,
,

perceperunt,velexperimcnus manifestis&imis
Illud

probaverunt.

namque inPsalmis,
:

aut figurale

dicium recle accipi polest

iiomine sycpc
gnificaniur,
in

ut (luoiiiam coeli et terroe

fluitent, vel in acre terris

lur.

proximo vaporaliler feran,

Ecclesia spirituales carnalesque si-

Neque quisquam

isios debet ita rcfclierc

ut di-

ccelos

oslenderit pertinere ad serenam

catsecundum omnipotentiam Dei,

sunt, oporterc nos credere
,

cui cuncla possibilia

lani graves,

iiitelligenliam veritatis, dicens,

telligenlia {Psal.

Qui

fecit ccelos

inin

aquas etiam

cxxxv

5)

lcrram vero ad fidem

qnam novimus

atque senlimus, coelesli corpori, in

,

simplicem parvulorum

non

fabulosis opinionibus in-

quo sunt sidera supcrfusas. Nunc cnim qucmadmodum Deus instiluerit naturas rernm sccundum Scripluras cjus nos convenil qua;rere; non quid in eisvel
,

certam atque fallacein, sed proplietica et evangelica

pra-dicalione firmissimam
,

quaj pcr BaptismiHn soli-

datur, el ideo subjecerit, dicens, Fundavil lerramsuper aquam.

ex

eis ad

miraculum
si

potcnlia;

suic vclil opcrari.

Ncno-

Aut

si

ad litteram quisquani cogit

vel sublimia

inlelligi,

que enim

vellet
(ieret
,

Deus sub aqua oleum ali(|uando

;

non incongrucnter
nentium
,

lerrarum sive conti-

anere

non

non ex eo tamen

olei nalura
,

sive insularnm accipiuntur, quae superiora

bis esset incognila

quod
si

ita

facla sit

ul

appelcndo

sunt aquis; vel ipsa tegmina speluncarum, quaesu-

suum locum
aqiias
,

ciiam

subterfusa fucrit,

pcrrumpat

per aquas pendula solidiiate lirmata sunt. Quocirca

cisque se superpositam coUocct.

Nimc ergo

ncc ad litleram quisquam potesl

sic intelligere,

quod

quairimus ulrum condilor rerum, qui omnia in mensiira et

dictum est, Fundavit terram super aquam ; ut aqiiA-

numcro

et

pondcre

disposiiit (Sap. xi, 21),

rum pondus

lcrreno ponderi supportando naturali or-

non nura locum proprium ponderi aquariim

terram iribucrii, sed et super coelum
liinitem aeris

dine quasi subjeclum esse arbilrctur.

circa
ullra
Ij.

CAPUT
Aerem vero
iniclligilur,

II.

Aer

terra superior.
,

qiiod
est.

aquis esse supei iorem

circumfusum atque solidatum

quamvis

proptcr ampliora sui spatia etiam aridam contegat,

5. Qiiod qui

negant cssecrcdcndiim, dc pondcribns

hinc
ita

elcmeiitorum argumenlantiir, ncgantes ullo niodo

quod nulluin vas ab ore impressum

unde
satis indicat aeris

repleri a^piis potest:

desupcr quasi quodam pnviinento solidatum esse ccc-

naturam
aquara

lum,
lis

ut possit

aquarum pondera suslinere; quod

non possit
sit.
,

locum petere superioieni. Yidelur enim vasinane,

sed aere
depriniilur

la-

plenum probatur, ciim ore imo

;

in

soliditas nisi tcri is e<se

ct (|ui(lquid

quia eniin

tale est,

non coelum scd terra

Non

per superiorem partem non

irruplis
'

enini

tanlum
invcnit

emeandi locum, nec deorsum versus

subler eas ire natuia

locis, scd eliam qualilatibus propriis elcmenta distin-

aquis

sinitur, plenitudine

sua au,

gui
*

',

ut pro qualilalibus propriis etiam loca propria

,

repcHil eas, et in vas non perinitlit iiitrarc.

tern vas iia collocatur,

Cum

distinguunlur. At Mss. , distinqui : supj le, coatendunl illi qui de clemenlorum [ioaderibus argtunentanlur.
Editi

ut os

non babeat dcorsum

Lov., eruptis. cseieri coUices, irruptis.

S65
sed in lalus inclinalum
aere superius. Itemque
luni,
,

LIBER SECUNDUS.
intrat

266
,

aqua

inferius,

exeunte

conglobari saepe cernimus

ita

cum

per declivia jugorum

si

vasis erecii os paieat in coe-

recumbunt, ut plerumque excedantur etiam cacu-

aquam, parlibus qua non infundis et Gt locus aquse ex aliis dedeorsura versus inirandi. Quod si vi majore vas repente priinilur, ut vel ex lalere vel desuper aqu

cum

infundis

evadit aer
,

sursum versus,

minibus montium.
coelum dici
,

Cum

ergo probasset et hunc aerem

nulla alia causa etiam

,

flrmamentum apet

pellatum voluit existimari

dividit

nisi quia intervallum ejus

,

inter

quosdam vapores aquarum

'

istas

influanl

el uudique os vasis obtegant

disrumpit eas
faciat;
ct

aquas quae corpulentius

in

terris

fluitant.

Et nubes

aer sursuni nitens, ut eis ad ima locum

ipsa disroptio singuUus
fugit,
qiiia

quippe

sicut experti sunt qui inter eas in

,

montibus

vasorum

est

dum
,

partibus
illius

ambulaverunt

congregatione et conglobatione minu:

totus t;im cito

Ila
si

non potesl

propter
ire

tissimarum gultarum talem speciem reddunt

spissantur amplius
,

quai

si

oris angustias.

aer super aquas

disjicit
*,

cogilur,

ut conjunganlur in

unam granapud
;

eliam connuontes eas

peiu ejus impulsse ebulliunt, et

cum eum

exsilientes imbullis

dem

plures gultse minimae, non

,

eam

palitur aer

crepanti-

se teneri

sed ejus ponderi ad ima

dat locum

et

bus emiltunt in sua propernntem, atque illis ad ima decidendi adiium danlem. Si autem sub aquas ire cogitur ex vase
repleri velis
tur,
,
,

hcec est pluvia.

Ergo ex aere
ostendere

qui est inter vnpores

el

humidos, unde superius nubila conglobantur,

ria subterfusa
,

main-

ul

iilo

cedente vas ab ore in ima presso

ille

voluit esse coelum

facilius undis undique versum cooperi-

ter aquara et

aquam. Hanc ergo diligentiam consideet in

quam per

os ejiisab infcriore parte inlrandi gulta

rationemque laude dignissiraam judico. Quod enim

dixit,

exigua reperit locum.

neque contra fldem est,

credi polest.
possit videri
,

promptu posilo

CAPUT

III.

Ignis superior

aere.

documento
8.

eliam 6. Jam vero ignem ad superua emicantem quis non jpsius aeris naluram velle iranscendere , sentiat? quandoquidem si ardentem faculam capite

Quanquam

non impedire propria

minulias

pondera elementorum, quominus etiam super illud

sublime coelum possint esse aquai per
illas
,

deorsum quisque teneat, niliilominus ad superiora contendit. Sed quoniam circumfusi ac

superfusi
aeris

flammLic crinis

per quas etiam super hoc spalium aeris esse potuerunt

:

qui
,

quaravis gravior et inferior

prociil
sint

summo
,

coelo

prccpollenli

constipatione

subinde

siibjaceat

dubio levior est aquis

illi
,

et

tamen ut

ignis exslinguitur, et in ejus qualitatem per

abuudan-

super
lur.

cum

vapores

niillo

pondere prohiben-

liam snperatus subinde commulatur ac verlilur, ad uiiiversam ejus alliludinem transiliendam non polest
perdiirare. liaque snper

Sic ergo et super illud coelum potest minutiorilialitus

bus guilis levior

humoris extendi, qui pon-

tur coeliim

aerem purus unde etiam sidera alque luminaria

illius videlicet igne:e lucis in eas
,

iguis esse dici-

dere cadere non cogatur. Ipsi quippe subtilissiraa ralione

facla

persuadent, nullum esse quamlibet exiguum

in

conjectant,

formas

corpusculum

quo

divisio

flniatur,

sed

jnfinite

qiins in coelo cerniinus

coiiglobaia disposilaque n-

orania dividi; quia omnis pars corporis corpus est,

et

tura
el

ac

per
,

lioc

sicut terrarum ponderibus et aer

;

aqua cedit

ul ad lerram perveniant

sic

aquarum

tilaiis

omne corpus habeat necesse est diraidium quansuK. Acper hoc si potest aqua, sicut videmus,
ut

ponderi, el ipse aer cedit, ut vel ad terram vel ad aqu.im perveniat. Unde intelligi volunt, hoc modo
necesse fuisse ul aer quoque
iii
,

ad tantas guttarura minulias pervenire,

super

islum aerem vaporaliier feratur, qui natura levior

est

si

quis ejus particulam

,

aquis; cur non possit et super illud levius coegultis et levioribus

spatiis

illis

sublimibus
,

coeli

posset dimittere

pon-

lum minulioribus
ribus?

immanere vapo-

dere suo caderet

donec ad aeria subter spatia per-

venirel. Quapropter coUignnt multo

minus esse posse

loci
,

CAPCT
9.

V.

Aquw supra coelum etiam sidereum.

noslri
,

aquis supra illud

lic

igneum coelum aliquid

cum

il-

Quidam etiam

islos

negantes propter

aer niullo aqiiis levior

IV.

CAPUT
7.
liler

manere non possit. Aqu(e supra calum aereum quod firmaappellari

pondera elemeniorum aquas esse posse super coeluni

sidereum
,

de ipsorum siderum qualitatibus

et

meati-

menlum

quidam

observavit.

bus convincere
stellara

raoliuntur. lideni naraquc asserunt

,

Talibus eorum disputationibus cedcns, laudabiconalus esl quidam demonstrare aquas

quara Saturni appellant

esse frigidissimam

super

eamque per annos

lum
plet
,

triginta signiferum peragere circu,

coelos,,

ut ex ipsis visibilibus conspicuisque naturis

eo quod superior

ac per hoc amjiliore ambitu

assererel Scriptiirfefidem.Et prius quidem,

quod

fa-

gradilur.
,

Nam

sol

eumdem
;

circulum per annura comtanto

,

cillimum
lari
,

fnit, ostendii et

hunc aerem
,

coeluni appel-

et liina

per raensem

ut dicunt

brevius,

non solum sermone communi

secundum quem
dicun-

quanlo inferius, ut spatio

loci
,

spatium temporis con-

dicimusserenum vel nubilumcoeium, sed eiiam noslra-

gruat. Quseritur ilaque ab eis

unde

illa stella sit fri-

nim ipsarum consuetudine Scripturarum, cum tur volalilia coeli {Mallh. vi, 26), cum aves in hoc aere et Dominus cum de nubibus volare manifestum sit
:

gida, quse tanto ardentior esse deberet, quanto sublimiore coelo rapitur. Nara procul dubio cum rotunda
raoles circulari

motu

agitur, inleriora ejus tardius

joqueretur, Faciem, inquit, ccelipoleslis probare{Id.x\i,

4).
'

eunt, exteriora celerius, ut majora spalia

cum
:

brevio-

Nubes autem

etiara

per proxiraum

terris

aerem

ribus ad
t

eosdem gyros

pariter occurrant

quae aulera

in excusis, dissecat
;

pro quo in veteribus codicibus quiprobae notae, dissicU.

III,

busdain, disjicil

in

aliis

Navarricus Ms., corpulentiores.

Sanct. August.

fNeuf.J

207
,

DE GENESl AD LITTERAM,
:

S.

AUGUSTINl

m
li-

Proindc incmorata slolla celerius uliqne fcrvenlius. quamvis eniui magis dcbuil calida essc quan IVigida

unitaii Trinilatis, ut Filius quasi jussus fecisse inlel-

ligalur, Spirilus autent sanctus nullo sibi jubente

suo niolu, (|uonianj grandc permeet, tauien iiis totuui anibiluui

(quouiam, sicutdicunt,
,

spaliuni est, iriginla

cceli

ancoa-

bere vidisse

bonum

esse

quod factum

est.

Quibus
ipse

motu

iu

enim verbis juberei

sit principale

Filio Pater ut faceret,

,

cum

quolidie ncccsse est pairarium rotala velocius, quod

liatur
coeli

Verbuin Palris
ipso

pcr quod facla sunt

csl, Fiat
,

singulaj convor-

omnia? Aneo
Filius, in

quod sciiptuni

fmnamenunigenilus

sioues

dies

siugulos cxplicant),
concilatiore

calorcm majorein

lum, haic ipsa diciio Vcrbuin cst Patris

debuil coelo

concipcre.

Nimirum ergo

quo sunt oinnia qu; crcantur, etiam anteillo est, vila

eain frigidam facil

aquarum super

coeluni conslitula-

quam

crcentur, et quidquid in

est

'

quia

rum
Ilis

illa

vicinilas,

quam

nolunl credcrc, qui haec,

ct sidcrum disputanl.

quidquid per

eum factum
illo

cst, in ipso vila est, ct vita

qua; breviler dixi, dc

motu cli

ulique creatrix, sub

autem crcalura?

Aliter ergo

quidain nostri conjccluris agunt adversus eos qui

,

in illo sunt ea quoe per illuin facta sunt, quia regit et

nolunt aquas super coeluin crcdere

sicllam esse frigidam
circuil
;

el volunt

eam
non

continet ea

aliter

autem

in illo

sunt ea qua; ipse est.

ipso
i,

qua; juxla

summum

coelum
',

Ipse enim vita est, quai

niara ipse vita esl lux

ila in illo cst ul

sit, (iiio-

ut cx

hoc coganlur aqiiarum naluram

hominum {Joan.

5, 4).

Quia

jam

illic

vaporali lenuitate, sed glaciali solidilate pen-

ergo nibil creari posset sive ante lempora, quod qui-

dere.

Quoqno modo
ibi

auleni et qualeslibct aquse

ibi

dem non
lio, si

est Creatori

coaeternum, sive ab exordio

sinl.esse eas

niiiiimedubitemus: major est quippe

,

lemporum,

sive iu aliquo tempore, cujus creandi raratio

Scripturac hujus auctorilas

genii capacitas.

quam omnis
additum
Filii

luimani in-

tamen

recte dicitur, non in Dei Verbo

;

Patri coaiterno coseterna vita viveret

proplcrea Scricreaturain,

CAPUT

Vl.

De

eo quod

est

Et

fecil

ptura priusquam insinuet

unamquamque

Deus,
10. Sed

etc.

an eo dedarelur
esl a

Dei persona.
,

ex ordine quo conditam

dicil, respicit

ad Dei Yerbum,

auimadversum

quibusdam

quod nec

prius poncns, Et dixit Deus, Fial illud.

Non
in

eniiu in-

cgo dissimulanduiu puto, non fruslra cum dixisset Dcus, Fial ftrmamentum in medio aquarum , et sit divisio inter

venit

uUam causam

rei

creandx, quam

Verbo Dei

non

invenit creari debuisse.

aquam
sic

el

aquam

parum visum
addcrelur, Et

esse subfjecit

13.

Non ergo Deus

quippe Verbum

toties dixit, Fiat

iila

vel illa

iungere,<

est(actum, nisi
et divisil et

Deus

creatura, quoties in hoc libro repetilur, Et dixit Deus.

firmamenlnm,
firmamenlum,

Deus interaquam quw

qua; eral sub
,

erat super

Unum
tis

ille

genuit, in
:

quo

dixit

omnia,

inter

aquam

firmamenlo:

priusquam

facta sunt singula

sed eloquium scriben,

quod quidein

sic

intelligunt

ut personara Palris deest,

descendens ad parvulorum capacitalem

,

dum
in

insi-

claratam esse dicant, in eo quod scriptum Deus, Fiat firmamentum in medio aquarum,
inter

Et

dixil

nuat singulalim genera crealurarum

spicit

per singula re-

et sit divisio

uniucujusque generis aJlernam rationem

;

Ver-

aquam

et

aquam

et sic

esl

(actum.

Ac deinde
fecit

ul

bo Dei

nec

illa

repetita, Ule

lamen

repetil

Et Dixit
firma^

jnleUigatur Filius fecisse quod a Patre dictum esl ut

fieret, arbilraniur esse

Dcus. Si enim vellel prius dicere, Fuctum

est

subncxum, Et
Et
,

Deus

fir-

tnentum
et

in
;

medio aquarum
si

ut esset divisio inter

,

aquam
factiiim

mamentum,

et divisit

Deus, ctc.
legilur,
sic esl

aquam

quis ab co qusererel

quomodo
:

H.

Sed cum anlea

?

(actum; a quo

esset, recte rosponderet, Dixit Deus, Fiat

id est, in

inlclligimus faclum
diccre, El

Si a Filio

quid opus crat jam

Verbo Dei seterno

rare

erat ut fieret. Inde ergo incipit nar-

(ecit Deus, et quae

sequunlur ? Si autem quod

unumquodque factum, quod ctiam

post facti nar-

scriplum est, Ei

sic est

(actum, a Palre inlellexerimus

dicit, et Fiiius facit
:

raUonem, qu;erenli quomodo faclum

ratione respondcre debcret.
14. Cura ergo audiinus, Et dixit

sil, in

reddenda

factum

nou jam Paler

et potest

aliquid Palcr facere sinc Filio, ut deinde Filius non

Deus , Fiat;

intel-

hoc, sed aliud simililer facial

quod

est conlra calhosic esl

ligimus

quod

in

Verbo Dei

erat ut (ieret.

Cum

vero

licam (idcm. Si autem illud de quu dicilur, Et

(aclum, hoc idcm
lit

audimus, Et

sic est

factum; inieUigimus factam crcain

cum ilidcm dicitur, Et fecit Deus; quid proliibct cumdem inteUigere facere quod dixit, qui dixil ul fierct? An etiam cxceplo co quod scriplum
El
cst,

turam non excessisse praiscriptos

Verbo Dei
vidit

ler-

minos gcneris
quia

sui.

Cum

vero audiraus, Et
in

Deus

bonum

est,

iuleUigimus

benignitale Spiritus ejus

Et

sic est

(actum, tantuinmodo in his verbis,

dixit

quibus dicitur, Et
(ccit

Deus; Fiat,

et postea dicitur,
inlelligi?

non quasi cognilum posleaquain factum est placuisse, sed poUus in ea bonitate placuisse ui manerei faclum,
ubi placebat ut fieret.

Deus

Patris et Filii

persouam volunt

12.

Sed quieri adliuc

poiest,

ulrum quasi jussisse

in

CAPUT
15.

VII.

De

eadem

re.

Fiho Palrcm debcamus acciperc

est, Et dixit

eo quod scriptum

Ac

per hoc manet adhuc causa requirendi, cur

dixit,

Deus , Fiat

Sed cur Scriplura non cusaiicti ?

,

posteaquam
ris

Et

sic est

(actum, ubi perfecUo ope-

ravit ostcndere etiara

persouam Spiritus

Ah
fecit

jam indicatur;
ail,

addidit, Et (ecitDeus:
,

cum
est

co ipso
facium,
,

ila Trinilas intelligilur, F.t dixit

Deus Fiat

El

quod

Et

dixit

Deus, Fiat illud

Et

ic

Deus, El

vidil

Deus quia bonum

esl ?

Sed non convenit

jam

intelligaiur id

Deum

dixisse in
;

Verbo suo
ibi

et fa-

* Post, cogantur aquarum naturam, in edilis additum fuit, crcf/ere ; quod verlmm abest a Mss., etabcsse debet, si pcndcre quod in fiae sententiaa est , non a pendeo , sed a

ctum esse per Verbum ejus

atque

jam non solum

;

rendo accipiatur pro aslimare.

' Editi hic interponunt, et vita utique creaturce sunt a Mss.

quae ab-

269

LIBER SECUNDUS.

270
fit

ralris, sed etiam Filii possit apparere persona. ostendendam Filii personara repetilur
si

Nam
,

sic et

ejusdem rationis cognitio prius

in crcaiura
;

propier

ac

intellecluali, qu;c peccato tenebrata

non

est

ac deiude

dicitur, El fecil

Deus

numquid ergo non per Filium

ipsa couditio

crealurne

*.

Neque enim

sicut

nos ad

quia congregavit aquam tcrlio die ul appareret arida, congregari aquam , aut ibi non dicilur, Et lecit Deus

percipicndam sapienliam proficiebant Angeli, ut invisibilia Dei,

per ea qn;c facla sunt, intellecta conspicei,

congregavitDeusaquam? Sed tamen etiam

ibi
,

posleadicens,

rent [Rom.

20)

qui ex (|uo creaii sunt, ipsa Verbi

quam

dixit,

Ei (actum

esl sic

lunc repetivit
sub
ccelo.

ternitate sancta et pia contemplatione perfrnuntur;

El congregala est aqua,

lux non per Filium

quee est

fiicla est,

Numquid etiam nbi prorsus nuUo modo

dicere.Et dixit Deus,

atqne inde

ista desi^icienles,

secundum

id

quod

intus

vident, vel recle facla approbant, vel peccata improbant. 18.

repetivit?Poluit enimet
fiatlux, etsic csl

illic ila

Nec miium

est

quod

sanctis Angelis suis, in

factum ;et

iecit

Deus luceni

et vidit

prima

lucis conditione formatis, prius

Deus ostende-

quia bona est

iione, ut

aul certe sicut in aquarum congrega,

bat quod erat deinceps creaturus. Neque enim intel-

non diceret

Et

fecil

Deus

sed tantum ilelux

,

lectum Dei nossent,

nisi

quantum

ipse monstrasset.

rum
bona

repeteret
;

Et dixit Deus,
esl

(iat

ct

sic

est

Quis enim cognovit intellectum Domini? Aut quis consiliarius ejus fuit ?

factum

et facla

iux

et vidit

Deus lucem, quia

pro-

Aul quis prior dedit

ipso
,

illi

et retri-

est.

Sed nullo modo repelens posteaquam

ac deinceps de

buetur

ei ?

Quoniam cx
,

et

per ipsum, et in ipso

ipso ergo discebant

posuit, El dixil Deus, Fiat lux; nihil aliud iutulilnisi,

sunt omnia {Id. xi

54-3(i).

Ex

Et facta

est lux;

placila luce el divisa

Angeli

cum

in eis fieret cognitio crealurse

deinceps

a lenebris, et ulroquc appellato nominibus suis, sine

ulla repeiitioiie narravit.

faciendae, ac deinde fieret in

genere proprio.
facta, in

19. Quapropter,
fccit

jam luce

qua inlelligimus
,

CAPUT

\'\l\.Delucecur non additum, El

sicuti solet

ab seterna luce formalam ralionalem creaturam

in ca;(eris crcandis

cum

Deus,

de

aliis creuturis dici.

illa

rebus audimus, El

dixit

Deus, Fiat;

16. Quid sibi ergo vull in cxleris

repetilio '
l;'.cla

An
esl,

inlelligamus ad aHernitatem Verbi Dei recurrenten

Scriplura; inlenlionem.

eo mo(i0 demonslralur prinio dic

quo lux

Cum

vero audimus, Et

sic est

condilionem spirilualis et inlelleclualis creatura; lucis

appellalione
intimari
;

factum

inleUigamus

in

creatura intellectuali faclam

est,

in

qua

nalura
:

intelliguntur

cognitionem ralionis, qua; in Verbo Dei

crealurse
sit,
,

condenda;*
facia

omnes Angeli

sancii alque Virlutes

et

proplerca non
esi

nt in

ea natura prius

quodam modo
in ipso

repetivit faclum

posleaquam

dixit,

Facla

lux

quia

qua5 anteriore

quodam motu
:

Dei Verbo

non primo cognovit

ralionalis crealura conformalio-

prior faciendam esse cognovit

ut postremo,
,

cum

au-

nem suam,

ac deinde formata est; sed in ipsa sua con-

dimus

repeli ac dici

quod Fecit Deus

jam

intclliga-

formatione cognovit, hocest illustratioue verilalis, ad

mus

in

suo genere
,

(ieri

ipsam creaturam. Porro

est
,

cum

quam conversa formata

sunt
ila

est

ca^lera vero quae jnfra

in

audimus

Et

vidit

Deus quia bonum

intelligamus

creanlur

ut prius fiant

cognilione
?

ra-

benigniiali Dci placuissc

sui generis
rilus

quod factum

est, ut

lionalis creatura?, ac deinde in

genere suo

Quapro-

maneret quod placuit ut

fieret,

pro modo cum Spf-

pler lucis condiiio prius est in Yerbo Dei

secundum

Dei superferebatur super aquam.

rationem, qua condita

Sapientia
;

est,

hoc est in coxterna Patri

CAPUT
esse credenda
sit

IX.

De

figura

coeli.

ac deinde in ipsa lucis condilione secun,

20. Quajri etiam solet quae forma et figura coeli

dura naturam
genita
;

qua condila est

illic

non

facla

sed

secundum Scripturas
iis

nostras. Multi

hic vcro facta, quia ex inforuiitate formala:

facta est lux; ut

enim multum dispulant de non profuturas discentibus;

jus est,

rebus, quas majore

et ideo dixil Deus, Fiat lux, et

ibi

quod

prudenlia noslri auctores omiserunt, ad beatam vitam

et occnpantes,

erat in Yerbo, bic esset in

opere. Condilio vero

quod pc-

coeli

prius erat in
;

Verbo Dei secundum genilam Sain

mullum

pretiosa, et rebus salubribus

spalia.

impen-

pientiam

deinde facta est in crealura spiriluali, hoc

denda temporum

Quid eniui ad

me

pertinet,

est in cognitione

Angelorum secundum creatam

illis

utrum coelum
in

sicut sphaira

undique concludat terram

gapientiam

deinde coelum factum

est, ut essel

ctiam

media mundi mole libratam, an eam ex una parte

(ide agiilur

ipsa coeli creatura in genere proprio. Sic ei discrctio

vel species

desuper velut discus operiat? Sed quia de

Scripturarum, propter iiiam causam,

rum

et

aquarum atque terrarum, sic nalurae lignoherbarum sic luminaria coeli sic animantia
, ,

quam non semcl

intel-

commemoravi, ne quisquam eloquia divina non

ligens,

orta ex aquis ac terra.

17.

cum de
*

his rebus tale aliquid vel iiivenerit in

illis

Neque enim

sicut pecora, solo sensu corporis,

sensibilia; sed
si

Libris nostris, vel ex

sc rationibus

audierit,

quod perceptis a

vident Angeli

hsc

quo sensu

lali

adversari videatnr, nullo

modo
de

eis c;e-

utuntur

agnoscunt ea potius, qua; melius noverunt inlerius in ipso Dei Verbo, a quo illuminantur ut sa,

tera utilia monentibus, vel narrantibus, vel

pronun-

tiantibus credat

breviter

dicendum

est

figura coeli

pienter vivant
Si

cum

sit in eis

lux quae primo facta est,

inlelligamus.

hoc scisse auclores noslros quod verilas habet; sed

Spiritum Dei, qui per ipsos loquebalur, noluisse
ista

lucem spiritualem

in

illo

die factam

Quemadmodum

ergo ratio qua crealura conditur, prior esi in Verbo Dei quam ipsa creatura quae conditur
Up^^isque Mss., 1 ? Editi, cogiia/ione.

docere homines nuUi

saluti profiitura.

sed tamen Uerum repeterel. MeliusMss., coqnilione.

' la excusis ad vocem creaturce addebatur, postea in genere proprio ; quod aliest ab omnibus Mss. ' Plures Mss., conditce.

' sic

Mss. At edili, assertiombus.

"

271
21. Sed, ail
iis

DE GENESI AD LITTEKAM,
aliqiiis,

S.

AUGUSTINl

272

quoinodo

iioii

csl

coiUrarium

stare ccehim

pulcmus (firmamentum enim non pro,

esl iu LiUcris
(Ps(tl. ciu,
illi

iribuuiit, quod scriptum qui liguram spluiiia; coel siciU pellem nosliis, Qui exlendil coelum

pter stationem, sed propter firmitatem

aut propter

intransgressibilem terminumsuperiorum etinferiorum

2)? Sit sane contiarium,

:

si

falsum estquod
dicit

aquarum, vocalum

intclligere
,

licct);

nec,

si

verilas

dicunl

lioc eniin

verum
illud

est

quod divina

ccelum stare persuaserit

impcdiri nos circuitu side-

aialoriias, potius
conjicil.

quam

quod humana
illi

infirmitas

rum ne
qui
hisec

lioc inlcUigere possimiis.

Et ab

ipsis

quippe
,

Sed

si

forte iiiud talibus

documcnlis pro-

curiosissime et otiosissime qua;sierunt

est,

in-

demoiibare poiuerint, ui dubilari inde non debeat; strandum cst bbc quod apud nos de pelle dictum cst,
veris
illis

venlum
terentur

etiam coelo non moto,

potuisse

si

sola sidera vcrin ipsis

fieri

omnia qua;

siderum

ralionibus non essc contrarium

eril

alioquin

conversionibus animadversa atque comprehensa sunt.

conlrarium

etiam

ipsis

in

alio

loco Scripluris

CAPUT
24.
est

XI.

De

vers.

eHO

ubi explicai quid de

sil.

noslris, ubi coelum dicitur vclut

camera esse suspeneiiim tam divcrsum

terrce informilale

inlelligendum

sum
et

(Isai. xl, 22, sec.

LXX). Quid

Et

dixit

Deus, Congrecjetur aqua quce sub ckIo

et

quam plana pellis cxlensio, et camera! curva convexio? Quod si oportet, siculi oporsibimet adversum,
tet, liscc duo nec sibimel repugnare inveniatur; iia oportet etiam ulrumlibet horum illis non adversari disputationibus, quibus dosi eas forte vcras ceria ratio declaraveril,

in

congregationem unam,
congregala
et

apparcat arida. Et facoelo esl in

ctum

esl sic; el

est

aqua quce sub

sic intelligere, ul concordare

ulrumque,

congregalionem unam,

apparuil arida. Et vocavit

Deus aridam terram,

et

congregaliones aquarum vocavit

mare. Et vidit Deus quia

bonum
satis

est.

Jam de hoc opere

i,

Dei propter allerius rei quserendse necessitatem, in

celur ccelum spbairai ligura uiidique esse

si

convexum

primo nostro volumine

12,
el

tractavimus [Lib.

cc.

tamen probatur. 22. Et illa quidem apud nos camerai simililudo, etiam secundum lilteram acccpta, non inipedit eos
qui sphaiiam dicunt. Bcne quippe creditur secundum

forte

admonemus, ul quem non movet qua;rere quando species aquarum

13). Hic ilaque breviter
sit
,

terrarumque cieata
factum,
feriora.
nisi

accipiat isto die

non esse

ut

secernerentur hajc duo elementa insit

eam

partem, quai super

iios est,

de

coeii

figura Scri-

Quem
;

vero movet cur in diebus facta

lux

pluram

loqui voluisse. Si ergo

,

spliajra

non

est

ex

et ccelum, extra dies et terra

et

autem

vel ante

omnes

dies aqua

wia parte camera est ex qua parle coeiuin tcrram si aulem sphaMa ost, undique camera est. contegit Sed illud quod de pclle diclum est, magis urgel, ne
:

cur ad Dei verbum facia sinl

illa,

dicenle
,

Deo, Fiat; hx>c autem diccnle quidem Deo discreta

non

autem Deo dicente

salva
fide

facta

inveniantur
id

iiabet

non
sed
hinc

sphaira)
ipsi

quod humanum

est forte

commentum
Quid aulem
nostrarum

quod
et

intelligat,

scilicct
,

quod diclura
invisibilis

nosirai camcra;

adversum
,

sit.

est ante

dierum enumerationem

Terra erat

allcgorice soiiserim

Confessionum

incomposita,

cum commendaretScriptura cujusmodi

et

liber terlius dccinius liabet {Cap. 15). Sive igilur ita

terram feceral Deus, quia praidixerat, In principio

fecit

ut

ibi

posui, sive aliquo alio

pcliis

modo
;

inlciligendum

sit

Deus ccelum

lerram;

niliil

aliud his verbis

quam
,

coelum sicut

extcntum

propier molestos et niiitteram,

materia; corporalis informitatem insinuare voluisse

eligens

mios exactorcs expositionis ad

hocdico,

eam

usitatius appellare
intelleclui

quam

obscurius. Si
et

quod, sicut arhitror, omuium sensibus patet : utrumque enim fortasse, id est et pellis et camera, figurate
intcUigi polcst
possit,

tamen lardo

non subrepat ut nuiteriam

speciem, quia verbis Scriptura separat,

conetur duo

utrumque aulem ad litteram quomodo videndum csl. Si euim camera non solum eurva,
;

haec etiam tempore separare, tanquam prius fuerit

Hjateria, et ei, temporis iiiLcrvallo inlerposito, postea
sit

sed etiam plana recte dicilur; prolccto et

pellis

non

addita species

cum Deus

ha;c simul creaverit

,

solum

in

planum, verum

eliaiu

in

rotundum sinum
est.

materiamque formaiam

instituerit

cujus informila-

extenditur.
^

Nam et uter sicul et vesica, pellis CArUT X. De coeli motu.

coeli

tem

usitato, ut dixi,

vocabulo vel terrae vel aquae

Scriptura prsedixit. Terra enim et aqua etiam suis

qualitalibus id existentia

23. l)e motu eiiam

noniiuUi iralresquaestionem
si

quod videmus,tamen propter

Et quoniam per enumatcria jam factum

movent, utruin
imiuiunt,

slcl,

an moveatur. Quia
est? Si

movetur

facilem corruptionem propinquiora sunt eidem informitati

quomodo firmamentum
sidcra quai in
illo fixa

autem

stat,

quam

coelesiia corpora.

quomodo

credunlur, ab oriente
,

merationem dierum jam ex informi qua>que formala

niimerantur, et ex
Ista corporali

scptenliionibus usquc ad occidenlem circumeunt breviores gyros juxta cardinem peragenlibus ut coe;

coelum narraverat, cujus miiltum disiat species a lerrenis;

luni,

si

esl alius nobis occultns

,

cardo ex aiio vertice,

alius cardo est, velut

jam quod ex ea formandum

*

in

rerum infima

sicut

spliaira

si

autem nullus

parte restabat, noluit

sub his verbis in rerum creaut diceretur, Fiat ;noi\ ac-

discus rolari vidcatur? Quibus respondeo,

subtilibus cl laboriosis ralioiiibus isla

multum
quibus

tarum ordinem inserere,

perquiri, ut
sit;

ceplura ista residua informitaie talem speciem, quaMss. duodecim, moverentur. Editi , voluit. Mss. omnes , noluit- Amplectimur : ratio quippe redditur, cur aqua; ac terra; formationern uon retuleril Genesis scrijitor sub Lis verliis, ul diceretur, tiat aqua, Fiat terra, sicuti de ca-lo diclum narravit, Fiat firmameH' tum. confer superioris libri caput 13.
1

vere percipialur utrum

ita

aii

non

ita

ineundis atque traciandis nec jam mihi tempus est

nec

illis

esse debet, quos ad salutem

suam

et sanciai

Ecclesia necessariam utililatem cupimus informari.

Hoc saue

noverint. nec

nomen firmamenli cogere

ul

'

273 lem acceperat

cochini, sed

LIBEU SECUNDUS.
jam inferiorem
:

274
coeli

et infinnio-

menlum

cum homine

facto ad

imaginem Dci

An

rem atque

informitQli

proximam

ul his potius verbis,

quia ccelum totam superiorcm mundi pnrtcm occupat,

et lioniini

cum

dicitur, Congregenlur aquos, et,

appareat arida

in

totam inferiorem polestas dominandf

nolissimas acceperint hsec duo species proprias istas

tributa
besliis,

est? Scd quid agimus de pecoribus et d(

immobinobisque iractabiles, aqua mobilem, terra lem : et ideo de ilia diclum esl, cougregetur ; de hac
aulem, appareat
stabiliter (ixa.
:

quas ipso die sexto in suo genere terra proillis

duxit? qure
27.
cis

cum

co^lo poiest esse collalio?

aqua enim est

labiiiter lluxa, terra

An

potius, quoniam priuio facta inlelligitur iuspirilualis creatnr^c formatio

,

nomine

consequcns
isle

CAPUTXII.
de

De

vers.

H,
sit,

lierbis et lignis

dictum

12 et 13, quare seorsum Et factum est sic, eic. secundum

simiUtiidi-

erat ut corporalis
visibilis fieret
;

quoque crcatura,

id

estmundus

qui fticlus cst bidno propter duas par-

2o. Et dixit Deus, Germiyiet terra herbam^ pabuli

tes snas
scilicet

ferentem semen secundum genus

et

maximas, quibus constat universus, ca;lum sccundum lianc rationis collalii)et terram
,

nem; et lignum men sit in ipso secundtnn

terram. Et factum est
pabuli,

fructiferum faciens frtictum, cujtis sesimilitudinetn

nem

qua et ipsa universa creatura

coelum
et terra

spirilualis et cor:

suam

stiper

poralis sacpe

nominatnr

ila nt

glo-

sic.

Et

produxit terra lierbam

et

bus quoque
puletnr
si
;

iste turbuicntioris aeris lorren;e parli

dc-

semcn liabentem secuttdtim genus,

secundum
,

exbalalionibus quippc humidis corporascit

similituditietn, et

Ugnum
sit

fructiferum facietts fructutn

quid vero tranqnilli aeris est, ubi venlosialque pro-

cujus semen ejus in eo

secundum
est.

gettus super terrattt.

esl

ceilosi

molus non possunt existcre

:

ad coplestem par-

Et

vidit

Deus quia

boiitnn

Et facta

vespera,

ct

tem pertineat
fabricatam
,

post hancunivcrsilalemmdliscorpoteoe

factinn est tnane dies tertius. Hic

loris

moderamen

ordina-

qucc

uno loco

lota est,

quo coUocalus est

advertendum

esl,

ut

quoniam

dislincta qu;Tcdam

mundus, consequens
universum
,

crat ut im])lcretur parlibns inlra

creatura est herbarum atque lignorum ab specie ter-

qune de loco in locum congruis motibus

rarum
et

et

aquarum
ilUs

ut

elemenlis numerari non

terra;

agercnlur? Cujus gcneris herb?c atque arbores non

snnt. Radicibus quippc ista fixa sunt tcrrx:
vis
:

possint,

seorsum de illisdicerelur ut exirentde

reddercntur
illa

ct
,

quamlocis

seorsum

solila

ut dicerelur,

habeant niotus incrcmcnlornni suorum

propriis
ibi

de
;

Et factum
est
:

ac deinde repeteretur quod factum quoque indicaretur Deum vidisse quia seorsum
est sic;

tamen
fixa

non movenlur nisibus

altmtur et crcscuul
, :

suis

sed ubi

sunt,

propterea magis
quaj in

bonum

est

lamen quia
,

lixa

radicibus conlinuantur

pcrtincnt ad tcrram

qnam ad genera rerum

visibili
,

terris et

connecluntur

isia

quoque ad eumdem diem

aqnis ct tcrris moventur. Quia ergo

mundo
allri-

pertinere vcluerit.

CAPUT

XIH.

Devers.

constilnendo

hoc

esl coelo et tcrra;

liis

duo sunt

14, \^ , etc, cur luttiinaria die quarto condita.

buti dics, restat ut

inobilibus et visibilibus parlireliciui

bus

quse

creantur inlra illum, Ircs dies

de-

2G. El dixit Deus, Fiattt Itnnittaria in firmamento

cmli
',

putentur. Et quia sicut prius coelum faclum est, ila

prius est

ut luceant super terram, in inchoationem diei et

et

ornandum luijusmodi
,

partibus suis

quarto

T.octis,

ut dividant inter

diem

et

noctem;
annos,

et
et

sint

in
in

die fiunt sidera

bilatio

quibus super lerram Incenlibus ha-

signa

et

tempora

et in dies, et
cceli,

in

sint

quoque

illustretur inferior,

nc liabiiatores ejus

splendorem in firmamento

ut luceant super terram.

in liabilationem

tencbrosam inducanlur. Et ideo, quia

,

Et factum

est sic.

Et

fecit

Deus duo

Itiminaria

magna
^

infirma corpora inferiorum liabitalorum

succedente

luminare majus in inchoationem

in inchoationein noctis
;

diei, et
:

luminare minus

motibus quiele reparantur, faclum cst ut circumeunte

sole
,

et stellas

et

posuit ea

Deus
diei
sitit

noctisque vicissiludine
et

propter vicissitu:

in firmamento coeli, ut luceant super terram, et ut in inrhoationem diei et noctis, et ut dividant inter
et

dinem dormiendi
illa

vigilandi potirentnr

nox vero

lucem

non indecora remaneret, sed luna} ac sidernm

cst etiam
,

tenebras.

Et

vidit

Deus quia bonum

est.

Et

facta est

luce, et ipsos consolaretur liomines, quibus plerum-

vespera, et factum est

mane
quid

dies quartus. In

hoc quarto

que operandi

nocturna necessitas

et qui-

die

quscrendum

est,

sibi velit ista ordinalio, ut

busdam animalibus

quae lucem solis ferre

non posinsignae

prius vel fierent, vel secernerentur aqua

et

terra

sunt, ad snfficientiam temperarelur.

priusque terra germinaret,

rent.

quam
ita

in

coelo sidera fie-

Neque enim possumus dicere

CAPUT
28. Illud

XIV.

Quomodo
,

lutninaria sint

electa esse quo-que

tempora

in dies et annos.

meliora, quibus dierum series

finis el

distingueretur
:

ut

medium maximeornatius eminerent

est.

autem quod dictum

in dies
et

est, El sint in signa et

septem

tempora

et

in

annos

quippe dierum medius quartus

illud quia

Occurrit

enim

quis

non videat quam

septimo die non est facta

ut eo

obscure positum

sit,

quarto die coepisse tempora,

ulia creatura.

An

quasi superius triduum sine tenipore pryelerire potuerit ?

forle lux primi diei

magis respondet ad quieiem diei

concinentibus finibus iste ordo

septimi

modo

Qnis ergo animo penetrat quomodo

illi

tres dies

texatur, eminenlibus de
si

medio luminibus

coeli ?

Sed

primus dies septimo concinit, debet ergo et secundus sexto concinere. Quid autem simile habet firmai Magna pars Mss Mc et iafra constanter
tnento coelt , sic ut luceant. * Sic MS5. At in editis, eas.

antequam inciperent tempora, quaj quarlo vel ulrum omnino iransierint die diciintur incipere
Iransierint,
;

dies
sit
,

illi?

An

circa

speciem

factaj rei dies appcllatus

:

et circa

privationem nox
dicta sit,

ut

nondum

specie forcae-

habet, in firma-

mala maleria nox

tera
;

unde formanda erant

rebus forraatis
,

sicut potest

qnamvis

in

inleUigi

275

DE GENESl AD HTTERAM,
in ipsa

S.

AUGUSTINI
;

276

tamen

mniabilitate inlormitas matcriaj

non

inquirunl

atquc utinam inquirentes loqnantur, ac

quasi remolior, vel lempoei.im spniiis vcl loconmi polest? An polius in ipsa ru.n quasi anlcrior.disccrui
rc facla alque formatu
fi(;ioiidi
,

noii polius

doccre conanlcs

Dicunt enim ideo plenam

faciani, quia
illo

non

deccbat ut
iii

eadem
,

mulabilitas
,

hoc

esl de-

die fiicercl

Deus imperfectum aiiquid sideribus, quo scriplum est quod

:

ul

ila

dixcrim

possibilitas

nox appellala

facla

sint sidcra.

Qui autcm resislunt, dicunt

dici,
?

Ipsa quis
inlcr

hil;

quia

iiicst ?

rel)us faclis,

ctiamsi

non muleulur,
sed pcr
sit

ergo debuit prima luna

non quarla decima

possc muiari
leiiiporis

Vespera autem el niane non quasi per

,

enim

incipit iia

enumcrare

Ego autem medius

piwterilionem el adventum
,

quemnaluraj

dam

lcrininum
'

quo
et
:

inleiligilur

quousquc

proprius

modus,

undc

sil

iialuix altcrius conse-

quonlcr exordium

aii

aliqua alia ralio silborum ver-

neutrum asscram ; sed plane dicam, sivc plenam lunam Dcus fcceiil fecisse sive perfectam. Ipsarum eiiim naturarum est Dcns auclor et coiiditor. Omnis autcm res quidquid progressu naistos ita

snm primam

nt

borum

diligenlius vesliganda ?

turah per tempora congrua

explicat, eliam aiile

quodammodo
,

prodil alque
etsi

irrumpal,el 29. Quis in lantum secrclum facile

quai signa
shjna
est
;

continebat occultum,

non

dical

ciim dicit de slderibus

illa

Et

sint

iii

spccie vcl mole corporis sui

Nisi forle arbor quac

lamen ratione naiurae*.

aut vero

Ncquc cnim

dicit qua3

observarc vanitalis
usibus necessaria,

per hiemem pomis vacua foliisque

;

scd ulique

utilia, et

bujus

vilsc

nudata est

lunc imperfecta dicenda est

iii

vcl omncs quic vel naula; observant in gubernando, pranidcndas acris qualilates per sestaiem

homiues ad
el

priinordiis eliam suis, cum adhuc nullum fructumdedissel, impcrfecla erat illa nalura. Quod non tanlum

hiemcm

cl

autuinnalem vcrnalcmque tempcriem.

,

sidcra fiunt, Et nimirum h;cc vocat lcnipora quic per affeclionum nou spalia morarum , sed vicissitudiues
coeli

de arborc, sed nec de ipso ejus semine recte dicereul)i omnia quu; progressu lemporis quodaramodo tur
,

procedunt

modis

invisibilibus latent.

Quanquam

si

hujus.

Nani

si

aliquis vel ccnporalis vcl spiriprfficcs-

aliquid Deus imperfectum fecisse diceretur,

quodde-

tualis
sit,

motus condilionem islorum Uiminarium

prx'scns in ut aliquid a fulura cxspcclalione pcr

,

inde ipse perficeret, quid reprehensionis haberel ista scnlenlia ? Jure autem displiceret, si id quod ab ilio

praeterilum irajiceret

sine tcmporc esse non potuit.

inchoalum cssct
31
.

ab

alio diceretur esse perfeclum.

Et quis oblineat non fuisse nisi ab exordio siderum conditorum ? Sed ccrta; horaj, et dies, et aniii quos
,

Deus

Qui ergo de terra non queruntur , quam fecit cum iii principio fecit Deus coelum et terrara
,

usitale

novimus
si lioc

non

licreni nisi niolibus siderum.

,

quia invisibilis erat et incomposita

et poslea lertio
;

Ilaque

modo

iniclligamus tcmpora
'

dies et an-

nos

ut

tempora articulos quosdam

quos per horo-

die conspicua rcdditur alque componitur de luna tenebras faciunt quajstionum ? Aut
terra dictum est
,

quid

sibi

si

quod de
simul

compulamus, vel in coelo nolissimos, cum ab insurgil, orienle usque in meridianam ahitudiiicm sol
logia

non

temporis inlervallo,
^
,

cum

Deus materiam rcbus concreaveril

dislribulione intelligunt diclum
oculis videri polest
, ;

sed narrationis

alque inde rursus nsque

sit

in

occidcntcm vergit

ut pos-

eur in hocquod^eliam

dcinceps adverii vel

luna vel aliquod sidus ab

non intueniur integrum corpus

sua rolunditate perfectum
,

quod oriente staiim post occasum solis emergerc ; meilem cum ad niediam coeli vcncril alliludinem ,

habere lunam
etiam

et lota

cum
,

lumine corniculato

sive incipiens ad ter?

dium
sole

noclis indicet

lunc scilicet
:

occasurum cum
loios solis

ras lucere

sive desinens fulget

Si ergo

lumen

in

ea

redcunie

fii

mane

dies
^

auiem
:

ab

oriente usque ad orientem

jsios

circuilus
,

annos vcro vel

luminare crescit, vel perftcilur, vel minuitur ; non si auiem varialur ipsum , sed illud quod accenditur
:

usitalos solis anfraclus

,

quod quolidic facit redit, quod non facit

non cum ad orienlem sod cum ad eadem loca siderum

nisi peractis irecentissexaginta
,

ex una

spha;rulae sua; parle

semper
,

lucet

sed dura

eam parlem
vertat
,

convertit ad tcrram

donec lotam confit,

quod a prima usque ad quartam decimam

,

quinque diebus et sex horis

dici
,

id esl
,

quadranle totius

crescere videtur

qu
,

pars quater ducla

cogit inlerponi unura

,

diem

quod Romani bissextura vocanl

;

ul ad

eum-

est plena ; semper semper apparet. Hocc eadem ralio cst, et toribus non Non enim polest eliam sic si solis radils illustratur.

sed lerra; habita-

dem

circuilum redealur

vel etiam majores ct occul-

cum

soli

proxima
,

est

nisi lucidis cornibus

apparere
,

liores

annos

nam
fieri

complelis aliorum sidcrum spaliis,

dicuntur
,
:

quia csetera pars

quse tota in
,

orbem
nisi

illusiratur
soli

noa

majores anni

si

ergo

iia

intelligamus

est ad terras ut videri possit est

,

cum

contraria

lempora

dies et annos

nemo

dubiial hacc sideribus

el luiuinaribus ficri. lla

enim posilum est, ut incerlura quod dictum est, bit ulrum ad omnia sidcra pertineat Sint in signa el (empora , el tn dies , el in annos ; an
signa et tempora ad cxtcra
,

illnminatur. ut totum terris appareat quod ejus 52.Non desunttamenqui non eo se arbilrari dicunt

lunam primitus a Deo quarlam decimam faciam, quia

plena facta credenda est; sed quia in Scripluris Dei

dies vero et anni ad so-

vcrba
tunc

lem taiituminodo.

habent, lunam faclam in mclioatwnem nocits esl autera noctis exordio videtur, cuin plena
sic

CAPUT XV.

Luna

qualis creala fuerit.

sit
,

alias vero et per

et in

dicm

incipil vidcrianle plcniludinem,

30. Qualis ctiam luna facta

raulti

loquacissime
.

miuuitur. progressu noclis tanto ampliore quanlo

noii intelligit

"

Mss. Ttrope oranes, proprioe. in Lov., Jit articulos quosdam; omisso, tempora, quod
.

Sed qui per inchoationem noctis

1

nia

CJeteris libris rejjeritur.

Edili, ad occidenlem. Sed mclius Mss., ad ortentem.

naturas. Mss. ires, corporis, vi tamen et ratiom edili, Deus res concreaverU. sic Mss.

477
principatum
(

LIBER SECUNDUS.
nam
et

278

grsecum verbum hoc magis iftdiapcrlius cat, cum dictum est Apx^*' et in Psalmis scriplum est, Soiem in potestatem diei, lunam el stellas in potestatem noctis [Psal. cxxxv, 8, 9] ) non cogilur
,

CAPUT
35.

XVII.

In

Cenelhliucos.

De

fatis

autem siderum qualeslibel eorum arde malhesi documentorum experimenvocant,

gutias, et quasi
ta,

qune

illi

K7toX^<7/jiKT
:

omninoa

noslrne (idei

a quarta dccima numerare, et credere

lunam

faciara

sanitate

respuamiis

lalibus eiiim

disputationibus
ct

primo esse non primam. An CAPUT XYl.

etiam orandi causas nobis auferreconantur,

sidera asqualiter fulgeant.
coeli

impia

perversitatein raalis factis, quae rectissinie reprehenisla

33. Quaeri etiam solet utrum

luminaria

duntur, ingerunt accusandum potius

Dcum auciorem
Sed quod aniquia

conspicua, id est sol et luna et

stellse, SBqnaliter

ful-

siderum,

quam hominem scelerum

subditae,

'.

geant

sedquod

diversis

intervallis

distent

a terra,

mae nostrae non sint natura corporibus ne quidein coeleslibus

propterea diversa claritate magis minusque nostris

oculis appareant.

audiant et pbilosophos suos

illa

Et de luna quidem qui hsec dicunt, non dubitant minus eam lucere quam solem, a quo eliam perhibent illustrari. Multas autem siellas vel
sequales soli, vel eliam majores audent
dicere,

vero terreniscorporibus
ea qua;
ipsi tractant

corpora superioranon ad

potentiora suut, vel hinc aliquan-

do cognoscant, quia cum multa corpora diversorum

generum,
vel

sed

animantium, vel herbaruin

et arbusto-

longius positas parvas videri. Et nobis quidem poiest

fortasse sufficere,
artifice

rum, uno simul puncto temporis seniinentur, unoque

punclo temporis innumerabiliter inulta nascantur,

quoquo modo se isia res habeat, Deo condita sidera. Quanquam teneamus austella

non tantum
cis, tantffi

diversis,

sed etiam iisdcm terrarum lo-

clorilate apostolica dictum, Alia gloria solis, alia gloria lunai, ct alia gloria steltarum
differt
:

sunt varietates in progressibus, in actiSbus

enim ab

slella

et passionibus

eorum, ut vere

isli,

sicut dicitur, per-

in

yloria

( 1

Cor. xv, 41

).

Sed quia possunt

.-

dant sidera,
36. Quid
istis

si ista

considerant.
et hebetius,

adhuc dicere, etiamsi non

runt quidem
in

resistant Apostolo

Diffe;

aulem insulsius

quain cura
si?

gloria,

sed ad oculos terrenorum

rebus convincunlur, dicere ad solos liomiiies

aul, quia hoc propter

resurgenlium similitudinem di-

bi subjiciendos falalera stellarum pertinere

rationem

cebat Apostolus, qui non utique ad oculosalitererunt

et in se ahter, differunt

Inquibus taraen etiain

ipsi

de geininis convincuntur,

quidem

et in seipsis sidera in
:

gloria, sed

tamen nonnulia sunt etiam sole majora

quorum diverse vivcntium, diverse feliciura vcl infelicium, diverseque niorientium, easdem plerumqueconstcllationes accipiunt.

ipsi viderinl

quemadmodum soli lam magnum tribuant principalum, ut eum radiis suis quasdam stellas, et
eas

Quia

etsi interfuit aliquid

cum

de ulero funderentur, in nonnullis tamen tantuiw interest,

quidem

principales,

quibusampliusistiquam

cae-

quanlum ab

istis

coinprehendi computatione

teris suppliciint, et

tenere dicaiit, el retroagere a curfil

non
adeo

possit. Maiius sequentis Jacob, duin nascerentur,

su proprio.

Nonenim

verisimile,

majoresaut etiam

invenla est

pedem

fratris praecedentis

tenens

usque

ajquales violentia radiorum ejus posse superari.

si

superiores signorum stellas vel seplenlrioimm

Aut ma-

sic nati

sunt quasi unus infans in duplura provideretur

(

lixior nasci

Gen. xxv, 23). llorura certe

iores esse asserunt, quse nihil tale a sole patiuntur;

constellaiiones, quas appellant, nullo raodo disparcs

cur

ista

per signa circumeuntes amplius venerantur ?

?

esse potuerunt. Quid ergo vanius,

stcllaliones intuens inatliematicus,

quam

ut illas con-

cur eas sigiiorum dominas perhibent

gradaliones
illas

Etsi

enim re-

siderum, vcl fortasse tarditates, non

ad euindem horoscopum, ad eamdera lunam, diceret unum eorum a

raatre dileclum, allerura

a sole fieri quisque contendat, sed aliis occullioribus

non

dilectiira ? Si

enim aliud

causis

soli

tamen

istos in

siiis

deliranientis, quibus

diceret, falsuin profecto diceret; si

autem hocdiceret,

vim fatorum a veritate devii suspicantur, praicipuam

tribuere

potestatem ex

libris

eorum

certe manife-

verum quidem, sed non secundum suorum librorum ineptas cantiunculas diceret. Quod si huic Jiisloriye,
quia de nostris profertur, nolunt credere,
et

stum

esl.

numquid

34. Sed dicant quod volunt de ccelo, alieni a Patre

qui est in coelis
:

nobis autem de intervallis et magni-

naturam rerum delere possunt ? Cum ergo se minime falli dicant, si horara conceptionis invenerint,
sallem sicut horaines non dedignentur
considerare geminorum.
37. Ideoque fatendum est, quando ab
islis

tudine siderum sublilius aliquid quoerere, talique inquisitioni rebus gravioribus et raelioribus

concepium
vera di-

necessarium

tenipus impendere, nec expedit, nec congruit. Et

lius

me-

credimus ea esse
ita
:

cseteris

majora luminaria, quae

fecit

cuntur, instinctu

quodam
fit,

occullissimo dici,

quera

sancta Scriplura
luminaria

commendat, Et
lamen non sunl

Deus duo

nescientes huraanse menies patiuntur.

Quod cum ad

magna

quse

sequalia.

Nam

decipiendos homines
ratio est
:

.spirituum scduclorum ope-

consequenter

dicit,

cum

ea caeteris praeposuerit, in-

quibus quoedam vera de temporalibus rebus

ler seipsa differre. Ait

enim, Luminare majus in in-

nosse permittitur, partim quia subtilioris sensus acu-

choalionem
ciis.

diei, et

luminare minus in inchoationem no-

mine, partim quia corporibus

siiblilioribus vigent, par-

Certe enim vel hoc concedent oculis nostris, ut

sit

tim experienlia callidiore propter tani

ludinera
vilse
;

magnam
sibi

longi-

ea maiiifesium

amplius caeteris lucere super lerram,

nisi luce solis,
ila

partira sanctis

Angelis quod ipsi ab

reve-

nec diem clarere

lis

nec noclem

tot stel-

omnipotente Deo discunt, etiam jussu ejus

appareniibus

lucere

si

luna desit,

quemadmo-

lanlibus, qui mcrita immaiia occultissimx'justitiacsin-

dum

praesentia illius iUustratur.

Kditi,

hommum

scelera. Mss.,

fwminem scelerum.

279
cerilate
dislribuit.

DE GENESI AD LITTl liiAM,

Aliquando aulein iidcm nclandi
ipsi

S.

AUGUSTINl
licet in prresenli

280
non
facile

senlia.

Quod

comprehcn-

spiritus eti;un qua;

facturi sunt, velut divinando

di possil; aibilror

tamen

in

processu Iraclandarum

prajdicunt.
matici, sive

Quapropier bono chrisliano, sive matlie(|uiiiltct

impie divinanlium, maxime dicen-

tes vcra, cavendi sunt,

ne consortio dacmoniorum ani-

mam deceplam, paclo quodam societatis irreliant. CAPUT XVIII. DifficuUas de sideribus, an per spiritus reganlur et animenlur.

Scripiurarum opporlnniora loca posse occurrere, ubi nobis de hac re, sccundum sancta; aucloritalis regulas, cisi non ostenderc certum aliquid, tamcn crcdere
licebit.

Nunc auiem

servata

semper modoralioiie

piai

graviiatis, nihi! crcdere

de re obscnra icmere debc-

mus
ista

38.

Solct etiam

qua;ri,
sini,

ulrum

ctcli

luminaria

vis libris

ne forle quod poslea verilas patcfecerii, quamsanctis sivc Teslamenli Veleris sivc Novi
esse possiladvcrsum, lamcn

tonspicua corpora soia

an habeant rcclores quos-

nullo

modo

dam

spiritus suos

et si habenl,

utrum ab

eis

eliam

rcm

noslri crroris oderimus.

propieramoNunc ad libium operis

vilaliter inspirentur, sicut

animantur carnes per ani-

nostri

jam lertium transeamus.

mas animalium, an

sola sine ulla permixliono prse-

LIBER TERTIUS.
De
vers. 20
:

El dixit neus, Educant aquce

et reliquis

usque ad primi

capitis fiuera.

CAPUT PRIMUM.
narralur
c(lo

Animalium ex aquis eductio prius

;

quam
Deus

quce de terra
sit.

quod aqua

aeri

aer

pleverat, periisse qui fuerant coelos in illa Epistola scribitur. Quod nescio quemadmodum possrt inlelligi,
nisi in

proximum elementum
dixit
,

aquarum naturam
:

pinguioris hiijus aeris quaisii cceli,

1.

Et

Educant aquw

reptilia

animarum

litale

conversa

alioquin non perieiunl tiinc

vivarum,

et volalilia

super terram, sccundum firmamenest sic.

sed sublimius erecti sunt,

cnm locum corum aqua

oc-

tum
et

cceli.

Et factum

Et

fccit

Deus

cetos macjnos

omne

aninial reptil'-um, quoe eduxernnl

et

aquw secunDeus

ciipavcral. Itaqiie facilius eossecuiidum illius Episiohc aiiciorilatem pcriisse credimus, cl alios, siciit
bitur, repositos(II Pelr. in, 5-7), cxlenuakis
licct cxhalatioiiibus,

ibi scri-

dum

genus eorum;

omne

votatile

pennutum secundum
et

vide-

genus. Et vidit Deus quia bona sunt,

dicens
:

benedixit ea

quam

sic erectos, ut eis superio-

Crescite et multiplicamini

et replele

aquas in

ris coeli

nalura loco suo cederet.

in creandis

mari,

et

volatilia multiplicentur super terram.

Et

factti

3.

Oporlebat ilaque ut

habitatoribus

est vespera, et

factum

esl

mane

dies quintus.

Nimc

in

iiiforioris
l'

inferiore parle mundi, ea qnse spirilu vila; movenlur,

fiunt, et

la

hujus muiidi partis, qua; sape ternc nomine comnienioratur, prius producerentur gx aquis
:

primum aquarum
ila

quod

aeris qualitati pro-

animalia, poslca vero de terra

siiiiilis,

quod

iia sit

aeri

aqua

ximum elementum
luminaria,
acceperit
;

est: quia huic coelo, in

quo sunt

nt ejus exhalationibus

pinguescere probetur

vicinus est aer, ut et ipse coeli iiomeii

"l ct si.iriliim procelhc faciat, id est

sed nescio utrum etiam firmamentum pos-

venlum, et nubila conlialiat, et possit volatus aviiim suslinerc. Qiiapro-

sit vocari.

Dicunlur autem

coeli pluralilcr in

una eniii

plcr eliamsi
riim,

vcrum
excedii

dixit

quidam sa;cularium poctael,

demque
hoc
in

re, quae dicitur

unum
,

coelum.

Nam cum

Nubes

Olympus,

Pacem summa

lenent

libro singulari

numero

dicalur coelum, quod diel eas qua^ infra sunt

{Lucanus,

lib.

2); quia perhibetur

,

vidit inler
illo

aquas qua; supra

acr esse lam

teiiiiis

ul

in Olympi vertice ncque nubibus obiimbrelur,

tamen psalmo, Et

aquce. inquit, quce super coecoelos coelorum si

neque

tiirbetur venio, ncfiiie suslentare alites possit,

los sunt, laudent

nomen Domini. Et

bene intelligimus sidereos aeriorum, tanquam superiores infcriorum, el hos in eodem psalmo accipimus,
,ubi

forte asccnderint liomines, crassioris aura; spiritu alere, sicut in isto aere consueverunt

ncque ipsos qui tamen

et ipse acr est,

unde aquis vicina qunliiate

dif-

diclum

est,

Laudate eum,

coeli

coelorum

Psat.

funditur, et proplerea ipse quoque in

humidam

iiatu-

cxLViu, 4, 5). Satis apparet Iiunc aerem, non solum

.icoelum, sed

eiiam coelos dici

,

sicut dicuntur et terrse,

illa

tempore creditur. Neqiie enim arbitrandum est aliquid de spaliis siderei coeli usurdiluvii

ram conversus

nec aliud

significatur

quam

qua;

singulariter
et or-

passe,

cum omnes etiam

III.

allissimos

montes aqua fran-

lerra dicilur,

quando dicimus orbem terrarum,

Ccelos diluvio periisse, el

sceiiderat.

bem

terrae.
II.

CAPUT

CAPUT
2. In

De elementorum
in Genesis historia

commutatione senten-

aerem in aquae
4.

ti(B.

Aer

non prcetermissus.

naturam

fransisse.

Quanquam de conversione elementorum, eliam

om-

Hos eliam aerios

Pet. in, 6).

coelos

quondam

periisse diluvio

quadam earum
(II

quae canonica; appellantur, Epistola

inter ipsos qui hrec otiosa ciira sublilissime perscrutati sunl, non parva qua;stio esl. Alii enim dieunl

legimus
quse
ita

Neque enim huniida

iila

natura,

nia in

omnia posse mutari, atque converti

quod
iii

alii

vero

concreverat, ut cubilis quindccim altissimorum

vertices [Cen. vn, 20), poluit

esse aliquid oinniiio proprium singulis perhibenl eleinentis

,

montium transcenderet

allerius

elementi qiialitalem nuUo

,

ad sidera pervenire. Sed quia hujus aeris bumidioris, in quo aves volitant, vel lola vel prope tota spatia cora-

modo

vcriatur.

Unde

foriassis suo loco

si

Dominus

' iMs!>.

fere omues, extentts.

281
volucrit, diligfntius disputabinuis picKsenteni scrnioncniallinel, lixc
:

LIBER TERTIUS.
nunc
fiuleni

m
quandoquidem
illud

quod ad

vis longe distanle genere,

esl, illiid iion cst.

corpus

comnienioranda exi-

quo

esse ordincm rcrum slimavi, ul inlcliigamus servalum quam terrarum prius oportuit aquarum animalia
iiarrari creata.

CAPUT

V.

Vl ad quatuor elemenla varie se habet

seniiendi vis in quinque sensibus.

Ac pcr boc qiioniam

sed anima^ per corpus,
licet

sentire

non

est

corporis,

est prstermissnm 5. Nec uilo modo arbitrandum elemcnlum, esse in hac Scriplura ullum mundi bujus cum qualuor nolissimis eum constare persuasum sit,

acutc disseratursecundum

diversilaiem corporeorum elementoriim sensus esse

corporis dislribulos
inest,
tat

aiiima tamen cui sentiendi vis

sit,

quia videtur bic coelum, et aqua, el torra cornmeinorari

,

cum corporea non

per subtiiius corpus agi-

de aiMC anteni taceri. Consuciudo quippe no,

vigorem senliendi. Incboat ilaque

subtiiitale igiiis
,

molum

in

omni-

slrarum Scriptnrarum est

aut

coeli et lerroe

nomine
qna

bus sensibiis a

scd non in omnibus

mundum
Aer

appellare

out

interduni addere et mare.

ad idem pervenit. In visu eiiim ptTvenit represso calore usque ad ejus luccin. In audilu usque ad liqui-

ilaque vel ad

calum

pertinere inleiligitur,

si

suiit in ejus

superioribus parlibus tranquillissiina ct

spalia
;

diorem acrem calore ignis penelrat. In olfactu autem

iransit

pacalissima

vel ad

terram proplcr bunc

,

tiir-

aerem purum,

ct pervcnit

ad hiimidam exha-

bulentum

et

cabginosum locum

qui liumida exiiala-

lalionem, unde crassior h;ec aura subsistit. In gustalu

et

tione pinguescit,

quamvis

et ipse snepius coeli

nomine

hanc

Iransit, el pervenit
:

usque ad humorem corIrajecto,

nuncupelnr
aqua;

ac per boc non scriplum est,

Producant

pulentiorem

quo etiam penetrato atque

gravilatem pervenit
,

replilia

animarum vivarum
;

et

producat acv

cum ad terrenam

tangendi ulU-

volatilia

voiantia super terram

sed utruinque lioc

mum

scnsum
VI.

agit.

animantium genus ex aquis produclum esse narratur.

Quidqiiid crgo aqiiarum sivo labiliter

CAPUT
8.

Aeris

elemenlum non

esse

pwlermissnm

undosum

et flui-

a scrivtore Genesis.

dum

est, sive vaporalilcr

tenualum alque suspensum,

vivaniin, lioc volatiiibus

ut illud replilibus

animarum

Non igiiur ignorabat naturas elcmentorum eorumque oi'dinein, qui cum visibilium, qu;c intra mun-

appareat dislributuni, utrumque lamen liumida; naturoe depuiatur,

dum

in

elementis natura moventur

conditionem in-

Iroduccrel, prius coelestia luminaria, deinde

aquarum
:

CAPUT
6.

IV.

Quinque sensus ad qualuor elementa

referri.

animanlia

lerrarum autem postrema narravit

,

non

quod aerem praitermiserit

sul)tilissima considera-

sed quod purissimi et

Ideoque sunt etiam qui

istos

quielissimi aeris, ubi volare aves

si

non posse dicuntur,

tione quinque

manifestissimos corporis sensus

usitata

qua sunt spatia

nuncupalione

coelo superiori conjungunlur, et

secundum quatuor
Olfaciendi

elemenla

ila

distingnant

coeli

in Scripturis
:

ad superiorcm mundi
ut terrae

ul oculos ad ignem, aures ad aerem dicant pertinere.

partcm pertincre intelliguntur

nomine uniincipil

autem gustandique sensuin

:

naliirai

bumidae

versaliter hoc totum significeiur, ex

quo

deor-

aitribuunt

et olfactuni

quidem

islis

exlialationibus
,

siim versus, Ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempeslatis, et

bumidis
volitant
tis

qnibus crassatur boc spatium

iii

quo avcs
corpulen-

omnes

abyssi,

donec pervenialur ad aridam

gustatum vero

istis fluxibilibus et

qu;e proprio
perior, sive

nomine

terra dicittir.

Acr itaque

ille

su-

humoribus.

Nam

qua;cuinque in ore sapiunt, ipsius

,

oris

bumori commiscentur ut sapiant

eliamsi arida

cum

acciperenlur fuisse videantur. Ignis lamen omnia

\it

quod ad coelestem mundi pertinet partem, sive quod nullum babet visibilem habitatorem , de qualibus nunc sermo narrantis est, neque pnnetermissus esl coelo nominato, nequc annumeratus in creandis

penelrat,

motum

in

eis facial.

Nain et humor pripossinl iervescere

'

vatione caloris congelascil, el

cum
non

animalibus

iste

vero inferior qui excipit exhalationes

terrse
,

caetera elemenia, ignis frigescere

non poiest
sit
,

facilius

bumidas maris ac

et

ad sustinendas aves quo-

quippe exstingiiitnr
maiieal, aut
sit
,

ut ignis

quam

Irigidus

dammodo
lia.

crassatur, nonnisi ex aquis accipit animacjiis

alicujus

frigidi

contactu lepidior.

Quod cnim
pisces

bumidum

esl, hoc portat alilura

Taclus autern

qui est

quinlus in sensibus, lerreno

:

corpora, quse

ita nitiinlur

pennis volantes, quemadsuis alis nalanles.

elemento magis congruit

proinde per totum corpus

animaniis, quod niaxime ex lerra est, qua?que tacta

seniiuntur.
Dicuiit

modum CAPUT
9.

quibusdam

VII.

Volalilia ex aquis

non immerito

etiam nec videri sine igne posse

dicunlur creata.

aliquid, nec langi sine terra.

omnia autem

in

Ac per boc elcmenta omnibus inesse; sed unumqiiodqiie corum

Proinde scienter

tanquam
dicit

Spirilus

Dei

qui

scribenti aderat,

ex aquis

producta volalilia.
;

ex eo quod amplius habet accepisse vocabulum. Ideo

ealoris privatione,

Quorum
riorem
flabili
:

nalura

'

bipartitum locum sorlita est

infe-

cum corpus
el aer

nimie
qiii

frigescit,

scilicet in

unda

labili,

superiorem vero

in

aura

oblundi sensnm, quia molus pigrescil,

inestcorpori,

ex calore
et liu-

illnm depulatum natantibus, istum volanlibus.

dum

ignis

aerem,

bnmida,

Sicut Iiuic elemento congruos duos etiam sensus ani-

mor

lerrena qua^que

alllcit,

subtilioiibus scilicet cras-

malibus datos videmus

olfactum explorandis vapori-

siora peiietraiitibus.
T. Quaiiio

Lus
sublilius est in
;

auiem quidque

natura

gusiatum explorandis liquoribus. Qu.od enim et tactu aquas ventosque sentimus hoc est quod lerr
,

corporali, lanlo est vicinius

iialiirae spirituali

quam Mss. et Er.

quinque

jquarum enim

natura. Sic etiam AlB,

Editi, frigescere.

At Mss. plerique, fervescere.

283
soliduin
'

DE GENESl AD LITTEKAM,
omnibus admiscctur clemenlis
sciililur aniiilius, ita ut
:

S.

AUGUSTINI
velut raiioni vicinior. Scd
fallit

m
eos expescripserunt, quae animad-

sed

in

lUs

qua

vila

crassioiibus

cliam langciido

rienlia minor.

Nam quidam

conlroclaii vuieaiil. Idooqiic ct isla in duabus maxiine

vertere poluerunl in vivariis piscium, multa miranda.

luuudi
tur
:

|)arlibiis gciicralilcr
ille

lernc noniiiie coniplcclun-

Scd ctiamsi

fortc ialsa scripserunl,

sicui

psalinus ostendil, omiiia superiora ab

pisccs liabere certissinnim cst. Qiiod ipse

memoriam tamea sum exper-

iilo priiicipio

cnumcrans, Laudate Dominum de calis;

tus, et experianlur qui possunl et volunt.

Nam

fons

omiiia(|ue inferiora abalio principio, Laudate

Dominum

quidam magnus Bullcnsium-regiorum,

piscium.
Solent auiem
eis aliquid jacerc,
tes, vel

fere plcnus est

de lerra; ubi et spirilus tenipcstalis et oinnes abyssi

noininantur, et ignis isle
cxLViii, 1-8), quia de
ita cxislil,

homines desuper intucntes

sibi vel

(|ui

urit
ct

langenlem {Psal.
iunnidis

quod

praripiant confluen-

tcncnis

molibus

inicr se

diripiant concerlantes.

Quo

paslu

ut subinde vcrlalur in aliud cleincnlum.

assueli, deambulantibus super

ipsi

oram

fontis

hominibus,
ct

Et quainvis naturae susc stirsum nilendo indicet appetitum, in coeleslem

quoqiie

cum

eis

congregalim natando eunt

tamen supcriorcin tranquiililalem

;

redeunt, exspcciantes unde aliquid jacient,

prijesentiam sentiunt.

quorum

non polest evadere

quia inullo aerc supcralus et in

:

Non

itaque frustra mibi vidclur

reptilia,

eum

conversus exslinguiiur

ac pcr boc in

isia

rerum

aquarum animalia

sic appellata
:

quemadmo-

parte corruptibilioic atcjue pigriurc lurbulenlis inoti-

dum

aves volatilia

nam

si

vcl nulla

memoria, vel

bus agitMtur ad temperandum ejus rigorem, et ad

usus lerrorcsque morlaliuin.
10. Qnia ergo eliam tactii, qui ad lerram proprie
pcrlincl, scnliii possunt et fluctus

sensus tardior, animoe vivae

nomen

repulisset a piscivita in

bus, volatilibus ccrte adhiberetur, quorum

oculis nostris est et

menior

ct garrula

*,

et in nidis

undarum,

cl flatus

conslruendis educandisque fetibus solertissima.

auraruin

proplcrea ipsa quoque aquatilium aniina;

CAPUT
13.

IX.

Quod quidam
ita

philosophi cuique ela-

lium corpora et terrenis vescunlur, ct maxiine aves

in lerra etiam rcquicscunt, fctusque

mento sua animalia tribuerunt.

propagant

pars

Ncc ignoro

quosdam philosopbos sua cuin tcrra

enim liumoris quae vaporalitcr

lerras

exlialatur, etiain supcr

jusqne eleraenti dislribuisse animalia, ut terrena esse

dicercnt,

extenditur.

Ideoque cuin dixisset Scriplura,

non tantum quye

volando
;

rcpunt atque grare-

Educant tiqum
iiKpiil,

replilia
;

animarum vivarum
adiiiiiit

et volatilia,

diuniur, sed aves etiam

quod
:

et ipsae in terra

super terram
coeli,

sane, diccns, secundum

quiescant

fatigatae
,

aeria vero
;

animalia

firmamentum
apparerc

in

quo polest aliquanto manifosiius

de luminaribus

dicmones esse

calestia

deos

quorum quidcm nos

illud

quod antea vidcbatur obscurum. Non

cceli, sicul
,

parlim luminaria, partiin Angelos dicimus. lidem ta-

cnim

ait,

In

firmamento
,

men

aquis pisces et sui gencris belluas altribuunt, ut

:

sed, volantia

inquil

super terram

secundum firmacoeli
:

nullum clemenlum suis animalibus vacet

sub aquis terra non
sit,

quasi vero

mentum
vidclicet

cxli, id

cst juxta

firmamcnluin
et

quia
in

aut probarc possint pisces

boc caliginosum
illi

humidum spalium,

non

in

ea requiesccrc ac reparare natandi viies, sicut

;

quo aves volant,

spatio

conliguum

esl, ubi volare

volandi aves

et

si

forle rarius pisces id faciunt,

sit

quod

non possunt,
lis

qiiod

jam mcrilo

tranquillilatis ct quie-

ad gcstanda corpora
ut terrena

unda quam aura

validior, ila
,

perlinet ad

firmamentum
ille

cadi. In coelo crgo volant

quoque animalia nalanlia

feraf

sive usii

avcs, scd in isto, quod

niiiic

psalmus cliam

tcrrcc

no-

docta, ut homines, sive natura, ut quadrupedia vcl

includil

proptcr quod
coeli
:

cadum vocanlur
in

mullis

scrpenles. Aut

si

propterea non putant,

;

ipiia

non

iii-

locis volatilia

non tamen

firmamcnto, sed

sunt pedes piscibus

nec phocae aquarum

:

suiit,

nec

secundum firmamcntum.

colubri cochleaeque lcrrarum

pisces cur

nam

ct illa;

pedes ha-

CA1*UT

Vill.

Replilia animarum vivarum

uppcllali.
reptilia

bent, el hacc geiiera sinc

ullis

pedibus, non dico, rc-

quiescunt in terra, sed ab ea vix aul

nunquam

rere-

11. Nonnulli pulant propler sensus tardilatem

non

dunt. Draconcs autem sine pedibus et in spcluncis

animain vivam, scd

lalu.

animarum

vivariim appel-

requicscere

ct in

aerem

sustolli

perbibentur

qui

Sod

si

proplcrca sic appeilarcntur, avibus dareviva;.

quanqiiam non

facile noti

sint, litleriB
,

tamen

non

lur

nomcn animtc

Cum

vcro et ipsa volatilia

subaudiatur animarimi
,

tanlnm nosira;, scd eliam Gentiliuin

ncquaquam de

dicla suiit, sicut

illa,

rcplilia, ul

islorum animanlium genere lacuerunt.

vivarum
si

fatcndum

esl

ul arbitror

ila

dictum

ac

CAPUT

X.

Concesso da^mones

esse aeria animalia,

diceretur,
:

Qux

suiit in

animabiis vivis rcptilia vcl

Ignobilia

nihil detrahitur Scriptura' docenti producta fuisse

ex

volalilia

sicul

dici

possct,

hominum,
terreslria

ut

aquis volatilia. Venti, tonitrua, nubei, pluvia, nix,

iiilelligcrcmus,
lcs.

quicumque
siiit
;

suiit in

liominibus ignobi-

grando, serenitas.
14. Quapropter
lia,
,

Quanquam enim

et animalia

qu

etsi

dacmones aeria sunt animanatiira

;

vepuni super terram

tamen ex multo majore iiumero

aquis gradiunlur.

qiioniara

corporum aeriorum

vigent

et

pedibus moventur, et tain pauca forlassc in terris repunt,

propterea morte non dissolvunlur

cis

quia praevalct in

quam pauca
vivam, scd

iii

cleraentum, quod ad faciendum

est aptius
;

quam ad

palien-

12. Nonnulli autem putaverunt propterca non ani-

dum

duobus subterpositis, aqua

scilicet et

mam
*

reptilia

animarum vivarum pisces

terra,

uno autem superposito,

id est igne sidereo

esse appellatos, quod eis

memoria

nulla

sit,

ncc

ali-

distribuuntur
*

enim elemenla ad patiendura duo

Sic Uss. At editi, terra solida.

Mss. aliquot, est

mmratu garrula.

SB5

LIBER TERTIUS.
et
:

284

humor
et ignis ciio

humus
si

ad faciendum autem

alia

duo

aer

dum

genus. Et vidit Deus quia bona sunt.

Jam

nuniS

ergo hcce ita sunt,

,

non impedit

ista dislia,

consequens erat utalteram parlem,qu;Te proprie terra

dicilur, inlimi hujus loci,

nosiram Scripturam

qus non ex
;

aere

sed ex

quem tolum cum onmibus

aquis producta indical volatilia

quia subtilioris qui-

abyssis et nebuloso aere universaliter vocabulo terne

alibi

dem
linio

et in

auras exlialati alque distenti, sed tamen

est.

Scriplura compleciitur, ornaret animalibus suis.

,

humoris locus volatilibus datus

luminosi
copli

Aer autem

con-

Et manifesta quidem sunt animaiium genera

qiioe in

usque ad aquarum

fluida et

nuda

verbo Dei terra prodnxit. Sed quia s;epe nomiiie pe-

terrarum pervenit. Non tamen totum spatium ejus

exhalaliones

corum

vel

nomine bestiarum, animaliaomnia

rationis

humids

infuscant

sed usque ad

eum
terra

experlia solent intelligi, merito quairitur quas

nunc

linem, unde incipit oliam terra nominari,

illum

secundum

proprie beslias, etqu;c pecora dical. Et repcntia qui

psalmum ubi

dicitur,

Laudale Domiman de

{Psal. cxLviu, 7). Superiorveroparsaeris,propterpu-

dem sive replilia omnes scrpenles

dici possiut
:

terrena

non

esl
;

dnbitandum qiiod
et besticS

'

inielligi voluit

quanquam

ram

tranquillitaiem, coelo cui collimitatur, comniuni

et ejus

pecorum aulem nomen non

et vulpibus,

usitate serti-

pace conjungilur,

vocabulo nuncupatur. In qua

transgressionem suani

pentibus convenit. Rursuni leonibus, et pardis, et

gridibus,
simiis
,

forlassis parte sifuerunl anle

et lupis
id

canibus eliam

et

transgressores angeli

cum

principe suo, nunc diabolo,

atque

genus

caiteris usitate convenit

voca-

lunc archangelo (nam nonnulli nostri, non eos putant

coelestes vel supercoelestes angelos fuisse),

bulum bestiarum. Pccorum autem nomen

libus

his

anima-

non mi-

accommodatius aptari
:

solet

quse sunt in usu

runi

si

post peccatum in istam suntdetrusi caliginem;

sit, el

hominum
equi, et
si

sive

adjuvandis laboribus, ut boves et

;

ubi lamen et aer

humore

tenui contexatur, qui

qua

lalia

sive ad lanilicium

*,

vel ad ves-

commolus ventos,
pluviam,
et

et

vehemenlius concitatus etiam

cendiim, ut oves et sues.

17. Quid ergo sunt quadrupedia?

ignes et lonitrua, et contractus nubila, et conspissatus

Quanquam enim

congelanlibus nubilis nivem, et turbulen-

hac omnia,

pr;Pter qu;x'dam serpentia, quatuor pedinisi

lius congclanlibus densioribus nuliilis

grandinem, et

bus gradianlur,

tamen hoc nomine proprie quae*

non ulique hic cliam quadrupcdia
in repetilione tacuerit.

dislenlus
Dei, a

serenum

facil,

occultis

imperiis et opere

dam

vcllet inlelligi,

nislranlis.

summis ad inlima universa quoe creavit admiUnde in illo psalmo cum conmiemorala
divina providentia
fieri

nominaret, quanivis de his

cervi, et
bestiis

An
illis

damulaj,

et onagri, ct apri

(quia neque

essenl, ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestalis;

ubi leones sunt, conjungi possunt; similes

illis

ne

lalia sine

moveriquepularenverbumejus{Id. 8).

enim sunt
cura sunt)

pecoribus, neque tamen sub

humana

tur, conlinuosubjecit,

Quw (aciunt

proprie

quadrupedia

nuncupata sunt;

15. Si

aulem transgressores

illi

antequam trans,

quasi reliqua essent hoec animalia, quibus isla appellalio generaiis

grederentur, coelesiia corpora gercbant

ncque hoc
aeriam qua-

quidem cum mullis propter nunierum

speciali significalione iribueretur?

mirum

est,

si

conversa sunt cx poena

igne, id
:

in

pedum, scd tamen

litatem, ut

jam possint ab

est ab

elemenlo

An

quia ter dixit, secundum genus, tria quaidam ge.'

naturse superioris aliquid pati

nec aeris sallcm spatia

isia

nera nos invitat allcnderc

Primo, secundum genus

superiora aique puriora

sed

caiiginosa lenere

quadrupedia

el reptilia; ubi arbilror significalum quSe

permissi sunt,qui eis pro suo generc

quidam quasi
si

qiiadrupedia dixerit, scilicet

plilium, sicut sunt laccrli
,

qu

in

gencre sunt resi

carcer est, usque ad tenipus judicii. Et

quid de his

steilioncs, et

quid hu-

Iransgressoribus angelis diligentius requirendum est,

alius erit

jusmodi

est.

Idcoquc

in repetilione

quadrupedum noail, reptilia;

accommodatior Scripturaj
satis esl
,

locus.

Proinde

nien non iteravit, quia rcplilium vocabulo foriasse

quod nunc
porreclam
et

si

hsec spatia turbida et p.!0celunclas terrasque

;

complexus

est

unde

ibi

non simpliciler

losa, propter aeris

',

naturam usque ad

sed addit, omnia reptilia terrw. Ideo terrw, quia sunt

et aquaruni; el ideo

possunt aeria corpora sustinere

,

possunt

omnia, ut

illic

inlelligantur quae

avium quae producta sunt ex aquis

:

propler aqua-

quatuor etiam pedibus nituntur, quse superius qua-

rum

tenues halilus qui scilicet eidem aeri juxta undas

drupedum nomine proprie

autem, de quibus item
ait,

significata sunt.

Bestias

et terras circumfuso,

alque ob hoc infimoe ac terrense

secundum genus

quidquld

parti depulato, vaporaliler inseruntur, ct auras inte-

ore aut etiam unguibus

sa^vit,

exceptis serpentibus.

xunt,qua; nocturnis rigoribus aggravata^sereno eliam

rore dislillant;
si

Pecora vero de quibus

tertio ait,

secundum genus, quae

ne hoc qui-

autem vehementiusfrigus
24

est,

etiam

neiitra vi lacerant, sed aut cornibus, aut

gelu candidius inalbescunu

CAPUT
16.

XI.

Traclalur
:

vers.

el

25

ubi de variis

animanlium genertbus
El
dixit

creatis

de terra.
se-

dem. Pra}dixi enim et quadrupedum nomen quam lale pateat, ipso pedum numero facile agnosci, et nomine pecorum vel bestiarum omne irrationale animal aliquando comprehendi. Sed etiam ferarum vocabulum non ideo solet in laiina lingua tantumdem valere
:

Deus, Educat
quadrupedia,
el

terra

animam vivam

cundum. genus

et reptilia, el bestias terroi

iecundum genus ,
est sic.

pecora secundum genus. El factum

beslias terrce
,

tamen negligenda
haec

fuit

consideratio,
frustra in

quomodo

possint

Et

fecil

Deus

secundum genus,
reptilia terra
aiss.,

et

nomina

qua;

non

hoc Scripturarum

pecora secundum ijenus

et

onmia

secunporre-

loco posita sunt, etiam speciali dislinctione discemi

ftam

Edui, porrecta. ErflearJaraus auctoritate

Plures e Mss., repentes. uss. prope oniaibus, lamcium.

t87

DK GENESI
qvioii<iiano faciie

Al)

LITTERAM,

S.

AUGUSTINI

288

quod

usu loqucndi

animadvcrli

polest.

dcquoeliam lcminafacta esl. Non enim mulia genera hominum, sicut herbarum, lignorum, piscium vola,

CAPUT
i8.

XII.

Quid secunduni gcnus

,

quod de

liliuin,

scrpeiitium.pecorum, bcstiarum: iitsicdiclum

quibusdam

crealtiris

non de liomine

dicilur.

:\ccipiamus.

secundum genus, nc

si

diccrctnrgencr-atini,

Non

frustra

ctiam lectorcm

movcl utrunuic

ut inter se -imilia atquc ad

unam originem semmis

cur solis aquatilibus sicut

pasiim et quasi fortuito an aliqua ratione dicatur, se-

pertinentia distinguercntur a caileris.

cundum

genus,

lanquam fuerinl
' :

ct

anlca, cuni primo

CAPUT
21
.

XIII.

Benedictiu

crcata narrcnlur

an gcnus corum in supcrioriljus

liomini impertila. Ofjicium gignendi.

ralionibus iiilclligcndum est, utiquc spiritualibus, se-

Item quaerilur quid lanlum aqnarum animali:i

sifni

cundum quas creantur

de luce, boc de coelo
cceli
,

infcrius.

Sed

si

ita

esscl, Iioc

de Creatore meruerinl, ut sola hcnedicereniur,

homincs.
et

hoc de aquis

et tcrris, lioc

de

Nam

ct ipsa bencdixit Dciis, dicens

,

Cresciie

liiminaribus diccrclur. Quid cnim eorum

est,

multiplicamini

el

implete aquas maris

et

vululHin

cujus non xnerna ct incommutabilis ratio in ipsa Dci Sapicntia vigeat

,

multiplicenlur super terram.

An

in

uno

crcalur;;

ge-

quoc atlingit a (ine

usque ad finem
1.) In-

nere dicenduin
ligeretur,

fuit, ut in cneteris

consef|uenler
?

iiilcl-

forliter, cl disponit

omnia suavitcr ? {Sap. vin,

dc
licrbis ct lignis, usqiie

quae generationibus crescunt

Prius ergo
,

cipit aiilcm

boc

dici

ad bsc

diccrelnr in

eo quod piimum lalc crealum est

in

lerrcnaaiiimanlia.
sunt,
sit
;

Nam

et in eis qu:e ex aquiscreala

hcrba

scilicct alfjuc ligno.

An

lortc (|u;e

nullum ha-

quamvis

in

prima commcnioratione dictum non

itcratione dictum cst
,

hercnt propagaiida; prolis aiTcctum, ac

generareut, indigna judicavit
bis, Crescile et
iliis
:

siiie nllo seiisu

in illa

tamen
et

Et

fecit

Deus

benedictionis vcr-

celos

magnos

omnem animam animalium

aquce

replilium,
;

muUiplicamini

ubi

autem

t;ilis

inesset

quw eduxerunt
volatile

secundum genus eorum

et

omne

affeclus, ibi

primuin hoc
noii

dixil, ut in tcrrenis aniina-

pennatum secundum genus.

libus etiain

diclum intclligerctur? Neccssarinm

19.

An

quia hicc

ita

cxorta sunt, ut ex eis alia nas-

autein fuit hoc in

homine repctcrc, ne quisquam

ullnm esse peccatuin

dice,

cerentur, et originis forniam siiccessione servarent,

ret in officio gigncndi filios

si-

ideo dicunlur secundum genus, propier propagalioncm

prolis,

cut est in libidine, sive foriiicandi, sive ipso conjugio

qua pcrinansuia crcabanlur? Scd cur de

licr-

immodcralius abutendi.

bis et lignis

nou soliim

dicilur,

secundum genus, ve-

CAPUT

XIV.

De insectorum
utrum

crealione.
aiii-

rum
sive

eliam secundum siniililudinem,

cum

et aiiiinalia

22. Nonnulla etiam de quibusdam minutissimis

nialibus quaistio est
lio;',ibus
,

aquarum sivc lerraruin sccwiidum simililiidiiicm suam gcnercnl? An, qui;i gcnus scquilur simililudo noluit eam ubique repelcre? Nam el scmeii non ubique
repelivil
;

in primis reriim

'

condi-

creata

sint,

an cx conseqiientibus rcrum

niorlalinm corruptionibus?

Nam

pleraque eoruin aut

cum lam

licrbis cl lignis insil

quaiin

de vivorum corporum

vitiis,

vcl purgameuiis, vel ex-

animalibus,

etsi

non omnibus. Obscrvatum

est

enim

halationibus aut cadavcrum tabe gignuntur; qua;dain

qusedam
nullus
sit

ila
;

nasci cx aqnis vcl lcrra, ut

scxus cis
scd in

cliam dc corruplione lignorum ct hcrbarnm, quaidam

cl idco seiiicn

corum non

sit in cis,

dc corruplioiiibus fructunin
possiimus
Inest eiiim rccic

quorum omniuin non

iion

elementis ex quibus oriunlur. IIoc est ergo sccundum

dicerc

Dcum
sil

esse creatorem.
sui generis

genus, ubi et seminum vis el similitudo intcliigilnr

omnibns quoddani naturse

major
adniiratio

de-

succedenlium dcccdenlibus*

quia

niliil

coruin

ita

cus,
rantis

sic ul in his
,

bene considequi

creatum

est

ut scmel cxisleict, vel perniausurum,

el

laus

uberior omnipolenlis artificis;

vel nullo succedenlc decessuriim.

oinnia in sapicnlia fccil {Psal. cui, 24), qua; a fine

ila

20. Cur ergo et de

homine non
ciini
ila

diclum

est,

Fano-

usque ad finem pcrtendens, et suaviler cuncta disponens {Sap. vui, I), ncc ea ipsa rerum novissima, quae
pro sui gcneris ordinc dissolvniilur,
lulionciii
cl

ciamus hominein ad imagincm

stram,

et simililudinem
ct

secuudum gcnus

bominis propago

qiiarum dissoborrenuis,

manifesta sit?
ul moreretur,

An
si

quia noii

Deus fcccrat hominem

el

cx

pcena
:

nostr

morlalitaiis

prieccplum scrvare voluissct,

:

ideo

relinqnit informia

sed creat minima corpore, acuta

nt

non

erat nccessarius decessori successor

sed post

scnsu

animanlia

majorc allcnlione stupeamus

peccatum comparatus

est pccoribus inscnsalis, ct si;

agilitatem

muscac volantis, quain magniludincm ju,

milis factus est eis {Psal. xlvui, 15)

culi hujus

ut

jam

filii

sae-

nienli gradicntis

amplinsque mireniur opera

forini-

generenl et gcnerciitur, quo possit moi la?

cularum, quain oncra camclorum.

23. Scd ulrum in primis, ui dixi, rernm conditionibiis, qua; islo sex

lium gcnus servaia successionc subsistcre ergo vult post hominem factum
el
illa

Quid

sibi

beiiedictio, Cresciie
ficri
,

dierum ordine creat:e iiarrantur,

iiislitnla

multiplicamini

ct

implele terrum; quod ulique

niliil

h;ec

quoquc ininima

crcdamiis, an p(stea

possel gencrando?

An

hinc lemcre dicciidiiin

consequciitibus corruptibilium corpornin soluiionibns,

donec ad eum Scriplunc locum perveniamus, ubi

gentius isla requirenda alque iractanda sunl
?

dili-

hoc qua^rilur. El polesl quidcm

qiia:

dici

ea minulissinia,
:

Polest

ex aquis vcl
illa

lerris oriunlur,

lunc crcala

in qui-

enim nunc fortasse sufficcrc, proptcrea de homine non dicluni esse, secundum genus, quia unus fiebat,
' in pluriniis et optimse nolse Mss. , mrrarentur. Mss. tredecira. swcedeiUium de succedeniibua,

bus etiam
lur ex
'

non absurde inlelliguulur, quic nascunterra germinanle orla sunl; et quia

aliis

iis

qiia;

Lov.

rerum mortalium. Abesl mortalium ab

libris.

289

LIBER TERTIUS.

290

prxcesserant condilionem, non solum animaliiim, sed el quia terrae conlinuanlur per eliam lumiiiarium
;

vescerentur. Habent enim omnia, quamdlu snnt, mensuras, numeros, ordines suos; quaj cuncla merito

.radicum connexionem

unde

illo

die quo apparuit

considerata laudanlur, nec sine occulta pro suo ge-

arida, exorla suiit, ut polins ad

lalionis,

suppiemenlum habi-

nere moderatione puichritudinis tempoialis, eliam ex

alio in aliud
laiet,

quam ad numerum

iiabilalorum porlinere

transeundo, mulantur. Quod

elsi stullos

inlelliganlur. (^lera vero quixi

de animaliiim gigiuin-

sublucet proficientibus, clarumque perfcclis est.

tur corporibus, et

maxime morluorum, absurdissimum

Et certe omnibus lalibus inferioris creatura; inotibus

prajbenlur homini salubres admoiiiliones, ut videat

est dicere tunc creala,

nisi

cum

animalia ipsa creala sunl

quia inerat jain omnibus animatis corporibus vis

quantum
antecellit;

sibi
,

satagendum

sil

pro salule spiriluali et

qiiivdam naluralis, el qiiasi prseseminata et

quodam-

sempiterna

qua omnibus irrationalibus animanlibus

illa

modo

liciaia

'

primordia fuiurorum anim;ilium,

quK de

cum

videat a maximis elephanlis usque

el

corrupiioiiibus lalium

corporum prosuo qu^quegene-

ad minimos vermiculos pro salule corporali

porali,
sortita

lem-

re ac differenliis erant exorlura, per adminislrationera

quam

pro sui generis inferiore ordinatione

sive cavendo,
nisi

inellabilem onuiia nioveiitc incommutabili Creatore.

sunt, sive resistendo,

:

agere

De creatioue anwHilium venenatorum. CAPL'T XV. 24. De generibus quoque animalium veneno^is et
perniciosis quairi solet,

quidquid valenl

quod non apparet,

cum qu;cdam
fugae

refeclionem corporis sui ex aliorum corporibus quaerunt

;

ulrum post peccatum hominis an polius ciim jam creala ad vindiciam creala siiit
;

alia se vel

repugnandi viribus

vel

pr-

sidio, vel

latebrarum munimine

tuentur.

Nam

et ipse

essenl iniioxia, nonnisi

coeperiiil.

poslea

peccatoribus nocere

Neque

lioc

miriim est, quandoqiiidein etiam

hiboriosic atque a^rumnosoe,

temporibus

hiijas

viine

cum

ita sii

nemo justus

ul perfeclum se audeai dicere,

et dicente,

magna et miracompagem incffabili bilis anim;E vis est, quaj illam permixiione viialiter continct, et in quamdam sui inodiili redigit unitatem, cum eam non indifferenter,
corporis dolor in quolibet animante
sed, ul
ita

lideliter atlejtanle

Apostolo

Non

quia

jam
12);

dicam, indignanter, palilur corrumpi atque

acceperim, aut eliam perfeclus sim {Philipp.

dissolvi.

cunique adliuc exercendoe atque

iu iniirmiiate per-

CAPUT

XVII.

Scrupulus de corporibus morluorum

devoratis.
si

ficiendai virtulL necessariai sint lenlalioncs et

stiaj

molclia

corporaies,
ait, in

eodem rursus Apostolo manifestanlc

stimulum carnis, angelum salnna\ ut

26. Illud eliam forlasse aliqucm moveat,

anima,

qui

magnitudinc revelalionum ne cxtoUerelur,

noxia vivos liomines aut poeualiler hcdunt

aut

datum

sibi esse

salubriler exercenl, aul utiliter probant, aut ignoranler docent, cur in cscas suas dilacerant etiam corpora

eum
tia

colaphizaret, rogatumque a se

Dominum

lerlio,

ut discederet ab eo, respondisse sibi, Sufficit

tibi

gra-

hominum morluorum
ad nostrani utiiitatem
turai

?
,

Quasi vero quidquam inlersit

ista

mea
:

nam

virlus in infirmilate perftcitur (II Cor. xii,

caro jam exanimis

in

na-

7-9)

tamen

et

sanctus Daniel inler leones salvus

et xiv,

profunda secreta per quos iransilus eat, unde

omiiipotentia

atque inlrepidus vixit (Dan. vi, 22;

38)

qui

mirabili

Cicaloris reformanda
iiiiic

rursus

non utique Deo raenliens

et in ipsius Apostoli

in oralione,

non tantuni pcc(7rf.

erualur.

Quanquam
ut

et
ita

hat quaedam prudcntibus

fideli

cata populi sui, sed eliam sua faleiur

ix,

4-19);

admonitio,

se
et

commcndeiit

Crcatori,

manu
,

morlifera vipera inhajsit,

omnia maxima
ne propier

minima occulto nulu

adrainistranti,

nec

laesit {Act.

xxviii, 5). Poluerunt ergo ista etiara

si

cui nostri ctiam capilli numerati sunt {Luc. xii, 7),

inaiies curas

creala nihil nocere

causa non exslitisset vel ter,

exanimalorum corporum suopiai for-

rendorum puniendorumque vitiorum vel probandoe p&fficienda;que virlutis quia et exempla sunt de:

rum

ulla geiicra

mortium perhorrescant, sed

tiludinis

nervos ad omnia prajparare non dubitent.

XVIII.

monstranda
ipse sibi

palientiaj,

ad profectum caterorum; et

CAPUT

Spince
cur
et

et Iribuli

lignaque infrucluosa

homo
illa

in tenlalionibus cerlius innotescit; et

quando creala.

juste salus

perpelua

qiioe

turpiler amissa est per

27. Talis eliam quaeslio de spinis et Iribulis solet

oboriri, et de
vel

voluplatem %

fortiter recipitur

CAPUT XVI.

per dolorem.
nocentes cur creatce.
hesli;e iiocent,
isla dicatur,

quibusdam
sini,

lignis infructuosis, vel

cur

Bestiai invicem
:

quando creata

cum Deus
ita

dixerit, Producal
el

2S. Dicel aliquis

Cur ergo invicem

terra fierbam pabuli

seminantem semen,

lignum frucli-

quibus nec peccala ulla sunt, ut vindicla

ferum faciens fruclum. Sed qui

telligunt

movenlur, non in-

rec ulhmi recipiunt

tali

exercitatione virtulem? Idco

saltem de usitalis forraulis huraani juris,

appelletur ususfructus. Utilitas enim
in fructus

nimirum
recte
1

quia scilicet ali* cibi sunt aliarum.

:

Nec
aliae

quemadmodum

possumus dicere
:

Non

essent

aiiai

quibus

quaidam fruentium

nomine consideralur.
alit, et ipsi

tiata

Prceseminata materia, et quodammodo iniprimordia. Mss. vero carenl \(yce,materia : proque initiata, liabeaL liciata ; uti etiam editio Am. Quod vocabulum intelliges ex hb. 22 de Civitale Dei , cap. 14 ubi menilwa omnia esse laienter ia semine et nascenles perfectionis modum, noa iumole, sed in ralione jam habere docet Augusiinus la qua ratione, ait , uaiuscujusque maleriae inEr. et Lov.
; ,
:

Quantae autera sint ulilitates, sive raanifestai, sive occultae,

oranium quae terra gignens radicilus

,

qux'dara intueanliir
28. Et de spinis
est esse responsio

et

ab experlis caelera inquirant.

tribulis absolutior

quidem ac
,

pol-

quia post peccatum dictum est

et

dila corporali

K videlur

Jam quodammodo ul iia dicam, liciatum quod oondum esl imo quod lalet sed accessu
,

homini de terra, Spinas

tribulos pariet tibi {Gen.

< temporib erit, vel potius apparebit. in ediiis, per voluntalm' in jnss., per voluptatem. ^

\n, 18). Nec tamen facile dicendum est tunc coepisse

isla oriii

ex terfa. Fortassis enim ouoniam in

ipsis

Sttl

DE GENESI AD UTTEUAM,

S.

AUGUSTINI

292

repenunlur uUUsenVu.uni nu.Ux. ouoque generibus

fccit

Deus ad i.nagincm suam.

Cum

autcm nunc

dici^

S!poieranthabcrolocumsuums.neuUapa.aa
hon.inis.

lur, ad imaginem Dei,

cum

s.ipcius diclum

sit,

ad

uascercnlur, boc ad cunmlum boabat. ctiam is.a possent aUb. nasc, valorocredi potest, cum ipsorum pecornm.iue pastus, vel ad vel ad avium ct iUe sensus non ali.iuos usus. Q..anq..am

Sed

ul in agris in

quibus jan, poenaUter la-

imaginem nostrum

sig..ir.calur
,

quod

no.. id agat iUa

plujalilas pcrso.iarum
vel

ut plures deos vel dicamus,

;

cedamus,

vel

intoUigamus

sed Patrem et Filium

el Spiritum sancium, propter

est

ad imayinem noslram

quam Trinitatem dictum unum Deuin acciniamus,

sit

hominum
Spims
paricns

abhorret ab his verbis

quo

ita

inleUig.tur d.ctum

Dei. propter quod dictura est, ad imaginem

libi; ut l.xc el tribidos i>ariet

,

ctiam a..tca ter.a

CAPUT XX.
factum.

no..

tamcn

bo.ui..i

cui..scemodi a..i...alibus

pareret ad labo.em, sed convcnie.item c.bum; sunt

In quo homo faclus Dei. Cur de hominis crealione non

ad imaginem

dicilur,

Et

sic est

enim qux

commode
ista

arid.or.bus generibus, ct mollioribus el autc.i coeper.t suavileniue vescanl...' tunc

i.is
:

cum
el

qma 30. Hic eliam illud non cst prsetereundum , ad imaginem nostram; stalim subjunxit,
dixissel,

bomi..i

negot.u.n pa.ere ad a;n.mnosu.n

cum

habeal polestatem piscium maris

et

volatilium c(eli,
:

labo.a.-e. Non post pcccat.un ca;pit in icrra nascerentur, et post ia agns quos locis b^c antea ct pr.us et capicidas fruges colerct; scd

quod aU.s

et ca^terorum ani.nalium

rationis expcrlium

ut vi-

deUcel ii.telligamus in

eo factum Uomincm ad imagi-

Uomo ad

ncm
Id

Dci, in

quo irrationalibus animantibus anteccUit.

postea in eisdem locis

prius

tamen non

l.o........

post
csi,

auiem
quo

esi ipsa raiio, vcl

alio

mens,

vel intelligei.tia,

aulem Uomini; ut Uoc

tibi
:

significelur

quod add.tum

vel si

vocabulo commodius appellaiur. Undc

sed, pariel

ct iribulos panet, quia no.. est dictun., Spb.as nasci mc.p.ant id est ut tibi jam isla
tibi;
aliis

et Apostolus dicil,
el induite

Renovamini in

spiritu mentis vestrce,

iv,

novum hominem [Ephes.

23, 24), qui re-

tantummodo ad laborcm, qnae ad pastum

libus antca nasccbantur.

anima-

imaginem ejus qui novatur in agnitionemDei, secundum sit {Coloss. m, 10); salis ostendens ubi
creavit

eum

CAPUT

XIX.

De

vers. 26,

27,

elc.

Cur

in solius ho-

homo

corporcis creatus ad imaginem Dei, quia non

inieliigibili

li-

minis crealione diclum, Faciamus.

neamentis, sed quadam forma

luminatse.

mentis

il-

29. El dixil Deus

el

Faciamus liominem admaginem

;

simililudinem tioslram
et

el

dominelur piscium maris

et

el

31.

Ac per hoc

sicut in

illa

prima luce,

si

eo no-

volalilium cceli,

omnium pecorum,

omnis

lerrce, et

mine ctum
fecit

omnium replilium repenlium super terram. Et fecit hominem , ad imaginem Dei fecil eum : masculum
feminam
scitc
,

Deus
et

aiternse atque
est,

particeps recte inteUigitur facla lux inlelleclualis incommulabilis sapic.liffi Dei , non di-

Et
:

sic esl facium, ut

dcindc repetereiur, Et

et

Et benedixit eos Deus dicens : CremuUiplicamini , et implele terram el dominafecit eos.

,

Deus

ruimus,

dissequia sicul jam, qua..lum poluimus, prima non liebat cogniiio aliqua Veibi Dei in

tnini ejus, el principamini

ccelt, coeli , et

piscium maris
,

et

volaliUum

creatura, ut post

eam

cog.iilioi.cm ii.rerius crcareiur,

omnmm omnium

pecorum, pecorum

ti et

uiunia .e/i., et omnis terrce , ^>.

omnium

^...,..^...

prima creabatur quod ineo Yerbo crcabalur; sed ipsa ^

,

dedi vobis
cst

omne pabulum

seminale, scminans semen quod

el

batur, atque ipsa cognitio

illi

essel ah i.iformilate sua

,

super

omnem

lerram

onine lignum quod habet in

;

converli ad formantem

Dcnm
ii.

et creari

alque for-

se fructum seminis

seminalis
,

vobis erit

ad escam
coeli

et et

mari
est

posteavero

in ca^teris crealuris dicitur,

illa

Et

sic

omnibus

besliis terrce

el

omnibus

volalilibus

factum; ubi signif.catur

lucc,

Uoc est

in in-

omni
ritum

reptili repenii
vita;
;

super terram, quod habet in se spiviride in escam.

fecil, el

et

omne pubulum
vespera
el

Et faclum

Verbi cognilio ; ac lellcciuali crealu.a, prius facla Et fecit Deus, ipsius creaturse ge-

deinde

cum
:

diciiur,

est sic.

Et

vidit
est

Deus omnia quce

,

ecce bona valde.

dies sexlus.
erit

nus

ficri

demonslrau.r, q.iod

i..

Verbo Dei dictum erat

servalur. Dixit

Et facla

facium

est

mane

Etiam atque etiam de nalura UomU.is post

considerandi el diligenlius
disserendi

uberior

locus.

Nunc

pertralan.cn , ut opera scx dicru.u nostra inquisitio dicimus, ciatioque concludat , boc primum breviter operibus non indifrercutcr accipiendum quod in aUis
dicilur, Dixil Deus, Fiat; hic

Uoc et in Uomi.iis coi.d.lio.ie imaginem el simililuenim Deus, Faciamus hominem ad dicilur, Et sic est dinem nostram, elc. Ac deinde non hominem jam subinferlur, Ei fecit Deus
ut (ierct

faclum

scd

ud imaginem Dei
clualis est, sicut

quia et ipsa nalura sciUcel .nleUelux, ct p.-optcca

iila

hoc est
(it.

ei fieri,

autem, Dixil Deus, Faet

quod

est

agnoscere Verb.im Dei per quod

si dicerel.ir,
fecit
,

ciamus hominem ad imaginem

similitudinem nostram:
,

32. Na.n

Et
;

sic

esi

factum

et postea

ms.nuanaam scu.cei, uk ua dicam pluraUlatera ad U.sinuandam scilicet, ul ila uii.ii. rxuiw..^... pcrsonarum propter Palrera et Filium et Spiritum intclligendam sa.,ctum. Quam tamen deitatis uniiatera Et fecit Deus hominem ad statim admonet dicens imaginem Dei ; ..on quasi Pater ad imaginem Filii, aut
, ,
,

subinferrelur, El --, ^

Deus

Ugeretur in cognit.one ratio..aUs

rai.o.ial.s iu aliqua c.'eat...a qua>

quasi prius faclum inlel^r de d ^reatu.-, a Ac\nAv

'

""^^^^j;
^^^^^^^^^^

esi et ipsa rationaUs creatura

^^

lione perfecta est. Sicut

'f en.m post 1 P

non vere dictura Filius ad ima inem Patris; alioquin aut est, ad imaginem nostram, si ad Patris solius, sed ita dicium Filii solius in.aginem factus est homo
:

Uomoin

agnitione

Dc

^^^^^^^^^^^^
.

"'"J^^^^^^

ejus qui creav.teura; ^^' ^^ ^^''

antequam

est

fedi

Deus ad imaginem Dei

tanquam diceretur,

'^^'''''^'J^^^^^ unde rursum m eadem cofc non m agnitione renovaretur Quoe autem
delicto veterasceret.

295

LIBER TERTIUS.
ritu

m
non
est

tione creata sunt, quia sive corpora sive irrationales

aninioe creabaiitur,
lecuiali cognilio

mentis suae in agnitione Dei secundum imaginera

primo
a

facia est in crealura intel-

ejus qni creavit, ubi

masculus

et

femina.Sic-

eorum

Verbo, quo dicluni est ut

dicebatnr,

ul autem ab liac gratia renovationis, et rerormalione

fierent

propter

quam cognilionem primo

hoc
in

imaginis Dci, non separantur feminoe, qnamvis in sexu

corporis

El

sic est

faclHtn: ut oslenderetur facia ipsa cognitio

earum

aliud figuratum sit, propter

quod

vir

in ea natura, quce

Verbo Dei ante cognoscere

solus dicilur esse imago el gloria Dei; sic et in ipsa

priuia

poterai; ac deinde fiebant ipsce corporales et irralio-

conditione hominis

secundum

id

quod

et fe-

nales creaturse, propter quod deiiiceps addebatur, Et

fecil

mina homo

Deus.

CAPUT
53.

XXI.

De hominis

mentem suam eamdemque ralionalem, sccundum quam ipsa quoque

erat, habebat utique

immorlalitate difficullas

facta esi ad

imagincm
Fecil

Dei.
,

Sed propter unilatem con-

ex cibo ipsi prwstito.

junctionis Dei.

Deus

inquit,

hominem ad imaginem.

acccperit

Quomodo auiem homo immortalis factus sit, et escam cum aliis animalibus, herbam pabuli
diflicile cst dicere. Si

Ac ne qnisquam putaret solum spiritum hominis factnm quamvis sccundum solum spirilura fieret ad
,

ferentem semen, et lignum fruclilerum, ct herbam viridera

,

imaginem Dei, Fecit

illum, inquil,

masculum

et

femi-

enim peccato mortalis

num, ut jam etiam corpus lactum

ne quisqnam arbitraretur
ita

inlelligatur.
,

Rursum
homine

effeclus est, utique ante

bus

cibis.

peccatum non indigebat laliNeque enim posset corpus iliud fame corillud

factum

ut

in

singulari uterque scxus expriraeretur, sicut interdum

rumpi.

Nam
cl

quod dictum

est

Crescite
nisi

et

mulli-

nascuniur, quos androgynos vocanl; ostendit se sin-

plicamini,

implete terram,
et feminae lieri

quanquam

per concu;

gularem nuraerimi propter conjunctionis unitatem

pnsuissc, et quod de viro niulier facta est, sicut postea
inaiiifcstabitur, cuni id

bitum maris

non posse videatur

exstilit

unde
:

hinc quoque mortaiinm cor])orum

potest tamen dici, alium

indicium

quod
:

liic

breviter dictum est,

modum

esse poluisse in cor-

diligeiilius cocpcrit cxplicari

et idco

pluralem nume-

poribus immortalibus, ut solo pise charitatis alfeclu,

nulla

rum conlinuo subjecil, dicens, Fccit

de
lioniinis cieatione

eos, el benedixil eos.

corruptionis concupiscenlia

filii

nascerentur,
ipsi

Sed, nt jam dixi, diligentius in consequenii Scriplura

ec uiortuis [larentibus successuri, nec

morituri
sic

requiremus.
speclet illud vers. 50, El sic est

donec terra immorlalibus liominibus impleretur,ac

instiiuto jnsto et sancio populo,

CAPUT
35.

XXIII.

Quo

qualem post resurdicatur, alia

faclum.

rectionem fnturum credimus, nascendi etiam modus

fieret
:

Nnnc advcrtcndum
et

cst,

quod posteaqnam
vidit

dixit,

potest

quidem
;

dici

et

quomodo

Et

sic

faclum est; slatim subjecit, Et

,

Deus omnia

consideratio est

sed non etiam hoc quisquam dicere

nisi

quw

fecil

ecce bona valde

ubi iiitelligitnr potestas

audebit

ciborum indigentiam quibus reficianlur,

XXII.

et facultas

ipsa

data

naturse

liumanse suniendi ad

niortalibus corporibus esse posse

CAPUT
nem
istis,

^ Opinio quornmdam animw

El
(ecil
,

escam pabulum
crealiotulit,

agri et fructus ligni.

Ad hoc enim

in-

Et

sic est

factum,

quod ab

illo

loco inchoaveral,

signari his verbis.,

etc , corporis vero

ubi ait, Et dixit Deus, Ecce dedi vobis pabulum seminale, etc.

Et

finxit

Deus,

etc.

Nam

si

54. Nonnulli autem etiam lioc suspicatisunt, nunc

ad omnia quoe supra dicta sunt re-

inleriorem
postea,

hominem factum, corpus autem hominis

ait

tulerimus quod

ait,

Et

sic est

factum

consequcns

crit

cum
:

Scriptura, Et

fitujcit

Deus hominem de
ad spirilum per-

ut confiteamur etiam crevisse illos jani, ct muliiplicatos implevisse terram in

limo terrce
tineat;

ut

quod diclum
jinxit,

codem

sexto die

est, fecit,

quod ea-

quod autem,
et

ad corpus. Nec altendunt

dem

Sciiplura testante post multos annos faclum in-

masculum
potuisse.

feminam nonnisi secundum corpus (ieri Licet enim sublilissime disseratur, ipsam
in

venimus. Qnapropler, cura dala esset hsec facultas

cdendi, et hoc

Deo dicente homo cognovisset,

dicilur,

menlem hominis

Et
qua factus
est ad

sic

est

imaginem Dei,
in selernoe

factum; in hoc utique quod Deo diccnle

quamdam scilicetrationalem vitam, distribui

contemplalionis verilatem
,

homo
in

cognovit.
illa

Nam

si

id eliara tunc egisset, id esl

escam
,

et in

rerum temporalium
psisset

quai dala sunt eliam vescendo assumilla

administrationem

servaretur

consueludo Scriptnric
sic esl faciuni,

atque

ila fieri

quasi

masculum

ut

et
:

feminam,
in

posleaquam diclura

est,

Et

ilia

parte consulenle, hac obtemperante

quod ad ex-

hac tamen distributione non recte dicitur imago

primendam prsccedentemcognilioncmperlinet.deinde
inferretur etiam ipsa opcratio, ac diceretur, Et acce-

Dei, nisi illud quod inhseret conlemplandoe

tabili veritati. In cujus rei figura

incommuMulier

Paulus apostolus vl:

perunt et cderunt. Polerat eniin

rursus nominaretur Dens. Sicnt

ila dici,
iii

etiamsi non
loco posleacoelo est

rura tantum dicil imaginem et gloriam Dei

illo

aulem,

inquit,

gloriu liri

est

Cor. xi, 7

quam diclum
).

est, Congregetur

aqua quee sub

;

Itaque
in congregationem

quamvis hoc in duobus hominibus diversi scxus exterius secundum corpus figuralum sit, quod etiam in una
hominis interius mente
intelligitur
;

unam
:

et

apparecU arida

subinferfecit

tur,

Et

sic est

factum

ac deinde non dicilur, Et

tamen

et

femina

Deus; sed lamen

ita repetitur,

Et congregala

cst

aqua

quaeest corpore femina, renovatur etiam ipsa in spi*

in congregationes suas, etc.

iQ excusishabebatur

ous corporibus esse non posse. verior Mss. lectio textu exhibemus.

Quibus reficiebantur,

nisi mortali,

CAPUT XXIV. Cwr

de cwteris
36.
,

de homine non singulatim, uti

,

quam

in

dictum

sit

Vidit

Deus quia bonum

,

est.

dflmaM:^^^"'^""'"'""*

^"""^^ff^ionem. Abe&tquam-

etiam de

Quod autem non singulatim humana creatura dixit Et

,

ut in caeteris,
vidit

Deus quxa

29o

DE GENESl AD LITTERAM,
factum . dalan.qne scd posl homincn, vel cdendi , snbinpoleslalem vel don.inandi
e^t
;

S.

AUGUSTJNI
illa

296

verunt, vel

qu;c peccarc

non possunt

ct singula

bonum
Uli
lulit

bona, cl
csl

de omnibus.E^

vidit

Deus omnia

qu<e

fecU

univcrsobona valde snnt. Noii cnini frustra additiiin, valde ; quia cl corporis mcmbra si cliam
in

et eccc

bom

valde

merilo qnccri potest.

,

Poluit cnnn

singula

piilcUra

snnl, iiiulto sunt

lamen

in universi
,

bingul.lin, prinio reddi bon.ini

icris qu.i;

anlea facla

quod singubUim c*sunt redditum csl; lum demum

Deus, Ecce bona valde.
,

corporis

eonipi.gc on.nia
,

piilchriora.

Qnia oculum
,

vcrbi gialia

placilum atqiie laudaliim

lamcn

si

sc-

dcomnibus

dici qua^ fecit

An

paralnm

a corporc

videremus, non dice.emus lam pul~

omnia pioplcrca dc fonc quia sexio die perficiuntur Deus omnia quw [ecU , omnibus dicendum fuil, Vidil de iis quic ipso die ecce bona valde ; non singillatim
et

ci.rum,quani
suo positus
in

in iiia

conncxione mcmbrorum, cum loco

universo corporecernerelur. Ea veroquae

pcccando amitlnnl decus proprium, nuUo lamen

modo

facta

ct rcplilisunl? Cur ergo dc pccoribus cl bestiis diem sextum bus terr:c dictum est, quai ad cnmdem in suogenere, pertinent? nisi forte illa ct singillatim
dici el c.im cceteris univcrsaliler

cfficiunlul non ctiam ipsa rccte ordinata , cnm tolo atque universo bona sint. Ilomo igilur ante peccatmn
el
in

sno utique genere bonus crat

scd Scriptura

bona mcrucrunt

ct

praitermisit boc dicerc, ut illud potius diccrel

homo
hoc
quia

faclus ad

imaginem Dci

nonnisi

dici

meruit.

An

quia perfectus

cum cx'teris nondum erat

fnturum aliquid pra^nuntiaret.

dictiim cst. Qui

quod Non enim falsum de illo

bonus
cst
,

enim

singillatim

magis

nondum

posleaquam

ibi

vero erat in paradiso conslitutus? quasi constilutus est, diclum sil quod bic
est.

ulique cum omnibus bonus cst. Non aulcm qiiando cum omnibus bonus cst , sequitur ut eliam singilla-

praelermissum

tim bonus

37. Quid ergo dicemus?

An
in

quia pracsciebst Deus

suac imaginis

hominem peccalurum, nec

dicere

perfe-

Modcralum cst itaque ut id diccretur, quod in prscsenti verum esset, et pr.-cscicntiain significarctfuturi. Dcus enimnaturarum optimus conditor,
sit.

ctionemansurun., nonsingillalim, scdcum ca;teriscum futurum ? voluit bonum, velut inlimans quid esscl

peccantiu.n
si

veio justissimus ordinator est

univcrsilas pulcbra

ut etiam

qua

singillalim fiunldelinqnendodcformia,
cis
sit.

semper

Quia cun. ea quse

facta sunt, in

eo quod facta sunt, quanilla

lamcn cum

Scd jam ea

tum acceperunt, manent,

sicul vel

quae

non pecca-

quae scquuntur in sequenti volumine pertraclemus.

LIBER QIJARTVS.
*,

^an 9 rpnpspos

veSt'<5.T,T3o
seplimum.

movelur quastio rursum, circa Poslaue nonnuUa de scnarii numeri pcrfeclione , dies nmnerati usquc ad scxlum ct sit vcspera el lactum maiie , sicque scE^^^^^^^^^^

CAPUT PRIMUM.
1.

Dies

sex

quomodo

accipiendi.

nibus

'

successionibusque peragitur, sicut manifestum

:

omnis orEt consummala sunt coelum el tena, et sexto opera Deus in die natus eorum. Et consummavil requievit Dcus in die septimo ab omni; et
suce

est in rebus lerrenis atque mortalibns

vespera vero

in omnibus perfectse conditionis quasi quidam termi-

quw

nus

sit

mane

aulera incipientis

exordium

omnis

fecit

benedixitDeusdiemseptibus operibussuis qucefecit. El eum quia in ipso requievit ub

enimcreata
lur
:

iialura ccrtis suis initiisetfinibus contincdifficilc est.

mum

indagare

Sed

sive hoc, sive illud, sive

et sanctificavit

omnibus operibus

stiis

quce inclioavil

Deus

facere.

Ar-

aliquid etiam tertium probabilius, quod dicatur, possit

inveniri,
rebit,

duum quidem
nis nostrae
,

atque difficillimum est viribus inlenliovolunlatem scriptoris in islis sex diebus

quod

in

progressu dispntalionis forsilan appain

illis

qnemadmodum
intelligalur
:

diebusel nox et vespera et

mentis vivacitate penetrare, utrum pr.-elerierint dies nunc pcr voluraina tempoilli , et addito seplimo
,

mane
remus

non

est

lamen abs re

utconside-

senarii numeri perfectioneni in ipsa interiori

rum

non re

scd nomine rcpelantur. In toto enim

prailcritis similes, nullus

natura

numerorum

lemporc mulli dics vc.iiunt

sensibus etiam corporis adjaccnt,

quam menle intuentes ea qu;e numeramus nume,

aulem idem redit. Utrum ergo praeterierint dies illi an islis qui eorum vocabulis ct nnmcro ccnsentur, in

roseque disponimus.

CAPUT
2.

II.

De

senarii

numeri perfeclione.

temporum oidine
ipsis
illis

quotidie transcurrentibus
:

illi

in
in in

lerum condilionibus inancant ut non solum tribus antequam fierent luminaria scd ctiam
,

Invenimus ergo senarium numeium primnm csse periectum , ea ralione quod suis partibus compleatur. Sunl enim et alii numeri aliis causis rationibusque perfecti. Proinde istum scnarium ea ralione
perfeclura diximus
,

reliquis item tribus, diei

rei quae

nomen

intelligamus in specie
ejiis in

crcata est, noclemquc

,

privatione vel

quod
,

suis

partibus complealnr,

defeclu

vel

si

quo

alio
,

riomine melius significalur,

talibus dunlaxat partibus

quae muUiplicatae possint

cum
in

amitlitur species

aliqua mutatione a forma ad

:

consummare numerum cujus

pars numeri dici potesl quola

partes sunt. Talis

sit.

enim
cujus

jaformilatem dcclinante atqne vergenlc

quie mutatio

Nam

ternarius nusenarii
,

omni crealura

sive possibiliiateinest,etiamsi desit

;

merus potest
diraidia est
,

dici pars,

non tantum

effeclu, sicut in coelcstibus superioribus

sive ad im-

sed

omnium ampliorum quam

est ipse

plendam

in infimis rebus pulchritudinem

lemporalem,

ternarius. Nara et quaternarn et qu.naru pars major

*

per ordiuatas vices quorumque raulabilium decessio-

jass.,

cessumibus

291
ternarius est
iria et
:

LIBER QUARTUS.
polest enim dividi et qualernarius in
et quinarius in iria el duo.

^98
omnibus unum
est.

quod

in

Duodenarius vero parti-

unum

Et septe-

bus suis talibus simul duclis, non ipse consummatur,

sed excedilur
;

narii et oclonarii et novenarii, et quidquid ultra est

ampliorem quippe duodenario numeperveniunt.

numerorum

pars est ternarius,

non major vel dimi-

rum

faciunt

nam usque ad sexdecim

dimidiam
:

dia, sed niinor.

Nam

sepienarius quoque dividi potest

Habet enim eas quinque, duodecimam, sextam, quartara, tertiam,

in tria el qualuor, et octonarius in iria et quinque et novenarius in tria et sex

dici ternarius
:

nam duodeclma
;

ejus ununi

sed nullius

horum

polest

est

sexta, duo; quarla, tria

:

tertia,
,

quatuor; dimi,

quota

sit

pars, nisi tanlum novenarii

sicut

dia, sex

unura autem

ei

duo

et tria

et quatuor,

cujus pars lerlia est,

senarii

dimidia. Itaque
nullus

et sex, in 5.

summara ducta sexdecim

sunt.

horum omnium quos commemoravi,

malur ex aliquol
rius.

consumautem

Et ne multis morer, in infmita serie numerorum

ternariis

nisi

senarius et novenaistfe

plures numeri reperiuntur, qui tales partes aut

non

Nam

ille

constat ex duobus ternariis,

habent

nisi singulas, sicut ternariiis, et quinarius, et

;

ex iribus.
3. Senarius

cxneri ejusmodi

aul

ita

plures liabenttales partes, ut

redactae vel citrainsiet alii pluiimi,

ergo numerus

ul dicere coeperam

in

unum duclae

atque in

summam

partibus suis connumeratis el in se complelur. Alii partes simul ducloc

summam

duclis, in
,

slant, sicul est octonarius, et

novenarius

namque sunt numeri quorum minorem summam faciunt, alii

vel ullra excedant, sicut

duodecimus

et duodevigesi-

mus,elmultilales.PIuresergoreperiunturquilibetho-

vero anipliorem

cerlis vero intervalloruni rationibus

rum, quam

illi

qui perfecti vocantur, eo quod

.suis

simul

pauciores inveniuntur, qui suis parlibus compleanlur,

ductis lalibus partibus compleantur.

Nam

post scna-

quarum summa nec

cujus partes sunl.

citra insisial,

nec ultra excrescat,

sed ad lanium occurrat, quaiitus est ipse numerus

riuin duodetrigesimus invenilur, qui simililer suis talibus partibus constat : habet enim eas quinqiie

vige-

Horum primus

senarius est.

Nam

unius in numeris nulla partes sunt. Sic enim dicitur

simam oclavam, quarlamdecimam, septimam, quartam, dimidiam; id est unum, et duo, et quatuor, et
septem
,

unum

in

numeris quibus numeramus

vel

ut

non habeat

el

quatuordecim

quae sirauJ ductce

:

eumdem
oclo.

dimidium
siinpliciter

aliquani
sit.

partera

sed vere ac pure et

duodelrigcsimum complenl

fiunt

enim

viginti

unum

Duorum aulem
allera.

pars

unum
quod

cst,

eteadimidia, nec ulla

Ternarius vero duas

sit
,

Et quanlo nuraeroriim ordo procedit, tanto productioribus pro rata porlione * intervallis rcperiuntur hi
nunieri
,

unam qux iuium nam terlia

babet,
,

dici

possit quota
;

est

qui suis talibus partibus in

summara

redaciis,

ejus est
sit
,

et aliam

majorem quae
nec hujus ergo
id

non

possit dici quota

id est
illae,

duo

ad seipsos occurrunl, dicunlurque perfecti. Quoruni enira nuraerorura tales partes simul ducise non iniplenl eosdera nuraeros quoruin partes sunt
cii
,

parles computari possunt

de quibus agimus,

imperfe

est quffi dici possunt quotaj sint.

Porro quaternarius
ejiis esl;
,

nominaniur

quorum autem

etiara

excedunt, plus

duas habet
dimidia
et
;

talcs

nam unum,

quarta
ducta)

duo,

quam

perfecti appellantur.

sed ambaj in
,

summam

id est

unura

6. Perfecio

ergo numero dierum

hoc

est senario,

duo simul

lernarium faciunt, non quaternarium.

partcs sua), quia in

perlecit
cst
:

Deus opera sua qu;e

fecit. Ita

enira scriptum

Non ergo eum complenl

unam,
id est

summa
nisi
:

miiiore consistunl. Quinarius

non habet talem

sit et tria

ipsum

unum qux
,

quinta pars ejus esl

Et coiisummavit Deus in die sexlo ^ opera sua quos fecit. Magis autem in istum numerum intenlus fio, cum considero etiani ordiuem operum ipsorum. Sicut
cnira

nam
sit.

et

duo quamvis pars ejus minor

raa-

idem numerus gradatim partibus

surgit;

suis in trigo-

jor; neulra lamen

earum

dici potest

quota pars ejus

,

num

nam

ita

sequuntur

unum

duo,

tria, ut

Senarius vcro tres partes lales habet

:

sexlam

tertiam, dimidiam

sexla ejus,

unum
in

est

tertia,

duo,

dimidia,
esl

tria.

Hk
duo

autem partes
el tria,

sumniam

ducla;, id

unum
Jam
,

ct

simul

eumdem consummant

qux singulac senarii partes sunt quibus constU; unum, sexta; duo, lertia; tria , dimidia ita uno die facta esl lux, duobus aulem sequentibus fabrica mundi hujus; uno superior pars, id
:

nullus alius inlerponi possit,

perficiuntque seiiarium.
4.

esl firmamentura
'"^
'

seplenarius non habet talem partem nisl

^*^*^

mare et lerpartera superiorem nullis alimentorura corpo

,

altero inferior, id est

septimam

quod est unum. Octonarius Ires, octavam , quartam, dimidiam id est unum diio et quatuor sed hx simul ducl* septenarium faciunt infra insistenlem non ergo coniplent euradera oclonariura.
, , : ,

raliura generibus implevit, quia

non

ibi erat

positurus

corpora
sibi

lali

refectione indigentia; at inferiorem,

quam

congruenlibus animalibus ornalurus erat, neces-

Novenarius duas habet, nonam, quod est unum et ; lertiam, quod est tria hx autera simul quaternarium faciunt longe novenario minorem. Denarius tres
:

sariis eorum indigentise cibis anie ditavit. Reliquis ergo tribus diebus ea creala sunt qux intra mun,

dum,

id est

intra

istara universitatera
,

visibilera

ex

elenienlis

omnibus faclam
:

visibilia suis et

congruis

habet tales parles

unum decimam

duo quinlam

raotibus agerentur
,

prirao in firmamento luminaria,

;

quinquediraidiam, qui numeri simul ducti ad octonarium perveniunt, non ad denariura. Undenarius

quia prius erat faclum firmamentum

deinde in infe-

non habet nisi solara undeciraam sicut seplenarius solam septimam, el quinarius solam quintam, et lernanus solam teniam et binarius solam dimidiam
, ,

' Sic plures ac melioris notae Mss. At editi, pro rata proportione. ^ In excusis, seplinio, juxla versionem Vulgatam. At iii Kss.,sexto, juxta LXX, quos sequitur Auguslinus supra, n. 1 et passira lirofert, in (lie sexto.

SaNCT

AUGUST.

III.

{Disc.

299
riore animaniia
,

DE GENESI AD LITTERAM,
sicut ordo ipsc posccbat
,

S.
:

AUGUSTINI
sed

500

uno

die,

pendatur
sura alia

aquarum
est
,

alio

tcrrarum. Ncc quisquara

ita

dcmeiis

hxc animorum alque mentium etmcnmcnsura cohibetur, el uumerus alio numero

cst
,

ul audeai diccre non poluissc

si

Dcum
;

facerc

uno

lormalur, el pondus alio pondere rapitur. Mensura

die cuncta,

vcllcl; aut si vellet biduo,

uno die spisive

aulcm sine mcnsura

cui a;quatur

quod de

illa est,
,

ritualem crealuram, et alio corporalcm

Cffihun

uno dic

cum omnibus pcrtineniibus, et alio lerram onmil)us qu in ea sunt; et omnino (|uando cum
vellet,

nec aliuude ipsa est:numcrus sine numero cst formantur ouniia , uec formatur ipse pondus
:

quo
siiio

pondcrc
quics
aiiud.
9.

est,

quo referunlur
est
,

ut quiescant
illud

quorum

quamdiu Ycllct.et quomodo

vellct

quis cst

purum gaudium

nec

jam

referlur ad

qui dicat voluiilali ejus aliquid potuisse resislere?

CAPLT
7,

III.

De

eo quod sciiplum esl Sup. xi, 21,

in

Sed noraina mensurae

nonnisi visibiliter

et

numeri

et pondcris

Omnia
Quapropter

mensura, elc.

quisquis

novit,

servililer

novit.
si

cum cum
,

legimus sex dicbus omnia

in-

Transcendat itaque omne quod

ila novit,

aut

non-

perfecisse, et seiiarium
veiiinius esse

nuiuerum coiisiderantcs,
alquc
ita

dum

polcst,

nec

ipsis

nominibus hacreat, de quibus

potest.

pcrfoLlum

crcaturarum ordi,

cogilare nisi sordide

non

Taulo enira niagis

quanto ipse

nem

cnrrere, ut cliam ipsarum partium

quibus

isle

cuique

ista in

superioribus chara sunt,

numeriis perficilur, appareat quasi gradata distiuctio

venial ctiam ilhid
iii

minus
qiiis

est in infcrioribus caro. Qiiod si

non

vult ali-

lucutem
in

(juod alio loco Scricl

ea vocabula, qu;c iirrebus infimis etabjectissimis

pturaruai

ei dicilur,

Omnia

mensura,

numcro,
ila

cl

pondere disposuisti {Sap. xi, 21);atquc

cogitet

anima, quoe poiest, invocato in auxilium Deo, ef impertieiile aique iuspiranle vires,

ad illa sublimia, quibus inluendis nicntem serenare conalur, non est urgendus ut faciat. Duin enim hoc inteliigatur quod intelligendura est
didicit, traiisfcrre

ulrum boec

tria,

men-

sura,

numerus

pondus

iii

quibus

Deum

disposuisse
crearcliir
si

non magnopere curandura cst quid vocetur. Scire oporiet lamen cujusmodi similitudo est inferioruni ad
superiora.

omnia scriptum

cst, crautalicubi

anlcquam

Non enim

aliler recie

hinc illuc ralio ten-

universa crcatura, an ctiam ipsa creaia suni; et

dil, el nititur.

erant antea, ubi eranl. Neque enira anle creaiuram

crat aliquid nisi crealor. In ipso ergo eranl. Sed quo-

10.

suram

Jam vero si quisquam dicit crealara esse menct numerum et pondus, in quibus Deum orania
;

niodo?

nam

ct isla (juce creala sunt, in ipso esse lc:

disposuisse Scriptura lestatur

suit,

si in illis ?

orania dispo-

giiuus {Ilom. XI, 5G)

in iilo a
illa

an

ilia

sicut ipse, isla vero sicut

eadem
ipsis

ipsa ubi disposuit

si in aliis,

quo reguntur
pondus, aut

et

gubernanlur? Et quomodo

crgo in

omnia, quando ipsa

in aliis ?

quomodo Non itaquo

ipse?

Neque enim Deus mensura

ista

ru6, aut

numeomnia. Aa secundum id
est, aut

dubilandum
in

est illa esse exlra ea quae disposila sunt,

quibus omnia disposita suut.

V.
el

quod novimus mcnsuram

luerum
in eis qua;

in eis quce

metimur,

et

nu-

CAPUT
meri
11.

In

Deo

ipso exslat ratio

mensurce,nu-

numeramus, et pondus in eis qua; appendimus, non est Deus ista secundum id vero quod mensura omni rei modum pra?{igit, et numerus
:

pondcris, ad (juam disposita sunt omnia.

forte

An

pulabimus
el

ila

dicluin esse,

Omnia
si

in

mensura,
rctur,
et

et

numero,

pondere disposuisli, ac

dice-

omni

rei

speciem prsebet,

et

pondus
ille

omncm rem

ad

quietem ac slabilitatem trahit,

ciler et singulariter ista est
,

primitus et vera-

Omnia numerum,

sic disposuisti, ut

haberent mcnsurani,
et si dicerelur,
;

ct

pondus? Quia

Omnia

qui terminal omnia et

;

corpora in coloribus disposuisti

non hinc esset con-

format omnia,
intelligilur,

ct ordinat

omnia nibilque

aliud dictum

sequens ut ipsa Dci Sapienlia, per quam facla sunt

omnia, colores
in se prius
:

potuit,

quomodo per cor et liuguam humanani Omnia in mensura, etnumero, et pondere disOmnia
est
in te disposuisli?

habuisse inlelligeretur, in
ila

quibus faceret corpora

sed

acciperetur,
si

Omnia

fosuisli, nisi,

corpora in coloribus disposuisii, ac

,

diceretur,

Om-

8.

Magnum
;

paucisque concessum

excedere

nia corpora sicdisposuisti, ut haberent colores. Quasi

orania quae raetiri possunt, ut videatur mensura sine

veroa crcatore Deo disposita

est
ila

in coloribus corpora, id

mensura excedere omnia quai numerari possunt, ut videaiur numerus sine numcro excedere omnia quic
;

disposita ut colorata cssent, possit alitcr innisi

lelligi,

aliqua ratio coloruin

in ipsa

singulis

corporum

appendi possunt, ul videalur pondus sine pondcre,

gcncribus distribuendorum
,

disponenlissapien-

CAPUT

Deo esse mensuram sine mensura numerum sine numero ei pondus sine pondere. Neque cnim raensura et numerus et pondus in lapidibus tantummodo et lignis alque hujusmodi moliIV.
,

In

tia

non defuisse

intelligatur, etsi color ibi

non appel,

latur.

Hoc

est

enim quod
'

dixi

dum

res cognoscitur

non esse de vocabulis laboranduni.

12.

Faciamus
et

crgo
et

ila

diclura esse,

bus, et quanliscumquc corporalibus vel terrestribus

vel
coelestibus

mensura,

numero,
ita

pondere disposuisli,

Omnia in tanquam

animadvcrii et cogiiari potest.

,

Est

dictum esset,

disposiia ut habereni proprias

men-

etiam mensura aliquid agcndi

ne

sit

irrevocabilis et

suras suas, et proprios numeros, et propriura pondus,

qua; in eis pro sui cujusque generis rautabilitate

imraoderala progressio; etestnumerus et afTectionum

mu-

animi

et virtutura,

quo ab

slullitiai

deformilaie, adsa-

tarentur, augmcniis el diminutionibus, multitudine et

paucitate, levilale et gravitate,

picntiae

formam decusque
,

coliigilur; et est

pondus

secundum

dispositio-

voluntalis et amoris

ubi apparet quanli quid(|ue in

nera Dei
^
1

numquid

sicut ista mutaniur, ita ipsuni

appetendo, fugiendo, pra^poneiido,

posiponendoque

Editi fateamur. Mss, vero, faciamus.

501

LIBER QUARTUS.
meniibus abigamus. Numquid enim
est

302
ulci vei credi fas

Dei consilium, in quo ea disposuil, mulabile diciinus?

Averleril ipse tanlam demenliam. Vbi cernebat Deus unde omnia dispoCAPUT Yl.

Dcun) laborasse

in

operando,

cum

ea

quM supra

scripla sunt condidit,

quando dicebat,
si

et flebant? Ita

neret.

quippe ncc

homo
fiat.

laborat,

aliquid faciendum,

mox

Cum ergo hsec

ita

disponerenlur, ut haberent

men-

ut dixerit,

Quamvis enim humana verba sonis

profcranlur
,

cernebat suras, et numeros, et pondera sua, ubi ea sicut ceripse disponens? Nequeenimextra seipsum, nondum cranl, cum niauis oculis corpora ; quoe ulique
disponerenlur ut fierent. Nec inlra scipsum isla cernebat, sicut animo ccrnimus phanlasias corporum ,

adminiculata
fatigct
:

ila

ut

sermo diuturnus

lanien cuin tam pauca sunl,

gimus
lux,

in

eo quod scriplum

est,

quam pauca lecum Deus dixit, Fiat

usque
;

Fial

(irniamentum, el c^ctera

in

finem

operum, quaj sexto die consummavii

deliramcnli est, istum vel hominis,
reni putare.

nimis absurdi
Dei, labo-

non prxsto sunt oculis, sed ea quoc vidimus, vel ex eis qux vidimus imaginando cogilamus. Quo niodo ergo ista cernebat, ut iia disponeret ? Quo, nisi co
quai

nedum

qno

solus polest

?
'

IG. An forte quis dixerit, dicendo quidem ul fierent, quK conlinuo facla sunl, Deum iion laborasse, sed
forte cogitando

13.

Yerum

eiiam

nos mortalcs et peccalores, quocorruptibilia, et

quid

lieri

debuisset

qua cura velut

rum animas aggravant corpora rum sensum multa cogilantem quanquam bilalio {Sap. ix, i5)
;

quo-

liberatus

rerum perfectione

requievcrit, et eo merito

terrena dcprimit iiaelsi

diem quo primo

faclus est ab

hac animi intentione

corda mundissi-

securus, bcncdicere, et sanclificare voluerit?

ha^c sapere,

Quod

si

ma

mentes simplicissimas gereremus, sanctisque Angelis jam essemus aquales, non ulique nobis ita
et

dendarum lam

multum desipere est (rerum enim confacultas, quam facilitas incomparabilis

no(a esset divina subslanlia sicut ipsa sibi. Senarii numeri pcrfectionem quomodo CAPUT YII.

atquc ineffabilis est apud Dcum),

CAPUT

IX.

Quo sensu Deus

et

requiescere dicitur.

cernamus.

Tristitia laudabilis.

Tamenistamsenarii nuineriperfeclionem,nec extra

iios

Quid restat ut intclligamus,

tionali, in

nisi forte creaturac ra-

ipsos

cernimus,

sicut

oculis corpora

ncc

ita

qua

hominem

creavii, in scipso rcquicna

intra nosmetipsos,
sias,

quemadmodum

corporum phanla-

prxbuissc, post cjus pcrfcclioncm, pcr doniun Spirilus sancti, per

stris (f{oi.

et visibilium

imagincs rerum, scd alio

quodam

quem diffunditur charitas in

cordibus noc

longe differenti modo. Quamvis eniin se objeclent mentis aspectui quasi corpusculorum quoedam simu-

v,5) utillucferamurappeLitu desiderii, quo

cunipervenerimusrequicscanuis, idcst nihilampliusre*

ordo vel lacra, cum senarii nunieri compositio vcl lamen validior ct prKpotenlior partitio cogitalur
:

qniromus? Sicut eiiim rccledicitur Deusfacere, quidqufidipso in nobis operante feccrimus; ilarectcdicitur

dcsuper ratio non eis annuit, interiusque numeri

contuetur
;

vim

Deus rcquicsccre, cum ejus munere requiescimus.

il.
cst, ct
ita dici

per

quod
posse

dicitur
;

quem conluitum (identer dicit, id unum in numeris, in nullas partes dividi

nisi in parles

Hoc quidcm
requicscere

rectc inlclligimus; quia et

indiget, ut

verum

non inagnoe intcntionis

videamus

nuUa aulem corpora

;

innumera-

Deum, cum

rcqiiiesccre nos facit,

biles dividi

el facilius ccelum ct

terram iransire, qudc

sicut dicitur cognoscere,

cum

efficit ut

cogiioscmus.

secundum senarium numcrum fabricata sunt, quam partibus effici posse ut senarius numerus non suis compleatur. Gratias itaque Creatori semper agat ani-

Neque enim Deus temporaliter cognoscit quod antea non noverat ct lamen dicit ad Abr.iham, Nunc co;

gnovi quoniam times

aliud accipimus, nisi,

Dcum
Nuuc

(Gcn. xxii, 12)

fcci ut

ubi quid
?

mus humanus,
videre,
iiien

a quo

ita

crcatus est,

ul hoc possit
quae ta-

cognosceretur

His
tan-

quod avium

nulta,

nuUa bestiarum,

loculionum modis,

cum
;

ea quse non accidunt

Deo

nobiscum vident et ccelum, et terram, et lumi-

quam

illi

accidant loquimur,

eum

facere agnoscimus

naria, et

mare, et aridam, et omnia quac in eis sunt. 14. Quamobrem non possumus dicere, propterea

ut nobis accidant
et hoec

ca duntaxal qusc laudabilia sunt

admitlit.

quantum Scripturarum usus

lale

Neque

genarium
perlecit

numerum

esse perfectum, quia sex dicbus

;

enim nos lemere aliquid quod

18.
in

de Dco dicere debemus,

arbilror dictum illud

Deus omnia opera sua

sed propterea

Dcum
numeesset,

Scriptura ejus non lcgimus.

locutionis

sex diabus perfecisse opera sua, quia senarius

Ex hoc
:

modo

rus perfectus
perfectus
isla
ille

est.

Itaque, etiamsi ista

;

non essent

ab Apostolo

Nolite conlristare Spirilum sanctum Dei

esset

nisi

autcm iUe perfcctus

in quo signati eslis in die redeniptionis (Ephes. iv, 30).

secundum eum
YIII.

perfecta

non

liercnt.
intelii-

Ncque enim
est,

ipsa Spiritus sancti,

qua cst quidquid ipse

;

CAPUT
15.

Quies

Dei in die septimo ul

genda.

substanlia contristari potcst

cum

habeat seter-

nam atque incommutabilcm bcatitudinem, magisque

est, rcquievisse

Janwero quod scriptum

Deum
fecit

sit ipsa

in die septimo ab omnibus operibus suis quse

ei ideo

eumdem diem

benedixisse, et sanctiflcassc

incommutabUis beatiludo. Sed quia ita in sanctis habitat, ut eos impleat charilate, qua necesse est ut homines ex tempore gaudeant profectu
icterna ct

quia inipso requievit; ut

quomodo possumus, quantum ab ipso adjuli fuerimus, intellectu conemur attingere, prius de hoc carnales hominum suspiciones a nostris
*

fidelium ct bonis operibus

et ideo necesse est

etiam

contristentur lapsu vel peccatis eoruin,

fide ac pietate

de quorum

gaudebanl

qua;

irislitia

laudabilis cst,

uas.,

vemniamn.

quia venit ex diiectione

quam

Spirllus sanctus infun-

r,()3

DE GEiNESI AD LiTTERAM,
proplcren ipsc Spirilus tliciuir conlrlslari
agiiiil, ,ib cis
,

S.

AUGUSTINI
umbra

304

tlil

baiilur.

Et

dici qiiidem probabiliter potcst, obscrvaii

qui sic

ut coruni

faclis coiitristciilur sancti

;

dum

sabbaiuni Judaeis fuisse praeceplum in

fu-

non

ob aliud nisi quia Spiriuiin sancuim iiabcnt

siiiit,

qiio

turi, quac spiritualcm

rcquiem figuraret, quam Deus

doiio lain boni

.\iine qiios

ul

eos

inali

moeslificenl,

iii

nia-

cxeinplo

iuijiis

quielis sua; (idelibus

bona opcra facien-

bonos fuisse sive noverunl sive credide-

tibus arcana significatione pollicebalur. Cujus quietis

et ipse

ninl. QiKC profccto irislilia

non solum non culpanda,

idcm aposlolus

Dominus
*

Cbrislus, qui nonnisi

quando voluit

\eruin eliani pnccipiie l;nKlanda ac praidicanda est.

19. lloc gonere locutionis rursus
mirabilik-r usus esl, ubi ail
:

passiis est, eiiain sepullura sua

vit.

mysterium connrmacujusdam vacaiio-

Ipso

quippe dic sabbati requievit in sepulcro,

ISunc o.ulem coijnoscentcs

eumquc
nis,

toiuin

diem

liabuit sancta;

Deuni, imo cocjnid a I)co {GaUil. iv, 9). Nequc cnim

posteaquam sexto

die, id esl parasceve,

quam

di-

tunc eos cognovcral Deus, pra^cognilos videlicet anlc

consiiuilionem
ipsi

cunt sextam sabbati, consummavit orania opera sua,

niundi

(l

Pctr.i, 10); scd quia lunc

cum de

illo

qua; scripia sunt, in ipso crucis patibulo

ail

cuin

illius

nuinere, non suo nicrito vel faciiltatc

illo

complerentur. Nara et hoc vcrbo usus est quando

cogiiovorant, inaluil iropice loqui, ut tuiic ab

co-

gnilos diccrot,

cum

cis

cognoscendum

se pracslilit, et
dixeril,

Consummalum est ; et inclinato capite tradidil spiritum {Joan. Mx, 30).Qiiid ergo mirum si Deusistum diem,
quo erat Chrislus
in sepultura quieturus,

verbum

corrigcre, quasi lioc

minus recte

quod

volens eiiar
in

propric dixcral, quain sinere ul lioc

se pouiisse, quod cis posse
ilic

sibi

arrogarcnt

hoc modo pra;nunliare, ab operibus suis

requievil, dcinceps operaturus

uno die

donavcrat.

CAPUT

X.

Quastio an

ordinem saeculorum,

ipse Dcits proprie requies-

ut ct illud
operatur
?

vere diceretur, Pater meus usque nunc

cere potueril.

20. Hic crgo intellectus, in eo qiiod posilum est re-

CAPUT

XII.

Alia
et

ratio conciliandi

Scripturam de

quievisse

Deum ab

oinnibus operibus suis, qu;t

facit

fecit

requie

de continua operalione Dei.

bona vaide, quia ipse nos

requiescere, cuin bona

:

22. Potest eiiam intelligi

Deum

requievisse a con-

opera fecerimus, quibusdam forle suffecerit

sed nos

dendis generibus creatura;, quia ultra jam non condidit aliqiia

hujus sentenliic Scripturarum considerationcsuscepta,

genera nova

dcinceps aulera usquenunc et

adminislraiionerB,

urgcmur qusererc quonainmodo

admonuerit
in

ct

ipsc rcquicscere

ultra operari

eorumdem generum
non

polucrit; quamvis rcquie sua nobis insiniiala, sperare

se

qua; lunc insliluta sunt;

ut ipso sallem die se-

rcquiem noslram fuiuram. Sicut

ptimo poteniia ejus a

coeli et terrae,

omniuraque re-

enim
swit,

ipse fecit coelum et lerrain, et ea

ct

qax

in ei in
eis

rura quas condiderat, gubernatione cessaret, alioquiia

omnia sexlo die consummavil; nec

illo

conlinuo dilaberentur. Crcatoris naraque poientia, et

aliquid dici polest nos crcassc,

nius, ct idco diclum essc,

donanle ul crearein die

omnipotenlis atque omnitenentis virlus, causa subsistendi est

Consummavil Deus

omni

crealura;
si

qua; virtus

ab

eis

qua;

sexlo opera sua quce fecil, quia ut a iiobis

consummaest,

creala sunt regendis,

aliquando cessaret, simul et

rentur ipse prxsiilil

vit

ita el

quod dictum

Requiesuis

illorum cessaret species, oranisque natura concideret.

Deus

in

die scptimo ub

omnibus opcribus
rcquiem,

qum

Neque enim,
opus ejus;
ci
ita

sicut slruclor sedium

illo

cum

fabricaverit,

fecit, iion uliciue nostrani

quam concedenlc

abscedit, alque

cessante atque abscedente stat

ictu oculi slare polerit, si

ipso adepluri sumus, sed ipsius primilus intclligere

raundus vel

debemus, qua

in

seplimo die requievit, consummalis

Deus

regimen sui sublraxerit.

operibus; utprius omnia quoescripla sunt facta monslrcnlur, el doindc

si

23. Proinde ei

quod Dominus

ait,

Pater meus usque

operis ejus,

opiis csl,

cliam aliquid
diciliir,

signifi-

nunc operatur, conlinuationem

quamdam
inlelligi
si

casse dooeanlur.

Recle qiiippe

sicut

Deus

qua universam crealurara continel atque adrainislrat,

ostendit. Aliter

post opera sua bona rcquievil,

ita et

nos posl opera

fla-

enim possct

diceret,

El

noslra bona rcquieluros. Scd ob hoc eliam recte

gilatur,
iit

nunc opcralur, ubi non esset necesse ut operis coniinualionem accipereraus

:

queinadiiiodum dispulaliim cst de operisalis

aliter
illo

bus Dei, quie ipsius cssc

apparel;

ita

de requie

cum

ait,

Usque nunc, ex
est.

scilicet

autem cogit intelligi quo cuncla cura

est de safortiter, et

Dei salis disscralur, qua; propria' ipsius demonsirelur,

conderet ^operaius

Et quod scriptum ad finem

1)
;

CAI*UT
21.

XI.

Quomodo utrumfiuc
el

pienlia ejus, Pertingil a fine usque

conslat,

Deum

in die

disponit

omnia suaviter {Sap.

ost,

viii,

de qua item

septimo requievissc,

nunc usque operari.

ralionc

scriplum

quod molus ejus

{Ibid. vii, 24)
:

agilior celeriorque sit

satis

Quaprojilor
si

juslissima

compcllimur

omnibus motibus
lucntibus,
ei
si

apparet recte inet inefi^abilera,

indagarc,

valoamus, alquc oloqui, quomodo ulrumet

hunc ipsum incoraparabilera

que

sil

verum,

quod hic scriplum

opcribus

est, in

septimo

possit intelligi, slabilem

motum
;

suura, rebus eara

die rcqnievisse

Dcum ab

siiis,

qua; fecit; et

pra;bere suaviler disponendis

si

quo ulique subtraclo,

quod

in

Evangclio dicit ipsc, per qiiein facla sunt

et ecjo

ab hac operatione cessavcrit, eas continuo perjtu-

oiunia, Paler meus usque minc operatur,

operor

ras.

Et

illud

quod

ait

Apostolus
iilo

cum Deum Athenienel

{Joan. V, 17). Lis enim hoc respondit, qui pioplcr

sibus pra;dicarcl, In

vivimus,

movemur

el

su-

requiem Dei Scriplura; hujus auclorilate

anliijuiius

mus

{Act.

xvn, 28), liquide cogitatum quantum huvalet,

cominendatum sabbalum, ab co non observari ouere

mana

.raens

adjuvat

hanc sententiam, qu^

Mss. plcrique., proprie.

...:.,

Lov., ideoquippe, Atalise edilioaes et Mss., ipsv.

m
credimus
et

LIBER QUARTUS.
dicimus

m
tanquam
et

Dcum

in iis quse creavit, indesi-

sanctificare,

apud ipsum, qui

nihil

in

nenter operari. Neque enim tanquam substanlia ejus sic in iUo sumus, quemadmodum diclum est, quod
liabeat vitam iu semetipso {Joan. v, 26)
:

opere suo laborat, plus quies

quam

operalio valeat.

Hoc quidcm

in

hominibus Evangelium nobis intimat,

sed utique
in illo su-

cum
mus,

aliud simus

quam

ipse,

non ob aliud
hoc
est

ubi Salvator nosler meliorcm partem dicit M.iri;p, quod scdens ad pedcs cjus requiescebat in verbo ejus,

nisi quia id operaiur, et

opus

ejus,

quo
per
su-

quam

Maithoe, quamvis propter obsequium quo ci mi-

continet omnia, et quo

ejus sapienlia pertendit a fine

nistralwt circa mulia occupata}, et licet

bonum opus
in

vsque ad finem

fortiter, et dispotiit
illo

omnia suaviter

operanlis {Luc. x, 39-4-2).

Vcrum hoc
diclum

Dco quoctiamsi

quam

dispositionem in

vivimus, et movemur,
si

et

modo

sit vcl intolligalur, difficilc

cst,

mus. Unde colligitur quod

lioc

opus suum rebus

eri-

cogitatu ali(|uantulum atlingi pote-^t, cur Deus sauclificaverit

sublraxerit, nec vivemus, nec

raus. Claret igitur

movebimur, ncc
ne motus
siios

diem quietis

suse, qui

nnllum

sanciificaveril;
fecit,

ne uno quidem die cessasse

Deum

operis sui, nec ipsum scxtuni quo et homincin

ab opere regendi quse creavit,

les quibus
rae sint,

naiura-

ctcuncta perfccil. Ac primum ipsnm requicsccre Dei

quale
sit,

aguntur atque vegetantur, ut omnino natu-

cujus huuian;ic meulis acies assoqui potest?

nisi csscl,

et in eo quod sunt pro suo quoeque genere

illico

Quodlamen

hoc omnino

ista

Scriplura uou

nianeant,

amiiterenl, et esse aliquid

omnino deSapieniiae

poneret. Dicam sane quod scntio, hocc duo indubilata

praeloquens, nec

sinerent, si eis

sublraherelur molus

illc

Deum,

velut posl laborom dcjidera-

Dei, quo disponit omnia suaviter. Quapropler sic ac-

tunive negotii sui fiuem, tomporali quailam requic do-

cipimus
quaj

Deum
nt

fecit,

requievisse ab omnibus operiijus suis jam novam naluram ulterius nullam

lectatum

nec has Litteras

auctorit.-^tc t;iula

ihcrito
a!)

pra?miiieutes, frustra falsoque dixissc

quod

Dc;is

conderet; non ut ea quae condiderat, continere ct gubernarecessarel.

omnibus operibus

suis qu;ic fccit, in scplimo dio rc-

Unde

et illud
;

verum

est, qiiod in se-

quieveril, eaque causa

eumdem diem
quia

snnclilicavorit.

ptimo die requievit Deus

operatur.

et illud,

quod usque nunc

CAPUT XV. Solvilur

2G.

quwstio superins proposita.

CAPUT

XIII. De Sabbali observalione. Sabbatum

clirislianum.

Nimirum ergo
ita suis

vitium est cl iulirmilas

in eis,

animse,

opcribus delcciari, ut potius

quam
;

in se

requiescat ab eis; cuin procul dubio

in illa
sit

mc-

24. Et opera

quidem ejus videmus bona

iiostra

quietem

lius aliquid

quo ca

facla

sunt, qnain ipsa

vero ejus post bona opera

videbimus.

signilicand.im mandavit Ilebrico

Ob quam populo unum diera

Dominum
videntes

qiue

facta

sunt

insinualur

nobis

Dcus pcr hauc

Scripturam, qua dicitur rcquievisse ab omnibus opc-'

ribus suis quae fecit, nullo opere suo sic doleclatus,

observandum {Exod. xx
operari criminarcntur, ac

8)

quod tam carnaliter

de cpcrc Palris rectis-

agebanl, ul eo die salulem nosliam

si

quasi faciendi ejus

fecisset,
ila cst

eguerit,

vcl

niiiior fulurus

nisi
illo

cis

vcl

beatior

cum
illo

fecisset.

Quia cnim cx
debe;it

sime respouderet, cum quo

liler,

el ipse

operabalur squa-

quidquid ex
nulli

cst, ut ci

quod

est,

non solum crealurie universa; adminislralionem,

ipse
est;

aulem

quod ex ipsocst, debeat quod

diligendo
proeposuit

bealiis
:

sed eliam ipsam noslram saiutcm. Jam vero lempore

graliac rcvelal;e,

se rcbus quas fecit

iioii

olxservalio

iila

sabbati, quo! unius

sanclificans diem quo ea facienda iuchoavit, noc

illuiH

diei vacatione figurabatur, ablala

esiab observalionc

fidelium. Inea quippegralia

perpcluum sabbalumjam

observat, qui spe fulurae quielis opcratur quidquid

quo ea perfecit, ne illisvel faciendis vel faclis auctuni ejus gaudium videretur; sed eum quo ab ipsis in seipso requievil. Et ipsc quidem nunquam isla reqiiic
caruit, sed nobis

boni operalur, nec

iu ipsis

bonis opcribus suis, quasi

:

eam pcr diem septimum

oslendit

babens bonum quod nou acccperit, gloriatur ita cuim tanquam dicm snbbali, hoc est DominicTC cessationis in sepullura, suscipiens alque inlelligens

hinc etiam siguincons non percipi requicm suam uisi

a perfectis,

Ba-

diem,
tur.

nisi

cum ad eam intimandam non dcputavit qui pcrfectionem rerum omnium scquebaestquietus, tunc nobis requievit,

plismi sacramentum,
suis
;

quiescit

pristinis operibus
vi, 4),

Nam quisemper
XVI.

ul

jam

in novitalc vilae

ambulans {Rom.

cum

se rcquievisse monstravit.

Deum

in se

operari cognoscal, qui simul et operatur,

CAPUT
27.

Dci

i'equies

ab operibus suis in se-

el quiescit, et crealurse pra;bens

congruam gubernaIllud

ptimo die.

lionem, et apud se babens aeternam tranquillitatem.

quoque attcndondum
cst,

est

quod

Dei

C APUT XIV.

Cur Deus

sanctificaverit

diem quictis suw.

requiem, qua de seipso beatus

oportebat
,

nobis insiuuari
dicalur cliam
,

25. Denique ipse nec

cum

creavit defessus,

nec

ut

inlelligamus

quomodo

cum

cessavit refecius est; sed nos voluit per Scriptuquietis exhortari desideriurn, intimando

requiesccre in
in se requiem

nobis

quod non
et nobis.

dicilur

nisi

ciuu

ram suam ad
nobis

proestat

Requies

igiiur Dci
:

eum diem

se sanctificasse, in
suis.

quo quievit ab
sex

recle intelligentibus ea est, qua nulliiis iudigei bono

ct ideo ccrla ct nobis in
illo est,

omnibus operibus
ciificasse,

Nam nusquam omnium

est,

quia et nos bealiipsc

dierum quibus creata sunt omnia, legitur aliquid sannec ante ipsos sex dies ubi scriptimi

ficamur bono quod ipse

est,

non

bono qiiod
illo

In

nos sunius.

Nam

et nos aliquod

bonum ab
in

su-

principio (ecit

Deus avlum
:

et

terram {Gen.

i,

1), addi-

mus, qui

fecit

omnia bona valde,

prceler
fecit; ac

quibus

fecil et

lum

est,

Et

sanctificavit

scd diem istum, in quo refecit,

nos. Porro alia rcs bona

ipsum nulla

est.

guwvit ab omnibus operibus suis quce

voluit

quam

ipse

non

per hoc nuUo praeter sc alio

507

DE GENESl AD LITTERAM,
ogct, qui

S.

AUGUSTINI
,

503
,

bono

bono quod

fccit

non cgct

Iliec

est

rcquicscil
possit.

qui nec perfeciis eget

quo beaiior csso

ojus rcquios ab

bus auUMU
cisset?

omnibus opcribus suis quce fecit. Quicgerel, si nulla fcbonis laudabilKcr non
bonis, eiiam sic dici possct nullis cgens vcrum omniiio in seipso rcquicsccndo
,

CAPUT

XVIII.

Seplimvs dies curmane habueril, non

tieapcram.

Nam

51. Et

iion a factis

quod apud illum quidem,

osl
;

quieli

cjus ncc

Scd bona facere si non posscl, nulla autem possct nec faccret, magna si essct poicnlia ct bonus, invidculia. Quia ergo est omnipoicns
milla faciendo.
:

manc ncc vespera

claudiiur fine
:

quia ncc apcritur iniiio, nec

perfoctis

autom opcribus ejns mane

suoe oonversionis

habct ct vesperam non habet; pcrfecta quippe crcalura

esscl

omnia valde bona

f,'cle

fecit

quia vero scipso bono perfecit,

babet

quoddam
sui,

inilium

ad

bcatus ost, a bonis qucc

in scipso roquie-

quietcm Crcatoris

scd

illa

non habcl finem quasi

vit,

oa sciliccl requie a qua

nunqnam

recossit.

Scd

si

tcrminum

pcrfeclionis susc, sicut ea quoe facla sunt.

diccreturrequievisse a f;\cicndis,nilul dicerotur requiefecisse inlelligeretur. Nisi aulem

visse a factis,

aliudquam non

Ac pcr hoc

requies Dei non ipsi Deo, sed rcrum ab

in illoincipiat

eoconditarum perfectioni inohoatur, ul

rcquiescere quod ab
illo

non

cis

egerc quce fecit nnnus com-

perficilur,

ct

in

eo haberc

mcndarclur.
28.
nisi

manc
commcndari oportuisset
intelligit

in suo
:

Quo

itaque die boc

?

tum

est

cnim gencre lanquam vcspcra lerminased in Deo vosperam haberc jam non polest,
illa

sopiimo

Quod sane

quisquis scnarii

quia non eril aliquid

52. In
illis

pcrfeciionc pcrfectius.

numcri perfcclionem, de qua supra

fectioni
cicalur;x;

loculi

sumus, pcr-

enim dicbns quibus omnia crcabantnr,

;

congrneiUcr adbibilam recolit. Si

vespcram terminum condila; croalurae

quinti diei vespera terminus

uti

creatura, sicenim scnario numero pcrficicnda fuerat nobis compcrfecla esi, caque rcquies Dei eral

inilium condendsc alterius aeciplebanuis.

mane aulem Ac per hoc

est condila; quinto die

mendanda, qua demonstrarelur nec

cari creaturis
;

perfcciis bcalifi-

crcaluroc

manc autem quod

post ipsam vcsj^cram

procul dubio dies

erat in bac

mcndatione sanclificandus qui seqnilur cri^cremur ad liancrequicm concupiscendam,

in
illo

comscxlum quo
,

factum

est, initium cst

condendai sexlo diecrcaturoe;

qua condila tanquam cjusterminus faclacst vespera.

Et quia
nihil aliud

ui el nos

condcndum

restiterat

ila

post

illam vesperam

manc factum
in

est, ut

non esset

initiiim

requicscamus.

CAPUT

XVII.

Quies noslra
ipse

condcndae alterius creatune, sed initium quictis uniin Deo.

si
.

versK creatura;
ita

rcquie Crealoris. Neque enim coein eis sunt, universa sci-

29. Ncque enim simililudo pia est, nostris resimiles esse Deo, ut et nos ab operibus

velimus

lum
licet

ct lerra et

omnia quae

spirilualis
;

corporalisque
illo

creatura

in

seipsa

quiescamus

in nobis, sicut

rcquievit in se

ab

manei
Quia

scd utique in
et

de quo diclum
et

est,

In

illo

opcribus suis. In

quodam quippe incommutabili bono

illc

enim vivimus,
etsi

movemur,

sumus

{Act.

xvii, 28).

requicsccre debemus, quod

nobis estquinosfecil.
et

iinaquaique pars polest esse in toto cujus

est nisi in illo A
intelligilur

Hacc

eril igitur

summa, minimeque superba,

vere

pars est; ipsum lamcn tolum non

qiio

omnibus pia requies nostra, ut sicul ipse requievilab opcribus suis, quia non ei opera sua , sed ipse sibi

condilum

est.

Et ideo non absurde

sexto die completo post ejus vesperam factum manc,

Lonum

est,

quo bealus esl

ila

et uos ab

omnibus
ipsius,
;

non quo significaretur initium condendaealterius creatune

,

opcribus, non tanlum

nostris,

verum etiam

sicut in caeteris

sed quo significaretur initium

nonnisi in

illo

requieluros nos esse speremus

idquc

manendi

et quiescendi totius

quod conditum

ost

in

desideremus posl bona opera nostra, quse in nobis agnoscimus iilius polius esse quam noslra ul ctiam
:

illiusquietequicondidit. Qua;

quiesDco^nec
et

initiinn

habct ncc terminum

scd
noii

crealur.ie

autem habet initium,

ideo

sic post

bona opera sua ipse requiescal

illo justificati

*,

cum

post

habct lcrminum;
coepit a

sepiimus dics
ter-

bona opcra quaiab

rcquiem
praeslat.

fcccrimus, in se nobis

eidem crcaturse
minatur.
53. Nain

mane, sed nuUo vespere

diebus vespera el

Magnum

3St

enim nobis ab

illo

exslilisse,sed majus ciit in illorequicvisse. Sicut ipsc

si in cseteris

mane

ta-

non

ideo bcatus cst, quia

bcxc fecil; sed quia cliam

lium temporum vices significant, qualia nunc per haec

quotidiana spatia peraguntur; non video quid prohibuerii et

factis

non egens,

in

sepotius

quam
diem

in ipsis requicvit.

Unde non operis, sed quietis non ba:c faciendo,,scdeisquoe bealum intimavit.

sanctilicavit

quia

septimum diem vespera, noctemque ejusdem

fecit

non cgcndo, se
quid
rcubi

mane

concludcre, ut similiter diceretur, Et facta est

vespcra, et factum est

facile effatu, et

mane

dies sepiimus

quando-

50. Quid ergo lam humile ac

quidcm
sunt,

et ipse

unus

est dierum, qui

omnes seplem
post vesperam
,

tam sublime alque arduum cogiiaiu, quam Deus quicscens ab omnibus operibus suis quai fecit? Et

quorum
;

repetitione

menses

et anni et saecula

pcragunlur
septimi
,

ut

mane quod ponerctur

fuil,

requiesccns nisi in scipso, quia bcalus nonnisi scipso? Quando, nisiscmper? In dicbus aulcm quibus rcruni

hoc esset initium octavi

diei

de quo jam

deinceps silendum
redilur, a

quia idem primus

estadqucm

auas condidilconsummalio narratur, ct ab eis quietis Dci ordo dislinguilur, quando, nisi in 'septimo die
qui earum
sequitur pcrfcclionem
;

quo rursus hebdomadis

series ordialur *.

perfeclis

enim

Editi, Dei. At Mss., Deo. Et mox Lov. pro, creaturce aulem, babet, creatura, rciragaatil)us cceleris codicibus.

Editi addunt, in nobis

quod abest a Mss.

Mss. octo, ordinatur.

809

LIBER QUARTUS.
quideni septcm dies, iUo,

310
suis,

Unde probabilius est istos rum nominibus et numero

illos

vit

Dcus abomnibus operibus

scxti,

manebabuerit post

alios atque alios sibimet

:

vcspcram

vesperam vero non habuerit.

ralio

peragere spaiia Succedentes currendo temporalia primos sex dies iuexperia nobis atquc

CAPUT

XIX.

Alia

qua inleUigilur seplimus

sine vespera.

aulem

dies Itabuisse

mane

inusitaia specie in ipsis

rcrum

conilitionibus explica-

Est aliud quod de hac re magis proprie atque

lius possit,

me-

mane sicut ipsa lux et vicissiludinem lcnebrK, idestdiesct nox, non eam solis circuitus prcebueruiit, quam pra;bent isli pcr
tos
;

in quibus et vespcra ct

quantum cxislimo,
;

inlclligi^scd aliquanto

difficilius explicari

ut

non

crcaturae, sed cliam sibi

reiiuics Dci

scplimo die' manebabucritsine vcspera,

quod ccrte de

illis

Iribus fatcri cogimur, qui anle con-

id est iniiium sinc lermino. Si

cnim

ita

diccretur,

Re-

atque numcraii sunt. dila luminaria comnicmoraii et per boc quabscnmque in eis vcspera
34.

quicvit

Dcus

in die

scplimo, ncc addorclur,

fecit, fnistra

Abomni-

Ac

bus operibussuis qiue

hujus quictis ini-

mane fucrit nullo modo lamen opinandum esl, eo inimane quod post scxti dioi vespcram faclCim cst,
,

tium quccrcremus.Non enim

cnjiis rcqiiies sinc initio,

incipil

Deusrequicscere,
esl.

sinctormino sempiterna
siiis
(jii

aliquod lium accepisse rcqniemDei; ne lemporalc

Scd qnoniam

al)

omnihus oporibus

o focit, eis

bonum
quiem

illi

sterniiati

ct incommulal)ilitati
:

accidi^se
re-

non egendo, requievit,

bus oporibus suis
illa

intclligitur requics
;

qnidom Dci

vanitale temeraria suspicemur

sed illam

quidem

ncc ccepla nec lerminata reqnies autein ejus nb oniniqu.-c fecit,

Dei, qua in seipso requiescit, coque

bono bcaipsi lia-

cx eo coepla est ex qiio

siiis

tus esl quod ipse sibi esl, nec initium cidem

porfecit.

Ncque cnim opciibus

noii

cgendo

bere nec

terminum; consummaiae autem crcaturai rei liabere initium, eamdem requiem Dei. Quoniam tam in universo oujus pars cujusquc perfectio, uon ipsum nniverest, quam in eo a quo est, iu quo et

reqnievissct, prins

quam

csseni, (piihus ncc perieclis

eguisset; et quia eis

omnino nnnquame,^'uit, nec ista bcaiitudo qua non eis eget, lanqnam prollcicndo perficictur, idco

septimo

diei nnlia

vespera accossil.
crcaius.

sumesi,pro suigencrismodulo stabilitnr ul quiescat, boc id est, ut sui momenti ordinem leneat. Ac pcr consumjpsa universitas creaturje, quac sex diebus

CAPUT

XX. Dics septimus an

in

57. Sed plane qu.eri polcsl, digna(|ue c insidcratio-

nemovel, quomodoiiitolligatur
visso ab

seipsoDeusroqnie-

mata
quo

est,

aliudhabelin sua natura \ aliud

est,

in

ordine
ut ei

omnihus operibns
Et
rcquievit
;

suis quit> fecit;

in die

cmn
Non

scri-

in

Deo

non

sicut

Dcus

sod l:micn

ita

plum

sil,

Deus
scd,

seplimo.

cniin

quies propriie slabilitatis non

qui nihil

sit, nisi in illius

quiele

dicuim

csl, In scipso
?

in die septimo.
e.sl

Quid cst

proetcr se appelit,quo adepto roqniescat. Et

crgo dies scptimns

utruin crcatura
?

ali^iua, :in

jdco

dum

ipse

manet

in se,

quidquid ex
in

illo

est retor-

lcmporis anluminodo spalium

Sed eliam teinporis

Ne(iiic ei)im

quetadse;
su3e

ut

omnis creaiura
sit

se habeat iratura;
;

spalium crealuru) lemporali concreaiuni ost; ac pcr

lerminum, quo nnn

quietis locuni,

quod

ipse est

in illo

au-

hoc ct ipsum sine dubio cieatiira

ulla

est.

lem

quo servet quod ipsaest. Scio quod

tempora

vel sunt, vel

esse potucrunt, vel poicsil

non proprie dixerim locum; nam proprie dicitur in sed quia et ipsa spaliis qiiaj corporibus occupanlur
:

runl,

quoruin Deus non

si

creator

ac per hoc et

islum sepliinum diem,

si

tempuse->t, quis creavit, ni?

corpora non manent

iu

loco

nisi

quo sui ponderis

compcrio requie-

omnium tcmporum

crealor

Scd

illi

scx dies
siiit,

cum

tanquam appelilu perveniunt,

scanl
lualia
;

ut eo

qiiibus vcl in

quibus crcaturis creali

siipcrior

ideo non incongruenter a corporaliijus ad spiritransfertur, ut dicalur locus,

distet.
illo

Scriptune sanctye scrmo indicat. Quocirca in bis die-

ipsa

verbum plurimum

cum

res

bus seplem, quoruin species noia nobis

est,

qui re

quidem

ipsa priclcrcunt, sed aliis succedcnlibus

no-

35. Iniiium ergo creaturse in quiete Creatoris

niina sua

quod;immodo tradunt, ut
;

illi

sex dies no-

mane

significatum
sexti diei
: ;

arbitror,

quod faclum

est post ve-

mincntur

novimus eorum primi quando creati sunt

creaverit,

spcram

non enim posset

in illo nisi perfe-

scplimum aulem diem, qui nomine sabbati nuncupatur,

cla requiescere

proindesextodieconsummatisomni-

quando Deus
non
in

non videmus.
imo ab
eis quae

In ipso

bus, factaque vespera, factum cst et mane,

quo

inci-

qiiippc die

fccit aliquid,

sex die-

pcret consummata creatura in

quiescere.

illo

a quo facta est re-

bus fecerai,

Quo

initio

Deum

in seipso

requiescentcm,

ergo requievit

codcm scplimo requievit. Quomodo in die quem non creavit? Autqucmocrcavit,

ubi et ipsa requiescere posset invenit, tanto stabilius

do eum post sex dies conlinuo creavit, cum sexto die

aique firmius, quanto ipsa

illius,

non

ille

hiijus eguit

consnmmavcrit omnia quai

plinio

nec aliquid se-

adquictem suam. Sed quoniam quidquid erituniversa creatura quibuslibet mulationibus suis, non utique
iiihil erit,

die

creaverit, sed

in eo
?

potius

ab omnibus

quae creaverat,

requievcril

An unum tanlumraodo
repetilione multi, qui

ideo creatura univcrsa in Creatore suo

;

sem-

diem

creavit

Deus

ut ejus

per manebit
vespera
36.
fuit.

ac per hoc post illud

mane

nulla deinde

dicunlur

dies,

pryeterirent

atque

Iranscurrerent

nec opus erat ut septiinum

dies,
iii

diem

crearet, quia illius

Hocdiximus ',cur septimus

quo requie-

quem
bat
?

crcavcrat, septima repetitio hunc ulique facie-

Lucem quippe de qua scriplum

est,

Et

dixit

*
,

Mss. quatuor, consumnuUaest in natura sua, aliud habet

sua-.
;

tn nalHra

dixtmus. addunt, utintelliqatur onuttuat Mss. omnes.

Editi, ):ost,

quae verba

' sic Mss. At excusi, praetermissa voce Dei, fernnt, reqvie* septimi diei.

Sll
Diits, Fial lux
:\

DE GENESI AD LITTERAM,
;

S.

AUGUSTINI
ct

312

el fiirla

cst litx

Ceii.

i,

),

discrcvit

sua

quadam
;

iuformilatc ad Crealorcm convcrsa atquc

loncbris,

oamquo

vocavil dient, el lenebras voca-

forinala

it;\

posl vesperam

fiat

nianc,

cum

posL

vil iiocton. Tutic ilnqiie

lilioiicin

Dcus diein

rocit,

cujus rcpe-

cognilionein

Soripluia appoUat socuiiduni diem, dciiidc ler-

Dcus, rcfert

qua non cst quod se ad laudandain luccm, quod ipse Deus

suac propriu; nalura;,

liuin,

elusque adscxluin,quoconsuimnavit Deus ope:

cst, ciijiis conleniplalioiic

formatur. Et quia
fiunl, sine

cajteroe

ra sua

alque

iiideiilius dici primitus crcati sepliina

creatur;c, quajinfra

ipsam

cognitione ejus

rcpetilio scplimi diei

nomen

accepit, in quorcquicvit
iii-

non

fiunt,

proplcrcn nimiruin idem dies ubique repe-

Dens. .\cpor hoc nulla creatura cslscplimusdics,

si

litur, ul

ojusrcpetilione fiant lol dics, quoties dislin-

cadem

ipsa seplics rcdiens, quoe condita cst.quando

vocavit Deus luccin dicm, el tenebras vocavit noctcm.

CAPUT

XXI.

De

guuntur rerum gencra crcalarum, perfcctione scnarii numcri terminanda ut vcspcra primi dici sit etiam
:

luce quce ante

iHminarta

fuil

ad

sui cognitio

',

non sc esse quod Deus

est

mane
qua

autein

victssitudineni diei et

noclis.

posl hanc vesperam, quo concluditur dies unus, et in<

38. Rursus ergo ad

qiia in priino libro

exiissc

cam qu;cslionem relabimur, dc vidcbamur utitcm quK;

choatur secundus, coiiversio

sit

ojus,

id

quod

creala esl, ad laudem referal Creatoris,

ct percipiat

ramus quoinodo circuirc potueritlux ad exliibendam diurnam noclurnamque vicissiludincm, non solum antequam ca'ii luminaria, sed antequam ipsum coelum quod lirmamentuni appellalum est, lactum esset, antequam deniquc
circuitum lucis
ulla species terrse

de Verbo Dei cognilioncm croaluroc quae post ipsara fil, hoc est firmamcnti quod in cjus cognitione fit
:

prius

cum

dicilur,

Et

$ic est

factum

deindc in natura

ipsius firmamenli,

vel maris, quai

postea,

jam

dicto,

quod condilur, cum addilur etiam El sic est factum, Et fecit Dens firfit

admitteret, sequente nocte

unde

illa

inatnentum. Deinde

vespera

iliius lucis,

cum ipsum
sed in

Iransisset. Cujus quxstionis difficultate coinpulsi, ausi

firmamentum, non
ipsa
ejiis

in

Verbo Dei
:

sicut ante,

sumus disccptalionem nostram quasi ad hanc tcr-

nalura cognoscit

quae

cognitio

quoniam
Post

minarc sentenliam, ut diceremus illam luccm quaj primitus facta est, conformalionem esse creatura; spirilualis;

minor

cst, rccte vesperrc

fit

nominc

sigiiificatnr.

quam

mane, quo concluditur secundus

:

dies, etinest lucis

nociem vero, adhuc formandam

in

rcliqiiis

cipit tertius

in

quo itidem maiic conversio

operibus rerum materiem,

in principio fecit

qus

fuerat institula, cuin

ct lcrrani,

hujus, id esl diei hiijus ad

laudandum Deuin, quod

Deus coelum

anlcquam

operalus
ejus

sit

firmamenluni, et percipicndam de Verbo

verbo faceret diem'. Sednuiic diei septimi consideralione commoniii, facilius est ut nos ignorarc fateamur,

cognitionem crealuro, qua; condenda est post

dicit

firmamcntum. Ac pcr hoc cuin

tur

Deus, Congregeet

quod remotum
lux
illa

cst a sensibus nostris,

quonam modo

aqua quw

esl

sub

coelo, in

collcctionem uttam
illa

ap

quae dies

appellala csl, vel circuitu suo, vcl

si

pareat arida, cognoscit lioc

jd dicitur
;

lux in

Verbo Dei quo

contractioneetcmissione,

corporalis est, vices diursi

et ideo sequitur,

Et

sic est
:

factum, hoc cst

nas noclurnasque peregcrit, vcl

spiritualis est,
sit,

con-

in ejus cognitione cx

Yerbo Dei
(

deinde
r,

dendis creaturis omnibus prsesentata

suaque ipsa
ini-

El concjregata

est

aqua, ctc.
sic

Gen.,
es(,

9, 10),

cum addilur, cum j;im

prxsenlia dicm, noctem vcro abscntia, vesperam

tio absentiac,

dictum essct, Et
crcatura
(it
;

factum

in

suo genere ipsa

mane

inilio prajscntia) feccrit

quam

ut

quae iteni

cum

in

suo genere factacogao-

in re apcrla conlra divina; Scripturae verba concmiM-,

scitur ab ea luce, quac

jam

in
:

Yerbo Dei faciendam

et inde

dicendo aliud essc diem septimum, quam

illius

diei

cognoverat,

fil

tcrtio

vespera

hoc modo
Dei

cae-

quem
non
post

fccit Deiis

seplimam rcpetilionem. Aiioquin aut

tera usque ad inane post vesperam sexti diei.

crcavit
illos

Dcus septimum diem, aut aliquid creavil scx dics, id est ipsuin dicm seplimum fal;

CAPUT XXIU.
40.
rci

Cogititio rertim
seipsis.

in verbo

et in

sumquc erit quod scriptum est, in sexto die consummasse omniaopera sua, et iii septimo requievisse ab omnibus opcribus suis. Quod utiquc quoniam falsnm
esse non
potest, rcslal ut praesenlia lucis illius,
fccil,

Miillum

quippe

inlerest

inier

cognitionem

cujusque in Ycrbo

Dei, et cogiiilionem ejus in na-

tura ejus; ut illud mciitoad

diem pertineal, hoc ad

lucis illius

quem
sit,

vesperam. In comparatione eiiim

quae in

diem Deus

per omnia opera ejus repelita

quotiesdiesnominalusest, et in ipso septimo in quo

requicvit ab opcribus suis.

Yerbo Dei conspicitur, omnis cognitio qua crealuram quamlibet in seipsa novimus, non immerito nox dici

CAPUT XXU.
ctis

Lux

spiritualis

quomodo

diei et

uo-

vicissitudinem exliibuisse intelligilur.

qusrursus tanlum differtab errorc vel ignoeorumquinec ipsam crcaturamsciunt, utinejus ranlia comparalione non incongrue dicatur dies. Sicut ipsa
poiest
:

quoniam lux corporalis, antcquam fieret coelum, quod firmamenlum vocatur, in quo eliam luminaria facla sunt, quo circuilu vcl quo processu et recessu vices diei cl noctis exliibere poluerit, non in39. Sed

vita fidelium quae in

diicilur,

hac carne atque

vita; infidclis

in

hoc saculo

in

comparatione

atquc impiae

non

irrationabiliter lux

et

dies

appellalur, dicente

Apostolo, Fuistis
in

aliquando tenebra;, nunc autem lux

5, 8)
;

venimus

istam quxstioncm rclinquere non dcbemus

:

Domino {Ephes.
et

et illud

Abjiciamus opera
sicut in die
:

sine aliquanosiraj prolaiione scnientia;

ut

si

lux

illa

tenebrarum,

induamus nos armalucis;

quje primitus creala est, non corporalis sed spiritualis est, sicut post tenebras facta est ubi inlelligitur a

honeste ambulemus

{Rom.

xiii, 12, 13)

qui

tamen
habue-

Ediii

addunt hic, in quo requievit

quod abest aMss.

Locus ad lilss. emendatus; in quo scilicet excusi runt, cognitione, pauloque post, cmversiofit ejus.

315

LIBER QUARTUS.

314

qno sequadies nisi rursus in comparatione illiusdioi Deum siculi cst, ipse qnofacli videbiinus
los Angelis

CAPUT XXVI.

Nunierus dierum
accipiendus.

quomodo

quenoxesset; non
inus
:

Iiic

prophelise luccriia
dicit,

indigerecerlio-

43. Hujus ergo diei, cujus et vespera et

mane

se-

unde apostolus Pelrus

'

Habemus

cunduin supra diclani rationem accipi potest,

repelitione

sexla
;

rem proplictkumsermonem,
sicul Idcernce lucenti scat,
et

cul benc fucilis inlendentes

in

obscuro loco, donec dies luce-

clumque
inciperet

est

lucifer

orialur

incordibus veslris

(II

Petr.

consummala est universa creatura famane, quo finirelur sextus dies et unde seplimus vespcram non habiturus, quia Dei
;
:

requics non esl creatura

qu.-e

CAPUT \X!V. Scienlia

cum

pcr dics ciclcros

Angctorum.

conderetur, aliter

in

seipsa facla cognoscebalur, quani

i\. Quaproptcr cumsancti Angeli, quibus post resurrectioneuico;vqu.ibimur(,1/n/j. xxn, 30), si viam

in illo in cnjus veritate facienda

videbalur.cujus cognifaciebat.

lionis quasi dccolor species

vesperam
et

Non

(quod nobisChrislusfaclus
rimus,

es!)

usque
Dci,

in

finem lenue-

ilaque jam forma ipsius operis dies,

terminus ve-

sompcr

videaiit faciem

Ycrboque ejus

spera, et alterius operis initium manc, in liac

rerum

nnigenilo Filio sicut Palri ;cqualis cst p^rfruantur, in

conditarum narratione debct

intelligi

ne cogainur

quibus prima

omnium

creala est
in

sapientia; procul
ipsi suiit

contra Scripturain dicere, pryctcr scx dies conditam

diei

dubio universam creaturam,

liter condili, in ipso

qua

principain

seplimi creaturam, aut ipsuni diein

:

soplinunn

YerboDei prius novcrunt,

qu;c
leniporaliler facla
in

quo

nullam esse creaturam

sed dies illequcmfccil Dtus,

suiit

omnium, eliam
raliones,

sunt,

per opcra ejns ipsc repeiitur, noii circuitu corporali,

sed cognitione spiriiuali,

a.-tcrna;

tanqnam

eo per quod facta sunt

cum

beala

illa

socielas

An-

oni!iia

acdeinde

in ipsa crealura,

quamsic noverunt
ad
il-

gelorum

ct primitus

contemphilur in Verbo Dei, quo

in

tuiquim

infia despicionles, eainqiie referenles

dicit Deus, Fiat;

lit,

atqne ideo prius

sic est

ejus cognilione

lius laudein, in ciijus

incommulabili veritale ralinnes

cuni dicilur, Et

factum

et poslea

rom

ipsain
f;\c(a

secnndum

qiias facta est, principaliler vidont. Ibi er-

factam, in ea ipsa cognoscil, qiiod significalnr

go lanqnam per diem, nnde et.concordissiina nnilas

vespera

ct eain

deindc cognitionem

rei fact;c

ad

il-

eorum
tinuo
verli

ejusdem verilalisparticipaiiono dies esl primiliis

:

lius veriiaiis

landem

refert, ubi ralioiiem viderat fa-

creatus; hicauiein tanquam pcr vesperam

fit

scd

com-

ciendie,quodsigiiificalur ficlo mane. Acsic

iilos dics

peromnes

niane (quod

in

omnibus sex diebns animadconlinuo relerat ad

unus

cst dics, iion istorum

dierum consiictu-

potcsl),

quia non remanet angelica scienlia in

est,

dine intelligendus, quosvidemus solis circuilu deter-

00 quod creatuni
cjus

quin hoc

minari atque numerari

sed alio

quodam modo,

laudcm atquc

cliaritalein^, in

quo

id
;

non factuni
in

quo

ct

illi

Ires dios, qui ante

conditionem isloruin lu-

csse, sed faciendum fuisse cognoscitur

tale stando dies est.

qna veri-

miiiarium comincmorali sunt, alieniesse nou possunt.

Is eiiim

Nani

si

vel ad

seipsam natura an-

inodus non nsque ad diem quartum, ut inde

gelica converteretur, sequeamplius delectarctur,

illo

quam

j;mi islos usilalos cogitaremus, sed

usque ad sextum

cujusparlicipatione bealacst
:

intuinescens supcr-

soptimumqiie perduotus cst; ut

loiige aliler accipienali-

bia caderct, sicut diabolus

de quo suo loco loqucn-

dus

sit (iies ct

nox, inlcr quac duo divisit Deus, et

dum

est,

cum

de serpente hominis seductore serino

ter iste dies et nox, inter quac dixit ut dividanl lumi-

debitus flagitabilur.

naria quae creavit.xuin

ait,

Et dividant

inter

diem

et

CAPUT XXV.

Cur sex diebus non

in Veritate,
;

addatur nox.

noctem [Gen.

i,

14).

Tunc cnim hunc diem

condidit,

42. Quia ergo Angeli crcaturani in ea ipsa creatura

sic sciunt, ut ei scientiac eleclione ac dilcctione pra;-

cum
diem

condidit solem, cujus pr^vsentia

:

eumdem

exhibet

ille

aulem

dies primitus conditus

jam triduum

ponant quod eam sciunt

sunt omnia,

por
ideo

parlicipes ejus effecti

quam facta per omnes

mane
dies

peregerat,

cum

hajc luminaria illius diei quarla repe-

(itione crcatasunt.

sex dies non nominatur nox, sed post vcsperam ct

CAPUT

XXVII.

Usitati dies

liebdomadw longe di-

mane
ac
sic

dies unus
;

ilem post vcsperam et

spares seplem diebus Geneseos. 44. Quapropter quod illuin diem vel illos dies, qui
ejus repetitione numerati sunt,
late terrcna experiri ac sentire

secundus

deinde post vesperam et inane dies tertius

in

usque

mane

sexti diei,

unde

incipit

septimus

inhac nostra mortali-

quielisDei, quamvis

cum suis noctibus, dies tamen non nocles narrantur. Tuncenim nox ad dicni pertinel, non dies ad noctem, cum sublimes et sancli Angeli id

non possumus,

et si

quid ad eos intelligendos conari possumus, non debe-

mus temerariam
his

praecipitare sen(entiam, (anquani de

quod creaturam
illius

in ipsa et

creatura noverunt, rein

aliud

senliri

congruentius

probabiliusque
illis

non

fcrunlad

honorem

amorem,

quo ccternas

possit; istos

seplem dies, qui pro

et

agunt hebdo-

raliones quibus creataest contemplantur; eaque con'

madam, cujus cursu

qua dies unus
ut non eos
tus, sic illorum
illis

recursu tempora rapiuntur, in

cordissima coniemplatione suntunus dies,

quem

fccit

est a solis ortu

usque in ortum circui-

Dominus, cui conjungetur Ecclesia de hac peregrinatione liberata, ut

et

vicem quamdam exhibere credamus,

similes, sed

nos exsultemus et jucundemur

mullum impares minime

data

ineo {Psal.

cxvii, 24).

dubitemus.

Mss. omittunt, lucenli. ' la ediiis, claritatern. Inquinque Mss., cliaritatem : hanc lectioHem confirmat quod rursum, n. 42 dicitur, referunlad
illius

CAPUT
'

XXVIII.

Interpretatio
arbilretur,

de luce
et

et die

spirituali

non existimetur impropria

illud

figurata.

honorem

et

umorem.

45.

Nec quisquam

quod

dixi

de

515
'luce splriluali,cl

DE CENESI AD LITTEUAM,
dc condiio dic
spirituali

S.

AUGUSTINl
vidcal,
si

51G

cl angclica

quis
el

non

allcndcrc vclit, ct diem ubl sol est,

cst, ct

scitur,

dc conloniplalionc qiiam liabcl in Yerbo scipsa crcalura cognoDci, cl de cognitione qua in ejusquc rclationc ad laudcm incommulabilis
crcalma,
cl

noclcm ubi non

vcsperam unde disccdil

et

manc quo
lcrris hajc

acccdit, simul habcrc? Scd nos plane in

omnia simul habere non possumus

localcmque circuilum

nec

rei faciends, voritatis, ubi prius ratio videbalur

quae

idco lamcn islam tcrrenam conditionem lucisque corporcic lcmporalcm

spirituali coxxjuare
illi

cognita cst facta;

nonjam

proprie, scd quasi figurate

patrioc

diem ct at.|uc allcgoricc convcnire ad intcHigendum vespcram cl mane sed aliter quidem quam iii hac
:

dcbcmus

ubi

scmper

est dies in

contemplationc incominutabilis verilatis, scmper vespcra in cognitione in scipsa crealur.Tc

,

consuetudinc quotidianK lucis bujus cl corporalis

semper manc

pon tanien lanquamhicproprie,

incliurctccrlior hix,
iioii

ibi figuratc.
:

Ubicnim
cur crgo
si in islis

cliam cx hac cognitionc in laudc Crcaloris. Quia non

ibi

ibi

vcrior ctiam dics

absccssu lucis supcrioris, scd infcrioris cognilionis

fit

ct vcrior

vcspcra ct vcrius

mane ? Nam

distinctioiie

vcspera

ncc

manc lanqiiam

nocti

dicbus

habetquamdam

declinationcm suamlux in occt

ignorantloc scientia malulina succcdat, sed

quod vecoiiditoris

casum, quam vespcre noinine nuncupamus,

ad oril-

spcrlinani etiam cognilioncm in gloriam

allollat.

lum itcrum
iic

rcditiim, qiiod inaiie dicimus;

iion

cur ct

Denique
mane,

ct ille, noclc
et

non nominata, Vespere,

et
:

vcspcram

dicanius

Creatoris crcalura despicitur

tione creatune in

',

cum a conlcmplalione el manc cum a cogni-

iiiquit, el

meridie enarrabo

annunliabo

et

cniin ct Chrislussic dicilur lux

laudcm Crcatorisassuigitur?Ncquc (Joan. viii, 12), quoiv,

vocemmeam {Psal. liv, 18) hicfortasse pcr temporum vices, sed lamen, quantum puto, significans quid sine tcmporum vicibus ageretur in patria
exaudies
,

mododiciturlapis {Acl.

H);

sed

illiul

proprie, hoc

cui cjus peregrinatio suspirabal.

uliquc figurale. Quisquis ergo non

eam quam pro no-

CAPUT XXXI.
non simul
lione.

Inilio

crealionis

rerum quomodo

slro modulo vcl indagare vel pulare poluimus, sed aliam requirit in illorum dicrum enumeralionc scnlcn-

dies, vespera et

mane

in angelica cogni-

tiam, qua)

non

in

prophclia figurale, sed in hac crcapossitintelligi;

48.

Sed numquid

si

jam nunc simul

illa

isia

omnia
hacc

turarum conditione proprie meliusquc

gcrit alquc habet angelica

sociclas ct unitas diei,

quarat, et divinilus adjulus invenial. Fieri

cnimpo-

quem

primitus condidit Deus, tunc etiam

cum

testulctiam ego aliam his divinaj Scripluroe vcrbis

conderentur
sex dies,

simul hoec

habuil? Nonne pcr

omncs
Yerbo

congruentiorem

forlassis

invcniam. Neque enimita

cum

ea qure pcr singulos Dco condere pla-

hanc confirmo, ut aliam quK procponcnda sit, invcniri non posse conlendam, sicut confirmo rcquicm Dei
Scripturam sanctam, non quasi posl lassitudincm vcl
curae molesiiam, nobis insinuare voluissc.

cuit, condcrentur,

primo ha;c accipiebat

in

Dei, ut in ejus nolitia primitus fierent,

cum

dicebatur,

Et

sic est

factum; deinde

cum

facla essent, in sua pro-

pria natura qua sunt,

CAPUT XXIX.
46.

In angelka cognitione
et

Deoque placuissent quia bona

significata csl;

dies, vespera

sunt, tunc iiidem ea cognosccbat alia quadain inferiore cognitione, quae

mane.

nomine vcspcroe

Quamobrcm

potcst aliquis fortasse

mecum

di-

ac deinde facta vcspcra fiebat mane, curn de suo Dcus

sputando ccrtare, ut dicat sublimium coelorum Angelos nonaltcrnatimcontucri,

opere laudarclur,

ct alterius crealuraj quai

iiolitia,

deinccps

primo raliones crcatura-

facienda crat, ex Dci Verbo

priusqiiam ficret,
,

Ttun incommutabiliter in Vcrbi Dei incommulabili veriiaie, ac

acciperelur?

deinde ipsascrcatiiras, ettertioearumctiam

vespera et
Scriptura

in seipsis

cogniiionemadlaudem referre Creatoris; sed

Non crgo lunc simul onmia cl dies et mane sed singillalim, pcr ordinem qucin commemorat.
;

eorum mentcm mirabili facililale hac omnia simul posse. Numquid tamcn dicet, aut si quisquam dixerit audiendus csl, illam coelestem in Angelorum millibus
civitatcni, aut

CAPUT
lorum
runt.

XXXII.
scienlia,

Si lunc
$aUem non

isla

onmia simul

in

Ange-

sine

quodam

ordine fue-

non contemplari Creaiorisaelcrnitalcm,

49.

An

eiiam tunc simul omnia

quia non sccun-^

isti,
,

aut mulabilitalem ignorarc crealurai, autex ejusquoqiic iiifcriorc

dum temporum
tur et occidit sol

nioras, sicut fiunt dies

,

cumoriut rursus

quadam

cognitione non laudare Crealofa-

et in

locum suuia

redit

rcm

Siniul

boc tolum possint, simul hoc totum

oriatur

scd sccundum potenliam spiritualem mentis

ciaitl;

possunt tamcn cl faciunt. Simul ergo habentct

angelicae, cuncta quoe volueril siniul notilia facillima

diem, ct vesperam,ct mane.

CAPUT XXX.
47.

comprehendentem? Ncc ideo tamen

,

sine ordine,

quo

Niliilo ignobilior angelica scienlia

sit

apparet connexio prsecedcntium sequentiumque cau-

Ucel in hac

vcspera
cst

ct

mane.

sarum. Ncque enim cognitio

sccnda proecedant
;

fieri

potest, nisi cogno-

Ncquc enim vcrendum

illa

ne forle qui est idoibi

quae item priora sunt in Verbo

,

ncusjam
Jieri,

scntire, ideo non putet hoc

posse

per quod facla sunt omnia

sunl omnibus.

quia in his dicbus, qui solis hujus circuitu pcrfieri

Mens itaque

quam in iis qu facta humana prius hxc quoe

eorumque
:

aguntur,

non

potcsl.
:

Et hoc quidcm non potest

facla sunt, per sensus corporis experitur,

eisdem partibus
*

terrjc

univcrsum auiem mundiim

notitiam pro infirmitalis humanse modulo capit

et

deorsum
111).

Bigolianus codex, dispicilxiT . Alii, denpicilur ; quasi aspicilur, uii usurpat Augustiuus sui ra, n. 41, et 2,.n. 17 ; et virgil. /Eneid lil). 1, v. 228 Despicieus mare velivolum, terrasque jacentes.
:

deinde quncrit eorum causas

cas pcrvenirc

si

quo modo possit ad

per ea

principaliler atque incomniUlabiliter

sic invisibilia ejus,

mancnlcb

in

Yerbo Dei, ac

517
quiE facta sunt, intellecta conspiccre {Rom.

LIBER Q13ARTUS.
i,

318
;

20).

Quod

quania tardiiate ac difficultate agat, et quania

numquid etiam quoe fiebant , velut ipsum firmamentum, velut aquarum congregatio, speciesque
distinguit

teniporis niora propter corpus corruplibile

quod agfervcnlis-

terrarum nudala
nalio,

velut fruticum et
et

arborum germi-

gravat animani (Sop. ix, 15), eliam

quK

luminarium

siderum conformatio, aqualiUa

simo studio rapiiur ut instanter ac perseveranler hoc

agat, quis ignorat?
tale inhcerens
est, ut

terresiriaque animantia simul oinnia facta sunt? an-

Mens vero angelica pura

posteaquam
illo

cliari-

non potius per

nitos

iniervalla forte

Verho

Dei,

ordine creala

dies?

An

non

temporum secundum proefisicut ea sccundum motus

iia

prscederet cx'tera, prius ea

vidit in

Verbo Dei
sua

eorum naiurales nunc experimur,

etiam

cum

pri

facienda,

cognitionc,

quam facta sunt cum Deus diccbat

;
:

ac sic prius in cjus (icbant

ut fierent,

mitus insiiluta sunt cogitare debemus; sed secunduni

quam

in

mirabilem atque ineffabilem viriutein Sapienliic Dei

propria nalura

quae itideni facta in eis ipsis ctiam

,

qu

attingit a fine

usque ad

finein foriiler, et disponit

cognovit
cst.

niinore utique notilia

quoc vespera dicla

omnia suaviter {Sap.

propicr
facilc

vin, 1)?

Neque enim

et ipsa gra-

Qiiam noiitiam sane pra^cedebant quae fiebant

dibus atlingit, aut lanquam gressibus pervenit. Qua-

quia pra^cedit cognitioncm quidquid cognosci potest.

Nisi

quam

facilis ei

efficacissimus

motus

esl

tam

enim prius

sit
si

quod cognoscalur, cognosci non

co

Deus condidit omnia; quoniam pcr illam sunt

:

potcst. Post hoc

modo

sibi

placcret, ui amplius
,

condita

ut boc

quod nunc videmus temporalibus in-

seipsa

quam Creatore suo

deleclaretur

non

fieret

tcrvallis ca

moveri ad peragenda qu3c suo cuiquc gc-

lane, id est non de sua cognitione in laudem Creatoris assurgeret.

neri compctunt, cx ilHs insilis rationibus veniat, quas

Cum

vero faclum cst

mane

,
,

facicn-

tanquam seminaliter

sparsit

Deus

in ictu
et

condendi
creata

dum

erat aliud et

cognoscendum Deo dicenle

dici, El sic est faclum; ac

Fiat;

cum
52.

dixit,

et

facla sunt;

mandavil,

sunt

ut prius itidem fieret in cognitione nientis angelic;e,

et posset rursus in nalura

{Psat. xxxii, 9).

deindc

Non

itaque tarde institutum est, utcssent tarda

propria,

ubi subsequente vespera nosce-

qua; tarda sunt; ncc ea

mora condila sunt

saccula,

rctur.

qua transcurrunt. Hos enim numeros tcmpora pera-

50.

Ac per hoc

eiiamsi nulla hic

morarum lempo-

gunt, qiios

cum

crearenlur, non temporaliter acccpc-

ralium sint inlcrvalla, prxcessit tamen raliocondendae

creaturnc in
est ipsa lus

runt. Alioquin

si

rerum nalurales moliones, dierum-

Verbo Dei, cum

dixit,

Fiat lux; etsecula

in

quc

istoriim,

quos novimus, usitala spatia,

cum

ha;c

qua angelica mens formata est, atque

primilus Verbo Dei facta sunt, cogitemus; non uno

die opus eral, sed pluribus, ut ca quae radicibus pullulant,

sua natnra facta est, non autem alibi sequebaiur ut

ficret
:

et ideo

non prius dictum

fccit

esl,

El
;

sic est

factum,

terramque vestiunt

subler primilus gcrmina-

et postca

dictum, Et

Deus lucem

sed conlinuo

rent

deindc certo numero dierum pro suo quseque

in

postVerbum Dei

facta

csl lux,

adhxsitque creanti

gencre
ret,

auras erumpcrent

etiam

si

hoc usquc

fic-

hici hix creala, videns illam el se in illa, id est ratio-

quod de creata natura eorum

ut aves volarent,

die uno, id est

nem

qiia facta
^

esl. Vidit

eliam sc in se, id est, di-

tertio,

factum Scriplura narravit. Dcindc quot diebus

,

slaiite

quod facium

est ab co qui fecii.

Et ideo

cum
et

opus erat

si

a suis primordiis exisuse

placuisset

Deofactum,

videnti quia

bonum

est,

slcntes, ad

plumas

et

pennas per naturae

numeros

divisa esset lux a tenebris, et vocata lux dies, et te-

pervenerunt? Anforle ova tantum creata erant,

quinlo die dictuni est quod ejecerint aquae
lalile

cum
vopro-

nebrae nox; facta est et vespera

et ista

quia necessaria crat

omne
si

cognitio, qua distingueretur a Crcaiore creaaliler in seipsa cognita

pennatum secundum suum genus? Aut

illo

tura

quam
,

in illo;

alque inde

pterea recte hoc dici potuit, quia in

humore ovo-

mane ad

aliud

prsecognoscendum
,

quod fuerat Verbo

Et ideo

rum jam erant omnia,

jam
ipsae

quse per numeroscerlos dierum

Dei faciendum

prius in cognitione mentis angclic,

dixit

coalescunt, et explicaniur quodaramodo, quia inerant

deinde in

natura ipsius firmamenti.

;

numerosae rationes incorporaliler corporeis

Deus, Fiat firmamentum

jpso pra^noscenlis.

et sic est

factum, in cogni-

rebus intextai; cur non et ante ova idipsum recte dici

poluerit,

tione creatur spiritualis, hoc priusquam fieret in eo

cum jam
,

ea;dera rationes in elemenlo hualites

Deinde

fecit

Deus fumamenlum

mido

fierent

quibus

per temporales sui cujus-

iam ulique ipsam firrnamenli naturam, cujus minor csset tanquam vespertina cognitio ac sic usque ad omnium operum finem, et usque ad requiem Dei, quoe non habet vesperam quia non esi facta sicut crea: ,

que gencris moras

oriri el perfici

possent? De quo

enim Creatore Scriptura

ista narravit,

quod sex dieillo alibi

bus consummaverit omnia opera sua, de

uiiquedissonanterscriptum
simul {Eccli. xvni, 1).
vel septem
,

uon

est,

quod creaverit omnia

et istos dies sex

tura, ut posset eliam ipsius geminari cognilio

tau-

quam

prior et major in

Verbo Dei
in

sicut in die, el

po-

vel poiius

Ac per hoc unum sexies

septiesve repeii-

steriorac minor in seipsa sicut

CAPUT
51.

XXXIII.

An simulomnia, an per
fuerint.

vespera.

tum simul
intervalla
scilicet

fecit, qui fecit

crat sex dies

ii

tam

distincle dispositeque narrari

omnia simul. Quid ergo opus ? Quia

dierum condita

qui

omnia mens simul angelica potest, quaj smgilhiim per ordinem connexarum causarum sermo
si

Sed

Creavit

omnia simul,

non possunt videre quod diclum est nisi cura eis sermo tardius ince-

dat

ad id quo eos ducit, pervenire non possunt.

Abest, mane, a plerisque sorbomcus ms., distare.

et melioris notae Mss.

310

DE GENESI AD LITTERAM,

S.

AUGUSTINI
quo inlenderat pervenisse'? Et certe
lucis esi radius,

320

;C.\rUT XXXIV.

Omnia

et

siimd facta,

et niliilo-

ita

ut nec ipsi oculi prius aperli fuisse videanlur,

illa

viinus pcr sex dies facta.

quam
ct

isie
,

53. Qiiomodi) crgo

illius

diciinus sfixics

rcpelilam lucis

corporcK

emicans ex oculis nosiris

,

prxseiiiiani per angclicain cogniiioncni a vc-

lam longe

posiia tanla cclcrilate coniingens

ut

6;>cra

ad niaiie

cuin

ipsa tria simul, id esl el

:

diem
cuni

a;stiinari

comparariqiie non possit.

Nempc

Iiic

et illa

cl vesperain el niane, sciiicl ci liabere sufrcccrit

siniiil
iii

omnia tam ainpla iiniuensaque

iransiri inanifeslum esl
,

spalia simul

uno

iclu

universam crcaluram,

siciil siinul lacla

cst, cl

et

quod prius postcriusquc

noslne celerilatcm cuin
ictu

priinis

atque incommutabilibus ralionibus,

est,

per
in

transeatur, nihilo miniis certum est.

quas condita

contemplarelur propler dicin, ct

cognosccret propler vcsperam
,

55. Merilo rcsurreclionis

ejiis ipsius iiatura

et

cxprimere
(I

vellet

Apostolus, in

oculi dixit ficri

(.Jcalorem ex ipsa etiain infcriorc cognitione propler

Cor. XV, 52).

Nequc enim

aliquid in

rerum corporca-

inane laudarel? Aut

in

quomodo

praccedebat mane, ut

ruin molibus vel iclibus potest cclerius invcniri. Qiii,d

si

Vcrbo cognosceret quid essel Deo poslea facienprius et posterius nihil factum csl, quia siinul

oculorum carnalium acies

celerilatc laiituin polCst

duin, idipsuin etiani conscqiicnler vcsperc cognitura,

si

quid menlis acics vel humanae? quanlo inagis angclica;?

omnia

Quid jam de ipsius summai Dei Sapicniiae celeubique proplcr suam inun(

facla sunl?

dies quae

Imo vero et prius atque postcrius pcr sex commemorala sunt facla sunt, el simul
:

ritatc dicatur, quse allingit

diliera
,

et nihil

inquinalum in eam incurrit

stinl,

Sap.
videt

omnia

facla sunt

quia et

lia^c

Scriptura
,

quj;

per

VII, 2.4)? fn his

ergo quae simul facta

fieri

nemo

niemoratos dics narrat opera Dei

e*l

illa

quui simul

quid prius posteriusve

pientia
,

debuerit, nisi in

iila

Sa-

eum
una

dicit

fecisse

omnia

verax est;

et

ulraque

per

quam

facla

sunt omnia

pcr

ordincm

est, qiiia

uno Spiritu

veritatis inspiranle conscri-

simul.

pla cst. 5i.

CAPUT XXXV.
in liis

Conclusio de
qiicm Dcus
crealura cst,
Virliilum
,

dicbus Geneseos.

Sed
,

rebus, in

quibus quid prius

sit vcl

56. Dies ergo

ilie

priniiltis fccit, si spiid

posterius

inlervalla

lemporum non dcmonslrant

,

ritualis ralionalisque

cst

Angclorum
est

quamvis ulrumqne
ct postcrius
,

dici possit

id est

simul

et prius

supercoelesliura

atqiie

pr.cscntatus

facilius

lamcn

intclligitur

quod
:

dicilur

omnibus operibus Dei hoc

dine scientiae

ordiiic pr;cscnliue,

quo orpra;-

simul

quam quod

prius atque posterius

vclut

cum

% qua
in

ct in

Verbo Dei faeienda

solem intuemur oricntem, certe manifeslum

ad eum acies noslra pcrvcnirc non posset,
irel

csl qiiod

nosceret, et

crealura facla cogitosccrct, noii per

iiioras,

nisi irans-

intervallorum temporalium

sed prius cl poste,

totuin aeris coelique spatium

est
;

quod

inter nos et
sil,
qiiis

rius habens in comiexione crealurariim

iii

cfficacia

ipsum

hoc aulem cujus longinquilatis

vero Creatoris omnia simul. Sic

esseiit, ul

ciiin^ fecit

quac futura

pnslimare sufficial?
vel radius

Ncc utique pervenirct eadem

mare,
in

acies

non lcmporalitcr facerel

leniporalia, sed

ab

oculorum nostrorum ad transeunduin aenisi prius transisset

eo

f:ic!a

currcrent lempora.

Ac per

Iioc isti dics se-

rem qui
simiis

cst super
,

enm

qiii

plem, quos lux corporis

atque leplical
calionis
,

cst super terram

,

qualibcl mcditerranea regione

littus

coelestis circumeundo explicat sccundum quamdarn umbram signifi-

ab eo loco ubi sumus usque ad

si

inaris.

Deinde
post

camdcm lineam conluilus nostri adliiic mare lerra; adjacent, eum quoque acrem qui
ad
illas

lux crcala spirilnalis

riani nunieri

admoncnt nos quarere illos dies, iii quibus omnibus opcribus Dei per senaperfeclionem prsesenlari polueril; alque
'

supcr

Iransmarinas terras est,

,

transire acics
il-

inde septimam

requiem Dei mane habere,

:

et

vespein

nostra non polest

lius qui super

nisi prius

pcracto spalio acris

ram

iion iiabere

ut

non

sit

hoc Deo requievisse

mare quod
illas

prius occurril, cxtondilur.

die septimo,

tanquam ipso

die septimo egueril ad re-

Faciamus jam post

iransmarinas lerras nonnisi

quieni suain; sed quod in conspectu

Angelorum suonon
esl; id est,

Oceanum rcmanere; numquid et aercm qui siipcr Oceanum diffunditur, polcst iransire acies nostra,
tisi prius transieril

rum

requievcrit ab omnibus operibiis suis qurc fecil

nisi in scipso, qiii factus

non ulique

quidquid aeris cilra

Oceanum suprius oporlet

ul crcaUira ejus angelica, quit; cognoscendis

omnibus

pra terram est? Oceani autem magnitudo incomparabilis

operibus cjus in ipso et in

illis

tanqnam dies ciim

illum ab omnieorum egeiilem qiio

perhibetur; scd quanlacumque

sit,

vespera prasenlala est,

niliil

post omnia valde bona

,

aerem qui supra

lorum;

est, Iranseant radii

noslrorum ocu-

opera ejus meHus cognosceret

quam

et postea quidquid ulira est;

tum dcmum ad
igitur quia lo-

bus
sit

in seipso

requiescere

nullo

solem pcrvenianl, quem vidcmus.

ties

Num
,

bealior.

hicdiximus, Prius,

ct

postea

ideo non sinuil

' Am. et Er., quam illo quo intcnderant pervmisse. Lov., pervenissent. At Ms., quam illa quo intenderal (scilicet,

omnia uno

ictu transit noslcr

obtutus? Si enim clausis

oculis faciem contra visuri solem

'

ponamus

nonnc

oculorum
^

ncie;^ perveniss-'.

mox

ut eos aperuerimus
illuc

ibi

polius aciem

nostram

nos invenisse, quara

eam

perduxisse putabimus

Mss. aliquoi, prcescienlia;. 5 Mss. non pauci, inde in seplimam. in septima.

Unus aut

alter,

inde

ttl

LIBER QUINTUS.

S-23

LIBER
De eo quod ^
scriptura est in cap.

QiriNTirS.
nk est
liber

2Geneseos, vers. 4

creaturw coeU, etc, usque ad

illud,

vers. 6

Fons

auteni ascendebat de terra, etc.

(l@*@.

C.\PUT PRIMUM.
i.

Sex
et

vel

septem Genesis dies

uJtiui

queat alium esse inlelleclum non possc. Si enim

ita

diei repetitione

numcrari potuisse.
coeli el

esset inlerposilum, ut diceretur, Hic esl liber creatufactus est

Hic

esl liber

creaturx

terrm,
et

cum

TX
ct

coeli

el lerrae
;

dies, fecit

Deus coelum

terram,
et

omne

viride agri,

lerram

faclus est dies, fecit Deus coelum quisquam forte arbilrarctur librum crea,

anlequam

esset

super terram,
est.

omne fenum

agri, ante-

turx' coeli et ternie sic appellatum,

quoniodo appolla-

quam exortum
et

liomo non

erat

Non enim pluerat super terram Deus qui operaretur terram. Fons aulem
,

tum

est in principio coelum et tcrra, ante

conditum
sicut ibi
:

dieni; ac deinde subjuncluin, factus

esl dies,

ascendebat de terra

et
(it

irrigabat
illa

omnem
illi

faciem terrw.

poslea narralum est

quod Deus

lecerit

diem
el

inde

Nunc

certe firmior

sentenlia qua intelligitur

conlinuo rursus dictum, Fecit Deus coelum

terrani

unum diem fecisse Deum, unde jam

sex vel seplem

lanquam
condilum
ccretur,

sic

jam quemadmodum
Sed quia
ita
;

lumc facta sunl post

dies unius liujus repetitione numerari poluerint; quan-

diera.

interposiluni esl ut disive hoc supcrioribiis

est liber

doquidem apertius sancia Scriplura jam

cludcns
liunc

dicil,

con-

cum

factus esl dies

sit

quodammodo cuncta
coeti
et

quse ab initio usque ad

verbisconncclas, ul
crcaturw
cceli el terra;

una senientia, Hic

factus esl dies
sit
;

locum dixerat, atque

infert,
,

Hic

est

liber crea-

turw vel factursc

lerrw

cum

faclus est dics.

ribus, ut ilein

cum hoc modo

Deus

sive inferio,

plena sententia
:

Cum

Neque enim quisquam dicturus est coelum et lcrrani

hic
ita

faclus est dies, fecit

cocliim et lerram

procul du-

conimemorata
lerram {Gen.

sicut dictum erat

fecit

anlequam
Deus
cce-

bio cogit eo

conditus insinuaretur dies, In principio

lum

et

i,

1).

lUud enim

si

eo

modo
,

in-

modo se intelligi coelum et terram commemorasse, quomodo facla sunt, cum facius est dies. Deinde cum dictum esset, FecitDcus cielum el lerram;
addilum
sliim
cst, et

tclligilur, ut aliquid

Deus

fecerit sine die, priusquani

omnc
die

viride agri facla.

qux' certe manife-

faceret
dixi,

diem

qua

ratioiie id
,

possit accipi

suo loco

est

lertio

Uiide liquidius apparet

quod diccndum pulavi

liber creaturcB coili

nuUi intercludens me-

eumdem

illum esse

unum

diera

quem

focit

Deus, quo

lius inleliigendi licentiam.

fl[iHt,

Nunc auiem, Hic est, inet terrw, cum factus esl dies :
non
hic se ita

repetito, factus cst et secundus, et lertius, et ca;teri

usque ad sepliraum diem.

satis, ut

opinor, ostendens,
,

rasse coelum et terram

lieret dies
,

sicut in principio

comraemoanlequam
;

A.

CAPUT II. Viride agri cur additum. Cum autem noraine coeli et terra) usitalo
,

raore

cum

tenebrai essent super

est coelum et terra
,

abyssum

sed

Scripltirarum,
accipi,

quomodo factum dies id est jam

,

cum

factus cst

nunc universam crcaluram voluerit quxTi polest cur addiderit, el omne viride agri;
posiiisse, ut significaiitius in,

formatis alque distinclis partibus et

,

quod mihi vidclur ideo

liraaret

generibus rerum

quibus universa creatura disposita

qucm diem

comnieiulaverit

quod

ait

cum

atque composila reddit hanc speciem quaj raundus

Yocalur.
2. lllud

factus est dies. Cilo

lucis

enim qiiisquam putaret huiic diem corporex commendatum, quo circumeunte nobis
nocturiiique

hicergo ccelura commemoratum

est,

quod

vicissitudo diuriii

tcmporis exhibetur.

cum

creasset Deus,

firmamentum
;

vocavit,
,

bus quae

in illo sunl

et ea terra

quse

cum omnicum abysso

et ter-

Sed cuni crcalurarum conditarum ordinem recoliraus,

et inveniinus

omne

viride agri terlio die creaium, an-

imura obtinet locura

cum onmibus
nomine

quae in ea sunt.

tequam

sol fierel,

qui quarlo die faclus est

cujus

Sequitur enim et adjungit, Fecil Deus ccelum

prxsenlia dies

isle quolidiaiius

usitatusque peragitur

ram;

ut coeli el terrse

et pra^misso

antequam

quando aiidimus, Cuni

et

faclus est dies, fecil

Deus coelum

factum diem conimemoraret, et repetito

morasset, non sinat suspicari
,

cum comme-

terram,

et

omne

viride agri;

adraoneraur de ipso die

ita

se nunc coelum et

cogitarc, qucra sive corporalem nescio qua luce nobis

terram nominasse, sicut

in principio

antequam esset
esl liber

incognila, sive spiritualem in societate unilatis angeIic3c

,

creatus dies. Sic enim verba contexuit, Hic

creaturce cceli
et

non tamen lalem qualem hic novimus,

intelle-

terroe,
:

cum

factus est dies, fecit

Deus

ctu vestigare coneinur.

coelum

et

tenam

ul

si

quisquam

velit sic intelligere

C.\PUT

lll.

Ex
,

narrationis ordine intelliyitur

omnia

quod superius positum

est, liber creaturce coeli et terroe,

simul creata fuisse.

S. Illud

quemadmodum dictum
et hic

est

In principio

fecit

Deus

eliam non ab

re fuerit inlueri

quod cum

coelumet terram, priusquam conderet diem, quia prius

posset dicere

Hic est libcr crealurae

;

coeli et lerraj

commemorata sunt coelum

et lerra, et postea
:

cum

fecit

Deus coelum et terram

ut

ut in coelo et terra

facius dies; corrigatur subsequeniibus verbis

et post
lerrae

quia

inlelligeremus quidquid in eis est, sicut loqui divina

commemoralum factum diem

rursus

cceli ei

Scriptura consuevit

nomine
,

cffili

et terrai saepis-

3.

nomen adjunclura est. Quanquam et hoc quod positum

facius est dies
,

sime, interdum addito el maris

est,

universam insinuet
,

cum

et sic

creaturam

aliquando adjungens et dicens

:

Et quac
dice-

adjunclum,

cuivis conienlioso extor-

sunt in eis {Psal. cxtv, 6)

ul quidquid

borum

355
rct
,

DE GENESI AD LITTERAM,
ibi

S.

AUGUSTINI
aniequam exorirentur
non
possii
,

324
,

inleliigcremus et diom
,

sive

qucm

primilus
:

Deum
quam
8.

fecisse

ut

si

ubi facla

coniiidit
ila dixil,

sivc islum

quem

ppicsenlia solis fecit

noa

sint, invcnire

crcdat tamen ante facta

sed inlcrposuil dicm, dicens,

ila

Cum
llic

factus est
cst libcr
,

exorta, quisquis buic Scriplurae piecrcdit; im-

dies.

Nec

locutus csl ut dicerct

;

pic quippe

non

crcdit.

crcatura; dici ti coeli ct tcrra;

lanquam Uoc ordine

Ilic est liber

Quid ergo dicemus? An quod nonnulli putavelerra?

quo

facla narrautur

ncc

'13

crcatm-aj

runt, in ipso Verbo Dei facta oninia, antcqyam cxorirentur in

coeli et lcrr.ift,

cum

factus est dics ct coclum ct lcrra,

et

Sed

si

hoc modo

facta sunl

noii

cum
agri
:

ftcit

Deus ccelum
ita
,

lerram, et

omne
et

viride

cum
sunt
dies
,
:

factus est dies, scd

aniequam
lerram
,

ficret dics, facta

,

ncc
fecii

Hic ost liber creaturae

et

cocli et lcrra;
,

apcrle autem Scriptura dicit

fecit

Cum

factus est
viride agri

cum
di

Deus diem,
:

coelum el lerram

onmc

Deus coclum
esset super

et

et

omne

viride agri

hos enim magis locutionis modos loquenail,

antequam

lerram

et

omne fenum antequam

est dies
,

consuetudo posccbat. Sed

coeli et terrce
,

Hic

est liber

crealucoeliim

exoriretur. Si ergo

cum
:

factus

iion ulique

m
et

cum

factus est dies, fecit

liride agri
:

Deus

aiitequam fieret dies

ac pcr hoc non iuVeibo, quod

lerram

et

omne

tanquam

illud insi-

Palri cuajicrnum est antequara dies, antequara

omniilla

nuans, cuni factus cst dics, tunc fecisse

ei lerram, et 6.

Deum

coelum

no

aliquid ficrel

sed

cum

factus

est dies.

Nam
,

omne
,

viride agri.

qua; in Verbo Dei ante

omnera creaturara sunt

autem
facla sunt,
;

non

Porro autem superior narratio factum diem priindicat

uiiquc

(iicta

sunl

'

ba;c

cum

faclus

initus

cumque unum diem deputal

post

est dies, sicui Scripiura; verba declarani

scd tamen

(juem secundum annumerat, quo faclum cst lirma-

anloquam essent super

tur
;

lerrara

anlequara exoriren-

mentun)

et tertium

quo spccies terrx raarisque

di-

quod de viridibus
Ubi ergo?
;

et feno agri

dictum

est.

gestse sunt, ct

lignum alque herbam lerra produxit.

9.
litcr

An

in ipsa lerra caus^.Iiter et rationa,

An

forle

boc

illud cst,

quod

in libro superiore molie-

sicut in

seminibus jam sunt omnia

antequam

Lainur osiendere, simul

Deum

fecisse omnia,

quando-

quidem narralionis
nuiic ad
et lerra;,

illa

contexlio,

cum

sex dicruni

rdine creata cuncla et consummala memorasset,

quodammodo, atque expiicent incrementa ei species suas pcr numeros temporum ? Scd ista semina qua; videmus, jara super terram sunt, jam
evolvant
,

unum

diem omnia redigunlur nomine

?

coeli

exorla sunt

annon crant super

terrara, sed infra ter,

adjunclo ctiam iruticum geuere

Nimirum

ram
tuiic

et idco

antequam exorta sunl

,

facta sunt, quia

,

propter quod

supra dixi, ut

si

fortassis cx
,

bac nostra

exorta sunt

cum semina germinarunl

fieri

et ac-

consuetudine inteliigerctur dies

corrigerelur lcclor

cessu incremeniorum in auras eruperunt, quod per

cuM recoleret viride agri anle istum solarem dicm Deum dixisse ut terra produceret. Ila jam noa ex alio
Scripturoi sanctae libro profertur testimonium

moras temporum nunc

neri distributas?

videmus suo cuique ge-

Num

ergo seinina tunc faciasunt,

quod

cum

factus est dies, et in ipsis eral

omne

viride agri,

orania simul Deus creavcrit (Eccli. xviii, 1)

sed vi-

et oinne

fenum

uondum

ea specie qua sunt super

cina testilicatio pagina; consequeniis ex hac ce nos

lerram jam exoria, sed ea vi qua sunt in raiioniibus

adionel

dicens
el

Cum

factus est dies, fecit

viride ugri
:

Deus

coe-

seminum
non
lem
ita

Semina ergo primum

,

terra produxit

Sed

lum

et

terram,

omne

ut istum

diem
;

et et
il-

Sciiptura loquebalur
,

cum
et

diccret, Et pro{en\,

septies inlelligas repetitum, ut iierent

seplem dies
,

duxit lerra lierbam pabuli

^

vel
,

bcrbam

seminan-

cum

audis lunc facta omnia,

cum

facius esi dies

semen secundum genus

et

sccundum

simililudi-

lam senariam vel sepienariam repetiiionem sine inlervallis

nem ;

lignum fructuosum faciens fruclum, cujus semen

morarura spatiorumque temporalium laclam,

apprchendas
;

suitm in se secundum genus super terram. His cnira

si possis,

si

nondum
:

possis,

lia;c

re-

vcrbis niagis apparet semina esse orta ex bcrbis et

ligiiis
;

linquas conspicienda valeutibus

tu

autem cum Sci i,

non autem

illa

ex scmiiiibus

sed ex terra

plura non deserente infirmitalera tuara

et
;

materno
quae sic

pra;sertim quia et ipsa verba Dei sic se habent.

Non

incessu tecum tardius ambulante proficias

cnim

ait,

Germinent semina
;

in terra herbara feni, et

,

loquitur, ut allitudine superbos irrideat, profunditate

lignura fruciuosum
feni

scd

ait

Germinet terra herbam

noii heret

attentos tcrreat, veritate

magnos pascat

' ,

affabiliiate

seminantem semen; ut semen ex herba,

sic est
;

parvulos nulriat.

CAPUT
7.
ita

IV.

Cur fenum antequam

fuisse dicitur.
,

bara insinuaret ex semine. Et

exoriretur factum

factum,

pro-

duxit terra {Gen. i,

H,

12)

id est,

prius sic est

factum in cognitione
:

illius diei, et

produxit tcrra jam,

Quid

sibi

ergo vult etiam quod sequitur

nam
Deus
esset

ut hoc fieret etiam in ipsa crealura, qua; condita est.

10.
et

sermo contexitur
et

Cum
omne

faclus est dies

viride agri
, ,

fecit

Quomodo

ergo antequam essent super terram,

:

coelum

terram
,

et

antequam

antequam exorirenlur
,

quasi aliud eis fuerit

ficri

super terram
est ?

Quid

est

omne fenum agri antcquam exortum hoc ? Nonne quaerendum est ubi ea fcet

cura coelo et terra

quando faclus
,

esi dies ille inusifefit

laius alque incogniiuSnobis

cil
;

quem priraum Deus

,

cerit,

antequam essent super

?

lerrara

et anlequara

aliud

auiem
,

exoriri super terram

quod non
facit

exorta sunt

Qiiis enira
,

non

proclivius crederot, tunc

,

nisi per

hos dies

quos

circuitus solis

pcr tem-

ea Deiira fecisse

cum

exorta sunt

non antequara

porum moras suo cuiquegeneri accommodatas? Quod

exoria sunt, nisi admonereiur hoc diviao eloquiu, isla

*

Yetere codices optims aots,

agrm

poicat.

Lov., non utique cum faclus est dies facta sunt. Mss. coostauter hab^QU seminuns,

M.

sts
siiia cst, diesque
ille

LIBER QUINTUS.
socielas

326

alque unitas supcr

;

ciperenl tempora,

quemadmodum

operatus est omnia

ccelesliura Angelorura atque

Viriutum est

procul du-

simul, prsesianseisetiara ordinem,nou intervallis tem-

Dei , aliter Lio longe aliter nota est Angelis creatura per nobis cxceplo quod cam in Yerbo Dei noverunl
:

porum, sed connexione causarum, ut ea quoe simul

cta sunt
,

fa-

senario quoque

illius diei

nuraero praesen-

quod facta

srait

omnia; eiiam

in seipsa dico longe aliter

tato perllcereniur.

notara eis esse

quam
et
,

nobis.

Ulis

enim primordiali,

13.

Non

itaque temporali, sed causali ordine prius

ler, utita dicara, vel originaliter

sicut eara

Dcus
a suis
:

facla est informis

lualis et corporalis

formabilisque materies
,

et spiri-

primilus condidit

post eara conditionem

de qua

fieret

quod faciendum es-

operibus requievit

non condendo aliquid amplius

set,

cum

el ipsa

priusquam
nisi

inslituta est,

non

fuisset:
et

nobis autera secunduni rerum antea conditaruin administralioneni , jam per ordines temporuin , secun-

nec

institula est

ab

illo

utique

summo Deo

vero, ex quo sunt orania; sive

coeli et terraj

nomine
appel-

dum

quara Dcus jam

illis

rebus per senariam pcrfe-

significata sit, quae in principio fecit

Deus ante unuin

sic
;

ctionem consummalis, usque

modo

operatur.

illum
lata
,

diem quem condidit

propterea jara

11. Causaliler ergo tunc dictum esl produxisse ler-

quia inde facla sunt coelum et terra

terrce
invisibilis

sive no-

ram iierbam
ita

et lignura

id ost

producendi accepisse
ii

mine
14.

et

incompositae atque abyssi

libro tractatum est.

Tirtutera. In ea quippe jani lasiquara

radicibus

ut

tenebrosae, ut
In
bis

jam

in

primo

dixerira,

lemporura facta erant,

quaj per

lem-

vero qu^e jam ex informitate formata

appellanlur creata,
vel facta

pora fulura eranl.

Nam

utiquc postea planlavit Deus

sunt,

evidentiusque

paradisum

juxta orieiilem, et ojecil ibi

,

de lerra

omnc

vel condila, priinum factus est dies. Oporlebat eiiira

ut priinatum creaturai oblineret illa natura, qua crea-

lignura speciosum ad aspcclum

et

(Gen.

II,

8, 9)

nec tamen diccndum

bonum ad cscani est, cum aiiquid

turam per Creatorem

poreus
r.e
,

non Crealorera per creaturam

,

lunc addidisse creatunc, quodante non feceial, quod

velut
illi

posset aguosccre. Secundo

iiicipit

lirraamentum uiide coret ter-

perfeclioni, qua oinnia bona valde sexto die

,

mundus. Terlio, species maris

,

consummavit

post essel

addendum

sed quia jam

alque in terra polentialiter

ut ita

dicam

nalura

OMnes
vit,

naturse fruticum atque lignorum in prima con,

herbarum alque lignorum. Sic enim

terra ad Dei vcr-

ditione faclK fuerant

a qua conditione Deus requie-

bum

ca produxit

anlcquam exorla essent, accipiens

movens
illa
,

deindc adminislransciue per temporalcs

,

oinnes nuineros eoruin quos per tempora exscreret

cursus

ipsa quse condidit

ct

a quibus coiiditis
,

secundum suuin genus. Deinde, posteaquam iKtcvelut

habilatio reruin condiia est, quarlo die luininaria et si-

requievit
etiara

non solum lunc

planlavit paradisum

sed

nunc omnia quoe nascuntur. Quis enira

ista creat, uisi qui
iis

alius
?

dera creata sunl, ut priuspars miindi superior, rebus

qua; intra muiiduin
Quiiito
,

etiam nunc

usque nunc operatur

movcnlur
,

visibilibus ornaretur.

Sed creat hsec modo ex

quoe

jam sunt
,

tunc au-

aquarum

iialuia

quia coelo aerique conjuniiidigcnas suos,

tem ab

illo

cum

omiiino nulla cssenl

ille
,

creata sunt

gitur, produxil ad Dci

verbum

onmia

cwu
eral

factns esl dies

*,

qui etiain ipse omiiino

non
non

scilicetnatatilia el volalilia; et hicc polentialiler ia iiuraeris, qui per

spiriluaiis videlicet atque intellectualis creatura*

congruos temporum molus exsererenlur.

CAPUT

V.

Ordo
:

creationis

rerum per sex

dies,

Sexto, terrestriasimiliteranimalia, tanquaraex ulliino

intervallis

temporum, sed connexione causarum.

eiemento mundi

ultiraa

nihiloruinus poientialiler

i2. Factac itaque creaturae motibus coeperunl cur-

quorum numcros
15. llunc
ille

leinpus postea visibilitcr explicaret.

rere

tempora

unde ante crealuram

frustra

tem-

omnein ordinem crealur.K ordinata; dics

pora requiiunlur, quasi possint inveniri antetempora

cognovit; et per banc cognilionera sexies quodamprsescntatus

tempora
vel

'.

Motus enira

si
,

nullus esset vel spirilualis

modo
sit

lanquam sex

dies exhibuit
,

cuin

corporalis creaturse

quo per praisens prateritis

esset leinpus omiiino.
si

unus dies, ea quae facla sunl

in

Crealore prinii-

futura

succederent

nulluin

tus, el in ipsis conscquenter agnoscens, nec in ipsis

Moveri autera crealura non utique posset,

set. Potius

non escreatura

reinanens, sed

eorum eliam cognitionem

,

posterioieiu

ergo tempus a crealura

;

quam

ad Dei referens dileclionera

vesperara et

mane

et

cecpit a

tempore

utrumque autera ex Deo. Ex ipso

,

meridicin in omnibus praibuit; non per moras teraporura

,

enira, et per
36).

ipsum

et in ipso sunt

omnia (Rom.
est,

xi,

scd propter ordinein conditoruni. Poslremo

Nec

sic accipiatur
,

quod dictum
alio in aliud

Tempus a
sit
;

quielis sui Crealoris,

qua

in se requiescit
,

ab oranibus

creatura coepit
sit

quasi tempus creatura non

,

cura

operibus suis, notitiam reprsentans

in

qua non

lia-

creatura;

motus ex

consequentibus
Dei

bet vesperara, benedici et sanctificari ob hoc meruit.

rebus secuudum

ordinationem

administraniis

Unde ipsum septenarium nuinerum sanclo

XI, 2, 5), et novit Ecclesia.

Spiritui
(

cuncta quae creavit. Quapropter cura primam condi-

quodaminodo dedicalura, commendat Scriplura

Isai.

lionem creaturarum cogitamus, a quibus opcribus

suis

Deusin die septirao requievit; nec nec ipsara operaiionera

iia

illos

dies sicut

16. Hic est ergo liber creaturie coeli et terrce, quia

in principio

isiossolares,

cogitare debe-

mus
'

quemada)odura nunc aliquid Deus operatiir in tempore sed queraadmodum operatus est unde in,
:

Deus coelum et terram secuiidum ut ita dicam , forraabiliiatem , materiK quamdara quai consequenler verbo ejus formanda fuerat, prajfecit
, ,

Ediii,

quam huc ex
^

sic

omnino erat spiritualis; omissa negante parlicula, Mss. revocamus. Mss. ei Am. At Er. et l.ov., ante creaturam tempora.

cedens forraationem suam, non tempore, sed origine.

Nam

utique cura formaretur,

primum

faclus est dies

327
'

DE GENESI AD LITTERAM,
tenam
,

S.

AUGUSTINI
Deuin fecissc

328

cuni factus cst dies, fccit Deus coeluin el

et et

dixisscl, cuin coelo et tcrra

omne

viride

oinne viride agri

oinne fenuin
viiiius
;

;>nte(|uain

cssel siipcr tcrrain,

,

agri
.ngri

ajjri

aiitequam exorircliir
ct

sicut

tracla-

anlequam csset siiper tcrram , et omne fenum anlequam cxorlum cst, addidit , Nondum eniin
Deus super
terrain
,

vel

si

quiil liqiiidius

congruentius

videri

plueral

nec erat lioino qui opera^

sic fecit

et

dici

potuit autpolucrit.

retur terram;
,

CAPUT
An
il.

VI.

De
,

versiculo

Non enim

pluerat, ctc.

tanquam diceret, Non ea quemadmoduin facit nunc talia , cum

operanlur bomines.
Ilacc

Dcus,

piuit,

ct

cum
si-

iiide inlelligendnin

ovinia siinul creala essc.

enim jam pcr inoras tempofecit

Quod

autein sequitur, iVon eHim ptuerut Deus

el

rum
miil
,

(iunt,

super lerrain

liomo non eral qui operarelur lerram

,

luiic non eraiit, cuin unde eliam tempora inciperent.

qux

omnia

quo

perliiieat,

et quid nobis insiiiuet

indagare
csl
,

diffi-

CAPUT VII.Z)e
20.

fonle qui rigabat totam terram, ctc.

cile est.

Tanquam

ideo

anlequam exortum
fccisset

fecit
:

Quod autem

sequiiur, Foiis

mtem
;

ascendebat de

Deus fenum
si

agri, quia

nonduin plucrat super terrara

terra, et iirigabal

omnein fadcin

terroi

binc jam, quan-

cniin post pluviain

fenum

pluvia inagis

exortum quani faclum ab eo viderctur. Quid enim?

tum arbilror, intimalurqna; fiant sccuiiduin intcrvaiia temporum ex prima illa condiiione crcaturariim,
ubi
facla sunl
to,

quod post pluviam exorilwr

ab

alio

(it

nisi

ab codem

Deo? Cur autcm non cral boino qui operarelur terraai? Nonne jam sexlo dic feceral bominem, cl septimo rcquieverat ab omnibus operibus suis? An hoc recapilulando commemorat, quoniam quando fecit Dcus omne viride agri, etoninc fenum noiiduin plue,

omniasimul. Et recle ab eo coepit eleinenex quo cuncta genera nascunlur vcl animalium,
alquc lignoruin, ui agani temporales
propriis
distribulos.

vel licrbarum

numeros suos naturis

sive

Omnia
car),
suiil, et

quippe primoidia seminum, sive unde omnis

unde omnia

fruteta gignuntur,

humida
illis

lat

super terram

ct

nondum

erat

homo?

Tcrlio

ex humoie concrcscunt. Insuniautem

nii

cfficacissiillis

quippe die
fecit

fecit ista,

boinincm autem sexto. Sed

supcr lcrram

cum

numeri, trahenies secum scqiiaces polcniias ex

Dcus omne viride atque omne fenum agri anlcest

,

quam exortum

non solum homo

dicit

perfectis operibus Dei, a quibus in die septimo requievit.

non eralqui operaretur terram, sed nec ipsum fenum

crat super terram
,

quod ulique anle

laclum

quain exorlum.

An

ideo die tertio fecil Deus isla, quia

?

21. Verumtamen quis isle sit fons ad irrigandam facicm terrae omnisidoneiis, mcritoquaiiitur. Si enim fuii, et obstrusus est vel siccatus , caiisa qusercMda
est.

iiondum erat bomo qui operando lerrani facerel ea

Qua^i vero tam inulta ligna ct
lain iiiulta

Nunc

eiiim

videmus nullum esse fonlem, quo

Forlassis

ir-

gencra herba-

rigetur

omnis

facics terra?.

ergo peccatura
ut tanta il-

rum, non sine uila opera hominum nascantur ex terra. 18. An ob hoc ulrumque posilum cst, el quia nonduin pUieralsuper terram, et quia
qui opcrarelur lerram
est,
?

bominum

lianc ctiam

poenam commeruit,

lius fontis repressa

largitas facillimam terris aufeiret

nondum erat iiomo Ubi enim opera humana non

fecundilatem, ut incolentium augeretur labor. Posset hoc, quamvis nulla id Scriptura narraverit, affirmare

per pluviam

ista

nascunlur. Sunt eliam qu.Tedam

humana
paradisi

suspicio,

iiisi

illud

occurrcret,

quod pec-

quK

pcr pluviam non nascunliir, nisi huinana opera

calum bomiiium,
delicias

cui poena laboris imposita esi, post

exslilil
:

accedat. Ideo nunc utrumquc adjuiorium necessarium

cst, ut cuncia nascantur
fuit
;
:

paradisus

autem habcbat
diligeiilins

tunc auti

ulrumque deipse facit,

praegrandem

fonlein siium,

de quo posl

ideo fccit Deus

bxc

polenlia Verbi sui sinc plu-

via

sine opere liumano. Nain etiam

nunc

suo loco loquendum est; ex cujus uno capite qnatuor niagiia flumina et nota gciitibusmanareiiarranlur. Ubi ergo erat fons
iste

sed jam per pluviam et per hoininum manus;

vis

quamrigal

aul isla flumina, quaiido

terra,

ille

uiius

neque qui plantat

Qiiid cst

sit aliqiiid

neque qui
iii,

maximus ascendebal de
f.iciem lerr.T? Corte

et

irrigabat

omnem
dicitur

Gcd qui incrementum dal Deus {lCor.

11).

7).

enim lunc non Geon, qui

et

ergo quod adjnngii, Fons autein ascenel

Nilus,

unus cx

illis

quatuor, rigabat

debat de terra,

irrigabat

omiiem faciem lerrw?

Ille

do fons ascendcbatde terra,

scd

^gyptum, quannon iEgyplum lanlum,

est

quippe fonstanla largitaie maiians,siculNiius.^gyplo,

possct universse terra; cssc pro pluvia.
Qiiid itaque
fe-

omnem faciem terrac saliabat. 22. An primo Deum voluisse credendum

maximo
irrigare

uiio

pro magno commendalum

cisse

esl,

antcquam plueret

faiile

omncin terram,

ut

illa

qu3c in

Deum

iila

gigneiilia, cuin

quanlum posscl adju-

ca principaliier condiderat,
rio,

accepto humoris adjuto-

vare pluvia, tanlum fons irrigans terrara?

si

Verum

et

aliquid

minus, ininora

illa

forlasse,

nulla nascercnlur.

An

binc etiam

non lamen more suo Scriplura

,

jam etiam per temporalia spalia gigiierenlur, pro suorum generiim diversitate etiam diversis numeris
dierum
;

et postea plantato paradiso repressisse illiim

lanquam
aliquid

infirniis infirmilcr loipiilur

et

tamen innuit
eniin
signife-

fontem, multisque fonlibus, sicutjam nune videmus,

implevisse terram
;

quod

intelligat qui valuerii?

,

Nimirum
,

de paradisi aulem uno fonte qua;

sicut isto die

fieavit

paulo superius

commemorato

tuor ingenlia flumina divisisse

ut et lerra catera

unum diem

faclum a Dco, et tune

,

Deum
;

creaturarum suarurn plena generibus, congruos nu-

cisse coeium et lerram

cum

iactus cst dics

ul

quo-

meros suorum lemporum agentibus, fontes etiam suos

habcret ac fluvios; et paradisus loco electiore plantalus, quatuor
iila

niodo possemus cogilarcmus simul onmia Deiim fccisse

,

quamvis superior sex dierum ennmeralio vdut

:

flumina ex capite sui fontis emitte-

leiDperum intervalla oslcndisse vidcretur

ila

cum

ret?autexipso unofonte paradisi.mullo largius exHn-

520

umw

QULNTUS.
aqiiam.

530
sit

alqucadparienda danle, luiiis lolam inigasse terram, qune in ea siiie inlerper (emporuin iiumeros genera,
vallis

Cur ergo

incredibile,

si

cx uno abyssi ca-

pile alterna inundalionc fluente alquc refliiente, tunc

tcmporuni creaveral, fecundasse; ac postea repressisse in colocoaquarum erui>tioiiem vaslissimam,

universa teira rigatacst?

Quod

si ipsius

abyssi niagni-

ludinem, ea

p;irte

excepta quod mare dicitur ct evi'

ut

de

diversis per

omnem

terram capitibus (lumiin regione

denli amplitudine atque amaris fluclibus

bit,

terras ani-

juun ac fontium jam manarent; ac deinde riguntis, sed iilius fonlis, non jaiu universara terram

iu

ea sola parte

qunm

reconditis sinibus terra

tra-

coiitinct,
clibiis

unde se omiies fonles aranesque diversis

memoralMles solos

illos

quatuor fluvios

emillcntis,

venisque dislribuunl, el suis quiquelocis crum-

plr.nlasse paradisum, ubi liominem

quem

feceral col-

punt, fontem voluil appellare Scriplura, non foiUes,

locarel?

proptcr naiuriB unitatem;

YIII.

CAPIT

Quce Scriptura

reticel, quttlenus

con-

vias

eumque pcr innumerabiles antrorun alque rimarum ascendenlem de terra et

jectando proferrejuvat.
23. Quia enim non omnia scripia sunl,

ubique dispertilis quasi crinibus irriganlem

omnem

quemadmo-

iaciem

lerrse,

non

contiiiua specie
ire

tanquam maris aut

vicina per-

dum

post

illain

primam rerum conditionem tempora

secut;t! sint

slagni, sed sicut

vidcmus

aquas per alveos flumi-

cuciirrerint,

seque

administraiionescreaillo

num

flexusque rivorum, et
:

eorum excessu
ita

tiw;MMim,

qux
s.

primilus factac scxtoque

die cou-

fundere

quis non accipiat, nisl qui conteiitioso spi-

summatai sunt, sed quantum

qiii

salis judicavit Spiriliis,

riiu laboral?

Potest quippe etiam

iriigata,

dicta inlelligi
dicitur,

incrat

ribenli ea quse

iioii

solum ad faclaruiu
proeligiiratiolieri

omnis

terr;c facies

quemadmodum

rcnim noliliam, sed etiam ad futuraruin

quod
ille

omnis

vestis facies colorata, etiamsi

fiat
:

non continuatim,

nemvalereni; nescientes conjectamus quid

tueril,

po-

sed maculatim

praiserlim quia tunc in novitale

non

nesciens praetermisil; tanlum id

cf-

lerrarum, etsi iion oinnia, plura tanien plana fuisse

crcilibile est,

couahtespro niodulo noslro, qiiaiilum adjiivainur,

fjcere, ne aliqua absuidilas vei

qiio lalius

possent erumpentia

fluenla

repngnaiitia

putelur

dispcrgi ;ilque distcndi.

esse

iii

Scripluris sauctis, quic opinionem lectoris of-

26. Qu;ipropter de

istius

fonlis

magnitudine vel

feiidat, et

dum

existimai

fieri

non potuisse quic

vel resiliat a fide,

facta

muUiiudine,
iicin, sive

(|ui

sive uiiam liabuil alicunde eruptio-

esse Scripiura

commemorat,

vel

propter aliquam in tcrr;e occuilis siuibus

Mois accedat ad lidom.

uiiilatein,

unde oiunes aquac

siiper

lerram

scatent

CAPUT

\yi.lJilficuUttS de \onte terram

riganle.

miversam

ir-

omniuin fontium magnorum alque parvorum, unus

fous dictus esl, per

24. Proinde
id

cum de
est,

istd

fonte quocrimus,
et

quomodo
irrujabat
si

dens de lerra

el irrigans

omues dispertitioues suas ascenoinncm facicin terrae sive

:

quod dicluin
faciem

Ascendebat de terra,
,

etiam, quod esl credibilius, quia nou

ait,

Unus

fons

omnem

terra

non impossibile

videatur;

ascendebal, sedait, Fons auteni ascendebal de terra,

ea qiwe diximus, iinpossibilia cuiquam videaiitur, quaerat ipse aliud, quo tamen verax isla Scriptura monstrelur, quceprocul dtibio

pro numero plurali posuit siiigiibirem

ut sic intelliga-

mus

foiites

multos per uuiversain terram loca vel redicitiir milcs, et

verax

est,

eliamsi non

mon-

gioncs proprias irrigantes, sicut

multi

stretur.

Nam

si

argumentari voluerit, quoeaui f;dsam

inlolligunlur, sicut dicla csl locusla et rana in plagis

esse convincat; aut ipse nulla vera de creaturarum

{Psal. civ, 54),

quibus JEgyplii percussi sunt,

cum

cond^lione atque administralione dicturus esl; aui

si
:

esset iniiumerabilis locuslarum

numerus

et

ranarum;

vera dixeril, istam non intelligendo faisain pui;ibit

velul
si

jam

noii diutius

laboremus.

coiileudal ideo
lerr;c

non poluisse uno

;

qiiaiitolibet
si

CAPU T
27.

XI.

Rerum crealionem
mora
:

primam factmi
ita.

esse

fonle oinnein

faciem irrigari

quia

uiontes
:

sine temporis

administralionem non

non

iirigabt,

non omnem

terrse faciem irrigabal

si

Sed

illud

etiam atque etiam considercmus,

aulem etiam montes

rigabat,

non erat jam impertitio

;

saginae, sed diluvii inundalio erat,

quod

si

tcrra luiic sic

dicebamus,

utrum possit nobis per omnia constare sententia qua aliter operatum Deum omnes crealuras
pfima condiiione, a (juibus operibus
in

lotum mare erat, et nondum discrela erat arida.

die septimo

CAPUT

X.

Fons

ille

terram tolam rigans ui

intelli-

gendus.
23. Cui respondetur, quia hoc vicibus
posset,
siciil

temporum
aul
si

earum administrationem, qua usque nunc operalur id est, tunc omnia simul sine ullis teniporalium morarum inlervallis; nunc auteni
reqiiievil; aliler islam
:

ccrto lempore per plana yEgypii Nilus

:

pcr lcmponiin moras, qnibus videmus sidera moveri

reslagnat, el alio lompore ad ripas siias rcdil

iste

ab ortu ad occasum, coelum mutari ab aesiate ad hieiiiem, germina certis

nescio

ciijiis

ignolae ac longinqua)

partis

mundi

dierum

momentis

pullulare,

aquis et pruinis liiemalibus annivers;iria creditur increineiila cnHigere; ipiid

grandescere, virescere, arescere.

statulis
fici,

Animalia
et

quqque

de Ocea

li

alternis

ajslibus,

temporum nictisetcursibus
usque
iu

concipi,elper-

quid de qiiihiisdam litloribns, qiia laic nudnnliir fiuctibus,

et nasci, et per tctates et

senium mortemsuo

vicissimqiie opcriiintur, dici polesl

? ut omit-

que decurrere,

catcra hujusmodi lemporalia. Quis

Deus, etiam sine ullo
tali

tam quod de qiiorumdam fontiiim mira vicissiludine

perbibetur, cerloannoriiminlervallo sic eosinundare,
ut lotam illam regionem rigent, cui alio tcm|)ore vix

enim operalur
1

ista nisi

Fxliti,

omnes

aqii.ce

nquce imris fluctibns, etc. Paulo post, fontes et diversis tractibns : quibus locis Mss. lectionem

ex

altis

puieis ad

potandum
III.

suflicieiitcm

pryebent

rei.rsseiilauius,

Sanct. August.

fOnze.)

351

DE GENESI AD LITTERAM,
cnini el ipsl accidit lenipus. Inlcr
illa

S.

AUGUSTINI
ul subdislinguamus,

S32

moUi? non

ergo

est inillo, vita est,

Quod fuctim
miiltis

opcra Dei,a quibiis

TOiiiicvii in die soplimo,

et ista

^' n J"o, ct deiiide

inferamns,

t)/<a

cs^ Quid enim non

qu;c usqiic nunc oiu'iatur,

jmnciis
sii;c

quemdam

Scriplura inlercoiiimendavil se

in iilo faclunicst, cuiii

commemoratis
,

eiiam

narralionis arlicnluin,

lerrenis crcatnris
pientia fedsii

dicatur in Psalino

Omniain Saet Apostolus,

iila c.\plica.sse,

et ccepil jani isla conlcxere.

sic facta esl
:

Illorum

{Psal. cin,

24); dicat
omnia

explicaloriim

commcndalio

Ilic est liber

fecil

Quoniam

in ipso condila sunt

in coelo et in terra,

crcatnrw cirlum
et

cocU et tirra',

cum
cigri

factus es(

clies,

Deus
super

visibiliaetinvisibilia (Coloss. i, 115).

Conseiinens ergo

lerram,

ct

omne

viride acjri

untequam

esset

erit, si ila dislinxeriinus, ut et ipsa lerra, el (|iia!Cum-

terram,

et

omne fenum

antequam

exoriretur.

Non
ope-

que

in ea sunt

vila sint.

Qu:c

cum absurdo

dicaiilur

enim pluerat Deus super terram, nec

rciretiir

ercit

homo

cjui

omnia

vivere,

quanto absurdius ut eliam

vita sint?

lerram.

Istoruni aulciii

contcxlio sic ccepit

ct

prajsertim quia dislinsruii de quali vi(a loiiiialur,

cum

Fons
ciem

auteni ascendcbut dc tcrra,

terree.

irrigubat

omnem

fu-

addit, El vita eral lux liominum. Sic ergo distingiien-

Ab

bac commemoralione fontis bujus et

dum

est, ut
,

cum

dixcrimus, Quod factum

:

est,

dcinde

deinceps ea quye narrantur, per moras lemporum facta

sunt, non omnia sinnil.

infcramus

in illo vita est

non

in se scilicel,

boc esl

C.^^PUT XII.

in sua nalura, qua faclum est nl condilio crcatursqiie

triptici consideratione,
sil
;

Opcra Dei sub

sed in

illo vita est

quia omnia

qiuic

pcr ipsnm
*

28. Ciim crgo aliter sc habcant

ruin raiiones incommutabilcs in

omnium

crealurailla

facla

sunt, novcrat anlequam fierent; ac per lioc

sicut crealura

Verbo

Dci, aliter

non

quam

fecit,

sed sicut vila et

,

liix

ejus opcra a quibus in dic septimo requievil,

isla qu;c

aliler

hominum, quod
quod faclum
est,

cst ipsa Sapieniia

el

ipsum Verbum
in illo

e\

illis

usiiue iiiinc Ojieralur; boruin

trium

unigenitus Dei Filius.

Eo modo ergo
esl,

vita

est

hoc quod extremuiii posui,

nobis

utcumquc notiim
ab usu cogilatio-

quoinodo diciiim

Sicut habel

Pa-

est per corporis scnsus, el liujus consuetudineni vi^se.

ter vitam in semelipso, sic dcdit Filio

habere vitam in

Duo vero
nis

illa

remota.a sensibus

et

semetipso (Joan. v, 26).

buinana;, prius ex
;

divina auctoritate

credenda
iilcumque
poiuerit

32. Nec prsclermittendum cst, quod emendatiores

codices liabent, Qiiod faclnm
sic intelligalur, vita crat,
esl, in illo vila

sunt

deinde per h;cc

quie

nola

suni,

erat, ut
erat

noscenda, qiianlo quisque magis

miiiusve

quomodo In
,

principio

pro sua) capacitatis modo,

aelernisquc ralionibus
'

diviiiitus adjutus intcrnis

ul possit.

CAPUT
29.

XIII.

Omnia cmtequam fierent,inSapienlia

Dei.
illis

Verbum % et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum. Quod ercjo facluni esl, jam vita erat in illo, et vila non qualiscumque nam et pecora dicunlur vive;

re

quse frui non possunt parlicipalione sapienliae;

vita eral lux

De primis ergo
facta

divinis incommulabilibus

sed

liominum. Mentes quippe rationales

aeternisque ralionibus, qiioniam ipsa Dei Sapicntia,

purgatae gralia ejus, possunl pervenire ad

cjusmodi
,

per

quam
et

sunt

oinnia,
:

priusquam

fierent

ea

visionem
tins.

qua nec superius quidquam

sit

nec bea-

noverat, sic Scriplura iest;\iur

In principio
et

erat Ver-

bum,

Verbum

erat

apud Deum,

Deus

erat

Verbiim;
facta

CAPUT XV.
33. Sed etiam

si

Omnia
est ;

qualis vila stint in Deo.

et inteliigamus,
*

hoc erat in priiicipio

apud Deum. Omnia per ipsum

niliit

boc legamus

Quod

sunt, et sineipso faclum est

(Joan.

i,

1-3). Quis erg#

factum
id

est, in ilto vita

manet
est
,

isla scntentia, ut

tamsitdemens, ui dicat non ea

rai? Porro
si

Deum
sunt

fecisse quai nove-

quod per ipsum facium

qua
vila vidit
:

vila esse in illo inielfecit

;

noverat, ubi nisi apud ipsum, apud

qnem
si

ligatur, in

omnia, quando

et siciit

Verbuin erat,

per quod

facta

oninia?

Nam

vidit, ita fccit

non

pracler seipsiim videns,

scd in

extra scipsum ea noverat, quis

eum
,

docuerat? Quis
consiliarius

.seipso ita enunicravil

omnia qurc

fecit.

Ncc

alia visio

enim cognovit sensuin Domini? aut quis

cjns fuil?

ipsiuset Patris, sed una, sicutuna subsiantia.

in libro

Nam

et

Aut quis prior dcdit

cl per

illi

et relribiietur ei?
in ipso

Job

ita

ipsa Sapicnlia
:

per

quam

facla

sunt

Quoniain ex ipso,

ipsum, et

sunl oinnia

omnia
viam

praidicalur
sit

Sapientia vero, inquit, unde inlocus scientia-? Ignorat

(Uom.
30.

XI, 54-30).

venta esl? velquis

cl ea quce

mortulis
:

Quanquam

sequuntur
:

in

Evangelio

ejus, nec invenielur in hominibus.

,

Et paulo post

salis asscranl istam

scntcntiam

adjuiigit

cnim Evan-

Audivimus
vit

inquit

ejus cjloriam

Dominus commendaIpse enim omne

gclista el dicil,

Qnod factum
i,

est, in itlo vita est, el vita

liam

ejns, el ipse novit

locnm

cjus.

erai lux

liominum (Joan.
,

4).

Quia

scilicct raliona-

cjuod csl sub coelu pcrfecit, el novil quce sunt in tcrra,

les

mentes in quo gencrc homo facius est ad iinaginem Dei, non habenl veram lucem suam nisi i|)sum Verbum Dei, per quod facla sunt oninia, cujus participes esse polcrunl ab omni iiiiquitate et crrore mundataj.

omnia cpim
quando

fecit

venlorum librcimenta
vidit

aqua; mensuras

fecil, sicul

enumeravit

(Job.

xxvin,

H,

22-23).

His alque bujusmodi lestimoniis probalur

qiiod bacc omiiia,

*

priusquam
in

fierent, eiant in noiilia

CAPUT XIV. ///Md ex Joanne, Quodfactum est,

quomodo distinguendum.
31.

etc.,

Non ergo

ita

pronuniiari oportel

Quod factum

in illo erat, abcst ab Kr. et a sincf-rioribus Mss., cujus glosscmatis I\)CO subaudienduiu, in illo vilci est. 2 Mss. 01 (iiiiae nol;e et iJeiique : in illo vita ercit, qumodo in pnncipio erat; neque babent, ut sic intelligatur vita
l.ov.,

ac per

lioc

illo erat. Istud,

antiquioriliv.s edilis,

Am.

sic cditi. At Mss. oj_tim3C uotai carent hisce verbis, intemis ceteniisque ralUmtbue ; quae quidem salvo sensu expmigi jjossuut.

erut.
3 ?.'ss.

aliquot,

movel

abi,

monet

csetcri

cum

editjs,

nwnet.

S35
facientis.

LIBER QULNTUS.
Et ulique
ibi

354
ail,

meliora,

ubi veriora,

ubi

nilitl;

paulo posi

In hoc mundo erat

[Joan.
:

jelerna et incomniulabilia.

Quanquam

suflicere debo;',

per ipsuni faclus est

i,

5, 10).
fecisti

et mundus De boc opere

,

quod Deus ut quisque noverit, vei inconcusse crcdat opinor eum esse lam oxcorkec omuia feceril ; uon

Dci

alio loco

scriplum est
[Sap.

Qui

nnvidum de ma-

teriainformi
coeli et terrie

\i, 18).

Hic niundiis

dem,

ut
si

Deum qu* non

noverat ea
,

noverat ficisse arbilreuir.

;

Porro,

priusqiiam faceret ea
illum erant eo

profeclo
nola,

nomine nuncupaliir, sicut moravimns, qu; Scriptiira dicit Deum

faclus est dios
:

pkrumque jam commefocisse,

cuni

priusquani

liereiit. a|)ud

modo

de quibus verbis jam, quantum visum

quo sempitoriie alqueiiicommutabililer vivunt, et vita sunt facla autem eo modo, quo unaquseque crealura
:

est, dispulavinuis,

quemadmodum

cougruat condilio-

ni muiidi hiijus, el
est

quod sex diebus consummatus

in geiiere

suo

esi.

CAPUT XVL

Deum

facUius mente percipimus

quam

cum omniljus qiux; iii eo sunl, et quod tunc f;iclus, cum factus est dios, ul et ilUid congruat quod creavit
oiunia simul [Eccli. xviii. 1).

crealuras.

54. Quainvis ergo

illa

ajierna
iii

incommutabilisque
sc ul
sit,

CAPUT

XVIll.

el

Creainrce pluresnobisignotw.

natura, quod Deus est, habeiis

est,

sicut Moysi

ratione a

Deo

ab Angetis noscuntur. Coynitio

Qua ma-

sum {Exod. m, 14); longe diclum quoniam scilicct alilor quam sunl isla qua^ facla sunt qiiod eodem modo seuiper illud vcre ac primitus est esl, nec soluni non commutatur, sed commutari
Ego
siim qui
:

lutina et vespenina.
oii.

Hujus

uiiivers;ie
iii

Dei cieatursc multa non novi-

nuis, sive quce

coelis

sunt allius,
;

quam
in

iit

nostcr

sensus ea pussit altingere

sive qnae
;

regionibiis

oninino non polest

et

niiiil

horum

quse fecit existens

:

terrarum forlassis iniiabilabilibus

laieiit, vcl
iii

sive

qu deorsum

omnia primilus
facerel,
nisi

habeiis, sicutipse est

nequeeuim
;

i)rofiindo ;ibyssi, vel in occullis sinibus

ea

ca

nosset

aiilequani faceret
nisi

nec nec

lorni:. Il;oc igitur

anioquain (ierent, utique noii erant.

nossel, nisi

vidcret; nec videret,

haberet;

Quomodo
]\oii

ergo Deo nota eiant quae non erant? Et

qu;ie sibi

baberet ea qua;

nondmn
:

facta erant, nisi

quom;idmoilla

rursus qu()nmdo ea ftceret

eiiiin

nola noii erant

dum

est

ipse non factus

iuelTabilis
sit,

quamvis

iiiquam,

sub

quid(|uam

fecit igiiorans. INota

ergofocit,

slauiia

uec dici utcumque bomiiii per

usurpalis

non

facla cognovit.

Proindo, antequani (ieient, et

in Dei scionlia,

homiiiem

possit, nisi
,

quibusdam locorum

erant,
in

ctnon craut:eraiit

non erant
ille,

ac temporum verbis
;

cum

sit

anle omnia lcmpora et

sua nalura.

Ac per hoc

factus
ei in

esl

dies
ct
iii

cui
:

anle omiies locos tamen propinquior nobis est qui fecit, quam mulla quai facta suiit. lu illo enim vivimus, et movemur, et sumus {Act. xvn, 28) istorura
:

ntroque
illa

modo

imiotesccrent,

Doo

seipsis

vehit maliilina

sive diurna cogiiiiioiie, bac vero

velul vespertiiia. Ipsi

alio

aulem Deo non aiideo dicere

autem pleraque remola sunt a menle nosira propter

dissimilitudinemsui geueris,quoniamcorporaliasuiil
;

niodo innotuis

e,

cum

ea fecisset

quaiu

ea noveiat ut ficeret, apud

tatio,

quom

noii ost
i,

iilo quo commuta-

nec idonea

est ipsa
,

mens

nostra

in ipsis

ralionibus
ut per

nocmomenli obumbralio
XIX.

{Jacobi

17).

quibus facla sunfe

ea videre apud

Deum
sint,

hoc

CAPUT
37.

Angeli

Dei nuntii nujsterium regni

sciamus quot

et

quanla qualiaque

eliamsi

non

ccelorum noverunl a swculis.

ea videamus per corporis sensus.

et a sensibus corporis noslri,
inlerposilis aut oppositis aliis

Remota quippe sunt

Non sane

propter inferiorum scienliam nuntiis

quoniam longe sunt, vel

a nostro contuilu lactu-

indigct, quasi per eos liat scienlior; sed illo simplici

ac mirabili

modo

novit omnia stabililer alque iiicom-

que
da

separantiir.

sit

labor,

Ex (|uo fit ut major ad illa invenienquam ad illum a quo facta sunt, cum sit
pia

mulabiliter. Ilabet

autem

nuiilios propter

nos et pro-

pter ipsos; quia

illo

inodo Deo parere et assislere, ut

iftcomparabili felicitatc praislaniius illum ex quantu-

euni de inferioribus consulant, ejusque supernis praeceptis et jussis obtemperent, boiium est eis
iii

lacumque parlicula

menle

sentire

quam

illa

UKi-

ordine

versa compreliendere.

Unde

recle culpantur iu libro

:

propria; natura; atque substantiae. Nuiiliiautemgraice

yye^oi dicuntur
;

Sapientix' iiiquisilores hujus sa^culi

Si enim tantum,

quo nomine generali univorsa

illa

inquit, potuerunl valere, ut possent a'stimare soaculum

superna civilas nuiicupalur, qucm primum dieni

coii-

quomodo

ejus

Domimim non
enim
suiit

facilius invenerunt

{Sap.
oculis

ditum existimamus.
58. Nain nec illud eos latuit

xiu, 9)? Ignota

fundamenla

terrae

mysterium regni coe-

noslris, et qui fundavit lerram, propinqiiat

nostris.

menlibus

lorum

quod opportuno quod

*

teiiipore iev(;Iatum csl pro

salute Moslra,

ex hac peregriiialio;ie liberali,

CAPUT
35.

XVII.

Ante sa2cula,a sceculo

in soeculo.

eorum
reiit
;

coelui

conjungamur. Neque enim hoc ignorasenieii

,

Jam nunc considoremus ea

in die sexto

quae feeit Deus

quandoquidem ipsum
(a),

(pjod oppjriuno
iii

omnia simul, aquibus

in quibususqiie la
:

consummatis re-

temporeadvenit

per ipsosdispositum est

mauu

quievil iu soplimo, postea consideraluri opera ejns,

mediatoris {Calat.

iii,

49), id esl in ejus poiesiatc qui

nunc opeialur. Ipsc cnim anlc saiou,

Doiiiiiiuseoruiii est, ot in

forma Dei, etinfoiina servi.

a sa;cuIo autem ea dicimus

ex

qiio coepit

SKCu-

Dicit item Apostolns

Miln minimo omnium sanctorwn

lum, sicut ipsum

qutenascuntur
iii

mundum
mundo.

in syeculo

aulem, sicutea

data

est gratia limc,

annuntiare in geniibus invesikjubiles

Cum

ergoScripturadixisset,
nine ipso

divilias Cliristi, et illuminare quce sit disvensulio sacra-

Omnia

per ipsum (acla sunt,

el

(aclum

est
1

Mss. fere omnes, actuque.

(a)

sic Mss. At editi, qno. U Retract. cap, 24 n. 2.

535
menli quod
fuil
;

DE GENKSl
abscondUum a
scvcnlis in

Af)

LITTERAM,
um-

S.

AUGUSTINI
si

336
aliquam crealuram
iit

Deo, qui

41. Scd plane,

sic

eum nunc
illi

versa creavit

in cKlcslibus pcr

Poieslatdms ut innoUsccn'! lYmcipitmsct muluformis sapienlia Dei, lcclesiam

institucre pntaverimus,
''onditioni

geiuis ejus prim;e

suae

non

iiiseriicrit,
,

aperte contradicimiis di-

quam fccit in Clirislo secundum i>roposilum saxulorum, iii. 8 11). Sic crgo fiiit Jesu Domiuo nostro (Ei>lies. Dco iil lame iiiiiolcboc abscoiuliiuni a sscciili^ in
,

ccnti Scriptui:

quod consummaverit omnia opera

ii,

sua in die scxto (Gen.

2).

Sccundum
manifeslum

illa

enim ge-

nora rernm

(|u:u

iiriuium coiididit, nova

,

scercl

rriiicipihiis et

Pt)lcsl:ilil)iis in coclestiinis

per

facere, qu;c lunc iion fecit

est.

eum multa Novum

Ecclosiam iiaill.formis

sapieiilia Doi

quia

ibi

primi-

aiitem goiius instituerc credi recte non poiest, quojiiam lunc omiiia

lus Ecclesia, qiio posl resurrectionem

el isla Kcclesia

consummavit. Movel ilaque occulla

congrcyaiKla cst, ut simusicquaies AngclisDei {Matili. omnis XXII, 30). Illis crgo a s:<>culis innoluit; quia creatuia non aiile s;cula, sed a Sicculis.

poteiitia universain crcaturani

suam, eoqiie niotu

illa

versata,

dum

Angeli jussa pcrficiunt, duin circunieuiit

Ab

ipsa

enim
ini-

sidora

dnni aiternant vcnti,

dum

abyssus aquaruin

exorla sunl sa^cula, cl ipsa a s;eculis; tium ejus inilium s;i!Ciilorum csi Unigenilus aulein
:

quoniam

lap.sibus et diversis

etiam per aerem congiobationibus

agitatur,
viint,
l)rias

anle SKCula, piT

qucm

facla siint s;icula {llebr.

,

i,

2).

Ideoque ex porsona
fttndavil

S:q)ieiitia!
,

Aulc swcula

inqnil,

dum virela * pullulant, suaque semina evoldnm animalia gignuntur, varioque appelitu provil:is agiint, dum iiiiqui jiistos exerccre permitilli,

mc

{l'ruv. vin

25,

.sfc.

LXX)

ut in

ca fa-

timlur, explioat syecula, quce

est
,

cum primum
:

condita

ceret omnia, cui dictuin est,

{Psal. cin, 24).
39.
gelis

Omuiu

in Sapienlia fccisti

taiiquam plicita

indideral
si

quaj tamen in suos

ciirsiis
iii

non explicarentur,
XXI.

ea

ille

qui condidit, pro-

Qnod anlem non

quod ab-coudilnm

Deo lantnm

innolcscit
eis

Anap-

vido

motu

;idniinistrare cessaret.

csl,

vciuin eiiam hic

CAPUT
-42.

Omnia

gubernari divina

paret,

cnm

efficilur
:

atqne propalatur, idem apostolus

iiiquil,

providenlia.

ita leslis est

tis

Et sinedubio.

macjnum

est pietam

Admoneri autem nos oporlet

iis

quse in lera
isia

sacramentum. quod mimifcstalnm

in spirilu,

rst in carne, jnsliesl

pore lormantur aiqiie nascuuliir,

der:iie
pliiin

quomodo

consiscri-

ficalumesl

apparuil .utgclis, pradicatum

csl in

debeamus. Non eniin frusira de Sapientia

est,

in (jenlibus, crcdilnm
gloria
(\

mundo

assnmptum

est in

(piod amatoribus

suis

oslendii
illis

seinviis
(Sap. vi,

Tim.

iii,

IG). Et. nisi fallor,

t:iii(in;mi

miinm

eslsi iion

hilariter,

et in

omni providentia

occurril

ONUiia qu;H dicilur Deus

ad pncsens lempus
losci facil, sive

17).

cognosceie, ideo dicilnr,

qni;>

cog

ab

Nec omnino audiendi sunt qui putaverunlsublimes quidem niuiidi partes, id est a confinio corpuletioris acris linjus el snpr;), divina
iiari
;

Angclis, sive ab liominihus. M<)d:iS (piippe iste loculioiiis

tiir,

providentia guber-

cum

per eflicionlcm

id

quod

eflicitur significa-

hancautem imam partem

hujus vicinioris
liumescil
,

lerreiiam

ethumidam,
cl

crcbcr csl

in Sciiplnris sanctis;

maximecum de

aerisiiiie

qiii

lerrarum

aqnarum
nubesque

Deo

alicpiid dicilur, qnod ci ad proprictalem loculio-

exlialatioiiibus

in

quo

venti

nis^non convcnirc prie^idciis meniibus noslris ipsa

verilas clamat,

consiirgunl, casibus potius et fortuitis molibus agilari.

Contra bos cniin loquitnr Psalmus, qui

cum

explicas-

40.
usqiie

Deum adlinc operari. CAPUT XX. Jam imnc irgo discernamns opera Dei
nunc opcralnr, ab
loqiiievit.
illis

set
,

hiudem coelestium, se etiam ad

:

isia inferiora

conct

quae

vertit, dicens

Laudale
ignis,

Dominum

de lerra, dracones

ipcribiis a
qiii

quibns

in dic
*

omnes

abijssi

grando, nix, glacies, spiritus tem~

seplimo

Sunl eiiim

arbiirentiir

l;in-

peslatis, qiice faciunt

verbum ejus (Psal. cxlviii,

7, 8).

liinimodo
fieri

mundum
ipsum

ipsuin facuim a Deo,

sicul
ille

caitera

jam

Nihil eniin
islai

lam videtur casibus volvi, quam omnes

ab ipso mundo,

ordinavit et jussit

procellossR ac turbnlenlai qualilates, qiiibus coeli

Deum autem
tur
illa

niliil

opcr;iri. Coiilra

quos profer-

Imjns inferioris, quod non immerilo cliam lerroe noniinc depiilalum est
,

senlciitia Domiiii

Puler meus itsque nunc opeapiid se iiliim aliquid

facies variatnr el vertitur.

,

Sed

ralur.

El ne quisqiiam

|iiil:ircl
:

ciim addidit, Qucti faciunl verbum cjus

satis oslendit

operari, noii in lioc

qnii,
fiicit

mundo
cl

Puterin me manens, inPaler snsciiat mortuos

el

carum

qiioqiie

rerum ordinem divino subditum impe-

opera sua;
sic et Filiiis

sicul

rio, lalere
tur.ie.

nos potius,

quam
in

universitatis dcesse nadicil

vivificat,

quos vult

vivificat {.loan. v, 17,

;it(pie

Qiiid

autcm? ore suo Salvalor, cum

el

unum

20, 21). Deii.de, quia

non solum m;igna

pneci-

passerem non cadere

{Mallli. X, 29),

terram sine Dei volunlate

agri post paulnliim

pua, vernm ciiam

isia

leiienael extrema ipseopera:

qnod fcnum
,

lur, ila dicit Aposloliis

vivilicalur, nisi

Slnlle
et
,

lu

quod seminas non

mitlendum
30)
;

in

clibanum

ipse

lamen

vestial (Id. vi,

moriatur;

quod seminas, non corpus

nonne confirmat non solum loiam isiam mundi

et corniplibilibus

quod fulurum
tici,

est seniinax

sed
;

nudnm yranum

fere tri-

partem rebus morialibus

deputatam,

aul ulicujns cccterorum

voluerit
,

Dcns anlem dat

illi

corpus

verum etiam

viiissimas ejiis abjccli.>siinasque paiticu-

quomodo
corpus
(I

ct

nnicuique

seminum proprium
si

las divina providentia regi?

Cor. xv, 3G 38)

,

Sic ergo credamus, vel,

usqiie

possumus
Deuin,
iil

eti:im
si

inteliig:iimis

nunc operari
In antiquis codicibus constanter scriptuin, virecla. Mss. omnes, condila sunt tanqimn implicita. condita esi ; scilicet iiniversa creatura. Tum aliqui prose1

condiiis ab eo rebus operatio ejus sub-

Editi,

Iraliatur, inlfTcidant.
*

quuniur, tanquam placita; sed

Er. Lugd.

alii

sincerius, plicUa;

ven. Lov. habent, arbitrantur.

M.

verbo

plico.

557

LIBER QUINTUS.
Argumenta divinw providentiw.
qui hoc ncgant, nec sanclis elo,

538
illa

CAPUTXXII.
45. Et cerle
isli

disUnctionem. Quid enim ex arborc

pendt't,
nis

surgit uut

qund non ex quodani occujlo lliesauro semicxlractiim atqiie deproinptiim csl? At illud
licct

quiis tantcc aucloritalis acquiescunl

si in liac

mundi

illiiis

parte,
tius

quam putant quam sapicnlia

fortnitis

motibus pcrturbari, po-

scmcii ex arbor.',

non

illa

sed altcra, atque

illa

divinse sumniiialis rcgi, et ut hoc

rursus ex aiicro siMuine. Aliipiaiuli) aiiteiu ct arbor ex

quasi probent gemino abulunlur argumcnlo, velquod

arbnre
et

cum

surculns demitiir al((ue |ilanlatur. Ergo

,

supra commemoravi de inconsianlia tempcslatum, vel

de

felicitalibus
vitie

atque infelicitalibus
;

hominum

quod

semcn ex arbore, et arbor ex semiiie et arbor ex arboro. Si-mcn aulcm cx seiniiie nuUo modo, nisi ;irpriiis.

non pro

merilis accidiml

vidcrci.l taiiiumordi-

bor intervcniat

Arbor vcro cx arbore, eliamsi

neni, quanlus in

mcmbiis

cariiis cujiislibet

animanlis

semen non
terra
lia
,

inlcrveniat. Altcinis igilur successionibus

apparct, non dico mcdicis, qui hx'C propier arlis suie

alterum ex allcro, sed ulruinquc cx terra, nec ex ipsis

:

necessitatem diligentcr patcfacta ct diiium.erata rimali

prior igilur eoriim parcns lerra. Sic cl aiiiina-

suhl, sed cuivis mediocris cordis ct coiisidcraiioiiis

polcsl inccrlum essc iilruin ex ipsis scmiiia, an

:

homini
ris

nonne

clamareiit, nc punclo quidcin tcnipo-

ipsa cxscminibiis

quodlibcl taiuen boiuiii prius, ex

Dcum, a quo cst omnis mensurarun modiis, onmis pariliias numerorum, onniis ordo pondcrum, ab ejus
gubernatione cessare? Quid ergo absurdius, quid
sulsius seniiri potest,
iii-

lerra esse cerlissiniimi est.

45. Sicut antcm in ipso grano invisibililer erant

omnia simul qu;c per tcmpora

ila

in

arborem
,

surgcreiit;

quam cam totam

,

esse

vacuam

ipse

mnndiis cogilandiis cst

cuin Dcus simul

iilo

nutu et regimine providcnli;e

ciijiis

extrcnia cl exi,

omiii:i croavil, liabuissc

ciiin iilo facia siint,

simul oiuiiia qua; in

facliis est dies
:

et

gua videas tanta dispositione formari

attentius cogilala iiicffabilcm

ut aliquaiito

quaiido

non so-

inculiant admiralionis

horrorem

Et cum anim;c

naliira

natunc corporis
piitarc nulluin

lum cu'lum ciiin solc el luna et sideribus, quoruiifi spccies manet molii rotabili, et lemm ct abyssos
qua-; vclul inconstaiilcs

antecellal, quid cst dcmcntiiis

quam

motuspaliuiilur, alquc infcrius

essc divinaj providenli;c judicium de moribus hoini-

adjunct:! p;iricin alicram

illa

mundo

coiifcruiit; scd ctiain

nuni,

cum

in

eoruin carne tanla cjus solertiicclarc:>iil

qii;p

a(|ua

ct

terra

prodiixit iiolenlialiter atqiie

et demonstrcnliir indicia?

Sed quia hscc miuiina in

at illa

causalitcr, priu

quam

por

promptu sunl sensibus

mus,
elucct in eis

nostris, et ea facilc invcsli!i;\:

rirenlur, qiiomod;)
biis,

iioliis

lcmporum moras ita exojam iiola sunt iii eis operi-

ordo rcrum

qiiorum ordi-

quK Deus cum

usqiic iiuuc opcratur.

ita sint, Ilic est liber crenturce coeli et

nem

videre non possumus, inordinata arbilranlur qni

,

46. Qxwv,
terrar,
et

cum

esse non putaiit, nisi quod vidcre possiinl

aul

si pii-

faclus esl dies, fecit

Dcus ccclum

et terrani,

tant, lalc aliquid putaiit, quale viiicrc consuevcrunt.

CAPUT
44.

XXIII.

Quoniodo Deus omnia simul

nunc usque operclur.
iic iu illain

omne

viride agri

antequam

esset sttper terram, el

est
:

omna
et

fenum ngri antequam. cxorlum

facit

noii

sic

qiiomodo

creaverir, et

opcrc quo nuiic usqiie opcr;ilur per

agriciiltiiram
;

pliiviain

Nos autcm

quoriim grcssus,

pcr-

hominiim

ad

linc ciiiiii
,

adjuuctum

cst,

versitatem incidamus,

eadcm
,

divina providcntia per

ISon enim pluerat D:us super lerram

(jui

nec cral liomo

<iuo

sanclam Scriptur;im regit

ex ipsis quoqiic opcribiis

iibi

operarelur terram

scd

illo

modo

creavit

Dci eodcm adjuvanle indagarc coiicmiir

creaverit,

luccsiinul

oninia simul, scnarioquc dierum nunicro

vil,

consumma-

cum

a coiisummaiis suis opcribus rcquievit,

ciim dicm

qiiciu fccit, cis (iu;c fccii scxies pnxiscii-

quoruin species per ordinem temporum usque nunc

opcratiir. Considcrenius ergo cnjuslibct arboris pul-

tavit,

non allcrnantcspaliolemporaliter, scd ordinata

cognitiouecausaliler.
reqiiievit
,

quibiisoperibus in die septimo

cbriludinem

in

robore, ramis

froiidibus,
l:inla

pomis
talis

etiain siiam

requiem cjiisdem
:

dici notilije

h.TC specics iion ulique repcnte

ac

est

gaudioque
qiiolibet

pia^bcrc dignatus
siio
,

el idco

iion cuin

iii

exprta, sed quo etiam ordine novimus. Surrexit

a radice,

enim
atque

operc

scd

iii

sua requie benedixit et

quam
illa

terraj

primum germen
et dislincta
:

iiifixit;

sauctificavit. Uiide nuliain

iillcriiis

crcaluram

insli-

inde omnia
illud

formaia

crcvcrunt. Porro
illa

luens, scd ea

qu.x;

omnia simul
,

fecit,

administralorio

germen cx seminc
primilus,

in

scmine ergo

oninia

actu giibcrnans et moveiis

sinc ccssalii.iic Ojicralur,

,

fui'ruiit

non mole corporca; magiiiludinis,

simul

ci

rcquicsceiis

el op(>rans

sicut j:im ista ira-

scd

vi

potentiaquc causali.

Nam

illa

magnitiido, co-

pia terra humorisciue congcsta est.

Sed

illa in

exiguo

grano minibilior prsstantiorquc vis est,

adj;icens
vcrli
iii

qiia voliiit

Qiiorum opcrum volumina tempornm explicandorum, vclut exordium narrandi siimciis, ait Scripliira, Fons aulem
clata sunl.

ejus quse usque iiunc ope-

ralur, per

humor commixtus tcrr lanqiiam matcrics ligui illiiis qualitalcm in ramorum diffusio,

ascendvbat de

lerra, et irriyabal

omncm

faciem terrw.

Dc

qiio fonte qiiia dixiiiius(|uod diceiidiiiu

pulavimus,

nem,

iii

foliorum viriditatem ac figuram,

,

in

fructuum

ea quoe sequuntur ab alio consideremus exordio.

formas et opulcntiam

omuiumque

ordiualissimain

Z7>9

m GENESI AD LITTERAM,
caj).

AUGUSTINI

340

LIBER SEXTUS.
In vers.
-

rit

2 Geneseos, Etfinxit Deus hominem pulverem de terra, elc, quomodo seu quando de limo formatus Lomo inquirilur tum, dilata tantisper cousideralione animx, dicitur de corpore Adami.
:

fiie-

CAPUT PRIMUM.

An

istud,

El

linxit

Deus, etc,

Dei

fecil

cum; masculum
Deus, dicens
el el
:

et

feminam

fecit eos, et

bene,

de prima liominis formalioue facta die sexlo, an de

aliera posterius et per temporis

dixit eos

Crescite et mulliplicamini
et liahele

et

moram

facta intelli-

implete terram,

dominamini ejus;
volatilium

polestatem

gendum,
\.

piscium maris,

coeli, el

omnium pecorum,

El

finxit

Deus liominem pulverem de

vitce;
el

terra, et in'

et

omnis

terrce,

et

omnium

reptilium repentium super

sulJlavil in

faciem ejus flatum

factus est liomo

terram {Gen. i, 26-28).

eiat,
et
illi

Jam ergo de limo formalus

latcre

in

ammam
liomo

vivenlem. Hic prinio vidciidum est ulruni

jam soporato mulier ex

jam

facta

ista recapitulatio sit, ut nuiic dlcatur

sit

quomodo
in
liis

factus

erat, sed

hoc lunc commemoratum non

est.

eral,

quod

quem

sexto

illo

die factum legimus;

an vero
eliam

nunc recapitulando commcmoratum

sexlo die factus est masculus
,

Neque enim
temporis

tunc quidem

cum
:

fecit

omnia simul,

et accessu
;

latenler lioniinem fccit, sicut

fenum

terroe

antequam
in

posica facla femina

el feminam jam homine

sed
et

fecit

eum, inquit

masculum

esset

exortum

ut eo

modo

et ipse ciim jain csset

,

fecit

eos,

benedixit cos.

Quomodo ergo

secreto

quodam

naturse

aliter fnctus

sicul

illa

quae

in paradisocoiistitulo rnulier ei facta est?

simul creavit

etiam islo

cum faclus est dies, accessu temporis modo fieret quo in liac perspicua forma
, ,

An

et

hoc praelcrmissum Scriptura recoluii? N;im

iilo

sexto

die

etiam

paradisus planiatus est, et

ibi

vitam gerit, vel niale vcl beiic; sicut fenum quod

factum est antcquam exoriretnr super tcrrani
dente jam tempore et
est, ul esset
foiitis illius

bomo
Scd
sent.

coilocalus cst, et soporatus est ut

Eva formaimposuit.

acce-

rclur, et oa formala evigilavii, ciqiie

h.x'c

nomen
fieri

irrigalione

exortum
cone-

nisi

per lomporales moras

ita

non pos-

super terram.

Non

iiaque

factasunt.sicutcreaiasuntomnia

2. Prius ergo

sccundum recapilulnlionem
ita lionio

id

simul

Mur

accipere. Fortassis quippe

,

faclus sit in

Cx\PUT

III.

Eadem

quwslio ex

aliis locis

Scripturce

(Hc sexto

sicut dies ipse primitus laclus est, sicut

sicul terra et
in

disculilur.

firmamenlum,

mare. Neque enim

iiacc di-

cenda sunt ante

laluisse
,

quibusdam primordiis jam facta

4. Quantamlibet enim homo cogilet faciiilatem qua Deus etiam bscc simul cuni ca;leris fecit, verba certe

ac deinde in hanc faciem qua

mundus

ex-

hominis novimus, voce non posse.

vel

nisi

per temporales morulas emitti

ergo verba hominis audimus
vel
,

slruclus est,
ruissc;

acccssu temporis tanquam exorta cla-

Cum

sed ab exordio su;culi,

in

cum

facius cst dies,

condilum inundum,
condila
,

cujus clementis simul

sunt

cum animantibus, suit, vel cum secutus

quel liomo patrem

cum

mulieri
,

nomen impo-

eli;im dixit

Propler hoc relinconjungetur uxori

ii,

qiice

post accessu temporis orirenlur, vel

suum elmatrem,

el

friitcla, Ycl animalia qnseqiie

socundum suuin genus.

est in

suw;

el

erunt

duoHn
ista

carne una [Gen.

24)

quibusli-

Nam
ni:iiKli

nec

ipsa

sidera

crcdendum

elcmeiitis

bet syllabis

sonuerint, ncc duie quKcunique in

primilns facta atquc recondita, accessu poslea

his verbis syilaba; simul

sonarc potuerunt
iis

quaiito

teniporis exslilisse, alque in has eniluisse formas quae

ccelitus fulgenl; sed illo senario pcrfectionis

minus haec omnia cum

siniul fieri
?

quse simul creatasunt

et illa

numero

Ac per hoc, aut

omnia non simul

diesque

creala siinul omnia,

sic et

cum

factiis est dies.

Utrum crgo

ab ipso sunimo exordio sa^culorum, scd per mnras

atque inlervalla tcmporum facla
siint,
ille

homo
fcnum

isla

jara sp^cic

qua
?

in

sua natura vivit

el agit sive
siciit

bonum
agri

sive

malum

an et ipse in occulto
ei

non
ditus

spirituali
,

sed corporali subsiantia

aniequam exortum est, ut hoc

,

vel circuitu lucis nescio

primum conquomodo vel emis,

post esset accessu tcmporis exoriri

quod de pulvere

sione et contraclione,
aut
si

mane

ac vesperam
qiia; siipcrioi

faciebat

faclusest?

considcratis omnibus
suiit,

ibus sermo-

CAPUT
3.

II.

Res exploralur ex conlextu Scripturw.

in

nibus petractala

probabilis raiio persuasit, illum

Accipiamus crgo eum sexlo ipso dic

hac per-

diem spiritualem sublimiter ac primitus conditura

lucem qu;imdam sapientem vocatum esse diem, cujus
praeseiitia

spicua visibilique

forma de limo finctuni S sed lunc

rccapiliilando insiipsa Scriplura

non commemoralum quod nuMC

nuatur, ct

per ordinatam cognilionem conditioni repra;bcrcliir

;

videamus ulium nobisium

runj in
lcnti;ic

numero scnario
Sciipiurac verba

alquc buic senait

concordet. Sic ccrle scriptum e^t,

sexti opera narrarentur
:

cum

adliuc dici
lio-

congruerc quod

postea,

El dixil Deus, Faciamus

Cum
omne
fenum
etiain

faclus est dies

fecit

Deus ccelum

et

terram, et

minem ad imaginem
pecorum,
el

et

simiHludinem noslram;
el

et liabeat

viride ugri anlequum' essct super lerrnm, cl

omne

polestatem piscium maris

omnis

terra:, cl
fecit

omnium omnium repenlium quw revolaliUum cali,

et

agri

anlequam exorirelur
alibi

[Ibid., 4,5)

allestari

quod

scriptum

est,

Qui

vivit in
:

ccternum

punt super terram. Et

Deus liominem, ud imagincm

M.

creavit
'

omnia simul

{Eccli. xvni, 1)

non

est

dubium

Er. Lugd. ven. Lov. hic et passim, factum.

Mss. prope omnes, et erunt ambo.

341

LIBER SEXTUS.
vocaret illa

342

est, eique forhoc quod homo de limo terrce finctus conditionem qua niata uxor ex lalere, jam non ad

: et omne quodcumqiie itlud vocavil Adam animam vivam, hoc nomen est illius. El vocavil Adam

perfectis simnl oninia facta sunt, pertinere, quibus rcquievit Deus sed ad eam operationem, quae fit jam
;

nomina omnibus pecoribus

et

et

omnibus volalilibus caHi

est

omnibus

bestiis agri.
ipsi.
et

Adw autem non

injecit
,

invenlus

per voluniina saeculorum, qua usque nunc operatur. nar5. Huc accedit quod ipsa etiam verba quibus

adjutor

similis

Et

Deus mentis alienaet

tionem super

Adam,

obdormivit

sumpsil

imam de
wdi,

qnomodo Deus paradisum planlaverit, in eoque bomineni qucm fecernt collocarit, ad eumque adduxeratur
ril

costis ejus, et adiniplcvit

ficavil

carnem

in

locwn

ejus, et

Dominus

Dctis costain, qiiam sumpsil de

Adam

animalia, quibus nomina iniponcrel, in quibus

illi

cum
nos

inmulicrem {Cen. n, 18-22). Si ergo conscquenter

adjniorinm simile

non

fuisset

inventum, tunc ei
salis

cum
non
ei

in

pecoribus et bestiis agri et volalilibus cocli

mulierem cosia

ejus detracta formaverit,

esset invenlum adjulorium simile

homini,
;

fccit

admonenl

h?ec

non

ad illam operaiionem Dei pertiin

Deus adjutorium simile de costa

est

laleris ejus

hoc

nerc, unde requievil

poiius qita per
lur.

die seplimo, sed ad istam

autem faclnm
lia

cum easdem

beslias agri et volati,

temporum cursus usque nunc operaila

coeli
:

adhuc de terra

finxisset

et

ad illnm ad-

Cum

enim paradisus planlarelur,

narrat

Et

duxisset
ligi
,

quomodo sexto
illo

die factum hoc pi)lest inteldie produxit terra

volatilia

plaulavH Deus paradisum in

suil ibi lioniinein

Eden ad
El

orientem, et po-

quandoiiuidem

animam

qucm

finxerat.

cjecit

Deus adliuc
et

vivam secundum vcrbum Dei;

die

vero quinto

de tcrra omne lignum pulchrum ad aspectum,

bonum

produxerunt aquai similitcr secundum verbum

finxit

ad escam {Gen.

n, 8, 9).

CAPUT IV. Idem expenditur ad Gen. ii, 8, 9. Cum dicit ergo, Ejecit adliuc de terra omne lignum
Cid

Dei? Non itaque hic dicerclur, Et

de terra omnes bestias agri
nisi quia
,

Deus adlmc
,

et

omnia

volatilia coeli

jam

terra

produxeratomnesbcstiasagri sexio
volalilia
ca'!i

pulclirum

aspectum

manifeslal utique quod aliler

dic, et

aqua omnia

quiulo dic. Aliter

,

nunc ejecerii de terra lignum, aliler lunc

die produxit terra herban pabuli,

cum

tertio

ergo tunc,
illi

id csl potcnlialilcr

atquc causalitcr

sicut

.seminanlemsemea
super

operi compclebat, quo crcavit omnia simul, a quiin die

secuiidum genus suum, et lignum fnictuosum secun-

bus

septimo requicvil
,

alitcrautem nunc, sicut

dum
illud

suiim genu-.
scilicct

Hoc est enim, quod jam ejecerat

Ejecit adliuc
:

ea videmus

quoR pcr lemporalia spatia crcat, sicut

islos notis-

tinic

uliquc poten-

usque nunc operalur. Ac per boc jam per

simos
lucis corporalis dies,

tialiler et

causaliter in operc pcrlinenie ad creanda

in die

qui

circuilu solis liunt

omnia simul, a quibus consummalis

reqnievit
;

seplimo

Eva

facta est

de iaiere viri

sui.

nunc aulem

visibililer in

opere pertinente

finxit

de terra bcslias ct

volaiilia, in

Tunc enim Deus adhuc qnibuscum adcsset invcutum, illa

ad temporum cursum, sicnl usque niinc opcratur.

6. Nisi forle qnis dical

jtilorium similc ipsi

Adam non

non omne

ligni

geuus tertio

formata
limo
8.

est.

lu talibus ergo diebus eliam

ipsum de

die creatum, sed dilatum aliquid quod sexlo crearctur,

finxil

Dcus.
est
,

cum

bonio faclus est alque in paradiso consiitutus.

Neque enim dicendum

masculum qnidcm
sit,

Sed quiv sexto die creata sunt, aperlissime Scriptura

declaral; anima viva sciliccl secunduu)

sexlo die factum, fcmiiiam vcroposterioribus dicbus;

unumquodque
,

cum
et

ipso scxlo dic aperlissime diclum

fecit eos
,

Masculum

geuus, quadrupedum ct repentium ct besliarum

ipse

et

feminain

ct

benedixit eos, et cnctera, quse

homo ad imagiuem
quem

Dei

masculus et femina.
sil

de ambobus

et

ad ambos dicunlur. Aliter crgo tunc

aliter

Proiude poluit prcclermitlere quomodo

ctus,

liomo fa-

ambo,

et

nunc

ambo

tttnc scilicel

secundum

lanien ipso dio factum esse narravil, ulre-

potentiam per vcrbnm Dei tanquam seminaliter

inditam,

mundo
in

capilulando postea,

quemadmodum

cliamfactus fuerit
illi

cum

creavit

omnia simul, a quibus

die

inlimaret, boc e^t de tcrr* pulvere, et mulier

hilcre;

de

seplimo requievit, ex quibus omnia suis quceque temporibus jani

pcr sacculorum ordinem ficrenl; nunc autem secundum operaiionem pra^bcndam tempori-

non tamen aliquod creaturoe genus prxtermit-

lcro, vel in eo

quod

dixit

Deus, Fiat, sive, Faciamus,

est

vel in

eo quod dicitur, Sic

faclum

sive,

Fecit

bus, qua usquc nunc operatur, et oporlebat jam tem-

Deus. Alinquin fruslra per singulos dies tam diligenter

distincla
ulla

pore suo
ex

fieri

Adam de

limo terr, ejusqiie mulierem

sunt omnia,

si

permixtionis dierum potest

viri latere.

suspicio residere, ut
sil

cum herba
ligna

et

lignum diei

CAPUT
9. In

Yl.

Sententiam suam
male

liquidius explicat, ne

terlio

attributum

aliqua

cliam sexto die

intelligatur.
illos

creaia esse crcdamus, qua; ipso sexto die Scriptura

tacueril.

qua distributione opcrum Dei, parlim ad

CAPUT
7. Poslrcuio quid

V.

De eadem
ila

dies invisibiles pcrtinenlium, quibus creavil

re.

omnia

simul, partim ad istos appositos, in quibus operatur

quotidie quidquid ex
dialibus in
ut vidixit
;
illis tanquam involucris primortempore evolvilur, si non importnno atque
,

respondebimus de

bestiis agri, et

volatilibus coeli, qua; adduxit

Deus ad Adam,
scriptum est
esse
:

dereiquid ea vocarel? Quod

Et

absurde ScripturLC verba scculi sumus

quse nos ad

Donwius Deus
fncidinns
illi

Non

est

bonum

hominem solum

hjecdisiingueiidaduxerunt: cavendum est ne propter

adjutorium secundum ipstmt. Et finxit Deus adliuc de terrn omnes bestias agri, et omnia volatitia
coeli
,

ipsarum rerum aliquanlo difncilem pereeptionem

quam

tardiores assequi non sufficiuiit,

pulemur

ali-

et

adduxil

illa

ad Adam, ut videret quid

quid sentire ac dicere, auod scimus nos nec sentira

343

DE GKNESI AD LITTERAM,
nisi in

S.

AUGUSTINI
si

344
quisqunm

nec dicere. Quanqnniu enim pryecodciitibus sernionibus, qiianluni potueriin,lcclorcm pra-slnixerini

res
laiiu'ii
:irliiir<r
;

corporihus esse non potest. Quod

iiitcllecliim ol

plu-

secundum
sexnni
faciol
iii

actionom

t;in(|uain iitnini(|iie

cjligaro in his locis, el pntaro ila

iii

uiia

aniina

acciiiioiidnni

pnlavoril

ipiid

fuissc prius
siinul

lioiiiiiieiii

illo

Dci opcre

quo cuncla
Ecce dcdi
crcdcret
,

do

liis qii;o

ad
,

cscam Dcus ipso dic dedit de

qiiavnisi liomini liabenli corpus

creata sunt, ut aliquam vilam duccrcl, ul Dci

lignoium fnictihus
noii uiiipie

lociilioiicm ad se dircctam,

cum

dixit Dcus,
,

congnia est?
(|iiisiiuam

Nam
qu;o

si

el
,

hanc

escaiii figua

wbis omne pabnlum seminale, disceniercl

iiii.

lale

aecipoie

voliiorit

recodct

pro-i

Iligcicl.

Novorit crgo qui hoc putat, non hoc

me

priclate

reriiiii g(!.->t;iriim,

priiiiitiis in

luijusmodi

seiisisse, iieque dixisse.

narralioiiibiis onini ohservalionc fiindanda est.

ita fuissc
,

10.
in
illa

Scd rursus

si

dixero non

hominem
aitalis

CAPUT
13.

VIU.

Difficultas

de voce Dei ad hominem

prima rerum condilioiie

siiiuil,

qua creavil Deus

perfccl;T!

sexto die directa.

oninia

siculi cst
iiifaiis

non tanluiu

Qiiomodo crgo

loquebatiir, inqiiit, cis

qiii

non-

liomo, sed ne

(niideni,
iii

ncc lanluin
,

infaiis,

sed

duni audiobanl,

iieo inlolligcbanl;

quia noc oraiit qui

ne. pucrperium qiiidem

uloro maliis
visihile

iicc laiilum
;

verha pcrcipcrenl? Posscm respoiidcre sieeosallocu-

hoc, sed

iiec

scmcn qsiidem
fiiisso.

hominis

pulabit
;

tum Deum

quemadmodiim Chrisius nos nondum

qiii

omnino non
factos

Redcal eigo ad Scriptiirain

in-

natos, eliain longe posl fniuros, noc tinliim nos, sed

veniet sexlo die lioniincm facluin ad iinaginein Dei,

etiam eos omncs

futnri suiil

posi nos.

Omnibus

autem masciihmi
facta sit fcmina
;

et fcininam.

Ilcm

qiiajrat
:

enim dicebal, quos suos

XXVIII, 20)

futiiros vidobat,

Eccc ego vo-

quando
huc
tilia

invenict exlra illos sex dies

biscum sum usque in consummationem swculi [Matth.

:

tunc enim facta est, (luando Deus de terra finxit adbeslias agri el volatilia cocli;
noii qiiando volaiii

siciit

Dco

iioius crat pioidieta cui dixit,

in ulero, novi te {Jerem.
iii

Priusquam

te

formarem

i,

5)

produxeruiil aqua;
,

et aniinaiu vivaiii,

qua

et

sicut dccimatus esi L(!vi cuin cssot

luinbis
ipse

AbraAbra-

beslijc sunt

produxit lcrra. Tunc autem faclus est

et
ic.; iiia
:

homo

et

masculus
,

orgo ct
;

tuiic et

postea.

ham ham
qna;

{Ilebr. vn, 9, 10).

iii

Cur

eniin

non

ita et

Adain,

et ipse

Adam
el

in priiiiis
?

oporibus iniindi,

Neque eiiim lunc el non posloa aut vero posioa, et non tunc nec alii poslea, scd iidc;ii ipsi aliier lunc,
:

Deus creavit omnia simul

cariiis
ejiis
,

Sed vei ba Domini

per os

verba Dei pcr ora Pio|ihela-

aliler postea.

Qiia;rel

cx

me

(pioiuodo.

Rospoiulebo,

rum

lomporali corporis voce proferunlur, etoninibus

Postea

visibililer, sicul specics

humanai constitulionis
qnocau-

syllabis suis coiigruas

temporum
et

nioras

sumnnt,
,

at-

nota nobis cst; non tameii parcntibus geiieraiilibus,

sed
ille

que eonsuinunl

ciira

vero Deus dicebat

Eacioinus
et

de limo,

illa

dc ccsla ejus. QuxTCl

IiivisiblUier
,

tiinc
,

hominem ad imagincm
beat potcstuteni

similitudincm nostram,
et

haet

modo. Respondebo,
salilcr,

potentialitcr

piscium maris
,

volaliiium

cocli,

quomodo

fiiiiit

fuliira iipn facta.

omnium pecorum
ei
ct replete

el

omnis
;

terrce, et

otnnium reptilium
multipUrumini,
et luibete
,

H.
tiain.

Ilic forte

nou

inlelligct.

Sublrahuntur enim

qu(e repunl super terram

et, Crescile, el
ejur, ;

cuncta qnai novit, usquc ad i|)sam scniiinim corpulen-

trrram

et

dominamini
,

pole-

Ncque cnim
illa

vol lale aliqiiid liomo

jam

erat, cuin

stateni piscium

maris

ct

ivlatilium

cacli

ct

omnium

in

prima

sox dioruni condiliono faclus ciat. Dasiini;

pecorum,
piiiit

el

omnis

terrce, el

otnnium repentiutn quoi re-

tur

quidcm de seminibus ad hanc rem nonnulla

,

svper trtram; el, Ecce dedi vobia omne pabulum

liludo

proptcr

illa

quae in eis fulura conserla suiit

visibilia

seminule, setninans semcn quod esl super oitinem terram,

et

veruintamen anto omnia

causoe
:

scmina sunt
faciani
iit
,

iliai

onine Hrpium frudiferum

seminulis
,

qiiod hahel in se frucluni

robis

sed non

inlelligit.
,

Quid crgo

nisi,

setninis

quud

eril

ad cscam {Cen.

i,

qnantum possum
Dei credat

salubriter nioncara

Sciiplunc

et tunc

factum liomincni
,

qiiando Deiis,
(]uo

2G-29);ipse serino ejus anle omnem aeris sonura, ante oninem cariiis el nnbis voccin iii illa sumnia
,

cuin faclus est dies

alibi Scriptura dicit,

fccit

coelum et toriam, de

cjiis

Sapienlia, pcr qnaiii facla snnl (imni;i,

iioii

qiiasi

Qtd
;

vivil in

celcrnum, creavit omnia

simiil,

luimanis aiuibus instrcpehat, scd icbiis

laolis rcnini

simul {Eccli. xviii, \)

et

tuiicquando jani noii

finxit
?

faciciidarum causas insciebal, et oninipolonli potenlia

fiiliira
iii

sed suis qua;que temporihus creans,

liiHO terrai
,

eum de
isto

faciehal,

honiincmque

siio

lcmpoi e foriiiandiim,

el

ex

ejiis

osse niulierem

nam nec
illo

lomporuin lanqiiam semiiie vel tanqnam radice

,

modo
die

eos

illo

sexlo die factos, nec tamcn eos

sexto

condcbat

(piando condebat niide inci|>eioiit

sa*cnl;i,

non factos
VII.

intclligcrc Scriptura permiitit.

ab

illo

condila qui est anle s;ocula. Croatur.o iiuipiic

CAPUT
12.

Dici non posse animas

quam
corpora.

prius crealas

alia:

crealuras alias,
:

quxdam tempoio, qu.edam

autem omnia
qiia; fecil,

c:iii-

sis praccediint
illo factoe

ille
,

non soosl,

Forte ergo anima; eorum scxlo dio

,

lum exccllenlia

qua etiam caiisariim efficlor

erant
ritu

ubi et ipsa imago Dei recte inlolligitur in spi-

vcrum

eliain alernilate pra^cedit.

Scd de Imc oppor-

mentis corum, ut postca corpora formaientur?

pcrmitiit.
;

tunioribus deinde Scriplurarum locis forlassis plenius

Sed neque hoc credcre eadem Scriplura

non vldeo qiiomodo possil
tuiic

disserendum

esi.

Prirao propter illam operiim consuinmatioiicm

inlelligi
,

qu;c

CAi'UT
\'i.

IX.

Jeremias quomodo Deo nolus antcquam

Merita nondutn nalorutn.
(lo

si

dofnit

ali(|iiid

fortnalus.

non

caus;\lilcr condiluni,

qimd posloa

visibilitcr

Niinc

liomine qiiod ccopliini cst lorniineliir,

ut in proiundo Scriplui;^

conderetur. Deinde quiu sexus ipac masculi el feinJiKc

ca uioderatione servata,

545
sensii

LIBER SEXTUS.
magis prnostomus dlligonliam reqnirendi,
0"i:^ t""i'i> i-.ovorat

3l6
jam vivobat, nec illa cnim prima
simul creavii,

quam

causaliter conditus, nec vita propria

in parentibus sic viventibus cral.

aflirnianiii lcmoriliUcni.

Jeremiam

In

Dfiis |irinM|nam cnni lorniarol in ulero, dubilare fas

condilione mundi

cum Deus omnia

non

ehl

aporlissime quippe dicit,

te.
,

Pnusquam

le

for-

homo
niinis

factus est qui esset futurus, ratio creandi lio,

marem quam ila formasset

vel
diflicile vcl

in ulero, novi

Ibi aulem iilnm nossei anleassequi

non

actio crcati.

otsi noslrx' inlirmilali

;

CAPUT
17. Sed

X.

Rcs variismodis
;

existentes.
ista

impossibile est
,

ulrum
in

in ali(|uibus

h;iDC alitcr in

Verbo Dei, uhi

in

non

facta,
,

propinquioribus causis

sicut Levi in

lumbis Abrahai

sed sclerna

sunt

aliter

elcmcntis
;

mundi

ubi

decimalus est

an

in ipso

Adam,

quo genus huma;

omnia simul

facta

iutura sunt

aliler in
,

rebus quae

num

tanquani radicalilcr instituluni cst

essct

et in eo ipso

secundum causas simul

formatus ex limo, et Dci

crcatas

non jam simul sed

quibus
,

ulruni jam cum de limo lormatus

an

cum

cau-

suo qua^que tcmporc creantur,

flalu

in

Adam jam
sicut

saUter in

iiis

oporibus faclus qu;c creavil (tmnia simul;

animalus

fenum

an vero anle

omnem
i,

poiius crealuram

sicul elegit

exortum

aliler in

seminihus, in quibus lursus quasi

el prxdestinavit

sanclossuos ante
;

nuir.di conslilutio-

primordialcs causai repctuntnr, dc rcbus ductae quaj

neni {Eplies.

4)

an poiins

in

onmibus pr;rccdcnti,

sccunduni causas, quas primum condidit, exstiterunt,

bus causis

sive
,

quas comniemoravi
jiriusquam
in

sive qnas
;

non

vcluthorba cx lorra, scmeii cx heiba. In quibus omni-

commemoravi
niiam constet
editns, ex
a^laiis
illo

utoro formarelur

non
Jerc-

bus ea jam facia niodos

et aclus

sui

temporis acce-

arbilror scrupulosius quxri oporlere,

,

dummoJo

perunt, qua; ex occullis atque invisibilibus rationibus,

qua; in creatura causalitcr
latciit,
:

ex qiio esl in bac

iiice

a pareiuibns

in nianifeslas for-

egissc vilam propriam, quagiandescens

,

mas nalurasquc prodierunt

terram, ct

siont berba exorta super

,

accessn

possel vivore sive male sive bevc

bomo

faclus in

animam vivam

et caetera

anlca vcronullo modo, non sohim priiisqnam in utero

formarelur, sed nec jam
lus.
ihi

hujusmodi, sivc rrulela sive animanlia, ad illam ope-

formaliis,

aiUcquam na-

ralionem Dei perlinenlia

qwx

usqiic

nunc operatur.
seipsa

Nequo

enini

iialiol

uilam onnclalioiiem aposto-

Sed etiam

ista

scoum gerunt tanquam iterum

Jica illa

sentonlia do gominis in Rcbeccix; utero non-

invisibililcr in occiilta

quadam

vi

gcnerandi

quam

duni agenlibus aruiiiid boni ant mali [Rom. ix, dl).

15.

extraxerunt de

illis

primordiis causarum suarum, iu

Nec tamen

finslra scripluin ost

,

noc infantcm

(inibus crcalo niuiido

in

cum

factus esl dies, antequann

nixiiidum esse a peccato

cnius estunius diei vila su-

manilestam spcciem sui generis exorirentur, ia-

per lerram {Job. xiv, 4,

sec.

LXX)

ct illud

inPsalmo,

serta sunt.

Ego in iniquilotibus conceplus snm, cl in peccatis mater mea {Psal. l 7) me in utero aluil; ct quod in Adam omnes moriunlur, iii quo oinnes peccavcriint {Rom.
,

CAPUT

XI.

Opera

crealionis die sexto

ct

quomodo

et

jam consummata,
18. Si ciiim prima creavit, in suo
illa

adliuc inclioata.

opera Dei,

cnm

simul omnia

V, 12). Nuiic aiilom liquido lenoamus,

qii;x'Iibot

parcn-

modo

pcrfecta non esseiit, ea procul

qiinc
illis

lum merila

irajicianuir in proloin, qua'cuniquc gralia

sanclificet, necini-

dubio post addeiciilur

scnl; ul

perliciendis dcfuis-

Dei, antequamnascatur, quemque

qmedam

universitalis pcrfoctio
qiiasi

ex ulrisque

quilaiem esse apud

Dcum
:

ncc boni malive agerc

pcrlinoat,
qiia

coiiStarel siiigulis

scmis, velut alicujus tolius

quemquam quod
antequam nalus
nulli pulanl
alibi

ad propriam pcrsonam
esl

paites essent,
jtis
illa

qnarum conjunclionc ipsum totum cusi

illamque scntcmiam

nnn-

partcs fuoiant, complcrelur. Rursus,

pcrfccla,
sioiit

ita

esscBt

peccasse magis miiiusque animas, et

in

perriciunUir,

cum

suis qiuicque.tem-

pro diversorum merilis peccatorum

esse detrusas
,

diversa corpora

poribus in manifestas formas actusque procreanbur

profccto aut
niliil

aposlolica;

non conveniie scnlentiai

nihil cgisse

cx eis posiea per tcmpora

islis qii3c

fieret,

cum

apertissimc dictiim

sit,

nondum na-

aut hoc ficret, qiiod cx

suo qu^icquc jam lemojiorari.

,

los seu boni seu mali.

porc oriuiitur, Deus non cessat

qiiia

16.

Ac per hoc

aiiqua qmeslio est suo loco relra-

jam

et

consunimata quodammodo

Nunc autem et quodam-

ctanda, qiiid de peccato primorum parenlum, qui duo

soli fuerunt, geneiis

modo

inchoala sunt oa ipsa qua; consequenlibus evol-

liumani confraxeriluniversa con-

sparsio
luisse
essel,
St.

'

niliil

lamcn lalium meiilorum habcrc polernie

venda temi)oribus primitus Deus omnia simul creavit, cum faccret munduni consummala quidem quia nihil
:

hominem antcqnam de
enim Esau
et

pulvcre
,

fiiiclus

Iiabcnt

illa

in iialmis propriis
,

quibus suorum temin

istis

antequam suo tempore viveret

Siciit

nulla qu;i!stio

porum cursus agunt

faclum
sit
;

quod non
,

causaliler

Jacob

quos nondiim natos

inchoata vero
,

qiioniam

qusdam
:

erant

dixit Aposloliis nihil egisse boiii aut inali {Id. ix, 11),

quasi scmina futurorum

per sa^culi tractum ex oc-

non possemus dicerc

libus,
si

traxissc aliquid meriti de parcii-

cullo in nianifcslum locis congruis

cxsorenda

ipsius
in-

nec

ipsi

parenies egisscnt aliquid boni aut

cliam Scriplura; verba

sigiiiler

satis

ad hoc

admonendum

mali; nec genus

non peccasset
nisi

humanum peccasse in Adam, si ipse Adam non auiem poccasset Adam,

;
:

vigent

si

qiiis

in eis evigilet.
:

Nam

el

con-

summala ca
et

dicit ct

inchoala

nisi

cnim consummata
consummavit

jam suo tcmpore viveret, qiio posset vivcrc sive benc sive nialc iia fruslra peccaUim ejus seu recie
,

essent, iion scriiiluui essct, Et

terra
,

consummata sunl ccelum

: :

et

omnis composilio illorum

et

faclura requiritur

cum adhuc

in

rebus simul crealis

M.

Deus in die sexto opera sua,

in die septimo ab

qux

fecil

et requievit
,

Deus
:

Er. Lugd.

ven. et Lov. legiuit, conspersio.

omnibus operibus

suis

quts fecit

et

347
benedixit

DE GENESI AD LITTKRAM,
Deus
du,,,

S.

AUGUSTIM
hoc
in

348
velut
ipse
fe-

ic^timum

et sanclificavil

eum

Non

igitiir

honorcm hominis deputetur,

hunc autom

rursusque nisi inclioala esscnt, non ita scquerelur, operibus suis quoe quia illa ilie reqnievil ab omiiibus
inchoavil Dins
fiicere.
.si

c.-etera

Deus

dixerit, ct facta siiit,

fccerit; aut
cerit.

verbo ca^lora, liunc autvm manibns

excoilit in liomine,
lecil,
(|iiia

Sed hoc

Doiis ad iinaei

19. Ilic i"iuir

quis inquirat quoniodo consumnia:

ginein suain

hominom

propior lioc qiiod

pra;.stat

dedit

vit et (juoniodo inchoavll

ncquc cnini

alia

consum-

menlem
lus
si

inlellcctiialcm,

qua

pecoribus; tinde

mavit,
bus

alia

inclio;uit

sed eadem ipsa lUiqne a quiex

iis

jam superiore loco

,

disscruimiis. In

quo honore posiipsis

in dic septiuio rcquicvil,

cst.

quic supra dixiinus

isla

non

iiitolloxorit, ul beiie agal, eisdeui

claruin

Consunimassc quippe
iia

inieiligiinus
niliil

pccoribus qiiibus prnlalus cst compaiabitur. Sic el-

Deum,
ei

ciim creavit omnia siinul

perfccte, ul

enim scriptum
lcxil
;

esl

Domo

in

honore posilus non

,

intel-

adluic in oidinc
iiic

tcmporum
in
liic

creaiidinn esset,

quod

comparatus

esl

pecoribus insensalis

cl

similis

non

ab eo jain

oniinc oausariini crealiim esscl

pnciixcral causis, post

faclus est eis {Psal. xLviii, 13).

fecil,

Nam

cl

pecora Deus

inchoasse anlein, ut qiiod

impierct
efleclis.

scd non ad imaginein suam.

Proindc (ormuvil Deus hominem pul-

22.

Noc dicenduiu

est,
;

Hoininem ipse
et

fecit,

pecora

verem lerrw, vcl linuim lcrnv, lioc est dc pnlvere vel

vero

jussit, et facta

sunt

hunc eiiim

et illa

per Veri,

limo lcrrK
spiritum
liinc

el inspiravit

sive insiilflavit

ejus faciem

bum suum iecit,

dicitiir

per quod facia suntomnia {Joan.

3).

vilcc, et

faclus est

pradcstinalus; lioc
:

homo in cnim antc s;cculum

tunc causaliter vel
;

animam vivam. Non

in prae-

Sed quia idem Vcrbiini

et

ct Sapientia cl Virtiis ejus est

manus

cjiis,

oon

visibile

menibruni, sed
qua;

scicntia Cicaloris

neque

consum-

ef(icicndi
dicil
cit

potcnlia.

Nam

hccc

cadem Scriplura

male

inchoalus, vel iiichoatc

consummatus hoc enim

,

quod Dcus hominem de limo

volatilibus cocli ad

terrse finxerit, di-

cum simul a saeculo in ralionibus primordiaiibus omnia crcarcnlur : sed crealus in leinpore suo, visibililer in

cliam qiiod bcstias agri de lcrra finxerit, quando

eas

cum

Adam

adduxit, ut vide:

corpore, invisibililer in anima

conslans ex

rct qiiid ea vocarel. Sic

enim

scripliiin esl
i,

Et fmxit

anima

et corpore.

CAPUT
20.

Xll.

Deus adhuc de
Corpus homiuis an singulari niodo a

ierra

omnes

bcstias {Gen.

25). Si ergo

Deo formatum.

cl homincm de terra ct besiias de terra ipse formavit, nisi quod quid habet homo excellenlius in hac re
,

Jam cigo videamus quomodo eum

;

fecerit

Deus,

ipse ad

imaginem Dei
corpiis
,

crealiis esl?

Nec tamen hoc

corpore

aniina primiim de lerra corpus ejus i)0St etiam de Qnod enim inanibus videbimus, si quid valebinuis. nimiura corporalibus Deus dc liino linxeril hominem,
puerilis cogitalio est, ita ul
si

secundum
habeat

sed secundum intellectum mentis,

de quo post loquemur.

Quanquam

el in ipso

quamdam

proprielatem quoc hoc indicet, quod

hoc Scriplura

dixisset,

crccla statura

faclus est, ut hoc ipso

admoneretur

magis eum
,

qui scripsil iranslato veibo

usum credere
linea-

non

sibi

terrena essc sectanda, velut pecora, quorura

deberemus quam Deum talibus membrorum in corporibiis menlis delerminalum qualia videmus Manns tua (jenles disperdinostris. Diclum est cnim, luum in madit{PsaL XLiii, 5) el, Eduxisti populum
;

volupias omnis ex terra est, unde in alvum cuncta

prona atque prostrata sunt. Congruit ergo

ejus animie rationali,
rasqiie

et

corpus
figu-

non secundum lineamenla

membrorum
ereclum
cst,

sed polius secundum id quod in

in

nu

forti et

brachio excelso {Psal. cxxxv, 11, 12)

sed
coDliim

ad inluenda qua;
:

corpore ipsius

meinbri nopropolestate et virtule Dci positmu Imjus

mundi superna sunt

bci erigi
Inut, ut
,

sicut

anima

rationalis in ca de-

men

ideo priccipuum

quis usquc adeo dcsipit, ul non inlclligal? nonnulli putant, 21. Ncc illud audiendum est, quod Dei opus esse hominem, qiiia ca;lera

quic in spiriiualibus natura

quae

maxime

excel-

sursum sunt sapiat, non quoe super

iii,

terram {Coloss.

2).
cetate aut statura conditus fuerit

dixit, ei facta sunt;

hunc aulem

ipse fecit

sed ideo

potius

quia hunc ad imagincm

,

suam

fecit.

Nam
,

illa

CAPUT
23.

XIII.

Qua

quae dixil el facta sunt

idco sic scrii)lum est {Psal.

cjus facta sunt
sicut

Adam.
Scd quomodo
fecit

cxLVin
per

5)

quia per

Verbum
el

eum Deus de limo

,

terrse

bominem

honiinibus dici potuit verbis, quac tcrn-

ulrum repenle
juveiiili,

in celate perfecia

hoc est
in

virili

atque

poraliier cogilar.tur,

voce proferuntur.

Non

sic

an sicut nuiic usquc format

eiiini alius

uteris

ma5)

autem loquilur Deus turam loquitur,

nisi cuni

pcr corpoialcm crea-

truni

Neque
te

ha;c facit,

quam
te

ille

qui dixit,
i,

sicut Abrabcc, sicut Moysi, sicul per

Priusquam
ut
illiid

formarem inutero, novi

{Jerem.

nubcm de

Filio suo.

Ante vero

omncm
:

crcaluram, ut

tanlum proprium habuerit

esl,

Adam, quod non

;

esset ipsa crealura,

eo Vcrbo dictum cst, quod in

cx parcntibus nalus

sed factus ex tcrra

eo tamen

principio erat Dens apud

Deum

et quia

omnia per
i,

ipsum

facta sunt, ct sine ipso

iactum cst

nihil {Joan.
est.

modo ul in lioc perlicicndo, et per Ktates augendo hi lemporum numeri complercntur, quos natur humaui
generis attribulos videmus.

1,5), utiquc el enim calum verbo scriptnm est tamen

eoeli

homo per ipsum faclus

fecit,
,

Cerle

An

potius hoc

non

est

quia dixit ct factum cst

requirendum
Dcuin

Ulrumlibel

eniin fecerit, Iioc fecit

quod

Et opera manuum tuarum sunt

ct omnipoleiilein et sapientcra posse ac facere

Ita

{Psal. ci, 26). Et de hoc

:

scriplum cst

imo qnasi fundo mundi Quoniam ipsius esl mare , el ipse fecit

congruebat.

cnim certas teraporum legcs generisuper omaw.

bus qualiiatibusque rerum in manifestum ex abdilo

producendis altribuit, ut ejus volunlas
sit

tUud,

et

aridam munus ejus finxerunl {Psai. xciv, 5).

349

LIBER SEXTUS.
,

55D
,

Potentia quippe sua numeros creaiurce dedit

non

faciendus

qui simul et consummaverat inchoala pro,

ipsam potenliam eisdem numeris

tusejus
ila

alligavit.

Nam

Spiri-

pler perfectionem causalium ralionum

rat

et inchoave-

faciendomundosuperferehatur (GeH.1,2),
,

ut et facto superferalur, non corporalihus locis

excellentia poiesiaiis.

sed

ergo

consummanda propter ordinem lemporum '. Si in iliis primis rerum causis quas mundo primi,
,

tus Creator inseruit

non tanluni posuil quod de limo

,

2i. Quis

enim
vilis

nescit

aquam concrelam
in

terroc,

cum

fornialnrus crat

hominem

sed eliam

quemadinodum
,

ad radiccs
alque
in

venerit, duci in saginam ligni

illius,

formaturus
juvenili
;

ulrum

sicut in matris utero

,

an

in

forma

eo sumere qualitatem, qua

;

uvam procedat
adhuc fcrvescat

procul duhio sic fecit

ut

illic

prxfixcrat
:

paulatim erumpentem
nuni
fial,

alque

in

ea grandescenle vi-

neque enim conlra disposilionem snam faceret

si

malurunique dulcescat, qiiod

,

autem vim tantum

fieret

ilu

posuit possihilitatis,
,

iit

hoino
,

cxpressum
hibendi

ct

quadani vetustate firmatiim ad usum

quoquo modo

fieret

ut ct sic et sic possct

id

ulilius

jucundiusque perveniat? 'Num ideo

,

Dominus lignum quaesivit aul lerram aut has lemponim moras, ciim a^iuam miro conipendio convertit in vinuni, et lale vinum quod ebrius oliam coiiviva laiidarei (Joan. n, 9, 10)? Numquid adjulorio temporis eguit conditor lemporis?

quoiue ibi esset ', quia et sic et sic posset; unum autem ipsum modum quo erat faclurus in sua
csl ut id

voluntale scrvavil, non

mundi

consiilutioni conlexuit:

nianifcstum est eiiam sic non factum csse

contra
quia
erat

homincm
;

quam
fieri

erat in

illa

prima condilione causarum

posse
,

Nonne

certis dieriim
,

ibi
it;i

crat etiam

sic fieri
:

quamvis non
noii erat in

ihi

numeris suo cuiqne generi accommodatis

tura serpentium coalescit, formalur,

omnis na-

necesse csse
,

hoc ciiim

con-

nascilur, roho-

dilione creatura^

sed in placito Crcaloris, ciijus vo-

ralur?

Num

exspeciali sunt hi dies

ulju diaconem

luntas reruin necessiias cst.

virga convertcretur de

vn, 10)? Nec

nisi nohis

isia

manu Moysi et Aaron {Exod. cum liunt contra naluram fiimt,

,

CAPUT
sit
;

XYI.
ut

In

rei

natura

esl

ut quid esse pos-

fulurum
el

sil,

nonnisi in Deivolunlate.
j.^^m

quihus
cui

aliter naturai cursiis iniioluit;

non

27.

Nam

nos pro caplu infirmitatis humaiKC

aulem Doo,

hoc

esl nalura qii.id fccerit.

CAPUT

XIY.

iu ipsis

rebus lempore exortis possumus nosse quid in

sil,

Raliones
,

causalcs

mundo primuni
ill;c

ciijusquc natura

quod cxpcrimenlo perccperiinus

sit

indilce

cujus generis fuerinl.

ra-

sed
in

ulrum etiam futurum

,

ignoramus. Esl quippe

;

25. Quceri aulem mcrito polcst, causales

liones, qiias
creavit,

natnra hujus

verbi gratia, juveiiis ut senescal

sil in

scd

mundo

indidil,

cnm primum simulomnia

:

ulrum hoc cliam

nec
in

Dei voluntale

nesciinns.

Sed

qiiomodo

sinl iiislilnl;c

utrum

ut,

quein-

nalura essel, nisi in Dei volunlale piius fuissel,

admodum videmus
tis,
siia

cuncla nascenlia vel frulicura vel

qui condidit omnia. Et ulique occiilta ratio est sencctiilis

animaliuin in suis conforniaiionihns alque iiicrcmen-

in
:

corpore juvenili

vel juvenlutis in corpore

sicut ipsa in
;

pro diversilalo generum divcrsa spalia perul,

puerili

ncque cnim oculis ccrnllur,

,

agerent lemporum? an
clus .Adam
seiate
,

(ineinadmodum ciedilur

fa-

puero pnerilia

sicut juvenliis in jiiveiie

sed

alia

qua-

sine ullo piogressu

incrcmenlorum
?

virili

dam

notilia colligiliir incsse in iialura

in

quiddam

l^itcns,

contimio conformarentur

Sed cur non ulrumhoc ex

eis

quo educantur
ergo

promplu
ul

iiuineri occulti, vel

juven-

que

illas

credimus

lialiuisse,

nt

fulurum
di-

lulis a pueritia, vel senectutis a juventnte.

ista ralio
,

Occulla est

esset,

qnod

faclori plncuisscl? Si eniin illo

modo
,

qua

fit

hoc cssc
:

possit, sed oculis;

xerimus, incipiel conlra ipsas lactum videii

noii so-

menti aulcm non csl occulia

neccsse
fit

ulriim aulciii hoc eliam

illam qiiidem

lum etiam tem

rias
isto

illud

de aqna vinuin

sed et omiiia raira:

sit

omnino nescimus. Et

qua

cula qn;c contra nalurai usilalum ciirsum (iunt

si aii-

ut esse possit, esse in nalura ipsius corporis novi:

modo, multo

erit

absnrdius ipsas islasquo-

miis

illam vero qiia

fit

ut necesse sit,

manifestum

tidianas natura; formas ct species conlra illas prima-

est iilic

non esse.
XVII.

omniuiTi nascenlium

causales rationes

suorum

CAPUT
hominem
Deo
vult
,

Ex
in

futuris cjucenam vere fufura.

est, ut

temporum peragere spatia. Restat ergo ut ad uirumque moduin habiles crealai sint sivc ad isium quo
;

28. Sed forlassis

mundo

necesse

sit

islum
,

senescere. Si autem nec in

mimdo

est

in

usilatissime

lemporalia

transcurrunt

sive ad illum

est.

Hoc cnim necessario

fiilurum cst qiiod

illc

ille

quo rara

et mirabilia fiunt, sicut

Deo facere
aliter

placuerit

et

ea vere futura suiil qu;e

pncscivii.
;

Nam
sed
si
si

quod tempori congruat.

CAPUT XV.

multa secundum infcriores causas futura sunt

Primus liomo non

,

quam
fuit.

pri-

ita

sunt
ihi

el in praescientia Dei,

verefutura sunt

au-

mordialcs causw liaberent

formatus
,

lem
sunt,
*

aliler sunl

ita
^
,

poUus futura sunt,

falli

sicut ibi

26. Verumlanien sic faclus est

homo quemadmofieret

ubi qui praiscit

non potest.

Nam

fulura

dum illre primae homo quem non

,

causoc

habebant ut

primiis
Sic in omnil)US Mss. At in excusis,

cum

insigni glosse-

ex parenlibusnasci, qui nuHi pr;eliiiio

,

matc

cess.rant,

.sed

de

formari oporlehai,

sccundum

causalem raiionem
si

in

qua

priiiiitns ficlus erat.

Nam

hal)etur : Qrd simul et consummaverat, lias perspicuas species producens, inclionta propler perfectionem causulium, rationum ; et inclioaverat, rationes causales fiendorum mun-

ahler faclus est

iion eiim
:

Deus

in illorum

scx die-

do imprinu;ns, consummanda propler ordimm temporum. 2 Editi 1 1 liomo fieret qiwquomodo, ul et sic posset, id
:

ruin operibus feceral

in

quibus

cum
,

est ut ideo qitoque ibi esset

dicilur faclus,

tate servavit,

cum mundi constitutionem

paulociue post, in siia volunconlexuit. Quos locos

ipsain ciusain uiiqne fccerat

Deus

qua erat suo temfuerat ab

illo

pore

homo

futurus, et

secundum quam

ad Mss. rediiitogramus. 3 Lov., qucB prwsit. Melius editioaes Am. Er. Et Mss., qu%
prcescit.

55i
dicilur scneclus in juvenc, scd
si

DE GKNESI AD LITTERAM,
lamcn lutura non est,
,

S.

AUGUSTINI
Undc,
qna
nisi

554

vni,

fi).

propicr carnis infirmilalem

quam
?

ante morilurus csl

ali;c

lioc aulcni ila cril

sicut sc lia-

sumpsil cx Virgine,(ormam servi accipiens

11
,

(P/ii/jpp.

benl

caus>o

sivc niuiido conle\l:v

sivc in Oei

7)

in

iiioriens

nos a Sfrvilute redimoiel

eniiii

Sed

pncscicnlia rcscrvaUi;. N:ini sc.ciiiKliim

roriiin caiisas
dit quiiulcciin
facieiis

quasdam
ciii

fuln-

qnid

liinc diiilius
seiiloiilia

disscramus? Nim
de
ii:K;

obscuia est

moiiiuius cral

E/.ccliias,

Dciisaddiid iiliquc

Aposloli

rc; qui cuni volnisscl adlii-

annos ad
aiilc

vitain {Isai.

xxxui, 5);

berc tcstinioniuiii, quo proijarct csse corpus animale,

quod

conslitutioncm mniidi se nicluriim

esso
id

pr;i'scicl);it,

cl in siia volnnlaloscrvabat. Noii

noii crat
:

crgo

non lam de suo vcl dc cnjusqiiain bominis coiporo, quod in prnesonti videbalur, qiiani do lioc ipso Sciiptura; liiijus loco rccoluil ct adbibuit, dicoiis
:

focil <(iio(l

fnlnrum

lioc ciiim

nngis crat

Si

es.

fuluruiii, qiiod se
illi

laclurum essc pnicsciebat. Nec lamcn

iiisi

corpus animale
cst
:

cst

cl

spirituale

sic

etenim scriptum

anni
'
,

adiiili

rocle dicorcnlur,
.\lilor
iii

aliqiiid

addore-

Factus

est

primus liomo

Adam

in

animam

viven-

lur

(|Uod se

aiiis

causis liabiicral. Secuii-

lem

novissimus

Adam

iii

spiiitum vivificanlem.

Sed

diim aliquas igilur causas inforiores jain vil;\nirinierat

socuiiduin
illas
,

non primum quod

ea
,

spiriluale est, sed

quod aniinale; post;

;mlom qu;c sunt

in

volnnlalo ol

pr;ie-

spirituale.

Primus liomo de
ccelo
,

lerra, terrenus
,

secuntnles et

scicntia Dei

qui ex a;lernilale novcrat quid illo lem(el lioc

dus liomo de
terreni
;

cnelestis.
,

Qualis lerrenus

pore facturus crat

erat nniliirus vilam
oranli

vcrc fulurum erat)

finivit vitani.

tunc
elsi

et qualis coeleslis

tales et coelestes.
,

Et quomoao
ejus

([iiaiido
,

Quia

induimns imaginem terreni

qui de cwlo
est (I

induamus

el

imaginem
dici

conccssum

csl

cliani sic euin

iile
:

oialurum

ul tali

Cor.

\\ 44-49). Qnid ad boc

,

po-

oralioni coiiccdi oporlcrel

priicscientia falli

uli(|ue procsciebat, cujus

el

lest ^''Iinagiiiem

ergo cooloslis bominis nunc cx fide

non polerat

ideo quod

prajsciebat,

portanius

Iiabiluri in resurroctloiie

quod credimns

neccssario fuluruin crat.

imaginem aulcm

lcironi bominis ab ioso exordio bu-

CAPUT
fuisse

XYIIl.
contra

Colligitur

Adavium non formalum

in-

manac gcnerationis indnimus.

quam
si

eral in primordiaiibus causis

CAPUT XX.
tiain.

Difficullas

contra superiorem senlen-

slitutum.

Opinio corpus Adaini prius cmimale, poslea spi-

29. Quapropter,

omnium fulurorum causK mundo

factus estdics,

riluale factuin fuisse in paradiso.

sunl

insitic

cum

ille
;

quando Dcns

51. Hic occurril

si iion

;ilia qii:T;stio,

qiiomodo renovemur,
in

creavit oinnia siniul

non

aiiler Adaiii factus esl,

cum

ad

lioc

pcr Cbrisliim rcvocaniur, quod

AdanR

de

linio

formalus esl, sicut est crcdibiliusjam per-

prius eramiis.

Qnanqnam enim mulla non

in pristi-

l'cct;c

virililatis,
iii

quam
fieri

crat in

illis

causis, ubi Uous

iium
stalu

sod in inelius renoveiitur, ab inferiore lamer.

,

IiomiNcm

scx dicrum operibns

fecil. Ibi eiiiin crat

ila

quani (pio erant antea

rcnovantur. Undc crgo

;

non solum
fieri

ul ila

possct, vcrum cliam ul

fecit

cum

illc filius
liis
si

moriuus crat,
XV, 32)
:

el revixil

pericrat, ct inven-

necesse esset.
,

Tani enim non

Deus conlra
,

est {Luc.

unde

illi

proferiurslola prima,

causam

quam

sine dubio voicns prajsliluit

facit.

quam

noii iiiimorlalilalem recipit

(juam perdidit
,

Adam

conlra volnnlalem suam non

Si

autem non
pr;x;fixil,scd

Quomodo aulem
babuil aiiinialc
spiiiluale erit,
?

perdidit immorlalilatem

si

corpus
sed

omnescausasiiicreaturaprimilns condila
aliquas in sua volunlalo sorvavil
illoe
;

Ncque cnim animalo

corpiis,

noii sunt quideni

cum

corruplibile lioc induorit incorlioc

quas

in

sua volunlale servavit, ex islarum quas

ruptionem
(I

et

mortalc

induerit immorlalilalein

creavit neccssitate

peudenles
siia
;

non tamen possunt

illis

Cor. XV

53). Nonnnlli bis angiistiis coarctati, ut et

esse conlrariae quas in

volniilale scrv;ivit,

iila

coiislet seiitcnlia
liii;c

qua cxemplnm de animali cor,

quas sua voluntale inslituit

quia

L)ci

voiuntas non

pore
lionio

d:ilum csl
in

ut dicorelur

Factus

csl

primus
in

potcst sibi essc contraria. Lslas crgo sic coiididil, ut

Adam

'animam vivenlem, novissimus

;

Adam

ex

illis

esse illud,
:

cujus causx sunt,

possit
,

scd non

spirilum vivificantein
niorlalitalis,
iii

ct ista rcnovatio reccplioquc iinin

:

iieccsse sil

illas
,

aulem

sic abscondil

ut ex eis esse

non absurde dicatur

pristinnm futura,

necessc

sit

boc

quod ex

islis fccit ul csse possit.

illud sciiicel qiiod

Adam

perdidil

pntaverimt
;

i^rius

CAPUT

XIX.

Adamo non
,

spirituale sed animale coresse.

quidcm bominem

fuisse corporis animalis

sed duiii

pus a Deo formalum 50. Solet ilem quoeri

honiini

in paradiso constitutus csl,

cum

fiiisse

mutatum.sicut

formatum
,

sil

ulrum animale corpus priiis elimo, (lualc nunc liabcmus, an

nos quoque rcsurrcctione mutabimur. Hocqnidemlibcr Gcneseos

noii

commemoral

sed nt possint utra,

spiritualc

qualc resurgenlcs babcbimus.

Quanquam

que leslimonia
illud

Scriptiir;iriim iiitcr se consentirc

sive

enim

lioc iu illud
,

mulabiiur

seminatur enim corpus

:

quod de animali corpore diclum

cst, sive illa qute

aniinale

surgct corpus spiriluale

tamen quid prius

quia
si

de renovatione nostra plurima in sanctis Litteris reperiunlur, lioc

bomini factiim

sit, idco discepiatur,

animale
pcrdi-

tanquam necessario coiisequi crediderunl.

opinio.

factum est, non boc rccipicmus, quod

dimiis
,

in illo

CAPUT \W. Explodilur illa

52.Sed
siila est,

scd lanto nielius quanio

cst,
,

spiritualc aniiiiaii

fruslraconamur paradisum etillas

,

pra-ponendum

(juando crimus a^quales Angelis

50).

arborcs earumqne fruclus

practer figuratam

signifi-

Dei {Matth. xxu

stitia prseponi; iiumquid et

Sed Angeli possunt aliis cl juDomino ? Dc quo tamen diAngelis {Psal.

oationem, prius acciperead rerum gestarum proprieta(cm. Quisenimcredatjam illiusmodicibosexarborum pomisimmortalibus el spiritualibus corporibus necessarios esse polnisse?

clum

est

Minorasti

eum paulo minus ab

Mss. plures probae noiaj, nisiad aiiquid adderenlur.]

Yerumlamen

si aliud

Hon potest

555
inveniri, mellus

LIBER SEXTUS.
mentis noslroe {Eplies.
iv, 23)

354

eligimusparadisum spirilHalitcr inielliliominem, cum gere, quam vel putare uon renovari
tolies

secundum imaginem ejus

hoc Scriptura commemorel; vcleum cxistiiuare

ostendilur amisisse.
Iiominis,

quicreavit nos, quam peccando Ariamperdidit. Reno Yabiinuraulem eliam carne, cum hoc corruptibile indueliir incorruptione, ut sitspirituale corpus; in

recipere quod non

Huc

accedit

quod
nisi

quod

el ipsa

mors

quam eum peccato com-

nondum mutatus,
36.

sed mutandus

erat

Adam,

inmeruisse, mulia divina testimonia colloquunliir,

niortem etiam corporis animalis peccando meruisset.

eum sine morle futnrum ftiisse, nisi peccasset. Quomodo crgo sinc morte niortalis? aut quomodo
dicat

Denique non

ait

Apostolus, Corpus
;

quidera

morlale propter peccatum

pter peccalum.

sed, Corpus

mortuum pro'

non

niorinlis, si

corpus animale?

CAPUT

XXII.

Adumum

peccalo

mortem animce,

CAPUTXXV. Adce corpus mortalesimul etmmortale.

llliid

noncorporis mcri(isse,qHid(im non reclc arbitrmUes. 55. Unde quidam non nim morlem cor[>oris peccato

quippc antc peccatum

,

et

morlale secun-

dum

aliam

et
id

immortaie secuiidum aliam causam

est mortale, quia poterat

meruisse arliilranlur, sed mortem anim;TC,quam lecit iniquitr.s. Nam credunl eum, propter corpus animaie,

dici poierat

mori

im-

mortale, quia poterat non niori. Aliud esl enim non

exiturum fuisse de

Iioc corpore,

ad requicm scilicet
el in

posse mori, sicut quasdam naturas immortales creavit

quam nunc
fine soeculi

liabenl sancll qui

jam dormierunl,

Deus aliud
:

est

autem posse non mori, secundum

creatus est
ligno vitae,

ut

eadem membra immortaliier receplurum'; videlicel mors corporis non de peccato accidisse
et dicit

quem modum primus

quod ei praestabatur de
naturae
:

homo

immortalis

non de constitutione

videatur, sed uaturalitcr, ut animalium cseterorum.

a quo ligno separatus est

cum

peccasset, ut

"Verum his rursus Apostolus occunil

Corpus

posset mori, qui nisi peccasset posset non mori. Mortalis

quidem morluum

est

propter peccatum, spiritus

auteni Spiritus
;

autem

crgo erat conditione corporis animalis, immortalis

beneficio Conditoris. Si

vila esl propter juslitiam. Si

ejus qui

aulcm

enim corpus animale,

;

suscitavil Chrislum a mortuis habilal in vobis

tdvil Clirisliim

qui susci-

utique mortale, quia el mori poterat

quamvis

et

im-

a morluis, vivificabil

el

mortalia corpora

mortale, ideo quia et non inori poterat. Neque CMim

vestra perinliabilanlem Spiritum ejus in vobis{Roni. vni,

immortale qiiod mori omnino non

spiritiialc,

possit, erit nisi

10, 11).

mors eliam curporis de peccato est. Si ergo non peccasscl Adani, ncc corpore morerelur; ideoquc immortale haberet et corpus. Quo-

Ac per

Iioc

quod nobis futiirum

iilud

in

resurrectione proet

mitlitur.

Ac per hoc

animalc

ob hoc morlale,
fieret

quod

jjroptcr justitiam

spirituale

et

ob hoc

wodo

ergo immorlale,

si

animale

omni modo iminorlale',factum

ex

est propter peccatui

CAPUT

XXIII.

In

cos qui

dicunt Adce corpus

non morlale, quod

posset non
fieri, si

ct antea erat,

sed mortuuw, quod

animali spiriluale faclum in paradiso.

34. Sed rursns non vident, qui ejus corpus in paradiso

liomo noii peccasset.

et

CAPUT XXVl.
37.

Corpus Adce

uostrum diversa.

mutatum pulan t,
pedire,
si

ut ex animali fieret spirituale,

niliil
,

im-

Quomodoergocorpus iioslrumdicitApost. morciiin

non peccasset,

ut postparadisi vitam

quam

tuum,

adiiuc de viveiitibus loquerelur, nisi quia

justeobedienterque vixissel, acciperet

ris

eamdem

corpo-

jam

ipsa condilio

moriendi ex peccato parentum haesed hoc jam in ipso animalis

:

mutationem

in vita

Kterna.ubijamcibiscorporali-

sit in

prole? Animale cst cnim et hoc corpus, sicut

bus non egeret. Quid ergo necesse est propler hoc

et primi

hominis

fuit;

jam

cogi figurale, iion proprie paradisum inlelligere,

genere multo esl deterius

morieiidi,

habet enim necessitatem

quia non posset mori corpus nisi peccato?

Ycrum

est

quod

illud

non habuit. Quamvis enim reet spirituale

quidem quod non niorereiur

tuum propter peccatum

eliani corpore, nisi pec-

stabat adhuc ut immutarelur,

factura

casset; aperte quippe dicil Apostolus, Corpus uior:

plcnam immortalitalem perciperet, nbi cibo corruplibili noii

animale lamen posset esse

cgeret; lameii

si

juste

viveret

homo,

el in

ante pcccatum, et post vitani justilix,

let, lieri sjjirituale.

cum Deus

vel-

spiri.tualem habitudinem corpus ejus mutaretur,

iret in

non

morlem.

In nobis

CAPUT XXIV.

In

aulem eliam jusle

;

viventi-

renovatione

quomodo

id recipi-

bus, corpus

morilurum

est

propter

quam

necessita-

mus, quod

Adam

perdidit.

tem, ex

illius

primi hominis peccato venienlem, non

SS.Quomodoergo, inquiunt,renovaiidicimur, sinon

hocrecipiinus,quodperdiditprimushomo,inquoomnes
nioriunlur? Hoc plane recipimus secundum

mortale, sed
lus,
I

quia

mortuum corpus noslrum dixit Apostoomncs in Adam morimur {Rom. v, 12; et

:

quemdam

Cor. XV, 22). Item dicit

Sicut esl verilas in Jesu,

modi'm

el

non hoc recipiraus sccnndum quenulam mo-

deponere vos secundum priorem conversationem hominem

velcrem
;

dum.Nonilaqueimmortalilalem spiritualiscorporisrecipimus,
Slitiani,

eum
;

qui corrumpilur

secundum concupiscenlias
per peccatum. Vide
spiritu menlis

quam nondum

habuit

homo; sed recipimus ju-

deceptionis

Iioc est, factus

:

Adam

ex qua per peccatum lapsusest homo.Renovabi-

ergo quid sequatur

veslra;, et induite

Renovamini autem

niur ergo a velustate peccali, non in pristinum corpus

aniniale, in qiio fuilAdain,sedin melius, id est in cor-

novum liominem; eum

,

qui

secundum

Deum
calum.

creatus

est

in

justilia

et

sanctitate veritatis

pus spiriluale,

cum

efliciemur scquales Angelis Dei

{Eplies. IV,

21-24)

ecce quod perdidit

Adam per

pec-

{Muuii. xxii, 30), aplicoelesli liabilationi, nbi esca quce

corruuipiiur

non egebimus. Renovaniur ergo

Reponimus ex

spiritu

vocum
IQ ^ditis, recepturi.

Mss., recepturum.

interpunctione mortale omnimodo factum est propter peccatum. Emendavimus ad Mss. fidem.
1

Editi
:

habuerunt

hic, mortale,
:

cum hacce
lioc

spirituaie fieret

el

ob

555

DE GENESI AD LITT ERAM,

XXVII.

S.

AUGUSTINI
spiritu mentis vestrw,

359
hoc
eis dici-

CAPDT

Qiiomodo mcnte

cl

corpore adid

diciliir,

Renovumini

renovamur, quod

Adam

perdidit.

tur, ut spiriliialesdant:
fuit,

quod

si

illeiieciii ipsa id

secuiKluni id quotl amisit Ii) lioc ergo renovannir, secundum spirituni menlis noslrae : AJam id cst
secuiiiUim
ei

qiiomodo nos rcnovamiir ad

fuit?

menle quod liomo nun-

quam
uti(iue

Aposloli auiem el omiies justi aniniale

aulem corpus quod semiiialur animale, resurgci spirituale, in nielius reiiovabimur, quod
fuil

corpus adhuc liabebanl, scd tamcii spirilualiler

interius vivebant; rcnovati scilicet in agnitionem Dei,

noiulum

Adam.
:

secuiidum imagincm cjus qui creavit cos

Exspoliantes vos velerem

non ideo

38. Uicit item Aposlolus

tamen jam pcccare non poleranl,

quitali.

si

consentirent iniin tentalione*

si

hominem cum

actibus ejus, induite

novum

qui renovatur

Nain ct spiriluales possecadere

in agnitionem Dei, secundum imaijinem ejus qui creavit

peccati, ostendit Apostolus, ubi ait, Fratres,

prm-

eum

{Coloss.

m,

9,

10). ILinc

imagincm
non

in

spirilu
(a)

occupatus fuerit liomo in aliquo delicto, vos qui spirilua'

les eslis, inslncite

meiitis iiiipressam

perdidit

Adam

per peccatum
;

liujusmodi in spiritu lenilalis, intenel

quaiu recipimus per graliam

jusliliac
ille

spirituale
fuit, et

dens

le

ipsum, ne

tu tenteris {Galat. vi, 1). Iloc dixi,

atque iiiimorlale corpus, in quo

in quo erunt omnes hoc enim prsemium

nondum

ne cniquam iinpossibile videatur quod pcccavit Adam,

si

sancti

resurgentes a mortuis
meriti
,

spiritualis erat

mente, quamvis animalis esset corsint, nihil

est illius

quod amisit.
aut ipsa justi-

porc. Qu3C

cum

ila

tameii adiiuc pr^pro-

Proindc
lia
lis sit,

illa

stola

prima (Luc. xv,

aut,
si

'2.'-l),

pere confirmamus, scd exspectamus polius

utrura

est

unde lapsus est;

indumentum corporaille sic

eiiam caiteraScriplurahunc intellcclum nonimpediat.

immorlalilalis significal, eliani baiic

ami-

CAPUT XXIX.

De anima tractandum
libro.

in sequenti

cum

propler peccaiuin

ad eam pervenire non

potuit. Dicitur

enim

et amisisse

uxorcm, et

araisisse

40. Sequiliir eniin qua^stio de anima valde difficilis, in

honorom, qui speratum uon acceperit,

sperabat oflenso.

illo

a quo

qua mullilaboraverunl, nobisque ubi laborcmus

rcliquerunt. Sive enim quia

CAPUT XWlll.Adamlicet spiritualis

fuit

mente, corpore

non omnium orania legere potui, qui de hac re secundum Scripiurarum noslra-

animalis etiam in paradiso.

ruin vcritalein ad aliquid liquidum minhneque

dubiuw
,

59.

Secundumhancergo sententiam corpusanimale

Adam, non lantum anle paradisum, sed^etiam
secundum imaginem
ejus qui creavit
in

pervenire potuerunt; sivc quia tanla quaestio esl

ut

etiam qui

eam

veraciter solvunt,
:

non

lacile intelligan-

habuil

paradisoconstilutus:quamvisininteriorehomineluerit
spiriiualis,

eum

quod amisit peccando, meruitque etiam corporis mortem, qui non peccando mereretur et in corpus spirituale

commutationem.
non possumus
(a)

Nam

si el interius

animaliler vixit,

sum faieor neminem adhuG mihi persuasiisse quod sic habeam de anima, nt nihil amplius quserendum puleni. Utrum autem nunc certum aliquid inventurus sim et definitiirus ignoro. Quod autem poluero si conalum meuin Domiaus ad-lur a talibus, qualis ipse
,
,

dici

ad hoc ipsius renovari. Quibusenim

juverit, sequenti
*

volumine explicare curabo

*.

Retract. cap. 24, n. 2.

Mss. aUquot, in tentationem. Sic Mss. At editi, conabor.

LIBER SEPTIMUS.
In

quo

illud

Geneseos, cap.

2, vers. 7

Et flavU in faciem ejus flalum

vUw, etc,

illustratur

uberrima tractatione da

anima.

CAPUT PRIMUM.
1.
vil in

De anima
vitce, et

tractatio suscipitur. terra, el jla-

2.
esl,

Ac primum
eiiim

illud

videamus

quod
ejiis

scriptuin
vitce.

Et fmxit Deus hominer.i pulverem de

faciem ejus flatum

Flavil, vel, Sufflavil in faciem

flatum
,

factus est liomo in ani-

Nonnulli

codices habent
ejus.

Spiravit

vel,

In~
evs-

mam
ipso

vivenlem. llacverba Scripturse nobis et in prin-

spiravit in faciem
55U(7y;(Tev
,

Sed cum Gr^eci habeant

flavit

cipio superioris libri consideranda proposuimus, et de

uou dubitalur

vel

suffluvit

esse dicen-

homine
satis

facto,

maximeque de

ejus corpore, quan-

dum. Quairebamiis autem

manibus Dei, cum homode
Deus

in

superiori

sermone de
:'

tum
est
,

duximus, quod secundum Scripluras visum

liino
in

formatus cogiiaretur

disseruimus. Sed quia de

,

anima humana non

quid crgo nunc dicendum est

Sufflavit
finxit, ila
,

eo qiiod scriplum

est,

parva quaestio esl

ad hunc eara librum differendam

nisi

quia sicut non manibus corporis

puiaviraus, nescicnles quantura nos Dorainus adjntu-

nec faucibus labiisque sufflavit?

Scriptura in quaestione

rus csset recte loqui cupidos

nibi

illud laraen scientes,

3.

Verumtamen hoc verbo

pluiimum nos,
II.

quanlum ipseadjuvaret, recie non esse locuturos.

est

difficillima

quantiini opinor, adjuvat.

esse

Recte

aulem veraciter atque congruentcr

,

nihil

CAPUT

Animam

non

cjusdem naturw

cum

aud;)Cler rcrellendo

nihil

temere afhrmando,
sit,

dum
esse

Deo, ex proposilo Scripturm loco arguitur.

;idhuc

dubium

est,

verum falsumne

sive fldei, sive

Nara cum quidani ex hoc verbo crediderint aliquid

scieiitiae chrislianae;

quod autem doceri potest vel

animam de

ipsa subsiantia Dei

id est,

ejusdem

lerum
*iatc

ratione apertissima, vel Scriplurarum auciori-

naturs cujus
sufflai,

ille est,

hoc ideo putantes, qnia cum

flalu
;

homo

certissiraa, sine cunclatione asserendo.

aliquidde seipsoejicilin

hinc polius ad-

557

LIBER SEPTIMUS.
simius,

3S8
IV.

monendi

hanc inimicam fidei calliolicaj repronaluram atque bare senteiitiam. Nos enim credimusDei
suhstantiam, qnte in Trinilate credilnra muliis,
ligilur a paucis, on)niiio
iiilel-

CAPUT
6. Si

Deum

sufflando

non

fecisse

de seipso

a)iimam, nec de elemenlis.

ergoDeum diceremus lanquam

iiuius

corporei

mun-

esse iucommutabilem. Porro

di

bujus aniuiain, cui rauudiis ipse cssel tanquara

naturani vel in dolerius vel in melius per hoc sacrilcga comnnilari posse, quis ambigit? Ac unius esse substanopinio est, eam el Deum credcrc
auteui

animx

corpiis

animantis, recte non euin diceremus

sufflaiulo iccisse

auiinam liominis,

nisi

corpoream, de
:

isto acre snbj;iceiiie sibi

ex corpore suo

non taraen

tia?.

Quid

eniui

hoc modo aliud quam

et illc

commuta-

quod
poris

fccisscl (ledissotque siifflando,

ila

de seipso dedisse
subjccio acre coi-

credilor?Ciedei;dum ilaque est, et inlelligenquod recta fides dum, ne(iue uilo modo dubitandum,
biiis

putare dcbercmus, scd

siii,

do

sihi

sicul aiiiiua

de hiijiismodi re similiter adjaiioii

liabel, cerit,

animam

sic esse a

Deo tanquam rem quam

protuierit.

fe-

ceutc, hoc cst de corpore,

de seipsa flalum

f;icil.

sive genon tanquam de nalura cujus est ipse,

INunc vero quia non taiitummodo mundi coipus Dco esse siibditum diciinus
,

nueril, sive

quoquo modo
111.

sed ilium esse siipra omiiem

;

CAPUT

Urgetur idem argumentiim.

Dei omnino substautia? lino
ila

creatiiram sive coi poralem sive spiritiialcm

nec de

seipso, iicc de corporeis clementis crcdcndus csl ani-

in 4. Et quomodo, inqniunt, scriptum esf, Snfflavit animam vivam; si non faciem ejus, et faclus est liomo in

main

fecisse sufflando.

CAPUT
7.

V.

An anima ex
qax

niliilo.

anima Dei pars

vero ex
lioc

est,"vel

verbo
,

salis

apparet

non

esse.

Cum cnim

Utriim autem ex eo quod orauino non crat, id

iiiliilo;

homo

sufflat

anima utique

ipsa subjacentem sibi na-

csl cx

an ex aliqua re,
scd anima

jara

ab

illo facta

turam corporis movet, et de illa, non de seipsa flatum nesciant isio facit. Nisi isli forte lam lardi sunt, ut
reciproco haliiu,

spiriliialitor

eiat,

iioiidum cral,

meiilo

qu;cii pok'st. Si

enim Deuin adluic

,

aliqnid ex uihilo
si-

quem dc boc
fieri
si

aerc circumfuso duci-

creaie non crcdimus

raul,

posieaquam creavit omnia

mus

et

reddimus.

cliain flatiim,

cum

voUintate
foriii-

etob hoca

consummatis oranibus opcribus requ;'

sufflamns.

Quod

eliam non ex boc acre, qui

ct leddilo,

quievisse crediinus,

inchoavil facere, ul quidquid

secus adjiicet, accepto

corporis natura qua

sed ex

ipsiiis nostri

doindc facorcl, ex

Iiis

facoiel; noii vidoo qucinadiuo-

conslal, suffl;indo aliquid ejicercesl corpoiis et aiiiiu

;

diiin iiitolligamus, adbiic euiii

ox

iiibilo

aniinas facore.
pri~

mus,

iion

eadem natura

quod

et ipsi utique consenliunl.

est animai substantia
,

Quapropter

eliain sic aliud

An dicendum est, euni in illis quidem oporiiius morum sex dierura fecisse illuni diera occullum,
iioc potiiis credi

ac

si

qu;e corpus regit et movet

vel

opitrlct

spiritualcm atqiie iutclle,

aliud flatus,

quem regendo

movendo

facit

de cor-

clualcni naluram, scilicct unilalis :ingoIic;c

ct inun-

pore

sibi

snbdilo, non de scipsa cui corpus esi subdi-

dum
non
siciil

id csl

ccclum el lcrrani; atquc in

illis

jain cx-

tum.

Cum

itaque longe

quidem incomparabiii modo,

siantibus naturis rationes creassc futuraruin aliaruni,

ipsas iialuras
:

sed tamenanima regal subdilum corpus, et Deussub-

alioquin

si

jam

ibi croata;

essent
si

ditam creaturam, cur non potius inlelligatur dc siibjecta sibi crealura fecisse Deiis aniinam in eo quod
sufflasse diclus esl;
Tis corpori suo

cranl

fiilura;, iion

adhuc esseul fulurai? Qiiod

ita cst,

noiidum cral

in condilisroljus aiiiina;

humaiiaj
sufflan-

quandoquidem
ita

ipsa anima,

quam-

ulla natura, et

tuucesse coepit,

cum eam Dcus

esl,

non

dominetur, ut Deus universilali

do

fecit, atijue indidil liomini.

quam
lia

condidit,
?

lamen ejus motu, non de sua substan-

8.

Scd non idoo quxslio sublala

,

qua qua^ritur

flatum facit
5.

adliuc utruiii eain naluram

qu;c

aiiima dicilur, et

Posseinus quidem dicere nec ipsum Dei flatura

,

autea non erat, ex

tus ejus

niiiilo

crcaverit,

tanquam

ipse fla-

auimam honiinis sed Deum sufflando fecisse animam in homine sed ne putentur meliora quae fecit verbo, quam quod fecil flatu, quia et in iiobis melius cst vcrbum quam flatus niliil cst interim secunesse
:

non ex

aliqiia substanlia subjaceiite faclus sit,

sicut de flatu dicobauius, quoin facit

auima ox corpore
sit flatiis,

suo

sed oninii;0

ex nihilo tuuc ficlus

ciim
sil

Deus

flarc voluit, ideiiKine Iiominis aiiima facius

dum

supiadictain ralionem
,

cur animara ipsam Dei

an vcro jara erat aliquid spirituale, quainvis

hoc quid-

flatum dicere dubitemus

duui inielligatur non esse

,

quid erat,
faclus sit

nondum

anirase natura crat, alque ex lioc

;

Dei naUira atqne substantia

flare,

sed boc ipsum esse suf;

fl;itus

Dci qu;c iiatura esset anim;c

iialura

sicut ncc

quod esl flatum facere

quod autem

flalura fa-

ccrporis

humaui

jam

crat, anieiiiiam Deiis oaiii

cere. hoc

animam
dicit

facere. Cui senlenlia; coiigruil

:

qnod

de limo tena) vel pulvere formasset. Non ciiim caro

per Isaiam
flalum

Deus

Spirilus enim a

me

procedcl, et

humana
unde

erat pulvis aul limus; scd tainen aliquid crit

omnem ego feci. Nam noii queiniibet flatum corporeum eum dicere, sequeutia docent. Cum enim
dixisset,

illa fieret,

CAPU T
9.

VI.

An

qua;

nondum

eral.

ul corporis, ila et

animas prwcesserit

Omnem

flalum cijofcci; El proptcr peccatum,

aliqua maleries.

inquit, pusillum quid conlrislavi

(Isoi. Lvii, 16, 17, sec.

eum,

et

percnssi

eum
,

Niim crgo credibile

esl, in primisiilis

scx dierum

LXX).

Qiiid ergo dicit flatum

nisianimam, quai propler peccalum percussa et con iristata esl? Quid igilur esl, Omnem flalum ego feci,
nisi,

Dcum condidisse, non solum humani causalem ralioncm, vcrura etiain matcriein
operibus
'

fuluri corporis

Oinneni aniinam ego

in editis

lil

ob hoc consimmatis, expuncta lirsei^osllioae

fcci ?

H, qu;e cxiial in

omuibus Mss.

S59
de qna
fierct, id esl

DE GENESl AD LIT TEIIAM,

lemm,
do
cujiis
ihi

S.

AUGUSTINI
iii

360
factae

limo

v(!l

pulvore
raiio-

jusquam

aliqii;i bc;ilitiidine

Deo

vlta;

de-

fingcrelur, anima! aulcm solam

coiididi-sc

fiiixio aiiiiii:i buiii:nia pos^isl iiilclligi, ni'c sic

nem, secundum

(|iiam (icrcl,
(|iia
,

n.m ctiam qnamdam pro

(ierct? Si

cial cssc cirpissc in aliqiio

nisi

;iclii

credcnda mcritonim suorum ,

,

suo^cncrcmiitcriam, dc

enim qiiiddam
ejiis

cx qiio propriam copii :igerc vilain

dum

aiiima

inconnnulabile esset anima

nulio
:

modo

qiiasi
ii)ili-

facta cst aninians

carnem,

cl cjiis scnsibus velut

nunvo-

uiatcriam qu;rcrc dci)crcmus

las cjus salis indical

mmc

aulcm inut

tiisulcns,
lunlato
,

atijiic in
,

scipsa se vivcrc senticns

siia

oam

inlcrim

Niliis alqiii.> raliaciis

inkdlcciu

mcmoria.

Si

cnim

cst aliquid,

delormcm
doctrina
,

rcddi, formari aiitcm virlutii>iis voritali.-quo

undc iNtam dcfiuxioncm formala; canii Dcus inspirarcl

,

scd in sua jam nalura qiia csl aninia

,

sicut

lanqii;iin

sufflando

aiiimam
,

f.iciens

idcmque
,

etiain caro in sua naliira qua jain caro est

ct saliite

beatum

esl

nullo

modo movelur

aut miii:iiur
uiule

aut
fil.

decoratur, et morbis vulneril)usqnc foedalur. Scd sicut

ainittit aliquid,

ciim hoc ab eo
JSetiKc illani

defliiit,

anima

h;tc, exceitto

quod jam caro

e>t in

qiia

iiatura

C.\PUT IX.

matericm esse

qnamdam
nw-

vel proficit ut pulchra, vcl deficit ut deformissit, ha-

irralionalem animain.

huit etiam

materiem
esset
:

id est

tcrram, de qua

fieret, ut

Non
nualur.

est

enim corpus

ul tanqiiam cxhalando

omnino caro

sic fortasse poluil et aiiima, ante,

qnam

ca ipsa natura licrct

qnoc

anima

dicitur, ciijus

12. Si

aulem anima
qua
(it

irralionalis, matcrics cst

quo-

vel piilclnitudo virlus, vcl deformitas vitium est,

ha-

danijiiodo, de

anima

ralionalis, id esl bunisma,

fiat;

bere aliquam materiam pro suo genere spiritualem, quoe nondum esset aniina ; sicut lerra de qua caro
facta esl,

rursus quairitur eliam ipsa irralion;dis unde

cl

quia

ipsam non

facit nisi

creator

omnium nalurarum.
iion

jam

erat aliquid,

qnamvis

noii erat caro.

Aii illa

de matcrie corporali? Cur

eigo et isla?

10. Scd ciiimjam tcrra implcljat muiidi inlimam partcm, anteqnam dc illa corpus hominis fieret,con-

Nisi lorle

qnod

veliit

gradaliin fieri coiicedilur,

((iiisfiiiam
si

com-

pcndio possc Dciim faceic

negabit. Proinde

ferens universo tolunj suiim, ul cliamsi nulla ex ea

quiclibel adbiboatur inlerpositio,

ries

corpus est rnate-

caro

ficret

animantis cujusquam

spccic lamcn
,

siia

aninuc

irralioiialis, ct aniina irralionalis est

ma>

muudi fabricam niolomqiic compleret quam dicilur mundus cu^liim cl terra.

secundum"
male-

tcries anim;x; ralionalis, procul

dubio corpus est male-

ries

aniimx; ralionalis.
sentire,

CAPUT

\1I.

Dici non
,

jwsse

qualis fuissel illa

ausum esse
iii

Quod iiemincm iinquam scio nisi qui et ipsam animam nonnisi

iranslallo

ries animce.

gencre alicujus corporis ponit.

13. Deiiide cavciidum est ne qua;dam

Al vcro

illa

spiritualis malcries

si fuit

ulla uiide
fiunt,

anima

fierel

vel

si

csl

uUa undc animo;

quid

animcc

fieri

pccore

in

homincm posse crodatur

omnino contrarium
aniinam vcluli

ipsa csl?

quod nomcn, quam specicm, quem usum in an non? Si vivit, quid conditis lcnel? Yivit rebus
,

(qiiod veritati
cst),
si

fidcique catliolic;e

coiicesserimns

irrationalcm
raiionalis

agit? quid confcrt univcrsilalis cffectibiis? Bcataiime

materiem snbjacere, unde

ciiim
illa
(ict,

anima

fiai.

Sic

vitam gcril
iiuid? an

an miscram

an nculram

Vivificat ali-

ut

si

ba;c in melius cornmiilaia, crii bominis

ab hoc etiam opcre vacal, ct

nulla prorsus

in

quodam

sc-

quoqueiii dctorius comnuitata,

crcto universitalis otiosa reqiiicscil, sine vigili scnsu

ludibrio

sit pccoris. Dequo quorumdam philosopborum etiam corum

,

niotuque vitali? Si

eiiini

adbuc

vita eral,

posteri erubuerunt

nec eos hoc sensisse, sed non

qiiomodo csscl

Nit;c

futiinc (jua-dam incorporca

nec

recle iiitcllocloscssc dixcrunt. Et credo ita csse, velut

si

viva matcries? Aul lalsum csl, aul nimis latct. Si aulcin

quisquam cliam dc Scripinris

est,
est

iioslris lioc senliat,

jam vivcbat ncc bcatc lis erai? Quod si tunc ralionalis molerie naliira humanac anim;c ergo vila malcrics cral animx

iicc niiscre,

qunmodo rationafacta est, cum cx illa

;

ubi dictum

Homo
:

in lionore posilus

non

inlettcxil;

CGmparatus
eis

pecoribus insensatis,

et similis

factus est

facia cst

irrationalis

{Psal. xlviii, 13)

aut nbi item legitur,

tibi

Ne

tradi-

ralionalis, id csl

hu-

deris besliis

animam

confitentem

{Psal.

i,xxiii,

19).

mans? Quid

crgo

iiiler illani

pecorisque distabat?

An

Ncqiic cnim iion oniiics lucrctici Sciipiuras catbolicas

lcgunt; ncc ob aliud
siiiit h;x.'retici,

raiionalis eral

jam

possibilitalc,

nondum

faciillatc? Si

nisi

qnod eas non

cniin vidcmus infanlilcm animam, jam ulique hominis animam nondiim coepisse iili ratione, et lamcn eani
,

recte inlelligentcs, suas falsas opiniones coiitra carura

verilalem pei vicacilcr assenint. Scd qiioqiio

hal)c;il

modo
frdei
,

se

rationalem dicimus
lcrie,

cur iion crcdaliir sic in

illa

ma-

vcl non babeal

opiiiio

pbilosopboium de retaineii

de

(jiia

facla
,

e.->t

anima, quictum fuisse motuin

qu.-fi

volutionibus
conveiiit

animarum,

catliolica;

iiOn

etiam sentiendi

siciit in ista infantili,

,

jam certe

crcdcre animas pocormn

in

in

liomines

aut

anima

est

hominis

quietus esl udbuc molus ratioci-

homiiiiim

iiandi ?

CAPUT X. Ex morum
14. Ficri sane

pecora transinigrare.
simililudine

non

effici

ul

anima

CAPLT MU.
11.

Dcalani
non

fitisse

niateriem iilam admitli

hominis in peciis transeal.

potest.

homines

vitai

genere pecoribus

si-

Nam

si

jam beata

erat vita

dc qua facla est

:

milcs, et ipsaj res

staiitur.

homiiiis aiiima; dclcnus ergo facla est

et ideo

non
Dea,

Unde

esi

humana; clamant, et Scripiurae leillud quod commemoravi, Homo in

est

jam

illa

matcries bujns

sed

illius isia

delluxio est.
a

honore positus non intellexil; comparalus

insensatis, et similis factus est eis
:

jnmeniis

Nain matcries aiiqua cum formalur, pncscrlim

iii

scd

in h;ic vila uti-

mclius sine dubitalione formaiur. Sed eliam

si

cu-

quc, non post mortem. Proinde vel talibus bestiis no-

3GI
lebai in poleslalem dari aniniam

LIBER SEPTIMUS.
suam
,

562

qui dicebat
tibi ;

labantur et provolvantur,

unum

illud firmissime le-

Ne

iradideris

besliis

animam

confilenlem

qiiales

neant, quod omni animaj ralionali sine ullius disputationis

est, esse

cavendos Doniinus

significat, ubi dicit

eos

iudulos

ambagibus naluraliter

et

veraciter insilum

rapaces ( Mallh. vestilu ovium, inlus autem essc lupos ille : vel ipsi diabolo ei angelis cjus; nam ct \n,
15)

Deum
bitur,

omnino incommutabilem et incorruplibilem tota eorum mille formis fabula repente dilain suis

diclus est leo et draco [Psal. xc, io).

1-5.

quam
Non

vanisac sacrilegis mentibus, non-

Quid enim afferunt argumenli pbilosophi qui

niside Dei turpissima mutabililate finxerunt.

18.
est igilur malerics animac

putant

hominum animas in pecora,' vcl pecorum in liomines post morlem posse Iransferri? Hoc cerle, quod morum similitudo ad id irahat velut avaros in
,

humanse, anima

irratioualis.

CAPUT
Quid
Nullo

Xll.

Anima

non

est

ex corporeo

formicas
leones
si
,

rapaces in niilvos

ssvos ac superbos in
in

elemento.
est ergo,

sectatores

immund^c voluptatis

sues

et

unde anima

flaiu

Dei facta est?

An

qua

similia.

Hxc

quippe afferunl, nec attendunt pcr

corpus aliquod erat terrenum quidem et

immidum?

modo lieri posse, ut pecoris anima post mortem in bominem transfcratur. Nullomodo enim porcus similior erilbomini quam porco; et cum
lianc rationem nullo

modo
solo
'

binc enim potius caro facla est.

Nam

quidaliud est limus

quam
facla

terra

humida? Nec de huest,

more

anima

credenda

quasi caro de
est,

mansuescunt leones
simiiiores

caiiibus vel eliam ovibus fiunt

igitur a

terra el

anima de aqua. Nimis enim absurdum

quam bominibus. Cum

,

pccorum

indefactam pulare animam hominis, unde facla est

caro pisciset volucris.
19. Ergo foriassis
e-x

moribus pecora non recedunt

et quac aliquanlulum

cceteris dissimilia fiunt, similiora sunt

tamen suo ge-

quam bumano, longeque plus ab bominibus quam a pecoribus differunl nunquam eruntbominum animae
neri
:

aere? Huic cnim elemento

etiam flatuscompclit; sed noster, non Dei.

Unde susi

pra diximus hoc poiuisse congrueiiler putari,

ani-

istje, si

ea qune similiora sint irabunl. Si aulem boc

mam

mundilanquam unius maximi animantis Deui

flavcril

argumcnlum falsum est, quomodo erit illa vera opinio quandoquidem nibil aliud afferunt quo eliamsi non vera, saliem verisimilis habeatur? Unde proclivius et
,

crederemus, ut ilaeam
siculflat nosirade

de aere

corporis sui,

sui.Cum veroDeum csse constet

corpus, etsupra

supra

omne mundi

omnem

spiriiuia
;

ipse crediderim,

quod etiameorum

posteri seclatores,

quein creavit, incomparabili omnino distantia

quo-

HIos homines qui

bac primilus

in suis libris posuerunt,

modo

id recte dici potesi?

An

forte

quanlo magisDeus

in Iic vita polius intelligi voluisse, lale

lieri,

quadam

perversi-

universaj suae creaturai proesens esl omnipolenlia singulari, lanto

morum
ac sic

ac turpitudine homines pecorum similes

in

magis potuit cx aere

flatiun facere, quai

sit

quodammodo
,

pecora commutari, ut hoc

anima hominis esset? Sed cum anima non

corpofit,

dcdecore objecio
carent.

cos a cupidiialum pravilate revo-

rea,quidquid autem ex mundi corporeis elcmentis

CAPUT

XI.

corporeum

sit

necesse est, inque mundi

clementis
illius coele-

migraliones.

quarumdam animarum IransManicliworum deterior qnam philosoFiclilios

eiiam aer

iste

numeretur
elemcnlo

nec

si

de puri

stisque ignis

facta

anima diceretur, credi

phorum
16.

opinio.
illa

oporteret.
quse feruntur accidisse, ut

Omne

qui|pecorpus in

omne corpus posse

Nam

quidam

mutari, non defueruiit qui assercrent. Corpus aulom

aliquod sive terrenum sive coeleste, converti ia ani-

quasi recordarentur in
fuerinl, aut

quorum animalium corporibus

aul ludificationibus djc-

falsa narrantur,
in

mam,

fieriquc

naturam incorpoream, nec quemquam

monum
lingit in

hoc

eorum animis faclum est. Si enim consomnis, ut fallaci memoria quasi recordelur
fuisse

sensisse scio, nec fides hoc habet.

se
egit

homo
;

quod non
si

fuit,

aut egisse quod non

justo

CAPUT

XIII.

Medicorum senlenliade corpore

hwnuno.

quid

niirum

quodam Dci
in

occulloque
20. Deinde
si

judicio, siuuntur

d;emones
posse?

cordibus etiam vigilan-

non

lium

taie aliquid

non tantum dicunt,

vel putant,

coniemncndum quod medici vcrum ctiain probare se affirmant,

est
in proinptu
,

17. Manichaei
vei pulari

autem qui sc chrislianos

quamvis omnis caro lerrenam solidilatem

gerat, habcl

voUnil, in

hac opinione translalionis vel

illis

lamen

iii

se el aeris aliquid, qiiod cl pul-

revoiulioiiis

aniuiarum co sunt
alii vaiii

Gentium philosonaluram a
nihil di-

monibus continelur,

et a
;

corde per vcnas

ct ignis

quas artc-

phis, vcl

si

qui

homines boc putenl, delerio-

rias vocant, diffundilur

non solum fervidain

*

res

et dclestabiliores,

quod
isti

illi

animre

qualitatem, cujus sedes

in jecore
eliqiiari

cst,

verum etiam
in

Dei naluradisccrnunt,
cant esse
id

autem cum aliud

luculentam, quain velut

ac subvolare ostencoeluin

animam quam ipsam

est,

Dei substanliam, atque

dunt

in

excelsum cerebri locum, tanquam

;

omnino quod Deus

non trepidant eani lam tur-

corporis noslri

unde

et

radii

emicant oculorum, et

piter

commutabilcm

dicere, ut

nuUum

sit

herboe seu

de cujus medio velut centro quodam, non solum ad

oculos,

vermiculi genus, ubi

eam non

esse permixtam, vel

sed eliam ad sensus cx'tcros

scilicet,

leiiues fislulae

quo revolvi non possemirabili opinentur insania.Qui

deducuntur, ad aures
propter audiendum

ad nares, ad palatum,

lamen

si

remotis ab animo

suo rerum obscurissima-

olfacieiidum, atque

gustandum;

rum

quxslionibus, quas carnali corde versanles, ne

sic Mss. lu editis, sola.

cesse est ut in opiniones falsas, noxias monstrosasque

In excusis additiu-, et in cerebro

quod abest a Mss.

Sanct. August.

III.

fDoxize.)

M3
ipsumque langendi
ab eoiicm corebro
scnsniii
diriyi

DE CENESI AD UTTERAM, S. AUGUSTINI CAPUT XVII. 7/1 faciem qui pcr loluni corpus esl,

ZU
hominis cur dicitur Dens

iicun?

per inedullam cervi23. Proindc

suljjlusse.

quaj conlinelur ossibus. quibus dorsi spina Cis, el conserilur, ul iniie se lcnuissinii quidani rivuli, qui

eam

quoniam pars cerebri

ipsa velul orgaiia

anterior,

unde
est,

sensus omncs distribuuntur, ad fronlem collocata

aiqiic in facic
siiiit

langcudi sensuni faciunt, pcr cuncla mcnibia

dant.

difluii-

scnliendi, cxcc;

pto langondi seiisu qui per toluin corpus diffundilur

elementis.

CAPUT XIV. .4MiHiflin non esse ex Cum igitur bis quasi nunliis accipial
eam
(luiudam
vcl
sit,

qui tamen etiam ipse ab eadein anteriori parte cerebri ostenditur

anima quid-

babcre viam suam, qux retrorsus per

quid
aliiid

c(>rp>ialium iion h\tcl, ipsavero usque adeo

ul

verticem atque ccrvicem ad medullam spinx, de qua

cum

vull iiilelligcre, vcl divina,

coiisi-

loquciiamur paulo antc, deducitur, unde babet ulique

sensuin
in

vel

Deum,

omiiiiio eliani seipsam, suasquc

langendo et

facics, sicut

totum corpus, ex-

derare virtutes, ut aliquid vcri certiqnc comprclien-

ceptis scnsibusvidendi, audicndi^oHacicndi, gustandi,

bacipsorum quoquc oculorniu liicese averlat, eaiiiqiie atlhDcnegoliiiin.iion tanlnm milloadjumenlo,

dat, ab
vciuiii eliam nonmjlio iinpediinciilo csse sentiens, se
iii oiiiiiliiiii

qui in

sol;i

facie pnidocati sunt

in faciem

ideo scriptum

arbi-

tror, qiiod vitw,

Deus

sufflaverit

homini flatum

cum

faclus estin

animam vivam. Anterior quippe

ista ducil,
illa

luenlis altolliit;
ciiiii

quoiiiodo ex co genere
noii
no:!
sil

pars poslcriori merito praeponilur; quia et

illa

aliqiiid esl,

cjudem gcneris suunnuin

e\ oeulis cmicat,
(|iio illa

sequilur, ct ab ista sensus, ab

motus

est, sic-

ni

luiiien, qiiod
nisi

ad-

ut consiriiim pnccedit actioncm.

jnvaiur

ad corp(ue;is formas coloresqiie senlicnip>a

CAPUT

XVIII.

Tres

ventriculi cerebri.

dns

li.betqiie
geiicri

iniiumerabilia longe dissimilia

2i. Et qiioniam corporalis motus, qui

quilur, siiie intervallis

sensum seest,

cnnclo

corporuin,

quae

nonnisi iiitelleclu al-

temporum
vnleiii.us;

millus

agere

que
rat.

ralioiie conspicial,

quo nullus caniis sensus aspi-

.Tulem inlcivallatemporum spontaneo

molu

nisi

per

adjuiorium memori;c non

idco ircslanquam
:

CAPUT XV.
21. Quaproptcr

Aiiima

incorporea.

ventriculi
aniinae
faciein, a

cerebri deinonstrantur

unus anlcrior ad
ad ccrvi-

non

esl quidein

humanae

quo sensus oinnis

altcr posterior

nalura, nec dc terra, ncc de aqua, nec

de aere, nec

cem, a quo motusomnis;

lcrlius intcr

utrumque, in

de igne qiiolibet
materiam, boc

sed tamcn crassioris corporis sui

quo mcmoriam vigere demonstrant, nc cum sensum

sequilur motus, non connectal lioino quod facienduin
est, si fuerit

est, huinid.im

quaindam teriam,qu:e

in

caniis versa est qualitalcm, per sublilioris naluram

quod

fecit oblilus. Ilaec

illi

cerlis indiciis

corporis adminisirat, id est per lucem ct aerem. Nullus cniin sine vcl ab
liis

probata esse dicunt, quando

fcct;c

et ipsae parte.s aliquo af-

duobus

vel sensus

in

corpore

est,

morbo

vei vitio,

cum

defecissent orficia vel senvcl

anima sponlaneus corporismoius. Sicut autem

liendijVcl

movendi membra,

niolus corpOris

.'>-

prius esse debet nosse

tire

quam

faceie,

ila

prius est seures csl insiciiii

niiniscendi, satis qiiid valercnl

singuljc declarar'j;i?,

quam movere.

Aniina ergo quoniam

eisqac ai'>ibita curatio cui rei reparandye profecerit

corporea, corpus quod incorporeo vicinum csl,

exploralum
agit; nihil
nia,

est ignis, vcl potiiis lux el aer, primitus agit, et pcr

Scdanima horum cst ipsa

cst.

in ististanqiiam in oitjcnis
:

scd

vivifical, ct

regit oni-

hecc cxtera

quoe crassiora suiit corporis, sicuti iiu-

ctper baic corpori consulit,

ct Iiuic vitac, in

qua

mor

et lerra,

unde carnis corpulenlia

solidatiir,

quoc

factus esi

homo

in

animain vivam.

magis sunt ad patiendum subdila, quam

faciciidum.

prsedita

ad

CAPUT
25.

XIX.

Animoe prwstantia supra

corporcas.

res

CAPUT
22.
in

XYI.

Cur
nisi

cliclmi sit,

Factus est

homo
est

in

aniniam vivam.

Unde crgosit ipsa, id est, de qua Deus hunc flatum feceril, quse anima
quseritur,
nihil

vclut malcric
dicitur,

dum

Non mihi ergo

videlur dictum, Factus

qiiia sentire ccepit

homo

unimamvivam,

in

corpore;

corporcum debet occurrere. Sicut enirn Deus omnein creaturam, sic aniina omnem cor-

quod

est animatoc vivcnlisquc carnis

ccrtissimum invi

dicium.

Nam

movenliir ct arbusla, non lanlum

cx-

poream crealiiram nalurae dignilaie praicellii. Per lucem tamen et aerem, qiioc in ipso quoijue niundo prxcellenlia sunt

trinsecus impellcntc, veluti cuin veniis agitantur, sed

illo

corpora,magisquehabent faciendi

pi-.Te-

molu quo intrinsccus

agiliir quid(iuid

ad incre-

slantiam, qiiam patiendi corpiilenti-jm sicut

tcrra,

humor

et

mentum specicmque
succus
in

arboris

pcrtinet,

quo ducilur

lanquam per ea quaspiritui similiora sunt, corpus

:

radiccm, verlilurque in ca quibus conslat

:

adminislrat. Nunliai cnim aliqiiid lux corporea

aiitcin nunliat,

cui

herbae natura vcl ligni

niliil

cnim horumsine inlcino

administiatioiicm,

non

Iioc cst

quod

illa

ct

Iiccc

esl

anima

molu. Sed

iste

molus non

csi spoiitancus, qualisille

cui nuiitiat,

non

illa

quai niinliat. Et

cum

afflictioncs
illi

qui sensui copulatur ad corporis

sicut in

corporis molesle sentit,

geiido adcst, turi)ato
cjiis

aciionem suam, qua

rcof-

omnium animalium
ille

genorc, qu;im vocal Scrii,

tempcramcnto impediri

plura animamvivam {Gen.

incssct eiiam

21). Nain ct nobis

iiisi

fendilur, el haec offcnsio dolor vocatur.

Et aer qui ncr-

moius, ncc crcscercnl nostra corsi

vis infusus est,

paret volunlati ut

pora, ncc ungues capiilosquc producerent. Sed

soluni essctin nobis sine sensu motuqiie
illo

hoc

non autem

ipse voluntas est.

membra moveat, Et illa pars media mo-

sponta-

tum membrorum
>

nuntial,ut

memoria tenealur S nOQ

nep, non dicerelur

homo

factus in

animam vivam.

sic Mss. At editi,

memorata ieneantur.

565
ipsa

LIBER SEPTIMUS.
memoria
est.

3G6
,

Deoique

dnm

Ii.to

ejus

lanqnam

aiiunde se quaerit

quam

a seipsa.
;

Cum

ergn quivrennovit
lota se
ali^iuid

miiiistoria viiio quolil)el seu perliirbalione omii!

modo

toin se novit, se utique novit

et

omne quod

deliciunt, deMSleiilibus nunliis senliendi et ministris

toia novit

cum

iiaque se

quxrentem novit,
:

niovendi, tanqnam non habens cur adsit, abscedit. Si

novit, ergo et totam se novit

aliud
,

neque enini

aulem

iion ila deficiunt, ul in n.orie a<;solet, turb;itur

sed seipsam lota novit

*.

Quid ergo adhuc se

ejus inteniio.

lanquam conaniis redintegrarelabenii;!,

iii

quocrit, si

quaerentem se novit

Neque enim
:

si

nesci-

nec valenlis. Ei

rebus quibus turbalur, inde cognosi

rct

se

posset
;

scitur quaj pars miiiisieriorum ia causa sit, ut

tuciil,

po-

proeseiiti
rit, vel

quxTcntem se scire se sed h;;c iii quod autem dc se quoerit, quid aiitea fuesit

medicina succurrat.

quid futura

quxrit.
;

Desinat ergo nunc

quia
si

CAPUT XX.

AUud anima,
vcl vasa
liinc

alind organa corporis.

inlerim suspicari se cssc corpus

esset, talem se nosset, quse

aliquid talc

26. Nainque

aliud csse ipsam, aliud li3cc ejus cor,

magis se novit quam cce

poralia minisleria

vel organa, vel

si

quid

lum

et terram,

qureper sui corporis oculos novit.

aplius dici possuiit,

evidenler elucet^quod ple-

29. Omitto dicerequia illudejus quod ctiam pecora

liabere intelligunlur, vel coelivolalilia

rumque

se vcliemenli cogiiaiionis intentione averlit

cum

liabitacula

ab omnibus, ut pr* oculis patentibus recteque valenlibus multa posila nescial et si major inlentio est,
;

sua

seu

nidos
reruin

repetunt,

quo capiunlur imaginoa

,

omnium

corporalium
;

niillo

modo cuiquam
si-

dum ambulabat, repenle subsistat, averteiis ulique imperandi nulum a minislerio motionis qua i-.edes
agebautur
tio, ut
:

corpori simile est

et utique

hoc potius corpori

mile esse debcret, ubi corporearum rerum siinilitudi-

si

aulem non
cerebri

lanta est cogiiationis iiilen,

nes coiilinenlur. Al

si

hoc c(rpus non est, quia cer-

(igatambulantem loco
iilani

sed tamcn

tanla esl ut

lum

esl, e;is similitudines

corporum
alia
?

illic

non soluin

pariem

mediam
;

nunlianteni coiporis

memoriter detineri, verum eliam innumerabiles pro

arbitrio figurari
;

molus non vacel adverlere unde veniat, el quo eal, et

obliviscilur aliqnando et

quanlo minus

qualibet vi sua

Iransit

imprudens villam

corpori esseanima similis potest

quo tendebat, natura sui corporis sana, sed sua ' in aliud avocata. Quapropler isias corporei cceli corporeas

30. Si aulem corpus csse dicunt alia qualibet notione

omne quod
;

esl

id est,

omnem naturam

atquc

quasdam

particulas

id esl, lucis ct aeris

vivificaiilis,

quoe

substantiam

non quidem admitlcnda

cst ista locutio,

prima; excipiunl nulus aniniae

eo quod iniiiimor et

ne non inveniamus quomodo loqucntes, ea quae corpora non sunt

,

corporeae natur* propinquiores sunl

lerra, ut

quam

a corporibus dislinguamus

non
cl

la-

ad earuni proximum miniiterium lola moles adminislretur, utrum Deus de hoc circumfuso el superfuso ccelo corpori viventis miscuerit, aut adjunxerit,

nien nimis est de noinine laborandum.

Nam

nos

dicimus, quidquid anima

est

non

?.?se

horum quaest.

luor nolissimorum elementorum, qua? manifesta sunt

an et ipsas de limo sicut carnem fecerit, non est ad rem perlinens quacstio. Omne quippe corpus in
mulari posse
,

corpora

sed neque hoc esse quod Deus

dicitur melius

Quid

sit

autem

non

quam anima
,

vcl

spiri-

omne corpus
surdum
est.

credibile cst
in

quodlibet

lus vitcc.

Ideo

enim addilur

vitoc

quia

et iste et ani-

autem corpus mutari posse

animam, credere abneque

acr plerumque

dicitur spiritus.

Quanquam

CAPUT
27.

XXI.

Anima

mam eumdem
fieque utlo ex corpore
est.
,

aerem appellaverunt,
,

sil

inveniri nonien

ut jam non posquo proprie dislinguatur ista na,

ullum corpus

tura, quoe nec corpus

esl,

necDeusest, ncc

viia sine

Quamobrem nec

illud

audiendum

quod qui-

sensu, qualis potest credi in arboribus, necvita sine

rationali

dam
sil

pulaverunl, quintum quoddam esse corpus uiide anima *, quod nec terra, nec aqua sii, iiec acr, nec
,

menle , qualis est in pecoribus sed vila nunc niinor quam Angelorum , ct fulura quod Ange;

ignis

sive isie turbulenlior aique leirenus,

sive

ille

lorum,
31.
facta

si

ex pracepto sui crealoris hic vixeril.

sit

coelestis

purus et lucidus
,

sed nescio quid aliud quod

sil(

Unde
sit,

autem,

id

est,

de qua velut materia

careal usilato nomine

sed tamen corpus

Cic. lib. 1

vel de

qua perfecla beaiaquc naiura defluxenibiio facta

sit,

Tusc. quwst.). Si cnim qui hoc scntiunt, hoc dicunt

rit, vel

ulrum omnino ex
;

eliamsi du-

corpus quod et nos.id

est,

naturam quam!iJ)ellongiluloci

Jiitatur, et quairilur

illud

tamen minime dubitandum

dine, laliludine, altiludinc, spatium

occupantem,

est

neque hoc

esl

anima, neque inde

lale est, ul

facla credenda est.

Quidquidenim

mulla non dicam, in qua-

cumque

sui parle lineis dividi vel circumscribi polest:

si

Deo faclum esse quod ut anima viva sit aui enim nihil fuil, aul hoc quod est non fuit. Sed illampartem, qua quoerebamus quasi ejus materiem
,

et si aliquid antea fuil, a

fuit, et eain

nunc a Deo faclam

quod anima
in

paterctur, nullo

modo nosse

posset la-

unde

facta sit

jam

salis tractavimus.

lcs lineas, qu3e per

longum secari non queunt, quales

CAPUT

XXII. An

causalis ratio animce fueiit con-

corporc non posse inveniri nihilominus novit.

28. Nec
ipsa sibi tale aliquid occurrit
,

dila in diebus Geneseos.

cum

se ne-

32. Nunc,

si

omnino non

fuit,

quoerendum
ejus

est

quo-

cire
rit.

non

possit, etiam

Cum enim

se quserit, novit
si

quando se ut cognoscat inquiquod se qural; quod

se

modo
fecit
>

possit intelligi

quod causalis

ratio

fuisse

dicebatur in primis sex dierum

operibus Dei,
,

quando
nisi

nosse
'

non posset,

non nosset. Neque enira

omuibus prope
Mss^

Deus hominem ad imaginem suam

seipsam totam novit
:

quod

la editis, sua vi. Deest, vi, in

ia Mss. paucis, sed

quod, opina-

Mss. plerique,

unde

sint animce.

mur, erratumcst.

SG7
sctundiim .inimani
osl

non rcclc

DE GENESI AD LITTERAM, S. AUGUSTINI CAPUT XXIII. An illa intclligilur. Vercndum

34.

zm
causalh ratio animcs fuerit

anlem

ati|ue

ne cuni diciuius non ipsas lunc naluras subslauiias qua; fntunc lueranl, Deinn creasse,
,

inserta in angelica natura.

An

forlein
si

illius diei

natura,

quem

primitus

duin crcarct oumia simul, sed earuin fulurarum causalos

condidii,
pitiir,

spiriius iniellectualis dies ille recte acci-

quasdam rationos, pulcmur

islac

iiiania

qu;cdam

di-

hanc faciendac animae causalcm rationem Deus

ccrc Qua; suut cniin

imaginein suam,
jal, cui
ciijiis

causales rationcs, sccuii-

inscruit,

cum

sexto die fccit

scilicei

hominem ad imagincm

duni (pias possel jam dici Deus fecisse liomincm ad

suam

causam

ralionemquc pr.xfigcns sccunrationem in natura

creassc cre-

corpus

nondum de iimo

finxc-

dum

quain

eum

post illossepiem dies faceret; ut viejus causalem

nondum animam

aftlando fcccrai? Et corpofiiil

delicet corporis
terra;,

ris {luidcni

iiumaui cliamsi

aliqua occulta ratio,

anima; autem in natura

illius diei

qua luiuruin crat ut forinarctur, erat et maleries de

dalur? Scd quid aliud dicitur, cuin hoc dicitur, nisi

qua formarclnr,
ratio velut in

id esl lerra, in (|ua videri potcst

:

iil.i

angelicum spiritum quasi parentem esse animai humanoe, si sic in illo incst

semine latuisse
,

animaj autcm facienda;,

animae humanse creanda; prse-

id cst flalns facicndi

qui cssct anima hominis, qux^

,

condila ratio, sicut in

homine

futura) prolis sua;

ut

ibi ralio causalis primitus coiidila csl

cuin dicerct
siinilitudinem
iiitclligi

corporuin quidcm

humanorum

parentes homiiies sint,

ct animaruin

Deus, Faciuinus lioiuuwin ad imacjincm

noslrain (quod
nisi

el

animarum autem Angeli, crcator vero

et

secundum animain
cral nalura ubi
'

recte

non

polcsl),

si i.ulla

condcrclur?

corporum Deus, sed corporum ex hominibus, animarum ex Angelis aiit prioris corporis ex terra, et
;

53. Si ciiim lutc ratio in

Dco
:

crat,

non

in cicalura;

nonduin crgo erat condita

quomodo ergo dictum

i,

est, Fecil Deus liominein ad imaginein Dei (Gen. 27)? Si autem jam in crcalura erat, hoc esl
,

26,

in iis

qua; simul omnia creavcrat Dcus

iii

qua creatura

crat? ulruin spiriluali,

agcbatiie

an

corporali? Si spirituali

eorum causalcs pra;fixeral, quaiido primilus fecit hominem in iis qua; simul omnia creavit deinceps vero jam homines ex hominibus, corpus ex corpore animam cx anima ? Durum est hoc Angeli aut Angelorum filiam dicere esse animam sed mulio durius coeVi
; , ,
:

prioris aniniai ex angelica natura, ubi rationcs

aliquid in coiporibus

mundi, seu

coelesli-

corporei

quanto magis ergo, maris

in

et terrae ?

Multo

bus, scu icrrestribus?

An

in ea erat haec

vacans ante-

minus

igitur

aliqua corporali crealura, causalis

quam homo
iii

in

sua nalura propria conderetur, sicut

anima; ratio pra;condita cst,

cum

faceret

Deus homi-

ipso

otioscque inesl ratio generandi,

nisi
tiira

hominc jam propi iam duccnte vilam Jatenlcr qiisc non operatur,
?

nem
ditur
disse.

ad imaginem suam

anlequam eum suo lempore

animaret
,

de limo formatum

flatu

si

absurde crecondi-

per concubilum atque conceptuin

crcalurae spiritualis
*,

An

et illa

na-

animam

causaliter in natura angelica

in

qua latcnte eral hacc

Et iilquid creala erai?

raiio, nihil agcbal sui operis ?

CAPUT XXIV.

Anima an

creala

sit

priusquam cor-

Aii

ul coiilincrcl

ralioucm futuiae animae huinanoe,

in scipsis csse

pori inserla.

vcl futurariiin

animarum, tanquam

non
vi-

55. IUud crgo videamus, uirum forsitan

possit,

verum esse
mihi

possciit, sed in aliqua crealiira

propria vita

jam

quod certe humana; opinioni

,

tolerabilius

vcnle

sicut geiicrandi ralio iion

potest csse nisi in

videtur

Deum
,

in

illis

primis operibus qua; simul

creasse,
corporis

aliquihui

jam
qua

cxislciilibus perfcclisqiie naturis?

Pa-

rcns ergo aiiimx iusliluta csl aliqua creatura spirilualis, in

sil ralio

animam eliam humanam creavit quam suo lempore membris ex limo formali
omnia
inspirarel, cujus corporis in
illis

cxislat, nisi

cum
ct

Neque cnim
jam
nihil

futune animui quac non inde Deus homini inspirandam facit. cx homine fetum vcl seminis vel ipsius
,

simul conditis rebus

fieret,

eain

rationem crensset causaliter, secundum quam

cum faciendum
illiid

cssct, corpus

humanum. Nam neque

nisi in
ct fe-

prolis creat et format

iiisi

Deus, per Sapientiam

,

quod diclum
illud
nisi in

cst,

ad imaginein suam,

attingentem ubiquc propler suam niundiliani

ila

ut-

anima; neque

quod dictum est, masculuin

inquinatum

in

cam

incirrat {Sap. vii, 24e/25),

minam,
crgo,
si

corpore rccte intelligimus. Crcdalur

dum

pcrtcndit a fmc usquc ad (inein forliler, ct disviii, i).

,

nulla Scriplurarum auctorilas scu veritatis

ponil omnia suavitcr [Id.

Sed ne^cio qucmtaiilura

ratio conlradicit,

hoininem

ita

factum scxto die

ut

admodum

possit

intclligi

ad hoc

crcalam

corporis

quidem humani
anima vero jam
,

ratio causalis in elementis

nescio quain crcaturam spiriiualcm, quac in Dei condilionibus pcr illos scx dies faclis non
lur,

mundi

ipsa crearctur, sicut primilateret in operibus

cominemorare-

tus conditus est dies

et crcala

cum Dcus hominem sexlo die fecisse dictus est, quem nondum in propria natura fccerat scd adhuc ratione causali in illa crcaiura qua; commemorala non
,

Dei, donec

eam suo tempore

sufflando,

hoc est

inspi-

rando, formalo ex limo corpori insereret.

CAPUT XXV.

Anima

si

extra corpus existebal

an

est.

Magis enim debuit ipsa commemorari, quje sic

suopte nutu ad corpus venerit. 36. Scd hic rursus non spernenda oritur qusestio.
Si

consuinmata cral, ut non adhuc csset secundum suae

causae procccdenlem rationcm facicnda.

euim jam

facla erat

anima, et latcbat, ubi

ibi ?

ei

pos-

set esse melius

*

quam

Quid ergo

fiiit

causa; ut

Kr. et Lov., vnde.

:

M Am.

ct Mss., nbi.
le-

anima innocenter vivens insereretur

nis, in qua peccando, ipsum qui

viia;

hujus car-

' Edili

^n iUa ciealura

clioaeni Mss. consensione

spirilualis. Praelulimus hic lirraatam.

eam

creavit oflen-

deret; unde

eam merito

sequeretur laboris serumna

56D
damnalionisque crucialus?

LIBER SEPTIMUS.
An
illud

370 non tamen

,

dicendum est,

ralis ot spiritualis,

et ipsa

insliluta nisi

quod ad corpus
fucrit inclinala, in

adminislrandum volunlale propiia

qua
,

Deo, ex quo sunl omnia

vila corporis,

quoniam

el juste
,

el inique vivi polest

quod

eligerel

hoc haberet
qua

vel
,

quK quidem formaliouera suam non tempore, sed origine prxccderet, sicut vok canlum quid nisi de materia spirituali facla anima
;

pr^mium
nec
iili

de

juslitia, vel

de iniquitate supplicium

ut

congrueutius creditur?

apostolicaj sententia; sil contrarium,

niliil

dicit
ix
,

iiondum natos
11)
? Illa

egisse boni seu niali

{Hom.

CAPUT
fuisse.

XXVIII.

Difficutlales, ctnn dicilur

unimam

quippe inclinatio vohmtalisad corpus, nonjustitiiB vel iniquitatis,

Ada; non prius crealam quani ejus corpori inspiratam

duni est actio vel

reddcuda est in judicio Dei, recepturo

dc qua ralio unoqnoque se-

40. Si

autem

aliquis

non

vult

eam

cxislimare fa-

cuudum ea
nialum
(II

quse per corpus gessit

sive

bonum
ct
;

sivc
iilud

ctam

nisi

cum jam formato

niliilo

corpori cst inspirata

fiicta sit.

Cor. v, 10).

Cur ergo non jam

videat quid respondeat, cura quaeritur uude

credatur, quod Dei nutu ad corpus venerit

let

ubi

si

vel-

Aut enim ex

dicturus cst

Deum

aiiquid fecisse

secundum prseceptura

ejus agere, raercedera acci'

:

vel facerc post illam

consummaliunem opcrum suoimaginem Dei (quod

non polest),
nisi

peret vitoe selerna;, atque Angelorum societalis

autera contemneret
laboris diuturni
,

si

rum

et

debet intueri quomodo cxplicct scxto dic

sccun-

poenas juslissimas luerct

iguis

sivc

factura liorainem ad

sivc

xlerni
,

An

quia hoc

dum animam
dura
fuit
:

recte inlelligi

id csl, in
rci (jux'

qua

ipsura

Deo

volenii obtemperasse

jara ulique aciio

nihil egisse

natura causalis ratio facla fueril ejus

aut non do nihilo
,

non-

bona

esi. et crit

contrarium nondura natos

sed de aliquo jam cxiet laborabit inquireudo

,

vel boni vel mali?

stente factara dicet

si

animam
sit
,

(-APUT XXVI.
serta,

Anma

proprio iiulu corpori in-

quaiuam

illa

natura

an corporalis

an

spiritualis,
;

non

fuil prcescia fiituri.

Liberum arbitrium.

57. Qua;

si ita

sunt, falebimur etiam

non

in

eo re-

secundum eas qurcstiones quas superius vcrsavimus manenle illa quoque moleslia ut adliuc quasralur in
,

rum genere animam

scia
futuri

primilus crcatam, ut esset prxvel justi,

vel iniqui.

qua subslanlia crcalurarum in scx diebus primitus

conditarum
,

operis sui,

Nimis

causalera illam rationem fecerit aniuise,

nibilo, vcl

quippe incredibile est eam potuisse propria voluntale

ir.clinari

quam nondum de
41.

de aliquo feccrat.
ut dicat
,

ad corporis vilara

si

sc ila in quibusdara

Quam

si

co

modo

devitare voluerit,

peccaluram

prsescirct, utjuste supplicio

perpeluo pu-

sexto dic eliara de limo factum csse homiuera

sed

niretur. Juste sane Creator laudalur in

fecit

omnibus quai
iis

hoc rccapitulando poslca commemoratum

mulicrc quid dicat
fecit eos
,
,

vidcal dc

omnia bona valde. Neque enim ex

est,

(autum
rcclc

quia masculum (Gen.

i
,

et

fcniinam, dixit,

laudandus

quibus prsscientiam dedit

cum

cl benedixil eos

27, 28).

Quod

si

et

laudetur eliara quia pecora creavii, qnibus esl nalura

ipsam eo die faclam esse de

tcndat

viri

osse responderil, at-

huraana prajstantior etiam

tura quippe horainis ex

in

ipsis pcccantibus.
,

Na-

Deo

est

non

iniquilas
:

qua

quomodo asserat sexto die facla volalilia, quaj adducta sunt ad Adam, cum Scriptura oinne genus volalilium quinio die

sc ipse involvit raale uteudo libero arbitrio

quod

creatum ex aquis iusinuet

itera

tamen
leret.

si

non haberet

in

natura rerum minus exccl-

sexto die ligna etiam quac in paradiso plantala sunt

Cogilandus quippe est liomo justc vivens eliam

ibi

cum cadem
adliitc

Scriptura hoc crcalurse gcuus tcrlio dici

non praesciusfulurorura,el
lia

vidcndumest,excellenrecte vi-

tribucrit= Ipsa

ctiam verba consideret quid

sil

Ejecit
,

Yoluntalis bonae
et

quam non impcdiatur ad

vendum
cx
fide.

Deo placendura, quod ignarus

futuii vivit

de terra omne ligmttn pulchrum ad aspeclum et bonumad escam ; tanquam illa qua) tertio dic lerra eje-

Ilujusmodi ergo crealurara quisquis esse nol-

ceral,

non crant pulcbra ad aspeclum

operibus
,

et

bona ad escam,

let in

rebus, conlradicit Dei bonitati. Quisquis autera

cum

in his essent
:

(jua; fecit

Deus omiiia bona

poenas eara nou vult luere pro peccatis, inimicus cst

a^quitati.

valdc

quid

sit

eliam

Finxil Dcus adliuc de terra

volalilia cceli [Id. n, 19)

CAPUT

XXVII.

Animam nalurah appetilu

corpus.
fit
,

omnes
ferri in

besiias agri, et
illa

omnia

tanfiuam
eranl
,

non

fuerinl omuia, qua;

primo producta

vel potius nulla

est,

ante producta eraut.

Ncque
minus
;

38. Sed

si

ad hoc

aniraa, ut miitatur in corpus noluerit

,

enim diclum
bestias agri
,

Et

finxil

Deus adliuc de

terra ca?teras

quoeri potest

utrum

si

compellatur. Sed
csl, in

et csetera volatilia cocli, quasi quaj

meliuscredilur hoc naluraliter velle, id

lura creari ul veht
,

ca na-

vel terra sexto, vel

aqua quinto die produxerit

sed
et

sicut naturale nobis est vcllc jara

omnes

bestias, inqiiit, et

omnia

volatilia.

Necnon

il-

vivere

male autem vivere

non

est

naturae,

lud cogitet,
rit

qucmadmodura Deus
prirao,
,

et sex diebus fece,

sed perversa; vclunlatis, quara juste poena consequitur.

omnia
;

ipsum diem

secundo
lerraj
,

firmamenquinto,

lum
jam
si

tertio

speciem maris et
;

alque ex terra
;

59. Frustra crgo

rie facta sit
illis

quaeritur ox

qua

veiuii

maie-

lierbam et iigna

quarlo, luroinaria et sidera

,

anima,

recte intelligi potest in primis

faclus est dies. Sicut

operibus facta,
quae
&i

cum

cnim
illa.

aquarum animalia; sexto Cum faclus est dies, fecit Deus coelum
viride agri
:

terr*; et postea dicatur,

et

lerram,

el

omne

illa

non

erant, facla sunt, sic et haec inter

Quod

quandoquidera
diera.

et materies aliqua formabilis fuit, ct

:

corpo-

fccit nisi ipsura

cum Quomodo etiam omne

,

faclus est dics,

noa

viride

Ediii, societalem

cujus loco ms.ysocietalis.

agri fecerit

anlequam

essct suner lerram

ct fcnuni

571

DE GENESI AD LITTERAM,
ii,

S.

AUGUSTINl
,

372
ct

oiuiie antequam exorlretur (Ci.

4,

5).Tunc enim

summata requicscerct

propter inchoata nsqiie

intelligi

facluni

cum

cxorliim est

non antcquam exoriretur

Qui
;

quis non diceret, nisi Scripturjc verba rcvocarcnl?

Me(nini'ril eiiam scriplum esse,
vivit in

celernnm

nunc operciur. Scd si possunt iioec melius non soluin non resislo, vcriiin etiam faveo. 43. Niinc lamcn de anima quam Deus
,

inspiravit
nisi

creavit omnia simul {Eccli. xviii, 1)

el videal

quemadsed

lioniini sufflando in ejiis

faciem
sit

nihil

confirmo,
;

niodum simul creala

tiis

dici possint,

quorum

crealio spa,

quia ex

Deo

sic est,

ut non
sit

subslanlia Dci
' ,

et sit
;

lcniporalibus dislat,

non horarum lanlum

incorporca, id est, non

coipus

sed spirilus

fliam

dicrum.

Curet

quoquc ostcndcrc quomodo

videri polcst

ulrumque sitverum, quod contrarium

ct

non de substantia Dci gcnitus, nec de substaniia Dei procedcns sed factus a Deo nec ila factus ut in cjus
,
;

Deum

in die
,

sepiimo ob omnibus opcribus suis relibcr dicil [Gen.

ii
,

naluram nalura
vcrtcretur
;

ulla corporis vel irraiionalis

,

animse

quievisse

quod Gcneseos
,

2)

ct

ac per boc

de nihilo

usquc nunc eum operavi

V
,

quod Dominus

dicil {Joan.
,

morlalis
millo

secundum quemdam
potest amittere
,
;

vita;

il). Rcspicial eliam qure dicia sunt

dicla sinl iiichoata.

consummata

modo
,

cl quod sit immoduin quem secundum quamdam

:

quomodo eadcm
42.
niis,
Ilis

vero miitabilitaiem
lior
ligi
;

qua potest

vel deterior vel

me-

eiiiin

oninibus divinoc Scripturac lestimo-

fieri

noii

immcrito etiam morlalis possit

ille

intel-

qiiam esse veracem

nemo

dubit.it nisi

infidelis

quoniain verain immortalitatem solus

,

babet,

aul impius, ad illam scntcnliam ducli sumus, ut di-

de quo proprie diclum est

tatem
(l

Qui

solus habet immortaliin

ceremus Deum ab exordio

sccculi

primum simul
solum prscsenet

Tim. vi, 16). Caeiera qua;

lociitus

hoc libro disccr

legeiiti
,

omnia creavisse, quacdnm

conditis jaiu ipsis naluris,

sicul iion
'

ptando

sum

ad hoc valeant

ut aut

quoedam praconditis causis;

tia,

noveiit qiicniadmodum sine affirmanditemerilatequK'

verum otiam
,

fulura fecit ut

omnipotens,

ab

eis

renda
ei

siiit

qu;e non aperte Scriplura loqiiilur; aul,

si

factis requievit

alqiie

eorum deinceps adminisiralione regimine crcaret etiam ordines tcmporum et

:

qnaerendi

modus

iste
,

non placet
si
,

quemadmodum

ipse qusRsiverim sciat

ut

me

potesl doccre non ab-

temporalium

qui

et

consummavcrat ea
,

propler

nuat

si

auiem non potest

quo ambo discamiis me-

omiiium gencrum

lerminationem
,

ct incboaverat

cum

requirat.

propter saiculorum propagalionem

*

ut propler con* nabebant excusi Vl non sit substanlia Dei, et stc incorporea,ut non sit corpiis. At Mss., utnon sit substatUia
:

veleres codices. At Anilgali ferunt, sic ut non solum prwsentia, verum etinm futura fecerit. Pauloque post, reIta

Det, et

sit

incorporea, id est, non

sit

corpus.

quieverit et

earum deinceps,

etc.

LIBER OCTAVUS.
De eo quod legitur Gen.
2, vers.

8 Et plantavit Deus puradisum in Eden, etc, usque ad illud cognoscendi bonum et rnulum non manducabilis de iUo, etc.
:

vers. 17

De lignoautem

CAPUT PRIMUM.
proprie
i.

Paradisus in Eden plantatus

accipiendus.
in

et

2. Narratio

quippe in his

libris

non genere locutio-

et figurale

nis

figuratarum rcrum cst, sicut in Canlico canlico,

Et plantavit Deus paradisum

ibi

Eden adorientem,
ignoro de parare quasi

rum
et
vitce

scd omnino gestarum

cacteris.

sicut

iii

Rcgnorum

libris
qiiae

etposuil

hominem quem
;

fmxit.
ires

Non

hujuscemodi

Sed quia

illic

ea dicuntur
,

diso multos mulla dixisse

tamen de hac

humansc usus notissimus

Iiabet

noii difficile,

generales sunt sententiae.

iviodo

Una eorum

qui tanlum:

imo promptissime primitus

ul deinde ex
illis
,

accipiuntiir ad littcram

corporaiitcr paradisum inlelligi volunt

alia

quid etiam futurorum res ipsae gcstac

cxsculpalur
:

corum qiii spirilualiter lantuin; lertia eorum qui utroque modoparadisum accipiunt; alias corporaliter, alias aulem spiritualiter. Breviler ergo ul dicam tertiam milii faleor placere sentcntiam. Secundum hanc sus,

autcm quia ea dicuntur quae usilatum nalurae cursum inlncniibus non

significaverint

bic

occurrant, nolunt ea quldam proprie, sedfiguratcdicJa

intelligi
;

atqiie ex illo loco volunt incipere bistoriam,

,

cepi

nunc

loqiii

de paradiso, quodDoniiiuisdonaredifactus e limo,

gnabitur,

ut

bomo

quod ulique corpus

humanum
ligalur
:

est, in paradiso corporali coUocatus intel-

ut

quemadmodum
secundam
id

aliud significat

Adam etsi aliquid quod eum formam luturi

ipse
,

ex quo Eva convenerunl alque ct gcnucrunt. Quasi vero usitalum nobis sit vel quod tot annos vixerunt, vel quod Enoch translatus est, vel
dimissi de paradiso

id

esi,

rerum proprie gestarum narrationcm

Adam

qiiod

et

grandacva

et

sterilis

peperit

et

cajtera

dixit essc Apostolus

{Rom.

\, 14),

Iiomo tainen in na-

huju_5modi.
5.

tura propria expressus accipitur, qui vixitcerlo

numero

Sed
,

alia est

inquiunt, narratio factorum miraIllic

annorum
ex

et

propagata nuincrosa prole morluus est

biliuni

alia

instilutarum creaturarum.

enim ea

sicut moriuntur caeteri

bomincs,

etsi

non

siciitcrctcri

ipsa

insolita

osiendunt alios esse tanqiiam naluralcs

,

parentibus naliis
factus est
;

sed sicut primitiis oporlebal cx

modos rerum
minantur
;

alios

miraculorum

qu;B mngiialia no-

terra

ila et

paradisus,

in

quo eum collo-

hic

aulem

ipsa insinuatur inslitutio natuinsolila et ipsa,

,

cavit Deus, nihil aliud quamlocusquidaminlelligatur,

rarum. Quibus respondetiir, Sed ideo

quia prima.

lerra scilicct ubi habilarel

homo

terrenus.

Nam

quid tam sine exemplo

et sine pari

575
facto in

LIRER OCTAVUS.
acctpi videbantur
,

571
aut vix posse aut difficile
;

rerum mundanarum conslitulione qiiam mundus ? Num ideo credendum non esl Deum fecisse mundum, quia jam non facit mundos aut uon feoissesolem quia jam non facit soles ? Et hoc quidem non
;

ne re-

fardarer

quid figurale significarent ea qu?e ad litiepolui invenire, quanta valui

explicavi
,

ram non

brevilate et
vel

perspiciiitate

ne vel multa lectione

,

homine permolis debuit rede paradiso nunc vero cum ipsum sic credant a Deo sponderi
,

sed de ipso

dispulalionis obscuritate deterriti

mere non curarent.

rim nec poluerim
,

manus ea suMemortamen quidmaxime voluein

factum
nolunt dent
4.

sicut alius nullus faclus esl

cnr paradisum
nuiic vi-

ut

non

fignrate sed proprie pri,

ila

factum credcre

quemadmodum
qui

mitus cuncla intelligeronlur etiam

sic

nec omnino desperaiis

in prinia parie

silvas fieri ?

posse

inlelligi

idipsum

se-

Ad

eos quippe loquor

:

auctoritatem harum

cundi

libri ila

posui. Sane, in(iu;im, quisquis volucrit

Lilterarum sequuntur

eorum enim quidam non pro-

omnia quw
cst,

dicla sunt,

secundum

litleram accipere, id

prie, sed figurate paradisum inlelligi volunt.

Namqui

non

aliler inlelligere
,

quam
non

littera sonat, el potesl evi-

omnino
aliter

adversantur his liticris

alias cuiii eis alqiic

:

tare

blaspliemias
;

et

omnia congruentia
ei

fidei catholicce
,

egimus

{Lib. dc Gen. cont. Mankli.)

,

quanquam
,

prwdicare

non solum

esl

invidendum sed praicihabendus

est.

ct hacc in
jla

hoc ipso opcre noslro

,

quantum valemus

puus multumque laudabilis

inteliector
el

Si

defendamus ad litlcram
,

ul qui

non ralionabilitcr
,

autem nullus exitus datur, ut pie

digne Deoquce scri-

moli
dere

propter

auimum

pervicaceiu vcl helieiem

cre-

pta sunl intelliganlur, nisi ftgurale atque in cenigmalibus

ista detreclant,

nullam tamen invenianl ralionem

proposita ista credamus

habentes aucloritatem apostolibris

unde

falsa esse convincant.

Verum

isti

noslri qui

licam

a quibus tam mulla de

Veteris Testamenli

fidem habent his divinis Libris, et nolunl paradisum ad proprietatem littcroc inteliigi, !ocum scilicetamoe-

solvuntur wnigmata,

modum quem
:

intendimus teneamus,

adjuvante

illo

qui nos petere, qucerere et pulsare adhor-

nissimum frucluosis nemoribus opacatum, eumdemque

tatur {Malth. vii, 7)

ut

omnes
,

islas figuras

rerum
,

se~
sive

magnum

et

niagno fonle r.cunduin

lol

cuiu vidcanl

cunduni cathoUcam

pdem

sive quce
,

ad hisioridm
;

nulla

bumana opera
ila
si
,

ac tanla vireia silvescore oc-

quce ad propheiiam pertinent

expUcemus
,

non prwjutios
,

cullo opere Dei;

mirorquemadmodum

credunt ipsum
vide-

dicanles meliori diliyentiorique tracialui

sive per alios,

sive pei

hominem
runt.

factum, quemadinoduiu nunquam

,

quibus

Dominus
lib.

revetare dignalur

[De

Aut

el ipse figurate inlelligendus est

quis ge*

Gen. contra Manich.

2, cap. 2).
iit

\\,vc linio dixi.

iii-

nuit Cain

et

Abel

et

Selh

An

el ipsi figurate

lan-

Nunc
nor

auteiu

(juia vnliiil

Dominus

ea diligcniiiis

tum fuerunt, non eliam bomines ex bominibus

I)e

nali ?

tueiis al(|ue
,

consideraus, non friisira, qiiMntiim opi-

proximo ergo allendant islam proesum|itionem quo

,

exi^timarem eliain per nie posse socuiidiim pro,

lendat

et

conentur nobiscum cuucta primitus quae

priam

iion

seciindiim
,

ailegoricam loculionem

!i;ec

gesta narranlur in expressionera proprieialis accipere. Quis enim eis poslea non favcat intelligenlibus

scripta esse monslrari

sicut ea quae siiperius valuiqujie

mus

ostcndere

sic

etiam

sequuniur de paradiso

quid

isla

eliam figurala significalione commoneant

perscrulcmur.
,

sive ipsarum spiriluaiium

naturarum
?

vel affectionum

CAPUT

lll.

De

vers.

el

ubi rursus de crea-

sive

rerum eliam fnturarum

,

Sane

si

nuilo

modopos6. Plantavit

tione tigni.

sent salva fide verilatis ea

quac corporaliter bic iioaccipi,

ergo Dens paradisum

et

iii

deliciis

(hoc

minata sunt

corporaliler ciinm

quid aliud

csl

enim

in

Eden) ad orienlcm,

posuil ibi
e:>l,

hominem

remanerel

nisi ul ea polius figurale dicta inlelligorc-

quem

finxerat. Sic

enim scripium

quia sic factum

mus, quam Scripluram sanciam impie culparemus ? Porro aulem si non sohim non impediunt verum
,

est. Deiiide

recapiinlat, ul

boc ipsum qiiod breviler

faclum
sil
;

posuit, osiendat

quemadmodum
p^sradisum

boc

esl,

eliam solidius asserunl divini eloquii narralionem haec etiam corporahtcr intellecta
;

quemadmodum
quilur
:

Deus planiavcrii,

el iilic

nemo

erit,

utopinor,

honiinem, quein fiuxerat, constiluerit. Sic

eniiii

sc-

tam lam

infideliter pertinax
fidei

qui ciim ea

secundnm regu-

Et

ejecit

adhuc Deus de terra omne lignnm pulel

exposita proprie viderit, malil in pristiua

sl

clirum ad aspectum,
ejecit

bonum ad escam. Non

dixit,

Et

remanere senteniia,
figurale posse accipi.

forte

illi

visa fuerant, nonnisi

de terra Deus aliud lignum vel caeterum ligmim

CAPUT
t).

II.

sed, Ejecit, inqiiit, adliuc de terra

atias conlra

Genesim

Maniclmos cur

clirum ad aspectum,

el

omne tignum putbonum ad escam. .Jani orgo

ct pulclirum ;.d

secundum ullegoriam exposueril.

tunc produxerat terra

omne lignum

Nam
,

et ego contra Manicboeos, qui lias lilteras

aspeclum, et

bonum ad escam, hoc

est

leriio

die

Yeteris Testamenti non aliterquam oportetaccipiendo

nam

sexlo die dixerat, Ecce dedi vobis

onme pabulum

errant

sed omniuo non accipiendo ct detestando

seminale, seminans semen, quod est super

omnem

ler-

blasphemant, duos conscripsi libros recenti tempore

conversionis meae; cito volens

eorum

vel

confutarede-

ram ; et omne tignum frucliferum, quod habet in se fructum seminis seminatis, quod erit vobis ad escam (Gen.
ergo aUud eis tunc dedit, aliud nunc dare voluit?Non opinor:sed cum ex his generibus sint
I,

liramenta, vel erigere intentionem ad quaereudam in

Litleris
fidern.

29).

Num

quas oderunt

cbristianam et evangelicara
tiinc

Et quia non mihi

occurrebant omnia quem-

jsta ligna instituta in paradiso, qua;

jam

lerra terlio

admodum

proprie possenl accipi, magisque non posse

Mss. noanulli, figurce.

lempore suo die produxerat, adhuc ea produxit in quia tunc scilicet, quod scriplum est, ea produxis

375
tcriani. causalilor factiim cral

DE CENESl AD LITTERAM,
iii

S.

AUGUSTINI
Dominum

376
Proindc quod narravit cvaiiscilicct
talia lo-

lerra; hoc

csl,

quia

num

iiarrassc narravit.

limc ca iirodiicoiidi
viilule
(il

virliilcin
lalia

laloiilor

acccpcrat, qua
in jna-

gclista,

cliam factuni csl;

:

ul oli
iii

im lumc

lona piogigiial

cutuin fuissc
fuit,

ipsiiis

autein Domini narralio parabola

cliain

iiifcslo aliiuc

lcmporc suo.
scminale seminatis semen, quod

de qua nunquam exigitur ut

ad litteram

7. Vcrba crgo Dci sexio dic dicenlis, Ecce dedi vobis oiime pcibuluin
est

facta

monslrcnlur, qua; sermonc proferunlur. Chri-

slus esl ethipis unclus a Jacob (Cch. xxviii, 18), ct

lapis

super

omncm

lerrain, cl ca;lcra,

non

sonabili vcl

lcm-

reprobalus ab xdificantibus,
aiiguli {Psal. cxvii,

qiii

factiis

cst in
in

porali vocc prolala vciba sunl, scd sicul in cjus

esl creandi potcnlia.

Verbo

caput

22)

scd iliud eliam

iii

rc-

Diciaulcm hominibus, quid sine

dixcrit, nonnisi pcr

biis gcslir,

iactum

est,

hoc autcm lantum

figuris

lemporanbus sonis Dcus

ralcs sonos poluil.

tcmpo-

pra^dictum. lUud quippescripsit narrator rerum prai-

Fulurum cnim

cral ut

homo jam
cis

tcrilarum,hoc prxnuntiator tantumniodo futurarum.

dc limo formalus, ct flalu cjus animalus, ctquidquid

CAPUT
9.
in

V.

Deeodem

ligno vit(i',ipsum

et

figuram

ex

illo

humani gencris

exstilisset, ulcrelur

ad

et

nihilominus

rem

verain fuisse.

escam,

tule gcneraiidi,

qux super terram exorlura erant ex iiia virquam terra jam acccpcrat. Cujus fuin creatura condciis, lanquain

SicctSapientia,idemipscChnstus, JignumvitKCSt
43) :crcatum'cstaulcm, quod
vitui

paradiso spirituaIi,quo misil dc crucc latroncm {Luc.

turi causaics ralioncs

xxiii,

eam
;

significaret,

jam
lale,

cxstilissct,

loquebatur intcrna atquc inlima vcrividit,

lignum

ctiam

in

paradiso corporali

quia hoc

illa

quam ncc oculus

IV. De

ncc

auris audivit, scd

Scripturadixil, qiia; res suis temporibus geslas narrans,

ct

Spirilus ejus scribenli uliquc revelavit.

bominem
ibi

corporalilcr factum, et in corpore vivcnsi

CAPLT
8.

altera parle vers. 9, Uijnuin vitce et

tem

conslitutum esse narravit. Aut

quisquain

vere creatuin esse, et supientiam (icjurusse.

lllud

putat animas,
in

cum

corpore excesserint, locis cor-

plane quod sequilur, Et lignum

el

vitw

poraliter visibilibiis conlineri,

cum

sint sine corpore,

medio paradisi,
et

ligmlm

scienlio! dicjnosccndi

bonum
cogat
aliud

asscrat sententiam

suam non deerunl

:

qui sic faveant,

malum,

diligcntius

considcrandum
isia

est,

iie

ul illum cliam divitem sitientem in loco ulique corporali

fuisse contendant,

in allcgoriam, ut

non
ligni

ligna

fucrint,

sed

ipsamque aniinam omnino

aliquid
le

nomine
:

significcnt.
est

Dictum est enim

amplecten-

esse corpoream, propter areniem linguam et slillam

sapienlia

Lignuin vita
iii,

omnibus

aqua; de Lazari digilo concupilam {Id. xvi, 24), pro-

tibus

eam {Prov.

18).

Vcrumtamcn cumsitJein

nunliare non dubilent,

cum

quibus cgo dc tam

magna

rusalcm a;terna
illa

in coelis, eliam

terra civilas
el

qua

qucestione nuUa lemerilale confligo. Melius csl eninn

significarelur, condila esi;

etSara
,

Agar quam-

dwbilare de occullis,

quam

litigare

de

incertis. lUuin

vis

duo Tcstanienta
ligni

significarent

erant tanien qua;iv,

quippe divilem

iii

ardore poenarum cl illum paupe-

dam

cliam muliercs duse {Galat.

24-26); el
spirituali

cum
nos
po-

rcm

in

relrigerio

gaudiorum inlelligcndos esse non

intelligonda
illa

Christus pcr
irriget, eral

passioncm flucnlo
el pelra, quac

dubilo. Sed

quomodo

sit

illa

flainma ia-

tamen

aquam
Aliud

siticnti

ferni, iile sinus

Abraha;,

lingua divilis, illedigilus

illa

pulo ligno percussa manavit, de qua diccrclur, Petra

ilia

pauperis,
fortasse a

illa sitis

tormenli,

stilla

rcfrigerii, vix

mitem erat

Clirislus (I Cor. x, 4).

quam

erant

mansuete quxrenlibus, a contcnliose autem

omnia

significavcrunl, sed

lamen eliam

ipsa cor-

cerlanlibus

nunquam

invenilur. Cito

sane

respoii-

poraliler fuerunt. Ll

quando a narranle commemoilla

dcndum

est,

ne nos profunda

ista quajstio, ct mullis

rata sunt,

non erat

figurata locutio, scd

earum
pc-

scrmonibus indigens tardet, Si corporalibus

locis awiille

rcrum cxprcssa
tra Clirislus

narralio, quaruni crat figurala pra;-

m;c conlincnlur, eliam exutse corporibus; potuit

lalro in

ccssio. Eral crgo et

:

lignum

vila;,

quemadmodum

eum

inlroduci paradisum, ubi fuerat corpus

;

nec sine niyslcriis rerum spiriliialium

primi hominis

ut apliore Scripturarum loco,

si ulla

corporalitcr praisentalis voluit iiominem Deus in pa-

necessitas flagitaverit, etiam de hac re quid vel quac-

radiso vivere. Eratei ergo

in illo

in

ligniscxteris alimenUim,
significans, nisi sa-

ramus

vel arbitremur,

utcumquc promamus.

autem sacramcnlum; quid

10. Niincvcro, quodsapicntia nonsitcorpus, clideo

pientiam, de qua dictum est,

ctentibus

Lignum

vitw est ampte-

ncclignum, ncc dubito, ncc dubitaria quoquamputo:

potuisscaulem per lignum,
id est,

cam : quemadmodum de Chrislo diceretur, Pelra manans est silientibus eam? Recte quippe appellatur quod ad eiim significandum prxcessit. Ipse
cstovis quai immolalurin Pascha
;

per corpoream creasignificari sa-

luram, tanquam sacramento

quodam
illc

pientiam in paradiso corporali,

cxistimat, qui vcl

crcdendiim non

tamen

et illud

non

tam mulla

in Scripturis

rerum

spi-

tantum dicendo figurabatur, sed etiam faciendo. Neque enim ovis illa non erat ovis; plane ovis erai, et
occidcbalur, ct manducabatur {Exod.
xii,

ritualium corporalia sacramenta non videt, vcl homi-

3-H)
filio

et

tamcn co vero

faclo, aliud

etiam quiddam figurabatur.

re-

nem primum cum cjusmodi aliquo sacramenlo viverc non debuisse contendil cum Aposlolus dicat eliam hoc quod de muliere dixit, quam ci factam esse de
;

Non

sicut

ille

vilulus saginatus, qui minori

latere credimus, Propter lioc relinquet liomo patrein et

vertenti in cpulasca;sus est {Luc. xv, 23).

Ibi

quippc
si-

matrem,

et adlicerebit
ii,

uxori suce;

et

erunt duo in carne

ipsa narratio figurarum est,

gnificatio

non rerum

figurata

una {Gen.

24);

sacramentum magnum

esse in Cliri'
est

gcslarum. Non cnim hoc cvangelista, sed

ipsc narravit
:

stoet in Ecclesia(Eplies.\,Zi, 32).

'

Mirum

autem,

Bominus

evangelista vero hoc

Domi-

Exliii,

cerlum. At Mss. decem, crealum.

577
ci vix ferendura,

LIBER OCTAYUS.
(luemadmodum
velint

578
VII

homines pa-

CAPUT

De

vers.

10, 11

iZ

ct

14; Ulic acci-

radisum figurate dictum,

clum. Quod
si

et noliiit

eliam figurate la-

pienda esseveraflutnina.Tibcris prius Abula. Nilits,

qui prius Geon. Canges, qui prius Phison. 13.

concedunt sicut de Agar et Sara, sicut

de Ismael et Isaac, lixc quoque et facta, el ctiam (igurala ; cur non admitlant etiam lignum vila;, sapienliam et vere aliquod lignum fuisse, ct tamcn
figurasse, nonvidco.

lamen

Flumen aulem
el

exiil

de Eden, quod irrigabat pa~

radisum,
uni

inde divisum est in qualuor partes.

;

Ex

his

nomcn esl Phison

et ibi est

hoc
:

est

quod

circuil

lolam terram
bo-

Evilath, ubi est

aurum

aurum autem
est

terro} illius

ll.Illud quoqueaddo,

quanquam corporalem

ci-

num,

carbunculus, etlapis prasinus. Et nomeii

;

bum, talem lanien illam arborem pra;slilisse, quo corpus hominis sanilaie slabili firmarelur, non sicut ex alio
cibo, sed

flumini secundo Geon

^^thiopice.
fluit

hoc

quod

circuit
;

totam terram

Flumen aulem

terlium Tigris

hoc

est

quod

nomiulla

inspiratione salubrilatis occulta.

contra Assyrios.

Flumen aulemquarlum Euphrates.

Profeclo enimlicet usitalus p.inis, aliquidtamen

plius habuit, cujus
(a)

indigenlia famis
(

una collyride dierum quadraginla spatio vindicavit

8
).

amhominem Deus ab

De

aulem fluminibus quid amplius satagam confimiare quod vera sinl flumina, nec figuraiedicta quai
his

non

sint,

quasi

lantummodo

aliquid

nomina

ipsa

si-

III

Reg.

XIX

An

forle credere dubilabimus,

gnificent,
sint, ct

cum

el

regionibus per quas fluunt notissima

fere gentibusdifTamata?

per alicujus arboris cibum, cujusdam allioris significalionis

gratia,

homini Deum

pr,Tcstitisse

nc corpus

cjus vel infirnailale vel a;taie in deterius mutarelur,

Quinimo ex quoniam constat ea prorsus esse ( nam duobus corum nomina velustas mutavit, sicut Tiberis dicilur
his,

omnibus

aul in

occasum etiam laberelur

qui ipsi cibo

huma-

fluvius qui prius Albula vocabatur

est, qui

Geon quippe
ille

ipse

no

praeslilit

tam mirabilemstatum, ut
oleum deficientes

infictilibus va-

nunc

dicitur Nilus;

Pbison autem
;

diceba-

sculis farina el

reficerel,

ncc defi-

ceret

Id. xvn,

IG)? Jam hic de genere conteniioso-

rum quisquam
miracula
debuisse

exislat, et dicat

Deum in

terris nostris

duo verocxlera, Tigris et Euphrales, antiqua etiam nomina lenuerunt), nos admoneri oportet catera quoque primitus ad prolur,

quem nunc Gangen

appellant

talia facere
:

debuisse, in paradiso

auiem non

prietatcm

liltera;

accipere, non in cis figuratam locu-

quasi vero

non

vel

de pulvere hominem,
ibi

tionetn putare, sed res ipsas

et aliquid

veldelatereviri mulierem, majus

rairaculum

fccit,

etiam figurare.

qux ita narrantur ct esse, Non quia non possct parade re

quam quod

hic mortuos suscitavit.

CAPUT

\I.

Lignum
et

bola loculionis assumere aliquid

mali arbor ve-

quam non
illo

scientia; boni el

proprie quoque esse conslaret, sicut de

Dominus
non

ra etinnoxia. Obedienlia. Inobedientia.

12. Sequitur ut videamus de ligno scienti.TC digno-

loquilur, qui descendebat ab Jerusalem in Jericiio,

ct incidit

in

latroncs {Luc. x,

30)

quis enim

scendi

bonum
,

malum. Prorsus
est

ct

hoc lignum erat

senliat et plane videat esse parabolam, loculionemque

visibile ac corporale, sicutarborescoelerae.

Quodergo

illam tolam esse figuralam?

ibi

vcrum

duse civitaies quse

lignum esset

non

dubitandum

sed cur hoc no-

nominatae sunt, hodieque in locis propriisdemon-

men
illa

acceperit, requirendum. Mihi

autem eliam atquc

slranlur.

Sed hoc modo accipcremus

si

et

quaiuor hoec

etiam consideranli dici non potest quantum placeat

sententia,

flumina,

ctcra qua; dc paradiso narrantur, non

non

fuisse illam

arboremcibo noxiam
(

proprie sed figurate accipere ulla necessitas cogeret

neque enim qui fccerat omnia bona valde

31
), in

Gen.

i,

alnunccum

primitus proprie res ipsas intelligere ra-

paradiso instituerat aliquid roali

sed

mahmi

lio nulla probibeat,

cur non potiusauctoritatem Scriin narratione

fuissc

homini iransgressionem
ut

praicepti.

Oporlebat

ptura; simplicitcr

sequimur

rerum gesta-

aulem
esset

hiberetur,

homo sub Domino Deo positus alicunde prout ei promerendi Dominum suum virtus ipsa obedientia, quam possum verissime dicere
omni creaturse
raiionali agenli

rum, res vere gestas prius

14.
citur,

inlelligenles,
?

tum demura

quidquid aliud significanl perscrulanles

An

eo movebimur, quod de his fluminibus di-

solam esse virtulem

sub Dei potestate
;

aliorum esse fontes notos, aliorum autem pror-

primumque

esse et

maximum
uli,

vi-

sus incognitos, ct ideo non posse accipi ad litteram,

lium tumoris ad ruinam sua potestate velle

viiii

cujus

quod ex uno paradisi flumine dividuntur

cum

polius

nomen est inobedientia. Non esset ergo unde se homo Dominum habere cogitaret atque sentiret, nisi
aliquid ei juberelur.

credendum
lione

sit,

quoniam locus

ipse paradisi a cogni-

hominum

esl remotissimus, inde quatuor

aqua-

Arbor ilaque

illa

non erat mala,

et

rum

parles dividi, sicut fidelissima Scriptura testatur

ali-

sed appellata est scieniia; dignoscendi

lum, quia

si

post prohibitionem

bonum ex illa homo

ma-

sedeaflumina.quorumfontes noti esse dicuntur,

ederet,

cubi iisse sub terras, et post iractus prolixarum re-

in illa erat prsecepti futura transgressio, in

qua homo

gionum
aquas

locis aiiis erupisse, ubi

tanquam

in suis fonli-

per experimenlum poenaj disceret, quid interesset inter obedientiae

bus nota esse perhibentur.

facere, quis ignorat?

Nam
Sed

inde et

bonum, et inobedientiae malum. Prohoc non in figura dictum, sed quoddam vere

ibi

hoc solere nonnullas hoc scitur, ubi non

paradisum, id

diu sub terris currunt. Exibat ergo flumen de Eden,

id est

lignum accipiendum est; cui non de fructu vel

pomo

de loco deliciarum,

et irrigabat

quod inde nasceretur, sed ex ipsa re nomen imposilum est, quae illo contra vetitum tacto fuerat secutura.
(c) CoUyride
rati vocant.

cst ligna

omnia pulchra atque fructuosa, quoe omneni

illius

terram regionis

opacabant.
.

pane subciaerici9,

quem

alio

nomiae

collu-

Abest non ab Er.

M.

379

DE GENESI AD LITTERAM,
VIII.

S.

AUGUSTlNl

580

CAPUT
IS.
et

Dj ren. 15;

an liomo posilus

in

pa-

nasci,cresccrc
aliud in

radiso ul agricullurw

opcram

darel.

et scncsccrcrc, occidere, elquidquid rcbus inlcrioic naluraliiiue molu gerilur. la et disci

,

El snmpsit Domiuus Deus liominem qnemfecit,

ul operarctur et cuslodirct.

hac autem altera signa dari, doceri

li,

agros co-

eum iu paradiso, pracepil Dominns Deus Fa

posuit

socielales adininisirari, artes exerceri, el

quxque
hac tcrne-

Ada', dicens
'

Ab onmi
iilo.

tigno

alia sive in snpcriia soeiolale

aguntur.sive

iii

qnod
sccndi

est in

paradiso esca edes

et

dc ligno autem cogno-

rciia alqiie inorlali, iia ul boiiis coiisiilalurcl per

bonnm

malum, non manducabitis de

Quo
et

scienies malos. Inqiie ipso

homine eamdem geminam

:

dic aittem ederitis ab eo, morle moriemini.

riiis

Cum

supc-

providenliac vigere potenliam

primo erga corpus na-

Ijrcviter divcrit

Dcum
sil

plaiilassc

paradisum,

turalem,

scilicel

eo motu

qiiofil, qiio crescit,

quo seaiiimam

coiistiiiiissc ibi
vil ut

hominein

(|iiom

(inxcrat,

rocapitnla-

nescit; voluniariam vcio, qiioiUiad victum,

legumen-

narrarel qiiomodo
illud

ergo el
ibi

Nunc recapitulando coinmemoravil quomodo

paradisiisconstitulus.
fccit.

tiim, curalionom()iioconsulitur. Similiter erga

naiuraliicr agiiur nt vivai, ut scnliai

voluntarieve-

Dcns posueril liominem queni

qiiid sit

Yidcanins

ila-

ro

ut discat, utconscntiat.

que

quod dictiim

cst, nt operarctnr et cuslodi-

18. Sicut

aulcm

in

arbore id agit agriciiltura fo;

ret. Qiiid c;jerj('/i(c,cl(iuid custodirct?

Numquid
primiim

forlio-

rinsccus, ut illud pioficial quod geritur inlrinsecus

sic in

tc agriculliiram Domiiuis voluit operari

homine secundum corpus,

servit

ei

quod intrinsccus
:

niinem

Au non

cst crcdibilc
? Ita

quod cum ante pcccalum

sanc arbilraremur, nisi

agit natura,

cxtriusecus medicina

itemque

damnavcril ad ia!)orcm

secundum aniinam,

ut nalura beatificclur inlrinsccus,

vidercmus cuin lanla

voliiplaie aiiinii agricolari qiiossit

doctrina minislraliir exlrinsecus. Qiiod aulcm ad ar-

dam,

ut eis

niagna pcena

inde ad

aliiid

avocari.

borem colendi
incuria,

Qiiidquid crgo dcliciarum jjabel agricullura, lunc uti-

negligeiitia, hoc ad corpus mcdciidi hoc ad animam discendi segnilia cl quod

:

que longe ampliuscrat, quaiido

Gi,

niliil

accidebat adver-

ad arborem humor
liabilis,

inutilis,

hoc ad corpus victus exiiniquilatis.

Non ciiim feed cxbilaraiio voluntalis, cum ca

vel lcrra vcl coelo.

crat laborisafflictio,
qu;x^

hoc ad aniniam pcrsu;isio

qui

Deus
regit

Dcus crcaverat,

ilaquc supcr omnia,

oniiiia,

condidit omuia,
crcal,

ct

Ijumani opcris adjutorio helius feraciusqne provcnirent

m;ic
;

omnes naluras bonus

ita in

omnes volunlatcs
si

unde Creator ipsc ubcrius laudarclur, qui anicorpore animali constituloc ralionem dcdissct

justus ordinat. Quid ergo abhorret a vero,

creda-

in

mus liominem

paradiso conslitutum, ut opera-

operandi, ac facullalem, quanlum aniino volenti satis

cssct,

reiur agriculturam, iion labore servili, sed honesla

non quantum invilum indigenlia corporis co-

gerct.

animi vohiplate? Quid cnim hoc opcre innoccnlius vacantibus, ct quid plenius magna consideratione
prudcnlibus?

16.

Quod enim majus mirabiliusque

inagis

spectaculuria

csl, aut ubi

quodainmodo
rjialleolis,

loqui

cum rcrum natura humana ratio polest, quam cum positis semiaivis radicis ct

CAPUT

X.

Quid

sit,

Ut operarelur
,

ct custodiret,

19. Ut cuslodirct aulcm

quid?
certe

An ipsum

paradi-

bus, planlalis surculis, iranslatis arbiisculis, insilis

sum?Contra qiios?Nullus
aggressor. Qiiomodo crgo

vicinus meluebatuf

tanquam interrogalurqu;eque
ea valeat

invasor, nullus limilis pcrlurbator, inillus fur, nullus

inlcllecturi sumus corporalcm paradisiim potuisse ab hoiiiine corporaiilor cuslodiii?Scd neque Scriptiira dixit,Ut operaretur et

gcrminis quid possil, quidve non possit; unde possit,

unde non possit; quid

sibilis

in

numerorum

invi-

interiorque potentia, quid extrinsecus adhibi:

ta. dHigejitia

inque ipsa considcratione perspicere,

quia et

custodiret paradisum;dixit autem, Utopcraretur etcnslodiret.

quia neque qni plantat esl aliquid, neque qui rigat, scd qui

Quaiiqiiam
ita

si

dcraoco diiigenlius ad verbum

cst,

iiicrcmonUim dal

Dcus

Cor.

v.i,

cxprimaliir,

scriplum
fccit, ct

Et accepii Dominus Deus

jllud opcris
dil,

quod acccdit extrinsecus, pcr illum acccDeus

hominem quem

posidl

eum

in paradiso opcrari

quem

nihilominus creavit, et quen rcgitatque orIX. Agricullurce opus

in ipsuni
?

enm

diiiat invisibililer

Scd utrnm ipsum homincm posuit operari, hoc cnimsensit qui intcrprclatiis est, ut opect cnstodire.

CAPUT
17. Ilinc

allegorice.

raretnr;

jam

munduiii,vclut iii(iiiamd;mi

cuindem paradisum operari, id nio paradisum operarciur, anibiguc sonat

aii

esl, ut lio:

ct videtur

niagnam arborem rcrum, oculuscogilationisaltollitur;

atque in ipso quoquc gemina operalio providentiaj reperilur, paiiim naluraiis,partim volunlaria. Naturalis
qiiideni per
ligiiis

magis cxigere locuiio, ut non dicatur, Operaretur

paiv.disum
;

scd, in paradiso.
iie

20. Vcrunilamcn

forle sic

diclum

sil,

Ut opcra-

occullam Dei adminislrationcni, qua cliam

incrementuin; voluntaria
vero,

rclur paradisum, sicut supcrius dictum cst,

Nec

erat

et hcrbis dal

liomo qui operaretur lerram

eadcm quippe
Si

locutio est,

per Angelorum opera elliominum. Sccundum illam

opcrari terram,

qiiae

operari paradisum);

ambiguam
est
iii

primam

coeleslia superius ordinuri, infcriusque terre-

scntenliam

art

utrumque traclemus.
,

enim non

stria; Itiminaria sideraque fulgci'c,dici noclisquevices

riecessc ul accipiamus

Paradisum custodirc, scd,

agitari,aquis terram fundatam intcrlui alque circumliii,

paradiso: quid crgo in paradiso custodire?

operari in paradiso,

Nam

quid

aercm

altius superfundi, arbusta el animalia concipi ct

jam
in

ut visum est disseruimus.

lerra per agriculluram, iu
;

An
Hic et pauio post omnes ixiv. Mss. ferunt, escam edes. E couUra Er. Lugd.ven. nuac legunt, escam edes, nunc, esca edes DUQC, edes ad escam. M.

ut

quod operarelur

i^eipso custodiret
'

per disciplinam

id cst, ut sicut ei

Juxta Er. Lugd. \ea. Lov., discere.

M.

381

LIBER OCTAYUS.
dicitur

582
Deus operari hominem
sit,
,

prvcipienli ager oblemperaret colenli se, ita et ipsc obedienliac fnictnm, Domino suo, ut simiplo pnEcepto

qui

jam homo

erat,

nt pius sapiensqne

eumquecuslodire, quod
illius

homo

nonspiiias inobedienliie rodderet? Dcnique

similitudiiiem a se culii paradisi
iii

qnoniam

sua potestate

in se,

quam

supra se deleclattis

seipso cuslodire

dorainaiionemque ejus conlemnens tutus esse non

possil.

subditus noluit, similem

pit
:

sibi

agrum damnatus accetibi

Spinas, inquit,

el

tribulospariel

{Gen. in,\8).
ut

CAPUT

XI.

Cur

liic

addila diclio, Dominus.

verus.

21.

Quod

si

et

illud

inlelligamus,

paiadisum

Dominus
24. Proinde nullo
aliqnid, el

qnidem operarelur, et paradisum cuslodirel, operari posset, sicut supra diximus , per agriculparadisum
;

modo

vacare arbilror, scd nos

magnum

aliquid

admonere, quod ab ipso quo

ita

aut lurara cusiodire autem non adversus improbos jnimicos, qui nuUi eranl, scd forlassis advcrsus beslias.
sti.-c

divini libri bujus exordio, ex

coeplus esl, In
liuiic lo-

principio (ecit Deus ccelum

el

terram, usque ad

Quomodo islud ? jam in bomincm

aut quarc

Numquid cnim bequod

nisi

cum, nusquam positum

inodo, Deus
:

est,

Dominus Deus; sed lanlum

venlum
csl, ut liomi-

srcviebant,

peccato

nunc vero

ubi ad id

non
ctis,

fieret? Ipse

quippe besliis omnibus

ad se addu-

nem

in paradiso constitueret,
ila

eumque per praeceplnm

Scriptnra locuia est,Et

sicut posl commemoratur,

nomina imposuil

operaretur etcustodiret,

ipse etiam sexio

die

lege

verbi Dei
si

cum omnibus

sumpsit Domiuus Deus liominem

in paradiso operari

quem fecit
:

et

posuit

eum
sed

communes

cibos accepit.

Aui

eral

jam quod limc-

eum

et

cuslodire

non quod supra

;

quonam paclo posset unus liomo illum munire paradisum? Nequc enim exigiius b)cus eral, quem tanlus fons irrigabal. Cuslodire quidem ille deberet, si possel paradisum lali et lanla maccreiur in besliis,
ria

dictarum creaturarum Dominus non esset Dcus

quia hoc
creala
iiec
,

propter Angelos

nec propter

alia qu3C

sunt

sed

propier

hominem
ci

scribebalur

ad

enm adnionendum quantum

est,
,

expcdiat habere

connuunire, ut eo serpens non posset intrare

si

Duniinum Deum, hoc

dicnter vivere
siale,

sub ejus dominatione obe-

sed niirum

priusquam communiret, omncs serpen-

quam
iii

licentiose abuti propria polevoluit, nisi ubi per-

tcs inde possct excludere.

nusquam boc prius ponere

est ad

22. Proinde intelleclum ante oculos cur praiter-

ventum

eum

paradiso collocandum, operan:

mitlimus? Posilus est quippe

operaretur

bomo

in paradiso, ut

dum
cil
;

ct

cuslodiendum

ut

non diceret

sicut ct c?etera
fe-

eumdcm

paradisum, sicut supra dispula-

omnia superius, Et sumpsit Deus hominem quem

sed diceret,
fecit,

lum

esl, per agriculluram non laboriosam, sed deli,

El sumpsit Dominus Deus liominem,

ciosara

et nienlera
:

prudentis

magna alque

ulilia

quem

etposuit
ct

enm

in paradiso operari
,

cum,

ut

commoncntcm
sura ipsi sibi
,

custodiret autera

eumdem
et

paradi-

juslus cssel,

custodire

ut tutus csset,
illi

ipsa utique
ulilis. Ille

ne aUquid admilleret, quare inde me-

dominationc sua, quse non est

sed nobis

rerelur expelli.
sit

Denique accepit

prxceplura, ut

quippe noslra serviiute non indiget, nos vero dominatione

ct ideo
illius

per quod sibi cuslodiat paradisum, id est, quo

indigemus, ut operelur et cuslodiatnos;

conservalo non indo projicialur. Recte enim quisque

dicitur
leret

vcrus solus est Dominus, quia

non

illi

ad

non cuslodisse rem suam, qui

etianisi alleri salva sit
,

sic egil

utamil-

suam, sed ad nosiram uiiiiiatem salutemque servimus.

eam,

quieam

vel inve-

Nam

si

nobis indigeret, eo ipso non verus Do-

nil vel accipere meruit.

minus

essel,

cum
,

per nos cjus adjiivarelur necessilas,

ille in

23. Esl alius in his verbis sensus,

immerilopra;ponendum, ul ipsura
lur Deus et cuslodiret
(a).

quem puto non bominem operare-

sub qua et ipse servirct. Merito

inquit,

Psalmo

Dixi,

Sicutenim operatur liomo

terram, non ut

eam
:

faciatesse terram, sed ntcullara

sic

alque frucluosam

Deus liominem mullo magis,

sit,

Domino Dens meus es tu ; quouiam bonorum meorum non eges {Psal. xv, 2). Nec ila senliendum est quod diximus, nos illi ad ulilitatem nostrain sabiteinqne servire tanquam aliud aliquid ab illo cx, ,

quem
justus

ipse creavit ut
sit, si

homo
illo

eum

ipse operatur ut

spectemus quam eum ipsum

salus noslra est. Sic

qui

summa

ulilitas et

homo ab

per superbiam non absce-

enim euin

gralis

secundum

illam

dat; hoc est enim apostatare a Deo, quod iiiitium

superbiaj Scriplura dicit
:

vocem
esl

diligitnus

Milii

aulem adhwrere Deo bonum

luilium, iuquil

superbice

{Psal. Lxxn, 28).

hominis aposlaiare a Deo {Eccli. x, 14). Quia ergo

CAPUT Xn.
25. Neque

Hominem

non posse quidquam boni

Deus
est

est

incommulabile bonum, lionio aulem et se-

agere sine Deo. Discessus

aDeo.

cunduraanimam
;

nisi

secundum corpus mulabilis res ad incommulabile bonura quod est Deus,

el
,

enim

tale aliquid est

homo

nt factus,

dcsercnle eo qui

fecit, possit

aliquid agere bene tan,

conversus subsiiterit, forraari ut justus beatusque

noii poiest.

sit,

qnam ex
verti

seipso; sed tota ejus actio bona

est con,

Ae

per hoc Deus idem qui creat hoiniijise

ad

eum

a quo factus est

et ab eo justus
:

pins,

nem,
qua

ut lioino

sit,

operatur bominera alque cusit.

sapiens, beatusque

semper

fieri

non

fieri et rece:

siodil,

ul etiam

bonus beatusque

Quapropter

dere, sicut a corporis medico sanari et abirc

quia

loculioiie dicilur

homo

operari terram, quse jam

sit,

medicus corporis operarius fuit exlrinsecus, scrviens

naturai intrinsecus operanli sub Deo, qui opcraiur

lerra erat, ul ornata

() Allera

atipie fecunda

ea loculione

om-

nem
lamen exi)osilio aplius congruit bebrajn, ia quo pronomen eum,TQ[mxaSidparadisum, genere femininocum
ista

salutem gemino

illo

opere providcntia;, de quo suita se

pra loculi sumus (Cap. 9).

vooe convenicns.

Non ergo ad Dominum cpnvwterej utcum ab

debet

homo

eoliiciusfuerii iu-

383
sliis

DE GENESI AD LITTERAM,
absccdal, scd
ila

S.

AUGUSTINl

334
qui dicil, verbi graiia, Noli

ul abillo

sempcr fial.Eo quippc

"'

non uliquc pcccasscl.

tangcrc banc hcrbam,

Nam
si

ipsocumabilionondisccdit.cjusipseprxscnliajuslifi-

forte

vcncnosa est morlcm,

calur.etilluminalur, clbcalificatur,operanlcetcusto- ^^ que procnunliat, si tetigcrit, sequitur quidem mors dicntcDco, dum obcdicnli subjcctoquc dominatur. |i" conlcmplorcm praccepli ; scd etiam si nemo prohi26. Ncquc cniui, ut diccbamus, sicut operalur ho- | buisset, atque iile lcligisset, nihiiominus uliquc mo-

mo

lcrram, utculla alque fecunda

sil,

qui

cum

fuerit

reretur. Illa quippo rcs contraria sahili vitxquc cjus

operaius abscedii, relinquens

cam

vcl aralam, vel sa- |^ esset, sive inde veiarctur, sive

''

non vclarciur. Itcm

tam, velrigatam, vcl

si

quid aliud, mancntc operc

quod factum
opcratur

cum opcrator abscesscrit, ita Deus homincm justum, id esl juslificando eum, ut
cst,
:

cum quisquc probibet eam rcm langi, quc non quidcm langenti, sed illi qui prohibuit obcsset, vclul si
quisquam
in

alicnam

pccuniam misissct
illa
;

manum,
ideo esset

sed si absccsserit, maneat in abscedenlc quod fccit potius sicut aer prxsente lumine non faclus est lucidus, sed fit; quia si faclus esset, non aulem ficrct, etiam absente luraine lucidus maneret sic homo Deo
;

prohibitus ab eo cujus erat pecunia

prohibilo pcccalum, quia prohibenti polcral esse da-

ninosum.
obesset
dolibct
si

Cum

vero illud tangitur quod ncc langenti non prohiberetur, nec cui(|uam allcri quan,

sibi procsente illumiuatur

absenie auiem conlinuo

tangerelur;

quare proliibilum cst,

nisi

ut

tenebratur ;a quo non locorum inlervallis, scd voluntalis

ipsius per se

bonum

obedicntioe, ct ipsius per sc

ma-

avcrsione disccditur.
Ille

27.

ilaque operetur

stodiat, qui incommutabiliter bonus esl.

illo fieri
,

bominem bonum alque cuSemper ab

debemus
,

lum inobedientiac monslraretur? 50. Dcnique a pcccanle niiiil

nisi

aliud appclilum est,

,

non esse sub dominatione Dci

,

semperque
Mxlii

perfici

inhccrentes

ei,

niissum est

in

quando illud adquo ne admittcrctur sola deberet

,

et in

ea conversione quoe ad illum est pcrmanentes,

,

jussio dominanlis altendi. Quac

si

soia atlendcretur,

de quo dicitur

aulem adliwrcre Deo bonum

cst

quid aliud

quam

Dei volunlas attcndcretur? quid aliud

et cui dicilur,

Fortiludinem

meam ad

tc

cuslodiam
,

quam

Dei voluntas amarctur? quid aliud

?

quam Dei
Dominus

(Psal. LViii

10). Ipsius

enim sumus figmentum

non
ab

voluntas humanyc voluntali pra?poneretur

tanium ad hoc ut homincs simus, sed ad hoc

ut boni simus.
iinpieiatc

etiain

quidem cur jusserit,

quod
jussil
,

viderit;

faciendum est a serviente

est a

Nam
,

et Apostolus

cum

fidclibus

ct tunc forle

vidcndum

promerente

conversis

gratiam qua salvi facli.sumus,

:

cur jusserit. Sed lamcn ut causam jussionis hujus non

diutius rcquiramus
,

commendarcl

{Eplies. 11, 8-10)

Cratia enim, inquit,

,

si

baec ipsa

magna

est ulililas

snlvi facli estis per

ftdem

; el

hoc non ex vobis

,

sed Dei

homini quod Deo

qiiid

servit,

jubendo Dcus

ulile facit

quid-

domim

est

non ex operibus

ne forle

(juis

exloUalur.

jubere voluerit, de quo

metuendum non

est, ne

Ifsius enim

sumus ficjmentum

creati in Clirislo ut in
et
illis

Jesu

in

jubere quod inutile est possit.

operibus bonis

quw prwpuravit Deus,

ambule'

CAPUT
31.

XIV.

Ex

divini prcecepii
rientia mali,

contemptu expe-

mus. Et.alibi

cum

di.\isscl

Cum

limore

Iremore ve~

slram ipsorum salutem operamini; nc sibi pularcnt

Nec

fieri

poicst ut voluntas propria iion grandi

iribucndum, lanquam
conlinuo subjccit
{Philipp.
ir,
:

ipsi sc faccrenl justos cl

est

bonos,

ruinae pondere supcr

tati

homincm

cadal

si

eam volunest

Deus enim

qui operalur in vobis

supcrioris extollendo pracponat.

Hoc cxpertus

12, 13). Sumpsil crgo

fccit,
et

Dominus Deus hoin paradiso operari

liomo conlcmncns prx^ccptum Dci, et hoc experimenlo

didicit quid inleresset inter
scilicet obedientiac,

mnem
CAPUT

qucm
cst,

posuit

eum
et

boniim et malum,

bonum

eum, hoc

opcrari in eo,

custodire

eum.

malum

Xlll.

Cur liomo
boni
el

auteminobedicntia;, id est,

prohibitus a iujno scienticc

mali.
:

supcrbiaj ct conlumaci;c, perversai imitationis Dei et

noxiai libcriatis.

Hoc autem
,

in

quo ligno accidere

est,

28. Et prcecepil Dominus Deus Adce, dicens

licjno

Ab omni
dc lign

potiiit,

ex

ipsa re

ut

jam supra diclum

nomen

quod

est

in

paradiso

cdes

ad escam

acccpit {Cap. 0). Maluni cnim nisi expcrimento

autem cognoscendi bonum etmalum, non manducabitis

de
illo.

scntircmus, quia nulium esset,

si

noa non fecissemus.

Qua

die

autem

cderilis ab eo,

morte moricmini.

Ncquc enim
est

ulla

natura mali cst, sed amissio boni boc

Si aliquid mali csset lignum ilkid,

unde prohibuit bo-

minem

Deus, ejus ipsius mali natura venenatus vide-

relur ad

mortem. Quia vero

i,

ligna

omnia

iii

paradiso

Bonum quippe incomrautabile Deus homo aulcm quanlum ad ejus naluram in qiia cum Dcus condidil, pcriinct, bonum est quidem sed
nomeii accepit.
:

bona planlavcrat {Gen.

valde, nec ulla
ibi

12), qui fecit omnia bona

natura mali erat, quia nusquam

si

non incommulabile ul Dcus. Mulabilc autcin bonum, quod est post incommutabile bonum, melius bonum
fil,

est mali ulla natura (quod diligcntius,

luerit,

Domiuus vo-

cum

boiio incommulabili adhocserit,

ei

amando alque

disseremus,
;

rimus)
est, ut

cum dc illo scrpcntc dicerc coepeab eo ligno quod malum non crat prohibitus ipsa per se proeccpti conscrvaiio bonum illi
malum.

serviendo rationali
et

propria volunlaie. Ideo quippe

hac magni boni natura est, quia et hoc accepit, ut possit summi boni adhoerere naturK. Quod si noluerit,
bono se privat,
et

esset

et transgressio

boc

ei

raalum est, unde per justi-

29. Nec potuit melius ct diligentius commcndari

tiam Dei etiam cruciatus consequitur. Quid enim tam

quantum raalum

sit

sola inobcdientia

cum

idco reus

iniquum, quam ut bene

sit

dcsertori boni?
:

Neque

ullo

iniquitatis factus est

homo, quia cam rem

si

tctigit

con-

modo

fieri

potest ut

ita sit

sed aliquando amissi su-

ira prohibilionem

quam

non prohibilus

leiigissct,

perioris boni

non

senlitur

malum, cum habetur quod

58S
araaiiini est inferius

LIBER OCTAVUS.
bonum. Sed divina
quod
,

SS6

jusiitia est ul

CAPUT XVL
54. Et
ei

Homtnem

anle mati experimentum

qui volunlale aniisit

ani;ire

debuit, amillat

cum

potuisse inteltigcre quid essel

matum.

dolore quod aniavit

laudetur.

Adhuc enim

dum nalurarum crenlor ubique esl bonum quod dolct amissum

quomodo,

in(|uiunt, intelligeret

bomo quod

bonum
5-2.

nam

nisi

aliquod boruun remansisset in na-

quando ipsum malum quid esset omnino nesciebai? Hoc qui

dicebatur lignum digiioscentise boni et mali,

tura, nullus Iwiii amissi dolor essct in poena.

sapiunt

parum altendunt quemadmodum

sunl,

a contrariis

Cui aulem sine mali exporimentoplacetbonum,

notis sic pleraque intelligantur ignota, ut etiam verba

antequam boni amissioncni sentiat, eligat lenere ne amiltat, super omnes homines pracdicandus est. Sed hoc nisi cujusdam singuUu-is laudis esset, non
id est, ut
illi

rerum qua; non

est,

cum
et

in

loquendo interponuntur,

nullus caliget auditor.

nihil vocatur;

puero iribuerelur, qui es genere Israel lactus

{MaHli.\, 25),rccoiicilia-

inlelligit, qui latine

Hoc cnim quod omnino non nemo non audil et loquitur. Undc, nisi cuin
has duas syllabas
et ejus

Emmanuel nobiscum Dens

vit
II,

seiisus inluetur id

qnod esl,

privalione quid

nos Deo, liominum

5)
,

el

Dei
,

bomo

mediater

(I Tiin.

eliam non

sil

agnoscil? Sic et inane

,

cum

dicitur, in-

1, ii),

Verbum apud Deum caro apud nos {Joan. i, Verbum caro intcr Deum et nos. De illo quippe
,

luendo corporis pleniludinem

privatione ejus tan-

quam
de

conlraria, quid dicalur iiiane iiitclligimus; sicut

prophela dicit

Priusquam

sciat

puer bonuni aul niavii,

audicndi sensu non solum de vocibus, verum etiain

sileiitio

lum, conlemnel maliliam, ut eligal boniim (/si.

sec.

16,

judicamus

sic

cx vila

qux

incrat boinini,

LXX). Quomodo quod

iiisi

nescit, aut conlemnit aut

possetejus cavcrc contrarium,

quai

id est, vita;

privationem

eligit,

quia hx'C duo sciuntnr aliler per pruden-

mors vocatur;

et

ipsam causam qua perderet

faclum suum quo ficret

tiam boni, aliter per experieniiam niali? Per prudenliam boni nialum sciiur,
eiiim
etsi

quod amabat,

id cst quodlibet
,

non

senlitur.

Tenetur

ut amilterel vitam

quibuslibel s} llabis appellaretur,

bonum, ne amissione

ejus sentiatur

per experientiam mali scitur

amiseril, sentit, cui de

bonum

malum. Item quoniam quid

fuerit.
,

quemadmodum
lum
,

latine cuin dicitur

peccatum
,

vel ina-

tanquam signum ejus

intelligerct

quod mente
,

bono amisso male

Prius-

discerneret.

Nos enim quomodo

intelligimus

cuin

quam

sciret ergo

puer per expcrientiam

aut bonuni
sentiret,

qno careret, aut malum quod boni amissione

contempsit
araittere

malum

ut eligerel
,

bonum

id esl, noluit

dicitur resurrectio, quam nunquam experti sumus? Nonne quia senliiiius quid sit vivere, et ejus rei privaiionem vocamus morlem, undc reditum ad id quod

quod habebat

ne sentiret amittendo quod

sentimus, resurrectioncm appellamus? cl

si

quo

alio

amittere non debebat. Singulare

liae
;

exemplum obedienvi,

nomine

in

quacumque

lingua

idipsum appellalur,

quippe qui non venit facere voluntatem suam,

38)

nienli ulique signiim

insinuatur in vocc loqucntium,

sed ejus voiuntatem a quo missus est {Joan.

uon

sicut ille qui elegit lacerc volunlatem

est.

suam, non
per unius
v, 19)

quo sonante aguoscal quod eiiam sine signo cogitaret. Miruin est eiiim quemadmodum rerum quas habet
amissionem
,

ejus a quo factus

Merilo sicut per unius inoheita

eliam inexpertam natura devitet. Quis

,

dientiam peccatores conslituti sunt multi,

enim pccora docuit devitalionem mortis

vita;? quis
si

nibi

sensus

obedienliam
quia sicut in
sto

justi constituuntur multi

{Rom.

parvulum puerum adhxrescere bajulo suo,

Adam omnes

moriuntur

sic et in

Chri-

omnes

vivificabuntur (I Cor. xv, 22).

eum fueril ex alto jacere minitalus? quod ex quodam tempore incipit sed tamen anteqiiam aliquid
,

CAPUT XY.

Lignum

scienlioi boni

et

mati cur

iic

hujusmodi expertus
35. Sic ergo
illis

sit.

appdlatum.
35. Frustra autem nonnulli acule oblusi sunt
',

primis hominibus jam vila crat

cum

dulcis,

quam

profecto amiltere devitabant; idque

vel

requirunt

quomodo

potuerit appellari lignum digno,

ipsum quibuscumque modis

sonis signilicantem

scenlise boni et mali

antequam

in

eo transgressus

Deum
facto

intclligere poteraiit

iiec aliler eis

posset perillo

esset

homo

prajceptum, atque ipsa experientia digno-

suaderi peccatum, nisi prius pcrsuaderelur cos ex

scerel quid inleresset inler

bonum quod
tale

amisit

et

non esse morituros,id

est, illud

quod habebant
;

malum quod
pit, ut

admisit.

Lignum enim

nonien acce-

et se hahere gaudebant,

non amissuros
si

unde suo

eo secundum prohibilionem non ticto caveretacto senlirelur.

loco loquendum cst. Advertant itaque,

quos movet,

lur

quod eo conlra prohibitionem

quomodo
vel

potuerint intelligere inexperla iiominantem

;

Neque enim quia inde conlra praceptum manducaverunt, ideo factum est illud lignum dignoscentia; boni
et mali
;

minantcm Deum
,

et videant

nos

omnium

inexper-

lorum nomina
mus,
si

nonnisi ex contrariis quae

jam novisi

sed utique etiamsi obedicnles essnt, et nihil

privationum sunt, aul ex similibus,

,

specie-

jnde coutra pra^ceplum usurpassent, id recte vocaretur, quod

ibi eis

rum sunt
forle

sinc ullo a;slu dubitationis agnosccre. Nisi

accideret,

si

usurpassent.
,

Quemadaccessis-

aliquem movet

quemadmodum
,

loqui potuerinl,
vel

modum
set, ideo

si

vocarelur

arbor saluritatis
;

quod inde

vel

loquentem

intelligere

qui
,

non didicerant

possent homines saturari

numquid

si

nemo

crescendo inter loquentes

quasi

vel

aliquo magisterio
ila

nomen

illud esset

incongruum? quandoqui
,

magnum

fuerit

Deo loqui eos docere, quos

dem cum accederent et saturarentur quam hoc recte arbor illa vocarelur.
*

tunc probarent

fecerai, ut
si

hoc possent etiam ab iiominibus discere,

essent a quibus

de Doclrinachrist.,

Aniiqui codices, constanter, obtunsi snnt n. 7, obtume.

ut et in

lib.

587

DE GENESI AD LITTERAM,
XVII.

S.

AUGUSTINI
:

388
sic tota

CAPUT

An
sil

ulrique

Adamo

cl

Evw dalum
,

immolo cardinc moveatur

sunt
;

palma ab articulo

prtvccplum.

aut fuit in ejus substaiilia quod

jam non

ost,

30. Merilo sane qiixTiiur

viro taiiium deJerii Dcus
,

uirum

lioc

praeccplum
?

vcl cril

qiiodnondum

cst, sicul in naturis quic pati.

et

possunt

an eliam feminx

Sed

tcmporis mulabilitatem

noiultim ii;irralum esl

An

forle
sii

jam crat

quomadmodum facla sit feniina. facla ? scd hoc quemadmodum gcsic sc Iialicnt
;

C.\PUT XX.
spirilualis

Creatura corporalis loco

tempore,

tempore lanlum, Creutor ipse neulro modo

slum

(luod prius eral geslum, poslca rccapilulando

est.

mutabilis.

narralum

Verba enim Scripturac

,

59. Ilic ergo incomnuitabili selcrnitate vivens creavit oinnia

Et pracepit Dominus Deus Adce

precepit cis
:

dicens

non

dixit,
est

simul

ex quibus currerent tempora

et localibiis

el

deinde sequitur, Ab omtii

;

lirjno

quod

implerenlur loca, tcmporalibusque

niotibus su;cula volvcreiilur. lu
spirilualia,

renim

in paradiso esca edes

noii dixit

edelis.

Dcinde adel

(|uibiis

rcbus quijedam

jungit,

De

ligno

aulem cognoscendi bonuni

illo
:

malum,

qusedam coiporalia condidil, formans ma,

non manducabilis de

jam

liic

tanquam ad ambos
morte moricmini.
ita prce-

tcriam quara nec alius nee nullus

scd omnino ipse

ul fonnalioiicin

pluralitcr loquilur, ct pliiraliler pr:icccptum tcrminat

informcm ac lonnabilcm

insliluil

diccMS,

Qua

die

aulem
ei

ederilis ab eo,

suam non tcmpore, scd

Icni aiilem

originc pricvcnircl. Spiritiiaspi-

An

scieiis

quod

faclurus crat niuliercm,

crealuram coiporali pranposuit; (juod

cepit ordinatissime, ut per

virum prcecepium Domiiii

disciplinam in EccleSi quid aulem discere

rilualis

lantiimmodo pcr tcmpora mulari possei, cor-

ad fcminam pcrvcniret?

Quam
:

poralis

autem per lcnipora

ct

loca.

Excmpli cniin

sia servat Apostolus, dicens

giatia, pcr tenipus

movelur animiis,
vel discendo
:

vel reminiscendo
,

volunl

domi

viros suos interrogenl (I Cor. xiv, 5o).

CAPUT
sil

XVIII.

quod

oblilus ciat

quod nescicbat
,

vcl

Qnomodo Deus
fccil,

locutus

sil

homini.

volendo quod nolebat

per loca autem corpns

vel a

37. Itcm quaeri potest qiioinodo

ad liomincm

qucm

nunc Dcus locutus jam cerle scnsu ac mcnte

quo

lerra in coelum, vel a coelo in

in

tcrram, vel ab orienle

occidentem, vel

si

quo

alio simili
,

modo. Omne aunisi ct

pr3cdiliim, ut audire cl inlelligere loquciilcm valcret?

lem quod movetur per locuin

teinpus simul nioveri
:

non polcst

pcr

Neque cnim

aliter
*

prieceptum possct accipcrc

Csset, nisi

at

non omne quod movelur

Iransgrcsso reus

hoc acccptum

inlelligeret.
iiitus in

per tempus

neccsse est etiam per locuin moveri.

Quomodo
lelligorct

crgo

illi

loculus cst
,

Dcus? Utium

Sicut crgo subslanliam quae movclur per lempus et

locuin, pr.TCcdit subslanlia qiisc tanlum pcr
ila

mcnte secundum inlelleclum

corporalibus
sonis vel

id est, ul sapieiijler insiiic

tempus

voluntaiem ac pr;cceptum Dei

ullis

ipsam pra^ccdit

illa

quac ncc per locum nec per

corporalium

simililudinibus

tempus. Ac per

lioc sicut

per teinpus et locum movet

rerum

Sed non

sic exislimo

primo homini loculum

paradiso, sicut

corpus ipse laiilum per tempus molus condilus spirilus

;

Deum.

Talia quippcScriplura narrat, ut potius crcdain

ita

per lempus movet condilum

spiriltiin

ipsc

mus

siccsse Deuin locutum homiiii

nec per lempus nec per locum moius conditor Spirilus

:

etiain posiea loculus csl Patribus, sicul

Abrahx,
in

sic-

sed spiritus creatus movet seipsum per tcmpus,

ut Moysi, id esl in aliqua specie corporali.

Ilinc est

et per

tempus ac locuin

corptis

Spiritus
,

aulem crea-

enim quod audierunt cjusvoccm ambulaiitis

para-

lor

movet seipsum sine tempore ac loco

,

movetcon-

diso ad vesperam, ct abscondcrunt se {Gen. ni, 8).

CAPUT

XIX.

Ut

ditum spirilum per lempus sine loco

pcr tcmpiis et locum.

movet corpus

intelligatur operalio Dei in creatu-

ris, quid in primis de ipso senliendum.

CAPUT
40.

XXI.

Quomodo Deus immotus moveat crea,

38. Locus iiaque inagiius ncque praelcreundus pro-

turas

exemplo anima: deprehendi.

ponitur, ut inlueamur qnanlum possiimus, quanlum

ipsc adjuvare et donarc dignatur
videntioe biparliluin
,

Qtiocirca quisqtiis intelligere conatur

cl

quem-

opus divimc pro-

adinoduin vcre sclcrnus

vcre immorlalis atque in-

qund superius cum de agricul-

commutabilis Deus,

ip-e ncc per

lempus nec per

lura loqucremur
slrinxinius
,

Iransitoria

quadam occasione per-

locum motus moveat temporaliter

et localiler creatu,

ul iiide jain

inciperct lcgentis aniinus

ram suam

hoc assucsccre conlueri, qiiod adjuvat plnrimuin, ne

quid
indigiium
itaiiuc

intcllexerit

non eum puto posse assequi quemadmodum anima hoc

,

iiisi

prius

csl spiriliis

de ipsa Dei

subslantia

scnliamus.

creatus, non per locum, sed lanlum pcr leinpus ino-

Dicimus
liim
id

ipsum suinmum, verum, unum ac so-

lus,

moveat corpus per lempus

in scipso agilur
illud

el locuin.

Si eniin

Dcum, Patrcm et Filiuin, el S;)irilum sancium, est, Dcum Vcibumque cjiis et utriusquc Spiriliim,
,

quod

capere noiidum polcst, quanto

esl ?

minns

quod supra

Triniiatcm ipsam

ne^pie confusam

neque

sejiara-

41. AfTecta quippe anima cariialium sensuiim con-

lam,

Deum

qui solus habet immortalitalem, el lucem

,

suetudine

etiam seipsam
,

cum corpore

per locum
si

habilat inaceessibilcm

quem nemo hominum

,

vidit,

moveri pulat
sil

dum

id

per locum movet. Quyc

pos-

nec vidcre potest

finilo vel inlinilo linito vcl inlinilo

(l

Tini. vi

IG)

iiec

locorum vel

diligenler inspicere,

tanquam cardines membronilanlur

,

spalio contineri ncc lemporuiii vel

rum

corporis sui, queinadmodiim ariiculatirn dispositi

volumine variari. Neque cnini est

qua Deus cst, quod brevius
necesse est csse
sit

suiit, a qiiibusiiiilia

motionum

invenict ca

in ejus substantia

in

quac per spalia

parte
'

quam

iii

tolo, sicut

qux

in locis

loco fixa sunt

digilus
,

locorum movenlur nisi ab cis qu39 non moveri. Non enim movetur solus
iixa
sit
,

Sic Mss. At cdili,

quo transgressor ejus.

nisi

manus

a cujus articulo velut

58
cubili, sic cubilus
sc:ii>ula

LIBER OCTAVUS
ab arliculo humeri
per loci
,

liumerus ab

autem

nulla

bona

sit,

cui

non

proesit,

nuUa

m;\la sit,
iia-

cum movelur,
il

slaniibus uiique cardinibus

qna bene
tiiris

uti noii possit.

Sod qnia non omnibiis

ilUie

quibus molio nitatur,

tiir.

spalium quodmoxe-

dedit voluiitatis

arbilrium,

antem
ill;e

quilius
iiaiur;c

Sic planlfc in talo est arliculiis,

quo slanle moin

dcdil, polentiores ac superiores

sunt;

vealur; sic cruris in genu et lolius pedis

nullius niembri

coxa

et

quaj non habent voluntatcm, subditaj sint necesse est

illis

motus omnino
arliculi
'

Cbt

movct,

nisi

ab aliquo

cardine
,

quem voluulas quem nulus

,

qua; babenl, ct lioc

ita

ordinatione

Crealoris,

qui

nunquam

pnnit vokintalem

malam,

ut naturoe perct

ejusdem voiunlalis primilus

spalio non

figit

ut ab co

quod

loci

imat digiiiiatem.

Cum

igiiur

omnc corpus

omnis

movelur

agi valcat

quod movelur. Deniqui molus est n loco

,

aiiima irralionalis non

liabcat volunlalis
is qu;xi

arbitrium,

que nec

in

ambulando pes
ferat
,

levalur, nisi alius fixus toille

subdita

isla

sunt eis naUn

prxdit sunt arbilrio

tum corpus
nnde
fertur

donec

voluntatis; ncc omiiibus oinnia, sed sicut dislribuit

justitia

ad locum quo lerlur

corpore nullum
nisi

imnioto

ai ticulo

Creatoi

is.

Ergo Dei piovidcntia regens alque

volmitates

sui cardinis inuilalur.

adminislrans univeisam crcaturam, et naturas et vo-

42. Porro

si in

membrum

per lo-

lunlates, naturas ut sint,

iiifrucluos^e bona;,

auiem
;

ut

nec

cum volunlas movel, quem non movel cum

,

ab co membri arliculo

nec iinpunitic
,

inahie sint

subdit

et illa pars corporis qu;c

mo-

primitus omiiia

sibi

deiiide

crcaliiram corporalem
,

velur, el

illa

qua

fixa

lit

ut movealur, corporeas ba-

crealur;c spirituali, irralionalem ralionali

coelesti,
tiori,

terreslrein

beant quanlilates suas, quibus occupcut spalia loco-

femineain masculina;, minus valentem valenIii

rum suorum quanto magis ipse auimai nulus, <;ui membra deserviunl, ut quod placuerit ligalur, undc id qiiod niovendum est innilalur; cum aiiinia non
;

indigeiiliorem copiosioii.
sibi, cu"toras

voluntalibusautem,
;

bonas

vcro

i|)Sis

servienlibus sibi
jiissu

ut

hoc patialur volunlas

boiia, sive

niaia,

quod ex
per

Dei feccrit
in

sil

natura corporea, nec locali spalio corpus inipieat,

per seipsam, sive

suiil

mabiin,

rebus

sicut aqua

utrum

sive

spongiam

sed miris modis

vivificando cor-

duntaxat quai iiaiuialiler

ctiam

mahs

voluntati-

ipiO incorporeo
pori,

nulu coinmixla

sit

bus snbditic, idcstin corporibus.

Ix voiuniaies
Iiabciil

Nam

in soipsis
,

ma-

quo
:

el iniperat corpori,
,

quadam
,

inlenlione noii

inleriorcm poeuam suam

eam-

msle
ejus

quanlo magis

inquam

nuliis ipse voluntalis

,

dcm ipsam

iniquitatem suam.

non per locum movelur

,

ut

corpus pcr lo,

CAPUT XXIV.
45.

Quwnam

beatis

Angelh

subdilcB

cum moveat
aliquas

quaiido toluin per parles movet

nec

crealurw.

loco

movet

nisi

pcr

illas

quas

loco

non

Ac per hoc
el

subliniibus Angelis

Deo subdite
cst

Movel?

fruenlibus,

CAPUT
43.

XXII.

Deo beale

scrvieiitibus, subdila

Quomodo

Dciis moveal

quomodo

omnis naluracorporea, oninis

voluulas vel iiifirma vel prava

irralionalis vila,
;

omnis

anima.

ut

hoc de subditis vel

Quod

si

intelligere diflicilc est,

utrumque crelocum
Deus non per

cuin subdilis agant, quod naturocordoposcil in oniniLus, jubente

illo

dalur, el quod crealura spiritualis non per

cui subjecta suiit omnia. Proiiide

illi

mota moveatcorpus per locum,

pus.
qiiod

el qiiod

in illo veritatem inconimiilabileui videnl, et

secnnduni
partici',

leuipus molus moveat creaturam spirilualem per tem-

eam
pes

suas dirigunt voluntaies. Fiuiit crgo

ailcrnilaiis,

illi

Quod

si

de anima quisque non vult hoc credere,

siije
,

veritatis,

voliinlatis

ejiis

scmper

quidem

dubio non solum crederet

si

verum
incor,

sine tempore et loco. Movenlur

autein

ejiis

impcrio

eliani iutelligeret

eam

posset, siculi

e.-t,

eliam temporaliler,
ila ut

illo

non temporaliler moto. Nec

poream cogitare
disleiidilur?

cui

enim non

facile occurrat
loci

quod
non

ab ejus conlemplalione resiliant aut defluant

per locum non movealur quod per

spalia

scd simul et illnm sinc loco ac tempore conlemplantur, el ejus in inferioribus jussa perficiunt,

quidquid auiem per loci spatia dislen;

moventcs
ei

dilur carpusesl

ac per hoc consequeiis est ut aunna

si

se pcr lempus, corpus autem per lempus

locum,

per locum moveri non puieiur,

credatur
:

corpus non esse

,

quantum eorum congruitactioni. Et ideo Deus biparlito providentiai suae

sed

ut dicere coeperam
,

si

de anima hoc
est.

opere praeesl universx creatura);

quisque non vult credeie

non nimis urgendus

naluris, ut fiant

voluulatibusaulem, utsine suo jussu

Subslanliam vero Dei

nisi
,

credat ncc per tempus

perfecte

vel permissu nihil faciaut.

nec per locum moveri

tabilem credii.

nondum

incommu-

CAPUT XXV.

Nuliira universitalis, partesque ejus

CAPUT
44.

XXIII.

quomodo a Deo adminislrentur.

Deus semper
agens.
quielus,

omnia tamen

46. Nalura igilur universilalis corporalis non ad-

juvalur
est
illa

exirinsocus

corporaliter.

Neque

eniin

est

Verum

quia

omnino incommulabilis
ita
,

extra eain ullum corpus, alioquin non est universitas.

Inlriiisecus

nalura Trinitatis, et ob hoc

aelerna, ut ei aliquid

aulem adjiivatur
sil;

iiicorporaliter,

Deo

id

costernum csse non

seipsa siue nllo

possil

ipsa apud seipsani et in

agenle ut omnino natura

quoniam ex
{Rom.
xi,

ipso ct per

tempore ac loco, movet tamen per

ipsum

el in ipso

snnt omiiia

36).

Partes

lenipus el locum sibi

subditam creaturam, naturas crcans bonilale, voluntates ordinans poleslalc : ut

iu ncluris

vero ejusdein universitatis

liter adjuvanlur,

el inlrinsecus incorpora,

vel potius fiunt

ut naturai sinl; et

nuUa

sit,

quae

non ab

illo sit

in voluntatibus

extrinsecuscorporaliter, quose melius habeant, sicut

*

EdiU, arliculrai. Mss., atriculi.

sic Mss. At editi, voluntatem ejus

semper

faeientes.

891

DE GENESI AD LITTERAM,
clqusecumque eliam
salvje ac fecundiorcs,
niillo

S.

AUGUSTINl
vcl intervallo velspatio,

592

alimcniis, agriciilliira, nicdicina,

temporum

incommu-

ad onialuin

fiuni, ul

non solum
sint.

labili

Ktcrnilalc et aiiliquior est omnibus

\cnini cliam decenliorcs

47. Spirilualis
aulein

cst ante

, quiaipse omnia, et novior omnibus, quia idem ipse

crcala

nalura

sl

pcrfecta
qiiaiitiim

l<ost oinnia.

alque beaia
atlijicl

csl, sicut

Angelorum sanclorum,
sil,

CAPUT
tcm
,

XXVII.

est in

Quomodo

loculus

sit

Deus Adce.

ad scipsam, quo

sapicnsqiic

sit,

nonnisi

49. Quapropler

cum

audimtis

Scripturam diccndicens
:

intrinsecus incorporalilcr adjuvatur. Intus ci qiiippe

loquilur Deus niiro et
Incfrabili

El pracepil Dominus Deus Adw,

ligno

Ab

modo,

neque pcr
neqiic

omui

quod

paradiso csca edes

et

dc ligno au-

scripluram corporalibus inslrumeiitis aftixain, neque

pcr

tem cognoscendi bonum

illo.

malum, non manducabilis de

eo
,

voccs corporalibus aiuiiius iiisonanles,

in spirilii

pcr corporuin similitudincs, quales

nalitcr fiunt, sicut iu soninis
spirilus,
,

Imagi-

Qna die autem ederitis ab niodum qtucrimus quomodo

mortc moriemini
locutus
sit

si

isla

Dciis,

vel

iii

aliquo cxccssu

modus quidcm
potest
:

ipsc a nobis proprie

comprehcndi non

quod gnccc

diciltir y.n-zKzii, cl
:

nos eo verbo

cerlissime tamcii tcncrc debcmus,

sibi

Deum

aut

jam

uliinur pro latino

fiat

qiiia el lioc gciius

visiouum

pcr suam subslantiam loqui, aul per

stibdilam

quamvis interius

quam

sunt ea quac animo

;

per

crcaturam

sed pcr subslantiam suam non loqui nisi

spiritiiales
,

sensus corporis iiuntiantur

eis, ila ul

tamen

quia

simile esl

ad creandas omnes naluras, ad

inlcllecluales

vero atque
illunii-

cum

fil,

discerni ab cis aut

omniuo non

non solum creandas

capcre
in

sed cliam

possil, aul certe vix et rarissimc possit, cl qiiia cxteriiis

nandas,

cum jam possunt

et

locutionem

ejus,

tale

quam illnd quod in ipsa incommutabili verimens rationalis et intcllectualis inluelur eaque
est
,

qualis esl in "Verbo ejus

quod

principio erat apud

facla sunl

Dcuni

Deus erat
i
,

Verbum, per quod

Illis

luce de liisomnibus judicat; inter

ilia

qiise

exlrinse-

omnia [Joan.
possunt,
loquitur

1-3).

aulem qui eam capcre non

nonnisi por crealurain
sive
in

cus fiunt arbitror esse depulandiim. Crcalura ergo

spiritualis
et inlellectitalis
esl, sicul dixi,

cum
,

loquitur Deus,

perfecla et

beaia, qualis

aut

tanlummodo spirilualcm,
ccslasi in simililndine

so-

Angelorum quo
sit,

quanlum
sit
,

allinel ad

seipsam

mnis

sive in

rerum corpora-

sapiensque ac bcala
a;leriiiiatc
si
,

nonnisi intrinsecus
cbarilale Creaioris.

lium; aut eliam per ipsam corporalem,

corporis
vel

dum
vcl

sensibiis

adjuvatiir

vcriiale,

aliqua

spccies apparct,

insonant

Exlrinsccus vcro
soio adjiivatur,
lale

adjuvari dicenda esl, eo fortasse

voces.
50. Si ergo

quod inviccm vident, et de sua socieDeo,

et qiiod perspeciis

Adam
;

lalis erat, ut

posset capcrc illam

angelicis
est

gaudent

in

cliam in eis

locutioncm Dei,

quam menlibus

pcr suam

ipsis omnibus crealuris, undique gratias agit laudalque

prxbel substanliam

non dubilandum
eiqiic

quod

ejiis

Creatorem. Quod aiiiem attinet ad creaturai angelica;

actionein, per

menlcm per tempns moveril miro

non motus
ipse per

ct ineffabili
ulile

modo,

quam universarum rerum

illa

generibus,

lempus

ac salubrc

niaximeque btimano providentia Deiprospicilur; ipsa

cxtrinsecus adjuvat, et per
visa qua;
similia sunt

praeccptum verilatis impresserit,

ri

ct quaj transgresso-

poena deberelur, oa ipsa inefrabiliter veritale moii:

corporalibus

et pcr ipsa corpora quoc angelicne sub-

straverit

sicut audittntur vel videntur

omnia

boiia
in

jacent polcstati.

praicepta in

ipsa

incommutabili Sapientia,
vii,

qiioe

CAPUT XXYI.
48. Qua;

ita

DcHs semper idem

et

immotus ad-

animas sanctas sc transfort {Sap.

lempore, cum ipsius nullus
sit

27) ex aliquo
in

ministral

omma.
Deus omnipolens
et

molus

tempore. Si
ei

cum
,

sinl,

citm

aulem ad eum
auctoritas,

modum Adam
quam

justus erat, ut

adbuc

oinnitenens
luntaie

incommutabili a^lcrnilatc, verilale, vo-

opus essel allerius crcatura; sanctioris

per

ct sapienlioris

semper idem, non pcr tempus ncc per locum movel per lempus creaturam spiritualem, movet eliam per tempus et locum crealuram corporalem ul co niolu naluias quas intrinsecus subslituit,
niottis,
;

cognosceret

Dei voluntatem
ipsis

atque jussionem, sicut

nobis Proplieta*, sicut

Angcli; curambigimus pcr aliquam biijusmodi crea-

turam
qu.ne

ci

esse locutum

Deum,

talibus

vocum

signis
scri-

cliam cxlrinsecus
subdilas
illis
,

administret, el per voluntales sibi

et per

inlclligore possct? Iliud

est
,

enim quod posiea

8), qiiia
ei

quas per tempus,

corpora

sibi

alque

ptum

cum

peccassent eos audissc vocem Domini

in

volunlalibus sidjdila, quoc per lempus cl locum

ciijus raiio in ipso
:

Dei ambulanlis

paradiso {Gen,

iii,

non per
crealu-

movet, eo lempore ac loco

ta est sinc

Dco

vi-

ipsam Dei subslantiam, scd pcr subditam

tcmpore ac loco

cum

crgo tale aliquid

ram

faclum esl, nullo

modo

dubilal qui fidcm catlio-

Dcus Deus

agit,

non debemus

opiiiari ejus

subslantiam qua
aiit

licam sapil.

Ad boc enim
Filii

ct aliquanto latiiis

de

Iiac

est

temporibus locisque mulabilem,

per

re disserere volui, quia nonnulli haerclici (a) putaiit

tempora

ct loca

mobilem, sed
;

in
in

opcre divina; proillo

substanliam

Dei nullo

assumplo corpore per

videntiaj ista cognoscerc

non

opere quo na-

scipsam esse visibilem,

et idco

antequam ex Yirgine

turas creat, sed in

illo

quo intrinsecus creaias eiiam

corpus acciperet, ipsum visum esse Palribiis opi-

exirinsecus administrat,

cum

sit

ipse, nullo locoriim

vel intervallo vel spalio, incommulabili excellentique

potentia et iiiterior
et exterior
'

omni

re, quia in ipso sunt

omnia,

tanquam dc solo Deo Patre dictum sit, Quem nemo liominum vidit nec videre potest {l Tim.M, 16); quia Filius visus sit ante acceptam servi formam,
iiantur,
,

omni

re,

quia ipse est super omnia. Item

ctiam per ipsam substanliani suam

(a) Ariani.

quae impielas

Mas. aliquot hic et paulo iafra, etiam intrinsecus

jgj

LIBER NONUS.
quomodo
sit

394
mulier ex
viri sui lalere creata, in

repellenda est. Sed de procul a caiholicis meniibus Domino placuerii, disseremus , si

col-

hoc plenius

alias

sequeniibus parandura est.

nunc terminaio

isto

volumine,

id

qu od

sequitur
"

LIBER NONUS.
n ^nniiod De eoquou
ipffituT legiiiu,

GeQ cap. 2, vers. 18 ocu. vaj/ ,

.^^^^^

est bonum liominem esse 50(m Et dixit Dominns Deus : ^^^^ 21 ( gynnt duo tn carne una.
.

mn

etc.

usque ad

C.\PUT PRiMUM.
adhuc de
i.

Cur dictum
De
:

sit

Et

finxit

Deus

modum

appellata est in

illo

psalmo

ubi coelesliura

terra, elc.

Terrce vocabulo.
esl

laudibus terminatis, ad terram facta est conversio

scnnonis, et dictum, Laudate Dominum de

terra,
7),

dra-

Et dixH Dominus Deus

solum
;

Non bonum
omnes
illa

liominem
cones
agri, et
et

omnes abyssi

etc.

{Psal.

cxlvui,

nec

esse

faciamus

ei

adjutoriuni
terra

secundum ipsum.
bestias

postea dictum est, Laudate

Dominum de

aquis. Ibi

Et fmxit Deus

adliuc de

enim sunt omnes abyssi, quoe tamen de terra laudant

omnia

volalilia coeli, et
illa.

adduxit

ad Adam, ut videret
vocavit illud

Dominum

ibi

etiam reptilia et volatilia pennala, quae

quid vocaret

Et omne quodcumque
.

nihilominus de terra laudant

istam universalem

Adamanimam Adam nomina

bus
cceli, et

vivam, Iwc

est

nomen
et

ejus.

Et

vocavit

appellationem

Dominum. Secundum terrse, secundum

Deusqui
fecilcoe-

omnibus pecoribus,
bestiis

omnibus

volatili-

omnibus

agri. Jpsi
ei.

autem

Adam non
ejus,

quam eliam de
lum
el

toto

mundo

dicitur,

lerram, sive de arida sive de aquis quaecumque

est invenlus

adjutor similis
obdormivit.

Et immisil Deus ecstasim

creala sunl, de terra creata veraciter intelliguiitur.

in
et

Adam,

et

Et

accepit
:

unam costarum
el oidificavit

adimplevit carnem in loco ejus

Domi-

CAPUT
3.

IL

Quomodo
Non
est

id loculus

sit

Deus

Non

est

nus Deus costam, quam accepitde Adam,in muiterem; Hoc nunc ci adduxit eam ad Adam. Et dixit Adam :
os ex ossibus meis, et caro de carne

bonum, etc. Nunc jam videamus quomodo accipiendum

dixil

sit

quod

Deus,

bonumesse liominem solum;

mea ;
esl.
et

limc vocabilur
lioc

facianiusei adjutorium
raliter vocibus

secundum ipsum: utrum tcmpoest, quai

:

mulier, quoniam ex viro suo sumpta

relinquet liomo patrem
et

El propter

ac syllabis edilis hoc dixorit Deus;

in

matrem,

conglulinabilur

an ipsa ratio commemorata

Verbo Dei

uxori suce

et erunt

duo

in carne una. Si
libris

aliquid adju-

principaliler erat, ut sicfemina fieret

vantlectorem, quae in

superioribus considerala

suscipiebat etiani tunc Scriptura

quam rationera cum diceret, Et di.xit

hominis hoc
suis in

alque conscripta sunt, non debemus in hoc diutius immorari, quod finxit adhuc Deus de terra omnes beslias
f.gri, et

Deus, Fiat hoc aut illud, quando primitns omnia condebaniur.

dixit

An

forte

in

mente

ipsius

omnia

volatilia coeli
'

cur enini diclum

sit,

adliuc,

Dcus,

sicut loquitur

quibusdam servis

id est propter

primam conditionem creaturarum sex

,

ipsis scrvis suis?

Ex quo genere scrvorum

in

ejus erat

diebus

consummalam

in
,

qua causaliler perfecta sunt

ut deinde ad elTcctus suos

eliani ille qui dixit

in

Psalmo
ipso

Audiam quid loqualur

omnia simul

et inchoala

me Dominus Deus
ipsi

{Psal. Lxxxiv, 9).

in

An

aliqua

de
est

causoe perducerentur,

jamquantum

potiiimus, in prsesi

hac re

homini

homine pcr angelum

in

cedentibus inlimavimus {Lib. 6, cap. 5). Et

aliter
illa

quis hoc

facta revelatio in similttudinibus

vocum corporalinm,
somnis, an in

enodandum

putat,

tanlum diligenler atlendat

quamvis tacuerit Seriplura utrum

ccstasi; ita
sicut

omnia, quae ul hoc senliremus attendimus; et si probabiliorem inde potuerit enucleare senlentiam,

enim

fieri hsec

solent: an aliquoalio
;

modo,
dixit

revelatur

Prophelis

unde

illud est,

Et
:

non solum
gratulari.
2. Si

resistere

non debemus, sed debemus eiiam

,'

milii angelus qui loguebalur in

me
iii,

{Zacli. u, 3)

an pcr,

corporalem crealuram vox ipsa sonuerit, sicut dc nube,

Finxit
Ilic esl

quera autem movet quia non dixit

terra

Filius

meus {Matlh.
sit,

17).

Quid ergo cx

Iiis

Deus adhuc de

omnia
omnes

volatilia coeli,

omnes bestias agri, et de aquis sed tanquam ulraque genera de

Deus adliuc de
;

omnibus factum

ad liquidum comprehendere noii

et dixisse

valemus; vcrumtamenceriissime teneamus

iioc

terra fuixeril, Et fmxit, inquit,

bestias agri, et

terra

Deum,

el

si

corporali voce vel

temporaliter ex-

omnia

volatilia coeli
:

vidcat djio-

pressa similitudiiie corporis dixit,

non eum per

siib-

busmodisesseinlelligendum

aut tacuisse nunc unde

stantiam suam, sed per aliquamimperio suo subdilam

dixisse creaiuram
,

finxerit volalilia coeli, quia et tacitum posset

occurfin-

sicut in libro praecedente tracta-j

rere, ut

non de

terra

utrumque accipiatur Deum

beslias agri
;

vimus {Cap. 27).

4.

xisse, sed

tantummodo

ut voiatilia coeli

Nam

visus est

Deus eliam poslea sanctis

viris,

etiam tacente

Scriplura intelligamus unde linxcrit,

alias capile albo sicut lana, alias inferiore parte

cor-

velut qui sciamus in prima causalium ralionum conditione

poris sicut aurichalcurn {Apoc.

i,

14, 15), alias aliter

ex aquis ea essc producla

appellatam simul

aut terrara uni-

atque aliter

non tamen

illas
,

visiones homiiiibus per

versaliter sic

cum
At

aquis

queraadpropter,

substantiam qusc ipse esl

sed per sibi subdila quaj

creavit, euin prscbuisse.etper siaiilitudinesformarum

Legebatur ia
ia

ediiis

prceter.

in Mss.

quod

eumdem seosum reoit.

vocumque corporalium

quod voluit ostendisse ac

(Treize.J

Sanct. August.

III.

59
tlixisse,

DE GENESI AD LITTEKAM,

S.

AUGUSTINl

396

ccrtissimum cst cisqni subsianliam Trinilali:i per tcinpns nec per iiicomnuilabiliicr xicriiani, ncc

locnni inovi.-ri,cl pcr

ruJelitPf

tompusciper locum moverc vel

excelicnlcr
intclligunt.

quam coirent, facta est illa transgressio, cujus mcriio in mortcm destinati, eiiam de loco iilius felicitatis cxierunt. Non enim Scriptura tempus expressit,
re, prius

crednnt, vcl ctirtm

j:wii

quaiilum inlcrfucrit inlcr eos factos, et ex eis natum

Cain. Polest etiam diciquia
coircnt.

Non cr"0

qnxranius quomodo

islud dixcril, sed

(piippc polius iniclligamus quid dixcrit. Adjutoiiiun selerna lioinini sccundnm ipsum fuissc facicndum,

Cur cuiin

nondum Deus jusserai ut non ad hanc rem divina exspeclalanquam

sti-

rctur auctoritas, ubi nulla concupiscenlia

ipsa veritas Iiabel,

illa

pcr quamcreala snnlomnia; ct in

in ea

mulus inobcdientis carnis urgebal? Ideo auiem hoc

hoc audit qui poiest

sit.

coguoscere quid quarc

non jusscrai Deus, quia secundumsuam praescieniiam

disponcbat omiiia, in qua el eorum casum procul dubio prscsciebat, undc
esset

ircnltnn

CAPIJT
5. Si

111.

Mulier
,

iu

adjutorium propter sobotem

jam morlale genus propagandum

facta in adjulorium

fucla.

humanum.
Y.

aulem

qujcritur, ad
niliil

quam rcm

ficri

oportuc-

CAPUT
9.

Mulier

non

atia

quam

ril licc adjutoriui!

aliud probabiliter occurril,

sobotis causa.

quam

propler

iilios

piocrcaiidos, sicnl adjutoriuin se:

Aut

si

ad hoc adjutorium gignendi

filios,

nonest

niini lerra est,

utYirgnllum ex ulroqncnascalur
crat,

hoc

facla inulier viro,

ad quod ergo adjutorium facla est?

;

enimelin prima rerum condilionc diclum

scnhim
ceus
:

Mael

Si quse siinul operaretur lerram ut adjumenio indigeiet, et

loi
si

nondum

erat labor

et

i'eminam

fecit

eos, ct benedixit cos

Dcus, ditcrram,

si

opus csset, melius adjusolatio dici potest,

Crescitc, et mulliplicnmini, et imptete

ium niasculus

fierel

hoc et de

dominamini
nis
et

ejus {Gen.

i,

'27,

58). Quic valio condilio-

soliludinis forlassc tacdebat.

Quanlo enim congru-

conjunctionis masculi cl fcminac atquc bene-

entius ad
paiitcr

convivendum

et

colloquendum duo amici

diclio,

nec pusl peccalum

lioniinis

poenamque

defccit.

quam

vir et mulicr habitarent?

Quod

si

opor-

Ipsa cnhn est scciindum quam nunc lerra hominibus

tcbat alium jubeiido, alium

re,

obsequendo pariter vive-

plcna csldominantibus
C.

cji;s.

ne conlrariac voluntatcs pacem cohabilantium per

Quanquain cnim jam emissi de paradiso convenisse ei genuisseconimemorcniur; tamem non video
quid prohibcre polucril, ut essent eis etiam in' paradiso iionorabilcs nupti;x', el lorus imniaculatus(Hc6)-.
xiij, 4)
:

turbarent; nec ad hoc relinendum ordo defuisset, quo

prior unus, alter posterior, raaxime
si

posterior ex

piiore crearetur, sicut femina creata est.

dixerit
ciiain

An

aliquis

de cosla hominis
si

Deum feminam

lantum, non

liocDeo praistanle

(idcliler

jusleque vivenli,

masculum,

hoc

vellet, facere potuisse?

Qua-

Lus, eiquc obedieiiter sancteque servientibus

ut sinc

propler iion invenio ad quod adjutorium facta

lier viro, si

slt

mu-

ullo inquieto ardore libidinis, sine ullo laborc ac

do-

pariendi causa subtrahitur.

lore
jion

pariendi, felus ex

eorum

scmiiie gignerentur;
filii

CAPUT
4 0.

Yl.

Filiorum

successio quatis si

Adam non

ut morienlibus parenlibus

succedcrenl, scd

peccasset.

ut

illis

qui genuissent in aliquo formse stalu

vila;,

mancn-

libus,et ex ligno

quod

ibi

planlatum erat
illi

lebat, ut ita

Nam si parentes filiis suis cedere ex hac viia oporomne humanum genus per dcccssiones
filiis,

corporalem vigorem sumcnlibus,

rentiir

et

qui gigne-

et successiones certa numerositate impleretur, potue-

ad

cumdem

pcrducercntur
si

slatum,

donec

runi etiam homiiies geniiis

officii justitia,

perfeclaquc humani
transferri,

certo

numero impleto,
illa

juste omnes obedienlcrque

ulla

Iiinc

ad meliora

non pcr

viverenl, tunc ficret

commulatio, ut sine

morte

animalia corpora conversa in aliam qualitatem, eo quod

moriem, sed per aliquam commutaiionem, aut illam summam qua receplis corporibus fient sancti sicut Angeli in coclis {Matlli.

ad

omnem

nutuin rcgeiili se spirilui descrvirent

ct

solo spirilu vivilicanle sine ullis

alimentorum coipovocarenlur.

oporlet,

iiisi

aut si illam dari non xxn, 50) omnibus simul in sseculi flne, aliquara
;
:

raliiim suslentaculis vivcrent, spirilualia

Potuit hoc

fieri, si

non prajcepii traiisgressio moriis

poluisse non credunt,
niliil

quam illa erit quac tamcn haberet raeliorem slalum, quam vel hoc corpus habet, vel illa etiam
iuforiorem
quce primiius lacla sunt, viri ex lirao terra;, mulieris

supplicium mcrerctur.
7.

Qui cnim hoc

ficri

aliud

ex

viri

carne.

quam consucludincm
iiainquebumanam
sic

naturae jain posl peccalum poe-

11.

Neque

eiiim arbitrandum est

Eliam ve! sicesse

currcnlis atlendunt non autcm

:

jam

sicut eruni sancti,

quando peracto operis die desic

in eoruin genere nos csse

nisi

debemus, qui non credunl

narium pariter accepiuri sunt {Id. xx, 10); vel

mini obedientcr

quod videreconsucvcrunl. Quis cnim dubilel hoct pic viventi prseslari poluisse quod

quemadmodum

sunt homines qui ex ista viia

ille
/?e(jf.

nondum
transla-

emigrarunt, de qua
tionc migravil (lY

tamen non mcrte, sed

II,

diximus, qui non uubilal vcstibus Israelitarum impcrliium csse

iios

11).

Jam

itaque ahquid

quemdam

in

suo genere staium, ul per an-

mclius habet,

quam

in liac vita posset;

quamvis

iion-

quadraginta nuUa vetusiatis delrimenla palercn-

dum

lur {Deul. xxix, b)?

habeat quod ex hac vita recte gesta in fine habilurus est pro nobis enim meliora providcrunt *, ne
:

CAPUT
8.

IV.

Quare non

coierint primi parentes in

pU'

sine nobis perfecti perficcrenlur

//e6r. xi, 40).

Autsi
si

radiso.

quisquam putat hoc Eliam

cxiissent de para-

mereri non potuisse,

Cur ergo non coierunt, nisi cuni

diso? Ciio responderi polest, Quia

mox

creala mulic-

Mss. tres, provisa sutit. Alii, providerunt : uti passiOi Augusiinus ex Hebr. u, ad quem locum bic alludit.

S97
duxisset uxorem,

LIBER NONUS,
filiosque procreasset (crediiur

398
Difficile est

enim
re-

peccatum esse oranem concubitum putant.

nanique, ul
in

non iiabuisse, quia hoc Scriptura non dixit, quamvis

et de ccelibatu ejus nihil dixerit)
;

dum

perverse homines

vilia devitant,

non
sicut

quid de Enoch

eorum contraria
fit

perniciter currani.

Etenim

spondebit, qui (iliis gemlis Deo placens non mortuus, sed translatus est '{Gen. v, 24 ) ? Cur ergo et Adam et Eva, si juste viventes caste filios procreassent, non
eis possent

exhorrens avaritiam, fitprofusus; autexhorrensluxuriam,

avarus
;

aut inquietus

fit,

cujus pigriliam re-

prehenderis

aut cujus inquietudinem, piger; aut qui

translaiionc,
si

non

niorto,

succedentibus
mortui, nior-

repreheiisus odisse coeperit audaciam suam, ad timi-

ccdere?

Nam

Enoch

et Elias in

Adam

ditatem fugit; aut qui timidus non esse conalur, tan-

lisque propaginem in carne geslantes,

ut solvant,
et,

quod debitum

quam abrupto
homines quid

vinculo

fit

temcrarius,
:

creduntur eliam tamdiu dilatumcst, moriluri {Malacli. quod

XI,

rediluri ad lianc vilam,

iv,

sed opinione crimina metiuntur

dum nonratione, ita dum nesciunt

divino

5;

in adulteriis effornicationibus

et

Apoc.

3-7), nunc tamen in

alia

vita sunt, ubi

jure damnetur, ctiara causa procreandi conjugalem

ante resurrectionem carnis,

antcquam animalecorpus
senectute defiillis

concubilum detestanlur.

in spirituale muielur, nec moi])o nec

CAPUT
14.

IX.

Mulier prcpter gignendos

filios,

etiamsi

ciunt

quanio juslius alque probabilius primis

ho-

ex peccato non

fuisset necessitas moriendi.

minibus prcestarelur, sine ullo suo pareniumve peccato vivenlibus, ut in meliorem aliquem slatum filiis
genitis cederent,
ritate

Quod

qui non faciunt, sed tamen fecunditatem

carnis propler successionem morialiiaiis diviniius da-

unde skcuIo fmilo cum omni postesanctorum, in angelicam formam, non per car-

tam sentiunt; ncc

ipsi

putant primos
nisi
,

illos

homines

poiuisse concumbere,

propter peccatum quod

nis

mortem, sed per Dei virluiem multofeliciusmulaVII.

admiscrant moriluri, gignendo requirerent successores

:

rentur?

nec attendunt,

si

recte potuerunt successores

CAPUT
12.
lier

Mulier pariendi causa.

viro, si generandi

Unde

laudabilis

qureri morituris,
vicluris. Iniplela

multo rectius socios quceri poluisse

virginitasel nuplice. Malrimonii triplex bonuni.

enim terra genere huniano, recta

Non

ilaque video ad
sit

quod aliud adjulorium mucausa^sublrahitur

:

proles nonnisi quae morientibus succederet, qua^rerelur

:

facla

ut

aulem per duos homines terra impleretur,

inipie-

quse nihilonlinus quare subtrahatur ignoro.

Unde enim
fide-

quomodoipsi,nisi gignendo, officium societalis

rent?

magnum magnique
iis

honoris

merilum apud Deum

An

vcro

ila

quis ckcus est mente,

ulnon cer-

et pia virginilas liabet, nisi quia isto

jam tempore

Mat quanto lerris

ornamento

sit

genus humanum,

cum ex omnibus gentibus ad implendum sanclorum numerum largissima suppelat

conlincndi ab amplexu
copia, percipiendai sordid: voluplalis libido

eliam

cum

paucis rectc laudabiliterque vivatur;

reipublicoe, in

quantumque valeat ordo

cis terrenai vinculura

cujusdam pa-

non

sibi

coercens eiiam peccaiores? Ne-

vindicat qiiod

jam

sufficienda? prolis necessitudo

non

que enim lantum depravalisunt homines, utnon eliam

tales pecoribus et volalilibus antecellant
;

poslulal? Deniquo utriusque sexus infirmitas propen-

quorum

la-

dcns

in

ruinam turpiludinis, recle excipilur honestate

men omnium
pro sui
loci

generibus hanc infimam mundi partcin

nuptiarura, ut
segrolis

quod sanis csse possei officium,

quia

sit

sorte decoralam,

quem non

considcrare

remcdium. Neque enim

est,

inconlinentia

deleclet? Quis

autem

iia sit

cxcors, ut pulet minus

eam

maluin

ideo connubium, vel quo inconlinentes

est

ornari potuisse, sijuslis non morientibus impleretnr?

copulanlur, non

bonum imo vero non

:

propter

il-

15.

Nam

quia numerosissima est superna civilas

ni-

lud

malum culpabile est hoc bonum, sed propler hoc bonum veniale est illud n)alum quoniam id quod bo;

Angelorum, ideo non recte connubio copularentur,

eliam

simorcrentur. Hanc quippe numerosilatem perfeclam

in

num

babent

nuptia;, el

quo bona* sunl nuptiaj peccaautem tripartitum

fide atlendilur
esi;

resurrectione sanctorum Angelis sociandam

pracsciens ait, In resurreclione neque nubent,

lum esse nunquam

fldes, proles,

polest. IIoc

Dominus

sacramentum. In

ne pryc-

neque uxores ducent ; non enim incipienl mori, sederunt

asquales Angelis

ter vinculum conjugale,

cum

altcra vel altero

concum-

Dei {Matth. xxii, 30)

et

hic vero

cum

batur

in prole, ut

amanter suscipialur, benigne nu:

implenda esset hominibus terra,

eam, propler co-

Iriatur, jreligiose

educetur

in

sacramento autem, ut
nec

gnationis arctiorem necessiludinem et unitatis vincu-

conjugium non separetur,

causa prolis
alleri

et dimissus aut dimissa

Iloec est

lum maxime commendandum, ex uno oporteret

pleri; propter quid aliud

iin-

conjungaiur.

tanquam re-

secundum ipsum
terrae

quaisitus

gula nuptiaium, qua vel nalur decoralur fecunditas,

vel incontinentice

est femineus

sexus adjutor, nisi ut serentem genus

fecundi-

regitur

pravilas.

Unde quia

satis

iiumanum natura muliebris, tanquam

tas,

disseruimus in eo libro

quem de Bono

Conjugali nuper

adjuvaret?

edidimus, ubi et continentiam vidualem ct excellenliam virginalem pro suorum graduum dignilate distin16.

CAPUT X.

Libidinis

morbus ex peccato.
ita

Quamvis honestius meliusque credatur,

in paradiso,

ximus, diuiius

liic

noster stilus non est occupandus.

CAPUT
\Z.

VIII.

Fuga vitiorum
filios

fuisse tunc illorura

in contraria.

lutorum
ut

hominum corpus animale constinondum mortis lege damnatum,

carnalis voluptatis
,

Nunc enim qusrimus

ad gignendos

cui adjutorio mulier facta

non haberent appelitum

ista

qua-

Sit viro, si eis

misceri sibimet in
,

lem nunc habent

corpora, quae

jam ex mortis pro-

paradiso non licebat. Qui enim hoc sentiunt

*

forte

pagine ducta sunt. Neque enim nihil est in eis factura,

Editi,

sed vivus iranslatus

est.

Abest vivus a Mss.

cum de

ligno prohibito edissent

quandoquidem Deus

509

DE CENESI AD LITTERAM,
Quo die
morte
inoriemiiii {Gcii.
ii,

S.

AUGUSTINI
habere meruerunt
;

400

(Kxcral, noii, Si ederilis, nioi te nioricmiiii; sed,

edeiilis,
iii

piae inoriis

17)

ul lioc ipsum

coiitineniia cobibel et refrenat, ut

quem nuptiae ordinant quemadmodam de

(iat

eis

illa

facerel dies,
leyi

quod Aposlohis gcmit dicens,

repucjnunlem

peccato factum est supplicium, sic de supplicio

Condcleclor

Dct sccundum intcriorem liominem; viuieis

,

mcritum.

deo uulem uliam lajem in mcnibris

lcgi mcnlis mca.',
eit in
ct

CAPUT

XF.

Fcmineus sexus conformatus' propter

caplivaiUem tne in lege peccuii, quce

liberubil

sobolem, non tamen

cum

libidine, 7tisihomo peccasset,

!

membris mcis. InfcUx ego liomo, quis me

procreandam. Obedientia.
19.
in

de corpore morlis liujus? Gratia Dei per Jesuin Clirisluin

Factam itaque feminam viro, de

viro, in eo sexu,

Doniinum noslrum (Ilom.

CLivt
ci
,

\ii,

22,25).Noij

ciiiin sufli-

ea forma et disiinelione menibrorum, qua feminae

si (iiccrel,

Quis dio libcrabil dc

inquil, morlis

lioc

morlali

noioc sunt; quae peperit Cain et Abel, et

tres

omnes

fra-

corpore? scd, de corporc,

cliam
iliud,

liujus. Sicut
est

eorum, ex quibus omnes homines nascerenlur, in

Corpus

(luidein, inquit,
:

mortnum

propter

quibus peperil eliam Seth {Gen. iv, lef25),

perquem

peccalum [Id. viu, 10)

tuuin
;

ncc

ibi

aitmorlale, sed mor,

ventum

est

ad Abraham et ad populum Israel.gentem-

quamvis ulique

cl

morlale

ciuia

nioriturum.
,

Non
esi,

ita credciidum cst fuisse illa corpora

sed

licet

que omnibus jam nolissimam genlibus, et per Noc filios omnesgentes; quisquis dubitaverit, omnia cogit nutare quse credimus, longeque a fidelium mentibus re-

animalia, iiondum spiritualia, non tamcn morlua, id

qu;x)

ncccssc esset ut morercnlur

quod co die
teligcrunt.

pcllendus est.
factus
sit ilie

Cum ergo

quaeritur ad

quod adjutorium

faclum

est,

quo lignum conlra vetilum

'

scxus viro, diligenter, quanlum valeo,

nonnisi causa prolis occurrit, ut

17. Sicul in ip^is nostris corporibiis

quicdam pro

cuiicla consideranli,

suo

modo

sanilas dicilur, quce

si

perlurbala sic fuerit,

pcr eorum slirpein terra irapleretur; sed non eo

modo
inest

ut letalis niorbus
clo,

jam visccra depascalur, quo inspe-

procrcatam, quo nunc procreanlur homines,

peccali lcx in

cum

medici mortom iinminere pronunlient; mortale

membris rcpugnans
vii

legi mentis, etiamsi

:

utique corpus eliain tuncdicitur, sed aliter

essel sanum, quamvis

quam cum

per Dei graiiam

lute superatur
iii

lioc

enim esse non

quandoque sine dubio moritu-

potuisse credendum est, nisi

corpore morlis hujus,

rum
les,

ila

illi

liomines animalia quidem corpora geren-

quod corpus morluuin

hacpoena
juslius,

est propter

peccatum. Et quid

sed non moritura nisi pcccassent, acceplura au-

qnam

ul

non ad

omnem

nutura ser-

tcm angclicam formam ccelcstemque qualilale;u, mox ubi prxccplum liansgressi sunt, eorum membris vemors ipsa concepta est; lul aliqua a^gritudo letalis
,

viat corpus, id e-A, suus

famuhis anima;, sicut Domino

suo delreclavit ipsa servire; sive utrumque ex parenlibus creet Deus, corpus ex corpore, aniniam ex ani-

mulavilque

illani

qualilatcm, qua corpori sic doniina-

ma
tate

sive alio

modo

faciat

animas

non utique ad opus

banlur, ul non dicerent, Yideo aliam legein in membris

meis, rcpugnantcm legi mentis mece
spiritualc, sed
;

impossibile nec mercede parva, ut

cum anima

pie-

quia etsi nondura

Deo subdila legem islam

corporis moriis liujus,

peccati, qua; est in mera-

animale corpus

erat,

nondiim lamen

bi is

quam primus homo

accepit

erat morlis hujus, de qua et

cum qua
,

nati

sumus. Quid

in poenain, vicerit ipsa

per graliam, pra;mium coelesle

sit

enim aliud
nisi

non dicam

nati

sed omnino conccpli

pcrcipiat majore gloria, demonstrans [quanla

obedienlia;
,

laus

cegriludinem

quamdam

inclioavimus, qua

sumus

qua; aliena; inobedieiiiia; pcenam potuit

?

neccssario morituri? Ncque enini tam nccesse est

ipso

eum

virtute snperare

morbo mori,

qui hydrops, vel dyseniericus, vel

CAPUT
ut
iis

Xll.

Animalia vere adducla

imponeret
:

esse

ad Adam,
fi-

elcpiiantiosus faclus fuerit,

quam

euin qui iioc corpus

noinina

sed hac re gesta aliquid

baberc coeperit, in quo omnes boniines natura sunt

lilii

gurari.

irx

Ephes.

Ji,

quia boc non fccit nisi pcena

20.
saiis,

Sed quoniam

cui adjutorio feraina facta sit viro,

est; illudjamvi-

peccali.

quanlum existimo, requisitum

sit

18. Quae

cum

ita sint,
ita

cur non credamus

genitalibus

illos

bo-

deamus quaic

factum, quod adducta; sunt ad

Adam
no-

miues ante peccatum

creandos
filios

membris ad pro-

omnes
creandi

besiix agri, el oinnia volalilia

;

coeli, ut cis

imperare potuisse, sicut cxtcris, qu?e

mina imponeret
ei

alque ita velut necessitas orirelur

in quolibcl

opere anima sine ulla moleslia, et quasi

feniinam ex ejus latere,

illi

cum

inlcr

illa aiii-

prurilu voluptalis inovet? Si enim Crealor omnipotens

jneffabililerque laudandus, qui ct in

malia

siiniie

adjuloriuin non fuisset iiivenlum. Vi-

minimis suis opeopcrenlur geccra;

delur enira milii propter aliquara significationem pro-

ribus

magnus

est, apibus donavit ut sic

,

pbclicam factum, sed tamen factum, ut re gcsta conlirmata figura; interpreiaiio libera reliiiqualur. Qiiid

neralioncm filiorum

qucmadmodum
si

speciem

liquoremque mellis; cur incredibile vidcalur primis

boiniiiibus lalia fecisse corpora, ut
ct

non peccassent,

enim boc ipsum quod volalilibus lcrrestribusque animantibus, non eliam piscibus alque omnibus nataesl
tilibus

morbuiu quemdam quo morerentur, continuo non

Adam
eis

noraina imposuit? Si enim lingua; hii-

concepissenl, co nutu imperarent

tiis

membris quibus

fe-

raana; consulanlur, sic appellanlur lia;c omnia,

quem-

cum ambulatur, ut neque cum ardore seminareiur, neque cum dolore pareretur. Nunc vero transgrediendo procccptum molum logis
exoritur, quo pedibus
,

admodum

homines loquendo nomina imposueruiit.

Non solum

ba;c quse sunl in aquis et teriis, veruin

eiiam ipsa lerra, et aqua, et ccelura, et qua; videntur

in coelo, et quae

illius, qu3e
*

repugnat

lcgi

mentis, in

membris conce-

non videntur, sed creduntur, pro

di-

sic Mss.

editis,

quo lignum vetitum.

versiiatc linguarura gentilium, diyer$is norainiJbus ap-

401
pellaiitur.

LIBEU NONUS.

402

Unam

sane linguam primitus fuisse didicilurris illius

CAPUT XIII.

Formalio mutieris eo
Verum
esto

modo quo narquod mulier

propter ipsius

nius,

antequam superbia

post diluvium

ralur facla est, ul qnidpiamprcennntiarelur.

fabricatae, in diversos

signorum sonos hunianam divi).

23. Quid ergo sibi vult etiam illud

viro de latere facta est?
conjuiictionis

deret societatem
illa

Gen. xi, 1-8

Quaecumque autem
? llla

lingua fuerit, quid attinet quoercre

certc tunc

loquebatur

Adam

et in ea lingua

si

adhuc usque

vim connnendandam hoc ita ficri oportuissecrcdamus; numquid eliam ut dormicnti fierct

permanet, sunt

isise

voces articulatae, quibus primus

eadem

ratio vcl necessilas flagilabat

ut deuique ossc

homo animaiibus
posuit.

terrestribus et volatilibus

nomina imeademlininsli-

de;racto, in cujus

locum caro suppleretur?

,

Num
An

eniin

Num

igiturullomodo credibile

est, in

non potuit

ipsa caro detrahi

ut indc congruentius,

gua nomiiia piscium non ab homine, sed divinitus

tula, qua.'

quod

sit

sexus iiihrmior, mulicr formarctur?

addilis
cl
,

vero

Deo docenle homo posiea disceret? Quod si ita

ita

tam mullis
nuilicrem
,

costain

Deiis

a.'dificai'e

poluit in

cliam factum esset, quare

facium esset, proculdubio

uiyslica significalio resonaret.

Sed credenduin

est,
;

pauluuc

carncm puljtamve non poluit, qui dc pulvere ipsum homiuem fecit? Aul si jam costa fucrat delrahenda
,

latimcognitis piscium generibus nomina imposita

cur non allcra pro ca cosla reposila

autem cum
dislinctis,

pecora, ct bestia;, et volalilia ad

eis

hominem
ipsis

csl? Cur cliam non diclum cst, Fiiixit, aut, fecit sicul
in
,

adducta sunt, ut

ad se congregalis, gencralimquc
pau-

omnibus

siipra opcribus

scil
,

wdificavil

ia-

nomina imponcret, quibus eliam

quil

Doniinus Deus illam costam

,

non laiiquam coresl itaquc

lalim, et mullo citius

quam

piscibus
;

si

hoc factum
fuit

pus

humanum

sed tanquam

domum ? Non

non

essel, possel noniinu

imponere

quid

causoc,

dubilandum, quoiiiam hycc

facla

sunt etslulla esse

fru-

nisi ralio aliquid

sigiiificandi,

quod ad pnrnunlialio-

nonpossunt, obaliquid significandum cssefacla,

jjcm fulurorum vaieret? Cui rei

lionis

maxime ordo narraniiiil tale

ctum

fuluri socculi

ab ipso jam primordio generis huin ipsi.s suis

hujus

invigilat.

mani Deo pnvscio

se

operibus misericordisuis, sive

21. Deinde, numquid ignorahat Deus,

ter prxdicante; ut ccrto

tempore scrvis

per

crcasse in naluris animalium, quod simile adjutorium

hominum

succcssioncs, sivc per

suum

Spirituiu vcl

posset esse homini

?
,

An
et
in

opus erat nt hoc ctiam ipsc

creata suh conlo, et

Angelorum minislcrium revelala

teslimonium perliiberenl
conscquenlibus apparebit.

atqiic cnnscripla, et

homo

cognosceret

eo comniendaiiorcm haberet

promiltcndis rcbus fuluris ct rccognoscciulis implelis

:

uxorem suam, quod

de hoc
iieril ?

omni carne

quod magis magisque

iii

aere sicut ipse vivenle, nihil cjus similc inve-

Mirum

si

hoc

scire iion possel, nisi

omnihus

CAPUT

XIV.

Quomodo animatia adducta ad Adam.

,

ad se adductis atque perspeclis. Si cnim Deo credcbat, posset hoc

iili

24. Videamus ergo

quod

isio

operc susccpimus,

eo niodo dicere, quomodo et praeet

ceplum

dedit,

quomodo
Si

peccanlem interrogavit,

at-

non secundum procfiguralionem rerum fulurarum, scd secundum rerum geslarum non allcgoricam sed pro,

que judicavil.

aulem non credcbal, profccto ncqnc

priam significationcm, qucmadniodum luvc accipi possint

stias
:

hocscire polcrat, utrum ad

credebat, adduxerit
;

cum omnia

illc,

cui
illo

non
rc-

El

finxit
el

Dcus

inquit

adliuc de tcrra

onmcs bejain

an forle

in aliquibus

ab

agri,
cst,

omnia

votatitia coeti;

undc

quoJ
El

molioribus

terra! partibus aliqua ei

,

similia, quoc

non

visum

ct

quanlum visum

est, disseruimus.

demonslrasset

absconderil.

Non

ilaque arbitror du-

adduxit oninia ea ad

Adam

ut videret

quid ea vocaret.
,

bitandum
tia

hoc alicujus prophcticx significationis gra-

Quomodo
ter

hacc adduxerit
,

Deus ad

Adam

ne carnali-

faclum, sed tamen lactum.

sapiamus

adjuvarc nos debet quod de biparlito

22,

Neque hoc opere suscepimus prophelica Kni-

opere divinaj providentiai in libro supcriorc tractavi-

gmata perscrutari, sed rerum gesiarum fidem ad proprietalcm historiai commcndare, ui quod impossibiie
videri vanis atque incredulis polest, aut ipsi auctoritati

mus

{Cap. 9, 19-26).

Ncque cnim
vcl

sicut indagant atretia

,

que adigunt venanles

aucupanles ad
,

quoo-

sanclac

Scriplurai velut

leslificalione

conlraria

cumque animantia capiunl dendum est; aut vox aliqua

ila Iioc

Aictuin esse crc-

jussionis de

nube

facta
,

repugnare, id pro meis viribus, quanlum Deus adjuval, disserendo

est eis vcrbis, quse rationaies

demonslrem, neque impossibiie

;

esse,

telligerc, alque obedire assolent.

anim% audienles inNon enim hoc accc:

ncque conlrarium

quod aulem possibile quidem ap-

perunt ut possint bcstiu)

vcl aves

in

suo tamen ge-

paret, nec habet ullam speciem repugnantiaj, sed ta-

nere obtemperant Deo; non rationali volunialis arhitrio,

men

quasi superfluum, vel etiam slultum quibnsdam

potest, hoc ipsum
'

sedsiculmovet illeomnia temporibus opportunis,

de-

videri

disputnndo demonslrem
naturali vei

non ipse temporaliter molus, per angelica ministeria,

qua; capiunt in verbo ejus quid quo lempore
fieri

nuod ideo non

sima

tanquam rerum gcslarum

usilalo ordine factum cst, nt cordibus noslris fidelis-

beat

et

illo

non temporaliter moto, movcntur ipsa

iis

sanctarum

Scripturarum auctoritate praelata

temporaliter ut in
ejusefficiant.
2i).

quae sibi subjecta sunt,jussa

quia stultum esse

dalur,

non

potest,

myslicum esse crevel inquisilionem

quamvis ejus esposilionem

in

Omnis enim anima

viva, non solum rationalis,

autalibijam exhibuerimus, aut

ramus.

tempus aliud

diffe-

sicul in

hominibus, verum etiam irralionalis, sicutin pecoribus ct volatilibus et piscibus , visis movetur.
, ,

* Negationem hic restituimus ex Mss. ; quaequidem in exeusLs unmerito rejecla fuerai ad marginem.

Scd anima
YJsis
,

rationalis voluntatis arbitrio vel consentii

:

vel non consentit

irrationalis

autem non ha

405
bftl lioc

DE GENESI AD LITTERAM,
judicium
;

S.

AUGUSTINI
Ad
incrementum perlinct eiiam
quod osse dempto
scilicct
,

m
C<?*.

pro suo lamcn gcnere atquc naiura

que qui rigal, sed qui incrementum dat Deus (I

III
,

viso aliquo tacia propellitur.

Nec

in polesiate ullius

'

7).

lioc
,

in cor-

animae
poris
,

esl, quac

illi

visa vcniaiit, sive in sensuni cor:

pore hiimano
pleius est;

locus carnc sup-

sivc in

ipsum spirilum inlerius

quibus visis

illo

opcrc Dei

quo naluras subcreavit.

appciiius movcatur cujuslibet animantis.

Ac

sic

cum

stituit ut sint,

quo ipsos quoque .\ngelos

j.gricola; cst

ca visa

pcr Angelorum obedicnliam dcsuper niini-

27.
rigat
:

Opus itaque
non
aiitcni

ut

aquam ducat cnm

el nuinero,

siraniur, pervenit jussio Dei

non solum ad homincs,

,

opus cjus cst ut aqua per dcclivia

nec sdlum ad aves

sub aquis latent
(Jotice
11,
,

et

pecora

verum eliam ad
glutivit
,

ca qucc

prolabatiir; scd illius qui

ct

omnia

in

mcnsura,

sicut

ad celum qui
isla

i)

ncc soluin ad

majora

Jonam verum

ponderc disposuit {Sap. xi> 21). llcm opns agiitc.rr.Toque

coke cst ut surculus avcllatur cx arbore,

niandeiiir
:

ctiam ad vcrmiculum;

nam

et liuic

lcgimus divinilus

at

non opus ejus

cct ut

succum

iinb'bat,

jussum

ut

radicem cucurbitae rodcret, sub cujus

{Id.
iv,

ut gcrmen cmitiat,

ut aliud cjus solo figa-,

iii

quo ra-

umbraculo Propheta reqiiicverat

eniin

7).

Si

diccm

siabiliat, aliud

auras proinov:at, quo robur

;

hoinini don^ivit

Dciis, sic euin instituens,

,

ut

nutriat,

ramosque dilfundat
vuliieraio

scd

illius

qui dal incrcadlii-

etiain cariiem pcccali portans

possil
,

non soliim pcnec tanium do*

incntum. Medicus eliam a;gro corpori arnncnliim

het
,

cora ei jumenia suis usibus subdila

niesiicas aves
,

et

medicamcntuni

priiiium

non dc

sed eliam libere volitantes

ct

quaslibet

rcbusquas creavit, sed quas crcaias opcrc Crcaloris

iiivenit
:

etiam sacvas feras

eis mirabililer

capere, et mansuelas faccre, et

deindecibum

vcl potiim prceparare potuit ct

illi-

imperare potenlia rationis, non corpo,

minislrare, emplaslrum formara el mcdicamcnio

ris; cuiii cariiin appelitus et dolores captans

paula-

lum

'

apponere;

num

etiam ex

iis

quic adhibel
?

ope-

tiinque illcclando,

premendo, laxaiidoque moderans,

ct

rari etcreare vires vel

carnem

polcsf

Natura idagit
si

agrcsli cas exuit consuetudine,

lanquam huinanis

inieriore

motu

nobisque occuliissimo. Cui tamcn

,

nioribus induil

quanto magis Angeli boc possunt,

iii

Dcus subtrahat operaiionem intimam

stituit et iacit,

qua cam sub-

qui jussioiic Dci

ipsa cjus

quam sempiterne
,

ia-

continuo tanquam cxstincia, nulla rc-

lucntur, iiiconimuiabili verilate perspecla

nioventes
*

manebit.
28. Quaproptcr

se per lempus
et

ct corpora

sibi
,

subdita per tempus

locum

agiliiate

mirabili

et visa

quibus ftiovea,

suam
quo

bipariito

cum Deus univcrsam crcalurani quodammodo opere providcntia; dc

,

lur

et

appctitum carnalis indigcnliae

,

valent efaest

in superiore libro locuti

sumus {Cap. 9

19-26)

cere oinni aniinse vivae

nesciens adducatur?

ut

quo eam venire opus

et in naiuralibus et in volunlariis nioiibus adminislret,

creare naluram tam nuUus angelus potest,

quam nec

CAPUT XV.
26.

Formatio muliem non per alium quam

Dcum.
ipsa mulieris formatio,

scipsum. Voluntas vero angclioa obedienter Deo subdita, ejusque exsecula jussionem, naluralibus moti-

Jam crgo videamus,

facla
sii.

bus de rebus
ut secunduin
tas
,

siibjeclis
illas

lanquam materiam ministrare,

Yerbo Dei non.creaprimis sex dierum operibus

qn.e mystice etiam ajdificatio dicta est,

qucmadmo*

principales in
illas in

dum

Natura quippe mulieris creata est,

vel

secundum

quamvis ex virili, quoe jam erat, non aliquo motu jam cxisienlium nalurarum. Angeli autem nullam
oninino possunt creare naturam
cujiislibet naluroe
, :

causalilercreaias rationes aliquid in tempore creetur,

more

agricolandi vcl

medendi

polesl.

Quale ilaque
illa

solus

enim unus
,

ministerium Deo cxhibuerint Angeli in

formatione
,

mulicris

seu magnae seu minimae

creaior

quis audeat alfirmarc

Cerlissime lamen

cst

Deus

id est ipsa Trinitas,

Pater et Filius et Spi-

dixerim

supplementum

illud carnis in

cost locum,

ritus
sit

sanctus. Aliter ergo quaeritur,

quemadmodum
sine ullo doloris

ipsiusque femina; corpus et animain conformationcm-

soporatus

Adam

costaque

ejiis

que membrorum

omnia visccra, sensus oinnes,

illa

et

sensu a corporis compage delracta

sit.

Hcec enim for-

quidquid erat quo

crat
,

et creatura ct

homo

et

femina

lasse dicanlur poluisse per Angelos (icri; formareau-

nonnisi in
,

illo

opere Dei factum, quod Dcus non

,

tem
non

vel dificare costam, ut mulier esset, usque

adeo

per Angelos

sed per semetipsum

noii opcratus est

poluit nisi

ut ne ilkid
viri
lis
,

Deus, a quo nniversa natura subsistit, quidem cariiis supplemcntum in corpore

in illius

ct diinisit, sed ita continuantcr operalur, ut

nec ul-

larum aliarum rerum

tura subsistat
,

nec ipsorum Angelorum na-

quod

costK succcssit locum

ab Ange-

si

non opcretur.
ingenii liumani

factum esse crediderim, sicut nec ipsum bominem

terrae

CAPUT

XVI.

Tarditas

non assequitur

de

pulvere

non quod

nulla

sit

Angelorum
lcm

opera Dei.
29. Scd quoniam carneni animalam atque sentien,

opera, ut aliquid creelur, scd non ideo crcalorcs

sunt
;

quia ncc agricolas creatorcs segctum atqiie ar-

borum
* Sic * sic

dicimus.

Non cnim

qiii

planlai cst aliquid, nc-

pcriri potuiinus,

quanlum naturam rerum pro humano captu exnon novimus nasci, nisi aut ex istis
maierialibus clcmentis
,

Mss. etliiis, illius. Mss. At edili, libera: volitnlalis. ' Apud Lov. desuiil ha?c verha, el cGrporn sibi subdila per tempns, qu:e exslaiU iii e;eloris codicihiis.

tanquam
tcrra
,

hoc est aqua et

,

aut ex frulicibus vel lignorum fruciibus

vel

cliam ex carnibus animalium, sicut innumerabilia genera vermium sive reptilium, aut certe ex concubitu

jussa qnibus moveantur. .\iss. non omnes, visa; sed omnes, moveatur, sciiicet anima viva. " nic Mss. magrno consensu ferunt, non aliqui motus. An lorte subintelligendum est, erant?

* Ediii, el

parentum
' Edili,

nullam autem carnera natam sciraus ex

ilico,

medicamenia

At Mss., medicamenio ilUium,

405
crtrne cujuslibetaniinantis, quae

LIBER NONUS.
lam esset
ei similis,
fieri
;

m
an hoc tanlum habebatut
nccesse esset, non
:

ut sexu tantum discerneretur

qua>rimus in rebus

ita fieri

ibi

fieri posset, ut autem jam condiium, sed in

viri lacrcalionis hujus similitudinem , qua mulicr dc no cb aliud, tore facta est , nec possumus invcnire
:

Dco

crat absconditum

si

hoc ergo quxritur, dicarn

;

quid mihi vidcatur sinc affirmandi temorilate

quod
si

iiisi

quia homines

queniadmodum opcrcntur

in

hac

tamen cum dixero,

raiites,

fortasse prudcntcr isia considefidcs

quemadmodum autem Angeli iii hoc nundo quodammodo agricolentur, non uliquc novilorra

novimus

quos jam chrisliana

imbuit,

eiiam

nunc

prirnitus isla cognoscunt,

non esse dubitanduni

nnis.

Nam

profecto

si

remota homiiium induslria

niliil

fru-

judicabunt.
5-2.

Jicum genus naturu! cursus opcraretur,

iiossemus

aliud
,

Omnis

islc

naturco

usilalissimus cursus habet

quam

ex terra nasci ari)orcs ct herbas

,

ct

qiiasdam natiirales logcs

ex carum seminibus
libus
:

ab

cis itidem in

terram cadcnvalercl insi,

numquid innotesceret nobis quid

sccundum quas et spirilus vila), qui crcatura cst, habct quusdam appetilus suos dctorminatos quodammodo, ((nos ctiam mala vosiias,

tio, ut alterius

generis lignum radice propria

poma

lunlas non possitcxccdcrc. Et clonienta

mundi hujus

portarct aliena, et, coalesccnle unilate, jam sua? ipsi crcallivc per agricolarum opcra didicimus cum
,

corporci habent dolinilam viin qualitatcmque

suam

quidunuinquodqiic valoat vel non valeal, quid dc quo

ficri possit

torcs

arborum nullo modo esscnt , sed naturaj cur-

vel

non

possil.

Ex

his

vclut primordiis

sum Dco crcanti suum quoddam officium ministeriumque prc-cbcrent. Ncquaquam cnim quidquani pcr eorum opcra
tHr;e ratio

reruin,

omnia qusc gignunlur, suo quoque tempore

cujiisfiue gcncris.

exorlus proccssnsque sunuml, finesqne et decessio-

existcret,

si

hoc

in

Dei operc.iniima nasi

ncs sui

Undo

fit

ut de grano

tritici

non haberct.

Quid ergo mirum

,

liomiiiem

non nascatur

iabo, vcl

dc faba triticum, vcldepecore

cx osse hominis factam non novinnis

quando creanli
;

hoino, v(d de honiine pecus.

Supcr hunc autem moaliud,

Deo qucmadmodum nec arbprem ex arboris surculo

ciam nosse possemus,
si et isia

Angcli serviant ignoramus

in

qui

tum

'

cursumqiie rcniin naluralem, potcstas Creatoris

roborc alicno facreanti queniad-

liabet

apud so posse de

his

omnibus facerc
de his

quam

Deo

eorum
sit *.

quasi scmiiiales ratioues habcnt, non lamen id

in eis posuit ut
fieri vel

modum

agricolae serviant, simiiiter

nesciremus?
ct

quod non
ct

ab ipso possapientiae
in

30. Nullo

modo lamen dubitamus

liominum

Neque cnim polentia temeraria, sed

omnipolcns
facit,

arboruin nonnisi

Deum

esse creaiorem, fideliterque

virtule

cst

ci iioc

de unar|uaque re

credimus factam feminam ex viro, nullo intervenienlc

concubitu, etiamsi forte costa hominis minisirata sit per Angelos in opere Creatoris : sicut fidcliler credi-

tcmpcre suo

qiiod antc in ca fecil ul possit.

Alius ergo est reruiu

modus quo
parit, illa

illa

herba

sic
;

gin-

minal,

illa sic

illa

xtas

non

piirit

mus eliam virum factum ex femina nullo iniervenienle eoncubitu, cum semen Abraine dispositum est () pcr Angelos in manu mediatoris {Galal. ni, 19). Ulrumque
ad
infidelibus incredibile est
rei gestoe
;

loqui potesl, peciis non poiest. llorum et

homo taliiim moai) illo

'.

dorum

rationes

non tantiim

iii

Dco sunt, scd

etiain robus crealis indiia: atiiue concrcala;

Ut au-

fidelibus aiiiem

ciir

tcm lignum de lerra excisum, aridum, perpolitura

sineradice ulla, sine lerra et aqua repenle floreai, et

proprietalem quod de Christo faclum

est, ct tanlum ad figuratam significationem quod de

fruclum gignat {Num. xvii, 8), ut per juvcnlam

hs femina in senccta pariat {Gen. xviii, 11
2), ut asina loijuatur
,

sieri-

Eva scriplum

est,

credibile videatur '?

vir

An

vero sine

et
si

xxi,

cujusquani concubilu

ex femina

fieri

potuit, fe-

{Num.
(

xxii,

28), et

quid

mina ex viro non potuit?

vir fieret hahebat,
fitret

et virginalis

uterus unde

ejusmodi

cst, dedit
fieri

quidem
possent
eis fieri

naturis, quas creavit, ut

virile

aulem

latus

unde fcmina

ex eis et lucc
ille

nequc enim ex

eis

vel

non habebat, cum hic Dominus de famula naibi

faceret

quod ex

non posse

ipse prsefige:

sceretur,

de servo famula formaretur? Poierat et

vel de aliquo

rel,

qiioniam seipso non est ncc ipse potenlior)

alio

vein

Dominus carnem suam de costa

\irginis creare
;

membro

rumtamen

modo

dedit, ul

non h;cc haberent

ita

sed qui posset ostendere in corpore

est, uiilius in

niotu naturali,

sed in eo quo

creala essent, ut

suo

lioc se

iterum fecisse quod factum

eorum naturavoluntati

potentiori amplius subjaceret.

nialris

corpore ostendit nibil pudendum esse quod

est.

CAPUT

XVIII.

Mulieris

formandw

ralio sic

pra-

castum

CAPUT

XVll.

Mulieris
quseritur,

existcbat uti erat Mysterio conveniens.

fomandce

ralio

an in ho-

35. Habet ergo Deus in seipso absconditas

quorum-

minis causali condilione ad sextum diem periinere

prwexstitbat.

dam factorum
ruit
;

causas, quas rebus conditis non inseillo

easque implet non

sint,

opere providentisc, quo

illo

quomodo se liabeat causalis primum hominem Deus fecit ad imaginem ac similitudinem suam ( ibi qiiippe et hoc
51.

Quod

si

naturas substituit ut

sed

quo eas adminisirat

ilia

conditio, in qua

ut volucrit, qiias ut voluit condidit. Ibi cst et gratia,

per

quam

salvi fiunt peccalores.

Nam

quod

altinet

ad

dictum

est;

Masculum et feminam
ilia

fecit eos

[Gcn.

i,

27)]:

ntrum jam

ralio,

quam mundi

primis operibus

naturam iniqua sua voluntate depravatam, recursum per semelipsam non habet, sed per Dei gratiam, qua
* iviss* S6X tnodiMit* r 2 sic Mss. omnes. At excm sublata negatione perperam ferebant : Quod in eis posutt, ut de his fieri vel absque tpsa

coucreavit, atque concrevii Deus, id habebat, ut se-

cundum eam jam necessecsset exviri

'

latcre ferninam

(fl) 11

in editis, rw7i videatur. Abest Retract. c. 24, n. 2.

non a Mss.

possit.
3

Mss., concretce.

^i07
adjiivaliir

DE GENESI AD LITTERAM,
ct

S.

AUGUSTINI
ut

408
tamen ubique
sit,

inslniiraldr.

Ncquc
non

cnim

desperandi
:

pr.ieter

usitatum naiune ciirsum mirabilitcr facta sunt,

:

s.unl liomines iu illa

senlcntia, in
iii

qua scriptum est

ministrantibus Angciis essc Aicla

Oiuiics qui

aiiibitldiit

ca,

revcrteiilur (Prov.

creator vel rcparator crealurarum

non

nisi

qnj

19).

Dictuni cmI

cnim sccundum pondus

iniquilatis

planlatore cl rigatore quoiibct solus incremenlum dat

su;r, ut (|iiod revcrlitur,

I)uat,

qui rcvertitur, non sibi trioperibiis.ne forte extol-

Deus

(I Cor.

iii,

7).

sed gralia; Dei,

II,

nonex

CAPUT
56.
misit in
ligilur

XIX.

Ecstasis Ada;.

lalui (Kplics.
5-4.

9).

Proplcrca mysterium gralisc liujus Apostolus

dixit,

Ac per hoc eliam illa ccsiasis quam Deus imAdam, ut soporalus obdormirct, rccte intelad hoc immissa, ut ct ipsius mcnsper ecstasim

abscondilum

non

in

mundo,

in

quo sunt absnaluralitcr

condit;e causales rationes

oriluivirum,
sicut

omnium rerum

particeps (ieret
in

tanquam

angelicac curiK, ct intrans

'

absconditus crat Lcvi in lumbis

sanctuarium Dei intelligcret in novissima

17).

Psal.

Abrah.i!, qiiando cl ipse decimalus est (llebr. vii, 9,

Lxxii,

Deniquc evigilans

tanquam
*,

prophctioc

10)

sed

iii

Dco,

qiii

universa creavil.

Quamobrem
sunt
:

pleiius, curo

ad sc adductam costam

mulierem suam

omnia eliam quoc ad hanc graliam significandam, non

nalurali

vidcret, eructavit conlinuo,

quod magnum sacramenv, 31, 32)

:

molu rcrum, sed

si

mirabililer facta

tum commendat Apostolus (Ephes.

nunc os ex ossibus meis,
cabitur mulier,
et

Hoc
vo:

eorum etiam

abscondit;e causai in

Deo fucrant
ita

quo-

caro de carrie mea.

viro

Hwc
est

rum
<le

etiam

unum
ct

crat

',

quod

mulicr facla cst

quoniam de

suo sunipta

et
et

latere viri,

hoc dormientis, quoe per ipsum

ille

propter lioc relinquet liomo patrem

adlicerebil uxori suce
;

suum

el

matrem,

firma facta est, tanquain ejus osse firmata,

autem

et

erunl duo in carne una. Qu?c

propter ipsam infirmiis, quia

sta scd caro supplcla cst
;

in

locum

costae

non co-

verba
tiir,

cum

primi hominis fuisse Scriptura ipsa testein

noii habuil

hoc prima reest,

Dominus tamen
cnim,
et

EvangelioDeum
legistis

dixisse dccla-

rom
ct

coiiditio,

quando sexlo die diclum

femina omnino

Masculum
;

ravit. Ait

Non

quia qui
:

fccit ^

ab

iniiio,

feininam

fecit cos, ut

sic fieret

sed

masculum
suw;
et

feminam
patrein

fecit eos
et

ct dixit,
et

Proptcr

lioc

tanlum hoc habuit, quia

causas quas voluntate
aliquid ficrcl. Quid

et sic fieri possct,

iiislituit,

ne contra
volunlatc
aliud fu-

dimittet liomo

malrem,

adlicerebit

uxori

mulabili

erunt dno in carne una {Mallli. xix, 4)? ul hinc

qiiae

autem

fieret, ut

omnino
in

intelligcremus proplcr ecslasim

praecesserat in

lurum non
33. Sed

essel,

abscondilum eral

Deo, qoi uni-

versa creavit.

Adam, hoc eum divinitus tanquam prophetain dicere poiuisse. Sed jam iste hujus libri terminus placet, ut
ea quoe sequuntur, ab alio exordio renovent intentio-

quoniam

sic dixit

absconditum, ut inno-

tesccret principibus et potesiatibus in coeleslibus per

nem
1

legeniium.

Ecclesiam mulliformis sapienlia Dei (Eplies.

iii,

^9

10); probabiliter creditur,

sicut illud scincn cui procst

Edili, intelligeret mvissima. At Mss., in yiovissima : uti passim Augusliniis in Psal. lxxii, 17, juxla graec. interpr. LXX, suno eis ta eschata.
* Noanulli codices omiLtuut, costam. Et paulo post Mss. pervetusti scriptum habent, eructuavit. 3 vuigata versio in Evangelio addit hic, hominem : quae vox abest a graco textu, imo et a lalino in Germanensibus BibliisMss., necnonab omnibuslibris in hoc opere Augu-

missum

cst, disposilum

pcr Angcios in

manu

mcdiatoris, sicomnia quaeadipsius seminis adventum

vel prccnuntiandum vel
*

annuntiandum

in

rerum natura,
erat.

Sic Mss. Editi vero habent, eliam

summum

stini.

LIBER DECIMirS.
m quo
CAPUT PRIMUM. Animam
factam esse
l.
tractalur

de animarum origine.

mulieris ex
opinio.

anima

viri

unde habuerit corpus

Dci
at illa

unde animam, dictum est;

terra;
,

quorumdam

corpus videlicet pulvcrem

animam vero flatum

facta dicatur
,

Jam quidem ordo

ipse videtur cxposcere ut

;

de

de

illius lalere

cum

non

peccato primi hominis disscramus

mulieris
,

sed quia de carne

,

dicilur

quod eam Deus flando

illo

similiter

animaverit,

qucmadmodum
autem de
aniina,

facta sit

Scriptura narrafecit in-

tanqiiam uirumque de

duclum

sit, qiii
,

jam fuerat
,

vit, lacuit

multo magis nos

,

animatus. Aut enim taceri oportuit

inquiunt
,

etiam

quonam ut de hoc diligentius inquiramiis modo refclli possint sive non possint qui credunt animam de anima hominis sicul carnem de carne
tcntos,
, ,
,

de anima
nitus vel
si

viri

ut

eam

sicut
,

possemus

datam divi:

intelligcremus

vel cerle crederemus

iion lacuit
,

aut

hoc proptcrca Scriptura

sicui

ne animam

fieri

a parentibus in

filios

utriusque rei transfusis

quoque

carnem hominis de
si

terra factam esse

scminibus. Ilinc enim primitus ad hoc moventur, ut

putaremus, debuil et de mulieris anima non taceri

unam animam Dcus fecerit suiflando in faciem hominis quem de pulverc finxerat ut ex illa jam cactersc crearentur animx hominum sicut ex illius carne omnis etiam caro hominum. Quoniam pridicant quod
, , , ,

ne putarelur ex iraduce
ciem

hoc verum non

est.

Qua-

proptcr ideo tacilum est, inquiunt, quod

flaverit

in ejus fa,

Deus

quia illud
est.

verum

est

quod et

anima ex homine propagata

'

mo Adam

formatus est, deinde Eva

et ille quidein

2.

Huic suspicioni

facile, occurritur. Si

enim pro-

LIBER DECIMUS.
nterea pulant

410
,

animam

mulieris ex anima viri faclam

mx

luimansc rationem
facta
;

cum

ipsa creatura

in qiia

mulieris faciem flavcrit nuia non scripuim est quodi

isla ratio

diceretur, non

commemorareiur
illis

in

Dcus-

nuandone id omnes animas hominum nascentium

facit,

animalam fcminam , cur credunt ex viro Deus quideni scriplum est? Unde si
,

opcribus Dei

vel in aliqua creatura,qu;c in

com-

sicut

propierea Scriplura de

aliis lacuit,

primam qumiiam
,

mcmorareturoperibus, factam rationem animae, velut - i.nn^inihnc ; jam cnn, facta ..,;. i.... .n...nHn. in hominibus qui ;..,. sunt, fn. ratio latet gencrando. '

rum

filiorum

ac sic

cam

vel

Angclorum

filiam

vel,

possel quod in una f.iclum

commemoralum
Ilaquc
si

est,

etiam

qiiodest inlolcrabilius, alicujus clemenlicorporeicre-

de

ca;teris

prudenter

intelligi.

oporluit nos

dcremus.

aliquid adnioneri, maper banc Scripturam de hac re viro faaliud fiebat in femina , quod in
gis si aliqiiid

CAPUT
A.

lil.

Originis atumarum
si

triplex

modus.
,

Sed nunc

ob

Iioc

mulier non de viro

sed

si-

ctum non erat, ut ex carne animala ejiis nou sicut viri ejus aliunde corpus aliuiide relur anima hoc ipsum quod alio modo fiebai Scriptura factum putapolius tacerenondcbuil, ne hoc itidem
, , ,
;

anima duce-

militer ut illc, a

Deo factam animam

asscrilur accc-

pisse
cla

quia singulas singulis Deus facit, non erat faillis

iii

primis opcribns

anima femiupc

aiit
,

si

gcncralis

omnium animarum
gignendi
,

ratio facla fuerat

sicut

remus quod
non
dixit

jara

de

illo

didiceramus. Proinde quia

in homiiiibus ralio

redilur ad ilhul duruiii

,

cx anima

viri

faclam esse

convenienlius crcdiiur eo ipso

nihil iiicaliud putare, quara de

animam nos admonere

viri

mulieris,
voluisse,

nc molcslum

ul vcl

Angelorum
,

vcl,

quod indignis-

sinnim est
ris

cocli
filias

corporci
aniraas

vel aliciijus etiam infcrio-

anima noverainus,
:

elcmenti

hominum
:

essedicamiis.
sil,

Ac

id esl, simililer datani esse muiicri

cum prxsertim
,

per hoc videndum est,

etsi iatct

quid verum

quid

esset evidcnlissima: occasionis locus

ut

si

non lunc
ait

saltem lolcrabilius dici possit

dixi, an in
illis

ulriiin

hoc qnod modo

qiiando formalacsl, postea

ccrle dicerelur, ubi

,

primis Dci opcribus

Adam Hoc
,

nunc os ex ossibns meis

ii,

et

caro de carne

primi hominis faclam, de cujus

unam animam propagine omncs lioin pri-

viea {Gen.

enim charius amantiusque de anima mea? Non lamen hinc dicerel, Et anima tam magiia qnwslio jam solula est, ut unum iiorum
25). Qnanlo

minum
ficri
,

anima; crcarentiir

an novas subinde animas

quariim nulla vcl ratio facta proeccsserit

mis
diio

illis

sex dicrum operibus Dei. Iloruin autcm triiim

illis

nianifcslum cerlumque (eneamus.

priora non rcpugnant primis

condilionibus,
in

CAPUT II.
[

Quid

in superioribus libris

investigalum

ubi

simul oninia crcata sunt.

Sive enim

aliqua
sit,

circa originem anima;.

3.

crealura tanquam in parcntc ratio animac facta

ut

Quamobrem primura vidcndumcst, ulrum saniios

omnes animne ab
lur,

illa

genercntur

Deo aulem creenpa-

cta Scriptura libri hujus, ab ejus exordio perlractata,

quando

singulis
;

hominibus dantur, sicut a pa-

hinc

dubilare permiltat
,

tunc recte fortasse resit

rentibus corpora

sive
,

non

ralio animae vclut in

quiremus

aut qua^nam sententia potius eligenda

renle ratio prolis

dies facta
sit

sed ipsa omnino

,

cum
,

faclus est

aul in rei hujus inccrlo

quem modum

tenere debea-

anima

sicut ipse dies

coeli
;

sicut

coclum ct

mus. Ccrte ciiim sexlo

ginem sumn;

d\efecit

Deus liominem ad ima-

tcrra, et
Fecit Deus
5.

luminaria

congrucnler dictura est

ubl eliam dictimi est,

i,

Masculum

et

femi-

Iwminem ad imaginem suam.

tertiura

uam

fecit

eos {Gen.

27).

Quorum

iilud superius, ubi

;

Hocvero
qua

quomodo non repugnct

ei

sen-

imago Dei commeinorata

est,

secundum animam
,

hoc

tentise

et sexlo die factus accipitur liomo

ei post

ad ima-

autem

ubi sexus differentia

et 7).

secundum carnem aclot

ginem Dei,

diem septimum

visibiliter crealus,

cipiebainus {Lib. 6

Et quoniam

ac tanla te-

non tam
fieri
,

facile

videri potest.
,

Novas quippe animas

ratio

slimonia, quacibiconsiderata atque traclata sunt, nos

quaj neque ipsae

neque
illo

earum
sit

tanquam
his opein die

non sinebant eodem ipso sexlo die etiam formatura de limo liominera mulieremque de lalere ejus accipere
,

in

parente prolis, sexto

dic facta

cum

ribus, a quibus

consummalis,
si

et inchoatis

Deus

sed hoc poslea factura esse post

,

iila

primitns
xviii,

sepiimo requievit;
stra

dixerimus, cavendumest ne fru-

opera Dei
\)\

in

quibus crcavit omnia siinul {Eccli.

tam

diligcnter Scriptura

commendet sex diebus

sua, quse fecit

quaesivimus quid de hoininis aniina crederemus,

,

consummasse Deum omnia opera

valde,
si

bona

discussisque omnibus disceplalionis noslrce parlibus

illud credibilius vel lolerabilius dici

aliquas adhuc naturas fueratcreaturus, quas

ibi

visum est, quod

semine ra-

nec ipsas nec earuin

nisi intelligatur
,

raliones causaliter fecerit

ipsa hoininis

anima

iii iliis

operibus facla est, corporis

in

vero ejus
lio
:

in

mundo corporeo tanquam

rationem quidem singillatim faciendarum animarura nascentibus quibusque dandarum

in scipso habere
,

ne cogeremur contra verba Scripturai aut sexto

non

in creatura aliqua condidisse

die loium factum dicere, id est, et de liino viruin, el de

ejus latere feininam
,

sed quia non alterius generis creatura est anima

aut in

illis

sex dieruin operibus

;

quam

nullo

modo

esse factum

hominem

aul corporis hu,

secundum quam sexto ad imaginem Dei, non recte dici

illius

die faclus est

^

homo
facere

Deum eam
;

mani causalem rationem lanlummodo factam

anirasc

aulem nuUam, cum potius secundum ipsam

ad imaginem Dei
:

sit

homo

nunc, quse tunc non consummavit, Jam enim tunc ct ideo non aniinam fecerat quales et nunc facit
,

aut certe etsi non contra vcrba

Scriplurae aperte posita,

biliter

tamen dure atque

intolera,

diceremus , vel in ea creatura spirituali

,

quse

aliquodnovum creatura) genus nunc facit, quod tunc nec conin suis consuramatis operibus non crcavit Editi relut in omnibus, qui jam sunt facti, ratio. Me:

lius Mss., velut in

* Editi,

ad hoc tantummodo creata esset

faclam fuisse ani-

hominibus quijam sunt, factu ratio. dicimus; sed concinnius Mss., dici.

411

DE GENESl AD LITTERAM,
poliu-

S.

AUGUSTINl
veni, et inspira in

m
mortuos kos,
el

tra illas causales raiioncs rcrura futurarum, quasuni-

ventorum cali

vivant.

vcrsilali lunc indidit, Iiscc cjus opcralio cst, sed

lius

Kt prophetavi,

sicut prwcepit mihi

,

Dominus,

et inlroivit

secuudum
,

ipsas

quandoquidem corporibus
prolendilur
facit

spirilus vitoB in eos

et revixerunt, el sleterunt

supcr pe-

nianis

quoruin

cx

illis

primis opcribus propagalio

,

des suos, congrcgalio mulla valde [Ezech. xxxvii, 9. 10).

conliiniata successione

larcs

congruit

Ubi

niiiii

vidclur prophclice significatum, non cx

ij)sa

illo

ani-mas inscri, qualcs

6.
libri

nunc

alque inserit.

lantum carapo ubi rcs

dcmonstrabatur, scd cx

Qnapropier jam

nihil limenlcs,
illa

ne conlra vcrba

toto orbe lerrarum rcsurrecturos homincs, et

hoc per

hujus, quae de prima

scx dierum condilionc

flatum qualuor raundi partiura fuisse figurattim.

eiiim cliani flalus
illc
,

Ncquc

conscripla sunt, qnaelibet Iiarum trium scnlcnliarum

probabililas viccrit, sentire

cx corpore Domini

subslanlia

videamur; suscipiamus

cral Spirilus sancli

quando

sulflavit ct ait, Accipile

;

diligcntiorem qux'Stionis hujus pertraclalionem, quantuni adjuvat

Spirilmn sanctum (Joan. xx, 22)

scd ulique signifiS|)irilura

ille

Deus

ne forte

ficri

possit ut

si

non

li-

calum
cluni,

esl

sic cliara

ab ipso procedcrc

san-

quidam, de qua dubilari

acccplabilcm dc
Iiac

ultra

non dcbeat, tam ccrle

nanciscamur, ut
sit

quomodo ab

cjus corporc flalus

ita

processit.
uiiitatem

re scntenliam

ScJ

(iuia

raimdus non

Dco coaplalur ad

eam

tenere donec cerlum aliquid cluccscal, non

si

personcc, ^iculcaro

illa

Yerbo ejus unigcnilo Filio;

essc aniraara de subsianiia
ille

absurdum. Quod

ne hoc quldcm potuerimus, docu-

non possumus diccre

Dei
,

ita

Hicntorum momentis undique parilcrqiie nulamibus,

saltem non videbitur noslra dubitalio Uiborem dcvitasse quoercndi, sed affirmandi tcmcritalem
si
:

qiicmadmodiim

flalus
:

a quatuor vcntis dc

natura nuiiidi faclus est

scd tamen aliud

cum
:

fuisse,

ut

me,

aliud significasse pulo; quod

excmplo

flalus ex cor-

quis recte

jam certus

est,

doccre dignetur ;

si

quet

porc Domini proccdentis recie

Ezecliiel propheta illo loco

intelligi poicst

etiamsi
carnis,

vcro nec divini eloquii, nec perspicuae rationis auctoriias,

non resurrectioncm
,

scd sua praesumptio certum feccrat, dubiiarc

dcdignetur.

qualis propric fulura est

scd ino;iinatam despcrati

wccum non

CAPUT
7.

IV.

De animce
in

populi reparalioncm per Spiritum Domini, qui rcplevit

nalura

et

origine quid

orbem terrarum [Sap.

vldit.

i,

7), figurata

revelatione prae-

certum.

Ac primum
fuit

illud firmissime

leneamus, animac
,

CAPUT
9.
l\iQ

VI.

Opiniones de anima duce ad

testimonia expendendw.
:

Scripturce

naturam ncc

naturam corporis convcrji

fiat

ut quoe
Illud crgo

jam
nec

anima,

corpus; nec in naturam animoe

jam vidcaraus, cuinam potius senteneinc qua dicitur

fccissc, ct dedisse prirao horaini,

irralionalis, ut quae fuit

anima hominis,
fuit

fiat fiat

pecoris

divina lestimonia sufl^ragentnr

in
:

naturam Dei, ut quse

alque
ita

anima,
,

quod

est

animam unam Dcura

undc
hominura corpora
facere, sicut
illi

Deus

vicissim nec corpus

nec animam

cocleras facerct, sicut ex ejus corpore cajtcra

;

irrationalcm, ncc subslantiam quse Deus est, converli

et fieri

an

ci

qua dicilur singulas singulis

illa

aniraam humanara.

lllud eliam

non minus cer-

unara,
dicit
,

non ex

cxteras. lllud enim

feci
(

lum

esse debet, animara non cssc nisi creaturam Dei.

si

quod per Isaiam

Lvii, IG),

Omnem

flalum ego

Isai.

Quapropler
raiionali,

neque de corpore, neque de anima

faciat, aut

ir-

cum hoc cum dc anima

,

dicere, qua;

sequun

neque de seipso Deus animam hominis

de nihilo eam
rationali

fccit,

tur salis ostendanl

sive ex

ad ulrumque accipi potcst.

Nam

reslat ut aut
luali,

de aliqua
niiiilo

spirifieri

una primi hominis aninia, sive cx aiiquo suo

lamen

creatura.
,

Sed de

secreio, oranes procul dubio animas ipsc facit.

aliquid consumraatis operibus

siraul
,

quibus creavit orania

iO. Et illud quod scriptum est, Qui finxit singilta' tim corda eornm {Psal. xxxii, 15),
si

violenlura est velle raonslrare; el ulruni per-

nomine cordium

spicuis documenlis oblincri possit, ignoro.

Nec

exi-

volucrimus animas

gendura est a nobis quod vel comprehendere honio

neque hoc repugnat cuiquam duorum de quihus nunc ambigimus. Sive

iiilelligere,

non

valet

vel

si

jara valeat,
lali,

mirum

si

persuadere cui-

enim ex una

illa

quam

flavit in

faciem prirai hominis,

quam

potcsl, nisi

qui ctiara nnllo horalne docere

ipse ulique singulas fingit, sicui etiara corpora; sive

conanle, potest eliam ipse tale aliquid intclligerc. Tulius cst igilur

singulas vel fingat et railtat, vel in eis ipsis quibus

miserit, cas fingat
dictura, nisi ex eo
:

de hujusmodi rebus non hunianis agere

quanquam hoc non

raihi videatur

conjecturis, sed divina tehtiraonia perscrulari.

quod per

CAPUT
8.

V.

Anima nec cx
railii

gratiara noslrae aniinae ad

Angelis, nec ex elemenlis,

iraaginem Dei rcnovatione formantur.

stolus
:

Unde

dicit
,

Apohoc

nec ex Dei snbstantia,

Gratia enim salvi facti

vobis, sed

eslis

per fidem

et

Quod ergoex

Angclis, lanquara parenlibus Deus

non ex
forte

donum Dei

csl;

non ex operibus, ne

creel animas, nulla

auclorilas. MuIlo

de canonicis Libris occurrit

movet, quod apud Ezechie-

quis
in

extollatur.

Ipsius enim sumus figmcntvm,

(

minus ilaque ex mundi corporeis

crealum
11,

Chrislo Jesu in operibus bonis

fidei

Ephes,

elementis

nisi forle illud

8-10).

Non enim per hanc graiiam

ficia

corpora

km prophetam cura demonsiraiur resurreciio mortuorum, redintegraiis corporibus, ex quatuor ventis cocli advocalur spirilus, quo pcrflante vivificcntur, ul surgant. Sic enira scriptuin esi
:

nostra creaia vel

in

possumus
Cor

intelligcre, sed sicut

Psalmo diclum

est,

mundum

crea in me, Deus

{Psal. L, 12).

Et

dixit
fili

mihi Dominus,
hominis,
et dic

11. Ilinc etiam illud esse puto, Qui finxit spiritum

Prophela super spiritum

prophela,

hominis in ipso (Zach,

ctara

xii,

1);

tanquam

aliud sit f\faccro,

ad spiritum

Hcec

dicit

Dominus,

quatuor partibus

animam

raittere, aliud in ipso

bomine

415
)d est, reficere ac renovare.

LIBER DECIMUS.
Sed
eiiani

414
mortuos (II Machab. vii, 23). Ac perhoc eum-

hoc

si

non de

resuscita t

gratia, in qiia

renovamur, sed de
,

naiiira, in

qua na-

sciinur, intelligamus

ad iilramque senlentiam duci

illa

dem cum

spiritum dixit

resurgunt.

eorum cum moriuntur, Dei autem Quod possunt illi, qui non ex paren-

potesl

quia vel ex una

primi hominis lanquam

fingit in

tibus, sed

Deo miitcnte, animas venire asserunt, pro

quia in eis erat, et ab eis exit; Dei

semcn animai attraclum ipse

ficet

liomine, ut viviilla

sua opinione sic intelligere, ut eorum dixerit spiriluin

corpus; sive spiritum

vitne,

non ex
,

propa-

cum moriuntur,
:

ginc, sed aliunde corpori infusum

ipse itidem fingit

per mortales seusus carnis

ut

fiat

liomo in animam

autem cum resurgunt, quod ab ipso miltilur, ab ipso redditur proinde hoc etiam testimonium neutris eo-

vivam.

rum
yil.

adversatur.

CAPUT

Utii opinioni faveat illnd,Sorl\ius sum

animam bonam,
etc.
,

14.

Ego vero

arbilror melius inlcUigi hoc diciuni

de
ubi
ait
,

gralia Dei,

qua interius renovamur.

Omnium enim

42. Ilhid sane de libro Sapientiaj

Stttn

Soriitus

superborum secundum lerrenum hominem vivenlium,

et

cum essem mngis bonus, veni ad corpus incoincjuinatum {Sap.\m, 19,20); diligcnliorem considerationem flagilat. Magis cnim videlur atanimani bonam,
et

de sua vanitale praesumentium, quodammodo auproprius,

ferliir spiritus

cum cxuunt

se vetcrera ho-

minem,
viento
'

et infirmanlur, ul perficiantur expulsa super-

testari opinioni qua

non ex una propagari, sed desuaul in

bia, dicenles Doniino per

humilem confessioiiem,
cii,

3ie-

per animse vcnire creduntur ad corpora. Yerumtamen

quid est, Sorlitus
illo

quiu pulvis sumus {Psal.

14)

quibus di-

smn aniniam bonam ? qmsi

sl

ctum

erat,

Quid superbit
fidei

terru et cinis {Eccli. x,

9)?

animarim! fonte,
aliae

ullus est, aline sini animae

Per oculum quippe

contuentes Dei jusiiliam, ut

x, 5)
,

bonae,

qucenam cui

non bona;, quai sorte quadam exeant, homini tribualur; aut alias Deus ad ho,

non

velint constiluere

suam {Rom.

semciipsos

despiciunt, sicut Job dicit, et distabescunt, et aesii-

ram conceptorum vel nasceniium faciat bonas alias non bonas, quarum quisque habeat sorle, quae acciderit. Mirum si hoc eos sallcm adjuvat, qui credunt animas alibi factas , singillatim milti a Deo singulis quibusque corporibus hominum, ac non
illos polius, qui

mant

se lerram et cinerem

hoc est enim, Et

uulem

in pul'

verem suum convertentur. Accepto autem Spiritu Dci,

dicunt
:

Vivo autem

jam non

ego,

vivit

in

ms

Christus {Galat. n,20). Sic innovatur facies terrae, per

Novi Testamenli gratiam, numerositate sanctorum.

pro meritis operuni, quoc ante corpus egerunt,

in cor-

CAPUT

IX.

Item

illud,

Et converlatur, etc, inler

consislere.

pora milli aniraas dicunt. Secundum bonx alite non bona; venire ad corpora possunl pu,

quid enim ali

utramque opinionem
15. lllud etiara
est,

quod apud Ecclesiasten scriptuiu

in terram, sicui fuit, et spiri-

secundum opera sua ? Neque enim secundum naturam, in qua flunt ab illo qui omnes naluras bonas
tari, nisi

Et converlatur pulvis ad

tus reveriatur

Deum

qui dedit

eum

{Eccle. xii, 7),

Scd absitut conlradicamus Aposlolo, qui dicit nondum natos nihil cgisse boni aut mali, unde confirfacil.

neutri senientiae contra alteram suffragaiur, sed inter

utramque
bari

consistit.

Cum cuim

isii

dixerint hinc prodari,

mat non

potuisse ex operibus dici

;

sed ex vocanle

non a parenlibus, sed a Deo aiiimam

in
est,

quod
qui

Najor serviet minori

cum

de gcminis agerct adhuc in

(

converso pulvere

terram suam,

id est carne, quse

Bebeccx utero
nionium

consiituiis

Rom.

ix,

10-13

).

Seque-

de pulvere facla
dedit illum
;

revertelur spirilus ad
illi
:

Deum
est.

stremus ergo paululum hoc de

:

libro Sapientiaj lesti-

respondent

Uiique

ita

Redit

neque enim negligeiidi sunt, seu errent,

dictum putant mediatoris Dei et homisi
si

enim

spiritus

ad Deum, qui eura dedit homini primo,

faciem
sufflavit (G'en.
ii,

seu verum sapiant, qui hoc specialiler et singulariler

quando

in ejus

7),

conversa

de anima

illa

pulvere, id esl huinano corpore, in terram, unde pri-

num
quale

hominis Chrisii Jesu. Quod,

sit

nccesse

fucrit,

milus factum est {Id.

iii,

19).

Neque enim ad parensit

postea considerabimus, ut

Christo conveid acci-

tes erat spirilus rediiurus,

quamvis inde
est
;

crealus.

nirenonpotuerit, quaeramus quemadmodum

pere

ex

illo

uno qui homini primo datus

sicut nec ipsa

dcbeamus

ne contra aposiolicam veniamus

caro post

morlem ad parenles

revertilur,

a quibus

fidem, putantes habere animas aliqua merita

operum
Au-

eam

certe constat esse propagatam.

Quemadinodum
est,
ita

suorum, priusquam incipiant

in

corporibus vivere.

CAPUT
13.
sit,

YIII.

Neutri
iilud

ergo caro non redit ad homines ex quibus creala

sed ad terram unde primo homini formata est;
spiritus

senlentiai adversari illud,

et

feres spirilum, etc.

non

redit ad
a

homines a quibus translusus

illi

est,

Nunc

videamus, quemadmodura dictum

,

sed ad
16.
hilo

Deum
Quo

quo primae

carni datus est.

Auferes spiritum eorum

et deficient, et in
et

pulvereni

testimonio sane satis

fecisse

admonemur, cx

ni-

suum
tur
;

convertenlur. Emittes spiritum tuum,

creabun).

Deum
:

et

innovabis faciem terrw {Psal. cui, 29, SO

Pro

non ex aliqua
terra
et ideo

animam quam primo homini dedit, jam facta creatura, sicut corpus ex

illis

enim qui arbitrantur animas ex parentibus

sicut

corpora creari, hoc videtur sonare,

tur, ut spirilum

cum
qui

sic inlelliga-

cum redit, non habet quo redeat, nisi ad auctorem qui eam dedit; non ad eam creaturani
ex qua facta
est, sicut

eorum propterea

dixerit,
:

quod euin

corpus ad terram. Nulla est

homines ex liominibus acceperint

fuerint,

cum morlui

enira creatura ex qua facla est, quia ex nihilo facta

non

eis poterit

ab hominibus reddi, ul rcsur-

gant; quia non rursus,

sunl, a parentibus

quemadmodum quando nati duciiur, sed Deus eum reddet, qui

Romannm, itemque Arabicum

recordatus
est.

juxta graecum mnestheti. Sic etiam vetus Psalterium et et vKlhiopicum. At Vulgata,

iir.

DE CENESI AD LITTERAM,
si

S.

AUGUSTINI
in

41fl

cst; ac per noc ad faclorem rcdii quse redit, a qiio ex

omncs
illo

eo peccasse sccundum carnem tantum quae

nihilo facia csl.

Non enim omnes redeunt,

qnoiiiani

de

creala est,
:

sunl dc quibiis dicilur, Spiritus ambulans,

vertens {Psal. i.xxvn, 30).

et

non re-

ctiim est

non etiam secundum animam diquod usque adeo contrarium est ecclesiaparenles ad percipiendam graiiam sanciim
si

sticce fidci, ut

CAPUT

X.

Qua^slio de

anima non

facile

soMtur ex

cii

Baplismi eliam
;

parvulis

alque infanlibus

Scripturis.

currant

in

quibus

hoc vinculum peccati solvilur

eliain
si

17. Quocirca difficilc esl quidcni

omnia de hac re

quod tanlummodo carnis, non

corpore sine Baplismo

quod animai

est,

Scripluranim sanclarum leslimonia coliigcrc; quod

clsi ficri

merilo quaerilur quid eis obesset,

cxirciit. Si

in illa a;lale

dc

possit,

ut

non {.olum commcmorcnlur scd

iii

cnim per hoc Sa-

cliam perlractenlur,

magnam sermonis

longitudi-

cramcnlum corpori corum

consulilur,
:

non

et anima;,

nem

pcrgunt

scd tamen nisi aiiquid tam ccrtum pro-

deberent et morlui bapiizari

quam certa proferunlur quibus ostendilur quod Deus animam fecorit, vel qiiod cam primo homini dederit, quonam modo pcr divini cloquii leslimonium ista quaeslio solvatur ignoro. Si enim scriplum esset quod similiter sufflaverit Deus in faciem formalnc mulieris, et facta fuerit in animam vivam;
feralur,

vmiversaliier Ecclesiam relinere,

curratur, et vivenlibus
fuerint nihil possil

cum videamus hoc ut cum viventibus succurratur, ne cum mortui

at

fieri

quod prosit; non videmus

quid aliud possit

inlclligi, nisi

unumqucmque parvuel

lum non esse

illi

nisi

Adam

etcorpore

anima,

et idco
illa

Chrisli gratiam necessariam. yElas quippe

;

ia

jam

qiiidciTi

pliirimum lucis accederet, qua cuique

seipsa nihil egit vel boni vel mali

proinde

ibi

anima

formaijc carni hominis iion ex parenlibus dari ani-

innocenlissima est,

si

ex Adaiii propagala iion est

mam

crederemus

adhuc tamen exspectarelur quid

unde quomodo

possit juste ire in

condemnationem,

si

proprie teiieretur in prole, qui nobis

est hominis ex

modus

usilalus

homine. Prima vero mulier

aliter facla

de corpore sine Baplismo exieril, quisquis islam schtenliam de anima lenens potuerit demonslrare, mirandiis est.

est, et ideo adiiuc dici possel

aiiimam proplerea non

illo

ex

Adam

divinitus

Evk

datam, quia non ex

tan-

CAPUT

XII.

Carnalis

concupiscenlia; causani

non

in

qiiam proles orta est. Si aulem homini qui primus ex

carne sola, sed etiam in anima esse.

20. Verissime quippe ac veracissime scriptum est,

commemoraret Scriplura non ex pareniibus ductam, sed desuper animam dalam, illud jam in cxteris, eiiam tacente Scriptura, oporteret iniliis

natus est,

Caro concupiscit adversus spiiilum,

et spirltus

adversus

carnem {Galat.

v, 17)

sed

l.-nmen

carnem

siiieaniina

telligi.

concupiscere nihil posse,

XI.

pulo quod oninis doctus

CAPUT

An

ulrique sententia: possit

,

accommo-

indoctusque non dubilet. Ac per hoc ipsius concupiscenliae carnalis causa

dari illud, Per

unum hominem

etc.

Baplismus in-

non

est in
sola.

aniina sola, sed

eniin

fanlium.
18. Niincilaque et illud consideremus,

multo minus est

in carne

Ex ulroque
illa
illa

utrum neuaccom-

fit

ex anima

scilicet,

quod sine

dclcctalio nulla

tram confirmet sentenliam, sed ntrique

modari, quod scriptura
cst,

possit

sentitur; ex carne autem, qiiod sine

ctalio

carnalis dele-

Per unum liominem pecpeccalum mors,

non

senlitur.

Carnem

ilaque concupi.scentem

catum

in liunc

mnndum

intravit, et per

adversus spirilum
bio delectationeni,

dicit

Apostolus cainalein procul duet

et ita in

omues liomines
ct

pcrtransiit, in

quo omnes pecca-

quam de carne

verunt

paulo posl, Sicut

per unius delictum in

ita et

tus habet adversus deleclalionem,

cum carne spiriquam solus habet.

omnes homines ad condemnalionem,

stificationem in

per unius juvitw.

Solus quippe habet, nisi fallor, illud desiderium, non

cuni carnis voluptate, vel carnalium rerum cupiditate

onmes homines ad justificationem

Sicul enim per inobedientiam unius hominis pcccatores

constituli sunt mulli, ita et per unius obedienliam jusli

commixtum,
quo
et

qiio desideral et deficil aniina

in alria

Doinini {Psal. lxxxiii, 5). Solus habet eliam illud, de

ci dicitur,

constituentur multi

{Rom.

v, 12, 18, 19).

verbis Aposloli, qui defendunt

Ex his enim animarum propaginem,

:

Concupisti sapienliam
illam
tibi

serva
33).

mandatum,

Dominus

prcebet

{EccU.

i,

Nam cum

sententiam suam sic asiruere moliuntur

'

Si

secunpecca-

spiritus imperat

membris

corporis, ut huic desiderio

dum
lum

solam carnem, inquiunt, potest

vel peccator, iion

intelligi

servianl,

quo solus accendilur, velut cum assumilur

scribitiir, legitur, dispiilatur,

cogimur
;

in his

verbis ex paille-

codex,
dilur,

rentibus
\

animam credere

si

autem quamvis per

nisi est, in

cum aliquid cum deniqiie

au-

panis frangitur esurienti, et ca;-

cebram
verunt,

carnis, non

tamen peccat

anima, quomodo
quo omnes pecea-

lera humanitalis ac misericordiac pntstanlur ofticia

acciiiiendum esl
si

quod dictum

obedienliam caro exhibet, non concupiscentiam raovet. His atqne

non ex

Adam
si

eliam anima, sicut caro, proper

illius

hujusmodi

boiiis desideriis quibil& sola

pagala est? aut

quomodo

inobedientiam pecin

anima concupiscit, cum advcrsatur alitpnd quod cam-

calores constituti sunt,

tantum secundum carnem

dem animam secundum carnem

versus carnem.

delectat, tunc dicilur

illo, non eliam seciindum animam fuerunt? 19. Cavendum est enim ne vel Deus videaiur aucior esse peccati, si dat animam carni, in qua eam

caro concupiscere adversus spirilum, et spiritus ad-

21. Sic enim dicta est caro in eo quod

secundum

peccare necesse

sit; vel possit

esse anima; praeter

ipsam

facit

anima,

cum
est,

ail,

Caro concupisCit; quem-

ipsius Christi, cui liberandoe a peccato

.stlana gratia necessaria, quia

non

sit

chri-

admodum dictum

Auris audit, et ociilus videt

non peccavit

in

Adam,

Quis enim nescit quod aniraa potius elper aurem au

4n
diat, et

LIBER DECIMTJS;
per oculum videai? Ita loquimur ct
tua subvenit liomini;

^18
si

cum

dici-

corporis vel animi

rit

veritas et rcquitas

oppugnave-

cta

mus.Mamis manu dalur, quo cuiquam subvenialnr. Quod si de ipso etiam fidei oculo, ad qucm pertinet credere
est,

cum

aliquid porre-

possunt viribus dictorum atque factorum , quibus repugnanl; pro qua nisi pro falsitate et iniquilate,
,

quoe suflragari videbitur eis

alliciunt, vel

vel ad percipienda quoe

quse per carnem non videntur, diclum

Videbit

ad vilanda

quK

offendunt? De infanlibus

omnis caro salutare Dei {Luc.

iii,

6)

iion utique nisi

de anima, qua

vivit caro,

cum eliam

per ipsam car-

loquimur, non quia nascunlur plerumque de adulleriis ' (neque enim in pravis moribus naturae dona

nem

nosiram Ciiristum pie videre, id est,

formam qua
forte aliquis

culpanda sunt
nare frumenta vero

aut proplerea non debuerunt germi-

indutus cst propler nos, non perlineat ad concupi-

quod ea

severit furanlis
sit

manus

aut
se

scentiam, sed ad ministerium carnis, ne

ita velit

ipsis parciitibus

obfutura

iniquitas sua,
;

si

accipere quod diclum est, Videbit omnis caro

ad

Deum

convertendo

correxerint

quanto minus

satutare

Dei

quanto congruenlius dicitur caro con-

filiis, si

recte vixerinl?).

cupiscere,

quando anima non solum carni animalera

qnod
in potestale

CAPUT

XIV.

Argumentum pro opinione ammaruni

et

vitam praebet, verum etiam sccundum ipsam carnem

aliquid concupiscit
cupiscat,
;

ex traduce, desumptum ex reatu

lorum, discutilur.

baplismo parvu-

non cst ne con-

quamdiu

inest

peccalum

in in

membris, idest,
corpore mortis

Sed

illa octas

hic

vehementem quocsiioncm movet

nulluin Iiabeat de proprio

violenta quajdam carnis iilecebra

cujus anima

cum peccatum

hujus, veniens de vindicta

illius

peccati,

unde propa-

voluntatis arbitrio, qua?rilur quomodopossit juslificari

ginem ducimus, secundum quam omnes ante gratiam

fiiii

per

illius

unius hominis obedientiam,

si

pcr allerius

sunt

irae

(Eplies. ii, 3).

Conlra quod peccatum

unius inobcdientiam
est
,

rea non esl? IIocc vox

eorum

miiitant sub gralia conslituti,

non

ut

non

corpore, quanidiu
dicatur,

ita

morlale est, ut et

eorum mortuum jure

sil in

qui animas
,

hominum ex hominibus
non quidem

parcnlibus

creatas volunt

nisi a (Tcatore

Dco, sed

sed ut

non regnet. Non aulcm rcgnat, cum

sicut eliam corpora.

Non enim

et hoec parentes creant,

te

desideriis ejus, id est, his quoe

tra spirilum

secundum cainem conpeccatum

in vestro

ac non
novi
te

ille

qui ait
i,

Priusquam

formarem

in utero,

concupiscuntur, non obcditur. Proinde

ail,

{Jerem.

5).

Apostolus numquid

Non

sit

24. Quibiis respondclur, animas

quidem corporibus

mortali corpore (sciebat quippe inesse peccati dele-

ctationem,

quam peccalum

vocat, depravata scilicet

?-e-

singillalim darc, ad hoc ut in carne peccali de originali peccalo venienie recle vi-

hominum Deum novas

ex prima transgressione natura) ?sed, Non, inquit,

vendo, carnalesque concupiscenlias sub Dei

subigendo, mcritum comparent, quo

gratia

gnet peccattm in vestro mortali corpore ad obediendum

desideriis ejus
;

cum

ipso cor,

nec exhibeatis

membra

vestra

arma

ini-

pore

in

melius transferanlur tempore resurrectionis

quitatis peccato

{Rom.

vi, 12, 13).

et in Cbristo in

Klernum cum Angelis

CAPUT

XIII.

vivant.

Sed

Illa sentenlia de concupiscentia car-

necesse esse ut
talibus,

-,

cum meinbris

tcrrenis atque

mor-

quam sit expedita. Peccata puerorum. 22. Secundum hancsententiam, nec rem absurdissimam dicimus,quod carosine animaconcupiscat; nec
nis,

maximeque de

peccati carne piopagalis, miro

modo
ffilatis

coaplantur, ut ea primilus viviticare, post eiiam

accessu regere possint, tanquam oblivione pra;si

ManichaMS consentimus, qui cum viderent non posse

graventur. Quse
Creatori

esset
:

carnem

siiie

anima concupiscere, aliam quamdam anialia

tribuerelur

quodammodo indigeslibilis cum vero paulatim ab hujus

,

mam

suam ex

natura

Deo

conlraria

carnem ha-

oblivionis torpore

anima resipiscens

possit converti

bere putaverunt, unde concupiscat adversus spiri-

ad

Deum suum,

ejusque misericordiam et veritatem

praeillo

tum. Nec

alicui

animse non esse necessariam Christi

:

primo ipsa pietate conversionis, deinde servandi

cepli ejus perseverantia promereri
;

gratiam dicere cogimur, cuin dicitur nobis

ruil

Quid me-

quid

ei

obest

anima

infantis,

unde

illi

perniciosum

sit

non per-

velut

somno paululum immergi,

facia est, potest per

uiidc paulatim evigi-

cepto chrisiiani Baptismi sacramenlo exire de corpore,

si

lans in lucem inielligeiitise, propler

nec propiium aliquod peccatum commisit, nec ex

est qu3e in

anima

quam rationalis voluntatem bonam eligere

nisi

illa

Adam prima

peccavit?

vitam bonam? quod quidem non poleril,

ritgraiia Dei

adjuve-

23.

Non enim de
nisi

pueris grandiusculis agimus, qui-

perMediatorem.Hoc
,

si

neglexeriiliomo,

bus quiJem peccatura proprium nolunl attribuere quidain

,

non tantum secundura carnera

:

verura eiiara secun-

ab anni quarli decimi articuio, cura pu-

bescere coeperint.
essent peccaia tuntur
:

Quod merito crederemus si nulla nisi quae membris genilalibus admit,

dura spirilum erit Adam si autem curaverit, erit Adam secundum carnem tantummodo secundum spiritum autem recte vivens, illud eliam quod dc Adam
;

quis vero audeat allirmare, furia, mendacia

culpabile tractura est, mundatura a labe peccati reci-

perjuria,

non csse peccala,

nisi

qui talia vult

impune

pere merebitur

illa

corarautatione quara sanctis re

commiiiere? At his plena est puerilis a;las, quamvis

in eis non ita ut in majoribus punienda videanlur,

surrectio pollicetur.

quod sperentur annis accedentibus, quibus

ratio con-

25. Sed antequam per setatem possit secundum spiSacraritura vivere, necessarium Iiabet Mediatoris

valescat, posse prsecepta salutaria melius intelligere

mentum,

ut

quod per ejus fidem nondum potest

M.

per

eisque libentius obedire. Sed nunc de pueris non agi-

mus quorum carnalem

,

ac puerilem voluptatera vel

plurimis Mss., de adulteris. Lov. cum omnibusMss. omittunt, wl.

ilS

DE GENESI AD LITTERAM,
qui

S.

AUGUSTINI
XYI.

eorum
caii

cum

diligunt

fial.

Ejus

eniiii

Sacranienlo

CAPUT
cur omiiibus
sil

De eodem argumento.
illa

solvilur cliam in ailalc infanlili originalis poena

;

pec
con-

28. Proindc qui de inlanliuni morlibus urgebanlur,

quo

nisi adjulus, cliani juvenis, carnalcni

tlouialjit;

necessarium Baptismi sacranientum,

ductai sunt, ciijus inobeiiiulli
;

cupiscenliam non

nec ca siibjugala a;lcrn;e

iiisi

quoruni animse non ex

vilx' nieriluiu appreiieiiclel,

cjiisdono, queni |)roiiilans bapli-

dientia peccalorcs consliluli sunl

cuin respon-

mercri sludct. Idco vivus oporlci Cliain

dcnl, peccaiorcs

quidem onincs

conslilui

secundum

zclur, ne obsit aniina; socieias carnis pcccaii,

qua

pailicipala
spiriluiu

fil

ul

niliil

possil aiiiina inranlis sccundijni

carncm, sccuirdum animam vcro nonnisi eos qui co tcmpore male vixcruni, quo ci benc poiuissent; omnes

sapere.
,

Ipsa quij^pc aHcclio graval cliain

nisi cuni

aulcm aniinas, boc

esl ct infantum, idco babcre nc,

corporc cxulain

in corporc est
'

per uni-

ccssarium Baptismi sacramenlum

vila eiiain in illa a;laie

sinc

quo ex bac

cuni sacrilicium Mcdialoris

veri saccrdolis cxpietur.

penilius exami-

CAPIIT XV.

Jdem

cmigrare non expcdit, quia

argumentum
nalur.

conlagio pcccati cx caine peccati, qua obruilur anima,

cuni
liis

inserilur mcnibris, oboril ci post morlcin

2G. Quid ergo, ait aliquis,

sui,
vel
infidelilate,

si iioc

non curavcrint
IIoc

nisi

cum

adiiuc in ipsa carnc est, Sacramciilo Media-

vel ncgligentia?

quidcm

toris cxpiclur; eiquc diviiiitus lioc auxiliuin

rari,

procucon-

ciiam dc majorilius dici potest. Possunt enirn vel repenle cmori, vel apud eos ocgrolare, ubi cis quo baptizenlur, neino subveniat.

quain Dcus

prsesciit, si

usquc ad annos
,

fidei

gruos bic viveret, pic fuisse victuram

aliquid

quam

propler

Sed

illi

inquit, babent

quod

ipse novit, ct nasci voluit in corporc, et

cliam propria peccaia, quorum indigeant remissione,

qua;
si

cito extraxil e

corpore

cum

ergo

liaec

respondcnt,

dimissa non fucrint,

nemo
,

eos recte dicet im-

quid eis contradici potest, nisi incertos nos eorum sahiiis ficri, qui

nierilo plccli

pro
:

iis

qucc in sua vita sua volunlate

cui

bac vila bene gcsia,

si

in Ecclesiaj id

pace

commiscrint

illa

vcro anima
si

quxdam

conlagio

defuncli sunt;
vixit
si
,

non soium sccundum

id

quod quisquc
csset,

Iracta dc carne peccali,

trice

de

iila

prima anima pecca-

vcrum cliam secundum

quod viclurus

non creala

est, nullo

niodo iinputari polest (ne-

amplius vivere potuisset, quisque judicandus esi?

niala,

que enim
vila, si

ullo peccato,

sed natura qua sic facta est, et

;

quandoquidem valcnt apud Deum mcrita

tantum prxlcritoruin
,

non

Deo danle

carni dala csl)

iiifaiili

cur alicnabitur ab seteina

sed futurorum etiam delictosi

bapiizando

nemo

subveneril?

An

forle
si

rum,

quorum

rcatu ncc inors liberat,

;

anlequam

nibil obcrit?
nibil

Quid ergo prodest

ei cui subvciiilur,

fucrint

commissa provcncrit
est

ncc aliquid

ei prajsliluin

obestcui non subvcnilur?

Ilic

est, qui raptus

ne maliiia mutaret iniellecium

illius fulura;

27.

pro sua causa quid rcspondcre possint, qui

ejus {Sap. IV, 11).

malitiae, cur

Deus enim prKSCius

secuiidum Scripturas sanclas, vel quod apud eas inveniatur, vcl

non eum secundum ipsam potius judicamoriluraj animae infantis, ne obesset

ei

quod

eis noii

adversetur

conantur as-

turus est,

si

ex

serere animas novas non de parcntibus tracias cor-

corpore peccati participata colluvics, ideo subvenien-

poribus dari
fateor.

noiidum

mc

audisse, vel uspiam lcgisse

dum

judicavit per

Baptismum, quia

praiscivit

eam,

si

Non

ideo sanc absentium negolium deseron-

viverct, pie fidelitcrque fuisse victuram?

dum
rerit.

est, si

quid miiii, quo adjuvari videatur, occur-

29.

An
est

ideo potius rcfelli hoc inventum potest, quia

:

Possuni cnim adbucdiccre,

Deum
si

praescium
diutius in

meum

illi

autem qui de bac senlentia certus se

quibus banc

quomodo quoeque anima

corpoic viverct,
stralioncni
,

viclura esset,

csse confirmant, alia fortasseproferuntvel testimonia

oi

procurarc lavacri salutaris mini-

Scripturarum, vel documenla ralionum

cujus futuram fuisse praividet pieialem,

(idei

auferanl ambiguitatem, vel certe ostendaiii, non csse

cum
niri.

ad annos

capaccs vcnirct,

si

non cum opor-

contra id quod scnliunt illud Apostoli

quo graiiam
Chrislo

teret propler aliquam occullam

causam morte pra?ve,

qua
ait,

salvi efficimur,

magna

inlcntione

commendans,
Sicut per ino-

Occultum ilaque est, alque ab biimano

vel

Sicut in

Adam omnes moriuntm\

;

sic et in

ccrie ab ingenio

mco

remotissimiim, cur nascalur in:

omnes vivificabunlur (ICor. xv,22)

cl,

fans, vel continuo vel cito morilurus

scd iioc

ita

oc-

bedientiam unius liominis peccalores constituli sunt multi

,

cullum
tcntiis

est, ut

neulros adjuvet, de
Illa

quorum nunc senin

sic
;

per obedientiam unius hominis justi consliiuenlur

disceptamus.

enim explosa opinionc qua

corpora

tnulti

pulantur animse pro anteactae \\\x merilis

cxcepiis

eosdemque multos peccatores, non quibusdam sed omncs intclligi volens supcrius ait de
,

detrudi, ut ea citius solvi meruissc videalur, quai non

Adam

In quo omnes peccaverunt {Rom. v

13, 12)
,

multa peccaverat, ne conlradicamus Aposlolo, nihil

unde ulique infanium animas non posse secerni

eo quod dictum
est,

et

nondum
11); ncc

naios boni vel mali egisse tcstanii [Rom. ix,

illi

omnes, et eo quod eis per Baptis-

qui animai traducem affirmant, possunt

muni subvenitur, non absurde credunt, qui animas ex

unius iraduce sapiunt, nisi aliqua manilesta
\e! ralione, qua; Scripturis sanctis
el liqiiida

pro se ostcndcre cur aliorum mors acceleretur, re

lardetur aliorum
,

nec qui cas dari novas volunl sinet utris-

non repugnci, vel

ea-

gulis singulas. Occulia crgo ista causa est,

rum ipsarum Scripturarum

auctorilate rcdarguantur?
libro

que

pariter,

quanlum existimo, nec

suffragatur, nec

CAPUT
30.

XVil.

Testimonium ex

Sapieniiie in

adversatur.
Abest vox, Mediatoris, a plerisque Mss. et ab editis Ain, eiEr.
*

utramquc partem

tractatur.

Jam

itaque videaraus,

quantum

suscepti hujas

operis necessitas patilur, quale etiani iilud sit, quod

421

LIBER DECIMUS

422

libro Sapaulo anie disiulimus. ScripUim est enim in ingemosus, et sorlitus sum Puer autem eram pieiiliie
:

aiiiinam boiiam

et

cum essem magis

(

bomis, veni ad
).
,

alicnus estVirginis partus, quam non exsemine viri carnem concepisse Christi, nullus ambigit cliristianus. Sed quia est in Psalmls, ubi ait, Foderunt manus meas
et

corpus incoinqinnatum
videalur
illos

Sap.

viii

19,20

Ciim enim
qui non ex

pcdes, dinumeraverunl omniaossa

et

mea;

ipsi vero con-

adjuvare Iioc leslimoiiinm

sideraverunt

conspexerunt

descendere parciitibu5 creari, sed venire ad corpiis vel

menta mea,
proprie
iili

et

super vestem

me : diviserunt sibi vestimeam miserunt sortem, quoe

ibi

Deo milienle animas dicunt

rursus hoc impedit eo-

um

c6ngruunt;

etiam

dixit,

Deus, Deus a sa-

rum sententiam, quod ail, Sorlilus sum aninmm bonam : cum procul dubio vel ex un,) fonle mannre qiiodam-

meus, respice in me, utquid

lute

me

dereliquisti ? lomje

mea veiba delictorum meorum

(Psal. xxi
,

17,18,

modo tanquam

rivulos, vel pari natura

;

lieri

animas

19, 2), quae rursus ei

non conveniunt

nisi transtigu-

non autem alias minus bonas vel magis bonas, et alias uon bonas vel non bobonas. Unde enim bon.-c aut magis bonic.Vu nisi vel moribns secunnie aul minus bonx animrc
credanl, quas Ueus millitin corpora
,

ranti in se corpus humilitatis nostrae,

quoniam mempossunt
'

bra sumus corporis ejus

puer proficiebat cetate,
ista
,

et quia in ipso Evangelio,

:

et sapientia

si

eliam

qua3 circum hanc scntentiam in libro Sapienlia)

dum

liberum voiunlalis arbilriuni,vcl differenlia lem-

leguntur, propler

humilem formam

servi ei unitalem

minus peralurac corporum, dum aluc magis, alioe el aggravat anigravanlur corpore quod corrumpilur niam {Id. ix, 15) ? Sed neque aclio crat aliqua smgu,

corporis Ecclesiai
coaptari

cum

capite suo, eidcm ipsi

illo

Domino

larum quarumque animarum

cernerenlur
,

qua earum niores dis-

puero , cujus in annis ; duodecim scniorcs sapientiam mirabanlur (Lhc. n, 4252) ? et quid illa anima melius, quie, eliamsi vincant
aflirmant,

quid ingeniosius

antequam venirent ad corpora; nec ex

Sortilus
isle dicere animam susum animam bonam ; et

corpore miims gravante poluit

non cerlando, sed probando, qni animarum traducem non erit consequens ut eliam ipsa ex illius
;

am bonam
cum

qui ait

essem magis bonus, veni ad corpus incoinquinalum.

Accessisse enim dixit bonilali qua bonus eral, sorlilus videiicel auiniam bonam, ut eliam ad corpus incoin-

crcdenda sit ne per hominis inobedientiam etiam ipse peccalor conslilualur per cujiis unius obedientiam ab illo realu
iilius
,

prffivaricaipris traduce venisse

liberati, justi consliluunlur mulli ? et

quid incoinqui-

quinatum veniret. Aliimde ergo bonus antequam vesed ulique non differentia moruni, niret ad corpus
:

natius
cati

illo

utero Virginis, cujus caro etiamsi de pec-

propagine venil, non tamen de peccali propagine

;

quia nulluui anlea vita; gestsc

corporis
,

meritum non
;

differenlia

concepit

ut nc

ipsum quidcm corpus Christi ea lex

quia
?

pi ius

bonus quam veniret ad corpus.

qui es iraduce animae
,

severit iu ulero Maria;, qu3e in

ris mortis,

membris
?

posita corposancti palres

Unde
51.

igilur

repugnat legi nientis

quam
nisi

Hoc autem

illis

illius prae-

conjugati refrenantes, non

quidem

qiiousque lice-

varicalricis animas creari asserunt

quamvis pro

eis

bat in concubilum rclaxarunt; nec tamen

tantummodo

sonare non videatur, quod diclum

est,

Veni ad corpus,
;

quousque

licebat, ejus

impetum

perlulerunt. Proinde

tamen in ca;teris non incongrue coaplalur

dixisset,

ut

cum

corpus Chrisli quamvis ex carne femina) assnmptum

cst, qu3c

Puer aulem eram ingeniosus

idipsum expli-

de

illa

carnis pcccati propagine concepta fuesic in

tans quibus causis ingeniosus esset, continuo subjungeret Et sorlitus stim animam bonam videiicel ex
, ,

rat,

tamcn quia non

illa

ea conceptum est,

quomodo

fuerat

concepla, nec ipsa erat caro peccati, sed si-

paterno ingeuio vel corporali temperamento. Deinde,

Cuni essem
,

militudo carnispeccati.

Non enim

accepit inde reatum

inquit, magis bonus, veni

ad corpus incoin,

moriendi, qui apparet in motu carnis non voluntario,

quinatum

quod

si

maternum

inlelligatur

ne hoc

quamvis volunlate superando, adversus quem

concupiscit {Galat. v, 17)
:

spiritus

quidem quod dictum

iiioni

est, Veni ad corpus, huic opi-

sed accepit inde, non quod

,

refragabitur

cum

ex anima et corpore paterno

accipitur incoinquina;

contagioni pra^varicationis

sed quod exsolvendae in-

venisse ad

maternum corpus

debitK morii
sufficerct
;

et osiendenda) promissa; resurrectioni

lum,

videlicet vel a cruore

;

menstruo

dicunlur enim

((uorum

unum

nobis ad non timendum, al-

ex hoc ingenia gravari

rina. Ita et

vel a conlaminatione adulle-

terum ad sperandum
33. Denifjue
si

valeret.

vent, qui
jsti

hsc verba libri hujus aul magis eis (aanimarum traduccm loquuntur aut si et
;

me
;

quseralur unde acceperit ani-

ea possunt pro sc interpretari, inter ulrosque

marn Jesus Christus, mallem quidem hinc audire mesed tamen pro meo captu liliores aique doctiores
beniius responderim, unde

alternant.

CAPUT XVIIl. De animaCliristi

52. Qu;b
si

Adam

quam de Adam.
qua nullus hoia quaili-

an

possit in

ipsum
etc.
,

Si

enim pulvis assumptus ex

fuerat operatus
,

terra, in

convenire illud, Puer autem ingeniosus eram,

minum

meruit divinitus animari

de Domino secundum
,

humanam
lectionis
illud

qua;

quanto magis corpus assumplum ex carne,

,

a Vcrbo assumpta est

creaturam velimus accipere,

,

sunt quidem in
illi

eadem circumslanlia
non conveniant
;

qu;c

dem nuUus hominum fuerat operatus animam bonam, cum illic erigereiur casurus,
scenderet levaturus? Etfortasse ideo
ait,

sortiium est
hic de-

excellenliai

maxime

quia

Sortitus

sum
aut,

idem

ipie qui hsec in

eodem
,

libro loquilur, aliquanto

animam bonam
quia solent

(si

tamen hoc de

illo

oportet inteliigi),
:

superius

quam

ista

verba

de quibus nunc aginms, diviri in

quae sorte dantur, divinitus dari

Ceret, confessus est se ex

semine

sansuine coa-

gulaium

( Sap. vu

2}

a quo nascendi

modo

uiique ig

Sic omnes Mss. In editis, et sapientia, sic possunt. Editi, non de Adam. At omaes mss., vnde

Adam

423

DE GENESI AD LITTERAM,
ftdenter dicendiim cst,

S.

AUGUSTINl
animam ab

iU
origine biijus

quod

nc vel

illa

anima

aliqui-

senlentiam. liilerim Cbrisli

bus opcribus praccdciitibus

pularctur, ut cuni ca
iii

;id

laiilum apiccin subvccla

fieret, cl babitarct

traducis pcr boc tcstimoiiium secernerc volui. liivenieiit isii qui cis

Verbum caro

pro ca;tcris fortasse respondeant,

ct

nobis {Joan.

i,

14), ad

aulerendam suspicionem

piu;-

dicant,
nullius

qnod eliam

me non
sit

parura movet, quamvis

in

ccdciilium meritorum sorlis

nomcn
non

accessit.

CAPUT

XIX.

Aninia

hominis anima

lumbis patris

sui, se-

Chrisli
est

fuit in lunibis

Abra-

cundum carnem

tameii in lumbis Abrahce conslilutiira

lia;,

ideoque non

ex Iraduce.

Lcvi dccimalum, elibi conslitulum sccundum carncin

34. Est in Epistola quye inscribitur ad Ilcbracos,

Chrislum non decimalum. Secundum rationcm quippe

illam semir.aiem ibi fuit Levi,

locus

quidam

diligenli

consideralionc dignissinius.
rci fuiurai

qua ratione per concura-

Cum enim

per Melcbisedecii, in quo bujus

,

biium veniurus crat

tionem non
ibi

in

matrem, secundum quam

figura praccesserat

disccrneret sacerdoiium Cbristi a

iiiquit, qualis liic est, cui

crat Cbristi caro,

quamvis sccundum

sacerdolio Levi, Videte ergo,

et

ipsam

ibi

fueril

Mariae caro. Quaproptcr nec Lcvi,

:

deciniam partem Abraliam dcdil deprimitiis palriarclia.

ii

nec Christus

Et

quidem qui de

fitiis

sunt Levi

sacerdolium acci-

pientes,

mandatum

liabenl a decimis populi

,

secundum Leex lumbis

in lumbis Abrahac sccundum animam secundum carnem vero et Levi, et Cbrislus scd Levi sccundum concupiscenliam carnalem, Cbrislus aulem
;

gem,

lioc est

a fratribus suis
:

quamvis
est

et ipsi

secundum solam subslanliam corporalem. Cum cnim

sit in

Abraliai exierint

qui
et

autem non

ex genere eorum,

semiiie el visibilis corpulcnlia, et invisibilis ra,

decimavitAbraham,

habentem promissionem benedixit.

tio,

ulrumque cucurrit ex Abraham

;

vcl etiam

ex

Sine ulla autem conlradiclione, qui minor esl a mujore

bcnedicitur
uccipiunl
;

el

liic

quidem decimas morientes homincs

testificatur se vivere
,
,

ipso Adam usque ad corpus Mari;ie quia el ipsum co modo coiicepUim et cxorlum cst Clirislus auicm visi:

ibi
,

autem qui
propter
esl
:

el sicut

bilein

cainis siibslanliam de cariie Virginis snnipsil;

oporlet dicere

Abraham

et Levi accipiens de-

ratio vero conceptionis cjus

loiige aliter

non a semine

virili,

sed

cimam

decimalus

adhuc enim in lumbis

patris sui

ac

dcsupcr vcnit.

Proinde secundiiiu
ia lurabis

fuit [Ilebr. vii,

,

4-10). Si ergo cliam boc valel ad islam

boc quod de malre acccpit, etiam

fuit.

Abrabae

dislanliam quantum pracemineat sacerdolio Levitico sacerdoiium Cbrisli, quod sacerdos Cbristus per.illum in quo et prffidguratus cst qui decimavit Abraham ipse Levi decimalus est profeclo Cbristus ab eo non
, ,
,

56.

Ille est igitur

decimalus in Abrabam, qul

sic

licct

secundum carnem tanlum,

ejus,

tamen

fuit

in

lumbis

est decimatus. At si proplerea decimatus csl Levi, quia erat ia lumbis Abrabse ; propierea non est dcci-

quemadmodum in sui patris etiam ipse Abrabam id est, qui sic est nalus de patre Abrabam, quemadmodum de suo patre natus est Abrahara, per
;

matusCbristus, quia non erat in lumbis Abrabae. Porro

legem

scilicei

iii

membris repugnanlem

legi raeniis et

autem

si

non sccundum animam

sed lantum sccun;

invisibilem concupiscentiam,

quamvis eara casla

et

dum

caniem accipimus Levi

,

fuisse in Al)rabam

ibi

bona jura nupliarum

aulein et

iion sinant valere, nisi

quantutn
:

erat et Cbrislus

quia el Cbristus secundiim cariicm

;

ex ca possunt generi substituendo prospicere

ille ibi

nou

ex semine
Quid

esi Abraboc

et ipse ilaque

decimatus

est.

decimatus

est, cujus

caro inde non

traxit.

esl ergo

quod

affcrtur pro inagna diffcrenlia sa-

fervorem vulneris, sed maleriam medicaminis

cerdotii Ciirlsli a

saceidolio Levi, quod Lcvi dcciiiiaiii

lus est a Melcbisedecii, cuin esset ubi et Cliristus erat,

lumbis Abralios,
iiisi

Nam cum ipsa decimalio nam pcrtinuerit, iilud in

quod curabalur,
non

;id

praefigurandam medici-

Abrabsc carne deciraabalur

unde paritcr decimali sunl;

Quis anlem negct

illud

unde curabalur. Eadem

quia necesse esi intcliigamus, secundum aliquem

mo-

namque

caio non Abrabac tanlum, sed ipsius primi

dum
inam

ibi

Cbristum non fuisse

ibi

eum
de
ibi

lerrenique hominis, siniul liabebat et vulnus praevaricationis el

secuiidum carnem
ibi

fuisse ?

Ergo secundum ani-

medicamentum

vulneris

vulnus praevarilegi raentis,

non

fuit.

Non

est igitur

anima

Cbristi

cationis in lege

membrorum rcpugnante
;

traduce praevaricationis Adoc", alioquin eliara ipsa

fuissei.

CAPUT

XX. Ad

oinnem inde propagatain carncra seminali medicamenlum autcm ratione quasi transcribilur
qua; per

argumentum

nunc allalum quid

vulneris in eo, quod inde

in

siiie

opereconcupiscentiali,

respondendum pro defendenlibus animarum traducem.

35. Hic 'existunt
illi

sola materia corporali, per divinam conceptionis

qui iraducem

animarum defensi

formationisque rationem de Virgine assumptum esl,

propler mortis sine iiiiquilale consortium, et sine
falsitale resurreclionis

dunt, et dicunt conlirmatam esse sententiam suam,

Levi constat etiam secundum

bis Abrabae, in quo

animam

fuissc in

lum-

exemplum. Quapropter quod

illius

cum

deciinavil Melchisedecli, ut
ista

anima

Clirisli

non

sit

ex traduce animac

primai

possit ab co Clirislus in
qiii

decimatione discerni

praivaricatricis, pulo

quod etiam

ipsi qui

animarnm

quoniam deciraaius non est, el laraen in lumbis

fuit, restal ut

iraducem defendunt, consentiant; per semcn quippe

concumbentis patris transfundi etiim semen aiiimoe
volunt, a
est
set,
:

Abrahae secundum carnera

secundum
ibi

animam
lum
dire

ibi

non

fuerit, et ideo sit

iuerit.

coiisequcns ut

quo genere conceptionis Chrislus alienus

in

Lcvi secundum animam

allinel, qui

Hoc ad me non mul-

et

quod

Abraham

si

secundura aniniam
;

fuis-i

utrorumque collationem adhuc au-

cliam ipse decimatus esset

non esse autem de-

sum p

ralior,

quam

utrorumlibetjara conlirmare
M.

cimatum, Scriptura testatur, quae hinc quoque sacer-

Er. Lugd. vcn. Lov. feruiit, Hinc.

doiium

ejufj

a Levitico sacerdolio distinguii.

*2^

LIBER DECIMUS.
XXI.

CAPUT
57.

Christum,
fuisset,

si[in

Abrahamo seciindim

426
periractatis,

animam

omnia paria
raiionura
nisi

non potuisse non decimari.

:

que
se-

vel pene patria ex utro-

lalere,

testimoniorumque

An

momcnta

forte

dicent

Sicut

potuit ibi esse

pronuntiarem,
parenlibus

eorum

cunduin carnem et non

sententia qui animas ex

decimari, cur non

:

eliam
liic

creari

secundum aniniam

sine decimalione poluerit

re-

pr.Teponderaret.

spondetur, Quia utique simplicem auimae subsianliam

iiicrementis augeri corporalibus, nec
illi

nondum mibi
Deus dederil,

puiant, de bapiisnm parvulorum De quibus quid eis responderi po.ssit

:

interim occurrit
si

si

quid

forie pos.ea
ri!

putaverunt

quam etiam

scribendi concss.

eam corpus existimant, quorum in parle sunt maxime qui eam ex pareiilibus creari opinantur. Proqui

cultatem studiosis i.Iium, n<,n gravabor. JNunr tainen non esse contemnendum
ul quas. refelli.
si

fa-

inde

in

corpnris semine poiest esse vis invisibilis,

lesfinonium parvulorum, venias conlra esi, ,.eglaiur, anie

qu3e incorporaliter numeros agit, non oculis sed intellectu

denuntm.Auteniradehacreniimqua.rnKlumest,
nostne scire nos quo pie vivendo venlun sumus, elsi nesciamus unde venerimus aut si non nnpudenter sestuat anima rationalis etiam hoc nosse de seipsa, absit pervi.acia
fidci

discernenda ab ca
:

corpulentia

qute visu

ul sufhciat

lactuque senliiur
quae ulique
dit, salis

et ipsa quanlilas corporis lunnani,

modulum seminis

incomparabililcr exce-

ostendit posse inde aliquid sumi, quod non habeat illam vim seminalem, sed lanlum corporalem subsianliam, quae divinilus, non de propaginc con-

cumbentium, in carnem Cliristi assumpta alque formaia est. Hoc auiein de anima qtiis valeat affirmare, quod utrumque habeat, et materiam seminis manifestam, el ralionem seminis occultam? Sed quid laborem in re quae persuaderi verbis ncmini for.sitan potest, nisi

hus quam nos quid nobis evpediat utique novit, det etiam hoc, qui dat bona dala filiis suis {Maiih. vii 7, U). Consuetudo lamen inatris EccIesiGc
zandis parvulis nequaqi.am spei-nenda ullo modo supe.flua de|>utauda, nec
nisi aposiolica essel iraditio.

conlendondi, adsit Jiligenlia requirendi, humiliius pelendi, persevcrantia pulsandi ut si nobis hoc expedire ; novit, qui rao-

h. bapti^

esl,

neque

tantum ac

omnino credenda

lale

ingenium

sil,

qiiod possit

loquentis praevolare conatum, nec lotum e.xspcclare a sermone? Breviler itaque colli^am si poluit et de
:

a;las

magnum

nabeteniu. et ill,. pa,-va teslimonii pondus, quaj prima pro Chri-

sio meriiK

sanguinem fundere.

anima

fieri

(quod

cum de carne diceremus,

forsitan

CAPIT XXIV.
40.
JSta

Quid cavendum

inlellectura sit), ita esl de traduce aiiima Christi, ut

his qui opinantur

on secura labera
sine isto realu

animas

esse ex traduce.

pracvaricationis allraxerit, si aulem non possel inde esse, non esl inde. Jam de caelerarum animarum advcnlu, uirum ex pasit,

Admoneo sane, quantum

p.-a.occnpavit
creda.it

valeo

si

quos

opinio,

ul

animas

ex

parea-

libus

p.-opaga.i,
et interim
Niilla
,

rentibus an desuper

vincant qui poiuerint: ego

et

considerent,

sapiant

adhuc inter ulrosque ambigo,

sic,

moveor, aliquando

animas suas.
oranera

quantum possunt seipsos corpora non esse

est,

enim propior natura

possit

aliquando autem

sic,

salvo eo duntaxat, ut vcl

qua

diligenler inspccla

corpus esse animam, vel aliquam corpoream qualitatem sive coaptationem, si ita dicenda est, quara Graici
ipixoncv vocant,

eliam Deus, qui

supra

non credam, nec quolibet isla garriente rae credilurum esse confidam, adjuvanie Dco
jnenlem raeam.

gmem
pus

creaturara suam incoin.nutabilis perma.iet mcorpoi-aliler cogitari, quara ea qua; ad ipsius iraa-

AKla

est

et

nihil vici.iius, aul foriasse niut credito

hil lara conseque.is,

sit,

quam

quodanima cor-

etian.

CAPUT

XXII.

Utrique
ille

Deus co.-pus esse credatur. Propter

opinioni de animce origine

:

ccommodatur locus

Joannis

Quod nalum,

etc.

non negligendum quod pro sepossuntproferre,qui veniredesuper animas credunt, dicente ipso Domino Quod nalum est ex carne, caro esl; et quod naium est ex spiritu, spirilus est{Joun.m, Q)'. Quid hac,inquiunt, sententia delerminalius, non posse ex carne animam nasci? Qnid est enim aliud anima,
:

58. Est aliud lestimonium

hoc enim coiporalibus assuefacli et aflecti sensibus, nolii.it a.iimam cedere alii.d esse quam corpus, nc si corpus non f.ieril, nihil sii ac per hoc tanlo raagis timent etiam de Deo credere quod corpus non sit quanlo magis liment Deum ci-ede.e
:

niliil

esse. Ita

enim ferunlur in phantasias vel phantasmata imaginum, quai cogitalio de corporibus

traclis

versat, ul his subsit,

tanquam per inane pereundum

et

reforrai-

quam
tra

spiritus viiae, creatus uiique,

illi alii
:

non creator? Con-

dent. Iia necesse est ut et jusiiiiam

sapientiam
formis et

ex utroque consiat homo, de quo utruraque venire semimus, carnera de carne operaniis, spiritura

ma? Nam

Quid enim, inquiunt, nosaliudsentimus, qui dicimus carnera ex carne, anin>ara ex ani-

quos

pingant

quodammodo

in

cordibus suis

cum

non possunt incorporeas cogiiare nec tamen dicunt, quando justitia vel sapienlia moventur, ut vel laudent eas, vel
agant,

coloribus, quas

secundum eas

aliquid

de spirilu concupiscentis
illud

ut inlerim omittatur,

quod

quem colorem, quam

slaturara, quajlineamenta

Dorainus non de carnali generaiione, sed de spiriiuali regeneratione dicebat.

vel quales formas conspexeri.it. Sed de his alias et multa jara diximus, et si Deus voluerit, ubi res

CAPUT
nam

XXlIi.

Ex duabus de anima
quantum
pro
III.

videbitur
senleniiis quos-

postulare,
si

diceraus.

Nunc quod

dicere

cceperamus,

prxponderet. Consuetudo Ecclesiw in Baptismo

de

tiaduce

aniinarura a parenti-

parvulorum.
39. His
igiiur

bus vei non dubitant quidam quod ita sit, vel dubitant an ita sit, animam lamen corpus esse non
audeant credere aut dicere
;

tempore poiuimu.,

SANCr. AUGUST.

maxime propter quod

4i7
ili.\i,

I>E

CRNESI AD LITTERAM,
aliud opincnlur

S.

AUGUSTINI
,

m
r:

nc Dciiin (iiioquo

iitsuin

iiihil

alligatum, vclul discus plcnus variis animalibus

bis tcrraruin
sic omiiia

essc

(|uaiiicor|)iis, clbi cxcollcnlissiiuuni; clsi nalursc

i)ro|iii;c

cslcum omnibus gcnlibus

,

(Act. x, 1!)

ciijiisdam

ciclcra

siiporgredicnlis

corpus

cictera

cl

multo magis

quae de rebus

lanion.

CAPLIT XXV.
crctlidit
iioii

TerluUiani error dc auima.

animnm
si
:

incorporeis, corporalibus sigiiificanlur nou rcbiis, sed

imaginibus.

il. Deniiiue Tcrliilliaiius, (luia corpus cssc

,

CAPUT XXVI.
4i.

De aniinw incremenlis
liano visiiiu.

quid Terlul-

ob aliud

iiisi

(piod

cam iiKorporcani coiic niliil

gilare

non

poiuil, ct idco linuiit

csscl,

cor(pii

Noluil tamen

Tortulliaiius
;

aniinam crcscere

pus

noii cssct,

ncc dc Dco valuit

esl, iiiierdiini

aliter

saperc

substaniia sicut corpus

c:iusain
:

afTcrens eliam

Umoris

sui

sane quoniam acutus

coulra opinioncni

A'e eliam decrescere substanlia dicatur, iuquil,

su;im visa verilate supcratur. Quid cnim vcriiis dicere

poluit, (luain id qiiod
pussibile
esl
(

atque

ila el

defectura credatur. El

lamcn quia per corincrca;qiiari

'

aitqundam

loco, Oiuue corporalc

)

Tcrlull. iu lib. de Aninia, cap. 7

,

Debuit

cam localitcr tendil, non invcnit cxitiiin meulorum ejus, quam viilt dc scmine cxigiio
pus
corporis quanlitati
;

ergo mutare sententiam

etiam

qiia

paulo snperius dixcral

et ait

Sed

vis ejus in

quo

nalu-

Deum

corpus essc Ne(|uc cnim arbitror

cum

ralia pecutia consitaretinenlur, sutvo subslaniia; modulo,

ila dcsipuissc, ul ctiam Dci

naluram passibilem crcdcfacla sunt omiiia,

:

quo u primordio
citur
^
.

inflata esl,

pautalim

cum carne produnisi

ict, titjnniCliiislusnoii

incarne tanlum, netiueincarne

Uoc

forle

noii

iiitclligcremus,

adhibita
facorct

cl aiiima, sed in ipso

passibilis et

Vcrbo per quod

simililudine

eorum

quae vidcmus,
,

planum

commuiabUis esse credalur quod

absit a

quod dicebal.

Co?is/i/Me

inquit

certum pondus auri

:

ctirdoclirisiiano.Item

cum animoc etiam coloremdarct

vel argenti rudcin adliuc

ilti, et

massam
,

collectus liabilns esl

li-

acrium aclucidum, ventuni est ad scnsus quibus cani

nioiiibralim qiiasicorpus instruere coualus-est, etait:
IJic erit liomo iulcrior, alius exterior
,

fuluro interiin minor

tamen continens inlra

neam moduli totum quod natura

dehinc

est aiiri vel argenti

,

dirpliciler

unus,

cum

in

laininain

massa laxatur

mdjor

cfficitur

luibensel

illc

oculos

el aiires

suas, quibus populus

;

Domi-

inilio suo,

per ditatationem pondeiis

,

certi,

non per ad;

num

ciudire el videre dcbueral

et in

liabens et cccleros artiis,

jectionein

duin exlendilur

non

dum
et

augetur

ctsi sic

per quos

cogitalionibus utitur, etin somnis fungitur

quoque uugetur,
geri,

dum
non

exlenditur. Licet eniin ct ItabituaU'

licet.
,

{Ibid.,cap.d).
42. Ecce quibus auribus et quibus oculis debui t audire
et videre

cum

stalu

Tunc

splendor ipse provefuerat

hitur auri vel argenli

qui prius

quidem
:

et in et
,

Dcum

populus, quibus anima insomiiis funTerlullianuni quisquam viderct in

massa
atque

sed obscurior

non lamen nutlus

tunc

atii

gitur

cumsi

ipsiiin

atii

habitus accedunt pro facititate malerice

qui agit
,

qua
effi-

somnis, nunquam sc dicerct ab eovisum, ei cum eo

locutuni,
si

duxcrit

eam
el

nihil conferens

moduto

nisi

quem

vicissini ipse

non

vidisset.
,

Postremo,
jaceniibus

yiem. Ila
tiva,

animw incrementa reputanda non substan-

aninia scipsam vidot in somnis

ciim

sed provocaiiva {Lib. de Anima, cap, 37).

utique uno loco nienibris corporis sui, ipsa per varias

imagiiies

43. Quis liunc crcderct,

cum

isto

corde

mi discr-

cvagalur, quas \idol; quis

cam
,

vidii ali-

lum

esse poluisse? sed iremenda isla sunt, iion risi

quando
vidcre

in

somnis

aerii coloris ac lucidi

nisi forte ut

denda. .\d hoc cnim numquid cogeretur,

cogitare possel
,

aliipiid

ctctera qua; similiter lalso

:

videl?Nani et hoc potest

quod

et sit

et

corpus non

sil?

Quid

scd absit ut ean talem, curn cvigilaverii, cre-aliter

autem absurdius, quam putare massam cujuspiam

nietalli

dal; alioqiiin quando se

viderit

quod

ningis

ex aliqun parte crescere posse

;

dum

liinditur,
,

CPr^)itrnv~esi..aiit Biutata crit aiiima ejus,

aut nec tunc

nisi

docrescat ex altera

vel augeri latitudine

iiisi

anini3e videtur substantia

sed imago corporis incor-

crassiludine minuatur ? aut ullum csse corpus

naturse suoe quantiiatc,

manenie
,

porea, quoc miro

modo

sicul in cogitatione formalur.

vidit

quod uiidique crescat

anima cx
aiiimat,

nisi

ra-

Quis eiiim jEthiops non pene semper nigrum se

in

rescat?

Quomodo
,

igilur implcbit

illa stilla si

somnis; aul
,

si

in alio colore se vidit,

non magis

seniinis niagnitudinem corporis,

quod

elipsa

luiratus esl

si

fuit

cum

dlo

mcmoria? Aerio tamen

corpus est

cujus substanlia nullo accessu crescat?

colorc ac lucido nescio utrum se

unquam

vidis-el, si

Quomodo,

inquaiii, implebit

carnem

quam,

vivificat,

nunquam

isiuui legissei, vel audisset.

,

nisi tanlo rnrior fucrit,

quanto grandius quod aniraa-

43. Quid

quod ducunlur honiines

talibus visis, el
lale aliquid

verit? Tiniuit vidolicei ne deficerct etiam

si

minuendo,

de Scripluris nobis volunt prsscribere,

esse,

cresceret; ct non timuii nc deficeret rarescendo,

cresceret. Sed quid amplius immorer,
in

non animam, sed ipsum Deum,

allegorico

qualis (iguraliter

cum

quando et
pelit ter-

sanclorum spirilibus deinonslralus est, qualis etiam

in

serino pergil

prolixiorem

modum quam
,

sermoue

ponitur? similia quijipc sunt

nunandi necessitas,
vel quid certum

et sententia
,

mca jam

satis sit nota,

,

illa

visa lalibus diclis.

Ac

sic errant, constiluentes in

tcneam

vel uiide

adhuc dubilem

et

corde suosimulacra vanaeopinionis, nec inlelligentes

ita

quarc dubilcm? Proindeet hoc volumen jam concludatur, ut qune sequuntur deinde vidcamus.
*

sanctos de suis visis lalibus judicasse

si
:

qualiler ju-

dicarenl

lalia divinitus in liguris dicta logerenl, vel

audirent

sicut

scptem

spicae et
;

septem boves, septem

Apud Tertullianum,
hic addunt, in

in qua.

2 Etliii

membris;

(piod a Mss. et a Terlul

anni sunl {Gen. xli, 26)

sicul linieum qualuor lineis

liaao abest.

429

LIBER IINDECIMUS

%U

LIBER VNDECIMUS.
la illud cap.

2 Geneseos, vers. 2o

El

erml

niidi, etc.

, et ia totum cao. 3, cujus illuslrandi causa dicitur el casu diaboii.

de conditione

CAPUT PRIMUM.
1 .

Recilalo
Adam

texlu Geneseos explica2.

et

mulieri ejus tunieas peuiceas

,

et

induit eos.

Et

dixit

lur vers.

25 cap.
et

Dominus Deus
ejtis
,

Ecce

Adam
bonum

factus est
et

tanqnam unus ex

El erant nudi ambo

illos.

mulier

et

non

nobis in cognoscendo

malum. Et nunc
et

m alivila;

pudcbal

Serpens autemerat prudeutissimns omnium

,

quando extendat
et

manum

suam,

sumat de ligno

besliarum quoi sunt super terram

quas

jecil

Dominus
Deus,
mulier

edat

el

vivat in ceternum.

Et dimisit ilium Dominus

Deus. Et dixit serpens muHeri

Qtdd,

qitia dixit

Deus de paradiso
ptus
est.

voluplatis operari terram,

exqua sum-

Non

edetis ab

omni

'

ligno paradisi ?

Et

dixit

Et

ejecit
:

Adam,
et

et

collocavit euni contra para,

serpenti,

fruclu ligni quod est

in paradiso cdcmus, de

disum voluptatis
riiompltieam
2.

ordinavit Cherubim

et

flammeam

fruciu autem ligni

quod

est

in

medio paradisi

dixit

qu

verlitur, custodire

viam

ligni vitw.

Deus

Non

edetis ex eo, neque taugelis illud, ne moria-

Anteijuam hujus
,

propo.situ;

Scripturx lextum cx
,

mini. Et dixil serpens mulieri,

sciebat

Non

morte moriemini

ordine perlraclemus

adinonendum arbitror

quod

enim Deus

quoniam

qua die manducaveritis de

jam

nie cl alibi

in

boc operc mcmiiii prxlocutum

,

eo, aperientur vobis oculi,

et eritis

tnnquam

dii, scienles

illud a
littera)

nobis cssc flagitandum

ut ad proprielatena

bonum
escam,
scere.

et
et

malum. Et vidit mulier quia

quia placet oculis videre,
et

bonum lignum ad
est

defcndatur quod gestum narral ipse qui scri-

decorum
,

cogno-

psit. Si

autem

in

vcrbis Dei, vel cujusquam personae

el dedit viro suo Et sumens de fructu ejus edit et secum , et ederunt. Et aperti sunt octili amborum
,

in

officium propheticum
nisi

assumpta

dicilur aliquid

quod ad litleram

absurdc non possil inteUigi

agnoverunt quia nudi eranl,

cerunt
sibi

et

consuerunt folia

fici, et

fe-

procul dubio (igurate

dictum ob aliquam

significa-

campestria. Et audierunt vocem

et

Domini Dei
absconderunt
,

lioncm accipi dcbet

diclum tamen esse dubitare fas

deambulantis in paradiso ad vesperam,

se

non
3;

est

hoc cnim

a fide narraloris, el pollicitalione

c.

Adam
Vbi

et

mulier ejus a facie Domini Dei

in

medio

exposiloris exigilur [Lib. 8,

1-7).
est,

ligni paradisi.
illi,

Et

vocavit
,

es ?

Et

dixit ei

Dominus Deus Adam, et dixit \ocem tuam audivi deambuet

Erant crgo ambo nudi

vcrum
iu

oninino nuda

erant corpora

duorum liominum
:

paradiso conver-

lantis in paradiso, et

timui, quia nudus sum,

tibi

abscondi
es,

santium. Nec pudebat eos

quid enim puderet, quanin

me. Et

dixit

illi,

Quis mtntiavit
tibi

quia nudus

nisi

do nullam legem senserant

nicmbris suis repuvii,

a ligno quod prwceperam

res
,

tantum ne ex eo manduca,

gnantem

legi inentis suae

[Rom.

23)? quae

illos

ab eo edisti
,

Et

dixit

Adam

Mulier
et edi.

quam
Et

dedisti

poeua peccati post perpelrationcm proevaricationis secuta esi, usurpante inobedientia prohibitum, et justitia

niecum

hcec milii dedit de ligno

dixit

Do-

minus Deus mulieri, Quid

Serpens seduxit

lioc fecisti?

Et

dixil mulier

puniente commissuni.
,

Quod anlequam
cui vcrecundia
,

fieret,
:

nudi

me

et

manducavi. Et dixit Domimis

,

erant ut dictum est

eral
nihil

et
,

non confundebantur
quia

nullus

Deus

serpenli,

Quia
et

fecisli lioc

maledictus tu ab omni-

molus

in

corpore

deberetur;

bus pecoribus,

ab omnibus
et

besliis,

quw

sunt super teret

putabant velandum

niliil

senserant refre-

ram. Super pectus tuum

terram edes omnes dies

ventrem tuum ambulabis,

vitce tuce.

El

inimicitias
et

ponam
semen

inter te et inler mulierem, et inter

semen tuum

nandum. Quemadmodum propagaturi cssent filios jam antea dispnlatum esl {Supra lib. 9 c. 3 11) non tanicn co niodo credendum est, quo propagave,

ejus

ipsa

tibi

servabit caput

et

tu servabis ejus calca-

ruht posleaquam criinen admissum

pr.Tcdicta

ultio

neum. Et mulieri
tias luas el

dixit, Mulliplicans multiplicabo tristitristitiis

gemitum tunm. In
,

paries filios

et

ad virum tuum conversio tua

Adce autem
edisli

et

ipse tui dominabitur.

tuoi
,

dixit

Quia audisti vocem mulieris

tibi
:

et

de

ligtio,

de quo prwceperam

de eo solo non
in tristitiis edes

cum priusquam morerentur, jain in corpore inobcdienlium hominum justissimo reciprocatu inobedientium membrorum tumuUum mors concepla versaret. Nondum erant tales Adam et Eva cum ambo nudi esseni et non confundeconsecuta est;
, ,

edere, maledicla terra in operibus tuis

rentur.

illam omnes dies

bil libi
,

vitce tuce

spinas

et

tribulos

germina-

CAPUT
sed

II.

Serpentis
autem

sapienlia qualis, et unde.

et

edes

fenum

agri.

In sudore faciei luce edes

,

4. Serpens

erat ibi prudenlissimus

quidem
ft>-

panem tuum, donec

plus es
;

convertaris in terram
,

ex qua sum-

omnium

besliarum

qux

erant super terrain, quas

quia terra es

et
,

in terram

ibis.

El vocavit
est

Adam nomen
maler

mulieris suce

Vila

quoniam hwc

cerat Dominus Deus. Transiato enim verbo dictum est prudentissimus, vel sicut plures iatini codices ha
,

omnium

viventium. Et fecit

Dominus Deus Adam

bent, sapienlissimus,

non proprio quo

,

in

bonum
,

accipi

solet sapientia vel Dei

At Mss. ut in sacris Bibliis, omni. * tA\i\,nomen mulieris suceEva,id est, vita. AtMss.omnes carent his 'verbis, Eva , id est : qu^e ncc leguntur apud Inleriiretes JJtx.
'

vel

Angclorum

vel

animae

Editi, illo.

rationalis

tanquam

si

sapientes apes eliam formi-

casque dicamus, propler opera velut imiiantia sapientiain. Quanqnam iste serpens non irralionali anima

4Jl
8ua, sedaliciio jani spiriiu,
id

DE CENESI AD
csl diabolico
,

r,lTTI R\.M, S.

AUGLiSTINI

4-52

posset

ut eiiaai sic osienderct animoj supcrba) ad cruditio-

tapienlissiiiius dici oiimiiini besiiariiin.

Quantumlibcl

neni fuiurorum sanctorum, quain recte ipsc uieretur

eniin pra

v.incaioros aiigcli

dc sui)cinis sedibus su;c

animariim voluntalibus eliain malis,

utercnlur naturis bonis?

cum

ilhe

pcrvcrse

pervcisiiaiis cl supcibia; inerilo dcjccti sinl, natura

lanicn exccllcniioics sunt oinnibus

rationis euiineiiliain.

bestiis
si

proplcr

CAPU T
7.

V.

Itomo a lentalore dejectus, quia superbus.

csset

Quid crgo niiruiy

suo inslinclu

Nec arbiirandum estquod

clalio

hominem

deje-

diabolus

jaiii

implcns serpenlein, eiquc spii ituin

suum
be-

cturus istc lcntator,

nij

nisi pr;cessisset in

anima homi-

misccns, eo inore quo valcs dxmonioruin implere

solet
' ,

inKcdam

comprimcnda,

ut per buiniiiaiioncm

sapieniissimum

eum

reddidcrat

omnium
ita

pcccati,
rissinie
et

quam de

se falso pra^sumpscrit, disceret.

:

Ve-

sliartim

secundum animam vivam irrationalcmquc

sapicntia
;

quippedictuin est

Ante ruinam exallatur cor,

18).

viventium? Abusione quippe nominis

dicilur in malo,

ante cjloriam humiliatur (Prov. xvi,

liominis vox est in

Et hiijus

qiiemadmodum

in

bono

aslulia

curn

forlc

Psalmo

Ego
'.

dixi in

nbuH'

proprie magisque usitate in lalina dimiaxal liiigua sapiciitcs iaudabiliter appcllcntur

,

duntia mca, JSon movebor in (viernum

pcrttis qiiid inali

Deindc jam ex-

astuti
,

aulcm male

cordali iiilclligantur.

Unde nonnulli

sicut in pleris-

habeat superba praesumpiio propria; poleslatis, et quid boni adjutorium grali* Dei Do:

que codicibus inveiiimus, ad usum

lalinoc locutionis,

mine,

'uu\\i\t,

in voluntate tua priesiilisti decori

meo

vir-

non verbuin
sapieiitiorem

sed poiius

sciitentiiini

iransfercntcs
,

tutem;

avcrtisti

autem faciem tuam,

et

factus

sum con'
hoc hose

aslulioiem omnibus bcstiis istum serpentcm

dicere maluerunt. Quid
illic in

quam

lurbalus (Psal. xxix, 7, 8).

niiiic,

Sed
sit,

sive illud de
extollenli

aulem habcat
vidcIc-

sivc de alio dictum

lamen

IiebrKa proprietas, utrum

malo, non abusive,

sapienlcs
,

aniniK, et

nimium lanquam de propria

cxperimcnto poena;
ftierat

virtute praefi-

sed proprie possint dici cl

riiit

intelligi

dcnli, cliain
dtiin

dcmonstransi

qui

eam

i)robe novcrunl.

Nos lamcn apcrtc

iv
ct

quain non bene se habeat facta natura,

a fa-

gimus
lualum

alio
,

Scripturarum saiictarum loco sipicntes ad

,

cicntc reccsserit. Ilinc

dai.ur

non ad bonuin {Jerem.

22)
(iliis

Dominus
ad coii,

quale

bonum
:

sit

cnim eliam maxime coinmenDeus, quando nulli ab eo renon passunt;

dicil sapieiitiores esse rdios sx^culi

lucis,

cedenti bene cst

quia ct qui gaudent in mortiferis

sulendum sibimet
jure (Luc. xvi
,

in

posierum quamvis fraude

non

voluplalibtis, csse sine doloriim timore

8).

CArilT
5.
pei"

111.

Diabolus nonnisi
permissus.
opiiiari

etqui omniiio maliim deserlionis sure majoresuperbi;

per serpcnlem lentare

slupore non senliunt,

aliis

qui haec disccrnere novest

runl, miseriores prorsus apparenl; ut

nolunt reci-

Nec sane debemus

quod scrpentem

sibl,

peremedicinam
quo possint

talia devitandi, Yaleaiit

ad exemplum,

quem

tcntaret persuaderctque peccatum, diabolus

talia devitari. Sicut

enim

aposloltis Jaco-

elegerit; sed cuni esset in illo

propicr pervcrsam et

busdicit, Unusquisque tentatur a concupiscenlia suaabstractus et illeclus

paril
rit,
:

invidam voluntatem decipiendi cupidilas, nonnisi per

illud

deinde concupiscentia

cum

conceperit,

animal potuit, per quod posse permissus

eniiii
;

est.

No-

peccatum; peccatum aulem cnm consummatum fue-

ccndi

voluntas polcst csse a

est

siio

qiioque animo

prava

non

autem potestas

nisi

a Deo, et lioc abest iniquitas

dila altaque justitia,

quoniam non

apud

Dcum.

CAPUT
G.

IV.

Tentatio

Itomtnis quare permissa.

Undc sanato suqus anteexperimcntum defuil, ut permanerctur cum Deo, saltem post experimenlum adsit, ut rcdeatur ad Deum. Cur Deus permiseril lioniinem tentari. C.\PUT VI.
generat

mortem (Jacobi

i,

14, 15).

perbia;

tumore resurgilur,

si

volunlas

Si ergo quyeritur cur

Deus

tenlari permiscritlio-

8.

Sic autem

quidam moventiir dc hac primi homiquod eam

fieri

mineni,

quem

tentatori consensururn cssc praesciebal;

nis tenlatione,

pcrmiserit Deus, quasi

altitudinein quidein consilii ejus penetrare non pos-

sum,

el

longesupra vires meas hoc esse confiteor. Est

nunc non videant universum genus humanum diaboli insidiis sine cessatione tentari. Cur ct hoc permittit
Deiis?

ergo aliqua causa forlassis occullior, qua; melioribus

sanctioribusque reservatur,
mcriiis eoriiin
:

An

quia probalur et exercetur virtus, et est

illius

gvaiia poiius

quam

palma gloriosior non consensisse tentalum, quain non

potuisse tcntari
:

sed tamen quantum vel donat saperc,

cum

etiam

ipsi

qui deserto Crealore

vel sinit dicere,

non mihi vidctur magnai

si

laudis futu-

eunt posl tentatorem, magis magisque tenlcnt eosqui

in

rum
quia

fuisse

hominem,

propterea posset bcne vivere,

verbo Dei permanent, praibeantque

illis

conlra cu-

nemo male
iii

vivere suaderel; ciim ct in natura

piditalcm devitationis exemplum, el inculiant conlra

posse, et

potestaie haberct^ velle non consenlire

illo

superbiam limorem piuin? Unde

tendens teipsum, ne
est
el lu tenteris

dicit

Apostolus

/-

suadenti, adjuvante tamen

qui superbis resistit,

iv, 6).

(Gatat. vi, 1). Miruin

humilibusautem dat gratiam {Jacobi

tentari

Curilaque

enim quantum

ista humililas, qtia subdimurCrca-

non

sineret,

quem consensurum

esse pra;scie-

tori,

ne tanquam ejus adjutorio non egentes dc no-

bat,

cum

id laciurus esset propria voluniate

per cul:

slris viribus

praesumamus, per Scripluras omnes

di-

pam,

et ordinandus essct illius icquilate per poenain

vinas cura continua commendatur.

Cmn

crgo eliarn
Iruslra

In plerisque Mss., impleri solent. Mss. nonuulli, liabere. rum quidam proscquunlur, si vellel non consenlire. Alii i;lerique, kabeul velle non consentire. sic eliam Am. et Er. At Lov., Imbeal velle et non con*

per injustos justi, ac per impios

pii proficiant,

* veteres codices, in sceculum. Sic interdum Augustinus, propter anobiguitatem lectionis grsecse apud LXX, ds ton

sentire.

uiom.

433
dicitur
tu-ros.
:

LIBER UNDECIMUS.
Non
crcarct Dciis, qtios pmcsciebat malos fuciir

454

crgo non crearel Deus eliara quos malos fuluros

i

Cur

cr.im

non crearct

qiios prxsciebat bonis

esse pi\sciebat, volens ostendere iram et demonslrare

profuluros, ut et ulileseorum bonis vobmtatibusexer-

potentiam suara,
tia

et

ob hoc sustinens

in

multa patienut

cendis admonendisque nascaniur, et juste pro sua mala

voluntale punianlur?

vasa

ira;,

quie perfecta sunt in perditionem,

notas facerei divitias gloriae suae in vasa misericordiic,

talis

CAPUT
9.

VII.

Cur homo non

unquam

crcatus qui nollet

qucc praiparavit in gloriam {Id. ix, 22, 23)? Siceniin

qui glorintur, nonnisi in

pcccare.

Domino

gloriatur

(II

Cor.

Talem, inquiunt, facerct hominem, qui nollet omnino peccare. Ecce nos concedimus meliorem esse

X, 17),

cum
sit,

cognoscit noii suura, sed

illius esse,
illo

non
sibi

solura ut
sit,

verum etiam
sit.

ut nonnisi ab

bene

naturam quae omnino peccare nobl; concedant el ipsi non esse.malam naturam quoe sic facta est, ut posset non peccare si nollet, et justam esse senlentiam qua
punita est, quse voluntate non necessitate peccavit.
Sicut ergo ratio vera docet meliorem esse naluram
ralio vera
qiiae iiabet

a qiio babet ut

11. Nimis ilaque importune dicitur

Non

cssent

quibus Deus lantam benelicentiam raisericordia; suaj

tribueret,
si aliter

esse

non possent,

nisi essent et bi

in quibus vindict;ie jusliliam demonstraret.

quam prorsus
in polestate

nihil delectal illicitum

ita

CAPUT
que

W. De eadcm
si

difficullate.

nibilominus docet etiam illam bonara esse

illicitam

Cur enim non utriquepoliusesscnt, quando

et bonitas Dei ct aequitas

inutris-

deieclationem,

si exstilcrit, ila

jurepr*dicatur?

cobibere, ul non solum de cseleris

ctis,

licitis

recleque fa-

12. At enim

Deus

vellel, eti.im isli boiii esscnt.

verum eliam de

ipsius pravu; deiectalionis cobibisil, illa

Quanto
sent
:

inelius

boc Deus

voluit, ut

quod velknt esSed

tione Isletur.
lior,

Cum

ergo biec nalura bona

me-

sed boni infrucluose, mali antein impnne non

pni-scie-

cur

illara

solam, el non ulramque polius faceret

essent, et in co ipso aliis uliles essent?

Deus? Ac per hoc qui parali eranl ' de illa soia Dcum laudare, uberius eum debent laudare de ulraque. Illa quippe est in sanctis Angelis, iioec in sanctis honunibus. Qui auiem sibi partes iniciuitatis elegerunl, lau-

batquod eoruin fulura csset' voluntas

bal sane, et quia
faili

inala.

Prxscie-

non potost

ejiis

pnescienlia, idco

non

ipsius, sed eoriim est volimtas

mala. Cur ergo

eos creavil, qiios lales fnturos esse pr;rsciel)at? Quia

sicul pracvidi! qiiid mali essent facluri, sic etiam
vidil

dabilcmque naluram culpabili voluntale depravariint. non qviia praesciti sunt, ideocreari minime debuerunt,

pne-

de malis

faclis

eorum quid boni

iil

esset ipse faclu-

Habenl enira

el ipsi

locum suum, quem

in

rebus imjuslilia

nis. Sic

enim eos

fecit,

eis relinqiierct

unde

el ipsi
eli-

pleant pro ulilitaie sanctorum.

cujifsqiiam recti bominis egel
;

Nam

Deus nec

aliquid facercnl,

quo quidquid eliam culpabililcr

quanto rainus iniquilale

gerent, illiim de se laudabiliter operantem invenirent.

perversi?

se quipnc bobent volunlatem malani, ab

iiaturiin
aliis

illo

aulem
timoris

CAPUT

VIII.

Quare

creati qui prcesciebantur futuri

ct

bonam,

et

justam poeiiam;

sibi

debiliim

mali.

locum,
dicat
:

cxcrcilationis adminiculiim

ct

10. Quis

autcm sobria consideratione

Melius

cxcmplum.

non crearel quem prycsciebat ex

posse corrigi,

allcrius iniquilale

CAPUT

X.

Mulorum voluntalem
potcst

in

bonum

convertere

quam

crearet eliam

quem

prKsciebiii
eiiiin di-

Deus
,

quare non facint,

,

pro suo iniquitale dcbcre damnari? lloc cst

cere, mclius

15. Sed posset

inqiiiiint
,

eliain

ipsorum volunla
est.

non csse qui

alleriiis

malo bene utendo

esse eliara

tcm

in

bonum convcrterc
penes
ipsinii

qnoniam omnipotens
fccil? Quia iioluit.

misericordiler coronarelur,

quam

maium
ralio

Possct plane.
noluerit
,

Cur ergo non

cst.

Cur

qui pro suo merito juste punirelur.

certa denionstral

Cum

enim

Debemiis cnim non plus

xii
,

duo quaedam non

a^qualia boiia, scd

sapcre

quam

oportcl sapere {Rom.

salis

5).

Pnlo auboni

unum
corde,

superius, allerum inferius; noniiilelligiinl tardi

tcm paulo

aiite

nos oslendisse

noii parvi

Ulrumque lale essct; nibil sc aliiid quam, Solum illud esset. Ac sic cmn ajquare dicere volunt genera bonorum, numerum minuunt; et imdicunt,

cum

esse rationalem creattiram, etiam istam qu; nialorum

comparationc cavet

raaliira
si

qiiod genus bon;e crea-

turoe utique noii esset,

oranium malas voluiitates in

moderate augendo unum genus, nllcrum

toUuiit.

Quis

bonum Deus
genus
qiiod

convcrtisset, el nulli iniquitali pceiiam

;

aulem hos

audirel,

si

diccrent

Quoniam

excellenlior

debitara infligeret
,

ac sic non esset nisi soluin illud

vel peccati vel supplicii
Ila velut

sensus est videndi

sent, et aures

quam
quie

audiendi, quatuor oculi esIia, si

nuUa

malorum
nu-

non essent ?

excellentior est crea-

comparaiioue proficeiet.

aucla nuinerosilate

tura

illa

ralionalis,

sine uliius pcenai

compara-

excellenlioris gencris, ipsorum generuni bonoruin

lione, sine ulla superbia

Deo subdilur

aliqua vero in

merus minueretur.

horainibus

ita

creata est, ul in se Dei beneficinra

non

CAPUT

XI.

Malorum
eis consulit

poenis

non indiget Deus, sed

saluti.

possit agnoscere, nisi allerius videndo supplicium, ut

ex
14. Ergo,

bonornm
quo

non

alluin sapiat, sed timeal {Ilom. xi, 20), id

prsefidal,

estnon

inquiunt,

est aliquid in opcribus Dei

,

de se

sed confidat in Deura

quis recte in;

quod

allerius

malo indigeai

proficiai ad

boiium
,

telligens dicat, Talis esset isia qualis

iila

nec videat
sed sola

Itane obsurduerunt el excscali sunt bomines

nescio

se nihil aliud dicere

csset illa?

quam, Non

quo studio contentionis, ut non audianl vcl videant,

esset isla,

Quod

si

inerudiie atque insipientcr dicitur,

quibusdam punitis
1

quam

plurimi corriganlur
esset.

Quis

*M^.,paraverant.

sic Mss.\t edili,

quid eorum faclura

U5
cnlm paganus
iii

,'quis Judacus

DE GENESl AD LITTERAM, S. AUGUSTINI CAPUT Xlir. In Manichwos quis hxTcUcus iion lioc
Yorum
cuiu veiiilur ad
,

438
qni diabolum in crea-

d-)nio sua (luotidi; pioiicl

turis

Dei ceiiseriuolunt.

(iispulalioiieiu

iuquisilioneniqiie verilaiis

noiunl ad-

17. Magis de ipsa natura dialjoli scrupulosius qua;ri

solet
,

verleic

sciisiis

suos homiiics

ex quo opere divinrc

quain tolam quidam hacretici

offensi

mol estia

providt niix' in eos veiiial iuiponend.TC coinmolio discijiliiuft

;

ul

si

noii corriguiilur qui puiiiunlur

ciclori

tnmen cxomplo
saliitciu jiisia

eonun meluaul, vaiealque ad eorum

,

i)ernicies alioruin.

Num

eniiu malilia;

eoriiin vcl ne(|uili^

Dcus auclor est, dc quorum jusla

pa-na consulit, quibus hoc

tonsiiiiiii?

Non

uli(((ie

modo consulcndum esse sed cum eos viliis propriis

,

malx voluntatis ejus, alienare conanlur a crcaiura summi et veri Dci, et alterum ei dare principiiim, ((nod sil coutra Deum. Non cnim valent iiitelligere, oinne quod est, in quanlum aliqua subslantia est, etbonum csse, et nisi ab illo vero Deo, a quo omne bonum csl, csse non posse malam vero voluntatem inordiuate
:

movcri,bona inferiora superioribuspraeponendo; atque

ila

nialos fiiluros essc prxsciret

deslitit
;

non eos tanicn crcare

in lioc

factum esse ut ralionalis crealura; spiritus, sua

iilililali

dcpulans coriim, quos

gencre

potcstate propter excellentiam delectatus, lumesceret

ereavit, ut ad bonuin proliccre, nisi malorum coinpara-

superbia
paradisi
,

per

qnam

cadercl a beatitudine spiriiualis

lione',nonposseni. Sienimnonessent,

nuili reiuliquc
,

et invidentia contabesceret. In quo

tamcn
,

prodossent. Pariimnc boni est aclum ut sint

illi

qui corte

boiium est hoc ipsum quod

sive

vivil

et vivificat corpns

gencri utiles snnl

sil,

quod

gcniis quisqiiis iion vult

aerium
sive

sicut ipsius diaboli vel

,

da;monuin
,

spiri-

ut

nibil aliud agit, nisi ut ipse

ineo non sit?

tus

terrenum

sicut

hominis anima

cujusvis

15.

Magna opera Domini

praevidet

cxquisila in

omnos volunseipsum ad
suornin lar:

etiam maligni atque perversi. Ita

dum

nolunl aliquid
,

lates ejus (Psfl/. cx, 2):

prsevidot bonos futuros, et

et cr(;at
:

quod Deus

fecerit

propria voluntate peccare

ipsius

creal

malos fuluros,

Dei substanliam dicunt primo neccssilate, el postiucxpiabililervoluntalecorruptani aique perversam.Sed dc

fruenduin praibens bonis, multa

giens
et malis
;

muncrum

misericorditer ignoscens
,

juslc ulcijnste igno,

istorum dementissimo errore alias jam dixiinus niulta.

scens
sccns

iiemque misericordiler ulciscens

niliil

CAPUT

XIV.

Causa
,

ruince angelicm. Superbia;

melucns de cujusquam malilia

;

niliil

invidia.

indigcns dc ciijusquam justilia

iiec

nihil sibi

consulens

18. In hoc autem opere quaeiendum est

secundum
sil.

de operibus bonorum

el bonis consulens etiam

sanctam Scripluram
Primo, uirnm ab
lectatus

qnid de diabolo dicendum

de poenis maloruin. Cur ergo non permilterct tentari

lioniinem
illa

initio ipsius

mundi sna potestate de,

tenlalione
,

probandum

*,

convincen-

absiilerit

ab

iila

socictale et cbarilnle
;

qna

duin

puniendum

cum superba

concupiscenlia pro,

beati

sunt Angcli qui fruuntur Deo

in

an aliqno lcm,

priae polestalis

quod conceperat pareret

suoque fetu

pore

sanclo coelu fuerit Angelorum

etiani ipse pa-

confunderelur

justoque supplicio a superbiae atque

riter justus,

et paritcr beatus. Nonnulli

enim dicunt

inobcdientiae malo posteros deierrerct, quibus ea con-

ipsum

ei

fuisse

casum

a supernis sedibns,

quod
iion

in-

scribenda el annuntianda parabanlur

viderit liomini facto ad

fieri

imagiiiem Dci. Porro aulem

,

CAPUT
16. Si

XII.

Cur tentado per serpentem

sit
;

permissa.

invidia sequitur

superbiam

non pra ccdit

,

cnim

aulem

quasritur cur polissimnm per serpen-

causa supcrbicndi est invidia

perbia.
priac
,

sed causa invidendi su-

tem diabolus teniare permissus

candi gralia facium esse,

jam

lioc signifi-

Cum

igiliir

siiperbia
sit

sitamor exccllenliae profelicitatis

quem non

adinonent Scri-

iiividia

veio
salis

odium

aliena^ qnid

plura lanla; auctorilatis

.

lantis diviiiilatis

documentis

unde nascatur
quod
ei

in

promj)tu est. Aniando cniin

,

agens in propbetando
impletus est
?

quanlis cfTectis

jam mundus

quisque excellenliam suam

coaiquentur
; ;

vel paribus individct

Non quod

diabolus aliquid ad instructio,

vel

infeiio:ibus,
,

ne

sibi

co-

nem nostram

significare voliierit

sed

cum accedere

Kquentur
supcrbus

vel superioribus
igilur

quod

ois

non

co;ii^(|uclur.

ad lentandumnon possetnisi pcrmissus,numperaliud posset, nisi per quod permillcbalur accedere? Quidqiiid
igilur serpens ille significavit, ei providentiae tribueu-

Supcrbiendo
est.

invidus, non invideiido (jnisque

CAPUT XV.
Dei
19.
pollicetur.

Superbia

et

amor

privalus fonlesma-

dum

est,

sub qua

el ipse
;

diabolus

suam quidemhabet
irae,

lorum. Amores duo. Civilales ducu. Opus de Civilale

cupiditatem nocendi
dalur,

facullatem autem nonnisi quae

vel

vd

ad subvertenda ac perdenda vasa

Merito initium omnis peccati supcrbiain Scri,

ad bumilianda sive probanda vasa misericordiae. Nalura itaque serpentis unde

eniin tcira in verbo Dei
sit
,

plura delinivit
{Eccli.

diccns

Imtium omnis

peccati supcrbia

novimus

produxit

15).

Cui

teslimonio non inconveiiieiMcr

omnia pccora,

aptatur eliam illud quod Aposlolus ail, Radixonvniini

et beslias, et

serpenlcs; quae universa crealura babcns in se

animam

malorum

est avaritia

Tim.

vi

10)

si

avarilinm gealitjuid ani,

vivam irrationalem, universa;

rationnli cieatura: sive

neralem intelligamus, qua quisque appetit

plius

bonoe sivc niala!voIuntalis, legedivini ordinis subdita

esl(6'ci. 1,20-26).
ali(|uid
si per serpentcm agcrc permissus cst diabolus, cumdacmonia in

Qnidergo mirum

porcos intrareChrisliis ipse permiscril( J/fl/</t. vui, 52)?

* E(iiii

quam oportet, propter excellenliam suaiii cl qucmdam propria; rci amorem cui sapicnler iinmci: qiiod lalina lingua indidit, cum appellavit privaluiii potius a dclrimenlo quam ab incremenlo dicluni elu:

hic, cooperalionc. Mss. conslanter, comparalione. in Mss. proba nota;, prodendum.

cet.

Omnis enim

privatio minuit.

Unde

itaque vult

cniinere superbia,

inde in anguslias egeslalemque

457
conlriidiuir, ciini cx comniuni
sui

LIBER LNDECIMUS.
ad propriiiin damnoso

138
Et bomicida quidem ab
;

non

stetil.

ilio iniiio

cx quo
,

amorc

redigiiur. Spccialis esl

autem

avariiia

qiiae

usiialius appellalur

amor

pecunia}. Cujus
,

nomine Apo-

bomo quam
quem
stetit
,

potuit occidi

non autcm

potuil occidi
initio

ante-

csset qui occidercliir.

,

Ab
In

crgo iiomicida

universalem siolus pcr spccicm genus significans Radix omnium dicendo ;ivariliam volebal inlelligi
,

diabolus

qiiia

ipse occidit boinincm piimuin, anle

fuit.

nullus
el
si

bominum
inilio

vcrilalc

aulem non
,

malorum est avarilia. Hac cnim et diaijoluscccidil,qui sed propriam potesiauli(iuc non amavit pecuniam
,

hoc ab

ex quo ipse crealus est

qui

slaret

starc voluissel.

tem. Proinde perversus sui amor prival sancta sociclale

C.\PM
22.

XYII.

An

bealiit fuerit diabolus antc

peccatum,

lurgiduni

spiritura

eumque

coarclat miseria

Quomodo

cnin;

duxisse cliam vilara beatam

sui pcc-

jam

per iiiiquilaiem saliari cupienlcm.

dixissel
,

Hinc

alio loco

inter beatos
caii

Angelos credi potcst, qui fuluri

cum

Krunt enim

homines seipsos amantes

aique supplicii,

id est desertionis cl ignis a^tcrni,

conlinuo subjecit, amalores pecuniw (II Tim. ui, 2) ab iila generali avaritia cujus supcrbia caput est ad
,

pricscius
rilnr ciir

non

fuit? Si praiscius
fuerit
'.

non

fuil,

merito quKsaiicli

non

Neque

eiiiin

Angcli

baiic speci;dem descendens quoc propria liominum est, Meque enim csscnt etiam bomines amatores pecuniae,
nisi eo se pularenl excellcntiorcs, quo ditiorcs. Cui

cetcriux; suai vitic

ac beatitudinis inccrli
incerti?

sunl.

Nam

qnomodo
bonus

beati,

si

bolo revelare
,

noluisse,

An dicemus cum adliuc

liocDeiira di;i-

essel angelus

niorbo contraria cbaritas iion

csl
iion

quixirit

qu.o sua sunt,id

:

vel quid faclurus,

vcl quid passurus esset

esseiit in .Ttcriuimin

privata cxcelleiilia Ixlatur

merilo ergo et

ca'leris

vcro

lioc

revelasscquod

non

iiillatur (I

Cor. xiii
,

20. Hi duo amores

,5,4). quorum alter sanctus

,

cjus vcriiale niansuri? Qiiod

est, alter

si iia cst,

idco

jam non
fuit,

aiquaiitcr

bcatus,

imo jam ncc planc

bcatiis

iinmundus
muiii

alter socialis

alter privalus

altcr

com-

quaiidoquidem planc beati de sua bealitudine

suiii,

ccrli

utiiilati

consulens propler supernam socieiaiem,

uleam
iia

nullus pcrturbcl mclus.

Qwo

auteni nialo

alter etiam reni

communem

in

potestatem propriam
;

mcrilo

discerncbattir a c.ctcris, ul ci Deus iiec ca

redigcns propter arrogantem dominalioncm

subdilus
,

allcr
,

qUcC ad ipsura pcrtincrent, futiira revclarct? Niimqiiid

ille

alter scmulus
;

Deo

alier iranquillus
,

al-

priiis

ultor,

quam

iste

pcccalor? Absil

npque

lcr lurbulcnlus

aller pacificus

altcr sediliosus; al-

enira Deiis

damnat
fiiil,

iniioceiiies.

An

fortc ex aliogciicrc

lcr verilatein

laudibus crrantium
laudis

prxfcrcns
'

aller
,

angelorum

quibus Dciis

noii dedit vel

de scipsis
beali

quoquo raodo
invidus
;

avidus

altcr aniicalis

alter
aller

pra;scienliara

fulurorum?
vidco
,

qiii

quonam raodo

alter

hoc volens proximo quod

;

sibi

possinl esse iion

beatitudo.

([uibus incerta csl ipsa sua

subjicere
utilitatein

proximum sibi regens proximum

in

alter
,

propter

proxirai

Nam
in illa

et lioc

quidam scnserunt, non

fuisse

aiter
alter

propler
in

suam
,

diabolum

sublimi iiatura Angcloriim, qua; su-

praecesserunt
in

Angelis

bonis

alter

percoelestis est;
in

sed in corum qui aliquanio inferius

nwlis

el

distinxerunt

conditas

in gcnere hu-

mundo
:

facti sunt. et

pcr sua oUicia distributi. Taaliquid etiam illiciium dclesi

roano

civitates
,

duas

sub

admirabili et inefrabili

les

enim fortasse possei

providentia Dei
lis

cuiicta qucc creala sunt adininistran,

ctare

quam tamen deleclationcm

;

peccarc nollcnt,
,

et ordinanlis

alteram justoruin

alteram iniquo-

libcro arbitrio coliibcrcnt

sicul

Iioino

maximc
in

illc

rum. Quarum ctiam quadam temporali commixlione

peragitur sieculum, doncc ullimo judicio scparcntur
et altera conjuncta
,

primus,

qiii

peccati

pcenam nondiim habeliat

nienv

bris, quandoqiiidera et ipsa a sanctis viris

tis

Deo subdi-

Angelis bonis in rcge suo vitam

nialis

pcr

cjiis

graiiani pielate supcratur.

consequatur iciernam, allera conjuncta angelis

in

CAPUT

XVIII.

Homo anle
bealus fueril.

peccalum quomodo

duabus

ignem cum rege suo mittalur Kternum. De quibus civilalibus lalius fortasse alio loco, si Dominus
XVI.

25. Porro ista quaestio de beata vila

utrum cam
*

voluerit, disseiemus.

quisquam

jara liabere diccndus

sit
,

sit,

cui incerlum esl

CAPUT

Diabolus
:

quandonam

lapsus

sit.
iit

utruin
qiie

secum permansura

an

ei

miseria quando-

21. Quaiido crgo dejeccril superbia diabolum,

succcdat, potest et de ipso primo homiiie oriri.

si

naturam suam bonam prava

Scriplura non dicit

voluiitate perverteret,

Nam

fuluri sui peccati prsescius erat

divinKque vin-

ante tamen faclum fuisse, et ex

ralio nianifesta declarat.
Iiacc

diclae,

beatus esse unde poterat? Ergo erat in para-

bac eura bomini invidisse,

Iii

diso non beatus. Sed

proescius?

enim non erat

futuri peccati sui

ejusdeiii

promplii cst ciiim omnibus

inluenlibus, non

Ergo per hanc ignoranliam aut

;

cx invideniia superbiam nasci, sed ex superbia poiius

invidcntiam.

beatitudinis incertus

et

Non autem

frustra piilari potesl, ab inilio

,

aut falsa spe cerlus

stultus
?

quomodo jam vere bealiis ? non scientia et quomodo non

;

lcmporis diabolum superbia cecidisse

nec fuisse ulsanctis pacatus

lum antea lempus quo cum Angelis

vixerit et beatus, sed

24.

Sed tamen hominis adhuc

in corpore animali

abipso primordio cieatura;asuo

;

conslituti, cui obcdieiiter vivenli

dandum adhuc

esset

creaiore apostalasse

ul illud
,

quod Dominus
non

ait, Ille

Aiigelorum consortiura

et

mutatio corporis ex ani-

liomicida erat ab inilio

el

in veritale

slelit

(Joan.

mali in spirituale, possumus intelligere bealam vitam

vm,

44), ulriimque ab

initio

intelUgamus, non so-

securidum
'

quemdam modura

etiamsi non erai praeetignis wterni

fwrit.

lum quod

boinicida fuil, sed etiam quia in veritatc

s;

Er.

Lugd.ven. legunt, id

est desertionis

/'Er. ei Lov., wnicabilis; prc

quo Am. ei

Mss., mnimlii,

proisciua twn fuit, merito qumitur cur ^ Mss., ch;m$ incerius est lUrum, elc,

mn

M.

439
scins futuri sui percati.

DEGENRSI AD LITTERAM,
Neque
dicil

S.

AUGUSTINl.
est,

UO
qnod

cnin)
,

et
qiii

illi

pra'scii

scriplnm
(Psal.

Draco
;

liic

fuernnl, qnibus Aposlohis

eitis
te

Vos

spiritnales

ciii,

2G)

nisi

quem fmxhli ud Uludendum ei iiic, quem finxisti, dixit;

Domini non voila fmxisset, ut

intendcns inslruite liujusmodi in spirilu leuitatis,

ct

non anloni
tan(|uam

sicul ibi, lloc esl initium figmenti

ipsum ne

lu tenicris {Galat. vi

1)

rion absiirde

in inilio

cum

malus, ut incsset,

taineii nec iniprobe dicimus, bcalos jam fuisse iioc ipso quod spiriiuales essent, non corpore, sed juslitia

vidus, ut seduclor, ut

omnino diabolus

lunlate depravaius, scd ita creatus.

fidei, spc
xii, 12).

gaudenles, in tribulatione patientcs {Rom.

CAPUT
scriptum

XXI.

Refellitur

licec

opinio.
ei,

Quaiito magisergo, et ampliore niodo i)eatus

in

28. Ilacc opinio

est, Fccit

quomodo non

sit

adversa

quocl
i,

orat
tus

homo
fuluri

paradiso ante peccalum, quamvis incer,

Deus omniabonavalde^ {Gen.

;

31),

sui casus

qui spc

iia

gaudebal propter

quamvis conentur osiendere

inerudite asseratur,
noii

nec insulse etiam vel

pra-mium

fiitur* commutalioiiis, ut iiuila esset tribu-

lantum conditionc prima,

latiocui lolerand;e patientia militarel?

Quamvis enim

sed etiam nunc depravatis lot voluntatibus, in surama

r.on vaiia pnrsumplione de incerto certus velut slul-

tns, sed spe

non

iiifidelis;

anleqiiam apprehonderet

iilam vitam

ubi ceriissimus ipsius Tterna; vitiB suoe

tamen omnia quoe creata sunt, id est universam omnino crealuram bonam esse valde, non quod boni sint in ea mali, sed quod non efficiant maliiia sua ut
sub Dei administraloris imperio,
virlule, sapientia,

futurus esset, posset exsullare,

quemadmodnm
11); et

sori-

ptum

est,

cnm

tremore {Psal.

ii,

hac ex>nltasancli in

decus et ordo universilaiis aliqua ex parte turpetup

sive turbelur
;

tione, miilto abundantius in paradiso,

quam

cum

suis quibusque voluntatibus, etiam

his tcrris, beatus esse,

in illa viia ajterna

modo quodam

inferiore

quam

malis, tribuantur certi et congrui limites potestatum

et

sancioium supcrcoelestiumque An-

pondera meritorum, ut etiam cum

ipsis

convenien:

gelorum, non tamen nullo.

ler jusleque ordinatis universiias pulchra sit

conditio.
qiiia qnilibet occurrit, et

tamen

CAPUT XIX.
25. Dicere aulem

Angelorum

verum

est atque

manifestum,

de aliqnibus angclis

quod

in

suo

jusliliye ipsi
rilo,

esse contrarium ut millo praecedcnle

in

me-

qiiodam genere beaii esse possint, futura; suai iniquitatis et

hoc ipsuin

quoquam Deus damnet quod

in eo

damnationis, vcl certe perpetuK salulis in-

ipse creaveril, et

certaque et evidens damnatio diabok

recitatur, ubi se di-

certi, quibiis iiec s|>es subesset qiiod

aliquando et ipsi

angelorum ejus ex Evangelio

aliqua in melius miitationo certi de hac re fuluri esseiit,

cturum Dominns proenuntiavit

Ite in
gelis ejus {Matik.

eis qui a sinislris sunt,

est diabolc et

vix feronda pi-icsumplio est

nisi forle

et

hoc

ignem a^ternum, qui prceparalus

an-

dioatnr, ita croatos istos angelos

mundanis

ministeriis

xxv

41

) ;

disiributos sub aliis snblimioribus et bealioribus, ut

ram quam Deus

creavit, sed

nuUo modo in eo natumalam propriam volu-

pro recte geslis pncposituris suis accipiant illam

vi-

tatem poena ignis aeterni plectendam esse creden-

lam bealam ac

siililimiorom,

dequa

possint esse cer-

dum

est.

tissimi, cujus uliqiie spe gaiidentes possint

griic dioi

non inconsi

CAPUT

XXII.

Opinionis ejusdem fundamenla

convelluntur.
initiuin fujmenli Doniini,
:

jam

beali.

Ex

qiinruin

numero

diabolus
cliim est,

cecidit ciim sociis iniqiiitaiis sna?,

simile esl hoc ei

29. Ncc cjus naturam esse significalam quod di-

quod cadunl

a juslilia fidci etiam hiimines, simili su-

Hoc

esl

quod

fecit

peiliia pnevaricati,

velseipsos seducentes, vel

illi

se-

ul illudutur ab Angelis cjus

sed vel corpus aerium,

dnclori conseiilientes.

quod duo genera bonorum Angelosupercoelestinm, in qiiibus

tali

volunlali congruenler aptavit; vel ipsara

in

26. Sed asserant

Iiiicc

ordinationem,
bonis
;

qua

cum

lecit

etiam nolentem utilem

rum

qui poiuerint,
fuil

uimm

vel

quod pr;escicns eum propria voluntate ma-

nuiKiuam

qui cadendo diabolus factus cst; altcfuit

:

lum fulurum, lcciteum tamen, non abstinens bonita-

rum aulem

nnindanoruin, in quibus

mihi aulem,

tem
illo

suain in pracbenda vila alque subsiantia futurte

fateor, uiide

hoc secundum Scriplnras asscram, non

illa,

ctiam noxicc voluntati^ simul pravidens quanta de

inteiim occurrit; sed coarclaius quaeslione

qii;orilur ulruiii
rel, fuorit,
siii

qua

bona

essel sua mirabili bonitate ac potesiate fa-

casus pr:scius, anleqiiam cade

ali-

cliirus.

Jnilium aulcm figmenli Domini dictus est,

ab Angelis cjus,
inilio

no su.t boalilndinis inccrlos esse vel

quod

fecil ut illudatur

non quia ipsum

qiiiindo fnisse

Angdos dicerem, non sinecausa

ali

putari

primitus condidil, vel

malum

condidit; sed quia

posse dixi,

di:il)Olnin

ipso crealur.T,

hoc est ab
cecidisse,

cum

sciret

eum

ad hoc propria voluntate

malum

fuillo

ipso vel temporis vol sn;c condilionis

iiiilio

turum

ut bonis noceret, creavit eura ad

hoc ut de

nC'

:iliq'i;i!i(lo

in vorilato sioliss".

bonis ipse prodesset. IIoc est enim, ut illudatur ab

creato in malitia.

CAPUT XX.
27.

Opinio de dinbolo
eum nim
in

Angelis cjus; quoniain sic illuditur,

cum

sanctis pro-

Undc

nonniilli

h;mc maliliam
in

li-

sunt tentationos ejus,

ut malilia, in
lis
1

quibus eos depravare conatar,

voluit,

bero voluiilatis arbitrio esse dencxuin, sed

om:iiiiociealum putant,
el

hac

qua ipse esse

;

eo nolente

sit

uti-

quamvisaDomiiioDeosummo veio natiirarum omnium creatore adliibcntqiie ic:

servis Dei

quia hoc jirscvidens

eum

finxit.
:

Idco

sliinonium de libro Job, qiioniam

ciim de
illo

ibi

scriptiim

est,

sermo

essei,

Uoc

est

imlium fujmenti Do-

mini, quod feci! ut illudatur ab Angelis ejus {Job. \t,

>!

Lbi codicos editi ct Mss. post, bona valde, addunt invenitnr diabolus non propria votuntate depravatus, sed ab ipso Domino neo factus malus valde ; quod glossema esse censor quiiJam nec imj rudens nec recens annolavlt in Colbertino Ms. Mox in edilis legebalur Quamvisconentur osten,dere ut insulse : ai in Mss., nec insulse.
:

4, sec.

LXX)

cui sententia; congruit

quod

in

Psalmo

Mss. aliquot, voluntatis.

441

LIBER UNDECIMUS
Dei. Sicut

412
enim qui
erat diabolus,

iniiium ad illudendiim, quia et mali homines vasa ejusdem diaboll, el lanquam capilis corpus, quos ni-

homo

dictus est,

ul in Evanpelio, Inimicus

homo hoc

fccil {Mailli. xiii,

hilominus Deus malos fuluros prajvidens, crcavit la-

28)

ita

qui

homo

orat, diaiioius diclus esi, ul rursus

men cum

ad

ulililatem

sanclorum, simililer illudunlur,

in Evaiigelio,

Nonne

ego vos duodecim elnji,

el untis

ex

el ipsis 2iocere volentibus, proestatur sanclis ex

vobis diabolus est (Joa. vi, 71)? Et sicnl corpus Christi

corumcomparatione

cautela, etpia

subDeo

humilitas

quod

est Ecclesia

diciiur Clirisi.us, sicut illud est,

et intelligentia gralise', et exercilalio ad lolerandos

Vos Abrahce semen

estia,

cum

pauio superius dixisset

et

malos, et probatio ad diligendos inimicos. Sed

ille

est

Abraliw dictw sunt proniissiones

dicit,

semini cjus
;

non

hdtium figmenti,
istos et

quod

sic illudilur,

quia pnccedit

Et semmibiis, tanquum

in multis

sed tunqiiam in
jii,

temporis antiquilate, el principatu malitia;.

illi

uno, Et semini tuo, quod est Chrislus [Galat.

16)
;

29,

Hoc auiem

Deus per sanctos Angelos facit,

illo

et iterum,

Sicuienim

corpiis

nnnm

est, et

opere providenliao, quo creatas naturas administrat,

liabet

mulla, omnia autem

membra

corporis

membra cum sint

subdens videlicet angelos malos Angelis bonis, ut

muita,

unum

est

corpus

ita el

Cliristus{\Cor. xii, 12)

malorum improbitas, non quanlum

lum
sinitur possil
el
:

nilitur,

sed quan-

eo

modo
?.

etiam coipus diaboli, cui caput estdiabolus, impioruin multitiido

,

nec tantum angelorum malorum,

ista justitia,

id est ipsa

niaxinieqiie eoruin
c<)p1o

verum

hominum, donec eliam

{Rom.
i,

qua vi-

qui

Chrislo vel de Ecclesia sicut de

,

decidunt,

vilur ex fide

17),

quK nunc

palienter in lio-

dicilur diabolus
dicuiitiir, qu;T;

cl

in

ipsiim corpus
capiii

fii^iirale

multa

minibiisexercetur, convertaturinjiidiciuni(Psa/. xcni,

15),
Israel
(I

non lam

quam

corpori membris-

ut possint et ipsi non soltim

(

duodecim

tribus

que

conveiiiaiit. Itaque Lucifer qui niane oriebaiur et

Mo.ilh. xix, 28),

sed etiam angelos judicare

cecidit, polest inielligi

apostatarumgcnus vel a Chriila

Cor. VI, 5).

slo vcl

ab Ecclesia

CAPUT
30.

XXllI.

quod

convertitur

r.d

lenebras

Ul intetligendum

est

diabolum in

amissa iuce,
vertuntur

verilale

nunquam

stetisse.

quam portabat, qiicmadmodum qui conad Deum, a tenebris ad lucem transeunt

Quod crgo pulalur nunquam diabolus

in veri-

id est, qui fuerunt tenebra; lux fiunt.

tate stetisse,

nunquam cum Angelis beatam duxisse

ut

CAPUT XXV.
illud,

De eodcm corpore diaboli diclum csse

clc.

vitam, sed ab ipso suaj coiiditionis initio cecidisse,

Tn

es signaculum,

Paradisus Ecclesia.

non

sic

accipiendum est

non propria voluntale

;

52. Ilem

in ligura principis Tyri per

in

Ezechielem
es si-

depravalus, sed nialus a bono Deo creatus putetur

alioquin non ab initio cecidisse dieeretur
cecidit, si talis est faclus.
:

prophetam
gnaculum

diabolum dicta intcliiguntur, Tu

;

neqiie

enim

simililudinis et corona decoris

in deliciis pa-

Sed factus continuo se a

lumidus, el proprinc
:

radisi Dei fuisli,

xxviii,

omni lapide
et

prelioso ornalus es {Ezech.

luce veritaiis averlit,

superbia

12, 15);

caUeri, qua; non tam in

in

ipsum

poiestatis delectalione corruptus

unde

beal.e aiqiie

principem spiritiim nequilia;, quam

corpus ejus dicta

angelica

vitaj

dulcedineni non guslavit,

quam non

conveniunl. Paradisus eiiim dicta cst Ecclesia, sicut

legitur
iii

utique acceptam faslidivit, sed nolendo accipere deseruit, et amisit. Proinde iiec sui casiis pncscius essc

Canlico canlicorum, Horlus conclusus, fons

signatus, puleus

aquw

vivw, paradisvs

cum

fructu

pomoet

potuit;

quoniam

sapienlia pielatis

est

fructus.

Illc

rum

{Cant. iv, 12, 15). Inde cecidcrunt vel apcrta et

autem

coniiiiuo impius, consequenter et

menle

ccecus,

corporali separatione
spirituali,

omnes

ha;relici

vel occulla

non ex eo quod acceperat

ciperel,
noluit, et
si

cecidit, sed ex
:

eo quod ac-

quamvis

in

ea corporaliter esse videanlur,

subdi voluisset Deo

quod profecto quia

omnesconversi ad voniitum suum, cum post remissioiicm

ab eo quod acceplerus erat cecidit, et polesta-

omnium

peccatoruin paululum ainbulassent in via

suiit

tem

illius

sub quo esse noluit, non evasit; faclumque

justitiai, in

quibus facta

posteriora deteriora prio-

in illo est

pondere meritorum, ut nec

justitiae pos&it

ribus

et quibus

cxpediebat non cognoscerc viai

reflecli
II

lumine delectari, nec ab ejus sentenlia

liberari.
inlelli-

juslitia;,

quam cognoscentibus retrorsum

CAPUT XXIV.
geudum
51.
tur,

De

corpore mysiico diaboU

tradito sibi sancto

II,

mandato {Prov. xwi, ll;e/

P.ur.

esse illud,

Quomodo

cecidil, elc.

21, 22).

Hanc pessimam generationem Dominus

dicit spiritum

Quod ergo per Isaiam propheiam in eum diciQuomodo cecidit de coelo Lucifer mane oriens ? conad omnes gentes
?

describit,
8t

cum

nequam

exire ab liomine,

cum

ahis septemredire, et in

domo

qiiam

munda-

tritus esl in lerram, qui mittebal

Tu
si-

tam jam invenerat,

minis
illius

inliabitare, ut sint

novissima ho-

autem dixistisensu
dera
cceli

tuo,

Incoelum ascendam, super

pejora prioribus {Matth. xii, 43-45). Tali

,

ponam thronum meum,

sedebo in monte excelso

enim generi hominum

diaboli,

quod jam

facliini est

corpus
die

super montes excelsos qui sunt ad aquilonem, ascendam super nubes, ero similis Altissimo
feros descendes {Isai. xiv,
:

possuiit

lia;c

verba
,

congruere,

qua

nunc autem ad in-

creatus es tu

cum
,

cherub

id est curn sede Dei, qu?e

,

12-14); et caelera, qua; in

inlerpretatur

Multiplicata scientia

et

posuit

te

in

figura regis velut Babylonis in diabolum dicta intel-

monte sancto Dei, hoc est

exaudivit
in

in Ecclesia; uiide est,

iii,

Et

liguntur, plura in ejus corpusconveniunl,

quod etiam de humano genere congregat; ct in eos maxime qui

ei per superbiam cohaerent, apostatando a mandatis
* sic plerique et opiimffi notae mlitutis et intiUigenliw gratia.

me

de monte sancto suo {Psal.

id est
:

5). Fuiiti

medio lapidum flammeorum,

fervenlium
,

sanctorum spiambulasti sine

ritu

lapidum vivorum

Jlss.

At excusi habent, hu-

vitio tu

in diebus tuis,

ex quo die creatus es lu donec

ie

inventa sunt delicla tua in

{Ezech. xxviii, 14, 15).

M
posse,
seil

DE GENESl AD LITTERAM,
,

S.

AUGUSTINI

411

Possuiil (liligcnlius isla Iraclari

ut forlassis oslen-

solo instinclu occuliins agercl, sicul cgii

Juda ut

(Lilur iion soliini cl liunc inlcllccluni cssc in his vcrbis

iraderet Clirislum (Joan.

xiii,

2)

posset cfiicerc in
:

omnino alium csse non posse.

aiiima
el

CAPUT XXVI.

sujicrbo anioio sua; poleslalis indnola

dixi
,

sed
,

Conclusio de diaboli condltione

lapsu.

sicul
in

jam

lciilandi

voluiitatcm babel diabolus

facial

polestate auleni

nec ul

habct

nec quo
;

53. Veruni quia longuin

cxigit
lieiat

esl

et alium sernionem
;

cidem tanluni qtiocslioni dcputalum nunc sufisla complcxio, aut ab initio condilionis sux
,

modo faciai. Quia pcrniissus est ergo, lenlavii et quomodo permissus cst, ila lcniavit cui autem generi bominum piodesset quod laciebat ncquc scie:

diaboluin a bcatitudinc

quam

si

voluisscl pcrcepiu-

bal,

neque volebal,

ct co ipso illudebatur

rus fuerat, impia superbia cecidisse, aut alios csse

CAPUT XXV III.

ab Angelis.

An

serpens

verba vrolala inlel-

angelos infcrioris minislerii in hocmundo, intcr quos

lexerit.

sccundum eorum quamdam non pra^sciam

nciu vixcrat, et a
angelis suis

beatiludi-

quorum
si
'
:

socielate

cum

sibi subdilis

55. J\on ilaque serpcns verboriim soiios iiilciligebat, qui ex illo liebant ad muliercm. Neque eniin

tanquam archangclus
;

cecidit per super-

conversa crcdenda esl

aiiiraa ejus
ipsi

in

naluram ralio-

bnm impictalem
niirum
si

hoc ullo modo asscri potest, quod

aut certe ralionem rcquircndam
,

naicm; fiuandoquidem nec

ralionalis iiatura est, cuni

homiiies,
in eis

quorum

potest

di^mon

loquiiur ea

qncmadmodum onmes

sancli Angcli, si inter illos alisuis angelis diabolus vixit,

ipsi

passionc cui cxorcisla requiritur, sciunt quid loquan-

quondo parilcr beatus cum

nondum habuerint eliam

ccrlam prsescientiam

pcrpetuae feliciiatis suae, sed

ceperint; aut quo merito ante

lus

eam post casum ejus acsuum pcccalum diaboilli

quanto iiiinus ille inlelligeret vcrborum sonos, quos pcr eum et cx eo diabolus illo inodo facicbal, qui hoinincm loquenlem non inteliigeret, si cnm a
tiir;

(iiabolica passionc iiniminis audircl?

Nara et qiiod pu-

cum

sociis suis a cscteris Angelis discretus fucrit

lantur audirc et inlclligcrc scrpcnics vcrba Marsorum,

ul cis incanlaiiiibus prosiliant

ut ipse sui casus futuii esset ignarus,

autein certi

plerumque de

latebris,

perinansioiiis sua)
inuiiine
ligiiiis

dum lamen

ct pcccalorcs angelos
in

cliam

illic

diabolica >is operalur, ad cogiiosccndam

dubitcmus dctrusos lanquam

carcerem ca-

hujus acriic circa terras,secundura aposlolicam

,

ubiipic iirovidciiliam, quara icm cui rei naturali ordine subjicial, et quid cliam volunt.itibus malis sapientissiina potestale permiitat, ut

lidcni

in judicio puniendos servari (II Petr.

ii,

4)

hoc magis liabcat

,

el in

illa

superna bealitudine sanclorum Aiigclorum

iiobis

usus, serpeiitcs movci-i carminibus horainum

uilura aliud

quain

non csse incertani vilam ;cteinam, nec

lalionem inccriain futuram,

secundiim

gcnus animanliura.
cst, natiirara

Eliain ha!C eiiim

noa

Dei miscricordiam el gratiam et ridelissimam pollici-

parva testatio

primilus

huraaiiam scrdo;-

cnm fuciimus

cis

post

pcnlis scductara

esse

colloquio.

Gaudenl enim

resurreciionein cl istorum mulaiionem corporum copulali.

mones hanc

sibi

poiestalem dari, ul ad incantalionera

Ad hanc cnim spcm

vivimus, ct cjus promis-

sionis gralia rccreainur.

Quidquid aiilem ctiam dc

creaverit, ciim ta-

hominuin scrpentes moveanl, ut quolibet modo fallaiit quos possunt. Hoc autein pcriiiilluiilur ad primi
f.icli mcmoriam coramendaiidara, qiiod sit eis (|ua;dam cum hoc gcnere familiarilas. Porro ipsum pri-

diabolo dici polest, cur

cum Deus
in

lem

pryesciret fulurum, et cur

omnipoiens ejus vo-

luntalcm non convcrtat

bonum, sccundum ea quaj

sive quid

inum faclum ad

Iioc

pcrmissum
gciieri

esl, ul per iialuram

disseruimus cuin de malis hominibus similiier qu:c-

serpcntis signilicarclur

horainuin

cui cru-

reremus, sive inlclligatur, sive credatur

melius inveniri potest, inveniatur.

diendo hiccgcsla conscribi oporlcbal, oranisdiabolica;

tenlalionis siniilitudo
:

quod apparebit, cuin

CAPUT
34.

XXVII.

De

in ser-

tenlatione diaboli per serpenleni.

pentem proferri

Ab iUo ergo cujus snpcr omnia quae creavit, summa potestas est, per Angelos sanctos a quibus illudilur diabolus, cunieldeii)sius malevolenlia consu-

CAPUT XXIX.

Serpens
illo

coepcrit divina senlcntia.

cur dictus prudenlissinius.

3G. Proiiide prudenlissinius oninium besliarum, hoc

cst, aslulissimus, ita

dictus cst serpens propter asluct

litur^EccIesia;Dci,non cst permissus teniarc feminam

nisi

liani diaboli, qua; in

de

illo

agcbal dolum;

pcr scrpcntcm, nec virura nisi pcr fcminara sed in

:

qucmadmodum

dicitnr

prudcns vel aslnta lingua, quain

aliriiiid

scrpente ipsc locuius

est,

uiens co

vcliit

orgaiio, nioet nio-

prudcns vcl ablulus raovel ad

prudcnter astu-

vensquc ejusnaturamcomodo quo nioveieille,

veri
illa

teque suadendum. Noii enira cst hycc vis seu virtus

poiuit,

ad cxprimcndos vcrborum sonos ct

membri

corporalis quod vocatur lingua,

sed utique

signacorporalia, per qua; mulicr suadentis intelligeret

inentis qua; ulitur ea. Ita eiiam dictus est stilus

men-

volunlalem. In ipsa vero mulicrc, quia

crealura erat, quoe motu suo possct

illa

ralionalis
la-

dax scribarum
nisi

neque enini esse mcndacem pertinct,

slilus

uti

ad vcrba

ad viventem atque sentientcm; sed

mendax

cienda, non ipse loculus csl

scd ejus opcralio atque

dictus est, quod per

persuasio; quamvis occullo insiinclu adjuvarcl intcrius,

lur;
lur,

eum mendax mcndaciler operequcmadinodum si ct iste serpens mcndax dicerestilo

quod exterius egerat per serpcnlcm. Quod quidcm

*

si

quod eo diabolus tanquam

mendaciter ule-

Er. et Lov.

per superhim impietateni

.

sed

lioc

retur.
niillo

asseri potest, illudmirum st polest Wsum ast vcsiituere leclioncm Mss. ^ i-ov., consolantnr. Ahi codices, c(js/fl(r ; \clf consu-

nwdo

37.

Hoc ideo commendandum

pulavi, nc quisriuara

cxisliinans animantia ratioiiis expcrtia humaiiuiti

ha-

lilur.

.,

bcre inlcllcctura, vel in aniraal rationalc rcpcnte

mu-

ik
lari,

LIBER UNDECIMUS.
seducalur in illaniopinionemriiliculam et noxiam

446

revolulionis

animarum
in

vel

liominnm

in boslias, vel in

in membris rcpugnaret legi mentis {Rom. vii, 23) ? Nequc eniin clausis oculis facti erant, et in paradiso

homines besliarum.
inini, sieut asina

Sic ergo ioculus cst serpeiis ho-

deliciarum

cicci

palpaniesque obcrrabant, ut vetilum

allingercnl,
palpanlesqiio

qua scdcbat Balaam, locula est

nisi quoil illiid fuit

lignum

ctiam

nescieiites

homini (A'm xxu, 28),

bolicum,
lioc

opus diaboni et

fruclus proliibilos

ignorando deccrperent. Qiiomodo

adducta sunt ad

angelicum. Ilabenl enim

quxdam
liis

aulem animalia

et volaiilia
si

mali angeli opera simiiia, sicut Moyses et magi Pliaraonis {Exod.

vii, 10,

vidcrel quid ca vocnrct,

non videbat?

et

Adam, ut quomodo
f;icla

11).

Vcrum
nisi

in

eliam boni

ipsa mulier ad viruin adducta ost, ut dc

illa

quando

csl,

Angeli potcntiores sunt, nec mali angeli etiam taliuni

quam nou
,

videbal dicerct, Iloc nunc os de

clc.

operum quidquam possunt,

quod per bonos An-

ossibus

meis

et

caro de carne mca,

,

{Gen.

ii,

gelos permiserit Deus, ul relribuatur unicuique se-

19, 22, 25)? Postremo

quia

qiiomodo
cscain
,

vidit

miilier

cuiidum cor ejus, vel secunduin graiiam Dei; ulrumqiie jusie ac

bonum

est

lignum
,

in

et

quia

placet
,

benigne per

aliitudiiicin diviliarum

sa-

oculis ad

vidcndum

et

dccorum
?

est cognosccre

si

pienli* Dci {Roiii. xi, o5).

eoriim clausi crant oculi

serpentis

CAPUT XXX. CoUoqmum

Non
penli,
edelis ab

cum

muliere.

41.

Nec tameii idco proptor unius verbi

translatio-

ZS. Dixil cr^o serpeus mulieri, Qnici,quia dixil Deus,

nein totum fignrale accipiendum csl.

Vidorit

cnim
qua

omni
ligni

liijno

parndisi? El dixit
est

muUer
dixil

ser:

qucmadinoduin
IIoc ciiiin

dixerit seipens, Apcricntur vobis oculi.

fructu

quod

in

paradiso edeinus

de

cum

scriptor libri dixisso nnrravit

in

fruclu autem iigni, quod

est in

medio paradisi,

Dcus,

vero signilicalione vcl senleniia dixciit, lcclori considerare permisit. lloc auteni quod scriptum est, Et
aperli sunl oculi corum, et cognoverunt quia nudi erant,
ita

Non
lier,

edetis

ex eo, neque langetis illud, ne moriamini.

Ideo prius iiilerrogavit serpens, ct respondit hoc

ut prsvaricatio esset inexcusabilis,
dici possct
,

mu-

neiiue ullo

scripluin cst
;

qucniadmodum
in

oinnia qua;

gesla

modo

id

quod prxceperat Dcus oblilam

niaxi-

nananliir

ncc taincn ideo

allcgoricani narralio-

fuisse mulierein.

Quanquam clobliviopnccepli,

nem

nos dobent duccrc. Neque eniin et evangelista

me

unius el tam necessarii, ad

negligenlise periiiieret
:

maximam

culpani
evi-

narraior dicta cujusquam hgurala ex ejus persona inserebat, ac non ex porsona suaqua: fucranl gcsta narrabat, cuin dicorcl do
Clcoplias,
aperti
illis

damnabUis

verumtamen

dentior ejus transgressio est,

et

cum meinoria cum

in

relinetur,

duobus, quorum unus crat

tanquam

in illo

Deus

assistens
fuit,

prscsensque conte-

quod cum

fregissel eis
ct

Dominns paneiM

mnitur. Unde necessarium

tur,

Psalmo diccreejus,

sunt

oculi eorum,

cognoverunl eum, (lucm

Et memoria retinenlibus mandata

18). Mulli

addere, ut

per viain iion cognoverant {Luc. xxiv, 13-51); noii

utique clausis oculis anibulantes, sed euin cognoscero

faciant ea {Psal. cii,

enim retincnt memoria,

majore
peccato,

ut contemnant

ea, pnttvaricationis

non valentibus. Sicut ergo

ralio ligurata est,

ibi, sic iiec isto

loco nar-

ubi oblivionis nullaeslexcusatio. 59. Dixit ergo serpcns mulieri,

quamvis translato verbo Scriptura

Non

morte moriemini.

usa

sit,
:

ut apertos diceret oculos, qui et anlea palc-

Sciebat enim Deus, quoniam auo 4ie manducaveritis de

eo,

baiit

apcrtos ulique ad aliquid inluendinn el cogitau-

adaperientur vobis

oculi,

et eritis sicut dii,

cogno-

scentes

bonum etmalum. Quando

ulili
iiisi

bis verbis crederel

mulier a bona atque

bitos,

re divinitus se fuisse prohi-

dum, quod anlea nunquam adverterant. Ubi enim aJ transgrediendum pr.icceptum audax curiosilas mota est, avida experiii latenlia, quidnam laclo vctito
sequcretur
,

jam

inesset menti

amor

ille

propriai pote-

et noxia libertate habenas prohibilionis

iion esse

staiis, et

quoedam de sc superba prasumplio, qua; per

?

rumpere deleclaia, probabilius cxislimans

illam lentalionem fuerat convincenda ct hnmilianda

moriem
neris

quam

tiinucrant

secuturam
illa

lale

quippc

Denique verbis non contenta scrpentis consideravit

lignum, viditque bonum ad escam,
et

poinum credendum

est fuisse in

arbore, cujus ge-

decorum ad aspc-

poma

jain in aliis arboribus innoxia senserant

ctum, et non credens posse inde se mori, arbitror

undc

inagis crcdidcrunt

Deum

posse peccantibus fa'

quod pulaverit
dixisse
,

Deum

alicujus
,

significalionis
:

causa

cilc ignosccre,

quain pationler tulernnt

,

non cogno-

Si manducaverilis

morte moriemini

atque

sccre quidnam esset

vctuisset
:

vel cur eos inde

cibum sumere
suiit

ideo sumpsit de fructu ejus, et manducavit, et dcdit

inox ut ergo praiceptum Iransgressi

gralia deserente
cl

cliam

viro

suo secum

forlassis

eliam

cum vcrbo

iiitrinsecus lyplio

omnino

nudati,

qiiam
on'oii-

suasorio, quod Scriptura lacens inlelligendum relinquit.

illain

quodam

superbo amore suu; potestalis

An

forle

nec suaderi jam opus erat viro, quando

deraiii, in sna

mcmbra

oculos injecerunt, eaquc inolu

co cibo mortuam non esse cernebat?

CAPUT XXXI.
nisi

eo
et

quem non
ad

noverant, concupiveruiit.

Ad hoc

eigo

Arf quid aperli oculi

et

Adami

Evw.

aperii suiit oculi, ad quod antea non patebant,

vis
aiia palercnt.

quam-

40. Ergo ederunt,

aperti sunt oculi

,

amborum. Quo ',

csset corpus

ad invicem concupiscendum
;

ad pcccali poenam

CAPUT

XXXII,

Mortalitatis et libidinis origo. Fi-

carnis ipsius morte conceptam

ut

jam
,

culnea succinctoria.
42. Haic

non animale tanlum

conservarent
,

quod polerat

si

obedientiani

mors ea die

accidit

qua factum est quod

meliorem spirilualemque habilnm sine morle muiari, sed jam corpus mortis, in quo lcx
in
V

Dcus
'

veluit.

Ainisso quippe statu mirabdi, corpus

Am.,

sic Mss. At

quam

patienter tulerit. Er.,

qmm

pa*

EdiU, Qu,<mdQ, At

m., qw,

tienicr tulcrint, Lov.,

quod ptini&r iulmnt.

447
ipsum nii
siattis cliani

DE GENESI AD LITTEUAM,
dc ligno
vitrc virtute niyslica
ni<)ii)0 tcnlari,
iii

S.
in

AUGUSTINI
medio ligno quod
cst in
,

448
paradiso.
cl
fit

Domini

Cum Dcus
coiitur-

pra-bcbalur, pcr quoni ncc

cciatc

ncc inutari
quainvis

avcrlit iiitrinsocus facicin suain

homo

poluisscnl,

ui

iioc

eorum

cariie,

batu

noii

aiiliuc aniniaii et in nielius posiea

coinmutanda, jam
quoii cx

iiieiili;e,

mircmur hxc fieri qux similia sunt depcr niiniiim pudorcm ac timorcm illo
, ;

tanicn significarclur pcr cscam

ligni vitic,

quo<iuc occullo
scicnlcs

instinctii
,

non

tpiiescciitc, ul ca nc-

ip-o spirituali alimcnto sapienliac, cujus

illdd lignuin eiat,
lit iii

sacramentum
hoc crgo
ct

faccrcnt

qu;e ali(|uid
,

signiticarcnt, (pianisla

Angeiis per xlcrnilalis parli-

doque
suiit.

sciiuris postcris

propter quos

conscripla

cipationein, ut in deterius
ainisso sialu,

non mutcntnr

corpus eorum duxit morbidam

nior-

CAPUT XXXIY.
4.^).

Adam

ob nuditatem sese abscon>

lifcram qualitatcm, quai incst ctiani

pccorum
lit

cariii

dens inlcrrofjatur u Deo.

ac per

lioc

etiam

cumdem motum quo

in pccoribus

El

vocavit

Dominus Deus Adam

,

el

dixH

illi

concumbendi appetitus,
ricntibus
:

ut succcdanl nasccntia

mo-

C/ i j cs.'

Increpantis vox est

non ignorantis. Et hoc

,

sed lamen eliam in ipsa jani poena suai

'

sane ad aliquam pcrlinet significationcm

pra;cepluin viro

quod

sicut

gcneros:tatis indcx aiiima

in

rationalis bcstialem

niolum

datum

est

pcr qucin pcrvcnircl ad

membris

suaj cariiis erubuit, ciqne incussit

lioc ibi sentiebat, ubi

pudo-

feminam

ita \ir

prior iiitcrrog;itur. Praicepttmi

:

enim

rem, non solum quia

anlea lale

nunquam
illc

a Doiiiino

per virum usque ad feminam

peccalura

aliquid senserat,

verum etiam quod

aulem a diabolo per fcminam usque ad virum. H;cc

mysticis siguilicalionibiis plena suiil, iion id agenli-

pudcndus motus dcprajcepti transgressione vcnicbat.

Jbi

enim
est,

seiisit,

qua prius gratia vcstiretur, quando

Ibi

bus

in

quibus facta sunt, sed dc

liis id

ageiite potcu-

in

sua nuditaie nibil indecens paliebalur.

comple-

tissiina sapienlia Dci.

Non

autcni nunc signilicata re-

lum

Domine, in volunlate

tiia prwsiitisti *,

decori nieo

seramus

sed gesta defcndimus.

virtutem; avertisli autem faciem tuatn

el factus

sum

40. Hcspondit ergo

paradiso
,

Adam
solerc

conntrbalus [Psal. xxix, 8). Dcniqueilla conlurbatione

et

limui, quia midus

,

Vocem tuam andivi in sum, et abscondi me.

per creaturam
priniis
illis

ad

folia ficulnea

cucurreruiit, succincloria consuerunt,

Satis probabile est

actioni

Deum

tali

et quia glorianda descruerant, pudenda lexerunt.

Nec
lali-

congruam
:

in

forma huniana

homi-

arbilror eos cogitasse aliquid in

illis foliis,

quod
;

nibus apparcrc
verlere

quos tanien nunquam permisit adin su-

bus congruerct contcgi jam menibra

occullo inslinctu ad hoc
sunl,
i'.t

prurienti^a

scd

nudilalem suam, eorum intenlionem

nisi

illa

conturbationc conipulsi

perna suslolleiis,
in

cum

post peccatum

pudendum
sensis-

eliam
,

talis

poenai sua) signilicalio a nescicn,

mcmbris motum

poenali

nicmbrorum lege
ut solent affici

tibus fieret

quoe peccatorem facta convinceret

'.

et

sent. Sic crgo affccti sunt,

homines
potest

doceret scripta lectorem

sub oculis
erat,

hominum

et lalis affectio

de peccaii poena
nihil
,

CAPUT
diso

XXXlil. Vox Dei ambulantisin paradiso.

in

eum

latcre velle

quem
,

lalere

et

43. Etaudierunt voceniDomini Dei ambulanlis

para-

ab eo cainem occiillare
quid

qui cordis inspector est.

Sed

ad vesperam. Ea quippe hora

lales

jam convencrat
modis

mirum

si

superbi

volentes esse sicut dii, eva,

visitare, qui

defeceranlaluce vcritalis. Forlassisenim

nuerunl
sipiciis

in cogitaiioiiibus suis
?
,

et

obscuratum est insapieiiles

,

aliisintrinsccus vel effabilibus vel ineflabilibus

cor corum

Se quippc dixerunt esse

el illo avertente faciem

Deus cum

illis

anlca loqucbalur, sicut cliam

cum Ange-

in abundantia sua
cli

stulti fa-

lisloquitur ipsa inconimutabili veritatc illustransmentes

sunt (Rom.

i,

21

2-i).

Quod enim jam

ipsos pu-

eorum,ubicstinlelIectus nosse simul

fiuiit

quxcumque
,

debat erga seipsos,unde

sibi et succinctoria fecerant,

etiam per tcmpora noa

sic

simul. Forte

inquam

mulio vehemciiiius ab

illo

ctiam sic succincti videri

cum

eis loquebatur, elsi

noii

tanta participalioiie
;

vcrebantur, qui tanquam familiari lemperaniento ad

cos videndos per crealuram visibilem velut humanos
oculos afrcrebal. Si enim proplerca sic apparebat, ut

divina; sapicnliai,

quantam capiunt Angeli

et locutionis
,

lamen

pro huniano modulo, quanlumlibct miiius, sed ipso

genere visitalionis
qui
fit
;

forlassis cliam

illo

per creaturam
,

sivc in ccstasi spiritus corpora-

homines tanquam cum honiine loquerentur, qucrmidmodum Abraham ad quercum Mambre {Gen.wm,
1),
illa

libus imaginibus

sive ipsis sensibus corporis aliqua

,

ipsa prope
qiiaj

aiuicitia

pudore

onerabat post
;

specie pra;scntaia vcl ad vidcndum

vcl

ad audiciivel

pecc;iium,

fiduciam dabat anle pcccalum

taiibus

nec
ocu-

dum,

sicul in Angelis suis solet videri

Deus

so-

jam illam nuditatem audebant oslendere

lis
,

nare per nubem. Nuiic tamen quod audierunt vocem

qu;c dis|)licebat et suis.

Dei ambuianlis

in

paradiso ad vespcram, noniiisi pcr

CAPUT XXXV.
tia;

E.vcusationes Adami
quam
:

et Evce.

crealuram
visibilis

visibililcr factuni est,

ne siibsiantia

illa iii-

47. Doiniiiuscrgo volcns

jam peccatores more

erat
illa

jusli-

etubique

tola, qua? Patris ct Filii

cstetSpiri-

intcrrogatos punire amplius

pocna,
,

lus sancti.corporalibus

eorum

sciisibus locali el

tem-

de qua jam cogebantur erubescere

inquit
,

Quis nuntiuvit

poraii

molu apparuisse credalur.

Et absconderunt se

libi

quia nudus es

nisi

a ligno quod prcecepcrum

M.

Adam

et

mulier ejus a fncie

tibi

lantum ne ex eo manducares, ab eo edisli?Uinc

* Ani. et Er., vinde.x animn. Lov. ,vindex aninue.Al Mss. magiio ccusensM, index amma. * E(liti adtlurit, n me ; (\uocl abcst a Mss. cl a versiime r.XX. * ita iii Mss. ul)i iu exciisis lcf^cihainr, qmv peccatorem fu-

enini

mors

coiicepta

pro()tcr Dei

sententiam

qui

sic fucrat

comminatus, leciiadverti concupiscentialiubi dicti sunl aperti oculi, el secutum

lcr

membra

tum

convincerct, et Uoceret scrivtura leclorem.

\' Mss., superbe.

m
est

LIBER UNDECIiMUS.
quod puderet. Et
dixit

480
prolala sentenlia.

Adam
,

Mulier

quam

dedisti

in

serpenteni

Hoec ilaque verba

mecum,

liwc milii dedit a ligno

et edi.

Eia superbia!

quomodo

figuris exposilis accipienda sint, el in illis

editis libris
,

nuniquid dixit, Peccavi'? Habel confusionis deforHiitateni, et

duobus adversus Manichaeos

de Genesi

noa

habet coiiies>ionis huniilitatem.

Ad

quantum poluimus disseruimus

lius et

ct

si

quid diligen-

lioc isla coiiscri|)ta suiit,

quia et ipsse iulerrogaliones

,

congruentius ahas poluerimus, Dcus aderit

:

nimiruin ad hoc

lacl;i: siint

ut cl veraciter et utiliter

ut efflciamus

iiunc tanien

nostia inlentio in aliud

scriliereiitur; quia si

mendaciter, non ulique utiliter:

quam suscepimus,

nullo exigenlc avertenda est.

ut advertauuis

quo morbo superbia) laborent homisi

CAPUT XXXYII.
50. Et mulieri dixit
tias luas et
,

Poena
,

mulieris.
Iristi,

nes hodie

nonnisi iu Creatorem conantes referre

,

Muliiplicans muUiplicabo
:

quid egeriiit mali

cum

sibi
,

vehnt

tribui si quid ege-

gemitum tuum

in tristiliis paries filios

et

et

rint boui. Mulier, inquit

quam

dedisli

inecum

id est

ad virum tuum conversio tua

ipse tui dominabitur.

quam
et

dedisli ut esset

mecuni,

liwc milii d^dit a ligno,

Hcec quoque in mulierem Dei verba, figurale ac prophetice mulio

edi: quasi ad hoc data sit, ul non ipsa polius obe,

commodius

intelliguntur
,

verumiamen
quse
illa

diret viro

et

ambo Deo.
lioc fecisli?

quia

nondum pepererat femina nec

iiisi

dolor et gemitus
,

48. Et dixil Dominus Deus muUeri, Quid

parienlis

ex corpore morlis est

,

prae-

Et

dixit mulier,

Serpens seduxit
,

me

et

manducavi. Nec
,

cepti Iransgressione concepta est

animalibus quidem

isia confitetur

peccalum

sed in alterum refert

his

im-

etiam tunc membris

pari

sexu, pari faslu.

,

Ex

lamen nalusest, nec

eos imilalus est

sed plaiie pluribus malis exeicitatus,

homo non peccasset non utique nioriluris, et alio quodam stalu feliciore victuris, donec post vitam bene gestain in melius mu,

sed

si

qui dixit, et dicet usque ad

dixi
,

termiiium
;

sicculi

Ego

tari

mererentur, sicut jam supra pluribus locis insi,

Domine

miserere tnei

saiia

aniinam meain
sic et

nuavimus
ter;fi
;

referlur ha?c poena et ad proprietalem lit-

quia peccavi
isli?

tibi

{Psal. xl

5).

Quanlo melius

nisi

quia id quod dictum est, Et ad virum tuum

et

Sed adhuc cervices peccalorum non conciderat

{Psal. cxxvin
,

conversio tua,

ipse dominabilur tui,

videndum

est

Dominus

4).

Reslabant labores

dolo-

quemadmodum
ante

proprie possit accipi.

,

Neque
ad

cniin et

res morlis, et omnis contritio saeculi, el gialia Dei

peccaium
,

aliier

factam fuisse decet credere

qua tempore opportiino subvenit hominibus, quos afflictos

mulierem

nisi ut vir ei

dominarelur,

et

eum

ipsa

docuit non de seipsis debere prsesumere. Seriuquit

,

serviendo cenverterelur. Sed recte accipi polest hanc

servilutem significatam
est potius
,

pens

seduxit

me

et

manducavi

quasi cujus-

qua; cujusdam condilionis

quam
-49.

suasio prajcepto Dei debuerit anleponi.

CAPUT XXXVI.
Et
dixit
lioc
,

Maledictio
serpenli

quam

dilcclionis, ul etiam ipsa talis servi-

serpentis.
,

Dominus Deus

Quia
,

fecisli tu

qua homines hominibus postea esse servi coeperunt, depoena peccati reperialur exorta. Dixil quidem
tus
,

maledictus tu ab omnibus pecoribus

el

ab omnibus
et

Apostolus, Per ckaritatem

13); sed

servile

invicem {Gaiat.y.

besliis

qua; sunt super terram. Super pectus

,

tuum

venvitce

nequaquam

diceret,

Invicem dominamini.

trcm tuum ambulabis

tum. Et inimicitias

et

terram edes omnes dies

inter te et

Possunt ilaque conjuges per charitatem servire invi-

ponam

mulierem

et

inler
,

cem
in

sed mulierem non permitlit Aposlolus dominari

(I

semen tuum

et

semen

ilUus. Ipsa tibi servabii caput

isla seiitentia

et

virum

Tim.

ii,

12).

tu servabis ejus

calcanmm. Tola

hgurala

tenlia

delulit,

et

Hoc enim viro potius Dei senmarilum habere dominum meriiit

,

est, nec aliud debet ei scriptoris fides nariauonisquc

veritas, nisi ne

mulieris non

nalura

sed culpa

quod tarnen

nisi

iUam dictam
,

fuissc duhilemus.

Quod
per

servetur, depravabitur amplius natura, et augebitur

culpa.

emm

positum est

Et

dixit

Dominus Deus
^

serpenti,
suiit

verba sola scribenlis sunt; hajc

proi>rietaiem.
penti.

cxigenda
,

CAPUT

XXXVIII.

Pcena

Adami

et

nomen

mulieri

Hoc ergoveruiii

est
,

diciuui est ser-

impositimi.

Jam

caelera verba Dei suiit

quaj libero lectoris

figurate ac-

51. Dixit ergo etad virum ejus

Quia

atidisti

vocem
tibi
:

intellectui reliuquuntur
cipi

ulrum proprie an

mulieris tuw, et edisti de ligno, de quo prceceperam

debeant, sicut

in

exordio voluminis Imjus noslri

fe-

deeo
in

solo

non edere; maledicta

terra inoperibus tuis

;

prselocuti
cerit

sumus. Proinde quod serpeus, cur hoc

est interrogatus
,

tristiiiis

edes illam omnes dies vitw tuw

spinus

et tri-

non

potesi

videri

quod non
operalus,

bulos edel

ipse utique id in sua natuia et voluntate feccrat; sed

edes

libi, et edes fenum agri. Jn sudore faciei tuce panem tuum, donec convertaris in terram, ex qua

diabolus de

illo el

per

iiluin et in ilio fuerat

sumptuses; quiaterra
lerra

es, et in

terram

ibis.

Hos esse

in

qui jam ex peccalo impielaiis ac superbiic suai igni

labores

humani

generis, quis

ignoral? Et quia

destinatas fuerat seinpiterno.

penti dicitur, et ad

Nunc ergo qund

ser-

nou essent,
tur,

si felicitas

quse in paradiso fueral, tenere-

eum

qui per serpentem

operatus
:

non

est

uliquedubitandum; acperhoc etiam proexspecianda significatio propheiioe,

Dei loquentis
iiitenlio.

est ulique refertur, procul dubio figuralum est in his verbis

nam

prie verba hsec primitus accipere ne pigeat. Servanda

tentalor
;

ille

describiliir, qiialis generi

tamenest

et

quam
Neque

humano

futurus esset

quod geiius humanum propadiabolum est lanquam

maxime
enim

hic intuetur

gari tunc coepit, qiiando hyec in

frustra et ipse

Adam

miro quodam inslinctu

;

Sic ia irobae notae Mss. In ahis vero codicibus, el edi. dixit, Peccavi ? superbia habet. 2 Er. Lugd. ven. Lov. feruat, et liwc : et inferius, lioc ergo vere est dtctum serpenti. u.

Numqmd

tunc vocavit

nomen

mulieris suae Vitam

subjiciens

eliam, quoniam
et

ista est

mater omnium vivenlium.

Nam

hsec

non

scripioi-is

narrantis vel affirmantis. sed

^jjj

DE GENESI AD LITTERAM,
vita

S.

AUGUSTINI

152

iiitcUigcnda sunt.ui diceipsius prlmi liominis vcrba

omiimm mwi/iwm, taiiquam ret, yiiomfim /ia?c esMiw/f infcrens, cur cam vonoininis a sc iniposili causam cavcril, \Ham. Tnnicw peUicece. Exprobraiio CAPUT XXXIX.
I-

cliam spiritualiter significabatur, Iiabilaret pcccalor ulique in niisoria. El ordinavit Clierubim, el

flammeam romplueam quw

^"'"^-

vertilur,

cuslodireviam

H(jni

^'oc per coelesles uliquc polesiatcs eliam in pa-

radiso visibili faclum csse

crodendum
illic

est,

ut poran-

superbiie.

gclicum minislcrium cssct

et

igncaquajdam cusloesse, nisi quin signifi-

52. Elfccit

Dominus Deus Adw

mnlieri ejus tu-

dia

non lameniruslra faclum

nicas pclliceas, el

induit eos. Et boc signilicalionis gralia

;

cat aliquid ctiam de paradiso spiriluali, non est uliqiie

faclum
tioiiis

csi,

sed tamen faclum

sicut

illa

quoc signilica-

dubilandum.

gralia dicta suiit, scd

tamcn dictasunt. Iloccnim,

cst, ut ca narrct

CAPUT
50.

XLI.

Opiniones

de hominis peccato, quale

quod s.ipcdixi, ncc mc rcrum propric geslarum cxigendum

saepius pigcl diccrc, a narralorc

fuerit.

Non aulem ignoro quibiisdam

csse visum, fescientia;

siint. facta csse qu3C lacla sunt, oldiclaesse quaidicta quid Sicul aulom in faclis quajrilur (luiil factum sit, et

stinatione praivertisse illos

bomines appclilum

Loni et mali, etimmatuio tcmpore percipore voluisse

signilicct; ita in vcibis ot quid

gnificct. Sive

dictnm

sil,

clquid diclum

sisit,

enim

figurale,

sive proprie

quod eisdilatum opporlunius scrvnbalur; iihiucegisse tenlalorern, ul prav)ccupaiido quod nondum lalibus
'

quod dictum esse narratur, dictum tamcu esse

debetputari figuralum. 53. Et dixit Deus, Ecce

noii

congrucbat, oflenderent Dcum, et ab cjus

alienarculur exclusi atque damnati, ad

rei utilitale
si

quam

suo

Adam

factns est
et

lanqunm

tempore,

siciit

Deus volebat, accederent, possenl ea

si

vnus ex nobis

in

cognoscendo bonum

mnlum. Quosit,

salubiiler perfrui. IIoc,

forle ligniim illud

non ad
ad

niam

lioc,

per

quodlibol ct

quomodoribct dicluni

propriolalcin

utverum lignumet vera poma

probabilem.

ejus, sed

Deus tameu
ait,

dixit,

non
nisi

alilcr inielligcndiim cst

quod

figuram vcliut accipere, babeatexilum aliqiiein recle

lidei vcrilatique

Mims ex nobis,

proptcr Trinitatem mimerus

pbiralisaccipialur;sicutdiclum eral, Faciamus hominem [Gen. i, 2C) ; sicul eliam Domiiius desc ct de PaIre,

57. Yisiim eslet quibusdam, duos iilos priinos ho-

niincs nuplias suas fuisse furatos, ct aiile mi.vlos esse

yenicmus adeum,

el

mansionem apud cum

igilur
iii

facie-

concubitu,
rcni

quam

eos qui crcaveral copuiassct;

fuisse significalam,

quam
Quasi

mus {Joan. xiv, 25). Roplicalum esl supcrbi, quo exitu concupiveril quod
geslum
est

capul

nomine
in ca

ligni

undc

proliibiti

a serp.onie sng-

crant, doncc opportuno tcmpore jiingerentur.

esl, Ertlis sicut dii

Ecce, inquil,

Adam

faclvs

vcro

oolalo

facti csse

credondi

sint, ul

cxspe-

tanquam unus ex nobis. Yerba eiiim suut b^cc Doi,

clanda esset malurilas pubertalis; aul non

illud luiic

non lam buic iusnltantis, quinn cyLteros iie ila supersunt. biant dcterrentis, propler quos ista conscripta
Eactus
est,

legitimum esset,

cum primum
non utique

(ieri

poluissct,
:

cum

au-

tem non
erat a

potuissct,

fieret

nisi lorle

sponsa

inquit,

tanquam unus ex nobis

in

cogno-

patre tradenda, et exspeclanda erat votorum

nisi scendo bonumet ma/Hm.Quid aliud inlelligcndnm, cssc proposiUim, quod excmplun timoris inculiondi

solcmnitas, et convivii celebril;is, et dolis .Tstimalio,

et conscriptio tabularum.

Ridiculum islud cst

piaHor

non soluin non

illud

fucril factus qualis fieri voluit, sed nec

quod a rerum geslarum proprietate

suscepimus asserendam,
el

discedit,

quam

quod factus

fucrat, conscrvavit?
e

CAPUT XL.
54. Et nunc,

Expulsio
iiiquit

quantum Deus donare vocrediderit serpenti, quave

sit.

paradiso.

Excommuexlendat
vival in

luit

asseruimus.
XLIl.

nicatio.

CAPUT
rte

An Adam
si

Dous,

aliquando
ct

ralione ad

peccandum induclus

manum,

el

sumat de iujno vilw,

dimisit

cdat,

et

58. Illud magis movet,

jamspiritualis erat

Adam,
pro-

aiernum. Et
voluptalis

iilum Doininus Deus de paradiso

csl. Su\[)C-

quamvis inente, non corpore, quomodo credere poluerit quiid

operari

terram,ex qua suniplus

perserpcnlem diclum

est, ideo

Deum

riiira verba Doisunl; boc aiilem facluin propter ipsa verba seculum est. Alicnatus enim a vila, non soliim

bibiiisse iie fiuciu ligni iilius vcscercnlur,

quia scie-

bal eos,

si

fecissenl, futiiros ut deos proi^ter digno-

quam
folici

fucral,

si

prseceplum servasset,
illa

cum

Angolis aciii

scenliam boni et mali, lanquam boc lantiim

creatura; suse Crealor inviderit
spirituali
:

bonuin

ceplurus, sed ab

eliam

quam ducobat
illi

paradiso,

boc mirnin

quodani
:

corporis statu, scparari utiiiue debuit a

mcnte

prseditus credere potuissct.

homo An quia
si

li"no vila'

sive

quod ex ipso

subsistorct folix

iile

hoc

credere ipse

non posset, propterea mulier addita

ipse stalus corpoiis, ex re visibili, virlutc invisibili, invisisive quod in eo esscl et sacrainentum visibilc
bilis sapieiiti;e;

esl*, quoc parvi inlelleclusesset, et

adbuc fortasse se-

cundumsensum
tis

carnis,

non secundum spiritum menei

alienandus indo uliciuc fuciat, vel jam

viveret, et
?

hoc esl quod

Sic
sit

Apostolus non tribuit

moriturus, vel ctiam

lanquam excommiinicalus

sicut

imaginem Dei
lare caput,

cnim
imago

ait
et

Vir quidem non debet vegloria Dei

;

eiiamiu boc paradiso, id estEccIesia, solcnt a Sacrameniis

stica

cum
(I

mulier aulem

allaris visibilibus

bomines disciplina ecclesia-

gloria viri est

Cor. xi, 7).

Non quod mcns feminoe

removeri.
ejecit

55. El

Adam,

el

collocavil

eum

contra paradi-

Mss. plerique, prcecerpendo.

sum

voluptatis.

El boc significandi gralia faclum est,

-

omnes, addila est : excepto P.emigiano codice, in quo a prinia inanu scriptum fuerat, adila est; noa omniuo
* l.iUri

sed tamcn faclum, utcontra paradisura, quo beata

niale, si subaudias,

a seriiente.

455

LIBER DUODECIMUS.
posse sinc suo solalio conlabescere,
retur
si

454
ab ejus aliena-

eanidem inwinem capere non possit, cuni in illa gracsse nec fcminam (Gn/o<. tia nos dicat nec masculum
III

animo, et omnino

illa

inlerire discordia.

Non

27, 28)

sed qund forlassis

fit

illa

boc nondum per-

quidem carnis victus concnpiscenlia, quam nondura

senserat in resistenle lege
suse
;

ceperat quod

in

agnitione Dei, et viro regente ac

membrorum

legi

meniis

dispensante paulalim fueral perceplura. Neque enini primns fruslra estillud quod Apostolusait, Adam enim
formntus
est,

sed amicali

quadam benevolenlia, qna plerumque

fitut offendatur Deus,

deinde Eva

el

Adam non
'

est seducliis,
(I

cus
tiffi

ne bomo ex amico fiat iiiimiquod cum facere non debuisse, divinac scnten-

mnUer aulemseducla
ir,

in prwvaricatione

facla esl

Tim,

juslus exitus indicavit.

45. 14)

id est, ut per illam ctiam

vir prxvarica-

CO. Ergo alio

est
;

modo quodam

eliam ipsc deccptus

retur.

Nam

et

ipsum

dicit

prKvaricaiorem,

ubi ait

sed dolo

illo

serpentino, qno mulicrseducta est,

illo

Jn

similitudinem pra:varicalionis Ada;, qui est

forma fu-

nullo

modo

illum arbitror polnisse seduci in

modo
(iil-

SeducHmi lamen ncgal. Nam etinlerrogiUus non ait, Mutier iiuam dedisti mecum, scdused, ipsa milii, inquit, dedil a xit me, et manducavi
turi

{Rom.

v, li).

quo

illa

potuit. Ilanc

autem proprie
id

sednclioiicni ap-

pellavit Apostolus,

qua

quod suadebatur, cum

est
;

sum

esset,

verum pntalum

id est,

qnod Deus ideo

si

ligno, et

manducavi.

llla

vero, Serpens, inquit,

seduxit

lignum

iliud

langere proliibuerit, qnod sciebat eos,

me.
59. lia Salomon vir lanlce sapienti,

tetigissent, velut

deos fuluros, lanqnam

eis divinita-

numqnidnam

tcm invideret, qui eos bomines

credendum
esse

cst

quod

in

simulacrorum cultu crcdidit

fecerat. Sed ctiam si virum propter aliquam mentis elationem, qnoe Deum

Sed mulicrnm amori ad lioc malimi irahenli resislere non evaluit, faoicns qnod
aliquid
ulililalis?

inlernorum scrulatorem htcrc non poterat, soUicitavil aliqua

expericndi cupidilas,
illa

cum muliercm

vide-

sciebat non esse facicndum, ne

suas,

quibns dejicr-

ret accepla

esca non essc mortuam,

;

sccundum ea
arbitror,

ibal atque difflucbat, moriiferas delicias contristaret

qttx superius tractavimus

non tamen enm

(HI

Reg.

xt, i). Ita et

Adam,

posteaquani de ligno
ut

sijam

spirituali

mente

prscditns erat, ullo

modo

cre-

proliibilo seducta niuiier niaiiducavit, ciqne dodit

dere potnisse quod cos Deus ab csca

iilins ligni invi-

simul edercnt, noluit

>

eam

conlrislare,

quam

crcdcbot

dcndo

vetuissct.

Scdquid plura? Pcrsuasum

talibns

est ilUid
coiiscrietsi

peccatum
prwvaricationem. Haud incf;to, si ralio allanion interpretalionis proxinie ubsequenlis liabeatur AposloH lextus grxcus liabet, en parabasei, quod receptam cseterorum codicujii lectionem retinere cogil.
S!ss. aliquot,

sicut psrsuaderi

posset

in

ptnm

est

autem sicutlegi ab omnibus oporleret,

paucis bocc inteiligerenlur sicut oporteret.

LIBER DirODECIMUS.
in

qno de paradiso etlertio

coelo

quo raptus

est Paulus,

deque

multiplici visionum

genere disputatur.

CAPUT
1.

PRIMU.M.

De paradiso
minandus.

iocus Apostoli exa-

inelfabiim verba
XII, 2-4).
2. [n

quw non

licet

homini loqui (U Cor.

Ab
,

exordio Scripturse sauctK, quaj inscribitur

bis verbis
:

prinium quxri solet

illic

quid dical

Genesis
cst,

donec bomo priinus de paradiso dimissns

libris sive
,

lerlium cceium
paradisiim
,

doindc, ulrum

inlclligi volueril
ccie-

undecim

asscrendo atqne defondendo

sive inquirendo
,

an posteai|uam raptus est in tcrtinm

esse cl in paradisum
,

quai

certa nobis sunt

el

ambi-

lum

raptuin
;

ubicumque

sil

gendo dcincerlis, quae polunnus

disseruimus

et sicnt

potuimus,

paradisus

non

ut lioc fuerit rapi in terlium coeluin

in

atque couscripsimus; non tam prsescricbscuris

quod

in

paradisum, sed prius

lerlium coelum, et

benies de rcbus

nnicuique quid sentiat

post inde in paradisum. Et boc sic

ambiguum

cst, ut

quain nos docendos in qiiibus dubilavimus osteiidenles,

non mibi videatnr posse

piurarum

dissolvi
,

nisi aliquis

non ex
Scri-

lcmerilalemque affirmandi amoventes a lectore

^

pra^scntibus Aposloli verbis

sed ex

aliis forte
,

ubi non valuimus proebcre sententiaj firmitatem

iste

locis, vel ratione pcrspicua

inveniat ali-

autem duodecimus

liber ea

jam cura expeditus

quid, quo doceal sive in tertio coelo esse paradisnm,

sive

qua nos pertraclandus

occupabat
,

texlus sacrarum Littcrarum

non esse

cum

ct ipsuni tertium
,

coelum quid

sit

liberius atquc prolixius versabil

;

de para-

non liquido apparcal

utrum

in rcbus corporalibus
sit.

diso quoestionem

ne putcmur cvitasse, qnod videtur

ccelo

anfortein spiritualibus intelligendum

Posset qui-

Apostolns
ait
:

in

tertio

insinuare

pamdisum

ubi

Scio hominem in Clirislo anlc annos (juatuordecim,

,

dem nem

dici

nonnisi in locum aliquem corporalem bomi-

rapi poluisse

cum corporc;

sed quia et boc

in corpore,

ita

iive in corpore nescio

scit
,

sive

exlru corpns nescio

in tertium coelum
:

Deus

posuil ul

nescire se dixerit,

utrum

an

raptum ejusmodi usque

et scio

exlra corpus raptus sit, quis audeat dicere se scirc

ejusmodi hominem sive in corpore sive extra corpus ne-

quod se nescire Apostolus

test

dixit ?

Verumtamcn

si

nc-

scio,Dens
'

scit,

quia raptus

esl in

paradisum,

et

audivil

que spiritus sine corpore ad loca corporalia rapi po,

M.SS.

lures, inqidrendo, arbilrando et

ambtgendo.

ncc corpus ad spiritualia

ha;c ipsa dubitalio

* In Mss. plerisque, scientice

firmitatem^

ejus velul cogit intelligi (siquidem de seipso

hxc eum

455

DE GENESI AD LITTERAM,
illiid

S.

AUGUSTINI
Dcus,
sicul ipsa

456

scripsissc nonio nmbigit), tale fuisse est,

quo raplus

similiiudincni gcrii, sicut

mens ho-

quod ulium corporale

aii

spiriluale esset, dignosci

disccrnique noii posset.

CAPU T
5.

II.

Apostolum poluhse

minis, vel iiitclligenlia, vcl ratio, sicut virtuies, prudcntia, justilia, castilas, charilas, pietas, et quaecum-

nescire

an exlra cor-

que

aliae

sunt,
,

pus poradisuin videril,

si vidil

in ecstasi.
,

enumcramus
corpo-

quas intelligendo atque cogilando disccinimus defiiiimus non ulique

, ,

Cuin

ciiiii)

vel in soniiiis, vel in ccslasi

intuentes lincamenla

earum

vel

colores, aut quoaul qnid iiiore sa-

rum expriinunlur
a corporibus
poris
,
,

imagines, non discernuntur omnino

modo

soncnt, aul quid oleaiit,

nisi

cum bomo
iliis

redditcis sensibus oor,

piant, aut quid contrcclaiilibus de calore seufrigore,

recogiioscit se in

fuisse imaginibus

quas

mollitudiue seu duritia, lcnitaie seu asperitale renuiilienl

;

non per sensiim corporis hauriebal. Quis eniin cum a somno cvigilaverit, non conliiiuo sentiat imaginaria
fuisse quaj

scd alia

quadam

visionc, alia luce, alia re-

rum
7.

evidcnlia, et ea longe caitcris pra;stanliorc atque

^

videbat

quamvis cum ca viderel dormilii accidissc scio, et

ccrtiore.

miens, a vigilanlium corporalibus visis discernere

Rursus

igitur

ad eadem ipsa Aposloli verba reperscrutcmur, hoc sine du-

non valebat? Quanquam

etiam
aliis

ob boc

deamus,

et ea diligentius

accidere poluisse vel posse non dubito,

,

bitalione primiius constiluto, mullo magis atque in-

ul in somnis vidrns
illasquc imagines,

iii

somnis

me

videre senlirem

qua ipsam nostram consensionem

,

'

coinparabiliter ainplius Aposlolum scisse quod de incorporea corporeaque natura nos ut sciamus utcum,

ludificare consueverunt, iion esse vera corpora

sed

que, conamur. Si ergo scicbat, spirilualia pcr corpus,

corporalia exlra corpus videri oinnino non posse
;

in somnis eas praisenlari lirniissimc, eliam dormiens,

tenercm alquesentirein. Hoc lamen fallebaraliquando,

cur non per ea ipsa quae

rit

vidit,

quomodo etiam

polueesse

quod amico meo, quem

qiia;

similiier in
,

somnis vidcbam
illa

videre, discrevit? Si enim certus erat

illa

idipsum persuadere conabar

non esse

corpora

spiriluaiia, cur

videbamus, sed esse

iniagiiics

somnianliuin,

et ipse ulique inlcr illa sic inibi appareret

illa
:

cum quomodo

vidisse

non consequenler extra corpus ea sc ceitus nihilominus erai? Si autem corporalia

Uiide ergo dubitat uirum in cornisi

esse iioveiat, nonnisi per corpus videri potuisse cur

noii

cui et

hoc dicebam

neque

id

verum esse quod

cliam noverat

pariier loqueremur, sed eliam ipsum tuncaruid aliquid

pore an exlra corpus ea viderii,

dubilal

forle ila eliam

vjdcre doi niientein, et ulruni

isla

cgo vidcrem omnino

persuadere nioliebar

utrum

illa

corpora an similitudines corporus

sit in

non

scire;

verum cum eidem

non
essel,

ipsi

fuerinl? Prius itaque videamus quid

isloruin coniextione

verborura
ita

quod
sic

ipse

adduccbar ex parie eliam iiisum

si

unde non dubitet, atque

,

cuw

pulare esse, cui profeclo non loquerer,

afficerer qiiod

omni modo
dormieiilis

remanserit unde dubitet

fortassis

ex

his

de quibus

ipse

non esset.
vigilans
,

Ila

non polerat
corpora ipsa

non dubitat
rebit.

quomodo eiiam
hominem

illud

dubitet appa-

quamvis
Hii^i

niirabiiilcr

anima
,

duci im;iginibu$ corporuni

ac

si

8. Scio, inquit,

in Cliristo ante

annos

qmcm-

essent.
4. In ecstasi

tuordecim, sive in corpore nescio, sive extra corpus ne-

aulcm unum audire

polui, et

eum

ru-

scio,

Deus

scit,

raptum ejusmodi usque

in tertium

sticanuin vix valenlem quod seiitiebai exprimcre, qui

el vigiiarc se scirel
,

lum. Scit ergo anle annos quatuordecim in Christo

rapluiu bomiiiem usqiie ad lerlium coelum, hoc omni110

et videre quiddain

non

oculis

corporis.

Nam

iit

ejus verbis ular, quaiitum recolere

non dubital; nec nos ergo dubilemus

quis noslrum certus esse audeal?

sed ulrur
illo

possum
mei.

Aiiima mea, inquit, videbat eum, noii oculi

lainen sciebat

in

corpore an exlra corpus, dubitat; unde

dubiforte

Non

ulrum

corpiis esset,

an imago

tante,
liiiic

Num
Si

corpoiis. Noii

enim eral

talis, ut ista
,

discerneret, vc-

eii.im illud

conscquens

erit ut

tertium ccelum

rum tam
si illud

siinpiiciler lidelis

ul eiim sic

audiiem, ac

fuisse dubitemus,

quo raptum hominem dixil?

enim

quod se vidisse narrabat, ipse vidissem.

si

res ipsa demonslrala est, terlium coeluin demonslraut

luin est
facta
:

5.

Ac pcr hoc

paiadisum Paulus

ita

vidit,

si
,

autem imago aliqua corpoialium

illud

similis

apparuit Pclro

ille

discus subiiiissus e coelo {Acl. x,

est

non erat

lerlium coeium

sed

illa

H)

ul Joanni qui<lquid in Apocalypsi se vidisse con-

ostcnsio sic ordinala est, ul viderelur sibi ascendere

scripsit {Apoc. i,

12,

eic.)

ul Ezecbieli cainpus
ilia

ille

priinum coelum, supcr quod vidcret alterum, quo

ruisus ascendens iterum allerum videret superius,

cuin ossibiis niortuorum

(Ezec/i. XXXVII
,

ct

eorum

resiirrectio

l-lO), ut
,

Isai;K

sedens Deus, et in

quo cum pervenisset, posset dicere se

liim

in

tertium coe-

conspeclii ejus Serapbim

et ara

unde carbo assumvi

,

raplum. Sed

illud

quod tcrtium

coeluin essct,

quo

plus Propbela; labia inundavil {Isai.

1-7); mani-

raplus cst, neque dubilavit, neqiie dubitare nos voluit

:

festum est

eum

ignorare poiuisse uirum in corpore

viderit.

ad hoc eiiim

pra.'misil

Scio

el iiide ccepit
ille

ut

an extra corpus ea

CAPIJT
6.

lil.

Apostolus
incerlus

certus se vidisse lertium coe-

quod se scire Apostolus dicit, solus verum esse, qui noii credit AposloIo.
id

non credat

lumf

quomodo

viderit.

CAPUT
raptus
certus
fuit.

IV.
est
sil

\ere terlium coelum fuisse illud quo

Sed
,

si

extra corpus visa sunt, ct corpora non

quacri potest

Apostolus. Difficultas
coelo viso, el incertus

quomodo Apostolus
de modo quo visum

fucruiit

adhuc
,

utrum imagines corpo-

de

Tum
i

tueriht

an ea substanlia qua; nullam corporis

:

Editi,

comuetudiiicm

pro quo Mss., conseiistoncm.

9. Scil

crgo

hominem raplum

esse usque in ler-

*57
liiim ooeliim
:

LIBER DUODECIMUS
proinde
;

m
,

illud qiio

raptus est

vere ter-

mente

lium ccelum

est

iion

signum aliquod corporaie, quod

,

ullis imaginibns corporum , et nihiloniinus certum est videri non potuisse per corpus :

sapienlia, sine

cum
ram

ostenderetur Moysi

usque adeo senliebat aliud

,

aul ergo utrumque cerlum est

turn
;

aut ulrumque incerest,

csse ipsam Dei subslanliam

,

aliud visibiiem crealuel corporalibus sensiniilii

aut

quomodo

certuin

quod visum

incerlum

in

qua se Deus humanis

l)us prsesenlabat, ut diceret,

Ostende

temetipsum

autem per qnod visum est ? Manifestum est enim incorpoream iiaturam ab eo videri non potuisse per corpus.
Corpora vero eliam
si

{Exod. xxxni, 15); nec aliqua imago

rei corporalis,

possunt videri sine corpore

,

quam cum Joannes

videret in spiritu, quserebat quid

non utique
dispar

sic

videntur per corpus

sed longe

ille

esset, eique respondebatur, vel, Civilas esl, vel,

pidi sunt, vel aliquid aliud,

Po-

cum

videret

ille

bestiam,

unde inirum si posset Aposlolum tanqiiam simillimus fallere,aut ad dubitationem cogere, ut

si

modus

est si quis est;

sive mulierem, sive aquas, sive quid ejusmodi (Apoc.

corporeiim coelum non corporeis

Mii, 1,

et

xvn

15, 18)

sed, Scio

inquit

hominem

oculis vidii, incertum sibi esse diceret

utrum

in cor-

raptum usque
10.

in tertium coelum.

pore an extra corpus

14. Restal ergo

id viderit.

Quod

si

spiritualem imaginem corporali similem

,

fortasse ut

quoniam mentiri non

,

coeluin appellare voluisset

sic erat

eliam iinago cor:

posset Apostolus, qui tanta cura egit

ul discernerel

poris ejus,

in

qua

illuc raptus

ascendcrat

sic

ergo et

quid sciret, et quid nesciret, hoc ipsum

eum

intelli-

suum corpus appellaret, quamvis iinaginem corporis, quomodo iliud coelum, quamvis imaginem coeli neque
;

gamus ignorasse

ulrum quando

in

terlium coelum

curaret discernere quid sciret, et quid nesciret, id est

quifl sciret

raptus esl, in corpore fuerit, quoinodo est anima in corpore, ciiin corpus vivere dicitui- , sive vigilantis
sive dormientis, sive in ecstasi a sensibus corporis

raplum hominem usque ad lertium calum,

nesciret auiein

utrum

in

corpore an extra corpus;

alienata; an oninino de corpore exieril, ul

morluum
dor-

sed simpliciter narraret visionem, earum rerum noiBinibus appellans

lia.
illa

corpus jacerct

donec peracla

illa

demonslraiione

quse vidit
,

quarum erant
Yidi

simi-

membris
in

niortuis

anima redderelur,

et noii quasi

Nam

et nos

dicimus

cum

somiiia nostra narra,

miens evigilarel, aut ecslasi

sensus
,

aliciialus

denuo rediiet

Bius vel aliquam in eis revelationem

vidi iluvium
,

montem

sed mortiius oninino revivisceiet. Proinde

vidi tres

homines, et
illis

si

quid ejusmodi

quod

vidit

raplus usijue in tertium coelum

quod

ea nomina tribuentes
res ipsse

imaginibus, quse habenl

:

eliam sescire conlinnat, proprie vidit, non imaginaliter.

quarum

similes eranl

Apostolus autem

Sed

qiiia ipsa a

torporo alienala,
,

iitruin

omnino

Illud, inquit, scio, illud nescio.

H. At

si

utrumque imaginaliter apparuit, utrumque

:

morluum corpus quemdam vivenlis

arrepta
sit

reliquerit

an secundum

modum

corporis

ibi

anima

fueril,

sed niens

pariter scitur, pariterve nescitur

si

autem proprie

ejus ad videnda vel audienda iiiefTabilia illius visionis

,

coelum, et ideo scitur; quomodo potuit imaginaliter

corpus
12.
laiebat
illius

hoc incertum erai

ideo forsilan dixit

ncscio
,

hominis apparere
si

Sive in corpore sive extra corpus

,

Deus
tria.

scit.

Nam

coeluin

corporeum videbatur
oculis videretur
?

quare

CAPUT
15.

VI.

Visionum genera
,

utrum corporeis

Si

aulem

Quod autem non imaginahler

sed proprie vi-

iiicertum erat utrum oculis corporeis an spiritu viderelur, et ideo diclum est, Sive in corpore
,

detur, et non per corpus vidclur, lioc ea visione videlur

,

sive extra

qu;c oiniics cx-teras superat. Ilaruin species atdirterenlias

,

corpus, nescio

quomodo non incertum

?

erat et illud

que
gitur
XXII

quanlum

utrum vere coelum corporeum videretur, an imaginaliler

explicare curabo. Ecce in

,

Dominus adjuverit, hoc uno prajcepto cum lenie

oslenderelur

Iiemque

si

substantia incorporea
,

Diiujes

proximum tuum tanquam teipsum {Malth.

genera visionum occurrunt
videntur
; :

videbalur, non in aliqua imagine corporis

videlur justilia, sapientia, et
erat ccelum; id
si

sed sicut

39)

tria
,

unnm

quid ejusmodi, et boc

est
:

per oculos

qiiibus ipsse litlerae

alterum

quoque manifestum

oculis hujus
si

pcr spiritum hoininis quo proximus et absens cogitalur; lerlium per conluitum menlis
leclio inlellecta conspicilur. In his
illiid
,

corporis videri aliquid lale non posse

aliquid tale se vidisse sciebat,
disse dubilare

ac per hoc

quo ipsa
in

di,

non per corpus se

,

viin

tribus generibus
:

non poterat. Scio

:

inquit,
scio,

hominem

primum manifestum

est

omnibus

hoc enini

Christo ante annos quatuordecim

tet qui

hoc

nemo

dubi-

videtur coelum et terra, et

omnia quae
insinuare
,

in eis conspi-

mihicredit; sed utrum in corpore an exlra

scit.

cua sunt oculis nostris. Nec

tia

illud alterum,

quo absenest
:

corpus, nescio, Deus

corporalia cogitanlur
et

difficile

CAPUT
scis,

V.

Eadem
,

difficultas

enodatur.

ipsum quippe coelum

terram

el ea quae in eis

13. Qiiid ergo scis

(luod discernis ab eo

quod ne-

videre possumus, etiam in tenebris consiiiuti cogita-

ne credentes lallantur? Raptum, inquit,

in tertium coslum.
:

eumdem
aut

mus

ubi nihil videntes oculis corporis, aiiimo tainen

,

hominem usque

At

illud coeluin

corporales imagines inluemur

seu veras, sicut ipsa

;

corpus eral, aut spiritus

si

corpuserat, etcorporeis
et in

corpora videmus, et memoria retinemus

sicut cogilalio

seu

ficlas

oculis visuin esi; cur illud coeium esse scitur,

foimare

'

potuerit. Aliier
aliier

enim cogilaAlexandriam

corpore visum esse nescitur

Si aulein spiriius erat

,

mus

Cartliagincm

quam novimus,

aut corporis imaginem priebuit

et

lam incertum
est

est

quara non novimus. Tertium vero illud quo dilectio

inlellecla conspicitur, eas res continet, quae
*

utrum

coriius fuerit,
sii
;

quam incertum
lll.

utrum

in cor-

non ha-

pore visum

aut sic visum est,

quomodo

videtur

Sic in Wss. Edili, irnaginari.

Sanct. August.

fQuinze.)

459
l)eiil

I)E

GENESI AD LITTEUAM,

S.

AUGUSTINI
Item spiritus dicitur, vel aer
id est

160
iste,

imaglncs

siii

similes, qui'

non suiU quod ipsK,

diclum

cst animale.
,

Naui

houm

corvel arbor vei sol, el quacm'|i'e alia

vel (latus ejus

motus ejus

sieut

dicium cst

et prxseulia videnpora, sive ccelesiia sive lerresiria, absenlia cogilaulur imaginibus lur in suis foruiis, et

Jgnis

grando, nix, glacies, spiritus tempcstatis {Psal,

CXLViii, 8). Dicilur eliam spirilusanima, sivepecoris,

aniuio iniprcssis; cl faciunt duo

geuera visoruui

..

sive homiiiis

sicut scriplum esl

El quis
sursum,

scit
el

.spiri-

iilie

quo ununi per corporis sensus, allerum per spiriluui, imagines conliueniur. Dileclio aulem uumijuid
siinili?
,

tus filiorum liominis si uscendal ipse

spiritus
iii,

pecoris

si

descendat ipse deorsum in ierram {Eccle.

aliiervidetur pricsens in specie quaest, et aliier abs-

31)? Dicilnr spirilus et ipsa meiis rationalis, ubi est

cu3 in aliqua imagiue sui

Non

utique

sed

(luanlum mente cerui polest

ab alio magis, ab alio

quidam tanquam oculus animu; , ad quem imago et agnilio Dci. Unde dicit Apostolus,
niini spiritu menlis vestra:
,

perlinet

lienova-

minus

ipsa cornilur
,

si

autem aliquid corporalis imacorporale

el

el

induite

novum hominem,
,

ginis cogilalur

non

ipsa ceruitur.
:
,

qui secundum
spiri-

Deum
,

creatus esl

{Eplics. iv

23, 24)

CAPUT
tuale
,

VII.

Geuera visionum

cum
eum
vii,

et alibi dicat

de inleriore homine, Qui renuvatur

iuleUectuale.

Corporale proprie

translale.

in agnilione Dei

secundum imaginem
10).

ejus qui creavil

Sptriluale pluribus tnodis.

{Culuss.

iii,

Iiem

cum

dixissel, Igitur ipse

16. Huec^unt iria

genera visionum, de quibus et in

ego menle servio 25)

,
;

legi Dei,

carne aulcm legi peccati {Rom.

poslulare superioribus Ubris aliquid diximis, sicul res

alio loco
,

eamdem
,
,

seutenliam

commcmo,

videbalur, non tanieu eorum

numerum conimemoraquoniam sus-

raus

Caro

iiiquit

concupiscil udversus spiritum

ut

et

vimus

et

nunc breviler

eis insiuuatis,

spiritus adversus

carnem

non ea quw

vullis faciatif

cepla quLCSlio flagilal ut signare disseramus, debenuis ea ceriis et congruis

de bis aruiuauto uberius

{Galat. V, 17),

quam

dixit

menlem, hanc eiiam

Dcus

spiri-

tum

appellavit. Dicilur spiriius eiiam Deus,

in

sicut ait
et

moras lacianomiuibus, ne assidue circumloquendo quia per mus. Prinnim ergo appellemus corporale,
Secorpus percipitur el corporis sensibus exhibeiur. cniin corpus non esl et cuudum spiriluale quidquid
;

Pominus
adorant
(Joau.

Evangclio
,

Spiritus csl
el

eos qui

eum

in

spirilu

veritale

oportet

adorare

i\,

24).

CAPUT
19.

VIII.

Vnde

spirituale dicitur visionum getmt

ct ulilainen aliquid est, jam recie spirilus dicitur corpori similis sit, imago que non est corpus, quamvis
:

secundum.

Ex

his

omnibus modis, quos commemoravimus,

,

abseelis corporis, nec

ille ijise

oblutus quo cernilur.

;

quibus appellaiur spiritus

non traximus boc voca

Tertium vero iatellectuale, ab inlelleclu quia mennoviiale nimis absurdum tale, a mente, ipsa vocabuli
est, ut

bulum, quo appellavimus

nus de quo nunc agimus
;

spiriluale lioc visionis ge-

sed ex

illo

uno modo quem

,

dicamus.

invenimus

in Epistola

ad Corintbios

quu

spiritus a

sublilius red17. Horum vocabulorum rationem si sermo erit cum hoc dara , et prolixior et perplexior
,

mente

dislinguilur evidenlissimo teslimonio.

Si enim

oravero, inquit, itngua, spirilus meus orat,

mens aulem
intelligatur

vel nulla, vel certe

non tanta necessiias

exigat. Satis

mea

infructuosa

est.

Cum

crgo linguam

de corporibus

aliquid vel proprie dici, cum esl ergo scire corporale agitur , vel eiiam translato vocabulo,
slcut dictum est, Quia
in ipso inliabitat

hoc loco dicere obscuras

a qiiibus
si

et mysticas significationes,
,

inieliectum mentis removeas

nemo %diunde etiam

loquitur,

omnis pleniludo

ficatur, audiendo
dicit,

quod non

intelligit

est

enim divinitas corpus divinilatis corporaliter. Ne^iue appellat sed quia sacramenta Veleris Testamenli ,
futuri,

Qui enim loquitur lingua, non hominibus

;

sed Deo
steria
:

nemo enim

audit, spiritus

autem loquUur my^

umbras

propter

umbrarum comparalionem

satis indicat

cam

se linguam iioc loco appel-

plenitudinem corporaliler dixit habilare in Ciiristo quod in illo impleauluromnia, quae in ilHs
diviuilatis,

lare

ubi

sunt significationes velut imagines rerum

ac similitudines, quse ut iiilelliganlur, indigenl

tis

men-

uml)ris (igurala suut, ac s^c

quodammodo umbrarum
ii,

obtulu.

Cum autem
,

non intelliguntur

in

spiritu
,

illarum ipsesil corpus {Coluss.

9, 17)

hoc est
sit

figu-

eas dicit esse

rarum

et

sigKilicalionum illarum

ipse

ventas.

Sicut ergo ipsic iigune signilicative,

translato utique
ita et

unde apertius ait Si benedi.xeris spiritu; qui supplct locum idiulw, quomodo dicel Amen, super tuam benediclionem, quandoquidem
in
:

non

mente

vocalmlo, n<in propric diclai sunl umbrse;

ail

quod

nescit quid dicas ?

Quia ergo etiam lingua,

in

id esl

mem-

pleniludinem

divinilatis

corporaliler

habitare,

bro corporis quod movemus

ore cuin loquimur,

iranslato verbo usus est.

signa utique rerum dantur, noii res ips* proferuntur

et

18. Spirituale aulem pluribus modis dicitur. Nam corpus, qnod fiiturum est in resnrrectione sanctoait,

proplerealran^laloveibolinguamappeiiavit quamlibet
sigiiorumprolationempriusquamintelliganlur:quociiin
intellectus accesseril, qui menlis est proprius
velatio, velagnitio, vel piophetia, veldoctrina.
ait,
,

runi, spiriluale appellat Apostolus, ubi

Seminatur
(1

(it

re-

corpus animale
44)
;

resurget corpus spirituale

Cor. xv,

Proinde

eo quod

iniris

modis ad

omnem

facilitatem et

Si venero ad vos linguis loquens, quid vobis prodero,

incorrupiionem
tia

spiritui subdatur, ei sine ulla indigen-

nisi

loquar vobis in revelatione, aul in agniiione, aul in

,

corporalium alimentorum solo vivificetur spiritu, iion quod incorpoream substantiam sit habiturum :

prophetia
id est

aut in doctrina
signis
;

(I

Cor. xiv

,14,2,

16, 6) ?
intel-

cum

hoc est, linguae accesserit

neque enim

et

hoc corpus

quale nunc hai)emus,

animae habet substanliam, ethoc est quod anlma, quia

Apud

Er. Lugd. ven. Lov. legitur, lingua.

M.

461

LIBER DUODECIMUS.

462

lectus, ut non spiritu tantum, sed eliam menle aga(ur

CAPUT

XI.

Corporalem visionem
,

referri

ad spiri-

quod

agitur.

tualem

liuiic

vero nd mlelLcliuileni.

CAPUT

IX.

Prophetiam ad mentem
,

pertinere.

22, Tria igiuir

spiritu;ile
,

isla

genera visionum
,

corporale,

20. Proinde

quibus

sigiia

per aliquas rerum corin

el inlelleeluale

singillalim consideranda

poralium simiiitudines demonstrabaniur

nisi accessisset

spiritu,

sunt
dat.

ul ab infcrioribus ralio ad superiora coiiscen-

menlis officium, uteliam inlelligerenprophetia

;

Jam
in

qiiidem superiiis exempluin proposuimus,

senlenlia oinnia
,

lur,

nondum erat

magisque prophela

erat,

quo

uiia

iria

videanlur genera.

qui iuterprelabalur quod alius vidisset.

qui vidissel.

quam

ipse

Cum
tnr,

eniin legilur

Diliges

proximum tuum tanquam

Unde apparel magis ad meiitem pertinere propheliam, quam ad islum spirilum, qui modo quo-

leipsum {Maiili. xxii, 59)

spiritualiler

, corporaliter litlerije videnproxiinus cogilatur, inielieclualiter

dam

proprio vocalur spirilus

vis

aiiinia:

qu;edam

diieclio coiisjiicitur

Sed

et lilieiie absenles

possunt

miente inferior,

ubi corporalium rerum

similitudines
,

spiriliialileicogitari, ei proxiinus pra.'sens potesl corpor.ilil r

exprimuiitur.
tellexit

Ilaque magis Joseih propheia

qui in-

videri

dileelio aulein

nec per substantiam

,

quid signiiicarenl sepiem spic* et

soplem bo-

suaiu polesl

ociilis

coiporis cerni

nec

|er

iniaginem

ves

quam Pharao
Illius

qui eas vidil in soninis {Gen. xli,

spirilus informalus est, ut videret;
inlelligerel.
;

corporis siiniiem spirilu cogilari, sed

cst intclleclu
,

so[;i

mente
alis

id

4-52).

enim

cognosci el percipi. Corpoi

sane

hujus mens illuniinaia, ul

illo

Ac per hoc
ilio

in

visio nulli liorinn generi pr;esidet, sed

quod per eam

iniago

erat lingua

in isto prophetia

quia in

rerum

sentitur,

illi

spiriluali

tanquam pra;sidcnli mmliatur.

continuo
f;icta,
fit

imaginalio, inisto imagiiiaiionum iiilcrprelatio. Minus

Nam

ciiiii

aliijuid oculis cerniliir,

;

ergo propheta, qui rerum qu;e significantur, sola ipsa

signa in spirilu per rerum corporalium iinagines vi-

ojiis in spiriiu

scd non dignoscilur

nisi
,

cinn

ablalis ociili.

ab eo quod per oculos videbamus

aiiiino iiiveneriinus.
,

ima-

det

et

magis propheia, qui solo earnm

:

inlolleciii proe-

ginem

ejiis

iii

El siqiiidem spi-

ditus est
cellil,

sed et

maxime propheia,

qui ulroque pra;-

rilus irrationalis est

ininlianl.
leetui
Si

veluli pecoris,

hoc usque oculi

ut et videal in spirilu corporalium

rerum

signifi-

aniem aiiima

rationalis esi, eliani intel-

calivas simililudines, et eas viv;icitaie menlis inteiligal,

iiuiilialur,

qui et spiritui praisidet, ul si illud

oculi,

sicutDamelisexcellcnlia lentataestct probala,quiregi

et

quod bauseruiit

atque

id spirilui,

ul ejus

illic

somnium quod
11,

videratdixil, etquid significaretape-

imago
tur

fieiet,

nuntiavcrunl, alicujus

rei

signum
aiii
iiisi

est,

ruit (Z)an.

27-45, env,16-24). Etipsoequippeimagiin spirilu ejus

aut intelligalur continuo quid signidcel,

;

qu;craoificio

nes corporales
intelleclus

expressa; sunt, et

earum

qiioniain

nec

inlelligi

nec requiri

revelatus in menle.

Ex

hoc ergo inodo

meiilis p<itest.

quo appellalur

in ista distinctione spirilus,

,

secundum
et

25.

Vidil rex Balthasar arliculos

manus

scribentis

quem

dixit Aposiolus

Orabo

spiritu

orabo autem

in pariete,

continuoque per corporis sciisum imago

lacla; spiriiui ejiis inipressa

mente{\ Cor. xiv, 15), ut et signa rerum formarentur

inspiritu, et

rei corporalitei

est

at-

eornm

refulgeret intellectus in

monte;

que ipso viso facto ac

permansil
batur
,

pra;ieriio

illa

in

cogii;aion6
iiilellige,

secundum hanc, inquam, dislinctionem spirilualenunc quali etiam corappellavimus tale genus visorum
,

videbaliir in spiritu, et
tuiic

iiondum

nec

intellectum erat hoc signum

cum

poruin absentium imagines cogitamus.

CAPUT

X.

corporaliter fleret atqiie oculis corporalibus apparcret

;

Inlellecluale gemis visionis.

jam tameii signum esse

cfficio.

intelligebatur, id liabciis
signifl-

21. Intellectuale autem illud

excellenlius

quod
,

ex mentis

Et quia requirebatur quid

mentis est proprium. Nec mihi occurrit omnino

pluribus modis dici posse intellectum
,

ita

carei, etiam ipsain inquisilionem utique

mens

agebat.

sicut spirituin

Quo non compertoDaniel

tico

acccssil, et spiiiiu

piophesigno
poiius

mullis modis appellalum esse comperimus. Sive au-

menie

illuslrala

perturbato legi qiiid

illo

tem

intellectuale dicamus, sive inielligibile, hoc

idem

porlcndereliir aperuit (Dan. v,

5-28)

ip-e

significamus.

Quanquam

nonnibil interesse nonnulli

sit

voluerunl
tellectu

ut intelligibilis
;

res ipsa

qua

solo in,

propheia per hoc genus visionis, quod meiilis est proprium quam ille qui et signuin corpmalilcr
,

percipi potest
:

intelleclualis

autem

mens
et

factiim

corporaliter viderat, et traiisacti ejus ima-

qnae intelligit

sed esse aliquam

,

rem

quaj solo inlel,

lectu cerni possit

ac non etiam intelligat

magna

gineni in spiritu eogilando ccrnebat, nec ali(|nid intelleciu poteral, nibi nosse signuin esse, etquid simiificarel inquirere.

difficilis quoestio est.

Esse aulem rem quse intelleclu

intellectu percipi possit,

percipiat, et

non eliam

non

24. Vidit Peirus in alienatione mentis vas qnaiuor

lineis alligaium submiiti

arbitror

quemquam

vel
nisi

putare,

vel dicere;

mens

de coelo plcnum variis aniiua

et

quippe non videtur

menle.

Quia ergo videri

libus, ciini aiidivil

etvocem, Macla,

mnnduca.

Qiii
-

potest, intelligibilis; quia et videre, intellectualis esl,

cum reddilussensibus de
viri

visu disceptarct, erce qu

ei

secunduni
straia

illam

distinctionem.
quajslione

Quapropter seqiie,

Cornelius miserat, nunliavit

spirilus dicens
el

Ecce
illia,
(jiiid

illa difficillima

ulrum

sit

aliquid

quwrunt

le

sed surge, dcscende,

vade cuni

quod tantum
pellamus.

inlelligatur

nec intelligat, nunc in-

quia eyo misi eos. Qiiicuni veni-;sel ad Conieliuiii,

in illa

teltectuale et imelligibile

sub eadem signiflcatione ap-

visione

inteliexerit, ubi

audierat, Qua; Deus

mundavil, tu ne communia dixeris, ipse indicavit dicens;

Sed

mitii

Deus

ostendit

neminem communem aut inmuH-

463
rium homincm direre
(

DE GENESI AD LITTERAM,
Act. x,

S.

AUGUSTINI
penitus

464

10-28

).

Cnmcrgo

illum

(liscuni vidcrcl aliciiaUis a corporis sensibr.s, ct illas

voces, Macta,

et

manduca,
iii

et,

Qua; Deus mundavil, tu

alienaio a animo, imaginibus corporalium detinctur, sive in somnis sive in ecstasi, si nibil signifisenslbiis corporis

26. Sed ciim spiritualis visio,

comnmnin

nedixeris,

s|>irilu auclicl)al.

Rcddilus au-

cant qunc videntur, ipsius animcc sunl imaginationes

sicut cliam vigilantcs et sani, et nulla alienatione
ti,

loni corporis sensibus,

(liluiu

idipsum quod visum atquc au-

moin-

mcinoria tenueral, in eodem spirilu cogitando

mullorum corporum

qu.-c

non adsunt sensibus cor-

ccrncbat. Quae omnia non corporalia, sed corporalium

poris, cogiiationc
terest,

imagines versant.

Verum hoc

jmagincs erant, sive cuui

vis;c suiil, sive ciim

primum

in ipsa alicnalione

quod eas a praisentibus verisqne corporibns

aulem aliquid
si-

postea recordatoc alqiic cogilal;c.

illa

conslanli afTeclione discernunt. Si

Ciim vcro disccptabatur, et requircbalur ul

jiilclligcrentur, nienlis erat actio conanlis,

signa

gnificanl; sivedormienlibus exbibeanlur, sive vigilaiitibus,

sed deerat
;

cumet

oculis videnl praisenlia corpora, ct absspiritu,

cflectus

'

donecnuntiati sunt qui vcneranta Cornclio

cnlium imagines cernunt

tanquam

oculis prae-

hac vcro corporali etiam accedcnte visione,

Spirilus

cum

ct

slo sint, siveillaquocecslasisdicitur, alicnato prorsus

sanctus rursus

in

spiritu ci

dicorel,

Vade

animo a
ipse scit,

sensibiis corporis
*

mirus modus esl

scd

cum

eis,

ubi ctilludsigiiuiii oslendcral,et imprcsserat

commixtione

allerius spirilus fieri potest ut ea quaj

ei

\oces, adjutadiviiiitus

mens

inteliexit

quid illissignis

per hiijusmodi imagines

ut

cui
alio

miscelur
intellecta

omnibus agerelur. His atque bujusmodi rcbusdiligenlcr considevalis, satis

rclcrri ad spirilualem,

ostendat, sive inteliigenti, sive

ab

apparcl corporalem visionem

pandantur. Si enim demonslrantur

Iisec,

nec utique a
nisi ut

eanique spirilualem relcrri ad

corpore demonstrari possunt, quid reslat

aliquo spirilu demonstrentur?

ab

iiitellcclualem.

CAPUT
25. Sed

XII.

Corporalis

et

spiriluatis visio.

CAPUT
bere vim
cst,

XIII.

An

insit in

anima

vis divinalionis.

cum

vigilantes, neqiic nienlc a seiisibus cor-

27. Nonnuili

quidem volunt animam humanam hadivinationis in seipsa.

poris alienaia, in visione corporali

siimus, disccrni-

quamdam

Sed

si ita

nms ab

ca visioncm spiritiialcm,qua corpora absentia

cur non seiuper potest,

cum semper
?

velil?

An

imaginalilcr

cogilamus, sive meiiiorilcr recordaiiles

quia non semper adjiivalur ut possit

vatur,

Cum

ergo adju-

(\ux novinius, sive qiue non novimns ot lameii suiit,

in ipsaspirilus cogitaiione ulciiiinnie formanles, sive

numquid
?

a nullo, aiit a corpore

ad boc adjuvari

polest

Proinde restat ut a spirilu adjuvetur. Dcinde

in

quap omniiio

ne

fiiigenles.

nusquam siint, pro arbitrio vel opinatioAbbis onviibus ila disceinimus illa coret in

quomodo adjuvalur? Ulrum

corpore

fit

aliquid, ut
in id

inde quasi rclaxetur et emicet ejus intentiO; quo

poralia qu;c vidomus,

seiisus

qnibus

|)r;osciilibus
lia^c

sunt
esse

veniat, ubi in seipsa videatsignificantessimilitudines,

corporis
illas

noslri, ut noii diibilcmiis

quoe ibi jain crant, nec videbaniur, sicut inulta habeiiius et in

corpora,

vcro

imagiiies corponim.

Cuin autcm
morbi,

memoria, qua; non semper jntuemur

An

vel nimia cogilalionis

iiileiitione, vel aliqua vi

fiunt

illic,

qusc ante non fuerant, vel in aliquo spiritu

illa

ut plireneticis per fobrem accidore solet, vel coinmi-

suni,

quo

erumpens
illa

et

emergens

ibi

easvideat?

xlione ciiju>qu;im altorius spiiiliis seu inali scu boiii,

ila

Sed

si

jam

in

erant quasi proprie, cur eas

non

corporalium rcrum

in spiiiiu

exprimiinlur imagi-

etiam consequenter intelligit? Aliquando eniin, imo

nes, lanquani ipsis corporis sen>ibus corpora pncsenleiitnr,

plerumque non
tur, ca qu3c

intelligit.

An

sicut spirilus

ejus adju-

mancnte lamon
;

ctiiun
qiirf!

iii

sciisibus corporis

tus est, ut eas in se

videret, iia et

mens

nisi

adjuve-

iiilerilione

sic vi.lentnr

in spirilu fiunt

imagines
;

habet

spiritus, inlelligere

non polesl?
in ea quae vi-

corporuiu,
ila
iil

qiiom;idiuodii!ii

corpora ipsa per corpus

An
tiir

fortc

non corporea removentur, vel quasi relaxansiio iinpelu

;

siiiuil

ccriiatur ct liomo arKiiiis pr:osens ociilis,

aliu^ spirilu tanqiiam oculis.

impcdinienia, ul

anima

el

abseiis

Nam

experti

deiida sunt, exseratur

sed ipsa prorsus in haec assu-

sumiis -ic affectos eicuin eis loculosqui vere aderant,

et cuiii aliis
qiii

mitur, sivetantum spiritualiter cernenda, sive eliam

iiitellectualitcr

non aderant, lanqiiam adessent. He-

cognoscenda

An

aliquando in seipsa

sipisceiitcs auleiu aliqui roforuiil qiiod vidissenl, ali-

videl isla, aliquando per alterius spirilus commixtio-

qui

iion possunt. Sic

enim

ot

somnia quidam oblivi-

iicm
lct.

Quidquid horum

esl,

temere affirmari non opor-

scunliir,ipiidain memineruiil. Qii;indo

aulcmpeniius

Illud

tamen dubium esse non debet, corporales

quai spiritu cernunlur, non semper signa

avcrtilur aliiue

abiipiliir

aniini

inlenlio a seiisibus

imagines,

corporis, timc magi^

ccslasis dioi solel. Tiiiic omiii-

esse aliarum reruiii, sive in vigilantibus, sive in dorniientibus, sive

si
iii

no qiKvciiinquc
libiisociilis

siiit praeseiilia

oorpora, eliam palenulla)

sgrotantibus
fieri

mirum

est auleni,

non videnlur, nec

voces prorsusau-

aliquando ecslasis

polest, ut

non illaecorpora-

diiinlur

toius animi contuitus aul in

|)cr

corpornm ima-

lium rcrum similitudines aliquid significent.

28.

giuibus ost
nulla

spiritualem, aul in rebus incorjiorcis

iiitelleclualem

Noa sane mirum

est si et

daemonium habentcs

corporis imagine figuralis per

aiiquando vcra dicunt, quoe absuiit a pra;senlium sensibus

;

visionem.

quod certe nescio qua occulla mixtura ejusdem

fiis

spiritus
* Mss. magno consensu , affectus dericet sigiiilicatu, quo oslea n. ^o.
i

ut

lanquam

uiius sit patieniis atque

vexan-

forte

a(feclioni.'i

melius, eo vivocabulurn

Editi, si

commixiiorte

etc. ita etiara .Mss.

excepto Mar-

nsuripaiiir.

tinensi, oiijus aucloriiate ropouiinus, scd.

465
tis.

LIBER DUODECIMUS.
Cuni autem
spiritus bonus in hsDC visa liumanuni
illas

m
u!

bus corporum,

putei corpus esse

si

quod non

est,

spirilum assumilaut rapit, nullo niodo

signa

imagines

non

aliquid obest animai

oerniciosae suasioni nora

rerum aliarum esse dubiiandum

utile est
est,
:

est, et
est.

earum

consenlial.

quas nosse

Dei eiiim

munus

Discretio

CAPUTXV.
51.

Somnia venerea
(it

sine peccato contingere.

sane difficillima

cum

spiritus

malignus quasi tvan-

Unde aliquando

qiiaislio

de consensionibus
sibi

quillus agit, ac sinealiqua vexatione corporis

assum-

somnianlium, cum etlam coiicumbere

mores. Quod non

videnlur,

plo

humano

spirilu dicit

quod potesl

quando etiam
14), ad

vel contra proposilum suiini, vel conlra etiam licilos

conlinijit, nisi ciim

vera

dicit, et ulilia praidicat,

transfigurans sc, sicut

ca quoe vigilancoiiscnsioiiiS;

scriptum

est, velut
illi

angeium

iucis (II Cor. xi,

tes eliam cogitnnius,

non ciim
proplcr

placito
:ili(|uid

hoc ut cum
de quo

in manifestis

bonis credilum fueiit,

sed sicut etiam

talia

loquimur,

sic

seducat ad sua. Huncdiscerni non arbitror, nisi dono

illo

admoventur
liler eliain
gil,

in somiiis, et expriinnntiir, ut eis

nalura-

ait

Aposlolus,
,

cumde

diversis Dei

mune(

caro niovealur, et ciuod naluraliter collilioc

ribus loquerelur
xii,

Alii dijudicatio

spirituum

Cor.

pcr gcnitales vias cmilial; sicul

ipsum dicere

10

).

CAPUT

XIV.
falli

ulique non possein, nisi eliain cogitarem. Porro imaIntelleclualis visio

est

non

{allit.

In

aliis

gines rerum corporalium, quas necessario cogitavi, ut

non semper
est,

perniciosum.

hocdicerem,

si

tanla exprcssioiie prscsentarciitur in

vigilanlibus,
vigilante
et

Non enim niagnum

tunc

eum
:

dignoscere,

cum

somnis, quanla piaesenlanlur corpora

fieret

ad aliqua pervenerit vel perduxerit, quae sunt contra

illud

quod sine peCcalo

(ieri

non
dicit,

bonos mores vel regulam

discernitur. Illo

fidei

tunc enim a multis

posset. Quis eniin vcl

cum

loquilur,

postulante

autem dono,

in ipso

primordio quo

necessitale sermonis de
possit
qu;ie
fit

suo concubilu aliquid

mullis adhuc bonus apparet, continuo dijudicaiur a

non cogilarc quod

in cogitalioiie

dicil? Porro ipsa phantasia,

malus
29.

sit.

sermocinantis,

cum

ita

expressa

Tamen

et

per corporalem

visionem, et per

fucrit in visionc somniantis, ut

inter illani ct
,

veram

imagincs corporalium qua; demonstrantur in spirilu,

et boni inslruuiit, et mali fallunt. Inlelleclualis

commixiionem corporum non discernatur

movclur caro,
lel,

continuo

autcm

et sequilur

quod eum molum sequi so(iat,

visio

non

fallitur.

Aut enim non

;

inlelligit,

qui aliud

cum hoc tam

sine peccato

quam

sine peccato

opiiiaiur
cst.

quam

est

aut

si inlelligit,

conlinuo verum

a vigilante dicitur,
latuiii cst.

quod

ut diccretur, sinc dubio cogi-

Quid enim faciant oculi non habent, cum simile

alio discernere

Vcrumlamcn propler aiiimx affectionem

corpus viderint, quod ab

aut quid faciat (animi

non possinl
facta

boiiam, qua) desiderio meliore mundata multas interficit

intentio,

cum

in spirilu

cupidilales,
;

qu* ad

naliiralcin carnis

motum non

fueril corporis simiIitudo,qiiam

non valeat distinguequxrens qnid

ad
et aut inveniens

pertinent

quem

casti vigilantes cohibent ct rcfrcnant,

re a corpore
illa

Sed adhibetur

iiitelleclus,
;

dormicnlcs aulem idco non possunt, quia non liabent

in

significent vel ulile doceant

poiestate

qusc admoveatur cxpressio

corporalis
:

fiuctum suum pervenit, aut non inveniens indisceptalione se tencl, ne aliqua

imaginis, quse discerni noii possil a corpore

propter
in

perniciosa temeriiaie prola-

illam ergo affectioiiem aniinoe

nis

bonam, etiam

som-

balur in exitiabilcm errorem.

30. Judicat autem sobrius inlellectus divinitusadjutus, quajvel quanta sint, in quibus etiam aliud

qu;cdam cjus merita

clarcnl.

Nam

etiam dormiens

Salomon sapicniiam prevposuit omnibus rebus, eamque nnglcciis

cactcris cst precalus a

pu-

lare

quam

est,

non

sit

animae perniciosum. Nec cnim

Scriplura testatur, placuil

distulil

Domino ct hoc coram Domino

:

sicut
,

nec
(III

pulaiitinm periculo, etnoii potius exitio suo, quisque

relribulioncm
5 15).

bonam pro

desiderio bono

a bonis putatur bonus, eliamsi occullus

in rebusipsis, id esl in ipso

sit

malus,

si

Reg.

III,

bono quo

fit

quisque bo-

CAPUT

XVI.

Corporalium similitudines a spirilu

in seipso formari.

nus, non errelur

bus, quod
lur,

aut aliquid obestomnibus homiiii-

cum dormiunt,

vera corpora esse arbilran:

52. Qua;

cum

ila siiil,

pcrtinct corporis scnsus ad

quorum
obfiiit

similitudines in somnis vident

aut

ali-

visa corporalia, qui per

ter valeiitcs distribuilur

quinque quasi rivulosdislan:

quid

Pelro, quod solulo se a vinculis, seque aii-

cuni illud quod est subti-

gelo deducente, factum est repentino miraculo ut pularet se visuin videre

ecstasi respondil,
(

lissiinum in corpore, ct ob hoc

animK

viciniiis

qiiam

Act. xii, 7-9

vel

cum

in iila

ca;tora, id est lux, piiniuin per oculos soladiffunditiir,

Nequaquam, Domine, quia nunqnum

et

eniicatque in radiis oculorinn ad visibilia coiitucnda;

manducavi omne commune

immundum

pulaiis ea

deindc mixlura qiiadam

primum

ciim aere puro, seterlio

ipsa quaeindiscodemonslrabantur, lanquam vera ani-

cundo cum aeie caliginoso alque nebuloso,

cuin corpulentiore humore, quarto
situdiiie,

malia

Id. x,

H-14). Hsc quando

aliter inventa fuepoeiii-

cum

lerrena cras-

rint.quam putata sunt,

cum viderentur, non nos

non arguatur

quinquc scnsus cum ipso, ubi sola cxcellit,

cfficit
:

let ila nobis fuissevisa, si las dura, vel opinatio

vel iiifideli-

oculorum sensu

sicut in libro quarlo,

itemque
coe-

vana sive sacrilega. Quapropter

fallit,

in scptimo disseruisse ine recolo. Est

aulem hoc

et

cum

visis

corporalibus diabolus
si

nihil obest

lum

oculis

conspicunm

quodludificanlur oculi,

non erratur

in veritate fidei,
si-

effulgciit, cxcellenlius utique

unde luminaria el sidera omnibus corporeis ele-

et inlelligentiae sanilate,
bi.

qua docet Dcus subjectos

mentis, sicut oculorum sensus excellit in corpore.

Aut

si iudificel

animam

spirituali visione imagini-

Quia vero spiritus omnis omni est corpore sine dubi-

467

DE GENESI
iil

.\n

LITTER.VM,

S.

AliGlJSTINI
longe utiqut subliliorum
,

Igg
mira velocitate.
patien-

tationc pr.Tslanlior, scquitur

non

loci

posilionc,

/psorum,

sod iia'nr;r digiiilalc prioslanlior

islo

sil natiira spirilualis

35. Coinpcriiniis cliam in

tcin spiriium

domo constitutum

loiporoo (oclo, cliani

illa

ubi

rcrum corporalium
sit

immiindum

ex[Miiiiiiiiliir iin igiiics.

5").

cum
quam
cst,

vciiirc conpisset cx

dicere solere quando ad duodecim miUibus prcsbytor,

,

Mic exi^lil qniddam mirabilc, ut cuni prior

spiritns,
ei

ct per omiiia loca itineris ubi esset, ct

quam
ct

propin-

cor|i'ir(^

poslerior corporis imago

quaret, et quando ingrcderetur et

ct

fundum

domum

corpiifil
iii

lamcn

(|nia iliiid qiiod

tempore postcrius
sit

cubiculum, donec in conspectu ejus astaret. Quaj

clsi

pi> (1110(1

nalnra prius est, pra-stanlior

(|uain

imago

omnia

non oculis paticns

ille

cernebat, lamen
vcraciter cnunin

coipoii-; in

s|)irilii,

ipsnm corpus

in subslantia

nisi aliqiio
tiarct.

modo

cernerct, non tam

iste febriens, et

sua.
spirii
vict
facil.

Nec s;m
'

pnlandiun cst facere aliqnid corpns in

Eral autem

tanquam

pbrc-

laiKpiam spirilus corpori facienli, materirc

ni

nesi ista dicebat. Et forte

revera phrencticus erat

pati

MilKJaliir.

enim modo
corpus

pra^slantior cst qui

sed propter
refcctionis

ista

damonium

putabatur.

Nullum
prcsby-

ca rc dc qiia ;diqiiid facit; neque ullo

csl
;

riln pr;i'sl;tnlius

modo spiimo perspicuo modo

prins vidcamns ali-

cibum accipiebal a

suis, sed a solo

lcro. Resistcbatetiamsuisviolenter
illo

quanlum valebat;
,

spiritns corpore.

Qnamvis ergo

solo presbytero venieute quiescebal

illi

lanlum
ei-

quod corpns, qnod antea non videramus, alqnc inde

incipiat im.ngo ejiis esscin spiritu nostro
,

subditus crat, et subdite respondebat.

Nec tamen

qno

illud

dem
sive

saltcm presbytero

illa

cessit

mentis alienatio
sic-

cum absens

fuerit

rccordemnr

tamen eamdem

ejus

da:monium,

nisi

cum

sanus esset a febribus,

;

imaginem non corpus

in spiritn,

sed ipse spiritus in

ut

phreneiici

sanari
est.

solent

nec aliquando postea

seipso facit celeriiaie mira!)ili, quic ine(T;ibiliter longe

est a corporis larditale; ciiins

lale aliquid

passus

imago mox ut ocnlis

tempoIlcmque

56.

Novimus etiam

sine dubitalione phreneticum

visum

fuerit, in spiriin vidcnlis niiUius pnncli

in

fiiluram niortem

cujusdam fcminaj pra;dixisse; non

,

ralis inlerpositinne formatnr.

audilu, nisi

saiie specic divinandi

scd tanquara factum ac prajejus

auribus pcrcept;c vocis imaginem conlinuo spirilus

in scipso formarct, ac

tcrilum recolentem.

Nam cum
,

apud eum coraeara

vidi

memoria

relineret, ignorarelur
csset,

memoratio
effcrri,

fieret,

Morlua est

iuquit, ego

secund

syllaba

ntrum secniida
qn.ic

cum jam prima

:

hac cum ejus corpore transierunt; cum

:

illain-

ulique nnUa esset,

sic

percussa aure transiijset

ac

columis viverel
cta, et per

posl paucos autein dies repenle defunlocuin elata est

,

omnis iocutionis
iii

usiis,

omnis canuindi suavilas,

niotus
naiici-

cum

qua
qiii

ille

prsedixerat.

omnis postremo
sceretur,
ritus

actibus nostris corporalis

37.

Fuitilemapud nos puor,

in

exordio pu-

dilapsus occideret
si

neque
quibus

ulliim progressiim

berlatis

dolorem acerriraura geiiitalium paliebatur,

qiiid illud esset

iransacios corporis motiis niemoriler spi,

medicis nequaquam valentibus

scere, nisi
eral, ita ut

agno-

non tencret

conseqtieiiles

in

agendo

quod nervus

ipse inlrorsum
,

reconditas

conneclerel. Quos utique non lcnet. nisi imaginaliicr

nec prpeciso pra:piilio

quod immoderata
viscosus etacer

a se factos in se. Ipsarum etiam fnlurarum motionum

longiludine propendebat, apparere potuerit, sed postea vix cssel inventus.

imagines prECvrniunl fines actuum nosirorum. Quid

Humor autem
,

enim agimus pcr corpus, quod non cogitando prccoccupaverit spiritus, omninmque visibilium operum simililudines in seipso primitus videril, cl
disposuerit?

exsudans testes

ct inguina urebat.

Sed acutum do-

lorcm non conlinuum patiebatur

cjuhibat

quodammodo

cum patiebatur, vchementer cum jactatione membrorum

et

CAPUT

XVII.

mente sanissima,
Similitudwes nnimo expresscc vnde
Visiones

sicut in

crucialibus

corporaliun

dolorum

fieri solet.

Deinde inler voccs suas abripie-

innotescant
Plirenelici.

dwmonibus.

quadam mirw.

batur ab oranibus sensibiis, et jacebal patentibus oculis

Puer

oegrotans.

neminem circumslanlium videns ad nullam

,

velli-

34. Quae spirilualcs corporalium similitudines in

calionem se niovens. Posl aliquanlum lan(|uam evigilans, nec

animo nostro, quemadmodum innotcscanl spiritibus etiam immundis vel qnid oI)Sl;iculi pmiatiir anima
,

jam dolens

quse videret iudicabat. Tura

inlorpositis paucis diebus eadera paiiebatur. In

omni-

nosira ex islo tcrreno corporc,

stro spirilu videre
difflcile est.
stitit

iil
,

cas iiivicem in no-

bus sane vel pene omnibus visionibus

diceb.il videre
,

siiis,
,

duos sa
alterura

noqueamus
tamen

invenire et explicare
indiciis

ununi provectioris atatis

Cerlissimis

apud nos con-

puerum,
b:intiir,

a qiiibus ei vel dicebantur, vel

demonsira-

enunliatas a d;cmonil)iis cogilaliones

hominum
in

qua; se audisse et vidisse iiarrabat.

die

(a), qui

tamcn

si

virlutum intcinam spcciem posscnt

teiitarent
:

38.

Viditquodam
iii

chorum piorum psallentium,

,

in

hominibus cernere, non

sicul illam

la;tantium

luce mirabili

ct

impiorum
;

in

tencbris

Job nobilem ac mirabilem paticnliam procnl dubio

si

diversas et atrocissiraas pcenas

illis

ducenlibus et

posset diabolus cernere, nollet a lenlato ntique su-

oslendentibus, et
felicitalis

felicitatis

aliorura, aliorunjque in-

perari.
tiant
,

Cxterum

alicubi loiige jani facla

quod
,

niin-

qua; posl aliquol dics vcra esse firmentur

cfficere,

non

meritum insinuantibus. Hoc aulcm vidit die domiiiico Pasch;c cum per totam Quadragesimam
,

est mirandum. Possunl enim hoc

non sobim

nihil doluissot, cui vix inlervallo

tridui antea

parce-

acrimonia ccrnendi etiam corporalia incomparabililer

pra;staiiiioie

batur. Videral autem in ipso ingrcssu Quadragcsimae

illos

quam

nostra est, scd ctiam corporum

promiitentcs

sibi

quod per quadraginta dies nul;

(a) lib. 1 cont.

Academicos, capp. 6 et 7.

lum sensurus

esset

dolorem

postea ipsi ei dederuat

m
set, accepit

LIBER DUODECIMUS.

470

tanquam medicinale consilium, ut ei prseputii longitudo prsciderelur, quo facio diu non doluit. Cum
vero iieruin similiier doleret, et similia videre coepisab
eis

imagines corporum, quse per corporis oculos vidcrit,

quara somnianlium vel etiam in ecstasi visiones, QiKe-

cumque tamen
corpus non

illa

nalura visorum esl, procnl dubio

cui
aliis
;

rursus consilium, ul in mare pube

est.

Hoc nosse
ab

non

suflicit,

unde

lenus intraret, ac post aliqiiantam

moram

inde disce-

etiara exislant, inquirat

fileor.

me

ignorare con-

deret, promitlentibus sane quod jam deinceps vehemenlem illum dolorem non esset passurus, sed solius
illius viscosi

iiumoris molestiam

alque

ita

seculum

est

nec unquam talem aliquam postea passus est

,

Unde nascanlur visioues. 41. Illud plane exemplorum experimeniis colligi datur, sicut corporum pallor, rubor, tremor, vel
etiara

CAPUT

XIX.

aversionem menlis a sensibus

quale antea

iiec

tale aliquid vidit

morbus aliquando
;

a corpore habet causas, ali-

cum

in niediis

doloribus el horrendis vo-

quando ab anima

et a corpore quidein, cuin

vel

cibus repenie obniuiescens abriperelur. Postea

lamen

humor

sulfunditur, vel cibus vel aliquid aliud corpori

;

medicis caetera curanlibus et sananlibus, non per-

injectuni cxlriiisccus

ab anima vero, cum vel timore

mansil

in propusito sanctitalis.

turbatur, vel pudore confunditiir, vel irascitur, vel

causis.

CAPUT XVIII.
inodos vestigare
si

De visionum
,

amat, vel

si

quid ejusmodi
regit,

nec immerito,

si

id

quod

39. Islarum visionura el

divinationum causas et

animat

et

eliani
:

cuin vehemenlius movctur,

ila et ipsi

quis polest, certoque

comprehcn-

vehementius exagilat
pergat, quae

animae ut

in

ea visa

dere
ciari

eum

niagis audire vellem

quani de

me
,

exspeita

non

ei

per sensus corporis nuntiantur,

ita

ut ipse dissererem. Quid

lamen pulem

ut

sed per incorporalem substanliani, et

pergat ut

nec docti
indocli

me

lanquam conrirmantem derideant, nec

quain scientein, non
visis

non discernat utrum corpora

corporum
spiritu
:

sint

an siinilitudines

lanquam docenlem accipianl, sed ulrique diset quoerenlein potius

aliquando a corpore accidil, aliquando a

repiantem
ttccullabo.

et a

corpore qiiidem, sive naturali vicissilu,

Ego

visa ista

omnia

comparo somaliquando aliquando

dine

ut sunt visa soinniantiiim

;

dorinire quippe a

nianlium. Sicut enim aliquando et haec falsa,

corpore cst hoinini

sive aliqiia

mala valetudiiie sen-

anlem vera sunt,

t

aliqiiando

perlurl)aia,

sibus perturbalis, ut

cum

a phreneticis simul el cor-

anquilia

ipsa

aulem vera, aliquando

luturis

omnino

pora videnlur, et visa simiiia corporibus tanquam et

ipsa pr<e oculis adsint
:

similia, vel aperle dicta, aliquando obscyris significa-

aut penitus interclusis, sicut

lionibus el quasi figuralis lociitionibus prxnuntiata

sic

ssepe male

affecli

niorbo aliquo ingravescente, prse,

eiiam
i

illa

omnia. Scd ainant homines inexperta

insolilorum requirere,

senle corpore diu absenles

diti
,

deinde hominibus red:

rijnai

et causas

cum
in

quoti-

multa se vidisse dixerunt

a spiritu vero
in

cum

diana pleruinque

talia siepe etiain latentioris originis

omnino sano aique inlegro corpore

rapiuntur, sive
ita

alienationem

nosse non curenl. Naiii

quemadmodum
sit, lioc

vocibus,

ut et per sensus corporis corpora

boc

est signis quibus ]o(|uendo ulimur, audito

verbo

videant, et in spiritu quxdara similia qnae a corpori-

iniisilalo,
ficet
;

quxruiit priino quid

est quid signiila

bus non discernant

sive pcnilus avertanlur a sensi-

quo cognilo

deiiide qugeruiit

unde

dictura

bus carnis,
spiriluali

ei nibil

per eos oinnino senlientcs,

illa

sit,

cum tam

miilla sine cura

nescianl, quoe in usu

:

visione habilent in similitudinibiis corpoin haec arripit spiritus, aut dae:

sermonis habent, unde

iia sint dicta

sic

cum

aliquid

rum. Sed cum malus

moniacos
facit,

inusitalum in rebus accideril, sive corpnralibus, sive

spirilualibus, causas

aut arreptitios, aut falsos prophctas

ralionemque

sollicite inquirunt,

cum autem

bonus, fideles mysteria loquentes, aut

el sibi reddi a docioiibus flagilant.

accedente etiam intelligenlia veros prophclas, aut ad

40. Soleo autem cuni

me

quisque inlerrogal, verbi

tempus quod per eos oporlet ostendi, videntes aique

narrantes.

gratia, quid sit catus, et respondeo,

tus,

Prudens vel acusit

nec

ei sufficit,

sed pergit quarere uiide diclus qiuerere unde diotus

CAPUT XX.
42. Sed

Visa quce a corpore occasionem habent,

calus,

vicissim

referre et

sit

non tamen exhiberi a corpore.

acutus, quod nihilominus uti(|ue ignorabat, sed quia

cum

a corpore causa est ut

;

talia visa

cer-

usitalum
bat
:

nomen

erat, palieiiler ejus originem nescie-

nanlur, non ea corpus exhibet

neque enim habet

:

quod autem novum insonuit auribus,

pariira

eam

vim, ul formet

aliiiuid spirituale

sed sopito,

putal nosse quid significando valeal, nisi eliam

unde unde
qiioe

aut perturbato, aut etiam inlercluso ilinere inlenlionis

a cerebro
,

dicatur exquirat. Quisquis ergo ex ine qurerit

visa corporalibus similia in
ecslasi appareant,

qua

dirigilur sentiendi

molus, anima ipsa

potest,
sinitur

raro accidil anim;c

vicissim quicro, unde appareant

seiilit

motu proprio cessare ab hoc opere non quia per corpus non sinitur, vel non plene
quiB

dorniienlibus, qua; quolidic

i

anima, et

nemo

corporalia sentire

vel ad corporalia

vim

suse intenagit,

lud

aiit

non niullum cural inquirere. Quasi vero

sit

tionis dirigere, spiritu

corporalium similitudines
si

ideo ininus niira

lidiana esl
est
; ;

talium naiura visoruin, quia quo,

aut

iiiluelur

objeclas. Et
;

quidem eas ipsa

agit,

aut ideo minus curanda

recie faciunt qui ista
si

quia

omnium

phanlasiae laiilum sunl

si

aulem objectas inluetur,

aut

si

non quaerunt, non

siiil. Ego vero maxime slupeo

ostensiones sunt. Denique

stincli sunt,

cum

oculi dolent vel ex-

rectius feceiinl

nec in
,

illa

curiosi

quia non est causa in sede cerebri, unde

niulio

aniprms admiror

inulloque

ipsa dirigilur inlenlio scnliendi, non fiunl liujusmodi

quanta celeritale ac

facililaie ia

se anima fabricetur

visioaes, quamvis cernendis corporalibus obslaculum

iTI
cxislal a corporc. Magis

DE G1:m:SI AD LITIEKAM, S. AUGUSTiNI CAPUT XXI. Visa oniin Circi ali(Hii(l dormienlcs
quae inlenlionem
in

m
corporalibus similia in quce

am
,

quain vigilanlcs videnl. Dorniicnlihus qnipi^c in cere-

marapilur, non ideo essc

A'i.

mlurw

divcrsa:.

bro coiisopiiur via seniiendi,

cernit visa soinniorum

ad

Ciiin
,

aulem sanocorpore, nec somno sensibus

aliquo occulto opcre spiriliiali in ea visa

oculos ducit, ideoque ipsa inientio

aliud aversa,

consopitis

lanquam

s|iecies corporales

quin! siinilia

snnl corporalibus anima rapilnr, non quia

esl, idco est

adsint, uf sibi dormiens vigilare videalur, ct

iiiilia

non

si-

corporibus, sed ipsa corpora intueri se piilol

c:i'ci
,

modus divcrsus sorum cum ct

;

eliam divcrsa natura vi-

in illis causis qusc

de corpore existunt,

cuni autein vigilant

leiilio

ducitur per

illa

itinera in-

sit

utiquc diffcrcnlia, et aliqiiando a contrario.

Nam

cernendi

quac
,

cum
sed

ad loca veneril oculornm,

phrenelici non dorniiendo polius perlurbalas habent

scnticndi vias in capite
,

non cxscrilur foras

senlianl
,

ibi

rcmanct, ut vigilare se
sive per

ut talia

vidcant, qnalia soavcrtilur inlen-

poiiusque essc in tenebris vigiiando eliam

,

mnianles vident
lio a

quorum dormicndo
,

pcr diem

quam dorinieudo
ct qui cacci
niliil

diem

sive pcr

sensu vigilandi
ergo illud
,

et

in ea

videnda converlilur.

noctem.

Nam

non sunt, plerique patentipor cos vidcnlcs

,

Cum
sunt,

bus oculis dormiunt

ideo nibil vidonles,

sed non

niiendo

non dormiendo, hoc aulem dornon tamen ca qusc vidcnlur ex alio gcncre
fiat

cum

spirilu cernant visa soinniovigilent,

quam ex

natura spiritus, de quo vel in quo fiunt

sit

rum

si

autem

clausis oculis

neque dor-

simililudines corporum. Ita quamvis diversa

inlenlionis alienat;e
,

causa

niicntiuin prx'Slo sunl visionibus

ncque vigilanlium.

quando sano corpore

vigilanlis

Tanlum

laincn valel,

quod usqne ad oculos eorum

inlenlionem usque
diicit
,

occulta

quadam

vi spiritiiali

anima rapitur,

ul vice

nec sopila nec perlurbata nec inlerclusa pervenit a

cerebro via scnliendi
,

corporum expressas corporaliuin rerum simililudincs

in spiritu

et aniinye

videal,

eadcm tamen

est natiira

visorum.

ad ipsas quanivis clausas fores corporis

cogilenlur quidcin
iinagines

ut

Neque enim
tuuc

dici polest,

cum

cansa in corpore est,

corporum

sed

nuUo

animam

sine ulla praisensionc fuluroruni cx se-

modo
43.

pro eis habeantur corporibus quae per oculos

ipsa versare imagincs corporum, sicnlctiam cogilando

senliuntur.

eas solet;
interest, ubi fiat

cum
h;cc
dicit,

vero in ea videnda spiriiu assumitur,

Tanlum

impedimenlum senfit

divinitus

demonslrari

quandoquidem aperle

tiendi corporalia,

cum
, ,

fit

in

corpore. Si enim non

,

Scriplura

Effundam dc spirilu meo super

et

omnem

nisi in ipsis adilibus

et quasi januis sensuun,i

velut

carncm,

et

juv^nes visa vidcbunt,

divinaj

senes somnia so~

in oculis

in

anribus

cajierisque sensibns corporali-

miiiabunt [Joel. u, 'iS),

operationi

ulrumqiie

l)us, sola iinpedilur pcrceplio

corporalium

iion

au-

tribuens

et,

Angclus Domini apparuil Josepli in somnis

lem animse

inlentio in aliud sic avertitur, ut pro cor:

dicens, Noli timere accipere

el ileruin, Tolle

Mariam conjugem tuam;

i,

poribus Iiabeal imagiiies corporum

si

aulcm causa

puerum,

et

vade in JJ^gtjplum {Matlh.

est inlus in cerebro, iinde diiigunlur viai ad oa quDe

foris sunl, senlienda
;

20;

et

II,

13).

ipsius inteniionis vasa sopiun-

CAPUT

XXII.

Quomodo contingant
bono qiiidem
spiritu
,

visa illa, ex qui'

tur, vel lurbantur, vel intercluduntur, quibus nililur

bus divinaliones occullo instinctu seu casu faclw.

45. Ilaque
liomiiiis

anima

in

ea qua; foris

suiit,

inluenda vel sentienda.

assumi spiritum
nisi aliquid si-

Quem nisum quoniam

non amillil, tania expressionc

ad has videndas imagines

format similia, ut imagines corporalium a corporibus

discernerc non valens, ulrum in
nesciat
;

gnificcnt,
est,

non puto

cum

vero

in

corpore

causa
inten-

iliis

an

in

islis

ut in cas
spiritiis

expressius intuendas
,

humanus

sit

et

cum

scit,

longe alio

modo

sciat,

quam

dalur

non semper

aliquid significare cre,

dum

in

cogitando versantur sive occurrunt similitu-

dendum

est;

sed lunc significant

cum

inspirantur

dines corporuni. Qui niodus nisi ab experlis capi ut-

a demonslranle spirilu, sive dormienti, sivc aliquid

aliud ex corpore, ut a carnis sensibus alienaretur, palicnli. Yigilaniibus

cnmque non
miens
ab
in

polest.

Hinc eiiim erat, quod nic dor-

somnis videre scicbam, nec lamen illas corporalium rerum similitndines quas vidcbam, sic
ipsis

etiam neque uUo morbo

alfliclis

nec furorc exagitalis, occullo quodam instinctu ingeslas esse cogitationcs

corporalibus discernebam,

qucmadmodum
valet
ipsa

quas promcndo divinareiit, non

Caipbas ponlifcx prophela-

eas cogitanles etiam clausis oculis vel in tenebris

consliluli

solum aliud agentes,

vit [Joan. xi, 51),

sicul

discernere

solemus.

Tanlum

cum
,

ejus intentio

non haberet vo-

animi inlenlio utrum

perducalur usque ad sensus

lunialem prophelandi
ut divinandi

verum

etiara id suscipientcs,

licetclausos, an in ipso cerebro, uiide in

hac

nitiliir,

modo

aliquid dicercnt, novimus.

ut fallerent
,

aliqua causa exislenle in aliud averlatnr, nl quamvis

46.

Nam

quidam juvenes jocando

,

ubi

aliquando se noverit iion corpora, sed corporuni

si-

pcregrini iler agebant

matbemalicos se csse finxesigna dice-

militudines cernere, vel minus erudila eliam ipsa csse

runt, ignorantcs
renlur. Qiii

omnino ulrum duodecim

corpora existiinans
spiritu videre
,

scntiat se iion ea corpore, sed

sit
:

cum hospilem
ille
filii

suuni mirari ccrnerenl quae

longe

lameii ab affeclionc qua suo

et c;cci

dicebanl, ct allestari esse verissima, audacius in plura progressi sunt. At

altestans ad

corpori praesentatnr
lare
,

unde so norunt

vigi-

omnia mirabatur.

cum

simililudines

corporum cogilalas

a corpo-

Poslremo ab

eis

de

salule quaisivil,

qucm diu

abs-

ribus, quai videre non possunt, certa noiione dis-

enlem dcsiderabat,
quid
ei accidisset

et

quod inopinale tardaret, ne

At
illi

cernunt.

solliciius erat.

non curantes
,

quid post eorum abscessum veri cognoscerelur

dum

473

LIBER DUODECIMUS.
ul sunt
illa,

aU
sed ut occurril, intuemur
;

tanien in prfesentia lcetum homineni reddcrent, niox profecluri responderunt salvum ac proplnquanlem, et eo ipso die quo hsec loquebanlur, esse venturuni ne:

sive

cum

alia,

qu3e vel iion sunl, vel esse nesciuntur,

vel opinatione cogitamus
;

pro arbitrio
,

sive

unde unde

neque

id

que enim mctuebant, ne cum

scl, eos ille

totus dies pcraclus es-

agenlibus, neqiie volcntibus nobis variic forinai cor-

redarguendos postridie sequeretur. Quid

poralium similitudinum versanlur

in

animo

sive

cum
iii

nuilta? diun
eis
illic

jam

abire disponerent, ecce subiio adiiuc

aliquid corpoialiter acluri, ea ipsa disponimus qua;

illa

posilis venit.

actionc futura sunt, et omnia cogitalione antecein ipso actu, vel

47. Ilem alius ante

symphoniacum

saltabal

ubi

dimus; sive jam

cuiu facimus,
sint,

cum

loquimur, vel
ul exseri posin spirilu;

erant mulla idola per (luanulam Paganoriim solenuiit^^lem, non aliquo spirilu arreplus, sed imilalione lu-

omnes corporales molus,

prKveniunlursiniilitudinibussuis inlus

dicra arrei)lilios smulalus, scicnlibus circumstanlibus

et speclanlibus.

nequc enim

ulla vel brevissin>a syllaba in ordine

:

suo

Moris eiiim erat

iit

anle ^prandium
si

nisi prospecla sonuisset

sive cuiu

dormientibus

peraclis sacriliciis agilalisque lanaticis,

qui adole-

somnia videiilur, vel

sive

nibil vel aliquid significanlia;

scenles post prandium vellent eo

more

ludere, nullus
sibi

cum

valetudine corporali

turbatis

inlrinsecus

probiberetur.
silenlio,

Ille

ergo

iiiter

sallandum, faclo

iiineribus scntiendi, imagines

corporum

spiritus veris

jocabundus, et ridenle miiltiludine circumnocte quoc impendebat,

in

corporibus
vel

ita

miscet

ut inlernosci vcl vixpossiiit,

;

septus, ea

ea silva qute
iri,

omnino non possint

et aut signilicent aliquid, aut

;

juxta erat, bomineiu a leoiie inleremptum

ad cujus

sine ulla significatione oboriantur

sive proisus ingra,

cadaver turbam,
dixit.

speclandum

illucescenlc

die

confluxuram

vescente aliquo morbo vel dolore corporis

et

inler-

et illius solemnitatis

locum deserluram, prceaderaiU in

cludente intus vias quibiis anima;, ut per carnem senlirel,

Et laclum est;
ejus

cum

salis cunctis qui

exserebalur ac nitebatur intentio

allius

qiiani

omnibtis

motibus claruissel.hoceumludendoet

somno

absenlato spiritu, corporarnnn lerum exislunt

jocandonusquam perlurbalavelalienata nientedixisse;

ipso eliam tanlo amplius niirante quodaccidil,

aut monstrantnr imagincs, vel significaiitcs aliquid vel

sine ulla significatione apparenles; sive nulla ex cor-

quanlo

magis nosset quo

48.

id aiiimo

atqne ore protulerit.

vis.'>
iii

pore causa existente, scd assumente alque rapicnte

aliquo
spiritii

Quonam modo
utrum
ibi

bsec

spiritum hominis
,

lollitur

anima

in

bujusmodi videndas

veniant,

primilus formentur

an formala

simililudines corporum, miscens eis visa corporalia,

ingerantiir, el

quadam

conjiiiiclione cernantur, utsic

cum
rilu

simul eliam corporis sensibus utilur

sivc

ila

spiet

liominibus aiigeli oslendant cogitationes suas, et corporaliiim

assumente alienatur ab omni corporis sensu,

rerum simililudines,

qiias in

suo spiritu fuet

avertilur, ut solis simililudinibus

corporum

spiriluali

turoruin cognilione prajformant,

ipsi noslras cogitationcs,

quemadmodmu
oculis, quia

visione leneatur, ubi nescio ulriim possini aliqua nihil significaiilia videri.

non utiquc

non

corpore, sed
illi

spiritii videiit;
si

veruiu boc inlersit, quod

CAPUT XXIV. Visionem

inlellectualem spirituali, spi-

nostras, etiam
nisi

nolimiis, noveruiit, nos

autem

ritualem corporali prwslare.

ipsorum,

ostendanlur, nosse non possiimus; quia

50. Hsec igilur nalura spirilualis, in qua non corpora, sed

sic eas, ut opinor, b;ibent in poteslate occullare spi-

corporum simililudines exprimunliir,

lumen, quo et
fjua;

inferioris

rilualibus modis,
jeclis obstaculis
,

queinadmodum

iios quibiisdaiu intcr-

generis visiones babet, quain illud menlis alqiie intelligenliae

ista

noslra corpora nc alioruin oculis

:

infcriora dijudicanlur, ct
ullas

videantur, abscondimus
ut aliquando cernanlur
gines,
el

et quid fiat in spirilu nostro,

ea cernunlur

neque suntcorpora, nequc

;

tantummodo

significanies

ima-

gerunt formas similes corporum

velut ipsa

mens
in

ct

ulrum

alifjuid

signilicent

ignorelur; ali-

omnis animoe afTeclio bona, cui conlraria sunt ejus

vitia
,

quandoautem

aliquid significare sentianlur, sed quid

;

qu?e recle culpanlur atquc

damnanlur

Iio-

significent nesciatur

aliquando vero tanquam pleniore

minibus.

Quo

cniiu

alio

modo
Ila

ipse

inlellectus nisi
,

demonstiatione anima humana elspiriliiipsasetmente

quid significcntvideat; et scire difficillimum est, et si jam sciamus, disserereatque expiicare operosissimum.

intelligendo conspicitur?

et cliarilas

gaudiuin,

pax,

longanimitas, benignitas, bonilas, fides,

man-

CAPUT

XXIII.

Spiritualem

suetudo, continentia, elca;tera biijusmodi, quibus pro-

naluram,ubi lammullis

pinqualur Deo {Galat.

v, 22,

25)

et ipse

Deus, ex quo

causis similitudines corporalium formentur, in nobis

exislere.

omnia, per
51.

quem omnia, in quo omnia {Rom. \i, 36). Quanquam itaque in eadem anima fiant visiones,

49.

Quod autem nunc

insinuare satis arbitror, cer-

sive quse senliunlur per corpus, sicul boc corporeiirn

lum

esse spirilualem quamdam naturam in nobis, ubi corporalium rerum formantur simililudincs; sive cum aliquod corpus sensu corporis langimus,
et

cst

coelum, terra, et qua;cumque in eisnolaesse possunt,

quemadmodum
siniilia

possuiil

sive qiise

spiritu

videntur
sive

con-

corporum, de quibus mulla jam dixinius;

inlelligiintur, qiiae
;

iinuo forinatur ejiis similitudo in spiritu,

memoriaque

cum menie

nec corpora

siiiit,

nec

recondiiur; sive

cum

absentia corpora

jam nola co-

similitudines corporuni

babeiit uiiquc

ordinem suum,

gitamus, ut ex eis formetur quidam spiritualis aspectus, qua; jam erant iii spirilu ct anlequam ea cogita-

et est aliud alio piicceilenliiis. Praistantior est eiiiiu

visio spirilualis

rcmus
;

sive cura

eorum corporum qua; non novimus,

sed taraen esse non dubitamus, similiiudines, non ita

quam corporalis, et rursus pra;stanlior inlellectualis quam spiriiualis. Corporalis enim sine spiriiuali esse non poiest quandoquidem mo;

475
nieiilo

DE GENESI AD LITTERAM,
eodem
iii

S.

AUGUSTINI
in

476
est, invenialur

qiio

corpus sensii corporis tangilur

,

fit

quod
tuni
c>t in

hoc rerum gencre verum

polcsl. In

quan
,

cliam

aiiinio lnle iili.|nid

sil
;

noii qiiod lioc

sil,
ille

scd
cs-

invcniri

visionc

autem

spirituali

id

qiiod siniilc

qnoii
<

si

iion ficicl, i.cc

scn-ns

corpornm
anima
,

simililiidinibiis, quicspiriln videnliir,

scl, qiKi ca (|n;c

xlrinsct us ;uijaccnl, senlinnlnr.

|icr

Nc<|iio

fallitur

ciim ca

(pi;

sic

vidct

ipsa

corpora

que

rniiii

corpns senlit, sed aniina

;id

corpiis

cssc aibilratnr; vcl qiiod sibi siispicionc falsatiuc conjcctura linxcrit, lioc cliam in corporibus pnlal, qiuc
noii vis:(
vi^is
aiit
iii

vclnl

nnnlin nlilur

rorinandnni

in

scipsa
ficri

(|iiod

cxtrinsccns nnnlialiir.
CorpoiMlis,
di.sccrnilnr,
ul
iii

Non

joti sl

ila(|iic
(ial

visio

conjcclat.
(;illitiir
:

At vcio

in

illis

iiil(>llcctu;ilibus

nisi
iiisi

cli;ini

piriliialis

siimil

.scd noii

non
si

aiit (^iiim intclligit, cl

,

vciuni csl

ciiin fneiil sciisns ablaliis

a corpoie,
in

vcriim
erraie

noii csl
qiiae

non

inielligit: iindc ;diud esl

(|uod per corpiis vidcb;iliir,

iiivciii;itur
siiic

spi-

liis

videl, aliud ideo errare quia

non

rilii.

Al

vcro spirilualis
,

visio

(ruiiii

corponili
siinililu-

videt.

fieri

polcst
in

cum

ahsenlinin

cor|)ornin
(ingiinlur

CAPUT XXVI.

Rnptus anima- duplex

sione
et inlellectuaii.

spiriluali vi-

dines

spirilu appartiii, cl

niiiluc

pio

arbilrio, vel pra-ter arliiiriiini

spiriliialis

denionsiranliir. Ilcin
iii

53. Quapropter ciim lapitur anima in ea visa quae

spiritii

visio iiidiget

inlcllcclnali

dijudiceliir,

cernuiilur similia corporalibns,

ita

ul
iii

omnino
soinno

inlclleclnalis aulein isia spiritiiali

gel
;

inft-riorc noii indi-

sensibus coiporis a\cii;itur am|)Iiiisquarn

ac p r Imc spiriiiud

corporalis, iiiUiilfctnali au-

solcl, sed

minus quani
et adjutorii

in
,

mortc; jam diviiuc admoniut se

lein

ulraqnc subjccla

esl.

Cuin crgo lcgimus, Spiri-

lionis

esi

non corjiora

sed visa

tualts
{
1

omuia judical
11,

ipse aulem a nemine dijudicatur

corporum

similia spirilualitcr noverit cernere, siculi

Cor.

15)

noii

secnndinn spiriluin

qno niens
spiritu,

qua; se in somnis viderc, etiam antequam evigilent*

sciunl. Ibi
si eli;ini

disceriiitiir, sicnl illiid

qimd

dictnii) esl.
iila

Orobo

vidcnliir fulura, ita ut omniiio fu-

orubo

cl

menle (Id. xiv, 45), scd ex

qiia

nolione debcspiri-

tura noscantur.qiioruin imagines prx'scntes videntur,

sive ipsa
inler

mus

acciperc

dictum
iv,

est,

Renovamini autem

hominis inenle divinitns adjuta, sive aliquo

visa quid significent

tu mentis veslra: {Epli.

23). Jani

enim

siipra

do-

ipsa

exponente, sicut in
i,

cuimus

alio

niodo ct ipsam
Sjiiritiialis

incnlcin spirilum dici,

Apocalypsi Joaiini expoiicbatur (Apoc.

niagna rcvelatio est
:

10

sqq.)^

secnndum quam

oninia dijndicat. Qu;ipro-

etiamsi

forte

ignoret
,

ille

cui

pter noii absurdc ncque

iiiconvcnicnlcr arhitror spi-

ba3c deinonstrantur, iitrum e corpore exierit

liuc
sil

an ad-

riluaiem visionem inlcr iiilclleclnalem et cor|)oralem

in

corpore

scd spiritu a scnsibus corporis

tanquam mcdiclatem qnanidam oblinere. Pulo enim non incongruenter mcdiiim dioi, qiiod corpiis quidem
non esl.scd
coi

alienalo ista videat; polest

rare,
si

enim

sic r;iplus

id

igno-

ei et

boc non osicndatur.

,

simile cst corporis, inter ilhid

illud (luod

qnod voie
nec simile

54. Porro antein

si

quemadinodnm raptus
iii

est a

pus

est, et

ncc corpus

est,

scnsibus coriioris, ut esscl

istis

similitudinibus cor-

corporis.

porum

CAPUT XXV.
52
noii

Solam

qu;K spiiitu videiilur,

ita et

ab

ipsis rapialur,
inlelii-

iutellectualem visionem

non

ul in illam qnasi

regioncm intellectualinm vel

ffdlere.

gibilium subvehalur, ubi sine ulla coiporis similitu,

Illudilur

autem imima similitudinibus rcrum

,

dine perspicua

vcritas ccrnilur
:

nullis

opiiiionum

earum

vitio, sed opinionis su;c

iis

cum npprobat
sunt
,

falsarum nebulis ofTiiscatur

sniil

ibi virtules

animac non

quse similia simt pro

ligentia dcficiens.

qnibus

siinilia
iii

ab

iniel-

operosae ac laborios.TC. Neijue enim opere teralibido

frenaliir, aul

Failitur crgo
lieri

visioiic corporali
lit iii

pcraiili;c

opcre

foi

titndinis tole-

cum

in

ipsiscorporibus

putatquod

corporis
niovcri

rantiir advcrsa, aul

opcre

jusliti;e

iniqua puniuntur,

sensibus; sicut naviganlibus vidcnlur

quae stant, et intuentibus coeluni

in terra

aul opere prudentiaj inala devitantur. Uiia ibi el tola

virtns est ainare

st;ire

sidcra qiue

quod videas,
Ibi

et

summa
vita

felicitas

ha-

movenlur, el

div;iricatis radiis

ocuiuruin diias luccnuc

bere quod amas.

bibiliir,
iii

enim beala

in

fonte suo
vitae,

spcciesapparcre, et
lnijnsmodi
mililer
:

in aipia rciiius inlractiis, cl

mulla
si-

inde aspergilur aliquid huic bnmanai

,

ul

aiit

cuin pnial ali(|uid lioc csse,

(|iioil

lciitationibus hiijiis s;iccnli

leniperanter, fortiter,

coloratuni
,

csl, vel similitcr sonat, vcl olet,

juste,

prudenterque vivatur. Propter illudquippe adicrit

vel sapil
aliqiiod

vel tangitur; binc

iii

enim

cl

medicanicntnm

piscendum, ubi sccura quies

vcritalis
,

et

inefTabilis

visia

ceratnm coctum

cac;d)o putatnr

legnmen

labor suscipitur, et conlincndi a voluptate,

advcrsit;ites
,

ct soiiitiis Iraiiseuntis vcbicnii putatiir cx tonitiuo, cl

ct sustincndi

el subvciiiendi indigenti-

siinjllisaliissensibuscxplorctnr, sedsoliadjaccatolfactui, cilriuni piitalur lierba qu;c voc;iliir

api:iria
,

bus, ct resisiendi dccipicnlibus. Ibi

vidctur clarilas
,

et

Domini

non per visionem significantem

sive corpo-

cibns aliqno dulciciilo

succo afrcclns

putatur

nioile

ralcm, sicut visa est in monte Sina (Exod. xix, 18),

sive spirilualem,
siciil

conditus

el igiiotus

annnlns contrcctalns
sil

in lcncbris,
.

vidit
:

Isaias (Isai. vi,l), \el

,

puialur aiireus,

cuiii

;crcus

aiit

aigenteus

aut

Joannes

in

Apocalyjisi

sed per speciem

non per
potest,

cum rcpciitinis inopinalisque coiporalibus visis anima turbata vel in somnis videie se pntat, v<d aliipio
nujiismodi
spiriluali

icnigiiiala,

quantum eam capere mens humana

lali

seciindum assumentis Dei gratiam, ut os ad os loqua

tnr ei

viso

affici

unde

in

omnibns

qucm digiium

Dens colloqnio Ceceril; non

corponlibiis visis, ct aliornni

et

sensnmn

conli stalio,

os corporis, sed incntis,

maxime

ipsius aienlis atque rationis adhibelur, ut

m
r\PUT
XXVIl.

LIBER DUODECIMUS.
Quo
genere visionis Deus a
yisus.

m
sive

Moyse

quod.immodo moriatur,
pore, sive
ila

omnino exiens de corsensiin

in

aversns et

ali(Mialiis a oarnalil)iis
ait
,

quod de Moyses Sicnt inlelli^enduni aiijiiror

,,lnm est

scri-

bus, ut nierilo nescial. sicnt AposU.lns

^''Poie an

nlnim
,

(Num. xu.

8).

oxtra

oorp-is

sil

(M Cor. xn,

r.)

rnm

sicutjin Exodolegimus, videre 55 Concupiverat enim,

illam rapitur et snbveiiitiir visionem.

Denm

non utique sicul vidorat

in

monte

ncc sicut

CAPUT XXVIU.
quo Apostolus
,

Tertium
si

coelum

et

paradi,mm de

xix,18,er xxxni,9),sed in videbal int:.bernacnlo (Exod. nulla assunipla corpuraii ea subtanlia qua Deus esl, ?ensibns prcesenletur creatnra, qu;c niortalis carnis

posse intelligi tertitm genus viswnis.

56. Quaproptor
snperiiis ost,

hoc

terliiim visionis iieiius, qniKi

c,>;--

non soliim omiii corporali, quo por quo simililndines corporiim

nei|ue

in' s|.iritu

fignralis

similitndinibus

corporum

poris sensus corpora senliunliir, vernin eliam oimii

illo

eam capere creatura sed per spcciem suam, quantum sevocala ab omni rationalis et inlelleclualis potest ,
'a;nigmate sensu, et ab omni significalivo Si ergo inveni graliam spirilus. Sic enim scriplum est, temetipsum manifeste, tit in conspectu tuo, ostendc milii
corporis

spirituali,

spiritu

ei

non niente cerinmlur, tertium coelum appollavit Apo

stolus; in hoc videinr claritas Dei, cni vidcnda; oorda

muiidanlnr, unde diclum est

ipsi

Bcati
:

mundo

corde, quia

Deum

videbunl (Mattli. v, 8)

non por aliquam

scd facie ad

videam

te;

cum

nnsad Moysen facie amicum suum. Senliebat ergo quid

non
videliat

paulo superius legalur loculns Domiad facieni, sicut qnis loquitur nd

videbat
,

corporaliler vel spirilnaliter figuialam signilicationem

tan(]nam per speculnm

faciem
os
(1

in nigniate

et
,

quod

Cor. xiii, 12),

quod de Moyse dictum est,

desiderabat.

Nam

et paulo post

cum

Deus, /Hmj!s/t ^ii gratiam in con^peclu Ostende milii meo, et scio te proe omnrbus ; rospondit ei accepit a claritatem tuatn. Et lunc quidem responsum
dixisset ei
,

scilicet qua est Deus quidquid quanluiumcumque cum mens, quie non est quod ipse, eliam ab oinni tcrrena labe mundata, et ab omni
esl,

ad os; per speciem

corpore ct similitiidine corporis alienata et abrepta

Domino figuralum, de qno nunc longnm esl dispuNon pcteris videre fnciem meani, tare, quantio ci dixil meam, et vivet. el vivere. Non enim videbit liomo fnciem Deinde sul)jcclt el ait illi Ecce locus penes me el
:

capere potcst
plibili

quo peregriiiamur morlali

et corru-

onere gravati, quamdiu per fidem ambnlamus,

(11

non per spcciem

vivimiis.
stolo doclori

Cor. v, 6, 7),

et

cum

hic jusle

Cur autem non credamus, quod tanto Apo-

stabis super
et

petram

slatim ul

ponam

te

in spelunca pelrw,
;

transiet mea majcstas et legam manu mea snper

,

Gcntinm
,

raplo

nsiiiic

ad islam excel-

lonlissimain visioiiom

voluerit Deus demonstrare vi-

te

donec transeam

et

auferam
facies

manum

et

tunc videbis
tibi

tam, in qna post haiic vitam vivendnm est in aeter-

posteriora

mea

nam

mea non
esse

apparebil

nurn? Et cur non dicatur

in

iste

paradisus, excepto
inter ligna

illo

(Id. xxxni,

H-25). Nec tamen secuta Scriptura

factimi

lioc

quo corporaliter

vixit

Adam

nemorosa
nos
est

etiam

corporaiiter

narravit,

salisque
in

per hoc demonstratum est figurale dictum esse

clesioe significaiinne. Ipse est

Ec-

enim locus penesDomiejus et ipsa redificala

Qnandoquidem coiigregat in charitatis sinum cum fructu pomorum (Cant. iv,

alqiie frncluosa?

el Eoclesia, quae
,

paradisus dicta
15).
,

Sed hoc
ubi

figniate

num, quia Ecolesia

est supor

esl

templum

diclum esl, lanquani

illo

paradiso
sit

proprie fuit

petram

et csctera qnaj ibi dicta snnt,

iSisi

eidem
et

Adam
currat

Ecclesia signilicala
diligontius

per formani futuri.

intelligenliai

cnngruunt.

tamen ooncupitam

Quanquam
illo

considcrantibus forlassis oc,

desideraiam Dei clarilaiem Moyses videre meruisset, non in libro Nimierorum diceret Deus ad Aaron et

paradiso corporali

in

quo Adain corporahanc

liler fuit, et

islam vilam sanctorum significatam, quae

in Eoclesia, et illam qu;e post
:

Mariam

fratres ejus

Audite verba mea, Si fuerit proin visione

illi

nunc agitur
in ffiternuin

erit

plieta inter vos

Domino,

cognoscar S

et in

sicut Jernsalem, qua; inlerpretatur Visio

civitas

somno loquar
in lota donio
in specie, el
dit

illi;non ila

quomodo

famuliis

meus Moyscs
ad illum
vi-

pacis, et

tamen qusedam terrena

demonstra-

mea

fidelis est.

Os ad
et

os loquar

tur, significat
ccfilis,

Jerusalem matrem noslram aeternam in

iis

non pcr (cnigmata,

XII, G-8).

clarilutem

Domini

sive in

qui spe salvi facti sunt

ct

quod non
viii,

(Num.

Noque enim hoc secundum subcarnis sensibus

uti(|ue
sic

vidont speranles per patienliam exspectant (Rom. 24, 25)

,

staniiam corporis,
inteiligendum
est

qu;t)
;

prsesentatur,

secundum quos multi

filii

desert;e, magis
iv,

nam
,

loquebatur ad
conlra,
;

quam

ejus quoe habet

virum (Galat.

26, 27)

sive

Moysen
tamen
ad
ita

facie

ad faciem

conlra in

quando

in ipsis

Angeiis sanctis per Ecclesiam rnultiformis saiii

,

dixit ei, Ostende milii

tcmetipsum

et

nunc etiam

pientise Dei (Eplies.

10),

cum

quibus post hanc

ipsos qiios objurgaliat, ct quibus Moysi

mcritum

peregrinationem sine labore et sine fine vivendum

est.

prsferobal,

sic bu|uel)atur

per creaturam corpora-

lem prneseiilaiam sensibns

illa

cariiis. lllo

ergo modo,

in

CAPUT XXIX.
57. Si

An
sic
,

ut ptures

coeli, ita

in spirituali

spocie qua Ueus est, longe incfT.ibiliter secretius

,

et intellectuali

visione plures gradus.

el

pnesenrnis loquitur locntione ineffabili

vivot
''

ubi

eum

autem

accipimus tertium coelum quo

ut

nemo videns

viia

ista
:

qua mortaliter vivilur

Apostolus raptiis est

quarlum ctiam, credamus

alii
,

el

aliquol

in islis sensibus corporis

sed nisi ab iiac vitaquisque

si fuerit proplieta vesteVy
iri

ultra superius coelos esse

infra

quos est

hoc lertium coelum,

*

sicut eos

septem,alii octo,
et in ipso

Mss. aliqn^i proba; notre

visio)ie illi
*

r.omimis cognoscur. In plerisque Mss., vivens videt.

alii

novem

vel etiam

decem perhibenl,

uno

quod

dicitur

firmamenium, rauUos gradaiim csse

479
conlinnaiu; ac por
lioc

I)E

GENESI AD LITTERAM,

S.

AUGUSTINI
,

480
ratioiiaiis cl inlelieclualis

corporcos esse vci raliocinan-

crealura

quamvis

ad cjus

tur vcl opinanlur, dc ([uorum ralione sivc opinionc

imagiucm
quidquid

iacta, qua:

cum

conatur inmcii
valel.

iliud inlueri,

nunc dissererc longuni

csl

polest cliani

'

fieri,

ul

paipilat infirniitale, et
iiitolligil

mimis

Iiide

csi

tamen

eliani in spirilualibus vel intcUeclualibusmuilos quos-

sicut valet.

Cuin crgo
iili

iliuc rapi-

dain gradus quisquani esse contendat, aui

ostcndal, eosque distincios juxla aliquem

si

possit

lur, cl a cariialibus sublracta sonsibus,

vi^ioni ex,

provccluui

pressiiis pr;esciitatur

non

spatiis locaiibus
,

sed iiiodo

magis minusve iiiustrium reveiationiiin. Sed ulcum-

quodam

suo, etiain supra se videt iliud

in

quo adjuta

que se
sic
,

isla

Iiabeant, ct accipianlur ut iibet, ab aiio

videl quid(|uid eliani

se inlciligcndo vidct.
ferulur.

ab

alio

aulcm

sic

ego visorum vei visionuin

CAPUT
CO. Si
exierit
,

XXXII.
aiUciii

Aiiima corpore exulu quo

quauilur
,

prajler ista Iria genera, aut corporc, aut spiritu, aut

nieiiie,

cuiu aninia de corpore

corporaiia feralur, an

usque adluic vel nosse vei docere non possum.

el quanlse

utrum ad aiiqua

ioca

Sed quol
liae,

singulorum gcnerum

sint difTeren-

ad

incorpoialia coiporalibus similia, an vcro nec ad

ut in

unoquoque

aliud alio giadatim superfera-

ipsa, sed ad illud

quod

et corporibus et similitudini;

me CAPUT XXX.
tur, ignorare

fateor.
spirituali gcnere visionis alia visa

bus corporum

est excelleiilius
caiii

In

cito

quidem responfcrri nisi

derim, ad corporalia loca

aiiquo corpore, vei

vel

non

cum

quasi diviua, alia liumana.

non

locaiiler
cuiii

ferri.

Jam ulrum
spirituaiem
spirilualia

58. Sicut autem in ista lucc corporea est coelum

qiiod super terras suspicimus,
el sidera
,

habeal aliquod corpiis,

ostendal
(lui

de hoc corpore exierit,

:

unde iuminaria clarent

polcsl
,

ego aiitcm non pulo

noii

quae corpora longe sunt meliora terrestri-

enim arbitror esse

corporibus
pti

corporalem

'.

Ad

Lus

sic in iiio

genere

spiriluaii, in

quo videntur corquae de-

vero pro nierilis ferlur, aul ad loca poenaiia similia

:

porum

similitudines luce

quadam

incorporali ac sua,
,

quaiia sacpe demonstrala suiit

iis

qui ra-

sunt quacdam exceilentia et merito divina

sunl a corporis
cl

sensiiiiis, ot inorluis siniiles

jacue-

monsli anl Angeli

niiris

modis

utrum

visa sua facili

runt,

infcriiales

pauias videniiit

cuin et ipsi in

quadam

et

prKpotenti junclione vel

commixlione

seipsis gerereiil quaindaui siiiiililudiueiu corporis sui,

eliam noslra esse facientes, an scientes nescio quo-

per
hiis

quam

possciit ad

illa ferri

ct
eniiii

talia

siuiililudini-

modo nostram
difdcilis

in spiiitu
,

nostro informare visioneni,

diclu
,

scnsuum
seiisu

cxperiri.

Noque
corporis
,

vidco cur iiabeat

,

perceplu

et difficilior

res est. Sunt

ipso

aniina
sine

siniiiitudiiieni

sui

cuni

jacente

auteni alia visa usitaia el iiumana

qux siveex

ipso

corpore
,

noiulum
mulli ex
noii

lamen penitus
ilia

spirilu nostro multipiiciter existunt, sive

ex corporc

morluo,

videt lalia

qiialia
;

subductioKe
,

spiriluiquodaminodosiiggerunlurjSiculfueriinusaffecti

vivis reddili narravcrunl

et

iiab(!al

cum

pcr-

velcarnevelanimo. Noii solumeniinvigilanteshomiiies

curas suas cogitando versant
in siniilitudinibus

focta
illa

morte

i^enitus

de corporc
illa

cxieril.

Aut ergo ad

corpo-

lerlur poenalia,aut ad

itidem similia corporali-

rum, verum eliam dormientes hoc saepe somniant quo indigenl nam et negotia sua geiunl ex animi
:

bus, nec lameii pceuarnm, sed quielis atque gaudiorun.

61.

Neque cnim

recte dici potest, vel illas faisas

f:ilsain
,

cupidiiaie, ct epulis pocuiisqiie inhiantes insislunt,

forie esurientes sitientesque dormierunt.

si

essepoenas, vci illam

requiein atquc laetiliam

Qu omnia

luuc enim

hxc
pro

falsa sunt
aliis

qu:iudo per opiuationis erPctriis

pulo comparaia
haljenda
,

iilis

aiigelicis denionstralioiiibiis sic

rorem

alia

putantur.Nam
,

non solum
hoc ab

ac

si

in isia

natura corporum terrena coe-

cum discum

illuin

videbat

et in eo

non

simililiidines
iii

leslibus coinparentur.

coiporuiii, sed corpora piiiabal {Act. x, l\, 12),

intellecluati visione alia sunt (jmc

CAPUT XXXI. In
in

utiqiie faliebatur

verum

ctiani

cum
,

alio teiupore

anima videntur, aliud lumen quo ipsa

animce Deus.

illustratur.

angelo soiulus e vinculis ibal in corpore ambulans,

et praeseiitatus corporalibus formis ct putabat se vi-

Lumen

59. Sic eliam in iiiogenere intelleclualium visorum

aiia siint, quse in ipsa aninia videntur, veiut virtutes

sum
et

videre {Id.
in

xii,

7-9), nihiloniinus fallebatur. Nain

spiriluaies

illie

disco ciaiit
et isla

forma) corpora-

quibus
pielas
;

vitia

suiil

conlraria

sive

permansura;

ut

libus siniiles;

corporalis expressio soluli de

sive-uliles huic vitae, et postea

non

fulurae,

vinculis

propler
aulein

niiraculiuu spiriliiali siiuilis erat.

sicut fides
{pes

qua credimus ea quae nondum videnius, et

et ipsa

Fallebalur
alia

aniuia in utrisque

nonnisi

cum

qua iutura cum patientia cxspeclamus,

qiia

pro
,

aliis

appiobarel. Quainvis cigo iion sint corsiinilia

paiienlia

oninia loleramus adversa

doncc quo

poralia

scd

corporaiibus

quibus animui cor-

vulunius veniamus. Ista quippe et hujusraodi virlutes,

poribus exutac afficiunlur, seu bene scu male,

cum

et

quj>nunc propter transigendamislam peregrinationem

valde neccssaiise sunt; non erunt in
illa vila,
:

ipsai corporibus suis similes sibimet appareant; sunt

propter

tamen
stantia

et vcra hciitia et vera moleslia

spiriiuaii.
in helis

facla de sub-

quam adipiscendam
i|)Sac

sunt necessariai

et tameii

eliam

Nam

et

in

somnis magni interest

iiiteliectualilcr

videntur; neque enim aut coi-

ulrum

an in Irislibus siinus. Uiule quidaiu in

,

pora sunt, aut species hdijent simiies corporum. Aiiud

rebus quas concupiverant constituli

'

se cvigilasse dospirilua-

aulem

cst

ipsum lumeii
se vei in
iliud

quo

iilusti

atur anima

ut
Mss. ali(iuol o) lima? nolsc carent his vcrbis
esse,
,

omnia
spicial
*

vci in
:

ilio

veraciter intellecta con-

lem enim arbitror

nain

jam

ipsc

Deus

est,

hoec

aulem

In Er. Lugd. \en. Lov.

autem, M.

tur in fiue n. <u iii 'jlurihus Mss. insiguis hic trauspositio 50, conimissa est.

non corporalem, qii;c rursiis liaben61, quo forle ex loco huc iraiiblaia suul uaiu
:

versuum fere

48!
luerunt
;

LIBER DUODECIMUS
et rursus gravibus terroribus aique cruciati,

m
met
,

cum
esse

apiid inferos in tormentis

{Luc. xvi, 22-20),

bus

cxagitati atque vexati

cutn expergefacti essent

et caetera.

Yidemus itaque

inferoruui meiilionem

uon

eadem niala revocarentur. dubiiandum non est quod expressiora sint El utique
dorniire tiniuer.unt, ne in
illa

factam in rcquie pauperis

sed

in

snpplicio

divilis.

quje inferna dicuntur, atque ob lioc vehementius

64. Illud etiam

quod Jacob

dicit

ad

filios

suos

sentiantur. Nain et qui sublracti sunt sensibus corporis,

Deducetis senectani

meam

cuni trislilia ad inferos (Gen.

iri-

minusquidem quam

si

omni modo morerentur,

xuv, 29), videtur hoc magis limuisse, ne nimia

stiiia sic iref,

sed lamen amplius quam si dormirent, expressiora se vidisse narraverunt, quam si somnia narravissent. Est ergo prorsus inferorum subslantia, sed eam spifitualem arbllror esse, non corporalem.

perturbaretur, ut non ad requiem boatorum

sed ad inferos peccatorum.

irislitia
,

Neque enim parvum

et

animoe ujalum est

cum

Aposlolus ciiidam
absorbere-

tam

sollicite
(II

timiicrit,
7).
,

ne majore

iristitia

CAPUT
62.
ta

XXXIII.

De

inferis quwslio.

Animam

esse

lur
et

Cor.

II,

Proinde, ut dixi, nondum inveni

nec mihi occurrit inferos alicubi
in

incorpoream. Sinus Abrahce.

adhuc

qu.nero

Nec audiendisunt, qni affirmanl inferos in hac viexplicari, nec esse post morlem. Videriiit enim
poelica figmenta interpretentur
;

quemadmodum

nos

bono posuisse Scripluram duntaxat canonicam : iion autem iii bono accipicndum sinum Abraii;e, et illam requiem quo ab Angelis [lius paiiper ablatus est,
nescio utrum quisquam possit audire

ab auctorilale divinarumScripturarum,quibus solisde hac re fides habenda est, recedere non debemus.

Quanquam possimus
pientes de

ostendere, illorum quoque sasubstanlia

modo eam apud CAPUT XXXIV.

*

inferos

quocredamus esse, non video.

;

et ideo

De Paradiso

et

lertio coelo

quo

inferorum

minime dubilasse,
65.

raptus est Paulus.

qusepost hancvilam excipit animas mortuorum. Un-

Verum hoc dum quccrimus

et aut

invenimus

de autem sub

terris esse dicantur inferi, si corporalia

si

aut non invenimus, urget nos longitudo

loca non sunt, aut unde inferi appellentur,

ris

sub lervero non

eum

libri hujus aliquando concludere. Quapropter qiioniam de

non sunt, merito quueritur

(a).

Animam

paradiso

sermonem
ait, scire

inslituimus

propter illud quod

in ler-

esse corpoream non

me

pulare, sed plane scire, au-

Apostolus

se raptum

hominem usque

deo

profiteri

tamen habere posse simililudinem cor-

poris et

corporalium omnino

membrorum
in

quisquis
vi-

tium coelum, nescire autem siveiii corpore sive extra corpus et quia raptus est in paradisum , et audivit
,

negat, potest negare auimam esse, quoe

somnis

inefrabilia

verba, quaj non

,

licet

homini loqui

non

te-

det vel se ambulare, vel sedere, vel hac alque

illac

were afflrmamus
an etiam
in

utrum

in tertio coelo sit paiadisus,

iii

gressu aut eliam volatu

ferri

ac

referri,
flt.

quod sine
si

tertium coelum, et inde rursus

sit.

paradi-

quadam

similitudine corporis

non
ita

Proinde

kanc similitudinemeliam apud inferos

poralem, sed corpori similem;
tur esse

gerit,

non corvide-

enim proprie quidem nemorosus locus, translalo autem verbo, omiiis etiain spiritualis
sufn raplus
Si

eliam

in locis

quasi regio, ubi

animK bene

est,

merilo paradisus dici

non corporalibus, sed corporalium

siinilibus,

polest; non solum tertium coclum, quidquid illud est,

sive in requie, sive in doloribus.

quod profecto magniim sublimiterque prajclarum

invenisse con-

est,

63.
fiteor,

Quanquam

et illud

me nondum

verum etiam

in

ipso

homine

loetitia

qusdam bouK
in sanctis

inferos appellatos, ubi juslorum

animoe re-

conscientiae paradisus est.

Unde etEcclesia

quiescunt. Et Chrisli

quidem animam venisse usque

ad ea loca
sua

in

quibus peccatores crucianlui-, ut eos

temperanter et juste elpie viventibus paradisus recle dicitur {Eccli. xl, 28), pollens affluenlia gratiarum,
caslisqiie deliciis
:

solveret a tormentis quos esse solvendos occiilla nobis

justilia

quandoquidem

et in tribulationibus

judioabat

non immerito creditur.

gloriatur de ipsa patientia

plurimum gaudens, quia

se-

Quomodo cnim aliter accipiendum sit quod dictum Quem Deus suscitavit ex mortuis solutis doloest
,
,

cundum multiludinem dolorum incordeconsolationes Dei jucundant animam ejus {Psal. xciii, 19). Quanlo
magis ergo post hanc viiam etiam sinus
ille

ribus
II
,

inferorum
)
,

quia non poteral

teneri ab eis {Act.

Abraha;

24

non

video

nisi

ul

quorumdam
,

dolores ea poie,

apud
staie

inferos

eum

solvissc
est
,

accipiamus

paradisus dici potest, ubi jam nulla tentatio, ubitanta requies post omnes dolores vita^ hiijus? Neque enim
et lux ibi

qua Dominus
,

cui
et

omne genu
infernorum
illis

fleclitur
(

non

est propria

quaedam
ille

et sui generis, et
et tene-

coelestium
11,10),

terrestrium

Philipp.

profecto magna,
bris inferorum
,

quam

dives

de tormentis

per

quam potestatem etiam

non potuit
altineri.
in sinu ejus,

doloribus,

quos
vel

solvil,

Neque enim Abraham,

in secreto quielis

ille

pauper

hoc est

lam utique de longinquo, cum magnum chasma esset in medio, sic tamen vidit, ut ihi ilium quondam contempium pauperem agnosceret.
66. Quae
si ita
,

ejus, in doloribus erat, inter

inferni

quorum requiem et illa lormenla * legimus raagnum chaos'firmalum

:

sunt, ideo sub terris dicuntur inferi

ilias

vel creduntur

quia congruenter in spiriiu per

sic

sed nec apud inferosessedicti sunt. Contigit enim, inquit,

corporalium rerum simiiitudines

demonstrantur,

mori inopem illum,

:

et auferri

ab Angelis in sinum

ut quoniam defunctorum animse inferis digna;, carnis

Abraiix
*

mortuus

est

autem

et dives, et sepultus esl; et

amore peccaverunt, hoc

eis

per

illas

corporalium

si-

militudines exhibeaiur, quod ipsi carni morluae solet,

*

Mss. inagno consensu : Et illa inferna tormenta. Mss. plerique , chasma.

(a)

U Retract.

Editi,

c. 24, n. 2,

eum. At onmes nostri Mss., eam, quod ad reqmem

refertur.

485

DE GENESI AD LITTEUAM,
Doiii(|ii(; iiif(>ri
:

S.

AUGUSTINI LIBER DUODECIMUS.

ut
ci,

484
oslenderetur.

nt sub lerram recoii(l;iHir.

fiii

co

(iiiod in-

qiiomodo capere possel,

illud

sinl

l;iliiic

appeiianiiir

siciil

aulcin seciindum

Proinde cuin boc corpus jam

iion aiiimale, sed

per

corpus

si

poiidcris sui ordiiicin leneanl, iiiferiora sunt

;

futuram conimutatioiiem spirituale recepcrit Angelis

co;cquata,

oninia gruviorn oiunia iristiora

nis
i|iio

ila

sccuiidum spiritum

iiiferiora suiit

perfectum babebit nalurae

vivificata et

su.tc

modum
lam
fuit.

undc

et in graoca liiigua origo noniilia-

obediens ct imperans,
inefi^abili faciliiale,

vivificans,

appellanlur inferi, cx co quod nihil suave

ul sit ei gloria?

quod sarcinse

bcaiil, resoiiarc pcriiibetur.

Ncc ipsam lamen rcrum

iiobis visilare

CAPUT XXXVI.
69.

Tria visionum

genera quomodo

parlem noster Salvator mortuus pro

coiiicinpsit, ui inde solveret

enint in beatis.

quos esse solvendos se-

Nimirum enim erunt

,

el

tunc

ista

Iria

genera

ouiKlum divinam secrclaiiique justiliam igiiorare non

poliiit.

visionum
bilur
sis
;
,

sed
in

nulla falsitalc aliud

pro

alio

approba-

Qiiaproplcr anima;
eris
iii

iilius

lalronis cui
,

dixit,

nec

corporalibus, ncc
iii

in

spiritualibus vi,

Hodie mecum

paradiso (Luc. xxiii

45), non
:

niulto

minus

iiilellcctualibus
'

quibus

ila

utique iiiferos prvslitit,

ubi poznso sunt peccalorum

;

pr;csenlaiis el perspicnis pcrfruelur

ut longe

mino-

sed aul illam cequicm sinus Abrah;c

nnii csl Ciiristus,

non enim

alicubi

re evideiitia nunc nobis adjaccant

istoe

species coret eis multi

cum

ipsc

sit

Sai^ienlia Dci attingens

vii,

porales, qiias sensu carnis altingimus,

jla

ubiqiie proplcr suain

illiiiii

inunditiam {Sap.

24); aut

sunl dcdili, ut solas esse arbitieniur, et qiiidquid

paradisum, sive in tcrtio coelo, sive ubicum(|ue

tale

non

est,

pulent oninino n(m esse. Sapientes autem

corporalibus visis, ut quamvis ea pra,

alibi est,

quo post tertium c(lum

siinl aninino

cst raplus

Aposlonomini-

ila siint in his

lus

si

tamen non

ali(|uid uiiuiii cst diversis

senlioia Tideaiitur

ccrtiorcs

siiit

lamen

in

illis

quoe

bus appellatuni, ubi

beatoriim.
rccte accipimus lioc

pr'ler corporis speciein pra^lerqiie corporis similitu-

67. Si ergo coelum priniiiin

dinem

intclligendo
ita

utcumque pcrspiciunt; quamvisea

ui iisec sensu cor-

omne corporcum
aquas et terram
;

gcnerali

nomine quidquid esl super secuiidum aulem in similitudine

,

non valeant

menie conspicere,

poris intuenlur. Sancli vero Angcli et his corporalibus

corporali quod spiritu cernilur, sicul illud uiide

aiii-

judicandis alque adminislrandis prscsunl, neceis tan-

malibus plenus
esl {Act.

iii

ecstasi Pelro discus iile

submissus

quam

pncseniioribns faniiliariusiiiclinantur
in spiritu ila

eteorum
pos-

spicilur

X, 10-12); terlium vero, quod mente conita secreta et remota el omnino abrepta a
illo

significativas similitudincs
et tanla

discernunt,

poteiitia quodaiiiinodo traclant, ut eas

sensibus carnis atque mundata, ut eaquoe in

sunt, ei ipsam Dei subsiantiam
,

ccelo

sinl elian! Iiominiim spiritibos

revelando miscere; et
ita

Yerbumque Deum

illam

incommutabilem substantiam Crealoris

con-

per quod facta

siint omiiia, in

cbarilateSpirilussancli
:

spicinnl,ut visione atque

amorc et eam pnvponant omni-

inefTabiliter valeat videre et audire

ter arbitramur, et illucesse

non incongruenApostolum raptum (11 Cor.

bus, elsecuiidum

eam

judicent de omnibus, et in

eam

dirigantur nt aganlur, el ex ea dirigant (luidquid agunt.

XH, 2-4),

ct ibi fortassis
si dici

csse paradisum omnibus

me-

Deniqiie quamvis abrcpto Aposiolo a carnis sensibus

in tertium

liorem, et

oportct, paradisum paradisorum. Si

laoiitia

coelum et paradisum, hoc ipsum certe defuit

eiiim animse boiirc

in

rcbus bonis est in omiii

ad plenam perfeclamqiie cognitionem rerum, quae Angelis

crealura, quid ea
est per

laetitia

prxslanlius quse in Verbo Dei

?

inest

quod

sive in corpore sive exlra corpus

deeril,

CAPUT XXXV.
68. Sed
si

quod

facla sunt orania

esset, nesciebat.

Hoc utique non

et

cum

receplis

Resurrectio corporum ad perfectam

sit

corporibus in resurrcctione mortuorum corruptibife

beatiludinem animai cur

necessaria.

hoc induetnr incorruplione,

mortale boc induetur

quem movet,

quid opus silspiriiibiis de-

immorlalitate (I Cor. xv, .^3).

Omnia enim

evidentia

Cunctorum corpora sua

in resurreclione recipere, si

erunt sine ulla

dinibus

falsitate, sine iilla igiioraniia, suis or-

potest eis etiam sine covporibus

pra^beri
;

summa
:

illa

bcaiitudo

disti ibuia et

corporalia et spirilualia el intel-

difficilior

quidein qurcslio est,

finiri

quam utper-

lectualia, in natiira inlegra el bealilate perfecla.

fecte possit

boc sermonc

sed

lamcn niinime

CAPUT XXXVII.
70. Scio

Sententia
cwlo.

quorumdam de

tertio

diibilandum est, et raplam hominis a carnis sensibus

mcntcm,

el

posl

moilcin ipsa carnc deposita, tran-

quidem nonnullos eorum qui Scripluras

Apostolus, teitium coe-

scensis etiam siinililudinihus corporaliuni.

non
,

sanclas ante nos in fide calbolica traclasse laudaiilur,

sic vi-

dcie possc incommulabileni substaiiliam

etiam sic exposiiisse quod

ut

ail

sancli

Angcli videnl; sive

quia inest
nislrandi
;

alia

latcnliore causa,

lum
sive ideo

ut corporalis cl animalis et spiritiialis hoininis

illiid

ei

naturalis

quidam appelitus corpus admiilliid

hic dilferentias accipi vellcni, atqiie ad

incorpo-

qiio

appelitu rclardalur
iii

tota i!ilentioiiepcrg;il

quodammodo ne suinmum coeluni, quamsi

rearum rerum

geiius e\celleiiti evidentia coniemiilaii:

dum

esse Apostolum r;iplum

quod genus

cii;im

diu noii subest corpus

titiis ille

cujus administraiione appetale sit corpiis,

bac vila spirilualcs liomines prse ca-tcris rebus

eo(pie perfrui coiicupisciint.
spiriluale ct
intellectiiale

diligiint,

conquiescat. Porro autcm

Ego autem

ciir

maliicrim
forlasse

dicere, quod

illi

cujus

sil difficilis el

gravis admiiiistralio, sicul ba;c

caro qu;e corrumpitur, ei aggravat

animam {Sup.

animale
ix,

et spirituab,' dixerunt,

ut eariiindem
in

rcrum

15),

de propagine transgrcssionis oxistens,

illa

alia tanluminodo numina ponercin, jain

primis husi rite

mullo
jus libri pariibus
:

magis averliiur mcns ab

visione snmmicoeli

me

disseruisse suffecerit. Quae

unde
*

necessario abripienda erat ab ejusdem carnis sensibus,

Editi, perfruetur.

At Mss. omnes, perfruitur.

485
pio moilulo

LOCUTIONUM

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCHUM LIBER PRIMUS.

jam univcrsum hoc
bus roniiiieturf
opiis
,

486

noslro dispiilaviiiuis, aiil sphilualis leflor

etiain ut sit spirilualis, adjiivante proficiet.

quod duodecim voluminiconcludimus.

h*c approbabit.aut

isto {andera fine

Spiriiu sancio, aljquid ex isla leciione

Sed

DE SUBSEQUENTI LOCUTIONU3I OPERE.

LIBRI
II

RETRACTATIONUM CAPUT
Scriplnrarum
,

LIV.
qiiinqiie, et

Septem
Jndicum

libros

de septem

libris divinariun

id esl

Moysi

uno Jesu Nnve

:

et aliero

feci, notatis

locutionibus singiiloriim qua; minus usilat;e siint

lingnix'.

iiosine

quas parum advertendo

sensuin quitrunt, qui legunt, diviiioruin eloquioriim,

qiiid

cum

sit

locutionis geiuis, et iionimnqiiam exsciilpuiit ali-

quod a

veritate

qiiidcm non abborreat;

iioii

tamen

id

sensisse auctor a quo hoc scriptum est iiivenitur,

sed genere loculionis boc dixisse credibilius apparet. Mulla aulem in Scripluris sanciis obscura, cognito locutionis

genere dilucescunt. Propter qiiod cognobceiida sunl eadem gencra locutionum ubi
iiitenlioni legentis aperiat. Hiijus opeiis
in libro

seiiieniiie
litiiliis
:

patent

ul

eliam ubi ialenl cognitio ipsa succuiFal, eas(]ue

est, Lociitiones

de Genesi
verba
ei,

aique

ita

de singulis
illi

libris.
,

Quod autem

primo posui scriplum esse

vi,

El fecu Noe omnia

dixi esse simileBi
i);

quwcumque prwcepit
in

Dominus

sic fecil (Locut. in

sic

Gen.
esl

22)
,

eamque locutionem
addilur,
;

quod

condiiione creaturnc posteaquam dicitur, Et

factum

et

fecit

Deus (Gen.

non
sic

onini

modo
:

simile hoc eidein mihi videtur. Deiiique ibi eliam sensus latet

hic sola locutio est.

Hoc opus

incipit

Locuiiones Scriplurarum.

S.

AURELil AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

LOCUTIONUM
LIBRI SEPTEM
>.

HBER
-

PRIMUb.
[Ib. 28.]

Locutiones de Genesi.

Loculiones Scriplurarum
proprietates
,

quae videnlur

secundum

Implete terram,

et

dominamini ejus
ei.

latiiia

quae idiomala graice vocanlur, hnguae

enim

locutio est,
ii,

i)ommaminj

hebraicai vel gra-cae.

[Ib.

.]

El homo non

erat operari terram

quod

[Gen. cap.
inler

i,

ii.]

Et dividantinter medium

diei, et

latini

codices babent, qui operaretur terram.

Plantavit
latini

medium

noctis.

[Ib. 8.]

Deus paradisum secundum arienmiilti latinicodices,

,

[Ib.

20,26.] Volatilia volantia super terram secundum

tem

qnod

habonl, ad orientem.

(iiHjamen/umcarii. Quoeriturquomodoaccipiendumsit,

[Ib.

9.]Quod habent

E/ lignwn

iecundum firtnametum. Sic eliam, Faciamus hominem iecundum imaginem

niulii latiiii
et

sciendi

bonum
,

et

malum

vel,

ligmm
et

scientios boni et
;

secundum simititudinem

quod

mali, vel
aliae
el

tignum sciendi boni

mati

ct si qase sunt

coUiees habent, ad imaginem etsimilitu-

varietales de hac rc interpretum, grcecus habel,

et tnati :

dinem.

tignum ad scicndum cognoscibite boni

quod

ADMOmXIO

PP. BENEDICTINORtlM.
, ,

Castig :li sunt de novo (hi septem libri) ad Mss. victorinos duos ad vaticanum , Sorboniciun, cisterciensem Beccensem, Jikhaeliaum, PP. Bernardiaorum coUegii Parisiensis unum, ad Corbeiensem velustissimum et optiroae notoe, ad vanauies Lovaniensium lectiones ex qualuor Belgicis et demum ad editiones Am. Er. et Lov.
:

C omparavimus prcBterea
(o)

eas

omnes editiones

initio Retr. etConfess.,

1.

1,

memoratas. M.

419 referre idcirco visum est, quia in Retractationibus locum habet proximum post iibros ae Nuptiis et Concupisceutia, quos eo lere tempore scriptos fuisse bquet.
circiter

Hoc opus ad annum

48t
nescio ulnim loculionis
sit,

LOCUTIONUM
el

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCHUM
;

488
in graeco invenitur, ego
:

non niagis ccrluui scn-

noiinuUi lalini codices liabent

sum

ali(|uom insiiiuet.

inducam pluviam super terram

grisca loculio genitilati-

[Ib. i().|

Qiiod liabeiitlalini codices,

:

Ex omni

ligno

vuin casum habet, iion accusativum, utsi boc in

iiuiii

qttod esl in puradiso, cscw edes

disiiii"iiciitliiiii

non, in puradiso escw,

:

expriiiiamus,

itadicatur,

Adhuc enim septem

fecit
,

csl

scd, cscw edes

iiaiii

escu cdes dici

dicruiii

iiiducam pluviam super tcrram.

Qiiod scriptum est, El
illi

adiiiiliii ialiiia

loculio, (luoniaiii pro dativo casu graciii

[Ib. 5.]

Noe omnia quw,

co, ablalivuiii vel qiiein appcllaiit seplimuin,

liiijus-

cumque

prcecepit

Dominus Deus

sic fecil

loculio

niodi lociilioiiibus solciit ponere. Autcerte oido veiboniiii cst,

[II).

est similis ei
dicilur,

quod inconditione

creatura; posteaquam
fecit

Lx

otnni ligno escce.

Et

sic est

factum, additur, Et
est, Detebo

Deus.
suscita:

111,

1.]

Serpens eral pntdentissinins omnium beiiiulli laliiii

[Ib. 4.]

Quod scriptum

omnem

sliarnm, ipiod
est

habciit

iii

gracco scriplum

tionem, non creationem dictam notanduni est

(7iv

(xv(!cut-

pfovi//.'i)TaTOs ', lion

pofiraroi.

enim graece scriptum

est

quod nomen etiam re-

[Ib.

7.]Quod

sciipluiii cst

de

Adam

ct

Eva, Aperti

surreclionis assiduc poiiitur in scripturis graccis,

cum
,

sunt oculi coruni; cuiii absuide credalur eos in paradiso

ciecos,
esl,

pOSSet |avaaTaffts dici

surreclio s^avaaTaats.

Ut SUSCitalio

sit

avauTaats

rC-

vel oculis clausis prius obcrrasse, loculionis

eliani

qua

de Agar scriptum est, Aperuil ocutos

;

Si quo

suos,

el vidil

puieum {Gen. xxi, 19)

sedcbal
:

iiequeenira claufraclione panis

Quo vcrbo et Apostolus usus est, modo occurram in resurrectionem mortuorum {Philipp. III, 11) ibi enim Groeci non dcvaaTairiv, sed
:

sis prius oculis

et (piod
qiii

in

s^avaaTaatv liabent.
[Ib. 14.]

aperii

suiil

oculi

eorum

cognoveruiit
;

Dominum

Quod scriptum
et

est,

Et omnes

bestioe secuti'
,

posl resurrcclionem {Luc. xxiv, 51)

neque enim per

Inimicitiam

dum

genus

omnia pecora secundum genus

et

omne
,

viam cum

illo

clausis oculis aiiibuial)ant.

repens quod movetur super terram secundum genus

et

[Ib. 15.] Qiiod liabenl multi

codices

omne
cam
,

volalile

secundum genus intrarunt ad Noe

in ar-

ponam
et in

iiiter te et

muliercm
:

gr;cci liabent, in
locuiioiiis est
;

medio

lui

bina ab omni carnc in quo

est spiritus viloe ;

,

medio mulieris

quod

nam

tan-

refertur in quo, nisi genus subaudias, id est

in

non quo

luindciii valct

(luanlum

ciiiii

dicitur, inler le et mulietui,

generc

nam
;

si

carne subaudiremus

In

qua fuerat

rem
el in

lioc ei

iii

co qiiod scquitur, in medio seminis

ejus.
latini codices,

diceiidum
[Ib.

medio seminis

quod solus interpres Symmachus dixit, 23.] Quod iterum scriptuin est Et delela est
,

[Ib. 17.]
disti

Quod babciitmulti

Quiaau--

omnis
si

suscitatio,
,

notandiim locutionis esse, pro eo ac

vocem mulieris
tibi,

luce, et edisti
;

de ligno de quo prcecegracci

diceret

conditionem vel creaturam carnis. Cura

peram

de eo solo non edere

tibi

babeiit, edisti

dixisset, Et deleta est omnis suscitatio

quw

erat super
'

de ligno de quo prwceperum

eo
:

eo soto
,

non edere ex
munducasti,

faciem omnis terrw

ab homine usqne ad pecudem

coeli,

et

alii

aulem

iiiterprclcs gncci liabeuf,

repentium

et

volalilium

deindc addidit, Et deteta

ytXedisli; ut
disli

ita sit seiisus

secundum

ip^os,

Quia aude quo

sunt de terra; loculionem illam esse repetitionis,

familiariter utitiir
[Ib. vui, 6, 7.]
*

qua

vocem

mulieris lua;, ct edisii

tibi

de

ligiio

Scriptura,

notandum

est.

praeceperam
[Ib. IV,

eo solo

iioii

edere, ex eo edisti.
:

Quod scriptum
aqua
,

est, Dimisit

corvum
eslf,

2.] Lt apposuit purere (ratrem ejus Abel

iii

lo-

videre

si

cessavit

et

exiens reversus

non

cutio est fre^juens

[Ib. 8.]

Sci ipturis, apposuit dicere.

donec siccavit aqua a terra, locutio est usitata in Scripluris

,

Etfactnm

est,

dum
esl,

essent in
:

campo, insurrexit

quse

jam nunc
,

incipiat adverti

non enim

Cain super Abet,

et occidit

eum

loculio est; iiam ctsi

posiea reversus est

doiiec siccavit aqua.

quia diclum est non reversum

non haberel, Et factum

et

possel inleger scnsus esse,

cum

essent in

campo.
scriptuin estin
et dixit

[Ib. VI, 6.]

Quod

quibusdam

lalinis

suam

codicibus, Et poenituit,

Deus, Deteam hominem,

Zuvov,B-/i,

Quod scriptum est, Et extendit manum eam et induxit eam ad semetipsum in arcam, locutio est quam propterea hebrseam puto,
[Ib.
,

9.]

accepit

qucm

feci a facie terrce;

in

grseco iiivenitur

quia et punica^ lingusc familiarissima est, in qua mulla

quod magis
hibetur
:

recogitavit,

quam

posnituit, signilicare perlatini

invenimus hebraeis verbis consonantia

sufficeret,

nam

utique

quod verbum etiam iionnulli

codices

Et extendit manum,

etsi

non adderet, suam.

,

habent.
[Ib. 14.]
facies in

Tale est etiam quod paulo post dicit

Habebat

olivte

Quod habent laliiii codices plurimi, Nidos arcam; cum lalina locutio sit non In arcain,
:

folia,

surculum in ore suo.

[Ib. 12.]

Et non apposuit

reverti

ad eum amplius

sed

In arca

gracci

nec In arcam, nec In aica habent;

;

locutio esl familiarissima in Scripturis.

[Ib. 21.]

sed, Nidos facies arcam

nidi essent.
[Ib.

quod

intelligitur , ut ipsa arca

Quod scriplum
,

est,

Et non adjiciam adhuc

,

maledicere super terram

simile est superiori

Et non

16.]

Quod habent
;

plerique codices
,

Facies
:

upposuit reverti ad eum.

[Ib. 21.]

ostium arcce a latere

sic

iionniilli Iiabent

ex iransverso

Et non adjtciam percutere

omnem carnem
?

enim

volueruiit inlerpretari

quod grccce

dicitur,

vivam

ipsa locutio est.

[Ib. IX, S.]

Etenim sanguinem veslrum animarum veLXX,

[Ib. VII, 4.]

diet,

Quod scriptum est, Adhuc enim scptem ego inducam diluvium aqum super terram, quod

omnesMss., scriptwnest, sovhrbtalos.

* Editi, pecudvm. At Mss. pecudem : juxta graec. , eos ktenous. * setjuiinur Lugd. ven. Lov. B. habent, vlalur. M

4S9

LIBER PRIMUS.
eiiamsi gradu sanguinis differanl, ut aller
riore, alier in inferiorc, sicut
sii in

i^O
supe-

vestnm, aat $trarum; cuin sufficerct aut sanguinem

ianguinem animarnm vestraruvi
[Ib. 1-i.J
ter

hoc loco;

nam

palruus

Hoc signum
et

teslanwnli quod ego

esl,

ponam

in-

ejus' crat

Abram.
Faclumest autem
in regno

medium meum
[Ib. X, 9.]

vestrum; quod

inler rne et

[Ib. XIV, 1.]

Amarphal
consuetu-

regis

vos.

Sennaar ; secundum noslrae

locutioiiis

Hic erat

gigas*^ venator

conlra

Dominum
Dodici-

diiiem sic incipere siifficeret, in regno autem Amarphal:

Deum;

incertuni est

utnim

possit accipi, corani

ergo quod
locula cst.
[Ib. 5.]

ait Scriptura,

Factum

esl auteni,

more suo
et

niino Oeo; (piia eisic solet intelligi

lur, svavTiS-'.
[Ib.

quod gncce

Quarto decimo autem anno Chodottogomor

:

U.] Unde

exiit

inde Philisthiim;

cum

sufficeret,

regesqui
latinis

cum eo; subaudilur, orant undc

Et Chorraios qui
in

quibusdani

Unde

exiit Pkilislliiim.

eliam addilum est.

montibus Scir; subauditur,

Et erat omnis terra labium tmun; quod erat omnis lerra tau-sitate nos dicimus, lingua una. Et bium unum; nolandum, omiiem terram appelialam
[Ib. XI, 1.]

[Ib.6.]

erant.
[Ib. 13.]

Adveniens autem eorum qui evascrunt qui,

omnes homiiies
mni
lerra.
[Ib. 5.]
liabfit,
liiie

qui tuuc erant, quamvis nonduin in

dam,

nuntiavil

Abram

transftuviuli, ipse

autem hubitabat

ad quercum Mambre, Amorrhiti

fralris Escliot, et fratris

Aunan;
facti sunt iUis lateres

qui eranl conjurati Abrain; obscuriiiii hyper-

Et

pro lapide

grrecus

Et

fncli sunt illis lateres in

tapidem; quod

baton
si

ordo est enim, Adveniens coruin qui evaserunt

fratris

la-

quidam Amorrhis
aulem
rius

Eschol et

frairis

Aunan, qui
;

dicerelur, locuiio

minus

iiiielligeretur.

erant conjurali, nunliavit

;

Abiam
:

iran.^fluviali

ipse

[Ib. 4.] Venite,

wdificemus nobis civilalemet turrim,

liabitabat ad qiiercum. iloc iiypcrbatou

obscu-

cujus caput

eril

usque ad coelum

secunilum hyperbolcu
fit

eliam per eilipsin

fralris

cuiii

eniiii

dictum esset,

dictum
si

est, si loculionis

genus hic accipiendum esl

quidam Amorrliis
fratris,

Aunan; non
filius
:

dicluin est, quid

auiem, usque ad cwtum, proprie diclum accipitur,

sed iniclligiiur,

sicut cuni dicilur Jaco

filius, nihil

inler quaesliones considerclur.

Quod quidam lalini codices habent, Sem genuit Arpliaxad; filius Noe erat annorum centum cum cenlum annorum cum genuit grsci habeiil, Sem fiUus Arpliaxad ubi ellipsis est, quia deest erat. Sed quod
[Ib.

bus

Alpliei, qiiamvis

non dicatur

aliud in-

10.]

telligitur; et

umllx

suiit

taleslocutituesScripluraruni

ubi

filius tacetiir el intelligilur.

non habent
lio est.

fitius

Noe, sed

fitius

tanlum, nova locu-

Quod habent quidant latini codices, Et dixil Abram ad regem Sodomorum, Extendo manum ineanx
[Ib. 22.]

ad

Deum

attissiinuin,

qui creavit caluin

,

el

lcrram,

si

sparto usquead corrigiam calceainenli

fefellil iiiterprc-

[Ib. 30.]

Et erat Sara

steritis, et

non generabat ; cuni

tem, quod griecus liabet

intelligitur, ul ista

<sna.ptio\>,

quod

hitine lilium

posset sufficere, El erat Sara

[Ib.

sterilis.
le

xn, 12.] Eril ergo cum

vidennt ^gyptii, di-

cent,

Quia uxor
est,

iltius

hwc

genere loculionis adjun-

Scriplurarum loculio sit, Extendo manuiu meain ad Deum aUissinium, qui creavit coclum el lerram, si aceipiain de oninibu.s luis si cniiu
:

ctum

Quia;

nam

sufficore potuit, uxor itlius hoic.

pro eo

dixil,
si

Exlendo

Quod ait Scriptura, Faclum esl uulem statimul intravit Abram in Mcjijpium; sutficeicl, Stalim aulem ul mtravit Abram in /Egyplum.
[Ib. 14.]
[!b. 18.]

manum meuin ad Denm

non
est
iii

uttissi-*

nmm,

ac

diceiet, juro,

latino usitala lo-

cutio, nisi ila dieatur, Exleiido inanuin

altisiiniuiii,

meam ad Deum
erit

mc
:

iioii

accipere de omnibiis tuis.

Quid hoc

fecisti milti,

quia non annuntiasli

[Ib.

nvhiquia uxor tua est?

cum
e,

XV, 13.] Sciendo scies qida pcregrinum

locutio

semen

sufliceret, nonannunliasti.

tuum

in terra

Etipsnm,

annunliasti,

more Scriplurarum diclumesl;

tissima;

quidem Scripturarum
Sciens scics,

est usita-

sed graci habent,

esi.

nam
et

latini habeiil pleriq

non

quod

peiie

dixisli.

[Ib. xni, \.]Ascendit

autem Abram de jEgtjpto, ipse

lantumdem

uxor

ejiis et

omnia

ejus, el
:

Loth cum eo

in deserlum

[Ib. XVI, 3.]

Et

dedit eani

Abram

viro suo ipsiuxorem'.

subaudilur, ascenderunt

nec lameii proprie dicilur

sicul au-

phis liabet,
[Ib. 4.]

ipsi,.

ascendisso

cum eo quod habebat exanime,

hic ioculio, quaj vocatur

Cum

autem viditse conceptum habere, sprela

rum

et

aigentum

et oninis supellex; ac per

hoc inxt'

suin corain i//a;gra;ci habent

hoc loco parlicipium,

telligilur

graece

?sO-///.a

quod

lilinu liiigua noii habct,

si

hoc

est iSoOja

sed tan-

quam
[Ib. 7.]

diceretur, Videns auieni se

conccplum ha-

bcre, spiela suin

coram

iiia

El facta
el

est

rixa inter
:

mcdium pastorum pecosie

laiiiii

quasi soloecismus soiiat:

IooOjoc,

etiam per

illud

rum Abram

participium quod diclum est,

pccorum Lolh

uiide

codices pene
i!a lo-

pro quo nos dicimus, Yidens.

[Ib. XVII, G.]

onines non iransiulerunl islain lociiiionem, sed

Quod
libi

latini

habent,

Augeam

te

nimis

quunlur ut consuetudo nosira habel,

et nobis deinceps

eam

vutde

notare non placuit; ipsa esl enim per

grsci habeiit, vutde vatde.

omnia

in
[Ib. 8.]

El dabo

et

seinini tuo post te

terram in

gra;ca scripiura, ubi lale aiiquid dicilur.

[Ib. 8.]

qua habitas, oiniiem terram Chanaan

in posscssionem

Quoniam homines
;

fralres nos

sumus,

Abram

ceternam ;videndum

ulrum

loculio sil
:

quod
ait,

dicit, <B/er-

dixit ad Lolh
ila

uiide intcliigilur

morem

esseScripturaj

nam,
'

gricci

habent Iwvtov

et

quod

et seinini

tuo

loqui,

ul fratres appellenlur

unius cognalionis,

la aDtiquis codicibus constanter, gigans

in editis omissum Cuerat , ejus : quod aliisque optinise nuta; Mss. reslituimus.

ex Corbeieosi

Sanct. Augc

III.

fSeize^J

491
post le; ibi
[II).

LOCUTIONUM
cnim

S.

AUGUSTINI IN IIEPTATEUCIIUM
tibi.

492

voluil intcHigi qiioil ciixerat,

XVII, 9.]

Tu nulem leslamentum ineum couservate in

bis, et

semcn tuum posl

progenies suas

conservabis,

pcliam, inqnii, mortuum meum : quod non neutroquasi corpus inorlnuni, scd masculino genere dictum groica scriplura domonstrat.
te per Dominum Deum cocU Deum terrm : gra;ci non habent, per, sed, adjurabo Dominum Deum coeli. [Ib. 3.] Cum quibus cgo habito in eis. [In 5.] Ne quando noluerit mutier ire mecum mu-

pro,conscrva;pr()inissivumproiinperativomodoposui(.
[^b. 12.]
-E'

[Ib.

xxiv, 3.] El adjurabo

puerocto dierum circumcidetur,

omnema-

et

sculinum
ciili nisi

pro,

omnis masculus; quasi possct circumprocidit Abraluim in faciem, et dixit in

milii

masculus.
l'^t

[Ib. 17.]

animo suo dicens, Si

tur, et si

cenlum annos habenti nasce-

Sara annorum iwnaginta pariet? Admiranlis

lierem feininam appcllare proprium est [Ib. 5.] In terram de qua existi inde.
[Ib. 6.]

illius

lingux.

esse istam ioculionem, non dnbilanlis, dubitandum

Altende

libi

ne revoces filium

meum

illuc

his

non

cst.

verbissolel coinminatio declarari,

[Ib. 24.]

Abraham autem
est

vem cum circumcisus

[ib. xviii, 7.]

annorum uonaginla nocarnem prwputii sui : non dixit,

erat

[Ib. 9, 8.]

Et posuit puer manum suam sub femore

ei

Abruhce,

et

juravil

de verbo hoc
,

ergo loculio
si

cst

Cariie; ant, in carne.

qiia dixeral

Abraham

adjuro

le

ac

dixisset, jura

Et

in boves

accucurril

Abraham

nou

niilii

dixit,

Ad
:

boves.

est
el

non autem solemus sic loqui, sed observandum utrnm sint in Scriplnris alise similes loculiones :
;

[Ib. 11.]

Abraham autem

Sara seniores progressi

in

nam quod

dixit Abrahani, Si

nuluerit

mulier venire
ita

diebus

quod

grseci babent, progressi dierum.

tecum, purus eris ajuramenlo hoc; maiiifestavit

dixisse, adjuro
[Ib. 10.]
te,

se

[Ib. 20.] Dixit

et

autem Dominus, Clumor Sodomorum

est, el dclicta

lanqiiain diceret, jura mihi.

Gomorrhce impletus

corum nuiguu vulde

Quod

scripluin est de
,

Hebccca
,

Virgo au-

Clamorem Scripiura
tia et

solct

poncre pro tanta impudennec verecundia, nec

li-

tem erat speciosa valde

virgo eral

vir

non cognoverat

libcrtate iniqaitalis, ut

eam,
nuat.

ista

lepotilio
ciir

commendalionein
sil
,

virginilalis Insi,

naore abscondatur.
[l"b.

SL'd

additum
,

vir

non cognoverat eam

28.] Et

dixil,

Quia non perdamsi invenero

ibi

nisi locutionis sit

mirum
non

si

possil ila accipi ut virgo

quadragiuta quinque: superfluum videUir, quia, el ideo

in codicibus nonnullis lalinis
[Ib. 30.]

nomen

sil

tatis

iiitogrilalis. Gra^ci
;

aulem

iion

non
si

legitur.

liabenl, cognoverat, sed cognovil

:

quod videturincon-

Numquid, Domine,

loquar

subauditur,

sequens.
[Ib. 26.]

irasceris, aut aliquid bujusmodi.

[Ib. XIX, 29.]

Adoravit

Cum
'.

everteret

Dominus

civitates, in qui-

dicere, Adoravit
[Ib. 27.]

Domino Dominum.

quod nobis usitatum

est

bus habitabat in eis

[Ib

Quoniam non dereUquil justiliam

:

el

vertteHem

XX, 13.] In omni loco ubi inlraverimus

ibi.

a Domino meo

id cst jusliliam
si

et veriiatcm qua) est

[Ib. NXi, 19.]

Et aperuit Deusoculos
:

ejus, et vidit

pu-

Domino meo, ac
[Ib. 28.]

diceret,

quam
in

fecil

Dumiiius

teum aqua;
erat
;

viv(e

loculio est,
in

non enim
eorum.

clausis oculis

meus.
El currens puella nuntiavit

undc jam
est,

principio libri
oculi

loculi sunuis, ubi

domum

ntatria

scriplum

Et aperti sunl

suce

qiiasi

non

ipsa essel et palris

domus.
ipsius, et pedibus

[Ib. 25.]

Et lerra quam

inliabitasli in ea.

[Ib. 32.]

Et cujuam lavare pedibus

[Ib.27.] Et disposuerunt

ambo leslamenlum,

vel testati

virorum qui
[Ib. 40.]

cum

eo erant.
cui placui ante
;

sunt

ambo

aniat Scriptura testamenti

noaiinepactum

Dominus

ipsum, ipse

miltet

appellare.
[Ib. .\xii, 2.]

ungelum suum tecum

Accipe filium tuum dilectum
:

qumi non

sulficeret, cuiplacui:
?

illa

locufilio

an poterat
[Ib. 42,]

ei

placere nisi ante ipsum

tione dictum est, Accipe, qua etiam ad Agar de

ejus.
flb.4.]

Si tn prosperas viam

meam

qua ego nune

ingredior in eam.

El

respiciens

Abraham

oculis;

cum

sufficeref,

[Ib.

43, 44.] Ciim verba sua narraret servus Abradixit accessurus

,

respiciens.

ha)

quK

ad foiitem, Et

ila

narravit

Et

[Ib.iC.]

Per memetipsum juravi,

ac
si

nisi benedicens bene-

eril

virgo cui ego dixero

,

Da

milii bibere

pusillum aqua
,

dicam

te

diceret,

Per raemelipsum juravi quod

siin-

de hgdria tua

et

dicet mihi,
est

tu bibe

et

camelis tuia

benedicens benedicam le; aut nullo verboaddito

pliciter,

hauiiam
lo

ha:c mulier

quam

paravit

Dominus famu-

Per memetipsum juravi, benedicens benediEl muliiplicans multiplicabo semen tuuni;

El nuntiatum

suo Isaac. Qiiibus vcrbis satis evidenter expressum

cam

te.

est,

eliam mulieres appellatas locuiione hcbraica, qux:

[Ib. 17.]

virgines essent.
[Ib. 48.]

cum

suflicere posset, mulliplicabo.

est

Et benedixi

Dominum Deum domini mei

Heliae.

[Ib. 20.]

Abralm, dicentes ; cum con-

Abraham

honorificenlia; loculio est, el familiarissima

suetudo loqucndi habeat, Nuntiaverunt Abrahae dicentes, aui, nuniiatura est a dicentibus.
[!b.

Scripturis, sicut

Deus

xxin, 3, 4.] El surrexit

Abraham a mortuo suo

:

[Ib. 49.] Renuntiate mihi ul redeamin dextram aut sinistram. Per dexlram prosperitate.^i, per sinistram

non

dixit, a

mortua sua. Et iterum de eadem

Et sescilicet

adversilatem significavit; id est dextram,

rinl; sinistram,
si

si

concesse-

non concesserint; nam utique ea

:

' Ediii, habitabant in eU. Mss. vero, habitabat Loiu, juxta graecum

via rediturus fuerat qua venerat

quam loculionem

4D3

LIBER PRIMUS.
rus,

m
fecerit
;

Scnptiirarum eiiam coetera earum loca indicabunl;

quia dexlra nominatur in oninibus bonis
,

cum

non utique, sed locutio

est.

siuislra in

[Ib.
dixit,

malis, sive folicilas el infelicitas, sive justilia et injustitia, ct

xxvin, IG.] Surrexit Jacob de somno suo, el Quia est Dominus in loco lioc, ego autem ignoraplenus sensus est, elsi non habeat, qnia. Est
in loco lioc
:

aliquando

dextra

in seternis, sinislra in

bam
tio

lemporalibus.
[Ib.

Dominus

ac

si

diceret, est hic

demonstra-

XXV ,

13.] Hcec

smt nomina fiUorum Ismael

se-

Doraini

noii eiiim
,

Dominus

in loco est.
ait
,

cundum nomina generatiomim eorum : tanquam dixisset, secunduai qua; nomina generaliones eorum appellalae
SUIlt.

[Ib.

XXIX
filium

5.]

Jacob interrogans quod

Nostis

Laban

Nuchorl cum
factum

esset lilius Bathuel; intel-

ligendum est nobiliorera

Accepil
,

fuisse

Nachor,

et

merito di-

[Ib. 20.]

Rebeccam

filiam Balliuel Syri de

Stjri
,

gnitatis

ejus

esse ut

de ipso interrogaret.
ali'

Mesopolamia

sororem Laban

sibi
;

in
,

uxorem
sibi

Filium autem
cujus

dici et avi et
illo

proavi ct ultra majoris

,

cum
rem.

posset dici tantummodo, nxorem

aut

uxa-

eum

qui ex

propngatur

usitatissima; lofilii

cutionis

est.

Hinc

est

quod

et

Isaac patrem

[Ib. 24.]

Et

ei

erant gemini in utero ejus

cura posset

sui

appellavit

Abraham,
est dies

sicut paulo ante

comrae-

non

addi quod dicium est, ejus.

nioravi.
talis locutio et

[Ib. 27.] tVei'e)uji(

autemjuvencs. Esl
,

[Ib. 7.]

Adhuc

multa

nondum

est liora

con-

apud auctores
cottdunt {Yirg.

saicnlares, sicuti est

Et scuta
:

latentia
,

grcgandi pecora.
[Ib.

^neid.

lib.

o,v. 237)
,

id

est

con-

XXX,
:

4.]

Et dedit

illi

Ballam ancillam suam

ipsi

dendo

latentia faciunl. Sic et bic

Creverunt juvenes,

iixorem

plenura esset, etsi ipsi non adderetur.

Si inveni gratiam ante
te,

cum

infantes essent, intelligitur, crescendo facti sunt

[Ib. 27.]

auguratus essem
:

juvenes.
[Ib.

benedixit enim
.]

me Deus

in introitu tuo
fuit, Si
;

non videtur

51

Jacob ad Esau, Fenrfe

:

iiiilii

liodie

prinwgeni-

consequens; quia hic dicendura

tiam ante
te,

invenisscm gra:

ta tua mihi

sic

enim habent codices

Videntes vidinius

grycci.

auguratus essem

nunc autem Si invem

te
,

[Ib. XXVI, 28.]

quia est

Dominus

ordo

est, Si inveni
;

gratiam ante
,

pcrraitle
,

me

audi-

tecum.
[Ib. 28.]

gurari

ita
si

enim

dixit

auguratus cssem
!

tanquam

El disponemus teciim testamentum

pro
pacto poiiere
latini

amant
id

ceret, o

auguraius essem

id est,

ad bonum augu-

Scripturae
Stafi/ixirjv.

tostamentum,

est

rium

le in

domo mea haberem.

Et exaudiet mejustilia mea
inc faciet.
in die crastino
i

Quod

habent, El disponemus tecum

[Ib. 33.]

testamentum ne facias nobiscum

reiur, ut paciscaris
[Ib.

malum

lanqiiam dice-

id est, exaudiri
[It.

non facere nobisciim malum.

,

xxxi, 2.] Et vidil Jacob faciem

Laban

et ecc

xxvu,
:

1 .]

Et vocavit filium suum seniorem Esau

signilicat

non erat ad eum

sicut heslerna ct nudiusterliana

die

et dixit

hoc loco senioris nomen non

xta-

familiarissima in Scripturis loculio, heslerna el nudiiisterliana die, pro

lem gravem, sed ex comparaiione majoiem.

[Ib. 3.]

tempore

practerilo posuit.

Nunc

ergo

sume
,

vas

tuum pliarelramque
:

et

[Ib. 10.]

Et vidi oculis meis in somno;

oculi corporis.

cum

clausi

arcum

noa

dixit vasa

sed vas

quod aulem

inlel-

sinl in

somno

ligi voluil,

non apparet,

nisi furte loculio est, ul

vas

[Ib. 13.]

pharelram voluerit
rit

intelligi, et

exponendo quid dixeet

locutio esl

Ego sum Deus, qui apparui tibi in loco Dei, an Deus in loco Dei sic accipiendum est,
:

vas

adjunxerit pharetramque

arcum, lanqiiam
;

quomodo
[Ib.

Pluit

Dominus a Domino {Gen. xix

dixit

24)

dixerit, sunie vas

rel,

tuum

et pharetrara

veluli si dice:

Filius a Palre?

sume vas tuum,

,

id est

pharelram

deinde aliud,

51

.]

Respondens autem Jacob

filias

ad Laban ,
et

et

arcum

quod non ad
:

illud

vas perlineret quod est

Dixi enim ne forte auferas

tuas a

me,

omnia

phareira

aut certe pharetram et arcum vas voluit

mea.
[Ib. 53.] Intravit

appellare, singularem ponens numerura pro plurali;

autem Laban
est

et

inscrulatus

est in

lanqiiam

si

diceret, accipe vesteni tuam,

,

quo noraine

domo Liw
uxoiis,
nisi forte

advertendum
in itinere

quomodo

dicatur
siiit

jiitelligeremus pliiies vestes

sicuti inteiligiraus militalia.

cum

comprehensi

domus L>ban;
pro

lem pro militibus,

[Ib. 5.]
[Ib. 9.]

et

multa sunt
et
,

consuetudo Scripturarum

dicit

domum

Exi

in

campum,

venare mihi venalionem.

et

cubiculo vel tentorio, quoinodo etiara ancillarura do-

Et vade ad oves
bonos
:

sume mihi duos

licedos

mos

dicit.

teneros et

nomine oviura utrlusque pecoris

siraul

[Ib. 37.]

Jacob

dicit

ad Laban
:

Quia scrutatus es
dicit

genus signiOcavit, quod in eisdera pascuis

erant.
[Ib. xxviii
,

omnia vasa domus

cujus

mew

niinc

unam domuin
,

membra
;

erant

domus uxorum
quos

ejus et concubi-

4.]

Et

det
filio

tibi

benedictionem patris tui

narum
vocant.

ut inlelligalur doraos appeilatas

,

cum

cs-

Abraham
[Ib. 5.]

Isaac dicit

suo de avo ejus patre suo.

:

sent cubicula aut tentoria

etiara

papiliones

El

exiit in

Mesopotamiam Syrice
,

quai&i

Me-

sopoia-mia dicatur nisi Syriae

ginla

quamvis hoc Septua,

[Ib. 42.]

Nisi Deus patris mei

Abraham
appellat

et

limor Isaae

non habere perhibeantur Syrim

sed

cum
te,

aste-

adfuisset

'

mihi

patrem suum

avum suum

risco scripiuni est.

sicut ei dixerat Isaac paler ejus.

Deus ad Jacob, Non derelinquam {aciam omnia qu(g tecum hcutus sum : quasi
[Ib. 15.]

donec

[Ib.

XXXII

3-5.] Misil autem Jacob nunlios ante se

dimissu-

m Mss., esset; juxta graec.

LXX , en

moi.

m
ad Esau ftatrem sutnn
inaudavit
illis

LOCUTIONUM
in

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCHUM
Edom,
demoet

i9$
:

lerrum Seir in rcgionem

Sic
dicetis

firmandum, servos
lioc

significatos

fieri

tamen potesl

ut

dicens,

domiuo meo Esau,

liabitavi el

magis

sit.

Sic dicit
rutus

puer tuus Jacob,

,

cum Laban
et

[Ib.

xxxvi, 40.]

Cum

gentem Edom,

id

estldumjeo-

sum usque modo

ct

et facti
,

sunl milii boves

asini

rum, commemoret Scriplura,

et qui in ea regnassent,

ct oves

fueri

et

puellce

misi mnitiare

domino meo

postea dicit, llcec nomina principum Esau, secundum

loca eorinn in regionibus eorum,
et in

Esau
[Ib.

iion dixil, nilsi nunliarc libi.

gcntibus

eorum

xxxn,
Pueri

17.] Si

interrogaveril
et

te

Esau

dicens,

gcntes

appcllans unius

genlis, propter familiarum

Cujuses?ct
et dices
,

(juo

vadis?
tui

cujus
:

hwc

qucc antecedunt te?

cl intcgruni

muliiplicatas generationes,

Jacob

plcnum esset

carctur

unde

et

gens
paler

cum etiam ipse Edom voquam propagavit cognorainata

fuit.

eliani si et
[Ib.

non

lial)eret.
et

est, cujus utique

18.] Mttnera misit domino meo Esau,

:

ecce ipse
vil

[Ib.

xxxvii, 21.]

Cum

audisset

autem Ruben,

libera-

post nos

dicendum aulem
libi,

(ucrat usilata loculione,

domino meo
[Ib.

aut, doniino suo tibi.

nocte, et accepit itxo-

in

eum de manibus eorum, et dixit, Non feriamus eum animam. Non ergo liberavit eum, et inde hoc dixit

22.
et

Surrexit autem eadem

aiicillas
:

sed hoc dicendo

ravil

eum

liberavit. Prius

ergo dixit, /ite-

res duas
l)us,

duas

hic di.>linguunlur ab uxori-

eum

ct

deinde brevi recapilulatione quomodo

quas prius uxores Scriplura dixcral. Et accepit

et

euin liberaverit, insinuat.

[

duas uxores

duas ancillas

nolandum

cst
,

quemadaccepil;

Ib. 22.]

Non
id

feriamus einn in

animam

hoc loco

modum
pit.

dicalnr consueludine Scriplurarum

,

nomiiie animce vitam corporis animaii significal, per

erficientcm

non enim lunc eas duxit

[Ib. xxxni, 13.
et

aut tunc a socero acce-

quod

cfficitur.

Secundum hoc
id esl

videri

potest eliam ad diabolum dictum

]

esse de Job, Ani,

Quod babenl
,

latini codices.^E* oves

mam
eum.

ejtis

ne tamjas

Job

ii ,

ne occidas

boves fetantur ; %rxc\ habent

felantur super

me

Nam

secuiidum iliam significationem qua natura

illud a

quod

ea sigiiificatione

diclum

est, ut intelligalur, su;

aniinoe

commemoratur,
qtii

per soUiciludinem vel curam meam quomodo mus loqui, cum dicimus super capul noslrum esse
quid, cujus nutxiinam
[Ib. xxxiv, 7.
]

soleali-

timere eos
sinil

corpus occidunt,

Domino dicilur Noiili animam autem non pps^

:

occidcre {Maltli. x, 28).

curam gerimus.
Jacob venerunl de campo,
triste

[Ib. 27.]
et

Quod Judas

dicit,

Manus autem nostrm non

Et

filii

sinl ei

super einn, hoc est quod dici a nobis solet,

Manus

cum

audissent, compuncti sunt viri, el

erat

illis

non inferamus.
[Ib.

valde quod tnrpe jecerat in Isracl, quod dormisset cum dilTicile talis locutio repefilia Jacob, et non sic erit :

27.

Quoniam

frater noster et caro

est,

nostra est

iion aliud, sed bis

hoc idem dictum

tanquam ex-

non inducla persona loquentium scriptorem verba eorum inlerposuisse non enim ait, ctVlixerunt; scd boc lacilo verba dixit corum nam graqui alii diccre potuei uiit, et non sic erit, nisi qui
ritur in Scripluris,
:

ponendo quid
[Ib.

sit

frater noster, id est caro nostra,

quod ex eadem carne fuerant procreati.

31.] Occiderunt licedum cuprarum
:

sic solet 1(H

qui

Sciiplura,

quemadmodum
4)
.

in

Psalmo, Sicut agm

viier iiidignati viiidictam moliebaiilur?

oviinn {Psal. cxiii,

nisi

quasi possit esse aut haedus

[Jb.8.]Nolandum quod
Jacob
et lilios cjus,

Emmor

loqucns de Dina ad

caprarum,
xxxviii
:
,

aut agni nisi

ovium.
Nuntiaverunt di-

fdium

dicil vestrcmi;

non

dicil, fi-

[Ib.

13.] Et nuntiatum estnurui ejus Thai

fuit,

liam luani, sororcm istorum.

[Ib. 15, 16.]

mar

dicentes

dicendum aulem

In hoi

similcs erimtis vobis, et liabita-

centes.
[Ib. 14.]

bimus in vobis
[Ib. 19.]

id est, Inter vos.

:

Et

depositis vestimentis viduitatis suoB a se:

si

Appositus enim erat fdice Jacob

id est,

ama-

quid minus esset,

[Ib. 26.]

non addereiur, a se?

scire

bat eam.
[Ib.

Et non apposuit amplius

eam

pro eo

26.] E( filium ejus Sicliem inlerfecerunt inore

:

quod est
[Ib.

niisceri ei.

gladii

ac

si

diceret, gladio.

xxxix, 4.] Et invenit Joseph graliam in constii

:

[ It.

28, 29.]

Qux

absiulerunt

filii

Jacob de civltaie
sic

spectu domini
Scripluris.
[Ib. 6.]

hoec

locutio nulli

est ignota ia

Sichimorum Saiem, cum cam cxpugnassent,

inerantur
:

enu-

Oves eorinn,

et

boves eorum, et asinos eoet

Et nesciebat quoi circa eum erant

niliil

'

rum, quwcumque erant

in

in civitate,

qua:cumque erant

apud

Graecos usilala esl vulgo locutio,

apud nos recia

per

campo

tulerunt; et omnia corpora

eorum captivave-

rtint

civitale, et quwet diripuennit qua'cinnque eranl in

non est; sed, nesciebat aliquid, dicimus. [Ib. 6.] Prccter panem (juem ipse edebat
uenlia

panem

cumque

eranl in domibus. Iiilcr [\xc

omnia non
:

satis

utique omnia inlelligi voiuit ad victum ejus perti;

inlelli"itur quid dixit, el corpora

corum

neque enim

unde pro quotidiano

viclii,

panis solus posi-

suspicandum cst, quod corpora abstulcrunt peremplorum sed rerum intelligcnda sunt, qua) corporaut eorum sit exsecutio quod sequililcr possidentur
;
:

tus inlclligilur in oratione Dominica {Matth. vi, 11).

[jb. 7.]

Et misit uxor Dominiejus ocutossuosin Jo-

ggpfi

goiei et

apud nos vulgo esse

usitaia lo5utio,

sicut in jure dicilur tur, et supellectilem, et caitera,

Iradilio

pro eo qiiod
:

est, Ainavit euni.,

corporum

quanquam grxci

cup.6r.Tia.

servos

appcUant usitatissima loculione, sed quia non cw/;.y.Tta, sed (7W/0WC7K bic diclum esi, iion esl lemere con-

' Editi Qttce circa cttm erant; nec addunt, nihil . quod reposuimus ex Mss. quippe cum hujus vocis causa loculionera iUam conimemoret Auguslinus.

LIBER PRDIUS.
[

498
dicitur,

Ib. xxxix, 7.]

El

aii,

Dormi mccum

et isla usitau

apud nos aulem

prcccedam
le

praecedam

tc

illud

vcro

est lociitio, pro eo qiiod est,

[Ib.

Concumbe mecum.

Ihronum, ncc apud Grcecos usilala perprajccdam

regno, hoc enim

22.] Et dedil carceris custos carcerem per

:

manum

hibelur, sed, pr.Tcedam te throno, id est hoiiorc sedis;

Joseph

pro eo quod

est, In

manus Joseph per quod

;

quod

intclligilur,

te

illi

et

signilicat, in poteslaie.
[

postca dicit,

Ib. XI,, 8.]

Et dixerunt
:

esl qui interpretelur illud

Somnium vidimus, et noii cum somnium suum unus;

[Ib. XLi, 44.]

Ego Pharao;sinele nemo exlohei manum

.iEgijpti
:

suam super omnem terram

ego snm
pii.

lanqiiani diccret,

quisque vidisset, non dixerunt, Somnia vidimus

sed,

rex, tu

aulem princpps

vcl

procposilus.^gyest,

Somnium

vidimus.
:

Pharao quippc non hominis noinen

sed regiie

[Ib. 12.] Tresfundi, Ircs dies sunt dies significant. El

nou

dixil, tres

polcstalis.
[Ib. XLii,l
,

multum hxc
,

locutio nolanda est,

2.]

Videns aulem Jacob quia

filiis

est vendilio in
eslis ?

ubi aliqua significantia

cant,
lus,

nomine appellnnlur

earum rerum qu:is signifiinde est quod ait Aposlo:

jEgyplo

dixil

snis

Quare segnes

Ecce

audivi quod est vcndilio in

id

^gypto
vidisse

notandiiin ([uia

Petra autem eral Chrislus (I Cor. x, 4)

non

ait,

quod

andi.^se se dicit,

eum

Scriplura di-

Petra significabat Christum.

[Ib. 13.]

xerat.

Et dabis calicem Pharaoniin

esset,
eliarasi

cum plenum
ejus.

non addcrelur,

manum ejus; in manum

te
: plenum

[Ib. 2.]

Emilte nobis pusillas escas, nt vivamus,

:

et

non

moriamur

nnuni

horum

sufficerel,

aiit,

x^ivamns, aiit,

non moriamur.
[Ib. 11.]

[M). 19.] Et auferel Pharao caput tuum abs

Pacali sumus; non sunf pueri

aiiis

lui

explornlo-

essel, eliam

si

non

Iiaberet, abs te.

cceli

res

qnasi de

dixfrinl, non bict pnrri tui explorutiiiius

:

[Ib. 19.] Et manducabunl aves

te
:

carnes tuas abs

tores, ciim possciil diccre, iion

aulcii;

honoriliceutiai

similis siiperiori lociilioni.

more

niaxiine

ila

loqueb:uilnr.

Ib.XLi,
I

1 .]

Et factum

esl posl

biennium dierum
?

quid

[ib. 13.]

Duodecim

suiiius

pucii lui fratresin lerra

minus

esset

si

non haberet, dierum

Chanaan

cum

posieriiis dicant,
noii

quod

iinus cohimi

non

[11). 7.] Snrrexit aulem Pharao, et crat

somnium

sil,

ipsuin sciiicet Josopli

essc cxistinianics, id
cliiiiii

amant

Scripiuroe sic loqiii de sonuiiis,

cum

fuerit evi-

esl, periisse. Ihic loculioiie dicuiinest

fiiii

illnd.

gilalum, tanquam reddila homini verilate vigiianlium,

liinc illud

JacoU qni

facli sunl

iii

Mesopolaiuiu {Gen. xxxv,

2(5);

appareat somnium, quod

cum

viderelur,

cum

ibi noii fucril

nalus Bciijamin. Qtiod aulein di-

qiiasi verilas fuit.

[Ib. 9.]

xerunt, sumus in lerra Chanaan,

cum eo lcmpoie
illico

qiio

Peccatum

meum

recordor hodie. Pharao ira:

loquebanlur, ia vEgyplo esseiit, sumus dictum est,

tus fuil pueris suis, et posuit nos in carcere

illi

loqiie-

pro liabilanius
ibi

inde enim vencrant

rcdiluri,

batur tanquain de allero.

[ Ib. II
.]

commoranlcs.
[Ib. 14.] lloc esl

El vidimus somnium ambo nocte una, ego

quod

dixi vobis, dicens

si

quod explodi-

et ille

quasi non sufficerel, quod

ambo

dixerat. Dc,

ratores eslis

quid deesset, ctiain

non addcrct,

inde et
sorania
:

\nc,vidimus somuium
lanquain

dicit;

non

vidiinus

cens ?
[Ib. 19.] Ipsi vcro
stri
:

unum ambo
est

vidissenl.
sicut
;

ilc el

ducile emplionem

Irilici

ve-

[Ib. 13.]
ila el

Faclum

autem
est

comparavit uobis,
sic

ducile, pro
in

eo quod

est, ferte; quia ciiim duciin-

contigit.
:

Factum

aulem

solet Scriplura

lur
est.

jumenta

quibus fertur, etiam hoc duci diclwm

ponere

nam pleuum

essei, sicul

enim comparavit no-

bis, ila el conligil.

[Ib. 22.]

Nonne

loculus

sum

vobis, dicens,

Nenocm'

[Ib. 19.] Quales

gijpti turpiores
:

nunqnam

vidi '.ales in lola lerra

M-

tis

puero,

cl

non exaudistisme?^Qi:\\\Ay\m exaudilionem

dici

difi aulein
;

posset
aut,

niiiiquam vidi turpiorcs

qualcs

morc nostro, quibus nunquam vidi

:

non cam solam

[Ib. 23.] Ipsi

qua exaudit Deus.

:

aulem ignorabant quia audit Joseph

aut, iiunquam vidi lales. Exsurgens autem dormivit

eysiirgens ait, pro expergiscens.
[Ib. 23.]
illi

audit,

pro
qiii

inleliigit;

nam voccs

audil uliqiie

aure

cliam

non iiilelligitlinguam. Repcliturilla

patri suo quid

lociilio

Quanla Deus

facit, oslendil

Pharaoni

cum

quando narrant

cis accideril in

.^gy-

loquerelur, lanquam de allero dicit.

[Ib. 30.]

plo, et quid dixcrint ad Joseph.

Elc onsumel fames lerram

pro,

homincs qui

[Ib. 52.]

Duodecim sumns

fralres

filii

patris noslri
in

sunl in terra.
[Ib. 33.]

unus non
ergo vide

est, pusiltus

aulem cum palre nostro hodie

in his

Nunc
et

hominem prudentem
sicper

el inlel; et

tcrra

Chanaan. Mulla

paucis verbis gencra locu-

ligentem,
ciat

et

conslitue

eum

terram jEcjypti

fa-

tionum sunl, ct illud qiiod paiilo anle memoravi, duo

decim sumus,

Pharao
:

consliluat locorum principes super lersil cui dixit,

cum

ipsi

dicaut, mius

non
lilii

esl

el, filii

ram

quasi alius

Provide howinem pru-

sumus
sui.

patris noslri, quasi possciit csse

noii palris

dentem, etaliusdc qiio dixit, conslilual Pharao.

[In 55.] El congregelur Iriticum sub
id esl,

Pusillus autein cuin

patre noslro
csl,
aiit

hodie in lcrra

mami Pharaonis
tui

Chanaan, nec dixcrunl,

aiiquid hujusniodi.

sub poiestsle.

Deinde notaiidum
ego
:

cst,

quod maxiinc necessariuin

vi-

[Ib. 40.]

Tamen Ikronum pracedam

in graeco, quae
tui
,

sic se

habent verba

dixit

Pharao ad Joscph.

detur proptcr Evangelistarum narralioncs, quomodo cum ea quse dicta sunl, dicta esse narrantur, non

Scd prwcedam

usilala esl

apud Grsecos loculio

omnino eodem modo repeiunlur, cum tameii

in diver-

499
silale

LOCUTIONUM
verboruin
qiioti
niliil

S.

AUGUSTliNI IN HEPTATEUCllUM
talomore, Uiqnid
loqiiilur

500
doininus verba haec? con-

scnleiUi;e dcpercat verilalis.

sibi

Nani

dixerunl dicluin

csse a Joscpii,
ilio

ct in

slai esse locuiionis

[Ib. XLiv,

gcnus.

terra mercumiiii,

non invenitur ab

dicluni. Sine

l.]Absita pueristuis facere se.cuiidumyer~

diccre, Absii a nobis; sed illaho-

mcndacio autcin dixernnl, quod ex vcrbis qux dixcrat, iii cjus volunlale cogiioverant ineque ciiiin voiba
sunt necessaria nisi ad cxpronicndani, cl
iii

bumhoc ;poluerunt
norificeiitia

est usitala in Scripluris sic dicere, lan:

atidieu-

quain de

aliis

pueris autcm, pro servis diclum est.

servi

linm nolitiani pcrfcrendam, quauluin possunius, voIiiniatem.

[Ib. XLii, 55.]

[Ib. 9.]

Et nos aulein erimus

domino nostro.
est pueri,

Etiam Et
eral uiiiuscujusque ailigatura argeiui
dixil, in

hic Tiaioc;, grajci habciit,

boc

quod

in succo eoruin
cis

non

sacco cjus, aut, in sacesset.

:

tam assiduc Scriptura pro servis ponit, ut invcnialur non isto nomineappellare scrvos.
[Ib.

dilTicila

corum, sed quasi unus saccus omnium

Super me
facla suiit omiiia haic

34.

Quomodo autem asccndam ad patrem,

non videain mala quce

cunt
iiive'

|Ib. 36.]

id est,

me

ptier noii sit nobiscuin, ut

niiseria onerant.
[Ib.

XLin, 5.] Ail

ctsi

anlem

illi

Judas, dicens
diceiis.
:

poluit

plenuni essc,
[Ib. 5.]

non baberet,

palrenumeum? Magis consuetudo loiiucndi exidici Ut videam inala quae invenienl patrera nicum hoe cst, Quomodo ascendam ut videam!
nient

gebat

'

liUerrogans interrogavit nos liomo

assidua

Novo itaque loquendi more

xit

id

quod

dixif,

proeo

di-

cst lalis locutio iu Scripluris, interrogaiis inlerrogavit

ac

si

dixisset, non.
esl
:

Sic

enim

usitalus ordo isla

nos

homo;

aut, interrogando interrogavit, et si

qua

verborum
non
sit

Non ascendam ad

Patrein,

cum

puer

similia.
[Ib. 16.]

nobiscum, ut non videam mala quoe invenient

Mecum

eiiim

manducabunt homines panes

pairem nieum.
[Ib.

numquid panes tanlum? sed ab eo quod excellit el cretera est complcxa loculio. Mecuin eniin manducabunt hoinines panes meridie : quod dicit merimeridie
:

XLV, 2, 4.]

Quando

flevit

Joseph,

cum recogno-

sccretur a Iralribus suis, ait Scriplura, Audierunt au-

tem oinnes ^gtjplii

el

auditum

est in

domo Pkaraonis.

die,

prandium

significat

quod

fit

medio

die,

boc est

Deinde scquitur quod narrabal, Dixit autem Joseph ad

fralres suos
:

eiiim meridies.
[Ib. 18.]

prius itaque Scriplura dixil quod postea

Ut accipias nos in servos

et asinos nostros

lactum est

boc enim famaj celebriiate accidit, ut

fieret; et

non utique subauditur, servos; nam quod

dices servos nullo

lalini

c-

omnibus ^gyptiis notum

posica reversa esl

babcnt,
asini

iii

graicis TratSa; legitur,

quod

narratio ad id qnod dicebatur brevi recapitulatione.

[Ib. 16.]

modo

possunt esse. Ergo asinos nostros

Et divulgata

est

vox in domo Pharaonis, di:

lantummodo
[Ib. 21.]

accipias subauditnr.
et

centes

Yenerunt fratres Joseph

dicentes, posuit pro

Aperuimus saccos nostros,

:

hoc argentum
est

dicentium; vox enim diceniium divulgala est, Venerunt fratres Joseph.

[Ib.

uniuscujusque in sacco suo

aut, apparuit
[Ib. 23.]
;

non addidit, invenlum

aut, erat, aul aliquid bujusmodi.

:

xLvi, 2.] At
,

ille

respondit

Quid

est

dicens?

Propiiius vobis, nolite tiniere

in his

verbis
siint

Ordo

cst

At

ille

respondit dicens
dicit,

Qiiid esi ?
lecuin
:

quibus diclum est, Propitius vobis, duo verba

qua) subaudiuntur, et Propitius
sit
sit,

[Ib.

4.]

Deus ad Jacob
,

Ego descendam

et Deus.

Plenum

est eniin,

in

JEgyptum

et

ego ascendere

te

faciam in finem
,

sic

vobis Deus, quod omnino in graeco usi-

habcnt grajci, qiiod

in finem.

lalini hOihenl

et

ego deducamte

latissimum
[Ib. 28.]
vil
:

est.

Salvus

est

puer tuus paler nosler, adhuc

i

vi-

bic expressius osienditur puei

;

nomine servum
sene posset hoc

solere signilicari

non enim

in illo

Judam aulem misit ante sc ad Joseph, ut veniret sibi obviamjuxla Heroum civitatem : nescioutrum Hcroum nomen facile in Scripturis reperiatur.
[Ib. 28.] [Ib.

esse

nomen

sctatis.

51, 52.] In verbis Joseph, quibus ait ad fratres

et

[Ib. 52.]

Nonenim
:

poteraiUJEgijpiii
est enini

manducarecum
Illa

suos, Ascendens nuntiabo Pharaoni

tres

dicam

ei,

Fra-

Hebra:is panes

abominulio

yEggpliis.

lo-

mei

et

domus
:

patris
viri

mei qui eranl in terra Chanaan,

{viri eiiiin pe-

cuiio frequentatur, ut in panibus

omnes

esca; intelli-

venerunt ad ine

autcm sunt pastores

,

gantur.
[Ib. 54.] Magnificala facta est

corum
autem pars Benjamin
:

nutritores erant)

et

jumenta

et

oves et

omnia sua

adduxerunt, quod interposilum

nuliitores erunt
el redit
,

esl, viri

enim pecoruin

prw parlibus omniuin

ad illorum.

quincupticiler ad iltoruin

jam

ex persona sua scriplor iiilerposuit,

et

quia dictiim erat, proi partibus oinnium, potuit non

dici,

ad verba Joscph, adjungendo,

ut

jumenta

et

omnia sua adduxerunt,

Inveniens autem eos, dixit secundum
dicere, dixit eis verba Iikc.
est,

ordo

sit iu

vcrbis Josepb

[Ib. XLiv, 6, 7.]

\iri

autem sunt pastores,

8.] Dixit

et

jumenia

et oves et

omnia
Quol

verba
forie

hm

potiiii

An

sua adduxerunt.
[Ib. XLVii
o.nni
,

non loculionisgenus
Aliudenim
ipsa, ut qua'cum(|ue

sed interesi eiiam sen-

aulem Pharao ad Jacob

subaudilur, sunt.

lenliae?

est ipsa verl)a dicere, aliud secunalia dicta

dierum

vita: luce ?

dum
boc

fuerint,

eadem

[Ib. 9.] Pusilli et

mali fuerunt dies annorum

:

vitce

mece.
vitaj

sententia tenealur quae

est,

illis

verbis comprebcnsa est

Pussilli,

pro paucis, positum est

neque enim

secundum
illis

ipsa, eliamsi

non

ipsa.

Sed quia
exiijehat dici, Lt
: Magts consuetndo ioquendi videum malaqtue invenient patremtnium ResUtuiiur lofus ex Mss.

sequilur

respondenlibus, Ulquid loquitur dominus

(n

cxcusis oiTiissurn iuerat

secundum verba hcec? qui uiique dicercdebuerunt usi-

m
Rlicujus

LIBER SECUNDUS.
quam
cjplerornm dies possunt essc horarum
IIoc
[Ib. XLix, 24.] \n

502
Lenedictione Joseph
ait inler cae^
:

epalio breviores.
disit vitte

aulem Jacob ex comparalioue

:

tera Jacob

Inde qui confortavit Isracl

est, ut

miruin

si

majorum suorum
ille

nain ulique centum

tri-

non siibaudilur,
fortavii Israel.
[Ib.L, 2, 5.]

plenum

sil,

Inde est qui con-

ginta annos, quos

[Ib.

jam agebat, nemo nunc

:

vivit.

XLvn, 12.] Trilicum scciindum corpus

id est, se-

Quod scriptum
ttt

est, Dixit

Joseph servis
;

cundum numerum corporum per numerum corporum, numerum lionnnum sigiiificat.

;

numerum corporum. Per corpus

etenim,

suis sepiilloribus,

sepelircnl patrem ejus

non

iiive.iit
:

lingua lalina

quom;\dmodum
non

appellaiet VTa}>iaTi

non enim

ipsi sepeliunt, id est, tcrrae

mandantcorpora
ei.^pv.t.

[Ib. 15.

Invaluerat atitem fames valde,

et defecit terra

moi luoriim,
llli

qiiod

est graice svTaptaaai, sed

^gypti
lerra.

terram posuit pro hominibus qui erant in

orgosvTajjiaaTaiid aguiU

quod exhibelur corporibiis

huinanis, vcl condiendo vel siccando vel involveiulo

[Ib. 13.]

Xenerunt aulem omnes Mgyptii ad Josepli

nobis panes
:

et alligando, in

quo opere niaxime ./Egvpliorum cuia

ergodicil, Etiam sepelierunt; ciirave-

dicentes

Da

per panes Irilicum signilicat,

,

pra^cellit.

Quod

locntione per id
[Ib. 20.]

quod

efficitur

id ciuod ef(icit.
:

runt, inlelligere debeMius

El quod

dicil,

quadraginta
sunt. Se-

Et fncla

esl terra

Pltaraoni

iiou ait,

Phadi-

dies sepullurw, ipsius curalionis accipieudi

piillus

raonis.

Amat

sic loqui Scriplura, sicul in

;

Psahno

enim

ille

non

esl,

nibi

ubi

se

mandaveral

ctum

est,

El custodivi legem tuani

liwc facla esl milii,

sepeliri.
[Ib. 4.] Loqiiimini in

quiajusiificationes tuas exqiiisivi {Psal. cxvin, 55, 56)

aures Pliaraonis .loculio est usi-

de lege Dei
Htihlatem.

dixit, liwc facla esl tnilii, id est, iu

meam

taia in ScriiUiiris.
[Ib. 6.]

Et

dixit Pltarao
:

ad Joseph, Descende

et sepeli

[Ib, 22.] Prceter terram sacerdolttm

tantum non pos-

ptitrcm

tuum

etiam

si

per polentos ilos per qiios

dixit
ipsi

sedit Josepli

quasi dixisset

Pr;rter lerram sacerdo-

Joscph mandaveral, Pharao

Joseph, non uiique dixit
ni.-i

quod perferrent ad
Josoph. Uiide iilud

tum

tantuin

omnem
in

terram possedit Joscph.

Josepli in
,

[Ib. 26.]

Et posuit

illis

prwceplum usque

in

est in

Evangclio, quod uiius Evaiigclislarnm dicit,

hodieruum diem

terra J^gijpli

ut pra'slent quitUas

cenlurioiiem venisse

adDominum
paralylicus
(

etdixisse

illi,

Puer
)

.P/jaraoni .hincintelligilurPliaraoiiis

nomen

poiestalis

meus
alius

jacet

in

domo

Mallh. viu, 5, 6

fuisse

regaiis,
illi

quod

dixit
fuit,

tisque in liodiernum dietn.

auiem totum
niisisse

diligeulius narrans, amicos

eum

ad

Non enim
ilie

qni lunc

pra>slare poterant yEgypiii

isia

Dominum
{Liic.

commemorat
fuit

qui hoc oi dicerout

sque ad illum diom, quo

scribebantur, quando

vu, 3); in

qiiibiis

amicis ulique ipse venit, cujiis

:

jam non

vivebat.
dies

in eis

volunlas pnesens
;

unde

est,

Qui vos
qui

recipit,

[Ib. 28.]

Et fuerunt

Jacob annorum vitw

ejtts :

me

recipit

et

qui

me

recipit, recipil

eum

me

misil

dies

annorum
XLViii,

s.Tpedicit Scriptura,

cum semel

posset

{Mattli. x, 40).
[Ib. 10.]

annos dicere.
[Ib.

Planxerttnt

eumplanctum magnnm etvali^

non planxerunt planctu
non
;

1.]Quod scriptum
:

est,

Ntttttialutn est

dum

planxeruiit plaiictum,

Josepli, qtiia paler tttus turbatur

aliqui codices liabent

locutio csl in latina lingua

igiiota, sicut dicilur,

vexaiur, aliqui wstuatttr, et aliud

alii, sicut interpretari Latini potuerunl, quod grscce scriplum cst hoyUiTy.u

servitulem servivit, mililiam militavit, et similia.

[Ib. 15.]

Et redditione reddet nobis omnia mala

ei.

cjum

Ideo aiilem turbuiur, accoinodalius dici videtur, quia

oslendimus

Ex hac

loculionc ait

et

Aposlojus,
Timoth.

hoc

dici solet

de

iis

qui afniclatione corporis morle

Alexander wrarim mulla mala

IV, 14)
:

milii ostendit (II

propinquante jactanlur. Et ex hoc eliam turba Sx>9s dicilur est enim turba multitudo inordinaia non
:

ostendimus enim dictum est, vei ostendit, pra

est, fecimus, vel fecit.

eo quod

sicut populus,

quod

Sf,/.o,-

dicitur,

nec sicut plebs, quod

dicilur.
filios

[Ib. 17.]

Accipe iniqiiitalem servorum Dei patris tui

est,

;ads dicitur, sed sicut Syloi,

[Ib. 16.]

quod turba

nova loculio
Joremilte
,

Accipe iniquitatem, pro ignosce

;

aut

Jacob benedicens nepotes suos

aut obliviscere
si

sed puto inde esse dicluin

inler ca;tera, Et invocabittir in his nomen nomen patrum meorum unde nolandum est non solum exauditionem, sed etiam invocaiionem dici
ait
et

seph,

Accipe, ac

diceretur, sequo

animo acccipe, hoc

dixerunt

est,

meum,

noli indignc ferre.

[Ib. 18.]

Et venientes ad

eum
fuit

non ilerum
:

aliquando
[Ib. 18.]

qu* non

Dei, sed

hominum
:

sit.

veneriini, sed
est,

quod dictum

iterum dictum est

Hic enim primiiivus

minus habet,

se-

solet

hoc facere Scriptura.

cundum

codices grsecos.

LIBER SECUMDUS.
Locutiones de Exodo.

[ExOD.cflp.
[!b. 21.]

I, ;^

7 -12.] Et invalescebant valde valde.

Quid est quod dictum est de obstetricibus,

enim, Benefaciebat Deus

Et ad hoc videlur pertinere, quod fecerunt sibi domos timendo Deum, tanquam beneficia Dei ad hoc eis pro-.
fuerint ut facerenl sibi doinos.

Etfecerunt sibidomos,quoniamtimueruntDeum?Pv'jii-

Numquid anlea non

est'?

dictum

est

cum

obstetricibus.

eas habuisse

domos

intelligendum

An ad

diviiias

UOS
boc
ris
ail

LOCUTIONUM
veil)iini perlinol, vel poliiis

S.

AUGUSTINf
riiit

IN

IIEPTATEUCIIUM
Domiuus Dens palnun ipsormn
dixit illi;
:

m
gr.TXUs

ad aliquas

roi familia-

tibi

non

idoncas nicullales? lluic cnim

cliaiu

siniile viilctur,

quod

Jiabct,

Et

seu conlinuo adjunxit, ut credanl

illud racluni

Jacob posl qualuordccini annos sorvilulis

stio volcnli

iibi ; id esl,

vcrba Doi, post

luiraculum:

SUM soccro
JN'hhc crgo

cnm

adbiic apiid sc lenore

taiuniam adbiic loqucrotur, ct niodo scnlenliam vor-

quando

fticimn ct ego milii

domnni? Dixcrat
;

borum
nianum
crcdant

implcvoril.

Nam

ordo csl verborum, Extondo

til)i
:

cnim (luod orovirint pccora Laban sub il!o sicul ct ipscLaban confessus fiioral dicciis, Z?encf/iaj7HeZ)ei(s ciim crgo dicit, in introitn Ino {Gcn. xxx, 29-3i)
:

cl appreliondc caiidam, ul credaiit

scd
ul

intcrposita csl facli iiarralio, ct poslca rcdditum,

tibi.

fjuando fnciam

et

cgo

niilii

domum

? subintolligitiir, sic-

[lb.iv,G.]QurdIalinus babet, Et facta

leprosa tanquain nix
;

cst

manns

ejus

ut ct lu. IIoc vidotur ciiim valcrc

quod

ait, cl ego

ul

gra;cus

iioii

babcl leprosa, scd

ad ipsam

domum

faciendani vidoalur portineic

quod

lantum, facta
[II).

esl

tanquain nix.
si
:

consoquenler ad Laban mcrccs ipsa slatuonda propi)nitiir.

8.]

Qiiod

non audierint vocem

latinus

signi

primi
signi

gr;rciis sic
1,

bnbct

aulom, voccm tuam

[Ib.

22.] Et

omne feminimim
;

vivificate illud

sic

prinii

sic el soquilur, credcnt tibi in voce

signi se-

enim babeiit
[Ib.
sibi
II, \ .]

gra'ci

liliiii iion

liabcnl, illud.
ct

qucnlis.

Erat aiitem quidam de tribu Levi,

:

snmpsit

[Ib. 9.]

Et

erit aqiia,
:

quam sumes de

flumine, sanguh

de ftlinlms Levi

iiilcHigiliir

uxorcm, q,uod quidam

supcr aridain
id (juod

vel potiiis super aridum, id esl, super

csl
;

latiiii

intorprelcs eliim nddondiim pulaverunt; sequiet

aridum

quod

lalinus dixil, sanguis supet

lur autcm, Et liubuit ciim,

conccpit.

terram.
[II).

[Ib. 5.] Qiiid sil tliibin, ido( diflicilc cst nosse, qiiia

10.]

Moyscs

dlcit
et

Prccor,

Domine, non sum.

jiec gra'cns inierpres

ox lubra^o, nec latinus ex gru;co

sic Iranstiilit ut invenlt.

cloquens ante licsternain

[Ib. 17.]

nudiustertianam diem.

vcrlit boc iiomen, sod

El virgam lianc siimes in

;

mnnum

tuam, in

[Ib. 14.] Tiinuit nulein Moijr,es cl dixil,

Si

sic

divulga-

qna

facics in ea signa
;

cum

dici possoi, in qiia facies

tum

rst
:

vcrbum

lioc.

Diio sunt in

bac locutione atlcn,

signa

aul cerle, Virgam banc sumes in

iii

manum

liiam,

denda

primo, quia pondet senlenlia

et sic dimissa

Dst; deinde, qnia verbiim pro facto posuit.

[Ib.

vero utrumque dictum est solita lociitione Scriplurarum.

et facios
:

oa signa

iiuiic

25.] El rcspexit

filios Israel, et innotiiit illis

,

pro
est

[Ib. 18, 19.]

Post dies aulcm

:

illos

mullos,

morluui
in

eo positum

est innotuii

qiiod egit in cis, quibus Dei

rcx JEgypii

dixH autcin Dominus ad Moyscn

in jEgxjplum,

curam erga
[Ib.
III,

sc intelligoreiil.

Madian, Vnde, perge

est

mortui sunt eiiim

7.]

Videns vidi vexationem populi mei, qui

onines qui qua;rebant animani tiiam. Mulla in his verbis

in AHgypto.
[\b. 11, 12.]

goncra loculioniim notanda

Et dixil Moijses ad

siint

primo, Vade, pcrgc

Deum, Quis sum,

et

in

jEgyplum, lanquam non

lantum perge
;

suflicerel

tanlum Vade
qiii

quia ibo ad Plinraonc.m rcgem Mgijpti,

fUios Israelde terra

quia edncain

vel

deinde, morlui sunt oinnes

quce^
Scrifiierit

^gypti?
;

Dixil autem,

Quoniam

ero

rebant

animam tuam, cum snlum regem /Egypli

tecum :sic babet^gnccus

di.vit
:

latiniis
,

aulcm, Et quis

ego,
ut

ptura dixerit niortiium, et de solo anlea dictiim

el

non

dixit

quia ibo
iii

et qiiia

educam; sed,

quod Moysen quaorebat occidore. An

inimicos ullimus mortiius esi?
locutio, sed sensus est.

ipsc post alios

si

eam,

et

edncam. El quoil
,

gninco liabcl, Dixit autcm,

Quod

iia est, noii

quia ero tccum

int(dligiliir 'ulique

quod

dixerit ad
ct
ait,

Iteni, qui

quwrebant animani
in

Moysen
Di.rit

lotum aulem boc latinus addidit,

tuam, non

in

malo lanlum, sed etiam

:

bono

dici so-

aulem Deus ad Moijsen.

16
]

let in Scripluris
filiis

nam

siciil Iiic, in

malo diclum
rcvereantur

csl

[Ib.

Doiis

(licii

quod dicat Moyses

Israel,

etiain

in

Psaimis,

Confundantur

ct

qui

Yisitans visilavi vos, ct

quaxumque

contigernnt vobis in

JSgypto

graxiis habet, Visilalione visituvi vos.

quwrunt animam nieam (Psal. xxxix, 15) ; iii bono , Periit fuga a me, ct non cst qui requirat animam meam
(Psal. cxLi, 5)
:

[Ib. 18.]

Deus

dicit
:

ad Moysen de

filiis

Israel,

Et au-

nisi forte aliqiiid distare dicitur inler

dient

vorem tuum

gr.iccu.s

habet, Et exaudient voccni

qiurronles cl requireiiles, ut illud in malo, Iioc in bono

inlelligondiim
[Ib. V,
dicil
sit.

tuam, qnia ct exaiidilio dicitur bominis.

[Ib. 22.]
et
ttb

Quod

liabcl latinus, Poscet mulieravicina,

10.] Et dicebant
:

ad populum
piguit

dicentcs,

Ua\

inquilina sua vasa argentea et aurea et vestem

,

Pliarao

quam locutionem

latinuin inter"

grajcus habet a coliabitatrice sua

qiiod lalini aliqui
[\h. IV, 1.]

lioc est aw/.rivou

',

prelari.
[Ib. 21.]

interprclati sunl, a concellaria sua.

si

Videat Deus vos etjudicet, quoniam exsecra-

Moysesdicit. Quid

non crediderinl

tnilii,

bilein fecistis

odorein nostriim palam Pliaraone,

et

pa-

neque exaudierint vocem

interprotaliis est.
[Ib. ciis
-l.]

meam : quod
et
,

latinus, audierint

lam
nos

servis ejus, dare

;

gladium
:

in nianus ejus, ut occidal

sic

enim babet gni^cus

lalinus

autem

ait,

quem

Extcnde manum,
:

apprehende caudam, grae-

pro optim') legebamus, ut daretis gladium

ejus
;

in

manibus

habet

lalinus

autem

manum
manu

tuain ct

caudam

qui soloecismus,

iiulla

inlerprelaiionis necessi-

ejus, inlerpretaliis est.

dil

El extendens

manum
ejus.
tibi

apprelien-

tato factus est, quia in gra^co

[Ib. VI, 4.]

non

esl.

caudam,

et

facla est virga in

illi
:

Statui testamentum nieum

et

ad

illos, ita ul

[Ib. 5.]
^

Et

dixit

Ut credant

quoniam appa.
,

darem

illis

terram Chananceorum,

terram
:

quam

in-

Kditi,

sunoikou. At Mss. uli apud LXX. suskenou.

coluerunt, in qua et incoluerunt in ea

sic eniai

Label

LIBER SECUNDUS.
gracus,
ttir

S06
qnia omnis lerra dictum est, pro hominibus
iii

(itiod

iUiqne et in grxoa lingua ahsuriic \k\c

Lxv. 4)
qiii

sonaro; et laiiien Sepliiaginta intcrprettiui ancio-

siml

lerra.

ritas t;inta est,

ct

qnos

ita loqtii

non

piguil.

Qimi eniin

[ib. viu, 2.]

Ecceego

ferio

omnes

f.nes luos ranis

sensus hiclaiet?
alibi

Qiioil

si

niillus est,

ipsa loculio

viceniin habelgnecus cleganlissima locutione, ut ranae

!ps;v, plaga iiil>iligalur, qiia ferilur lerra
[Ib. o, 4.]

notanda est, ne
aliquid qiiiT^rerc
[Ib. VI, 5.]

invenla sensuin iinpediat, vel

.^gypli.
ascendentes

ubi qtiiiereniluin non est, conipeilaL

fi-

El ernctubit flumen ranas,

et in

et

Qiiod habcl latinus, Exandivi (jemilnm

intrabnnl in domos tuas

promptuaria cubiculornm

liontin

Israd, queiuadmodum

JEgtjptii affligerenl eos

tuorum super
et et

lectos tuos, et in
et

domos servorum tuorum,

tuis, et in clibanis tnis
et

griccus habelxKTaSsuXouvTat,
in servilntem redigunt eos
[Ib. 9.]
:

quod

iiiterptelari posset,

popuU
super

tui,

in conspersis

nain uno verbo non

potest.

te et

super populnm luum

super servos tuos

Et locutus

est

Moijses sic ad

filios Jsrael, el
el

ascendent ranw. Nol;>iidum quod ia domos, etc.

di\iss<il,

cum
,

iion

exaudierunl Moijscn a defcctione animi

:

ab operi,

acciisativum casum

teniiil

et

super

lectos

bus duris

exaudierunt

ait,

non, audierunl.

elc, ubi dixit, snper, accusalivuin simihter servavit

in

[Ib. 12.]

Ego enim

itieloquens

sum, quod ailMoyscs

non, imperiuis
,

conspersis
:

aulem

et

in

cUbanis ad ablalivum se
,

ad Domintiin, Xoys;

dixit grx>cus,

tiansluiit

iiam et graecus niulavit pr.iepobitionom

quasi yaSr;; VCl aTraiSeuTO;.

[Ib.

qiiam non mulat latinus.

Moijses, quibus dixil eis
:

Ille eiiiiu lialiet zl; tou^ oi/oui,

26.] Hi sunl Aaron

el

in

domos

in conspersis

autcm

ev

Toij

f\jp6t.fiuatv

ubi

Deus

ut educant filios Israel

de terra yEgypli

sic

enim

niirtiin si

non

etiain

sensus est,

non

loculio,

ut in

habel graicus.
[Ib. 50.]

conspcrsionibus ct
gracili voce

in clibanis

exortas ranas forsilan

Ecce ego

sum,

et

quomodo ex-

velil intelligi, iion extriiiseciis

ascendisse vcl

irriiisse,

audietme Pliarao? jSolaiiduin (iuodexaa</iddixit, iion,

audiet.
[Ib.

etquia eas lliiviumeructaturum pncdicit,

oninia.

iiide iinplen.

vn, 6.]

Fecit aulem Moyses

ila
?

et

Aaron, sicut prwsi

[ib. 6.]

Et cxlcndit Aaron edud.a

manum
est

super aquas
et

^gy-

cepil iUis

Dominus,

fecerunt

quid deessel,

non

pti el cduxit rnnas, et

rana

operuil lerram
trajecta

dicerclur, ita f cerunl

rcpeiitio a pliirali

ad singtilarcii

numerum

[Ib. 9.] Si loquelur vobis

Pliarao dicens, Date nobis

esi

nam
;

ulique rana, pro mullitudiiie ranarum posinescio (juo aulem inodo per loquendi conpltis

signum
virgam
el

atit
:

portentum,

et

dices

Aaron

fratri tuo,

Sume

tuni est

nonne loculionis

noslrae consuctudo

poscel|)at

suetudincm imbutis seiisibus liominum, s;cpe

videtur qiiod singiilaiiler,
lur
illic
:

quitdam ejus

intcgritas, ut ita diceretur, Si loquctur

vobis Pbaiao dicens, Daie nobis signum aut portentm, dices Aaron fratri tuo, Sume viigam ? quid ergo
ibi

nam

phis accipitur

quam qtiod pluraliler dicicum dicilur, verbi causa, est

milites
;

miles,

quam

suiit

illic

csl illic piscis

additnm
?

esl, et,

nisi aliqua proprictale locutionis

qtiam

suiit illic pisces.

hebraicx
[Ib.

nam
Non

nequtj grocca csse perhibelur.

niihi videniur satis

[Ib. 14.]

Et colligebant eas acervos acervos

hc

re-

l\.]

commode
enim

inler-

pelitio

multitudinem acervoruin

significat, el Scripturis

prctati ialini aofi^yzui Pharaonis, ut dicerent sapienles:

oofoi

csl familiaris.
[Ib. 16.]

enim sapientes
id latiiie

dicuntiir.

Poluit

latinus

Quod

liabeiit latini,

Extende manu virgam

:

iiiterpres sopbistas dicere,

quoniam non

est qiieniadjaiii

tnam,
ctis

et

percnle

tcrra

iion,
si

pcrcule terrain

grse-

niodum
graece,

dicatur

et ideo isto

vorbo

uliinur

habel aggerem lerrw,

lamen hoc vcrbo recte injjw/Jia Ttii

pro latino, sicut pbilosopliiam dicimus non solum

veruin etiam laline
:

terpreiaiur qiiod diciuin est to

[II).

yra.

sophistas appellarunt

'

18.] Fecerunt
suis,

aulem

similitcr et incantatores ve~

et

latinarum lillerarum cloqnenlissinii auctores.

[Ib.

neficiis
;

ut edncerent cyniphes,

non poterant
esl,

12

Et absorbuit virga Aaron virgas illarum

Notandum
iiati

est,

fecemnt dictuin pro eo qtiod

co,

ac

si

diceret, draco Aaron.

sunl lacere.

Nam

utique

si feceriint
:

similiter

[Ib. 15.]
exiil

Quod diclum est de Pharaone, Ecce ad aquam; graecus habel, super aquam.
Dimille

ipse

procui dubio eduxerimt cyniphes

ut educerenl,
et

sed quia sequitiir,

similiter fece-

non poterant

non ergo

[Ib. IG.]

populum meum

ul servial
:

mihi in

runt, sed similiter facere conati sunt.

ipsi

Aut

si

lorte et

ieserlo, et ecce

non exaudisti nsque adliuc

quoties di-

quamvis

veneficiis agerenl, eadeni

tamen agendi

citur exaudisti,
[Ib. 22.]

cum homini
aulem

dicalur?
simititer
ct

specie virgam exlendebant,

incantalores
est

qtiod Scriptura

non ex-

Fecerunt

pressit, ad
[Ib.

hoc referendum

esi, fecerunt similiter.

jEgyptiorum
raonis,
iii

veneficiis suis.

Et indnratum

cor Plia:

21, 22.] Etin terram superquam snnl super eam,

in die illa terram Gessen, in

elnon exandivil

eos, sicul dixit

Dominus

quia

Et gloriosam faciam

qua

iisu

Scriplurjc est, exaudivit,

cum

eiiam de hoinine

populus meus inest super eam.

[Ib=

loqiiilur.
[Ib. viii,
1 .]

29.] Et dixil Moyses,

et exibit

Ego exeam a
te,

te, et

orabo

Dimilte populum
:

meum

ut serviant mihi;

ad Deum,

cynomyia a Pliaraone et
et

a servis ejus:

non, ut serviat

qui loquendi inodus non

fere inve-

quasi alteri dicerct et exeam a

de aliero Pharaut

niiur nisi ubi res ipsa

singuiaris pluribus constat.

one subsequeretur a qiio esset exitura cynomyia.

[Ib. IX,

Populus enirn singulari nomine dicitur, sed constal

1.] Dimitte

populum meum

mihi ser-

ex
*

miillis.

Sic etiam est, Omnis terra adorent

te

{Psal.

viant.
[Ib. 18, 24.]

Sic Mss. At editi, sophistce

autem appellantur.

Ecce ego

plmm

hanc horam crastinam

M
talde.
[\b.

LOCUTIONUM

S.

AUGUST.INI IN IIEPTATEUCIIUM

m
facile est intelligere;

diem grandinem multam. Grando autem mnlta valde

Etdesinentvoces
grando.

Uh. xu,Z.] Accipianl singuH ovem per domos patria'

Q"as

(iicat

palrias,
in

non

w,

'ii),

'iS.]

cl

fiolAmhm
,

ulrum

civilates

quibus commanebant, an polius

a ciijusque vclut paternilate proiii

esl Scripluram, voces solere appellare tonitrua

quas

numerosas familias
pagaias
hibetur.
[Ib. 4.] Si
sint idonei
:

voces Dei eliam Pharao superius appellavit diccns,

Orale pro mead Dominum,
ubi ct
iila

hoc cnim magis

autem pauci
id

graoco significari per-

lU dcsinant (ierivoces

Dei

loculio cst
]

quod

dixit, desinant fieri voces.

ftliis

sint qui in

domo,

ita ut

non
sit

[Ib. X,

Ut narretis in aurcs

vcstris, et filiis
:

ad ovem,

est, ul

ipsa

paiicitas

non

fiUorum vcslrorum quwcumquc

iliusi /Egijpliis
,

nolaii-

dum quemadmodum
clmn, Draco
cni,
liic

dicatur
finxisli

illusi

ne forte

i(a sil
ci

di-

quem
in

ud illudendum
esl

{Psal.

ovem coiisumeiulam, assumel secum vicinum proximum suum, hoc esl ipsa domus assumct vicinum hominem proximum pro homine posuit, singularem
idoiiea ad
:

2C)

el iiiud
fecit

Job, IIoc

initium figmenli
cjus

autem pro
ciiint
:

plurali

non cnim uiuim

inqiiil

sed quot suffi-

Domini
[Job XL,

quod

ad illudendum ab Angclis

cum de ove consunienda

, ,

Scripliira loquerclur,

U).
Ecce cgo induco hanc lioram crastino die
lo-

secundum numerum
quod
sufficiat
;

animarum unusquisque

[Ib. 4.]

custam muUam. Ecce

qucmadmodum
dicitur,

superius dixit

[Ib. 7.]

animas pro hominibus, a parte tolum. Sument a sanguine, el ponent super duos

ranam, ubi diximus plcrumque plus

intelligi

cum

ali-

postes

ct

super
eis.

Umen

in

domibus
,

in quibus
,

manduca->

quod hujiismodi singulariler

ler diceretur.

quam

si

plurali-

bunt

illas in

Cuin dixcrit
:

in quibus

dixit eliam,

Manifeslum

esl eiiim plus sonare, locu-

in eis,

more

usilalissimo

sed manducabuntillas, quae;

slam mullam,
[ib. 8.]

quam

si

diceret, locustas multas.

et qui sunt qui ibunt ?
,

ritur quas, et intelligiiur carnes

hoc enira sequitur,

Qui autcm

quoMie

Et manducabunt carnes

liac

nocte assatas igni;

quod

dicimus consuetudine familiariore

ibuiit?
[Ib. 15.]

Quam

qui et qui

habent

laiini

codices, qui manducabunt carnem, graeci

y.pixi, id est

autem habenl

carnera

sed genere neu'

Non est

relictum viride

niliil

in lignis

dicen-

tro

idco in gracco est, in domibus, in quibus

illa in eis.

mandu-

dum

fuit

more

loeutionis nostrae,

Non

est reliclum vi-

cabunt
rct

Est vero

illa

loculio, ut prius dice^

in-.

ride aliquid in lignis.

[Ib.

illas,

quam

pracdicerct qiiid in coiisequenlibus

16, 17.] Pliarao ad Moysen, Peccavi ante Donii-

lelligerelur quas dixerit, siinilis ci loculioni

filio

quam da

num Deum veslrumetin vobis; suscipitc ergo deliclum meum bac loculionc et ad Josepli usi sunt fratres
:

Moysi exposuimus {Lib.

ii

Quwslionum de Exodo,

qucest.

H), cum eum

adliibuiiiuis
;

vellet angelus occidere, et

,

ejus ubi dixerunt, Accipe iniquitatem sei-vorum Dei patris tui

plum

de Psalmo
diligit

{Gen.

l, 17).

monlibus sanciis

exemFundamenta ejus in Dominus porlas Sion ( Psal.

[Ib. 23.]

Quod
:

latini
;

babent, Et nemo

vidil

fratrem

suum

tribus diebus

rxcus habet, Et non

etiam

vidit

nemo

mus,

Lxxxvi, 1,2): cujus enim rundamenla non intelliginisi ex coiisequentibus ; sic et hic, "m quibm
illas

fralrem

suum

noiandum

Iratrem

hominis

manducubunt

in eis, id

est in

quibus domibus

quemlil)el liominetn dici.

[Ib. 24.]

manducabunt

illas, iiitelligitur

carnes, de quibus con-

Pliarao dicit ad

Moysen

ct

Aaron,

lle et

sequenier loquilur.
[Ib. "22.]

servite

Domino Deo

veslro, prmlcr oves et boves, relin:

Sumetis autem vobis fasciculum hyssopi,

est

et

quite; sic
est,

enim habet graccus

ut

valde inusitata locutio

relinquite, et

tingetis

ex sanguine qui
et

juxta oslium,

el linietis

suliic

nisi posl dislinctionem inferalur,

;

pcr limen

superambos postes de sanguine. Etiam

subaudialur, is(a

sit
:

sensus,
solet

Ile praiter

oves et

fasciculus hyssopi plures ulique fasciculos signiJical,

sicul.

boves, el relinquite isla

enim

talis ellipsis ficri

rana plures raiias, el locusta plures locuslas

fit

crebro

in

locutionibus Scriplurarum.

iropus autem iste quando

in

rebus quae a nobis

facit.

[Ib. 26.]
clis

Etnon relinquemus ungulam; quasi abdunisi

non

ita dici solcnt,

obscurilatem
erit

pecoribus, posset ungula remanere: quid est enira

[Ib.

26, 27.] El

cum

dicent

ad vos

filii

vestri,

aliiid

non rclinquemus ungulum,

ncc ungulara

Quw

est servitus
:

ista ?
si

Et

dicetis eis,

Immolalio pascha
et,

rclinqueinus?
[Ib. 28.]

hoc Domino
tibi

etiam

non haberet,

plenura esset,

Piiarao ad Moyscn, Attende

ultra appo,

dicetis eis.

nere videre faciem

libi

meam

pro eo quod est

attende

[lb.28.] Et advenientes fecerunt

cepit

filii

Israel sicut proe:

ne ultra videas faciem meam.

Et petat unusquisque a proximo suo,
et
et

Domvius Moysi

et

Aaron

ita fecerunt

non ad-

[Ib. XI, 2.J

lier

mu-

derel, ita fecerunl, nisi

[Ib. 51.]
filios

mos

esset Scriplurarum.
illa

a proxima vasa argentea

el

aurca

et

vestem

notan-

Et factum est, in die

eduxit

Dominun

dum

iEgyptios Hebrseis proximos dictos.

El
erit

Israel de terra J^gypti.

|lb. 6, 7.]

clamor magnus per

fuit, et talis

omnem

terram
:

[Ib. XHi, 1.] Ait

[Ib. 12.]

autem Dominus ad 3Ioysen dicens.

jEgypti, qualis non

in fdiis

non adhuc apponetur

autem Israel non mutiet canis lingua sua ab

:

Omne adaperiens vulvam, masculina : pkira-Icm numerum intulit singulari quia ipsum quocl
,

homine usque ad pecus. Elef;anlissima locutio est

per

dictum est
in mullis

omne adaperiens

non utique
locutio
,

in

uno,

secj

cancm quippe extremum signilicavit vel hominum vel pecorum ila cominendans quanta in Ucbraeis quies
,

accipilur.

Similis est
1).

Attendite,

popule meus {Psal. lxxvii,

post sequitur,

Tale esl et quod jkiuIo

futura esset, ./Egyptiis acerba orbilale claraantibus.

Omne quod

aduperit vnlvam dc armenlis

509
et

LIBER SECUNDUS.
tibi 7iata

gl^

de pecortbus, qucecumque

erunt

omne qux-

cariiem, sicuti est,

qiiod apcrlius in

Non

timebo quid mttii faciat caro

ctimque tibi nala erunt, ipse niodus esl loculionis.

[Ib. XIII, 15.]

Onine adaperiens vulvam asitiw .-graecus

illo

hotno {Psal. lv,

eodem psalnio ail, Qiiid milii faciet 5, 11). Non aulem dicerct, secundiira
,

liabet, asini

modo

iocutionis,

quem

jara in

Ge-

numerum carnium vestrarum

nutncrurn animarum vestrarum.
[Ib. xvi,

sicut dixit,

sccundum
quo-

nesi noiavimus, ubi

est,

masculinum profemininoposjitura

de morte Sarai dicenle Scriptura, Surgens Abraliam a tnorluo, et, Sepeliiim iiioriuum meum ( Gen. xxiii, et lalia ibi scepe dicuntur de morlua. 5, 4)
;

21

.]

Ei

collecjerutit ilhid
,

mane mane

modo

puleos puleos

acervos acervos, sic dictum est

tnane matie.
[Ib. 29.]

[Ib. 15.] i^rop^er lioc

cgo immolo Dotnitio otnne quod

:

Nullus vestrutn egrediatur unusquisque de

:

aperit vtilvatn, masculiiia

[Ib. IG.]

siniilis

loculio siipenori.

loco suo die seplimo

id

quod inlerposiluin
erat

est,

unusquis'

Et

erit in

sigiium super
;

manum tuam

que, potuit et

non

dici.

est, super opera

tua

ubi magis sensus csl forsilau

[Ib. XVII, 1.]

Non

aiUem populo aqua bibere

id

quam
diutn

locutio.

cst

ad bibendum.

[ib. xiv, 27.]

Et excussil Dominus JEgtjptios in tneliabct,

[Ib. 2.]

Et maledicebat populus ad Moysen

id est,
illi

maris

graccus

Et

excussii

Domiitus

malcdiclis agebal

Moysen

hoc

est,

maledicebant
,

jEgyplios mediutn maris.

[Ib. 51.] Vidil autetn Israel
fecit

nam hoc
tnanum tnagnam, quoi

in

consequenlibus ipse dixit

Quid maledi-

citis tnilii ?

Dominus jEgypliis.
canlavil
cl

[Ib. 5.]

Et tnurmuravit populus ad Moysen

dicetites.

[Ib.xv, 1.] Tunc

ticutn lioc

Moyses

el ftlii
:

Israel can-

[Ib. 5.]

El virgain in qua percussisti flumen accipe in

,

Domino

dixerunt dicere

sic

enim habet

griCCUS, xai ilwi Xiynv.

[lb.22.]

manu tua : in qua pcrcussisli dixit pro eo quod dicimus, de qua percussisti et est iia loculio creberrima
;

El non inveniebant aquam, ut biberent

pote-

in ScripUiris.
[Ib.

rat

non

liabcre, ta biberent.

xvni, 12.] Et sttmpsit Jotltor socer Moysi lioloet sacrificia

[Ib. 24.]

Et murmuravit populus adversus Moysen

;

caustomala
oblulit.

Deo

sumpsil, pro co

quod

est

dicenles

non, diceiis

sed,

dicetUes

ex pkuibus

An

forte seiisus est

non loculio,
oblulisset?
,

ut ea sura-

enini populus constal.

[Ib^ xvi,
1.]

psisse intelligatur,
ottmis synagoga filiorutti

qux Moyses

Et venerunt
:

Moyses non legalnr superius

sacrilicassc

quanquam nec Aaron

Jsruel in ereiiium

non

dixit, venit, quia

synagoga ex

nec quisquam Hebraeorum qui cducli sunt de terra

./Egypti
;

pluribns conslat.
[lb.2.]
tidversus

scd tanlum superius scriplum esl

M urmurabant omnis
Moysen
et

synagoga filiorum Israel

lareconsliiuerii Moyses, etappcllaveritillud,

Aaron

[Ib. 4.] Dixit aiUetn

cadem est ista loculio. Dominus ad Moysen Ecce ego

:
,

vteum refugium {Exod.

xvii, 15).

quod alDominus Islum autcm Jothor

,
,

legimus sacerdotein fuisse Madian

dian. Miruni est autem
ficare
,

id cst gentis

Masa-

plttam vobis panes de coslo.

proniisil
:

Manna

pluilurus, paiies

si cjiis

advenlu coepit sacri-

loculio cst

qua

paiiis

pro alimenlo ponilur

Moyses

et

non poiius
verbum

ipse Joihor qui

jam

amat aulem Scriptura

singulariler dicere.
[Ib. 7.]

pluraliter niagis panes, quara

cerdos erat.
[Ib. 18.]

Grave

tibi

lioc

subauditur, est.
,

Mane

videbilis, inquit, gloriam,

:

dum

exaudiet

[Ib. 20.]

Et demonstrabis

ilUs vias

in quibus

ambu-

murmurationem vestram super Deum

id est,

quiu

labunt in

eis.

murmuralis super Deum

diceret, adversus

quod tantum valet ac si Doum. Deinde nolandum novo modo

,

[Ib.26.]
sic enira

Verbumauiem gravereferebant super Moysen:

habet grcecus, quod
lila

latini interprelati sunt,

bic exauditionem dictam iion precanlium

sed

mur-

ad Moysen.
ficatur,

sane loculione ipsa etiam cura signiest, super

murantium, cum reprehendat ulique Scriplura murmuraiionem tanquam hoc dixerit, qiiod cognoverit
:

qua dictum

Moysen;

velut onus ei

signilicaretur imposilum.
est,

Verbutn autem grave dictum

:

Deus murmuralionem eorum,

ct

ipsam Dci cognitio-

pro quoeslionegravi

unde seqmlw, Onine autem

super-

nem

dixit exaudilionem.

verbum

leve judicabunt ipsi.

[Ib.

12.]

Accedite anle
:

Deum

exaudivit enitn
,

[Ib.

XX, 24.] Quod grsecus habet inovo/jMsu

murtnur vestrum
sigiiificat et

ilerum exaudilionem
,

noii precura

nominavero aut annotninavero expressius dicilur, quod

usilalius cognominavero

pelilionum
et postea

sed eliam

murmuris maloExaudivi murmur

nonnuili

interpretati

sunt

ruin

lioc

dicit

Deus

sed non habet necessariam significationem cogtiominavero

:

filiortim Israet.
[Ib. 14,]

propinquius autem dicitur cognominavero

;

Et ecce

in

facie eremi

coriandium.

Cum

tolies

minutum tanquam Deus dical, faciem terrw,

qnam nominavero
dixerunt.
[Ib. 24.]

nam
te

et

hoc

aliqui

inlerprcles

sicul hic faciem eretni

errenl

cum

mirum est unde Iiomines ita , faciem audierinl, ut aliqnid tale opinenaiiitnaritm

Et veniam ad

et

benedicam
et

te

cum

su-

perius pluraliter loquerelur, facietis

dicit,

immolabilis.

lur, qualis
[Ib. 16.]

bominis facies esl, vel alicujus animantis.

veslrarum

veniam adte, tanquam

lice

ipsi Israel, id est,

populo.

Secundum numerum musquisque cum cominanentibus

saipe Scripiura animas,

['b. xxi, 1.] El

"'/'

justificaiiones qitas pones

coram

vobis coUigite.

Qiiam
parte

Si emeris servutn Hebrceum, etc. Notanda looutio,

illud

homines appellal,

quemadmodum cum

dictum

sit

ad Moysen

hoc

totum

non

facile

autem carnes pro hoininibus sed

^*> ^ce sunt juslificationes quas appones coram iUi$;

(;ii
|;ini

LOCUTIONUM
ad populum
,

S.

AUGUSTINI

IN IIl^PTATKUCIIUM
[Ib. xxiii,

%li
illis et diis
,

ipsiini

cxion

diciinlur

quasi ad

32, 33.]

Non dispones

eorumpate

Moyscn Si emeris servum llebrwum. Noii cnim hoc Moysi diclum cst, sed quod populo diceret , tanlum
Ipsi popiilo
III).

ctum
ciant
[In

; et

non consident
:

in terra tua

ne peccare

fa-

ad me
XXIV,

non

dixit, in

me, idem tamen

significat.

dioobal.
ei

5.]

Itespondit

aulem omnis populus voce

Deus Israel

XXI, G.] Pcrluiidel

Dominus auriculam de subu:

una

dicentes.

la, ci serviel ei in

sempitermim, vel in wternum

qiiod

[Ib. 1 0.]

Et viderunl locum ubi steterat

,

ibi

gnrcus

liabet, si; rdv alu.a

Eccc ciucmadmodum Scrigr.x-

ubi steterat
istac

posset sufficerc

sed hebraicae dicuntur

ptura niuitis locis

dicil
,

sccundnm hoc vcibum

wteruum. Ubi non

locutioncs.

cum

sempilernum
,

vel

iiilcHigilur

[Ib.

XXV,

13'.]

Et inaurabisiUa auro

similis est lo-

x'toriiiias i!!a

sccunilum

qnam

no])is aolcrna

promit-

culio

lapidibus lapidabitur.

lunlur, vel
niali

secimdum quam
:

a conirario igne ajlerno

isie qui

[Ib. 29.] Cyatlios in [Ib.

quibus immoiabunt in

eis.

cremabaiilur
iion

ncque enim servus

vivore
;

XXVI, i9.] Duas bases columnw uni in ambas

,

jn x*ternum

possot, posset servirc

,

in

.xtcrnnm

partes ejus
ejus.

et

duas banes columnw uni in ambas partes

dicerel, de duabus dicit

scd iiiloHigitur wtermim dictuin

ciijiis

temporis

fiiiis

Ne de omnibus
:

more

nonest; aul cerlc aliquid boc sacramento significatur

ailernum.
[Ib. 13.]

suo gcminando

sicut

puleos puleos, acervos acer-

vos, generaliones ei generationes, et similia.

Dubotibi locum, in quem fugiat
ibi

quioc-

[Ib. 29.] /i<

co/umwas inaurabis auro

et

inaurabii

ciderit.
[Ib. 20.]

seras auro.

Si quis percusserit servum

:

suum

aut ancillam

[Ib.

xxvn,6.] Et inwrabis ea wramento

talis locutio

suam

in virga

quod

est,

de virga.
:

est

inaurabis auro.

[Ib. 28.]

Lapidibns lapidabitur taurus

quasi possit

[Ib. 21.]

Extra velum, quod

est

super testamentum
ait
,
,

lapidari
illa

iiisi

lapidibus. Diffeit aliquid isla locutio ab

,

de liicerna accendeiida ciim dicercl, boc

qiiod foris acccnderelur ubi cst

id est

qua dicont inore Sciiplurarum

lapidatione lapi-

sanctum
,

non inlra

dabilur, sed

tamen

similis est.

velamen quod

est super

testamenlum

boc est San-

[Ib. 29.] Si

uutem taurus cornupeta erat ante hester:

nam

et

nudiuslcrlianam

pro temporeprselerito posuit

illud fiiisset,

ctum sanctorum. Ergo super non sicail, tanquam est tcctutn, vel camcra, vel firmamentum coeli velarcoe
,

partein pro toto, Scripturariim.

quantumcumque

more

coopercuium;

sed eliam quod vicc pnrietis opposi:

tum
autem aperuerit lacum, aut
,

esset

super dixit
,

sicut

dicimus superiorem
portari ab

[Ib. 33.] Si quis

excidcrit

discumbere aut stare

allero.
[Ib. 21.]

non utique alterum

lacum

et
,

non operuerit eum

el

ccciderit illuc vilulus

b;TOC
si

aut asinus

dominus

laci reddet.
:

Et

locutio a parte

Legitimum sempiternum
,

in progeniesvestras:

totum

intelligeiida est

non enim

equus ceciderit

eo

modo sempiternum
[Ib.

qiio

multa siiperius diximus.

inlacum aul

ovis,

ideonon reddet, quia hoc scriptuni

xxYUi, 22

().]

Et sumet Aaron nomina filiorum

non

est.

Isracl

super ralionale judicii super peclus introeunti

'.

[Ib. 54.]

Quod autem mortuum

fuerit, ipsi erit

pro,

sanclum

Consequeiis erat ut diceret, inlroiens in

lioc cst

ipsins crit.
[Ib. XXI!, 5.] Si
el

sanctum

sumet Aaron
,

inlroieiis,

quod

aliqui

autem depaverit quis agrum autvineam,

latiiii

soloecismum vitantes

interpretati

suiit.

Sed

admiserit pecus

suum depascere agrum alium;

id est,

quia et grsccus inlroeunti babet,et

latini aliqui

consO'

alieniiin.
[Ib. 26.] Si

nant, locutionem

potius

notandam

credidi, quain

autem pignus accepcris vcslem prorimi,

ei
si
:

corrigendam.
[Ib.

anle
sic

solis

occasnm reddes
csl, ac

genus pro specie

posiiil

24

(b).]

Et pones super ralionale judicii fimbrias

enim dicliim
,

de omni veste pignusdeconsoquen-

catenala. Et hic latini nonnulli solcecisinum caventes,

dcrit

cum de

illo

specialiler se dicerc ex

fimhrias catenalas

inlerpretati

tibiis Scrii)tura leslotnr,

qui iion babet nisi

cam ve-

habel, roj; /pcdTaousTocaluatSwTK.

absolut;im locutionem
,

graecus aulem Hanc solemus dicere

sunt

siem unde sc nocie coopcriat.

[Ib. xxiii,

cuin gonori masculino vel fesi

20, 21
ut

.]

Ecce ego millo angelum meum'anle

minino neutruin infertur; quemadmoduin

Jnstitia) terrenai non sunt stabilia.
[Ib. 55.]

dicamus,

faciem tuam,

servet le in via, et inducal te in terram

' ,

quam paravi tibi. Anle te ibil lum siiiim jubct Deus exaudiri
peieiilem
,

et

exaudi eum. Angc-

El Aaron cum

coeperil

fungi sacerdolio

populo, non utique

audietur vox ejus intranti in sanctum in conspectu

Do-

scd jubentein.

mini,
te
,

el

exeunii.

Vocem

ejus ex tintinnabulis dixit,

[Ib. 28.]

Fa mittam vespas ante

et

ejiciet

Amor-

qui

magis soiius est

ejus. Intranti et exeunti, pro in-

rliwos

a plurali

ad singularem niimerum se converlit.

,

trantis et exeuntis, posuit

[Ib. XXIX, 13.]

dativum pro g^nilivo.

et

Inlelligitur

aulem

Ejiciet
,

Amorrbccos vespa, sicut

sit,

El duos rcnes

adipem quw super

eos:

rana

sicul locusla

non qnod una

sed quod per

subnudilur, cst, quod nonmilli interpretos addidcruiit.

[Ib.

singularcm pluralis numerus

[Ib. 30.]

iiitoiligatur.
illos

26.] Et separabis illud separalione.

Per partes ejiciam

te.

[Ib.

XXX,

8.J

El cum accendet Aaron lucernas

sero

' Vetus codex Corbeiensis optima; notce, ante ibi : forte interpres in graeco legeral , pro ekei. Nunc porro ai ud l.XX habetur, proseche seaUd Attende tibi. In vulgata, observa

rium, hoc
(a) (6)

sic raelioris notse Mss. At excusi, introeunti in est, etc.

sanctua-

eum.

Apud l.XX. Apud LXX.

Vulgata v. 29.

in vulgata V. 30.

515
incendet super illud
:

LiBER SECCNDUS.
iero dixil pro vespere
aiiJ
,

814
ista locutio
fit

cl ideo

lalro.

Quin etiam cum

jer nomina pro-

iiotaiidaloculioesi;
.iiitem proprie
ieiil (luo tieri

qippe

S>'=cns

liabet.

Sero

pria, qualiler

eam

in Scripturis

faclam ni)iiduin cora-

non solet dici, iiisi cum leinpus Iransquod sero dicilur factum. debiiit
,

peiimus,

pliires illic

intelligiinliir, sicut

Plmcdras et

Israel in

computalionem liliornm [Ib. XXX, 12, 13.] Sidcceperis et dabunt singuli redemptiuvisilatione eorum
,

Medeas quidain dixerunt, cuin fueril una Phanlra et una Medea scd Pbaedras et Medeas appellaverunt omnes similes Phacdrac et Medeiie. Ila non sine causa
,

7iem aninice suce

tutione

Domino,
et

el

non

erit in cis
libi.

ruina in

visi-

nec utcumque acpassim sicut ab imperilisvitiose

sed ccrioniodo certisque regulis
istse

fit,

eorum
,

hoc

est

quod dabunl
esl
,

Pendet

ista
,

locutionesinler-

loculio

quia inlerposila

conjunclio copulaliva

ponunlur.
[Ib. xxxiii, l.]Frfe,

quic

si

non interponereiur

non penderel. Tribus auundelibet delracia

,

uscende hinctu,
:

et

populustuus,
eduxisli,

tein locis est posila

iiaiu facit

quorum

ple-

quos eduxisti de terrn yEgypti

non,

quem
stolas

esse sentenliam. Rursiis ubi dictum csl, Si

quod

ita

usilalum est ul rarius aliter dicalur.

acceperis compulationem filiorum Israel in visitatione

[Ib. 5.]

Et
et

dixit

Dominus, Deponite

gloriurum

coium,

el

dabunt singuli redemptionem anima; sme Dodixisset,

el dabtint,

vestrarum

cullum, etoslendam qua: faclurus sumlibi.

mino

si

enim non

sed tanlummodo

plurali

ad singularem

numerum
:

locutionein lcrmi-

dixissel, dabunl, finirclur sententianec penderct; ita

navit.quia multierantet popiiluscral.sicuieisdixerat,

S'ospopidus dura cervice

emm diceretur Si acceperis compulalionem filionm dabunt singuU redemptioIsrael in visilatione eorum
, ,

non

dixil

tu popiilus, sed,

Vos populus, cum vos, iiumeri

sit pluralis,

populus

nem animce sum Domino. Si autem conjunclio, deorsum tollenda cst,

acceperis

hic ponilur

hscc

autem numeri
[Ib.

singularis.

ut ila dicalur, Si
Jsrael in visittitione

xxxiv, 9.] Si inveni gratiam in conspeclu tuo,

ambulct Dominus meus nobiscum
:

compulationem filiorum

siniul

lanquam de

eorum,

et et

dabunl singuli redempiionem animm suw Do-

alio dicat. Assidu;ie sunt haj lociUiones, sed

cum

di-

mino
est
et

uon

erit in eis

ruina

in visitatione

eorum

hoc
est,
,

cilur ad
talia

Deum, putalur
gemis

Palri dici de Filio.

Cum aulem

quod dabunt. Aut cerle

erit in

in

medio ubi dictum

dicerentur ad Pharaoiiem et nd Josepli etad alios

locutioiiis inlelligcbalur.
iis

non

eis

ruina

si

dctralias conjiiiictionem

niiiltis locis,

non pendebit sentenlia

peris
et

erit

eiiim scnsus, Si accc'

[Ib. 15.J

Nequando ponas testamenium

:

qui sedent

computalionem fdiurum

Israel in visilatione

eorum,

supcr terram
habilant.
[Ib. 17.]

ac

si

dicercl, sedes Iiabent,

quod

esl,

dabunt singuti redemplionem cmimce suai Domino, non eril in eis ruina. Cum vero ubique posila est eadera conjunclio, pendere facit loculionem
:

Et deos

fusiles
;

ne feceris

libi

locutio
fnsiles

esta
tan-

ideo eain

parte tolum significaiis

non enim

qiiia

HOtandam putavimus.
[Ib. XXXII, 1.]
rM?i< i
;

tumniodo nomiiiavit,
et

fieri sculplilcs,

ductiles, ficiilcs-

Consurrexit populus inAaron,

dixe-

que permisil, vel

ulluin

genus simulacrorum, aut qua-

usilala ioculioesl,

quia ex multis populus

liumcumque facliliorum deoruin.

[Ib.l9.]

consiat. Deinde

nolandum, lotum pro parle positum.

Onme

aduperiens vulvam,masculina
erit,

id esl,

Apostolus enim, sicut revera eral,

dixit

quosdam eurum
ait, iVef/ue

onine adaperiens vulvam mihi masculina.

[Ib.

ex

iis

qua; suiit

hoc

fecisse,

non tolum populum, ubi

sicutquidam illorum
et
(I

idolis serviamus, [Ib. 1.]

Cor. x,7).

20.] Primilivum subjugalis redimes ove

et

noc
sit

Surge,

(ac nobis deos

quinos proecedanl.

a parte tolum est;

neque enim
,

si

subjiigale

non

Sedenli loquebanlur? an poiius loculio esl notaiida,

junientum quodlibel
respuitur, ideo

ciijus

caro tanquam
alio

propler quod stepe dicilur, Exsurge,

XLin, 26)
;

Domine

{Psal.

non eslredimendum, aut

occides super
:

immunda quam ove

aut, Surge,

Deus

judica terram

{Psal.

rediracndum.
[Ib. 25.]

LXXXI, 8)

Non

fermentum sanguinem
utique
,

[Ib. 10.]

El nuuc sine me,

:

et

iratus ira

,\qiiomodo,

immolatorum meorum

loculio est
est,

occides

morle moriclur
[Ib. 24.]

amal
sunt

ila

loqui Scriplura.
:

sanguinem, pro eo quod

dixit

occidendo effundes.
in

Cui

aurea demile

iion
,

quid

[Ib. 25.]

Et non dormict usque

:

mane immolatio so-

aurea

unde

lalini inlerpretes

dixerunt

qui habet

lemnitalis

Paschw

dormiet dixit, nianebit; nara caro

aurum demat.
[Ib. 26.]
[Ib. 51.]

pecudisoccisse et coct3cquoraododormicl?Quod ergo

Quis ad

Dominum,
sibi

veniat
:

ad me.
de uno virtulo

dicitur,

Quare obdornns, Domine {Psal.xuu, 5i), hoc

el intelligitur,

Fecerunt

deos aureos

genere locutionis dicitur,

id est
,

Quare cessas,

pluraiem ergo nuinerum pro singulari posuit. Indeest

el illud,

non vindicas.

Hi

dii tui Israel qui

eduxerunt
islse

te

de terra

[Ib.28.]

^gypli.

Non sane

loculiones

reperiuiitur ubi

plura sic loqmiur

De quadraginta dierum jejunio Moysi ScrlPanem nonmanducavit, el aquam

,

pluralis pro singulari poiiitur, nisi in eo

in

rerum geiiere quo eliam de pluribus lieri vel intelligi polest. Non enim quia unus ille vilulus erat, ideo non el plures
fieri

non

bibil

a parte totum,

pane omiiem cibum,

el

aqua

omnem polum
[Ib. 1.]

significans.
tibi

Excide

duas tabulas

sicul el prima;

polerant, aut ideo

non mullis

idolis similis

fue~

subaudilur, fucrunl; unde hoc verbum noslri interpretes etiam

est in lingua
flb.

rat.

Hac

locutioiie

dictum est lalrones

iiisuliasse

Do-

abdendum puiavcrunt, quoniam

latiiia talis ellipsis.
4.]

inusilata

inino {Matth. xxvu,

fccisseScriptura testetur (Luc. xxiii, 39), sed non solus fuerat

U), cum hoc unum

sxxv,

Ei

ail

Moyses ad omnem synagosam

515
filiomn Isracl, dlcens
:

LOCUTIONUM
plcnu.n cssel, etsi

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCIIUM
que prmccpH Dominus
fdii
fieri

r;i6

non habcrel.

iHudper Moijscn, aftulerunl

oi.inis vir ot

Israd dcmptionem Domino. Eigo

inleHiguulur
(ilii

mu-

ia'erHt vnusquhque quod afTe"Ib XXXV 21 ] silalius dici, El altulit unusrcLl 'cor eorum poterat
:

licr,

Israel. Cu;terie loculiones si-

niiles superioribus.

[Ib.o2, 33.] Facere

aurum
el

ct

argentum
ci

el fps

p.-o

co

qnisqne quod visum 111) 21 1 Etquibus

r.tlerel)al cor ejus.

esl

animw eorum,

atlulerunt

quodcsl raccreex aim.

nrgc.lo

xrc

non cnim

demptioncm
aiiiniiv,
fll)

'

Domino

non

cst dixit, et sicut visun>

csteiiam quod anrumfacicl.a..t, sed ex au.-o. Tale boc est, cx b-nis. pauio post dicit, Et opcrari ligna ;
et varm Facere omnia opera sancti textilia, opus arclnlectonicum texere cocco et bijsso, {acere omne archiieclonicum ct in rebus tcxlilib.is

eorum.
23
1

apud eum corm Et omnis cui invenlumest

:

[Ib. 55.]

arictum rubricata

quod dicerelur

usitaie,

omnes apud
el

quos
[Ib.

ii.venia sut.t coria

24.] Omnis

afferens

arietum rubricala. demptioncm, urgenlum

variclatis.

Ecce
:

as

opus appellat

niirum

nisi

propterca, qnia labernasimile

fuil, cl

diceretur , : usilalius allulerunt demptioncs Domino allulerunl. omuis altuUt, quam, omnis ligna invenla sunt apud eos apud quos
flb

culum

fiebat,

quod

aedificii

lanquam
suncti

domus
niam

crigebalur.

Quid autcm dicat opcra

non evidcnlcr apparel, ulrum

el

sancli saccrdoiis, quo-

24

Et

imputribitia

addilum apud eos more Scriplurarum

cst,

nam

scuieniia. sine lioc esset plena mantbus mulier sapiens menlc, [Ib 25.] El omnis manib.is el sapkns ncre, nere; quasi nere posset non Deinuc Omms atque inusitala loculio est.
:

l.;cc dicunlur; an de slola vcl de stolis ejus ficbanl; an opera sanctiDei, in cujus cultum hacc Sanctum et Sanclum san-

sancii, sicut

dicebalur

ctorum.
[Ib.

xxxvi, 8

(fl).]

Humeralia continenlia ex utrisque

ex utrisque parlibus eorum
,

elegans

mulier attulerunt
tur

condudiraore superiorum pUnali

allulil. usilatius

partibus cjus':

non

dixit

singularis,quia,omnis mulier

dicerelur.
[Ib. 26.]

El omnes mnlieres quibus visum

:

esl

sensu
sa,

pilos caprinos suo, in sapieutia nerunt bis arlibus scepe apellare

nolandum
Scripiuram

quamvis illa liumeralia, non humerale ipsum enim appellav.t pluralisolet humeraledicere; el casdcm stolas. ter liumcralia, sicut stolam tribu Dan, fdius Aclrisamach de
[Ib.

d.xisset, sicut

57

(fc).]

Et]Eliab

id

et consutilia, et qui arcliilectonatus est textilia

diversi-

pientiam
est

in

bysso. coloria, texere de cocco et

Novo more dicunlur

(7}Jiav.

et oleum unctioms et [Ib. 28.J Et compositiones aliquas exlra posilionem incensi : nou composiliones esset, ct compodebemus inlelligere; sed cum dictum copulalivam non aliud adsiiioncs, per coi.junclioiiem exposuit, ut sciremus quas junxit, sed quod dixcrat unctionis et composicomposiliones, et olcum, inquit, aulem vocat, quia ex tionem incensi : composiliones

com-

a parte lolu.n mlclarchitectonari lcxtilia. Eliam iUud cocco et bysso : ex his est quod ait, tcxere

ligendum

enim

est, et c^tera inlelligimus, id

purpuram

et

bya-

cinlhum.
[Ib.

XXXIX, 31.] Et fecerunt

ita

filii
:

Israel sicut prcecepit

Dominus Moysi,
non addereiur,
[Ib

fccerunt

plcnura esset, eliamsi

_

ita fccerunt.
(ecit
:

nillis isla confecla sunt.

I

xL, U.] Et

Ib. 29.]

El onmis vir

et

mulicr quorum affcrcbat sen-

Dominus,\iu fecH
Israel.
'a)

Moyses omnia quw prmcepit ei fdiis similiter ut diclum est de

suseorum,ut

intrarent, et facerent

omneopus quodcum-

Edili bic el infra,

ter,

redemptionem : proquoMss. constanaphairema. (iemptionem, juxia gT.ec. lxx,

Apud LXX.

\'

'b) Ai)ud

LXX

-o 15. At in Vulgata cap. 58, v.

LIBER TERTIVS.
Loculiones de Levitico.
/ ^ n V.. ... , i 2 ^ Ilomo ex vobis si (a)[LEViT.cap.i,t2.jHoH,oextoms

obiulcril

dona
:

Domino a peconbus, a bobus

est, si
refis.

cl

ab ovtbus offeretis

boc

aul viUeril, aut con juraiionis, et ipse testis fueril, ,, nuntif.vcrit , et accipiel peccatum ^,,/,,,,,.;, scius fuerit, si non nuntic.verit ,

cem

ab ovibus offea pccoribus offerelis, a bobus, inclusit, Ovinm nomine eliam caprarura genus
aliis locis solet.

phis videlur l.abere, el;

tur, accipiet peccatum.
[11).

nam eodcmpto

inicgre sequi-

1.] Si
,

autem anivta peccaveril,

posilum

et audieril

vocetn

sicut

ii.

[Ib. II, 6.]

Et confringes ea fragmenta

id est,

con-

jurationis
fuerit

et ipse testis fueril,

:

aut viderit,aut conscius

esi,

frii.gei.do facies ea fragmenla.

non nunliaverit

et

pro idest
,

nam

pecei fuerit peccatumquod [Ib. IV, 23.] Et cognilum l.ic notai.di sunt, ct cavilin eo. Duo modi loclionis

locutionis sic dici possct nostrae

consueludb.e

Si au-

lem anima peccaverit

nis, et cajtera.
[Ib. 3.]

id est audierit

vocem

juraiio-

peccatum peccavit, et quod addidii, peccaio? nisi in ip-o, id esl

[Ib. V, 1.]

in eo. In

quo enim

Aut

teligerit
,

ab immtmditia hommts, ab
si tetigerit

omm
refltt-

Si aulem anima peccaverit,

el

audteril vo-

immunditia ejus

quam

inquinctur,

et latuit

(0) Mss aliauol et

hiS

omnes haclenus SlUtlonibus; qu=e -^

editi c;u-eiit prior.bus

eum

post Itoc

aulem cognovertt

et deliqueril;

cum

ex corbeiensi ontimae notse Bunc primum vmganlur.

^^f^^^^^^^SZ elante 800 auuos coobcniiio

cio (-rdinc

dicendum

esset, et deliquerit, post hoc

tent cognoverit.

517
[Ib. XV, 16.]
cavevit

LTBER TERTIUS.
Anima
non
sl latueril

5JS
Et Imitus
est

eum

obrtvione, et pec-

[Ib. X, 8, 9.]

Dominus adAaron
,

dicen^,

mlens

ait, si

latuerit eani, qiioniam aiiialiis,

Viuum
cutus

ct

siccram noii
ila

bibelis

et cielera.

Quam
:

loculo-

mara pro horaine pnnit, sicut lacil et in

ubi ani-

lionein Domini
est

concludit,
eos per
ait,

Omnia

legitima

quw

mam
Iiic

prius dicit, quoD generis feminini est, postea

infert
Iutcc

Domimis ad
Moysi

manum Moysi

cum

Do-

masculinum
mullo est

genus ad liominera referens. Sed

minus loquerelur, non

per

Quai locutus suin ad eos

loculio pressior,

quoniam conlinua-

mannm

sed ea locutione usus est qua su-

tini

ulrumque gcnus positum

est, ul diceretur,

Auima
Anialiud
:

perius ipse Moyses.

[Ib. 9.]

si latuerit

eum. Hicc locutio terruit interpretes latinos,

ita

Legiiimum celernum

in progenies vestras diset

et noluerunt eani transferre, sed

posiierunt
,

tinguere inter
coetera.

medimn mundorum
erit siiie (ine.

contaminatorum, et
dical, (eternum,

ma
sit

si

qua

laluerit, et peccaverit
si

non votens

cum

Notanduin

quemadmodum

utique

anima

laleat, aliud si
si

aniniam laleat

lioc

quod utique non

[Ib. 14.]

autem Scriptura
teat. lu grceco

dicit,

laleat

eam;
,

noii, 5i ipsa la-

Moyses loquens ad Aaron, Eleazar

ejus, inter ca'tera etiam

et Ithasacrifiet

autem

alio iiivcnimus

Animam

'

si la-

mar
ciis

filios

hoc

ait,

tuerit ea oblivione;

sed eliain ipse in consequentibus

dicens
il)i
,

salutarium filiorum Israel brachium ablationis

liostias

masculinum

inlulit

Sacerdos exorabit pro eo,

pectusculum segregationis super

adipiim offerent,
erit tibi et fiiiis
;

et dimittetur illi,

quod

babet kOtu. Unde apparet

segregationem segregare ante Deum. Et

tuis et filiabus tuis

scriptorem tiinuisse soloecismum, nec lameii perseverare potuiss.e in genere

ferainino viclura evidentia

tecum legitimum aiternum

cum boc

tolum

(iiicin

fuisset habiturum.

Scriptune consequentis.
[Ib. VI, 9.] Ista liolocaustosis super incensionem ejus

[Ib. XI, 9.]

Cum
et in

de animantibus quai in aquis sunl

prsnciperel

qu;e sint eoruin

munda

vel

immunda, In
Sed
in

supcr allare totam noclem usque

ris

in

mane,

cl ignis

alta-

aquis, in(|uit,
latini

mari,
,

et in

torrentibus.

mari

ardebit super illud

potuil

non babere

et, at(|ue ita

codices habent

quia niinis insolens fuit pluragraico, ct

dici,

tolam noctem usque in

ista

mane
facit

ignis altaris ardebit.

lera

numcrura iransferre de
sed
in

non diccre
id est

in

Sed addita
sunl.

conjunclio

obscuritalcm bis qui

viari,

maribus,

maxime propter
cst,
,

ambiguitatera,
,

in talibus Scripturarura locutionibus

non assuefacti

ne non maria, sed mares intelligerentur

sculi
:

maiii-

nam

nihilo

minus insolens

sed lainen

[Ib. 14.] Ista lex sacrificii,quod offerrent illud

filii

terpreialum est de sanguinibus

quia latina lingua

Aaron, sucerdotcs ante

haberet, illud.

Dominum

nibil deessel si

non

sanguinis numeruin pluralem non recipit, vel in ipso

nominalivo cas.
etgrxcus,
dicit

Nam

etsi

ab co quod est inare

,

nemo

[Ib. 17.] Sancta sanctorum est. Sic habet

maribus, dicunlur tainen maria

et

cum

sanguines

sed gricca locutio est, quain noslri quidam iransferre

nolentes dixerunt, Saiicta sancloruni sunt.
[flb.

non dicanlur,

lamen scriptum
;

est,

Libera

me asanmaribus

guinibus (Psal. l,1(>)

et,

Non

congregabo conventicula

52

(a).]

Occident arietcm qui pro delicto ante

est,

Do-

eorum dc

satiguinibus [Psal. xv, 4).

Ergo

et

minum. Laliniinterprelesaddiderunt,
qui pro delicto est,
flb. VII,

etdixerunt,

ita dici ^iosset iiisi,

ul dixi, anibiguilas vitarelur. Tor-

quod graecus
Et
,

noii babet.

renles vero isto loco pro lluminibus posuit Sciiptura,

cuin torrenles proprie dicanlur liiemales
fliivii

[bj.]

si

votum aul voluntarium sacrifidie obtulerit sacrifi,

qui sic-

caverit

donum suum
alii,

quacumque
:

cantur aestate

et ideo pisccs

babcre non possunt.

cium

edetur craslina die

pro eo quod cst

poslera
^

Undo

nonnulli interpretes nosiri non torrentes inier-

die; unde

allera die, inlerprelati sunl.

prelari, sed lluinina maluerunl. Poni

testi-

aulem
ille

in

Scrisatis

[Ib.vni, 31.] Coquite carnes in atrio tubcrnaculi

pturis torrentes pro fluminibus locus

Psabui

monii in loco sanclo,

in canistro
viiln dicens
,

et ibi edetis eas, et

,

panes qui sunt

est

oslendit ubi legitur, Et torrente voluptatis tuce potabis

eos.

consummalionis

quomodo pra;ceptum

Non enim

tale aliquid inlelligi voluit

nomine

tor-

Aaron

et filii

ejus edent eam. Ilanc locu-

renlis

quod ad lempus

flueret, ac deinde siccaretur,

tionem quidara transferre nolenles dixernnt quomodo

proecepit milii dicens
ille
;

cuni sequatur et dicat,

(Psal.
ficiens.

Quoniam apud

te est

[ons vitai

quia hoc videtur consequens

XXXV

9, 10)

quae utique ajterna est et inde-

auiein in nosirx locutionis consuetudine soloeci-

snius est.
[Ib. 35.]
biiis

[Ib.21.] Sed

hwc

edetis a repentibus volatilibus, qucs

Et ad ostium tabernaculi
,

testimonii sede,

ambulant supcr quatuor, quw

liabent crura superiora pe-

seplem dies

die et

nocte

pro eo quod est

ba-

dum

ejus

nondixit,

pedum suorum.
quoniam sanctus ego
:

bitabitis.
[ib. IX, 7.]
et fac

[Ib. 44.]

El
;

eritis sancti,

sub-

Et

ait

Moijses ad Aaron, Accede ad altare,

,

auditur, siim

unde plerique nostri

ecjo.

interprelati sunt,

qnod pro peccato tuo

et

liolocaustum
el

et

exora
eis

quoniam sanctus sum

[Ib. XII, 1.]

pro

te et

domo

tua, et \ac

dona populi,
Moijsi.
ila

exora pro

Et locutus

est

Dominus ad Moysen dicens.

quomodo praxepit Dominus

fuissel alter
isle qui
*

Non

ait,

Quomodo
et aller

Wxe

usitatissima locutioest et creberrima in Scriptu-

pracepit Doininus mihi; sed

locutus est, quasi

ris, locutus est dicens.

Moyses cni Doininus praecepil, hoc ad Aaron loquebatur.

:

perilur, et latini

Sed ea qux sequitur, rarius resermonis coarctat inopiam graecus

:

enim habel

xkI

ifex<;

izpdg auTouj >ywv

;

quod

latine

Sic

vetus codex Corbeiensis. At Cisterciensis, Anima.'

:

(a)
(&)

Apud LXX Apud LXX

al in vul!<aia, ca,i. 7, v. 2. at in VuJ^ala, v. 16.

exprimi posset, el dices ad eos dicens

offendit, si dicatur, et inquics

minus aulera
;

ad eos diceus

et simi

M
litis

LOCUTIONUM
est gr.TCO, quia cl illc

S.

AUGUSTINI IN IlEPTATEUrjlUM
aCiTouj
set, essens,

nio
est

non

dixit, /|t?

rrpo,-

ab co quod cst cssc, nni nb eo )|od

iiywv, SCd, ipsXi Tfii ursu,- ).sywv.

ril).

existerc.
[Ib. XIII,

rerii

xn,2.] .VH//pr qnwcuwque scmenreceperU etpepeinasculuin, el immunda erit septem dies : iioslri plcni>ii;.TUiil

n.] Et veslimento
ita

si fuerit
,

in eo taclus levcsliiiieiito
si

prcv

potiiil usitate

diccre

El

iii

rique

iransforre

sed

ila

dixcrunl

Mulier

lueril taclus lcpra;.

'ucecumiiue semen receperil

et

pepereril niasculunu

im-

[Ib.51.] Aut in
rit in
rit

omni vase

pelliceo, in

quocumque

fue-

mundu
forii

erit

seplem dies.

Illa

crgo loculio quoiiiam ct

iii

eo tactus

polcrat salis esse, in quocumqne fue-

gncco cloquio
:

inusilala esl, possct iicc

gi-ccolraiis-

tactus.
[Ib.

quia vcro cani Grx-cos iransfcrre non piguit

pigiicrit, igiioro.
et

55.]
:

Et ecce non commulavit tactus aspectuni

cur Laiinos

sunni
'

\i\

est

colorem

in

quem
:

aspicitur;

non eniin

[Ib. 4.] Triginta

tres

dies
illa

sedebil in

sanguinc

aspcctuin quo ipse aspicit

culain dicit.
[Ib. XIV,

tactum qiiippe ipsain ma-

mundo

suo. Siniilitcr ct

de

quae feminain pepcrit,

diciuni est, sedebil in samjuine

mundo

suo, scd diipli-

\5.]Et accipiens sacerdos de liemina

in
:

olci

calis cisdcni diobus, id esl, scxaginla scx diobiis.

debii crgo diciuni cst

Se-

superfundet
dixit, in

manebii, non
licebat.

eniin per tot dies

manum sacerdolis sinislram iion manum suam sinislram, cuni ulique suam
iii

de

sclia ci snrgcie
[Ib. xiii,

iioii

faciet.
[Ib.

Homiui

si

cui facla fuerit in cutecorporis

XV, 2.] Viro, viro cuicnmque fuerit fluor.

ejus cicairix signi lucida.

Notanduin cicalriccin
,

di-

[Ib. IG.]

El liomo cuicumque

exierit

ex eo concubilus

cere Scripturam noii

ris noiain.
[Ib. 2.]

viiliicris

sed eliain solius colo-

semiiAs.
[II). -21 .]

Et

fuerit

in cute coloris cjus tactus leprce

,

illtid

et

Et omne super quodcumque dormit super omne snper quod sederil super illud, iinmun-

taclum

dicit

ipsam niaculam

quod

ipse Iiomo lepra

duin

erit.

eit tactus.

[Ib. XVI, 21.]

Elemiltet in
emillot in

[Ib. 5.]

Et

videbil
csl,

eum

sacerdos, el inquinabil

eum

eremum
ad
diccret

id Cst,
;

manu eremum

liominis parati in
in

pro eo quod
[Ib. 3.]

inquinatum pioniinliubit.
esl

lioc parali
:

dc hiicoeinissario loquebaliir
esl

manu bominis cum hoc

dicat Scri-

El piius qui
iii

tactu convertatur .albus

id

noiandum

autem quoinodo

est,

converlalur

albuin.

plnra, in inanu.

[Ib. 6.]

Et picgabit

eum

sacerdos; signum cnim

[Ib. XVII, 3.]

cst
filiis

Ilomo, liomo filiorum Israel

id est,

ex

purgaluiii pioiiuntiabit; sicul, iiiqiiiiiabit,

dixit, iiiqiiinatum pronuntiabit.

quod supra

Israel; isla

aulem

rcpeiiiio quemlibct
iile

homiuem
turpitudi-

videlnr significaie, id csl,

[Ib.

aut

ille.

xvui, 7.] Turpiludinem palris tui

:

et

[Ib.7, 8.] Et videril

eum

sacerdos,

cl

ecce

commutata

nem
lum

matris lux non revelabis

vctuii cuin bis personis.

liac

loculione coiicubi-

esl significaiio in cute, et inquinnbil

itlum sacerdos: plus

-

iiabet, el

nam

ca conjunclione detracla inlegcr sen

[Ib, 14..]

Turpiludinem

fratris palris tui 7ionrevelabis,

:

sus cst boc niodo, Si aulem conversa fuerit significalio

et

ad uxorem ejus non

:

introibis

propinqua enim tua

dicit turpitudi-

in cule,

posleaquam

vidit

eum

sacerdos, ut purget illum,

est
et j^osuit, et videril

pro

id est;^

hanc ciiim

et visus fueril
et

denuo sacerdoti,

eum
,

sacerdos

nem

fratris p:\tris cjiis, id cst,

lurpitudiueni patrui, pu-

ecce

commutata

esl significatio in cute

inquinabit

il-

denda uxoris
[Ib. 25.]

patrui.

luni sacerdos.
[Ib. 9, 10.]

Et exliorruit terra eosqui imident super

eam

El taclus

lepros, si fuerit in

homine, veecce cicatrix

id csl, scdcs liabciil,

[Ib.

quod

csl iiabilant.
terrcB

nict

ad sacerdotem,
et

et videbit

sacerdos

et

XIX
,

9.]

El permetenlibus vobis messem

alba in cute,

luvc mulavit
:

pilum album

el

a sano

veslrx
tere.

non

perficietis

messem veslram agri

tui

perme-

carnis vivce in cicatrice

id cst, niutavit piluin in

,

album

Hoc quod

a plnrali coepil, el ad singularein iiu-

coloroni in cicatricein
vivcB, id esl,

mniavil autem a sano carnis

nicrum

tcrniinavit, ploiiqne Iitini inlerpreiari nolue-

quia non lalein pilum habet, quod

sanum

runt, scd dixcrunt, agri vestri, ubi dicluin cst agri tui,
qiiasi

est in carne vival.

gnccus hoc non possel diccre

quani emondanda.

magis eigo lo-

Dc lcproso cum loqueretur, ait, Et immundus immundus vocubitur ; qiiasi noii satis csset
[Ib. -iS, 4.6
(rt).]

culio nolaiida fuit

[Ib.

XX, 17.] Quicumquc accepail sororem suam ex

et videril

Si-ni(ldi<;(;re,

immundus

vocabilur. Qnaiiquain

nonnuHi

palre suo aul ex malre sua,

et

turpi.udinein

ejtis,

codices

iia

liabeant, in alio gra-.co iia inv<'nimus scniel

ipsu viderit turpiludinem ejus,

lurpiludinem sororis
:

dictum, immundus vocabiiur. Ileni panlo posl dicit,

siiw revelavit,

peccaium suum accipienl

peccati.

peccaluin po-

Cum
dc

sit

immundus
non

immundus

erit;

qiiod in

lalinuin
:

sut pro poena

[Ib.

grx'C<i

sicut posiiuin cst cxprimi

:

potiiit

nit

25.] Et segrcgabitis vosmelipsos inter

,

medium
immunmediuiu

enimGr.cciis^K/taflscpTs; &j k/.Ma.p~.oc, kjTKi

rel,

quasi dice-

pecorum mundorum
dorum,
et inler

et

inler

medium pecoruin iminunei

immnndus

existens,

iminundus

erit

sed non lioc

si dici

mediuin volucrum mundurum

esi exislens,

quod gnecus

dicil C>i,

sed

pos-

darum. Segregabitis vosmetipsos, dixil,

,

inter

'

Mss.

sex dies. sed liauel legendum hic juxta

LXX,

tr* s

dics.

mundorum et immundorum quoniam scgrcganlur munda ;tb immuiidis, vel a mundis iniinnnda nova est
:

(a) liiuc liber tertius hicipit in prius editis.

oninino ioculio. Aliud csl cnim, Scgregabis inler nie-

^il

LIBER QUARTUS.
el inter

522
Loquere ad
fitios tsrael, et dices

dium pecorum mundorum,

immuiidoi uni
,

raedium pecorum
;

[Ib. xxiii,2.]

adeoSf

sicul s.Tpissime locjui solcl

aliud est
iila

Solemiiia

Domini quce
:

vocabitis vocala sancta, ista sunl

: cum ad pluunum postea io-

quod modo

ait,

Segregubitis vosmelipsos,

lanquam

solemnia mea

sex diebus facies opera

aballerutrisscgregaiites, seipsossegregentabutrisque,

res loquendum dixeril, tanquam ad

quilur.

lanquam judicando
[Ib. XXI,

inler ulraque.
filiis

l.]Dic sacerdotibus

Aaron, eldicesad
nisi

[Ib.

15 et 16.] Et numerabitis vobis a die crastino sabobtulerit

eos, In
in

animabus non inquinabutitur in genle eorum,

esl eis
;

bati

qua

gremium

superpositionis, septetn septi:

propinquo qui proximus

in luctu dicit qui

itianas integras

nutnerabi s

iion

dixit,

numerabilis,

debelur animabus delunciorum

quia excesserunt.
[Ib. 5.]

ideo enim lugetur,

cum ad
litidis,

plures superius loqueretur.

.]

[Ib.xxiv, 11
et

Et cum

nottiinasset filius mulieris Israc:

Et calvitium non rademini snper mortuum,

:

nomen maledixit

cum

hic

non addideril

Dei,

super carnes suas non secabunt sectioties

locuiio, carnes suas
[Ib. 7, 8.]

usilala esset

anifestum esl lamen nomen Dei esse intelligendum

cui maledixit.
[Ib. 15.]

non secabunt sectionibys.

et

Mulierem (ornicariam

profanam non acquoniam sansancti

Homo, homo

si

maledixerit
satis

Deum

suum

cipient, et mulierem ejectam a viro suo;

clus est

peccatutn accipiet.
esse,
ille

Ecce ubi

apparet loculionis
dicai,

Domino Deo

suo

non

dixit

quoniam

cum
ille

dicitur,
,

Homo, homo, tanquam

:

homo
lau"-

sunt, sed
plurali.

tanquam de uno loqueretur, cum

vestri iste offeret

coeperil a
*

aut

hoc est quicumque homo

non

sicut qui-

Deinde sequitur singulariter,

Sanctificabit
;

dam

putaverunt,

Homo, homo
ac
si

ita dici,
,

lanquam

eum

dona Domini Dei

sanctus est
:

dabiliter nuncupetur,
,

diceretur

Honio, sed
esse veruini,

quoniam sanctus ego Domitius qui

ad pluralem conclusit.
[Ib.

sanctifico eos

rursus

homo;

id est,

non qualiscumque velut

similis pecori,

sed qui vere

sit

homo
in

quem sensum non

,

xxu,

II.] Si

autem sacerdos possederit atiimam

:

sed locutionis hoc esse Scripturarum

ostendiiur,

aperie hic

emptam pecunia,
h3ec edet,

hic edet de patiibus ejus

non

dixit

cum

eo dicilur qui culpalur, non qui

cum animam

dixerit, quse generis est fe-

laudalur.
[Ib.

minini

sed polius ad illud respexit quod per

animam

XXV, 46.]

Cum

de servis ageret, quos liceret ha-

^gnificare voluit, id est

[Ib. 12.]

bominem.
sacerdotis si fuerit viroalie-

bere

Israelitis,
:

Et erunt vobis, inquit, in possessionetn

utique aclerni moriendo esse non
dixit, ubi

Et

fiiia Iwtnitiis

in ceternum

cum

nigen^
[Ib.
ceiis,

id est, si

nupserit viro alienigenae.

possent vel domini vel servi; ceternum ergo

26, 27.] Et locutus est Domitius ad Moijsen di-

non

est leniporis praestitutus

modus

quoiiS(|ue scr-

Yitulum aut ovetn aut capratn,

sub matre sua
:

cum natum

fuerit,

viaiil sicut

constilutus est eis, quos in remissione di-

et eril sepietn dies et

,

plus videtur liabere,

milli jubet liberlati suae.

[Ib.

secundum
Et

usilalissimas loculiones in Scripturis,

XXVI

3.]

Si in prmceptis meis aitibulaveriiis

et

quas

lalini plerique iransferre

noluerunt.

viandala

mea

observaveritis, et fcceriiis ea, el

:

dubo pln-

[Ib. 32.]

satictificabor

in ttiedio filiorutti

hrael

viam vobis

in tetnpore suo

superfliium est, et, con,

quod

est,

sanctus habebor; neque enim

Doininus

sueludini locutionis nostraj

sed niore Scripturarum

eliam pro^ter fdios Israel non est sanclus. Eo sensu

addilum

sequebatur enim, dabo vobis.

Et
si

dictum est et

in oraiione

dominica, Satictificetur noid

[Ib. 18.]

usque adliuc non obedieritis mihi,

vestris
:

ei

men tuum

(Matth. \i,9),

est, sanctum habeatur

appotiam cnsiigare vos septies in peccatis

hic superfluum est, et; sequebatur
castigare vos
:

etiam

ab hominibus.
*

enim, apponam
,

quod aulem
est.

ait, septies

pro omni

nii-

Edili, sanctificavi. Mss., sanctificabit.

Apud LXX, Hagia-

seis, Sanctificabis.

mero accipiendum

LIBER QU^RTUS.
Loculiones de Numeris.

[NcM. cap.

I ,

*]

^' vobiscum erun unusquisque

ista locutio

non enim

ait,

Filils

Ruben secundum
Et fuerunt
filii

secundum caput uniuscujusque principutn.

22, 20. J Filiis Simeon secundum propinquitates eorum, secundum populos eorum , secundum domos fa~
[Ib.

propinquitales

eorum, etc, sed

ait,

Ruben

primogetiiti Israelis

secundum propinquitutes eoIsrael

rum ;

et deinde similiter ut in cseteris.

miliarum eorum ,

secundum numerum nominum eorum,

viginti annis

[Ib. 54.]

Et fecerunt

filii

secundum omnia quce

;

secundum caput eorum, omnia masculina, a

et

mandavil Dominus Moysi

[Ib. III, 3.]

et

Aaron

ita fecerunt.

supra, omnis qui procedit in virtute, recognilio eorum.

dicit, filiiSimeon, vel,

Sacerdotes qui uncti sunt, quorum confuiigi.

Haec loculio quod non

Sisneon, sed,
filiis

ex

filiis

summaverunt manus eorum sacerdotio

[Ib. IV, 14.]

Simeon, dalivo casu, et hoc servat

Et imponent super illud omnia vasa e/s,

ipsis.

dciiiceps in caeteris iribubus,

non

est iranslata

ab

in-

quibus minislrant in
[Ib. V, 7.]

lerprelibus latinis quos inspicere poluimus. In sola

Et reddet cui
transferre

deliquit ei

quidam locutio*
ordina

aulcm

tribu

Uuben,

qiia; pi

ima numerala
III.

est,

non est

nem

islam

noleiites,

emeiidato

Sanct. Augijst.

(Dix-sept.)

523

I.OCUTIOMiM

S.

AUGUS riM

IN

HEPTATKUCIIUM
priini.

B24

ferlta liansluleninl, dicenls, Ei reddel ei cui deliqttit. ab o-nuibus [\b. O.J Vir avl mulicr qukuinquc feceri'.

[Ib. X, l4.] F.l

promovebunl ordo castroruin ftliorum

Cerson

Juda

peccatii Itumnnis

im)

ait,

quivcumque

fcccrit; sed

[Ib. 17.]

Et promovebunt

ftlii

et ftlii

Meruri

locnlio osl, ubi sexus masculinus

vii,

pronomen vindicasil

fuluri lemporis

verbum

posiiit,

ciim reni gcsiam pra-

qnamvis

poslcrius fcmininus

posilus, qua)

leritam narret

sicut in supcrioribus

cum do
,

iiuiic lo-

iociilio usilata
[Ib. 12.]
;iiiii

non

est.
,

queretur, ad ciijus niotum vel staiionem castra proinoprwvaricala

ftierit

Viri viri

si

uxor ejus
Viri,
cst.

vcbaiil vcl consislebant (Exod. xii, 21, 22)

alque

ila

.soliim (inia

geminavil iiomcn, ut dicercl,

deinceps in plurium promotionibus

[Ib.a^.j^^ dixit Moijses Obeth
genero Moysi
[Ib. 30.]
:

lioc

verbo

iitiliir.

viri,

sed etijm

(luia addidit, ejus,

ilii

notanda loculio

filio

Raguel Madianilcc

[Ib. 14.]

Si superveniet

spiritns zelandi, illa

autem

non

ait,

gcnero suo.

non

fueiil iiiquinala, et
:

adducet hotno uxorem suani ad

et,

El dixit ad eum,

Non
:

ibo

sed ad lerram

sadrdoteni
loculio.

supcrfluum est,

scd Scripturis usilata

meam

el

ad progeniem nieam
Et promiscuus
:

subauditur, ibo.
erat in eis, concupive-

[Ib. XI, 4.]

qtii

[Ib. 18.] Eril

aqua

argtitionis,

quw

maledicitur

lia'c

runt concupiscenliam ut proiniscttus diceret

singularcm posuit pro pluraii,

hanc locutionem inusilatam

possel enim usilate
qucB malediciiur
,

fccil

ordo verborum

non promiscui

et

lamen plu-

ita dici

Eril aqua argutionis liax

ralem reddidii, cum

[Ib, O.j

ait,

concupiverunt.
niliil

aut,

Erit Itwc aqua

argutionis

quw
in

Nunc

autein aitima noslra arida,

:

prceler

tnaledicitttr, vcl si

quid aliud usitala vcrba ordiiiaiido

manna

oculi nostri

dcsunt vcrba, cst et

suiit; ple-

dici potcst.
[Ib. 19.]

num
argiitionis,

quippe csset, Aiiima nosira arida

:

est, nihil prjfi-

Itmocensesto ab aqua
In

dncitur

liaic.

hac locutione

iion solus

qua maleverborum ordo

:

ler in maniia sunl oculi noslri

nam quidam

inter-

preies

ita

translulerunt, etaddiderunl vcrba quae

non

inusitate sonat, sed etiam casus mulalus esl

essel

sunt in gra!C0.
[Ib. 8.]

enim integrum

et usitaium, Innocens esto ab Itac

;

aqua

Et molcbant illud

in

mola.

tirgutionis, qua: maledicitur

liac,

aut, ab aqua argutionis

[!b.21.] Sexcenla milliu peditiim, in quibus suin in eis.

[II).

qum
hijec

maledicitur.

25.] Et abstulit de spirtiu

eril.

qtti

super ipsum

sub-

[Ib. 27.]

Et inflabitur vcntrem; pro, inflabitur vcnlocutio et

auditur, aul erat, aut

dicitur
eilipsis
,

Sed

lianc locutionem, quse

tre

apud

lalinos auctores frcquenta-

gra^co eloquio

familiarissimam,
,

et,

tur; sed interpretes nostri qui eani transferre noluerunt, dixerunt, Et inflabilur venter ejus.
[Ib. VI, 2.]

quantum pulo

eliam hebnico

lalinos

interprcles

traiisfcrrc piguit,

Vir vel mulier quicumque

magne

voveril

quamvis miiius
[Ib. 35.]

cum quam

et in lalina lingua frequentelur,

in

graca.

votum

non

dixit,

quscumque.
talis

Et percussit Doniinus plagam

magnam

valde:

[Ib. 9.]
lis

Et radelur caput suum,

locutio esl qua-

notnnda
plaga,

fuit lociilio, percussil

plagain; non, percusslt

supcrius, inflabitm venlrem.

[H). VII
,

quod

est usitalum.

3.]

Sex

veliicula tecta et
,

duodecim boves,
sincjntis

[Ib. XII, 3.]

Et lioino Moyses lenis valde

subaudilur,

veliiculum a duobus principibus

el

vitulum a

erat.
[Ib. 9.]

in hac loculione nolanduni pulavi eosdein dictos vilulos quos boves dixerat; scd hoc eliam grsecum idio-

El ira aniinalionis Domini supereos

subau-

ditur, facia est.

[Ib. 10.]

ma

esse perhibelur.
11.] Princeps urius quotidie
,

Etecce Maria leprosa sicul nix

et liic sub-

[Ib.

princeps quolidie

audiiur, facla est.

[Ib. XIII, 20.]

offerenl

dona sua

pro eo ut diceiet, singulis diebus

Et qux

lerra, in

qna

isti

insident super

siiiguli principes. [Ib. 15.]

eam
et liircuin

et

quK

civitates, in

quibus

isli

habilanl in ipsis.
vallein

Vituluinunum pro bobus,

ex ca-

[Ib. 25.]

pris

unum.
VIII, 19.]

Bolri

Locum ipstm quem noininuverunt cum superius dixisscl, Venerunt iu

,

vallem

[Ib.

Et non

erit
:

in

filiis

Israel uccedens

Botri

dicluin est crgo per aiilicipationem

noii quia
sciil)e-

filioruin Israel

ad sancla

videtur poluisse sufficere,

;

El non
non
erit

erit in ftliis Israci

accedens ad saiicta

aul cerle,

filiorum Israel accedens ad sanctn,

jam hoc vocabatur quando vcnerunl, sed cum relur hic liber, jam vocabatur. [Ib. 52.] Quoniam fortior nobis est magis :
essci loculio
[Ib. 35.]
si

usit;ita

[Ib. 20.]

El

fecil

Mutjses

cl

Aaron

et

omnis stjnagoga

non haborel,

niagis.
terroe,

filiorum Isniel Levilis secundum quai prcecepil Doininus

Et protulerunt pavorem

quam

explo-

Hoysi de

Levitis

ila fecerunt eis filii

hrael.

raverunl eatn.
[Ib. 33.]

[Ib. IX, 13.]

rit
,

Et Itomo,

liotno

quicumque mundus fueest

,

Terramquam

transivimus

eam
:

exptorare.

el in
,

viain

longinquam nun

et

defueril fucere
stto
:

terra contedens qui hubitant super eain est

dicondum

pasclia

cxterminabilur aniina
,

illa
si

de populo

ergo

aulcm

luil usitale, terra

quam

Iransivimiis explorare.
est

hoiiio, Itomo

locutio est, ac

diccrct, quicuinque

[Ib. XIV, 7.]

Terra quain exploravimus eum, boiin

honio

ille vel ille.

valde vatde.
et

[Ib. 17.]

Et cum ascendissel nubes a tabernaculo,

filii

[Ib. 10.]

El

ait

omnis synagoga lapidare eos in lapiesl, lapidibiis

;

postea promovebanl

Israel

potorat plenuiri csse,

,

dibus

non diclum

cum ipsum

lapidare,

Et cum
filii

ascendisset nubes a Uiberiiacv.lo

proinovebanl

possct u^itata loculione sufiiccre.

*

Israel.

Jte..

conslauler, Eotrui.

5
|Ib. 11.]

LIBER QUARTUS.
Et quousquenon creaiint mihi in omnibus
[Ib. 35.]

5?6
Et descenderunt
ipsi et

omnia quce sunt

eis :

signis, quibus feci in ipsis? noii ait, quce feci in ipsis.

[Ib. 24.]

prajsens posuit pro praeterito, sunl pro erant vel fuerunt.

[ib. 34.]

Puer aulem meus

Clialeb,
,

quoniam

spiritus

aims

in eo, el assecutus est

:

me

et

inducam eum
,

in ter-

Et omnis Israel qui

:

in circuilu

eorum
,

fu-

ram
illuc

usilatuni esset

si

non baberet

et.

gerunt a voce eorum

intravit

subandititr cnit; id cst

omiiis

[Ib. 24.]
:

Et inducam eum

in terram, in
,

quam

Israel qui erat in circuitu

eorum.

sufiicerel usitata locutione

]

in

qumn
et

intravit.
:

[Ib.37.] Qtioniam snnctificaverunt thuribula pcccatornm

[lb.2G

Et

ail

Dominus ad Moijsen

Aaron, dicens

horum

in

animabus

suis

non dixit, quia

saiictilicavesiiis
;

boc illalum

est,

cum Dominus
,

et superius loquerelur.

runl ihuribula

peccalores hi in animabus

sed

Facit hoc sscpe Scripiura

cum
,

aliquid aliud vult di-

quasi quoercretur

quorum

tliiiribula

pro co ut diceret
sanclilicave-

jam loquebalur. cere, iierum inducit loquentem [Ib. 29.] Quolquot murmuraverunt super me : non ait,
qui

sua, dixit, pcccatorum horum. Qui

autcm

rint, iiitelligendum reliquit, id est, quia ipsi.

[Ib.

de me, aut adversus me.

[Ib. 31.]

X vii, 8.] Et ecce germinavit virga Aaron in

latina

domum
dici.

El hwreditaie possidebunt terram, quam vos

:

Levi

consuetudo,

in

domo

Lcvi cxigcrct

ubscessisiis ab ea
slis
;

usilatum esset, a qua vos abscessi-

[Ib. xviii, 6.]

Et ego accepi

fratres veslros Levitas de

:

nunc vero,

et

quam

abscessistis

dictum est novo

so-

medio filiorum Israel dationem dalam Domino

culio
iii

\\xc lo-

moro,
lent
:

et adUitura est, ab ea, sicut Scripturse loqui

lalinum neccssilate

ita

Iranslata cst. Naiii

^.i

sicut est, Penitusque

,

sonanles accestis scopulos,

,

grsccus h;^bet ddfix hSoixho-j, quod

velit
So/;.

quisquam

lalinc

id est

accessislis scopulos

non

ait

ad scopulos
;

el,

exprimerc, diclurus est, datum datum, quia et

datiim esl, secundum quod dicit Aposlolus,

Devenere locos
V.

(ifiweid. /ift.l,
ait,

vv.200, 201
et

e<

lib.d

Non

658

),

non

ad locos

ita

quam

abscessistis,

quia quwro datum, sed requiro fructum {Philipp. iv, 17),

non

aii, a

qua abscessislis.
ita

[Ib. 55.]gio Dominus locutus sum, nisi

fecerosynsit

quod in gncco Si/jiK scriptum est ox in Genesi Dedit Abraham data filiis suis [Gen. xxv, 6) gra^cus habet,

agogce

malignm

isti.

Quxrendum
est ^
//./iv

est

sane quid

S6ija.TK

el in Ev.ingelio, Noslis
vii,

bona data dare

filiis

ve-

quod grccce posilum

'

noslri

enim internisi.

stris

{Mallh.
esl,

11); So/^aTa

f^st iii

gnrco

cl SSo//.5vov,
lioc

preles lioc penc ubique interpretali sunt,

[Ib.

datum
nisi

non nomen, sed parlicipium. Ac per

XV, 18.] In lerram in

quam

ecjo

induco vos illuc.

datuin dalum dici posset, lanquam

dalum quod

d;\lur,

[Ib.27, 28.] Si
ojferel

autem anima una peccaverit non sponte,

et

ambiguitas vitanda esset.

liaiic

ambiguitatem qui,

capram unam anniculam pro peccato,

el
;

exorabit

dam

noslri interpretes vitare conanlfis

donnm dalum
5o//o'.'

sncerdos pro anima invita,

quai peccaverit nolenter ante

et

dixcrunt; sed donum, gmcce S&poj dicitur, non

Dominum, exorare pro

leiitia
,

eo

remittetur
,

ei.

In iiac seiiait
,

unde hoc loco non recie diceretur

donaluni a
lls
(iliis

quia non

silii

hoc

el

iiia

loculio nolanda erat

,

quod

exorabil
si-

Israel dicil
:

Deus, sed pro priinogeiii-

sacerdos, et poslea dixit, exorare

ulrunique enim
lit illa,

sibi

debilis redditum
,

unde
oiuiie

et quoc
;

redduntur

et

mul

itu dici

possct, exoiabit exorare.

quod

qu3c donantur

dala

dici

possunt

et ideo

omne dodonun

femiitino geiiere iiicipiens ad

masculinum
;

clausit.

Cum

num
:

etiam dalum

est,

non

dalum

oti;iin

enim

dixissel, St

anima una peccaverit

:

conclusil di-

cens, exorare pro eo

naiii et

ubi

iiitelligitur,

pro eo homine

esl quia non omne quod datur conlinuo etiain donatur. [14). xviii ,12] Omnis primilia olei, et omnis primitia
vitii et Iritici
,

quod

adjuiixit, et dimilletur
,

ei, in ialino qui-

primilia

eorum qua'cumque dederini Dodixit,

,

dem
est
;

11011

ajiparet

quia hoc

pronomen generis omnis

hic dictum est,

mino,

tibi

dedi ea.
;

Non

oinnem primitivum
omnis primitia
intulit,
tibi
tibi
,

tibi

sed in graico masculinum elucet, ubi habel yTu,

bic posiium est,ei.
,

dedi euin

sed

cum

dixisset

et

enu-

quod

Quod vero

meraret de quibus rebus esset,

dedi ea:

pro anima invila

intelligitur quae invita

peccaveril,
conse^^

nec saltem
primilias
fieri
;

libi

dedi eam,aut,

dedi

eas, id est

non quod
Et ideo

nolit pro se olferri.

Hoc enim eliam

sed

neuiium genus

iutulit,

quod quidem

qiieiiler exposuit,

cum

ait, et quce peccaverit nolenter.

est,

absoluta locutione etiam in lalina lingiia solet.

:

inviia

positum

quia latine non potuit ex-

primi quod graece dictum est axouaeaaeeiVYjs, non enim

poiuit dici noleiilala, vel quid aliud ab eo
fecorit.
[Ib. 30.]

Neque hoc quod dictum est, primilia, latinum videtur primitiae quippe numeri tanlum pluralis dici solent.
Sed
si

quod nolens

potuerunt interpreles nostri iransferre quod in

,

graiCO invenerunt

Non

congregabo conventicula eorum

;

Et anima quwcumque
:

fecerit in

manu

super-

de sanguinibus {Psal. xv, 4)

et alio loco

FirMm sanv, 7)
;

bix

bubauditur peccalum
superbice
,

nolandum etiam quodait,

pro opere sive po-

guinum

et

dolosum abominabitur Dominus {Psal.

sit

manu

mauum ponens

cum

sanguis in latina lingua nuineri

;

tantum sin-

tesiate.
[ib. 35.]

gularis

cur etiam hic pigeret singularcm

,

numerum
Aliqui ta-

Morte moriatur homo; tapidale euni lapidi:

primiiia

sicut habet grsecus

exprimere

bus, omnis sijnagoga

el

morte moriatur,
,

el lapidate la-

men
Ila

interpreles primitias transtulerunt, et per accu,

pidibus, et lupidale
inusitatae nobis.
[ib. XVI, 17.]
Ed,li, ekei.

omnis synagoga

loculiones sunt

sativum casum

ut dicerent, omnes primilias

,

tibi

dabo.

utramque locutionem nobis inusitatam

quoinodo

Et accipite singuli thuribulum suum.

men, quod um.

ii)

gntco inventa est, iransferre nolucrunt.

["> ^'^' ^'1 ^'^^-'''

ap.28

Mss. fere uti apud LXX, e et 35, aliiaque locis veriitur, nisi.

vencam rufam

pro eo ac

^'"^^;'"^'' " '{ f si dicerel , adducant aU tc,.,

"^r"'

527
aut certe ulrnniqne

LOCUTIONLiM
jnvencam
non

S.

AllGUSTIN! IN IIEPTATELCnUM

S28

usiiatc diccreiur, accipiaiit ct adruf;ini.

:

bencdiclione, scd lanqiiam diccrot, ecce dixlslibcne-

ducanl ad
[Ib. 7.]

te

diclioncm.
lioc inlelligc[Ib. 12.]

El lavnbit

coiims suum aqua

Qnwcumque
:

miscril

Deus

in os

meum, hoc
dequo

rclnr
I

i'li;imsi

Iiabc-rol,

aqua.

observubo

loijui

non

di\it, liaec

obscrvabo.

Ib. 9.J

Kt ponct exlra caslrn in locum

dixit,

mundum non
:

in loco

niundo

quod

lalin;i; locuiioiiis cst.

13] Veni mecum non videbis eum inde.

[Ib. [Ib.

adliuc in locum ulium,

[Ib. 15.]

Omue vasapcrtum qucecumque non

liabenl

XXV,

4.]
el

alligaturam alligatam super ea.

[Ib.

ces populi,

Dominus ad Moysen, Accipe duoslentaeos Domino contra sclem, ctaverle/;,'/

ail

XX, 9.] Et accepil Moijses virgam quw anle Do:

lur

ira animationis
;

Domini ab Israel

cum Dominus

minum

sul)au(iilur, erat.

loqueretur

non

dixit, el ostenia

eos milii, ei averletur

[Ib. 12.]

Quiu non

credidislis sanclificare
:

me

in

con-

ira

mca ab

Isiacl.

speclu fiUorum Israel

clarare.

id csl

saiiclilalcni

moani dc,

[Ib. 15.]

Domus

familia^ est

Madian: domulierc hoc

;

Sccnndum

islam locutioncni liiclum csl

xvii, lU)

El

dixil, qu;K

cuni adiillcro Israelita percussa csl

qiiibus

pro

eis sanclifico

meipsum (Joan.

et in ora-

verbis,

tione Dominica, Sanctificelur

[Ib. 15.]

numen tuum{Mattli.

vi,9).
:

quantum puto, intelligi voluit nobiiem fuisse, ut diceret eam, domus familice, sicut jam vulgo ad insignedivitiarumet paterfainiliasetnialerfamiliasdicilur.
[Ib.

El

incoloi

[uimus in AiJgyplo dics plures

pro

aniiis muliis.

XXVI, 1.] Et loculus esl

Dominus ad Moysen
supra

et

[Ib. 18.]

El dixit ad

eum Edom

hoc est gcns ipsa

erat

ad Eleazar sacerdotem dicens, Accipe principium synagogw filiorum Israel a

viginli annis et

lolius
:

non enim adhuc vivcbat Edom qui

ipsi

Esau

sicut

no-

qni nunlios niiserunl, Isracl vocabanlur

quod

tandum quid
aelatis in
[Ib. xxvii,
et,

appellavcrit

principium, robur

scilicet

prius

nomen
:

unius hominis crat.

ei filii

populo.

[Ib. 19.]

El dicunl

Israel,

Juxla monlem transet

20

et

21.] Ut exaudianl
el,

eum

filii

Israel;
id est,

ibimus
tnea,

si

autem de aqua tua biberimus ego

tibi :

pecora

In ore ejus exibunt;

jusserit.

In ore ejusinlroibunt,

dabopretium

satis eleganter a pluiali Iransit

cum

ad singuliireni numerum, lanquam Isiaol diceret, cum dixissel, filii hrael , et a vei bis cocpisset numeri piuralis, qiiod est, transibimus et biberi)nus.
[Ib.

[Ib. 22.]

Et
el

fecit

Moyses secundum quce

staluil

prcecepit

illi

Dominus

assumens Jcsum

eum

anle Eleazafuil,

rum
est

sacerdotem, elc, ubi hoc

nolandum

quia

cum

30.] Et vidil omnis syiiagoga quia dimissus

:

jaindixisset, i fecit Moyses

illi

secundum quw prwcepit

Aaron

non

facile

hoc vcrbuin rcperilur

esl
,

in Scripluris, in

Dominus, eadem ipsa

rcpelit.

dimissus, pro eo
gelio est, ubi ail
in pace (Luc.
ii,

quod

mortuus

hoc et

Evan-

[Ib.

25.] El commendavil
:

eum sccundum quw pracesccuiidum

(|U3e

Simeon
29)
:

Nuuc

dimittis

servum tuum
habel in

pil
illi

Dominus Moysi
Dominus.

noii ail,

prcecepit

verum lamen
dixit jjei;

TioXuEts

groeco, quod inagis a resolutione

quam
,

a dimissione sine dubio

[lb.xxviii,13.]

Decimam decimnm similaginis conspar'

uiii : \d

dictum sonat; non enim

est, dimittis.

quod

sam

in oleo
;

agno

csl singiiias

docimas singulis
signilicavit

agiiis

quod eniin

aii,

Decimum decimam,

[Ib. 30.] El fleverunt Aaron triginta dies omnis do-

quod

repeti'nd;e sint

decim.Tper singuios agnos.

mense primo quarta decima men:

mus

Israel
,

non

dixit, (lcvit;
,

ncc

dixil

loia vcl uiii;

[Ib. \(i et 17.]

Et

in

versa

sed omtiis

quasi

plures essent
,

siciili

cst,

sis liuJHS dies feslns,

spplcm dies azyma edelis

;

notan-

omnis homo, quod de omnibus diciliir longe uiique aliud qiiam loius homo, (piod do nno dicitur sed as:

duni dicm lesluni pcr piures dies cclcbrari

el

tamcn

dicm fosium

dici,

iion

dies

.''esios,

ipsins feslivilatis

sidue ponil Scriptura

[Ib.

omne

pro tolo.

celebralionem, qiiotquot dies tenucril.

XXI, 5

Et delruliehat populus ad

Deum

et

ad-

[Ib.

XXIX,

l.j

Elmense seplimo unamensis Secunest

versus Moysen :non dixil, do Deo; sed, ad

Dcum. Quam-

dum hanc
est

loculioneni dictuni cst in Goiiesi, El facta

vis Iiaiic loculionem qiiidam IraiisfeiTC iiolentes, deIraliebant de

[Ib. 7.]

vespera, el
cl
ibi

factum
liic

mane

dies

unus {Gen.
-^//-ffa

i,

5)

Deo

Iranstuleiunt.
ul auferal a nobis serpenest,

nam
ranam {Exod.
viii,

sicut

grrecus

liabet

/hIk,

unde

Ora ergo ad Deum

qiiidam hic interpretantcs prima die mensis, necessa-

tem

sicul et in

Exodo dictum
est

riam loculionem praelermiserunt, quamvis a sententia

6), singulare pro plurali.

[Ib. XXI, 9.)

vcrborum non
quando momordit serpens
,

rccosscriiit.

Et factum

[Ib. 2.]
ait,

Vilulum

unum

ex bobus, arietem

unum : non
si

hominem

et

aspexil in a:neum serpentem

isla locutio

et vivebal

exovibus.sicut illud ex bobus,

cum

et illud

de-

non solum hoc habet

quod

vertit

moduni

essel,

plonum

essct.
vitio

verbi, el a specie perfecta pr.xteriti lcraporis ad im-

[Ib. 2.]

Agnos anniculos sine

septem

hoc quod
ct

perfeclam ciausit, scd ctiam qnod plus habel,

[Ib. 11.]

et.

in agnis posuit, sine vi:io,

per Oinnia subaudilnr,

Et elevantes ex Obolli
:

caslra collocaverunt
iii

in vilulo scilicet, et in ariete.

[In 4.]

inAclialgai Irans in eremo

[Ib. XXII,

hoc

est,

ulteriore eremo.
:

Decima decima agno

uni, septem ugnis

id esl,

23] Et percussit asinam in virga

non

dixit,

singula sing.ilis.
|lb. 39.] Exceplis volis veslris, el volunlaria vestra, et

virga, sed, in virga.

[Ib. xxiii, 11
]

Inmaledictionem inimicorum meorum

:

liolocuuilomala vestru, sacrificia veslra,

slia, el salularia veslra. ilanc

el

libamina vesi vel

vocavile, et ecce benedixisli bencdiclionem

noii dixit,

ioculionem,

grjeca

529
essel,

LIBER QUARTUS.
non nolarem non enim
ait,

530
sed ideo pliiraliter videtur iilalum ut diceret

Exceptis votis ve-

habent

slris el volunlariis veslris, et caelera, ut coeperat;

sed

inlulit ea, qiiia

mnlia vasa fnerant superius

commemofiliis

neque, Excepta vota vestra, ut ab ipso velut soloeci-

rata, in quibus erat

[Ib.
et

hoc aurum.

smo

inciperet

sed

cum

prius recte usitata locutioiie

xxxii, 1.] El pecora, multitudo erat

vatde
:

Ruben

dixisset, Exceplis volis veslris; ea

deinde adjunxit per

possit, exceplis, sed,
siec latina lo-

aliura

casum, ubi subandiri non

Gad, multiiudo copiosa pecornm mnltitudo erat.

fitiis

non

dixit, et

excepta; quod non admiitit nec grseca

culio.

[ Ib.

1.]

El viderunt regionem Jazer

et

regionem Ga-

laad,

cl

erat lociis, lociis

peconbus

non jungendiim est

inferendnm

[Ib. XXX, 5.]

Homo, homo
autem miUier

qtiicumque voverit votum

in pronuntiaiione

qnod

bis dixit locus; sed subdislin,

Domino
[ Ib.

pro eo quod est, omiiis liomo.

guendum

et

erat locus, et delnde

tocus

-4.]

Cum

voverit

votum Domino,

pecoribus. Quasi

enim exspeclaretur qualis

liuben et

locns, ila

aut definierit dcfinilione in

sua. Hic niulierem

domo

patris sui in juventute

rfpetitio eleganter illata est.

[Ib. 2.]

feminam
:

dicit

elianisi virgo sit,

Et accedentes
et

fiiii

filii

Gad

dixe-

more Scripiurarum
quod
ait

unde etiam

de Christo est
(

runt ad Moijsen

Eleazar saccrdotem,
:

et

ad pvincipes

Apostolus, Factum ex muliere

Galat. iv, 4).

synagoga;, diccntes

non cst
,

isla vel griipca vel latina

[Ib.

-i. ]

Et audierit pnter

ejus vota ejus el definitio-

loculio, dixcrunt dicentes

[Ib. 5.]

sed liebnra videtnr.

:

nesejus, quas definivit. Definiiiones definivit, loculioest.

[Ib. 4.
]

Detur lerra
aliis
j

ista

fumulis luis in possessionem

sibi

Definivit adversus

animam suam
ejus
ct ;

id est,

ad-

qnasi de
[Ib.

dicerent,

cum

peteient.

versus deleclaiiones animae suae.

[

12

Non enim

secuti sunt post nie, prceter

Chaquia

Ib. 4. ]
:

Et

tacuerit pater
,

et

stabunt omnia

leb filius

Jephone. Videtur dicere debiiisse, pneler

inlulit,

vota ejus

hic plus habet

et tacuerit

nam

intcger sensus
slabunt

Chaleb filium Jcphone; sed nominalive

prsecessit
tina
,

esl, Si audierit

paler ejus,

omnia

secuti sunt. Est

autem

ista locutio

eliam la-

vota ejus.
[Ib. 7] Si

sed rara.

autem facta

fuerit

viro

intelligitur,

nutes

[Ib. 13.]

Donec consumeretur omnis generalio facien:

pserit; Scripiura sic loquilur.

maligna in conspeclu Domini

;

non

dixit

faciens

[Ib. 7.] Et vota ejus snper

eam

subaudilur, sunt,

maligna

neqne, facienlinm maligna.

quod nonnulli inierpreles eliam addiderunt. [Ib. 13.] Omnia quwcumque exierint ex labiis

[Ib. 16.]

Et accesserunt
,

ei, et

dixerunt

non

ait

quod

ejus se-

usitalum est
[Ib. 24.]

accessernnl ad eiim.
cedificabitis vobis ipsis civitates
;

cundum vota ejus, et secundum definitiones quce adversusanimam ejus, non manet ei, et cum cxspecturetur nmerus pluralis, ut dicerel, non manent ei ; ita non-

Et

impedi-

menlis vestris

ac

si

diceret, a^dilicabitis vobis ipsis

mm

civilales pioiilcr inipedimenla veslra.

nulli

inlerpreiati suiit,

vitantes islum quasi soloeci-

[Ib.26, 27.] Impedimenta nostra

et

uxores noslrce et

smum.
[Ib. XXXI, 4.] Mille ex tribu,
et

omnia pecora nostra erunt

mille ex tribu, ex

in civitntibus
:

Galaad, pueri

autem

tui transibunt

omnes armuti

iion dixorunt,

nos

omnibus tribubus Israel. Numquid duodecies dixit mille

?

aulem iransibimus omnes armali, sed tanquam de

aliis

El tanien repelitio

ista milleiios significat.

:

dlcerent.

[Ib. 8.] Interfeceru7itin gladio

quod

usilate dicere-

[Ib. 28.]

Et commendavit
filium

eis
et

Moyses Eleazar sacerdoprincipes familiarum tri-

tur, inlerfecerunt gladio.

[Ib. 10.]

tem
eorum, quce in habitatio-

el

Jesum
Israel.

Nave

Et omnes
:

civitates

buum

Non
,

nibus eorum
[Ib. 10.]

subauditur, eranl.
villas

zar sacerdoti
in igni
:

ait , commendavit eos Moyses Eleaquod ulique ordo locutionis usitatse

Et

eorum succenderunt

qxioi

exigebat

pcr hos enim inlroducti sunt in terram

:

usitale diceretur, succenderunt igni.

[Ib. 18.]

quam
quce

petebant
in

unde magis

illi

islis a

quibus intro'
isti

El omnem mullitudinem mulierum,

,

non

ducebanlur
troducebant,
denlur.
[Ib. 30.]

terram postulatam, quam

qui in
vi*

novit concubiium masculi

vivificate.

Nusquam

cerlius

illis

quosintroducebant, commendati

apparel liebraja loculione mulieres eliain dici virgiues

solere.
[

Si autem non Iransierint armati vobiscum fr

el transferte

Ib.

28 el 29.] El a dimidia parte eorum

ea

accipielis, et
:

bellum in conspectu Domini,

impedimentk

dabis

Eleazar sacerdoli

primitias

Domitii

non

eorum

plus habet

et.

dixit, dabitis.
[Ib. 55.]

Et animce hominum a mulieribus, quce non

viri
,

[Ib. 53.]

Et dedit
,

eis

Moyses

filiis

Gad et filiis Ruben

cognoverunt concubitum
ginta millia
:

omnis anima duo

plus habet
et tri-

eis.
,

et hic superior loculio

confirmata est,

[Ib. xxxiJi

14.

Et non

ibi erat

aqua populobi-

niulieres dici eliam quse

viri, id est virgines.

non cognoverunt concubitum

Eleazar sacerdos aurunt
el intulit

bere

pro eo quod est. ad bibendum.

[Ib. 51.]
et

Loquere

filiis

Israel, etdicesad eos

Israel.
fusilia

suffi-

[Ib. 54.]

El accepit Moyses
el

cere videtur, loquere

[Ib, 52. j

fiJiis

a chiliarchis

u centurionibus,

ea in tabernail-

Et omnia idola
,

eorum

perdetis ea :

cuCum
lu(jl

testimonii.

Videtur dicere debuisse, et intulit

;

plus habet
[Ib.

ea.

in

iabernaculum leslimonii

quoniam aurum ac-

XXXIV, 6.]

Hoc

erit vobis

Hnes maris

non

aixit

ceptum esse or^dixerat.

et plerique latini codices sic

hl erunt vobis.

551
flb. 7.

LOCUTIONUM
Et liocmt vobis
fines

S.
:

AUGUSTINI IN IIEPTATEUCIIUM
cadeni
[Ib. 15.]

552

ad Aqmlonem

Et incolocqui

in vobis, istOB civitates in refu-

rc|)eiila loeiiiio cst.

[Ib.

gium
civiltitcs cis

singul.iri

XXXV, 3.] El crunt

habitarcj pro eo

Iiuic incolac qui

numero positum est incol(e;'\d quoniam minus liabet in vobis

,

est,
,

cst

quod

(lici

solel, ad habitancluin.

iiou

cnim

ait, cjui
in

in

vobis csl, nolissima locutione

[Ib.

11]

llefugia

ertiut

vobis

(ugere

illo

liomici-

sed rariore

lingua latina qnani in graeca.

i

(iam .quod iisilale dici polcst, ut fugiat

cida.

illo

homi-

LiBER QumTirs.
Locutioaes dc Uculcronouiio.

[Dluter cap. 1,^7.] Usquead flumen magnum, flumcn Euphratem : non dixit, usque ad flumen magnum

[Ib. 32.] Inlerrogate dies priores, qui (uerunt priores

te
:

non

dies

scd homines inlcll.gcndum est. S.m.h,.

.

^ Enphratem.
, ,

lcr el
fuerit

boc nolandu... quod cliam snpcrms cum dixc,

[Ib. 17.]
relis illud

Et judiciinn quod durum

a vobis, affehicrit vobis,

rit

Interrocjale phirahler,

pnores

le

intuht su.gulari-

ad

me

non

dixit
ita

quod durum
,

ler

non

priores vobis
tentavit
:

scd. vobis; id est,

durum

ut a vobis judicari

[Ib. 54.] Si el

Deus ingressus accipere

tentavit, pro
aliiul
:

sibi

non

possit.

gentem de media genle

virorum islorum terram op,

eo qnod est vo:tit,

[Ib. 55.] Si videbit aliquis

luit,

positum est, aut quid

,

quod aulem

de

tiinam hanc

quam

juravi patribus eorum

liic

prxler Clialibro

leb filius Jeplione,

videbiteam

ct in
,

Nume-

de mcdiis gentibus inlclligcndum csl, singnlari posito pro plurali sicut serpenlcm, ranam,

media gente

rorum islam locutioncm notavimus

pracler Chaleb filium Jcphouc
[Ib.
;

quia non dixil

ct locustam

pro scrpenlibus

ranis et locusus, scri-

sed

fHius.

oinni

Dominus cnim Deus vesler benedinl te in opere manuum tuarum : v\on ait, bcnedixil vos
n
,

plnm legimns. * [II 34.] Secundum omnia quw

vester in
etsi

(ecit
:

Dominus Deus
minus
est,

7.]

Jigypio coram
vidente.

te uirfcne

nihil

in

onmi opcre manuum vestrarura

cum

prsedixisset

non addatur,

vesler,

non

tuus.

[Ib. v, 5.]
et

Et ego slabam
,

inter

[Eb.24.]
ite

Nunc
:

ergo surgite,
;'

promovele,

et

pertrans-

tempore

illo

antnmliare vobis
icjnis
,

Dominum et vos in verba Domim ; quoniam

in

vos vallem

Arnon

ecce tradidi in

manus

tuas

Scon

limnisds a (acie
dicens
suit
,

el

non ascendislis

monlem

regem Esebon
plurali

non

dixit, in
transiit.

manus
gens
liic

veslras,

sed a

Ego

suni Doniinus

Deus tuus

clc. Diccns

po-

ad singularem

pro,

cum

diceret.
incolit in te
:

[Ib. IV, 7.]

Qiioniam quce
illis
:

est

magna,
notanda
;

cui est
vel
illi,

ei

[Ib. 14.]

Et advena qui

populo dictum
in

Deus appropians
ait
,

duo sunt

quod
sed,

accipiendum est, non quasi uni homini, quia

pnlo incolit advena.
[Ib. 15.]

po-

cuiest ei,yc\ quod

illis.

non

ait,

appropians

Propler hoc constituil

libi

Dominus Deus

nppropians
[Ib.

\2.]Et similitudinem non\vidislis

possit vjderi
,

sed vocem

tuus
et
,

ut observes

diem sabbali

et sanciificare

eum

si

cum vox non

sed gcneraliter hoc vercorporis

non haljcret. non vidcrclur inusilata loculio,

ut

bam

posuit,

lanquam ad

omnem

sensum

vi-

obseives diem sabbati sanclificare

eum

aut cerle

si ila

esset, ut observes diem sabbali et sanciifices

illo,

eum
nnnc
ciiin
,

dere pertincat.
[H).

et 14.]
:

In quam vos ingredimini

esset eiiamsi

hwreesset,

aut ita,

propter

hoc

constituit tibi

Dominus Dcus

dilare
illo.

eam

plcnum

non additum

luus ol)scrvare diem sabbati

et sanclificare
,

cum

vero
[lb.20.] Et eduxii vos de fornace (errea ex JEgijpio
:

ut

observes

diem sabbali
est.

et sanclificare

inusilaia et
[ib. VI
,

noianda locutio

fornacem ferream
luit
:

duram iribulationcm
cl

intelligi

vo-

13.] Atlende libi, ne dilatetur cor

tui
:

luum

cl

secundum hoc

de Joseph diclum esl in Psalanimain ejus {Psal. civ, 18).

obimscaris Domini Dei

dici

notandum cliam
;

in nialo

posse dilatationem cordis

intelligitur, cui
:

exsullalio qnippc in

mls, Ferrum
[Ib. 22.]

perlransiil

E noH transeo Jordanein liunc; qnasi et

:

dilalatione

contraria sunt angustixei in

alius sit Jordaiiis

cx hac loculione arbilror Sccpc dici

,

id esl tristitia

utrumque autem potest

bono

ct

etiam hnnc
[Ib. 25.]

mundum
Si

in

malo

accipi.

quasi alius

sit.

autem genueris
,

filios et

filios

filiovum

[Ib. 20.]

Et
:

erit

cum

interrogaverit le filius

luv.s

iuorum

nolanda loculio cst

ubi

ct

avos ncDOtcs

cras

dicens

cras

posuit,

pro futuro quocumque

lcmpore.
dicit gignere.
[Ib. 29.]

invenietis

Dominum Deum vestrnm; et eum quando exquiretis eum ex toto corde tuo,
Et quasrelis
,

[Jb.

VII, 1.]

Seplem gentes magnas

,

et

muilas

quo-

ibi

modo

ergo multas

si

septem? sed multas

dixit

mnl-

etex

tota

anima tua
,

in Iribulutione tua

non dixit,
,

in

litndiuem habentes.
[Ib. 2.]

loto corde veslro lationc vestra.

el in tola anin.a veslra

in

inbu-

ISon dispones ad eos testamenlum ; oxva ^^

geniibus dicerct: lestamenlum ergo pro pactoposuit.

635
[ Ib.

LIBER QUINTUS.
3 et
4.]

554
et salialus fueriSf
,

El filiam ejus non sumes

filio

tuo

disce,

[!b.

ioet !6.] Kt cum comederis,

tibi ipsi

dere enim faciel filium

et irascetur

tuum a me

et serviet diis aliis

:

atteude

ne dilalelur cur tuum

et

prwvariccmini

indignatione

Dominus

in vos

non

ait, ira-

et servialis diis aliis.

Jam

uperiiis

i;iles

lociiliones

no-

scar, sed lanquani de

[Ib. IX, i.] Civilates

alio diceret.

tavimus
cce-

sive
in

quod

a singul.iri :td

pliir.dom (raiijit,

magnas

et

muratas usque in

sive

quod

malo voluit

inlelligi dilatctnr, iibi

noxiim

lum

hyperbolice dicluni.
corde tuo,

prosperitalcm

sigiiificavil.

[Ib. 4.] iVe dicas in

cum consumpserit Do(aciem tuam

,

[Ib.

24] Et flumenmagnum (lumen Enphralem,

iii

re-

minus Deus
Proptcr

luus gentes istas ante

dicens

pelilioiics ist;c usilaiyc sunl

Scripluris, el roin do-

justitias

meas induxit me Dominus haredilare

:

cenler commciidant.
[Ib. 25.]

terram bonam istam

dicens.
[Ib.

ordo esl ,

Ne

dicas in corde tuo

Timorem vcstrum

et

Iremorem vestrum

ini-

ponet Dominus Deus vester supcr faciem iiniversw lerra:

28.]
iVe

quando dicant
:

inlicJjitantes

terram,

non tiinorem

et

ircmorem quo

ipsi timeiil el ircinunt,

vnde eduxisli nos inde

inde.
[Ib. XI,

morc

Scriplurae addiliim est,

sed quo timentur et alios tremere faciimt.

[Ib. XII,

17.]

Non

poteris

manducaye
:

in

civilalibus

5.] Quce

fecit

virtulem .^gijpliorum

hoc in-

tuis

decimalionem frumenli

lui

pro co quod esl, non

lerpreles quidani lalini

minus
,

inlelligenlcs nolucrunl
;

debebis.
[Ih. XIII, 16.]
taliiis

dicere virtutem

sed

virluii

vel exercitui

quoniam

id

Et incendes civilatem
igni.

in igni

nos usi-

quod
eorum
mliil

ait

Grgecus Suvajiv, nonnulii exercilum intellocutio est, Quce fecit virtutem

diceremus,

lexerunt. Sed elegans

;

[Ib. XIV, 24.]

Si autem longe fneril via a

le

ac

si

intelligendum est qnid

redegit
est.
:

eam

fecit

quoniam ad

diceret, longa via fiieril;

adverbinm posuil

iiro iio-

eam

sed quia pluraliler dictum est, idco

niine.

subobscurum
[Ib. 6.]
et

[M).xv,6.]( fenerabis gentes mnltas. Fenerationem

terra os

Quos aperiens
,

suum
:

deglutivit eos

Scriptura dicit mutiio dalam pccuniam, cliamsi usurije

domos eorum

et
,

tabernacula eorum

duai locnliones
,

non

accipiaiilur
el

uiide cst cl illud in Psaliiio

Bealus

liic

nolandse sunt

quod
ail

et addituni cst

eos, cuia

qni miserclur

commodat

(Psal. cxi, 5). IIoc cniin

sufTiccre posset

quod
,

superius
el

quos

et

domos

eo-

malucruiit

inlerprclari iioslri, qui seiilenliam

polius

rum cum
alias in

dixisset

addidit

tabernacula eorum, quasi

nisi tabernacula.

quam verba
habel
Savii^et,

sequcnd:i

putavcnmt

nam

in

gr;cco

eremo haberent domos

inlelligi voluit

Sed

quod

est fencralur,
Itti

nimirum domus
nentcs, sicul
Jacob
lingua
{Isai.
:

homines ad eos perti,

[Ib. 6.]

Et principaberis gcnlium mullarnm;

:

attlcm

ipsi
ii
,

populo dicilur, Et nunc tu

domus

non principabimtur

lanqiiam dicerct,
:

lihi

non doinicsfc

5).

Nec

isla locutio aliena est a latina

nabunlur, hoc cst gcnlcs

gciiiiivns

cnim casus

nam

el

Romani
284)
,

dicli

siint

doraus Assaraci
ori-

singularis hujus pronominis

est tibi;

quod

ait tni,

ctijusdativus

(^neid.

iib 1, v.

quod ex Assaraco Trojano

non

pluralis nominativus, cujus genitivusest

giuem ducerent. [Ib. 7.] Quoniam

Domini magna
pore quo
iios
;

tuorum.
oculi vesiri viderunt

omnia opera
:

[Ib. 7.] Si (lulem fueril in le

cgenus infralribus
in te.

luis ;

quce fecit in vobis hodie

,

cum de

bis

operibus diceret
ibi

quae per

eremum
quod

facta sunt eo

tem-

non nni bomini, sed populo dicilur, idco [Ib. 7, 8.] Si aulem fueril inte egenus
tuis in

in fratribus

circumducebanlur per quadraginla anhodie dixit

,

una civitalnm luarum

libi,

in

terra

quam Dotninus
neqtie constrin-

lamen

inlelligi

voluit

hoc

Deus
ges

tuus dal

non avcrlcs cur luum,

:

lcmpore, quotquoiibi annos idemiempus babcre potuisset.

[Ib. 9.]
slris

manum
tuas

Itiam a fralre luo egenle

ei,

apericns aperies

manus
Terram quamjuravit Dominus palribus veeis
,

fenus fenerabis

ei

qtumtumcumque posluopcra misericordiie

lat, ct

quantutn eget. Hiccerle

ciiin

dare
,

seminique corum post eos

taiiqnam
cnini et

prsccipial, non utique usurarum crudelilas siiscipienda

diceret

id est

semini eorum post eos

ita

non

csl

unde apparct qiiod quod poslularct

aperiens aperies

ait,
,

fenus fenerabis

ei,

ipsisdedil, sed
dedil.
[Ib. 13.] Si

ipsis dedit,

cum

seniini

eorum

dandum
lem
ait,

inleiligi voluisse.

muluo Quod auquod

manus

tuas, lale est et

aulem auditu

audierilis
;

omnia mandala

sequilur,

fenus fenerabis, usilala locutio est in Scri-

ejus, quoe ego

mando

libi liodite

audilu vidclur super-

pturis sanclis.

fluum, sed loculioest Scripluraj sanciae familiarissima.

[Ib. 14.]

[Ib.l7.]Cum de aurc perlundcnda

sel,

scrvi pracccpis:

Et dabil piuviam terrw

et

tuce in

tempore suo

El ancillam,

inquit,

luam
;

facies simililer
ail, ancillac

accufa-

matutinum

serolimm

*.

Cum

matulinum tcmpus

sativum pro dalivo poiicns

,

non

t!i;c

dies dicalur,

anni

nnmquid liinc inleliigi voluil lempus primum? Serolinum vero minus lallnum est; sed
,

non poluil magis proprie de grieco exprimi

dicunl
^t//ov;

qnod

illi

quod loculionis noslrae consuetudo poscebat. cies claudiiin aut [Ib. 21.] Si auletn fuerit in eo vititim, ail, claudicalio ccecum, vel omne vilium malum : non
aut cxcitas, ipsa enim snnt vilia
;

tamcn eliam

in latina lingua

vulgo usi-

scd claudum

et

lalum est

iit

dicalur serotinum, sed

;

quod lardius

quam

oporleat faclum est

bic vero

tempus anni po-

cacum, quod sunt non vilia. Hoc quoque nolandiun

vilia, sed aiiimalia qua^

habent

est

quod

ail,

vitium

ma-

tius inlclligi voluit.

'

lum, quasi posset cssc vilium bonum.

Mss. quinque hic lantum,

malulinam

et

serotinam.

[Ib. XVI, 4.J

Et non dormiet de carnibus

de quibue

58$

LOCUTIONES

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCHUM
omni pecore
:

536
,

immolaveritis vespere die primo usqup. in inane : pro eo quod esl, noii remanebitca nocle, non dormiet dictuin
est.
[Ib. XVII, 1.]

pro eo quod est

concubuerit. Deinde
est, curn

cum omni
coie.

pccore, pro eo

quod

quoUbet pe-

I^on offeres

Domino Deo
:

tuo litulum vel

[Ih. XXVIII, 48.]

Et servies inimicis
te.

tuis,

quosimmillet
)Tpu{ie({,

oveni, in

quo

esl in ipso
;

vitium

u^ilata loculio esscl

Dominus Deus

tuus super

GraRCus habet
:

inquo

esl viliuni

scd

ista Scripluris esl usiiatior.

ubi laiinus interprelatuscst, servies

solel autein

hoc

[ib. 5.] Et lapiddbis eos in lapidibus, et

morienlur

verbum
Deo
;

in

ea servitute Scriptura ponere, quse debetur

idololatrse appellantur
:

quod ex nostra consueludinedicereiur,

in Inpidibus.
[Ib. 16.]

la|>idibus^

non

unde

qui ea servitute

idolis

serviunt

crgo hic inusitate positum esi hoc

possil eiiam liunc

Non

multiplicabit sibi
;

equum : pro equis vel

verbiim.

Quanquam

sensum

liabere,

pro equitalu,

equum posuit

unde nonnulli equitatum

super

quod

laiii

graviier mulla dixerit, ut inimicis suis nidiis servisse

inlerpretati sunt.
[Ib. 15.]

mium superbieniibustanquam
te

coganlur.

Non

poteris constituere
est frnler tuus
:

hominem
diclum

alienum, quiu uon

Non

poteris,

Gentem cujus non audies vocem ejus : et hoc notanduin esl, quod et cujus dixil, et ejus, sicul loqui
[Ib. 49.]

esl pro, non debebis.

[Ib.
xviii, 16.]

Scriptunie solent
qua: peliisti a

et in

quod

ait, cujus

non audies vo-

Secundum omnia

Do:

cem, pro eo quod est, cujus linguam non intelliges.

[Ib.

mino Deo

tuo in lloreb, in die convocationis, dicentes

,

Met

55.] Mollis inte

et

et

tenera valde fascinabit

est in

cum

dixerit superius petiisti

dicentes subjecil

non
prw-

oculo suo fratrem suum,

et qui reliqui

uxorem quai

sinu ejus,
;

dicens.
[Ib.xx, 4.]

sunt

filii

quicumque

relicti fnerint illi

ita

Quoniam Donmins Deus

:

noster, qui

ut det uni ex eis a carnibus filiorum

suorum dc quibus'
sit ei

cedit vobiscum
[Ib. XXII, C.]

non

dixil, vos.

cumque

edet, eo

quod non derelictum

quidquam

in

Sioccurreris nido avis ante facicm tuam

occurreris dixit etiam iion

angustia

et tribulatione,

qua tribulabunt

le

inimici tui in

in via.

Nolandum quod
autem

am-

omnibus

civitatibus tuis.
sit

Notandum

est

quemadmodum

bulanti.
[Ib. 8.] Si
oedificaveris

hic dictum

fascinabil,
,

pro invidebit, et tanquam

domum novam,

facies

ad hoc derelicto
filiorum
,

ut nccesse sit ei dare de carnibus

in

coronam
tua,
si

solario tuo, et 7ion facies

:

homicidium in domo
cadat

quas cogit necessitas

cibum sumi
lalini

a pa-

cadat qui cecidit ab eo

id est, a solario

rentibus.

Nam
,

et in Proverbiis

quod

codices

qui cecidit; nimis iniisilata loculio est.

[Ib. XXIV,

habent,

Non

coenabis

cum

viro invido (Prov. xxiii, 6)

et 3.]

El abiens

fuerit viro alteri, et oderit

grs;cus habet
dicilur.
[Ib. 63.]

a;5pt /3a7/av&)- /Saa/tavp;

autem fascinus

eam

vir novissimus.

Notandum ex duobus posleriorem

lalis

novissimum

dici

locutio est et in Evangelio

Et

erit sicut

Iwtalus est

Dominusin
acciisativus

vobis
,

quando
cerit

quaerilur ex

duobus fratribus quis eorum

et

fe,

benefncere

vobis

Graecus habet, benefacere vos

:

nec

volunlatem patris,

respondetur novissimus

videlur esse saltem graeca locutio

lamen
lalini

cum duo
[Ib. 6.]

fuerint (Matth. xxi, 31).

pro dalivo positus

inlelligitiir

unde maluerunt
vos.
fecit

Non

pignerabis molam, neqne superiorem la-

interprctes dicere vobis,

[Ib. XXIX, 2.]

quam

pidem molw, quia animam

est,

iste pignerat : pro eo quod animam pigneras, si feceris. Dcinde iiolandum animam dixisse pro ea vita quam liabet aniina

Vos

vidistis

omnia quoe

Dominus
et

quia

Deus

vester in terra

Mgypli, coram
et

vobis,
illius,

Pharaoni

servis ejus

omnibus

omni lerrw

tentationcs
illas

iii

corpore

ex qua locutione et
plus
est

llhKl est in

Evan(Matth.

magnas, quas viderunt

oculi tui

.-notandum

plagas

gelio,
VI,

Nonne anima
?

quam

esca

etiam lentaliones vocari.

[Ib.

25)

XXX, 4.j Si fuerit dispersio tua a

summo
coeli

cceli

homo furans animam ex fratribus suis filiis Israd : animam pro homine posuit. Denique sequitur, el opprimens eum vendideril;
[Ib.

l.]Si autem deprehendalur

usque ad

summum
Mirum
coeli,

cceli,
si

inde congregabit le

Dominus
usque

Deus
ad
terra;

tuus.

non hocdicit, a summo

lerrae

summum

quod

solet ctiam dicere, a

:

summo

qu% non minus noianda

cere, eam,

cst lociitio

noluit eniin di,

usque ad

summum
id

forlasse propterea

quod esset niagis consequcns

quoniara

quia secundum

quod

et isle aer

coelum dicitur,

aniinain dixerat; sed

significalione dixerat
[Ib. 10.] Si

eum, id animam.

est liominem, in cujus

conjungitur terrse.
[Ib.

12eM5.] Non
,

incoelo est, dicens, Quisascendetin

debitum fuerit in proximo tuo

repelitio vcrbi

debitum

coelum

et accipiet nobis illud, et

audientes illud facie,

quodcumque
facit. [Ib. XX',

locutionem

notandam

mus ? Neque

trans

mare

est,

dicens

Quis transfrelabit
et

iwbis Irans mare, et accipiet nobis illud,

audientes

7.]SJ autem noluerit homo accipere uxorem

et

illud faciemus? dicens

pro eo posuit quod

est, ut di-

fratris sui, dicet,

ascendet mulier in porta ad senatum et

cas

nova locutio.
El Dominus qui comilalur
libi

Non

vult fraier viri

mei suscitare nomen

fratris

[Ib. XXXI, 8.] [Ib. 16.]

lecum.

sui in Israel, noluit fraler virt mei. Quarnvis

verborum
est

El

dixit

Dominus ad Moysen
:

repetiliones
repetitio

amel Scriplura,
:

inusitatior

tnmen

mies

cum

palribus tuis

, Ecee lu dorhoc verbo ejus loorlem signi-

haec

sed elegantius quereloe ostenlat af-

ficavit.
[Ib. 27.]

fectum.
[Ib. xxvii, 21.]

Amaricanles

eratis

qum ad Deum

id esc,

Maledictus omnis qui dormierit

cum

aniaricabaiis ea quse Dei sunt.

557
[Ib. 29.] Scio

LIBER SEXTUS.
enim
:

S38
quibus non est pdes in
cis
:

qtiia

post obitum meum, iniquiiate

[Ib. 20.] Filii in

usitata

iniquitatem facietis

uiio

verbo aulem graece dicitur

est vo/xYiff.

Scripiuris locntio.
[Ib. 36.]

iniquitalem facietis,

quod

Quoninm judicabit Dominus populum SMJ/m,

:

[Ib. 29.] Eloccurrent vobis mata tiovissimum dlerum: sic enirn liabet grxcus, pro ia novissimis diebus, aut

el in sirvis suis ccnsolabilur

pro, servos suos consodicit

,

labilur;

nisi

forle

ipsum consolari

transiato

in novissimo dierum.
[Ib. xxxii, 6.J

verbo
te,

velut ab indignatione et ofTensione

qua euia

ISonne hicipse paler tuus possedit

otrendunt mali. Sic aniem cjus consoUUio accipienda

esl,

et fecit te, et creavil

<e?ordo nolandus est; prius enim

te et fecit te, el

non cx more hominum,

Ubi sunt

sicut ncc ira et zclus, et

videtur dicere debuisse, creavit

possedit
te.

deinde,

caetera talia.
[Ib. 37.]

Quomodo enim

intelligitur

posse possideri

dii

eorum,

in

quibus fidebant in

qui

non

est ?

ipsis

pienum esset

et sine, jn ipsis.

[ib. 14.]

Cum
,

adipe renum

trilici.

HnRC melapbora

[Ib. 40.]

El jurabo dexteram

meam
simul

id est, per

dex-

nlmis inusilala esl, ut renes

jnleriora
trilici

tritici

intelligantur velut
:

lcram meam.
[Ib.

unde

farina ejicitur

lioc

enim

et

42

(a).]

Lwtamini
:

cceli

cum

eo, et
el

adorenl

adipem

dixil;
:

nam hoc nomine

,

eliam farinam solent

in

eum omnes Angeli Dei

eiim
geli

alii

codiccs habcnt,

adorent
qui

Graeci dicere

hoc enim babet grsecus

Exodo, ubi

omnes

filii

Dei.
,

b^ilios

autein Dei diclos

facile

An-

scriptum est
{Exod.
suit,
xii
,

Elevantes farinam super humeros suos

;

sunt in

coelis

non

in Scripluris sanctis

34)

graccus quippe interpres

ffTsocra

po-

invenitur.
(a)

quod sunt adipes.

Apud LXX.

LIBER SEXTVS.
Locutiones de Jesu Nave.
[Jos. cap. I,

f 14.] Vos autem

omnis
fortis
:

transibitis expeditiores
,

ram
pulal

ista

narrenlnr, nec eo lempore

ii

libri

conscripti

fratribus vestris,

id est

omnis quicum-

fiierint

qiio eiant hasc receiilibsima.

Qnisquis autem
,

que

in

vobis fortis est.

111,

lioc,

quid de

isla

nierelrice diclurns est

quae

[Ib.

4.]

Ut

sciatis

viam,

quam

ibitis

eam

plenum

uiiqiie

f|uanlum esl a:tas uiiius hoininis vixil, et tamen

esset, eliain si
[Ib.

non haberet, eam.

loculio

dicitur, us(iue in

hodiernum dtem? De his ilaque rebus

sunt
,

13.] El factum est,

cAo

notanda

est;

cum essei Jesus in Jerinondum qui|>pe orant in

intrare

lioc dicitiir, qna; iioii ila consiiiiiia!

ut postea

niulareiittff
aliqiiis

ab

eis qui conslilneruiit

quomododicilur
quia iion ad

eadem
rant
nisi
,

civiiale, cujiis porlaj contra illos ciausiie fueest ut in

in

exsilium perpetniim niissus,

unde factum

eam

non possent,
:

teinpus pr;i"linitum hoc siipplicio pleclilur; noii quia

qiiisqu;im potestesse perpetuus in exsilio,

muri ejus cecidissent circumacia arca Domini

cnm homo
mere-

ergo in Jericho dictum est, in terra quaj perlineret ad

Jericho.
[Ib. VI, 1.] De Jericho diclum est cum Nec quisquam ex illu prodibat, neque inlroibat

ipse
Irix

non
iioii

possit csse perpetuns. Sic ergo et ista

est

pnecepia ad lcmpus

liabilare in Israel

clausa esset,
:

ideo dictum est, usqne in hodiernum diem.

[Ib. VII

ulique

,11.] Dominus

dicit

ad Jesum

Peccavit po-

in illam subauditur,
^s\j-/tj.x

non ex

illa

boc appellatur grace

xar

t/ln<pi.-i.

[In 21.]
tibi

Dominus

dicit
,

ad Jesuin
et

Ecce

ecjo

trado
ea

meum, quod disposui ad eos. Nolandum quemadmodiim teslamentum appcllet hoc quod praeceperat, nl anatlicma esset Jepulus,
et

transgressus est testamentum

subjugntam Jericho

regem ejus qui

est in

riclio, et

nemo

sibi iiide aliquid

usurparet.

polentes fortiludine.

Miraiidum qiiod non hic

et

posiiit

[Ib.viii, let 2.]

Dominus
in

ioqiiens ad Jesiim ait inler

luas

conjunctionem copulalivam ut diceret,

fortitudine,

potentes

caelera

Ecce dcdi

manus

regem Gai

et

terram
,

quam

solei Scriplura tain assidue ponere,

ipsius, et facies

Gai sicut

fecisti

Jericho

et regi

ejus

et

ut etiam

ibi
:

inveniatur ubi

sensum

solitae

loculionis

prwdam pecorum prwdaberis

locutio est,

tibi.

Pr;ecipuc notanda
libi dixit,

impedial

an et Jericho et rex ejus

dicti

sunt poten-

non sohim quia prcedaberis

illa

tanes-

tes fortitudine ?

quam
El Raab meretricem
Jesus,
et

unius luturn csset

;

pra;da,

cum omnium

[Ib.

23,

et IV, 9.]

et

domum
est

pain

set fulura

nam
:

tales locutiones usilalissima; sunl

ternam

ejus

vivificavit

commorata

Jsrael usque in

hodiernum diem. Noiandumest quem-

admoduin dicat Scriptiira, usque in hodiernum diem, quod assidue dicit nam et de lapidibus iilis duodecim qui positi sunt ubi Jordanis ex ima parte deflu;

cum Deus lanquam ad unum loqnilur, quae ad populum lo(iuitur sed hoc novum est hic, quia praedixit Scriptura Et dixit Dominus ad Jesum quem constat unum hominem fuissc; qnod tamen (l\\'\l prwdaberis
, ,

tibi,

non ulique iladictum

hominis
esse

cst,

ut prseda
sit
,

illa

hujus

xerat

et ex parte superiore constiterat, arca trans,

unius
populi.

praecepla

sed

universi

eunte vel populo

ita

dictum est

quod essent

ibi

usque in hodiernum diem : quod videtur ita sonare , tanquam post plurimum temporis per hanc Scriptu-

[Ib. 12.]

Et insidix erant

civilali

a mari. Qui nescit,

putat istam civilatem maritirnam. Consuetudinis est

g39

LOCUTIONUM

S.

AUGUSTINI

IN

IIEPTATEUCHUM
Iwmmcm
Dei dc me
et te
:

540
non
dixit

(.ccUlentalem parlcm, a mari ouleni Scripluranim, ut lernt nhi vcl ad inare; (iui;i ex ipsii parle u.nellci
inec
'

nits

ad Moi,sen

liominem &num.
[Ib.

agebanmr

proi^ins liabel

mare ciuam
in (jceso,

a cx-teris

xvii. 16.] El dixeriinl

el equits electus, et
:

filii

Josepli,

Non

sufficit

^g
J
,

nobis

mons

ferrum Cltananwo qui hadixil,

'

[Ib. 18.

Exlendc

manum
nomeu

tuam

quod

esl in

bilat in
lis,

Iklhsan

equum electum
in

pro eqiiis clec;

luanu tua
cssel
,

conlra civiUilcm. Isla loculio nolamla

nou
,

(|Uod usilaium

noslro sermop.e non cst

unde

nisi

propter

(jnod
cst.

obscurum

esl eis

in

noniiulli lalini interpretes noliierunt

equum interprc-

quorum consueludine non

non
facile inleiligitur
:

Quid cnim dicalgason,

tari, scd equilatum. Sic autcm dictuin est, equus elec-

hoc interprcsSymmachus scuiracianms, qui posucrunt

tus,

pro eqiiis

sicut in nostra consuetiidine dicilur

tum

appcllasse pcrhibclur. Scptuaginla autcm inier-

miles, pro militibus.

[Ib. xjx,

preles,

sccundum quos
,

isla

55

e/

54.] Etfacti sunt exitus illoruinJorda-

gaeson

grxca lingua haslam vel lanceam gallicanam inlelligi voUicrunl ea quippe diait de cunlur grcsa, quorum et Virgilius nieniinit, ubi
niiror si ci in
:

nis

et

reverlentur fines ad
,

mare

non

dixit

revcrsi

sunt, aut salleni

revertuntur, sicul solet de finibus

dici;scd, revertentur,

tanquam adhuc
narratio
:

fnliirum

sit,

Gailis in scuto

Mntx
facti

pii lis

Dno
8
,

quisque Alpina covv. 6GI, C02).

lii

cum
ipsis

praeteritorum

sit ista

ct in

oinnibns fere
triiius

ruscant gwsa
[Ib. 22.]
liinc et
lii

manu

(jEneid.

lib.

terrarum divisionibus, per singulas quasque

<

sunl inlcr niedium castrorum,

in
iiac
,

ita loquilur Scriplura, ut fuluri temporis verbis utalur.

liinc.

Duo nolanda snnt

locutione
in

[Ib. XX, 9.]

Refugere
,

illuc qui

percusserit animani
inlelligere

unum, quod cum hostes qui viiicebontur essent, lanquam de his diclnm cst, quod
binc et hi hinc,
eos
in

mcdio

nolens

hic

animam

vcl

hominera
fit

debe-

hi esscnt

nius, vel vilam carnis qiiai

per animam; qua locu-

cum

potius

ita Israelilo;

lucrint, qui
;

lione et illud dictum esta fratribus Joseph,

cutiainus cjus aniinnm {Gen. xxxvii, 22)
,

Non
,

per-

medio

posuerant

percutiendos

allerum

id csl

non

quod

inter

mcdium caslrorum

cos factos essc dicit

cum occidamns. Nani

perculi
,

Scriptura, castn\ appcllans ctiain prodiiclas acies in prxdio constitnlas, cuni castra non soleant appcllari,
nisi ubi

non dicerel

si anima Dominus, NoUtetimere

possetab inlerfectore
eos
qui

corpus occidunt,
(Mallli. x, 28).
[Ib. XXI, 2.]
ciilio

aniinam aulem occidcre non possunt

exercilub ad

manendum
,

consistit-: nisi forte

ideo castra appellata sunl

ibant.
[K). 27.]
civilale,

qnia

cnm omnibus
qnm

suis

Mandavil Domiimsin manu Moysi

;

lo-

lamiliarissima Scrii)turis

ila

enim

diciliir,
illius

Verpro-

Exccptis pecoribus
filii

et spoliis,

crant in

biim qiK.d raclum csl in maiiu

pliela',
ii0(> esl in

illins

vel

prwda.i sunt

Israel

secundum prwcepluin

polestale dicendi datiim.

Domini, qiiemadmodum

constituit

Dominus Jcsu

ila
,

ikUm

suiU csi Exceptis pecoribus el spoliis. pradali

Et acccpit Jesus cultros pclrinos, in quibus circumcideral filios Israel : iion dixit quibns cir[ib.

40

().]

piasi ipsa

\m\

ruerinl prsedati, cuni polius ipsa

pne-

cnmciderat, sed inquibus.

[Ib. XXII, 7.]
et

daii sint, et exccpia ideo dicla sint, (jnia hiec

lio sola

ilio prse-

Et ubi dimisit eos Jesus

:

in

domos.suas,
copulaliva

consumplu non
ne in tnc

siint.

benedixit

eos diceiis
cst, et;

plus videlur hic

ita dici

[Ib. IX, 7.] Israclit:c

respondcnles Gabaonilis dixc-

conjunctio, id

nam

possct, Etubidi-

runt

Mde

liabiies.

El quomodo dispoiiam

libi

misil eos in doinos suas, bcnedixil cos dicciis.

[Ib.

lestamenluin?

imn

el superius taies locntiones notaviin

8] Item

alia

lociilio

nolanda cst, quod cum

mus
apnd

hoc est enim Vide ne

me
cis

luibiles

quod

est

dicens, al(|ue dixissel Scriptura, Et benedixh eos Jesus

me

id esl in terra

quam

promiserat Deus.

his verbis inlentos fecisset aiidiie

dixil Jesus; Iioc soliim snbjocil, In

(piid

benediceiulo

Et hic lanquam ad unum hoininem vidcnlur locuti cum legalus ad eos nou unus venerit sed more suo
:

diviliis inullis abiect

runl in
ct

domos snas
et

et

pecora mulla valde,

,

arqciilum

genti et pdpnlo responsa reddenles, singnlari niimero loquunlur, siciit plenimque et ad ipsos Deus vel dii-

auriim

vestem multain valde

diviserunt

prwdmn

ctor ipsorum.

Nolandum etiam quod pactum pacis lcstamenlum vocat Scriptura moie quidem suo nain
,
;

inagis inimicorum suorinn cuin fratribus suis : quod apparet. essc narrantis qiiam benedicenlis \0.]^dificaverunt ibi aram super Jordanein,
[Ib.

sajpe ita loquilur.

[Ib.

aram magnam
lalino nota est.
[Ib.

videre

isla locutio

eliam in sermone

1".] El nuntiatum est Jesu diccntes, Jnvenli

:

sunt quinque reges abscondiii in spelunca

esf, nunliavcruiit dicentes. [Ib. 25.] Ila faciet

pro eo (piod

i\.]El audierunl

lilii

Israel dicentium

non

ait,

diccnlem, vel dicenles.

iiiimicis vestris,

Domiiius omnibus
:

[!b. 27.] Scrvire servitutem

Domini

in

qua locu,

quos vos debellabiiis eos

tentia^, elsi
[Ib.

niliil
,

miiius essel huic sen-

tione diio iiotanda sunl

ct

servire servitutem

quae

non habercl

eos.
in bello, qiiia per
,

Domiiii, etiam ialina loculio reperilur; el servitutem

id est
(in;ie

XI, 19 e<20.] El omnes cepit

debetur vel cxhibetur Doniino.

Dominum
irent

faclum

est

confortari cor
,

eorum

ut
:

obviam
notanacci-

sacerdos et [ib. ZQ.]Elaudieiites Pliinees

onmes prinloculi sunt

ct

ad bellum ad Israel
confortari cor
y

ut extermiiiarentur

cipessynagogce qui eranl cumiUo, verba

filii

qnw

dumcst,
piendum.

non scmper

in

bono

Rubcn

ei filii
iliis
:

Gad

et

dimidium Iribus Manasses,

placuerunt

audientes pro audierunl posilum est

[Ib. XIV, 6.]

Tu

scis

verbum, quod loculus

esl

Domi-

(flf)

Apud LXX.

S41
aut plus esl bic,
veiba
licec,
;

LIBER SEPTIMUS.
et ;

m
,

nam

plenus est sensus

andientes

nior senex
[Ib.

omnis aulem senex senior

illos

dici
et

potest.
operuit

placuemnt

illis :

nec lamen sine inconse,

XXIV, 7.] Et induxit super

illos
:

mare ,

quenlia
[II).

quia, cinn audissenl

,

dicendum
scniorcm

fuil.
:

super
lioc

non

ait,

operuit

illos,

quamvis nonnulli in-

xxni

l.] Et Jesus senior provccttis diebus

,

terpretcs hoc maluerunt diccre.

[Ib. 17.]

de Abraliam dictum nolavimus

ris

in Scriptu-

In omnibus genlibus quas transivimus per

,

non solum
,

illum appcllari qui est inlVa Ktateni se-

ipsas
lani

usitalaj in Scripluris smit istac loculioucs

ncc

nis

sed eliam YaUIo seneni.

Unde non omnis

se-

crebro notandse

quam crebro

intercurrunt.

LIBER SEPTIMUS.
Locutiones de Judicibus.
[Ji;D.

cap.\,^

i.\

Et factum
filii

est

postquam defunclus

factum est ut essel anle

tur, prtclatus est mihi.
[Ib. 21.]

me

qnod

alio inodo dicere-

est Jesus,
ait
,

interrogabant
,

Jsrael in

Domino

non

Dominum

quod sermoiiis
Cliananwo

nosiri

consueludo

Et sumpsit
:

Aiotli

gladium de super femore

poscebat.
[Ib. 5.]

suo dcxtro

sic inlerprelari potnii

quo J grajcus habct:

hoc

Et beUemus

in

non

dixit,

adver-

Knd

cijcOz-j,

nam

loculio

minus

latina cst.
vir exilisvaldc
:

sus Chanan;cum, aul coutra Chanaiucum, aut saltem,

in

[Ib. 17.]
ik j

Erat atitem Egloin

xar'

Chananoenm.
[Ib.
II
,

r i-j f CC7 ij iliclum, id esl locutionc contiaiia,

sequcn-

8.]
ftlius

Et vwrtuus

est

Jesus

filius

Nave
Isia

servus

tia

indicant

quando

eiiim percussus est, dictnm Cbt

,

Domini

centum dccem aunorum.

repetiiio
ftlivs
,

qudd concluscrunt adipes vulnus

cst gladius de vcntre cjus.
[Ib. 51.]

quia non cduclus

qnod cum

dixisset filius

Nave,

rcpelivit

et

deinde addidil, cenlum decem annortmi, inusitala est

ut potius ftlius

Et percussit aticnigenas

in sexcentos viros

cenlum dccem anuorum diccrcl, qiiam

:

non

ait,

alienigcnarum sexceiitos viros, aut ccrtc

alie-

homo cenlum decem annorum

reperitur.
[Ib. 10.]

sed tamcn ct alibi

nigas in sexcenlis viris.

[Ib. IV, 6.]

Noitne pra>cepit Domiiius Deus Israel

ait, ul

libi,

El omnis generatio nppositi sunt ad patres

cst,

et pergp.s in

montem Tliabur? Non

;

pergas, (piod
locutionc,

suos

notanda loculio

quod

iion ait, appositaest,

videlur

csse conseqncns
tibi, et

sed

inusiUiia

quia plures erant.

[Ib.

Nonite prwcepit
in

perges, ut subaudiannis
,

vcrbum

14.] Tradidit eos

in

matiu prwdantiinn

non

quod supra posiluin

esl

et sil,

Noiinc pergcs? aul

ista

iixit,
tuiare.

manum

quod videtur

latiua loculio pos-

solila locutione plus liabet, et;

nam

conjunclioiie

detracta sensns currit,

suscilavit

Nonne

ntandavit

Dominus Deus
lecum

[Ib. 18.] Et

erat
hic,

cum Dominus cum

erat

Dominus

eis

judices

et

Israel

tibi,

Perges in monlcm Tliubor,

et accipies

judice

sIiia

locutione plus est

decein ntiliia virorum? elc.

[Ib. 8.]

et ;

nam plenum
,

esset, Et cuin suscitavit

jtidice.

Dominus
cst

Quoniam

nescio diem in quo

Dominus prosperat

eis judices

Dcminus cum
a plurali
,

Notandum

aiigelum

mecum

utrum prospcrat aclus angcli cjns

?

etiam hoc

quod

ad singularem transiens,

qui mecuni est? an prospera milii facil per angclum

[Ib. 15.]

non

ait,

cum

judicibus

sed,

cum

judice, id est

cum
re-

Omnes currussuos, nongenlos currus ferreus.

:

URoquoque
[Ib.

judice.
est,

Ubilibet dislingualur, elegans rcpelilio

ulrum omncs
fer-

19] Et factum
et

cum moreretur judex

ct

currus suos, el deinde scqiiatur nongentos cuirus

vertebantur,

iteruin
iia

corrumpebcmt super patres suos.

poterat
,

reos; an otnnes currus suos nongentos, ct dciiide inlciatur currus ferreos.

[Ib. 15.]

Recta locutio esse

secundum consueiu-

linem sermonis nostri

El

fiebai

cum morerelur
plenum csset

ju-

Et pavefecit Doininus Sisaram,

et

e.t

omnes

dex, et revertebanlur, et ilerum corrumpebant super

patres suos. Si,
et,

currus ejus,

omnia castra ejus

in ore gladii in cuii'

iiisi

non haberet
,

cum

spcctu Baracli.

Qnoimdo

pavelccit currus,

eos

moreretur judex, revertebanlur

et

iterum corrumpcbant

inlcUigas qui erant in curribus? Et pavefecil Domtiius

super patres suos

[Ib. 20.]

id est

pliisquam patres eorum.

dereliqtiil geiis lt(ec lesta-

Sisaram,

et

omnes currus

ejus, et

omnia caslra ejus,

iii

Propler quod tanta

:

ore gladii in conspectu Baracli. Pavefecit in ore gladii,

mentum meum
loc.utionibus
flb.

tanta dixit,

pro lantnm
,

id cst

l;im

ac

si

diceret

interfecil in ore gladii

pavefecil ergo,

multuni nomcn pro adverbio

quod cliam

in latinis

cum

CLcdcrenlur gladio.

maxime

poelicis invcnilur.

[Ib. 1().]
:

Et descendit Sisara desuper curru

stio

ita

20.]JE< non obaudierunl vocis

mew

gr.xca

ma-

dici laline potuii,

quod

esl graece i-nd kjuOs-j.

gis locutio est.

[Ib. III, 10.]

[!b 19.] Etcooperuil

eum in

pellesua

non

dixit, pelle,

Factus

est

super

eum
si

Spirilus
sit
;

Domini:
sed super

aul

(Ic

pellc

sic eiiim liabet gra^cus

erit, si

to Upfei aOr^^j.
dixerit,

cum eum

Spiriius
factus est

Domini utique faclus non

,

[Ib. 20.]
liic

Et

quis veiierit
esl.

ad

te, el

Est

ila

dicium est ac

diceretur, factiun
el in

vir? et dices,

Non

Delracia conjimctione conveneril

est ut csset super

cum. Ex qua loculinne

Evanid est,

seqiienlcm
dixeiit, Esi

liabet
liic

scnsum, Si quis

ad

le,

et

gelio le?itur. Ante

me

factus est {Joan.

27)

vir ? dices,

Non

est.

m
(Ib. 24.]
[Ib. 24.]
/''<

LOCUTIONUM

S.

AUGUSTIN! IN IIEPTATEUCIIUM
:

544
:

Et pergebat mamts filiorum Israel pergens

[Ib. 4.]/i<

conduxil in ipsis Abimelech viros

ipsis, id est

in ipsi$

SOlila et fn i|i!enl:Ua loculio est.

dixii,
:

pro ex

iudurnbatur
cst

ex argenti pondo sepluagmta

Jabin rcgem Cliniuinn

conduxil viros.
[Ib.4.] Viros iiianes et perturbalos
:

novo rnodo positmii

eo qnod
esl,
f*

boc vcrhiim, indnrnbatur, pro

pra-vaiidus.
:

inanes posiiitpro

rli

fficieb.iliir ct

h^vibus, qiiibus
id esf,

siiiil

conlrarii gravcs;
te

unde

dicilur,

[Ib.v, 26.] Perforavit caput ejus, et vcrcussit

In populo gravi laudabo

[Ib. 5.]

(Psal. xxxiv, 18).

patris sui in Ephratha,

percussit capul ejus, ei peiforavit.

[Ih. 31.]

Et

inlravit in

domutn
filios

Sic pereanl onmes inimici

lui,

Domine;
:

et

et

inlerfecil frales

suos
:

diligehtes

eum

sicut ortus sotis in potcnlia ejus

non

Jerobaal septuaginta viros

supcr lapidcm unuin

dixeral
(ilios

dixit, diligentcs te,

cum
est,

quia jam siipcrius sepluaginla

;

utique de Doniino intelligi

Jcrobaal, id est Gedeon

:

et

vcUet.
[Ib. VI, 3.]

nunc eos

septuaginta dicit occisos

quamvis minus

occisi lue-

Et factum

quando scminavit

vir Israel:

rint

duo;

id esl,

ipsc qui occidit, et

dicit, et

non uniim honiinem

[Ib. 3.]
lis, et

Joalham junior
ac per hoc

significat, scd ipsain

gcnlom.
Orien'

qui latuit, de
filius

quo adjungens

Asccndebal Mudianet Amalecli

:

remansil Joalhain
:

cl filii

Jeroba(d junior, quoniam ubscondit se

ascendebat super eimi

isla

repelitio verbi

non

univeisum numcrum posuil pro pene universo.

[Ih. 25.]

videtur haberc solilam elegantiam vel afTcctum.

[Ib. 9.] Etliberavi vos

El sprcverunl
dixit,

viri

demnnu

Sichimorum

in

Aigijpli

per nianum,

domo Abi-

melech

non

spreverunt

potestaiem significat
[Ib. 13.]

per iEgyplum, ^Egyptios.

[Ib. 34.]

domum
:

Abimelech.

Et

insidiali sunt

Et

aixit

ad eum Gedeon, In me, Domine mi

super Sichimam qualuor

principia

subinteliigilur, inlende,

hoc

est, In

me
et

id est, qiiaiuor parlcs

jam istam

intende; et

locutio-

nem

superius etiain notavimus.

est isia loculio Scripturis familiarissinia.

[Ib. 15.]

Et

si esl

Dominus

[Ib. 45.]

Et accepit populuin,
accepit
,

et divisit

nobiscimi,

utguid inveprincipia
:

eum

in

tria
illo

dixit

nerunt nos omnia mala is/rt.'Plus habetconjunclionem,

et,

de

ilio

populo qui

cum
,

erat; et hic tria princivia pro tribus partihus posiiit.

sicut solet
locjui

Scriplura, quoe
si est

si

deirabalur,
[Ib.

plcna sententia est, Et

Dominus nobiscimi

55.] El abierunt viri locuin

suum

id csl

unus-

ut-

quisque.
quid invenerimt nos omnia mala isla? Quamvis et siiperior conjunctio possit salva sententia detrahi, ut
dixissct,
est

cum
si

[Ib. XI, 8.]

Et

eris nobis in
,

caput omnibus habitanlibus

Galaad

i\ou dixit
:

hi me, Domine mi

eris nobis caput; sic

esl,

deinde subseqiiatur,

enim

solel

Dominus nobiscum, utquid invenerunt nos omuia

isla
:

loqui Scriplura

unde

Esto
(

milii in

Deum
),

protecloct niiilla

rem
mala
magis enim hoc exigil nostnc locuiionis
consuctudo.
[Ib.23.] Et vitulum
est

et

in

doinum

refugii

PsuL xxx, 3

bujusinodi.

annorum septem.

[Ib. 34.]
Ilic

Et hcec unica
:

ci, et

inaniiesium
lius aut filia

non estprwler ipsam

ei ;

fi-

quomodo vilulos appellet Scriplnra bos enim annorum seplem, secundum consuetiidinem loculionis nostrai, non csl uii(|ue vilulus. Secundum hanc ergo
:

Iioc est qiiod

dictum est, unica

scd

proptcr alfecliim lepeiila sentenlia est. Et non

proiter

est ei

ipsam

filius

aut

filia

non

esl ei,

pro noii erat

ei

locnlioiiem dicluni est de

Samcgar

',

quod occiderit
31),

diclum est; pra>teriia quippe narrantur.

[Ib. XIII,

sexcenlos viros prmter vilulos

esl praeter boves.
[Ib. 34.]

boum {Jud. m,

hoc

2] Et uxor

ejus steiilis,

el

non pariebut
slerilis.

cum
:

potuisset sulficcre qiiod diclum csl,

Et

cecinit in cornea

subaudilur tuba

groc-

[Ib. 8.]

Et precalus
;

est

Manue

Doiniiiuin el dixit,

In
ile-

cus enim non habet, tuba, sed tantum cornea.

[Ib. VII, 12.]

me, Domine

homo Dei
In
ine iia

quein misisli, vcniat

mmc

Camelis eorum non eral tmmerus,

rum ad
et

nos

dictum cst ut subaudiaiur, in-

eranl sicut arena qnce esl ad labiimi maris. lu muililu-

tendc.
[Ib.

dine constal

uTre^ So) (,twj

diclum. Ilx-cautem translalio,

pro liltore, assidua est in
in

XV, 8.] Et pcrcussil cos tibiam super femur

lijcc

ubi labiimi maris

locutio inusitata est,

tamen

loculio est, noii aliquis

iii

jiosuit

Scripturis, sed rara es? in laiinis codicibus, qiiia plc-

corpore vulneris locus, sicui

lioc

Qua-stionibus ex,

rique lillus interprei?ti sunt

labiiim volentes ponere,
liis

magis quid signibcaret

lit-

posui;

est, pcrcussit eos ad admiralioiiem

in

ad

quam ipsum labium. Nam

interpreles

sluporem (Quwst.
[Ib.

Jud. quwst.
vir Jtida,

:^b).

si

veilent Sepluaginta

dicere,

non

iO.]Et dixerunt

Quare

usceiidislis

super

decsset linguop grcccfe quod dicerent.

[Ib. 10.]

nos
:

singulareni posuit pro pluraii, di.\erunt enim viri

vir.

Et

divisit Irecenios viros

per tria principia

Juda, non unus

[Ib. 12.]

pro parlibus principia posuit.

[Ib.

Ne

forle occurralis in

me

vos

pro eo quoJ

vm,

1.]

Et dixerunt ad Gedeon

viri

Ephrwm

id

est, occidalis

me

et h;cc locutio iu Quacslionibus ex-

est viri de iribu Epbrccm.

[Ib. 1.]

posita est {Id. qucest. 56).

fecisti nobis,
iit

Quid verbum hoc

non vocares

[Ib. 13.]

Et reduxerunt eunide petra,

:

et venit

usque

nos

cum

exires

pugnare in Madian? \cvh\\m pro facto

ad Maxillam

locus est sic appellatus postea cx eo

posuit.
[Ib.ix, 4.]

facto quoii ibi gessit ipse

Samson, quando maxilla

:

Et dederunt seplnagintn argenti

:

s\i]m\di[-

asini pugnans, mille prostravil

hoc ergo per pro-

lur, pondo, vcl tale aliquid

interpretalio ex hebroco,

lepsim dictum

cst,

quia post

illa

omnia gesta, baiC

ignem

tepluaginta pondo habet.

*

historia conscripta est.

[Ib.l4.] Sicul slupa cimi olefecerit
:

metaphora

In Mss.,

sagemar.

5^^
ab animnli
bo. nilactus
ail
:

DE SUBSEQUENTI QUyESTIONUM OPERE

inanimale
sed
ita

S.

AUGUSTINI.

54(5

non enim slupa sensum hadiclum est, ac si dice.etur, cun.

;

nulli intcrprelali sunt, obsidebant, s-d gropcus .'.9..

hoc

est sedebal, quia insidi^ singula,

.gncm senser.t; qnamv.s

a.

numero
:

el

hoc quod dixi,

^ra^ce

sense.-it,

dicunlur. nec potest latine dici

i.isidia

en.,.de.n .ne.apho.an, perli.eat, sed ad celeritatem

est, otefecent.
et
,

locutio au-

tem notanda
pro
iis

.Ktell.gendam per....e. qu..d d.ctnm

[Ib.

eral, q,.la dictum est, insidi^e sedebant,

;

qui i..sidiaba,..ur

ipsi

15

Et extendnmanum suam,

enim sedebant.
-

accepit

eam:

[ib. 10.]

Nunc

ets. ..0., d.ceret extendit

mamim suam
.

ergo indica mihi in nuo liqabem

utique extenla
,.
:

non

ait,
-ii

quo
i

maiiu accepta.u iniellisreremus. ? \, rn [Ib. XVI, TT., nunliatum tl

2.J
est

[^^^^iSiligavenntmetnfunibusnovis.-nondhit,

rii

ligaberis, aul u..dc li<raberis. . q; i; ?

Oazeets, dtcentes

non

funibus.
[Ib.
''"''"'*

ai^ u..iiaverm.l dicentes, aut nuntiatum est a diceu'

11

.J

Item, Si lignverint
^*^ f^'^^""^ "/"'' '

me

in ftmiculis novis, in

'

^7

[II).

7.J bi

c-

"""

Itgavertnt
:

me

in/irmabor .-plenum es-

tn

septem nervis Jitimidis

..crvis,

set, ctsi ..on

[Ib. 15.]
P''*'

pr;vponeretur

nondum

et
:

stccatis

non

ait.

septem

sed in seplem

El hoc tertitm
sive
ler,

f^fellisti tne

tcrtiutn,

posuit

m*',n [10.
orf,

'P''l'".

7.J

i,t

c-

Itgavennt

I-

me

nomeii scilicet pro adverbio,

palpaho coUmtrtas, super quas

scptem navis humidis

:

qod

el

i,.

lalh.is loc.Uio.iibus eleg;u.l(.r f.eri solet

stccatis, et

htftrtttabor

plenum esset,

elsi

[Ib. 2C.] Ditttine

me,

et

non

habe.-et, e/.

dotnus
:

cottfirtttata est st,per eas.

Lib. 9.]

Et

insidice ei sedebant in cubiculo

quod non-

DE SUBSEQUENTI QUJiSTaONU3I OPERE.

LIB.
II.

BETRACT. CAPUT LV.

sic
eis

Eodem tempore volut, qttta ea quw ibi

1.
milit vtdeantur ita

divittis septem, quos ideo appeliare magis qtiarendn proposui, qttam quwsila dissotvi quatttvis ttttttlo ptura in ; pertractuta, tU possint eltam sotuta el exposila tton ittmterito judicari. Regnorum

() scripsi

etiam libros Qtiwstiontmt de Libris eisdem

dispvJuntur,

mus.Jn

eodemtttodojam considerate coeperamus sed non multum progressi, ; in alia qttcc prtttto autem ttbro, ubi agitur rf. vitgis variatis, qttas ponebat Jacob in

quoqtie libros

tttacjis

urgebattt, aninium ittlettdi-

aqtta, ul in cottceplu

eas mderent

cum

positw oves
ctir iterutH

bibercttt, et varios feius parerettt (Qttwst.

93)

tton

bette a ttobis

exposita est cansa

cottctptettttbus

non pottebat, id

est cttm attos fettis cottciperettt,

sed in priore conceptu. i\am qttwstiottis

deccpisti tttercedem

posttto (Id. 95), ubt qtiwritur cur dixeril soccro

atteritis e.x

suo Jacob,

El

meam decem aanabus

XXXI, 41),
2.

(Gen

satts

veraciter enodaia, demonslrat istam sicut sotvi debuit

non sotutam.

ht tertio quoc,ue tibro ubi de suttvtto acjitur sacerdote, quotttodo crectbal fttios, cum haberet necessitatem bis in die tttgredt Sattcta sanclorum, ubi erat attare iticensi, ad offercttdum ittcensum tttatte et vespera (Exod xxx

8), quo

tion posset, sicut

Lex

dicit, ittmtuttdus itttrare ; et

et

eadem Lex
lolum
dicit

dicat,

itttntundttm

concubttu cottjugali,
^'''
:

fieri Itotttittem

'

quem
'

etiattl

ex

jubel quidem tavari aquct, sed

""'^' '^''"'
vtdt

7n oi' non (QMWst. 82)

ad
vesperattt,
,

^''"'"^""" ^"'"'' "^

ftiisse

''^

itttntundum esse usqtte ad vesperam (Le~ continens esset, aut diebus atiqtiibus intertttinereltir incettsum
,

non

cottsoqttetts.

Potest etiim sic

intetlicji

quod scriplum

est,

Imtnundus

erit

ut per

tpsam vesperam jumtton

usaue

esset imtntittdus,
ftlios

sed usque ad

ipsa.tt, ul

mcensum
qumsttum

vesperlino

tttundus offerret,
est,

cum

jam tetnmre
Uetttcme ubi

propler creattdos

post

mamittum

ittcettsum

tttixtus esset uxori.

quomodo

prohibitus esset super funus palris sacerdos

ttisi

summus

sacerdolem (qttattdo ttnus erat)

intrare (Levit. xxi

;

11) ctwi

eum

fieri

post

mortem

sacerdotis patris

non oporteret

dixi,

nottdum sepullo palre stalim post ejus mortem, fitium ejus conslitui, qui succederet palri
ttonts

Propler hocttecesse fuhse

;

propler etiam

tncensum, quod bis in die necesse erat ofjerri

mtrare. Sed

coLuasepulti na

(Qttwst. 83)

qui sctcerdos super

mortem nondum

rts esset

parum attendi, potuisse hoc prwcipi magis propter itlos, c,ui fuluri fuerattt sutrtttti sa cerdoles non palrtbtts stmtmis sacerdotibus succedentes, sed tamen ex fttiis, id est ex posteris Aarott. si forte sutttmtis sacrdos, atafiltos non haberet, aut ita reprobos hctberet ut nuttus eorum patri deberet succedere : sicut Samuet st^ntttto sacerdoti Heli sttccessit Reg. .) ; cum sacerdolis fttius ipse non esset sed tatnen ( 1 ex fttits, hoc est ex
Aaron.
'

trts prolttbelur

vZ
i^

'"'"'"

teX^JiiTr
ct

''''"" "''

'

"'''' "'''""'

^'" '"

^"'"^

'

^"n
,

eZJir^'' non
eiangeltcts,

^'"'""

T'

^^"""'- ^^^' '""* ^"

'"'^'''"'"' "'"^'"''"'

(^''- ^^"'' ^5). ^''od non fuerit visibili'"""' ''"P^''"'-'^ r'^^ credettdum sil,

'''^"'""- ^"-''" '^"'^ "' ^/""^'^ ''^''' ^'^'' "'" '^omtttetttorcttttur

malres in generationibus
agebatttr

eas

posttas nisi

cum

patribus

(Id. 46), vcrttm est quidettt, sed ad

rem de qua

non

5J7

QUJISTIONUM
,is

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCIlUk
eorum qui

548
sine fdiis defuncli

de . AnnUaiur '''^ perlmei. Agehalu aulcm

propiuquorum conjuges, qni ducebanl (rairum vel

:;::";,

rril/o^L-nLui. Lm

Lucas. Dc r,ua qumUone nuorum allerum Matlliwus commemoral, allerum 1...^... o,us os.. comra Faustum M.dcU.um. Uoc o,as sic inci.
.

pH

':

Cum

cmwmccB. Scriplnras sanctas, qua; appellantur

S.

AURELil AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

QU^STIONIIM
3n fl|e|jttciidvum LIBRI SEPTf
<

LIBER PRIMUS.
Quifisliones in

Genesim

PROOEMIUM.

potuimus, disscruimus {In

sunt
qua'.

iibris

de Genesi)

ha;
lille-

Cm

Scripturassanclas,

qux appcUanlurcanonicx,

legentibus nobis occurrenlia voluimus

'
.

legcndo et

cum

aliis

codicibus secundum Septuaginla

venirenl, sive breviter

ris attineri

percurreremus, placuit imerprelationem conlerendo

casqncesiiones, quae in

Qu^sT.
tueril

I.

[Gen. cap.

IV,

17.]

Quomodo
illi

Cain po-

mentcm

condcre civilaiem,

cum

civilas

alicui ulique

tanlummodo comraemorando, vel etiam pcrlraclando lanquam a sive eliam qnalile.cumque

pr^ponerentnr,

constilualur hoininuin muUiludiui,

aulem duo pafiiiorum

renlcs et duo

fiiii

fuisse referanlur,
esl, in

quorum

ne de feslinanlib.issolverenlur, stiio ailigare,

ria fugerent.

memo-

ah altero

aller occisus

cujus occisi locum alius

Non

ut

ut eas satis explicaremus, sed

natus esse narratur.

An

ideo qu;!cslio cst,

quoniam

cum opus

essct,

possemus inspicere;

sive

utadmoneessemus

qui legunt, p.ila.it folos tuiic fuissc ho.niiies q.ios di-

remur quid adhuc

et ad cogitandum
rali.

cx eo esset require.idum, sive ut

ut poleramus,

\ina Scriptura commemorat, ncc advcrlunt eos qui

prius suntconditi duos, vel eos etiam quos genuermtt,

quod jamvidcbatur invenlum,

instructi, cl

nostra feslinationc

ad respondendum papropter incullum Si quis igitur hocc legere sermonem non lastidic.it, si quas

tam

diu vixissc, ut multos gignercni?

ipse eos solos gouuil,
illo

Non

e.iim et

Adam
nuerit

quonim
ila

non.i.ia loguiiUir,

cum de

Scripuira loqiicns

concludat, quod ge-

solutas, non ideo quaestioncs prnpositas i..ve..erit ncc invenputet. Nonnulla enim pars
sibi nihil collal.un

(ilins
illi

et hlias {Cen. v, 4).

pluribus

vixerint annis,

lioms esl,nosse
placuei'il, noii

qi.id qua^ras.
ibi

Quarum aulem

solul.o

pto fucrunt, quis

nasci poluerui.t,
bra;i

Proinde cum mullo quam Israclita" iu JE^^ynou videal quam mulli homines
illa

vile

conlemnat eloquium, sed de

unde

civilas
ita

i..iplorelur, si

llc-

potius gratuletur. Nou aliqua parlicipatione doctrinoc dispuiatione rcdisputalio verilale, sed vcrilas

multo niinorc tcniporc

mulliplicaii poluc-

runt?
U.
[Ib. V, 2o.]

enim

quiritur. Excepiis ergo

iis

qusc a principio, ubi

Deus

Quxri

solet

qiiomodo Mallius;dani
dilu-

usque ad dimissiocoelum et lerram fecisse narratur, traduorum primorum hominum de paradiso,

sccuudum annorum compulalionem vivere posl vium

potuerit,

cum omnes,

proeter eos qui in arca.n

nem

quibus alias, clari mullipliciter possunt, de

.

quantum
PP.
.

ingrcssi sunt, periisse dicanlur.

Sed hanc qu:icsliouem

ADMOMTIO

BENEDICTINORUM.
. '

unum , ad Sorhonicum scriptum aiile . /i rK.;\ a,i M rr.,hn \atic. duos Fuxensis coUegii apud Tbolosales vatio uuos, i " /RecensiU sunt (hi hbn) ad Mss. codic. uemiianum, et Michaelinum , ad rhuaneum ^ jj f Co.beiensem ad varia.iannos circiter iOO, U vSSmunfo^^^^^^ ei^optim'^ nota, ^^."^/'S

.^"^

SrS^^iSSS^SrK.SS^^^
nianamErami> eladl.ovanieiisiumAiilueri,iensem.

aa!^ 1.97, ad

Amerhachiauam, ad rrohe* memoratas.

tit

CaZaravimus pr<elerea tomparavimu p

(u) scripti circiter Chnsli

eas

omnes editiones imtio Retr.

^

et Confess.,
^^ ^^^
^

1.

1,

M.
,

^^^

^^

attmqere. rres auliqmores Mss.

aUp-

...

aunuiu 419.

iirv

tiprp Nos cum ''"- ^ ' "^^ ^"'" Ral. ct

duobusMss., aUweri,

549
plurium codicum mendositas peperil
qiiippe in Helxiieis aliler invenilur;
(a).

LIBER PRIMUS.
Mo solum verum eliam in
inferiora,

m
liaberet et superiora inferiorum
;

quae ap-

pellantur bicamerala

haberet et superiora superioIn prima quippe

SepluaLiinla iulerpretalione, Malluisalam in codieibus

pauoidrilMis, sed veracioribus, sex aunos aule dilu-

rum, quae appellavit tricamerala.

babilatione, id
eral arca
;

cst

in

inferioribus,

semel camerala

viun rcperitur fuisse defuiictus.

III.
[II).

in sccuiida

vcro habilalione supra inferioac per hoc in tertia stipra

VI, A.]

Uem

qmcrilur

quemadmodnm
:

po,

rcm jam bicamcrala

secundam
siiie

crat,

lueriul

angeii cuni liliabus

iiominum coucumbo.re

dubio tricamerata erat.

unde gigantes ualiesse perliibenlur quamvis nonnnlli et lalini et graeci codices non angelos habeaut, sed
filios

VII. [Ib. VI, 21.]

Quoniam non solum

sumeret
:

vivere, sed

etiam pasci in arca aiiimalia Deus

dixit, et jussit ut
illis,

Dei

quos quidam ad solvendam isiam quicstio-

Noc ab omnibus

escis

sihi et

quai ad

nem,
etiain

juslos liomines fuisse crediderunl, qui polucriml

illum fucraiil iiigressura

quseriiurquomodoihileones

angelornm uomine nuncupari.

Nam

de

lioiniiie

vcl aqiiihc, (iu;c cousuevcrunt carnibus vivere, pasci

Joaiinc scriptum est,

Ecce ego milto angeliiQi

meum

poluerinl

utrum

et

animalia proeter

illuni

numerum

antefaciem luam, qui prwparabilviamtuam {Malacli. lu,

1).

propter aliorum escam fuerint intromissa, an aliqua

praeler carues

Sed hoc movet, quomodo vol ex bomiimm con-

(quod mngis credeiiduin

esi) a viro sa-

cubilu nati sunl gigantes, vel feminis iniscerc se po-

piente, vel

Deo demonslrante provisa

sint, quoe

talium

tueruul,

si

non bomines, sed

angeli liicrunl

Sed dc

quoque animanlium
mundis
et

escis convcnircnl?

giganlibus, id est,

nimium grandibus alque

forlibus,

VIII. [Ib. VII, 8, 9.] Qtiod scriplum est, Et a volalilibus

et

pulo non esse mirandum quod ex hominibus nasci

potueruut
;

a volalilibus immundis,
et

ct

a pecoribus

quia el post diluvium quidam tales fuisso

;

mundis

a pecoribus immundis,
;

ab omnibus serpen-

repcriimlur

el

qu;edam corpora bouiinum

in

incie-

tibus in terra

quod deinde non addilur, sub;>uditur

;

dM>ilem

modum

ingenlia, iioslris qiioque temporibtis

inundis et iinmundis

el adjungitur,
el

Duo duo

intra-

exsliterunl,

non solum virorum, vcrum eliam femi-

verunl ad JSoe in arcam, masculus

femina. Qu;x!ritur

naru^n. Uiulecredibilius est homines jiisios appellatos

vel angelos, vel (ilios Dei, conciipiscenlia lapsos pcc-

quomodo

superius distinxcrit duo duo ab immundis,

sive a

nunc autem

mundis

sive ab

immundis duo duo

casse
tes

cum

feminis,
illud

quam

angelos carnem

noti

haben:

dicat inlrasse.

Sed hoc refertur non ad numerum

usqiie ad

peccatum descendcre poluisse

qtii siiit

niundoriim vel immundoruin aiiimalium, sed ad

sculiim cl feminain
iiniiiuudis
;

ma-

quamvis de qiiibusdam dtcmonibus,

improbi

qiiia in

omnibiis sive mundis sive

ct femiiia.

mulieribus, a multis tam miilla dicaulur, ut non faciie sil

duo sunl, iumscuIus

de hac re definienda seulenlia.

IX. [Ib. VII, 15] Noiaiidiim (luod scriplnm est,

solel

IV. [Ib. VI, 15.]

De arca Noe

qti;eii

ulrum
oniiiia

(fuo

cst spiriius

vilx,

iioii

soliini

de liominibus, sed
illud

tanta capacitalc quantii describitur,

auimalia

cliam de pecoribtis dictiim, proplcr

quod qiiidam
est,
ii,

quoe in eain ingressa dicunlur, et escas cortiin f rro

potuerit.

dc Spirilu Siinclo voltini iiileHigcio, ubi scripium

Quam

qu;cslionem cubito gcometrico solvit

Et
7)
:

insufflavil

Dcus

in

facicm ejus spirilum vitw {Gen.

Origenes, asserens non fruslra Scripluram dixisse

qiiod inelins (|uid;im codices babent, flatum vita:.

[Ib.

quod Moyses onini sapienlia iEgyplioruni fuoril erudifJs [Act. VII, 22), qin geometricam dilcxerunt. Ctibitum autcm geomelricum
dicit

X.

vn

20.]

De
est

iiionliuni

allitudine

qiiain

omneni scriplmn

iranscendisse

aqnam
montis

cubilis

lanlum valere qiiancii-

qiiindccim, quicritur

propter Olyinpi

histo-

lum nostra
arcam

cubita sex valent. Si ergo tam magiia

riam. Si cniin terra invadcrepottiit spalium Iranqnilli

illius aeris,

bita inteHigamus. nulla qnoeslio esl, lantae capacit;Uis

fuisse, ul posset illa

ubi dicitur nec nubes videri, nec ventos

V. [Ib. VI, 15.]

omnia continere. Item quxritur utrum arca tam maquatuor homi-

senliri,

cur non et aqua crcscendo?

VII,

XI. [Ib.

24.]

Quod scriptum
diem

est,

Exaltala esl
;

gna cenlum
nibus,
potuit,
id

aniiis potuerit fabricari a

aqua super tcrram centum (juinquaginla

dies

qu.xrilur

est,

Noe

ct

Iribus

filiis

ejus.

Sed
:

si

non

utrum

ustjue ad huiic

creverit, an per tot dies

:

non erat magnum fabros aliosadhihere qtiam-

in altiludine

qua creveral manserit

quoniam

alii

in-

vis operis sui

mercede arcepla non curaverinl, utrum

;

terpreles planius videntur hoc

dixit,

diccre.

Nam

Aquila

eam Noe
ille

sapienter, au vero inaniter fabricarelur

el

Oblinuit

Symmachus,

Prcevaluerunl, id est

ideo non in

eam

intraverinl, quia

non credidcrinl quod

aquoo^.
XII. [Ib.
viii, 1.]

crediderat.
ait,

Quod scriptum cst%

post centum

TI. [Ib. VI, IG.] Qtiid est quod

cum de

arcoe

quiuquaginta dics adduclum esse spiritum super ter-

fabricalioiic loquerelur, Infcriora bicamerata et trica-

ram, et desiissc aquam, el conclusos fonles abyssi,

et

merata

fiicies

eam

'

Non enim
*

infcriora fuliira erant

liac

bicameraia et tricamerala. Sed in

lolani

dislinclione

instrucluram

ejus inlelligi voluit, ul haberet

1 Sic plures et melioris notae Mss. At excusi ferebaiit : ut haberet inferiora, haberet mediu et superiora, quce appelUmtur tricamerata. - in editis , Duo et duo. Al>est conjunctio , et, a Mss. ei a

'

Ediii,

ea

iro quo Mss.. eam, juxla LXX, uuten

,

refer-

graec.

lur ad arcaiii.
2

3 Editi,

LXX. Prwvaluenml aquw; omlsso

id est,

quod uaneni

Kdiii,

structuram cjus. At onuies noslii MaS.

inslru-

eluram.
{a) ConfiT
lib.

ISdecivit. Dci, cap. II.

nostri onines Mss. cen'' Edili : Quod scriptum est exallatam esse a({uam post tum quinquaginta dies , et adduclura esse spintum ; relragautibus septeni meiioris notse Mss. quos hic sequinrai?^

851
calarnclas
cccli,

QUiESTIONUM
el clelcninm pluviain

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCHUM
XIX.
bus ejus
[ib. X,

854
sil,

de coelo; quxfacla

25. J

Qu.Tritur quid
unius
:

Et Jleber nati
quia
in

rilur ulruiM posl

sinl,. ai.

cenlum qninqmtiinla dies hacc

ilifs i.liivia-,
lieri

sunt /iUi

duo

nonieii

Plialecli,
in

die

conimeinoraia pcr locapiinlalionem oninia

|.<)-l

dii<isa csl terra

nisi foile

diebus ejus linest

Miil,

qn:c
:

qnailf.ginla

coii^e-

guaruin

illa diveisit;.s exsiiterit,

perciuam lactum

runl

linoal,

dies perul hoc solmii ad (eiiunn iiuinqiiaginia aqna exMllala esl, aul de (lutxi usiine ad ipsos

ul g.nles dividereiilur.

XX.

[Ib.

XI. 1.]

Et eral omnis terra labium unnm

iiitelligi,

f.)nlibus abyssi cessanle

in allilndine sua,

jam

phivia, aut quin mansit

si.irilu^

quoinodo \m: potcst

cst qiiod
lilii

qiiai.do superiiis

dictum

duin nullo

siccaiclur; c;c-

Noe,

vcl

filiorum cjus di^tribuli cssent

lera vero
{jii.ia

qux

dicia sunt,

non posl cciiunn (luinquased coinniemorata

lieri

dies oiiinia

facla sint,

sint

per tcrrain sccunduin tribus et scciiudum genles, et secundum rniguas suas, nisi quia per recapitulalio-

o....nia,

qua; ex line quadraginta dierum

coepe-

nemposiea commeniorat quod

quasi nanatio de
qualiir.
iis

priiis

erat? sed obscu-

ritatem lacit quod eo genere lociilionis isla contexit,

n.t.l

XIII.

[Ib.

viu, (3-9.1

Quod scriptum
;

cst,

dimissum

qu3e postea facta sunt, conse-

esse corvum, nec rcdiisse

cl diinissam post eiim co-

lumbam,
quiem

et ipsani reJiisse,
:

pedibus suis

non invenisset requoesiio solet oboriri, nlrum

(luod

XXI.
el

[Ib. XI, i.]

yenile wdificemus nobis civilatem,

eril

liirrim cujus

capul

usque in ccelum. Si lioc sc

slulla audacia el impietas
est,

corvus morluus
inique quia iitique
lu4iiba
si m

sit, aii

aliquo

modo

vivcre poluerit?

posse crcdiderunl,
deprehendilur. Et .

nimium
qiiia -

.^-, -- lun icna uui reijuicsceret, etiam co fuit terra ubi .v..,.^.v.invenire pedibus suis. Unde requiem poUiit

ob hoc Dei vindicla secuta

,
, ,

uteorum
XXIi.

linguae dividerentur,

non absurde hoc cogiconfunda-

potuerit corvus inconiicitur a mullis quod cadaveri

lasse credui.tur.
[Ib. xi,

6idere

quod columba naturaliter

[Ib

refugit.

l.]Vemte descendamus,

et

XIV
rationis

vui

Ilem quaestio est

si

quomodo co-

mus

ibi

linguam eorum\ ne audiat unusquisque vocem

:

lnba non invenerit ubi resideret,

jam, sicut nar-

proximi

ordo conlexitur, nudaia fucrant cacumina

aiit

utrum ad Angelos Dominus hoc dixisse inlelligitur? an secui.dum illud accipieudum est, quod
in

moiilium. Qu3e videtur quccslio

per recapilulatio-

exordio

libri legitur,

Faciamus

inlellipossc dissolvi, ut ea posterius narrata quia iiondum eantur qu* prius facta sunt ; aut potius

nem

nem et similuudinem noslram quomodo poslea dicilur singulari numero, qma

'

hommem adxmagx{Gen. i, 26) ? Nam el

ibi

con-

siccala lueiani.

..'.,
XV
Ncn

fudit

Dominus

labia terrce:s\c et illic

.

cum

diclum esset,
,

flb. vni,

21

.]

Quid

sibi vult

quod Dominus

di-

Faciamus ad imagmem nostram;

in

.-i consequentibus ta-

cit,

proadjiciam adliuc maledicere super terram

men non

dictura est, Fecerunt, sed, Fecil Deus.

liomitiis ad pteropera liominim; quia apposita est mens ergo adliuc percumaligna a juventute^ ISon adjiciam

XXIII. [Ib. XI, 12, 13.] Qiiod scriptnm est, El erat

Arpliaxad annorum centum triginla quinque, cum genuit

tere

omnem carncm

vivam,

quemadmodum

feci;

et

largilaiem bonilatis deinde adjungit quoc secundum Uu-uni liic Testamenti suiB doi.al hominibusindignis? ullio ad Ve-_ IIlUUIi;eillia ""'^'" '"'-' t""'-^ iiidulgentia (igurata sii, et pisterita
rSOVI Novi

Arphuxad postquam genuit Chainan annos quadringentos, vel, siciit in graco invenimus, annos trecenlos; quoeritur quomodo dixerit Deus ad
Chainan
;

et

vixil

Noe, Erunt anni

,

vilce

eorum centum
,

viginti.
.
1

Nondum
rw

lus oerlineat

Teslamentum

hoc

est,

iUud ad Lcgis

enim natus erat Arpliaxad qu.ndo

nec
fuit in

dix.t
:

hoc Deus,

scvcritatem, hoc ad gralia: bonitatem'? XYI. [Ib. IX, 5.] Quid est, Et de manu
fralris

arca cuin parentibus suis

quomodo ergo
praidicti cen-

hominis

intelligunlur dcinceiis anni vit;c

humanae

exquiram animam hominis? An omneiii

voluit,

hominem
secundum
in patris

tum

viginti,

cum

inveniatur

lioino vixisse amplius

Iralrem oinnis homii.is'' intelligi

cognalionem ex uno ductani ? XVII. [Ib. IX, 25.] Quare peccans

offensa,

quadringenlis annis? Nisi quia intclligilur, ante viqua centum ginti annos quam inciperet arca fieri,
annis facta reperitur, hoc

Cham

Deum

dixisse ad Noe,

cum

non

in

seipso, sed in

filio

suo Chanaan ma-

lcdiciliir;

nisi

quia prophetatuin est

quodammodo
et debellatis.

jam proenuntiaret facturum se esse diluvium, nec vihumanae deinceps futurae in iis qui post diluvium
lae

lcrram Chanaan, ejeciis inde Chananaeis

accepluros fuisse
filios Israel,

nascerentur spatium praidixisse, sed

vitae

hominum
sit,

qui venirent de semine

quos fuerat diluvio dclcturus

Sem?
XVIil. [Ib. X, 8.] Quacritur

XXIV.
quomodo dictum
sit

[Ib. X,

21

.]

Qux^ritur quare scriptum

Seni

de

erat pater

omnium

filiorum
fiUo

Heber
:

cum

iiivenialur HeIlebraci

Nenibroth, Hic

coepit esse

gigas super terram;

gigaiitcs ct anlea

natos Scripiura

cum commemoret. An

bcr quinlus a

Sem

dicuiitur appellati?

Noe ulrum quia ex illo per illum enim geiieratio

iransiit

generis Iiumani repaforie quia posi dihivium novilas denuo coinmemoratur, in qua novilaie hic coeraiidi

Ilcbricos lanad Abraliam. Quid ergo probabiliussit, quam llcberaeos dictos, aii lanquam Abraha os, merilo

piiesse gigas super terram?

quaeritur {a).
et

Am.
Kdili

Mss.,

'ss. Corbciensis el muliliiim ajnvcntut . graic. i.XX, ta poneru. Eugyiii duo, ad nuiligna : juxla \elus codex (orheiensis, veritutem. Abesl, nonnne , a Mss. e <* Edili, hominis nomitui intellim.
,

dum

Rat. Er. el Lov., dum in illo spiritu. At nuilo spiritu. .

ttd

omnes

Editi, linquas
'isi

eorum. Eipaulo

infra, confudit
. i

mminusta-

rim ad coriieieusein cos juxia gra;cuiii , binrr ier> w. eorum ; demde dicem rci.onimus, confindanms ibi iincjmm alios cum eodem sei.teai, lubiu tena:.
ad
() vid.
cai>. 1(3.
li:).

16 de

civil. Dei, cap. T>; et

lib.

2 Retracl.,

qujbus duo ejus loco tabeul, velhominis.

gS3

LIBER PRIMUS
[Ib. XI, 26.]
1.
'

554

XXV.

Quomodo

accipieudiim

sit,

cutus Deus. Sed quod Stephanus postea sic narrat,

qiuid cuin esset Tliarra

paier Abrahic aiinorum sect postea

Tunc Abraliam
in Cliarran
collocavit
; ct

e^ressus de terra Clialdaioruin liabilavit

inde, postquani
in

pluaginla, genuil

Abraham,

cum

suis

omni-

ynortuus est pater ejus^

bus mansil

in

Charran, et vixit
niorluus est

annos ducentos quin:

eum

tcrra liac( Acl. vii,

noii p;irvas

que

in Ciiarran, cl

et dixit

Dominusad

airert anguslias huic cxpositioni,

(ju;c

(it

per reca|4-

Abraham
et
ISisi

ul cxirct

de Charran, etexiil inde,

cum

es-

tulalionem. Videlurcnim liabuissc iniperium Doniini,

idem Abraham scpluaginta quinque annorum?

quia per recapitulalionem ostendilur, vivoTharra

quo
de

ei fucrat

loculus in ilincre Mesopolamis, egresso

iii

terra Chald;iporum, et euiiti

Ch;irran,

ct

hoc

locnlum essc Doniinum; el Abrahani vivo palre suo secuiidinn pr.cceptum Domini, exiisse de Charran,

imperiuin posi mortcin palris sul (liicdicnter implesse,

cum
per

dicilur,
est

Et

liabilavit in

Charrun; etinde, poslquam

liac.

cum
et

esset sopluaginla quin(|uc

annorum, centesimo
sui, si dies
:

mortuus
lioc
(

pater ejus, coUocavit illum in terru

quicstio,
si

Ac

quadragesimo quinlo anno

vit;K patris

manel

septu.iginta

quinquc aiino-

vitiC palris sui

anni duccnti qiiinque fucrunt

ut idoo
qiiin-

rum
fiiit,

siciit

evidentcr Scriptura Gcnoscos loquitur

scriptuni

sit,

Fiwrunl anin
qiiia ibi

vil(V

Tlianw dncenli

(luaiido cgrcssus csl

de Charran, quoniodo esse

Stcphauus, Tunc
et

que

in

Clinnun,

complevil onines anudS lolins

possithoc verum,
Abraliam egressus
in

nisi forte qiiodait

est

vitae su;c. Solvilur

ergo qua?stio per recapitulalionem,

de terra Cliuldmorum

liabitavit

qua) indissulubilis reuianerel, sipost

mortcm Tharrje
nt

Cliarran, non sic accipiaur, Tuncogrcssus cst postci

accipereinus locutum esse

exiret de Ch;irraii, quia

Dominnm ad Abrahani
cum

caipiain

locutus

esi

Dominus

jam

eniin erat in

non polerat esse adliuc anpaierejus jam moraHalis suae

Mesojiotamia, sicnt supra dicluin est, quando illud audivit a

norum

scpluaginla quinque

Domino

scd ipsa regula rccapitulationis con-

tuus esset, qui

eum septuage>imo

anno
anno
-

lexere voluitStepiiai.us, eisimul dicere, undc egressus, nbi habilavorit,

est

genuerai

ut Abraliam posl morlein patris sui

si

cum

ait,
el

Tnnc Abruliani egressus

in

rum
Iris

esscl centinn Iriginla qiiinque,

onnics amii pa-

dc Terra Clialdworum,

habitavit

Cliarran. In

ejusducenli quinquc fiicrunt. Recapituiatio Jlaqiic

si

medioaulem.idest, inter egressum delerra Chaldajo-

ista,

adveriatur in Scripluris, mullas quacsliones

quic indissolubiles possunl videri sccunduin

rum,

et

babiiationem inCharran, locntusesteiDeus.

solvit,

Posiea vero quod adjungit Stcphanus, Et inde, postquain mortuus

liuc
;

etiam superiorum qucestionum cxposiiioncm, per e;im-

esl

pater ejus, collocuuit illum in terra

dem
2.

recapilulationem factani.

intuendum

est, qiiia

nondixit, El postquam
;

morsed,

Quanquam
illo

ct aliter

isia

quasiio a quibusdam
aelatis

tuus est pater ejus, egressus est de Charran

solvatur, ex

computari annos

Abrah, ex

Inde coUocavil eumDeusin terrahac

ut post habita-

quo
sus

libcralus est de igne Chaldoeorum, in qucni misut

jirderct,

lionoin in Charrancollocarelur in terra

Chanaan, non

quia

eumdera ignem superstiiione

liberatus

post

morlem

p;itris

egressus, sed post morlein patris

sit,

Chald;eorum colcre
Scripturis
dilur.
Kxil,

noluit,

inde,

elsi

in

collocatus in lerra Chanaan, ut ordo verborum

llabilavit in

non

legitur, Judaica lainen narratione ira-

Charran, et inde collocavit illum in terra

;

Poiest el sic solvi,

quoniani

Scriptura quaj

hac, postqiiam mortiius est patei cjus

ul tunc inlelli-

Cuin
el

esset

Tliana annoruin
et

sepluacjinto. qemtit
inlclligi

gamus collocatum
Chanaan, quaiido
universum semen

vel constitulum

Abraltam

Naclior

Arran

non utique hoe

iliic

Abraham in cum nopolcm suscepit,

terra

cujus

voluit, quia

eodem anno septuagesimo

;eiatis

suai

illic

fuerat

rcgnalurum , ex pioraisex ipso Abraham naex Celhura, ad quos

omnes tres gennit, sed ex quo anno generare coepit, eum annum commemoravit Scriplur.i. Ficri anlem potest ut posterior sil generatus Abraham, sed merilo
excellcntise,

so Dei hxrediiale doiiata.

tusest Ismael de Agar,
illius terrae

Nam
ct

n;iti

alii

non pertincret

lucrcditas. El
illa

cx isaac na-

qua

in

Scripturis valdc coinniendatur,

:

tusestEsau, qui similiterab

est. Ex.

haircditate aliciialus
lilii

prior fuerit nominatus

sicut proplicta
dilexi,

priorem noliabui

Jacob autem

lilio

Isaac, quotquot
ejus,

nati sunt,

minavit niinorem, Jacob

{Malacfi.
I,

Esau autem odio

id

est

universum scmeii
quoiiiain

ad

illain

h;credi(alem
illa

2, 3)

et in

Paralipomenoii

cum

sii

quar-

pertinuit. Sic ergo collocatus et constitutusin

tcr-

tus nascendi ordine Judas, pi ior est

(l

Paral.

iv, 1), a

quo Judaicse genti

commemoratus nomen est, proplures exilus

ra

Abraham,
si

vixit usqiic

ad nativilatcm Ja-

cob,

recte inlelligitur; solutaquseslio est

;

secundum

pler tribuin regiam.

Commodius autcm

rccapitulationem

quamvis

et aliae

solutionesnonsunt

inveniuntur, quibus qussliones difdciles dissolvantur.

i

conlcmnendie.

3.

re, cui
illud

Consideranda est sane narraiio Slephani de hac magis liarum cxpositionum non repugnet. Et

XXVI.

[Ib. xii,

12, iA.

Erit ergo cuin

te

viderint

Mijyptii, dicent quia uxor

statim ut intravit
plii

illius

hwc. Factum

est

uuiem

quidem

cOgit ut
1 ),

non

sicut narrari videiur in

Gesit

Abraham

in /Egtjplum, videntes

Mgyvo-

nesi(6V?i.

xn,

post morleni Tharr;e

locutus

mulierem quia speciosa

erat vulde. Qiioniodo acci-

Deus ad Abraham,

ut exiret de cognalione sua ct

de

piatur,
luit

quod Abraiiam

veniciisiii iEtjyiilum ceiaro

*,

'domo

patris sui

sed

cum

esset in

Mcsopolamia prius-

uxorem suain esse Saram

an subdeleciio
^

seciiiidum oiuiiia qiiaj

quam

habitaret in Charran,

jam utique egressus de

de hac re scripta sunt, ulrum' bOc convenerii lam

sancto viro,
1

terra Chaldaeorum, ut in illo itinere intelligatur ei lo-

lidei ejiis

intelligatur,

Tfllt^^^T'^''^'^^^-^^ Triarra ; et sic graeco.

^^

^^-

constanter, Tliara,ye\

Mss. constanter cum s<emlna rr, uti apud LXX, sarram. sub defectione (idei. i.ogeiidum cuin Mss., subcUi' fectio fidei ; uti rursuiu posiea liJj. 0, qusest. 50.
2

Editi,

Sanct. August.

III.

i^Dix-huitJ

,555
siriil nonniilli arbitrnli

QU^STIONUM
sunl
;

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCHUM
XXIX.
wia/j.

B5
Etnuntiavit Ahrahm trannfln-

jam qniilcm

el coiilra
lib.

[Ib. xiv, 15.

F;uisinni

de

ii.ic

re Ci\?\>wVA\\

[Conha Fanslum,

Transfluvialeni Abraliam appellaliim ctiam grie

satis iiiiJicant
:

22

(Y/p.

53

34

); el (liligeiiliusa

preshylero Hiero-

ca cxemplaria
sit,

sed cur

ila

appell.uus

nvini) oxpusiiiim esl,

aliiiiiol

quare non

sil

conscquens ul cuni
fueril
(
,

hjcc videtur causa,

quod ex Mesopotamia veniens,

sedcs constiiuil in lerra

dies

apud regeni .^gypli Sara

credalur esse
polluta

etiam
lib,

transilo flumine Eupiirale,

eiiis

cdnciibitu

Ilieron.

Clianann, el transflnvialis appellaius est ex ea rcgione

(JuiTsiioimin in
ciltus ;hI

Gen. ); quoniam nios erat regius, vi' se admillere mulieressuas, et nisi lomentis

undc venerat. L'ndo Jesus Navc

vuilis servire diis

dicitisraclitis

Quid?
(lu-

palrum vestrorum qui sunt trans

) ? ]

cl migucntis diu prius accnralo corpore, nulla intrabat

men{ Josue xxiv, 15

ad regem.

Qu*

diim

fierenl, alflictus esl riiarao

inanu
ca

XXX.
solis

[Ib. XV, 12.

De eo quod
irruii

scriptiim est, Cir-

Pci. ut viro redhiberel iiitactain, (iiiam ipsi

rilus

Dco ma-

aulem occasum pavor

super Abraliam,

et

conmiiserat,

taceiis quod uxor essel, scd non

:

ecce limor

magnus

incidil ei

trac(and;i est ista qu;estio,

mciiticns quod sonn- esset

ut caverel qiiod poteral,

propter eos qui contendunt perturbaliones islas non

qu;)ntum liomo poterat, et Deo commendaretqnod vcre iioii polerat iie si et ilia qnye * cavere poterat,
;

ca-

cadere

in aniiiium sapientis

utrum
in

tale

aliqiiid

sit

qiKilc Agcllius'

commcmoral

in libris

Nociium

Alli-

Dco

laiilnm dimitleiei,

iion in

Dcum

credcre,

scd

carum, qiiemdam pbilosophum

pestate tiirbalum,

niagna maiis lem-

Deiiin lciitavopolius invciiirotur.

cum

esset in naviet aiiimadversum

;

XXVII.

[llj.

xni, 10.]

Qnod

lerra

Sodomonim
=*

ct

quodam Uixurioso adolescente

insultaret,

qui

cum

ei

post

Gmnorrli:e, aiiloquam deleretur, comparalnr paradiso Dei, eo quod eral inigna, et lerr.e iEgypli qnam
Nilns irrigat
iniellii:i
;

transacliim periculum

quod philosophus

cilo perlurbatus essct, ciim ipse

neque limucrit ncqtie

salis, ni
iilo

opinor,

osieiidilur (pioniodo
iilanlavil

pallueril

lespondit,

ideo illum non perlurhatuin

suae
nihil

debeat

paradisiis

quem

Deus,

quia

n(;quissim;e anim;i!
csscl pro
Civit.

timere deberel,

ubi consiiluit
radisus Dei,

Adam. Quisenim alius intelligatnr panon video. Et ntique si arbores fruclifeierr;i

quod nec digna

lib.

qna aliquid limerctur ( Age//.

lib.

19,

c. \.

De

Dei,

9, c. i). Ca^teris au-

Txm

paradiso viriutes animi accipieiid;e esseiil, sicut

iiaiadiso

tem
lulit

studiosis, qui in iiavi riierant, exspeclantibus pro-

nonnolliexistimant, nullo corporali in

veris lignorum gciiciibns institulo,
islA terl'a, sicul paradisus Dei.

librum
iia

qucmdam
in

Epicteti sloici, ubi legebatur

non dicerctur de
vide
et

non

placuisse Stoicis, nullam talem periurbatio-

nem
el

cadere

animum

sapiciilis, quasi

niliil tale in

XXVni.
Orienlem
tibi dtibo
cl

[!b. XIII,

14.

Respiciens oculis luis,

eorum appareret

afTectibus, sed perlurbalioncm

ab

a loco in qno nunc lu cs ad Aquilonem

Africum

eis definiri, cuni ratio talibus

molibus cedcrel

cum

mure, quia

omnem

(erram

quam

tu vides,

lur

liic

enm et qnomodo

semini tuo usque in sa;culum. Qiia;riiiilelligatur laiilum

ejiis,

autem non cederet, non dicendam pcrlurbalioncm, Sed considerandum estquemadmodum hoc dicat Agellius, et diligentcr

terne promissuin
polerat ocuiis

inserendum
]

".

esse Abraliai cl soinini

quantum

XXXI.

[Ib. xvii, 8.

Dabo

libi et

semini

tiio
'

post te

circnmsiiiccrc per (lualuor cardines niuiidi.

cst

Quanlum

terram in qua habitas,

omnem

terram cultam

in posses-

enim quod ad terram conspicicndam acies Corpoqustio, ralls visus possit aitingere ? Sed nulla est
adverlamus non hoc solum essc proiiiissum tion enim diclum est, Tantum terra; dabo tibi quanlum
si
:

sionem ceternam. Quaestio est quomodo dixerit aeler-

nam, cum

Israelitis temporaliler data sit

sit selerna, iit

ulrum
dictum

se-

cuiidum hoc sa;culum dicla

est ciwv gnicce,

ab eo quod
sit
:

quod saeculum
si

significat,

vides; scd, Tibi dabo terram quamvides. Ciiin cniin cl

twvtov

tanqu;im

latiiie dici

posset

sseculare

uUerior undique dabaiur, profecio haic pncclpuo

vidcbatnr dabatur. Deinde altcndeiidum
sequitur
;

qu;)D

an

cx hoc aliquid secundura spirilualem

promis-

csl

quod

sioiiem hic intclligere cogamur, ut aeternum

sit,

dictum
:

quoiiiam ne

putarct

cliain

ipse

Abrabam
circum-

ideo quia binc aeternum aliqnid significalur

an

hoc solum promitti ternu quod aspicero

spicere posset, Surge,
loncjiludine ejus et

vcl

polius loculionis est Scripturarum, ut aeternum appelIlent>

inquit,

el

perambuUi lerram in
tibi

cujds rei finisnon constiluiiur

sil

aut non

ita

fil

ut

laliiudine, quia

dabo eam

ut

deinceps non

faciendum, qnanlum perlinet ad cufacicntis

;

perambulanuo pcrveniret ad cam, quam oculis uno loco stans videre non posset. Signilicatur autem ca
terra
haj

ram vel poiestatem

sicut ait Iloratius,

Serviet aeternum , qui parvo nesciet uti.

{uordt.,
Itb. \, epint. 10.)

quam

prius

populus accepit Israel, semen Abra;

secundum carnem
maris,

non

illud lalius

semen secunel

Non enim

potest in aeternum servire

seierna esse

cujns ipsa vita,

dum

fidem, quod ne tacerelur, dictum est

fuiurum

qiia servit,

non

polesi.

Quod lestimoVcrboniin

sicut arena

secundum byperbolcn quidein,

iiullus possct.

nium non adliiberem,

quippe
illi

nisi loculionis essel.

sed tamen tantum quod numcrare

Editi, fomentis : * sic in llss. Al ia

suiit

nobis auclores, non icrum vel sen-

teiitiarum. Si

autem defenduntur Scriplurae secimdum

pro quo Mss., lomentis.

ediiiouibus

Am.

i.r.

ol Lov., ne si et illa

quod
si

in edilione

aulem

nat. (id est (|ua!

ex

Aiigiislini r.ati-

ille

onensisreceusioneiau. 497, vulgat esl) legilur , ne si el quod. Kdiii, ut terra Aigijpti. Mss. vero, et terrte j^gifptt : sup* \'etus

Aulus Gellius. At in Mss. optimse notoe ubiuti i.assim restitulum cunt viri litKirali. 2 Am. Kr. et Lov. , et diliqenter dissnendvm. Edilio \m., utdiligcnter miserendus. At Mss. duodeciui, et diligtnter

in excusis,

qiie,

gellius

ple, coHiparalur.

codex Corbeiensis, primui.

inseycndum Apud i.xx et iu vulgata, terram cliaman. In Ms. Corb., terrum incullatn.

557

LIBER PRIMUS.
ijes

55S
filios

locuiiones proprias, quae idiomafa vocantur. quanto

niagis

lunc vivebanl, et postoa

de Celhiira

focerit,

secundum eas quas cum

aliis linguis

r.onimunes

dicaiur ab Apostolo, cor()or6 emoriuo, et pro iniraCulo, quia gciiuit, |;ni'dioetiir?

habeut?

XXXII.

[Ib.

xvui, 16.] Qusritur

quomodo diclum

sit

ad Abraham de fdio ejus , erunt : ulrum quia non provenil secundum regiia terrcna, secundum

Et

reges gentium ex illo

XXXVI. [Ih. xviii, 13.] Et diiit Dominus ad Abraham , Quure risit Sara in semetipsa dicens Ergo vere
,

pariam^t ego aulem

senui. Qii^rilur

quare

istaiii

re-

Ecclesiam accipi debeat; an propler

contigit.

dargiiai Doiniiius, ciim etAbraliain

illius risiis

riscril, nisi qiiia

Esau eliam ad litteram

XXXIII.
viam
illis

adiniiationis et
;

Ia;tiii;o

fiiit,

Saru!

aulom
corda

[Ib.

xvui, 2.] Et videns procucurril in ob,

dubitalioiiis

et

ab

illo

hoc dijudicari

potuil, qui

ab ostio tabernacuU sui

dixit
:

el

adoravit super
le,

honiiiium novit.

terram,

el

Domine,

si

inveni

graliam ante

XXXVII.
rii>i
:

[11).

xviii, IS.] Negavit

Sara dicens

Non

ne prwlereas sevvum
essent
qui
ei

cum Iros viri apparueranl, quomodo singulariter

luum. Quaeritur
si

tiniuit

enim.

Quomodo
ille

inlelligobaol Douin esse

sit
:

qui lociuebalur, cuni etiain negare aiisa

riserit,

Sara (luod
nisi

Doininum appellet, dicens, Domine,

anle
te
:

invcni graliam

taiiquam hoc

posset iguorare

forte

an intelligel)at
:

unum ex

eis

Dominum

et

Saia

homincs eos Sed

putabat,
ipse

Abraliam
illa

vero

Douin

alios angelos

an potius in angelis Doininum sonliciis,

:

iiilclligcbat?

etiaiii

hinnanitalis ollicia

Domino potius quam angelis loiiui elegit qnia uno e.\ tribus cum ipso Abraham postea remaiiente, duo mittunlur in Sodomam, et illis sic loquitur Loth laii-

piiobeiido, de quibus supra dixi, qu;c nocessaria nisi

inlirmui carni esse
pritis

non

posseiit, iniruin nisi hoinines

est
:

esse
Iu(pii

arbitralus
intollevit,

sod

forlassis

in

quibus

quam Domino. XXXIV. [Ib.

vestros
,

Deuin
XVIII, 4.]

(juibusd:>in

divin;e

majostatis

Sumatur aqua,
,

et

lavem pedes
el

e.visleiitibus el a|tp;iientibiis sigiiis, siciit in

honiinibus

el

refrigerale sub arbore

si

et

sumam panem,

Doi

sa;pe a|)paruis>e Scriptura tostatur.

si ita

Sod

riirsus

manducate. Quan-ilur

angelos intelligebat, quomo;

qux'rilur,

esl, iiiide aiigolos fuisse postca

cogno

do polueril ad hanc hunianitatem invitare

refectio mortali carni
litali
'

quoniam

vorint, nisi forte

cum

eis videntibus in

coelum iissent.

necessaria esl, non immorta-

XXXVIII.
filiis

|Ib. xviii,

19.] Scio enim, quiu constituet

Angelorum.
[Ib.

s)s, et
et

domui
'

sua; post se, et cusiodient vias

Do-

XXXV.
fieri

xvni, 11.] Abraliam autem

:

ei

Sara

mini,

facere

jusliliam et judicium, ut adducat

,

Do-

seniores, progressi in diebus

defecerant aulem

Surw

minus

in

Abraliam omnia
proiiiiltit

quoe locutus esl

Al)rah;je

ad illum.

muliebria.

Seniorum
et

aitas

minor

num, quamvis
iiiam senior vir
potest, etiamsi

senes appelionlur

qnam seseniores. Unde si

est
,

Ecce ubi

Dominus

non solum prxejus, ut

mia, sed oliain obodionliam

jiistitia' filioruin

vera sunt qu?e a nonnuliis medicis asserunlur

quo-

circa cos oliani praniia proiiiissa compleantur.

cum

muliere seniore

filios

lacore non

XXXIX.
nuinlur
,

[Ib. xviii, 21.]

Descendens ergo videbo

si

adhuc feminoe niuliebria veniant; soadmiralum Abrabam de promissione iilii cundum hoc
(Cen. xvii
,

secundum clamorem ipsorum venientem ad me consumsi

aulein

non

ut sciam.

Verba

Iiaec si
sit,

non

17),

et

miraciilum posuisse A|josl'!liim,

dixil

diibitiintis (|uid

diionim potius evonturum

accipiainus
,

sed ira-

accipere possumus, ubi

emortuum corpus Abrahoi

corpiis

scentis ot niiiiaiilis

iiulla

qua;slio est.

{Rom.

IV,

19).

Emorlmim quippe
si

non

ila in-

More

(piippe liumano

Deus

in Scripturis

ad homines

telligendum est, ac

omnino

iiullam viin generaiuli

*

loquiiur, et ojus iram noverunl sine porturhatione

cjus intelligere
,

habere possel,

si

mulier juvenihs
,

jctatis essol

sed

qui noverunt.
,

Solemus autem
si
,

etiara
,

secunduin hoc cmortuum

selatis

ut ctiam

de provcclicris

sic niinaciter loqui

Videamus
fecero
,
,

non
si

tibi facio

aut,
tihi

muliere non possot.

Nam

ideo de Celhura posetatis. viri

Videainus

si iion illi
,

et

non poluero

tuil,

quia et juvenilis illam invenit

cujiis

Sic

enim

facore; vol

Sciain
:

id

est,
ouiii

hoc ipsum experibor,

miiiando iion ignoran-

medici tradunt, qooniam

corpus

secunduro

ulrum

noii

possim
irati

quod

hoc jam defecit,

ul

cum femina

provectioris ajlatis,

do dicitur,
cadil in

apparet affectus; scd periurbatio non

lociitionis et u.si^,

quamvis meiislrua adhuc patialur, geiierare non poswt

,

Deum. Mos autem humana;

de juveiicuia potest. Et rursus nnilier quse jam

oetatis est,

tatus cst, ut

humanai infirmitalicongruat
Quaeri solet utrum

cui

Deus

provect
iit

quamvis adliuc menstrua

fluant,

coaplat locutioiicm suain.

de seniore parere non

possii, de juvene potest,

fuit,

XL.
tur

[Ib. xviii, 52.]

quod de Sosi

lllud itaque ideo

miraculum

quia secunduin id
,

doniis dixit Deus, iion se pordore lociim,

illic

iiiveniron-

quod diximus, emortuo corpore

viri

femina quoque
fieri

vel

decem

justi, speciali

(|uadam sontontia,
sit

provectse a'latis fuit, ut ei desiitissent

muliebria.

de

illa civilate,

an de omnibus intelligendiim
qua quaestione non

gene'

Nam

si

quod

ait

Apostolus

corpus emortuum, verbo

raliler,

parcere Deuin loco, in quocumque

Iii

vel decein

quis piemai, qiiia dixit

emorluum; jam ergo nec aniintelligi

justi fiierint.

est quidein necesse

:

mam habtiisse, sed

cadavcr fuisse
Sic

debet

quod

ut lioc de omiii loco accipore coinpellamur

verumDeus

absuidissimaj falsitalis est.

quoestk). Alioquin merito

itaque

solvitur ista

lamen de Sodomis poluit

et sic dici, quia sciebat

movel quomodo cum esset

sic Mss. juxta gra;cuni. Editi vero, ego vero

pariam.

Abrahnm prope mediae

*

seiatis,

secundum quam homi-

* in

Mss. rnelioris nolae, qua; refectioni mortalis carms. antiquis codicibus coustanter scriptum, juvenalui.

Mss., Dei. 8 .Sic Mss. juxta ^r;ec. LX\. At editi bal)eut, lU cusloaiant vias nomini, el fucunil. * Mss., conijruil.

* Editi,

Deum.

m
ibi

QU^STIONUM
non csse vel dcccm
,
;

S.

AUGUSTINI

IN

IIEPTATEUCHUM
te,
tit

560

ci ideo sic

respondcbalur
posse inveniri,

cordiam anle
facis in

etmagnificasti justitiam tuam,

vitat
in

quam
non

AbialK-c

ut signidcarclur ncc tot ibi

me

anima mea;
monte
,

ego autem

ad

cxaggcralioiicin ini(|uilalis illorum,

t:in)

Non cnim ne,

possum salvus

fieri

ne forte comprehendant

ccbsc crat Dco

cuni
illis

scclcralis honiinibus parcere

ne

me

niala et moriar.
ipsi

Hxc
,

pertiirbationc timoris
in

non

pcrdcret justos;

cum

possel, juslis inde

:

credchal

Doinino

qnem

angehs cognosccbat,

liberalis,

rcddcre impiis digna supplicia

scd, utdixi,

qua eliam

illud

de

fiiiabus snis prostitucndis dixeral;

ad ostondcndan) nialignilalem multitudinis illius, diparcam miversce civitati xil, Si dcccni ibi invenero
,

ut inlclligamus
dixit

non pro auctoritatc habcndum quod

:

de turpitudine liliarum

non enim

et

hoc pro

tan(|uani

si

dicerct, Ccrlc possura ncc pios

iinpiis

cum

impiis

auctoritatc

habcndum

est,

Dco non esse crcdendum.

est

perdcre, nec lamcn proplerca

liberalis ct scparalis inde piis
,

parccrc quia

possnm impiis digna

,

XLV. ham et
,

[Ib.

XIX, 29.]

Et recordatus

Deus Abra-

exemit Lolh de medio eversionis.

mcrilis

Commcnliberalum

rcpendcrc;

ct

tamcn
ibi

si

ibi

invoniantur

paico;

lioc

dat
csse

Scriptura

magis

Abrabac

cst, quia ncc tot

posscnl invcniri. Talc

ait,

alifiuid cst

Loth

ut

inlcHigainus

justum Loth dictum

apud Jcrcmiam, ubi

videte
iiielis
,

Circuite vias Jeriisalem, et

,

secunduin qucmdara

modum
inter

maxime quod unum

comparationem sce-

et

quarite in plateis ejus

et

cognoscite

si

inve-

verum Dcuin
lein

colebat, et propter

liominem focientem jusliliam

et (fucerenlem

fidem,
id esl,

lerum Sodomorum,

quos vivens ad vitam simiAscendit

et propitius cro peccatis

eorum {Jcrem.
;

v, \)

non poluit
[Ib.

inclinari.

invenite vel

unnm,

el parco cxteris

ad exaggcrandum

XLVI.
Segor
est
,
,

XIX, 30.]

autem Loth d6
nisi

eldemonstrandum quod ncc unus ibi posset inveniri. XLI. [Ib. XIX, \.] Quod occunit Lolh angelis et
,

et

sedebat

in monte.

Mirum
,

ipse

mons
alius,

in

quem sponte

ascendit
:

qiio

admoncnte Donullus est

adoravil in faciem

vidctur inleilcxissc quod angeli

mino ascendere
autnon apparet.
XLVil.
Segor.
[

noluit

aut enim

essent

scd rursns

cum
:

eos ad rcfectionem corporis

jnvitat, qu;v mortalibus neccssaria est, videlur putasse

Ib.

XIX

30.

Timuit enim habitare

ct

quod

lioniines esscnt

crgo quscstio similitcr solvitur,

Inlirmilali

ejus

Dominus

timori conces-

ut solula csl in iribus qni vcnerunt ad

aliqiiibus sigiiis apparerel

Abraham
cl
in

ut

serat civitalein

quam Lolh
sccurilatem
,

ipse delcgerat, ct in ea

eos divinilus missos, qui

Epistola

proiniscrat ei
ceret civitati
ejus
:

quod propler illum paribi

lamen homincs credercniur Nain hoc

quDC est ad Hcbraios,

tamcn etiam
fuit.

esse timuit

ila fides

cum de
:

hospilalitaiis

bono Scrinescientes

non magni roboris

plura loquerelur,

ait

Per hanc enim quidam

XLVIII. [Ib. XX, 2.]

Dixit autem
est.

Abraham de
enim diviri civi-

hospitio receperunt angelos {Hebr. xin, 2).

Sara uxore sua

,

Soror mea
,

Timuit

XLII. [Ib.xix, 8.] Quod

viihi
illas

ait

Sodomitis Loth
,

Sunt

cere
tatis

Uxor men
pro
Sara;

est

ne forte occiderent eum

dnw

filice
;

ad vos

ulimini

quw nondum illis quomodo

ne faciulis

noverunt viros

producam

propter illam. Quairi solet

placueril vobis, tcm-

aitate

quomodo adhuc in illa pulchriludiiie Abraham periclitari

illius

tum

in viros islos

iniquum; quoiiiam prosti-

mctuebat. Scd magis formaj

qua;
adliuc amari

vis

miranda

est,

luere volebat

lilias

suas hac compensatione, ut viri

:

potcrat

quara qua^stio

difficilis

hospiles cjus nihil a Sodomilis talc palercnlur

ulrum

pulanda.

admiltenda

sit

compensaiio flagitiorum vcl quorum-

XLIX.
lech
,

[Ib.

XX, 6.]
,

Quod

ait

Deus ad Abimetibi

que peccalorum, ut nos faciamus inali aliquid, ne alius gravius maluin faciat; an polins pcrlurbalioni Lolli,

proptcr Saram

Et peperci

ut

non pecca-

res in

me, quando eum adinonuit uxorem Abrahae

non

consilio iribuendiim

sil

quia lioc dixcrit, merilo

lix'C

esse

quam
,

putabal sororem
in

advertcndum
quando
talia

est et

qHacriiur. Et

nimirum periculosissime admiltilur

:

notandum
in

Deum

pcccari

commit-

conipcnsatio

si

aulcm perlurbationi humaiia;

malo pcrmola;
,

iribui-

tuntur quai putant homines leviter habenda, tanquam

lur, ct niciiti taiito

nullo

modo

imi-

carne peccata.
:

landa

est.
[Ib.

rieris

eliam

lioc

Quod aulcm dixil ei Ecce tu mo~ notandum cst, quomodo dical Deus
,

XLIII.

XIX, 11.] Viros vero qui erant adostium

,

tanquam
nendo
L.
die
cst,

priicdicens sine

dubio futurum quod adnio-

domus

percusserunt ccecitate. Graeci habent

si

v.opot.3lK,

dicit, ut a peccato abstinendo caveatur.

quod

inagis significat,

dici posset

avideiilia
noii

qu;
est.

[Ib. XXI, 8.]

Mcrito quxTitur cur

,

Abraham nec
Quod

facial iioii

vidcri, iion oinnia, sed

quod

opus

quo nalus

est ei filius

nec dic quo circumcisus

Nain inerilo movet qnomodo polucrunl dcliccrc quccrei.do

sed die quo ablactatus cst, cpulum fecerit.

ostium

si

tali

crant ca^citate percussi

iit

nisi

ad aliquam spiritualcm signiticationcm referatur,

;

oninino nihil vidercnt. Hoc enim

modo

sna calamitatc

nulla solutio quxstioiiis est

tunc scilicet csse debcre

aitalis
,

lurhali, ullcriiis ostiuin iion reqnirerciit. et

illi

Hac

v.opKciu

magiium gaudium
bus
Apostolus

spirilualis

quando
non
talis

fuerit

percussi sunt, qui qiKcrcbaiit

Elissum (IV Reg.

in via

factus honio novus spirilualis, id csl,

dicit
,

quali-

VI, 18).

Hanc

et

illi

habueriint, qui Doininum post

Lac
:

vobis

polum

dedi,

non escam;
;

resurrectioncni

cum

illo
;

ambulantes

non cognohoc ver-

nondum enim

poteratis
(I

sed nec adhuc potestis

iii,

adhuc

verunt (Luc. xxiv, 16)

quamvis

ibi

non

sit

enini eslis carnales

Cor.

2).

bum
os
;

positum
[ib.

sed rcs ipsa inlcHigaliir.

il-

LI. [Ib. XXI, 10.] Quairitur

Sara dicente, Ejice anerit hoeres filius anciiiee

XLIV.

XIX, 18, 19.] Dixit autem Loth ad

invcnit

ciliam

et

filium^ejus,

non enim

Oro.,

Domine, quia

puer tuus miseri-

cum

hlio

meo

Isaac

quarc contrisialus

sit

Abraham,

S61

LIBER PRIMUS.
isla fuerit

562
Et cst
in

cum

prophelia
Sara.

quam

ulique magis dobuit

est, vel
illi

hoc

dixit.

quoiidiano loquendi usu

cuni
,

nosse ipse

quam

Sed inlelligeuduni

ex

projici dicilur aliquis

ab ahquo
illo

cum quo
iia

erat

ue

revelalione hoc dixisse

Snram

quia prius
liac

fuerat

ab

illo

videatur aut

cmn

maneat.
,

lniolligendum

revelalum
instruit
,

illum vero

qucm

de

posiea

Domiuus
;

est auieni

quod Scriplura
ut

laciiit

discessisse

mas-ti

palerno affoctu pro fdio fuisse

commolum
,

trem a

filio,

puer ignorarol quo maler abieril, et

slirpibiis latuisse,
llle

vel

ambos prius nescisse quidnam iliud esset, et per Saram nescienlem lioc propheiice dictum esse cum illa mola esset muhcbri animo propter ancillue suLIl. [Ib. XXI, 13.]

eam

in silveslribus

ne filium

dcficientem videret.

mirum

si

malre diulius
ubi

aulem eliam illa a;late, quid non visa et Uinquain poidita,

,

ferbiam.

eo loco,

solus renianscrat
,

flovit?

Qnod oigo

Notandum quod

et

Ismael dictus

Deo semen Abrahse, propier illud qnod sic accipiendum docet Aposlolus quod dicliim est, In Isaac
sil

de terra velut jacentem tollorel, dictum est, sed ul ei conjungcretiir, et eiim maiiu teneret deinceps
sicut erat
:

postea diciUir, Accipe pucrmn

noii ut

eum

vocabitur

libi

semen

id est

non

filii

carnis
ix
,

scd
,

filii
:

comitem, quod plerumquefaciunt simul ambulantes

promissionis dejnUantur in semine

(Hom.

8)

ut

cujuslibet ajtalis.

hoc proprie perlineal ad Isaac, qui non

nis, sed filius promissionis, ubi

fuit fdius
fit

car-

LV.
et dixit

[Ib.

XXI, 22.]

Factum
focit

est

aulem in lempore

illo,

promissio

de omni

Abimelecli, etc. Qua^ri potest,

quando cum

islo

bus gentibus.
Llil. [Ib. XXI, 14.] Surrexit

Abimeloch pactiim
auiem Abraliam mane,
dedit Agar,
et

Abraham

et appellalus esl

et

piileus qiiem fodit,

Puieus jurationis, qiiomodo con-

sitmpsit panes el

utrem aquw,
,

el

imposuit

gruat verilaii. Agar enlm de Abrali;c

domo

expulsa

inliumeros,
solet

el

puerum
qui

et

dimisit illam. Fieri quivstio

in

cum
ibi

quomodo imposuerit
iredecim annorum
nonaginla

humoros

el

pucruin lam
nalus essot
,

grandem. Nam
Isaac
,

fuerat anlea

quam

ciicumcisus
,

cum

esset

Abrahani: Abialiam juravorunt, quod Jioiidum utiquo factum erai, cum de doino Abrahai

juxta puleiiin, siculi dictiim est, jurationis errabat, qui vakic postoa dicitur faclus ab
filio
,

enim Abimoleoh

ct

Ahraham

novem

ct iialus sit Isaac cente-

Agar cuni

nario palre, ludebat auteni Ismael

cum

Isaac

quando
,

Sara commoia est

ulique

cum

grandiusculo

qui

fuisset expulsa. Qiiomodo ergo errabat juxia imleiim jurationis? An lactum jam fuisse inloIIig<MuIuni csl, el per recapiiulationem posieacom-

filio

jam

fuerat ablaciatus; profeclo aiinorum fuil Ismael,

memoralum

(piod

egit

Abraliani

cum Abimelech?
cum
filio

quando cum matre sua de domo patris expulsus esl, ainplius sexdecim. Sed ut hoc quod cum parvulo lu>it,
per recapilulalionem dictiim accipiamus
Iredecim annorum puer
et panibus
,
,

Nisi forle qui longe posiea librum scripsit, ex nomiiie

putci juralionis appcUavit regionem, in qua

anlequana

ablactaretur Isaac; profeclo cliam sic amplius quasa

in

lanquani diceret, Err.abal in illa regione, ubi puleus juralionis factus Cit quamvis
,
:

maler errahal

pu-

humeros

malris,

cum
si

utre

teus poslea
ris
;

nimis absurdum est ut impositus esse

facile

sed longe ante ajtatem scriplosic autera appellabatur puteus cum libcr scribesit facliis,

credalur.

Quam

aulom
;

solvitur quastio,

noii

retur,

nomen tcncns antiquum,

iiisi

qiiod

subaudiamus, imposuit

sed, dedil.

Oedilenim Abrapanes et utrem,

posuorat. Si autem ipse est puleus,

lis

Abraham imquem aporlis ocu-

ham,
quae

sicut scriptum esl,

illa

matri

ejiis

vidit Agar.nihil restat

ut por recapitulalionem

imposuit in humeros suos.

et

Cum
,

autem ad-

junclum
dit
,

dictum est

el

puerum
;

subaudimus dcin

Nec movere dcbel qiioinodo puleum, quem foderat Abraham nesciebat Agar si ante
qufcstio dissolvatur.
,

qui panes et utrem dederat

non

humeros

est

ille

fossus

quam

illa

expulsa. Valde eniin

,

fieri

imposuit.

potuit ut

pecorum suorum causa

suis habitabat,

loiige a

LIV.
et

[Ib.

XXI

15-18.] Defecit autem aqua dc utre,

,

quacum
ncsciret.

piiteum fodcret,

domo in quem illa

projecit

puerum sub unam abietem

et discessit

et

sedere coepit contra illum longe

dixil cnim,

quantum arcus
:

miltit;

LVI.

[Ib.

Non

videbo mortemfilii mei

ploravit
:

el sedit

contra

teum juramenti agrum

lerra
illa,

XXI, 33.] Quacri polest qiiomodo ad pu* planiavcral Abraham , si in

dicil, non acccnec spaiium pedis [Act. vii, ^).

eum. Exclamans nutcm pner

vocem pueri de

; et

exaudivit

Deus

quemadmodum Slephanus
,

loco ubi eral

et
esl,

vocavit angelus Dei

pcrat hyeredilalem

Agar de
Surge,
in

ccelo, el dixit ei,

Quid

Agar? Noli

timere,
est.
:

Sed ea

est intelligenda ha;reditas

quam Dcus munere

exaudivit enim
et

Deus vocem

filii

tui

de loco in quo
in

accipe

pucrum, ettene illum

manu

tua

suo fuerat daturus, non empta preiio. Intelligiiur autem spalium circa puteum ad illud empiioiiis pactum
pertinere
,

magnam enim genlem faciam illum. Solet quoeri quomodo, cuni puer esset annorum amplius quindecim projeceril eum maler sub arborem et ierit
, ,
,

in

quo fueranl agnoe seplcm

dataj

quando

Abimelech
LVII.
solet

et

Abraham
Et

sibi

eliam juraverunt.

[Ib. XXII, 1.]

tenlavit

Deus Abraham.

Qiiseri

longe quantum arcus millit

ne videret

eum morieniia

tem
,

quasi enim

quem
dicilur,

portabat projecerit,

vide-

sua
13)
tat,

quomodo hoc verum sit, cum dicat iii Epistola Jacobiis quod Deus neminem tciitat [Jacobi, \,
nisi quia ioculione

tur sonare puer.

quod

maxime

quia sequilur, Flevit esse non a

Scripturarum solet

dici, len-

Sed inteUigendum
fit,

est projectum
,

pro eo quod esi probat. Tenlatio vcio

dicit
,

illa

de qua

portante, sed ul

ab animo
est

tanquam morilurum.
Projectus
,

Jacobus

non

inteiligilur nisi

qua quisqiie pec:

Neque enim quod scriplum

.dc oculormn luorum {Psal.

sum

a fa-

calo implicalur.
*

Lnde Apostolus

dicit

Ne

forle te'

xxx

23), portabalur qui

Mss. Beccensis et Michaelinus, nemus.

565
tttiwrit

QUyESTIOiNUM
vos
is

S.

ADGUSTINI
el alibi
ut sciat

IN

IIKPTATEUCHUM
populum
terr(B.

qni tenlat

Thess.

iir,

5).

Nam
,

ravit

Quaeritur

quomodo scriplum

sit,

!)cri|iliim csl, Tenlnl vos Domitius

ri diliijitis

Deus

vester

eum {Deui.
iil

xiii, 3)

eliam

h(c

geiiere lo,

Dominum Deum luumadorabis,et illisoli servies {Deut. VI, 13; X, 20) cum Abraham sic bonoraverit popu;

cniioiiis

sciat, dicuini est, :ic si

dicerelur

ul

Sf ire

lum (lucmdain genlium, ut cliam adoraret. Sed aiiimadverleiidiim est in

vos facial; (|Uoniam vires dileclionis su;r liomiiiem

laient,
lescant.
iiisi

codem prscepto, non dictum

,

divino experimento eliam eidem inno-

Doiuinum Deum Inum solum adorabis

est, Ltilli soli servies,

sicut

dictum

quod

est graece j.t/5swis. Talis

LYIll. [Ib. xxii, 12.]

Vox
in

aiigcli

de coelo ad Abra,

eiiim sorvitiis nonnisi

idol()la(r;e,i(l esl,
lis,

Deo debetur. Unde damnanlur Nec moveat quod

alio ioco in

bam
tu
;

A'e

injicias

inanum

puerum
,

neciue

fncias ei

cjiismodi servitutem exliibcntcs ido-

quidqiiam.

Modo enim

cognovi

quonium limeas

Deum
:

qiKK debcturDeo.

eliam

ista qn;cstio simili

locutiono solvitur

lioc

e&lei\\\u,

Nunc cognovi, quoniani timeas Deum lu, quod signilicat, Nunc te feci cognoscere. In conscquoiitilioc

quadaiu Scriptura proliibet angelus bomincm adorare se , et admoiiet ut Dominus potius adoretur {Apoc.
XIX, 10). Talis eiiim apparuerat angcliis ut

pro Deo

bus :iulem
ubi d

genus locntionis evidenter apparet

vocavit

possct adoiari

ct ideo fuerat

corrigcndus adora.lor.
juhet puero suo
,

ciliir, F.l

Abraham nomen
cst apparuit,

loci iltius,

Do~

LXII.

[Ih.

XXIV, 5.]

Quod Abraham
coeli, et

minus
ruit.

vidil

ut dicant hodie,

In ntonle Dominus appa-

ut iiianum

suam

poiiat

sub ejus fcmore

et sic

eum

Vidil, pro eo (|uod

boc est

vidit,

adjurat per
solet

Dominum Deum
niovere
;

Doniinujn lerrae,

pro eo qiiod est videri

fecit; significans

per efficien-

inipcritos

non allendeales magnam

,

tem

id

quod

efficitur, sicut frigus

pigrum quod pigros

islam de Christo exstitisse proplieliam

quod ipse
carne vcnest.

facit.

Dominus Deus
[Ib. XXII, 42.]

coeli et

Dominus

terroe in ea

LIX.

propter me. NiinKiiiid

pepercit
angeli

lilio

suo, et

Etnon pepercisti filio tuo dilecto Abrabam proptor Angeliim non non proplcr Deum? Aut ergo
significatus ost
,

lurus esset, qua; de

illo

femore propagala

LXlll. [Ib. XXIV, l^-ll.] Qii3Drcndiini qiio diffcrant

aiiguralioiies illicil;cab
serviis
illa

petiiioiie signi,

qua

pctivit

nomine Dominus Cbri^lus

Deus esl,
el

qui
di-

Abrahae ut

ei

Deus ostendcrct
sui Isaac
illi
, ,

ipsain esse fupelivissel

sine dubio

nianifeste a

propliota

turam uxorem domini

ul biberet, dicerelur

qua cum

Ctusest, mngniconsilii Angelus {Isai. ix, 6, sec.

LXX);
solel.

Bibe

et tu, et

adaquabo ca-

aut quod Dciis erat in angelo, el ex persona Dei angelus loqiiebatur,

sicut
in

melos tuos quoadusque bibere desinent. Aliud esl cnim,

Propbetis otiam

mirum

aliquid petere
,

quod ipso miraculo signum

ila fiunt

sit;

Nam
de

in coiiseqnenlibns

ubi legitur, Et vocnvil angelus Dnmini

cielo
,

hoc magis videtur apparere Abraham ilerum

juravi, dicil

aliud ea observare

quac

ut

mira nonsint,

sed a conjectoribus

snperstitiosa

vanilale interprealiquid po,

dicens,

Per memetipsum

Domi-

tenlur. Sed hoc ipsiim eiiam

stulatur
,

quod niirum

nus.

Non

facile eniin invenitur

Dominus Cbrislus Pa-

quo

significctur
sit,

quod quisque

vult nosse
est.

trem Dominum dicere tanquam suum Dominum, illo prseserlim lempore antoquam sumeret carnem. Nam

ulrumaudendum
teniare

iion

parva quajstio

Eo naraa diabolo

qnepertinet, quod dicuntiir qui hoc non recle faciunt,

secundum

id

quod formam

servi accepit, non incon-

Dominum. Nam
,

ipse

Dominus cum

gruenter hoc dici videtur.

Nam

seciindum bujus

rei

tenlaretur
tentabis
IV, 7).

testimoniuin de Scripluris adhibuit,

{

Non
sigiio

futurae prophetiam iliud est in

Psalnio, Dominus
ii ,

dixit

Dominum Deum tuum

Deul. vi, 16; Matlh.

ad me

Filius

meus

es tu {Psal.

7).

Nam

neque

in

Suggerebatur cnim tanquam hoinini ut

ipso Evaiigciio facile

invenimus a Chrisio
.

Deum Paesset;

aliquo exploraret ipse qiianius esset, id est, quani niul-

irem Dominum appeliatum

quod Dominus ejns

in iilo loco, ubi ait,
,

tum apud Deiim possel

hoc aulem
disceriiitur
(

quod

viliose (it, curn

fil.

Ab
im-

quamvis

Deum

inveniamus
et

Vado
et

quod Gedoon
,

fecit piignai

ad Patrem meum

Palrem veslrum
,

Deum meum
,

minente periculo
illa

Jud. vi
Dei

17)
fuit.

consuitaiio (iuippe
et

Deum
est
,

vestrum (Joan. xx

17).

Quod autem scriplum

{

magis quam

teiitatio

Unde

Achaz apud

Dixit

Duminus Domino

vieo

Psal. cix
,

ad

Isaiain tiraet sigiium pclere,

nc Deuin teniare videaadnioneat per prophe,

Dixil Dominus Domiuo meo Paler scilicel Filio et, Pluit Dominus a Domino , qui scribebat dixil {Gen. xix, 24) ut Domiiius ejus a Domino cjus, id est, Dominus noslera
ipsuiri qui loqucbatiir referliir, id est
,
:

tur,

cum hoc eum Domiuus

(

tam

Jsai. vi, 11

12)

credo

exisliinans (|uod ab
pra^ccpli

ipso propheta exploraretur

esset, quo lenlare

utriiin

niemot

Deum

prohiljeniur,

Domino
LX.

nostro pluisse inlelligalur, Filius a Patre.

21.]

LXIV.
sibi

[Ib.

XXIV, 37, 58.] Servus Abrah.TC narrans

dicil euni
/iliabus

[Ib. XXII,

Qnod

i:i

his

quos nuntiaverunt

quoe sibi niandala fuerant a doinino suo,

dixisse,
,

Abrahae nalos esse

inuel pater

lilios

Melcha!, nominatiir etChailli

Non sumes uxorem

patris
filio
illi

filio

meo a

Syrorum, non utique

qui nuntiaverunt,
:

Chanunceorum
sed in
suines

inler quos ego hubilo in

terraeorum;

nunliare

patrem Syrorum

potuerunt

cx origine

domum
uxorem

mei

ibis

et in

tribum
si

meam

et

quippe
esl.

illius

Syroruui genus longe postca propagaliim

esl a persona scribentis
,

meo inde

et

caetera

leganiur

Sed dictum
illa

qui post

quemadmodum
reperitur;
dicta sunt.

mandala

sint,

senlenlia

eadein
vel ita

omnia

tempora hsec scribendc narravit; qnemad(

vcrb;

vero non omiiia, vel ipsa,

modum
LXI.

supra diximus de puteo jurationis

Sup,

Quod adinonendum
(|iii

pulavi propler stultQS

quwst. oo).
[Ib. xxiii, 7.]

el indoctos hoinines,

Evaiigoiislis liinc

calumnian-

Exsurgens aulem Abraham ado-

tur,

quod

in aliquibus verbis

nou omni modo convQ'

565

LIBER PRIMtJS.
ha;c verba graeca raelius intelligunt.

niunt, quamvis rebus atque senteniiis omnino non

discrepent. Cerle enim isliim librum unus iiorao scripsit, qui

^
opcrani

ea quse supra dixit

cum mandaret
,

Abraliani,

vel

relecla sic

ponere potuit

si

ad rem pertiiiere

judicarel,

cum

[In XXV, 1.] Adjiciens autem Abraham sumpsit uxorem nomine Cetliuram. Quasstio b*c essel, si peccatumesset, niaxunc in aiiti(|uis dantibus

LXX.

veritas narrationis exigilur ', nisi ut

reruin sentenliarumque sit, quibus volimtas, piopler

quam inlimaudam verba fiuiit, satis appareat. LXV. [fb. XXIV, 41.] Qiiod babenl bitini codices, narrante servo Abrahic qux sibi maiidaveratdominus
ejus
,

propagaiKia; proli. Quodiibel enim bic nentia suspicanda est lanli viri,
in iila

quam

inconti

pnescriim jam

.Ttate.

qui cum miraculo de Sara leceral, supra diclum est (Quwst. 55):
(ilios fecerit,

Cur autem de bac

noiinulli

quanquam

Tunc innocens

eris

a jurainenlo meo

vel, jitraSpxoj enini

iione tnea; grjecibabent, a maledicto

meo

donum quod accepit Abnibam vclut rovivisceiilis corporis ad iilios procrcaiidos, diu
permansisse asserant,
iia ut

dicitur jur;itio, apoc

maledictum

unde

posset et alios procrcare.

adole.scenlula potuisse

et y.aTapaTsj

Sed miillo
Deus

maledictus vel
qua^stio
,

esl abMilutiiis de

TTtxaTacaTss dicitur.
illa

Proinde oritur
liir

(juomodo

juratio maledictum possit

seniorem, quod senior de seiiiore non posset, nisi

illic

miraculum

praistitisscl
,

lelligi; nisi

quia maledictus est qui conlra juralionem

maxiine propler
slerilil;il.om.

Sara) non solum u;iaieni

fccerit.

verum eliam

LXM.
illa

[Ib.

XXIV, 49.] Si ergo

,

facitis

misericordiam

et jusliiiani

ad dominum meum
Psalmis

Sane eliam grandioris aeiatis, et sicut Sciiplura lo.-uilur, plenum dierum posse dici scniorem, boc esl presbyiorum,
liinc
iiiiclligi

renuntiale milii.

Duo
tanjani

polest, quia

quje assidue ponuntur in aliis sanctis Scripturis

in
,

hoc Abraham
Proinde omnis

et

niaxime

appellatus est quando morluiis est.

misericordia, el

jtislilia,
,

tumdem

efiim valet raisericordia el veritas

Iiiiic

apparere coeperunt.

senex eiiam presbytor, non omiiis pre^byter etiam senex ; quia plerumque est hoc nomen a^tatis quae infra

LXVIL

sencciutem scnectuli vicina est,

a seiiectiite

[Ib.

XXIV, 51.] Ecce Rebecca in conspectu

et sit

nomen

tuo; accipiens recurre,

et ex boc eiiam ipsa acccpit in latina lingiia, ut presby-

uxor

filii

domini tui,

lersonior appellelur.

quemadmodum
lociitus
sit

locutus est

Dominus.

Apud Grscos autem, maxime

Q.ix-rilur quaiido

Domiiius,
,

nisi

quia vcl propbelam esse

Abrabam noveianl
quod per
gjium
illiim
illiid

et propiielice a

Domino
:

dictura

sicut Scriptura loquilur, TrpMSuTspot et veinepoi dicuntur, etiamsi a;lates juvenum comparentur; quod dicimiis nos majorem atque jiiniorem.

dictum fuerat, agnoscebant aut siquod sibi datum servus ejus narravit,

Verumtamcn

lioc

factum Abral;a;, quod postmoriem Sarae

deCeliiiir;j ii-

loculionem Domini ajipellaverunt; hoc enim magis de iiebecca expressum ost. Nam quod Ainaiiam dixerat,

lios procreavii,j,oiisicaccinic!:dumesl, quasi

humana

non de Rebecca dixerat, sed dc

vel cognalioiie sua
;

consuotudine et cogitalione tantummodo substitiieiidai numerosioris prolis hoc facium sil. Sic eiiim possent
accipi^rc
nisi

ali(|iia

femina

boc ad ulnimque, ut imiiiunis essel a jnramento servus , si non impctiaset

cx

tribii

homines etiam quod de Agar faclum est Apostolus admoneret illa fuisse facta prophetice,

sel: (|nod uli^iue nondicitur,

tatur,

cum

aliquid prophe-

Cerlam enim decot esse proplieliam.

[Ib.

mulierum earumque liliorum duo Teslamenta ad fulurorum prainunliationem allegorica significatio figuraret (Galat. iv, 22-24).

ul in utrisqiie personis

LXVIII.

XXIV, CO.]
,

Quod Rebecc:e dixerunt

Unde

fra-

in isto qiioque

Ires ejiis prodcisceiiti

Soror nostra es, eslo

,

Abralue facto aliquid

tale

qu:orendum

in milliiK.
civitates

est; etsi
rit
:

non

millium,

facilc occurrat,

et

hwredilaiem obtineal semen luum

:

ego interim quod occur,

adversariorum

non prophetie fuerunl,

;

aiit

vaniiate

lam magna optaverunt

Abr;ib;e latere

s.d cos quie promiserat Deus

non

raunera qua) acceperunt filii concubinarum videntur mihl significare quaidam Dei dona vel in , sacramentis vel in quibusque signis, etiam carnali

potuit.
exiil

populo Jud;toriim

ei,

LXIX.

b;ereticis dala, velul

filiis

[Ib.

XXIV, 63.] Quod scriptum est, Et

meridie; qui

concu-

binarum; cum
fib'os

Iiaeredilalis

Jsaac exerceri in campo

le gi\ieciim iiesciunt
,

munus, quod

est cbaritas
est,

verbum de hac

et vita aeterna, nonnisi

ad Isaac pertineat, hoc

ad

ex( rcitalionera corporis putant.

:

promissionis.

Scriptiim est autem gra;ce aSoAetrx^ffat

<i$olsayy,^ vero ad animi cxercitalionem pertinet, et sa;pc vitio deputalur;more lanien Scripturaium pl^rumque in bono

LXXI.
est,

Hwc

XXV, 13.] Quidsibi vult quod scriptum sunt nomina filiorum Ismael secundum nomina
[Ib.

verbo qiiidam interpretati sunl exercitaiionem, quidamgarruliiatem, quasi vcrbositatem,

isto

ponitiir.

Pio

generationum eorum?
liim sit,
soli

Non enim

satis elucet

cur addi-

bono, quanlumad bitimim eIo|uiiim pertinet, vis aulnunqiiaminvenilur; sed, utdixi, in Scripturis
qu.-E in

secundum nomina generationum eorum; cum li nominenlur quos ille genuit, non etiam qui ab
ex illispro-

ipsis geniti sunt. Nisi forte quia nationes

plerumque

in

bono

dicitur

el videtur

mihi signi-

pagat;BeorumnominibusappelIantur|iocsignificalum
sit,

ficare aniini ariecium studiosissime aliqiiid cogitantis

cum dictum
:

est,

secvndum nomina generationum

illae

cuin deh^ctalione cogilationis

ext(/77r.

eorum

nisi aliud

quamvis hoc modo

quia
est,

sentiunt qui

nallones sint potius

secunduni nominaistorum, non istaioniinasecundiim

illas

cuhSi'?.'^

Abest negatio a Mss. quae hic propter

,

nationes

illa;

posterius exsliterunt. Uiide

iliis

SmdSa^^iilf ''''''''Sans
^em i?<fpL
X)i^uus,

'*'"'"' "tsf

i.^serta

sil

uil;'sed perperL, istc diceudi modus, si ud

notanda locutio

quia et postea de

dicitur,

qm m mrruttone exigitur.

duodecim principes secundum gentes eorum.

LX.XII.
f

Ib.

XXV, 22.

Quod de Rebecca

scripluni

5fi7

OU^STIONUM
,

AUGUSTIM
cst

IN

UEPTATEUCilUM
[Ib. XXVI, 1.]
lii

568
eo quod scriptumest, Facta

est

quia

vei.il

iiUcvrog:>re

Dominum
quo

cuni gcslirent
icrit.

LXXV.
est in

qu:crilur puerperi:. in ul.ro (>jus

eranl lunc propi.cia;,

nem

labernaculi

vcl

Nou cnnn aut sacerdoles secundum ordiloiiii.li Doniini. Quo crgo ierit,
ad IdCinn
ul)i

aulem famcs super terram, prwler famem qucc aule facta

lcmpore Abraliani
in
:

abiit

autem Isaac ad Abimelccli

;

regem Vliilislinorum
factuin
:

Vcrara

(jiucritur

hoc qiinndo

sit

meriio niovcl,
erat Abraha.n.

nisi lorie

aran conslilu-

utrum poslcaquam Esau

an

vciulidit piinio geiiila

Scd

illic

(|uoniodo respousa audicrit',

;

sua cibo leniiculaj; post illam quippe narralionein lioc

Tiarrari incipit
:

oinnino lacct Scriptnra

utrum per ali(|ucm sacerdonon

fuisse noininaalii|uoriini

nt lieri solet, per recapitulalio-

tem, quoil
iHin,
ct

incretlibile est, si erat,

il)i

nein nanator ad ea revcrsus sit, cuin progrcssus de

filiis

nnlli.m

omnino sacerdotuni

ejus ad

cum

locuni pcrvcnisscl,

qiii

dc lcnticula

factain esse nienlionein.

An

lorlc ibi cuiii

orando

alle-

commcmoralus
Abimelech
,

cst.

Movet

auteni,

(|(iia

ipse invcnilur
:

gassent dcsidcria sua, doriniebant in loco, nl per soniiiiurn nionerenlur? An adlinc vivebat Melchise-

qui eliam Sarani concupivcral

el princeps militiac
,

ipsius

enim paranymphus
memorali
viverc
Abralia;,

qui

ibi

com

decb, cujus tanla

luit cxccllciitia,
,

ul a nonnuUis du-

sunt, etiam bic conimcinor.>nlur,

utrum vel
ainicus

bilclur, ulruni bonio

aliqni lales eti:.m illo

an angebis fucrit?

An

erant

potucrint.

Qnando

cniin

lactiis

csl

tcniporc bomines Dei, in quibus

posset Deus lnlcrrog:m? Quidqnid

horumest,
,

et si

nondum natus erat Isaac, scd jam piomissus. Ponamus ante annum quam nascerctur Isaac, iUud
'
:

quid aliud quod

lerierit,
dixit
nicnliri

me

lorte

ne

commcmorarem

prai-

fuisse faclum

dcinde Isaac susccpil

;

filios,

cuin cssct

tanicn Scriptura non p(Hesl

iissc

quae

annorum scxaginla
circa viginti

illi

autein juvciies
:

er;iiil

(|uando

Uebcccani

ad

inicrrogandiim

Dominum,

vcndidit Esau priniogcnita sua

poiiamus oliam ipsos

anni
a;latis

eique Dominuni rcspondissc.

XXV, 25.] In co quod Dominus respondit Rebeccai, Duce qentes in utero tnosunt. el duo jwpnli de ventre tuo separabuntur, et populus poptiluni

annos

fuisse

liunt

Isaac
:

LXXIII.

[Ib.

nsqiie ad ilhid factum filiornm cjus, circilcr ocloginta

adolescciileni

accipianius luisse Abiniclccli,

quaudo
post

matrein ipsius concui.ivit, et Abrab;e ainicus cst faclus

illiid
;

superabit,
lia

et

major

serviel minori, spiriln;.!! inlclligen|ier

poluit ergo

jam esse quasi centenarius,

si

carnalcs in populo Dei signihcanlur

majorem

factum filiorum suorum perrexit

in illam lei

ram
uUa

filium, ct spiriiuales per

minorem

quia sicul dicit

faniis nccessitate Isaac.

Non ergo ex hoc

Sed quia
ibi

cogit

Aposlolus,
jwstea
,

Non

prius
(I

quod

spirituale, sed

quod animale;

necessitas, per rccapitulationem putare narratam proleclioneni Isaac in Gcrara.

spiriluale

Cor.

w,

4G). Solct et sic inielligi

diuturno tem-

hoc quod dictum

est,

ut in

Esau liginatus

sil

niajor
:

pore luisse Isaac scribitur,

ct piiteos fodissc, et
;

de his
nisi

populus Dei, hoc est Israeliticus secunduin cariiem per Jacob auleni figuratus sit ipse Jacob s(Miiiuluni
spirilualem progenicm. Sed etiani hisloricaproprielalc

conlendissc, ct dilatum fuisse pecunia

minim

recapilulando
])ru3lorn)issa
,

isla

coini.icmoranlur, quac idco fucrant

filiis

ut

priinum dc

cjus

usque ad illum

hoc responsum invenitur esse completuni ubi populiis Israel, hoc est Jacob minor tilius, superavil Idu,

locum de

lenticula narratio pervenirct.

[Ib. XXVI, 12, 15.]

LXXVI.
liomo
ct

Ideo quod scripluni est

cl

mseos, hoc esi gcnlem quain propagavit Esau, eosqiie

iecit iributarios

de Isaac, Iknedixit autem eum Dominus,

,

cxaltatus est

pcr David
Jorain
^]

quod diu fuerunt

sub quo

UMiue

procedens major ftcbot

quoadusque nuignus
felicitalem

ad regein
runl, et

[scilicet

idiimaii rcbcllavc-

factus est valde,

secundum terrenam

diclum

jugum Israelitarnm Iduma;i a ccrvice sua deposuerunl, secundnm propbctiain ipsius Isaacqnando
rainorein pro majore bencdixit
;

scquenlia docent. Exsequitur enim narrator easdem

cjus divitias, quibus niagnus faclus esl; el
liiiic

niolus
sibi

boc cnim dixit cideni

Abimelccb, liinuilillum
csscl inicsla.
significent,

ibi esse,

ne poleniia ejus

majori,
40).

cum

el

ipsum postea benediccrct (Gcn. xxvu,

XXV, 27.] Jacob aulem erat liomo sim-

Quanquain ergo aliquid spiriluale ista tamen secundum idquod contigerunt, ideo
,

LXXIV.
hoc

[Ib.

prajmissum est

Benedixit

eum Dominus

nt sana fide

plex habitans

domum. Quod
fictus

gra;ce dicitur u.k)o:7zo;,

intelliganius cliam ista temporalia dona,

sc,

nec dari pos-

lalini simpliccin iiiteri rclaii siint.

Proprie

aiitein

noc spcrari dcbcre

nisi

etiam cuni ab infirmiijribus

:

a7t/!rTC5

non

niidealiqui latini interpreles, sine

appcluntur,

ab nno Deo

ut qui in miniinis fidelis

dolo, intcrprclaii simu, diccntcs, Erat Jacob sine dolo

habitans in

est, etiam in magnis fidelis sil; et qui in

mammona

dumo

ut niagna

sit ciuasstio,
ijui

quomodo

per

iniquo

fidelis
,

invciilus

csl

eliam veruni accipore

doluni accepcril bciiCdiclioncm

oratsincdolo. Scd
lioc Scriptnra pric-

mcrealur

sicut Doniinus in Evangclio loquitur (Luc.

ad significanduin magnuin aliquid

misit
illo
*.

XV), 10). Talia cti;im de

Iliiic

enim maxiinc cogimur ad intelligenda

,

loco spirituaiia

quia ^ine dolo crat qui

,

dolum

Abraham dicta sunt, qiiod ei muiiere Dei provcnerint. Unde non parnni aidificat sanam fidcm pie inlelligentibus isla narratio, eliarnsi

fecit.

Unde quid scnlircinus in scrmonc quodam ad populum habito satisdixiinus {Serm. -i, n. lG-24).
'

de his rebus allcgorica significatio nulia posset exsculpi

^
[Ib.

LXXVil.
Sic in Mss. Becccnsi ct Micbaelino. lu caeteris, responsa
5iss.

XXVI, 28.] Fiat exsecratio inter nos et

inter te; id est, juralio qiuc maledictis obslringit, quae

dentur. * id abcst a

accidant

ci

qui pejeraverit

secundum quam considenasceretur.

Am.
P.at. ,

Er.

et Lov., uliquid
seciuiaiur.

quod

f^criptura prcetermisit.

aliquid quod scriptura

prwnmU. Louge meiius

Mss.

sic Mss. At ediii,

mtequam

qucs Ucc 'oco

Mss. ires proba; nola;, excludi.

569

LIBER PRIMUS.
est

570
in

randum

quod

et servus Abi-ali;>?

commemoravit,
Isanc.

in

hominibus

primo populo suo. Porlain

debemus, lanquam inde

coeli

au-

nai raiis cis a quiinis accepil

uxorem domino suo

tcm

sic inlelligeie

fiat

aditus

LXWIII. [Ib. est, quod cum venissent

,

XXVI, 52.] Quid est quod scriptum

pueri Isaac et dixissent,

credenlibns ad capessendum regnum coelorum.

Fo-

LXXXIV.
cob
,

[Iii

xxviii, 18.]

Quod

statuil

lapidem Ja-

et uon invenimus aquam; appellavit dimus ptiteum eumdem puleum Isaac juramentum? Au quamvis fa-

qn(nn

sibi

ad capul posueiat, el consliluit

eum

titulum, et perfudit illuin olco, noii aliiiuid idololaIria:

ctum sit in arKjuam significationem sine dubio ducendum est spirilualem ; quoniam nihil habet conve,

simile fecit;

non

ciiiiu

vel tunc vel postea fre:

quentavit lapidem adorando, vel ei sacrilicando

signuin
fuit

sed

nienti*

secundum
puteum
alii
,

lilteram

nt

ideo

juramentum
sit

in

prophcti

evidcnti&siina constilutum,
,

appellaverit

quod

ibi

aqua non

invcnla?

qiuc portinet ad unolioncm

clirismate est.

uiide Cliristi

nomen
nomen

Quan(|uam
polius

interpreles

pueros Isaac invontam

:

aquam

nnntiasse dixerunt

sed eliam sicquare

nullu fuerat facta

LXXXV. [Ib. XXVIII,

illius

19.] El vocavit Jacob

eral

loci

juramenium appellatum est, ubi

juralio?

Domus
si

Dei,

el

Ulammaus
si

nomen

civitali ante.

Juxta civilaicm dormisse

[Ib. xxvii, 1-17.]

iiitellii^atur,

nulla (|ua2stio

LXXIX.
clia Isaac,

Quoniam

lantus patriar-

est;

autom
illum
si

iii

civitaie, iniruni vidclur

quomodo povovit

tionem

et

antoquam mcriatur, quierit a filio suo venaescam, qualem amal, pro magno bcneficio,
bonediciionem, nulio

tuerit

titulum

constiluere.

Quod aulem

votum

prosporaretur eiindoetredeundo, decimasque

rului;e in loto illo, prophetia est

et promitlit

tramur a signilicalione

modo vacare arbimaxime quoprophetica

:

pioniisil duiiiui Dei

domus
illuin

Dei, nbi el ipse rediens

Deo
sed

saciiiicavii;

non

niamfeslinat uxor ejus ul illam beuedictiouem minor

accipiat,

lapidein Deuin appellans,

illo

domum
Dei.

Dei, id

quem

ipsa

diligebat,

ct coetera in

eadem

est,

quia in

loco fulura eral

domus

narratione mullum movent ad majora

inlelligenda vel

LXXXVI.
bus palris
Jacob Racliol
ct rcvolvil
est, ali(juid

[Ib.xxix, 10.]Qiiod veiiit Rachelcuin oviol

dicit Scriplura

requirenda.

sui,

quod cuin vidisset

magis notandum

LXXX.
benl
,

[Ib. xxvii, 53.]

Quod

liabenl latini codices,

,

filiain

Laban

Iralris inatris sux>, accessit

;

Expavit aulem. Isaac pavore rnagno valde

i^hTri 64 Uax/. ixjrajiv
inlolligitur
,

graeci

ha-

lapidem ab ore pulei

^70-.//;^ a-^oSpK,

ubi lanta

Scripturam pnelermittere quod intelligere

quiKislio
,

commotio
solct iu

ut qutcdam menlis alienatio

debcmus, qu;im uUa

gilur eiiiin

coinmovcnda.

Iiitelli-

sequeretur. Ipsa cnim propric dicitur ocslasis. Et quia

quod

illi

cuin

(luibus
(juai

prinio loquebalur

magnarum rerum

revelalionibus

iieri, in liac

Jacob, interrogati quac esset

ipsi

veniebatcuin ovibus,

intelligendum cst factam esse spirilualem admonitioncni, ut conlirmaret benedictionem suam (iiio minori,
cui potius irascendum
fuit

dixerunt

filiain

esse Laban,

quam

ulique Jacob

non noverat; sed

illius

inteirogationcm responsio-

quod

fefellerit

palrem. Sic

ncmque
voluil.

illoruin

Scriptura pra^lermillens, intelligi

t de Adani cum prophelalur hoc sacramentum magnum, quod dicit Apostolus in Chrislo ct in Ecclesia, Erunt duo in carne tina, dicilur quod ecstasis proecesserit {Gen.
ii,

LXXXVII.
Oscutalus
csl
et indicavii ci
est.

[Ib.

xxix, 11, 12.] Quod scriptum est,

et

Jacob Ilachel,

exclamansvoce sua (levit

ci

21-24,

el

Eplies. v, 51, 32).

quia fraler est ejus,

quia

filius liebeccce

LXXXl.

[Ib.

xxvu

42.]

Quomodo
cum

annuntiata vel

Constieludiiiis (|ui(lem fuit,

,

niaxime

in illa simpli-

renunliala sunt vcrba Esau Rebeccae, quibus

commi-

citate anliipioruin

ut propinqui
lit

propinquas oscula:

natus est occidere iValrem suum,

Scriplura dicat

rentur, et uoc hodie

test qiioniodo

in

multis locis
illa

sed qusri posi

hoc eum

in

sua cogilatione dixisse; nisi quia hine no-

ab incoguito

osculum acceperit,

bis datur inlelligere,

quod

divinilus eis reveial)anlur

posloa iudicavit Jacob propiiiquilatem

leiligenduin est
,

suam. Ergo inilla

perlinel, quod omnia?lInde ad filium suum minorem pro majorc voluit benedici. LXXXII. [Ib. 28, 2.] Quod habent lalini codices,

magnum myslerium

aul illuin qui jani audierat quae osculiim irruisse

;

esset

(idenler in ejus

aut postea

Scripturam narrasse per recapilulationein quod primo

Isaac dicenle

filio

suo,

Vade

in

Mesopolamiani, in doel

faclum erat,

id est,

quod indicaveril Jacob quisesset.

mum

Ballmel palris malris luw,

sumc inde

libi

uxo:

Sicutde paradisoposiea dicilur, quomodo Deus

slituerit,

eum

in-

rera; grx'ci coilices

est, Knaopv.Oi.

non habent Vade, sed fuge

iiitcliigilur

lioc

cum
,

jain dictuin esset

quod

planlavit

Deus

Lndc

etiam Isaac cognovissc

in cogiialione sua

paradisum
et

et posueril illic

hominem quem

flnxerat

quod

lilius

ejus

Esau de iraire suo

mulla

alia

per recapilulationem dicta inlelligunlur.

[Ib.

LXXXVIII.
servivit

XXIX, 20.] Quod scriplum

;

est,

Et

dixerit.

lacob pro Rachel annis septem

,

et eranl in con-

LXXXIII.
somno

[Ib.xxviii, 16, 17.]

Et

surrexit

Jacob de

speclu ejus velut pauci dies

eo

quod

diligebat illam, eliani

suo, et dixil, Quia est

:

Dominus
et

tn loco lioc, ecjo

quacrendum quomodo dictuin

est ergo propter

sit,

cum magis
quem

aulem nescicbam
locus hic
est coeli.
!

et timuil
est

dixit,

Quam
;

terribiiis

breve tempus longum esse soleat amantibus. Diclum

hoc

'

non

nisi

domus Dei

et hcec

poria
ibi

laborem

servilulis,

facilem el

Haec verba ad prophetiam perlinent, quia

levem amor faciebat.

1'uturum erat tabernaculum, quod constiiuit

Dominus

LXXXIX.

[Ib.
,

Editi

Hic

nm esl nisi domvs Dei,

Mss. vero, hoc, quod

bujus narraiio

XXIX, 27-31.] Si panim advertatur rei putabitur quod posteaquam Liarn Ja-

la gr<eco esi Ujuto.

cob duxit uxoreiu, deinde servivit alios septem aonoi

S71 pro Raclicl,

esl, scd
istiiis
,

QUiESTIONUM S AUGUSTINI
ct

IN

HEPTATEUCHUM
quod
adjecit, Benedixit te

sn
Multum enim inn Dominus in pede meo:
,

lunc
oi

onm

diivit.

Yorum aulem non

ita

tus fuerit, quasi-augurari videatur.

torest
in

Laban
el

dixil, Consitinma uaqiie

seplimammi^

diibo tibi et

hanc pro opere quod operaberis

iiigressu

enim nieo voluit

inteliigi

gratias liinc

me adliiic septem onnos alios. Quod ilaque ait, Consumma seplimaniim istins ad mipliarum celoltraapiid
,

agens Deo
XCIII. [Ib.xxx, 37, 42.] In laclo Jacob cuin virgas
cxoorlicavit
,

lionein periinit, qua; soploin (liol)us ooleljiari solenl.

Iloc ilat|iie ait,
tes

detrahens viride

ut

alhum varie appa-

Imple dios nuplianim seplein perlinoiiduxisti, ol dalx)

til)i

rerot, et sic in concc|)ln fetus

pecorum variarenlur,
hibcrent, et visis virgis

ad istnm

quam

ct

hanc pro
alios.

ciim matros in alveis

illain

aquarum
;

eo qiiod operaboris
Deiiido scqiiiliir,

apud

me

adlmcsoptr-m aniios
sic, cl

varietalem con.spiceri'nt

iiiulia
:

dicuntur simili-

F ecitantein Jacob suam

implevit scpti-

liter fiori in

animarnnn

iclihiis

sed ct mulicri aoci-

manam ejus,
ilti

id esi,

sipiem dios mi[)liarum

filiam
ipsi

Lm, el

dedit

disse iraditur, et scripinm rc[ieri|ur in libris antiquis-

Laban Hachel

nxorem. Dedil k^

simi el pertissimi modici Uip[)Ocralis, qiiod siispicione

adulterii

tem Liiban Jiachet (iHw suw Bnllam

ancillam
,

ancillam sumn

ci

fuerat punienda,

cum

piierum

pulcherri*

el intravil
,

ad Rnchcl.
el

DiU.rit aiilem lUichel

mum
nisi

peperisset utriqnc

|)arciili

geiierique dissimilcm,
illis

magis quam Liain

servivit

illi

scplem unnos
duxit Rachcl,

ulios.

inemoraHis modicus solvissct qn:cslioncm,

Ulique apparet qnia

servivii pro ca

|)0Sleai|U.iin

tiinc

adinonilis qu;t;rere ne fortc aliqua talis picltira esset

in

septem annos
fuit,

alios.

Nimis enim diirum

difforret

cnbicnlo

qua

iiiventa miilier a suspicionc liherata

fecit

et valde iniqiium
alios

nt

deceptum adliuc

est.

Sed ad hanc rem quam

Jacob, virgarum ex

annos soplem,

el Innc oain iradoret

quam primo

diversis arhoribus Irium copulalio quid contuleiil utilalis,

dehuit.

Soplemaulem

diobiis solero niiptias colebrari,

quod

aliinet

ad vaiias pcciides niuUi|)Iicaiidas,

;

etiam liber Judicmn osleiiditin Samson, quondofecit

potuni
plura
,

non
an

a|)paret

omnino

ncc aliquid ad hoc commoduin

virgOB^

'

seplem diehus [Jud. xiv,

10).

Et addidit Scri:

inlcrcst,

utrum ex uiiiusgeneris ligno varienlur

lignorum genera,
:

quod

sic solerent facere

juvenes

lecit

autcm
quas

pliira sint

cum

sola

qua;ralur

hoc propler nuptias suas.

ligiiorum varielas
lacile dignoscitur,

ac

[)or

hoc cogit inquiri proplie-

XC.

[Ih.

XXX,

5, 9.]

Non

liam, cl aliqiiain figuratam significationem res isla,

concubinas appellet Scriptura,

qiiidem el Agar dicta est nxor

qiias
,

uxores

qiiando-

quam

sine diibio ut piophela fecit Jacob; ct idco nep

est.

qu.ie
el

postea didtur

frandisarguendus

Non enim

tale aliquid, nisi reesl.

coiicubina, el Celhiira {Gen. xvi, 3,

aJicillai

xxv,

1 ,,G), et

velalione spiriiuali, euin fecisse

credendum
sicut
alii

Quod

quas dederiim Rachel

ot

Lia viro suo {Id. xxx,

aulem ad justitiam
conceptu ovium

[lertincbat,

inlcrpretes

non auleni omnis uxor conouhina more loquendi Scriptiirarum

3, 4, 9). Nisi forte oinnis coiicubina nxor,

aporiius hoc narrant, non poncbat virgas in secundo

:

quod tanto

obsciirius,

quanlo hrepeperissenty

appellaiiir

id est, ul

Sara et Rehccoa ot Lia et Rachel

cl

vios a Se[)tiiaginla dicluin ost, Qiiia

cum

concnhin;io dici

non possinl; Agar vcro

Ceihiira et

non ponebat; qiiod inlelligilur ciim priinum pepcrisscDi

:

Balla ot Zolfa, et uxorcs ol concubinio.

ut

jam

noii solere

ponere

intolligaiur, cuni se-

XC[.[lb.xxx,11.]Quodlalinihahenl,iialo(ilioLiaf;de
Zelfa,

cundo

paritura; essent,
fuit (n).

nc ipse auferret oinnes

fctus,

quod

dixeril, Beala vel Felix facla

sum, gra!Ci ha-

quod ini(|uum

bent, euTuyv], qiiod magis

bonam

forliinam signilicat.

XCIV.

[Ib.

XXXI, 30.]

Quod Laban

dicit,

Quare

Unde
qiiam

videtur occasio iion hciic iiilelligciilibus dari, tanilli

furalus esdeos

meos? hinc

est illud fortassc,

quod

ct

hominesfortunam colucrinl, aul hoc vorbum

augurari se dixcral, el

ejiis filia

honam forlimam nolibri

divinarumScriplurarumancloritasinusureceperit.Sed
aul fortuna iiiteliigenda est pro his rebus quac
videiitur accidore,
lorliiito

minaverat. El nolandum est, quod a principio

niiiic

prinuim invciiimns deos gcntium

locis
,

supcrioribus

non

qiiia

numen

aliqiiod sit,

cum

quippc Scripturx

Deum nominabanl.
mercedcm meam decem agnaet

hxc

ipsa lainen qu;c forluila vidcntur, causis occultis

XCY.

[Ib.

XXXI

41, 7.] Quid est quod dicit Jacob

divinitusdcnlur; unde etiam verba,

qnx nemo
, ;

polest
id est,

sooero suo, Et
bus ? Iloc

deccpisti

auferre a consuetudine loquendi

parata sunt

cnim quando
:

quomodo factum

sit,

Scri-

lorte, et fortasse, et forsiian, et forluiio

unde videtur
-zkxk,
veliit

piura non narrat

sod ulique factum

csl (|Uod isle

siiis,

ei in graeca lingua resonare,

quod dicunt

commemorat;
eas vocavit in

nain dixil hoc etuxorihus

(juando
patre

ab eo quod est Tvxo :antccrlcLia proplerea

est,

sic locula

campum. Conquerciis
[ler

cniin de

quod adhtic

gentilitatis

consuctudinem relinebat.
ex hoc dala huio verho

illarum, ait iiiier ca:tcra, Ei muluvit mercedem

meam

Non enim hoc

XCII.
te

.lacob dixit, ut

decem agnorum. InlcHigilur ergo

l):irtiis

singiila tem|)ora

puietur ancloritas.
[Ib.

ovium, ciim vidcrcl Lahan

lales felus csse na-

XXX, 30.] Qiiod Jacob

dicit,

Et bencdixit
no-

tos, qiiales piacueral nt

ad Jacob perlineront, pactiim

Dominus

in pede

meo

salis adverleiidiis est ct

ila

fraude mutasse, el dixisse ut fuluro felu alios pccu-

tandus Scripturarum sensus, ne cuin

' Mss. et Rat.

quisque locu-

dum
ille

colores haberct in mercede Jacob.

Tunc

auieni

Novem coosUmter habent

nalam. At in Mss.

seplima. Sic etiam

//

Am.

virgas varias non suiiponehat, et iion iiascobaii-

tur varii, scd nnius coloris, qua; Jacob ex

novo pacto

In editis,

cum gemiaa

scribilur nalr

lam, ul ia grseco.
Lov., cmviviim, pro quo Pat. Am. F.r. et Mss., potiim; qua; vox usur] ala est ex libro Judic, cap. 14, V. 10, uhi
^

auforcbat.
fraiulc
(a)

Quod cuin
,

vidisset

Lahan, rursus pactura

:

mutahat

ut

ad Jacob varia [lertinerent

lun^

(jLx. v/ecleruut^ ^poiese poton.

Retract. cap. SS, a, l.

573
illarum

IIBER PniMUS.
supposilione

574
sui

virgarum varia nascebaniur.

siiis,

patris

Isaac.

Per

timorcm iitiqne quo timebat

superiiis cominendavit,
,

Ergo

qiioc] ail

Jacob uxoribus

Mntavil mercedem

Deuii), qiiem

limorem ctinm

meiim dccem ugnorum,

ct poslca ipsi L;iban, Dccepisli

ciim dicerel, Dcus pnlrismei Abraluv

et

tiinor patris

v.mcd.m meam decem

voniri't,

agnabus,
;

non
ut

ila

dixil

qnasi
ei

mei Isnac.
CI. [Ib. XXXII, 2.j Castra Dei qn3e vidil

proveneril socero ejus ipsa fraus

enim non

pro:

Jacob

iii

iti

Deum
posiiit,

sibi

dixit

adversus illum adfuisse

nere,
titudo
tiir.

iiulla
:

dubiiaiio esl quod

in

Angelorum fueriimiil-

dcreu) vero agiios vel

decem agnas, pro dccem

(juippe pariebanl in

teni-

ea qiiippe

Scripliiris mililia coeli iiomiiia-

poribus

quibus oves qnas pascebal per sexenIJis

niimi pepcreruiil.
ligeral auteui ut
ei

anno: conpacti sunt,

CIF. [Ib.xxxii, 0-11.] Nniitialo sibi fralre suo

Jacob

primo anno, quo inler se

anni

venicnte obviam
est quitleiii el

ei

ciim qiiadringenlis viris, tiirbatiis

confiisus,

ad eas pascendas placilo bujus mercedis accessit,

,

menle

qnoniam timuit valde;

,

seinei i^arerent in Jine

qiiia

cum

accessit,

jam

ct ut visiim esl boniini pertiirbato

divisain miiltituUl>i
(puieii

seniel pepeieraiii;rursuinquesextoaiino,'idestulliiiio,

dinem siiam
tcst,

i;i

diio caslra disposuil.

po-

ann
lioc

seinel peperissent, exorta necessitate jirofectio-

quomodo

b -bucril fidem promissis Dei, qiiandoet

nis, prius recederet,

quam ilerum

parerenl

ac pcr

qiiidem dixil, Si venerit ad castra prima frater meus,

exciderit ea, erunt sccunda in saluteni.

cum primus
illo

anniis aique

ullinius

diios

ovium

Sed ctiam boc

parlus sub

liaberent, lioc est, singulos, medii vero

,

quatuor anni binos

(iunt

quod
vit,

li;ec

decem
eisdem

tcnipora

omnes decem. Nec niiriim nomine agnorum appellanascebanlur;

veiut
si

ficri poliiit, ut everteret caslra ejiis Esaii, et tamen Deus postillam afniclioncm adesset, etliberareteum,

et qu;e proinisit

impleret.

Etadmonendi inimus hoc

in

qui

leniporibiis

exemplo, ut qiiamvis credainus

Deiim,
in

faciamus

quisquani dicat, Per loi vindeinias, ant, Per lot messes, (piibus
iiuiiicrus intelligalur

tamcn qu facienda sunt ab boniinibus

saliitis,

pisesidium

amiorum

nnde

ail 1,

ne pnvteriniltcnles oa

Deimi lenlare videa-

quidam, Postalitiuol
V.

arislas{ Viryil.iii

Bucol ,Eclog.

niur.

Denique posth;cc, qux verba dicat idem Jacob,

:

70); per

arisl;is videlicel

niesscs, ct per messes

illius

considerandiim est
el

Dcus,

inqiiit, patris

mei Abraliam

annos significans. Pccudum aulem

cundilas, sicut Ualarum,
pariaiit (a).
taiita

rcgionis fe-

Deus

patris

mei Isaac, Domine,

tua', et
cl

cjui dixisli milii,

Re-

ferlur, ut bis in

anno

ciirre in

tcrrnm gencralionis

bene

tibi

faciam, ido-

neus es milii ab omni justitia

ab omni veritate,

quw

XCVI.
est,

[Ib.

XXXI, 45.] Sumpsitautem Jacob lapidem,

tilulum, Diligenter

et constituit

eum

aniniadvertendum

((uomodo

istos titulos in rei

cuju-que testiinonio

consiitucbant; non ut eos pro diis colerent, sed ul eis

aliquid signincarenl,

XCVII. [Ib.xxxi, 47, 48. 1 Quod acerviim lapidiim,

mea ista tramii Jordasum in duo castra : crue me de mitnu fratris mei, de manu Esau; quia cgo limco illitm, ne cuin vrnerit fcrial me et matres snper filios. Tu autein dixisti, Rencfaciam tibi, et ponam semen tuum taiiqiinm nrenam maris, quw non dinunierabitur
fecisti

puero tuo. In virga cnim

ne.m liunc, unnc nutem factus

quem

inter se constitnerant

Laban

et

Jacob,

ciiin ali-

prw

multiludine. Satis in his verbis el buiiiaiia infir(idcs pictalis .ippnrel.

laliiii

quanta diversitate appellaveruiit, ul

eum

vocaret La-

iiiitas, cl

ban Acervum teslimonii

Iradilur abeis
(jni et

Jacob Acervum
el

teslem

CIII. [Ib. XXXII, 20.] Qiiod

codices habent dc

syram

bebneain linguam noliiiguae

Jacol, Dixit enim,

Placabo vultiim ejus, in muneribus

;

verunt

propter proprielatem siue cujusque

prascedentibus cnin

scriplor libii qui narrans ail de

facliim. Fieri

enim

solet,

ut alia lingua
,

non dicalur

Jacob,

Dixit enim, Plncabo vultnm ejus, Imc usqne

inlclligitiir,

unoverbo,
f.ionis

qiiod alia dicitiir

et vieinitale significa-

verba Jacol) dixisse

lulisse

c^vlera vero sua in:

quidque appellelur.
appellatum
esl

Nam
quod

postca diciiur, Protestatur.

(juod ait,

in

muneribus prwcedentibus eum

pter hoc

nomeu, Acervus

Hoc

l;inquam diceret,

In

muneribus

qH.T-

prirct^debant
est ergo ver-

enim medie posiium

ei qui

esl,

ulri(|ue coiiveniret, et
ei

Jacob, placabo vultum fratris mei.

Ordo
et

dixeral, Acervus testimonii, el

testis.

qui dixerat,

boriim Jacob, Placnbo vulluin ejus,

facieniejus
;

post Iwc videbo

Acervus

forsiian enim suscipiet (acieni

meam. \n-

XCVIII.

[Ib.

XXXI, 48, 49.] Quid est quod loquendo

dicit, Testatur acervus
lioc
liic
, ,

terposita

aiilein

sunt verba scriptoris, in muneribus

Laban ad Jacob
tilulus
liic.

ct

testatur
leet

prcecedenlibus euin.

Propler
visio

appetlalur

nomen

Acervus
inter

CIV.

[Ib. xxxii,

26]

Qiiod ab

illo

angcio desiderat

statur.

El

quam

dixit, Rcspiciat
,

Deus

me

Jncob

l)cnedici, cui

luctando

pr;cvaliiit,

magna

esl

de

ie? Nisi forle

spicial inter

ordo esl
et

Et

visio

qiiam dixil Deus, Reilli

Cbrislo iiropliclia. Nain co ipso admonct niyslicum

arwiuid sapcre, qiiia oninis
dici.

me

te,

Deus quippe

di.\eral in vi-

homo

a majore vull beneisle voluit,

Sione, ne Inederet Jacob.

Qnoinodo ergo ab eo bcnedici

pr;vvalere
\isns

qiiem

XCIX.

[Ib.

XXXI. 50.] Quid est quod dicit

est ?

iii

conse-

luclaiido superavil? Pranaluit cnini Jacob Cbrislo,

vel
[lOliiis

quenlibus Laban, Vide, nemo nobiscum

nhi forte

esl,
;

per eos Jsraelilas a

ncnio oxlraneoriim,

aiit

propter testificalionem Dei,

,

quibiis crucifixus est Cbiislus

et

ab co (anicn benein

quem
esset,

iia

liabere delierent

tan(|uam iienio

cum

cis

dicilur

i!i

eis Israclitis qni

crcdiderunt
el

Clirislum,

quem

lesliinoiiio ejus adjiingerent.

ex quibus eral qni dicebal, !Sam cx semine

* iviss.
'

ego Israelita

sum

C.
ia)

[ib. \\x\,

55, 42.] Et juravit Jacob per timorem

Abroham, detribu Benjnmin {Rom.

i\at. Aiii.

xi, i).

Relract. cap. SS, n. 1.

et ediiioaes

et Er.,

exgeme.

]>7S
.

QUiESTIONUM
iclein

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCIIUM
filios

576
suos

Unus ergo atque

ctus
:

Jacob ct claudus ei benedi-

loquens Jacob cuin fratre suo Esau infantes

esse significet, qui grxce dicuntur
7ii5ia,

claudiis

iii

laliludine fenions,

lanquam
esl,
;

in niul-

quKri potest

titudine generis

de quibus dictuin

Et aaudica-

veruru a semitis suis (Psal. xvii, 4C)

benedictus au-

quomodo potuerunt facerc tantam stragem direplionemque civiiaiis, interfeciis quamvis in dolore circumcisionis constiiutis pro sorore sua Dina. Sed inleliigendum est, diu
illic

tem

iii

eis

de quibus dicluin

est, Reliquice per electio-

nem graticc CV. [Ib.

fratri suo,

salva factwsunt {Rom,

xxxiii, 10.]

xi, 5).

habilasse Jacob, donec et

Quid

sibi vult

quod Jacob

ait

filia

ejus virgo fieret, et

est
:

filii

juvenes.

Nam

ita scri-

Propter

lioc

vidi facicm

tuam, quemadmoet

ptum

Et

venit

Jacob in Salem in civitalem SichimoClianaan,

dum cum

videt aliquis faciem

Dei? utrum pavenlis

iii

rum, quai

est in lerra
,

cum

advenit dc

Mesopo;

perlurbali animi verba usquc

hanc adiilalionem

tamia Syria

cl

applicuit ad faciem civilatis

et

emit
,

proruperunl

an secunduui aliquein intellecluin sine

partem

agri, in

quo

staluit illic
'

tabernaculum suum
;

ab

peccato dicia accipi possunl? Fortassis eniin quia

dicti

Emmor
et

patre Sichem

centum agnis

et slaluit ibi

aram,

sunt et Genliuin

dii,

quic sunt daemonia,

non
di-

invocavit

Deum

Israel.

Exiit autem

Dina

filia Lite,

prsejudicelur ex his verbis homini Dei.

xit,

Non enim

quam

peperil ipsiJacob,ul condisceret

filias

regionis ejus

Quemadmoduin
;

si

viderem facicm Dei, sed,

aliqnis
ila
,

Cum

{Gen. xxxni, 18-20, e(xxxiv,i), et csetera. Apparet ergc

his verbis
sisse

videt aliquis

ipse

autem
:

quem

significare

non transeunter,sicut
,

viator solet,

illic

man-

possit,

inccrtum est

aique

fortasse

temperata

Jacob

sed

agrum emisse, tabernaculum

ad

consti-

sunt verba, ul et ipse Esau

sibi

delalum tanluin ho'

luisse,

aram

inslruxisse,

acper hoc diulius habilasse

setatem, ut amicas
filias

norem

grale acciperet

et qui ba;c ctiam aliter

in-

filiam vero ejus

cum

eam venisset
illa

lelligere possunt,

eum

quo dicla sunt nuUo crimine

elsi

haberejain posset,condiscere voluisse

civium loci

impieialis arguerent.

Quod

benigno aniino dicta

atque

ita faclain

esse pro

cruenlissimam caedem

hsec verba fraterna sunl, quoniam et post

bonam
sic

susdici,

et depr?edalionem, quae

jam, ut puto, quajstionem non

ceptionein

metus ipse

transierat;

potuit

habet. Multitudo eniin non parva erat

cum

Jacob, qui

qiiemadinodum
{Exod.
VII, 1),

et Moyses Pbaraonis deus diclus cst secundum quod dicit Aposlolus, Etsi
dii, sivc in coeto, sive in terra,
et

plurimum

ditatus fuit

sed

filii

ejus in hoc facto no-

minanlur, quia ejusdem

res fuerunt.

facti

principes atque auclo-

sunt quidicuntur

quemadviii, 5)

tnodum sunl

dii mulli,

domini

niulti (I

Cor.

CIX.

[Ib.

xxxiv, 30.]

Quod

ait

Jacob, timens bella

maxime
ficatio.

quia sinc articulo, in

grxcodiclum

cst; qii*
signi-

finilimorum apud civitalem Salein, runt

filii

quam expugnave-

articulo evidenlissime solet veri Dci unius

fieri

ejus,

Non enim
:

dixit

iipiauTzo-/

toO 0iD, sed dixit,

di-

venientes

Ego autem exiguus sum nnmero, et consuper me occident me ; propter bella plurium,
,

np6<!unoM 6ioZ

facile aulein

boc intelligunt qua

quse consurgere poterant

stantia dicalur, qui Gra;coruin eloquiuin audire atque

inteliigere solent.

se dixit iiumcro exiguum, non quod ininus inullos babercl, quani possent suffiillius civilatis,

cere expugnalioni

cum

suos

in

ilinere

CVI.

[Ib.

xxxni, 14.] Quacritiir ulrum mcndaciter

fratri

in bina caslra diviserit.

promiserit Jacob

suo, quod sequens pedcssuosi ^

CX.
et

[Ib.

XXXV,

I .]

Dixit auteni

Deus ad Jacob, Surge,

;

rum

in ilinere

propter qnos
in

moraretur, venlu,

ascende in locum

Belliel, et habila ibi

el

fac ibi

aram

rus essct ad

eum
,

Seir
,

boc eniin

sicnt Scriplura

Deo, qui npparuil

tui.

libi,

cum

fugeres a facie

Esau

fratris

deinde narrat

non

fecil

sed eo {terrexit itinere quod

Quid

est

quod non
sed Deus

dixil,
dicit,

Et fac

ibi

aram mihi, qui

Deus Patcr boc

dirigebat ad suos.

An

forte veraci aiiimo promiserat,

?

apparui

libi;

Fac ibiuram Deo qui ap-

sed aliud postea cogitando delegil

CVil.
[Ib.

paruit tibi?

utrum

Fiiius ibi apparuit, et

xxxiv, 2,
filius

3.]

Quomodo
Evcei
'

dicit? an

iii

aliqiio

genere
2.]

loculioiiis aiinunieranduin ?

Scriplura dicit

quod
ras,

vidit

Sicliem

Emmor
inlendit
ct

CXI.
,

[Ib.

XXXV

princeps ter-

Dinam

filiam Jacob, el accepit

eam,

et

dormivil

cum
Ja-

ubi jussus est arain facere, dicil

Quod Jacob asceusurus Beihel, domni sua; et omnielc.

ea, et humiliavit

eam
'^

et

animo Dinm

bus qui
filim

ciiin illo

crant, ToUile deos aiienos, qui vobis;

cob, el adamavit virginem,

loculus est

secundum sensi

cum
el

sunl, de

medio vestrum,
,

deindc dicitur, Et de-

sum

virginis ipsi
illa

Quomodo

virgo appcllalui',

jam

derunl Jacob deos alienos

inaures

qui ercmt in manibus corum,

cum
virgo

dormierat, eamque lniiniliaverat? Nisi forle

aelatis

quw

erant in auribus

corum

quserilur quare

nomen

estsecundum hebrseum eloquium

et inaures, qua) si
:

ornamenla

craiit,

ad idololatriam

an poiius per recapitulalionein poslca commemoratur

noii pcrlinebant, nisi quia inleHigeiidum Cit piiylacte-

quod primo factum est? Prius enim poluit inlendere

anima; ipsius et amare virginem
,

ria fnisse

deoruin alienoriiin. Naiii Rebeccain aservo

;

et loqui

secunduin
,

Abrahae inaures accepisse Scriptura testatur

quod

sensum

virginis, et

deinde

cum

illa

dormire

eamqiie

non

fieret, si eis inaures

habereornamenli

gratia

non

liceret.

Ergo

ill;e

inanrcs quajcuin idolis data; sunt, ut

humiliare.

diclum est, idolorum pliyiacteria fueiunl.

CVIIl. [Ib. xxxin, 5, et xxxiv,25.]
*

Cum

paulo anle

CXII.

[Ib.

XXXV, 5.] Et fuclus

cst

limor Dei in civitar

Duo

Mss., etiam rite intelligere.

tibus quce circa illos erant, et

non sunt consecuti post fUios

,

Lov. , propter quos sic moraretur. M. ' Mss. octo, Emmor chorroeus princeps terrce. * Am. Er. et Lov. , ipsius. Kat. et melioris nolse Mss., psi ; juxta jjaterpretatioaem lxx , aute.
la

Quinque

rnelloris notae Mss.

tabernaculum suum ad

Emmor patrem sichem.

LXX.

Et sic latina editio versioois gracaj

577
Israel. Incipiamus aniniadvoriere

LFBER PR1M?JS.

S78
ibi

operelur

in

qncmadmodum Deus hommuni nientibus. A quo enim limor

in illis civilatibns
,

Yolentes intelligi etiam Benjamin, quamvis

natus

non

fuerit, ibi

faclum tainen

quia

jam

fuerat in ulero

Dei faclus est

nisi
?

ab

illo

qui sua

seminalus, ut pra;gnans inde Rache! exiisse crcdalur.

proniisso in Jacob filiisque tncbalur

Hoc autem modo

in

etiamsi

nali sunl

legerelur,

CXIIl.
esl in

[Ib.

XXXV,

6.]

Yeiiil

aulem Jacob iuLuza, quw

Belliel.

possenl dicere, jam

utero nalus erat,quia conceplus

dum
illuc

lcrm Chunaan, quce esl esl Iria jani nomina hujus

Animadverlen-

erat; sicul de sancta Maria diclum esi ad Joseph,

civitalis

commemorata
,

Quod enim
1,20).
2.

in ea

nalum

esl,

de Spiritu sancto

est {Matlli.

Uiammaus, quod

dictuni esi eaiA prius vocatam

in

cum

prius pergens

Mesopotamiara venisset Jacob

Sed aliud estquod

liujus
lilii
;

inipedit hanc solutionemquccjara

ibi

[Gen.wwu,
suit (Id.

\9

ei Belhel,
,

quod nomen ipse impo-

stionis

qnia

si

Benjaniin conceptus
,

XXXV, 15)

et interpretalur

Domus

Dei

et

erat, qui

Jacob grandes inde exierunt

vix

anno-

Luza

quod modo commemoralum debet videri muilis enim locis hoc

,
:

est.

Nec mirum

rum duodecim
illic

esse potuerunt. Viginti naraque annos

accidit, ei in civi-

explevit

quoruni priniis seplem sine conjugio

id

talibus, el in fluminibus, et in

quibusqne lerrarnm, nt
adderentnr, vel muta-

luit,

donec serviendo

adipisceretur
ei filius

'.

Ul ergo primo

ex

aliis

atque

aliis

cansis

vel

aniio, qiio duxit

uxorem,

nasceretur, duode,

rentur vocabuia,

siciit

eliam

ipsis

hominibus.

cim annorum esse potuit primitivus

fectus est. Proinde
intra
si

cum

inde pro-

CXIV. [Ib. XXXV, 9, 10.] Iterum in Luza apparuit Deus Jacob, et dixit ei Nonien tuiim jam non vocabi:

jam conceplus fuerat Benjamin,

illa

decem menses
ut
ejiis

omnis

via

peracla est

et

turJacob, sed Israel iternm Deus in benedictione, quae repetitio coiifirniat magnum proraissum in hoc nomine. Nam lioc miriMn
eril

noinen luum. Iloc ei dicil ccce

qiiidquid in itinerc scriptum est

(iuitiir
filii

de Jacob. Unde se-

taiii
,

parvnli pro sorore sua Diiia

lot
:

lanlam stragem fecerint

ila

homines trucidavcrint
in

est,

quibus etiam semel dictum est

amplins eos non

cxpiignaverint civitatcm
(jiii

quibus Simeon

et

Leho-

vocari qnod vocalwntnr, sed (juod eis novuni nonien imponebatiir, omnino amplius alifiuid non vocalos nisi quod eis impositum sit istura aulem per lolam vilam
:

vi,

primi gladiis accincti intraverunt ad

illos

inines eosiiiic peremerunl,undecira unus, alteraulem

deccni annoruni

fuii^se

reperiatur etiamsi per singulos

illa

suam

et deinceps post

vitam siiam appellatum esse Jajain vocaberis

,

annos sine intermissione

pepererat

quod utique
omnia
fieri

cob, cui

non semel

Deus dixerat, Non

incredibile est, ab illius letatis pueris

illa

Jacob, sed Israel

erit

nomen luum
illara

{Id. xxxii

28). Ni-

potuissc
fuit.

quando

et ipsa

Dina vix adhuc sex annoruin

niirum ergonomen hoc ad

recte intelligitur per-

tinere promissionem, ubi sic videbilur

non est anlea Palribus visns. Ibi non erit

tus, quia nihil rcraanebit vel in ipso
tis, et

Deus,quomodo nomen ve-

3.

Proinde

aliler
,

solvenda quaistio est

ut ideo infiliis,

telligatnr

dictum
,

commemoratis duodecim
sunt
ei in

Hi

corpore vetusta-

sunl

filii

Jacob

qiti facti

Mesopolumia

Syria;,

Dei visio sunnnuni eiil

[Ib.

pramium.
dicitm-,

qnia
erat

iiiter

omiics qui tam mnlii cranl, unus tanlum

ibi

CXV.
Gentes
et

XXXV, H.J In promissis Jacob

:

non

natus
ibi

qui lamen inde iiabuit nascendi

ejiis patri

concjregationes (jentium erunt ex te

,

qusritur

causain,

quod

mater

copulala est. Sed so-

utrum gentes secmidura carnera congregationes awtem gentium secundum fidem an utrumque propter fidem genlium dictum est,si gentes appellari non pos,

lulio isla qusestionis aiiquo exeuiplo sirailis locutionis

firraanda est
4.

NuUa

taraen est facilior solutio qusestionis hujus,

sunt una gens Israel secundum carnem.

quain ut per synecdoclien dictum accipiatur. Ubi eniin

pars major est, aut potior, solel ejus nomine etiam
illud

CXVI.

[Ib.

XXXV, 13-15.] Ascendit aulem Deus ab eo

loco, ubi locutus est

loco in quo locutus

libavit
el

cum eo ; el est cum eo

,

slaluit
,

Jacob litulum in
;

comprcbendi quod ad ipsura nomen non

perli-

tilulum lapideum

et

net. Sicut ad

duodecim Apostolos jam

fuil

noii pertinebat

super

vocavit

eum Ubamen Jacob nomen loci

Betliel. Iteruni

et infudit
,

super

eum oleum
est

Judas, qui etiam mortuus

rexit a

cum Dominus

resur-

in

quo locutus
cst

cum

eo
fa-

niortuis, et

tamen

ipsius duodenarii

numeri

illic

Deus,

factum

hoc loco, qnod

est?

noraen Apostolus
apparuisseillis
enira
lelligi

in Epistola sua tenuit, ubi ait,

5).

eum

ctum fuerat? an iterum cominemoratum

libel

Sed quod-

duodecim (ICor. xv,

sed

Cum

ariiculo

horum sit, super lapidem libavit Jacob, iion lapidi libavit. Non ergo sicut idololatrx solent aras anie lapidcs conslituere, et tanqiiam diis libaie hipidibus.

hoc grKCicodiceshabent

(a), ut
illi

non possint in-

quicumque duodecim

in eo

signes. ctura
,

Eo modo

loculionis puto et illud a

,

numero Domino

indi-

CXVII.

[Ib.

XXXV, 26.] 1.
,

Quod
ei

dijodecira
,

filii

coni-

Nonne

ego vos duodecim elegi

el

unus ex vobis

putantur Israel
filii

qui nati sunt

et dicitur, Ili sunt

Israel, qut nati sunt ei in

Mesopotamia,

cum

Benja-

min longe postea natus sit,

Ihel
,

cnm

jara transiisset Be:

' Am. Er. et Lov., donec serviendo l.ia ei desponsaretiir At Mss. favente Rat. serviendo, id adipiscerelur : scilicei.

et appropinqiiarel

Bethlehem

Iruslra

quidam

conjugiuin.
2 Posl, firmanda est, habet velustissimus codex Ccirbeiensis in mediocontextu, ^ib Innc scribendum. Ex quo intuisse ad telligere est istuni codicem forte descrij^lum exemplar illud , in quo Eugypius, qui huuc locum ex-

conantes istara solvere qn;estionem, dixcruiit non le-

gendum,no(isun,
sed,
1

sicutlatiiii pleiiqne

codiceshabent;
iyi-jo-jro
:

facti

sunt

grnce enim scriplum est

ita

Er., el nielius,ut probat coiitextus series. In semel, adjuacla liac nota in margine n Fortasse, nmsemeL)) m.

Sic

habet

auget cerpsit, id sua mann anuotaverat : et coujecturam Eugypii excerplis in varianliJius lecliombus quod solet cum
convenire.
(a) Graec, tois

B., cui

dodeca. At vulgata, undecim.

^79
diabolus
est

QU^STlOiNUM
[Joau. vi,

S.

AlGUSTINt

IN

IJEPTATEUCHUM
,

580
ab ipso lCsau indilum

"i)? "l non

ail

clcclioncin
facile inve-

iilam lcrrani Esau

noiiduni iitique appellabatur lerra

iiibi

cli;nn ipsc pcrlinerc videalnr.

Non enim

Edoin. Non eniin iiomen

esl terrse,

nitnr elecloruin
giintur a malis.

nomcn in malo, nisi quando mali eliQimd si pulavorimus et illuir. electum,

cabalur

nt pcr ejus tradilionein Domini passio complcrclur, ulcnte id esl nialiliain cjus ad aliquid cleclam , bcne

Esau el Edom voquo propagali sunt Idumaei , boc est gens de

ipse ei
[Ib.

quoniam idem

Edom.
CXXI.
xx.wi, 51, 52.] Quod scriptum est, Et
,

Dco eiiam

nialis

aliiid
;

attendamus ubi

ait,
xiii

Non de
,

hi reges qui

regmveninl in Edoni

anlequam rcgnarcl

omnibiis vobis dico

iihi

e(jo scio

quos elegi {Id.

18)

rcx in Isruel, non sic accipiendum esl, tanquam

omnes

(lcclaral

ad eleciioneni non perliiierc

,

nisi

bonos.

Ac per

lioc illud rpiod dicluin cst

Ego

vos duodecim

reges nominati sint usque ad ea lenipora, quibus coeperunt reges Isracl , quorum primus fuii Saul. Multi

elegi, per synecdnclien dicluin cst, nl noiiiiiicmajoris

enim iuerunt
reges

in

Kdom
,

usque ad lcmpoia

Saiil

tem-

iiieliorisque parlis, cliam illud

complcclerelur, quod

poribus eiiam Jiidicum

:

quorum tempora

fucriuit anto

ad ipsuni nomen non pcrtinet.

5. Hic niodiis esl in
filio
e.xiil

sed ex his multis eos solos potuit

,

commemo-

hoc codcm

libro, nbi

Eininor pro

rarc Moyses

qui fuerunt anlequam ipse inorerelur.

siio

Sichcin
ciiin

ut accipercl Diiiain (iliain Jacob,

filii

Nec mirum
Esau
cui

est

quod numerantibus ab Abraham per

Io(|ui

codcin Ja;ob, ct vencniiU cliain

el

Esau palrcm
,

geiitis

Edom

atqiie per
,

Raguel niium
,

ejus qni abseiites erant.

ad om.nes

dicit

Einnior
;

et

Zara filium Raguel

in

ei
,

Jobab fiiium Zara

Sicliem

filius

meus

elegil

aniino filiam veslram

x.vxiv
,
,

dutc

Jobab successil

regno Balac

qui primus in icrra

ergo iUi eam uxorem (GVh

potior crat palris pcrsonrt

6-8). Qiiia

cnim
liliain

Edom

per synccdoclicn
lciuiit

rc.\ fuisse comniemoralur, usque ad ultimum regem quem pomit noniinare Moyses plures geiiera,

vcstrani diceiis, ctiam fiatrcs

huc noiiiine,
Curre ad
:

tiones invcniuiilur

qnam numcranlur ab Abraham

pcr

(juorum noii erat

eves
,

lilia.

Hiiie est et illiid,

Jacob usque ad Moysen.

Nam

illic

inveiiiuntur fere

et

accipc inde milii duos liKdos (Id. xxvii, 9)

duodecim,
Fieri

liic

aulem usque ad Moysen feime seplem.

simul cnim pascebantur oves cl ha'di;clquia poliorcs

sunl oves, caruin nomine cliani caprinuin pccus coni-

cnim

potuil ut ideo ibi plures noininarentur,

quia citius moriciido pluies aller altcri successerunt.

piexus

csl. Sic

qnia potior crat nnmcrus niidcciin

iii

iilio-

runi Jacob, qui nati Incranl

Mc5<q)olamia, ipsoruin
Cst cliaiii

oidinem sc(|uens Matlhaius, ab Abraham usque ad Joscph quadraginta duas generatioiies nuii.eraiet [Matlli. i, 1-17)
:

Sic cliam conligil ut alium

commemoralione Scriptina coniplexa

janiin
,

Bcn-

Lucasaulem

iii

qui

iioii
,

crat

ibi

natiis

cl dicliun csl, //:

ordiiie alio

numeraiis generaliones
,

noii per Salonio-

sunt

fiiii

Jacob

qui

(<i(ii

iunl

ei in

Misopolamia

Sijrui..

CXVIII. [Ib.xxxvi,
lis

l.i

QikkI pust narKitionemmor-

ab Abrabam usque ad Josepii quiiiquaginta quin(|ue commcniorct (Luc.

,

nein

sicut ilie, sed pcr ISalhan

Isaac narralnr qiias iimiic. Ebaii atcepcrit, elquos

,

111

25-58).

In iilo qiiippe ordine ubi plures iiume,

crcavcrit

recapilulatio iiilclligciiiia csl. Necpic ciiim

licri

rantur, cilius mortiii bunt

quaiii liic ubi pauciores.

posl inortcm Isaac

coepil, tiiin jain csscnt

Esau

Ne

forlc

aulem moveal aliquein, quod

f5alac hiius

intcr reges
el

et Jacob centiim viginti

annorum. Nani cos sexagcnavit;c suaj

Edoiii

commemoratur

Beor,

de similirestitit

rius suscepil
octogiiiia.

el vixil

omnes annos

ceutum

tudine nominis existiniel iiluin esse Balac, qni

Moysi ducenti populum Israei

[Ib.

sciatiilum

BalacMoatunc

CXIX.

xxxvi, 6.

7.]

Quxstio cst, quomodo

bilain

fuisse
,

noii

Idumaium
Beor
iioii
;

eumque

fuisse liliura
ibl

Scriptura dicat, post

cessisse de terra

morlem Chanaan
illic

Isaac patris sui

ct

Esau abs-

Scplior
fiiiiiin

non

filium

scd fuisse eliain

,

habitasse in

monie
(icri

Beor Balaam,

Balac

quein Balaam con-

Seir

cum

veniente de Mesopolamia Jacob fralre cjus.

habilabat.

duxerat idem Baiac ad malcdicendiim populum Isracl

legatur quod jam

Proinde quid

{Num.
lucril

XXII, 2-6).
[Ib.

potuerit ul Scriptura

falli
;

vel fallere noii credatur, in

scilicet

CXXH.

XXXV, 29
,

et xxxvii, 2.] et

Quomodo po-

promplu
in

cst cogitare

quod

Esau posleaquam

mors Isaac

deccm
,

seplem annoruin invenire

Mesopolaniiam fraler ejus abscessit, noluit habilare

parentibus suis
,

Josepli ejus

nepotem

sicut videtur tanquain ex or,

cum
vel

sive ex

illa

commotione qua do,

dine Scriptiira narrare

quocumque

se quisque con-

lebat se bencdictione

fraudatum

sive aliqua causa

vertat, invenire difficile esl. Nolo enim dicere, non

uxorum suarnm
,

quas odiosas videbat esseparen:

posse inveniri
fugit.

ne forte
post

me

lugial

quod

aliuin

non
cl
in

libus
Seir.

vel qualibet alia

et ccepit habitare in
fratris sui
ijtse
,

monte

Si

eiiim

mortem

avi sui Jsaac,

decem

Deindc poslredilum Jacob

facta in-

scptem annornm

fuit

Joseph quando euin fiatrcs

,

ler eos
ct
iii

concordia, reversus esl et

ad parentes,
,

iEgyptum vendiderunt
giiiti

procul dubio et pater ejus Jafilii

cum mortuum paircm

plurimum

simul sepelisseni

quia eos

cob seplimo dcciino aiino

aniiorum
fuit.

sui

Joseph centum vi-

ditatos terra iila, sicul scriplum est,

in Seir, eiibi

mi-

Genuitenim eos Isaac, cuin es^et

cenlesimo

nimecapiebai, abscessit rursus

gavil geiilem Iduma;oruin.

propa-

annorum

sexaginta, sicut scriplum cst {Gen. xxv, 20)

vixil ergo Isaac poslea ceiitum viginli, quia

CXX.
pns

[Ib.

XXXVI, 21.] Quod scriptum esl, Hi prinfilii

oclogcsimo morluus est

viginti

idcirco dimisit fiiios centuin

et

cipes Cliorrcei

Seir in terra

Edom; secunduin

teni-

annos habentes

Joseph decem et septem.

fuit,

(|uo vivebat, scriptor

commemorat. Cum antem

Joseph autcmquoniam triginta annorum

apparuit in

quando

Seir habiiarel qui islos genuit,

nondum veniente

in

conspectu Pharaonis

secuti sunt auteia

bsi
sepiem anni uberlatis
paler ciim
frDlribus
el

LIBER PRi.Mus.
duo
;

r>8a
iiitelligitiir

f:imis

doiioc ad omi.

quomodo
!iiortiia ?

de matre Jo-eph,

qii;e jaii!

eral

venit

iriginia n.^vem

proloc o

Uiide

non

in iSlgyjilo,

ciim sniilimarclur, ni;

aunos agebal Joseph qnaiHio Jacol) iiHravil in yEiiVplum. Tnnc aiilcm idein Jacob, qiiod oie siio IMiaraoni
dicil
lis
,

landiini esi lioc esso

com|ileium

(jtiia

nec paier et"

adoravil

(piaiido

ad

eum
eliam

veiiil in
1.1

j(Ei;yp;u.u,
i

ncc

cenlesiniuin el trigesinium aniium agelial icla-

maler olim defuncta

facile intelligi poiesi

poluit.

Cliris

ergo

pcrsoii;i
il

(Gen. XLVii,9); cenlum aulem et viginli Jacob quando erat decem et sepiem Joseph (|uod veruin
:

ile

iiioilni^, i^ociiiiiii.ii

lud

ijiiod diiit .Vpostidiis, (juia

donnvit

ei

nonicn qnnd

esse nii!lo

modo
,

poiesl. Si

enim seplimo deciino

aniio

est siiper

onine iiomen
,

ut

in

nominc Jcsu vmiie ncnu

et

viiiv Joseid

Jacob

cenliim viginli ageret, procnl

,

dnIri-

flectaiur
lipp.

cuclestium
9, 10).

lerrestrium,

infirnorum

{t'hi-

Lio irigesiino et nono anno Joseph

ginla,

non cenlum

n,

sed cerilum qiiadraginta et diios annos agere

CXXIV.
Scriptnra,

[Ib.xxxvii, 28.]
quiiiiis

Qii;critiir

quarc Isinaolitas
esl
Jiisopii,

invenirelur Jacob. Si antem die mortis Isaae, noiidiim

Iratiibiis

vciuiiiii,>

nnnornm deceni el seplem Joseph Sed aliqiiantiilo lempore posl moriem avi sui ad sepliminii decinumi pervenit annum quoanno Scriplura testantein iEgyplum est a fralribus veiiditus piurium eliam quani cenium quadragiiila duum annorum esse dcbuit paier ejus, quaiido esl filiiim in yEgyplum consecnlus.
eral
, , ,

eliam

M.idiaiiiias vocel, cuin iMiiaol sil

de

.\.gar (ilins

Abrah;e, Madianil;c vcro de Celhiira? An

plura dixerat de
concubiii;iiu!n
Abr;iliaiii,
,

qiiia Scri
liliis

quod inunera dederit

suo

suarnm

Agar
lilio

scilicet et Cetliui;i!, el
iii

dimiserit

'

eos ab Isaac
,

lerraiu Oricniis

{Gen. XXV, G)

iinaiii

gontem

fecisse inielligcudi siint?

Scriptura qiiippe posieaquam

iiarravit

anniim
,

vitse

uliimum Isaac centesimuin

el

oelogesimum
,

et ejiis

xxxvn, 35.] De Jacob scriplnm esl, ciiiw Ingeret Josoph Congrcgati sunt aulem omncs filii ejus
[In
,

CXXV.
,

mortem ac sepuliuram {Id. xxxv

fralre siio de terra

28

29)

deiiide

et (iliw

et

venerunl consolari ciim.

lilios et filias dicii

Qii;-

(ili;e

pncter

conimcmoravit (|iiemadniodum digressus essel Esau a

Dinain?

An

coiinimicraiis iiepolifiiii

Cbanaan

in

monteni Seir

ct coii-

bus

el

neplibus? jam eiiim majores

ejus

lilios

lexuit

commemorationem regum
in

et principuin gentis

haberc poinerunt.

ipsius,

qua se constiluit, vel quam propagavii

h;rc
,

CXXVI.
Solet esse
feriiMS
;

[Ib. xxxvii, 35.]

Et noluil consolari, dicens,

inferiinni.
iii-

Esau

post

narralionem de Joseph
)
:

sic

iiiliilit

Quoniain descendam ad filium meuin lugens in

in;igii;i

(Id. XXXVI

6-43

Habitabal

aute.in

Jacob

in terra

qiucslio,

quoniodo

iiitolligatnr

Clianaan. Hce aulem procreaturce Jacob. Joseph auteni

nlrum

illuc m;ili laiitum, ;in cti;iiii boiii

iiiali,

morlui

decem
oves.

et

septem annorum erat pascens

cum

fratribus

dcscciidore soleaiu. Si eigo lantum

isle

qnomodo

Deinde narralur causa somniorum quemailmosit

ad

filiuin

suniii

so dieit liigonlem vello descen-

dimi odiosiis frnlrilius

xxxvii
,

faclus

et

vendilus [Id.

dcre? Non eiiim

in poeiiis inrorni

eiim esse credil.

iiiala

An

1-28).

Ant ergo eodem aimo septimo decimo,

:

perturbati et dolenlis verba sunl,

sua etiam hidc

aut etiam aliquanto major venit in iEgyptum

ac pcr

exaggerantis?
XXXVII, 30. j Et vendidernnt Joseph in J^gijpluni Pctcplirw spudoni, prceposito coquorum. No[II).

hoc
et

utrolibet

modo permanel
luit post
fuit

quaislio. Si

enim decem
,

CXXVll.

seplem annornm

mortem
;

avi sni

qnaiido
tri-

paler ejnscentnm viginti

prorcclo aniio ejns

in

luiit (piidani

prajposilnm coiiuorum inlerpretari, qui

dicitur; sed

gesimo

et

nono

quando Jacob venit

^gypluin
ac por

gnvce
eliam

Kpxiy.xys,pog

praposilum

niililisL,

cenlum quadraginta duos annos idem Jacob agero debuit

:

cni esset poieslas occidendi.

ille qiieiii

Nam

sic appollaius est

liiit

antein luiic Jucob centiim

irigiiita

Nabiicbodonosor misit, penc-s qucin

iiiiliti;c.

hoc

si

de(;em et se|iteni

annorum

Josepli in .iEgyplum

poiius iiivenitiir piim:ilus luisse

esl vendilus, ante

duodecim aunos quam inoreretur

CXKVIII.[Ib. xxxviii, 1-3.] Factuni

tenipore
illo

esl

autem in

avus ejus

vendilus invenilur.

Decem

enini et septem

descendit

Judas a

fratribu^ suis

ad homividil
', et

aniiorum esse non potuil,

nisi aiile

duodecim aunos
vit;e palris siii

nein quenidum Odollamiiam, cui

illic

nKutis Isaac, centesiino cl ctavo anno

Jacob.
(inibiis
llis

Jiulas /iliain Iwininis

nomen Iras : et Chunanwi noinine Savam

.

enim cum adjecerimus

viginti

duos aniios
fuil in
,

accepit

enm

el introivit

ad eain

et

concepit, et pcpcril
i-la
fieri

Juscph usque ad advenlum patris sui

,

^/iHj, et caitera. Qiiserilur quaiido

ruiit.

poiue-

.(Egypio

(ienl setaiis
,

anni Josepli iriginia

novem

et

Si
,

enim posteaquiim
intra

Josepli devenit in

M%y-

Jacob cenluin triginta

et nulla erit quaeslio.

ista

Sed quo-

ptum
(iiam

quomodo

viginli

fcrme ct duos aniios

niam Scriptura posl mortem Isaac

talur Joscpli

narravit, puet

posl taiUuni lemporis colligiliir eos venisse ad

iii

post ejusdem avi sui

morlem decem

eumdein Josoph fratrem snuni

suo)
fieri

yEgypium cmn paire

ejus
seiatis

septem annorum
vita Isaac,

fuisse. Quapropter inlelligamus de tanquam multum decrepili senis, lacuisse

,

poluerit

iit

Juda;

filii

omnes
eliam
cre-

possent ducere uxoros? Nani Thaniar iiuruin suani,

Scripturam
relur
:

ciira

jam de Jacob
,

et ejus
et

filiis

loque-

morluo primogcnilo suo,

visset,

allcri filio dedil

(juo

vivo

tamen Isaac

decem

septem annorum
Jacob ad Joseph,

inorluo, exspectavit ut cresceret lertius; el

cum

esse coepii Josepli.

nec

illi

eain dedil, limcns

est nt

iie

et ipsc

morereilla

CXXIII. [lb.xxxvii,10.] Quod

dicit

tur
*

unde factum

eidem socefo suo se

dimis
rit
:

Quod
tes

est

somnium
et

lioc

quod somniasti? Numquid venienet fratres tni

TresMss., dmserit.
,

Alii ccidices,

hoc neinpe

veniemus ego

mater lua

adorare

te

su-

acceptum est ex Lxx

exapesteilen , illud
.^t

concordat cuiS

ver terram? nisi in aliquo mysterio diclum accipiatur,

vutgata, separavit. * sic Mss. juxla Lxx.

ediii, ut in

Vulgata, sue.

(S8
supponcrcl.

QU^STIONIIM
Qnomodo
(ieri

S.

AKJGUSTIM
tam

IN

nEPTATEUCHUM
,

584
non fu-

ergo hoec (^mnia

Jnlra

sceniur uberlatis fuiurce in tola lerra jEgypti

tura; illis qui
illis

paucos annos

poluorint, merilo

movet,

nisi, nt

famem

palicntur, taiiquam posica vcniat

forte solcl, Scriplura per recapilulalionem aliqnot an-

ubcrlas; scd futura eratlunc quando loquebatur,

Ubortatis inijns, quain nituram sj'
boii;c ct spicx.
,

nos
velil
est

anle veiidiluni Joscpli

;

hoc

ficri

coepissc inlelligi

tanqiiaiii diccrct,

quoniam
in

sic

posilum
tempore
:

est, nl dicerelur,

Faclnm
si

gnificaruiit

bovcs

bonoe, obliviscentur

autem
et

illo

ubi tamen quserilur,

Jiomines in ea faine
spicjc malae.

(|uain

signiUcavcrunt boves et

decem
filius

septem annorum erat Joscph quando vcndi-

tusest, quot ainiorum esse Judas polnerit quarlus

CXXXIV.
nem talem,
lus

[Ib. XLi, 38,]

Numquid inveniemus homiEcce jam,

Jacob

quandoquidcm

ipse priinogenilus

Ruben

qui liubeal Spirilum Dei in se?

ut

plurimum fratrem suum Joseph (juinquc aut scx

aitate

nisi fallor, leriio iiisinualur nobis in lioc libro Spiri-

annos poluerit

prijccedcre.

Evidenler auiem

Scriptura dicit triginta

annorum
\u,

fuisse Joscpl),

quando

sanctus, id cst, Spiritus Dei. Primo ubi dictum est, El Spirilus Dci fcrcbalur super aquam (Cen. i, 2) se:

innotuit Pharaoni (Gen. septirao

40).

Cum

ergo ipsc anno

cuiido ubi dioit Deus,

Non

permanebil Spiritus meus in

decimo

setalis sure

venditus fuisse crcdalur,

in

hominibus
ct tertio
illo

Iredecim annos percgcrat

raoni
;

iEgypto ignoius Phaannos accesserunt

;

islis propier quod cnrnes sunt * [Id. vi,,3) nunc, quod Pliarao dicii do Joseph , esse in
, ;

ad hos autem
,

iredecim

Spiritum Dei

nondum

lanu5i legimus Spirilum

septem anni uberlalis

el fucti suni anni viginti

fitmis intravit

his

sanclum.
45.] ( imposuit Pharao nomen Joseph Psonilwmphanech : hoc nomea inlerpreiari
,

adduntur duo, quia secuiido aiino

in

Jacob

CXXXV.

[Ib. XLi

iEgyptum cum

filiis

suis, el inveniunlur viginti

duo
:

anni, quibus abfuit Joseph a patre et a fralribus suis

dicilur, Occulta revelavU^

regi aperuit
:

ex

illo

utique quod somnia

quo medio tempore, quomodo

ct
filiis

lieri

potuerinl de uxore

et

nuru Judye omiiia quic narranlur, indagare

:

iEgypiia vero lingua Salvatorem mundi pcrhibeiit appcllaium isto nomiiie.

difficile est

nisi forlc ut

crcdamus

(el

hoc

cniiii (icri

CXXXVl.

[Ib. X1.I, 45.]

Et dedit

ei

Aseneth, filiam

potuil),

in

mox ut adolescere Jndas coepil, eum incidisse amorem ejus quam duxit uxorem, nondum vendito
in

Petephra: sacerdolis Solis

solet cujus Pctephric,

civitatis, ipsi

uxorem. Quri
fuit,

utrum

illius

cujus servus

Joseph

^gyptum.
[Ib.

an

altcriiis
illo

sed crcdibilius aestimatur allerius.

Nam
vi-

CXXiX.

xxxviii, li.] Et depositis vestimenlis

se.

de

cur non crcdalur, mulla sunt quoe moveanl.

viduitatis suce

Hinc insinuatur

el

lemporibus Pa-

Primum, quia Scriplura non commemoravit, cum

triarcharum certa el sua fuisse veslimenla viduarum,

non utique

talia qualia conjiigaiariim.

[Ib.

CXXX.

XXXIX,
est in

1.] Qiiod

itenun dicilnr, Josepli

,

dealur hoc non poluissc pra^tcrire, quod ad illius juvenis noii parvam gloiiam pertinebat, ul ejus filiam duccrct, ciijus fanuilus fuit. Deinde qnomodo spado

autem deposilus

J^gtjptum
,

et

possedit eiim

Pe-

tephtes spado Pliaraonis

ad ordinem redit Scriplura

suiit.

hahere polucrit? Sed respondetur, Quomodo nxorein poslea quippe crcdilur abscissus, vel casu
iiliam
:

unde recesserat, ut

illa

narraret qua; supra digesla

CXXXI.
bent,

[Ib.

XL, 16.]

tria canislra alicw,

quod inlerpretantur
panes
csse cibarios.

Quod aliqui codices laliiii liacum gr;eci liabeant j/cvSpiTwv, qui usum ejusdem lingna; halicnt, Sed illud movet, quomodo panem

vulneris, vcl propria voluntale. Et quod honor ejus, non ipse coinniemoratur qui solel, id cst, quod Kp-^ipAyeipoi fuerit, queni

principem coquorum

latini in-

terpretes posuerunl, principem

intelligi volnnt.

quidam Sed etiam hic respondetur, duos illuni

miliiiae
;

autem

cibarinm potuerit Pharao habere in escis. Dicit enim

in superiore canistro fuisse omnia ex cjuibus cdcl)at

honores habuisse
principatum
:

et sacerdotium Solis
alibi illc

et mililiae

congruenler aulcin
est
,

honor ejus

Pharao, opus pislorum

'.

Sed inlelligcndum

csl ctiam

commemoratus
hic vero
,

qui talibus actibus congruebat

in

ipsum canistrum habuisse panes cibarios, quia dictum

est, tria canistra xo-^ofTwi, et desuper fuisse
illa

posieaquam

Joseph apparuil non parva

ejus, qui

ex

divinitas, ipse

honor debuit nominari soceri

^

omni genere operis

riore.

pistoris in

eodem

canistro supe-

pertinerct ad divinitatem

non parvam, secundum

Solis.

opiin

nionein iEgyptiorum in sacerdotio

[!b. xLi, 1.]
,

Verum

CXXXII.
Ecce ego
ibi

Quod putabat
aquw

se siare

Pharao
dixit,

his

omnibus,
,

qiiia ei praepositus fuit

custodiarum car-

super flumen
slo

quemadmodum
zni
~r,y7,<;

servus Abrahoe
(/d. xxiv, 15)

ceris

nimis incredibilc est huic prajpositum ofricio

^.

super fontem

(nam
liic

et
ini

sacerdolcm

Dcindc non simpliciter dicluin

est,

quod

graicus

ir.i
:

dixit
si

queniadmodiim

sacerdos Solis esset; sed civitaiis Solis, quoe vocalur

Ileliopolis
:

Tou

Tiira//.ou)

hsc

loculio

intelligalur in Psalino ul)i

abesse auiem dicilur amplius

quam

viginti

scriptum
3XIII
,

est,
;

Qui fundavil terram super aquam (Psal.

sicut navem Secundum hanc cnim
aliior sit lerra

millibus a civiiate

Memphi,

ubi Pharaones,

id est,

2)

non cogunlur homines putare

regcs
officio

maxime commancbant. Quomodo ergo

saccrdolii
sui

deserto

naiare lerram super aquain.

potuit slrcnue regi servire in

ioculionem recte intcUigitur quod

quarn

militiai principalu ?

Accedit eliam qiiod iEgyptii sacer-

aqua

altius

quippe ab aquis sustollitur, ubi habilenl

dotes perhibentur non servisse seniper, nisi lemplo

' In excusis, caro sunt. At iu melloris nolse Mss. hic et inffa ia iib. 2, (luaest. 55, carnes sunl. sic aiind l.XX. ^ Kdili, in sncerdote : pro quo Mss., in sncerdotio.
'"

terrena animalia.

CXXXm.
'

[Ib. XLi, 30.]

Quod scriptum
;

est, Oblivi-

ls.

ccrb.

opus pistorium

et

paulo infra

operis

sic \iss.
officio

fnslorU.

situm

i'.at. At Am. Er. et Lov., hunc fuisse prcepO' sacerdolum.

m
deorum suorum, nec
si

LIBER PRIMUS.
aliud aliquid
officii

586
est, Si

gessisse

sed

verum

non verum

dicilis,

exploralores eslis,

forte lunc aliler fuit, credal

quisque quod placet;

sit
,

cum

etiamsi mcntianlur, non sint cxploratores?

dixi, ita

Sed

non est tanien quirsiio cujus exitus clausus

unus
fueril Pelephres, sive

sive

hoc cst quod

lanquain
eslis,
si

diclum csse

exploratores estis,

duo

(|^uodlibet

enim ho-

dictum esset, exploralorum poena digni

runi (|uisque exislimet, non esl (idei periculosum, nec

hoc cst exploratores depulabiinini meiito men-

conlrarium

verilali
[Ib.

Scriplurarum Dei.
,

dacii vcslri. Estis

tri-

aulem poluisse

dici,

pro habebimini

CXXXVU.
ticum
tton
,

XLi

49.] Et congregavil Josepli

et

depulabimini
cst
illa

innuinerx similes loculiones docent.

sicut

potuil

arenam maris mullum valde, quoadusque nuni.erari ; non enim erat numerus : pro eo
,

Unde

Eline,
{l\l

Quicumque exandieril

in

igne,

ipse erit

Deus

Heg. xviii, 24).

Nonenim

tunc erit,

diclum est, non enim erat numerus

quod nomeii nu,

scd lunr. habebilur.

meri onmis

usiiati

excedevel

illa

copia

ei

quomodo

CXL.
sepli,

[Ib. xLii,
filii

23] Quid

est

quod cum
el

inler se

appellaretur non inveniebalur.

ut quanlundil)et magn;c
,

Nam

uiide fieri polest

poeiiileiites

Israel loquercnlur
illo

de fratre suo Johoc

eis

linilai

tamcn mullitudinis,

quod cum

male egeiint,

diviuo
,

numeriis non

sit?

Quamvis hoc

poluerit eliain sccun-

judicio redderetur,

quod se

pericliiari videbant

ad-

dum
sepii

hyperbolcn

dici.

juiigil Scrijitura ct dicit, Ipsi

ignorabant quia uudiebat

CXXXVIil.
enim eiim

[Ib. xLii, 9.]

,

El commemoratus
vidit ipse
:

esl

Jo-

Joscph

inlerpres

enim

inter illos erat. IIoc scilicet inille

somniorum suorum
fratrcs sui.

quw

adoravcrant
somniis ex-

tclligeiidum est, ideo eos putasse quia

ret,
hil

non audiui-

Sed aliquid

in

iliis

quod vidcbant iiiterprelem

ci

qiii

iiiter ilios eral,

;

celsius iiiquirendum esl.

Non cnim
,

potcsl eo

modo de
fuerat,

dicere

corum quoe loquebantur

,

nec ob aliud

palre ejus ac inolre compleri

qii;e

jam morlua

adhibilum

pulabant inlerpretem
nesciret
;

nisi

quod eoruni

quod de

sole el luna cuin vidissel, a palre iiicrepante

qiii

linguam
cere
illi
,

ille

nec cura erat interpretis ea di"

audierat {Gen. xxxvii, 10),

vivebal

'.

a quo posilus fuerat, quae non ad illum, sed

CXXXiK.
vir

[Ib. xLii,
,

15, 16.]
iia

Quid

est (|iiod

Joscph
iiiter

iiiter

se loquebantur.
[Ib.XLii, 24.]

tam sapicns

alque

noii soiiim

hominum

CXLI.
illis
:

Et iterum
illis

accessil

adeos,

el

dixit

quos vivebat lestimonio, sed ipsa eliam Scriplura

leste laudatus
,

ncc adjungil quid

dixerit.

Unde

inlelligitur

ita

jurat per salutein Pharaonis,

iiisi

non

h;ec

cadcm
tristitia

dixisse qua3 dixerat.

exituros de jflgYplo fratrcs suos,

fraler

eoriiiu
vilis

CXLII.

[Ib. XLii,.?)8.]

El deduceiis seneclam

meam
,

junior venirel?

An eliam
in

boiio ct fideli viro

cum
quia

ad infernum. Utruin ideo ad infernum

an etiamsi abesset
tristitia

fuerat salus Pharaonis, cui (idem sicut primitus do-

cum

tristilia?

lan-

mino suo servabat

ipsi
,

onmibus? quanto cnim magis

si illi

quain ad infernum moriendo descensurus h:ec loquilur?

qui euin iu tanto honoie locaverat,

servasi

De infcrno cnim magna

qu;i:siio est, et

quid inda

vit, qui eiim

servum cmplitiiim possidcbat? Quod

Sciiptuia scntiat, locis omiiibus, ubi forle hoc

comdomus

non cuiabal non

esl

Pharaoiiis salulem,

numquid

ct perjiirium

niemoratum
audiunl

fuerit,

observandum
9.8.]

est.

pro cujuslibet hominis salule vitare non debuit?

perjurium? Tenuit enim

An

CXLIII. [Ib.xLiii,
,

Quod

a pncposito

unum eorum

doiiec

Deus

vesler et

Deus palrum vestrorum dedit

;

veniret Bcnjamin, el

verum

factuin cst

quod dixerat

vobis thcsuuros insaccis vestris

argenlum autem vestrunt

ali(|uid si-

Non

exibilis liinc

enim non

poluit

quomodo

et ille

Ad omnes perlinere quod dictum esl; nam venlurus esset, nisi ad eum adducon,

nisi venerit frater vesler.

prubalum habeo, mendacium vidclur, scd

gnificare
lur, et

Argentum enim quod et danon minuitur, quia et probalum appellaluiu

est.
'

crcdcndum

dum

aliqiii

rediissenl? Sed qiiod se(|uilur magis uiget

Mitliie ex vobis

esl

niniirum illud intelligilur de quo

alibi

legimus,

qu*siionem, ubi iierum juravildiccns,

Eloquia Domini eloquia casla, argentum igne exumina-'

tum, probatum lerrw, purgatum septuplum [Psal.
id cst pcrfecle.
xi, 7),

unum,
ni
',

et

adducite fralremvestrum

vos aulem ducemi-

quoadusque manifesla
an non
:

sint verba veslra, si vera di-

citis

sin auteni, per salulem Pharaonis, explosi noii

ratores eslis;id est,

estis.

vera dicitis, exploratores

,

sunt

CXLIV. [Ib. XLiii cum eo. Solent

54.] Biberunt autem

hiiic cbriosi

et inebriati

adliibcre tesiinioiiii

Huic sentenliae inlerposuit juialioiicin

quia

si

patrocinium; iion propterillos

iiiios Isiacl,

scd proptcr
:

vera non dixissenl, exploratores cssent, id

est,

explo-

Joseph

qui valde sapiens connnendatur

el

s(;d

hoc

raiorum poena digui

sciebat.

esseiit

(juos

tamen vera dicere

si ei

verbum

pro salielate solere poni in Scripturis, qui

iii

Neque enim perjurus

esl quisque,

qucm

diligenler advcrtcrit, multis

locis

iiiveiiiet.

Unde

castissimum novit.dicat, Si hoc adulterium deqiioargueris commisisti damuat te Dciis, et his verbis ad,

est illud, Yisitasli terram el inebriasli eam, muliipticasli ditare

eam

{Psal.

lmv, 10)

eo quod

iii

laude bene-

hibeat jurationem
conditio qua dixit
,

verum omnino
Si fecisti
,

jurat

ibi esl

enim

dictionis
tur,
ila

hoc positum

est, et

donum

Dei

commemora
ipsi lerrae

qiiem tamen non fecisse

apparet liacebrietate salurilalem sigiiificari.iNani

iiiebriari

certum habet. Sed

ait aliquis,

Veruin cst
:

qiiia si fecit

ut incbriaiitur ebriosi

nec

adulterium, damnatillum Deus

lioc

autcm quomodo

ulile est, quoniam more corrumpitur

nnijore
;

quam

salietali sufficit,

hu-

sicut vita

ebiiosorum
diluvio.

qui non

Mss, duo, quividerat.

satietaie se replent, sed

mergunt

Edili,

ducmmi ;supple,
liatur,

non educemini. At Mss. absque negatioue habent, in carcerem quod m Vulgata sic euuaenlts in vmculis. Apud Lxx, liumeis de apachthele.
:

CXLV.

[Ib. XLiv,15.]

Quod

ait fiati ibus suis

,

Joseph,

Hic Mss. omnes, probum. Graec.

LXX eudokinwun.

Sanct. August.

III.

(Dix-neuf.J

587

QU/ESTIONUM
cliui)
;

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCflUM
cum omnes
alto sint

588

Nesciebatis quia augurio auguralur hoino qualis ego

incoliimes.

An

forle
ait

illud significat

de hoc aiigurio
hoinincni suiini

maiidavit eis diceiiduni per

;

secrctoqno myslerio, quod

Apostolus, Heti(

quid

sibi velil, qiixri suicl

,

an quia

quiie pcr eteclionem gratite

salm

factai sunt

Rom.

xi,

non

serio, scd joco diduiii esl

iil

exilus ilocuit, tton

ciiiiii

quia

pi

opbola

pra^dixcrat,

t.tsi fueril

numerut

est hiilienduin iiiendaciiiin? Meiidacia

niendaiioii

filiorum Isracl sicul

(

arena

maris, reliquiw salvte ficnt

cibus serio

iiguiiliir,

non

jitco

cnm anlcm
velit isla

qu;e

Isui. X, 22).

sunl,

iaiir|uain

joco

diciintiir,

non dejiutanlur mcnsiiii

dicis, ct

enim occisus estChristus a JuIraditus Genlibus lanquam Joseph iEgyptiis

lioc

Ad

dacia. Sed magis iiiovet quid

scpli, qiia fratres suos, toiies hidi(icavil
,

aclio Jo-

a fralribus, nl et reliqui;e Isracl salv;e fiercnt.

dicil

Unde
Ut
ple-

donec

eis aperirct qnis esset,

Aposlolus, ISain

el

cgo Israelita
el sic oiniiis

sum

cl,

ct

laiila

cxspcctalione siispendit

niiudo genliuin inlraret,

Israel salvus fierel

quod
iit

licet taiilo

sit

suavius

cum

lcgilur,

qnanlo

illis

{Rom.

XI, 1 et

25

id csl,

cx reliquiis Israel secim-

inopinotius

cnm
iiisi

(juibus agiliir, tamcii

sapienlinc

dumcarnem,
Israclitica;

el

pleniludinegentium quae infidc Christitit

iHins gravilato,
significaiolur,

inaginim
illi)

aliciiiid

islo

quasi ludo

stisecnndiim spiriluin
reslal

Isracl.

Aut

si

et genti

illi

nec ab
iii

(ioicl,
,

nec ca Scriplura

fidiM pleiiiludo,

ex qua erant relisalvi facti

continerelur,

qua

esi lanla

sanctitali'; aucloritas et

qnix', in qtiibus roliquiis tunc ct Apostoli

propltciandorutii tanla iiilenlio fuluroruni;quam

exseqiii expoiifndo iion susicpimiis,
laiittim

modo

sunt, lioc signilicatur ea ploniludiiie liberationislsrael,

sed

adinonerc

qua pcr Moysen cx ./Egyplo

liberali sunt.
]

voluiinus

quid

bic oporioal inqniri.

Nam

CXLIX.
Jacob
el

II).

xLvi,

G, 7.
ejus,

Intrarunl in
et
filii

Mgyptum
ejus,

ncc nus

illiid

vacare arbilior, quod non ait, augtirorcgo,

si

omne semen
filiarum

filii

filiorum

sed auguratur houxo qnatisego. Quod

est, in

loculionis ge-

filice et filiw

ejuscum

co.

Quajrendum qtiomo-

Scripturae corpore simile aliquid reporien-

do dical fiiws

el filias

filiarum ejus

cum

eo, cuni filiam

filias ejiis
filii

dum

ost.
[Ib.

unani lcgatnr babuisse. Superius aulem

XLiv.]

di-

CXLVI.

Non iiegligonlcrconsidorandum

xeramtis accipi posse iiepies

ejtis,

sictil

Isracl

puto, lantam miseriam in liac porlnriialione fralriim

omnes

dicuiitnr etiam universus populus

filias

ab

illo

pro-

suorum quoinodo Josepli qnamdiu voliiit lenuit, et quanta voluit mora produxit non cos utiiiuc faciens calamilosos, quando lantic etiam ipsortim fiiturnc I;e:

pagalus. Sed nunc cuni dicil,

filiarum, proplcr

unani Dinam, phiralis numcrtis pro singulari posilus

CjI, sictit ctiain

pro phirali singularis solct

filias

nisi iiu-

litiae

exitum cogitalial;

ct

totum boc qtiod agebal,

tit

rus ejus quisqne asserat

ejus poluisse appellari.

eorum gaudium
passioneseorum
revelanda

differrolur,
:

ad

lioc

agebat

ut

eadcm

CL.

[In xLVi, 15.

Quod

dicit Scriplura tot

animag

dilatione cumularetur

in toto illo

lanquam nonesscnlcoiuIign.Tc temporc qiio lurbabanliir,

quj',
iii

peperisse Liam, vel tot aut lot animas exiisse de feHioribus Jacob
eis qtii
;

videndum

est quid liinc

respondealur

ad fuluram gloriam exsultationis,

,

cis fticrat

hoc testimonioconfiriiiare nitunlur, a parenti-

fratre cognito,

quem

a se pcrdilum csse

hns simul aninias cum corporibus propagari. Aiiimas

arbitrabantur.

cnim
]

dictas pro boininibus, a parle toluin significanle

CXLVH.

[Ib. XLiv, 19.

Multa in nnrratione Jndjc

illis

hcutione, nullus anibigit.

teni,

Sed quomodo ipsam paresl, lioc esl

alilerdicta snnt, qiiam

cum

egerat Josepb, quain-

ex qua toluin commemoraltiin

ctijus

ani-

visapud eum loqucretur, ut omniiio de illa insiinulatione quod exploratores essent, niliil diceretnr. Quod

mam,

nomine

totus

homo

significatus est, alie-

nemus ab co
ejus, nt

(juod diclumesl, exierunt de femoribus

illo

ulrum consulto tacitum

tionis oblivio,

si(,

an

et id feccrit

perturba-

carnes tanlum ex

natas,
;

quamvis soKx-ani-

non apparet.

Nam

ct illud

quod dixc-

m;e nomiiienlur, accipiamus

qujetcndi sunt loculio-

runt, se ab ipsoJosepli inlerrogalosde patre et fralre

nuin modi sccundum Scripluras.

CLI. [Ib. XLVi, 15.
]

suo, se autem

illa

interroganti indicasse,
ista

mirum

si

vel

Hi

filii

Lice,
el

quos peperil ip^i

ftliam
ejus,

ad sentemiam polest
constet esse veracem.

pervenire narralio, ut

eam
in

Jacob in Mesopotamia Si/im',

Dinam

Quanquam

elsi aliqua falsa

omnes animw
islae

fiiii et

fdim ejns

triginla

Ires.
iii

Numqiiid

ca sunt,

falli

poiius per oblivionem potuit,

;

quam au-

omnes

triginia tresanimse ex Lia

Mesopotamia
filia,

dere menliri
scienii, sed

apud eum prsesertim, cui non siculneilla

Syrioc nat;e sunt?

Sex

'

uliqtie

filii

etuna

ex qui-

etiam

quae noverat

eum

scire, adfle-

bus nepotes commemorali sunt. Si ergo de uno Ben-

ctcndam ejus misericordiara narrationi

rebai.

suse inse-

jamin quaeslio nata

fuerat,

cim
est,
rice

filiis

Jacob

et

quando numeratis duodcnominalim commemoraiis dicliiin

fucti
:

CXLVUI.[Ib. XLv,7. ]Quid est quod dicit Joseph, Misil enim me Deus ante vos, remanere vestrum reliquias super terram, et enutrire vestrum reliquiarium

Hi

filii

Jacob qui

sunl

ci

in

Mesopotamia Sy-

{Supra, quwsl. 117])

qtianlomajor nunc quspslio

animoc ex Lia
in

ma-

cst,

quomodo
tanquam

Iriginla {ros
;

Mosojiola-

Hoc enim non usqiioquaque consoiiat, ul icliquias vel reliquiarium accipiamus Jacob ct fiiios ejtis,
? '

gnum

inia Syrise natae sunt tur,

ibi

nisi qiiia illa loculio

confirma-

omnes

orii sunt,

quoriim pareiiles
est, in

rum
rinn

Mss. septem, tanta. Editiones Er. et Lov., et enutrire vestrum reliquias.

est
:

ibi orti
i/t-

sunt? Deinde et illud

jam non diibium

hoc enm, ctc. Rat. et Ain., ve^lntm reliquiurum mienim, eic. vaticaal Mss., enutrirc vcUrarum reliquiurum magnum semen. enim, etc. Hiuajieus, lieiiiffnia nus, ahique veterescod. optimamVjdfetuut,veslrumrcliquiarium magtmm; juxta LXX, humon hataleipmmegalen.
est. iioc

mc

Errandi occasio fibrariis fuit vox, reliqniarium : qua, licet harbara voce, haud illibimler post Scnpturam sacram usus fuil Augusliiius iu lii). o (X)n.ess., cap. 8, u. 13. ' l.ibri oiuues, :-.ed utique filii ; excepto UQoe Vatic. Mss. qiii habcl iex. MeUus , Scriptura sufflagaate [sed tttique
filii].

g89
UI13 filia lilias noraiiKiri, plurali

1^55*^-

pniMUS.
enim
ilictum est,
el

590

numero pro
lcgilur

singulari

cum

crearclur

Faciamns fwminem
et linbcal
el

posilo.

ad imaginem
[

similitudinem nostram,
et

pote-

CLII.

Ib. XLVi, 26, 27.

Quod

scxnginla

statem piscium muris

volatilium

coeli,

omnium

pe-

sex aninias inlrasse cuni Jacob i.n .gyptum, exceplis videliceifiliis Joseph, et deinde iilis annumeralis
iiifertur,

corum qu(c sunt super terram (Gen. i, 20). Uhi insinualurrationem dtberedominari irralioir.ibili vil.T. Ser-

Septuaginta qutnque aniina; crant,

in JEcjijptum
;

cum

quibus

vum autem honiincm

silas fecil

homiiii, vel iniqiiiiasvel

advcr-

Jacob

intravil

sic

accipiendum

est,

qui

iniquitas

quidem,

sicul

diclum

csl,

Ma)
;

er-anl in

domo Jacob, quaudo

ibi

intravit in

^gyptum.
eis inlravit.

ledictus Clianaan, erit servus frairibussuis {Id.

ix,25

Nam
duo

utique quos

invenit,

non cum

adversilas vero, sicut accidit ipsi Joscph, ut vendilus

a frfltribus servus alienigeiuxi ficrel

Sed quoniain

diligenlius discussa veritale reperiunlur

{Id. xxxvii, 28,

in lali-

naii jara fuissc

cum

inlravit,

Ephroem

et

Manas-

5G
na

).

Iiaqiie

primos scrvo^, quiI)uslioc nonien

cst, bolla feccrunt.
bclli

ses, quod nou solum lioc loco hebrxi codices habere

iiiigiia

inditum

Qui onim hona

dicunlur,

verum ctiam ipsa secundum Scptuaginta interpretatio in Exodo declarat; nec Septuaginla interpretes

ab hominc supcralus jure

possct occidi, quia ser:

valus est, scrviis est appelhilus

inde

ci

mancipia,
in

mihi

in

hoc videntur

err.;)sse, qiii

propler

quiamanu capta
quia ct
illic

siint.

Esleliam ordo naturalis

filii

ho;

aliquam myslicam

significaiionera quadara velut pro-

Hiinibus, ul scrviaiit fcmina! viris.el

parcntibus

phelica liberlale hunc

si

numerum complere
illi

voluerunt,

Uxc

jiistitiv est ut iiilirmior

raiio scrviat

adhuc vivenle Jacob

ex duobus

filiis

Manasse

fortiori. IIicc igitur in doininationibus ct

servilutibus
exccllajit
iniiuila-

et

Ephraem propagali sunt, quos eidem numero dojudicavcrunt. Sed quia inve-

clara justilia est, nt qiii cxcclluiit

ralionc,

mus Jacob aggregandos

nilur
(

dominalioiic
tein

qiiod cuni

iii

hoc

s;vcul()

per

Jacobdecem

et septeni

annosvixisse
filii

iu

iEgypto
illo

hominum

pcrlurbaliir, vol pcr i);)lur:irum carnajusti

Gen. XLVii, 28),

quomodo potueruut
non

Joseph

lium diversilalem, ferunl

tcmporaleni pervcrsit;ict

vivo eiiam nepoles habere,

est

invenilur. Ingressus
(

lem,

in fine habituri

ordinalissimam

senipilernarn

enim ifigyplum Jacob sccundo anno famis

)
;

Id.

felicilatcm.

XLV, 6

nati sunt

autem
)
:

filii

Joseph

in

annis abun-

CLIV.
pliis

[!b.

XLVi, 54.

Abominalio

csl

enim
in

yEg>j~
qui^nis

danlise [Id. xli,

li

50

quibuslibel annis uberlatis na-

omnis pastor oviunu Mcrito .^gyptiis,

existiraentur, a

primo anno uberiatis usque ad sefamis,

figura est praiscntis s.TCuli, in (|uo abimdal iniquilas,

cundum annum
iEgyptura,
septera quibus

quo ingressus
;

est

Jacob

iu

abominalio est oninis

p;)Stor

pecorum

aboniinalio

novera anni sunt

ibi vixit

huc additis deceni et

cstenim iniquo

vir juslus.

Jacob, viginli sex anni repeviginli el sex

?

CLV.

[ib. XLVii, 5, 6.]

Venerunl aulem in Mgijplum

ejus
: el

riunlur.

Quoniodo ergo miuus quara

hebraica veritaie
iniplcri

adJoseplt

Jacob

el

ftlii

audivil

Pliarao rex
Itius et

annorura juvenes etiam nepoles habere poluerunt

jEgtjpti, et ait Pliarao

fratres lui venerimt
in terra

ad Josepli dicens, Pater

:

Scd neque
susciperet

ulla

ista solvilur (|ua?stio.

ad

le

ecce terru /Egtjpti anle te est,

ct fratrestiios.

Quemadmodura enim
de Benjamin qui
illa

potuit,
iii

ut tot nepoies

optimu colloca patremtiium

II*c

Jacobantequam

inlraret

/Egyplum.cliam
?

repetitio

non pnielermissic

rei,

ad quani sxpe obsciiomniiio aperla

uslale veiiit ;\d fralrein

filios

Non

so-

re per recapiiulationem redilur, sed

esl. Jara enini dixcral

lum aulein Scriplura eum

rai,

habuisse comniemo-

Scripluraquomodo venerint ad
ct (juid cis dixeril, vcl

sed et ncpotes et pronepotem, qui

omnes aiinumeqiiibus

Pliaraonem fraires Joscjih,

eis

ab

rantur sexaginla sex homiiiibus,

cum

Jacob in

audiorit( Id. xlv, lG-20 ); scd hoc niinc

iniiio repelivit, ut

voiut

^gyptum,

eiiara

secundum hebraicam verilalem peret

ab

inde contexeret narralionem ab

hibelur intrasse. Videndura est cliam, quid sibi velit,

his verbis, quoc soli Joseph

Pharao dixil: quorum

con-

quod cum Joscph

filii

ejus non amplius quain octo

et ejus
filii

omniuni

in codicibusgraecis, qui a diligeniioribus

commemorentur, Bcnjamin vcro

ut sunt ocio et undecim, sed
tur in

simul

scripti sunt,

quacdam obeliscos habent,

iioii

et significant

undecimreperiantur, nondecem et novera omnes sic-

ea qua; in hebra^o

inveiiiunlur, et in Sepliiaginti

decem

et octo referanfiliis

inveniuntur; qux'd;)in astcriscos, quibuseasigiiificantur

suramam
/d.

ct postea

Joseph cura

suis,

non

qux habenl

hcbrsei,
,

ncc habenl Septuaginta.

cst

anima; octo, sed noveni fuissc dicanlur,

veniantur
(

cum

octo in-

CLVI. [Ib.
Phariioni
,

XLVii

9.] Quid
vitai

quod
,

dixit

Jacob

xlvi, 21, 22, 27

).

ILcc omuia, qu;E

Dies annorum
,

mcw

quos incolo? Sic

,

indissolubilia videntur,

magnam

conlinent sine dubi-

enim habcnl gncci

beo, vel
si qiiid

qiiod lalini habe.it, ugo

vel ka-

talione

ralionem

sed

nescio utriim possint cuncta

in nuineris,

aliud. Ulruin ergo

ideo dixit,

quos

ad

litterara convenire, praicipue

quos

in

incolo, quia in lerra natus est,

quam nondum populus

;

Scripturis esse sacralissimos et mysteriorum plenissiraos,

divina piomissionc iiaTcditalis acceperat

et ibi vitain

ex quibus Jam quos inde nosse potuimus,

digiiis-

ducens, uliqiie
peregriiiabatur

iii

aliena tcrraeiat,

sime credimus.
CLIII. [Ib. XLVi, 52.]

sicut in

non soluni quaudo Mesopotamia, veruin etiam

Commendatur

in Patriarchis,

quando

ibi erat

ubi naius esi?

ail

An

potius secuiidum id

quod pecorum nutritores eranl

a puerilia sua ct a pa-

acoipiendiim est, quod

Aposlolus, Quamdiusumus

rentibus suis. Et raerito, nani haic cst sine ulla dubi-talioiiejusta serviius et justa dominaiio,

in corpore, peregrinainur a
*

Domino

(11

Cor.

v,

6)

cum pecora

horaini scrviunt, et

homo

Am.

pecoribus dominatur. Sic

bus Mss. et

Er. et Lov., dominari fecit. Abest at) eilitione Rat.

dominari ab

omm-

QUiESTIONUM
Sooiindnm
lioc ct illiid
iii

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCHUM
et

592

Psalino dicUiin inloUigilur,

,

spersim legunlur, misericordia et juslitia, vcl misericordia

Jiuiiiilinus c(jo suin in

lcna

cl

peregrinus sicut omncs

judicium,
in

vel

niisericordia

et

vcrilas,

patrcs tnei

(Psal. xxxvni, 13). Nain ilerum dicil de

quandoquidem
via;

quodam locoscriptumest,
et

Universa:

ipsis diebus viuc suao,

Non
,

pervenerunt in diesanno-

Domini misericordia

veritas

{Psal. xxiv, iOj.

ntm
siiiiii

vild'
liic

patriim

mcorum

quos dies incotucrunl. Noii

qiiain
id

Ila ha;c

duo niullum comniondala muliuin consideScrvus autem Abrahu; dixcrat, Si

facilis

aliud voiuil inlclligi,

;

(|Uod

latiiii

raiida sunt.
in

codices liabenl, vixerunl

ac por hoc signilicavit Jianc

id est

vitam incolatum esse super tcrram,

tionis liabilalionem.

perogrina-

dominum meum misericordiam et justitiam {Gen.wiv, 49) sicut et isle filio suo dicit Ul facias in me mise;

(luibus

aliain

Sed credo saiiclisboc convenire, palriam ocloriiam Dominus pollitelur.

ubscondcnt
,

ricordiam
viro

ct

verilatem.

Quid

sibi

aulem

volit a taiilo

tam

sollicila

corporis commondalio, ut non in

Uiide videiidum est quomadinodum diclum est de impi'is

,

./Egyplo scpeliatur, sed in terra

Chanaan juxta patres

hoc ex
in
liis

Incolenl

ct

ipsi

cakaneum meum
ut insi-

suos,

mirum

videtur, et quasi absurdum, nec convesi

observabunt {Psal. lv

7).

De

his eniin convenientius

,

niens tant;c excellenti.^c menlis prophetica;,

accipilur, qui ul abscondant incoluiit; id est

Iiominum consuetudine nieliamur.

gaudiuin
ipsi qui inveneritorielur.

Si

autem

dienlur

liliis,

iion inanont in

doino
dedit

in

aolernum.
in

omnibus sacramenta quxTantur, majoris admirationis

Cadaveribus quippe

CLVII.

[Ib. XLvii,

H.] Et

ds possessionem

terra optima, in terra

Ramessem,
terra

sicut prwcepit Pliarao.

morluorum peccaia
cst
,

significari in

Lcge, non dubium

coiitrectatio-

Quaercndum

cst

uirum

Hamessem

ipsa

sit

cum

jiibenlur

homines post corum

Et hinc
,

Gesson. Ipsam enim petiorant, ct ipsam eis Pharao

dari prnccepcrat.

nem,

sive

qualemcumque contaclum, tanquam ab

purificari.
illa

immunditia
Et meticbatnr irilicum
iioc

sentonliaductaest,

CLVllI.
suo Josepli
adoravit
,

[Ib. XLVii, 12.]

;

patri vidit
:

Qui baptizalur a mortuo

et

iterum tangit illum, quid super

peccala

et

lamcn eum palor

ilio

quando

proficit lavalio ejus? Sic et qui jcjunat

nec quando ab

triticum accipiebat

sua,

el

iterum ambulans liwc eadem

facil {Eccli.

xxxiv,

quomodo ergo somnium Josepb inodo impletum pulabimus (Gen. xxxvii,

continere propheliam?
9),

30,

31).

Sepuliura

ergo mortuorum

remissionein

ot

non

polius majoris rei

significat

peccalorum, eo pertincns quod diclum est,

remissci sunt iniijuitales, et

Beati
inlulit Josepli

quornm

quorum

lecta

CLIX.
iiiam in

[Ib. xLvii,

U.] Et

omnempecu-

sunt peccala {Psal. xxxi, 1). Ubi ergosepelienda erant

domum

Pliaraonis. Portinuit ad Scripturam in

fidoin famuli Dei
'.

hoc

sigiiilicanlia
ille

cadavera Palriarcharum

nisi

in

ea

haccliam re commendare

terra ubi
Josepli,

crucifixus est, cujus sanguine facta est

CLX.

[Ib.

xLvii, 16, 4.] Dixit autem

et

remissio peccalorum? Mortibus enim Patriarcharum

illis

Adducite pecora veslra,

vestris, si defecil
-

dabo vobis panes pro pecoribus

,

peccaia hoininiim figurata sunt. Dicitur autem ab eo

loco,

argentum. Quairi poiest

cum Joseph

quod Abrahaminm vocatur, ubi sunt locum ubi crucifixus

,

isla

corpo-

Irumenla collegerit unde homines viverenl, pccora uiide vivebanl, cum tanla fames invalesceret maxime
:

ra, abesse

triginta inillibus

ut etiam ipse
in

Dominus fere numerus eum signifiest

vel

quia fralres Joseph Pharaoni dixeraiit,

Non

sunt enim

care intelligatur, qui

baptisinoapparuit ferelriginla
,

pascua pecoribus puerorum tuorum

invaluit

enim fa-

annorum

et si

quid aliud de re lanta

hoc modo
Iruslra

mes

in tcrra Clianaan

ot

proplcr hanc eliam inopiam

si

vel sublimius intelligi potest,

dum tamen non

;

pascuorum se venissc commemoraverant. Proinde ea fame pascua defeceranl in terra Chanaan cur
,

arbitremur lales ac tantos homines Dei tantam gossisse

curam pro
in

sepeliendis corporibus suis

cum

sit

atque

iCgypto non defecerant, eadem lunc fame ubique invalescenle? An sicut perhibolur ab eis qui loca
sciunt, in mullis .^gypli paludibus poterant pascua

esse debeat fidelium ista securitas, quod ubicumque

corpora eorum sepeliantur vel insepulla etiam per

inimicorum rabiem relinquantur, aulproeorum libidine

dilacerata absumanlur,
vel

non deesse, etiam cum fames essotfrumentorum, quae

solent
Nili

non ideo vel minus inlegram, minus gloriosam eorum resurreclionem futuram,
[Ib. XLVii, 31.]

fluminis

iniindatione

provenire? Magis

CLXII.
^

cnim

dicuiilur paludos illx feracia

Nili miiius excrescit.

pascua gignere

Quod habcnllalini codices,

virgce suoe
',

Et adoravit super capnt virgwejus; nonnulli codices

emendatius habent, Adoravit super caput
,

quando aqua

CLXI.
Joseph
jice

[Ib.
:

XLVii, 29.] Morilurus

Jacob

lilio

suo

vel in capile virga; sucu, sive in cacumine

vel super

dicit

Si inveni ijratiam in conspectu tuo, subet facies

cacumen. Fallil eos enim verbum gnecum, quod eis-

rnanum tuam sub femore meo,

in

me

mise-

dem

lilteris sciibitur, sive cjus, sive

sum

sed accen,

ricordiam ctveritatem. Ea filium juratione constringil,

lus disparos sunt, et ab eis qui isla noverunt

in

co-

qua servum conslrinxit Abraham {Gen. xxiv, 2) iile mandansunde nxor ducatur lilio suo, isle sepulluram
;

dicibus non contemnunlur

valent

enim ad magnam

discrotionem. Qnamvis et unain plus litteram habere

posset,
si

commendans

corporis sui. In ulraque tamen causa

illa,

essel suw, ut

non esset

xCiTsu,sed eauToO.

Ac
est.

nominata sunt duo

qua;

magni habenda atquc

per hoc merilo quaritur quid

sil
,

quod dictum

pendenda sunt

in Scripiuris

omnibus, quacumque di-

Nam
ad
*

facile intelligeretur
illa x-tas

eo inore, quo
*

senem qui virgam ferebat baculum solet, ut se inclinavit

super cacumen

Vetus codex Corbeiensis, famulis Dei.

vero, juxta grsecum, defecit. Mss. quindecim, feracius
deficit. Mss.

Deum adorandum,

id utique fecisse

* Editi, *

Pleri(iue Mss., sive in

cacumen ; pro,

in

cacumne.

695
viigie su3e,

LIBER PUIMUS.
quam
sic ferebal, ul

59i
piriliiaii,

super

cam capul

in-

per Christuin futunisgeneralione

superatu-

clinaudo adorarelDeum. Quid estcrgo, AdoravU supcr

rus erat populum priorem de carnali palrum generatione gloriaiilcm.

cacumenvirgce ejus,ideiilii\n sui Josepli?

luleral ab eo virgani,

An

lorle

quando

ci

jurabat idem

filius, cl
il!a

CLXVII.

[Ib.XLviii, 2-2.]
lilio

QuoddicitJacobSichimarn
adiiit

dum eam

lenel,

post

verba juranlis, nouduin

se pra:cipu;iin daie

suo Joseph, el

quod
polost
Einit

reddita niox adoravit

Deum? Non
:

eniin piidebal cuin

(ilii

cam

possedcrit

iii

gLulio siio et arcu.

lilleram

qu:rri

ferre tantisper insigne polestalis

sui,

ubi (igura
in licbroco
,

qucmadinoduiii

vale;U ad

coiivcnire.

magnae

rei rulura; prsesignabatur

quamvis

enimcenluinagiiispossessioncm illam(G'e. xxxiii,19),

facillinia hujus quaestionis absoluiio esse dicalur

ubi

non

cepit jure vicloii;c bellica;.

lilii

An
ul

([uia

S;ilem civi-

scriplum periiibenl
in

Et adoravil Jsrael ad caput

,

lecti,

taiein Sichiinoruin

ojiis

oxpuguavcrunl {Id. xxxiv,

ficri,

quo utique senex jacebat

et sic

positum habcbat,
orarel> nec ideo
siint,

25), ct jure belii pouiitejus

jusUim bcllum
injiiiiain
illis

iitin eo sine iabore,

quando

vellel,

ciim eis gestum vidcalur,

qiii

tantam priorcs

tamen quod Septuaginla interprelati

leveni

nulUim vel

fecerunt in ejus
illani

filia

conlamiiiaiida? Cur iion cigo

qiii

seusum habere pulandum

[Ib.

est.
liic

lcnani dedit,

lioc

pcrpelraverunl, hoc est,

si

CLXIII.

xLvin

4.]

Eliani

coininemorans
dicit "sibi di:

majoribus

liliis siiis?

Deinde
filio

modo ex

illa

vicloria
ei

Jacob promissioiies Dei eiga sc factas,

gioriaiis, dal

cam tcrram
filii

suo Josepli, cur

dis-

ctum, Facium
verbis

te

in

cougrecjationes gentium

quibus
quani

plicueruiil luiic

qui iioc

commiscrunl? Cur

doiii-

magis fideiium vocationcin

significat,

que
id

eliain

nunc,

cum

eos bencdiccret, exprobraiido

carnjiis generis propag:Uioiieiii.

commeinoravit

in faclis coriim {Id.

xmx, 5)? Pro-

CLXIV.

[Ib. xi.viii, 5, G.]

Jacob de Ephra^m
qui facti sunt
tibi

ct Maiiasse,

Quod scriptiim esl, dicenle Nunc ergo filii tui duo,

priusquum ad
el te ve-

cul dubio ergo aliquod bic lalct

propheticuin sacrapra;cipua signilicailla

mentum

quia el Joseph

qnadam

in terra JEgijpti

tione Cliristum pr;cfiguravit, eteidatur

lcrra, ubi
;

nirem

in

.Egxjptum, mei sunt, Eplirccm

el

Manasse,

disperdiderat obruendo deos alienos Jacob

stus inielligatur possessuriis gentes diis

ut C!irisiia-

lanquam Ruben
genueris postea
,

Simeon cruut
erunt)
;

milii

{natos

autcm

si

palrum

tibi

in

nomine fratrum suorum

ruin rcnuntianles, ct credentes in euiii.

uppellabuntur in sortibus eorum: fallillegeiilesaliquando, ul existiment

ita diciiiin,

CLXVIII.

[Ib. XLix,

32. j

Videndum quoinodo dicaiu

est

laiiquam

si

alios geiuiissel

Scripturaj, qiiod assidue dicunl de mortuis, Et appositus est

Joseph, istorum nominibus eos Jacob appellari pryeciperel;

ad patres suos: xd, Appositus

ad populum

quod

iion

ila

est.
filii

\erborum quippe ordo

tui
te
,

suum. Eccc cnim de Jacob

tuo, sed

dicilur, jain quidein nior-

contexilur,

Nunc

ergo

duo

qui facti sunl

in

libi

nonduni scpullo;
iii

et

ad quein populiim appo-

in lerra A!!gijpti
uiei sunt

priusquum ad
el

venirem

jEgtjptum,
el

natur, noii

promplu

est videre.

Ex

illo

eiiim popu:

Ephrwm,

Manasse

tanquam liuben

Si-

lus prior nasciUir, qui diclus est populus Israd

qiii

meon

erunt milii; in
in sortibus

nomine fratrum snorum appella;

vero

eiiui pr;ccesseruiit,"tain

pauci jnsti iiominanliir,

si

buntur

eorum

lioc

cst

simul h;cicdilalem
filij

ui eos

populum appcllarc cuncternur. Nain

forte populusest,
cl

diclnni
fie-

capient
Israel.

cum

fratribus suis,

ul

simul vocenlur

esset, Apposilus est

rct.

ad palres suos, nulla qiKRSlio

Duoc quippe ipsaj

Iribus

adjunctic sunt, ut
fuit,

An

non soloni liominum saneloiHiiis,

excepla tribu Levi,

qux

sacerdot.ilis

duodccim

rum, verum
uiide

Angeloriim, populiis civilatis

essent quce terram dividerent, el decimas praiberent.

lllud
si

dicitur ad Hebricos,
et

Scd

acccssistis
ct

ad monteni

aulem interpositum
dixit.

est,

quod dc

aiiis filiis

Joscpli

Sion,

udcivitatem DciJcrusalem,
{

ad nnllia Angelo

nascerenlur

rum exsuUantium
Quod Jacob
,

Ileb. xii,

22)?

Iluic

populo appo.

CLXV.
pelierit

[Ib.

xLvui, 7.]

filio

suo Joseph

nuntnr qni

liaiic

viiam placcntcs Dcoriuiuiit

Tunc

lanquam nescienli

voluit indicare

ubi ct quaiido se-

cnim dicuntur
inluens

appoiii, quandoiiulla j;im reiiianet sol-

matrem

ejus,

cum

et ipse

simul luerit cuin

a.Hate, ut illud

licitudo tentalionum, et peiiciilum

ait

peccalorum. Quod

fralribus suis; sed elsi erat

tam parvus

Sciiptura :Ante mortent ne laudes

{Eccli. xi, 30).
|lb. L, 3.]

hominem

vel curare vel

coinpuiil

animo retinere non

dici ?
iiisi

possel, qua; res

quemquam

modo
ibi

forle ad

rem

pertinuit

com-

CLXIX.
nilentiai,

Quadragintadies sepiiluirs.qiios
ali(|uid
eniiii

mcmorare

sepultam matrein Josepli, ubi Chrislus

comineinorat Scriptuia, loile significant

pce-

fuerat nasciturus.

qua peccala sepeliuntur. Non

friislra

CLXVI.
nat,

[Ib.

xLvin, 14, 19.]

,

Quod

ita

benedicit neniinori

etiam quadragiiita dies jejunioruin suntconstiluti, qui-

potes suos Israel

ut dexleram

manum

impo-

bus Moyses (Exo</.xxxiv,28) ct Elias

et ipse

(III

/{e^.xix,8),
:

majori autem sinistram,

et lioc filio

suo Joseph
i(a

Dominns

jejnnavit

{Mattli. iv, 2)

el Ecclesia

volenli corrigere qiiasi

errantem alque iicscientem, populum,

pruicipiiain

observationem jejunioriim Quadragesimam

et in hcbrajo

respondcl, Scio,

fili,

scio, cl liic erit in

el hic

vocat.

Unde

de Ninivitis apud Jonam

dies
et

exallabitur; sed frater ejus junior major illo erit, el se-

prophelam scriptum perhibent, Quadraginta

Ninive evertelur {Jonai
iii,

men
cob

ejus erit

in muttitudinem genlium

iiactenus de

4)

ut per tot dies,

accominlelli-

Chrislo accipiendum est, qiiatenus etiam de ipso Jaet fralreejus

modatos videlicet liumiliationi pocnilentium,

1

dictumesl, Quia major

serviel minori

Edili,

qui post lianc

vitam placenles neo

fiunt.

Hunc

{Gen. XXV, 23).

Sccuudumhoccnim

significavitaliquid

locum emendanius auctorilate Mss. quibus Eugypii abbatis coUeciio cuni in excusis, tum iu duobus Corbeiensibus MsSi
sutfragalur.
^

prophelice hoc laciendo Israel, quodpopulus posierior

595
gaiilur
iii

QUiESTIONUM
Noc
l;imcii

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCIIUM
Jordane transjecto. Nisi forte quis
dicat,

596
aliquorum

jcjuniissuaUeflcvIssc peccala, el impetiasse

inisoricorcliani Uci.

putaiidum esl isluin

hostium vitandorum causa per eremum eos venisso

iiumeniin
alioquin
diseipiilis

hictiii

poonilcnliuin laiilummoilocoiivcnire:

cum

corpore, qua eliam populus Israel ductus cst per

libcratus.
Illo

non

(jiia(Jr;tgin(a tlies fecisscl

Domiiius cuin

Moysen ab ^Egypto

quippc itincre et

suis posl resurrcciioncm,

inlrans
dies

el exieiis,

matiducans ct biltens;
fuerunt.

qiii

cum cis uli.iuc ma-

plurimum

circuilur, et per

Jordanem venilur ad Abra-

hamium
trans

*,

ubi sunt corpora Patriarcharum, id est, ad

gh*
quos

hfliliaj
le5,'ere

Ncc Sepluaginta

inleri)reLes

lerram Chanaan. Sed quoquo

illa

modo factum

sit,

ut

coiisuevii Ecclesia, errasse credcndi sunt,

loca ad orientem versiis

tantum iretur,'et
,

utnondiccrent, Qntidrwjiuta dics, scd,

Triduum

el

Nini-

iudc ad ea per Jordanem vcniretur

significationis

ve eveilelur. Majorc quippe auclorilale pijcdili

iniei preliim oriiciiim csl, propliclico spirilu,

quam
mi-

causa faclum esse credendum est, quod per Jordancm

quo etiam

venturus erat ad cas tcrras postea Isracl in

filiis

suis.

ore uno in suis interprclalionil)us, quod

magnum

CLXXII.
ptem
dies.

[Ib. L,

10, 3.] Et

fecit

luclum palrisuo se-

raculum
riinl,

fuit,

consonuissc firmanlur, Tridnum posuenoii igiiorareiU

Nescio ntrum inveniatur alicui sanctorum

quamvis

quod dics quadraginta

;

in Scripturis

celebralum esseluctum novem dies, quod

qui Christianorum
est

in

hebncis codicibus legcrcnlur

ul in Domiiii

Jesu

apud Latinos Novemdial ' appellanl.Undc mihi videntur

ab hac consueludine prohibendi,
istum
in
si

Cbrisii claiificalione inleiligercnlur dissolvi aboleri-

que pcccala; de quo diclum

vostram

est, Qui tradilus esl pro-

mortuis suis

numerum scrvant,qui magis

:

pler delicla noslra, el resurrexit propter justificationem

in Gentilium consueludine. Septimus vero dies auciori-

[Rom.

iv,

25). Ciarilicalio

autem Doniini

in

tatcm
csi,

in

Scripturis habet

unde

alio

loco scriptum

resurreciionc ct in ccelum ascensione cognoscilur.

Luctus mortui septem dierum;

falui

autem omnes

Uiide et
riiuin

iiis

numcro, quamvis unum eteumdem, Spi:

dies vitoe ejus {Eccli. xxii, 13). Seplenarius

aulem nu-

sanctum dedit

primo, posleaquam

resiirrexit
iii

meriis propter sabbati sacramcntum praccipue quielis

{Joan. XX, 22); itcrum, posleaqiiam ascendit

coe-

indicium est

unde merito mortuis tanquam requie-

lum

{Acl.

II,

2-4). El qiioniam post Iriduum rcsurrexit,

secntibus exhibetur.

Qucm

lanien

posl quadiaginta autem dics ascendit; uiium horum,

Jacob dccuplaverunt iEgyptii,

dicbusluxerunl.

numcrum in luclki qui eum sepluaginla

Joseph annos centum

quod posterius faclum

(lices

cst, per
:

numerum

dieruni code, triduo,

bebrrei

significant

allcrum autcm

CLXXIIl
decem,
et

[II).

L, 22.]

El

vixit

qiiod ad

caindcm eliam rcni perlineret, Septuaginta

voluerunt.

vidit

Joseph Ephrcem

filios

usque ad tertiani
nati sunl su-

comiiiemorare, non interitrelationis servilutc, sed proplietiae auctoritaie

generationem,

el filii

Machir

filii

Manasse

Non ergo dicamus unum

ex liebra;o intcrpretan-

per femora Joseph.

Cum

lios filios filiorum, vel

nepo-

Iiorum falsum esse, et proaliis interprelibus adversus

alios litigcmns,

les filiorum dicat Scriptura

Joseph vivendo vidisse,

cum

elillitjui

lur; probent iiobis hoc scriptum esse

taiitur; ct Septuaginla

quod interpre-

quomodo eos nibus , cum

jungit
quibiis
:

illis

septuaginla quinque homidicit

Jacob jEgyptum

intrasse

inlcrpretum auctoritas, quae

(Gen. XLvi, 27)

quandoquideni Joseph senescendo

Jacob autem cum in-

lanto cliam divinitus faclo miraculo commendalur,

tanta in Ecclesiis vetustate firmetur.

pervenit ut eos natos videret;

gressus est in JEgyplum, juvenis erat Joseph, et

eum

CLXX.

[Ib. L, 5.]

Quod mandavit Joseph nd polenPharaoni nomine cjus, Paler

pater moriens quinquagesimum et sextum fere aetatis

lcs iCgypli, ut dicerent

vieus adjuravil me, dicens, In

milii in terra

monumento quodego
scpelies
,

fodi

Chanaun
sit;

ibi

me

quscri potest

Unde constat cerli mysterii causa illum numerum, id est,sepluagenarium et quinarium Scripturam commendare voluisse. Si
reliquit?

annum agenlem

quomodo verum
(lo

ciim ha;c verba palris cjus, quan-

autem quisquam
historia?

exigit

quoraodo etiam secundum

Jacob cuin septuaginla
;

de sua sepultura mandavil, non leganlur. Sed ad

verba
referrc

fidem

verum
ejus
suis

sit,

scntenliain

debemus

quinque aniraabus in iEgyptum intrasse

,

non

illo

sicut

in

aliis

supra similiter ileralis verbis velnarrationibnsadmoiiuimus.

uno die quo venit

sed quia in
filiis

ingressum oportet

intelligi

Voiunlati enim enuntiandiie, et in noliiiam

plerumque appellatur Jacob,

,

perferendse, oportet verba scrvire. Fodisse aulem sibi

hoc
in

est in posteris suis

et

per Joseph

eum

conslat

Jacob sepulcrum, nusquam superius

gilur.

in Scripturis ie-

^^gyplum

intrasse

introitus ejus accipiendus est

Sed

nisi (ieret,

cum in elsdcm
Quid
sibi vult

terris cssei,

modo

quamdiu
traret.

vixit .Joseph

per

quem factum

est ul

in-

non

diceretur.
[Ib. L, 10.]

Toto quippe

illo

tempore nasci
,

el vivere

po-

CLXXI.

quod ciim pergedicit,

tuerunt omnes qui

commemorantur
Lice
(

ut septuaginia

rcnt ad sepelienduin Jacob, Scriptura

runt ad aream Atad, quce
grcssi sunt eiiim
esl

Et advene-

quinquc animoe compleantur usque ad nepotes Benjamin. Sicut enim dicit, Hi

filii
,

trans

Jordanem? Prajler-

quospeperit ipsi

locum

in

quo eral mortuus sepelienminus,

Jacob in Mesopotamia Syrioe

ctiam de
iis

Ibid,
;

15

),

loquens
parentes

dus, millia (sicut perbibent qui noverunt) plusquam

([uinquaginta
:

qui non

crant nati

quia

illic

tanlum quippe

spatii est, plus

in

eorum ex quibus
hens natos
*
,

nati sunl, pepererat,

ibi

eos perhiibi iiata

ab eo loco ubi sepulti sunt Patriarckc,

quibus ct

quoniam causa qua nascerentur

Jacob, usqnc ad hunc locum, quo eos advenisse narratur.

Rat.,

Nam

post factum

ibi

luctum et planctum ma-

Legendum cum
^61.

ad ibrahamum. Ara, Er. et Lov., ad iJttmbram. Mss., ad Abrahamium, uli supra, in (luaesl.

gnum

rcdierunl ad locum queni pratcrieranl, rursus

Eugypii coUectio Mss., ymemdialia.

597
cst, Id est

L!BER SECUNDLS.
parentcs eoruni
,

598
crat
illo

quos

ibi

Lia peperit

ita

seph,

ingressio

Jacob in
vivo

quoninn) causam intrandi in ^Egyplum Jacob in Jobepb habuit ,totum tempus quoin iEgypto vixit Jo

progcniem, quae

suam propagabatur, per quem

per

^gyplum

facium est ut ingrederetur.

LIBER SECITNDUS.
Quaestioaes ia

Exodum,

et in

fiiie

descriplio Tabernaculi.

Qu/EST.I.[ExOD.cp.i,t t ^9,20.]l)eobstetricum roendacio, quo fefellerunl Pharaonem, ne occidcrent

IV. [Ib.

III,

8.]

Educere
in

illos

de lcrra

illa

in ierram
:

bonam

cl

multam,

terram (luenteni lac

et niel

utrum

non luasculos Israelitas quando nascebanlm-, dicenies ^gypiia^ pariebanl it? p.irere mulieres Hebra;as sicut
qiseri solet
clOTilaie

terram fluentem lac ct mel spiritualiler accipcre de-

bemus
id

quia secundiim proprietatem

data est pojiulo Isracl?
aii

noii

hoc erat

ulrum
,

divina

mcndacia approbala sinl auquandoquidem sci iplum est Deum

talia
:

illa qii;v

locutionis est, (pia

ad laMdein ubertalis et suavilaiis icfcnilui?

V.
[Ib. ui, 9.]
:

bene
tlia

lecisse obstetricibus

sed ulrum pro misericoret

Et nunc ecce clumor ftliorum Isruel ve-

ignoscei)at

mendacio; an
,

ipsum mendacium
est.

di-

iiit

ad me

non

sicut

ciamor Sotlomorum

(Gi'n.

xviii,
si-

guum

proeraio judicabat

incerlum

Aliud cnim
parvulos,
vivilicandis
illo

20), quo

iiiiquitas sine
>

timore et sine verecuiidia

faciebanl obsletrices vivificando iufautes

aliud Pharaoni raentiendo
:

gnificatiir.

nam

in

iliis

VI. [Ib.

III,

22.]

Quod mandavii noinimis

aigue addidil
noii

Helircis

opus misericordiae

fuil;

niend.icio vcro

pro se

per Moysen

ut acciperent ab yEi>;yptiis vasa anrea et

,
,

utebaniur, ne nocerel

illis

Pharao, quod potuil non

hiiic

argentea et veslem
eos
:

Et prwdabimini
esse judi-

ad laudem, sed ad veniam perlincre. Neque

ctoritalem ad

auvi-

mandati

luijus

potcsi

injnsluin

meuticndum esse propositain mihi

esl

detur eis de quibus dictum est, El non

in ore

invenhnn

cium. Mandatum cnim Dei cst. de qito noii judicaiidum, scd ei obleinperandum fiiit. IUe enim novit ([iiaai
juste mandavcrit
ler facerc
:

eorum mendacmm [Apoc.

xiv, 5.)

Quorumd.un
,

ad servum auteni perlinel obedicM-

cnim

vita longe inferior a profcssione sanctoruiu

ista

si

quod inandavit.
Qiiod

habeat

mend.-^ciorum peccaia,
si
,

provcctu ipso ct

VU.

[Ib. IV, 10.]

aitMoyses ad Dominum,
eloquens untc hesternum, nC'
cospisti lo-

indole feruntur, praiscrlim

beneficia divina

nondum

Precor, Domine, non

sum

nurunt exspectare
pantur. Qui autem

coelestia
ita

sed circa tcrrena occu-

qne ante nudiustertianuni diem, neque ex quo

vivunt, ut

eorum

coiiversaiio,
iii,

qui famulo tuo, intelligitur credere posse se fieri Dei

voliiiitalc subilo

sicutdicit Apostolus, in cceiis

sit

{Pliilipp.
,

20),

cloquentcm,
:

cum

dicil,

neque ex quo
fieri

non eos existimo

veritatem

linguaj suai

modum

quantum ad
dili-

cwpisti loqui famulo tuo

liiisse nt

tamjuam ostendcns

po-

promendam

altinel falsilaiemfjnc vit.mdam,

anle lieslernum et niidiiislertianum diem qui

exemplo

illo

obstetricum deliere formarc. Sed

elsqueiis noii fuissel, repente fieret, ex

quo cum

ilio

gentius de hac quocslione disserendum esl, propter

Dominus
dentem
et

luqui coejMt.

aha exempla quae

II.

in Scripturis reperiuntur.

Vlil. [Ib.iv, II.] Quis fecit

mutum

et

audientem, viSuiit (|ui

[Ib. 11,

12.]

De

facto Moysi,

cum

occidit JEs^y-

ccecum

nonne ego Dominus Deus?

plium ad defendendos fratres suos,

in illo

satis dispulavinius

Deo calumnicntur,
et

vcl Scriptura; polius Veteris

Te-

opere quod de vila Palriarcharum advci sus

:

stamenti, quia dixcrit Deus quod ipse fecerit c;Tocum

Fauslum scripsimus
fuerit
terrse,
,

utrum indoles
,

in

eo laudabilis

qua hoc peccatum admiserit sicut solct uijcr etiam anle utilia semina quadam herbarum
,

in Evaiigelio dicenle,

mulum. Quid crgo dicunt de Domino Chrislo apeite Ego veni ut qui non vident vi,

decmt

et

qui vident, cwci fiant {Joan. ix, 59)

Quis au-

quamvis inutilium

feracitate laudari
sit

an omnino ipsum
/j/).22, cc.

tem

nisi insipiens crediderit aliquid

homini seciindum

factumjustificandum
sqq.).

[ContraFaustttm

60,

vilia corporalia

posse accidere, qnod Deus nolil? Sed

Quod ideo non videtur,quia nullamadhuc

,

Icgi-

eum

juste totum velle

timam potesiatem gerebat

phanus
dicit in

ncc acceptam divinitus,

IX. [Ib. IV, 12.]

nemo ambigil. Quod Dominus dicit ad Moysen,

tuum,
el

nec humana societate ordinatam. Tamen, sicut SteActibus Apostolorum, putahat

intelli-

Sed nunc

vade, et ego aperiam os

es;
satis hic

inslruam

le

quw

locuturus

apparet non tantuin in-

gere fratres suos, quod per

eum Deus

darel

illis

salu-

slruclionem oris, sed ipsam etiam apertionem ad Dei

tem

{Act. VII, 25)

ut per hoc testimonium videatur

voluntalem et graiiam pertinere. Non enim ait, Tu

aperi os tuum, et egoinslruam te; sed utrumque ipse

Moyses jam

divinitus

admonitus (quod Scriptura eo

loco tacet) hoc audere potuisse.

III. [Ib.

promisit, Aperiam
*^

et

inslruam. Alibi auiem di^it

iii

111,4.]
in

Clamavit illum

Dominus de rubo.
ille

Psiilmo, Dilata os tuum, el adimplebo illud {Psal. lxxx,

Dominus
ctus est,
ligilur

ange!o?an Domiiius, angelus

consilii

qui di-

Magni

angelus {Isai. ix, 6), et intelilli

Christus? Supra eiiim dixil, Apparuit

in

an-

H). Ubi significat in homine voluntatem accipiendl quod Deus donat volenti ut ad voluntatis exordium pertincat, Dilata os tuum; ad Dei autem gratiam,
:

gelns

Domini

flamma

ignis de rubo.

Et adimplcbo
inslruam
;l

illud.

Hic vero, Et aperiam os tuum

et

* Edili, clamavH ad ilbm. Mss., clamavil illum : id est, vocavit, uli habelur iu vulgaia. Apud LXX, ekalesen auton.

te.

X.

[Ib. IV,

14-16.] El iratus iracimdia Dominus dixit.

m
Quemadmodum
per omnia tencndiim
dicil,

QUiESTlONUM
possil inlelligi

S.

AUGUSTINI
,

IN

IIEPTATtUCHUM
:

600

irasccns Deus

quia
,

rcpcrialur

mira

saiie locutione et inusilala, ut

ci, et

prms

Jion sicul liomo per irralioiiabilem

est
,

perlurbiUionem

dicerel, occurril

quwrebat

ubi tale aliquid Scriptura

sint.

nibil antea dixerat.

Sed

lalis est in

nc dc

Iioc

c;tdcm sa^pe diccnda

Scd mcrito

vienta ejus in montibus sanctis;

quo Psalmo Fundadiiujii Dominus portas

:

eum

occiderc, de

qu;critur cur

liic iratiis

de fratre Moysi dixerit, quod

Sion

{l'sal.

lxxxvi,

1, 2). Iiidc cniin

Psalmus

iiicipil,

jpse

illi

lo(iuerelur ad

populum

vidctur enim tan-

ncc aliquid dc

illo vel

de

illa

dixerat, cujus fundaejus in

quam quam

diffidenli

non dedisse plenissimam facultatem,

;

mcnta

intelligi voluit, diceiis,

Fundamenta
diligil

moncl

daturiis eral

ct per diios agi voluisse

quod

cl

tibus sanclis.

Sed quia sequilur,

Dominus
,

portas

per iinum posset,

si

credidisscl.

Yerumiamen eadem
iion significant

Sion; crgo fundamenLa vcl Domini vel Sion

faciliorem

ad

verba (minia diligenlius considerala,

iratum

Dominum
Nonne

pro vindicia dcdisse Aaron. Sic

ecce Aaron fraler tuus Levites? scio
'.

cnim

dicit,

scnsum magis Sion, ul fundamenta civitalis accipianlur. Scd quia in hoc pronomine, quod est, ejus, genus ambiguum esl (omnis enim generis est
Iioc

quia loqnens toquetur ipse

Quibus verbis ostenditur

qui timeret ire

pronomen
iii

id csl et

masculini
in

et

feminini, et

Deus increpassc
ipse essel minus

potius

cum,
,

quod

neulri),
auT-^5,

gncco aulem
et

fcminino genere dicilur

idoneus

cum baberet

fratrcm per

masculino

neutro auroo, el liabet codex graj-

quem

posset ad populiim loqui quod vellet; quoniara

:

eratipsegracilis vocis, etlingux tardioris

quanquam
ipsa
est,
te

cus, auToD; cogit intclligei c noii fundameuta Sion, sed fundamenla Domini, id csl, qua: constituil Dominus, de quo dicium est, A^dificans Jerusalem Dominus {Psal. cxLvi, 2). Nec Sion lamen, nec Dominum

de Deo tolnm sperare debcrel. Deindc eadem quai paulo ante promisoral, ct posteaquam iratus
dicit.

Dixerat enim, Aperiam os tuum,

dicit,

el

instruam

anica nominaverat

cum
ci,

diccrel,

Fundamenta

ejus in

nunc aulem
quetur ipse
stila,

Aperiam os tuum
:

et os ejus, el in-

montibus sanctis

sic et liic
et

slruam vos qum

tibi

facialis

scd qiioniam addidil, El lo-

dictum est, occurrit de quo

nondum nominato iiifanle qua;rebal eum occidere; ut

ad populum, videlur oris apertio practlicil

dixerit, in coiiseqiienlibus

propter qiiod

Moyses

lingua; se lardioris.

quam
esl

elsi

agnoscamus. Quande Moyse accipere quisquam volueril, non

Illiid

De

vocis

autem

gracilitate niliil ei pnoslare

Dominus

magnopere resistcndum.
ab

poiius quod sequi-

voluit, sed proptcr boc adjutorium fratris adjunxit,

tur, si (ieri polest, intelligatur, quid sibi velit idco rc-

qui posset ea uli voce

rct.

qna; populo doceiulo sufficcin os ejus,

cessisse angeluin

iiilerfeclione cujuslibel

coriim

Quod crgo

ail,

El dabis verba mea

:

quia dixit mulier, Sletit sanguis circunicisionis infantis.

ostendit

quod ea loquenda esset dalurus

,

nam

si

tan-

Non enim

ait,

Recessit ab eo
:

propter quod cir-

tiimmodo audienda
populttm,

sicut populo,
ail,

in

aures diceret.
tibi

cunicidit infaniem
sionis
iiisi
;

sed quia stelit sanguis circumcislclil

;

Deinde quod paulo post

el

Et loqnetur ipsc
os, el

ad

non quia cucurril, sed quia

sacramcnto.

magno,

ipse erit

tuum

bic siibaudilur, ad

fallor,

popuium. Et cum
lis

dicit, Tibi loquelur

,

ad populum; sa-

XII. [Ib. IV, 20.]

Quod

superius diclum est, qiiod

indicat in

Moyse principatum
ail,

in

Aaron ministe-,

Moyses uxorem
nt

et

infanles suos imposuit vebiculis,

rium. Deindeqiiod

T u autcm ilii eris qua; ad Deum

cum

eis in

yEgyptum pergcret, postca vcro Joilior

magniim
cujiis

bicforla^sis pciscriitaiidiimeslsacraiiienlum,

socer

ejiis

illi

cum

cis occurrit

posleaquam cduxit
quseri poiest
esl,

figuram gcral, vcluli mudius Moyses inlerDeum

populiim cx iEgypto {Exod.

\ym, 1-5);

et Aaroii, cl medius Aaroii inter

Moysen

et

populum.

qi;omodo utrumqiic
Moysi vel

sit

verum. Sed inlelligenduin

XI. [Ib.

IV,

24-25.] In co qiiod scriptum est, El

postiliam, quic ab angelo futura crat, inlericclionem

infantis,

faclnm

esl, in via

ud refeclionem
:

obviavil ei angelus

et

reversam fuisse cum parvulis.

Nam

quwrebat

eum

occidere

et

asaumpto Seppliora calculo

sui;
el

quidam putaverunt propter hoc angelum

ne ad impedimenlum
silum Moyses gerebat

terruisse,

circumcidit prceputium

filii

procidit

ad pedes

minislerii, quoddivinilus
,

impo-

ejus, et dixit, Stelit sanguis circumcisionis infantis mei.

femineus sexus comilareuir.

Et

recessil

ab eo
;

propter quoddixit, Desiit sanguis cirqiiaTiliir,

,

cumcisionis

priinum

quem

volebal angeius
ei

XIII. [Ib. v, 1-3.] QuxTitur quomodopopulodicalur, quod mandavit Deus ejecturum se eos de yEgypto in

occidere, ulrum Moyseii

angelus,
el
,

quia dictiim est, occurrit

terramCbanaan
dierum
suo ex mandato
vis

Pbaraoni autem dicatur, quod

vellent in deserluin

iriuin

qmerebat eum occidere.

nisi
illi

Nam

cui putabilur

iler exire

immolare Deo

occurrisse
pricfiiii, et

qiii

universo siiorum comilatui

quae-

ejiis.

Sed intclligendum est, quamessel faclurus

,

quo catcri ducebaiitur? An puerum

ciii

Deus

sciret

qiiid

quoniam

pra:-

reb.il

occidere,

niatcr circumcidendo subvenil;

sciebat non

consensurum
,

Pbaraonem ad populum
,

ut ob hoc inteiligatiir occiderc voluisse inlanlem, quia

dimillcndum
primiius

illud

primo diclum esse

quod etiam
sic fierent

non

erat cinumcisus, alqiie iia sancire pra'ceptum

fieret, si ilie dimitteret.

Ut enim

circumcisionis, severitate vindicta;?

Quod

si ila

est,
occi-

omnia quemadmodiim consequens Scriplura

lestatur,

incertum est prius de quo

dere
;

dixcril, quwrebat
,

eum

Pharaonis contumacia meruit et suorum. Neque enim

niendaciter Deus jubet quod scit non facturura cui
jubctur, ut justuin judicium consequatur.

quia ignoratur qiiem

nisi

cx consequentibus

'

' Sic Mss. ]mtaiLK\, lioti lalon laleseiaulos.M e6i{.i,quia eloquens est, loquetur ipse. * sic Mss. loculione grjcca, ese ta pros ton iheon : quam locutionein alias reliiiuorunl iii cxcusis, abas muiavenint hunc ia (noduua, eris in Us quce ad veum.

XIV.

[Ib.

22

23.]

Verba quse

dicit

Moyses ad

Dominuiii, Quare

ujjlixisti

populum hunc? etutquid me

ta editis, Jethro. At

m Mss, uti apud JJtX, Jothor,

601
viisisti ?

LIBEK SECUNDUS.
Ex quo enim
,

002
resisteret jussionibus

intravi

ad Phnraonem
;

loqiii in

tuo

nialigniim

Dei (hoc est enim

nomine
sed

in

liimc

populuni

el

non

iiberasii

popuium

qiioii dicilnr iiidiiralum,

quia non flexibililer coiisen)

,

tuuni; non coniiiniacix verba

inquisilionis
illi

suiU vel iiuligiialioiiis,

:

liebat
fiiit

s.d inflexibililer resistebat

,

dispensalionis
,

cl oralioiiis

qund ox

liis ai)|iarol,

diviiue

qua

lali

cordi

nou soluin jusla

sed evi-

qux

Dcuiinus respoiulit.
sil

Non

eniin arguit infido-

denter justa poena paiabalur, qna limentcs Deuni corrigereiilur. Proposito

litalenj cjus, sed quid

faclurus aperuit.

quippe lucro, verbi graiia, proccmimiltatur

;

XV.
non
esl

[Ib.vi,
,

14-28.] Sacranienti locum esse dubium

pler qiiod

liomiciiliuiu

aliter avaius,
ille

ijuod Scriptura volens nriginem

Moysi de-

aliler pecuniu^

conlemplor inovelur
,

scilicet

ad
po-

inonsirare, quoniani ejus actio

jam

expetebat, a pri-

facinus perpetrandum

ille

ad cavendum.: ipsius ta-

mogeniio Jacob, id esl

Ruben
;

progenies coepil, inde

nien lucri proposilio

teslatc. Ita causa;

iii

alieujus illorum

non
de

fuit
qu.-c
illis

ad Sinieon

inde ad Levi

ultra progressa

non

cst,

veniunl hominibus malis,

,

non
fa-

quoiiiam ex Levi Moyscs.

qui

Ili

aiilcm
in

commemoranlur,
illis'

suut quidem
ciuiit, qu;iles

in eoruin poieslate

sed

lioc

jam commemorati fuerant

septnaginta
:

eos iiivenerint jam laclos propiiis

vitiis

quiu(|ue, in quibus Israel iiilravil in

^gyptum

non

ex priclerita voluntalc.
etiain sic accipi possil
,

Videndum

saiie
,

est,

ulrum

eniin primain neqiie

id esl Levilicani

secundam

sed lertiain tiibum,

Ego indurabo

lanquam dice-

Deus esse

voluit sacerdotaleni.
dicit,

ret
ijraiioii

Qiiam duruin
[Ib. vii
,

sit

demonstrabo.
Si loquctur vobis Pharao dicens,
:

XVL
cili

[Ib. VI, 30.]

Quod Moyses

Ecce cgo
Pliarao?

XIX.
tuo,

9.]

voce

sum

el

quoinodo exaudiet

nie

Date nobis signum aul portentum

et

dices

Aaron

fralri
et

videlur lanlum propler magnitudineni populi excusare

Sume virgam
servis ejus
;

el projice

illam

palam Pliaruone

de vocis

graciliialc,
.;!

verum eliam propler

fuil
,

iinuin lio-

palam

et erit
,

draco.

Ilic

cerle non mini-

niinem. Miruin

tani gracilis vocis

ut nec

ab

slcrio vocis oiuis erat

silate

cui videbatiir velut ex neces-

uno homine posset

audiri

an

forlc

rogius fastus

dalus Aaron piopicr gracililalem vocis Moysi

:

non eos permittebat de proximo loqui? Dicilur autein illi Ecce dcdi te deum Pliaraoni, ct Aaron frater luus
:

sed virga eral piojicieiida ut draco ficrct

cur hoc

orgo Moyscs ipse

ipsiiis

i.ou

fccit

nisi

quia ista mediatio

alicujus

eril

tuus proplieta {Exod. vii, 1).

[Ib. IV, IC.]

Aiiron

iiiter

Moysen
?

ct

Pharaonem

XVII.

Nolanddinquod eum ad pnpuhini

Eccededi
te

iwagiix rei ligurain geril

niillerelur,

non

ei dictuin est,

deuin po-

XX.
jecil

[Ib. VI!, 10.]

Eliam hoc nolandum

fieret,
:

quod cum
Pro-

pulo, etfrater tuus erit tuus propheta; sed fralertuus,

iiiquit, lociuelur tibi

signum palam Pharaone

Aaron virgam suam
,

scriplum est, Et profortc si dixisset

; ,

ad pGpulnin. Dicium eliam

est,

cum

Eril os

tuum
deus.

et

tu

illi

quw ad

Deum

non dictum

est,

jecit virgain

milla essel qua;stio

quod vero addidit,

Tu

illi

Pbaraoiii auleni dicitur Moyses dalus

suam

ciim
est.

deus, et secundum analogiam propheta Moysi Aaron,

sed ad Pliaraonem.
Ilic

diclum

eam Moyses dederit, non fruslia forsilan An eral ulriqiie illa virga communis, ut
,

iiisinualiir

nobis

ea loqui

cujiislibet

eorum diccrelur
,

verum diceretur?
Aaron
vir-

prophelas Dei

qu.ne

audiunt ab eo, nibilquc aliud esse

XXI.

[Ib. VII

12.]

El absorbuH virga Aaron virgas

propheiam Dei,
minibus
,

nisi enuiiti:aorem

verborum Dei ho~

iion

illorum. Si dictum esset, Absorbiiii dr;iC()

qui

Deum

vcl

non possunl vel

meren-

gas illorum
tastica
illa

inlelligeieiiir veriis

draco Anron

pliaii-

lur audire.

figmenla non absorliuisse, sed virgas.

Hoc

XVIii.

[ib. V!i, 5.] Assidiic

:

Deus

dicil,

Induiabo cor

eiiim poluil absorbere

quod erant,

iion

quod essc

Pliaraonis

el velut

cousam

iiifert
et

cur boc facial, Inet

videbanlur ct non
virga

eraiit.

Sedquoniam
;

dixit, Absorbuit

durubo,
porlenla

iiiquil, cor

Pharaonis,
;

implcbo signa niea

Aaron virgas illorum

draco

utiqiie poluit \irgas

mea

in jE(jijpto

laiiqiiam
,

necessaria fuerit

absorbere, non virga.

est

Scd co nornine appellala res

in

obduratio cordis Pliaraonis

reiilur vel implercnlur
in

ul signa Dei niulliplica-

unde versa

est,
:

non
el

quod versa

esl,

quia in id

Jigyplo. Utitur ergo Deus

cliam revcrsa cst

principaliter eral.

ideo hoc vocari debebat qiiod

est

beiie conlibus malis, ad id

quod

vull oslendere bonis,

Quid ergo diceiidum

et

de virgis

vel qiiod facturus est bonis'. El

quamvis uniuscujusquale cor

iia-

magorum? ulrum

ips^veri draconcs
,

fact;c fuerant,

que cordis

in nialilia

qualilas,
fi;it

id csl,

sed ea ralionc virgac appcllala) sunt

qua et virga
eraiit,

Leat ad nialuin, suo

Irio volunlalis
;

viiio,

quod

inolcvit ex aibi-

Aaron? an potius

videbaiitur esse

quod non

ea lanien qiialiiale niala ul huc vcl

illuc

ludificalione vcnelica?

Cur ergo ex utraque parle

de
(igincntis

et

illuc

moveatur , cum sive huc sive

fit

male movea:

viigaj dicuntur et dracoiies, ul

difierat loquendi

illis niliil

tur, causis

quibus animus propellilur

quae causac

modus
si

Sed demonstrare

difficile

ut existaiit vel
tes>lale
;

non

existaiit

non

est in Iiominis po-

est

quomodo ctiam
inagorum
,

veri dracones facti

siint

ex

sed veniiinl ex occuila provideiilia, jusiissima

virgis

non fucrint tamen creatores dracoilla

plane el sapientissima, universum qiiod creavit disponenlis et adminislranlis Dei. Ul ergo lale cor haberet
Pliarao,

nuin, ncc magi, nec angeli niali quibus ministris

operabantur. insunt enim corporcis rebus per omnia

quod

palieiilia Doi

non moveretur ad pietavitii

tem, sed polius ad impietaiem, quod vcro ea

1

proprii fuil

elemenla nuindi quicdam occullaj seminariai rationes, quibus cum data fueril opporlunitas temporalis atque
causalis,
finibus.

facla

sunt

quibus cor suo viiio tain

prorumpunt

in species debitas suis

modis

et

Vetus coclex Corbeiensis., et Eugypu coUectio inlduobus Mss., vel quos facturus est bonos.

Et sic non dicuntur angcli, qui isla faciunt, aninialiura creatores ; sicul nec agricol segelura vel

603

CUiESTIONUM
iu lcrr-i

S.

AUGUSTINI
vi-

lj\

HEPTATEUCHUM
Proba me, Dominc,
ineum. Et ne
et

C04
lenta

nrborum vd quoniniqiie

gignenlium crcaloros

dici possit,

me; ure renes

diccndi snnl, qn:unvis noverint-praebcrc

sibilcs opporliiniliilcs el causas
,

quasdsm

meos

ei cor

sibi aliquid
:

ex suis viribus

ul

illa

nascanlur.

tribuissc vidcreliir, coiilinuo addidit

ricordia lua anle oculos
tate lua

Quoniam misese

Quod
biiiier

auleni
;

isli

faciunl visibililcr, boc augeli invisi'

meos

est

et

complucui in veri-

Deus vero solus vcruscrcalor

cst, qui

causas

{Psal. xxv,2, 5).

,

Faciam erga

coinmemoct verilas

jpsas ct ratioues scminarias rcbus inseruit. Rcs brcviter

dicla esl, quic si

ral niisericordiam

ut complacerc possct in veritale;

excmplis ct copiosa dispulalionc explilongo scrmone opus

qiioniam univcrsye
(Psal. XXIV, 10).

vioc

Domini miscricordia

oelur
est,

ul laciliiis inlclligaiur,

a qiio se ralio noslra;

[Ib. VII,

fcstinalionis excus:il.
siinililer el

XXII.

22] Fecerunt autem

:

incan'

XXY. [Ib. vm, 19.] Quod dixerunt magi ad Pbaraonem Di(jitus Dei est lioc \ qiioniam non poluerunt
,

taiores /Egijptiorum venepciis suis

et

induratumest cor

educcre scynipbos

senserunt profecto
scirenl

cum arlium
non
lalibus
,

Pliarnonis,

cl

non exmdivil eos,

sicut dixil Doininus.

Cum

sunrurn ncfariarum

poicnliam

ba-cdiciinlur, videlur propicrca corPbaraonisinduia-

arlibus, veiul potentior in eis esset Moyses

f^uos

lum
illa

fuissc, quia ct incantalores

:

iEgypliorum similia

feceruul

sed conscquenlia docebunt quanta fucrit

,

conalus fuisse frusl-ratos, ut non possent educere scynipbes, sed digito Dci, qui utique operabaiur per

obduialio

cliam
VIII, 7.]

cum

incantatores defecerunt.
siiniliter cl inct

Moyson. Digitus aiitem Dei

fostissime
loquilur
,

sicul

Evangelium maniintelligilur.

XXIII. [Ib.

Fccerunt autem
suis;

Spiritus
ita

sanctus

cantutores Aigijpiioruin veneficiis

eduxerunt

Namqiie uno evangelista

nl diceret
XI,
,

narranlc verba Domini,

(

ranas super terrain JEgijpti.

ubiqiie faclura eial.

Quaerilur unde,

Sed

similis quastio esL,

,

jam unde ct
si

Si ego in digito Dei cjicio dwmonia

Luc.

20)

alius evaiigelisla

idipsum narrans exponere

Si ego in Spiritu
28). Ciim ilaquemagi

aquam
in

in

sanguinem verlerinl

si

tola

aqua i^igypti
iiilelligen-

voiuit quid sit digiliisDci, et ait,

sanguinem conversa jam

esl

fueral.

Proinde

Dci

ejicio dwiiionia

Mallli. xii

dum

regionem
fuisse

ubi

filii

Israci babilabant, plagis

:

falerentur, quoruiii Pliarao polenlia prx"fidebat, digi-

talibus

non

percussam

el

indc p.itueruni inin sangniiiem

tum Dei

csse in

Moyse

in

quo superabanlur,
;

el

eo-

cantalores vel aqu:im Iiaurirc,

quam

rum

vcncficia frustrabanlur

lamen induratum

csl cor

rerlerent

vcl aliquas ranas

educcre ad solam depotiic-

Pbaraoiiis nunc iniiabili oinnino duritia.Cur autem in

lerlia ista

monslralionem magicic poienli:c. Quanquam

plaga inagi dcfecerint (nam plag coeperunt

in

rmiteiiam, posleaquam
sed Scriplura
posiea
ficri

illa

conipre&sa sunt

facere:

cx quo aqua
explicare

saiiguinem versa est

et

sentire et

cito

narrando conjunxit quod eliam

difficile esl.

Poterant enim et in primosigno

potuit.

dericere, ubi in serpcntcm virga conversa est; el in

XXIV.

[II). Yiii,

\5.]El

vidit
est

Pliarao (luoniam facta

cor cjus
Ilic
,

prinia plaga, ubi aqiia in

et in

sanguinem comnmtala est;

boc voluisset digitus Dei
,

est refrigeralio, et

ingracatum

ct noii

cxaitillas
,

secunda de ranis

si

divil eos, sicut dixerat

Dominus.

apparel non

id esl Spirilus Dei.

Quis cnim demenlissimns dixerit

lanlum fuisse causas obduraiionis cordis Pliaraonis

digitum Dci

in

boc signo poluisse conaius magorum

facore buc usque permissi
,

quod incanlalores cjus

ipsam Dei
palienliaiii
,

similia fnciebaiit

verum
ad

etiara

impedire

elin superioribus nequivisse? Omiiiiio crgo

ilta

qua piucebal. Paticnlia Dei sc,

cerla causa cst qiiare

cundumcorda bominum
lendum
in
,

quibusdam

ulilis

poeiii-

sunl.

CommeiidaLur enim forlasse Trinilas

est
,

el

quod

quibusdam

inutilis,
:

ad resislcndum Doo ct
ipsa inu-

malo pcrsevcrandum

non lamcn per se

verum corum

sumini pbilosopbi gentium, quantum in

indagatur, sine Spiritu sanclophiloso-

lilicris

lilisest, sed

secuiidum cor maluin, sicul jam diximus.

:

pbali sunt, quamvis de PatreetFilio non lacuerint,

quod

IIoc el Apostolus dicil

Ignoras

(luia palientia

Dei ad

eliam Didymus

in libro

suo memiiiit,
in lib.i

quem

scripsit

poeiiUenliam
cocdis tui

le

adducit ?

Secundum autem duritiam

Dei
qui reddet unicui(jue

de Spiritu sanclo (Didymus

de Spirilu sancto).
te, et

et iinpoenilens cor, lliesaurizas tibi irain in die

,

XXVI.

[Ib. vai, 21-23.] cce ego milto in

,

in

iroi et revelationis justi judicii

servos tuos

et in

populum tuum

et in

domos luas

cij-

secundum opera
cuin diccrel
,

ejus

Roin.

ii,

4-G).

Nam
,

cl alibi

nomijiam, etimplebuntur domus Ji!gyptioruni cijnoinijia;

ut scias quoniain ego
et

Clirisli
,

bonus odor sumus in omni loco

sum Dominus Deus omnis

populum meuin
,

tcrrce

cliani iilud adjunxil

(lui

Et iniis qui
ii,

salvi fiunl

et tn iis

dabo inlervaUum
titum.
,

inler

et inter

popu~

pcreunl

II

Cor.
iis

15).

Non

dixil CiuSAli
,

bonum
iis
Ilii

lum

Quod

bic Sciiptura aperuit

ne ubique diet

se

odorem csse
;

qiii

salvi fiunl

malum autem
se dixil.

ceret

iiilelligerc

debeimis et
,

in

poslcrioribus

in

qui pereunt

scd lanlum
ct

bonnm odorcm

prioribus

signis faclum csso

ut lerra in qua habita-

vero tales snnl, nl

bono odore pereant secundum

bal popuIusDei, nullis piagis talibus vexarctur.

Op-

sui cordis, ul sspe dictum esl, qualitaiem, qua;

mu-

porliinum aulem

fuil ul ibi

boc aperle poneretur, nnde

niagi
similia

tanda est boiia volunlale in Dei gratia

prodes!-c judicia

ul incipiant ei

jam incipiunt signa quibus

sunt faccre
:

ncc conati

Dei

qu:c inalis

coidibus

nocent.

procul dubio enim quia ubique fuerant

,

Liideille inutaloin mcliuscorde cantabal, Vivet anima

scyniplies in regno Pbaraonis

terra Gessen
et
,

non autem fuerant In

,

rmt^

et laudabil te; et

judicia tua adjuvabunt

me ( Psal.
;

ibi

conati sunt magi simililer facere

cxviii, 17o).

Non

dixit,

Muiicra lua, vel, pryemia lua

minime potuerunt. Qiiousque ergo

deficerent, nihil

scd, j</icia tuu. Mullum esi aulcin ut sincera fiducia

Sic Mss. juxla grajcain intorprelationem LXX.. At cditi,

Mss. quindecim,

mus.

est hic.

505
de
illius

LIBER SECUNDUS
lcrroe segrcgaiione dictiini esi; sed ex
ficri
,

60(3

quo

tiim est; id est, illa ingravalio ctiam

huc usque pro-

caperunt ea

ubi

jam

illi

similia facere

nec co-

gressa cst.

nari auderent.

XXXI.
et

[Ib. IX,

8.]QuidestquoddicitDcusadAaron
vobi.^i

molale

XXVII. [Ib. vin, 25.] Quod lalini babent, Euntes imVeDoinino Deo vestro in terra\ gnipcus habet,

Moysen, Sumite
et

plenas

manus

favillw de foret

nace,

aspergat Mogses in

CKlum coram Pharaone

nientes (a) immolate

Domino Deo
,

veslro in lerra.
illic

Nolebat

coram

scrvis cjns, el fial pulvis in universa tcrra

Mgij-

enini eos ire

quo dicebanl

sed ul

in

/Egypto

p/(.'Signa enim superiora, virga fiebant,

quam non

iramolarenl, volebai.

sequunlur, ubi dicit

liones

Hoc ostendunt verba Moysi quoe non posse fieri propler aboniinaMoyses, Non polest

Moyscs, sed Aaron vel exlendebat super aquam, vel

ea terrnm perculiebat: nunc vero iiilerpositis duobus
signis

^gypliorum.
\iii,

de cynomyia

et

pccorum mortibus,

ubi nec .\aron

ut

XXVIII. [Ib.
fieri sic
:

26.]

Quod

iiec

ait

Moyses aliquid manii opci ati suut, dicitur

Moyses

abominuliones enim JEgtjpiionim immolabinostro .-idest, biec inimolaluri siinuis

,

lavillam spargat in coelum dc fornace, el hanc anibo

musDomino Dco
non possumus
el dicit
,
:

suniere jubcnlur, sed

in coeluin
:

ille

spargere non in terram, sed

quae abominanlur ^gyplii

et propterca in

^Egypto

tanqiiam Aaron qui datus erat ad populum,

in

hoc manifeslant verba qucc adjungit

terram perculere dcberet, vol

terram sive

iii

afjuain

SJ enim immolaverimus abominationes jEgijpipsis

,

nianuin exlendere; Moyses vero, dc quo dictuin cst,

Erit
tibi () qtice

tiorum palam
lcs

tapidubimur.
noslri
,

Hoc non inlcUigensunt

ad

Deum

(Exod. iv, 16), incalum jusigiia,

quidam interpreies

sic inlerpretali
:

betur iavillamspargere. Quid diioilla supcriora

ubi nec

utdicerent, Non potcsl

liones ^Egyptiorum
C'.im

fieri sic

numquid aboniina-

Moyses ncc Aaron manu aliquid operantur?

neque eniin
nihil.

immolabimus Domino Dco nostro?

Alii

Quid

sibi vull ista diversilas?

[Ib. IX, 16.]

magis boc Scriplura dixerit, quia yEgypliorum

vero
lalini sic

XXXII.
tus es, ul
tielur

El propter hoc ipsum conserva-

abominaliones inimolaturi sunt.

Iiabent,
,

oslcndam

in te virtittcm
in

meam,

et ut

annun-

Non poiest fieri sic quoniam abomiiiauones .^ilgypliorum non immolabimus Doniino Dco noslro. Coiitrarium sensum facit addila parlicula ncgntiva, cum Moyses dixerit jSon potest fieri sic : abominationes enim AHgyptiorum immolabimus Domino Deo
,

nomen mcum

universa tcrra. H;cc Scii|itur;fi

ciiin in

veiba ct ApDSlolus posuit,

ficili

eodetn loco penlif-

versaretur. Ibi anlem elhocail: Si nulem volens

et

Deus ostendere iram,

altulit in

demonslrare potenliani snam,

:

multa palienlia vasa irm

parcendo uliquc

iis

noslro

et ideo in

eremum

dicebant se ire vcllc

ubi

quos malos ruluros cssc pncscicrat; qua; vasa

pcrfecla in

dicit

iEgypliinon viderent abominalioncs suas. Hoc aulom

inlelligenduin est mystice signincari,

perdilioncm.

Et ut nolas,

incjuil, faceret

quod

cliain

de

divitias glorice

suw

in vasa misericordia;

(Rom.

ix,

22,
:

pasloribus dicimus
(

qui erantyEgypiiis abominabiles

23).

Unde vasorum

miscricordi;e vox est in Psalmis

ejus prcvveniet

Gen. XLvi, 34
,

el ideo

separalam terram
in

Israelila;

Deus meus, misericordia

Novit ergo Deus bcne

me; Deus meus

acceperunt

eum

venerunt

Jilgyplum. Sic eiiim cl

,

dcmonslravit mihi in inimicis meis (Psal. lviii, 11, 12).

uti

sacrificia Israclilarum

abominalioncs sunt ^gypliis

malis,

iii

quibus tamen hu-

sicut iniquis vila justorum.

manam naturam non ad

nteiis cis

maiiliam creat, sed perferl eos

XXIX. [lb.vni,52.]Cum ablalaessetlocusta,diclum

est

palienter quousqiie scit oporlere;

non

inaniler, scd

de Pliaraone, Et ingravavit Pliarao cor suum ctiam

tempore,
est
et
,

ad admoniiioncm vel exercitalionem bonoin uni-

in lioc

noluit dimittere

populum. Cerle nuiic

ruin.

Ecce cnim ut annuntiarelur nomen Dei

ilaqiic ulilitatem Piiarao

non diclum
plagis.

Ingravatum

est cor

Pbaraonis

sed

versa terra, vasis misericordi;e ulique prodest.

Ad

ingravavil Pliarao cor suum.

Sic utique in omnibus

corum

scrvatus est, sicut ct

volunlale quippe hominis est origo vitiornm:

,

Scriplura testalur, et exilus docet.

movcnlur autem causis corda bomiiium

talia

talia

sic

XXXIII.
,

[Ib. IX, 19, 6,

20.] Qnid est

quod mandavit

vcro sic, etiam non diversis causis ssepediverso

,

Deus Pharaoni, cum se facturuin magnam grandincm

minaretur, ul feslinet congregare pecora saa, el qu?c-

modo

secundum proprias
[Ib. IX, 7.]

qualilalcs, qua;

ex voliin-

tilibus veniunt.

cumque
Videns autem Pliarao quia non
lioc
est

ilii

essenl in campo, ne grandine iniercant?

XXX.

enim non lam indignanler quam misericordiier

mortuum depecoribus

filiorum Isracl ullum, ingravalum

facla

videtur admoncre.

Sed hoc non

facit

qu.Tslionem,
Illud

al cor Pharaonis. Quoinodo ex conlrariis causis

cst ha?c ingravatio cordis

quando Deus eliam irascens temperat poenam.

est qiiod merito
lalur, si

Pharaonis? Si enim et pecora Israelilarum morerentur, lunc vidcrclur causa

movet, quibiis nunc pecoribus consu-

omnia morlua fuerant plaga superiore, ubi

nullum morereliir,

compelens qua cm' cjus ingravarelur ad conlemnendum Deuin, lanquam si et magi ejus pecora Israelita-

scriplum cst quod discrcvil Deus inter pecora liebni^o-

rum

et

iEgyptiorum,

ita ut illinc

rum

nunc vcro unde debuit ad timendum vel credendum movcri, videns nullum peeus
fccissent
:

mori

orania vero ./Egyptiorum pecora morerentur.

solvitur quacstio,

An

eo
in

quod pncdixcral ea moriluraqua;

domibus erant, quae
coliigi, el in

moituum cx pecoribus Ilebrieorum

'

hinc iiigrava-

campo
tur

fuissent, uthaec accipiautur

in

omnia; inteliiganpotue<-

aulcm evasisse qu;c

terrahac. Abest demonstraliva particula a Mss., abcsl quoque ab interiretatione LXX, quo fit ut Auguslinuni aon iJigeal illuslrare hunc iocum.
Edili, in

runl ctiam a dubilantibus

domo

teneri,

ne

forte

verum
:

esset

quod Moyses Dominum /Jaclurum

(a) Ellhontes.

(a) vulgata

Eris ei in his.

607
esse prxdlxeral
:

QU^STIONLM

S.

AUGISTINI

IM

HEPTATEUCHUM
fecerunt, sed

608

cl cx his csse in canipis ilerum po-

Israelil.ie fiirlum

Deo jubenliministeriuin
minister judicis ocsi

lerant, qune nioiio adnioncl congrcgari in domos, ne

praebuerunl.
cidit

Qucmadmodum cum

grandinc pereanl
dicil,

niaximc, quia sequilur Scriplura ct

eum quein

jiidex jiissil occidi, proreclo

id

sponle
scit

Qui limuit verbuin Domini servorum Pltaruonis,

facial,

bomicida

est, etiainsi cuni occidat,

quem

congrcgdvil pecora sua in

vientc in

domos

qui

autem non
in

intendit

occidi a jiidice dcliuissc. Esl eliam isla nomuilla quacslio, si

verbum Domini, dimisil pecora sua

fieri

campo?

seoisiim habilabaiit llebra^i in ierra Gesscn,

Hoc ergo
minalns

poluii,

quando eliam morlem pecorum

id

ubi nec plagie fiebanl quibus

regnum Pharaonis
proximo
pr;cscrliiii

affli-

esl

Dens, qnanivis

Scriptura tacuerit.

gcbatur,

quomodo
lioc

pctit qiiisque a

vel a nroqiiia

XXXIV. [\b. IX, 22.] El dixil Dominus ad Moijsen, Extendc manum luam in coclum, et eril grando in omni
terra /Egiipii.
in

xima, auriim, argcntum, et vestein;

ubi

piimum
(si ila

mandaliir pcr Moysen, sie positum

el

Ecce iterum Moyses non inlerram, sed

exiendere, sicut superiusde

esl, et

mulier a vicinn sua

concellaria,

vel concella().

coelum

manum jubetur
[Ib. IX, in

nea

dicendumesl), \c\cohabitatricesua
ctiam
in

Uiidc
solos
illa

faviila.

iiilelligeiKlum esl,

lerra Gessen noii

XXXV.
Moysen

27, 30.]

Cum

Iragorc

cceli,

qui ve-

Ilebraios habilasse, scd cis aliqiios jE[;yiJtios in

terra coliabitalores fuisse,

liemens eral

grandiiie,
illo,

Pliarao

lerrilus

rogaret

ad quos poiuerunt nierilo

ul orarotpro

confiiens iniqiiitntem suain

:

Hebneoriim eliam
biiic

illa

divina beneficia pervenire, ut

el popuii sui,

Moysesei

dixil

Ei

lu elservi

luiscioquod

eos cl diligerent iidcin .^gyplii cohabilalores, et

facile

nondum

timelis

Dominum. Qualeni limorem quanebat,

quod petebaul

commodarent
ab

ncc tamen Deus

injuriis et contri-

cui limoristc

nondum erat Domini limor? Facile est cnim poenam timere, sed non hoc esl Deuin timere,
illoscilicot

jiidicovii ila illos alieiios fuisse

lionibus quas pu|)ulus Dci perlulit, ut nec isto dainii

ferircnlur, qui plagis
illis

limorc

piclalis,

qucm commcmorat
et

Jacob,

proplerca quod terrae

illi

ubi dicil: Nisi Deus palrismei Abraham,

adessel
'

timor Isaac

parcobalur, percu^si noii eiaiit.

milii,

nunc me inanem dimisisses {Gen. xxxi, 42).

XL.

[Ib.

XI

9.] Dixit

autem Dominus ad Moysen,

XXXYl.

[Ib. X, 1.] Dixit

:

Dominus ud Moysen, Intra

et

Non

exaudict vos Pharao, ul muUiplicem signa

:

mea

el

ad Pliaraonem

ego enini gravavi cor ejus

servorum
^
;

portenta niea in terra Aigypii

tanquam opus

fuerit

ejus, ut ordine superveniant signa

mea

licec

super eos

ejus iiiobcdieiitia, ut signa

ulililer fiebanl

illa

mulliplicarentiir, quae

lanquam opus habeat Deus cujusquam

sic
fui

malitla.

Sed

ad terrendum pojiulum Dci, alque ipsa

fuit.

inlciligendum

est,

ac

si

diceret,

Ego enim

patiens

discreiione ad pieiatem inf^jrmandiim. Sed hoc Dei

malitia cordis illius beiie ulenlis;
palientia

super

eum

el servos ejus, ul

non eos auferrem, ut

non Pharaonis, Dei

ordiiie superveniant signa

mea

patientia Dei obstinaiior ficbal

siiper eos. Quia enim malus animus, ideo pro

male abutenlis.
Quce autem superaverint ab co

XLI.
in

[Ib. XII, 10, 46.]

eo quod

esl,

Patiens in euni
[Ib. X, 19.]
:

lui, dicilur,
esl

gravavi cor ejus.

mune, igne

concrentabitis.

Quxr\

poiest,

quomodo
si

XXXVn.
in

El non

relicta locusla

una

aliquid

superabit,

cum hoc

praiinoniti fuerinl, ut

omni

lerra JEgypti

el induravit

Dominus cor Plia-

doniusnon habueritconsumcndo pecori idoneam mullitudineiii, vicini assiimaiilur. Scdinlclligitur

raonis. Beiieficium cerieDei

commemoravilScriplura,

quoniain

quo

abstuiit locustas; et secuta, dixit indurasse

Do-

diclum

est,

Os non

conleretis ab eo,

remansura utique

minum
iia sua,

cor Phacaonis, beneficio utiquesuo, ct palicji-

fuisse ossa, quac igne cremarentur.

qua illefiebalobstinalior,

dum

ei

parcerelur:

XLII.
culus

[Ib.

xn,

5.]

Agnus

perfectus, masculus, anniista locutio,

sicut

omnia mala corda hominum,

[Ib.

patieiitia

Dei male

eril vobis.

Movere potest

quasi agnus

ulendodurescunt.

possit esse iion masculus, nescienlem qua necessitatc

XXXVIII.
Extende
teiiebrarum.
cjus

x,21, 12.]TerliodicituradMoysen,

ila sit Iraiislalum.

Ovis euim Iransferri debuit, quia

manum luam in coelum, ul fieret ctiam plaga Nunquam aulem dictum esl ad fralrem Aaron, ut extenderel manum in coelum. Qnod

gr;ECus TtpoSaTo; habct; sed TrpoSaTsv in graeca lingua

generis neutri est, et polueruiil quae sequuntur omiiia

convenire, laiiquam

si

diceret,

Pecus perfectum, ma-

ergodictum estadMoysen, Exteudemanumtuamsnper terram ^gypti, cl asccndat locusla super lerram, credo
id significatum,

sculum, aniiiculum

erit vobis. Poluiteiiiin laiiiie dicj,

etiam minus posse qui

[tlus

polest

genere neulro

masculum pecus, quumodo dicuntur mascula ovis autem masculus dici noii
:

thura,
posset,
si

non autem continuo cui minora concedunlur, posse

majora.

quia femiiiini generis est ovis. Item ovis mascula

diceretur, esset absurdius. Pecus vero
si

poneretur,

XXXIX.
et

[Ib. XI, 2.]

Deus ad Moysen

Loquere ergo

etiam aliud intelligeretur; nec servarctur sacramen-

secreto in aures populi, el petat unusquisque a proximo,

lum, quod
ab agnis
el

cum

Scriplura de ove loquatur, posl

iltud.

dicit,

mulier a proxima, vasa aurea et argentea

et vesleni.

hwdis accipietis

Qua

in re Chrislus si-

sumendum exemplum putare debet ad exspoliandum istomodo proximum. Hocenim Deus jussit, qui noveral quid quemque pali oporteret: nec
INon hinc quisque

gnificari merito accipitur.

Quid enim opus erat ove.n

aceipicndum moneri,
nisi

vel
ille

agnum ab

agiiis el hffidis

liguraretur,

cujus caro non solum ex justis, ve-

Septem melioris
Posl, super eos,
'

rum
notae Mss., esset
in Ms.
;

cliam ex peccatoribus propagata cst?

iiitelligere

Quanquam

juxta gra-cuni. en
.

moi.
^

conenlur Judaei eliam haedum

accipiendum

ma hcec super eos.

rqo enim gravavi cor ejus

Corbeiensi additur jta dicit, ut ordine supervenian! siana

ad celebrandum Pasclia, el hoc esse dictum putanl,a6

(a) lu graeco,

para geitQnos kai

mkemu auies.

609
aanis et hwdis accipere,

LIBER SECUNDUS.
lanquam
si

m
enim queni sanginnem
dioat juxia
illius

diceret, vel ab agnis

iilud desil,

postes ? Qua^ritur

agiium, vel ab bffdis ba-diim,

lere
:

sumioporillo

oslium, ciim

agni utique velit inlelligi sangui-

apparet tamen

in Ciiristo

rebus im[iielis quid

praeceplo fuerit (igiualum.

fit Pascha. An eo modo consequenler pra?cipil, quamvis boc lacuerit, ut ideni

,

nem

cujus immolalione

XLIII. [ib.
.

XII,

U.] Quod scriplum

dicilur iwnsv,
ossil
i

est,

Et

facielis

diem liuuc
celernalem,

in progenies veslras

legilimum wlernum

vel

agiiusjuxta oslium occidalur? Aii, qnod estcredibilius , ideo dixil cx sanguine qui est juxla oslium quia
,

quod gra:ce piendum esl lanquam

,

non

sic acci-

ulique

ille

qui liiiiturus est superlimen et postes, vas

,

istorum prxiereunlium

ipsum

dies esse ullus icternus

isle sigiiilicat

sed illud a-tcrnum esl, quod

quo sanguiiiem excepit jiixla osiium posilurusest, ut ad mainiin babealqiiando lingit?

in

dics

velut

cum dicimus ipsum Dcum

duas syllabas .Tternas

XLVII.

[Ib. xii, 57, 40.]

Sustulerunt autem
in

filii

Israel

aiternum

non ulique

istas

de Ramesse
viri,

in Socclioth
,

sexcenla

millia
si

pcdilum

dicimus, sed quod significanl.

Quanquam

diligeiiter

prwter instructum
inlcrprelari

vel

censum;

isto

modo

po-

scrulandum
ceternum
,

sit

quomodo
ita

appellare Scriplura soleat

test recle

quod grsecus babet

,

aTroffxsu/iv

ne forle

dixerit

solcmniler ailernum
,

quo verbo non soluin mobilia

significari

verum etiam movenlia

ubi Judas loqueiis
,

qiiem nefas babeant praitermittere

aul sua spor.te

indicat
dicit

Scriptura
:

ad

mulare. Aliud est enim quod pracipitur quousque

fiat,

palrem suum
tes
et

Mitte
,

puerum mecum
el

et
,

surgenet

sicut praiceplum esl ut seplies

:

muros Jericbo

cir-

ibimus ut vivamus
substanlia nostra

et

non moriamur

nos

tu

cumiret arca {Josuew, 3, 4)

sic observari aliquid
,

aliud,

cum

piiiccipilur

[Gen. xliii, 8). Ibi enim gra^cus

ul

nuUus termiiius
,

pnieliniatur

aTioffj-.suriv

habct

ubi substanliam lalinus inlerprelatus

observalionis

sive quolidie

sive per

menses, sive

est;

quod aliquando censum inlerprclanlur nostri

per annos solemniter, sive per multorum vel aiiquo-

sicut nuiicinslructum dicere voluimus,

dum

tanien eo

rum annorum

cerla iniervalla.

Aut ergo sicappellavit

nomine

el

a;lernum, quod non sua sponle audeant desincrecelebrare; aul, sicut dixi,
ut noii ipsa signa

liganliir.

bominescljumenla velomnia pecora intelUbi eliam ulrum cl uxores possinl iniclligi ,

tamcn
miilia

rerum

nescio. Sexeenla

pcditum cuin Scriplura

,

sed res quse

iis

signilicantur seternx inteiligantur.

conimenioret, addens et dicens

vel censu
,

Excepto inslructu
alio

XLIV.

[Ib. XII, 50.]

El factus

est

clamor magnus in

vcl substanlia

vcl

si

quo

verbo melius

lerra ASgijpli.

ea morluus.

Non cnim erat domus in qua non erat in Nonne poluit esse aliqua doiiuis quae pri-

inierpretatur aTroffxsu^, manifcsluin est et homines signilicatos

,

sive in servis

sive in mtilieribus

sive in
ut sex,

mogenilum non baberel? Cuni ergo primogeiiiti tantummodo morerenlur quomodo nulla erat quae non
,

bis .TClatibus qiia? mililiic

non essent idoneae,

eis solis

centa millia

pedilum

in

inteiligainus

qui

baberet

mortuum

An
,

el

boc divinilus pryescienlia

possent

inilitari

aguiine arniari.
solct

Dei fuerat procuralum

ul

inomnibus omnino essent

Quxri auicm
bra^i

utrum ad tantum numerum

in

IIc-

domibus primogeniti,

in

quibus percuterenlur .Egyplii?

pervcnire potuerint per eos annos

in

iEgypio,

Ab

hac sane plaga non pulandi sunt immiincs fuisse

qui habitabant in lerra Cessen
,
;

quos osiendere consideralus

polest
:

Scripturis

numerus
esct

.gyptii

hominiim
id est
,

qiii

priinum

aiini

quot fuerint non parva quaiad

quippe erai

vel

animalium

non

terra;

lio-

slio est. Dicit cniin Dciis

Abrabam cum faclum

,

niines et animalia primogenita moriebantur occulto et

set

illud sacrificium
,

de vacca irima

et capra

angelico percussu

non aliquid
,

in terra vel in coelo

,

ariele

et turture

el

columba

anlequam non soluni

:

faclum erat

sicut rana

vel locusla

vel

lenebra;

Isaac, sed ncc Isniacl quidein natus esset

scias

Sciendo
terra

unde qui habitabant,

plagis

affligerenlur.

talibus

cnim

quia percgrinum
et

eril

semcn tuvm in
,

non

cum cum

lerra Gessen fuisset aliena, procul dubio

in

propria;
illis

in servilutem

redigent eos

et

nocebunl

perveniebat benelicium ad eos ^Egyptios qui

lerra
niti

eadem

quadringenlos annos {Gen. xv, 13). Si ergo qua-

Hebraeis morabanlur
sunt.

hac vero primoge-

dringentos annos sic accepcrimus

./Egyptiis

eorum omnes percussi

[Ib. xii
,

inlelligantur
ita

sub non parvuni spalium lem,

ut in servitule

XLY.
siculi

35, 36.] Filii autem Israel fecerunt

itlis

poris fuit, quo

aniios
slatur.

populus multiplicaretur. Sed

lot

prceceperat
et

Moyses
et

et
;

pelierunl ab /Egypliis
et
,

non fuisse,

apcrlissimo indicio Scriplura te-

vasa aurea

argentea

vestem

Dominus
el

dedil gra-

tiam populo suo coram Aigyptiis

illis
,

commodaverunt
fuerat

Quidam enim pulant quadringentos

accipi debcre
,

triginti
in

annos

el

proidali sunt jEgyptios.

Jam boc factum

;

ex quo Jacob intravit

^gyptum
,

ante mortes primogeniiorum iEgypliorum

sed nunc
est

per recapitulalionem repelilur.

Nam

narratum

donec inde populus per Moyscn liberalus est quoniam in Exodo scriplum est Incolalus autem filiorum
:

quando faclum

est.

utin lanlo luctu

isla filiis

Modo enim lieri quomodo posset, ex mortibus suorum accommodarent

Israel,

quem incoluerunt
ipsi et palres

in terra JEgypli
,

ct

in lerra
iri-

Chanaan,

eorum

anni quadringenli

Israel? Nisi forle quis dicat etiam isla plaga

J""^^- Servitulis autera

eoium

volunt esse aiinos quain

non

fuisse percussos yEgyplios qui

cum

Ilebrajis in-

dringentos

propterea quod scriplum est

,

Genesi

habilabant terram Gessen.

Sciendo scias
est

quia

peregrimim

erit

semen tuum in
et

XLVI.
tAt iuTin e$tjuxla

[Ib.

xu, 22.] Quid

,

quod
.

ait,

Accipietis

'^'"'^ "<" "''> ^' '

servilutem redigent eos,

, ,

noce'

autem fasciculum hyssopi

et

tingentes ex sanquine qui

/ Imen '

oslmm,
nt/.-.,..,

Itntetts

/...,;o

o. super

et

super ambos

sic Mss.
sci^s.

hoc loco

at inferius constaater habent,

sctm

do

611
butil
illis

QU.STIONUM
qnadniKjetilos hhos.

S.

AUGUSTIM

IN

HEPTATEUCIIUM

612

Sed

quoiiiani servitulis

quadringentos decem et seplem annos faciunt, non

quadringentos triginta.

aiiui posl

iiioiieni Jo.sopli cc>inpulaiitur(iHo eiiiin vivo,

il)i

non

S(luin

voruni), noii

non servierunl, verum etiam regnaest queiiiadinoduin compulentur qua-

Proinde

illa

niinirum computatio

qnam

seciitiis

csl Eusobius in hisioria sua Ciiroiiica, porspicna verilate siihnixa est.

diingonti iriginta in /Kgyplo. Iiigrcssuseslcniin Jacob

Ab

illa eiiini

proinissiono

compu

;.i

anno

lilii

sui Irigesinio et

nono

quoniam

triginla an-

quadringentos liiginta aniios, qnavooavit Deiis Abraiiam, utexirct de lerra sua in

sebius
in
Cliroii.

noruin erat Joseph, curn apparuil in conspectu Pliaraonis {Gen. xli, 46), et regnare coepitsnb
actis
iilo;

temin Chanaan
)
:

Eu-

Irans-

ad tnundi an. 52G0

laiidarot et

quia et Apofi-

aulem soptem annis

ulierlalis

secundo anno
aliis fiiiis

stolus

cum
in

Abrahir.

coimnciidarel

fainis ingressus est

Jacob in ^llgyptuin cnm

inipletis \\lx

dcm,

ea promissione

qua Cliristum vult

intelligi

suis {Id. XLV, 6)

ac per hoc luiic agebai Josepii

,

tri-

proplietalum, id cst qua promisil Dcus Abrahixi quod

ginla et
ceiituin

novem annos qui niortuus et decem

,

suac annis

bencdicerentur in co omnes

iribiis terrjc

IIoc

aulem

cst {Id. l, 22, 23): vixit

dico, iiiquit, quia lestattienlum

confmiiatum a Deo, post

ergo in .^gyplo post ingressnm ad sc palrissui, soptuaginta et unuin annos

;

quadringentos

et triyinla

annos facla Lex non infirmat

iii,

quos

si

delraxeriinus a quadrin,

adevacuandasproinissiones {Galnt.

17).

Ex

illa

ergo

genlis triginta annis, remanebunt servitulis anni

est post
,
,

id

promissioneijuavocatusestAbraliam

ct credidit

Dco,

centi et

morlem Joscph non quadriiigenti sed Irequinquaginta novem anni. Qiiod si ex illo pu,

postquadriiigcntoseltriginta annosfaciam Logomdicit

Apostolus, non ex temporcquo Jncob inlravit iuj^lgy-

labimus nos computare debere

cx quo Josepli sub

plum. Dcinde
signilicavit
:

etiani

ipsa Scriptiira

Exodi

satis

hoc

Pharaone regnare

coepit

ut tunc

quodammodo
,

in-

non cnim

dixit, Incolatus filioruin Israel,

lelligatur inlrasse Israel in

lius ejus lanta

iEgyplum

quando

ibi fi-

quom

incoluerunt in terra ^Egypto, anni quadringenli

potcstate subiimatiis cst,

etiam sic

Iriginta;

sed aporle dixit,

et in terra

qitetn incoluerunt in
et

terra

irecenti

qninquaginla

erunt,

quos Tychoniiis vult

id

jEgijplo

Clianaan, ipsi

patres eornni.

Ac

accipi

quadringentos, ut a toto pars intelligalur,

,

per hoc manilestum est compulandum csse tempus

est a toto cenlenario pars quinquagenaria

et

probat

etiam Patriarcharum Abrahse, Isaac, et Jacob, ex quo

peregrinari coepit Abrah;im in terra Chanaan
;

hacloqucndi regula solere

in

uti

Scripluram
,

{Tyclioiiiiis,

id est

Regular.

lib.

5). Si

autcm

quod aliquanto prointrasse Israel In

ex

babilius dici polest, lunc

habeamus

promissione in qua ejus lidem laudat Apostohis, usque ad illud tempus quo ingrcssus cst Israei in
illa

iEgyplum, quando
detracluri
Iriginta seplein

illic

Joseph essc vcndilus coepit,

,

.^gyptum. Tolo quippe

patres in terra Chanaan

isto
,

tempore pcregrinali sunt

sumus adhuc annos tredccim

ut Irecenlos

el deinde

semen

Israel in

annos pro quadringenlis accipiamus.

filium Levi

.^gyplo; ac

sic

comploti sunt quadringenti iriginta

Scd cum Scriplura commemoret Caath

anni a promissione usque ad exiluni Israel ex .(Egypto

,

avum Moysi cum avo suo Jacob intrasse in .^gyptum {Gen. XLVi, 11) dicatautem eum vixisse annos cen;

quando

facta est

Lex

in

monle Sina

quse

non

infirmat teslamenium ad evaciiandas promissiones.

tum

triginta

{Exod.

vi, 18,
*

20) (a)

filium vcro ejus

Sepluagesinio crgo et quiiito anno

vila; sua;

Abra-

patrem Moysi Anibram

cenlum

irigiiita

seplem Moy;

ham

sicut Scrijitura dicit

(

egressus est in terrain

sen vero dicat octoginia

annorum
vii, 1)

fuisse
:

cum de
si

Chanaan
annoruin

Gen.

xii

et genuit
,

Laac cum essct

iEgypto populum liberavit {Id.

eliam

tunc

cenlum {Id. xxi

5). Fiunt ilaque anni

genuisselCaatii patrem Moysi, quo anno morluus est,

vigintiquinque ex promissione usque ad natum Isaac.

Ilis

quoque Anibraiu ulliino vilai suae anno gcnuissct Moyscn coniputati anni ceiitum triginta et centura
ille
;

addunlur omiios anni

vita; Isaac,

id

esl conluin

octoginla {Id. xx:v.v, 28

),

fiunt ducenli
viginli
;

quinque

triginta septein et

octoginta
,

ireccnlos et quadra-

tunc erat Jacob annorum cenluni

nali sunt
{Id.
in

ginta seplein
ginla.

annos faciunt

non quadringentos

tri'

enim sexagenario patre gemini,

20): post deotin auloni annos

ipse el

Esau

xxv,

Quod

si

quis dicat extremo anno vitie Joseph

(ilium Levi; sepluaginla
illi

iiilravii

Jacob

JEyJ)).

natum essc Caalh

(.ossunl accedeie

fenneanni

ptum.cum cssol annonim ccntuin

Josophaulom essct

triginia {Id. xlvii,

suinmte

quia scpluaginla unuin

triginta noveiii. Fiuiil

proinde

aiini

anniis vixil in Jf^gypto Josejib post ingiessum palris

sui.

a promissionc usque ad ingressum Jacob in yEgyptum,

Quapropter etiamsic sepluaginlaanni vitaiJoseph

in

ducenti quindccim. Joseph aulem ab

illo

Irigesimo et

ab iiigressu Jacob

.^gyptum usque ad nativitalcm

et centuin

nono
venit,
tis

aiMio yolaiis sua?, in

quo cum pater

in

.^gypto in-

Caaih,
anni
ejus

si

tunc natus assoralnr, ot ccntuin triglnta

,

vixitseptuaginlaetunumaiinos;quiaomnesu;ta-

ipsius Caath

triginia

seplem

liiii

ojus anni ceiuuin

deccm fuerunt

{Id. l, 22).

Cum ila-

Ambram

patris Moysi, et ocloginta ipsius Moysi,

quead ducontos quiiidecim

ginta unus, (iunt
aiiiii

aniios accesserint septua-

ducenti ocloginta sex. Restant

'

est Calfi,

In editis, caatk, /iinram. At in Mss. constanter scriptum :tnbram. Grsec. LXX babent, Ambrum, non calli,

centiim quadraginta quatuor vel quinquo,quibus inlolligitur seivisse in

iEgypio populus

quod auidein sic exstat Gen. 46; sed Exod. 6, cum gemino aa legilur, Knalli.
*

Israel post

moi tem

Joseph.

Ilis

annis

quanlum

multiplicari potuerint, sl
illo

In ediiis, vitce Jacob.

Legendum cum

optimis Mss.,

ut

fecunditas hominis consideretur, adjuvanle

qui

Josepli.
(a) Niinc tameo Exod. vi, 18, Caath cenlum triginta tros auaos vixisse relerlur, tumiu \ulgala, lum apud LXX.

eos voluit valde multiplicari, reperilur noii esse mi-

rum quod

in scxcenlis tnillibus

pediium

egr<iBSQS st

615

LIBER SECllNDUS.
pttttn.

6i4
Hic oslenditur onmia
fieri

populus cx .^lgyplo, cxceplo ci^lcro apparaln, ubi

cl scnilia crani
,

debere', quie coii-

ct scxus niuliebris et iuibellis ;elas.

,

silio suiit,

recte

fieri

possunt,

ad devilauda quae adversa

Quocl ergo dixit Dcus ad Abraliam

quia pcregrinum
et erit

Sciendo scias

eliam

cnm Deus

aperlissinie adjutor est.

semen tuum
et

in terra

non propria
iltis

L. [Ib. xiu, 18.] Quiitta aulem progenie asceiuierunt

filii

tn

servilntem i-cdige7tteos,

nocebunt

quadrin-

Israel dc terra yEgtjpti. Ltruin progeiiiem in cen-

gentosannos, non sic accipiendum esl, tanquam in illa durisbiuia servitulc quadrtngeulos annos Dei popuius
fuerit
:

luni annis vult

computari, et ideo quinla progenie

quia posl quadringenlos Iriginla annos? an per hoini-

sed

(|uia

scriplnm
;

cst,

In Isaac vocabitur

tibi

num

geiieraliones hoc polius iutolligoiidum esl, ab

iii

semen

{Id. xxi, 12)

ex anno nalivilalis Isaac usqnead

ipso Jacob qui iniravit

yEgyplum

u.sque ad

Moy-

arnium cgresslonis ex ^gyploconipulanluranni qua~

dringenrK|uinque.
detraxeris
vii;inli

scn qui

cum

popiilo egressusesl?Jacob

enim primus,
lati-

Cum

ergo de quadringonlis iriginla

sccuiidiis Lcvi, lerlius Caalh, quarlus

Ambram, quinprogcnies

quinque qui sunl a proniissione us-

lus

Moyscs

iiivenilur.

Has aulcin

dicit

que ad nattnn Isaac, non niiruui esl si quadriiigontos el quinnue annos sununa solida (luadringentos voluit appellare Scriplura, qu;c solet lempora ila lumcuparo,
ul

nus inlerprcs, quas

ycvcK,-

Grieci vocanl, qu;c in

Evannisi

gelio gcncraliones appcUantur,

jior

nec numcranlur
per

successionos

hominum

noii

numerum an:

quod

dc suniina perfoclioris nunieri paululum g\aut infra csl

,

norum.
Ll. [Ib. XIV, 13.] Dixil
slale^,
el

crescil

non compuiclur. Non

et

ilaqtic
illis
,

juod ait,

In servitutem redigcnl eos,

nocebunt

videte salutcm

antem Moyses Conftdite, cl quaesta Domino, quain (aciet

,

ad quadringenlos annos referendum

tot

esl,

lanquam pcr
Pere-

vobis liodie. Sicut eitim vidistis JEgyptios liodie

non

aunos eos habuerinl

ainii

in

servilule; scd rcferendi

id

apponctis

ampUus

videre eos in alernuin tempus,

Quo-

sunt quadringeiili

ad

quod diclum
non propria
:

csl,

niodo acoipicnda suni ha)c vcrba, cuni vidcrint poslea

Isracliloo iEgy|ilios?

rimim
in lcrra
illud

erit

semen tuum
,

in terra

(luia sivc

An
isti

quia

isti

qui lunc videbant

illi

Chanaan

sivc in j^gyplo,

peregrinum erat

non eos

ulterius viderunt; quia ct

et

sunt mortui qui

semen, antcquam hanedilalem suinerent lerrain

;

consequebanlur,
SU.1C?

oinnes quisque die niorlis

ex proniissionc Dei

qnod faclum
:

cst

posleaqnam ox
liic

nain posleri coruni vidorunt poslcros iilorum.

sicut hodie, intclligendum est,

^.gypio libeiMli sunl

ei ordo

ut liyjjerbalon

inlciligalur,

An, Non cos videbitis

verborum

sil,

Sciendo

scias,

quia peregrinwn

non

sicul hodic perscquenteset ininiicos, et tanto post

sit

erilsemen tuum

in lerra

non propria quadringentis an-

vos agmine venientes; ut omnino nulla

iicc

quieslio

ti; iilud autem interposilum inlelligalur, Etinservi-

dc a;lerno lempore quod hic posuit

qula etsi viiion sic uli-

tulemredigent eos,

el

nocebunt iUis;

ila

ul ad qu(drinIn

debunt se utrique lcnipore resurreclionis,

genlos aniios

ista

inierpositio noii pcrlineal.

excsl
,

que vidcbunl
Moyseii

ut liodie?

treraa enini parlc

annorum suinnKC hujus, hoc

LII. [Ib. XIV, 15.]

,

Quid est quod

ad

dixit

Dominus ad
non
oranleni

posl inortem Josepli, facUim est ut in

ius Dei durain perageret scrvitulcni.

^gyplo popucuni de Pa-

Quid

lu clatnas

ine ? cuin ScriiUura

iiec ciirn

dixerit aliqnid dc
ait,

Moysi vocibus,

XLYIII. [Ib.xm,
scha praeciperet,

i).]

Quid esl (|uod

tibi

commemoraverit
LIII. [Ib. XIV,

nisi qiiia inielligi

voluil,

hoc euni

Eril

in

signum supcr
,

manum

egisse vocis silentio, ul corde clamaret.

IG].

Uiam? an

inlelligilur

super opeia tua

liiis?

id cst, (|uod

Ettu

eleva virgam tuain, el exilla

prA'ferre debeas operibus

rcrlinet enini Pascha

tende

manum

Itiam super mare. IIscc est

virga

in
:

propler occisionem ovisad fidein Chrisii, ot sangiiiiiem

qua

ficbaiil mirabilia,

qua;

modo

dicitur csse Moysi

quo redempli sumus. llacc autoin lides operilius ponenda est ul sit quodamniodo super mannm
,

prae,

lunc autein

fratiis cjus

fuisse dicebalur,

quando pcr

ad:

illam ipse operabalur.

versus

illos qiii

in

operibus Legis gloiiabanlur

et

dc

LIV. [In XV, 12.] Extendisti dextcram tuam^, tmnsvoravit

qua re Aposlolus loquilur,

dein operibus sic vult

inullum agit';

qiii fi-

eos terra.

Terram pro aqua non niirum

isia

cst

anlepoiii, ut ex ilb
iioii

peiideant
ul ipsa ve-

posilam. Tota quippe pars

extrenia vcl
id

iiifinia

operabona, atque ab ea praivenianlur,

lul meritis
III, et

mimdi,

terrae

nomiiie censetur; secundum

quod
et
il-

bonorum opcrum

relribui videatur {Galat.

:

sispe dicitur,
lius

Deus qui

fecit

coelum

ct

lorram

llebr. xi). lUa eniin

ad graliam perlinct

siau-

psalmi dislribulione comniemoralis ca^lestibns

iiiquit,
,

tem graiia, jam non ex operibus; alioquin gratia jam

Laudule,
in

Dominum

dc (en-a

ct ea cxsc(|niinr
(

non estgralia {Rom.

xi, 6).

laude

quoe etiam ad

aquas

pertineant

Psal.

XLIX.
pulutn
,

[Ib. xiii, 17.]

Cum

uutem dimisil Pltarao po^

CXLVIII, 7).

non deduxit cos Deus viam

terrai PltiUstiim,

LY.

[Ib.xv, 10, 8.] Misisti Spiritum tuum,

et

cooperutl

quia prope eral. Dixit enim Deus, Nequaitdo pmiileat

eos mare.

Ecce jam

qiiinto

conunemoratiir Spiritus
et

populutn cum videril pra;lium,

et

reverlalur in /Egij-

Dei, ut in lioc
'

numero accipianius

quod dictuni

cst,

1 sic Mss. Ai prius excusi, et nuUum ail posse Deo plncere sinefide, qui, elc. Pauloque i;ost Am. Er. et Lov. i.osuoi-ant, pertmettt , [,ro pertinet, quod rofecto fidein spectal, debuitque I er nos resUtui aucloritate Wss. quibus couseQtit edi|

neset
2

Lo\., fieri debere consilio, quw consHio, etc. Aliae edilLonielioris notse Mss. non habent, consilio, uisi inposlevatioani Mss., con{idite, state
Editi,
:

riori loco.

omisso,

et,

quod

etiani

lio r.alisijonensis.
2

Ediii,

Jnv^aTl"^'''..'^''-^*^^-' juxia

per viam. Abost, per, a Mss. et a gra^c. LXX. ^'"^ V^^V^ erat. At Mss. et nat., quia; lax, nott eggus ^n.

a graeco abost
'

manum

ttiam.

i\!ss.,

dexteram timm

juxta LXX,

len dexian sou : neque ante trunsvoravit, liabelur pai'ticula, et, qua; addila fuit in exciiSis.

'.U-viU^trittimH

6'" lO
Ditjilus
Iliiiii

OU^STIONUM
Dci
esl
lioc

S.

AUGUSTINI !N IIEPTATEUCHUM
tanqiiam tale jam lignum cssct, quo posset hoc
nisi forle locus
tiir,

618
fieri
:

{Exod.

viii, 19).

Primo, uVi Scri-

est, Spirilus
:

Dci superferebalur super aquas [Gen.

diciliir,

eraiubi lignaomnino non inveniebancssct divini adjnlorii,

nbi

I,

2)

scciiikIo,

nbi

Non

pernianebit in

istis

ut boc ipsnm

quod

ci lili-

hominibus Spiritus nieus,

5)
:

quoniam carnes sunt^ {Id.

vi,

lerlio, iibi

Pbarao

dicil

ad Josepli, Quoniam Spi58)

:

gnum Dominus ostendil, gnum aquas dulccs fecit,

tiam crncis
:

nulluin cral, et per

prxfigiirans gloriam et graligni,

riius

Dii

esl in le {Id. xLi,

f|iiarlo,

nbi iiicanla:

scd

iii

lali

cliam nalura

quis

iiisi

lorcsyEgypliornin dicuiil, Digiius Dci

in

esl iioc

qniiilo,

crcilor ct dcmoiislrator laiidandus cst?

LVIII. [Ib. xvi, 4.] Dixit autem Dominus ad Moysen,

boc canliio,

Misisti Spiriluni tuum, ct cooperuit eos

viare.

Meininerimus auiein Spirilum Dei non solum ad

cliam snpradixit, Per Spirilum
Isle ilaijue Spiritus Dci in

Ecce ego pluam vobis panes de

et colliget

coelo

et exiel

populus

beneficia, vcriim cliam ad vindiclam commcmorari.

unius diei in diem, ut lentem

illos si

ambula-

Nam

(|uid aliud
est

ira}

bunl

in lege

mca, an non. Tcntatio

:

ista

prohatio est,

tum divisa

aqua?

^gy-

non ad peccatum seduciio

novcrit, sed ut ipsos
'

nec idco probalio ut Dcus

plios, Spirilusirse ejus

fuilS quiltus nocuit aquarnm

ipsis

bominibus oslendal, quo

divisio, ut inlranles posscnl aqu-s redeuiilibus ohrui:

filiis

humiliores fiant ad pelendum adjutorium etagnosccn-

vero Israel quibus

ille

profiiil

qnod aqua

divisa cst,

dam
ium

Dei gratiam.
[Ib. XVI, 8.]

noii fuit

Spirilus ircc Dci.

Unde

significalur pro-

LIX.

Moyses

el

Aaron dicunt ad popuvos murmuratis adver?

pler diversas operalioncs et efTeclus Spiriliim Dei dissimililer appellari

,

intcr

ca;tcra

Propler quod cxaudivit Dominus

,

cum

sit

unus atquc idcin

iii

ille

dun-

murmurationem veslram

quam

laxal, qui etiam Spiritns sanctns

unilalc Trinitalis
cuiiidoin
accepistis

sum
nos
lioc

nos.

Nos autem quid sumus

veslrum
est
,

Non

eiiim

adversum

accipilur. Proinde non arbilror alium quam

significari, ubi dicit

murmur

sed adversus

Denm. Non cx
:

Aposlolns,

Non enim

tanlum se valere voluerunt quantiim Dcus

,

dixe-

Spiritum servilutis ileruni in limore^; sed accepistis Spiritum adopiionis in quo clamamus, Abba, Puter
vni, 15)
:

runt enim
scircnt

Quid sumus nos? ut

(jui istos illa

illi

adver>;us illum sc

liom.

murmurasse,
Ausus

iniserat, et qni jier istos

quia

codem

Spirilu Dci

id est, digito Dei,

operabalur. Nec
dicit .Anani.Te
:

lalis

est

senlentia,

nbi

Pelrus

quo Lcx

iii

labulis lapidcis conscripla Cdl {Kxod. xxxi,

cs

mcnliri Spirilui sancto? non

18), timor incussus est cis qui graliam

nondum

intel-

liominibus

mentitus

cs,

sed

Deo {Act
milii?

v,

3,

4).

Noii

ligebant, ul de sua infirmilate aliiue peccatis p,er

Le,

eiiim ait

Ausus is mentiri
:

non mibi mentiliis

gem

convincerentur, cl Lcx

illis

fierel

pxdagogus a

cs, sed Deo

ita dixit,

quod

si

dixissct, siniile fuisscl. Neiiiic

quo pcrduccrenlur ad gratiam quoc cst in (ide Jcsu Cbrisli {Galal. jii, 22-26). De boc auiem Spiritu adoplionis et gratix, id est de lioc opere Spiritus Dei,
qiio imperlilur gralia

Ausus es

nicnliri Spiiilui
:

sancto? iion Spiriita

tui

sancto mcBtitus cs, sed Dco

eniin ioqueiis,

negarct

Deum esse

Spirilum sanctum.

Nuncverocum
illc

el regencratio in
vivifical;
iii,
,

vilam

.Tcier-

dixisset, Ausus

cs menliri Spirilui sanclo? cuin

se

nam,

dicilnr, Spiritus

autem

cum

supra dice-

putarcl bominibusfuissc meiilitum,ipseSpirituin san-

reliir Littcra

occidil (II Cor.

G)

id est,

Lex con*.

ctum Dciim csse monslravil subjnngens, Non

bus menlilus es, sed Deo,

liomini-

scripia

lanlummodo jubens
[Ib.

sine adjulorio gralioc

LVI.

XV, 25, 2i.] Venerunt autem in Merra, el

";

LX.

[Ib. XVI, 12.]

Deus mandat per Moyscn populo,

non potcrant bibere de Merra

amara enim

erat.

Si

Ad vesperam
ncmine

cdetis carnes, et

mane

replebindni panibus,

propierbocappellaium
quia'non polueiunt
sel
ibi

cst

nomenloci cjus amariludo,

bibere,

Ecce non pro omni alimenlo paiies noniinanlur.

isto
el
:

Nam

aquam
(juia

quod amara es;

carnes complectcrentur

quia el ipsas
dicit, qui

(Merra enim
iii

inlerprclalur Amariludo)
nisi

quomodo

alimenta sunt
fiunt

nec lanien paiies eos

modo

vcneruiU

Merra,
i\\

eo noinine locum Scri-

cx frnmcnlis; ipsos enim proprie panes appel:

ptnra appellavit,

qnem
illa

veiierunt,
?

quo jam appella-

lare

consuevimus

manna aulcm panum nomine ap(|uod dicitad

balur ciim hccc scribcbanlur

scripia sunl,

Poslcrius enim ulique

pellal.

Non antcm vacat

vcsp^Tam carnes

quam

conligerunt.
ei

ct maiie panesse dalurum. Tale qiiippe aliquid eliam

et

LVli.
niisil

[Ib. XV, 25.]

Et ostendil
el facta
,

Dominus iujnum,
dulcis.
ligiio

in Elia siynilicalum cst,

cum

oialimcnia corvus afTcr-

illud in

aquam,

est

aqua

Gcnus
id

rct (III lieg. xvii, 6). Aii forle carnibus ad

vcsperam
pro-

ligni eral

istam babcns vim

an quolibel

la-

ct niane panibiis illesignilicatnr, qui iraditiis esl

cere polerat Dcus, qui tanla mirabilia faciebat? lioc

laineii videtur significare

pterdeliclanostra.ctrcsurrexitproplerjuslificationcm

quod dictum

esl, ostendit ci,

nostram {Roni.

iv,

25)? Ad vesperam quippe moriuus

ex infirmitate scpultus est,

1

mane

auleni apparuit disci-

Am.Er.

et i.ov.,

quoniam caro snnt. At edilio Ratisponen-

pulis, qui resurrexcral in virlnle.

suffraganlibus nostrisMss., carms; plurali numero, ut esl in graeco LXX. 2 plerique Mss., isle itaquc spirilus J)ei in /r-gijplios : nam spintus iroe ejus quibus nocuit. Lbiaddilur, ham; et
sis,

onrlltilur, fnit.

55] El dixit Moijses ad Aaron, Accipe vas aurcum unum, et milte illud plenum gomor manna, el rcpones iltud ante Deum, tU servelur in progenies,
LXI.
[Ib.

xvi,

Mss. optimae nolae, in timorem ; juxta graec., eis pliobon (\ux etiani lectio erat Vulgalai vorsionis iii auiiijuis Corbeiensibus Bibliis. Mss. aliquot, Lex conscrtpta tantnmmodo, stne adju'^

quemadmodum

prwcepit Domiiius. Qua>ri polest

ubi

Aaroii ponorct anle Dcum, quando nec ullum simula

'*

torio qraliee.
'

Iii

edilis, si

ambulenl.

iti

Mss., si ambulabunt.

Apud LXX,

Editi, bibere

aauam de

jaesra. At Mss., bibere de Merra.

sic etiana

LXX.

ci pGreusonlui. Edili, sed ut ipse ipsis. Melius Mss., ipsos tpsis

617

LIBER SECUNDUS.
fuit,

618
;

crum
forte

necarca lesiamenli jam luenU

dixit,

jnsiiiuia. Ari

talo aliquid

non

fuit,

quousque venirent ad loca qu

sensus est probabilior, ut cre-

ideode futuro

rcpones, ut inlelligerelur

colebantur.

Verum
ct

il!e

lunc anle

Deum
,

posse reponi, quando futura erat arca?

esl

danius sic appellalam lunc fuisse lerrani. Mullarum

an poliuj, ante Deuni, diclum

lione offerendi
iu

quod

fit

ipsa devo-

enim leirarum

locornm, sicnt fluminuni el urbiiim,

quocunique loco poueretur? ubi

ilUid

nomina
sunl.

cerlis existcntibus causis anliiiuilale

nmiau
tlotjsen,

enim non
snit

est

Deus? Sed

quod

adjuiigil,

Etrepo-

Aaron ante teslmonium ad reservandv.m, prioiem niagis sensum asserit. Hoc enim modo Scriplura dixit
per prolepsim, quod postea faclumest,

LXIV.
puli
tua.
; et

[Ib.

xvu,

5.]

Et

dixit

Dominus ad

Anleccde popuhini ; stwie aulem tccuin de senioribus po-

cum

esse coepit

virgum

in

qua pcrcussisti (luinen, accipe

legiiur,

in

manu

labernaculum teslimonii.
LXII.
[Ib. XVI, 53.] Fitii

Flnmen Aaron
([uid sibi

non Moyses, virga percus'

Accipc virqmn

autem Israel ederunt manna

si^se.

Nam Moysos eadem

ergo vnlt
,

virga inare divisii, non fluiii

annis quadraginta, qtioadusqiie venirent in -terrain qnce

inliabitatur.

nicn

qua per-

Manna

ederunl quoadusque venirenl in parid

cussisli (Itancn?

An

forlc

mare

apprllavit

flumen?

tem Phoenicis. Significavil Scripiura per prolepsim,

qux-rendum cxcmpliim locutionis

hujiis, si iia est. ebl, quia

;

An
per

est, hoc loco commemorando quod elinm postea faclura est, non edisse fllios Israel in eremo iiisi nianna.

quod Aaron

fecil,

Moysi polius iribiitum

faocrel

Moysen Dcus jnbebat, qu;c

anclorilas
,

Aaron

cl in
:

Moysc

Hoc

est

enim quod

ait,

usque ad terram quoi inhabilaesl

iu illo

aulem

tninis'eriuni

fiiii

(juando-

fur, id est, quse

jam non

ercmus

non quia conlinuo

quidem
IG)?

et primis suis verhis

tibi

Deus hoc
iili

illi

ait

de fiatre

ul venerunt ad lerram babitabilem destiterunl vesci

suo, Erit
IV,

ad populum,

lu

qucc ad

Deum {Exod.

manna, sed quia non

gnilicatur

ante. Tiajecto

enim Jordane
terr.x>

si-

manna

cessasse, ubi panes

m.mduca-

LXV.

[Ib. XVII, 9.]

El ecce ego

sto

supcr cacuincii

veruni :quando ergo ingressi sunt babitabiiem tenain,

collis, ct rirga

Dei in mnnu mea, dicit Moyses ad Jepri'ciperet pngnari

antequam transirent Jordanem, vel tanium ninnua vesci, vel utroque cibo potuerunl; boc quippe inlelligi

sum Nave, cum lecli. Nunc ergo

esl virga

adversus

Ama-

virga Dei dicilur, qu;c priinum dicta

:

poiest,

quando cessasse manna non

in illa

dicitur nisi

Aaron, postea vero virga Moysi

sicut di-

Jordane trajecto. Cur autem

carnes desideraverint
,

eremi inopia etiam

suis

cilur spiritus Eli;e qiii est Spirilus Dei {Luc. i, 17),

quando de -(Egyplo cum

,

cujus paniceps faclus cst Elias; sic

illa

potuil dici.

valde multis pecoribus exierunt

Nisi forte dicatur,

niagna quoestio est.

lanta

Dicilur eiiam Dei justitia, quae nostra esl, sed donata

a

cum

per

eremum pascua

non

Deo

de qua loquens Apostoius, Jud;cos arguit diel

essenl, et ex eo miuor futura viderelur fecunditas

cens, Ignoranles Dei jusliliam,

lenles constitucre
sibi

suam

justiliam voa se

pecorum, pepercisse

illos

pecoribus, ne omnibus de-

{Rom.

x, 3), id esl,

tanquam

licientibus, eliam sacrificiis nccessaria defuissent, vel

si

|)aiaiain;

conlra
(I

quales dicit, Quid

enim habes

quid aliud dici potest, unde quacsiio ista solvatur.

quodnon

accepisli
[Ib.

Cor. iv, 7) ?
et

Congruentius lamen creditur non eos carnes desiderasse,

LXYI.
ante

xviu, \'i.\Yeiiit auleni

Aaron

et

omnes
Motjsi

quas de pecoribus babere poieraiii; sed eas

illa

seniores Israel mandticare

pancm cum

socero

qucc deerant, ex aquis videlicct. Ipsas quippe in

Dcum

vel, sicut alii codices iiahent,

coram Deo;
nec

eremo non inveniebant

lerpretati sunt,
Ira,

unde

et

illis

orlygometra

quod gracce scriptum

ubi ante

est evavrcov

oO. Qua^ritur
fuit,

dala est, id est, aves, quas coturnices multi lalinc iu-

Deum, quando nec tabernaciilum

de
futiiro

cum

sit

aliud genus

avium ortygomedii-simile.

arca

testamenti,
et hic

qua; postea sunt inslitnta.

Neque
in vase

quamvis colurnicibus non usquequaque

et

enim
sicut

diclum accipcre possumus

Noverat enim Deus quid desiderarenl,

desiderium

dictum esl de manna qiiod pnsilum est

qva:st. Cl).

eorum quo

carnis genere satiaret. Sed quia Scriplura

iilos

aureo {Supra,

Ergo

aiite

Dciiin

id

acci-

concupivisse

carnes dixerat, nec expresserat cufacta est.

pere debeinus factum, quod in hoaorein Dei factum

cst
:

jusmodi carnes, ideo quaestio

LXIII. [Ib. xVi, 35.]

nbi

enim non Deus?

[II).

Manna ederunt quoadusque venirent in partem Phcenicis. Jam dixerat quoadusque venirent ad terram qux inhabitatur; sed quia non expresserat proprie quam diceret repetitioue videlur quamdam proprietatem expressisse, dicendo, in par, ,

LXVIl.
venit

xYiii,

15.]

Moyses socero

dixil

Qula
cis

ad me populus inquirere judicium a Deo; cum

el

conligerit disceptalio,

venerinl

ad me, judico unuinet

quenique,

el

moneo

eos

prwccpla Dei
ista

legem

cjtts

Qiijori potest

quomodo

Moyses
:

dixerii,

cum
l<.'x

lex

tem Phcenicis. Sed tunc illam lerram

est appellalam
;

sic

credenduin

Dei adhuc nulla conscripla esset

nisi

quia
pia;

Dci

modo enim boc non

vocatur noniine.

sempitcrna
ut (juod iu

est,

quam consulunt omnes

(|uod
illa

menles,

Alia quippc est quoe Phoenice appellalur regii) Tyri et

Sidonis, qua iilos transisse non legitur.

ea invenerint, vel faciant, vel jubeanl, vel

inconimulabili
eniin

Qiianquam

vetent,
tale

secundum
*.

veii-

Scripturaforlassepoiuerii terram Phoenicis appellare,

prfficeperit

Num(|uid

Moyses.quamcre-

palmarum arbores jam esse cceperant posl erenii vaslilalem quoniam palma gracce sic appellalur. Iniubi
;

cum illo Deus loqueretur, per singula dendum cst quod consulere soieret Deum, si
vis
*

quid

lio

eiiim

profeclionis

suac

inveneruiit locum,
,

ubi
Edili,
:

septuaginla
foiitcs
:

palmarum arbores fueranl

et duodeciin

sed poslea cos excepit eremi prolixitas, ubi

Eerint
abel,

secundtm quod illa incommulabili veritate perceexcepla edilione uatisponensi,quaecuinuostrisMss.

yrwceperit.

illa....

Sasot, Acgust.

III.

(Vingt.)

619
(;ssct

QLVESTIONUM
in

AUGUSTINS LN IIEPTATEUCIRIM
,

620

disccptationilms

lanliv;

nuiltiludinis

qux

reliir .socero reddilus,

co

modo quo

solcl

hominibus

iiliini in

iioc jrdicaiuli nosjolio a niaiic

usquc ad vcsmenti procsi-

honoriUceiiti;e

causa exliibcri a Patribus; sicul do

filios

iicrani dctincbat?

El

tanicii

nisi

suae

Abraham

scriptuin est, quod adoraverit

Chct

dcnlcin

Doiniiiuin

consulcrct, lcgcniquc ejus aaor-

{Gen.^ xxiii, 7).

Quos auleni

dical yfa//./*aToet(7vw7[.;

judicarc nain sapicnlcr allciidcrcl, quid jusliisinmni

inlcr discc|lanlcs possot, noii invenirct.

pobl dccuriones, non

faci'.c sciri

polest

(|uoniam lioc

iiumcn

iii

niillo

usu habeimis, vcl oiliciorum, voi ma-

LXVIIl.

[Ib. xviii, 18, 19.)

li

co quod Jolbor connc occnpatus judiciis

gistcriorum.

Nam

quidnm doclores

in!crprctali sunl,

sdiuni dat gcnero suo Moysi,

ut intclligantur ulique lilicraruin, qui inlroducant in

litleras, sicut

populi cl ipsc el poj.ulus consuincrctur consuniptione Dius farnuluin iiil;;k'ral)ili; prinia quxstio csl, cur lioc
suun, cuiu quo
ipsc tanla cl lalia loqucliatur,
In

rcsoiial
aiitc

grrccum vocabulum. Hic sanc

Lcgoiii

signilicalur
bra;i

quod
:

datam habuerinl

Ile-

ab

alic-

litleras

qiuc qiiando cocpcrinl esse,

indagari.

iiescio

iiigcna passus csl adnioncri.

quo Scriplura nos

utrum valeal
priinis

Noimullis

eiiiin

vidctur

a
a<l

consiliuin adinonel, per qncnilibel liomincm dctur ctiain nc vciilalis, iion debcre conlcmni. Vidciuluin alicnigcna admoncri Moylortc ibi volucrit Deus ab

hominibus eas coepisse, et pcrduclas cssc

iiide
:

Noc, alque

ad parentcs Abralue,

ci

iudc ad po-

piiUim israel

scd uiule hoc probaii possil, iguoro.

1-11.] Mensis aulem
liac die
tertii

scu, ubi

ct ijisuin

posscl lcnlare supcrbia

scdcbal

LXX.

[Ib. XIX,

exitus

fi-

cnim
slaulc.

judiciaria subrunilatc solus,

universo populo
cuin
ip&e Jotiior

tiorum Israel de lerra JEgypli

venerunl in ercel

Nam

hunc scnsuin

indicat,

vium Sina,

et profecti

sunl ex Rapliidin,
Isracl
ibi el

venerunt in
cf

qui odistos cligi jussil ad judicandas causas populi, quod scnl suiicrbiam. Dciiulc quani sil obscrvaiidum
alibi

ercmum Sina,

el applicuil

conlra montc-m,

Moyscs uscendit

in

monlem Dei,

vocavit

eum Domiel
:

Scriplura dicil,
XI,

FUi, ne in multis
ct
liic

sinl actiis

lui.

nus de monte dicens, llwc diccs domui Jacob,

tiabis (iiiis Israel, et ca;tera.

nun-

{Eccli.

10); salis

apparcl.

Deiiido verba
:

Dcinde paulo posl

De-

Joibor daulis cousiliuin Moysi considciaiula sunl dubo dicit ciiim, Nnnc itiique (nuii me, et consitiuni
libi, el

scende,
et

et leslare

populo,
ct

et

purifica illos liodie el cras,

luvenl

veslimenla,

sint

parati in
in

dieni terlium.

cril

Deus lecum. Ubi mibi videlur

vacuari, quo

signilicari,
,

Terlia enim

die dcscendet

Dominus

monteni Sina
qiia;

nimis inlcnlum liumanis aclioiiibus

aiiimum

Deo

comm

omni populo. IIoc die reperilur dala Lex,

quodammodo
LXIX.
dicit,

fit

laulo plcnior, quanio

in tabulis lapideis scripta csl digilo Dei, sicut conse-

in su-pcrna atque cctcina liberius cxtendilur.

[Ib.

quenlia docent {Exod. xxxi, 18). Dies autcm

lius

iste ter-

Eslo lu

xviii, 19, 20.] Quod vcro adjimgit ct populo quce ad Deum, el referes verba
:

apparct
die crgo

lertii

mensis ab cxitu Israel ex Jigyplo.

lecerunl, id est,
,

Ex

quo Pascha
cl

agnum
qiio

ini-

eorum ad Deum
lcgtm ejus;
el

et

lestuberis

illis

praicepta Dci

ct

wolaverunt

edcrunt

qui

fuil

quartus decimus

demouslrabis ilUs vias

facient
;

quibus ambu-

primi mensis {Id.

xii, 6.),

usque ad istum
:

Lex

cum po|iu!o unilabunl in eis, et opera quw vcrso ha;c agcnda esse dcmonslrai. Non cuim ail, scd verba Uuiuscujusque verba refcres ad Dcum
,

dalur, dies quinquaginta numeranlur

deccra cl sc-

plem
ciino

scilicct primi
;

mensis, rehqui ab ipso quarlo detriginta

;

deiiide

omiics

secundi mensis, qui

tcrlius
teriii

eorum,

cuiii

supra dixissct, Esto

Posl hxc admonot
iie

tu

populo qmu ad

fiunt quadiaginla

scptein

et

niensis,

Dcum
quic

sunl.

singulorum negolia,

qui est a solemnitale occisi agni quinquagesimus.

Ac

iiiter

sc babeut, dcscranliir, clectis videlicol po-

per hoc in ista umbra futuri, secundum agni immolali

lenlibus viris

Dcum

coleiilibus, justis, ct qui oderiut

dicm feslum,

sicul

quinquagesimo die Lex data

:

est,

superbiam, quos conslituat supcr millcnos, alios super centenos, aiios super quiniiuagenos, alios super
dcnos.
Sic cl ab ipso

quai conscripla est digilo Dei

ita in

ipsa

verilale

Novi Teslamenti a

lesliviLale agni

immaculali Christi

Moyse rcmovil gravcs

islos

el peri-

Jesu quiiiquaginla dies numeianlur, ut Spiritus sanclus

*

culosas occupaliones, ncc

gravavil.Quandoquiillo

dc

allissiinis

datus est {Acl.

ii,

4). Digiiuin

dem

ipsi

mille habcrcnl unuin super se, et sub

Dei autein esse Spirilum sanctum, clsupra jain dixi-

liabercnt alios

deccm,

ct

sub

eis alios viginli,

ct

sub

mus

leste Evangclio {Supra, quwst. 25).

his alios centuni, ut vix ali(|uid ad singulos quosque

pra-positos pcrvenircl, quod judicare necesse iiabcrent.

LXXI. [Ib. XX, 1-17.] Quaritur, decem praecepla Lcgis quemadniodum dividenda sinl ulruin quatuor
:

Insinuatur

liic

eliain

humililalis

excmp!um
fasli-

siiil

usque ad pra;ceptum de sabbato, quai ad ipsuni

pertinent
;

quod Moyses,
divil,

cum quo

loquebalur Dcus, non

Deum
tincnt

sexaulcm
el

reliqua,

quorum prinium
septem. Qui

ncque conlcmpsit alicnigenoi soceri

sui consi-

esl, lionora patrem

:

matrem, quaj ad hominein pertria

lium.

Quanquam
utrum

et ipse

Joihor,

cum

Israelila

non

an polius
illa

illa

sint,

et isla

fuissei,

inter viros Deuin veruin colentes relisil,

eniin dicunt
csl,

quatuor esse, separant quod dicium

prwler

gioseque sapientcs liabcndus

Job,
lur
:

qucmadmodum

et

Non

erunl

libi dii alii

me;

ut aliud prai-

cum
imo

cx ipso populo non fuissel, merilo qua;ricredibilius

liabetur.

cepluin

sil,

Non

facies

tibi

idolum, ctc. ubi figmenta

vo^unt esse,

Ambigue quippe posacrificaverit Deo vcio in siia sunt verba, vcl utruin populo cjus, quando vidit generum suum, vel ulrum enm adoraverit ipse Moyses quanquam de adora:

colcnda prohibentur.
concupisces
'

Unum aulem
lui,

Non

uxorem proximi

Non

concupisces clo-

tioiie

eiiain

si

cxpresse posiium esset, honor vide-

spiritus sanctus. Kcnne nostra conjectura altero S. Augusliiii loco, ueuipe scnn. 8, u. 15, 14, in quo kx itsa repelualur. M.

Apud

Er. Lov. babclur,

quando

melius lcgcretur,

et ? l^ilcitur biec

0gl
tntmi proximi
illa
titi,

LIBER SECUNDUS.
et

C22
uiitur pro laiino. Moeciios
ista

omnia usque
isla

iii

fuiem. Qui vero

jam Scriplura
lis viris in

tamcn Gracci

iria

esse dicunt, ct

soplem,

unum
:

voluut

nonnisi adullcros dicunl. Sed ulique

Lex non so-

ne esse, quidquid do uno coleiido Deo prsecipitur,

aliquid aliud prrcler illum pro
;

Dco colalur
,

ha;c au-

populo.verum eliam feminisdataest.Neque enim quia diclum esl, Nonconcupisces uxorem proximi
lui, niliil liic sibi

tem exlrema in duo dividunt ut aliud sit Non concupisces uxorem proximi tui, aliud, Non concupisces domum proximi tui. Decem lamen esse prxcepta neuIri

pr*ceplum debci putare

quod viro diclum
sit,

feniina

ct

tanquam

licite

concupiscere virum proximoe su;e. Si

est,

ergo hic ex

illo

inlelligilur,

ambigunt, quoniam boc Scriptura lesiatur.

Milii

quamvis non diclum

illa,

tamen videlur coiigruenlius

accipi tria
illa

lineat;

quod etiam ad fominam perquanto magis eo quod diclum est, Non mceuterque sexus aslringitur,

et isla

seplem, quia et Trinilatem videntur

quoe

cliaberis,

cum

et

ipsum

ad

Deum

perlinent insinuarc diligentius iniuenlibus.

est,

Et revera quod diclum

ter

Non

ervnl

tibi dii alii

prce-

proDceptum polest referri ad utrumque, sicul,A'o?j occides, Non ficraberis, et quse aha similiier noii expresso

me, hoc ipsum perfectius explicalur cum prohibenlur colenda figmenta. ConcupisceiUia porro uxoris aliena),

uno sesu ulrique videnlur sonare communiter? Ta-

men

ubi unus expriniilur, lionoralior uli(iuc exprimi-

el concupiscenlia
illi

domus

alienoc,

tanlum

lur, id cst

masculinus

ul

ex boc
sit.

intelligal

eliam fe-

in

peccando differunt, ut

qiiod dicluni est,

Non

niina quid sibi piivceptum

concupisces

domum

proximi

tui,

adjuricla sint et alia

moeclia est, liabens

vir ejus

Ac per hoc si femina virum, concumbendo cum eo qui

ille

dicente Scriptura, neque agrum ejus, ncqne

ejus,

senum
neque

non est, eiiamsi

non habeat uxorem;

neque ancillam cjus,

neque bovem
ejus,

ejus,

subjugalc ejus, neque

omne pecus
alieiia)

neque quoccum-

que proximi
cupiscentian)
libet
rei

tui sunt.

Discrevisse aulem videlur cona concupiscentia

.m^

uxoris

cujusaj^..

concumhendo cum ea quio uxor cjus non cst etiamsi illa non habeat viriim. Sed utrum si faciat qui uxorem non habei, cum femina quae viruin non habet, ainbo
,
,

profecto moechus est el vir habens uxorem,

aliena;,

quandu ulrumquc
proximi
et huic
tui,

>~,.:.,

nr.inrpnii

lui.iiis

concupisces

uxorcm
tui,

Non
Non

concupisces

rilur. Si

enim non tcnentur, non

transsrcssione teneanlur, merito quaeesi

primuuu

i.?"v:

domum
gere.

proximi

ccepil

coelera

adjuu-

calogo fornicaiio, sed sola moechia, idest, adulierium:

Non aulem cum

tui,

dixisset,

concupisces
diceiis,

quamvis omnis moechia etiam

in Evangelio

fornicatio essc intelli-

vxorem proximi que

huic connexuit alia

ejus,

ne-

gitur, sicut loquunlur Scripiurac.

:

Dominus

cniiu dicil

domum

ejus,
:

noque agrum

neque servum

Quicumque

dimiseril

uxorem suam, ex{Maltli. v,

ejus, el caciera

scd omnino apparent hccc esse con-

cepta causa fornicalionis, facit

eam nmchuri

juncta quae uno pr.x-cepto videnlur coiilineri, et discrela ab

illo

32). Hic utiquc fornicalionem appellavit,

si

cum
,

alio

ubi

uxor nominala
crunt

cst. lllud

auicm ubi
quaj

peccet quae virum habet

adultcrium.
Scriptuiis

quod

est moccliia

id est,

dictum
hujus

esl,

Non

tibi dii cdii

pra;ter

me, apparct
iis

rei

diligenliorem exseculionem csse in

Omnis ergo moechia cliam fornicalio in dicitur. Sed utrum etiam omnis fornicatio
in

subjecta sunt.

Quo enim

pcrtinet,

Non

facies tibi idocoelo sunt

moechia
interiiii

dici possil,

eisdem Scripturis non mihi

lum, neque ullum simulacrum, quwcumque in

occurrit locutionis

exemplum. Sed
,

si

non
sit

sursum,
in

ct

qumcumque
tcrra;

in terra deorsum, et
ea,

qucecumque
illis,

omnis

fornicalio eliam moechia dici potest

proliibila illa fornicatio,

ubi

in

aqua sub
id

non adorabis
est,

neque seriies
libi dii alii

nisi

Decalogo

quam

faciunt viri

ad

quod dictum

Non

erunl

prceter nie?

qui uxores iion babeiit,

habeiit,
noiniiie
alicnoe

cum

feminis quae maritos

non
furli

Sed rursum quaeritur quo

proxinii rebus prjccipitur.

dilTerat,

Non

furlum fa-

utrum
bene

inveniri

possit, ignoro.

Sed

si

cies, ab eo quod paulo post de non concupiscendis

inlelligitur oinnis illicila usurpatio rei

Non quidem omnis

:

qui

rem

(non cnim rapinam pcrmisil qui furtum prohi-

proxinii sui concupiscit, furalur

fiiralur,

sed

si

omnis qui
in illa

buit; sed ulique a parte.tolum inielligi voluil, quid-

rem proximi concupiscit,poierat

gene-

quid

illicite

rerum proximi
omnis

aufertur); profecto el no-

ralitate, ubi

de non concupiscenda re proximi

qu;critur,

pr;cci-

mine

moecliiac

illicilus

concubitus, atque

illo-

piiur, eiiam illud

^

quod ad furlum pertincl conlineri.

quo
differat

rum mcmbiorum non

intelligi.

legilimus usus prohibilus dehel

Simililer eliam
esl,

quod dictum quod

Non

moecliaberis,

ab eo quod paulo post dicilur,

tui.

Et quod dictum
fieri

est,

Non

occides,

non putandum esi

Non

concupisces uxorem proximi

esi,

In eo quippe

contra lioc praeceptum, quando lcx occidit, vel

diclum

Non
illis
,

moechaberis, poterat et illud intclligi.

occidi aliqiiem

Deus jubet.

llle

enim
licct.

facil

qui jubet,

Nisi forte in

duobus

praeceptis,

non moechandi
;

et

quaiido niinisterium negare non

In eo eliam

non furandi
tremis
ijisa

ipsa opera nolata sunl

:

in bis

vero ex-

quod diclum

cst,

Falsum
ne

tesi.imonium

concupiscentia
qui

quse lantum differunt, ut

non dices adversus proximum tuum, quaeri solet utruin

prohibilum
sit

aliquando moechelur,

non concupiscit uxorem

illi

omne mendacium
id

forle

non

sit

proximi,

cum

alia

aliqua causa
ei

miscelur; ali-

hoc praeceptum adversus eos qui dicunt tunc esse

quando auiem concupiscat, nec

miscealur, poenam

mentiendum quando
nibil obest ei cui

limeiis:et iioc fortasse Lex ostendere voluil. quod utraque peccala sint.

mendacium prodest alicui, et menliris. Talc quippe non est adverut ideo videalur

sus

proximum luum,

hoc addidisse

Item qua;ri solet utrum moechiae nomine etiara fornicaiio teneatar.

Scriptura, quae posset brcviler dicere,

Falsum

tesli-

Hoc enim grsecum verbum

est,

quo

tnonium non dices, sicul

dixil,

Non

occides,

Non

moe-

QUiCSTIOMM
.

S.

AUGllSTINl IN I!EPTATEIICI1UM

C24

chaberis,

Non

fiiraberis.

Scd

liinc

ningna quceslio csl,

LXXVI.

[Ib.

XX, 23. J

Son

facictis vobis

deos argen-

ncc a

fesiiiianlibiis

coinmodc
sit,

explic;>ri polcst,

qno-

leos, ct deos aureos

nou

facictis vobis ipsis.

Hcpelilur

inocio accii.iendum

Pcrdes omues qui bquunlur

Noli velte vientiri omne

quodiii priiiio praiCiplo iiiculcatum esl; et cx diis argcntcis ct aureis utiqne omnia simulacra inteliiguntur,
sicut in illo ctiani psalmo, Idola geniium argentum et

mendacium

Psal. v, 7 ); el,

meudacium

(Eccli. vii, 14); Cl ca-lcra

hujusmodi.

el

LXXII |ll'- XX, 18.] Elomuis jwpulusvidebal vocem, Solct lamjxidas, ci vocem tuba;, el montem fumanlem.
i^opiilus videbal vocem,

aurum

(Psal. cxin, 4, el cxxxiv,

[Ib. XXI,

Iti).
>

LXXVII.
lis,

2.]Qu3c de scrvo Ilebraeo praci

qu:cii (|U()inoilo

cum vox non

piuntur, ul sex annosserviat, ct dimiltalur liber gra-

videalur. ad visuni, scd polius ad auditiim perlincrc dc omnibus quae a me Sed sicui modo dixi, Vidcalur,
dicia sunl
;

ne servi

Ciiristiani

hoc llagilarent a dominis

suis,

apostolica auctoritas jubet servos dominis suis esse

subililos,

sic,

videie solcl pro generali scnsu poni,

ne nomcn Dei
I

ct

doctrina blasphemelur

non

soluin corporis,

venim

cliain aniini

unde

et il-

{Epltcs. VI, 5, el

Tim.

vi, 1). Illud cniin

,

ex hoc

satis

lud cst,

Ctm

vidissel

Jacob quia sunl escw in yEgtjpto

;

constal in mysterio prxceptum

quia et perlundi su-

{Gen.

xLii, 1, sec.

LXX)

unde

uli(iuc

abseiis

erat.

bula ejus

aurcm ad postem
[Ib. XXI,

pra;cepil Deus, qui liber-

Quanquam nonnuUi viderc vocem

bilrali

nihil aliud essc ar-

tatem illam recusasset.

sunt

quam

inlelligere, qui visus incnlis est.

LXXVllI.
filiam
cillw.

7-11.] Si quis autem vendiderit

abibit ita ut recedunt

Cuin vcro hic brcvitcr diccndum cssct quod populus ac monvidebat voccm et lampadas, ei vocem tubae quomodo autein fumanlein, quaislio major orirelur
perlincl diebat lampadas et montem iumanlem, quod brevilcr ad sensum videndi. Nisi quis dical, nec lam

suam fumulam S non

an-

Quod

si

non placuerit doinino

suo,

quam non ansprevit in ea.

nominavil eam, remunerabit eam. Genti autem exterce

non

esl

dominus vendere illam, quoniam

dicendum

fuisse

sed

ut

lotuni diccrelur

audiebat

Quod si filio annominaveril eam, secundum juslificalionem filiurum faciel ei. Quod si filium accipiet ei, qua
opus sunt,
Dil.
i'f

lampadas, et audicljat vocem tuboe, \ocem, rv.." --r- v pt videbat monlem i'iin->oni<in-> nubibus, sicut lonilrua, ct dc tuba si ^.o^ vtani, ci ae
et videbat
;

"' et veRi""''

^^"versationem ejus non frauda-

autem

tria Iikc

non

fecerit ei, exibil graiis siiie

pretio.

Obscurissimuin isluin locum inusitata veiba

ita

lamen ipsam

dixil

voccm
iis

qu3e de nubibus edebatur.

locutioiiesquc lcccrunl,

ut interpretes nostri
,

quemcst

Ac
di,

per hoc melius in

qua; ad sensiim audiciidi per-

admodum eum
ipso qiioque

explicarcnt

pene non invenirent. In

linebant, generalis sensus est positus, hoc esl, viclen-

graico eloquio

mullum obscurum

cum quam ut

breviter totum vellet Scriplura

in iis quoe pertinent
:

complecli,

quod hic
aperiam.

dicitur.

Tamen

quid videalur, ut potero,

ad videndi sensum, subloqiii

iiitelligerelur audilus

quo morc

uon solemus.
;

Si quis autem, inquit, vendiderit filiam suam famulam, id est ut

sit

Nam, Vide
luceat,

quid sonet, solemus dicere

Audi quid

famula,

quam

ouiT/i-j

Gra;ci vocant:

non solemus.
[Ib.

non

abibit ita ut recedunt ancillce,

sic recedet
,

inlelligeiidum est,
ancillae Hebraeae
iii

LXXIII.

XX, 19.] Loquere lu nobis,et non loqua-

non

quomodo rccedunt

tur ad nos Deus, ne quando moriamur. Mulluin et solide significalur,

:id

post sex annos.

Eam

quippe oportct etiam

intelligi
ita
,

feniina

Velus Tcstamcntum limorcin po-

Hcbraea legem datam

bus. Cur crgo ista

quoc servalur in mari,

lius perlincre, sicul el

iii

ad

Novum
,

dileclioncm
iii

qiianquam
pateat.

non

rccedet
,

nisi

quia in

illo

Vetere

Novum
lali

laleal

ct

Novo Velus

famulatu iulelligitur humiliata

miscucrit
?

quod

ci se

dominus

Qiioinodo autem
Dei,
si

populo irilaialur \idcre voccin

inlciligcre, ciim sibi loqui
satis elucet.

IIoc quippe in consequentibus

utcumque
id est

hoc accipiendum est

clarescit. Sequitur
rit

enim

et dicit,

Quod

si

non placue-

Deuin limeaiit ne moriantur, non

domino
fecit

LXXIV.
eslote
sil
:

[Ib.

XX, 20.] Et dixil

cis

Motjses, Couslantes

eam
est

quam non annominavit eam, uxorem remunerabit eam lioc

stio,
: ,

non

est

quod

propterca enim venit Deus ad vos, tentare vos ut

ejtis

supra dixit, non abibit

"

ila ut

recedunt ancillce. Justum

timor

in vobis, ne

peccelis. Sic

illi

coliibendi

quippe aliquid accipere pro eo quod humiliala

fuerant a peccaiis, utique limendo ne poenas sensibiles paterentur; quia

liain
:

est; quia
est
,

non

ei se ita

miscuit, ut faceret uxorem, id

sibi. IIoc

nondum
illis

polrirant am:ire justitentaiio

a

ut annominarel
,

eam
,

autem quod dixi-

et in

hoc crat

Doinino, qua

mus

remuneiabit eam

quidam interpretes dixerunt,

dictum csset
iTzolurpii-

prob;ibantur, ut appareret cujusmodi cssenl; non ul

redimet eani.
QtriAi,

Quod

si

in graeco

Deo
isiis

noti

fierent,

quem non

latcbaiil

qualcscumqiic

scriplum esset sicut scriptiim esl, Et ipse rc-

essent, sed ut

iiiler

se ac sibimet. Miiitum

inmcn

dimet Israel (Psal. cxx:x, 8);

nam

et a7r(s),uTpc!iTat

terroribus Tcslamenli Veteris diHerenlia coni-

scriptum

est. In

Iioc

autcm loco

ixT:o).uTpi>aei
,

legilur,

mencjaliir,

quod etiam

in Epislola
xii,

ad Hebrxos aper-

ubi intclligiiur qiiod accipit magis aliquid

quam pro

tissime diclum est [Hebr.

24-28).

ea datur ut rcdimalur. Cui enim dabit dominus ejus

ut redimat qiiam ipse
exteroi

LXXV.

[Ib.

XX, 21.] Moijses autem intravit in nebu:

famulam possidel? Genti autem

,

lum, ubi erat Deus

id

esl,

ubi expressiora ficbant

non

est

dominus vendere illam

in

quia sprevit in

signa, quibus cognoscerclur Deus.

Nam qiiomodo
;

in ne-

ea

id est,

non qnia sprevit

,

ea, ideo dominus est

ei

bula erai cui

,

c(eli

ccelorum non sufficiunt

nisi

qucmest*?

vendere illam

id est in

tanlum
LXX. At

doniinabilur, ut

admodum nusquam non

* Editi,

est, qui in loco nullo

uss., est.

deest

pro quo

omaes

sic Mss. constanier, juxta * M&s.,iussaest.

edili, in

fwnulam.

LIBER SECUNDUS.
etiam exteroe genli
sprevit in ea
,

66
quisque occiditur a nolente
id focil,
:

eam

lici(e

vendat.

Hoc
:

est

autem

cisse

cum

el

pro hoc

quod

est sprevit in

eam

sprevit

eam

quod (anlummodo Deus

Iradidit in

dicfum

cs(, sed

Deus

autem,

lioc est humiliavit

eam

id est

concumbendo

manus
Deus
illic

ejus.

Cum vero volens

manus Deus fecit
:

occidit, et ipse

nec uxorem faciendo. Dixit aulem grcece :^eTviv, quod nos diximus sprevit quo verbo Scriplura ulitur
,

occidit, el
terest,

tradidit in

ejus.

Hoc ergo
an(cm
ct

in-

quod

t;.ntum

hic
;

Deus

apud Jeremiam

Sicut spernit mulicr

eum

cui

commi-

el

homo, proplor voluiaaiem

non quia illum

facien(is

sed non sicut

,

scelur {Jcrem. ni, 50).

Deus homo. Deus enim

noiuiisi jus(e

homo au(em
Deus nolmiiii-

Deinde sequiturct

dicit,

Quod

si filio

annominaverit
ei.

pocna dignus
let occidi,

occid!( qtiem

eam, secundum

justi/icationem filinrum faciet

Ilic

sed quia per iiiiqui(a(i'm.

Non enim
facto et

jam apparerc incipit qnemadmodum supra quam non annominavit. Nam quid est aliud
annominaveril eam, nisi
filio

dixerit,
,

sterium Dco jubenli prx-buit, sed buae malignoe cupiditati servivit. In

fMo conjunxeriteam uxorem?

si

uno

igitur

eodemque

Deus

de occuUa

.Tequi(a(c lauda(ur,

quandoqnidem
facict ei, id est

dicit,
,

secundum

justi fcalioneni filiarum

quitate punitur.

elhomo de piopria iniNon enim quia Dcus proprio Filio

iradidit illum

ut sic tradat tanquam filiam, dotem

non pepercit, sed pro nobis omiiibus

Quod si aliam scilicet apponens ei. accipiet ei, id esl non islam deputaveril, uxorcm fiiio suo sed ei aliam accipiat quw opus sunt et vestem et
Deinde adjungit,
, :

{Rom. vni, 52), ideo

.ludas excusatus est, qui

cum-

dcm ad mortcin

iradidit

Chrislum. {Matlh. xxvi, 48).

LXXX.
et

[Ib. XXI,

conversationem ejus non fraudabit

quae compe(unt
,

dabil ei simili legc,

fiiio

percusserint

22 25.] Si autem liligabnnt duo vin, mulierem iii utero habenlem ', et exierit
dctrimenluiii patieturf

quoniam non mansit uxor quemadmodum ei daret, si eam sibi non annominasset, et tamen concumbendo humiliasset. Quod autem
ejus

infans ejus

nondum formalus;

quantum

indixerit vir mulieris, et dabil

alicujiis

cum

poslulatione.

Mihi videliir significationis

causa dici haec,

nos diximus

conversatiunem non fraudabit, grsecus

id est,

magis quam Scriptiiram circa hiijusmodi facla occupalam.

habet OjuOiav,

locutionem, quo nomine

in(eliigi-

Nam

si

illud atteiideret,

ne pnrgnans miilier

lur Scriptura honestius appellare concubi(um.

Quid

percussa in abortuiii compellcictiir, noii ponerelduos

litigantes viros,

est autem, Concubilum non fraudabit, nisi pro concubitu mercedem dabit? Namque apud Danielem conIra

cum

possit ct ab

uno hoc admidi, qui

non
litigaverit,

cum
sed

ipsa muliere liligaverit, vel etiam

alieiiae pos(eri(ati

Susannani falsum testimonium dicenles seniores

,

noccre volendo

id feccrit.

Quod

Yenit

inquiunt
et

ad eam adolescens

qui erat in latenti

vcro non formalum puerperium noluit ad hoinicidiura

pertinere, profecto nec
in utero gerilnr. Hic

cum ea. Daniel autem de hoc jps interrogans, ait, Sub qua arbore vidisti cos colloquentes : quod illi dixerant, concubuil cum ea. Dcinde alterum arguens a(que convincens dixit, Semen Clianan et non Juda species deleclavit te et illa concuebsconditus,

concubuit

homincm

depulavit quod lalc

de

aiiiina qu;estio solet agitari,

ulrum quod formatum noiiest, ne animatum quidem

possit intelligi
,

et idco

non

sit

hoinicidium

quia nec
iiabefuerit,

examinatum
bat.

dici potest, si

adhuc aiiimam non

autem formatum

piscentia everlit cor

Jsrael, sed
illa;

tuum

sic enini

faciebatis

filiabus

Scquiturcnim

et dicit, Si

limcntes acquiescebant vobis {Dan. xiii,

dabit
aisi
,

animam pro anima. Ubi quid

ct ipse

aliud inlelligiliir,

37, 54-58). Grsecus

au(em habel

w,w.O.uv
,

posset latine verbum e verbo dici

bis
:

quod Loquebanlur vovy.ij,

morietur? Nain

lioc el in cxteris

ox hac

occasionc jain pr;ccipi(, Oculuin pro oculo, dcnlein pro

de.nte,

quo significaretur concubitus.

eos

Nam
,

ubi dici(ur,

manum

pro manu, pedcm pro pede, combustionein

Sub qua arbore comprehendistis

significatur concubi(us.

graccus habct
:

pro combuslione, vulnus pro vuhiere, Uvorem pro livore

lalionis videlicet .Tquitale.

Comprehendistis eos colloquentes invicem

et illic

Qucc Lex ideo constitnit,

ut dcmoiistrarct qu;e vindicta debea(ur. Nisi enim per

agilur adjimgit Scriptura,
fecerit ei, exibit gralis,

Quod ergo de hac de qua

et dicit, Si

Legem

scire(ur (juid vii)uic(;c dcberc(ur,

unde sciretur

aulem

Iria hcec

non

quid venia rclaxaret, ut dici posset, Dimitte nobis debila noslru, sicut et

hoc

intelligitur,

Si

eam

ipse concubitu

non humiliaalia a filio

nos dimiltimus debitoribus nostris?

verit,

neque

filio

suo conjunxerit, neque

suo

{Id. VI, 12.) Debitores igitur

Lege monstrantiir, ut
qnid nobis debeietur

duc(a is(am ejecerit, ubibit gralis, id est sufficiet ei

quando ignoscitur appareat quid dimittatur. Neque enim debila dimitleremus Lege indice disceremus. rium jam quidem fuerit
,

non

leneri in servitule. Abibil

enim

nihil accipiens, ut

nisi

servus Hebrseus.
illam
tradi.

Non enim licet domino ejus copuiare viro non Hebra^o quam non licel exteroe gen(i Si autem servo Hebraoo eam copulaverit, hoc
,

Si ergo illud
,

informe puerpe-

sed adliuc

quodaminodo

in-

formiter anima(um (quoniam iiiagna de aniina qua;stio

utique inleiligitur, quod

cum

co gratis exibit, nequa-

non es(pra;cipi(anda indiscussse temeritale

ideo

sentenlia!),
,

quam a marito separata. LXXIX. [Ib. XXI, 12, 13.] Siquis

et

Lex

noliiit

ad homicidiuin pertinere

quia non-

percusserit aliquem,

dum
caret

dici potest
,

anima viva

in

eo corpore quod sensu

,

morluus

fuerit,

morte moriatur. Qui autem nolens, sed

si (alis

est in carne

Deus

tradidit in

manus

ejus, dabo

libi

locuni in
si(
,

quem

nondum
cum

sensibus praedila.

nondum formata ci idco Quod autem dixi(, El dabit

inulieris,

fxujiut.

Qua.>rilur

hoc quomodo diclum

Iradidit in

Si aulem

poslulatione

quod mari(us

informi

e.v-

nolens, sed

Deus
,

manus
,

ejus

quasi e(si voin

lens occiderit

posset occidere

nisi

Deus traderet

1 ita melioris notae Mss. juxta LXX, et synacara, chaldaicam, samarilanam atque arabicam versionem. At editi ferunt, et percussciit quis mulierem fetum in utero haben1

manus

ejus. Inteliigitur ergo,

lantummodo Deum

fc-

tm.

C27

OU.ESTIONUM
iii

S.

AUGUSTINI IN ilEPTATEUCIIUM
intcl-

628
ail,

(luso, dandiim constitucrit, noii cst

ligerc
:

promplu
,

accipiendumest, quod Aposlolus

Nam

el$i

sunt qut

f.w.ua quippc
iiilciligitur,

quod grx'cus

Iiabel

pluribiis

dicunlur dii, sivc in coclo, sive in terra, sicuti sunt dii mulli

iHoJis

ct
si

toUirabilius cuin poslutalione

etdominimutti(lCor.

viii, t>);

addendo enim,

siculisunt,
:

dictiim csl, (|uain

postu!al)it ui dct, ul

aliud diccrclur. Foriassis

enim

dcos

inteiligi

voluit, qui

digne ctiam dicunlur

,

ila

eo

modo

'

salis

Dco

laciat, etiamsi

sane ut

>aTj5sia qu3c
,

dicitur graece

ct intcrprclalur

mnrilus mulicrve non expclal.

latine servitus percusserit

sed ca quaj ad religioncm pcrtinere

LXXXI.

[Ib.

XXI, 28.] Si autcni cornu

el

inlelligitur, iion

debcatur

nisi uni

Deo vero, qui nobis

dii,
suiit

taurus virum aut niuliercm,

lapidabilur taurus,
et

nwrtuns fucril, lapidibus

cst

Deus?

Illi

autem qui dicunlur

cliam

si qiii

non manducabuntur carnes ejus;

erit.

sunt qui merito dicunlur, probibiti

malcdici, non

dominus aulem tauri innocens

Ad

jiislitiam perti-

jussi sunl sacrificiis vcl ullis latria; obsequiis honorari.

nel ut aninial hominibus noxium perimalur, et quod

de tauro positum est, a parte tolum iiilclligcndum est,

quidquid
in

malitia.

LXXXVIl. [Ib. xxiii, 2.] iVon eris cum pluribus in Nc se indc quisquam dcfcndat, quia cum plu
aut idco pulct non cssc peccalum.
[Ib. XXIII, 5.]
,

pccoribus usui biimano subditis infcstum

ribiis fccit,

est hominibus.

Sed

si necesse est occidi,

numquid

la-

LXXXYIII.
in judicio. quoesiio.

Et pauperis non misereberis

pidari? Quid inlcrcst enim animal, quod aufcrendum

ecl, qua morte aufcratur? Dcindc quod addidil, car-

Nisi addidisset

judicio

magna
si

esscl

Scd inielligendum esset, cliam

Supra eiiim dixerat,

scriptum

nibus cjus non esse vcsccndum, quo porlinct, nisi

noii cssct.

Non

apponeris cuni

omnia

ista significent aliquid,

quod Scriptura maxime

multitudine, dectinare

cum

pturibus, ut declines judiniisereberis

,

solet intueri ?

cium
XXI
,

ac per

hoc, Et pauperis non

judicio.

pos-

LXXXII.
tienl

[Ib.

35.] Si autem cornu percusserit

ct

set intelligi,

Sed cum addiluin

,

cst, nulla

Ucujus taurus taurum proximi,

mortuus

fuerit,

ven-

taurum vivum

et

pnrtienlur pretium ejus, et tau-

1'um qui mortuus fueril dispertienlur. Niimquid in solo

quoestio est huc csse praceplum ne forte cnin judicamus, videamus jusliliam esse pro divile conlra pauperem et nobis recte facere videamur si conira
,

tauro liKC justificatio servanda est, ct non de omiii

pecori in
tali

justitiam pauperi

faveamus causa miscricordiae. Bona

casu
:

Poinde

a parte

tolum

ct

hoc

intelfieri

cst crgo miscricordia, sed

non dcbel esse

coiitra judi,

ligcndum

est

sed hoc de carnibus occisi pccoris

cium. Judicium sane illud appellat Scriptura

quod

nou potesl, qnx. non vescuntur. LXXXIII. [Ib. XXII, 1.] Quce juslificatio
vitulo
nisi aliquid significare intelligatur?

justum
est ut pro

est.

Ne

quis

autem proptcr islam senlcntiam

,

Deura putaret misericordiam prohibere

tur,

quod sequi-

uno quinque reddantur, pro ove autem quatuor,

2.]St auteni perfodiens inventus
,

opportunissime sequitur

Si lutcm obviaveris bovi

inimici tui, aut subjugali ejus, errantibus, reducens red-

LXXXIV.
fueril fur
,

[Ib. XXII,

des ei

ut scias

non

te

prohibilum facerc misericor,

et

percussus mortuus fuerit

non

esl itH
est
;

hopro

diam

fac etiam erga inimicos tuos

;

cum

potestas est

micidium. Si autem orietur sol super eum, reus

a judicando libcra

non enim cum reducis erranlcm

10, H.] Sex annis seminabis
fructum ejus
;

morte morietur

^. Intclligitiir
,

crgo tunc non pertiiiere

:

bovcm

inimici tui ct reddis, inter aliquos judcx residcs.

[Ib. XXIII,
et cotliges

ad homicidium
diurnus
,

si

fur nocturnus occidilur

si

aulcra

LXXXIX.
terram tuam,

pertinere. IIoc est

enim quod

ait, si orietur

septimo auiem
ilti : et

sol super

eum. Poterat quippe disccrni quod ad fu-

anno remissioneni
pauperes
cjcnlis

facies, et reqttiem dubis

;

edent

randum

non ad occidendum venisset,

el ideo

non

tuw

qua autem superabunl

et

cdent fcrai

deberet occidi. Hoc et

bus, quibus lamen
occidi nocturnuin
ista

in lcgibus antiquis ()

sxculari-

bestiw. Stc facies

vineam tuam

otivetum tuum. Quicri

si

eslanliquior,!nvcnilui, impune
,

potest quid colligant paupcres,

septimo aniio

ila

furem quoquo modo

:

diurnum au-

parcit terrce, ut nec seminetur quidera.

Non cnim ad

tem
per

si

se telo dcfenderit
[Ib. XXII, 9.]

jam cnim
Quid
;

plus est quani fur.

vineara et olivelum pertinet quod diclum est, Edent

LXXXV.
Deum,

est, quiconviclus fuerit

pauperes gentis tuw

quia de lcrra non seininata nihil

:

restituet

duplo

nisi

quia vult Deus ali-

possunt sumcre, ubi scgclcs nasci non possunt

vinea enim

de

quando signo dalo prodcre pcjcrantcm?

et olivcto postca dicit similitcr esse facien-

LXXXVI.
pulum,
sicut

[Ib.

xxn, 28.] Deos nonmaledices.Quxri;

dum

ac per hoc illud de arvis intelligitur, quic fru-

tar quos dixcrit deos

iilrum principes qui jiidicanl po-

mcntis scrviunt.

An
,

sic
et
,

accipicndum, Sex annis semiejus

,

diclum

csl

dc Moyse, quod dalus fuerat

:

nabis terram tuam

cottiges fructus

lioc est,

dcus Pbaraoni {Exod.

vii, i)

ut pcr

cxpositionem

sit

Sex annis scminabis

cst

et colligcs

septimo vero non

diclum quod sequitur, velut oslciidendo quos dixerit

deos,
ubi ait,

colliges, ut inlelligatur seminabis, etiamsi

:

dictum non

E( principem poputi
dices male.

tui

non maledices

ut ad sex annos seminare et colligere pcrtincal,

?

quod gracus habct, non

'

Au sccundum

illud

ad septimum vero dimittcre quod fuerit scminalum

Am. Er. et Lov., postulfibit ut de eo modo. Rat. Mss., postulavit ul det co modo. Alii quinque Mss. probae iiotae, postnlabit vt det, ut eo modo. rorte legciidum, postutabitjudexut eo modo. Aii polius ncgationc pr ajlixa, non poslulabit ul det, ut eo modo, clc. ? * in excusis, et morte morielnr. lii Mss., pro morte morietur : id est vicissim juxta gTsc. LXX, antapotiianeitai.
Edilionas
et

Nam

quid inde habebunt pauperes, quorurn residuum

illis

septem

eliain feris besliis dedit, eis vidclicet quye

frugibus
si

vesci possint., sicut sunt apri, et cervi, ct

(|uid

hiijusmodi? Qiiod tanien non diceretur,

i^ignificalioiiiss^ralia.
qua:;
(

iiisi

alicojus

Nam
,

si

quod

attincl

ad

pra,'ci;pl&

(a) Scilicet ia xnTal)ulis, c quihus uoeroae in oral. pro Milonc.

lia?c

ifsa lcx jirofcrtur

hominibus
IX,

.lata suiil

de bobiis cura uon

cst

Dco

Id.

9)

i[md

iion sic inlclligitur,

tanquam non

629
ipse pascat ea qucc nec scmiiiant
,

LIBER SECUNDLS.
uec metuiit
ci curae
,

630
xxiii,

neqne

XCI.

[Ib.

20,21.]fc ego
,

mitto angelum

congreganl in horreum

sed quia
,

non

esi proc-

vieum aute faciem tiiam

te

ul servel te in via, ut inducat

tibi.

ceplo monere iiomincm

quomodo
de

bovi suo consulal

in
,

terram

quam

paravi

xiltende tibi

ct

exaudi
;

quanto minns

ci cura cst

fei is besliis

prscipere
cas ipsc

quomodo

illis

ab homiiiibiis oonsulalur,

cum

eum men

ne non credas
eitim

illi : niliil

cuim

subtraliel iibi
illo

no-

meum

est

super eum. IIoc de

nimiruin

pascat diviliis nalur; usqucqu.'.qiie fruclifcra), qui cas

iiilelligiiur, cui

nomen mutalumest,

ul Jesiis' voeain

eiiam per alios sex annos pascit,

cum

colligunlur quoj

reiur

ipsc quippe introduxit

populum

lerram

seminanlur?

promissionis.

XC.

[Ib.

xxni, 19.]

Non

coqnes

suK. Quomodo inicliigatur nescio utrum possit rcperiri. Si enim alicujus signifioalionis causa prohibilum acccperimus agnnm
coqiii, nullus
in lacte

agnum in lacte matris verborum propiictalem ad

XCII.
et

[Ib. xxiii,

25-27.] servies Domino Dco tuo

et

benedicam panem tuum,

et

vinum tuum,

et

aqnani

tuam,

avertam infirmitatem a vobis.

Non

erit qtti

non

yeneret, neque stcrilis super tcrrani tuam.

Numeruin
te

usus cst
,

ila

coqucndi. Si atilem

iii

diebus

dierum luorum rcpkbo.

antecedat
intrabis
,

Et

timorcm millam qni

quibus laclatur
in observatione

quis hoc habuit unquam JiKleorum ut

el

amentes faciam omnes gentcs in quas tu

agnum non coqucrct

aulem
iiitelligerelur,
si

nisi

cum

elc.

Quamvis

istae

promissiones possint et

dcsisteret sugere? Quid est

in lacte maivis sua;

spiritualiler inlelligi,

lamcn cum secundiim tcmpoia-

quasiposset, eliamsi boc

sine hajus

lem hominum fclicitalem intelliguntur, ad YclusTcsia-

prscepti iransgressione coqui,

eo nato moriua

meulum
iiis

pcrlinent

ubi

quanquam

pra^ccpla, cxoejitis
,

malre
feclo

ejiis,

ab ove

alia laclaretur?

cum

alicujus pro-

quse iu sacramcnto aiiquid sigiiificant

,

eadcm ad
in psiilnio

rci

significandoe causa esse prxceptum nenio

morcs bonos pertinenlia rcpcriantur

lanien carnales alque lerrcna! sunt.

promissioncs

anibigal.
!ari,

Sed cliam
siiie

iila

qux
ila

possuiit observantia facli-

Unde

non

causa

praicepla

sunl; significant

septuagesimo secundo pcne lapsos ct effusos gressiis

suos

cnim

aliquid. IIoc vero

quomodo obscrvelur ad pro,

homo

Dei dicit

cuin zclaret in peccatoribus pa-

prictaiem vcrborum aut noii esl

aut non elucct.

,

Iii-

ccm peccalorum

intuens.

Ea quippe ccrntbat abun

ciii liac

tcllecium lamen de Clirislo approbo

plielia pra;diclus est

quod

iiac

pro-

dare impiis, quse ipse seeundum Tesiamentum Volus

exspeclabal a Doinino Deo,

non occidcndus a Jndacis

eiiin

infans,

mcrccdc

scrvieiiat.

quando Herodes quxrcns

invenit {Mallli.
perlineat ad
ii,

ut

occideret,

non
est,

Et cuni hinc

ei

subrcpere conpissel scnsus impiiis,

hii/iiaiia,

15-lG)

ul coqucs
,

quod diclum

quod Deum non curare existimarel

ptuin

corrccst

ignem passionis
:

hoc

esl, iribiilationem.
et

sedicit,dum auclorilatem sanclorum non

,

IJnde dicilur

Vasa

ftguli

probal fornax,

liomines

ausus improbare, ct incoepit cognosccrc

labor est anle
et

ct ail

Iloc

juslos tentalio tribulatiouis (Eccti. xxvii, G).

Quia ergo

me, donec introeam

in sanctu(trium Dei,

non

est

lunc infans passus

cuin quaerente Ilerode

intelligam in novissima (Psul. i.xxii, 2-17). Ibi

enim

hujusmodi periculum imminere videretur, prsedictum

est
liis

pra,mia dabuntur ad

Novum
:

pertincnlia Teslaiiientmn,

verbis

Non

coques

Klud quoque fcrsilan

agmnn in lacle malris suw. non absurdum est, quod alii

a quibus Cbrislus

qu3e impii non accipient

et poenai lunc futura; sunt

impioruin, quas nullus piorum sensurus est.

XCIII.
ejiciel
te.
''

dicmit, id essc praeccplum per Prophclam, ne se boni

Jsraelitai

[Ib. XXIII, 28.]

,

Etmittam vespas anle

,

te,

et

sociorent malis Judaois

Amorrliceos

Eva;os

Cliananmos,

et

Chetlwos a
sit.

passiis est (anquara agniis in lacle matris s\m, id est,

Quajrilur de his vespis quid intelligenduin

Nam

60

lem-jiorc

quo conceplus

est.

Dicuntur enim fcmina)

:

et promitlit

hoc Deus, et liber Sapienlioe

:

dioit iuiple-

ex quo conceperint, lac colligcrc

illo
,

autem mense
ob-

tum, ubi
(Sap.

ait

Et misit anteccssores exercitus

sui vcspas

eonceptum
servatio
ostendit.
,

et

passum esse Chrislum

et Pascli;ie

XII, 8).
,

Non aulem legimus faelum, neque Moysi

neque sub Jcsu Nave, neque sub judiei-

el

dies Ecclesiis nolissimns nativilalis ejus

csi octavo ca-

temporibus

Qui enim mense nono naius

bu3, neque sub regibus.

Ac per hoc
filiis

vespoe

istce

aculei

lendas januarias, profccto mcnse primo conceptus est

cii

timoris intelligendi sunt forlasse, quibus agilabaniur

ca

octavum calcndas
'.

aprilis

quod tenipus sux, hoc

cliain
esl, ia

mcmoratai gcntes, ut cederent

loquitur,
iii

Israel.

Deus enim

passionis ejus fuit in lacle malris

cujus sermone

si

figurate aliquid dicalur.

diebus mairis suae

*

slionum codicibus: exstant vero in duobus

Accedit alia exposillo in Quaesi.iomim codice Cori)eiensi
aiite aaaos ciicitcr octingentot; scri|jto reperta liis veriiis : Est alius census fucilior, 3oh coqiies (ignnm in lacte maliis cuoi ; parvulos adlinc et lactentes, qiuaibus dicit fpostolns, lac vobis potumdedi iwn cscam, nonmii.ies in prwpropcram

iiostris

l\lss.

col-

leclionis Eugypii, in unoquidcm conlinua serie,at in altero cum ejuscemodi prsemoiiilionc, hinc jam ex alio opere

.tugnstim qua; sequuntur adjecta sunt. Ilaquc suspicninur Qujcsiioiuim exemi-lar illud, quo usus est scriplor coiiici.s Corheiensis prinio laudali, hahuissc ea quoe Eugyiiiiis abha.s,
s.

pasmnem, lanquam

( liri^to sil dictum, qui talibus adliuc Viscipidis pepercil, pro quibiis se offercns cdl, i-i ergo me (juceritii, sinile hos abire. Atque ul tntelligerelur adliuc eos invalidos ct miiius idonros fnissc passiom tanquam agnos in

fclale

eaipi ia

Auyuslino prope sequalis, sua inanu aaao(;iverat. sic lil). 1, super Genes., quxst. 117, a. 5, aatc iilj

iacte matriS; sccutiis (dl Kviingclistu

implereliir
eis

quem
qviun.

dixeriit,
I

(jim dcdisli mihi non perdidi ex

sermo quem-

ics. i!oc

nde apparel eos, si tunc piilercnlur, fidsse periluenim tunc noii passi sunl, quod poslea pasti srnl, uon adliur agui in lacte, scd }am (nisles in qrege. Sunl et f lia quidani ad liancco cxiiosilioaeiii r;"juiissa in ooilom
|

verha, Mdia tamen esl facilior, clc. descripsit ille ia medio contexdi, ib liinc scribendum ; quoe fucrat, uti oi iaamur, annotalio Kugyi ii prceci|)ienlis exscrihi scquentia, quai hodiiMiue ia iiisius coUectioae reiicriuatnr. * Am. Er. .;t i.ov., israel sed verius Mss. ct Rat., Jesns :
is csl .losue.
* >;r.

al i,ov., ejiciam
:

iiro

quo

!\;ss.

necaon
fit

cjiciet, ;:oil!cet, ves|)a

ubi a plnrali

numcro

nat. et Am., Iraasitus aJ

lib. 2,

sed oiiinia profocto c inars^ine ia conlcxliiui jier iiiuuuucnscni lianslula. >a;n aLsuiit [roisus a iu'lcri!> i>uxt.Klice,

sinijulnem, (,;itinadmodiin. cxiilicalur ini/cu(ioaum

2ccu(. 107.
.

631

QU.CST10NUM
sii

S.
,

AUGUSTINI IN IIEPTATEUCIIUM
eniii! aliud, si diligciiliiis

G3SI

qiiod nd prnprielalcm iion

implelnm

non impcdil
proprie-

nttendamus, quod

ait

diein

hisloriiR fidem, in fiua perspicilur verilas narrauotus.

ex

die, nisi

lumen ex

liiniine,

hoc est

Dcum

ex Deo,

Sicul nec Evangelislannn iiarialio

seciiiidtiii)

qiiod rs! uiiigeniliis Filius?

laleiii impediiiir. si aiiqiiid a Cliri-^lo diciliir (igurnle.

Xt.lX.

(II).

XXIV, G, 7.]

Sumcns

autcin Motjscs dimi,

XCIV.
tibi

[Il>.

XXIII, 35.] Si servieris diis

eorum
habel

crunt
,

diam partcm

srmgitinis,

iiifudit in crtttcrem

ct

parlem

offeiidiculum. Ilic

gnecus

Sou^euffyj;

non

retiqnain sanguinis affudit ad atlare :et accipiens libruin

>aT/5u(r!,-.

Unde

iiitelligiiur,

quia cl

So^Aiia.

debcliir

Teslamenti rccitavil in

aurcs

poputi.

Notandum

cst,

Deo lanquain Domino,

>KTpei vero nonnisi

Deo

laii-

nuncprimumsaciificasseMoyseiievidenlcrScripluram
diccre, ex qiio cx ^Egypio cductus esl populus.

quam Deo. XCV, [Ib, XXIV, 1-3.] Fj Motjsi Dominnm lu, et Aaron, et Nadab, et
giiita

Primo

dixit

Ascende ad
et

enim de
aliqiia

Joilior

dictum erat soccro cjus, qnamvis

,

cum

Abiud,

septua;

ambiguilatc

seniorum Israet

et

adorabnnt a longe

Dominum

xviii, 12).

quod immolaverit Dco {Exod. Et advcrtcndum librum Testamenli cm

reciiari, in qtio libro
illas jiislifica-

et

acccdet Moyses sotus ad

:

accedcnt

Dominum, ipsi nulcm non populus autem non ascendet cum ilHs. Introiit
et

sangiiinc hosli;e
lioiics

conscriplas
in labulis

debemus accipere. Namdecaloguin

conscriplum
poslca

autein Moyses,
justificatioiies.

narravit

populo omnia verba Dei

et

Legis

lapideis fuisse

Rcspondii autem omnis poputus voce

manifoslum

est.

una

dicentes,

Omnia

verba quic toculus est

Dominus

C. [Ib. xxiV; l.]Eldixe)-unt,

Omnia quoecumque

to-

faciemuSfCt tiudiemus.

Usque ad

hiiiic

locumScripluruc

cutus cst

Dominus,

faciemits, et audiemus.
tertio.

Non

aliter

juslificiilioi.es iiilelligunlur

qu;c dala? sunt populo ad

ipsa verba

rcspondcnt ecce jam

CI. [Ib. XXIV, 9.]

observandum.

liicipiunt

autem quaiiluin

Et ascendil Motjses,

et

Aaron,
Israel
:

et
et

Scriplura* indicanl,

unde hoc nomen juslificalionum

Nadab,
viderunt

et

Abiua,

el

sepluaginla seniorum

cxorsum

est

ab illoseivo llebraH) cui auris ad postein

tocum ubi

sletcrat ibi
,

Dcus
nullo

Israet.

Conslat

pcrluiiditur. In quibus oiiinibus j'islificalioiiil)US coii-

inler eos qui recte inlelligunl

loco,

siderandimi est, qure inde ad agemlam viiam et

mo-

nec aliquo velut

situ

corporis

Deum conrmew membra ponere,

,

rum bonorum conservationem

quippe in
nliquid,
eis

duci possinl. Mulla

poliiis

sicuti est noslri corporis, sedere, jacere, stare

et si

sunt sacramenla significanlia

quid bujusmodi

est.

Uxc enim non

sunt

nisi

corpoQiiod

quam vilam nostram

l.t'ni

inslruenlia. Juslificalio,

rum, Deus aulem

liler expressis,

spirilns est

{Joan.

iv, 24).

nes sane
grceci

inlerpretes eas esse dixeruiit

appellant.

quoc

ergo se oslendit spccic corporali vel signis corpora-

5iy.Ki.-^/j.'y.rv.

non subslanlia ejus npparet

qua cst

XCVI.

[ib.

XXIV, 3.]

Notandum
;

eslqiind iterum po-

ipse qiiod est, sed assiimplio

formarum

visibiliumejiis

puliis ita re.spoiidel, Oinnia verbaqua; locutus est

Do-

onmipolonli;c siibjacet.
Cll. [Ib. XXIV, II, 10.]

viinns faciemus,

ct

audiemus
,

cum
,

videatur ordo poel facicmus.

Et de

electis Israel
et

non

dis-

stulare

ut dicenlur

audiemus

Sed

sonuil nec unus

et

apparuerunt in toco Dei,

mandu-

mirum

nisi aliquis sensiis hic latet.

e.st

Nam

si

audiemus,

caverunt,

et

biberunt. Quis dubilet illos

quos nomina-

pro eo posilum
lel verjjis Dci

qiiod est inleliigemiis, prius oporinlel-

limexprcssit, ctsepluaginla seniores, nunc appellatos

eleclos Isracl? qui procnl dubio

reddere faciendi serviiutcm, ut ad

pcrsonam gerebant

ligentiam earum

rerum quae
qua
noii

ipso praecipienle fiunt,

eoriim qui elecli sunl in populo Dei.

csl fides (II Tliess.
iii,

nierilo devolionis,

conlempla;
,

sed factre

2)

et novit

Non enim oinnium Dominus qui siint

inhonorcm,

sunl,

i|)se

perducat. Sed videndiim est

fiiio

ulrum

iste

ejus. In
alia in

magna

aiitem domosuntalia vasa

(II

popiiliis

illi

simiiis

inveiiialiir qiii

patiijubenti

conlnmeliam

Tim. ii,19,20),Quoiiiam crgo

pra^destinavil
; ;

dixil,7/)o in vineam, et

non

iil{M(itili. xxi, 30).

,

Genlcs
poslea

quos anle prajscivit,

pnedeslinavit
,

et

qiios

autem

enim qu;e Dominiini penilus contempsermit

periiiiius obedicnliam juslificata>, qu;e

illos el
;

vocavit

quos aulem vocavit,

juslificavit, ipsos et

non scclabanwdi-

ipsos et justificavit
glorifieavil
11011

quos aiilcm
30)
:

lur jiisliiiiin.apprciicnderiinl jiisliliam (Kom.ix, 30).

(Rom.

viii,

profeclo de cleclis Israel

Xl.Vii. [Ib. XXIV,

ficavil attare

-i.]

iXdiandum qiiod
et

3Ioijses
in

dissoiiuit

nec unus. Significantur aulem qiiaterel

sub moiite,

duodecim tapides
eniin

duode-

nario niimero in Moyse et Aaron et Nadab

Abiud,

cim iribus

Isracl.

Inlelligitiir

ex

duodeciin

propler quatuor Evangelia, et tolius orbis, qui in

lapidibus allare adific;itiim, significasse ipsum populuiii

qualuor parles dividitiir, promissionem

giiita

et seplua-

esse allare Dci, sicul cst

lempium Dci

(II

Cor.

de senioribus Israel, nnmero scilicct seplcnario

,

VI, 1(J.)

dccnplato
[Ib XXIV, 5.]

qiii

pcrliiiet

ad significandum Spirilnm

XCVIII
taris

Etimmotaverunt Iwsliam

salu-

sanclum. Sappbiro aiilem sgnificatur vita coelestis,

Deo.
:

Hon
quod

dixil,

hosliam salularein, sed, liosliam

babet
coirr^piou.

salutaris

grucciis

Unde in Psalmo,
:

Caticem,

inqiiil, satularis

accipiam {Psal. cxv, 13)

maxime quia diclum est, sicut aspectus firmameim. Firmamcnlum aiitem cadum appellari quis nescial? Et forma laleris in eodem sapphiro qiiadraturam
ipsam, vel slabililatem
,

nen

dixit,
il!e

calicem salularcm. Ubi videiidum est, ne

significclur,

vel

ejusdcm quaiernarii nu-

forte

de quo dixit Simeon, Quoniam

meri sncramentum figural. Quod aulem

manducant

viderunt oculi mei

salulare

luum [Luc.

ii,

30). Iliinc

et bibunt in loco Dei, suavilatem saluritatemqiie signilicat in illo

enim

et

Psalmus commendat ubi

legitur,

Bene

nuii-

regno aelernitalis. Beati enim quiesuriunt

;

tiate dieni

ex die salutare ejus {Psal, xcv, 2). Quid est

et sitiunt justiiiam

quoniam ipsisalurabunlur {MaKh

635
V, 6)

LIBER SECUNDUS
Unde
ct

G5I
;

Dominus

dicit

venluros mulios (quos

manna

gratia

quia nisi

ulique.nisi eleclos, praescitos, pra>deslinalos, vocatos,

juslificatos,glorificatos?), cl
et Isaac el

pr?ecepta faciendi.
proficiente

cum gratia non est poiestas Verumlamen quia Lex a quovis

eiiim opus cst ul

recubiluroscum Abraiiam
{Mattli.

non ex omni parle completur, propitiato-

Jacob

in

regno ca-lorum

vni

11).

rium
sit

est

desuper.

Ad hoc

propiiius

Nam
quod
eis

et alio loco ipse lioc

faciat

promitiil
,

fuIeHbus suis
,

Deus, et ideo desupcr ponilur, quia superexsullat

(Jrtcofci ii,

eos recunibere

ct Iranseat

ct ministret

misericordia judicio

15).

[Luc

XII, 37).

pennis suis obumbrant propiiiatorium

sibi vuit

Duo vero Cherubini id cst, hono,

CIII. [Ib.

XXIV, 13.] Quid

in iiiis

quod Jesus Nave,

ranl velando; quoniam mysteria isla

ibi

sunt

et in-

non commemoratus
apparet, et

quatuor, subito

cum

illo

asccndit in

cum Moyse monlemad accipienin

vicem se altendunt, quia consonanl; duo quippe ibi Tesiamenla figurantur el vullus eorum sunt in pro:

dastabulas Legis;et subito rursus idem Jesusabsconditur, id est tacelur

;

piliatorium, quia misericordiam Del, in qua una spes

elMoyses accepit Legem

duabus

Jabulis, et

cum

eo ilerum apparet? Jcsu

An
,

forle significat

commendant. Denique hinc se promisit loculuriim Dous ad Moysen de medio Cherubim deest, v.ilde

Novum Tesiamenlum nomine

et

abscondilum

sursuni propitiatorii. Porro

mtillitudinc scientiic,

si

creatura

ralionaiis

in

csse in Lege, et ali(iuando apparere intelligenlibus?

quoniam

haiic interpretalionem

Quod vero Jesus jam vocalur, cum rum qtiando id nomen acceperit Scriplura

in libro

Numerotestelur,

habentCiierubiin, diiobus ipsis animalibus significatur; ideo diio sunt, ulsocietatem cbaritatis

commen-

cum

jaiu

prope esset ut terram promissionis intrarent

denl

idco peniiis
sibi

suis

propiiiatorium

obumbrant

(-Vhj. XIII, 17), per proiepsim.

boc

est per praeoccuest.

quia Deo non

tribuunt pennas suas, id cst,

:

Deum

pationcm anlicipat Scripiura quod poslea faclum

Oiunia quippe
sunt
;

honoraiil virtutibns, quibus picestant

et

vulluseorum

isla

postca(piam facla sunl

est qjiod

scripla

non sunt
fcotiii ail

nisi in propiliaiorium, quia

cuicumque proest,
iiisi

ac per hoc

quando factum

modo com-

multitudinem scieniiyc spes non

XXV, 27.]Quod

in

momoralur, nondum vocabatur Jesus, scd quando

scriptum esl jam hoc vocabalur. CiV.
[Ib.

Dei misericordia.

CVI.
cymalia aurea

[Ib.

ait,

Erunl annuU

in tliecis

'

XXV, 11, 12.] Ei

facies in ea

subportatonis ad toUendam mensam, hoc intelligenduin

versalilia in circuitu.

Cymatiadixit,

(\\\x in

qindratura
fieri

est,qiiod anniili essent

veliit theca;

siibporlatorioin thecas inest, tan-

exstanl por qu:\li!or partcs, sicul mens.-K (lundra;

solent.

rum

id cst,

quo subporlatoria lanquam

tliecis, ila

Neo

(juod ait vevsatilia, mobilia

debomus ac-

ducanliir. Erunt quippe in

diclum

cipere. Fi.xa suntciiim, sicut dixi

liias
:

mcnsas habere soquiegrsece vocanlur

quam

diceretur, Eriint pro thccis.

sed versaiitia dixil,

canalibus,

tortiiia,

CVII. [Ib. XXVI, 1.]

Decem auleorum jubet

fieri

la-

arpsTZTo.; vel

sioul sunt

columna;

tortiles;

bcinaouliim

cum

sil

docalogus Legis. AuLra vero

,

aut implicatis duabus virgulis in

moduin
atitem
,

restis, sicut

significaiil laliludiiiom

propter facilitat'jm. Cliaritas

eliam lorques
cabis
illi

ficri

solont.

Quod
in

ait,

El fabri-

qui|)pe pleniiudo Legis esl

cbaritati
stiiit

{Rom.
:

xiii,

10)

ct iionnisi

qualuor annulos aureos

et

impones super

proeccpta

facilia

unde ipsa

dilatatio

quatuor latera: duos anuulos

lalus

unum,

el

duos

commeiidalur,
tus

cum

dioilur, Z>?7n/a.si gressus

vcsligia

meos sub-

anmdos
currunt

in

latus

secundum

ad qualiior angulos ocin

me,

el

non sunt lufirmata

ista dilatalio

mea

{Psal. xvii, 57).

fit

quatuor annuli singuli

singulis

el per

Sed quoniam

per gratiam

Dei

cliari-

anguloruni

numerum

lilul qiiod in

duobus laleribus

las eiiim Dei difilusa est in cordibus noslris, iion

per

poniiur, in ornnibus quattior ponatur.

Unus
:

eiiim an-

nosipsos, sed per Spiritum sanclum qui datus cst nobis

gulus duobus lateribiis

communis

cst

alioquin

non

{Rom.

v, 5)

ideo bic myslice ipse nuniorus etiam

iierlinel cliani

occurrit ut bini annuli poiiantur per quatuor lalera,

commendalur, qui
per

adSpiritum sanctum,

cum

sint

quatuor annuli;oclo quippe esse debuerunt,

inlelligimus,

quem Lex

possit impleri.

Dicilur

enim aukeum

si aliter

angiilorum.

quam quod dixi fieri numero Adhocenim annuli in angulis ponuntur,

vel gestaloria
,

loiigiludincm babere debere in cubitis viginti oclo.

Isle

autem numerus, quia per septenarium divideiidus

quo inducanlur subportatoria

arca a qiialuor homiiiibus

quibus

est, significavit,

cum

dicit latitudinem aula;i in cubitis

hinc atque inde porletur.

quatuor. Qualer enim septein fiunt viginli oclo. Et

cst eliam

CV.

[Ib.

XXV, 17.] Propilialoriiim quid dicat super,

:

istcnumerusperfectus

quia, sicut scnarius,

sa'pe dicit,

imponendum super arcam qiiairi solot sed cum aureum lieri jubeat, ejusque longitudinom et latitudinem
est,

suis

partibus conslal.

Quod vero lam

scientiac

Clterubim facies ea opere textoris, quid aliud

his

lanlain exprimat

quanla

el ipsius arcae dicta

omnibus multitudinem

quam in commendal quod

,

procul dubio veiut tabulam auream tanl?e forina;

inlerpretaltir Clierubim ?

lieri praicipit,

qua tegeretur arca;

ita

ut in ipso pro-

CVIII. [Ib. xxvi, 7.] E< facies vela capitlacia operire

piliatorioessentduoCherubim, hinc al(iueinde aller-

super labernaculum
pillacia

undecim vela
cilicina

facies ea.
,

Qu3C ca-

utrum atlendcntos,

ila

ul vullus

eorum

in propilialo-

vela

siiiit,

id est

undecim dicuntur
Lcgendum
ergo,

rium essent,
rium
:

et pennis suis

obumbrarent propitiato'

quod

magnum

est

sacramenlum. Aurum quippc

secrelum Dei. In
:

Apud LXX,eJs

Ihelias toisanaphoreusin.

significat sapienliam, arca significal

arca jussa sunt poni Lex, et maiina, et virga Aaron

in

Lege praecepta sunt, virga poiesias

significatur,

in Ihecas, licot codices onuies habeant, in tliecis subportatoriis : ueinpe lamiliari vitio librarioruiia, qui rursuni inlra easdem voces casu ct genere conciliandas invicem putarmit nam legelfalur iiiliactenus edilis, velultheccesubportatoriw, ulji ex ms. aliquot rcposuimus, .subportatoriorum.

t.n

QU.^STIONUM

S.

AUGtSBM

IN

llErTATEUCHUM
De
aljari qiiimritiir

636
qiiomodo

eise. \n pcccaiis qnippc iransgrcssio cst. Transgressio vero undeiiario niinicro significalur, qiioniam Iransgrcdiliir iJlenarinm, lioc csl Lcgcin
:

CXIII. |Ib. xx'ii,I, 2.]

irihus cubilis a!tum

esse voluerit,

cum

tanla fere sit

idco Ipsa (imlcciirt

stalur;e hoininis alliludo.

Quomodo

ergo minislraba-

per septenariuin mulliplicala

pleni
:

iaciiinl

scptuaginta sc-

tur allari, ciim gradus habcrc altare alio loco prolii-

ubi significavit

Dominus uiiivcrsam rcmissio-

hcat

Ne pudenda,
illic

\m\m\, tua rcvcles super itlud [Exod.

dicchat de allari quod lcrra vel !a-

nem pcccatorum,

diccns,

Non

soliim seplies
.

veruni

XX, 26). Sed

etiam septuagies seplies (Maltli. xviii, 22)

rationes repcriuntur
,

quot gciic-

pidibus construendiim essel, nhi gradiis ipsi coa:dificati

cuni Lucas a baptismo Doniini

|)cr

ad corpus
fieri

altaris ulicjuc pertincrent

nunc vero

cnumcrans sursum vcrsus ascciidit, cl pervenit

de tabulis

altare pnecipit,

quo

si

apponeretur ad

Adam usqnc
fit

ad

Deum

(Luc. iu,25-58).

Ad hoc

eiiim

horam
ris, ci

ministraiionis aliquid uhi staret minister alta-

significatio

peccatorum
cl

in liis velis, ul

per confes-

pcracio ministerio tolleretur, ad corpus altaris

perlineret.

sionem exprimantur,
clesiffi

pcr gratiam qu;e dala cst Ecest toganlur

:

non utique
inccndi

Iicm quscritur quomodo siiper

abolcaiilur, hoc

iinde
ct

dicitur,

altare ligneum sacrificium

;

Beati quorum remisscc sunt iniquitales,

simt pcccala [Psal. xxxi, 1).

quorumtecta
ea vela co-

quod inferchatur, posset prxscrlim quia concavum fieri jubet, et cra-

Deinde

jiibet

liculam deponi usquc ad

medium

ejus, id est

operiri pcllibus arielinis rubricatis. Arics

autem ru-

concavitalis cjus, opere factum rcticulato.

dixit
,

medium An quoniam
,

bricatus, cui

non occurrai Christus passione cruenta-

Et

facics
ct

cornua in qualiior angulos

teges illa

ex seipso

tus? Significantur his ctiam martyrcs sancli,

quorum
signifi-

erunt cornua,

wramento, non ad sola cornua

,

oralionibus propitiatur Dcus peccatis populi sui. Ipsis

refercndum
oinnia de

csl

quod

ait

teges illa

wramento
allari

sed ad

dcnique supcrjaciunlur pelles hyacinlhinoo, ut

cotui vita
;ieleriia viridilale,

quibus loquebatiir, de

fabricando

tanquam vigore
hoc
est

perpetiio.

prsccipiens ?

CIX.

[Ih. XXVI, 17.)

Facies duos anconiscos colunma;

:
,

CXIV.

[Ib. xxviii, 3.]

,

El

tu toquere oinnibus sapienli:

uui consistentes ex adverso

unum

iiinc

et

bus mente

quos replevi spiritu intellectus

,

aVjO/iic&i;

unum
dicit,

inde, de laleribus columnaj. Anconiscos

aulem

juidem gritcus habet

lellectuni dicere

quem
;

latine schs/h,

non in-

quos vulgo vocamus ancones,

,

sicul sunt in co-

solemus

sed Scriptiira de sensu inloqiii

lumnis cellarum vinariarum

quibus incumbunt ligna

leriore,

quem

intellcctum vocamus, sic

,

solet,
solidits

qu;t cupas fcrunt. Ducta csl auteiii siinilitudo vcrhi a

cubilis, ubi llectuntur

sicuti est

ad Ilebroeos

Perfectorum

est

aulem

manus, quibus incumhunt

columnarum duas
uni.

re-

cibus, eoruin qui per

habitum exercitalos liabent sensus

et

cumbcntes, qui gra;ce yxwves vocantur.

od disccrncndum bonum Ba-

maliim {Hebr.y, 14).

tVQvj/jt;.

Ibi

CX.
ses

[Ib. XXVI, 21. jBases

enim quod posuit

accipere
?

sensus, grajcus habet

,

Quein

non eas tantum videtur dicere Scriplura, quihus

fulciuntur
;

ergo isium spirilum

nisi Spiriliim saiictum

dcbemus
liU'

columnK ab imo
capilella

sed etiain superiorcs, quaj

dicit,

nos dicimus. Idco

duas bases columncs

sunl amb;e partcs,

[Ib. xxviii, i.]

Et

slolce

quas facienl, pectoratem,

el

uni in ambas parles ejus.

nisi inferior ct

Nam qwx
?

meratem,

et

tunicam tatarem,

tunicam cum corymbis^.

superior
,

Ilas appellatas slolas esse

el

et

C3Ctera,cum snpcrius
,

CXl.

[Ih.

XXVI

25.]

Quod octo columnas

hascs

unam stolam faciendam

inlcrpreles dici,
dispositi

proposuisset

notandum
cirris,

est.

earum sexdecim secundiim supradictam rationem a

posterioribus labernaculi Scriptura dicit
lius scx dixerit, intelligitur annumeratis
,

Tuiiccam vero cuin corymbis bonestius pularunt

latini

cum supeduabus an-

quam

si

dicerent

cum

qui benc

ornamento esse vestibus

[Ib.

solent.

gularibus octo

fieri.

CXV.
dividet vobis velamen inier
:

xxviii,4, 16,9,10.] Aspidiscas in vcstc

?

CXII.

[Ib.

XXVI, 53.1 Et
,

sacerdolali quas dicat

utrum scutulas, quoc a scuto

medium sanclum
id est, ut inter

et inter

medium sanctum sanclorum

sanctum sanctorum
sit

latine appellanlur, quia et Grccci

scutum

v.aniSx appei-

sanctum

el

hoc

lanl?anvero

aspidiscas propter diligenter colligan*

velamcn, dc quo nunc

Iof|uitur, in

qualuor coluinnis
sancluni cl san-

dum

dicit

ab aspide serpenie, sicut etiam mura-nuke

^

cxtentum. De hae differentia

iiiler

appellanlur? Spilliamis
latiludo
extentiie
:

autein tongitudo,

et
,

svithamis

ctum sanctorum ad
IX
,

Ilehrjeos Epistola loquilur {Uebr.

,

Lalini

quidam
a

inlerpretati sunt

mensuram
digiii

1-12

quia uhi Arca testimonii

ibi

sanctum san-

palms

fine pollicis

usque ad finem

ctorum, hoc
ct

est, intus uliraYeIiim:foris

autcm mensa
nou sancla

minimi. Ilcm quod dicilur, Sumes duos tapides omjifFxlili, lunicamcum cornibus .iteminrra, cum coinibuslionestJMsputaruH/, etc..Mirunisicuivisum eiliJhoncsUusdid. Porro vss. couslaiiter iialxMil, c?H conjmbis : quo proiirie

candelahrum, ct crclera qiKTcpauIoante dixit qucmficrent, sancla dicla

siint, ct

admodum
sanctoriim.
iiitus

Et

significatur foris Vctus

sit

Testamentum,
in lectione

auiem Novum, cum

utrumque

Ve-

vocahulo signilicaiiUir licileranini raceini, cx !'liiiio, lib. 16, cap. 5i; ol ex sorvio, ad iiiiKl virgil. teiog. 5, v. 59
:

teris Tcstanienli,

etexpressum operibus,

et significa-

Diffusos heilera vcsiit ijalieiitc corymljos.

!icne figiiratum.

Ac per hoc in

sanctis figura est figura;,

:

quia ligura est Veteris Teslamenli

in sanctis
,

aulem

sanctorum figura csl ipsius

veritatis

quia figura est

Novi Teslamenti. Tolum quippe Vclus Testamcntum

in his rehus et celebrationibus, qiix ita

observanda

privcipiuntur, figura esl.

Grseca vcrsio I.XX luiliel liic, chilbnd corumvoton, id cst veslein limliriaiain, scu polius cirraiain, aut cum tirris, uii insiiuial Augusliiuis. A[nu' nal. etaniiqniores >!ss., murceiiK. 3 lia iu Mss. Al i.'. oXCusis, Spilhainns : licet apud LXX sit in genilivo casu, .>/>i.HfiHiCs.r.adeiii vocc utunlur in isai., cap. -40, i- i% qriam iiieronynuis in euni locuni sic interspilhaine, inquil, id est i/alimis, exlenlain sipretalur ^'nificat mamin i iiollice usque ad exliemum ciigiluui.
:

t.

57
chinos,
et

LIBER SECUNDUS.
sculpes in eis nomina filiornin Israel
;

638

sex no-

liwc eadetn

commenda

fulelibus, et iis qui idonei sunt et

mina

in lapide uno, el sexreliqua in

aUero,juxia ordinem
,

alios docere{l\Tini. !i,2.)

.\nquid aliud?niagnum la-

nativilalis

eorum

an inlelligendiim
Israel

iil

laiiidcs sint

men

csl,

quidquid

illnd est. iH^rflH/i

aulem

et exeunti,

de noniinibus liliorum

socuncliim nativilates
nall

pro inlranlis ct cxcuniis; loculio

est.

Vox pro

sonitu;

eorum,

id est [Ib.

secundum oidinem quo

snnt?

nam
pm-

tinlinnabulorum magis snnus

quam vox

est.

CXVI.

xxviu, 22.] El facies super rationale

catcnatum de auro puro.

CXX.[lb.
puram,
ct

xxviii, 36-38.] El facies

laminam aurmm

brias complectcntes opus

Quod

formabis in eadcm formationem siyni, sancli'

Lalini rationale inlerpretati sunl, inopia lingu;^ fecil.

tatem Domini
pliccm torlam

; el

impones illud super Injacinlhum dusuper miirum

:

Grjccus cnini habet /ovtov, non

tein iilud
yiy.dv.

.Xoyiziv.

Raiionale audicunl )o-

el erit

secundum inspe-

solemus appcll.ire, qnod

/070;
iii

Gr.i^ci

cttm mitrai
ferct
^

erit ;

et

erit

supra frontem Aaron. Et ausanciifica-'

Sed qnoniam
nonien csl

gracca lingua amhigiium

ralionem,v(iuiaiilrius-

Aaron peccata sanclorum qiuvcumque

Israel, onniis dali

cst,

ulrum vcrbumsigniricel, an
rei
;

bunt

filii

sanctorum corum.

Quomodo
iiisi

que

ubi putatum est a verbo dictuin

:

formclur in laniina sanclitas Domini, non vidco,

aliipiibus litleris
,

).dyio-j,

eloquium noslri interpretati sunt

nam quod

quas quidani quatuor esse dicunt

,

babemns, Eloquia Domini, eloquia

Grseci babent liyia.
:

casta {Psal. xi, 7),

hebra^as,

quod, ut Grocci appclbint

TTia7pa;A/;Tov

hic vero in

veste sacerdotali,

nomen
iis(|iie.

Dci inelTabilc crcdunt fuisse, vcl csse adliuc

quod ex auro
plici lorto et

et

iiyacintho et purpnra el cocco dufieri

Scd qu;clibct
il!;c

siiit,

vcl

qiiomodolilxM

se
,

lia

bysso dnplici lorta

procceptum est

beaiit

lilter.c, ut dixi,
si

sanctilalcin

Domini
est
,

vel

quadratum duplex, quod esset

el ioywv vocaretur,

in peclore sacerdotis,

sanctihcalionom,
grajcus Iiabet

hoc magis dicendnm

nonnisi
lilleris in

quod

incertum utruin a ralione an a

interprelcs nostri

ayixT/jia,

auro forniari

verbo duclum

fuerit,

magis a ra-

potiKSse credidcrim. Ibi antcm dicit s.-xierdoiem sancloruin

iiiqiiit,

lione dictum pulantes rationnle appellaverunl.

auferre
filii

pcccata,

Quarumque

sanctificabunt.

CXVil.
judicii
lii,

[Ib. xxviii, 50.]

et

Et impones super rationale

Israel omnis dali sanclorum

eorum

qiiod

demonstrationem

verilatem.

Quid

sibi

hoc ve-

arbitror diclum in eis sacri(iciisqu;ie oflcriint pro peccatis suis; ut

vel in quali re vel nietallo

poncretnr snper raliofieri

non sanclorum liominum inlclligamus,

nale demonslratio et verita?, quoniam talia dicit

sed sanclorum ab co quod sunl sancla qu;c offcrunlur pro peccaiis. Ciim ergo dc lamina disisset, adjiinxil

in vesle sacerdotis, quiE corporaliier fiunl ^, invenire

difficile est.

Fabulantur tamcn quidam Inpidem

fuisse,

atque

ait

Et auferet Aaron peccata sanclorum,

filii

cujus color, sive ad ndversa, sive ad prospcra mutaretiET

quwcumque

sanctificabunt
:

Israel omnis dati sanctooF-

quando sacerdos

intral)at in sancta

et hoc esse

rum eorum

id est, s:icerdos ."uferct qii.iccunique

|nod ait, El afferet Ariron judicia filiorum Israel super

ferunt pro pcccalis suis, quaj dicunlur el saiicta, quia

sanctificanlur, et pcccata,

pectus; ostendens videlicet in

veritale, qnid

il!a

dcmonstralione et

quia pro pcccatis offcrun-

de

illis

judicaverit Domiiius.
et

Quanquam
litteris

tur

sicut niultis locis

hoc ipsuin cvidcnter Scriplura

et dicit,
iltis in

possit intclligi

dcmonstrationem

veritatem

commemorat. Quod aulcm adjungit

super frontem Aaron sempcr acceptum

Et

erit

impositain supcr )ovio;.

conspeclu
inlelli-

CXVIII.

[Ib.

xxvin, 31.]

/l(

facies

tunicam lalarem

Domiui

ad laminain illam revertilur;

in

qua

hyacintliinam; id est, usque ad

talos

denendenlcm.
,

gitur frontis
qiii

ornamcntum

^,

fiducia bonac

vit;!,

quarn

El

erit

perislomium ex ea medium, id cst

:

qua caput

vcre perfecteqiio, non significatione, scd verilatc

lia

ojiciatur

lioc csl

cnim qnod

Gr;icci
,

dicnnt ^zspmiy.io-j.

sacerdos habei, solus potest aufcrre peccata, nec

bet iiecessitatom offcrie pro snis.

Oram

hnbens in circuilu pcrislomii

opus

te.xtoris,

com-

missuram contexlam;\d csl,ne ipsa ora extriiisecus

assualur
:

hoc videtur dicere, commissuramcontextam.

Uiide cliam addidil, ex ipsa, ut ne rumpatur; id esl,

nt cx se ipsa sit ipsa ora conlcxta

De Aaron et filiis Aaron cnm prsciperet, loquens ad Moysen, quomodo vcsiilenlur, et ungcrenlur, quid est quod ait Et implfbis
[Ib. xxviii. 41.]
,

CXXI.

cum

veslc.

manus eorum,
coeperit

ul sacerdolio fungantur

mHii?

An

forie

CXiX.

[Ib. xxviii,
,

35.] Et

erit .\aron

cum

muneribus, quae offerenda sunt Dco?

fungi saccrdoiio
in conspcciu

andielur vox ejus inlranti in sanclum

el

CXXII.

[Ib.

xxvin, 42.] Et facies

'*

eis
;

femoralia linca

Domini

exeunti, ut

non moriatnr

in-

tegere tuvpitudinem corporis

eorum

a lumbis iisqua

tranlis cl cxeunlis vocein

diri,

de tinliimabulis dixit auut

' Am. Er. et Lov. : El formabis in cadem fornuitione sanctilatem Dcmini. Mss. quinque, in ea deformritionem figni, sanctitutem etc. Alii duo et lial., in ea deformalionem sicjiii.i, saiictilutcni, elc. Nonnulli, in eadeni formatimein sifjni, clc. Porro li'^il,ur ajiud l-XX : kai elUuposcis enauto ektiipoina

lanlunique

ibi

pondus observalioiiis posuit,

dicerct, ne morialur. Teslimonia ergo qu;tdain significari voliiit in

vesie sacerdolali, qua ntiquc signilicai:t

tur Ecclesia, per bacc tintinnabul;i,

iioia

sit

con-

luKjimma
^

Mirioii.

versatio saccrdotis
nes teipsum
11,

sicul Apostolus dicit, Circa

om(Tit.

bonorum apernm prxbens excmplum

illud,

mifcrat : pauloque post, onms datus sanctorum corum. neposuiiiais ad ^'ss. lidcni, etauferel; tun.que, omnis dali : qu;e etiani lcclio cst L\\.
Fxliti, f t
3

7); aut
* Iii

Qva; audisii a

me

prr tnultos lesles,

:

r.emoviuius hinc vor];a qua.'dan: in molioris iiolx Mss.

:

Mss. post vocam, minimi, proxinie suhscquiiin' i:t lapides sint de nominibns filiorutn isroil secundnm nativi-

d laininani iinou rcperta. ^cin e sic iii edilis haliehatur lum reverlitur. iii qiio advertctuivm si inveniri volest, qut non liabeal necesMutem pro snis offerre peccatis prceter christum, qni solus potesi frontis oniamenttim.
^

eormn. Qui est F.xod., cap. 28, v. '21 iiisi quod I.XX habenl kata onomata, ubi .^uguslimis videlu.- ie^isse kata qennemata. ' unus e Vatic. Mss., vl fiunt.
lales
:

omnium

auferre peccuta

inlelligitur

Mss. nosiri coiistajiter, coloris. Grsecayersio

LXX

chro'

tos.

59
ad femora
corpus.
erunt.

QU^STIONUM
(|uid csl

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCIIUM
CXXIX.
[Ib.

GiA
erit
:

Cuni vcslis tanla cooperiat lolum

ait,

XXIX, 28-30.] Et
filiis

Aaronet

ftliis

ejus

quod

Femoralia

fncies tinea tegere

legitimum ceternum a

Israet

cum
illo

diceret de pe-

turpiludinem corporis eorum,

tanla desuper vesle adiii!)ila
volnit
in
iioc
?

quasi apparere possct

Nisi quia signurn esse
:

ctusculo ct b'acIiio victimarum.

dixil,

More

ergo wternum

quem

sa-pe siipra

commemoravimus.

castitalis vel

conlinentiai

qu;c

idco

Et

stola sancti,

qux cstAaron,
,

per induiuentuin signiflcalur, ul non a scipso iiabita,

sed data iiitciligatur.

ungere eos in

ipsis

et

eiit filiis ejus post eum, consummare manus corum. Se-

ptcm diebus

vestiet se ea

sacerdos qui successerit

ei

de

ft-

CXXIII.
relur
7iis, el
:

[11).

.\xix,8, 9.]

Cumde
Quam

filiis

Aaron loque-

tiis

ejus, qui iiitrabil in

tabernaculum

teslimoiiii deser-

El

iiiducs eos, inquit, ^unicos, el cinges cos zo-

vire in sanclis. lla'C

verba miiltas quiKStioncs babent.

csl,

circunidabis eis cidaras.

dical cidarim vel

Nam primum
dixerit sancti,
ipsis,

bic

nolandum

qnomodo cum
dicit

stolam

cidaras,

quoniam non
ignoratur
:

est inlerpretalum,

nec

in

usu

poslea
in stolis.

pluraiiter

ungere eos in

modo

cbt,

puto tainen

non csse

capitis

lanquam

Nam

ct

supra

multas stolas
gencre

legumen, ut nonnulli putaverunt. Noqtie enim diceret, circuindabis eis, nisi lale aliquid essel,

eas dixerat, quibus una constaret. Quan(|uam ambi-

quod non

guum

sit

utrnm

in ipsis

ab co quod

suiit ipsa

capili,

sed corpnri usui essct.

[Ib.

ncutro, qu;ccnmquc sunt quibusilla stola coiiiplctur,

itlis

CXXIV.

XXIX, 9.] Eieril

sacerdotium milii

id cst veslis sacerdotalis

quod magis putandiimest,

dicit,
ei
;

in sempilernuin.
liis sigiiificativis

Quomodo
rcbiis,

dical in sempiternum, de

ex eo.quod in conscquentibiis
sliel se

Septem diebus
ca scilicet

ve-

superius s.rpe diximus. Nam.

ea sacerdos qui successerit

,

omnia
con-

mutalum est hoc sacerdolium, ul illud esset ujlcrnum secundum ordinem Melcliisedec, non secmidum ordinem Aaron. Ibi enim et juratio et nnlia
utiqiie

qux commemoravit
scriberel.

cum veslem
:

sacerdotalem de,

in

Uepetivit sane quod supra dixcrat

summare manus eorum

posui

undc quid mihi viderelur ex-

Dei poenitudo, (pia significclur mutatio. Juravit eiiim

Doniimts,
in
el

{Supra, quwst. 125). Quod vero ait, Septem

non

poenitebil eiiin,

Tu
cst

es, iiiquit,

sacerdos

diebus vestiet se ea sacerdos, numqiiid aliis dicbus se

iion vcstiet?
luit,

cciermim secunduni ordinein lyelckisedec [Ps. cix, 4).

Scd

illis

scptem continuis

intelligi

vo-

De ordine aulem Aaron dictum

quidem

in sempiter-

quibus ejus sacerdotium

quodammodo

dedica-

mmy
quam
ctum

vel propter

tempus non pr.xccplum quousque

:

tur, alquc
vitas.
Irat

hebdomadis

est in ejus inchoatione lestidicit, qui

obscrvaretur, vcl quod res significiret aUernas

est

nus-

Successorem autem Aaron eum

scilicet

in:

tainen dictum

de saceidolio Aaron, quia

poenitebit

in

tabernaculum testimonii, deservire in sanclis

signilicans,

juravit Doiiiiiius cl

non

eum. Et idco

di-

eum
suo,

qui
filii

non poterat esse

nisi

esl in illo sacerdotio

secundumordinemMelchi,

unus, non quales erant et

sed
qiialis

Aaron cum vivo patre

sedcc,

Non

pcenitebil

eum, ut significaretnr

quia de

successor ipsius Aaron.

Quomodo
in taber-

saccrdotio Aaron poeniluil eum, id est, mutavit illud.

ergo proprium

dicit

hujus uniusesse, intrare

CXXV.

[Ib.

xxix, 9.J Quid est

et

El consummabis

naculuin testimoiiii, deservire in sanctis,

manus Aaron,
polestatcm
crare posscnl

munus

filiorum ejus?

An

per

manus

sunt

cum el il!a quaj exira vclum, quo vclantur sancta sanctoruin.

ubi sunt sancla
,

sigi;iiicavit,
:

ul aliquid etiam ipsi conseipsa sanctificalione

sancla appellentur, et tahcrnaculum lestimonii etiam

illud vocetur,
id cst

polcstas aiitcm
praecepti

mensa

el

can-

consummabatur, qua

sunt sanctificari a

delabrum
tes

ubi

cum
ei

deserviant et sequentes sacerdoet

Moyse ?

ad mensam

candelabrum

ipsum

altare, quo-

CXXVI.
tabernaculi
ejus

[Ib.

xxix, 10.] El adduces vitulumadoslium

,

modo unumdicitsuccessorem Aaron,

bernacutum teslimonii deservire
xisset,
qu;eslio.

qui intret in ta-

tcsliinoiiii

et

supcrimponeiil Aaron
vituli in

ct

filii

in sanctis?S>\

enim

di-

munus suas super capul

cst,

conspectu Doinini.

Deservire in sanctis sanctorum, nulla essct

Eccc unde snpra dicliim

consuinmandas csse ma-

Ad

h3cceni.m, ubi est arca teslimonii, solus

:

nuseorum,

idest, perficicndam polestalem, ul eliam

,

ipsi sanclificarent

quod modo

fit,

cum ponunt masuavitatis

nus suas supcr vituluin immolandum.

unus intrabat summiis sacerdos quod etiam in Epistola ad Hcbrajos diligenlissime commendatur. Nisi forte eo ipso quod unum dicit intrare in labernaculuin
testimonii,deservire in sanctis,non vult utique intclligi,
nisi in sanctis

CXXVIl.[lb. XXIX, 18.]Quod odor

soepe dicilur sacrificium dc viclimis pturis sanclis, iion utiqiie
leciatiir; scd

Domino
in Scri-

pecorum

sanctorum

quia et ipsa utiquc sancta quae sancla

:

Dcus odore lumi

quod
Iiis

illius

dc-

appellantur.

Non enim omnia

suiit,

eliam

lanlum

illud

significatur spi-

sancta sanctorum dici possunt sancta sanciorum,

illa

vero quoe sunt

sunt.

ritualiier Dcinii delectal

cum

spiritualitcr cxbibelur,

procui dubio utique sancta

quoniain ipse odor Dci spirilualitcr inlcUigitur.

Non

Unus autem

iste qui

semel

in

anno intrabat

in

sancta

enim
ergo

sicut

nos odon

corporeis naribus ducit. Sicut

sjgnificant.

sanclorum, quoniam

Dominum Christum

significabat,

ille olefacil, sic isia

aperiissime supradicla ad Hebraeos Epistola comme:i-

CXXVlll.
aricle

[Ib.

XXIX,
,

20] Et sumes pectuscutum de

est

datur (i/e6r.
est in sancto

ix,

7-11).

consummalionis
'.

quod

Aaron

id cst,

bujus
sa-

sanctorum, ut super arcam quae

Quod aulem prajfiguratum Legem

qua propitius
;

Aaron
*

Hoc enim

perlinere voluit ad

summum

habebat

esset propiliatorium, ubi Dei misericordia

est
,

cerdotcm.
Editi, id est, ipsius Aaron. At Mss., hujus : quo articulo fiidicai Augustiuus nomea Aaroa hoc txodi loco i.oni in gi-

significari inlelligenda

fit

eorum

peccatis

qui

Legem non implent

:

hoc mihi videlur

gaeudicasu.

Am.

Er. et Lov.

Misericordw siqnificatur, intcUiqendum

P^*J

LIBER SECUNDUS
in ipsa vesle sacerdolissignificaii
:

C43

eliam

nam

et ipsa

quid aNud qnani

Qiiod

Ecclesi;e

Sacranienla
in

significiil?

vel exorabit, siiper cornua ejus semel in anno de sanguine puripcationis delictorum. Depropiliabit
,

ab co

in acvi'&i, id est

raliomili

pcclore sacerdoiis

qnod

est depropitiaiio,

quie gncce dicitur

liosiio jiidicia coiisliluil, in laniina

vero saiiciificaliolaiiqiiain rationale

nom
sil in
illa

el ablalionem

peccaioriini

Uiideetintelligendum esi, hoc quod semel in anno jiibet fieri ad propiiiandinn Deum siipercornua
allaris

4'W5-

pcclore simile arcae in qua Lex eral, et laniina

incensi, id est ut

de sangnine

purificalionis

deliclo-

in fronle, t.!milis propiiiatorio

quod

sujjcr

arcam
,est,

rum, viclimarum
semel
in

erat,

et nl nlrobiquc servarelur qiiod

scilicet qu;e offeruniur pro dclictis,

sciipluin
ii,

anno tangantur cornua

Supercisuluu msmcordhi judicio {Jacobi,

aliaris incensi, iion

15)

quod pnrilicalum ^ die fieri jusserat. Jlla enim fieb.u aiomaiil.us nnn dicit qnod sans.anguii.e;et quotidie, non semel in anno. Non ergo ctum sancti eril 1 Allare non quidom dicit, sanclum sumns intellecturi, semel in anno inirare saccrdolem sanctoruin, sicut cst illnd quod vclo sep;ualiir, iibi est solere in sanclum sanctorum, sed semel in anno cum arca teslimonii verumtan.en cl boc aliare cxlra ves:iiiguine et quoiidie qi.idem solcre inlrare sine sanlum posilum, per sanctificaiionem sepleni dieruni dicit guine, causa incensi imponcndi cuni sangnine autem potius, qiiam * per unctionein fieri saiictum sancti. senie! in anno maxime qi.ia sequitur et dicit, Semel Et addit, Omnis qui teligeril ullare, sanctifuabitur. tn anno
[Ib.

CXXX.

XXIX, o7.]

Qmd

perlmere ad illam appositionen. incensi, quam quotl-

est

et s.inctificaiuin allare

septem diebus

purificabit illud

CXXXI.
jiissit,

sanclum sanctorum
illic

est

[Ib. .\xx, 5,

allaris incensi,

4.]Cum de annulis loqueretur quod all.ire non in;erari, sed inaiirari

facies, inqiiit, sub

Do^

mino.

Non ergo

.semel in a.ino ponet

incensum
in

quod quolidie
nficabit illud
,

fieri

jussum

esl; sed

Et duos annulos aureos puros

semcl
(ieri

anno pu-

toriili

bus

corona ejus, in duo latera facies in duobus lateri(inoniam gra-ciis Iiabet, lU t Sk x/iVv, 7rcv;t,-

tv TOi; 5ujt Ti^EJict;.

Nain

x/iTJj latera

suni, et ^t/sufa la-

Lalini sic intcrpntati sunl, In duas partes facies in duobus lateribus. Non autem
ail

lera sunt.

Unde quidam
^kpr.,

praiceptum Et posl hoc adjungit, Sanctum sanclorum est Doni/no ac por hoc si .sanctuni sanciornm non cxtra sed intia velum erat; eliain illud pn.recto altare de quo nunc agitiir, quod poni
esi.
.

qi.od

cum

sanguine

jussit conlra veliim

'

i.,-

Irinseciis jussit.

Grxcus

quod

est partes, sed xUtv,,

illo

quod

la-

CXXXIV.
peris

lera.

N.nn hoc verbum cst in

:

psalmo, ubi scri-

pliim esl

Uxor

lua sicul vinea ferlilis in lateribus do-

rum
;

[Ib. XXX, \] Qnid est quod ait, Siaccecomputationem filiorum hrael in visitalione eonisi

mus tuw

{Psal. cxxvii, 3).

Ac per hoc lantum casus

ablalivum

qnia j.ibet cos aliquando visiiari et

compu-

lari, id est

inlerest, quia prius accusativum, post vero

catum
(II

posuit, Jn duo latera facies, in duobus tateribus. Quis

David propieiea vindiintelligei.di.m est, quia Deus non jusserae

in
[Ib.

nnmerari? Qod

Heg. xxiv).

aulem

sit

sonsus

difficile est

assequi; nisi forte, ut

solet Scripliira

amare

eliipsim, ut ali(|uid desit et snb-

audiatur, etiam hic subaudiatur, Erunt : ut iste sit sensus, In duo laiera facies, in duobus lateribus
id est,

erunl; ad duo lalera lacies annulos, quoniam in duo-

XXX, %.Z5.] Advertcndum est etiam noiandi.m quemadmoduin unguenlo clirismalis omn.a jussil ungi, labernaculum scilicct et ea
et

CXXXV.

qua^ in

illo

erant, et deinde erunt sancla sancto.um.

bus lateribus eruni.

sc.licel

cum

Omnia

fi.erint

uncta

erunl sancla sanclorum

illa

ul

CXXXII. [Ib.xxx, 4.]< erunt arcus amitibus (a) ita toUatur illudin cis. Quos annulos dixeral, arcus di-

Quid

ig.tiirdislabit

jam

inler

tegnntnr, et cxlera,

interiora, qusc velo

siomniacum nncta fuerinterunt

:

Annulos quippe pro rotundis ansis posuii. Et quid cst alind annuius vel circulns , nisi undiqne arcus? Ideo quidam nolentes arcu dicere, thecas
cit.

sancta sanctorum, diligenlius requirendum nien notanda credidimns. Ubi eiiam

b;ec la-

quod

sicut

de

illo altari

sacrificrBrum,

inlerprelali

sunt, quibus amiles inducerenlur, dicenies, El ei-unt ihecw amitibus; quasi graecus hoc non posset dicere, cum etiam thecae graecum verbum sil dixit autem' jtoc/tSej, qiiod arcus inlerpretatur.
:

clionem appcllari volnit sanclum sancti d.ctum est, Omnis cjui tangit illud,
de omnibus posiea, qua; de illo unguenlo sunt sancla sanctorum, eadem

meminerimus quod posl un,

continuo
ita

sanclificabilur
uiicta

dicta

sententia

subsecuta

CXXXIIl. [Ib. XXX, 8, 10.] incendel super illud ineensum conlinualionis in conspectu Domini in progenies eorum. Continualionis incensum
dicit, qiiod continua-

Omnis qui tangit ea, Quod duobus modis intelligi potest;

sancuficab.iur, sive sanctincabilnr ut s. ta.nen non licebat tangerc

est, ul diccretur,

sanctificabitur

sive tangei.do

ei liceal

lan-ere

tm.

fierel, id est,

nullodie pr;elermiitereiur.
incensi, id esl,
in

Cum

populo tabernac..Ium
cis alsolis

dc

altari pra;ciperet

quando afferebant hoslias,

lala

vel

tantun. poneretur, non holocaustiim, non hbatio; predixerat idipsi.m

quo incensum non sacrificium,

qnaicumque ab

oirerebantur Deo.

Nam
fdiis

consequenter non

incensum quotidie

sacerdotibus neque solis Levitis dicendum admonel,

ponidebere

nunc aulem

quod
nlique

ait

dicit,

El depropiiiabit Aaron

ad Moysen, El
Israel lolus
ille

Israel loqueris dicens

filii

?' PP''^"^ P'<:catis eorum. Nos hic sequimur. nat

JMti,
eblaiionem.Mss. aliquot, abolilionem :^lu, ablatio-

populus erat; jubel autem

illis dici,

Oleum

linilio unclionis,
:

sanctum

erit lioc vobis

in progenics veslras
et

super carneni liominis ncn linielur,

lianc

secundum composilionem

non

facielis vobis ipsis

similiter. () id est veclibus,

Sanctum

est

uU ex Vulgata versione

el sanclificalio eril vobis.

Qui-

inlelligitur.

eumque

fecerit similiter,et

quicumque dabil de ea

exlcrce

643

QU.ESTIONUM

S.

AUGUSTIM

IN

IIEPT/VTEUCIIUM

6ii

populo o. Jubcl igilur noi. solis nalioni, inlcribil de non lased universo populo Israol, iil
saceidolibus
,

ergo melius rorlassc dislingullur, Tcstammtuni ater-

numin me ;
signum
csl

ul deiiidc alius sensus

sit,

ct

liUis Israel
:

in usus iniinaiios. lioc esl eiinu tiaul lale ungucnluin

alernum,
cral

id est, selcrna' rei signuin

qiiia

q.io

qiiod ait

ergo

siinile

Proliil)Cl supcr carnem homiuis non linicdir. minatur si ficri in usus suos, cl inlerilum

modo

pctra
(I

Cbristus,

petra

signi(ic.al)al

Ciiiislum

Cor. x, 4).
a;lcrnuni

quisquani siinililer

fcccril, id esl, unguentum ad

usiis

Teslamentum
in

Non crgo ita juiigcndum e t, in me cl filiis Israel, tanquain

;

cuiquam liinc dcelerit suos simile confeceril, vel hoc quod ail , Smictificiitio lercc nalioni. Ac per
vobis,

exeril

Oeo

el

(iliis

Israel sil Iioc lestameiitum

in

scd Teslu-

mcnlum ceiernum
quies ailerna
lilii
;

me, quia

in illo

promissa est re-

cum hoc populo cum

;

Isracl universo dici jui)cat,

nisi

et fdiis Israel sicjnum est

wlermtm, quia

non vidco quid inlelligam,

venicbat
suis quisquc

quia licebal cis, qiiando

Israel accepcrunt obscrvaiidiim signum,

quo rce?>t
(iliis

muneribus, tangcrc tabcrproplor illud naculum cl tangcndo sanclilicabanlur sunl; cl binc diclum, oleum, quo cuncla peruncia lameu sic qucmOmnis qui langit sanclilicabitur : non qui cliam ui sacerdolio fungc-

quies signilicalur a-lcrna vcris Israclitis, boc

promissionis ct visuris Dcuni facie ad faciem siculi cst.

CXL.
vil

[Ib. XXXI, 18.]

Et dedil

iloijsi statim ut cessa-

admodum

sacerdoles,

loqui

ud eum,

in

monte Sina, duas labuhis

teslimonii,

rcnlur, nngebanlur ex

illo.

tahulas lapideas^ scriplas dicjito

Dei. Cun. lam mulia

tabulac dantiir

CXXXVI.
iTiatibus lial

aroxxx,54.J Q.iodpnvccpit (luibus el dicit nnibymiama, id Cbl incensum,

[Ib.
:

locutus

sit

Deus,

dux tantum
ccrlcia

Moysl

lapideac, qnce dicuntur

tabnla; teslinionii rulune in

(iiicc

unguenlarii gucnlario more coclum opus

non uieo

arca.
iilis

Nimirum omnia

pruecepil

Dcns ex

fieri, id esl undc aliquid pulare dcbemus unguenUim vcl incensum esl tliyiniama iwigatur, sed ut diclum
,

deccm prxceptls, qux

duabus tabulis conscripta

si

sunt, penderc inlclligunlur,

diligenler qua:rantur

quod imponatur

illi

altari inccnsi,

.il)i

non licebat sa'.

crilicari, cl cral intus in

sanclo sanctorum

CXXXYll.
el

[Ib.

XXX, 56.] Et concides de

iUis

minuHnn,

ctbenc intelliganlur^quoinodo hxc ipsa rursus dccem prcccepla cx duobus illis, dilectionc scilicel Dei peiidct cl Propbcta; el pioximi, in quibus toia Eex
{Maltli. xxii, 57-40).

tabernaculo testimonii, pones conlra teslimonia in erit vohs mde innolescam tibi inde. Sanclum sanclorum incensum, quia inlus poincensum. Ecce iterum boc

CXLl.

[Ib.

xxxii

2.]

Quod

jul.ct

Aaron inaurcs

nebatur

in

allari inccnsl

quod inlus erat, sanctum

sanctorum
bita sane

dicilur

el

labernaculum tesiimonii pro-

demi ab auribus uxorum atque filiarum, unde illis fadimcilia procciccrct dcos, noii absnrde inlelligilur inlcntioiie reperc Yoluissc, nl boe modo eos ab illa
vocarct
:

ubi arca erat, adbipfiedicilur iUud ipsum inlcrius inde. differentiacum ail, Vndeinnotescamlibi

facluin

tamen

illud

ipsum

diflicilc ul cssel

aurum ad faciendum idokim, proplcr cos nolandum

pulavi, qni coiitristanlur,
si

Sic enim dixeral

primum de

propitiatorio

quod

uli-

quid lale propler vil:im

super arcam. que inlus est, id cst, inlra velum quod Bescleel CXXXVlll. [Ib. xxxj, 2-5.] Quid csl
cu.;ii

jTlcrnam divinitus
bealur.

(ieri, vel

xquo

aninio lolcrari ju-

labcrnaculi facicndis, juberet adbibcri operibus

dixil

cum

sapientia, et inse replcvisse spiritu divino

telleclus, et scientioi in

tectonari,
ista

omni opere, excogilare, el arcliieliam ctc? Utrum Spirilus sancti muneri

xxxn, 8.] Dominus indicar.s Moysi quid de idolo quod ex fccerit de vilulo populus, lioc cst dii tui Israet auro suo fcccranl, dicit eos dixissc, Ui

CXLII.

[Ib.

qui

te

eduxerunt de (erra JEgijpti. Quod eos dixissc non

opificium opera iribuenda sunt, qutc perlineread est, ulca pcrlividentur? an cl boc significalive dictum

legitur, scd

animumeorumbuiic

fuissc
in

Dcus oslendit.
cordc senten-

Horum quippe verborum

gerebant

neantad divinum spiriium

'-^'^:.::^;^^^^,^^^ .-""'--i!i5'!:itr^,r:qnam cum

liic

sapieniiac, et inlellectus, et

liam, qu.fi Deuin latere non poterat.

sapicntia; spirilu rcpletus dicalur isle divino

de malitia

dixit facere

populo suo. Maliliam bic

legiturSpirilus sauei inlclleclus,ctscicniiae,nondum

clus.

poenam

iiitelligi voluit, siculi est,

Mslimata

est

mati'

tia exitus

itlorum {Sap.

iii,

2). Secu..diim

banc dicitur

CXXXIX.

[Ib.

XXXI, 13.] Qnid sibi vull, quod

cum

bonnm
non
esl

ct

malum

Deo

{Eccli. xi,
inali

ait, Testamentum de sabbato obscrvando prsciperct, ail, inler me et aternum in me et filiis Isracl; non
filios

malitiam qua homines

;

U), non scci.ndum sunt. Malus ciiim Dcus

sed malis ingerit mala, quia justus est.

[Ib. XXXII, 19.] Iratus

Israel?

An

(piia

sabbatum rcquicm

significat, et
filios

CXLIV.

quidem Moyscs

vi-

reqnics nobis non est nisi in illo?

israel

Nam

profecto

universum populum suum

:

dicil, id cst,

semcn

scriptas collisisse delur tabulas leslimonii digilo Dei myslerio figurala est alque fregissc; magno tamen
ileratio Tcslamcnli,

Abraham

et

etsccunest Isracl secundum carncm,

quoniam Vclus

fuerai

abolendum,

diim spirilum.

Nam

si

Israel i.ou cssel diccndus, nisi

et consiiiuendum

Novum. Notandum sane quanta pro

supplicalionc laboravcril, qui tam

Aposlolus, Yidelelsrael cx gencrc carnis. noii dicerel profeclo siguifisecundum carnem{\ Cor. x, 18):ubi spirilum (lui in aoscondilo cat esse Israel secundum cordis {llom. \i, 29.) Sic Jndacus esl el circumcisionc
t

populo ad

Deum

Quod autem ii* severus in eos viudicando exstilit. et iii aquara ignem missum vitulum fusilcm conlrivit, nobis videalur sparsit,quam populo potuin dcdit, quid
casligatiores edjii l.eecndum ut Mss. et laptdeas.} testinmu, tabulas lapideas. [leslimotm,
liabeat, tabulas

erat intra saiicta sansic melioris notse Mss. Al ediii,

ciorum.

6i^
siuni ManiclKxuni {Lib. 22, cap. 93).

LlBEll

SECUNDUS.
ila locuti sunt,

6IG
Motjses enim
liic

conlra sigaificarc, jani alibi scripsimiis in opere

Fau-

hoino

qui cdu.vit nos

sit ei ;

de lerra JHgtjpti, non scimus quid factum

viilii, et

libera-

CXLV.
ignem,
(iicens

[Ib. XXXII, 24.]

Et dedemnl

misi in

et exiit vitulus liic.

Compendio

locuUis esl,

non

quod ipse

fornia^eril, ut exiret vilulus fusilis?

au excusationis causa timendo nienliius est, tamiuam ipsc in igneni periturum aurum projeceril, alqueiiiso
flon id agente

Hoc cum dicilur, tu el populus tuus, quem eduxisli de terru J^ gij pti :quo(\ illis est criiuiiii, non Moysi. Non eiiim aliud volebat Moyses, iiisi ut
lionem suani
eis
in

boniinc constitucndo defcceranl.

modo

replicalur

iion in illo, scd in

Domino spcm

ponereiit, et

Domini

forma

viluli exierit?

Quod

ideo iion est

miscricordia se cuiu graliaruin actioiie crcderent ab

illa

crodendum
quebatur, et

lioc

eum animo

dixisse, quia nec latcre

,

scrvilute liberatos

cujus lamcn apud Dcuin lan-

Moyscn posscl quid

esset in viro'

cuni quo Deus

lo-

quam

fidclissimi famuli

lantum erat ineritum per

Sine me,
25, 10).

il-

fratrem de mendacio non redarguit.

lius gratiani, ut ei diceret Dciis,

et iralus ira

CXLVI.
fuliiiii,

[Ib. xxxii, 25.]

Et

cum

vidisset Motjses

po-

conteram eos {Exod. xxxii,

jiibeiilis
sit

1,

Quod ulrum
petenlis,

quia dissipalus

esl, dissipavit

enim eos Aarou, ut

cum

ail,

Sine me,

an
ct

ipiasi
si

in

gaudium venirent adversariis

suis.

Notandum

cst

ulrumquc videlur absurduni.

inobedientcr

Nam

jubebat Dous,
lioc a

qiicmadniodum iliud lotum mali quod populus fecit, ad facicnipsi Aaron iribuatur, quod cis consenserit dum quod male i;etioranl. Magis enim dictum cst,
dissipavil eos

fanuilus non parcbat; ct Deuni

servo velut pro bcnelicio petcre non dcccbat,

pr.Tcsertim possct eos ctiam
Ille ilaiiue ibi
illo

cum

nolenle contcrcre,

Aaron,
(jiii

qiioiii.im cessii eis,

quam

dissi-

sensus

in proiii])tu cst,

quod

liis

vcrbis

paverunl se

ipsi

lanluin maluni {lagitavcrunt.

significavit

Dcus plurimum apud se prodcsse

.ab illo
;

illi

po-

CXLVll.

[Ib.

xxxn, 51, 52]

Cum
nunc

Moyses

dicil

ad

pulo, quia sic

viro diligebanlur, quein sic Do-

Dcum,
el

Precor, peccavit populus isle pcccalum inagimm,

el

luiiius diligcbat
rita iioslra

ut eo

modo

adinonerciiiur, cuin

me-

fecerunt sibi deos aureos,

siquidein reiniuis

nos gravant nc diligamur a Deo, relevari

illispeccaluin illorum, remitle; sin aulcm, dclemedelibro

tuo

quem

scripsisti

securus quidcni hoc

;

dixit, ut
id

r.os apud cum illorum mei ilis posse quos diligil. Nain cum ab Omnipolentc dicitur liomini, Sine me, et con-

consequeiitibus

raliocinalio concliidalnr

esl,

ut

teram eos, quid aliud dicitur quara, Coiitcrcrem eos,

nisi diligerenlur alis te? Ita

quia Deus Moysen

non deleret de libro suo, populo

Verumlanien advcrtenJiim
peccalo pcrspcxcril Moy-

crgo dictum
et

esl,

Sine me,

peccatum
cst

illud remiiteret.

ac

si

diccrctur, Noli

eos diligere,
dileclio tua

conleram cos
inlerccdit
dicenli,

quantum

malu:ii in

illo

quia
niilii.

ne

id

faciam

in illos

ses, quod lanla crcde crediderit cxpiandum, qui eos sic d^Iigebat; ut pro eis illa verba Deo fundcret.

Obtcmpcranduin autem esset Domino

si

Noli cos diligerc,

liiis

hoc jubcndo dixisset, ct non po-

CXLVm.

[Ib. XXXII,

55.]Mcriioqnairitur,
sit

cum

su-

aJmoiiendo

cl

perius popuiiim dissipasse dictus

ip>um vindicla nulla
interlici jussit

Aaron,curin
porlam
poslea

supplicio rovocarct
(lcnle siiic
flagcllo

cxpiimendo quid illum ab eorum nec tamcn ctiam illo intercc:

processerit,

neque cum Moyses

disciplin;
sic

populum

dercliquit.

omiiem qui

Levilis euntibus ad

Nescio quo eniin modo, ut

ses,

eos diligcret ipsc

Moy-

et redeunlibus occurrisset armalis, neque

cum

Deus

illos

occuliius diligebat, qui maiiirestc vocc

lactum cst quod Scriplura

dicil,

El percussit Dominus

terrcbal.

populum propter facluram vilidi, queni fecit Aaron maxime quia et bic hoc idem repetendo inculcatum esi. Non eiiim diclumesl, El percussil Doininus populiim propter
fecit

CL.

[Ib. xxxiii,

1-5.] Ubi dicil Deus ad Moysen,

et

Yade
<le

ascende hinc, tu
,

populus luus, quem eduxisti

Abraliam,

lerra .^Egijpli
et

in

lerrain quain juravi

facturam viluH,
.-ct

quem

fecerunt, sed, queni

Jsaac,

Jacob

diccns, Seinini vestro dabo eain;

con-

Aaron
illud

tamcn non

esl percussus

Aaron

quin

tinuo

lanquani

ad ipsum

Moysen adhuc loqualur,

ctiam

quod de sacerdotio ejus ante pcccatum cjus

est.

occulta conversione, qua) gracce aTOTT/ss^-^ dicitur,

jam

Deus priccipiebaf, implelum

cui parcat

Sed

jussil

ct ipsiim

ad ipsum populum loquitur dicens

aiujclum mcuin
aiile le, el ejiciel
,

Et simul mittam
el

et filios abliii; et sic ordinati

sunt in sacerdotio. Ila

in

Chcmanoeum,
,

Amor-

novit

ille

nsqne ad commutalioncm

me-

rlueum
el

el

Clicttamm
et et

el

Pheresaium
et

et

Gergeswum
quia

lius; el cui parcal

rit in
liir

ad tenipus, quamvis

eum

pra-soic-

Evceum,

Jebusanim;
mel.

introducet le in terram

melius non inulari; et cui non parcat ut mule-

fluenlem lac

Non

enini

ascendam lecum
te in via.

in ineiius, et cui
:

non parcal,
et

ila

ul ncc mulalioid rcdit,

populus dura ccrvice

sacramciiti et mira

es, ut

non deleam

Magna
qiii
iilis

nem^ejiis exspeclet
Apostolus
dicit

lolum hoc ad

quod

profundilas, tanquam niisericor-

exclamans,

Quam

inscrutabilia sunlju-

diam majorem posset angelus haberequam Dcus,

lpuIo dur.x cervicis parceret
essct, ipse
;

dicia ejus, et investigabiles via; ejus

{Rom.

xi, 55).

cui Dcus,

si

cuni

CXLIX.
pulus tum,

[Ib. xxxiii.l.]

Vade

asceiide liinc, lu et po-

non parceret
se

el

tamen eiiam per angeeis

quem

eduxisti de lerra JEqijpli.

el

Deus

iralus

lum suum,

quodammodo ab
tanquam
illis

abscnte, qui nus-

dicere videlur, lu

populus luus, qucm cduxisti ; ^Wo-

quam

csse absens poiest, implere se dicil quod patri;

quin dixissel,
lcrra iEgypti
:

tii

et

populus meus, qucm cduxi de

illi

bus eorum juravil

ideo facere
,

el hic osiendens lioc se

sed

qiiando idoluni

poposcerunt,

quia

patribus justis promisit,

,

non
quia

quod
'Mss.,mi'ero.
* sic

isti

digni essent. Quid ergo significat

eis, quia

nisi forte
;

Mss. At

etiili

omissa negalionc Lal)ent, ut

vilce

koiicm^ etc.

rmta-

ideo se non esse cura

dura cervice sunt

nisi

non eum

propilium et salubrem,

huntiliias et

6-17

QU/ESTIONU.M

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCIIUM
CLIV.
[Ib. xxxiii,
,

m
dixisset
;

Deum cum dur.T, cervicis horaiiiibus, niliil csl aliud quam vindicando adossc alquc punicndo unde cum eo modo malis non adcsl,
pielas capil? Essc aiilcm
:

U-S^.jCum

Moyses ad
respondit ci
'

Dominum

Ostende mihi glorium tuam

le gloria
;

Domiiius, Eyo transibo anie

mea

el

vocabo

parcendo
advcrlil
,

facit;

quo perliucl

illud

quod dicilur,
:

nomine Domini
tus ero
,

in conspectu tuo

et

miscrcbor cui miser-

Averte faciem luam a pcccatis meis {Psal. l, 11)

si
,

quia

et
:

misericordiam prwslabo cui misericordiam

ciim paulo anle dixisscl
tibi
,

everlit

'.

Sicut enini

fluil

ccra a facie
(

prwstitero
le,

Ipse antecedam

jgnis

sic

pcreunt peccaiores a facie Dei

Psal.

etrcquiem

dabo
te,

(\m(i

Moyses sicvidctur acceiiDn ei

LXVII, 3).

pisse,
dixil

Anteccdam

tanquam
:

populo
,

qiii

pra?-

CLI. [Ib. xxxiii, 12, 13.] El

Motjses ad Domi-

sens in itinere fuluriis csset

ct

idco ait

Si non lu
liinc
,

Dcduc popnlum hunc. Tu aulem non demonstrasti miiri quem simul miltas mecum. Tu autem dixisli mihi, Scio le prw omnibus, et qraliam

num

Ecce lu mild

dicis

ipse simul veneris nobiscum, ne

me

educas
,

ctc.
tibi

Deus aulcm
verbum quod
sct ei

ncqiic ci lioc ncgavil diccns

dixisli faciaw.
,

Et hoc

Quoniodo ergo ciim dixisgloriam tuam

cis
nisi
,

habes apud me.

tuo
,

Si ergo inveni graliam in conspcclu

,

Moyses

Ostende
ct

milii

rursus,

oslende mihi temetipsum

manifeste ut videam
ut sciam quia

te,

tanquam pra;cessurus
vidciur dicere,
est?
Illc

non cum
te,

simul fuiurus,
quia hoc aliud
Transibo

ut sim inveniens graiiam unte

lus tuus estgens hwc.

te, el

popuhoc

Ego

iransibo unle

Quod habet grrcus

,

vvwaTu,-,
,

quippe

iiiteHigitur loqui el dicere,

dicil

quidam lalini inleri)relali sunt mcmifestc ptura non dixerit ^py-vefw;. Poluii ergo forlassc
dici
,

cum

Scrinplius

anle te, dc

quo

Evangelium

Cum

venisset hora

ut transirel Jesus de lioc

1
)
:

mundo ad Patrem

{Joan. xih,

Si inverti graliam in conspectu tuo

,

oslende mild
salis

qui transitus etiam Pascha iulerpretari perbibe-

temetipsum
osleiidit

scienter ut
,

videam

te

quibus verbis

lur.

Ha^c itaque

magua omniiio
maiisioncs

propbetia esl. Ipse

Moyses

quod non

ila

videbat

Deum

in iila
;

enim antc omnes sanclos

SlccuIo, parare
illis

transit ad
regiii

Paircm de hoc
coeioruin
,

tanta familiarilaie conspeclus, ut desiderai^al videro

quas

quoniam

illae

omnes

visioncs Dei
,

quae morlalium
soiiiis,

dabil eis
iluriis

iii

resurrectione mortuorum; quoniam irans-

prx'bebanlur aspeclibus

et

ex quibus ficbat
,

anle omnes primogcniius a morluis factus est

quo mortalis allingeretur audilus

assumpta
sicul Deiis volelwt
,

sic e.xbibcbantur,

{Coloss. I, 18).

specic qua volebal, ut

Gratiam vcro suam

in

eo ipso vaide commendat

in conspectu tuo :

non

in cis ipsa ullo scnsn corporis sentiretur diviiia

,

cum

dicit,

Et vocabo nomine Domini

nalura, qua; invisibilis ubiqiie lota est

tiiiclur loco.

et nullo

concst

taiiquam

in

Cfnspectu populi Israel, cujus Moysescum

Et quia

iii

duobiis pracceptis,
toia

hoc

hx'C audiret typiim gerebat. In conspeclu cnim gentis

ipsius
iibi

dilectionis Dci ct proxiini,

xxii,

Lex pendet {Malth.

ubi

jue dispcrsa; vocatur

Dominus Cbristus
dixil,

in

37-40)

idco Moyscs in
:

utroque sniim desidc,

omnibus genlibus. Vocabo autein

tionis
lalel.

non Vocabor,

rium demonslrabal
ait
,

in

dilcclione scilicet Dei

,

aciivum vcrbum pio passivo ponens, genere locuinusitato

;

Si inveni gratiam in conspectu tuo

,

ostende milii

in

quo nimirum magnus sensus

ut vocelur

temelipsum

manifesle ut videam
;

te

ut sim invenicns

Sic enim fortasse signillcare voluit seipsum hoc

fieri,

gratiam in conspeclu tuo

xiini,

in dilcctione

autem proest

facerc, id est gratia sua

Dominus

in

ubi

ail,

Etut sciam quia populus luus

genshwc.

omnibus genlibus.

CLII. [Ib. xxxiii, 17.] Quid esl quod dicit Deus ad Mnysen , Quoniam scio te prm omnibus? nuniquid Dcus
pliis aliqua scit, et aliqua

Quod vero
el

addidit

Et miserebor cui misertus

eiv,

misericordiam prcestabo cui misericordiam prceslitero

plane exprcssius ostendit voralionem qua nos vo-

minus? An sccnndum quod

,

ibi

dicilur

quibusdam
?

in

Evangelio

Non

novi vos {Id.

cavit in

suum regiium

ct

gloriam
siia.

non pro meritis

XXV, 12)

Secundum hanc enim

illi

scienliam, qua Deus

nostris, sed pro misericordia

Quoniam

eiiim se

dicitur scire qusc

placent

ncscire quae displicent,

gentes introducturum pollicebatur, dkens, Vocabo no-

non quia ignoial

ea, sed quia

non approbat,

sicut ars

mine Domiui

in conspeclu tuo

cominendavit hoc se
:

rccte dicitur ncscire vilia,

cum

iinprobal viiia; prac

misericordiler facere, sicutApostoius dicit

Dicoenim

omnibus Deus Moysen

sciebat, quia

Deo

prac

omnibus

Clirislum ministrum fuisse circumcisionis propter veri-

Moyscs placebat.
CLlll. [Ib. xxxin,
l^a
,

iatem Dei, ad conjirmundas promissiones palrum; Gen17.]

Notandum

estne, qiiod
,

tes

autem super misericordia

9).

gtorificare

Deum {Rom.
Miserebor cui

priusipsc Moyses dixerat Dco, Dixisti milii prce onwibus ; quod illi Deus postcaquam boc

Scio

te

XV, 8,

Iloc ergo
,

pra^diclum cst,

ipse
:

Dco

misertiis ero

et

misericordiam prwslabo cui misericor-

dixit, legitur dixisse, ante aulcm non legitur ut inlelligamus non oninia csse scripta quac cum illo Deus

diam

prwstiiero.

Quibus vcrbis prohibuit liomiuem

velut de propriarum virlutum mcritis gloriari, ut qui

glorialur
in

locutus esl? Sed

diligentius rcquircndinn cst in priori,

Domino
ut

glorielur

(II

Cor. x, 17).

i\on

hus Scripturaj partibus

an vere

ila sit *.

enim
ricors
ijr.-ctulimus

ait, Miserebor talibusvcl talibus, sed, cui mise^

Editiones Rat. Am. et Er., quia nisi avcrlit, adverlit. Lov.

nisi avertil
,

fuero

iicininem pracedentibus bonis ope-

seplem Mss. , quia 'ctionem Mss. oplimse notae Corbeiensis, Michaelini, etc. " A'oHsec ibi aauotant edit. Er. Lugd. ven. et Lov. landum est quod prius ipse Mouses dixerat neo nixtsti
et
1
: ,

evertit.

sed

ribus suis misei icordiam tanta; vocalionis mcruissc

scio te prce omnibus : quod illi neus posteaquam lioc legilur, ut iiUellii;)se dixil lcgitur dixisse, ante uutem non scripta qute cum iUo Deus loculus est gamus non onmiu
milii
,

sed diligentius inqiiirendum est in pricn-ibus Scripturce partibus,

*

em

un vero ila sit. w. Ediu, unte te inQloria mea. Abt^st in a lUss. et a LXX.

m
{Rom. V,
6). dit
,

LIBER SECUNDUS. Ponam

te,

650
te in

demonstrot. Etenini Christus pro impiis mortuus est

caverna
:

petra:, et

tegam manu mea super

et

donec transeam

et

anferum manum,
illo

lunc videbis
,

Sed ulruin hoc idem repelere voluerit, cum addiMisericordiam pr(estabo cui misericordiam prcesti,

posteriora

mea

quasi jam

in

petra constiluto

legat

manu

sua super eum, et deinde transeat;

cum
?
,

tero

vel sicut

alii

interpretali

sunt

cui misericors

fuero; an aliquid inlersit, nescio.

Jingiia (liiobus verbis

Quod cnim

grseca

esse in petra non possit, nisi post ejus Iransitum Sed recapitulatio intelligenda est rei pratermissac

diclum

est,

ilsr,<;oy,

et o'ixTtp>iaw,

quali solet uti Scriptura in multis locis. Postea qiiippe

dixit

qiKul uiiuni atque

idem videtur

significare,

non potuit

latinus diversis verbis dicere, et diversis

doiii

modiseam-

habet

quod ordine temporis prius est. Qui ordo ila se Tegam manu mea super te, donec transeam, et
:

misericordiam

rcpelivit. Si

autem diceretur, Mi-

tunc videbis posteriora

bitur tibi
:

mea

nam

facies

mea non

vide-

serebor cui misereor, et miserebor cui misertus ero;

et stabis

super petram stalim ut transiet gloria

non

saiis

comiiiodedici videretur. Et tamen fortius

,

ille

mea,

et

ponam

te in

caverna pclrai.

Hoc enim factum

sicut x\ctus

ipse ibi sensiis est

quod aut

ipsius misericordiK suse

est in eis quos tunc significabat persona Moysi, id est

Israeiitis, qui in

llrmilniem Deus ista

repetitione
;

monslravit

sicut

Dominum Jesum,

Apo-

Anien

Amen

sicut Fiat, Fiat

sicut repelilio somnii

slolorum indicant, postea crediderunt,

id est, statim

Pharaonis, pluraque similia. Aut in utrisque populis, id

est

Gentibus et Hebrseis, hoc

modo Deus
non

prne-

nuntiavit misericordiam se esse facturum. Quod Apostolus ita dicit

disiis
:

ut transiit ejus gloria. Non posteaquam resurrexit a mortuis, el ascendit in coelum, misso desuper Spirilu sancto, cum linguis omnium gentium Apostoli loque-

Sicut enim vos aliquando

credieslis

Deo

nunc autem misericordiam consecuti

;

rentur, compuncli sunt corde multi ex eis qui crucifixerant Christum quem ut non cognovissent
:

et

illorum incredulitale

sic et
,

ipsi nutic

non crediderunt

Dominum

'

gloriic crucifixissent, caecitas

ex parte in

in vestra misericordia

ul et ipsi misericordiam conse-

Israel facia est

{Rom.

xi,

2o), sicut dictum fuerat

quantur. Conclnsii enim Deus omnes in increduUtate,

ut

omniwn misereatur
respondet ad
gloriam tuam
,

(Id. xi, 30-32).

Deiiide posl hanc suae misericordiffi

commendatio-

Tegam manu mea super le, donec transeam. Unde Psalmus dicit, Quoniam die ac nocte gravala cst super nie manus tua : diem appellans, quando Christus divina
miracula faciebat
riebatur,
;

nem
milii

iliud
,

quod

ei

diclum fuerat, Ostcnde

noclem, quando sicut

illi

homo mo-

vel

quod supra petiverat Moyses,

quando

et

litubaverunt qui in die creditransiero, tunc videbis poste-

dicens
le.

Ostende mihi temelipsum manifeste ut videam

deranl.

Hoc

est ergo,

Cum

JSon poleris, inquit, videre faciem

liomo facieni

meam. Non enim

:

riora mea,

videbil

meam,

et vivet

osiendens huic

posterius

Cum in me

transiero de hoc

mundo ad Patrem
lypum
:

credituri sunt qiiorum

geris.

vitaj, qune agitur in sensibus morlalibus corruplibilis

c.nrnis
,

Deum

siculi est

apparere non posse

id est,

Tuncenim compuiicli corde dixerunt Quid faciemus? Et jussi sunt ab Apostolis agerc pcenitentiam, et
baptizari in
illis

sicuii esl videri

vila?

iiia

vita potest, ubi ut vivalur, huic

moriendur:! est.
,

peccata

nomine Jcsu Christi, ut dimitterentur eorum {Act. ii, 37, 38). Quod in psalmo

Ilcm iiilerposilo arliculo dicenle Scriptura

Et

ail

illo

sequitur,

cum diclum
tua

esset, Die ac nocte gravata

Dominus
esi

se^iuilur et loquitur,

Ecce tocus penes me.

est,

est

super

Quis enim locus non pencs

absens
?

Deum

qui

nusquam
,

(Si

; id est, ut non cognoscerem enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae

me manus

Sed Ecclesiam

significat

dicendo

Ecce

crucifixissent[I Cor.

ii,

8])

sequitur et jungit, Con-

locus penes

me

lanquam templum suum commen,

dans, El
petram,

slabis, inquit

super petram (quia super lianc

id est,

ait

Dominus, adificabo Ecclesiammeam[Mattli.

dum configerelur spina cum essem corde compunctus. Deinde addidit, Peccatum meiim cognovi, el facinus meum non operui
versus
in

sum

cerumna mea,

XVI, 18]),s;<!m ut transiet gloria

ul iransiet gioria niea
,

mea

id est,

Statim
;

slabis supra

petram

quia

posteaquam viderunt quanto scelere Christum crucifixerint. Et qiiia receperunt consilium ut agerent poenitentiam,
et
;

posl iransiuim Chrisli, id est post passionem et rc-

in

Baptismo remissionem acciperent

pronuntiabo adversum

surreclionem Chrisli
tram. El ponam
te,

stelit

populus

fidelis

supra pe-"
:

peccatorum

Dixi, inquit,

me

iiiquit, in

caverna petrce

munihoc

delictum meuni Domino, et tu remisisti impietatem cordis

men

firmissimum
'

significat.
petrce
;

Alii

autem

interpretali
bnri-j
:

mei [Psal. xxxi,

4.,

5).

sunt, in specula

sed graicus habet

autem foramen

vel

cavernam

rectius inlerpretamur.

Hanc aulcm prophcliam potius fuisse, quam locutus est Dominus ad Moysen satis res ipsa indicat quan;

Et tegam manu mea super

auferam manum,
et

te ^,

donec transeam

doquidem de petra vel caverna

:

et

tunc videbis posieriora

libi.

mea;

facies

aulem mea non

videbilur

Cum jam

dixisset, Stabis

de raanus cjus superpositione, de visione posteriorum ejus, nihil postea visibili opere subsecutum legitur. Mox enim
ejus, et

super petram, statim ul transiet gloria mea, ubi inteliigitur post transitum

adjungit interposito arliculo Scriptura,

Et

dixit

Do-

slabililalem

suum promisisse super petram quomodo accipiendum est quod ait.

cum
Euffvpio in

minus ad Moysen
illa
'

cum

ipse

Dominus utique etiam

Ediii,

spelnnca At Mss. Valic. et Gallic.

duobus Mss., specula. ' Ediii, /it tegam manum

graecuni,

manu mea. Sanct. August.

mcam
III.

super

te.

At Mss., iuxta

quae supra dicta sunt loqucrelur, alque inde conAm. Er. el Lov., quem sicognovissent, nunquam noniinum, elc. I\at. et quatuor Mss. qiiein nou ut cognovissent et nominum, etc. Alii Mss., qiiein ut rwn cognovissent et nomi-' num, etc 2 Am. Er, et Lov. oraittunt iiarticulam negativam , quan) huc rcvocavimus ex Mss. et editione Ratispouensi.
,

(Vingt-une.J

651

QU.^STlOiNUM

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCnUM
libi

eSS

lexil quid deinceps nominiis dical, Excide

tabiilas lapidens, sicul ct

duas

Yidetur enim dicere, Tempore salionis et messis.

forle ita

An

primas, clc.

CLV.

[11).

XXXIV,

7.] Qiiid csl

quod diclum

esl

de

nec

illa

observandam reciuiem sabbali pra;cepil, ut lempora habcant excusationem, quae agricolis

Doniiiio, Ei reitm
innoceiiliMi) ?

uon

purificubil

; iiisi,

non oum

dicel

valde sunt iiecessaria propler viclum atque vitam ? Jussuin cst ergo ut etiam lempore sationis et messis,

CLVl.

[Ib.

XXXIV, 10.] Deus in monlc duas rursus

quando multum urget operalio, requiescatur

bato
:

lapideas lai)ulas coiiscripluro dicilMoy^^i inlcr cxlera,

ac

sic

in sabper Iikc lempora, quae opus plurimum

Corain oinni populo luo faciain gloiiosu. Nonduin di-

flagitanl, significatum est,

omni tempore sabbato de-

gnalur

dicftre,

Coiam

onini populo

meo. An

iia dixit,

bere cessari.

populo tuo, quoinodo cuiiihet iioinini ejusdem populi

diceieiur, id est,
tali lu;R diciiDUS,

CLXL
Dei
lui,

[II).

xxxiv, 24.]Quod dicit,

lua,

Non

concupiscet

Ex quo populo
non
cui

es

quoniodo, Civi-

quisquam de lerra
Iria

cum

ascendes videri in conspeclu

,

dominaris, vel
eiiiin
:

quam modo

coii-

tempora anni

hoc vult

intelligi, ul se-

sliluisli,

sod unde civis es? Sic

et paulo

post

dicit,

Onmis populus,
osl, nisi,

in quibus es

alio

quid
dixit,

curus quisquc ascenderet, nec de terra sua sollicitus es.set, Deo promittenle cuslodiam, quod nemo inde
aliquid concupiscerel, proplcr illum qui ascendil,

dictum
lii

populus luus? Quod autcm non

csl.

ne

quo

es,

cousueludo ioculionis
[Ib.

suam inde
quod
'

timerct absenliam.

El hic

salis ostendit

CLVii.

XXXIV,
libi,

12.]

Quid

esl

dicitur

ad

qnid siipra dixerit,

Non

apparebis in conspeclu

Domini

Moysen, Allende

neqnaiido ponat

lestamentum his

Dei
vel

tui inanis,

quia in

illo

loco dixil ubi labernaculum

qui sedent super terram.

Nou

eiiim habet gnccus, ne-

templum Deus
[Ib.

fucrai habitiirus.
ait,

quando pouas

sed,

ne quando ponat.
cu.jus ipse

An

forte

de

CLXIL
rum? An

xxxiv, 23.] Quid cst quod

Non

popiilo oi dicere voluit,

duclor fuii? Sed

occides super

non

ipso inlroduxit
poiii

populum

in c;im lerrain, ubi proeis qui

iii

fermentum sanguinem immotalorum meoilla hoc loco dicit immolala sua, quae per
et praecipit

hibet

testamcntum ciim

ilia

habila-

Pascha occiduntur,
CLXIII.

ne tunc

sit

in

domo

baut.

Mirum

itaque loculionis genus est,

:

et adl)uc

fermenlum, quoniam dics sunt azymorum

[Ib.

?
ait,

inexpertura vcl non animadversum

esl,

si

lamen locutio

xxxiv, 25.] Quid est quod

Et non

ac iion sensus
[Ib.

aliqiiis.

dormietin mane immolatio solemnitatisPaschce ; nisi quod

CLVIll.

XXXIV, 13, 15.]

Cum

pniecipcrel

Deus

superius aperte praccepii, ne aliqnid ex pecore quod

ad Moysen

loqiieiis, ut

data tcrra in poteslate, omnis

immolatur, carnium relinquatur inmane? Sed loculio

lecit

idololalria everterelur, nec adorarenlur dii alieni, ait,

obscurilalem
[Ib.

Dormiet enim dixit, pro Manebit.

Dominus
id est,

eniin Deus, zelans noinen,

Deus

zelalor esl

CLXIV.
intelligi

xxxiv, 26.]
dixil

Non

coques

agnum

in lacte

ipsum nomen quod Domiiius Deus

dicitur, ze-

vialris sua;.

Ecce

lans cst, quia

Dcus zelator

esl.

Quod

iion

humanae

possit ignoro.

iterum quod quemadmodum Magna tamen est de Chrislo

pcrturbalionis vitio facit Deus, setnper alque

omni

prophelia, etiam

si (ieri

ad lilleram possit

quanlo

modoiiicommutabilisalque tranquilliis; sed hocverbo

iiidicat,

magis

si

non polest?
de pelra,

In

sermonibus enim Dei non

noii impiine

plebem suam per alicnos deos

est

sunl ad proprielatem

foriiicaturam.

Duclum

enim verl)um iropo metagenere

nec

illud

operum omnia revocanda, sicut et caverna ejus, el manus super

plane de fide nar
.,

phora

a zelo maritali,

quod caslitatem custodit uxoris.

tali

positione {Exod. xxxiii, 22). Sed

raloris

Qiiod nobis prodest, non Deo. Quis eniin

fornicationis
eat.

hoc exigendum
sint, et

est,

ut quae dicii facta esse

Deo nocuerit? sed

cui diciiur
te
;

sibi

plurimum, ul per-

vere facla
sint.

qua; dicit dicla esse, vere diclb

Quod Deus
:

prohibel terrore gravissirno, zclantem

iii

Quod

exigitur

etiam a narraloribus Evangelii

se appellans

Psalmo, Perdidisti

omnem
forle

cum

eiiim Christum iiarrent

;

quaidam dixisse qujc

ia

qui fornicatur abs

est {Psal. Lxxii,

milii auleni adliwrere

Deo bonum
:

parabolis dixil

tamen ha^c eum dixisse non parabol?,

27, 28). Dcnique sequilur

Ne

sed hisiorica narraiio est.

ponas (cstamenlum his qui sedent super terram,

cenlur posl deos eorum.

el forni-

CLXV.
nem non
dixerat,

[Ib.xxxiv, 'i^.]Et eralibi Moysesin conspectu

;

Domini quadraginta diebus elquadraginla noctibus

pa-

CLIX.
conspeclu
quibiis
t

[Ib.

xxxiv, 20.]
inanis
in
;

Quod

ait,

ISon videberis in

manducavil,

et

aquam non

bibit.

Quod

et ante

meo

sicut indicant circiimslantia

de
in

quandu tibulas
;

accepit, quaslregit,hoc eliam

est,

loquitur,
:

conspeclu
est

sho

dixit
ibi

Deus

modorepetit

non recapitulaiidoquod factum

sed

ibcrnaculo suo
inanis,

hoc

auteui,

Non

videbe-

ilerum faclum essecommendans. Rcpelilio quippcLegis

ris

nunquam

intrabis

sine aliquo

munere.

jam quid

significei diximus.
et

Quod autein

ait,

Panem

Quod
esl.

spirilualiter inlelleclum,

magnuin sacramentiim
de umbris
significatio-

non manducavitf

aquam non
polum

6/i)2t,iiilclIigitur Jejunavit,

Veruin hcec dicebanlur

apartetolum;

id est,

nominepanis

omnem
El

cibum, et

num.

nominc
[Ib.

aquae omnein
[

significantc Sciipiura.
1.
]

CLX.

xxxiv, 21.]

Cum

de sabbato pra;cepissct,
et *

CLXVl.
lis

Ib.

xxxiv, 28, 27,

scripHil in tabu-

quid est quod adduxil, Sationc

messe requiesces

verba

Teslainenli,

decem verba. Dc Moyse diclum

* Edili, jmas. Mss. omnes, vonat : uti eliam bahent codices plenque ia Locul. lib. 2, loc. 133. Porro iu graco LXX, libri alii llies, alii tesle NoLiii') lcrunl, tlie.

est

quod ipse

scripscrit, cui eliam

Deus paulo ante di-

In edilis, De satione. Abestde a nostris Mss., uiius aiit alter pro requiesces, hahct reqiti,;s, sicuti
*

quorum
LXX.

Sic Mss. et grsec. LXX. At editi, per tria tempora anni. ta editis oniitlilur hic, verba. Habetur in Mss. eiapud

LXX.

655
xerat, Scribe
tibi

LIBER SECUNDUS.
verba liwc. Cuni vero

654
homini
difficiic
;

primum Legem
est,

lat. v,

6). Factiim est itaqne

in

facile
fuit,

in

Novo

accepit, cujus labulas abjecit cl fregit, ncc ipsc exci-

Teslamcnlo, qnod
fidcin qua^

Vclere

liaiienli

disse dictus cst tabulas lapideas, el

modo diclum

perdilectionem operatur

atqiie illo digilo

Excide

tibi

duas labulas Inpideas

nec eidiclum cst ut

Dei, boc esl, Spirilu Dei inlus cain in cordescribenle,

scriberet, sicut ei

modo

dicitur

nec eas ipse scripsis-

non
lis

fori.s in

lapide.

Unde

dicil Apostolus,

Non
(

in tabu-

se iiarralur, sicutmodo
psil in tabulis veiba

narratScriptnra, eldicil,
:

Sniad
la-

lapideis,
;

sedin labulis cordis carnalibus

II

Cor.

iii,

Teslamculi, decem verba

sed tuiic

5)

quoniam charitas Dci, qna veraciter implctur

est in

prai

dictum

esl, tj dedil Moijsi, slatim

ut cessavit loqui

ceptum, diffusa

cordibus
(

nostris per
v,

Spiritum

eum

in

moule Sina, duas labulas teslimonii, labulas

digilo

sanclum, qui datuscst nobis

Rom,

).

Iloc e^t er-

fideas scriplas

Dei

Exod. xxxi, 18
manibns

deinde

go primo dala Lex

nbisignificaiur Vetus

Testamen-

paulo post, Et couversus, inquit, Moyses desccndil de

monte,
et

tum, quod est opus tantiininioilo Doi, ct coiisciiptio

digiti

duw

tabulce leslimonii in

cjus, tubnla:

Dei
et

),

quod A|)OStolus

dicit,
et

Itaque

Lexqnidem
et

lapidew scriptw ex utraque parte eurum,

erunt scripiw,
et

liinc
et

atque

liinc

sancta,

mandatum sanctum,
et

justum,
:

bonnm.

tabutw opus Dei erant,

tabulis
(

scriptura
).

Lex ergo sancia

liil

bona, Dei opus est

ubi honio ni-

scriplura Dei insculpta in

Id. xxxii, 15, 16

illa:

agil, quia

non oblempcral; scd realu poiius preaiqiic d.iinnante.

Proinde mngna oritur quseslio, quoniodo

tabul;c,
noii

niilur,

Legc minaiile

Peccatum enira
milii

quas eratMoyses Deoulique prx'scienlefractiirus,

inquil, ul appareat

peccatum, per bonum

1:2,

opera-

hominis opus esse dicaniur, sed Dei

scriplse, sed

nec ab honune

tum
est,

esi

moriem

Id. vii,

13

).

Beaius autem lioino

el jiistum, et

scriptae digito Dei

posleriores vero la-

cum hoc maiidatum sanclum,

*, [

bo-

bulse tamdiu

mansunt, ac
homine

in

(abernaculo ac

lcmplo

iium, est eliani opus ejus

sed per graliain Dei.

Dci

futurae, jubente

quidem Deo, tamen ab boniine

scriptae.

CLXVII.

Ib.

xxxv, 1.] Moysesad (ilioslsrad, po-

excisse sint, ab

An

forle in

iilis

prio-

sleaquain dc niiuite descendil, liabens alias tabulas

Leyis, circuinposito sibi velamine propter glori.im vullus cjus, qiiam
inijiiit,
lilii

ribusgratia Dei significabatur, non hominis opus, qua

graiia indigni facii sunt

reverlcntes corde in JE^y-

Israel

non poterant

inliieri,
:

Hcpc,

plum,et
li

facientes idolum;

undc

illo

benelicio privufrogit
;

verba,
esl,

quw

dixit

Dominus

facere ea

ambigue
illi: ille

sunt, et proplerea

Moyses labulas

islis

vcro

positum

ulrum
Sed

ca facere ipse
iili
;

Dominus, an
jussit

tabubs poslerioribus significali sunt qui de suis opcribus gloriantur; unde dicit.\posiolus, Ignorantes Dei
jnstitiam, et

scd uliipie manifestuin est quod

quse
fiere.it.

quippe
est, ut

iorte ideo sic

;

positum

ex

suam
(

volentes constituerc, justiiiw Dei

x,

non

udoque
el

accipialur

quia ct Dominus
illud

facit, ciira fa-

sunt

subjecli

Rom.
ipsis

el ideo

tabulic

hutnano

cieiiles adjuvat,

secundum

Aposloii, In timore
;

opere exscuipia?, cl
sunt, quae

humano opre

conscriptse datie

trcmore vestrum ipsorum salulem operamini

esl

Deus

cum

manerent, ad eos sigMificandos

enim

qui operatur in vobis et velle,

ii,

et

opsrari, pro

de suis operibus glorialuros,

esl

on de

digito Dei, iioc

bona volunlale {Pliilipp.

12, 13).

de Spiritu Dei

CLXVIII.
si-

[Ib.
ct

XXXV, 24.] Omnis afferens demptiooes

Certe ergo repetitio Legis NovumTestanienlum

gnificat
;

)iem,

argentum

allulerunt

demplionem Domino

illud

autem Vetus
:

sigiiificabat,

unde confra-

lanquam
illud
,

dicerct, Oniiiis

qiii attulit, attulit illud

nique
cl ses

ctum

et abolitum est

maximequoniam cum secundo

illa iu

intcr ca;lera quie dicebat, et

argentum

Lex dalur, nuUo

pitu ignium,

lerrore dalur, sicut

ct

tanlo slre-

commemorans. Demplionem sane

latini,

iiiterprelali

sunt

nubium

tubarum

unde tremefaclus

quod gia'cus habet

oi.fa.iptfioi..

Appcllala est

populus
(

dixil,

Non
)
:

loquatur Dcus ad nos, ne moriamur

aiitcm demplio, eo
afferret.

quod
29.

sibi

demeret qui Domiiio

Exod. XX, 19

undc

significatur limor esse in

dilectio.
illai

Vc-

lere Teslamenlo, in

Novo

Quomodo

igilur

liajc solvitiir quLcslio,

quare

opus Dci, iskc opus

CLXIX. [Ib. XXXV, moralum est quod ei

no

Narrante Moyse comrae-

dixit

Deus dc Beselecl eisdem

iniplevcrit Spirilu diviscicniia',

hominis

et

iil;c

conscriptai

digito Dei, istie scriplaj

in iliis prioribus

verbis ac tolidem, quod

eum

ab horaine? An forte ideo magis

lus siguificatum est
cepit, scd

VeVe-

sapientia;, et intelleclus, et

ad taborna"

Testamentum, quia Deus

fecit ?

ibi preeiii

culi

opera facienda,quje pertinenl ad arlesopificum

qiiid iioI)is

homo

iioii

Lex enim

posila est

unde

viderctur
iioc

lere Teslameiilo,

quae

convinceret transgressores,
v,

138). Sed ideo niinc

lavi, quia
cst,

jam diximus {Supra, quwsl. ideni commemoiaiidum pu-

quae subinlravit ut abundaretdelictum^fiom.

20).
iiisi

non

frustra eisdeni omniiio verbis repetilura

Non enim implebatur

consliluit,

limore, qu;

non impletur

quibus antea Moysi a Domino fucrat intiniatum.

charitaie. El ideo dicilur opus Dei, quia

Deus Legem
potius

Deus conscripsit

nullum opus hominis,

Sanc novo more hic ars architectonica perhibelur, opificum. ex auro et argento et (juocumque meiallo,

quia honio

Deo non obleniperavit,cteum

lii

reum
adjii-

cum

illa dici

soleat archileclonica, quae

perlinet ad

Lex

fecit.

secundis auleni labulis

facit,

homo
;

per

fabricas ledificiorum.

torium Dei tabulas

alque conscribit
facit.

quia Novi

CLXX. [Ib
ire

xxxvi,2 e/3.] Etomnes qui sponte vellent

ut

Tesiameiui cliarilas

Legem

Undc

dicit

Dominus,

ad opera,
Ita

consummarent ea,

et

acceperunt a

Non
xiii,

vcni Legem solvere, sed imptere {Mattli. v, 17 ) : dicitautem Apostolus, Plenitudo Legis charitas {Rom.

10

); et,

Fides

quw

per dilectionem overalur

Ga-

Mss. Editi vero, et bonum facit, fioc etiam opus ejvs. Corbeiensis veius codex : Quae pertinent ad artis optficum. Forte Iti^^.oviHciiun

655

QUyESriOMM
lii

S.

AUGUSTINl
Moyses

IN

IIEPTATEUCHUM
;

656

Moiise omnes demplioties'.

noliliam .anliini

lectione

et ideo servilia sinercquic. Plcniludo aulein

piTiulil qiKK Dominiisopera

ciilinn scilicel cinn

ficri

prKceperit, taberna-

sabbali erit in rcquie scmpitcrna.

Non enim
(

frustra

omnibus

quae in

eo essenl, el vc-

insiitulum est el sabbatum sabbatorum

Levit.

xxv

).

sles sacerdolales

*.

Coimnemoravil aulem quosdam,

CLXXIII.

[Ib. XI,, 9, 10.]

'

Supcrius qiiando prius

quibus dixit Spiriium diviniUis datum, (juo illa eflicead ro possenl et tamen mulli intcllignnlur sponte
:

loculus est Deus de tabernaculo ungondo, dixil

cadcm

unclione sanclificari

illa

omnia

et ficri sancta san-

cadem opcra venisse quibus neque impcraium est, ncc eorum nomina commemorata sunt a Domino diliacla Moysi. Non ergo illi soli hoc munus divinitus bucrunl.qui nominalim commemoranlur, scd forlasse priecipue atiiueexcellentius. Laudandus esl autem in
bis onniibus non allraclus ad opus scrvililcr animus, scd libcraliterct sponte devolus.

clorum. Altare autem bolocaustomatum eadem unclione sanctificalum, dixcrat

fieri

sanctum sancli

et

hoc inleresse videbalur, quod nihil corum dixisset sanctum sanclorum, nisi quod tantum velo separabatur a sancto, id est, ubi erat arca testamenti et altare

incensi {Exod. xxx, 26-38).

Nunc autem cum eadem

rcpetcret, dixit de labernaculo uncto et bis quse in

illo

Notandnm quodilli qui sapicntcs appcllantur, effeclores operum sancli, eliam luoribus lales eranl, ut cum ipsi susciperent omnia

CLXXI.

[Ib.

XXXVI, 4,

et

5.]

essent, quod
fiercnt sancla
:

eadem unclione sanclincarentur,

illud

et

autem

altare liolocaustomafieret

tum, de quo prius dixerat quod

sanctum

sancli,

iju.e

populus olferebat, exlstimans necessaria ex quiilla

bus

omnia complcrenlur,

viderurit
;

plus offerri
ille

eadcm unclione nunc dixit fieri sanctum sanctorum. Unde dalur intelligi tanlumdem valere quod dictum
fuerat sanctum sancti,

quam

erat necesse, et dixerunt Moysi

atque

per

quantum
et

valet

quod dictum

est

procconcm ultra populum

offerre proliibuit. Poierant

sanctum sanctorum
id est

ac per hoc et
,

illa

omnia uncta,

autem,

si

vellent,

multa aulerrc, sed modeslia prohi-

totum labernaculum

qu.Tecumque in eo es-

buit, vel religio lcrruit.

sent, qua^ prius appellaverat sancta

sanctorum
:

tan-

CLXXIL

Ib.

XXXV, 2.] Postcaquam descendit Moy-

tumdam valere quod nunc

que eorum
dici
,

ait saiicta

nec unumquod-

sesdemonte, opcra commendantur tabernaculi conslruendi, et vestis sacerdotalis

;

de quibus facicndis

anteqiuim aliquid pra^cipcret, locutus est ad

labidis

popuhim

lantummodo post istam unctionem sanctum sancti verum etiam sanclum sanctorura ut jam nibil inlersit, sicut altare bolocaustomatum
;

desabbati observatione. Ubi non imnierito movet,

decein verba Legis acceperit
rum, quas ipse excidil, ipse
in

cum

lapideis ite;

quantum ad banc appellalionem quse interius intra velum fuerant,

testimonii, et csetera foris, nisi

atlinet

intcr illa

id esl ubi erat arca

illa

conscripsit

quare de

quod

inlerius ila

sabbalo solo,
BUJt. Si

posteaquam dosccndit, populumadmopopulus

dicebantur sancta
ruin
^
,

sanctorum vel sancium sando unctionem

sic appellarentur

enim propterea decem pr;tcepla Lcgissuperilerum

aiidircl
;

ut etiam ante

(luuni fuit ut su-j)erlluum ul

ciir noii fuit

coctera vero unclione sanctificala sunt, ut

hoc nomcn

de sabbaio audirel, cum

et

lioc in els-

acciperenl.
gnificent.

Quod

otio disculiendum est quid ista si

dem

pr;cceplis

deccm legatur? An

ct

boc simile cst

velameiito,
tus ejus
filii

quo faciem
Israel

obtexit, quia

splendorem vul-

non poterant intueri? Nain ex depraecepit,

CLXXIY. [Ib. XL, 19.] Cum Scriptura narraret quomodo Moyses conslituerit tabernaculum Exlendit,
,

cem
rale

procceptis
ibi

hoc solum populo

:.alia

quod

figu-

inquit, aulma super labernaculum

non utique desu-

diclum est

quippe

ibi

novem

sicut pryc-

per tectum, sed cingens columnas; quia de columnis

dixcrat, quod siatuerit tabernaculum.

cepla sunt, etiam in

Novo Teslamento observanda miautem unum de sabbalo usque

Israelifuil, et

niinc dubitainus. Illud

CLXXV.

[Ib.

XL, 29.]

Cum

dixit, Et super atrium

,

adeo ngiiiala diei scplimi observatione apud

las

in circuilu tabernaculi et allaris

maiiifeslat altare

ho-

velalum

fuit,

et

in myslerio

pruBceptum

locaustomatum
fuisse
iiifra
,

ad

ostinm

tabcrnaculi
,

foriiisecus

quodain sacramenlo figurabatur, ul hodiea nobis non

observctor, sed soluin quod siginficabat iiilueamur.
In
illa

ut atrio

totum ambirclur

et altarc esset

atrium

inter

portam

atrii

et

ostium

taber-

auiein requie ubiopora servilia jubentur cessaalliludo gratia; Dei.

naculi.

re, niagna est

Tunc cnim

fiunt

CLXXVI.
mirabilis
,

[Ib. XL,

34,35.] Notanda est res

et

multum
non po-

cuin rc(iuie opera bona,

opcratiir
(

cum

fides per dileclioncm

lia-

Galat. v, 6

timor aulein tormenlum

?

naculum, qu;c

quod nube desccndcnte taineii gloria Domini

implenle taberdicitur,

bei, cl

ii)

tormento quoe rcquies

(

Unde

tiinor

non

cst

tcrat Moyscs inlrare tabernacuium

qui

in

monle

in cbarilale

\Joan.

iv,

18

charitas

aulem

diffii-

sa est in cordibus nostris pcr Spirilum sanclum qui

dalus esl nobis

cta

Rom.

v, 5

).

Idco sabbatum reqnics san-

quando Legem primitus accepit, inlravit in nubem ubi erat Deus [Id. xix 20). Procul dubio ergo et tunc aliam personam tunc figurabat aliam nunc
Sina,
, ,
:

Domino

Dci scilicet grali* Iribuenda, noii nobis

siiit

eorum

qui parlicipes fiunl intimoe veritalis Dci

,

nunc

veUil ex iiobis. Alioquin noslra opera sic erunl, ul

huinaiia, autpeccala
*

'

aut ciim timore, non

cum

di-

autcm Judaeorum, quibus gloria Domini quse in tabernaculo est, quod est gratia Cbristi , tanquam nubes opponitur, non
*

Codices editi et Mss.,

notal Nobilius
,

dcmptum ces. I^cuni buuc viliatum

lc"i debsal,

eam

intelligenlibus

et ideo

non

e^e
2

cum
ta

omnes dempltones
ei juxta vulgatani,

secuaduni LXX, panta

apnairemala

Hic ab excusis in quaestionum distinctione incipimus

miversa donaria.
' hxJili,

Melioris noiae Mss., et vestis sacerdctalis. aut cum peccalo. Mss., aul peccala.

disce(lere ul sequamur mss. Sic Mss. et edilio Ralisponensis. Alise vero editiones, vel

snnctum

sancti-

657
intrant
'

LIBER SECUNDUS.
in

658
el tertii

tabernaculuni
,

lestimonii

Et hoc cre-

duabus commissuris, secundi ad primum,

secundum,
lur.

ad

dendum

est semel faclum

mox

ut conslilutum est

ut ex

hac

veluti regula catera

fieri

jungeren-

labernaculum, significationis hujus causa, vel alicujus nubes super laalterius. Neque enim semper sic erat

Ansas ergo prrecepit

primo aulaeo (luinqna-

ginta, ex una parle qua

ilii

fuerat

committendum
,

se-

bernaculum, ut illucMoyses inirare non posset; quandoquidem non removebatur nubes, nisi cum eis hoc

cundum;

et ansas quinquaginta tertio aula>o

:

ex ea

parte qua secundo conjungebatur

ipsum anlem se-

signum dabalur disjungendi, hoc

;

est castra

movendi

ex eo loco ubi eranl et accedendi quo nubes ducebat per diem flamnia per noctem {Exod. xni 21). (Jmx
, ,

cundum medium,

id est iiiler

ulrasque ansas quinquagcnas

circulos habere voluit quinquagiiita auroos,

utique ex una parte, pcr quos conjuiigerelur (ininquaginta ansis aukei piiini
ut ex alia
;

duo vicissim etiam super tabernaculum manebant, nubes per diem flamma per ubi caslra posuissent
,
,

ac per hoc conS(iqucns crat

quoque parle circulos totidem haberel, per

lerlii.

noclem.

quos conjungerclur ansis aulaM

Scriplura
aureos,
el

Quod

breviler

QccsT. CLXXYII. De Tabermculo. 1. Quoniam liber qui Exodus dicilur, in conslilulione labernaculi sumit lerminum de quo taberna,

ita

dixit

El

facies

circulos

quinqna(finta
circulis, et crit

conjungcs

aulwum ad aulwum
Circiili

tabernaculum unum.

crgo quinquagiiila aurei

'

culo etiam per superiora ejusdem

libri

multa dicun-

secuiidi aulyei, inserebantur quinquagint.i ansis

hya-

tur, quoe faciant difiicultaiem inlelligendi, sicut solet

cinlhinis priini anhci

quinquagiiitacirculi iiiserebantcrlii
iil

omnis

zQTzoypa^ix, id

est loci alicujus descripiio in

tur el qiiiiiquaginla ansis

ila

aiihei

et

deinceps

omni

hisloria facere

visum
,

esl niihi

de

toto ipso ta-

CLCteri

coniiectcbantur,

quinque complocle-

bernacuio separatim dicere

([uo inlelligatur, si fieri

rentur, atque ex adversa parle alia similitor quinque.

3. [Ib. 7-11.]

potest, quale illud, et quid fueril, inlerim proprielale

Dcinde

dicil,
:

Et

facics vela capillacia

narrationis inspecta
rala significalione
:

et in aliud

tempus

dilata ligu-

operire super tabernaculum

id cst, qiue veiiircnt

su-

tandum

est,

neque enim quod jubenle Deo conslitueretur sine

aliquid ibi fuisse

pu-

per, non a parle

lccti

sed supercingendo. Diciinus

,

cnim

et sic afiquid
,

superponi

non quemadmodum
Undccim,
inquit,

alicujus raagnoe rei sacramenlo, cujus cognilio fidem

tectum doinus
tis,

sed quemadniodum tociorium parief;isciain.

formamque

pielatis Dedificot.

tanquam super lineam

Deus Moysi facere tabernaculum deceni aulicorum de bysso torla, et hya2. [Ib. XXVI, 1, 6.] Jubet ergo

vela facies ea. Lonijitudo veli unius eril triginla cubito-

rum,

et

quatuor cubitorum lalitudo

veli

unius

mensura

cinlho,
texloris
aula!a

et
:

purpura
aO/ataj
,

et

cocco torto, Ciierubim opere

Grffici

eadem
in se
,

eril
el

undecim velorum. Et conjunges quinque vela

sex vela in
se.

quas

appelianl

Lalini

Quomodo

illa

aukfa voluit
un-

periiibcnl

quas corlinas vuigo vocant. Non

fieri jussit,

quina conjungi,

sic isla vela

quinque

et sex, qu;c

ergo decem atria

inlerprelati sunt
:

sicutquidam negligenler
,

dccim crant, non deccin. Et

se.Tclum

duplicabis, inquit, veluni

:

non enim aO/a;

sed aO/aias dixit.

in

secundum faciem tabernacuU

ne moveret

Opere ergo

lextiii

Cherubim

jussit

aulicis

fieri

quia inipariiiler ailcrulruin incurrebant sex ei quin-

quonim aulyeorum longiludinem esse

tornm
viginli oclo, et latilndiiiem
,

pra^cepit cubi-

que. Deinde dicit eliam

ista veia capillacia,

qucinad-

cubilorum qualuor.
cl

modum
ora

sibiinct jungercnlur.
,

Et idcin dicil, sed for,

Cohaerere autem invicem auhca

conjungi

iiiter

se
eis

lasse planius, Et facies

veli unius,
,

inquit

ansns quinquaginta in
cst
,

qulnquc hinc, et quinque inde, ut spalium quod

cingerelur
,

quod conlra mediuni

id esl

conlra
et

hoc esset labernaculi spalium. Quomodo

secundum
tertium
:

qnia ipsum eril nicdium

iiitcr
,

primum

aulem
jta

inter se conncclerenlur
,

eadem quina aukca

secundum commissuram,
ad secundum vclum

id cst

jiincUiram.

praccepit

Fucies

iliis

inquit, ansas hyacinlhinas

El quinquaginla ansas facies super oram

veii,

quod con^
orain

in ora

summa
:

aulcei unius

ex una parle in commissu-

pinctum
tei
tii

esl

id

est supcr

ram

et sic facies

superiora
,

summa

'

ad commissuram

vcli,

qua conjungilur secundo. Et

,

facies circulos
;

secundam

id est

ubi commillilur aulaeum aul*o,

asreos quinqnaginla

ct

conjunges circulos de ansis

et

lertium scilicct secundo, quod

priuio

secundum jam cum

conjunges vela,
voluil apponi
aiisis
,

el crit

unum. Circulos ergo medio vclo

secundo
,

commissum est, id esl conjimctum alque connexum, faciem conlra faciem consislentia ex adverso
singula
;

id

est

quibus quiquagenis
Niliil

jungeretur primo el tertio.

hic aiiud est

fieri

qiioniam inler se jussit quina

^*

conjungi, ul

nisi

quod circulos non aureos

Ansas aulem

sed reos

nunc

ex adverso consliluerentur. Utrum autem quadrum

spatium
apparet
;

prtccepit.

in aulaeis hyaciiilhinas dixe-

his

concluderelur

an rolundum

nondum

rat

in velis

autem

capiilaciis

quoniam

tacuit cujus-

sed apparebit

cere, quibus prolenduniur aulaia.

cum de columnis coeperit diNon ergo amplius

fil

modi essent ansx, quid

accipimus
?

nisi capillacias

eas credibilius

quam de

trium connexione dicere voluit, quae

in

4. [Ib. 12-14.]

Quod deinde

sequitur

ita est

ad in(iat

telligendum
In edilis, intravit. la Mss., intrant.
*

difficile, ut

verear ne exponendo
in

ob-

scurius. Dicit
:

enim

Et suppones

velis tabernaculi

Plures

.\lss.

interim ad proprietatem narrationis, excepta

' In excusis deerant hic decem verba , nunc restituta ex Mss. qui paulo ijosI habent, complerentur ; pro, compleclerentur. ^ Excu^i, ne moveretur. Mss., ne moverel, id est, ne faccsseret dillicultalem.

{velexspeciuta), et in aiiiul, etc. Vaticaiii duo inlernn quantum ad proprielalem narrationis spectat, et in aliud.

LXX. Ai in edilis, facics super ora summa. M. *Editi, ea. Uis.,quina.

3 sic iii

Mss. el aiiud

summam.

B., facies

(Z<)
(liiiiidium veli

QUyESTIONU.M
quod superaverit
,

S.

AHGHS TINI

IN

HEITATLUCHUM
constrnuntur
:

660

subleges quod abundat

ram, lateribus longioribus brevioribus frontibus sicut

plcraiqiie hasilic;T)

de

velis li.beiiKiculi, sublegcs posl liibcruaculuiii.

ciibiiuiii

Cubilum

hocenim
:

potius

liic

cxli<c,el

c.xhoc.

e.v

eo quod superal velisdelon-

cvidenlcr exprimilur.

Nam

ita

dicit

Et

facies

colu-

(jiludiiic luiflruin

tabcrnaculi, eril conlcgcns super lalera

vinas tabernactilo, viginli columnas ab latere

respicit

tuberuiiculi, liinc alque hinc ul opcriat.

Cuni scxlum ve-

isto, quod nd aquilonem. Et quadraginta bases ar^enleat

Idin jusscrit duplicari

secundum facicm labcrnaculi

vcli; ct (|uiddical,

facies viginli columnis,

duas bases columnce nni

in

amvi;

quiddicalsuperarc invclis dimidium

Cubiiuin
e.x

bas parles ejus. El

ginli

laltis

secundum conlra auslrum

hoc,

cl

cubiluni
,

e.v

hoc,

cum

diuiidium veli

columnas,

et

quadraginta earum bases argenleas

ct

quiudccim
jussit cssc

cui)ila sint

quoniam
,

triginla

cuhitorum

duas buses .columna uni in ambas partes ejus,

bases

duas

unum velum

quis facilc intclligat?

Aut

si

columnw

uni in

ambas partes
cst,

ejus. Repetilio
ita

non

proiilcrca snpcrat de longitudinc velorum, quia prima

aulu>a de hysso cl cocco ct
giiiti

movcat; quia locutionis

de quibus
noii dicit.

utoinnes

intclligantur

purpura

et
,

hyacintho viisla

oclo

cui)iiis

longa essc pnccepit

vcro ca-

Dc hasibus autem jam anlca diximus, cur una columna duas habeat, quia ct capita
hoc loco bases vocat {supra,
G. [Ib. 22-25.]

pillacia Iriginla cuhiloriim essc voluit,

duobus cubilis
:

quoest.

HO).
columnisporre-

superanliir singiila aulwa

a singulis vclis capillaciis

Yidemus

igitur vicenis

qu;c iu siiminam ducla, excepio undccinio

plicari jiissit, viginli cul)ita

quod dusupe-

cla

duo

latera tabernaculi aquilonis et austri

si

:duo sunt

cxcrcscunl,

(|uil)us

rcliqua, oricnlale et occidentalc, qn;c

totidem colu-

ralur ambilus

aulcorum ambilu capillaciorum. Decuhita

:

mnas
tur

habuisscnt, procul diibioqiiadrum esset. Quol auorienlali tace-

ccm quippe vclorum

eraiit, viginti faciiint

biua

quihus longiora

tem habea;.,dc occidenlali non tacelur,de

:

ccm

liinc ct

quorum ex ulroque latcrc dcdeccm inde polcrant superare, non cu-

utriim quia

non habuit,

et sola illic sinc coluinnis

hilum ex hoc ct cuhilnm cx hoc, sicul Scriptura loqiritur.

cxtendebantur aulana ab extrcma columna unius lateris iisque ad allerius alterain extrcmam au aliqua causa ta;

Qiiapropter diffiTcnda mihi videlur liujus loci

ceanlur, ul etiam

tacila; intelligantnr, nescio.

Postca

exposilio,

doncc tabernaculiim coliimnis omnihus,

qiiippe cx ipsa parle orientis

decem columna! comquod huic

cum

alrin,

quod

circiimpoiiitiir

omni cx parte conprolicial,

memoranlnr, scd

alrii

de

qiio post loquitur,

sislal. I'\)rt:issis

cnim

piM' a:iticiiialioncin aliijuid dicit

tabcrnaciilo ciiciiinponi

iubet.

Commemoratis ergo
Elre-

dc his
bus

velis capillaciis,

quod ad

illa

de quifucies
iini-

latcribus tabernaculi aqiiilonio ct australi in vicenis

coludinis, dcindc scqiiitur ct adjungit, dicens
tro
:

iioiidiim locutus est.

Qund

ciiim

dicil,

El

vela capilliicia operire super labernacuhun,

utrum

tabcrnaculum
:

pn partem
el

quoi esl conlra ware, facies

vcrsum t;tbcrnaculum
ntrio scilicel, de

bis vclis coo|)criri vclit

cum

sex columnas

et

duas columnas facies in angulis laeequales

quo circumponendo poslea loquitur;

labernaculum, quod dccim auhcis
esl.

bernaculi a poslerioribus,
pi se

deorsum versus

; el

an hoc

iiilcrius
,

convenienles erunt, wquales de capiiibus in comfacics

licri jiissit

incerlum

Scquilur crgo ctdicit, Et

,

missuram unam. Sic

wqnales
sint.

ambobus duobus angulis^

et

facies catas.

operimcnlum labernaculo

pelles

arietum rubri'

El erunt oclo columnce,

:

bases

earum ar-

Eliam

Iioc

operinientum utrum uuivcrso labcrcircuitu, an inlcriori

t;inluii)

gentece sexdecim

duoi bascs columnce uni,

naculo

ficri jnsserit in

columnce uni in ambus partes ejus.

et dux baset De basibus similis

similiier habctur incerliim. Qiiod vero adjiingil,

Et

ratio et similis lociilio est. Lalus itaque occidcnlis,

opcrinienla pelles hyacinlhinas desuper, h')C noii in circuilu, scd a leclo vcliit caii.era
5. [Ib.

nani hoc cst ad marc, columnis octo exiendilur; scx

mcdiis, cl diiabiis angiil
irihiis (luas a-qiialcs

accipicndum

cst.

ad imaiu

15-21.

Kl

facies, inquil, coluinnas taberna:

cominissuram

dicit esse

dcbere; credo i|uod anguliis

sit
coliiniri;i

culo de lignis impHlyibilibus

dccem cubitoruni colnnidimidii

latiludinein

dno

in se latera coinmillat, el

aiignlaris

7iam unam,

et cxibili iinius et

co-

lalcri ulriqiic
illa

communis,
cl

isla

occidentaii et ai|uiloni;e,

lumnmnnius;
ex adverso
:

iluos anconi^cos

columiue uni consistentes

'

occideiilaii

aiisinli.

Quod

aiilein
dicit,

dicil cliain
iit

sic facies

omnibiis columnis

tubernaculi.

ajqu;iles

deorsiim versus hoc utiipic

ad pcrinfra

Quare
di.ti

jusseril fieri

lios

ancoiiiscos, de quibus antea

qucesl.

pendiculum lihiarentur, ne robusiiores essent

quid esscnl {Supra,

109), non

satis milii

quam

supra, sicut pleracque columii;c sunl.

apparct. Si enim ad coliimnas porlandas ficrenl, qua-

7. [Ib.

26-29.] Deindcdicit

El facies serus de

iignis

tuor nt miniinum licrent*

si

aulem ubi ser incum-

impulribilibus, quinqae uni columnce ex

una

pitrle la-

berenl, etiam pluresriercnt;

lis

nam quinasseras
sii,

singu-

bernaculi

et
el

quinque seras columnce

lateri tabernaculi
lateri ta-

columnis

distrihuit. Nisi forle in his anconiscis

non

secundo

quinque seras columna; posleriori

esl

aliquis usus, scd soia significalio

sicut in velo iin-

bernaciili,

quod

ad mure. Miruin

si dnbil;iri

pKlesl,

dcciino capillacio.
lul brachia hinc

Nam

columna duos ;)nconiscos vecxlcndcns, figuram

criicis

lalus oricntalc coiuiniias

tal)ern:iculo,

non habuisse

in

hoc

iiitcriore

alque

liiiic

cui

postea circumponitur alrium

Sin^

reddil.
in

Nunc jam videamus numenim columnaruin,

sit,

gulasquasque

igitur

columnas oinnium trium laierum

quihus et forma lahcrndculi possit adverti, utriim an oblongain habeat quadralu-

h;ihere scras qiiinas jnbet. Et sera, inquil, media

ler

m-

quadra, an rolunda
'

medias columnas pertranseal ab uno laiere in aliud

lalus.
Edili
,

Hoc vidclur

diccrc, ul

decolumna

in

omnes columnas. Mss. et LXX, omnibus colum:

coliimnam

rns.
* ^ic Mss. At editi cxcepto r,al. sic liabent colunmas vortandas, fierent quutuor, ut in
s,i

sera pcrveiiirel, el pci intervallum

*

columnarum por'

mum fierent.

enim ad

Edili,
;

f,ic

facies angulos

duobus angulis. Mss., ambobus

lais

duobus

secundum Lxx, amphoterais

dusi adniais.

661

LIBER SECUNDUS.
:

66^

ac rigeretur a latere unius usque in latus aiierius per hoc nna ex liis omnibus columna non eral habilura proprias quinquc seras; ad

tem

in

lingua latina invenimus aulaea, quas Grrcci

u)ites

vocant ;

iia

quam

illi

appellant J^iiv, nostri

islo

quam extremam quinproxima venienles.

el

aulam vocaverunt. Sed jam non atrium

Graecosautem, atrium. Ergo, El

nomine,
;

que perveiiiebanl

a coliimna sibi

sed domus regia significatur in lalina lingua

apud

Et columnas, inquit, inaurabis

(ereos, in quos induccs

aiiro,
et

annulos facies

facies, inquit, atriuni

; et

seras,

inaurabis auro seras.

tabernaculo in lalere quod respicil ad austrum

ria atrii ex bysso torta
;

tenlo-

Ne colunm* foraminibus
rent ser.T,

cavernarentin',
jussit,

quo

inlra-

longitudo

sit et

centum cubilorum
bases

annulos

fieri

quibus ex ulraque

unilateri
viginti
lateri
;

columnce eorum ^viginti,

earum cerece
et

inlelligunparte conliiierenlur fines seraiuni. Proinde ut extur !ii annulli fixis in ligno ansulis pependisse, et contiuere. iremas parles serarum posseni cnpere
8.
[U).

et circuli

earum,

el

arcus earum argentei. Sic

tent07'ia

quod

est
;

ad aquilonem,

centum cubitorum

longitudinis

et

columnae eorum

viginti, el bases

earum

cundum
cies

30-57.] El eriges, inquit, tabernaculum sespecieni quw monstrata est tibi in monle. Et falitjacintlio
el

cerew viginti,

et circuli

earum,

et

arcus columnarum, et

bases inargentatw argento. Latitudo autem atrii qucB est

velumen de

purpura

et

cocco torlo et

ad

niare, tentoria

cjus quinquaginta cubitorum

et

colu-

bijsso nela;

opus

textile facies iltud Clierubim^.

Et su-

miK
atrii

eorum decem,

bases

earum decem. El earum decem.

latitudo

perimpoiies

illud super quatuor

el

columnas imputribiles
ct

quod

est

ad orientem, quinquaginta cubitorum; coet

inauralas auro,

capita earum aurea,

bases

earum
et

lumiiw ejus decem,

bases

qnatuor anjentea:. Et pones velamen super columnas,

40. Ilic jain videmus

induces illuc, inlerius quam velamen est^, arcam testimonii : et dividd vobis velamen inlcr medium sancti et inter medium sancti sanctorum. Et cooperies de velamine arcam teslimonii in sancto sanctorum^. Uxc oiniiia ma-

oriente, cuni loquitur de atrio, ct eas

commemorari columnas ab decem dicens

cum
bus
:

basibus jcreis, sicut dixit etiam de occidentaliiibi difiicilliina

orilur quaestio.

Nam

facile est

quidem

ut

accipiamus ab oriente

unum ordincm

co-

nifesla

sunl, inlerius in'.ra

velamen hoc quatuor co:

lumnis inipositam fuissc arcam lcslimonii quam non sic operiri jussil velaniine, ul supcr arcoe coopercu-

lumnarum ad atrium perlineiitium, quo tabcrnaculum inteiiiis per omnes qualuor partes cingitur; quia non
habcbat cx ea parle columnas tabernaculum inlerius:

lum

jacerel
:

velamen, sed

ut

conlra

slaluerelur*.

ab occidente autem nbi jam erant

cuii coliinina; oclo,

inlerioris tabernaislas

Deiiulc d.cil

Et pones mensam

foris exlra

velamen

et

quomodo etiam

decem, qnas

candekbruin conlra mensam

respicit

in parle labeniaculi, quce in parte

cxlerioris atrii

coinniemorat, acceptuii sumus, tan-

ad auslrum

el

inensam poncs

tabernaest.

quani ab occideiile duo sint ordines columnarum,

interioriini octo,
esl,

culi, quce respicil

ad aquilonem. Eliain Et
fncies

lioc

planum

et exteriorum

decem

Quod

si

ita

Quod

aiilem scquilur,

adduciorium de

liija-

longiora erunt eliam latera atrii exterioris,

iit

quam
in

cinllio el purpiira el

cocco torlo

el bijsso lorta,

opus vaet

labernaculi iiiterioris,

sit

unde ab exlreino
et

cxin-

rialoris.

El fucJes velamini quiiique columnas,

inau-

tremuni

aliiis

columnaruin ordo dirigatur,

non

vabis illas auro, el capita

earum aurea

et

conflabis eis

currat in ordincm priorem ad inlcrins labernaculum

quinque bases wreas

cui iisui veiamcii

iioc fiat quiiiliic

pertinentem. Et

si

boc

est,

consequens

erit ul vice-

que coliimnisoMcnliiin, jiosl api.arcbil, nam apparel. Vu!t enim illud csse velaincn oslii labernaculi,

non

nx

\\\m coluinna;

duorum lalerum

tabernaculi inle^

rioris, aublri ct aquilonis, intervallis

brevioribus diri-

liujus

videlicel

inlcrioris,
fieri

ciii

circumponilur

nianlur, quani
rius

illye

viccnac quas habet atriuin exte-

alriuni.

Deinde jubel altare

;

sacridciorum el bolofial
:

ex

eisdem

laleribus.

Et quia

illi

exteriores

causlomaliim

el dicil

qnemadnioilum

nondum

ordines vicenarum columnarum. sicut Scriptura loquilur, ceiitena cubita tenenl;

isti

aulem
9.

dicil ubi ponalur; scd lioc (luoqne post apparebit.

interioies lotidem

[Ib.

xxvii,
finein,

9-13.]

llinc

jam dc

alrio loqiiitur

coluninarum

(]uoilibel miiius cubita teneant,

quoniam
ocio

usque
culo
cies,

in

quod circumponendum

Cst labcrna-

hoc Scriplura
C()lumn;x;
tali
illa;

iion cxpressit, conseqiiens erit ut

illi,

de quo prius con-tilueiulo locutus est. El faiiiquil, alrium; quod dicilur gnccc kO),/,v, iion
:

labernaculi interioris in lalerc occidensiiit

rariores

quam

viceniie illae

ejusdem tabcrna-

u/aiv

quod quidani

iiilerpreles nuslri

iion disccr-

culi

australes et aquiloni:ip, ut possit coinprchendi

illis

nentes, ol lioc et illa aulia, qiias u/aii non ) Gryeci dicunl, aiiia iiilerpretali sunt dicentes, Et facie$

spaliuin quanluni suflicit deceni

aula;is

circum-

tendendis, quibus primitiis dixit hoc tabernaculum

licri.

labernaculum decem atriorum, ubi

di.-ccm

aulceorum

llabenl eiiim cubita vicena et octona, qiiae liunt

:

dicere debuerunl. Nonnulli aulein

iniilio

imperitiores,

simul ducenla octoginta

quorum

si

centcna essent in

jaiiuas inlcipietati sunt el 0/; el u/ia;. Sicut auIn edilis, super clierubim. Al iu ^ss. et aiud LXX, alisquo avlicula, super, lesiiur facles illud (herubim. Hebvaisuius csl, (luo pricci|)ilur vclauieii arlilic:is iiicluslria s; argeuiiuui iiiiagiiiibus alalis, sive iiiilius, uti lialjot versio \ulyala, pidclira vaiietale contexendim. ' ^ic Mss. juxla grffic. i.xx kai eisoixis ekei csoteron tou kdtupetamHlOi. Adcociue perperani iu aulea excusis, et induceb illud inteiius uhi velainen est. ' Ediii, in simclis sunclorum. valicaui Mss. juxia gTsc, in saiiclo sunclorum. * la editis, contra metmm statuerelur. Abest, mensam,

lateribus duobus auslri et aqiiilonis, ubi vicenarum

columnarnin oidiiics sunt, quadragena ulique cubita

teiiderenlur per alia
cl piO|)ortione

duo

latera orientis et occidenlis,

occurrerent in octo columnis cubita

quadraginla, sicut in viginti columnis cubita cenluin;

sed noii esseiil loi.giora latera exterioris
iiiam centcnis cubilisdefinita sunt
;

atrii,

quoesset

et ideo

non

qucmaduiodum
^
*

ille

ordo deccin columnarum ab an;

Kdiii,

carum, Ai Mss.^ewun*

refertur ad tentoria.

663

QU^STIONUM

S.

AUGUSTINI

IJN

HEPTATEUCHUM
quatuor in

66i

gulo aiislrali in angiiluin aquiloniuni incliiclcrct ordinon inlerioruin oclo columnarum. rroiiide ul alrio
iidiiiuo ciicumdeliir inlerius labernacuium, oporlel
illud esse eliani longiludinis brevioris
:

loribus et
iila

medio. Ac per hoc tentoria

quinquaginta
in

cubitorum
nulliis
sit

non conloxla crunt,

:

ne aditus
bitis

atrio

sod

qiiindcnis
iil

cu-

atque

ila

ne-

modia

viginti

cubita

separabunlur,
,

faciant
,

ccsse

sit

vicenas ejus colunnias in duobus laieribus,

portic

quibns
suiil

in

longum

porrigilur, donsius

onslilni, quain

tabernaculi tegimen hoc est vclum quod ornamenlo vclanientoque depeiideat, et teiieat spa-

atr.ii

extorioris oliain ipsae viconu;; ot raiius octo

interioris

tium quatuor coluinnarum

qiiod

port;o atrii

depu-

oolumnas labcrnaculi

a parlc occidcntis,
:

tatum alquc scparalum

lateribus

cst.

Ideo velainen ipsuni a

quam

decein cx

eadem

parte

airii oxterioris
illis

quoiiiam

quindonum cubitorum divisum atque sepa-t

distiiigui voluit,

(liiidqiiid

minus cubiloruin ox

auUeis cxteiidiiur
cl

raiuin

etiam specie
illis

ul opere acu
illa

in coluinnis

viccnisduorum lalerum ad aiistrum

ad

piclo qiialuor

coloribus variarotur. Scd latora

liinc

aqiiiloncm,

compensandum

c^t laiitudinc oricnlalis el

quindcnuin cubilorum

alque

iiinc ternas

colum-

occidentalis lateris, ut ducenla octoginta cubita con-

nas habentium

si

ad camdein

lincac rectitudiiiem

suinmenlur aulycorum. Non enini sicut de

pillaciis, ubi
sit

volis ca-

porta; atrii conjunganlur,

non

eril

spalium inter de-

unum

plus esl,

ita et
si

de

liis

aulaeis jns-

cein columnas exterioris atrii et oclo inlcrioris tabernaculi, ubi

sit

aliquid duplicari. Quapropter

tanlum brevialur

altare
;

quinque cubitorum, quadrum

longiludo tabernaculi interioris, quod ab alrio exteriore posset includi, ul in vicenis ejus columnis

occupans spatium
altari
;

et ante
et

ipsum

altare, ubi serviatur

non

et inter

ipsum

osiium tabernaculi interioris,

Sic enim poni jussum
est,

centena cubita tendantur aulaeorum

sed verbi gralia,

ubi

sit

labrura
ct

Kneum.

nt mininuim nonagena et scna, nt quaternis cubitis

unde manus
trant

pedes sacerdotes lavent, quando in,

brcviora sint

Iixc ipsa quaterua cubita, id est octo

sunt,

tabernaculum
:

vel

quando accedunt ut
tabernaculo

altarl

cubita in duos aliis lateribus ulique tendenda

orienlali et occidentali; ac sic in
illis

deserviant

quod
,

nisi foris a

in airio in-

octo columnis

lellexerinius
et

quomodo

possuiit prius lavare

manus
et la-

occidenialibus tabernacnli interioris non extendunlur

cubita quadraginla,

pedes, et sic labernaculum inlroirc? Foris aulem

sed quadraginta quatuor, et alia

ab atrio non possumus altarc siatucre; quia

quadraginta qualuor ab oriente.

Cum

ergo in decein

bcrnaculum
atque

et altare
illa

coliHnnis exterioris alrii tenduiilur cubila qiijnquaginla, in octo

stat igitur ul
biiic, et

aulcm

interioris tabernaculi londuntur

prscepit. Requindennm cubitorum binc columnarum ternarum, sic accipiamus

latera

circumdari airio

cubila quadraginla quatuor, rariora inveniuntur intervalla interiorum octo

a lateribus, ut ipsa faciant intervalliim lolidcm cubi-

columnarum quam
siciit

exlerio-

torum
rioris

iiiter

porlam

alrii et

oslium labernaciili inteviginii

riim

docem

quia

si

paria essent, ita in columnis oclo

portam quidem palenlem

cubitorum

cubitis in

quadraginla cubita lenderentur,

quinquaginla

quatuor columnis, et habenlom velum acu piclo opcro

variatum
vigiiiii
;

docem quoniam quod sunt proporlione octo addecem, hocsuntquadragintaad quinquaginla.

lendebanlur
in
;

ostium vero labornaciili

illud in quini|uc

interius, ubi

ponatur velamcn
:

co-

Quinarium qiiippe numerum quadraginta

quinquaginta decies

octies habenl,

lumnis extentum

quod ulique non

,

intra illum ordi-

nem
inin laleribus longiluostii

octe

columnarum

sed cxlra foris ad alrium pocrit

H.

[Ib.

14-16.]

Nec nos moverent columnarum

quod densiores

silum intelligore debemus. Tunc enim

labernaculi
,

volum

tervalla disparia,

quod ostium tanquam

iiiter
si

valvis ape-

dinis ponerentur, ubi vicenae sunt, rariorcs

autem

in

riebatur,

ubi aula;a

se

circulis

et

ansis non

latore latitudinis, ubi oclo sunt, nisi aliud existcret

conjungebanlur. Aut

forte iiitra illum

,

ordinem oclo
Iioc

quod urgeret mutare sentenliam.

morasset longiiudincm
alrii

Cum

eniin

comme-

coliimnarum tabernaculi inlerioris

opponebalur

ad mare habere tentoria

velamen

in

quinque columnis ostio tabcrnaculi, ut

interiora

quinquaginta cubilorum,et columnas decem,et bases

quando aperiebatur,
interius ab

non nudarentnr, ne

a'

earum decem

et latitudinem atrii

ad orienlem item forma tainjecit

prospicienlibus viderenlur; quod tamen velamen sivc

illo

quinquaginla cubilorum, ct columnas decem ct bases

ordine columnarum
:

sive exterius

decem
aliud

atque

Iiis

diclis perlecla viderolur

poneretur, quod non satiselucet

procul dubio disla-

bernaciili
,

cum

atrio suo
et
:

undique ambiente,

bat moderalointervalloabeodemordinecolumnarum,

quod ubi

quomodo intelligendum
/ qnlndedm
lateri
,

sit, dif-

ne quinque columnae ad quatuor columnas densius constipatoe

,

ficillime

rcperitur

\w\\\'\i

cubUorum
ires,

intercluderent potiusaditum, qiiam velarent.

,

tentoriorum aUitudo
et bases

um
:

columnce eorum
,

earum

tres.

El

lalui

secundum

quindecim cutres, et

Secundum istum ilaqiie moduin ot secuiidiim hanc formam tabernaculi iiihil jam opus esl viccnas
12.
illas

bitorum tenloriorum altiludo

bases

columnce eorum

columnas
et

laterura

inlerioris

tabernaculi
,

ad

earum

tres.

Et porlw

atrii

legumen

viginli cubito-

austrum
riores

aquilonem constiluere densiores

octo
facere quse ab

et ra-

rum
tuor

atlitudo de hijacinllio et
,

purpurn
:

el

cocco nelo et

illas

occidente fuerant.

btjsso lorta
et

varietale acu picta

columnce earum quaconslituantiir,

:

Docem quippe
occidentis

illa;

atrii exterioris

ab eadem parte

bases
illa

earum qualuor. H.xc ubi

forraa tabernaculi,

non longum ordinem

faciunt coluinnarum,
lernis ab utro-

perfecta

non video

sed plane

quo includantur oclo inleriores, sed

video eumdera esse

in

numerum columnarum decem,

a la*

iribus et

tribus et quatuor, ternis scilicct

SicMss. Ateditl, aliquot cubitorum.

665

LIBER ^ECdNDDS.
lalere consiKuiis, et quatuor
,

606
:

que

iii

porta

',

spatiuin

cubitoriim

columnm eorum

tres, et bascs

enrum

tres.

concUidunt

ubi ct altare

sil

holocaustomatum inlra

Manisfeslum est ccrlc eadem duo dorsa

dici

hoc loco,

porlam

inler ante ostium tabcrnaculi; et labrum intervallum necessaoslium labernaculi et allare; et

alrii

cum commemoranlur omnia quemadmodum facla sint, qnx latera dicebanlur, quando prcccipiebatur ut
fierent
:

rium

niiiiisterio iiiter allare ct

porlam

alrii

et sic

il-

lalera scilicet quia hiiic at(iue inde conjuncta

;

columnis decem, lud lolum spalium atrii contliidilur ab ab aquilone, et tribus ab austro, et quatuor
iribus

porl3c occidenlalis' alrii spatiuni concludebanl

dorsa
,

vcro, quod a tergo tabernaculi erat haec pars

cst a

atrii

id
:

occidente

lanquam

si

n grxcam

litleram facias. Et

parle occidonlali.
alrii

Sequilur

aulem
capita

et

dicil

ordini colunisic adjungebalnr idem spaliuin longiori narum tabernaculi iiiterioris, tanquam si ad lilleram

Omnia aulwa
areoi, et

dc bysso torta,
,

et bases
et

columuarum
earum inarargento,

cmsw earum argentew

;

menioralam
lillerae

ex ea parle qua non liabet

iola dicitur
;

adjungas

genlata argenlo

cl

columnai inargentatw

omisto

productionem quse
,

ut cjus parlc
et

ncs

columnw

alrii.

Deinde adjungil qnod noiidum

:

quae in medio esl

stent

ab eo laiere concludalur,

re-

loco comincnioravorat

Et vela memorati
purpura
et

atrii^
cl

opus
bysso

hinc atqiie inde ex ipso iola reliqme

parles.

varialoris, de lujacintho et

cocco neio
et

Poleraiit ergo numerari

decem coluinn*

in illo

longo
,

torla

vi(jinti

cubitorim

longitudinem

lalitudinem.
altitudi>

ordine parlis occidentalis lal)ernaculi

inlerioris

sed

Ecce nbi apparet eamdem dictam superius

cum
in

illis

oclo adderentur dujE, quaj fucranl

alrii

ultini;iR

nem

qua) aiihcorum
:

extentorum fuerat longiludo.

ordinibus laterum

aquilonis el auslri.

Nam

Doniqiie addit

Et laliludincm quinque cubitorum. Tot

ct ilUc

decem

qiuic
,

proprie ad alrium perlinerent a

et intrabalur
in

eiiim cubitis latiludinis

rioris
atrii
,

erigebantur lcntoria
cubilis

extcSic
atrii

parte occideniis

unde

ad tabernacuqiialuor
in

sicut

inlcrioris

quatuor.

lum, ternas habebant

laleribus, et

autem

et

superiusj

dixcrat
cl

Longitudo

aulem

fionle, ubi porta erat, alque ila spalium usui sacri-

centum pcr centum,

qungintii
,

latitudo quinquacjinta per quine.v

liciorum necessarium intra

alriiim anlc

labernacii-

el

aliitudo quinque cubitorum

bysso torta.

lum

anipleclebanlur. In lernis autem columnis qn;

llanc
dixit
;

latitudincin

dicens

quam

poslea altitudinein
ialitndo
cst
,

fuerant a laleribus. tenloria erant de bysso (piindenoruni cubiiorum

:

quoniam qn:c jacentium

altitudo.
Siciit

eadem

in (lualuor

autem ubi porta

eral, ve-

ereolorum

quod paulo anle comme-

lum

eral vigiiili cubitorum acupiclo

opeie variatum.
ait

moravi, qua^ cum texunlur altitudo est, eadem cuiu

tenduntur longiliido
li.
[11).

13. [Ib.

xxxvni, 9-18.] Nec moveat quod

est.

Scripluia
lulcri

Quindecim cubitomm lentoriorum allitudo

XXVI, 12, 9, 13.]

Nunc jam quod

distule-

uni

columnw eoruni

tres, et bases

earum

(res.

Et

rain

videannis; (juomodo ex hac forina uiiiversi la,

lulus

secundum (juindecim cubilorum lenloriorum

tres
,

aliiltt-

bernaculi
difhcultas

quain
illa

sicut

potui ante oculos collocavi

do :column(c eorum
trii

el

bases

earum

tres.

Et porla;

solvaiur de capillaciis velis. Qiioe for-

tegumen

viginli

cubitorum alliludo. Alliludinem

qua;
fuorat longiludo lentocst

tasse ideo cral abstnisior, quia per aiilicipationem ibi

aliquid dictum cst
slea
,

quippe

eamdem riorum. Eadom

i\ux
spicari

dicil,

quod prolicerot operi

de quo po-

qui|)pe alliludo

longiludo esl

cuin

loudunlur.

cum lexunlur Quod iie sucomid est,

est

fuerat

lociilurus,

cum

airium labernaculo ciripsa

cumponenduin describeret. Ninic ilaque verba

videamus. Et suppones,
tabernaculi
,

vidoamur,
ait
,

alio loco

idipsuni Scriplura

inqiiit,
veli

quod superabit

in velis

wcmoraiis

Et fecerunt airium quod

ad auslrum,
:

dimidium

quod superabit subleges

,

tentoria atrii de bijsso torla,centumper

cenlum

quod abundat

in velis labernacnli

subleges post taber-

centum cubila lenloriorum per centiun cubita

spalii
:

naculum. Uoc totum quod dictnm csl

habel
id
,

unnm sensum
,

qiiod tenebant viginti coliimnie. Dcindc seqiiiinr

Et

quia dimidiuin veli qiiod siiperaveril, hoc esl,

vclis tabernaculi

columnw eorum
Et
latus

vi^jinli

el

bases eurum

vi(jinli
,

wrea'.
ei

quod abundaverit de

subtegeii-

quod ad aquilonem centum per centum

el
,

co:

duin cst post labcrnaculiim.

Quomodo

crgo suporet
,

lumncE eorum viginti^,

latus

bcises

earum

viginli arece

ct

id est, abuiidot et rostet diinidiiim veli

cx
:

illa

serie

quod

est

ad mare

aulwa quinqucKjinta cubitorum

et

connexorum velorum

oportel

in([uircrc

quoniam

columna: eorum decem

dicil

bases

earum decem. Eadem

esl

quinqiie in se, et sex in seconnccii voluit, sicut su-

auUca quoe tenloria.Ei lalus quod

tenloria.

ad orisntem

perius loqaens dixerat, sextum voliiin a facie tabernaculi duplicaiiduin

,

quinquaginta cubilorum
poslcriora
iila;

Post hx'C redit ad

id

est

ab orientc. Tolios eniin

labernaculi,

ut

oslcndat

quemadmodinn
alrii

posteriora labornaculi a parlo occidenlis esse signilicavil, id csl ad niare.

nisi

decer.i

columna; spaliuin de quo loquebalur,

iiiquit
,

Quid

igiliir faeies
et.t

labernaculi,

compleclebantur. Quindccim cubitorum,

est

(fuod

pars

illa

intelligenda esl qiue

ad orienlem?

a dorso. Dorsum appellal, quia posteriora labernaEt columnw, \n-

culi erant, id cst a parlc occidenlis.

illa qua vcla qiiinquo coniiexa suiil, h iljct cubitacenlum i|uinqunginla, hoc cslquiiiqiiies tricena

Pars ergo

quit
liinc

eorum
ct

tres, et bases

earum

Ircs.

El a dorso tecundo

(triconorum eniin cubilorum erant singiila

siciit

ea

hinc secunduni porlum^ atrii aulwa (juindecim

Deus

fsori

jusserat)

illa

veio

pus
,

iii

qua

eraiit

non

quiiique, sed sex vela sibiinot

\ P.at. et Lov., impar. Am. Er. ctquiiique Mss., in portam. Alu Mss., in porta. * Editi, excepio p,at. , viginti wreoe. Abcst wrea a Mss. .t
* Editi,

siiiiiiiler

conneva, cu,

bila liabebat contuin octoginta

>

id cst

sexios Iricena

partem

pro quo Mss.

porUim. Sie etiara LXX.

cislerciensis Ms., conjuncta a parte occidentdi. - i.e-itur ai.ud LXX, Exodi cap. 57, Et veUmienporlw atrii. Comer Vulgai. Exodi cap. 58, v. 18.

667

QUiESTlONUM S AUGDSTINI

IN

HEPTATEUCIIUM
;

668
binis cubitis longiora

sicui jussum ac per Iioc duplicato ex eis uno vclo, esl, sccundum faciem labernaculi, minuebanlur in ca

decem
vigiiiti

quoniam decem vela

cubilorum longitudiiiiim faciunt, qua videntur

?

duplicalioiie

cubitaquindccim; quibusdelraclis, cen-

siiperare serie siia sciiciii aiihcorum

lum sexaginla quinque remanebanl. El ideo posl centum quinqiiaginta cubila, quibus illi parli quiiwpie
vclorum eiiam
ista

IG. Deinceps

vidcndum

cst liu:c viginli cubila, quie

ciii

siiperanldt! loiigitudine vclortini,

spatio cingendo
tiiberna-

pars sex

vcloruiu

a-quai^aliir,
II-

proliciaiit. Si eniin vejis capillaciis

interius
(|iiid

supcrabant atque abundabant cubila quiiidoiim.

linc

culuiii circumtet;ilur, iia

superani.ul

ex eis coo-

enim

eranl a

parte quinqiic
:

velorum, cubila

pcrialur non
lcgi, et

sil

omnino. Unde reslat etiam ipsa sub,

contum
loruin
,

quinquaginla
duplicato

hinc aulcm a parle scx vefaciem

ta-

sublegcndo dclrabi
,

qiiod Scriptura iion dicit.

uno velo sccunduin

cubita

Auiaja quippe decein

qu.c

liabont ciibita

viccna ct
cir-

Iieruaculi,

erant cubila

ccnlum scxaginta quinque.

isia

octona

qiiibus inlcriiis lendilur labcrnaciiliiin,

Plus ergo iiabebat pas

dicit

quindecim. IIoc
la-

cunii)lccluiitiir

spalium qiianlum possiint circuniplecti

:

dimidium
,

vcli

quod jubct subtegi post

cubita ducenla ocloginia

undc

latcra illa longiora

bernaciilum

ut quia iilud a facic duplicatum est

auslrale ct aqiiilonium

babciilia vicenas coluiiinas,

'

boc dimidium redundans a posteriore parte tabernaculi noii duplicaretur, scd subtegeretur, id est,

aiiferunt ex his cubiliscenlena

cubila; roslant octo-

omnia
:

ginla

quoe

duobus

rcliquis
liabct

lateribus

brevioribus,
,

ipsa quindecim cubita subtcrmissa tegerentur

el ipsa
illi

ac sic
iti-

oricniali

quod non
Proinde

ordinem coiumnarum

et

longiludini detralierentur, sicut

ilia

occidentali ubi eranl columnai octo, quadragena disIribuaiilur.

in capillaciis vclis, quoiiiam desi

dcm quindecim
ginla cubilis

a facie tabernaculi unius veli duplica:

tione detracta sunt

coque modo centum quinquaoccurrerent ex aiia

traclis Iriginla cubitis trccenta roslahaiil,

Ireccnlis

quinque velorum

cubilis capillaciorum

velorum, ducenta octoginta co,

parte ccnlum quinquaginta cubita sex velorum; Iriginla scilicet cubitis de

operiantur aulyeorum

ita

superernnt viginti, ut non

centum ocioginla detractis

eta posterioribus

silquod ex

cis lcgatur. Proiiide

,

duo

illa

cubita

qu3B
vi-

facie labernaculi volo duplicato,

ta-

singula capillacia pltis habent

ginti

cx quibus

summa
,

beniaculi dimidio velo subtecto.

15.

cubilortim collccta est, sic distribuenda sunt,

et

Jam

illud

quod scquitur aliud

,

est

et aliam

Cubilum ex hoc,
in

cubitum ex hoc
iit

id est

ne omnia

quxstionem

inferl

propter

quam maxime
,

hujus loci

unam partcm

cogantur,
,

proficiant operiendis laalrii, id cst,

expositionem difTcrendamputavi
r,orisiii.iiendi

ut prius et

formam
Cubilum
vetis

leribus labernacnli
illa

sed exterioris

omnia

tabernacdli,
est

el

de alrio circumfionendo
:

Ueceiita cnhita velornm capillaciorum cxlrinsecus

ciiigani.
Afljlinrlis

quod scriptum
ex hoc
,

vidcremus. Sequilurergo
,

labcriiaculnm
atrii

qoippe
id est

Jateribus
*,

el

cubitum ex hoc

ex eo

qnod superat

de

cxlcrioris
,

cenlcnum cubilorum,
omnia
fiunt Ircccnla

auslri

longitudine velorum tabernacnli, erit contcgens super latera tabernaculi hinc atque hinc
,

ct aqiiilonis

qiiinqnagcna cubila siipcrsunt oricntis et

,

ut operiat. Aliud est

occidentis

qii;e

quihus coopeIloc
;

quod superabit una pars sex velorum aliam partein quinquc velorum propter ampliorcm velorum numc,

riendis capillaciortim Irecentena

stifficiunt.

est

qnod

ait,

Cubitnm ex hoc

el

cubilum ex hoc

id est

rum, unde jam diximus

gitudine velorum
,

aliud

quod

siiperabit
est. Ila

de lon-

distributio duortim cubiloriim,

quibus uniimquodque
s?<-

unde nunc diclum

enim non

veliim caplllacium longius cst, hoc est exeo qnod

peral velis de longiludine velorum
latera tabernaculi
;
,

parsparti comparatur, et altera alteram superare invenilur

;

eril

conlegens super

illa

scilicet, quse vela sex habet, illam qu?c vela

illa

scilicet exleriora quae

:

ad atrium
illa

quinque habet; quai ambae ut sibimct rcquarenlur, a facic tabernaculi factaestunius veli duplicatio, alcrgo
dimidii subteclio
laeis,
:

))ertinenl, hinc
atrii
,

alque hinc ut operiat

nec

ipsius

qu;c ccnlcnis cubitis el vicenis cohimiiis len-

sed ipsa vela capillacia comparala aufieri

diinliir; ipsa

enim non sunt

facta longiora

qiiani illa

ex quibus decem jussit

intcrius

tabernaculum

intcrioris tabernaculi qu;e

decem

aiihcis tendunlur, et

quatuor coloribus textis, longiora reperiunttir cubiiis

binis.

vicenas eiiam ipsa columnas liabenl.

rioris

Nam

sicut inte-

Ea cnim erant
isla iriginta
:

aula;a singula cubitorum viginti

,

labernaculi

dtio lalera

ab aquiione ei auslro
atrii.

octo

ideo hic non ait

,

Ex eo quod suet

centeniscuhilisporriguntur, ilaetcxterioris

Non
qua

perat de

velis

sed

Ex

eo quod superal velis de lori'

,

ergo ad ipsa exleriora lOiidcni columnarum latera te-

giludine velorum.

Quid

cst ergo

Cubilum ex hoc

genda capillaciorum velorum

proficit longitudo

^cubitum ex
nisi

Itoc

erit

contegens super Inlern tabernaculi,

hiiiis

longitudinem supcrant aulneorum. Tantum enim dant

cxterioribus lateribus,

quia

illa

longilndo in qiia

cuhitis vela capil,

quantum

el

intcrloribus da:

lacia longiora sunl aula?is, singnlis singula

in

non tota

rent, id est ciibila centena, qwx. (iuntducenta

sed

unam partem cogenda

,

est, id est

ut qiiidquid su-

quia lateribus orientis ct occidentis sufficerent lalera

perat

ad posleriora tabernaculi colligaliir; scd dispriora laber:

quadragena,

si

tanlummodo

interius
additis

labernaculum

iribuatnr cx aiquo, lanlumque ejus ad

velis capillaciis cingcrelur;

alrii crevit

autem lateribus

naculi,qiianlum ad poslcriora

tribii.iltir

id est,
qiiiB

quo-

tabernaculi latitudo, ul tegendis lalcribus

niam duo cubitain

cubitum

singulis velis

eamdem

supcrat

longitudinem faciunt, ut cubitum inde auferal pars

isia, et
illa
;

ita

de singulis cubitis suis ha,

' Editi , ducenta. Mss. vero, centetia : id est , duo latcra auferunl sua quodcpie centum cubita. 2 1.OV. , centum cubitorum, id est. r.l aulo posl, qninqua-' gintt cnbita, pro quinqikigenu ex graviori certe typogra|

bebit pars isla cubila

decem

et illa

de suis singulis

pborum

lapsa.

669
orientali et occidentali

LIBER SECUNDUS.
jam non qnadragena, sed
:

670

oclo columnas pertincniia, quinquaginta babere coepll

in

quinquagena cubila

siiit

necessaria

ad ea tegenda

coltimnis

decem

cx hac ergo

liiiea ctiin tecta

fue-

proficore potuil CMpiliaciorum velorum longitudo

plior
biiiis

am-

rint velis capillaciis deiia ciibita

ab utroine aiigulo

quam aulx-orum
lioc, el

ut iion

ambo

cubila

quibus

venientia, restabtint in
capillaciis,
trigiiila

medio

triginia

non

lecta velis

longiora suni, ex una parle impcndeivntur, sed

sed

iliis

tniittimmodo aula;is; in (|iiortim

cubilum ex

cubUum

ex Itoc; ac sic iiabcret

ex
et

cubitornin medio, per quotlibet cubita tendetabcriiac.ili.

ipsa ^npcrabundaiitia ialus orieiilale cubiia

decem,

renlur, erat ostiiim

Proinde

illa

lalera
si

occidentale alia deccin. Vigiiili

enim

(iunl

bina de-

ternarum columiiarum
ex
illis

el

qui;;denorum cubilorum,

cem

quia veli nndccimi

'

cuhila

trigiiita

duplica-

(inibiis suis

qnibus jimgcbaiilur portae atrii,

tione el subteclione ab hocambilu detrabuntur.

patebaiit inlersc cubitis vigiiiti, qiiia

tantum habebat

17.

Sed quoniam
lioc, et

id

quod

litiiie
lioc
,

inlerprctalum est,
ex eo

porla

qtt:e illa lateri

dirimebat
ilii

ex aliisautem finibus

Cubilum ex
velis

cubilum ex

quod superat
erit

qtiibtis luTerebant poslcriori

\iuox taberiiaculi, de
;

de longitudiue velorum tabernaculi,

,

contegens

qua

locnli

sumus,

liabebaiit iiiler se cubita Iriginta

obIii|tia
:

super latera tabernacuH

grscus babet ir>avta, quae la-

procul dtibio erant

quoniam

plus inter se
Iri-

sunt, lini noimulli non lalera, sed obliqua interiirelati videaltir obliqiium, merito movel, quia elsi iiiiiil bic

patebatitex hac pnrte ubi balicbant media cubita

ginla, qiiam ex
viginti.
Ita illa
illa

parto

tibi li.ibcbaiil

mcdia cubita
,

ubi

nmnes

aiigtiii

qualuor laterum
illa

recti

sunt; 7i/avt
est

decem

cuhiia capillaeioruni veloriim

tameii dici latera

in f;cic,

non possuiit,

quorum unuin

quod eral dimidium abundaiilis

ficiebant

lougitudiiiis, qiia! pro

,

allerum retro,idcst,orienlaleetoccideiitale,
id est

posteriori parti tal)ernaculi

sictit alia

lioc cst occi-

sed Tr/a/ia dici possunt a dextro et a sinistro,

ai|tiiloiiium ct auslrale
qiix'
:

denlali,

decem

proficiebant priori parti, id

cum

crgo non siiitca 7i)avta

csl orieiilali, quiiiis cubilis

complebaiU lecturam
(lictn suiit, iiide

late-

habenl cubita quinquagcna, quibus laleribus te-

runi illorum, qu;e groecc Tr^ayia

quin-

gendis prolicere potuisse diximus superantem longi-

que

et binc quinqiie. 0"f<'*si defnissenl,

in

dcna cubiia

ludinemcapillaciorum velorum

quomodo

eril

verum,

legereniur

eisdem

laiciibtis, ct

quina ntida cssent.

Cubitum ex
velis

lioc, el

cubilum ex

lioc,

ex eo quod superat
,

Itaque, qtianlnm milii videlur, melitis intelligilur hinc

de loncjiludine velorum tabernacuU

erit

contegens
lateri-

csse dictuin, Cubitum ex

lioc, ct

cubitum ex

lioc,

ex eo
,

super latera labernaculi?

Sed nimirum de

illis

quod superal

velis

de lonijitudiue velornm tabernaculi

ct

bus legendis loquitur, qu3e eliam dorsa appellat quin-

non quia eranl, cum hiuc

quia ex
bitis
illa

indo qiiina essent; sed

denorum cubitorum columnarumque ternarum, quse

loiiginidino rediindabant, in qiia binis cu-

cum

porta

atrii habeiite

cubita viginti et columnas

et

erant aulieis capillacia longiora, cx quihiisdiiovcli ciibittim profeccrat parti

qu.iluor, quinquaginta

complent cubita

columnas

bus cubilis nniusciijusquc

orientali
:

decem.
suerunl
culi
:

Ilsec lalera ex istis suis finibus in

atrii

medio po-

rcslabat utiqiie altcrum cubitum parli occl-

porlam, ex
atrii et
illa

iUis

autem oslium tabernaa porla

denlali

ut

cubiium cx hoc essel contegens

siipei'

iiiter

portam

ostium tabernactili spatium

7r/avt labcrnaculi.

Unde diclum

csl

liinc
si

alque hint
quiiia

jacct,

quanlum cubita

concludunt
In

\igiiiti

utoperiul, quia iion operielMl t^tum,

ciibiia defuissent.

eadem

et dexlra lacvaque quindena.

eo spatio est allare

anle ostitim ta-

holocaustomatura intra porlain

bernaculi
;

alrii

18.

Nunc
illa

jain

quoniam

satis dispiitatum est,

qu(H

el inter altare et

oslium taberuaculi labrum

el

modo

omnia

iiilelligciHla sint,

qu;e

iii

tahernacull
si

aTCum ',
ligentcr

ubi sacerdotes

manus

pedes lavabant. Diforlasse in istis

constitutione videhantiir ob-cnra,

brcviter

possu-

aulem mensuris examinalis,

lateribus lernarum
dicta sunt
,

columnarum

quae TT/a/i grajce

;

mus cnitamur osteiiderc confcclum. Ab occidenle

erat ingrediciidi porta
tis, ct

qiiid sit
igitiir

eadeni dispiitatione

intrabalur, et

primS

nonnuUa etiam
qune in grKco

obliquilas invenilur

nt

atrii,

qu;e patebat viginti cubi-

non

Iruslra

quidam interpreles

nostri obtiqua iiiter-

babcliat quaitior columnas, quibus

viginli cubitis exlciitum,
illis

dependebal

pretarentur,

Tt/ayta

rcpererunt.

Non

velum
tis

erectum aulem cubl-

enim vela

capillacia quindenis cubitis suis possunl lein illis lateribus

,

quinquc, qnatuor

socpe

commemoralis

colori-

gere quindena cubita tentoriorum

nisi posterioribus partibus
illa

bus

acu picto opere variato.

Hac porla ingrediens ex-

labernaculi, aiitequam ad

cipiebatiir alrio, ctijtis lalera dexlera la;vaque quin-

laiera deflectantur,

non amplius quam dena cuex liuea recla posterioris ta-

denis

ctibitis el tcrnis

colmiinis porrigebantur intror-

bita impendeiiiit.

Ac

sic

sus; ut in medio ponercnt ostium tabernaculi interioris,

bernaculi, id est a parte occidentis; qua^ linea

cum

in

ea partc quo pervenicbant,

alrii,

sicut

in

medio
lon

Jiabuisset octo coluinnaspertinentes ad iuteriustaber-

ponebant porlam

ab ea parle unde incipiebanf.

naculuin

deccm habere
;

coepit additis lateribus atrii

Iloc itaiiuc atrium lalius erat

quam

loiigius.

Nam
:

exlerioris

et

cum

habuisset cubita quadragiiila ad

giludo ejus eral a porla ipsius usquc ad ostium tabernaculi interioris, in ctibitis fcrme quindecim
latiludo
circa ostium
latera fuiss

undecim. Verius aliquol Mss., mdecimi. Hic locus iu integrum restitiiitur ope Mss. Valicani unius, Corlieiensis el Thuanei. Nam in editis Am. Er. et Lov.
*

Editi,

autem

circa

porlam

in

cubilis viginti,
llla

'

veroin cubitistriginla. Undeoblitiua

intelliguntur, quae dextcra laivaque
,

sic

exhibebaiur in eo sputio est allare tabernuculi, el inter altare labernaculi labrum, elc. A) utl nat. aliqtiot y.ss.: /n eospatw eualtare tabernacult , et inter ulUire utque ostium
:

iii

columnis ternis

^^

qumUems

....in.ipnis (.nhitis cuUitis

.ui erant In hoc atrio crat allare sa erani. in

tabernaculi labrum.

criltciorum quadratum, quinque scilicet cubitis lou-

671

QU^STIONUM
loliilcm latum. Iiiler

S.

AUGUSTINl

IN

HLlMATEUCnLlM
aulcm
aul;t:a

672
sed solis aul?cis.

gum.el

porlam

cl allare spaliuiii

tcre

oiiciilis niillis columiiis,

imponeitant allari: eral, ubi vcrsabanlur qui sacrificia

inlrorsus vcro inlcr allarc el osliuni labcrnaculi, locus
erat cincris anle allare', el deinde

Qu;c

dcccm crigcbantur

in cubitis quatuor, et

per loluin circuitum lcndcbanlur in cubilis duccnlis

ocloginla
:

labrum acneum

quorum ccnlena

in lateribus

eranl longio-

ubi

manus

et

pedes
,

sacerdotes lavabanl, vcl allari in

ribus auslri et aquilonis pcr viccnas columnas; qua-

atrio servituri

vcl

tabornaculum inlcrius ingrcssuri.

in

dragcna vcro cubila

vioribus
;

in rcliquis duobiis lalcribus

brc-

Tenioria porro hujusatrii

lalcribus (crnaruni co-

uiio occidcntis per

columnas oclo

altcro

lumnarum byssina
erecia cubilisquinis. 19.
culi

erant, cxlenla cubitis quindenis,

orientis, ubi

columnae non erant, sed sola tendcban-

lur auhca de solis duabus angularibus columnis,

diis

mc-

Ab boc crgo alrio intrabalur ostiuni labernacum Iransisses ailare, ct labruni ;cncum. Inlrabaaperlis auixis,

autem

nullis

cl erant b;cc aiikca

dcccm de quacolumnis, et ab

tuor coloribus tcxta.

Uoc crgo

intcrius tabernaculuin
viginti

lur

aulem

quibus deccm

quinqiic
,

circumdabalur atrio ab auslro

aquilone viginti. Quse duo

liinc et quinquc inde ex adverso sibimel conslitutis

atrii latera

a;qualem habe-

totum ipsum intcrius tabcrnaculum cingel)atur. Quod ([uod ad ostinni ostium ingresso occurrebat vdum
,

bant longiludincm
culi
;

cum

lalcribus intcrioris labcrna-

quia ct ipsa viccnis columnis porrigebantur in

fuerat opposilum, in quinque columnis cxtenUim, va-

cubilis tolidcin, id esl centenis.

tis

latere

autem oricn,

riatum

illis

quatuor coloribus

quod velum ciim

fa-

atrium

concludcbalur columnis dccem

:

cubitis
cral,
et

ciendum prKCiperet, adduclorium vocavil, crcdo quod

curreret,

quinquaginta
incuiTcbat in
ciili,

qui ordo
illas

columnarum recius

ducendo

et

reducendo,

cum

opcriret aUpie

duas angularcs inlcrioris laberna;

aperirct ingrcssum. Transilo isio velo, excipiolKit pars

qiias solas

oricnlis pais babcbai

proinde ciim

labcrnaculi media inier boc vclum etillud allcrum inlerius,

illis

ij)sis

complcbantur decem.

latere

autem occidcntis
,

quod columnis quatuor lucrat impositiim

et

cx

liabebal

quidem alrium dccem columnas

non tamci

quatuor coloribus factum,

separabal inler saii-

rcclo ordinc, scd sicut jain ostcndimus, lantiuam Iriporl.ciim, qu;ituor a porta, el ternas a laleribus.
2'2.
ciili

cta qu; forinsecus crant, ct sancla

posita. In lioc itaque

sanctorum

iiiteriiis

medio spalio
ct coiilra

inlcr isla diio vrhi,

Uiiivcrsum aiilcm atrium

byssinis
:

iii

circuitu taberna-

mensa
in

eral aurea, quae Iiabebal panes proposilioiiis in

;

lenloriis

cingebalur,

qua) erigebanlur

parle aquilonis

reum septem

lucernariim in

eam candelabrum auparle austri. Huc iisqiic

iil-

ciibilis

quinquc
,

bis

siiperveniebant vcla capillacia

,

undccim

cx una parte quinque sibimcl connexa

cx

secundis saceidotibus licebat intiare.

20. Inlerius autcin, id cst, in sanclo sanclorum
Ira

aliascx. In connexione ergo quinque veloriim, cubila

erant ccnlum

quinquaginta
,

ex alia vero parle in

velum quatuor columnarum

in

arca crat lcslimonii

et virga

connexione sex velorum

ginla
:

dcaurata,

qua erant tabuhc lapidex Legis,

,

cubita erant centum octoquoniam vela singula tricenorum fiierunt cualia

Aaron

et

urna aurca cuin maiina

cl propiliatorium
alis

bitorum. Scd ut

pars alleri co.xquarctur, duplifacie tabernaculi, id est

desiipcraureum, ubi stabant duocberubim,

obuni-

catum

est uniim
;

velum a

ab

brantes propiliatorium et intuentes inviccm et ipsum.

oricnte

ct
,

subtcclum est dimidium velum a parlc

id cst

Anle arcam vero,

id cst

inler

arcam

et

vclum, posidicit

posteriore

ab ocoidcnte

alque

ila

subtracta

lum

erat altare inccnsi,

quod aIi(|uando aurcum

,

siint cubila liiginla, quaiila cral veli

unius longiludo;

Scriplura, aliquando dcauralum

aurcum

uliiiiie

ap-

ct

rcninnscrunl centum ([iiinquaginta, quot eliam ex

Circuilus ilaquc velorum capilIre-

pellans quia eral inauralum.

nisi

Ad

b:icc

sancla sanclorum

parle allcra fucrunt.

sumino sacerdoti non

liccbat inlrare quotidie pro;

laciornm

quo

cini>ebalur ;ilrium tabernaculi,

siciit

pter inferendum incensum

scmel aulem
,

in

anno cum
forle
iini-

ccnlis cubilis tondcbalur,

circuitiis

decein au-

sangiiine ad purificandum allare

et

si

quando
,

lajorum inlerioris tiibernaciili cubilis duccntis octoginta.

el

exigebat necessilas pro peccalo saceidolis

aut

Auhca quippe singula habebant cubita vicena

;

versa; synagog;c, sicut in Levitico scriptum est {Levit.

xvi). Sic inlrabalur laberiiaculum ab occidentc, id est

octona in longiliidine

capillacia vero velatricenis

cubilis longa crant. Qiiapropler ex

ambitu aiiLeorum

a porta

alrii

'

usque ad laius orienlale introrsus ubi

inlcrioris labcrnaculi, qiii cimI in cubilis ducentis octo-

erat arca testimonii.

ginlaccntenacubila inlaloribiislongioribuseranlaiislri

21.

Hocautem

inlerius tabernaculum,

quod

incipic-

et aquilonis,

el

quadragcna
:

in

duobus brcvioribus

bat non a porta

atrii,

sed ab ostio quod appcllabatiir

oriciilis ei occidcnlis

ex ambilu aulem capillacioruin

osiium tabernaculi, ct finiebalur in

orientis ubi erat arca testimonii,

longum

latere

vclorum, quo atrium cxlerius tegebatiir, quia ambilus

cral
in ciibitis treccnlis,

decem

aulyeis coiiclu-

centena erant

in

laleribus

debatur,

quorum crantsingula
iiide,

viginti octocubitoruni,

longioribus auslri et aquilonis, quoniam sequalia erant

laleribus
in

quinque binc el quinque

lis

sibimet connexa ansuconstilula

;

tabcrnaculi intcrioris,
rcli([uis
illa

quinquagena autem

el

circulis, et ex adverso sibimet

ct

duabus
lioc

parlibus oricnlis et occidentis.

cubita
,
,

Ac

coluinnis vicenis in lateribus longioribus aquilonis al-

per

duo

quibiis longius erat aulajo austri et aquilonis,

que

auslri, et

columnis oclo a lalcic occidonlis, a

la-

vclum capillacium
quoe paria

non laleribus

erant

atrii

exterioris et labernaculi inte-

Editio Rat. et Mss. quatuor omitlunl, arUe altwre. * sic vetus codex Corbeiensis. At ediii el jilures Mss., a poriu iustri. vaticanus Ms., a portaatrii mstri.

rioris,

sed lateribus orientisct occidenlis proficiebanl.

In eis

enim

laleribus creverat tabernaculi latiludo,

673
circunipositoexlrinsecusatrio
:

1^'KER
sed quinquaginla cu-

TERTIUS.
cubita quinquaginta
,

74
sed usque ad cooperienda obii-

bila velorum capillaciorum a parte orientis per decem colunmarum reclum ordinem tendebanlur cis,

qua

iiia

latera tendebantur, quae in

ciibitis erant.
,

columnis ternis et

quindenis

Erigebanlur autem capiliacia

alrii

que prolicicbat unum corunidem velorum major fuerat longitudo

cubitum ex diiobus
cubiia

iliis,
;

quibus
vero

vela cubitis qnatuor

eisque tegebantur

tentoria

alia

byssina
23.

quorum

erat erectio iu cubitis quinque.

quinquaginta

qnoe occidentali
illis

lalere

debe-

Pelles vero rubricatse super capillacia vela ve-

banlnr, quibus allerum ex dnobus

cubitum pro-

niebant. Desuper

autem

id est, a partc tecti

vice

Hciebat , non tendebanlur per cobimnarum ordinem Kctum. Ibi enim erat ilia tanquam Iriporlicus, quai
^oiicliidebat sp;tiiim atrii
,

cainerai tabernaculum

pellibus hyacinthinis tegeba-

tur

utrum cuni

atrio et

spatinm

illud intcrius,

non
exaper-

ubi essetaltare sacrilicio-

apparet; sed credibilius esl

teriores et inieriores

atrii spatia qiuie inter

,

jum

quatuor columnisa porta, et lernis a lateribus:

ilia

columnaserant

coelum
,

ac per hoc non poterant etiam porlam^' cingere

tum habuisse

maxime

illud occidenlis

ubi erat al-

tare sacrificiorum.
Editi omiltunt,

poiiam ; habent omnes Mss.

Am.

Er. et Lov., velutn. At Rat. etMss., coelum.

LIBER TERTlirs.
Quaestiones in Leviticum.
Qii.ST.I. [LEViT.cflp. V,
vei-it,

t i.]Siautemanmapecca,

isto

gcnere peccati quod offerretur commcmoravil

ait
:

aul audierit vocem jiirationis

,

ct

ipse

testis fiierit
,

sed adhuc adjecit, el

Anima quwcumque

juraverit

aut viderit

aut couscius fueiit

:

si

non nuntiaverit

et

distingums

labiis malefacere,

aut benefacere, secunduni

accipiet peccattiin

hoc

est, Si

non utique

niintiaverit

omnia qucccumque
latuerit
liis
,

distinxerit liomo
,

cum jurejurando,
peccaverit

et

Quod enim additum est, el, iocutionis esl usitalae in Scripluris. Yerum iste sensus quia obscuru6 est, exponendus videtur. Hoc enim videtur dicere,
accipiet peccatum.

eum

et

id cognoverit

et

unum

ex

et

confessus fuerit peccatum, pro quo peccavit ad-

versus ipsum. His

sacrificii

omnibus sine aliqua interpositione

dicit
:

peccare hominem, quo audiente jurat aliquis falsum, ct

connexis el explicaiis, adjungii, et

*

scitumralsumjurare,ellacel. Tuncautem
rei

scit, si ei

Et

offeret
,

pro

iis

quce deliquit

Domino, pro pcccato quo

aiit

de qua juratur
id

testis

fiierit,

aut vidit, aut con-

peccavit

feminain ab ovibus agnam,

capram de

cti-

scius fuit;
siiis

est,

aliquo

modo

cognovit, aut oculis

illi

pris pro peccato, ctexorabit pro eo sacerdos pro peccctto,

ct remittelur
illi

conspexil, aut ipse qui jurat

indicavit

ila

peccatum. Qiiid est crgo quod pro la-

enim potuit esse conscius. Sed

peccati
existit
,

et

timorem

proditionis

inter timorem hiijus hominum, non parva

cilo ciijusquam peijurio, et

pro eo quod tangitur mor,

ticinum vel aliquid

immundum

nullum sacrilicium

Possumus enim paraliim prohibendo a tam gravi ad perjurium admonendo sed si non audierit et coram nopeccato revocare
plerumque
lentatio.

commemoravit

pro eo vero peccato ubi falsum quisdixit olTerri

dictis

vel

quam
pram
?

ncsciens juravit,

agnam
hoc

vel ca-

An pro omnibus supra

?

sacrificiura

bis

de re quam novimus
sit
,

falsum juraverit,

ulrum

oportet intelligi
et sic inferre

Yoluit enim prius omnia enumerare,

sacrificio possint expiari.

prodendus

si

proditus eliam in periculum niortis

quaestio
est.

quo

Sed
,

in eis

incurrat, difficillima

Sed quia non exilli

omnibus supra

dictis

generibus peccatorum

sunl

pressit cui hoc iiidicandum est,

utrum

cui jura-

tur, an sacerdoti, vel cuipiam qui non solum eum persequi non potest irrogando supplicium sed etiam
,

quicdam propler loculionum modos subobscure posila, sicuti estquod ait, morticinum jumentorum. Ea

cnim quoe graece

>ct>3v/i

appellantur, plerique nostro-

orare pro

illo

potest

videtur mihi quod se

si

homo
,

sol-

ruin jumenta intcrpretati siint;

coiisiietudine

quod nonien
,

in latrna

vat eliam a peccati vinculo,

indicet

talibus
,

qui

magis possunt prodesse

quam obesse perjuro sivc ad corrigendum eum, sive ad Deum pro illo placandum si ct ipse confcssionis adhibeat medicinam.
:

ribus adjuvamur
uli

eorum animalium est quorum labomaxime in portandis oneribus, sic,

sunt equi
:

asini,

muli, cameli, et
xr-nvri

si

quid hujus-

modi

qua) vero Graici

vocant, lain lale intelli-

II.

[Ib. V, 2-6.]

Post hoc autem peccati genus

quod

gunlur, ut omnia aut prope omnia pecora isto nominc

de pcrjurio alicujus non indicato commemoravit nul-

concludantur. Et ideo novo genere locutioiiis, velut

TT),0ja7//w
,

lum pro eo
junxit
:

sacrificium jussit offerri

tetigerit

scd deinde sub-

additum

est in graico,
:

immundorum

cum

Anima qucecumque
,

omnem rem immun-

dicerelur, jumentorum

dam, aul niorticini auta feracapli immundi, aut eorum qu(B sunl morticina abominationum immundaruin
morticinum jumentorum iinmundorum
immundilia liominis
tetigeril
,

pecora

quse

xtv5vj

quoniam sunt etiam munda appellantur. Qu?e autem jumenia

nsus lalinus appellat, secundum Legis dislinctionem

nomiisi

aut

ietigerit
,

ab
si

immunda

sunt.

ab omni immundita ejus

:

quam

Ili. [Ib.

V, 2-6.]

Item quod ait, Anima qucecumque

,

inquinabilur
.

et Uituerit

evm,

post lioc

autem
pro

juraverit, dislinguens labiis malefacere aut benefacere

cogiioveril
'

et

deliqueiit.

Neque
lioc esl, si

hic sacrificium

Mss., afferet. Sic etiam iufra constanter, ubi in graec.

est, oisei.

Juxta Er. el Lov., ouid

non nuntiaverit. M.

LXX

75
(jiixrilur

QUiESTIONUM
qnid dixoril, distinguens.

S.

AUGUST INI
quippe

IN llLPTATEUCilUIrf
,

67G

Assidiie

cato, allerum in holocaustoina

quoniam non offcrcba-

hoc
rfrti/i

verbiiin ponil Scriplura. Uiide est et illud,

Red-

tur sacrilicium pro pcccato nisi

iiique cuin prius scorsuni

cum

hulocausto. f)e-

vola
:

mea

qnm

dislinxerunt lubia

mea

(Psal. lxv,

de holocaiistis loqiicrclur
i,

13-14)

ilcin dicilur .id Kzccliieloin,

,

Cum

dicam

ini-

comineinoravit turlurcm, et non dixit duos (Levil.

:

quo, Morle morieris

es (Ezecli.
iii,

cl lu

non

distinxisli

neque locuius

18)

ilein scripluin est, Si

quaindomo
labiis
4). Videtiir

patris sui constitula

voveril

votum

distinguens

dicit, quia sacriflcium pro 14) peccato sine holocaiistomate non olfcrebalur. Quod crgo superius dicebat, Et imponet super holocaustoma
iiuiic

vero ideo duos

suis

adversus

unimam suam (Num. xxx,

(Jd.

IV,

55),
illud

non est

duliiiim

quod prius holocaustoma,

:

crgo
tiir

isia dislinclio qiiasi deliiiilio essc, qiia

scccrni-

deindc

superiinponebatur

iiuiic

vero de avibus
,

aliqiiid a cyelcris, qii.c soio dicto

non
sil,

tcnentiir.

aliler dicii, ut prius offeialur

pro peccato una avis

Sic crgo accipi;itiir Innquain diclum

juraveril
,

Anima quw
,

dcinde altera

in

bolocaustoina.

dcfmiens

lubiis

nialefacere aul bcncfacere

V. [Ib. v, 15.]

Quod
,

aiilem ait, A?jiia,

si

si

latueril
iit

sccundum onniia ijhw

el laluerit

defuiierit lioino

cum jurcjurmido,
essc
vci

cum

oblivione; id csi

oblivione factum fuerit

euni,
,

id

nhl,

iiescicns facieiidnni
:

lalcat euin, vcl eain

si

ad animam refers, quoniam

relulit.

non

faciendiiin

jiiraverit facerc

et id

cognoveril, et

enm diccndo, ad homincm

hic boininem dicit.

Animam

quippe

peccaverit

unum

ex

liis

sivc

qui:.\

jnravil

aiitcijuam

cogiiosccrct, sivc

qiii;!

fecit (jiiod jiiravit, ct

cognovit
:

VI. [Ib. V, 15, 16.] Etpeccaverit nolens a sanctis

Do,

poslca quia non

inil

racicnduni iieqiic jiirrindum

et

mini

'.

Vidclur obsciirc positum hoc

peccati genus

confessus fuerit peccatum pro quo peccuvit, id esl, pcccatuiii

scd in conscqiientibus apcrilur, ubi dicit post oblalmn*

quod peccavit

loculio est Ciiim.

Quod autem
iiisi

dc aricte sacrificium,
Ibi

tleslituel illud, et quintas adjiciet.

addidil,

adversus ipsuin, qtiid inleiiigitur,

adver,

enim

inlelligitur lioc esse a sanctis oblivione

pec-

sus ipsum peccalum confessiis fncrit, id csl

(ilendo

coii-

carc, ali(|uid per oblivionem usurpare

saiictis, sive

quod dcbelur
,

peccatuui accu^averil

Kl

offerel pro

iis

quw

sacerdolibus, sivc oblaiionibus

vel pri-

deliquil Doinino, pro peccato qiio peccavit,

feminam ab
dicit,
,

initiarum, vel quidipiid hujusinodi.

VII. [Ib. 17-19.] Et aninia qua:cumque peccaverii, et
feceril

ovibus agnam. Usilala locutione

agnnm fcmiiiam

quasi possit esse noa fcniiua

sicut

aut

cnpram de capris

unum

ub omnibus prwceptis Domini, quce non

agnam de
esl

ovibns,

quasi possit csse aut agna

iiisi

oportet
verit

fieri, et

non cognover!t,ei deliqueril,

', et

et

non cogiio-

dc

ovilius, aut
,

capra

nisi

de capris. Nonnulia
qiiid sit
el

aiilcin

peccatum suum

afferet arietem sine

macida de
:

quceslio
dicil,

imo

noii jiarva,

qiiod assidue
:

ovibus pretio argenli in delictum ad sacerdotem

rabil

et

exo-

Post hoc autem cognoveril,

deliqucrit

quasi

pro
,

eo sacerdos propter ignoranliam ejus,

el ipse

quam

luiic fiat

deliclum

cum

fiicril

coguilinn.

An

poliiis

ignoravit
eriim

non

scivil,

et

remiltelur

illi.

Deliquit

quia

iiisi

pio
lioc

ci

giiilo sali^fieri

non polest? Scd non

poeniiuerit
et

delictum ante

Doininum. Excepta loculionuin

quse jain propter assiduam repe,

ait, Post

aiiiem cognovcril ct

eum

iiuisilata densilale,
:

quid crgo

csl,

Post

Itoc

cognoverit
;

deliquerit, nisi

tilionem

debent esse notissima)

;

totus

isie

seiisus

post cogiiilioncm deliqucril

nl

si

sciens fecerit

qnod

obscurus est

quoniam
ab
est.

qutcritur quimiododiscernalur

faciendum

iion essel, tiinc delicto purgalio debeatur?

hoc genus
ralitate

deiicti

eis qu;c

superius

quadam gene-

Sed non

ila

prxdoculus

est.

Ea

ijuippc videturexsequi

complexus

Videlur enim hoc ralio posce-

peccaia quie ab ignoranlibus, el per boc a nolenlibus commitluiitur. Forlassis crgo aliquo genere locutionis
detiqucril
liiis

re

ut ceriis

generibus peccaiorum certa genera

siiit.

quibus expientur, sacrificiorum adhibcnda

Hoc

diclum

csl, delicluin essc didicerit.

An po-

autem quod inodo coinmemoravi

exprimit peccalum
versari,
,

non

speciaiilcr

coiiverso ordine dicluin esl (quia el talia genera

sed in ea videtur generalitate

sacrifi-

lociitionis liabet Scriplura) qiiod

per alia loca similia

de qua anle cuin diceret, conslituit

recto ordinc diceliatur?

sit,

Nam

ciim alibi loties scriplnm

;

ciuin saccrdoli vitulum, et univers;c syiiagogse simililer

Et

deliqiieril et cogiiiluin fuerit ei

,

liic

taninin con,

vilulum, priucipi caprum, et cuicumque aninicC,

si

verso, ut dixi, ordiiie

prius diclum cst cognoverit

ita dici

hoc est cuicumque boraini capram, vel

voluerit

deinde

et deliqiierit.

Oidinc aulcmsuo,

posset:
aut

ovem, tamen femininum

naliin

peciis (Levil. iv). Deiiide coepit

A>iima qucecumque
morlicini
,

tctigeril

omnem rem immiindum

,

excepia facere qua;dam genera pcccatorum, et nonii-

aut a fera capli iinmundi

aut

corum quoi
,

exprimere proquibiisquid offerendumsil: velul

tacilo

sunt morticina abomiiialiomtm iinmundaruin

inorlici-

de audito et
morticino et

cujusquam perjurio,
,

et

de tacto
per igno-

num jumcntoruni iinmundorum,

inquinelvr
et st

aut teligeril ab

immunpost itoc

immundo

et juratione

falsa

ditia hominis, ab omiii imniundilia ejus

,

quam

si letigerit

ranliam; de ovibus agnam, aut caprain de capris, aut

par turturum, aul
duo.',

laiuerit

cum,

el deliquerit

puilos columbinos, aut deci;

uutem cognoverii.
IV. [Ib. v, 7.] Si autem non valel
satis esl in

inam partcm

a;plii

simiiiiginis

pro eo autem pcc-

manns

ejiis

qnod
,

ovem,

o/fcret

pro peccato suo quod peccqvit

duos turlures aut duos pnilos columbinos Domino;

jno peccalo,
el

unum

unum

in holocaustoma.

Cerlc bic aperil

quaestioneni, de qiia snperius

cum

loquerctur ambi-

gebamus. ideo qnippe

videliir dicere,

unum pro

Editi Lt si peccaverit nolcns a sanctis Dominum. At Mss. consenliente graito caieul, d, et habeut, nomini. Quonnn demuin aucloritate passim leclionem graecam LXX tnterprelum resliluiuius tain frequentibus lucis, ul nos ea omiiia pigeat annolare. 2 Edili, qnod post oblatum. Abest quod a Mss. ' Sic oinues codices hoc loco hcel ostea in qusest. 20, n. 5, feraut, et accepeiit peccalum suuin ; quae leclio verior
: : i

pec~

est, utlic[uet

ex graec. l.XX.

677

LIBER TERTIUS.
relreslimtioiieat, (luinlis adjeclis.

678

iisuriiavil, cante qui per oblivlonem nliqnid snnrloriini

.iritMeiii

pro peccaiis ignoraniire suoe. Siautem movel qnaro cuin

genenililer omnia igiioraiiti;c pcccala conclnserit, et
sacrificia

elejusdem

Nunc vero non expressa specie peccaii, generaliler el feceril iinuin adilcns, Anima quwcuiuqiw (h'liquerit
,

non pro

ilistinlia

peccalorum qiiam non

person:iriim
di-

fe;

ccrat,

sed

pro distanlia

linxcril
,

ab oiimibus prwceplis Domiui,

(sic
in
iila

qua: non oportd furi

postca volnerit eliam

pcccala

dislingucre

et

pro

gencralilato (\\ceh.\l,

Unnm

ex prwceptis
etdcliiiueril,
;

eoruni diversilalc
noii

s;icrilicia

divcrsa

pi;ici|ieie, quasi
:

Domini
itl

qiiod

nun

fict),

et

non cugnovcril,

ad

illain

gencraliialcm oinnia pcrlinercnl

oporlel
inlelligi

sic

est,

pcr ignorantiam nolens peccaveril

arietem
,

faclam

posterius exccjilioncm

ut

jubel offerri, non

capram aul feminam ex ovibus

isla

quxcumque
lilale

remanscrint

his exccplis qua; noininaiii

sicut superiiis in lali lueral.

pcccatorum gencralitate constipcrmixlio

?

tim el specialim comracmoravit, dicla

intcUiganuis.
:

illa

gcnera-

Quid

sibi

ergo vull

Nisi forle

Qucm modum
iii

loculionis iiou est

iiliid

quod

liic dicit,

Dctiqidt cniin delicto delictum anle

ait
,

Do-

alibi reperire

sed
ait,

Scripturis sanclis lale cst

minuin, hoc quod

delicium
inielligi,

ante

qu;e liunt

Dominum, in his voluit ante Uominum, id est

:

ubi Apostoliis

Omne

peccalum quodcumque

feceril

liomo, extra corpus esl. Ilic

enim

nitiil

videtur pncler-

quibus Doniino

in

labernacnlo dcservilur

unde

aii;

misisse peccaii, qnandoquidem

ait,

Omne peccatum

quid paulo ante dixcrat,

el intellexinius
,

cum

ail,

Pcccavil a smiciis

quodcumque
iiicalioiicm,
piis

(ecerit

liomo

postea tameii excepit for-

usurpavit aliqnid sanclorum, quia

cum

intulit,

Qui autctn fornicatur, incor-

Cliam

reslilui praeceperat.
iiis
;

Ac per hoc non

si aiiiiuid

sic

lantum

propriuin peccal {lCor. vi, 18).

ila

Quod secundum
dicerelur
:

peccari polesl in

rebus,

inde per obli-

coiisuetudiiiem iiostra; locutionis

Omiie

vionem usurpelur

sed eliain mullis

aliis

modis potesl
qua3 servi-

peccalum qiiodcunique
corpus proprium peccat.
ralitcr

fecerit

honio excepla forni-

quisque per igiiorantiam dclinquere

liili

in

iis

catjone, extra corpusest;

qui auiem foinicatur, in

Domini cxhibentur

lioc vtduil posiea

genus de-

Iia et hic,

cum
diceret

prius geneillis
,

liclorum gcneraliler

commemorarc,
el

et ideo el illic et

omnia

iguoranli;! pecc:ita
sacrificiis

quae

hic arieiem jussil offcrri. Pleno; sunl aulemScripliirac

conimemoravit,
cxcepit
illa

expianda; postea lamen

cuin dicilur,
illud

aiile

Dowinum,

non

inteliigilur nisi

qnibiis cxpresseel distinctc positis cerlain

iiis

quod Dninino

exliil)elur, sicul

sacrilicium, vel

sacriliciorum purgalionein adhiberet, ut

exceplis

primitia;, vel aliqua in sacris scrvilus.

VIII. [Ib. V, 7.|

qusecnmiinc
sit

reliipia

essent

ad illam generalitatem

QuuTilur eiiam iilrum ubiqiie

est, si

pertincrcnl.

accipiendum quoddiclum

non valet maniis ejns

tiir-

IX.

[Ib.

VI,

G, 10.] Ojjerct

arietem ab ovibus sine

quod

salis esl

ad oveni

oflcrre euin debere par

si

macula, pretio, in quod deliquit.

cst, quasi pretio in

Non

ila

distingueiidum
cst in
,

lurum,

aiil diios

pullos colunibinos; el

hoc quoque

quod
.^i

deliqueril, id

quod

non
si

valet, cerlain
iia

similaginis quanlitalem. Quoiii;mi

inlelligilur,

pretinin dcliqiiit
ral, id esl

sed

offcret ariclein

pretio offe-

ubique

licere

non potest quidein

cmptum.

Eliaiii lioc eiiiin

videlur ad sacravoluisse
si

dici,

siicerdolem iion liabere viluluin, aul universam

mcntum
niisset

alicu,us

bignilic;itionis

pcrlinere

synagogam, aul principcm non babere capriim ' vel ovem ei si iia esl, quid opus eral poslea dicere, la:

quuniam pretium
,

ipsuin

iioii

dcfinivil.
,

Nam
nc

defi-

possct videri hoc pncccpisse

iil

vile

pecus
tale

cilum ciijusquam perjurium,

aiit

laclum

immnndum

offcrrctur,
,

ctianisi

non

eiiicrct i|ni

offerret,

cl i:erjurium per ignoranliani

ficio

lactum purgari sacrisacrificia

taineii offcrret

quod

tanii valerct.

Addilo aulem, non

agnoe el capra;,
illa

cum eadem

pra)cepia

solum

preiio, ui

cmptus
ila

aries offcnetur, veruin ctiam

dicil, Prelio argenli siclot

sint eliam in

geneialiiale peccaii, ad

quam geneSi
*

siclorum sanclorum,
ruin sicio sancto
tiir
'

enim

ralilalem eliam isla

poluerunt pcrlinere?

aulem
turlures

{Levit. v, 15), aliquol siclis ut

siclo voluit.

ema-

hiuc ista discernunlur, quod licebat pro eis

et

aries, iion

uno

Quid

sibi aiilem velit,

columbos, vel etiam,

ibi

si

hocnon

esset, similaginem
est

sicluiu

sanctum, jani ubi visum cst disscriiimiis. Quod

dixisset, Et delecti sui offeret
;

offerri,

autem ubi non diclum

non

lieebal

vero
;

cum

Domino

arieleni

non

videliir

subveiitum esse pauperibus;

quoniam
,

ab ovibus sine macula prelio

deiiquil
liquit
;

deindc addidil, in quod

mulla possent esse delicta non specialiter expressa

iiitelligciidum est in id offcrret

^qua; ad illam generalilalem referrentur, ubi grava-

id esl, in cani

iii quod derem, propler cam rem. Et au-

rentur inopes,

si

lanlummodo capram feminam,

^,

et

feret liolocarpoina

quod consuinpseril

iynis, itlain hoto-

agnam ex

ovibus, el illas aviculas

et slmilaginem

causlosim ab
Jiissit

ullari. Qiiid auferct, si

consnniptum
posl
lolius

esl ?

licebat offerri. Nisi forle quis dical,

hoc discerni
illis

ista

enim sacerdolcm
,

aiiferre
,

noclis

cxcepla et nominatim expressa peccata ab

generrtliier
ibi

quai

ignem holocarpoma
cousuinpserit. Vel

id cst

holocauslum qiiod ignis

vult etiain
iilnd

commemorata
ut aetas

sunt,

quiahicagnam

dixit,

quid

sibi
;

qiiod

ovem
:

pecornm aliquam differcnliam

mtelligatur

fa-

addidit, illam hotocauslosim

cum
?

lioc inlciiigatur lio-

ciat

dum lamen
si

pauperibus perxque
ulla animalia

locarpoma quod Iiolocaustosis

Nisi

forle
;

illiid
iioii

est

subventum, ut
pedia, aul

non haberent

quadru-

vcrum quod
ait,

iii

quodam

gra^co invciiimus

eiiim

memoralas aves aut similaginem offerrent

aulcrct holocarposim, sed aufciel catncarposim,

In cxcusis, arqenli
saiicto.

sicbrum sanctorum.
Porro apiid
:

Er et Lov., capram. Alii codices, caprum. F.diti, mo eo. Mss. vero, pro eis,

siclorum, siclo
suctbn
,

U) suclo ton liugion

In Mss., argenlt logitur, urgurion in codicibus tameii aliquot, No-

LXX

l'orte leg., el

non

illas avicuUts.

biUo tesle,

td suclo to liagio.

079
Ijocesl, reliquias

QLyESTIONUiM
iiolocaiisli (|uod igiiis

S.

MiGUSTIiM

IN III-;iTATEUCllUM
:

680
cst
si

consumpsit.

holocausto inciperct

quod mirum

taceret,

ncc

Has aulem

reliquias, veiuti cst cinis el carbo, appcl,

admoneret
XIV.
runt

lalia

vespere

offerri oportere.
esl

lavil illam iiolocauslosim

ejus rci

nominc

qiisc

con-

[Ib. VI, 20.]

El locutus
et

Dominus ad Moysen

suinpl;! csl, icli(|iiias ipsiiis

consumpliouis appcllans.
dixil,

dicens, Islud

X.

|ll>.

VI, 9. J

Quod aulcm supra

hla

lex lio-

Domino

locuusii, cl dciiide exionciis qu;e sil eadeiii lex, dicil,

sacrificia,

quod offequacumque unxeris eum. Alia sunt qu;e commemoravit in Exodo, quibus per
in die

donum Aaron

(itiorum ejus,

Jslu liutocauslosis
lolun

super inccnsioneni ejus super alture

et

septem dies sanctilicantur sacerdoies, ut sacerdotio

suo fungi infipianl {Exod. wix,
\)
;

nuctem usque in wane,

exsli)>.(juelur
;

ignis

allaris

ardebit

et aliud est

quod

super itlud, non

planius esset sccuiidum

si

modo commcmoral,
quando
dixii,
uiigi

qiiid

offerat

summus

sacerdos,
IIoc

nostnc consuetudinis locutioncm,

iion haberct, el

constituiliir, id est

quando ungitur.

nam
tolani

isla coiijuiictioiie dclracta ita sensiis contexitur,

,

sequilur et dicit, In die quacumque unxeris eum.

enim Non

Ista liolocaustosis

super incensioneni ejus super altare

in

unxeris eos

cum eliam secundos

,

saccrdotes

noclem usque
est,

manc

ignis allaris ardcbil super

pnccipial. Deindc dicil ipsum sacrificium, deci-

itlud, id

supcr allare. Deiiidc ad

inliilil
,

cumulum
:

ex-

mam

partem

ocplii

similagenis

in sacrificium sempitersi

primenda! sentcnti;c
lioc

non cxsthujuetur

iiam

num. QuaM-ilur quomodo sempiternum,

die offcrtur,

illud

eo

eiatjam dictum,

lola nocle.
,

XI. [Ib. VI, 11. ] Et induel slulam aliam

el abjiciet
:

hotocurponiu extra caslru in tocum niundum

pellat liotocarponia

hoc op;

quod jam coiicrcmatum

quod concrematum

csl

hoc

quo ungitur suminus sacerdos, ab illo qui unctus est, nisi ut semper boc offeralur in die quo ungitur summus sacerdos, hoc esl per successiones sacerdotum ? quamvis et illo modo sempitcr-

aiitcm in
laliiii

illo

gia'Co xaTazafjtwTt; legitur. Qiiidam vcro

,

num
et

possit inteJligi,
[Ib. VI,

addiderunt

esl

',

et ila

iii-

XV.

non hoc, sed quod 20, 21.] Dimidium ejus,

;

signilicat.

lerpreiati suni, El abjiciel hotucarpuma,

quod concre-

dimidium ejus post meridiem

,

inquit, mane, quod graecus habel

fiet,

malum
bil

esl,

exlra castra in tocum

mundum.
^

hu.ao/. lu sartagine
offeret

inquit, in oteo
est

conspersam

XII. [Ib. VI, 12.] Et ignis super altare

semper ardeillo

eam,

fresa,

id

eam

similaginem. Deinde

ab eo,

el

non exslinguelur

id cst,

ab

igne

iii

quo arsit bolocaustuni

iisipic in

niane. INon vull cniin

usiiue
iii

ignem prorsus cxslingui, scd cum

serit

manc

ar-

si tamen hoc recie interprelatum esl ex quod grsecus habet ipixTa. ', et pluraliter hoc posuit geiicrc iieulro. Non enim ait fresam tanquain

dicit fresa,
illo

holocauslum, abbitiS
sic exstiiigui igiicm,

inde icliquiis coiisumplio-

eamdem
aulcm
minula

similagineni,

quam

dixerat conspersam. Haec

nis

nec

scd inde iterum renovari,

frcsa sacrificium de fragnienlis esse dicilur.

fresa dicat

quo ardeanl

alia quu; impoiiuiitur.

ct

Utrum ergo
;

ipsa fragmenla, id est

com-

XllI.[Ib. Yi,12

lo.]Qiiod autcni seijuilur ct dicit,

sacerdos ligna
et

an ipsa minutissiina similaginis fresa dixerit,

Sequilur autem et dicit

El exurel super
adipem
,

iltud

mane mane

^
,

ct

non est evidens.

XVI.
[Ib. VI, 21, 22.]

slipabit super ittud

hotocaustum,
;

superponet super

illud
llctrc

salularis

et
:

ignis

scmper ardebit super

cst

crificium in
qiii

odorem

suaviialis

SoDomino. Sacerdos unctus

:

uon exslingnclur

\'n\{in^\mn

ulrum

iHaJie

pro co ex

filiis ejiis, faciel

itlud.

Propler boc for-

mane
adcps

quoiidie voiucril inlclligi, ut nullus dies prsc,

lassis dixerat sempitermim, ut

hoc

faciat

omnis sumoeterna

termitlcrctur

quo
;

iioii

iiiveiiiieliir

bolocaustum, ct

mus sacerdos, quando

uiiclus fiierit
po.ssit
;

succedit morluo, eo die quo

ait,

saliilaris
,

aii

mane mane,
quid

ut

quocumquc
Si
?

die

adjunxit enim et

Lex
id

cum
quod

imponeretur
[uolidie

nomiisi

mane imponeielur.
,

enim
Si

etiam a;lernum secundum

intelligi

iiitellexeriiuus

si

nullus aftcrret

significat.

aulcm tanquam de publico

qiiotidiaiia

vcl

de
;

siio

saccrdotes

XVII.

[Ib.

VI,

23.] Sequitur auteni,

Omne consumet aliqui

:

bolocausla prociirab;iiit

supcr ipsa im-

mabilur; quod babel grsecus

inlerpretcs dixerimt,
ligi

iTzirelt^jdnatTv.t,

ponebaiitur ea qiuc jussit a populo oblala pro peccaiis

Omne
omne

imponelur
iiiliil

ubi vult intcl-

super holocausta imponi

ot iion

erat ncccssc offc-

csse holocausium, quia

exinde remanet.

renti sacrificia pro peccalo, eliam holocaustum offerro

Deniqiie adjungit, Et

sacrificium sacerdolis, ho-

super quod

illud

imponerelur,

nisi

quando par
:

lurtiiibi

locauslum

erit, el

non edeiur. Hoc ergo dixerat,

Omne

rum

offercbaliir, aiit diio

esl,

piilli

coliimbini

iiaiii

consummabiliir.

omnino dclinitum
holocauslum

unum

pro pcccalo, alterum in

;

XVI II.

[Ib. VI,

26, 56.] Desacrificio pro peccato

offerri

oporterc
(

el prius pro peccaio,

),

cum

diceret, Sacerdos, inquit, qui imponet illud, ian-

deinde in holocauslum
potesl

Levit. v, 7

Deinde qua;ri
niaiie jussit

ducabit iltud.

utrum bolocauslum quod mane

nam
non

illud igiii

Non boc quod imponet manducabit, consumetur; sedquod inde remanseril

:

imponi, ipsum eliam per totam noclem arderet usque

eniin liolocaustum est, ut totiim ardeat in altari.

ad alterum manc

aii illud

quod

ail, tota

nocte ardere

Dicit auteni posiea

Omnia

quce pro peccato sunt

ex

debere, holocaustum fuerii vespertinum, et deinde

cceperit de lege

quibus ittatum fuerit a sanguine eorum in (abernaculum

teslimonii exorari in sancto,

holocausti dicere, ui a vespertino

non edelur, sed

igni coh-

cremabiiur.

Quomodo

ergo ad sacerdotes pertinent

LXX, super uitare. mane, hic et infia nonnisi semel at Mss. et LXX iterato babent; pro quo \ulgala versio, trume per singulos
* Editi,
:

Sic Mss. At editi, consecratum. Ediii, El ignis altaris. Mss. juxta

dies.

* in editis et apu(j LXX, elicta, convoluta. Sed melius Hs. Corbeiensis, ericta, id est fresa, uti interprctatur Augustinus. Kxsial eadem vox Levit. cap, 2, v. 14, chidra ericta, latiiu! sdCjetes seu farru comminuta.

681

IIBER TERTIUS.
sacrificiis

682
sit

manducanda, qua remanent de

tis? Propter

pro peccacxcepla

Peccatum vcro unde

dictum, quod grsece K/ip-cix

quod intelligendura

est hoec

dicitur, in ncutra lingua

mihi interim occurrit.

esse,

de quorum

sanguine tangilur illud altare in-

Polesl etiani videri illud csse deliclinn qnod imprudenler,

id

censi in tabernaculo testimonii.

Hoc enim

jussil fieri

est ignoranter; illud

peccaltnn,

(|uod

ab

superius
oflerret,

de vitulo quem pro peccato suo sacerdos et de viiulo quem pro peccaio universoe
,

sciente commiliilur. Hiiic difl"crcntia> videnliir istale-

Slimonia consonare divina

xviii,

DcUctaquis intrlligit^Psal.
tu scisti

synagogae, ut carnes quae remanserint, foris exlra

caslra comburantur(Let)jV. iv,

15)? Et
;

il\m],

Quoniam

imprndentiam

12et21

lioc et

modo

wjeam

continuo quippc seciitus adjnnxil, Et delicla

breviter commemo.^-avit.

mea
ista est lcx arielis qni
:

a te non sunt abscondita{Psal. lxviii, 6); velutalio

XIX.
liclo esty

[Ib. vii, 1

.]

El

pro de-

modo
sloli

repetens

eamdem senlenliain. Nec ab cadem

fuerit liomo in aliquo

ra-

sancla sanctorum snnt

id est

ad sacerdoles

tionc discordat quod paulo ante

commemoravi Apode-

periinent manducanda.

diclum, Si praoccnpatns
:

XX. [Ib. VII, 7.] Quid est quodde cum dixisset legemque sacrificii
,

ariele pro delicto

liclo

liinc

enim quod prxoccupatumdicit, imprudensignificat.

exposuisset

ait,
:

ter

lapsum esse

Peccatum vero ad scientem

ait

Quomodo quod
lex

pro peccalo, ita

et

id

quod pro

delicto

pertiiicre apostoliis

Jacobus tanquam dcfiniens

facere, el

una

est

eorum? Quoerilur
sit

inler

peccalum et deli-

Scicnti igiiur

bonum

non
illa,

facienti,

peccatum

est

ctum quce
nullo
et

diflerenlia

modo

diceretur,
delicto.

quoniam si nulla cssel, Quomodo quod pro peccalo, iia

;

iUi {Jacobi iv, 17).

Sed

sive

sive isla, sive aliqua

alia diflerentia sit pcccati et delicli, nisi aliqua csset,

quod pro

Quamvis enim

lex ejnsque sacri-

non Scriptura
pro pcccato,

ita

loquerelur utdiccret,

Qnomodoquod
est

licium nihil distet, quia lex una est

ipsa duo,

eorum

tamen

ita et

quorum unum

est sacrificium, id est peccadilTerrciit,

ludiflerenter

: lex una autem plernmque dicuntur,

quod pro

dclicto

eorum.

ut ct pcc-

tum
lam

et delictum, si

inier se nihil

et

si

calum nominc
pellelur.

delicli, et

delirtum nomine peccali apdicilur

iii

unius rei duo nomina essent, non curarct Scriptura

diligenter

Neque cnim cum

B.iptisino ficri re:

commendare unum

esse ulriusque sa-

missio peccatorum, non

fit

eiiam dcliclorum

nec la-

crificium.

men utrumque
inlelligitur.

dicilur, quia in illo nomiiie

utrumque

Fortassis ergo peccatum est perpetralio mali, deli-

Sic et
in

Dominus

ail,

pro niuliis cflundi

ctum aulem desertio boni

ut

quemadmodum

in lau-

sanguinem suuni
XXVI, 28)
:

remissionem peccaioriim {Maltli.

ait, el

dablli vita, aliud est declinare a

malo, aliud faeerc

Scriptura, Declina
;

numquid quoniam non

ficri

delictorum,
ipsiiis deii-

bonum, quod admonemur dicente

a malo,
et fac

ideo quisqiiam dicere audebit in sanguine

bonum

{Psal. xxxvi, 27)

ita in

damna;

ctorum non

remissioncm? Uem^iuodscriptumest

bili, aliud sit

declinare a bono, aliud facere

malum

et

apud Apostoliim,

Nam judicinm
;

quidrm ex uno

in

con-

illud delictum,

hoc peccatum

sit.

Nam

et

ipsum voca-

demnationem, gralia vero ex mullis

tionem {Rom. v, 16) quid aliud

deliclis in jnstifica-

bulum

si

discutiatur, quid aliud sonat delictum, nisi

quam nomine

delicto-

derelicluni? et quid derelinquit quidelinquit, nisi bo-

rum etiam
aliqiiam

peccata coniprehensa sunt?

rum? Grxci etiam duo nomina usilata posuerunt. Nam delictum apud eos et
cilur et
T:).r,{jiy.i).Eix.

huic pcsli imw.p6L-xxuij.a.

In hac qiioque ipsa Scripliira Leviiici, qua

inler deliclum

cogimur

di-

pcccatumque dislanliam vel

Islo ipso

quippe loco Levitici

inveniie vel crederc,

7T).>i,u-

ila Icgitur,

cum de

his ipsis quae

fjii/sM est.

Apostolus autem ubi

dicit, Si prceoccupatus

pro peccatis offerenda jiibebanlur

queretur
:

sacrificiis

Dcus lo-

fuerit liomo in aliquo delicto {Galat. vi, \), nucocrtzwux-zi

Si aulem omnis, inquit,

ct latucril

synngoga {diorum
oculis sijnagoga;,

grsecus habet

quorum nominum

si

origo disculialur

Israel ignoraverit,
et

vcrbum ub

in TiapaTiTw/vaTi,
linquil.

tanquam decidere inlelligitur qui deUndecadaver quod Latini a cadendo dixerunt,

ab co quod
prius de-

fecerit

unum

ab omnibus mandatis Domini qnod non

iliis

fiet, et

deliquerint, et cognitum

fuerit

peccatum quod

grxce

TtTw/ta dicilur, a::d Tou Tt/TTTEiv, id est

peccaverunt in eo. Ecce ubi dixil, Et deliquerint, ibi

coiiliniio

est cadere.

Qui ergo peccando malum

facit,

peccntum qnod peccavertint MliiUWl, hoc

Et paulo posl
:

ipsiini

linquendo a bono cadit. Et

cst negligentiai
lur, quia cursc
:

Tr>yi//./A^),eta

simile

nomen
gra:-

uliqiic qiiod deliqiicruiit.

Siaulem prin-

nam

graece negligentia

a.fj.il;M clici-

ccps, inquit, peccaverit et fecerit

ceplis
rit.

unum
fict

ab omnibus prw-

non

est

quod
/is)t

negligitur. Sic
/j.oi.

enim

Domini Deisui, quod non

consequenlibus
:

nolens^, etdelifjue-'

cus

dicit,

Non

curo, ou
ut dicatur

Parlicula ergo quai

praiter significat,

Itein in

Si antem anima, inquit,

addilur
ut

una

7i/!v,

peccavcrit nolens, de populo terrw, in eo

fiet, et

quod

Kirnj.iJ.iiux,

facit

i/j.i/.iix

quod vocatur
7r>/j,w./i)Eta

negligenlia, videalur sonare

ab omnibus praiceplis Domini quod non

et

deliquerit,

sinecura;

prajler

curam, quod pene lann).riii/j.i\ei'xj

cognitum
13,

fuerit ei

peccatum quod peccavil

in ipso

{Lequa;-

tumdem
latina

est.

Hinc

et

quidam nostri

non
quod
a

vit. IV,

H,

22, 27 et28). Ilem alibi:

Anima

delietum, sed negligcntiam iuterpretari maluerunt. In

cumque
facere,

juraverit dislinguens labiis malefacere aut bene-

aulem lingua quid aliud

negiigilur,

nisi

secundum omnia qucecumque

et latuerit
liis ; et

dislinxerit
liic

liomo

non

legitur, id est

non

eligitur?

Unde eliam legem

cum

jurejurando,

eum,

et

cognoverit, el

logendo, id est ab eligendo latini auctores appellalam

;CSse dixerunt.
Ilis

peccaveril

unum

ex

confessus fuerit peccaium pro

el offeret

Jquod

illc

delinquit,

quodammodo vesiigiis colligitur qui bonum derelinquit, et relinnon

legit.

quo peccavit adversus ipsuni,

quil

pro

eis

quce deli-

Domino, pro
ila ia

eo peccalo

quod peccavit. El paulo

quendo a bono

cadit, quia negligit, id est,

Mss. et apud

LXX

At ia editis, tion fecil volens.

Sanct. Augcst.

III.

(Yingt-deux.J

685
posi
:

QU.ESTIONUM
[J loculus
rst

S.

AUGUS riNI
rint,

I.N

IIi:i'TATEUCIIUM
iion
(iiiid illi

G8i
opinali fue-

Domiiius ad Moijsen

dlcciis,

Anmn,

Scd quid ^criplura volucrK,

rcquircnduin. Deiiiqiio

si latucrit

cum

oblivionc, ct peccaveril nolens

a sanctis

iioii iuveniiiiit

quid roclo

toomini, offercl deHcli sni Doniino arielem sine macula

de adipe faciani, uude se

projiciant,
iion

absiin(5tit, ci

de ovibits, prclio argenti siclorum siclo sanclo, pro

quo

cum

diciuin

sit,

qiiomodo oum Omnis udeps Domino ; si

scd
cli;\ni

dcliqn.l; ct pro qno peccavil a sanctis, reslitucl, elquinIns ndjicict

adipcm

sacrificioniin

i;iiiliim,

coruin

super

illud, et dabit illud snccrdoti

delicti, et

et

sacer-

animaliiim dc (piibus noii S;icrificatnr, qiuimvis iin-

dos cjorabil pro eo in ariete

remittetur iUi.

muiidorum, hlc volunt

XXII.
ficiis

inlclligi.
viill

Scquilur adhiic et
ei fccevil

(li( it

Aniina qumcumque peccaverit,

[Ib. VII,

29-34.] Qnidsibi

qiiod de sacri-

uiium ab omnibus praceptis Domini, qua: non

salutaris ilerum adinonct, ct dicit,

sacrificii saliilarissui,

cum

qiii

oficrt

oportct

ficri, et

non cognoveril \
cl offerct

ct dcliquerit, et

acceperil

donum

pcctnsculuin el braoirmm
ul adeps pcolu'
;

pccculum suuin;
genli in

arictcm de ovibus pretio ar:

saccrdotibiis dare debcre,

sculi offcralur

ili taiiicn,

dcUctum ad sacerdolem

cxorabilque pro eo saignoravil, et ipse

Domino cum pinna

jecinoris

cum

sii-

ccrdos, pro ignorantia cjus

scivit, cl

quam

non

pcrius loquens de sacrificiis s:ilularis pinnain jccinoris

rcinillclur

illi.

Deliqnil enim deliclo delicluni

cum

adipe vcntris ct rcnum et luniboruin offorri Do-

ante Dominiiin {Levit. y,!-4-G, 14-19). Etadliucitadicil:

miiio pra;'ccperil {Levil. iv, 9), lacuerit

aulemdeadipe
comnicmorai?

Et lociUHS

est

Dominus ad Moijscn
et

dicens, Aiiiina

qum-

pectusculi?

An quod

ibi pr.iolcrmisit, liic

cumque peccaveril
mcndulione aul de
fecerit nliqiium
tilus

despiciens despexerit prwcepta

Do-

Quarc ergo de pinna jccinoris

aliquid inierest
pr;rcepit,
iiic

et ibl el Iiic?

An

fortc

inini, ct mcntilus fuerit qucc sunl

ad proximum decom-

quod

siipcrius
sni,

de

sacrificio salularis
sil

sociclale, aul de rapina, aut injuriam

inveiierit

autcm addidil

lanqiiam aliud

sa-

proximo, aut
el

perdilionem, elmen-

lutaris, aliud saluiaris sui?

fuerildeeo,

juraveril injuste de

uno ab omnibus
:

XXIII.
sacrificia

quwcumque
peccnvcrit,

feceril liomo, ila ut peccel in liis

et

et erit

cum

3-7 et viii 2 14, 15 , 28.] Cum [Ib. IV pro peccalis prius commcmorarct, vitiiliim
, ,
,

deliqueril, el rcddct

rapinam quam

rapuit,

dixit

ofTcrendum pro pcccalo sacerdotis

qiii

fccissel

aul iiijUrium
siluincsl

quam

nocuit, aut

commendaluin quod dcpoinvenit, ab

populum pcccarc; postca etiamqunndo

narravil Scri-

apud eum, ant perdilionem, qunm

ptura,qucmadmodum ca
sunt crga Aaron cl
filios

quac pra?ccpil Dominus, gosla

omui requamjuravit pro ea injuste;et

restituet

ipsum,

et

ejus, dicitur oblalus viiulus

vitiili cornua aspergcndum cliam ex

quintca ejus adjiciet ad illud, cujus esl ipsi reddct; et

pro pcccato

sed supcrius de sanguine

,

qna die convictus

fueiit deticli sui^, offeret

Domino

arie:

langi pr.TCcpit allaris incciisi

tem ab ovibus sine mncula, pretio

exorabit pro eo sacerdos anle

in

quod

deliquit

et

ipso saiiguine coiitra vchim sancluni, rcliquum vero

Dominum,

etremilteturilti

sanguincm fundcndum ad basim

allaris holocausio,

deuno ab omnibus

(jua; fecit, et

detiquitin eo [Id. vi, 1-7).

matum

poslca vero quando sanclificatur Aaroii

niiiil
;

de

Pene ergo in oninibus faclis qusc dicit cssc pccoala, cadem cliam dclicla dicit. Qiiaproplcr ct indifferciiter
ca dici nianifeslum csl muliis Scriplurarum locis; et
liaberc aliquid
cit,
diffcreiili^jC

aspersione sanguinis conlra vchim

dictiim est

Scriplura lestalur, quoc diita ct

aliaris dictum est sed non addilum csiincensi; addilum cst aiitcm, effiindciidum sanguinem ad basein altaiis ; non dixit, ad basemcjus,

de cornihus aulem

Sicut quod pro pcccalo,

[Ib. VII,

quod pro

dclicto.

lanquam nccesse
cornua sanguine
sil

fuisset

illud
:

altare accipere, cujus

XXI.
et

23-25.] Omnein adipem bouinel ovium

edelis, et

leligissct

proiiide

quamvis ambigue

caprarum non
fiet

adeps morticinorum
el cibo

et

a fera

positum

hbcrum

est taincn ita inlclligerc faclum,

caplorum

in

omne opus,

non edelur. Omiiis

ul fueral anlc

pracccplum dc vitulo pro pcccato; ul non

qui ederit adipem a pecoribus quoe offeretis ab eis hosliain

ejus allaris cornua lacla inlclligamus, ad cujus

basem

Domino,

peribil aniina itla

de poputo suo. Dixeral su-

fusus esl sanguis; scd lacta cornua allaris incensi, fusuin

perius, de adipe,
el

Oinnis adeps

Domino

{Id.

iii,

IC);

aulcm saiiguinem ad bascm

,

altaris sacrificiorum.
,

quxsicramus ulrum omnis omnino pecoris mundi

niilia qu;ieslio csl)
;

Supcrius
pcccasset
,

quia ger.eraliter pra^cipiebal

cl

si

sacerdos

duntaxat(nam deimmundis
de adipe
ficret,

elquid
:

ipsum sacerdotcm unclum

vult
iiileiligi
:

consumma-

qucm

vetuii in

escam venire

iiunc

lum

quem

autcra dixit quid fieret

pti, ul sil in

dc adipe morticini ct a fera ca;

ficia isla jussit

offcrre

summtfm saccrdotem, sacrinunc vcro cum sanclificatur

imesi sacerdoli esse

omne opus omiic

opus, ulique iilud opus

Aaron

Moyses
,

offert et ipsc accipit pectusciilum

cui tale aliqiiid necessarium esi.

stlo,

Unde remansit

quac-

posiiionis

quod antea proclocutus

quid

liat

de adipe cajlerorum animalium, quae

dandum. Inde autcm pulo pectusculum impositionis

dictum
,

munda^sunt ad vescendum. Sed cimi dicit omnem animam perire de populo siio, qui ederil adipem eorum
pecorum, ex quibus Dominooffertur, vidrlurderiniissc
illum (antum adipem dc pecoribusmundis probibilum

quia imponebatur iiide adcps

sicut

commeergo vi-

moravit superius de

sacrificio salutaris.

Cum

dealur ab Aaron coepisse

summum

sacerdotium, quid

puiamus

fuisse

Moysen

Si ergo sacerdos

non

fuit

manducari, ex quibus

fit

sacrincium

quamvis Judieos

audierimus nulluin omnino adipem

*

in

cscam sumere.
apud LXX repe-

quomodo per illiim omnia illa gerebantur ? si autem fuit quomodo suinmum sacerdotium ab ejus fratre coepisse definimus ? Quanquam etiam psalmus ille ubi
,

oeerat non in excusis

al in Mss. et

ritur.

dictum

est,

Moyses

et

Aaron

in sacerdolibus ejus{Psal.

habent,<7a die comictus fuerit: et delictisui.Lcclioni Er. et Lov. adhaDremus. M. * Edit), immundw. Mss. meliflris notae, munda.
* B.

Er. et Lov. lcgunt,

penna

jecoris

et paulo post, pen^

namjecoris.

B., pinnajocineris, corrupte.

M.

m
et Moyses.
,

IIBER TERTIUS,
sedes dicuiilur
riim sedes sunl
,

68t>

xcYiii, C), auferal dubilalioncm quod sacerdos fuerii

ubi

habont cdmmoralioncm qno-

Vestcm tamen illam sacerdotalem quaj magnum conlinet sacramenlum Aaron jubetur acci,

habitalio quippe
1.]

hoc nomen accopit.

XXV.

[Ib. IX

El factum est, die octaio vocavit

,

pere

et

successores ejus suinml saccrdoles (Exod.

Moijscs Aaron,

et

fiHos ejus

et

senatum Israe. Qncra

xxviii). In

Exodo anlcquamomninoaliquid de

sancti-

quidain noslri senatum interpreiaii sunt, yzpovaiKj^rx.'

licandis et

quodammodo

ordinandis saccrdotibus prncin

cus iiabet

hoc

csl

ergo sccutus interprcs

quia ct
in la-

cipiaiur,

quando Moyse ascendenie

monlcm
,

ju-

scnalus a senio videlur dictus.

Non aulem aple

,

benlur non asccndere sacerdotes {Id. xix, 24) quos inielligere aiios non possumus nisi filios Aaron ; non
quia jam erant
,

tino diccreliir, Vocavit scncciutem Isracl

pro seni-

bus vel seniorihus

quamvis cadem
,

lociilio csset si

sed quia fuiuri crant

hoc eos jam

diceretur, Vocavit juventutcm Isracl

pro juvenibus.

tunc Scriptura appellavit per anticipalionem, sicut

sunt pleraque lalium ioculionum
:

Sed hoc usitatum

esl.

cst in lalina liiigua, illud

,

autcm non
,

nam

et filius

Nave,

Nain

lioc

proprie diccrelur
Isracl.

si

diceretur

Voca-

Jesus appellatusesl(id. xxxiii, li),cura longe postea

vit

senectutcm

Undcquidam

iiisolentcrputantes

hoc

nomen
,

ei

Scriptura narrct imposilum

{Num.

eliam senalum

dici, intcrpretali

sunt ordinem senioruni.

xm
,

17).
ct

Ambo
Aaron
;

ergo tunc summi sacerdoies erant

au potius Moyses
,

Coinpendio lanicn forsilan melius dicwelur, Vocavil

seniores Israel.

Moyses
illo ?
ille

Aaron vero sub

an et ipse suramus propter vestem poniificalem,

?

XXVI.

[Ib. IX,

2-4.] Moyses dicil ad

dicens
,

Aaron

Etsc-

vero propter excelleniius miiiisterium

,

Nam
,

natui Isracl loquere

accipite liircum ex capris

el

principio ei dicilur
(juce

Ipse

tibi

quce ad

poputum

tu

illi

unum
culum
et

pro peccato,

el

arietem

vitulum
et

et

agnumcmni-

ad

Deum

{Exod. iv, 16).

,

in Itolocarposim sine

macula,

vitulum a bobus,

QuMri eliam potcsl

gebat successorem
nisi defuncio

post

mortem Moysi
,

quis iin-

arietem in sucrificium salutaris anle

in oteo
;

Dominum

et si-

summi

sacerdoiis

qui succcdere

milam conspcrsam
miuus in
vobis.

quoniam

liodie vidcbitur

Do-

non utique poleral. An quia jam uncius

(

Quauior genera sacrificiorum dc aaiconsummationis

scd consummaliowis

erat

inter

secundos sacerdoles
et

idem quippe
ungebanlur)
,
,

fuit

malibus supcrius commendavil; holocausli, pro peccalo, salularis.ct

:

cleiHn,

quo

summus
Et
si ita

et secundi

vc~

stcm

lanliira

sumebat
?

ille

ponlifex
,

qua ojus summi,

adsaccrdolis sanclificalioncm pertinet.Tria ergogeisera

reliqua hicpraccipiunlur offcrri, eldicitur hocscniori-

tas apparerei

esi

utrum ipse sumebat

aii

cum

alius induebat, sicut et post ejiis

fratris

mortem Moyses
praisertim quia

bus Isracl ut pcrliueal ad univcrsum populum. Sed hoC

loco sacrilicium pro peccato habel tria pecora; hircum,
cl

fiiium

sui? Si ergo ab alio vcsliebatur, nuni-

quid non poterata secundo

talis erai vestis, ut

summus

ariclcm
;

ct

vitulum

ad holocaustum vero agnus

eum ab

alio iudui

necesse fuerit?
?

perlinet

ct ad sacrilicium salutaris, vilulus et arios.

an

sic

indacbatnr prius, ut etiam postea

Non enim
posuisset,

Quapropler non

est sic

dislinguendum
,

ut pro pcccato

semel indulus non eam ponebat; aut

cum

non

inlcliigatur nisi hircus

,

tria vcro reliqua in holo,

non eam resumebat. Fieri ergo fortasse poterai, ut

securidi

caustum
tius tria

id est

aries

ct vitulus
,

el
,

agnus

scd pocst

lendo.

primum obsequendo non excelUnde aulem apparebat quisnam filiorum sumveslirent

,
,

prima pro pcccalo

id cst

quod dictum
,

Accipite liircum ex capris

el

unum

pro peccato
;

ct

arielem

mo

sacerdoti succedere deberet

,

non enim primoge:

vitutum, subaudiatur pro peccalo

in

cl reliquus sit

niliim

aul

majorem Scriplura

definivit

nisi intelli-

agnus
idco

holocarposim
a

id cst in

holocaustum. Quod
possct
tiir-

ganius aliquo divino indicio

fieri

solere, sive per proconsulit

commonendum
ila dislingui, ut

nobis fuit, quoniam

phclam
let
:

sive quolibet alio

modo quo

Deus sosacerlilis fi-

etiam

cum dictum
,

essel, Accipite

quanqiiam ex contentione res provenisse videaut postea proplerea fuerint plures

cum
sine

ex capris

unum

pro peccato

tur

summi

carposim pertinere diccrentur.

jam ad IioloQuod vcro adjungit

reliqua

dotcs, quia contendenlibus excellenlioribus,

nienda; caiisa pluribus

macuta, ad omnia referri polesl.

sit

Cum
iila

ergo ambires addiicit

,

honor ipse tribuebatur.

Quid est quod dicitMoyses ad
sanctificantur ad

guum

quomodo

aptius dislingualur,

XXIV.
Aaron

[Ib. viii, 35.]

,

ut tria siipcriora pro peccalo inteliigantur

quoniam

et filios ejus

cum

ineundum

superius pro peccalo principis hircum

{Levit. IV, 25)
;

jussit olTerri

sacerdolium,
sepiem dies
,

Ad

oslium labernaculi leslimonii sedebitis

et pro peccato cujusque proprio,

,

cum
non'

die el nocte, ne

moriamini

Numquidnara

peccat ante

Dominum

faciendo

unum ex
;

his

qux

credibile est, silu corporis

uno loco sedere prajceptos

aliegoricc

oporict, pr;Tccepit arielem {Id. v, 18)

pro peccalo

per dies septem die et nocte, unde se omnino non

vero universae synagogac vitulum {Id. iv, 14). Oporlcbat ergo

ut

commoverent? Nec lamen hinc tanquam

aliquid significalum,
tur
' ,

cum

senaiui loquerctur quid uiiivcrsus

quod non

fierei
;

sed intclligere-

populus

offcrre
et

debeat, et hircus jubcatur propler

cogendi sumiis accipere

,

scd poiius agnoscere

principes,

aries propler

proprium uniuscujusque

loculionem Scripturarum
tione et
est
(III

ubi sessionem pro habita-

commoratione

ponit.

Non

enira quia dictum

peccatum, et vitulus propter peccatum univcrsoe synagogae. Aliud esl cnim quod in populo habet quisquc

dc Semei quod sederit in .)erusalem annos tres

Reg.
11,

38), ideo putandum esl

et

;>er

loluin illud
Ilinc et

peccatum suuin proprium et possunt habere omncs propria, aliud quaudo coramune peccatum esl quod
,
,

lempus
*

in sella sedisse,

non surrexisse.

uno animo

fil ,

ct una voluntate ad aliquid multitudine

bEr.Laed. Ven.Lov.desant verba, s( mtelUQeretur.u.

comparala committilar.

68:

Qll^STIONlM
sacrlficia

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCHUM
eum
facere pro pcccalo,
et ipse

m
dcinde liolocaustum.

Quod vcro
jubet
,

salularis vilulum ct arieteni

:

Quod

lixc jubel qu;r. prcccipua sunt

univcrsi cnim

ulrum

prius fcceril, an prius

hoc Scriptura
in mullis

popnli causa esl. Pnccipiens auleni anlea de sacrificiis

saluiaris, iindeiibet jussit olTerri, sivc niasculuni
,

narraverit quod poslea faclum

cst, sicut

sivc

facere solet, haberetur incerlum, nisi pcrius legerctur,

caio.
Ita

quod

dixi su-

feminain

duni lanien nonnisi de bobus et dc ovibus ct

cum
:

ageret de sacrificio pro pcc-

capris ofrorrcnlur {Levit. ni). Si autom qu?erilur quarc

cnim

lcgilur

Et superponet illud saccrdos

et

duo
iiire

pryecepit
:

vitnlum ct arietem

diflicile est

inve-

super allare

super liotocaustoma Domini,

exorabit

nisi

forie vituium voluit sacrilicium salutaris

;

pro eo sacerdos pro peccato quod peccavit,

tur
ilii

et

dimitle-

univcrsi

populi

arietem autem pro unoquoquc tan:

{Levit. iv, 55).

Qiiomodo ergo posset

nisi

lioc

supcr

quam

pro singulis quibusquc

quia videtur cliam su-

holocaustoma imponi,

holocaustoma prius impo-

perius quasi duo genera salularissacrificii praccepisse

neretur? Praecepit auiem hoc et de sacrificio salularis, ut

imum quod

velut universorum esset, appellavit sacri;

super holocausioma imponerelur

dicit,

sed quia

ficium salularis

alterum aulem ubi dixit, Si quisque

hoc non ubique

laris,

non per omnia

sacrificia

sacrificia salu-

obtulerit sacrificium salutaris sui.

liara

Ubi etiam differen-

nec pcr omnia

pro peccato,

potest
:

reperiebamus
,

quia in

illo

quod appellavit salu-

forsitan dici

non hoc regulariter

fieret
sit

fuisse praeceptum

taris

non commemoravit adipem pectusculi offeren,

sed

illic

tantunimodo ut

dictum

est, id est in
ibi

dum Domino
quod postca
qucest.

alquc ipsum peclusculum et brachium

:

sacrificio salutaris,

cum

de bobus,

enim
fit
*

id

dextrum danda sacerdoli

22)

sed in

illo

hoc

fieri jussit

pra?cepit; et in

sacrificio
:

pro peccato,

cum

de

dicit sacrificiuni

salularis sui

{Supra,

femina cx ovibus
sive pro pcccato,

caelcra vero sive

siiit

salutaris,

quod

forte inlelligitur singulorum

quo-

non esse necesse ut super holo-

rumque privalum, non publicum universorum. Nam

et

causla imponanlur.

Moyscs oblulit
;

sacrificia salutaris

nec dictum est

ibi, salutaris sui

credo, quoniam pro populo univcrso

ibi

Movct etiam quod cum faceret Aaron dona populi, qu3e supra commemoravit, non omnia commemorala
sunt immolata, quai fuerant prsedicta;
hircus pro peccalo et holocauslum
,

obtulit.

Ubi aulem universi,

singuli
,

et singuli

non au-

sed lantum

lem ubi
sunt
nisi

continuo

ibi universi.
;

Singula enim

ubi tamen illum

possunt esse sine universo

universi

aulem non pos-

agnum non
ficia

expressit

duo vero

alia,

qux ad
el

sacri-

ex singulis quibuscumque conslare.

Nam
,

sinfa-

pro pcccato polius

quam ad holocaustum
id

per-

guli quique congregati vel in

ciuiil universos.

summam

repulali

lincre diximus, tacuil,

nisi forte a parle

est arietem
,

vilulum

tolum

intelligi voluit

ut solo capro

Noiandum
sacrificia, et

est

sane,

cum pro populo

offeruniur

commemoraio eiiam

illa

subsecuta acciperemus.
populi narrarel,

pro peccato sacrificia jussa csse offerri,

Cum
Et
el

de

sacrificiis salularis

quem:

el holocauslnm, et sacrificia salutaris; pro saccrdolc

admodum

ea feccrit Aaron, de vilulo el ariete ait

aulemoblatum

fuisse pro peccato, ei bolocaustum, et

:

occidil vitulum el arielem sacrificii salutaris populi,

consummationis, non autem saluiaris

sed consuni-

obtulerunt

filii

Aaron sanguinem ad eum,

adipem qui a

et affudil

malionis tunc oblatum est, quando sacerdotcs sanclificati

ad

altare in circuitu, el
el

vitulo, et ab ariete
et

sunt ut sacerdolio fungerentur, et hDec oblulit

et
filiis

lumbum,
renes, et
est

adipem tegentem super venlrem,

est,
el

duos
qua;
ct

Moyses pro Aaron

ejus {Levit. vni)

poslea
fun--

adipem qui super ipsos

;

pinnam

vero Aaron ipsc jam sanciificatus et sacerdolio

in

jecinore

el

posuit

adipcm super pectuscula,

:

gcns, offerre pro se jussus est viiulum pro peccato,

el arietem in

imposuil adipes ad altare

et

peclusculum

et

bracliium

holocanslum. Non autem jussus est pro

dexlrum

abslulit

Aaron, ablalionem anle Dominum,

Moijsi
^.

se offerre consummalionis, quia tunc ideo oblatum

csl, ut

quomodo prwcepit Dominus

nunc
pluraliter loquitur,

Nunc

singiilariter,

consummaretur

sanclificatione, et sacerdolio

cum de duobus
Quodergo
dicil
est,

animnlibus
duos rencs,

fungi possct, quo

erat

jam quoniam

fuiigebatur,

non opus

loquatur, vitulo et ariete.

eum

iterum consummari.
[Ib. IX,

ab utroquc animanle
ait

intelligendum

atque

ita

XXVIl.
Accede ad

7-21.]

El

Moyses ad Aaron,
tuo, el liolo-

qualuor fiunt;
suit adipes

ila et cactera.

altare, et fac
:

quod pro peccalo

te et

super peclv.scula,
altari,

Quod vero ail, Et pocnm ipsa pectuscula noa

enim debebantur ciim

caustum tuum

et

exora pro

quomodo

prius dicat

domo tua. Mirum cst faciendnm quod pro peccato,

sacrificia

imposuerit
brachiis
est,

saccrdoli

dextris;

quid

sibi vult?

An

inlelligendum
?

deinde holocausium,

cum

pro pccralis
iv,

sii-

Et posuit adipes qui sunt super pecluscula

,

ipsos

pcr holocausta supcrius jubcat imponi {Id.

35),

enim posuit
demplos.

qiios
ila

imponeret

allari

peclusculis

excepto quod de avibus pricepit {Id. v, 8-10).

forie hic

An

Nam

ct

supcrius pr;eceperat.
et

Dcnique
pecluscu-

quod prius

fiebat, id est

holocaustum, poste-

sequilur, Et imposuit adipes super altare,

rius conimemoravit?

Non enim, qucmadmodum de

;

lum

el

bracltium dextrum abslulit Aaron ablationem anle

:

avibus, dixit, Fac prius illud ct postea illud

illud atque illud
:

sed, fac
sit,

Dominum

modo

singularitcr iiiferens, et peclnscu-

quid aulem prius faciendum

lum dicens, utique uirumque ex utroque animante,

quai pccluscula dixcrai.
In Er. I.ugd. ven. Lov., cum sit. M. iiuc Iros scrij turae versiculos in ante cxcusis rejectos, scilicet , El adipem quia vitulo, etc, revocavimus ex Mas.
*

indicat superius exposila instruclio, ubi dicit super

holocaustum imponi

sacrificiuni

pro pcccalis. Quanila

quam
Cecisse

valde moveat quod etiam

narrat Scriplura

Aaron quod

audivil;

ul prius

commemorcl

68i)

LJBER TEKTIIS.
jlb. IX, 22.] QiiJd et

690
et
illiid,

XXYllI.
lisset

quod

fiit,

Cum

cxiucl

48, 47)
dia;

Exiguo enim concedctur misericorpotenliora

Aaron mmuts supcr popidum, bencdixit

cos,

potentcs
?

aittem

lormenta

patientur

cum fecisset quod pro veccaio, et lioloco.uslomata,ct qwx sulutaris ? \jh\ anlen! isia '(cit, nisl
descendil.

iSap. vi, 7)
euin

Sed

iibi

hoc dixerit Dominus, quod

i:i

dixisse Hloyses

comnieinoravit,

Scriptura

super allare,

id est,

ad aitare stans eiquc deserviens

qua^ relro esl noii invenitur. Talc cigo csl hoc, quale
in

Inde ergo deseondil ubi stabat

tio quxstioivs adjuvari
lioc

Niniirum

illius solii-

Exodo, ubi

dicit

Doniino, 7'
;

di.iisii,

Scio

ts

pro!

teslimonio videlur, ubi

serviri

omnibus {Exod. xxxni, 12)

Doniinus
daciter
ei

'iiiod
:

invenilur qnidein
sc<I

quKsieramus
a!tare,

in

Exodo quomodo
altuni

potuerit ad

ei

dixisse, sed p:istea

(inoniam

men-

quod
iliic

eral

cubilis trjbus?

Gradum

nunquam hoc Moyscs

Undc
appart
eis,
l

dicoret,

inieiligiiui" id

quippe

inlelligere

proliibebamur, quia id Deus

eliam ante dixisse, quamvis sciiptiim non fuerit;

hoc.

veluerat, ne super altare

pudenda

virilia ministranlis

ita el

non omnia

scripta csse a"3e

revelarentur,

quod utique
esi, si

fierel, si

pars

viltaris

gra-

Deus loeutus est

per quos nobis sancta Scriptura

dus esset,

id

compactus adhitreret {In Exod.

ibi

ejus ministrata est.

quwst. 113).
slructili

Denique

hoc

vetuit,

ubi de altari
altare

XXXII.
quos bens
filios

[Ib. X, 6, 7.]

Quid est quod Aaron

el reli-

loquobalur,

nnum enim

csset

cum

ejus niortem illorum

duorum

liigerc

prohi-

gradu cujus pars essel gradus,

et ideo

velilum est; hic

dicit,

Caput vestrum cidara non denudabitis, nbi

cidaras lcginina

vero ubi allaris tanta fueral altitudo, ut nisi sacerdos

siiper aliqiiid st;irel, aplc ministrare

certe ostendit

capitum fuisse; nisi

ligendum
straiionis

est, iiuidquid iliiid erat,

non possel, quodad horam

intelraini-

quia

illa

faciehaiit lugentes, quce consueludini ornalus

cssent contraria? Sicul o.im in nostra consuetudine,

poncbaiur

et

aulcrebatur, non fuisse altaris

quia eaput apcrtnm magiij habetur, operitur in Iiiclu;

sic quia
illi

partem,

et ideo

iion fuisse conlra

procceplum, quo

operimento capilis ornabantur, nudan-

gradum habeie prohibiuim

que
Sed nunc cum
sacrificia,

esl

iiocautem qualecum-

dum

erat lugenlibus.

Quod
est

ideo

probibet, ne luge-

fuerit, tacuii Scriptura, et idco qua^stio lacta est.

dicil Scriplura

renl eos in (jiiorum poena sanctificalus est Dominiis,

id est

sacerdotem,

cum

feci&sct

commcndaliis

linior

ojus.

Nec ideo quia

:

desceiidisse, ioc esl cuin

immolata impo-

lugendi noii erant,

nam

permitlit alios lugcre illos

suisset altari,

utiquc manifcslal alicubi

:

eum

slclisse

sed quia

illi

lugcre tunc non

dcbebant,

cum

d-es

unde desccndorct
cubitorum
altari

ct

quia

ibi

stelerat,

idco Irium

sanctificationis

minislrando descivire poluisse.

Elvidil omnis populus,
el

septem,

eorum agerenlur, nonduin complelis qiiibus eos prxcepii de tabernaculo non

possit videri,

XXIX.
factus

[Ib. IX, 24.]

amcns

abscedere. Qiianquam

quia

illo

oleo

cst.

Quod

alii

interpretes dixcrunt, expavit,

cst, i^i^zri,

fuerant sanctificati, hoc dictum esse <|Uod

nunquam
;

conanles transferre dc gneco quod diclnm

quemquam
autem
vestri,

lugere deberent. Ita eniin dicil

Fratres

ynde

'i/.aro(.7ii

dicilur,

qui

sa'pe in Scripturis lalinis

omnis domus Israel, plorabitnt incendinm.^

ostio tabernaculi lesli:

legilur nieiitiG excossus.

quo incensi sunt a Domino. El ab

c.iiil igiiis

XXX.
ravii

[Ib. IX, 2'4.]

El

u Domino, el devo-

monii noti
nis,

exibitis,

ne moriatnini

oleum

eiiiin

unctio-

quw
et

erant super altare, iiolocansiomata, el adipes.

quod

est

a Domino, super vos

est.

Qiiid

dixerit,

Domino, quxri polesl u!rum quia

factuni cst, an ab eo loco

XXXIII.
lecum,

[Ib.
:

X, 9-11.] Et loculus

est

Dominus ad
lu cl ftlii
,

nmu

voluntale Doniini

Aaron dicens
ttii

Yinum
ad

et

sicerain
in

non bibeHs

ignis exiil ubi oral arca lcsiimonii. Noii

enim
sil.

in loco

cum

iitlrabiiis

tabernacidum

tesliinonii

aliquo ila est Dominus, qunsi alibi non

av.t

cum

accedetis

altare, et

non moriemini. Quaiido

XXXI.
sunt
in

[Ib.

X,

13.] Fosier.quam exeunte igne a

el

ergo eis bibere licebai, quandoquidem in tabernaou-

Domino, inceusl
baiillis

mortui

suiit

filii

Aaron, qui ausi

lum

eis quolidie necessc erat inlroiie et

accedcre ad
si

siiis

adliibito

igne alieno incensum

licebat,

altare, propter conlinuam servitiitem?

Quod

quis-

imponere Domino; quod iJeo non

iilo

quia ex

quamdicit, non omni die

sacrificia

imponi solere
,

igne qui divinitus in allare veneral doinceps cu-

quid dicet de ingrcssu in iabernaculum

qui quoti-

slodito,

omnia eiant accendenda qu;c

:

in

labernaculo
ail
eis

dianus eral propter candelabrum et panes proposilionis super

in

accendi oportebat

morluis ergo

illis

Moyses,
qui milii
glori-

mensam ponendos?

Si

autem respondctur,
quod
ait
; ,

Hoc

est

quod

dixit

Dominus

dicens,

In

tabernaculum teslimonii

iiuiiC

iliud esse
illuc

appropinquant sanctificabor,
ficabor
:

et in

omni stjnagoga

iritelligendum ubi erat aica tetim.onii

etiaiii

eos appropinquare

Domino voiens

intolligi
;

necesse erat inlrare sumnium sacerdotein

i)ro(>ter in-

qui

in

tabernaculo sacerdolio fungebanlur

in
eis

sancti-

censum
trabat
;

continuationis.

licari

autem

eliam vindicando, sicut factum

sed

Non enim semel iii anno cum sanguine pnrilicationis seinel

Ari

inia

est.

Ulrum uthine
non
parcit

scirelur
:

quam minus

aliis

parcat,

anno, proptcr incensum aulem quolidie.

intclli-

si illis

quo sensu diclura

est,

Sijustus

gendum

est

Deum

praecepisse ut
iti

vinum omiiino noa

vix srdvus erii, peccalor el impius ubi parebunt (I Pelr.

IV,

L.bcrenl? Cur ergo non

ter diccrei,
bilis in

prsecepit polius ut brevi-

18)?

An

poliu3

secundum

illud,

Cui

plus dalur,

Vinum non

bibetis; sed addidil,

cum

intra-

]dus exigilur ab eo? ci\\[u(ii, Servus qui

non cognovit

tabernacutum, aut cum accedelis ad altarc?

An

vocuntatem domini sui,

et facit

digna plagis, vapulabil

quia causu non bibendi tacenda non eral, inaxime

quia Deus praiscius eral fuluros postea tam mulioi

pauca
SU1, et

servus
facit

auiem qui cognovit volunlatem domini

vapulabit

di(jna plagis,

multa (Luc,

xii,

eiiam

summos

sacerdotes uno tempore. id cst n.on

691
per succcssioncm
inccnso
el
,

QUJi:STIONUM

S.

AIJGUSTINI LN

HKPTATEUCUUM
, ,

692

qni tabcrnaculo el sacriliciis ct

illi

silaulein salularc Dci

de quo dictuin est, Calicem

el

univcrso

niinislerio

vicibus dcservi-

salutaris accipiam (Psal. cxv, 13)

dicit in

de quo Simcon
oculi

renl; quanJo uli(iue

eral dcscrvicndi,
alii

illi

non

biiK;banl, quoruni locus

Evangelio. Quoniam tidcrunt

ii,

mei salu-

aulcni bibcbanl?

An

quid aliud
cl

tarctuum [Luc.

30); fidcs chrisliana novit.

Pos-

boc loco inlelligcndam est? Quoniani cuni vinum

Legilimum aternum
cst in progcnies vcstras

snnl saiie iion absurdc inlclligi vcl dici ciiam sacrificia salularia, qua; suiit salutaris.

siceram sacerdoles bibcre proliiberet, scculus ait,

:

ambiguum
id csl,

XXXVI.
addiliim

[Ib.

X, [15-20.] Eterit

tibiet

filiis

tuis

et

utrum supcriori scnsui conuccialur,

ad

fiHabus luis lcgilimuin scmpilernum.

,

Non

frustra

cst

vinum non bibendum

minalorum,
inler

pertincal; an inferiori ubi sc-

filiabus; quoniain

qiuedam ad escas
,

pcrli-

quilur, Distinguere inter

et

mcdium sanclorum
el

el

conia-

ncntia sacerdotum prohibct a feminis accipi

iiiasculis jubel.

scd a

medium mundorum
Israel

immundoquce
ul

rum;

et

inslruere fUios

omnia

legilima

Cum
et

qux'sisset

loculus est
sil oflicio

Dominus ad

cos per

manum
dicat

Moijsi
in

boc

peccatis, el iion invenisset,

iratus

Moyses caprum oblatum pro populi quoniam fuerat inccnsus,

saccrdolum logilimum aUernum

proge,

esscl

(juod ca qua^ pro peccato a populo

nics corum.

Quomodo aulcm
Iloc

wternum

jam
cst

SKpe diximus. quod

ait,

quoquc ambiguc positum

Dislingucre inlcr
,

mcdium sanctorum
ct

el

conla-

Domiuus sacerdotibus edenda, oblaiis inde adipibiis et renibus; iralus autem esset non fralri suo, sed Hliis cjus, credo quod ad eos sugofTcircntur, constituil

minatorum

et

intcr

mcdium mundorum
el
aii

immundo,

gercndi minisleriuin pcrtinerct

et ait, Si liodie obtulerunt

respondit

illi

Aaron

rum

ulrum ab eo quod sunt sancla

imniunda;

munda

vcl

ea

inquiiiata ct

ab co quod sunt sancli ct

:

sunl, ct holocausla sua ante

viilu lalia, el

quw pro Dominum

peccalo illorum
,

el

conligerunt
liodie,

liiundi, vel inquiuati et

jlla

immundi
non

id est

ulrum inlcr

comcdain quod
erit

cst

pro peccato

num-

ipsa sacra,

qiuie.

rite vel
;

rile fiercnt, disiin-

quid placiliim
cuit
illi.

Domino? Et

audivit Moijses, et pta-

guere voluit sacerdoles

an iiilcripsos homincs pro-

Hoc videtur
oblulcrant

dixisse Aaron,
filii

quod ipso die quo

,

bandos

vel

improbandos; an polius ad utrumque rc-

primum
non
iiidc

Isracl pro pcccato siio

,

non

fcrendum

est, sive
[Ib.

homincs, sivesacra.
14.]

dcbuit a saccrdotrbus nianducari

et

sed lotum incendi,

XXXIY.

Pcclusculum segregalionis
in loco sanclo:

regulam faciens ad cirlera; nain deiuccps

pro peccalis
fuit ipso ipsi

brachium ablalionis manducabilis

Quam-

sacrificia

edcbant

sed quia lioc

,

vis singiila singulis data sint, niiuirum

lamen utrum-

primum
dixisse
*,

primo dic primilus oblalum

crc-

quc possel

dici segregalionis, quia

ulrumque sacerdoti
nlnimque demilur

denduin est Aaron saecrdotem hoc divina inspiralionc

ut cl illud circa sacerdotes deinccps scrvaet hoc quod tanquam divinilus diclum Moyses ajtpro,

separatur; et ulrumque ablalionis sive demplionis,

quod grscce

dicilur avi>c^a, quia

rctur quod pr.xcepcral

Dominus Moysi

cl aufertur eis pro

quibus offertur, nl dclur saccrdoli.

,

Aaron

dixit

Pcclusculum sanc imi^ositionis superius leginius et brachium ablaiionis quia de brachio nihil imponeba;

baret. Quid crgodecocterisejusdem diei sacrificiis, iJ

csl

de ariete

et vilulo, quaj

diximus eliam ipsa pro pec-

lur allari, adeps autem de pecluseuro imponcbalur.

catooblata dcbere intelligi?

stio est
,

An de

vilulo nulla quic,

XXXV.
ficiis

[Ib. X, 14.].

Quid

esl

quod

dicil,

De

si:cri-

quoniam oportebat
et langerentur

sie fieri

ut

de

(^jus

san-

salutarium,
;

salutaris

salularis,

cum ca dical qux alibi dixit sacrificia cum singulari numero iddixit sacrificium cum de eadcm re dicerclur ? An forle iioc
et
'

guiue
tur,

quemadmodum

pricccplum fucrat inlromiltcre-

unde

cornua

aliaris

incensi, et

consequenscral ut lotus ardcret?Quidergo dearicte?

loco ubi

ait,

A
iii

sacrificiis

saluUirium, sauilaluin dici

An quoniam primum caprum

de capro
illi

quocsivit

Moyses, quod
inlcllinisi

dcbuit?

nos

illo psalmo ubi dictum est, Exaudi Deus sanilalum nostrurnni {Psal. lxiv.G), hoc

Nam

responsum

est,

hoc et de ariele

gcndum
illud

est,

quem ex

ordine fuerat qux-silurus,

ei

verbum
cuTr.ciay

iiabet grcccus
qiii

quod eliam hoc loco,

an a

id est

responsuin sacerdolis

placuissct?
ficri

De

vilulo

genitivus pluralis in grieca lingua ambisaliitari

aulem qnid quacreret, cum ea Icge

potuerit,

guus

est, ulruin a salulc,

sil
:

nomcn

decli-

quam de

vilulo pro peccalo univcrsai synagogic pra;-

natuni

quoniam

cwTV3,ci dicitur
r5>j

salus vcl sanilas,

ceperai Deus, sicut de vitulo pro pcccaiosacerdoiis, id

cst ut lotus arderet extra casira (Levii. iv, 12
ji

rnde

fit

geniiivus pluralis

cwTJjstwv saluiarc au!)liiralis

21)?

lem

co>7Y,pioj

dicitur, et inde genitivus

idem

IIxc enim sunt verba irasccnlis Moysi ad

sui,
sct,

filios fralris

ipse cst. Si crgo rccle polcst inlelligi etiam sacrificiuin salulis

cum

hirciim pro peccalo quxsiluin

:

non invcnisQuoniam
,

quod

est sacrificium salularis,

quoniam

quia fucrat tolus incensus

Quare non comedistis

a salulari salus dalur, cl illud est salularc unde salus

accipiiur
:

illud

quod

fiiit

pro peccato in loco sancto?

,

non

csi ueccsse ut

lanquam muliorum sa-

enim sancla sanctorum sunt

aufcralis

hoc vobis dedit edere

,

ut

lularium sacrificia hic inlelligamus, ubi dicluin est

sacrificiis saliitarium,

pcccatuin stjnagogce

et

exoretis pro eo ante

sed muitarnm forsitan sanila-

Dominum. Non
quomodo

eiiim illalum esl a sanguine ejus in san-

lum, quai lameii ab uno salutari accipiunlur. Qund

muiaij iiiicr[iuncuone mulata interpunciione , Locce niodo nocce lcE;unl Er. I.ugd :gunl I.ua^d. "" ven. I.ov. {mid esl guod dicit de sa" ijuiis sdmiiiim : cnmea dicatqim atiH di.rit sacriftcia cifu salut, Uutuiis singv.lan nnmero, id dixerit sacrificium salutaris. cum de eadcin re diceretur? M
'
:

cluin cinle faciem intus. Edelis illud in

milii conslituit

toco sancto,

iiaiiu llanc

luijsiui, ihrasim,

Dominus. Uliquc

cum

dicit,

Non enim
'

illalum est a sanguine ejus in sanclum

aMe
fit

faciem inlus, procul dubio diseernit iliud quod

Nosiri

ila

omnes

Mss., hoc divina aspiratione dixisse.

693

LIBER TERTIUS.
iione a parle totum
,

a?4
quia omnia fuera)it pro pcccalis.

pro peccaio sacerdoiis, sive pro peccalo universje syiiagogs, non de hlrco, de quo sanguis quoniam iion
eral jussus iuferri ad langenda coruua intus aUaris in-

XXXVII.
cinis

[Ib.

XI, 53, 5i.]

Cum
,

agcret de morliftctile
isUfit

inunundorum animalium

Et omnc vas

censi, non debuit lolus incendi, sed a sacerdolibus

inquit, in quo cecidcril ex eis

inlus

intiis ',

qucccuinque
,

uianducari.

Hoc

auleni quare

sil

factum,

id esl

ul

immunda

erunt

ct illud

conterelur, id esl
in
erit

ipsum

eliam ipse lotns incenderetur, rcspondit Aaron, et

piacuit Moysi.

vas.

Et omnis cibus qui manducalur,

illum aqua
,

quemcunuiue
vobis.

venerit super

immundus

Non

Saue quoniam sox pecora pnccepta

quatuorconimemoravit, iiircum

fueruiit senio-

quaccumque aqua intelligenda

cibo
,

est, quie supervenerit

ribuspopuli ul offerrenlur pro popido, quoruni prius

et arielem
,

facit

et vilu-

faclum est
fortc

eum immundum sed cx iI}o vase quod immundum de piorlicinis inunundis, si

;

quorum manifcslum est lum, et hircum pro peccaio manifeslum est^ etiam agnum annicuhun in holocauslum duo vero niodia, anelcm

agnum anniculum
,

ipsum vas

Iiabuit

aquam,
^

XXXVIII.

[Ib. XI, -17.] Inslruere

ftlios

Israel inler

vivificanlia quoi

manducanlur
:

el inter

vivificantia quai

et vitulimi,

ambigue posita videramus, ulrum ad sa,

uou manducantur
nostri

quoc gra'cus

habct

^wovovtCivTa

crificium pro peccalo perlinerent

et hirco

adjunge-

(piidam

vivificanlia

interpretari

muhicrunt,

renlur, an polius aguo ul in holocausluui olTcrrenlur,

quia ulcumque lioc verbuin noslcr usus reccpit,

f.icerc

quam

nnde quid nobts viderelur, suo loco cxposuinuis

iiovum insolitura

si dici

posset vivigignenlia.

posiea veroutsexanimalia coinplcrentur, vilulum et

Non enim quK

vivificanl, id est vivcrc faciuiit, sed

arietem commemoravit in sacrificium salutaris; nec

qua) vivos lctus gignunt, id est non ova, sed puUos,

lamen

in

consequentibus
,

cum immolata

sunt, ct idcn-

dicuntur ^MjyoveOna.

lidem commeniorala
arietis ct vitidi
,

lit

menlio pecorum ipsorum

XXXIX.
qiia)

[Ib. XII, 4.]

,

Quid

est

quod
tanqel

ait
,

de muliere
sancluaiutelligi;

quac iulcr capriim el aguinn posueille

pepcrit

Omne sanctum non

el in

ral

sed tanlum

vitulus et

ille

aries

conunomo-

rium non

introibit 7 (^nodi

sanctuarium vult
iioniiisi

rantur, quos in sacrificium salularis offerri jusserat,

ul

cuin Icgatur in tabernaculuin

lere iiigrodi
ultra vcluin
,

sacerdolcs so-

jam non scx pecora, sed polius qnaluor fulsse crepolCst forlassis inlelligi quod duo illa, i[ux dantur prius inter hircum ct agnum posuerat, ilerum nomi:

et

usque ad velum interius sccundum,

nonni.-i uiiuin
,

autem ipsum ubi crat arca,

cl anle
,

suinmum sacerdotem? An
erat
allare

labernaculum

ubi

navit, et

non

est alius \itulus et aliiis aries in sacrili:

sacrificiorum

sanctuariiim dici potuit?

cium

salularis

ut

cum

dixissct liircum pro pcccato,

Nam sa;pe appcUatur locus sanctus etiam ipsuin atrium,

cum
dicitur,

cl arietem et vitulum

non dicens

in qiiid,

id est in

/h /oco sancto edent ea{Levit.

mulieres
,

vi,

26).
offe-

quam rem

agnum vero anniculum

in

holocaustum

llluc fortassis solebant intrare

quando

postea dicere volueritquid de vitulo et aricle facien-

rebaut dona sua

,

quae imponerentur altari.

,

dum

essel, id est, quia

in

neque pro peccato

sicut hircus,

neque

holocaustum sicut agnus, sed in sacrilicium

jubebanlur
inferri.

XL. [Ib. XII 2-8.] Quid csl quod dicit Si masculum pepererit muUer, immunda erit septem dies ; sccun-

salutaris

Sed

si

hoc

inlcllexcri-

dum

dies secessionis purgationis cjus

immunda
ejus

erit
;

et

nnis,

mancbit quaestio quare pro peccalo synagogsc

sit,

in die octavo circumcidet

carnem prwpulii

ct

tri-

hircus oblatus

cum de sacriliciis

qu.c pro peccalis

,

ginta et Ires dies sedebit in sanguine suo

mundo. Omne

offerenda essent ab iuilio Doniinus loquens

offerri jusserit

vitulum

quod sanctum
inlroibit?

est

non conlinget

el

in

sancluarium noii
illos

pro pcccalo synagogu;, sicut pro pccc;iprum, sed

,

Qua3 differentia cst

iiiter

scptcm dies

cato sacerdotis, non

vilulo

vitulum
ut

de quo

quibus dicit
in

eliam

saiiguiiiem

siniiliter

pro peccato
incensi prac-

sanguine suo

eam immundam, et Iriginta tres quibiis mundo scdcbit ? Si enim jam iinmunda
quare non tangit quod
,

sacerdotis, ad tangcnda cornua

cepit iiiferri
ut pro
(

allaris
:

non

est per Iriginta tres dies,

lioc
:

Levil.

iv,

3-18)

et qua;

causa

fiicrit,

sanclum cst? An
cst
,

adUuc

interest

quia in sanguine

pcccato Aaroii, ei Moyscs vilulum offcrret

{Icl. ix,

licel

mundo

ut

hoc distet, quia cum immunda

{Id.yui, 14) ,et ipsc Aaronalieruin vitulum

sicut pro peccalo sacerdotis
offerri

8),

secundiim Dei praxeptum

ubicumque etiam sederit, immundum facil; cum vero jam in sanguine inundo sedet, lantuin quod
cst,

oporlebat

pro peccato autein populi non vi,

sanctum
intrare?

esl

non

ei licet

tangere
ait
,

ct in

sanctuarium
dics seces-

tulus, sicut pra;ccplum fucrat

ferrctur.

sed hircus polius ofest iiobis, ut supra

Hoccst enim quod

,

secundum

Quod cum moveret, visum

sionis purgationis suoe

quod

dicit alio

loco,
,

immun-

diximus, quod non solus hircus pro peccalo

populi

dilium feminae qu:K menstruis purgatur

septem die-

sed el aries ct vitulus offcrri jussus est

tria

iil

ad

ista

rum

esse, quando omiie super quod scdcrit

erit
(

immundicit

subaudialur, pro peccato

quia et principes erant

:

dum

Id.

xv, 19-23

).

Secessionis
,

autcm

in

populo, pro quibus hircus fuerat offercndus

quoniam secedebat aliquanlum

et

ne omnia coinqui-

singuli qiiique

habere propria pcccata poluerunt

pro

quibus aries; et

unum
ab

aliquod peccalum

omncs, pro
oporlebat.

quo

\itulus, sicul

iniiio

prxceptum
suiit

fuerat, pro pec-

cato universLe syuagogae

vitulum offerri
,

Ideo aulem

cum immolata
alia

hircus laiituinmodo

' Hic in edilis deest, intus : qnod iii Mss. et apud LXX haLetur. 2 Etliti , instrue. At Mss., instniere : sicuti legendum conjiciebal No!)iiius in annolalionibus ad Levlt. 2 , ubi insuperninnct veriia islhsc liai sumbibazein tous huious Israel, quje quidein hOLJio l.XX in excusis uoa habent, reperiri ia
:

Hominalur, ul

cliam lacila inlclliscrcnlur, locu-

aliquot codicibus inserta versiculo 47 anuiTKson ton zdoaonounlon.

proxime ad

illud,

6%
narct,

QUiESTlONUM
cum
si

S.

AUGUSTINl
vcl

IN

IIEPTATEUCIIUM
;

G9C
,

pcragerel

illos dics. IIos

dies

immundiscde-

filia

ut dcinde ab alio sensu sequalur

sine

Olferet
,

t\x ojus,

feniinam parcret, Lex duplicabat, ct

:

agnum anniculum

macula in liolocausluni
,

el

pul-

qualiiordccim faciebat

rcliipios aulein ipiibus

lum cobmibinum pro peccato

id esl,

pro peccalo suo,

fiiio

bal in saiiguine muiido suo, cliam ipsos diiplices jusseral obscrvari, id esl sexaginta sex, ut omnes c>sent
in p:irtu masculi quadraginla
,

cuni coniplcli fuerinl dics purgalioiiis cjus super

aut super
verit
,

lilia

quisquis ergo

ila

dislingucnduin

piila-

in

femiiue ocloginta.

ex Evangclio convincclur, ubi

cum

(alc aliiiuid

Aliqui auliin codices gryeci non habent, in sanguine

nato ex virgine Doniino faccrent, magis proplcr consueludineni Lcgis

,

niundo suo; sed

in

sanguine

immundo

suo.

qiiani

proptcr necessitatein

ali-

Et cum
filio

adimpleti fuerint dies purgationis ejus, super

filia offerel

cnjus in eo expiandi purgandiijuc peccali, sic lcgilur,

aul super

agnum anniculum

sine

macula
' ,

in liolocauslum,

el

pullum columbinum aul turlurem

(estimonii
,

Et cum inducerenl puerum Jesum parentes ejus ul facerent secundum consuetudinem Legis pro eo {Luc.
,

pro peccato

ad ostium labernaculi

ad sacer-

ii,

27)

nondiclum

est

pro matrc ejus, scd, pro eo

dotem

: et

offerei
et

eum

ante

Dominum

ct

cxorabit pro

quainvis ca (iercnt quie hoc loco pr;ecepta sunt de

eam a fonte sanguinis ejus. Ista pcperit masculum aut feminam. Si aulem lex ejus quw mn inveneril manus ejus quod satis esl in agnum ct
ea sacerdos,
purgabit
,

duobus turluribus
cniin

aiit

duobus
eiiam

pullis coluinbinis.

Sic

baplizari
,

ipse

dignatus

cst

baplismo

Joaniiis

qui eral baptisnms poenitenli;c in rcmis-

accipiet

duos turlures
lnAocanstum,
el

aut

duos pultos columbinos;

pro peccato
:

unum
bil

in

el

unum

ct,

exora-

sioncm pcccalorum(3/fln/j.)ii, 13, H),quamvis nullurn habcret ille peccatum. Merilo ergo quidam noslri ila
interprclati sunt eliam istum in Levitico lociim
,

pro ensu(\rdos,
e.^t,

purgabilur. Recte crgo superius

ut

non legeiidnm
turem
scd

Offeret
,

agnum anniculum sinemaaut

tiir-

non dicerent
aut pro
fttia.

super

filio

aul super

ftita;

seJ

pro

filio

cula in holocaustum
pro peccalo,

aut

puUum columbinum

Uanc enim vim hujus

,

prujpositiouis essc

sicut
et

nomiuUi codiccs Iiabent;

poslca dicit, Si

intellcxcrunt hoc loco

0'j-/oi.Tpi.

ubi gryecus ail,

est

if uiw

r;

ini

siciil

diclum csl,
:

pullum coiumbinum aut tur-

Sane advertendum
ut

quam pauper Dominus

offerretur agnus el

turem pro pcccato

quaiidoquidcni
ejus
:

nasci voluerit,

non pro

illo

non

inveneril

manus

quod

satis esl

ad agnum

et
et
;

pullus columbinus aut turtur, sed par turturum auS

diio puili
II,

accipiel dttos turtures

iiain

ubi

plus

videlur habere

columbini

sicut in Evangelio iegitur {Luc.

ea conjunctione delracia, integre sequilur, cci-

24); qiiod Scriptiira Levitici tunc jussit offcrri, si

babuerit

piet

duos turtures aut duos pullos columbinos,

,

unam

non

mauus

offerentis

quod

salis

est

in

aveni scilicet in holocaustuin

allcrain pro pcccato.

agnum.
XLI.
[Ib.

Scd quo
cst?

jicccato?

Numquid
illa

pepcrissc pcccatum

xni, 20]. Homini

si

cui facta fuerit in cute

,

An

liic

oolenditur

propago cx Adam, uiidc

;

corporis ejus cicatrix signi lucida

luris cjus tactus tepra'.

et fuerit in cule

co-

Apostoliis dicil,

Ex
,

utto in coiidemnatiuneiu

ct

quia
,

Vclut exponendo dixit poGleiiitelligereiur

,

per

nnum

Itominetn peccutum inlravit in

et ita in

mundutn

el

rius, uiidc

quod priinum dixerat

,

quocute
sic

per peccatiim mors

omnes homines

pertransiil

iiiam

dixerat

Ilotnini

si

cui

facla
,

fueril

in

{Rotn. v, IG, 12)? Et bic satis apparct quein;idmo-

corporis ejus cicatrix signi lucida

ne cicatricem

diim dicium

sit

Ego enim

in

ittiijuilalibus

conceplus

inteiligercmus,

quomodo
in cule

solct csse vestigium sanali

sum

et

in

peccatis

maler mea in
illud

tttero

me

aluit

Yuineris, aperuit hoc se de colore dicere,

junxil,

cum

aJ--

{Psal. L, 7).

Cur ergo non

per

quod natum

est pur-

El

fueril

cotoris

ejus

taclus

lepras.

gari dicit Scriplura

]u;x;

lioc

sacrificium, sed ipsam

,

Quidquid crgo illud est, coloris vitium esl, quod

noniine
leproi,
cicatricis

pepcrit? Aii ad ipsam quidem

unde

illa

origo

appellat.

Quod vero

ait,

taclus

lral)cb;itiir, rehita i;urgatio csl

propler sanguinis fun-

non quod
,

tactu color sciiliatur; sed ita dicit

tem;
tinet

noii

poierat lamen

siiie ipsius fetus

purgalione
iiuopcr-

tactum lcpra;
lcpra
sit

fieri, qni ex ipso saiiguine cxorlus esl?

Nam

tanquam ipse homo vel corpus ejus tactum, hoc cst maculalum atquc vitiaium :
Tctigil

quod buperius

i.\\l,Super fiUo aut

iit

super

ftlia offerct
,

sicut dici solet,

cum

vcl iion tctigit fcbris.

agnuin anniculum sine macula

liolocaustum
,

el

pul-

Deiiiqueipsammaculam, lactumvocat, etcamsemper

isio

lum

coluntbiniim aut turturem pro peccato

licbal

si niliil

pcr

nomincappellat. UndenonnuIIi nosirinon tactum,

:

hoc sacrilicium

pro eis qui nascebanlur?

ila
,

sed maculam iiiterprctati sunt

ut

quo nominc
;

quideiri

Quod

si

quisquani

dislinguere coiiabitur,

planius vidcrelur soiiarc quod legitur

gr;ecus iion diccre
cst
cf.foj,

sed potuit et
//.w/x&v,
:

dical non essc jungendum

Super

filio

aul super

filia
,

id est iactum, sed

id

oncrrc agnum aitniculum sine macula

et

in liolocauslum
ita

macutam
noii

unde
illo

a;/w/y.5v dicit

immaculatuin

quaased
;

putttim columbinum pro peccalo

,

sed

potius lepurgutiotiis

quam

ab

solo

quod

in colore contingit,
a/iw,u.5;

gciuhim

El cum adimpteti fuerint

filio

dies

ab onmi

vitio

purum

solet Scriptura
,

dicere

ejus super

anl super

fitia

id

cst dies purgatioiiis

illa
,

impleii

fiierii.t

super

illo

aut super

lilio scilicet

unde non niaculam quod vull inlelligi

,

coloris
/./.w//ov

sed omnis

vitii

nola:n

appellat. Posset ergo

ctti/ov

quod

Kiliti luresque Mss. hic et iiifra tertio loco, ei turlurem. Corbciensis codi!X ct unus e vaticaiiis aut iurltnem. Cui letlioui sulJVaj>aiiiur t.XX et versio vulgala iicquc iiorro adversalur ,\ugiistiiius, uLi Nobilio per| eraai viiielialur. f-ostea non quia, ruii)f,e codices uonnullos rciireliendit s. Uoctor aut tnrturem, sed (piia, aut ptdluin cohmbinum, pro, cl
1 ,
:

ad solum colorem atlinet usus est Apostolus, ubi

ail

diccre; quo verbo

de Ecclesia,

Nun

haben/iw/xo>
:

tem macutam aut rugam {Eplies. v,27). Nec

autem, ncc

aizi/o-j

dixit, sed ay/i-j,

id cst

tactum

pullim, etc

ciUibereul.

viuod ct in graeca lingua-jnuollate dicitur in coloribus >

97
et tanien

LIBER TERTIUS.
hoc Septuaginta interpretes non piguil grccce

698
fuit, qiiod in illo
illiiis

niam lepra non

lucido et albo colorc

dicero; cur ergo latinos piguerit?

Quod

auteni tlicitur

laclus, id cst maculae

qua; apparueral, cuni ex,

ckalrix signi, vel ideo dicilur, quod signidcet alifiuid vel ideo polius, quod ipsuni liominem signo quodam
discernit a caeieris
,

speclaretur utium biimilior licrct locus

ii)

et piliis iilic
ille

album converteretur

non

coiitigit

sed potius

hoc est, nolabilem rcddit.

lactus qui fuit ante lucidus ct albus, obscurus invenlus

est, id esl similisca;lerocolori,

XLII.
cerdos
tur.
,

[Ib.
et

xni, 3.] Quid

estquod
ad

ait,

El

videbtl sa-

non lucidus

non erat

inquinabil

eum

quem
,

veniet ul niunde-

ergo lepra, signum

ruerit
:

est

enim, iion lepra, quod sic appa-

Scd inquinabit dictum

si

esl

inquinaluni proiiundicit

lamcn eliam proplcr hoc purgatus a suspicione

;

tiabil,

hxc

in

co viderit, quoe Scriptura

de

leprae, lavabit vcstimentasua

quia et in

illo

signoali-

niacula leprac.

quid
crit el

fuit

propter quod lavanda fuerant vestimenta

erit.

XLlll. [Ib. xni, 4, 7, 2.]SJ autcm lucidus albus

in cule coloris ejus

mundus

et

humilis non fuerit aspectus ejus

illa

XLVI.
cotiversa

[Ib. XIII

,7,8.] Deinde sequilur

;

Si

aiiteni

a cnte. Lvcidus atbus subaudilur laclus, id est,

mutata

fueril

significatio in cute, posteaquani

macula

coloris,

non

piius.

Quod postea

dicit,
;

Si aulem

vidil illum

sacerdos ut purgaret illum

id est

postea

conversa mulata fuerit significalio in cule

significalionem, quod
tur.

iianc dicit

qiiam vidit

cum
in

sacerdos scptimo die prius sanum,

,

supcrius signuni in ialino legi-

ul purgaret illiim
illud

mutala est
:

illa signiflcalio
fiierit
:

id est

Nam

gra;cus ol supra el hic uno

(7y;/iKii'av

codemquc vcrbo
illuni

signum

cule

et

viius

in secundo sacerel

usus est,

dicens.

doti

id est posl alios

septem dies

viderit

eum

sa-

XLIV.

[Ib.

xm,
in

bet 6.] Et segregabit

;

sacerdos

cerdos, el ecce comniutata est signiftcatio in cute, id est,

septem dtebus

secundo
:

el

videbit illuin sacerdos die

non

stelit

in

illa

sanilalc, in qua

eum

viderat posl

septimo in secundo

et

ecce obscurus tactus non esl con-

piimos seplein dies.

lepra esl.

El inquinabit
illud

illum

sacerdos

versus luclus in cule

; et

purgavil

enim

est

lioc est,
,

iiurgalum

eum saccrdos signum eum, proiiuntiabit; non

:

Jam

hic

quoniam

quod visuin fuerat

stelit in

posl jtrimos seplcm dies sanum,

non

suo, sed

enim

e^t lopra

sed bignum.

mulalum
fueril
ila ut
piiiis

est in pristinum vilium, lepra pronuntialur;

illic

XLV.
purget
:

[Ib. xui, -4-7.]

,

Siuutcm convcrsa mutata

dcnuo saccrdoli
significatio
csl.
:

noii
in

cxspectelur vcl locus humilior, vcl

significalio in cute
el

postcaquatn vidil illuni saccrdos ut

,

album conversus.
,

Cum enim
varietas
,

lepra
iioc

non

sit

visits fueril el

et viderit
iri

eum
in-

nolabilis alque viliosa

\iiioso colore redire

nisi

ipsum de
exspeclan-

sacerdos,
quinabit

ecce

commulala
:

cute;

el

ad sanum
ut

et

de sano redire ad

eum

sacerdos

lcpra

Eliaui
et

liic

inqmnabil

viliosum,

ila iiolabile est,

non

ibi fuerit

dixil, inquiiialum

pronunliabit

aulcin plus habct,

itaqiie

dum, quod
liori

in priino exspeclaii pra^ceperat,

pili

de bumi-

ex niore locuiionis Scriplurx-. Iloc

vidclur

loco et

candore, sed jain etiam

sit

isia varietatc

admonuis>e

ut

cum

vibus lucrit soius color albus ct

sine dubilatione

lepra.

Iiicidus, discolor

sano colori, adhuc probctiir a sacer-

XLVII.
lepra:
si

[Ib. XIII,

9-17.] Deinde sequitur

homiite
,

Et laclus
:

doie, ul

si

vidcril cliam piliim

muLilum

iii

album coiii

fuerit

in

veniet

ad sacerdolem
; et

et

lorem,

el

bumiliorem facluin culis locum

quo

cst

videbit sacerdos; el ecce cicatrix alba in cute

iuvit

Itxc

mu-

albus color, lunc pronunlict lepram,

id cst, iiiquinel

capillum album, el a sano carnis vivcB in cicatrice.

hominem pronunliando lcprosum.

albus fueril
appellat
pilus
:

Si aulem, iiiquit,
,

Iliiic si

sublraliamus ef, more enim loculionis Scriisle

lucidus albus fueril in cute coloris ejus

ille

id csl

kicidus

ptiirarum posiuim est,

sacerdos;
et

erit

sensus
el

Et

videbil

laclus;

quo iiominc camdein maculam

fucrit aspectus ejus
,

ecce cicatrix alba in cute;

Itcec

mutavit

et Itumilis

non

a cute
est

et

capillum album a sano carnis vivoe in cicatrice. Ordo

est
:

non

erit

conversus in album

ipse

autem
:

ob-

Mutavii capillum albuni in cicatrice a sano carnis

;

scurus, id cst ipse pilns, quia iion esl albus

gnbil saccrdos tactum sepiem dies
;

ct

segre-

vivK

id est,
,

cum

caro viva ct sana habeat capillum

,

et

vidcbit
:

sacerdos

obscurum

vel

nigrum

lia,'C

cicalrix

album habel.
:

tactum die septimo, id csl

nianel

illain

maculam

ct

ecce tactus
,

Lepra veterascens est in cute coloris ejus

el

inquinabil

anteeum; non commutalus

csl tactus in cule

id

eum

sacerdos, id est, inquinatum pronuntiabit.

Non

est,

non

est discolor et dissimilis

iiiventiis a cute.
:

segregabit

eum, quia immundus

est

hoc videtur dicere,

Ergo sanatum
bei probari

est qiiod viliosum eral

scd adhuc ju-

quia ubi inventus fuerit pilus in album mutatus concolor albo vitio culis
tur
;
,

eamdem

sanilatcm per alios scpiem dies,

dicit,
,

jam non segregalur, ut probcfiat

alque idco scquilur et

El segregahil
id est

illutn sacer-

nec exspectatur utrum cliam humilior

locus

dos septem dies in secundo

et vidcbil

seplcm

alios dies
:

sed ex hoc lanlum quod alba est cutis discolor caeterae, et

illum sacerdos die septinto in secuttdo

,

et

ecce
,

album habet pilum discolorem

quia

c;eteris qui

obscurus tactus

id csl

quia non albus ct lucidus

;

ac

sunt in carne viva et sana, lepra vetcrascens pronuiitiatur

illis
:

per boc coiicolor sano colori

non
dixil

est
,

mutulus tactus,
est

ideo veterascens

jam non

est

probanda

incule, sicul et paulo anle

dissimilis a cailera cule
:

lioc
eutii

non

est

bis

septcm dicbus. Si autem

conversus fuerit albus
:

restilutus fuerit color

el

purgabit

sacerdos, id

cst,

non quod habuerit lcpram, qiiam jam non babet, sed quoa suspicionc lepraj;

purgalum pronuniiabil

quoniam dixerat lotum album facluin per totam cutem, co ipso jam mundum Et esse quia varieias ibi jam non essct. Deinde ail
sanus,
et
, ;

Am. Er. eiLov., in ciite color ejus. coloris. la gricco est, tou chrotos aiitou.
*

nat.

vero clIHss,,

quacumque
biiur
:

die visus fuerit in eo color vivus, inquina-

ubi satis oslcndit varictalem inoprobari.

Ac per

9?
hoc quod moilo dixit, Sl
sanus,
et

QUyESTIONIJM

S.

AUGUSTINI

IN
,

HEPTATEUCIIUM
et

:co

inilcin-restitulus fuerit color

cl vcnicl

iiqua

immuiidiis

erit

usque in vesperam? Ainbigue

,

convcrsus fncril albus,

:

ud sncerdotem

qui|ipe posituMi csl (piod ail

manus suas non

lavit

el viUibit sficcrdos

ct

ecce convcrsus tactus in

;

album

aqua, vclul poslo;i(iiiam

csi,
qiiciiicuuKpie noii
lotigcril, lavabit

(cligcril.
lolis

Sed iiitcHigcndum
,

el

puryiibii

succrdos tuctum

mundus

csl.

Ueslilulum

manil)us lctigeiil

ipse

colorcni sannin non clebcnius accipcrc, ul color sanus

quein

vcsiimenla, clc.

csscl; clenini ipso cral pcr

quom
quod

laujcn fiebal in-

LIII. [Ib.

XVI, 10, 19.] Quid ost, quod

iiilraro

niundus proplor

varicliiloni.
illud ossel

Rcblilnluni crgo dixit

Inor.il, id esl alcrit,

perct

quomodo

debcrot sncerdos
,

cum prsccisommus in
,

colorcm sanum, ul

sanclum, qiiod osl inlra velum

ab injusiitiis coruin,
inodi)

ail inlor ca-lera

Et
el

bus sano pereunle. Tnnc enim rursus muudus

exorabit pro sanctis ub iinmundiliis filiornin Israel,

el

cum

tolus albus fucrit

(|uia nuila

ibi

Yariclas crit.
inusiiata

de omnibus veccatis eorum? Quosi

Sed resliiulum pro pereunlo accipcre, nimis

locutio est. Magis

crgo pro saiictis,

ab innnundiliis filiorum
peccalis co-

enim vidctur diccrc dobuisse,

:

Si

Isracl cl

ab

injusliiiis
ail,

eorum dc omnibus

aulem

reslitutus fucril color albus

fiierit

nuiic vcro ait, albus

;

rum? An

quia iion

pro imnnmdiliis iiliorum Isracl,

Exorabit pro

restitutus sauus, et convcrsus

tan(|uam

scd ab immuiidiliis,

lioc inteiligenduin est,

diceret,

Sanus color

si

rcsiilutus fuoril in

album.

sanctis ab immunditiis filioruin Israel, id cst pro eig qui

sniicli

XLVIII.

[Ib. xui, 50.]

Quid

csl,

quod cum de lepra

(a) appel-

siml ab

iiniuuiidiliis liiioruin Israel

:

non

coiiipsis

capitis loqucrctur.
lavit
,

eam eliam quassationem

fiat
,

sciiliciilos

imniuiidiliis eoruin
,

non quia pro

cuni in solo colore

ct

vel

culis vcl capillo-

tantiim exorandiim cral

sed

qiiia cli;un
,

pro ipsis, ne
iiiliil

rum

quod

liumilior aspccius ejus a cactera cule

quisquam pularcl undo pro

ila

fuisse saiiclos

ul

esset

appareat, sine dolore tomenet sineullavexaiione?

An

eis exorarelur, qiiamvis essenl

ab immunaiicni?

boc quod iinmundum

pcllare pro plaga
,

est

quassalionom voluit ap-

diliis lilioiiim Isrtci ot

ab
,

iiijiistitiis

corum

De

velut bac imnmnditia

homo

per-

omnibus peccalis corum

id csl, (|ua) iiijusliliai

venie^

cussus sit?

hant de omnibus peccalis coi uni.

XLIX.

[Ib.

xiii,47eU8.] Quid

sibi vult,

quod cum

Polest ct

iste es.>e

sensus
Israel
;

Exorabit pro sunctis ab

id

dicerel de lepra veslimenlorum aliarumque rerum ad

immundiliis filioriim

est

ut

hoc pro

illis

usus liominum perlinentium

ait,

Aut

in vestimento
,

cxorari iiileUigalur, ut ab immuudiliis filiorum Isracl

tuli

laneo, aut in vestiinento stuppeo, aui in stam}ne

in lana, aut in lineis
,

ant

essent.

Sed exorubil non polcst

accipi

nisi

quod

aut in laneis;

cum jam supra

illic

alio

vcrbo dicitur, propiliabit. Unde et propiliatoriuna

alii

dixisset, in vesiimento laneo, aut in veslimenlo stuppec?

vocalur, quod

exoraldiium intcrprelati sunl grrcce

:

Nam
libet

stuppeura cst ullque lincum.

;

An

vcstimenla

autem

dicilur t;a7r/;pnv. Et
saiictis,

quod hoc loco

latinns ait,

intelligi voluit

hic aulcm quodlibct laneum et quod-

Exorabit pro

^rxcus

iiabcl ?i>'>-Tai,

quod
luis

lineum? Non enim vcstimenla sunt siramina

,

nonintclligilur nisi pro peccatis. Uiide scriplum est in

juiuenlorum
retia,

cum

sint lanca

aul vestimenla simt

Psalnio
{Psal.

Qui propilius
3).
Ilic

fit

oinnibus inicjuilatibus

cum

sint linea. Prius crgo spccialitcr

de vcsiilaneis ct

cii,

crgo aptiorscnsiis
Iiis

cst, ul intclliga-

naentis,

deinde gcncralitcr de onmibus rcbus

lur sacerdos etiam j^ro

propiiiare

Dcnm,

qui

s;'.ncli

lineis diccre voluit,

sunt ab immuuditiis

filioriiin

Israel; cl quia licet ila

L. [Ib.

XIII,
;

48.] Qua^riturquid dixerit, In onuii opeintcrprciati sunt,

sancti sinl ut immnndiliis filiorum Israel et injustiiiis

raria pelle

quod nonnulli

In omni

non consenliaiit
eis ncccssaria
sil

habent tamcn aliquid proptcr quod

propiliatio Doi.

confecta pelle.
ait

Scd non

ait

gra;cus

ipyc/.r;ixhM Ikpixurt

autem

l(,-ja.<siij.(.i,

quod verbum eliam

Reg. xx, 19)

in

Regnorum

Sanc

in

quodain givxco invcnimus, Et exorabit san,

libro positum est, ubi Jonatban loquilur ad David, Esto

in agro in die operaria
(I
,

ctum; non

pro sanclis
id csl to

cl illud

quidcm sanctum

ge-

id est, in die

nere neulro,

aywj.
,

Nam
,

posset intolligi, ex:

qua
in

fit

opus.
fit

Ac pcr hoc ei'am

hic peilem operariam

,

orabit sanclum

Deum
,

ct nuila cssct qu;ieslio

quo-

qua

opus debcmus accipere

id esl alicui opcri

modo autcm
difficilc est

possit intelligi

exorabit hoc sanctuin,

accoinmodatam. Sunt cnim pelles qua; lantummodo

ad ornamentum habentur, non ad opus.
LI. [Ib. XIII, 18.
1

dicore

nisi forte illud

;

sanctum quidquid
,

cst

qiiod

Deus

csl

quia ct Spiritus sanclus

qui
to

Quid est quod

ail,

In omni vase
,

utique

Dcus cst, neuiro gencre graece

lioc cst
,

ditiiur
illc

operario pellis

nisi

quod

cst cx pcllc

faclum

lioc est
dicil,

nvcOyz To aytov. Et forlc

verior csl,
aytov,
(jui

si

t;imcn

codcx

in ohini vasc pellicco? IIoc

autem

isto loco

vas

cinondalior vidcbalur, i|i/a.7TK zd

to Ujev/jv. rd (zytov,

quod
cst tur

Gruici appellantcrxsuas

hoc eiiim nomen generale

hoc csl,

quod

latiuc gciiere
aliis

omnium
(/.7v-:Tov

utensilium. Aliiid esl autcm quod appella-

neutro dici non polcst. Quamvis ct in tribus

cibus,
nisi

codi-

nam

et lioc latina lingua vas dicitur

inlclligiuir vas

scd

uuo gra'CO

ct

duobus
,

laliiiis, iion

invcnerimus,

v.yyexo), illud

magis

quod liquorem
ail,
et

capit.

quod supra dixiinus

Exorabit pro sanctis.

Quod

LII. [Ib. XV, 11.]

teligeril
'

Quid

cst

quod

El quemcumgue

potcsl el sic accipi, ul non pro sanctis hominibus, sed

qiii
,

fluorem seminis patitur,

,

manus suas non

pro

iis

qure sancla suiil inlelligatur, id est labcrnaculo

lavil

aqua

lavabil vestimenta

el

lavabil corpus

suum

ipso, et

qn;rcumquc

in eis essent sanctificata

Domiuo

ut hoc
In edilis, quicuniaue letigrrit : et iufra, quicumquc non btis. in Mss. coiislauier, quemcumqne. Porro apud LXX le

sil,

Exorabit pro sanctis ab immunditiis filiorum

gilur, lioson ean liapsctcd, quwcumque tcticjerit; forto per librarios liosou .iiulauiiu cstin lioson. (^uippe Milgala vers:o
\ial)(;L

()

rhrausma.

omnis auem

leliusrit.

70!
hrael, propiliabit

LlBEFx TERTIUS.

701
exorabit.

Deum

pro

iis

qiiK sandificata sunt

omni sijnagoga

Quomodo
,

ergo exorabit taber-

Dcmino, ab iramuiuliliis (iliorum Israe!; quia in medio corum erat labernaculum. Sic enim scquilur
:

naculum
L\I.

et aliare, nisi

utdiclum est, inlelligamus,

exorando pnrgabit?
[Ib.

nam cum
filwrum
caiis

dixisset, Exorabil pro sanctls ab

mmundhus
iabernaculo

xvu,

5, 4.]

IUud quod

dicit,

Quicumque ocet

Isrttel, el
;

ab

injus(iliis

eorum, de omnibus pecila faciel

ciderit vitulum, aut

ovem, aut capram in castris,

,

qui-

eorum

conlinuo subjecit, El
est in eis
,

cumque
et

occideril exlra castra

et

ad ostium labernaculi

leslimonii

quod creatuni

in

medio immunditice

teslimonii

non

attulerit, et

iii

hoc constiluit peccatnm,

iis

eorum : ut ad boc necessaria videalur illa propitialio pro sanclis, itl esl pro tabernaculo el omiiibus quse in
ea sancla dicunlur.
altari
,

comminatur

facienli

non dc

dicil qiue

occidun-

tur ad

usnm vesccndi,

vel

si qiiid

aliud, sed
,

de sacrisibi

Nam

el

paulo post

iioc dicit

de

ficiis. Proliibiiit ciiini

privata sacrilicia

ne

quis-

quod aspersione sanguinis mundaret

ab immundiliis

illud sa-

que quodammodo sacerdos esse aiideat

fcrat
iiec
,

sed

iiluc af-

cerdos, et sanctilicaret
I

filloruin Israel.

ubi

|)er

sacerdotcm offerantur Deo.

:

Ita

enira

LI V. !b. XVI, 20.] El perfuiet exorans sanclum.

pcrficiet

Ulrum
id

vanis sacrificabunt

nam

et

hoc

in ca

consuelu-

sauclum? an exoraiis sauclum, secundum

?

dine cavendnin pr;emonuit. Ciim ergo non liccret offerri sacrificia nisi in

quod supra diximns

dicttim est to oc/tov.

nam el bic neulro geiiere gr;Bce Ulrum ergo exorans Domiuum

quod sanid est,
ail,

labernaculo, cui lemplum poslea

snccessil; niide et rex Israel

Jeroboam vaecas facere

perficict sancliim, id esl perfecle sancliiicat

clificat?
5>!lud

ausus est, quibiis populus sacrificaret, ne hnjuslegis

necebsiiate seducerentur ab eo qui sub regno ejus

an

perficiet,

quod

exorans sanctum,
zd civtov,

sanclum quod

esl to

U.nvy.ot.

erant,

dum

pcigcrent Jerusalcm ut in templo Dei

LV. [ib. XVI, 20, 27, 29,53.]De duobus bircis, lino immolando, et alio in descrlum dimiltendo, quom
a.nononnxi<}-j

olfcrreiit sacrificia sua, in

quo faclo a Doinino conde:

innaliiscst{lll Rcg. xii, 28-30)

mcrito qu:icritur quo-

vocant
ille

(fl)

solct cssc disceptalio

in

ct a

inodo

licile sacrificavcrit

Elias exlra

tcmplum Dei,
ct

quibusdam

immolandus
in

bono

accipilur,

ille

au-

quando

et ignein

de coelo impclravit,
(Jrf.

prophetas

tem dimillendiis
confirmandus

malo.

est, quia

Non lamen iste sensns ideo bomo in cujus manu in cremiim

redieril, lavare jussus esl ve-

diemoniorum convicit

xviii,
,

3G 39). Quod mihi

non vidctur

alia ratione

defcndi
,
,

quam

illa

qua de-

hircus dimitlilur,

cum
el

fendilur ct Abra!;a! faclum

voUiii iinmolare {Gen.
iile

quod filium Dco jussus

3-10).

siiraenta sua et corpus suuni

aqua

et sic ingredi in

xxn

Cum

cnini jubet
in

castra
ille

tanquam
est. Sic

boc

sit

iiidicium cur in

malo

sit

qui legem constituit, aliquid

fieri

quod

iege

liircus accipiendus, a cujus conlagione borao ab-

prohibuit, jussio ipsa pro legc habetur, quoniam auclor est legis.

bjendus

enim
de

dicit

abluendum
de vilulo
(il

et qui alterius

Non enim deesse possent miracida

,
:

alia

hirci vitulique acceperit carnes, et cxlra castra

com-

pr;\itcr sacrificiuiii

quibus superarentur ct convincesedSpiritus Dei qui fuerat

,

busscrit; quia

iia

ilio et

ficri

jubct, de
,

renlur proplict;ie lucoriim

in Elia,

quoruiu iminolalorum sanguine

pro peccalis
:

aspersio

et sunt

quidiiuid in hac re fecit

csl legis.

contra Icgem esse

ac per hoc non ncgligenler istorum duo-

non potcst, quia dator

LVII.
[Ib. XVII,

ruai iiircorum dislinctio in allegorica signilicalione

10-12.] Qiiid est quod prohibciis

traclanda cst. Ileni

soptiini

cum

conslituisset
,

dicm dccimum

edcndum
guis
eJHs

saiijiuiiiem dicit,
e.sl?

Anima omnis

carnis,

san:

mcnsis

'

sabbalo sabbaloruin
illo

quo

ficret su-

Quem
,

loliim

lociim sic cxplicat

Et

pradicia purgalio a sacerdolc

cedil, ioqucns

uno qui

palri suc-

liomo, liomo fiUorum Israel, aui de proselylis qui apposili

cium sancti
diini

de eodem sacerdole ait, Exorabit sanquod jam nescio utriim aliler acciiiien,

sunt in vobis

quicmnque ederit oninem sanguinem

et

sltduam faciem
ct
,

meam

snper

animnm

qua'

manducal
enim

sit,

quani, Exorabit in sancto sancli

iilo scilicel

(luoduin

sanguinem,

perdam

illam de populo suo. .\nimn

est.
:

generc locnlionis; in

sanclo quo solus ipse

omnis carnis

sanguis ejus

Et ego dedi

illud vol-is

summus

sacerdos intrabat, quod esl inira velum, ubi

exorare pro anvnabus vestris

sanguis enim ejus

filiis
;

pro

arca eral tcstimouii et aliare incensi.

Nou

eiiim eiiinibi

anima

exorabit.

Proplerea dixi

Israel

Omnis

dem locum tanquam Dcuni

crabit

exorabit, sed qiiia

cx-

anima cx vobis non edet sanguinem

posilus 2St in vobis
oi
,

et

prosckjlus qui ap-

Dcum,

ita

positum

est,

Exorabil sanctum sancti.

nonedet sanguincm. Numqnidnam

Nam
ei/iov

ct

hoc genere neulro

in graico

posiium cst, to
saiicli

animam
ait,

pecoris sanguinein dicimus, eiiam anima

est ?

Tou a/icu.

An

lorlc Spirilum
(/.-/to-j

sanclum
^iu;

Dei,

hominis sanguis putanda

Absit.

Quomodo ergo

l.oc est, t6 a/iovp nv!;^.a toO

An
et

poliiis

Ex-

non
est
In
;

Aniina omnis

Ciriiis

pecoris sanguis ejus

sangiiis ejus est ?

orabit

diclum
:

est,

Exoraudo purgabit?
,

Nam

sic

vciba

scd,

Anima,

inquit,

omnis carnis

conlcxil

Et exorubit sanctum sancti

^,

tabcrnaculum
et

omni utique carne, eliam hominis caro depulalur.

quia vitale aliquid
'

iestimonii

et allare exorabit, et

pro saccrdotibus

pro

An

est

in

sanguiiie

qnia per

dinn decimum seplimnm memis. Al Mss., seplimi rnsnsis : verius, ul [latet ex l.xx elcx Vulg. * Ediii, tabernaculum testimordorum. Mss. cum graco
F/iiti,

ipsiim

maxime

in

hae carne vivitur, qui

in

omnibus
ex

vcnis pcr corporis cuncta difTunditur,

corporis vocavit

ipsam vitam
inigral

testimonii.

animam

non

vilain

qn

(a) Hircus emissarius graece

apopompnios, dicitur apud

i

corporc, sed quae niorte finitur? Qua loculione dici-

L\x,

16, vv. 8 ellO ; scilicel juxla heodoreti observatioaem iu Levit., qua?st. 22, o apopcmpomenos eis
l.evit. caji.

teneremon, ut qui cmitlalur iii desertum hiac enim apl.ellalum esse coUii^il iis cx verbis Lcvil., cap, 1(3, v. 10, aposkiUii auton eis len upopompen.

Edili,

.m quia

omnibusvenii
m.i.
;

et iale aHqnid. Et et corporis juuctura.

ii(M

paulum mtra, qvi m ommus cx nov novcm

.m

(luia vilale, clc...

per corvoris cmcta..

705
'

Ql).LST10NUM

S.

ACGUSTINI IN IIEPTATEUCHUM
tnos non habeiis

704
et

mus

istam vilain tcmporalem esse, non aelernam;

:

ud manducandum

bibendum? an
pro-

mortalem, non immorlalem

cum

sit

immortalis aniin

mx

natura,

(ju;r ablat;i csl

;

ab Angelis

sinu Abrahae
crit in

ecclesiam Dei conlemnitis {\Cor. xi, 22)? Et lioc quolidianus loquendi usus ohtinuit, ut in ecclesiam
dire, aul ad ecclesiam conf-.igcrc

{Luc. xvi, 22)

radiso {Id.
inferni

el cui dicilur, Ilodie

mecum

pa-

non dicatur,

nisi qui

xxm, 45); et qu;c in lormcnlis ardebat 23). Sccundum islam ergo significaqua pcrliibelur aniina ctiam bxc temporalis lioiicm Non enim facio animam dixil apostolus Paulus vila mcam preliosiorcm quam me {Act. xx, 24) ubi se
(/</. xvi,
,

ad locum ipsum parietesque prodierit

vcl confugerit

quibus Ecclesia; congregalio conliiielur. Scriplum cst eliam , El cffundens sangainem , qui fraudat mercedem
mercenarii {Eccli.
dixit,

xxxiv

27).

'

quoniam ca sustenlalur

vita,

Mciccdcm sanguinem qnx nominc saii-

osienderc voluii ct mori paralum pro Evangclio.

Nam
qux

guinis appellatur.

secundum signiflcationem qua anima

migrat ex corpore, inagis
ciii

dicitur

illa

Sed cum Dominus

dical,

Msi
quid

manducaveritis carnem

cam pictiosam

facicbal,

meam

et

biberilis

meum
;

sanguinem, non habebilis xn

sibi vult

lantum meritum conquircbat. Sunt

cl aliye

bujus-

vobis vilam {Joan. vi, 54)

quod a san-

modi

locuiiones. Vila iiaque isia temporalis

maxime
quod

guine sacrificiorum

quae pro peccalis offerebanlur,

si
illis

sangiiine coniinetur in corpore.

ait,

Sed quid
,

esl

tanlopere populus proliibctur,

sacrificiis
fit

unum
remis-

Dedi vobis eum ad allare Dei

exorare pro anima

hoc sacrificium significabatur,

sio

in

quo vera

veslra;

lanquam anima pro anima exorei? Nuinquid

solli?

sanguis pro sanguine, quasi de nostro sanguine

citi

a cujus lamen sacrificii sanguine in alimenlum sumendo, non solum nemo probibelur,
:

peccatorum

simus

cum

pro anima nosira volumus exorari

sed ad bibendum polius omnes exboriantur, qui voluiit

Absurdum

est boc.
cst absurdius ut sanguis
,

habere vitam? Qu;oreiidum igilur quid

lioino probibelur in

significct,

Sed multo

pecoris cxoret
:

quod

pro anima hominis

quae mori iion polest

cum mani-

cunKjiie

Lege sanguinem manducare, Doo fundere jubetur. Nam de animce natura ,

sit,

fcsteScripiura teslctur in Epislola ad lIebra;os, illiim

cur per sa:;guinem significala

lia salis

quantura in prajsen-

sanguinem viclimarum

nihil profuisse
;

ad exorandum

visum cct, diximus.

[Ib. xviii
,

Dcum

pro peccalis

bominum

scd sigiiificasse aliquid

LVIil.

7,

8.]

Turpitudinem

palris tui et

quod prodesset. Impossibile

neni hircorum
i).
el

esl

enim

iiiquit,

sungui,

turpitudinem malris tuce non revelabis; turpitudo

mim

taurorum auferre peccata

{Ilebr, x

eorum

esl

'.

Proliil^et

cum matre concumbere:

ibi est

Reslal ila(|ue utquoniam proaniina nostraexorat

ille,

eiiim turpitudo patris et matris.

et

Nam

postea prohibet
'.ixoris
:

Medialor

qui

omnibus

illis

sacrificiis quac

pro

novercK

ubi dicil
;

Turpitudinem

pntris tui

peccatis oflcrobanlur pivTngurabalur,

illud appelletur

non revelabis
siiit

lurpitudo enim patris tui est

iii

ubi expo,

aniina qiiod signilical animani.

quomodo

inalre ulriusque sit turpiludo

id

Solet aulem res qu;p significat ejus

rci

nomine
Sescplcm

est patris et malris; in

noverca eniin tantum palris.

quam
plem

signiflcat
spica'
,

nuncupari

sicut sciiptumcst,
eniiii dixil,

LIX.

[Ib. XVIII
,

9, II.]

Turpiludinem sororis
,

tvce

ex

septem anni sunt; non

:

vatre tuo

aut ex matre tua

quce

domi

est nata, vel cjuc^

annos

signilicnnt
,

ot,

Septem

boves, seplcm anni sui::

foris nata est,

non

revetabis turpitudinem

earum

".

Qu<b
nata

(Gen- XLi

2(5); cl niiill; liujiisiiiodi. lliiic osl (piod di-

domi nata

est,

inlelligitur

cx palre

quw

foris

clum

cst

Petrc crul Uiristus

(I

Cor. x
,

4)

non cniia

est, intclligilur

ex matre,
et

si

forte de priore viro

illa

eam

dixit, Pelra sigiiilic:it Clirt^liim

scd iani|iiam boc csiion iioc oral,

maier susccperat,

cum

in

doinum

veiierat,

scl, qiioJ nli(|iic pcr SLbjiaiiiiain

scd

quando
hibuisse

patri

ejus nupsit,

quem monet

Scriplura ne

pcr signilicalioiioiii. Sic ci sangnis .|ii()niain proplcr

v.lalcm quainil.tin corpii:eiiiian( ainm.iiii signilical, in
sacrainonlisaiitiiia diCtus osi. Voniiii
ta'.

rcvclel turpitudinem sororis suoe. Hic videtur non pro,

ct quasi praitermisisse
:

concubitum cum
dicit,

so-

si

quiqiiani piiiii

rorc de utroque parente nata

non enim

Tur-

anitnam pocoris cssc

saiigit;iieiii, iioii cst

iic

ista

piludinem non revelabis sororis

sed
,

tuaj ex patre et

matre,

qiKOSliono laboraiulttni.

laiiiiiiti

aninia
ct

liomiiiis,

ex palre aut ex matre.

qiuc

carncm

litiinauam

vt\ilirai,

est rationalis,
liic

cliam illud esse

Verum quis non videat prohibitum multo maxime? Si enim

sangais piiictnr, valde cavcndiim csl, ot

niodis

error

non

licel

sororis turpitudinem revclare ex quolibet

omnibus

rcruiaiulus. Qua^rcnd.c ctiam locutio

id

parcnte

iiatae,

quanto magis ex utroque? Quid est au-

nes, qiiibus por

qiiod

coittincl
aniiiia

significclur id

lem quod

interposita prohihiiione concubiius, etiam

,

quod ccntinclur, in corpore (nnm

ul
si

quoniam

sanguinc tenctur
per ipsum
sanguis ac-

cum
tiir

suis neplibus

sive de

filio
filice

sive de

filia

sequi-

fuerit cfliisus abscodit),

,

ctdicil, Turpitudincm

uxor.t- patris tui

non

aplius significala sitanima

cl cjiis

nomcn
,

revelabis? Si

cnim hue usque dixisstt, iiuelligeremus

noverca; prohibitum luisse concubipriore viro noverca peperissct
,
,

ceperil. Sicut ecclesia dicitur locus

quo Ecclesia conde quibus dici-

ctiam

grcgatur.
lur
27).
:

Nam

Ecclesia liomincs sunt

sibi

lum

cum quam ex

!ili?.

nec

Ut exhiberet
Iloc

gloriosam Ecclesiam {Ephcs. v,

hujus qui prohibetur soror esset

'

vel ex patre, vel ex

)

tamen vocari ctiam ipsam doinum oraiioaposlolus testis cst, ubi

pretiosam
ait
:

num, idem
'

Numquid do-

est. Neutr;. 'actio conveiiit

Mss., iurpitudinem eornm. Edili, turpitudo enim eoiui,, cum Scripturaj textu, iii quo fost

FXlitio

l\at.,

nolae,

imo omnes, exceplo

lu !,'i;cco le.xUi Actiiiiiii, enutulo : quod Mss. illis sufTragaUif.

ni<^li()ris milii. Sic cli:ni Mss uitoqiii Itabel, nrctiosiorem milii. cap. 20, v. 2t, leyiiiius (imtcrt
^_

proxime subsequitur, mater tiia est, non revciurpiludinem ejus. 2 Ediii, turpitudo enim carum est. Mss., turpitudinem earum : hanc leclionom confirmal gra;c. LXX.

non

revelahis,

'

labii:

?os

LIBER TERTIUS.
:

706
fecisse

matre

cum

vero addidit

Ex

eodem patre soror tua

fuerit

quod videlur
quia

Jacob {Gen. xxx, 22-28), sive

,

est, non revelabis turpitudinem ejus, niaiiifeslat de so-

nondum

fuerat lege prohibitum

sive quia supilla

rorc factam esse islam prohibitionem , cum patre cl ex iiovcrca, de qtia jam superius dixerat.

cx

positae

altcrius fraude dcceptus est, et

magis de

placiio veiiiebat,

quam
ait

poslerius accepit; sed inju-

An

ideo itcrum

iioc aperlius voluit

prohiijere

quia
lacit

stum cral priorcm

ilimilti,

nc faceret cain morcbari.

est,

siiperius

subobscurum

fuil?

sa;pe

enim hoc
fralris

Hoc autem quod

ne
sit zcliis iiiler

inzelum, ulriim ideo posilum

Scripiura.

sorores, qui

inter illas qiu-e sororcs

'

LX.
non

[11).

xviii, 14.]
,

THrpiludinem

patris

lui

noii

essent conlcmncndus fuit?

fial,

an ideo potius, ne
fiat,

revelubis
,

el

ad nxorem ejus non

fratris

introibis.

Exposuit
,

propter hoc

id

est ne hoc

animo

ut in ze-

quid dixeril
palrui lui
ejus non
,

TurpiiiuHncm
:

palris tui
,

id est

nun revelabis

hoc esl enrm

quippe palrui

ad uxorem
vohiit in-

lum sororis soror superducalur? LXIV. [Ib. xviii, ]d.]Et ad mulierem

id est,

in segregatione

inlroibis. In iixore
;

immunditia ejus non accedes revelare turpitudinem

ejus

leliigi InrpiUidiiiein palnii

sicul in uxore patris, tur-

piludinem palris.

ad menslruatam mulierein non accedcs Segrcgabalur enim seciindiim Lcgcin , propler iinmuiuliliam.

LXI.

[11).

XVIII, 16.]
;

Turpiludinemuxoris
est.

fralris tui

Hoc cum superius

salis sufficienter proliibuis-

non

revelabis

turpitudo fratris tui

,

Quxrilur ulrum
:

sel {Levit. xv, 19-27), quid sibi vult qtiod cliain

hic
in

hoc vivo
parva

fratre

an morluo
Si

sit

prohibilom

et

non

hoc eisdem pra^cepiis

voliiit

adjungcrc? An forle

qn.-cslio est.

cnim dixerimus dc
uiio generali

vivi

iratris

superioribus quod jain dictum es!, ne figiiratc acci-

uxore iocutam Scripluram,

pra^ceplo,

piendum
reniota

putarettir, eliam bic posituin est, ubi lalia

quo piohibelur hoino ad uxorem acccdere alienam

{Lxod. XX, 14), eliam hoc ulique contiiietur. Quid
cst ergo

prohibita sunt, qua) etiam tcmpore Novi Testamcnti

umbrarum veierum

observanoiic, sine dubio

ctiaiii

quod lam diligenler has pcrsoiias

,

quas ap-

ciislodienda sunt? Qiiod videlur

pcr prnpiietam
pecc.ila qii;c

pcllat domesticas

propriis prolubilionibus distinguit

et

Ezcchielcm significasse, qui inler

illa

a cicteris?
iris
,

Non enim

quod prohibet de nxore pavivo palre qnis non videat

,

non

figurat;L',

sed manilest;e iniquilatis sunl, ctiam

si

lioc est

dc noverca, vivo patre accipicndum est,

hoc commeinorat, ad mulierem menstruatani

accedat;
el

quis

et

non polius mortuo.

Nam

inter justili?c
et xxii,

nierita

bi

iion

accedat
naiura
pcrlii-

mullo maxime proliibilum

ergo personis videtur loqui
tes viros in

si

cujuslibet

hominis

(/uec/i. XVIII, G,

10).

Qua

in re noii

iixorahena probibila est maculari adulterio? De his

,

damiialtir,

sed

concipicnda;

proli

noxiuin

quae possent

non habenLege pro-

betur

*.

malrimonium convenire,
si

nisi

LXV.

[Ib. XVIII,

20

Et ad uxorem proximi

iui

non

hiberenlur, sicut fertur esse consuetudo Persarum.

dabis concubiiUm seminis tui, inquinari ad eam.

Ecce

Sed rursus,

fratre

mortuo

intellexerimiis proliibi,

ubi rursus proliibct

aduUeiium

quod

cuiii

aliena

lum essc ducerc

fratris

uxorem
,

occurrit illud,
sine
filiis

quod

uxore comniittilur, quod eliam

tur {Exod. x\, 14).

in

Dccalogo probibeilla

excitandi seminis causa

si

ille

dcfunctiis
:

Unde apparet
siiis

ilapiohibita, ut

csset, jubet Scriptura esse faciendum {Deut. xsv, 5)

etiam morliiis viris

non diicautur uxores, quarum

El a seminetuo non dabis seriiilclligaliir,
iiisi

ac per hoc collata ista prohibitione cuni

illa

jussiono,
id

prohibci ttirpitudiucm rcvelari.

ne invicem adversentur, intelligenda

esl,

esl exceptio,

LXVI.
vire

[Ib. xviii, 21.]

Ilic

non
,

licere

cuiquam defuncli
ne
liceret

fratris
;

ducere uxo-

principi.

non vidco quid

coliiur.

rem

si

defunctus posteros dereliquil

,

aut etiam illud

principi qui pro

Dco

Noii

enim

ail

cou^ejjiv,

esse prohibitum

duccre

fratris

uxorein

scd

>aT/5utv,
iiisi

in

grxco, quod latinus non solet inter;

eiiam quoe a fratre vivo per repudium recessisset.

Tuiic enim
,

prelari,

ut dicat servire

plurimum autcm

distat.

sicut

Dominus

dicit

ad duritiatn Juda;o-

Nam

scrvirc honiinibus sicut scrvi scrviunt,

quod

iion

rum Moyses permiserat dare

XIX, 8), et per
licile

libellum repudii (Mattli.

piitari

est /a-cvtv,

scd

6<5u;,u[v,

Scripuira non proliibet

hanc dimissioncm poluit

sibi

quod
ubi

servire

aulem secundum

id

quod

est ^arp^u^tv,

non ju-

quisquam

uxorem copularet
,

fratris,

beUir liominibus, nisi uui vero Dco, sicut scriplum

cst,

aduUerium non limerct

sisset.

quoniam repudio disces-

Dominum Deum luum

satis signilicat

adorabis,

et

illi

soU servics

{Deut. VI, 15). Noii solum

[Ib. xviii, 17.]
:

aulcm

lioc

verbo, qiiod ait

dicat, id est,

LXII.

Turpiludincm mulieris

et filice

j.v.zpixjivj,

quem principem

ejus non revelabis

sibi
filiae

id esl,

ne pulct quisqii;im licere

cui

cultus

lanquam Deo exhibelur; vcnKii etiam eo

^

ducere filiam uxoris

ejus

s,\\x.

Simul

ciiiin

mulieris ct

quod adjungil, Et non profanabis nomen sanctum, sive

Dci, de cnjus populo
cipi
;

non

licet

rcvelare turpiludiiiem, id est

filiae.
filii

am-

datur

illo

inodo servire prin,

babus misceri,

et malri et

sivc

nomen sanctum
xi,

ipsius populi Israel

pro-

LXlll. [!b. xvni, i7, 18.] Filiam

ejus ct filiam
fllio
'

pter (juod dicilur, Sancli estote, (luoniam cgo sanctus

piiw ejus non accipies. Etiam nepiCin uxoris de

vel
ejus

sum {Lemt.
iiissime

44

xix,

c<

Petr.

i,

16). Opi^orlu-

de

filia

duci prohibuit.
in

non accipies

Uxorem super sororem zelum. Hic non proliibuit supcrduabundanliam pronoluit

eliam hicadjungit, Ego Dominus; hoc ulique

Mss. neutro
fiiil.

cere,

quod

I;i

licebat anliquis proplcr

:

omriibus prope

genere

zelum

quod
'"

contemn

ndum

pagationis
*

sed

sororem sorori
ediii, svjper

supcrduci;

Editi, prolis

noxiiim proliibetur. Mss., proli noxiutn; et

perliibctur.

sic Mss. et

ex his plerique, Lxx. At

uxorem sororemM ctc.

sic

Mss. At edili, sive Dei, cui populo.

707

QUyESTIONUM
qiiia
illi

S.

AUGUSTINI
ea scr-

IN

IIEPTATEUClimf
in qunli

708

idmcncns,
viliis

soll

dcbciur

)v.T^t!M, id csl

dacium,

causa lcgiturR;iabessc mcntita? Sed

(jiiia

qnn seiviUir
[II)-

D^^o.

niagis crodibile est,

injiistuin erai

mendacium,

LXVil.
cos qui

XVIII, 25.]

Qtiod dicit, El exliorruU terra

idco proliibitum; iion

qiiia

proliibilum, ideo faclum

iiis'idi-)tt

supcr emu, propler mala facla coriim,

iion ideo

injustum. Forlassis crgo, sicul de obslotricibiis dixi-

qiux; siipcrius

commcmoravit,

diclum putanista senlinl

mus, non hoc

suiil,

in

eis

rcimineraluin quod
llcbr.TOs
il!nd

mtnililae

dum

est, qiioJ liabeal

tcrra scnsiim qiio

sed quod

iiifanlc:^

libcraveriint,

ut
sit
:

et o.vliorrcat; scd

noniine lerirc liomiiies significal,

propter liaiicmisericordiam
facluin,
sic
illa

pcccaliim vcniale
noii fiiissc
cst,

qui sunl siipcr tcrram. Proiiidc cuin

hxc

inala faciunt

non lainen exislimclur

pcccatum

liomines, inquinant lerram, (piia inquinantur lionii-

etiam de Raab inlelligcndum

libcrationem exploratoruin,
sit

remuncralam

in

ncs qui
liorreiil

liscc

imilaiilur;

et exborrct lcrra,

quia ex-

ul piopler

eamdem
Scd
illud

bomines qui nec faciunt nec imilantur.

[Ib.

liberalioncm vciiia

data mcndacio. Ui)i aiitem vei)ccc;iltim.

LXVIIl.
vientieiniiii,

XIX,

II.]

Non
iii

(urlum

facielis

neque

nia dauir, iiianifcstUTn csl csse

neque caluninimn

faciet uiiusqiiisque proxi-

cavcndiim
peccalis,

cst,
si

ne

ila

quisque cxislimct eliam cx-lcris

mo.

lilud
dicit,

de furto posilum csl

Dccalogo. Quod aufaciet

propler libcraliones
concodi.

bominum

fianl,

ila

lcm

Neqne

menlieinini,
si

neqne calumiiiain

voniam
rabilia

iiosse
ct

Mulla cnim
islum

mala

iiilole-

unusquisque p-oximo, mirurn

rmetur, quod
7iium diccs
ibi

non co pr:cccplo con-

iiiminni

dclcstanda

sequuntur cr-

positum

est,

Neque falsum

tcslimo-

)'orem.

adversum proximum tuum {Exod. xx, 13,

sil

LXIX.

16); quoniam iicque calumnia sinc mcndacio fieri polcsl, quod falsi tcstimonii gciieralilalc cnncludilnr.

[I!). XIX 13.] Non nocebis proximo. Si quiJ noccre et non nocere, paterct bomiiiibus, boc ge,

ncrale pmccoplnm ad innocentiam rolinend.im fortasse sulfiocrct.

milti in

Sed utrumbxc aliqua compensalionc adinilfenda sinl, sicut de mcndacio pene oinnibns nr.igna qiKTCSlio est
:

Omnia enim

quoc probibcnlnr

comsunt,

proximum, ad boc unum rcfercnda

est,

vidctur,

quod ubi nemo

lycditur,

pro salulc menticnfieri

quod dictiim
qniliir,

Nonnocebis pro.rhno.
nisi

Nam

quod se-

imn
non

cst.

Utrum ergo

ita

ct de fnrlo? an fuitum

Nonrapies,

ad boc referalur, ne rapicndo

polesl, ubi nullns Ix'ditnr?

Quinimo

ficri

polcst,
si

noccatur, aliqnando cvenit, ut non rapicndo quisque

nocoat.

eliain

qiiando ei cui

fit

consiililur,

lanquam

quis-

Nam

gladins

insanienli rapicndus esl, et

*,

si

quam bomini

volenti se occidcre,

gladiuin fuietur.
cjiis ulilila-

non foccritquis ut oportucrit

magis
est

nociierit.

Nam
tem

calumnia nescio ulrum cniquaiii ad

ficri

LXX.
dixissct,

[Ib. XIX,

il

et

18.]

Quid

quod cum supra

in

possit

nisi

forle

quod ad majiis gaudium

(juod

Non

odio habebis fratrem

tuum
el

animo tuo

fiebat,

quo postea fruercntur,

Josepb dc scyplio

arrjuendo argues

proximum tuum,

non accipies pro-

calumniabatur fralribus suis,

qiiibus eliam exploract

ptcr ipsuin peccatum, consoqucnter adjunxil, El

non

lionisfalsum crimcii inicnderat (G<?;i.xliv, o,

9, 14).

xlh,

vindicatur manits tua?

puniliir?

utrum pro co quod

facis,

est,

non

Quanqnam

si

defiiiitioi,ibus isla

delcrminarc

Animo enim bono

cum

disciplinain

tenlemus, fortassc rurtum non

est, nisi (juando alieiio

pccoanti proximo imponis, ne accipias peccalum cjus

occulle ablato proximiis Uicditur;

est,
nisi
:

el

calnmnia non

negligendo.

Ad boc
ei

ciiim pcrtinet

quod anlc

posuit,

Ixditur

quando falsi mendacium aulem non possumusdiccrelunc

l.xdilur;

criminis objcclione proximus

Non
non

odio habebis

proximum luum

in aninio luo. \ideri

enim potest
sit

qui arguitur, quod oderis eum,

cum
lua,

tanlummodo csse, qnando proximns

cium
est,

cum

in

animotuo. An, non vindicatur mantis

,

eniin falsum ab scicnte dicitur, procul diibio

sive illo

mcndaladalur,

hoc potius admonet

ne quxras vindicari manura

quisquam, sivc

nemo

luam, nee ulciscendi libidine rapiaris?

Nam

quid est

Proiiide

magna
si

quacstio de

mcndacio, ulrum possit

aliud, vindicari vclle, nisi lajlari vel consolari dealie-

aliquando jiistum csse mendacinm, faciie solvcrclnr

forlasse,
pla.

no malo? Et idco diclum

puli tui. Sic

est,

Non

irasceris

filiis

po-

sola praccepla inlucremur,

nnn

el cxoni-

cnim rcctc

ira dcfinila est,

quod

sit ulci-

Nam
;

quid islo praeccplo absolulius,

esl,

Non

menlie-

sccndi libido.
vindicabilnr
lc velis,

Quidam vero codiccs babcnt, El non

lua
:

mini? Sic enim diclum

ido/((m

quomodo, Non

facies libi

manus

id est,

ne arguendo vindicare

quod faclum non potest aliquando jnstum

scd potius consulcre

illi

quem

arguis.

esse; ct

quomodo diclum
furaberis

csl,

Non

mcechaberis

quis

LXXI.
facietis in

[Ib. XIX, 28.] El. incisiones

super

auimam non
super

autem dicat aliquando moecbiam justam cssc possc?

Et,

corpore vestro. Super aniinam dixil,

:

Non

secundum cnimdcfinilioncm

illam

funusmortui
sit.

de anima quippe dolor

est quaj reces-

fiirli,

justum esse furtum nunquam polcsl. El,

Non

Ad bunc aulem dolorem

ficri ^
,

periinet luctus, in

quo

occides [Exod. xx,4, 14, 15, 13);

quoniamciim Iinmo
non
tu
:

luclu nonnulbK gcnlcs babciit consuetudinem secare

jusle occidilur, lex

dici potcst,

cum

occidit,
jiiste

niimqiiid ila

corpora sua. IIoc

Dous probibet.
'

Cum

liomo

menlitur, lcx mcnlilur?

LXXII.

[Ib.

XX

5.] //a ut fornicentur in principes

Sed exempla faciunt diflicillimam quocstioncm. MentilK sunt obsletrices ^Egyptiaj, et

tribuil (/(/.
1,

bona

illis

Deus reexplora4, el vi,

19, 20)

mcnlila est Raab

\)xo
ii,

tonibus terrcc, et idco libcrala cst {Josue

23).

An

ex qiio

dicliiin csl in

Lcge,
lali

Non

menliemini,

ex

illo

intelligendum esl nec in

causa licere roen-

Mss. Michaelinus el Beccensis, vti potiiertt. a Judceis. Mss. non liabcnl, a Judwis. ' In editis exciderat iiarticula, in, qua? resiiiuilur ex Mss. et ex textu LXX, qui iu excusis quidoin lial)et, hoste ekporneuein aitton, ul fornicelnr ; sive, ut fornicaretur ipse : in aliis tamen libris (quos liic sequitur Augustiaus),pro auton, legilur autous, teste ^obilio iu isut. ad LevU., cap. 20 sic
*

* Edili, fieri

7i)9
tte

L1UEI\ TERTIUS.

VlO
ipsos dictum
:
,

populo suo.

Noa de

popiilo suo nrincipes

sed de

sccundum
cocjnata sua

Quicumqua dormierit

cur>i
iii-

populo suo fornicenlur. Eos quippc principes vuU liic sicus Aposloius qui pro diis coielnuiUir inlelligi
:

ubi et aliquas non

commemoratas

lclligendas dimisit, sicut sorcrcm de utroquc parente,

sicut

dicit,

Secimdum

principeru potesiatis acris {Eplies.

ii,

uxorem
palriii

fratris

matris,

id

cstavunculi. Nani de
,

2); et in Evangelio Dominus,

Nimc
,

princeps linjus
;

uxorc

primum

prohibuil

qiiamvis haac non

qiiid est. sine

mundi

viissus esl foras [Joan. \\\

51)

el,

Ecce ve-

cognalio. sed afnnilas perhibclur. Scd

fiUis

nit princeps

mundi,
[Ib,

cl in

mc

nHiil iiivcniet {Id. xiv, 50).

morienlur

cum
siiit,

filii

cx bujusmodi conjunclioni'

LXXIil.
teraverit

XX, iO.] Hcnio, liomo quicumcjiie adulviri,

bus cl ante nati

tt

hodieque nascanlur
,

An
,

uxorem

autquicumque adultcraverit
:

iLXoreni
,

hoc intelligendum est Lege Dei consiitulum

ciiuKjue cx cis nati fucrinl
,

ut quililii

prorimi sui, morte morinntur

moriaiitKr
est.
,

plnraliier dixit

morte

non dcpulentur
animas

id

lioc esl qui adul(era\il, et quae adulterala

csl iiullo parenlibus jure succcdant ?

Hic aliquid distaro voluil inlcr qucinlibet viruni

,

Et von exsecrubiles
el in

facictis

et in

pecoribus,

et {iroximuni

([uamvis niullis locis proxiuium pro

volucribus

et in

omnibus serpentibus terrw, (juw

omnl hcinine ponat. Sed qu;fl est isla loculio, ut cum jam dixis?el de viro, hoc idem rcpelierit de proxinio,

cgo scgregavi vobis in iminundiliam. Vidctur hic signlficare

non

li;vc

nalura
;

immunda

csse, sed aliquo sadicit,

cum

sit

consequens, ut nudlo niagis ab uxore

sit,
si

proxin.ii

crai!;eii!i

signo

quandoquidom
non

quw

ego segrecis

abslinenduin

si

ab uxore cujuslibet

viri absiineii-

gnvi vobis in iinmundiliam,

tanquam immunda
esseiit.
vir aul

non

dum
duni

esi?

Nam

piius de

proximo dixis^et, ne puniinc vero

licet

cssent

si

cis segregaia
[!!',

taretur

nxoiem

licere

aduUerarc non proximi, adden:

LXXVII.
fnerit
aiitbo
illi
:

XX, 27.] Et

nmlier

si

forle

fuissel

do quolibet viro
;

si

qiiod

vcntrilcquns, aut incantalor, morte morianlur

;

niimis esl nou licct

qiianlo

mimis

quod niajns
uxorein cuforle
sil

lapidibus lapidabilis eos

rei sunt.
,

Ulrum

vir

malum

esl?
,

Nam

si

non

licet adiillerare

el mulicr,

an vir ct Yenlriloquiis
si\.c

aiit nuilicr cl

venlia-

juslibet viri

quanlo inagis proximi?

qiiid piius

An
sit

isla
,

Iriloquus

incantalor. Sed lioc magis, cl qui

*.

repelilio

lanqiiam exponil

dictum

ul

bct

cl (|iicm liabet
|!b. XXI

ideo

iiitolligat

liomo qiiantuin ni.ilum

quia
si

aduUcrare

LXXVIII.

8.J

Midierem fornicariam

el

uxorein

viri

lioc

feceril

uxorem proximi
liomii.i.

profanam non

accipient,
est
;

et

muliercm ejectam a

viro suo

aduUeral? Proximus

est

enim oinnis liomo

qtta;

quoniam sanctus
accipient di\erat
noii
,

Doinino Dco suo. Siipcrius, non

,

LXXIV.
omne pccus
pecus
sit
:

[ib.
,

XX, 10.] Et mulier

,

accesscrit

ad
cl

nimc aulom
:

quoniain sanclas
qiii

csl,

ascendi ab eo
;

inierfuieiis

mulicretn

(|uoniani saiicli sunl

de phiribus
cl

uiio

sunt

mortemoriantur
,

rei suiit. Qiucrilur

qiiomndo
niodo

temporc sacerdoli!)US loqucbaliir,

de uiioijiioque

reum pecus

cuni

sit

irralionale,

iiec ullo

eorum
iili

dixit,

quonium sanclus

esl

loculione qiia solct

lcgis capax.

An quemadmodiim
,

iransferuntur verba
//Taj;'.^'>.
,

Scriplura.
(lui

Nam

uniim

illiim

suaimiim poslea coni-

liiodo loculionis, qu;c grfcce appellalur

ab

ni(nioiaI,

iiilr;ibal

ad sancla SiUKlonim.

Nam
:

et

animal". ad inanimale

sicul dicilur

improbus ventus,

pluralilcrcoiicliisil, dicciis, Etsanclilkubis eiiin

dona

ve!
nali

iraturn

marc

ila cl
?

bic iranslatiim est a ratio-

Doinini Dei vcslri

iste
qiii

ofjercl

sanctus

esl,

quoniam

ad irralionale

Nam

pecora inde credcndum est conlaminala, indignam

sanclus cgo Dominus,

perlinet
veslri
:.d

sanclifico eos. Qiiaiiluin

aulem

jussa inlernci, quia

lali flagitio

doisa

quoniam

dixit,

doiia Doinini Dei

refricanl facti nicmcriam.

ipsc offerct

noii soliuii suninius illo olfcrobat,

LXXV.
suam ex

[Ib.

XX

17.]

Quicumque acceperit sororein

ct viderit tiirpitu-

sed eliam sccundi saccrdotcs.

Ac per
et

iioc

quod

ait,

paire suo, aut ex matre sua,

:

MuUerein fornicariam
von accipienl, hoc
ct

ct

profanam

ejcclam a viro suo

siint

dinein ejus; im.properium esl

exlerminabunlur in ccn-

sccundi sacerdolcs prohibili

speciu gcneris sui.

Turpitndinein sororis sua; revelavit,

accipient.

peccdtum suum
ril, nisi

'

Quidail
?

in lioc loco, vide-

concunibendo cognoveril

sicut in
,

Legc

dici,

nam de sunimo poslca dicil, qui cliam iiounisi virginem accipere jiissus cst. LXXIX. flb. \xi, \0.]Et sarcrdos inagnus a fralribus suis
^
:

lur, Cognovit vxorein

suam (Gen.
ei.

iv

1,

17ei25)

pro

id esl,

qui inler fralres suos inagnus est,

eo qiiod est, mixtus est

Et quid ail, peccalum

ille sciliccl uniis

niagnus saccidos.
cliristo
:

Cui fusuin

esl

su-

suum
ni^!

accipient

cum de
pcenam

poeiia

eormn
,

loqueretiir,

per caput ex oleo

ipsuiii

olcum appcllat Scri-

qnia et ipsam

peccali

pcccaluni vobiit

plura chrislum.

appellare?

LXXX.
[Ib.
,

[Ib. XXI,
:

IQ.lEl consnmmalus munus induere

LXXVI.
sine
filiis

XX, 20, 25.]

Quicumque donnierit cum

intelligenda

vestiinenla

illa

uliquo, qiKC in vcsle sacerdotali ope-

cognaia sua

tnrpitudinem cognalionis suw revelavil

sit

rosissime doscrdiiinlur.

morienlur. Qu;ierilurquousqiie

LXXXl.
et

[!b. XXI,

10

eM

.]

Cnpul non reteget

cl

cidaii,

isia cogiiaiio,

cuni cv Icngo gradu liccat utique acci,

veslimenla sua noii scindet,

supcr oinnem aiiimam

ca
qiux;

pere uxoram
esl ex
liis

sempcrque

licueril.

Sed inlcliigendum
,

v.iortuam non introibit.

in luclu faccrc

iiilelligilur

supra dixit,

gradibus quos probibuit

noii

licere

et

eum

prohibilum, id

csi,

cipul nudare

Vulgaiam ohservamus
mcaretur.
*

iii Mss. nibliis Cermanensibus, ei Corb. habere, ut fornicarentur : lieet in editis ferat, ut ror'

ita editi.

At Mss. hoc loco,

smm, juxla LXX

omiltunl.

M. Mss. i^rope oiTHies, ct qvcv liabel. 3 E.JiLi, coram fralribus. Mss., a fralribus tiunl LXX.
'

Er. Lugd. Ven. Lov. omiliunt, ct.

liis

consen

711

QUiESTIONUM

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCIIUM
quod
gratia Dei

71
:

cidari, cl veslimenta scindcre.

Veslimenta enim scin:

non Kgrotabat

numquid

sic ctiain

derc higcnlium crat anliqnorum sicut dc Job scriplum est, ciim ei filii ejus ruina nunliarentur opprcssi

de filiorum procreationc rcsponderi polest?

fit

Unde
ali-

consequeiis ul aut conlincns esset, aul diebus

(a)
;

Uub.

I,

20).

Nudare aulcm caput

potuit
,

cidari proptcrca

quibus intermitterelur inccnsuin

termitli noii possct,

aut

si

illud in-

iugeiitis csse

qiiia

dclraclio est ornaincnti.

in-

quod nonnisi pcr sunimumsaceriinponi

,

Qiiod vero
troibil
;
,

ail,

Super omnem anhnum moriuam non

dicat

doiem ncccsse essct

Aut
filiis

non

ficrct

immundus
omnibus

quomodo
(lirficile

animam
:

niorluain corpiis

mor-

coiiu conjiigah, incrilo prxcipua! sanclificationis suye.

si

luum

est intelligcre

ca tamen Scripiura-

cliam ad ipsum perlinet

in

qiiod de
,

rum esl usilata locutio, qua; nobis inusilatissima esl. Nomen ergo rcctricis sux cliam corpus accipil anima
quoniam reddendum illi est in resurrectione; sicul aedificium quod appellalur ecclosia qui homincs suni, eliam cum inde Ecclesia exierit
desiitutiim,
,

Aaron

consequentibus
si

dicit

ut nullus

acced;it ad sancta,

cui aliquid acciderit

eorum immun-

dilis

illud prolccto rcstat

accipcre

*,

quod nonnullis

dicbus non imponcbatur inecnsum.

LXXXlll.
tris sui

[Iii

xxi, II

.]

Qiiod autcm super funus paiiitrare

,

nihilominus ecclcsia
accipiat animnc

diciiur.

Sed cum corpus non

,

sumnuis saccrdos prohibetiir

quxri

nomcn iti homine vivcnle quomodo lunc vocelur aniina, cum oaruerit aninia, mirum est. Porro si animam mortuam intellexcrimus a corporc separalam , ut ipsam separationcm mortem dixisse
videalur
,

polcsl

quomodo jam

esse polerat suinmus saccrdos,

siio,

nondiim morluo palrc

dere jubeat. Ideo neccsse

cum eos palribus succeerat nondum scpullo summo

sacerdotc, continuo substitui saccrdotem propterconlinuati(mis

id cst ul

anima morlua

sit

direinpla a cor-

incensum

quod per summiim sacerdolcm

{b).

pore, non natura sua pcrdita (non enim el cuin diciiTiur

quutidic oporlcbal impoiii

siio

Quanquam

ct illa quocsi

mortui pt ccato [Rom.

,

vi,

-2]

naluia dicitur
:

iii-

de agritiidine summi sacerdolis manet,

hoc

vel

sed quod jam peccalo non utimiir ut sic teriisse niortiia, id cst corpoi jntelligatur anima moilua
,
i

niorilurum nccesse erat diebus ali(|uibus sngrolare

nisi

forte et

ita solvaliir, ul

dicatur

non solere

quod

uli eo desierit

cum
iste

in

sua iialura vival)

quo-

summos

sacerdoles, nisi stibiloniori, non praccdcnlc

sicut

modo
luam
,

polcsl quisquam inlrare supcr

quod saccrdos

prohibelur
inlret,

animam morcum quisquis

non
siiper ani-

a:griiudine;

de ipso Aaron Scriptura testaiur

{Num. XX, 26-29).

intrat, super

morluum corpus

LXXXIV.
dicit
,

[In

XXI, 13] Advcrtcndum est quolies

,

mam

qurc discessit a corpore?

An ipsam vitam tem-

Ego Dominiis

qiii

sanclifico

eum

loquens de
sanclifi-

poralem anima; vocabulo nppcllavil, quae utique moranima illa emigranle, tua est in defnnclo coi pore
,

sacerdoie;
cabis

cum

lioc etiain

Moysi dixcrit, Et

quoe mori non potcst

rit
;

Non quod

ipsa vita
,

anima fue-

eum {Exod. xxix, 24). Quomodo crgo et Moyses sanclificat ct Duminus? Non enim Moyscs pro Domino
:

sed quod per animce prxsenliam

qua subsiste-

scd Moyses visibilibus Sacramentis per ministcinvisibili gratia

bal,

nomen
,

ejus aoccpcrit
,

sicut dislinximns,
sit
,

sanguine loqueremur
carnis

quid dictiim
,

cum de Anima omnis

enim
non eiiim

rium suum; Dominus autem

pcr Spi-

ritum sanctum, ubi est tolus fructus eiiam visibiliiim

sanguis ejus est (Supra

quwst. 57). Est

:

Sacramentorum.
bilis gralia;
,

Nam

sine ista sanctificalione invisi-

et ipsc saiiguis

mortuus

in

corpore morlui

visibilia

Sacramenta quid prosunt? Me-

cum
plura

abscedcntc anima absccssil.

Yeluit ergo Scri-

rilo

aulem

quaeritur,

utrum eliam

ista invisibilis

san-

summum
enim
,

saccrdotem ctiam supcr patris vcl

;

clificatio sine visibilibus

Sacramenlis, quibus
:

visibili-

inatris funus inlrare

quod sccundum non

et

prohibuit.

tcr

homo
illis

sanciificalur, pariler nibil prosit

est. Tolerabilius eiiim
si

quod

uli-

Sequittir

Super palrem suum

super matrem

queabsurdum
sine

quisque dixerit,

suam non
trem suam.

inquinabiiur.

Ordo

est

autem verboriim,

istam non esse, qiiam

sit

fueril

non prodcsse;

Super patrcm suutn non inquinabilur , nec super ma-

ciim in ista

omnis

utilitas illorum.

Scd etiam hoc,

quod sine
[In xsi, 12,]

illis isla

esse non possit, qiiomodo recie

est, Nihil

LXXXII.

Et de sanclis non

exibit

eo

dicatur,

intuendum
sed quibus
visibilia

quippe profuit Simoni

sanclificatio
invisibilis
alTuit

procul dubio tempore quod siiorum funera celebrabantur, sicut et scplem dicbus quibus sanctificabatur,

mago
defiiit fuit,

visibilis
:

Bapu^^mus, cui

isla invisibilis,

quoniam

pro-

de sanctis

est exire prohibiius [Levil. viii

35)

non

ctiam

Sacramenlaperceperant^similiter
visibiliier

autem semper.
oritur qu.Tslio.

Sme

si

uxores duccrc

vel filios gi-

baptizati.

Nec tamen Moyses, qui

,

sacerdotes

gnere non vctabantur summi tunc sacerdolcs, magiia

sanciificabal

ubi fucrit ipse ipsis sacrificiis vcl oleo

:

Cum Lcx

etiam conjugali concubilu

sanclificatus, ostcnditur

invisibiliter

vero sanctifica-

immundum homiucm dicat usquc ad vesperam, ctiam cum ablucrit corpus suiim aqua {Id. xv, 16) et jtibeatur summus saccrdos propier incensum conlinua;

lionis bis in dic quolidic inlrare

intra

velum {Exod.

tum ncgare quis audeat,ciijiis tanla gr.itia pnccminc bat? Hoc et de Joanne Baptista dici polest prius enim baptizator, quain baptizatus apparuit {Maith. m, W, 14). Unde euin sanclificaium ncquaquam ncgarc
:

XXX

7, 8)

ubi erat allare incensi, nec

qiicmquam
:

possumus

id

tamen

in

eo faclum visibiliter non inillud

immundum
id quotidic

ad sancla fas esset accederc

quomodo
proquis ioco

Sic Mss. At EdiLi,

immimditiw pro peccato,

restat

summus
si
sl

sacerdos implebat
ilii

si filios
,

crcabat?
eju.s

Nam

aegriliido

accidisset
;

accipere. Mss. Beccensis et Michaelinus, percepere. (rt) 11 Retract. 2, cap. 55, n. 2.

fungcrciur,

quis inquirat

respoiideri poiest

ib\Md.

ri5

LIBER TERTIUS.

714

venimus anteqnam ad minislerium baplizandi veniret. Hoc et de latrone illo, cui secum crucilixo Dominus
43).
ait (o),

esse peccatum, sed tantum scelus quod morte punien-

dum

sit ?
,

sed quia per distinctionem hoc

,

intulit,

non

Hodie mecum

cris

in payadiso {Luc. xxiii

dicens

noininans enim, sed

est.

nominans autem ;suh-

Neque enim

sine sanclilicalione invisibili

lanla

obscurum factum

Et ideo

si

hoc recte

intelligitur,

felicilate donatus esl. Proinde coUigitur invisibilcm

sanctificalionem quibusdam

affuisse atque profuisse

notandum est etiam locutionis genus. LXXXVIII. [!b. XXIV, 17. J Et liomo

qui percusserit
,

sine visibilibus Sacramenlis, quic

sitate

pro temporum
alia

diver-

omnem auimam
riatur. Noii
ait,

muiala sunt, ut

alia

lunc fuerint, et

modo

siut

visibilem vero sanctificationcm, quce (ierct pcr

mortuus

fucrit,

ct morluus fuerit morle moQuicumque percusserit hominem, et sed, aiiimnm hominis; cum polius cor-

liominis

visibilia

Sacramenta, sine

ista invisibili

posse adcsse,

pus hominis a percussore feriatur, sicut et Dominus

dicit,

non posse prodesse. Nec tamen ideo Sacramenium nam contemptor cjus visibile conlcmnendum est
:

Nolite timere eos qui corpus occidunt [Malth. x,

28).

Eo more crgo quo

vilain

solct Scriptura
fit

appellat ani-

invisibiliter sanctificari niillo

niodo potest. Ilinc est

invi-

niam

ipsam corporis, quu;

per animain, et

quod Cornelius
sibiliter infuso

et qui

cum eoerant, cum jam

x, 44-48)
:

hiiic voluit

osiendere honiicidam, quod hominis anipercutiendo vita

sancto Spiritu sanctiiicali apparerenl,

mam
vct.

perciitiat, id est

hominem
,

pri-

baptizali sunt

tameu

(Act.

nec

supcrflua

Cur ergo addidit, Et morluus

fueril

si

jani

hoc

judicata est visibilis sanctificatio,quam invisibilis

pi;3Pcesserat.

jam

ipso oslcndit homicidium,

quod animam iiominis per-

cusseril, id esl vita Iiomo a percutiente privalus sit?

[Ib. XXII, 1, 2.]

LXXXV.

Et locutus

est

Domimts ad
altendant a

An

cxpoiicre voUiit

quomodo accipiendum
,

sil,

quod

iloijsen, dicens, Dic

Aaron
,

et filiis ejus, et

dixeral, Iiomiiiis aiiimam percussam

et sic ait, et

sanctis fdiorum

hrael
'

et

non profanabuiU nomen san-

mortuus
ril? Iioc

fueril

lanqiiain dicercl, id est

,

mortuus fue-

ctuni

weum, quanla
illis,

ipsi sanclificant mihi.

Ego Do-

cst

cnini

aniniam hominis fuisse percus-

mtnus. Et dices

In progenies vestras omnis liomo

sam.

quicumque accesserit ab omni semine vestro ad sancta,

qucecumque
sancli ficaverint
illo,
filii

LXXXIX.
quam
vubis,
et

[Ib.xxv, 2-7.J
,

Cum

introicrilis in terrain

Israel

Domino,
anima
illa

et eril

ego do vobis

el

requieverit terra
aiinis

immunditia ejus in

exterminabitiir

a me.

subbalaDomini. Sex

quam ego do scminabis agrum tuum,

et
,

Ego Dominus Dcus vester. Ablaia est omiiis dubitalio, neminem sacerdotum ve! summorum vel secundorum
debuisse accedere ad sancta
,

sex unnis putabis vineain luain,

:

congrcgubis fructuin
requies erit terrse,
esl,

ejus

anno autein seplimo sabbata

si

imuuinditia cjus in

sabbala Domino.
troieritis

Quomodo

intelligendum
et

Cuni in-

ipso esset. Erat crgo consequens continentia sacerdolis, ne propter

liliorum

in terram quain

do vobls,
,

requieverit terra ;
fier

procrealionem aliqiiibus
continuationis

sex annis seminabis

agrum tuum

etc, quasi tunc

dicbus non iniponeretur

incensum

prsceptum
enim

sit

quando

terra rcquieverit, cuin

fit.

pro-

quod a
imponi,

solis

summis sacerdotibus
el vespeia

bis in die solebat

7, 8)
:

pterea terra requiescat, quoniam hoc

lerrae septinio utiqiie

mane

{Exod. xxx,

quaiido-

anno

vull

Requi&m iiileiligi quo

,

quidem posl coitum conjugalcm eliam

lolo

corpore

jussit nihil in ea

qucmquam

operari peragriculluram.
facit

immundus
quo
id
clificant
filii

eral usque ad

vesperam

(LeijV. xv, 16), a

ait,

Sed nimirum longum hypeihalon

obscurilatein
:

necesse erat imponi. Quod autcm

quce san-

huic seiisui. Videtur ergo hic csse ordo verborum

7srae/, iiitelligeiidum est, offerendo sacer-

Cum

inlroieritis in terrain quain cgo do vobis,

ct
:

requie-

dotibusolferendum per eosDoinino. Et notandum sanctificationis

tis.

verit terra

quain ego do vobis, sabbata

Domimi

quce ab

genus, quod
sicul isto

fil

volo et devotione offerensaiictificantur ea quaj

se surgunt
tionis tucc

agrum

tuuin non meles

et

uvain sanctifica-'
erit

Sed utrum

modo
ila

non vindemiabis : annus requiescendi

terrce esca libi, et
,

terrw.
puelloB

offeruntur ab hominibus,

et ipsi

homines eodem

Et erunt sabbata
tuce, el

pucro tuo,

et

modo

seipsos sanciificare dicanlur,

cum

in aliqua re

mercenario tuo

et

inquilino qui applicitus est

seipsos vovent,

observandum
id est

est inScripturis.
letigerit

ad

te, et

pecoribus tuis,

et besliis

quw

sunl in terra tua

LXXXVl.

[Ib. XXII, 4.]

:
,

Et qui

omnem im-

oinne quod nascetur ex eo in escain. Interposuit

munditiam anima:

aliquid inorticinum, ciijus

exponendo quomodo

terra

requiescat

et

aulem ait Sex

:

secundum Legeni

lactus inquinat.

mnis seminabis agruin

liomo simaledixe-

luuin, el sex cmnis pulubis viteni

:

LXXXVII.
rit

[Ib.

XXIV, lo,lG.]

Homo,
:

tuani, et coiujregabis fructum ejus

anno autem seplimo

Deum suum,

peccatum accipiel

nominans autem no-

sabbata

requies

erit

terrw,
et

sabbala Doinini. Agruni

men Domini, morte moriatur: quasi aliud sit maledicere Deum suum aliud nominare nomen Domini; alque
,

luum non seminabis,

vineam tuam non pulabis. Et

per hoc quod ait, non putabis,

omncm

culluram eo
si

iliud sit

peccalum, hoc autem tantuni nefas, ut etiam

ita

anno prohibitam debemus acciperc. Neque euim

putanda non
cst,

morte sitdignum. Quamvis hoc loco

sit,

intelligendum

aranda est

aut adminiculis suspen-

quod dictum
,

esl,

nomen Domini,

ut cuin maledicto
dislat

denda,vel
pertineal,

quodlibet aliud,

quod ad culturam ejus

fiat

id est

maledicendo nomiuet. Quid ergo

adhibendum
,

sed

quomodo
atqiie

solet a parte
si-

inier illud
forie
*

peccalum

el lioc tanti sceleris

crimen?

An

lotum

inlelligi

ita

per putationem omnis cultura

hoc ipsum repetendo monstravit non leve

quando. At Mss., quanta
;

illud

gnificala est.

Et per agruin
,

vineam

cum

et

Editi,

juxta LXX,

liosa.

(aj Vide Hetract. lib. 2, c. 55.

et hanc pulari prohihuit , omne agri genus inlelligendum est. Neque enim in oliveto, vel

lilum seminari

Sangt. August.

III.

fVingt-trois.J

715
quolibot
altcriiis

QUiflSTIONtM

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCIIUM
fallor, vultinlelligi qiiod

746

geneiis agro aliqirul opcrandiim cst,

iiulcrcddcbant

quodam modo,
,

de

(luibus

lacuil.
tibi
,

Quod vcro
pueio lno,

ail

lit

eritiit

sabbala

pcr ccssulionos scptimorum quorumquc annorum

ot

leirw esca

ct

el pttella tnce,

clc, salis

quinqungcsimi anni,

qucm

vocat rcmissionis

ul ipsa

apcruit nec

dominum

agri prohibitum
illo

vcsci cis, qucc

vacatio lcrrae vclut mcrces iiabilationis aut rcdemptio

essct ab
illo

non

adliibila ciiluiia

amio

spoiilc nascanlur, sod

cujus esi

lioc cst
/'/

ab cjus crcalorc Dco.

fnutu.s redigorc probibitum.

abqiiid iiidc
in

Sic

ergo permissus cst

iransiciis,

XCIII. [Ib. XXVI, 11.]

in vobis, el

ponain tabernaculum
vos.

cscam suniere, quomodo

usus reponcrcl.

non aboininabilur uniina mea

mcum Animam
anlejus

ut lioc solum caperet quod statim vesccndo consumcTiil,

non quod
[Ib.

in

suam Dcus volimtaiem suam dicil. Non ejiim est mal habcns corpus ct animam ncque substanlia
;

XC.

XXV, 23.] Et tevra uon venuiudabilur

:

in

pro-

ejusmodi cst
dicilur,

cujusmodi creatura cjus,

fccit, sicut

qiiae

anima

faiuUioiicin

alii

codices liabeiit, in confirmationcm

in alierulris prius lu gr.icco acci-

quam

pcr Isaiam ipse testatur, di,

quam mendosilatem
ct,-

cens, Et omnein (lulum ego feci (Jsai. lvii

IG)

quod

disse arbitror, propler verbi similem

sonum
autcm
,

liiSi.M,

enim profanatio
Sod
ille

dicilur; ^-:eaiw-t;

confir-

iiialio.

scnsus

apertus est
:

Et

terra

non

venuindabitur in profanutionem

id cst, iie

quis auilcrct

lerram,

quam

acccpit a Deo, vcndei-eprofanis,qiu ea

eum de anima hominis diccre conscquciitia manifeslaiit. Sicut ergo cum dicit oculos suos, et labia sua ct caitcra vocabula mcmbiorum corporalium non uliqiie acciitimus eum lorma corporis esse dcfmitum; scd illa omnia mcmbrorum nomina non intclligimus,
,

iilanturixl imi)ielalem cuUuiiiquo dcoriim aliemiriim al-

iiisi

eircctiis

operationum alquc virlutum

,

'

ita

et

que

falsoriim. Illud

aulom siibobscurum
:

csl,

Non

ve-

cum

dicit

Aiiima mea

voluntalcm
illa

cjiis

deberaus ac-

uumdubilur lcrrain conlirmatiunem

qiiod pulo

non in-

ciperc. Porfocle quippc simplcx

dicitiir
,

natura quai Deus

;

lelligendum, nisi ne itavcnditio conlirmctiir, ul

iion recipiat vcnditor

cam
po-

non constat ex corporc anima

et spiritu
:

ncc ipso

temporc

rcmissioiiis, sicul pra;sciisiii

spiritu mulabilis est, sicut

scd el spiritus est

ceplum
bilur

est.

Quod vero

scquilur, utiique

Deus, et sempcr idem ipse, apud quem non csl commulalio [Jacobi
i
,

test congriicre, sive lcgatiir, El terra

in

non vcnumda-

17).

Uinc aulem acccpcrunt Apol-

profanationem

sive

in

confirmationem.
est lerra
,

Secutus quippe adjunxit, Mca enim

proptcr

quod

proselijli cl incoloi ros cstis

ante mc.

animam nonhabuisse mcdialorcm Dei el homiiium, homiucm Cbrislum Jesum (I Tim. ii 5) scd laniura Verbum et carnem
linarislococcasioncm, qui dicuiil
, ,

XCI.
veslrce

[ib.

XXV, 21.] Etper

omnem
:

terram possessioiiis

fiiissc

cum

diccrct

Tristis est aniina niea

:

usque ad

mcrcedem

dabilis terroi

aUi aulem codiccs ha-

mortcin [Matlli. xxvi, 58)

sed ipso ejus aclu, qui

,

bent, redeinplionem
est
illis
:

dabiiis

tcrrm.

Scnsus crgo hic

cst

nobis pcr cvangelicam declaraiur historiam

sic

ap-

Nonvenumdabilur terrain profanalioncin,k\

id est

parcnl hiimanoc animse

cflicia

ut hinc dubitare de-

qui ca ulanlur iu injuriam Crealoris; aut in con,

,

mcnlis

sil.

firinalionem
,

iil

oam omplnr pcrpotuo

possi-

XCIV.
dieiitiu!

[Ib.

xxvi, 00, oG.] Quid esl

quod inobe-

deat iiec certo sccundum Dei pra-ceptum inlcrvallo anorum rcstiluat ve^idilori. Mea est enim , inquit
terra
lis.

puenas

cum

iiunarolur Deus

dixit inter csc-

lora
ait,

El consumcl vos perambulans gladius; deinde

eril tcrra veslra deserta, el civitates vesiroe
:

unde secundum mciim pra-ccplum ea uli dobeAlquc ul oslcndeict suam cssc , non ipsorum,
:

El

erunt

deserlw

tunc bene sentiel terrasabbata sua, oinnes dies

quid

ii>si

in

ea essenl, conscqiienter adjunxil, dicens,

prosehjti
el

desululionis

suw

cl

vos eritis in terrainiinicorum veslro-

Propter qnod
lioc esl,

incolai vos eslis

onte
siiit
;

me

rum? Quomodo ergo consumct

in

eos gladius,

si

eruut

Quamvis
non

proselyti, id est advcnse

vobis,

terra
,

inimicorum suorum
consumct vos,

An

in ipsa terra

con-

qui ex alicuigcnis adjunguiitnr gcnli vcstme

ot inco:

sumet
ibi ?

quoniam strage niorluorum

consumptioncm

facla

non crunt

Ix

id

csl

in

tcria propria

mancnlcs

tamon

An
,

sic ait, ac si dicerel, interficiot

ilii

ctiam vos omncs Deus dicit, sivc Israelitis, qnod aliarum genlium lerram, quas cxpulit, eis dederit sive omni homini, quoel sicut scriniam anle Dcum qui scmper manet
;

anle nie advcnac cslis ct incohc.

Hoc

vos

ul ad istain

pertincanl

qui

gladio cadent, non

dicit,

omnes
?

quandoquidem paulo post

Et

eis qui residui

sunt ex vobis, superducam for-

'

midincm

in cor
,

eorum

ptum

csl,

coelum

ci

tcrram implet {Jerem.

,

xxiii, 24),

ctum

cst

consuinet

An sccundum hypcrbolen divos : sccundum qucm loqucndi

xxxii, 12)?

xitique prsescntia

sua

omnis homo advena

cst na-

niodum

ct

abundantia eorum dicla esl sicut arcna maxxii

scendo,

el incola

vivendo; quoniain compellilur miPer

ris {Gen.

,17,

et

Secundum
,

istuni

grarc moriendo.

modum
dicil,
dabilis terjj^
,

etiam dicilur, quod dcinde sequitur

folii volanlis
:

Et

per-

XCII. [Ib. XXV , 24.] Deinde adjungilel omiiem lerram possesfiionis vcstra merccdem

-"^equetur eos sonus

^jg
^jy.,Qj,

id est

quia nimius
i

g,.^^ ^^ ^^

levissima quacque formident.

ra, lanquam

inquilini

vel redemptionem. lllud

nisi
'

Ms. corbeieusis, alque vntutem.

Sic Mss. At editi, luymini

qiti

ante Deuin seinper manel.

717

LIBER QUARTUS.

718

LIBER QirARTUS.
Quaestioues in Numeros.

m
Qo^ST.
appellat
I.

[NuM, cap.

^-^^''\

Qn'd esl quod sin-

onmis qui procedit

in virtute.

Et Qmnia concludimtur
,

gulos de sliiguils iribubus eligi

xt^iapxo"?' <1"0S
:

jubet principes, eosque

verbo ejus opcris quod

fiebal

ut dicatur

rccognilio

quidani latiui iutcrprcles

eorum. Recognilio cnim h;ec

lia

fiebal, ut

hominum
ct

mil-

Iribunos appeliavcruul
mille cognomiuali.

yuiv.c/oi auleni

videulur a

computarenlur. Quinqiie

igitiir illn,

propinquitates,

Sed cum consilium Jothor soccr

,

populi,

domus familiarum, iiumcrus nominum,

ca-

Moysi genero suo daret

yijl,

quod

eliani

Deus approbaut
iion

de ordinando populo sub principibws,

causce

put; ct ista deinde quatuor, soxus, sctas, virtus, recognilio fortassc in ipso numero aliquid insinuant,
,

omnes omnium
Xt).ia,cxou;

Moysen

ullra vires oncrarcnl,

Si

cnim horum duonim numeroriim

id est qiiinarii

appellaviiconslilucndossuper miilenos hosuper ccnlenos

,

et quatcrnarii, alter mulliplicctur ex altcro, id cst ut

mines,

exy.T5vTfx'^;

et 7tsvTy.o-JTaf-

quinquies quaieriii, aut quatcr quini dncanlur, viginti

fiunt.

X0U5, super quinquageuos,

et SszaSafx^us

supcr de-

Quo numero eiiam adolcscentium

iii

seias illa si-

nos

ab

'psis

numeris, (luibus prxesscnt, cogiiominai4-23).

gnincaliir. Qui

tos {Ex(d.

XVIII,

Numquidnam

et

iiic

sic

intratur
viginli
aiit

nuuicrus comniemoralur ct quando lerram promissionis et dicilur illa xias

:

accipicndi siml xt>'Kp/:5', quod singuli esscnt siiper

annorum, qux non

Ubi
niiiii

dcclinaverit in

dextram

millenos

Non

ulique

ucque euim universus oumiiim

luillia

sinistram.

vidciitiir

significari sancli

populus Israel duodccim liominum

lunc fueruut.

fideles ex iiiioque

Testamento fidcm veram tencnles.

Singulos ciiim clcgit dc singulis tribubus, quic duo-

Nam

dccim iribus procul dubio non milleuos homincs, scd

mulla millia coiitinebant. Nomcn crgo

Yclus Teslamentum qiiinque librisMoysi maxime excellil, cl Novum qualuor Evangeliis.

III.
f

commune

cst

Ib.

I,

51

.]

Quod
,

ail

dc tabcrnaculo dislendendo

*,

cumilUs, qui

in

Exodo appellantur

xt>iapxt,

quod
:

levando, crigcndo

El alienigena qui

accesserit moriaillis filiis

unusquisque illorum cssct mille hominum princeps

istorum aulem unusquisque millium princcps
,

lur; hic alicnigena intelligcndusest etiam ex

Israel
,

quo-

qni non de

illa tribii

fucrunt

\ qnam

labcnia-

niam

sivc a

mUle, sive a

miilibus,

eadem composilio

MonKuis resonat, ui appelleiitur xt^iafx*'U.

[Ib. 1,

culo servire pneccpit, id est qui non fuerit de tribu Levi. Mirum csl aiilem quomodo ahiisivc alienigena
dicitur
,

20-4C.] Merito qu.Trilur quid sibi velit

iribus, ubi conipulantur per singulas
,

qiiod magis alteriiis generis

est jj.oycvv:;, et

hominem
a^.o-jswo,,

sigiii-

quod per omnes

quasque
(ilii

fical, id

non niagis

qiiod

significat Israei in ajlate miiilari

dicilur, secun-

altcrius tribus

homiuem
quasi

quo nomine maaliarnm

dum

pyopinquilales eorum,

secundum populum eorum,

,

gis ulilur Scriplura in aliarum

gentium homiuibus,
iribuum

secundum domos familiarum eorum

sccundum nume;

ul

allophyli

appellentur,

rum nominujn eorum secundum

,

caput eorum
,

et iixc

homines.
IV. [!b.
iii,

quinque similiter omniuo rcpctuntur

doncc

Iribus

5-7.J Et loculus estDominus ad Moysen,

et sialues eos in
ei : et
,

omues compleanlur
pinquilates

quasi aliud

sit

secundum

dicens
pro-i
se-

Accipe tribum Levi ;

,

conspcclu,

eorum, aliud secundum populos, aliud

,

Aaron sacerdolis
stodias ejus
,

el

minislrabunt

cuslodient cu-

cujidum domos familiarum

aliud
;

secundum numerum

et

cuslodias fitiorum Israel

ante iaberna

nominum
lur
aliis

aliud secundum caput

cum

polius videaii-

culum-teslimonii.
stri

Quas

}pu;z; givTCiis

dixit, lias iio-

verbis

eadcm

significare isla

omnia.

Iiilen-

inlcrpreies

alii

custodias, alii excubias inlerprelali

lionem aulem movet, quia tam diligenler per omnes

sunt. Sed

mirum

nisi vigiliai

melius dicuntur qu3c so-

eadem repeluntur ut non Irusira ficri quivis judicet, etiamsi non intelligat. Nimirum ergo numetribus
,

lcnt in castris lernarum

horarum observalioucjn ha,

berc.
venit

Unde scriptum
ad eos
,

cst

Quarta auteni

vigilia nociis

rus ipse aliquid insinuat sacramcnti, ut hoc idem

ambulans supcr mare {Matlh.

xiv, 25)

quinquies varie repelatur.

iu ipsis

Nam

isto

numerus

sicut

quinque

libris

Moysi,

id est quinarius, in
Illa

Vevero

tere Testamento

maximc commeiidalur.
et

hoc esl, post nonam lioram noctis, post lies videlicet vigilias. El multislocis Scripturarum nostri vigilias interpreiati sunt, quas Grxci yu).axas vocant. Ubi
nulla dubilalio est,
cari
:

quce deinceps quatuor connectunlur,

lina
,

id est

mascu-

spatia noclunii temporis signili-

a viginli annis

supra

onviis qui procedil in

et ipsa
,

qiiod puto et hic accipiendnm.

Quoniodo cnini

virlute, recognitio

eorum; quamvis

per oinnes
Iiahent nenii-

Levita) jubentur observare custodias

Aaron
,

et

cu-

tribus

eodem prorsus modo repetantur

stodias filiorum Israel

id

est

fu)ia/.a;

uisi fortasse
vigiliis
,

cessariam differeniiam.

Cum

enim agerctur de

dictum est
proprie

ne putarent ab obscrvandis

qusa

mero universse multitudinis ad unam tribum

nenlis, discernendus erat

in castris

pcrti-

observari solent, proplcr honorem

sexus

ideo posilum est

qiio serviebant labernaculo,

immuiies se esse debere,

Gmnia mascuLina. Et ne parvuli eliam computarentur,

adjuncium
est,

cum

et ipsos oporleret proplor opera lahernaculi

non
rfis

a viginti annis

et

supra. Rursus ne im-

beilis aeias senectutis

annumerarelur, additum est.

' Excusi, distinguendo.uss. Bocccnsiset Michaelinus, tendendo. Alii riieTioris nota?, distriiigcndo. Juxtu Er. Lu^sd. Voa. Lov., fncranl. M.

719
miniisv-.cissim observarc

QUi^STIOMM
vigili;is,

S.

AUGUSTINI

IN

IlEPTATEUCnUM

t20

qnnc observarentiur

veslimenlum Injacinlliimim, ul ipsiim vesrimcnlum hyacintliiiiuin alia rc

in aliis ciicuni(iuaf|iic caslris filiorum Isracl?

opcrieudum praciperct, quod vesli;

V.

[Iii III,

10.] Alienigena qtii lelicjeril morielur. Qu3C-

montuin jain super allarc essct

ac sic brcvitcr ulrum-

renduin

(luoinoilo dixeril in Lcvilico, Qui tetigerit tavi, 18)

;
:

que com|)Icctcrctur,
lare

ct

vestimento iiyacintbino alalio

bernaculum sanclificabitur {Levil.

cum

iiic

di-

opcricndum

et

vestimenlum hyacintliinum

cat, Alienigenaqui tetigerit, vwrietur

volens

iiilelligi

tegniiiic

cos qui non csscnt de tribu Lcvi.

geril
,

An

iorlc liic, teli,

pcriri
jecit
,

opcricndum. Subjunxit dcnique unde coovellet vcstimcnlum hyacintbinum, cum adEl adopcricnt illud operimento
petliceo

ad obsequiiim dixeril scrvilulis

labernaculo

quod a
liinc

solis

liya-

Leviiis debcri

prxcepit

cnim

cintliino.

loquebalur.
\I. [Ib. in, 12-31.] Quid cst quod Levilas pro pri-

IX. [Ib. v, G-8.| Vir, aut mulier

quicumque

fecerit

nb omnibus peccatis humanis

et deliqucrit,
cttvit
,

et

despiciens despexerit

mogenitis filiorum Israel

sibi

Deus depulal

ila

ul

anima

illa

annunliabit peccatum quod pec:

numeratis primogenitis populi, qui plures

invciili

sunl

et restituet
,

delictnm
el

caput

'

et

quintas ejus adjiei.

quam

erat

numcrus Levitaruin

argento rcdinieren-

ciet

super illud

reddet cui deliquil

,

Si autem non
delictum ad

lur, quinqiie siclis pro uno dalis?

Quod pro

pccori-

fucrit

homini proxinnis
;

ita ut

reddat

illi
,

bus non cst factum

pviinogcnilis
iTiodo deinceps

cum

et

pccora Lcvitarum pro

ipsum

deliclum quod redditur

pecorum

Israel sibi esse voliicrit.

Quo-

excepto arielc propitiutionis

Domino sacerdoti erit per quem exorabit in illo

primogenitaeorum vel pecorum eorum

pro eo. Hic ea peccata intclligcnda sunt,

his rcbus perpelratio est,

quorum

in

pertincbant ad
nita vel
jstis

immunda primogeliumana mutari ovibus? Quomodo non et pro

Deum,

ubi jussit

quoc pecunia restitui pos-

sunt.
sint,
stilui

deinceps primogenitis computabanlur

in posteris

(ilii

Lcvi,

Non enim aliler dicerct quomodo rcstituenda nisi damna pecuniaria fuisscnl. Jubel enim recaput et quintas,
et
id est,
,

larum (manebat enim

cadein tribus

qux
qui
pri-

totum

illud

quidquid

posset pro primogenitis posterioribus computari); nisi

quia illud juslum fuit, ut qui nascerenlur de
illis

cst

quinlam ejus parlem

excepio ariete qi

fucrat olTerendus in sacrificium ad

expiandum
non

deli-

jam ad porlionem Dominiperlinebant

niogenitis qui de yEgjpto exierunl,

datam pro

clum. Jubct autom

esse, id est,

illud

quod

rcstituiliir saccrdotis
si

jam Deus proprios

illis

ipsum capulctquinlam,
cst.

est proxiinlelli-

habcrct, tanquam suos de suis, nec possent pro

juste computari, qui dcinceps primogenili

mus

ei

in

quem conimissum

Ubi utique
sil

Deo debe-

gitur tunc

Domino reddendum quod

ejus,

sacerdolis, si
cst, ncc

bantur? Dc universo quippe populo

el

de universis

homo

ipse

non supersit qui damnum passus

pecoribus populi data est porlio Deo pro primogenitis

ct JKVC portio erat Levilce ct

proximus

qucm pulo hDcredem

Si non
ei fuerit

intelligi voluisse.
:

pecora eorum.

Jam

si

Sed de ipso hominc

nihil dixil Scriplura

verumta-

quid genuissent,
a populo dari
,

Dei erat

non poterat hoc lanquam

:

men cum
non

dicit,

proximus, sub hac breejus

,

quod jam alienum eral

ac pcr hoc

vitate insinuat,
fuerit. Si

lunc quocri

proximum
erit,

si

ipse

debita deincops primogenita

pro

bis

Deo reddioportebat; ncc coniputari postcros Levilarum vel pccorum

stituelur,
est
:

Domino rene iinpunitum remancat quod admissum

in

aulem nec proximus

eorum.
VII. [Ib. IV, 7.]
jussit cuin
illa

quod lamen non cedat

sacrificium

sed

sit

Cum

praeciperet de lollenda
:

mensa,

saccrdotis. Sic

sane verba Scripturse dislinguenda

et paiics tolli sic dicens

isti

El panes qui

sunt, Siautem non fueril liomini proximus,Jta ut reddat

illi

semper super eam crunt. Non ulique

sempcr super
aufereban-

delictum

ad ipsum
;

locutionis est

enim quod

eam

erunt,

sed similes eorum

quia

illi

addidit, ad ipsum

aut forle ad ipsum dixit, quod ad

tur, ct rccentes

quolidie ponebaiitur;

dum tamen
Ideo dixit

ipsum pcrtincat
tur
,

id cst ipse possideat.

Dcinde sequierit

sine panibus niensa non relinqucrelur.

qui semper super

Delictum quod redditur Domino, sacerdoti

eam erunt
semper.

Iioc est

quia sempcr pa-

delictum auiem dicit,

delictum ablata
est.

cum

reddiiur ea res qu3e per

nes, non quia

"Vlll. [Ib. IV,

illi

11.]

Etsuper altare aureum adoperient

,

X.

[Ib. V, 6, 7.]

Quseri

autem polest, quomodo

in

veitimenlum lujacinthinum

et

adoperient illud operi-

Exodo

dicitur,

si

quis furatus fuerit vitulum

aut

niento pelUceo Injacintliino. Posset isla loculio videri

ovcm
oves,

reslituere debere quinque vitulos vel quatuor

occiderit, aut vendiderit
;

quam

velut absurdam et non integram lalini interpre;

si
,

si

les transfcrrc noluerunt

id est

super altare aureum

:

tulerit

salvum apiid

eum
,

repcritur
1,

autem quod absduplum esse

,

adoperienl vestimentum Injacintliinum

buerit dici
,

lanquam de-

rcslituendum {Exod. xxii,

jubeat caput et quintam
plo
;

4)

cura hic

rcstitui

Et altarc aureuin adopcricnt vestimcnto

hyacinthino.

Nam adopericnt vestimentum Injacinthinum,

signilicare,
,

duquanto magis a quadruplo vel quinquies tanlo?

,

quod longe

est eliam a

hoc videlur

aliunde adoperiretur
operiretur altare
locuiionis esse,
intelligi
*.

quod ipsiim vestimcntum non quod ipso vcstimcnto adniihi videlur

Nisi forlc quia hic ait

cerit

Vir, aut mulier,

quicumque fe-

ab onmibus peccalis humanis, peccata ignorantiae

Sed

non tam genus

adoperienl

voluit intelligi huraana peccata. Fieri

enim potest ut

quam subobscurus
El super altare

sensus. IIoc quippe

parum attcndendo
1

per negiigeniiam trajiciat

homo

potest,

ameum

Ediii, aliunde operiretur allare ; omissis vcrbis , non quocl ipsovestitneTUoadoperiretur, quse cxMss. rcstiluuulur.

Editi, restituet delictum et quintas ; omisso, caput. Pauloque post, ila ut reddat illi delictum ipsum ; omisso, ad. Redintegravimus ulrumque locum ad Mss. qui coiicordaB< cum grsco. ....
.

i*tK^*.,.

721

LIBER QUARTUS.
in

722
[Ib.

rem alienam
quia
si

rem

suara

quod ideo pcccaUim

non

est

XiV.

vm,
rt

2:4-2().]

Deinde scquilur

A
;

quinloet

diligenler

allenderelur, non

adinilterelur.
,

Et

vicesimo anno

supra, introibunl ministrare in imniet

licec voluil

capite et quinla reslitui

si

sicut furla
,

sterium in operibus in labernaculo leslimonii

a quin-

mulclari.

Nam

furta et fraudes

iiic

intellcxerinuis
,

quagenario recedet ab administratione,

nltra{et ministrabit frater ejus)
:

el

non operabitur

quce non per ignoranliam negligentiiC

sed furandi et

in tabernaculo tesli-

fraudandi aninio commiltuntur, et ideo dicta humanci,

quia in homines fiunl
quxslionis hujus
, ;

monii custodirc ciislodias

Ilunc sensum obscunim

opera autem non operabitur.

facit b:xipx-o-j,

ille,

nisi

fallor,

erit exitus

quod

ila

con-

ul ideo

qui fecit

non reddat
,

vel

fusum

esl,
;

tanquam de ipso

fratio sit dictiim, custodire

illo,

duplum
ipse

quia non deprehenditur vel convincilur

sil
,

sed
sil

custodias

cum diclum

sit

de

qui rccedit ab ope-

ignoranlibus a quo factum

vel

utrum factum

ribus, ct remanebit illic, in tabernaculo teslimonii custodire custodias

;

annuntiat delictum suum.

,

Cum

cnim
fccerit

dixisset

opera autcm nonoperabitnr; sed ope,

Scriptura

Vir, aut mulier,

et

quicumque

ab omnidelique-

rnbitur fraler ejus

id

est

qiii

nondiim pcrvenit ad
Et a

bus peccatis humanis,

rit, id

despiciens despexerit,
isia

et

fctalem quinquagenariam, a viginti quinque annis incipiens operari.

esl

conlemnendo
illa

commiserit; adjunxit, et

Ergo

ita

distiiiguendum cst
,

ail,

Anima

annuntiabit peccatnm quod peccavit, et

:

quinquagenario recedct nb administralione

rabitur ultrn, ct ministrabit fralcr cjus.

et

non ope-

restituet

delictum, caput et quintas ejus

;

forte ergo
el ideo

Dcinde redit ad
illo

propterea tantum, quia ipse annuntiavit

non

illum quinqnagenarium, de qiio loqiiebatiir, et de

expiicat ca^tcra
,

eo damno plectendus
vel

fuit

quo furem comprehensum

diceiis,

In tabcrnaculo testimonii cu-

convictum
[Ib. V,

plecli oporteret.

slodire custodias; opera

autem non operabilur. Qiiod

XI.

21.] Yerl)a quoe Scriptura dicit muiieri a

enim

ail,

cuslodire, snl)a:i(lilur, incipicl,

,

lanquam
Solel

id

sacerdote dicenda, quando a suspicione adulterii

eam
et in

uno verbo diccrct

poni pro

cuslodiet custodias.

onim

marilus adducit, Det eam Dominus in maledictum exsecramentum, grcecus habet hipAio/.

usilate etiam in latinis loculioiiibus inlinitum

finito.

veibum

Quo verbo
;

vide-

lur significari juramenlura per exsecrationera

si

velut

XV.
qui
esl

[Ib. IX,

G-I2.]
facti

Cum

Pasciia;

tempore qiiidam,
liominis, id

quisquam
:

dicat, Sic

non

milii illud et illud contin-

immundi

erant supcr

animnm

gat
%\

vel certe ita juret,

IUud

et illud mihi conlingat,

te

super mortuum, qiixrerent quomodo Pascha fa;

fecero, vel non fecero. Ila hoc dictum est, Det

in

cerent

quoniam oportcbat eos ab immimdiliis scplcin

Dominus
rabunt
nisi

malediclum

et

in

exsecramentum

lanquam

diebus purificari secundum

Legcm

consuluit
,

Domi-

dioeretur, ut de le jurent
;

qu
'.

per exsecrationem ju-

num

Moyscs,

ct

responsum accepit
lam

cuicumciuc inle

sic

non

eis coniingat, aut,

hoc

eis contingai,

aliquid accidissel, vcl

in loiiginquo iliiiei.c consti-

hoc aut

illud fecerinl

lutus essel,

iit

non possel occurrerc,

alio

mense ciim
si

XII. [Ib. VI, 14-17.]

o/feret niunus

suumDomino,
,

faccie debere Pasclia, proplcr

diem inensis quarluin

immunditia ctiam
arbitror id qiiod

agnum anniculum
anniculam sine

sine vitio in holocaustoma

et

agnam

decimum,

ubi

lunsc

numerus observabatnr. Scd

si

vitio

unam

in peccatum.

Hoc quidani

quoeratur qiiid facerent,

forte talis
;

noslri interpretes transferre noluerunt, veluli locutio-

ad secundum menscm occurreret diclum est de secundo mense

fuisse retinendom, ut tertio
,

ncm
in

inusitatam vitanles, et dixerunt, pro peccato, non,

laiiquam rcgularitcr
ojjscrvarent
,

peccatum,

cum

sit

sensus in ea iocutione

qui

non

mcnse

aut

fuerat pcrturbandus. In peccatum quippe dictum est,

certe Pascha non egisse

lali

neccssitale

ad culpam

quia hoc ipsum quod pro peccato offereb?tur, peccalum.

non

pertincrel.
[Ib. IX,

vocabatur.
Christo,

Unde

illud esl

apud Apostolum de
,

Domlno
cet,

Eum

XVI.

15-23.] Et die qua stalutum

,

cst

taber-

qui non noverat peccatum

pec-

naculum,
sciliet

lexit

nnbes labernaculum

domum

testimonii

catum pronobis

fecit (II

Cor. v, 21)

Deus Pater
peccalum
,

Deum
,

vespere crat super tabernaculum velul species ignis

fiebat

Filium pro nobis

fecit

id est

vsquemane. Ita

remper

nubes tegcbat illud die,

sacrificium pro peccato. Sicut ergo agnus in liolocauct species ignis nocle.

Et cum ascendisset nubes a laberfilii

sloma
agna

ut

ipsum pecus esset holocaustoma

sic ct

naculo,
in

cl

postea promovebant

Israel

el in

peccatum, ut ipsum pecus esset peccatum,

loco ubiIsrael. Israel,

dies in

id

cumque

slcteral nubes, ibi castra collocabanl

ftlii

est sacrificium fieret pro peccalo, sicut de arielc,

quod

Per praxeptum Domini castra coUocabunt

el

filii

sequitur, in sd/u(are dicil,

fanquam ipsum

sit saliilare,

cum

per prwceplum Domini promovebunl.

sit

sacrificium salutaris.
:

Quod postea repctendo

quod prius

Omnes
'

manifestat

nam

quibus obumbrat nubcs super tabernaculum, in castris

crunt
filii

et illud pro peccato dicil,

Isracl

el

quando protraxerit
et

nubes super
Israel cu-

dixerat in peccatum; el hoc sacrificium salutaris,

prius dixerat, in salulare.

quod

tabernaculum dies plures;

slodiara Dei,
et

custodienl

filii

v.on

promovebunt. Et

erit,
;

cum

texerit

Xill. [Ib. vni, 24.] Locutus est

dicens,

Dominus ad Moysen,
interpretali sunt

Hoc

nubesdies numero super tabernaculum

mini in castris
vebunt. Et erit
et

pcrvocem Do-

esl

de Levitis,
:

Hoc

alii

Hmc esl
est

eritnt, et

per prceceptum Domini promo-

lex de Levtlis
,

sed quod scriptum cst,

Hoc
.
-

de Leviiis

cum

fuerit

nubes a vespera usque piane

,

intelligitur

diclum

Hoc

constituo de
-^^

Levitis.

ascenderit

nubes mane

et

promovebunt die

vet

\\I5S. miinque et Rat., nisi tUud fecerint. Alii duo Mss.: mst tUud de lefecerint.Ma. et Er., nmhoc iUud de tefecerint.

'

Editi, protexerit.

AtMss., protraxerit .-juxta LXX,p/ie<-

ketau

723
nocte
et
si

QUyESTlONUM
ascenderh uubcs
',

S.
:

AUGUSmi
die
vel
illud

IN

IIEPTATEUCHLIM
erit, inquit,

724

promovebiml

movehunt? Et

cum

texerit
,

nubes dies nu-

viense die

abundanlc nnbe obumbranle snper

filii

mero super tabernaculum,

qui numcrus utiquc
in castris erunt, el
Ilaiic

in castris erunt

Israel

et

non promovcbunl. Quo-

viam per prceceplum Domini promovebunt. Custodiam

id csl dics cerlo numero, Dco placcret per vocem Domini per prxceptum Domini promovcbunt
:

Domini
Moysi.

custodierunt

pcr pra'ccptum Domini in

manu

vidclur diccrc

de slatione, et

vocem Domini signum quod dat molu nubis; quia ct vox loquenlis,

Toius hic locus diligenlcr cxponcndus est, quo-

procul dubio signum est voluntatis.

Quod ergo
Domini

ait,

et

nlam

inusilaiis gcneribus loculioiium obscoi-atus est.

per praceptum, hoc idem signum pulo inlelligendum.

Et

die, inquit,

qun stalnlum
,

csl

labernaculum,
:

texil nn-

Quanquam

possel vox et praeceptum

est, ut solct,

illud

bes labernaculum

domum

teslimonii

idcm laberna-

cliam accipi quod loculus

praccepit hoc
ficri.

ad Moysen, et
illi

culum
ficbat

appcliavit doniuni

tcslimonii. Et vespere erai

Neque enim

scirenl

promo-

super labernaculum velut species ignis usque mane. Ita

semper. Deindc diligcntcr cxprimit
cl
,

vendum
In his

csse nube promovenlc, et siandum csse nubc

quid ficbat
specics ignis
ct

stante, nisi

hoc

eis

anle pracciperetur.
dicla

seniper, Nubes, inquit, tegebat illud die,

nocte. El

aulem quac

sunt

nondum

apparuit,

cum

asccndissel 7iubes a tabernaculo,

Israel. Ista senleiuia

poslea

promovcbant
nisi

filii

obscura non est,

et.

ulrum per diem tantum ambularelur, an etiam pcr noctcm, secundum signum quod nubcs molu suo dabat. Fortassis

proiiicr illam locutioncm

ubi additur,

Ordo
ipsa

enim veiborum intcger scquilur, eliamsi

conjunclio, ut sic dicatur, El

dcsil

enim quamvis plures dics in caslris nianerent nuhe non promovcnle poiuii tamen pulari
,

cum
filii

ascendissel nubes a

nubem non
erit,

solere ascendere dc casiris, et signum

:

ili-

tabernacnlo, postea promovebant

cl

Israel

quamvis

neris dare, nisi per diem. Sequitur ergo et dicit

Et

ipsum quod diclum

est, postc-a, si

deesset, plena

cum

fuerit

nubes a vespera usque mane,

et

et

ascen-

posset csse scntenlia. Doinde sequilur, dicens, El in

ioco iibicumquc steterat nubes,
filii

derit

nubes mane,
coiijunctio

promovebunt

die.

Hic

illa

copula-

ibi

castra

collocabant

tiva

more

Scripturae posila cst.

Nam
erit
,

ea

Israel.

detracta plenus est sensus hoc

,

modo
et

Et

cum

IIoc

autem totum quod faciebant

,

ad prKceptum

fuerit

nubes a vespera usque mane,

die.

ascenderil nubes
et

Domini referens
inquit,

ita

complcctitur

Per prkceptmn,
Israel
,

mane, promovebunt

Deindc quia
iter

nocle

si

nuhes
si il:

Domini

castra collocabnnt

filii

ct

per

ascenderet promovebant, atquc

nocturnam
ait

prwceptum Domini promovebunt. Prxccplum Domini

appcllat signum ipsum quod ficbat in nube
Siaret obumbraiis labernaculum
, ,

lud sigiium acciperent agebani, adjunxit et

nocte
el si

Vel

sive

cum

ascenderit nubes
:

promovebunt. Sed locutio

est, et
;

ut castra consiste-

cst inusitalior

non cnim lanlum posilum

est,

sed

rent; sive

cum

asccndisset, alque ultra movcrctur,

eo more posilum

quo

noii solet.
,

Unde mihi

vide-

ut

eam

clevalis caslris sequereniur. Mulavit sanc in

tur proiposleratus ordo

verborum

sicut

saepc el in

liac senlenlia narranlis

modum,

ct laiiquam

pracdi-

latinis locutioiiibus fieri solet:

quod genus antislrophe

el

cens atque pra^nuntians verba futuri temporis liabere

coepit.

dicilur.

Proinde

si ita
;

dicatur, vel

nocle

si

ascenderit

Neque cnim

ait,

Per prceceptum Domini caslra

sed, collocabunt
:

nubes, promovebunt
rit

aut cerle

ila, si et

nocte ascende-

collocabant

fiin Israet ;

nec

ait,

per

nubes, promovcbunt, planissimus sensus est.

praxeptum Domini promovebanl; scd, promovebunt.

Adhuc autem occurrebat

utrura

cogiianti, ut scire ve..ct

esi solere
,

t hunc modum etiam

raodus

in conscquentibus servai, qui

quomodo cognitum
,

illos

ad nubis

Scripluris est inusitatissimus. Nain verbis

signum diebus et noclihus ambulare

noclibus in caslris esse
ita

vel diebus et

prajterili

temporis S3ppo
sicut cst,

fulura

praedicla

esse noet

eliam solerent per dics

vimus;

Foderunt manus meas

pedes

tantum manere, eliam quorum nootihus ambularent

(Psal. XXI,

17); et, Sicut ovis ad immolandum du

quod arbilror Scripturam

in

consequenlibus intimasse
abundante nube obumfilii

ctus esl {Isai.

aulcm

iiarralor

uu, 7); et innumerabilia lalia ut rcrum gesiarum vcrbis ulalur tem:

cum

dicit,

Die

vel
,

mense

diei,

brante super illud

in caslris erunt

Israel

et

non

poris fuluri,sicul hoc loco, difficlUimc in Scripluris

invcniri potest.

promovebunt. Quia enim dixerat, vel uocle

derit nubes,

et si

ascen-

promovebunt

tanquam restabat

ut diccret,

Ergo postcaquam
noctem ambulare
1)0C diebus

dixit

de die

et nocte,
;

quo signo
atque
et ait

proinoveret populus, vel mancrct

ne putarcntur per

die autem si non ascenderit, non promovebunt, quando quasi promovere debere videbantur sed quia hoc
:

el per dicin solere considere,

,

omnibus facerc

secutus adjunxil

Omnes
lum, in

dies in quibus
caslris erunt

obumbrat nubes super tabernacu(ilii

ambularent, promovcnte nube, et eamanentediebusnon ambularenl, ideo posuit, die vel mense diei. Non dixit,
ctiam diebus pluribus
ficri

poterat, ut nociibus

Isracl

et

quando protraxerit

mense, ne

ibi et

nocies ejusdem mensis accipereniur

nubes super tabernaculum dies plures. Deinde admoncns

scd, mense diei, id est

fuit,

mense ex
id est,

ea parte qua dies

illi

non hocex illorum

lunlate,

neccssilale
,

ficri,
filii

sed ex Dci vo-

non ex ea qua nox. Die

,

ergo vel mense diei, abun-

Et custodienl

inquit,

Israel custodiam
et

dante nube obumbrante

abundanle in obuinitlud, illud

Dei, id

esl, cnstodiam quam prxcepil Deus;

non

Lrando, vel ahundanlius obumbrante, super

scilicct

promovebunt. Et lanquam diccrelur, Quando crgo pro*

tabernaculum

in castris erunl

filii

Israel, et

q\d hoc tanluin loco hai)ent, et

ItaconstanterMss., cumqueiis iaferius concordaQl cditi, cum sic ascenderit nubes.

non promovebunt. PosirernO

repeiiit, divina auctoritale

faclum, cui

resisti

utique non debebat, adjungens

725

LIBER QUARTUS.
per

726
etedent mense dierum.
illis,
,

Quoniam

pmcephim Domini promovebunt. Cuslo,

dabo

eis,

Numquid

oves

et

boves

diam Domini cuslodierunt

vianu Motjsi. Rediit
dicerel, cuslodierunt.

per pra;ceplum Domini, in

piailerili lcmporis, ut
in (ine posuil,i

occidentur

et sufficienl iUis ? el

aut omnis piscis con-

ad verbum

grcgabilur eis

suffinet eis ? Qunori solcl ulruni dixerit,

hoc

Quod vero

manu
pcr

Moyscs diffidendo

au quau-endo. Sed

si

puta-

Moysi,

usilalissiuia iu Scripluris locutio esl, quia

verimus eum diffidcndo dixisse, nascctur quxslio cur

lioc ci

Moysen
XYIl.

Ikbc

Deus pnccipiebat.
Ei

non exprobraverit Doniinus,

sicut exprobravit

[Ib. x, 7.]
et

cum

congregaveruis sijnagogam,

quod ad petram unde aqua

testate Doiniui dubitassc. Si

profluxit, videtur dc

poeuni

lubat canelis,

non

in signo.

Non ergo ad hoc

caiiensi

aulem dixerimus
fieret, ipsa

lioc

dum
lil,

pracipit, ul congrcgetur synagoga;

est
:

nam

hoc

dixisse qua;rendo

moduin quo
dixit
,

Domini re-

signum

sed jam congregala synagoga, pracci;

sponsio

ubi ad

eum
Sed

Numquid manus Domini

arbitror inlelligi

pitluba canere, tanquam ad caiitum jani perlineat

iion

noh

sufficiet,

quasi redargiientis videtur quod iste isla

nielius
,

ad dandum signum, quo dato fieri aliquid admoneat. Proinde cum hoc quod jam congregala synagoga tubis
canebant, quisquam

non

credidisset.

Domi-

homo Novi Tesiamcnti ad

,

ali^iuid

num ita rcspondisse quem ille rcquicrebat

ct Mari;c dicenti,

tanqiiam
,

modum
nolnerit
,

futuri facti,

dicerc

scd potiiis

spiriluale inlerpreialur

illi

signum

est

qui intelligit

oporc ipso suam potentiam demonslrare. Poterat enim

quare

fiat

non

illis

qui

non

inlelligeb;>nt, nisi quaiido

Qnomodo
inodum

fiet

islud

quoniam virum

ad hoc

fiebat, ut

aliquod opus iudiccrelur.

,

non cognosco
credideril,

a caluinniaiilibus objici
illa

quod minus
non de virtute
est
illi,

XVIU.
te
,

[Ib. XI

17.] Et

auferam de
;

spiritu qui est in

cum

qua;siverit,

et

superponam super eos

el

et

suslinebunt tecum im-

Dei dubitaverit.
rilus

Quod aulem responsum

te,

Spi-

pelum populi,

non portubis

illos tu solus.
,

Plerique la-

sanctus
tc
,

superveniet super

et

virtus Allissimi

tini iiiterpretes

non

ut in graeco est

iransluleruiit
eit in
le
,

obumbrabil

poterat et sic rcsponderi

quomodo

hic,

sed dixerunt, Auferam de spirilu tuo qui

ct

Numquid
veniel in

Spiritui sancto iinpossibile est, qui supertc ?

ponam super

eos, aul

ponam

in eis

ct lecerunt

sensum

ac sic idcm ipse sonsus conservaretur.

lalia

laboriosuni ad intelligendum. Putari

spiritu ipsius

enim potest dc

Porro auteni
lilalis
I,

quaedam diccns Zacharias, increduDcus non de

vcrba

hominis diclum

quo humana nalura

de quo
sunt
el
lio-

arguilur, et vocis opprcssa; poena plectitur {Luc.

coinpletur corpore adjunclo, quae constal ex corporc

ct spiritu
,

5i, 35, 18, 19, 20). Quare, nisi quia

?

qucm
,

eliam

animam dicuut
scit

verbis, sed de cordibus judicat

Alioquin et ad illam

Apostolus dicil
minis
,

Quis enim liominum

quw

pelram unde aqua

Moysi.nisi
dilfideiido
in

profluxit, poteranl excusari

nisi spirilus

liominis qui in ipso esl? Sic et

quw

euin clara esset diviiia senleiitia quod

Dci sunt, nemo

ac
dicit
,

scit nisi

Spiritus Dei. Et (|Uod adjungit

talia (iixcril.
,

Nam

ila

se ea verba habciit
ista

Nos aulem non

spiritum hujus
est

nmndi

accepi,

Audile
vobis

me

increduli
?

numquid de pelra
:

educemus

tnus, sed

Spiritum qui ex Deo

(1 Cor. ii, II
,

12)

aquam

Deinde

sequitiir

Et elevata Moyses manu

et exiil aqiia

ostendit ulique alium esse Spirilum Dei

cujus parli-

sua percussit petram virga bis

bibit

multa

et

ceps

fit

spiritus

hominis per graiiam Dei. Quamvis

alii

synagoga

et
,

pecora corum. Uliijue ad lioc congre-

posset etiam, sicut

ritiis

inlerpretali sunt, Intelligi Spiest in te

gavit populuin

ad hoc illam virf^am in qua tanta mi-

Dei in eo quod dicitur, de spiritu tuo qui

,

racula feccrat siimpsit, eaquc pelrain percussit, atque

ut diclum sit, tuo

quia
:

fil

etiain iiostcr qni Dci est,

inde solits virtuiis csl consccutusefrcclus. Vcrbacrgo

illa

cum accipimus eum

Eiia; in

sicut
(

de Joanne diclum est

In

quibus
?

ait,

Numquid ex

liac petra

educemus vobis

spiritu et virtute Eliai

Luc. i, 17).

Non enim anima

quidam
haerctica

aquam
cx
iiac

possenl sic accipi, lanquam diceretur, Nenipe

eum

fuerat revoluia.
,

Quod

si

petra

secundum vestram incrcdulitatem aqua

:

pervcrsilale opinanlur

quid dicluri sunl in eo quod

educi non potest

relur,
fieri

ul denique pcrcutiendo osteiidere-

scriplum est

Spirilus
;

Eliw requievit super Eliswum

ille

divinitus poluisse

quod

illi

infidelitate

non

(lY Reg. u, 15)

suain
(fl)
:

cum jam

utique haberet aniinam

crcderenl,
Ila

maximc
intelligi

quia dixerat, Audite me, increduli.

nisi quia

dictum cst de Spiritu Dei, nl etiam

quidem

possenl ha!C verha, nisi Deus qui

per irium operaretur qualia per EIiam'opcrabalur

cordis inspcctor est, quo

animo

dicta fuerint indicaret.

:

non ab

illo

recedeiis

ut islum posset implcre

illo
,

aut

Scquitur eniin Scriptura ct dicit

Et

dixit

Dominus ad
non indu-

disperlilus

minus

esset in

ut posset ex aliqua

Moysen

el

Aaron

Quoniam non
,

credidislis sanclificare

parte et in isio esse? Deus est enlm qui possit csse

in

me

in conspectu

fdiorum Israel

propter

lioc

omnibus tantus,

in

quibus per illam gratiam esse

ila
,

voluerit.

Nunc autem cum

scriptum

sit,

Et aufede spi-

XX, 10-12).

ram de
ritu tuo

spiritu qui est super te

,

nec dictum
:

sil,

lianc in terram quam dedi eis [Num. Acpcr hoc intelligitur illa verha ita dixisse Moysen, tanquam ad incertum percusseril, ut si non
cetis vos

synagogam

facilior est absolutio quscslionis

quia intel,

sequeretur effectus
ail,

hoc praidixisse pularelur

cum
quod
pro-

ligimus nihil aliud

Deum

significare voluisse

nisi

ex

Numquid ex

liac

pelra educemus vobis

aquam

codcm

Spiritu gratise illos

quoque habiluros adjuto;

in

animo ejus

lateret

omnino,

nisi Dei sententia

rium, ex quo habebalMoyses ut el

isli

haberenl quan-

deretur.

contrario itaque isto

loco dcbemus
,

intelli-

lum Deus vellet, non ut ideo Moyscs minus habcret. XIX. [Ib. XI, 21-23.] Et dixit Moijses, Sexcenta millia

gere verba Moysi de promissis carnibus

potius

quaerentis
;

quomodo

fieret,

quam

diffidenlisfuisse

quando

peditum, in qnibus

sum

in ipsis

et tu dixisli,

Carnes

seulentia Domini non secuta est, qua; vindicaret, scd

ia) Confer Tertull., lib,

de Anima, cap.

33.

polius qua; doceret.

727

QU^STIONLM
flb. \ii, 1.]

S.

AUGUSTINI

IN

IIEPTATEUCIIUM
:

728
dici
si

XK.

Oc uxorc Moysi
filia

^lilihiopissa qvutri

pollilur
solcl.

nam

el

hoc conlra voluiilalcni faccre

facit,
si

solcl, ulruin ipsa sil

Jolhor, an allcram duxcril,

:

Sed ulique vult proplcr quod

tanquam
facere

\el superduxcrit

scd ipsam fuisse credibilo est

de

pejerare nolit, et facil'cum vult vivere,

nisi fecerit,

quisquam,
,

Madianilis quippccrat, qui rcpcriuntur in raraiipo-

mortem minctur. Vult ergo

:

quia

mcnou

yEihiopcs

dicli

quando contra eos pugnavit

eos pcrsccutus po-

vult viverc

et ideo

non pcr scipsum appelendo ut

Josaphat.

Nam

in his locis dicitur

falsum juret, sed ul falsum jurando vivat.

cst, nescio

Quod

si ila

pulus lsr;\cl,ubi Madianitrc habitanl

(H

Pnrfl/. xiv,

utrum possint

dici ista pcccata

nolentium,

9-11), qui nunc Saraccni appcllanlur. Scd nunc cos iEthiopes nemo fcrc appellal, sicut solcnt locorum ct

qualia hic dicuntur cxpianda.

sidcrctur, forte ipsum pcccare
aliud nt,

Nam

si

diligentcr con-

genlium noniiua plcrunKpie vctustatc mutari.

quod

vult qui peccat.

nemo velit, scd propter Omnes quippe homines

licet, vcllent liccre
:

XXI.
eremo
sil
,
,

[Ib. xiii,
el

18-26.] El dixit ad eos, Ascendite

,

ista
(fua;

qui

scientes

faciunt

quod non

ascendelis in vionlem

el

videbitis
,

tenam

usque adeo ipsum pcccare ncmo appctit propter hoc

ipsum, scd proplcr
illud

el

popiduni qid insidel super cani

si

si forlis est

aul

quod cx eo consequitur.

infirmus,
lur,

pauci sunl aut mulli. Exposuissc intciligidixcrit,

si

Ihcc
nisi

si

ita

se habent,
;

non sunt peccata nolentium,

discernuntur a peccalis vo-

sccundum quid

polens est aul infirmus;

nescentium

quac

hoc

est, si pauci sunl aut mulii.

Nam quomodo

possent

lenlium.

fortiludiiicm

de monlc prospicicnlcs scntirc humanarum virium ? Polcst el alius sensus esse multo con-

XXV.
verit in

flb.

XV, 30, 31.] Et anima qucccumque peccaindigenis, aut ex proseltjti$,

manu superbiw ex
exacerbat,
ct

grucntior veiitati.

Quod

ail,

Ascendetis in

montem

in

Deum

liic

exterminabitiir

anima

illa et

de ponianilla^

ipsam lcrram dixit.qnam explorare volebanl. Non enim posseiit facile exploralores intelligi, ubi tanquam
pcrcgrinaiiles omiiia pcrquirebant.

pulo suo; quoniam verbum Domini contempsit,

dala ejus disperdidit
:

contritione conteretur

anima

Nam

si

dc montis

peccatum ejus

in illa.

QuK

sint peccata quse fiunt in

verticc eos pulavcrimus conspcxisse terram, ct ex|ilo-

manu

superbioc, id cst siiperbia commiltuntur, Scriin

quomodo possent exquirere onmia quycMoyses exquirenda pr.iccepil? quomodo inlrare civilates.quas eos Scriplura dixit intrasse? quomodo de illa valle l)0lrum tollere, propler quem et loco nomen est indicerelur? In ipso ergomonte dilujii, ut vallis Botri
rasse
;

plura ipsa

consequenlibus satis exposuit, ubiait,

est ergo

Quoniam verbum Domini contempsit. Aliud

pra!cepla contcmnerc
,

aliud niagni

quidem pendere,

sed aut ignarum coiitra faccre, aut viclum. Quac duo

fortasse
fiunt,
tialo
pcriiiicaiit

'

ad

illa

peccata qua; a nolentibus

explorabalur tcrra, quia ipsa erat quae exploraretur

et ibi erat

de quibus supcrius

quemadmodum Deo

propi-

quidam depressior

locus, de qiia valle

bo-

expiarcntur admonuit; ac inde subjecit peccata

Irus ablalus est.

superbioc,

cum quisque

superbiendo, id est proecefacit.

XXII.

[Ib. xni, 35.]

Et protulerunt pavorem tcrrw

terrw dixit, non quo pa-

ptum conlemnendo perperam

tanquam insanabile judicans,
qiioe

Quod genus pec-

qnam

exploraverunl.

Pavorem

cali iion dixil nllo gciiere sacrificii purgari oportere,

illa

vebal cadem lerra, sed

XXIII.

quem ex

ea terra conceperant.

duntaxat curationc

[Ib. XIV, 9.] (laleb et

Jesus Nave loquentes

pcr sacrificia gcrebalur, qualia facicnda iu hac

:

ad populum
populum

Isracl

ne timereiit ingredi lerram pro:

Scriptura proccipiuntur
tur,
ipsoe
nulli

quoc

si

per se ipsa attendan;

ntissionis, dixeruiit inter coetcra

ritis

Vos autem ne limuesunt. Abscessit

;

peccato

possunt niederi

si

autem res

terrw,
eis,

quoniam cibus uobis

quarum

hocc sacramenla sunt inquirantur, in eis

enim tempus ab
ritis

Domtnus aulem

in tiobis

ne limue-

inveniri potcril purgalio peccatorum.

Quod ergo

scri-

Quod dictiim cst, Cibus nobis sunt, iiitelligi voluerunt, consumemus eos. Quod vcro adjunxerunt,
eos.

ptum

cst, Peccator,

cum

venerit in

profundum inalorum,

contemnit {Prov. xviii, 3), isle significatus est, Scriplura hoc loco dicit, in

quem

Abscessit enim tempus ab

satis diligcnter

eis,

Dominus autem

in nobis

manu superbiw

delinquere.

non dixerunt, Abscessit Dominus ab

:

IIoc igitur siiie pocna ejus qui commiltit,

non potest

eis; impii qiiippe antiquitus fuerunt

sed quoniam et

aboleri

atqiie ideo

inipiis occulla dispensalionc divinse providenlioe

datur

cum
lis

poenilendo sanatur

nonpotest esse impunitum, ct ipsa enim affiictio poeniten:

tempus

llorendi alque regnandi, Abscessit, inquiunt,

eis,

pcena pcccati cst, quamvis medichialis et salubris.

Dominus aulem in nobis. Non dixerunt, Abscessit tempus ab eis, et nostrum successit sed,
tempus ab
:

Merito quippe

magnum

judicalur peccatum,
:

cum

su-

perbia prxceptum

contemnit

sed e conlrario, ut

Dominus autem
liabuerunt,
isti

in nobis,

non tempus.

Illi

eniin

lempus

sanari possit, cor contritum et humiiiatum Deus

spcrnit {Psal. l, 19).

non

Dominuin Deum lemporum creatorem

,

et ordinatorem

et

quibusque, ut

ei

placet, dislribu-

non

fit,

idco hinc lalia dicta sunt

;

Verumtamcn quia Deum,

:

sine

poena

inquit, hic

lorem.

exacerbat
[Ib. XV,

quia Dcus supcrbis rcsistit {Jacobiiv, 6).

illa

XXIV.

24-29.]

Quod

pmccipitur

quomodo
ulrum

El exterminabitur anima
talis

de populo suo

quoniam

expientur peccata quoc non sponte commillunlur, mcrito quoeritur

qu.-x;

omiiino

iii

sint ipsa peccata nolentium

ncnt, non est.

numero eorum qui ad Deum pertiQuoniam verbum Domini contempsit, et

:

qusc a nescientibus committuntur; an etiam possit

recte dici peccatum esse noleniis, quod faccre
*

mandata

ejus disperdidit

contritione conteretur

anima

com'

Editi, ct Mss.

uno oxcepto corbeiensi codice carent his

si

in Mss. constanter, liotrui.

Apud LXX.

mm.

cap.

13,

verliis,
.2

tnnqmm

pejerare

nolit,

et facit.

notnws.

Ediii

nullo pucto- .Mss, vcro, nuUi peccato.

72d
iila.

LIBER QUARTUS.
diluvii
terr.-c
,

730
aut ignea pluvia
qu;c
,

Quare auteni contriiione conterelur, consequenlioc ter acijungit, dicens, Peccatum cjus in illa : ac per
si tali

aut aqua maris, aut hiatii

:

permixtos poterat pariter absumere

pcccalo debitam contrilioneni ipse

sibi

adhibeat

non quia

et ibi

Deus suos conservare non posset; sed

pcenilendo, cor contrilum, ut diclum cst, Deus non

spernet.

quid opus erat teniatione miraculi ubi separatio neri

poterat, ut vcl aqua, vcl ignis, vel hiatus lerra;, quos
invenissct, auferret? Sic et in fine a zizaniis separa-

Quamvis

in groeco
;

non diclum

sit

hoc loco,

contriiione conteretur
illa
:

sed

exlritione exteretur

anima

quod

ita

accipi potest, quasi onini

sit.

modo

lerendo

buntur frnmenla

ut

malos crcmanlibus flammis,

regnoPatris sui {Mattli. xni,

cxstinguatur, ac non
tatis

Sed prius natura immortalisi

jusli lulgeant sicut sol in

anims hunc

intelleclum recusat. Deinde

efliceretur ut

quod

30,40-13).

exterilur,

omni modo

non

sit,

non dice-

XXYIll.

[Ib. XVI,

50.]Quod

ait

Moyses de Chore
et

et

rel de sapiente, Et gradus osliontm ejus exterat pes tuus {Eccli. VI, 36). Verum illa discrelio magis ma-

Abiron
terra os

et

Dathan, In visione ostendet Deus,

absorbcbit eos,

aperiens

suum

quidam
:

interpretati sunt,

gisque consideranda est, ulrum nenio peccet nisi aut

ignarus, aul victus, aut coutemnens; unde

In

liiatu

ostcndel

Dominus

crcdo, pulantes diclum

est yaj//aTt,

nuuc

lon-

XxufiK-ci,

quod grsece positum

,

quod pro eo
,

gum

est dispuiare.
XVI, 13, 14.]Quid est quod Dallian et
in

dictum

esl

ac

si

diceretur, In manifestatione

quod
In
sive
;

XXYI. [Ib Abiron, cum

apcrte oculis apparebit.

visiotie
,

Non enim
soieiit

sic

dictum
visiones

est,
,

seditionem consurrexissent, vocali a

quemadniodum

dici

lloyse, ac superbe et injuriose respondentes, Ninn-

somnioriim, sive qiiarumque

in

ecstasi

ngurarum

qnid pussillum
fluenlem lac
el

lioc,

quoniani eduxisti nos in terram

scd ut dixi, in manifeslalione. Nonnulli autem aliud

mel, inlerjicere nos in erenw? quoniam

es
^
:

opinantes

In

pliantasmate

interprelari voluerunt

prwes nobis, princeps

et tu in

terram fluenleni lac

quod omnino
nostr?e, ul
falsitatc

sic

abhorret a consueludine locuiionis

fere dicatur

et mel induxisli nos, et dedisti nobis sortcm agri et viJierts;

nusquam
sit

phanlasma
illudilur
:

nisi ubi

post haic addiderunt, Ocu/os liominum illorum

:

visorum sensus noster

diclum
;

quamvis et

abscidisses

non ascendimus?

Quorum

oculos

hominum

hoc a videndo

sed, ut dixi, aliud loquendi

dixerunt?

LUrum
ila te

popuii Israel, tanquam dicenles, Si

consuctudo prrjudicavit.

isla prstilisses,

oculos

hominum

illorum abscidis-

XXIX.

[Ib. XVI,

32,33.] Et descendcrunl

ipsi, et

oninia

ses; id est,

diligerent, ut oculos suoseruercnl,

qucecumque sunt

eis, viventes

ad

inferos.

Nolandiim se-

ct darenl tibi?

Quod indicium magnum Apostolus dicit, Quoniam si fieri posset,

eruissetis, et dedissetis milii
{

dileclionis et

cundiim locum terrenum dictos esse inferos, hoc est

in inferioribus
terrae

oculos vestros

parlibus. Varie quippe in Scri-

Galat. iv, 15). Et deinde

id

pturis cl siib inlellcctu mulliplici, sicul

rerum de qui-

plenam contumaciam addiderunt, ISon ascendimus,

bus
et

agiliir

sensus cxigit
in

nomen

ponilur inferorum,

Non veniemus quia vocaverat oculos hominum illorum, dicit iioslium,

est,
;

eos.

An

polius

maxime

mortuis hoc accipi solel. Sed quoniam

qui nimis acres

Elsi

istos vivcntes

diclum est ad inferos desccndisse, et

;

el terribiles fuerant nuntiati

tanquam diccrcnt,
;

ipsa narralione quid facliim fucrit salis apparet

ma-

hoc

fecisses,

non

libi

obleniperaremus

nisi

quod
quo-

nifeslum est, ul dixi, inferiores parles

riim

tcrrac

infcro-

niodus verbi alius pro alio pusitus est, ut non diccrent,

vocabulo

nuncupalas,

in

comparatione hujus
:

Non ascenderemus;
loculionis?

sed, ISon ascendimus,

supcrioris terrac in cnjus facic vivitnr

sicut in

comde-

dam genere
XXVII.

paratione

coeli

superioris, ubi sanclorum*dcmoratio

in hujiis aeris

[Ib. XVI, 20, 21.]

Et loculus

est

Dominus ad

cst

Angclorum, peccantcs angelos

puniendos rescrvari. Si

Moysen elAaron, dicens : Abscedite vos de medio synngogce istius. Notandum est lunc jubere Dominum separationem fieri corporalem, cum jam vindicta imminct
malis
:

trusos caligiiicni Scriptiira dieit taiiquam carceribus

inferi
gelis

enini Deus, inquit,

an-

peccantibus non pepercit, sed carceribus caliginis

tradidit in judicio puniendos rcscrvari

sic

Noe cum domo sua separatur

(

a caeteris di-

inferi retrudens
(II

luvio periluris

Gen.

vii,

15

sic

Lol cum suis sepa(

Pctr.

II,

4)

cum
ii,

aposlolus Paulus principem poin

filiis

ralur a Sodomis igne coelilus consumendis

Id. xix,

testalis

aeris

diabolum dicat, qui operatur

2).

12); sic ipse populus ab j]gypliis marinis fluctibus

diffulentioi {Eplies.

obruendis

Exod.

xix,

20

); sic isli

nunc a synagoga
et

XXX.

[Ib.

XVI

36-iO.] Et dixit Dominus ad Moysen

:

Cliorc, Abiron ct Dalhan, qui se primitus per scditio-

ad Eleazarum [ilium Aaron sacerdolem

Tollite tliu-

nem abrumpere

voluerunt

cum
,

quibus tamen sancti

et

ributa wrea e

medio exuslorum,

et

ignem alienum liunc

antca viventes et conversantes

cum
in

cacteris

quos

semina

ibi

quiu sanctificavcrunt ihuribula peccatorum

suis
:

Tcprobat Deus, secundum verba quae

dicit,
liec

eos incrcpans

horum

in

animabus

et

fac ea laminas

ductiles

conlaminari tamen ab eis minime potueninl

circumposilioneni altari; quoniam oblala sunt anle

Do-

separare se jussi sunt, quando vindictam Dominus

,

minum

el

sanctificata

sunt

et

facla sunt

in

signum

$ive differebat, sive talem adhibebat

periclilari la:dive

qua innocenles

fdiis Israel.

Hoc

loco cur non ad

non possent,

sicut

serpentum mor-

in superioribus,

Moysen et Aaron, sicut Dominus locutus sil, sed ad Moysen et

milii

sibus, sicul slragc

moriium, qua Deus, quem volebat,

;

ad Eleazarum filium Aaron, haec

occurrit
:

causa inlerim

Bicui volebat, alio percuiiebat intacto

'

non

sicut

aqna

quoniam

qusestio erat de progenie sacerilli

Sic in Mss. et
:

apud LXX. At

in

antea editis, pr(eest no-

dotiim, id est dc

quo genere csse debcrenl (unde

sibi

tis princips

et lu.

ex

alio

genere, quia

usurpare sacerdotiiJm ausi

731

QUvESTIONUM
ad

S.

AUGUSTINI IN IIEPTATEUCHUM
quod
suiit

732
,

suiil, t.im borrcnclo ct niirabili supplicio perierunt)

ni>n

sancta

dictum cst sanctorum

cl

quia

in

Aanm
,

(|ni

jani

sununus sacerdos cral

,

scd

sanctis ofTcrunlur

pcccala dicuntur sacrificia pro

ad Kifazannn voluil loqui Dcus

doi)eljat

qui

cL

succcderc

pcccatis; ideo appcliata sunt pcccata sanclorum. Et

pcccata sacerdolii vestri, id est ,
lur pro peccatis
:

ci

sccundo

jaiii

saccrdolio ruiigcbaiiir, ut
,

eadem

ipsa qu3c offcrun-

eo niodo sericm geiieris coinmendarct

cessionibus saccrdolum cssc debcret.

(lua) in suc-

sicut ctiam in Levitico declarat, ct

Undc eliam
[ilius

in

pcrlincre dcbcrc dicitad saccrdolem {Levit. vi, 2S, 20).

conscquciilibus dicit

Et accepH Etcazar
'

Aaron

XXVII.
Domiiio

[Ib. xviii,J2.]

Primogcnila omnia,qu(ccunu
,

sacerdolis (liuribula cerea, quanta

obluterunt qui exusti

que fucrint in
,

terra

eorum

quantacuinque
,

attuterint

sunl
/iliis

ct adclidil ea circumpositioneni aUaris,

memoriale

tibi erunt. Ilic

:

primogcnita

non

fctus pri-

hrael,
cst
:

ut

non accedat quisquam aticniqena, qui

miiivos pccoriim dicil

iiominatur,
!i;cc
,

nam

ipsa

grajcc

TfUTSTC/.x
latine

non

de semine Aaron, imponcre incensum antc Doet

aulcm

^ifono-jiJv.w.-zK.

Sed

dua-

minum
ejus
,

non

erit

sicul

Cliore

et

sicut

conspirutio

bus bis rcbus

duo noniina reperla non sunt. Et idco

sicul

lociilus est

Dominus

in

manu Moysi.

IIoc

isla npuzoyiJr.iMTc/.

quidam

primitias inlcrpretati sunt:

ct aliud

crgo niodo voluit per Elcazarum Deus non sacerdo-

sed

primili.TC

v.-Kpy/A dicunlur,

sunt.

Ilacc

lium

qiiod

jam

eiat in

Aaron, scd

succcssioiiis saait,

igitur tria ila discornuntur, quia nf-uTiTc/.u sunl primilivi

ccrdotalis progeiiicm commciidarc.

Quod vcro

Et

animalium felus, ctiam liominum

Tif wrovr; /!/;.ra

ignem alienum
est.

liunc

semina
,

ibi,

spargc iiilelligendum

vero, primi fructus de terra sunipti, vcl de arbore,

vcl

El quod addidit

Quia sanclificavcrunt llmribula

sed nolandum novo
,

de

vite

primitia;

autem dc
;

fruclibus quidem, sed

peccatorum Itorum in animabus suis, locutioiie quidein

inusilata expressa sentenlia cst
:

j;un rodactis ab agro

sicut dc

massa

dc lacu

de

dolio, dc cupa, qucc primitus siimcbantur.

niodo dicta sanclificala pcena t-orum

quibus boc

XXXIII.

[I!).

XIX.]

De juvcnca
,

rufa, cujus

cinercm

peccalum fueral perpetratum

quia per eos

exemplum

ad aijuam aspcrsionis

corumque mundalionem qui Lcx mandavit, ncc

ta-

dalum
aulcm

est cseleris,
allari

quo timercnt. Circdmposilionem

ficri

mortuum

tetigcrinl, proficcre
;

cur ex eis

voluit, addidit diccns,

,

cere' permitlimur

cvidcnlissimum eiiim signum in

prsfiguralur;

Quoniam

oblata

sunt ante
fitiis

Dominum
:

et sanctificata

ca Novi Tcslamcnti
fcstinantcs

ncc satis digne

facla sunt in sicjnum

Israel

non ergo

in eis re-

dicere

dc

tar.lo

sacramcnlo valcmus.

probari vobiit, quod a lalibus oblata sunl; scd boc

potius cogilari et attendi
csl quia aiilc
,

Primo cnim quod

ila ccepii

de bac rc loqui Scriptura,

faciat in altilu-

antc

quem

oblata sint

id

quem

iion

movcat, ct intcnlissimum
cst
,

Domiiium

ut plus in cis valeret

nomen
nie-

dinc sacrnmcnti? El locutus

inquit,

Dominus ad
quK-

Domini antc quem obbita sunt, quam pcssimum

in

Moysen
cumque

et

Aaron, dicens

Isla distinctio Legis,

ritum eorum a quibus oblaia sunt. lloc autem jam ct

constiluit

Dominus. Procul dubio non estdisaliqua duo, vcl plura

:

Exodo commcmoraverat Scriptura

dicit

quando

allare

linctio, nisi

iiitor

nam

dis-

labricatum

[Exod. xxvii, 2)

unde

inlclligilur

tinctionem

singularitas
rci

genera rerum

gestarum distribula cssc per libros

clioncm cujuslibct
Lcgis
:

non requirit. Ncc distincommemoravil scd addidit,

,

non temporum ordo conlextus.

ron,

Nam

el dc virga

Aa-

ncc cujuscumque lcgis

assidue quippe

iii

quomodo

rcs gesla

sit,

ut cl florcns cl

germinans
in iioc

Scriptura dicilur dc unaquaquc rc, dc qua Icgilimc

priccipilur, IIicc cst lcx illius vel illius rci; noii uni-

clcctioncm saccrdolii cjus diviiiilus indicarct,

libro Scriptura narravit

(Num.

xvii, 8)

ct

tamcn de

vcrsalis

Lcx
:

qu.-c

continct omnia quac logilimc prx-

ipsa virga in

Exodo

dicitur, ut in

sanclis

sanctorum

cipiunlur
Legis
;

liic

vero

cum

dixissct,

Hkc

est

disliiictio

cum manna

in

arca poiicrolur, quando pr.^ccipilur dc

(Ercorf.

scculus adjunxit qumcuinqua

conslHuit

Docliam

tal)crnacuIo fabricando

xxvi)

quod utique

minus, prxcipicndo uliquc, non crcando.

Nam

longe ante prccceptum est,

quam ipsum tabernacu:

nonnulli intcrprclcs, quwcumque prxcepit Dominus,

transluleruiil. Si crgo li;cc cst distiiictio Legis, quoc-

lum fabricalum perlcctumque consisteret stelit aiitem primo mcnse secundl anni,ex quo de jEgyplo cgiessi siint (/rf. xl, 15), et libcr iste incipit a sccundo mense ojusdem anni sccuiidi primo die men,

cunKiue prseccpil Dominus

jsta disiinctio
distiiigiicre.
il)i
:

procul dubio

magna

cst

ct rectc

iniclligitur

duo Tcstamcnla

Eadcm

quippc sunt in Vclcre ct

;

Novo

sis

unde claruin

est ista

si

lihrorum ordinein conid est

sideremus, pcrrecapilulationcm,
recordaiioncra
,

pncleritorum

ibi pra-figurata , bic obumbiaia, bic rcvcbita non soluni Sacramcnta divcrsa sunt, maniiostala.Nam

nus diligenlcr
narrantur.

commemorari qii;]c putant, qui inlintendunt, codem facta ordinc quo

veruni cti:im promissa.

poni, qiiibus spiritualc
Iiic

Ibi

vidcntur lcmporalia pro

pra^mium occulle

significetur:

aulcm

manifcslissime spiritualia promittuntur, et

XXXI. [Ib. xvui, L]< ait Dominns ad Aaron, dicens : Tu et filii tui et domus palris tui tecum, acci,
)

.Tlcrna. Tcmporaliuin

aulcm bonorum atque carna-

lium, ct spirilualium atquc ;clcrnorum, quai clarior

ccrliorriue dislinclio est
,

pielis

peccata sanctorum

et tu et fitii lui accipielis

pec-

quam

passio

Domini

nostri

catasacerdotiivcstri. Hacc sunt pcccata quac appcllan-

Josu Christi?

in cujus

morle

salis constitit,

non islam

lur sacrificia pro pcccatis. Proinde peccata sanctorum

lcrrenam iransitoriamquc iclicitatem a

pro magno munere sperandam
et

Domino Deo
:

dicium cst
'

iion quoe

sancti committant

sed ab eo
:

opiandam quandotanta illaperpeti

Am.
,

Er. et Lov., qua; antea. Rat. et iMss., quanta

juxta

quidcm
-

in

unigenito Filio suo,

quem

L\x

iiosa.

sic in Mss. At in excusis, tangere.

^53
voluit
,

LIBER QUARTUS.
longe aliud a se peli e\?peclarique oporlere

'734
Chrislum secundum Scripluras

Haec

lestificatio est,

aperlissiina dislinclione declaravil. llanc igilur pas-

fudisse sanguincm in remissionem pcccalorum

III,

{Rom.
fuerat

sioncm Doniini

noslri Jesu Clirisii, velul dislinclioncm

ruf.c

25

et Eplies.

i,

7).

Ideo conlra faciem labernaculi

duoruni Tesiamenloruni, hoc qtiod de juvencoc

maclalionc narralur, salis congrue prsfigurat.

tesiimonii, quia

non

aliter

declaralum
:

cst,

quam

divino tcslimonio praenuntialum

ipse

ct ideo septies, quia

LocHlus
Ista

est

Dominus ad Moysen
quacumque
incipil iucc

et

Aaron, diceus

disiinclio Legis

constitml

Dominus:
diceiis,

numerus ad mundationempertinet spiritualem. Et cremabunt eam in conspectu ejus. Puto quia conquippe ignis ut
in

ac deinde mandare

adjungcns el

cremalio ad signum pertinet resurrectionis. Natura

esl

Loquere
ctilus

filiis

Israel. Polesl etiam iia distingui,

et

El to;

superna moveatur, et

in

eum

est

Dominus ad Moijsen

Aaron dicens

Ista

converlitur quod cremalur.

giaico in huinuin ductuin

Nam

et

ipsum cremare de

distinciio Leijis,

quwcumque

constiluit

Dominus, dicens:
sed qux-

verbum

cst a suspcnsione (a)

cjus, id est

non quxcuinque
cceluiii et

conslituit
et

Doininus creans, sicut

in eis sunt; in

Quod vero additum

quia
illis

esl,

in conspectu

in
,

terram

omnia qu?e

conspeclu sacerdolis, hoc mihi insinualum vidctur

cumque
licet

conslituit
;

Dominus dicens,
ad
te
'

duobus viderufam

apparuit resurrectio Christi, qui futuri eranl

Testamentis
et

ut deinde sequatur, Loquere fdiis

rcgale sacerdotium.
el

Israel,
vitio.

accipiant

juvencam

sine

carnes

ct

Juvenca rufa carnem Christi

significat.

Sexiis
;

id ipsuin

Jam quod sequitur, Et pellis ejus cum stercore ejus comburelur exposilum est quomodo coiicreinabilur el
sanrjuis ejus
,
:

femineus est, propter infirmilatem carnalem

csi,

rufa

signilicatum cst

quod

noii

solum substantia mortalis

propter ipsam cruentam passionem.

ait,

Quod ausunt
ipsos

coiporis Clirisli, quai coniraemoratione pellis et car-

tem

Accipiant ad
:

te,

in ipso

Moyse figuram Lesibi visi

nium

et sangiiinis

iiitiinata est

gis oslendil

quoniam secunduni Legem

,

melia ct abjectio plcbis,

vcrum cliam contuquain nomiue stercoris sigui;

occidere Christum

quia

solvebat secunduai
,

ficatam pulo, converterctur in gloriam,

bustionis flamnia significat.

quain com-

sabbatum, et sicut puiabanl

profanabat.

observationes legitimas

Quod ergo
cst
:

sine vitio dicitur boec juvcnca,

Et

accipict sacerdos
ct

lignum cedrinuyi

et

lujssopum

et

miruin
liosiia;

non

iianc eiiini

carncm eliam cxtcrsc

siiie viiio

coccinum,

immillel in

medium combustionis juvencw.

esl,

ligurabant, ubi similiter

pecora

iin-

Ligiium cediinum spes

quu) debet in supernis

niolari jubentur. Erat quippc

illa

caro in similitudiiic

firmiter liabitare. Ilyssopus fides, quae

cum

sit

hcrba

carnis

peccaii

{Rom. vni,

5),

sed non caro peccati.

dislinclioiicin

humilis, radicibus hxrel

iii

petra.

Coccinum

charilas,

Verumtainen hic ubi evidenlius Legis

quod fcrvorcm

spiriius igneo colore leslatur. IIa;c tria

in

Deus

voluit

comniendare

parum

fuit dicerc, sine vi-

debcinus millere
in

resurroctionem
illius,

Ciiristi,
illo sit
:

tanquam
abscon-

tio, nisi
si

diceretur, qua: non

liabet in

se viiium

quod

mediuin combuslionis

ut ciim

repetcndi

causa dictum cst, fortasse non frustra

ipsa rcpelilio finnius

dita vita nostra,

sicut dicit Apostolus

Et

vita vestra

quod cam rem Quanquam ct illud non abhorret a vcro, iit ideo addiluni intelligatur, quw non liabet in se vilium, cum
est,
vit.

commcnda-

abscondita

est

cum

Christo in

Deo

{Coloss. ni, 3).

et lavubit

Et

lavabit vestimenta sua sacerdos,

et

corpus

suum aqua,
eril

postca inlroibil in castra,

ct

immundus

jam dictum

esset,

juvencam

sine vitio
aliis

quia in sc non
habiiit, qiii
vita sine

sacerdos usquc ad vesperam.

ei corporis quid est,
iiisi

Lavatio veslimento-

habuit vitium caro Christi, in

aulem
iii

rum
ci

niundatio exleriorum
:

mcmbra
peccalo,

sunt ejus.
nisi illa

Qua; eniin caro

hac

interiorum? hoc saccrdos. Deinde sequilur

Et

sola qiiDc

non

liabet in se viliuni ?

qui comburet

eam,
el

lavabit veslimenta sua,

et

lavabil

El non

esl

iuperposilum super eam jugum.

,

Non enim
li-

corpus

suum aquu,

immundus

eril

usque ad vesperam.

subjiigata esl iniquitali

cui subjugatos invcniens

disrupit, ut
ci

In eo qui comburit, eos figuratos arbitror, qui Chrisli

beravit, et
Disrupisli

corum viiicula vincula mea tibi

,

dicaliir,

carnem sepelierunt, resurrectioni eam

gralioni mandanles.

veluti confla-

sacrificubo liosliam laudis

illius

{Psal. cxv, 16, 17). Super

csl

quippe carnem non

Et congregabil liomo mundus cinerem juvencw,

nel extra castra in

et

po

positum jugum
et

qui potcslatem habuit poncndi

locum mundum. Quid dicimus

cinc-

animam suam
non ad Aaron,
dotii

iterum siimendi eiim {Joan. x, 18).

rem

juvenca), reliquias videlicet illius inlerfeclionis

nisi

Et dabis eam,

iiiqiiil,

ad Eleazarum sacerdolcm. Cur

ad

et combuslionis,

famam qu consecuta

est pas-

nisi forle iia praifiguratuni est, iion

sionem
reliquiae

resurrectionemque Christi? Quoniam

sunl
el

tempus qiiod tunc

cxtra
caslra

erat, sed

ad posleros hiijus saccr?

homini pacifico {Psal. xxxvi, 57).

Nam

passionem Domini perveiituram

:

Et

ejicient cani

cinis erat,

quia velul niortuus ab infidelibus conle;

sic

et ejectus

est
ail,

Dominus passurus
in

mnebatur

et

lamen mundabal, quia

et resurrexisso

extra civitalem.
ita

Quod

autein

locum mundu.m

a fidelibus credebalur.

Et quia haic fama apiid eos

signincalum

est, quia

non habuit causam malam.

:

maxime
slimo,

claruil, qui in caileris genlibus erant, el

non

Ei occident eam in conspectu ejus

caro Chrisli in conspectu
in

sicul

occisa cst

erant de consortio

corum

qui jani futuri erant

Judsorum, ideo dictum Et congregabit liomo mundus cinerem

esse exi-

juvencce

novo Testamento Domini sacerdotcs.

Et
accipiet

mundus utique ab
aspergct consepties.

inleifectione Christi, quse Judseos

Eleazar sanguinem ejus,

et

feceral rcos. El reponet in locum

norabiliter
ia)

mundum,

id est,

ho-

tra faciem labernaculi lestimonii

'

a sanguine ejus
te.

traciabit

tamen

extru castra,

quia exlra

Editi,

fl

fe.

Al Mss. juxtit LXX, ad

Kremeo,

s,\xspGado.

,755

QU^STIONUM
Jiidaicac consiicludinis lionor
erit

S.

AUGUSTLM

IN IIEPTATEUCIIUM
purificatiis
' ;

75G
tabernaculum Doex Israel, Nolanliis

cclebralioncm
liciis ciaruit.

cvange-

morluo, quam fuerit

mini polluii
;

Kl

sijnagogw filiorum Israel in conest.

cxlcrciur

anima

illa

servalioneni.

Aqua

aspersionis, purificalio
isto

Postea

dum
quid

est

quod

diflicillimc rcperilur in

libris

ali-

dcclarat plenius

quemadmodum ex
signiiicat
vilae.
:

cinere fiebat

cvideiitiiis

dc

vit;i

aniinnc post

morlcm
fuerit

fuissc

aqna asporsionis, iindc mundabanlura contactu mor-

conscriptum. Hic ergo

cum

dicil, si
in
illo

mortuus

tuorum

quod utiqnc

ab iniquitaic hujus

ante purilicationcm, manere

immundiliam, et
consortio po-

nioribund^c vei morticina^

exteri animani iiiam ex Isrncl,

id csl a

Sed mirum est quod sequilur

Et qui congregat
;

piili

Dci

quid aliud vult

intelligi,

nisi

mancre ani-

inquil, cinerem juvenca;, lavabit vestimenta sua

ct

im-

mundus

erit

usque ad vesperam.

Quomodo

cril

cx lioc
ii

m;e poeiiam, etiam post morlem, si cum vivit, mundata non fueril saciamcnto isto, quo Christi baptismus
figuratur?

inimundiis, qui muiidus accesserat; nisi quia cl

sibi vidcntur inundi, in fide Chrisliana se

qui

Quoniam uqua

aspcisionii,,

inqiiil,
;

non

est

agnoscunt
justifi?

circuniaspersa super cum,

ditia cjns in ipso est.

immundus est
scilicel
dixit,

adhuc immun-

quia

omnes pcccaverunt

ct

egent gloria Dei,

{lioni.
iii,

Adhuc,

etiam post mor-

cati gratis

per sanguinem ipsius

25, 24)

tem.

Ilunc tamen vestimenta sua iavarc dixil, non etiam

polluil,

Quod vero supra quantum in ipso

ille noii

Tabemaculum Domini
:

est iilique, dixil

{ 1

sicut

Apo19)

corpus suum

crcdo, quod

illius

cincris coiigrcgasi

stolus,

Spirilum nolile exslinguere

possit.

Thess. v,

tione et repositione in loco nuindo,

ler inlellig;\ntiir,

hocc spirituali-

cum

exstingui

Nam

si

ex lioc laberna-

jam inlrinsecus

vult intelligi fuisse

culiiin

immuiidum factum

vellet intclligi,

mundari

mundalum
Lileni

sicut Corneiius audiens el crcdcns

quod

iilique jnberct.

pr.Tcdicaveral Pctrus, ita

mundatus
suis

est, ut aiite visi,

Postca vcro

immundos

a morluis faclos, Iioc cst a

Baplismum, cum
S|)iriius sancli
;

qui aderant

acciperot

morluis opcribiis, qiux

miindari jubct
cinere illius
:

sunl

omncs
illi

iniquilales,

ila

doniim

verumtamen nec
'

visibilc

Sa-

El accipient

inimundo,
,

inqiiil,

cramcnUim contcmni
lus cliam

poluil (Ac<. x, 44-48), ul ablulavarct

filiis

exustce

purificalionis

et

effnndent snper
in

extrinsecus
erit,

quodammodo
Israet, ct

vesli-

illum, id esl super

vcise
:

eumdein cinerem, aquam vivam

super vasa,
super

menla sua. Fa

inqnit,

proselijlis

et

accipiens hijssopwn, inlingens in aqua vir

et
et

munet

qui apponuntur, legilimum aUernuni.

dil, nisi

Quid aliud oslenaqua

;

dns,

et

circumaspergens super domiim,

illic,

baptismum
et Isracl
iiiserlo

Cbrisli,

(iiiem signilicabat

super animas, quolquot fuerint

teligerit os

eum

qui

aspersionis,
cst
filiis

Judx'is et Genlibns
et

profnlurum

id

prosclylis,

tanquam naluralibus
quod post

humanum, aul vulneralum, aut morluum, aul monumenlum ; et asperget mundiis super immunduni
in
^

ramis ct

pinguedini radicis oleastro [Rom, xi,

facial intenlum,

die tertio el in die septimo

et

et

purificabilur die se-

16 24)
dus
in

Quem aulem non

usque ad respcrain
in

ptimo,

tavabit vestimenta sua, el lavabitur aqua, et

eril

abliilionem de singulis quibusquc dicilur, Et

erit

immun-

immundus

usque ad vesperam. Alia

es'.

aqua asper-

Ncqiie bic tanlum, sed

talibus mundalionipossit

sionis, et alia ulique illa

qua lavabit vcslimcnta sua.

omnibus, aut pene

dicitur.
nisi

omnibus

Et lavabilur aqua, qnam puto spiritualem inlelligen-

bus hoc
intelligi,

Ubi nescio ulrum aliquid aliud

hac

dam, per

significalionem

iion

per

proprielalem.

quod omnis bomo post remissioncm

in vita

Nam
brae

sine dabio visibilis crat, sicut Wlx

omnes um-

plenissimam peccaiorum permanendo

Irahii aliqiiid,
vitae

con-

fuliirorum.

Proinde qni sacramento Baplismi

illa

undc
ei

sit

nncm, ubi

dics iste

immundus usque ad ejusdem quodammodo clauditur,

recte abluitur, quod

aspcrsioiiis

aqua figurabalur,
el
in

miiiidalur et spirilualiter, id est invisibililer,

cariie el in aniina, ut sit
rilu.

qiiod signilicat vcspera.

mundus
dixit

el

corpore et spiaspersionis
;

Deindc

incipil Scriplura dicere, el exscqniliirquemfacli

Quod vero hyssopo

lierba

aouam
est,

idmodum immundi
nis purilicentur
:

homincs, aqua

illa

aspersio-

aspcrgi, qua

supra diximus fidcm signilicari

nisi qiiod

Qui

tetigerit, inquit,
erit

mortuum, omnis
:

quid aliud occurrit,

scriptum

Fide mun-

anima homitiis immunda

cabitur die tertio
iiihii
et

septem diebus

hic purili-

dans corda eoruin {Acl. xv, 9)?

die septimo, el

mundus

erit.

El hic

Baplismus,
lioc fieri,

si

desit

fidcs.

viro

Non enim prodest aulem mundo dixil

portanlcs pcrsoest

aliud intcliigendum video, nisi contacliim

mor-

iibi

significantur minislri

lui,

esse hominis iniquitalem.

Septem vero dierum

et
in

nam Domini
asperget

sui,

qui vcre vir

mundus

^ Nain

et

immunditiam proplcr animam

corpus dictam pulo;

quaternario.

dehis ministris

in consequenlibusdicit,

Et qui circnni-

animam
quare
ita

in

ternario,

corpus

sit,

longum

cst disputarc.

Quod Secundum hoc

et

aquam

aspersionis,

lavabit vestlmenta
'.

sm

id

est, obscrvabit el corpore

Et qui
r.at.

tctigerii

aquam

arbitror dictum per prophetnm, In tribus

impietatibus non adversabor
^

quatuor
Edili,

{Amos

i,

3). Adjungit
fuerit die tertetigerit

exterminabilur

excepto

qui

cum

Mss. habet,

autem,

et dicit, Si

autem non purificatus

erit

lio et die septimo,

non

mundus. Omnis qui

et

mortuum ab omni anima hominis,

ncn

morluus

[uerit, el

fueril purificatus

id est ante

mortuusfuerit taclo

Mss. Michaelinus et Beccensis, ncc visibile sacramentum conlemni potuit oblatum, quin etiam extrinsecus, etc. '^ Kditi, adversabor. \l Mss., aversabor : juxta LXX, aposlrnphesomai.

cxteretur, 2 Edili et aliquot Mss. post fuisse conscriptum, subjiciunt l)roxinie, nie tertio et in die septimo : et purificabitur, elc, dctraclis videlicet intermediis quinque et viginli versii)us, quos restiluimus ope veterum eodicum Corbeiensis, l huanei, et Cislerciensis, necnoa auctorilale Flori seu Bedae vulgali in Comment. super Epislolam ad Hebr.-eos, cap. 9. 3 in excusis : rortantes personas Domini sui, qui vere

mundus
vere vir
'*

est. At. in Mss.,

porlantes personain vomini sui, qui

mundus

est.

sic Mss. Al editi, et corpus.

m
aspersionis, inimundus
erit

I^lBER

QUARTUS.
:

138

usque ad vcsperam. Et omne

Siquis vobis evangetizaverit prxlerquam quod accepistis,

quodcumque
el

teligeril illud
tcligerit,

immundus, immumlum
erit

erit

analkema

sil

[Galut.
:

i,

9). Ilinc

vulgo ductum est, ut

se

anima quce
dixi

immunda

usque ad vesperam.
videalur

devotaiio dicatur

nam devotare

quemquam, neet

Jam
'

siiperius

quid niihi significare

rao lere dicit, nisi maledicens.

usque ad vcsperam.

XLI.
teligerit

[Ib. XXI, 3.]

Et analliemavit eum

civilateni

>

XXXIV.
aut

[Ib.

XIX, 16.] Onmis qui

super,fa-

ejus

et

vocalum

est

nomen

loci illius

Analliema. Hinc

ciem campl vulneratum, aut mortuum, aut o$ Iwminis,

ductuin est ut anaihema, dclestabile aliquid el abo-

monumentum. Quscri polest quiddictuin sitv/He-

minabile videalur. Ut enim

suos aiiferret, sed totum
in

niliil

inde viclor in nsus

ratum, aut mortuum. Si enim aliud voluit intelligi vul-

pcenam luendam voveret,

in grccca

neratum, aliud mortuum; cavendum est nc piitctur

hoc crat anatliemare, quod vulgo dicilur devoiare.

Origo autein hujus vtrbi esi
lingua ab his

immundus
lui

esse etiam qui leligerit vulncralum vivun),

est.

quod utique absurdum

se, ut el

Sed quia possunt

cl

mor-

rebus, quyc votx el persolut*, lioc est, promissae et

reddita;,

esse vulnerali, ipsos niortuos intelligilur discrevis-

sursum ponebanliirin

leniplis, aird

vw

n-

vuhieralum morluum inlelligamus,

id esl,

Ohxi

lioc est,

sursum poncrc,

vcl figcndo, vel sus-

vulnere peremptum aut morluum sinc vulnere.

pendcndo.
XLII.
[Ib. XXI, 13, 14.] In iliiiere filiornm Isracl,

XXXV.

[Ib.

XX, 11.]

Quodde

pelra aqua educla cst,

ait,

quo

apostolusPauIusquid esset exposuit, ubi

El omnes

castra promovcbant, atque ponebant, iiiter caitera scril)luii)

eumdem polum

spiritualcm biberunt. Bibebant enim

:

de

est,

Et inde caslra cotlocaverunl trans Arnon in

spirituali sequenti petra X, 4). Signilicala est

petra aulemerat Clirislns{l Cor.

eremo ^,quodexstata timitibus Amorrliworum. Est enim

ergo de Christo pronuens gralia

silis

Arnon

limcs

Moab^

inter

Moab

el

inler Amorrliaium.

Pro-

spiriiualis,

qua

interior

irrigarctur.

Scd qiiod
Ligno

pterea dicilur in libro,

el lorrentes

Betlum Domini Zoob inflammavit,

Er.
Iii

virga pctra percutitur, crux Chrisli figuralur.

Arnon,

et torrenlesconstituil inliabilare
sit,

enim accedenle ad pelram, graiia nianavit

bis

ct

quod

quo

libro

hoc sciiptuin

non commeinoravil, neque

perculitur

cvidenlius

sigiii(icat

cruceni.

Duo

ullus cst in his

quos divinac Scripturae ciinonicos ap-

quippe ligna sunt crux.

pellamus. De talibus occasioncs repcriunt, qui libros

illa qua*.

XXXVI.
tra

[Ib. xs,

13.]Quod de aqua
esl,

de pc-

apocryphos incaulorum auribus et curiosoruin conantur inserere, ad persuadeiidas fabulosas

prolluxit diclum
filii
:

Ha;c aqna conlradiclionis,

ct

impielates.

quia maledixerunt
ficalus esl in ipsis

hrael anle Dominum,

sanctilocuti

Scd

hic dictum est scriplum in libro, noii dictum cst

prius maledixcrunt,

quando

in cujus propheltc vcl patriarchx sancto libro.

Nequo

sunt conlra bcnclicium Domini, quo educti eranl de

neganduin est fuisse jam

libros

sive ChaldLcorum

iEgypto

et poslca sanciificalus est in ipsis,

cum
et

illo

unde egrcssus
didicerat

est

Abraham;
in
:

sive

./ilgypliorum, ubi
;

miraculo pronuenlis

aqu;\;ejiis sanclitasdcclarata esl.

Moyses

omnem

iliorum sapientiam

sivecu-

An

forte duo genera hominiim dcmonslravir,

graliuj
illis

congraistis

jusque gentis alterius,

luit

quorum librorum

aliquo posit

Iradicentium

Christi
sit

et percipientium

hoc esse scriptum

qui lamen non idco

assu-

tiam Chrisli; ut
sanctificalionis?
legitur,

aqua conlradictionis,

mcndus

in eas Scripturas

quibus divina commendatur

ille
i,

Nam

et

de ipso Doniinoin Evangelio

ii,

auclorilas; sicut nec propheta

Crelcnsis,

cujus

El

in

signum cui contradicelur [Luc.

5i).

nieiilioncm

facit

Apostolus

(Tif.

12); nec Gra;co-

XXXVII.
ses ad

[Ib.xx, 17, 19.]Qiiod intermandata

Moy-

rum

scriptorcs vel

philosophi vel poctaj, quos idein

saiie aliquid ctvcraciter
,

regem Edom dicit inler cetera, Neque bibemus aquam de lacu tuo, intelligendum est gratis, id esl,
quia non gralis bibemus
.

ipse apostolus

magnum
ei

prom:

ptum ad Athenienscs loquens

In
itlo

dixisso
et

confirmat

quod poslca manifeslat,

et

di-

enim vivimus,

movemur,

sumus {Act.

xvii,

cens, Si autem de aqua tua bibemus, ego

pecora mea,

28). Licet

dabo pretium

libi.

cnim divina?auctoritati unde voluerit, quod verum invenerit, testimoiiium sumere; sed non ideo
ibi scripta suiit,

XXXVIII.

[Ib.

XX, 17.] Nondeclinabimus in dextera

:

omnia qua; autem hoc

apparet;

accipienda confirniat. Ciir

silloco, iion evidontcr

ncque in sinistra

pluraliler

diclum

esl,

in ea

quae

islo

commemoratum
forte,

dextera sunt, vel quai sinislra sunt.

nisi

ut fincs

illic

inter duas gentcs

XXXIX.
dedi
filiis

[Ib. XX, 2i.]

Nonintroibilisin lerramquam
;

conslituerenlur, bello actum csl,

quod

bclliim ejus-

Israel in possessionem

qnoniam exacerbastis
dixit superius
:

dem

loci

homhies propter magnitudincm, bellum Do-

me
lion

super

aquam

malediclionis

Quam

mini esse dixerunt, ut scriberctur in aliquo eoriim

libro,
seril

aquani contradiclionis, ipsam dicit hic maledictionis

Bellum Domini Zoob inftammavil

quod

vel arin-

enim

ait

vTuo/ia;, sed

j.oi^opia.i.

codem

bello ista civitas, aut ad

pugnandum

XL.
dixil,

[Ib. xxi, 2.]

El

vovil Israel

volum Domino,

et

flammata

sit,

hoc

est,

excitata,

vel si quid aliud in

Si milii tradideris populum islum subjectum, id

iradeiido

obscuritale loci hujus latet.

est, si milii cun)

subjeceris, anathemabo
est,

il-

lumetcivitatesejus. Hic
lur anailiemabo,

videndum
et

quomodo
unde

dica-

DomiXLIII. [Ib. XXI, 16.] llicest puteus quem dixii el dabo eis aquam nus ad Moysen, Congrega poputum,
pro, hic ferebant, in Hernon : corruiJte ex LXX et ex vulgata liquet. con^ Editi omiuunt hic, Moab; alque intra pro Zoob, emendanlur ex Mss. et ex .stanter habent, Moab : quse errata
1

quod vovetur,

tamen pro inalediclo

:

Codices
;

omaes

ponitur, sicut eide isto populo diciiur

illudest,

in eremo

uti

>

Editi,

avtem, mss, vero, enim

juxta grsecum.

LXX.

759
hibere. Ila

QUiCSTIONUM
hoc commcmoraliini

S.

AUGUSTI.M IN IIEPTATKUCUUM
suul malediceret Isracl?
aii

740
ipsi

csl, quasi alicuhi

Numquidnam

divinahant?

periiis lioc ad

Moyscn dixissc

Doiniiiiis lcgaltir

scd
iilic

quia

niisfjiiain icperitiir, liic

intolligeiuium est cl

bibissc pnpiiluin, qui de siccitaie conqucreijalur.

, quo posset divinare, tanqiiam aliqiia quoe in sacrificiis incendcrcnlur, aul qiioquo inodo impciidorcntur ; ct ideo di-

aliqiia

rcrebani iindo facerel Balaam

XLIV.
gladii
:

[II).

xxi, 24, 25.] t percussU

eum

Israel nece

clx'

cl

doniiuati sunt lerrm

filios

ejmab Arnon usque Ja:

hvc,

ct

usquc ad

Ammon
Et

quoniam Jazer
omncs

lenniiii

qiiia pcr Iixc ille poterat divinare? an quid aliud? obscure cnim diclum est. Nolaiiduin sanc, quod venit Deus ad Balaain et dixil ei,

sunl diviDatioiies.

filiorum
istas.
riiin

Ammon
Esebon.

sunt.

accepit Israel

ciiilates

Qiiid homines
in soinnis

lii

penes te? elc.

sit
,

Ncc

dictuin esl ulruin

Et habitavit Israel in omnibus civitatibus Amorrliwoin

hoc faclum

quamvis pcr noctem facluin

Hic certe

Israel posscdit
;

civilales

salis cluccat,

AmorrlKCoruni, quas bello siiperavil

anaiheinavit
illi
:

quia non eas

uain

si

eas anallieinassel,

po sidorc
prccd-Te

, Et exsurgens Balaam mane. Poiest cuiin moverc quomodo cui hDmiiie pessiino Deus lociilus sit, quod

cum

post haec dicit Scriptura

ctiainsi in

non

licercl,

nec

iiidc

ad usus suos

aliipiid

soninis facluin csse conslaret

iion idco nulla qux'Slio

usurparet. Nolaiidum cst sane

qiiemadmodum

jusia

bclla gcrcbanlur. liiiioxius eniin traiisiliis iiegal)alur,

qiii

remaneret, propter ipsain iiKligniialcin. Sic el Dominus Jesus Clirislus ait de divite illo qui destruere
,

juro iiumaiia! socictatis cequissimo palere debebat.

liic

Sed jam ut Dcus sua promissa complerel, adjuvit

Israclitas,

veleres apothecas et ampliorcs iiovas disponebat implcrc Dixil ud illum Deus Slulte hac nocle aniina tua
:

quibus Amorrhoeorum leiTain dari oportesimililcr cis transitum dcnegaret,

auferetur a
XII,

le

liwc guai prwparasti cujus erunt (Luc.

bat.Nam Edom cuin

i!on

pugnaverunl
liiiis

cum

ipsa gcnte Israclitoe, id cst

fihi

Ne quisquam glorictur quod ci loquilur Dcus eo modo, quo laiibus loqucndum esse novit; quaiido
20)
?

Jacob ciim

Esau, duoruin gerinanorum alquc gcIsraelitis iioii

potcsl hoc cl reprobis

ficri

quia ct

cum

per angelum

niinorum, quia lerram illam

sed dcclinaverunt ab
eis.

promiscrat;

loquitur, i|)se loquitur.

XLV.
Voille
JiL

[Ib. XXI,

27.]

Propterea dicenl (vnifjtnHistT

Qiii siiUuMiiginalista?

Esebon, clciclera.

idco

12-38.] Quod ait Balaam itcrum ad se missis liorioralioribus iwinln^^ Sidedeni mihi Balac plenam domum suain argento et aitro, non potero
[Ib. XXII
,

XLVIII.

non apparcl, quia non suni

reperilur hoc nonien

in

consucludine lilteratnrye

proivaricare

veibum Domiiii
,

facere illud pusillum vel

noslra', neqiie in ipsis divinis Scripluiis fere alio loco

:

mognum
tiim
:

sed quia videntur quasi canli-

nulhim hahet omniiio peccased quod sequitur non est sine gravi peccato.
in meiile inea

cuin dicere, quo cecinerunl bellum intcr Amorrhteos

cl

Moabitas gestum, in qiio Seoii rcx Amorrli.Tcornm

incrcdibiliter

Jam enim constans essc debuit semel audito, qiiodci dixerat Doniinus, Non ibis cumeis, ncque matedicet
populum
:

Moabilas supcravit, non

pulantur

isti

est

eniin benediclus;

ncc

eis ullain

spem

cciiigmatistic sic tunc appellali,

quos poelas nos apconsuctudo alque

li-

dare, quod posset Domjnus, tanquam ipse Balaam

inuiieribus el

pellamus; eo quod poetariim

ccnlia iniscerc carminibiis

sit

honoribus flcxus

advcrsus popnluin

suis scnigmata fabularuin,

suum, quem
iibi

beiiedictiim esse dixerat,

ibi

suam mularo

quibus aliquid significare iiitelliganlur.

ler csscnl

Non

ciiiin ali-

scnlcnliam. Scd

so victum cupiditale monstravit,

,

Knigniata,

nisi illic esscl tropica loculio,

qua discussa pervenirelur ad intellcctuin qui in senign)ate lalitarct.

de qua ejus jam cognovcral volunlalem. Quid enim opus

crat quae scquuntur adjiingcre
:

loqui sibi l)omiiium do hac re iterum voluit

Et nunc

sustinete ibi
loqiii

XLVI.

[Ib. xxii, 4-G.]

Quod

dicit

Scriplura,poslea-

et

vos nocte liac

el

sciam quid adjiciet Doininus

cjiis

quam
talcs

Isracl vicil

Amorrlixos,

cl possedil

omnes

civi-

ad me? Proinde Doniiniis videns

cupiditatcni ca-

corum, misissc lcgalos Balac rcgem Moabitaruin

Israel,
in

ad conducendiim Balaani, a quo maledicerelur

satis

ostcndilur non omiic-i Moabitas vcnissc

coneos

ptam dcvictamquc muncribus, pcrmisit eum ire, ut pcr jumenlum qiio vehcbatur ejus avaritiam coercerel hoc ipso confundens illam demcnliam quod pro:

dilioiiem

Seon
:

rcgis
si

Amorrlicconim

quando

hibilioncm Domiiii
asina non audebat
,

per angeliim faclam transgredi

bello superavil

quidem remansit gcns Moabitaruin

Madian, id

usque ad

illud

tempus, ubi regnarcl Balac rex Moab.

dixit senioribus
est,

conaretur, quamvis

quam ille cupiditale iransgredi eamdem cupidilalcm timore supet ail illi

Quod vero Moab

liwc oinnes
*

Moagens

primerct. Venil eniin Deus ad Balaam nocle,

Si vocare
le

bitx senioribusMadianilaruin, Niinc ablinrjet sijnagoga

qui in circuitu noslro sunl
;

venerunt

lioiiiines,

exsurgens sequere eos,

te
,

non

uiia

sedverbum quodcumqne locutus fuero ad

El exsurgens Balaam mane
ciini

hoc facies.
et abiit

erat, sed

vii ini

ad vicinos dixcrunt quod pariler ca-

slravil

asinam suani,

vendura esscl.

Nam Moab
Non

filius fuit

Lol ex una

lilia-

principibus

Moab. Cur post istam permissioiiem

quia ejus

rum

(Gen. xix, 37), Madian vcro

filius

Abrahai de Ce-

Dcuin itcruin non consuluit, et post illam prohibitio-

ihura (Id. xxv, 2).

itaque una gcns crat, scdduae

nem

ilcrum consulendum putavit,

iiisi

ma-

vicins atque conlcrmin:c.

ligna cupidilas

apparebat

quamvis

timore Doinini

XLVll.
esl
,

[Ib. XXII,

7-I3.J

Quid esl quod scriptum

,

premcrelur? Dcnique Scriptiira sequitur, Et iratusest

animatione Deus
,

El divinationes in manibus eorum

cum de

iis

di,

quia ibat ipse

et
,

insurrexit angelus
ct c:ctera

cerelur quos miserai Balac ad conduccndum Balaam

Dei

ut

non permitterel eum

in via

qux

se-

in editis,

adjungel sijnagogce,
:

liai

onmes. la Mss., ab-

quuntur, doiiec asina loqueretur. Nihil hic sane rairabilius videlur,

ktiget

synagoga luec

quae est iectip lAX.

quam quod loquente

asina tcrrilus

non

741

LIBER QUARTUS.
via corrigere voluit

742
asinam Balaara, ut inter macerias
,

moustris assuelus, est, sed insuper ei, velut talibas angclus loira perseveranle respondit. Postea illi et quo viso laquitur, arguens el iniprobans ejusviam men exterrilus adoravit. Deindc irc permissus esl, ut
:

ambularet. Inlerpositum est autem

El

stetit

angelus
,

Dei
in

in sulcis

vincarum

in

una

scilicet

vinearum

qu-Te

medio ponc!)ant viam. Et cuin

,

vidisset asina

ange-

jam per ipsum prophetia clarissima proferrelur. Nani onmino permissus non est dicere quodvolebat, sed
qnod
plura
virlule Spiritus cogobalur.
:

lum Dci
ab

compressit se ad parietem, id est ad

,

maceriam
coinpressit

illius utiqiie vinex"

in

qua non erat angelus, quoniam

El ipse quidem reillo

alia parle

crat

in sulcis vineariim.
,

Et

probus mansit
ila

nani poslerior de
,

sancta

Scriel rc-

pedem Balaam ad paiietem

loco angusto;

el et

adjecit adliuc

cmdere

locula est

ul

quidam reprehensibiies
:

eam. Et apposuit angelus Dei,

adjiciens^ subslitit in

probi viam ejus secuti dicerenlur

viaiH Balaain
(11
filii

Secuti

inquit

jam non

in sulcis
:

viiiearum, sed inter

Beor, qui mercedem iniquilalis dilexil

ipsas macerias, id est in via

in

quo non

fuit declinare

Pdr.

II, 15.)

dextram

neque sinistram. Et cum vidisset asina angeconscdit

^

XLIX.
Balaam

[Ib. XXII,
,

in via

22, 52.] Deangelo qui locutusest quo viso asina ejus progredi non ausa
:

lum Dci
ibal
;

sub Daluain. Cycsa enim, retro

,

iu parielein

non sc premebal

non quoniam non ab

via in angusto

cst, Scriptura ila loquitur

El

iralus est animatione

aliera parle lerrebatur, sed in

media

Deus , quia
euin

ibal ipse

et

insunexit angelus Dei differre

esl

angelus cral

reslabat crgo ut subsiderel. Et iratus est

via.
,

tbi prinio notandum

Deus,
et

qucmadmodum
:

Balaam

et
,

perculiebat asinam virga.

Et aperuit Deus
,

dixerit

iratus est

insurrexit angetus Dei

ncc

os asiiia;
cussisti

ct ait

ad Balaam: Quid Et
aii

feci tibi
:

quia per-

interposuit iralum

Deum

misisse angelum

sed lan-

me
;

tertio lioc ?
et
si

Balaain asinai

Quia
,

illu-

quam
rexil

in angelo iralum

Deum

significavil;
lecit.

quoniam
insur-

sisli milti

liuberem gladium in

manu mea jam

vcrilas el jusliiia Dei irasci

angclum

Num

transfixisscm

te.

Nimirum

isle tanta cupiditateferebji-

quod dictumesl, uliquc commolione

est.

inleliigen-

tur, ut iicc laiiti

monslii miraculo terreretur, el re,

dum

Deinde quod

ait, differre
,

cum
in

in via,

quod
tuam,

spoiKlcrcl qiiasi ad

grsece positum
dicil ipse

est SiocSxlzh
,

hoc et

consequcnlibus

quc

noii asiiia:

hominem ioquens oiiin Deus utianimam in naturam rationalem vcriisplacueral, cx

:

angelus

Et ecce ego

exii in dilatioHem

sel, sed
iliiiis

quod

iiii

illa

sonare fecissel, ad
forlasse pr.efigu-

ubi gra^cus habel omSoH^- Ubi forlassis accusalio coii-

vebaniain cohibendain

illud

gruenlius inlclligilur, ut

liic

quod diclum

csl differre

rans, quia stulla iiiundi eiecturus erat Dcus, ut con-

eum
dus

in via

accusare accipialur.
,

Unde

creditur eiiam
laline dicen-

fundcret sapientcs

(1

Cor.

27), pro

iilo spirituali ct

diabolus appellalus
sit
:

tanquam accusator
poisit

vcro Israel

hoc

est promissionis

filiis.

non quia nemo

;

eliam bone recleqiie

LI. [lh.\\ii\,5.]<Et factusesl Spiiitus Deisuperillum;

id est,

accusare

sed quoniam diabolus amat accusare, utiilli

,

super Balaam. iSon faotusest SpiriiusDei, tansit

que invidentia: siimulis agilalus, qnale

lypsi tcslimonium perhibelur (Apoc. xii

in

Apoca-

quain factura
id esl,

Spiiitus Doi

sed factus eslsuper

:

illuni,
,

9, 10). Po-

factum esl ut super illum esset

venit
,

quomodo
quia

Qui

silum est

aulem

lioc

verbum

el

in

comoedia, unde

posl
aiite

me

anle
,

me
i

factus est

id est, factuni est ut

;

lalinum esse non dubium est, sub cadcm significatio-

me

essel

ul praeponeretur mihi
,

pnor me,

ne, vel cerle vicina

ubi de palrc irato dicilur

filio

iiiquil, erat

[Joan.

SO)

el sicul,
,

Doininus faclus est

Oralionem sperat iuvenisse se,

Quadiirerat,te.

adjutor ineus

(Psa/. xxix

11)

non enim Dominus

adjiivarel
:

faclura est, scd faclum est ui

ctus cst esi
,

mc

et

Faet,

{Terentius in Atidr., acl. 2, scen. i.)

Dominus refugium pauperum (Psal. ix,

super
,

10), id
:

Solel aulem
illac ferat

hic

intelligi,

diffcrat,
,

velut hac atque

factum csi ut ad
est

lenipcslale vorborum

quasi discerpal et

Facta
22)
,

eum refugerent pauperes me manus Doinini (Ezecli. i 3 et

,

dissipet;

quod utique
Sed

ille

accusando videbalur esse

id est

faclum est ut super

reperiuntur.
7, 8.]
,

me

esset

et

mulla

facturus.

etsi differre euin in via sic intellcxeri-

taiia in Scripturis

mus,
oeret;

quia dislulit angelus ejus fcstinationem remoci

HI.
sen
:

[Ib.

XXV, 4,

Et
et

dixil

Dominus ad Moy-

rando, ut

quod opus erat

cl

dcmonslraret, el diverbi
eliaiu

Accipe duces popuU

et

ostenta eos

Domino

contra

non a])surda

csl liujns

sub

isla

solem;

auferetur ira animationis Doinini ab Israel.

significatioiie posilio.

Iiaius est

Deus de fornicationibus

Israel

et carnali-

L.

[Ib. XXII,

23-29.] El
,

cum

vidisset asinu

angelum

bus et spiritualibus;
miscuerant, et

nam

et filiabus

Moab
:

se impudico

Dei resistentein in via

ejus, el

el

evaginatum gludium in mauii

,

idolis fuerant consecrali

hoc ad Moy-

declinavit asina de via

iste

et

ibal in

cnmpum.
fuil.

sen dixit, ut ostentaret

Domino duces
Domino
posset,

populi conlra

Campu3
stelit

adhuc exlra macerias vincarum

Et Et
,

solem. In quo verbo intelligitur cos jussos esse crucifigi,

percussil asinam in virga, ul corrigeret

eam

in via.
liinc

ut Iioc sit, Ostenta eos

contra solem, id

angelus Dei in snlcis vinearum

liinc.

maceria

et

esl palara in conspicuo lucis hiijus.

-Ku.pu.lei-jixk-zwa/
TMpy.SsiyiMoi.
1
2
,

Nam

maceria
ccriae in

Merilo quaerilur,

si

hinc alque inde ma-

quod

dici

graxus ait Exempla; quia

medio ponebant viam,

sicut fieri solel;

quo-

exemplum
fcai

dicilur.

Nam

prxter Scpluagiula

modo il/i slans angelus dicitur stelisse in sulcis vinearum neque enim in via inler macerias potuerunt sulci
:

Apud LXX,

slc Mss. juxta

LXX. At

apelton, et abiens. edili, in qua non fuit

:

dechmrs

esse vinearum. Sed ordo verborum esi, ul corrigeret

(iXt6V0.Ytl.
3

E(Mii,concidit. Mss. \evo,consedit

apud LXX,

smmka-

eam

in via

maceria hinc

el

maceria hinc. In hac ergo

thisen.

nz
inlerpreles, Aqnila
polius
sursiiiii coiifige,

QU.CSTIONUM
pcrhibetiir dixissc
,

S.

AUGUSTINI

IN

IIEPTATEUCIIUM
[Ib. xxvii, 18, 19.]
:

1U
El locutus
est

confige,vd

LIV.

bominus ad
impones ma-

quod
,

esl vart>;fov; Symniaclius

Moijsen, dicens

Accipe ad teipsnm Jesum filium Nave^

in seipso
in
;

auieni verbo evidenliore

suspende.

Miruni esl sanc,

hominem qui habet Spiritum

et

quod Scripiura nai rare di-slileril ulruni hoc fueril cx

pra,'ceplo Doniini inipletuni
:

uus luas super eum, etstalnes euin

conspeclu Eleazari

quod contenini poluisse

cst,

sacerdolis, et maiidubis ei in conspeclu omnis synagoga;,

elc.

non video, nut siconteniptuni

Si

impunc contcmni.
quod
IMii-

Noianduin

est,

quod cum jam habcrel Spirituni

(

aulem raclum
filius

csl cl tacitum, cur ex eo

in scipso Jcsu

Nave, sicul Scriptura lestatur

ubi quiJ
noii

nees
fuissc

Eleazar translixit

adulleros,

jjlacalum

aliud qiiam Spiritum

sanctum debeinus accipere?

Dominum
;

Scriptura lestalur, phiganKjuc ces-

enim de

spiritu

hominis hoc dicerel, qiicm

niillus eral

sassc

quasi crucifixis ducibus, sicul pnecepcrat

Domi-

qui noii liabebat), jussus esl tamcn Moyses ei nianus

nus, adhuc indignatio perseveraiis alio niodo pla-

imponere
gratia
,

ne qiiisqiiam honio,
'

qiialibct

pr.TpolIens

canda ^ideretur

cum

procul dubio falsuni csse noa

,

sacramenta
[

consecrationis audeat recusare.

esl

possel, quod pnenuntiaveral et proniiseralDominus

dicens

Accipe duces populi

el

oslcnla cos

Domino con-

xxvu, 20.] Qiiid ciperct Moysi dc Jesii Nave,

Ib-

LV.

qnod cuin Deus prreEt dabis

loculione t^t Sisi

ail inter c.netera,

tra solem; et averletur ira aniinalionis Domiiii ab Israel?

de gloria tua super

loi habet, qiiod
ria,

Si ergo

factum erat, quis dubitct iram Domini aver-

eum? Nam grsca tanlumdem valetac

o(i|v,,-.

dicerel deglo-

sam

fuisse ab Israel?

Quid

itaqiie

opus erat

ut adliuc

id est

Knd t^j

Lalini aiitem nonnulli inlcr-

Pliiiiees

ad placanduin

Deum

sic in adulteros vindica-

pretaii sunl, dabis gloriam

luam;

noii,

de gloria tua.

ret, eique lestimonium Scriptura perhiberet quod eo

Scd sive

iliiid

essct,

iil

gloriam luam diccret, non ideo

modo placavcril Dominuni? Nisi forte iiilelligamus, cum iliud de ducibus populi Moyses, quod pncceperat Doininus, implerc disponeret, eum voluisseetiam secundum Legem talia punirc flagilia ct sacrilegani audaciam ut juberet quemquc inlerlicerc proximum
,

cam non

habiliirus cral

Moyses; ncc quia

dixil,

de

gloria, ideo

niinutum est qiiod habebat. Sic enim acac

si

cipiendum
riai tua;
:

est,

diccrel, Facies euni

res,

socium glopartiiiter
tolae sin-

non aulein hujusrnodi

totae

qiiasi

divisa;,
giilis

niinuunlur; sed

sunt omnibus,

suum
cata,

diis alienis nelarie

consecratum

atque interca

qui

carum

hal)ent socielatem.
5.]

cliain iilud Pliinees facerct, ac sic ira

Domini jam plaHa-csane

sit

LVI. [Ib.xxx,

Ilomo

hoino quicumque voverit

non opus fuisse duccs popuU

illi

crucifigi.

votum Doinino
ril

aut juruveiit

juramenlum, aut

de/inie-

severilas

lempori congrua

quantum malum

dcfinilionem de anima sua, non

:

profanubil verbum

fornicalioiiis et idololatriac,

prudentium

(idcisalis evi-

suum

omnia qua:cumque

exierint ex ore ejus faciet.

Non

denter ostendit.
Llll. [Ib. xxvii, 15, 14. J
dicit

hoc ad omncin jurationem perlinet, scd ad eam nbi

Eam

causani mortisMoysi

quisque dc

aiiinia

sua voverit alicujus utique rci absti-

Dominus
eliani

quain etiam fralris ejus. Ainbobus

ncntiam, qua

ei licebat uti

per Legeni, sed per votum

enim
rent

hoc ante pra;dixerat, quod ideo non inlraDei

in

sibi iiise efficil

non

liccre.

cum populo
Num.
in

terram promissionis, quia non

LVII. [Ib. XXX, 4-6,] Si autem mulier voverit voluin

euni sanctiGcaverunl coram populo ad

dictioiiis
(

aquam

conlra-

Domino, aut

definieril definilionein in doino patris sui

cl

xx, 12)

id est quia

dubilaverunt de
sicut

in juveutute sua,
fiiiitivncs cjus,

audierit palcr ejus vota ejus, el dedefinivit adversus

dono
19

ejus,

quod posset aqua de pelra profluere,

eo ipso Scriptura; loco
rei
(

quas

aniinam suam,
ejus, et

e^

exposuimus
).

Supra, quwst.
inleiligi,

tacuerit pater ejus; el stabunt

omnia vota

omncs

Hujus aulcm

mysterium datur

qnia
pcr-

definiliones ejus,

quas

definivit adversus

aniinam suam,

nec sacerdolium quod prius institutum

sonani gercJjat Aaron, nec
ijisa

esl, cujus

mancbunl

ei.

Si aulem abnuens abnuerit pater ejus, quu-

Lex cujus pcrsoiiam

cumque

die uudierit oinnia vola ejus, el definiliones ejus,

,

gercbat Moyscs, introducunt populum Dci in lerram

haereditatis a;lcrnaj
;

quas definivit adversus animam sunm

non stabunl

et

scd Je&us, in quo typus erat Do-

Dominus emundabit eam, quia

in

abnuit pater ejus.

in

Quo-

mini Jesu Chrisli, id est gratia per [idem. Et Aaron

niam quidem de mulierc, qua; adhuc

donio palris cst
,

juvenlute sua

quidem anle dcfunctus

partem

csl, quain Israel in aliquam

loquitur
;

merito hic qua;rilur

terryc promissionis iniraret;

huc vivente capta

sessa, sed

esl terra

Moyseaulem adAmorrhaeorum alque posnon

cst transirc permis-

cliaiii

de volo

virginitatis

mulieres quippc etiam vir:

gines in Scriptura appellari solerc notissimum est

videlur ctiani Aposlolus de patre loqui,
Servet virginem
(

et

Jordancm cuni

eis

cum
:

dicit,

sus.

Ex

aliqua enim

parte

Lex

ol)servatur in

lide

suam

ot,

Del nupliim virginem suam

chrisliana. Ibi

cnim sunt eliani pra^ccpta, qua; hodieque

illud et

Cor.

VII,

37, 58 ), ct ca;lcra lioc

modo

ubi non-

observare Clirisliani jubemur. Sacerdotium vero

sacrificia

nulli intellexeruiil, virginem suatn, virginilatem

niilla

suam;
adver-

iiuUam partem tenent hodie

in uinbris

fidei

christianx,

lamcn hoc

simili

Scriplurarum locutione demonQiiod autein

est,
ait,

nisiquod

futuroruni aclaalque transacia sunt.

fratribiis, id cst Aaroii et

slrant,

cum

sit inusilalissima.

Cum
est

vero ambobus

Moysi,

sus aniinam suam,

non

sic
;

accipiendum

quasi anidiciliir,

dicitur ul

apponanlur ad populum suuni, manifeslum

in
illos

moc noceat

talibus voiis

sed adversus animam

non esse
officia,

iram Dei

qux

separat a pace

adversus animalcm dcleclalionem, sicut etiam de jejunio pra;cipiens siiperius ait, Et

stras

sanctae socieiatisa;lcriia:.

Unde

manifcstatur, non sofu-

afjligelis

animas ve-

lum

sed etiam

morles eoruni signa fuisse

Num.

xxix, 7).

turoruiD, iiOD supplicia indigiialionis Dci.

Ediii,

sucranwnium. mss., sacramenta.

LIRER QUARTUS.
LVIII. [Ib. XXX, 6.] Qnofl auleni ait, Et Doniinus
cntundabil eam, quia abnuil paler ejus
;

7i6
ad peccalum ejusdem
viri

"endo.

Nam cum

pertincic

emundabii
:

tlixit,

vobieri,
etiani hic

si priiis

penniserit, et postoa prohibuerit

dixil ut faciat

a voli non

iinplcli

crimijie absolvel

sicul in niullis
,

tamcn non

mulier quod vovcesse

locis dicilur, El mundabil cum sacerdos

id est niun,

rai, (iiiia jtcrmissa jirius a viro fuerat. Viri dixil

duni liabcbil, mmiduni iudicabil

siculi csi el iliud

peccatiim, quia

abiiuu quod
vel ex hoc

priiis

concesserat

non

Mundatione non mundabis reuni,

id

ost

Non

dices

tamen
prius
ei

rniiliori

permissum

dedit, ut cuni

munduni euni
vota ejus super

qui

immundus

est.
,

vir concosseril.postea si prohibucrit, conle-

LIX. [Ib. XXX, 7 16.] Si autcm facta fueril viro

et

ninalur.

eam sccundum
lacueril ei

distinctionem liibiorum

Utrum

aiilcm ista eliam ad vota contincnli.-c et a

pertiiieanl,

cjus, qiianla definiiit advcrsus

ril

animum suam;

et

audie:

concubilu abstinentia.'

morito quicritur,

vir ejus,

ct

quacumque
,

die atidierit
,

et

nc forle ea lai.tum inlolligenda sintadversusanimain

vovori, qua; sunt in cibis ct potionibus.
ct
illiid

ita

slabunt omnia vota ejns

cl

definiliones cjus
f~tubunt.

quas

Quod

vidotur

dejinivil

adversus

animam suum,

Si autcnt ab-

signilicare, ubi

Domiiius

ait, !S'onne
?

anima
jojunio

uuens abnuerit
vota ejus
,

vir ejus in

quacuinque die audicrit omnia

,

plus

csl

quam
,

esca
ila

Mallli. vi,
,

25)

el

cum de

el

definiliones ejus
:

quas

dejinivit

advcrsus

prxcipilur
(

pniocipitur

.l^Jir/t'//

animas veslras

snimum suam, non manebunt

et

quoniam

vir abnuit ab ea

Num. XMX,

).

Nescio aulem

iilnim alicubi logi pos-

Dominus mundabit eum. Fcminam sub patre anlcuoliiit

sil,

adversus animam dici volum qiiod de abstinentia

fiiorit
:

qiiam iiubal, ot sub viro luijiiam,

aliquid

Lcx
iii

ila

voverc

coiicubilus

maxime

qiiia

cuin hic Lox auctoriqiia; viro

si

Ueo adversiis animam

feminea valeat
inimiita;

suaiii, id csl

aiiiiuaruni

lalom viro iribuat, non miilieri

ul lunc pcrsolvenda sinl vota

subdila est,
vir
:

reruni licitarum aique coiici ssarum absliiienlia, ut in

mnlieris,

appro-

eisdem

voiis

'

aiicloriias

sed virilis;

bavcrit
lus
lur,

si

aulem rcnuerit, non debeantur

Aposto-

ila ul si

adbuc
si

jam concesserat pater vola

et viro

tamen,

cum

de concubitu conjiigalariim loquercaiictorilaiem viio

persolvere,

anlequam pcrsolveril nupserit,

iioi
,

non
;

ibi

majorcm

quam

femina;

cjus boc CDgiiilum

piacuerit, iion |)ersolvat, et sil

dedit
et

scd, Vxori, inqiiit, vir

:

debilum reddal,simililet'
sui, sed

omuino

sine peccalo

quia Dominus mundabit

judicabit
:

eam

uxor viro

uxor non habel potestatem corporis

sicul dicit, id cst

ira l)eun beri

mundam

neque hoc con-

vir; similitcr
sui, scd

uulem
(

el vir

non

liahct

potestatem corporis

pulandum

est, cuni ipse

Deus hoc

pr;e-

mulicr

Cor.

vii, 3,

).

Qiianilo ergo in

hac

ceperit, boc voluerit.

reparcm utriusque
constitulis, aut patris
el ea-

esse voiuii polestatem, puto

Sequilur autem de

vidiiis, vel a viro abjeclis, id est,

;

nobis inteHigendum insinuet, isiam de

vel

quod concumbendo
ad ca

non sub polesialc

viri

non concumbendo reguiam non

non habenl parem
vir et

perliiicre

ruuj vota ad pcr^olvcndum libera esse dicil boc

modo

vola, ubi

mulier poteslaiem,

Et ,votum,

iiiqiiil,

viduw
,

ct

expulscu,

qnwcumque
ei.

voverit

sed

viri niajor est,

ac propo ejus

soliiis cst.

Non cnim
si

adv rsus aniinam suam

manebunt
sui

iJciiide dicit

de

ail )>ex viriim

non debcie reddorc vola

sed nxorem,
iii

sua,

nxor

nupia
lale

si

ia

donio

viri

jam

constituta
,

aliquid

proliibuerit

si

vir

prohibueril.

Unde
fiunt,

vovcrii.
paiiis
I)e
:

De

illa

cniin
,

prius dixeral
aiile(|uam

qua;

in

noii miiii videtur

biijiisinodi volis et delinilionibus

qii;e

domo
pseral.

voveral
eii;o

5t
in

reddcret

nu-

alqiie

obligalioiiibus,

adversus aniiiiam

bac
Si
,

qu;e
in

domo

mariti

vovil, ila ejus

etiain isla

debeic accipi,

(iu;e iiilcr so vir el

uxor de

lojiuilur

autem

aul

dcfinitio
; cl

quai advcrsus

domo viri ejus votum animam cjus cum

et

concumbeiido, vel dc abslinenlia concumbendi placita h;ibuerint.

jure-

juriindo
nueril
liones,

audicrit vir cjus,

lacueril ei, el
,

non abdcfini-

Dciiidc quia ct
niinimiis in
illis

istic

juslificaliones dicuntur, et

me-

ei ; ct

stubunt omnia vola cjus

et

omncs
,

ju;4ift(atioiiibiis,

quyc

in

Exodo sub
Novo Tenon ab-

quas definivil (idvcrsus aniinain suam

stabunl

Iioc noiuinealiie commemoraiitiii',

multa pnvcipi, quae

iiec in

advcrsus eum. Si autem circumauferens circumnuferat

accipi

ad propriolaiem non possint,

;

ejus

quacuinque dic audieril oninia

qucecumque

siameiilo observeiilur

sicut
si

deaure

servi perlunden:

exierint cx lubiis cjus, sccunduin vota ejus ct

sccundum
ei

da

Exod. xxi, G), cl

quid ejusmodi est

defmiiioncs, quce advcrsus aiiimain cjus,

vir ejus circnmabslulit, et Doiniinis

non manenl

surdo cliam
ul

liic aiiqiiid iigiiiatc

dictum

intelligitur,

mundubii eam. Oiniie

affliqere

quoiiiam sunt mult;e abstiucntia;

et

ccrimoniaruni

votum

cl uiniic

jusjuiandam viiicuH
ei, el vir

unimam
Si autem

iiralionabilcs,

ahquaiido etiam
intolligi voluorit
;
,

inimica; veritati,
tiinc

vir ejus statuet

ejus ciicumauferct.

boc forlasse bic

ralas

esse,

lacens lacuerit

ei

diem ex

die, el stutuci ei oinnia vota

cum
veiit

rationabiles lueriul
nitio, qua;

lioc est, viri

fit

cnm

cas afiproba-

ejus, et defiuiiiones,

quwsuper

ipsain^ statuet

ei ;

quo^

ad viccm

debet rcgere
in

omnem
appclen-

nium

tucuit ei, die

quo uudivit

Si autein circumaufercns
ct acci-

animalem motionem, quai

decernitur, lunc

non lantum
:

circumauferat vir ejus posl diem quemaudivil;

piel

do, veruin etiam in abslinendo

fiat
;

ul

si

menle

et ralione

peccatum sunm.
v..luisse

si

autem improbatur consilio raratio

.Mauircsliiiii cst ila

Legem

leiiiiiiam

csse

sub viro, ut
voverit,
*

nulia vuta cjiis, qu:e al)i!iiiciiti;e caiisa

ea, nisi aiicl<irv;rfuent jieimit-

rcddanturab
Er. el Lov.
,

quod prius rccte faciciidum esse decreveril, post improbet, sil peccatum eliam sic lamen nonnisi rationi motio ilia consilii
tionis,

non

fiat.

Quodsi

Am.

mi a Mss.,

non prwvcdeat. i.at., non valeot. Abest c quibus pleriquo haljem, valeut.
III.

consciiiiat.

LX

[!b. XXXI, 5, G.

Quid

est,

Et misit coi Moijses

Sanct. Algust.

(Vingt-quatreJ.

747
milU- ex hlbu
et

QUiESTfO.NLM
mille ex
tribu

S.

AUGUSTINI IN IIEPTATEUCHUM
cornm?
te

748

cum

virtulc

eortun

cl

isli

Madianilis viclis cliam hoc eoruin in-

Ulrum viiiulcm corum

vull iiiloHigi,

|)iiiicipi;s

an virlutem a Doiiiino eis dalam, vcl seii impelralam ? an potius virliilem eoruin
ca quilius virlus

eorum? per ipsiiui Moydicit

*,

ler ca^lera fueranl deprimdati.

LXIII.

[II.

XXXI, 15, \G]Ut(iui(ivivificaslis

ftliis

omne

fe-

miniitum

Ihvc cnim fuerunt

Israel

',

secundum ver-

corum suslcnlarclur
J

biim Bulaam, ut recedcre fucerenl cl dcspicere verbum

LXI.

[Ib. xKxi, 8.

Polesl videri quicslio,

quomo-

Domiiti propler Phocpr.

eis

Hoc

coiisilium

malignum, ut

doqiiandolsraelilu; Madianilas dcbellavcruiil, inlerfeciuin dicalScriplura

aJ illecLbram

remiiiyc

supponcrcntur, pcr quas

spirilualiter in ad-

Balaam,

qiii fiicral
:

comluclusad

noii soliiiii corporalilcr,

seJclimn
,

nialcdicendum populum Israel

beiiediccre comcLii.^ c-i, iu

cum siipcriusqiiaudo camdem actioiicm Scrisiirgens

ubiil

oraiidoidolo

fornicarcnlur
;

qiiaiido

dcdcril Baiaain

Scrij;luia no;i di.xit

cuiii liic

et (amcii

apparei

faclum essc.

plura

coiicliiseril,

cum

ail,
el

El

liulmm
lociim

abiit

reversus in
(

locum suum,

Bulac

ad semetipsum

commcmoratur. Sic ergo poluilel redirc ipse Balaam, qui jam icral iii locuin suum, ul non locum
(jiis '

Aum

XXIV, 25). Si crgo rcdicral ad

suum

inloHigamus pcrcgrinationis liospilium

quamait,

Bala:im,

qiiomodo
e.>l

liic

interfeclus

e>t,

cum dc tam
?

vis lioc Scriplura tacucrit.

louginquo, id
revcrsiis
esl

de Mesopolamia vcnerit
el lioc
in

Aii forlc
?

LXIY.

Ib.

XXXV, 11, 12.

Quid est quod

El

ad Calac,

Scriptura iion dixit

ervnl civilales vobis refugia a vindicante sanguinem, et

Quanquain etiam possit

ligi,

locum suum rcdiissc

inlcl-

non morielur
sijniigogcc in

is

qni occidit, quoadusque

;

slet in

conspectu

quod ab ipso

loco ubi saciificia facicbal, in ciim

judicium

cuin de iisloqnatiir, qui nolcniiinc

locum rcversus

est iinde illuc exicrat, id csl, nbilaii-

lcs occidcrinl, et aiibi dical,

unuiiiqncmquc ia

quain peregriiius liabcbat

liospilium.

Non

eiiim di;

talicausa confugicnlium cxire libcrum decivilatequo

conrugcral,

olum
in

esl

iii

doinum

suain, aul, in j)alriain siiam

scd,

cum sacerdos maximus

dicil,
slel in

liicrit
is

dcrunctus

locum suum. Uabct autem

el quisque pciegii:ius lo-

Qiiomodo crgoliic
quoadusque

Et non morielur

quioccidit,
;

ciim suum, ubi ad leiiipusliabital. De ipso auicni Balac qui cuin conduxeral, non dicluni csl, ad locuin

conspeclu sijiiagoga; in judicium

iii-

siquia idoo judicatur ul tuncci liccat esse iu civilate

rciugii,
si

suuin, sed, ad semelipsum

bilabat.

id esl, ubi

dominans

lia-

manifeslum factuin
XXXV, 19, 12.
ipse

fuerit in judicio

quod
Qui
;

Possetergo
:

dici

adlocum suum,

et domiiiaiis,

nolons occidorit?

et porcgriiuis

ud semetipsum aulcm, non vidco quo-

LXV.
vlndical

Ib.

Qiiid csl qiiod

nil,

modo
.

possel dici peregrinus, cuni ad hospilium

suum
Maet

sanguhicm,

interficiet

homicidam

cunl

venissct.

occnrrcril
[Ib.

ei, iste inlerficiel

eum

Sic enim soiiat malc

LXll.
el

xxxi, 9.] Kl proidam egerunl muliercs

el

inlolligcnlibus, quasi passim et sine jiidicio d;ila fuerit ulloii niorlis

dian,

snppeUectilem eorum,
el

pecora eorttm,
eorurri

piopiniiui sui, liccnlia occidcndi cjus

omnia quce possederanl,

sunt.

virtutem

dipradati

interrectorem. Sed liocinlclligi voluit, quia

id (inod

sccundum

Cuin

jain dixisscl muliercs, supclk-ctilcm, el pc;

supra diclum esl, qui occidorii,

civil.iliims
iie

confi!gi;il adt
Irt

cora, ct omiiia qiwi possidebant

el virlutein

quid dcinde addil,

unani de
judiciiim,

refugioruin, quoadusqucstel

eornm depra:dali sunl

Nimiriim ciiim
supra
di

li;x'C

ante invenlus a

projjimiuo occidatur;
illas civitales

inlelligeaua cst virliis,

dc

qii;>

ct

tiim est,

quia eisi iKiloiisoccidil, pr;oler

occidilnr. Cuni vero
iii

invenias

niisissc niillciios dc singulis iribubus cuni virluie co-

jiidiciuin sieleril in aliqu;i

ca-

ruai.

An

foclc cibns ([uo susioiitabanlur, virliis coriim

csl,

ruin civitatum, cljudicatus

fueril liomicida in aliqiia

appoUata

quo subministr.iln vires ^uppeluiil,

vires dc(iciunt
;iit
:

ct

earum

in (pias

lng(TCconccditur, esseibi nonsinitur;

,

quo subtfacio
virtutem uqiue

Undc per propliotam

virlulcin panis, et
cuiii

lum doniuni jam judicalimi

judiciuin dodiici, ciim
cl proptorca

ubicumque compcrlum,
jiidicatus

Deus cum ininan^tnr,

(

Auferam

propiiKpio liccl occiderc. INcque ciiim o]us csl eiim ad

Isai. ni, 1

).

El Aloyscs crgo
est,

aunovirtu-

jam

fiieril

homicida,

na
*

uiisoralillos milleiios,

quod diclum

cum

de

illis

civitalibus pulsussit.

virtnlem eorum. quia dedil ea quibus virliis, etc. Substituimus loclioiiciu Mss. nisi cpiod ex iis noniiulli liaLeut, quibiis viclus.
tditi,

' lii cdilis, Hoc eniin fecerunt filii israel. in Mss., ficec eniin (scilicct, 'einiiiiiia) fiienmt filiis israel. Apud LXX antai gar csnn tois linim israel. 2 bic Mss. At edili, iit modo locum ejus.

LIBER
Qu;est.
I.

QiriNTirS.
i^i^^-^^

Qusestioaes in Deuteronomiura.

[Dect. cap.i,\f t'20, 30.] In co qnod commemorat Moyses, dixisscsepoiido limiinli liostes
inhabilanles terram, quo introdiicendiis
veatis, neque timeatis ab
cis
:

II.

[II). II,

50.] Et noluit
,

Seon rex Esebon transire

noH

ver ipsum

quoniam induraveral Dominus Deus

cor ejus, ut Iradere-

luit

iVe pa-

tioster spiriiutn ejus, ct coiifurlavit

iJoiniiins

Dens

noster, qui

turinmaniis luas,
diim

sicut

inhac
lalc

c/i(2.

H.ec diceiis Moyses,

prcecedit ante

faciem vestram, ipse siniul dcbAlubil eos

poixiliiiii ;iilo(priliir,

aliqiiid

comniemoral,

vobiscum

satis osteiidilur ila csse

adjulorem Denm,

qu;ile diccliaiur in

Exodo, Ego induravi cor Pliaraonis

in Psalmis legilur, Convertit

ut ctiain homiaes aganl aliquid.

(Exod. X

1 )

cl

qnod

mt

"
749
eorum, ut odissent populum ejus {Psnl. civ,
taceiiir hic causa induralionishujns,

LIBER QUINTUS.
2r>).

730
,

Nec
ui

propiie

vd

illiiis

liominls.

Cum

vcro de pecoribus
si-

cum
:

dicitur,
id cst
,

diccreturalque irrationaliiius aiiimanlibus, solain

traderclur in

manus
te
;

luas, sicul in

hac die

ut

militudinem dixit
niuiin constiliial

quis enim reperiri poiesl, qui sibi

vel quid

vincerelur a

quod uon

fieiol, nisi rcsislcrot;

non

canein,

cjusmodi, queni

aiiteni resistercl, nisi

corde obduralo. Cujus

inscrutaljilia

rei ju-

inttions ojiis imnginein

pingat,

aut (ingat? quod dc

sliliiun si iiuKsiorinius,

sunljudicia Dei
cst

hoininibiis usit;.tissimmn est.

(Rom.
possc
III.

XI,

53):

iniijuitas auleni

non

apud

Deum

V, |lb.

IV,

18.] Qiiid est

{Id. IX, 14).

Sane notanduin est, conrorlaluni cor V crumUimcn Og rex Basan

rciuinus

nem omnis

piscis,

autem quod ait, Similitudiquwcumque sunt in aquis sub terra.

dici eliain in inalo.

[Ib. iu, 2.]

An
ram
quoJ
est liaphain,

et aquain, propler tractabilem corpulenliam, lcrinlclligi voluit, ct

sccundum
coeluni
el

lioc in

co (piod scrii,

fuclus esla Uaphuin. iloc iioniino,

ptum
his

est,

fecit

Deus

terram (Gen.

1),

gigantes

.signilicari

iii

iicbra^a lingiia dicnut qui

iialjfiiil

cain

et aqiias

debemus accipere? Assidue

quipjje Scriptura

noveruiit.

Undequod

plcrique codiccs derelinliijue

duabus parlibus commcmoratis, uiiiversum munviilt inielligi,

qiti fecit

clus esl a Rnpliuin, plauins

dicilur,

rcliqnus'
:

duin

secundum
ct

illud,

Auxilium

maim

factus esl, ut ipsc ex

etiain

illis

rcmansissc

intelligatiir

ciijus

Domino,

consequculer longiludo cl lalitudo ferrei

,

lecli

lerram (Psal. cxx, 2), ct in.^umerabilia ejiismodi. An idco dicluni cst, sub lerrn,
lerra nisi

coelum

coinmeinoraiur
dandain.

ad

cjus

magnitudincin

comnicn-

qiiod

superior aquis cssel, babitari uliipie

ab

lioniiiiibiis ct

animalia lerrena babere non possot

ne snspiciensin coelum,
cl

IV. [[b. IV, IG.]

Ne

feceritis iniquitatcm, ct

faciatis

Msolem

|lb. IV, ly.] El

ct

videns

vobis ipsis sculplilem similitudinem,

omnem

imaijinem.

tunam

et stellas et

Quid

iiilcrsil

iiilersimiliiudinem et imagincin qu;cri

adores ea,

et servias illis,

omnem ornalum coeli, erram quw distribuil Dominus Dcus

coli a genli:

solel. Si'd liic

non vidco quid interesse voluoiil,

vocabulis unain

nisi

tnus en, Omnibus genlibus, qiuv sunl sub co:lo. INon ila

aul diiobus

islis

rein !-igiiilicavori(,
gr.ilia,
liai

dictum

csl, taii(|u;im

Deus pra-coporit ea
noii coli

aut similitudinein dixeril. si, veibi

vel

slalua

bus, a solo autem

populo suo

sed

;iui ita

simulacrum liabens efligiem humanam, nontainen

dicium est,
cxhibiluras

quod Deus
liis

pra'scierit gcntos

cuhuram
prjrscier.s

alicujus bominisexpriinanlur lincauienta,sicnt piclo-

coeloslibus et

tanien lioc

rcsvcl

sl;iluarii faciunl,

inlucnloscosqiios |iingunl Seu

:

creaveril ca;
pnosciverit,

cum

vcro popiilum
:

suum

fiilinum csse

(inguiit. Haiic eiiim iniagincin dici iicino (iiibitaverit

qiii

isla iioii colcret

aut dislribuu dk-Am\

in

secuiiduni

quam

dislim tionein oinnis imago cliani

si-

cst, ul iutelligalur usus, qui

commcndatiir
cl

Genesi,

miiiludo cst,

non oinnis similitudo etiam iinagoest.

siiit,

Vl

sint in sifjnis,
i,

cl in

temporibus,

indiebus, eliii

Undesi

gcmiiii inlerse similes

similitudo dicipoiuiago.

annis(Gen.

Li); qiiein iisuin in eis

communcin ba-

lesl ajierius ciijiislibei in altero,

non

Siaulem

bol popiiliH Dci cuin oiimibus

gcntibns, non aulcm

patri filius simili^

sil

sit,

eiiain

imago rocle dicilur; ut

iniago expressa videasubsianliic
,

Ciillum qiicm h;ibontali;c gciilos.

VII. [Ib. IV,

paier protoiypiis, unde

:

illa

23

Ne

obliviscamini lesUimenlum

Do-

lur

quaruin

ali;e

siint

cjiisdcin

siciit
illiid

mini Dei

vestri,

quod disposuit ad

vos, et faciulis vobiS'

filius; ali.T iion

cjusdoni,

sicul

jiioliira.

Uiide

vielipsis scnlptilem

simiUlndinem omninm qiiwcumqiie

qiiod in Genosi boriplum esl,

Fecii
est ita
(pia)

Dius liomincm ad
dioliiin
,

constiluil libi

Dominns Deusluus. niccortc gencraiiler

imaginein
taciiit
;

imaginem Dci;

maiiifesliiin
sil

nl

iion

loqiieiis siniililiidiiiem posuii,

quo:

ejusdem subsianli;o

ima^o
,

faota ost. Si cniin

niam

si

nnlla

(il

simiiitiido, profecto
;

nec im;igo

quia

cjusdem

esset,

non
,

facta

sed gcnila dicerctur. Scd

ubi imago, conlinuo similitudo

inilitiido, coiilinuo

quamvis

n(Mi ubi si-

qnod non

addidit

Kt similitudinon),

cum

supcrius
et sinti-

imago.

diictiim csscl,

Faciamus hominem ad imayinem

i,

VIII. [Ib. !v, 52, 35.]

sil,

Qu?erendum quomodo

dicluni
tc
,

litudinem noslram [Gen.

27, 2C)
am|)liiis

qiiibusdam visum
esse qiiam imagi-

Interroqale dies priores, qui fuerunt priores

ex

est similiiudineni aiiqiiid

die quacreavit

Deus liominem super terram,

cocli.

el

a suinino

nem,

qiiod

iiomini

rofcirmaiido per Chrisii gratiam

si

cocliusque ad
gaie.

siimmum

Siibaii(iilurcni;n, inloiro-

postea scrvareliir. Miror aiilein

noii

proptcrea postea

Vidctur autom

signilicare
cceli

toium orbcm toira

cceli

imagiiiem snlam voluitconimeinir^uc, qiiiaubi imago,

contiiiiio ei

rum. Sed cnr, a summo

dicat, noii, a

usque ad snmninm

similitndo est.
et

Unde

et hic

Moyses simi-

summo

terrc usqiie ad .siimmiim (err;c,

liludinem

imnginem

fiori

vetat,
Iii

sccundum eam
Decaiogo autem

non

cst facilo dignoscerc. Tiilis eiiiin qu;Hl.\ni iooulio

forlasse rationem (juam

diximiis
ficri

est et in Evaogolio

cum

dioit Dominiis, (jiiod cosijrre-

generaliicr dicimr^ nullain

dobcrc simililiidiiiem

gabuntur

clecli

(>jus

a summis cceloruni ustjue ad leriiic

(Exod. XX,

i),

ucc imago commcmoralur.

fil,

Cum
fit;

eniin

miuos eorum (Matth. xxiv, 31). Nisi fnrle

noc

in

nulla siinilitudo

procul dubio nec iinago

quosi lit

hominibus noc

in Aiigelis

auditum csse

viiK

inuliigi,
:

niam

si

imago, utique et simililudo.

fit

Non

autein
si

qiiod in hoc populo factiim sitigubirilor o()ii!moiki:it

Iioc

similitudo, coiitinuo

cl

imago

lamen

nulla si-

cniin se(|uitui', Si
si

factuin
cst tale

cst

secuiidum vcrbum
:

militudo, sequiiur ut
buit similiiudinem

luilla iinago.

Denicpie ubi probi,

magnuvi hoc,
voccm Dei

auditiim

quid

si

audivil gens

et

imaginem

hoininis inlelligi

vivenlis loqueniis e
'.

medio
si

ignis,

quemadmO'
ut

voluit, ubi et similitudo ficri

iliius,

potcst,
;

non bujus
id cst

aiit

dum

audisti tu, et vixisli

Quod

ita est,

ncc

ia

sed cujnslibet honiinis

ci

imago,

hiijiis

Edili, et vidiMi.

M Mss., et vixisH- Sic cliain L\X ot vulgata

ySt
lumiiiiil)iis iicc in Aii2;elis
cii,'o iUiid in l^v;>ii!,'olio, /1

QU.ESriOiNlM
hoc
(lic;il

S.
,

AUGUSTIM
csl

IN

IIEPTATEUCIIUM
iiovcrit

752
lamon
sicut

aiidiluin

(iiiid

lcctc

homo

Dcuiii, scd
i|ui;i

homo

summis ((slorum
(liibio

usiiue
lioc

ad
;iil
,

Dciiin.
sicul

INequc onim

(lictmn osl, Eatoic pcrfecti,

perfer.lus esl {Maltli. v, 48),
qii;iin

tcrmhios eorum,

ciiiii

siiic

DoiMiiiiis

Paicr vcsier

coi;lcslis

cnin de iiovissiina clccloruin siioruiii co!igi'Pg;ilioiic

lo(|Ucrctnr? IX. [Ib. Y, 1
vester disposuit
Iribiis
-i.\

ideo a'(|iialilatem Pairis,

iiiliim,

Vcrbum
lorlc

liabcl uiiige-

spcran; dchcmns

qiiamvis iion dcfiierint qui

iii.si

Qiiid csl qtiod

:il,

Dominus Dcus
:

ct

hoc riitmiim pulavcrint,

inielligimus (n).

(iiiid

dicant

ad vos teslamentum

in lloreb

non palioc,

parum
X.

vestris disposuil
liic

Dominus leslamcntum
vivcntcs hodie;
facie

sed

|ih. V, 5, G,
iiiicr

(ulvos, vos

omncs

ad

facicin

bam
hoc

2i J Qiiid est quod Duminuin et vos in lcmpore

ii\

ait,
illo,

Et ego slaannunliare

loeulns cst

Dominus ad
iioii

vos in

monle
iii

mcdio

iijnis? Aii

vobis verha Doinini; [n\\(\n:\m

est in moiitc uiidc
iili

loco cssct

Dominus,

(]ui:i illi (|ui

iiigrcdiuiilur

tcrr;iiii

proiiiissioiiis

voccs audichanl?Qnod sic

(mortui sunl cnim

onmos
ei

iioii

perlinciil ad Ikic tcr:icla cst, cuiii

accipiciidum csi, ul non ex hoc suspicemur Dci subst;intiani

stamenlum
vigiiiti

qiionim tunc iccogiiitio

siiiir;;

in ullo

aliqiio

esse corporali loco, qui cst

inlcrv;>lla

aiinis ;clalis

niiincrarcnlur iis^nic ad
bcllniii?

ubiqiio totus, ncc per

locorum

piopimiuat
crcaiura,

quiiiqiiaginla
iliis

annos habilcsad

Qiiomodo cigo

aut roccdit

sed

dciiioiistr;itioiics ojiis in ca
iioii

locutus esl Dominus, qni hodic viviinl?

An

qiiia
,

ex
([iii

qiuc iion esl qiiod ipse,

cxliibenlur.

alitcr

humaiiis scnsibus

viginli annis et iiifra

lioc

potucrunl
,

miilli

tunc csse
pocna
,

bcne meminissciil

aiicni

ab

illa

qiiam
inlrarc

Dciis constituil iUisqni

in

liiiic
;

niimerali siinl,
nti^iiu;
iioii

iioii

Undc Dominus volcns aufcrre ab hujusmodi snspicioiiibus nieiitom nostiam, qnibus pul;itur Deus loco aliqiio conliiieri Veniet, iii(|nil, hora,
:

lerram promissionis

el lios

appcllal, qui

(luando nefjuc in monie

orabilis
iiius

lioc, neijue

in J crosulijmis
ncscitis
:

ad-

quamvis

viginli aiiiioruni ct

supra

csscnt, qiiando
pos.^-cnt,

Palrem. Vos adoratis qitod

;

nos adora-

Deus

iii

moiite loiiucbaiur, ut numcrari lunc

cl

(fuod scimus
cl

(/uia

salus

e.c

Judwis

est.

Scd

venit

polucrunt tamcii cssc dcccm

novcm

ct inlia us(|ue

hora

uuiic

est,

quando

vcri

adoralores adorabunt
el

ad pucrilcm

a;tatciii,

qu;c possctillaqua: facta cl dicta

Palrem

in spirilu el verilale.

ISam

Puter lules (juwrit

cl

sunt et videre, et audire, el memoria relincre?

qui adorent cum. Spirilus csl Deus,

cos

(jui

adorant

Sed quid

esl

quod
;

ait,

Facie ad faciem
niilc

loculus esl

cum,

in

spirilu et

vcritatc

oportet adorare {Joan. iv,

Dominus ad
curavit,

vos

quos paulo

maxime admoncrc
vidciinl,

21-21). .Mcdiiim crgo sc

di.vil

Moysos

noii

inler Dei
loci
;

quod

niillam

simil ludinem
igiiis

scd

subslanliam ct popuiiim
qiiia

intorvallo

aliipio

scd

solam Yocem dc medio

audicrint?

An

pioplcr

per

cum

pbicuii populo audiro cclera Dci vcrba,

rcrmn cvidcnliam,

el

nifcstata; divinitatis,
liis

quodammodo pncscntiam inade qiia dubilare ncmo posset,

Quod
si

posiea(|uam vchemeiitcr esl tcrritus, ;iudila de inedi<>

ignis voce Dci diccnlis Decaloguin lcgis.

vcrbis usus esl?

ijiSi)

ila esl,

quid

prohibel
illo

Sed moriio qiKEiitnr

Doininum
;

qnomodo

accipian'ur ha;c

dc

Moysc hoc
quod
facie

intclligi,

in

eo quod dc
sil

di-

veiba Deuteronomii, diccnle .Moysc,

intcr
el

El cgo slabani

ctum

est,

ad facicm ljcutus

cuiii

eo

vos in lempnre illo, annitnliare vobis

timiiistis

Dominus {Exod. \x\in, \i), ut nec ipsc aliqnid cculis viderit piwler igncm? An aliquid amplius vi(lissc

verba Doinini
ascendistis in

quoniitm

a facie ignis, et non

monlem, dicens, Ego suin Doininus Deus

:

inlclligitur, (iiiia

scriplum est
ubi crat
vidit,

enm
(/(/.

inirasse in

liius, ct ca;icra

(]ur

jam vorba Dci

sunt, qnyc

Deca-

ncbiilam vel

nimbum

Deus

xxiv, 18)?
noii

logiis oonlinol.

Quid ergo vult qnod addidit, dicens?

ul
el

Scd

etsi

ali(|uid

amplius

quam

illi;

cum
:

Si
sit,

enim putaverimus hyperbaloii,

Et ego slabam
inlcr

oido verboruiu
vos in lempore

lamcii moilalibus ociilis vidissc

illis

Dci subst.intiam cx

Doininum
Domiiii,

cjus vcibis
(jratiain

intelligi
tc,

i)0lcsl,

qnibus

ait

Deo

Si
ul

illo,

(mnunli(tre vobis verba

dicens,

Ego

sunt h.oc
f

inveni

ante

ostendc milii
15).

tcmelipsum,
ciiiin

Dominus Deus

tuus

iion crit vcruiii. JNon

eniiii

scientcr

videam

le {Id. xxxiii,

Ncque

aibi-

verba per Moyscn poi>ulus, sed

divii
:

de inodio ignis au-

tranduni csl hunc populum, cui Moyscs loquebalur,

sic

quod cum

sustiiiere non possct audito Deca-

tunc

vidisse Dcuni

facie

ad racicm, (inando
ignis,

iii

logo, postulavit ut per

Moysen

ciclera audirct. Ilestat

monlc

loipicbatnr c
dicit
in

mcdio

quemadmodum
ubi ait
:

crgo ul quod positum

iiilclliganiiis,
seiisiis,

est, dicens,

pro eo
;

posiluin

Apostolus

fiiic

nos csse visuros,

in

ac

si

c.->sel,

Csim dicci et

ut isie sil
vos in tem-

Vtdcmus uunc pcr spcculum

facic

(cniijmale, liinc autein

Et

ecjo

slabam

inler

Dominum
vcrba

cl

ad faciem. Qnid aiitem

lioc, cl
:

(luantum cssel,
c.c

pore

illo,

annunliare vobis
el

Domini; quoniain
in
:

consc^iucnlcr apcruil,

dicciis
cl

tunc aulcm co(jnoscam sicut

12).

Nunc scio coijnitus sum (1

partc,
xiii,

timuistis a facie ignis,

non ascendistis
tuus

monlem,
ut subaii-

Cor.

cum

dicoiet,

Ego sum Dominus Dcus

Quod

ciiain

ipsiim

caute accipiendum

CmI,

ne

diatiir,

ciim dicerct uli(iuc Dominus.

Cnm

ciiim li;cc

laiitam

piiielur habiturns

bomo
iiiliil

cognilioiiem
;

Dei

veiba diccrel Dominus, qua; consequonter cx Decalogo cuncla coinmemorat, tuiic timuit popnliis a facie
ignis, et

quaiitam

nuiic

habel

hominis Dcus
ei

scd pro

suo

niodo

ita

pcrfectam, ut
:

adimc cxspecietur
Dons
iiovit hoini-

non ascondit
vcrba

in

monlein, ct rogavit ul per

audirct

addcndum

ut quani pcrfcctc iiunc

Moysen polius
18," 19).

Doinini

{Exod.

xx,

nein, sed lanien

'

sicut

Deus homincni,
:

it;i

tunc pcr-

Mss. rlures, faciem ad faciem

uli grtcc.,

prosopon kata
(a)

prOMMH.

Conrcr

F.oist.

92,

ii,

o, el 1-17, n. 3G.

753
Qii
t>

I.IBER
vcrba Moyscs commcuioral
a
in

QUARTU5.
geret
te, et

73i
tentaret
te, et

Dculeroiiomio

cognita facerel quce in corde luo

ejus,

diciu

sil)i

populo, ciim aiidirc jam nollei:l vcicem

sil)i

sunt, si observabis

mandala

an non.

Ilic

apertius
est,

Dei, seii pcr ciiin pelcrenl

i(l

dici qiuic liicebal

Dens;

dictum

est,

quod

alibi

genere loculionis obscurum

csl,

Ecce
et

ostendit

Dominns Deus

noster nobis (jloe

ubi lcgilur, Tentat vos

diligitis

Dominus Dcus

vester, ut scial si

riani

snam,
:

vocem ejus muHvimus

mcdio
in

icinis,

ct

cum

{Deut.

xiii, 3). Iiitclligitur

enim positum
faciat
te,
el
;

c;elera

non eadein prorsns legtmlur

Exodo, nbi

esse, ut

scittt,

pro eo quod est, ut

sciri

quod

pnmiim iiarrata siint, qu;e modo rcpctnntur. Unde inlciiigamus, quod aliquoties jam comincmoravi,
nnw csse
in

raodo dilucide dictuin est, Ut lentaret

faceret qua: in corde luosunt
:

cognita
cogiio-

non cnipi

ait, ct

mciidacio depiilandum,

si aliis
,

quiljusii-

sceret; quod quidem cognita faceret.

si

dixisset,

intelligcndum erai,

bel verbis

eadem

voiuntas

manifeslalur

proptcr

eliam verl)a, qu:c ab iniperilis ct calninniosis lanciuam rcpiignanlia reprebenduiiinr. Ncqiie enim ni:)gnum crat Moysi allendere qwx in
Evaiigcli^larum

XIV.

[Ib. IX, G-8.]

Et

scias hodie quia

tibi

non propter

juslitias tuas

Dominus Deus tuus dut

tcrrain bonain

hlam
Ccrle

liwrcdilare;
isli

quoniam populus dura

ccrvice es.

Exodo scripscDt,

et cisdein

omnino verbis

illa

repe-

sunt qui proplcrea iion meruerunt perire

tere, nisi perlineici

ad

saiictos doclorcs no>lros

boc

in dcserlo, qnia ncscierunt

dexteram aul sinistram

'

ipsum insinnare discentibus, ul

Inqiienlium qu.Tranl, nisi
eniinti;)ndain vcrlia iiisliliila sur.t.

nibil aliud in vcrbis

ecce jain dura ccrvicc appcllanlur.

esi illud in
ruiii

Undc

vidcndtMTi

volniilalcm

proplcr qnain

sacrameiito esse dictum, non quod isi-

merila

commcndala

sint.

Nani nc quis cxislimct

qui mcrito fuissent
:

XI.
sibi

|ll).

v, 29.]

Quid csl quod

ait

Moyses dictiim
cuslodiant
graiia sua

subiio islos viluperabilcs factos,

aiite

esse a

Domino dc
corum

popiilo llebroDO, Quis dabit

laudati, paulo

post cis dicilur

esse sic cor

in eis, ut timeanl
iiic

me,

el

obliviscaris,

quanta exncerbasti
ex qua
die
existis

Menwr esto, ne Dominum Deum tiaun

*

viandatn meu?

An

jam

vult

iiitelligi,

in

dcserto

de terra jEgijpli,

coiiccdi lioc bcneficiiim,

ul sil

iii

iioininibus juslitia

donec venistis in locuni liunc, increduli persevcrastis

quoe nd

Dci cx
cniiii el

(ide,

non quasi propria,

dubo
:

vcliit

ex Lcge? Hoc

Dominum. Quod
fideies
el

si

quidani

eorum
sic

lales erant,
noii utiqiie

per propbclam significat, diccns, Anfernm

ct

quidam vero
iliis

boni,

ctiam

eiscor iapidcum,

eit

cor carneum

{Ezecli. \i,
est,

daltir terra promissionis, qiii nesciunt dcxterara

i9, el xxxvi, 2G)

qiiem caro
babel,

quod propler scnsum diciiim

et
lapis

aut siuistram,
ncnderiiit
sunl,
lales
iicc

ut

iioc

sic

iiiteliigamiis

qnasi

no

non

liabct,
:

verbo utique
dics ve-

Deum. Nain
in

et

patrcs eorum, qui niorlui

iranslato. iloc

ipsum

ct alibi
el

dicil

Ecce

eamdem

lerrain intrare permissi sunt,

uiunt,
Jsracl

dicil
et

Dominus,

consummabo snper domum

inveiiiuiittir

fuisse,

ut

in

eis essent

quidam

super

domum

Juda testanienlum

novum

non

eiiani boiii.

Proplcr quod Aposloliis, non omnes, sed

dicit
(I

secundum testamentum qnod disposui ad patres eorum in die qua apprehendi manum eorum, ut educerem eos
de terra /Egijpii- Quoniam
disposui ad
lioc est
:

quosdain corum

offendissc,

in

qnibus, eoruni

peccata commemor.it
islos

Cor. x,5-10). Similes quippe

ita

testamentnm quod

parenlibus

suis,

evidcnlius docet et

ista

eos, post dies illos

dans leges mcas in cor

ct iniqui-

Scriplura
gil,

Deiitcioiioinii,
:

quod cnnsequenter
exacerbastis

adjiin-

eorum,
tatum

el

in

mente eorum superscribam eas,

el

et

dicit
illi

Et

in

Ilorcb

eorum

peccalorum eoriim non memor ero

xxxi,

Ubi certc

cxaccrbavcriiiit,

qui

Dominum. proptcr eadem

amplius

{Jerem.

51-34).
a Vclcri,
in

Novum Testamenium
esl

Hoc enim disceriiit quod in Veteri dala

Novo aulem
in

mala merita sua non

indiicti.

suut

iii

tcrram promissionis

Lcx

in

tabuiis
fit

lapideis,

cor-

dibus, qiiod

per gratiain. Uiide et Apostoius dicit,

lapideis,

Non
libus

in labulis
:

sed in tabulis cordis carna-

et aiio ioco, Idoneos nos, inquit, fecit ministros

XV. [Ib. X 1-4.] In illo temporc dixit Dominus ud me Excide tibi dnas tabulas lapideas quemadinoduin priores ct ascende ad me in montem ; et facics libi arcam ligncam : ct scribam in tabulis verba qum crant in
, , ,

iVouJ Testamenti, 5, 6)-

non

litlerw, sed spirilus

'

(II

Cor. ni,

tabulis prioribns

quas

coutrivisli;

et

immiltes eas in
,

urcam. Et
[Ib. Yi, 13.]

feci

arcam cx

lignis imputribilibus

el

excidi

XIL

Quod
ila

ait

de Domlno, Et in nomine
accipienduin est,
alicujtis

diias tabnlas lapideas sicut priores, et ascendi in inontrm,

ct diia:

ejus jurabis,

noii

pra^ceptiini

tabulai

iii

duabus manibus mcis. Et

scripsit in
,

quasi jurari jusscrit;

sed

in

alterius

Dci

tabulis

secundum scripluram priorcm decem verba

qiia;
:

nomine jiirari
mala

probibiiit. Mcliiis

aulem

fit si

sccundnm

loculus esl Domiiius

advosin montc

mediu

ignis

et

Evangeiiiim ncc jtiiaveris

est vera jiiraiio, sed

{Maltli. v,

34j; noii qiiia

dedit eas Doniinus milii.

nc

in

perjurium incidalur

modob;i'C

iii

Non immerito qu;iciilur quoDcuteronomiodicaiitiir, Moyse recolcnle

facilitate jiirandi.

Qui eiiim jurat, non soluni verum,

:

ac rcpclenle qii;c gcsla siint;

cum

in

Exodo,

iibi

pri,

scd eliam falstim jurare polest

qni auleni oiiinino

muiu
El

b;cc dicla el f;icla narranltir,

ila sit scripitiin

non

jural, a peijurio longe ambulat.

(Ib. viii,

dixit

Doininus adMoijsen, Scribc

liis

tibi

verba

liicc ;

el-

XUI.

2.]

El

recordaberis

omnem viam
ul affli-

eniin in verbis

posui Teslamentunt

tibi et

Isracl.

Et

quam
*

"

duxit le Doniinus
\\'.y\K

Deus luns

in dcserlo,

graminaius,

nola; Mss. juxta Aijostoliim in fjrrcco. ou pneinnatos. At cdiii, non li!lera,sedspiitu. i-nii\,tLm per qiHim. Abcst, pcr, a \ss. cl a grafco
allli

sic 01

Mss. hic el ii)(crius, dextra et sinistra : id est boiiiiia iili le^ittsr Num. cap. 14, v. 25; et beut. caj). 1, V. 39. ^ sic Mss. juxta l.xx. .At cditi exceplo l\at. iroscquunlup in singtilari, c.risii, venibli, incrcdulus perseverasli : paulo'.
et

malum,

que

jiosU e.rficerbasii.

Yo

QU^SnONUM

S.

AUGUSTINI

IN

IIEPTATEUCHUM
ciimdom Moyscn
in labulis

7aG

erat ibi Moijsfsm couspcctuDoniiniquadrftginln diebus uon wanducavit, et et (luiulraijinla uoclibus ; paneni

28), sntis manifeslal

hxe

decem vciha
diclum est

scripsisse, noii Dcuiii. Nisi lorlc violcncomiiolliiiiiir, ubi

,

aquam non
decem

bibil

el scripsil in

labulis verbn Teslamenti,

terquidein, sed ccrla ncce-silalo

,

verba.

Cuin

(!rgo in

Exodo

ipso

Moyses

in la-

Et scripsil
iion

in tabulis

verba Tcslamenli

de-

bulis dccciii Legis vcrba scripsisso narrelnr,

qnomo-

cem verba
Domini

Moysen siibandire, sid Dominuin;,

csl,

do

liic in

Dciileionomio Dcus in labnlis cadcm vcrba

snprn enim posiliim

:

Et erat
iii

ibi

Moijsesin conspectn

bcripsissc rccolilur?

ut a Doniino,

ciijiis

foiispcolu or;itM(iy-

Doniquc

illud

(|nod in

Exodo
in

cum

iransennlcr

scs,

quadraginta diehusctqu:ulragiiila noolibiis pancin

cl aquam non bibins, scripia iiUolhxc dccem verba in tabulis, sicul anle pro-

iractaiemus, el qiiid nobis

fuerii litleris

ea difrercntl:! visum

non manducans,
ligantnr
niiserat.

mandaremns, cnr

pricrcs tai)nl;c

qiia;

ctinlriliusiiiit, digito

Dei scripla^ nfeiaritnr; sccnndas

aulcm

taiiidiu in

arca tabcriiaculoqne mansuras, ipsc

:

Moyses scripsisse dicatur

ita

per hanc

diflerenliani
iil iii

duo Tcslamciila
Tcslami'iito

signi(icata cssc diximus,

Veteri

Quod si ita esl, non qnidem il!a difforciili.i (liiorum Tcsiamentorum qnac noliis visa csl, in his vcrbis commendari polesl qiinndo ci jiriores ci secnndas
, ,

ubi lioiuo
iniplcri
fjt,
:

Lex cnmmcndarclnr taiiquain opus Dci iiiliil fcccril, eo quod Lcx tiinorc iion possel
fil

labnlas scripsit,
illa

ii'>n

honio, sod Dciis

liahcl
locit,

verunilaincn
,

cerle distnniia

non

diibiliilioneni
ci

quod

quoniam cum vcre

;

opus

b^gis

hnritate

priorcs

labnlas et Deus

Dous

scripsit.
tibi

Non

i;on liniore

quac ch;\ritas gratia est Teslnmenti

cniin tunc diclum cst ad Moyscn, Excide bulas

:

duas ta-

Novi. Ideo

in scciindis labnlis lioinoiegilur scripsisse

scd

ita potiiis legiliir,

El conversus Motjses de-

vcrha Dci, quia liomo potcsl faccre opus Legis per

tliaritiilciii

scendit de monle, et dua; tabular lestimonii in manibns

ejiis
:

jusliliae,

qnod non polcst pcr timorera

Inbnla; lapidcn; scriptw

ex ulraque parte,

liinc at,

poeiuc {Lib. Qua;slionmn in Exod., qncesl. \Q(\).

que

fiinc

erant scriptw
scriplnra

ct

tabulw opns Dei erant

sculpta in
tabulis
(

et

Nuiic ergo

cum
el

legilur in Denlcroiiomio de seciin,

scriptura

Dei

est

Id.

dis tabulis ita diclum

sicut priores.

Fa excidi duas labnlas lapideas

ct

XXXII, 15, 16). .lam

cnim

siiiieriiis

dixcrat ensdoiii la:

ascendi in montnn,

dn(V labula; in

biilns scriplns digiio Dei,

sicloquens

Et dedil Moijsi,
Sina duas tuditjito

duubus manibus meis. Et

scripsil in tabnlis
:

secundum
ait
,

staiim

tit

cessavit loqui

ad eum,

in moiile

scripluram priorem decem verba

scripsi
;

non enim

Et

bulas tcslinionii,tabulas lapideas scriptas

Dei {Id.
el scri-

scd, scripsit

hoc

est, Dciis; sicut paiilo

,

anle

XXXI, 18).

Ibi

ergo

ot

i;ibiil;i!

opus Dei eranl,

dixenit verba Dci sibi dicta

Excide
,

libi

duas labulas

ptura carinn digito Doi facta. Sccundas aulem inbulas

ipse

ct ascende ad me in lapideas queniidmodum priores monlem; et facics libi arcam ligneani : el scribam in la-

Moyses jubetur excidere; utipsae certe

intelligniitiir
,

o|)ore Iiu-

mnno
aiitom
ctiiin

excis:c,

qunmvis eas Deus ipse

jiiberct excidi.

bidis verba quce erant in labulis prioribus

discuticnda
,

scripserit
si

siciit

promisit

cnm

Porro

aascilur qiKCslio,

quod utrasquc tabulas

id esl et

diligentiiis

alleiidamns, ideo ntrunu|ne dicl

priuri^s ct sccuiulas, Dcus hic logilur scripsissc, non

h(9io.

csse in secundis lahulis, qnia

in

Deus

facil

pcr
fi-

Sed

si

in ipso

quoque Exodovcrba Dci Icgantabulas

gralinm sunm opus Legis

iiomine, ct liomo per

,

tur,

ubi
,

jubet easdein

secuiidas

excidi

dcm suam
autem
in

snscipiens graliam Dci

pcrtinens ad Tc-

Moyse
ea.

nihil aliud inveiiitur,

quam ipsum Dcum

iia
tibi

se

slamcnluni Novum, cooperatorestadjuvantis Dci (ideo

primis solum opns Dei commemoratur, quia

dcm
di.vit

promisisse scripturum. N;\m

scriptumesl:
dnas tabulas
in

Et

Dominus ad Motjsen
,

Excide

Lcx

spirilualis cst, ct

Lex

sniicla, et

mandatum
:

san-

lapideas sicut et priores

et

et

ascende ad

me

montem

ctiim ct jnsliim

etbonum

[liom.

vii, 12]

ideo vero

scribam in tabulis verba

quw

erant in tabnlis prioribus,

nulliim opus hominis ibi commenioralnr, qnia infideles

ijnas tu contrivisti.

Exceptoitaque libro Deuleronomii,

contiiiCt,

non conlemperantiir

adjiitorio grati*

scd igno-

quxstiouem islam ciiam solus hbcr Exodi

rantesDei justiliam et snam volcnles consiiluere juslitia;

quomodo dixeril Dcus

Scribe
tibi

El scribam in tabnlis verba quce

Dei noii suntsubjecti \Id. x,3]; unde

,

illis

Lcs

erant in tabulis prioribus; verba liac

;

cum

paiilo post legatur,

liis

ad coiidemnalioneni valet
labiilarum)
siibaiidirc
;

quod

significat

conlritio

elenim in verbis

posni Tesla-

profccto iion cogimiir violenlo inlcHoctu

scripseril,
iibi

tnenlum

libi el

Israel.

Et

eral ibi Motjses in conspectu

quod Deus

Sciipltna dicit,

Domini quadraginla

dicbus et quadraginla noclibus

,

Et

erat
et

ibi

Motjses in

conspectu Domini quadraginta

panem non manducavit

el

aquatn non

bibii

et scripsit

diebus

quadragintn noctibus ; panem non manducavit

bibit
,

in labulis verba Testamenti, decem verba. Si cnim su-

etaquamnon
menli
:

et scripsil in labulis

verba Testa-

perius quod dicium est, Scribetibi verba hccc; etenim

in verbis
liis

nbi valdo sonat scripsisse Moyscn.

,

Sed idoo
Deulcroip-e

posui Testamentum

libi et

Isracl,

ad supeiil

snpcrius Deus sc promisit scriplurum

noinio non solum
ila

el in

riora perlinel,

quic Dcus

ita

pnccipiebat;

non

in

promisisse,

verum
quod
ail
,

eliaiii

duabus

lapidcis labniis scriberentur, scd in ilio libro

;

scripsisse narralur, ntsignificelur

Aposlolus,
et

Legis, ubi multa conscripta sunt

certe illud qnod se-

Dcus enim

est qui

operatur in vobis
:

ct velle

operari
giiiliain

quitur, Et eral
draqinla diebus

ibi
et

Motjses in conspectu

Domini qua;

pro bonavoluntate
snscii)iu;.l,

hoc

cst,

iii

cis qui

cx fide

quadraginta noclibus
bibit
,

paneni non

etnon suam

jusliti:im voluia sl;itiiere, s-ed

ipsi

mnnducavit

et

aquam non

et

scripsit in tabulis

justilia)

Dei suhjccti sunt, nl

illic

sinlinChiistojustilia
dicil, el

verba Teslamenti, decem verba {E.wd. xxxiv,

1,27,

Dei. Nani et

Apostolusulrumque

Deum

757
operari, et ipsos.

LIBER QUINTUS.

m
eam
jussit impcudi.

Nam
Cum

si ipsi

non operabanlur, quoel

advenis el pupillis et viduis

ob>.ciire

Scd

modo
ergo
juvat

ois dicebat,

limore

Ircmore vesoam ipsoii.

posilum esl, qnia

qu;im
voliiil

iioii

esl dislincla ista deci-

rum snlutem operamim

ille,

{Philipp.
:

15, i^)? Operaliu-

ma

al) illa

cum

Levitis in eo loco

manduin

cooperamur nos
x,8, 9.] /

non eniui aufert, scd adtempore

cari,

quem Dominus

elegisset tcmplo' suo.

Sid

ea

bon
[Ib.

voluntalis arbilrium.
illo

inlerprelaliono, qua; cst cx heiiroeo, apcrlius boc disdislinxit

XVI.

Dominns

lie.clum reperimiis.

,\it

eiiim

Auno

terlio scparabis
tibi

tribum Levi, porlare orcam testdvicnli Domini, assislere

aliam decimnm ex omnibus qnce nascuntur

pore,
et

eo trm-

coram Domino, minislrare,

in Itunc diem.

et

orarein nomineejus usqne

esl Levitis

repones inlra januas luas; venietque Leviles,

Propter
;

lioc

non

pars

et

sors

qui aliam non liabet partem nec possessionem lecum, ct

cum

fralribus suis

Dominus
quod ad

ipsc pars ejiis est, sicut

peregrinus

e(

pupillus
,

et

vidna

qui
;

inlra porlas tnas

iit

dixit ei. Nisi

per banc tribum siguilicarclnr univorsum

,

sunt, ct comcdent

et

sntnrabuntur

benedicnt

tibi

regale sacerdolium

Novum

nertiuol Tcsla-

Dominns Deus
qucc feceris.

luns in cunctis operibus

iioc

manunm

tuarnm,

menluni, nuilo modoaususessel diccre

bomo

qui ex

Piimo

ipsum planius

est qiiod ait,

:

eadem

Iribu

non

erat,

Pnrs meaDomiuns {Psnl. lkxii,

lia'reditatis

Anno

terlio

inlelligiiur eiiim

uno

aiiiio iiiterposilo

\h

26); ct in alio
(Psal. XV, 5).

psabno, Dominus pars

mew

Soptuai;inla aulciii, quoiiiain Posl tres aniws dixil, iu-

certum
,

cst utrinn eos

fierct.

medios csse voiueril,

Deindc cum
ail,

iit iiiiiiito

XVII.

[Ib. XI

20.] Quid est

quod

prnpccpit

Moyscs

qnoque anno

El scpnrabis

commendans verba Domini, etait, Scribetis ea super limina domorum vestrarum etjanuarum veslrarum : cum
boc secundurn propriclaiem nemofocissc
Isra'

aliam decimam,
voiuit eiiin

salis

ostcndil extra essc illam quain

offert,

ipsum qui

nianducaro

cum

suis ot

lilarum

Levilis

iii

o loco
*

quein Domiiius elogissel. Et banc

commemorelur
test, nisi

vcl legalur

quia iiec quisquam po-

enim

aliani

dcciiiiam inlra j;inuas suas

eum poncre
Dominus se
pu-

forte dividat ea

per mullas parles donms

sicul multa

praocopit,

non ad

eum locum
,

dcforrc, ubi

su3e? .\n byperbolica

commendalio est,

vobiit invocari. Et venict

bet

inquil, Leviles, qni non liaet

dicunlur

parlem nec possessionem tecum,

peregrinus
,

et

XVUI.

[Ib. XII, 11.]

Quoircndum quomodo jubeat

civiiaic ubi

pillus et vidua, qui inlra portas luas sunt

el

comedent.

decimalioues omiiium frucluum el priniiliva pecorum

Hinc cerle nianifcslc verum

esl, iion

islam dcciinam
cl bis

non manducari XIX.

digium
est

iiisi

in

lcmplum

crit

Dcum
qnibiis

fieri

voluissc

commuiicm
sed

ci (jui olTerl,

fium eas Levilis dari in Lege pr.eceperit.

[Ib. XIII, 1

impoiHlenila csl;

illis

solis

crogari

oam

eto.\Si autcmsurrcxit in
tibi

te

proplieta,
vel

jussit, qui aliiid

non

baberciil, in qiiibus pr;ooipiic Lofacies remissioncm. llic cl

seu somniator somnians, ei dedcril

,

signnm

pro-

vitem posuit. Postseptcm nnnos

certe manilestalur,

et venerit
,

signum
,

sive
ct

prodigium quod locutns

aliis,

quomodo
eiiiin

suporius

dixorii,

ad

te, dicens

Eamus

serviamus diis

quos

Post

tres

annos. .Non
:

et

bos sepicm aiinos inofieri prrecejiit,

nesciiis
tis

:non audictis verba prophrta

illud
;

iUius, vel

somnianvester

dios csso voluit

nnoquoquo aiinocam
ne
,

somnium
,

quoniam

tcntat

Dominus Deus

lanquam sabbalismiim annorum.

XXI.
septimus
[Ib.

vos

scire

an

diligatis

Dominum Deum

vestrum ex toto

XV, 9.] Attende

tibi ipsi,
,

fiat

verbum oc-

corde veslro,

el

ex tota anima vestra. Iloc quidam inlerila

cultum in corde tuo iniquitas

,

dicens
et

Appropiat annus

preles lalini non

posuorunt,scire a

f/?7;(]fr///s;

sod,

annus rcmissionis

malignelur oculiis Iuks

ei
:

ut sciat an diligalis.

tur

Quamvis eadem verumlamen iilud quod dicliim

seiitenlia

videa-

in fratrem
bit

tuum egennm
le

ct

non tribnas
,

ctcxclama-

ost, scire, facilius

adversum

ad Dominum

ct crit

in

te

peccalum

ad
ic

illos
si

referiur; ut sic accipiamus, tentat vos scire

magnum.
ideo non

Magiiificc

occuUum verbum bocdixit; quoindigonli

,

dicerelur, tenlando vos facit scirc. Uhi sanc in-

niam nemo audel boc dicere qui poluerit cogiiare,

csse

lelligi voluit,

etiam

illa
si

quse a divinanlibus non secunacciderint qu;c dicuntur, non

mutuum daiidum

(pioniam

dum Deum

dicunlur,
,

appropinquat aiinus remissionis

cum Deus propUjr

remissionis.
est illo aiino

accipienda sic

ut fiantquae pr?ccipiunlur ab eis, aut

misciicordiam utrumque priweperit, et commodari

colantur quoe coluntur ab eis. Nec practer

st.itein

suam pote:

Deus ostendit esse quod

isia contiiigiint

sed

cum quisque indiget et remitli anno Quomodo crgo miscricorditerremissurus

,

quasi qusereretur curea perinitlal, causam lciitalionis

txposuit,

quo remiltendum
pore

est

si

crudeliter cogitat illo loinesl?

tibi

adcognoscendameoruin dilectionem, ulium

erga

dandum non essequo daiidum

[Ib.

eam babeant
ab
fiant.

Deum snum
illo

ipsis poiius,

quam ab
28,29,

cognoscendam vero qui scit omnia anlequam

;

XXII.

XV, 12.

Si aulem venumdatus fuerit

frater tuus
et

Hcbrams aul Hebrwa,

serviet tibi sex annis,

te.

seplimo dimiltcs

eum liberum a

IIos

cmplos

noii

XX.
duces

[Ib. XIV,

el xv, i.] Posttres

,

annos pro-

omnem decimam fructuum tuorum

pars neque sors teciim
;

in illo

anno

remitti voluit, quom sepiimum qiicinque observari oportcbat ab omnibus; sed anno sopli-

anno remissionis

pones illud in civitatibus

esl ei

tuis, et veniel Levila,

; et

quia non
et vi-

mo

emptionis cjus, quotocumque anno illorum seplioccurrcret.

advena

el

pujnllus
el

mus isleannus
XXIII.

dua, quce in civilalibus tuis

et

manducabunt,

satura-

[!b. XV, 19.]

Oinne primogenitum quod natum

bunlur; ul benedical
operibus tuis
dixit ut ipse

Dominus Deus luus in omnibus qumcumque feceris. Ex ista decinia non

le

'

manducet cum

Editi ct duo Mss., tempore. Caeteri Mss., templo. Am. Er. et Lov., et aliam. Abest conjunctio a Mss. et

suis

ac per boc Leviiis et

ab editione ualisponensi.

769
fueritin bcbus
ficubis
titis, ct

QUyESTIONLM
in ovibns
tiiis,

S.

AlJGUSTINl
seni

IiN

HKPTATEUCFIUM
numcrarc septem sepiimanas
,

76
'tt

masculina^ snucti-

incipies

facie$

Domino Dco
liis

tuo. Qii;Tciiiliini ulni.n qii;i'gr3:cft

diem (cstum scptimanarum Domino Deo tuo, prou; vcLi

vianus lua, quacunuiue Dominus
libi

dicuiilur

7r/;uT6xa,

ncc latinc

dici

nisi

primogenita
,

dederit, secuwiuvt,
;

polncruiil, in

tanlurn inlciligcnda
:

siiit

qu;i;

na-

quod benedicet

le

Dominus Deus

luus

cl

epuluberis a.ile

scunlur cx nialribiis

ipsa

cniiii

pniprio pariiinliir

polius qiiain gignunlur. Parerc quippe cst rureiJ, quod

cst ex
feinina, uiide TrfWTOTo/ov dicilur
:

Dominum Dcuin luuin. Si ciiini ab bxc penlccosie jiissa cst observari,

uuo die cicdendiim

uiiiverso populo
niiiiiquid

oiniies

gigiieie au-

est falceni jussos miUi-re in

mes-

lem
lur.

csl vsvv&v,

undc pntpric

lalinc priniogenitiis diciid

sein? Si autem sibi qiiisque observal islani quinqua-

Ex

feniinis autoin

dabanlur primitiva,
|)riiiia

cstqiis

gesimam
non
uiia

dinnmerans ab

illo die
:

quo falcem
vcro

iniilii;

priina paricbanlur, non qii;c

ris, si fortc

gigncbanlura vi-

esl univcrso

populo

illa

uiia csl qu;u

cx viduis quae
esscnl

jaiii

pcpcrcranl gigncrcnaperircnt vulvam

,

coiiiputalur ab iinniolalioiie Pasclui' usquc in dicni

dat;c Legis
iii

lur.

Non

eiiiin alilcr

qiia;

Sina.
intraveris in terin sorte, etha^rC'

quod propriuin

voluil esse

Lcx eorum qux priuio nata

in iiis vcrbis cerla
diciliir a

Doniino debebanlur. Si crgo csl

dislinctio, noii frustni DoLninus
/xojdToxoi
,

XXVI. [Ib. XVII, i4cM5.]Si aulem ram qiiam Dominus Deus tnus dul libi
dilavcris

non

Palre

cam,

cl

hubilaveiis in ea, cldices, Constituum

siciil el

sed

iiojo-/cjr,i

id csl unigeiirtus, (jRod esl

suprr
sunl
;

mc

principes,

catcrw gentes quw circa me

te
:

unicus

morluis aulem primocjcnilus quidcm larinc

consiilnendo conslilucs super

principem,

quem
tuis

dicitur, quia

non poluit lalinum vcrbum

consuetudinem
:

ila

componi
aulcni

elcgcril

Dominus Deus
siiper le

tiius

ipsnin

cx fralribus

secundum loquendi

gra'ce

conililnes

principem;
,

non

poteris constituere

Kf.uriroy.oi dicitur, noii nf,oiroys-jni

tanquam Palcr ge-

supcr

lc

hominein alienum
po/.csl

quia non cst fruler tuus.

nucril a^qiialem sibi, creaiura vero pepererit.

Nam

et

Qua;ri

cur displicuerit poptilus Deo, quando

(I

quod

dicilur primogpnilus omnis creaturw [Coloss. i,

ibi 7TpcjTOTo/55

regem dcsidcravit
nicrilo

Rcg.

viii, 7),

cum

liic

inveniatur

iS, 15), quod

inlelligi

gr;cce legilur, polest ila

dicit
(

esse pcriuissn,s. Sed niagis binc iutelligenduin cst,

sccunduni novam creaturam, de qua

Si (jua
:

non

luissS'

secui)dum voluiilatein Dei, quia

si*d (lesideraiilibus
iie

ficri

Aposloliis,

igitiir

in Clirislo

nova creatiira

II

boc non pra;ccpil,

permisit. Ve-

Cor. v, i7)
ila

cxqua ille primilivusesl, quia priinilus rcsurrexit, iit jam iioii nioriatur, ncc ei iiioisnltra
vi, 9);

rwiilaincn prx'cepit,
csl,

fierel alienus,

scd fratcr,

id

cx eodcm populo iiidigoua non alienigcna. Quod

ait
,

dominetiir (/?o)n.

(piod nov;e crealur;r,

iii

qua>.

iii

autnn

non

polcris, inlclligcndiim esi,

non debebis.

illocsl, fuluruin proniillitur

<lio
litis

finc.

S d

i-^la

disliii-

XXVII.

[Ib. XVII, i7.]

Dercgecuui

loqiierelur ait,

non lemcre affirmanda, scd

pcrscrutinda
est.

in Sciipluris diligen-

Non

multipticabit sibi tixores, ut non

et

disce.'.lat

cor ejns:

Movet cuim quemadmodum

tibi

etargentum

aurum non

mulliplicabit sibi valde. {Jinlc

dici poluit in

Proverbiis, Primogenite,
vel

dico,

fiU

qua;rilur iitrum David contia boc pra^ceplum non fecerit

:

{Apud LXX, Prov. xxiv,

pcrsona
dictiini

xxxi);
Si
(

id

esl, cx cujus

noii

cnim unam babuil uxorem

est

(II

licg. v, 13).

inielligaUir.

cnim cx Dci Palris

cui senlentiaj

Nam
fuerit

de Salomone manifestum

quod transgiessus
iii

persona ad Christum dicitur

utriim
dicit

hoc prseccptum,

et

iii

femiuis, ct in auro, et

seqticntia consoncnt vix est a.^sercre),

eunidem

argtsnlo.

Sed binc polius

iiitclligilur perniisstiin fuis<e

priuiogcnitum
ciiain

qucm unigcnitum

primogenitum, quia

regibus, utplurcs babcrent quani

eniiii prohibiti

unam

niiilliplic;irc

nos
ille

filii

Dei sunius; unigenilum vcro, quoiiiain

et Patri aiqualis

sunt: quae proliibitio non Iiabet transpauca; fuerint

,

solus

de substantia Patris
est.

atque

gressionem

si

sicul David fueruiit;

coKlernus

Mirum

est

autem ulrum

inler parere

non aulem multoe,

didil, nl

sicut Salomoni. Qiianivis cuni adejus,

oi gignerc evidentissimis docunieutis sacra Scriptura

non discedal cor

boc magis

viiletnr pr;c-

disiiuguai.

ccpissc, ne multiplicaiido perveniat ad alienigenas fe[Ib. XVI, 2.]

XXIV. Deo luo,

ino.lo

El immolnbis Pascha Domino Quid

sibi vult boe,

minas

perquas factum

csl in

Salomonc, iildisccde-

oves

et

boves.

quod addi-

retcorcjiis a

Deo

(III

Reg. n, 1-4). Multiplicalio ta-

dit, boves;

cim immolationem

Pascbiie

de ove lantum-

inen geiicraliier

ila

probibila csl, ut ctiamsi ex Ile-

commcndaverit, quam jussilaccipi ex ovibus ct Iia;dis vel ex capris? quod mystice accipilur propler
el peccaloribus est origo

braiis solis eas multiplicasset, contia

hoc praccplum

fecisbc merito argui possel.

Cliristnm, cujus ex juslis

cariialis.

XXYIII.
vites

[Ib. xviii, C-8.]

Si autem supervenerit Lefiliis

Non enim

ail,

Ex

ovibus aul capris,

ovis cx

licet
iie

ex una civitalum tuarum, ex omnibus

Isracl,

proprie non possit

intelligi

capiis

sed

ubi ipse incolit, secundum quod cupit unima ejus in lo-

lorlc Judaii diccrcnt subaudieiiduin capruni

esset,

si

diciuin
capris
?

cum quem
ire

elcgerit

Dominus

id

est

si

desidciaverit
el

Aul ex capris; dictum est, ex ovibus

sibi

ct

ad locum ubi Dominus invocalur;

ministrabit

{Exod.\i\, 5). Quid ergo hic

volunt boves

Aii
suiit

noniini

Domini Dei

sui, sicut

omnes fratresejus Levita;

:

propteralia sacrificia qua) ipsis

jmiiiolanda?

diebusazymorum

qui astanl ibi

coram Domino

partem pnrlilam edel

praiter venditioncm, qiia; esl

secundum familiam.
:

Quam

XXy.

[Ib. XVI,

9-li.]Qua;rcnduni quoniodo
ail
:

pr;x)ce-

dicat veiidilionem, obsciirum est

nisi forie

quia de-

peril observari

quod

Septem septimanas iniegras

iiijiceie in

cimationes ct primogcnila pracepit vendi ab cis qui

in longiiKjiio babilareiit,

dintimerabis iibiipsi, inchoarc te (alcein

*

mes-

ne

iniilia

cogerentur porlare

Edili,

masculimim.

Mss.

cum

graeco, masculina.

ad

locuiii invocationis

Domiui, vel pecora ducere, ut

761
illic

LIBER QUINTUS.
ab
eis deniio
ibi

76^
Mulierem
linnc nccepi, et accedens
:

emereiUiir ex

eodem

piriio

ct jnsiii

dixerit,

ad eam non

serat liabere

partein Lcvitani, qui nianerel

ea

inveni ejus virqinalia

ler,

ei

accipiens puler puellw, et

ma-

civilale, uiide

iii;i'

decimalioiies el primogenila debe-

producent virginalia puella; ad seniores ad portam,

pater puelloj senioribus, Filiam

banliir.

El

ideo dixil sccundiini

familiam hoc deberi

et dicet

meam
inveiii

lianc dedi

Levil;c, f|u<)niain ex siicecssione qua succedil parentibus suis, hoc ciica

renlibiis

lioniini liuic uxorein, cl odio liabens

cam, ipse nunc imfilia^

tiice

eum

servari oporlel,

quod pa-

ponil ei occasionis verbn dicens

virginalia
:

Non

exbibitum

est.

el

ecce virginalia

lilia'

mew. El replicabunt
Et accipient senes
el

XXIX.
ctores

[Ib. xvni, 11,]

Quoniam portenlorum inspe,

pnliium cornm senibus

civilalis

civitalis iliius.
,

prohihet esse in populo Dei

isla

quu-rendnm

cst
,

liominem

itluin

ei

casiigabunt eum,
,

damni-

quoinodo

porlenla

qiice

iiispici
ila

probibentiir

ficabunt eitm ccnlum siclis

tulce
;

ct

dabunt pnlri adolescen-

disccrnanlur ab eis qu;r divinitiis

signi(iceiit dici del)eal
:

daiilur, ut qiiid

quia prolulit
:

uomen maluin super virginemlsraeuxor; non

potcrit dimittere
sit lioc

sicut

omnia

n^iraCula, qua; in

lilem

et

ipsius

eril

eam

Scripturis leperinnlur signilicanlia

quod pertineal ad

perpetuo tempore. Si aulein verum faclum

et

vcrbum,

regnlaiu fidei
in

siciil diciiniis

quid signilicavciit vellus

non iuveiiianiur

virgiiialia puella', el

producent ado-

area compliila siccum, vel in sicca area coniplu[Judic. VI, 57-40)

;

lesccntulam nd

janunm domus
ejus in
in

palris ipsiiis, et lapidalajiidibns

filiis
,

tum
Siciil

aut viiga Aaron qua'. floiuit

bunt eam

viri civitatis

et

morietur

(JVmiii. XVII, 8), et iiiicesattulit; et ca-tera

bujusmodi.

quoniam
domitm

frcit

impudentinm
:

Isrnel, prostiluere

aiiiem discernnntur divinaliones, quas conse-

pntris sui

el

auferes malignum ex

vobis ipsis.

quenier probibet, a imediclionibus vel annunlialionibns Priipbelaruin,

sic
ili;e

Satis hinc
viris,

apparet (|ueniadmoduni siibdilas feminas

inspeclionesprodigiorum

el peiie

a signilicaiionibus divinorum miraculorum discernendx. sunl.

(|uod dieeiis

Lex esse voUwrit uxores adversns uxorem vir tesiimnnium unde

f;iimiias
:

lapidaretnr
[Ib. XX, 4.]

illa,

si

hoc vernin esse demoiistnirelur

lapidalur,
si

XXX.

Quomam Domhnis Deus

vester

ipse

t:)iiien iioii vicissini

hoc falsiim esse

,

qui prcecedil vvbiscum, simul dcbellubil vobiscum inimicos vestros

,

consiitsril;

sed taiitiiminodo caslig:itnr

et

damnifi-

et

salvos faciel vos.

conilictii^us

Ecce queniadmodum

calur,

eiipie
Iii

perpeliio jubeliir adli;eiere qiia carcrc

aliis

et in

spirituiiiibiis

sperandum
no.-.

et pcten-

voluerat.

aulem

caiisis,

eum
si

qni tesliiiionio
,

duin est adjuloriiiin Dei, non ui

nihil

faciamus

falso cuiiiuam

nocuerit,

qnem,

probaretnr

jiissil
si

sed ul

adjiili

cooperciniir. Sic

enim

ait, debellubit

vo-

occidi,

eadem p(ena
islc

plecli

jubet, qua fuerat,

vc-

biscum, ut eliam ipsos acturos quod

oslenderet.

agendum

esset

rum esscl, XXXIV.

nliqiiis

pleciendus.
28, 29, 19] Si aulem invenerit
est, et

[Ib. XXII,

XXXI.
et

[Ib.

w, 5-1 .]

Et loqueulur scriba: nd populnm

puellam virginem qum spoiisata non

vim

dicentes, Quia est liomo qui wdi/icavit

non dcdicavit eam? vadai

in btllo, et

el

domum uovam rerertatur in domum

,

faciens ei dormierit

cum
ct

ea

el

invenlns fuerit ; dabil

liomo qui dormivil citm ea, patri puella' quiiiqungiiitn di-

suam, ne morialur

homo

alius dedicel eam.

drnclima
eain
:

'

nrgenli

ipsius cril uxor

quia liumilinvit

Et

quis esl liomo qui paslinuvit vineam, el twn est epuet

non

poterit dimittere

eam

per
sil,

omne tempus. Menl

iioii

latus ex ea? vadat,

reverlalur in

domum suam,

ne

rilo qua-ritur utriim isla

pcena

eani possit

moriatur in belh,
est

ct

liomo alius epulelur ex ea. Et quis

et

dimiltere per omiie lcnipus, quani inordiiiale alqiie

illiciie viobivit. Si eiiiin

liomo qui sponsadt uxoreni,

et

non accepit eam

?
,

ob boc

intclligere volueriinns
diniilli

vadat,

redent in

domum suam,

ne moriatur in bello

eaiii iion

|iosse, id est iion

debcrc
cst,

per
illiid

omne
quod

et liomo alius accipiai eam. Possunl

movere
qui

isla, qiiasi

teinpus,

quia iixor cffecla

occurril

meliore conditionc moriantur

in bello,

jam dedinondnin.

permisit Moyses dare libcllum repinlii, el dimitlere

(Deut. XXIV, 1).
luil licere,
Iii

caverunlaidificia sua,jamque epulati suiit denovellis,

bis aiitem

qiii

illiciie

viliant, iio-

iamque duxerunt sponsas suas, qinim

magni a;siimantur
esl ad

ii

qiii

ne ad ludibrium fecisse videalur, et potius

Sed qnoniam his rebus tenetur liumanus

hoc

affeclus, el

finxisse qiiod

eam uxorem

duxeril,
illa

quam
e.sl

vere placi,

hacc ab bominibus; intelligcndum

loquc dnxisse. Hoc et de

vir caliimnialus

jussum

cui fuerit

ista dici in

bellum procedeiitibus, ut quis,

de viiginalibiis non inventis.

quis animo his tenetur, appareat cuin reveriitur

iie

propler boc minus fortiler agat

duin liinet

iie

anle

3,i.J Non inlrabit Ammanites et Moabites in Ecclcsiam Domini, et vsque ad decimam

[Ib. XXIII,

XXXV.

moriatur,

quam doinum

dedicaverit, aut de novella

generationem non inlrabit in Ecclesiam Domini,

in oeternum.

et

usque

sua biberit, aul sponsam

suam
,

duxeril,

Nam

ntique
iiiibit

Quislio est

qiiomodo intraveril Uulh

i,

qnaiuum ad feniinam
intacta

perlinet
h;icc,

meliiis alteri

qua; Moabitis fuit {Rulli.

22),
i

de

qiia etiain

caro

quam

vidua

sed

ut dixi, instituta sunt

Domini originem ducit [Malth.

5). Nisi forte istam

ait,

propter virorum animos explorandos.

mystice prophetaverit inlratiiram, quod

usque ad

XXXII.
lierem
:

[Ib. xxii, 5.]

Non

erunt vasa viri super

mu-

deciinam generationcin. Computantnreiiim geneniliones

vasa bellica vult

eliani

inteliigi, id est,

arma.

Nam

ex Abialiam, qnando
et

fiiit

ct Lol qni gennit Moabilas

quidam
uxorcm,
ei

hoc interpretali sunt.

13-21.] Si autem quis acceperit

Ammanitas ex
oiiin

filiabus {Gen. xix, 37, 38); el iiive-

XXXIiL

[Ib. XXII,

niuntur

ipso Abraliam

compleri dccem

gene-

et liabiiaverit
,

cum

ea, et oderit

cam,

et

imponat
et

occasionis verba

et

deiulerit ei

nomen maliqnum,

' l!i excusis, quinquaginta didraclmata. lu aliquol Mss. ut iu grsco, didrachma. Ui aliis, didrachmas.

7C:

OU.-ESTIONUM
iisqne ad

S.

AUCUSTIN'1 IN IIEPTATEUCHUM

764
17.]

mionc>
Is

Salmon

qiii

gonnii nonz,

qi:i

mn,

XXXVIII.
nierctricis
,

|!b. xxiii, 18,

Non

o/feres

mercethm

rilits roimdiis fnit Riiili

;>(,. laciil),

Siint Miiin isl:r,

.\l)r:iii;iin

vcque comnittlalionem canis in doinuni Do-

.Iiidas,
:

rhnrrs, Ksrom, Ar;Mii,

Saiinon
;

Ainiiiaiial),
(fiii

ntini l)ci tui

ad omnc volum
rst
,

(juoniam ahoniinalio I)o~

:

N,i;is'in

Salmoii

qiiippe geiniil Booz,

mino Deu luo

unnin borum
fiori
ficri

ct

utrumque

qnod

ila iiilolligiuir,

vidiinni diixit Riilh

ac pcrhoc vidclur posl dcciinain

Doniini pasil,
el

qiioninm abnminalio Doniino Dco

,

liio esl, el

hoc

noii

pcncralioiicm gemis fecisse in Ecclcsia

scd ulrumque. De caiic qnippc velat

riondo
iii

filios ipsi

Dooz.-Sod cnr addilnm

adiuic
qii;rritiir.

nsjjic

coniinii[:ili<"incin

primogeniiornm,

ipiani

jiibet

rt'/('n(i<m,iiicril()

An

qnia doincops

do

aliis
si

inuiuindis aiiimalibus, id est cqnis ct asi-

nnlia

anima dc Ammaniiis
dooinia

cl

Moabitis inlravit in

nis, cl
latiiie
iioliiit;

qiiid esl

corum qure
ct

adjiivant liomincm

et

iliam Eiclosiam popiili Hebrpconiin, posieaf|uain isla

juvaiido jnmenia dicuntur.

,

Dc

caiie aiilem
,

goneraiione

prophelia

coniploia
tid

csl

An

nlruin ot de porco
:

qnarc nohicril
noliiil

reqiii-

poiiiis i(a diotuni est, ct

nsquc

decmmn

(jcncra-

rcndiim cst

ct

si

de oninibns lalibns

',

qnare

lionem, nl

omnino senipcr

iiilolligi voliieril,
iit

pcr dcnarii

soliim canern isio loco

exooplum

focerii.

Ue rnerccde

nnmori qu;inidam universilaleni,

qiiodaniniodo addcndo ct dicondo,
Qiiod
si

boc exposuerit

anlom

nicrolricis

iit

diceret, vidotur ca csse caiisa,

cl

nsque in wlertnmi?

qnia siiperius probibuerit esse nicretricem de filiabns

Israol
,

ila esl,

Rnlli conira pr;ocopliim vclilnm vido-

anl

qnomqiiam filiorum

I^racl uli nieretrice

lur admissa.

An Animanilas

probibnit ndiniili,

iioii

et iie subropoict oogilationi, cxpiari posse Iioc peccatiim,

fiiil

Amiuanitidas,

id est, viios iiide,

non feminas
ips:ini

m:ixi,

si

aliqnid inde offerrctnr in

lemplum, dicendiim

mc
iiisi

quia ciim evortisseiit

Israclil;e

genlem

qiiod sit abominntio

[II).

Domino.
ille
,

omnos

viros occidere jussi siint, feminas

qn.io

:miem

iion,

XXXIX.
fiir:ilijs

XXIV, 7.] Morietur fur

;

id est,

qui

eas

noverant concubitum
ipsse
iii

viri

{Ninn. xxxi,

esl liomiiicm

et

auferetis malitjnuin ex vobis

,

il, 18);

qnoniam
:

fornicalionein scdnxcrant
vidneriinl, iion
s;;eiis

ipsis.

Assidue boc
:

dicil Scriptura

cum

jubct occidi

populiim

virgincs

antem salvas esse

everli
illa

nialos

qiia lociilione usiis ost

eliam Aposiolns,

cum
ma~
hoc

eis imput:inies

culpam qna

inornil

diocnl, Quid
;

enint milii de
siint,

iis

qui foris suni jndicare?

qiiam etiam bio commcnioravil, velnt qn;i'ror Inr

Mo;>l)il:\s et

ciir

Nonne de
litm

iis

qui intus
ipsis

vos judicatis? Auferle

Ammanilas
ijctnibus

admilti noliiorit
,

iii

Ecolosiam
obviaverinl
e.riiclis

ex vobis

(ICor. v, 12, 15).

Nam
,

gr;ocns
:

Domini
vobis

subjuiixit

cniin
cl

Eo qnod iwn
in
via
,

h;ibct Tov

Tzovr,pd:i,

quod

cti;im

liic

scriptum esl
qiiam

cum

(tqua

cuin
le

de
fi-

auleiii polins

maligiium solet

iiilerprelari

mased

yE(jtjplo, el quia

condux runl adversum

,

Dalaai
le.

liim.
Tov

Nec

ait, rd nsvripdv, id cst,

hoc malignum
qiio

lium Beor de Mesopnlaniia

CMlpas nec
tiinc,

ut nialcdicrcl

ILis

T:o-rr,f6-j,

qiiod cst,

hunc malignum. Ex
,

apparet

qnaiido

ill:i

gcns dobellaia

ost,

femi-

enm

voluisse

iiilelligi

qiii aliqiiid tale

commisit, ut

nis impulaverniit, qiiassalvasconserv^sre maliioinnt.

excommiinicatione

sit digiuis.
,

IIoc enini

nunc

agit in

XXXVI.

[Ib. xxiii, 15,

IG

Non

trades pueruin do:

Ecolcsia excommiinicalio
feclio.
lolligi
,

quod agebat tunc

intcr-

mino suo, qui

dominiisejiis
poliiis

apposittis csl libi a domiiio suo

ui<n

qnod

Qnamvis
ul

et aliler illud

aposlolicum possil in-

cum

apposucrit, id csl coinmondavcrit

;

nnusquisque malum vcl malignnm cx se

hoc malignum
invcnirelnr
, :

enim dcposiliim dicerel

id esl

sed appo.siiiini dixit

:ib

ipso sit jiissus aiircrrc. Qiii scnsus acceplabilior essol,

si

domino suo,
:

hnic adjnnclnni, ciim

illo

hoc maluni

vel

non autem hnnc

crediliilius

abscessisset

noii ergosnscipi, sed roddi polius probi-

malignum
cst de

in grccco

nunc voro
vilio.

biiit fiigilivos.

IIoc

quidcm pulari polosl,

ista dioi, noii

nisi inlclii-

bomine dictnm
inlelligi

quain de

Qiianqnam

gainiis gonli el
ali;i

populo

uni Iioniini.

Ex

possit clcganler

otiam

homo

anferre a se

ma-

iiaiiuo

geiitem refngientem ad istam genlcni cui

lum hominem, qiiemadmodum dictum

velerem

cst, Exiiite vos

loiliicbatur,
biio,

hominom
:

domiiio

siio,

id

esl a roge

hominem

quod exponcns

ait,

Qui

furab(t(ur,

reddi prohilmil

qiiod cliam alienigcna servavit

rcfiigit

jain non ftirelur {Eplies. iv, 22, 28).

Achis rox Gclh, quando ad ciim

domiiii sui
,

David a facie

XL.
ravcrint

[II).

XXIV, 8.]

Sccundum

letjem

omnem
iion

cjuam

jii'

hoc esl, regis

linc

Saiil

{\ Hcq. xxi, 10).

vobis sacerdoles Levit(e. Hic apparcl

omnem

Aperlissime autom
rcfiiga
cue.ril
,

exidanat.
,

cum

dicit

dc ipso
ubi pla-

sacerdolem Levitam fuisse; qiiamvis

vitos sacerdos fuerit.

omnis Le-

Jn

vobis

htibittibil

in onini

loco

ei.

XLI, [Ib.XMV, 10-13.] Si debituni

fib. xxiii, 17.]
cril

fuerit in proxittio

XXXVII.
Isracl
,

Non

erit
filiis

merctrix a filiabus
Israel.

liio

debilum quodcumque
:

non
,

inlrabis in doiiium ejus

cl

non

fornicans a

Eccc

iibi

pi(jnerare pignus

foris stnbis
tibi

et

liomo apud

H!3iiifosle proliibiiil fornicari el viros el

fcminas eliain

tum
cget
ei

tuuin est, proferet

,

pignus foras.
,

quem debiSiautem Itomo

dorinict

tiun non alicnis conjngibus; peccalnm esse

sirans
luisceri
,

iion

coDJugibiis suis,

demonqiiando ct meDecalogo

non dormies

in

piqnore ejus

reddilione reddes
solis
;

veslimenlum stium circa occasum

el

reiriccs esse

cl ad

morelrices acccdcrc piohibel,

Iii

in vesliinenlo suo, ct benedicet

te, ct tibi eril

misericordia

qiiaiimi

pnblice

venalis est lurpiiudo

coram Doinino Deo

tuo.

Non immerito
non
:

videtur ad opus
iii

iiule:;i iiioeohi:e

iioniine

non vidotur hoc aporle prohiinlolligi

inisericordi;o pertinere ut

introt pignerator

do-

liiiisse,

qiioniam inoechia noiniisi aibiltorinm

ibi

mum

iie lial

perlurbatio debitori

sed ex hoc eliam

notac

solol.

Unde quid nobis viderclur,

Exod.
,

liaclavimus

{Qu(est. in

qti(esl.

71).

* i!i excusis, voluU. pouioius, noluit.

Ad quinque melioris

Mss. re-

766

LIBEK QUINILS.
non habcnt
a

m
quibus defendanlur sive advena
cst;
,

ipsuni dcbiioron adnioncl pignus foras profcrrc credilori.

quia

Quod

vero jtibel cgenli pignus eodeni dic roeo dormial

,

in torra alicna
qiiia

sive orpbanus, id est pupilliis,

stilui, ut in

(lui

nou

hiiliet

ubi

dormi;il,

paroniibus caret; sive vidua, quia mariluin noii

:

merilo movet
privceporil
ut

ut reqniralur cnr non poliiis creiiilori

,

iiabei

pi^^nns vero

cum

prohibet veslimentum au-

oportot nl

non auleial pignus qiKul ecdcni di.: rcstilual. Qiiod si ad compellcndum debivoluerit,
sciai

puto quod salis clcgaiiler admoneal, eas verc dicondas esse viduas, qo:c etiam pauperes sunt.
Iil

fcrri vidua;,

lorem
,

lieri

quomodo

se urgc:it ad reddcp.-

ouini

et

Apostolus cvideiitor ostendit, ubi

vidua
filios
el

ait

dum cum An forte hoc

obliviscaliir

pignus eodem die se rocoplurnm?

voluerit propier
,

Si qua

auter.i

nepotes habet

discat pri-

(ieri

nicmoriam
si

ne

mum domum
libus reddere

suam
:

pie Iractare, et

mutuam vicem parenest

rcddeie

cl lunc nou reddat

vcrc non

lioc eniin

acceptum

coram Domino.

habucrit

maxime

(piia

rrcdiloris
iiigratns

sui
,

misericordia
pigniis rece-

QuK

autem vere vidua

,

est, cl desolata, speravit in

Do-

vincitur, cui cssc

nn debet
;

si

niinum

ct

persistit in oraliouibus nocte et die.

,

Ilar.c

perit

iii

quo dormial
dcbot

siniul el credilor ciim illc

nou
bac

vere viduam dixil

qu;ie

non habet

a (piibus susteii-

reddidciit,

eum crcdore non

,

liabere

qiii

lclur; qiiia iion soliim viro, sed eliam iiosloris alque

eliam

iiuligct

misoricnrdia

ut pigiius ci proplerea

omiii ope dcslitula est

diviiem quippe non dioeret

rcsiitiialur,

quod aliud non babet ubi dormiat?

XXIV, IG.]

desolatam. Pauperi itaqiie pignus non ost auferendum

filiis,

XLIL
el
(ilii

[Ib.

Non

moyienlur paires pro

:

veslimentum

n;im et hoc ipso quod vesiimeniuin

ciiiin

noii morientiir

pro palribus

unusqiiisfjue in suo
lioc

probibet aulerri, pauperem ostendit. Ncque

dilor

cre-

peccalo morielur.

Ecce non solum Prophola;

,

di-

non polius

aiifeirot

aigenlum
si

vel

si

qnid

aliiid,

xcrwit {Ezeck. xvni, 17)

verum eiiam Lex

,

dicil,

sua

quain veslimentum. Porro

si

occiirrciil aniiiio, Quid,

culpa qiiemqiie inlcrimendum

aut
filii

non aiitem

palris sui,

mulla babcal veslimcnta non neccssaria, sed super--

sui.

Quid

est ergo quod

fitios, in

alibi dicilur,

Deus

fliia ?

qnomodo

intelligilur

vere vidua, hoc cst noa

(\\\x

reddens peccata patrum in

tertiam ct

quartam

soliim desolaia,

vcruiii

ctiam

non
iii

'

iii

doliciis
lujii,

progeniem? An de

liliis

nondum
,

nalis iilud intelligilur,

agit? quaiu subjecit dioeus,

vivens mortua esl
suit,
(I

Quw anlem
4
0).
Ilaiic

deUciis

propier origiualc pecealum

traxit geiius

quod eliam ox
filiis

Adam
nalis

Tim.

v,

qiiippe

oppo-

humanum
,

bic

aulem dc

jam

tanquam e contrario
sit

vcr;c vidiKHi, laii(|uain talis

cst faoia

dislinclio

iit

uniisquisquc in suo peccato

non

vera vidua. Qii;i!cumqiie aulom divilcs alias

eis laiida-

laorialur?

Non cnim
,

iraliil aliqiiid

ex palrc,

(lui

jam
ct

nupli;is exjicriri noliiorunt, ocinlinoiilia in

tur,

natus erat

quando paler ejus pcccavit. Scd ciim

qui oderunl

non desolalio

(oiiuiiciulalur. il;c (piippe inarilis

aliis rebiis

ibi dicit, liis

me (Exod. xx,

5)

manifcslum
,

tantiim viduatic sunl, non

est eliain illain condilioiicm possc mulari

si

filii

pa-

XLIV.

[ib.

XXIV,

19.]

Quod

:idinoiiet, ut in

mcsse

rentuin suorum facla non lucrint imilali.

Nam

el illud

oblitum manipulum

nomo

colligat, el olivain vcl

uvam

ex

Adam

teinporaliter rcddiliir, quia omiios |)ropter

;

reliclam nenio rcpolal diligentius iieglecla colligorc,

et
(licii

iioc

moriuntur

nnn aulenj

in icteriinm cis qui fuerint

ogenlibus dimilteiida; occurril forsilan cogi-

per graliam siiirilualiter regcnerali, in eaque permansoriiit usqiie in fiiiem.

tationi,

Quid

si

hxc

quai ab agroriim domiiiis di-

Quamvis

cl illud mcrito qu;T'ri

filios

niiiluntiir,

non egentes, scd improbi colliganl? Sod

dimillit, ut cgcnles buboant qiiod dimilli-

possit,

si

reddniiiur pcccala p.Uruin in

,

his qui

considerandum primo illum niiscricordia facere, qui

boc
tiir.

odoiunl

Deum

cur in lcrliam el qiiarlam geiicralio-

aiiiiiio

nom,

vel proelermissa
c~-

prima et secuiida, vcl non etiam

. .

m ca'leras

penuanenle impielale
pcr
luiiic

el inulalioue
,

...

Deinde cuin ha;c populo pnccipiuiitur, simul adii

malo-

moncnlur
si

qui non indigent, ista non qiKcrere.

Quod
(piod
lltii-

rnm parentum. An
luit

niimorum

qiioniam

qu;esierint, quid aliud

est,

quam
*

res alionas,

ol

sei>tenarius intolligiiur, niiivorsilalem signincare vo:

giavius

p.iuperum invaderc jiidicandi

Iiis

siint

ct ideo

non ipsnni potius scptenarium posuit, ut

,

que ergo commeinorantur

agri suut,

pnccoptis, et quoriiiu
;

diceret in seplimain generationcm

telligerelur
lioc
;

ac sic omnis in-

ul misericordiler
,

ca rermipiaiit
:

el qui
(ju;iiido

quia caiisam pcrfcctionis hiijus niimeri

indigentes non sunt

ut iiide sc absliiioant

modo

polius intimavit? ideo

namquc
,

pcrliibetur

ulrumque

dicitur, ct a quibus dimiltonda

sint.

siiit, cl ([ui-

perfocliis, (juia ex his

licol prinio

duobus constat

lernario sci-

bus dimiltcnda

iiupari

tolo,

el qiiaternario priino pari

XLV.
liomines
,

[Ib.
et

XXV, 1-3.] Si autemfneiit

ad judicium
,

allercaiio iulcr
i

tolo. Uiule esse ei illud

piopbelicum existimo, quod

accesserint

et judicavcriiit,

assidiie rejielilur, In tribus et quatuor impietatibus

non

juslificaverint justum. JudicosiiilcUigoiuiisuul judic^oo,

avcrnabor

{Amos

i,

5)

per quod voluit impielales uni-

non

ilii

qui dicli sunl altoroaiionom Ir.ibore. Uoiiule

:

versas poiius
'XLIII. [Ib.

qnam

Ires vel

qualuor

intelligi.

seqnitur

Et reprelienderint impium. El
,

erit

si diijnus

xxiv, 17.] JYon declinabis judicium advestimenlum

(uerit plagis

qui impie acjit; constitues

el
:

eum

in

conspe

vena;, el orpliani, et vidua;. ISon pignerabis

ctu

judicum

flagetlnbunt

eum

anlc se, sccnndum im

viduw. Cur iion ait, El non pignerabis veslimentum

pietatem ejus

niimero quudragintii flugellubunt

cum

eorum?

Qu:i;

enim

caiisa est ut

trium istornm

jiidi-

sup.r non apponenl. Si autem upposucrint flagellare euin

1 Edili, qiiw in delicii^ agit qux; inleij.oiiilur iu poUoribvis :

cium declinaie \cluorit, piguus autein

cia

aiiforri vesti-

nienluni solius vidu;e, non el ilb)ruin? Nisi quia jiidi-

oiuissa

uoga.ito i^arlicula,

AibS.

omnium

facienda propierea coRimendavit

quia

Er.,

commojwniur.

m
//,s

QU.ESTIONUM
j)lag(is

S.

ALGISTIM
le.

IN

IIEPTATEUCHUM
ciijiis fiicrat illa

m
uxnr, ncc do

pbires,

dclurpabili- fmler liius

corain
ala

cxciiarcl propiiKpso siio,

il.'o
I

Valilc ailvci lciKltim

ciiicii(laii(la

csl qiKKl (.iim

ca

p.-ci

plai;is

e|iercral

ct laincii ipii

dc

ilia

ikiIus csI, cx iiomi-

pricccpeiil, (|ikc iligna noii siint

mnrtis
ciim ta;

neipiidcm dcfuncli
diciiis,
;ii(|ii(;

cousliiutiis est, quia (iliiiscjus cst

siip|i!icio viiKJicari, cl lioc

iiicn(|iiica'(liliii-,
iil

lam

paiicis plagis

iia

racliim esl ul
iiec

appclla\ilimpiiim vcl imjiic agcnlcm

siciil

dt'ler(iiur

cx

Isr.iel,

iiomcn defuncii non lamen cjus noininc apprllatus

iM)Vcriinii>, nini
;

plmimi

l0i|iimitur,

lociitas

cst [nuih IV, l.j-17).

(,)C.1!STI0

ess(; S(ii|liiras

(pias

incmio^iiis lcgimiis,
(piia

niiisadnllcriiiin

noncsseimpictatcni,

cmn piilain hominem

ct
liis

DEDUOBUS

P.VTniUUS.IOSEPH. Maltll.
,

II,

I6;[.uc. UI, 25.

Quiccum

ila siiit

vidclur pcccasse qui lioc lccerii, cnin ilUul pcccaliiin

niorlc
catis
pli-cli

abundanlius duobus modis solvi

juhcat Lcx {I>cut

csse

potest cvangclica qiKcstio, ul nnus

xxii,

'2'i);

pecsint

conim quos
,

divcr-

graviorcs

clicimus inipicialcs,

cum

sos commemoraiil M:itlii;cus ei Lucas

piiiquus altcri ad diicendam
ejiis

ila fucril

pro-

earum qiKcclam
cst

qii;c flag(>lli

plagis qiiadraginta pu-

u.\orem, ul alios eiiam

sursum

niuniur. Esl ilaqiie lcvis iinpiolas, qua) verbcre digna

;

versiis parcnlcs atipie imijorc^ isle, alios ille

haberc polueril.
Iiabiiissenl

Nam
;

si

fialrum

(ilii

cl cst gravior

(pi;c,

nimto digna
,

fuissenl, uiiiim

cst

ila eti;im ilia

peccata qu;c non

adiiiilti, suiit

in

ncum
digiia

avum

quod non

ila esi

scd

in

liomineni vidontiir
suiit alia
Ita

nani secuiiduin

moric

qu;cdam;
vcnia
'

correenini

ptioiic, scii vcrhcic, scu

Maithaium, Matlian est avus Josepli; secundum Lucain vcro, non Malh;in, scdMatliaih. Quod si quisqu;im
piilat csse taiitam simililiidincm

faciliore.
coiist;it,

loculos csse Scpliiaginta inlerpreles

Xliiis

nominis, ul ab

scri-

ut eliani
ptoribiis
iii

una

lillcra crr;ilum sit, ut fiercl

;

qui piagis digiius csl, impietalcm vocaverint.

et
II).
I

tam parva

XLVl.
in

XXV, 5.] Si
morluus
;

pene nulla

diversil;is

aulein hdbilaveriiU fralres

ctiirus csl?
uiius ex
eis
,

quid de istorum patribus di-

nuum

cl

fueril
cril

semen auLcvi
;

Nani seciindum
Maitli;cuiii
:

Lucam
iiide

Matliatli

filiiis

fiiil

secundum

tem non
propianti
piel

fueril ei
* ;

non

uxor defuncli

foris
,

non apgeniliis iiivcnilur

alqiie
;

aulcm, M;ith:>n cx

Ele:iz;ir

it;i

fraler viri ejns inlrabil

ad eam
ci.

et
,

acci-

sursiim vcrsns di-

eam

versi sunt patrcs cl avi

sihi

iixorem

el

cohabilabil

El

ct dciiidc m.ojorcs

usquc ad

erit

infans

Zorobabcl

quicunujue niitus fueril, conslilnelur ex dcfuncli nomine,

el

qui ferc esl vigesimus sursiim ab Joscph

aiilciii

apud Lucam, apiid Malllucum

proplerea

uiKlccimiis.
(jui;!

non dclcbilur iiomcn ejns cx Israel. Videtur hoc pra;,

Qui
cjii.'?

ccpissc Lex dc (Vatris uxore diiccnda

nisi est.
el
iil

non bh

idem ipse cssc crcdilnr,

p;iler

aliiid,

scmcu

apud ulrumquc Evangclislam

quanivis
lieri potiierit,

S;il;ithiel

iiivcniliir:

siiscilel fialii qui siiic liberis

ail,

defunctus
nt alius fueril

Qiiod aulcm

eodcm

iiomine,

Consliluclur ex defuncti nomine,

ejiis

non delcbilur nomen

;

ex Israel,

id esl

nomen de-

habeiis ejiisdem nominis palrem, ciijus cl

ille liabiiil.

Nani et inde sursuin vcrsiis divcrsi

liabet Zoi

suiit:

alium ipiippe
est

funcli

ex hoc videlur dicluni, ut

ille (|iii

nascilur, lioc

obabd avuin apud Liicam,

qui

Ncri

iiomicc appclleliir, qiio appcllabatnr defunctus, cui

quo(I;mi

aliiim

apud Malth^cum, qui

cst Jcclionias; aiijuc imle

veiii;itiir

modo propagalur. Undc

nobis visiim estmagis

iii

superius niisquam est consonanlia, quouSfjUi'

sccnndum adoplioiiismorcm soivere

quoiuni

Evangelioquaetib.

ad David, apud Maltli;vum pcr S;iIomoiieiii,

;ipii;i

Lunon

stioncnuleduobuspairibusJoscpli (Z)eCoHS. Evany.

2,
c. 7>),

cam

pcr Nathan.

Difficillimum

autcm
ipii

vidctiir

unum commemoral
(Mallh.
i,

iMalthaiis, cuni

fuisse
(|uo-

aliquem

propini|uiorcm

duccrct uxnrem

scilicel qiii geiiiiil .loscph

16); allcriim Lii:

fralris sui,

quam eum
cum
sil
,

qui ex David c.s.sclconsanguineu5

iinn aliqiia inlra propinquiiate

cas, ciim

ciijiis (iliiis

erat 'Josc|.h (Luc. iu, 25)

lam longinqno gradn,

coiijiiiiclus;

niam

millius coruin

nomen

Josepli acccpit. Nisi foile

apiid

Lucam D.wid

peiie qii:i(lrafciiiie vi-

hoc diclum

csl, Constiluelur

ev defuiicti vomine

iion

gesimus a Joscpb

apiid M;illli;ciiui
si

autcm

ulcjiis iiomcn accipiat, scd ut ex cjiis nomiiic, id est

gesimus seplimiis. Aut

cloriim dnccndas cliam

propimpii ad iixoics
(pi;crcbaiilur,
,

diiluii-

laiKpiam
jlliiis

(iiiiis, iioii

cjus

ciijiis

semiiiccsl geniliis, sed

illi

quiex
iit

(c.ni-

dcfuncti cui scmcii susciiatum esl, li;cres coii-

iiarum
siitualiir.

sanguiiie propinqii;ib;int

fiiri |ioliiil

csscl

Quod euim
ex Israel
,

additiim est, El non dclibilur

;iliquis ila propinqiiiis, qiii Josfi|)li gcniierit

dc iixore
ei csscl

nomen
iiomcu
iioii

ejus

potcst

ita

inleHigi
;

iioii

quod

propinqui
aller

siii, qiii siiie

libcris deccssit
;

ac sic

ejiis piier

conscqucnler accipial

sed

ijiiod ille

ex natura paier, alter ex Lcge

in

qunriim palri

sine postcril;tle
cjus

mortuus esse vidcbitur,

Iioc csl

et idco

bus

el avis ct dciiidc ni.njoribiis ideo milla piopiiiqiii-

pcimanet
ctiam
si

nomen,

memoria. Neqiie enim

tas a))parerel,
propiiiqiiarciit.

quod

iioii

ex in;iribiis, scd cx
si
il;i

fciuiiii^

ipse filium genuisset, iiomeii suiim ei fuerat

Vcrumtamen

cssel
si

ncc D.ivnl

imposiluriis, ut nomeii cjus non dcicrcliir ex Israel

aliqiiaiido uniis paler occurreret.

Aul

sed cx

lioc uliqiic

non delcretur, quia

lioc
ille

qiiisipiam po-

noii sine liberis

tiiisse

conlcndit, ubi ponimus quod consueludo Scri-

cx hac vita cmigraret; el

fr;;lcr
cjiis

jubctur ex ejus uxore

ptura*,

implcrc, quod

non

non

est fcminas
milliis

in

genealogia pro maribus

poluit.

N;iin

clsi

fralcrnon fuissct,ct propiiKpiiis ducebal uxorem ejus,

qiii

pouere, sicut cas

Evangelisla interposuit? Ubi

sine

Piliis
:

morliius esset

ad suscitaiidiim semen
Hutli
,

cnim commemorantur
patribus (a).

inatres,

non

poiiuntui'

iiisi

cum
ad

fialri

suo

siciit fecit

Booz ducendo
venia
.

Ac pcr hoc

aul ita propiiiqiiior dcliiit

ut scincn

uxorcm

deriincli sibi
:

copdlandam, ut origo cognationis

aut adoplio fccit ;ilteruin piirein

rdili,

pmna.

Jlss.,

David' rcpclerctur

n.tnr dcfiincli fralris nonalteii uubel appropianti. Eiiicuilaiitur ;kI vss. cl ad l.\X.
2 Kiliii, 3

Edili,

a DHvid. Delenduin, a, quo Mss. carent.

Mss.

duu

valicaiii, filius iion erat.]

(ff) II

netract.c. 53, n. 3.

769
quein posset haoere Joseph.

LIBER QUINTUS.
XXVI, ii.] Quid eslquod inler
iii

770

mandaiorum suorum, etiam hoc seorsum commcnd;irft

illa

XLYIl.

[Ib.

quac

voluerit.

jubet dicere liominen), qui

dandis decimis, cl

qu:x?-

Potesl hoc quod

intelligi, ut iiec

ait,

dexlra aut sinistrn, ctiain sic

(iu; |)ropU'r rolioil.ilein

cumque dare velimpenderejussusest, omnia mandala

complevit, eliam hoc cuni laude ct commendalione

corumcaiisa,

appetiinlnr, nec eoriim qiKx; propler infiHicilaK^m fugiunliir,

ire

sua dicere jubet,

Non

dedi ex eis mortuo?

An

per hoc

niandaverit post deos alios

amanliir, noccoiilni ca
.|ua!

id osl,

noc

prohibet parenlalia, qua; observare gentes soleiil?

pro
liir,

iis

qu

odio liibin
:

XL\III.

[Ib.

xxvni, 15, 14]

Aon

prKleribi^ ab

omni-

diis aliis :uixiliiiin eSbO pdscoiidiiiii

aiit
;

rcrlo

bus verbis qu(e ego

mando

tibi liodic,

dextra^ aut siniQiupri

polost

illo

modo,

ut vel concilientur, qiio prosint et de

'

vol pla-

stra ire posl deos alienos,

servire

illis.

centur, nc uoceant. Nain

est in

qnibusdam scriptuni
est vanilatem,
el

quomodo
illud

possil inlelligi ire in dexlra, qui post deos

illis;

Psahno, Quvrum os loculum

iniquitiilis
:

alienos ierii servire

cum dexlra

in

laude ^)onalur,
:

dcxlera eorum dextera

id*

([iii;

his rebus

autem nunquam

laud;ibililer fieri possit

nani et

opinanlnr

(ieri

hominom
ol

boaliini, ijii.s ct boni ol inali

quod reprehendilur
non
ibi

in via vilx,

qui declinat in dcxlra,

ille

possunt liabeio;

idoo doxtoia osl iiiiqnil:uis, qiiia

ea repreiiendunlur quse dextra sunt, sed

id
est,

iniqiii sniil, qiii (\ini

dexloram

piilant.

Non

eniiii est

qui declinat in ea,

sunt.

qui sibi arrogal

:

qu*

Dei
in

vora dextera, sed dexlera esl eorum quorum os loculuin

est vniiitalem.

Ideo dicilnr in
:

Proverbiis

ISon declines

Beattun dixerunt populum cui liwc sunl,

dextra aut / sinislra

vias enim^quoi a de.vlris sunl novit

cum

potins, siciil inox

cujtis

adjimgit ot doool, liealns

cxi.iii,

^it

Dontinus

pervence autem sunt

quw a
6)

sinistris.
i\'ou/<

Ergo

populus

Doininus Dcus ipsius {Psal.

8,

bonaj sunt dextrse, quas novit Dominus.

enim

15). ll;oc csl vora doxtora, ajqiiitatis,

non

iiii^inila is.

Dominus

vias justoruni

Psal.
sit
,

i,

sicut in Psalnio

Non

esl

ergo cunduin post doos alienos, noiine in

ut exisliiiiot

legitiir. Ciir

ergo dicluin

Ne

declines in

dextra

doxlrn,

bomo
lioc

ox ipsis so

(icri

boalnin

coiisi-qiienter oslendit addeiido, Ipse

cnim rcclos

(acict

neque
se

in siiiistra, ut

cxi^limando

ipsis advorsanlibiis

cursus luos. Absil aulein ut dextras, quas novit

iius,

Domi-

fieri
si

miscriim,

ad

cos colat ul avertal. Aut

negemus essc

reclas

sed, ut dixi

declinarc in

certe

dexira intolligimus xMerna, sinislra vero temboiia

;

eas est, non

illius gratiae,

sed sibi tribuere vellequod

,

poralia

noc proplor

ilia,

noc proptor

isia

oos

rectum
enim

est.

Denique, ut dixi

adjungit et dicit
et

Ipse

colendos sancla Soriplura hoc loco adnioiinisso credatiir,

faciet rectos cursus tuos

iv,

omnia

ilinera lua in

pace producet (Prov.

27).
isto loco

XLIX.
Deuteronomii
,

[Ib.

XXIX,

l.J

IIwc verba Teslamenli quod

staliierc filiis Israel in tcrra

Quapropter

lioc

quod
est.

dc

mandavit Dominus Moysi,

quo agimus, diclum

verbis

Non
,

pra:teribis

ub omnibus
ire

Moab, prwier Tcsliinienlum quod

Iloreb.

teslalus

est

cis

in

quw ego mando

tibi liodie
illis,

dextra aul sinistra

esl,

Ostciidit uiide appellatus sil libcr

j.ecund;i

Uentcrono.
rcpclitio
ibi

posl deos alienos, servire

dii
alii

non ideo dictum

;

quia

mium, quasi
est,
iioii

Lex
:

ubi

magis
enini

illiiis

possunt ctiam
signilic;ila

in dexlris accipi
,

sed aut tersi-

qiiam
siiit

:ili(|uid
iii

aliud

p;iiica

suiil, i\ndi

rena loca

sunl

quia el in dexlra et in
:

00 qiiod piiinuin daluin

cst.

Noc lainen
ila

nistra habebanl gesiJcs alios deos colenies

diis
aliis
;

aul

hocde
siiit

appoibiiilur h;oc

dno Tosl;inionla,
:

(|iiainvis

ha-c

scparaiiin pronunliaiidiim est, ut diio

vcrba sonare vidc:intur

Tcst;imoiiluin,

iilrumqno eniin

nnuin est

sensus

unus videlicet, Non prwleribis ab omnibus ver-

quod

in

Ecclcsia dicitiir Vctiis.

Nam

si

bis quce ego

mando
sit

tibi liodie

dextra aut sinislra

se-

proplor Ikoc vorba duo Te.>lanioiiia diceiida esseiil,

cunduin illumscilicetinlclleclum, (lucmsupraevposiii;

aliusaniem
sensus,
ire posl

jam
lis

iiini

duo, sod plina essoiil, excoplo Novo. Mullocis

deos alienos, servireillis,

eiiini

Scripluia dicil

Tosl;inieiUum

sicut

ul ct liicsubaudialur,

Non

prceieribis

ab omnibus verbis
si

illnd

(piod

hiclumest ad
/*),

qiue ego

mando

tibi liodie.

Quem
;

tolum seiisum

disiint

{Uen. XVII,

vol illiid

Abraham de circunicisionc superius ad Noe {Id. ix, 9;.

i'os vidislis oiniiia

cere velimus, supcriora verba, qux* uliiqne seiisui

comniuiiia, repeliluri

L. [Ib. XXIX, 2-4.|,E<

fccil

qiiwcumciue

sumns
,

ul

qiiomodo

illicdicilnr,
libi

Doniinus Deus vesler in terra /Egijpii coram vobis

et

Non

prwtcribis

(ib

omnibus

qucu ego

mnndo

Iwdie,

Pliaraoni,

omnibus

servis ejus, et oinni teirw illius,

tiii,

dextraaut sinistrc, sicel

islic

repel;Uur,
libi liodie -,

Non
ire

prwleribis

lentaliones inagnas,

quas viderunt oculi

et

signa et

ub omnibus
c//e/;os,

quw

ego
illis.

mando
hoc

post deos

prodiyia

illa inagiiu,

maiiuni validam.

El non dedil

scrvirc

Pr;elcreiiiu!o oiiin. a vcrhis (iu;e

lii,

Duininus Dcus vobis cor

scire, et ocidos videre, et aurei

mandila
Noii

suiil^oiiaiii

ulc.aiir jiost deosalienos.

,

audire usque in diem istam.

rins,

Quomodo
eis

orgo

ait

supe-

enim hoc

soliini

maiulalnni cst

aiil liuc

soliini

Vos

vidislis

tentalioncs

magnas, quas viderunt

oculos videre,
et

prxlcriri Deiis iion ^nil, qiiod mandavil, no posl deos

alienos ealur, sed
ila

ocuit lui, si

non dedit Dominus

nu-

omnia

qii:v

mandavil

hoc tamcn

res aiidire; nisi quia

vidorunt corpore, et corde non

:

qno admonuit non esse pr;etereundum ab omnibus verbis

|ir,occpti

prscipue, ul post goneraliialrm

viderunt? quia ocnli dicnnlur el co^dis

iiule
(

propterea
scire.

oepil,

Et non dcdil Dominus Deus vobis cor

et

Ad hoc
Editj, in dextra. Abest, in,

pertinent duo qua; sequuntur,

id est

oculos videre,

a Mss. et a l.xx.
illa
:

et

aures audire,

iulelligere,

et

oblomperare.

Desiderabaiitur bic verba

Aon prmertbis ab onmibus quw ego mando

repcrumis

sic et islic repetatur

tibi liodie
:

Qiiod vero dicil, Et non dedit Dominus Deus vobis;

*

m codd. sorbonico et Hemigiano.

ciuai

Sic Mss. At excusi, veluti consulantur,

quw proml

ni
iiullo inntlo inorer>an^ ot
foriiiii
(;uiiqiii;

QU^ESTIOMJM
ciilpnin
lioc
|)filiiu're

S.

ADGUSTLNl
iiisi iul

LN

IIEPTATEUCIIUM
scd
oinniii dixil,

772
iit

nrgiions lioc diocrol.

iiilclli|^i

siiiit;

pro quibiislibcl,

non

sir

iinq'ii-

vollet,

nc

iniiiiis

ab oninibus,

ciii

ovonciinl aliqna coriiin

;iit,

(juisqu iin mostciiilil el

(

cx

excnsnliiliin

pnlot. Simiil
!)ei

onim

biis

pcroat

Qiiod aulcin
qiii

Ut non simul pcrdat pecfisl;

siiie

ailjiilorio

Doniiui

oos inlclligcrc
cordis:

cator

eum

sine peccato
sic

quud gr;ecns

li:tbet

obedirc non jiosse

si

ociiiis oordis, ct aiiribus

a;//a;T/;Tsv,

noii

accipieiitluin cst,

lanquam ab

cl laincii
5.abiie

adjuloi iuin Dci dcsii, iion idcu ossc cxcu;

oimii prorsus poocalo rniiudiiin ot iminiineiii lioc dixerit avy../apTV5T5v, Id cst .siiic poooiiti)
;

liominis vitiuin

quoniiiiii judicia Uoi

quamvis

sed
:

eum
et

(|ui

sine

occulla, taiiicn Justa

siiiit.

poccalo isto essct, de quo ioipiebalur

niinus in Evangdio,
fiiissem,

sicut dicil

Do-

LI. [Ib. XXIX, o 6.\Et nddiixH vos quadraginla an-

Si non vcnissem,

tocutus cis

nh

in dcxcrlo

jwn imclernVLrnnt vestimcnla

uilrila a
cl

vcslra, el

pcccatum non liabercnl

{-loan. xv,

22)

non

calceamentn veslra non sunl

jiedibiis vcalris

uliiinc omiic, scd

boc

peocaiiiiii

qiio iiou crcdiderunt

panem non manducaslis,

vt scirelis quia iste lol lautuin
viiii iii

vinurn

siceram non
vester.

bibislis,

in euin. Dioit etiain

Dcus ad Abiniclccli doSara uxore

fecisli

Dominus Dcns

lli;ic

appa-

Abrab;i% Scio quia in mundo corde

G)
:

hoc (Gen. xx,

suis iiiiiiodiinciuis potiiissc porlarc

iion uii(|uc miiiitluin

illiiis

cor

ila

voluit inlcUigi,

Israelitas, (iiiando cxioruiit

dc yEgypio, qiiod
niliil

jiossciit

ul similis cis ossot, do qnilius dictiim csi, Bcali

mundo
;

cilo coi^su.nicrc. Naiii si oinniiio

.'-ocnm luiissciil,

cordc, qnoniam ipsi Deuin vidcbunt {Mnltli. \, 8)

scd

undc

essct illud dc
el

quo
ct

dicluiii

csi,

Sedit

poputus
eiiini

ab

iilo

peccaio, de quo agebatur, iniindum cor liabe-

manducnre
lioo

bibere,

siirrcxerunl ludere?

Non

bat, qiioniam quaiitum ad

ipsum perlinebat, non con-

dc aipia dicerotur, ciim ct ipsius Moysi inaiiifcveiba

siiit,

cuiiivoral conjngein aiioiiam.

LIII.
[Ib.

slis^iina

noii

luisse illain
viiii

vocom

jn-inci-

XXX,

G.]

El circninpmqnbil Dominus cor

piuii! bclli,

scd principiuin

(Exod. xxxii, G, 18).

es! uiiquis inlcr

luum,

ct

cor seminis

tui, diiujere
ct

Dominnm Dcum luum

tua, ul vivas tu.

Lll.
vir, aul

[!b, xxix,

18 il.] Nnniqnid
',

vos

ex tolo corde tuo,

Evideiis pollicit;ilio

ex lota
;

anima

mutier, aut (amilia

vel Iribus, citjns

mens dc-

grati.i;

proiiiitlil
li:il.

eniin

Deus se

clinnvil

Domino Dco

veslro, ire servire dlis ijentium

cssc lacluriiin qnod solct julicre ut

atarnm? JSnm qua

lcdiciionis linjus,

cst in vobis

radix sursnin germinnns

LIV.
ego

[Ib.

XXX, 11-1

i.]

Qida mnndalum hoc, qiiod

in felle ct amnritndine? Klcrit,

et

cnm

audierit verba

ma-

mando
:

tibi

hodie, non est supra niodum, neque longe

in

opinabilur in corde sud,

in errure cordis
siiie

dicens,
:

(ibs le cst

non

cwlo

est,

dicens,
ct

id

ost,

nt diciis,

SancUimihi
iit

fiiinl,

qnoninm

mciinccdo

Quis asccndcl nobis in ccetiim,

accipict nobis illud, et

non

siiiiut

perdat pcccalor euni- qui

propiliare
ci,

peccalo csl;

uudicntcs ittnd (acicmus? Neqiic tran.i mare csl, dieons,

id csl, ut dicas,

nolet

Deus
et

sed lunc incendelur ira

illo,
el

Do-

Quis Iransfrclabil nobis trnns marc,

el

mini,

zclus cjns in

homine

udhKrcbnni

in co

accipict nobisiltud, el audienles ittnd fncicmus?

cst

Prope

eninia matcdicla Tcslamcnti hujiis,

Ibro
his?

Leijis hujus. Ila dicluiii e.>t,

iit

qna scripla snnt in Sumquid cst iii voiie

verbum hoc vnlde

in ore luo, el in corde

tuo, et in
(idci dicit

manibns

luis faccreitlud. lioc

:

essc vcrbiim
pcrliiicl

taiiqiiiiiii

roiiniroiitoin

inlcliiganius,

forle

Apfistolus

quod ad ISovuin

Te.slanicnluiH.

sil. Si

quis aulcin esscl,

iii

enm
id

terriiil velicmeiitcr, iie

illa nia-'

Sed
qu;x;
iiisi

qii.x'ri

potest, cur ca superius

iii

maiidala dixcrit,

forle quisqiiam dicoret

lodicia,
rKibi
siiil

corde suo, audiens

esl,

scripla suul
qtiia liis

libro Logis liujiis {Denl. xxix, 21)

spirituali.i sii^Miificanliir
si

Snncln mihi
:

sinl,

m;iIediola

s;uicla

oinnibus

ad No-

quoniam

in crrore cordis

mei incedo, id esl,

siiit

viiin Teslaiiiciilum portiiicnti;i,

beiic iiilolligantur.

absil ul

inilii

isla cvcniant,

non mibi
;

bicc mala,
in cr-

Itcm quacri potest

que trans mare

ciir Iioc

quod

bic posilum csl,

Ne-

sed

saiiola, id esl propilia el innoxia

quoninm

est,

ul dicas,

Quii transfretabit nobis

rore cordis mci incedo, euiido sciiiocl p<>si deos gcn-

trans mare, et accipiet nobis itlnd, Aposlolus dixeril,

lium, cl cis
erit sic.

l;iiiqiiani

iicpiinc scrvieiido.

Non,

iiiqiiit,

Aut quis descendel in abijssnm

junxorit,
IIuc est

alquc

id

oxponcns ad:

Non

perdal simul pcccalor enmjini sine pecdicerct, Cavcle iiecui vcstruiii lalia

Chrislum a morlnis rcducere

nisi
(juori

cnlo esl

tanquam

quia maro appellavil totain in Iioc sa;culo vilam,

pcrsiiiide;it, qni lalia cogital.

NolctDeus
t;ilia

propitiareei,

morte
Irans

transitur,

ut

qiiodam modo

in;ire fiuiaiur,

el

sivc tiiliacogilanli, sive

illi

cui

luciinl pcrsuasa,
;

mare

niors ipsa ap|)ollclur, vclut Irans islain vi-

sicul ipse opiiiatus csl diccndo, Suncta mihi sint

et

lain, quo;

maris vocabulo signilicalur. Dciudc (|uod

est, et
in
el in

quasi hoc

modo avcrtendo
ira

a se viin
et

illius

maledicli.

hic

additum

manibus

tuis

iion ait

Aposloiii

Sed tunc accendrlur

illo, qiiaiido

Domini,

zelus cjns in liomine

iii

lus, nisi, in

oretuo

corde luo. El boc.usquc

li-

pulabil

eam

se avcrlcre, isia
in eo

coide

siio

noin oxseculus

csl,

dicciis,

Corde enim crcditur ad

fil

dicendo. El ndlmrebunl
mcnii
linjus,

omnia nialedicla Tcsta-

justiiiam, ore antcin confessio

ad salulcm {liom. x,

qnw

scripta sunl in tibro Letjis hnjus. Noii

hoiiiiiii
:

7, 8, 10). Merito quod ex licbnoo traiilatuni esl,

pnssunl quidiin omnia cvenire uni

etiam

iiou oniin

quantum
luis

a nobis iiispioi poluit, noii babct, in

munibus

lolies

mori polcsl. quol gonera mortis bic dicla

faimdm. PaukKiue ost, ncqnam buuc rodinlciiraul, ol cuui L\x cou]

Ncc

IVustra

lamen lioca
:

Septiiagiiita intcrprotibus

Editi ct [;luros vss., nwt

additnin exi^limo
ipsas
cipi

nisi

quia inlolligi volueiunl cliam

in

eo radix. l.-.cuni ciUaiU codices ali^iiiol uiclioris niUaj. Ediii, non dniHt perdi.t pcccalorcmct eim, cst. At Mss. juxiai.XV : .\on khnul perdul peccUor euin qui wie pcccato cst. itaiic leclioneui coufiruial exposilio, qu* inox ab Auguest in

manus, quibus siguiiicautur opora,

corde ac-

dcbore, ubi cst fides qua; per dilectionem oper;-

lur {Gulut. V, G).

Nam
in

si

forinsccus oa qujc Detis jubct,

fiantj

Slinosul^icietur.

manibus

fiant, et

cordc non

nemo

esi

lam

775
iiisulsus, qui
cliaritas,

LiBER (iUlNTUS.
praecepta arbilrclur
impleri.

774
sibi

Porru

si

filcntes

et redennles

ad se, qul
'

dicit se nolle

quLC pieniludo

est Legis

(Rom.

xiii, 10),

morlem
Psalnio,

peccaloris,

quantum

ul revertatur et vivat

habilct in corde, eliamsi manibus corporis quisqnam noo possil operari, pax illi esl ulique cum bominibus

{Ezecli. xxxiii, 11). Hiiic ct ipse

David non solum

in

verum

etiain ciim

eum Deus

arguerel pcr pro-

bonae voluiilalis (Lur.

xi,

15).
noii ei
fiiii

plictam. noii sine spc in-opitialionis Domini respondit,

viluperainier;

LV.
biles.

[Ib.

xxMi,5.] Peccavernnl
in

Peccavi Doinino
ralus vidclur

(II

Reg.

xii, 15).
,

Medico enim

vuliic-

Quod
fiin

grsco
liic

esl TixvK fjMu.r.7oc,

,

quidam

quodammodo
,

qui ut saiietur sc subdit

protali sunt sicul

id
;

esl

fdii vilnpcrabiles
filii

quinoii

manibus medici
In boc

ut in eo medicina; opus impicalur.

fiiuiros

dam,

cominaculali
,

quidam,
csl.

viiiosi.

Unde

aulcm canlico prsvidebal Propbcta

,

niagna qua'Slio

imo
si

iiuila

Sed

iikid

merilo ad
,

quosdam

qui sic fuerant pecc;ituri Dciiin oflcndcndo

quxTendum movct,
esl,

gencraliier dictum esl

Pecca,

magnis iniquitatibus suis, ul nec poenilentiam agcre

vellcnl, et ad

verunl non ei, quoiiiam qui peccal, non ei peccal

id

Deum

redire ut sanarentur

dc quibus

non Dco nocel, sed

sibi

(|Uomodo intelligcndum

cliani alibi dicitur,

Quoniam caro

sunt,

ct

spiritus

amid

sitquod in Psalmolegiiur, TibisoU peccavi (Psal. l, C);

el in jcreiiiia, Tibi peccitvimus
,

bulnns,

ct

non revertens (Psal. lxxvii, 59).

,

P(jlest

pulieiuia Isracl
iii

iio-

eliam

sic inlcliigi

Peccaverunt non

ei

secundum

mne
boc
Ileli

{Jerem. xiv, 7

el

ilerum

P-almo, Sann
:

qiuxl <ion ci nocueriint peccato suo, scd sibi.

animam meam,
sit

quia peccavi

libi

(Psul. xl, 5)

ei

utrum
ail

LVI. [Ib
nedixit
geretur.

xxxiii, I-o.j

Et

hcec benedictio

quam

be-

peccare Dco, qnod peccare in

:

Deum. Unde
,

Moyses hoino Dci

Et
:

fiiios If-racl,

priusquiim defun-

saccrdos

Si in

Deum

peccaveril

quis orabil pro

niibi in

dixit,

Dominus ex Sina

venit, et uilu.xit cx

eo

(l

Reg.

ii ,

25)? Dicam ergo iiilcrim quid

Seir nobis

feslinavit

ex moiite Pharan
Aiigcli

cum

mullis mil-

praisenlia videalur. Iiilelligeut forlasse aliquid meiius,

libus Cades.

Ad dexteram cjus

qui mclius

li;ec

sainunt, aul eliam

iios a!iu in

lempore,
esl
iii

populo suo Et oinnes sunclificati

sub
te suiit.

quanlum adjuveiil Domiiius. Pcccarc

iis

Dcum,
sic

Et accepit de verbis
.^Ioijscs
,

cum eo, ct pepercil sub manus tuas, et lii ipsius Legem quani
,

peccare (pue ad Dci cullum peiiiiienl.

,

Nam

lioc

mainUivil nubis

hceredilulcm coiigrcgationibus
princeps, congregatis priiuipi-

quod commemoravi
peccabanl
filii

niliil

aliud indicat

enim

Jacob. Ei

crit in dilecio

lleli,

quibus boc pater corum

dixil. Sic

bus populorum simul tribubus Jsrarl.

Non

iieglig.'nler

exislimaudum
tinenl ad

est pcccari cliam in boniines qui per:

pnTetercunda esl
ben(,'diclio
niis

isla piopi.etia.

Apjiaict quippe isla

Deum

nam buc Dcus

lcgilur dixi.>sc
libi,

ad

ad

novum populiim

pertincrc, qucni

Domidiin

Abimelccli de Sara, Proplercu pcperci

in

ne peccares

Cbrisuis saiiclilicavit; ex ciijus pcrsoiia

isla

me

{Gen. xx, C). Peccare aulem Domiiio, vcl polius

'

ciinlur a

Moyse, non ex persona ipsius Mnysi, quod

peccas:.e Doniino

(nisi forlc aliciibi

,

scriplum occurral
vidcnlur
iioii

conscquenlibus evidenler appaiet.

dictuiii

Nam
,

si

proittcrea
in

quod buic
agunl
ut

s,

nsui rcsislal)
(|ui

bi milii

im-

est,

Doininus ex Sina venit

;

qiiia

inonla

meiito dici
,

piam

i^oeiiiteiitiam peccali sui

nunc

Sina Lex dala est

quid
:

sibi vull ijuod sequilur, et al,

gloriiiectur iguosceiis

Dominus. Causam
soli ptccuvi, el

quippe rcdd' ns David cur dixcril, Tibi

maluni
'

coram

te feci;

subjccit et ail, Ul jubiificeris in

cum Scir nioiis Idum;e;e sit iibi regnavil Esau? Deinde cum Moyses (ilios Israel bene-i dicat liis verbis sicut Scriplura pra-dixit quomodo
luxit ex Seir iiobis
,

sermonibus

tuis, et

vincas

cum judicaris
cl

sive cuin dicit

{Isai. v, 5)
:

idcm

dicit,

Et accepit de verbis ipsius Lcgem

qnam

Deus, Judicaleinler me
sive dc

vineam

meam

manduvit nobis Moijses? Nimirum ergo propbctia est

ul diximus,

Domino Jesu Cbrislo

,

intclligalur, qui solus ve-

rissime dicere poluit

in

Venit enim princeps

(id esl
,

mundi

et

me non

liabet
sil

quidquam

quidquam

pcccali

populum novum Cbrisli gralia sanctilicatum proenuniians ideo sub nomine (iliorum Israel qiii;i seinen csl Abrabam, bocest, (ilii siinl promis,

quod mortc
diligo

dignum); s:d
et sicut

ut cognoscal

mundus quia
lan-

sionis, et iiiterprctatio cjus cst,

Vidcns Deum. Do-

Patrem,
,

mandatum

dedit milti Poter, sic

xiv, 50, 51)
:

minus crgo qui ex Sina venil

est,

Ciiristus intelligendus

facio; surgile

eamus hinc (Joan.

quotiiam Sina inlerprelalur, Tcnlalio. Veiiit ergo

passionis, crucis, morlis. Et allnxit ex

quam

diccrct

Etiamsi levissiraa peccata morlis sup-

ex

teiitaiioiie

plicio persequatiir prince(is

mundi

in rae

non

b.ibet

Scir. Seir iiilerprclatur, Pilosus,

quod

significal
lia!)ilus

p^c-

quid.iuam, sed surgite, camus binc, id est, ut paliar;

catorcin; sic cnim iialus est Esau odio

(Cen,

quia in eo quod palior, voluulatem impleo Palrismei,

XXV, 25)

sed quoniam

qiii

scdebanl

in

tcnebris et in
;

non poenam solvo peccali mei. Lt quod Jeremias

pliciler dicilur in poenitentia

ait,

umbra

inorlis, lux orta esl eis (Isai. ix, 2)

ideo alluxil

Tibi pcccavimus, patientia Israel, Domiiio uliqiie sup-

ex Seir. Simul eliam non adsurde inlelligilur csse

pr.Tdicliim, ex gentibus qua; significantiir prr
Seir, (piia i!;ons cst pertincns ad
tiain Clirisli
et
lii

cum

spe salulis ex ve-

nomcn
gra:

nia

'.

Et quod dictum est, Sana auimam meam, quia

libi,
:

Esau,

vcnturriiii

peccavi

boc idem agilur ul Deus ignoseendo glo-

populo

Isracl.

Ui.de dicit Aposlolus

iii

Iia

rificetur
' Editi,

quia

magna

est ejus misericordia super con-

nunc non credideruni

vrstra viisericordia

ut el

peccare in nominnm. At Mss., peccasse nomino. Recle (pii(iein , sed (.aulo inlra Mss. ii(ieffi et fiinnes ediii perferam erebant, qui pium pozniknliam peccali sui non lUfimt : cum c(irte cerlius legi debeat, nunc iiguiU : vel lorte, qui per pium poenitentiam peccati sui hoc agunt.
*

ipsi
1

misericordiam coiisequaiilur (Rom.\], 51).

la editis,

Ipsi ''igo

Umlnm

vt revertatur. In Mss. vcro, quantv.m

m-K{a\.\\,d, apodrpficd.
c,ng:r-. Fditi. quft b>nr<iiiil : et inferiuis, liwreati^^km tnbubus isiacl. qutionis 'lacob : lauloque post, simul cum conveiiiuat. His inlocis sequimur Mss. qui cum grsco LXX
"-

Mss.,

' Sic

maligimm. Mss. At Am. Er. et Lov.,

et

veinw. Rat.,

el venia.

m
(liiiiiil,
Pliiir^iii
,

QII/ESTIONUM
Mluxit cx Srir iwbis,
iil

S.

AUGlSTINr

IN
:

!IErT.\TEUCnUM
Si (sedercOs Moijsi, crederetis et
inilti;

776
dc "ne

cl fcstinnvil
:

ex mottte
inliTittul,

gelio

c>'l

cx inoiilo

fiin liliMi)

id onini

enini ille scripsil {Joan. v, 46).

piilus illc
pil,

Non

eiiin

accepil po-

|)ri'l:Uiir
lis

\'lmrmi, i\{w sigiiilicaliir Ecclosi;i.

f.(i(les.

Cum

Logcni qiiam

;ion tntellexil; scd luiic

acce-

millihus

El Mnlala inlcrprolaliir Cadcs sunl orgo

,

ct

quaiido intellex't de verbis ejus, carcns volamine

,

Sa

cIiIihI". Miilata
|)or

iniilia

inillin, el

sancti-

veleri

conversns ad Dominuin
Jacob
,

banc

dicit liwredila-

ficati

gratiain

ciiiii

(]iiil)ns

vcnil Clirisliis ad

lcin congregationibus

qua; iiitelligenda est non

aelerna.

Israeiita.-^

poslca coliigcniios. Sequilur cl dicit,

Ad

lerrena, scd cocic^stis;

non lemporalis, sed

:

Et

(texterinn cjns Angcli

cum
Iiide

eo

hoc non indigct exposi:

erit, inqnit, in dilecto princeps

ipse utique in dilecto

:

tionc. Ki })cpercil,

iii<|ni(,

jwpulo suo

donans

rcnfiis-

popiilo erit princeps Doininus Jesus cipibus populoruin

,

congregatis prin:

sioneni poccaloriini

ad ip^nni convcrlil sermosub nianus luas,

el

id

cst

gentiiim

simul iribubus

nem
lii

al.iiic ait,
le suiii
:

Et

oiiines smiclijicnii

Israel, ut iinploaliir (piod siipra dicluin esl, Laitamini,

sub

iion iiliqiic

snpcrhienles, cl suain

jii-

genles, siinul

cum populo

ejus; quia cacilus ex parlein

slitiaiii

volonlosconsliluere; sed agiiosccntesgratiani,

Dci
.Milijicianliir
(

Israel facla cst, doncc pleniludo genlium inlrarel, el sic

oinnis Isracl salvus fiercl {lioin. xv, 10, et xi, 25).

iil jiistili.X'

lioin. x
:

5).

Kt uccepit,

in([uii,
ail,

de vcrbis ipsius Legein

pipnliis uli(|ue de

quo

LVH.
non
lauri
ila
;

[Ib. xxxiii,17.]

Cum

Josepli benediccrel, ail

ejtis.

El pcpercii populo suo. Acccpil crgo dc verbis ip-

inter caclera, Priinogenitus lauri pulchritudo

Qiiod

sius Eogeni,
lioc esl
,

quam

niandavil

inqiiit,
ejiis

nobis Moyses

legendiim
,

est,
sit

lanquam

dixeril, piimogcnitus

poiniliis ojus
ejiis

de vcibis
inteliexil

acccpil Lcgein,

sed
:

cum

primogenilus, puicliritiuio ejus

,

quia do doclrina

Lcgein

oam
ail in

ipsain

tauri est

propier cnicis cornua

de Doiniiio

inteili-

qiiain iiiaiidavit n.)l)is .Moysos.

Ipseqnippc

Evan-

giliir figiiratum.

LIBEIl SEXTUS.
Quxstiones
in Jesnin >'avc(a).

^mH^WiS^
Qu^sT.
\.

[Jos. cap. 1,
ciiin

^ 5.] Dominus dicit adJcsum

Moijse, ila cro
,

intelligitiir

humaiiam

luisse dispositionem,

quam

fecil

Nave, Et sicut cram

Boliiiii

el tccuin.

Non

populo

niinliari, ut cibaria

prapararont, taiiquam post

transitiiri.

aiilem Imc tesriiiionio

iiiuiiis
iit

scd

cliaiii

in

Deuteroita

Ircs dios

memoralum

fluvium
lieri

Potuit

cnim

Bomio
cliis,
jlia

dociinieatis prubaliir
faniiiliis ct

Moyscs
:

defunin

hoc sicut liomo sperare

posse,

si

cxploratores

Doi

Deo placens

quamvis

eo

celeriter revertissent. Quibiis tardantibus inlelligitur,

vindicla coniplela
{Dciil.
inl. lligi

sil, iie

lcrram proniissioiiis inct

quainvis Scriptura lacuerit, cx diviiia disposiiione

tera impleta cari Jesus
sicul
, ,

Civ,-

Irarel

xxxii, 48 52,
,

xxxiv, 4, 5). Ex quo

l)oiiis

ut

jam

inciporct apud popuiiim giorifi-

dalur

Dominuin oliam

servis suis in

ct oslendi ipiod

cum

ilio

Dominus csset,
illi

aliquo succeiiscnlom, el lcmporalitcr viiidicare, et lajneii

in

fiierat

cum Moyse. Nam

ct lioc
:

dicitur

llii-

ooruiii

habcrc nuineio, quic sunt

iii

donio
,

vium
bus

transituro, siciit scriptiim csl

El dixit Dominus

ejus vasa in bouoroin utilia Domiiio (II Tim. u

quibiis daturus esl promissa sanctorum.
11.

21),

ad Jesuin, In
filiis

die islo incipiam cxaltare le

coram oinni-

Israel, ul sciant

quoniam sicul eram cum Motjse,

debel videri
,

[Ib. I, 11; ni,7.] Qua-slio

csl.lquomodo postea,

sic ero el lecuin. iilos

Noc

iiicredibile

etian

qusm
et

loculus osl

Dominus ad Jesum Nave

,

exhorlaiis
illo

ciim quibiis Deus lo(iucbatur, aliqnidex

humana
t;.'.nei>

confirmans eum
,

se^pie promiltens

cum

fulu-

dispositionc agerc voluisse, in qua sibi

fidereiit
'

Deum

ruin

niandavcrit idcm
cibaria
, ,

Jesus populo pcr scribas, ut

p(sl

csse rcclorem, corunKpie ex

fiiisse

iiiius a (]iio

re-

praij arareiit

qiiod

tres dics

Jordanem

gebaniur providenlia, consilia

nnitala. Nain et

fucranl iransituii

cum

invenianlur post nuilto piu-

res

Jordanom. Cuin enim hxc populo niaiidasset, misit cxploratores in Jerioho, quoniam
dies transisse

Moyses ipse ulique lanquam homo putaverat esse faciendum ut causas populi sic audirel, qiiemadmo,

dum

et sibi et iilis,onus intolerabiie siibeundo,

prod-

Jordane trajecto ipsa proxima civilas occurrcbat auiem divcrlerunt ad Uaab muliorcm fornicariam

iiii

csse non

posset

ejusquedisposilio divinitus, et hoc

ct

ipsuni socero ejus suggerentc

?.dinoiiitionein

etmoncntc,atque hanc
,

ab

il!a

occultati

aique a regc qu.csili et minime iniiios

Dco approbantc

mulata cst

Exod.

venii,

cadem dimillcnte

pcr feiicslram

et

mo-

wiii, 14-26).
III.

nente ut iriduo laterent

videniur esse consumpli
;

in

monlanis, qiialuor dies

[Ib. 111, 3, 4, 15.] Scribai

populo dicunt,

Cum

indo posleaqiiam nuntiave-

videritis

arcam
"

lesliinonii
et

Domini Dei

noslri, ct sacer-

runt qna; circa

popiilo

illos

gesia fucrinl, promovit Josus

universo de loco ubi eral diluculo; qui venissel ad Jordar.cm, diverlit cl iiiansil luiic rursus
:

cum cum

dotes nostros
locis vestris
;

Levitas tollentes eam, proficisciniini de

post eain
:

et ile
,

scd

longum intervallum

sit

inter vos el illain

tis,

quantum duo
ei,

millia cubitorum stabi-

popuius adnioiiclurulpost triduuiii se pr;ei'arct transire

ne propinquetis

ut sciatis viam

quam

ibilis

in

eam.

Jordaiiem, arca Domini prxcedonie.

6
titulo

Iliiic

crgo
ia

Non enim
'

abiislis viain

ab lieslcrna

et tiudiustertiana die.

[u\ \n hujus libri

legendum, .Jesum Save, ut

iMss

ss.j

1101),

JosHC, ut in eUitis reperiiur. [Josue.]

8 sic Jiiss.

Deceni ct cditio r.atisjionensis, viderent. editi, Dei vestri et sacerdotes veslros.

'^

777

LIBER SEXTUS.
est arcani proecedcre,
iit

778
qui genuerunt in deserto, ct coniempseriint
,

Longejussum
pulo videri.

posset a po,

cet

filios

Tam

grande quippe agmen

si

posl
,

eam

eos circuincidere
Niilla itaquc

quod inobedicntes eranl

ii

legi Dei.

proximum pergeret, non eam videret praiire iiec nossel qua sequereiur. Ex hoc aulem faclo intcili-

causa est cur

qui pulaut rebaptizaiidos

iioc

eos

qiii

habent christiani Baplisiui sacrameiitum,

:

gendum

est

quod colunma

ilia

nubis

qu;t soiebat

lestimonio Legis adjuvari se putent

quia nulius bis

movendis caslrissignum dare, et iter ostendere (Exod. jam recesserat, nec eis apparebat binc

inimero unus hoiuo est circumcisus

sed populus qui

,

xm,

21),

jam
lieri

fuerat

iii

quibusdam circumcisus
si

in

quibusdam

faclum est ut eliani iriduum

illud

ex hmuana dispo-

vero adhuc incircumcisus erat. Et

posset, ut bis circumcidi

aliquo

modo

id

ergo sitione pra;diceretur(Spra,</ucPs<.2).]Nunc

duce

hominemDeus

juberct;
,

lanJesu arcam Domini sequunlur nube sabtracla velamiiie ablalo. Jordanis aiUem plenns erat per

numquid possunt dicere ideo

illi

fuisse prseceptum

quia

quam

ab iEgyptiis fuerant circumcisi, hut ab aliquibus hxab Israelitarum socielate segregalis?Cum vero
appareat quare
sit

tritici. totam crepidinem siiam, sicut in diebus niessis Hoc incredibile videlur regionibus nostris ibi autem,
:

relicis

salis

eliain

Deo dictum nulhim

;

est sicut perhibent qui noverunl, in inilio veris

mes-

hic possunl

homines enoris

sui patrociniiiin reperire.

vidil

lunc autem sis trilici quam per hiemem.

;

ille

fluvius repletur

amplius

VII. [Ib. V, 15-13.]

Quando Jesus

virum

coii-

tra se slanlem evaginato gladio, ot

isti

eo respondente

IV. [Ib. IV, 7.]

fiUis Israel

Et erunt vobis lapides

memoriale

dicit

quod essct

priiiceps mililiai virlulis Doiuini; et

usque in aiernum.

Quomodo m wternum, cum

,

proslraius in lcrrain dixit, Quid prwcipis tuo famulo?

qiioeri

ccelum

et lerra transeanl(3/fl/j. xxiv, 55)?

aelernum aliquid significant hi lapides

esse
etdj

An quoniam cum ipsi aeterni

in graecoest,

potest

ulrum angelo se prostraveril

;

eumque

dixerit
fuerat,

dominuin

an potius intelligens a quo missus

Jericho, non uli-

nou possint? Quamvis

possit

quod
in

ipsum Doininum dixerit, eique se prostraverit.

,

TcO aiw;o5,

dici huiue, el

usque

seculum, quod

Erat aiitcm

sicut legilur, Jesiis

,

iii

non esi consequens ul inlelligatur aeternum.

V. [Ib.
cens
:

que

in ipsa civitate

cujus nuiri nonduiu ceciderant,

,

IV,

15

et

10,] Et dixit

Dominus adJesum,diarcam teslamenti

quod mox fulurum erat

sed in agro ad
cst

ut in
:

Manda

sacerdotibus portantibus

eam

perlinente

eam posseiil intrarc nam interprelatio quye

;

tcsiimonii. Solet diciarca

liii
:

testamenii,velarca testimo-

ex hebneo,

sic liabel.

nunc dicta cst arca testamenti testimonii, ul non

VIII. [Ib. VII.] In

eo quod factum est ut Achar de

civilalis
ejiis

solum arca, sedeiiam ipsumieslamentum, appellaretur tcslaiuenlum testimonii. Hinc enim dicit Apostolus
:

tribu

Juda furaretur de anatliemate

,

Jericho

contra praeceplum Domini

tria millia

et

propter
,

pec:atuiH

Piunc aulem sine Lege jusiitia Dei manifestata

est, lestiiii,

quae missa fuerant in Gai

dederunt lerga

monium

liubens per

Legem
quod

el

Proplielas

{Rom.

21).

hostibus, eloccisi sunl cx eis triginta sex viri; et po-

In cujiisdam oiiim rei allerius venturae testimoniu!

pulo graviter territo

stravit

Jesus

cum

senioribus se pro-

dalum fueral

illud,

dicitur

Teslamenlum Velus.
libi

ad
esse

Dominum
,

eique responsiim est ideo fa;

VI. [M). V, 2-7.] Dixit

ipsi

Dominus ad Jesum; Fac

ctiim

quod peccavcrit populus

minatus est

cukros de petra acutos, vel, sicut habet graecus, de

,

eiiam Deus non se

cum
;

eis

futurum

nisi abstulerint

petra acuta
Iii

el

sedens circumcide fiUos Israel iterum.

,

anatliema de se ipsis

et

quod ostensus

est qui fece-

hoc praicepto quairilur cur dixerit

iterum.
:

Non
(juia

rat, ncc solus occisus, sed

solet

cum omnibus

suis

quaeri

eiiiin

unus homo bis circumcidendus erat

in

sed
,

unus populus erat

quibusdam circumcisus
,

in qui,

quomodo juste pro alterius peccatis in alios vin dicelur; maxime quia in Lege Dominus dixit, nec
patres pro filiorum
,

busdam non circumcisus

populus.
Scriptura

ideo diclum est ilerum

ut

nec

filios
,

pro patrum prccatis

oircumcisus iterum circumcideretur, non homo, sed

esse puiiiendos {Deut. xxiv

bus-

16)?
,

An

aliud judicaiilial

Nam
:

et
fecit
filios

sequcnlia id osleiidunt. Dicit eiiim

Jesus cuUros petrinos
sibi ipsi aculos,

hominibus est prncceptum

ne quemquam pro

Et

tcro puniant;

Dei aulem judicia non sunt ejusinodi

et lircumcidit

Israel in loco qui vocatur Collis prce-

qui alto et invisibili consilio suo novit quatenus ex-

puliorum.
lios

Hoc autem
,

viodo circumpurgavit Jesus

,

fi-

tendateliam temporalem

hominum poenam salubrcm

Israel

qui aliquando fuerant in via

et

qui ali-

quando incircumcisi erant eorum qui exierant ex

plo
et
;

^gyMabpu-

que terrorem? Non enim aliquid dirum *, quantiim altinet ad universi mundi administrationem , coniingit mortalibus,

omnes

istos circumcidit

Jesus. Quadraginta enim

est Israel in deserto

cum moriuntur quandoque

talia

moriluri

duobus annis conversatus

et

tameu apud eos qui

metuunt, disciplina sanciin

darilide, cl ideo incircumcisi erant iliorum plurimi

lur, ut

non se solum quisque curet

popuIo,sed

invi-

gnalorum qui exierunt de terra jEgypti qui inobedientes

fuerant mandatis Dei
eis,
,

cemsibiadhibeantdiligentiam,ettanquamuniuscorporis et

in quibus et definierat

Dominus
mel.

unius hominis alia pro

esl,

aliis sint

membra sollicita.
;

ne viderent

illi

terrum
illis,

quam juraverat Dominus paet

Nec tamen credendum

tem

etiampoenis quac postmor-

tribus
fiis

eorum dare

terram fluentem lac

Pro

irroganlur, aliuni pro alio posse

damnari sed
,

iu his

autem

substituil filios

eorum, quos circumcidit Jesus,

tanlum rebus hanc irrogari poenam

qua; finem fue-

eo quod fuissenl in ilinere incircumcisi.

Manilestum est

ergo non omues fuisse, sed quosdam. Quidam enim di; iEgypio exeunliuin filii in illo populo incircumcisi
erant, quos potuit circumcidere Jesus; illorum
scili-

ranl habilura;, etiamsi non eo modo finirentur. Simul eliam ostenditur quanlum connexa sit in populi socielate ipsa universilas, ut

non

in seipsis singuli

sed ei

Editi,

durum.

Sanct. August.

III.

(Vingt-cinq.j

119

QUiESTIONUM
Per

S.

AUGUSTINI
popuqiio

IN

IIEPTATEUCHUM
(

780

laiiquam parles in (olo cxisliiiiculur.

iiiiius igilur

nunc veio

iiin

peccalum morlemque paucorum admoniuis

lus imiversus
qiiod
,

esl

pra;varic:iri

propttT Dei vcrba el faclnm Jesu, a \]h verba iion possent, reciissime

l:ui(|uam in corpore uiiiverso quiciere

csl.

dicitur cliam

iaiiidationcm

ignem
,

luissc; elcganii-r
in p()>.ler;:iii jiecsig/iific:int

aJinissum

Simul

oti:im
iila

si!zni(ic:iliim

csl

agiiosciliir iila pirna lioinincm

c;ilo illo iiitcrirei
,

ne

quanlum

m:ili licrel.si

imivciba

congrcgaiio pecpoluil
jiidic:iri ',
si

fuissc

purgaHim. Quod

cassel; qiiancio ne unus (juidcm

ila

cliam vasa
aiilem
l;ile

iii

Levilico, qu:c juheiiliir

illud

ii;ne piiigari. Si

ul ab eo posseiit

cieleri esse seciiri.

Al vero,

Achar
neillo

liiil

peccatnm

propter quod

.uni
.lesiis

ab

;di(|uo inveiilus alqui!

reiis

compnhensiis,
.lesii

et iilius cri-

ctlani posl islam

vilam gehcnna siiscipercl; ideo

,

niiiiis

ad jndiciiim

fuissel aiidiielns,
judiceiii vel

eum

vohiil lapidari

iil

qiiod a Domiiio 'licliim esi

qiiaquam piiUindnni est liomiiiem

vel cuni illo

pro

ignl cremabitur, illudadinoiieiel i:itflliji,

niis facerel, iion qiiod

quod DoiiiSi

quemipiam alium, qui

licebal excedere
,

socictaic facli ejus

ei

ab

ipsis esset facienduin.

uiinime tcnerelur, fuisse pimitiirum. Noque enim

eiiim dixisset

Oominus,
lociis

Igiii euiii creiiial;ilis ci oiniiia

maiidalum Legis

quod dalum

est

^jus

huic sensui
iit

nuIUis essel

cuiii

vero
ei

ila i)o

bomiiiibiis, nejudicio siio

(luod
,

iii

homineiii homini

sitiimest,

niagis videilur
,

Dcns quod

fuluiiiin

jussum sive permissum

liore justiti;i judicat

csl

alteriim pro alierius pec-

essel pmedixisso

quam
;

qiiod ei ab lioininiljus dclie-

cato arbilrelur esse plecteiidiim. Loiigo aiitcm secre-

ret fieri prxccpisse

nielins

non poluit

f;icere .Icsus

Dcus,

(pii

poteiis est eliam posl

,

qui divina vcrba sicut tantus- propheta inlellcxit, qui

eliaiii lioc

morlem
les,

quod

lioiiio noii

polesl

vel liberare vel pcr-

ipsum propheiice

fecil,

qnam

ut illiim la-

dere. Yi^ibiles igilur alirictioiies

hominum
in occulto

sivc

mor-

pidibiis potius qiiaiii flaminis inlci-iiiiercl,

nc

iii

illis

quoniam

his

quibus iiigerunlur, el obessc ct

iiovil

ignibus vcrba Domini

aliud dicla voleb:>l

vidercnt;ir

implcla,

qii;c

ob
sed

prodcsse possunt,
liae

Dominus

providen-

iiilelligi.

sujC

qucmadmodiim

jusle (jiiilm^que dispcnset

iii

Nec movere debet quod non

etiain onuiia qii;c siint
i^jiis,

ipsiim tantitm

eliam

cum

aliorum peccala

:iliis

videtiir ulcisci.
,

Dciis ciemaiula igni piu'-

Pieiias vero invisibiles, qiue iionriisi nocent

et prodalicnis

dixerit. Sic

enim

ail, Igiii crenuibiiur, et

omnia qucv-

esse non possunt,

ita

nullus

Deo judice pro

cHmi/He swnf .
ejiis

Omnia
,

eiiim quaciimque sunlei, opera

peccatis luit, sicut hoinine judice liicre iiullus nisi

possunt
;

inlelligi

qu:c

cum

illo

dixil csse concre-

pro

siia ciilpa

islas visibiles

dobcl
liis

Iloc eniiii pi-;jrco-

niand;i

non sicut

dicil

Aposiolus de qiiibiisdam operi-

pit honiiiii judici

Dous

iii

(ni;e ;id lniniaimiii

ju-

l)us igne coiisiimplis, ipse

nutem salvus

erit^{\

Cor. in,

dicium poriinenl vindicaiida

f:i(il

quo.i

iu

suo judicio

15)

si

liujus peccatiun ila inteiligcndum cst, ul

etiam

ipse

quo

polC; tas noii aspii;;l

lmman;i.

iKtcrno igne punialur. Filios ergo ejus el

fili;is

cum

IX. [K). VI!, iitel 25.] Merito (;u;cri!ur, cuui

Domi-

pccoribiis et

omnibus qu:e habeb:it, populus

:

qiiidciH

nusproptoriIlu.il

qiii
qiii

de

:in:illic;iiale

riiilum fccerat,

ciim eiim puniiet, simul bipidibns obriiil

lioc jiidicio liuin;ino,

noii

lamcH
Je uis

pncceperil eiim
cur

fuisscl

ostcnsus, igni ciTni:iri

sed proplielico

spiritii lecil
e.i
,

eum

osleiisuin Jesiis lapidari potiiis a popiilo fe,

sive ita inlelligens,

omuia quw sunl

ut nec filios

cerit. Aii itaeuin niori oporluit

(pii

quem:idmoduui Jesus,
jii-

ccnserel exceplss, lapidationis ctiam poenam pro igne

iiigcroiis; sive
ill) fiicrai

propius Dominiiin scipiebaUir, Doinini vcrba

cniiii ali;is

opera ejus qua; post mortein Deus in

,

benlis inielligcre potuil? Sic

f.icile

(|uisquam non

cre.maliirus

noii

solum pcr c;ctera qu;e

illi

poluit. Uiide

iii;;gis

qu:erendiim est cur lapida,

erniil

verum ctiam
idco sane

jier filios cjiis signiiicans.

tionein ignem appellaveril Doiuinus

quam crcdcn-

N-;;c

credendum
,

esl eos pro peccato pacli;iiii

dum Jesum arnid fccisse qiiam jiisser. l Dominus. Nam licque ad intelligcnihim \Ciba Doniini quisqu;im
potiiit

iris

quo

iisiuKcnles eraiit

post morlein supqiiippe ista qii;B

,

piicio

iiifiMMii
i!i:iiiet
,

igiiis inceiisos.

Mois

esse sapii ntior, iic(|ue ad lacioiid;.iu (piisqiiam

igiiis

oiiincs
iiien

(jiiamvis do
ii:ili

piimo pecc:ito venial

iit

ta-

obcdientior. Proinde
significari
,

nomino poenam poluisse

iii

(juia

ila

sumiis,

necessaiio
iitilis.

Scriptiira lesiis est

Israel
,

Doulerononiio

ubi

sit, acceleiat (|uibiisdani esl

qiiod;!!!!
:

moiiendum Unde legitur de

vcl iiiiseriillis

dicitur ad

lilios

Et
:

ediixii vos

de fornacc fcrrea

/{fi;>/s
1
1

e&t,
).

ne malitia mutarH inteHectw.n

jiidicio Dei
,

ex/E(jypto{Di:ut. iv,20)

ubi uiiquc durani tribulalio-

ejus {Sap. IV,

Quo crgo

nem
sint
,

inlel igi voliiit.

auteiii

cordia
giiila
eriiil

fiioiit

irrogata sive filiisejiis, sive

,

Iri-

Dua;

mihi c:uis;e oceurrunt (non ut amb:e

eis),

sex \iris
,

ciiin oiniics

ab ejus pecoaio
iioii

aliciii fu-

sed ui allera ex

cur non
sil.
,

ille

cum

suis

om-

hitol apiid
i'i).

cum

apiid qu(!m
ii!iid
iii

csl

iiiiquitas

nibiis evidcnli

igne cromatus
t;ile

Si eniin peccatiim

{liom. IX,

Vcriini

proiiiptii esl,

quod

et

ejus

Dominus
noii

esse jiidicavit

qiiod supplicio illo

,

populum

tcrribilitcr

oportcbiil qiianere

quod adinisfa-

expialum

punirct in

sternum
bunc

proptcr ipsain
illa

sum
ctnm

est; ci lanto vcliemcutiiis liinueruiit c;cteri

ejiis imitari,

expiationem et purgationem cocgruenler

ignis

poena
(|iiis-

quanio magis humana exliorret in-

nomen

accepit. Neqiiead

iiilcliectum

firmilas, ei in

tam magnum tamque justiim populi

quam

tendere adn:onorctur,
in

si

eiim pioprie

visiliilis
,

odiuin dari
so

et cis qiios ad
piit:ibat,

spcm propagandi generis

ignis exiircret; sed

co quisqiie remanerot
,

quod

relictmum

peccatosuo secumconsiimplis

aperte videbai implelum

.

nec aliquid
.

iiltra

qua^reret

suis posteris cmori.

..

Ms. dsterciensis, wnrfjcm. sic Rat. et Mss. ai Am. Er. et

*

X.

rib.
>-

vm,

2.1 Qiiod
^
.,

Deus jubet loqueiis ad Jesum,

.''...
,

..

....

hov.Judkanda.

ul constiiiiat sibi relrorsiis nisidias

id cst insidiantes

'

781
bellatores ad insidiaiidurn hoslibus
,

LIBER SEXTUS,
longinqua terra
Isracliuc.
.id

789
eos venissent
,

hinc admoiieimir
:

juravernnl eis
ibi

non

injusle (ieii ab bis qui juslum belluni gcruni

ut

Posteaquam vero cognoverunt

eos haprse-

iiihil

homo

juslus prajcipue cogitare debcat

iii

liis

bitare, ubi onines

quos inveneiantsecunduin Oei

rebus, nisi utjuslum belluiii suscipiat, cuibellare fas esl ; non eiiim oninibus fas esl. Cuin aulciii juslinn

ceplum debellare oportebat, nolucrunt tanien frangere jnralionem

sent, pircere
:

et

licet

eos nienlilos csse didicis-

bellum susceperit, ulruni aperia piigna, ulrum insiiiiis yincat, nihil ;id jusliliam inlerest. Jusia aulein bclla
definirisolent, qxix uiciscuntur injurias,
vel civitas
,

malnerunl juralionis causa; cum posillis

seul

iili(]iie

dicere se (antiini

jnrasse

',

quos eos
ciiin

si (|ua

geiis

esse crediderant, id estde lonqiiKiuo venienlcs;

quae bello poteiida esl

a suis

vel vindicare ne,

vcro

aliiid

cognoverunt, |.r;vceplum circa eos Doiniiii

glexerit

quod

improbe factum est

Sed

vel leddore

iniplonduin eral, nt siculi ca^leri cxpiii;narenliir. Deiis

auloin lioc apprcdKivit
,

quod per
bclii

injurias ablaluni esl.

eliaiii

hoc geniis

nec parceiilibns succeiisuit

illi

sinedubitalione juslum est, quod Dcusimperat,

esi iniquitas, el novil (|uid cuiipie

quamvis euui non inlerrogassenl quinain

cl ideo
tiiiic
sii.i

e.ssenl,

apud queni non

lieri

eos

illi

faliere valuisst^nl.
,

Unde

iion

impor-

debeat. In quo
,

bello diicior cxercilus vel ipse po,

nliqiic

credondi sunl
,

elsi fallere

liomines pro

pulus

non tam

aiiclor belli

(luam minisler judican-

salute voluernnl
in

non
:

lanieii fallaciier

Deum

ti-

diis est.

inuisse

populo

ejiis

proplerea
,

iiec

snccensnit

XI. [Ib. viu, 4-8.] Jesus mittens ad Gai debellaii-

3()miiius jurantibus aut parceniibiis

adeo ut poslea

dum
eritis

triginta millia bellaloruin

,

ait illis
erilis

Vos insidiaa civitalc

,

Gabaonilas ipsostanquam populi suihoininesdodoino

Saiil vindicaveril
(II
,

bimini post civicatem

et

non longe
et

cl

siciit

Regnorum

osleiiiiil

hisloria

omnes parati

et

ego

omnis populus qui mecum

eril
,

est

accedemus ad civilatem. Et

cum
,

exierint qui

Hrg. XXI, 1-9). Ei quoniam jiiratio sic servalacsl, qiianivisin b-niinibus ipii nionlili sunl, ul ad clcnion-

connnorantur in Gai, in obviam nobis

fugiemus a facie illorum. Et

sicut antea, et
,

tiam senlehlia llicicrotur, non displicuit Deo.

e coiilrario. jinassoni aliipios
G;ibaoiiilas
iii

Nam

si

cum

cxierint posl nos

isti

ad-

.se

iiiiorreoti.ros,

(pjos

ducemus

illos

de civitale,

el

dicent, Fugiunt

a facic

lerra promissioiiis csse piilavissenl, ct

illa

nostra, sicut antea.

ibitis

Vos autem exsurgetis ex

insidiis el
facietis.

posloa didicissoiit eos esse ab

et

kria cxlr.neos,
inodo arbitran-

in

civitatem.

Secundum verbum
Quicrendum

istud

de longimiuo ad se venisso
esl,

iinlio

Ecce

prcecipio vobis.

est iitruin omiiis vosit

;

diim

quod eos essent

:

dol>eil;ittiri

causa jnrationis

lunlas fallendi pro mendacic deputanda

est,

cl si

ila
ille

inipleiida;

ciiiii

jiroplor ip.-ain paroeiuli cl.inenti.ra

ulrum

possit jiislum

esse mendaciiiin, quo

:

sanclus David

eliain post vorba qiiibns se Nal);!l in(iiioin fiiei;it

fallilur, qni

dignus est

falli

et

si

ne hoc qnidcni meiialiquain

,

lerfecturuin esse jiir;iverat, iilique sciens

iiilerfecluriis
,

daciumjuslum
significatioiiem

reperitur, reslat

ntsecundnm

parcere m;ilnil,
(I

iioc in le
,

dniiore ini-

hoc, quod de

iiisidiis

faciiim est

ad

idere

juramontum

Reg. \\v
,

"2-2,

53);

magis

veritalem referatnr.
XII. [Ib.

Doo

iilacore exislimans

si

(juod ira penurbatus ad

si

ix,3 15.]Qnod Gabaonit.TC venerunl ad

vetuslis panibus et saccis, ulpularenlur,

iiocondinii juravcral, noii fooisscl, qiiani

perieoissct.

Jesiim

cum

XIV.

[Ib.

x, 7,8.] Cuiii obsossi G:ibaonil;e a regi,

sicul finxerantjde lerra venisse longin(|ua, (pio eis

bus Amoi

rh;i'oriiin

misissenl ad Jesnin, ul
:

silii

siib-

parceretur (conslitulum enim erat a Doniino.ne

lerras
tiir)
:

aliciii

vciiireiiir; iia Sciiplnia scquilur, el dicit

dit Jetius

Et nscm-

illas

inliabitanti

parcerent, quo ingredieban-

a Galgalu

ipsc et

omnis populus bellalorum

El dixii

nonnulli codices et gryeci cl hiiini

habenl, E<
;

cum
nus

illo,

omnis polens in forliiudiue.

JSoti

Domivobis.

accipientes saccos veteres super liumeros suos

alii

vero

adJesum,
:

timere illos; in nidnus cnim tnas

qui veraciores videnlur, non habent, super liumeros,

sed, snper asinos suos. Simililudo

iradidi eos
Uiji iicqiie

non

subsistel

ex

illis

quisqudm coram

enim veibi
ct

in gia-ca

lingua

niend(jsilalem facilem

Cecit,
:

idea lalina
el 6jo)j
liu-

eos essot
fulurain

consnllus csl Doiiiiniis utruiii enndiim ;id sed uitro siiis rocto siibveniie volenlibns,
pr;oniiiitia
it.

quoque exeinplai ia variata sunt

w^v qiiippe

vicldriam

Sic

crgo

possel,

non mullum ab invicem dissoiianl, qnorum piius

quamvis non consulius, de ipsisGabaoniiis adnionere',

qui cs-ent, ciim se longiiiqiios esse nionlirciilur, msi ei placiiisset illa jumiio, qux' subjectis p;ircere cogorot.

merorum nomen
autem de
loiiginqiia

esl, posierins
,

asinornm. Ideo est

asinis credibilius

quoniain se a sna genle

:

missos esse dixerunl

undo apparei eos

qnani
iii

fuisse legalos, et ideo

ris

magis

in asinis

bumc-

necessaria porlare potuisse ; quia nec mulii esse poierant; et non solnm saccos, sed eliara utres eos
pnrt.asse Scriplura

Deo ijneni :ni(lioran; siio populo piomisisse (|uod iliasgeniessnbvcriortt, coruinque terram obiinerei ; et hanc oorum fidem non oos
,

Ciedidoraiit enini

prodendo

remniieravit qiiodani inodo.

XIII. [Ib. IX,

commemoral. i9.] Qu*ri potest quomodo

,

XV.
jiiralio-

[Ib.x, 5, 6.] Qu;orilur(|iieinadin()(lHm rex civi-

tatis Je!-ns;tlein

Adonibezecii et c:eieri qualuor ciim

nem servandam
quibus
ita

esse crediderint Hebraei Gabaonilis,

qiiibus obsedit Gabaonilas, secnndtnn Septnaginia in-

juraverant
illi

lanquain de ioiigin(|ua terra

terpreles,

primo reges Jebus^oorura cuui ad eos obCabaoniiis, quando nuntios

venieniibus, sicot
se debcllandos,
si

menlili fucranl.

Sciobant eniin
in ea terra

sidcndos conveneriint, poslea vero reges Amorihaeoruni dicanlur ab ipsiS

'

cognitum essel Hebrais

eos habiiare,

quam promissam

fuerant interfectis
siss.,

habitantibus retenturi.

se

Mentientibus ergo quod de

tanquam
i'.at.

sic Mss. cuin

illisjurasse. et \m. At Er. et Lov.,

perdendo.

783
niiscrunt ad

QlJyESTIONUM
Jesum
,

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCHUM
corum
,

784

ul eos de obsidionc liberaret.

proeceperit nulli

csse

parcendum

c(

oh hoc

Sicut autcm inspiccre potuimus in ca inlcrprctalione

.

Gahaonitis pcpcrccrint

quia se de longinqua terra

quae ex hebraeo est

lur
:

utrobique Amorrhaeorum dicuiifiiissc regciii civilatis

cum

constet Jcbusceorum

venissc nngcntcs eorum juralioncm tenucrant. Sed quoniam qnibusdam ultro pra;bueruiil Israelita; mi-

Jcrusalem, quiaipsaestdictaJebustanquanlillius gcntis

sericoidiam, quamvis conlra Dei

mandalum

ad hoc
,

mctropolis

et

septem gentes saepissime Scripiura

ex quibus uiia perhibclur

diclum esse intelligendum est,

islos ita hellasse

ut

commemoret, quas promisit Deus extermiiiaturum

se esse a Tacie populi sui
,

non

eis parceretur,

uec ab eis

ipsis Israelita;

neglecto

Amorrhceorum. Nisi
ral

forte

hoc nomen univcrsale fue:

Dei mandato ad misericordiam flecterentiir. Quodquidem duce Jesu, qui omnia diligenter divina pr.-ccepta

omnium

aul polius majoris partis

ul

non una,

servabat

non

cst

credendum
atque
,

licri

potuissc

verumconspi-

sed plures iu his septem hoc nomine tcncrenlur;

tamen nec ipse

ab

istos

tam citodelcvisset,
;

nisi

quamvis csset etiam una de seplcm

quoc proprie dicitur Libya
vcrs;x> Africsc

quse

Amor-

ranlissime contraircnt
illo

ita fieri

posset ul eis

rhaiorum proprie vocarctur sicut cst pars quuedara

,

minime

debellatis

qui Dei pra;cepta implere

,

quamvis hoc nomen unipars quaedam qua; pro-

curabat, remansissent ad

compelat
,

et

prie dicitur Asia

quamvis Asiam vel dimidium ter,

illud tempus quaiido cis possent parccre post mortem Jesu, qui non tanta eura Dei mandata facicbant. Nam et adhuc eodem vivente

rarum orbeni quidam posiierint. Nam, quod

Uiia

vel alii tertiam

partem orbis

quibusdam
siia;

illi

pepercerunt
:

constat, ct Clianana;i
,

tunquam
cl

subjugantes

gens

iii

illis

seplem commemoranlur

tamcn

ruiit.

Verum

Iktcc

taniummodo eos ditioni quosdam vero nec vinccre potuenon illo duce facta sunt; sed cum
,

Miiiversa

illa

lerra originalilcr terra Ch;inaan vocalur.

jam scnex vacaret a

videiis
;

bcllo,

tanlunimodo

eis teiras di-

XYI.

[Ib. XI,
,

14

e<

15.] Nondiiuisil in ea Jcsiis qiiid-

ut ipsi

jam

illo

non

bellanle, divisas sibi ler,

(juam spirans
suo,
cl

sicul

poecepil Doniiniis

Jiloijsi

puero
Jesns

las

parliin jaiii

hoste vaciias (enerent

Moijscs similiter proicepil Jesn,

et sic fecit

giiandu capcrent.

parthn puEl quod vinccre aiiquos miuime

iion est transyressus

slituil

quidquam ab omnibus quibns conI'ioplcr lioc niillo

podicninl, providemiic divina; ruisse, opporuineScri-

Duminus

Motjsi.

modo

pii-

plurarum

certis apparcbit locis.

taiida est ista crudclitas, qiiud

nwlhim vivum
,

iu civi-

XIX.

[Ib. XVI, 10.]

El non perdidit Epliram Clianu'

lalibus sibi traditis dimittcb<)t Jcsus

jtisscrat.

quia Dcils hoc

nwum
in

qui liabitabat in Gazer

in

Qui aulein cxistimant

,

hiiic

Deum ipsum
,

Eplirwm usque
Cliananwos

: et liabitabat Cliananwus diem istum, donec ascendit Pliarao

fuisse

crudelcm

cl

proptcr hoc Vclcris Tcslamenli

rex
et

AJJgijpli, et cepit
,

civilatem, et incendit

eam

in igni

verum Deuin

fiiissc

auctorcm nolunt credere

tam
et

ct
;

Plierezceos
et

el

qui liabitubant in
in

perversc de operibus Dei

quam de

peccalis

hominum
sit,

Gazer
filios

tianspunxit

dcdit

eam Pliarao

dotem

judicant, ncscienlcs quid quisquc pali dignus

siia.

Qiiod dc Pliaraonc rege dicluin est, miinlclligere

luagHum
XVII.
tradita
sit
,

pulaiitcs

malum

cuin casura

dejiciuntur,

ror

si

proplieticc dictum
illis

dcbemus

cum

mortalesque moriunlur.
[Ib. XI
,

lixc historia

temporibus conscripta credatur,

illa

19.] El non erat civitas quce non erat

quibus crant gesta

eligi poliiit qiiod

recentia. Quid

autem magnum

filiis

Jsrael.

Quacritur

quomodo hoc verum

,

cum nec tcmporibus

civitalcs capere

postea Judicum

ncc teni-

prophetice diceretur, ciim prx'terita narrentur, taceanturque futura majora , et niaxime

necessaria
?

poribus Reguin omncs omnirio

illarum seplem gen-

Proinde potius existimandum est Septua-

tium

potuerint Hebraei.

Sed aut

sic

ginta intcrpretes, qui auctoritate prophetica ex ipsa

niirabili

inlelligendum est, quod ad nullamcivitateiii bellando

accessit Jcsus

consensione iuterpretali esse perhibeiitur,

;

quam non

ceperit

autcerle nuUa non

h;ec addidisse

non tanquam
ipsi

futura pr:Tenuntiantes,
,

capta est

sed earum quie in rcgionibus supra coin-

sed quia

illo
,

tempore

crant

quo

facta

esse

me-

iTicmoratis fucrunt.
jn

Enumcratie

suiit euini regiones,

isla

minerant
IV,

ct in libris

Regnorum
esl.

legerant

(III J{eg.

quibus fuerunt civilates de quibus facla est

34, apud

LXX;
,

ix, 16, in VM/gfa(a).

Etenim recredibilius

conclusio, El omnes cepit in bello.

gum
est

temporibus factum

Quod ideo
hoc
est
ibi

XVIII. [Ib. XI
conforlari cor
Jsracl
,

20.] Quia per

,

Dominum factum

iiobis

visum est

quoiiiam inspcximiis inierpretaiioet

eornm

ut
;

obviam irent ad belluin ad

ita

ncm
Hoza

qua; est ex hebra'0,

non invciiimus:
,

ut exterminarentur

ut non daretur eis tni-

sicut nec illud

quod dictum
rcparasset
Sic
illa
,

de Jcricho

quod

sericordiu, sed ut exterminarentur, sicul dixit

Dominus

qui

eam

incurrerit

maledictum
est
,

ad Moijsen.

Ita

dictum est hoc pcr

,

Dominum faclum
,

quod dixerat Jesus.

adjuravit Jesus
resuscitabil
et

cnim
:

scriplum

et

conforlari cor
ticiil

eorum

hoc est obdurari cor eorum,

vii
,

in

die

Maledictus
illam
:

liomo qui
in

dc Pharaone {Exod.

3, 22
fieri

ct viii

19)

wdiftcabit

civitalem
et
:

primo-

qucd

divino altoque judicio justc

,

minimc dubi:

genito suo fundabit

eam
,

in novissimo suo imponet

laiidum est

cum

deserit

Deus

et possidet inimicus

portas ejus {Josue vi

26)

huc usque invenitur

lllud aiitem
;

in

qiiod sic accipiendum est

liic aliiid

quemadmodum
sit

et ibi. So.d

fnterprelatione ex hebrvo.
tiir,

quod sequi-

movef, quomodo dictuin

,

ad

Iioc eis

con-

El

ita fecit

JJoza qni ex Betliel

in
'

Abiron primo-

fortaium cor
Israel
(fluasi
,

ut

exsurgcrent
eis
,

in

bellum adversus
:

genilo fundavit
* fiat.

eam

et

in resalvato

novissimo impo-

ct

ob hoc

non prsebercnl misericordiam

si

pra;bcnda essel

non bcllarent

cum Deus

et Lov., et in se salvato. Mss. duo vaticani, totidemque ex riostris, et in resalvalo. -'.pud F.xx , kai en to diasotnenii. Ailf^i-ieri Cisierciensis veliis codex Inbel h\<\tt ia :/?-

785
suit
illic

LIP.ER
portas
ejiis

SEXTUS.
ottmein prwdationem inimicoium tuoruin
,

:8{J

(i VuUjala

111 Refj.

xvi

55)

!:oc

quos

'

Doini-

noii legitnr. Uiide apparel a Sepluaginlu inler,

nus Deus

lutis

dabit

tibi,

Sic facies omnibus civilalibus

positum

(lui

lactum essc noveranl.

/:/

quw
permansit ut

longe sunt a tevalde,

quw non

snnt a civilatibus

XX.

[Ib. XIX, i? ().]

Ainorrlia:us
et

gcntium istarum. Ecce autein cx

civilatibus islis,

quas

habitarelin

Elomet
cos
,

in
ct

Salumia,
facti

gravala cst

manus

Dominus Deus
uon

lints

dat

tibi

liwreditare terram eorutti,

Epltrwm super

sunt iUis tributarii. IIoc

vivificabis ottinem vivutn, sed anatliemabis eos;

Cet-

jam conlra
nectiite

Doniiiii praicepluni iieb;it, et adliuc vivciii

tliwuin, et Attiorrliwum,cl
et

Cliananwum,
el

et
,

Pltereswutn,

bal Jesus, sed diix coruin

illis pr;\>liis

jain pr;c sc,

Evwum
El
in

et

Jebuswum
tibi

Ccrgeswutn

quemadmo-

non

erat.

Propter

lioc dicluin

cst

a Doniino

duin mnndavil
17).

Doininns Deus tuus {Deut. xx, 10-

factum utconfortarelurcor illorum,(iui

rayerunl ire
in

siiiuil coiispi-

liic ivtaruiti

scplcm gcnlium lerrain proinis,

bellum conlra Jesmn, ne

ista illismi-

sain

lux-rcditaiem

quaiii

debellaiis

us^iue

ad

sericordia pr;rberetur, eliam conlra Dei>

pneccptum
,

iuterncci(niem cisdem gcnlibus Israclike p issidereiit,

(Josue XXI, 20)

si

rcmansisscut iion e\pugnali

cl

manifcslum

esl. C;clcras ciiim qua; longiiiquius

extra

senescente sive defuncto Jesu lelinquercutur

cxpu-

istas gcnles invenireiitur, voiiiil (icri

lribulari;is

eo-

gnaudi a

(iliis

Israel

qui eis conlra

pncceplum Dofaceret.

rum

si

non rcsistcrcnt
inlerfici
,

.si

aiilrm

rcsislcrcnt

uiini possciil parccre,

quod

ille

non

eliam ipsas
Isracl

et io perditioneui dari, cxceplis

vciiire. Ileni alio
erit
,

XXI.
poslca

[11).

XXI, 41-45.] Meriio qii;vrilur,

inorlis

cum

pccoribus et qtKt in pncdain possenl

loco
iii

non solum usque ad diem

,

Jesu

verum

cliain

Deiiteronomio

ila

lcgilur

Et

citin

in-

iion cradicaverit gciites

qiuc tcrram promisillis

duxerit te

Dominus Deus

titus in

terram in

quam
et

iniras

sionis tenebaiit,

quamvis ex parte

dcbellalis

in

ibi^ itwrcditare eatn, el abstulerit gentcs

magnas etmiil,

cadcin promissa liaTcditaie consisiercnl,

inlelligciidum
Israeli
sit

quomodo
patribus
in ea.

tas a conspectu tuo, Cettliwutti, et

Gergeswum
,

Amor,

quod diciiim

est

Et dedit Dominus

rliwum,

ct
,

Phereswum

cl

Cliananwum

et

Evwntn
ei

et

omnem
,

terram

quam
eam

juraverat dare
,

Jcbuswum
vobis
ct
;

septein genlcs tnagnas et mullas

forliores

eorum

et lia;reditaverunt
illis

et liabitaverunt

et

tradet eos
,

Dominus

Detis tuus in

manus

tuas,

El reqtdem dedil

Dominus
:

in circuitu, sicnt

jurafa-

perculies eos

exlerminio exterminnbis eos.

,

Non

dis-

verat patribus eorutn

non

resliiit

quisquam
;

atite

pones ad eos teslainenlitm

neque
eis

miserearis
:

eorumy
noii

tiem illortim ab omnibus inimicis eorum

cos

omnes inimiJSoti

neque matrimoniis junqamini ctim

dabis
filio

liliatti ttiatti

eorum

tradidit

Dominus

eis

in

manus eorum.

ejus

et

fiUam ejus non sumes

filio tuo,

elc.

decidit ex omttibus verbis bonis

filiis

quw

loculus esl Dotnitius

(Dcut.

vii,

1-5).
aliis

Israel; omnia advenerunt.

Proinde bisalquc
coiisideraiuhi
suiit.

Scriplurarum

locis sicpe
it;*.

os-

Diligcntcr

crgo iinivcrba

Et

lendilur, liaruin scplem gcnlimn terras

in ba;rcdilalein fiiios Isracl
,

accepisse

primiuii vidciidiiu)
Israelitis.

quod gcnliuni

lcrra promissa sit

assidiic videnlur
:

iil

noii cuni cis ijui

illic Iiabitiircut.

eas-

Seplcui

quidom gcnlcs
iii

dem

lerras tencbanl, sed pro cis

iii

Ve-

coiiiineinorari, sicul
tninus ad Moijsen
,

Exotlo legitur
,

Et

dixit

Do-

ruralamen

Gcnesi non

isic tanluin scpi.cin genies,

\ade

et

ascende
,

liinc lu et

populus

sed undecini promiltunlur scmini Abraluc. Sic enim

lcgitur
:

tuus

quos eduxisti de lerra

et
:

/Eciijpti

in terram

quam
Settiini
luattt
,

In dic

illn

diKposuit DGniinas Dl'us testamendtibo lcrrain lianc,

juravi Abraliam
lestro

Isaac
cl

ei

Jacob,

diceus

tum ad Abraliam, dicens, Seinini tuo

dabo ecmi
ttieum
, ,

simul tniltam anie faciem

.imorrliccum
et
,

a flumine /Egijpti usque ad (luinen magnuin, fluincn

Eu-

angelum
et
ct

el ejiciet

et
et

Cettlioium

pliratem,Cenwos, elCeticswos, elCetmonwos, etCelthwos,

Pliereswum

et

Gergeswnm,

Evccum,
2).

Jebuswutn,

etPhereswos,

et

Raphaim,et Atnorrhwos,

et

Chananwos,et

Cliananwum

(K.iod.

xxxiii, \,

Harum

eigo

Evwos,

et

Gergeswos, etJebuswos{Gen.\\',\8-^l). yu;c

qiucslio
,

sepiciii gcnliuiii niisisse.

lcrrani vidctur
ctiaiu
in

Dcus Pairibus pro-

ila solvitur

ul inlcUigamus Iiaiic pra:cess!sse

Scriptum esl
:

Douteronomio niullo

proplicliani,quod ineos fines

regnum

fuerat porrecluila

cxpressius
eain
,

Si aiitem accesseris ad civilatetn expugnure

rus et dilalalurus Salomon, de quo

scriplum cst:

el

evocaveris eos
libi
,

cum pace,

suiuidein pacifica res,

Et

ottine

propositum Salottionis

quo deslinaverat wdi~

oinni lerra potestatis
est

pondcrint
invenli

ct

aperuerint

tibi

omnes populi qui

cbe-

ficare in

Jerusalem

ct

Libano

et iti

fuerint
:

in

civilate erunt tibi iributarii et

suw

omnis populus qui derelictus

ct

a Cetthwo
Cjui

et

dientes

si

auleni

non obcdicrinl

tibi

cl

fecerinl

cd

te

AmorrhcL'0,
erc.nt

Phereswo
filiis

ctEvwo, etJebuswo,

non
et

bcllum

et

circumsedebis

eam
,

el

tradcl

eam Dominus
oinne tnascvli;

ex Israel, ex
,

eorum qui

residui erant cuttt

filii

JJeus luus in maiuis luas

ct

interficies

cis in terra

cjuos

noii

consumpserant
in

Israel,

miin ejiisin necegladii, prwter mulicres

et

supellecli-

subjugavit

eos

Salotnon

tributum usque in
;

diein
,

lem

et
,

omnia pecora
el

et

omiiia quwcutnque fuerint in

prindaberis
tibi
;

hunc
21).

(III

Reg. \, 22, cipud

LXX

in Vulgata ix

VJ-

civitate

oinniu nlensilia

el

edes

Eccc rcsidua populorura debellaudorum alque

cx Dei pi.ncceplo pcrdendoruni siibjugavitSaIribulum
,

^sal nulo.

Qu;c leclio collala ad lib. 3 r.eguni, c:ut. 16, v. oi, ul)i iii \ulgala vcrsioiie legitur, et in segub novissimo suo : in arabica, ei iii sagub tnitn miniino, clc. , iiiducil ut sus; iccimii- griecuin, diiddilwnli, |.rol'ecUuii essc ex ineiifloso laliao, ailco(iui; addilanicnlum illud iion a sepluagiuta inlerprclibus, uU crctlit Augustiuus, sed a laliuis postuiodum
luisse interposiluin.
(a) .\iiud l.xx.

oiiiniiio

lomon

in

quos utiqne secuudiim Dci pra;:

ceptum .perdcre dcbuit

1
"-

sed tameiisiibjugati tauquam

.\lii

Sic Mss. el l.xx. Al edili, quatn. Aiu. Er. el Lov. , intrabis. r.al. el Mss. quidani Mss., intras ibi, juxia l.xx.

duo, intrabm%

IHl
Iriliiilnrii

QL.KSTIOMJ.M
posscssi
stiiil.

S.

AUGIJS ILM

IiN

HEPTATEIICHUM
parccndo ex
,

788
illis

Paiilo [losl aiiloin ila legilui-.

Doiniiii fccissenl, quibiisdain

leiii

septa-

El

criil

dominnus 'inoxiuUntsreifibusuflinmne nsque ad

l'lii!isiiiui,,-t

geiiiibus, ct eos obedienles faciendo

inter eos salvi eranl. Ideo
,

adhuc

ternim

ustiue

ud fmes

JS(j])pti (lli

Reg.x,

mcn

cum

dixissel, ex

omni-

2G, apud
liiiii

LXX;
iii

iv,

21, in Vulgulu). Kccc ubi implc-

bus verbis

addidil,

bonis

quia iiondum eveneraiil

esi qiiucl

Goiiesi

Dcus

:id

Abraliam loqiicns,
liic
iii

maledicla contem|)ioribus et transgrcssoribus conslitiita.

pr:imiiions(|iic |ii;i'di\i'nil.
telli;;;il(ir

lliiininc qui|>|)e

Inillis

Reslat crgo

iit

quod

ail, Dedit

Dominus

Israeti
,

ab

('^(ipiiiali;

inagiiiiii)

cniin niiiiien

Idcis, eliani jiniprio ninniiie

!igi.

iion addilo, pniest intelaiciiii polest,

omnem lerram quam juraverat cundum lioc inlelligalur, quia

gentibus reliqniu; conterendae

dare palribus eorum

etsi

seillis

adhuc erant ex
,

Neqiie ciiinide Joidancboe;

ciim et

et exlerminandae
,

vel

ciira

Jordaiiem el ultra Jordaneni j:Mn lcrras Isracet

c.\

ex
si

aliis

usquc ad flunien Euphratem

aiii

aut stibjuganda;
resislerent
;

lil:c (diliir.ieraiil

anle regniini Saloinonis. Ergo a

partibus oricnlis
erat
,

non resisicrent,
in iisiim eoruiii

perdenda;
,

si

ta-

niiniiiie

Kiipbialc
1111

iisque ad fines

mcn

idiela; stint

in

quibus cxerce-

iEgypli,

pars

illis

ab occidenle, rcgnuin Sadixil iuisse

renlur, ne carnalilnis alleciibus et cupiditatibus inliimi, repenlinani

loinoms Scripliira Regnoriim

genles lencbani; ac pcr boc
dactie suiit
,

porreclum.
illa;

tanqnam rerum teniporalium proquod opporlune

illis

Tniic ergo aniplius subjugalum est,

iiiiic

quam sepiem
in

speriialem iiiodesteacsalubrilersuslinerenonpossent,
sed
elati

servitulein re-

citius

inlerirciil

alio loco

iioii

scplem

stv!

undecim gentes. Quod

,

demonslrabilur. Omnis ergo

ct
illa

terra data est; quia

enim

iii

Regnoruiii libris scripliiin esl

usfiue

od

fines

pars

fpjae

nondum

fiicrat in

possessionem data

Aigijptia fluinine,

cum

Scriplura ab (iricnte usqie ad

,

jam dala
XXII.

fiieral in
[Ib. XXI,

quamdamexercilationis utililatem.
42.]Q(iod
ail,

occideniein (pianlum porrceiiiin cssel regiium

vellet

Non

restitit

quisquam
,

ostenderc

boc idein

iii

Genesi

cnm ab
est,

occidente
a flumine

uute faciem illorum ub omnibus inimicis

eorum

qua;ri
siipe-

nsque ad oricnlem pra>finireuir, dicium

JEgypti usque ud flumen
qiiippe
j!]gypli
,

potest
riiis

quomodo verum
sit,

sil,

cum de
liosles
,

tribu

Dan

magnum
esi Nilus

Eupltratem.

Fiumen regnum esi non

'

scriplum

quod eos

eorum non permidixi-

qiii

nnis cst dislerniinans

,

serint desccndere in vallein

et pr;valiierint eis in

Isiacl al) iEgyplo,

non

sed alius

montibtis {Josue xix, 48, apud

miis

LXX). Sed quod

in

magniis nuviiis

qiii

niiit

per Riiinocoruram

ciyita-

cum duodecim

(ilios

Jacob Scriptura

Mesopo-

tem

unde

jain ad

orientem versus

incipit lerra profiliis

tamia natos commemorasset, ubi non fueral nalus

niissionis.

Sic ergo fuerat constitutum

terros, exterminaiis
;

Israel

Benjamin

(Quces(. in Gen., quaest.

H7)

hoc eliam bic

ul oeplein genliuni

et perditis

inlelligendiim est, quia pro uiiiverso iioptilo

nndecim

'

iliisgenlibus, ipsi inbabil.irent

aliisaulem regnarent

tribus depiitaliie sunt, ea regula quoe aliis Scriplura-

subdiiis atque tribuiariis

usque ad fliimen Euplira-

riim locis nobis satis innotuit. Causa

tur,

autcm
illi

si

qua;ri-

lem. Et quamvis in boc Deo quia cl ex

illis

non oblemperassent,
,

cur hyec tribus

in

ea sorte qua;

obvenit, non

qiias

exlenninare debercnt

obe-

oblinucrit sufficienles terras, et ab eis a quibus tene-

dienles aliquos lcceranl; Deiis tamen leinporibus Sa-

banlur

afflicta sit

lomonis

(idein siia; promissionis implevil.

credendum
exislimelur

est.

quidem secreto consilio esse Verumtamen cum Jacob filios suos

;

in Dci

liljro Jesu Nave quod considerare quomodo cril verum Et dedit Deus Jsraeli omnem terram quam juraverat dare patribus lioeredilaverunl eam ? quomodo adbuc eorum et

Nunc

iiaquc in
,

benediceret, talia dixil de islo Dan, ut de ipsa

tribii

suscepimus

exsurreclurus Anlichristus

Gen. xlix,

17). Uiide nuiic dicere plura non suscipimus, ciim

eliam sic solvi possit

bac

qu;eslio, qiiia nonreslitit

vivenle Jesu oninem terram dcdit, ciim etiam reliquias illariim septem genlium

quisquam anle faciem illorum ab omtiibus inimicis eo~

nondiim

superavis-

rum, cum simul sub unius ducis imperio bellum gercrent, aritequam singulis iribubus sua defendenda
dividerenttir loca.

scnt?
veriim

Nam quod
cst
;

sequitur
ibi
,

et

liareditaverunt

eam

qtiia

erant,

ibique

consederant.
iliis
,

Deinde quod adjnngit

Et requiem dedit

Dominus
cst
reli-

XXIII.
strorum.

[Ib. xxii,

23.] Et in sacrificiis salutarium no-

in circuitu, sicut juruveral palribus

eorum verum

Qtiia pliiialiier dicia

sunt sacrificia

pliira-

quia vivo adluic Jesu non eis (]uidein eedebant

quia; illariim

liler ctiain salutaria.

Ubi advertcndum est diligentius,

;

genlium

sed nulln earnin eos in terris

di-

qtieDiadinodum

dici sol('at saerificiiim salntaris

qiio-

ubi consederant,

bello lacesscre audebat. Ideo

niam

si

Clnistuni acceperimus,
(

qnoniam

ipse diclus

cliim cst cl quod deinde adjungiiiir,

Non

restitit

quis-

est SaluUire Dei

Luc.

ii.

qiiam ante faciem iUorum ab omnibus inimicis eorum.

Quod vero
dit

seqnilur, Sed omnes inimicos eorum tradiillis

niodum pluraliter possit enim Dominus nostcr Jcsus

(pi;iinvis
<lic;intiir

50), non oeciirrit qiiemadlioc verbnm inteliigi. Unus

Cbristtis
ejiis
(I

Cor.

viii,

6)
iii

Dominus

in

manus corum

bos

inlelligi voluit

cliristi

jier

gratiain, sicut

iniinicos, qiii obviain ire.in

bellum ausi sunt. Deiiide

Dsalino legilur, Nolite tangere christos meos (Psal. civ,

iij).'Sed ulriim saliilares dici possint, vel salularia,
iiini

qiiod dicit,
loculus est

Non

decidit ex
filiis

omnibus
;

verbis bonis quoe

ila

Dominus
,

Israel

omnia advenerunt ;
coiitra

fjciic audcnduii)

est

solus

enim

ipsc Salvalor

vult intelligi

quia

cum jam

illi

pra!ceptum

corporis.

XXiV.
vetusUs codicihus ct in editionft r.at. scriltilur. Ai apud Er. et Uff.^Rhinocohiram : apud Aia., iJiinocor'

[Ib. XXIII,

U.] Quod
est.

dicit

Jcsus de
,

stia

pro-

lu

in

Editi,

dwidecim. At uostri omaes Mss.

undecim.

uiu.n.

" Vaticaiii_^Mss.,

audiendum

789
piiiquanle inorle,

LUJER SEXTUS.
Ego auiem
;

7dO
?

recurro viain, sicut

el

qune gesla sunl, invenitur

.\n forle iranslalo

veibo,

omnes

qtii stiper

lerram

in

ea iiilerpretalioue quie est

Ita

vespas
biis

inlelligi voliiit

acerrimos timoris aculeos, qui-

ex 'lebrieo invenimiis, ingredior viam.

piendiim est
(luoii

ergo aeci-

quodam modo

volanlibus runioribiis |)ungeb:in-

Sepluaginla dixerinit, recurro, sicut

tiir, !it

fiigerent, aul aerios occultos spirilus, quotl in

^JO) ?

diclum est

Isoinini,

Donec
;

revertaris in

lerram unde

Psalnio dicii, Per amiclos maiignos (Psal. lxxvii,

Nisi forle quis dicat, noii

sitmptus es (Gen. ni, 19)

inleiligatiir.
ila

ut

secundum corpus diclum

si

omnia qiuo

facia siinl, csse

Seouiuium aiiimam vero,

voiiieiiiiius

conscripta

et iioc

quoquo

visibiliter facliim, nl

veras

accipere,

qiiemadniodum

in

Ecclesiasie posiium
qui
dedit

vespas

vt_'lii

inteiligi.

esl,

Et spiritus reverlelur ad
;

Deum

eum
dici,

XXVIII.
ad

[Ib.

XXIV, 19. J Quid cst, qnod dixit Josus

(Eccle. xu, 7)

nun arbilror de omnibus posse

,

sed de

iis

qui sic vixerint

lU ad

Deum

redire ine-

reantiir, tanquam ad auclorem a quccreali sunl. ISfqiio eniiii boc el de iilis recte inlelligi pote.^l, de

Non poteritis scrvire Domino,quia Dens sanctus est, An qiiia illiiis saiictitali |icrfecia servilule qiiodam modo oontemperari liumanu; Iragililali im|)Opiiliini,
,

pssibile est? Qiio audito,

isti

noii soliim ejns eiigore

ojiis et
illo

qiiibns

diciltir

Spirilus ambulans

et

non

revertcns

servitulem, sed eiiam de adjutorio

dia pra!suniere debuorunl
dicit in
:

misericor-

(Psal
si

Lxxvii, 59). Isie auteni vir sanctus Jesus N;ive

addidibset, sicul
;

quam

intellexit, qiii

niin

et

omnes qui super terram,

Psalmo,

Ne

intres in judiciuin cuin servo tuo

iiulla

esset quaisiio
(]uain

neqiie

enim aliud de

illo

crede:

quoniam non
vciis

justificabitur in
Isli

coiispectu luo oinnis vi~

reiiiiis,

quo eum dignum esse legimus

est, sicul
,

cuni

(Psal. cxLii, 2).

,

aiikMn dc se poliiis pnosusiiio

,

vero additum
iiiirum
si iioc

el

omnes qui super terram

inlerpros recurro posiiit,

niere dologerunt

quod Dco possenl

iilla

olTcnillis

quod

lyliiius

sione serviro, ul jani lunc iiiciporciil

expressit Apostoliis
et
(
:

qiiod de

non

niagis percurro vel excurro

dicendum

est, si

boc

lynorantes enim Dei juslitiam,

polesl dici quod grsecus habet xnorpiyu.

Omnes enim

suam

volenies constituere.justitia' Dei

). It;i

non

suiil subjecti
,

percurrunt, vel cxcurruiit liujus vitai viam, cuni ad

ejus linom perveiieiint.
est, nbi

Roin. X, 5

ois

jam Lcx

subinlr;il)al

nt abiin-

Sod quia boc verbum posiluin

uxor domini

daiot doliclum, ot postoa siipeiabiindaret gralia per

parentes Hebecca; dicunl ad servum Abralix",

;

Dominum Cbrislum
gis,

(Id. v, 20, 21),

qiii finis

esl

Le-

Ecce Rebccca
tui
(

accipiens recurre
)
;

ct sil

ad jnsliliam omni credeiili (Id.

[Ib. XXIV, 25.]

x, 4).
ail ideni Jesiis

Gen. xxiv, 51

ideo el hic

ila

hoc verbum in-

XXIX.

Quid e>l qnod

lorpieialum est.
xxiv, 5.J Quod Septuaginta interpretes iiabent, El assumpsi palrem veslrum Abraham de trans
[Ib.

loquons ad popiiliim, Et niuic circiimauferle deos alienos qui sunl in vobis,

et dirigile

XXV.

corda veslra ad DomisuiU

num Deum
babiiisso

hracl.

Non enim credendi

gentium
praidioavoi
it

adliuc

flumen,

et

deduxi eum in
liebra;o

qua; est ex

omnem terram; interprctaiio habel, et induxi enm in terram

si

apud sc

ali(|ua

siiiiu!acr;i, cniii sti:

pcrius

eonim

obodionti;iiii

aul veio
illa

si

Chanaan. Miruin est ergo

Sepluaginta pro teria

,

liaboreiU, post l;inlas Legis coinminaliones,

eos
sit,

Cbanaan

omnem

lorrain ponere voluerunt

,

nisi in-

prospora seqnereniiir

curn sic

iii

eos vindicalum
foceral.

tuentes propiieiiam

ul magis ex promissioiie Dei

quod unus eoruin de analbcmale fiirlum

niqne Jacob dixit hoc eis
(|ni

De-

lanquam facium accipiatur, quod cerlissime futurum

in

cum

illo

exierant de

Cliristo el

in

Ecclesia praenunliabatur, quod est

;

Mesopolamia, ubi

sic

idola colebaiilnr, nl et Raoiiel

illain

verum semen
filiis

Abrali3c

non

in

liliis

carnis, sed in

paterna furarolnr (Gen. xxxi, 19): sod post

promissionis.
[Ib.

admoiiilionem Jacob, dedorunt

qu;x!

h.ibobant (Id.

XXVI.

xxrv,

H.J Et bellaverunt adversus vos

Qii^jeri

XXXV,

2,

4)

nnde apparuit hoc

ille

eis ila

dictum esse,

qui liabilabanl Jericho.

potest

rum

sit,

cuin claiisis porlis se

quomodo id vemurorum ambilu tanest, qiiia

quia sciebat eos li:ibere

qui dixerat.

Nunc vero
illiim

post hanc admonilionem Jesu Nave niillus tale ali-

luminodo tuerentur. Sed rocte diclum

et

quid protulit. Nec tameii pnlandum est hoc

inaniter praecepisse
;

clauderc adversiis hostem portas, ad belluin pertinet.

iiou ciiiin ait

;

Et nunc auferte

Non eiiim misernni legalos qui poscerent piicem. Undc si dicluin esset, Piignaverunt adversum vos,
falsum esset. Neqiie enim bellum coniinuas pugnas
liabet,

deos alienos

si

qui suiit in vobis

sod omniiio lanquam

vobis.

sciens esse, qui sunt,

inqiiil, in

Proinde 1'ro-

phela sanolus
tationes de

iii

cordibus eoriim esse cernebal cogialienas a Deo, et ipsas

sed aliquando crebras, aliqiiaiulo raras, alinullas.

Deo

admonebat
qualis noit

quando

Bellum

esl
'.

tamen quando

est

quodam
.

auferri. Quisquis eiiim talem cogitat

Deum

modo armala
XXVII.
memoral,
Sap.
[Ib.

dissensio

esl Dous, alieiium

Deum
est?

utiqiie el falsuni in

cogila-

XXIV, 12.J Qiiid est, quod inter coelera

Israelitas

lione portat. Quis est ;iutem qui sic cogilel

Deum

qu* Jesus Nave erga

facie veslra
( ^
:

Dominum

fecisse

com-

quemadmodum
libus,

ille

Ac

per hoc
a

lelinqiiitiir fide(11

dicit, ilisit anle vos vespas, el ejecit illos a

quamdiu pcregrinantur

Domino

Cor. v, 6j,
(pi:3e

quod eliam

in libro Sapientise legitur

iis

auferre a corde suo irruenlia vana

pliaiilasinaia,
sil

XII,

8), nec tamen uspiam faclum esse in

Atediti,

se cogitantibus ingerunl, volut talis aui lalis

Deiis,

qualis uliqne

non

est

et dirigere cor ad illum fideol

[icr

quando portce hostibus claudun.! iui_^ et quodummodo armala defensio. ^^^^' ^' ^^^"^ ''^^' addiuKis ex Mss. , a facie vestra. i J.'"^ n graeco nuac est, apo prosbpou hemdn, a facie nostra.
.

pic

omnesMss.

litor,

ut

qiiemadmodtim

quantum
Spiriluin

iiobis

expedire

novit,

ipse se insinuot

suuin, dtsnec
esi,

assumatur omne meudacium, uiide diclum

Omnt$

-91

QUyHSTIONUM
(Psal. cxv,

S.

AUGUSTINI

IN

HEPTATEUCHUM
renovata; (Exod.
qiiod

792

homo mendax
impia

H)

el iransacta

non solum
el

qnodinlerprelaUirSecundalcx ^quodsignificantctprloribus confractis tabuhe

A). Mullis

falsitale,

vernm eliam ipso speculo

aeni-

xxxiv,

gmate, facie ad faciem cognoscamus, sicut ct cognili quemadmoduni Aposlolus dicit, Vidcmiis sumus
:

enim modis signincaiiduin

fuit.

uno modo

implendum

Jamvero

qiiod sub terebinlbo slatu-

nunc per speculum in wnigmate, lunc autem facie ad faciem : mtnc scio ex parte ; tunc uutem coynoscam
sicut et cognitus

lusest lapis, boc signitical, (jnod virga ad pelram, ut

sum

(I

Cor.

xiii, 12).

aqua profluercl; qnia neque bic sine ligno siatulus est lapis. Ideo aiilem siibter, quia nnn fnisset in cruce
exaltalus, nisi luiniililaie subjecliis; vel

XXX.

[Ib. XXIV,

25 27.] El

disposuit Jesus testamen-

quod

illo

tcm-

tum ad populum in illo die, ct dcdit illi Legcm ct judicium in Silo coram tabernaculo Domini Dei Israel. Et
scripsit verba hccc in libro Lcgis

pore, (luo id faeicbaf Jesus Nave, adliiic ohuinliran-

dum

inyslerium

fuit.

Tercbinlhi etiain lignum niedi-

Dei

el

accepit lapidem

ciiialem

lacrymam

exsiidat, quae arbor a Sepluaginla

tnagnum,

ct slatuil

illum Jesus sub terebintho ante

:

Do-

inlerpretibus hoc loco posila est, quamvis

alios inlerpreles (luerciis legatur.

secundum

ininum, El dixit Jcsus ad populum

vobis in testimoninm
,

Ecce lapis

iste eril

quia

liic

audivit
est

omnia qucc dicta

aa vos hodie,
et

Mirum
his,
iiihil

est sane qiiod sallcm in novissimis snis ver-

sunl a Domino, qucccumque locutus

quibus populum alloculiis esl Jesus liomo Dci,

eos objiirgavit, ex eo qiiod his geuiibus pcper-

hic erit vobis in testimonium in novissimis diebus,

cum
pcr-

mentiti fuerilis

Domino Deo

jei,lro.

Haec vcrba

(|ui noii

ceriint,

quas Dominiis

iis((ue

ad internocioncm ciim
Sic

insuperdcie tanlum andiunl, sed aliquanlo

scrutantur,

iillius

aiiaihemate pcrdeiidas csse pnccopit

enim

scrifilii

nequaquam

tantuui virum

lam insipienqui

plum
Jsracl

est
,

Et factum

est,

postquani invaluerunt
,

tera putare debenl, ut verba Dei qua; ioculus esl po-

et

fecerunt Chanana^os obnudientes

cxterminio

pulo

inanimum iapidem

audisse crcdideril

aulem eos non extcrminavenmt (Josne

priino id eos

xvii,

13

).

Nam
:

etiamsi ab

arlifice in liominis similiuuliiiem eldgialus

non poiuisse,

Scripliira lostata cst

ita

sed

essel, inler illos uliquedupularelur, de (|uibusiii Psal-

nunc posteaqiiam pranaliierunt,

dientes,
tra

ut facerent ohaii-

mo
6
).

canilur, Aures habent,

el

non audient

Psal. cxiii,

quod non

ctiain exterminaveruiil,
:

nliquecon-

Neque

eiiiin

idola
si

Genlium aurum

et

argenlum
Sed per

pnecepliim Domini facliim esl

qiiod

non

esi cui-

soia noii audiunt, cl,

lapiilea sirit, audiuiit.

quam

factum, ciim Jesus exeicitum diiceret. Ciir crgo

objiirgavit alloculione novissima, qiiod in

liunc lapidem profeclo illum signilicavit, qui fuil lapis

offensionis iion credenlibns Judyeis, el pelra scandali;

non eos

hoc

qui cuin reprobaretur ab

a;dificaiilibus, factus esl in

cl
I

Domini praicepla neglexerunl ? An forle quia prius ntique anlequam dixit eos Scriplura non potuisse
,

caput anguli {Psul. cxvii, 22,

proefiguravit et
illa

Pet. n, 7, 8)

quem

pnmvalerent, etiain

cum

praivaluissent limuisse cresi

pelia qiix

polum

silienii piipulo,
;

dendi sunt

ne forte paralis obaudire

parcere no-

ligno percussa piofudit {\Exod. xvii, 6)

dequadicil

liiissent, acrins

cos adversiiin se ex ipsa dcspcraiione

et eos superare

Aposlolus, Bibebant autem de spirituali sequenti petra

petra autem erat Cliristus
tellis pelrinis
(

pugnare compellerent,
lliiuc

non posseiil?
irn-

Cor. \, 4). llnde et cul-

ergo eis iiumannm timorem Doniinus noluit

elsi

populum
:

ciicuincidil isle ducior egre-

pulare,
qu;e
si

apparet in co qiiacdam subdereciio

(idei,

gius (Josuey, 2, 3)

qui cnllri pelrini

cum

illo

cliain

fortis in eis esset,

ea scquerenlur qiue ipsiim

siiiil.

sepulli sunt, ul profunduin

myslerium demoiisirarent
(|iian-

Jesum bellantem secuta

tanta fides
seiit,
fuit,

Quia vero non

in eis

posteris profulurum. Sic ergo et istum lapidem,

etiam

cum

advcrsariis suis pia;valuis-

quam
pere,

visibililer
iii

slatutum, spirilualiter debemus acciinfidelibus, lioc

pugnnre cum eisusque adinternccioncm corum

teslimonium futunim Judieis

;

liiiiore
iiialitia,

non

ausi sunt,

Quem

timoreiii, ntdixi,

iioii

de

est mentienlibiis

de quibus

dicii

Psalmus, Inimici Dofrii-

neque de snpcrbia vel

conlciiiptu pr.xccpli

viini mentiti sunl ei {Psal.

lxxx, 16). Neque enim

doniinici, scd de animi infirmitate venicnlein, noluit

stra,

cum jam

Dei faniulus Moyses, vel polius per ad populum lestamenliim, quod

iii

eum Deus disposuisset

in arca cral, qiia; dicla est arca teslamenli, el

li-

Dominus imputare, cum eis per Jcsum novissima Unde et Aposlolus Alexandcr, inqiiil, ararius multa mala milii ostcndit; reddet iUi Dominus
cis

hiquerclur.

brisLegistanta sacrauientorum etpraeceptorum mulliplicilate conscripiis (;.Torf.xxiv,3, etc); lanien eliam

secundum opera
lus cst

ipsius.

De

bis auleni qiii

eum
milti

pcricli-

tantem,nonmaIi(ia, sed timore deseruerant,

:

ita

locu-

hic dictum e^t, DisposuitJesusad populum testamentum

in illa die. Repelilio

/ prima mea defensione nemo

a/Juit,

quippe testamenti
significai el

Novum

Tesla,

sed omnes
IV,

me dereliquerunt ; non

illisimpulctur

(II

Tim.

nienlum

sigiiilicat;

quod

Deutcronomium

14,16).

LIBER SEPriMUS.
Quajsiiones ia Judices.

QdjEST.

I.

[JcD. cap.

I.]

In fine libri Jesu

Nave brevi-

libro

ad ordinem reditur, quomodo conseqiienria gestdf

ter narralor porrexit liistoriam,

quo usque filii Israel ad colendos deos alienos declinaveruni in hoc auiem
:

fuerint post inortem Jesii Nave.

Non ergo ab

illo

lem-

pore

incipit liber,

quo populus ad colenda simulacra

^93

LIBER SEPTIMIJS
pher^, et percussit
Sesi et

794

defluxit; sed a prioribiis interposiiis tcmporibus, qui-

Achiman

cl

Cliolmi

filios,

bus ea gesla
11. [Ib. I,

siiiit,

post quie ad

illa

pervenit.

Enach

ct

ascenderunt inde ad inhabitantes Dabir.

NoEt

1-5.] El factnm est postquam dcfunctus est

fHii Israel in

men autcm Dabir quod

dixit Catvb

erat ante Civilas litterarum.

Jcsus

intenogabant

Domino

dicentcs

Qnis ascendet nobiscum ad Cliananwnm dux ad debellinidum

: Quicumque percusscrit Civilatem litterarum, etacceperit eam dabo ei filiam meam inuxorem.
,

eum^? Et

dixit

Dominus

Judas ascendet

ecce
ali-

Constal ergo cx

lioc

oidine geslarum rcrum tani per-

dedi terram in
qiiis

manu

^ipsius.

Hic quaeritur utruin

spiouo, posl nioricin Jcsu hoc esse factum.

Tunc vero

homo

Jiidas vocabatiir,

an ipsam tribiim,

ila

ut

cum

civilal6sdat,e ipsi Caleb comniemorarenlur, pro-

solel, sic appellavit.

Sed

illi

qui inierrogaverant

Do-

gressus ex occasione narrator,

cst pra^occupavit.
filia

quod poslea faclum

de

minum,
ruin

post inorlem Jesu

Nave

diiceni rcquircbant

Ncc tamen
in

frustra arbitror lioc

pr.xMiiium,
bis

unde putatur unius expressum hominis nomen. Ve,

Caleb dala

victoris

numero
de
filia

quia non solet duces nominare SciMptura

ciini

Scripturani
IV. [Ib.

comniemorare
I,

voluisse.

constituuntur, nisi
renluin, et constat
liim Israel,

commemorata eliam origine papost Jesum duces liabnissc popu-

14
iii

15.] Alia nascitur qu;icslio

Caleb

quod
est
,

libro Josu

Nave

sic
,

de

illa

dicilur, Kt

reclius

quorum primus cst Gotlioniel filiusCenez; intelligitur nomine Judae, tribum Juda fuisse

cum ingrederetur ipsn ct consilium habuit cumeo dicens, Petam patremmeumagrum. Etexclamavit
factum
dc asino, el c;etera: uhi

significaiani.

Ab ipsaenim

Iribu voluit Dominiis inci-

agrum

peliit a palre,

atqne conest
,

perc contcri Chanan;eos. El

cum populus de duce

in-

ccssiis est [Josue xv, 18, 19). llic

inqiiit,

antcm,E< facttm

lerrogassel, ad hoc valuilresponsio Domini, utscireni

cum cum

ingrederetur ipse, monuit

eam

Golhoniel

',

Deum

noliiisfe

''

ab univcrso populo bellari adversus

or^o, Judas ascendet. Et sequilnr
,

vt peierela
ibi est,

patre suo agrum. Sed in eo

ingrederetur ipsa; et
nihil
liic

qnod dictun
est,

Ch;inan?eos. Dixit
Scripliira narians

dictum
:

cum
enim
Peet

El dixit Judns ad Simeon fratrcm nd Irihiim.

dicli

iiigrcderetur ipse

contrariiini cst
ibi

simiil

suum

iiliqnc Iribns
illi

Non

cnini adliuc vi-

ingrediebantnr viam. Quod vcro

silium habuit
lani

dictiim e^t, con-

vebanl

filii

Jacob qui

sunt Jiidas ct Sinieon,

cum

eo

id est ciiin viro suo, diccns,

;

inter caiteros fratres suos propriis

lati;

nominibus appel-

palrem metim agrum

et

exclamavit de asino,
,

sed dixit tribus Jiida ad iribum Simcon, Asccnde

in

]eliit;'\n

eo quod habuitconsilium

ibi

moniia est ut
,

mecum
xilium

sortem

meam,

et

bellemus in Cliananwo^,

et

peleret

iboetiam

ccjo lectini in

sortcm tuam. Manifeslum ost au-

sibi

Irihum Jnda alterius tribus postidasse,

et
iili

quod redderel, cuin

renl necessarium.
111.

in

sua sorlc hahere incipe-

quorum alterum ibi dictuni est alierum hic. Ulrumque autem ita dicerctur, Ei consilium habuit cura eo dicens Petam patrem meum agrum ille autcin nionuit eam et exclamavit de asino. Porro autcm qiiod ihi agrum refertur peliisse ncc nomeii ipsins
:

[Ib.

I,

9-12.] Et dixit Caleb

Quicumque percusei

ngii laciluin cst; hic vero

liierit a

cum agrum

pelcre monita

seril

Civitulem lillerarum, et cepcrit eam, dabo

et
iii

/iliam

viro sno, non

,

agrum

pctiisse dicitur,
asiiio
,

clamans
sed red-

meam Axam uxorem^. Jam hoc

commemoraliun
vivcnlc f:\clnm
sil, cl

libro Jesu

Navc

desubjugati

quoA

ihi

dictum esl de
in

cst (Josuc xv, IG)

scd utrum Jesii

empiionem aquw, eo quod

lcrram

aiistri fuisset

iuinc per rccapilulaiioneni rcpe-

liadita; subjcciliiue Scriptnra, Etdedit ei Cateb secun-

tilum

an post ejus inortcm

cocpit

postea([uam dictiim est,

dum

cor ejus redeniptionem excelsorum

;

et

redeinplionem
:

Judas ascendcl, el
in

Judas dcbclhue Chanana^os,

humilium

quid sibi velit obscuriim csl

nisi

forte

quo

bcllo ista oiiinia gesta narraiitur, merilo qu;ccrcdibiliiis cst post

id

ager ipse ideo pelebatur, ut haberetde fruclihus cjus

uiide

rilur.

Scd

niortem Jesu factuin,

esl pcr pnicoccupatioet
alia.

aquam
,

rediineret

cujus iiiopia in

illis

rcgioni-

lunc autem pcr prolcpsim,

iicm

biis eral

quo nupta diicebatur.

et

Sed

dedit ei Caleb
,

commemoratiim

queniadmoduin

Nunc

redemplionem excelsorum,

redeinptionem humilium
,

enim cum

res gestaj adversus Chaiianaios tribus Juda

ila

non video quid subaudiamus

slrihus sive in vallibus.

nisi
,

fluentorum

ex-

exponcrentur,

se narrationis ordo continet, intcr

,

celsornra videlicct in montanis

humiliiim in c;impe-

cslcra Judje facta bellica

de quo post mortem Jesu

;

dixerat Dominus, Judas ascendet

runt
filii

Et postea descendequi liabitabat in

abiil

V.

[Ib.

I,

18, i9.]Etnonhcereditai)itJudasCazamet
et

Juda pugnare ad Chananceum,

cl

finem ejus

Ascalonem

et

finem ejus

et

Accaron
erat

el

montana

austrum

et

campestrem. Et
in

Judas ad

fmem

ejus, et

Azotumet adjacentia
,

ejus.
,

Et

Do-

Cliananwum inhabitantem
ex adierso.

Cliebron, el exiit Chebron

minus cum Juda

et

hwredilavit

montem

quoniam non

Nomen

auteni erat Chebron Cariatharbocse-

potuit hwreditare inliabitantes in valle,

obstitit eis
,

quoniam Recliab
in libro

et

currus erant

ei ferrei.

Quod
,

Jesu

Nave,
Mss. , in Domino. Apud LXX, dia tou Kuriou. Istud locutionis genus notalur in Locutionura libro 7. * Am. Er. et plerique Mss. , ad bellandum eum : forte pro in eum ; juxta LXX, polemesai pros auton. * lla Sorbonicus Ms. juxta LXX. At aUi codices , in manus.
'

Editi,

Dominum.

cum

illum

locum tractarem
Israeli

ubi scriptuin esl,

,

Et

dedit

Dominus

omnem
qiiia

terram
,

cum

niiillas

ejus partcs
ligi

nondum
terr;im

possiderent
,

dixi ita posse intel-

omnem

dalam

ea qua) dala noii cst

in possessioneni, data est in

quanulani exercilalionis

Ediii, voluisse. Mss., noluisse.

Editi

Aupslmum
Jxam.

At Mss. in chananceo : sic legisse hquet ex Loculionum libro 7. Mss. omaes , filiam tneam in uxorem : oinisso nomine, '
,

m chananceos.

* Am.Er. et Lo\., cariatharbe velsephei-. At Mss. et Ral., CariiJtliarvoxsepher. K[Aid l.xx, hariatharbocsepher. 2 Thuan(;us codex hic el iulra, nwvU eam. Grsec. LXX, epeseisea aulen.

795
ulilitatem (Qucest. inJosue,
deiiliiis liic

OU^STIONUM
quccsi.

S.

AUGUSTINI IN HEPTATEUCHUM
modo tam
didcrit

799

21)

lioc niulto evi-

longe a Maccdonia Macedo Alexander con-

apparet

(niandoiiiiicloin

comincmorantur

Alexandriam civilatem;
:

quod ulique
,

fecit

civiiaK-s

(|iia> iioii

iKi^rodilavit Jiidas, et diciiur,

,

loiige laleque bellaiido

ila

oliam

ciim Scyllue ali,

emi D-nmnus nun Judii

niain
(juis

el

hwreditavit

monlem

qiio-

qiiaiido

bcllando in longinqiia progrcdercnlur

islam

non
e;)iiii

potueriint

hceredilnrc inhabitantes in valle.

conderc poluerunt.

Nam
illi

legitiir

iii

hi-.loria

gciilium,

iiOM iiilcllijial eliain

hoc ipsnm ad

id

pcr-

univeisam pene Asiain Scytlias ali(|uando tenuisse,

cuni regi iEgypliorum
(|iii

liiitiis^o,
r

piod

cial

Doiiiinus

cum Juda
currus

no loliim

eis ullro

bollum imlixein

p'Miic ol)iiiioiido extolicrolur? Qiiod eiiim adjuiigil,

lat, iroiit obvi;im, (luoruin

adventu torrilus,

suum

qudiiiani

[itchab odstilit eis

et

et^int

eiferrei;

se

rcgnum

recepit.

(|uos curriis liiiinorit,

61 at
iii

diclum est, non Doniinus qui

:

IX. [Ih, 1,27.] El non hwreditavit Manasses Bethsan,

quoi est

Jiida

sed ipse Judas

si

cur aulem liinuerit,

csl

Scytharum

civilas,

neque

filias ejus.

Filias ejus

cum

(juo

Doniinus eral,

(piioiiliir, lioc
'

([uod

dicit oivii;iies qiuis ip-,a

(piasi inciiopilis inslitiierat.

|inideiiier iiiioiiigeiiduiii
pitiiiin {'(iaiii
iii

cst, rerringcre

Deum

pioel

X.

[Ib.

I,

28.

El factuin est,quando pravaluit Jsrael,

in tribulum
,

cordibiis siiorum niniiiv pi.;spci'ilatis

posuit

Chananceum

et

auferens non absiii

CKCi ssiis,
eoiiiiii

iil

in

usum eoriim

coiivertat inimicos,

non

tulii

eum. Jam

lale aiiquid

dictum esl

libro

Jesu
aiit

qiiaiido
;

vincuiitiir inimici,

sed cti.im quaiido

Nave, poncipsis verbis {Josue. xvii, 13). Proinde

iiiotiiiiiiiiir
iliiiii

illiid

nd coiiiinciiiiandam l.irgilatemsuam,

hicperanacephakeosim
proeoccupando.
XI.
[Ih.
I,

dicitur, aulillic per

proIepsi
illic

ad eorum repriinendam elalionem.

Nam

ulique

diclumest;id est,aulhic recapiiulaiido, aut

Et

ininiicus saiictonim cst aiigelus

silii

salame; quem tamen

Aposlolus, ne magni-

daliiin colaitliizMniein dicil

34.]

conlribulavil .\inorrliceus filios

Dan

tiidiiie rovelaiioiiiiiii

exiolleretur (U Cor. xn, 7).

in moiite,

quoniamnon permisileos descendere

,

in vallem.

VI.

[Ih.

I,

"10.]

Et dederuiil Caleb Chebron, sicut loet

Et hoc

similiter

aul in libro Jesu N;ive pr;ooccesl

(/(/.

cittus esl

Moyxes;

hceredilavil

inde Ires civitates

filios

filio-

pando commemoratum
aut hic recapilulando.

xix, 48, sec.

LXX)
super

rum Enach,
diclum

et abslulil

inde tres

Enach. Jam
1-4),

lioc

esl in lihro .lesu

Nave [Josue xv, 13,

liic

quo-

XII. [Ib. II, 1.] El ascendit ancjclus

Domim

niam

ilio

vivo factiiin csl; sod

est. cuin

recapilulando
fuit,

com-

Claullunona monlem. Scriptor

libri
:

hoc nomine appel-

niemoratum

do Irihu Juda, unde

Caleb,

Scriplura loqiierelur.
VII. [Ib.
I,

21, 8.] Quaeritur qiiomodo dictiim

iii

sit,

nam quando angelus Domini super cum ascendit, nondum sic appellaeo quod batur. A ploralione quippe nomen accepit
lavillocum, quia poslea scripsit
,

El Jebnswiiin habitnnlem
runt
filii

Jerusalem non hw.reditave-

graece
vit
,

y./au9//c,-

ploralio dicitur. Ihi

enim populus

fle-

Benjamin
in

et habitavit Jebusceus

cum
,

fUiis

cnm

audisset ab
,

hncangeio vcrba Domini vindiinoTjedienlcs fuissent

,

Benjamtn
su^ieriiis

Jerusalem usijue in hodiernuin diem

cum

canlis in eos

quod

quia non

legatur
in

eadem

civilas a

Juda capta ei incensa,

ext^rminaverunt populos secundum pracceptum ejus

quibiis praevaluerunt, eligcnles cos facerc tributarios,

intcrfcctis

ea Jebusseis? Scd cognoscendum est

istam civilatcm

communem

liabuisse duas tribus, Juijisa

([laminterimere et perdcre,

quemadmodum

jusserat
,

darn et Eenjamin, sicut oslendil

divisio lcrrarum,
et xviii,

Doniinus.

Quod
,

sive

contemplo Dei mandato

sive

quae facla est a Jesu Nave {Ibid. G3,

est

28). Ipsa
iribus

enim Jebus quac Jerusalcm

ideo diuc
,

isirc

ne hosles adversum se acrius pugnare pro salute obtincnda quain pio irihiito non
limore fecerint
,

remaiiseriint ad

temi^Ium Domini

(juando ca^tera;
iii

cxcepla Levi qu;c sacerdotalis

fuit ct lerras

diviJiida

dando cogerent, sine dubio peccaverunt, vol spernendo quod divinitus imperalum esl, vel non pnesHniendo quod eos possel
,

sionem non accopit, separaverunt se a regno

qui imperaveral
(si

adjuvare.

cum Jeroboam.
civilatcm

Intelligendum est ergo a Jiida quidem

et

Quod

caplam

incensam

interieclis qui iUic

Jesum noliiit eis dicere huc eo vivenle jam coeperal fieri \

ideo per

lamen adnon poiius

illo

et

reperti fucranl: sed

clos
;

non oinnes Jebusoeos esse

extin-

prococcupando
tuo

commemoratum

fuenit quod

mor-

sive (piia crant exlra illam civitalcm, sive quia

:

fiori coepit),
:

quia boc omnibus

voluit exprobraro
id

fugcre poluerunl
esse a
illa
filiis

quos reliquos Jebusseos admissos

,

per angelum

nondum autem omnes

aliqui

fecerant vi-

Benjamin
,

quibus

cum Juda

erat civitas di-

venteJesu,
bilius est

etsi

forte

jam coeperant. Credi-

conimiinis
cst,

in

ea siinul habitarc.

Quod crgo
filii

ctum

Non

hcereditaverunt Jebuscenm

Beiijamin,

inlelligendum est (piod nec iribularios eos facere poluerunt, sive volucrunl. Autcerte non hcprediiavit J e

lamen nibil lalc fieri cocptum vivente Jesu Nave, lanlumque lcrrarum siib illo lenuisse filios' Israel, qiianlum eis ad considendum sufficeret, quamvis in sortibus suis

haberent unde crescendo et con-

busceum, diclum esi, quia non sine

quai ab
illo

illo

tenuii terram

valescendo adhucadversarios exlerminareiit. Proinde

posl

possidebaiur.
1,

mortem Jesu
,

posteaquam

pr;i!valueruiit ut lioc

VIII. [Ib.

27.] Kt non hcereditavit Manasses Belhcivilas. Ipsa

possent facere

malucriini eos liahcre tribularios se,

san, qiice esl

Scytharum

hodic perhibelur

cundum voluniaiem suam quam

dere secundum voluniaiem Dei
corripiendos angclus missus esl.
: :

interiinere ct per-

Scylhopolis dici. Polest aulein raovere,

illis

quomodo

in

propler hoe ad eos

parlibus muitiim ab Scylliia diversis potuerit esse

siiiiililor

Quod vero comme-

Scytharuin civiuis. Sed

*

poicsl movorc, quo,

sic Mss. et editio Rat. Alis

vero editioues

restringere.

1 Edili Lo vivcnte jcnn fieri prceceperat. Verius Vaticaai codices, jam con^ercd fmi.

797

LIBER SEPTIMUS.
bivro crat, Astaroth logimus; m^c Banl,

798

inoralumesiinlibroJesuNave(JosMexiii,51,5),inagis

non habebat Septuaginla iuterpretalioiicin,sodex besod^Baalim.

quod post existimo prseoccupando cnmniemoratiim ejus mortem vel fulurum esse jam ipse noverat pro,

Qiiod

si

forto aliud in hebr.Ta vel syra lingin noinina

plielico

spiritii

si

ab

illo

liber conscriplus ost

si

qui

ista significant,

deos

l;\nieii

alios fiiissc Cdiistnl ol faldcluiit.

1, 4.]

appelhUnr Jesu Nave; vel

lacium esse sciebal post
libro praeoccupanilo

ab

alii)

scriplus cst,
,

jam

sos, quibiis Israel serviie

non
III,

mortem Jesu
est

quod

in illo

XVII.

[Ib.

II,

10 25, 01

Kt vnididit cos in
Qii;i'ri solG'

commemcravit.
Quid

manu inimicorum
indixorit, vendidit,

suoruni in circuitu.

(piare

XIH.

[Ib.

II,

5.]

quodangeUis Domini

tanqnam

ali(nioiI

protinm

inteilisaliir

ler c;ielera divin;T> coniminalionis dicil,

Non

adjiciam

dalum. Sed

et in Ps:ilmo logiliir,

Voididisti populuni

tiansmigrare populum quem

eos a facie vestra
:

dixi ejicere; tion

auferam

tuum

sine pretio {Psal. xliii, 15); ol apiid !!ro;ilielai;!,

et

et

erunl vobis in angu&lias,

el dii

eorum

Gralisvenditi estis,
Lii, 3).

non cum argenlo redimcmini {hui.

si

erunt vobis in scandalum;

nisi ut inlelligamiis nonnulla

dii

Quare ergo

venditi,

grniis ol sine prelia, ot

etiam de

ira

Dei venire peccala? Ut enim

gcnlium,

iion polius donati?

iit

An

fortc Soriplniariim loculioosl,

inler quas

non

a se exlerminataslsraelitix; h:ibiiare vo-

vendiuis ctiam qui donatiir dioi possii? Hic anlom

luerunt, essent eis in scaiid;Uum, id est, facerent eos

scandalizari in
iiidignans

sonsus cst optimus in co qnod diclum esi, Gralis vendiii esiis; ot,
illi

Domino Deo

suo, eoque offenso vivere,

cst

Vendidisti

populnm tuum

sine pretio

qiiia

hoc comminalus

Deus; quod certe ma-

qnibiis tradidisti pcpiilum, inipii fuerunt,

ti;idi silii illiiin

non Deiim
ipi^e

niiestum est

magimm
II,

essepeccatuni.

colendo
et

popiilum meriierunt, ut

XIV.
runt

[Ib.

6, 8.]

Et dimisit Jesus popidum,

in

abie-

ciilliis

laiiquain pretiiim vidorctur.

Quod vcro
ait,

dictiiin

filii

Isracl unusquisque

domum suam,

et

unus-

est,

Nequc cum argenlo redimemini; non

pretio, scd,

Ncqiie

quisque in hwredilateni suam'', lioereditare lerram. lloc

cum

Ncque cum argento;

auro rcdempli
i,

ut pretium re-

per recapiliilalionem iterari nulla dubit;ilio est

XXIV, 28, 29).

{Id.
iii

demplionis Intelligamiis, qualo

dioit apostolus Petrus,

eslis,

Nam

ct niors ipsius Jesu

Nave

eliain

Non
gonlo
ubi

enim arqento

el

sed prclioso
19). In arsignificavit,

iKiclibrocommemoratur,

ut tanqiiam ab exordio cmi-

sanguine Agni immaculati (I Pelr.

oniiii

18,

cta breviter insiniiarentur, ex qiio eis

Dominus dedit
vixe-

Propheta

omnem

peciiiiiam
;

lerram, et
rint,

quemadmodum sub

ipsis judicibus

ait,

Non cnm

argento redimemini

qiioniam pretio

qu;cve perpessi sinl; alqne ilcrum reditur ad

est

qnidem
In eo

sani;uinis Christi, noii

tamen prelio pecunia-

ipsorum judicum ordinem, ab eo qui priinus

sliiutiis.

con-

rio fucranl redinicndi.

quod Dominus
facie

dicil,

Et ego non apponam au-

XV.

[Ib.

II,

lOJ Et surrexit generalio altera post

Dominum,
et

eos,

ferre

virum a

ipsorum de genlibus quas reliquitJasi

qui non scierunt

operu ejus qmv

fccit Israel.

sus filius Nave, ct dimisit ad lentandum in cis Israel,

Exposuit qiiomodo dixerit, non scierunt

illis

Dvminum;

\n

observabunt

viam Domini abire in ea

:

',

quemadmodnm
Dominus
tradidit
et

vidilicet pr;ccl;iris et miiabilibiis operibus,

per

cuslodierunt palres eorum, an non gentes has,

illas in
tit

et

dimisil

quse factum esl aiite illos ul Israel scirelDominum.

non uuferrel

illas

tunc;

non

XVI.

[Ib.

II,

15.] Et servierunt Baal

et

Astarlibus. So-

lct dici Baal

nomen

es&c apiid gentes illarum parlium

liiigiia

Jcsiis

manu Jesn, salis ostonditur cansa, quarc iioii omnes illas gcntes bolhuido deleverit; quin hoc
non cssent
in qiiibns isli
nlilit;ilein

Jovis, Aslarle autein Jiinonis, qiiod cl

Punica

si fieret,

probareiitur. Polesi

pulalur ostendere.

Nam

Caal Punici videnlur dicere

coeli in-

raiit

autem essc ad

ipsorum,

lentati in

Doiainum; unde Baalsamcn, quasi Dotninum

telliguniur dicere
lanlur.
:

eis,

non reprobiinvenireniur; eisquc

talibus inventis,

Samcn qnippe apud

isla; lingu;e

oos

ccoli

appel*

quiiles eos esse

debcre pra^ceperat Dominus, jamgcn-

Juno autcm sine dnbilaliono ab

Et quoiiiam

illis

Aslarte

los ilhe aufcrrentiir a facie eoriini, si ila vivcrenl, beilis

noc

vocaliir.

non mullum

inter se

eos exerccri oporlerot. Vcrba eiiim Doniini huc

:

differunl, merilo creditur

hicdc

Iliiis

Israel lioc dicere

iisque accipienda sniil

Propler quod tanla dereliquit

palribus

Scriptuia, qiiod

Baal servierunl ct Aslarlibus, quia

grns

licec

lestainentnm

meum, quod mandavi

:

Jovi el Junonibiis.

Nec movere dcbct

;

qiiod

non

dixit

eoriim, et non obcdierunt voci mea:

(inferre

et

ego non

apponnm

Astarti, id esl Junoni

sed tniHpiam inullac sint Juno-

virum a facie ipsorum,

id cst

advcrsarinm. C;e-

nes, pluraliter

hoc nomen posuit. Ad simulacrorum

referri voluit iiileUectum,
Jiiiio

tcra vcro vorba scriptoris suiit, expoiiontis iindcdixor:>l

cnim muliitudinem

quoniam

Doiniiius noii se ablaturum

virumde gontibusqiias
ad tentandum
Israel,

iinumquodqiie Junonis simulacrum

vocabaiiir;

rclii|iiil

Jcsus

filius

Nave. Deinde subjungcns qua causa

inqnil,

ac per hoc lol Juudiics, qiiot simiilacra

\arietaiis aiileni causa existimo

iiitolligi voliiit.

dcroliqiieiil,
si

Et

diniisit,

Jovem

singulariter,
Niiin

ohservenl viam Domini abireinea,

Junoncs pluraliter commeinorare voluisse.

ea-

stodi,runl palrcs eoruni,

lics custodisse

quemadniodum annon; cosvolens intelligi

liierunl

cupa-

dem

caiisa

plnrium simulacroriim eliam Jovcs plnra-

viam Domini, qui

ille

cum

Jesu, id

liter dici

possent.
in

Hoc

auteni, id cst,

luimine pUirali

est (0

lemporc quo

vivebat. Generationemfiuippe
illos,

Junones,

graecisscciindum Scptuaginla reperiiuu^,

singuiariter crat. QiKirum in illo qui

alicnini siiperius rctulitsiirrcxissopost

ruiit

qui vixe-

in laiinis aulein

cum

Josu, ct ab

ipsis

coepisse Iransgressiones

quc
'

oironderunt Doniiiium; pro quibus tcntyndis, id

illi, in

Editi carohant hisce verl

.is,

'-'

vnmq^d-.que in lueredita' ;

lem suam
*

; quui Mss. auctorilate reslituiinus. Mss. tres. Estart. duo alii, jstun.

eam

locis sequiniur I.XX,

i.auioque j.ost, in cum Mss.

manus Jesu

quibus

799

QU/ESTIOMJM

S.

AUGUSTINl

IN

IIEPTATF.UCHUM

80C

est probandis, relicla; fuerani gentes,

nalae per Jesuin.

nec exlermi-

enim Deus liomines externiinare poteral, el i)estias "on polerat, vel perderc, vel pasci poiius non permiltcre.

Doinde

iie

putareturlioc Jesusconsilio suo lanquam

illj;

liuniaiioegisse, ulgcnles
git

rclinquerentur, subjiinlias,

XVIII.

[II). iii,

9.]

Et excHavH Dominus salvatorem

Scriptura

El dimisit Dominus genles

;

ut

non

hrael,

ct salvavit eos.

Deinde velut quaereretur quem

aufcrret illas ccleriler

et

non

tradidit eas in

manu

Jesu.
',

salvatorcin, Gotlioniel, inqiiit, fUium Cenez. Accusali-

Deindo

scquitiir

El

lia;

(jenles

quas reliquit Jesus

ut

vuin eniin casuiii hic dcbemus accipere, tanquani diccret Golhoniclem.

tenlaret in eis Israel,

omnes qui ncscierunt omnia

hella

Advertendum

cst
,

autcin

ijuod

Chanaan
docere

verum, proplcr generationes filiorum Israel,

bellum. Eral ergo ista causa in

salvatorem dicat
salvos faciat.

etiam

hominem

per qiiem Deus

Israel
Israel
,

illos

eorum

len-

Nam

clamaverunt

filii

ad Domiet salvavil

talione, ut bellare discerent; id est, ut taiita pietate

el obcdicntia legis

num
eos
,

et excitavit

Dominus salvatorem
,

Dei bcUarent, quanta patres eorum

:

Gothoniel filium Cenez

:

fratrcm Caleb juniorem

qui Doniino Deo etiam bellando placuerunt

non quia

ipsius

etexaudivit eos. Inler

illa

aulem qux>

appellaii-

optabile aliquid estbellum, sed quia pietas laudabilis

est in bcllo.

tur uTOpeocTa,
illud qiiod

hoc genus rarum

est,

quoniain habet et

Quod aulem
qiii

sequitur,

Verum qui anle illos

Gr.ieci

vocant uartpoloyUv.
si priiis

Quod enim
(it

aii

nescierunl illas; quid, nisi gentes vult intelligi, quas

poslea

et

exaudivit eos,

ponaiur,
filii

sermo
ad
salvact

nescierunt bellando
lentationi,

fiierunl ante istos;

quorum

lucidior. Nani

ordo est, El clamaverunt

exuudivit eos
,

Israel

boc

est

probationi relictae sunt? Deinde

sinl,
in

Dominum
salvavit

et

et excitavil

Dominus

coinmemoians quae
alienigenarum; quas

Quinque, inquit, salrapias

lorem Israel. Deinde quod hic intcrposituin est,

eos, et postea dictuin est, Go//joHip/, aut
si ita

libris

Regnorum

maiiifestius

Go-

exprimit

(I

Reg.

vi, 5, 16).

Salrapiae

autem dicuntur
:

Ihonielem filium Cencz,

diccrclur, planius fieret,

Israel Gothvniel filium

quasi parva regna, qiiibus satrap.t!^ pr.ieerant

quod
fuit.

Et

excitavit

Dominus salvatorem

nomcn

in iilis

parlibus cujusdam Iionoris esl, sive

Cenez,

et salvavit eos.

Et omnem,
Caboemath

iiiquit,

Cliananwum,

et

Sidonium,

et

EvKum

XIX.

[ib. III, il.J

Quadraginla annos quievisse ter-

inhabitanlem Libanum, anle

^
:

monlem Ilermon usqne ad

tenlarctur in ipsis Israel;

rani proniissioiiis a bellis siib Golbonicle judice Scri-

et

factum

ptura testalur
iiiiperii siib

est, ut

qiiaiilum temporis prinioidia

Romani

tanquani dicerct, Hoc auteni factiun est, ul tenlaietur

in ipsis Israel
:

Nuina Pompilio tantiimmodo regepacata

scire si audienl

mandala Domini

non

habeie

poliieruiit.

ul sciret Deus omniuincognilor, ctiam futuroruin, sed

ut scirent ipsi, el sua conscienlia velgloriareiitiir, vcl

XX. [Ib. III, 19, 20.] Qiuvri polest iilrum mentitus fueril Aod jiidcx, quaiido occidil Egloin regein Moab.

convinccrentur ulriim audirent niaiidata Domiui, quw

Cum enim
hoc
ille
illi

soliis soli insidiaretur

uleum
ad

percuteret,
te, rex; ut

mandavil patribus eorum

nianifestali sibi sunt

in

manu Moysi. Quoniain crgo

in iis geii-

ait,

Verbum occultum
qiii

milii est

non se obedissc Deo,

derelict:-.';

a se omiies

ciim

iilo fiierant

reinoveret.

Quod

tibus qua; ad eoruin

tenlalioncm, id esl exercilalio-

ciiin

faclum csset, iteriim dixit Aod, Verbum Deimihi

nem
dixit

atque probalionem, fucranl

prontcrca
ct

ad

le, rex.

Scd potest
iioniiiie

iion esse

incndacium, quandofactum appellare

dixit,

Deus

vel

illa

iii

quibus apcrle missiis angeliis

ait,

qiiidcin

verbi
;

solet eliain
ila

expresse lociitus est^, vel paulo ante, ubi

Propter

Sciiplura

et
,

revera

erat.

Quod autem
hoc
illi

quod lanta

dereliquit gens hcec

et

teslamentum meum, quod

voci meoe

Verbum Dei
vatorem

iiitelligeiidiim cst
qiii eiiin
illis

Dcum

ut fa-

mandavi palribus eorum,

et

non obedierunt

cerct pricccpisse,
,

populosaoexcilaverat sallalia fieri divinitus

ego non

apponam
est

auferrc viruni u facie ipsorum.

in

sicut

lemporibus

Dictum

aulem
isiis

Deulerononiio ex pcrsona Dei

:

oporlebat.

loqucntis de
illos in

gcntibus adversariis
fiat terra deserla, et

A'ott ejiciam

XXI.
exilis

[Ib.

111,

17.] .Mcrito qnaerilur

,

quomodo

fuerit

anno uno, ne

multiplicentur

valde rcx

Eglom
esl.

et

concluserint adipes vutnus

est ea locu-

in te bcslia; fcrw: paulatim ejicium illos, donec mullipli-

quando percussus
citiir luciis,

Scd inielligendum

cemini,

el crcscalis et

ha;redilelislerram{Exod. xxni,29,

lione dictum, quaj solet a conlrario intelligi, sicutdiipiod

30). Poterat hanc promissionem

suam servare Domi-

minimc luceat;

et

abundare res-

nus erga obedieiiles, ut exlerniinatiogentiumillaruni,

crescentibus Israclitis parlibus
titudo terras
tas esse
fieret,

pondelur, quod non esl; ctbcnedixil rcgi, pro maledixit,

(III

cum eoruni mulne multiplicenlur

sicutscriptuinest

iii

Regiioruin libro dcNabuthe

in

undc advcrsarii exterminarcntur dcscrsincrct.

Reg. XXI, 10, 15). Nain

ea iiiterpretatioiie quae
est
,

non

Quod
si

auteni

ait,

in te bestia; fera;, iniruin

non bestiales quodammodo

non secundum Sepluaginla, sed ex hebra;o invenimus, Erat aulem Eglom crassus nimis.
XXII.
[Ib. iii, 25.]

ita

cupidilatcs ct libidines inlelligi voluit, qua; solcnl de

repeiiiino successu terrena! felicitatis existere.

Neque

servantes, et
e.t

Aod foras et iransiit obclausil januas domus superioris super eum,

El
exiil
'

coarctavil.

IIoc

recapitnlando

diclum esl, quod

'

Eflili

reliquit

nominus. At plcrique et melioris nota;

:

fucrat pra;lermissum.

Nam

prius hoc fecisse intelli-

Mss., re/t</i< -lesus

*
3

utl l.XX in Coin|ilutensi cdilione bal)eat

sicque Theodorelus, quaist. 8 iu ludices.

Mss., satrapes. editiones, aut montem nermon usque bemath : pv:eter l,ov. qua: liabel, Cabemeth.
sic Mss.

i/ciidum esl, ct sic de superius descendisse, et transiisse

observanles.
[Ib.
III
,

ad ca-

XXIII.
'-

25.] Qiioinodo

pueri regis

Eglom
h^'

sequimw
M.

hic Er. Lov. B. habeut, et locutus

expressus

Mss. lilures, .lou foras. Nounulli

tamen cum

editis

m.

bent, ad fores.

801
clavi apenierint

LIBER SEPTIMIIS.
quod Aod
clavi

802

non clauseni, poicst

,

non

ul por Iiroc vorlia inlelligatiir coiicubitus.

in

movcre

aut

si ille

clavi clauserat
isti

quomoclo scciim

XXIX. [Ib. v,7e/8.]

(ecerunl h.bllantes in

Cantico Debbora: dicitur, De,

nec clavi aperire possent. clavis ailata cst, aul tale clausunc Proinde aul alia nec sine gonns luil quod sine clavi possel chuidi
eara non atiferret, ut
,

hmel

defeccrunl donec snrrexit

Debborn
pa)U'ni
vitutcs

doncc snrrexit mater in Israel, elegerunl ut

:

Iwrdenceum deos novos

principum.
,

lunc cxpngniivcruni ci-

clavi aperiri.

Nam

sunt quicdam talia, sicul ea

qu

ilic interaiixlus

ordo vcrborum ob-

voruclata

dicunlur.
50.]

scuritaiem facit

cl

quivstionem movet.

Quomodo
;

XXIV. [Ib.m,
pacem
scilicet leinpore

Sub

judice

Aod

octoginta annos

eniiu iiitolligauir, Klcgerunt ut

panem hordeaceum deos

quasi

Iiabuit Israelin lerra

promissionis, duplicato

novos

lunr expugnavcrunt civitatcs principum

qiiam

fuit

memorabile sub Romano-

lunecis faverit Dciis ad expiiguandas civitalos principiini

,

rum

rege Niima Pompilio.

[Kj.
III,

qiiando elegoruiit
in ariis.jam

iil

panein hordeaccuin dcos

locis soepe di-

XXV.

51.] El post eumsurreitil

Samegar

fi-

novos? Sed

Scripiurnrum
fianl

Hus Aneath

et

percussil alienigenas insexcentos viros

ct

dicimus quomadniodum
rectione

hypeibala; quoruni di,

prwter vitulos boum;

salvavit Israel.
,

Quomodopost

cum
;

vcrba

ad ordiiiem rodcunl
:

sensns

Aod

isie
,

pro Israel pugnaverit

et dictus sil salvasse

explaiialur. Isle ergo est ordo

in Israel

Defeeerunt liabitantes

fcracl

potcsl esse (luaeslio. Noii

cnim rursus fuerant

Sed inlelligendum
liostis,

defecerunt
,

elegerunt ut

panem hordeaceum
,

caplivali, vcl jugo servitulis innexi.

ila

deos 710V0S

donec surrexit Dcbbora

:

donec surrexit ma-

dictum, salvavit

non quia nocuerit aliquid

;

ter in Israel

tunc expugnaverunt civitates principum.

scd ne permilteretiir nocere

est beili> coepisse tenlare,

quoniam credendum
addidit, pratervitulos

XXX.

[Ib. V, 8.]

Quairi |)olesl

quomodo diclum
tritieei

snI,

ethujus victoria fuisse do-

Elegeruiit ut

panem hordcaccum deos novos ; ciim panis

sit in

pulsuni.

Sedqnid

sibi velit

quod

liordeaceus ipiamvis
ahjiciciidus,

comparatione

panis

boum
viios

obsciirum est.
fecit, ot ila

An

forte et

boum stragem
occisis?

piig-

lamen etiam ipse pascat,

dii

et vilale ali-

nando
,

dictum esteum occidisse sexcenlos

de bobus

mentum
qiii

sit

aiiiem novi
,

quos diciintur elegisse

in alimontis

prater
viliilos ?

iliud qiiod fecit

Scd

derecerunt a Deo vivo

non possiint
in

quarc

An

grxcae loculionis consuetudo est

animre deputari, sed polius

venenis.

An hactenus
plerumque

eliam vilulos eos appellare, qui grandcs sunt?

ila loqui

Nam
apud

accipienda est simililudo, qiialenus valot ut propter

vulgo in iEgypto perhibentiir;

sicut

hoc solum dictum

faslidio lit,

intelligalur, qiiia sicut

rejiciaiilur, et

iios pulli

appellantur gallin?e cujiislibet stalis.

,

Non
sicut

uteligcnda

aspernanda de-

aiitem habet iiilerpretatio ox bcbnieo

pra^lcr vitulos

lectent;
fastidii,

ila vitio

prava; voluntalis

lanquam languore
elege*
;

boum, sicul
habel
illa

isia

qua;

secundum Sepluaginla

est

cum

esset

Deus eorum

veriis, in falsis

ex hebrajo, vomere occisos sexcentos viros,

runt nihil aliud

quam novitatom

spreia verilate

at-

qiiod isia

non habet.
[Ib. IV, 8.]
,

quc
Quid est quod respondens Barac
,

ila

cibum morliferum lanquam panem hordea-

XXVI.
ibo
:

ceiim elegorunl, non se arbitranles iiide perituros,

r-ebbor.o ail

Si ibis

it)o; et si

non

ieris

mecum

non

sed eliam inde vitam velut esca innoxia

licet viliore

quoniam nescio diem

in

qua prosperut angelum

iion

sunipiuros?

Secundum opinionem ergo eorum

,

simili-

Dommus mecum;
poluorit? nec
ilU.

quasia proplietissadiem audire

tudo posila est, animique languorem

veritatcm.

non secundum

illa
,

Kl ipiid est

diem respondit, sed |)errcxil ciim prosperat angelum Dominus mecum?

Nam

dii

illi

novi nullis snnt cibis vilalibus

comparandi.

Aii

hic doinonstiaiuiu est, quia el Aiigelorum actus

XXXI.
verunt
sit
filii

[It.

VI, 8,

.]

El faclum

est,

quando clama,

prosperanlur, id est adjuvanlur a Domino, ut felicitor

Isracl

ad Donmtum proptcr Madian

filios

et

mi-

cedanl? an locutionis est, prosperat angelum mecum,

id est, facit

Dominus virum prophetam ad

Israel

et dixit

mecum
ejds.

prospera per angeium

eis.

Cur non dicatur nomcn hujus prophetse, qiiod

arbitror.

XX VII.

[Ib. IV, 15.]

Et

pavcfecit

Dominus Sisaram

et

valde Scripluris inusitalum est, iatenscausa est; non

omnes currus

Ecce qiiemadmodum commendat Scriplura agere Deum in cordibus , ut det exitum rebus quein constiluit. Ulique enim pavefecit vel ob,

tamen nullam esse

plura dicens

Sed quia post verba qui,

bus exprobravit inobedientiam populo

,

sequitur Scri,

Et

venit

angelus Domini
:

ct sedit

sub

stiipefecit

Sisaram, utlraderet eum.

[Ib. IV, 22.]

quercu, quw erat in Ephra

iste aiigelus significalns

non absurde
viri
,

iiilelligitur

XXVIII.
Sisaram,

Ubi Jahel mulier quae occidit

nomine

ut posteaquam
,

cum

locuta esset ad Barac qui

eum qusre-

haic veiba dixit

ibi soderit.

venerit ad

quercum memoratam
solere appellari
:

et

bat, scripliim est de ipso Barac, quia tntravit ad

animadvertenduni est

eam : non esse consequens ut cum

gelos

Nomine enim virorum notum esl (Qen. xix 10)

,

An-

quamvis eum qui

facile

Scriplura dicit de viro qnod intravit ad aliquam fomi-

esset angelus, appellalum essc

iioc

prophotam, non
sed

nam,

jain eliam concubuisse credatur. Assidiiequippe

evidcntcr occurral

eum

sane qui prophela esset,

:

sic loqiiilur
ligi nisi

Scripiura, inlravit ad eam, ut nolit inleiei

dictum angeliim legimus {Matth. xi, 10)

si

An-

quod

mixlus
,

sil.

Ilic

ergo proprie dicliim

ejus intravil

est

inlravit

ad eam

id est in

domum

gelorum dicta prophetica nota sunt, id est quibus fuliira pncnuntiaverunt; cur non possit angelus pro-

pheke nomine nuncupari? Verumtamen,

ut dixi

ex-

SiciQ omaibus Mss. Al in editis, verudata. Excusi , sanrwgar. Mss. samegar : atque ex his nonnulli, filius Anead'. At LXX, samegar filius Dinach.
1

sic Mss. Editi

el

vero

sibi falsos elegerunt niliil aliud

quam

novitatem

spreta veritate.

805
pressam
occurril.
ct manifestura

QUvESTlONLM

S.

AUGUSTINI
iion

IN

HEPTATEUCHUM
Reg.
xviii,

de hac re lesiimonium

crificavit (III

50-38)

quod ex praeeepto

Domini
[Ib. VI,

fecisse intelligendus est, qiii ci taiiquam pro-

XXXII.
sus esi

12.]Quod angelus
,

dicil

adGedeon,
te-

plietaj revclatione

alque inspiratione jussil ut faceret.

Domiiius lccuin polens in forliludine

,

iioniiiialivus ca-

Quaii(|uaiii

tanta

consuetudo

pra;ter

tabernaculum
in exceisis

iion

vocaiivus. lloc est

Dominus potens

sacrificandi crcbuerat, ut etiam

sacrificasse

Salomon

cum

est; noii, tu polens.

[Ib. VI, 14.]

inveniatur
iii,

nec ejus sacrificium fuisse

XXXIII.

Advertendum

est dixisse an-

reprobatum {Id.

4-15). Et tamen notantur reges,

gclum
viisi

laiuiuaiii 'ex

Domini auctorilatc, ISonne

ccce

qui inter opera laudahilia sua

cclsa. ubi coiilra

non deslruxerunt ex-

te? ciim loquerclur ad Gedeon. Quis

(|ui
,

enim eum
Israel

Lcgem

Dei populus sacrificare con-

misit, nisi
ait
libi

ad euin angclum misit? Debbora vero

sueverat
datur. Ita

ad Barac

Nonne mandavit Dominus Deus

Nomie
ecce misi

ct qui destruxit, majore proedicalione lauDeus consuetudinem populi sui , qua prse-

{Judic. iv, G)? Ilic

aulem non dictum est, Noiine

,

ter ejus tabernaculum, tameii

non

diis alienis offere-

ecce misit tc Dominus? sed

te'l

banl, sed Domiiio

Deo

suo,

sustinebat potius

quam

XXXIV.

[Ib. Yi,
,

15.]

Ubi respondet Gedeon ad an-

vetabat

etiam sic exaudiens offerentes.

fecit, quis

gelum, In me

Doinine; hoc est, In

?

me

inlende

In

quod Gedeon
procuratum
petra
illa
,

non

intelligat

Hoc autem per angelum

quo sababo Israel

nasse
:

ecce mille mei humiliores in

inlelligilur praopositus luisse mille

^''u^PX'"^^

Mahominum,
an quid

ut prophelice fieret, in qua prophetia coinmcndaretur? Gui quidem petr.Te non

,

quos gricce
aliud?

appellat

Scriptura

sacrificatum est
exiisse,

sed de

illa

ignis

commemoralur
in

quo sacrilicium consumeretur. Sive eniin pcr

efl"iidit

XXXV.
ait,

[Ib. VI, 18-22.]

ail

Animadverleiidum est quod

libi

aquam, quam percussa pelra

XX, 2), sive per ignem
ficatur,
,

eremo {Num.

Gedeon non

angelo, Olferam
el

sacrificium

sed

O/fcraiM sacrijiciummeum,
csl

ponum in

conspeclu luo.

doiium Spirilus sancti signiquod dilissime Domiiius Ciiristus effudit sii-

Unde inlelligendum
lum sacrilicium
sibi

non eum angelo, sed per ange-

per nos.

Nam
:

et in Evangelio

significalum
ait,

est

hoc
silit,

ollcrre voluisse.
,

Quod

et ipse angelus

donum

per aquam, nbi ipse Domiiius

qui credit in

Si quis

evidenler ostendit

qui noii ab eosacrilicium

illi
:

lanquam
et

veniat et bibat

me,

sicut dicit
;

Scriptura,

sumpsit; sed

ait

Accipe carnes

el

azijmos,

flumina de ventre ejus flucnl aqum vivm

lista siibjniixit,

ubi Evange-

ponead pctruinillam,
Gedeon,
eo:tendit

el

jus effunde. Etcumlioc fecisset

Hoc uutem

dicebal de Spiritu

quem
super

angelus Domini

suminum virgaiquwerat
azyinos. Ila etiam ipse

accepturi erant credentes in

eum

{Joan.

vii,

37-59). Siillo

inmanuejus,

et tetigit et

carnes et aztjmos; et accensus est

el

gnificatum est ei per ignem, ubi venienie

igms de petra,

comedil carnes

congregatos Icgitur, Visw sunl

ignis,qui et insedit super

illis liiiguce

divisce velut
ii
,

Angelus

in

sacrificioquod obtiililGedeon,officiummi:

unumqueinque eorum {Act.

3)

iiistrantis implevit

ignem quippe

boiiio minisler ut

et ipse Domiiius

ait

Jgnem
Et
,

veni mittere super terram

homo

sine miraciilo subjecisset, quein mirabililer ut

isie subjecii.

{Luc.

XII,

49).
[Ib. VII, 6.J

angelus

Dcnique lunc cognovit Gedeon

esset
:

XXXVII.

factus est

numerus eorum
trecenti viri.

quod Angelus Domini

liiiuo

nam

lioc

Scriptura coii-

qui lambuerunt

manu sua

lingua sua,

subdidit, Et
est.

vidit

Gedeon quoniam angelus Do-

Plerique lalini codices non liabent,

manu
sic
:

sua,

sed

mini
tur,

P.rius

crgo tanquam cuin honiine loqueba-

tanlummodo,

/jnjjfua

sua, quoniam
est
,

intellexerunt

quem

tameii

hominem Dei

credidil,

ut

coram

quod supra dictum

habel utrumque,

sicut

canes

graecus

autem
hoc

ipso sacriliciuiii veliet oflerre, velul adjuvaiidus ejus

prsesentia sanclitatis.

manu

sua, linguasua, ut intelligatur

in os projiciebanl
;

quod
Quicri
polest quare C.cdeon

iiianu aquani

raptam

et

XXXVI.
ausus
jusseral

[Ib. vi, 20.]

erat simile bibciilibus caiiibiis, qui non ore apposito,

sicul boves,
in

luerit sacrilicium ulferre

Deo

praitcr lociini ubi

aquam ducunt quam bibunt

,

sed liiigua
fecisse,

Deus? Praiter

labernaculuni quipiio suiim

,

os rapiunt

sicut etiam
in os

isti

intelliguiilur

Deus proiiibuerat
tem quo
at(|ue
luit

sacrificari sibi {Deut. xii

:

15); cui

sed

cum manu

aquam

projicerent,

qnam

lingua

labernaculo tcmplum postca successil

leiiipnic au;

excipereiit.
id

Nam

et intcrpretatio
ilaqitc

ex hebra^o piaiiius

Gedeoii, tabernaculum Dei eraiin biio

illic

habet his Tcrbis, Fuit

numerus eoruin qui

,

ideo

lantum legiliine possel sacriliciii.

cst

Sed inlelligendum
suluerat de
buisset,

quod illum aiigelum

priiiio

manu in os projiciente aquam lambuerant trecenti Nequeenim solenthominesita bibere, utsineope

nus
islis
,

viri.

ina-

prophetam putaverat,

et laii(|uain
:

Deum
quod

iii

illo coiisi

lingua, sicut canes, aijuam hauriant

aut

vero

oflereiido sacrificio
uliqiie ficret
;

ille

piolii-

pr;eceptum

fiierat ut

hoc faccrent
,

scd cuin ad

non

sed quoniam approltavil,

et ut fieret annuit,

Dei aucloritatem

Gedeon

in ia-

hibendum descendissent ad aqiiam mnlli g(!nu flcxo biberunl, quod facilius et minore labore fierct pauci
;

ciendo secutus
stituit,

est. Ila

quippe Deus legilima

illa i.ou-

vero quia non flexo genu se incnrvaverunt, ut canes

biberiiiit,

ut leges iion

sibi,
illa

scd hominibus daret. Uiide

ipse pnecepil, iion a transpiis el

sed aijuamanu

in

os jacta.

Quorum numesignifica-

quodcumque prxuer
tum

rus, qiiia Ireccnti erant, sigiinm insinnat crucis pro-

gressoribus, sed potius a

intelligeiidum esl
:

obedientibus

iiiiplc-

pler littcrant

gr;ccam, qua

iste

mimerus

sicut

Abraham de immolando
extra tabernacu-

lur; per (juara etiam gentes magis in crucifixum cre

dituras
'

hlio {Gen. xxii, 2).

Nara

el sic Elias

praefigiiratura

est,

quod

littera

graeca est.

lum Domini ad convincendos sacerdotes idolorum sa-

in Lov., al.

M.

80c

LIBER SEPTIMUS.
noniine Apostolus omnosgenics
siii,
il.i

806
brachiidJa
et

Unde Grsconim
9, 10), e(,

(luri, pra'tcr

torqnes et opcrimenln purpu-

gnificat, cuni dicit,

Juda'o pritmun
(I

et

Grwco {Rom.
i,

ren, qua' ernnt snper reges

Mndinn, prwler torqucs quw

:

Judceis et Grwcis

Cor.

24)

saepe
,

crant in cervicibiis

camelorum ipsorum

et fecit illud

Ge-

coinniemorans circumcisionem nl per in linguis gentium grxca ita excellat,

et prKpuiiuni

(nioil

dcon
et

in epltud, cl alatuii illud in cimlate

pos'. illud

sua in Eplira;
ibi
;

lianc

fornicnlus cst oinnis Isrnrl

rt

fnrliim

omnes

decenter signilicentnr. Iste

numeruset
,

in

ver-

est

Gedeon

et

domui

ejns in scaudtdiun.
lieri

Qiiomodo eigo
Nain
c!

naculis Abraliae animadvertendus est

per qnos fra-

isla veslis

do tanto auro
fecit
filio

polnit

nialer

quando eum Meichisedec h irem ab enim exubcrant in magno mysterio benedixil. Quod trecenli decem et octo fuisse iilic decem ctoclo (nain
hoslibus liberavit,

Samuelis

suo, sioul lo:>imns, opliuil

bar,

qiiod non;iiilli interpretali smil opliiid lincnm, quaiulo

eumdodit DoDiiiioin

loniplo nnlriondnin {Uleg.

ii,

18)

referuntur [Gen. xiv, 14-20]), videtur milii signilica-

bi evidcntius apparet h(c genns csso iiuluinonii. .\n

tum quo eliam tempore turum erat sub gralia. Nani primum est ante Legcm, secuudum sub Lege, tertium sub Gralia. Singula vero lempora senario numero signilicata sunl propter perfeclionem nam ler seni, decem et oclo sunt. Unde
licret
,
:

id est lertio,

quod

fu-

ideo diclum est, statuit illud in civitale sua

inlclligeretiir

nt liino

aurcum
,

fiiisse

factiim
;

Non
ita

eniin di-

cluin

cst, posnit
et

sed slatuit

qiioniam

crat SO'

lidum
slare.

validnm ut slalui possct, hoc est, posiluui

et

illa

mulier decem et octo annos habebat

in infir,

IIoc ergo illicitum

est post illud

cum
.

fecissel
id est,

Godeon

fornicatus

mitale,

quam curvam

Salvalor
,

cum
qiiod

invcnisset

ere-

omnis Israel
:

seqtiendo illud con-

xit, cl a diabtili alligamento

ut

Evangelium
ila
isti

indicat,

tra

Lcgcni Doi
fiiorit
, ,

ubi non friislra

(|U.'rilur,

cnm idolmn

solvil {Luc. xiii,

11-15).

Nam

probaii

non

id

ost, ciijnsquam Dei lalsi ct aiioni siinu,

sunt, per quos vinceret Gedeon, ul similes in bibendo

lacrum

sod epliud

id esl

iiniiui

de sacrainontis ta-

canibus dicerentur, significat

igiiobilia elegil

quod contemptibilia
i,

et

bernaculi qnod ad voslem sacerdotalem pertinerel

Dominus

(I

Cor.

28)
,

pro conlemest

qnomodo

foriiic iiionoin

Scriptnra dicat popini

isia

se-

plu enim habelur canis.

toHere

Unde
el

dicit

ISon

bonuni

Cianlis atqne vencraniis. Ideo scilioet (piod pra-ler ta-

panem
et

/i/iocnm,

mitlere catiibus

{Matlli.

xv,

bernacnliim Doi,

iibi

orant

isla

qiuc

ibi

fiori

jussorat

26)

David ut se tanqu im conlemplibiiem abjiceloquens adSaiil

(I

Dous, exlra simile aliquid

quidir ot dicit Scriptura
,

fieri fas

non eral. Ideo ?eGedeon

et

ret, canein se appellavit

Reg.y.\i\,

El

factutn esl

do-

15).

mui
[Ib. VII,

ejus in scnnd ilum, id est, ut

:

ab oflbnso Doo disceidoli

XXXYIII.
esl,

ll.]Quid sibivuUquod scriplum

ipse, el Plinra

dorel
erat
,

qiiia ol lioc

quoddain gcnus

quodam inodo

Gedeon descendil

puer ejus, in par:

qiiod exlra Doi tabernacnluin qnodlibel maiinfa-

tem quimiuaginla,

qiii

erant
in

in

castris

qiiod lalini

ctiim pro

Deo colcrelur
fieri

cnm

illa

ipsa

qux

jussn snnl

quidam codices habent,

quinquagesimam

eam partem
alii

in

qua erant

in (a!)crnacuIo
qiiflin

ad Dei polins culliim roforrenlnr,

,

quiuquageni custodes incastris;

in castra?

vero, in partem

pro Deo aliquid eorum

liabeieUir.

aut pro Dei siiniilacro

Obscuiuin quippe diclnm

fecit.

colondnm

plures senlentias inlerprctum'

Sed aut ea pars

Qnanquam per
conslituit

cplnid vel
,

ephod

ea locntione

(|u;c

castrorum erat, quam servabant quinquaginta custodes; ant,

si

signilicat a parte totiim

oinnia possint intclligi qu;c

quiiKjuageni intelligcndi sunt circuinquain

Gedeon

in

sua civitate, voluti ad colendum

:

que servasse,

unam partem
,

isli

descenderunt ubi

Deum

similia labernaculo Doi

et proptorea per
,

hoc,

evant qninquaginta.

qnia hoc esl sacenlolalis honoris insigne

15.]

(juod s;cpe

XXXIX.
somninm

[Ib. VII

Quod
audivit

ilie

qui proximo suo

ut

Scriptura

commemoral

ut hoc sitpeccalum Gedooii,

narravit,

quod

Gedeon,

de

victo-

t|uod extra

Dei tabernaculum fccerit aliqnid siniile,

:

ria fulura conlirmarolur, dixil se vidisse

mensam papercutiencem
;

nis hordeacei

volvcniem

in caslris, el

tabernaculum Madian, et siibverleiitem

gendiim arbitror quod de canibiis
pliijilia
,

hoc

intelli-

uhi coloretur Deus non quod solido anro vclnl ;idorandum constiiuerit ephud sed quod ex anro ipso, quod esset de pncda, fecerit ea qiK-c pcrlineronl ;id
;

qiiia

per conloin-

ornamenta

vel

instrnmcnla sacrarii

qiin

oinni.i
,

por

miindi {i(uod significal niensa panis hordeafiierat coiifnsurus.

cphud

significaiasiinl, propler excoIleiili:iin

nldixi,

cei)Salvaior supeibos

vestis sacerdotalis.

Nam

et ipsniii ophiid non (p;i(!cin

si

XL.
iiuic

[ Ib. vii,

20.
,

a trocontis suis

Quod exclamari jussit Gedeon ] Gludius Domino et Gedeon, id est

et

exaurosolo

(ieri

prajceptum est,
:

hoc

esi siipcilni-

meralesaccrdotalis veslis

verumlamen

cliain ^iliqiid

Gedoon

hocsignilicat, qiiod gladins ideratope-

auri habet. Nani ex auro et hyaciniho ot pnrpnr;! oi

raiuriis

qnod Doinino placeret

[Ib. VIII,
:

Gedeon.
sit

coccino et bysso ut fieret

Epliud,

divinitns inipenitimi cst

ita

XLI.

2U, 27. ]Qu:)eri soiet quid

si

{Exod. XXXIX, 2)
giiita

sed quia hoc

posueiuiil Sopliia(ju:c

vel Epliod

quod quidem

sacerdolale est indu[lotius

interpreles, ut

commemoratis oninibns
diclum

de

nienium, quod plerique dicunt, vel

nienluni,
<|uod
iTzhov/xx

superinduvel inufxU,

spoliis acceperat

Gedeon, inferrent, Et
ita
,

fccii illud

Ge-

graece

dicitur,

deon in epliud
illo

videtur

tanqu;im ox lolo

quod magis snperliuineraie interpretari latinepolesl

inerito niovet
cerit.

quod comraemoratum esl, hoc faclum esse croda:

quomodo de

tanto auro
:

Gedeon
est

id fe-

lur

cuin possit eliam

,

illic inielligi

loculio qnye signi-

Nam

ita

scriptum est

Et factum

potidus

inauritim aurearum quas petierat. sicli miile septingenti

ut quod dictuni est , Fecit illud in ficat a tolo partem epliud , intelligatur. fecit inde ephud, vel fecit ex c
,

807
epliud
;

QU.li:STIONUM S. AUGUSTINI IN
non
scilicct illuil

HEPTATEUCHUM
,

808

loiuin

consumens

in

eplnid

,"

quod proliibuerat
iilo,

non tamen longe recessum erat ab

sed ex illo quaiiluni sufficiebal impcndcns.

illa

Nam

iu

qui talc aliquid in labcrnaculo suo alque in honofieri

inlcrprelalione

<iu;:

cx licbrx'0 csl

sic lcgilur,

rem suiim
missa
,

jiissciat.

Nunc vero

graviora

compo-

Ficilque cx co Cedeon epliod. (juod cnim

ginla scriplum est ep/jd, boc in
dici epliod.

;ipuci

Scplua-

et apertissim;im post idola fornicalionem

iiebneo pcrhiljctur
tali

puli esse noliiil

impunilam.
14
,

Non aulem omnes saccrdotes

quod essetex auro
cl

utcban-

XLIV.
est

[Ib. IX,

lo.] Qiiod inducitur

rbamnus,

id

tur supcrhumerali,

el byacinlbo ct

quoddam

si)inarumgeiius, in similitudinem dicere

purpura et coccino
cerdos.

bysso

sed solus siunnius sa-

omiiibus lignis conveiiieatibus

ea
,

eam
,

ut regnaret super
,

Unde

illud (piod

dc Samuele cominemoravi,

Si in veritale ungilis
,

me

vos

rcgnare super vos

:

inus factum

illi

ab cjus malre

non erat uiique

,

tale

venile

confidite in protectione
,

mea

el

si

non
:

exeat

quoniam cum datus

est nulriendus

non erat summus

ignis de rliamno

et

comedat cedros Libani

obscurus

sacerdos, utique puer.

Undc

ut

dictum est, epiiud

sensusest, scd
eniin
ita
:

eum

inventa dislincliomanifestat.
est,

Non
de

bar appellatur, vel potius epbud bat, sicut asserant

qui

legendum

Et

si
,

non exeat ignis

bebrx-am

linguam

noverunl,

el

inleipretatur
illud

rhamno

sed subdislinguendum

Et
;

si

non, ac deiiide

ephud iineum. Sed Gedeon existimo

quod
erat prsecipuum
,

fecisse,

inferendum, exeat

ignis de rliamno

id est,

Et

si

non

summi
quod
in
j

saccrdolis

indumentum
[^racter

confiditis in protectione
tate ungitis

mea

aut,

El

si

non

in veriignis

atque ornanientum
siinl

per quod ct civlera significuta sua clvilate Dei

opcra sacrarii

rhamno,

et

de comedal cedros Libani. ComminanUs enim

si

ine rcgnare

super vos, exeat

labernaculum conslituerat
taclum est
teriret
illi

et proiter

hoc peccatum
,

verba sunt quid facere possit,

gnare super
se.

noluerint
,

cam

re-

et

domui ejus

in

scandalum

iit

sic in-

Verum

quia non

ait

Exibit ignis de

(quod poste Scriplura narrat) tanta ejus nu,

rhamno,
Excat,
et

et

maiiducabit

cedros

Libani,

sed ait,
si

nicrositas liliorum [Judic. ix

d).

manducet; obscurius factum est qiiam

XLII.

[Ib. VIII

27, 28.

Non

praelereunda

oi itur

sola dislinctio lateret. Vehementioris

autem commi-

qiueslio, qnoiiiodo (luicvcrit lerra qiiadragiiita

annosin

nalionis est, et qiiodam

si

modo

praesentioris efficaciae,

dicbus GL-dcoii
iir;cos,

cuni post vicloriam qua liberavit Hefeccrit aboinin;ilio)iciii

,
,

quis dicat, Si non vis facere quod volo, s;Bviat in

ira

cx auro spolioruin

ct
ct

te

mea,

id

est

jam

saeviat

utquid

eam teneo?
poenain in-

posl

illain foriiii^alus sil oiiiiiis Israel

cl lucrit

illi

qiiain si dicat, sffiviet,

promissivo

modo

'

doniiii

ejus in

scandalum. Quoinodo ergo posl hoc

tentans futuram.

taiitum

nefas, quod el Gedcoii et populus adinisit

XLV.
inter

[Ib. IX,

23.] E< emisit

interviros
,

requievit terra quadragiiila aniios;

soleat ostcndcre
c;iretur, tuiic
,

cum boc

Scriplura

Abimelech

et

Deu sspiritum malignum Sichimorum. Iloc verbum,

cum

a Doinino
illos
,

Dco

pojtuhis forni-

utrum imperantem
cet,

an permittentem

Deum

signift-

potiiis

pacein

perdcre, noii acqui-

non

facile definiri pytest.

Quod enim

hic posilum

rcre

et bosiib.is subjugari

iion

ab bostjum infestacsi.
sicut
solet

est, JB)ms?7, grajcus haibeli^a.nizaiUj

tioiie

muniri? Scd
,

iiilelligeiidum
,

in

Psalmis ubi
:

legitur,
in

quod etiam est Emitle lucem tuam {Psal. xlii,

locis interpretes nostri

Scri|itiira

pcr piolcpsim
,

id

est per piscoccupalio-

3)

quanquam
emisit.

quibusdam

neiii dixi^sc

quod

fcceril

cphiul coiilra

Dci

Lcgem

et|ubi est in gr;eco i^o:niczuz:i, misit interpretali siint,

Gcdeon ex
aliliio

illo

auio, quod lucrat liostibus devictis

,

non

Potest ergo et sic inlelligi

ire inter

ut spiritum

proslralis ablatum
,

qiiia uiio

locodicere voluit

nialignum Deus tanquam

serit
,

eos volentem emi-

cl

unde erat aurum

ct quid

de

illo

faclum

sil

scd

id est

poteslateiii dederit

maligno

spiritui

ad

postca f;iclum cst in (ine dieruiii

Gedeon

lioc

pccca-

liim, qiKiiido consecuta sunl eliam iiiala quie dcinde

Scriplura coiitexuit, postcariuain coinmciuoravit quot

aiinis in

eorum pacem perturbandam. Usqueadeoaulemeliam mitti a Domino malignum spiritum propter justitiam vindicandi non absurdum visum est, ut quidam id
quod
est i^KniaTsds-f
,

diebus Godeou

ierr;i

conqiiieverit;

quosannos

ctiam immisil interpretati

sinl.

rccapilulaiido coiiimeuioiavit, id cst, ad ordinem revcrtciido qiicm pnclci vcrlcrat

6caiid;ilo
<iiiO(l
,

XLVI.
id

[Ib. IX, 52, 35.]

Verba quae misit ad nuntios

prius dicendo de

illo

Abiraelech Zebul princeps civitatisSicbimorum, ctiam

novissiiiic f;iclum cst.

,

habent

El nunc surge nocle lu

agro. Et erit

et

populus luus

te-

XLIII.

fll). viii

55.] El faclum esl

filii

cum
el

esset

mortuus

cum,
sol
,

et itisidiare in

mane simul

ut orilur
latini

Gedeon

el

uversi iunl
:

Israel

fornicali sunl

tnaturabis, et tendes super civitatem.

Quod

posl BiKiHiii

el

posuerunl

ipsi sibi

Baalberilh teslanien-

quidam

liabent maturabis,

quidam vero manicabis, uno verbo

,
,

tum,

ut essei eis ipsc in deitni.

Et

f5a,alim ct

Daalberith

groccus babel

quod

dici

possct non
sit

dilu-

jdola inlcUigciida sunt. Major itaque iransgressio et fornicatio

culo surges. Et forlasse liinc

dictum

maturabis, a

commissa
illo

est a

po|)ulo

post
:

mortem Geet il-

maiutino tempore
dici soleat

quamvis etiam

aliis

temporibus
la-

deon
lud
,

quam

vivo propler ciihiid

,

quouiam

ad rem accelerandam. Manicabis aiitem

occurrit.

ctsi illicile faciuin erat

;

lameii dc sacramentis

linuin

verbum csse mihi non

Sed
,

illud

mo"
di-

labernaculi erat

ista

vcro post idola lornicalio non

religionis

vet, quod

cum

dixisset, simulut orilur sol

addidit,

babet vel

falsam

patern;c
si
,

dcfcnsionem.
lemporis Getulit

diluculo surges;
citur Spdpoi,

cum ipsum

diluciilum

quod graece

Unde etiam
dcoii
,

iliud ei)lnid,

non
ita
:

in rnie

tempus ante solem

significet, qiiod

jam

sed anie factiim esl

in terra

Dous paiicnter

usitatissime dicitur, cura albescere coeperit, Sic ilaque

'

ul

pax

perseverarct

quia licet factum erat

sic Mss.

At editi

ouasi dicat

scevial

vermissim tnodo.

809
inlelligendiim est, ut

LIBER SEPTIMUS.
quod positum
est

810

mane, ipsum

firmasse Jephte

deum

islum, qui vocalur Chamos,

diluculum intelligatur. Additum est aulem, simul ut

oritur sol
,

poluisse aliquid dare in hoereditatem cultoribus suis.

ul exprinieretur noii

jam

orlo sole facien-

Quidain vero

sic

habent, Nonne quKcumque possedu

dum, sedubi fulgorapparuerit

aliuiide albescit dihiculum
coeli,
;

solis orienlis.

Non enim
partem
red-

Chamos deus
hoc dictum

tuus, hccc possidebis ? Gi

hoc

ila

sonat,

nisi

cum

coeperit

quasi aliqiiid potuerit possidere.

est,

An

forte

secundum

quam videmus ab

oriente, lux solis

est qiiod etiam

adeam
iii

quod sub Angelis

constilutaj sunt

eunlis altingerc. Hinc

Evangelio

gentes, juxla Caniicum Moysi famuli Dei [Deut. xxxii,

unain ;itque
culo faclain
,

eamdem rem alius evangelista dicit dilucum adbuc obscurum esset (Joaii. xx
,

i), alius orienle lux

sofe

[Marc. xvi, 2); quia

diluculi

el ipsa

quantulacumque
,

sule
,

ulique

fiebat

LXX)? Numquidnam ergo ille angelus, sub filii Ammon, Chamos appellaliis est? Qui? hoc audeat affirmare, cum possit intelligi secunduni ejus opinionem dictuin, quia putabat deum suum hoc
8,
sec.

quoerant

orienle

id est

ad ortuni veniente

et

fulgorem suum

possidere, vel in possessionem sibi dedisse? Magis au-

de suse procsentiie propinquilatejactante.

Quam
,

lucem

tem

isle

sensiiselucet in

iis

verbis qune gr.Tcus habet,

tibi

quidam

idioloe solis

nou esse putaverunt

,

sed illam

Nonne qucecumque
telligaiur ita
tibi.
ille

hmredilavit

Chamos Deus

tuus,

esse quse primitus condila est

die conderet soiem.

antequam Deus quarto

hcec hmreditabis? ut in

eo quod posituin
si

est, tibi, in-

dictum, ac

diceretur, sicut videbilur

XLYll.

[Ib.

X, 1.] El surrexit post Abimelecli, qui

filius

Tibi

enim

hairedilavit qui hoc pulas,

non quod

salvum fuccrel Israel Tliola

fralris

Pliua,

(ilius palris

aliquid

posset hx'redilare. Denique in eo quod

ejus,

vir

Issachar. Filium

patrui ejus, dixit

usiiatius

sequitur, El omnia

quwcumque

hcereditavit

Dominus
di-

filium pairis fralris ejus,

cum

ordinalius el
fratris

Deus
ceret,

nosler,

non

dixit, haereditavit nobis,

tanquam

atque apertius diceretur,

filius

filiuin

patris ejus

sicut nobis videtur; sed, vere ha-redilavit, a

eiiim erat patrui ejus, sicut evidentius in ea in-

facie veslra;

quoniam
De

abstulit ipsis, et bis dedit

hcec

lerpretatione quoe ex bebraio cst, invenitur.

Non ergo

inqnit, hceredilabimus.

quod dictum

est patris fratris,

ab eo declinatum est
fratris,

XLIX.
si

[ib. XI.]

filia

Jephie quod cam pater in

iii

quod

est in

nominativo pater

sed ab eo quod

holocansloma obtnlit Dco; quoniam

vicisset, eiim se

belio voverat,
sibi

est palris frater,

hoc estenim palruus.

Nam

sive po-

haulocaubtoma oblaturum, qui

;

nulur iu nominativo, bic paier

hic patris frater, genitivum facit

Iralris, sive ponatiir

de

domo
esse

exiens occurrisset

quod cum

vovisset, vi:

bujus patris

Iratris.

cit; et
let

occurrente sibifiiia,quod voverat reddidit

so-

Verum

allera oritur quxstio,

vir Issachar,
id

quomodo

fueril patruus

magna

et

ad dijudicandum

dirficiilima quaestio;

Abimelech

est vir

de tiibu Issachar,

quibusdam quid
qu;iorentibus;

sibi

hoc

velit

nosse cupientibus et pie

his san-

ciim Abimelech patrem habuerit Gedcon, qui Gedcisn

quibusdam vero qui Scripturis

advcrsantur, Iioc
et

de tribu

fuit

Manasse.

Quomodo

ergo Phua et Gedeon

clis iniperita impietale

maxime

in

fratres fueruiit, ut possit esse

Phua patruus AbimePotuerunt ergo

crimen vocantibus, quod Legis

etiam bunianis

Propbetarum Deus
delectatus.

lech, cujus palrui

filius

Thola succederet, secundum

sacrificiis fuenit

istam narrationem,

ipsi

Abimelech

calumniis sic primilus respondemus, ut

et

Gedeon

et

Phua unam babere matrem, ex qua divernascerentur, et fralres esseiit unius

pairis. Solebant

Prophelarum, alque ut expressius

et

Quorum Deum Lcgis dicam, Deum

illa

sis patribus
tris
filii,

mafe-

Abraliam

Deum

Isaac el

Deum

Jacob nec

sa-

non unius

enim nuberc

crificia dcdectaverint, ubi

pecorum holocausta
et

ofTere-

minK de aliis tribubus in alias tribus. Unde et Saiil cum esset de iribu Benjamin, dedit filiain suam David bomini de Iribu Juda (l Reg. xvui, 27)
,

bantur; sed quod signilicativa fuerinl

quaedam uni-

brai.futuroruin, res ipsas nobis quoe bis sacrificiis sigiiificabantur,

etsacer-

cominendare voluisse
illa

fiiisse

aulem

dos Joiade', utiqtie boiiio de tribu Levi, duxit filiam

etiam istam utilem causam cur

mutarenlur, ncc

Joram regis, hominis de Iribu Juda(II Paral. xxn,

modo

juberentur, imo prohiberentnr offerri, ne vere

taiibus

H)

Hinc factum

esl, ui

Elizabeth el
i, 3fi),

Mariam cognacuin fuerit Eli-

secnndum carnalem aflectum

pularemus.

Deum

delectari

tas in

Evangelio legamus [Luc.

:

zabetb de filiabus Aaron

ex qiio

inielligitiir

de tribu tribum

Sed utrum etiam humanis

tura oporliierit,
Iioniinuni

sacrificiis significari fu:

Levi et filiabus Aaron aliquam nupsisse in

Juda, unde
ila

merito quseritur

non quod mortcs

in

fieret

inter

ambas

illa

coi-niilio, ut

quandoque nioriturorum

hac causaexqui haec de

Doinini caro non soliiin de regia,

ccrd<ii;ili

verum eliam de

sa-

horrescere el forniidare deberemus,

se
fieri

si illi

stirpe propagaretiir.
[II).

gratanler acciperent, in seternam remunera-

XLVni.
cit

XI, 24.] Inier cselera quse

Jephte man-

tioneni
lioc

commendareniur Deo sed

:

si

hoc verum
;

esset,

dat per nuntios regi filiornm

:

Ammon,

etiam hoc di-

genus sacrificiorum Deo non displiceret

N;im

displite-

Nonne qucecumque hcereditavit tibi Cliamos deus luus,

hcereditabis
;

cere autcm Deo satis cvidenter

slatiir.

eadem Scriptura

hwc

el

omnia qucecumque hwredilavil Do-

cum omnia

primogenita
;

sibi dicari, et

minus Deus nosler a facie vestra,limc liceredilabimus? Quod

qiiidam lalini sic interprelanduni puiaverunt, ut dicevciit,

sua esse voluerit alque prseceperit

redimi tamen a
xni, 2, 12, 13),

sevoliiitprimogenila

bominum [Exod.
filios

Nonne qucecumque

dedit

libi in

hoereditatem Cha-

ne immolandos Deo crederent

suos, quos natos

ila

mos deus
'

luus, hcec possidebis ? ubi videri potest

con-

primitus snscepissent. Deinde hoc apertius

loquilur,
ul pro,

in Mss., Judce,

seu Jude. Apud Lxx, ladai.

III.

quod humana

iioiocausla sic

Deus improbet,

Sanct. August.

fVingt-six.J

811
hiUoal, ilelesians ca in

QU^STIONUM
aliis
:

S.

AUGUSTINIJN HEPTATEUCIIUM
plcctcndus,
si

81i

genlil>iis cl

populo suo

hoc facere sponie pr.iesumpserit. Deinde

pra-cipicns nc aiuicat iniilari

nihinverit

Si auleiu, inquil, cxteriii

hai)cbat quod crcderet

Abraham,
scd

ut propter divinum
talcs

Domiuus Deus
l,

tuits gentes,

quas tn intras

imperium

iion parcerct filio,

non credens Denm

limediturc

iraiii

eorum a conspcctu
;

tuo, et luvicdilabis
tibi ipsi,

vicliinas iibcntcr accipere,

hoc eum proptcrcij

coruin eos, et ImbiUibis in tvrrn

atlcndc

ne ex-

jussisse, ut resuscitarel oecisum, et hinc aliquid tan-

a facie quiras sequi eos. postiiuam exterminati fuerint

quam Deus
etiam
iii

sapiens demonstraret.

Nam

hoc de

illo
;

ne crquiras dcos eorum dicens, Qucmadmoduin faitn Dociunt ijcntes diis suis, faciam ct ecjo : non facics
tua,
iviiio

Epistola lcgitur,

qux

inscribitur ad IIcIm-tos

ct fidcs ejns, qiiia

hoc de Deo [crediderit, qnod poslaudatur {llebr.

xi,

Dco

tito.

Abominainenta cniin quw Dominus

filios

odity

sel filium cjus suscitare,

Iste

17-19).

fecerunt diis suis; qnoniain cl

suos

ct fiiias

suas

vero et Deo non jubente neque poscente, et con-

comburunl

iqni diis suis {Dcut. xii,

29

31).

Ira legitimum cjus pr.xceptum, ultro sacrificiuin vovit

Quid
a quo
iion

eviciciilius ostondi potcsl liissaiicla;

Scriplunc

huinannm. Sicciiim scriptum

tum Doinino,
el dixil:

est

Et

vovil Jcplile vofilios

lostimoniis, ut alia luiniscciuoiii oiulllaiu, quani Deuui

Silraditione tradideris milii

et eril

hxc

Scripliira

huinauo

gciicri

coulhbula

csl,

Ainmon

in

manu mea,
in
et

quicumque

exierit

de januis
in pace a lialocau-

solum uon

diligere,

verum eiiam odissc

illa

talia sa-

domus mece
fdiis

obviam mihi,
erit,

in revertendo

me

crificia, in

quibus houiines imuiolantur?

plaue di-

Ammon,

Domino offeram eum

ligitetcoroiial, cuiu (|nis.iuc juslus iniquitatem paliens

stoma.

usque

ad niorlcni pro voiilate dcccrtal, vel ab inimicis,

justilia

Non
enim

utique bis verbis pecus aliquod vovit, quod scposset ofTerre. Ncque
,

quos pro

otrendit,

occiditur,

retribuens eis

cundum Legem holocaustoma

vicloria de bello ducibus

bona pro malis, id est dicit Dominus sanguiuem juslum, a sanguine

usque ad sangiiinem Zachariyc ^(Mtt/j. Praclpue autein quod sanguiiicm fudit ipse
el sacrificium
xit

pro odio dileclioncm. Talem

Al)cl

est aut fuit consueludinis

ut rcdcuntibus

cum

pecora occtirrerent. Quansoleiit

xxiii, 35).
j^ro

tum aulem
de quibus

attinel ad

multa animalia, canes

nobis,

dominisblandofamulatualUidenlescurrerein obviam
ille in

seipsum oblulit Deo

justilia

sic

ulique obtulit,
:

suo voto cogitare non posset, ne

in

ab inimicis pro

occiderelur

huuc imitata

injuriam Dei aliquid, no:i solum illicitum, vcrnm etiam

inartyrum millia usque ad mortem

runt, el ab
iuin.icis

proveritate ccrta-

sicvientibus iiumoiata sunl; de

quibiis dicit Scriptura,

Tunqiuim aurum

in fornace

pro-

secundum Legeni immuudum vovisse vidcretur. Nec ait, Quodcuinqne exierit dc januis donius mcic in obviam milii, oEfcram illud liolocaustoma;
contcinptibile et

bavil illos, et sicut liolocausti hosliam accepil illos {Sap.

III,

scd

ail,

quicumque

G). Uiide et

Apostolus

dicit,

Ego

eniin

jam immo-

dubio

nibil aliud

lor

{MTim.

iv, 6).

men
de
filia

fortasse

exierit offcrain eum : ubi procul quam hominem cogilavil; non taunicam filiam quanquam illani in lanta
:

Sed non

sic Jeplitc

fecit

holocaustoma Do-

paterna gloria quis posset anteire,

nisi forte

uxor?
ex->

mino sed
;

sicut pra;ceptum

fucral pecora offcrri, ct

illi

Nam quod
ierit

non

dixit, quyecuiuque, sed

iea', solet

quicumque

prohibilum fuerat homines immolari. Magis hoc

simile vidclur quod fccit

de januis domus
1)10

Scriptnra
:

Abraham, quod Dominus

genus

qnolibel

sexu poneie

sicnt

mascuhuum de Abraham

specialiter lieri pnccepit {Gen. xxii), iiou gcuerali lege

dictuin est,

Surgens a mortuo {Gen. xxiii, 3); cura

fuisset.

ut talia sibi sacrilicia ficrent aliquaudo inandavit,

eliam

fieri

oiuuino prohibuit. Disial ilaqne lioc

imo qnod

ejus uxor

mortua

Quia ergo de hoc voto atque facto nihil videlur

Scriptura judicasse, sicnt de

Jeplite fecit a facio Abrahae,

tulit lilinin
:

quoniam
et

ipse jussns ob-

Abraham, quando
;

filium

iste

autem

lecit

quod

Lege vetabalur,

jussus oblulit, apertissimejndicavit

sed lanlumniodo

et nullo speciali jubebatur inipcrio. Deiiide noii solum in sua Lcge postea, verum etiam tunc Deus in

scriptum reliquisse legentibus judicandum, quemad-

modum

de faclo Judae

filii

Jacob

quando ad

iiurura
in

ipso Abrahie

fiiio

talibus sacriiiciis

quam non

delecla-

quidem suam nesciens

ipso fiierat fornicatus
{Id. xxxviii, 15),

intravit, veruni

quantum

relur ostendil;
baverat, a
filii

cum patrem
licite

cujus fidem jubendo pro-

esl, quia meretriccni puiavit

tamen interfectione prohibuit, ac arie-

neque approbavil hc Scriplura, nejustilia et lege

lein, qiio sacriftcium

secundum veterum con-

que reprobavit, sed

Dei consulla asliquia ergo de islo

gruam temporibus consueludinem compleretur, ap

posuit.
Si

maudum pensandumque

dimisit

Jephte facto in iieulram partem senteiitiam Sciiplnra

Deiprolulit, ui noster iutellectus
ceretur,
in

autem hoc quemquam movet, quomodo pie creAbrahain

jndicando exertal^

diderit

Deum

sacrificiis talibiis deleclari, si

posscmus jam dicere Deo displicuisse

hsec

illicite

offeruniur Dco; et ideo puiai recie credi-

volum, elad illam perductum esse viudictain, ul

polissimum
filia

patri

disse eliam Jeplite

qnod

lale sacrificium

Deo posset
aliquid

unica oecurreret

quod

si

spei a>set
scifilia

esse acce|>ium

primo consideret

aliud esse uliro vosi

alque voluisset*, non conlinuo, ut

disset

vere, alind jubcuii obtemperare. Noii eiiim,

praeter morein in

veslimcnta

sua

et

dixisset,

eam vidil, Heu me

,

domo

a domino institutniu servo ju-

mea, impedisli
lis

me ;

in offendiculum facla

es

in ocu-

belur, atque id laudabili obedienlia facit, ideo non est

meis.

Deinde sexaginta dierum tam longa diiafiliae

tione data
vaticani

sua;

Dominus ab
uotK,

uniccc cliarissimsi

nv
lc:

duo Mss. : DHectionem tntem, qitod dicat nomifmiustiimasang. .sb. usque ad sang. y.acharice
,n.

wecc
'

cum eum non

prohibuerit, sicut prohibuit .Abravolnissel.

Ediii, vovisset. Mss. ineliorLs

'iJdisUil

813

LlBEll SEPIIMUS.
perficiendo quod voveral seipsiiin percu,

8U
;

ham, donec

pluvia spiriiuali

et postea

comphita area sicco velorbe dKTusam, babentem

teret orbilalo. gravissima

Deum aulem nequaquam

:

lere, (igiir.treEcclesiam toto

homiiiis inunolatione placaret

palri

et

ideo hujuscemodi
lalis

non

in veilere

tanquam
ilio

iii

velamine, sed In aperto coe-

poenam

luis-e rolri!)ulan>,

nc impunilum
aut magnimi

icstem i;ratiam,

priore popiilo velut ab ejusdem

voli relinquereiur exeniplam, ut

aliqiiid

grati;v roro alienato

atque siccalo. Nec tamen fruslra

,

se vovere Deo pularent iiomines,

cum

victimas iiumaaut

inier fidoies et operanles juslitiam

propter

bonam
testi-

; nas vovereut, et , quod vera, sed poliussimulata eadem vota essenl, cum non

est horribilius, filiorum

fidelomqiie vitam, in qiia eiiin

credendum

est esse de-

fiinclum

tale in Epistola

ad Ilebrajos nieruit

veliit

exemplo Abralnc sperareiilqui vovissent,

talia

Deum

moiiium.

prohibituruin

vota compleri.
nisi

Utrum aulem quia posteaquam dictum

ab
ista sententia

est

Faclus

Possemus, inquam, hsecdicere,

retardarenl; ul hanc
auctoritalis

eslsuper Jeplite SpiritusDomini, ca secula siint, ut votuin iliud vovercl, atque hostes vinceret, et

duo nos prsecipue divinarumScripturai'um testimonia

quod vo-

lem gestam

ct in libris lanta;
diligeiilius

verat
siiit,

redderet

Spiriliii

Domiiii

oiniiia

deputanda

memona', commendalain,

quaniii

nt porinde liabeatiir et hoc sacrificium,

sicut

tanquam
fticile

tum Dominus adjuval, elcaulius perscruteinur, nc

ullampartein judiciumiemerariuin proferamus.

id

Domiaus
;

Abraha;

fieri

jusserit

non

Unum,

dixeriin

cum

ulique de Gcdeon possit luoc afferri

quod

in

Epistola ad

Hebneos

istc

Jephle inter lales

differeiilia, qiiiapost

commemorati:'-. ut
scriptum est
:

eum

culpare vereamur, ubi sic

peccatum quod focil, qiiandofecilephudpost quod universiis popuiiis foriiicatiis est,

nulla est
ejiis

Elquid

adliuc

dicam?

Deficit

enim me

commomorata
propler

prosperilas

postea vefo

lempus enarrandi de Gedcon, Barac, Samson,etJepltle,

el

quam
et

Jcphte votiim \ovit,

,

illa

est insigiiis ejus viclo-

David,

ci

Samuel

et

Proplieiis

qui per fideni vice-

ria consecuia

quam
Godeon,

adi|)iscendain voverat,

runl regna, operanles juslitiam conseculi sunt promissiones {Hebr. xi, oi).

qua adepta quod voverat

est, quia

solvit. Hursiis eniin

etsi

con-

Aitcrum

quod ubi de

illo

ista
,

siderandum
fecit

non posteaquam

narraniur, quod lale voverit ct impleverit votiim

pracmisit Scriplura dicens
Spiritus Domini,
transiit
filios
el
,

Et factus

esl
et

super Jeplite

posteaquam tentavit Doininum, quod Htique peccalum est niagna slragc hostibus
,

ephud, lamen

perrexii
el

Galaad

Manasse,

et

ccesis

alque siiperalis popiilo acqiiisivit

est
:

saliitein.

Sic

speculam Galaad,
cl

de specula Galaad ad trans

enim scriptum

Et

dixit

Gedeon ad Dominum,
el

Ammon,

votiim vovil JeplUe

Domino,

et coelera

Non

irascalur indignalio lua in me,

el

loquar adliuc
et

ad hoc ipsum votum pertinentia; ut omnia quoe deinceps facla suiit, lanquam opera Spiritus Domini, qui super
euin facliis est, inlelligenda videantur. Ista teslimonia iios compellunl qu.trere poiius cur factum
sit

semel,

leniabo

adliuc semel in
,

vellere,

cclera.

Iram quippe Dei mcluebat

peccare, quod Deus
hibet. IIoc
in

qiiia

noverat lentando se
iiianifestii-sime

Lege sua

prosi"ni

tamcn peccatum ejus

et

mirabiiis

quam
est,

facile

improbare quod faclum

illud

cst.

evidcntia et
qiie populi
afflicto

magna

vicloriae prosperitas liberatioiiisest.

Sed primo

quod ex Epistola quoe ad IIebra)OS

inter illos laudabiles

consecula

Jam enim

Dciis slaluerat

commemoravi,
,

viros
,

qiii

populo subvenire, atque

hujiis ducis,

quem

ibidem recoluntur
eliain Gedeoii,
ritus

non solum esl Jephte

siinililer

verum
et (a-

ad hoc opus assumpserat, utebalur animo non soium

fideli el pio,

de quo

Scriptura dicit, Spivi, 34)

:

Domini

conforiavii
,

Gedeon {Judic.
illo

et ad pra^nuntianda quae volebat, et

verumetiam subdcficienleet dolinquenle complenda quai

pcr istos tantum, qui etiamsi peccave-

nien ejus factum

est
et

quod de

auro prsedae operalus

dixerat.

ephud

et foruicatus est posl illud oinnis Israol,

in

Non

eiiira

faclum esl domui Gedeon

iion

scandalum
;

Id. viii,

runt, inter justos

tamen

narrantiir,

sed eliam per

,

27), non solum laudarc

possumus

verum etiam
,

ipsum Saulein omiii modo reprobatuin

populo suo
Dei
iii
,

muita Deus

quia Scriptura hic apertissime jiidicavit

reprobare
fit

praestitit,
;

niinime dubhamiis
Spiritui

nec lamen ex hoc

ulla

injuria

ct prophetavit

quem insilivit etiam Spiri(us non cum juste ageret, sed cum
in
(f /{<?

Domini, qui

eum

conforlavit, ut hostes po-

virum sanctumDavidiiinocontemques;eviret
).

puli ejiis tania faciiitate superaret.

Cur ergo inler

il-

los

commemoratur,

qui per fidem vicerunl regna, ope-

Agit eniin Spiritus Domini el per honos et per malos, et per scientes et per nescientes, (piod

XIX, 20-23

rantesjnstitiam; nisi

quia sancta Scriptura

quorum

agondum
dixerit,

fidem aique juslitiam veraciter laudat, noii hinc impeditur

qui etiam per Caipham acerrimum Doinini perseculorcm, nescieniem quid

:

novit, et staluit

eorumctiam peccata,si quanovit,

el oportere

judicat, notare veraciter?

Nam

et in

eo quod idem Gc-

insignem protulit propiietiam, quod oporieret Clirislum inori pro goiilc {.!oan. xi, 49-51). Quis
eniin egit nisi Spiritus
v>nlur;i, ut judici

deon signum petens,

sicut ipse locutiis est, tentavit

Domini

curans pr;enuntiare

in vellere {Id. vi, 59), nescio utrura

non
,

fuerit trans-

gressus pr;ieceplura quod scriptum est

Non

tentabis

Dominum Deum tuum

volebat ostendit
in

Deut. vi

16

verumtanien

Gedeon tenlare volenti Dominum, noii credeiiti quod ei fuerat per manum ejus de ct salute popiili jam loculus, hoc polissimum de vellere
prius coinpluto,

eliam in ejus tcntalione Dominus quod prsnunliare

;

postmodum

sicco, e(

de area priinum
?

compluto

scilicet vellere et

area

sicca, postea rigala venirot in

meiilem

Ut quod sub-

lota circumquaque sicca, figurare

Israel, ubi erani sancti

primum populum
,

defecit a fide, infirmitaii ejus delicloque deputelur

qiiod v(M'o cti;iin
laii

cum

gratia coelesti

lanqiiam

eiiis aiiinio

ad

lioc

auod eeneri

g,5
huniano

QUyESTIONUM
si^nificari oportcbat usiis osl

S.
,

AliGUSTINI IN IIEPTATEUCIIUM
ad cjus

816

Deus

plcrea Dcus re insigni ct inopinala volens quasi dorniientcs Iioniinum aninios excitare, co magis
sibi sacrificia offcrri

luirabilcni providcntiani intcili^alur uiisericordiani ct

quo

lalia

ncrlinore.
Si
(luis

vetucrat, curavit sibi ejnsniodi

autcni

dicit

oninia

scicntcm

(ccissc

ct

aliquid olTercndum, ul ipsa admiralio

ret quaestioncm, ct

magnam

gigne-

dixisse

Gcdeon cx revciatione
monslrarcntur
proniiseral
;

proplietica, ut per

eum
;

magna quxstio ad pcrscrulandum

si^na

lalia

ncc dcrccisse a (ide

crcdidisse
;

ct

magnum
veiut

niyslcrium studium ]nx nientis crigercl, pie

nuod

ci

iam

Dominus

sed

vcro scrulans niens liominis alliliidincm prophetiac,

tcntarc, atque aclione prophelica in vcllere voluisse inculpabilcm, sicut dolum ila illius lentationem fuisse

hamo piscem Dominum Chrislum de profundo^

lluic nos ralioni cl considera-

Scriplurarum levaret?
tioiii

Jacob {G(u. xxvn, 15, IG)

ait,

et illnd

quod Doniino

iion obsi^timus.

Sed

alia

qu;eslio esi de

animo
Domini

A' irasailur mdujnalio lua in me, non idco

vovenlis, alia de providenlia Dci qualicunuiuc animo

ejus optinie utenlis.

dixisse

quod iram cjus timcret, sed quod cum confiirasci,

Quamobrcm

si

Spirilus

deret non

cum

ea faccrct qusc Spirilu ejus di:

qui (actus est super Jephte, ut hoc voveret

omnino
;

tanquam prophela sentirct ditat ephud ut vidolur, dum modo illud quod de facto quodlibot signKicet, non auScriptora ipsa culpavit,
ctante (acienda cssc

prxcepit, quod quidem Scriptura non aperuit

si

lamen

lioc ille pr.iRCcpit, cujus

non

liccl jussa

conteninere,

non solum

insipientia culpanda noii esl,

est.

verum eiiam

deal excusare a peccalo.

Nam

ct

illud

quod

ireccnli

laudanda obcdientia

IIoc enim, etiamsi sc

homo

liyviri ad signum crucis ipso nutnero pertinentes, drias ficliles acce|icrunl, eisque ardcntes faculas in-

ipse interimat, quod ulique

consilio faccre nefas
est,

humana
scclesle,
satis
iii

voUintale atque

profeclo iiUelligendum est

si

chisernnt, quibus

hydriis fraclis

repcnle lumina nuter-

obcdicnter

(ieri

potius

quam

divinilus juslii)ro

merose micanlia tanlam hosiium niultiludincm

ruerunl
{Jiidic. vii,

sum

est

de qua qiix-stione

primo

do

lU-22), laiiquam ex suo arbilrio

;

Civitate Dei dispulavimus {DeCivil. Dei,

Si auleni

lib. \, c.
,

21).

videlur focisse

Gedeon

non enim Scriptura

hoc facerel
:

dicil

Jcphto

humanum
vovcndum

sccimis crroicm

humapec-

Dominum admonuisse
dum,
nisi

ut

et

tamen tam

num

sacrificium

piilavil, ejiis quidein

graiide signuin quis ejus

animo atque

consilio ficien-

catnm de unica

(ilia

jure piinilum ost, qiiod eliani ipse

Dominus,

iiispiravit?

Qui prKfiguravit saniii

vcrbis suis satis videtur ostendcro, ubi ait,

filia
[is

Heu me,
ocu-

ctos suos ihesaurum evangelici liiminis

libus hahituros, sicut Aposlolus dicil,

vasis ficli-

mea, impedisli me;

in o(]'cndiculum facta es in

Habemus autem
iv, 7)
:

meis; discissis eliam vestinicnlis suis. Verumtaojiis

thesaurum islum in

vasis ficlilibus

(U Cor.

qui-

nien ctiam bic

error babcl aliquam laudem

ut

fidei,

bus

in

passioue marlyrii tan^iuam vasculis fraclis,

qua Douin timuil,

quod voverat rcdderot, nec

di-

niajor

eorum

gloria; Culgor emicuit, quoc

impios evanillis

vini in sc jiidicii sentenliain declinavit;

sive spcrans

gelicce praidicalionis inimicos inopinaia

Christi

Dcum
tius

proliibiturum, sicut fecit Ahrahae, sive ejus vo-

claritale superavil.
Seii ergt) per sciontes, seu pcr nescienlcs, prsefigu-

lunlalom etiani non piohibcntis intellectam faccre po-

rationem pr;t'dicalioncmque futurorum Spirilus Domini propheticis leniporibus operatus est

:

comcmncre staliicns. Quanquam ct liic nierito quxri

quani
intelligitur

potcst utrum ve,

nec ideo
;

rius
liiis

hoc Deura nolle

fieret
,

fieri

el

in

eo po-

peccala eorum dicendum est non fuissc peccala

quia

Dco

si

non

obediretur,
et
in
si

quoniam hoc

etDeus,
ipsis
luil.

qui et malis nosiris bene uti novil, oliam

pcccatis usus csi ad significanda quai vosi

sc

nolle et in Abralue

filio

legitiina prohibi-

eorum

tione monslravcrat.

Yerumtamen

proptorca Jcphte

Proinde

proplerea peccatnm non

fuit,

sive cu-

noii faccret, sibi potius in uiiica prpercisse,

quam Dei
ju-

juslibet necis human;i', sive ctiam parricidale sacrifi-

voliinl;Ucm seculus csse videretnr. Magis ergo intellcxit in

ciiim vel vovere

voi

reddere, qnia magnnin aiiquid

eo quod

ei filia occurrit,

uliorcin
liincns

Deum,

et spiriiuale significavil; frnslra

Deus

talia prohibuil,
illa

sl;cqne poen;e se fidelitcr subdidil,

.'^aiviorem

et se odisse tesiatus est; qiioniam et

jussil, iirK|ue
lu;iliiim

qu;e

fieri

tanqnam de
eliam bonai

tcrgivers;itione viiidictam.
ct virginis

Credcbaienim
recipi,

ad aliqiiam significaiioncm reruin spiriill:i

animam

fili*

bene

quod

niagnannn(|uc rcferuntur. Ciir ergo

proreisla

non scipsa voverat immolandam, scd volo

lali

et voluii-

hibcrel, qii;:iidoi|irKlem poterant propler

ruiii

eamdem

non

restilcrat patris, ot

Dei fueral secula judi-

earumdem
,

sigiii(ic;itionem

propler qiiam et
fieri
;

ciiim.

Mors

eniin sicut nec sibi a qnoqiiam spoiite

;

licilc fiel);iiil

nibilominiis licite

nisi

quia ncc

ncc cniqiiam sponte inferenda est

recusanda non
cst
,

ita

tale aiiqiiid

significanlia
sacrificia

qiialc expcdit

credcrc.buiion

cujus consliliilione
:

Deo jnbente quocumque

mana Dco
stilia

placuerunt, quaiido

pro

jii-

tcmporis obciinda est

iiec iuisqii;iin i|ui cain porpeti

quisqne

al) iniinicis, qiiia

rectc vivcie voiuit

aiit

dclrcctal, ut oiniiino evilelur, scd taiUunimodo utdifferatur, lahorat

*.

peccare noluit, inlcriinitur, sed hoino ah liomine tan-

Ila^c

aulem foslinantibus nobis de

utcumque discussa pro

quam

elccla hostia
si, ait

more pecoris immohilur?

pccoriim viciimre jam
ips.ic

piicdicla qu.Tcstione saiis esse

liac

Quid

aliquis, rjuoniam
usii;it;r,

qiiidem parte visa sunt.

qiiid Spirilus

eo ipso quo (ucrant

intclligeiitibiis

quanivis ct

a recle

Niincjam

Domini, sive per nescien,

ad significalioncm spiritnalium refer-

tem

Jcplite sive per scienleni

sive pcr ejus

impru

reniur. niinus lamen facieb;int intenlos ad magiium

sacramenlum

Christi et Ecclcsioc rcquirendum; pro-

' Quse sequuntur, scilicet hcec autem festinantibus, etc., usque ad nuncjam, absunt a Mss. Vatioanis et Gallicanis
,

M7
denliani sive per obedienliara
Sive per fidem,
iii
,

LIBER SEPTIMUS.
sive per ofTensionem
pi icfiguraverit
,

818

Habitavit autem in terra bona, vei, ut expressius di-

hac re gesta

quan-

camus, opima. Quod enim graece ayaWj,

opinium dicitur
miiii vidctur
:

!ioc latine

lum Deusadjuvat, requiramus, breviteiqucpendamus. Admonet enim nos el urget quodam luodo i^te sancia-

id

auiem interprolalur

Ti>b.

Ubi

inteliigeuda ejus a mortuis resnrrectio.

,

rum

Scriplurarum locus cogitaie

virlule. Talis

enim

dicitur

quemdam potenlem Jeplite, quod nomen intcrsicul inut in-

Nam

quai lerra magis opima

quain terreiiuin cor-

pus cxccllcntia immortalitalis et incorruplionis in-

preialur Aperiens. Dominus autem Chrislus,

dicat

dutnm

Evangelium

discipulis suis

apenut sensum,

Qiiodautem diciturde Jephle, quia posleaquam fugieiis a lacie fralrnin

telligerenl Scripluras {Luc. xxiv, 45, 11). llunc Jepbte

suoruni iiabiiavil

in terra

Tob,

fratres ejus rcprobaverunl, el

de palerna

domo expuHoc
eiiain

colligebanuir ad eura viri lalrones, et obainbulabant

lerunt,

objicientes ei
ipsi essenl

quod

esset filins fornicariae,

nali.

cum
fuerit

ipso

qiiaiKiuam ct ante passionem objcctura

ciiin

tanquam
Scribs
riari

de uxore legitima

Domino, quod

pultlicaiiis

el peccaloribiis

egerunl adversus

Dominum
,

principes sacerdotum el

mandncaret, qnaiulo rcspondit,

sanis inedicum, sod
a^grotis

iiou esse iieccssariuin

;

et Pbarisa?!

qui dc Legis observationc gloille

{Matth. ix, 11, 12)

{Isai. mii,

et

videbantur, tanquam

solveret

Legem,

et ideo

inter ini(iuos deputatus

cst

12), qnaiido

veluti

non esset

legiliinus

filius.

El quanquani de

inter latrones crucifixus est, et

in

unum

ex eis de cruce
:

sancta

quideni Yiigine

corpus assumpserat,

quod

paradisum

transiulit
resiirrexit,

{Luc. xxiii, 53, 43)

ct esse ccrpit,

lamen

fidelibus iiolum est;

tamen ejus maler, quaiitum ad

illa

posleaquam

secunduin id
collecti sunt

genteni pertinet, etiam

test.

Judaica synagoga dici po-

quod supra exposuimus,

catorum

in terra

Tob,

Revoivat qui vohierit proplielicos Libros, et vi-

ad iilum scelerali homines propter rcmissionem pec;

deai quoties el quanta verbi severitale atque inriignationc Domini,

illa

qui ciiui

illo

ambulabaiil,
Ne(]ue hoc

qiiia

secundum

gens velut iinpudica mulier de suis

cjiis pr;x;cepta vivcliant.

licri

desinit usqiio

fornicationibiis arguatur.
libro recentissiinum
,

Unde

esl etiam iliud in

hoc

nuDC, ct deinccps, quousque ad

ul justificei inipios

vel

cum

posl ephud quod lecit

,

qui ad

eum eum couvertunlur,

coiifiigiunt uiali,

et di-

Gedeon

oinnis Israel legitur fnrnicatiis

vel

quod

scaiil iiiiijui vias ejus {Psal.L, 15).

abierunt post deos gentiuin quibus eraiit ciicumdali.

Jam

illud,

quod

lii

qiii

abjeceraiit Jepiile (erat

enim
quan

Undein iilos divina ira commota cst, ul per aniios decem et octo conlerercntur a filiis .\ininon (Judic. viii,
27,
et

Galaadites), convcrsi
eura, per

suiit

ad cum, ct quaesivcrunt

qnem

liberarciitur

ab inimicis suis

X, 6-8).
illi

Sed nuniquid non cx cadem gente

nali eiant sacerdoies, ct Scribse, et
in eis
isti

clara praefigiiialione significat, ipiod hi qui

abjecerunt
reperiiint

Israel etiain

Chrisluni, ad
saliitcm
!

eum
illi

rursus conversi,
iiitclliganlur

in illo

Phariscei,
Jeplite,

quos

diximus

fiiisse

pnvfiguratos, qui

sive

quos Pelrus apostolus

taiiquam

Domiiiuni Ciuislum, vcluli iiou

si-

cuin dc ipso scelerc arguissel, sicut in Actibus

st(dorura legiiur, cl hortatus essel ut ad

Apo-

legiiimum iilium perseculi expulerunt? Sed in eo

militudo adumbrata esl, quod
gis observatores
,

cum conver-

isli,

ut dixi, veluli

Lc-

tcrentur,

quein

fuerant

persccuti,

compuiicli sunt

euin

(|ui

conlra pnccepla Legis fa-

corde, et ab
ruiit

illo qiieni a

sc alienaverant, desideravelibcrari

cere videbatur, tanquaui

sibi visi

legiiiiui

non legiiimum, jure

illa

salulem

(qiiid

estautem

ab iuimicis,

nisi

sunt ejecisse. Secuiuium hoc enim plebs

apoccatis? sicenimillisail, Agite voenitentiam,el bapiizetur unusquiscjue veslrmn in

et

dicta est lornicari, qiiod Legis pra;ccpta

non servans,

nomine Domini Jesu

ii,

Clirisli;
:

lanquam

viro

non exliibebat lidem.

ftlii

rcmiltentur vobis peccata veslra {Acl.

22-38)

sive

Sic aulcm bCripluiu esi de Jeplitc, El crevcrunl

uxoris, el ejecerunl Jej^hte.

illa

potius significctur,

qu;c in finc spcralur vocatio

\eibuni qiiod positum

:

esi,
iii

gentis Israel.

Magis qnippe ipsa vidctiir app:u'ere in

est post dies
:

crevefunt, sigiiifical in figora, pnievalueruiit

Jud;cis
Chrisli
,

quod

eo quod dicilur, Et factum

post tcmpus significat
;

quod

u!i(|ue

implctum csl, qui pncvalucrunt

quia
ita voliiil,
iit

infirniitati

ct

pcr boc insinual non illud

est,

ab

eis qua;

oporlcbat pas-

intcliigcndum quod rcconti Domiiii passionc

sod

sione perferrei; sicul hoc idem significans Jacob praevaiuit augelo,

quod postea futurum

csl. Qiio videtiir

etiam

id perti-

cum quo

ut idipsum portenderet lucla-

nerc, quod seniores Galaad veiierunl ad Jephte, ut per

batur {Gen. xxxii,

2i-28). Dixerunt crgo ad Jephte,

,

ajtatem senilem posteriora et novissiina lempora accipieiula sint. Intorprotatur autoni

Non

Imredilabis in doino palris nostri

(juoniam

filius

Galaad Abjicicns,
saiis apte Iiuic rci

mulicris fovnicaricE tu.

Tanquam
esl iste
:

dicercnt quod Evan-

sive Revclatio.

Quoruin ulrumque

gelium loquilur, ISon sabbatum {Joan.

giliinos
filios

liomo a Deo, qui sic solvit

congruit; quia primo

Dominum Chiislum
filios

alijcccrunt,

ix, l(j)

se autera velut jactantes )c,

eisque postea revelabitur.

Doniino dixerunt
;

Nos ex

fornicalione
{Id. viii,
et liabita-

Quod vero contra

Jeplite,

Ainmon dux

quaerebatur

non sumus
41). Et
vii

nati

unum patrem habcmus De.um

quibns

victis liberarentur, qui

eo dnce adverinterprelatur

fiajii

Jcphle a facie fratrum suorum,

sus

illos

bellare ciipicbant, quoniani

Filius

in lerra

Tob. Fugit, qiioniam se quanlus esset abs-

Auimon

condii; fogit,
cocjnovissenl,
(l

quoniam eos sicvientes laluil Sienim nunquam Dominum gloriw crucifixissent

:

Populus moeroris ; profecto aut illi significanlur inimici, qui ex ipsagente perseveranles in infidc-Iiiale praedicli sunt: auloninino
populi inei,
sive
pr;c(lesiiiiali,

Cor.

II, 8). Fugil,,

qiioniam morienlis infirmitatem

omnes gehcdiKK
siridor dauuuui

nbi

erit

cis flclus et

v.iderunt,

viriuiem autem resurgeuUis

uon

viaeruul.

iMatih. xxv. 50), lanquara popuio

819
inirniris. Q(ianqii;Mii
ct angfli cJMS
rioii

Qli.ESTIONUM

S.

AlJGlJS

riM

IN

IIEPTATELCHIJM
Chrislus loqiiebatnr
:

820
Si
fteri poteitf

populMs niocroris, cliiun diabolus

;

in qiio

quod ex

incoiivoniiMilor ilileliigiinliir

sivc

vobisest.
XII, 18).

cum omnibus

lionnnibus pacein liabentes

ipsa

(Kom.

qni.\ a-loinain iniscriain eis

qnos decipiiinl

aciiniruiil

Vcrba porro

quye mandavit Jepbte

cst, fcstinantibus

sivo

(|iiia

cl ipsi a'lorii; niisoriie dcpiilali siinl.

oinnia perlractare nimis

bis
:

longum

no*

Elegaiilcr sano, ad cxpriinondani niulto cvidciilins

propliciiain
,

videnlur tamen mihi sic intelligenda,

iit

quantum
adver-

Jeplile

respoiidil

senioribus Galaad

attinet ad signilicationem fuluroruin,

in eis

Koniw

vos odio

liubuislis

mc,

et ejecistis

we

de doino

latur doclrina Christi,

sil

admonens nos qucmadmoduni

vocati sunt. Novit cniin

patris mei, et emisistis

iiistis,

me

a vobis? et qiiid esl quod ve^

anibiilandum, hoc est, vivendum inter eos qui non

quando
Josepli,

liibulati eslis ?

Tale

aliqiiid

figuralum

sccundum propositum
nus qui sunt ejus
(II

Domi-

esl

in

(|uein iralres
;

vendenles abjccerunt
Iribularenlur, ad cjus
suiil (Id.

Tim.

ii,

19).

(Gen. xxxvii, 28)

clcuin

faiiie

Jamvcro quod cnm

esset dcbellaturiis inimicos, fa-

openi inisericordiaiiiqiie coiiversi

xliixmv).

ctus cst siiper euin Spiritus Domini, signilicatnr Spiritus sanclus impcrtitus

Hicvero

niuito ampliusclucel significalio fuiurorum,

ipsi

mcmbris
Galaad

Chrisii.
el

quod non
ad
illo

prorsus fratres
;

qiii

ejeccrunt Jephte
iit

Quod

aiitein pertransiit

Manasse,

et Irane-

eum vencrunt

sed Galaad seniorcs pro universo

Siciit

speculam Galaad, etabspecula Galaudad trans fHios

populo eidem supplicaiilcs.

eadem gens

di-

Amnion, proficienlia significanlur membra Cbristi ad

victoriam de inimicis repor(andam. G;ilaad quippe interprctalur Ahjicicns, Manassc Necessitas. Transcundi

cilur Israel, sivein eis qui lunc futrunl, Cliristumquo

reprobaverunl, sive
reversi snnl. Populo

in eis

qui ad ejus
dicitur

opem

poslea

enim

inimico, sive in

suntergoaproficicnlibusabjicientcs, idestcontemnentcs
:

majoribus sive

in

posteris suis loiiga odia Iraheiili

transennda ct necessitas, ncfortccum (ransieritqui

atque servanti, tandemque cnnverso in eis qui tunc

proficit conteinncnlcs, cedat tcrrendhus.

Transennda

converlendi sunt, iSonne vos odio habuistis me,

cistis

et eje-

eliam specnla Galaad, quoniam Galaad etiam Revclatioinlerprelalur. Est

me de domo
in

palris mei ?

Hoc enim

eis

visum est

aulem spccula altitudoad prospidesuper aspicicii-

qui perseculi sunt, quod ejccerunlCiirislum dc doiiio

cieiuliim, vcldespicieiulnm, id est

David,

qua regni ejus non

eril finis (Luc.

i,

33).

diim. Spccula itaque Galaad congruciitcr mihi videlur

significare
his,

Et dixerunt seniores Galaad ad

venimus ad
le.

Jeplite

Non

sic-modo

superbiam revelationis

undedicit Aposto(II

Tanquan dicerent Jud;ei conversi ad

ut persequeremur,

El

in magnitiidine revelationum ne exlollar

Cor.

Christum
veninuis

Tunc venimus
sequamur.

modo
eo-

XII, 7).

Ergo

et ipsa transeunda est, id est,

non esl

ul

Profitenlur

etiam adversiis
ille, si
:

in ea

inimicoseum futurum sibicaput. Respondet

transilis,

manendutn proptcr cadendi periculum. His perquod significat facile superanlur inimici
:

rum

vicerit inimicos,
noluit,
illis
:

quod

erit eis in

principem quod

dicendo, Et ab specula Galaad transiit ad

filios

Amtnotif

Gedeon
quippe

cum

id Israelila) voluissent. Respoiidit

cril

de quibiis inimicis

jam supra diclum

et dixit
:

est.

Princepi vester Doininus

(Judic. viii,

El

vovit Jeplite

votum,
iit

Si traditione tradiet erit

22,23). Rex enim nomine

noiidiim liabei)atgens
aulein liabere Saiilein
illa
(I

piincipis significaturiquod

deris milii filios

exierit

Aminon

maiiu mea,

quicunuiHe

tcni|)oreJudiciim. Coepcrunt

de januis domus mca: in obviam milii in rever-

Reg. x, 1) el deinceps succcsso-

rescjiisalios, qui in librisRegnorumlcguntur. Nain in

Deiitcroiiomiocumcisprcecipiturqualcmdebeantbabercregein,sihoccisplacucrit(Z)c'M<. xvii.l^), nonibirex,

me in pace a filiis Ammon, el erit Domitw, el offeram eum holocaustoma. Quemlibet in hoc loco cogitaverit Jephto sccundum oogilaiionem humanam ,
lendo

non vidclnr iinicam

diccret,

filiam

cogilasse

alioquin

non
filia

sed priiiccpsappellatur. Sedquia isteJephieilluin

rabal,
fuit,
qiii

(igii-

cum

illam
;

ccrneret occuriisse,

Heu me,

verus estrex,quod eliam in lituloscriplum

mea, impedisli me

in offendiculnm facta es in oculis

qul cruciejus affixus est,

quem

Pilatus delere vel

mcis. Impedisti eiiim ita

dictum

est,

(anquam ad

iioc

emcndare non

aiisus est (Joan. xix,

19-22)
in
:

ideocreIlli

se iinpedilum indicavcrit, ne illud

plen:(.
teiii,

quod

cogi(ara( iiu-

denduin cst essc dicluin, Ero vobis

aiitcm dixerant,
viri

principcm.

Sed quem

potuit cogi(are piiinitus occiirrcn-

Eris nobis in caput

qiioiiiam caput

qui

filios alios

Christus (I Cor. xi, 3), et ipse est caput corEcclesi;Ti

tavil, et ut lioc

non habebat? An conjugem cogifieret Deus noluit, ctutnon rclinqucrct

;

poris

(Eplies.

v, 25).

Denique

poslea-

quam
ctum

eos

liberavit Jephle ab oninibus ininiicis,

non
di-

impunitum, ne quis deinccps id auderet el ut magua providentia, ex hoc quoque ipso quod accidit, sacr;v

eis facius cst rex, ut

cst,

intclligcremiis, illud

qiiod

mcnlum
et

Ecclesiae

fignraret?
;

Ex ulroque
Si

igitur |ro-

ad proplieiiam potius pertinuisse dc Christo,

iiar-

phetia ooaplata cst

et ex eo quod vovens cogitavit

contigit.

quain ad ipsum propric Jephte, de qiio Scriptura

ralioiiem
annis,
et

ex 00 quod nolenti

enim conjugem
suw;

ita

roncliidit

El judicavit Jeplile Israel sex

Galaadilcs,
xii, 7 ),
et

cogitavit, coiijux
linquet
et
lioiiio

Cliristi

Ecclesia est. Proplerea re-

mortuus

est Jeplite

sepulius est

putrein el malrem, et adlia;rebit uxoii

in civilate sua

Galaad (Judic.
:

Judicavit ergo

erunl duo in carne una. Sacraiiientum lioc ma(iinim

Jsracl sicut cselcri Judices

non

ibi

regnavit ut princonlinentur.

esl,

inquit Apostolus,

ego aulem dico in Chrislo

el in

ccps, sicutbiqiii

Regnorum voluminibus
posleaquam
misil nuntios
eis

Ecclesia (Lplies. v, 31,

coiijnx virgo csso

52). Sed quia hujus Jeplite

Jamvcro
conslitiiiiis

qiiod
cs(,

idcm Jcphlc dux

non

potuit, in eo

quod

(ilia

polius

ad hostcs prius pacis

ail

ocGurrit, ct innlta

non romansit proliibilum

sacrificiuin

verba poriantcs, illud osiendilur quod

Apostolus,

vovenliij audacia, el virginiias

Ecclesiw figurala est.

821

LIBER SEPTIMUS.
a vero,
:

822

Nec abhorrel
eliam
illa

quod

fili;xi

noinine eadeni

sigiii-

frustra el ipse Jephte sex annis

populum

judicavit.

ficalnr Ecclesia

nani cujus allerius lypuni gerebat

L.
lus

[Ib. xiii, 4.]

Qua;ri potest
,

mulier, cui posl laclam fimbriam

suam

sa-

ad matrem Samson
sterilis

quomodo dixerit angecum annuntiaret ei (ilium

et

natcc, ail

Dominus,

Filia, fides lua te salvam fecil; vade

futurum, quia
bibas

erat, Et nunc observa,

non

in pace {Mattli. ix,

bigit,

20-22)

El ccrle, unde nuUus amfilios

vinum
est

el

sicernm, non manduces

?

omne immundum.
eliam ad ea inan-

discipulos suos ipse sponsi

appellavit, se

Quid

enim immundum

nisi forte dissolutio disci-

aperlissime indicans
jejnnare
filii

sponsum
cjuamdiu

sponsi,
dies
'

Non possunt, iiiqiiit, cum ilUs esl sponsus

:

p]in;i% qu;ic esso coeperal in Israel,

ducanda eos labefecerat

quiB prohibuerat

Deus

in

venient autem

cum

auferetur ab eis

sponsus,

et

generibus animalium {Dcut. xiv, 5 19). Cur eniin

/HHC ye/ua6M)i
Ecciesia,
pellat

(7 />id., 15). [Holocaustoma

ergo erit

non credatur eliam hoc eos mullo proclivius faccre

potuisse
,

quam

virginem caslam bealus Aposlolus apxi, 2),

qui etiam ad cultum idolorum transgredie-

(II Cor.
fiet in

quando

iii

resurreclione mor-

bantur

luoruni
est

univeisa, quod scriplura est, Absorpta

LI. [Ib.

xiii, 6.]

Quod maler Samson

illi

viro suo indi-

mors
(I

in

victoriam.

Pairi
esf,

Cor.

rex ipse

Tunc Iradet regnum Deo et xv, 54, 24). Quod regnum ipsa Ecclesia ciijus figuram vovens ille geslabat. Sed
fiet,

cans

quemadmodum
dixil,

angelus annuntiavcrit filium

futurum,

Et iuterrogabam

eum unde

esset, et

no-

qnoniam tunc
slubta

cum compleia
dierum a

fiieril

sexla

a;tas

sicculi, ideo sexaginta

est.

virginilalc dilalio

po-

men suum non annuntiavit milii, quajri potest verum dixeril; (luoniam lioc non legitur cum ei angelus loqueretur. Sed inlelligendiim est hoc^ibi Scri,

utrum

Ex omnibus

quippeaitalibus Ecclesia con-

pluram lacuisse, hic auteni cominemorasse quod

tacueiat. lilud etiain quod non ait, IiUerrogavi

ibi

gregalur. Quaruin prima est,

ab
id

Adam usque

ad di-

eum
niihi,

luvium

secunda a diluvio,
:

esl, a

Noe usque ad
:(juaria a
:

quid vocaretur, etnomen suum non annuntiavit

sed
ait, Interrogavi
,

Abraham
la

tertiaabAbraham usque ad David

undeesset

videtur incousequens
annuntiavit milii.
,

David usquc ad transmigralionem in Babyloniam

quin:

(luod addidit

et

nomcn suum non

ab hac transinigralione usque ad Virginisparlum

Non enim noinen

unde
esset
,

ejus intcrrogaverat

sextaindeusqueinliujussircuUfiiiem. Perquassexoetates

sed lociim vel civitatem

et

cum qua^reret cum hnmincm

quia tam
dislin-

lanquam pcr sexaginla dies

sua
:

flevit

sancta virgo Eccle-

putaret.

Nam

hominem Dei eum

similem
,

appellavit, specie
,

sia virginalia

quia licet virginalia, tamen fuerant

lamen

vel habiiu angelo

hoc cst

peccata deflenda

propler quae universa ipsa virgo

Dimilte nobis
liebila

prKclarum

vidit, sicut ipsa narravil.

Sed

si ila

tolo orbe diffiisa quolidie dicit,

gualur, Et interrogabum cum unde esset,

et
,

nomcn
postea

nostra {Matlli. vi, 12).

Eosdem
per

auteni sexaginta dies,

suum, ut subaudiaiur
inieralur
,

interrogabam
,

eum

el

duos mensesmaluit appellare, quantum exislimo, propler duos

tion annuntiavit milii

non habet qusestioail,

homines

unum

quem mors, ailerum

;

Kcm

ad ulrumque enim referri potcst, quod

,

non

per

quem

resurrectio

mortuorum

propler quos etiain

annuntiavit milii, id est

nec unde esset

ncc

nomen

duo Teslamenla dicuntur.

Qiiod vero factum est in prceceplum in Israel
diebus in dies conveniebanl lamentari fiUam Jepltte
,

suiim.

ex

LII. [Ib. xiii

,7,5.] Ilem quod

,

ait

eadem mulier

Ga-

dictum
eril

sibi

esse ab angelo

(luoniam Nazarwus Dei

laaditem

quatuor dies in anno

non puto significare

erit in vi,

puer a venlre usque ad diem mortis suw, non !cgi,

aliquid post

impletum holocausloma, quod

;

lur ab angelo diclum. El quod Icgilur diclum

incipiet

Ipse
,'

tam celernam

sed pra^terita lempora Ecclesi;

iu

salvum facere Israel de manu Philistiim

non

f
\

quibus erant beali lugcnles. Qnalriduo aulem figuiata

esl ejus universitas, propter

esl a inuliere
dixit,

commemoratuin. Ilaque
audivit;
et
:

ct aliquid

non
est

quatuor parlcs orbis

est.

quod

tamen

nihii

credenda

por quas longe lateque diffusa

Ad

hisloriie

vero

dixisse

quod non audivit

sed Scripluram potius non

,

proprietatem, non arbilror hoc decrevisse Israelilas,

iwsi

omnia verba
quentem
cebantur

angeii posuisse

cum ipsum

mulieri loest,

quia

inlelligebant in ea re jndicium. Dei magis

insereret narralioni. Ideo

aulem dictum

ad percutiendum patrem fuisse depromptum, ne tale

a ventre usque ad diem mortis suoe, quia Nazaraei di-

vovere sacrificium deinceps ullus auderet,

luclus et lamenlalio decerneretur,
tili;T;

Nam

quare

si

votum

iliud Ise-

votum habebant, secundum ea qnaj Scriptura per Moysen procceperat

in

Lege, ad tempus

qiii

fuit ?

{Num.
et illud,

VI, 2-21). Liide est hoc,

quod huic jussum

tota vita sua obser-

Si

autem

quod populus Ephrsem posiea ab

,

est ut

ferrum non ascenderef

in

caput ejus, et vinum'

eodem Jephie
eril in fine,

debellatus est, ad judicium Dei

est, sicutipse

quod
dicit,

et siceram

non

biberet.
ilii

Hoc enim

referendum

Dominus

vavit
tis

Samson, quod

qui vocati sunt Nazara^i cer-

Eos qui noluerunt me regnare sibi, adducite et interficite coram me {Luc. xix , 27) nec ibi quadraginta duo
;

diebus observabant, voventesvolumque reddenles.

LIII. [Ib. XIII,

16, 15,

1.]

Quod

dicit

Scripiura
est,

inillia.quDe ceciderunt, vacanli niimero

commemorala

Quoniam

ignoravit

Manue
,

quia angelus Dei

niani-

sunt {Judic.

enim illi duo menses propter sexaginta dies senarinm numerum sex taxii
,

6). Sicut

festum est eliam ejus uxorem hominem

credidisse.
,

tuin significant

ita et

ibi

sexies septenarius ductus

Quod ergo ei dixil Yim facicmus tibi nunc et faciamus in conspectu tuo hoedum caprarum lanquam ho,

hoc idem
iinet
;

figurat,

sexies

quantum ad sex ailates saiculi perenim septem quadragiBta duo sunt. Nec

minem

invitavit, sed ita ut lioc cuiu illo epularetur,

fecisset.

quod sacrificium

Nam

facere

hajdum capra-

m
riiin

QU^STIONIJM
non
de
solel dici,
,

S.

AUGUSTINI

IN

nEPTATEUCHUM LIBEU SEPTIMUS.

gelus dixerat,
fer illud
;

821

iiisi

ciim

lit

sacrificiiim.
,

Deniqiic

Siautem
est,

facis liolocaustum,
iiiilii,

Domino

of-

el iile ila respoiulil

ctibo
paiiibiis tuis

Si vim feceris wilii

;

uon mmulu-

hoc

non

sed Doiiiino.

Quod ergo
iii-

nbi oslendil sc rnissc ad cpulas

,

stclit aiigelus in allaris fliiiiima, iiiagis sigiiilicasse

i.ivitalum.

Deiude addidit

El

si

feceris liolocauslum
,

tclligciidus cst illuni niagiii consilii

Angclum

iii

formj
susce-

Domino

ojferes illud.
(iiiia

Utique ideo dixil

Si feceris

Ito-

servi {Isai. ix
pturiis eiat,

C)

boc csl,

iii

bomiiie

quem
;

locausliiin,

illo

dixeial, Fuciamus in

conspeclu

noii

acccplurum sacrificium

scd ipsum

tuo Itijcdum caprarum.

Non aulem omiie

et

s;icrilicium

sacrilicium fulurum.

holocausuim erat;
balur
,

nam

dc holocauslo noii manduca,

LV.
enim

[Ib.

XV, 8, 15.] Quid est quod dictum esl, quod

quia lolum incendebalur

idco vocabalur

percussit alienigenas
iiabct libiain
sil, nisi

Samson
a geiiu

tibiam super femur

tibia

Quis

holocaustiim. Sed augclus ctiam non manducalurus,

super feniur, ciim

deorsuni
?

holocaustum polius
scd Domiiio
iilo
:

(ieri

admoiiuit

non taineu
,

sibi,

versus non
si

usque ad talum
,

Dciude

proptcr lioc niaxiine

quia gens Israel

locum corporis

signilicarcl

ubi cos vuliiciavil,

,

temporc consueverat,
;

quibiislibel diis Jalsis sacri-

numquidnain oinncs quos peicussit

loco fuerant vulneiali
?

in

uno corporis
,

ficare

unde

et

tunc ofrenderai

Deum

ul traderelur

Qtiod

si

esset crcdibile

pos-

jnimicis por qiiadragiiila aniios.

semus
posieaejiis

forsilan suspicari euiu puguasse libia alicujus

,

LIV. [Ib.xiii, IG 25.] Qiiid

sibi viilt, qiiod

animalis lanquam lusle

cussisse
:

ct ca illos

super feinur pcr,

quam manilesialus esl Manue et nxori qui cum eis loquebalur, dixit idein Manue uxori su.nc, Morle moriemur, (luoniam Deum vidimus; ex illa sciliNemo polesl cel Legis senlentia ubi scripliim csl meam videre et vivcre {Exod. xxxiii, 20)? Opifaciem
angelus,
,

sicut de illo

scriplum est
illud,

quod maxilla
iit

asini mille occiderit.

bile esl,

Scd neque

dixi

credi-

quod pugnans uiium tanlum lociim observa:

verit ubi cos percuieret

ct iion ail

Scriplura

Per-

cussit eos tibia

super fcmur, sed tibiam super femur.

nabanlur ergo ut honnnes

ulique iniraculo laclo qui
,

Dciiin se vidisse

tanlo

Nimirum ergo

inusilata locutio facil obsciirilalcm. Ita

si

(juod in igni sacrificii sletit,

eiiim diclum est, ac

diceretur, Pcrcussit eos valde

cum

illis

prlus quasi hoino loquebatiir. Sed Deuni

mirabililer, id esl, ul adiuirando sliipculcs libiain su-

in angelo, an

Dcum ipsum
esl
:

aiigehiiii appellabaiit ? Sic

por femur poneienl; libiam scilicet uiiins pedis

sii-

enim scriptum

El sumpsit Manue Itmdum capra;

per femur allerius

slU|)Ciil.

sicut solent scdere

si

qui mirando

rum

el

sacrificium
;

et

oblulit super
et iixor

peiram Domino

Taiiquam
;

diceretur, Pcicussit cos

maniim
niaxil-

mirabilia fucienti

el

Munue

ejus exspectabant.

ad maxillam

id cst, laiita caule, iu iii;inum

IIu-

ad

Et factum
ccelum,
el

est

dutn ascenderel llammu desuper altare ad

lam

tiisli

ndmiralionc poncreiil.
iiilcrpreialio
ila
i|ii;e

sciisiini ita

se

uscendit ungelus
iliius

Domini
;

in
el

flamma. El
ceciderunl

Ma-

habcre etiam
edocet

cst ex

licbnro

satis

nue nxorque

exspectabant

super

nam

legilur, Percussit eos ingcnti plaga, ita

faciem suam super terram. Et non apposuit ultra angelus

ul stupcntes

suram femovi impunerenl. Tale

libiaiii reiiioii

esl eiiim

Domini apparere ad Manue

et

ad uxorem

ejus.
;

Tunc

ac

si

diceiel,

iinpDncrent

quoiiiani sura

cognovil

Manue quoniam
,

anqelus Domini

esl
,

et dixit

utiqiie relior.^iis cuiii tibia esl.

Manue ad uxorem suam

Morte moriemur

quoniam

LYI. [Ib.xv, 12.]Qui(i csl quod

Jiida
eis
,

alt

Samson

viris

Deum vidimus

Iii

his ergo verbis quia

non

dixit, 3Iorte
,

Jurate milii ne inter [icialis

morleinur, quoniam angelum Doniiiii vidiinus

sed

ne fortc occurratis in

me vos, cl tradite me mc vus?Qmui loculioiiem

ne forle venialis adver
his iiilerliceiotur
libro -cri
,

Deum

vidimus, orilur quasslio, ulrum

iii

angelo inlcl-

ila nouiiiilli iiiterprelali suiil,

Deum, an eumdem angelum Deuni vocabanl, llludcnim tertium, quodDeurn putaveranl qui erat anligebant
gelus, dici

sum mc
dixisse
,

vos.

Sed

lioc

eum ne ab

illud indical, qiiod in

Uegnoriim

non

polesi, aperlissime dicentc Sciiplura,

est.

ptuin est, jubenle Salonione ul liomo occiderctiir

dicenle, Yade, occurre
iioii
illi

'(

Tunc cognovil Manue quoniam angelus Domini

uiide ineluebal

Sed

(III

Rcg.

ii,

29). Qiiod

iiie-;

moi lem

Non enim
,

Scriptura in

Exodo
,

intelligitur, qiiia

non

est consuetudinis

apud mis

dixerat, Nenio videt raciem angeli

ct vivet, sed

fa-

ita dici.

Sic enim qiiod militares poiestales dicunt,

illiim
,

ciem

meam

dixit,

cum Deus

loqueretur.

An
?

et in

hoc

Vade, alleva illum, el significat, Occide

qui-

ipso qiiod in angeli preesenlia Deimi cognoverat Manue,

ita
illi

inlelligal, nisi qui illius locutionis consiieliidinem iio-

perturbalus est, ut

mortcm

limei et

uxor sua respondit, Si

vellet

Quod aulem Dominus morlificare

et

vit? Soietet viilgoapud nos dici, Coiii|)cndiavit

il!i

quod

est, occidil illuni

et lioc ncino inlelligit, nisi

nos, non accepissel de

mami

nostra holocausloma

sa-

qui audire consucvit. Ilocc cst

enim

vis geneialis
ips;c
lin-

crificium, nec illuminasset nos

fecissel nobis lta:c
:

omnia

liax

sed nec audila

omniuin locutionum
guyc
,

ut

queniadnioduni
nibi

nlrum ipsum angelum credideiunt

,

noii intclliganlur

audiendo vel iegeiido

accepisse sacrificium

quia viderunt euin in altaris

Iioc intellcxcrnnt

discantur.

flanama sletisse

an per

accepisse
* In excusis scribebatur, comnediavit ilu. At in plerisque ac melioris uota; Mss., compenaiavit.

Dominum
angelum
?

quia hoc fecit angclus, ut se osieiideret

Quodiibet autein horum

sit,

jam lamen an-

DE SUBSEQUENTl OPERE
Vide librum 2, cap. 13, Retraclationum, 1. 1, col. 635, a vcrhis, Liber cujus est titulus, tationes in Job, usque ad verba, Ei super terram.

Anno-

.latein subsequentis opusculi noii hic significavit Augustiiius, nisi ii-sa Retractalionum scrio, in qua locum illi opusculo Iribuil inter libros circilor aiuium 400 elaboratos, reconsuitque illud aliquando aiite opus quod contra Petiiiani Lilleras, Anastasio in uoniana cathedra sedente, ex iib. 2, c. 51, adeoque nouserius anuo 402 couscripluni luit.

mediuni

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

A^.^OTATIONUM
[JoB cap.
qiiia
1.]

IN
*

JOB
loqualiir
fccerit.
,

Et opera magnn eraiH

ei

super lerram

Nolandiim quam consolaloric

quamvis

se-

operabalur de ipsis operibus. Fuciebuni convivium

,

cundum consiietudincm luclum

[Ib.

quolidie

donec eorum numerus impkrelur. Signuni est

w.^Ecce trado iltum

:

libi ;

tantum animnm ejus

tulxt

charilalis.

Et oljercbal pro

eis

viclimas
alias

secundum eo-

cuslodi

ne vitani eripere posse pruesumeret. El

,

rum uumerum. Inlelligondum,

confessiones
,

esse peculiaros
;

sibi lestani

ut raderet

snniem. Per passionem Domiiii

quasi singuhis victiinas

aliud vcro sa,

significat radi peccata confitentium.

[ib.
111.]

friflcium pro

onmium
'
:

el

pro onmibus pcccatis

quod
el

Et nox in qua dixerunl, Conceptus

,

est

liomo.

&ignirical dicens

JSc forte peccaverint filiimei,

suis.

Aliquae superiorcs polcstales

runt.

quae hoc scire polucqu;i;

viacedixerint
forte
;

Deo

in cordibus

Bcnc additur

Ne

quia

iii

cordc cos malcdixi.^se suspicabaliir. Et

sus

Nox itla est. Nox

sint
illa

tenebrw

ne paliatur jam
;

pas-

sint tenebroi

id est, sit oblivioni.

ecce venerunt Angeli Dei, ut slarent

coram Deo. Afteclio

,

Neque

requirat

eam Dominus
;

desuper.

Non

reparctur

anima; ad vcrilalem non potuit aliler narrari

lcmporalitcr et localilcr

nisi

pcr iinmortalilatcm
venial in

id est,
:

percal morlaliias.

Nec
csl

quodam modo dicerelur. Et venil equidem diabolus cum eis. Ulrum quia non poluit, nisi pcr cos audire, dictuni est cum cis. Et dixit Dominus diubolo : Unde ades ? Coiiatio practciilu; actionis cum co undc permillitur aliquid deiuceps
, ,

eam lumen
et
;

lumen mcmoria^ Sed

:

excipiant

illam tenebrw
fulura;

unibra mortis

vita isla,

qux umbra
lumcn

paMuc

ut sit sensus, Justus qui

,

esl

non cam vidcat, sed tencbra:

carnales Iribulationes de vila
quasi nmaritudincs diei
judicii
,

hoc

cst pcccatores ct
,

ista.

El conturbent eam
vilae, vel

agere

responsio ad interrogationcm est

est
,

ipsa vero

prxcepta bona;

dics

inlerrogatio vis divina

in

qua non pcrmiltilur

(jnibus perturbaiilur carnales.

Et noctemillam
in diebus anni

agere quod

libet.
i
,

In cogitalionibus enim impii inlerro9)

,

accipiant

tencbrw

perpetuse.

Non

sil
,

galio erit {Sap.

ad manifeslandum
,

eum

nobis.
:

juslis spiritualibus qui sole fruunlur

et

majores sunt.

Sed

mitle

manum tuam
ISisi in

et

tange omnia quce habet

libi.

da

Sed
se.

iiox illa sit dolor

quia dolorem facit diiigentibus

in diebus

polcslalcm.

faciem tuam benedi.verit

Si

Pen"(

Neque numeretur
Et ego
(l

mensium. Justi
:

in

Ec-

dens loculio,
taclis

id cst,
,

non

tibi in

faciem bcnedicet
,

clesia propler Iiiiiam

tanquam miiiorcm
,

ad quos dispi-

rebus suis

qnasi subaudirclur
fticie

quid jubes?

citur,

fratres

non potui vobis loqui quasi

;

discessit

diabolus a

Domini

a consultatione

ad

ritualibus
aniii.

Cor.

m,

I)

ut ipse Paulus sit

itli

de diebus
:

aclionem. El venerunt
illud,

liostes et
filiis

ceperunl eos.

Secundum
ii,

Sed maledicat illam muledicens

eminentes

diei

Domi-

Qui nunc operalurin

islos

di(fidentiw{Ephes.

2),

nus

qui maledicet amantcs carnalia. Tenebrescant

:

eliain

excilavil.

Nolandum autem quomodo

,

in

sidcra noctis iUius

et

in peccatis.

Permaneal,

lioininibus babuerit potestalem

el in clementis

sed

in

lucem non veniat. Quia non convertentur, dicit

'.

lamen datam

Deo. Nudus

exii

de ulero muiris mece.

per propheliam

Quia non conclusit portas

venlris

ma-

ADMONITIO PP. BENEDICTINORUM.

necensilus fuit hic hber ad Mss. victorin?e bihlioiheca; cluos, Uegia; unuin Navarrici CoUegii unum ad Beccensem nonacensem, ad variantes lecliones ex uuoMs. Belgico descrii^tas necnou ad editiones Am. Er. et Lov.
, ,
:

et

Comparavimus proeterea
'

eas

omnes editiones
,

initio Retr, elConfess.,

'

t.

1,

memoratas.
per propheliam, r i/-

M.

Sic Ms. Regius.

/jmM. Am
quod

At victorinus codex

quod

siqnificat

Duo

Mss., consolatoria.
>

Er. et duo Mss., quod significat stgntficat ante Domtnum.

nominum.

Lov.,

Editi,

per proplietam. *' c

M Mss.,
,

{a) scriptus circiler an. Cliristi 400.

827
tris

ANNOTATIONUM
mece
:

IN JOn, S.

AUGUSTIM
:

S28
et insidiosorum. Mijrmicoleon

civitalem icrrenani

qiiam significal Baby,

ctutn est
pcriit
,

superborum

lon. ConcliKlcrcnlnr enini porLi;

pcccitlcr in dcsidcriis aninuc

si

non laiidnrclnr
,

eo quod non liabcrel escam. Qnia in novissimo

sn;ie

{Psul. ix

2, i).

(JHmc
lilti

eiiini

in

veiilre

non

obii ?

anlcqnam eminerem
protinus perii? Uujus

pii

non erunt, quos iiidnccns comedat. Sepaiabunturenini ab impiis. Ilic aulein crral, quod ca quse de dia,

pcr ali(|nani

aclioncm. Conceptns cnim ad spem

,

bolo andicrai proplietaia

de Job intelligcbal. Myr-

perlinel.

Kx

uiero exii

ci iiou

erg') figuia intclligcnda est in liis vci his, (|ni in tMlihns

micoleon vero accipicndns cst, vel qnia ulriimque in eo est cnm c( rnpit ct occulle pcrsequilur frumenta,
,

concupisccnliis lucrat invclcralns. El itlqidd conslileriint

niilii

qux* sublalo oculo facit noii gcrminarc; vel quia avaris

ct in terra thesaurizanlibus

ijeniia

ut

ibi

coiilirniarer

Qtiare iibeia
tilique

dominatur

vel quia juslos

suxi?

doclriii.TD

nutrientcs ad neiinitiam. Niiuc

: :

perseqnitnr

quasi

forniicas prajparantcs sibi escas

dormiens qnicscerein
gibus lioiwralis terroi
gladiis.

moriiMido hnic ninndo. Ciim rein Ecclesia. Qiii (jloriabanlurin

,

Unde

csl

El gladiuin spirilus

quod

csl verbuni

divisi sunl ab invicem. Coiispiratio principum civilatisilliusdissipata

xstate ad bieincm, qiiibus non pascctur , impiis fucrint .sep;irall. Et caluli leonum

cum

boni ab

Dci {Eplies. VI, 17). Aut cuin principibus,

qiiibus

mul-

esl

tum

fuil

auriim
:

sapientia.

Qui comptcverunl doinos

abortiviiiii

vd
vel

socictatis civilate et diabolo qnia se invice:ii vaslavcriint. Indeest, Exsurgetgen

,

qui nali sunt do

illa

suas argento

eioquio noinini. Aut Uinquam

:

conlra

gmlcm {Marc.
'

xiii,

8}.Niliilliorum

tibi

accidisset:

prolapsum de vulva matris

ut niinqnaiii emiiicie!. Aut

:

iila

(lanina ct oibil;is el plaga vuliicris; vel le

non

tanquam
lein

infanlcs qui

non viderunt liicem

ad

noliilila-

pciiclraicldolor aniini, quia et te consolareris,

si aliis

aiiquam non pervcncriint. Ibi

iinpii

deposucrunt
Ibi requieveaiiiiiio,

ex corde dixisses
mngnifica
?

Nuinquid non capit auris mea ab eo

qn;c dicit, ex revelatione se dicit

furoietn

suum

iii

morte
:

al) lioc

mundo.

Quia

ista

rnnl

falig.iti

corporc

aut faligati corporc non

diccre. Et spiritus in facicin milii occurrit. Qnasi

natum

aiit fiiiciii C'irpoialin:ii co:iscciili.

Nonnndicrnnl voccm
.''iS)
,

scnsisse vult intelligi

fuisse fignram.

nam

nogat

in

conscqueiitibus
Spirituin
iii

exacloris.

Judex

tradct lc exactori {Luc. xii,

illis

indc

Rcminiscendum

ita ctiain

cst; lioc ost, donata

essc peccala

de impiisqnippe

dicobal. Pusillus
beiie inlcliit;!,

cl

nuuinus ibicsl. Dc uno dicliim piilo

illiid

Apostolos desceiidisse. Qiiid eniin? numqnid liomo coram Doinino mundus erit ? Aul \\xc audisse se dicit
aiit dicit

sccniidiim

i\mi\ qui sc liumiUat

idco se liorruisse
;

quia

exaltnbitur {Id. xiv,

M).

Etscrvits non limcns

Doniinum

Domino
ila

aiit

ideo sic vidisse, quia

sunm. Sivc sccimdum

Donuin fuc {Roni.

illiid,
;

Yis non timcrc potestulein?

sive

miindus est

iit

Dcum

ul est

nemo iniindus coranl nemo coram Deo videal. Modo mundas

xiii, 3)

secnndnm
(1

illiid

Con,

sccunduni iierfcclionein accipicndus, ut quod superius

negal niuiiduin

sivninala dileclio foras millit tiinorcm

Joan.

iv

18).

hominem

pcrire, scciindnm quciiidartl

Utquid cnim

ditlur eis qui in anvtritudine sunt,

Inx

pec-

niodiiin intclligamiis. Si conlra servos suos

non

crcdit,

catorum
bus
?
iii

lioiior.

Ej

vita

animabus
,

qiice

sunt in dolori-

Qiiod evenit cuni dicerct Elias, Doinine

tuos occidcrnnl
:

Proplietas

doloruni
nior'<ein
,

inateria
el

lioc cst in peccatis.

illis :

Qua'
'

ct dicil

illi,

Reliqui mihi seplem niillia

dcsidcranl

non conthujil

adcptionein

viroruin (III Rcg. xix, 14, 18).

niillia
siiiil

Non

eiiim iiide scptein

fructus pcccati.
cst
:

Mors

viro rcqnics, ciijus viUt abscondita

vol

(iiiia

corain

Deo
non

vcl qiiia paiicis iiola.

,

De ea
enim

virorum jam numda crant. Nain angeli dicti cl Propliet.x. Et adversus Angelos suos pravuni
Vel quod adversus eos dicilur vel quod Hoc tainen potest cliam de veris Angelis Habitantes autem domos luteas : qiiorum coiiver.
,

vero

j;\in

nioitc accipiciidum
iila
ciiiiii
:

pcr

quam morimur

quid
ipsi

.reperit.

niiiiido.

In

est re |nies. Conclusit

dicunt.

Dcus advcrsus eum

dis
siii.

iioii

eum

daiido in desideria cor:

accipi.

Ante cscas qiiippe meas gemitus adest

aiite

gaudium ciboruin Dei

coarclalus limore
timui.
:

tribulaliones prajcedere. Et fleo

Percussit illos tanquam tinea. Aut aliqua corruptio percussit cos tanquam tinea au^
salio est in coelis.
,

non

videiis quia evilare

,

non possnm quai

:

Deus eos peicussit

linea
,

vel

hac linea

vel sicul percut.ii

Timor

cniin qttem vercbar

venit milii

advcrsa

boc csl

latcnter intrinsecus corruplione ab eis

,

qu:o demisericordia Dei ad corrcplionem finnt.

in

Neque

ipsis exorta

per concupiscentias carnalos

hoc est ha-

pacc

ncque in

silcnlio

neque

in requie.

Falsa enim
;

bilalione in doniibus luteis. Et a

ruernnt

propter

qu*

limebat. Venit enim mihi ira

fit (I

ram
cnim

ullra

non sunt. Aut

ultra

mane usque ad vespe-i sacculum hoc non sunt,

:

vindicla,
IV, 18).

secandum
Ycrba

qiiain jnstus vix salvus

Pelr.

aut a prosperis rebus usque ad tribulationem

coiisecuti sunt.
:

posnam'

[Ib. IV.]

Elipliaz.

Pondus autem verborum

tuo-

venire, pcricrunt

Eo quod non possent sibi ipsis subcum in se liabent spcm. Interierunt^

:

rum
duin

quis sustincbil ? Ilie ergo dicit se cogi ad loquen,

quia non liabebant sapieniiam

[ib. V.]

non

in se

spcrandi

^.

qiiia

non sustinet dicta ejus. Nonne timor tuus

ad
lionc

Jnvoca autem,

si

quis

libi

rcspondeat.

Iiris

stulius cst ? Paraliis eiiiin

csse dcbucras,
;

si aliis

eniin respondotur, qui

stultuin perimil ira
:

mundi sunt coram Deo.

qua
quisf|iie

Eteniin

vcracilcr sua.Iclias.

Ncc

t;ilia

beiie limuisli
,

ciim dice25).
qn.i

iiidignalio,

angitiir,

res, Timor enim quein verebar

veiiit inilii {.lob ni,

:

tanqnam
lal usqiic
*

iniqiie sibi aliquid acciderit,

dum non

cogiiii-

E( spes tua
ista

et

simplicitas vitw Iuk quasi stultilia

lconis et

adeo se

immundum

esse coram Deo, ut

bona pulanlur. Fremitus

,

vox lewnw

ipse

diabolns
in(,i'e
*
;i

et superbia; civitas, qii;e s:x^pe cliaiii bcstiic

Proubcti.', ixmitur.

lA yaudium draconuniexstin-

la editis, adoplioitem. In Mss., adeptionem.

Am. Er. cl plerique Mss.: Exsurget gens supra vel contrn gentem. Kvangelium in grseco, elhnos epi etlinos. 2 la cxcusis excideraut islh;cc verba, atd ideo sic vidisse, quia ncniu coram i:co ita mundus est : (luai iiuc revocaatur ex ^iss. l''loriacciisi ct Beccensi. 3 Et. lcgil, sperando. M.

m
vocanii non Angeli respondere
dignaii
i-iiil.
,

LIBER UNUS.
aut se demonsirare
esl, et

850
'.

abscondette:ne sentiascontumelias; non ne paliaris

Injuslos
et

Qui enim hoc non cogitat, slullUs

iniquos deridebis
irridebil {Prov.
:

ut sapieiitia perdilioiiein
i,

ira irralionabili

inierimilur. Aul idcirco Angelos non

iniquorum
non timebis

26).

Ei feroces bestias
;

audirc, non videre potesl stulUis, quia ira intereiuplus

est
,

id

esl

Juda!OS non timebis

quia

tibi

cl a

zelo occisus. Enmitein av.tem

occidit zalus
vidi

Gonles obaudient.

lla^c

aulem de Doinino accipienda

ad

imilandum peccalores. Ego autein

stultos,

sunt. Eliphaz hicerral, quia putat de Jobintelligenda,

qu;T} ci

radicem millentes.

Stullos imnc impios occipiendum, ut

sil,

revelala sunl,

cum tolum Domino competat.

liabebis fcedus.

e contraiio sapicntia hominis pielas

sicul in con-

Quia cnm lapidibus

quia in Gentihus

agri

Lapidos agri
,

scquenlibus dicitur. El

conteranlur siiver jaiiuas inin

luilla

ordinalio Legis fuit

ut quasi

firmonnn

humilium, cum reccpli luerinl

,

cubi-

de

.Tdificio

lapidos essenl, Bestioj enim ferw pacatce

culum a sponso
xxv)? Qu(S
eiiim

et stulti foris

rcmanserint {Maith.

erunttibi. Sive de Jud;is, sive de Genlibus.

scies

Deinde

illi

congregaverunt. jusli comedent. Et

quod

in pace erit

domus

tua

id esi, Ecclesia.

El

de Judoeis polest

intelligi,

congreganlibus prnplictias,
fa-

filiitni eritnt

lanquaw. omiiis lierba in

campo

sine ari-

quas Genliles polius comederunt; et do bis qui

cientes

ditatc.
turitin

Et
:

venics in sepulcruin

tanquam fruinentum maita

comeduut quie

alii

proecipiiml et
:

non

faciunt.

post passionem. Ecce liwc

Iiiijus proplietioe
,

exquisivimus. Ilie

Ipsi vero de malisnon Uberabunlur

quamvis procdicent
eorum
:

aucloritas

coiilirmalur.

Tu

vero scilo

uon csse facicnda. Exliauriatur

fortitudo

qua

temciipsum

quid egeris.

Non cnim

injuste haec libl

superbiunt advcrsns infirmos. Exhaurialur autem, ut

Deus permisit accidere.

[Ib. VI.]

jam
bor
:

incipiat laboraro.
id est

Non

eniin prodiet de terra lase. est,

Verba ioh.lSed

ul videtur, verba sunt

mala.

de crealura non conqueranlur, sed de

Sed liomo
tiascitur
quiet'i
,

in labore nascitur.

Secundmn
in

id

diclum
vilain

secundum quod

iaboriosam

ex

Non enim verba Job de impalienlia sunl flagollorum^ cum significent dolorem non peculiarem Job, sed quem babuil de omni gcncre hiimano. Sagitlw eniin
,

quisque convcrlitur. Pulli aulcm vultvris

altis-

Domini

in

corpore meo sunt. Verba Doi, quibus anima

sime volitant. Yullur bene iulclligilur Doininns, quia

altiludiiic propbeli;E vidit mortaIilaie;n

traiisfigitur,
fitror bibit

cum

cogitur ad confessionem. Quaruin

noslram,
iii

qiia

sanguinem meum. Tollunl enim pcccatunt.

,

descondens pasceretur,

converlens
,

nos

corpus
:

Cum
quor,

enim incipio loqui

\\\ix;

stimutant me.
? ?

Quod enim

lo-

Suum.
lis.>,imc

Pulli crgo vulluris

filii

sponsi dicli sunt

in

al-

cogunt. Quid enim

nuinquid frustra onager

nulcm

volitanlcs,
iii
,

convorsationein
,

coelis

ctamabit, nisiescain reqitirens

uliude

famcm
,

palialur,
iiabectl in

liabontes {Pliilipp.

20)

ut a labore liberenlur in

quia liber esse voluil. Aut bos mugiet

prwsepi cibos
sicul
?

cuni

quo homo nascilur. Seculi sunt quippc vocem dicciilis

,

Asinocibaria labore bovis proeparantur,

Vcnile

ad me, omnrs qui laboralis

el
,

{Maltli.
inlelligi

Gontibus labore Propbolarum et Apostolorum,

iilique

XI,

28). Possunt potestatos

puiii

vuiluris

iii

malo
osl

qui

Jnd;ei fucrunl.
,

llaque bacc verba cibum

aeri:e

qu;c iiiorlibus,

hoc

pcccalis,

desiderantis sunt

id est

auxilium, non impalienlis

?

pascuntur.

Quoniam hujusmodi
in

pracvaricatores angeli
morlidilalis

ad dolorcm. Numquid potesl sine sale edi panis

ei

Quasi

non sunt pcrduc ti ad himiiliiatem

laboriosam
,

nmllum
siipcr-

dicerelur, Cur sic ea per figuras dicis? respondet,

si

qua

homo

nascitur, valde

illi

quia
cst

ex pcrsona sna ea dicerel, iusulsa esseiit. Aut

biunt, hoc estallissime volilanl. Qui dal pluviam supcr

sapor in sermonibus vanis?\iMto& sermoues homidicit

;

faciem lerrw
coidiarn.
ciant
IJt

laiiquam confitenlibiis

f;icial

iniseri-

num

qiiia

panis verba Dei sunt, sed panis coe-

non

facial inanus eorttm verilatem.

Non

fa-

lestis.

Sic nec aniina

mea

potest cessare.

Quoniodo non
audient sine

quod promiltunt, uiinantcs dominari

illi;;

inlirmis.

potest sine sale edi panis, sic nunc ministerium prae-

In die occurrent

lencbrw

ut .ludicis, qiii

Domi-

bco verbo Dei

propler iilud

Quomodo

num

iioii

cognovcruntiiuis esset. Aut tanrjuam innocle

:

prwdicante {Roin. x, 14)? Fetidas enim escas ineas vi-

patpabunt in meridie
bilanl diccnlos
,

slctit

videnles signn, taineii dua!ii

,

deo sicut
sicut leo

est
:

odor leonis.

Nam

verba mea felida sunt

Propliela est;
:

Seducit populum
videre

vel proptcr

superbiam, per

quam

jactantes
,

{Joan. VII, 40 J2)

voliicniiit.

quando
in

iiec
:

ad luceriiam
in

pulenl;vel propter quod amplexanles carnalia

fe-

El pcreant
de

bello

lenlalionibus.
:

Et
Sil

torcm leonis Iiabent, qui

propriis verbis gaudent.

egredialur

manu
vir

polentis
Illi

infirmus
forles

diaboli.

Quod
dicit,

si del, el

venial poslulalio

mea. Postulationem
del

antem infirmo spes.

Eeiitus

cnim
Job

rem

bic qiucriint.

rem quam.potebat. El spem meam

Dominus

aulem

quem

arguil Doininus. In
*,

hoc cnim

Sic eiiiin coiifidcns ob

luroc consolalionis,

spem

post iribulaiionem ven-

errat, quia vidclur sibi

quia iiiiquilatibus suis

sit,

opportune lcnlaiur. Bcne autem

res venerit
,

h;(e paliatur, ciim ex hoc beatus

quia in hac vita

spem

dicit; quia

cum

jam

tenlalio

non

cum

arguiliir, Iiabet corrigcndi possibililalem.

te

El

in

erit necossaria, Sit milii civitas

sepulcrum, super cujus

vult sibi

sepivno non

tungel maluin.
a inorle.

In fame

te liberabit

Sacramenlum Verbo enim alit

sabbali.
,

muros saliebam. Socieiatem illam Babylonia;

sepulcrum
morluos
:

et facit
ferri

non

nl

eum

obriial, sod

ut sciat quia

firunim ad lenlationes. In prwlio vero de

solvet le
:

manu

legil

quiciimque
et

in illa fucrint,

de cujus lan-

dc potestale vinculorum.

flagello

Hnguce

quam firmamento
'

munimine

superbiebat.
? At

Non

Editi:

Nonne patieris injustos elc.

vulgata
:

Mss.,nonne patia
si

ris ? injustos, etc.

sic Mss. habent. Editi vero, videtur sibi

quod Job

iniqui-

' l^dLti

cum
si

Quisdet ul

AtMss.: Quod

det et.

Ai)ud

LXX,

emm liet et.

851

ANNOTATIONUM
:

IN JOB, S.

AUGUSTINl

853

parcam. !^on enim menliius sum

Dei mei. Qiiia
esl
iioii

verba sunt sancta

audivil a Deo.
Itl

tcllecius est. Ilanc dicit nicdilalioncm sapieniiae.

alia dixit

quam

de liomiiic gencraiiler proplictaiilis, quia auxilio indif^et iii confcssione. Qu(v eslenim virlus mea, utsufje-

Numquid non tentatio est vita liumana super terram? Hic jam aperlius ostciidit ex cujus significa[Ib.vii.]

lione supcrius loqucrctur. Tonlaiionem vero dicit lan-

ram? Quod sij,Mii(ic;ibat vulnus cjus. Aul quod tem))us meum, lU sustiiieul anima mea? Quia immiiienle morte
lerrcntur homines,
nl converl;intur, cl confiteantur
,

quam siadium
Et
sicul

certaminis,

u!)i viiicit

hoino, vcl vincitur.

ejtts
:

quolidiani mercenarii vila

temporaicm
(|ui

mercedem
suiie

exspcclantis, ut
iii

jam

eoriiin

jusiitiae

Deo putredinein peccalorum

dicit cogi

cujus consideralione se

fructuin

futurum exspcctsnt, non

sit vita

super

ad confcssionem. Numquid virtus lapidum

et iinpcnetrabilesjaculis

terrani.
ct

Aut tanquam servus metuens doiniitum suum,

virtus

mea? Duros

vcrborum
in

consecutus umbram.

Quod

significat ab^condilio

Ad;
lit,

Dei, qui

non moventur ad conUteiidum. Aul non

a facie Domini, el lectio foliorum dc (|uil)us

umbra

ipso confidebam,

cum

milii

bene

esset

id csl,

cum

quam
a

relicto

Deo

conscciilus esl hoino. Aut tanquam

siii.

esscm immortalis ad imaginem Dei. Sed adjulorium

a

mercenarius qui exspeclat mercedem operis

superiori hoc differt
,

Iste

me

recessit. Factus morlalis volcns

iii

mc

coniidere.

quod

siiperior habuit, hic

Et

visilatio

Domini me despexil. Secundum quod diAut

filius

autem habere dcsiderat

exspectavi menses vanos.

ipsa tcnipoialia.

Sic

et

ego

ctum
{Psal.

est,
VIII,

hominis

quoniam

visilas

eum

Jam ad uuibram
aniiliiliir
,

dixit

va-

5). Propinqui

mei non respexerunt me.

deficiens.

nos

id esl temporalia
:

bona. El noctes dolorum datce

sapieiitiu!, el

Horrui Angelis. Tanquam lorrens

cordia eniin aliquando inundavil

Miseri,

sunt mihi

in

quibus ct lux

me;
Qui

et siccavi

et
:

materies est pcenarum.

dies?
et
si

Si dormiero
,

dico,

Quando

non

fui

mihi fons. Aul

sicut (luctus transierunl

me

surrexero

rursuin

Quaitdo vesper? Quanin

tanquam

sint consolaliones potus.

:

me
:

metuebant,

do cupiditalem negotii patilur hoino

ad mane

otio, et olii

nunc irruerunt super me

Perii, et exsul de

diabolus

cum

angclis suis.

in negolio. Repleor uulem doloribus a vespere usque

:

domo meafactus sum

aut de iiabita-

quo

occidil a Doo.
diiuisil

Uiidc cl ad vesperam de-

tione coelesli, aut de conscieiitia. Idcirco foras extra

ambulaiis Deus cos

giiificat

{en.
nidla

iii,

7, 8)

quod

si-

donium suam sedebat. Vias Tltemanorum

tas

videte, sciniiii

dolenlcs,

quibus

exspectatio est re,

Sabworum

intuemini. lllos significat, qui

tempo-

medii,nisi manc. De quo

[Psal. V, 5)
;

t\\ciiav

Mcme

astabo

tib\

ralibusconridunt, de quibus se, id csl, liomiiienrqucm

significat, dicit

id esl,

quaiido post judicium

mane Deus
sepelilur,

non pracsumere. Nunc aulcin

et

vos

revelabitur justis. Uiidc cl

el

Dominus vospere

me sine misericordia : piitanles bealitudinein hominum, si cariialibus abundent. Quia insultabaiil, polius quam conipalielKinlur. Scd videnles vulnus meum, limcte. Iiitelligcnles quid significct, liinsurrcxistis in

mane

rcsurgit [Joan. xix et xx). llanc

ergo viiam

tanquam

lucilero polesl comparare. Et concrescit cor:

pus meuin putredine vermium

vcrmium mullitudine.
saiiiein.

Infundo glebas

terrai

'
,

radens

Expressio cuiii

mele futuras

pceiias.

Quid

cniin ? nunuiuid uliquid vos

pidilatum vcl curarum coiiiossionis,

iiiiqui
alii
;

qua gaudenj

petii? aut fortiludine veslra indigeo?

Quia coram eo
et

quod ad occasionem rcdigunt poccandi, quao

:

infirmus esi, qui

eum

polest salvare. Docele me,

per poenilenliam conrilenlur

unde sunt canes,

Et
vita

ego obmutescam. Idcirco enim palientes debucruntessc

qui Lazari vulncra lingebanl [Luc. xvi, 21).

ad doclrinam

ejus, quia

ipsi

cum doccrc non popersonam

significut
,

mea
est,

exilior cst quain loquela.

Miiius

cnim

iacio

quam
:

terant. Sed, ut video, parva veri liominis verba diciiis.

loquor. Recordure ergo quia spiritus

iii

est vita

mea

id

Eum

dicit

verum hominem
,

qui

fame

spirituali.

Etnon
:

rcvertar ud visibilia.

agenlis poenilenliam

conversione ad

Dcum

ciijus

Non me
dentem
in

cognosccl oculus videnlis

quia mutabor

ut ti-

parva verba dicebant.

Non
Dco

eiiiin
pcitit

a vobis auxilinin pcto.

hic,
et

diabohim

accipiaiiuis iiividonteiii. Oculi lui

iii

Verus eniin honio

auxiiium.

llle

eiiiin

me,

non

snbsisto. interficis eniiii

fuil.

mc

vitam carcoelo

verusesl qui conlitctur. Uiide

venit

esl,

Qui

facit veritatem,

nalem
aul

ad lucem (Joan.

iii,

21).

Neque enim

eloculio-

Tanquam nubes expurgala de por cccium purgala quomodo diciinus de

in

qua

ferro

nem

serinonis vestri suslinebo. Dei

cnim sc iociUioncm

purgala
ca;lo
,

ul

liic sigiiificaverit
:

auxiliuni sibi fuisse

de
nu-

dixil susliiiere, qua inslruaiur.

Verumtamen super puniilii

ul

purgaietur
iii

aut ccrlc ut

jam

iioii

sil

pillum

'

irruistis.
,

Quod ad

vos pcrlincl, insullare

bes, scd
solis
sit

aercm

puruiii

exlenuclur, lanquam radiis

voluistis

quamvis non

inleilexeritis quid significct.

expuigala, ut obscuritas cariiis el saiiguinis non

coelo.

Quia iiequc Job, quem videbant, insultarc debuerant

ideo, Veruinlamen
viihi
:

in

Non enim caro

mors
iii

ct

sanguis

rcgnum Dei
incorruptioCor. xv, 50,

*.

Nimc autem

inspicientes vacale

possidcbunt, cuin corruplibile

lioc inducrit

non habenlcs quod

me

doccatis.

Et rursum
sibi juslitia

nem,

et absorbobilur

victoriam

( 1

justitia: adeslote.

Quia primo vidcbantur

53,54). Si enim liomo descenderit ad inferos,ultra non

ascendet.

cogi ad loqueiidum.
ct

Non

est

enim in ore meo iniquilas

?

Ad hoccrgorccordarc, utnondesccndas. Et
in

fauces

mew

nonne sapientiam medilabanlur

Dicit se

non revertetur amplius

domuin suam
ilaque
et

id esl,

ad re-

non Deum accusassc, sed homiiiem induxisse accusantem iniquilates suas, sicut superius sermo cjus iu

quiem suam. Proplerea

ego non parcam ori

meo

conlitendo,

Lov.

super pusliium. Am. Er. et plures Mss.

et LXX.

super

ego, aut diaco?

'

cum lempuscst. Utrumne mare swn Non enim sicut impios aut diabolura
At editi
,

vupiUum; juxia vulg.

* Editi,

Uunen.

Alii Mss.,

ideo veniunl tamen. Regius codex , ideo venenmt ideo verumtamen : supple, dicit Job.

Sic Mss. juxta

LXX.

/n fundo globos terroB.

* Er. el Lov., in vita.

Am.

ct Mss., in fame.

855
repiilisli.

LIBER UNUS.
0!
stntuisti

834
viret

super

mc

custodimn

ut

non

vit
Ila

revelationem. Nttmquid

scirpus stne

aqua?

niaris termini. nic moveani ad perUirbalionem, ul sunt

ergo et impii arescenl sinc misericordia Dei. Adsua radice

consistily et

Quia dixi

Consotabilur ine lectus meus

carnalia

iii

httc in

non metetur
,

si

aquain

quibus requiescebat. El refcrmn ad weipsnm consolationem in toro meo. Ad te enim debco rclerre consola-

non habeat. Antequam

scit.

bibat

omnis herba

nonne are
impiiis.

nisi

bibat

non enim aliquando

viruil
:

tionem meam.

Exterres me per somnia,et pervisioneni

:

Atqtte araneis complcbitur tabernaculum ejus

uliiia.

opera

in-

me

obstupefacis
,

per tribulaliones

vitoc

bujus, quse Ita

Jain vero de Judaiis et Doinino vidcUir dicerc.

si et

somnia sunl
Absolves a

quomodo et boua spiriln meoanimam meani

vit.ne
:

bujus oomnia.
propter visibilcs

Quod

suffulserit

doniutn

suam

non

stnbil

aut

Scriptiiris

sanclis,aut spe promissionis Domini, aul

terrores, a qiiibus liberabilur

anima meluens venire

regnum

ipsuin.

Et cum

coeperil,

non permnnebit

scqui
inci-

ad eos. Et a morte ossa meu repuli.

tein ossa tiens,

Nam

ieranl in

mor-

Deum

quod

Jud;eis cvenit, qui seculi

:

non sunt

mea

nisi his exlerrilus fortior

essem

el pa-

pientes. Htimidus enitn est ante solem

carnaliiiin fluxu

quodest ossium

firmitas.

Non enim

in sempiter-

pulrescentes

'.

Ante solem vero

sub tribiilationibus,

ntim vivam, vt palienter feram. Brevitate vitje, et mctu

ut ante, sub significet, sicul diciinns,

Anle ine

fac.

Et
illi

mortis

me

correxi.

Unde

inconvertibilis diabolus, quia

sapientice timor
;

de putreditte

ejtis

germen ejus ascendet. Nisi cnim

non moritur, sed damnatur. Initium indc est. Discede a me (Eccli. I, 16)
,

tam mali essent, non per passionem exaltaretur Domiiius, qui

IX, 5). In

vanu

est

enini

de

illis

secundnm carnein
Et

natiis esl(Rotn.

vila

mea

quin non suffero lentationes. Aut quia sensu

congregationibus Inpiduvt dortnit. Majores

crucifigcnt.
in ttiedio lapiltorutn vivet

tuo intendisli in
illud,

eum

propter quod ralionalis

est.

Vrnle

enim illum
locus
sit,

Nos autem sensum Domini habcmus{\Cor.n, 16). Ralionis vero munus dicit exlensionem inlelleclus. Et
in requie judicabis

humilium, de quibus fuerunt Aposloli. Si

tttentiettir

deglutietur,

eutn. Si abscondcrit qiiod Filius Dei

eum

.dignuin requie.

Vsqucquo me
dcseris,
flagcllis
tritibi

dicetur quia non est Filius Dei. Opiis cst crgo ut

:

non

dimiiiis ?

vinclum tribiilalionibus. Nequc

in

jpsc sese indicet

in

lioc

cniin loco

non possunt di:

donec degluiiam salivam meavi?

dolore ac

vina cognosci.

De

terra

aulem alterum germinabit

vel
,

contineam

el absorbeain

voluptalum fluxus, pcr

Dominus
centetn.

resurgendo, vel alterum

genus piorum

id

bulationes admonilus. Si eqo peccavi, quid possum

facere? Sensus bic esl, Si peccavi
facere.
,

est Christianoriim. Dotnitms etiim non probabil inno-

nibil possuni libi

An,

iion reprobabil ? vel

?

illud

Impium non
:

An

forie

loquendo molesli

tibi

sunt liomines?

probabil innocentem
crificia qua;

Nec

ullutn ttiunus

id est, sa-

Tu

ergo qui scis sensuin, quare

lc,

constitiiisti honiiiicm,
?

habebant Judoei. Veracittm atttem os imconfitenlium. El tabernaculum impii non

\o.\

ut loqueretur adversus

ul esset tibi oneri

Si au-

plebit risu

tem peccatum
lud potius

liominis, nec facto ncc dicto

ejiis,

libi

noccl,
il-

pertnanebil
[Ib. i\
.]

ipsum lemplum,

vel

regnum.
;

quare non obiivisceris peccatuni

;

sed purgas

Verba Job. Vere scio qui

ita est

id est, quia se:

nisi

quia

illa

qiiae

supra dicta sunt, ad

est

cundum iniquitales meas hoec

utvos arbitramini;sed quia
justus.

milii restituit

sed non sic-

bonitatem tuam referiintur? Quid

exaltasti

enim homo, quod

ejus,

nemo

est in conspectu ejus

ntille.

eum? Qu:c non inlcHigentes amici

pu-

Non
:

respondebunt

ei

unutn de

In

omnibus
montes

taverunt ab co Denni reprehendi. Si

enim non pro-

quippe conviiicet. Qui

et

in vetustatem perducit
;

pierca facis mibi tenlaliones ut cohibeain fluxos motus

nesciunt

id est

ad infirmitatem

ut cst, Inveleravi

meos, ut
ripias

milii ita
?

consulas
Noii

quae alia causa est ut cortibi

inomnibus inimicis meis (Psal. vi,

ira.

8). Qtti vertit

eosin

hominem
;

enim nocerc

potest quia

Irascendo eos verlit,

appelierant,
(Li(c.
:

id est

ut

aiiud inveniant

peccat

aul senlis qiiasi adversilatem loquclac cjus,

quam
biliir

cum

qui

se

cxaltat,

humilia-

cum

scias

sensum iiumaniim,
est
iioii
:

et uiique

posses qiiod

XIV

il).

Qui cotntnovet orbcm a funda,

tibi adversariiini

conslitucre.

Et quare non

mctitis

per vocationem

quie facta est, per

in

quam
ut aut

es oblitus iniquiiatis

meai

si
iit

non ea causa ul mibi prodbonitaiis tU3D sit totinn, et

in

commoti sunt excellcntes

movebuntur.
sapientia

mundo. Ei columna: ejus

el

essenl tcntaliones

islie,

Qui

prcecipit soli,

tion oritur

quod mecorripis? Nunc autem

terram ibo.

Cuin

non

inlelligatur, aut qui scripserunl; ut est,

xii, A).

enim purges peccatum menm, rcstal miiii laincn adhuc in terram ire per morlem corporalem. Nam
evigilabo, el uttra
[Ib. viii.]

Signa librum (Dan.

Qui extendit

ccelttm sotus

Ecclesiam, qu;e propric Dei scdes est,

dit

quam
in

exten-

non ero

in

hac terra.
*

per totuin orbein

Trinitalis.

soltis

ad significandam unitaFilium
Spiritu

Verba B:ildad Sauchilis. Misit in manu

In

tem

Nam

utique per

iniquitates

eorum.

manu

misit, aut in vindicta, aiit

sanclo omnia facta sunt. Et ambulat super marc tan-

supputaiiono debiiores eos, id est peccatores

stravit.

demon-

quam super

terratn.

Super

terratn, id est,

firmitercon-

Et

restituet tibi

vitam justitiai

quoe debetur

firmans Eeclesiam in

socculo, vel subjiciendo sibi

mergitiir,

justitise, id est

beatam. El erunt priora tua minima

peccatorcs, in quibus non

non cedendo
,

in

coinparatione posieriornm, qua? infinita eriint. Aut

hi

tentalionibus eorum. Si transgressus

debo. Si altior

me fuerit non

vi-

numquid non

docebunt

le, et

referenl

tibi ?

Quoniam

me

fuerit

aui celeritate perstrinxeril

est

rtte,

noiiniillorum m.ijor cst auclorilas.

sto dicturiis aiidila narral,

'

Jam el hic de Chriquomodo Eliphaz narraMss.,

non eum agnoscam. Opus

mitati

ergo ut et congruat

infir-

mes,

el

non me

deserat. Si enim morti tradi,

Editi,

m manum
juxia
i.x.x

:
:

moxque, aut supplanlationem. At

et postea, aul stipputatiorw.

in excusis, putresceTle. in Mss.

putrescenles

refertur

tHnumu,

ad Judaeos.

85S

ANNOTATIOMJM
Hxc
est

IN JOB, S.

AUGUSTINI
id est

333
,

derit, quit avertel? Morli enim Iradil, cuin vel irans-

cium suum,

providenliam siiam

ut arctius poost

grcdilnr, vel transit ut nesciatur.

mors ani-

mae

ul

Deum

ncscial.

Ipsius enim inaverlibilis ira.

catorum laqueis pcr impimitatem capialiir. Quod non esl, quis ergo est ? Volesl boc dc Domiiio
lelligi,

iu-

Aliormn cnim poleslavcrli a polenliore. Ab ipso subdiia suiit caUera sub coelo
'
:

qui ct dcrisus esl, et cujns lcrra, boc cst

,

cxccplo

ijiso

coelo, id est

corpustradiiumestin manus Jiidx-orum

ct ciijns ju-

ralionaii crealura
set,

quia

si

ipsa sibi c;ctera subdidis-

nunquam per ea,

:

qmr. sibi sul>didernt, puniilia

dicium facicns occullavit majesialem ipsius. Qiiod si ipse non est , quis ergo est qui inajora faciat quam fe,
,

rclur ca
,

quia

vero Deus ei

suljdidit, punitur per

cit

ipse? Vel sic,

Quod

si

non

facit Deiis

judicium jusii
leviof

quaiido offenderit
,

eum

(|ui

subdidil.
:

Quod

si

eliam

vcl impii, quis potest facere?

est cursore.

Vita

aulem mea

justns fuero

non exaudiel me
juslilia.

rogans

eum

pra^subis qu.^c

Tanquam
;

fiigitivos dicit

bomines

a juslilia

nicns de

mea

Comparans enim ea

discedentes

ut ille filius

minor profectus

in rogioncni
volaniis, et

apud se sunt incommnlabilibuset perpeluis, lanqnam

injuslnm nic non cxaudiet. Ergo cjus
dia necessaria est.
niilii

longinquam {Luc. xv, 13). Aut quasi aquiUe

quairentis escam.
liter

misericor:

De superioribus,

iu quibiis id esi

nalurajii-

Judicium ejus rocjabo

jnsluin essc.

quia ego

animo! rationalcs bcalai sunt,

operibus

judicare non

possum ine

Undcest, Sed

siitia;,
si el

inclinaverunt se ad terrenns volupiales.

Quod

neque meipsum judico ; qui autem judical

csl (I

me Dominns
,

loculus fuero, obliviscor

dum

loquor.

Loculio

Cor. IV, 3, 4). Si vero itivocavero

et

non exau-

cUerit;

non credam quoniam exaudivil vocem meam. Ciim

,

quemadinoduin adecium habuil ad exleriora, sic anima dum progrcditur ad ea qu.-e foris sunl, cupiditato
frnciidi creattira,

judicium ejus rogo

si

non cxaudierit, non credain

obliviscilur inleriorem Crcatorem.

quod
sis

ve! aliquando exaiidierit

me

occullis

enim cauAut
ali-

me

audivit,

non

nierito deprecaiionis meae.

Declinans in faciem ingemiscam. lliam enim declinationem dolorcs sequuntiir. Commoveor omnibus membris :
timor, quo incipit recurrere.
lit

cerle,

non credain non

me cxaudilum nunc
ila,

quia

sum

iinpius,

quare

dierit
si

si exauquando eiiim exaudilus sum. Aul quod pelo, credam etiam exauditum ine nain

Quia

non credidero, quamvis lialquod peto, tamen non

et laboro? Scio, subaudis. Aiitdicit se laborare, quia impietati morluus non est. Et mun-. dalus fuero innndis manibus : aut Dci inanibus , aiit

non suin mortuus,

exaudilns
poslulanlis

sum;
sit.

ul

sigtuim
forte

exaudilioiiis

credulilas:

suis

id cst

bonis opcribus pcr rcgeneralionem. Salis

:

Ne

in tnrbine
iii

me

conlerat.

Pro-

in sorde

me

tinxisii

in ist;im

mortalilalcm perductum.

pterca qua^ro judicinm ejus, ne

rat.

lurbiiie ine coiitefccil

El cxsecratuni me

est

veslitnenlum
(II

meum

immortalilas,

Multas enim tribulalioncs meas

nie laluil.

sine causa

qua cupimussupervestiri

Cor. v, 4)

sed

qiiia

non

quorum causa
fiageliis

Aut cerie

con(ilenlis

vox

est,

possumus

in liac

corruplione, ideo dicit, Extecratum

Dei ccnlitciilis non se csse

coneclum,

el id-

me

est

vestimentum ineum.

Non

es

enim homo,

sicut et

circo pose luibiue conleri, quasi niajori supplicio.

ego,cuiconlradicatn. Ilominienim
juslitiam
slus.
nisi

possemdcmonslrare
inveiiior inju-

Non enim
lioiifes

sitiit

me

respirare

tam

nniltie sunt Iribula,

meam

in luo

antem judicio

mcic. Elenim quia

potesl

obtinet. Yincit
etsi

ut

Ulinam

csset nobis arbiter !

Videlur blasphemare,

volunlalcm ejus faciam, non meani. Quod

stus,os meutn impia loquetur
:

fueroju-

illum Mediatorem Dci et

si

Yerumlamen

auferelur vita tnea,

mejustum pulavero. Quamvis nesciani si

optare intelligalnr, ut per

IIoc

hominum (l Tim. n, 5) eum allcget preces suas.

niniinque positus, et

modo enim
hominem.

iile

audit

iiilcr

impie egi, tamen auferelur vita mea, ul paliar qua>,nolo,

aut non faciam qua; volo.

arguit

Filio

enim omne judicium Paterdeet

Unum eslquod dixi, ttiaijtiumet

,

dit {Joan. v, 22).

Et qui argueret,

qui audiret inter

potenlem disperdit ira. Id est

propter lioc uniim liunt

utrutnque.

Avertal a

me

vircjam snani. Traiiscal timor

ct charilate
illi

tribulalionesliominibus,utmagnussibipotcnsquenemo
videalur, pra-sumcns de viribus suis. Quia

Legis, ut adoptionis libertale

gar.
sunl.
[Ib. x.]
lis

conjun-

neqimm

lio-

Non enim sum mecum

quia his ha;reo quae foris

mines
suiil

in

magtia morte erunl

noii in mediocri, in
eis

qua

eiiam jusli,ciim tribulanlur, etab

esl in itianus iinpii
:

deridcntur.

Proferam contra me sermones. Hacc confiten-

Terra tradita

anl corpus jnstorum,

sunt. El dicam ud Dominutn, Noli

esse.

medocereim^
ferre,

non

aiiiiiia,cum eos perscquuntur,

autquando impius

pium

Noli

me

tenlare ullra
,

quam possum
Non

doniinari permitlilur. Folesl et accipi

in

bomo

peccalor

nec mihi sinas acciderc

dealur. Aut

quibus mibi impietas persuainique egero?

:

manus
ju^^ti

diaboli

secundum morlalitatem suam. Fa:

bonum
,

esl tibi, si

est au-

ciensjudiciutn{a) ejusoperit

aiit

ipsiusimpii judicium,
.\iil

lem

tibi

bonuin

si

inique egero

non ergo

injuste ine

aut

in

boc

eiiiiii

teinpore opcrtum est.

certe

lioc ipso facit

judicium

ejus, id est, eo illum puiiit,

:

Quia despicis opus quod manus lum fc" ceruntl Si quod despicis opus nianuum luarum. Ad
ila coiislituisli.

quo occullatei providentiam suam

gtiitudine iroe suce

ut esl,

Prw maVel eo

consiliutn

impiorum

anitnadvertisli? sed non. ejiis

im-

non

requirel {Psal. n, 25).

pielatis qiiai honiinibiis apparet.

Et, Adconsilium imilli

jnstum vindicat
'

qiio occullat persecutori ejus judi-

piorutn animadvertislil

non quia placel

ul

iniijue

credimus labem

Kele ta lvip'ouration , celi qui sub cwlo. Sed allataui eorum versioni , quae (orte lial)ebat, hellioi tes liupereplianias, udjutores superbiw : quod hebraeo textui consonat.
lu I.XX
:

agant. Aul sicul liomo perspicit,perspicis? (\u\3i\il\(\nQ

non sicul liomo perspicis

des
et ab
id

ideo in consilio

impiorum
esl vila

animadveriislj. Est enim impietas qu.im tu solus vi,

nam apud l,XX legilur, fa(a) l,lclialur mendoso codice ciesjudicum; in Vulgata, vidtum judicum.
:

hominibus non videtur. Aut liumana

iiio?

est, brevis, ut non possis de perpetuitateju-

857
dicare. Et peccata
jH.iiieriinl

LIBER INUS.
mea
investigasti.

S38
brevisviia.
lo-

Non enim

lalcre le

quam oporibusahundare.Bert/MS natus liomo,

Senleiiliamsuam
illi

qux
esl

lalent liomiiies.

Scis enim nie mliil im-

replicat,

quain vult
sil

iiilelligi

pic fccisse.

Nam nuautum
,

r.d lioiniiies, iiiliil

impie

leci.

quacilcr dictam el inaniter.

dical
tibi.

Sed

qiiis

qui de manibus tuis eripiat^'! jutiicanlis.

Quia quaiido

Cum nemo dicehat, nemo

te.

qui contra-

ei coiilradixit.

Sicut Deus judicas

cum

vidcs eliam eas impiolatcs

Sed (luomodo Dominus loquatur ad

lius,

Ea loquorc poeril

qnas homo non

videt.

Postea vero mutatus percussisli

quihus misoioalur
:

tui Deiis.

Quia duplex

su-

me

se scilicct mulato,

nmlatum Deum
tem mutali

senlit, ut per

non Deo lenohiarum diuturniia;

quia mutalus

homo

per

te

coriipieiido, et coiisolaiido.
tibi

Et lunc
peccasti

scies
:

qnia

digne reddila sint

Dumino
Douin

qua'.

poslcor-

oculi

gpa de
peccati.

luto (inxisti

mutatum me. Tua ergo misericordia

:

solem senliunl. morte

Memor

esto

roctionem scquenie illumiiiatione. Aut vesligium Do)nini invenics

est
li.
:

indigeo.

nt

volis

rcpicliciideie. Sublime

In terram me iterum convertcs

qua; poeiia est

ca'lum,

et

quid facies? ul iiivoiiias sacrament;| cce-

Nonne lanquam
prLchuit

jam morlalihus

me? Quia cliam misericordiam cum homines

lac mulsisti
,

Noii

enim debcs eum repreheiidore, cujus oporn

dicel
si
illi,

non comprchondis. Quis

hoc eniin recleoril
facere aliqiiid
vil

Quid

fecisti ?
:

Et

ergo de liominihus informi primordio formavit. Ha;c lantsc hocum in te sint, scio quiu omnia poles : quia
nilalis sunt
,

factuin,

Deus hoc

fecerit

(juia

ille nisi

recte noii polest.

Ipsccnimnooporis osl.
pii-

ut carnalom
si ei

quoque suhstanliam ope,

opera liominum iniquorum. Noii

vult inlolligi quia stulte
Iiic,

iniijui

rentur.

Quod

peccavero

custodies nie

aut ut

me

Unde
tat,

)ion perdas, aut

nc laleal peccatum
:

meum.

E( siju-

reprehenderit

Deum
illi

sic

quem enim eum

;

iiiiqiiiuii

loqui exisli-

stus fuero, non

possum rcspirare

\n conbpectu homi-

mavit. Ilomo vero aliter

placet Deus,
firmilas.

nutat sermonibus.
cuiii

Modo

illi

num. Nam lu vides peccala qua) homines laleni. Plenus enim sum opprobrio : in coiispeclu luo. Et capior
sicut leo

modo
vir

displicet

apud Deuin

sit

Et

natus mulieris tanquam onager

liherlalis,

erit in

ad occisionem. Esl superhia; peccalum (piod

latet,

deserto

ciipidilate

impalicns domiiialoris
:

hominos

quando eliam

iii

faciis

laudahilihus

atqiic domiloris.

El extendens ad eum manus tuas

Si iniquum quid
est

iit

possit ohrepore. Iteruw.

autcm commutatns swvissime

n^.oilalis faclus

acceplet opcra

tiia.

in manii

tita.

crucins

me

post pceiiam peccali, qua

Ipsa duo repelivit, sed oidine mutalo. Et iniquilas in

cst l.omo.

Socmulum has

dicil Irihulaiiones,

quas

iii

domo

tua non maneat. IIoc dixit cor. Sic enim fulgcbit

hac

vila

homiues paliuntnr; quia repenle plera'quo

trihulaliones, qu.v tuihaiit ([uiote;n ipsiui

facies tua

lanquam aqua
prccterit,

pura conscienlia. Tanqaam

cl

ncciduiit
vil;e
niiii

fluctnm qui non

taiigat in

non

terrcris

nisi

omiies
:

moilaiis,

cum

in salule esl, vel in securiiale re-

hac

vila.

El oratio tua lanqitam

prxihil
vel
;

lucifer cril

(piamvis lemporalium
Instaurans in

depuiavit.
ipsa
aii;e

quam misericordiae Dei me lormenla mea. Quia jam

,

anle illiiminationem

quasi et isla ad pro-

pheiiam

saiict;c

civitatis

ad populum Dei perlisiciil

mortalitas tormeiilum est, de qiia irihulationcs

nonlia, auilita, vol revehita dicunlur,

a superio-

fnmt. Quare

ercjo
,

de venlre eduxisti

me? de ohscu-

rihus amicis ejus dicla suiil. Ei rogabunt faciem tuam

mulli.
[

ritale

ad notitiam

qux
:

sola m;ijoris miseriLie est inalianc

Omnia
]

ista

de Eccle;iia.
vir et sine crimine
:

teria,

cum

subveriilur

geueraiionem superius
:

Ih. XII.

Yerha Joh. Sed juslus

cliam coramemoravil. Ei essem lanquam non fuissem

penilus ignotus.

>enit in derisu:n.

Do Doinino
et

iiitolligciidusesl. Seiisus

Unde

esl

Yocat ea quce non suni,

iw,

Non ergo

miriiiii si

cg

vohis

iii

uerisum veni. Et
:

tanquam quce sunt {Roni.

ignohililalem. Aut

17),
est

id est

secuiidum

domits cjus ul devaztarelur ab iniquis

soculoribiis.
se
(
I

Ecclesia a persit

numquid non

tempus parvum viKe

Imo
17

vero tiullus confidat, citm

:

ncquam,
Dei
fu-

mex? Non enim propler loiigitudiiiem vit;c meso morluus non sum; cum utique parviim sii quod vivo. Patere

impunilKm fiilurum
Petr.
:

qiiia

judiciiim

doiiio

IV,

).

Tanquam

inquisitio in eos

non

sit

me, donec requicscam pusillum. Posl misericorfccisti

tura
si

non

confKlaiit.

Sed tamen inlerroga qnadntpedia,

ini'|iios,

diam qua de !imo

percussisli

me,

et

mulatum morlalitale

liln

rcspond"aiil. Idco recle inqiiirit

qiiia

me,

et ipsa mortalit;ito consolatus es

me,

ex opcrihus polueruiil cognoscere Crealorem, el colerc dehuerunt.

deinde exercuisli

me
:

irihulaiionihus. Patere ergo rne,

Non enim creaturarum responsionc

;

ut requiescam in te
verli

Antequum eam

in pcenas

undc re-

doceri debiierani,

cuui acceporiiit rationem qiia ista

non

licet.

Ah
,

his eiiiin
si

quas supra commeinoraconverierit.

cognosceieiit. Si non in

manu

cjns est aniina oninium

vil, licet reverli

se

homo ad Deum

viveiuium. llinc ergo sciliir, quia ipsc

omnia

croavil,

Yult auiem requiescere antequam eal in poenas ceter-

quia anima oimiium vivenlium

ritus

iii

in;inu ojus. El spicariiis hinn;in;c, id

nas, ad

iioc

utique, ut non eat.

,

Quemadmodum

si

omnis carnis homini-i

omnis

dicamua
eiiim

alicui

Corrigete, antequam damiieris: non

esl rationalis anima.

Auris cnim sermones

dijudical.

cum
,

se correxerit, damnahilur. Ubi non esl lux,

Quemadmodum
ritualia

bciisus sensibilia dijudicat, ila spiiii

nec est videre vitam

hominum. IUa eslenim

vila

homi-

spiritus, qui debuit cogiioscere, (|iioniam

niim

uhi est

lumen verura, quod illuminat omnem

i ,

manu

Doaiini est, opera Domini.

In multo tempon
wdi-

liomiiiem {Joan.
lerra
[

9). Alia est

terra viventium, alia

sapienlia est.

Non

ulique in

iiiulto

tempore; sed apud

moiientium.

Dominuin, a quo pelenda

Minaei. Aut

est. Si destruxerii, quis

Ib. xi.J

Yerba Sophar

numquid

videbi-

ficnhit

proplcr

virtiilem doslruxerit, el propler sa-

lur eloquens justus esse? Putal

'

enim, Job verbis magis

pientiam clanserit, ut
hibueril

adeam non
lerram
:

pervc:iiat..iii pr<^

Sic Mss. ciun

LXX. M.

editi, eripiatur.

nquam

siccabit

sapicntiam ipsam,

859

ANNOTATIONUM
sapienlibus faciis

IN JOn, S.
las

AUGUSTINI
esse

840
libi ?

tciTamvcro liominem. Qtiod sietemiseril, perdct

tens terram. Miillis eiiim
tiir

ever-

me

conlrarium

Ciim utiquc infirmns siim,

fueio, par libi

luibabiinSiii)jn-

ct qiiasihoc inotuis,
siin
;

nc

si jiistificatus

pcccatorcs. Qui ducit consultores captivos.

cum
Ul

fnlium sim. Ergo esl aliqua latens causa,

iiiiposuisti tnilii

gal enini sibi eosqui seconsuliint. Judicesantem terrce

in

quaiido h;ec non csl. Et

tulis.
Ii;oc sit caiisa,

peccata juven
.sc

pavorem

misit

aul

,Iuila;os,

aul 1'ilalum, aul scnsu

:

qiiaro dioat abscondi a

pec-

terreno judicanles. Qui collocal reges stiper sedes

esl,

id

cala sua, quia siipcrbicril, qiiod esl peccaliiin juvonlulis.

hposlo\os. Et circumdedit balteo lumbos eorum:

El

posuisti in

compcde pedein

meum

in vinculo

id est, continenlia.

Qui

etuittit

sacerdotes captivos

ul

mortalitatis.
es
:

ab hominibus ducanlnr;

cl

sigiii(icanlur Ju(l;vi. Qiii

iil

cupidilalcs mcas.

Et radices pedum tneorum contemplutus Qui veterasco sicut uler : ut viportare

iioii

permutat labia fidelium. Permulat in bonum,

non

num novum
novo
estum
coiisui
est.
)

possiin

aut

nt

'

paniio
coin-

dejusiitia sua, seddegralia ojus pr.xsumaiil. El inlcl-

velut veslimentum

quod a

tineis

ligentiam

senum

cognovit. Cui placet

intclligcntia sciv,

iium. Undeest, Cogniti estisa Deo( Galat.

9)

cui
el

[Ib. xiv.]

Ilomo enim nalus ex muliere,

:

brevis vitw,

adversarium

est,

Nonnovi

vos

Matlli.

xxv, 12). Et

plenus iracundiw
te.

pceu.-e^

El
ila

liuiic fecisti

venire in
el ipse

bene

coepit a fide, el pervenil ad intel!igeiili;c cnnos.

tenebris
:

judicimn corain

Qiiamvis

mortalis
:

sil,

Qui revelatprofunda de

apericndo prophelias.
:

habet tamen unde rationeinreddat

illo

cxigilur
possil.

El produxit

in

lucem umbram mortis

isla,

id est,

fecil ut
est.

quod potesl, quainvis perpanini

siiiit

enim de Dinume-

cognoscerelur vita

quia unibra inorlis

:

De-

ralicnim

mcnses ejus apud

te.

Eo cnim quod tem:

cipiens gentes, et perdenseas

pulaiilos
;

quod

noccreiil
iu-

poralis osl,

do peccalo convincilur
Discede ab eo

nam aelernum
requiescat: se-

Ecclesisc Dei, ciim sibi nocerenl

quod de impiis

illiim lu feceras.

; siiie,

telligenduin est. Sternens gentes,el in viam ducens eas

cundum opinionem

carnalis et animalis hominis, cui

ad humilitalcm, lanqiiam
corda
principuiti

illuin
:

asinum. Reconcilians
sibi

toliim bomiin Ihiec viia est.

Et ideo

sibi viilt parci, ut

liajc
:

populi lerra

reconcilians vel

frualur hac vila. Est enimarbori spes. Irrideiilor

lironiinliaiida.

Judaeos vel reges lerr, qui primo

persequcbanliir

Utique cniin

inagis est spcs homini

Ecclesiam. Seduxit
rant
:

'

autem eos

in

viam quam non noveinlclli-

qiiod carnalcs noliml credere. V/r vero

fueril,
abiit.

cum mortuus
his
locis,

subruendo Legis opera, ul simplioiler

;

Et hic ironice. Tempore enimminuelur

posl implelitr.
Uicit

gerenlur

hinc eis

visiis est
ebriiis.

pcccator.

Quo

er'rorc tene-

mnre

nam

autem dc
quod omnia

brati sunt

tanquam

ubi acccssiis et rcccssus

ejus, si volueril

fit,

vel

littora la-

[ Ib. xiii.J

Et arguamin conspectu
;

tenler miiiuuutiir el augentur, horis tunaribus scilicet,

ut argualseipsurn
res ttialorum

quod
vos.

esl confes.-,ionis.
eiiiin

Et curatocoii:

cum
esl,

oritur liina, vel nobis vel aliis iisquc ad

iiide

medium
Atque

omnes

Bonos

uon poteslis

coelum ^crcscit,el non consuelur

:

minuilur. Usquequo ccelum

id est ipsi ccelo.

solalione curare. Audile ergo objurgationctn oris tnei

\n vos.

adiiovum\

El ante conspeclum

cjns profertis
eslis.

dolum

cum

ulinam apud inferos me cuslodisses. Usque adeo esl

spes resiirreclionis, uljamet his carcrem vitai incertis.

vultis vos videri juslos,

tis

quod non
."

An

subtrahi-

vos ipsos judices

/im

Numquid

poteslis dissimii-

Et abscondisses

tne,

donecrequiesceret ira lua. Hinc

transeat
ira
isla

lare, et

non judicare, quia de vobis verum dico? Si

facietis
,

est,
(

Abscondcre pusillum, doncc

Domini
mortali-

enim otnnia

adjiciemini

ei

id est,

eliamsi

Isai. XXVI,

20

id est,

donec transcat

omnia pniccepla

facialis, invcnicl in vobis

ejiis.

Nemoenim

justus in conspeclu
fuerilis
:

quod arguat. Quod si et occulseipsos. Cor-

tas, et

ad rcsurrectionem veniatiir. Si enim morlms

fueril lioino, vivet.

tis

Nam
:

haec

non

esl vila.

Consummaet

lepersonas mirali

s,m?,,

seipsos jiistifioando,

diebus

vita;

suw

luiic vivci.

Deinde vocabis,

ego

non sohim ad homincs, scd eliam ad

pus autetn luteum
:

rei^pondebo libi: obcdions

t;ililalis.

tibi, siiic

inipcdimcnto mor: ;

ut fiagililalis sallom veslr;e coiittieas

Signasli insacculo iniquitates tneas

Aiin(j/f(s<j sj

ut

redde-

sideralione timealis. Appreliendens

carnes dcnti-

ros mihi.

quid invitus

nTi;i

etiam hoc

bus meis.

Non mihi parcam,

ut noii solum vos aiguam,

:

annolasli. Inviinm aiitoin orraro poona pecoali est. Et

quidemtiioiis cadens dtfluit. Iia ct lioino

sed eliam me. Et atiimam meatn potiam in tnanu

spiciendain, ut nihil celem, sivc
la
iit

in-

ex altitudine

compulem peocaest,

cl lirniilate sua cocidil. Et pelra veterascil in loco suo

mea. Licel occidat meille qui polens

0( cidat
:

qui

et ccepit

ut hoino

iii

gencrc

siio et
:

conditionc

siia.
il;i

Etalluvione

quamvis
eo

peccata mea. Tatnen loquar,

et

coram

frettiientiuin

giugitum

qiiasi ct lioiin)

adcxilitatom
alliivionibus

arguam me

f\on

me

justificabo,

abscondens pcc:

pcrdiiclus

sit,

tum

crcbris

ciipi(lil;iliini

cata mea. Ecce ego appropinquo judicio tnco

cein de

utjiidi-

altcrilur. Spein vero liomiiiis perdidisli. (Iradii- fecil

de
;:d

me;

quasi ipsasitliominis jnslilia, in coiifes-

monlc ad petram,
arenam
;

a pctra ad lapides,

a lapidibus
r.
:

sione

sibi noii

parcere.

Tunc a

facie tua

non abscottdar

quia has minuliones carnalos paiiiinti

pcrdidisti dixil. Inipulisli eiiim
ista
iii

El
'v

quem;idinoduin absconduuliir peccaloies.

fer

Manum

au-

beiic

jam

fineni

me

ul nihil in

nie sit casligandiim, cl sit in

lerreat.
illiid

mc

consiimplionoin. Ul peroatspes
deiit.
1

quacarn;iics gan-

cliaritas.

El timor tuus non me

Qiiot sunt ini-

Mutasti faciem ejus, dimisisti

cum

cum

iiii.i.'

quitatesmew? llinc potest videri

dixisse,

Aiiimam

Er. Lov.

non habent
iioist;

meam ponam
* Editi,

in

manu mea: ad computandum. Aut pu-

sic iiielioiis

M. ut. Mss. At editi, brevi vivens

tempae,
ad

plentis iracundice plence3

in

eduxU. Manuscripti vero, seduxU. Apud LXX,

medium

excusis , ad, coelum.

medium mensem. verius

in Mss.,

^lanese.

* Er. et Lov.,

non consuetur ad novum, sine cominate. M.

841
Dei in eo cxlcrniinala est. El
ejus,
les.

LIBER UNUS.
cum
mulii fiierunt fiUi
[Ib. xvi.]

842
Verha Job. Audivi
lalia

ucscil

qiiia

morilur, qiiamvis propagcliir sobo:

quaB vos dicitis. Consolalores

mnlta : non solum malorum omnes. Maios

Scil carnes cjus super cuni doluerunl

id est, lact ani-

poleslis consolnri, quia ipsi vos imitaniur,

ct est vocalivus.

non bonos:

lem condiiionom suam iiomo carnaliter dolct,

inaruer
lugct. Spiritualis

nuiio cniin vesiruin audivi aliquid

in

cnim

novil, quia clsi exlc-

boni. Quid enim?

rilus ? supcrbi;e.

numquid ordo
in

sermonibus
tibi erit

esl spi-

rior liorao corrumpilur, sed inlcrior rcnovalur in

dedic
ia

Aut

quo molestum

diein

II

Cor.

iv,

16

quia hoc

qi\um\is
:

lieri sentit

non amcs quod

dicas.

El cqo sccundum vos loquor

seipso.
[Ib. XV.]

quomodo
VerbaElipIiaz Tlicmanitis. Et implevit doper consolationem

digiii cstis.

Si subjccta essct anima vestra pro

;

mea. Si vos palercmini quod cgo

loquerer sermonibus,

lore ventrem. Spiriuis eiiiin scienlia)

non

faclis:iia nihil estloqui (luod nonfacitis.

Sieniw
in lo-

sanat polius a doloribus

tu

aulcm qui implos vciitrem

loquar, non dolebo vulnere. 0.stcndistis vos

neque

doiorc, non spirilu scientiie respoiidcs.

pulisti

Nonne

tu re-

qucndo, n(^quc
tes

in

lacendo prudcnlcs csse.

Nam

sapicn-

limorcm?
etegisti

Deum non

limuisti, in
:

eum

talia di-

etcum

loquuiitiir, in consolaiionibus

condolescunt

cens. Et
diciinl.

limjuam malorum

qua

iioiniiies

male-

Quid enim? numquid primus liomo nalus cs?

velin confessione sua loquenles, dolentvulnus suura; velcum taccnt, prudcnlcr tacent. Nunc autem lassavil
ct fecit stultum, ct puircm : ut non contra vos loquar, Deus frcgit supcrbiam; ul siullus facius sapicns /lam. Apprehendisti me cl in testimoniwn

quia lanium superbis. Aut ante colles concretus es?

mc,

Eliam moiilcs nominc coIHuni accipicndos

anle omncs virtules, spiriluspolentos. Scd

id

cst,
et

el

senex

decrepitus in nobis esl. Qui sciatcliam qiiic nos nesci-

Convicisii

me

mns,

est inler nos,

Quid ausum

fuit cor

tvum

? et esl

quid

suslinuerunt oc/j/Hi?spcravcruiit.
ul
sit

Qnid enim

liomo

sum teslis. cum mihi jiistus

di. llinc.esl,

factus sum. de peccatis mcis, el adversnm me ego Et surrcxit super me mcndacium meum
,

vidcbar. Contra fucicm

te

mcam

respon-

sine crimine ?
:

quod

et lu dixisli. Si in sanclis ejus

,

Staluam

ante facicm tuam (Psal. xlix,

tton est fides

propter incerta teinporum

quibus ple-

21). Iracundia usus dejecil me. Bijncdixil, usus iracun-

riimque failunlur, ut mulla dicanl, ct non laciant. Et

dia;mu

eniin

eam

paliuir

dcjecit aulein

lanquam

cwlum non
in ccel.o
;

esl

mundum

antc

cum

pro

liis (iiii

babilant

supcrbiim. Ercmuit supcr

mc

denlibus. Oi)jurgavil
Sa(jit(a;

me;

aul certe coelum pro ipsis sanclis ponitur,

,

ut dcnles pro verbis intelliganlur.

ejus supcr

piruiarum

quia

iii

his habilat Deus. Qua; sapientes dixerunl

el

me

deciderunt.

Aerias

potcslates (|uibus

)wn celaveriml parentes suos. Qnia cliam Judffis Aposloli

ulilur Dcus, et eis perinittit ni ant

exerceanlur honi,

prxdicavcrunt, Ipsis

soiis

dala

esl terra

inliabi:

landa.

Nec

supervenit iUis

quisquam exlrancus

nec

naviganlibus

aul puniantur mali. Piral;e autcm, (juia in Iioc mari insidiantur. Acie oculorum trruit. Non

saiictus

homo

vel angelus; id est, in securitale possi-

dissimulavit a peccatis mcis,

rer. Ipse

lanquam

innuit ut puni-

debunt.

Cum
:

pulavcrint se esse

jam

in pace. Ita dicit,

enim tanquam lumcn

est, puniloribus osten-

quasi hoc putet ipsi Job cvcnisse.

Non

credit convcrti

denspuniendos. Ruina

milii fuitaspectioejus.

Aut

ita

a lenebris

non crcdil nt converiatur

a peccalis.

Et

Fecit ut vidercm pcccatum

mcum;
in

aiitc

enim

noii sic

decretus est in escam

vuUurum

aeriarum poteslatum,

mihi ad scnsum perducium

in genibus, el

fnit. Acriter percussil

me

quac moriibus peccaloium pascuntur. Sicut dux in

simul concurrerunt

mc. Deo eniin per-

prima acie decidet. Audaxest, ctnon

fcrt iribulationcs.
,

culiente,

illi

Qua^

clevavit

manus contra Deum. An

:

quia clevavit?

cssem, discerpsit mc.

disccrpsil, nt

concurrcrunt angcli salana;. In pace cum Ah ipsa paco aut a memelipso

Elcucurrit contraeum conlumeliose

adversariafaciendo
:

ah advcrsariis

cl sibi

adversanlibus dila-

quain prxccpit. In crassa cervicesculi sui

prxsumcns
in

de proteclione sua. Quia operuit faciem ejus

suo.

adipe

Per adipein

id cst,

per cxaliaiionem supcrbiai

fccit

comam meam divulsit : per peccaia mca me adversum me divisit. Stalidl me sicut sicjnum : in quem jacularcntur ul solel signuin poni jaculanticerarer. El lenens
,

SUK abscondit
mora
:

a sc

Dcum. El

capislrum super fe-

ut libidinibus

suis colligareiur,
illi

quo vincnlo
alii

quo jacuia dirigant. Circumdederunt me lanceis, cmitlentes in renes meos; non peperccrunt : proplcr debus
,

ducerelur ad moricm. Qucc enim

auferunt
:

paraverunt,
,

sideria carnalia, qua; sibi impacla

dicil,

pcr raalas
fel

ipsum

etiain

regnum terrenum
,

vel
tolo

quaminundo

persuasiones ab

aiigelis

inalis.

Ejfudcrunt in terra
iii

cumque spcm
justi accipicnt.
tia ejus
:

tcniporaiein

quam cum

meum

utierrena bona zcbircr

iis
:

qui his abiindant/

El non

ditabitur, nec permanebit substan-

Dejecerunt

me

prostralionc nuujna

ne carnalein proassuerunt
corio

impii scilicet.

Non

immittel super terram

um-

slrationem

intclligcremus.

Cilicium

bram
venlus
lur
:

: :

id esl,

non

viret.

Sed stirpem

ejus arefaciet

meo

pcccata inleriora, quibus reminisciiur se fuisse

tentatio.

Prwcisio ejus anle lioram corrumpeflos

oliva'.

in bonis.

priusquam speral. Dccidat lanquam

videre

Et super palpebras mcas umbra mortis. Volo ct inipedil inc consueludo carnalis. Terra ne snnquinem carnis

Decidat a pace, vel quiamcliorahosscquuniur, qucm-

operiat super

mew

id est,

ne

si

im~

admodum
mon:

florem fruclus.

Testimomum cnim

impii

munda
mulus
lerrena

fueritoralio niea oplando terrena, accedat culerrai

signum. Et ignis comburet domus eorum qni

Ili

super vinculiini morlalitatis me;e; quod

:

munera accipiunt.

sunt eniin impii qui niunera tem-

significavit noinine sanguinis

id est,

ne

cu|)idilaie

poralia pra:ponunl justitia;. Concipiet et in venlre (jcmiius.

majoribus

calamitatibus

volunlarii

peccati

Ea qua;

sperat,

iii

poeiiam

illi

proficiunt.

operiar,

quod
quod

est illud
facitis
:

naturale peccatum de condi^

Quia, juxta Er. et Lov. M.

Mss.,

abscue negatione.

Sanct. August.

III.

fVingt-sept.J

813
lioiio nioruili,

ANNOTAnoNUM
Nec
sil

IN JOB, S. ALGIJSTINI

844
:

locus clamori meo. Iiilercliulaliir

manibus sumal audaciuw

Ciirislum
el in

spci andaciani, ut confileatiir

ineriliiin oralionis inc;c.

Kl uwic ecce

in coeHs csl (eslis

porseciiiione.

Non

eniin invenit in vos

vteus. l)o l)i)iiiiiiovi(lo(iir

raiii tlcscciulorat.

diccro, qnia iioiKliiin in lcrin excelsis:

veritatem. Oinnibiis ciiiin l;un Jii(l;cis quani aliis gralia

El consciusvicus

proptcr

neccssaria esi. Kl convuisw

ul

particiiialioiicin nioi talilatis. Dijudicelur vir

cum Do,

suiil compages cordis mei non ccleni pcccala mca. Noctcmin diein posuerunt

viino.
iuaiii

Vcniat Dominus, ut

Joniincs cuin Clirislo. In

distet

cum co vir judicctur lanquorum dijudicatione

,

impii.

Unde
,

est

Vm
{

illis
;

qui dicunl quod

bonum

est

vialum
ct

et

maluin bonum
Isui. v

qni ponunt tenebras lucem,

,

inteliigitur quid

intcr lioniiiicin iicifecluin

Siciit fdius

ct

luccm

leiicbras

20

).

Si sustinuero

infeii

Douni iiomineni facluin.

1UUIU

lioniinis

ad proxi-

donius
fitear.

meu

erunt

perlulcro pcccata moa, ut non coii-

suum
iii

Dominus

iiomiiic susccplo,

ad

cnm

qui

Interitum appellavi patrein

meum. Non ero

^

fijiuj

inciderat

lalroncs [Luc. x,
milii
:

50), Aimi enim dinume-

\'dx. Appcllavit autein Dcus. Matrein tneam

rein tabem.

et soro,

rali vcncrunl
1

quod

iiiilii

por Clirisliim subvc-

Ex

co quod inscparabililcr iKtrcanl

taii-

ialur pleniludiiic lcmporuiii {Galat. iv, i).

:

Et

viani pcr

qiiam cognaii.
Si sustinuero.

Qme est

enim milujam spes? siibaudiUir,

quain non revcrtar, inyrediar

I

viam

rciiiinliaii(li
:

S;ccu!o.

Aut bona mea vidcbo? quibus seduclua

II).

xvn.] Defeci agitalus spirilu

ordo, Dercci spiri-

convcrti nolnit, cl suslinuit peccatorem.

[Ib. xviii.]

lu, lal)oril)US concnssus.

git milii
:

Oro

ul sepeliar, ct
a vita.
,

non conlin-

Verba B;ildad

Saucliitis.

El lumen imsi cl

ul

absorhcalur niortalo
,

Ingcniiscimus
scd supcrvc-

piorum
qiiani

pxstinyiictur, Noli
iin|iii

crgo inirari
est.

tuuin tan-

eniiii s^ravati
sliri {II
ri;uii(ir.

iii

qiio

iiolunuis spoliari

liimeii cxsiincluin

Lux
cjus;

ejus fuerunt
id est, aut

Cor.v, 4); id cst,

mulcmur

poliiis

qnam

nio-

tenebrw in

domo

clarilas

domus

Quod

uti(|iic,

quanivis lioc

homo
:

cupiat,

non

diabokis aul Antichristus. Et lucerna super

stinguetur
infiiiii
:

cum ex^,
la-

contiiigil. Dclielcniiii

niorlcm coiidcinnatione pcccali.

el

exiguum

et

lerrennm lumen. AccipiaiU

Qu;o hahere
est
,

Preccs adhibcbo cum labore,

ini|ieiians. Furati

quid

feci

noniiiliil fcci

substantiaiii

ejus.

ille

voliiit

suul ext^rni bona mea. Ipsam im-

habcaiit huniilcs.

Iinmissus

eniin

pcs ejus

in

mortalilaicm

qiia spolialiir, sigiiilical, qui seinivivus

et

qtieum. Ipse enini caplns est

Domiiium pcrsequendo.
:

a latnmibns rst relictiis. Quis

iste? q] miiii siibven-

Confortavil siiper eiim sitiens

ut

vincant

eum
est

esusuper

Inrus csl

Dominum

signilicaiis,

Sed ideo

dicit

Quis

riontcs

el

siticntos justiti.im.
:

Abscondilus

est/ qiiia ii:lcr licmincsfuiiirus cral, ul vix ;ibcis discerneretiir.

latis
,

tcrriim funiculus ejus

ilii

quo capiatur, hoc

cst, ea qu;c
:

Ad manum meam
iiie
,

ligetur

vinculo cliaiivult.
iion

qiiasi

conceduntur. El captio ejus

in semila
:

qua

iit

cnstodiat

cl diical

quo

Quia cvr

Iransit.

Per

circtiitum perdant euin dolores

iindiquc.
:

ecrum abscondisti a
ruiil abscondisti.

prudciitia.
lioc

Qui

cum

cognove,

Et mulli circa pcdes cjus veniant in angustia famis

nuilti
qiii

Propler

non exultabis cos

Qma

eiini

scqunnlur,

vcl qiii
:

ci

obscquuiilnr.
ejiis, id

liiimiles
riiiit

non

fui^runt, idoo csccali sunt, et

non poiue-

Cuinedanlur rami pedum ejus

est
,

doctrinanim
ejtis

liumililale Christi esallari.

Parli annunlientur

qua

it.

Runipaiur de habitaculo
vitao.

sanitas

viala.

Quod

ciccitas cx parte in israol facla est

{Rom.

traiiquillit;is

hujus

Et teneat eum uecessilas causce

XI, 45), sive

quia cis luahi vidoliantiir

(|u;c

Cliristus

rcgulis

(ipporlnnilas piinilionis ojns, qu; valcbit ad

annuiitiabat, ut diccrenl, Scducil turbas {.loan. \i\, 12);

Bive per Proplielas quu'. annuniiala suiit dc ca:cilalc
Isracl,

gloiiam Doi, propler quod

ditas sua.
jaclabil.

modo
dicit
,

illi

permitlitiir cnpi-

Causani regalem
Ilubilcl
caijs;\;

quia
ejus
iii

sc Clirislum
nocle
cjus.

non

uliL|ue toli

scd parli accideruiil. El oculi

:

in

tabernaculo

sui)tr fdios

eorum tabucrunt

admirationc miracuionim,

Noccssitas

regalis cruciet coiisoicnliani

:

cjns

qiiibus dictuin est, Si ego inUeelzebub ejicio dccmonia,

fdii

appetilio tynmnidis

iii

noclc

in suiiplicio

caicilatis

vestd in quo

ejiciunt

(Mattli. xii
:

27

Posuisli

ejus

quaiido
:

damiialur.
,

Aspergcntur speciosa ejus

ignc felido concreincnlur.
:

(lUtem

me

in loquelam nationibus
id cst, Ecclcsiain

homincm qnem

rc-

sulphure

quibtis placchat

demisli,

dc qua loquercnlur na-

Ei de sursuin irruet messio ejwi

a Dco.
erat
:

Kt non
lollalur

sil

lioncs, sive
i//is rfercjii
;

qux

loqucrelur nationibus. El in risuin

nomen

cjus in facie plateaiuin ubi

dc

aut naiionibus,

cum

ei

detrahcrcnl

aut

nicmoria popnli. Et

noii sil cognoscibilis ^in

,

populo suo,

Judxis, qui loquehanlur nationibus. Obscurali sunl

ob iram oculi mci. Obscurati sunt oculi Ecclcsia;,
esl Aposloli,
id

Ad lanlam
scatur.

dcjeclioncin vcnial
resatietur

ut a suis

non agtioAliqiii
alteri.

Nec

sub coeto doinus ejus.

in

cuin iutellecli non sunl ab

iis

qui hac

enim

rcsalvabiintur.

Sed

poputo ejus vivant

pceiia crant puniendi. El

cxpugnalus suin valde ub omni-

Aliis suhjiigclur
[Ib. XIX.]

populus cjus.
destruitis

bus.

Tam

Judsei

enim quam Gentcs expugnavcrunt

lioc

Vcrba Job. El

me

verbis.

Infir-

Ecclesiam. Elmiratisunt^ super

poleslas dala
sit

veraces
',

vel quare

malis

me,

qiii

inc coiisolari debuistis. Scilolc tantum

:

impiis

iii

Ecclesiam

vcl quare ab

quia Deus fecit mihi sic

apud quem possum de pcc-

impiis Evangelium agnitum iion

per inimlcum consurgat
:

sil. Justtis

aulein su-

cato convinci
circa

noii

apud homiucs. Et vallum suuin

circa

qui temporalitcr cadit pcrse-

me

circumdedil. Fossa

muros

cst

culioiiibus, ut postea inridclibus domiiietur.

quo

El purus
' Lov. fcrunt , appellavi aulem Deus muirein /fani , siuo inter|junclioue. sic etiam Er. , qui iegit tameu, appellavitf ul c;olori odili. M. ^ Edili, tiolidt. Mauuseripti, voluit. ^ bic iu Ms. ia edilis , cognominatio.

Sic Mss. Bccceasis et Floriaceasis. At editi

Precesadhi-

beo
*

cum labore : et quid feci ? non miJu feci. yidmirati sunt, juxta Er. Lugd. ven. .M. 'inB. Ecclesia.Ei:. Lugd, ven., Ecclesiam. M.

815

LIBER UNUS.
,

m
:

coactus sura ad confessionem. Ecce rideo opprobria

el

radicem sermonis inveniemus in eo

coiiviiicainus.
cxlolliint

ut de ipsius
veiiiel.

'

eum

non

loquor. Utililalem dicil

confessionis;
ct

qiiia

si

Ira cnim supcr iniqnos

el

Qui sc

vellet ridere

peccatum suuni

non

illud proloijui

super peccatorcs,

pulant se (alos esse

clamaret, et non exaudiretur. In vullu meo tenebras

posuit. llluminationem vultus

noii possc, ipsos dicit iniijuos.

[Ib. XX.]

mei

abslulit a
<le

me

qiiod

Verba Sopliar Minici. Non enim

intclligitis

contingit aversis. El abstulit coronam

capite

mco

dignilalem spiritualem
rupit
illa

me

undique,
:

el

quam dal sapienlia. El disabii. Omnia (enebam, et abstulit

,

macjis quam cgo. Ad aiios se convertil, qui cum eo Job consolabaiitur. Eruditionem confusionis meai audiam. Oblique vult ut Job audiat eruditionein confu-

me

adversus

illud

quod acceperat
esl

virtulon

sionis suie
ti;c

tunc enim potcst eliam spiritum sapien,

continendi orania. Et arbilralus

me tanquam
,

inimioi

consequi. Ikcc autem loculio solemnis est

milii ut

cuiu

cum. Sic rae jndicavit

quasi

ei

nocerem

si
;

par

dicimus, Bonuni est

erit
;

caveam, nam male mihi

Et bajc

esscm. Et circumdederunt tabernacuhunmeum

conscientiam. Fratres mei recesserunt
reciionis
,

cor ct

ciim voliiinus ut alius caveat. Numcjuid Imcnosli

scis

in

spe cor-

a saxulis? Ex quo sunt saicula,

non

h;cc.

quia fratres suut

quamvis primo cor;

pulat quod Job ignorel tanquam im|jius. Oculus vidcbit

,

recliouem

meam

a>.pcrnati sinl
,

ot cos secuti qui sibi

et

adjicict.
:

Noii

enim vidcbitur.

Filios ejus

alicna, lioc osl pcrniciosa

suadcrent. El amici mci

dispcrdat impius

sive imitalorcs cjus, sive sisdiiclos

:

immiiericordes facti

siint

in nuilis spirilualibus, qni iion

,

ab eo. Et manus cjus succendantur doloribus bus ejus criiciontur. Ossa

ejus.
ejiis

operi-

condolent proximis snis

sed polius eus

irridenl

inipleta sunl jiiienlule

quos non

irriderent in malis cariialibiis con>titulos.

Suporbit do

firinilale sua.

Abscondel eam sub

Et

scienles

nomen mcum

oblili

sunl

me

uon nie co-

lingua sua.

Non

illam dcmonstrabil

lanquam dolosus,
pcrsoqiie-

gnoscenlcs, qnod
aucilloi

niulatus

siiiii.

Vicini

domus

et

ul tacilo illa

utaliir.

Purcet

ci

cl

non retinquet euin.

mem
,

ciim quibus secrcta

(|ui

communicabam;
confiletiir

Anians eam,
tur
:

et noleiis ea carerc,

n(m

eaiii

adiHlatores
jpsi eiiim

qui rccodiint ab co

Doo
,

aul, parcet ei

Dominus

ct in

hac impunilate iiou

mcdio gntture suo
:

dicuntur ancillari. Servum

:

mcum
el

vocavi

et

cam
sibi.

relinquet. Et tenebil

eum

non respondit
serviebant.

autcorpus, aul eos qui

'
,

ei

ad mala

tanquam

qiiod cuin deleclat. Et non polerit subvenire

Os meum deprecubalur
:

rocjabam uxo,

Non

ideo se liberabil. Fel aspidis in venlre ejus

,

rem meam

lanqiKun diceiis

Quare

tristis es

auima
id

in interioribus

in

occultis liabens nocendi maiitiain.

:

mea?
niei
:

el

quare conturbas
ei

me

{Psal.

\u, 12)?
spom
:

cst,

Diviliw iiiiquc congregalw evomentur

cum tormento
ejus

cupiens ut

consenliat, Invocavi blandiens

eis

fiiios uteri

inleriorum cl pressiira cordis.

traliet

De doino

pro-

quos genueral, persuadeiis

dilexcram
,

sa:culi.

Et

eum

angelus.

Quandociiinque manifeslabuntiir
Ei furore draconum
fuit, tribulalioni--

ffuos
ciile

consurrexerunt in

me

In il!a vita. 7/1

occulla ejus per tribulationes.

fulgebit *: ut ille qui

computruerunt carnes mcw. Aniore eorum qua;

primo occuitus

forinsecus sentiuntur, compulriierunt intcriora mea.

bus proditus, furore driconuni

iiilgeat

jam palam.
diabolus.
id

Nam

utiqiie Icve esl, si

ad iitleram accipiamus

tanmeis
in

Interficiat illuin iingna colubri. Scdiical

eum
iiide

quam scabiem
factis.

babuerit. Et ossa

mea

in dentibus
,

El non vidcat muictram pecoruin

est,
jiistiti;ie

friictns

ovinm,

sunt. Firmilas ei fortitudo

mea

in vcrbis cst
,

nun

opera iion faciat, ul sc

intelligat
:

Miseremini mei

miseremini mei

o aniici.

An-

posse rediini.

Neque pabula

mellis et butijri

opera

gelos videlur postulare, ul pro eo dcprecenlur, aut

certe

bona

ciiin

charilale ct liilaritale cordis,

el largitatc

sanclos ul pro poenitente orent.

est quce
teligit

lyanus cnini

pra>benlis.

Butyrum
:

cniin lac pingiic esi. In viinum ct

Oomini
dicit,
fait.

mc.

Manu
,

Domiiii se lactuin

frustra laboravil

qiiia

non

intelligit ha'c

de his ope-

ut dolerct vulniis

siiuin
,

quod sine sonsu

et

ei

rando, quae ad misericordiam

pcrtinciit.

Unde

et

Do-

Quare me persequimini

sicut

Dominus

dele-

niiiiusbulyrumetincl dicitnrmandiicare
quia
ut
Ii;ec illiin biimilibiis
:

(//. vii, 15),

staminietliorielis sicut

Dominus;

vel objiirgatis,

jam
ut

confilear.
,

De

carnlbus

meis non saliamini.

et

cum Non
:
,

ejus praebentur.

Quwcgerunt
gliiliri.

durum quid

quod maiidi non potest, nec

,

gaudetis

si

carnaliler vivam. Slilo feireo

plumbo

rJuriim iiescio quid esl

puto, iniquilas vel supeibia.

:

quemadmodum
petiis

cedil

plumbum
:

slilo

ferrco

sic

In desiderio suo non salvabitur

vil.

quia iiiiqua dcbideraTransieruiit cu-

cedant sermonibus ineis corda hoininum.

tnonium in
firmi

Aiit in lcstiqiii

Non

eruiit reliquiw

de

cibis ejus.

sculpantur

ul ilH ca discanl,

piditates cjus,
bitur.

Cum

putaverit se replctum esse, coarcla-

sunt
est

ad
qui

evaiigclizandum.
resolulurus

Scio
cst
:

enim
(juia

quia

(eternus

rae reparare.

me Quorum
oculus

potcst
:

Non tam saliotas est dc pleiiitudine cupidilatum, quam prcssura. Si quo modo impleal ventrem
suum. Talis necessitas
impleal venlrem
tur
,

ego mifii conscius

sum

quia

ei
;

veniet, ut dubitet

utrum

merui
esl
,

iila.

Quw
scit
(I
:

meus

vidit

et
,

non

alius.

Hoc

suum

cum

utique

ista

idco qu;cran-

ISenw

quid acjalur in liomine

ii,

nisi spirilus qui

ut

pellatur nccessilas. IIoc autcin dixit, quia

,

in ipso est

Cor.

U). El omnia mihi consummala

ubi
,

tanlo plus cupit

quanto

|>lus
:

habuerit.

Et

emittet

6unt in sinu
scienlia.

in interioribus

Quod si et dixeritis eum? Secundum quod dictum

Jnlendens teipsum, ne
'

nemo videt , in conQuid dicemus contra

{Galat. vi, 1).

super eum furorem iracundiw

quia non vidil facere

opera bona.
1

Vulnerel

eum

sagitta

wrca

perpetua.

est etiam spiritualibus,

et tu tenteris

El

Editi, dii^recabar,

Mss.iuxla LXX, deprecabatur.

Er., ut de ipsis. M. Mss. aliquot, fitrorem : sed omncs habeal postea, fulgebit ; sicque Ujgisse vldetur Augusliiius , licet nunc apud LXX habcatur, sugut : iu \ulgala, sugci.
2

g47

ANiSOTATIONUM IN JOn,

S.

AUGUSTINI
in

9|a
impiorum
:

tenPerlranseat corpus ejus jaculum. I'eiiclrct cum speral , ct de liis qusc rcliiiiil et de liis qure talio
,

plcni his vilam finierinl per ea punicndi. Et ubl est

velamen
eos
(jui

tabernacuiis

Iionor. Interrogatc
via,

quit,

vulneretnr,

lanquam a pcclore per tcrgum

in lubernacutis cjus
:

transcunt per viam

qiii

non delccianlur

traicclus. Fulgiira

lerrores re-

scd transcunt per eam. Et signa eorum non

vel impioruin qua:
eis
'

i(jnorabitis

peniini in cogitiitionibus ejus.

,'jus:

Ladat udvena doinwn

;

dant transcunlcs
vel

diccnies quid

diabolus, qui advcntilius est ad lenlandum

si

fdturum

sit;

quibus cognoscantur impii.

quidcm liabeal liomo etiam proprias tcnlalioncs. Et (lele(]al ralum ini(iuilates cjus : cceleste judicium. Et
possessio

Quis annunliabit corani eo viam cjus?

viani

Coram impio
liducialiter,

suam ncmo,
ei

iiisi

Dominus animnliat
El lainen
lla
et

bonorum

ejus ab episcopo

'.

lluec

illi

largielur

quia ipse

respoiidet.
esl.

ipse

Dominus

in

Deus.
[Ib. XXI.]

sepulcrum deductus

mcrces

pietatis

non hic

Verba Job. Et non

sil

miln a vobis

lia;c

spcranda

csl.

Et super acervum

vigilavit.

Antc enim
quos soccu-

consolalio

qua pulatis bonis lcniporalibus gaudensint piis ct impiis

iii
;

ipsc resurrexit, (piam acervus resurgerct resuigen-

dum, cuni communia

quis iniqiis essel
,

elsi
:

quando

tium. Dulces fuerunt

ei

lapides torrentis

binc

eum

vindicari

cum Job

lum non
post

subvertit, id cst discipulos suos.

et

Et

post euin

permanere bona ista imnumpiis, cl non in eos per ea vindicari. Quid enim? meu ? A Dco est mibi casliquid humana est casligatio non vos. Aul galio. liaquc ct ipse potcst consolari
dicat usque ad scpulcrum
,

omnis homo sequitur,

ante

eum

innumerabiles.
:

Ant

eum omnis homo,

id esl, in

unus bomo

tt

unte

cum
*

innunicrabiles,

([miwwt

numero bominumdcpulati
credenliiiin, ct
aiite

sunt.

Aul post eum turba

tjuare

non irascar? Nolilc crgo

me

ila

consolari

nam

Palriarcbac ct Prophetac.

cum Quomodo ergo consolamini me

impiorum utique
et (idmiramiiii
:

fclicitatem video. Respicite ad me,

inaniler? \)rx?,culh\ bona vcl mala suadenles.

[

tanqiiam inania diccntem. Si enim re-

Ib. XXII.]
est

VcrbaElipbaz Tliemanilis. ISonne Domiet

;

corder, perturbor. Indignitulcs

bumansc \\ix, rediens

isto in

nus

qui aocet sensum

scientiam? Quasi dixoril Job

ad afreclum proetcrilum ^ ab conlitctur. Et tenentur carnes

ter dolco.

quo nunc est,

:

non cum rectc judicarc non possit,

nisi

cum

utique repreheiidi Deus

est,

mew
?

doloribus

carnali-

per intclligentiam, qua siiperior

venict

Quare impii vivunt

Qusril ab

eis causani

siquidcm ab ipso dctur hoinini. Et

dicium? ul coniparcris
ei,

tecum inju'
in tenebraa

quia dicebant bic in impios vindicari. El permanent, siciit velustaie, oves eorum : quo modo possuiU vetaslatc perseverare ; non enim semper erunt. Erant autem in manibus eorum bonu. Non tulit eis bona ipsa

Lumen tuum
le

conversum

est

dignitas. Et dormientem

aqua operuil

securum inundalio Iribulationis. An per nebulam dijudical? quasi per nebulam videre non possit. Nubes latibulum cjus,
snnt. Et
et

cum

lixc dicerent.
:

Imo

vero,

impiorum lucerna

exstinisli iii-

non

videbilur.

Latenlcum
:

ipioc in (erra

(juelur

clarilas lemporalis, eliamsi

filii

non
:

sicul

ambilum
res

coeli

percurrit

figiirani,

non

et tcr-

tcliigcbaiit. Deficiant

ejus

bona

ejus

bona quK

eis

ram. Ergone semitam

ril

soeculi custodis ?

Quasi Job pula-

persuasit, temporalia scilicet, aut Anlicbristi, aut diaboli. Videant oculi ejus

Deo
:

bumanas

noii curari.

Quia capli sunt im-

necem suum. Significat

ab
Iiis

ct

hanc
:

maluri

secuiidum sc immaluri. Pulabaiit eniin se in

pro-sperilalem ignorari

qui

bac gaudent

in

pcrpcluum permansuros. Aul cerlc antcquam pcrvonircnl ad sapientiam

quia
isla
:

lulujo aulem ad sensum cliam impiorum perducetur.

sed quia boc audicrant

non

Quia nulla voiunlas

ejus in

domo sua

posl

eum

quia

sentiebant
et

isti

amici Job. Et cogitalio impii

in conscicntia sua Dominum non coiiscculi sunl in dimidialus li ibulationibus. Licet numerus mensium ejus
sit
:

longe esl ab eo,

implel
,

domos eorum

bonis. Esl longe

ab eo cogiialio impii
impius
videt
;

quia non sic facil sicut sperat

ci

quamvis pra;scntcm coluerit

Dcum

tamcn quia

idcst, aul quia placet

impielas, aut non

:

iion et futura speravit, nici us.

quod

est plenus

mensium nu-

eam.
isli

Videntes jusliores erunt

iiitcliigentes
liic
:

Ipse enim homicidiu judicat. Quia impii cuin

quamvis

non

intellexerint, putantcs quia

red-

persuaserint impietaiem pcr dilcclionem cariialium

ditur impiis.

Et inculpabilis subsannabil cos

si

impios.

impiclalum
incn
lalia

fuluro sa:cuIo ulique occidunl.

Non

la-

Eslo durus,

sustinucris palilns

hoc

est,
:

dura. Pro-

homicidia judicant bomines, sed solus Deus.

in robore simplicitatis suoi.

cul facies ini(juitalem a tabernaculo tuo

conversaliocarnaliter

Uic morietw

Yidelur exse-

nem

vcl

vilani

tuam

quamvis ba;c
/h

isti

qui occulta homicidia, commeniorans iargum unum,

ct aliiim avaruni
;

dicant.

El ponensilluasuper uggerem

pe/ram.adver-

quia boiMines abundantcs, et largi

sus id quod dixil,

Flumen

decurrens fiiiidamenla eorum.

:

pulantur cl

boiii. Inteslina ejus plcna sunt

adipe
:

ha-

Quia humiliavit semetipsum

Elatus
est

ipsum lumen. Et

dices,

bet lx'titiam. El

meduUu eorum

diffunditur

inteslino-

in superbiam
et

adversus superbos.
niundilia
,

Erue

rum
illa

qoia non tenet intra se bona sua, sed impendit

aliis. Ita^jue scio

innoccntem,

salvaberis

manuum

tuarum.

vel in se, vcl in

vos audacler milii

Noli deficere in boiiis opcribus

quia cural Deus liu-

insistere.

Non cnim
liic

considcrate

dicilis.

Quia

dicitis,
;

mana.
[

Lbi

est

domus

principis? vel
cis auferri

impiorum

vel superbi

Ib. xxin.]

Verba Job. Et quidem

:

scio quia de

quia pulabanl
*

bona,

cum
:

plerique ctiam

mea

est increpatio

de peccatis meis.

manu Et manus mea

Ut

gravis facta est super

Edili,

gemitum meum. Ideo nie percus-

ab ipso. At Mss., ab episcopo

juxta LXX, para tou

sisti ',

ut doleam. Et venire uscjue ad solium ejus.

episcopou. ^ Mss. , ad ejfectum perterritum. Am. ct F.r. , ad affectum perterritum. Pauloque posl I-Ioiiaceusis codex Uabet, in quo

" 2

mnc

eit.

cum

confitetur.

SicEr. Lugd.ven. in B., et. M. Mss. tres, deputandi. feic Mss. At cdiii, percussisiis.

Bi9
sini

LIBER UNUS.
tam sanctus
unde
,

850
est ei panis in
dicil,

ut perveniam ad eorum

numerum

hoc deputati sunt a Deo. Suavis faclus

adolescentes. Impioetperseculori
id

qui sedes ejus sunt.

cl audire
:

Tunc enim possum dicere vera,

dicuntur sancti. Et cognoscam
:

suavem panem

ct coeli

est

perseculionem, qua libenter rruebalur,

:

cum
facile

causatioues quas
quil)us se
qitce

loqitetitr milii

reddiliones causarum

cam

facerct adolescenlibus

ut '\dolescentes aut pro

,

omnia jusle judicarc demonstrat. Et sentiam aiinuntiat niilii : jam proxinms ei. An in multa

amatoribus voUiptatum accipiamus

talibus consentiunl; aut pro eis qui
sia

quia

ipsi

tanlum

in

Eccie-.

mecum : ut per potentiam resistat niiiii? Nequaquam. Tamen in terrore non abittatiir me : cum propter peccata mea pro quibus tinieo modo sum in terrore, non abulatur me. Cwterum cum ad
virtute dijudicabitur
, ,

profecerunt, nt pueritine quidem simplicitalem

transierint, sed
virile,

nondum

pervenerint ad robur illud

quo etiam perseculor conlenmilur. Agriimante tempus non suum demessuerunt. Aut genera dicit por:

eum

venero

in illa libertate
et

qua ego annrtmerabor soresistet virtus ejus;

:

lio ejus,

omnia amabo,
de

non mihi
abuti,

seculionum, ut aliquem agri damno terrerent aut pro agro Ecclesia inteiligenda quam anle maturila,

quamvis modo possit

est
,

me

ulpote peccatore

id

tem perseculionibus metere volucriml,

id

est,

anic-

laciat

me quod

vult

etiam

cum

poena mea,
:

quam

simul zizania crescerent, ut temporc messis sc(}Iatlli. xiii,

juste lamen.
est
,

Yeritas enim

el

increpatio est ab eo

id

pararentur

29, 30).

De

slillicidiis

montium

non

injuste
si

increpat. Educit in finem jitdicium

madescenl
distillant.

confugientes nudi ad speluncas, ubi saxa

et vi:

meum. Etiam

niodo corripit, poslea maniiestabit.

Rapuerunt ab ubere pupitlum. Pupilii

Nam

si

primus ambulavero, poslea non ero.

:

Non

airo-

duac plerumquc ex persona Ecclesioe accipicndi

est

ganter sperem, non infideliter desperem

hoc

est,

non

populus sub tormenlo. Et eum

verunt
cst
:

qiti

ceciderat, liumilia-

declinarc dextra aut sinistra. Inde est, Si ascendero in

coelum, lu
ibi es

{Psal.

cxxxvm, 8). Quis mc inde poquid agel, non apprehendam.

desertum vel auxilio Dei, vclalicujus; quod magna; ssviiise, non talibus parcere. In angusliis
suntinique
:

test pellcre? etc.

la;va

insidiati

in neccssilalibus. Decivitale et

de

Superiora repeiit.

laeva

autem

dicit

non se appre-

domibus ejiciebantur.

Ab
:

cis ejiciebantur alii.

:

Anima

hensurum dcdimm temporalibus. Convertetur ad dexteram, et non videbo. Ideo non debeo csse a Iseva. Convertelur

vero parvulorum in geniitu valde

fuit.

Ipse autein Deus

eorum curam nonhabuit

impiorum, quia modo curam

cos desperare de judicio

aulem

dixit

quia ipse in spiritualibus est

si

eorum non liabendo,

Dci
;

fecit

unde ego

me

averto,

a laeva fuero. Scil ipse viain

quia

impune mala
:

faciebant. Et ideo in tenebras

:

meam

ut etiamsi per tribulationes nie duxerit, se-

traditi

mnl

ignoranliac judicii Dci. Et repente nt fur

ille.

quar. Probavit

me

sicul

aurum

in

tribulalionibus

'.

cos occupabit dies

bras.

Oculus adulteri observat tene-

Egrcdiar

in prceceptis

ejus.

De

lenebris meis exeam,

Ostendere vult
:

in

quas tenebras tradantur impii

sed lamen in praiccplis ejus. Si autem ipse judicavit

sic
:

per impunitalcm
teri
,

non enim eas quas captant adui-

ut per tribulationes

Propterea ad
relictis

me tanquam auruni probet. eum fcslinavi quia me tribulavit, ideo

:

et cocteri

(jui

male faciunt per noctcm, nc agnoillas

scantur per diem; sed

quce eiiam

mane' super
oc-

temporalibus ad
:

eum

festinavi.

El commonitus

cos sunt. Suffodii in lencbris domos.

Alia mala facla

:

soUiciius fui de eo

ut bis poenis carnalibns aiterna

Idcirco

commemorat. Per diem

cultaverunt. nel^

ob&ignaveruiil semetipsos
qiiia

Eupplicia

devitarem.

a facie

ejus

lurbabor.

Non

cognoverunt Iticem,
:

simuleis ma-

Modo

turbabor, ut caveam cogitans futuruni judicium,

umbra morlis

non

qtiia

nox

recessit, proplerea
est

ubi erit ejus manifestatio.

El Dominus

motlivit

cor
nii-

cos deseruit
aqu(c
:

umbra

mortis.

Lcvis

super

facieni

meum. Et ipsum

timere, quo cavet fuluras poenas,

sericordiai Dei depulat.

Non enim
,

sciret supervenlu-

ad comparationcm terr, splcndidiores accipiendi sunt, quos lux penctrat et imago leviiatis et
;

ras poenas et tencbras malis

nisi

Domiiuis molliret
:

ideo levis est supcr cos

umbra

mortis.

Nam
in

ct ipsi
est

cor ejus pra;sentibus iribulalionibus

adversus

illud,

porlant

eam per condilionem

dixit,

carnis.

Vel, Levis

quod indurat Deus cor Pbaraonis ( Exod. vii, 3). [Ib. XXIV.] Quare Dominum non latuerunt Iwrcc

siiper facicm aquai

:

super eos qui

Baptismo

confitentur. Matedicatur purs eoriim super lerram. Sterilc sit

Quamobrem

vel

Ilaque.

Finem

transgressi

sunt
:

quod delegerunt. De
:

sinu cnim piipitlorum ra-

Christum. Et inclinaverunt paupei'es a via justa

vel imilarentur ens, vel inde

ut

arbitrarenlur non esse

decorde infirmorumverbum, per malamsuasionem, Deinde rememoratum est peccatum ejus : quod
puerunt
putal)at in oblivionem venire.

divinum judicium, quia impunitam videbant malitiam qua eis nocebant relinquentes jusliliam. Simul abscondili

Conteralur sicul lignum

Jnsanabite omnis iniquus

quod non sanat ^ Steritienim

sunt mites terrw

,

cum

liis

qui declinaverunt a via

non

fecit

bene

quoe sine consolatione filiorum est.

:

justa

absconditi sunt mites, ne mihi ferrent auxi-

Consurgens ergo non credit contra vitam suam

credit adversus

non

lium.

Nam
fit

iria

sunt genera
:

bominum

in Ecclesia

vitam suam
et

debuit enim credcre

cum

persecutio

alii

enim consentiunt, aUi

fu-

malam

se habere vilam,

eo ipso consurgere.
:

Cum
Sed

giunt,

alii

paliuntur,

quorum personam

sustinet Job.

infirmari coaperit, non speret sanilalem

cadit in lancjuorem. Tales

Iribulari.

Et irruerunt
miti, et

asini feri in

agro super me. Stulti el indo-

ob hoc superbi, irruerunt super

me

confitcn-

quscrit in rebus advcrsis, quibus infirmior

enim impius consolationes fiat. Emar-

tem,

scilicet

Ecclesiam. Et exeuntes ad opus suum.

est

Hoc enim opus

>

eorum. ut

in

me

irruant, id cst, ad

'

Edili,

male. Mss., mane.

x-

Sic edili et Mss. At

LXX, ou

prai,

mane.

Mss. ires, tenlatiombus.

Lov. sanatur. Alii codices editi et Mss., sanal.

.S5i

ANNOTATIONUM
sicul

IN JOB, S.
Uilil

AUGUSTINI
et
,

8h%

(uU

malvd

in a'slu

altiludo ejus

(\\un

non

aquam

proximi eorum.

An

Subter aquamy subau-

iTsluni iribulalionis;

malva auiem, propier

inlirniila-

dicndnin

tencnliir, vel aliquid tale?

Et non

est vela-

lcm. Aul
Qni
I

siciil

(lc

slipula spica decidcns sponlc ejus,

men

perditioni. Eliain pcrditio

eum non

lalel.

Exten-

niaiio orat in cnlniino ipsius. Ipso enini sibi clo-

dens aquilonem super nihilum. Totest aquilo diabolum

sigiiilicare, ct terra

gii lales consoliilioncs qiiibus pejiis iiifirnicinr. Alioijuin qiiis esi

pcccalorcm

quoniam

el

illi

et
:

illi

qui loquatur

mcndacium me

dicere ? si cl

inaiiis est spcs.

Suspendens terram super nihiltim

in

\n

alilcrsnnt.
[Ib.

aerem. Ligans aquain

lilaiein prophclia!. Et

nubibus suis
est scissa

propter obscu:

XXV.] Vciba )>aldad Sauchitis. Quid cniin exor-

non

nubes sub co

sul>

diniH

quum

limor ab eo? Isla sul)juiiclio vidctur

,

iiiis

veritale qiiain liabuit iiubcs, qua;

non scinditur Scri-

vcrbis consciilire

qiiibus dicit Job, Idciico a facie

ct

pluras intcUigcntiltus
sicuti
lis
(fl)

ejus lurbubor, considerabo, 15).

timebo ab eo [Job
piratis.

xxiii,

iion enim adversaria dicuntur, putant iion iiilcUigcnles. Qui tenel faciein so~
:

Neino pulel csse inoram

Sine mora secun-

,iie

agnoscerctur ab impiis sol

justiliaj.

Et

duin pcrinissum cjus tenlant. In quem enimnon vcnient

insidiK ub co? lioc csl,

exlcndit super

eum nubem suam

carnem quam Domifacieni

:

cuin ipsc pcrmitlil. Iiisidias

nus susccpit.
aqiice
:

Prcvccplum circumdedit super

nuicm

di(

il

tcntalioiiea.

Aut quoinodo

erit

hoino justus
Vcl

|)opiilos.

Usque ad consummationem
hoc csl
id est,

lucis

hu-

coram Domino? Ergo

(juomodo se mundubit

jiiste

euin tcnlari permillit.

jns

vil;e liuein,

fmem

sscculi, aut

quousque

natus ex muliere? nisi enini a

,

consuiiimcnlur,

perficianiur

homines, quibus

Deo

munilaltis fucrii

iinmiindus est. Si lumv prcecisi

dicluin cst, Fuislis enini (diquando lenebiw

pit, ct

non

lucct.

Quoniain

cxigant raiioiies cl ordo

proviilenli;fi
iioii

ipsiiis, nl

luna non luceat, pnecipiet nl

; nunc autem lux in Domino {Ephes. v, 8). Cclumna^coeli contremuerunt , et obstupuerunt ab increpatione ejus : quod

luccat, cl

non

lucebit.

Sed

(|uare? Utruin inde

eo, fjnia

conligil Pctro per Paiiluin {G(d(it.

sedavil

ii,

H).

Virtulc sua

vuit videri iion minidain iiinain

cipit ei, cl noii

coram

pne-

mare

pl;>cavit sajculuin, a

quo persecutioncm
conpolest hoc

IncelVan forteralioinilis aiiinKc naluia

patiebalur Kcclcsia.

Unde

cliain columiias coeli

(igiiraie liic insiiiualur, cui sol inteiligibilis esl

lumen

trcmuisse

ab

iiicrepalione ejus,

modo

illud
),

vcrum, qiiod

iliuniinat oiniiem
laiilo

liomincm (Joan.
t(5rrcnis

inlcUigi, ut robustissimi
iiilirmis,

Ecclesiae contremuerint pro

9)? Kl quoniain

magis luna lucct

ab incrcpatione Domini permiltentis tenta-

aipcclihus, (juanto niagis rcceiiil a sole; cuin aulom

propiiujiial soli, intciiinilur terris
:

lioncs

perseculionis.

Columna

eiiim

clainat

Quis
et

intelligamus

aiii-

infirmntur,ete(jo non injirmor? quis scandalizatur ,

mac

diviiiiliis

prsecipi
,

ut superata nativilate terrcna

non ego uror

tus est cetus.
ci jusli

II

Cor. xi, 29)? Prudenlia ejus vulnera-

alque mortali

(jua

splendor ejus apparel lcrrcno

seiisu videntibus,

lipparcat el propinquet, subjugc-

Vulncratnm dicit diabolum dolore, quo non cedebant. Et claustra coili metuunt eum :

Uwquo
iit

sapicnti.v,

quo cjus luce

sccrelissinie

'

oxsul-

vcl Angeli, vel qui acceperunt claves regni ccelorum.

laus, caveal facere justitiam suani

coram homiiiibus,

Prascepto autem peremil draconem desertorem.

dein dixit et cetum. Sed nunc ostendit

Eumsit

videatur ab eis {Mallli.

vi, 1),
i,

sed

cum

glorialur

quomodo

in

Domiiio glorielur
lioiiiinilnis,

Cor.

31). Quia el ciini apstelUe

vulneratus, cuin acceporunt procceptum, quiei renuntiaverunl. Ecce

parct
sunt

dono Creatoris apparet, Nec

euin
:

hw

partes vive ejus

qua ad

Deum
,

ve-

mundw apnd

in

coinparalione cjus.
:

nitU4\ Virtutem auteni tonitrus ejus quis sciet

faciei ?

quando

[Ib. xxvi.J

Verba Job. Cui ades

vel

quem adjulurus
eoruni, putaret

Tonitrum
:

dicit

evidentissimam vocem mani-

es? ciwn indignans

lanquam

injiistitiie

fesiationis cjus

aut illam forte

vocem

quam
et

dedit

eos a Deo punioiidos. Veruin

rcvocat, ul

sibi ipsc

loquens seipsum

pcr (ilium tonitrus, In principio eral Verbum,

Veri,

Deo potius

diniittat
,

judicium corum, ne

bum eratapud
ul sit ordo,
ionitrus ejus ?
[Ib. xxvii.]

Deuni,

et

Deuserat Verbum {Joan.

i)

aul adcsse

Dco videalur

aut adjnvare

cum

vclle

Quando
Et

faciet,

utrum quis

sciet virtuteni

quasi invalidum, ad cocrcendos vel corrigendos homiiies; aut consilium dare, qiiid

cum

illis

agat; ant

spriritus divinus in naribus meis.

Hic

sequi cum, tanquam assecuturus causam quare dolo-

ostcnditur piophetice

eum

dicere quae dicit, et pro-

sos homincs csse et vivere

paiiaiur,

cum
illis,

superct

pheiice cognoscere quia

lileni sunt. Absil

isii

consolalores ejus dolo

omnem animam
Lili
;

qua;renlcm virtute incomprehensiilii

aul quasi annuntiarc

aliquid de

cum ah

ipso habcat honio et spiramen,

cum

aliquid enunliat.

Nunuiuid giganles redigentur

iiiiraiidum
si

in

niliilum ?

Non crgo

me justos vos dicere, donec moriar : cliamsi usque ad mortem persequamini me, quia vos libere repreliendo. Nec enim separabo innocentem : ne ' vos autem. Nec enim conscius sum mihi iniquum quid
a
commisisse.
llli

istis

Dcus paiclt, qiiando gigantes non

enim solenl plerumque

aliis

parcere,

rodigil in iiihilum.

Et no dicerelur, Sed ad inferos

:

qui iiicluunt sibi aliquid

est

verum

objici.

Quce enim spes

dctrusi sunl; subjecit quia inrornum videl Deus

ct

impio

Quia exspectat. Ne quis pularet raale

,

eum

lamcn cos

ibi

ordinavit

ubi esse

meruerunt;

siciit

optasse iniinicis suis

hic aperuit

quo animo

dixerit.

justos sive nunc

sicul sunt,

sivc poslea sicul crunt,

a facie

Iinpietatem quippe illorum vult everti, et perire su-

quamvis cos nunquam removeal

oinnia nuda sunt

sua

quia

perbiam

quod

fit
;

cum

solvitur 5b irapietate aniraa

coram eo;

ita

nl proxiinos gigantes

quic tenebatur rea

'

solvitur

autem per confessionem

etiam istos consolatores superbos accipias.

'

Subtcr

(rt)

Er. legit, nec, pro, ne. M. Mfjiidum in codicc Augustini

siquidem apud

LXX

sic iu M)>s.

At in editis, sncretUsima,

gilur,(/jr(;noM; ia vulgata, soUi,

m
Qitw enim
est spes et

IJBER UNUS.
aut Deus

85i

poenitentjs homiiiis,et gratiam ignoscentis Dei. Ergo,

eum

veniilabit

de loco suo, ut non

sit

in

mpio?

inlerrogatio

ct responsio,
si

loco Dei, hoc est, in populo

qnem

inhabitavit
:

Deus.

Quia exspectat,

confidH in Domino,

forte solva-

Et

projiciet supcr

eum,

el

non parcet

tanquam agge:

lur^, aut preces ejus cxaudiat

Dominus. Poiest quidem

liis

rem
ctum
26)
:

pceiiarum. Plaudet super manibits suis

cst,

sicut dii,

et alius sensus occurrerc

in

verbis, sed

non

i(a

Et

ecjo

perdilioni eorum superridebo {Prov.

contexitur et libro et
ratione
sit,

fidci, ut

quasi totum ex despe-

nou cnim

supcrliigei)it

pcrdilionem impiorum.
fit :

quod spem prorsus non

iioc scriptuni sif,

habeat iinpius

[ib. xxviii.]

Est enim argenli locus unde

pru-

cum

adversus

Credenti autem in

eum

denles, qui magis in actione sunt. Locns aulem auro.

nbi pnrgaiitr
:

qni justificat impium, deputalur fides ejus ad justiliam

(floOT. IV, 5).

sapientes,
tcrra

([ui in

conlem|)I;)lione sunt.
iiKliffcreuler

El ideo quod sequitur,

si

gratia

Domini
:

Ferrum enim de
accipienda
quia
iiihil
iii

fit.
;

lla^c nielalla
iiaiu

dicere intelligitur. Aut

evenerit ei necessilas

ideo

bono sunt

ideo

lerruin

dixit,

debemus exspectarc graliam solvenlis.Numquid enim

in

inlerest,

qiiasi siiperins

de ferro diceret
lievera

necessitale

id

est in

lenlalione,

liabuil
si

fidu-

quamvis fcrriim
JEs autem
bonos

possiiit fiirlcs inlelligi.

iii

enim

ciam, meriiorum in conspeclu Dei? Aul

exaudiet

invocaverit

niilla distinciio csl

sapientia li<;minuiu quain in ca

lapides excluditur
:

eum?

si

tanquam

fiducia operuni

suorum

in-

sunt.

simililer ut

qiiia

vocat, qute nulia sunt. Quapropter annuntiabo vobis

totum de teria separalur

essc
ipsis
in ilis

ut

osiciidat

propterea
,

quid

sil

in 7nanu Don.ini

quid disponat Deus. Ecce

:

mixtos
'

ad
iioiii,

lcnipus
et

ipiia
illos

de
pur-

omnes

nostis quia vane

vana luquimiui

ob hoc gralia

malis sccliiduntur
laiiquain
inolalla

pcr

jam exspeclanda est. Quomodo ciiim allegavil iiierila operum suorum vane vana loquens? Possessio vero
poteniium veniet ab Omnipotente super eos
:

gantiir

operi

vel

ocdificii

neces-

saria;cuni ipsa tcrra opus habaanl eliquari ac forniari,

ul i)0ssi-

unde

et

separaudi

suiil,

iit

posi,

liaiic

scparasuiiin,

deanl eos polentes

id

esl,

diaboius et angeli ejus.

tionein
sicut

haheat lcrra

locuni

alijue

oidinem

Poienles autem ideo

dicil, quia isli infirmabuiilur seilli

impii pcr dniunatioKeai

pro

nicritis suis.

Et

quenles vanitalem, ut in eos

principes vaniiatis
appellat {Luc.
invalidos.
:

pricvaleanl duces et

omnem

fincm ipse iuvetiit

(piid (pio

perducercl. Invenit
el

quomodo

et

Domiiuis forlem
nisi

eum

aulcni dixit, insliluii. Lapis tcnebra: Lapis, id est,

umbra
et

morlis.

xi, 21),

non ob aliud
fuerinl
filii

quia tenet

Velus Testamentuni lencbiis

est, id cst carnalia
Iiasc

umbr.c

Quod simulli

ejus, in occisionem

mortisdaliim
vis

seclanlibiis, (piam:

erunt. Filios ejus dicit, qui

tantur,

lalsorum

eum dogmatum persuasorein

ad seducendum imiiii

ab uno Deo

exspeciareut

unde superbieiitcs
iion

dainna:

non discindcl)ant

torreiilcin, id

cst

Iransibant

lioneni. Si autem juvenes facti fuerint, indigebunt

cst, si confirmali fuerint in errore,

id

per lapsum temporalium ad aliiiuam

ipso lapsu ferebanlur.
tis

solidilalein,
discissio

sed

indigebunt

non

Et facta

est

torrcn-

enim eos
morientur
viduis

satiavit vanilas.
:

El qui circa eum sunt, morlc

a cinere

lioc esl,

a confitenie peccata sua, et

:

non

qni simiilimi ei sunt ad seducendum.

:

Et

superbieiitc de meritis operuin

quod faclum

esl per
:

eorum non miserebitur

eis
,

piebibus qiias
,

seduxit

graliain Novi Testamenli. Discissio torrcnlis a cinere

cum

viri

morle desertis

quasi fidem

iilis

consi

ab hominilius. Et commoti sunt ab

promissa erant perdendo

liominibits
(a)

adueis

jugalem

in

erroris promissione servaveiit.

Quod

laiitibus non increpanle D(?o, ab ipsa

|)riinaluin

(juoe

et collegerit ut

terram argentum

id est, si

prudentes

suuin. Terra de

et sapientes,

cum adhuc
et

lerra et lutum sunt, id est,

,

qua egressus

esl

panis

subaudienduin,
lcrra,

Ipsos

dico

cum adhuc

stulla et carnaiia senliunt

eis

consense-

commotos de quibus, lamiuam de

mini
cxiil.

panis

Do-

rint; poslea correcii

cognosccnles ad jusios consicut tinew et ara-

El eam incenmrus
^.
.

est

infidclcm coelesti
:

vertenlur. Erunt enim

nece,

domus eorum

judicio Doininus

Locus

sappliiri lapides ejus

ordo,

quw

servavit

cor, vel conscienliam.

Aut domus
et

locus sappiiiri, id csl, preliosi ct iiecessarii a;dilicio

dixit

inunimenta quibus seproteguiit, verum astuta

latebrosa, sed invalidissima, sicut linese folliculus se abscondit, el aranese caverna,

in

quo

quam

se reci-

piendo cooperit, et claudlt eam. Qu(e servavit aulem,

inlelligilur se ipsa in
illa

anriim ei non quam non coniodicum est, sed aggeres. Semilam gnovit avis : humililatem Domiiii. Nec vidil eam oculus vuliuris : diaboli. JSon transit siiper eam lco : per
civilatis coeleslis.
ei
:

Et aggeres aurum

caverna; quia non omnes

forliludinem superbicns. In durissimo lapide exlendit

araneae hoc faciunl

propter sponlaneam et inleriocogiiaiionis

in
,

manum
excilare

snam. Polens est

filios
:

eiiiin

Deiis

dc lapidibus
El ripas fiumi-

rem corrupiionem
sibi impius.

iniqua;

et

propter
servavit

Abrahyc

{Maltli. iii,9).

inulilia opera, quae quasi diligenler

domo
:

nuni disrupit

ut lotum irrigarct. Fl.iniina ciiiin dicit

Dives dormiet,
adjiciet

et

non

adjiciel

quia post

pra^dicatores verbi. Yolueiuut quippc ripis suis contineri,

mortem non

ad ipsas impietates
est. In

divilias.

Ocu-

ut tanluin circumcisioni

prsedicareiit.
:

Omne
,

los suos aperuit, et

non

resurreclione enim non

vero

pretiosum vidit oculus

meus

bumanus
in

pcr

inveniet seipsum divitem, quod putaveral. Tolkl euni

Yerbum carnem
lavil.

factum. Altitudinem fluminum revepersecutiones

mtus,

et abibit

aut aestus maris, tribulalio socculi

Yirtulcs

tolerandi

marlyiio

aut aeslus quo arescunt herba',

bent. Ei ventilabil
'

qax radicem non

:

ha;

occultsc et alUc sunt in honiine, donec persecutionis

eum de

loco suo

aut de

spe sua

Ila

Regii codicis ope castigauius

sciUcet legebatur ia

editis,

seducunlur.

In

LXX,

solhesetai, salvabitur.
liberet.

hunc

Vulgata vero locum

Mss. tres, Domini.

veriit

per verbum,

{a) Fortasse ob ipsa.

j(^;5

ANNOTATIONUM

IN JOR, S.

AUGUSTINI

856

tcnlalionc rcvelonliir. Oslcpdltque virlnlem

smm

in lu-

stoliis dicit (I

Cor. xv, G). Nulla crgo tunc crat solli-

mne

in cis (iiiii>us ilixil,

Vos

cslis Itix

mundi

(Maltli.

ciludo, nc aut a malis

male gubernarctiir Ecclcsia,

laniarctur
insidiis.

y, li).

Por
csl.

(jiios

cliam pars Juclivonim non parva

dixit,

ant

bxrcsum

vcl

scbismalum

convorsa
abysso
runt, quia

Abiissus

iSon cst in me. Idco

iii

Nam

nec ipsas corporales porsecuiioiies passa cst

pertulit
vel
intriiisccus vcl cxlriiisecus

coiisliluli

liomiiics
cst.

oam

invcnire

non potc-

non aliquas
hoc

incanon
si

Non

dubiUtr

aurum inclusum

adversilates. Loquilur ilaquc J(b cx

nis,
est, populi

pcrsona bomi-

pro ea

: iil

csl tlicsaurus.

Nonerit deterior auro Oplnr:

ad

Novum

Testaincntum perli-

tanquam
et

diccret, Vcl sic

cam

qu;crilc, si(|ni(iem
wijiuibilur ci uuruin

nentis, desiderantis illos dies, sicut praMlixerat

Do-

(letcrior iion sil

auro Opliir. Noii

ininus. El forlasse ideo mcnses appdlavit, iion aiinos,

vilrum.
;

Aut intclligeiulum

aliiiuod

vilrum spccio-

quia cx quo elegit

Dominus

discipiilos,

usquc ad

sum quam
moria

aut (]uia sunl homiucs qui vilrum plus diliganl

passionem, non anni, sed menscs fuerunt. Cuin lucebat lucerna

ejus

sapicnliam. Et commulalio cjus vasnaurca

cl

non meAut
siiit

super caput vteum

vel

carncm Doinspiceret

sunt, subaudis. Et crcelsa

:

Gnbis

'

uon cruul

in

miui

visibilitcr

prxseiitcm, vel verbum ex ore pi\c-

oblivioni
et

erunl

in

coniparalioiie

cjus.

senlis corporaliler.

Cion verbum
diligenliam

Domini

'

excelsa in

Cubis

lanquam supcrba quxquc non

tralias

doinum

meam ad
Et

custodiendi
:

conver-

mcmoria, ut pcr bimiilitalcm

sapienliani. Sapieutia

de abscondicit,

snlionein.

circuin

me
:

pueri mei

qui cbsequeban-

dilis

unde invenla cst?

tur liumililer necessaria administranles.

Cum

fluerel

quia non potuit idco ad

eam

iiivcuiic

bomo

iiisi

pcr gratiam,

pcr vias meas bulijrum

Deum convertendum
:
:

essc cor. Lalet ab oculis

et

tionem

fidei

et

per mores mcos cxsullabonorum opcriim. Cum monlcs mei Prophetaj

omnis hominis

quia non est insonsibiiibus. Perdilio

abundarcnl lacle
renlur.
jain

bcne parvulis expone:

mors dixerunt

perdili el mortui, cuin in deiiciis vicjus

:

Cum

exirem

mutulinus in civitate

aut

cum

vunl. Dominus commendavit viam quic abscoiidila est a volucribus

iiumililalem,

ciaritas lucesceret, transactis

iii

lcncbris timoris

coeli.

Et ipse novit

aut
satis

exordio Ecclesia), ut non satis occullus, non

plaleis

iocum

ejus.

Locus

sapientiac

quis,

nisi

Paler csl?
{Joan. x,

manifestus. El in

ponebalur miln sella

Cum
quod
fecit,

cnim

dicilur,
sibl

Ego

in illo, et ille

in

me

turbis

defcrebatur mibi docendi auclorilas.

adolcscentes abscondebantur
:

Vi-

38); invicem
esl

qiiasi

loca

sunt. Ipse enim

omne
quo

dentes

me

dcditi coiicu-

sub

coelo, perspicil.

lloc niodo ea

iiovijl,

pi.;centiis.

Senes autcm assurgebcml

:

prudenles, Et

el

non

sensibilitcr.

Venlorum Ubramenla alque

potenlcs cessavernnt loqui

suis.

supcrbicnles de doctrinis
ct bealificavit

7nensuras{a). Tolti crcalura por parteni significatur.

Quia auris audivil,

me. Populus
audilu auris

Ei bcne, poiidero, mensura,

facla

ct

numcro

oniiiia dixit

quem non
declinavil
:

cognovi servivit

mihi,

in

{Sap.

xi,

21),

iit

quibus inlelligitur Creaior.

enumeravit.

obcdivit mibi (Psal. xvii, i5).

Quando

fccit,
;

sicul vidit,

Non

exlra vidit

ut facerct

sed in semelii)so, sicut arlifcx. Et viam

vocibus
:

benedixit

Et oculus videns mc iudxorum non credentium. Et os viduce me : ejus aniinre quoc diaboli conjugio rc-

lcmpeslatum

teinpcslalum

pro tcntalionum

nuntiavit.

Ecce

ferebalur

niorluus
vii,

filiiis

unicus

positum est; lcnlationuni aulcm, pro bis qui tenlanlur

:

matris suae, qua) cral vidua {Luc.

bar judicio sicul clUannjde
libus, carnalibus,
:

12). Et vestie-

quoiiiodo

dicercnlur voces naufragii, pro

et

in

pra>ferciidis spiritua-

Tocibus naufragoruni. Tuncvidil eam,

exposuiteam.

nesciat sinistra quid faciat dextera

In pr;cdestinatione Dominus vidit viam qua se convertcrent

stinatione,
i

tua {Matlli. VI, 5), id est, qua

inlenlione operelur
exserta
cst in

lc\\lA[\.

Paravit

et investigavit

in procdc-

opcrla enim

siiiistra,

dextra

veslitii
sit

non

in aclione.

cblamydis

quod

facit,

qui recle judical quo

rcfc-

[Ib. xxix.](^J(!SHOHi

me reslituel in menses priorum diedici

rcndum quod
cxquisivi.

opcralur. Judicium quod non

noverum

rum? Ua^c ex persona cum capilc Cbristo,

lionum,
dicil
:

vidcnlur Ecclesiac simul

lolus
ipse

Ecce nos dimisimus omnia,

nobis crit
{Id.

el seciili sunius
felicilalis
di;

tanqiiam

bomo

tc;qiiid

xix,

27)? Dicit

loquatur lempore abundantia; tribulalionum et lenla-

siia) fuisse,

qiiod habiieril a

quo (juxTcrei
:

futuro

tanquam
non

bis

diebus,

de qiiibus Dominus

jiidicio. Confrcgi niolas

iniquorum

iit

j.im

non dcvosenetcet;

Vcnient dies quando optabilis videre

istis,

diebus

el

videbilis {Luc.

xvii, 22).
iiulia

unum de Eo eniin
qtii

rarenl plebem de cibo panis.

sicut arbor palmce,

JEtas

mea
:

mullo

vivam tempore
iii

prolonga-

tcmporo

qiio

Dominus

eral in terra,

eral solli-

bitur, ct ero sicut

ci
celsitudiiie,

arborpalmu)
rectitudine.

bonore sempitcrno,
ros

citudo, quamvis adliuc

populo parvo cbrisliano,

ct

Et

morabilur in

constabat ex
eranl plus

liis

qui in

cum

crediderant, ex quibus

messe mea.

Ex quo

scminalur

et

germinat agcr,
:

quam

quingenli fratres, quibus etiam post

niessis dicilur. Cloria

mca nova mccuin

id est,

Novi
:

rcsurrcctioncin
* Edili, (jravis,

apparerc

dignatus

est,

sicut

Apo-

Testamcnti. El arcus ineus in manu mea gradietur

faciam quod prxcipio.

Et in sermone meo non adjesigiiilicat

;

corruple pro Gabis, voce hcbrsea, quam quidem LX\ retinucrunl ; ^ymniacLius vero verlit , //M/Jcremena : \ulgala c.mincnlia llicrfjiiynius de noiuiuiljus Jiebraicis in .iob interjtretalur altitudinem confusionis : alii deuiciui! ignolum quoddani ycuuiia! genus signiUcare pulant. * Floriacensis codcx optiuix nota;, caret bic particula Dcgaliva.
,
:

cerunt. Perfeclionem Evangelii

nam

scr-

mo
sunt

Synagog;e dalus indiguit adjectione. Sed gavisi

cum

loquerer eis

quia prior locuiio

si

limorem
ad

liabebat,

sequens cliarilalem. Quod

et

riderein

(ft)

sic legissc videlur Auguslinus,

rum mcnsuras,

pro aquce quae vera SciiDturu; leclio cst.

sive aqua*

Floriacensis

Bls.

cum Dominus.

vSK7 cos,

LIBER UNUS.
non crcdcbant
ut
:

858

de

liis

qunc in parabolis ita lo;

proprii, pcr tencbrosas fallacias pervenerunt. Quorian

quebalur,

non

inlelligcrelur

non lanicn

sicut

domus erant cavernw petrarum

bus divinorum Librorum. Et
Manifesla eranl peccata

qui concupisccnlias

verba sonare

videbaniur,

vana dicere

pularelur,

suas defendebant, ct tegebant quibusd;im obscuritatiintcr arborcs clamabant.

,

Hic esl risus Sarai {Gcn. xvin, 10), qui signilicabat

omnia eos
ali(|uid

in

propbelia fccisse

undc qui
et scdi

figuralc
:

eorum

qiiamvis ea Scriptu,

dicuiil.

Elcgi corum vlam,

princcps

rarum obscurilale,
conarentur.

qiiasi

umbris arborum

lcgere

aut suscipiendo niorlalilaleni, aut

peccatoribus convivando,

cum
ut

publicanis ct

Iliiic esl,

sed

ila

princeps

cis

me

{Gen. xviii,

Clamor Sodomorum ascendit ad 20). El plerisque locis pro manifestis

ponit Scriptura
;
:

essem ad salulem. El
tibus
:

liahil(d>ani sicut

rex cinctus for-

peccalis claiuorcm
qiiidijuid

ut

vcrbum
procedit

sit
iii

qui suis diinissis

cum
qui

scculi sunl. Quasi conso-

cordc coiuipilur

claiuor,

cum

luns tristes.

Eos

dicit

spc gaudcbant,

cum

dc

factum. Qui sub slirpibus lcrrw manebant.

iii

Non saltcm

praisenli vila craul

5),

tristes. Beati
;

ltige)ttes {Muttli. v,

stirpibiis,

scd cliam

inferiiis stirpibus

manere possed uiulc sur:

ut

diclum est
(

et,

Quasi
:

tristes,

semper autcm
'

suiil intelligi,

qui vel cariialiler pi;ecc|ila ciislodiunt.

ipsi fruclus,

{laudcntcs

II

Cor. vi, 10)

qui

non possunt
csl,

lencrc

Slirpes

cuiiii

sunt non jam

illam juagniludincm,
fcceril et

de qua dictum

Qui autcni

gunt parles frucliferoe, vel arborum, vel berbarum

si

sic docucrit,

magnus vocabitur
dcrident
:

in regno coc-

tamen

fructiferuin

genus

est,

iiiiia

cl

non

frucliferi
:

lorum {Mattli.\,i9).
[Ib.

generis stirpes dicuntur. Filii stullorum

et

ignobilium

XXX.]

Nunc autcm

me

infimi,

nunc mo-

Juda'oruin

iiam lios dixit supcrius pareiites

isti

corum

nott

me

mifiores temporc

quia el postea nali sunl in

jiropter imitatioiiem, quia et

sub Dei nomine amet ignobiles

Ecclesia tales, et non proficiuiit pliirimum. Monent

me

bulaiit, qiiem
dicit

non colunt. Slullos autcin

(|iii

aulcni dixit, qnia per honores ecclesiasiicos accipiunt

Juda;03

e coutrario, iiou soliim secoiilidc-

poleslalem piwdicivndi populi)

qu;i! ipsi iion faciunt.

bant essc duces

Ii;c
,

c;o(^oriiiii,

scd eliaiu

lilios

csse Abra-

Quornm spcrncbam
quorum
El
virtus

p(n-cntes.
filii

P;ireiiles

eorum

dixil,

([uo
,

jialro sc

csse jact.ibaiil nobilcs. ScJ cuin

,

imiialione
et

siint

quibiis timc dicebalur,

andiiiiit stulti
estis,

Cwci sunt

duces cwcoriim {Mntlli. xv

:

li)

V(evobis, Scriba^

Pliariscci liypncritw {Id. xxiii, 15).

(juasi niliilum milii erat
:

demonstraiilur

cl euin

andiunt, Si
;

/ilii

Abrahce

mdnuuin corum

pa-

facla Abraluv faciic {.loan. viii, 59)

iguoiiiles.
,

degcneiando

rcnlum polestas. qui tunc

usqiie

adco pliirimum po-

domoustianiur
terra.

Nomcn

et

lionor exsiinctus a

tcrant, ut crueiligercnl Doininuni. In co peribal omnis

vita
:

Eral enim

sed exstiiictum cst.

,

quia non se vel in line correxcrunl. Egeslale

instabiles
:

et

cilhara
suiit,

eorum ego sum

fame

a variis desideriis insaliabilibus. Qiii

licri :

qni ine ad

: bonim aurem liabebaut,

Nunc aulem quorum illi patres non ad cor. Et me

fugiebant in deserlum

conferendo sc ad excusa;

habenl ad fabidam
et atidiiioncm
,

inaiiem et iiinlilcm narnilionem

tionem Legis, qiiain non simplieiler inlelligebant

quia in deserlo acceperanl, fugicntes in deserluin

et

(|u;imvis ine ct narrent, et andiaiit.

licri.

Abominali sunt

me
,

discedcnles procul
el

loiige

facti a

Sicut enim bodie pertinet ad Novun) Testamentiim,

sic
si

justitia peccaiido

pnecepla

justitiye nialis

moribus

ad Yetus
ejiis

lieri

de Novo enim diclum est

,

Hodie

exsecraiulo.

Nec

in

faciem

mcam

pcpercerunt spuere.
esl bis
,

vocem

audicriiis
;

noUte obdurare corda vcslra

Exseeranda

f;icies

namqiic

('.lui-li

qiii

pivx-

{Psal. xciv, 8)
te

et, Filins

meus

cs tu,

cgo liodie gcniii

cepl:i cjus cuni

conteinplu cxboireiit. Vel, malc

me

{Psal.

II, 7).
,

Qui rodebant

cortices

arborum
^
,

qiiia

innotescere feceruiit moruin snorum pravitalc. Aperiens

figuras Legis

quibus vina tegebanliir

crat cibus radix

pro cibo
:

enim pharclram iuam

afflixit

mc

secret;i

rerum,

babebanl.

Quorum

herbarum

saera-

undc lentaliones
viiscrunt
:

cxislnnt. Et frciium in facicm

in\itus coiiseiilireiii
,

meam
cos

mcnta qiue corporaliier

tcrrcc

jussi erant cclebrare,

tanquam
iutelli-

ut cis

portaiis

inlKTientia

ex quibus tamcn simplicis

supra tcrram
in

ducentcs qiio vellent, ad ima sua, Et a dcxtris gcrminanlcs consurrexerunt

:

genlL-JC fructus surgeret, et

liberlatcm

et favcndo ct

bcue monendo

ferrelur, qiio
et abjccti
,

illi

pervenire non polcrant. Inhonorati,

cxorti siint quidcm, ut suas cupidilalcs explercnt,

pcrscqiiciulo. Pcdcs

non
offi-

et e(jentes

omni bono
;

amisso primalus boct

meos vinxerunt compedibus

,

iiorc,

ab spc promissionis

(jiiia

ipsum terreuum

cioriim ccclcsiasticorum

ut
:

non cos possent fugerc.

iit

donum pro

meritis suis amiserant, et

regnum coelorum

Contritce sunt semitcc mece

non apparerent, per

,

non lenent. Qui radiccs lignorum nianducab(mt, propter mafjnam famem. Qiiod de radicibus licib:irum dictiim
cst,

qiias solent boni ambtibirc,

Clirisli

non quaerentes sua

sed

{PhiHpp.

II,

'iQ).

Exuit enim

me

stola

aiicto-

propter fructum frumenti, boc dc radicibus ligno-

ritalc prislina, cui ccdi solet;

quod

coiilingit mulli-

rum

intelligendum est, propter fructum vini et olci.

islos spirituales fructiis accepit Ecclcsia,

ludiuc et cousuetudine peccatorum pra;valeiite. Et

jaculis suis vulneravil nie
niala
est
,

Nam omnes
quorum
tum

procceptis
,

quibus vidco

radices terroc impiicala; sacramenta crant,

ct quia coercere
sicut voluit
:

non possum

crucior. Abusus

quai corporaliter Jud:ci observare cogebantur, sabba,

circumcisionem

et viclimas

el ciietcra

bujus-

modi spirilualium ciborum. Insurrexerunt super me

fures
'-

eliam calamitatc ct miseria niea usus est ad justiliam suam Deus, sicut voliiit. Doloribus involutus snm : et in rae, el in aliis patior. Foris

me

qui ad Iionores indebitos

qni justorum sunt

rcslituimus ex Mss.

pugns, intus limores

et

(II

Cor.

vii, 5).

Quis infirmatur,

Omissam hic

in edilis negalioiicm Er. el Lov., utilia legcbantur. M.

ego non infirmor {Id. xi, 29)? Et iierantur dolores mei, discedil sicut spiritus spes viea. Quasi inano ali,

'859
(juid conversi

ANNOTATIONUM
nd spcni lcmporaliiim
.^icitt
,

IN JOB, S.

AUGUSTLM
cum
,

SGO
juaica-

liabciilcs qiiod

despexi judicium famuti mei aut ancillw,

rentur apiid

promiUo. Ft
Et

nubes tmiisiil

salits

men

non spe''.

me sccnndum quod

dicluin est

Saxu-

rantcs saiuiem ijromissam,

innic super

amore

pracsentis saliilis.
:

laria igilur judicia si Iwbuerilis

(1

Cor. vi,

-4).

Famulos

me

e/fuudelur

anima mea
:

prccando

aulemdixit,
si el

laicos

adbuc

sajcul.iribus dcditos. Qitod

? in ista

Nocle vero ossa mea confracla sunl

))abuil, dixit sibi erejjlam.

rninilalcm

quam

visilationem,

quod respousum dabo

quia

tribuhaio-

Et nervi mci

dissoluti suiit

acliones

|)i;etorit;e.

In multa lirtute appieliendit stolam

quam conscicnliain babco, Nonne sicitt cgo coiiceplus sum

nc,
in

dcspcxi
ct

in'utero,

itti?

meam

ad demonslrandam vntiiteni siiam, modoarflict postca

Sacramenlis.

Eadem

ciiim

omnibus pra;dicansimitiler in ventre ?

gendo,

reparando.
:

Et qunsi ora vcslimenti

tiir',

eauein creduiit.

/l/ /'ii/m.s

mei circumdedit me
tatis.

liiodiciim milii rciifinit auctorir.iea

:

Noii ciiim illcaliicr rcnuiiliat,

quamille,qui

plcnft

In terra

cl

cinere pars
et

in iiocnitcntia,

quia
nic

servilurus cst Deo. El de renire malris

fiii.

mew

dttx eis

exlremuni. Slelerunl

considcraverunt

me

el

Ab

iiiilio

eiiim sui

lisc

opcralur Ecclesia. Aiit

jaceiilc, superbi stotcrunt, qu;trcnles quid in nic re-

si

despexi nudiim pereuntem,

,

et

non

opertti. Si

non

fidc
!ia-

prelicndcrcnt.

Et

projecisti ine a satute.

Illos dolel,
cst oinni

remissionis peccatoruin

tanquam lunicam non

,

qui

spem

roparalionis iimiscrunt.

Domus enim

benleni, vclavi a nudilale fa'dilatis

id

cst

pcccali
jiecca-

mortuit lerra. Ideo sc dicit mortcin nictuerc, quia con-

pcrcunlem. Jain
toriiin.

cniiii

despcrat

miiltitudine
iccla

vers;Uio ejus

non

sit

in ccclo {Pliilipp.

m,

20), sc-

Et binc est, Et qitorum

,

sunl

peccata
milii

cundum
vivuiit.

plures qui mali sunt in Ecclcsia, et lerrene

{Psal. XXXI
liumeri
:

1 ).

Infimtorum

si

non benedixerunl

Atque ntinam possem ineipsum interlicere

s;ccnlo.

ut

spe immurtalilatis, lanquam pallio desuper

morerer
lioc
:

Aut roijarem
,

aliuni

el

faceret

viilii

cooperli.

Ne aulcm

post fidcm reniissionis peccato-

vcl

angiium nieliorem

vel

Dcum

per

qucm

runi suiricere putarciit pnTlcrilarum pocnarum nielu

corrigerer.
sibi ista
bil
:

Ego bona

prceslolabar. Dolet, quia repenlc

e/ferbuit, ct

carerc, el incipeieut spcrare tempor;dia, bcne adjecit

:

evenerunt. Yenter meus

non tace-

De

tonsura ovium

mearum
pcr

calefacti sunt

qiiod a

iiiteriora, vel

primo,
in coetu

el

memoria qua rccordatur quid fiicrit quomodo alflicla est iu gemitibus. Et stcti
:

frigore Sjici

terren;e, illorum
si

vindicati suiil consiposiie-

dcratione
lunl
,

cainalia

renunlialionem
{Crti<. iv,

clamans

quia non in frequenlia audila est

cxeinplo

grcgis delonsaruin

2). Si
inve-

corum

qni se nolebant corrigere. Cwfis

:

mea

innicjrata

levavi super pupillum

manum meam:q[i\ non

>?!!(fa(t
;

eslvalde

ex

liis

quae forinsecus paticbatur. Versa cst

:

niendo patrem, potcrat creaturam vel liominem sequi.

Fidens
,

in luctitm cilliara viea

opera bona

quibus laudabat

quia rnihi est adjuiorium

i)isc(;(/a/

volens cis

Deum
[

gaudens.
xxx[.
1

dominari.
feci oculis meis. Niun(|uid
:

Ir.unerus

mcus a jugulo j}ico;quod

Ib.

Testamentum
?

liis

coniiiigil,qui se
,

ab Ecclesia sei^aranl,

dum

volunt

ooepi sperare visibilia

Vt non cogitem de virgine

ut

populis doniinari
lur.

ut pra;cisioiiem praccisionis p:itian-

subaudiaiur,

aljsit.

Hiuc jam

incipit mcrila Ecclcsisc

fiiie

Per

bumerum autem
Timor enim

aut brachiuin
continuit nte
i-

significauiie

commeniorarc,

in bis qui
,

perseverant in

in

ten-

tur actioiies,

levarct

laiionibus inagnis

abuiid;uite iniiniitale, ct refrige-

manum
iiebo
: si

super pupillum. Et
lioc

pondcre ejus non susli-

scenle charilate

miihonm
:

{Mallli. xxiv,

12, 15).

velini
:

ut pupillum

opprimam. Posui

El uon

cogitabo de virqine

incorriiplione sapienliae

aurum robur meum

aut sapientia Dei?
batn
:

iiumqui
si

J
st

pracsumpsi de doclrina
in

vcl juslilia;.V
diliir,

quw

est alia
iia

pars Dci desuper? subau:

Quod

lapide pretioso fideet lcelalus

non cogilabo. Aul

Et quae est,

iiisi

illa?

quasi de operibus meis. Si

sum, cum

Si incessi

cum

irrisoribus.

Jam

boiiis qui sunt in

Ec-

esset milii census

muttus: qnasi de

meo
'

ut qui gloria-

clcsia difdcile esl

vil

non
:

talibus sociari
liypocr'sis.

Vel

si

festina-

tur, in

Domino

glorietur (II Cor. x, 17). Si et in in-

ad dolum pes meus

Seram
ipsi.

el alii

fruc-

numerabitibus posui animain

meam

(Subaudiendum

tus

meos edant

quomodo
,

Juda;is couligit, id cst, ca

ad omnia

Discedal ab liumero rneo bracliium

^*

meum )
ctam cor

diccre

qii: alii lacinut

magis qiiam
arescam.

Sine stirpe
in lerra

quod amarer
meuin
meain
tali
:

multis Et decepium
et in

est

simsuper tcrram: ul
tanqiiam
in petra
esl in

lacile

Ille

cnim

ordo
et

Si

innumerabilibus posui aniinam

clain cor

lirmusest, qui

facit
:

quod

dicit.

Si

deceptum

est

meum

si

conseiisi
si et
:

seculum
gloriam

cor

mcum
si

mulierem
,

ut

suam quxrerot
,

cogitationi, ut in

me

pr;csumerein.

Quod
si et

os-

popiilo Dei

poiius

quam Dei
:

cui

uni

cutalus suin manuin meain, ponens ad os

meum

gavi-

jure dcl)(;lur. Aut

obsedi januas ejus

iiisidiose

cap-

sus

sum tanquam dc operibus

:

incis.

Quod
,

gavisus

lavi desideri plebis ejus, vel

tur, nl inibi polius scrvirct

timorem,

(piibus agere-

sitm super ruina inimici mei

Ecclesi.c
auris

ut sunt perse-

quam
llle
:

Deo. Placeat quoque

cutorcs

Ecclesia;.

Audiat

mea maledictionem
Opprobrio
,

uxor mea
f cmus
,

alteri

faina iiiea di^ibolo, cui

quaudo ]\anoslris

meain
in

perducatiir ad seiisiini
:

meum.

siin

displicomus
filti

Deo.

eiiiiii

malis

popido meo dilfamulus

plebi saiictorum

ut sepa-

gaudet. Et

mei Itumilientur
est

f;icla,

vol imilatorcs

relur

tanquam

illusus. Qiiod si scepe dixerunt ancillas

mei. Furor enim anima' mcce

lare viri

iudomilus, coinmacusi el
Er. et Lov. sic legnnt bunc ocum, eaaem entm tn sOf M. cramentis omnibus pcedicantur. * sic Mss. Al (!diu, ;/) inilio cnim fni. IIKC , etc. ^ Lxx, manum meam : suffragatur vulgata. Am. et Er., quod amaretur.

uxorem

milii

eam

vindicaudo. Qiiod

Editl,

sic Er.

peccando. Mss., precando. Lugd. ven. Lov. In B. {Jttm de bonis qui sunt

'^

tn Ecclesia). nilficile est

nm

talibus sociari.

M.

S6I
leo

I-IBER
artulatores. Quis det nobis ul carnibus ejus satiesaiis bonus essem :ut imilareiiliir felicilalom

\ms.
et lamporaliter circa singulos

8G2
hoc
agit divina provi:

mur? cum
cnrnalein

denlia. Per
in

somnium aut
,

in visitaiione nocturna

aut

in

nie.

enini hoDC, iion nie

iion

Non lamen pnvbebam

li;ec

ges^i

ne diceront

ignoranlia aul in Iribulationc. Aut sicutincidil scvvns

in lalil)us

bonuni. Foris
in s;e-

limor in homin':s,

cum dormiunl

in cubiculis

securi. El

madebat

/jospes
si

:recipiebam poregrinnm
,

corpus ejusa ruinaeruat .'Iranslatesicutossa. Et pepercil

culo.

Quod

et

spoute pcccans

cibscondi

peccntum

animwejusa morte :cum eum converterit, parcet

est
:

ei.

meum. Yoluntarie enim peccantibtis nobis, posUiuam

accepinins scienliam vcritalis
dimisi itifnmvm sinu vacuo

Quia vcnturnm

bellum,

et

ilerum arguet

eum

in in,

{Hebr.

2G). A^t/
:

si

firmitate in cubili

post conversionem

jam probat
sumerc

ne
fi-

exire

januam vieam
fuit.

ut

dc se proesunial. Et mulliludo osslum cjus emarcuit

ducia de se.

ideo exieril januam, quia

tribuat

sinii

vacuo

Qnis mihi

Omncmque escam non

poteril

con-

audilorem? ()\m
si

niilii
:

pr.TStct

ufaudiar? Ma,

solalionem de temporalibus. Et renovabil corpus suum,

sicut

vum Domini
serilis, ncc

non limui

qna

scripsil

Si non dimi-

Hlura in pariele: mutationem

vitjc :et hic

Irans-

Paler vcslcr dimillet vobis {Maltlt. vi, 15).

si

bitc,

propler xiiificium, iJ est,

:

in
sit

societatcm. Et

Conscripiioncm
si

quam
si

liabeo

ordo

Conscriplionem

molliet carnes sttas sicut parvuli

nc

durus super-

quam

habeo.

Et

non disrupi eam supcr Immeros

bia
lis

secundum quod

Eliu videtur, lentatur Job

inlravit facie hilari

humipro-

vicos, et coronalus

leijam super
.

humeros meos levans

per iiinovationem. El
:

cum

et

coronalus pnbUce iegam

te

id esl,

adversus faciein

fessione

paralus ad tenlationes. Sulva animani

:

meam,
Vices

nieam. Statucmi

ante facicm tuam {Psal. xlix, 21).

;

ne veniam in corruptionem
tres cutn viro
:

bic tcntalio niorlis.

,

Qnia populi corona confinidar

quia non feci

,

mandanegando
postea
slipeii-

conversionis

probalionis, morlis.

Sed

tum Domini,

(|uod nie fecisse

jam dixeram
,

eruit

priino ine baberc conscripiionem

objicilur. Si supcr
diarii Ecclcsia;
,

que mibi
gemuil
:

restat,

animam meam de morle : quia adliuc iix'c moitis Ut anima mea in lumine collaudet cum. Jam
(iiiia

me unquam
scniina

tcrru

ergo orationes ccssabunt,

[Ib. xxxiv.]

nulla erit iiidigtMUia.

dixit.

quod malus sum. Aut

:

sulci ejus plo-

Respondens autem Eliu,

Quomudo

raverunt

simul
;

quo

recipiunlur,
,

ct

undc

dicitur,
percipile
ista

Et
:

adjecit.

Et qui habetis scientiam, auribus Quia auris sermones probal

dixit Job, Juslus

fruclHS dantur

qnia et

malus sum
si et

cl inala semiiia

spirilualibus.

seminabam

ideo simul. Aut

:

virtulem ejns comedi

,

carnalis.
?

Quid

esl

bonum, quia

sokis sine prciio

ipsa

misericordia

qua panici|)at
,

snm
20)
est

Quid

boiii

dixit

quia dixil? Et in judicio

eatecliizanli qui catechizalur {Galat. vi

soltis,

6)

boc esl

mentilus
:

esl.

Hiiic est,
sj

Ego bona prxslolabar

,

{Job

mco xxx
Quis

non relribuens
terrce

ei

qiii

daret. Aut
:

si

animam
digiiuin
fudil.

ideo prseter

em quod

est, inentilus est.

Domini

decipiens contrislavi

non

me

virut Job ?

Adhuc verba Job

ambulaverit

sunt. Dixit enim, Noii

Ilic

cxbibeiis

passioni

ejus qni

pro ine

animam
(

visilabitur qui

cum Deo.
illa

iilum

pulat
:

Nolite conslrislare Spirilum sanclniu in vos

IV,

Ephes.

deceptum
certe,

quia hoc sperans

omiiia feccrit

aut

30). Pro

irilico

germinet

milii urtica

prospiritna-

quod

libus doctoribus magistri prurientium audilu

perconpro

bulavciit
ul

in bonum cum Domino.

iii

non putat visitari

Absit a

eum

qui
:

amaut aut

Domiuo impietas
co ambiilavei
it
;

fricalioneshominum mente corruptorum,

dcslilutorum
carnalibus
(I

ct a vcrilatc
:

non

visilct
si

bono, qni
iii

cum

Tim.

vi, 5).

Et pro liordeo spina

et
;

eliain

visilaverit

lenlalione,

impic et

injiiste

obedientibus

pcccatores

resistentes.
\n

agat. Jnipius cst qui dicit regi, Injuste agis.

Tu autem
:

Erat enim Job in conspectn suo juslus

tia sua.

conscien-

non debes dicit; non

iliud diccre, qui

,

non es impius. Bene, qui qui dixerit, ne jam ctiain ob boc esset

[R).
et

xxxn.] Verba Eliu Buzitls. Deus

vir
:

objecit

'

eum,

quomodo
sime,

dicilur,
:

Faclum

est

qui boc facit. Impiisdical, Nisi

non

ut

banc dicam causam

non respondcbo

cur lacnerinl. Et
ei,

principibus

lanquam Angelis

Miim-

sermonibus

vestris
,

Ego enim
,

lalia

cliael priiiceps vester, iinpiissime agitis.

Aut

si ita

dicam, ut mibi

quemadmodum

vobis
el

responderc
loculi

piissime diciiur piincipibiis, quanto inagicregi? Abusi

sunt enim
ini^jue

non

possil.

Quiaergo exspectavi ,

non sunt

cum

cxcluderoilur infirmi. Male usi

quasi ad Job conversus dicil. Ventcr meus sicul uter

suiit exctiisioiie sua, cuiii proplin' inlirmilatem

exclu-

vMsl9 plenus.

Commendal
sit.

buiic

Scriptura

quia in

deienlur ab ea visione, qua videntur omnia divinitus

ordihalissime ordinari el adniinistrari. In eo autem
iiiale usi

propbetialocuturus

Et
,

veluti follis (crarii disruplus:

ad duritiam solvendam
dicilur.

de

vi

loquor

inde ct iralus
si

sunt, quia spiriluin

suum

seqiii
iliis

malueruiit,
vaiie vcniet,

Non enim opus

esset ul ego loqucrer,

vos

Deum
ciim

isla

non curare

ex boc enim

ei responderilis. A/(0//ii(/i et

me

linece

edcnt

aut sicut

ut in neccssilatibus suis

ciament et rogcnt lioiniiiem,

erit locus, et

vos aul sicut onines qui mirantur persouas.

[Ib.

Deum

rogare debuerunt. Neque

non

xxxiii.]

Mundum

est

cor

meum
(ecit.

in verbis

non
;

est

umbra

mortis, ul lalitent qui faciunt iniqua.

Non ad

duplex. Spiritus divinus qui

sil, Spiriius

me

fecit^:

subaudis, est

nt

hoc

est iinibra

mortis ut latitenl
;

ut esl,

ISon senes

divinus est qui

me

Quomodo
Dominus
fecit

ergo

habent sapientiam {Id. xxxii, 9)

qnia iion seiieclus cst

salules
{

dicis, Juslus

sum,

et

non exaudivit me?quasi adver:

causa sapientiie

et,

Hwreticum ne
est.

Tit.

iii

sario dixerit Job. Semel enim loquilur

quasi

10
et

ne inde, qua bsereticus

:

Et

evertet

noclem,
ipsis

vocationem omnium jusiorum semel

Mss. aliquot

Dominus,

humiliabimtur

ut supra eos

sit

qnod sub
illis

erat; id est, premat eos quod

subditum

erat.

adjecu.

El exslinxil impios; lucere sibi videbanlur. Etjustitiai^

8G3
cjus

ANNOTATIONUM
twn
cflguovmtnl. Dioit quiil boni
:

IN JOB, S, AUGIISTFNI

864
Deuni quarant, non ut inaniait, fecit

Dcus

fi-ccrit

de

enim

patitintur hx'c, ut

Iniquitalc coruni
ris.

iil

perfcralur ad
,

cnm clamor paupecomlcmnnre?

tcr vocifcrcntur.

Quod autcm

me, pro docu-

Ipsc quiclcm

dabit

el

(juis poleril

meiito est, quia quaM-cntcm se non rclinquct, qiiem

ipse fecit. Qui distribuit custodias noclurnas
hiijus saeculi
:

Non qualcm quaerunl lioniincs quoe illis trii)ulationi biis (nrbalnr. Si Dous justificat, quis est qni condcninct
(

tcmpora

sub certis poleslatibus ordinala, quia

noclc rclinquet

liom. viii, 53, 54)

Fa conlra liominem simul

facil liomi:

noc

in ista crroris

adversu? Gcntilcs ct Judx'OS. Qui refinare

ticm liijpocrilam propler pervcrsitulem populi
tur,

slodia,

ciii

diciii,

tcrrw

hominem sine cuqui cum fccit. Qui scparnt me a quadrupedibus cl a volalilibus cocli sapientiorem me fecil. Sic
ost

Qui ergo doces alium

Abscjue

tcipsum non doces

:

Id.

enim quiicrcndus
hiijus, ut

Dominus

in alflictionibus vitac
;

21

).

me

videbo

tu ostende milii

te reprclicn-

deiis, nieipsuni forte

rcprcbcndcndumcssc non vidco?

non ab co lcrrena bona dcsideremus quia jam bcsiiis mcliores sumus, antcquam illa accipiamus.
Ibi

Iiitcrrogantcr pronunlianduin. Si iiiiquilcdcm opcralna

clamabunt ;et non audies. iii,

dixit,

inmulliludine,
:

sum, non adjiciam

corrcplns a
qiiia
:

le.

Numquida

te exigit

in affliclione

clamantium, et a brachio multorum

eam, quia repulisti?

audiet verbum

rcprcbcndisli. Et vir sapiens curare. Job mitem

sibi

aut certe, Ibi, propter hot;

sicutest, Ibi ceciderunt

mcum

Deum omnia
:

qui opernntur iniquitalem {Ps(d. xxxv, 15).

(iics

Etnon au:

non

in sapicntia toculus est

pulando quod aliquid

quod

dixit,

dc eo

dixit,

Ab

injuriis

malorum

sub-

iniquo divinitus accidcrit.

[Ib.

andiendtim, clamabuiit. Vana enim non vull Dominus

injudicio
?

XXXV.] Quarc

lioc existimasti

quare

videre.

Non vuU subvenire vana

pclenlibus, et

non

hoc judicasti? Tu

(juis cs,(iindixisli,

Juslussum, ante
dixisli,

ideo vociforantibus in afflictione ul bona sempiierna

percipiant,

conspectum Domini? Anlc consp(;ctum Domini

cum

proptcrea separali sint a quadrupedi:

Juslns siim. Ulrumquc cnim rcprcbcnsibile est in bo-

bus

lcrrac

ei sapienliores facti volalilibiis coeli

scd

mine
tiam

ununi

si

aiit

supcrbe dicalur, ant falsiim

sil

vocifcrantur, quia non sunt in hujus s.xculi iniquitate

felices.

juslum eum cssc, etiam sccundum bumanam

;

justi-

Ipse enim Omnipotens perspicit eos qui faciuni

altcrum aulem, quia nunquam verc

dici

ab bo-

jusliliam, el salvum
tes,
facit,

me

faciet.

Sicut ipse vidct facien-

niine polest,

quodante conspeclum Dci

qiiilibct

sitjustiis, cui

qui cordis inlima perspicit, sic ca salute salvos

comparalus

iniquus cst. Aul dicis, Quid,prosi

quam

ipse videt in occullo. Quia ncc oculiis vi-

desttibi, aul quid faciam,

peccavi ? IIoc enira ei vi-

dit,

ncc auris audivit, nec in cor hominis ascendit

dctar Job dixisse Deo, quasi aut Deo proslt pcccatuin

ejus
,

quaj prsparavit

Deus diligentibus se

Cor.
,

ii,

).

ut isto dolore ad impiclalem cogalur, ubi

ail,

Idco eliamsi perturbetiir vana salus bominis

dat taiii

Nolite

me

docere inipium esse

nut boniun est

libi si iiii-

nien auxilium de tribulatione Pater, qui vidci

abspotes
di-

que egero {Job x, 2, 3)? aut Dco noccat peccaiido, et

condito {Mattli. vi, 4). Judicare itaque eum,

si

ideo illum sic insequatur Deus quasi hostcm

suum
boe
facere

coUnudure eiim
cere,

sicuti est.

Hoc enim visus

est

Job

premens, ne
{Id. vn,

aliquid ab

illo

mali patiatur.

Nam
tibi

cum

ait,

Utinam

esset nobis arbiler{Job ix, 33)

eiiani dixerat, Si ego peccavi, quid

possum

El nunc quia non

delicla veliementer.

cst visitans

iram sumn, nec cognovit

20)? Ad ulrumquc ergo Eliu rcspondit, contibi

Cognovit ad vindiciam. Unde est,

sequentibus verbis. Ego dabo

eimicis meis.

responsum,
;

et tribus

Quoniam

iniquitatem

meam
tuam a

ego cognosco

et in

codcm

Aspice in ccelum,

et

vide

respice in nubes

loco, Averte faciem

peccatis meis {Psal. l, 5,

quam alta' sinl n te. Si peccasli, quid agis? Confirmat quodab codictum est, Si cgo peccnvi, quid possum tibi
facere.

11). Cognovit ergodelicla;

nam
:

ideo patiuniurhonii-

nes tribulationes in boc socculo

sed non vebemcntcr,

Aut

si

multa injusta

fecisli,

quid poteris fncere

quia parlibus corrigens dat locum poenilentia!. ElJob

PIiis est,

mutta injusla

fecisti,

quam quod

superius

vane aperuit os suum; in ignoranlia sun verba multiplicat.

dixit, peccasti.

Sed tamen quid poteris facere Deo

si

quando ne nubes quidem potes laedere? Et

es,

juslus

[Ib.
liuc

xxxvj.] Stistine
in

me

pnsillum, ut
:

te

docenm

ud-

quid dabis ei?

E
?

contrario

quomodo

juslilia lua

enim

me

sunl sermones

suscipicns scieutiam
-

nihil ei prodest, sic injustilia nibil nocet.

Aut

ijuid

de

tnann tua accipiat

etiamsi darc velis; propier sacrifi-

cia, quccstulti putant

Deum sumcre

velutcis indigcn-

Quoniam quamdiu sumus in Iioc cor pore, percgrinamur a Domino (II Cor. v, C). Operibus autem nieis quw jusla sunt, loijuar. Ne dicatur ei, quod
de longe.
peccatori dicit Deus, Quid lu enarrns jnsliiias meas,

meam

tem. Viro
tia

simili lui impietns tiia, ct filio liominis justiilla

et

tua

vcl

nocet, vcl lucc prodest. Scd bis verrefellit

assumis testnmentum

meum

per os tuum

Tu

vero odisli

sibus confirmavit potius, qiiam

sentcntiam
tibi

eruditionem {Psal.xux, 16, 17)? Ergo bic op'eribus

qiiam dixit Job, Si cgo peccavi,

(juid

possum

fncere?
in

loquendum
fcctum
est,

est

nam

scienlia de longe siiscipitur cx

Consequcnler ergo oporlel ut ostcndat quare

vita

bac

parle et in scnigmate. Ctim autom vencrit quod pcr-

bomines

alfliguntiir

injuriis

malorum,

iiiter qiios

quod cx parle
Joan.

cst aufcretur

Cor. xiii,

eliam diabolus
injuriarum

cum

angelis suis numcratiir, princeps

12)

et

non jam dc longe

(I

crit, qiionia.m

videbimus

el iniquilatum

omnium. Cum enim Deo

eum

siculi est

ni, 2). inverilate, et

non inju-

non

possint iiocere peccanles, cur cos iradii in polc-

sia verba injusle intelliges.

Ea

ipsa qiics patiebatur Job,

,

slate affligendos malis? et exponit dcinceps, dicciis

verba Dei dicit esse in vcritate

et
,

non

injusia
piitat

sed

multitudine clamabunt, vociferabuntur a bracliio mal7ion dixil,

ab

isio injusie intclligi existimat

quem

contri-

Urum. Et

Vbi

esl

Deus

qui fecil

me? Ad hoc

queri se intmerito paii,

cum

etiam de justoruin

865
Lnlalione dicHim
sit,

LIBER UNUS.
Tempus eslutjudicium
iv,
:

806
,

incipiata

indigentia mortaliiatis

quoe facla est de

peccato
(1

aomo Domim

(I Pctr.

17). Et scito quia Domimts

cum jam
scire

dicetur, Ubi

est,

mors, contenlio tua

;

Cor. \v,

non abjidel innocentem

quainvis conipiat

quem

dili-

55)? Impios vero non

faciei salvos

eo quod noluerunt

'git, et flagellel oniiiem lilium

quem

recipit {Hcbr. xii,

Dominum.

lloc ad Gentes magis

videtur perliIIoc ad
siiniles

C). Fortis robore cordis,

non

vivifical

impium: (luamvis
*

nere. Et

robore 'ad tempus ei parcere videatur. Etbene, Foriis

cordis, qiiia lunc
poenitentiie

Jud;ieos, et

cum monerentur, inobcdicntes crant. omncs qui eis per inobedicntiam

eum non vivificabit, quando seine locum quscrct cum lacrymis, et non invead misericordiam
forliter judicanleni,

sunl, eliam in Ecclesia. Et lufpocritoi corde ponent

furorem

quoDominum
:

crucifixerunt.

Nonclamabunt,

niet, nec fleciel

quiu iiyavit eos

honore noininis

siipcr

omnes
:

gcnles.
,

quem modo misericorditcr admoiienlcm contemiiit. Et

jndicium pauperibus dabil
:

Moriatur ergo in juvcntule anima eorum

in

supcrbia

quojudicent eos a quibus papauperuvh, ut superius

.

qua se extollebant

veluli

de meritis operuin suorum.

liunlur iniquilaiem. Et bene

Etvita eorum vulneretur ab angelis.

pitur a iiuntiis vcritatis,

impium divilem inteUigas,id est superbum Non

justo oculos ejus.

auferet a

Eliam cum eiim vehil

in

fornace probat

vitam

aliis

Commodius acciquorum aliis odor vita3 in odor morlis in moriem (II Cor. ii, 16).
infirmum
et

tenlatione tribulationis [Eccli. xxvii,6),

non

ei

auleret

Quod

tribulaverint

invatidum
(1

illud infiri,

intelligenliam,qua coguoscitur et colilurDeus.

Ex quo
:

mum

Dei, quod forlius est hominibus

staluet
:

Cor.

25).
,

satisostenditimpiorum poenani esse ipsam c>Tcilatem,

etiam

Judicium vero mansuetorum

excniplo mansueludinis
su;ie

ipse

Dominus

cum

videtur eis parci. El

,

cum

regibus in sotio
,

diflerens ctiam vindictam

subauditiir, sedcre cos fecil

boc

est

justos.

Reges

imilanlium sc
cepit

sed tamen cerlo futuram. El quia dc-

aulem dicil qui carnem suam regunt; unde esl illud,

Quis
esl

leubore inimici abyssus. Deccpit, sicut visum est

Chri-

rex qui vadit commillere bcllum

fecit

cum
in

alio rege

persceutoribus cjus, prolunditas hujus sxculi

stiiin

{Luc. XIV, 5l),elc. El sedere eos

ei

perpeluum

abore

falsi teslis

ad ipsum enim Domiiium con-

e.xaltabuntur.

El h\c subaudilnr quod supra dixit,

,

vcrtil

scrmonem.
;

El]'usi subter

eam

swbaudiendum,

cum

regibus in solio. E.taltabunlur aulein dixil

buiniliali sunl.

quo-

dccepcrunlte
ter

gravalicnim lerronibcupiditatibus sub-

niam
solvi

Et qui compediti sunt compedibus.

Aposlolus
sibi

abyssum

effusi dicli sunt.

:

El descendit mcnsa tua

cor|)oris ct sanguinis
vi, 50).

A quo
,

vinculo dicit
et esse

bonuni csse dis-

plena pinguedine
ejus
,

Sacramenlum

cum

Cinisio {Pliilipp. i,25); id est,

,

panis qui de coelo descendit {Joan.

Non

relinacula liujus vilre

tiir,

in

qua corpus quod corrunipii\

,

deficieljuslos

judicium.Qvmnyhcdnul paupercs.ct sa-

aggravat

animam {Sap.

15). Copienlur in fu-

turcnlur,adimitandas passionesDomini, paralideple-.

niludine charitatis; non tamen ideo non facitjudicium

nibus paupertalis. Convincientur longisconsuetudinrbus

deleclalionum carnalium

qua; sunt de

rerum

iiidi-

ipsorum

cito.

El

ira super impios erit

propler impieta-

gentia, quibus mortalis vila susleiitatur et agitiir. Et

tem muuerum quw accipiebant iniquitatibus. Oinnia

mu-

annuniianlur

cis

opcra corum.

Non

ulique bona, sive

nera dicil,qu3ccumque coniinoda tcmporalia, propler

ista ipsa concupiscentialia,

de quibus dicitur, Scio

vii,

quianon

habitat in carne

mea bonum {Rom.

18);

commoda Iniquilatcs fiunt. Non te avertat volunlas animi. Domino dicilur, non moncntis auclorilalc aut ju.
qu:c
benlis audacia, sed locntione prophelia; per imperati-

quae etiamsi non regncnt in nosiro morlali corpore ad

obediendum
hsec Venire
licta,

eis

non lamcn desunt

sive quibus

ad

vum modum

fulura prxdiccntis

sicuti est, Accingere

homo

meruit ex Iraduce peccali. Et de-

gladium tuum super femur polentissime {Psal.\Li\, 4).

cum fuerint roborati. Ipsa sunt opera qu3C supra dixit. Non enim inlirmis facile possunt annunliari, id est manifestari; sed iis qui jam ita profecerunt, ut
transierint

precibusinfirmorum
,

ciim in necessilate fuerint,cla-

mantiuin

Infetix ecjo liomo, quis

vii,

me tibcrabit decorpore
suam
justi-

mortis liujus {Rom.

dinein
:

24)? < omncs qui habent forlitu-

omnem

istam iniquilatem, quoivulgo nota

pracsuinentcs de operibus suis, et

csl in apertissimis operibus flagitiosis et facinorosis.

liam volenles

constitucrc (/rf. x, 3). iVo/i

sit

extrahere

Sedjustum exaudiet :enm

bac.

scilicet qui

ex fide vivit (//-

per noclem. Manifesttim

nis
,

quod eos a populo tuo secerundc luereses

eis
:

u, 4), ut graiiK Dei depulel, non nierilis suis

vitic istius

sive illos superbos qui de oliva fracli sunt, sive

,

nonsolum quod secundum

lictorum malo iiberetur
libus,
fuiiibus

modiim

juslifi-

sarmenia de vite amputata

et

schi-

catus est, sed etiam quod restai, ut ab universo de:

smata exorla sunt. Vl ascendant populi pro

ut inse-

quse

annuntiat veritas fide-

raniur infirma hujus miindi, confusis forlibus

27).

(I

Cor.

i,

cum

quando capientur jn paupcrlalis; adhuc enim conipcditi suntcomfuerinl

roboiali,

Quoniam
,

qui se humiliat, exaliabitur; et qui se

exallat

bumili3bitur(/.c. xiv, 11). Sed cura ne quid

:

pedibus,

nondum

exallaii

ut

cdeant in soUo

cum

facias indecens

ne noinen
dicunt,

Domini Dci

el doctrina

regibusin perpeluum. Eldixit,quia convertenlur ab iniquilate. Et dixit subaudieiidum est, Deus. Si au,

blasphemetur,
est
,

dum

quorum judicium
{Rom.
iii,

justuni
8).

Faciamus mala
elegisti

ut venianl bona

Uoc
in-

dierint

el servierint

complebunt dies suos

in bonis, et erit

enim

super inopiam.

Non solum

elegisli

annos suos in gloria. Tunc vero

in

nuHum peccaium

opiam confitentis, sed super bancvilae ac

cus
,

morum

de-

homine, quia nulla

'

erit

mortis conlentio, id est,

Deus
Mss. vero, serce. sic inferius ad cap. 37, v. 4,vocalur sera infidelium pceaitenUa in die judjcii. ' Er. et Lov., quem. M.
Ediii, sero.

Ecce ut doclrina salutaris ornetur in omnibus. in fortitudine sua. consotabitur, vel , roborabitiir
etsi crucifixus

Quia

esl

ex infirmitate
Quis enitn

sed vivit ex
esl

virtute Dei

(U Cor.

xiii, 4).

skut

ille

867
polens? vel qnis
jiulicnns do
illo
,

ANNOTATIONUM
cst qiti disciilint

IN JOB, S.

AUGUSTINI
,

868

opem

cjiis? laniHiain

iucem ut manileslcntur opera corum

quoniam
ct
:

iii

cnni

ijise sil

jiidex

vivorum

ot

mor-

Deo

suiit

oporatn {.loan.

iii

21),

non

in ipsis.
,

Con-

? Meiuento liionnn. Ant quisestiiui dicat ,E(jUimqnc qnce landavenint viri qniu niagna snnt opem cjns,

Irarius esl

cnim

ct

immaiii

misericors

superbo
illo

humilis. Ut nuntiaret snper

illo

amico suo

super

Evaiigelisl;i;

:iU|ue
vit;

omnes

pra'dicalorcs verbi, mi-

himine, hoc cst, de

rct

ilio

qiiod contcxil, ut abscondc-

nisterio sno

coni^rncntcs.

Omnis liomo

respici!

ad

immani
,

ct ingrato; nt id aiinuntiaret, id
,

esl,apc-

eum

incnior iiilirmilalis
:

linmanst;. Quiciimque

com-

riret

non jam servo sub Legc

;

scd reconcilialo pcr

:

punguntur liomines

paMiilcnlia pcccalornm,
7iesciemus.
,

homines
(\nia

graliam
ininis

aut ainico suo, imilatori suo

quia et

filius

h)-

swni. Ecce' Deus mulius,et sicut abundavit pcccalnm

Multus,

non venit ministrari, sed ministrare {Malth. xx,

qiii

snperabnndavit gratia
ex persona
,

28). Possessionem contra euin

ul

ascendere nituntur

{Ilom. \, 20).
dictuin est
,

Nescieinns

aiilem

eorum
doncc

ipsum lumen possidcant, qui se a terrenis cxlraIpsis

;

qnoruin cx parle circilas facla cst

{Id. xi,25).

huiit.

eniin

annuntiatur, qui

adliuc cnituntur
iion

plenitudo gcntium intraret

Numents anposilnm

nscendere
nunlialorc

qula
facie
ait
,

cum

ascenderint

opus

eril

an-

uorum

ejtts

infinilus

propler a-lcriiitatem
stillm

ad faciem

videnlibus.

Contraeuni

cs\.Ei anlem numerabilcs

phivia;. Woc.

cnim,

vero quod
saiitcs,

ascendere nilunlur, non quasi

;

adver-

quod homiiies

pruHlicaioves

iniplcvit

Evangeliura
s-jcciili

scd ob\iain euntes

sicut Apostolus dicit,irt

numerabile est donec auferatur scientia quoe ex parte esi,

in

usquc

consummationcm

obviain Christo (I Thess. iv, IG).

[Ib.

ct vcniat

x XXVII.] Sed

et

in hoc
est

obstupuit cor
:

rneum

quod perfcctum
lorum
gclium

est, facie

ad faciem

(I

Cor. xiii, 12).

cniin vicc
el

admiralione. Et evulsum

de loco suo

dc tcrrenis Hinc

EU'iindetur iinber pcr semitns suas.

capieiil

Non

ma-

rebus, qiiibus delectabatur, ul sursum habealur ad

cnin.

Fluent

nubes,

lencbrascent

Doniinum. Auditc sonitum

terroris

et

vocis ejus.

snper homines plurimos. Qiiia etsi obvelatum est Evaii,

eum

apparet

ista in spiritu dicere.

sit

Nam

incipit dicerc

in

his

qui percunt cst

,

obvclatum. Ilorain

cur cvulsum

cor ejus de loco suo, auclorilale scipcr tolum orbcm terribiiiler sonantis,

constituit jumentis

el

sciunl cubilis ordincin.

Quoniam

licct Evangclii

cognovit bos posscssorein

domiiii sui {Isai. i, 3).

suum
liis

et asinus pra;sepe

Poenitentiam agile; appropinquavit eniin regnum coelo-

In

omnibus non obslnpescit

rum {Matlh.

iii,

2).

Et

slrepitu oris illius exeunt

ai

animits ejns. Iniliuin sapicntiac tiinor

10).

Domini (Psal. cx,

:

eos utiquc qui foris sunl, in delectalionibus rerum

visibilium.

Nec mutatur cor

sursiim

tutim a corpore

ut elevatum a

Subter universum cwlum circuit,

:

ct

lumen

terra

liabealur ad
:

Dominiim. Si cogitavcrit
c;T;ci (ianl

ejns in finibus terrx

difrundilur. Posl

dum

Ecclesia per

onmes genles
ejus in
15).

cxiendere nebulum

ul qui videnl,

{Joan. ix,

eum

freinet vox.

Post priinum adven-

39). JEcjue itt per tabernacultmi expandit eam. In carne quippe mortidi tanquain tabernaculo habilans, per

tum ejus novissima luba secundi advenlus

clarilate touabit
(I

Cor. xv, 52,

et I

Thess.

iv,

eam non est agniliisa pcrscculoribiis el eam cxtendit alqueexpandil in crucc. Ecce
,

duincis ccssil,
:

soniiu superbioe suw.

suit; quia

Superbiam pro celsitudine poin humilitale fuit.

fundit
,

primus advenlus

Et non

super omnia liicem snam,

quain abscoiidcrat

ciwn

poteril invcsligari,

cum

audita fueril vox ejus. Niinc

(Vsai. lv,
iioii

cxcitas ex parle in Israel ficrct, erfimdit super

gentes. Et radices maris contexit. Cupidilatcm
redarguii.

omnes
sneculs

crgo quacratiir Dominns, duminveniri potesl

0),

hoc

est,

comprehendi ad salutem per fidem

poterit,

Nou enim ad abscondeiidnm

eis
illis

lux contcgit,

fictam.

Tunc enim non

vox ejus

cum

vcneril judicarc,

scd ad manifestanduni. In
osteiidendo

cnim judicavitpopulos,
luccm
vcrilalis.
,

et audila fuerit

dicentis, Ite in igiiem (cternuin

pcccat;i eoruin per

:

{Matth. XXV, il).

Quoniam

scra tunc erit, et infru-

Dabil escam

plurimis

utique

agnosccntibiis

cum

cluosa infidelium pcenitentia. Tonabil fortisin vocesua

mirabiliter.
lis

argumtlnr pcccata sua, cl esuricntibiis ac silicntibus

iuslitiaiii.

Quia non fortitudinis ejus, sed infirmilailla fuit

/n mnnibns
;

contexit lumen. Si

ab co quod
liomiiii-

nostra; ex participatione mortalitalis vox

est,

sunliHi))ifl"t's

liis qiii

non diiniltmit pcccala

dimilti veliiit
:

primi adventus ejus, do quo dictum

Quod

infir-

bus,

cum

sibi

a Deo

si

aulem ab e
siiis,

vinm
cil

est

Dei, fortius est hominibus

qitai

(I

Cor. i, 25).

Fe-

quod sunt manus; his qui de mauibus

deoperibus, cxlonunlur, snipsos
texit

hoc est Con-

enim magna
;

nesciebamus. Ilaec in primo ad-

justificantes.

venlu

et ideo postca
esl.

ad exigenda quae dedit, judex

enim

Ittincn

ad lioc dixit, nc vidoatur ab eis;

venturus

Qiue nesciebamus aulem, dictum esl ex

laluit diviiiilas

quia cxcaecatiim ost insipicns cor

eorum {Rom.

i,

21).

persona corum quos

Domini,

in iiifir-

Et mandavit de eo in contrarium

ut qni faciunl verila,

milatem carnis inluentes. Prcecipiens nubi, Esto super

terrain
:

lem

vel dimitlcndo ut dimitlaliir cis

ut gratirc

vel confitcndo

carni sua*, ut per Sacrainenlum accipiatur, in

xxii, 19, 20),

mala sua

Doi

subdaiUur,

ipsi

veniant ad

meinoria ejus {Luc.

inilitatis el

ad imitalionein hu-

iiilormationom chariialis. El teinpestas plu-

qui dicat ei iniqne : et paulo post, ventnt. substiluiuius lectioueui Mis. quse cum gala concordat.
Editi,
2
'*

quem laiidaL\x et \ ul-

vi(B, et

tempeslas iinbrium potestatis ejus. Est eiiim nu:

bcs quidora super lerram

sed quando exprimaiur ad

sermoiiis,

tloriacensis codcx, qitod per homines. i;dili, iinmunibus.'^i>. vcn>,iHnwi()M5.Cii-ca lioc Augusliiuis idcirco hrel)al, qiioi a vctenlnis coiislaiilor per n scrihi soleret vox ipsa composila innuinis : sicque >;tiam in aiUiquis lilnis passun repeiias ininenjus , inbutn^, inlulusj,

irriganda corda per pluviam imbresque

qiiod
fil

cuin sacramenla inlolligunlur, non in noslra,

sed

iii

ipsius poleslale est. In

manu omnis hominis

si-

inpunis, elc. Porro ia Graeco

L\\

Uahetiu-,

em

clkiion.

ynat,

Signilicat ei per opera ejus

quam

reus

sit,

ut

^.9
scial
felix
jf.s

LIBER UNUS.
omnis homo
infirniiiaiem

870

suam,

el clamct, /liu-

iugentes lapsus

malorum

non eorum qui

elapsi sunt

ego liomo, qfis

VII,

me
iii

iiberabit

de corpore mortis
besli(e siib

crucifigentes

eum,
;

ut eos postea poeiiiteret, et bapii-

{Rom.

24)? lutroierunl itulem

cubili.

pro-

zarentur in eo

scd eorum lapsus qui nec corrigi po-

tectione, et qnieveriiiil

Iutroicrunt
ct

autem pec-

tuerunt, persevcranler eliam posiea porsequenlcs Ec-

fatores

sub

indulgenlia

gniliai,

quicvcrunt in

ciesiam
sunt.

eonscienlia, rcniissis peccalis.

venil tempestas
:

De

proriipluariis super-

horum enim non parvi, Tua vero stola est valida

:

sed ingeiites lapsus

'
:

dignilas superba

tenlalio de occulto
:

rerum ordine. Fa
in

tanquam

iii

eum quippe

dicitur, qui

de operibus suis

de promptitariis frigus
qui nonpcrscveraiit
;

de secretis judicium

eos

audet extolli. Quiescente terra ab auslro, firmabis cnm

co coelos, qui wqualiter ad videndum fusi sunt?

ut refrigescat eoruni cliaritas 12,

cx

Ab

au-

abiuidanlia iniquitalis {Mallh. xxiv,

15). Mcrilo

slro lerram congnienler iiitelliiiimus eos qui de Jud.cis

enim

conliiigit cis,

dum spem suam non

Et ab

in Deo, sed

credidcrunt iu Christum. Sicut euira sol ab aqui-

in liominihus ponunt.

spiritu Dei^ilabilur glacics.

lonari lerra remotior est, auslrali

autem
luci

vicinior; ila

Non soliini cx abuiidantia ini{]uorum frigcscent, qui spem ponunt in liominibus scd eliam cx operibus
;

quos piope inventos dicit Aposlohis

Evangclista-

rum

{Eplics. u, 17),

non absurdo accipiunlur lcrra ab

Lonis coruni, in quibus cst spirilus Dci, durescuist

austro. Sicut

autcm coelos Evangelistas solcmus ac-

quidam quasi
mortis
in

glacie
(II

iivoris,

quibus esi Paulus odor

liaic

cipere, ut est, Ca;/i enarrant gloriam Dei; de his

enim
el in
:

mortem

Cor. u, \G). El ad

quis ido-

dictum

est,

In omnem

terrani exivit sonus

corum,

neus, ut intcUigal quoniam rectc ac jusle ab spiriiu

fines orbis terrw

verba corum {Ps(d. xviii, 2, 5)

ita

Dei dabitur glacies? Sicul enim carualibus homiiics

laudantibus conlingit cx
sccre desperando;
ila

lerras rccle accipiuius plcbes, quibus cvangelizatuiu

ost.

hominum

iniiiuilale

frigc-

El quoniam plebes qu;e dc Juda;a crediderunt,

liac

carualibus ab homiuibus lau-

posleaquam quieverunl cxeuntes de

Ciiim
hic

terra^(nunc

dari cupienlibus conlingit ex

hominum

jiisliiia

durc-

non sunl), llrmata

in

est

lamcn aucloritas
suut ex Geiitibus,

sccrcinviiiendo. Gubernat autcmaquain qHuUlcrilU placuerit

:

Evangclisiarum
firmala

Ecciesiis

quyi.:

ut pluat super uiiam civitatciii, ct super ali;im

iv, 7)
;

autem miscricordia

Dei,

non

jain opilulante

non pluat {Amos

quod ad imbrcm
irrigavit nnbes.

alliiiet spi-

auctorilale Ecclcsiarum Judu:a% quji in Chrislum est;

rilualem, pro subdilarum aut noii suiidilarum merilis

propierca sensus hic csl, ul per interrogalioucin proniiiilielur

:

animarum. Et frumentum
frumenlum',
lucem suam
:

SiiiiUj

ergo

Numquid

lu

quiesccnlc lcria ab auslro

iilla

si

cupimus

irrigari. Disscminavit

nubeni

id Cbt,

jam non

cxisleule in hac vita plebe

chri-

Evangelium

incarnatioiiis su. Et ipsa

sliana ex Judaus, firmabis cuin co Evaugelislas, et

per circuitum verlilur

per orbem terrac ipsa iraclatur.

diviiiarum
diaiii

Scripturarum

libros,

qui per miscricor-

Jn gubernaculis ad operundum omnia quas mandavcril

eis.

Dci iKtn solis Judx'is, sed ctiam Goiilibus lequa-

Gubcrnacuhi

in

quibus

illa

nubes pcr circuitiim

lilerad vidondum fusi sunl? Giatiam quippc Dei com--

vcrlilur, pnedicalores sunt verbi, per

quos Ecclesiie
licec

nicndat et miseiicordiam, ne quis dc meritis glorielur,

gubernantur ad operanda omnia mandata Dci.

constituta sunt ab eo super terram
:

quac Judieorum eral superbia.

ei, et

Quure doce ma

Domino noslro
Sivc in pas-

quid dicarnus

requiescamus mutla dicenles. Quia

Jesu Cliristo. Sive in

Iribu Juda,

tribu, sive in lerra sua.

non

est

quod

ei

dicant convicti, luillum se habcre

mc-

undc secundum carucm

iii

iiaius est, cl
:

rilum per seipsos, sed ejus iudigcrc iiiiscricordia

sus, el rcsurre\it, et ascendit

ca;lum

ex

liac eiiim

Numquid
dicas?
hil

liber aut scriba assislis milii, ut stans faciani

si

gcniti crant AposioU, ct mulii fratres

salvi facli
;

prope invenli ct

liominem tacere? Quare ergo non dicis,

habes quod

sive anle

passionem ejus per ipsum vocati,

Nou enim

quasi diclanti mihi cxcipis, ul tu ni-

sive posl asceiisiouem per Apostolos in ipsa Jerusa-

dicas; sed ulique colloquimur. Omnibus

auicmnon

lem, alque
sicut
Ifei,

in Ecclesiis Judoeoc,

quac eraiil iu Christo,

est visibile

lumen, quod refulgct in nubibus. Redit ad ea

commeniorat apostolus Paulus, propter veritatem

ad con/irnumdas patrum promissioncs.
Sive. in

quai dicebat de spe remissionis peccaloriim et illuminalionis graliae per misericordiam Dei
:

mi-

refuiget

enim
quod

sericordia invcniri voluerit

eam

illam

nubem

scilicet

lumcn
prium
fulget

in

nubibus.

Non tamcn ipsarum nubium pro-

in miscricordia voluerit inveniri a

credcntibus Geiili-

cst; illuminaiitur cnim. Aliud est eiiim

bus, IIoc

cnim sc

(Uitur, Gentes

autem super misericor-

suo lumiiie, aliud quod rcfulgct illustralum.

est oinnibus visibile. Multi

diini glorificare

Deuni {Rom. xv, 8,9). Auribus perde

Sed non

enim puiant lu-

cipe iiwc, Jcb. Quasi renovat intentionem, dicturus

mine suo
suut
suiit
llic
illi,

fulgere animas, cuin sapiciiles sunt.

Unde
eas.

vocaiioiieGeiilium. Sla, ctcommovere virtulem Doinini.

Noli

qui diccntes se essc sapiente.s,

I,

slulli facli

movcii iDcutc, aliquid

:

tibi

Iribueuuo. Scimus
iiliquc glorian:

{Rom.

22). Et spirilus transit,

et

mnndabil

quia Deus posuit opera sua

les de operibus suis.

reprohans

spirilum dixit,

de quo dietum
;

cst,
et,

Ab increpa-

Cum
iii

faceret lucem de lenebris

tione spiritus tuce {Psal. xvii, 16)

spiritu tuo

cumjiislincan;t impios. Fuistis enim aliquatido tenehr.c;

nunc autcm
nubium

liix
:

Domino

{Eplies. v, 8). Scit

quo fugiam {Psal. cxxxviii, 7)? Per corieptiones enim tentationum oslciiditur hominibus mcritum eorum,
quia
ipsi

dlfferentium

sibi ante passionem, aliorum post passionem crededlium. Et

' tn ediiis deeiaat isihaec verba, irrigavil nubes. simus ergo Irumenium : quse manuscriptorum ope restituuQlur.

Evangelistarum aliorum

peccalis suis tencbnc sunt, et egent gloria

iii,

Dei {Rom.
1

22), ut illius lumine illustrari velint,

LXX, tlierme, calida : sic etiaui vulgata. la aliquot Mss., de liac vita,
in

871
illi

ANiNOTATlONUM
daiitcs IiOMOrem,

IN JOB, S.
sit,

AUGUSTINI
illain proficial.

872

non

sil>i

alquc

ila
:

dcposi(a
nani

sii-

quo per

Sciendum
ut

est

enim

sic

perbia,

niundenliir a deiicto niagno

Siiiritiis

in principio libri liujiis diabolo

laudalum Job testiino(!jiis

,

sanclilicalionis

non

Iransit,

sed nianel.

Ab

aquilouc

nio Dei

etin riue iribus amicis

ci

lamen nosset
,

mtbes coloris auiei. Al) sccleralissima impiclalo, cl a

Deiis qiiaiitum

decssel

ail

pcrfeclionfm

qiio

cliam
jaiu

Deo

longc rcmola, vcniuiil

lamen mnndali alquc

:

coii-

laiidabilcs scciinduin

liaiic

vilam viros,

cl

Deo

versi, ct illuininali sapienlia

unde,

nisi

pcr |;raliam,

placenles, palerna flagdla perdiicimt; qu:e noliiil ab

qua non nierilaalleiuluiilur, scd peceala dimillunlur?

Uiide
ille

Apostolo removere

diccns,

Sulftcit libi
(II

ijratia

mea

cum

sibi vclict ignosci,

el iiiipii

Doccnm,

inquit, ini:

nain virtus in infirmilale perficilur

cimjere tanquain vir lumbuin luum.
paii diira cl

Cor.

xii, 9).

AcIioc

quos vias luas,

tanciuain

ad

le coiiverlenlur

[Psal. l, 15)

Sigiiificat

ad

luibcs ab oiicnlc vcl a(|uiloiic jain coloris

liis cst

amara Dei sorvos

iii

lioc

saculo, ut

omau?

aurci, illuminatis tcnebris suis. In

ria el

macjna

cjlo-

nes afrectioncs suas a lerrenarum delectalioniim

colliganl, alque conslringanl. Inlerroqubo te
;

fliixu

lionor Omnipolenlis. Cui

diligit.

plurimum dimiUilur,
juslilicarc

lu

plurimum

Quoninm polestel inipium

cnim
iii

tem responde
Iliiic

milii.

Ubi eras cum fundarein lerram

incipil

qui est omnipolens. El non iuveninius alium siinilcm

virluti

jam commendare
Cbri.',ti
,

emineiniam Dornini
ne
,

ejus. Soliis

liic

peccatuin non
(I

lccit,

nec

noslri Jesu

quia in ipso csi salus oinniuin

iii

inventus est dolus

lus cniin

ore cjus

Pelr.

ii, 2i2).

So-

pcrcussorum venenata suasione serpcnlis,

sibi

sc

Deiis verax,
:

omnis auiein liomo iiicndax

vicil,

quisque esse saliilcm pulet.

llle eniin
filii

Deus

no:i

(PsiU. cxv, II)

iioino

undc

ciim judicnrctur,

Deus

sicut

diclum est, Dii

,

cslis

et

Allissimi

(Psal,

faclus.

Qui juste judical, non putas cxaudirc

i.xxxi

G); sed
II,

ciii

rapiiia iion sit essc .icqualcm Palri

eum? Non
qiiia

ilaque Iionio de vcnia desperando, addat

(PliiUpp.

6): et filius

Iiominis,

iion sicul

lilii

lio-

peccala peccalis, lanquam addictus jam damnalioiii,

cerlus est de juslilia Dci, sub qua non polest

iniiium

iii

quibu? non est salus (Psal. cvi.v, 3); scd

prncparticipibus suis [Psal. xliv, 8).

lantiim
,

Non

eiiim jiislus
;

esse iiiipunilus. Iia

euim Deus justc

;

judicat, ut eliain

sicut

Job

siciit

Paulus

sicut Ecclcsia
,

sed

exaudial veniam dcprecantcs

niagis jiisle judicat.

cttanlo niagis, (luanlo

jiisti

eliam

justiricaiis laii([uam
i,

unigenitus a Palre
14).

plcniis

Non enim

judicii esl, poeni-

gratia etvcrilate (Joan.

Ad insinuandam ergo
quo priiiccps

lenles supplices

miscerecum

iis

qui rccusaiit Iiumili-

differeiiliam divin;c bumanilalis ejiis, in

Iiiijus

latcm cl salislactioncm poenilcnlia). Proplerc.a timebunt

niuiidi nihil inveiiil (/(/. xiv, 50), quia in pas,

eum

liomiiies

si

se lioiuiiies
;

esse memineriiit,

siouc
5),

qii;c

non

rapuil, lunc cxsolvcbal (Psal.

Lxvm,
corpus

confilcndo peccala sua

qiiia

adliuc liomincs suiU,

ct justilicalionem

sauclorum per peccatorum re-

quibus dicilur, Nonne homines eslis? Timebunt quoque eum

el

inissioiiem, quibus sanctisiu

unum
et

rodactis

lit

sapienles cordc

nc

sibi

Irilmendo quod acsiulti (ianl.

cjus Ecclcsia

ciijus cl parlicula est

,

Job secundutn

ccpcrunt, et diccndo sc cssc sapicnlcs,

historiam quia jusliflcalus

pi

figura universjc, per

Polcst cnini

aiifcrri

supcrbis, (inod dalur bumilibus.

opbcliain

iiicipit

dicerc quae dicliirus est. Ubi eras

Quaproplerct sapienles quamvis cordis illuminalione,

cuin fundarem lerrain?

Ulrum
,

qiiia

nondum

eral

an

non

liiignx;

jaclationc sapiciiles sint ct reges, spiri-

quia noii per

liuin?
cl

eum

fundala est

sicul pcr

unicum Fi~
ipsu
,

lualiter judicanles terrain, ipsi

aulcm

a neniine judiiii

lcrram islain, an ipsam Ecclesiain?

(Eplies.
si

cenlur

(I

Cor. n, lo),

serviant

lamen Domiiio

li-

cnim accepit lapidem angularem

w,

20)

de

niorc, et cxsullenl

cum

trcinore,

ne percanl de via
enim, qui opcralur
[Plii-

quo niox dicturus

lla;c

est.

Indica mihi,

nosli scientiain.

recia (Psal.

ii,

11, 12).

Deus

est

enimqiiaia Doinino pro nobis lemporalilergesla

in cis ct velle et opcrari,

lipp.
II,

pro boiia voiuntatc

siint,

ad scientiam penincnl. Quis posuil mensuras

nosli ?

13).

cjus

si

secundum dislribulioncm donorum

esl

spi-

[Ib. xxxviii.]

El posteafiuam quievil Eliu loqui, dixit

rilualium. Unicuique enim noslruin dala

gralia se-

Dominus ud Job per lurbinem nubis.Elmn si hoc niodo vox isla facla esl, quo niodo adMoyscn, vel quo
inodo

cundum mensurain
dic.it
:

donalionis

Cliristi.

Propler

quod

Ascendens in allum, captivavit caplivilaiem, dcdit

(

cum

se

Dominus

tribiis discipulis

in

monlc
noii di-

dona hominibus
oculus,
iibi

Id. iv, 7,

8).
xii,

Quia

si

lolum corpiis

ostciidisscl (3/n///(.

xvii,l-5);
,

lamcn quod

audilus (lCor.

17)? Sccunduin mcn-

cluin est siinpliciter

per

nubcm,
,

sed, per lurbinem

suram quippe
porisfacit,
IV, 10).
iii

uniusciijusijuc parlis iucreineiuuni cor-

nubis

lioc sigiiincari

arbilror

quod non per sanam

a^diliealionem sui in cbarilalc

csl quiiiiduxil

(Ephes.

cariicni inlcrrogatus

, Job , sed pcr Iribiilationem pcrlurbalioncmque carnis. Quis esl

Iioc cst, tenlalus est

Aut quis

snper eam funiculuin?

,

ut

eam

facercl lucreditatem suain

disliiigncns ab eis

qui celat
tne pulat

me consiUum
dure?

conlinens sermones

'

in cordc, et

qiiibus dicit, iVoH ,'iodu'os iMatth. vii,25). Novilcniiii

Nemo
dicat

est ergo qui se iinmeritum pali

;

Doiniiius qui siinl ejus

(II

Tim.

ii,

19),

Aut super quo

,

aliquid

aspcrum
;

quia

si

non

factis,

sallem verpric-

circuU ejus

fixi

sunt? Quia conslringunt

Lis peccatur

el si
iii

non verbis, salicm tcnieraria

cordc
,

solvatur

divini Libri flxi su|)er

illo

cam nc disDominum (|uia qiiis:

siimplione

intiis

vel

sermonibus cogilalio-

quiseossinc
(jularem super

inlcrnretari volucrit
est

fluilcl

al^iue

iium
fjicat

ct

quoniam Dcuin non

lalcnt,

nemo

Ilagcllalus

erret necesse est. Quis

autem qui

misil lapidein

an-

indigne se aecipere disciplinam, quasi ullraiion

eam? qaem

reprobaveruiil acdificaiiles
:

(Psai. cxvii, 22). Qiiando jacta -zunt eidera simul,

sic Mss. juxta I.XX. At ediii, qui celat contemnens sermones, clc.
*

si-

meum

consilium
'

aianuscriiUi, in ciiaritalein.

875

LIBER UNUS.
baplizata tot millia verbo vilae
,

874
facla

mul

inter peccaiores

carnatum, per quod

Et famosum enm

sunt omnia (Joan.

i,

5).

tanqiiam

Laudavenait in tenebris fulgentia.

:

me

voce

posuisti super lerram ?

Magis

iste

homo

viagna omnes Angeli mei

niare
:

Evangelisl:c. Conclmi porlis

faniosiis posilus supei' lcrrain, qui sesia a-lato sa^culi

quare

populos aniaricanles aniore lcrrenornm. Scd modiim haberet porlis? An forle ul non soluni

factusest,
cajieri

quam

ille

(|iii

se\ta di", .nnliV|uam essent

lu
:

homines, pcr
ila innoliiil.

qiios diirainai

nisi

forte,

cliani iit liceret cxorcendi jiistos persecutionibus, sed utero malris suw, juslis inde egredi? Cum fremerel ex progredi : cum irasceretur in concilio Bal)ylovoletis

quia iiunc
sicul

Et

(ibsiulisti
iioii

ub inipiis hirem?
ei

illc qiii veiiit,

ul qiii

videnl, videanl;

qui

videnl, c;vci riant(/rf. ix,

5!)).

Autbruclmim snperbosiciit
(I

ni;c civilalis

fornicanlis

amore bujus

sseculi

volens

rum comminuisti? potcnliam ooruin,

firma miindielegil.
iit

illcqui in-

exlendere persecuiioues suas ad perdendos de icrra sweos de quibus dictura est, Non peto ut tollas eos de

confundcrct forlia

Cor

i,

27).

Aut

venisti

ad foutem maris? sicnt

qui credcndo in

illc, cui venieiili

ado, sed
posui ilU

ul tollas eos

amalo{Joan. xvn,

15).

Circum-

patuit confitendo quidquid occiillnm

eml

in

cordibus

nubem operimentum. Non enim boni laiitum, sed etiam mali muUi amatoresque hujus ssculi , Sacramenlo corporis Christi subjecti sunt cujus auclo:

impiorum

enm

jiislific;ili sniil.

Nam
,

quem fonlem maris

ingonles
(hiciiis

meliiis acci|)iniiis,

uWi secietiim
im|iielas

unde eruinpil omnis lirc amarissiina

qiuc

neritale a sanclorum persecutione reprimunlur. Et

jam iiianifeslorum
iii

maloriiin operuni
f;iciis,

bula obvolvi illud

ignoranlia
,

qua lcrrenain

iiide
li-

coiicilal, qu;i'

vident lioinines

apcrlis

qui foii-

.exspeclanl leliciiatem

terrenamque
quos,

infelicilalem

tcm ipsum videre non possuiit? Au/

ambulns? Abyssus hic rccte

in vestigiis abijssi

ment;
peres

et propierea timent

nisi ila essel, perest,

inieiligiliir viia s;i'cularis,

,

sequerentur. iNon cnim solum dictum

et

Edenl panqui

saturabuntur

et

laudabunl

Dominum

qmccumque esiin profundo maloriim plum esl, cum venerit peccutor contemnet
Qiii;i ipsi qiioqin;

qno, sicui scii{Prov. xviii, 3).

requirunt
et

eum ;
ilU

scd etiain dictum est, Manducaverunt,

terrce {Psal.

desperatissimi, subjecti graiiic per

adoraverunt omnes diviles

,

xxi, 27, 30).

et

remissionem

'

pr-ccaloriim salvi facli emerseriint, et

:

Et posui

terminos imponens claustra

sacvilia

porlus

ter-

recepcrunl Ghri-tum

non

in

abyssum qno premeubi

minos quibus

cohibeatur, non ul nibi! affligal,

;

banlur

scd in loium

ejiis, ut

ambulabal calcans

sed quo usque exerceal

claustra

ut injusli iion pro-

eos, aiiibulct inhabitans eos Chrislus; investigiis abys'

si,

grediDntur; portas, ut ab eis jusli cgredianlur.

dixi,

Et

remanenlibiis por

Huc

usque venies, el
accepit
,

non

transibis. Sicut ipsc dia-

Ht

dum

recolunt ubi fuerint,

memoriam peccaiorum suorum, amplius diliganl quem

tanla dimissa simi (L?<c.
vir,

bolus

modum

quo usque

affligcrel

Job

ila

reoeperiinl,

aquo
libi

sibi

ilkid mare quo usque persequerelur Ecdcsiam. Scd

Al-il).

Aul

apcriuntur metn portcc mortis? Omiii-

in lemetipso

comminuentur

fluctus lui

allerna vaslale-

lione discordiaruin atque bellorum. Aut numquid

bus enim moricnlibus aperiuntur porta; morlis, sed non melu, sicut uni illi qiii deslruendae morlis causa
niorluus ost. Aut ccrte aperiunlur ad re.-;uigenduin.

cum lucem
lucifer

constitui

ina<<i?!am.' id esl,

cum

consilio

luo tenipus resurreciionis pra^dcsiinavi? Aut cognovit

Aut janilores

infcrni videnlcs te, limuerunl? sicul

niliil

illum
*

ordinem sjujm.' subaudiendum esl, Nuniqiiid

,

unuin, in quo
invenit,

dignum morle princeps mundi

propler tecum' Oominuin aulem lucilerum dicil ipsum malulinum resurreclionis exortum. Non ciiim

quem lam

cilodimiserunt, qiiem invitj admijanilores, aliqu;o inforiores pofe-

scrunl. Inferi

autem

de
(II

alio ditl poluit, Et lucifer oriatur in cordibus vestris

siates morli prKposiiic iiilolligendae sunl. Aut cognovisli liitiiudinem

Petr.

1,

19). Ipse agnovit

ordinem suuin, ul esset

(I

sub caslo? sicut cognovit

qiii

per

illara

primilisedormienlium, primogenitus a morluis

Cor.

diHiidit Ecclcsi;mi.
sint.

Narra ergo mihi quanta quaque

sci:it,

XV, 20), caput Ecclesia, seculuro eliam corpore in futura resurrectione sanctorum. Apprchendere pcnnas
terros
:

Quis enim
in

Iioc

nisi
Ille

quem

ille

docuerit?

Aut

qua terra habital lux?

enim docet, quia

fti-

diclum est

Si recipiam pennas meas in dire9)

;

maiiilosl;itio

vorboriim ejus illiiminal, et inlelligere

ctum {Psal. cxxxvni,

fidelium
,

virtules uliquc spiriluaies

ille-

cilinfaiitos

{PsaL
quoipie

cxviii,
illo

130). Aul quis tcnebrarum

quibus

a sscularibus suspendunlur

tocus ? l\oc

docet, qin didl, Accedite ad

cebris. Exculere impios ex ea.

aiite

Adhoc enim
suum

prior tanto
,

eum,
dit

et

illuminamini {Psal xxxiii, G). liinc enim osten-

resurrexit agnoscens ordinem

ut fidem

eos lenebresocic qui receduiiL diim nolimt esse

resurreclionis insinuaret, atque per ipsas pennas Ecclesiae

infanles. Inilium

ubique praedicalus, minislerio circumvolan,

Deo

Eccli. x,
aiit

enim superbi;c hominis, apostalare 14). Iiide qui non glorificaverunt *

insipienscoroorum (/?ow.
Nisi
lorle ille

tium nuniiorum

jusie apprehendat eas in opus judi,

Deum,
bus

gratias egorunt, evanucrunt in cogjialioni-

candi duodecim tribus Israel

cum

venerit exculere
per-

suis, et obscuratuni est

impios ex Ecclesia

qui nuiic ante judicium

1,21), el facti sunl

esl

lonebrarum locus.
(pii

mixti tolerantur. El lu sumens terra; lutum figurasti

tenebrarum loous,
siiit

excipit

porseveranles in
ille

animal? sive ipsum

Adam commemoret

sive

quod

peccaiis, ut ipsi

tenebne, quarum
iiovit.

esi locus,

nuiic sextaa;tate soeculi, sicut lunc sexio die,

cftloribus,
"

de pec-

quem
in

vere nullus hominuin

Siniililer et lerra,

tanquam de iuloterroe, homo

creavil

faclus est

qua

liabitat liix, potesl inteiligi terra illa viveiilium,

sccundum iinaginem ejus qui

potius lacta esl per

eum
,

{Gen.

i,

27,

l\i,l). Noii utique hoc fecit Ecclcsia

sed in

hoc
in-

Am.

Ei'.

* 1'loriacensis

et ilcriquc SIss., graticc rcmissioms. codox, prviccps moitis. raulo posl A m. Er.

Saihct.

Ycrbum opportuno tempore AueusT. III .

cl plcrique Mss.,

quem iiiviti

umisernnl.

fYingt-huit.J

87.)

ANiNOTATIONUM
iKWliiiido
exco|)liira

IN JOn, S.
ol

AUGUSTIM
esi,
liisi

87G
quia

id tsl,

perscvoraiiles

iii

(idc

hcllandum

nechariias perscVcraniium rcfrigescat.

sjk; el cliaril.Ki', qui riioriiiil aliiiiiniulo lenc!)ra\ niiiic

Vnde

aiitem procedit prnina? Qiiis hnc iiovit,

inilia

aalciii hix
}ies

iii

Douiiiio (t^phcs. v, 8). Si duccs uie in

iisijiic

ft-

lix'c ut

parliirilioiuiin suiil? Pruiiia qiiippc

mi-

eoruiH:U[mt

pirvciiiuiit qni lalcs sunl.

Quid
fiiio

nulissima gr.mdocsl. Et dispergiiur auztcr sub cwlo?

esl eniinubi n(Hi sil sapiciilia Dei, qucc allingil n

usque ad
(Snp.
Yiii,

niicni

forliter, el disponil

oiiiiiia

siiavilcr

Auslrum, quamvis mortalihus carnibus graVis senliatur, nou tamcn uspiam moiiiini iii saiiclls Libris m.ili
aliqiiid signi(icare, sicul

1)?

Ciii uliqiic niilius

41

iioniimim compnran;

aquiloncni niinquani
flal qu;i

iu

bono

dus

csl.

QuoU
si el

et

uosli
ct

seinitus evriini

niuniiuid scis

illum, quia ex ea parle

hixcl ircl;

isluiii,

quia

quiu tunc nalus es,

tus?

ninnerus annoruni

tnortim mul-

Quod

nosli scmiias

impiorum, qui vel lcnc;

cx ea unde lux est rcmolior. Dispergitur crgo austcr sub cwlo, ut advcrsus illas omnes iniquiiatcs aiixilium
aliquod
iiitclligaiiir

hrx suiil vcl lenel>rariim iociis quia omncs cliam qui jam ad Dcum conversi suiit, in ipsis scmitis aiiil)ulaverunt, anlequam accipcrenl a Deo graliam qua jnslilical impiiim nuinquid scis lamcn quia luiic lihi
.

Dci,

quamdiu nondum

in creio,

scd sub coelo siimiis.

plitviw,
et

Quis pra'pnravit flumen valida:

vimn vocibus tcmpeslatis? Vide qiioinadmo-

dum

iria illabreviler

complcxa

sinl, quac

Doininus

iii

exslilil

causa mortalilcr nascciidi

inicrunl primi

in

hoc

skciiIo,

cum

lciitalionibus ponit contcninenda his qui aidilicant su-

casdcm scmitas
rcnlcs,
qui

omnium homiiium pamanihus

cl vcrbis

pcr pelram, ct pcrniciosa

nani
(

liis

qiii

a;dificant

supcrarcct

pr;cvaricalioiic impii

Id.

vii,

21-27).

Pluviam

coiiimcmoravit,

acccrsierunl mortcm, ul omiics in

Adam

morcrcnlur?

Non cnim cx quo quisquc

in

hac viia apparuil, coin-

flumcn, et voces tcmpcslalis, ubi vcnlos inlelligimus. Pliivia crgo tcnlatiir, qui ex ipsa celsitiidine Sciiplu-

pulandus esl numerus annorum cjus lam parvus, scd

cx quo facla cst priina niortalis
verbi gralia,
iialivilas.

rarum divi.iarum peccandi occasionem prave

geiido acci|iil
mitlitur,
:

inlelli-

Cum

enim,
in illo

t;inqiinm
diiigit

si

aiidieiis,
vii,

Cui modicum di-

nalus est Ahraham, tuiic

sunt.

onmcs

modicum

{Luc.

42, 43), dicat sibi,

iii,

Ucbiaei

iiali

inullus est

Numerus crgo annorum uiiicuiqiic secundum niorlalilalis originem, qua;cxorQuis aulem mcmiiiilfuissc
in hiiiihis palris

Faciamus

niaia, ui vcniaui

bona {Rom.

8);
v,

cl [lei-

mancai

iii

pcccalo,

iit

gialia abimdcl

(|/(/.

20)

ci,

ta est in semilis impioruni.

mulla liujusmodi, qiiibussc homines scrinoiiem uivi-

sc, aut ciim essct, scire

pomil esse sc
illud

num mnle

inlcrprctnndo siibvcrlMiil, iiiipuniialciiisibi

sui?

Quandoquidem nec
in parcnlibus,

lcmpus qiiisquam

recolil,

promilicntes, (piando miscricordia Doiiii divinis Libris

quo non

sed in seipso natus cst; quo

commcndalur. Fhiminc aulem, quando ab boniinihus

qui hocc
ila iiilellexcruiilct

lemporecerlencmo
et scntiehal. Oinnia

diibitat,

quod jam
scil illa

erat, el vivchai,
qu;ie lor-

acccpcrunl, leiilalur

flu-

aulom

Sapicnlia

mcii ciiim nunc

lorreiis vocaliir,

dicii ilhid qiiod

dc pluvia

colligiliir, c(

niat omnia, noii lantum

isla morlalia.

illa

super ccdeslia, sed ctiam

cum

ait, Qiiis

prwpuravit validw plu'.

El quia Chrislus Dei Yirtus est ct Dci

i,

viw flunien? qiiod implcal, ct qiia currat

Sicut suiit

Sapienlia (ICor.
ler natus est,
liber,

24), scit isla illc,qui cliam mort.iliqiiia in

vasa

ira;

pcrfecla ad pcidilionem {Jd.

ix,

22),

qux

illo

non condilione mortali,

morluio

modoquodixi,
lio,

Sciipturas
-

acci])iiiiit.

Per
iiln

illos

cnini

sed miseralionc mortalium,

ut a niorlc laceret

habct lihcrioicm cuisuni

periiiciosa

inlcrprcla-

libeTOS. Autvenistiin tlicsauris nivis? id esl,

ad cam

quam

agri frucliferi

non

reciiiiiinl; el laiilo niajore

cogniiionem pcrvenisti, sicul

ille

scicbateliam opporsecrelas at-

impelu impellit,

cl dojicit, et inihil

quod

instabile in-

lunas eausas imniincntium scandalorum

vencril, qiianlo vidclur de aiiclorilatc divinasusccpla.

Vciilis vero tcnlalur,

que abdilas?
da
et

Nam

inde appellat ihesauros, ad prohan-

qucm

perflaiit

'

iiianes suasioncs

exercenda spirituaiium corda, cuin cxclainaret

scandalis
!

hominum

supcrhoriim,

id est,

ex propria auclorilatu

Vce
V(K

mundo a
aulcm
illi

oportet

enim venire scandala

venit
(

veiba vana jaclantium. Qui crgo judicio Dci pr;eparalur ad pcrdilioneni, non obtemperando verbis ejus,

liomini per

quem scundalum

Mattlt.

xviu, 7)! Persuperhiam quippe elali in allo,

vis

more

ni-

quod

est supcr areiiain adificare,

non

resistit

ventis

congelascuiil,

cl

cadunt; ex quonim iniquilale

lalibus, ct

cadendo

fit

via vocibus tempcstatis. Validce

ahundante
suslinent

rcfrigcscil charilas
virililer

multorum
(

qui

autcm

aulem
id est,

j;/i'ia,'dictum arhilror, difficilis

ad capiendum,

Dominum

agentcs

Psal. xxvi, 14),

ad intclligendum.
:

Vt

pltiat

super terram ubi\^

et spiritu fervenies {lioni. xii, \\],

pcrscverent usque

non

est vir

suhaudicndum

est,

Quis prwparavit? Per

in fincm,et salvi

mml

Mattli. xxiv, 13).

illi

Aut

ilie-

virum aulcm videlur Lcgem

Juda;is.

significare, qua; dala esl

Sduros grandinis vidisti? Giando suiil

iniqui,

quanhair-

Ergo super Gcntes

non

inlelliginius inihrem
:

Evan-

do non solum torpeni, nullum fervorem

ruciido contunduiit.

spiritus

gclii. 7! deserlo, ubi

est liomo

in ipsis

Genlibus.

beiiles,sedetiam obslinala duritiaperscquendo vel

ubi non erat aliqua auclorilas cognoscentis

satiet
*

Deum. Vt

Qum

reposita
el

siiut tibi in

tempus

invium

et inliabitabile, et ut

germinel herbw viror.

inimicorum,

et in

diem

pugiia,

belli?

Vol

liinc qiiis

non

Mulli
{Isai.

filii

deserta;,
1). In

magis qiiam ejus qua; habet virum

liis

videat cujus pcrsonam in prophelia gcslet Job?

Non
iiii-

uv,

omnibus autem

quatuor versibus,
est

enim huic
micorum,

uiii liomiiii

rcposita sunt ista in lempus

subaudicndum

est,

Quis prmparavit? Quis

pluvia

et in

diem pugn;e

et hcUi, scd ulique iiico

iiiiniicoruin
cst,

populo Dei. Tenipus

Iranseal iniquitas,
qiiae

quij)|c

doncc
t;inlo

sic Mss. At

cclili,

qnod impkatur

et qiiod curral.

quaiilo mngis ahundat,

*
3

maiMS advoiius diaholum acrius pugnandiim atque

lloriaccnsisMs., laidlein cursitm. Aiii. Fr. el aliquot liss., qnem injlanl.

< Edili, facial.

Mss

cum

l,\X, saltet.

877

LIBER UNUS.
sicul illud in
el

873
Psalmo, Qui
habilat in cwlis irridebit eos,
iiihil

paler? sicut sponsus, qui fiHos suos misit prycdicalioiie

regni cailoruni irrigarc lerram. El qnis est qui pcperU glebas rorh? bene suscipicntcs illam pntdicalioncni.
Sic
cniiii ail

Dominus subsannabit
deperiret, etiamsi

eos {Psal. u, 4),

ila diccrcliir
,

senlenin

liai

Qni habilat

glfbas roris,
iil

(juiinodo diiunlur vasa vini

ccelis siibsannabit eos, et Doniiniisiriidcbit eos. Sicut

ad hoc

faoia,

viiiuin suscipiuil.

DcctiJKS utero procst,

enim qui habital

Pleiadis
est, si

in coelis, ipse cst

Dominus;

ita,

sive

cedit glacies?

Vlrum

glacies in

bono accipienda

nomcn

sivcOrionis,

iii

eadcm

significaiione

propler
cluin

staliiliialeni

cla

fluxii

conlincnliam, ul

ila dl-

per uirumlibet oinnia sidcni iiilcUiguntur.

Om^

sil,

De

cnjus utcro procedil gUicies,

(lucmad-

niuin iiaque sideruni noniine, oiiines in Ecclesia tales

inteiligendi sunt, qui coiivcrsaiionem habeiit in coelis

modiiMi ilhid, Quis estpluvice pater? Aii uterus pro secrelo posims est, ut deejus ulero procedal glacies, sicut dedil iilos Dcus in reprobum sciisum (Koui. i, 28)?

{Pliilipp.

20).
sibi ct

Nexus eorum
Cor.

liilclligunlur,

quibus et inviceni

Deo conncclunlur ne cadanl.

(I

An

poliiis dc illius ulero procedll glacic, qui persua-

Charitas aulem nunqii;im cadil

xiii,

8).

Quis

deiido iinpiclalem,

qua intrinsecus plcnus

est,

facit

autem hoc nossel,

dalum novum do
xiii,

nisi illc osiciidissct, qui ait, Jl/andiligalis

frigescercct duroscorc misso calore cliaritatis? quis

vobis, ul vos invicem

diligit, diligetur

{Joan.

enim

liunc novil, sicul

ille,

qui ait duris el resistentieslis

54)

et,

Qui mc

a Palre meo {Id.

busEvangelio, Vos ex patre diabolo

{Joan.

viii, 44).'

XIV,

21)? Septiim eoriim est quo sepiuntiir divina

Aut pruiuam

in

caio quis

(jenuit ? qua'

descendit sicut

Scriptura qiiain non iransgrcdiuntur. Quisautem hanc

aperit, nisi ad (jucm liansilur, ut aufeiatur

aquK flumen. Qiiod de

et

glacie in iillimo sciisinius,

piiio.

hoc

vclamen?

de pruina aceipioiiduin

Ncc lamcn

frustra est

Tempus
bit

aperlionis est eoruin, id est demoiistrationia

addilum, in coelo, ul cx ipsis qui procsuiil, inlelligalur,

imilantibus sane bonos niinlios verilalis, qui iransfigurantsesiculniinislrijus;iii;c (11 Cor. xi, 15).

et inanifesiationis,

cum

vciiiel Doniiiius, cl illumina,

abscondita tencbrarum

el

manifcstabit cogita(1
:

Quo

pcrli-

lioiies cordis, ct
IV, 5).

lunc critlausunicuique a Deo

iii

Cor.

jiel,quoi\tii.Vnu\cmmesl,qucedcscendilsicutaqua'llumen.

Soliisenini ipsc lioc f.cict

tcnipore suo

quia

Aut

faciem impii quis tabefecit ? id est, confiidit

quis

cum

ipse apparuerit vita noslia, et nos

in

cum

illo

ap-

nisi iUe qui qiios juslificavit, ipsosctglorificavit (/{oi.

viii,

parcbimus

gloria {Coloss.

iii,

4).

Inducet

autem
opus
acci-

50)?A

intellexisli
?

nexus

Pleiadis,
*

et

septum
tempore

eos siipcr a^dificalioiuMii corum, qui cos faciet hoc

possideie qiiod
liic

Orionis aperuisli
suo,
et

An

apcries Muzurolli

in

;cdi(icavci

iiit.

Si ciijus eiiim

vespcrum super ccdilicationem ejus induces ?

Num

permanserit
pict
(I.

quod
,

siipcra^dificavit,

mcrccdem

et astrologia perscriilandacsi, ad

cognoscenduin pro-

Cor.

iii

14). Scis
ii

commutatioues cwli. Ulriim

prielates islonim siderum

ul iiiinc

locum

iiilclligcre

in detcrius, sicut

(|ui

cognoscenlcs Dcmn, iion sicut

esse

possimus? Miror

si

iioc
t
:

congruit sermoni m.slro, ei

iransiiniis

Deuin glorificaverunl? Noliieruiit cnim

Dci
;

scdes

cerie nimis iongiiin e

crgo ad

alia.

An
qua
i

ac per hoc mutaii

(

suiit
i,

quiiKisdain sidcribiis nomiiialis, figiira loculionis

inlelligilur a parle

gitalionibus suis

/{om.

cum cvaiiucrunt in co21). An in inelius? Quia

,

lolum

oinnia sidera accipiend

omiics (luidem resiirgcnius, noii laincn omiies iminutaliimur. Qui

suni?

(Si tainen el

Mazurolh sidiisesl, quod inlerinvenimus

:

aulem iminiilabuntur, manifestuin

(I

est,

prclatuin iiec in gr;cca lingua

nam

he-

cuin

ait

El nos immulabimur
justi

Cor. xv,

51, 52).

bncuin esse nomen,

lolum
genui
intelligilur el
le

salis apparet.) Ila

enim a parle
Ante luciferum

Cuni eiiim

immulabunlur, ccelum immulabitur

,

quod scriptum

est,

quia ihronus Dei coelum cst {Mallli. v, 34)

pientia

et

sa-

{Psal. cix, 3).

Non
,

eiiim Liicifer in
nl anle Luciferiim
:
,

omni
ante

Verbum

Dei, et

Deuscrat Vcrbuni,
Aii
,

ct

ihronus

crealura prior est condilus

sapicntiLC

aniina jusli.

ulrumque polius? Non

sed commulaliones dixit.

scd pcr Luciomnein crealiiram diclum videalur et per oiniiia sidera, quod esl a parle tolum fcnim
;

enim commiil iliouom

Aut omnia quw sub

coeli
'

coelo

pariter fiunt. Sicut

cnim
,

Iiu--

omnia sidera omnia tempora

ribus [Gen.

inleliigunlur (desideet in

jus nnilationcs afficiunt ea quai sub coelo sunt

ita ct

ribus enim scriptiini esl, El sinl insignis

\,

tempo-

ciim mulanliir justi

sivc

iii

dclerius, sive in meiius,

:

iA])

iit

Dominus
nalus
in

natiis

ante

omnia

aniciuiil cariiales ad

uirumque. Yocabis nubem wte qua dictumest, Sequere

lempora

noii

uiiijue

lempore, el ob hoc

aut interiore;

aiit

illa

nie

Patri co;cleinus insinuarelur. Pleiadis ergo, et Orio

{Joan. XXI, 19);autilla qua dictuin cst, Sa/e, Saule,

nis, ct M;iziiioth,

ei

Vesperi commcmoratio, cuncta

quid

me

persequeris {Acl. ix
:

4)? Et in tremore aqucc

,

sidera inlclliTCiida de
uiio Luciforo,

compendio peisuadet.
lot nomiiialis

Si

enim

vcdidoi obedient libi

popiili |)Otontcs

cuni audiunt

quanio magis

eliam caj-

In timore
ni
:

el

tremore veslram ipsorum snlulem operami-

tera acci|>i pcr hujusinodi locutionem licel?

alibi dicluin

Cur ergo
apcruisli
cedifi-

Deus

est

enim qui operalur in vobis

li,

et velle el

ope-

e^l, inlellexisli nexus;

alibi

rari,

pro bona voluntate {Pliilipp.

et

12,

13). Slittes vi

alibi, aperiens in

tcmpore suo

ct alibi,
ista

super

flumina'^,

ibunt.

Flumina, inquit, de venlre

38). Yi autcm
(piia cl

ejus

cationem ejus induces? Propria siint

singulorum
dici

fluent aquce vivw {Joan. vii,

cia
,

dicit, fidu-

ex ordiiie comniemoralorum?

An

recle

posset

qua perseciitores non timuerunt;

qui vim

etiam, Septuin Pleiadis aperuisli, etiiilellcxisti ncxus

faciuiil, diripiunt

regnum ccelorum
est ? id est,

{Mattli. xi, 12).

le

Ocionis? Alque
* Sic
,'

ila

et alia diio

commulari possunl*

Aul dicenl
*

tibi,

quid

nuniquid abs

qux-

Mss. el Lxx. Ai editi, an aperies Arcturos. Er. et Lov., commemorari possunt. M.

Edili, qua; sub

cwlo sunt. Abest, sunt, a Ms. Floriacensi.

In

LXX, keraunmis, fulmim. Vulgala, fulgura.

870
rcnlvcl voliuilalcin
jiissidiiis

ANNOTATIONUM
tu:T;,

IN JOB, S.

ALCUSTINi
?

880
Pavciil autcm
,

sicul Saulus ail

pavidi noii essent, quis subsisteret

lius

il-

Quid mejubcs
suu;
sieiil

fiicere (Acl. ix,

G)? aul

spem
,

nicrcedis
el scculi

iinperium

sub quo exclamarunt

Quid

veuisli

divenml, Ecce
q^ ul

(tniiisimns omniii
,

antc tcinpus pcrdere nos? Kt

iiianilesliiin cst,

(lucmadmodiim dc porcis
isseiil, nisi perinissi

siuuns ic;
dedil

eigo

erit

uubis [Mutlli. xix

siipientiaiu
,

27)? Quis
varielatnm

quod
24,

in

eos iion

mulieribits
'!

lextitrw
(1

ei

csscnt (Marc.
est nihil cos in

i,

ei v,

H-lo),

sic inielligeiiduin
:

sci.iiiiaiu
iiifiii;i

Ttxil

aiiud Saloinoiiem mulier vcsli-

quemquam
sive

possenisi permissos

pcr-

viro s :n (/*iov. XXXI,

10-24j. 0|icia crgo

,

iii-

niitli aiilcin justilia, (|ua

rcguntur oninia, sivc proba,

lcliigeiid;

siml Eeclesiarum
,

(|uil)iis

hoiioralur Deus.

tionis cau.-a

vinditt;c

vel ad damiialioiiem

ISam

el ipsa le\Iii.ra

id cst, inlirnios fratrcs,

tanquain

vel ad correctionen'. irrogat.c.

diantes.

Et sedeut

in silvis insi-

l.iiiiiginantcm irainam lirnioruin

alque erectorum spi-

lilualium

',

qiiasi

slamiiuim coiilcxlioiic coiislringerc

quicscit in eis voluntas nocendi, cliam ciim potcslas non daiur. Obscrvant aiilem in
insidiis in tain silvosadensilatc occasionuin

Nim enim

maxiiiuim cl singulare opus csl Ecciesiaruin. Lt varielalum

scieiitia

carnalium

ad

iil

valet, ul, laiiqiiam

,

iii

poly-

quis capialiir

diviiiis
ila

lcgibus

id est

convincalur dc

mito ca est varicias colorum

qua

noii lurbetur

decus

peccalo suo,

ut

eoruin c^c;c dcputari incrcalur.

Hiiitalis; sic in Iralribiisila siiitdona

divcrsa,ut nulla
,

Quis autem prccparuvit corvo escam? pulli enim ejusad

invidiic discrcpanlia

colia:reant sibi
,

suflercnlcs

iii-

Dominum

ctumnntcs,

ct

erranles

el

esciun qiiwrcnles:

vicem
rilus

in

dileelionc

sludeiilcs servarc uuilalem spi-

ut est in Psalmo, El puliis corvorum invocantibus

eum

iii

viiiculi

pacis [Eplies. iv, 2, 5). Aul quis est

(Psal. cxLvi, 9). Cui sentcntiLC est locus iste

simillif

qui numerel nubes sapicntia ? Novit eiiim

suiil ejus (li

Dominus qui

mus. Nec

in

malo possunt

inlclligi
,

quia

invocant

Tim.

ii,

10)

quis aulem lioc

hominum,
dccliiiuvit?

eum.

Signiiicaiiiur ergo

nigri

hoc cst peccatorcs

intiult,

iiovil?

Et orgiina

cwU

in

lerrain

nondum

dealbali reinissionc peccatorum.

:

Sed ideo

Angclos ca^lestes, per

soKnt.
flexii

qiios divinx-

voccs cnunliari
illc

pulli, quia jani huiiiilcs

iueo erranlcs, quia noiidum

Noii

enim

ceciderunt sicut
sniit
in

unus, sed
maxinie

cognoverunt vcritatcm

quain tamcn pic quicrunt

obcdienlia'. decliiiati

lcrram;

cum ad Doniinum
csca poiest
ciiaiii
,

clamanl. Prccparari auicin corvo

pracscienliam
,

cuni ot ipse Doininus cssct in lerra.

inqiiil,

Nam

cvangeiislu

propter cjus

(iiii

novit
:

Et Amjeli ministrubuul

ei
,

[Maltli. iv, 11). Difet agcjlutinitctt

iiondum liumileni qiiemqiicconversiim

iri

sed

fusus esl uutem sicul lerra cinis

ul

euin sic-

lainen pulli, hoc est, huiniles ad

jlb.

Dominum

clamaiit.
iracjela:

lapidibus cibum^. Diffusa cst lato ;iliue

abundanqiii

xxxix.] Si cognovisli tempus pariendi

T^a.-ioi

lcr hiimilitas poenitcnti:e, ad

hoc ut Domiiius
(1

su-

pliorum petrus?

hircus esl, s/aco; cervus

cl
lcgi
,

Ira-

pcrbis resistil, hiimilibus aiitein dal graliani

Pet. v,

gelaphus ergo composituin ex hirco

Sigiiilii al igitur

ccrvo animal.
Dci siCinidum

hoino ho5), cohxrcret eistanquam glulinechaiit:Uis, hominuin (I Tiin. ininibus; ul mcdialor esscl Deiel
11,

mcntem servienieni
aliaiii

inleriorem lioininem. Vidct autem

quanlum adhuc

5),

seipsum

illis

dans cibum per Saciamcntum cor-

ex parle hircus est

legein in meinbiis suis rc-

poris et sanguinis sui, slulla

mundi lanqiiam bpides

(l

pugiianlem

legi

mcntis siia!,el caplivaiaein sein lege

eligens, ut coiilundat sapienles

Cor.

\,

"27).

Angelis

peccali (Roih. vii,

22,25). Pepcrit
teinporc
in
,

'

auiciii ialibus

eiiim cibus est in

quantum

est

Deum

lapidibus

auiem

ut cibus essel

Vcrbum Vcrbum caro

Dei ajiud
,

pelras
solida

opporluno

illc

qui

lirmainenla
qiiib;is

excmplorum

Scripturis posuii, in

faclum est,

ct habilavit in nobis (Joa?i.

1,

14).

et quicscciilcs dc

se

non desperenr

quorum caro
c;irsii;isioiiibiis

Ergo aggliitinabilur hominibus, praecedcnte pcenitenlia,

ille el

concupisciladversus spiritum etspiriius adversus

Uinquani cinis diiruiula;ur faciens

ci viaiii.

liinc

ncm
V,

doncc vivacitate cervi scrpciuinis

nc regnet peccatuin (undc

qui dicebai, Fucite ergo fructus dicjnos poenilenliw,

supcratis spirilu vivant,et spirilum sectenlur, (Galat.

ue dixeritis vobis, Patrem Imbemiis

Abruham
filios

potens

17, 18),

siniiiitudo

esl

enim Deus de lapidibus

III,

susctlare

Abralia:
ci-

hiici diicitiir) in coruiii inorlali corporc, ad obcdicii-

(Maitli.
huiii

8, 9)

quibus lapidibus

ciini

tanquam
autem

dum

dcsideriis cjus (liom. vi, 12). Aut parlus

iii

cerva-

agglulinaiiduni csse nuntiabat.

Si

iion

rum custodisti? Ecclesiarum

nuinero

Sjiirilualiiim,

pricccdil humilitas

poenitendi,

non

agglutinabitur,

malerno afleclu imitationcm suam persuadcnliuiii

quibusjamnihil possuiitserpenlinacopinionesnoccrc
laincn ct
lales custodiuntur
:

quia excelsa a huige cogno.scil (Psal. cxxxvii, G). Aut

cupies leoni escns, aul animas

draconum

replebis?
et

De
ergo
lllc

non de se

sed de Deo

diabolo diclum
{Psal. xc, 13)
:

est,

Et conculcabis leonem

draconem

pra^sumcnlcs. El numerasti menscs partus earuin?

Non

propter insidias ctiram.

Omnes

cnim pariunt

nisi

per Evangelium, quod a baptismo

ct

angeli ejus leonibiis et

draconibus cnmparanlur.

suo Dominus usque ad passionem

ascensioiiem

auiem

capit eis escas, et aiiimas eoriiin replet, qui

de

suam

certis

mensibus magislerii

sui auctoritale pra;-

impielaie convicios iradit in cjus

cniiii latere

poieslaiem. Volunt

dicavil. Et dolores

earum

solvisti?

Nonenini sinedolo
partuiio, donec

impietalem suam

sed

cum

prodiicimliir,

re dicebalur, Filii mei, ijuos

iteruin

utiiiue capiunlur, ul sinl in poteslalc diaboli cl

loriiin ejus, qiiibiis

ange-

Cliristus formetur in vobis (Galat. iv, 19).

Solvuntur
id cst,

conscnserunl. Pavidi enim sunt in

autem
agcnle

isli

dolores

cum

fucril partus cditus,

ila

cubilibui

siiis

in lalebris iiisidiarum

suarum. Nani
M. lapide cubum.

si

vcrilas persuasa cis pro quibus

in inlcrioribus

ingcniiscitur, id

conscicnlise vcrbo Dei. El nu.

F.r.

ct l-uv., electoruin sjniitualiuin.

litlio

ln LXX,/<6sper

kubon,

iicut

Lov., parut- -M

Am. Ef el nostri omnes

Mss., peperit.

mi
tmlt fimmdos earum
sine

LIBEB. UNUS.
melv?
in lacte

882
significant

sacramenicscr-

tris.

Tardis ingenio, quos

iioii

slrulliiones,

rum non
cmilies
'
:

limidos. Noii

vilulis ilcriunin

cnim acccpernnl spitimm limore {Rom.wii, 15). Partus earum

uberiori^ pabCuac spirilualis.
sx'-

qnia volare

possuiU, don:ituin esse per cjusgrainiindi elcgit

(

tiam qni renlur

sliilta

Cor.

27), ut ;equa,
j

in liberlalem
fdii

ingeniosorum

C('!cril:iti

pariler credeiilinui

AbrumpetU
cularium.
sapienlia),
reverlentur
iicc,

earum

vincula concupiscenliarum
tritico
:

qui per alias aves qiias coinmemoravil significanlur,

'

Mutliplicabunlur in
posi
eis.

solidiore cibo
et

per

huuc versnin

iiitelligendum est. Ei

reliquil in

nulrimenla

laclis.

Exibunl,

non

lerra ova sua. Jain incipit

de slnUliione
signilicat.

dic. re, id est

E\\iniut, lanfpiam ex angnsliis doclrl-

de hisquos per liocanimal

Non

eiiim ini-

quic per

homines

incipienlibns iradilur;

etnon

scerentiir pcnnsc coruin lard;e alis velocium

avium

non jam opus Iiabentcs lacle, nec docloribus liominibus indigenles. Sane isli tres versus non per in:errog;Ui()ncm promnuiandi
revertentur malribus suis,
sunt. Ouis autem cst qui dimisit

ad paritcr volaiKlum

iiisi

spem

iiriorem in lerra re-

linquerent, qiiam per ova significal. Et in pulvcre calefiunt. Qiiia

ctsi

id ipiod

sperabat

iii

s;cciiIo

non at-

onagrum liberum?M\-

tcnderit,

pleruiiKiuc

faventibus am;Uoiibus s;cculi

rum

nisi

eos per onagrum significai, quipauci

abomni

qui pnlveri comparaiuur, provcnit. Et oblita est qiiia

pes disperdel ea,
ct
et

negolio liberi

Deo

sCrviiint. Et vincnla ejus quis resol-

bestia agri conculcabit ea.

Quod

si

ri^" affeciionnni

carnalium alqne popularium. Posui

ct

adversa

cujusquam
et

cupiditas ct

iiiiqui

hnjiis

enim luibilaculum deserttim

labernacula ejus salsiuji-

nnnidi

periurbent,

obtcraiU speiu

ejus
;

lalem

nem

unde claniel,
dicit;

,S/.'/i'//

in

leanimamea {Psal
:

lxii,

tanquam ova
suos

ejus quaj relinquil in

tena

ila

non cu-

2.) Irridens multitudinem

civitalis

qnain BMbyloiiiam

rat, ut t:;nquam ohlita

filios
,

non

scntial. Obduruit contra

sil

Scriplura

|)erainbuiaiilcm

jcr
,

latani

viam

ne sint ejus

eliamsijam lum spes

filii

sicut
fclieaii;

quce ducil ad

perdilioncin
:

(.1//i/j. vii

io). El que-

ova

sed res ipsa, sicut

jam

nali

lioc cst

rclamexactorts non audiens

iiemini qni(lij;i;!m debens.

:

cilas temporalis, forliter conieinnit

eain,no!ens
verain

Consideravit montes pascua; suce

magniludiuom reve:

suam

esse felicilatem

quia

illain

desideral.

liUionum. El posl omne viride quwrit

nuni.
Volet autem monoceros
;

omne
libi?

sempiler-

Frnslra laboravit absque ullo timore. Hoc anlequaiu

convcrtalur
:

servire

snperbus

laborat ciiim spe soccnli

siiie

Iructu

et

dignilale liujus srcuii

quiacl talcs

siilijugavil Cliris:

quod

cst insipientius, sine ullo liniore, duiii prx'su-

lus, et miniblros Eecle.^iic coiisiilnit

,i/.ovs/.fu,-

cniin

mit in rcbus incerlis. Quia despexit eum Deus in sapientia,

slnlliiis
,

unicorni^ est, qnod superbiam

super prcesepe tuum? s\cnl

sigi!i(icat.
illins

Aul dormire
,

et

non

disiribuit

ei

intcllectum.
,

Quid cnim
ad ac-

sii|ier

linmililatem
,

quain fidore in v;initate

et laborarc

qui cliain in pr;rsei)i esl infans posiins {Luc. u

reqtiiescilur

7).

qiiireiida peritiira sine iillo liinore aniiltcndi?

piuiil eniiii

Conci-

sccurilale vcni e

peccUHrnm,

el obli-

pleriiiue

liuiic
,

affcclum

([uibus longa (c-

vione curarum mal;c conscieuliae. Et

alliqubit in loris
loris,

licilas s;vciili provenii

pricserliin

si

ah avis

ct atavi
iiifeli-

jugumsuum?

']u$nm lene porlans alligatum

bnc

perpetua
ces
fieri

succossione dnc;itur,

ut se ropenle
qiiia inagni

est, inauclorilatibus

eoruin qui carnem mortificavcrunt

posse non crodanl. El

lainen

solentop-

atque doniueruiu.
gebaliir

L'iide cl Jo;uiiies

z-ma pclliceacin-

parere

in lerra, lion
,

|toiinis

viiliUiiin ccBlosti

(.!/(//(. iii,

4),

non asperis reslibus pecca-

conversationc frui

rccie strnlliionihus comparaiUiir.

:

lorum. Aut ducet

tibi

sulcos in

camp^? aperiet pcctora

Sed allonde quod scqnitur Cuin lempus

evolabit, etirridcbii cqui'em
et

fuerit, in

(dlum

plcbis obcdienlis ad (>blineiidum

dis

regnum

Dei. Con(i'

rtsccnsorcoj. Posteai|ii;i!n
iv,

aulem

in eo,

quia mutata

esl virtus

ejus? ul non vaiii

venit pleiiitndo temporis {Galat.

4), lU pr;icipe-

nilatcm luimana;

laudis et honoris eliain

Eccle-

reUir divitibus

linjiis s^couli

non snperbe sapere, nec

si miiiisterio reqiiirat, sicut requirebat

in s:ccu!o.

spcrare
VI,

iii

incerto diviliarum, sed in

Deo vivo

(1 7'/;.
,

Aut dimittcs

ei

opera tua? sicul

,

ille,

pro qiio sc dicit

17)

coeporunt sursuin cor habere ad Doininiiin

Apostolus lcgationu lungi

cxliorlans pro Chrislo rcei,

cl deridere

snperbos

persecuiores,

pios

Doinimis
iiiixla

conciliari Deo. (11 Cor. v, 20). Et credes

del
bit.
tibi

quia red-

projccit in

mare

luiic

enim penna strutbionis

semetitem? "^xhW ex co suo dominatni vindica-

velocibus avibus

cailuni pelit, el Cictera qu;c de lioc

Semenlem qnippe dicit opus scminandi. El vi areamtuam inferet? Ulsitinler iUos qnibus ipse Dominus pra'cipit roganduu Doniiniim inessis, utmillal operarios in messem suam {Luc. \, 2) noii aulem nl sibi velit aream facere, sicul princeps hxrcsum ct
,
:

aniinali supra dicla

sunt, fiuiU.

lu circumdcdisli

equo virtutem? Mariyrcm vidciur doscribere, iiUrepi-

diim et abicrem
vii

leslcm
sed qua

fidei eiini
<

saliilrsris.

non

t;a!i'

ii

tute

piopria,

innnid

'dii

Doiiiiiins.

Et

inseruisti collo ejus liinnitnm? Iiidnile vos aiin;ilii-

scliismatum, et quicumque non Dei gloriam qiiaerunt,

sed siiam. Difficilliinumcsienim ut velit islc
ros
nis
,

ram Dei,

ut possilis resistere in die nialo {Eplies. vi,

'.

monoceIiomi-

11). Et (jloriwpccloris ejus audncia

Hycc csl audacia

;

sed lamen et hoc prxstat alquo

cflicit in

qua Isaias audcl

Gloria
opiis

et dicit^ {Isni. lxv, 1

llom. x, 20).
Cor.
i,

animo, qui

facit iniruLilia solus {Psal. lxxi, 18),

,

vero pectoris cst consciciUia

(II

12)

consilia destruens

et

oninem

alliludiiiGm extoUen-

hominis

probans
cl

ul

in

semelipso
(6'fl/fl<.

habcat
4).

lem

sc advcrsus scientiani Dji, ct captivans oinncni

quisiiue gloriam

non

in aliero

vi

Pro-

inlclleclum ad obedieiUiam

suam

(II

Cor. x, 4, 5).
et

Penna
*

slrulliiomim mixta cst ulis uerodionis

accipi-

F-kriaceusis codex, (mdaciain. \iwc: Lov., pns!,rfta7, ailtlitur: /jmj/ifs

sutnanon quoe-

rciilih;,s

me

Sic Mss. juxia

LXX.

Editi verOj eunles

qucU loluui

p(dam apparui ns qui mc abcsl ab Am. Er. cl Mss,

:

tion intcrrogabant

885
diens

ANNOTATIONUM
in

IN JOB, S.
12),

AUGUSTINl
procii/.

881
Aplc auicin diclum
aeris
est, odoratur^

cililatc

cxiens, facmnpo luxmial. In Inccm lil)crlalis exsullal. El boni o\wis iii laiiiudino ciiarilaiis

hoc esl

proptcr principcm potcslatis

hujus.

Odores

proccdit in prwlium

cum

viftute

adversiis lenlalioncs

quippe olfaotu scntiuntiir, sive honi, sive mali. Odorutur crgo pugnam, qui iiiloHigil priiicipem
acris hujus opcrari in
filiis

polcstatis
ii,

conlemnit : qnia ciradvcrsilalnni. Occnrrensquejaculo sculum cumposila sunl ci arma, in quibus esl illud
lidci,

dinidcnti;e {Eplies.

2),

in

quo

ignila

inimici

jacula

cxslinguunlur
:

quorum

pcrscqucnlium iras aulinsidias patitur,ulad-

(Eplies.
visibili,

VI,

10). !Sec se averiit

(lui

a ferro

vel a

morlc

vel

sunl el duri ad non consenlicudum

dimi versus spiritualia ncquiliaj spirilualihus arinis ct sanguincm, oet, non corporalibus adversus carncin
id cst

vcritali, ct acuti

avcrlil, quia

ad perseqnendum a (luibus sc non Super ipsos eliam ut diligat jubciiur.

el (jludius.

malos

ct perdiios

homincs
el

quos carncis oculis

:

vidct.

Tcnilrum ducum

clamorem

suhaudiendum

ipsum enim

tjaudet arcus

I'er

confessioncm
,

cst, odoralur.

Tonitrum autcm proplor ipsuin acrem

quippe ejus asscriturct comminalio Dci

hilcs poenas longe

quK

invisi-

pnrnuntiat,

et teslificalio verbi,

ncquitisc puto diclum cssc, in quo clausa spiritualia dicti versanlur. Non enim rccloros mundi proplerea
.';unt hi

Aliud qua omiics lanquam comimis crrores dcbcllat. sunt supplicia cst enim minari, quod longc fulura

spiriliis

quia ccclum ct tcrram regiint

scd

sicut ipse exponit Apostolus.

Elenim ne

ita

intuUigc-

peccaiorum

(piod

cst

taiuiuam

arcu

tela

iutcn-

rclur,

sulijccit slalim quid dixcril reclorcs

,

mundi
:

derc; aliud tanquam

bi

manu ad manum
cupiditates.

gladio ver-

lenebrcnum liarum

inquil,

hoc

cst iiupionun

qiiibus

prxsentes

dcbcUare

Lancea:

lia-

enim aliciuando ad Dominum conversis dixil, Fuistis nunc antem liix in Domino {Id. v, 8). In votenebra;;

hast.Rque trestccque iremore. Quid est quod lancca; An quia morc supcr ipsuin gaudet arcus cl gladiiis?
nisi ct

luntalc

enim cujusque

est,

utrum lencbrae
lux,

sil,

an lux

quam

jaculalur
,

ipsctrcmat,lioc est, limeat futuram mortem, divina juslitia, non poiest praesontem

sed

cum

quoti tencbrac, in seipso, hoc esl, pcccatis

;

ipsius sunl propria

iii

cum aulcm

iioii

iu scii^so

sed

conlemnere

quam

perscculor minalur, ut inlropidam

Domiiio, a quo iUuminalur, ut

(luomadmodum

dixit

liabeat confessionem, et pr;edicet

cmn
:

fiducia vcrila-

ila supcr lem, cuinon possintinimici resisicre auiue doeum gaudeat, hoc est, per ipsum lil)crc asscralm-

mcridies Isaias, tenebrco cjus sint volut Psalmis, llluminubis tenebras 10). Diciturct in
{Psal. xvii, 29).

{Isai. lviii,

meas

Quos ergo

dicii

Apostolus rectores
dicli

ctrinaDei,pcrquamniinalur impiisfuturum inlcritum, pra^scnicm iniquilalcm? Nisi onim gauct intcrficit

leiicbrarum

ipsi ct in

hoc vorsu

sunt duces.

dium

spei noslryc

cum iremore

damnalioiiis

ess^it, in

est impii Duciintur cnim cl ab his tcnobra; , pcrseiUUioncm iitpersc(pjaiilurpios, idesl, cos qui

hoc

et supcrba piycnobis negligeiis ossot ipsa securi'as Exsuliate neque in Psalmo nobis dicerclur, ;

paliuntur proptcr jusliliam

non eos qni puliunlur

stias.

propior

iiiii>i''iatrs

el iniquiinlcs

Ducum au:

sumptio
ei

cum Apud scmctii)sum

evertil (crram. iremore {Psal. ii,ll). Eliracundia ad cvertciidas in se lorirascens

,
,

carnalcs rcnas concupisccntias et timorcs

In quisque a toleranlia passionis averlilur.

quibus
seii-

liac

martyrcm non lcm lalium clamorom dicit odoiari auribus corporis, scd quia sonilus ali(|uis indc auditur clamciit, quaiila diaboquia cordis aurihus pcr fulcin Dei sorvos uiachincnlur : lus ct augcli ojus advcrsus Non enim iijnoramus astuiiam eju$
uiHle ait Ai)o4oliis,
(II

tcntia lorte

diclum est, Irascimini

el

nolite peccure

{Psal. IV, 5).

Cum iracuiUlia

onim

saliiberrimn se dobct

Cor.

11,

11).

Adversus quem clamorcm ducum, sur-

VKiidd trislis cs, quisque correcliouc corriprrc, diccns, Spera in Deum anima mea? et quare conturbas me?
quia confiiebor
illi.

dK

uliquc siinl aurts inlidclium.

Nwmiuid

in sapientia

iu s picnlia Dei, qua; est lua phmescit accipiter? sicul paulatim innovalur, coiiversa-

()uia

enim ore confcssio

fit

ad sa-

Chiistus, novus

homo

S(dulare vulluiem {Rom. x, 10), slalim sequitur, Dcus meus { Psal. xli,G,7). Nec creciet, tus mei teuialionis, donec clamaveril tubu. Aiite lompus quippe
etiamsi eversa
iiec facilc
iiis
e-^t

Expansis pennis tmlioncm habiturus in coclcslibus. ab omm immobilis,respiciens ad aHSfrHm?explicalis

pedimenlo sxculari

virlulib;is
in

gemin:c

dilocii.uiis
in
l.oc
,
<

terrcna trcpidalio
esl, nisi

non apparet
lciitalio,

neimanons inconcussus

f.dc;

non lan.en
in

credcndum

tcmpus ipsum
cecinerit
,

t sed sperans ipsa de scipso prcosumeas, chai.lalis inlemionem a quo ipse

Doum

docueril.

Cum
,

autem tuba

diccl

Euge.

Cum lempus teiitalionis voncrit, lunc voro placcbit quia anima ejus si gloriatur in tribulalionibus
ci
;

cuforlitndincm suam ad ipsuni ardor inspiralur, ul

diccns, Nonne Deo subjecla slodial {Ps(d. LVi.i, 10). etcmm ab ipso enim salutare meum ,
erit

iUum rcvocans

'

paticntia vero tribulatio paiicntiam operalur,

proba:

Jioncm

probatio vero spom {Rom.

,

v, 5, i)

ul jain

ipse

cmima mca? esl Deus meus

et
{

salutnris mctis

susceptor meus

nou

dicat aniiiufi su;o irascens

rtr/mV/ conturbas

me?

non movebor amplius

Psul. lxi

2, 3). Ac tuo pr(Bx.i

scd glorians dicat,

Landu, anima mca, Dominum

{Psnl.

ail sicul ejus pr;rcoplo, qui cepto ex(dtatur aqnila?

pugnam : non quasi iu cxLV, 2). Et procul odoralur sed procul hominibus pcrscciuentibus qui \idciitur,
hoc
ctntio advi'rsus
(piia non esl oi collucsl, longc ab oculis; scicns carnem et samjHinem , sed adversus prinel

Cum
50)

e.xaltutus fuero

omniu traham ad me {Joan.

coriv.s Pn, ..obiscnimmorilu.-us,et

:

rcsuri-e-

cipcs

potestates, et rectores

mundi, tencbrarum liarum,

Vbi [uerit, inquit, caduvcr, (lione levaturus in ccelum Sal.aaqmlcc {Malth. xxiv, 28). illHC congrcgabuntur cl cujus coelcstibus desiderium ejus vit cni.n i.i bonis Polost rcnovahitur {Ps(d. cn, 5).
,

ca;lestibus {Eplies. vi, adversus spirilualia nequHia; in

sicut aquilx' juvcnlus

Aimd lAX, anorussvn, fodicns.

ci cxallatio aquilcc

ad

id pcrtincrc

quod

ait

Aposlo-

885
?i!S,

LIBER
Sive
ibi

UiNUS.
aut refellendo.

cwm

mente exccssimus Deo

ut versns
perliueat

qiii

Non ergo

qiiia

Omnipolens

csf

ideo

eliam

scqiiitiir

dc

viilliire,

ad

iil

quod

quiesconduni cst a disputando

cum

eo. Neqiic

cnim

etiain ibi sequitur,

She

temperanles sumus, vohis. Sesuper nidum suum

in

ad argiienduin ab co aliquid per disputalionein ian-

quitur enim, Aut

vulitir

pelrase-

quam ab
ligi,

ipsa veritate reqwiritur. Totest et sic inielid

dens morabilur, qnia ex affcctu dictum vidctur non

sublimia contempl.Vndi menlis excessii
,

NuuKinid qui disputal cum Domino, quicscil?

sed inferiori-

est, qiiia

non

(piicscil ([ui

cum
qui
cst

OmiiipolciUe disputat,

bus consulondi pcr temperanliam qua iinmanis rcbns congruitur ut impii qui pro morluis babenlur, justi;

non

esl

cum

co disputandiim ut quiescatur. Solet enim

:

dispuians conlradicere
quiescere non polest
nisi in
,

auiem conlradicit Deo,

,

ficali

per verbum,

lioc est,

quasi ore devorati con-

hoc

non invenit quictem,

conlradiclione conila
;

vcrtantur in corpus Ecclesicc. ViiMnr enim de mortuis

pascilur
;

ejus volunlate sino

iilla

et idco supcr

nidum snum, ubijaiiqnam

fetus

scnliat.

Argnens eniin DcHin respondebil

id

est,

ponil opera buic vilK necessaria. Ideo aulem in petra,

ciim disputando rcspoiulet Deo, arguil

Doum,

et

pro,

quia cnni dixisset Aposlolus, Sive temperantes sumus,

vobis; conlinuo subiunxit, Charilas enim Clirisli
pcllit
(I

pterca non pervcnit ad qniclem,

com-

homo

tu quis es qtii tale

Unde diciuin est respondeas Deo {Rom. ix, 20)?

Job? Non eniin Deiis
sibi, sicul

nos

(11
,

Cor. v. 13, 14)

pctra atitem eral

Clirisltts

Sed qnid non

beat

focerat

sic

illum

Cor. X

4).

Et bcne sedens morabitur, secundum id

est,

accipit taiiqiiain

conlradicentem
;

amici ejus
illi

quod dictum

Compellur aulem
et esse

e.v

duobus
;

concii-

intelligentcs
,

cum
,

tale
ei.

testimoniuiu

pcrlu-

piscentiam habens dissolvi

cum

Christo

mullo cniin

ct in capilc libri

in line.

An

proptcr perso-

magis optimum

ut boc ad exallalionem aquilac per-

nam quam Job

Doniini
,

gestabat diclum cst, lioc est, corporis

est Ecclesia, in qiia miilta infirinoriim

tineat; ad vuliurcm vcro

lein,
i
,

scdenlcm

in

nido, el

moran-

quod

Manere incarne necessarium propler

propter etiam

vos{Pliilipp.

pars cst, non qiiidcm desperatorum, scd tamen adliuc

in

25, 24). El quia pelra etiam tota Ecdesia beiie in-

provectu suo periclitantiuni

ct

qnibiis peiic

commo-

lelligitur,

Simonem,

qiii
,

ob hoc a DoIG), siimmitas

qiii

venlur pcdes,

quorum paulo

miinis eflunduntur

mino pelrns appellatus

sequitur

esl {Marc. ni

gressus, diim zelant in poccaloribiis, pacein peccato-

petrce est caput Ecclesix'.

:

Ad hoc

addilur vcrsus

rum

iiilucntes? Qiii dicunt

Quomodo scivit Deus,

ct si cst

In summitate

pelroi et in caverna.

Siimmilas

scienlia in Altissimo?

Ecce

ipsi peccalorcs, et

abundanlcs

enim
id

refertur ad id

quod

est capul

caverna vero ad
Clirislo
iii

in saiculo obtinuerunt divitias.

Numquid vane juslificavi

,

quod

vila nosira abscondita est

cum
,

Deo
:

cor

meum

et

lavi in iiinoceniibus maniis tncas

et

fui

{Coloss. iii, 5).

Et cum

fuerit
ct

quoirit

escas

de

flagellalus tota die, et arguilio

mea

in nmlulinttm {Psal.

quibus diclum est Pelro, Macta,

manduca

{Acl. xi, 7),

Lxxii, 2-14).

Nain binc potius Jobipsc videlur respo^-

ut incorporaret Ecclesia; creditiiros ex Genlibus.

oculi ejus respiciunt
;

Longe
san-

derc sequcntibus versibiis.

et

pulli ejus volulantitr in

Rcspondcns autem Job

di.vil :

Quid ergo judicer com~

guine.

Spe

futursc immorialilatis in vilam aelernam

monittts ct increpatus a Domiiio, aitdicns talia,

cum

nHiil
cuiii
;

intentioneni

suam longe

porrigit

quamvis opcra ejus

molibus
ex

sim?

id est

quid ergo
ctargiiit

niihi jiidicium coiiiiiaro,

in carnis infinnilale voliitentur, id esl, dubiis

me commonct
audiens
sericordia

Dominus,

si

ei

conlradicam
justitia et

jacletur,
iis

dum

incerlum habct humana

ignoranti.ii

talia, id est, intelligens

quanta

mi-

quse misericorditer facit, quid cui prosit ad Deum, cum tamen longe oculis prospicientibus propter reternam salutem sinccra cbaritate dispensat. Scd cum in-

niecum

sic agatur,

cum

per meipsum uliid Ci-l,

que

iiiliil

sim? Qnod responsum dabo?

quid
os

potcro conlradicere vorilali?

Manum ponam ad
loiiiiacitaieni

veneril istc

talis

operalor et dispensalor eos qui per

nieum Semel

id est,

lencbo

et

cobibebo

afTectum quo renuntiant diabolo, jam morlui sint buic

sscculo; sine dubilaiionc aliqua eis exbibel oris mi-

loctitns suni;

iterum non adjiciam. Nisi

meam. in my-

stcrio accipialur,

qnomodo semcl

locutus ost Job, qui

iion adjiciet,

nisierium jn opere sermoiiis

clesiae

quo cos
:

in

corpus Ec-

lolics lociUiis osl? Aut,

qiiomodo iteruin

jam paratissimos
ftierint

trajici.it

el ideo sequitur,

post pauliiliim lociiturus? Sod locutio bic intelligenda

est progressus aniin.nc in li;ec exteriora,

Vbicumque

cadavera, confeslim reperiuntur.

,

quo relinquit

Respondit Dominus

et dixit.

Quod nunc Dominus

ipse loquerelur, in-

Deuin, et

ei

rcbistit.
iii

Uiide major istc progressus

lanquam
telligitur

repelit

sermonem, cum

cliam clamor

Scripliira appellatiir, cuin dicil

Dcus
,

Job ad ea qux' dicla

suiil,

obstupuisse in

si'

clainorem

Sodomorum ad
iilud

se pervenisse {Gen. xviii

lentio, el quievisse, ul nihil amplius dicere auderct.

20). Cui loeulioni alque clamori conlrarium csl bea-

Ergo duobus qui scquiintur vcrsibus cxborlatur eum Dominus ad.respondeiidum. Nuniquid qui disputat ciim
Umnipotenle, quiescit? boc cst, Quare lu quie^cis

tissimum

silcnlium, dc quo dicilur, Et silebit

sine limore ab

omni

mnlignitate.

Benc

itaqiie dicit
in lola

cum

semel se locutum continna qiiadam locutione

vita veleris bominis, cuin esiel spiriiiis

Umnipoleiilcdisputans? Arguens Dcumrcspundcbit iln?

ambulans, et

subaudiendum
arguit

esl,

numquid

ut

sit

sensus, NumquiJ'

non revertens
imponens
ori,

{Psal. lxxvii, 39).

Nunc

autein

manuin

Deum qui dispulans respondebit? Quserendo enim cum Omnipolente disputatur, non convincendo

ne ultra progredialur, promittit se non

adjl.ere iteruin, ue r ocdat a Deo.

Amen.

ADMONITIO
IN

LIBRUM CUI TITULUS SPECULUM,

in lib.

ScripUiram sacram speculi vice esse nobis proposilam observal Grogoriiis

2ianc, ubi virorum iiluslriiim gcstis narrandis insislil,

2 Moral. cap.
omninoque

adeoque

non eorum peccata

et lapsiis,

nihil silenlio

prxterire noiat, (|uo niinus ad informandosniores exempla cuique bomini pnrslo sinl opporluna.
islnd speculi

Verumtamen
qua vit;eprae-

muims

iiabct Scriptura alio ilidem

in

ex capite; imo

id

silji

vindicatea

maxime
si

parie,

ccplacontinentur; quibus videlicet

enieiilila piet:itis in

conspcctu

positis, si ulla est in

moribus labes,

decus speciesque non

animo

insidet, facilius dijudicatur. Hajc ilaque pra^cepla S. doctoris Augustini studio col-

lecia luisse in

unum

librum, cui Specuio

nomen ab
lii)ris,

ipso inditum est, fidera facit Possidius inejus vita, cap. 28;
sui)jicil
:

quo loco
tibus

recensitis aute Rctractationum

el

conlinentcr

Quique prodesse omnibus volens,

et

et

voten-

multa hbrorum tegere

vetita

non

valenlibus, ex

utroque divino Teslamento, Vetere

his

Novo, prcemissa prcefattone

fecil : ut qui vellel /e-

prwcepta divinaseu

advitw requlam pcrtinentia excerpsil, alque ex

unum codicem

obediens Deo, inobediensve esset agnosceret : et hoc opus voluit Speculum appetlare. Africam irruptionem, quae ad annum Cbrisli 428 pertinet, brevi posl temporc conligissereferl. Lnde inielligas opus istud esse anni fere 427, quod subiiide iiiter opuscula Relractationum iibris
geret, atque in eo vet

quam
in

Tum

vero

andalorum

posleriiis edita nuineratur

in

antiquis codicibus, uti in Retraclationum fine Toni.

significat

annotalum

fuit.

Eumdcm

librum probe cognitum se habuisse

liisce verbis
:

Cassiodorus scnaior

in lib.

de Inslitnlione

div. Script. cap. 16,

Liber ejusdem Augustini quasi phitosophice tnoralis, queni pro moribus instituendis atque corrigendi$
coltegit,

x divina auctontate

Speculumque nominavit, viagna inteniione tegendus

est.

usum islud pium opus coinparaiet S. Doctor, eo nohiil nisi faciliores intellectu pracca' pliones comprebendi. Quo eliam consilio adduclum crediinus, ul versioiic uleretur non exgr;rco lxx, quam
Porro
vulgi

cum ad

sequisoIebat,sedexbebr;co, quod lianc deniumcomperissetesseilla mullis

in locis plaiiiorem.

Nam

hoc nomina

eam

aliquoties laudat in posiremissuis libris Ou;esiionuni in Ileplatcutbum,ac pncserlim in quarto de Doctrina

liliro,

Christiana

loquilur in cap.
ntiter videntur

qucm tribus aliis adjicieiis aiiuo 420, aul 427, sic teslimoniuin ex Non autem, ail, secundum lxx Inlerpreles, qui etiam ipsi divino 7
:

proplieta

Amos

prolaturua

Spiritu inlerpretati, ob Iwg

nonnutta dixisse, ul ad spirilnatem sensum scrulandum magis admonerelur tecloris inlentio, unde etiam
:

obscuriora nonnulta, quia magis tropica, suni eorum

tno utriusque tinguw

sed sicut ex liebrwoin tatinum etoquium presbylero Hieromj'

si

pmto

inlerpretante iranstata sunl. Prclerea,

qua; forsitan ex congestis in

Speculum sen:

teuliis conlr;iri;e viderenlur, conciliare

decrcvcrat cl illustiaie proposilis poslea qiiaeslionibus

nibil dicat Possidius, qui

quas quidem

in Mss. codiclbus frustra

quKsivimus; cuuKjue de boc labore

de ipsa vel pr;iefalione

Speculi tacendum nonexistimavit, haiid immeritocreditur Auguslinuiii ab eo explendo prspeditum fuisse.

Aliud non

ita

pridem

ilieroiiynii Vignerii

cura prodiit Speculuin

instilui;i

si'b

Augusiini noniine

in

qiio

senlentiye

Scrijjturarum revocanlur ad cerla quicdamcaiiita

ul noii lam vita; insiituenda; consilio,

variisderebus sacram doclrinam speclaniibus, adeo

quam

eriidieudi aninii causa, comfjaratum esse videalur. Quocirca islud

:

ininus ciim eo convcnit Siiccuio, quod et Possidii veibis et Augusliiii pi\efatione describitur
si^uti

planeque oportet

nosirum hocgenuiiium,

ita

Vignerianum iUndspurium habcamus.

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPOrVENSIS EPISCOPI
i^c

^cviij^tuvk

mcvh

SPECiJLLxtl"
Quis ignorat in Scripturis sanctis,
Propbeticis,
id est, Legitimis,

canonica praeditis, quaedam sic esse posiia, ul tantura

scirenturet crederenlur; ul est
BENEDICTINORUM.

Evangelicis, et Apostolicis, aucloritate

quodm

prinn/jio /eci*

ADMOMTIO

PP.

m Galbcanis Mss. nonnisi duobus repertum cst,

ope, necuou collalis ad eosdem

Regi;e Biblioihecce uno, aliero Carnuleosis Ecclesiae : quorum codicum codices edilionibus Ain, Er. et Lov. resLiuiilur in inlegrum multis in locis.

Comparavimus
(a) Scripturn

pra;tcrea eas
Chrisli 427.

omnes editioncs

initio Relr. etConfess.,

^.

1.

memoratas,

JW.

sub annum

'

8g9

S.

Detis ccelum et terram {Gen.

erat

AUGUSTINI SPECULUM DE SCRIPTURA SACRA. DE LIBRO LEGIS, i, i), el quod in principio

QU! EXODUS NOMINATUR.
:

890

vel

Verbum [Joan. i, 1), el qnyecumqiic facia divina humana tanlummodo cognosccnda narranlur
sic esse

[Cap. XX.]

Non

lacies libi
in

sculptile,

neque
cl

omnem
qu*
in

qua^dam vero
matrem;

jussa, ul obscrvarenlur
c>t,

ct fic-

siniililudinern

quai est

coelo desuper,

rcnt, vel prohibita,

et

ne fierent; ut

Ilonoru patreni
el

tcrra deorsiim, ucc

ra
:

corum qua? sunt

coles.

in aquis
:

sub

ter-

et,

ISon mcechaberis (Exod. xx, 12, li,

non adorabis ea, neque

tiii
iii

Ilem
:

Noii

assumes

Slatlh.xv, 4 ;v.

27,28)? Horum autcmquv jnbendoet

alia

joinen Domiiii Dci

vanum

nec enim habebit

vetando scripla sjmt,

sunt sacramenlDrum velata

insonlcm Dominiiseum qui assiimpseritnomen Domini Dei

sui

mysteriis, quoe mulla Vcieris Tcstainenlipoi ulo illi facienda mandata sunt, neque a pnpuln ciirisliuno nuiic
fionl,

frustra.

Et paulo post

Ilonora

patiem

imiiii 't

matnm,
Noii

ut sis long.ieviis siiper terram

daliit tibi.

quam
contra

sed

tantummodo
:

intelligcnd;

reqiiiniMlur atqiie

Drtininiis

Dcus luus

Nonoccides. Non moe-

tracianliir

siculi esl

salibaluni ad visiliilcni vac:ilio

cluibcris.

fiirliim

facies.

Non

loqueris

nem

{Deiit. v, 12), sicul

azyma

in |i(\ne sine
;

formcnto,

Pascha

in ovis occisione

{Exod. xu)

sicut totgcncra ct iicomciii;c,

doniiim proximi

proximum tuum falsmu tcstimohimn. Non concupisces liii, ncc (Icsidci:ibis uxorcm cjus
non scrvuni,
ncc ouinia
iion aiiciliaiii,
iioii

sacrificioruin
et

ciborumque vilaiulonnn,

bovcm, non asiiium,

aliis

annuai solcmnitaies, qiias obscrvant nunc iisqiieJuct

ill3C

qii;c illiu>) siinl.

Item post Decalognm

dci;

juslificationes, quyc

iionadopera

jiisliti;c

inlocis. lurc in
di
:

eodcm hlno icpcriuntur praxepta vivennui

iini
'

propric perlinent, sed aliquid

Qiiis

sigiiifjcarcinfeiiiginii.iir.

Non

faciclis

dcns aigcnteos, nec deos

enim

ciirislianns ^eptiino
;

anno cogilur servum

illc noliicril,

aurcos faoiclis

vdliis.
poi>l |\xi.]
:

rcddere libcrlali

et

si

disc^derc

ejus

Et aiiquanto

Qui percusscrit hominom

Qiii aiitcnt

aiiriciilam siibula pcrluiKlcre ad poslein {Id. xxi,2, G),

volciis occidcic, iiKirle

insi(!i;i!iis,

iiiori;ilur.

non est
conin-

et cajtera iiiijuMuodi? Alia vcro eliam niinc

siini, si faciendii

facienda

scd Dciis illum tiadidil in maiiiis

iociiiii

cjiis,

prxcepla
illa (lu.c

siint;

nec

fiicicnda, si pro-

sliluam

libi

qiio

fiigcrc debcat. Si quis

de

hibila

qualia siinl

dixi,

Honoru patrem elmaigitur (iiuc iia

suiit

duslria orcidcrit
lari

lrem;cl, iVon

Hiccc/i/jeiis.

Dc

liis

meo

cvellcs

proximum siiuiii per iiisidias, ab alcum, ut moriatiir. Qiii pcrcusserit

morte inorialur. Qui
maledixerit
Si
rixati
fu-

positain Liileris sacris, vcl jubcndo, vel vclando, vcl

pairciii siium
raliiS

cl ni;itrem,

sinendo, ut cliam iiunc,

id esl

tcmporc Novi

Ti'st;i-

fucrit lioniinem, et vendidcrit

,

cum, convictus
patri

menli, ad viiam

piaiii

exerccndam morcsiiuc
iii

piMli-

nox;c
siio

morle
,

mori;ilur.

Qiii

neanl, hoc opus quod

maniis sunipsi
iiio

componcro
oiiini:)

aut malri
,

morle mori;iiur.
allcr

fucrint

a^ressus sum

ut quaiiliim

Dciis

;i(ljiiv;il,
iil

viri

et

pcrcusserit
ilie

|)roximum

suum

lapide

taMa de canonicis Libris coliigam, al(|uc

spici possint., in uiiuiii lanquain

iaciie iii-

vel

pugno, et

mortiiiis

non

fiierit,

sed jacuerit in

Spcculimi congeram.
iiostris,

lcctiilo; sisurrexcrit el anibiilavcrit foris

super bacuita tair.cn

Oporluitenim

siccii

poni ab auctoribiis

(jucm-

lum

siiuiii,

innoccns

cril qiii percussit

ut

admodum

posila sunl, ul pnccepta

narralionibus vcl

opcras cjiiset inipcnsas

cusserit

in mcdicosreslitiiat.

Qui pcrct

disputalioiiibus propriis ligural;, ct ligiiraiis

propria

servum suum

vcl ancillain
ejiis,

virga,

mor:

miscerentur,

dum rcrum

gestarum ordo scrvalur, aul

qiii

tuus fucrit in inanibus

aiilcm

criminis rciis erit

iioii
i

sin

responiJelur advcrsis, aut

tur,

docciuli siint instruun-

uno
;

die supcrvixerit vcl duobus,

subjacefueriiit

aiitoccultorum invenlidiic qiiodaiiimodo renovanfaslidiuiit

:

bit pocn:ic
viri, et

quia pecunia

illiiis

e.st.

Si

ixali

lurhi qui pioinpla ct apcrla

nos autem

in

percusserit quis mulierein pra>gnantcm, ctabfecerit,

hoc.opere nec infidclem vcl addiiciinus vel

a.'di(ica-

ortivum quidein

sed ipsa vixeril; subjaccbit

mus ad

fidem; ncc cxerccimis quibusdam

saiubribus

damno, quanlum
Iri

cxpetierit maritus iiiulieris, cl arbi-

difficullalibus

ingenium

intciilioiieiiuiue discenliiim;

judicariiit

sin

aulcm niors ejus

luerit

subsecula;

scdeum

qui jain crcdens obcdire

Dco

voliicrit, ut hic
in

rcddet

animam pro anima, oculum pro

ociilo,

denlem

se inspiciat,

admonemus, quantumquc
enim potest
qiia;

bonis
sibi

mo-

pro dentc, manuni pro manu, pedem propede, adustionein pro adustione, viilnus pro

ribus operibusque profeceril, el

^ttendat. Sic
el

quanlum
qiicc

desit,

vulnerc, livoreni

de his

habet gratias

pro livore. Si percusserit quispiam oculum servi sui

aut ancillac, et luscos cos fecerit
;

agerc; el de his

non habct,

ut liabeat satis agere;

fidelis pie-

dimillet liberos pro

si

ac propter
latis

illa

servanda curain prccesquc

qiiaD

oculo

quem

eruit.

Denlcm quoque

excusserit servo,

adhibere. In his autem omnibus

insiiiui,

inspicienda

aut ancilla; su3e;

similiter dimitlct cos libcros. Si

bos

ponere

quoecumque inter se videbuntur esse

suiit.

cornu petierit virum aul muliercm, ctmorlui fuerinl

lapidibus obruetur,
et

conlraria,

poslea propositis quaeslionibus cxponcnda

non comedentur
erit.

cariies ejus;
si

atque solvenda
et

Sane supplicia male faclorum, prajmia recte factorum, quamvis nonnulla commein

dominus qiioque bovis innoceiis

sunl domiiium

Quod

bos cor-

nupeta fuerit ab heri et nudiuslerlius, ct conteslali

cjtis,
;

moranda exisiimaverim, lamen

Novo Testamento

dissimilia veteribus esse quis ncsciat?

Ab

ipsa

igiiur

virum ac mulicrem

nec reclusit euin, occiderilqiie et bos lapidibus obrueiur, el dosi

Legequsedataest per Moysen, divinorum pra^ccplorum, qualia nos commemoraturos cssc promisimus,
aggrediamur exordium.

niinum

illiiis

occident. Qiiod

preiiiiin ci fuerit

im-

positiim, d;ibit pro

anima sua quidquid

fucril postulalus.

' Parlicula, mecnm, non repcritur iii cditis,abcslque nuuc vcrsione Vulgata. sed cain lial)ent Mss. hujus operis habei hcbr;ciis ii^xtus, iiuo eiiain viilgala vcrsio in Corbeicnsi volumine ante bOO aanos descripto.
:
;

891
Filium quoque el
senlenla! s
,.ja

S.
filiani si

AUCISTINI SPrCULUM
simili
f|uarn virgines acoipcre

899
consuevorunt. Malefioos non
jiiinento,

oornu pcronssoiit.

el)il.

Si

servnm

ancillaiiiqne invasoiil,

palicris vivcre.
rialur. Qiii
soli.

Qni coieril ouni

niorte

mo:

lrigiiiiasicl..sa.'genlidabil(loinino; bos vero lapidibus

obrueliir.
Si quis aperueril cislcrnam,
el foderit, et

inimolal diis, oocidclnr, pr.rler Dinnino

noii oonlrislabis. nccpio allli^es
fuislis

AdvcMam
onim

cum
cl

nonoperuorileam, cecidcritquebosaulasinusineam;
doininus
cistern.ne

adven.TC
pijio

in

terra

^gypii. Yiduic

pu-

rcddet prclium jnnicntorum

qiiod

non noccbilis.

Si l.eseriliscos, vocifciahunlur

ad

aiitcm niorlnum cst, ipsiiis eril. Si bos alienus

allerins vulncraveiit, et
ille

bovcm

me, clcgo cxauiliam olamorem cormii,

vestrrc vidniic, et

cl indigiiabilur

mortnns
;

fucril;

vendent

fnror nieiis, perculiamqiie vos gladio ct ermii nxoies

filii

bovem vivum,
mortui
iiiter .se

cl

divident prelinm
Siii

cadaver aulem

veslri p.ipilli.

Si peciiniam

mu-

disperlient.

aiilcm scicbat

qnod

tuam dederis
Si

popiilo

meo

paiiperi, qiii babilat tociim,

bos cornnpela ossct ab heri ct nudinslcrlins, cl non

custodivii ciim

noii nrgcbis ciim

dominus

sniis

rcddct bovcm pro bo-

qiiasi exactor, ncc iisuris opprimcs. pignus a proximo luo aeccpcris vcslimcnliim, aiitc

ve, ctcadavcr iiilegrum accipicf.

solis

ocoasum rcdde
dormiat

ei;

ipsuin
cjiis,

cnim

cst

solnm

qiio

[xxH.jSi quis

furalus fneril

bovcm aut ovem,

Si

et

opcrinir
qiio

indumcntum oarnis
:

nec liabct aliud in

occidcrit, vcl vendidcrit; qiiiiiqiic bovcs pro iino

resiilnct, cl (pialiior oves

bove

si

clamaveril ad me, exaiidiam cum,

Diis
iioii

pro

uiia ovc.

cfrringens

qnii miscricors siim.

piopnli lui

dclrahes, ct prinoipi
ct

fnr

domum,

sive suliodicns fnciit

;

inv(>iiliis, cl

acocplo

non malcdiccs.

Dcoimas tnas

primilias

vulnere morluus fuerii

guinis. Qiiod
si

percussor

mm

cril

rens san-

non tardabis
dahis mihi.
F.i paiilo

ofrcrrc. Priinogciiitum

filiorum

tuoriim

orto sole hoc fcceril, homicidinm pcril

pclravil, cl ipse morictur. Si iion liabnci

(jiiod

pro

post [xxni.]

Non

suscipics

voccm mcn-

fmlo

rcddat, veniiindabitur. Si aiilcm iiive;iliim fucrit

qiiod fnratus
o.-l

dacii, ncc jungcs

maiinm

tiiam, ul pro inipio dicas

apud ciim
nus, sive

vivcns, sivc hos, sive asiSi bcscrit

falsiim tcslimoniiim.

Non

scqiicris Indiani ad facicn-

ovis; duplnm

rcsliliicl.

qnispiam

diimmaliim, nec
senteiili.TC,

in

judicio

plnrimorum acqni
*.

'sces

agrum

vel vincam, ct dimiscrit jiimciiUim siium, ut

aliciia
:

ut

voro devics

Paiiicris

quoque non
nsimim
,

depascatur

qiiidqnid oplimiiin liabuci

il

in a[!;ro

miscrchcris

in jiidicio

Si oocnrrcris liovi inimici Ini,

suo, vel in ^inea, pro daimii icslimalioiie

Si cgressns ignis invencritspicas
rit
*,

r,csliluet.

aul asino crranti, rediic ad

cum.

Si vidcris

ct

comprchcndc-

odicntis

jaceic siib onerc, non pertransibis

sed

acervos frugiim, sive slantcs segetcs in agris; rcd-

snblcvahis cnin eo.

ris.

Non

dcclinabis in judicio paupeet jiistum

det damnuin qui ignem snccciideril. Si qnis

daveril amico pecmiiam

commcn-

Mcnilacinm
;

fiigies.

Insonicm

non occi-

aul vas in cusiodiam, cl ab

dcs

qnia avcrsor impium.

etiaiii

Nc

acoipias

muncra, quoa
adveterra

eoqiii suscepcral, fuiloablatafticriiit: siiiiveiiilur fnr,

cxciccanl

prudcntes, et subvcrliint verha jnstoeris

:

dnpluni roddet

si lalct,

domiiius donius applicabiliir

noii

rnm. Pcrcgrino molcstns non

nariim animas, quia el
iEgypli

scitis eniin
fnistis

ad deos,

et jurabil

qiiod

oxlcnilerit

maiium

in
in

ipsi perogrini
,

in

rem proximi
bove quam

sni,

ad perpclraiidam fraudcm, lam

o, ct

El post quccdam iiHerposila

:

ciun de alienige-

in asi

ovc ac vcslimenlo,

ct qnidqiiid

uis loqucrclar

Non adorabis deos eorum, neqne

eorum
codem
servietisque

coles

damnum

inferre poiest, et ad deos

et
Si
s1
illi

ulriusqne causa
diiplum restiluet

eos.

Non

facies

opera corum, scd destrues eos, et

:

pervenicl;

jiidicavcFint,

confringcs slatuas
vcstro.

Domino DcQ

proximo suo.

qnis commcndavcrit proximo suo asi-

nnm, bovcm
diam,
et

ct

ovem,

cl

omiie jiiincnlum ad cusloantdchililalum, vel oapliim

Et post mulla

in

iibro

de

diis

Gentium [xxxiv.]

niorlunm

fiierit,

Scd aras cornm deslrue, confringe staluas, liicosque

siiccide. Noli
tcs

f.bliostibus%nullus(piehoc viderit;jusjurandumeritin

adorare

deum

alienuni

Dominus zclo-

medio, qiiod
sui
;

non extcndcril maniim ad rcm proximi

noinen ejus, Deus est aemulator. Ne ineas pacliim

illarum regionum; nc

suscipictqiic dominusjiiramciitiim,elillo rcildcre

onm hominihus

cnm

fornicali

noii cogctnr.

Quod

si fiirlo

sublatum

fuerii, resliluet

fncrint cuin diis suis, ct adoraverint simulacra eoriim,

daninum domiiio.

Si

comcsttim a bcslia, dcfcrct ad

vocct te qnispiam,

ut

comedas dc immolalis. Nec

acciples
filiis

eum

quod occisum
suo quid(iuam

esl, et noii rcstilucl.

Qui a proxi-

nxorem de
tiios

filiabus

eorum

luis

ne

pi^stfilios

mo
le
;

dcbilitatum aul

horum niuluum poslnlavcril, et morluiim fnerit, domino iion iiracsenQiiod

si

qiiam ipsa; fuerint fornicatoe, fornicari faciant et

in dcos suos. Deos oonnatiles noii facics
:

tibi.

El
iii

reddere compcliclnr.
dominiis
,

in

pr;esenliarnm
si

panlo posl

Primilias
tui.

frugum

terroe

luao

ofrcres

fuit

non

restilucl,

niaxime

conductiim

domo

'

Domini Dci

vcneral pro mercedc operis

giiiem,

sui. Si

quis seduxerit vir-

H(ec de
existimavi.
Leviiico.

libro Lcgis, qiii

Exodus nominatur,

colligenda

doiabit

necdnm dcspoiisatam, ct dormicrit cum ea; cam, et bahebit cam nxdrein. Si paier virgipecuniam juxta modiini
dolis

Nunc

eodeni

modo

inspiciamus in sequenti

nis dare noluerit, rcddat

DE LEVmCO.
[Cap. XVIII.]

Omnis Iiomo,

i7iqui(

ad proximam
hujus U:

Ilahic in omnibus cotliciinis, (luLl)us Bibliorum vohimen hehiu-o el apud LXX, invcmu-U Corbeiciise couseiitil. spinas. sic etiam Vulgaia pest noinanam correclionem fa

M m

in edilis,

vero Deo

bri,
'^

nocnon a
iii

devies. Abest, Deo, a Mss. sacris Bihliis.

Jlis.

ctara sixti V auctorilale. * Kdili, fl bestHs. Mss.vero, ub liostibus

(^rnulciisis Ecelesite
Bililiis

habet hic,

in

negoHo

sicq^.ie

quoclectio vcrior

lcgehatur
' .M.ss.,

Corb. verbionis Vulgalie

in

domum.

893

DE SCWPTCRA SACRA.
pnulo post
:

804

nt revelct tnrpiuulincin sancuinis sui non accedcl, ptUris Uii , cl InrEgo Dominus. Turpiliulincm ejus.

pituciincm m;.lris
cst,

tii:

luwi

discdopeiios

m:iior n,a

Non comedelis cum sanguinc *. Non auguNcquc in rotundiim allondobilis comam, nec radelis ^ barbaiu. Et
rabiniini, ncc o!)serv;ibilis somnia.

ejns. Turpiuuiincm non revelabis tur|.ilndinem discoopcrios; Inrpitndo enim uxoris p.Uris Ini non

snpcr morliio non incidotis carncm vestram

fignras aliqnas ci sligmata facietis vobis.

iieqiie

Ego DomiEgo Do-

patris lui est.

Turpitudinem sororis

tuse

ex patre, sive
,

nus.
el

Nc

prosliluas filiam tiiam, nc contamiuotur lcrra,

ex matre
bis.

quie

domi

vel foris gcnila est

non revela(ilia,

imploaliir piacn!o. Et posl

unum rcrsum
pcr eos.

Turpitiidincm

fdia^ fdii tui vel

ncplis cx

non
lili:e

miiius.

Nc

dooiiiielis

ad niagos, ncc ab bariolis aliquid

revelabis; quia turpitudo ina cst. palri tuo, et cst soror uxoris palris Uii, quam pcpcrit
tua,

Turpiludinem

sciscitemini,
Deiis vcstor.

ul

polluamiiii

Ego Doniinus

Coram cano
advona

capite consiirge, et honora

non revclabis. TnrpiUuiiuem sororls pairis

lui

porsonam

scnis, et time

Dcum
iii

lunm. Ego suni Domi-

Turpilndinon discoopcrics; qnia caro csl palris lui. nem sororis malris lu;ic non rovclabis; eo quod raro
sit

iius. Si babit:iveril

terra voslia, ot iiioratus

ei; scd sil iiilor
qiiasi

fucril iiilcr vos,

ne ex])robrelis
el diiigctis

vos
:

matris

lu;v.

Tnrpiludinem patrui
,

lui

non revclabis,

quasi
fiiislis

indigcna

eum

vosmetipsos

nec acccdas ad uxorem ejus jungitur. Turpiludinem nuriis

(\x tibi aninilale contu:e

enim

ct vos adven;e in terra /Egypti.

Ego Do-

non

revclaijis

iniiius Dciis vestcr. Noliie

facore ali(|uid iniquuin in

iii

qnia uxor filii tui est; ncc discooperies ignominiam rcvelabis; ejus. Turpitndinom uxoris fratris tui non
quia turpiludo fratris tui est.
lu3e el
fili:e

judicio,

in

rcgula, in pondcrc,

niciisura. Slatera

jusia, ct requa sinl pondera; jnstusmodius, a^quusque

Turpitudinem uxoris

sextarius.

Ego Dominus Dens

vesler, qui eduxi vos

nica, et

ejus

liam

fiiiie

illius

non revclabis. Filiam filii cjns, et iinon sumes ut revelcs ignominiam

,

de tcrra

^flgypti. Custodite

omnia pnveopla
I']go

uiiivcrsa jndicia, ct facite ea.

fxx.]

Doininns.

ejus; quia caro

iilius

sunt, ct lalis coilns inccsius est.

Loculusque cst Doniinus ad Moysen, dicens,

filiis

Sororem uxoris
niulicrcm
c\vt.

tuse in

peHicatum

illins

non

acciiiics,

Uivc loqncris

Israel

Uomo

de

filiis

Israel, et

de

ncc revolabis inrpiludinem ejus adbuc

patilur menslrua,

illa

vivente.

Ad

advcnis qui liabilant in Israel,

miiie
torr;c

si

quis dcdcrit de sc;

non accedes, ncc fcoditalem cjns. Cum uxore proximi tui non reveiabis coibis, nec seiuinis commiMionc maculabcris. Do senon dabis ul consecrelur idolo Molocb iicc pollucs nonicn Dei lui. Ego Doininus. Ciim luasculo
niine tuo
,

suo idolo Moloch

lapidabil
illuin,

morte moriatur
ego poiiam

popnlus

cum

ct

facicm nieam
sui,

conlra

succidamque enin de medio populi

eo quod de semine suo dcdoril Molocb,

vorit sanctnarinm

ol cont;imiiia-

mcnm,

ct pollucril

nomcn sanclum
qiii

non commiscoberis coilu feminco (juia abominatio est. Cum omni pecore non coi!)is, ncc nsaculaberis cum co. Mulicr non succumbet jnmcnlo, ncc miscebitur ci; quia scelus est. Nec polluamini in omnibus
;

mcuni. Qnod
vi|)oiidcns

si

ncgligcus popiilus lerra?, ol qiiasi par,

imperium meuin

dimiscrit hoinincm

dcdil de scmine suo Mcdoch, necvolueril

eum
ct

occi-

dcre

ponam

facicm mcaui supcr boniincm illum, ct

;

his.

cognationcm cjus
[xix.]
:

succidamque
Aniina

et

ipsum

onincs

Et post aliquayuum

Unusqnisque matrem

et

qiii

coiiscnserunt

ci,

ut fornicarcnlur

palrem suum

tiineal.

El post

unum versum
:

Nolile

mcdio populi

sni.

converti ad idola, nec deos conflatiles facialis vobis.

el hariolos, cl fornicata

cum Molooh de qux decliuavorit ad magos fiierit cum eis; ponam faciem
iliain

Ego Dominns Deus

manentes.
inriuit,

vesler. Ei post paululum

Nec re-

mcam
puli

contra eaui, et intcrficiam

de nicdio po;

spioas colliges, neqne in vinea tua

decidiiiti;

sui.

Sanctincamini

ct estote

sancti

(piia

ego

racemos

et

grana

congrcgabis

sod paupe-

sanclus suin
ccpla

ribns et pcrcgrinis carpenda dimities.

Ego Dominiis
meiilicmini.

mea

Dominus Deus voster. Custodite procet facite ea. Ego Dominus qui sanclifico
m(u te moejiis

Deus

vestcr.

Non

facietis

fnrlum.

Non

vos. Qui maledixerit palri suo ant matri,

riatur. Palri malri(|ue qiii inaledixcrit
sit
',

Nec dccipiet unusqnisqne proximnm suum. Non pcrjurabis in

sanguis

noininemco, ncc pollues nomen Dei

lui.

snper eum. Si moccbatus iucrit vir

adulleiium
perpctravcrit

Ego sum Dominns. Ncc facics calumniam proximo tuo, nec vi opprimes eum. No morabitur opus inercenarii lui apud le nsqiie in mane. Non maledices
surdo, nec coram c.tco poucs offcndiculum
:

terius, et

cum uxore alcum coiijiigo

proximi sui; morte morianlur et mcKclius ct adullcra.

Qni dormierit cum noverca sua,

et revclavcril igiio:

sed

ti-

miniam

patris sui

morle moriantnr amlio

sanguis
sna,

mebis Dominum Dcnm, quia ego sum Dominus. Non

facies

corum

sit sii|)er

eos. Si quis dormierit

cum nuru
snnt
:

quod iniquum
justc judica

cst,

nec
,

injiisie judicabis.

Nec

iitcrqne moriatur; quia scelus operali

sanguis

consideres pcrsouam pauperis

potenlis
:

nec honores vultum

eorum

sil

siipcr

eos.

Qui dormierit cuin masculo

iielas
;

proximo

tuo.

Non

oris

crimina-

coitu feiniiieo,

ulerque operatus est

niorle

lor et susurro in populi^.

Non

slahis coiitra sanguin(;m

proximi
in

lui.
:

Ego

Doininiis.

No odoris fratrem tiium

corde tuo

scd pnblice argue eum, ne Inibeas siiper

illo

pcccalum. Non quaeras ullionem, nec inemor eris

tuoruin. Diiiges amiciim

1 Editi, carnem cum sanguine. Mss. carent voce, carncm, quaj nec iu latinis tsilliis nisi nicudosis ro| orlliir. ^ Carnulensis codex nec eradicelis. Aiii juxia \uI,L;atam , radctis. Iloc inodo si legeliat Augusliuus niirari suliit cur istud jiraecer tum iraustulcril. In Ikiiiccc colleclio,
,

injurisc civiuni

tuum

siout

Ulpsum. Ego sum Dominus, Lcges mcas cusiodite. Et

nein, quac prselcr prsecepla ad vetcris el uovi ieslauicnti tcuipus pcrxqua spoclantia conlincre niiiil debokit. Porro LXX VKrlunf, oude phtliereite ten opsin tou pogmos, neque

corrumpctis aspcctum harbw vcstra;. 3 iii castigalioriiius Biltliis, patri matrique muleduit.

895
niorianliir
:

S. sanguis corum
sit

AUGUSTINI SPECULUM
el fratres

S96

super eos. Qui siipra

non liabucrit, dabilishxTedilatem fralribus

Siii
iis

uxorem

filiam duxirit inalrem cjus, scelus opeiaius

patris cjiis.

autcm nec palruos balmerii, dabilur

ci

cst; vivus arttebit

cum
:

eis,

ncc permanebit lanlum

bxrcdilas
Israel

qui

proviini suiit

crilqiic

lioc liliis

nelas in niedio veslri. Qui

coicrit,

cum

jumciilo ct pecore

sanctum lcge

perjictiia, sicul ura;cepit Doiiiinus

morte moriatur

pecus quoquc occidile. Mu-

Moysi.

lier qua;

succubiierit cuilibet jumenio, simul inlcrfi-

El postmulta[\\x\.] Ad unius tcsiimoiiium nullus

condcmnabitur. Non accipielis pretium abeo qui
esi sanguinis.
rciis

ciolur

cum
sii;,

co;

saiigiiis eoriiin sit

super eos. Qui acsiii,

ceperil soiorem siiam, fiiiam

palris

vel

filiain

malris

cl videril

lurpitudinem
,

cjiis,

illaque con-

Hxcde Numeris

invenimus, qucv inspicienda puluvi-

spcxeril Iratris

igiiominiam
in

ncfariam rem operali

liirjii-

mus. Deuleronomium deinceps considerabimus.

sunl

occidenlur

conspcctu populi, eo quod

;

tudinem suam muluorevelavciint

quilatcm snain. Qui
coicrit

DE DEUTEUONOMIO.
[Cap.
I.] Niilla
iit

ct

porlabmit
in

ini-

cuin muliere

fluxu

erit dislanlia

pcrsonariim

ila

par-

mciistruo, cl revclaverit tnrpitiidinem ejiis, ipsaqiie

vum

audiclis

magnum
Dci

nec accipietis ciijnsqiiam

aperuerit fontcm sangiiiiiis sui, interficientiir

ambo de
ninil.T;

pcrsonam;

qiiia

jiidiciiiin est.

medio
lu;c

piipiili sui.

'rnrpitudiiiem m;!lertcr;i' ct

El plnrimis

interpositis, ubi

Decaloqum

repetit

[iv.

noii discoiipcries.
sii;c

Qui

lioc

feceril,

igiiominiam
iniipiitalcm
sui,

Cuslodile igilnr sollicite aninias vcstras. Noii vidislis

cariiis

nudavit

porlabnnl

ambo
su;c

aliquam simililiidinem

in

diequa
:

lociilus est

Doiniims

suam. Qui

coierit ciim

uxore painii vcl aviincnli

;

vobis in Horcb de medio ignis

ci;ilis

nc forie decepli fa,

et revelaveril

ignominiam cognalionis

portabiint

vobis sciilplam simililiulincm

aut

imaginem

anibo peccaium suinn;

ai)sqiiti lilieris morieiiliir.

f;icit

Qui

mascnli vcl femin;e; simililiidinem omiiium jmiiento-

duxerii iixorem finlris sui, rcm

illicitam
fiiiis

lurpi-

rum

qu;e sunt super terram

;

vcl a\iiim sub coelo vo-

ludinem

fratris
:

siii

revelavit

absijue

erunt. Et

lantium

alq'ie reiitilinm qii;e

qiii

movcntur
in

in tcrra
;

sive

in alio loco

Vir sive inulier, in qnibus p\ tlionicus vcl

piscium

sub lcrra

moiantur

aquis

ne foita
et

divinationisfueril spirilus,

morle moriaiilur; lapidibus

sil siiper iilos.

oculis clev;lis ad cojluin vidcas siilem cl

Innam,
,

obrueut eos

s;mguis eorum
loco
,

omiiia aslra

coeli, cl

errore deccptus adores

ct colas

llemque

in alio
:

cum de summo
infittil
,

sacerdote lo;

qu;c creavil Domiiius Dcus tnns in miiiistcrium cunctis

queretur [xxi.]

Virginem,
,

ducct uxorem

vi-

gentibus, quai siib eoclo

,

siinl.

Et pimlo post

Cave,

duam
non

ct repiidiatam

et

sordidam atque merctricem

inquit

ne quando

obliviscaris pacti
;

Doisiini Dei lui,

similitii-

accijiiel,

sed piiellam de popiilo suo :necomniis,

quod pcpigit tecum

diiicm
,

el fncias tibi

scnlplam

ccat stirpcm gencris sui

viilgo gentis suie

qnia cgo

Dominus
suo

qiii saiictifico eiiin.

:

eorum qiine fieri Doniiniis proliibuit :quia Dominns Deus tuus igiiis consumens eU Deus xma,

El posl multa [xxiv.]

,

Ilomo qui maledixerit Dco

qiii

lalor.

portabit peccatuin
,

snum. Et
:

blaspbemaverit

Et

alio loco [v.]

Non babcbis deos

alicnos in con-

nonien Domini

morle

iiiorialur
ille

lapidibus opprimct
,

spcclu meo. Non

facies tibi sculplile, nec simililudi-

euin omiiis niultilndo, sive

fueril.

civis

sive percgrinus

nem omnium
terra

qua; in coelo sunt desuper, et quse in

,

Qui blaspliemaverit nonien Domini, mortemo-

deoisum

ct quae
,

versantur
colcs.

in

aquis sub terra.

riatur. Qiii percussoril et occiderit

niorialiir. Qiii
id est
,

bominem

morte
,

Non
iius

ador;d)is ca

iiefjue

Ego cnim sum Domigcncralionem

percusserit animal, reddal vicarium

Deus tuus

Dcus ;vmulalor, rcddciis iniquilalcm

iii

aniiiiam pro anima. Qiii irrogaverit maciilam

patrum
iis

in lilios

terti;mi et qiiartam

cuilibel civiiim

suorum,

sicut fecit, fiat ei

fracluram

qui oderunt me; ct facicns misericordiam in niulla

pro fractura, oculum pro oculo, dentem pro denle rcstituet; (iiialcm inflixcril

millia diligentihus
niea.

me

et

custodienlibus

praiccpla
:

maculam, talem
,

susliiiere co-

Non usnrpabis nomen Domini

,

Dei tui frustra

gcdir. Qui pcrcusscrit jumcntiim

rcddct aliud. Qui

quia non erit impunitus

qui snper re vana

:

nomen
iriquit

percusserit
sit inler

bomincm
,

punictur.

^quum

judicium

Cjus assijmpserit. El posl pauiulum

Hoiiora,

vos

sive pcregrinus, sive civis peccavcrit;

vester.
:

patrem tuum Deus tuus;

ut

et niatrem, sicut prajcepit tibi Domiiius

qnia ego

sum Domimis Deus

nec

longo vivas lempore, ct bene

tuiis
,

sit libi

in

El post aliiinanlnm [xxvi.]

Non

facietis

vobis ido'

terra qiiam

Dominus Deus

daturus cst

libi.

Non

lum

et sculplile,

tilulos erigetis,

ncc iiisigncm

occidcs, neque ma^cbabcris

fiirlumque iion facies,

tuiim falsum testimolui
,

lapidem ponelis
eiiim

iii

terra vestra, ut adoretis

eum. Ego
esl

ncc

loqiieris conlra

proximum

sum Dominus Deus vester. i/cpc dc Lcvilico. Nunc de libro

nium. Non
cujus

concupisccs uxorem proximi

,

non do,

nomen

Nti-

mum
Et

non agriim
,

non scrvum
,

non ancillnm
illius

noii

meri, quce visa sunl

commemoranda ponemus.

bovem

non asinuni
in

et univcrsa qua;
libro
[vi.]
,
:

sunt.

DE NLMERIS.
[Cap. xxvn.]
filio,

alibi

eodem

Diligcs

Domiiium
,

Dcum tunm

ex toto corde tuo

et

ex tota anima tua

:

Homo cnm mortims

fuerit

absque

ct cx lola fortilndiiic tua.

Et paulo post

Cuin come-

ad fiiiam cjus transibit

,

li;T:rcditas. Si filiam

non
si

dcris et saluralns fucris, cave diligentj^r ne obliviscaris

liabueril

habebit succcssorcs fralrcs suos.

Vulgalam. At
cditi, in siijnum.

Quod

Domini

qiii

cduxit te de terra ^Egypli de

domo

sic Mss. juxta

scrviiutis. Doiniiium

Dcum luum

limcbis

et ipsi soli

89servies
,

DE SCI\IPTURA SACRA.
ac pcr

898
:

nomen

illins jiirabis.

Non

ibiiis

post

illius,

aui somniatoris
fiat

quia tentat
diligatis

vosDominusDeus
cum, an non,
mandila
in

deos

cunclarum genlium qua) in circuil voquoniam Duus a^mulalor Domiiius Dous slro sunl ne quando irascalur furor Domini tur.s iu modio lui
alie;iO
: ,

vesler, ul palam

ulrum
anima

toto corde et in tota

veslriiin

vestra.

Domimim Dcuni
:

sequimini, et ipsuin.timcte

illius

Dei lui conlra te

el auferat te de superficie lerrse.

cusioditc, et audite
adh;vrebitis.

voccm

ejus

ipsi servielis, e( ipsi

Non
K.

lonlaltis Doniinuni
,

lL',n paulo post

qi-.e soci;d)is
,

Deum tuun. cum de aiienigenis

Propheta autcm
;

ille

aut fic(or

somniorum

loquitur [vii.]

in(erficie(ur

quia locutus est, ut vos avcrteret a Do-

cum

cis conjngia; filiam

tuam non daQuia

magis ser-

niino

Deo

veslro, qui cduxit vos de terra ./Egypli, el

bis filio cjiis

nec

liliam illius accipies filio tuo.

redcmit de

domo

servitutis; ut errare te fi^ccret de via

sediicel filiiim luuni

vi;<l

ne sequ;ilur nie

et ut

quam
tuus,

tibi

pr;rceperat

Dominus

Deiis (uns; et nuferes

diis alienis

irasceturque furor Domini, et delebit

f;icietis eis
,
:

nialum de medio
filiiis

lui. Si tibi volneri(

tu:ic,

persuadere frater
vel
fiba, sive

te ci(o.

Quin polius bxc

aras-eorum sub,

matris

aiit filins tiius,

verlite,
sciilplilia

confiiiigile slalnas

incos(iuc snccidite
:

et

uxor

qiuie est in
tiiain,

sinu

tiio,

aut amicus qiiem diligis nt

ct

comburile. Et post (iliquaniulum

Sculptilia

aiiimam

clamdicens, Eamus
lii

scqiiamur deos

eorum igui- conibures. Non concupisces argentmn el aurnm dc qnibus factastmt, neque assumes cx eis
libi

alienos. qnos

ignoras et palres

tui,

cunciarum

in

circuitn gentinm, qu?e juxla vel procul siint

ab

initio

qiiidqn;sm, noolTendas; proplcrea, quia

abomiua-

usquead
eiiin

fines terr.x;
ei

non acquiescas

ei,

neque audias,

tio e-t

Domini Dci
liiam;

t;ii.

Nec

inferes

quidpiam ex idolo
iiliid

neque parcal
:

oculus tuus, ut miserearis, ctoccullcs

sit

in

donunn
i

iic (i.is

analiiema, sicut cl
,

est

sed statim iiilcrficics;

et post (c
'

prins iiianiis liiasnper

qu:i

puiriiicm dc(i'S(abcris

ct veliit

inqninamen-

cum;

oinnis popnlus miltat

le voliiit

mannni

lapi-

t!!in iic

sordes aboiuiu;itini !:abebis;quia aiiatbenia

dibus obrntus nccabitur, quia

Doniiiio

absirahere a

esl.

Dco

tuo.
:

Et olioin loco [vm.]

obliviscaris Doniini Dei

Obscrva
(iii,

el

cavo ne qnando

El post paululum [xiv.]

faciitis calvitium

Non vos
:

incidetis,

nec

el ncgligas maiid:il;i ojns,

,

siiper niortuo

quoniam populus

aiqne judicia, el ceremnnias

liodie
:

<pia>

cgo

pr;i;ci[)io tibi

sancliis es

Domino Deo
:

(uo.

ne pos((|uam comederis
,

sali:iliis

fueris
in eis

doha-

El

ulio loco [xv.]

Si unus, jn^aj/jde fratriluis (uis,

mos

pulcliras ;vdificaveris

ei

habi;aven>

qui nioralnr iiida porlas fivi(a(!S tuaj, in (crra

quam
matibi

biierisiiue armenta el oviiim greges,

argcnli ct auri
,

Doininns Dciis

(niis daluriis est

tibi,

ad |iaupcrlalcm

cniict;iriimque

rerum copiain
Domini Dei

eleveinr cor Iniim

cl

vcncrit; iion obdnrabis cor tuiim, ncc contralics

non
sus res
:

reminisc;iris

tni.

Et postpauros
;

ve.r-

ninn

sed apericseam paiiperi, ei dabis inutunm quo

Ad exircnium,
omnia

inquil, misertiis est tui

el

ne dice-

cum

indigere pcrspcxeris.

Cave ne fortesubrcpat
ct avert.ss ocnlos a

in

cordc tuo, Forlitndo nica

pra.'Sliti'rnn(
(ibi
:

ndiur mai)us niccc

impia cogiiatio, et dicas

sepliimis

in

cordc tno, Appropiiuinat

ha;c mibi

sed rccordtris Domiiii

annus remis-ionis;

pau-

Dci tui, qiiod ipse

vires pncbnerit.
]
:

perc fialre tuo, nolens

,

ei (luod poslnlat te
;

niuluum comet fiatlibi

El posl

aliquaiiiiim [xi

L't ipsi

comcdatis

ac sa,

niodare; ne cbimet contra

in

ad Dominnm,

luremini. Cavele ne forlc dccipiainr cor vcstrnm

rccedalis a
,

el

peccalum

sed dabis

ei

nec agesquidpiam callide

:

Dnmino Dco scrviaiisquc diis aliciiis, adoretis eos;iranisqiie Dominus claudat codum. El post aliquanium [xii.] Subverlite omnia loca
:

ct

in ejns neccssilatibus

sublevandis

ut benedicat tibi

Dominus Deus
in

(iiiis

in

omni

(enipore, et in cunctisad
in tcrra

quic

manum
fiatri

miseris.
tii;c
:

Non dccrunt paupercs

el

quibus coluerunt genles

suos
,

quas posscssuri
,

estis

deos
'

habilationis

idcirco ego pr.Tcipio tibi utaperias

supcr moiiics cxcelsos el colles

ct sublcr
,

maiinm
in tcrra.

tuoegeno

pauperi.qui tecum vcrsalur

omne
*

lignum froiidosnm. Dissipale aras eorum

st:itiias
: ;

et

confringite

hicos igne

comburilc

cl idola

El post aliquanlum[\yi.]
stilues in

Judiccs et magistros con-

comminuitc

disperdilc
inlerposilis

nomina eoruni de
,

locis iilis.

omnibus porlis

luis,

quas Dominus
tribiis tuas, ut

Dcus

El quibusdain
lur
:

cum de
,

alicniyenis lcqueretc fuerint

tuus dedcrit tibi,per singnlas

judicent

Cavc ne

inii(eris eas
,

postqnam

in,

populuin justo judicio

cliiient.

nec

in

alteram parlcm de;

troennte subvers;c

et requiras

ceremonias earuin
deos suos,

dicens, Sicnt colnerunt genles

istse

ila et

Non accipias personam, nec muncra qiiia munera excxcant oculos sapientium, ctmutant vcrba
et possidcas terrain

ego colam. Non facies simililer Domino Deo tuo.

nes enim abominationes

Om-

justorum. Justequod justum est persequcris, ut vivas,

quain Dominus Deus luus dedefacies libi, atqueconslilues

quas aversatur Dominus

lilios el filias,
,

fecerunl diissuis, olfeicntes

etcombufacito

rit iihi.

Etpost pnuca ; Non

rentes

igiii.

Quod

pra;cipio tibi

hoc tanlum
minuas.
tui

statuam, quaj odit Dominus Deus tuus.

Domino; necaddas quidijuam,

[xiii.]

iiec

Item post pauca

,

[xvii.]

Cum

rcperti fiierint

apud

Si

surrc.xerit

in

medio
,

prophetes

aut

le intra

unam
libi,

port:irum tuarnm, qiias Doinimis Deus

vir aut mulier, qui faciant nialiim
iii

qni

somnium
(ibi,

vidisse sc dicat

ct praidixerit

signuin
ct

tuus dabil

atque portenliim;
dixcrit

et eveneril et

quod loculusest,

conspcctn Doniini Dei tui, et transgredianlur pactum

iliius,

Eamus

sequamur deos alienos, quos

;

ut vadant, et serviant diis

alienis, ct

adorent

ignoras, el scrviamus cis

* Sic Ma.

non audias verba propheta)

eos

solem

et

hinam

ct

omncm

militiam coeli,

qu

juxla Vulgalam. Al editi, super.

la latinis casligatioribus Bibliis, et postea.

^g
non
pr.xcepi
;

S.
ct lioc tibi fuerit

AUGUSTINI SPECULUM
tris tui

900
:

nuntialum, auiiicnsque
cl

quac pericrit

si

invoneris eam, ne negligas

fralris tuiaut

inquisieiis diligouter,
ab(miii:ilio fnciu cst in

cl

vcrum cssc rcpcrcris,

:

qnasialienam. Si videris asiiium

hovem

Israd

cduccs virum ac

nm,

cecidissc in via, non dospicios, Si'dsublcv;il)iscuin eo.

lioroin, qui

rcm

scclcr.Tlissimam pcrpiMravcrunl
l;ipi(lii)ns

ad
oro

Non indnclur
fciniuca
facit hrcc
:

inulicr vcsie virili,ii(!C vir ulcturvesle

portas eiviialis lu.c, ct

obrucnlur.

In

abominabilis enim apud

Dominum
iic

est qui

duoriun aut iriiim lcslium [lenbil, qui iiilirlicielur.

Item posl pauca

Cuni ajdiflcaverisdomiim
;

Ncino occid;Uur uno conlra sc

Maiiiis lcstiuin priina

(iiccnlc tcstimoniiim.

novam,
pnrccps
rcm,

f:icics
iii

mnriim

lecli

pcr circuiliim
sis

clfunda-

inlcrficiat cuin,

ct m;iiiiis roli-

lur sanguis

donio tua, ct

rcus lalicnle alio et in

:

qni populi cxlrcma

mittatiir;

iil

aurcras nialiiin dc
:

rueiile.

Itcm pnulo posl

Si diixcrit vir

uxo-

niedio

lui. liem post (iliquanhim

Qiii auteni

snpcr-

et postea

eam

odio habuerit; qn;esicritquc occi

,

bierit nolciis obedire saccrdotis iuii)Crio, qiii oo

lem-

casiones quibus diinillateam, olijiciens

simiiin, et dixcril,

nomcn

pes-

porc ministrat Domino Dco

niorialur boinoille
;

tiio,

ct (!ccrcto

'

judicis;
;

Uxorcm

iianc accopi
:

ct ingrcssus

cl

aurcresmahim dc
tiinebit,

Israci

cuii-

ad eam non inveni virginem

niater cjns, el fereiit

lolieiit

cam

palcr ct

clusquc popuhis audiens

inliimescat supcrbia.

ut iiullus deinceps

becum signa virginitatisejus ad

uxorcm, quam quia
odit, ini-

seiiiorcs urbis, qui in porta sunl; et dicet paler, Filiani

El posl qumUim inlcrposHa, cnm de nHenujems ad-

mcam

dedi

iiiiic

monent
haliones

[xviii.]
ill;iruin

C;(vc, j/i7i(i(,ne

iiiiilari

vcU^ aboiniiii

piuiil ci

nomcii pcssimum, ut dicat, Non

:

inveiii liliain

genliiim.

Nec

iiivcnialur

lc,

qni
aiit

tiiam virgincm
liiiae

et

ecce h.cc sunt sigua

virginitatis

lustret (ilium siiiim aul iiliain duceiis per

igncm,

meu!. E.vpandcnl vesiimentuni coram scnioribus

:

qui

hariolos

sciscilclur, et

obsorvel s^oninia alque

civilalis

apiiiclicndcnlque seiics urhis

;

illius

virum,

augiiria; nccsit muleticiis, ncc inc;inlaior, ncqiio py-

ct verlicrabunt illiim

coiulemnanles insuper cenlnm

thoiies coiisnlas iicc divinos, clqu;T'ras a morluis vcri-

siclis argenli, qiios d;ibit p;ilii piiella;;

quoniam
:

diifa-

tatcm.

Omnia

eniin h;cc

abominalur Dominus.
:

mavit noincn pcssimum snpervirginem Israel

habeomiii

Et post aUquanliim [xix.]

r.onlra
fucrit
:

Non

slabit

tcslis

unus

bilquc

cam uxorem
vit;e su;c.

et

non
si

poterit dimittere

aliqiicm, quidqnid

illiid

peccali cl

f;icinoris
st;il)it

tempore
noii

Qiiod

veriim csi quod objicit, ct

virginilas; cjicient

sed

in

orc duorun' aul trium

slctcril testis

testium

est

in

piioUa

iiivcnl;i

cam
in

mondax conlra homiprinaricalionis slabiint ambo, ncm, accHsans eum

omiie verbnm. Si
;

exlra forcs doinns patris sni, et la|iidibus obriient viri

civitatis ejus,

ct

moriolur;

quoniam

focit nefas
:

quornin causa
doliim
c,t

cst,

antc

Domimnn
fucriiil in

in

conspcclusaccr-

Israel, ut foriiicaiciur in

domo

piUris sui

et aufercs

judicum,qui

dicbus il!is:ciimqiic

nialum dc nicdio

lui.

Si

dormierit vir
id est

cum uxorc

diligenlissimc perscnitanles invenerini f;ilsiim tcslcni

dixisse conlra fratrem

aUcrius, ulcrqiie moiialur,

et auferes

adtiUor ct adullera;

suum niendacium

reddcnt

ei

malum de

Israel.

Si

puellam virginem

sicut fratri suo reddere cogilavit; et

aufercs nialum
habcaiit,

desponderit
coiicuhucrit

vir, et invenerit eain aliqnis in civilate, et

de niedio
et

tui

ut audientes coelcri
talia aiideaiit facere.
,

limorcm

cum
,

illa;

oduccs ulruinque ad

portani
qiiia

nequaqiiam
;

Non

misercberis

civitalis illius

et lapidibus

obrucnlnr; puella,

ejus

scd aiiiniam pro anima

i-ro

oculuin pro

oculo,

non
vit
tiii.

clainavii, ciim cssctin civilale; vir, quia Iiumiiia-

dentcm
exiges.

dcnte,inanum pro maiiu, pedeni pro pede

codem
gcnuerit

uxorem proximi
csl, et

sui

et aufercs

malum de medio

Sin autem in agro rcpercrit vir piicllam quac de-

Et aibi
fiiium

in

libro

[xxi.]

Si

homo

sponsaia

apprelicndcns concubucrit
:

cum

ilia,

conlnmaccm

cl prolcrvuin,(iui noii audiat palris

ipse inorieiur solus

niorlis
:

puella

niiiil

patietur,nec cst rea

ac mairis imperium, etcocrcitus obcdire conlempscril;

quoiiiam sicut lilro consurgitcontra fratrem

approhcndcnt cuni,
,

et

dcducent ad seniores
judicii,

civi-

snum,
cst
:

ct occidit

auimam

cjiis; ita cl

pnclla

pcrpessa

lalis illids

et

ad

porlam

diccntquc ad eos,
cst,

sola eral

in

agro, ciamavil, cl nullus affuit qui

Filins n'!Slcr iste prolcrvus ct

contumax

monita
el

liberaretcam. Si invencrit virpueilam virgiiiem,qu;e

noslra audire conlcmpsit, coinessalionibus vacal

luxuriic atqnc conviviis
civitc-.tis,
:

non habct spoiisum

ct

apprebcndens concubncrit

lapidibuseum ol)ruelpopulus maliim de medio

cuni ea, etres ad judicium vcncrit; dabit qui dormi-

ct inorietiir

ut auferatis

veslri, ct iinivcrMis Israel audicns perliniescat.

El poslpauca [xxn.]
aut
tri

Non

videbis

bovcm

fratris lui

cum ea, palri puolhe cenlum siclos argcnli, et lianon poterit bebit eam uxorem, qiiia humiliavit cam diniittcre cunctis diebus vila; sua;. Non accipiel homo
vit
:

ovem crnmlcm, et pr;cleribis; scd rcdnces fracliamsi non est propinquus tuus fraler, nec luo
:

uxorem
bus

palris sui, nec revelabit

[xxiii.]
:

operimentum

ejus.
filia-

Et posl pautulum
Israel,
:

Nonerit merclrixde
filiis

nosti
le

cum

duccs

in

donuim tuam,

ct

erunt apnd

nec scorialor do
feuerai/is fratri

Israei.

El post pau-

qnamdiu

quairal ca frater luus; et rccijiial.

Simi-

lulum

Non

tnoad usuram pecuniam,

lilcr facies

de asino et veslimcnto, ct de omiii re fraex

decreto
:

necfuges,necquamlibelaiiam rem; sedaliono. Etpost

paucos versus
:

Cum

voveris votuin

Domino Deo

tuo,

olim quibusdani iii nihliis lcgeljatur. At Am. Er. el Mss., et dccrclo : subintellige, nolcns obedire; nam lieljricns loxlus sic tere son;it oui fecerit in superbia ad non audienduni ad sacerdotem.... vel adjudicem, nwiielur, cle. Al gra;c. I.xx, vt non obediul
'

1.0V.

uti

non tardabis reddere; quia

Deiis tiius, et
si

requiret iiiud

Doininus
libi in
:

moratus

fueris,

repulabitur

pecc;ilum. Si nolueris poiliceri, absiiue peccalo eris

sccerdoli....

veljudici, etc.

quodaulem

seracl

egressum estdclabiis

luis,

obser-

901
vabis, et facics
siciil

DE SCRIPTURA SACRA.
promisisli

JW^
,

Domino Deo tuo

el

elrespondebit omnis populus

cl dicel,

propria volunlaleel ore luo locutus es. pignoris Et paulo posi [xxiv.] Noa accipios loco
;

diclus qui iion honoral p:Uiem suiim ct

dicet

Amcn. Malemalrem et
:

omnis populus, Ainen. Malediclus qui transfert

:

inrerioreni ot superiorem

molam, quia auimam suam

il

lerminos proximi sui

Malediclus qui oriare
omiiis populus
,

el

dicelomuis popuhis, Ainen.

irmcic
:

appos"iil

'

libi. Si

lioiirebonsus luoi
niiis

liomo sollicitans

ficil c;i'cum in

cl dioel

fialrem suum do

Israol, ol vendilo oo acoipiens^

:

Aineu. Malodiclus qui pervertit jupupilli, el viduie

:

preiium, iniorlioieiur
lui

ot

auiores
:

malum de medio
a
libi,

dicium advena;,
pulus,

et dicel oinnis

po-

Et post paucos veisus

Cum

repetis, miuil,

Amon. Malcdiclus omnis

qiii

dormit ciim uxore

locliiliojus
qiii
,
:

proximo tuo rem aliquam

dioris

quam debcl

non ingrescd
stabis

palris sni, el revelal cel omiiis populus,

opoiimonium
omnis

el di-

domum
ille

cjus

ut

pignns auforas;

Amen.

.Malodiclus

dormit

foris,ol

tibi

proforet

quod babuorit. Sin autom

;

omiii jumciito

et dioot

populiis
,

cum Amen. Mapatris sui,

,

non pcrnoclabil apud le pignus sed sladormicns in vcJim rcddes ei anie solis occasum, ut Slim-uto suo benodicat libi, ol habeas justili;un covam
pauper
est,

lcdictus qui dorniit

vel

cum

sorore sua
omiiis

filia

nialris

sua;

el

dicet

populus
:

Amen.

Malodiclus qui dormil cuiu socrusua

ct dicei oinnis

Domino Deo
etpauperis

tuo.

Non negabis mercedem

sed

indigenlis

populus, Amcii. Malodictus quiclam percusserit proxi-

fraliis tui, sivc

advciKo qni leoum moralur

:

niumsuum

et dicel

omnis poiuilus, Amon. Maledi,

iu lerra, ct inira porias tuas esl

cadom

die red;

clus qui accipit muiiera guinis innoccnlis

:

nt

porcutial aniu.am san-

des

ei

pieliuin laboris sui, ante solis

e!

ocoasum
:

quin

el dicct oinnis

populus, Ameii.
visa suut poiienda,
cl

p:\upcrcsl,

ox oo suslonlal

animam suam

ne cla-

IIuc usque de libris Motjsi

quw

ad Dominum, el rcpulelur tibi in pcccalum. Non occidontur palrcs pro filiis, nec lilii pro palribus sed unus(iuisque pro suo peccalo morielur.

nietconmi

lc

posuimus. In

liis

vero qucc sequunlur

uppclUmtvr,
,

Jesu Nave,Judicum, Regnorum, Paralipoineiion

ruin gestariiin
vivendi.

re-

potius
tanieii

liistoria

legilur quain

prwcepta

El post paucos versus

ut lolhis illum

Quaiido messucris sogeiem in

reli^iucris; non rcvcr-

Ihvc
iii

paucisninta de libro Jesu

Navc

agio tuo, et obiilus manipulum

lciis
:

prwlereunda

liocopere non putavi.

sed advonam
;

el

pupilliim et
libi

DE JESU NAVE.
[Cap.

viduam auferre Deus luus

patiei is

ut

benedical

Dominus
stra, el

in oniiii
,

operc

manuum
sed

xxu] Revertimini,
iii

et ile in labernacula ve,

luaruin. Si Irugos
lerr.sm possessionis

quam

Iradidil vobis
:

coiligos olivaruiii

(juidqnid remausorit in arboribus,

Moyscs famiilus Domini irans Jordaiiem

itu

diin-

non revortcris
non

ut

coUigas;

rolinques adveniv,

pupil!o, ac vidu.

Si vindemiaveris

vineam

taxat ut ciislodiatis atlcnle, et opere complealis nianluain,

datum
in

et
;

legom

(|u;im

pracopit vobis Moysos scrvus

el ain-

colliges remaiientes
,

nicemos; sed ccdciit

usus

advena), pupilli
vieris in

ac vidua>.
,

Momonlo quod

Domini
et lu serl;uletis

ut diligatis

Dominum Deuni vestrum,

,

in

omnibns

viis ejus
ei,

et observetis
ei in

mandala

iEgyplo

ct idcirco prccci|iiam libi ut lacias

illius,

adhaMcatisquc

ac serviatis

omni corde
intraveritis

hanc rem.
[xxv.] Si fucril causa inter aliquos
verint judiccs;
justitiaj
,

et aniina vcslra.

ol interpella-

quem

justum essc perspexerinl,

El
i!li

in

alio loco [xxiii.]

(jua;

Ne poslquam

buiit

palmam dabunt; quem impium, condemnaimpielalis. Sin autem qui peccavil dignmn vi;

inquit, ad genles
in

inler vos futnrrc sunt, jurctis

et servialis eis, et adoreiis
,

nomine deoruin earum,

:

derinl phigis
berari.
ita

prostornent

et

coram se

facicnt ver:

illos
stis

sed adhxTcalis Domiiio Deo vestro

in

quod

feci-

Pro mensura peccali erit el plagarum modus dunlaxat, ul qnadragenarium nnmerum non cxce'

usqne

diem hanc.
aulein

De

libro

Psulmorum mulla ponenda

:

sunt,

danl, ne foede laceralus anle oculos luos oboat

ler tuus. Et post

quamvis eadein swpe repetantur

fraqHaittutn polero
,

sed liabcbo

modum,

ne

lioc

paululum

Si habuerinl iuterse jur-

opus quod memoria maxime

gium

viri, et unus contra alleriim rixari cceperint,

lenendum

esl

in itimiam longiludinem pergat.

volcnsque uxor alterius eruere virum siium de

fortioris
,

manu
In psalino
i.

DE PSAEMIS.
Heatus vir qui iion abiil
via
in consilio
,

miscrit

maiium

el

apprebenderit vorenda
super e;(m

ejus; abscindos

manum

illiiiSjnec flecleris

impiorum

ct in

pcccalorum

iiou stclil
iii

et

iii

ulla misericordia.

Non habebis
;

in

sacculo diversa
iii

calhedra dcrisorum non sedit. Sed

lege Doinini

pondera

niajus et miiius

ncc

erii

domo

lua

mo-

volunlas ejus, et in lege ejus meditabilur die ae iiocle.

dius major et minor.

Pondus habebis juslum

Maledictus

el ve-

In psalmo

ii.

Nune ergo

reges, inlclligile; erudi-

rum

et

modius

a;qualis ct verus eril tibi.

[xxvii.]
,
:

miiii, judices tcrra;,

Servitc

Domino

in

timore
(a)
,

et

Et post pleraque
cil sculptile

homo

qui

f,i-

exsultate

cum

tremore. Adoralc pure

ne

forle

et conflatile

abominationcm Domini
:

opusmanuumartiQcum, ponilquc iUud inabscondilo

*

Speculum in omnibus libris quibus consentit velus Bibliorum voiumen Corl). At in Bibliissixti auctonla.ecastiita
:

(a) sequitur versionem Flieronymi , qui primo quidem rsalmos, ciuosiuxla lAX jam oliui Ecelosia docantat, emcuiKislmodum vero nova ex liebrseo transladaii(Jos recei.it lione Psallerium iiilegrum latiuiialc donavit ciua de re exstal ipslus ad sophronium Ej.islcjla , ejusdemque operis mentionem iacit eliam Augustiiius iii Epistola ad Audacem
;
:

galis les^ilur, oppostdt.

* Kdiii,

accipiel.

.\;aauscrii)U

accipiens. Aulgata, acce-

Vf" \t. * In sacris Bibliis, abeat.

, n. 5;deiiique hujusce versicidi iiilerijrelatiodoratc pure, suam aguoseit iiieronymus, vmdicalque couter Psalleruau iu lib. 1 adversus Uuliiaum. in ca;teris, Hieron. juxla hebr. quod habes ia ilUus opetujn toaio 7.

nuuc nem,

2(il

903
irascaliir, et pcrcatis <le via.
liiliiiii

S.

AUCUSTINI SPECULUM
niino iaiidabitiiranima

m
mea audiant
; ,

Cum

exarscril posl pauiii

miicsellcelcnlur.

furor

ojus,

beali
,

oimics qui spcrant

eum.

Magiiiiicaic Domiiiuiii mccuiii

ejiis

cl exallciiius noincn
:

Iii

psdlino IV. Fiiii viri

uscpiequo, inciyli mci, igno,

paritcr.
,

Ei posl paucos versus

Doniiniis
, ;

Gusiale cl vl-

niiiiiose (iiligiiis

vaiiilalem
,

quiLMcnlcs nicndacluin?
el iiolile

dcte

quia bonus

boalus vir qui spcrat

Et paulo
niiiii
iii

posl

Irasciinini

pcccare

loqui-

in eo.

Timetc Dominiim
linicntibns

sancli ejus;

quoniam non
iiidigiicrunl
'

cordibiis vcsiris supcr cubilia vestra, et lacctc.

,

csl

inopia

cum. Lconcs
Venite

Sacrificale sacrilicium jusliliai

niino. In psalmo v.

et confidile in

Donon

el csurieriiiil;

qua;rcntibus aulem

Domiiium
,

non
nie

Quoniam non
juxta

es Deus volens inilc

deerit

omnc

bonuni.

filii

audite

quilatem.

Nec

liabitabil

maligmis

limorcm Domini docebo

vitani,

vos. Quis est vir qui velit

stabunl iniqui in conspectu oculorum tuorum. Odisli

diligens videre dies bonos? Cnslodi linguam

el labia

omiies operaiiles ini(|uilatem,

|)crd(!s

loquenlcs meii-

luam a malo,

lua
;

iie

loqiiantiir doliim. Ilc-

dacium.

Yiruni sanguiiiiim cl dolosiim abominabilur

psalino xiv.
?

ccde a malo, et fac boniim

quierc pacein, ct pcrse:

Dominus. /n
in

Donrme, quispcregrinabitur
liabilabit
in

quere eam. Et post

septein verstis^

Jiixta esl

Domiiius

lenlorio tuo

et quis
siiie

monte sanclo
qui

conlritis corde, et confraclos spiritu salvabit.

In psal-

luo? Qui ingredllur

macula
iii

et operalur jiisli:

mo

xxxvi. Noli coiUcndcrc

cum

malignis, iieqiic a^musicul

liam, loquiliirque vcritaiem

csl facilis in
cl

cordc suo

non

lcris facicnlcs

iniquitatcm.
;

Quoniam

bcrba vc-

iingua sua, iiequc fccil amico suo

viciiio

malum,

lociter co!ilerenlur
iii

et sicut olus viride aresccnt.

;

Spera
pa-

opprobrium non sustinuil supcr

'
,

suo. Despi-

Domino,

et fac

bonum

percgrinare

in terra, et
libi

citur oculis cjus improbiis

limciiles
,

aulem Doniinon mutat.

sccre fulc. El^dcleciare in Domino, el dabit

lilioncs cordis tui. Volvc'' siiper

pe-

num

gli)rifical.

Jurat nl se affligal
dcdit ad

cl
,

Doniimim viam lunm,

meridiem.

Pcciiniani

suam non
lelernum.

usuram

cl
li

muncra adi

cl confide in co, ct ipse faciet.

jusiitiain tiiam,

Et educct sicut lumen

liium
:

versus innoxium non accepit.

veliilur in in

Qiii iacil

c, noii

mo-

et judiciuin

sicul

In psalino xxiii. Qiiis ascondct

aul quis slabit
iii

Tace Doniino,

el exspccla eiim
in

noli

conlcndere adadversus virum

monlcni Domini

luco sanclo
,

vcrsus cuni qui proficit

qiii facit qiiac cogital.

via

sua,

pjiis?

liinDcens manilius el miiiido corde

qiii

non

Dimille iram, et reliiuiuc furo-

evaiiavil fiuslra aiiimaiii siiani, ct

non
,

jiiravit

doiose.
-

rom

noli

coiitendcrc, ul male facias.

inleribunt;

Quoniam qui
modicl iion

Accipict

bciiedictioiiein a Di)iiiino

el

jusLiliam

nialc faciunt,

exspcciantes autcm Doml-

Dco

salulari suo.

In psalnio xxvi. Lux

mca Dominus
versus^

el saliilare

meiim, (|uem timelio? iJominus foitiludo

(jiuilnor
:

num, cum,

ipsi

lnercditabuiit tcrram. Adliiic eiiim

;

et

non erit impius

cl cogiiabis

dc loco cjiis,

vike iiiea^ qneni formidal)0? El posl

Si sleteriiil adv.

subsislcl.Mitesauiem liaredilabunltcriam, etdelectabuiitur

iii

rsum inc

caslra

noii
,

timebit cor
in

niultitiidine pacis.

Et paulo

posl

Melius esl

meum.

Si surrexeril conlra
pctii

me

bclliim

lioc

ego
:

parum
stos
fac

juslo,

super divilias inipiorum multas. Qiiia

conlidam. Unuin
ut lial;iiem in

aDomino,
iJomiiii,

et lioc

requiiam

bracbia impiorum confringcntur; siibleval aiilcni ju-

dnmo
Et

omnibus diebus
dixit cor

vilac

Dominus. Eipost aliquanluin

boiiuin.

rxcccdc a nialo, ct

mQx;

ut

vidcam
ejus.

pulcliritudiiicm Domiiii, ctitltendain

alio loco
:

E/

fl/ifti ;

Exspei

ta

Doniinuin, ct cuslodi

templum
Et postea

Tibi

ineum,

viam cjus;

et exallabil te,

ut possideas lcrram.

Cu-

Quwsivi vulliim ejus; faciem luam, Doniine, reqiiiram.

:

stodi simplicitatem, el vlde rectum; quia eril ad ex-

Exspt-cla Doiniiium

conforlare, ct robo-

trcmuin viro pax. In psalmo xxxix. Bcatus virqui posuit

rclur cor luuni, el

sustine Dominuni. In psulmo xxvii.

impiis, et iniqui,

Dominum

"

coiindcnliam siiam, el non est aver-

Ne

Iradas
;

me cum

lalem

qui
in

cum operanlibus loqmmlur paceni cum aniicis suis

vcslrum, onmes

sus ad superbias ponipasqiie mcndacii. In psalmo xuii.

Iii

cl csl

Domino gauiUbimus
siipcr

loia die, el in
:

iiomine tuo in

raalum

cordeeoriim. In psalmoxw. Cdnfortamini,

qui cxspeclalis
ficri

ontcrnum confileDimur. El paulo post

neriiiil
tili

Omnia

liccc

vc-

ct roboietur cor

Do-

nos;

et

non sumus

obliti lui,

nec men-

niinum. In psHlmo xxxi. Noliie

niulus, quibus

sicut ciiuus et

fuimtis in paclo luo.

Non

est

conversum relro cor

non

est inlelligeiilia. In
,

chamodfreno
in

maxillas
te.

eorum constringe
impii;

qui non appro^imant ad

noslrum, ncc dccliiiavcrunt grcssus nostri a semiia tua. Quoniam dcjecisti nos iii loco draconum, et operuisli

Mulii doloies

confidentcm auicm

Do-

nos umbra mortis. Si

obliii siimiis

nominis Dei
alic-

mino misericordia
el cxsullale
,

circiimdahil. Lx-lamini in Doinino

;

noslri, ct

expandimus maiius noslras ad Dcum

non
Deiisiiivesiigabitisliid? ipse

justi

et

gaudetc
,

omnes
,

rccti corde.
;

num;

niim(|uid

enim

Jn psalmo xxxii. Laudatc

decel laudaiio. Etalioloco

jiisti

Domiiium

rectos

novit cogilationes cordis.

Quoniam propler

le

morli-

Beala gens cujus Dominus

Deusejiis, populus qiicm elegil

Dominus
in

in li;credita-

Sic

Mss.juxla llieronymi Psalterium. Al editi Lic habe-

tcm

sibi.

In psalino xxmii. Bciicdicani Doniinum in

;

omni lempore

semper laus cjus

:

ore mco.

Iii

Do:

* Sic ad Mss. fidem corrcximus ubi in cdilis lcgcbatur Despicit oculns ejus improbos. Fxlili, inisericordiain. Mss. vero jiixla Hieronymi Psal-

indi(fuerunt. post ciuurtus versus. At vss,, et post septem. Sic in edilis jli?rum(iue numcrus niendose cx| rimi^hatur, el aliter atqiie in Mss. quod seinel inoiiuisse suireceril. 3 In edilis omillilur, et : habelur iii r.cgio Ms. el iii Psal-

bant,

(liviles

Editi, et

terio Hieronvnti. * Lov., volula.

psalt. Hieroiiyiii.
5 Iia

Alii

codices edili et scripti,

volve, juxla

terium, justUiam.
' lii

prius editis, et post tertius versus.

P.cpommus es Mss.,

in \:ss. el in Psalt. Hierou. At in edilis, hic, qui l-n-

tpostqmtuor.

suit

iti

Deum.

m
fica:i

t)E

SCRIPTORA SACRA.
Quoniam exaudi vil pauperes Dominus. In psalmo
Quia ecce qui olongant se a
te,

956

sumus

lola die, reputaii stimns ul

gres occisio:

tabuntur. Qiii quoeritis Domiiium, vivet anima vestra.

lxxii.

nis.

In psnlmo xlvi. Canile Doo, canile

lerrLie

canilc regi

nostro, canite. Quia rex universce

enidile. In psalmo xlix. Inimola

Deus, canite
et

poribunt; perdidisti

Deo laudem,

redde

omnem

fornicantem a
:

tc.

Mihi autem appropiiuiuare

Altissimo vota lua.

liberabo
le,

Et invoca

me

in dic tribulalionis:

etglorificabis

me. Impio aulem

dixit

Deus,

Deo bonum est posui in Domino Deo spem meam, utnarrem omnes annuntialiones tnas. In psalmo lxxv.
Yovete, et reddite Domino Dco vestro; omnes qui in
circuitu ejus sunt, offerenl

Quid
ut

tibi est

cum

narralione pr.TCcplorum

meorum,

assumas paclum meuni in ore tuo? Qui odisti disciplinam, et projecisti verba mea post le. Si videbas
furem, consentiebas
ei
;

dona

terribili,

auferenti

spiritum ducum, lerribili rcgibus terrsc. In psalmo

Lxxvii. Ausculla, populus

et

cum

adulteris erat pars tua.

mcus, legem

mcam;

incli-

Os luum dimisisti ad malitiam; et lingua tua concinnavil dolum. Sedens adversum fralrem Mumi loquebaris
;

nate

aurem vcstram ad veiba

oris mei.

Apcriam
in

in

parabola 'os
loco
:

meum,

loqiiarainigmata antiqua. Etalio

suis,
iit

et adversum (ilium matris tuoe fabricabaris opfecisli, et tacui

; :

Et narrabunl

filiis

ponant

Deo spem

probrium. Hsec

exisiimasti fulurura

suam,

et noii obliviscanlur

cogitalionem cjus, et

man-

me similem

lui

arguam

le, et

proponam ante oculos

dala cjus custodiant. In psalmo lxxx. Laiidate

Dcum
:

luos. Inlelligite boc, qui obliviscimini

Denm ne
;

forte

fortitudincm noslram, jubilatc Dco Jacob. Et alio loco

Isracl
si

capiam, el non

sit

qui liberel.
;

Qui immolat confessio-

audicris me, noii

sit in lc

dcus alienus, ct iien

nem,

glorifical

me

et

quiordinaleambulat, oslendara
l.

adores

deum peregrinum. Ego sum Dominus Deus

Usquequo
judicatis
iniquila-

ei saiulare Dei.

In psalmo

Ab

iniquitate

mea,

et a

tuus. In psalmo lxxxi.

peccato

meo munda me. Quoniam

et peccalurn
:

iniquilalcm

meam
sem:

tcm, clfacics impiorum suscipiiis? Judicate paupcrict

pupillo,

ogocognovi,
per. El alibi

meum
Deo
in

coiitra

me

est

egeno

et iiiopi justcfacilc.
iii

/ /a/moLXXxiii.
te,

Sacrificiuni

spiritus conlribuiatus

Beali

qiii liabitaiil

domo

lua,

adhuc laudabunt

cor.conlrilum cl humilialum Deus non

psailmo
Li.

despicies. In

Beaius hoiiio
ejiis
:

cujiis foriiiudo cst in te, semitaj in

corde

Quid gloriaris

maruia,

polens? Miscri-

iransciiiilcs in valle flclus

foulcm poncnt cam.

^
:

cordia Domini lota est die. Insidias cogitat iingua lua,

Bencdiolioiiem qiio^inc amiciotur doctor

forliludiiic
iii

ibiint

dc
in

quasi novacula acuta faciens dolum. Dilcxisli

makim
lingiia

fortiludincm
:

parcbuiit apud

Dcum

niagisquambonum, mendacium magis quam loqui justiliam. Dilexisli

Sion. El paulo post

Quoniam mclior
in

est dics in alriis

omnia verba ad devorandum,

;

luissiipcr millia. Elogi abjpclus esse in

domo

Dci mei,

dolosa. Sed Deus destruel lc in

le,

sempilernum terrebit
le

magis quam habiiarc

psalmo
xci.

labernaciilis

impicialis.

In

et evellet

le

de tabernacuio, et eradicabit

de

Boiuim

csl confiteri Doinino, et psallere

xciii.'

lerra viventium. Videbunt jusli, el timebunt, et supor

noinini luo,

Allissime. In psalmo

Intelligile,

eiim ridebunt: Ecce vir qui non posuit

diiiem

Deum

forlilu-

stulli in popiilo; et

insipicntcs, aliquando discitc.

Et d$

suam

sed speravit in mullitudine divitiariK

est in insidiis suis.

paulo post
lege
tiia

Beatus vir

qucm

crudicris,

Domine,

et

suorum; confortatus
sicutoliva viieiis in

Ego auiem
tibi in

docucris cum. Ut quicscat a diebus afflictionis,

iiiteriliis.

domo

Dei, speravi in misericor-

donec fodiatur impio

adorcmus,

In psalmo xciv. Veiiite

dia Dei, in sx-culum sempilernum. Coiifitebor

ct curvemiir, flcclamus

genua ante
:

facicin

saeculum.quoniam

fecisli;

ctexspectabonomen

tiium,

Domini

factoris noslri.

Et post duos versus

Ilodie si

quoniam boiuim
psalmo
fundite
est.
viri
lite
:

in

couspeclu sancloruin tuorum. In

in

voccm
scrlo.

ejus audieritis, nolitc obdurarc corda vcslra;

Lxi.

Sperale
illo,

eo omni tempnre, populi

*
:

ef-

sicut in contradictione, sicut in die tciU,'ilionis in

de-

coram

cor vestrum
filii

Deus spes nostra

filii

In psalmo xcv. Cantate Doinino canlicum.notcrra.

Verumtamen

vanitas

Adam, mendaclum

vum, canlate Domino, oinnis

bencdicite nomini ejus
:

Cantate Domiiio,
in dioin

in stateris dolosis frauduleiiter

el in

agunt simul. No-

annuntiate dc die

confidereincalumnia,

rnpina ne fruslrcmini.
lxiii.

salulare ejus. Narrate in genlibus gloriam cjus, in univcrsis populis mirabilia ejus. Et post sex versus
ferte
:

Divitiae si affluxerint, iie

apponalis cor. In psabno

et sperabit in eo.

Af-

Lselabitur juslus in

Domino,
te

In psal;

Domino,
ejus;

familioe

populorum

afforle

Domino

mo

Lxviii.

Quia propler

porlavi opprobriiim
Aliciius factus

ope-

gloriam et fortiludinem. Affoitc Domino gloriam noniiiii

ruit confusio facieni

mcam.

bus meis,

et peregrinus

filiis

matris

sum fratiime*. Quia zclus

cxprobran-

Icvale

munera,

ct inlroite

in

atria ejus.

AdoraleDominum
Qui
sws
diligitis
;

iiidcoorcsancluarii. In psalmo \c\i.^

tres ver-,

domus
lium

lu3e

comedit me, et opprobrium

super me. Et
in

Doininum, odile malum. Et post

tibi cecidit

flevi in jejunio

animam
El

Lx'tamini, jusli, in Domino, et conlilemini

me-

meani;

el

factum est

opprobriiim
;

milii.

posui
in

nioriae sanctaj ejiis.

In pso/moxcvii. Jubilate Domino,

vestinventum

meum saccum

elfaclus

sum

illis

pa-

omnis
psalmo

lcrra; vociferamini, ct laudate, et canite. In

xcviii.

rabolam. Contra meloquebanlurqui sedebaiil

et canlabant bibentes

in poria,
:

Exaltale

Dominum Deum

noslium,

ct

vinum. Et aliquanto post

Lauin

adorate scabellum

pedum

ejus, quia sanclus

lerra,

est^ In
servile

dabo nomen Dei in canlico, et magnilicabo

confessione. Et placebil

eum

psalmo xcix. Jubilate Domino, omnis

Doinino

Dco super vitulum novellum,

lae-

in

iaclitia.

Ingredimini coram

illo in

laude.

cornua efEerentem et ungulas. Videntes mansueti

* Edili
,

corda vestra. Mss. juxta Psalt.

Hier.,

cor ve-

Editi,
3

strtm.

Mss. etPsalt. Hieron. At editi hic, in parabolts. doctus. Mss. cum Psalt. Hieron., doctor. ediii, sanctum est. sic a.:.s. et Psalt. Hieron. At
Slc

Sanct. August. IU.

(Vingt-neuf.J

07
Soilole
et

S.

AUGUSTINI SPECULUM.
eorum
est.

908
in

quoniam Domiiiiisipsc eslDeus; ipscfocilnos, iiisiiis siiimis'. El posl mium vfrsi/m : Iiij^rodimiiii
ejiis
iii

DomusA.^.ron confidit
est.
;

Domino;

auxilia-

lor ct prolcctor ei)rum

Timcnlcs aiitem Domi-

porCis

gruiiaiiim aclionc, airia ejns

iii

iaiiiic

num

coiililciniiiiei.

Inpsnlmoc- Deambulabo insimpiicitale

iii mcdio domns me;c. Noii ponam coram ociimeisvcrbnm Beiial.Facicntem dedinaliones odivi, lis iiec adliivsit milii. Cor praviim rccedel a me; maliiin

:ordis mei

Cdiilidunl in Domino anxili;itor cl protecior eorum esl. In psalmo cxv. Credidi propter qnod locutus sum, cgo alfiictus suin nimis. Et posl aUquanlum : Qiiid rcddam Domino pro omnibus qux relribuit milii? Calicem salutaris accipiam et nomen Domini
,

ucsciam. Lo(|uenlcin

in

abscondilo conlia proxiiniim

invocabo. Gloriosa in conspeclu Domini mors sancto-

siinm, bunc inlerliciam^ Snperl)nm ocnlis el altum

cirde,
tcriae,

rum

ejus. Et post tres versus

,

Tibi

immolabo hosliam

cnm hoc
iit

esse non polero. Oculi mel ad fidcles

:

laudis

et in noinine
in
,

Domini invocabo. Voia mea Doin atriis

babilcnt mecuni

ambnlans

iii

via simpliciiii

mino roddam

conspectu omnis populi ejus;

in

lcr, liic minislr.ibit milii. Noii babitabit

mcdio do-

doinus Doinini
cxvi. Laudate

medio

lui

Jerusalem. In psalmo
gentes
;

mus

nieae

faciens m:ihini

loiiucns

placebil in conspeclu ocnlornm

mendacium iioii mcornm. Mane perdam

cii.

Dominum, omnes

coliaudale

eum

universi populi. Jn psalmo cxvii. Confitemini

in

omiies impios

lerra'.,

ul inlcrliciam de civilale Domiiii

Domiiio, quoniam bonus, quoniain

scricordia ejus. Dicat nunclsrael,

aeternum miin

u<iiversos qui operantnriiiiqnilalcn!. lu psalmo

Mi-

quoniam

jeter-

sericoidia

autem Domini, ab ailcrno

et usqiie iiKclerfiiios

num

misericordia ejus. Dicat

domus Aaron, qnoniam

nmii super limentos eum. Et juslitia cjns super

filiorum,
iis

in a!leriium

misericordia ejus. Dicaiit qui timent Doiii

qui custodiunl paclum ejus, el rccordaiitur

civ. Coiifi-

minuin

quoniam

ajternum misericordia ejus. Cuin

,

pricceptorum ejus ad faciciida ca. In psalmo

lemini Domino, et invocate noiiien ejus
;

tribnlaier invocavi

Dominuin

et exaudivit
:

mein

lati-

iiolas facile po-

ludinc

Dominus. El

post quinque versus

Melius est

puliscogitationesejus.Caniteei, ct psallilcilli:ioqiii-

mini

in universis mirabilibus ejus.

ejiis; lyetetnr

Exsultalein nomine
Qiioeejiis

sancto
rite

corqna;rentiuinDominum.

DomiBiim

et

virtulem cjns, qnxrilc facicm

quam sperare in homine. Melius Domino qnam sperare in principibus. El post oclo versus : Fortiludo mea et laus mea Dorainus et faclus esl milii in salutoin. Vox laudis et sa
spcrare in Doniino,
esl sperare in
,
-

jiigiler.

Recordamiiii mirabilium cjus, qn;o

lccit, si-

lutis

iii

laboriiaculis justorum.
in

In psalmo

cxviii. Beali

giiorum et judiciorum oris ejus. In psalmo

cvii.
:

Parascd et

immaculali

via,

qui ambulant in lege Domiiii.

,

lum cor raeum, Dens; canlabo ct p^allam

gloria niea. Coiisurge
,

Bcati qni custodiunt teslimonia ejus

ia loio

corde

psalteiium cl cithara
libi in

consur-

lequirunt eum. Et alio loco

Et ambulabo

in spalioso,

gam mane.
miiio
iii

Confiiebor

populis, Domiiie, cau-

qnia praicepta tua quaesivi. Et loquar in

luis coraiu regibus, el

testimoniis

tabo le in nationibus. In psalmo cx. Conlitcbor Dototo

non confundar. Et deleclabor

Et levabo raanus raeas
et loquar in praiceptis

corde ineo,

in
:

consilio justorum ct

in

mandaiis

tuis, qua; dilexi.

,

congiegalionc. Kt in alio loco

tlraor

Principium sapienli.c
(;iciu!it

ad mandala tua
tuis.

qua; dilexi
:

Domini

doctrina bonacunclis qui

cam

Et posl qualuor versus

lege tua non declinavi.

laus ejus perseverans jngiter. In psalmo cxi. Bcatus

vir qui limet

Recordatus sum judiciorum tuorum a sa;cuIo, Domiiie, et consolatus sum. Horror obtinuil rae ab iinpiis
,

Domiiium
versus
:

in

mandalis ejus volcl

vir

iiimis.

Et postquinque

Bonus
iii

clemens

ct lenerans,

quia dcreliquerunt legem tuam. Carmina erant

,

dispensabit verba sua

judicio;

quia in a;teinum
eril justus;

inihi pra^cepla tua

in

domo
Hoc

peregrinaiionis meaj. Uetui,

non commovei)itur. Inmemoria seinpilerna

ab auditu malo
dens
in

cordalus
stodivi

sum

ia nocte

nominis

Doinine, et cuest

iion timebit.
;

Paraium cor
,

ejns conli-

legem luam.

factura

mihi,
',

quia
,

Domino

firmum cor ejus

non limebil doncc

coniu ejns cxal-

prcecepla lua cuslodivi. Pars

custodiain

mea

Domine

dixi

ut

aspiciat in hostibus suis. Dispersil, dedit pauperibus:

jnslitia ejus

verbum

luuin.
;

Deprccalus suin

vulluin
clo-

permanet

iii

ailernum

luum

in

toto corde

miserere

mei sccundnm

tabitur ingloria. Impius videbit et irascelur, deniibus

qniuMi luum. Recogilavi viasmcas, et converli pedes

frendet, et tabescel

desiderium impiorum peribit. In

servi
,

meos ad

testiinonia tua. Festinavi

et iion ncglexi cu-

Psalmo cxn. Laudate,

que
in

Dominum, laudate nomen

usquc ad occasum
cjus,

slodire inandata tua. Funes impiorum implicaverunl

rae; legera

Domini. Sit nomon Domini benedictum,a modoet us-

tnam non sum

tibi,

oblitus.

Medio nociis snrjiislificatio-

Klcrnum. Ab orlu

solis

gcbamad confitendum
liis tuic.

supcr judicia

laudabilenomen Domini. /
argentuin et

aurum

Gentium opus mamium hominum. Os haf;s//Hocxiii. Idola

;

Pariiceps ego snin omniura liinentium le, et

cuslodienlium pra;cepla tua, Et posl paucos versus

bent, et non loquentnr

oeulos bahent, cl non videbunt.

:

Ego auiem

in lolo

eorde servabam pra;cei)la lua. inct

Aures habeii t,
illis fiaiit

el iion audicnt, elc./ paulo posl

,

Similcs

crassatum est vclut adeps cor eorum,

lua meditabar.

ego

in lege

qni laciuiit ca

ct onines qui confidunt in

Bonum mihi

quia afflictus sum, utdiinihi esl

cis. Israel confidit in

Doniino; anxiliator ct piolector

scerem pi;ccepla
super
raillia

lua. Mclior

lex oris lui,

:

* Editi, et iwn ipsi nos. Mss. juxta Psait, Hieron. , et ipsius sumiis. ' l-cgel)aturia prius excisis, yon ponebam. coram oculis nieis verba i'elial....nec aillujedt miin cor pravum. neceden-

auri et argcnti.

Et post puucos vcrsus

post

Quia

lex tua meditalio

in

mea. Et
luis.

paululum

Ego
:

autem loquar

pra;ccptis

Et post paululum El post duos versus

lu^sriebam.... Iiunc interlicieham. ilos versiij ad Mss. et ad Psall. llieroii. cniciidaviinus. In Psalierio Hierouyaji, /ijdew dodw.

tem

ame malum

Prx-ccpla tna non

*

sum

oblitus.

Ediii^

Dominus. Mss.i Domine.

909

DE SCRIPTURA SACRA.
superbi foveas,qu non erani juxla
post duos versus
in terra
;

910
elegi.

Fodenml mihi
legem Uiam. Et
sumpserunt

mea; quia proecepta tua

tuum, Domine,
duosversus
:

Desideravi salutaro

Paulo minus con-

et iex tua voiuntas

mea

esl

'.

Et post

me

ego auteni non dimisi prac:

Erravi quasi ovis perdila; quisere servuin

oblilu^;.

cepla tua. Et post septem versus

lectatio

Nisi

quod

lex lua do-

tuum, quia inandalorum tiiorum non sum

psalmo cxix. Ego pacilica ioquebar,
ct

mea,

forte periissem in pressura nica. In

ilii

debella:

sempilernum non obiiviscar prseceptoruin luoruni quia per ipsa vivificasti me. Tuus ego sum , sah a me

bant ea. In psalmo cxxi. Rogale pacem Jcrusalem

sit

beiie

iis

qiii

diligunl

eam. Et post duos

versus

quoniam pmecepla tua quopsivi. Me exspeclavcrunt impii,ut perderentme; teslimoniuni tnum considcrabo. Oinnis consunnnaiionis vidi fineni
;

Propier fralres meos el proximos meos, ioquebar

ialuin nian!

pacem tihi. Propler domuni Domini Dei rcbam bona tibi./H psalmo cxxii. Ad le
meos, qui habitas
in coelis.

nostri

qu;c-

levavi oculos

datum tuum

niinis.

Qiiam

dilexi legein tuain

:

tota die

Ecce

sicut oculi servosicut oculi anciila;

bxc
mala

medilalio inea. Et paulo post

proiiibui

Ab^omni semita

rum ad mamisdominorumsuorum,
ad inanuin doinina' suse
;

pcdes meos

ut custodirem verba lua.

tu illuininasti
nie.

sic oculi nostri

ad

Dominum
In psnlrio
Sion
;

A
ori

judiciis tuis

non recessi, quia

Deum
cxxiv.

nostruin

donec miscreatur
in

nosiri.
(juasi

Quam
divi

dulce

giitiuri

meo eloquium
lua
niendacii.

tuuni

super mcl
;

Qui confidunt
in

Doniino

inoiis

meo.

Pniecepla

considerabam

proptcrea

immobilis

selernum

iniiabitabilis

Jerusalcni.

In

omnem semilam
in

Lucerna pedi meo

t'.t

psalmo cxxvii.

Beatus omnis qui limct DDininum

^.

vcrbum luum, et sus Anima mea

lux semiUTi nieie.

posl seplemvcrel legis lu;o

miiii
,

qui ambulal in viis ejus

In psalmo cxxix. Siislinui

ct

manu mea semper,

Domiiium
cor

sustinuit

anima mea,

verbum
est

ejus ex-

non sum

oblitus.

Posueruni

iinpii lai|ucuin

ct

speclavi. In psatnio cxxx. Domiiie,

non
mei
;

CAaUalum

a prseceptis tuis

non aberravi. Hsreditas mea meuin,

testi-

meum

iieque elali sunl ocuii

ot in
fcci

et ikon

ambu-

nionii lua in sempiternum; quia

sunt. Inclinavi cor
iit

gaudium cordis mci

Tuniulluosos
et

iavi in

magnis

mirabiiibus

super me. Si non

facerem juslilicationcs

proposui, et silere

animam

ineain; sicut abiacia-

tuas, propter ailernam

odivi, et

retributionein.

tus ad matrein suain, ita ablactala

ad

me anima mea.

legem tuain
:

diiexi. Prolectio

mea

sculum

mcum lu es me maligiii
,

verbuin tuum exspectavi. Recedite a

et
:

custodiam mandala Dei mei. Et post

Dominum, a modo el usque in seternuin. In psalmo cxxxn. Ecce quam bonum csi ct quain dccorum, habitare fralres in unum, In psalmo
Exspecta
,

Israel

seplem versus
pios lerrie
piiavit a
;

Quasi scoriam compulasli omnes im-

cxxxm.
mini
;

l^^cce

ijcnedicite Doinino

oinncs servi Doin alriis

propteiea diiexi tcslimonia tua. Horri-

qui statis in
in
^,

domo Domini,
levale

d mus Del
ad oan-

timore luo caro

mea
,

et judicia tua timui.

nostri.

noclibus

manus

vestr^s

Feci judicium et justitiain

ne derclinquas
:

me

iis

qui

eiuin

et

ijencdicile

Doinino. In psalmo cxxxiv.

;

calumnianlur nie. Et post paucos versus

dilexi

Proplcrea

Laudale nomen Domini

Qiii

iaudate, servi, DomiTUiii.

mandaia

uia

super aurum et topaziuin. Protiia

statis

pierea in universa pi\ecepta

direxi

omnem

se-

nostri.

domo Domini, in alriis domu'' Dei quoniam bonus DomiLaudate Dominum

in
,

milam mendacii odio dabui.

idcirco custodivit ca

Mirabilia testimonia lua;

niea. Et posl duos versus
:

nus;
puucu

caiiite
:

noinini ejus,

quoniam decens. El post

el

anima

Idola

Genlium argentum
iiabent
,

auruni

opera

Osiueum

aperui, et respiravi; quia mandala tua dealio loco

:

manuum hominum. Os
ocuios
liai)enl, et
illis

et
ctc.
,

non loqucilur;
El pauio
post

siderabam. Et

Coiisumpsit nie zeius meus,

non videbunt,

quia obliti sunl verborum tuorum liosles mei. ProbaIHS

sermo luus nimis,

et

et servus luus
;

dilcxit

iiluin.

Parvuius ego snin

tiia

conteniptibilis

sed
:

prscccpla

omnes qui confidunt in eis. Domus Israei, benedicite Domino doraus Aaron benedicitc Domino timentes Dominum,
Similes
fiant qui faciunl ea

ct

non sum

obliius.

Et post
:

ires versus

Mandata tua

volunlas inea. Et paulopost

et eripe

Yide

aflliciionein

meam,
Et post

me; quia
:

iegis tuaj

non sum

oblitus.

In psalmo cxxxv. Coniitemini Domino, qiioniam bonus, quoniam in a;tcrnuir miscricordia ejus. Confilemini Deo deorum, quoniam
benedicilc Domino.
in

sexversus

Mulli qui

persequuntur me,

et afiligunt

a}lernum misericordia ejus. Conlitemini Doinino

,

me;

a testinioniis tuis

non
;

declinavi. Vidi praivarica-

dominorum
Et

quoniam
:

in a:lernum misericordia cjus.

coeli
,

tores tiios, et

moerebam

quia

verbum

tuuni non cudilexi,

in fine psalmi

Confilemini Dco

quoniam in

siodieruni. Yide

quoniam praecepta tua

Do-

seternum misericordia ejus.

ol)lilus

In psalmo cxxxvi. Si
in oblivione sit
si

mine; juxla misericordiam tuam

ijuaiuor versus
:

vivifica rae.

Et posl

fuero tui

Jerusaiem

dcxtcra

Gaudens ego sum

in eloquio tuo, sic-

mea. Adlisereat lingua mea gutturi meo,

datus fuero lui
,

non recor-

ut qui invenit spolia niuila.

et deteslatus in die

Mendacium odio habui sum; legem autem luam diiexi. Septies

,

Jerusaiem. Si non pncposiicro Jcrumex'. In psalmo cxxxviii.

odivi, et conlra adversa-

salem

in principio iuetitiai
le,

laudavi te

super judiciis
,

juslitioe

tuae.

Pax
et

Nonne odienles
facti suiit

Domine,

multa diUgentibus iegem tuam ct non est illis scandalum. Exspectabam salutare luum, Domine,
naandata tua
feci.

rios tuos distabui ? Perlecto odio

oderam

illos

iiiimici

mihi.

/n psa/mo cxxxix. Ne

des, Doinine,

Custodivit

anima mea teslimonia

i

lua, et diiexit ea nimis. Cuslodivi praecepta tua et teetiraoma lua, quia omnes vis me
in consDcctu
liirt luo.

sic Mss. et Psalt. Hieron. At editi, media<;o mea esf. qui ambulanltii Mni, isealiomnesqui limerit

Domimm,

<r iii

/...

pos( oc<o vecsHs

n;

Sit

manus

lua auxilialrix

wis eJMS. sequimur Mss. et l'salt. Hieronyiui. s Editi, i sanc^a. mss. juxta i^salt. nier., ad sancfMW.

9H
di'sidoria
iiiipii;

S.

AUGUSTINI SPECULUM

912

scolera ojus ne erfondanlur, el olc-

vciilnr.

Iil
iii

posl
lorra.
,

qmluor

versits

Vir liiiguosus non

ad loriam. Caiiite Domino in confessione, canite Dco nostro. Et posl qualuor vcrsv.s : Non cst in fortitudine
equi voluiilas ejiis, iicquo in
Piacebitur
libiis viri

diiigolur

Jn psalmo cxl. Corripial

cl arguat

me

jusltis

placebitur
,

ei.

in inisericordia

ino

olouni ainariludinis

Domino

in iis qui

timciit

eum

ct exspc-

iion iiiipingnel capul ineuin.

El posl
:

qumim
in
te

versus

clanl misericordiam ojus.

In psabno cxlviii. Bcges

Quoiiiam ad lo, Domiiio

oculi inci

sporavi

lernc

el

omiios populi

principes el universi judices

ne evaouos animoni

nicain.
,

In psalmo
voce
in

cxi.i.

Yoce
olo-

mea ad

Domiiiuni claniavi

mea ad Dominum
ejus
il!o aniiiiii,

dcprccalus suin.

Eirundam

conspectu

scnes cum pucris laudent noincn Domiiii. In psalmo cxlix. Cnntatc Domiiio caniicum novuin laus cjus in coiigrogatione sanclo;

lerrac, juvciies et virgincs,

]uium mcuin, Iribulaiioiiom

:

mcam coiam
tc

rum. Lictctur
in rcge suo.

Israel in faclore siio,

trcs vcrsits
:

filii

Sion exbultcnt

liabo.

Et post sex versus

i'Mum\i ad

Doininc
viven-

El post

Exallabil mansuelos
gloria,

dixi,
liimi.

Tu

es

spes

mca

pars inca in

lerra

in Jesii. Exsiillabunt saiicli

in

bmdabunt

in

In psalmo cxlii. Modilabar omnia opcia lua,

cubilibus

siiis

cxaltalioncs Dei in guiiure corum. In

lacta

manuuin luarum loquobar. Expaiuli inanus ineas

;

psalmo CL. Laudate

eiim in
forliludine

Dominum
potenliac

iii

sanciis ojus, laudate

nd

lc

anima nioa
:

(piasi lerra silicns

ad ic Et posl

Ircs

cjiis.

Laudalc

cum

in

Fac nie audire niane miscricdrdiam luam, quoniam iii le coidido. Nolam fac iniiii viam in qua
versns
anibiiio,

fortiludiiiibus ojus, laudato euiii juxla

niagiiificeiUia; sujj.

muliitudinem
spi-

El

in

fme psulmi

Omne quod

quoniam ad

le levavi
:

animani nieam. Libera

In psut-

rat laudot Doniiiuim.

IIccc (le libro

me
mo

do inimicis, Dominc
cxLiH. Libora
;

a le prolcclus suiii.

Psalmorum
vt ca

colleyimus, in quibiis sttam

me

el

eruc

me

do manu niiorum
vaiiilulom
siiit
filii
,

qiiisque vilam, si proficcre a/fectat, inspiciat.

Ubi

lccto-

alienorum

quorum os locutum
iii

cst

et

rcm udmoncmiis

quw de Psalmis

posiii,

tanquam

doxtera eorum dcxtera mendacii. Ut

quasi pianialio crescens

noslri
Fili;e

nnum

psalmiim contcxlim

lcgat, tacitis verbis mcis, quce

adoloscentia sua.

nostroc quasi aiiguli ornali ad simiruudincm lcmpli.

fd hoc inlerposui,ut sivoluerit,inspiciat ubi sil scr.iptnm quod posui, id esl, qnoto vel in qito loco ejusdcm psalmi.
Ilis cniin prwtermissis qui lectione conlinuala inspexcrit

Pronipluaria noslra plciia, ct suporoffundoiUia ox hoc

in illud. Pecora nostra in inillibus, cl iiinumerabilia

sola verba
lius

Psalmorum,

miilto jiicundius. cl ob lioc uli-

in compitis noslris

lauri noslri pingucs.

,

Non.cst

iii-

ex

divinis afficielur eloquiis.

liuic
;

Nunc de
si

libris

SalO'

lerruptio, et

non

csl egressus

el

non

cst uliilatus in

monis quw videbunlur

cic

operi neccssaria, colligemus

plaleis nostris. Bcalus poiiulus cnjus talia suiU; bca-

primum dc

Proverbiis

qui liber

bene inlelligalur,
valebil.

lus populus cujus Doniinus Deus ojus. In psalmo c\li\.

ad morcs pios informaiidos pene lolus

quoi obscura sunt praHermillo
:

Sed ea

Exallabo le, Dominc, Deus meus, rox,

ot

benedicam

habeant ea, quibus exer-

iiomini luo in jctcrnuni el ullra. In oinni die bene-

ceantur

leclores dilectoresque spirilualium lillerarum ;

dicam

libi

cl

laudabo nomeii luuin

:

iii

scmjiilcrnum

vos in

lioc

opere slaluimus

illa

poncre qitw ad atjcndani

jugilcr. El post ditos versus

iicin

Generatio ad geiicralio-

vilam facile intellecta referanlur. Quamvis multis videri

laudabit opera lua, ci foititudiiies luas annun-

possim aperlissima
potius clausa sunl,

prwtermisisse

nonniillaque

liinc

liabunl.

Dccorem

gloriiK magniiiidinis luai, et

veiba

unde putanlur
,

esse perspicua.
fit,

Quid
si

mirabilium luoriim loquar. El fdrliludincm borribilium

enim tam ctarum videtur

et

quid tam inepte

ibi

ad

luorum

lo;iueiUur, ol inagiiitudiiics
iiiuIutc boiiilatis tu;ic

liias

narrabuiU.

proprietalem vetis accipere, quod

scriplum

esl,

Ab

Menioriam

loqueiilur, et juslilias
:

aqua alicna abstine

ris (a) ?

te,

ot

de fonle alieno ne bibe,

tuas laudabunl. Et posl

dicuiil libi.

ires versus
tui

El sancti

lui

bcnc-

Aitt

quid vatet ad mores corrigendos

nisi ittic

Gloriam regni

diccnt, ct fortiludincs
filiis

inletleclus attior requiratur,

quod diclum

est,

Pauperlas

tuas loqucnlur. Ut osleiulant

diiios ejus,

liominum

foiiilu-

et

gloriam decoris rcgni ejus. El paulo

virum humiliat, raanusautem fortium locuplelat {Prov. X, 4) ? Cum et non esse pauperem el esse manibus for,

post

Juxta esl Dominus omiiibus qui invocaiit

eum

tem, non

sit

in

bonorum liominum
; el

potestale, sed el multis

in vcrilato. Placitum

timcntium sefaciot,

ct

clamo-

provenerit pessimis

hoc proverbium mate inteltectum,

rcm corum

audict

et salvabit eos. Cuslodit

;

Dominiis

possit provocare pauperes forles, ut rapinis se exisliment

ornncs diligonlos se

ct

uiiiversos impios conlerct.

debere ditescere. Quis non aulem rideat,

si

proprie pO'

Laudem Domini

loquetur os

mcum, ctbcnedicclomnis

silum pulaverit quod

filii

ibi tegilur

caro nomiiii sancto ejus in seternum ct jugitcr. In

malignis (Id. xxiv, 20)?

el

Non enim nascuntur Omnia ergo latia retin,

psahno cxlv. Lauda, anima mea,

Dominum

in

vila

mca

caiuabo

Dominum Deo meo

:

laudabo
qiiamdiu

quemus,

ea quibus suadetur atiquid atiquanto diutius

sit
,

suin. Nolite confidcrc in principibus, in

lilio

hominis
ctijus

cum rum
itli

id
,

quod suadelur atque prwcipilur non

id polius
sit

obscuubi se

et

ponendum

in hoc

Specuto

cui non cst salus. El post diios versus

Boalus

inspiciant, quibus

jam persuasum

est,

bene ac lauda-

Deus Jacob
liontis est

auxiliator ejus, spes ojus in

Domino Deo
,

suo. In psalmo cxLvi. Laudate

:

Dominum
',

qiioniam

canticum Dci nostri

quoniam dccoriim
:

est,

pulcbra iaudatio. Et posl paucos versus

;

Susci-

piens mansuelos Dominus

1

liuniiliaiis

impios usque

'

sic Mss. et rsalt. Uieron. Editi,

Dco

nostro.

hac sententia , Ab aqua alieerat Augiistino familiaris, sacpeque al) i|;so lu cougressu cura Donatislis prave eam usurpantibus explicata liabctur apud LXX , Prov. cap. 9 sub vers. 18. Ex eorumdem interpretatione ipsi in mcntem veniebant alia liic subjecla tcsiimonia , nisi quod LXX istud efferunl in plurali, cheires de andreion ptoutizousin , manus fortium locupletant.
(a)

Viilgata versio caret

na, clc, quaj

:

quidem

915
biliiir vivere,

DE SCKIPI URA SACRA.

sed ul hoc faciant, quce sibi optanda atque
,

914
:

rari.

Et post decem versus

:

Fili rai,

ne effluanl hivc ab

obsenanda

sint

qna^runt.

Hcec itaque de Proverbiis

oculis tuis

Custodi legem atque consilium. Et post

:

Salomonis ponenda credimus.

novcm vcrsus
potesl
;

Noli

proliibere

henefucere

cuin

([ui

DE PROYERBIIS.
[Cap.
I.]

si

valcs, ct ipse heneAic.

Ne
;

dicas amico luo,

Tinior Doniini principiuni scicnliae. Sa-

Vade, ct revorlcro, et crasdabotibi

sisdare.
tc

pienliani alque doclrinam slnlli despiciunt.

nii,

Audi,

fili

disciplinam palris
'f

lui,

el ne dimillas legem malris

cum sialim posNe moUaris amico liio malum cum i!!e iii liabcat fiduciam. Ne coniendas adversus homiiiem
;

tuK.

post qnaluordecim versus,

:

cum

de Iwmicidis

fiiislra.

Etpostseptcm versns

Illiisorcs ipse

dcludet,

loqueretur

Ipsi

inquit, conlra sanguinem sunni insi-

et

mansuclis dabit graliam.

dianlur, et moliuiilur fraudes conlra

animgs suas. Sic

Et post quadragintalres
dia serva cor

versiis

'

iv.

(Jmni custo-

semitae omnis

avari animas possidenlium rapiimt. Item

:

tuum; quia ab
pravum,
tui

ipso vita procodit.

sint

Reprotiiae

post qualuor versus

Usqnequo

parviili

diligitis in-

movea

tc os

cl dolr;ihoiili;A labia
;

fanliam

et stulli ca

qus
et

sibi
?

sunt noxia cupiunt, el

cul a te. Oculi

rccla vidoant
tiios.

ct

paI|)ol)r;e

imprudeiites odiunt scientiam

El posl undecim versus

;

pr;eccdant gressus
et

Dirigc soinilaiii podibus luis,

Tunc invocabunt me,

gent,

non exaudiani
:

mane consur-

etnon invenient me eo quod exosam liabuerint disciplinam, et limorem Domini non susceperint, ncc
acquieverint consilio
correplioni

omnes via; lu;c slahilicntur. Nc decliiiosin dcxteram aiit iii sinislram. Averte pedoin tiiuiii a malo.
oiiini

\ias

qiuc a doxlris suiil

iiovii

Doniinus; per-

meo

ct dclraxerint

uiiiversoc

vors;v!

voro sutitqu;oasiiiislris

siiiil.

Ipso auloiii roclos

iii

mex. Comedont

igiiur fructus vioc su;e,

facit ciirsus

tuos, itinera auloin tua

paco r.ioducci.

suisque consiliis saturabiinlur.

inlerficiet

Avcrsio parvuloruin
illos.

v.
I

Fili nii,

altcndc sapiontiain
;

iiioain, oi |iruden-

eos, ct prosperilas stullorum perdcl

ti:e ir.c;e

inclina aurciii limiii

nt ciislodias cogitatio-

Qni aulem

me

audierit,

absquc lerroro reqniescet, et

iios,

ct discipliiiaii! lahia tiia consofvoiit. F;iviis eniin

abuiidantia perfruelur,

malorum
:

tiinorc sublalo.

dislillans hihia iiioroti icis, ol iiilidiiis olco giiltur ojiis.

Et post
caveris
sieris
iliarn
,

tres versus [ii.]

Si

enim sapientiain invoprudenli;ic;

si qu;ie-

Novissinia aiilcm

ct iiiclinaveris cor

luum

illius amara quasi ahbinlhium, et acnla qiiasi gladiiis hiccps. Pedcs cjus descendunt in

eam
:

quasi pecuniam, et sicut tliesauros clToderis

morlcm,

cl

ad iiiferosgrcssus

illiiis

penelranl.
:

tuiic inielliges

limorem Domini

et scienliam

Et post nonacjinlu scplcmversus

[ vi. ]

Noii concu-

Dei invenies; quia Dominus dal sapientiam, etcxore

ejus scientia et prudenlia. Custodiet rectorum saluteni
,

piscat piilchritiidiuom ejus cor tuuin, necapiarisnuti-

bus

illi.us.

Prctiiim eniin scorti, vix unius est panis

et proieget gradienles simpliciter

juslitio!
,

servans sc-

ninlier aulein viri

preliosam animam capii,

Numquid

mitas

et vias et

sanctorum coslodions. Tunc

judicium
,

ahscondorc potost
nieiila illius iion

homo

igncin in

siiiii

suo, ut vesti-

inteliiges justiliam,

et ;rqiiilnleni,

et

ardeant? autamhularc superprnnas,

?

omnem semitam bonam.

tuum,
mala,
et scienlia

Si intraverit sapicnlia cor

ut

11011

comhurantur plantac ejus

Sic qui ingreditur

animac tU3C placuerit; consilium cu;

ad miilicrem proximi
goril
fiiorit

sui, iion eril

muiidus

cum

leti-

stodiet le, et prudentia servabit le

el

ut eruaris de via
Qiii

cam. Non grandis

:

cst culpa, cuni quis furatus

ab homine qui pcrversa loquilur.

iler

dere-

liiraliir

onini, ul csurientoin iinpleat

aiiimam

linquunt

rectum, et ambulant per vias tenebrosas:

dc]n-clieiiS;isqiioqucreddct sopliipliini,
slaiiliam doinus

olomiiom subest,

qui Isetanlur

cum

malefecerint

et exsullant in

rebus

su;e

liadet.

Qui auloni adulter

pessrmis

quorum

vise perversac,

et infames gressus
,

pioptcr cordis inoiiiain peidet aniiiiam suam.

eorum. Ut eruaris a muliere aliena

quae mollit

et

ab extranea

Et post qualuor versus

[ vii.]

Fili

mi, custodi serlihi.

sermones suos

et reliquit

ducem puber-

nioncs meos, ct praicepla

iiiea

roconde

Serva

talis sua, et pacli

Dei sui oblita est.

:

mandata mea,et

vive,

cl

legcm incam quasi pupil-

Et post tredecim imMs[iii.]

Misericordia et vcril;is
,

lam

oculi tui.
[ viii. ]
:

non

te

deserant

circumda cas gulturi luo

et

de-

Et post quinquocjinta septem versus

gile, parvuli,

Intelli-

scribe in tabtilis cordis tui; et invenies graiiam et di-

astutiam
:

et insipieiitcs, aniniadvertitc.

sciplinam

ciam

in

bonam coram Deo, et hominibiis. Ilabe fiduDomino ex tolo corde tuo, et ncinnitaris pruomnibus
viis luis
sis

Et post

duos versus
et labia

Vcrilatoni

modilahitur gutlur

meum,
*

mea

detestahuntur impium^. Et post

denliac tux. In

cogita illum, et ipse Pigebat annolare circa versuum reccnsioncm crrata treqnentissima, qu;E videricet postqiiam in Ainerbachianam edilioueni semcl inducia suiil, ali;s dciuccps ecliliones reluctanlibus Mss. codlcihiis conslaaler (jccui)aruiu.

diriget gressus luos.

Ne

sapiens apud temetipsum.

:

Time Deum,

et

reccde a malo. El post timim versum

tua substantia
,

quam

Houora Dominum de

ct

de primitiis

omnium frugum tuarum. Et post duos versus : DiscipUnam Domini, fili mi, ne abjicias nec deficias, cum
;

Attamen de insigniorihus

alic]uot

casiigatioiiihiis
:

wm
:

si-

lendum videtur hoc

:

loco. >aiii in cdilis pro

:

Ft

po-it

cpia-

abeo
pil
;

corriperis.
el

Quem enim
filio

diligit

Dominus, corrisibi.

quasi pater in

complacel

Bealus

bomoqui

invenit sapienliam, el qui affluit prudentia.

Melior est acquisitio ejus negoliatioiie argenti, et auro primo fructus ejus
.el
:

draqinla tres, legebalur Et post viqinli qiudnur : ileni iiili'a ubi habes Et post nonaqinta sepfem, iu illis iiaiietjas Et poat plures versus : alquo, ubi nunc tt post qiiinqnaciintci septcm ;il)i lerebatur ht post aliqiiot versus : (|uii)us kcis aliisque iironeraodum innumeris r(3sliiuimush.\ninneni ^:ss. unde intelligi Cacilius queat cujusiiain rationis,cujusve meusura; versus illi fuerint, (]ui computaulur ab Augusiino.
: :

pretiosior est cunctis opibus

valciit

2
;

sic

Mss.: scrutciri-. Mss. juvla vulgaiam. At ediii

habebant: Et labia

omnia auoc desideranlur, huic non

ma

compa-

non atteslcmtur imjmn;.

91S
tres

S,
vcrsus
;

AUGUSTIM SPECULUM
non pccuMclior
peribil. Labiajusti consideranl placila, ct os

9ia
impio-

Accipite ilisciprmani ineam cl

niam
esl

(locHinam magis quam aiirum

(liligilc.
;

rum
[

pcrvcrsa.
XI.
]

enim sapienlia cunclis prelioslssimis siilcrabilc ei non polcst comparari. Fa

:

ct

omne decl

Slatcra dolosa

abomiiialio apud Dcuin

et

post diios ver-

poudiis aiqiiuni,
ibi

voltinlas ojus.
:

Ubi

fucrit supcrbia,

sus

Timor Domini

odil

makun

arroganliam,

su-

critctcoulumelia

ubi

autcm

iiumililas, ibi et sa;

perbiam, etviani pravam, ctos

post sex versus
:

bilingiie dcteslalur.
;

El

pienlia. Simplicilas
talio

jusiorum dirigct cos

illos.

et supplandivitiac

Ego

diligentes nie diiigo

el qui nia-

perversorum perdet
:

Non proderunt
liljerabita

ne

vigilant

ad mc, iuvenient me.

Mecum

sunt diviiiai

in die idtionis
stilia

justitia

aulem

morte. Ju-

ct gloria,

opes superba^

cl justilia.
el

Melior est fructus

simpUcis dirigct viam ejus; et in impictate sua

nieus auro et pretioso iapide,

geuimina meaargen-

corriicl impius. Juslitia

rectorum iiberabit cos

el iu

lo cleclo. In viisjustiliae aiid)ulo, in

judicii
;

medio scmitarum
Bcatus

iusidiis suis capientur iniqui.

Mortuo homiiie impio,

Qui despicit ainicum
lacebil.

ut ditcm

diligentes

me,

et Ihesauros
:

replcam. El posl

viginti tres versus

eorum bomo qui

nuUa
bit.

eritullra spes, et exspeclatio sollicilorum peri'

Et post (juinque versus

:

audii me, qui vigilat ad fores

meas

quolidic, ct obser

suuin, indigcns corde est

vir

autem prudens
:

vatad postes

oslii

mgi. Qui

me

invenerit, inveniei vi-

Qui ambulat fraudulenter, revclal arcana

fidelis est aniini

qui autem
esl gu-

lam, ei ijauriet salntem a Domino. Qui autem in

peccavcrit, loedct
ruiil, diliguiit

me

celat

commissum. Ubi non

:

animam suam. Omiicsquime ode]

:

bernator, populus corruet

consilia.

salus

autem, ubi multa

Et post
:

mortem.
Relinquite infanliam,

Affligclur nialo, qui fidcm facil pro cxlra-

Et posi novem versns [ix.

ei vivile, et

neo

qui autem cavet laqueos, sccurus crit

:

ambulaie per vias prudentiaj. Qui erudit

ipse sibi facit

duos versus

Beiiefacit aniraos susc vir misericurs

qui

dcrisorem,

injuriam

ct qui arguil

im,

pium, gencrat maoulam

jicodcril le
li
:

sibi.

Noliarguere dcrisorem

autem crudelis est, etiam propinquos abjicit. El posi cl voIres versus : Abominabile Doinino pravuin cor
;

arguc sapicntcm, etdiligette. Da sapieiiet

luiitas cjus in iis qui simplicitcr

ambulant. Manus ia
semeii aiilcm justo:

occasioncm,

addetur

ci sapienlia.

Doce justum,

manu,iion

erit

inuoccns malus

ctfcslinabitaccipcrc. Priiicipium sapieuliae li;nor Dojniiii,

rum
Alii

salvabilur. Et posl duos versus

:

Desideriiim

jii-

et scicnlia s;inctorum, prudcnlia.

et
;

storum omiie bonum est prastolatio iinpiorum luror.

dividuut propria, ct ditiores
fiuiit
:

Ei post decem
Ihesauri

octo versus [x.]

justiiia
:

Non proderunt
in

alii

rapiuiit

iniquilalis

vcro liberabit a morle.

non sua, etsemper

dicit,

in egestate sunl. Aniina qua^

:

bene-

Et

post qudluor versus

:

Qui congregal

messe,

(ilius

impinguabitur

et

qiii

inebriat,

ipsc

quoque
iii

sapiens est
nis.

qui

autem

sterlil seslale, filius confiisio:

incbriabitur. Qui abscondit frumcnta, malcdicetur

Et post quatuor versus

Sapiens corde prxcepta

popuUs
r^ciie

benedictio autem super capui vendcntium.

:

suscipiet- siultus caulilur labiis. Qiii

citer,

ambulal simplivias

consurgit diUicuIo, qui (pucril boiia

qui aucis.

auibulat coiiridenter

qui

aulcm depravat

lcm

invcstigator

malorum

cst,

opprimelurab
:

Qui

suas, manifestus crit. Qui annuil oculo, dabil

stultus labiis verberabitur.

dolorem
;

confidit in divitiissuis, hiccorruel

justi

autem quasi
:

Yena

vitae,

os justi

etos

virens folium germinabunt. Et post quatuor versus

Si jtistus
in terra rccipit,
?

impiorum opcrit iniquitalem. Odium

invenietur sapientia
et virga in

suscilat rixas;

quanto magis impius et

et universa dclicta operit charitas. In iabiis sapienlis

;

peccator

dorso ejus qui indi:

[xii.] Qui
qiii

diligit

disciplinam,

diligit

scicnliam

get corde. Sapientes abscondunl sapienliam

loro

os aii-

aulem

odil increpaliones, insipiens csi. Qui

:

bonus
iii

8luUi confusioni

proximum

est.

El post quatuor
:

csl.haurieta Domino grauam

cogilationibus
suis
,

quiautcm
Noii

coiifidit

versus: Via

vitai Ciislodienti

disciplinam

qui

autcm

impic

agil.

roborabitur

increpationes relinquit, crrat. Abscondunt odium labia mendacia. Qui profert contumeliam, insipiens csl.

liomo ex impietatc, et radix juslorum non conimovcbilur.

Et post

aliquol

i'ms' ; Desiderium
:

iinpii,

rauni-

InuinUiloquiopeccatum non deerit

ralur labia sua, priideniissimusest.
lingua jusli
diuiit
:

quiautem modeLabia jusiierusunt,

iii

incnliim cst pessimorum

ficict.

radix autcin juslorum pro:

Argenlum cleclum
cordis

Piopter peccata labiorum ruina proximat malo

corimpiorum pro
:

nihilo.

cffugiclaulcmjuslus de angustia. De fructu oris sui

uiiusqiiisque replcbitur bonis, eljuxla opera

plurimos

qui

autem indocti

niauuum
:

egestale morientur. Benedictio Domini divites facit,

nec sociabitur
operatur scclus

eis
:

afflictio.

Quasi per risum stuitus

est viro prudenlia.

suarum retribuetur ei. Via stuJli, recta in oculis ejus qiii autem sapiens esl, audll consilia. Et post quatuor
versus
:

sapientia

auicm

Esl

qiri
:

promiltil

et quasi

gladio pungilur
cst.

Quod

timet inipius, veniet super

eum
:

desiderium

concieiitKe

lingua

autem sapienliuin sanilas

erit in

suum

justisdabitur. Et post duosversus

Sicutacetum

Labium

veritatis

firmum

pcrpeluum

qiii

au-

dentibus, et

fumus

oculis

sic piger iis qui

miserunf
iniplorum
:

eum. Timor Domini apponct dics;

et anni

breviabuntiir. Exspectatio justorum,LT.titia

spes au-

tem impiorum
non

peribit. Fortiludo siinpUcis via

Domini

el pavoriis qui operantur

malum. Juslusin seternum

non babilaI)u:U
:

* Regius codex, Et posl iii versus. Cariuiteusis : El posl iv versus. Forle logentluui, Et post vm versus. * iii aogio Ms. loco animi, habeiur, amici. riraciue vo.x simul recei'la est iu Bibliis sixli aucloiilale cabligaiis. .Mtamcn, amici, deesl iri vetuslo Biiiliorum coclice Cor-

cojnn)ovol;i'ur

impii auiovn

in

beieiisi.
s i;i >:ss.
:

Ll

poi dccem
ui.si

versus

lerra.

Os

juSli parturiet

sapientiam

lingua

pravorum

csse

viiK'iitur,

lurtc

isti

lures laiiien iiilerjeciL : versus erant soUlo prolixiores.

i

917

DE SCRIPTURA SACRA.
Doliis in corde cogiranliiim
consilia,

9)S
(res

temtestis est repentiniis, conclnnat linguam

cem.

mala

mendaqui aulem
impii au',

bitur

et
:

extrema gaudii luclus occupat. Et post

versus

Sapiens timet, et declinat

mnlum

stuUus
;

ineunt pacis

sequelur eos

gaudium. Non
:

transilit, et conndit.

Impaliens operabitur slnliiiiam

contrislabil justum quidquid ei

accideril

et vir versulus odiosus est.

Et post quatuor versus

:

tem mendacia

replebunlur malo. Abominalio Domini

:

labia

Qui despicit proximnm suum, peccat

screiur pauperis
.

qui autem mi-

qui

aulem
celat

lidoliter agunl, placent ei.

:

Ho-

beatus

crii.

Errant qui operaiitur

mo

versulus

scientiam

ct cor

insipienlium
:

malnm

miseiic^ rdia ct veriias pnvparant bona. In

*

provocabil

stulliliain.

El postduos versus

Moeror ia
!?elilica-

omni operc
plurima
lii
,

crit

abundantia

ubi

autem verba

suiit
:

corde viri humiliabil illum,

bitur.

etscrmonc bono

frcqiunler cgeslas. Et posl quaiuor versus

;

Qui negligit

damnum

propier amicum, juslus

timore Domini fiducin forlitudinis

et

filiis

ejiis

est

iler

autem

inipiorum decipiet eos.

Non

inve-

crit

spcs.Timor Domini fons vitno,ut declinet ^a ruina

:

niet fraudulenlus lucrum, et subslanlia honiinis crit

mortis. Et posl duos versus

Qiii

pntiens esl

multa

auri preiium. In semila

jusliiiae vila

iter

auiem dequi autem

oris

gubernalur prudenlin
tat stulliliam

qui aulcin impalions est, exal-

vium ducit ad mortem.

[xHi.]

suam. Vita carnium sanitas cordis

honorat autcm eum, qui mi-

Filius

sapiens, doctrina patris

pulredo ossiiim invidia. Qui cnlumniatur egentem,

illusor est,

non audit cum arguilur. De fruclu

salurabilur bonis
:

exprobrat factori cjus

screlur pauperis.

sui

homo
suam

anima aulcm prsevari-

catorum iniqua. Qui custodil os suum, custodit aniniani

:

Et post septem versus [xv.]

git

Responsio mollis fran-

qiii

aulem inconsideratus est ad loquen-

iram

sermo durus

suscitat fiirorem. Lingua sa:

dum,

senliel mala. Vult et

non

vult

piger

aninia

pienlium ornat scicntiain

os fatuorum cbullit stulti:

aulem operantium impinguabitur. Verbum mendax

juslus detesiabilnr
:

liam. Et post septemdecim versus

Non amat

pestilens

impius autem confundit et con:

eum

qui se corripit

nec ad sapienles graditur. Et

:

fundelur. Justitia custodit innoccnlis viam

impiclas

post duodecim versus

Melius est parum

cum timore

vero peccalores supplantat.

uihil

Est quasi dives,

cnm
:

Domini

quam

lliesauri niagni ct insatiabiles. Melius

habeat
sit.

et esl quasi pauper,

cum

in

multis disucc

est vocari ad olera

cum

chariiale,

quam ad vitulum
:

vidis

Redempiio animae
esl,
:

viri, divilise

qui

saginatum

cum

odio. Vir iracundns provocat rixas

autcm pauper
justorum

increpationem non sustinet. Lux

lucerna impiorum exslinguetur.
:

qui paticns est miligat suscitatas. Iter pigrorum quasi

lautificat

sopes spinarum

via

juslorum absque offeiidiculo.

lnier superbos seniper jurgia sunt

qui autem agunt

fesii-

Filius sapiens hctificat

spicit

pairem

et suillus
:

homo

de-

cuncta consillo, regunlur sapienlia. Subslaiilia

nata miniietur
>r.ulliplicabitur.
:

matrem suam. Et

post duos versus

:

Dissipantur

(|U3e

aulem pauhuim

colligiliir

manu,
:

cogitationes ubi non cst consiiiiim

ubi vcro plurcs

in

Spes quaj

differtur. affligit
Qiii
:

animain

sunt consiiiarii, confirmanliir. Luitatur hoino

lentia oris
sui
;

scn-

lignum

vilae

desiderium veniens.
in

deirahit alicui

et

sermo opportunus

est optimus.

rei, ipse

se
,

fulurum obligat

qni autem

timet

Semita

\'\lx siiper

eniditum, ut declinct de inferno

:

pra;ceplum
vilie, ut

in

pace versabilur. Lex sapienti fons

novissimo. Et post quatuor versus

Conlnrbnt donuiin

declinet a ruina morlis. Doctrina bona dabit

:

suam,
nera
,

qiii

sectatur avariliam

qui

autcm o

lit

mu:

gratiam

in

ilinere
*
:

contcmptorum vorago. Et

post

vivet.

Mens

jusli

medilabilur obodicniiani

os

uliquot vei-sus

Qui parcit virgae

su3C, odit filium

impiorum redundat malis. Longe

krlificat
quifi

suum

qui

autem

diligit illum, inslanter erudit.

Juslus

esl Dominus ab impiis; etorationes jnstorum exnudiet. Lnx Ofuiorum

comedit, ct replet

animam suam
[xiv.]

venler autem im-

animam

fama bona
vilix;,

impiiigiiat ossn. Aiiris

in

piorum

insaluiabilis.
:

audit increpaliones

niedio sapicnlinm

Et post duos versus

el timens

Ambulans recto

ilinere,

commorabitur. Qui

abjicit discipiinnm, des()icii ani-

Deum
ore

despicielur ab eo qui infami gradivirga superbia",

:

mam

suam
et

qui aulem

acquiescil

increpalionibus,

lur via. In

stulti

labia sapien:

possessor est cordis. Timor Domini, diicipliiia sapienliae

;

lium custodiunl eos. Et posl duos versus

lis

Testis fide-

gloriam pra^cedil hnmililas.

non mentielur

profert meiidacium testis dolosus.

Quaerit derisor sapientiam, ct

non invenit
Sapienlia

doctrina
et

animnm prBeparnre, et Dei gu-* bernare linguam. Omnes viac hoininum patent ocnlis
[xvi.] :Hoiiiinis est

sapientium

facilis.

Vade contra virum stullum,

'.

ejus

spirituum ponderator est Dominus. Revola Dotua, et dirigenlur cogiiatioiies tuoe.

nescito labia
inteiligere

imprudcnlise

callidi

est

mino opera

Uni-

viam

suam

el

imprudenlia stultorum
:

versa propter semetipsum

operatus

est

Dorninus

errans. Stultus illudet peccatum

lur gratia.
in

inter justos

morabisuoc,

impiiim quoque ad diem malum. Abominatio Domini

Cor quod novit amaritiidinem animae

omnis arrogans
non
erit

eliamsi

manu ad nianum

fuerit",

gaudio ejus non miscebitur extraneus.

:

Domus im;

innocens. Misericordia et vcritale redimiinr

piorum delebilur

tabernacula vero justorum germi-

iniquilas, et in
*

limoreDominidecIinatur a malo. tuin

nabunt. Est via quae videtur homini justa

novissima autem ejus deducunt ad mortem. Risus dolore misce'

Vulgala: ^bomtnaftoest Domtno.

Uegiuscodex Et pou xu vcrsusvulgala, et nescU labia prudentiie.

:

Mss., in omni opere bono. in sacris Bibliis castigatioribus, declinent. ad manum: et infra 3 IQ Yulgata nuac legitur, munus post, noneritinnocens, interponitur hsec seutentia .inittum viw bonm, (acere ju&titiwn elc; quse aec est in Lebrso, antiquis corb. Bibliis versionis Vulgatae : asciu est. nec
*

ex LXX.

>

019
placueriiU

S.

AUGUSTINI SPECULUiM
bilis.

920
:

Domino
li

vi;c lioinlnis,

inimicos quoquccjus

Et

posl sex versus

Acciperepersonam impii non

opere suo, fratcr

convcrlct ad paccni. Mdiiis csl

-

paruin

cum

juslilin,

cst

bonum,
:

ut declincs a vcritatc judicii. Et post sex

quani
ponit

miilti

uclus

cum

initiuitalc.

Cor

liomiiiis dis-

versus
cst

Qiii

moliis ct dissolulus esl

iii

viam suam; scd Oomini cst dirigcrc grcssus

in

ejus. Divinalio

labiis regis; in judicio

non

crrabit

os ejus. Poiidus ct slalcra judicia

Domini sunt, et

sua opcra dissipanlis. Turris forlissima nomcn Domini:ad ipsam curril justus, et exaliabilur. Et poslduos versus : Antcquam conlcratiir, exailatur cor
liominis
;

opcra cjus omncs lapidcs s.xculi

qui agunt inipic
;

*.

Abominabilcs rogi
firmalur sobuin.

et

antequam
:

glorificcliir,

bumiliatur.
siii
;

El
vc-

quoniam

juslitia
:

post septem versus

nit

Justus est prior accusator

Volunlas rcgum labia justa

?

qui rccla loquitiir, diri-

amicus

cjus, et invesligabit ct inter

eum. Contradictiones

getur. Indignatio rcgis nuntii mortis; et vir sapiens

comprimit sors,

polentcs quoque dijudicat.

placabit eam. In liilarilale viiltus rcgis, vila

ct cle-

Frater qui adjuvalur a

judicia quasi

fratrc, quasi civilas firma, el

:

menlia

cjiis,

quasi imber scrolinus. Posside sapicn-

vcclcs

urbium. Et post duos versus

liiigua;; qui diliguiit

liam, quia auro mclior est:ct acquire prudcnliam,

quia prcliosior est argento. Scmiia justorum declinat

Mors

cl vita in

manu

cani,

com-

cdent Iructusejns.Qui invcnit mulierem bonam, invenit

mala

custos animae suai serval viam suam. Contri;

bonum

et haurict jucunditalcm a
;

Oomino

*.

Cum

lioncm pniecedit superbia

spirilus. Melius cst

et anle

ruinam cxallalur
mitibus,

obsccralionibus loquetur paupcr

et dives cllabilur ri-

iiumiliari

cum

quam
est.

di-

gidc. Vir amicabilis ad sociclatcm, magis amicus erit

videre spolia
riel

cum

superbis. Eruditus in verbo repe-

quam
sua,

frater.

bona

el qiii in

Domino

sperat, beatus

Qui

[xix.] Melior cst

pauper qui ainbulaiin simplicilate

sapiens corde est, appellabitur prudcns; etqnidulcis

cloquio, majora percipict. Et posl scptemdecimversus
:

quam

divcs torquens labia, et insipiens. Ubi non

est scicntia
est,

animai, non cst

bonum
fcrvcl
a

ct qui fcslinus

Mclior cst palicns viro

suae, cxpugiialorc

forli

ct qui

dominatur animae

pedibus offendit. Slultilia

bominis supplantat

urbium. Sortes mitlunturin sinum;

grcssus ejus, et contra

tia;

Dcum
:

animo suo. Diviet

sed a Domino leinperantur.

[xvii.]

addunt amicos plurimos

paupere autem

quos

Melior csl buccella sicca

victimis

cum

gaudio,

quam
do-

Iiabuit separantur. Teslis falsus

ct qui

non

crit

impunilus;

domus plcna
miBiibitur

cum

jurgio. Servus sapiens

intcr iralres

mendacia loquitur, non

potentis,
ct

cffugicl. Mulli colunt

filiis

slullis, ct

bxreditaiem

personam

amici sunt dona

tribuenlis.
;

dividel. Sicut igne probalur argentum, el

aurum ca-

Fratres bominis pauperis odcrunt

eum

insuper ct

mino;

ila

corda probat Domiiius. Malus obedil linguae

amici procul reccsserunt ab eo. Qui tanium verba scclatur, nibil babebit:qui
diligit

iniqua), et tallax obtcinperat labiis mendacibus. Qui

despicit

aulem posscssor

est mentis,
;

pauperem, exprobrat

facloii ejus;

etquiruina

aiiimam suam. Et post decem

rersiis

Pigrcdo

laitatur altcrius,
iilii

non

crit

inipunilus.

Corona scnum

immitlit soporem, ctaiiima dissolula csurict. Qui cuslodit

Non decent stullum verba composila, nec principem labiuin menfiliorum; ct gloria liliorum patres sui.
liens.

mandalum,

custodit aiiimam

suam

qui

aulem

negligit vias suas, mortificabilur.

Feneralur Domino

Gcmma

gratissima

cxspectalio

prsestolanlis

qui miserctur pauperis, ct vicissitudincm det

ei.
:

suam redmeliorpauel in

quocumque

se verterit,

prudentcr
:

inlelligct.

Qui celat

Erudi filium tuuni, ne despercs. Et post sex

dclictum, quxrit amicitias

lit,

qui altero

sermone repe-

versus

Ilomo indigensmisericors est;

vir

et

separat foedcratos. Plus proficit correpiio apud

per

quam

mendax. Timor Domini ad vitam,

prudentem, quam centum plagse apud slullum. Scmper jurgia quairit m&lus
letur contra
plis felibus,
:

pienitudine commorabiturabsque visitalione pessimi^

angelus aulcm crudclis mitursai occiirrere ra-

Et post duos versus

pientior eril
:

Pestilente llagcllato sluUus sainlel-

eum. Expcdit magis

sin

aulem corripucris sapienlcm,

fugit
'

quam

fatuo confidenti sibi in stultilia sua.

ligetdisciplinam. Qui aflligitpatrem^et

malrem.
audire
Testis

Qui reddit mala pro bonis, non recedet

malum de
dcseiit.

ignominiosus cst et

infelix.

Non

cesscs,

lili,

donio ejus. Qui dimillit a(|uam, caput esl jurgiorum;

ct

doclrinam, nec ignores sermones

iiiiquus deridet

scicntice.

anlequam palialur conturaeiiam, judicium

juslilical

judicium

et os inipiorum

devorat ini-

Et qui

impium,

ct

qui condcmnal juslum,

quilalem. Parala

sunt dcrisoribus judicia, ct mallei

.
i.

abominabilis cst uterquc apud Deum. El posl scxdecim

perculicnlcs slultorum corporibus.

[xx.]

tmus Munera
;

dc sinu impius
lacic

accipil, ut perverlat

Luxuriosa rcs vinum, ct tumultuosacbrietas

in his delectalur,
:

semitas judicii. In

prudentis

lucct

sapicnlia

quicumque

non critsapiens. Et
apud Deum. Ex

posl

oculi stuliorum in finibus terric. Et post

ircs

versus^
esi,

(diquos vcrsus
ra,

Pondiis et pondus, mensura ct mcnsuest

sludiis

Qui moderatur sermones suos, doctus

ct pretiosi spirilus vir erudilus.

et

prudens

ntrumque abominabile
puer
,

suis intelligitur

si

munda

et si recla sinl opera

El posi duosversus [xvm.] :Occasiones quxrit qui

vult reccdcreabamico; omni lcmporc
*

crit

cxprobradiligeBiblia

Legendum, sacculi, non sceculi : etpaulo iaira, tur, non diri(jetur : quae mendse etiam in sacra
irrepserant. * J!ss. : Et post XVII versus
:

: Qui expellit mulierem bouam, in edilis expellit bonum : qui autem lcuet adulleram, stultus est et eliam in Vulgata nunc interpositum est ex insipiens : I.XX. Sed in anliquis BibliisCorb. noa reperitur, neque in hcbrseo : abest quoquc ab Augusliui Speculo iu Mss. qui

addebatur bic

qmd

rnox iirosequuntur
insigni lapsu

sic,

cum

ant ccrte codcx ille iToverbioruni , legebatur,sentenliasco loci pUires quam sacra Biblia exhibebat.

amanuensiuin qui ab Augustino

Apud Vulgatam, pessima

obsecratione, etc. : quanquain in Bibliis Corb.,

pessimi.
3 Legendum, fugat, ut in Bibliis emendatis Porro P.egius codex pro, fugit, Uabet bic, confundit.

921
cjus.
le

DE SCRIPTURA SACRA.
Et posl duos versus
:

92-2
nihil fallil
,

Noli diligerc

somnum

ne

animce
siia.

tuiie

reddetque homini
:

jiixta

opera

egeslas opprimat
:

aperi oculos

luos, et saturare
:

Ilem post novem vcrsus

iii

Cum

ceciderit inimicus

nanibus

Et posl scplcmclecim versus

f\bomiiiatio cst

tuus, nc gaudtas, ct

rnina ejus nc cxsultct cor

luum

apud Deum
bona.

ponJus

et

pondus

statera dolosa

non

cst

ne forte videal Dominus,

et dispiiceat ei, et auferat

',

ab

eo iram suam. Ne coiitendas cuin pcssimis

post
viginli

ncc rcmufili

Et

quinque versus [xxi.]

Qui obturat

leris

impios. Ei post duos versus

Time Domiiuim,
eorum

anrem suam ad clamorem ct non cxaudielur. Munus absconditum

ct

pauperis, ct ipse clainabit,

exslinguit iras,

mi, et rcgem; cl

cum

dclractoribus non commiscearis

;

quoniam rcpenlc

coiisurgcl pcrdiiio

et ruinani
;

donum

in sinu

indignalioncm maximam. Gaudium

;

ulriusque quis iiovil? Hacc quoque sapienlibus

CoQiii

juslo est facere judicium

et

pavor operanlibus iniquiin coctu gi-

gnosccre personam
dicil
^

in judicio

non esl bonum.

ei

tatem. Vir qui erravcrit a via doclrin;t;,

impio, Jiistus cs; nialcdiccnl

populi, ct de-

ganlium repulabitur. Kl posl novem versus :Qui cuslodil os

icslabuiilur

eum

iribus.

Qui arguuiit, h\iidabunlur, et

suum

et

linguam, custodit ab angusliis

et

animam
,

supcr ipsos veniet benediclio. Labia deosculabitur qui

recta vcrba respondct. Et post duos versus
stis frustra coiitra
:

suam. Superbus

arrogans vocaliir indoclus

qui in

Ne

sis te-

ira operatur superbiam. Desideria occiduni pigrum noluerunt enim quidquam manus ejus operari. Tola

proximum tuum, ncc

Ncc
dicas,

iactes
fccit

quemPer

quam
faciam

labiis tuis.
ci
:

Quomodo

mihi, sic

die concupiscit el desiderat

qui aulcm*justus est

iri;

reddain unicuique secunduin opus

pigri transivi, et per

suiiin.

buel, et non cessabil. llostiye impiorum abomiiiabilcs

agrum hominis
li
;

vineam
,

viii siul-

quia offerunlur ex scelcre.

vir

Teslis

mendax

peribit

et ecce

toium repleverant urlicse

:

opcruerant su-

bene dicens

',

loqiiclur vicioriam.
[xxii.]
:

perficiem cjus spinse

et

maceria lapidum destrucla

posui
in

Et post quinque vcrsus

llclius est

nomen bode
,

erat.

Quod cum

vidissem,

corde meo, et

Hum,

qiiain diviliic inuila;.

El post quindecim versus

,

excmplo
Et post

didici disciplinam.
viginti vcrsus [xxv.]
in jurgio cilo
;
:

Qui pronus est ad miscricordiam

benedicctur

Qiiac

viderunloculi

tui,

panibns enim suis dcdit paupcri ^ Ejicc dcrisorcm

et exibil

nc profcras
pos.-.is,

ne postea emeiidarc non

cum eo jurgium

cessabunlquc causic et
:

cum
tracla
;

deiioiiestaveris

amicum
;

tiium.

CausaM

conlumeliac. Et post quatuor versus

est foris, in
tres versus
'

Dicil pigcr, suin.

Leo

tiiain

cum

ainico tuo

et

secrctum cxtraneo

medio plalcarum occidendus

:

Et post

non reveles
qui loquitur

ne forle insultcl

libi

cum

audierit, et

Qui caluinniatur paupercin ut augeat

exprobrare noncessct. Mala aurea

in lectis argenteis,

divitias siias, dabil ipse diliori, el egebit.

Et post oclo
quia paupcr

vcrbum

in

tempore suo. Inauris aurea et

sapicnlem
:

versus
est,

Non

facias

violenliam pauperi
in

margarila

fulgeiis, qui argiiit

ct

aurem obein nitro

^.

neque conleras egeniim

porla

quia Domiiius

dienlcm. Et post septemdecim versus

est
,

Acctum

judicabit

causam

ejus, et configet eos qui confixerunt

;

qui

cant;>t

carmina
,

cordi pessimo
;

Si esu-

aniinam cjus. Noli esse amicus homiiii iracundo

ne-

rierit

inimicus tuus
biberc
:

ciba illum

et

si

siiierit,

da

ei

que ambules cum viro furioso

iie

forle discas semilas

lure.

aquam
ejus, cl

pruiias

enim congregabis super caput

tibi.

cjus, et sumas scandalum animoc

iis

Noli esse ciim

Dominus rcddet

Et post decem versus

qui defigunt
debitis.

manus

suas, et qui vades se offcrunt

Sicul uibs patens el absque muroriim ambilu, sic vir

pro

qui non potest in loquendo cohibere spirilum suum.

:

El post aliqnanlum [xxui.]

disciplinam
rielur.
:

Noli sublraliere a pucro

El post duos versus [xxvi.]

Sicul avis ad alia

''

Irans-

si

enim percusseris cum virga, non ino-

volans, et passer quo libet vadens; sic maledicluin

frustra

Tu

virga percuties

eum,

el

animain ejus de
:

in-

prolatum

in

qucmpiam

siiperveniet. Fiagelluin

ferno liberabis. Et post octo versus

viviis

Noli esse in con-

eqiio, ct chamiis asino, el virga

dorso imprudentium.

polatorum, ncc

in

comess;Uionibus eorum qui

viginti versus

Ne respondeas
ciariscisimilis.

stiilto

juxla stulliliam

suam

ne

effi-

carnes ad vesceiidum conferunt. El posl

Responde siullojuxla stultitiamsuam;

Ne

inluearis viiium qu;(ndo flavescit,

cum
;

splenducrit

nc

sibi

sapiens esse videatur. Et posl decem versus

in vilro color ejus. Ingredilur blaiide

sed in novissi-

Sicut canis qui reverlitur ad

vomitum suum,
illo

sic iin-

mo
]

mordebit ut coluber

et sicut regulus veneiia dif-

prudens qui itcrat stultitiam suam. Vidisti hoininem

sapientcin sibi videri
;

fuiidct.

magis

spem habebil
ita

stullusj

Et postseptem t)mus[xxiv.] Ne aemuleris,

:

inquit, vi-

Dicil piger,

Leo

cst in via, et lcicna in itineribus. Sic-

ros malos, ncc desideres esse cuin

^meditalur mens eorum
,

eis

quia rapinas

ul ostium vertitur in cardine suo,

piger

in lectulo

et fraudes
:

labia

corum

lo-

suo. Abscondit piger

rat
si

manus sub

ascclla sua, ct labosibi

quuntur. llem post sexdecim versus

Erue eos qui duinlerilum

ad os suumeasconverteril. Sapientior

piger

cunlur ad morlem,

et

qui
,

trahuiitur ad
"Vires

videtiir

seplem

viris

loquenlibus sentcnlias. Sicut qui

liberare nc cesses. Si dixeris

non suppetunl
servatorem

apprehcndit auribus canem, sic qui Iransit impaliciis

Carnutensis Ms., cum impiis. Sic eliam Vulgata in Mss. Bibl. Corb. At iii editis Bibliis habet in |>lurali, qui dicunt, etc. * ^ibil hic minus quam in hebrseo et antiquis Bibliis Corb. At in editis Bibliis additur ad huacce versum Sicut tima
*

qui inspecior est cordis, ipse

*

iiitelligii; ct

In sacris Bibliis, vir obediens. Hqc loco Lxx interponuiu yicloriam et honorem acquiretqui dat munera, etc. ; qus senlcniia immissa est h\ iil*
:
,

gatam ; cum non

sit ia

hebraeo,

neque

in Corbeiensi codice

versioQis licet vulgaiae. * Ms. t^egius : Et post n versus.

VCSlillWTltO GtC. * Editi ,'arf alta.

At Carnut. Ms.

ad

atiu

sicut in Bibliis

non mendosis

legitur.

525
et

S.
rixso

AUGUSTINI SPECULUM
qui aiiiem spcrat in
in

m
Domino, sanabitur. Qui confiJit slullus esl qui autcm gradilur sapieii: ;

commisccuir

allerius.
iii

Sicut noxius est qui

;

niiiiii liiiiccas el sngiitas

morlcm
et

sic vir qui frau-

cordc suo,

dulciiler iiocel aiiiico

dicil,

suo

cum

fucrit dcprcliensus

Ludcns
;

feci.

Cum

defcceiint ligua, exstingiielur

conciuiescunt.
sic Iioino

ignis

et susurr(>ne siiblraclo, jurgia

ligiia

Sicul caiiioncs ad prunas, el

iraciiiidus suscilat rixas.
|)iicia
,

ad igncin,

Vcrba susunaloris quasi

sini-

et ipsa perveniunt ad iiuiina ventiis. Et post

:

qui blandis nctisiiucsennonibusloqiiiluramico suo, rcctcexpaiidit gressibus ejus. Et post viyinii duos lersiis : Servus vcrbis noii polcsl erudiri quia quod dicis iniclligit
;

Qui dai paupcri, non indigcbit qui despicit deprecanlcm suslinebit peiuiriam. El post decein varsus [xxix.] llomo

>er, ipse salvabiUir.

Ires versiis

Labiis suis inlclli^jitur inimicus,

cum

in

ei respondere coiiicMuiit. Yidisii hoininciu

vcloccm

C'>rde
su.iiii,
iti

iractaverit dolos,

Qiiando subiniserit vocein

sunt

ad loqiiendiim?
illius

slulliiia

magis spcrauda

esl,

quam

ne credidei
iliius.

is ei

qiioiiiani seplcin iicquili;c

corde

Qui operilodiuiii frauduleiiter, reveialapidem, revcrtilur ad eum.

;

Et post quatuor vcrsus : Siiperbum scquitur huniiliias , ci buiniicm suscipicl gioria. Qui
cuin fure parlilur, odii aniinam suam
audit, et iion indici.l. Qiii limct
;

correplio.

biliir nialilia

ejus in concilio. Qui fodit foveam, inciel qui volvil

adjuranlem

dct

in

cam;

bomincm, cilocorruct
egrc;

Lingua

failax

non amat verilalem

el os

lubricum opc-

ralur ruinas.
[

qui aulom spcral in Domiiio, sublevabilur. Mulli requirunl facicm princiiiis, et a Doniino judicium
dilur siiigulorum.

XXVII.]

Ne

glorieris in craslinum

',

ignorans quid

Abominantur

jusli

vlrum impium

sinierventura pariat dies. Laudet le alienus, et

tiiuin
;

non os
qmluor

ct aboniinanlur iinpii eos qui in rccta sunl via.

cxlranous
:

el

non

labia tua.

Et
,

posl

El post qnaluordecim vcrsus [xxx.j ne dciicges

miiii

Duo

rogavi

versiis

Melior est manifesla

correplio

abscondilus. Mcliora sunt vulnera

fraudulcnlaodienlis oscula. Et post

quam amor diligentis, quam tres versus: AmiEt post

:

cum

(uuin, et aniicum palris lui ne dimiseris.

:

Vanitatem et verba niendacia longc fac a me. Mcndicilalcm ct divilias ne dcdcris railii; iribue tanlum victui ineo necessaria ne forle saturatiis illiciar ad negandum,
:
:

anlequam

niorlar

filiquos verstis

Inferiuis et perditio

non replenlur

si-

ct

dicain

Quis est Dominus? aut

,

mililer el oculi

Iiominum

insaliabiles.
,

batur

in coiillalorio

argenlum
in

et in

Quomodo prolurnace aurum

^.

pulsus fuier

ct pcrjiircm

egeslate comnomen Dci mei. Ne accuses

forle maledicat tibi

servum ad doininum suura, ne

et corruas.

sic probaliir

homo

ore laudantis

Si conluderis

slullum

in pila,

quasi ptisanas feriente desuper pilo,

slullilia ejus.
=

El postaliquaiilum[x\xi.]

Apcri os tuum,decerne

non auferelur ab eo
Ei posl aliquol

quod
:

justiiin est, cl judica iiiopem et pauperera.

siiH
ista

versiis

[xxvui.]

Yir pauper calu-

Satis

de Parabolis. Deindc librum

aliiini

ninians paupercs, siinilisest imbri vebemenli, in quo

Salomonis, qui vocalur Ecclesiastes,

ea quce in
illo

iiituentes, similiter
,

paralur fames. Qui derelinquunt legem, laudani im-

invenerimus

liuic

operi apia

monslra-

pium
inali

qui custodiunl, succenduntur conlra euin. Viri

cogitant judicium
:

bimus.

noii

qui

autem requirunt
[Cap.
II. j

DE ECCLESIASTE.
Et vidi quia lanlum prfficederet sapientia
stultiliam,

Dominuin, aiiimadvertiinl omnia. Melior est panper

ambulans

in simplicitate sua

qiiam dives
:

in pravis

itineribns. Et post duos versus

Qui coacervat

quanlum
:

dificrt

divitias

lux a lonebris. Sapienlis

oculi in capile ejus

usuris ct fenore
Qiii decliiiat

liberali

in

pauperes congregat eas.

ejiis

stullus in tenebris ambulal.

[iv.]
'.
:

Et post aliquaiitum
grediens

aurem

siiam ne audiat legem, oralio

in via

Custodi

pedem tuum

in-

crit

exsecrabilis.

Qui dccipit justos

domum

Dci

mala,

in
dieiilia

Multo eiiim nielior est obe,

intcrilu
cjiis.

Suo corruet, et simpliccs possidebunt bona

[v.]
:

quam stuliorum victimx

Ne
teracre quid loquaris,

qui nesciunt quid

Et posl qHalnor versus : Qui abscondil scelcra sua,

qui aulcm confcssiis fuerit el reliquerit

facianl mali.

non dirigelur

nequc cor tuum

corani Deo.
;

sit

ca, misericordiam conscquotur. Bcalus liomo qui

vclox ad profcrcndum

scrmonem

semcnira in ccelo, Ct tu super terrara

seriiioncs
tiii.

Deus
pauci

per est parvidiis

qui veio menlis cst dui;

:

idcirco

siiit

corruet
niiiltis

in inalum. Item post duodeciin versus

Vir

Mnltas curas sequuiilur sOmiiia, et in

slullilia. Si

lidelis miil-

tum

laudabiliir

qiii

autem

sermonibus invcnilur

feslinal dilari,

non

quid vovisli
ei iididelis et

erit
facit

innocons. Qui cognoscit in judicio faciem, non

Deo, ne morcris reddere;

stulla promissio
:

displicet

cuim

bene;

sed

i^ie el

pro buccella panis deserit verilatem. Vir

aliis iiividet,

quodcumque voveris reddc:'

,

qui festiiiatdiiari ei

inultoquc niclius cst non voveie

ignoral quod egeslas

qiiam post voium

superveniel

ei.

Qui corripit homiiiem, gratiam poslea

,

promissa non rcddere. Ne dcdcris os tuiim ut pcccare facias carncm tuam, ncque dicas corani angclo
,

invcniet apud eiiin

migis quam
Qui

ille

qui pcr linguixj

blaiidimcnla dct

ipit.

subiialiii aliquid a palre

suo

Non cst providcntia mone tuo dissipet

Ubi
nes inuraeri
:

ne forte iralus Deus super sercuncia opera inaiiuura luaruin.

:

ct a nialre, et dicit, IIoc iioii esi

pcccalum, pardceps

inulla sunt sorania,

tu vero

plurim* vanitales
ct oui

hoinicida; esl, Qui se jaclat et dilatat, jurgi^concilat:

Ms., incra'tino. lu Bii,iiis i>rflo editis additur bic : cor iniqui inquirit mala, olv., iiuod ahest ab hebrao el ab aiUiquis Bibl. Cor'

et scrino:

Deura time. Et posl sex versus

;

Avarus non implelur pccunia

fructus

amat

divitias

non capiei ex

eis.

beiensil)i:j.
*

Carnutensis codex

Et poit xx versus.

la vulgata versione additur, et appropinqua ut audias.

ms
Et
post aliquantum [vii.]

DE SCRIPTURA SACRA,
Mdius
convivii
est ire
:

m
,

ad doniiim

ritas

appetenda
ibi

quantique pendenda

quandcquidem

jncins, quani ad

donium

in iila

enim

finis

non

semel dicitur, sed atio atque alio loco ilerum ac

ii,

cunciorum admonetur liominum, et vivens cogilat (juid luttirum sit. Melior est irarisu;quia per tristiliam
vuitus corrigituranimus delinquenlis.
iibi iristilia

tertio

repetitur [Capp.
,

iii,

viii.]

Adjuro vos,

filia;
,

Jerusaleni
suscitelis
velil.

per capreas cervosque

camporum

ne

Cor sapienlium,
lix^lilia.

neque evigilare
,

faciatis dilectam,

donecipsa

esl

et cor slultorum
,

ul)i

Meliiis

Adjuro vos
,

filiaj

Jerusalem

in virtutibus et

est a sapiente corripi

quara stullorum adulalione

viribus agri
velit (a).

si

levaveritis charitalem

quoadusque

decipi

quia sicut sonilus

spinarum ardentium snb

:

Ecctesia quippe, in qua utique sumus, his

est
,

o)ia, sic risus stuiti.

Et

posl quatuur versus

sis

Melior
;

verbis exhorlalur fitias suas, hoc

seipsam in plu,

est patiens

arrogante.

Ne velox

ad irascendiim
dicas,

rimis constitntam.

Ipsa

est

ager Dei frucluosissi)nus

,

qnia ira in sinu stulti reqniescit.

las causx' est

Ne

Quid pu-

cujus virtutes el vires magna: sunt

ad quas aninndQ
quo usque vult^
*,,'

qiiod priora

tempora meliora fucre

Christum martyres pervenerunt.

itte dileclai

Nam
,

quam

nunc suni? stuita est enim inijuscemodi inler-

suce in hac interim vila charitatem tevari

et

rogatio.

Et

post tres versus

Hoc autem

plus habet

nisi

quo usque ipse docuit verbo

suo

est

horiatus

eruditio et sapientia,

quod vitam tribuunl possessori

exempto, dicens, Majorem hac cliarilatem

nemo

habet,

SKO.

qiiam ut aniniam suam ponat quis pro amicis suis

post [viii.]

Et aliquanto

prrecepla juramenii Dei.

ejus,

Ego os regis ob servo ct Ne feslines recedere a facie

:

{Joan. XV,

13)

et

quod

dixil

efficiens?
ail

Unde ne ad
Joannes in

ipsum solum hoc pertinere viderelur,

neque pcrmaneas

in

opere nialo. El pnnlo post

Epistota sua, Sicut Christus pro nobis aiiimam

suam

Ex eo quod

peccator, inquit, ccnties facit nialuin, ct

eril

posuit

sic
(l

et

nos dcbemus
iii,

animas pro
ercjo esl
,

fratribus

per patientiam sustenlalur, ego cognovi quod

bo-

ponere
velit.

Joan.

16)

hoc

quoad usquc

num
sil

timcnlibus

Deum,

qui verentur faciem ejus.

Non

bonum

inipio,

nec prolongentur dies ejus; sed

Legitur etiam in eodem Canlico\u.]

Ordinale

in

me
es,

qnasi

umbra Iranseant, qui.non timenl facicm Dei. El posi (tliquantum [ix.] Dicebam ego meliorcm
:

chnrilalcm.
Chrislus quoque ipsc ibi dicit
[vi.]
:

Pulchra

csse sapientiam fortitudine.

Et post quatuor vcrsus

bellica
:

amica mea, suavis

et

decora sicut Jcrusaleni.

pulchra es et

Melior est sapientia

qnam arma
[x.]

et

qui in

Et

atibi [vii.]

Qunm
:

quam decora

uno

peccaverit, inulla bona perdet.

:

charissima, in deliciis!

E( post duos versus

gloiia

Preliosior est sapicntia ct

stullitia.

Et

atio toco [viii.]

Pone mc

ut signriculuin snper
:

parva,
:

ad

tcnipus

El post iredecim

cor tuum, ut signaculum supcr brachium tuum

forlis est ut
latio.

quia

versus
sipat

Qui fodit fovcam, incidel in

,

eam

et qui dis-

mors

dileelio,

diira sicul infernus a;mii:

sejtem

mordebit
;

eum

coliibor.

Qui Iransrort
vulne-

El
^

post

unum versum

Aqu;c

niulla;

non potueobrucnt

'apides, aflligelur in eis

et qui scindil ligna,

runt

exstinguere chariiaiem, nee flumina

dederit honio

rabitur ab eis. Si retusum fuerit fenuin, et hoc

non

illam. Si

omiiem subsianliam domus

^

ut prius, sed hebetaium fuerit; mulio labore exacuelur, et post industriam sequetur sapienlia. Si

sua; pro dilectione, quasi nibil despicict

eam.

mor-

DE LIBRO
Alii

JOB.
illius,.

deat serpens in sileniio

nihil

eo minus habet qui

[Cap.xxiv.] Qui noverunteuni,ignorant dics

occulte detrahit. Yerba oris sapientis gratia, el labia

insipienlis priccipilabunt

terminos transliilcrunt

diiipuerunt greges, ct
cl

eum.
cor tuum in diebus juin in-

rapueruut eos. Asinum pupilloruni abegerunf,

tulerunt pro pignore

abs-

Et paulo post
lescentia
liia
;

[xi.]

Lyutare ergo, juvenis, in adosii

ct in

bono

ventutis
tuitu

tiia3,

et anibula in viis cordis lui, et

;

bovem vidua;. Et posl quinque versus : Agrum iion suum demelunt; et vincam ejus quem vi oppresserunt, vindemiant. Nudos dimiltiint
liomines, indumenla lollenies, quibus non esi ope-

ocnlorum tuorum Deus

et scito f|uod

pro omnibus

his adducet tc

in judicium.

Aufer iram a corde

Adolescentia

rinicntum

in frigore.

Et post duos versus

Vini fece-

tuo

et

amove maliiiam

a carne lua.

runt depraedantes pupillos, etviilgum pauperem spoliaverunt. Nudis et incedeniibus absque

vestiiu
:

enim

et voluplas vana sunt.

et

[xii.]

Memenlo Crcatoris
^
:

tui

in

diebus juvenlutis
time, et

esurienlibus tulerunt spicas. El post duos versus

civitalibus fecerunt viros

De

luae.

Et posi aliquos versus

Deum

mandata

gemere

et

anima vulnerapalilur.
,

ejus observa.

torum clamavit
Ipsi
esl,

et

Deus inultum abire non

lumini
:

DE CANTICO CANTICORUM.
Restal
ille liber

fuerunt

rebelles

nescierunt vias ejus

Satomonis, cujus inscriptio

ilto in

Can-

nec reversi sunt per semitas

illius.

Et

post viginti ei

ticum canlicorum. Sed de

ferre

hoc opus quid transClirisli

el

unum
non
^

versus

Conleralur quasi lignum infructuosum.

possumus,

cum

tolus

amores sanctos

Pavit enim sterilcm, et qu;c non paril; et viducc bene

fecit.

EcclesicB pgurata

loculione

commendet,

et

proplielica
sit

Dctraxit forlem in forlitudine sua.

pronunliel allitudine ? nisi

quod

in eo

qnanms

ad

MSS.

lcVCtVB

inlelligendum difficillimus, possumus tamen facite advcrlere. a.uantutti sii divina illa et divinitus inspirata
'

sic v^ul^ata in editis. At in Mss. Bibliis corl>., poterunt.

Apud l.\\,hHcldr foln ou duneselut.

^

cha~

Mss. (luo, dcspicient.

(a) istud el

Ret'ius Ms.: Et poit

xxxui versm.

LXX, reliqua v

alterum |jroxinie subjectum testinionium jcx juxla vulgalam profert

(

3^7

S.
post aliqnanlum [xxix.]
;
:

AUGUSTINI SPECULUM
be.iliri-

m
DE LIBRO OSEE.
Audite verbum Domini,
filii

El

Auris audiens

cab.it nie

el

oculus videns lesliinonium rcddebat mihi,

[Cap.

iv.]

Israel,

qnb
est

quod liberassom paupercm vocifcrantcm, et pupillum

cui non esset adjulor. Benedictio
pcriluri

judicium Domino
eniin verilas, et
tia

cum

babilaloribus terric.
et

Non

supcr

me

non estmisericordia,

non estscicu-

veniebat, cl cor viduaj consolatus sum. Juslilia indu-

Dei in lerra. Malediclum, et mendacium, elhomi,

lussum,
judicio

et veslivi

mc

sicul vcslimento ct diadeinatc

cidium
sangiiis

ct

furtum, et adultcrium inundaverunt, el

lctigit.
/"/

meo. Oculus

lui

ca;co,ct pcs claudo.

Paicr

sanguincm

post

duodecim versus

eram pauperum; ctcausam quam ncsciebam,

terinvcsligabam.Contcrcbam molasiniqui,
tibus iliius
cl

diligen-

Qiiia tu scicntiam repulisli, rcpcllani le, ne sacerdolio

dc dcn-

fungaris milii. Et post quindecim versus

Quoniam

aurercbam prccdam.
posl [xxxi.j
:

Dominum reliqucrunt in non custodiendo. Fornicalio, ct

vinum,
sus
:

El aliqunulo

Si aml)ulavi in vaiiitalc,
iii

ct cbriclas aufert cor.

ipsi

El posl scplemdecim uer-

ctfestinavit in dolo pes

jusla, el sciat

mcus; appendat me

slalcra

Quoniam

cum

meretricibus vcrsabantur, et

Deus simplicitatem meam.

via
;

Si declinavit

cum

ctTciniiiatis sacrilicabant.

Et populus non
,

intel-

gressus

meus de
et
iii

et si seculus est oculus

meus car

ligens vapulabit. Si

fornicaris lu, Isracl

non delin;

meum

',

nianibus meis adliu;sit macula. Et post

quat saltcm Juda. Et nolite ingrcdi in Gaigala

asccndatis in Bclhave; iicque juraveritis,
ininiis.

et

ne

duos versus
rera; et
si

Si

dcceplum

est cor mciini su|)cr mulieniei insidiatus

,

Vivit

Do-

ad oslium amici

sum. Et
iniquitas

post duos

versus: lloc eiiim nefas est

et

El posl aiiquol vcrsus^ |v.|

iics

maxima.

Ignis est usque ad perdilioncm dcvorans, cl

Si contcmpsijiidiciuni sub-

suas, ut reverlanlur ad

Non dabunt cogilatioDominum Deum suum

:

omnia cradicans genimina.

ire cutii

(juia spii iliis fornicalionis in

inedio eorum, el

Domi-

mea, cum disceptarent adversum me. Et postquatuor versus^ Si negavi quod

servo

meo

ei ancilla

nuni non cognovciunl.

ht post sexaginla
el

unum

versus [vi.]

Judicia lua

volebanl pauperibus,
Si

el

oculos viduoc exspectare feci.

et

quasi lux egredicnlur. Quia misericordiam volui et

comcdi buccellam meain soius,

ex ea. Quia
ab infantia

non comedil pucrevit

non sacrdiciuni
causla.

ct

scientiam Dei plus

quam

bolo-

pillus

mea

niecum
niccum.

niiseralio, ct de utero matrismeiiti egressa esl

Et post aliquantum

[x.J

Seminate vobis
:

in juslilia,

Si despexi

pereuntem

eo quod non Uabueril veslinoii be-

et metile in ore niisericordi;e

innovate vobis novale.

mentum,

el

absque operimento paupcrem. Si

latera cjus
,

Tcmpus autcm

requirendi

Dominum, cum veneritqui

[xii.]

iiedixeruiit mihi

etdc velloribus ovium

super pnpilluin main

docebit vos jiisliliam.

raearum calclactus

est. Si levavi

El post scpluaginta octo versus

Et lu ad Do-

num meam,
porlis.

eliam

cum vidcrem mc suporiorem

:

miiium Dcuin converteris^

custodi
;

misericordiameljudiciiim
luo semper.
:

Et post quinque versus

,

nieum

et

obry^o

dixi,

aurum robur Fiducia mea. Si kctalus sum

Si puiavi et quia piurima rcporit
:

et

spera in

Domino Deo
et

Et post quinquaginta

unwn

versus [xiii.]

Ego au^
;

super multas diviiias meas,

lem Doiiiinus Deus tuus eduxi

te

de terra vEgypti

et

manus mea. Et
set

post sex versus

Si

gavisus

sum ad

dominum absque me
ler

nescics, el salvator

non

est prae-

ruinam ejus qui meoderat, etexsultavi quod invenis-

me.
post triginta

eum malum. Et
;

post quatuor versus

Foris non
patuil.

/:,'/

novem versus

[xiv.]

Convertere

mansit percgrinus
abscondi quasi

ostium

meum

vialori

Si

Isracl,
iii

ad

Dominum Doum tuum;

:

qiioniam corruisli
el converli-

bomo peccaium meum, et cclavi in sinu mco iniquilatcm meam. Si cxpavi ad niultitudinem nimiam, et despcclio propiiiquorum lerruit me; nec cgressus sum osliuni. Quis ct non magis lacui
,

ini(|uitate lua. Tollite

vobiscum verba,

mini ad
fer, ct

accipe

Dominum dicite ei, Oinnem iniquitatem aubonum, et reddemus vitulos labiorum

iiostrorum.

miiii

tribuatauditorcm, ut desidcriuni mcuin Omiiipo[Cap.

I.]

DE LIBRO JOEL.
Expergiscimini ebrii, et
in
flete, et
;

lens audial, et librum scribal ipse qui judicat; ut in

ululnle,
periit

circumdem ' quasi coronam mibi ? Per singiilos gradus meos pronuntiabo illuni, el quasi principi'' offeram eum. Si advcrsum me

bumero

ineo portem illum, ct

onines qui bibilis viniim

dulcedine

quoniam

ab ore vesiro. Gens cnim ascendit

fortis et innumcrabilis.

super terrammeam

terra

mca clamat,
afflixi.

et

cum

ipsa sulci ejus dcflent. Si

fructus ejus comedi absque pecunia, ci

animam

Et post aHquantum
agri-

[n.]

Nunc ergo

dicit

Dominus,

Converlimini ad

me
:

in toto
;

corde vcslro,

in jejunio et

colarum

Nunc jam

de

libris

Prophetai-um quw sunt huic operi

in fletu, et in planctii

ct scindite corda vcstra, cl

non

necessaria colligamus,

Ac primum de

his

Prophetis qui

vestimenta vestra

et convcrlimini

ad Dominum
est.

Deum

propter brevitatem volumiuum suorum Minores vocanlur.

veslrum; quia benignus et misericors

Ergo apud Osee prophetam

ista

comperimus.

DE LIBRO AMOS.
[Cap. n.] Iloec dicit

Dominus

Super tribus scelc-

Legendum

ut in melioribus Bihl.
:

si

secutum

est oculos

meos cor meimi. ^ p.egius codcx

*

FA post vi versus.

Mss. omillunt, et circumdem. * Ms. i\egius, principem,

Ms. Regius: Et post vni versus. Ms. Regius, convertere. JF.gtjpti 3 vulgata, neus tuus ex lerra eduxit te; quod ex L.XX acceptum est.
>

prseiermisso,

m
rib\is

DE SCRIPTURA SACRA.
Juda, et siiper quatuor non converlam

050
et quid

eum

eo

quid

sit

bonum,

Dominus

quaerat a te

utique

quod abjecerint legeni Domini, et mandata ejus non post quse custodierint. Decepcrunt enim eos idola sua,
abierunt palres eorum. Et posl duos versus : llaic diSuper tribus sceleribus Israel, et super cit Dominus
:

facerejudicium,etdiiigeremiserici)rdiam,elsollicilum

ambulare cuni Deo

in

tuo. Et post ires versus

Adhuc

ignis

domo

inipii, tlicsauri iniquilatis, et

mensura minor

iroe

plena. Nninfjiiid juslificabo slateram impiam, ct

quaiuor non convertam

eum pro co quod vendiderint

;

saccolli

pondera dolosa?In quibus divites ejus repleti

pro argenlo justum, et pauperem pro calceamenlis.

sunt iniquitale, et habit.intes in ea loquebanlur

men-

Qui conierunl super pulverem

et

terrae

capilapauperum,

dacium, et lingua eorum Iraudulenta

Et
facliis

in

ore eorum.

viam humilium declinant. Et

et

fdius ac paier ejus

post

duodecim versus
sicut

[vu.]

Va; mihi, quia

ierunl ad puellam, ut violarent

El post vmim versum

I)ibebant in

nomen sanctum meum. vinum, inquit, damnatorum

dicit

sum
ficus

qui colligit in

aulumno racemos
Periit
esl
:

vindemia,\ Noii est botrus

ad comedendum, praco-

domo
:

Dei

sui.
:

quas

desideravit anima

mea.

sanctus

El aliquanto post
niui Isracl

[v.]

Quia hiBC

Dominus doires ver-

de terra,
sangiiine

et reclus

in hoininibiis

non

onines in

Quajrile me,

et vivelis.

El post

insidianlur;
:

vir

IValrem

sus

QuKrite Dominum,
in

et vivite.

Et

post octo versus:

cl

niorlem

maliim manuinn suarum

suum venalur ad dicunt bcnum.

est, et

Odio habuerunt

porta corripientem,

loquenlem
diripie-

Priiiceps postulat, et judex in

rcddendo

ma-

perfecte abominali sunt. Idcirco pro eo

quod

gnus iocutus est desiderium aniinae suk.

balis pauperem, etprscdam eleclam toliebatis ab co. Et post ires versus : Quia cognovi multa scelera vestra, et fortia

DE LIBRO IIABACUC.
[Cap.
tiadiclio
i.]

Conlra ine faclum cst judicium,

et

con-

peccaia vestra. Hostes

justi, accipienies

polcntior. Proptcr

hoc laccrala esl

judicium
:

lcx, et

niunus, et pauperes in poria deprimenles. Et post duos versus : Quoerile bonum et non nialum, ul viva-

iion pervciiit

usque ad

fineiii

quia impius

pr;tvalet advcrsus justum, proptcroa cgrcditur judi-

Dominus Deus exercituum vobiscum, sicut et conslidixislis. Oditc malum, et diiigite bonum tuite in porla judicium; si fortc misereatur Dominus
lis
;

et erit

cium perversum.
Et paulo post [u.]
:

Juslus autem in fidc sua vivet.

Et quoniddo vinum

potanlcm

docipil,

sic

crit

vir
:

exercituum reliquiis Joseph.

superbus, et non decoiabilur. Et

:

post aliquaiilum

Et

post aliquot versus [vi.]

Qui dormitis

in lectis

Quid prodosl
conflalilc

sculptile, quia illud sculpsit ficlor

suus
in

eburneis, et lascivitis in stratis vestris. Qui comeditis

ct

imagincm

falsam

quia

spcravit

ngnum de
canitis

grege, et vitulum de medio armenti. Qui

psalterii
:

figmenlo fictor cjus, ut faceret simulacra muta? Vse

qui dicit ligno, Expcrgisccre
;

ad vocem

sicut David putaverunt se

phiaiis

Surge, lapidi lacenti.

iste

habere vasa cantici; bibentes in

vinum, et

Nuniquid ipse doccre potcrit? Ecce

est

cooperlus

optimo unguento delibuti

C9Mtritione Joseph.

et nihil patiebantur super

auro

ct

argcnlo,

visccribus
[vni.]
:

cjiis.

et omnis Dominus aiitem

spiiilus
in

non

est in

templo sancto

Et post atiquantum
tis

Audite iiocqui conteri-

suo

silea ta facie cjus

omnis

lerra.

paupercm,
:

et deficere facitis

egenos terrae, dicen-

les

Quando

iransibit
,

messis*, et
et

venumdabimus
:

DE LIBRO SOPHONI^.
[Cap.
Baal, ct
I.]

merces; et sabbatum
niinuamus mensuram,

aperiemus frumentum

ut

Disperdam,

inquil,

de loco

Iioc

reliquias
et eos

et

augeamus siclum, etsuppoet quisquilias

nomina Kdituoriiin cum sacerdotibus;

super
tecla

namus

stateras dolosas; ut possideamus in argento

,

qui adorant
et jurant
in

militiam
in
;

coeli,

et adorant,
;

egenos et pauperes pro calceameniis

frumenti vendamsis.

Domino,

et jurant

Melchom
et qui

ct qui

avertuntur de post lergum Domini

sierunt
et

non quxSilele

DE LIBRO MICH^^.
[Cap.
ii.j

Dominum, nec
:

investigaverunt eum.

Vse qui cogiialis inutile,

operamini

a faoie Domini; quia juxta est dios Domini. Et post

malum
illud
;

in cubilibus veslris. In luce

matutina faciunt

sexdecim versus

Et

erit

in

tempore

illo,

scrutabor

quoniam conlra Deum manus eorum. Et concu-

Jerusalem xos

in

lucernis, et visitabo

super viros deficordibus suis,

pierunt agros, et violenter tuierunt, et

domos rapueejus, viriim

in fsccibus suis, qui

dicunt

in

Non

runt

et

calumniabanlur virum

etdomum

faciet

bene Dominus,

ct
*

non

faciet
:

male.

et haereditalem ejus.

Et post aliquot versus

[iii.]
:

[ii.]

Convenite, congrcgapariat

Et post aliquanium

Audile haec, principes doIsrael, qui

mini,

gcns non amabilis, priusquam

jussio

mus

Jacob, et judices
,

domus

aboniinamini

quasi pulvercm transeunlem diem, anlequam veniat

judicium

et

omnia recta

perverlilis.

Qui

oedificatis

super vos

ira furoris

Domini, antequam veniat supcr

Sion in sanguinibus, et Jerusalem in iniquilale. Principes ejus in niuneribusjudicabant; et sacerdotes ejns

jhi

vos dies furoris Domini. Quaerite

Dominum, omnes

mansueti terr, qui judicium ejus

rite

eslis opcraii. Qu;c-

mercede docebant;

et prophelsc

ejus in pecunia

justum, qu?erite mansuetum

in die furoris

si

quomodo absconin

divinabant, et super
jies
:

Dominum
in

requiescebant, dicen-

damini

Domini.
[iii.]
:

Numquid non Deus

medio nosirum? Non veIndicabo

Et post aliquantum
lui

Et derclinquam

mcdio

nieni super nos mala.

populum pauperem

et

egenum
:

et sperabunt in

Et

posi aliquanlum[\\.]

tibi,

honio,

nomine Domini
*

reliquiaj

Israel

non facient iniqui-

In sacris Bibliis, mensis.

Ms. Regius

Et post

xvm

versus.

S.
lateni,

AUGUSTINI SPECULUM
slris,

i32
In

nec loquenlur mendacium, el non invenietur

et

dixislis,

quo eiim fecimus laborare

placcnl; aut cerle

I-i

in ore

eorum

lingua doiosa.

eo ciim
in

diccrelis,

Omnis

qni lacil maliini, boniis ost

ul)i

DE LIBRO ZACIIARliE.
[Cap. V.]
spiritu
:

conspeclu Domini,

el talos ei

esidies judicii?

Cum
dixit

de volttmine loquerelur, quod vidit in

Et post quimlecim versus

inquil,
in
jiidicio,

[iii.]

Et accedam ad vos,
velox maleficis ct

El

ad me, Haec cst maledictio, quaj

et
,

cro
ot qni

leslis

egrodilur super faciem omiiis terrae, quia omnis iur,

sicut ibi scriplum esl, judicabilur, et

adulleris el perjuris

calumnianlnr merccdent
el

ex hoc similiter

omnis jurans, judicabitur. Educam illud, dicit Doei

mercenarii, viduas

'

el pupillos,

opprimunt pere-

grinum, nec timuerunl me,

Jacob non

dicil

Dominus excrcimuior;
diebiis
el

minus exercituum,

veniet ad

domum

furis, el
;

ad

tuum. Ego enim Dominus, cl non

filii

vos

domum

jurantis in
in

morabilur

nomine meo mcndaciter et commedio domus ejus, etconsumet eum, et

[vii.]

esiis

consuinpti.

cnim pa-

trum vestrorum
ciistodislis.

rcccssislis a lcgitimis meis, el noii

ligna ejus, et lapides ejus.

Uevcrlimini ad me, ct reverlar ad vos,

post quindecim versus
:
:

El post aiiquanlum

Et factum

est

verbum

dicit

Dominus exercituum. Et

Domini ad Zachariam dicens, Ilacc ait Dominus exerJudicium vcrum judicale, et misericituum dicens
:

Invalucrunl super

me
lociiti

verba vestra, dicit Dominus

Et

dixislis,

Quid
:

sumiis *? Dixislis, Vanus est

cordiam

et

raiserationes

faciie

unusquisque

cum

qui servit Deo

et

qnod emolumenlum, quia custotristcs

fralre suo ; el viduam et pupillum et advenam et pauperem nolite calumniari, et malum vir fralri suo

divimus pra^cepla ejns, et quia amljulavimus

coram Domino exerciluum? Ergo

niinc bealos dici-

Hon

cogitet in corde suo.

[viii.l
:

mus
Loquimini veritalem
:

arroganles

siquidcm Kdificati sunt facientes

lentaveruiit
Deu!vi,
et salvi
facli

Item post aliquanlum

iniquitatem
sunt.

et

unusquisque cum proximo suo

veritalem ct jndi;

Tunc

locuti

sunt tiinentes

Deum, unusquisque
Dominus,
et audivit,

cinm pacis judicate

vestris, et

in portis

veslris

cl unusquisqiie

cum proximo
Dominum,
ait
;

suo. Et altendit

waluin contra amicum suum ne cogilelis in cordibus

et scriplus cst libcr moniiinenli

el cogilantibus

coram
:

eo, timentibus
et eruiit miiii, facio,
filio
iii

enira hcec

juramentum mendax ne diligaiis. Omnia sunt quse odi, dicit Dominus.

noinen ejus
in diu

DE LIBRO MALACHIiE.
[Cap.
1.]

Dominus exercituuni, peculium el parcam eis,

servienli sibi.
sit iiiter

qua ego
parcit
vir

sicut

suo
quid

Filius
:

honorat patrera, et servus domi-

Et convertiinini

et videbitis

nura suura

si

ergo paier ego sum, ubi est honor

justum

et impium, et inler servioniera

ci.

Deo

meus? et si dominus ego sum, ubi est timor meus, dicit Dominus exerciluuin? Ego dedi vos contemplibiles Et paulo post [ii.]
:

et

non servieniem
[iv.]

Ecce enim dies veniet succcnsa quasi camioinnes superbi et onines ('acienles ini;

nus, et erunt

et humiles oninibus populis,

sicul

meas, et accepisiis faciem in patcr unus omnium nostrum? nuinfjuid non Deus unus creavil nos? Quare ergo despicit umisquisque
fratrem

non servastis vias Lege. Nnmquid non

quitatem, stipula
dicit

ct

iiiflammabit eos dics

qua-

vcniens,
eis ra-

Dominus exerciluum,
et

non relinquet

dicem

gcrmen.

Orielur vol)is timentibus noraon

:

mcnra

sol jusliiiae, el sanitas in peniiis ejus

ct egreet calca-

suum, violaus pactum palruin nostrorum

in

dieinini, et salielis sicul viluli

bitis

de armenlo;

Traiisgressus est Judas, ct abomii>alio lacta est in

Israel,
ct

impios,
,

cum
die

fuerint

ciiiis

sub planta peduin

,

Joru^alem

([uia

conlaminavit Judas
diiixit,

vestrorum

in

qua ego

facio

dicil

Domiaus

sanclincalionem

Domini

quani

et

habuit

exeicituum.

liliam dci alieni. Disperdet

ril

Dominus virum qui fcce[Cap.

I.]

DE LIDRO
cogitationum

ISAIiE.

hoc, magistrum

el

discipulum de labernaculis

Lavamini, mundi estole, aulertc maluim

veslrarum

Jacob, el offercniein

munus Domino exerciluum. Et

:

ab oculis meis.

Qiiicscile

hoc

rursuiii

fecislis

operiebatis
ita

lacrymis

altarc

perverse agcre, discilc beneracere, quaerite judicium,

snbvenile oppresso, judicale
et arguite

Domini,

fielu et

mugitu,

ul ullra

non respiciam

pupillo

defenditc

vi-

ad sacrificium, nec accipiam placabile quid de

veslra. Et dixistis,
lestificatus est

manu
lu.-e,

Quam ob causam ?
uxorem
:

Quia Dominus

duam
;

et venile

me,

dicil

Dominiis. Et

inter te et

pubertaiis

vcrsuin est in scopost octo versus : Argenlum tuum Principes lui riam vinum luum mixlum est aqua.
socii

quam

lu despexisli
tui.

et Iiocc

pariiceps lua et iixor

lurum

omnes

diligunt

munera, scqunnlur re-

fcederis

Nonne unus

fecit, et

residuum
nisi

spiritiis

vidute tribulioncs, pupillo noii judicant, el causa

no

semen Dei '? Custodile ergo spirilum vestrum et uxorem adolcscenliai tu;E noli despiccrc. Cum odio habueris eam, opcriet aulem dimitic, dicit Dorainus Deus Israel ejus, dicit Dominus exerciiniquitas veslimenlum
ejus? Et quid unusquisque quoerit,
;
:

ingreditur ad eos.

Et paulo post

[ii.]

Domus Jacob

venile,

ambuoliin, et

lemus
tuum,
1

iii

lumine Domini. Projecisti

Jacob
;

enim populiim

domum

quia repleti suni ut

luum. Cuslodile spiritum vestrum,

cere. Laborare fecistis

el

nolile despi-

Dominum

in

sermoiiibus veetc.

humiliant viduas. Sic Mss. juxta vulgalam. At edili , et Bibliis addilur, contra le. In sacris sacnS Hic 01 aulo in.ra pro, imquilalem , habelur

vulsjata versio

Et quid

units qucerit,
?

LXX autem

Bibliis,

Qud aiiud prwier iernn quceril Deui

hnpietatem. ''sacra Biulia, convertemint.

.

955
.ingures

DE SCRIPrUR\ SA GRA.
iiabuerunt ut Philisliim,
posl
tres

934
erit juslilia

et pueris

alieiiis

interficiet

impium. Et

cingulum lumboejus.

adlueserunt. El
ejus idolis; opus
feceruiit
digili

vcrsus

Repleta esl terra

rum

ejus, ct fides cinctorium

renum
:

manuiim suarum adoraveruiit, quod

post ciuhique versus
:

eorum. El

Quia
et

Et post sexagiuta versus [xu.] Ecce Deus salvalor meus, fiducialileragam, et iion limebo. Quia forlitudo

dies Domini eserciiuum super

omnem superbum
arroganlem,
el

mea
toris

et laus

mea Dominus Deus,

el factus est milii in

exceisum, et super
liabitur.

omnem
:

humi-

salulem. Hauriotis aquas in gaudio de fontibus Salva:

et dicelis in illa

die, Confiiemini

Domino,

et

Et paulo
nieus, qui

post [ui.]

Populum meum exaclores

sui

invocate

nomen

ejus, nolas facite in populis

adinven-

spoliaverunt, el mulieres dominalae sunt eis. Popule

tiones ejus,
cjus.

beatum

te dicunt, ipsi le decipiunt, et

viam
:

mementote quoniam excelsum Caniale Domino, quoniam magnifice

est

nomen
an-

fecil,

gressuum luorum dissipant. El posl aliquos versus

Yos cnim depasti

perisin
et facies

eslis

vinenm meam, rapina pauatlerilis

nunliale hoc in universa terra. Exsulta el lauda , liabilalio Sion quia magnus in medio tui sanclus
;

domo

vestra.

Quare

populum meum,
Doniinus exercielevatJe sunt

Israel.

pauperum commolilis,
dixil

dicit

Et post quadracjinta versus [xiu.] ciam superbiam infidelium,

bumiliabo.
llein post aliquaiUum
[xvii.]
:

Et quicacere

fa-

luum? Et
Cli:e

Dominus
et

Pro eo quod

et

arroganliam lortium

Sion, el ambulaverunt extenio coUo, et nutibns

ibant,

oculorum

plaudobant,

ambiilabanl,

el in

Dicit

Dominus Deus
suum,
in-

pedibus suis composiio gradu inccdoitant.

Israel
:

In dieilla iiiclinabiturbomo ad factorem

Et paulo posl

[v.]

Vye qui conjungilis

domum

ad

ct oculi ejus ad

sanclum

Israel respicieut; et

non

domum, elagrum adagrum

copulatis us(|ue ad exlre:

clinabilur ad allaria qua; fecerunt

mauus

cjiis, et

quie

mum
lerunl)

loci

'

ut auleratis

proximo
non
vos

Syinmachus

et

operali
luhra.

sunt digiti ejus

non

respiciet lucos,

et

de-

Tlifi.odotioiiy
:

donec

deficiat, vel
liabilabilis

sit

locus, transtu-

numquid

soli in nicdio terro;?

Et

post uliqu(nnum [xxii.]

Vocabit, inquil,

Domi-

1n auribus meis sunl bxc, dicit

Dominus exercituum.

Et

posl tres versus

\cc

tjui

consurgiiis

mane ad

ebrie,

nus Deus eserciluum in die illa ad ileliim et ad plasiictuin, et ad calvitium, et ad cingulum sacci. El ecce

talem seclandam, el polandum u-que ad vesperam

ut vino aislueiis.
libia,

gaudium

el hctitia

occidere vitulos, et jugubire arieles,

et
in

Ciiliara,

et lyra, et
;

lympanum,

et

et

vinum

in conviviis vestris

et

opus Domuii

comedere canies, et bibore vinum. Comedamus, bibamus cras cnim moriemur. Et revelaia est
;

non
Et

respicilis,

nec opera

manuum
:

ejus consideralis.
dicilis

auribus ineis vox Domini exercituum

iniquitas luec vobis,

Si dimiiletur
dicil

post seplemdecim versus

el

Yic qui

malum bodulce

donec moriamini,

Dominus
et

num,
k) el

bonum malum
;

poneiites lenebras lucem, et

Deus exercituum.
Itcm post aliquantum [xxvi.]
ingredialur gens jusla,
:

lucem tenobras

poiienles

amarum

in dulce, el

Aperite porlas

amarum.

Vie qui sapienles eslis in oculis vcblris,

V;iu

custodiens veritalem. Velus

;

coram vobismelipsis prudenles.

ad bibendum vinum,

qui pulenles

eslis

et viri lories

ad miscendam

pacem, quia in le speravimus. Speratis in Domino in s.TcuIis a;ternis, in

;

error abiit

servabis

pacem

ebrietalem. Qiii juslificalis iinpium pro nmiieribus, et

justiliam jusli auferlis ab co.

perpeluum. Et post sex venus In semila judiciorum tuorum, Domine, sustinuimus te

forli in

Domino Deo

El aliquanto posl

[x.]

Vse qui condunt leges ini-

quas, et scribenles iujusliliam scripseruut, ut oppri-

nomen luum et inemoriale tuuin in desiderio aniinai. Anima mea desideravit te in nocle sed et spiritu meo
;

merent

in judicio

paupercs, et vim facerent caussc

;

in praccordiis
ris judicia

meis de mane vigilaho ad

le.

Cum

fece-

liumilium populi mei

ut essent

vidu* prieda eorum,

tua in lerra, jusiitiam discent habitalores

et pupillos diriperent.

Et
ritus

posl paululuin [xi.]

Requiescet super

eum

spi-

Domini, spirilus sapientise

et inlelleclus, spirilus

et non discet lacere justitiam. In lerra sanciorum iniqua gessit, et non videbit gloriam Dei.

lerrae.

Misereamur impio,

consilii el forliludinis, spiritus scienliai et pielalis, et

Et

post aliquantum[x\}\.]

Defecit qui praBvalebal,

replebiteum spirilus limoris Domini. Non secundum visionem oculorum judicabit, neque secundum audi

consummatus
homines

est illusor, et succisi sunt

omnes

qui

vigilabant super iniquitatem, qui

in verbo.
:

peccare faciebant

tum aurium arguet

liet

sed judicabilin judiciopauperes,

;

et arguet iu a;quilaie pro mansuetis ternc

et percu-

terram virga oris

sui, el spirilu

labiorum suorum

dicit

El posl decem versus [xxx.] Voe, lilii desertores , Dominus, ut facerelis consilium, el non ex nie;
;

Regins Ms., usque ad lerminos loci : Vulgata vero, usque ad termiium loci. Deinde ille idem codex cum vulgala jjariter carel his veriiis, ut auferutis proximo quse quidem verlja ex I.X\, noii absque exscrii.toiis laj su, .uljccla sunt

et ordiremini telara, et

non per spirilum meum ut adderetur peccatum super peccatum. El paulo post IIxc dicit Dominus Deus sanclus Israel, Si revertamini et quiescatis, salvi
erit fortitudo veslra
eritis.

"nimiram ad hunc locum id observat ITo c.o, ail quod nos diximus us(iue a.l termi.mm Ioci,LX\ tiviusluierunt liina tou plesion apliclmtai ti, id cst vtav.fernnt aliqidd proxtmo; Symmachus et rbeodotio, donec (le{ici(d; vel, non 6 (oa<s ui deacieute terra nequaquam saturetur avantta.
:

ei fas est opiuari aiinolaliuaculam liic sivc a!> Aiinnstino, sive ab alio iasertam luisse ex Commeutariis Ilieronvmi, qui
.

In silenlio el in spe

sns

Et post viginti ver; et noluistis, Conlaminabis laminas sculptilium argenti tui, et vestimenlum conflatilis auri lui, et disperges ea sicut
:

immundiliam menslruatoe.
Et poBt aliquantum [xxxi.]
:

Convertimini, sicut in

935

S.
recesscratis,
filii

AUGUSTINI SPECULUM
cnim
illa

d3G
sacrificium.

profundum
abjiciet
vir

Israel.

In dic

libamen

obtulisii

Numquid super

his

idola argenti sui, ct idola auri sui, qu;e

iii

non indignabor?
llem posl aliquantum
[lviii.]
:

fccerunt vobis inanus vesirae

pcccalum.
:

Me

elenim de die

in

Ilem post aliquanluin [xxxiii.]

poribus

El

cril fides in

lcmlimor

diem

qu.Tcrunt, et scirc vias

mcas

voluiit,

quasi gcns

luis, divili.Te salulis sapienlia cl scicnlia,

:

quac justitiain feccrit, cl qii* judiciiim Dci sui non

dcreliquerit.

Doinini ipse Ibesaurus cjus. El paulo post

ril

Quis potcqnis liabi-

Rogant ine judicia

justitiaj,

appropin-

babitare de vobis

cum

ignc devorantc
?

quarc Deo volunt. Quare jcjunavimus,

ct

non aspe-

tabit ex vobis

oum

ardoribus scmpiicrnis
;

Qui ambulat

xisti? liumiliavimus aiiimas noslras, ct nescisti?

in dic jejunii

Ecce

in jusliliis, et loquilur veritatcm

qui projicil avari-

vcstri

inveiiietur

voluutas vcstra, et

tiam et calumniam

*,

et cxculil

manus suas ab omni

omncs debitorcs
lite

vcstros rcpetilis.

Ecce ad

lites

et

munere

qui obturat aures suas ne audiat sanguincm,

contentiones jejunatis, et percutilis pugiio iinpie.

No-

et claudii oculos suos ne vidcat

in cxcclsis habilabit
;

omne

malum.

Iste

jejunare sicut usque ad hanc diem, ut audiaiur

munimenla saxorum sublimilas

in excelso

clamor vester. Numquid

per diem afnigcre

tale est

jejunium,
suani?

ejns. Panis ei datus est, et aquoe ejus fideles sunt.

quod

elegi,

homincm animam

Memento borum, Jacob mcus cs tu formavi lc et Israel, quoniam servus serviis meus es lu, Israel, ne obliviscaris mci. Delevi ut nubem iniquitates tuas, ct quasi nebulam pcccata tua revertere ad me, quoniam rcdemi te.
Et post atiquantum [xuv.]
: :

numquid conloniuerc quasi circuluni caput suum, ct saccum ct cinerem stcrnerc? Numquid isiud vocabis
jejuniiim et dicm acceptabilein
cst

Domino? Nonne

lioc

magis jejunium quod clcgi? Dissolve coUigationes

impieiatis, solve fasciculos de|)riineiites. Dimiite eos

llem post aliquantum [xlvi.]

Mementote
et

islud, ct

qui confracti sunl, libcros

el

omne onus
et

disrunipe.

confundamini

rcdile, procvaricatores, ad cor.

;

Recor-

Frange esurienli panem

iiiduc
iii

luuin,

cgcnos vagosqiie

damiiii prioris saeculi

quoniam ego Deus,

Quisambulavit
in

non

cst

doniuin luam

cum

videris

nudum,

vesti

ultra deus, nec est similis mei.

cum,
'

el
^
:

carnem

tu.iai

ne despexeris. El post qualuor dc nicdio

lui

Etaliquanto post
et

[l.]

in tencbris,

versus
sieris

Si abstuleris

calenam, et de-

non est lumen ei? Sperct

iiomine Doiuini, ct

digitum cxtendere, el ioqui quod non prodesl

;

innilatur supcr

Deum suum.
[li.]
:

cuni cffudcris csurienli aniinam luam

et

aniniam

Item post aliquantum

justum, popnlus'^; lcx

Audile me, qui

scitis

afflictam repleveris

orielur in lencbris lux tua, ct

;

mea in cordc eorum. Nolile timere opprobria hominum, et blaspbemias corum ne

Sicut
el sicut
in

lcncbroc tuie criint sicut meridies

et

requiem

tibi

dabit Doiiiinus scmper.

limeatis.

enim vestimentum,
lanam,
sic

sic

comedet eos
:

El posl multa [lxv.]

Populus qui ad iracundiani

vermis

devorabit eos tinea

erit,

salus
in

provocant me, ante faciem

laiit

meam semper

qui
;

immo-

aulcm mca

sempiternum

ct

justitia

mea

in hortis, etsacrificant

supcr latercs

qui habi-

gencrationes generalionum.

lant in sepulcris, et in delnbris

idolorum dormiunt.
a

El post aliquanlum [lv.]

inveniri polest,

Quocritc

Dominum dum
est.

Et

post duos versus

Qui dicunt, Recede

es.

me,

noii

invocate

eum dum prope

;

Dere-

appropinques mihi, quia immundus

crunt
in

Isti

fumus

linquat impius viam suam, et vir iniquus cogilaliones

suas, cl revertatur ad
et ad

furore meo, ignis ardens tola die. Ecce scri-

Dominum

et miserebitur ejus,

plum
tates

cst

coram me

non taccbo, sed reddam,

et re-

Deum

nostrum, quoniam multus csl ad ignoDomiiius

tribuam in sinu eorum, iuiquitates veslras,

et iniqui-

sccndum.
Et posl
vicjinli

patrum vestrorum simul,

dicit

Dominus. Qui

versus

[lvi.]

H;iec dicil

sacrificaverunt super niontes et super colles,exprobra-

Custodite judicium, et facife justiliam, quia juxta cst

salus

vcrunt

milii, et

remetiar opus eorum primum in sinu

:

mea
;

ut vcniat, et justilia

mea

ut rcvclclur. Bca-

corum. Et post decein versus

reliquistis

Et vos, inquil,

qiii

de-

lus vir qui facit hoc, el filius hominis qui apprchendit istud

Dominum,

qui obliti csiis monteni sancluni

libalis

cusiodicns sabbatum ne poUuat illud, cuslo-

diens

manus suas ne faciat omne malum. Et posl 7ion mullum [lvii.] Qui consolamini
:

meum, qui ponitis fortuncc mensam, ct eam numerabo vos in gladio, ct omnes
:

supcr

in Ciiede cor-

in diis

ruetis

pro co quod vocavi vos,

:

et

non rcspondistis,

subtcr
iii

omne

ligiuim frondosum, imniolantcs parvulos

"

locutus sum, ct non allendislis

et faciebatis

malum

torrentibus, subler eminentes

pclras. In partibus

in oculis mcis, et quae nolui elegistis.

torrcntis pars tua. Uaecestsors tua; et ipsis obtulisii

Et paulo post [lxvi.]

sedes mea,
et terra

Haec dicit Dominus, Coelum

scabcllum pcdum meorum. Qu;e esi

' Vulsala vcrsio , ex calnmnia. Syriaca et arabica, el oppressionem. I.XX, el iniquitatem. ^ .\l.^i'Sl, ome, a sacr.i icxlu in Bibliis. * sacra Bililia, qiii iimbulaiit idque Ilieronymus deChri Qui iion lial)uit speciem , inquit , ncc slo iiiUTi^relalur gloriaiii, sed iii siiniliUuline carnis peccalricis suscepit lormain servi. AUanieii Auguslinus videtur legisse, qiiis ambiilavit ac de houiine in peccatorum suorum leaebris
;
:

domus quam aedificabilis niilii? ct quis iste locns quictis mcae ? Omuia hicc inanus mea fecit et facta sunt universa isla dicii Dominus. Ad quem auteni
ista
, ,

respiciam, nisi ad pauperculum, et conlritum spiritu,

ct
'

trcmentem sermones meos ? Et

vulgaia, effudisti libamen.

post sex versus

agenle

intcllexisse.

vulgaia, populus meus. Abest, nteus, ab hebrseo et ab aniiquis Bililiis Corbeiensibus, necuou ab editis omiiibus et Wss. hujus operis. Ediii, iimanentes. At Mss. juxia Vulgaiam, emincntes.

III versus. Edili, post quarlus : forte pro, fost quatitor. Sic aliquantoinfra ubi iiunc legitur : Et post sex versiis ; edili habebanl : Et post sextus versus : MS. Regius; El vosl \u versus.

Regius Ms., post

937

DE SCUIPTUKA SACRA.
illusioiies
ei>
:

938
iis

Ego cam

eoriim eligam, el quse Umcbant atklnquia vocavi , et non eral qui rosponderet

me,

et jurant in

qui non sunt

dii.

Saluravi eos, et

mcechali

sunt, et in

domo

meretricis luxuriahantur.

uKiUmi iii loculus sum, et iion audierunl; feceruntqne ot qua; iiolni elegerunl. Audile logem oculis mei>
,

Eqiii amalores, et admibsarii facli suiit,

unusquisque

ad uxorem proximi sui hinniebant.

his

Numquid super

Doniini, qui ireniilis ad

verbum

eju^.

Dixcrunl

fr:;-

iioiiien ires vestri odienles v<>s et abjicienlcs propler videbimus iu Ixtilia Giorificetur Doininus , et

meuni,

Dominus? et in genle lali non manus mea ? Et post quadrnginta versus : Qui posui arenam lerminum mari praeceplum semnon
visilabo, dicit
ulcisceliir
,

vestra; ipsi aulem confundenlur.

piternum quod non prajleribit; et commovobuntiir, et

DE LIBRO JEREMIiE.
Audile verbiim Domiiii, domus Jacob, dicit Doiniel omnes cogiuuiones domus Israel. Ilaec
[Cap.
11.]

non polerunt
transibunt

et

inlumcscenl fbiclus ejus

el

nou

illud.

Populo autem huic factum est cor

:

incredulum,
et

el

exasperans
in

recesscrunt, etabicrunt;
,

non dixerunt
populo

corde suo

Mstuamus Dominum
'
:

Quid invcnoruiit palres vcstri in mc iniquitalis, et ambulaverunl posl vaniquia elongaveruiil a me et vani facii sunt ? Et post decein vcrsns : laiein
nus
:

Deum
inguit
,

nostrum. Et posl paitcos versus

in

Invenli sunt,

meo

inipii

insidianles quasi aucu-

pes, laqueos ponenles et pedicas ad capieiidos viros.

HxTeditatein meain posuistis in abomiiiationem. Sacerdoles non dixerunt, Llhi est Doininus? El tenentes
legera nescieruni

Sicut decipula pleiia avibus, sic

domus corum
;

plenae

dolo

idoo

iiiagiiificali
;

sunt etdilalati

incrassali sunt

me,

el paslores praivaricati sunl in

et impiiiguaii

et prajlerierunt

sermones meos pes,

me,

et propheine propbelaverunt in Baal, el idola se:

culi suiil. El paulo post

Numquid

obliviscetur virgo
?

ornamenli
pubis veio

siii,

aul sponsa fasci;c pectoralis suae

obliliis est

Po-

sime. Causam pupilli iion dixerunt * ct judicium pauperum non judicaverunl. Numqiiid super his non visilabo dicit Dominus? aut supcr genlem hujusce,

ineiis

mei diebus iiinumcris.

modi non
lia

ulciscelur aiiima

mca

^ ?

Stupor et niirabi-

Quid

nilcris

bonam osiendere viam luam ad quairenin alis luis

facia sunl in lerra.

PropheUc prophelabant men-

dam

dileclionein.qux insuperel malilias luas docuisti

et

daciiim, et saceidotes applaudebant

populiis

manibus

suis, et

vias tuas;

invenlus 6.4 sanguis aiiima?

meus

dilexit lalia

quid igitur

fiet in

novis-

nim pauperuin
eos, sed
in

ci

innoccnlum

Non

in fossis iiivcni

siino ejus ?

on)nibus qua;supra memoravi. Etdixisti,

et

Et post

triginta versus [vi.]

,

Cui loquar

et

quem

Absque peccato

innocens ego

sum

et

piopterea

conlestabor

ut

audiat? Ecce

incircumcisac aures
:

avertatur furor tuus a me. Ecce ego judicio conieiidam

eorum
illud.

et audire
illis

non possunt
in

ecce verbum Do-

lecum, eo quod dixeris, Non peccavi. Quam vilis es et ab M^yplo conlunfacla iiimis, ilorans vias tuas
!

mini factum esl

opprobrium, elnon suscipiunt

deris, siciit

confusa es
luie

ab Assur.

Nam

et ab ista

El paulo posl

[vii.]

Audite verbura Doraini, omnis

egredieris, ei nianus
quoniaiii oblrivit

erunt super caput (uuin;

confideiitiain

Juda, qui ingredimini per portas has, ut adoretis Do-

Dominus
:

tuam.

minum. Ibcc
Bonas
vobiscum
in

dicit

Dominus

e.xerciluura

Deus

Israel

Et paulo posi
dicil

[iii.]

Converlimini, (ilii,revertenies,
vir vester.

facite vias vestras et sludia veslra, et

habitabo

Dominus, quia ego

[iv.]
:

loco isto. Nolile confideie in verbis

:

men-

llem paulo post

Si converleris

' ,

Israel, ait

dacii, dicentes

Templuni Domini, lemplum Domini,

est.

Dominus, ad
lua a facie

me

convertere. Si abstuleris offtndicula

jurabis, Vivit
;

lemplum Domini

Quoniam

si

bene dircxeritis vias

judicium inter vi

mea, non commovebeiis. El

vcslras et studia vestra,

si feceritis

Dominus,
benedicenl
post
:

in veritaie, et in judicio, et in justiiia

el

rum

ot

proximum

ejus

adveii* et pupillo et viduae

,

eum

gentes, ipsumque laudabunt. El paulo

noii fcccritis

calumniam

iicc

sanguincm innocenlem

Stultus popiilus

meus me non cognovil

;

filii

efTuderitis in loco hoc, et post deos alienos

non ara-

insipienljs sunt, et vecordes

niala
;

sapienles suiit ut faciant

bulaverilis in

malum

vobismetipsis

habitabo vobis-

bene aulem facere nescierunt.

iriginta versus

cuin in loco isto, in torra

quam

dedi palribiis vostris,

El post

[v.]

Circuile vias Jerusa-

a sseculo usquc in soeculum. Ecce vos coufidilis vobis

Ms. Regius, et post vii versns. ulgaia, causam vidinv non judicavermt, rausam pupiUinon direxerunt. sLc otiani niorouyiniis, nisi qnod ipse oiiiillil vocom, viduce ; qnse vox iiec est in Lebraeo, ot a sccuuda maau atldita ,uit in aiitiquis Biisliis corboionsibus. 3 nic in P.ejjio Ws. iuseruutur iblliaec vorl)a j unc exponit quod supra dtxeral, ibo ad optmwte el loquar eis ; for^itan ipsi cognooermt viam nomini : et ecce niugis ii varUer confrcgerunt jugum, ruperimt vincula. ^unc descrihit, aui sunl opiimuies, propltetoi videlicet et sacerdotcs , quoruin alii futiira p'-wdicunl, alii facienda ex ixgc decernimt. El ecce, inqttit, illis mendacitim propkctaniwus sacerdotes manibus applauserunt. Et ut ostendatur populus non esse sine cnipci, qui a tulibus abducutur , scriplum est, Et populus nieus dt1

lem, et aspicite, el considerate, et qiiKrile in plateis ejus, an invenialis viriim facienlem judicium, et quyc-

renlem
vit

(ideni, et propilius

ero

ei.

Qnod

si

etiam, Vi-

2 V

Domiiuis, dixcrint, et lioc falsojurabunt. Doinine,

re^piciunt
fidein.

oculi lui

Percnssi^ti

eos, et non

doluerunl;
pliiiain
:

altrivisti eos, el renueruiit

accipere disci,

induraverunt facies suas supcr pctram

no-

luoriint reverii.

Ego autem
,

dixi

Forsilan pauperos
,

sunl, ct slulli

igiioranles

viam Domiiii
,

jiidicium
;

Dei

sui.

Ibo igilur ad opliinales

et loquar cis

ipsi
:

eiiim cngnoverunt

viam Domini, judicium Dei

,

sui

et

ecce magis hi simul conlregerunt juguin

vincula.
^

ruperunt

El post sex versus

.'

Filii lui

dcreliquerunt

vuigata nuac , reverteris

at in anliquis Bibliis corb.

uti hic, converteris.

lexit tttlia ; qitondam meus , sed postqimm dilexit talta nieus esse desinit. Quid igitur facient, cum novissimum tempus judicii advenerit, sive captivitatis necessttas, iinde stupor et mirabilia fucta sunt , quia nec vi principtbus, itec in populo invcnlus sit, qui rccta sentiret. Excerpta hsec suut X Hierouymi in Jereiniam coiumenlario.

Sanct. Aijgust.

III.

(Trcnte.J

939

S.

AUGUSTINI SPECULUM
riiin,

9iO
:

in scrmonihus mcndacii, qui non proJerunt voi)is, fur.iri,

doiuin locula est in ore suo

,

pacem cum amico

aiil
iii

occiilcrc, adullcrnrc, jurarc nicndaciter, libare

,

suo loquitur

et occullc poiiit insidias. NuiiKniid sii~

,

Baalini

et ire posl Jcos alienos

quos ignoralis. Et
don)o hac,
in

per
lali

liis

non visitabo

dicit

Domiiius?
?

geiilc
:

venisiis, el sieiistis

coram me

in

qua

non ulciscetur anima mea

Et paulo

posl

ll;ec

jnvocalum csl nomen meuirj;

nius
,

et dixisiis, Libcrali suislas.

iii

dicit

Dominus

Non

glorietur sapicns in sapienlia

fortis in forliltidino sua,
;

co quod fccerimus oinncs abominaliones

'

sua, et

non gloriclur

el iion

Ergo

spelunca lalronum lacla esl donius

ista,

qua

glorietur dives in diviliis suis

sed

iii

lioc

glorietiir

invocalum est noineii nicum

ego snm, ego
in Silo
,

in ocnlis vestris ?

Ego
et

qui gloriatur, sciro et nosse me, quia ego

suiii

Doini-

vidi,

dcii Dominus.

Ite

ad locnm mctiin
a
jji

nus, qui facio misericordiam eljudiciuin cljuslitiam

iii

ubi habilavit noincn

qune lccerim ci

meum

iiicipio

terra. Ilxc eiiim placent mihi, ait

Dominus.
;

videle,
Israel.

pniplor

nialitiaiii

populi mel
,

Et posl sexdecim versus

[x.|

IIu;c dicil Doiiiinus

El nunc
,

qiiia fecislis

omiiia opeia hx-c

,

dlcit

Juxta vias gentium nolite discere, et a signis

nolile

caeii

Doniinus

et iocutus

sum ad Vos
iii

mane cbnsurgens
non respon-

metuere

(pise tiiiient

gentcs; quia lcges popu-

el loqucns, et noii audislis; et vocavi, et

dislis
:

lorum vana; sunt. Quia

maiius
illiid
;

lignuin de saliu priecidit

:

opus

iaciam doiniii Imic,

,

qiia invocaliim csl iio,

artificis in

ascia

argento ct auro decoravit

nien

meum

cl in

qua vos habelis nduciaiii

cl loco

clavis et malleis compegit, ut iion dissolvalur.

quem
ciaiil

dcdi patribus vestris, sicui feci Silo; ct projivos a lacie inca,

slCilt

In simililudinem paliiue fabricaia suiit, etiion loquoutur

:

projeei

omnes

fratres Vdholi orar6

porlata

tolleiilur

qiiia

incedere non

valeiil.

stros

univerSum scmeh Ephraim. Tu crgo

,

Nolilecrgo timereen, quia ncc male possuiil facerc,^

pro

poj^iilo lloc

iicc assuiiias prd eis

;

laudem

et orate.

nec bene. Non cst similis

lii,

tui
iii

Doinine; magnus cs
fortitudiiic. Qtiis

tioneiii, ct

non

obsislas niihi
isti

(jUia

non exaudiam

ct

magiium
te,

noiiicn

luum

non

Konne

vides quid

faciant in civitalibus Juda, el

Filii coUigulit ligiin
,

timcbil

o Rex genlium? Tuiiin esl

eiiiin deciis in-

in platcis Jcrusaleih

et patres

tcr cunctos sapieiilcs

gcnlium

ct

iii

univcisis regiiis

Succendiini ignom, et nuilieres conspergunt r.dipem

ul facianl placeliias regin; coeli, ct libciil diis alienis,
cl

eormn
falui est.

nulliis

est similis tui.

Paritor insipientos et

probabuntur.

Doclrina vanitatis eorum ligniim

me

ad iracundiani provocent. ISunKiuid

dicii

ilie

ad ira-

Argenlum
,

involuluni de Tharsis alferlur, ct au-

^undiam proVocant,
Et paulo post

Dominus

nonne semeiipsos

ruin de Ophaz

opus

artificis el

manus
,

a;rarii. llya

in tdlifusione viillus sui ?

[viii.J
:

cinthus ct purpura iiiduinentum coruin

qui cadit, non re-

opus

arlifi-

Numquid
,

cum
ipse eju^

universa

liaec.
,

Dominus

auleiii

Deus vorus est,

Sui'gel?El qui aversiis cst

noii

rcverletur

Quare

Deus vivens

et rex

sempilernus.
et

Ab

indigiialione
geiiles
Dii qui

ergo aversus est p;pulus

iste in

Jerusalcm aversione
ct noliie-

commovebilur terra,

non sustiiiebunt
dicclis
cis
:

cijnlenlloSit ? .^ppreheiiderunt

mcndacium,

commiiialionem ejus. Sic ergo

coelos cl terram

riinl reverli. Atlendi

ct auscullavi;

ncmo quod boEl post novcm

el lex

non fecerunt, peieant de

lerra, el

de

num
versus

cst lo(|uitur

iiullus

esl qui agai poenilcntiain

fcci ?

his qui sub coelo sunl.

supcr peccato suo, dicens, Quid

:

El aliquanto posl [xvu.l

diclus

Hacc dicit Dominus

Malc-

Quomodo

dicitis, Sapiei)tcs

nos sumus,

homo
qiiasi

qui confidit in homiiie, ct poiiil cariiem

,

Doinini nobiscum est? Vere meiidacium opcratus est

stilus

brachium suuni enim

boiium

et a

Domino

reccdil cor cjus. Eril

,

mendax

scribariim. Conrusl suiit sapiciiles, persuiit. Yeibiiiii

myricac in descrto
;

et

non

videbit
iii

cum

territi ct capii

cniin Domiiii projecc-

veiicrit
in

scd habitabit in siccilato

deseito

runt, et sapienlia nulla est in eis.

terra salsuginis ct inhabitabili. Bonediclus vir qui

El paulo

posl [ix.]

Quis dabit

me

in solitudine di-

confidit in
eril quasi

Domino

cl erit

Dominus

fiducia ejus.

Et

versorium vial(5rum, ct dereliiiquam popuhim

et

meum,

lignum quod iransplanlatur super aquas,

niiltil
:

rccedam ab

cis
;

quia oiiines adulleri sunl et ccelus

quod ad humoiem

radices suas; et non timebil

iii

praevaricalorum

et
el

cxtenderunt linguam suain quasi

cum
pore

venerit sestus
siccitalis

et eril folium ejus viride,

,

tem-

arcum mendacii,
lerra
,

non

vcritatis

confortali sunt in
,

non

eril sollicilum

nec aliquaiido de-

quia de inalo ad
,

malum
iii

egressi sunt

et

me

sinet facere fructum.

non cognovcrunl
beat
riduciain
,

dicit

Dominus. Uiiusquisque se a
oinni fralre suo non ha-

Item aliquanlo post

[xxii.]

H;cc dicit Dominus,

vi

proxiiiio suo cuslodiat, el

:

Facite judicimn et justitiam, cl liberatc

opressiim

qiiia

omiiis fraler

suppiantans supel

de

manu

caluiiiniatoris; cl

advenain

et pupilluin, et
iniqiie;

plantabil

el

omnis ainicus frauduleiiler incedet;

deridebii, et verilatem
suaiiiluqui

viduam
et

nolite coiitristare,

ncque opprimatis

vir fralrem
tur.

suum

non loquen-

sanguincm iiinocentcm ne elfundatis

in loco islo.

Docuerunicnim rniguain

mendacium,

Et paulo

post [xxin.]

Va; pastoribus qui disperdicil

ut ini(|ue agercnl laboraverunt. llabilaiio tua in dio doli. in dolo reniicrunt scire ine
,

me-

gunt ct dilacerant gregem pascuye meae,

nus. Idco
lifcc dicit

Domi-

dicil
:

Dominus. Ecce ego

Propterea htec
conflabo
facie
,

dicil

Dominus exerciluum

Dominus Deus Israci ad pastores qni pascunt populiim meum Vos dispersislis gregom
,

et

probabo eos. Quid enim aliud faciam a

meiim

et ej(;cistis

eos, el non

visitastis

ecce ego

fiii.Te

populi mei?Sagiita vulnerans lingua eo-

visitabo siiper vos malitiam siudiorum vostrornm, ait

Dominus. Item paulo

psi

Ilsec dicJl

Dominus exer-

vulgata

mmQuid erao ?

cituura

Nolite audire verba

prophetarum qui pro-

941
phelaiit vobis el decipiant vos.
loquiiiitur, iion

DE SCIUPTIKA SACRa.
Visionem tordis
liis
siii

9rt
:

iacium est verbum Domini ad nie dicens

nis, speciilalorem dedi le doniui Israel
,

Fill hoii.i

de ore Oomini. Dicunt Locutus

est

qti!

bla:

el audies

dn

spliemaiil
et

me

Dominus, Pax

crit

vobis

orc

meo verbum,

et annuntiabis eis
,

ex me. Si nie

omni

qiii

ambulat

in pravilale

cordissui liixorunl,
affuit

dicente ad impiiim
ris ei,

Moi

le

moricris, non annuntiave,

Noii veniel super vos

maliim. Quis enim

:

in

neque locuius

fiieris

ut aveitatur a via

sui

consiiio Domini? Ei post undecim versus

Non
in

miltc-

impla,
tur,

et vivat; ipse inipius

iii

iniquitate sua moiie'

bam
eos
,

proplietas
et
ipsi

ei ipsi currebanl

iion loquel)ar

ad

sanguinem auiem cjus de nianu tna requiram.

tu annuntiaveris

prophelabant.

Si

stelissent

consilio

Si

aulem

impio

et ille

non
;

fueril

nieo, ct nola fecissent verba

mea populo meo,

aver-

lissem ulique eos a via sua mala, ei a pessimis cogilationibus suis. Et post quatuor versits
:

conversus ab impietate sua, el a vi:i sua impia ipse quideni in iniquilale sua morietnr, tii aiiie.ii aiiimain

Audivi qiuc

luam

liberasii.

Sed

et si

conversus juslus a justitia

offendiculuni
ei.

dixerunt proplietae

propheianles
diceiites
,

in

iiomiiic
,

mco

sua fecerit iniquitalcm,

ponam
iion

corain
In pec-

niendacium, atque

Somniavi

somniavl.

eo, ipse niorielur, quia

aiiniiiiliusti

Usquequo
dis sui

istud est in corde

,

propbelarum vaticinanpopulus
',

calo suo morietur, et non eruiit in inenioria juslili;

tium mendacium
;

et prophetantium seductioncs cor-

ejus quas fccit; sanginem vero ejus de

quirain. Si

manu

tua le-

qui volunt
,

facere

ut

obliviscatur

auiem
ille

aiiiinntiaveris jusio, ut iion peccet

nieus nominis mei

propter somnia cordis sui

quae

juslus, et

non peccaveiii; vivens

aniniam tuani
[ix.]
:

vivet

quia an-

narrat unusquisque ad

proximum suum,

siciil obliti

iiunliasti ei, et tu

liberasli.

sunt patres eorum nominis mei propter Baal? Proel qui pheta qiii habet somnium, narret soinnium narrel sermonem meiim habet sermonem meum vere. Quid paleis ad triticiim, dicit Dominus? Nuin;

Et post aliquaulum

Et

dixit

Dominiis ad eum,

Transi pcr mediani civitalem

signa

in niedio Jertisalem, et

Tau

siiper

frontcm virorum gemcntium et do(iuiit

leiilium

super cunctis abominaiioiiibus qu:B

ui

quid non verba

et quasi

mea sunt
aii

quasi ignis, ditit Dominus,

iiiedio ejus.

Et

illis

dixit audicnte nie, Transite

per

malleus conierens pelraiii? Proplerea ecce

,

mediam

civitaiem sequentes

eum,

et percutile;
:

ego ad prophelas

Dominus

qui luraiilur verba

parcat oculus vester, iieque

misereaniini

nou sencm

mea unusquisque
phetas,
ait

proximo suo. Ecce ego ad pro,

Dominus

qui assumunt linguas suas, et

adolesceiitulum, et virginem, el parvuliim, et mulieres interlicile usiiue ad iutcrnecionem. Omnem auleiii

aiunt, Dicit Dominus. Ecce

ego

ad proplietas so-

supcr

quem

videritis

Tau, ne occidalis

el a

sanctua-

mniantes mendacium,
et seduxerunt

ait

Domiiius, qui narraverunl ca

in

rio ineo incipiie.

populum nicum

mcndacio suo

et in

El aliquanlo post
cislis

miraculis suis, cuni ego non inisissein eos, nec

man-

cor

jiisti

Pro co quod inoerere femeiidiciter, quein ego non contrislavi,

[xiii.]
;

dassem

eis

qui nihi!

profuerunt populo

hiiic, dicit

et conforlaslis niaiius impii

ut iion reverierelur a via

Dominus.
El paulo post [xxv.]
:

sua mala,

et viveret.
[xvi.]
:

Et misit Dominus
,

ad

vos

llem pust aliquantum

las
et

Ecce hicc

fuit

iniqui-

omiies servos suos Proplietas

consurgcns diluculo

Sodoma; sororis

tu;c, superbia, satiiritas panis,

,

mitlensque; ct non audislis, neque inciinastis aures

veslras ut audireiis,

abundantia, et otium ipsius

egeiio et pauperi

et filiaruin ejus; et
:

cum

diceret
el a

Revertimini unus-

inanum
suiit, et

non porrigebani

et elevatje

quisque
veslris
;

a via sua

maia,

pessimis cogilationibus

fecerunl abominaliones corain

me;

etabstuli

el habitiibilis in tcrra

quam
,

dedit

Domiuus

eas, sicut vidisti.

vobis et palribiis veslris, a sa^culo el usque in sa;cubiin

;

Et post paululum

[xviii.]

Vir
in

si

fuerit juslus, et

et nolitc ire post deos alienos

ut servialis eis

fecetit judiciuin et justiliam;

montibus non comidoia

,

adoretisqiie eos, neqiie

in

me ad

iracundiam provocetis

ederit
Israel

ei oculos suos
et

non levaverit ad
sui

domus
et ail

operibus m;uiuuin vesirarum, et iiou alfligam vos.

,

uxorem proximi

non

violaverit
;

Et iion audislis nie

dicit

Dominus.
:

mulicrem menstruatam non contristaverit vim

,

iion acccsseril

ei houiiiicia
,

El aliqunnlo post

[xviii.]

Malediclus qui facit opus

pignus debiiori reddiderit

por

Domini fraudulentcr.
Item post aliquantum [Thren.
niinus speranlibus
in
iii.]
:

nihil rapuerit;

panem suuin
non
,

esurienti dederit, ot

Bonus

est

Do-

nudum
davcrit

operuerit veslimento; ad usuram non

,

commo-

eum, animje quaerenii

silentio saiutare

illuin.

et

amplius

acceperit

ab iniquitale

Bonum Bonum

est praeslolari cuin

Domini.

averteril

manuin siiam
virum
;

judicium verum fecerll inter

est viro cura porlaverit

jugum ab adolcscentia
;

virum
judicia

et

in prfficeplis

meis ambuiaverit, et
:

sua. Sedebil solilarius et tacebit

quia levavit super

forle sitspes. Dabit

mea

custodierit, ut faciat veritatem

hic jusi

se*. Ponet in

pulvere os suum,
,

si

slus est; vita vivet, ait

Dominus Deus. Quod

ge,

percutienli se maxillain

salurabilur opprobriis; qnia

nueril
fecerit

filiiim

latronem effundenlem sanguinem

do
in
istis
;

ct
fa-

non

repellet

iii

sempiterniim Dominus.

unum
,

el b:cc

quidem omnia non

,

DE LIBRO EZECIIIELIS.
[C\p. ni.[

cienlcm

scd

montibns comedeiitem

et uxoroiil

Cum

proxiiiii sui pollueiilem;

egeniim et pauperein conin,

auiein perlransissent

seplcm dies,
stantem
,

rapientem rapinas

piguus non reddenteiH

,

In sacvis Bibiiis, somnia eorum. 2 aic Mss. iuxta vulgatain in Bibliis ^ iiaiichant, elemvit sc super se.

uob mendosis. At

et
editi

ad idola levantem oculos suos

;

abominatioaes fa-

ciciilcm

ad usuram dantem, et amplius accipientem

943
nnmquid
!i;i!C

S. vivcl?

AUGUSTINI, SPECULUM
sanguincm. Patrem
in te
;

944
ct

Non

vivet

cum
;
,

universa tlcleslanda
sangiiis cjus
in

matrem contumeliis
apiid
te.
'.

afTccerunt
;

leccrit,

morlc niorietur
gcnucrit
liliuiii

ipso

advenain

ciiliimiiiali

sunt in medio tui

pupit-

eril.

Qiiod

si

(iiii

videiis

omnia peclcccril siet

et

lum

ct

viduam conlrislavcrunt

Sanciuaria
Yiri dclra
;

cata pairis sui

qu;i; fccil, liniiierit, ct

non

mea

sprcvistis, ct sai)bata

mca

poUuistis

mile eis

siipcr

moiiles

ni>n comedcrit,
Isi

oculos

ctores fuerunt in te ad cffuiidenduin sanguiiiem

et

suos non levaveril ad idola domus

|iroxiini sui

ael

uxorem

super montes comederunl

in
tc,

iu lc

scelus opcrati sunt

non

violavcrit; ct viruin
,

non contrisla-

mcdio

tui.

Vcrecuiidiora patris discoopcrucrunt in

le.

verit, pignus noii rcliniicrit

rit
;

ct

rapiiiam non rapue,

imniunditiam meiistruata; humiliavcrunt in

iii

Et

paiicm suuin esuricnli dcderil

;

et

nudum opc-

uiius(iuis(iue

uxorein
:

proAimi

sui

operatus est

rucrit vestimento

a paupcrisinjuria averteril
noii

manum

abominationem
frater

elsocernurum siiam

polluit nefarie;

suam, u^uram
judicia
liic

et supi'r;ibundantiam
iii

acccperil

sororem suam,

liliam patris sui oppressil in te.

mca

fcccril, et

praccplismeis ambuiavcrit
scd vita viet

Munera acceperunt

apiid te ad cffuiidendum sangui-

non niorictur

in iiii(juilatc patris sui,

,

nem
ail

usuram

et

siiperabundanliam acccpisli

et

vet.

Paler ejus quia caliimiiiaius cst

vim

fecit
;

avare proximos tuos calumniabaris, meique oblita es,

fralri, el

inalum operatus est in medio populi sui

ini(|uilate sua.

cccc mortuus esl

porlavit
lilius

Et
?

dicilis,

Qiiare non

Dominus Deus. Et post paululum : El factum verbum Domiiii ad me dicens Filii hominis dic
:

est
ei,

ini(niilatcm palris

Vidcliccl quia filius

Tu

es terra imniunda, el

non compluta

in die furoris.

jiidicium et

jiisiitiaiii

operaius esl; omnia prxcepla

illa
:

Conjuratio prophelaruin in mcdio cjus. Sicut leo rugiens capieiisque pra;dain

,

niea custodivil et fecit

vita

vivet.

Anima

quoc

animam
,

'

devoraverunt,

pcccaverit

ipsa morictiir. Filius

,

non porlabit

iniquifilii.

opes et pretium accepcrunl

vidiias cjiis mulliplicaejiis

talem patris
Justiiia jusli

el paier iion

portabil iniquitatem

veruntin medio

iliius.

Sacerdotes

coniempserunt

supcr

eum

erit, et inipielas impii erit

legcm mcam,

el

polliierunt

sanctuaria

mca

inter
,

super eum. Sl autem inipius egcrit pcenitcntiam ab

oinnibus peccatis suis qua) operatus esl, et cusiodierit

sanctum
iiitcr

et

pmranum non
:

liabueruiil distantiam

et

polliitiim el

iininnndum non inlellexerunl. Et

Piincipes cjus in medioillius quasi
,

universa pra-ccpta mca, ct fecerit judicium et ju;

post (Ikos versus

liipi

stitiam

vila vivct, ct iion

morietur. Omniiim

iiiiqui;

lapicntcs pr;edain

ad eOundeiidum saiigiiiiicm,

latum ejus quas operatus est, non rccordabor

JHStitia sua

in

et

;id

perdendas aiiimas,

ctavare scctanda

lucra.

quam operalus
mors
impii
viis

est vivcl.
,

talis niea) est

dicit

Numquid volunDominus Dcus el

,

Proplieta;

aiitcm cjus liiiiebanl eos absque lempera-

meiito, videntes vana, et divinanles inendacium, dicciitcs,

sil

non

ut

converlalur a

suis, el vivat? Si

autcm

Ihcc dicit Doiniuus Deiis

cum Dominus non

alfli-

averlerit sc juslus a

jiistitia

sua, el fcccrit iiii(piilatein

loculus. Populi ternc c;ilumni;ibantur c;ilumnian,

rapiebaiit violeutcr
,

secunduin omiics abomiiiaiioncs quas operari solet inpi'us; numquid vivet? Oinnes justitia; ejiis quas feceral, non rccordabuntur, In pru;v;iricalioiie sua qua

et

cgciium et pauperem

gebant, ct advcnani Oi>primebant calumnia absque

jiidicio.

Et qua;sivi de eis virum qui interponeret

cl slaret oppositus contra
cl

pra'varicatus cst, et iu pcccato suo quod peccavii, in

ipsis moiietur.

sepem

me

pro terra

ne

Et

dixislis,
:

Audite ergo, domus Israel

a^qua
,

Non esl qua via Domini. Numquid via mca nonest

sunt?

disperderem eam;

non

inveiii.

Et effudi super eos

iraj

indignationem meam, ct in igne

eos.

mea; consumpsi

el

non magis

vise vestra; pravae

Cum

Viam eorum

in

caput eorum reddidi,ailDominus

cnim

avertcrit sc justus a juslilia siia, et fcccrit iui:

Deus.

quitatem, morietur in eis

iu injustitia

quain opeiatiis

Et aliquanlo post [xxxin

Domiiii ad
populi

Et factum csl verbum

lilios

cst moiietur. El cuin averleril se

impiiis

ab impie-

me

diccns, Fiii hominis, ioquere ad

tale

sua

jusiiliaii!, ipsc

quam operatus est, animam suam vivilicabit.

se
;

et lecerit jiidicium et

tui, el

dices ad eos, Terra

Ccnsidciavit
suis

eam gladium,
lalorcm
et

et tulerit popiiliis lernc viriiin

,

eiiiin,

et averiit

ab omnibus
vila vivet, et

inisjuitatibus

novissimis suis
;

et conslitucril

cum induxero super unum de super se speciicim

vciiientcm

qiias

operaius est
filii

non morietur. El
Domini. Numqiiid

ille

viderit

gladiuni
cl

super
:

dicunt
via;

Israel,

Non

est a;qua via

tcrram, et cecinerit buccina,

annuntiaveril populo

mcK

nont sunt

a;qii;e,

doinus Isracj, et non magis

uiiuiiiqiicmque jiixta vias
ait

audiens autem quisquis

ille

est

sonilum buccina% et
gl;uliiis,

vi;c vesira" prav;i:? Idcirco

non se obscrvavcrit, vcncrilqiic

et

tulerit

suas judicalio, donius I-racI,

veriimini
,

Dominus Dcus. Conab omnibus iniquila-

eum

sanguis ipsius super caput

,

cjiis erit.
;

Soiiilum

et agite poeniientiam

buccinae audivii

et

non se observavit

sanguis ejus

tibus veslris, cl non

crit vobis in

ruinam

iniquitas.
in ct

in ipso erit. Si aulcin

se custodierit, aniinam

suam

Pn~/jicitc a vobis oitines pricvaricationes vestras,

salvabit.

Quod

si

siieciilator viderit gladiuin veiiien-

quibus prcevaricati
spiiituni
:

eslis, ct facite

vobis cor

novum

tem, et non insoiiueril buccina, et populiis non se

custodieril, venerilque gladius, et tulcrit de eis ani-

novum et Quia nolo morlem moricntis,

vevtimini, et vivite
'.

quare moriemiiii, domus Israel?

dicit

Dominus Deus

re-

mam

ille

quidcm

in

iiiiquitate

sua

captus esl;

sanguinem auteni ejus de manu speculatoris rcqu.iram.

:

Et atiquanlo post [xxu.J

siiiguli
'

Ecce principes israd

ad eirundendum

iii

bracliio suo

fiieruiii in te

- :^ic ctiam apud Hierouymum et in Mss. Bihliisc:orb. At ia excusis Bibliis, spievisti, el sabbata niea polluisli. * ^ulgaia , animas quanquain illa in corb. Bibl. habet, ;

liegius codcx, ct

melis.

ffrtirnum.

9i5
Et tu
: ,

1)E
fili

SCKIPTURA SACKA.
pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos,

946

hominis

speciilaiorem dedi

le donuii Is-

Nonne
occido-

audiens ergo ex ore meo sermonem, annnntiarae! bis els ex me. Si me dicenie ad impium, Inipie, morie morieris; non fueris locutus, ut se custodiat

greges pascuntur a pasloribus? Lac comedebaiis, et

lanis

operiebamini, ct quod crassum

',

crat

batis

gregem aulem ineum

fuil

iion pascel)atis.

Quod
quod
,

impius a via sua

rietnr
Si
;

ipse impitis in iniquiiate sua

mo-

infirmum
sanaslis;

non consoUdastis;etquod a'groliim, non

est, iion
alligaslis; et

sanguinem aulem ejus de man.u tua requiram. aulem annuntianlc le ad impium, ut a viis suis convia sua
:

quod fr;iclum
,

abjectum est
qusesistis
:

non rcduxistis; quod porierat

non

vertatur, el non fuerit conversus a

ipse in

sed cuni ansterilaie imperab;itis eis etcuiii

iniquitate sua morietur; porro lu animam luam liberasti.

potentia. Et dispers;e siint ovcs meic, co esset pastor

:

quod

iioii

Tu

ergo,

fili

hominis, dic ad
Iniquitates
,

domum

Israel, Sic

et factic sunt in

devoratiouem oinniuin
;

loculi

estis

dicenlcs,

nosira) ct peccata

bestiarum

agri, et dispcrsae sunt

et

erraverunlgrcges

nostra super nos sunt

et in ipsis

uos tabesciunis

mei incunclis monlibus,

et super

el in

universo colle cxcelso;

quomndocrgovivere poierimus? Dic ad eos, Vivo ego,

dicit

omnem

faciem terrae dispersi sunt greges

:

Dominus Deus, nolo morteui

'

impii, sed ut reet vivat

:

mei. Et non crat qni reqiiireret

qui roquirerct. Propierea
,

non erat

inquam,

vertatur

impius a via sua

mala
;

conver-

p:\stores, audite verbuni

,

timini a viis vestris

pessimis
,

el

quare moriemini,
,

Domini
quod
in

Vivo cgo,

dicil

Doniinus Deus
in

quia pro eo
et
,

domus

Israel?
:

Tu

itaque

fili

hominis
liberabil

dic ad fiiios

facti suiit

greges mei

rapiuam

*,

oves meoe eo quoJ

populi tui

Justitia justi

non

eum

in

qua-

devoraiioiiem
esset pastor
;

omnium besliarum
(

agri

cumque dic pec(averii; ei in quacumquo die couversus

sua
:

el impiet;is impii

non nocebit
iu

iioii

iieque

cnim qua^sierunt pastores

opterea, pastorcs,

fuerit

ab iuipictato
,

gregcin ineuni
ct

sed pascebant pastores semetipsos,

)
:

et juslus

non

poterit vivere in justilia sua

gregcs meos non pasceljant

pi

quacumque

die peccaverit. Etiamsi dixero justo

in

quod

aiidite

verbum Domini
ipse

Ilaec dicit
,

Dominus Deus

vila vivat, et confisus

justitia

sua fecerit iniqui,

Ecce ego

super pastores

re^iuiram

grcgein
iiltra

latem; omnes justilix ejns oblivioui tradeniur et in iniquilaie sua quam operatus csl, in ipsa morietur. Si

meum

de manu eorum, et cessare eos faciam, ut

,

non pascant gregcm

scmetipsos
et
;

nec pascant amplius pabtorcs

autem dixero impio, Morie morieris, etegerit poenitenliam a peccaio suo

liam
,

ol iiberabo gregeni
in

meum

de oro eoruin,
:

fecerilque judicium et justiille

iion ciit cis ultra

escam. Et post uliquanlum

pignus resiituerit

impius

rapinartique

Vos

auteni,

grcges mei, Ikcc dicit Dominus Deus,

iiiter

reddiderit, iu mandalis

vil3e

ambulaverit, nec fecerit

et

Ecce ego judico

pecus et pecus arietuni et hir?

quidquam injuslum

vila

vivet,

non morielur.

corum

^.

Noniie satis vobis erat pascua bona depasci

reliquias

Omnia
ei.
filii

peccata ejus quoe peccavit

non impntabuntur

Iiisuper et

pascuarum vcstrarum concul-

Judiciun) etjnslitiam fecit, vita vivet. Et dixcruut

caslis pedibns veslris; el

cum purissimam aquam

:

bi-

populi

tui

Non

est aiqui

ponderis via Domini.

rccesserit justus

bcrotis, rcliqnam podibus vestiis turbabalis

et

oves

Et ipsoruin

via injusla esi.

Cum enim

mex

his qua; conculcala pcdibus vcstris fucranl, paqii;c

a justitia sua, feccrilque iniquilates, morietur in eis.

scebanlur; et

pedos vestri lurbaverant, h;cc bilia;c dicil

Etcum

reccsserit iinpius ab impielale sua, feccrilque

in cis.

bebant. Proplorea

Dominiis Dcus ad eos

*"

judicium et justitiam, vivet

rccta via Domiiii.

Et diciiis

Non

Cbt

Ecce ego ipso judico

tuin
ct
;

inler pecus piiiguo cl macilcn-

Lnumquenique juxla
tu,

vias suas ju-

pro eo (piod lateribus et humeris iin|iingobalis,

dicabo, de vobis doiiius Israel. Et posl quadraginla

cornibus vostris ventilabatis onuiia infirma pccora,

di.sporgereiitur foras.
:

novem

versus

Et

fili

hominis,

fili

populi tui qui

donec

loquuntur de

te juxta

muros
,

et in osliis

domorum
,

et

Et posi aliquantum [xlv.]

IIscc

dicil

Dominus

dicunl unus ad alterum

vir

ad proximum suum

di-

Dous, Sufficiat vobis, principes Israel; iniqiiilaiem et

rapinas intormitlile, et judicium, ct justiliam facile,
et sepaiale

centes, Veniie, et audiamus quisitsermo egrediens a

Domino. Et vcniunt ad
pulus
;

te, quasi si
te,

ingrcdiatur po-

condnia veslra

populo ineo,

dicit I)oerit vobis

et sedent
et

coram

populus mcus, et audiunt

:

minus Deus. Stateia jusla

et bealus justus.

et cphi

jusium

sermones luos,

non faciunl eos

quia in canlicuni

oris sui vei tuut illos, el

avariliam suum sequitur cor

Istu

ile libris

posuimns

(juos et Judcei

canonicos

lia-

corum. Ei es
faciunt ea

eis quasi carnicn

musicum

^,

quod suavi

bent

in quibus eoruni

invenimus aliqua qucc

el
lii

liuic operi

dulcique sono canitur; et audiunt verba tua, ct non

"*.

convenirent.

Sed non sunt omittendi

Judwis
his suni

quos quidem
,

Et
;

cum

veneril qiiod

prxdictum

cst;

anle Salvaloris advenlum constat esse conscriptos

eos tion receptos a
toris Ecclesia.

sed

ecce enim venit

inler eos.

tuiic scient

quod propheles fuerit

recipit

tamen

ejusdcm Salva.'

In

duo qui Salomonis a piuri-

[xxxiv.]

Et faclum esl verbum Domini ad

;

me dicens,
propheia,

bus appellantur, propler quutndam, sicul existimo, elo'

quii

FiU hominis, prophela dc pastoribus Israel

et dices pastoribus,
'

simiUludinem.

Nam

SaloniGnis non esse, nikil du'

H;cc dicit Dominus Deus, V^e

bilanl quiciue doctiores.

'

Nec lumen

ejus qui Saoienti<B

In

verbo
*

convertatnr : pauloque iiosl iugeminalo , (onvertimm, converlimini a viis, etc. la omnilnis Mss. deest pronomen, qui. Uegitis codex, cmnen musicorum. Mss., et audient verba lua, et non facient.
diciiur,

Vulgata

2 3

Mss., comedebutis. p.egius codex, qre(ies mei dati sunl in rapmam. Mss., arielem et liircnm. sic eliaiii apud ui(;ronymum etiu Mss. BibhisCorb. ki
vos.

prelo edilis habet Vulgaia, ud

M7
dicitur,

S.

AUGUSTINI SPECULUM
Qiioniam
jiidicastis,

9A8
'.

qnisnam

sit aitelor

appnrel (a). Illum vero uho,

inierrogabii opera vestra, etcogitaiiones scrutabitur

nm

qucm vocnmus
,

Hcclcsitislicum

quod Jesus qnidum

,

cum

esselis ministri regni ipsius,

non recle
,

snipseril

qui cogiiominalur

Sirncli

conxtnt inler eos

libro ergo

qui cunidi-m librum tolum tegerunt.

pientice ista huic operi

De

Sa-

congruere visa smt.

neque secundum voluiilatem Dei ambulastis. Horrcnde et cito apparcbit vobis; quoniam judicium durissimum ,
justitioe

neqiie custodistis

legem

DE LIBRO SAPIENTI^.
lCn\\. I.]
Si'iitiie (lc

hisqui pracsunt,
ricordia
tur.
;

(iet.

Exigiio

enim concedilur misc-

Diligile

jiislitiam,

qni jiidicaiis terram.

iii

potentes aulem potenter tormenla patiencnini sublrahet

Dnmiiu)
illuiii.

in lionitale, et

simplicitate cor-

Non

personam cujusquam Domi;

dis qii:rrite
tenlaiit
ill'im.

Qiioiiiain invenilur

ab

liis

qui non

nus, iiec re\erebitur magiiiludinem cujusquam

quo
illi

illum; apparet autem eis qui fldem liabent in

Pcrversoe eniin cogitaiiones separant a Deo
virtiis corripit insipienles.
:

niam pusillum
crucialus.

et

magnum

ipse fecit, et a-qualiter

cura est de omnibus. Fortioribus autem foriior instat

prohata aiiiem

Quoniam

in

Ad

vos aulciu, mali reges

,

*,

siint hi ser-

iiialcvolam aiiimam
biiabit
in

non

iniroibit snpicnlia, iiec ha-

mones mei,
Qiii

ut discatis sapientiam

el

non excidatis.
',

corpore subdito peccalis.

;

Sanctus enim
et auferet se a

enim custodierint justitiam jusle

;

juslificabun-

Spirilus disciplinae effugiet (iclum

lur

et qui didicerint isia, invenient quid respondeanl,

cogitationibus quae sunt sine inielleclu; et corripietur

a supervenienle iniquitate.
tiis

Concupiscite ergo sermones meos, diligite illos, et

habebitis disciplinam. Clara est

Benignus

est

enim
^

spiri-

enim,

et

quae nun-

sapientise,

el

non

liberabit

malediclum

n labiis

quam marcescat
qui diligunt

sapientia

el facile videtur

ab his
il-

suis;

quoniam renura
spiritus

illius testis est

Deus, et cordis
auditor. Quoet

eam;

et invenitur

ab

Iiis qiii

qnaerunt
illis

ejus scrutator est verus, et lingure

illius

lam. Praeoccupat qui se concupiscunl, ui

se prio-

niam

Domini replevil orbeni tcrrarum, omni, scientiam habel

hoc

rem

ostendat. Qui de luce vigilaverit ad illam, non

:

qiiod conlinet

vocis. Propter
iiec

laborabit

assidentem enim illam inveniel foribus

hoc qui loquitur iniqna,

noii polcst lalere, sed

suis. Cogitare

enim de

illa

senb.us esi consiimmaliis

praeteriel illiim corripiens judicium. In cogilationibus

el qui vigilaverit pro illa, cito crit securus.

Quoniain
osiendet
Ulis,

eiiim impii interrogatio erit

aiiditio

sermonum autem

iJlius

dignos se ipsa circumit quaerens, et in

se
illis

viis

ad

Dominum

veniet, ad correptionem iiiiqui-

hilariter, et in
illius

omni providentia occurrit

tatiim illius. Qiioniam auris zeli audit omnia', et tu-

Initium enim
piscentia.

verissima esl disciplinae concudisciplina) dileclio est

est
:
;

niultus

murmurationum non abscondetur. Custodite

quae nihil prodesl; et a
:

Cura ergo

et dilectio

ergo vos a murmuratione,

detraciione parcite lingu.Te

custoditio

legum
*

illius

cusiodiiio aiitem leguin

quoniam responsum obscurum * in vacuum non ibit. Os auiem quod mentitur, occidit animam.
El paulo posl
gent veriiatem
illi
:

confirmalio
facit esse

incorruptionis est; incorruplio autein

pientiiededucit
niini

proximum Deo. Concupiscentia itaquc s" adregnmnperpeluum. Si ergo delecla,

[iii.]

Qui contidunt

in illum, inlelli-

sedibus el stemmatibus

rcges populi,

dilio^ile

et fideles in et

dileciione acquiescent
illius. Iinpii

sapicnliam, ut in perpeluiim regnetis.

quia

donum

pax est electis

aulem

El

paiilo posi [viii.]

El

si

justitiam quis diligit, la-

secundiim quyecogitiiveruni, correptioiiom habebuiit,

qui neglexeriint justiliam

bores hiijus magnas habeiil virtules. Sobrietatem enim

et sapientiam docet, ct jii:>tiiiam et virtutem, quibus
utilius nihil
iii

el a

Domino recesserunt.
abjicit, inlelix est. sterilis

Sapienliam enim el disciplinam qui

vila hoiiiinibus.
qiti

Et

post sex versus

Quoniara

felix

et incoin-

Nnnc jnm
ter,

de libro

Ecdesiaslicus dicitnr, ponenda

liic

quinata, qua) nescivil torura in deliclo; babebit fru-

sunt quoi videnlur.

De quo

eliuni ea

dixisse
;

depu-

clum

in respeclione

animarum

et

spado qui non

quoi dc Proverbiorum libro

sum

prcelocutus
liuic

quam-

operaius est per manus suas iniquilatem, nec cogitavit

adversus

vis in islo Ecclesiastico

plura repererim

operi ne-

Dominum
;

nequissima.
[vi.]
:

cessaria.
,

Et post aliquantum
intelligile

Audite ergo

reges, et
'.

DE ECCLESIASTICO.
[Cap.
I.]

discile, judices, flnium terr;e justiliam

coiiliiielis

Timor Domini

scieniise religiositas. Reli-

Prxbetc aurcs, vos qui

placelis vobis in

multitudines, et

giositas custodiet cl jusiificabit cor, jiicunditatem at-

lurbis nationum. Qiioniam dala est

que gaudium
in

dabit. Timenti

Dominum beneerit,
benedicetur.
,

et

a Domino poleslas vobis, et virlus ab Allissimo, qui

Sacra Bil.lia, maiedicum. * vulgaia, sernu) obsciirus. 3 in \ulgala, qiti neglexerunt justum : in groeco, oiamelesantes tou dikuiou. * carnuteosis codex juxta Vulgatam in edilis el iii Corb. Mss. Bibliis , animarum sanctarum. A])est , sanctantm , a
*

diebus consummalionis
sapienli.'c
illius.

illius

Pleni-

ludo

est timere

Deum

el plenitudo a fru:

ctibus

Et post duos versus

Corona
:

sapienti<

timor Domini. Et post quatuor versus

tioc
Iii

Radix sapienillius longaevi.

esl limere

Dominum

rami enim

thesauris sapienliae intellectus est, et scientiae reli-

graeco.

\o\, justitiam nec in Vulgata, nec

in graeco repcritur.
1 sic Mss., juxta vulgatam. At edili ferebant, et in cogitch tionibus scrutabilur. ' Abest vox , riiali, a Vulgata. Pwro in graec. pro voce, reges, legilur, turannoi. '3 in \ u\j,nl3i,justa juile : iagrajco, /wsios ta liosia. '' sic in ediiis et Mss. juxta graec., bebuidsii. At ia Vulgata

auctore non sic loquebatur Augustinus In lib. 2de boclrina Chriiliana, cap. 8, n. 13, sed cum speculum islud concinnarel.jamdeposucrat opinioiiemi^riinam qua iUic sapientiie lihruin ab Jesu sirach sciiiilum iuissL' assemerat. Conter lib. 2 Retract., c. 4, necnon anaotalionem in prtfdictum locum, lib. 2 de Doctrina christiana.
(rt)

De hujus

libri

legilui',

consmmmtio.

949
giosilas
:

m SCRFPTIRA SACRA.
exsecratio
aiiteni

950
illius.

peccaioribus
qiii

sapientia.

illiini

conservabnnl viam
qu;x;

Qui tiraent DomiT

illi; et

Tnnor Domini
esl,
lalis

expeliit

pcccatum. Nara
'.

sine timore

num,

inquirent

beneplacita sunt

qui dili-

non polesl
illius,

justiticari

Iracundia enim animosiesl.

gunt eum, rcplcbunlur iege ipsius. Qui liment Domi-

subvcrsio

illius

Sapiens

usque in verba
illius.

num,

pr.Tcparabunt corda sua

siias. illius
,

el in

conspectu

illius

tempus susiinebil p.^liens, et posiea reddilio jucundiliilis.

sanciificabunt animas

Qui timent
ei

Dominnm

Bonus sensus
et labia

us(iuc in lenipns abscondet

cuslodiunt

mandaia

paljenuam liabebunt
Dei maiius, el uoa

illius,

mullorun> enarrabunt sensum

,

usque ad inspcctionem
tiain

illius,

dicenles, Si pocnilenin

Concupiscens sapientiam
praibebit illani
libi.

serva justiliam

el

Deus

non egerimiis, iiicidemus

Sapicntia

enim

el disciplina tinior
illi
,

in

inaiuis iKiininum.

Secunduin enim magnitudineiu

Doniini; ci quod beneplacilum est

fides et
'.

maasis in-

illius, sic et
[ili.]

misericordia ipsius
sapienliae
,

cum

ipso.
;

sueludo, et adimplel>it thesauros tuos

credibilis timori
plici

Non

Filii
,

ecclesia juslorum

el nalio

Domini, etne accesseris ad illum du-

illorum
dite,

obedientia et dileclio. Judicium palris audilecti

:

corJe.

Ne

fueris bypocrita in conspeclu

labiis
luis.

Jiominum,
in
illis,

lilii

*,

et sic facile, ut salvi silis.

Et post

et

non scandalizeris

Attendc

ne
ct

duos versus

Qui

diligit
illis

Deum
;

exorabit pro peccalis,

forle cadas, el adducas anim;B luDe

confusionem;

et contiiiebit se
tur.

ab

in oratione

dierum exaudicjucundabitur

rcvelel Deus abscondila tua

clidat le.

et

in

medio synagogae
ad Domiimm,
et

Et

sicut qiii ihesaurizat, ita el qui hoiiorilicat

,

Quoniam

accessisli malignc
fallacia.

matrern suam. Qui honorificat palrcm

in filiis.Qui

cor luum plenum est dolo ct

[n.]
:

honorai patrem suum, vila vivel loiigiore;

Fili, a(

cedcns ad servitiiiem Dei, sla

in

timore

et qui obandil palri, refiigerabit

matrem. Qui limet

et juslilia, et prsepara et deprinie cor

aniinam tuam ad lenlalionem;

Deum, honorat
lientia

parentes; et quasi dominis serviet his

In opere et sernione et
tiiuin,

tuum,

et sustiiie. Declina

aurem

tuara,

qui se gcnuerunt.

pmni patibi

et excipe verba intellectus, etnc festines in tempus*

honora palrem

ul supervenial
:

bene-

obductionis. Susline siislenlationcm Dei,

conjungere

dictio a

Domino

'^

Et post
lui.

tres versus

Ne

glorieris iu
:

Deo,

el

susline,
libi

ut

crescat

in

uovissimo vila tua.

contumclia palris

Et
,

post tres versus

et
,

Fiii

sns-

Omne quod
susline,
ct

applicilum fueril, accipe; et in dolore

lua palicnliam habe.
et

cipe seneclam patris lui

illius.

ne contristes eum

in viia sp.er-

in bumililale

QuoCiede

Et

si

defecerit sensu

veniam da

et

ne
:

niam
Deo,

in

igne probaliir auriim

^

argenlum
viam

homines

nas

eum

in liia virtiili!.

Et post qualuor versus

Quam
male-

vero recpplibiles

in
;

camino
et diiige
illius
,

lnimiliationis.

nialae famse est, qiii derelinquil palrein! et est

dictiis a

et rccnperabit te

tiiam, el spera

Deo,

qiii

exasperat matrem.
,

Fili, in

mansueet

in illum.

Serva limorem

et in illo velerasce.

tudine opera tua perfice

diligeris. Quaiito

el

supcr

hominum gloriam
omnibus
;

Metueiites Dominiim, snslinele misericordiam ejus; et

maguus

es, humilia le in
:

non

deflectalis

ab

illo,

iic

cadalis.

Qiii timelis

Dorai-

coram Dco
lia

iiivenies graliam

qiioniam

magna potensed

num,
tione

credite

illi, el

non evaciiabilur mcrces vestra.

in illiim, el in

Dei solius,

et
et
libi

ab biimilibus honoraliir. Altiora le

fortiora
te

Qui limetis Domiiium, sperale

oblecta,

ne qucesieris,
qu3e praecepit
ribus operibus
tibi

ne scrulatus

fiieris
;

veniet vobis niisericordia. Qui limelis Deiim

Deus,

illa

cogila

semper

ct in plu-

diligiteilIum,eiiiIiimin;ibunliircordav^lra.Rcspicite,
filii,

ejiis

ne fueris curiosiis. Non enim est

nalioiies
et

liominum
"^

el scitole

quis speravil in
iii

necessarium ea quoe abscondila sunt ^ vidcre

tiiis.

Domino,
jllum

confusus est

permansit

mandalis

ejiis,

ocnlis
vit
*

Et posl

ires versus

Multos enim implanaillo-

el dereliclus cst? el qnis illiim invocavii, el despexit

?

suspicio eorum, el in vaniiate delinuit seiisus

Qiioniam

piiis el

misericors est Deus, ct remiltet

rum.Cordurum male
amal periculuni
vias,
,

habebil in novissimo; et qui

iu tem|)ore iribiilalionis peccala cmnibiis exquirenti-

in iilo peribit.
;

Cor ingrediens dnas

"

bus se
slis, el

in voriiale. V^e dnplici

corde

*,

et labiis scele-

non habebil successus

et pravicordius

in illis

manibus malefacientibus,

et peccatori

lerram

scandalizabilur.

Cor nequam gravabitur

peccandum. Et

in doloribiis;

ingredienli diiabus viis. Vac dissolulis corde, qui

non

et peccalor adjiciel ad

post duos ver;

credunt Deo; ideo non protegunlur ab eo. Vic bis qui perdiderunt sustidenliam iiui dereliqueruiit vias
,

sus

Cor sapiens

inlelligitur in

sapientia

et

auris

bona audiet cum omni concupiscenlia sapientiain.

Sapiens cor
el intelligibjle abstiiiebit se a peccalis, et

reclas, et diverterunt in vias pravas. Et quid facielis,

cum

Deus? Qui timent Dominura, non erunt incredibiles verbo illius el qui diligunt
inspicere cocperit
;

in operibus justitiae successus habebit. Igiicm arden-

tem

exstinguit aqua

el

elcemosyna

rcsislit peccalis

'

vulgata, non poterit.

\o\ sapiens abest a

sacris Bibliis. p.egius cociex, et adimplebit sermones tuos. vulgata, et

,

uamplebtt tnesanros iliius. Milgaia , in tempore : juxta gr*cum

''

en
,

kairo.
eis

Mss. , ucceptubiles. \ ulgala , in oblectutionem sanen.

'

'

juxta graecum

euphro'^
spe-

udiii et Mss. juxta graec. At vulgaia, ramt, cic... quu eniin permansit, etc.
:

Mc

^uia

nuUm

vulgau Et remittet in die tribulationis peccata, et proleclor e l Qmnib}(s cxquirentibus se. etc Grfecus vero textus sic soiiai remiiiu
:

* In Bibliis excusis deest vox , dilecti : habetur in antlquis Bii)l. corlieiensihus. 2 Vulgata juxU grsecum , ab eo. In Bibliis lanien scrlptis Corb. baljetur, a lk'o. * Mss. , necessurium scrutari ea quce abscondita sunt : et cuiilliinl, videre oculis tvis. Pulclire resioiidet graico, polbus gar eplanesen. Vulgala vero babcl , yi h/<os quoque supplantavit. Quaiiquara VuUalaj auctof iuhoc ipsf) libro, ca|). IS, v. 12, verbuni eplunescn verlit, implunuvit : id est, decepit, in errorem in'<

peccata,

vj

tmts. Fce cordibus

sulvatinlernwreifMlat-y

timidis.

fff'^'"*

duxil. 6 Ms. ncgius pruvi cordis ; iuxta Vulgatam in oxcusia, , qua; tainea in autiquis Corb. Bibl. habet, pravicordius.

951
et

S.
ejiis
'

AUGUSTINl SPECULU.M
enim agnoscilur sapicnlia
ribus
ct sensus
,

d55i
el

Deus prospcclor
poslerum
*; cl

qui reddit graliam, meminil

scientia
in

ct

in

in leiupore casus lui invenics lirma-

doctrina in verbis vcrilalis, et (irmamentum

jiislili;c.

opeet

nientum.
[iv.] Fili,

Non contradicas
lu;e
iiia
,

verilati ullo

modo,
te

eleemosynam pauperis ne fraudes,

iransverias
a

ei

ocuesu-

dc mcndacio inerudilionis
fundaris confilcri peccata

confundcre. Noii (Oiiel

los tuos

ne

paupere.

Animam

ne subjicias

ho-

rientem ne despe.\eris, el non exasperes paupcrcm in inopia sua. Cor inopis ne afllixeris et non protralias
,

mini pro peccato. Noli rcsistere contra faciem poien

tis
,

iicc

concris contra ictiim

tiia
,

fluvii

'.

In

ju^^lili;!

agojsroi

datum
cias
,

angustianli.

Rogationem coniribulati ne
egeiio.
,

alji-

ni/are pro anima

justilia; et

et usqiie

ad
le

morlcm

ccrla

el

non avcrtas faciem tnam ab

Ab

inopc

Deus expugnabit pro

,

inimicns luos. Noli

iion auforas oculos tuos propter iram

et

non dcrelin-

citalus esse in liiigua tua

ct

inulilis ci

rcmissus
tiia
,

iii

quas quaercntibiis

tibi

rctro maiedicere. Malediccniis

opcribus

luis. Noli

csse sicut leo in

domo
et

ever-

enim

tibi

in

amaritudinc anini;e exaudietur depreca(|ui fecit illuni.

lens domcsticDS tiios, ct opprimciis subjeclos

sit

libi.

lio illius.

Exaudiet autem cum,

Cou-

porrecta maiius tua ad capieiiduin

ad

Non dandum
iie

gregationi pauiieruui aflabilem te facito, ct presbylcro

collecia.
[v.]

humilia

animam luam

ct

magnaio humilia
tristitia
illi

ca|)iil
,

Noli attenderc ad possessiones iniquas, et

,

tuum. Declina pauperi sine

redde debitum luum,
suetudine. Libera
ct

aurcm tuam

et

dixeris
in

Esl milii

siifficieiis vila. Niliil

enim proderit
scquaris con-

respondo

pacifica in maii-

tempore

vindicla; el obdiiclionis.
*,

Non

eum

qui injiiriam patitnr, de maiiu

tua. In

cupiscenliam cordis
aul quis

cl

nc dixeris, Qiiomodo potui?

superbi

et

nonacide ferasin anima

,

judicando

me

subjicicl proptcr facta

mea? Deus enim

Peccavi
,

esto misericors

pnpillis ut palcr, ct
(iiius Allissinii

pio viro malri

(H

viiidicaiis viiidicabil. ICt

ne dixeris

et qiiid

illorum; et eris velul

obaudicns,

misuis

accidil milii
(litor. I)e

iriste? Altissinius

cnim
'

est paliens rcd-

serebitur tui magis

quam malcr.

Sapienlia

filiis

propiiialu pcccalorum

iioii

csse sine mctu;

:

vitain inspiravil, et suscipit ihquirenles so ct prycibit

nequc

;idjici;is

peccatum super pcccalum

et

ne dicas,

in via justiti;c. Et qui illain diligit, diligit vitam

et

Miseralio Dci

magna

est

niultiludinis

peccatorum
el ira

qui ejus

vigilavcrint
^.

ad

illam
illaiu

compleclentur placoreiii
,

nicorum

iniserebitiir. Misericordia

enim

ab

illo

Qui tcnueriut

viiam liycrcditabuiit

cl

cilo proximal, cl in peccalorcs rcspicil ira illius.

Non

quo

introibit bcncdicct Deus.

Qui serviunt'

ci

ob-ediligit

lardcs coiivcrti ad Domiiium, et nc dilTcras de dic in

quenles erunl sancto; et eos qui diligunt illam,

dicm. Subilo eiiim

veiiiet

ira

illius, cl

in

tcmpore

Deus. Qui audit illam, judicat 'genles

illam
,

et qui intuelur
ci
,

vindicLc dispcrdcl tc Noli anxius csse

juslis
:

iii

diviliis in-

permanebit coiifidens. Si crediderit

liffire-

niliil eiiiiii

prmleruiit

libi

in die

obduclionis

ditabit illam, ct eruiit in confirmatione cicalur:e illo-

et viiidict;i;. Noii venlilcs lc

in

onini vento, et

non

ruin. Qiioniam in tcntnlioiic ambulal

cum

eo, ct in

eas

in

omni

via

''.

Sic enim peccator probatur duplici

,

primis eligiteum.

Timorem

el

metuin

et prob;Uioni'm
in trii)iilatioiie
il-

lingua. Esto firmiis in via Dei

lui ct scici)ti;i
sliti;c.
;

et

in

verilate scnsus
p;icis cl

inducet supcr illum, cl cruciabit illum

cl prosequaliir lc

Ycrbiim

ju,

docirinaj suoc; doiiec tentet ilium in cogitationibus

lius, ct

Esto m;insiictus ad aiidiindiim vcibum Dci

"

ul

credal aiiimye
"

illiiis.

Et
el
,

firmalfii ilium, cl itcr

iiitdligas; ct ciim sapieiilia feras

respoiisiim
:

vcrum.
,

adducct

directum ad illum,
illi

latificabit

illiini; et

Si csl libi iiilcllectiis, respoiide

sit

iroximo
nc

sin aiiicm

denudabil abscoudila sua

illuin

el

tliesaurizabit super

maiius

liia

supcr os tiium

capi;iris et gloi
i;i

vcrbo indi
in

scicntiam et inlellectum justitiM. Si autcm obcr,

sciplinato, ct confuiidaris.

Honor

sermone
i))sius.
lu;i

raverit, derermquet illum

inimici sui. Fili, conserva

et

tradel

eum

in

maiius

sensali

lingua veroimprudeiilis subvcrsio cst

tempus,

et devita a

malo.

Noii appclleris susurro in vila lua, el in liiigna

capiaris, et confundaris. Siipcr
sio, ei poenileiitia
,

ne

Pro anima tua non confundaris dicere verum. Est

-enim conftisio adducens peccatum, et est confusio ad-

furem enim cst confupcssima super

bilin-

el dcn()l;i(io

ducens gloriam
vcrsus facicin

el gratiam.

Non

accipias

faciem ad-

guem

susurralori

aulcm odiuni,

et ininiicitia, ct coii-

luam, nec adversus animam

in in

luam
casu

tumelia. Justifica pusiilum, el

[vi.]

magnuin

simililer.

niendacium. Non rcverearis proximum tuuni

Noli

fieri

pro amico inimicus proximo: impio-

suo

nec rctineas verbum

tempore

'^

salulis.

Non

perium enim

et

conlumeliam malus
invidiis

li;vrcdilabit

el

abscondas sapientiam luara

*

in

decorc cjus. In lingua

omnis pcccalor
lur virUis lua

ct biliiiguis.

Non

tc cxiollas

in cogilalionc aiiima; tua", vclut laiirus; nc fortc elidain B., tui ejus. M. vufjjala, iileminit ejus iii postenim. Abest, ejiis, a grseco et a latinis Bibliis Corl). coulimio post in oinnil)us Bililiis legitur, el in tempore casiis sui inveniet firmamentum.
2

seguimurEr. Lugd. \en. lov.

per

slulliiiain.

Et post sepiein versus

Mulli

pacifici sint libi; ct coiisiliarius sil libi

unus de

3 p.egius codex , complebuntiir dulcore ejus. c.vxcus textus, emplesthe^onUii enplirosunes. * vulgala nuiic,^';/(/tcfct7 ; et paulo infra, in confirmatione creatwoe iltiiis. At in antiquis Corb. Bibl. couvenit uterque locus cum lioc Sj.eculo. Mss., eljam addncet. Grscc. , kaipnlin epanexei kal' eutfieian pros anton, et rurstis redbit recta ad illum. ^ Editi, in tempus. Al Mss., in tempore, iuxla Vulgatam ; quae in sul^sequenti vcrsiculo, jiro, ci aoctrina. in verbis veritatis, prsiert, et doclrina in verbo sensati. Grsecus vero textus, en remali (jlosses, in verbo linqiue.

sic Aiss. juxta graec. ei vulgat. At

cdili habebaiil, ful-

minis.

vulgata
liii.
lii

Se sequaris in

fortitiidim tua

concupisccnlmm

cordis
*

latiivs Rihliis,

peii criLismoH,
'*

sic

cilili

De prcpiliato peccato. In gra-co textu, propiliutu ; cmissa voce, pcccatorum. ct Mss. jiixla gra^c. At Vulgata liabet , tn ne
in

omnem ventum

omnem

viain.

Hegius codex,

fer.

Gracus,

phthcijcjou. Vulgata, pr<h

feras.

95
niillc. Si possiilcs

DE SCRIPTUR \ SACRA.
amicnm,
illi

m
Non
te justifices

in tcntalione
'.

possiae eiun;

qiie a

regc cathcdram honoris.

;

anie

el

11011

r.cilc crediis

tcnietipsnm
,

Est enini nniiin

ini-

Deum quouiam
regem
dcx,

agiiilor cordis

ipse

cst

et

peiies

cus sfcnndnm lempns sunni

die IribidaliDnis
inicili;!m
: .

el

nnn permanebit

noli velle videri sapiens. Noli qu;cierc lieri jii-

et est

amicus qui egredilnr^ ad

el

nisi si \ales virttite irrunipere inifpiilates '; iie

el

est

amicus qui odimn

lixam et con,

forle extremiscas faciem poleulis, et

ptuias sc;iiida-

et vicia deuudabii. Est autem amicus socius mcus^e non permanebit in die nccessitalis. Amicus si per-

lum

in agiliiale tua *.
,

Non pecces
in

in muliiiiidinem ci
:

vilalis

ncc te immiltas
;

popuhim
iii

iicqne

aliiges

^nauserit fixus,erit

libi

qnas: co:e(pi;ilis

et in

douie-

duplicia piccala

ncc ciiim
iii

uiio cris

immunis. Noli

siicis tuis (iducialiler ng.'t

Si iiumiliaverit se conlra

esse

piisillaiiimis

aniuia tua. Exoiarc, el f.tcere

to, cl a facie lua abscoiidcril

se, nnaiiimcm liabebis

inis

amiciliam bonam.
amicis
luis

Ab

inimicis

separare; cl

ab
:

cleemosyiiam non despicias. Nedicas, Iii mitltittidiiie muiieriim meoriim re-piciet Doiiiinus et olferenle
,

attendo Amicus
iiive;iil

fidelis piotcclio

lorlis

nie

Deo altissimo,
iu

stiscipiet

mimera

me:i.
:

Non

irri-

qui aulem

illnm

iiiveiiil

llie>^anrum.

Amico
Ami-

dcas hoiiiiiicm

aiiiariiudine anima;
''.

csl eiiim qui

fideli nulla esl

conipanilio, el non esl digiia pondcrafidei illius.

humili;it et exaltat Dctis

verstis fratrem tiiiim
,

Nuli arare
in

lio ajri

etargenli conlra bonilaiem

,

iieqiie

cus
qui

tidelis

medicamentum

vii;c ei

immorlalilalis; ct

cias. Noli vellc menliri oniiie

mendacium adamicum similiier fixmendacium assiduilas

:

melnnnt Domiinim, inveninnl ilinm. Qui timel

;vque babebit amiciliam

eniin illius noii cst boiia

tiludiiic

*.

Noli vcibostis esse in niul:

Deum,
cuiidum

bonam
,

qiuiniam setiia

prcsbyterorum. Et post duodecim versus

iii

Non

illuin crit ainicus iUius. Fili

a juvenluie

hcdas scrviim operantem

nariiim d;intem aiiimam
libidilectus qiiasi ai.ima

veiilate, ucquc

merce-

excipe doctrinam, cl us(iue ad canos invenies sapientiam. Qnasi

is

siiam. Scrvus sensatus sit

tti;i
:

qui arat etseminat, accede ad illam, ct

illins. In

noii defraiides illuin liilluiii.

,

sustine bonos rruelus

opere enim

illius exiillius.

bertale
i'erss
;

iicque iiiopcm reliiiqnas

Filii
tibi

Et post duos
curva
illos a

guum
el

laboiabis, el cito edes de goneraiiouibns

sunt?eru(li
tibi

illos

ct

Quam aspcra est niminm

nou permanebil
in illa
,

sapienlia indoclisbominibus,

pneritia illortim. Pecora

li;c

siint? allcude
,

illis ".

Fi-

excois

^ Quasi

lapidis virlns

libi siint?

scrva corpns illarum

illas.

et iion

ostendas

probalio cril in

illis

el noii
:

dcmorabunlur projiccrc
agiiila csl
,

hilarem facicm luam ad

opiis

Tradefiliam, ct giande
illain.

illam. Et posl diios versus

Quibns autem

feceris; et homiiii sensato da

Mulier

si

permauel

usipie ad

conspeclum Dei. Audi

,

iili ,

cl

csl tibi secuiidnm

et odibili

animam tuam,
le
iii

iion projicias illam

accipe consirmm iulcliectns

et

ne abjicias consirmm
,

non credas

toto corde. Ilonora

patrem

meum.
et porla

Iiijice

pcdem luum
ei

iii

comp' des iHius

cl

iii

lorqiiem ejus collnm lunm. Subjicc biimcrniii luniii,

illain
,

tnum mcnlo
ttia

ct

gemitus matris tuoe ne obliviscaris. Me-

ciiim

qnoniam
,

nisi

per
ct

illos
illi

natus iion fuisses

tibi. In

*;

ne accdieris
,

vinciilis ejiis. h) omiii

el relribnc

illis

quomodo
", qiii

lota

anima

aiiimo luo accede ad illam

cl

in

miii viiUile uia

liiii;

time Deum,et saccrdoles

illius -sanclifica. In

omni

serva vias ejus. Invesliga illam,ci manifesl:ibiltir

et coulinens factns
iic

virtutc dilige
iioii

Dcum

te fecit; el

minislros ejus

dereliquei
iii

is
,

cam

in iiovissiiil)i

dcrclimiuas.

Honora Dcuni ex
El posl sex
,

tola aniina tua

mis enini invenios rcquiem

ea

cl convcrleliir

et lionorilica sacerdotes.

rmus Et
;
,

pau*

in obleciationem; el erunt tibi

compedes

in protectio-

peri porrige

mamim luam
^

ul iicrficialur benediclio

nem

lortitudiuis el bases virtulis, cl lorques iilius in

:

tua. Craiia datus

in

conspeclu omnis viventis

ct a

slolam gloriic. El post quatuor vcrsus

deris mihi
,

Fili

si

atten-

mortuo

iion

prohihcas gratiam. Non desis plorantihus

disces

et

si si si

accommodaveris animam
inclinaveris

in cousolatione "*, et

cum
:

higenlibus ambiila.

Non

le

tuam

sapiens eris. Et
;

anrem tuam
,

pigeat visilare infirmnni

firmabcris.
Iii

cx his cnim

in

dilectione
iiovis

excipies doctrinam
eris. In

el

dilexeris audire

sapiens
sta
,

omnibtis operibus tuis

memorare

multitudine presbyterorum

prudentium

et sapienli.c illonim ex

corde coiijungere, ul

omnem
,

gata in excusis habet

a Domino; juxla Graec. para Ku-

narralionein Dei possis audire, et proverbia buidis ne

elfugiaiit te.

Et

si

videris sensalum

evigila ad illum

et gradiis ostiorum illius exterat pes luns.

Cogilalum

liabe in praeceptis Dei

et in

mandalis

illius

maxime

riou. ' In i.rius etJitis, virlutem irrnmpere iniquitatis. Emendaviiuus ad Mss. qui cum Vul^^ala concordant. ^ iiabebal sic Vulgata in antiquis Corb. et ahis |ierisque Bibliis sed subslilulum esl , in cequitale tua ; juxta grsc.
:

en eHtliutctln wu.
ulgata, et exaltat circimispector Deus. , non bona ; pra^terniisso, est : sic etiam Biblia Corb. Porro in grseco legitur . ouk eis agatlion , non in
3 \
'<

assiduus eslo; et ip^e dabit cor

sapieiitiae d;ibilur
[vii.]
lilii.

libi, cl coiicupisceiitia

r.egius Ms.

Noli facere mala, ct uoii le

,

apprehendent.
te.

bonum.
i'.edintegrandus iste locus ad Vulgalam, in qua versici1 est , / ecora tibi sunt '! attcnde illis , et si sunt utilia, persevercntapudte.Tum sequitur v.23, Filii tibi sunt yetc.

Di^cedc ab iuiquo

ct deficieiil

mala abs

Non

sein

lus 2
"5

mines mala

iii

sulcis iujnstilia;, et

uon metes ea
"^

sepluplum. Noli qua;rore ab liomine

1

ducatum,

iie-

vox, temetiimtm, abest a sacris Billiis. vulgaia, qiii convertUur. 3 Mss., permuiiet. * Ediii, permanent. Mss. juxla Vulgalam, permanet. " la editis, disces eam. Abesl , eam, a .\iss. hujus libn, iiecLon a siucerioriLius Bibiiis.
^

Vox natus , abest a Mss. speculi , et ab autiquis Bibliis Corbeiensibus. ' sacra Biblia, dilige eum qui le fecit. 8 vulgata, propitiatio et benedictio. Abest, propitialw, a gra^co toxtu. prsetormisra 9 vulgata, dati : ac paulo post et niortuo prspositione a , cum qua tiis locis conveuil P.egius codcx
. .

Speculi.
*

Mc eliam

in

autiquis Corb.

Bibliis.

Naae auleni Yul-

codices Mss. hujusoperis,in rogatume.

955
sima lua
[viii.]
,

S.
cl in

AUGUSTINI SPECIJLUM
perem
; ,

936
maguificaveris
*

seternum non poccabis.

et

non
major
:

virum peccaiorein
honore,

Non
iii

IKigcs

incidas

niauus

illius.

cum lioDiiiic potcnlc Non conlfMuIas cum

lil)i

ne forle
liomiue

divitem.
et

Magnus,

et judex, et potens est in

illo qiii

non

e.'^:l

timel Dcuni. Servo sensato

ct discipliiiatiis noii
:

locupleto, n

forlc conlra concilel liloin

;

'.

Mullos

liberi scrvicnl

vir

pnidens

mur,

eniin pcnlidil auruni

dit
,

ot usiiuc ad cor ivtjuin exlcnlitit^cs

murabit corroplus. Et posl (luimine versus

Fili

in

ct convcrtit.
* iii

Noii

cum

lioiuine linguoso

mansuotudine serva animam tuam

et da

illi

hono-

et

non slrues

igncm

illius ligna.

Et posi duos ver-

rem

seciindiim nieriluiu siium.

[xi.]
iii
:

sus: Ne dospicias honiinem averlentcm se a poccato,

neqiie inipropcres
ei
:

Et post sex versus

tabit capiil ipsius, et

Sapieutia humiliati exal-

memenio (pioniam oinnos

iioininein in

su-

inodio

magnatorum consedoro
in

mus

in
:

corrcpliono.

Nc spernas
',

sua se-

illum faciel. Noii laudos

viriiin

specie sua

iicqucj

necta

otenim ex nobis senescunl. Noli de mortuo

scions

spernas hominein
est apis
,

in visu

suo. Brevis in

volalilibus
illiiis.

iniinico tuo gaiidere

quoniam omiies
vciiire.

inori-

ct inilium dulcoris
,

liabel fruclus
iiec
;
iii

lu

mur,

ot

in

gaudium

noluinirs

Ne
i ;

despicias
:i

vesliiu ne glorieris uiniuam

extollaris. Ei post sc.r rtrsHs

die honoris lui

narratioiiom prosbytcroruin sapiciiiiuin,

biis illoruin coiiversnro.

prover-

Priiis(|iinin

inlerroges

Ah

ij^sis

eiiim discos doclri-

nou vituperes quenKiuain

buin

et

cuin
,

interrogaveris

nam Non

inlelloclus
le

'^,

ol

sorvirc

magiialis sino i|uerola.

;

c()rri|:e juste. Priiisqiiaiii aiidias

;

iie

respoudeas ver-

pnKlereat narralio soniorum

p:ilril)iis sui^.

et

ipsi

cnim
".

ct

iii

mediosenioruni
,

"

ne

adjicias loqui.
;

De re

didiceriinl a
intellecluin
,

Quoninm ab

ipsis disces

ea qu;e tc non molestat

peccaloriiin
tiii
;

ne ccitavcris

et in judici

ot in toiiiporo iiocessilatis rcsponsiim

:

iic

consislas. Fili, ne in niullis sinlactus

El post sexdecim versus

bcas
cent.
:

Cum

latiiis

ne coiisilium

Iia-

et si dives fiieris,

non

eris iniiuunis a deliclo. Si et

non eiiim polcruiit diligore

iiisi

qua) ipsis pla:

eiiiin secutiis

fucris,

non apprehendes;

non

cfTii:

Coram extraneo nc
qiiid pariet.
[ix.]

facias

consilium

nescis

gics

si

priccuciirreris.
in
in

Et

post
:

viginti

versus

No

enim
nus

mansoris
:

operibus |teccaioriiin
loco
luo. El

fide aiilem iu
:

Deo,

Et post dnos versus

tui.
",

Non
:

zelos

muliercm
iie

si-

et

inaiie

posl aliquot vcrsus

Ante

Et post seplem versus ne

Yirginem

concu-

morlein ne laudcs hominem quemquam. Et posl

versum
:

unum

piseas

forte scandalizoris in (lecore cjiis.

tiiain in

Non
le et

Non omnem

honiinem inducas
dolosi sunt.
^,

in

domun)

des fornicariis animain

uUo, no pordas
:

luam

miilt;e

cniin insidi;e

Sicut eniim

haeredilaiem luam. Etposl duos vcrsus

Averio laciem

eriictanl pr.Tccordi;i
duciliir
iii

iafanliiim
et ul

el siciit

perdix
,

in-<

luam

a nnilioro

compta

ct noii

circiimspicias spe:

fovcam
;

caprea in laqueum

sic

et

ciem alienam. El post duodecim Viisus

quas amicum
illi.

Ne derelin-

cor siiperborum

et

sicut
in

prospector videns casura

anli(|uiitn

noviis eiiim noii oril similis

,

proximi

siii.

Bona enim

mala convertcns
scintilla

insidialur,

Yiniiin noviiin amiciis noviis; volcrascol

illiul.

ctcum

cl in oieclis
tiir igiiis
,

imponei maculam. Ab

nna auge-

suavilatc bibos
catoris
:

Noii zoles ijloriam ot o|)es pec(iiliira sii ipsiiis

'.

et

ab uno doloso angctur

sangiiis.
tibi

Ilomo

non eniin
tibi

scisqiKT^

subversio.

vero peccatorsaiiguini insidiatur. Allende

fero
;

a pesti-

Non

placeat
:

injnria

iiijnslonnn

Et posl dnos

fabrical enini mala

ne

forte indiicat siiper te

versus

Longe abeslo ah bomino poioslalom babenle

,

siibsannalionem in pcrjxjtuum. Admitlc ad le alieni-

occidendi
accesseris

el

non suspicaberis limorcm

illiim,

inorlis.

El
;

si

gonam

ct subvertet te in lorpore

'',

et alienabit te a

ad

noli

aliipiid

coiiiinitiore

ne

tuis propriis.
[xii.]

forle auferat vilom tiiam.

Et posi

(iiuitnor versus

Et

Si benefeceris, scito cui benefeceris, et erit

cum
libi

sapientibus

et

prudonlibns Iracla. Yirijiisti sint

gralia in bonis luis mulla. Bcnefac justo, el invenies

convivic

ot in

limore Doi
tres

sil

glorialio tibi.
"

rctribiirionem niagnam
Iio-

et

si

non ab ipso
in

cerle a

Et posl quiuquacjiuta
minuni bonorabiliir

versus

[x.]

Semen
:

Deo. Non

est eis

bene qui
;

assidiii siint

malis, et

Iioc qiiod

tiinet
,

IJeiim

semen
in

eleemosyiias non danti

liabet peccatores
,

quoniam

et Allissimus odio

autem boc exlionorabitur honiiniim

inaiidala nomini. In

qiiod

pneterit

ct

misortus esl poenitentibus.

Da

medio fralrum illorum rector

Doininiim
,

misericordi
huinili
,

et

ne susceperis peceatorem. Benefac

Proliibo panes
iiain duiilicia
illi

honore
illius.

et

qui

liinoiil
,

erunt

in

oculis
,

cl ne dederis impio

dari,

Gbuia divilum
est.

lioiioraiorum,, el

pauperum

ue

in ipsis

potenlior le

sit

mala inve-

limor Dei

Non
iii

despicias homiiiem justum

pau-

nicsinomnibus bonis ^; qiioniam ol Altissimiis odio

habet peccatores
,

et iinpiis reddet vindictam.

Et post

slc ia Mss. At
:

odiiis logoliaiur, contra te consistat li-

tetn
*

in vulgala, contra te couslilunt.

ct

Regius cod.,

nonslrum ;juxta

graec. kai

me

epistoi-

bases.
3 Abest, inimico tuo, a graico textu, nccnon a Regio Ms. Speculi at isto codox poste.i sio hal)ot , et in (juudium ini:

Editi, non maqnificare : cmendavimus ad Reg. Ms., non magnilicaveris; (^iuauquam idoiu c(xlox i aulo antehabet, l\e'de)ipicere. Concinnius vulgata, noli despicere ; lumque,

wli
2

mftcjnificare.

micorum nolumus
'^

vcini-e.

\ulgata
:

i;i

ox(Misis, disces .<;(ipientiam et

doctrimmintel-

lectns
stini
<'

al

iii

a:iti;iuis Corli. liihliis

ooiiveoit hic

cum Augu-

Spcculo ot ciiiii gr;oco. " sacia Biblia, dare responsum. vulgata, ne conspicias. Gr;oc. mc katanuintlwne. sic carniilensis codex juxla vulgatam. At edili habebant /rtc, justorum. * ita Kesius Ms. Carautensis vero, Elpost versus.
"<

Legoiiduin ut ia Bihliis sixti auctoritate corroclis , sermonnm ; iiixia Cr;(o. lo(jon. raiilo post pro , ne certaveris, vss. hn;us libri aritcr cuni Vulgata i;ra;rcnint, ne certeris. 3 Viilgata in excusis, fvetenlium : in anliquis corb. Biblijs,
i

fcetantiirn. sacra uihlia, in turbine.

'-'

Rogius codox
i

in

hominibus non bonis

bonis
,

Aulgata juxta
fcceris

grtecuni
lUi
;

ost

in

omm^us

addlt,

quwcumque

quod tamen abest a Corb.

Bibliis.

957
quaiuor versus
:

DE SCRIPTURA SACRA.
:

958
illi

Non credas inimico tuo in seternum sicut enim xramenlum, .leruginat nequilia illius. Et si hnniiliauis vadat curvus , adjice animum luum ', et
cuslodi le ab
sede.Tt
illo.

navit

non enim necessarii sunt

homines impii.

Omne exsecramenlum
liominem,
jecit

erroris odit Deus, et

non

erit

amabile limenlibus ilium.

Deus ab

iiiiiio

constituit

Non

staluas illum penes

;

le

iiec

el reliijuit illum in

maiiu consilii sui.

:

Ad-

ad dexleram luam

nc conversus slel
in

in loco

maiidata et praeccpla sua

le,

si

voliieris

servare

tuo

nc forte conversus

locnm tuum

inquiiat

mandata, conservabunt

ct

in

perpetnum lidem
et

cathedram
el in

luam, et in novissimo agnoscas verba

mea,

placilani facere. Apposuit libi

aquam

ignem; ad

scrmonibus meis slimuleris. Quis miseriboiiir el omnibus qui apincaiilaiori a serpenle percusso
,

qiiod voles porrige

ol

manum
maliim
;

tuam. Ante hoininem vila

qiiod placuerit ei, dabilur

mors, bonum

ct

propianl besliis? Sic et qui comiialur

cum
:

viro ini-

illi.

Quoniam mulla
videns

sapieniia Dci, et forlis in poten-r

quo

et obvolulus

est
si

in

peccatis

ejus

una
,

hora

tia,

omnes

sine

intermissione. Oculi

Dei

tecum permanebit;

autem declinaveris
,

non sup-

ad timentcs eum,

cl ipse

agnosccl

omnem operam
;

porlabil. !n labiis suis indnlcal inimicus

eriu corde
ociilis

bominis. Nemiiii mandavit impic agere

dedit spalium peccandi.

ct neinini

suo insidiatur, ut subverlat

te

in foveain. In

Non

eniin concupiscit multii

et inulilium.
(iliis

suis lacrymaiiir iiiimicus; etsi inveneril tcmpiis,

non

tndinom filiorum inlidelium

[xvi.]

satlabilur sanguine. Si incurrerinl niala tibi, invenies

Et ne jucunderis in
iion oblecteris
illis.

impiis,
si

si

mullipli-

eum

illic

priorem. In oculis suis lacrymaliir inimicus,

siifTodiet planlas tuas.
'

cciiUir

super ipsos,

non est timop

ne respe-

et quasi

adjnvans
et

Capiit siium

Dei

cum

Non credas

vitae illoruni, et

movebit,

plaudebit

manu; et mulla susurrans

versus [xiii.]

xeris in labores illorum.

Melior est enim

:

unus

ti-

commutabit vuluimsuum.
Fa posl sexagmla
subslanlia,
ciii

raens
:

et

nnum

Bona
:

est
et

non

est peccaiiim in
in

conscientia

Deum, quam mille lilii impii et utile mori sipe quam relinquere filios impios. Et post viginti et ununi versus : Non dicas A Deo abscondar, ct ex
(iliis
, ,

nequissima panperlas

ore impii.

suinino quij mei memorabilur

Ei post

tresversiis [xiv. ]: Ceatiis vir qui

non

est lairisti-

Et puulo post [xvn.]

psus verbo ex ore suo, et non ost stimulalus in

lia delicli.

per iniquitaiem illorum, et

in conspectii

Non sunt absconsa testameiilg omnes iniquilates eorum

viri

Felix qui

non habuit animi

el

sui trislitiam,
el lenaci sine

Dei.

Eleemosyna

quasi siguaculum

et

non

excidit

ab spe sua. Viro cupido

;

cum
vabit

ipso, et gratiam hominis quasi pupillam conser:

ralione esi subsianlia

bomini livido ad quid au:

et postea resurget,

et

leiribuet

illis

retriba-

rum ? Et

post quatuordccim versiis

Fili

si

habes, be-

tionem unicuique

in

caput illorum, et convertet ia

Poenitenlibus

nefac tecum, el Deo dignas obligationes ofler.

Memor

inleriores partes terrse.

autem dedil

esto quoiiiam mors non tardal, et teslamenlum infe-

viam

justiti

et confirmavit deficientes sustinere, et

roruin

quia deiiionslralum

ost

tibi

lestamentum

destinavit

illis

sortem

veritatis.
:

Convertere

adDeum,

enim hujusmundi inorle inorietiir. .^nte morlem benefac amico tuo, el secundum vires tuas exporrigens
da pauperi. Et posl sexdecim versus
:

et relinque peccata tua

precare ante faciem, ct miet averiere

nue oiTendicuIum
ab
injustilia

'.

Reverteread Deum,

Beatus vir qui in

sua meditabi-

tua, et nimis odito exsccrationcm.

:

Et

sapieiili; moiabiliir, et qiii in jiislilia

post novemversus
propitiatio
illius

Quam magna
in

miscricordiu Dei, et

tur*, ei in sensu siio cogilabil circumspectiouem Dei

Qiii excogiiai vias illius in
tis illius iiitelligens.

converlentibus

ad
;

se

Nec enim
est

coide suo, el in abscondi-

omnia possunt esse

immorlalis
filius

hominibus

quoniam non

liominis.

El post

vi(jinti

quinque versus [xv.]

illam
;

Homines

stulti

Et posl

triginta versus [xviii.]

Miseretur excipieni

non apprelieiident
bunt
illi.

el

bomines

sensati obvia-

tium docirinam miserationis,

ciisejus. Fili, in bonis

el qui feslinant in judi

Hoinincs
a

stulli

non videbunt illam; longe

dolo. Yiri

non des querelam,

et in

omni

enim abest
erunl
illa,

snpcibia
illius
;

et

mendaces non

dato non des Iristiliam verbi mali.

refrigerabit ros? Sic et

memores Non

et viri veraces invenientur in

Nonne ardorem verbum melius quam datum.

et siiccessum

habebunt usque ad inspeclionem

in

Dei.

est speciosa laus

ore peccatoris; quoS.Tpientioe

Nonne ecce verbum supra datum boiium ? et utraque * cum homine justificato. Stultus acriler impropcrabit,
et datus

niara a

Deo profecla
el in

est sapienlia.

enim

indisciplinati

tabescere facit oculos.

tibi, et

Anto
di-

Dei astabit laus;

nalor eam illi qu enim odit
*

ore

(ideli

abundabit, et domi,

judicium para jusliliam

sce. Et ante

autcquam loquaris

dabit.

Non

dixeris

Per

Deum

abest

languorem

adliibe
;

m^cinam
in

el ante

ne

feceris.

Non

dicas, llle ine implaEditi

judicium interroga teipsum

et

conspeclu Dei inhumilia

te,

sic

Regius codex juxla vulgalam.

:

animum tuum
beiensis.
stet
^

uti

vero, abjice eliani hal)et Bibliorum codex Cor-

venies propitiationem. Ante languorem

et
iii

lempore

infirmitalis

ostende conversationem

ex|)unctum est illud, ne conversus in loco tuo : quod in omnibus exemplaribus bujus operis el in antiquis Coib. Biljl. reperitur positum lorte pro eo quod ia graeco legilur, me anatrepsas se ste epi ton lopon sou. ^ Sic etiam olim Bibl. Corb. Nunc autem Vulgata , plauin excusis
;

Ex Mdgata

tuam. Non impediaris orare semper, ct non vcrcaris

usque ad raortem

justilicari;

quoniam merces Dei

- Consonat grfficum. At Vulgata prselert, precare unle faciem Domini, et minue offendtcula : ncgiusMs., ante faciem Caruulensi, ejus. In subsequenti versiculo idem cociex cum

Hefer
* .\best,

te

ad Deum. Favet

gra;c. epanage.

cem,

sua, a Regio codice sensu.

abest etiam

suo

post vo-

2 iia

Mss. ct Cprb. Bibl. juxta graec. At ediU

cum vulgataii

sed utraque.

9S9

S.
in seierniim.

AUGLSTINI SPECUHIM
condit insipientiam siiani
,

960

manet
tuam
,

et noli csse (]uasi

:

Anie oraiioncm prjepara aniniam homo qui lenlat Deum. Et

sapiciis
,

quam

qui abscondil sa-

pientiam suam.
[xxi
]

post sex versus

Ilomo

in

omnibus metuel,
El post

Fili,

peccasti

ne adjicias ilerum :sed et de

libi

et in diebus deliclorum atlcndct ab inerlia.

pra:terilis

deprccare, ut

remillantur. Qiiasi a fasi

quinque venus

Post conciipisccnllas tuas non eas, ct

cie coluhri fuge peccala; el

acccsseris ad

ilhi

sus-

a voluiitale tua avcilcrc. Si pncsles animac tusc concupiscentias cjus

,

cipient te. Denies leonis

dcnies ejus, intorficiontes

faciet te

in

gaudiiim inimicis.

Ne

aninias hominuni
iniqnitas
;

qiiasi

rhompliaa

bis aciiia oninis

oblecieris in lurbis, nec immodicis delecteris.

plag.-e
:

Et post

quiiique versus [xix.]

Et

qiii

spernil

mo-

tuor

versus

illius non est sanitas, Et post quaQui odit correplionem, vestiginin ost

dica, paulatim decidet.

Vimim
levis

et mulieres aposlalare

peccatoris; et t\m liniet

Deum, convcrlotnr ad cnr

:

faciunt sapientes, et arguunt sensatos. El postaliquot

suum. Et
planlata

posl qidnque versus

Via pecoanlimn ooni

versus

Qui credit cilo,

corde

cst, et

minorabi-

lapidibus

ct in fine illoruin inleri et lonejn,slili;ini,

tur; et qui delinquil in

animam suam, insnper habc:

bric el poeiiaj. Qui cuslodit

oonlinebil sen-

bitur. Et post duos versits

Et qui odit loquacilalom,

:

sum ejus.Consumnialio
/:-'/

liinoris Dci,sapionlia el scnsus-

exstinguit malitiam. Et post octo versus

Audisti verin lo, (idcns

post aliqiios versus

,

Verhum
illi,

sapiens qnodcuniqiie
:

bum
luus

adversus proximum
te

commoriatur

audierit scius

laudabit, et

ad se adjiciet

audiel

quoniam non
,

disrumpet. A facie vcrbi parluril fainfanlis. Sagilla infixa

Iu.\nriosus, el displicebit

et projiciet illud pnsl

:

lanqnam gemilus parlus

sic

dorsum

suuiii.

Narralio fatui quasi sarcina in via

sensati invenietur gntlia.

femori carnis,

verbum

in

ore

'

sliilii.

Corripe

nam

in labiis

Os prudenlis
pedibus

amiciim, ne forle non intellexcrit, et dicat,

aut
si

N(m

fcci;

qii;iTilur in Eccle>ia, et

verba

illius
:

cogitabunl in corin

fecit

ne ilerum addat

f:icere.

Corripe proxi-

dibus suis. Et posl duosversus

Compedes
maniium

muin, ne
ret.

forte

non

dixerit
;

ct si dixerit,

ne forte ite:

slullo doclrina, ct quasi vincula

Corripe amicuni

sacpe

enim
qiii

fit

commissio

et

num

dexleram. Fatuus
s;ipioiis vix

nonomni verbo
in lingua s;ia?

credas. Esl

lahitur in lingua sua,

viraiilem

main risu cxaliat vocem suam tacile ridebit. Ornamenlnm ausiipra

:

sed non ex animo. Qiiis est enim qni non deli(]uorit

rcuni prndeiilidoctrina, et quasi brachi;ile in biachio

Corripc proxiinum anleqnam commi:

doxiro. Et post octo veisus

In ore

laiuorum cor

illo-

neris; et da locum limori Allissimi

pienlia timor Dei, cl in
ilia

quia omiiis sa-

runi, et in corde sapicnliiim

dicil

os illorum.

Dum

male-

limere Deuin. Et post

impius diaholnm, malcdieit ipse animam suam,

et in
:

quinque versus

Melior esl

et deficieiis sensu in
et Iransgreditur

homo qui deficit sapientia, timore, quam qni abundal scnsu,

:

Susurro coinquinahil aniinam suam,

odietiir;
et qui

omnibus

manserit

odiosns erit

tacitus et

legem Allissimi.

sensalus honorabilur.

Et post sexdeciin versus [xx.]

Quam bonum
:

esl ar-

[xxii.]

In hipidc lutco lapidalus cst piger,et

omnes
quae

guere quam

irasci

Et posl aliquot versus

Et qui po-

loqiientur super aspornalionem illius. El post qualuor

versus
:

teslatem sibi assumil injusle, odieJur. Et vost octoversus

:

Filia
,

prudons iKvroditas viro sno

nam

Sapiens in verbis seipsum amabilem

versus
:

facit.

Et

confundit

in

conlumoliam
qini;

fit

geniloris.

Patrem et
non mi-

post sexdecim

Lapsus faisM lingua; quasi qui

sic

virum confundil
norabilnr
in luclu,
;

andax

est, et

ab

iinpiis

de pavimenlo cadens
sciplinalorum
tur parabola
:

casns malorum feslinanler

fahula
v;iiia,
iii

ab ulrisque autem inhonorabilur. Musica

:

veniet. Ilomo acharis qnasi

*

ore di-

imporluiia narralio

flagolla ot doclrina,

iii

assidua cril.

Ex ore

falni

reprohabi-

omni lempore

sapienlia. Qiii di cel laluum, quasi qui

non
:

eniin iliam dicit in

lcmpdre suo.
pry.
;

conglulinat tostam.

Qui

narr:il

verbum non atlenet in line

;

Et post duos versus

confusione
,

Est qui pcrdil

animam suam

denli, quasi qui excilat dormientoin de gravi sonino.

el

ah iniprudenli persona perdct cam

Cum
dicit

dorniienle loquiliir,

qiii

cnarrat slulto

personce autem acceplionc perdei se. Esl qni prsc confusione promiitit

Qiiis est
:

hic

Super niortuum
faluum plora

|)lora
;

delicit

amico

ct

lucralus esl
in

eum

inimi-

enim
ei

lux cjns

et super

deficit
,

enim
super

cum

gralis.
el in

Opprobrium nequain

homine mendapcrdilionem

sensus.
;

Modicnm

plora super morluinn

quoniam

cium,

ore indisciplinatorum assidue orit. Potior

:

reqiiiovit

nequissimi cnim
Luctiis moriui

nequissima

vila
:

fur, (luarn assidiiilas viri niondacis

teni

aii-

inorlcm

falui.

seplem diebus

fatui

ambo

hicrcditabnnl. .Mores

hominum mondacium
cuin ipso
* siiie

aiilem et impii,
ginli et

omnes
:

dies vila; illorum. Et posl viiii

sine honore,et

Wnfnsio
in
:

illius

inlcr-

nnum
illa
:

versus

Miltens lapidom

volatilia

missione

Sapiens

verbis
et

producet seipsum. Et

dojiciel

sic et qiii

conviciatur aniico, dissolvot

ctsi prodiixeris

posl qualuor vcrms

Xonia
in

dona excaecnnt ocnlos

aniiciliani.

Ad nmicum
cst

gladium, iion
si

judicum,

et quasi

iiitilus

ore averlil correptiones

el Ihesaurus invisus, qiirc
iii

dosperes

cnim regrcssus. Ad amiciim

non
tinieas
:

ape;

eorum. Sapicniia ahsconsa,

ulililas in

ruiris os irislc,

cst

enim concordatio

utrisque? Mclior cst

hominibus qui abs'

in voriorihusBibliis. comp/fl/w/a

ubi \'o\, complanata,

),ro groeco,

libmalimiene
iii

vulgaia, in corde. Sacra Biblia, indisciptinatonm. ^ Legeiidum iuxla vulgalam, et confusio illorum cum ipsis; ye\ in priore parle vers. casligandum cst juxta grsc.:;)ios
'

hotmm

mendacis.

Bibliis. At nunc in excusis co manserit. 3 Ecliti juxta vulgatam, qui narrat stidto mpicnliam et in fme narralionisdicil. At Mss. caroiit vocibus, sapientiam et narrationis : quse etiam a grseco aljsunt.
"

sic cliani
i
I

aiiliquis Corb.

Vulgat

ra^fert, et qui

cum

961

DE SCRIPIUP^A SACRA.
intcliiget,

9G2
illius
:

et niyexcepio convlcio, et improperio, el si.perbia, in liis oninil)us dolosa slerii revelalione, ct plaga
;

qnoniam non videt oculus

a se

quoniana

expellet
et ociili

'

timoiem Dei liujusmodi hoininis limor,

limenles illum. El non cognovit
Doinini plus mullo lucidiores super

effugiet ainicus.

El post decein

verstts

Quis

iial)il

ori

hominum
ocuii

signaculum coriiieo^cuslodiani, et super laljia niea

quoniam

tum, ut ne cadam ab
[xxiii.]

ipsis, et lingua

mea

perdal me.

soloni, circnmspicientos omiies vias

hominuin el proinluenles in abs-

Domine
me,
in

palor, et clominator vilie

mcs, non
Qnis su-

fundum

abyssi, ct

hominum corda
Qii;tc in

Foliiiquas

eL

nc sinas

me

cadere in
,

illis.

conditas piries.

perponet

cogiialu

meo

fiagelia

et

in

corde nieo
noii

Et paulo post [xxv.]

congregasii,

jnventule tua non

?

iloclrinam sapicntia', ut ignorationibuseorum

par-

quomodo

invenies in senectute lua

Qnam

ne adeant niihi, el noii app.ircant delicla illorum ; delicla iiicrcscaiit igiiorantuc mo;c, et mulliplicentur
niea
,

speciosiim caniliei jiidicium, et presbyleris cognoscere

coiisilium
I

Qu;ini spociosa veleiaiiis sapienlia, etglo!

el peccata

moa abundent
et
viloe

et

incidam in con?

riosis intelleclus et consilium

Corona senum

raiilla

spectu adversariurum,

gaudeat inimicus meus

perilia, et gloria illorum tiinor Dei.

El post decem ver-

Domine

pater, et

Deus

meae

ne derelinquas

me

sus
cui

Tinior Dei super omnia se superposuit. Bealus

est liabere tiinorem Doi.
?

meorum in cogitam illorum. Exiollentiam oculorum desiderium averte a me '. ne dedoris mihi et omne
,

donatum
'
,

Qui limet
:

il-

ium

cui assimilabitnr

Et

post

Aufer

me

venlris concupiscentias
;

et concubitus

con-

respicias mulieris speciem, el

Ne non concupiscas muviginti versus

:

cnpisceniiie ne apprebendant nie

renli et infrunilae ne iradas
dite, fdii
;

el animae irreve-

lierem in specie.

me. Doclrinam

oris aulabiis
Iii

El posl
ira

triginta tres
;

versus [xxvi.]

Miilier ebriosa

et

qui custodierit illam, non periet

in

niagna

et conlumelia, et lurpitudo iliius

non conoculorum

suis, nec scandalizabilur

operibus nequissimis.
,

legeuir. Fornic;iiio mulieris in

el in palpebris illius

exlollentia

vanitate sua apprebeiidilur peccator

ct

suporbus ei

maledicus scandalizabilur
suoscal 03 luum.
tio
;

iii

illis.

Juraiioni

multus enim
sil in

oasiis in illa.
,

non asNomina-

se

\ Ab omni
si le

agnoscctur. In filia nonaverlenle firmacustodiam, ne inventa occasione utalurse*.

irreverentiaoculonim

"

ca.ve

el
:

ne niireris
Gralia

vero Dci non

ore tuo assidua

el noniinibi;s

neglexerii. Et post qualuor versus

mu-

sanctorum non admiscearis; quouiam noii oris iminunis ab eis. Sicut enim servus inlerrogatus assiduc a livore non minuitur sic omnis jurans ot nominans in
,

lieris sediilye deleclahit viriiin

suuin, etossaillius im-

piiiguabit disciplina illius.

et tacita
:

Datus Dei mulier sensala

non
,

est

immulaiio erudilai onimae. Gratia

osl digna conlinonlis animaj.
:

lolo,a peccaio
plaga. Et
erii
;

iion
,

puig.ibiiur.

Vir

nuduim jurans
illius

super graliam

mulicr sancta et pndorala. Omnis au-

implebilur iiiiquilate
si

et non (liscedot a doino

tem pondoratio non

post duodecim vcrsus

Et

fruslravoril

% deliciuin
non

illius

super ipsum

El qui transgredilur a

juslilia

et si dissimulavorit, delinqiiil dupliciler.

Et

si

ad peccalum, Dcus paravit

cum ad rhomphieam.
:

in

vacuum

juraveril
^

juslifioahitur
illiu^.

roplebitur

Et post qualuor versus [xxvii.]

plotari
,

Et qui qiixrit locupost

tres

enim
sus
:

retributioiie

domus
iion

Et posl (luatuur ver'*

avcrtit
^

oculum suum. El

versus

Indisciplinationi
in
;

assuoscal

os luuin
palris et
coiisistis

esl

Conteretur

delictum. Si non in limore Domini te-

enim

illa

verbum

peccati.

Momento

ma:

nueris te instanter, cito subverteiur

in pertusura
'

domus

liia.

Sicut

Iris luae

in

medio enim magnaioruin

ne

cribri

remanebit pulvis, sicaporia horai-

forte obliviscalur le

Deus

iii

conspectu illorum, et as-

nis in cogiiatu illius.

Vasa

figuli

probat fornax, et ho-

siduitale tua infalualus iinproporium paliaris, et

ma-

mines justos

tentatio tribulationis. Sicut ruslicatio

de

luisses

non nasci,

et dioin nalivitaiis

tujc

maledicas.

ligno oslcndit fructum illius, sic

verbum ex

cogitatu ho:

Homo

assuelus in vorbis improperii, in omnibus dienoii erudielur.

minis cordis. Ante

haec eniin tcnlatio

bus suis

Duo genera abundant

in pec-

sermonem noii coUaudes virum est hominum. Si sequaris justitiani,

catis, et lertium

adducit irani et perditionem.

Anima
ali-

apprebendes illam.et indues quasi poderem honoris;

et habitabis

calida quasi ignis ardens

non exstinguetur, doiiec

cum

ea, et proteget te in senipilernum, et

quid gluliat

et

liomo

nequam

in

ore carnis

su;e
vcr-

in die agnitionis invenies

sibi similia
liir

firmamentum.

Volatilia

ad

non
sus

desinct, donec incendal ignem.

:

Et posl duos
loctuin
,

conveniunt, et veritas ad eos qui operan-

Oninis hoino
in

qni

traiisgrcdilnr

suuin

illam reverletur.

Leo venalioni

insidiatur seinpcr,

conlemnens

animani suam,

et dicens

Qiiis ine vi-

sic

peccata operantibus iniquitalem. Ilomo sanctus in

det? tenebrs circumdant me, et parieles cooperiunt

sapientia

manel
:

sicut sol

nam

stullus sicut luna

im-

nemo circumspicit me qtieni voroar? dolimeorum non memorabitur Altissimus, et non clorum
nie, el
;

* la editis, desiderium pravuin averte a me. Abest vox, pravum, a mss. et a sacris Bibhis. * Etliti, Et si fruslraverit fratrem. Abest, fratrem, a grxcn ela Vulgata, necnon a Regio Ms. qui codex pro, frustraverit,

' r.ogiuscodex Et non intelligit quoniam videt, etc. vulgala Et intelligit quoniam omnia videl oculus illius quoniamexpellit a sc, etc. 2 sacra Biblia, Qui tenet illum. 3 Lditi , advertente se : Mss. cum Vulgata , non aver:

mn

mn

tente se.
'^

habet, frustra juraverit. ' Hic in edilis addilur, pessima, quo verbo Mss.
Biblia carent.
*

et sacra

Lugd. Ven. Lov. habent, abutatur se. M. \ulgata, ocubrum ejus. Atlanien abest, ejus, a Corb.
Er.

Bibliis.
carnut. codex, ronuf/fc/Hr. vulgata, conterelur cutn detinquente delictum. ^ Mss., invertunsura, si\e pertusura. Vulgata, percus-

carnutensis codex, indisciplinate non assuescat. Regius, indisciplinctce juralioni veiloquelw. Grsecus donmm textus in tiuibusdam Bibl. sonat , indisciplimtioni lemerarice ; in alhs, intemperanliee juramenti.

sura.

963
iiiutatur.
Fi :.in
Iii

S.

AUGUSTINI SPECULUM
dc laboribus
suis.

m
Qui resplcit illam, non habebil re-

niedio inscnsatorura serva

vcrbum lempocslo.
iii

mediu autem cogitantiuni assiduus

odiosa,et risus eorum

Nar-

qiiiem, nec liabcbil aniicum in qiio requioscat.

aliquot versus
01
i

Elpost

ralio pcccaiiliuin

deiictis

'
:

Verbis tuis facito stalcrain, et frenos

attende ne forte labaris in lingua,
tibi,

poccali.

Loqucla iiiullum

juraiis iiorripilatiuiictii capiti

luo rectos

el

sliliiol, cl irrcvcieiilia ipsius obtiiralio

aurium. EITuillo-

el

cadas

iii

conspcclu iiiimicoruin insidiantiuin

siu saiigiiinis

iii

rixa superburuin

cl malediclio

ct sit casiis tuus insanabilis in

mortein
,

rum

audilus gravis. Qui dcnudat arcaiia amici, pcrdit

[x\ix,] :Qui facit misericordiam

et qui piaivalct

fencrat proximo

(idem, cl noii invcnicl

amicum ad animiim suum.

fidc cuin illo
:

Dilige
si

manu
in

mandata

servat.

Fenera pro-

proximum,

ct

conjjngcre

quod

dc-

ximo

libi in

tempore necessilatis

nuilaveris abscondila illius, iion perscquaris post

eum.

dc iiroximo tuo
ct lidclilcr age

illius; et iterum redtcmpore suo, Confirma verbum

illo
;

Sicut eiiim liomo qui perdit

perdit aiiiicili:im

amicum
*

suiim

sic (jni
diinitlit

cum

el in oinni

tempore invenies

proximi
,

sui.

Et sicul qui

qiiud

libi

necessarium

est.

Multi

quasi inventionem
iis qiii

avein dc inanu sua

el

sic irli(|uisli

pruxiniuni tuuin,

ajstimavorutit feiius, et prsestilerunt molestiam

sc adjiiveruiit.

non

eiiin capies. Noii illiiin sequaris,

qnoniam
;

loiige

Et posl

/rerf(?cjm

wrsus

Verumtamen

abest.

Effugitcniin quasi caprca dc laqiico

;

quoniam
potcris

snpcr liumilem aniino fortior cslo, et pro cleemosyna

noii (rabas illum.

vulncraia est aniini cjus

ct

iiltia

ciini
:

iion

Propter mandatum assume paupeilliiisne

colligarc. El malcdicii est concordalio

tein ainici

(Icniidiirc

au-

rcm.ct proptcr inopiam

dimittaseum vaciium.
,

myslcri;i, desperjlio

cst anini.Tc inf(}licis.

Porde peciiiiiam luam proplcr fralrcm et amicum

iioti

et

Aniiuciis oculis fabricat ini(|ua,et iiemo ciim abjiciel.

In conspcclu et super

abscoiidas illam sub lapidc in perditionem.

iii

Pone
iii
:

oculorum tuorum condulcabit os suum,

liios

tiiesaunim tiium
tibi

prxceiilis Altissimi

et proderit

scrmoncs

admirabilur

novissime aulein

magis

quam

auruin. Conclude elccinosynam

[iro te

pervcrtct os suuiii, ct in verbis tuis dabit scaiulalinn.

cordc paiiperis; et ha-c

exorabit ab oinni inalo

Multa odivi, et iion cosequavi

illum. El posl duos versus
in iilam; et qui staluit
:

ei

et

Dominus odict
fudit
,

siiper sciilum polcnlis ct

super lanceam adversus ini-

Qui fovcam

decidet
in

micum tuum
ximo suo;
sibi ".

pugnabit. Vir bonus fidcm facit pro pro-

lapidem proximo, offcndet

parai, pcribit
,

et qui perdiderit

confusionem, derclinquet
;

eo; etqui laqucum

alii

iii

illo.

Facionti
;

Gratiam lidcjnssoris ne obliviscaris

deditenim
peccator

equissimum consilium super illum dcvolvetur cl non agnoscct unde advenict illi. lllusio, et improperiiim
superborum,
Et posl
ct vindicta sicui leo insidiabitur
illi.

pro
el

te

animam

siiam.

I\cpromissorem
sibi

fugit

immundus. Bona repromissoris

de proximo suo

ascribit pcc-

La-

calor, cl ingratus sensu derciinquot liberaniem se. Vir

re])romitlil
,

queo peribunt qui ol}lcclantur casu juslorum.

tres versiis

el

cum

perdiderit reve-

[xxviii.]

Qui vindicari vult, a

illius

rcntiam, derelinquotur ab eo. Repromissio iiequissima

Dco

invenict vindiclani, ct peccala

servans ser-

mullos pcrdidil diligcntes

', et

commovit

illos

quasi

vabit. Reliiiquc pruxiino tuo itoccnti te, et lunc

de-

fluctus niaris. Virus potentes gyrans migrare fecil, et

prccanti

libi

peccata solvenlur. llonio lioinini reservat

!

vagati suntin genlibus

alieiiis.
iii

Peccalor transgrcdiens

irain, el a

Dco qnxMii mcdclam

Ipse

Iti

boniinem

siini-

mandata Doniini,
posl

iiicidet
:

promissionem nequam. Et
vir-

lem

sibi

non
!

baiict inisericordiam, et

dc pcccatis suis

unmiversum

Recupcra proximum secundum

tibi

deprccatur

cum

caro
!

sit,

rescrval irain, el pro-

lulcm tuam, ct atteiide

ne incidas.
:

piliationem petit a
illius?

Deo Quis Mcmento novissimorum,

exorabit pro delictis

ct desiiie
in

Et

posl sexdeciin versus [xxx.]

,

Qui

diligit

ftlium

inimicari:

suum
suo
''.

assidiiat

illi

flagella

ut Isetetur in
,

novissimo
illo.

tabiludo enim, el mors iinminet

mandalis Dei. Mepruximo. Me-

Qui docet (ilium suum

:

laudabitur in

Et

moraie timorcin Dei

proximi. Absline

cl noii irascaris
,

posl decein versus

filius

Equus
lude

iiidomitus evadit durus, et

filiura, et

morare tcsiamenti Aliisbimi

le

ct

dcspice igiiorantiam

rcmissus evadit praceps. Lacta

;

pa-

iite, et

rninues pi^ccata. ilomo

;

venleni le faciet

cum
,

illo

et conlrislabit le.

enim iracundiis
bit

iiicendit lilem
iii

ct vir poccatur turba-

Non

currideas

illi

ne doleas

et in

novissimo obstuin

amicos.el

nicdio

paccm

babeiitiiim immittit
:

pescant denlcs
inio, et

tui.

Non dcs

illi

poteslatem

juven-

inimicitiani.

Et posl (ludluor versus

ignein, et
lis

Ccrlamcn

fcsti-

natum incendil

fcsiinans ellundit sangui-

ejus
est
;

iti

juventute

ne despicias cogilatus illius. Curva cervicem et tunde latera ejus duin infans
,

nem,
vcris

ct lingua testificans adducit mortcin. Si suffla*

,

ne forte induret

et

non credat
tuum,
et
'.

tibi

et erit tibi
illo,

quasi ignis cxardcbit

:

el

si

cxspueris super

dolor anima;. Doce

filiura

operare in

ne

iiiam, exslinguclur

el ulraqite

ex orc proiiciscuntur.
:

in lurpitudine illius coiifundaris

Melior est pauper

fla-

Susurru
vil

et bilinguis maled.clus

mullos ciiim turba-

sanus

et fortis viribus,

quam

dives imbecillus et

pacem

liabentes. Lingua lertia multos

iii

commovit,

gellatus

malitia.

Salus anirase in

sanctitate justitise
et

et dispersit iilos a gentc

genlem. Civitates muratas

clfodit. Yir-

melior est
'-

omni auro etargento;

verstis.

corpus validum.

divitum dcslriixit, ct dumos inagnatotum

tules liopulurum cuntidit, ct gentes lortes dissolvit.

Lingiia tertia mulieres viratas ejecit

'

',

el privavit illas

* \
'

r.egius 'Ms., sic qui reliflaisti. uigaia, ii sujMveris in sciiUiUam, quasi ignis, etc. Duo MS3., mtihere.>< fories ejecit.

Begius Ms. Et post xxxin CafQuli^nsis codex, derelinquet tibi. Sed alii melius, derelvmpiel .sibt ; suitaudi , prctximum. ^am griecus lexius ita sonat it qui perdidil verecimdiam, derelinquel Ulum. 3 Legendum ul ia sacris Bibliis, dirigentes. * \ulgata post, novissimo suo , additur, etnon palpet proxvnorum ostia : quod a grseco abest. vulgata, ne in turjntudinem iHins offendas.
'
:

965
quain census iinmensus.
salulis corporis
;

DE SCBiPTURA SACRA.
Non estcensussupcrcensiim
supcr cordis
el rC(iuics

96
in

gratia
illic

'.

Pnecurre autem prior

ci illic liide, et

domum luam
Et super

et

el

noii esl oblectalio

avocare,
iii

age concepliones tuas,

his

gaudium. Melitu-est mors quaui vilaamara,

selerna
f|iiain
,

et iion

deliclis

el

verbo siipeibo.

languor perboveraus. Boiia abscoiiclila

quasi appositioiies epularum circiimTrislltiam
in

in ore clauso

omnibus bencdicito Deuiii,qui fecit le, el inebrianteni te ab omnibus boiiis siiis. Qui linict Deum excipiet
,

posilue sepulcro.
n'.in

El posl quiiiquc versus

,

doclrinain ejus; et qui vigilaverint ad illum, invenient

des

aniiii;c

tiix'

ct

noii

affligas

tcmetipsum

benedictionem. Qui quiciit legem

ct
qiii

replebilnr ab ea
iii

consilio luo. Jiicuiidilas cordis ha;c est vita

el ihesaurus sine dcfcclione sanclitalis
,

hominis,

insidiosc agit, scaiidalizabilur

inveiiieiit jiidiciiiiii

ea. Qiii

li-

cl exsullaiio

niciit

Domiiium,

justum,

et jusli-

viri est longxvitas. Miserere anim;ic lune placens Deo, etconliue; elcongrega cor tuum iii sanctilate ejus,

liam quasi Ininen accendenl. Peccator

corre|>tionem
niel
,

homo

deviiabit

cl

secunduin volunlatem suam

consilii
iion
:

inveiii-

et iristitiani
tristitia
,

longe expcUe
iioii

a
iii

le.

Multos cnini occidit

Zelus et iracundia

comparationcm. Vir

disperdet

et

est uliliias

illa.

tclligciitiain.

Etpost quatuor versus

et
:

Fili, siiie

consi-

niinueiit dies, el ante

taius.

tempus senectam adducil cogi-

lio iiihil facias;

post factum
Qiii crcdit
iii

non
,

poenitebis.

Et

post paucos versus

:

Deo

atteiidet

mandamala

El posl decem versus [xxxi.]

Qui aurum

diligit
,

tis

et qui confidit

illo, iion

minorabitur.
iion occurrent
:

non

justilicabilur

el

qui insequitur consumplionem

',

[xxxiii.]

Tinienli

Dominum

replebilur ex ea.

Multi dali suiit in auri casus

et

sed

iii

tcnlatione

Deus illum conscrvabit,

et liberabit
;

facla est iu spccie ilhus perditio illorum. Lignuin

of

a malis. Sapiens iion odil

mandata

et jiistiiias

ei iion

fensionis est auruni sacriQcantium

vae

illis
*

qui sein
illo.

illidetur (luasi navis in procella.

dit leyi Dei, el

ctantur illud

et omiiis

imprudens deperict
sine macuh
in

lcx

illi

lidelis.

llomo sensatus creQui interrogationem

Bealus dives qui

inveutus est

et qui

manifestal, parabit verbum.

postaurum
miiabilia

iioii

abiit,
,

nec speravil

pecunia et ihe? fecit

Et post paululum [xxxiv.]

Vana spes

et

menda-

sauris. Quis esl hic

iii

et

laudabimus euni

enim
et

cium

viro

insensato; et
(|ui

somnia extollunt impriiad visa mcndacia. Hoc se,

vita sua.

Quis^ probalus est

illi

in

illo,

deiiles.

Et quasi
;

apprchendit umbram, et sequitur

perfectus est? et erit

gloria ;ctcrna. Qiii potuit

;

vcntum

sic et qiii attendit

iransgredi, et non est transgrcssus

noii fecil
:

ct facerc
iliius
iii

mala, ct

cuiidum boc visio somniorum

simililudo hominis.

anie faciein liominis

ideo

sl;ibilila

sunt boiia

Domiiio,

el elecniosyiias illius enarrabit Lcclesia

sanctorum,
frugi
,

Ab iminundo quid mundabitur? eta meiidace quid verum dicetur? Divinatio erroris,
et

Et post aliquot versus

qiiic tibi

Utere quasi
noii
,

homo

iis

auguria

mendacia

et soinnia

male facicntium,

apponunlur, ul

ciim

manducas mul,

vaniias est. Et sicut parlurienlis cor

sias patitur, nisi

tuum

pliant;\-

tuin

odio liabearis. Cessa prior disciplinaj causa

Elsi in

et

ab Aliissimo fuerit emissa

visitatio

noli nimius esse, ne forte ofTendas.

,

raedio

ne dcdcris
ruiit

in illis

cor tuum. Multos enim errare feccin

illis.

muliorum sedisti prior illis non extendas nianum tuam, nec prior poscas bibere. Quam surficiens est
homiiii erudito

sonmia, et exciderunt sperautes

,

Siiie

meiidacio consuniinabitur verbum

et

sapienlia

in
:

vinum exiguum. El

posl aliquol versus

ore

fidclis coiilem|>labilur

^ Et

post

quinque vcrsus

Diligentes in vinonoli provocare; mullos eiiim exter-

Mulla

vidi

enarrando^

et

plurimas vciborum coiisue-

minavitvinum.

tudines.
sex versus [xxxii.]
:

Aliciuoties

usque ad

niortem

periclitatus

Et post
nalu
;

vit^inti

Loquerc major
diligenti scien-

sum Iiorum

causa, et liberatus

sum

gratia Dei. Spiriillius

illos;
,

decel enim le
et

primum verbum

tus limenliuiu

Deum
Sjies

{iu;erilur,

et in rcspeclu

tiam^;

non impedias musicam. Ubi audilus non

benedicenlur

'"-.

cnim

ilioriim in

salvantem

est, effundas

scrmonem
vix

et iinporinue noli extolli in

:

et oculi Dei in diligcntes se. nihil trepidabit

,

Qui timet
;

Dominum
ipse

sapientia lua. Et post quinque versus

qiiere in tua causa
,

Adolescens, lofiierit*.

ct iion

pavebit
,

quoniam

est

cum

necesse

Si

bis

spes ejus. Timeulis

Dominum
:

bcala est aniiiia.

Ad

interrogalus fueris
In

habeat caput responsum tuum.

el audi tacens simul et

queni respicil?et quisest forlitudo ejiis?0culi Domiiii

muUis

eslo quasi inscius,

super limentes

eum

protcctor potenliae, (irmamen-

quaerens. lu

medio magnatorum loqui nou pracsunon niultum loquaris. Ante

,

tumvirtulis, tcgimen ardoris et umbraciiluni mcrldiaiiuiii "

;

mas*

et ubi sunt senes,

deprecatio offensionis et adjutorium casu!*;

et

grandiiiem proeibii coruscatio

pr;eibit gratia
,

et

ante verecundiam
tibi

exallans aiiiniain
talein et vitam et

ilhiminans ociilos

daiis

saniiui-

et pro revereutia accedet

bona

benediclionem. Immolantis cx
,

quo oblalio
*

est maculata

et

non

suiit

beneplacitJB

Greec.,

ds pt6ma

cliarin clirusiou

in

casum provter

subsaimationes injustorum. Domiiuis solus susiineni

aurum.
^ '
!

r.cgius codox, decijnetur.

In Vulgala, versiculus 13 cajiitis

oiisonal groec. tisedokimastlie. At vulgata prsefert,

ent.

Qui

siirqendi
'

non
:

le trices

prcbalm

U sic inci|iil prcecurre autem, elc.

Mss.
:

Et hora
i!

vulgala
fideiis
'

ronsummabitur verbum

legis, et sapientia in

* r.egius Ms., dilige scienliam. Carnuteusis , diligentis scientiimi. Vulgaia, ctiligenti scientia. Deuique grsec. soiial, diltgenti scientia.

ore

complunabitur.

codices speculi,

ore

fideli.

i.egeadum, vidi in errando

\ uif.;al;j, benedicetur. vulgaia, meridiani.

sive uti in sacris Bibli'S

caret his verbis, cum necesse fiierii a \ ulgala o,uidem absuat, sed uou a grseco texlu. " Hfcgius codex et sacra Biblia careat verbo, ioqui
'

i'e.gius codiix

quae

vidi prrundu.
'"

"

f>67

S.

AlJGliSTlNI Sl'ECULUM
ctn magiialorum

9G8
collandahitnr. Altissimus creavilde
',

tibus se in via vcrilalis et jnslilioe.

Dona iniqnonim
obl;ilioMibus

non probat Ahissinuis, nec

iniqnorum
,

respicil in

terr.inioditinam
lain

et vir

prudens

iion

abliorrebit

il

nec in mullilndine sacrificicnnm

oornm
snb
in

Nonne

a iigno indiilcaia esl aiiua

amara? Ad agnlhomini scieniiis

propiliabitur peccatis. Qni offort sacrificium cx

stautia

lioiiem liomiiium virtus illius, et dedit

pauperum

qna^i

qui

victimat
,

filium
vita

tiam Allissimus, iionorari in mirabiiibus suis. (n

curaiis mitia;avit

conspectu palris
peris esl
;

sui.

Panis iniligenlinm
,

pan-

dolorem ipsoriim

'.

Et post quatuor
;

qui defraudal ilhim

in

bomo

sanguiiinrn cst.

vcrsus

Fili, in tua

innrmitalo iion dosperes

sed ora

Qui aufert

sudore panom, quasi qui occidii proxiQiii efTundil

noininum,

ot ipse cnrabit te.

Avei

le a delicto, et diri

muni suum.
facil

sanguinem

el qui

rrandom

gc manus, el ab omni delicto mniidacor tuum.Etpost

mercenario, fratros sunt.

Unus

tedificans et

unum

unus deslruens, quid piodesl

iilis nisi

laiior?

Uiius

Et impingua oblationcm, et da locuin medico; ctenimiilum Dominus creavit ot iion disccversitm

:
:

orans, et unus maledicens, cujus vocem

exaudiel
langit

dat a le;

quoniain opera
in

ejiis

simt iiecess;iria. Est

:

Deus? Qui bapiizalur a mortuo,et ilerum

iilum
,

enim qiiando

manus

illorum incnrras

ipsi

vcro

l)o-

quid proficiel lavatio

illius ?

Sic

homo
facit,

qui

jejnnat in peccalis suis, et itorum

eadem

qnid ex-

deprecabunlur, ut dirigat reqoiem eorum et sanilalem propter conversalidnom illorum ^ Ei jwst

minnm

profuil humiliando

se?

oralionem ejus quis

unum versum

Fili, in

morliinm produc lacrymas, et

audiet?
[xxxv.] Qni conservat legem
,

quasi dira p;\ssus incipe ploraro. El

multiplicat

secundum

judi-

oratio,

cinmcoiitcgecorpus
illins.

illius, el

non despicias scpnliuram

illius

nem. Sacrificium salulare

est attendere
;

mandalis

et
li-

Propler delaliiram ainare fer Inctum

una

discedere ab omni iniquiiate

et propiiiaiionem

dio, el consolare proplcr Irisliliam; el fac

luclum se-

tare sacrilicii super injuslilias, et deprecatio pro peccatis,

cnndnin meritiim
Iractionem.
riel

ejiis niio

die vcl duobiis, propterdefesiinal

recedereab
in

injustilia.

El posl paucos versus

Iristitia

eiiim

mors, et coopeEt

Non

apparebis

conspectn Dei vacuiis. H;ec enim

fiunl.

virtutem, ct
versinn

tristilia
:

cnrdis fleciet ccrvicem.

iii

omnia propter mandala Domiiii

impinguat allare,
et

Oblatio justi
ia

poslunnm
vacuilalis,
piet.

Noii dedoris
:

tristitiamcor tiium.
scrilKo
in

odor suavilaiis est

conspeclu
et

Et post noveni versus

Sapiontia

lempore

Altissimi. Sacrificinm jusli

acceplum est,

memo-

et qui niinoratur actu sapiontiam perci-

riam ejus non obliviscetur Dominus. Bono aniino gloriara

rcdde Deo, et non minuas

priniitias

manuum
,

Etpaulo rivum

post [xxxix.]

In vocedicilo, Obaudile

me,

tuarum. In omni dato hilarem fac vullum luum

in exsullatione sanclifica

et

divini frnctus aqn;irnm, elqnasi

fructificate
*.

rosa

plmtaia siiper

decimas tuas. Da

Allissinio

Quasi Libanus odorcm suavitatis

secundnm datum

ejus, et in bono oculo adinvenlio;

habele.

Florete flores qiiasi lilium, date odorem, et

nem
ferre

facito

manuum tuarum
,
;

quoniam Dominns
libi.

re-

frondelo in gratiam, et collaudale canticum, et benedicile

Iribuens est

el seplies reddel lantiim

Noli ofilla.

Dominum

in

operibus suis. Date magnificentiara

illi

munera prava
et

non eiiim suscipiet

injnslum;

Noli

nomiiii ejus, el confilomini

in

voce labiorum ve-

respicere sacrificium

qnoniam Dominns
person;ic.

strornm,
tis in

in canticis hibioruni et cit'iaris; el sic dice:

judex est
accipiei

non

est

apud illum glorin

in

Non

confessione

Opera Domini universa bona valde.

aqua sicut congeries,
exceptoria aqiiarum.
fit,

Dominus personain
si

pauperem,

et

precapiipiHi
,

In
iie

verbo ejns
oris ejus

stetit

ei in

sermoin

lionem Uesi exaudiet. Non dospicict preces

sicul

Quoniam
et

necvidu;*,

effundat loquelam gemilus. Noiine la,

pr.cceplo ipsins placor

lulc illius.

et

non

est minoratio in saillo,

cryma ad maxillam descendit

la ascendit

el cxclam:ilio a inaxil-

Opera omnis carnis coram

non

cst

propter

illud
:

quod desconditsiipcr illam'?

nubes

quid(iuam abscondilum ab oculis ejus.

saeculo et

Et posl

cjuatuor versus

Oratio bumilianlis se,

usque

in ScTcculnm respiciet "; et nihil est

mirabile in

penetrabit.

conspectu ejus. Non est dicere, Quid esl hoc ? aul quid
:

Et post aliquantum [xxxvii.]

Cum

viro sancto assi-

est illud?

omnia enim
posl [xl/J
:

in

lempore suo quarentur.

duus

esto,

morem

Dei, cujus

quemcumque cognoveris observanlem lianimaeslsecundnm animam tuain.

:

Et paulo

Gratia sicut paradisus in beiie-

diclioiiibiis, et

misericordia in sa^cnlum permanet. Et

:

Etposlquinqueversus

Etin hisomnibusdoprocaieAlvi-

posl duodecimversus

Fralresin adjulorium in tompo-

tissimum, ut dirigal in veritate viam tuam. El post

ginli
et
;

re tribnlationis, el super eos misericordia liberabit.

unum

versus

Fili, in vita tua tenta

animam
el

Et posi paululum [xu.]

Sapientiaenimabsconditi,

nequam, non des illi poteslatem. Non enim omnibus omnia expedinni , et non omni animse omne geiius placct. Noli avidus esso in omni

tuam

el si fuerit

thesaurus occiiltus, qu;e ulililas in ulrisque? Melior

est

homo

qui abscondit slullitiam

suam, quam homo

qui abscondil sapientiam suam.

epulatione, et

non

tc

effundas snper
:

Et post quaiuor versus [xxxviii.]

ilonora

omnemescam. medicum

El oliquando post
*

[lxiii.]

Benedicentes

Dominum,

In sacris Bibliis

propter necessitatem

elenim illnm craavii Aliissimns.

'Sulgata

ivitigabit

A Deo enim

est medela, et a regc accipiet donalicnein.

Disciplinamedici exaliabil
'

opul

ipsius, ct in

conspe-

Prfeterea in v. teipsum. 3 Mss. prople,- conversionem ilbrum.

,

medicamenta, dolorem, et umjuentarius ipsorum. 9,"pro, non desperes, fiabel, ne aespicias

,

sacra BibHa
et

^cendma,

Nonne lacnjnm vldua: ad maxiUam deexclamatio ejus super deducenlem eas ?

:

el

habetur nicit, obaudite me, divini fructus quasi rosa plunlata super rivos aquaruw. fructificale. * vulgata, respicit.
*

in vulgala

969

DE SCRiPTURA SACRA.
omni
lati-

970

cst exi.ltate illum qiianlnni poteslis; niajor

eleemosytia a morte liberat, et ipsa est quce purgat

peccala, et facit invcnire vitam Klernam.

de

ExallnnleseiMn replemini virtute. Ei post mulla [li.J Appropiale ad me, indocli. et

:

Qui autem

faciuut peccaluin et iniquilatem, hosies sunt animae

suaj.

congregamini

in

domum

disciplina;.

Quid adhnc reet locntns

vcstr.-e tardalis? ct quid adliuc dicilis in iiis? anininc

Et pauto post
vcstriiin
:

[xiv.]

Audite ergo,
iii

filii

mei, patrem

sitiunt

vchementer. Apenii os

meum,

sum

Sorviie

Domino

verilale et inquirile ut faet

fiiiis

Comparale vol^is sine argento sapicnliam S ctcollum veslniui suhjicite jugo, et suscipiet anima vestra discipliiiam. In

ciatis qu;!

sunt placita

illi;

vestris

mandate,

ut faciant jnslitias et eleemosynas, ut sint Dei, et benedicant

memores

proximo enim

est inveuire

eam. Yidetc

eum

in

omni tempore,

in veritate

oculis vestris,

quoniam modice laboravi,

el inveni niiiil

et in tota virtule sua.

inullam requiem. Assumile disciplinam in multo nu-

Jani uunc quoniani non omnes Ubri canonici Veteris-

mero

argenti, el

copiosum aurum possidete

veslra
in

in

ea.

que Teslamenli

huic operi nostro necessaria dederunl

Lcetelur anima

misericordia ejus, et non

neque

ii

qui dederunt ex omnibus suis locis conveniebut

confuudemini

in

laude ipsius, Operamini opusvestrum

ut darent, sed ex eis tantum ubi apertiora

morum bonoevancjeli-

ante lempus, el dabilvobis raercedemvestrarain lem-

rum praceptu coniperimus ;

ubi conlraria prohibenlur
:

sive ubi utilia jubentur, sive

pore suo.

ad sacras Litteras
Caput
in

De

libro Tobia; isla

ponenda credidinms.

cas et apostolicas transeamus.

canone Testa-

DE TOBl^ LIBRO.
[Cap.iv.]llonorem habebis matri tuoo omnibus die-

menti Novi notissima

lia

et proeclarissima

quatuor Evange-

tenuerunt, in

quorum primo, quod secundum Mat*

nohissuntad hocopus, quodsuscepi-

bus

vita> pjus.

Memor euim

esse debes, quiTeel quanla

tlianum est, ea quce

pericula passa sitproplor lein ulero suo. Et post duos

versus
:

tnus, congrua, videamus.

Oumibusjiuiem

diel)us vit;c tu;c

Denm

in

menle
in

DE EVANGELIO SECUNDUM MATTHiEUM.

[Cap. V.] YLdens aulem

babe, et cave nealiquando peccntoconsentias,et pr;etermitlas pnvcepta Dei lui.

Dominus

turbas, ascendit

Ex

subsiantia lua fac elee-

moniem

et

cum

sedisset, acccsserunt

ad eum di:

mosynam,
pere
mini.
:

et noli avcrtere

faciem luam ab ullo pau-

sci|iuli pjus.

Et aperiens os suum docebat eos, dicens

ila

enim

tiel,

ut nec a te avertatnr facies

Do-

Beati paupores spiritu;

Quomodo

potueris, ila esl misericors. Si nuil:

coelorum. Boati inites;

quoniam ipsorum est regnum quoniam ipsi possidebunt teripsi

lum
enim

tibi fueril,

abundanter tribue
libenler

si

cxiguum

fuerit,

ram. Beati qui lugent; quoniam

consolabuntur.
;

etiam exiguum
libi

iniperlire

sludc.

Pr;x'mium

Boali qni esuriunt el sitiunt justiliam

lionum

tlies:uirizas in die necessilalis.

Quo-

salurabunlur. Beali raisericordes

quoniam ipsi quoniam ipsi miseDei

niam eleemosyna ;bomni peccaio

etnon
patilur

et a

morle

liberal,

ricordiam conscquenUir. Be;itimundocorde; quoniam

ipsi

animam

ire

iii

tenebras. Fiducia

magna

Deum

videbunt. Beati pacifici; quoniam

filii

erit coram suninio Deo eleemosyna omnibus, qui fa-

vocabuntur. Beati qui persccutioiiem paiiuntur propter jiistitiam

;

ciunt eani. Aitende

pra-ter

tibi,

fili,

ab omni fornicatione, ct
patiaris

quoniam ipsorum

est

regmim ccelorum.
*,

uxorem

luain

mmqunni

crimen

scire.
in

Beali estis

cum

maledixerint vobis homines

et per-

Superbiam aulem nuiiqu un

verbo dominari permitta^
psit
-.

in tuo

sensu aut

tuo

secuti vos fuerint, et dixerint

omne malum adversum

:

in ipsa

enim initium sum-

vos meiiiienies,

propter

me

gaudete et exsultate
esl in coelis; sic

omnis

perdilio.

Quicumque

aliquid tibi operatus

quoniam merces veslra copiosa

eslis sal lerroe

enim
Vos

merccdem merces mercenarii apud te omnino non maneat. Quod ab alio odis fieri tibi, vide ne alleri lu aliquando facias. Panem tunm cum esurientibus egenis comede, etde vestimenfueril, slatiin
ei restilue; ct

persecuti sunt Proplieias qui fuerunt anle vos.

:

quod

si sal

cvanuerit, in quo salietur?

Ad

nihilum valet ultra,

nisi

ut mittalur foras, et con-

culcetur ab liomiiiibus. Vos estis lux mundi.

tcst civitas absc(>ndi

Non po-

lis tuis

nudos tege.
a sapienle

Et post duos versus

Consilium

supra

semper

perquire.

Omni tompore bcnedic

dirigat,
et

cendui.l lucernam, et

monlcm posita nequeacponunt oam sub modio; scd su:

Deum,
sus
*

el pete
in

ab eo, ul vias luas

ipso

omnia

per candeLibrum, ul luceat omnibus qui indomosunt.

Sic iiiceat lux vestra

consilia tua
:

permaneant. El posl septem verlili

coram hominihus,

ui vidoant
(jni

INoli

timeie,

mi

pauperem quidem vilam

si

vestra bona opera, ot glorificent

in cnelis est.

Palrem veslrum

gerimus, sed mulla bona iiabebimiis,

liniuerimus

Nolite putare
:

quoniam veni solvere Le-

Deum,
bene.

et

recesserimus ab omni peccato, ct feccrimus

gein, ant Prophelas

re.

non veni s(dvere, sed adiiuple-

Amen

dico vobis, donec transeal cceluin et lerra,

Et post mvUu
le
:

[xii.]

Tnnc Raphael
fecit

dixil eis occul-

iota

unum, aut unusapex non prateribitaLege donoc

i-ii.s

Benedicite Deuii
illi,

cceli, et

coram omnibus vivenvobiscum miseri-

onuiia fiant. Qui ergo solverii iinnm de m;iiid;>iis

tibns confileiuiui

quoniam

niinimis, et docuerit sic homines, miiiimus vocaijiuir

in

cordiam suain. Etenini sacramentum. rcgisabscondere

rcgno coelorum

qui

autem

feceril el docuerit. iiic

bonum

esl

opera aulem Deirevelare et confileri, ho-

magnusvocabitur
bis,

in

regno ccelorum. Dico auiem vo-

noriricuin est.

Bona estoratio cum

jejunio,

eteleemo-

quoniam

nisi

abundaveril juslitia vestra plus

quam

syna mngis

quam

thesauros auri recondere.

Quoniam
Bibliis.

vox, sapkntiam, abest a Mss. necnon a sacris Regius Ms.: Et post vni versus.

praetermissa In Regio codice , veteresque huic operi : TOCG I CSt(li7}6Tlti* ^ vox, homines, abest a Carnutensi codice necnon a sacris
Bibliis.

Sanct. August,

III.

(Trente-une.)

71

S.

AUGUSTI.M SPKCULUM
iii

m
quid amplius facili?
?

Srribaruin el Pliarisjconim, noii inlrabitis

rt'gniiiii

lavcritis fratres vestros tantuin,

ccclorum. Audislis

f|uiii

flictiim staniiffnis, Nofi occi-

noniie et Ethnici lioc f;iciunt

Eslolc crgo vos perfccli,

des

()ui

aulcin occidorit, renseril judioio.

Kgoaulem
reus erit
g(;beunoo
ibi

sicut el Paler vestcr cicleslis perfcclus cst.

[vi.] Atieiiditc iie jusliliain

dic()V(tbis,(iiii:ui)iiiiis fiui irasciUir fialii

suo, iUnis crit

;

vestraiu laciaiis
:

coram
ciicin

jiidirio
concilii)
igiiis.

qui autiiii dixcrit IValri

:

siio,

Uaclia

boiniiiibus,

iit

vidcamiui

;tb eis

alio.iiiin
qiii
iii

iiicr'

([ui

alilem dixeiil, Faliie;

rciiiseril

non

liabebiiis apiid Palrein

vestrum
,

(oelis esl.

Sicrgooffcrs miiiiusiuumadaUarc,

recor-

Cum

crgo facis eleemosynam

iii

noli tuba

canere anie

daliisfueris,(iui.i fraleriiuisliabclalii|uidadvcrsuin le;

roiiiiqiic ibi iiiuiius
ciliaii

te, sicul liypocritie faciiinl

syn;ig()gis el in vieis, nt

luiim anle;dlare, et v.ide prius rccoii'

lioiiorificentur ;ib

!ioiuiiiil>ii>.

.\mcii dico vobis, recc-

lr;Uriluo,el limc viMiiciis ofrercs

liiocilo,

miiiuis Uiuin.

peruiit mercedeiu siiani.

Te

aiitein facicnle

elcemosy,

Esto conseiuiens adver.sario

eo; ne forlc iradal
dal le
tibi,

diinicsin

viacum
dico

nam,
sit

nesciat sinislra tua quid laciat dexiera tua

tiia
,

ut

le

adveisarius judici, ct judcx tra(arcircin initiari^.

Aineii

eleemosyna

iu

abscouso
tibi.

el I'alcr

luus qui

iiiiiiistro, et in

videt in absconso

reddot

El cum oratis, non

iii

iiuii

exies indc doiiec reddas uovissiinum

Aiidisiis (luia dictuin esl anliiiuis, Noii

qua-

eritis sicut hypocrilie, qiii

ani;iiit

synagugis et

in

dranlem.
cliaberis.

moe-

angulis platearum stanles orare; nt vidcaniur ab ho-

Ego autem

dico vobis, quia oinnis qai videcaiii, jain

minibus. Ainen dico vobis

reccperiinl
' ,

mercedem

ril iiuiliereni

ad concupisccndum

nia^chalus

suam. Tu autem cuni oiaveris

intra in cubiciiluiia

esl eain in cordo suo.

Quod

si

oculiis tiius dcxter scaii-

luum,
cl

ct clauso oslio ora i*alrem tuimi in aliscoiiso

tuiis

dalizal le, enie eiim, et projicc, abs to. Expedil eiiim

tibi

Pater

qui vidct

iii

absconso, icddel

libi.
:

Oranpiiiant

ulunum

pcreat nicmbroruin luoruin, qiiani lotum

tes

aulem

nolile rnullum loqui, sicut Elliiiici

in

corpusluuin mittatur" ingeiicnnam. Elsidextera maiiiis liia

enim quia
bis

multiloquio

siio

cxaudianlur. Nolito ergo

sc;iiidalizalte,abscide eain, et projice abs le.

tibi ui uiiuiii

assiinilari cis, scit ciiim Pater vestcr qiiid

opus
:

sit

vo-

Expcdil eniin

peroai

ineiiibroruin

luo-

aiiteqiiam petalis cuni, Sic crgo orabilis

Pater

rum,

qiiani lutuin

corpus tuiim eal in gebennaiu. Di'

noster qui es in ciBlis; sanctificetur

veiiiat

nomcn

tuuni.

Ad'

ctunieslaiiteiii,

Quicumquediniiseriluxoreinsuain, dct

rcgnum tuum. Fiat

voluiilas tua sicut in coelo

illliibelUun rcpudii.
qiii

Ego autem dico

suain
:

vobis, quia

omnis

et in tcrra. Paiieiu iioslruin

supersubslanlialeiu

da
et

diiiiiscrit
lacit

uxoreiii

cxcepia

foriiicatioiiis

nobis hodie. Ei dimille uobis dcbila nostra,

siciit

causa,

eam

iiioecliari

(l (lui dimissaiu

duxerit,

nos diiuillimus dcbiloribus

in

iioslris.

El

iic iios

iiiducas

adulierat. llcin audislis quia dictuin esl anliquis,

Non

tenlationem

sed libera nos a malo. Si enim diini-

pcrjurabis

reddes autein Doinino juraiiienta lua.Ego

seritis

hominibus peccala eorum, dimiltet vobis Pater

nec Pater vester dimittel vobis pcc-

auicin dico vubis, uoii jurarc omniiio, neque pcr coeInin,

qiiia

vester cccleslis delicla vestra. Si auteiu uon dimiscritis

lliioiius

Dei esl

neque per

lerrau),

quia

bomiiiibus

scabelluiii

pedum ejusesl;
;

iicque per Jeiosolymain,

neqiie per capiit luuin jucapiliuin ;ilbuin facere

cala vcstra.

Cum

autem

jejuiialis,

nolile fieri

sicut

quia civitas csl niagni regis raveris; quia non polcs

bypocrita; tristes.

Exterminani enim

facies suas, ut

unum

apiarcanl liomiiiibus jejmianles.

Amen

dico vobis,

aut nigruin. Sit aulem

sernio \csior, Est, cst; iNon,

abuiidaiiiius
csl,

perccpcrunt nicrccdem suaiu. Tu aulcm cumjcjnnas,

iinge
capiit

non

qiiod auleiu

bis

a iiiaio cst.

luum,

el lava facieiu

tuam; ne videaris
absconso
tibi.

Audibtis (luia dictuni est,

Ocidum

pro oculo, et

den*

iioniiiiibiis

jejunans, sed Palri tno

(|ui

qiii cst in

lem pro dente. Ego

Hialo
lain
;

atilcin

dicovobis, non resistere

iii

el

Paler tuus

vidcl in absconso, rcddet

Noliie
et

8cd

si

quis te pcicusscril
illi

dexterain niaxil-

thesaiirizarc vobis ibcsaiiros in tcrra, ubi

liiiea

xrugo

lu;iin,

pricbe

cl alleiain

cl ci (pii vull
tu;iin lollere,

tecum

dcmulittir

ct

ubi

fures cffodiunl et furanlur.

in judicio
ci ci

cuntendcrc, et tnnicain

dimille
mille
ei
:

Tlicsaiirizate aiilcm vobis tbesauros in coelo, ubi ne-

p;.llium. Et (juicumque
ciini illo aiia

te angariaverit ire
te,

que ccrugo ncque tinea demolitur,

effodiuiil
ibi esl et

et ubi furcs

non

pasbus, vade
cl Tolentein
^

duo. Qui petit a

da

nec

fiirantiir.

Ubi cnim

esl tbesaurus
tui cs(

tiiiis,
'*.

muliiari a le, iieavertaris. Audis;is quia

liiiiin,

cor tuum. Liicerna corporis

tiiiis

ocuUis

dicluin
ciiin

ca % DiligesproximuMi
iis

et odies iiiiini-

Si fiicrit ocuUis

simplcx, tolum corpus liium lu-

liium.

Ego autein dico vobis,

qiii

Diligite iiiindcos

cidum

crit

si

auleni oculiis tuiis ncquain fuerit, totura

erit. Si

vcstros, benefacite

vosoderuiit, et oraie pro

:

corpus tnum leiiebrosiim

te est

crgo lunicn quod in

pcrscqiicntibus,

ct caluninianlibus vos

ut

sitis

(ilii

tcnebne sunl,

ips;c tenebra; (iiiaiil;c eriint?

:

Nc-

P;il:is Vcsiriiini in coeliscst, qui

solemsuuinoririfacit
jiislos el injuslos.

mo
ct

polest duobiis dominis scrviie

aul

ciiiiii

iiinim

siiper

malos

ct

bonos, elpluitsuper
qiii

odio habebil, et altcrum diligol; aut niium suslinebit,

Si eiiini diligilis eos

vos diligunl, qiiani niciccdcm

si

allerum coniemnet.
1

Non

potestis

Deo

scrvire ct

habebitis? iioiine el publicani boc faciunt? Et

'

salu-

Ms. Carnutensi ct antiguis corb. Bibl.

Hoc eodem vorsiculo

uegius codex
,

, cnm orabis. post, oslio, addilur, tuo, in Corb. Bibl.

offer

juxla grsecum

prospliere.

el in grffico.
^

* Siss., eat.

Regius codex, quibus opns

,

sit vobis.

Graec, hon chreian

sic ediii el Mss. codices hnjus operis ; juxta graecuin, tbn tlieionta apo sou di:ueis:ibtlm. At \ ulgaia , voleuli mn3

echete.
* ixliti

quotidianum. At Mss.

cum

sacris Bibliis, super'

tuciri

le.

Pcslea vero nogius cofJcx

iiie
:

ro, He

vertaris, lia-

substantialem.
corporis

bel, n i-.vcit s : iu grxco t sl, * F.diii adduut hic , antiquis

cpoAriijiiids.

qute vox a Mss. abest ei a

ucris

Bibliis.

codices hujus Speculi. At Vulgata: Lucerna oculus tuus- Grajca auicm liiiera non soiiat aliud (luam; Lucerna corporis est oculus.
titi

* sic

cmnos

est

975
luammona). Ideo
(iico

DE SCRIPTURA SACRA.
vobis,
iie

974
in coelis est, ipse in-

soliicili

siiis aiiiai;ic

fiicit

voiunlatem Patris mei qui

ii

vesliLe quid manducelis,

neque corpori vejtio quid

Irabil

regiium coeloriim.

Miilti

dicent milii

iii

illa

iiiduamiui. Noniie aiiinia plus est

quam

esca,

el

cor-

die,

Domine, Dominc, nonne

in nouiini> tuo propbe-

pus plus

quam
et

vesliineiUum

iiespicile volalilia coeli,

lavimus, et in tuo nomine d;rnionia ejecimiis, et in

luo nomiiic virtutes mulias fccimiis
illis, qiiia

quoiiiam non
in liorrea
,

seruiil, iieque

melunl, iie(|uecoiigregaiit
illa
:

Et

tuiic

confilebor
qui ope-

Pater vesler cceleslis pascii

illis? (juis

noiine

nnnquam

novi vos

discedile a

me

vos magis pluris eslis

gilans
polest adjicere

autem vcstruin co-

ramiiii iniiiiiitaiem. Oiiinis crgo qiii aiidit verba niea

ha'c, et facit ea, as-imilabiiur viro saiiienli, qiii
.Tcdifi-

ad

slaluram

suam

cubituin
Coiisi-

UMum?
derale

Et de vesliinenlo quid
lilia

solliciti estis?
:

cavit

domiim suam supra pctrani

niiiiiiiia,

el descendit pluvia,
,

ogii

quomodo

crescuiit

non laboranl, nciiec

etvtiiernnl
in
doniiiiii

el fl;iv<'iiint veiili

ct iriueiunt

'

que nent. Dico auteui vobis, quoniam

in omiii gloria

Saloinon

sua cooperlus cst

siciit uiuiiu
,

ex

isiis.

nou cecidil; fundata cnim erat supra pciram. El omnis qui aiidit verba mea h.X'C, et
illaiu, el

Si auteni feiium agri quod hodic el

et cras in cliba-

non ficilea,

similis eril

viro stiillo,
:

qni ledificavit

uutn miltiUir, Deiis sic veslil; qiianlo magis vos niodicoe fidei
'

doiniim stiam supia arenaiii

ct descendil pluvia, et
,

Nolitc cigo soUiciti esse dicenles

aiit qiiid

quiJ

venoriiut flumina, et flaveruiil veiiti

et irriienml in

manducabimus?

bibiMuus? aut qno operic:

domiim illam,

et cccidit, clfuit ruina ejus m:igiia.

[x.J
:

mur? H*c

eniiii

omiiia Genles inquirunt

liis

scit eniin

Et paulo posl

Gralis accepislis
,

gralis dale.
,

Pater vester quia

oinnibus indigetis. QuiLTite eigo

et juslitiain ejus, el h.iec oiiinia

Nolile pos^idere auiuiii

ncque argentum
iidn

iieqne pe,

primum regmiin Doi

num.
Crastiniis

ciiniam

iii

zonis veslris;
,

peram

in via

iie(|ue
:

adjicientur vobis. Nolile ergo soUiciti esse iu crasiieiiim

diias iu;iicas
luis e^l cniin

ne<iue calce;imenla, ncipie virgain

dig-

dies soUicilus eril sibi ipsi

operarius cibo suo. In (luamcumque ci,

sufficit dici niaiitia sua.

[vii.]

viiatem

aiii (aslelluni intraveritis

ibi
,

interrogale quis in
esealis. Inlrantes
,

Nolite judic;ire, ut
jiidicaverilis
,

non judicemini.
jiuliciibiiniiii
;

Iii
iii

quo
qua

oa digniis sit, et
auleni
iii

manele donec

enim judicio

ct

doiiinin
si

saliilale

cam

dicentes
iiia

Pax buic

mensura
tuo
noii

meiisi fuerilis, reinelieiiir vobis. Qiiid

lui, ct irabeiii
iii

aiileiii

doinui

^ Et

qiiidcm fuerit doinus

:

digna, veniet

vides lestucam in oculo fratris

ociilo
,

pax vcslra supcr

vos

vidcs?

Aul quomodo
liio

dicis
:

fratri

liio

Sinc

illain si auieiii non fueril digna, pax vcstiaad \os revertelur. Et quiciimque non reccperit
,

ejiciam feslucam de ociilo

et ercc irabes e^t in

neque audierit scrmones vcstros

exeuiites fo-

oculo luo? Hypocrila, ejice priiiium Irabeiii de ociilo

tKO; el lunc videbis ejicere lesiucam de oculo fralris
tui. Nolite

ras, de

domo

vel

decivitate, exculitc pulverem de

,

pcdibus vcslris. Anien dico vobis

lerr;c

tolcrabilius erit
in die judicii
iii

sanctum dare canibus, neque miseritis mar,

Sodoiiiorum
illi

ct

Gomorrhauirum

garilas veslras anie porcos

ne foile conciilccnt cas

qnani

civiiali.Ecce egomitto vos sicut oves

me-

pedibus suis, et conversi disrumpant vos. i\lilc, ct

dabilur vobis
rielur vobis.
;

dio liiporum.

Kslotc ergo prudcnles sicul serpeiites,

qua;rile, et invenielis; pulsale,

eiapeet qni
ijuis
o.\

ct simplices sicul c(dumbie. Cavete

aulem ab liomini-

Omnis

enira qui

petit, accipit;

bus.

Tradenlenim vos
;

inconciliis, et in syn;igogis suis

qua.rit, invenit; et pulsanti aperietur.

Aut

flagellabunt vos

el

ad pi;csides et regcs ducemini

illis

vobis homo,

quem

si

pelieril filius suus paiiciii, iiuniiclieiil, luiinsilis

propier

me
:

in

teslimonium
,

el gentibus.

Cuin

quidlapidem porrigetei? Autsipiscem

mali, noslis bona daia dare

auleiii liMdeiil vos

iiolite

cogitare (juomodo aut quid

illa

quid serpenlem porriget ei? Si crgo vos, cuni

filiis

loqnamini
qiiamiiii.

dabitur enim vobis in

eiiim vos estis
,

hora quid lo;

veslris

(|iianlo

magis

Non

qui loquimini

sed Spi-

Pater vester, qui

iii

coelis est, dabil

bona petcnlibus

ritus Patris

vestri, qni

l()(|uiliir in

vobis. Tnidet au;

se? Omnia ergo quaecumque vuliis ut faciaiu vobis

liomines, et vos
pheta'.. Inlraie

tem

fialer fratrcm in
lilii
iii

morlem,
,

ct paler filiuin

et in-

facile eis

Ikcc esl cniiu

;

Lex

el

Pio-

snrgent
tis

pareiitcs

ct

morte eos
^

aflicient.

El eri-

per anguslam porlani

quia lata porla

,

odio oinnibus liominibus

propler

nomen menm.
,

el spatiosa via, quoc ducit

ad perdilioncm

ct mulli
el

Qui aulem perseveraverit usque

erit.

in fincni

hic salviis
isla, fu*

sunt qui inlrant per eani. Qu;ini angiista porla

via, qu:c ducit ad vilam, et pauci sunt
(iiii

arcia

Cum aulem
iii
,

persc(]ueniur vos in civilate

inveniunt

gile

aiiam. Ainen dico vobis, noii consummabilis

cam. Atlendile a
iii

falsis

prophelis, qui vcniunt ad vos

vesiimentis ovium, intrinsecus

autem

suiit Iiipi

ra-

donec veniat Filius hoininis. Non est discipulus super magislrum, nec servus siiper doniicivitates Israel

paces.

Ex

friiclibus

eoruin cognoscetis eos.

,

Numquid
hcus? Sic

num
'

suuni.

Sufiicit discipulo,

ut sit sicut magister

colligunt de

spinis uvas

aut de

tribiilis

omnis arbor bona fructus bouos

arbor, frnctiis malos
clus niaios facere
facere.
,

facit;

inaia

autem
bonos

facit.

Non

polesl aibor bona frufructiis

Mss.,incidenmt. Grcec, prosipeson. Sij c(Jiti jiixta vulgiUaiii. At Mss. carent his verbis, dicentes, vnxluic don.i; (|uai ncc iii graco loxiii lialxnUur,

neque arbor mala

nec apud Uici'OiiyniUiii. (.)uiii iino cuai Hicroiiyinus cuni iti locum dicil, Occulle .salulatio.ic.n bcl)ra;i ac syri seriii:)nis

Omnis arbor qu non facit frucliim bonum excideiur, et in ignem mittelur. Igiiur cx fructibus eorum cognoscetis eos. Non omnis qui dicit niibi, Domine, Domine, intrabil

exivcssil

signifijat
i

salulatiouis

tbrnuilaui

ex|.licile

prolalam a Malth o
dclicel

noii fuisse,

sed

laiituni imi licit.e,

eo

vi-

quoJ

suLstJiiuilur, venict

pux

iesliu siipcr eaiii. ijed

in

regnum c<Klorum
ediii,

sed qui

exijriiuilur a l.uca, cai). 10, v. Tj. 3 vox, liominibiis, abesl a neglo ccdice, necnoa a grajco textu , et a \ ulgala : scd cxsUl taiiien iu vctustis Cot-b.
Bibliis. * Regius

Sic Mss. juxia

vulgatam. At

mimtm fidei

codex, mensurabilis

975
oJMS
;

S.

AUGUST INl SPECULU.M

arborem malam
ex
fruclii
,

976
et /!uctiiin ejus

etservo,

siciit

dominus

ejiis.

Si palremfamiiiiis
doiiieslico'^

malum
sitis

siquidein
,

Beeizcl)tib vocaverunt,

quanto magis
Nil

ejus?

arbor cognoscitur. Progenies viperarum

,

Ne ergo

limuoritis eos.
,

enini operliini est

qnod

quoniodo polestis bona loqui

abiindanlia cniin cordis os
boiio tbesauro cordis sui

cum

mali?

E\

iion revelabiliir

et occulluni
,

quod
iii

noii scieliir.
;

Quod
ia

loqiiitiir.

Bonus liomo de

dico vobis

iii

tenebris

dicile

luniine

el

quod

profcrt

bona

et

mabis

aure auditis
eos qui

pradicate super tecta. El noiite tiinerc

,

bomo dc malo
bis
,

llicsaiiro profcrt in;ila.

Dico aulem vo-

occidunt corptis
:

animam
liinete

auteni non possunt

,

loccidore

sed potius

eum

(|ui

potest el anidiio pas-

rint

quoniam omne verbum oliosum quod lociili fuehomines, reddent ralionem de eo in die judicii.
verbis eniin
tuis justificaberis, el

jnarn etcorpus ppiderein gcliennnm.

Nonne
noii

Ex

ex verbis

tuis

seres asse vencunt, et unus cx

illis

cadet super

condemnaberis.

tcrram sine Palre vestro

pilis

Vestri

aulem

et capilii ca;

Et quod

post aliquantum [xv.J

intrat in os
,

Audite, et intelligile.

Non

omiies numerali sunl. Nolite ergo limere

mullis

coinquinat

bominem

sed qiiod

passeribiis mcliores estis vos.

Omnis ergo
Qui cgo

qiii

conlile-

proccdit ex ore,
post
:

hoc coinquinat bomincm. Et paulo

Petriis
ille
,

Litur nic

coram
nioo

bominiliiis
qiii
iii

conlitel)or el cgo
aiilein

eum

co-

Rospondens aulem
istani.

dixitci, Edissere

ram Palre

coelis est.

negavciit

nobis parabolam

Al

dixit,

Adbuc

et vos

nie coram hoininibus

negabo

el

eum coiam

Patre

sine inlellectu estis?Non intelligiiis quia

in os iiitrat, in
tiir
:

omne quod

leo qui in coelis

esl.

Nolile arbiir.ui qni;i vcnerim

:

pacem
setl

niiltere

iii

lcrram

iion vciii pnccni iiiifcre

qiuTC

venlrem vadit, etin secessura emitliaulciii procedunl de ore, de corde exeuiit,

liominem
,

gladium. Veiii enim separarc liomiiiem adversus

,

et ea coinquinant

Dc coide
,

eniin exeunt
,

palrem siium

et

niiam advorsus mairem suam

;

ct
,

cogilaiiones
liones
,

makic
,

liomicidia

adulteria

fornica-

nurum advcrsus
domeslici
ejiis.

socruin siiam

et inimici

bominis

furla

falsa testimonia, bla<pheniiu3

Qui amat patrem aui niatrem plus

est
,

quai coin(|uinanl

homincm
coinqiiiiiat

noii lolis

H:ecsunt aulem manibus

qiiam

me, non

me

dignus

et qui

amat

filium aut

inanducarc, non

hoininem.
;

filiam super
pit

me non

esl

me

digiiiis.
,

Et qui noii acciest

;

Item post aliquanlum

pulis suis
,

[xvi.J

Tuiic dixil Josus disci,

crucem suam

et sequitur ine
,

non

me

dignus.

Si quis vult post

me venire
,

abneget seine-

Qui invenitanimam suam

derit

perdel illam
,

etqui pordi-

tipsum

et tollat

cruccm suam

ct

sequatur me. Qui

,

animam suam proptcr me

inveiiiol

eam.
,

Qiii

recipit vos,

me

recipit;

et qui nie recipit

recipit

enim voluerit aniinam snam salvain facere perdet eam qui aulem perdidorit animam stiain propter me,
:

cum

qui

me
,

misit. Qiii rccipil

propbelam
;

in

nomine

inveniet eam. Quid

enim prodest homini,

su:ie

si

mundum
pio

propbelye

mercedcm proplicl;x; accipiet ct pit jiislum in nomine justi, merccdem jusii Et quicumqnc potiim dederit uiii ex minimis
licem aquse
frigid;x;

qui reciaccipiet.
istis,

universum lucretur, aniniK vero

patiitiir? aiit qiiam d:ibit
aiiim:i

delrimentum

homo comnuitalioncm
ost
iii

ca-

sua
siii

Filius

eiiiiii

hominis vcnlurus

gloria

lantum

in iioininc discipuli,

amen

Patris

ciim Angclis suis, ei tuiic rcddet uiiicui(iue

cjiis.
:

dico vobis

non perdct mcrcedom siiam.

[xi.J
?
:

secundiim opera

El paulo posl

Ciii

autein similem aestimabo

Item aliquanto post [xviu.]

conversi
trabilis

Amcn

dico vobis
parvuli
,

nisi

generalioiiom islam
foro,
qiii
,

Similis cst pucris scdenlibus in

,

fiieritis, el efliciaminl sicut

noii in-

clamantes coreqiialibus

dicunt
,

Cccinimus

in

regiium coeloriim. Quicumqiie crgo humi-

vobis
slis.

el

non

sallaslis

lamenlavimus

et

non pbnixi,

liaveiit se sicnt parvulus iste, hic cst m.ijor in

rcgno

Venit enirn Joannes neqiie manducans

;

neque
lio-

coelorum. Et qui siisceperil unuin parvubiin talem in

noinine

bibens

et dicunt

));omoniuin babet. Veiiil Filius

et bibeiis
,

meo

me

suscipit.
istis
,

Qui autem scandalizavcrit

minis manducans,

et dicunt

Ecce bomo
Et post

unum
gatur

de pnsillis

qiii in

me
iii

crodunt, expedit

ei

vorax,

et polalor vini

public;morum et peccalorum
filiis

ul susiiciulalnr
iii

mola

asiiiaria

collocjiis, ct

dcmer!

amiciis. El justificata esi sapientia a

suis.

proriiiuium
est

maris. V;e miindo a scandalis

:

paulidum
rali eslis

Venile ad nie,
et
,

omncs

qiii

laboralis, et one-

Necessc
v;t!

cniin ut veniant sc:iiidala

verumtamen
Si

ego roficiam vos. Toliiie jugiim

meum

homiiii per
tiia

quem

scandaliim venit
te
,

autem ma,

super vos corde

eniin
;

el di>cile a ine quia milis

sum

et liiimilis

nus

vel

pes tmis scandalizat

lo.

abscide ciim

et

cl inveniolis

requiem aiiimabiis vcsUis. Jugum

,

projice abs

|}oiium cst
',

libi

ad vitain iiigredi debi-

meum

suave es(

ei

onus
:

meum

leve est.

lem

vel

claudum
niilti

quam
oum,
in

diias

mamis

vel
si

duos pedes
oculus tuus

Ilem post paululum

[xii.]

Si aiitem sciretis quid

habenlom

in

ignem tcterniim. El
viiam iiilrare,

est, Misericordi;im volo, et

non sacrificium, nunqiiam

Et post paululum
;

scandaliz;il le, cruo

tibi

et projice abs te.

Boiium est

condemn;isselis innoccntes.
noii csl

Qui

cum uno
babcntcm

oculo

quam duos ocuVidole ne con-

mecum
,

coiitr;i

nic esl

ct qui
,

non congrogat
et

los

milti in gehonii;im his pusillis

in coelis
:

igiiis.

mecum

spargit. Ideo dico vobis

omne peccatum
:

temnatis

unum ex

dico autem vobis,

blaspbemia remiitelur bominibus

blasphemia
noii remitlelur.

Spiritus

aulem
qui au-

quia Angeli eoruin

sempcr vident faciem Pa-

Et rjuicnmque dixerit ver,

trismeijquiinccelisest. Venitenim Filius iiominissal'

bum
tem

coiitra

Filium liominis

remilletur
,

ci

dixerit coiitra Spiritum

iii

saaclum

mn
;

remilletur

rat, tes

vulgata non habet, cordis sui : licet gru.'cus textus feKardias addito in quibusdam cocJicibus autou , uf
,

ei, neqiie

hoc swculo
,

ncf|uc in futuro. Aut facile

apud Chrysoslomum. 2 ia ediiis omi^sum

fuerat, vel

arborem bonam

el

fruclum ejus

bonum

claudvm; quod

hic ia&lss

aut facile

uti et in sacris Bibl. reperitur.

9T7
vare quod perierat. EtpaiUopoxl
in le fialer luiis,
:

PE SCR1PTUR\ SACRA.
Si

078
;

aulem pcccaverit
le el
:

dimittere uxores vestras

ab

initio

autem non

fuit sic.

vade

el

corripe ciim inler

ipsum
si

Dico autem vobis, quia quicumque dimiserit uxorera

solum. Si lcaiuiieril,

Incr.itiis es

fralrem luum

au-

suam,
chatur
illi

nisi
;

ob fornicationem,

et aliam duxerit,

moe-

tem
ut in

ta

non

audieril, adiiil)e

oreduorum
t.i

lcsliiuu, voi irium,

lccum adliuc unum vel duos; slolonineverbum.

dic Ecclcsi;c
:

et qui

dimissam duxerit, moechatur. Dicunt

:

discipuli ejus

Si ita esi causa hominis

dixit
:

cum

uxore,
ver-

Qiiod

noii au(lit>rii

ens
,

si

aulcm

ct

non expedit nubere. Qui

biiin istud,

Non onines capiunt

cst.
;

Ecclo.-,iam

non andicril

sil lil)i
,

sicut ethnicus el publi-

sed quibus datum

Sunt enim cunuchi,

ct sunt euivachi, qui

canus. Anien dico voliis

quiocumque alligaveritissuol iu coelo

;

qui de malris ulero sic nati sunt

facti

per lcrrani

cninl

!ig;iia

ct

qu;vcumquc

sunt ab hominibus; et sunt cunuclii qui seipsos

:

soheriiis suikm- leriain, erunl solul; ct in cado. Ilc-

eunuchizaverunt propter rcgnum coeiorum

caperc, capiat.
eis

quipotest

rum

diro voiiis

iiiiia si

duo cx vobis consenserinl su,

Tunc

oblati
:

sunt

ei

parvuli, ul

manus

per lorr;un, do omni rc quamcunuiue pclicrinl fiot illis a Palre inen qui in coelis est. Ubi enim sunl duo
vel tres cinigrogaii in

imponeret, et oraret
:

discipuli

autem increpabaBt

eos. Jesus vero ait eis

Sinite parvulos, et noliie eos

nnmine mco

ibi

sum

in

modio
:

proliibere ad

eornm. Tunc accodei.s Petriis ad enm, dixil

niine
,

D-

lorum. Et

me venirc. Talium est enim regnum coecum imposuisset eis manus, abiit inde. Et
ait
illi
:

quolios pci cabil in

iisque scplics
?

me

fralcr

lam

oi ?

Dicil

illi

mous cl diinitNon dioo libi Josus

,
:

ecce unus accedens

faciam,
ut

Magister bone, quid boni

usque sepiies, scd usque sepluagies seplies. Ideo assi-

Quid
Si
ei

me

interrogas dc
vis ingiedi
Jesiis

haboam vitam aiteruam? Qui dixit ei : bono? Unus est bonus Deus.
ad vitam, serva mandata. Dicit
:

miUilum

est

rcgnnm coelorum

liomini rogi,
:

(lui

voluit

anlem
:

rationem ponorc
rationeni poiicro
,

cum cum

torvis snis

et

cum

ca>pisset

oblaliis esl ei uniis

aiilcin

(ini

debebal dc-

Cem
ejus

millia lalenla;

non baberet unde redPro-

autem dixit Non homicidium facics, Non adulterabis, Mon facies furlum, Non falsum testimonium dices, Honora patrem tuum et matrem, et,
Qu;c?
Diliges

derel, jnssil
,

eum dominus
,

ejus vcnumdari, et uxorcra

,

proximun luuin sicut teipsum. Dicit

:

illi

ado-

ol filios

el

omnia qu;e habcbal

ille

ct rcddi.
:

lcscens

Omnia
illi

bncc
:

custodivi
Si

',

quid adbuc mihi vade,

cidens ;iuicm servus

oiabal euin, dicens

libi.
,

Palieii-

dcest? Ait

Jesus
et

vis perfectus esse,

liam babc

in nie, et

omnia reddam
,

Miscrtus an-

vcnde qucc habes,

da paiipcribus, et habebis ihesequere me.

tem dominns
misit
ci.

servi illius

dimisil eiim
illc

et

debilum

di-

saurum

in coelo; ctvenl,

Cum
:

aute^n au-

Egrcssus aulem servus

,

invenit unuin de
,

dissct verbuni adolescens, abiit tiistis

erat

enim ha-

conservis suis

qiii

debebal
dicens
,
:

ei

ccnlum donarios

ct

bcns mullas possessiones. Jesus autem dixit discipulis

tenens suffoc;djat

eum

Rcdde quod dobos. El

suis

Amcn

dico vobis, quia divcs difiicile intrabit

:

procidens conservus
tientiam
liabe
;

cju.s
,

rogabai

eum

dicens
libi.

P;-

iii

mo

cl oinnia

rcddam

Ille

an-

regnum coelorum. Et iteruin dico vobis Facilius csl camelum pcr loramcn acus iransire, quam diviteifift
in

tem
qu3i

ndluil

sod abiit, cl misit eiiin in carcorein,

do-

inlrare in r(^giuim coeloriiin. Audilis

piili

autom

liis,

disci

nec redderot dobitnm. Yidonles autem coiiscrvi ojus

fiel)anl,

niirabantur valde, dicentcs: Quis crgopolest sal-

conlrisiali snnt valde

siio

el

veiicnml

ot

viis e-.so?

Aspiciens aulem Jesus, dixit

illis

Apud
:

narraverunt doinino

oinnia

quae facla fueranl.

,
:

hoiiiinesliocinipossibilo est,
possibilia sunt. Tniic
n- s reli(|uiinus

apud Deum autcm omnia

ci

Tunc vocavit illuni doniiiius siiiis el ait ilii ncquam, oinnc debilnm dlmisi libi, qiioniam

Sorve
ro,.iasli
tiii ,

rcspondons Pelrus dixit

Ecce

oinnia, et secuti

sumus
:

lc,

quid crgo

me

noniie orgo opotliiit el !c miserori conservi

liii

cril

nobis? Jcsus autem dixil

illis

Amcn

dioo vobis,

sicut et ego
tradidit

luiscrliis siiin ?

Et iraius dominus ejus,

qiiod ves qui secuti cstis

.scdcrit Filiiis
lis et

mc,

in

regcneralione cuin

oum

tortoribus, qiioadusqiic rcdderct iinivcr-

hominis

in

sede majestatis suxs sedebi-

sum
si

debituin. Sic cl Palcr

mcus

cceleslis faciet vobis,

vos super sedes duodccim. jiidicantes duodecim

non
Et

remiserilis unusquisque IVatri suo de cordibus

Iribus Israel. Et

omnis qui

reliqueril

donium, vcl fra-

vestris.

tres, aut sororcs, aut

:

patrem, aut matrem, aut uxo-

paulo post [xix.]

El accesserunt ad
:

eum

Phaii-

rem, aut

ssei, leiilanlos

eum,

ct dicentes

Si licet

homini di-

nomen meum, cenluplum accipiet, et vitam ajtcrnam possidcbil. Multi

filios,

aut agros projiler

suam quacumque ex causa? Qiii respondens ail eis Non legislis quia qui fccit ab initio, masciilumet feminam fecit eos el dixit Propter hoc
mittere uxorcni
:

aulem crunt primi novissimi,

ei

novissimi primi.

Etpaulupost [xx.]:Sicut Filius hominis non venit

minislrari, sed ministiare, ct dare

animam suam

re-

dimittel lionio patrem et

suae; et eruiit

matrem,

et adhacrebit uxori
siint

demptionem pro
CKsaris, Cx-sari
liges

muliis.
[xxii.]
:

duo

in

carne una. Itaquc jam non

Et aliquanlo post
;

Redditc ergo qu:c sunt

Dco. El
alibi
:

duo, sed una caro. Qiiod ergo Deus conjinixit,

homo
:

cl quai suiil Dei,

Diiii

non
diire

spp;)rct.

Diount

illi

Qiiid ergo

Moyses mandavit
illis

Dominuin Dcum tuuin

in

toto corde luo, et

tua. lloc est

libellum ro|)udii,

ct

dimiltere? Ait

Quo-

tota

anima
ct

tua, et in tota

menle

maxisimile
!ii

niam Moyses ad duriliam cordis

'

vcstri perniisit vobis

mum
1

primum mandalum. Secundum aulem

:

hominem;

lioniinem. Mss. carent voce, qu;i.n add;jre iioii solet Auguslinus, uli jain a nonis olisorvaluin fuil qiianquani vero hsec vox nunc in Vulgau exstel, al)est tamen ab aQtiquis Corb. Bibliis , et a
'
,
:

Edili

quia qni fecit

esl huic

Diliges proxiinum tuum sicut (eipsum.

grffic*.

Vulgata in excusis addit, a juventute mea : quod Hc non babet Augusliui Specuiuin , neque vetusia Corb. Biblia, uec textus gra;cus.
loci

979
his (liiobiis niandatis universa
phelii".

S.

AUGUSTiNI SPECULUM
ci

980

Lex pendet
Tunc Jesus
:

Pro-

severaverit usque in finem, hlc salvus erit.

Et post

atiquaulum
:

Esloie parali, quia nescitis qua hora*

E( ad

posi pnucos versus [\x\u.]

loculiis est

Filiiis

liominis

veuturus cst. Quis pulas est

iidelis

tiiilias ct :ul

di-cipulos suos, diccns

Siiper callie-

scrviis el prudens,

quem

constituit
illis

Dominus suus suin

drani Moysi scderunt Scribwct Piiarissi. Omnia evgo

qiiirciimque dixcrint vobis, servatc et facitc; scciin-

pra familiam suam, ut det

Bc.Ttus
ilie

cihum

tempore?
ejus,

scrvus,

quem cum

venerit

dominus

dum
uon

opeia veio eorum nolite faccre

faciuiil. Aliigani

dicuiil

enim, et

invenerit sic facientem.

Amen

dico vobis,

quoniam

aiilcm onera gravia c(

importa-

super
rit

oiiiuia

bona sua conslituct eum. Si aulcm dixeille in

;

bilia,el inipnni:nl in

bumeros bominum

digito aufa-

malus servus

corde suo,

Moram

facit

Domi-

lem suo

iiolunt ea

movere. Omnia vcro opcra sua

nus meus vcnire et cceperi t percutere conservos suos,

m;m(liicet

p!iyciuiil, ut videantur ab bominibus. Dilatant cniiii lacteria sua, et niagiiilicjiiit fimbrias. Am;int autcm
priiiios recubitus in coeiiis,

autem

et bibal

cum

cbriis: venict

dominus

servi illius in die

et dividct
illic erit

qua non

si.cral,

etbora qua ignorat;

nagogis, et salulatioiies in

et primas catludras in syforo, ct vocari ;ib bomini:

eum, partenKiueejusponct cum hypocritis:

dentium.
:

fletus et stridor

bus rabbi. Vos

aulcm nolite vocari rabbi

;

uiius est
cstis.

Et post paululum [xxv.]

scitis

Vigilate ilaque, quia neposl paululum

in
:

enim magisler vestcr

omiics aulcm vos fratres

:

diem neque horam. Item

vcnerit
(ilius

Cum
et

Et patrein nolite vobis vocare super lcrram uniis est enim Pater vester, (lui in ccelis csl. Ncc voceminl
magislri; ((uia magistcr vesier unus
cst Chrisliis. Qiii

aulem

hominis
;

m.njestale

sua,

omnes Angeli cum co tunc

tes, ct

scdebii super

scdem ma-

ma-

jesiatls sua;, et congregabuntiir

ante

eum omnes gen-

joreslveslrum,eritminisler vester. Qui autem socxaltaverit,bumiiiabitur; et

(lui

scparahit cos ab invicem, sicul pastorsegre-

sc luimiliaverit,exaUabilur.

gat oves ab lia?dis; el slatiiet ovcs quidem a dcxtris

siiis,

Et

paulo posl

V vobis,

Scriba; et Pbarisa>i hypocriet anelhiim el

h;icdos

aulem

a sinislris.

Tunc

dicet rex

iis qivi

tae, (juia

dccimalis

mentham

cyminum,

a dexiris ejus eriint: Veniie, benedicti Patris mei,

et reiiquistis quac graviora sunl Legis; judicium, ct

possidcte paratum vobis

di.

regnum

a conslilutione

munsitjvi,

misericordiam. el fidem. Hicc oporluii facerc, ei

il!a

Esurivi enim, el dcdislis niihi

manducare

non omillcre. Duces

c;icci,

excolantcs culiccm, came-

et dedistis

mibi bibere

hospes eram,

et collegistis

liim aiilem glutientes. Vaj vobis, Scrib;x; et Pharisaii

hypo(;ritye, quia mund;itis

nie
stis

nudus, et coopeiuistis
:

me:

infirmus, ct visita-

quod de

foris cst calicis et

me

in carcere
ei jiisti

eram, et vcnistis ad me. Tunc redicentes

et
:

paropsidis; inlus autem

pleni sunt rapina, et

omni

spondebunt

Domine, quando
te
;

te vi-

immundilia*. Pharisa-e cwce, miinda priiisquod intus est calicis et paropsidis, ut fi:it et id quod de foris cst

dimus esiirienlcm,

pavimus

sitienlem, et dedi-

mus
et

libi

polum?Quando auiem
te
;

te

vidimus hospitem,

mundum.

Vae vohis, Scribcc ct Pharisa^ hypocritoc,

collegimus
tc

aut niidum, et coopcruimus? Aut

.int
iii

quia similes estis sepulcris dcalbafis, qua> a forisparent hominihus speciosa, inlus vero plena sunl ossi-

quando

vidimus infirmiim,

carcere, et veniillis:

mus

ad le? Et respondens rex, dicet

liis

Ameii dico
meis mia sinistris

bus morliiorum
quideia
parei.is

cl

omni

spnrcitia. Sic et vos a loris

jiisli,

vohis, qiiamdiu fecislis uni de

fratribus
iis qiii

iiominihus

intus

auiem

]lcni

nimis, milii fecistis, Tiinc dicet et

eslis iiypocrisi cl inii|uitale. V.ievobis, Scribae et

risffii

Pha-

erunt: Disceditc a me, maledicti,

in igiiem

aiternum,

hypocril.r, (|uia ;rdilicalis sepulcra Propbetaet oniatis moiiiiinciila

iii

qui paraius est diabolo ct :ingclis ejus. Esurivi enim,

et

rum,

iustorum;

el dicilis, Si

non

dedistis mibi
:

manducare
fui, et

silivi, et

nou dedi-

fuissemus
socii

diehiis p;Uruiu
iii

noslrorum, nonesscmus

slis

mihi potum

hospes

non
:

collegislis

me
ci

eortim

sanjjiiine

Propiietarum. Ilaqiie tesli-

nudus, et non coopcruistis

cere, et
ipsi,

me

infirmiis, ct in car-

monio

estis vobismclipsis, qiiia

occidcriiiil
:

rrophetas

ot

eorum qui implete mensuram pavos

filii

estis

non

visilastis
:

me. Tunc respondehunt

te vidinius

ct

dicentes

Domine, qiiando

csiirieniiilir-

trum veslronim. Serpenlcs, gcnimina viperarum, quo-

tcm, et sitientem, et hospitem,

aiit

nudum, aut
tibi?

modo
illis

fiigiclis

jiniicio

gehcnn;e? Idco", ecce cgo

mum,

vel in carcere,
illis,

elnonminislravimns
:

Tunc

millo ad vos prophetas, ct s;ipicu(cs, ct scribas; et ex

occidetis, ct crnciligclis, ct cx cis flagcliahilis in
in civi-

respondebit

dicens

Amen

dico vobis,

quamdiu
in vi-

jion fccislis uiii

de minoribus

his,

nec
jusli

miiii lecislis.

synagogis vestris, et pcrsciiiieinini dc civitaic

Et ihunl

hi in supplicium

aMernum,

aulem

latcm

ul vcniat supcr vos oiiinis sangiiis justus, qui

tam aternam.
E( posl aliquanlum [xxvi.]
:

effusus est snper terram, a sanguiiic Abcl justi, usquc

Vigilate

el oraie,.ut

ad sanguincm Zachariic
Slis iiiter

filii

[{arachia},

qucm

occidi-

non

intretis in tentationem.

templum

et aUare.

Amcn

dico vobis, vcnicnt

DE EVANGELIO SECUNDUM MARCUM.

[Cap. VII.] Advocans iterum turbam
Aiidite
,

hxc omnia

super gcncrntioncm
:

istain.

Et paulo post [xxiv.]

El quoni.-im abundabit

:ni-

dicebat

illis

quitas, refrigescet charilas

*

multorum

qui autem per-

me omnes,

el intelligite. Nihil estextia liomi,

nem
g^mousinex

introiens in

eum

qiiod possit eiim coinquinare

,

r.egius

Ms., plennsvnt rupina, etc.Grsec,

arpages. vulgata, pl ni eslis rapina etiminunditia : praetermis6U, oiUJU, (iuo(J aec iu yra;co lcgilur. ^ i:(Jiti, ideo dico vobis. At Mss. el sacra Biblia careut, dico
vobis.

sed qiia de hoinine proccdunt

illa

sunl qu;e

com-

municanl homincm.
*

Si qiiis h;ibel

aures audiendi, an-

Sacra Biblia, quia qua nescUis hora.

981
(liAv

DE SCRIPTURA SACRA.
El

982
moechatur. Et post quaiuor versus:

cum introissetin

doniura a turba, interrogabant

et

alii

nupserit,

eum

discipuli ejus parabolam.

Et ait

illis

Sic et vos

ira-

priidenles oslis? Noii inlelligitisquia

iiiiroitns in
(jiiia

boniinem, non poiest

omne exlriiisecus eum commuiiicaie ';

Siiiite parvulos venire ad me, et iie prohibueritis eos. Talium estenim regnum Dei, Amcn dico vobis quis,

quis non receperit

regnum Dei

velut parvulus,
,

non

non

inlral in

cor ejus, sed in venlrera

et

iii

seces,

intrabit in illud. El

comploxans eos

et

imponens

sum
ni;im

exii, puigaiis
i]ii:c

omnes escas? Dicebal aulem dehomine exeunt illacommunicanC

,

(juo-

manus super
esset in viara

illos
,

benedicebat eos. Et cuin egressus

'

liomi-

pr;ecurreiis
:

qsiidam genii flexo ante

,

neni.

Ab

intiis

enim de corde iiominum

exeuiil

cogilio,

eum, rogabat eum

Magislcr bone, quid faciam

? Jesiis
,

ut

l;itioncs malsR,

procedunl adulteria, forniciitiones,

vitam a;lernam percipiam

aulcm

dixit ei

Qiiid

micidia, furla, avariti;K, nequitia;, dolus, impudicilia

me

dicis

boniim? Neino boniis

nisi

uiiusDeus. Proi-

oculus nialns, blasjiliemioc, superbia,

li;('c

stultiiia.

Omnia

mala ab inlus procedunt,

et

comraunicant bo-

niiaem.

Ne occidas, Ne fureris, Ne lalsum testimoniuin dixeiis, Ne fraudem fcceris, Honora patrem luum el matrem. At ille rcspoiideiis,
cepta nosti?
adulleres,
ait
illi
:

Ne

Et

ttlio

loco [viu.]
:

Convocata turba cura discipulis

Magister,

h;x!C

omnia servavi
,

juventute
;

suis, dixil eis

Si (juis vult

me
,

sequi

*,

dencget se-

niea. Jesus
illi
:

autem
libi

iniuitus eura

dilexii
,

eum

et dixit

ipsuin

ct tollat

cruccm siiam

et sequatur nio.

Qui

Unum
,

deest

vade
et

quajcumque habes

eiiim vobieril ;)niiiiam suain

salvain

iacere

pcrdet

vende

et

da pauperibus,

habebis lliesaurum in

eam

f|ui

auiem perdideril aiiimam suain propler

salvam eam
lucretur
faciei.

me

coelo; ct veiii, so(|uere ine. Qui contristaius in verbo,

et Evaiig lium,

Qiiid eiiim pro-

derit boinini

si

mundum
?

lolum

et delri-

moercns eral cnim habcns multas possessiones. Ei circumspioieiis Jesus, ait discipulis suis Qiiam
abiit
:

Hienlum

faciat

aniina?su

aul quid diibit lionio comeiiiiii

difficile

qiii

pocunias babont, in rognum Dei intro-

mulationeni pro anima sua? Qui

fuerit
cl inea
(

me
eum

confnsus

ibunt! Discipuli aiilem obsliipescebant in verbis ejus.

verba

in

generatione

isla

adullera et
*
iii

At Jcsus

rursiis

respondcns
in

aitillis

Filioli
in

quam

peccalrice,

Filius liominis confundel

gio-

difficile cst

confidoiilos
cst

pecuniis

regnum Dei
Dei.
:

ria Palris sui cuin

Angclis suis.
iii

introire

Facilins

camelum per foramen acus

in regniira

El

alibi [ix.]
;

Ei accipicns puerum, slatuit eiim

Iraiisirc, quani diviiem inlrare

Qui

medio eorum
miiie iiieo

quciii cniii

complexus esset,

ail iilis

magis adiniiabanliir
potest salvus
fieri ?

diccntes ad seijjsos
illos

Et quis
:

Quisquis uiium ex liujusmodi pueris rcceperit in no,

Et intuens

Jesus

ait
:

Apud
oinnia

me

recipil; el
,

quicumquc
qui
iiic

niesiisceperil

bomines

im|iossibile est, sed

non apud Deum

non me
Tposl
:

su>ci)iil

scd

euiii

niisil.

El paulo

eniin possibilia suiit apiid Deuin. Et coepit Pelrus ei

Qiiisquis
"

eiiini

aqua;

in

nijii;iiie

polum dciicrit vobis calicem meo, qiii; clirisli eslis; anien dico
scaii-

diceic
te.

Eccc

iios lerKiuiinus

omnia,

et secuti

sumus

Rospondciis Jesus

ail
,

Amcn
aut

dico vobis, neino

,

vobis

iion

perdel niercedcni suani. Llquisquis

est qui reliquerit

domum

aut fratrcs, aut sorores

filios,
,

dalizaverit

unum
el
iii

ex bis pusillis credcnlibus in

si

me,
:

aut raaticm
pler
iiie

aut palrem

aut agros pro-

boiiuin esl ci magis

circumdarclur mola asinaria

niilleretur.
,

el proplor

Evangelium

qui non accipiat cen;

coUo

ejiis

mare

El posl pauUdain
liabeie iiitcr vos.

licsuinluni iiuuc iu tcmpore hoc

et sorores
,

doiiius

etfratres,

Habeie
gabanl

in

vobis salem
post [x.]
:

et

pacem

ci

maires
et
in

et filios

et agros,

cum

per-

Etpaulo

Et accedentes Pharissi inleiro-

scculionibus;
Mulli
priniii

saeculo futuro

viiam ajternam.
,

eum,
ille

Si licel viro

uxorem
,

diniilloie, lenlanles
:

auloiii

eruiit
:

primi

novissimi
ii

et

novissirai

eum. At

respondens

dixit eis
:

Qiiid voljis praiperniisit libelbini

El paulo posl

Scitis quia

qiiividenlur prin-

cepitMoyses? Qui dixcrunt

repudii scribcrc,
el

Moyses

cipari Gcniibus, doniinantur eis, et principes eoruua

dimillere. Quibus respoiulens

potesialem babent ipsorum. Non

bis
:

ila est auteiii in

vo-

Jesus

ait

Ad duriliam
;

cordis

vcsiri scripsit

vobis

scd quicuinqiie voliierit

;

fieri

major,

crit vester

proecepluin islud
et

ab initioautem creaturse masculura

eos Deus.

minister
erit

et

quicumquc
servus.

voluerit in vobis priinus csse,

ct Filius

feminam

fccil

Propter
,

lioc

relinquet

omnium

Nam

hominis non venit

homo
suse
;

palrcin siium et
el cruiit

mairem

ct adlia;rebit

uxori

ut ministrareturei, scd ut minislraret, et daret ani-

duo

in

carne una. Ilaque jam non sunt

laam suain redempiionem pro multis.

Ea aliquanto post
[xi.]
;
:

duo, scd una caio. Quod ergo Deus conjuiixit, borao non separel. Et in domo iterum discipnli ejiis de eo-

Et respoiidens Jesus,

ait eis

Habete

fidein Dei

amen

dico vobis, quicumque diet mitlere in inare; et

dem

inlerrogaverunt cum. Et dicit

illis

Quicumque
,

xeril huic

monli, Tollere

noa

dimiserit

Hxorcm suam, etabam duxerit adullerium

ha?silaverit in corde suo, sed crediderit, quia

quod-

committitsupcream; etsi uxor dimiserit virum suum,

ven., coinquimre ; et paulo post, mncniinant. M. Vulgala, sed in ventrem vadil. 3 yerhum, exeunt, abest a \ ulgaia : sed exstat in codicinus liujuii speculi, e quibus Regius Ms. post, coyUatimes mal(t, prosequiiur, tnde procedunt. \

cumqiie dixerit, Fiat,

fiet ei. Propterea dico vobis : Omiiia qua;cumque oranles petitis, credile quia acci-

pielis

el

venient
si

vobis.

Et cum

siabilis

ad oran;

dum

dimiitite

quid habetis adveisus aliqiiem

,

ut

et Paler vester qui /n ccbUs est

dimitlat vobis peo-

u-

.^,?!!!'^^"'''?^!"'^^
*

graecum, post nte sequi

sic

eliam

caia vestra. Qiiod

si

vos iion dimiseritis,

nec Pater

vulgau, confundetur eum.

^'''^^"^^

vester qui in ccelis esl, dimitlel vobis peccata vestra.

'^'^^

sacris Biblii^.^**'^''^''^"''

^^^' ^

""^- ^ ^

>

vulgata, procurretis. Graec, prosdranwn, accurrau. Vulgata, etevenient.

m
i

S.

AUOUSTINI SPIXULUM
.'''itciii

Obi
ut

'.em post
illis
:

uliquantum

[xii.]

Respondens aulcm Sa^m,

''.yesarir-,,
:

ct poblicani
:

bapiizareulur, ct dixiMunl
iilc

aJ
:

dixil

Koddilc

iuMliir

quae siuil

Gxsaii

iiluni

Magistcr, quid faciiMiius? At

dixit ad eos

ol |u;e siuit

Dci, Dco. Et alio loco

El

.-^ccessil
,

uuus

Niliil^uupiiiis (juaiii qiiod

tis.

conslilulum cst vobis, ficia-

de Scribis, qui audicral

qnia beue
esscl
I

illos cou(|uircui.cs

el vidcus
,

Iiiterrogabaiit
et

aulcin

eum

et miliies, diceutcs
:

illis

respoudcrit,
onuiiiiui

iutcrrog:\vit

eum

quod
Audi,

Quid laciemiis
liatis, iieiiuc

nos? Et

ait illis

Nemiiiem concuct

riiniun

niandaluiu. Jesus aulcin re~

cst,

calumniam

facialis,

contcnti estote

s|ioiidilci,

Quia priinuiuouiiiiumiuaudaluui

stipciidiis vcstris.

Israel,

Domiuus Dcus luus Dcus unus

cl cx lota

cst; cl, Diliges

,

Ei posi
ve.-^triim

uliquantuni [vi.]

Bcaii

paiipcres

quia

Dominiiui Dcuin luum

aiiima
tua
:

ex toto corde tuo

cl

cx loia
\irt!i(e

cst

regnum

Dci. Bcali qui iiunc

csuritis

liia,

mcnle

lua

cl

cx lola

qnia
tis.

saturabiiiiiiii. Beati

qui uuiicflclis; qiiia ridcbi-

iioc est
illi

primum maudaiuui. Secuiiduin autcm

:

Beati eritis,

cum

vos odcriui liomincs, et cuin sc-

siiuiic esl

Diligcs proxiiiiuiii luuiii

laii(|uam lccsl.

paraverintvos, el exprobraverint, ot cjeccriiil noiucn

vcslruin lanquam maluin
,

ipsum. Majus horum

illi

aliud

mandaluin nou

Elait
quia

propler Filiiim noiniiiis.

Scriba

Bcne, magisler,
non
,

in vcrilatc dixisli,
;

Gaudcle

iii

illa

die, et cxsullate;
iii

ecce cnim merceG

unus

est Deus, et

esi alius pr.vtor ciim

et ut di-

vestra iniilla csl

baiit Proplielis

coelo

seciindum cniin ba;c facic-

ligalurcx toto corde

aiiiina
.

ctex

toto iiilclleclu, ct ex lota

:

patres eorum. Vcriimiamen vrc vobis

cl

ex tota
,

fortitudiiie

ct diligcre proxiinuiu

divitibus

quia

habetis consolationem vcslram. Va;

;

lanquam seipsum

niajus cst oinniljus holocausloma-

vobis qui saturali estis

ridetis

quia esurietis. Vae vobis qui

cttlebitis. Va; cuin
'
:

libus ct sacrificiis. Jesus aiitcm vidciisijuod s.ipicnier

nunc; quia

lugcbitis,

beli;ec

respondisset, dixit

illi

Non

es loiige a rcguo

Diii.

Et

nedixeriut vobis;onnies liomiiies

facii;baiil

seciindum

ncmo jam audebat cum

Cavete a Scribis
,

iiiteirogarc.

Ei paulo pusl
,

pseudo|)roplielis patres eoriim.

:

Sed vobis

qui volunt in slolis ambularc

iii

cl

dico, qui auditis

cite
iis

Diligite inimicos

vestros, benefa-

salulariin foro, et in priiuis catliedris scdore

syna-

qui vos odcrunt. Bencdicite maledicenlibus

gogis

et priinos dibcubitus iu coonis

qui d.'vnr. nt
or.ilioais
,

vobis. Oratc pro calumniantibus vos. Et qui tc pcrcutil

domos viduarum sub obtcnlu

accipiuut
'

j)r(ilix;x!

iii

in

nia.\illain

pnicbe et altcrain

et

ab eo qui au-

prolixius judicium. Etsedens Jesus coutra

,

fert libi

veslimentum tuum,

eliain tuiiicam noli prole

,

gazopbylacium

aspiciebat
:

quomodo

lurba jactaret

hibere. Oinni
(|u;c

auiem petenti

tribue

el qui aufert
iit

;iesin gazoiiliylacium

et niultidiviles jactabant

muUa.
lui,

luasunt, ne rcpcias. Et piout

siiiiiiitcr.

vultis

faciant

Cum
niila

vcnissetaulcm iina vidua pauper, misit

,

duo

vobis hoiniiics, faciteilhs

qiii

Et

si

diligitiseos
ct

quod

csl (piadrans

et

convocans discipulos

vos diligiiul

qu;e vobis cst gratia?

iiain

peciis

ait

illis,

Amen

dico vobis, quoniam vidua hicc pauper

catoivs diligeiitcs sc diligunt.

qui vobis beiielaciunl
,

El

si

benefecerilis
?

plus omnibus misii, qui miscrunt in gazopiiylacinni.

qii;e

vobis est gratia

siqui-

Omncs
h:i'C

cuiin cx eo

quod abur.dabat

illis

miseruiit

dein ct peccatores
lis iis

lioc faclunt.

Lt

si

miiluiim dcdcri-

vcro dc penuria sua omnia qu:c habuit misit, to-

a quibus speratis recipcro, quu; gralia csl vobis?

et

lum victum suum.

Et paiUo pos!. [xin] Et
:

nam
cum duxerintvos
,

pcccaiorcs peo' aloribus fcucra(it,ut rcci-

iradciites,

piant

.letpialia.
,

VeruinlaunMi

diligite inimicos veslros

riih.l

rolite prxcogitare quid loquamini

fuorit vobis in
illa

sed quod daliim

beiiefacite
eiit
(piia

ct

inuliium date
niulta,

indc sporaules

et
;

bora, id loquimini. Noii cniin csiis

nierccs

V(!Sli;>

ct

'Tiiis liHi Altis--imi

\0S

lof|ueiitcs,

scd Spiritus sanctus. Et post panluhm:

ipse benignus cst supor iugraios et rnalos. Es-

Et

eritis

odio omnibus propter

nomen
ncscitis

J^meum.

Qui
in

loie ergo misericordes, siciit et P;iler veslcr miseri-

aulem
loco
:

sustinuerit iu finem, hic salvus erit.

El

alio

cors est. Nolitc judicare, el noii

jiidicaliiiuini. Nolile

Vidctc, vigilatc, ct orale

sif.

enim quaudo

coudomnare

el

non coiidemnabimini.

Diiuitiile, et

tempus
quit

Sicut

homo

qni peri^gre

profccliis, rc!i-

dimiltemiiii. Dalc, ct d;ibitur vobis.

Mensuram
(juippc

bo-

domum
:

suain,et dedit scrvis suis poteslatcin

vigiK;!.

nam,
sura

et

confertam, et coagitalam, et suporcfflneniii

cujusque operis, et janitori pra^cepit ut

gilate ergo

Vi-

tem dabunt
,

sinum vestrum. Eadeni

fiieritis
,

men-

nescilis

cnim qiiando
ropenlc,
dico

(lomiiuis
galli

veniat;

sero, an

inedianocle, an

domus canlu,an
dordico

qua meusi
iliis

lemetictiir vobis. Dicebat

:

autem
est

et siiiiiHluilinem

Nunupiid potost c;ccus

in

mane

no

cum
Quod

venerit

invcniat vos
,

caecum ducere? nonne ambo

discipulus
eril
,

foveain c;idiint?
:

Nou

mienles.
Vigilate.

aulein vobis

omnibus

supcr magistrum

perfectus

auiem

omnis

si

sitsicul magisler cjus.

tui
,

Quid autem viqiiaj

DE EVANGELIO SECUNDLM LUCAM.

[Cap.
11.]

dcs festiicam in oculo fratris

in oculo tuo est, iion

Irabem autem

consideras? Aut

quomodo pode

Gloria

i:i

altissimis Deo,

ftt

in lerra

pax

tes dicere fralri tiio, Frater, sine ejiciam festucam

hominibus bonce vobmtaiis.

Et
alitjuanlo
p-jsl

oculo tuo
:

ipse in

oculo tuo trabem non videns?

et

\\n.]

Et

iiiterrcgabant
?

eum
.".u-

Kypocrita, ejice
tuiic pcrspiciea ut
iui. 1^0
*
(isi

primum irabem de oculo tuo,

educns fcslucam de oculo

turbif;, dicentes,

Quid rgo laciemus

:

Kespooden.s

fratris

tem,

dice.bat
;

iilis

Qui

bal^ci

duas Uuiicas, dcl

viott

eniin arbor

bona qu:e
;

facit

frucliis raa-

liabenti

et qui habeS, escas, ^imiiilcrfacia;,

V(::n.;KttV>;

vox, GinneSy abest nunc a vulgata

sed exstabat in an-

vulgaia, accipietit.

i!Tui&

Cwb,

Eibliis, et in grieco.

985
los,

DE SCRIPTURA SACRA.
neque arbor mala faciens
fructum

98G

bonum

',

ncque panein, ncque pecuniam, neque dnas lunicas

habeatis. El in

enim

Noque Uiiaqu;tqtie aibor de fruciu suo cogno-ciiur. de spinis colligunt firus, iiequc de rubo vindede bonollicsanro cordis sui
n^alo lliosauro

quamcumque domum
de civitate
illa,

intraveritis,

ibi

maiiete, ct iiide nc exeatis. Et

periiit vos, oxoiintes

quicnmque non receetiam pnlverem

miant uvas. Bonus homo et maius iionio de prolerl bonuni

;

pediiin vcslroruni excutite iu lcslimoninm superillos.

piolcrt maliin.

Ex

ai)undaiilia

cordis os loquilur.

Item post aliquanlum

quis
viili

Dicebal autem ad omnes

Si

Qnid auicin vocatis

facilis
qii;o

Domine, Domiiie; et non dico? Oinnis ([ui vcnit ad me, ct audit

me

post

iiie

venire,

abneget semelipsum, et
'

lollal

cruccni
voluerit

suam

quoiidie

et sequaiur

mc. Qui

seriiiones

mens

ctJ^icil

eos, osiendaiu vobis cui

si-

eniiu

niilis sil. Similis est lioniini auiilicanli

domnm

qui

illam. Nain qui piMdidcrit

animam snam salvani faccre, pordet animam suam propter me,

Qnid cnim
^? Nani
proficit liomo, si

fodit in altnin

cl posnil

fnndanienlum supra pelram.

illisnm e>l flnnicn doinui

salvam

faciet illam.

lu-

Inundalioiie auiemf:tcla,
illi,

cretur universum muiidum, se aulem ipsum perdat,

el delrinientiiiii

non potnit oatn movero; lundala enim orat supor pelram. Qni nulem audil, et non facil, similis
et

sni

fi.il

(pii

me

erubuerit et

meos

serniones, bunc Filius liomiiiis crubescct,

cum

est liomini aidificaiili ihnmiin

^uam

stipra
,

terram sine
et coiilinuo

venerit in majestaie sua. et Palris, et sanclorum .An-

fundamento
Ec posi

iii

(|uani illisus est fluvius

c-^t

gelorum. Et
eos, ([uis

alio

loco

Intravit

aiitem cogilatio iu

cecidit, ct lacla

rnina donuis
]
:

illius

magna.

corum
se,

inajor esset.

At Jesus videns cogitaQiiincuiiKpie susceperit

<iU(inanlinn [vii

Cni crgo siniiles dicam

similos snnt? Si-

tiones cordis illorum, appreliendeus puernin staluit

homines genorationis
ad invicem,
el
nit

iuijiis? ct cui

enni

seciis

ct

ait

illis

milessunt pneris sedenlibiis in foro, et loqueutibus

ct diccntibus
:

pueruin istumiii nouiine meo,

me

rccipit; el

qnicum-

Canlavimus vobis
iioii

libiis *,

qne
qui

me

rcceporil

rocipit

ouin qni ine misit.

liic

Nam

non

saltaslis; lamnl:iviiiiiis, ct
Joaiiiie- Baplisla
\iiiuni
;

plorastis.

Ye-

iiiiiior osl
:

intor oiiincs vos,

aiileiii

niajor cst. Et post

iiie. llle

enim

iioqiie
:

mandncans paiiom,
Diiiiion luu
ol

aHquanlum
aiilcm

\'d
:

ad all'M'um, Scqtiere

neque bibens

et diciiis

babel.
et dici-

(lixit

Doinino, permitte niibi

primum
Jesus
:

irc, et

Venil Filius bominis mauducans

tis
:

bibeiis

sepelirc
raorlni

patroin

meum.
Et

Dixitqne
;

ci

Siiie

ut

Ecce homo
et

devoralor, el bibens viniim

pcccator.im.
(iliis

aniicns

sopelianl morluos siios

ait aller

lu
:

aiitem vade, aute,

publicanorum
pieiilia

Ei jnstilicata est sa-

nniilii iH^gnnm Doi.

Soquar

Dominc
^

ab omnilnis

snis.
[viii.l
:

S(d priinnm pcrniitle mibi rcimntiare

EstautiMii

iis

qni

domi

Item posl iiliqnanlum

bola
:

Senien
ii

ost

verbMin Di.
aiidiuiit
:

Qiii

h cc paraaulem secus viam

vciiil dialiolns, ot

suiit
in

Ait ad

illuiii

Jesus

Nemo
:

miltcns

mannm suam
vos
siciit

aralrum,
Et posl

el rospiciens retro,

aplns esl rcgno Dei.

initlo

sunl,
lollit

sniit qni

deinde
,

panlulum
liipos.

[x.]

Eccc cgo
|)orlare ot

veibnm de corde coruni

ne credciiles

salvi

agnos

iiiler

Nolilc

sacciilnni, iicqufj

fiant.

Nam
'

(jui

snpra pelram
v;'r!)iiin
;

qiii

cuni awdierinl, cuin

peram, ncqne calccaiiicnla,

lutaveritis
,

iiemincm per viam sa

gaudio suscipiunl
qnia

ct bi radices
isi

nou babent

lii

quamciinKpio
,

domum
donuii
:

iiilraverilis,
si

ad tenipns ciediint, ct

trmiiore lentalionis
ci-cidit,
ii

primiim dicile
(ilins

Pax

buic

et

ibi

fiicrit

reccduiit.

Qnod

aiiteiii

in spiiias

sunt

qiii

[lacis,

rcqiiiescet

siipor
In

illnm

pax

vcstra

aiidicnmt, ct a solliciiuilinibus el di\iliis ct volu|)lalibns viu<!eiintes snfioaniiir, clnoii lererunl fructnm.

sin

autem, ad vos revorloltir.

cdciitcs ol
bibeiilcs

eadcm
apud

aulein
illos

domo
sunl

mancle
de

qiia;

Qnod aulem
bono
el

in

bonam

lcriam

ii

snnt

(|ui

in

coide

digniis oniiii ost operaiitis

ire

moiccde sua. Nolite transin

optimoaudienles verlium rclincnl, otfrncluin

patienli;i.

ddiuo

in

doinnm. El

quamcumque

civila-

affenint in
deiis, opcrit

iuo

asilciii

luccrnam acceiiIcctum ponit; sed

lem

intravorilis, etsnsceporint vos,

mandncate qu;cia

eam

vase, aut

siibtiis

cumquc apponuniur
illa suiil
,

vohis
:

ct ctiratc inllrmos (|ui in

supra candclabrum ponit,

ut intraiilesvideant
iion

lumen.

ct dicite

illis

Appropinquavit

vos rognum

Non
niat.

oniiii est

occnllum qiiod

maiiiresletur, nec

Doi. In

qnamcumqiie civilalcm
in

inlraverilis, et
:

non

abscondilum

qtiod noii Cdgnoscainr, et in

''.

palam ve-

receperint vos, excuntes

plaleasejnsdicite

Etiam

Yidete crgo qnomodoaudislis

illi;

Qui eiiim liabet

etiam quod

piilverem qui adbajsit iiobisde civilalc veslra, exter-

dabiiur

el

quicunique

no:i
illo.

liabet,

gimusinvos; lamen boc

vit

scitote,

qnia appropinquain die illa

:

putat se liabeie, anrerelur ab

rcgiium Dei. Dico vobis, quia Sodoinis

illi

Et post aHquaiilum

[t\.]
illis

Convocalis autcm duode-

rcmissius erit quain

civitali.

El post paululum
(piia spirilus

cim Apostdlis, dcdil

virlntom ct poleslatem supcr

Verumtamen
scripla sunt

in lioc nolile
:

gaudore,

vo-

omiiia djemonia, et ul languorescurareiit. Et misit illos

prsfcdicare regniim
lllos
*
:

bis subjiciiintur
in

gaudeie aiitem, quod noniina vestra

ccelis.

Dei, el sanare infirmos. Et ait

ad

Et post paululnm

Ecce qui:

Ndii! tnlerilijin via,

nequo virgam nequeperam.

dam
At
1

logisperitus

surrexit,

tcntaiis illiim, et dicens

Magisler, quid lacicndo vitam ailornam possidebo

PiCgius codex, fntclns bonos.

tibm : ncque additur isla vox lainen gra^cun), eulesamen, quod verbum uiroqnt; loco hahctur, iiou sit siniplicilor, cecinimus , sed, ceani,nns tibiis. ^ Xn sacns Bibliis, qui ad tempv.s. * Viilgala in excusis, audiulis. lu autiquis autem Corb. Bi* In

uegio >s. clecsl

11,
V. 17
;

liic,

illc

dixit ad

cnm

In

L(^ge quid

scriplnm cst?

MallU.

cnm

Regio et Carnutensi noix adtiitur, quotidte. Vulgala, [ucint. 3 sic eliain in Corb. Bibliis liabcbat VulgaU ; licet ia excusis feral, liis quce domi sunt ; ueutro geuere,
in Mss.
'

nunc nou

bliis, audilis.

niasculiiio.

987
giioniodo lcgis?Illc respondens dixil
:

S.

AUGUSTINI SPECULUM
riiis, ail
illi
:

988
Magisler, haec dicens, eliam nobis con-

Diligcs Donii-

num

D(Mim tuiim ox lolo coidc

liio,

el cx lola

anima

tumcliam
(|uia

facis.

AlilIeait:Etiam vobis legisperilis v;c;

Hi;t, cl tiia, cl

cx

(imiiibiis viribiis

Inis,

ct

cx oinni mcnle

oncralis bnniincs onerihiisquac porlarc non posiioii

proxiiniim liium
Iriiiin

siciil

lcipsuin.

El paulo post
illi,

sunt', clipsi uno digito vcsiro

t;iiigitissarcinas.

Qiiis lioniiii
(|ni iiicidil in

vidcUir

lihi

inoxiiniis fiiissc
:

El

alio

loco

[xii.]

Allcndile

fcrnicnlo Pliari:

lalrones? Al
illnm. El ait

illc dixil

Qiii fccil
lii

miscfac si-

sa^orum, quod est livpocrisis. Et puulo post

Dico auqui occi-

ricordiam
niililcr.

iii

illi
:

Jcsiis

Viide, ct

icm vdbis amicis mcis, ne lerrcamini ab

diiiii

iis

E( jwst pdulnliim

M;irllia, M;irllin, sollicila

:

corpiis, ct post

htec iion

h;ibcnt ampliiis qiiid

liniealis.

cs cl liiiiiaris crga pliirinia

riiim.

porro iinuincsl ncccssaelcgil,

qiix'

lacianl.

Osteiulam auloin vobis qiicin

Timcle
mit-

Maria npiiniain parlcm

non

aiifc-

cum

qui

poslquam occiderit,
:

iiahet polcslatem

reliir al) ca.

tcrc in
[xi.]
:

gehcnnam

ila

dico vobis, hunc timele.

Nonne
illis

Ilcm post paulnlum

P:ilcr,
liiiiin.

Cnm

oralis, inquil, diciie,

qiiinqiie

passcres vencunt dipondio, el uiius cx

saiicri(ic''liir

nonicn

tniim. Adveniat rcgiinm

no!>i;

iion csl in oblivionc

coram Dco? Scd

cslis.

cl capilli capiiis
;

P;uicm noslrinn qiiolidianiim da

hodic

*.

vcstri
lis

omues numcniti

sunl. Nolite crgo tiinerc

mul-

El dimiitc nohis pecc;ila nostia, siqnidc:^

niitlimiis oinni (lcl)Ci)li noiii-'.
ti'nlali;iiicm.

cl ipsi di-

passcrihus pluris

Dico auleni vobis

Omnis

El
:

iie

nos inducas in

quiciiinque confessns fncril

Filitis
qiii

me coram

bonrmibns, et

Kt

ail

ad

illos

Qnis vcstnim hahcbil

nocie, el dicct
illi
:

boininis conritcbilnr in illo^coram Angclis Dci;

amiciim, cl

ihil

ad

illuin lucdia

auloin negavcril ine

conim hominihiis, dencgabiaulcin qui in Spi-

Amice, coinmoda

niilii

tres p;iiics, qiioniam

,

amicus

lur

coram Angclis

Dei. Et oinnis qui dicit verbiim in

illi
:

nicus venit de via ad

me
jam

el

non habco

(piod ponain
:

Filiiim liominis, remiltctin

ei

anle illum

el

ille

de
:

intiis

rcspondcns, dicat

Noli

ritum sanclnm blasphcmavoril,

aiitom inducciit vos
iii

noii rcmilletur.
cl

Cum
quid

niilii inolestiis

cssc

ostiuin chuisiim est, ct pncri

;

synagogas,

ad magislraliis,
aiit

mci mcciim
dare
etsi
tibi.

siinl
illc si
illi

in

ciibili

non possiim

siirgcre et

et polestalcs, nolilc sollicili

esso qiialilcr
:

El

perGcvcravcril piilsans. dico vohis,

respondcalis, aut quid dicalis

Spirilus eiiiin sanctus

non dahit

snrgcns, eo qiiod ainiciis

cjiis

(>jus sit;
illi

doccbit vos

iii

ipsa

liora, qua; oporteat diccre. Ait liirha

:

prnplcr improhil;itcin timcn

surgcl, cl dahil

autem
qni-i

ci

quidam dc

Magistcr, dic fratri

illc

meo

qiiolqnnt hahel iieccssarios. El c;o vohis dico': Pelile

cl

ut dividat mcciim bacrcditatom. Al

dixit

ei:IIomo,

dahilur vobis

qu;\rite, el invciiiclis

pulsalc, et

me

consliluil judiccm, ant divisoiem siipra vos?

illos
:

apeiielur vobis.

Omnis

ciiim qni pclit, accipit; el qui

Dixitqnc ad
(|nia iion

Videte, el cavete ab omiii avarltia;

vita cjus est,

qiwrit, invciiil; cl pulsanli a[icriclur. Qiiis

antcm cx

in

abundanlia cnjusqnam

ex

Yohis palrcni
illi? aiil

iiclit

paiioin, uiinKiuid
pis('e

la|)idcm dabil

his qii;e possidet. Dixil aiilcni siinilitudinem ad illos,

pisccin, nuni(|iiid pro

si

scipciilcm dahit
illi

diccns
attulil
qiiia

Ilominis cujiisdam divitis uberes fructiis ager

ct cogilahat
intra
sc,

iHi?aiit

pcliciil

ovum,

niiinqnid porrigct
lioiia

scor-

dicens, Qiiid faciam,

dixit,

pioncni? Si crgo, ciiin silis mali, noslis

filiis
l)it

dala darc

non liahco quo congrogem frucius meos? Ei

:

vcsliis

qnanlo

gis P;itcr vcsler

sc.

dc (Ochi da-

iloc faciam
el illuc

doslruam Iiorrea

mea,

el niajora faciam,
milii, cl

spii

ilum
cst

boniun pelcnlilius

Et paulo posl

congrcgabo oinnia qu;c nata sunl

el

hona

Facium

aulem

cu:i!

hac

diccrel, cxtollcns voccjn

:

nica

dicam animoc mc;o, Aninia,

in

hab(>s

miilta

qu.idam mulicrdc lurha,

tc porlavil, el

(iixil illi

Bcalus vcnlcr qui

illc

boiia

posita

annos pluiimos,
Dixit
aulciii
illi

rcqiiiescc,

comede,

ubcra

qii;e suxisti.

Al

dixil

Imo
Et

bihc,

cpulire.

Deus

Slullc, liac

hcali qui audiiiiit verhiim Dci, ct ciislodiinil ilhid.

nocle aniinam

luam rcpelunt

a te; quix;

autcm pa-

paulo posl

El cnin

loqiicrcliir, rog:uit illum

:

qiiidam

rasli ciijiis criint? Sic csl oinnis qui

sihi Ibcsaiirizat,

Pharis;ius, ut prandcict apud se

buit. Pharisseus

ct iiigrcssus

rccu-

cl

non

est in

Dcum

divcs. Dixitque ad discipiilos suos:

solliciii

autcm

cirpil intra sc rcpiilans diccre,

Ideo dico vohis, nolitc

essc aiiim;c vcslra},

,

qiiarc noii hapliz^iliis cssct anle prandium. El ail

niiiius

Doforis

quid

nianducelis; ncqiic

cor|:ori

quid vcsliamini,

ad illum

Nnnc vos,

Pliarisai,

quod dc

Anima

plus est qiiam esca, ct corpus

qiiia

quam vcslimcn-

csl calicis ct catiiii, miindatis;

quod anlcm

inliis est

lum. Considerate corvos,

non scminant, neque

vestrum, plenum est rapina

qui fccil

cl iniquilatc.Slulli,nonne

nietunt; quihns iion esl cellarium, ncque horrcum

ct

quod dc

foiis esl,

eliam qiiod intus est fccil?

Dcus

pascit illos :'quanlo niagis vos pluris cslis

il-

Vcrnmtamcn qnod siiiicrcst, datc clceinosynam, et ccce onmia mimda sunt voiiis. Scd v;e v(d)is Pliarisaeis,
oliis,

lis?

Quis autcm

vestriim cogitando polesl adjicere ad

slaluram suam cuhitiim

unum?
dc

Si crgo iieqiic

quod

quia dccimalis nicntham, ct riitain, ct

ct

omne
ILicc

niinimiim est potestis, quid

c.Tleris solliciti estis?

prsctcrilis

judicium el clwriiatein Dei.

illa iioii

Considcrale

lilia '

(piomodo crcscunt; non laborant,

in

aulcm oporluil
PbarisuM,

faccrc, et

oiniilere. V;c vohis,

iii

nequc ncnt. Dico aulcm vohis, ncc Salomon

-

omni

qiiia diligilis

primas calhcdras
loro.

synagoesiis

gis, el saliitaiioncs in

\x

vobis,

(piia

ul

Regius codox hic, quce portari non possvnt. Sic eliam aalicjua corb. Bihiia. Graecus vero textus, dmbastacta : id
esl, dillicilia porlalu.
ll.i codices oiiinos hujus SpecuH juxta graecuni, liomolo; J' qeseicn uuto, qui eliani proxime aiite Iiahet, Iwsan liomologckc en cmoi. 3 Fdiii, lilia agri. Ahest, agri, a P.egio Ms. necnon a sacris Biljliis, quae eadem voce eliani iu sul)sequeQli versicuk)

nioniimenla qua; iion parenl,

cl hoiniiies

ambuhinles

supra nesciuiit. Respondens autem qiiidam ex legispe'

la velusliscorb. Bibliis, cyuoiirfic

juxta gra;c.,

t'o

kalir

imiran.

careut.

m
gloria sua vestiebalur sicut

DE SCRIPTURA SACRA.
mium ex
,

99
divites;

isiis.

Si
in

sntem
clibn-

que vicinos
fiat

ne forte

et ipsi te reinvitent, et
facis
;

feiium agri quod hoilie in agro esl

et cras

tibi

rctribulio.

Sed cum

convivium, voca

niim
silla;

inillilur, Deiis sic vcsiit

qiianlo niagis vos puniandiicelis,

panperes, dcbiles, claudos, c;ccos

et beatus oris, qiiia

!idei?Elvos nolite

qii;T>rere quiii
iii

non habent retribuere

retributione
'

tibi

retribuetiir
:

enim

tibi

iii

aul quiJ bibalis; et nolile

oniiiia genlos
scil
niuiicli

sublime
:

lolii.

IIxc eniin

justorum. El pauto post

et

Si quis veiiit
et

inqiiiriint

Paler aulem vesler

qu.Triie re-

ad me, et non odit patrem suum

malrem,

n\o-

qudiiiam his indigctis.

VerunUanien

rem,

et filios, et fraires, et
siiain,

gimni Dei S et

bac omnia
;

adjiciontiir vol)is. Nolite

animam
polest
leus

limere, pusillus grex

quia coniplacuit Patri vcstro

qui non b.ijulat

sorores, adhiic aniem ct non potest mcus esso discipulns. Ki crncein suam, et venit post me, non

dare vobis regnum. Yendile

qux

possidctis, et date
noji vetera;

meus
(]ni

esse discipulus. Quis enim cx vobis vo

eleemosyuam. Facite vobis sacculos qui

scunt
ni)!i
,

turrim aulificare, non prius sedens coiiipulat

necessarii sunl
,

thesaurum non deficieiitem

in coelis

quo

fur

simiplus

si

habeat ad perlicien,

approjiiat,

ncqne tinea corriimpit. Ubi cnim theibi

diim

iie

posloaqnam posuorit fundamentimi

el

non
nnn

saurus vester,

et cor veslrum eiit. El posl paulupiilatis

potiieril per(iceio,
ei, diceiites

omnes

qni videut inciiiianl ilhidcre

coopil ;rdilicare, ei

lum

Et vos estote parati; quia qua bora non

*.

qula hic

homo

Filius hominis veniet

Ait

autem
,

ei

Petrus Domine,
:

potuit consiimmare?

Aut qnis rex itnnis commiHcre

priiis

ad nos dicis hanc parfd)olam

an et ad omncs? Dixit

bcllum adversiis aliiim regem, non sedcns

tat,
si

cogi-

autem Dominus Quis,

:

pnlas, cst iidelis dispensator ct

possit ciim deccin millibus occurreic ci, qiii

prudens

quem
illis

constilnit
in

dominus snpra ramiiiam

Irilici

ciim vigimi
illo

miilibus
,

veiiit

ad se? Aboqniii

adliuc

suam, ut del
iile

tempore

mensuram? Bealus
ila

longe agente
siinl.

legationem mittens, rogat ea qua:

scrvus,

quem cum

veneril dominiis, invenorit

pacis

Sic crgo

omnis ex vobis, qui non re-

facienlem. Vere dico vobis, supra omiiia

constiiiiet illum. Qiiod si dixerit

qiix- pos.sidel,
ille in

nunliat omnibns qu;e possidcl, non potest meiis esse

discipulus.

servus

corde

suo, Morain

(acit

dominus meus venire,

aiicillas, et

et C(C|ierit

Et posl aHqnanlum [xvi.]

cilc vobis

Et ogo vobis dico, Fainiquitatis, ut cuni

perculere pueros et
inebriari
:

edere, et bibeie, el

amicos de

mammona

defi-

veniet

dominus

servi illius in die

qua non

fecoriiis, recipianl vos in a-lerna

tabernacula. Qni

sprrat, et hora qna ncscit, et divideteum, partemqiie

delis est in miiiimo, et in m;ijori lidelis ost, ci qiii in

ejus

cum

intidelibiis

ponct.

Ille

aiitein

servus, qui

modieo iniquus
in iniquo

est

ct in

majori iniquus cst. Si crgo

cognovii voliintatem domini sui, ct non pra^paravit,

ei

mammona
:

fidelesnon fuislis; quod vcslrum

^ ?

non
:

fecil

st^ciindniu
iioii

voUintatem ejus, vapulabit

[)lagis,

esl quis dabit vobis

Nemo

servus

po!,e;>t

duobus

mullis

qni

aulem

cognovii, ct fecit digna

dominis servirc
liget
;

aulcnim

uiiiim odiel,

ctaltorum di-

vaprdabil paucis. Oimii autem cui mulluin dalum est,

ant uni adh^crebit, ct alierum contemnct. Nofv

nHiiUim qux-rclnr ab eo
lOdliuin
,

et

cui eo.

commcndavorunt
Ilem pmilo posl
probare;
:

potestis

Dco

servirc ct mainmona!. Audicbant aulenv

qiii

plus

repciunl ab

b.TC
liim.

omnia
Et

Pharisaci,
:

erant avari; elderidebant

il-

Hypocritae, faciem ternc el

ca-li nosiis

lioc

ait illis
;

Vos

estis qui justificatis

:

vos coran*

auicin tempns (piomodo noii probatis? Quid

a vobis ipsis
iioii

autem

et

liominibiis

Dcus autcni novit corda vestra

,

qniaquo^
suain,

judicalis
[xiii.]

quod juslum
:

csl

boniinibiis altum cst

post paucos versus
el ducil alteram,
:

aboininatio est ante Deuin. Et

El alitiuanio post

Contendite intrare per au-

Oinnis qui dimittit

uxorem

gusiam portam
Irarc, et

quia nuilli, dico vobis, quaerent in-

muxhatur.
[xvii.]
:

non polerunl.
:

El
iii:int

posi

paululum
v;c

Impossibile estut non veilii

Et alio loco [xiv.] Dicebat autem ad invilatos parabolam, intendens qiiomodo primos accubilus eligerenl, dicens ad ilios Cnm invitatus fueris ad iiuplias,
:

scaiidala;

aulem

pcr

quem

vcniunt

Ulilius estilli,si lapis luolaris

imponainr circa col-

lum

ejus, el projiciatur in

mare, quam ul scandalizel

:

noii disciimbas in
sit

primo loco; ne

forle lionoratior te

unmn de
dimitle
septies

pusillis istis. Aitcnditc vobis

si

si

peccaveril

inviiaius ab co, et venieiis is qui te el illum vocatibi,

fraior tiins, incropa illiim; el

illi.
iii

pccnilcntiam cgerit^
le
,

vit, dicat

Da buic

lociiin; ct

tiinc

iiicipias

ciim

Et

si

septics in dic peccaverit in

ruhore novissimmn locum lencre. Scd

fiioris,
ril

vade, recumbe in novissimo loco

te

cum vocalus nt cum venesiipe-

die conversus fucrit ad

illi.

te, diccns, PaMiitet

me, dimitle

qui
:

invitavit, dicat libi,

tibi

Amice, asccnde
sinuil

El alio loco
in

[xviii.]

Dixit

autem ad quosdam, qui

jusli,

rius

lunc erit
oinnis

gloria

coram

discumbenlibus.
,

se conndeb;int

lanquam
:

et

aspernabantur
asceirde-

Quia

iiui

se

exaltat, hnmiliabiliir

et qui se

ca.>tcros,
ruiit in

parabolam islam
;

Duo bomiues
;=e

humiliat, exaltabitur. Dicebat

taveral
:

autem

et ei qui se invi-

tompliimut orarenl

unus Pharisoeus, elalier

orabat

Cum

facis

prandiuin vel coeiiam, noli vocare

ne--

Public;inus.

Pharisseus stans h;cc apud

libi,

amicos luos, neque fralres iuos, iieque cognalos,

Deus, gratias ago

quia non

sum

sicut cxleri bo-

' ^'yi]SAUhSibelnvnc, quwriteprimnmreqmm Deietjustiliam ejus : al in anliquis f;orb. ijibl. carebat

nmn,

chetai.

his verbis, prigra^co etiam texlu absunt, et ab oinaibus codicibus hujus SijecuU. in Mss. el iji antiqius torb. Bibiiis, venit. la graeco, qr-

etjudilium ejus

.iu;e a

vulgata, in resurreclione. Grsc, en te anaslasei. Locus ex sacris Bibliis rediiitegrandus Imiic m raodum

f i ergo in iniquo mammonn lidiles non fuistis ; qnod verum quoil est, quis credet vobis ? Et si in alienc (ideles non futsiu ;

vestrum

e^t>

9ui$

dti^

^obis ?

m
iuimim, raplores,
Piil)iiramis
:

S.
injusti
iiis
,

AIIGIJSTINI

SPECUI.UM
vi-stris
tis.
,

m
quemadmodnm respondeact sapientiam
,

adiiltori

vcluU
,

ojhm

liic

non pr;vmoditari
ciiim

jojiiiio

iu

f,al)bato

(lecimas

do
,

Ego

dabo vobis os

cui

non

omniiim qu;c possidoo. Et Pnblicamis a lorige slans

potorunt rcsistere el contradicere

vcslri.

omnes

adversarii

nolchat nec oculos ad cooliim lcvare; sed percuticbat Deiis, propiliiis csto mibi pecpccttis suum, diceiis
:

Tradcmiui aiilem
,

a parcnlihiis, ct fralrihus, et

cognatis
critis

ct aniicis

ct niorle afficient

ex vobis; et
:

catori. Hico
siiain

vobis, descciidit hic justificatus in

domiim
autem
vide-

odio omnibns pioplcr

nomcn meum

et capil-

ab

illo.

Quia omnis qui se cxaltat

humiliabi-

lus

do capitc vcslro non

pcribit.

In palientia vestra
:

lur; ct

qiii

se humiliat, exaltabiliir. AfTerebant

possidcbitis animas veslras. Et post aliquanlum

lcnditc aiilem vobis
,

At-

ad

illiim

etinfantes, ut eos tangeret.

illos.

Quod cum
me,

ne forle graveiUur coida vestra

'ranqiiam enim l;i(pieus

renl discipuli, increpabant

c;uis illos, dixit
iite
:

Jesus antem convoel no-

a ciapula clcl)iict;ilc, cl cinis liftjus viui;, el supervenial in vos ri'penlin;i dies

illa.

Sinilc pncros vcnire ad

eos vetare. T;diuin csl enim rognuin Dei.

Amen
eum
Quid

supervcnicl

in

oinnos qni sedent supi;r faciein omiiis

dico vobis, quieumqiie non acceperil regnuni Dei siciil

tcirrc. Yigilalc ilaijue omiii

lempore oranles, ut digni

,

puer

nnn

inirabit

in illud.
:

Et interrogavit

Iiabeaniini fugere

omiii:i

isia

qu;e lutura sunt

et

qiiiidam priiicci^s, diccns

Magister bone,

(juid faciens
:

slarc anle Filium liominis.

Iteni post aliqiianluin [xxii.]
loiilio
:

vilani

atcrnam possidebo?

Dixit aulein Jesus

nisi solus

Facta est autem conesse major.

,

mc
lum

dicis

bonnm
?
,

Ncmo

bonus,

Deus. M:\n,

inlcr eos

ipiis

eorum viderclur

dala nosli

facics

Non occidcs, Non moecliaberis Non furNon falsum leslimonium diccs Hoiiora
,

Dixit
ct qui

aulcm

eis

Heges gentium dominanlur eorum

sod qui major est in vobis,

ptlcstatcm liabcntsuper eos, hcnefici vocantur.

iion sic
' ;
:

palrem tniim

el malrein.

Qni

ail

lla-c

omnia

ciislo-

Vos aiilcm
sicul junior

fiat

divi a juvcntutc
libi

mea. Quo
:

aiidilo,

Jesus

ait ci, Adliiic

ctipii pra'cessor esl, sicul ininistralor.

qiii ?

unum

dcest

omnia qu^vcnnunic habes vende,

in ccelo
;

et

Nam

qnis major est,

recumbit, an qui minislrat?

da pauperibus, cl habebis tliesaurum

sequere me.

ct veni,

nonnc qui rociimhil

tontationem.

isgo

aulem

in

medio veslrum
:

His illc auditis, conlrisSaliis esl

illuin Jesiis

qnia di-

suin sicul qui ininistiat. Et alio in loco

trelis in

Orate ne in-

vcs erat valde. Vidcns auicni

trislem fa,

clum

dixit

Qu;un

dilficilc
!

qni pecunias h:)bent

iii

DE EYANGELIO SECUNDUM JOANNEM.

[Cap. v.J

regnuin

Dei inlrabunl

Facilins cst
,

cnim camelum
Et po-

Quomodo

potesiis vos credere

qui glo-

per foramen

aciis transiro

qiiam divitcni intrare in

:

riam ah invicem
est noii

accipiiis, el

gloriam quae a solo Deo

regniim Dei. Et dixerunt qni aiidiebant

lcst salvus lieri
? ail iliis
:

qiiis

qii:i'rilis ?
:

Qna; inipossibilia snntapud

:

Et
ego

post aliriuantuni [viii.]

Dixit

aulem Jesus

Nec

homines, possihiliasuntapudDenm. Ait autemPelrus

tc

condcmnabo. Vade
:

et amplius

jam

noli pec-

Ecce nos diniisimus omnia

dixit cis
:

el

secuti

sumus

tc.

Qui
do-

carc. Et paulo post

Si

vos manseritis in sermone

eiitis, et cognoscelis verita-

Amen

dico vobis,
,

ncmo

est qni reliijuil

meo, verc
tem
,

disci))uli

moi

niiim, ant pnrcntes

lios,

ant fratrcs,
,

aiit

iixorcm,

aiil (i-

et
,

vcritas

liberabil
,

vos.

El post pimlulum
qiii lacit
,

propler rcgiium Dci

et

non recipiat miilto plura

venluro vitam a;ternam.

Amen
vobis,
bit

ainen dico vobis

esl poccati.

qnia oninis
alibi
:

peccadico

in

hoc lempore,

et in sa^culo
:

tum, seivus
si

Et

Amen

amen

Et

alibi [xix.]
:

Slans auleni Zacluens, dixit ad Do-

quis sermonom moiim

iii

scrvaverit,

non vide-

iriinum

Ecce dimidinm bonorum meorum, Doinine,

et
si

morlein

ailornnni.
:

do pauperibus,

quid aliquem dcfrandavi ad euin

:

reddo

Et post aliquanlum [\u.]

perdot

Qni amat animam suam,

siiam
iii

quadruplum. Ait
iniii

Jesiis

Quia hodie salus dofilius est

eam

et qui odil

animam

hoc mundo,

huic facla est, eo quod et ipse

Abraha?.

in vitam ajlernam cusiodit

eam. Si quis mihi mini-

Venil

enini Filius hominis qua^rere ct

perieral.
:

salvum facere
sunt
:

slrat, nie seqiialnr

ct ubi

sum
:

ego,

illic
,

el ministcf

quod

meus
Reddite ergo
qiice
;

erit.

Si

(|iiis

mihi

ministinvcrit

lionorificabit

Et post aiuinantnm [xx.]

Caisaris, Ca^sari

eiim Paler mous. Et alio loco

Dilcxernnl enim glo-

et qiiai sunt Dei,

,

Deo. Et

alio loco

riam hnminum magis

(|iiam

gloriam Dei.

Audienle autem omni popnlo

dixit discipulis suis

Et

alibi [xiii.]

Vos vocalis
,

me

M:igister, et
:

Do-

Allendile a Scribis, qui ambuiarc volunl in

slolis, et

mine;

ct

bonc

dicitis

sum etcnim
el

si

eigo ego lavi

amanl

salui:itiones in

foro

el

primas calliedras
in conviviis
;

in

pedes vosirns Dominus

magislcr, cl vos debelis al-

synagogis, et priinos discubilus

qui de-

lcr allorins Iav;u"o podcs. Exeniplum enini dedi vobis,

vorant domos viduarum

simulanies longam oialio-

nt qiiem;idinodnni cgo lcci vobis

ila el

vos

faciatis.

nem

hi accipient

damnaiionem m;ijorcm.
vidit aiilcin cl
a;ra

Et
lis

paulo posl

Mandaliiin

novum do

vobis, ut diliga-

[xxi.]

Respiciensauiem vidilcos qni miitcbant mu:

invicem, sicnl diloxi vos, nt cl vos diligatis invicem.

(|uia inci discipuli estis
,

nera sua in gazophyl.icinm divites

In hoc cogno>ccnl onincs

si

quamdam viduam pauperculam milleniem

nula duo
;

miex

dilectionom habuorilisad invicem.

et dixit

Vere dico vobis

qiiia

vidua ha;c
hi

El paulo post [xiv.]

Si diligitis nic
:

..

mandata mca

pauper plus quam

omnes misil. Nain et oinnes

:

servato. El posl paululmn

Qui

iiabel maiidala

mea
:

abundaiili sibi miserunt in nuincra Dei

hx'c anlcin

ex eo quod deesl
buii
,

illi,

omuem
:

victum suum queni ha-

Edili cum vulgata , Mss., sicut junior sicut miiior. sicgue etiam iu auliquis Corb. BibUis; juxla graecum, Im

inisit.

Jlem

alio loco

Poniie ergo in cordibus

neoteros.

995
et servat ea
ille

DE SCKIPTUBA SACRA.
est qul diligit ine
:

994
:

qui

autem

tliligit
,

ad fosdcm

Argeiilmri, aut
,

aurum

',

aiit

veslem

iiul-

nie

diligelur a Palre nieo; et ego diligam

ei

cum
:

et

lius conciipivi

ipsi sciiis

quoniam ad ea qu* mihi

suiit,

manifeslabo
dili"il

meipsum. El
ad

posl tres versus

servaliil
;

'

Si quis

opus oranl

ct iis ([ui

mecum

minislravenmt

me sermouem meum
eum
cl
cuiii

el

Paier nieus

niaiius islic.

Omnia

oslendi vobis, quouinm sic labo-

dili"ot

vcniemus, ct niansioncm apud

diligii

rantes oporlei suscipere iiirirmos, ac mcmiuisse verbi

eum

laciemus. Qui non

me, scrmones meos non

nie, ct

Domini Jesu, quoiiiam ipse

darc

dixit, Bealiiis cst

magis

serval.

quam

accipere.

Eipauto posl [\v.]

Sicut palmcs
iiisi

Maneie

iii

ego
a

in vobis.

Et

alio loco,

cum Jacobus

el qui
ei

cuni eo eranl, Paulo

:

non polesl faccrc fruclum

;

scmctipso,

apostolo loquercnlur, dixerunt

[xxi.]

Vidcs, fiater,

maiiseril iu vite

sic iiec vos, nisi

:

in

me

nianse-

quoi

niillia

sunt

iii

Judocis, qui crediderunl;

elomnes
lo, quia

ritis.

Ego sum
in

vitis,

vos palmiles

qui

manel

et

ego

eo, bic fert fructum multum. Quia

(iiiis iii

me sine me
in

mulatores sunl Lcgis. Audicrunl autem de

discessionem doceas a

Moyse eoriim, qui per

G(Mites

nihil polestis lacere. Si

mc

noii nianserit,
;

mit-

sunt, Jiidicorum, diccns iion dcbere eos circumcidcre

filios

lelur foras, sicut palmes, et arescct

cl in igiicm miilcut et
,

et colligenl

eum,

suos

iicque

secundum coiisuetudincm

ingredi.

el ardet. Si manseritis in
;

me

Quid ergo est? Uiique oportet convcnire muliitudi-

verba niea

in

vobis maiiserinl

quodcumque voluccl efficiamini

nem
quod

audienl cnim le supcrvciiisse

libi

hoc ergo fac

lia-

rilis peletis, el liel

vobis. In boc cl.irificalus est Patcr

dicimus. Siint iiobis

;

viri

qualuor votum

mcus
vos

ul frucium

plurimum

alferalis

benlcs super se
et

liis

assuuiplis, sanctilica te

niei discipuli.
:

Sicut dilcxit

me

Pater

et

ego dilexi

impende
qu.-c

in illis ut

radanl capiia

ei scient

cum illis, omnes

maiietc in dilcctionc inea. Si prx'ccpta

in dileclione
,

mea

ser-

quia

de

le

audierunt, falsa sunt, sed ambulas et

iis

vaveritis, man(!bitis
Palris

mei pr;ccepla servavi

el

mea maneo

sicul et
iii

ego

ipse ciistodiens Legcin. L)e

aiitem

qiii

crediderunt

ejus dile-

ex Gentibus, nos scripsimus, jiidicanles ut abslineant

se ab idolis imuiolalo, ct sanguine, el suffocalo, et

clione. H;cc locutus suin vobis,

iil

gaudium

mcum

iii

vobis

sit,

et

gaudium veslrum implealur. Iloccsl

ul diligalis

pra;-

fornicatione.

ceplum meum, Majoicm hac diicclioiiem iiemo

inviccm,
liabet

siciil dilexi
,

vos.

Ha:c de

libro

Acluum Apostolorum, nostro huic

Iiic

operi

quam

ul ani-

congruenlia, quo!

poncremus,

salis esse

comperimus.

mam
Haec

suam mando

quis poiiat pro

aiiiicis suis.

Et paido post

IJbi videnius Apostolos, eis qui

ex Genlibus crediderunt,
,

vobis, ul diligatis inviccm.

in Itoc

nulla voluisse onera veleris Legis iniponere

altinet

quanlum
;

llwc de quuluor Evaugeliis

sliniavi
:

opere ponenda exi-

ad corporalis ubslinentiam voluplatis

liis

nisi lU

ubi inlelligi potcst, tres evangclistas, Muttliceum

observarent ab

tribus

id est

ab

eis

quos idolis

immo-

scilicel el

Marcuni
;

ei

Lucam,

ideo nubis plura dedisse

larentur, et a sanguine, et a fornicatione.

Unde nonnuiU
el

prcBcepta vivendi

(juiu cani

inaxime secuii sunt parleni.

puianl Iria lantiim ciiniina esse nwrlifera, idololatrium.

et

quw

activa dicitur.
,

Quiu vero Joaniws contcmptalivain

ciim ejus evangciniin supcremineat
in eo

homicidium
,

et

fornicalionem

ubi ulique

adulle.

magis tenuil
ccBleris
,

ideo

riuin

et

omnis prwler uxorem concubilus

iiUelligitur

multo puuciora tamen

morum

prwcepla dede-

quasi non sint morlifera crimina

quwcumque
neque

alia sunt

comperimus. liinc jain de

runt, Actus Aposlolorum,

illo libro

cui

liluluni

prwlcr liwc tria

et fallaciter

quw

n regno Dei separanl, aut inaniter

commcmorabimus

quce inveni-

diclum

sit,

Neque
',

fures,

avari, ne-

mus
ibi

oninino paucissiina..

Eo

qiiippe

rcrum gestaruni
magisque

que

ebriosi, iieque maledici

iicque rapaces regiiuin

conlinetur liistoria,

quibus wdificalur fides,

Dei possidcbuiit (I Cor. vi, 10). Sed oporlet nos reprcssa dispulaiione nostra, ad Epislolas apostolicas
venire
,

exempla quani prwcepla conscripta sunt.

jam

DE LIBRO ACTUUM APOSTOLORUM.

[Cap. XV.] Jacobus ergo loquens
quil
,

el

videre etiam in ipsis quid huic operi conve-

nienier nptelur,
:

Propler quod

in-

DEEPISTOLA
[Cap.
I.]

B.

PAULI APOSTOLI AD ROMANOS.

eniin

ego judico nou inquictari cos qui cx Genlibus

;

Non

erubesco Evangelium. Virlus

convertuntur ad Doiiiiiiuai

sod

sciibcrc ad eos ut
,

cuim Dci

esl in

salulcm omni credenti, Judyco primum

eo revelatur cx fide in
*.

abbtiucaiil se a conlaiiiiiialionibus simulacroruni

et

et Gra'C0. Juslilia eniin Dei in

fornicalione, ct sullocalis, et sanguiiie. Et paulo posl:

(idem, sicut scriptum esl, Juslus aulem ex fide vivil

'Visum est eiiim Spiiitui sancto ct nobis

niliil

ullra

Revelalur cnim ira Dei de ccclo supcr omncin impielaleni et injustiliam

iii

impouere vobis oneiis,quam hxc neccssaria;

lineatis

ut

abs-

boiniuum eoruni; qui verilatem

:

vos ab immolaiis siuiulacrorum, ct

el

saiiguiiie,

iiijuslilia

delinenl
in
illis
;

quia quod nolum esl Dei, ina-

et sulTocato,

fornicalioiie

a quibus cuslodienlcs

nifeslum est
Invisibilia

Dous

eiiiiii

illis

manifestavit.

vos, bene agetis. Valeie.

enim

ipsius, a creatura

mundi, per ea qu;B

quoet

El post multa, cum Paulus aposlolus prwpositis Ecclesiw

fiiie
,
,

facla sunt, intellecta conspiciuntur, sempilerna

quos congregaverat
,

^,

loqueretur [xx.] gregi

, 5 ,

Allcn

inquit

vobis

et

uiiiverso

in

quo vos

Sic

etiam in
,

Corl).

Bibliis
.,

at in

Bibliis

excusis

Spirilus sanclus posuil episcopos r r r -, .

Jiei,

rcgere Ecclesiam E3

""i".'",)-.2

quam

editis, malefict. Al

..mc ut Regio Ms. t

^

in af.ri<i Rii.iiu sacns Biniiis,

acquisivil sanguine suo.

:

Et paulo postidem

maledici.
3

Grffice est hic et

Regius codex Et post im versus. Regius Ms., quos consecraverat.

Habac. cap. 2, v. 4, zesetai, vivet. Hic in Vulgata addilur, Dei; quae tamen vox abest a

grseco.

995
quc ejus virtus
el
ili\ iiiilas
, ;

i^-

AUGUSTINI Sf>ECULUM
:

99G
fiiraiis
,

ul

sin(.

ioexcusabiles

quia

noii

furaiidum,
;

qiii

dicis
,

non mcechiiiidnin,
sacrih^giuin facis
;

Cinn cogiiusissoni Oeuni

non

sicul

Deuni

glori(ica-

moetharis

qui aboiiiiiiaris idola

verunl, aui gralias egerunl; sed evanuerunl in cogilaiionibus suis, et obscuratuni csl insipicns coreoruni.

qui in Lege gloriaris, per prievaricationcm Lcgis neiiin

inlionoias. Noincn

cnim Dei per vos

biaspliematiir in-

Diconlcs

eiiini

se esse sapienlcs, slulti facli sunt

ct

tcr Gciilcs, sicul scii|itiini csl.

niutaveruul gloriani incorruplibilis Dei, in similitudineni iniaginis corruplibilis iiominis, el

El alUjunnto posl

[v.J

Justificali igilur

ex

fidc

pa-

volucrum, et

cem

habcair.us ad Dciiin pcr Donrmniii nosirum

:

Jesum

quadrupedum
illos

el serpentium. Propier

quod

Iradidit

Chrislum
gralia isla

per
in

quem

ct acccssiim

liabcmus fide in
iii

Dcus

in desideria cordis

eorum,

in ininiundiliam,

*,

qna stannis, ctgloriamur

cl

spegloriaj

ul conlumeliis afficianl corpora sua in semctipsis. Qui

(ilioruin Oci.

Non soliiinautem, scd

scieiitcs

gloriamur in
palienliam

conimulavci unt verilatem Dci

in

mcndacium

el co-

irihiilationibus,

quia

tribulalio

luermit, et scrvierunt crcalurae polius quain Crcalori,

opcratiir, paticntia

autem probalionem, probatio vero

:

qui est bencdictus In syecula.

dit illos

Amen. Propterea

tradi-

spem
qiii

spes autem noii coiifundit

in

quia charilas Dei

Deus

in passiones ignominia;.
,

Nam
in

fcniiiue

dilTiisa cst

coidibus

iioslris [ler

Spiritum sanctum,

corum immutavcrunt naiuralem usum

qiii

eum usnm

datiis cst nobis.

alio loco
[vi.]
:

cst conira naluram. Simililer autcm cl masciili

,

Et

Non crgo regncl pcccalum

iit

ia

relicto nalurali usu femin.-

exarserunt in desideriis

ve Iro mortali corporo,

ejus.

obcdialis conciipiscenliis

suis in iiivicem

masculi

in

masculos turpiliidiiiem
oportuil, crroris
iion
siii

Scd

iicqiie exhibeatis
:

mcmbra

vestra

arma

ini-

operantes; et mercedcm,
iii

quam

quilalis peccato

sed exhibetc vos Deo, tanqiiam ex

el
:

senietipsis recipicnles.

Et sicut

probaverui.t
in rejtro-

mortnis viventcs,

incmbra vestra arnia

jiisliti;c

Deo.

Deum
omni
qiiilia

habere

in notilia

iradidil eos

Dcus

El posl paululum

Humanum

dico propler infirmita-

bumsensuin,

ut faciantquae
,

non conveniunt; rcpleles

,

tem carnis

vestriic.

Sicut cnim exhibuisiis

membra

ve;

iniquilate
;

malilia
,

foriiicalione

avarilia, ne-

stra servirc inimuiiditiic et iniquitaii

ila

ad iniquilatem

pleiios invidia
;

lioniicidio, contentione, dolo,

,

nunc cxhibete membra vestra servire

El

justitiai in

maligiiiinle

susurrones

delraclores
e.latos,

Deo

odibiles,

saiu tiiicationem.
alio loco [viii.]
,
:

conliimeliosos, supcrbos,

invenloresmalorum,

Ergo, fratres, debilores sumus

Si enini
spi-

parenlibus non obedientes, insipieiites, incompositos,

tine affcctione, absque foedere, sine niisericordia. Qui
ciini jusiitiam

noii carni

ut

secundum carnem vivamus.

vixeritis,

sccimdum carnem
ritii

moriemini

si

autcm

Dei cogiiovissent, non intellexcrunt quo-

facta carnis mortificaveritis, vivelis.

Quiciimquc

iiiam qui lalia agunt, digni sunt

morte; non solum

enim

Spirilu Dei .igiinlur,

:

hi

filii

suiit Dei.

Et post

qui ca faciunt
[ii.J

sed et qui consentiunt facientibiis.

paululum
Christi
;

Hajredes quidem Dei

coha>redes aulein

Pioplcr quod inexcusabilis es, o

In
;

homo
,

omiiis,

si

tamen comjtatiamur, ut
:

et conglorificemur.
iion

qiii jiidi( as.

quo eiiim judicas altcrum

agis, quoe judicas

tcipsiim

Ei pust paululum
ramiis
versus
;

Si aiilem

quod

videmus, spe-

condemnas

eadem cnim

'.

Scinius

per palicnliam exspectamus. El post paucos

enim quoniam judicium Dei

est

secundum verilatem
autem hoc, o homo,
,

Scimus aulem quoniam diligentibus Deuin

in

in eos qui talia agunt. Existimas

onmia coopcrantur
pcrseculio

bonnm. Et paulo

posl

Quis nos

qui judicas cos qui talia agunt, et facis ca

effugies judicium Dei
?

quod

tu

separabil a charitale Clirisli? tribnlatio? an aiigustia?

a:i
?

An

diviiias

bonitatis ejus ct
*

an fames? an niiditas? an periculum?

csl,

palientiai et kinganimitatis

contemnis? Ignoras

quo-

an gladius? Sicnl ^ciiptum

ficamiir tota dic, ajstimati

Quia proiitcr

te nioili-

niani henignitas Dei ad poenitentiam te adducit? Se-

sumus

ut ovcs oc("isionis.
qiii

cundum duriliam aulem tuam,

Ihesaurizas
judicii
cjiis
:

el impoeniiens cor, el revelationis jusli

Scd

in his

omnibus su|)cramus, proptcr cum

di-

tibi
,

irani in die

irae

jexit iios.

Cerlus

snm

eniin qiiia

ncque mors, neque

^,

Dei

qui reddet unicuiqiie

secundum opera

vila, neqiie angeli,

neque principalus
,

neqiie instan-

his (|uidcm, (]ui

secundum
his

palieiitiam boni ope-

lia,

neque

fiitura

neque

forliludo

neipie altiludo,
poteril

ris,

gloriam et honorcm et incorruptionem qu.ierenti;

ni^que profuiidiim,

neqiie crealura alia

qiiae est in

nos

bus, vilain aeternam

et qui

aulem, qui ex conleiitione

^,

separaie a charitate Dei,

Christo Jesu

Do-

non
ei.

acqiiiescuiil verilati, creduiit auleni iniqiii-

mino noslro.
El
alio loco [x.]
:

tali, ira

inihgnalio. Tribulatio et arigustia in (uniiem

Corde enim
fit

crediliir

ad

jiistiliam

animam

liominis operanlis

malum

Jiiduii

primum

ct

ore aulein conlessio

plura
,

ad salutem. Dicit cnim Scriillum, non coiifdndetu.-.

Graeci. Gloria

autem

et

honor, el pax omni operanti

el

Omiiis

qiii

crcdit in

bonum

Judajo

primum

Gncco. El post paululum

,

Noii eiiim anditoros Legis justi sunt apiid Deuiii

scd

factorcs Legis justificabiintur. llem paulo posl

Qui

Non cniiii cst distinclio Jud;ci et Gnci. Nam idcm Dominus omnium, divcs in oinnes qui invoc;int illuin. Omnis enim quicumqiie iiivocavcrit nomcn Doinini,
salvus
crit.

crgo alium doces

tcipsum non doces

qui pra;dicas

Etalioloco
Ara. et Er., quijudices. Graec,

[xi.]

Tu aulem

(idc sla

'

noli allura

ho krindn,

in vetuslis Corb. Bil)Uis participium est, tdnoram ; juxta grsecum, ucfnobn. 3 vuljiula iii excusis, quwrunt vitam celernam; his autem qni simt ex conlentione : at ilia iu antiquis Corb. Bibliis, uitiil diiTerl ab hoc Speculo.

sapere, sed lime. Si enim Deus naluralibus ramis ttoa

in sacris Bibliis, per fulern in gratiam islam, Hic sacra BiJjha addunt, neque viHutes. * vulgata, stas. Gra;c., eslicas.

997

DE SCRIPTURA. SACRA.
iram, sed ct propter conscienliam. Ideo enim ct

998
tri-

boiiilateni peporoit, nc forte nec libi p;ircal. Vide ergo cecidcruiit,sein cus (iJiiclomqiii severiliUeiii Dei
el
:

bula praislatis. Minislrienim Dei sunl, in boc ipsum

servientes. Reddile
Iribiilum
;

Yeril-iiem; in
b()nil;ilc.

teaulem boniiateiu

', si

piTmaiiseris in

omnibus debita
;

cui

tribnlum

cui vectigal, vecligal

cui

tinioioin, linio-

Ki paulo post [\n.]

|)or iiiisericonliain

Obsecro ilaqne vos,

iit

fialres,

rem

cui Iioii(n-oin,

honoroiii. Noinini quidqiiam de-

Dci

exliibeatis corpora vestra

beatis, nisi ut iiiviccm diligatis. Qiii eniin diligit croxi-

hosiiaiH vivcntem, sanctam,

bi!i'

Deo placenlein, lationa-

muiii, Logeni

iinplcvit.

Naiii,Noii adiilteral^is,

Non
in

ol)seqninm veslrum.

Et nolite conforinari hnic

:

occidos,

Non

fiiraboris,Ncn f;dsiim lestinioniuin dices,

si

Sivciilo; sed reforniaiiiini iiinoviiale seiisiis vestri

iit

Noii coiiCiipiscos, ct

qiiod osl aliud

mandatum,

jirobelis qiia;

sit

voliiiilas

Dei

boiia, cl placeiis, ct
,

boc vcrbo inslauralur, Diligcs proxinuim luum sicut

teipsiim. Dileclio

perfecla. Dico enim pergraliam (|i!a: dala est mihi omiiibiis qui sunl inior vos, non pbis sapcre qnain

pioxinii

iiialuiii

noii operalur. Ple-

niludo ergoLcgis csl dileclio. Ei hoc scieiiles lempus,

quia liora est jam nos de soiinto siirgore. Niiiic cnim

oporletsapeie, sed sapeie ad sobrietalem, nnicniiiiie

sicul

Deus

divisil

mensnram

(idei.

Sicut

Ciiiiii iii

niio

propior csl nostra s;dus, qu;iin

euiii credidimiis.

Nox

corpore miilla inembia habcmus, omnia

bia noii

aiitcin
niiiili

inemiiiuim

pr;ccessil,diosautciii appropiuquavii. Alijiciamuscrgo

ennulem acluin babcnl

iii

ita

opera lcnobiaruui
die,

ot

induanuir aiina iucis

>ioii
iii

sicul in

corpus sumns

Chiiblo, singuli

aulem

alter alterius

hoiicslc anibiilcmiis,
iii

coiiic^sationibus et
iinpudiciliis,

iiiembra. Hal)ciiles aiitcin donationcs secundiim gra-

cbriet;itibiis, noii

ciibilibus

''l

uon

in

liam, quic data est nobis, dilTereiilcs scciinduin ratioiiein

iiistrando
tiir,
iii
;

sive prophetiam
iii

coiilontioiic ct

;i;iiiiilalione;

sed iiiduiiuini Doiniiiuiu

feccritis in

fidei

sive ministoriuin,
i:i

mi-

Jesum Chrisliim. Et carnis curam ne

sideriis.

de-

sive qiii docet,

doclrina

qiii

cxhorla-

cxhortando;
iii

qiii tiibuil, (|ui

in simplicitate; qiii
:

[xiv.] Inlirinum aiitcm

In fide

'

assumite

non

in

pr.oesl,
(Sileclio

solliciludine;

miserelur, in hilarilate

disccptationibiiscogitarioniim. Aliiisciiim credit inaii-

sine siniulatione, odientes maiuin, adh;i3reii;

ducare omiiia

qiii a;ilciii "nririiuis esl,

olera niaiiduiioii

tes liono

charilatem

^ l'r;iteinilati.s

iiiviccm diligentes,

cot. Isqiii iiiaiidiical,noii iiiandiicaiitem

spcrnat

iionore invicem prxvenientes; sollicitudine iion pigri,

spiritu fcrveiites, Doaiino servicnles
,

ct quiiion manducal,maiiducantem nonjudicei; Deus

eiiiin
illiiiii

spe gandeiiles,

assiimpsit.

Tu

quis es

qiii

judicos alienuin
:

inlribulalionepatientes, oraiioui inslanles, necessiiatibus sanctorura conimunicanlos

,

serviim? Suo doiuiiio

slal,

aut cadil

slabit auleni

iiospitahlatcm se-

potens estcnimDcusstatuere iilum.Nam alius jiidicat

diem. inler

cianles. Beiiedicite persequentibus vos, bencdicile, et

nolite

diem

alius judical

omiiem

diein.

Unusgralias

maiedicere.

Gaiideie cuin gaudonlibiis,

flcre

qiiisque in siio scnsii abundot. Quisapit diem, Doinino

sapil
:

cum

flenlibus.

Idipsum iiivicem sonlienies. Non

alla

ct qiii

maiiducal, Doiniiio inanducal

sapienlcs,

sed

huniilibus consontientes. Nolile esse

Nulii

eniin agit Dco. Et qui

non mandiicat, Domino non

Deo.

prudontcs apud vosmelipsos.

malum pro mab)

fieri

manducat,

ct gratias agit

Nemo enim

noslruni

reddenles: providentes bona, iion lantum coram Dco,

sed eliam coram omnibus homiiiibus. Si
polosl,

sibi vivit, et

nemo
:

sibi

morilur.

Sive enim vivimus,

Domino vivimus
hoc

sive

morimur, Domino morimur.

quod ex vobis
habenles. Noii

est

cum omnibus hominibus pacem

Scriptum
cst

Sive crgo vivimus, sive morimur, Dominisumus. In

eiiiin Clirislus et

vosmetipsos defondentcs, cliarissimi

irac.

morlniis est, et resiirrexii, ul ot

sed dalc locum

enim

Mihi viiidisi

iiiortuorumet vivorum dominetur.

dicas fratrem
liiuiii?

Tu aulem,

quid ju-

ctam, ego rctribuam, dicit Doiniiius. Sed

ininiicus tuiis, ciba illum
;

esurieril
:

tuum? aul

lu

quare spernis fratrcrn

aiile

si silil,

polum
bono

d;i illi

lioc

Omnes enim

slabimiis

tribuiial

Dei

"^

eiiim faciens,

carboiics ignis congcres siiper caput

iii

Scripliiiii csl
niilii

enim, Vivo ogo,

dioit

Dominus, quoiiiani

ejus. Noli viiici a nialo, sed vii.ce

maliini.

fleclolur omiiegeiiu,ei omiiislingna conlitebiuir

[xin.] Oinnis aninia poleslatibiis siiblimioiibussnbdita

sit.

Dco. Itaque nnusiiuisque iioslriim pro se rationein

reddct Deo.

Non

est eniin potoslas

'.

iiisi

a Deo.

Qu;b autcin

Non ergo amplius

jiidicale,

iiiviccm jiidicciiius.

sunl a Deo, ordinaia sunt

tali,

Itaque qui resislit poles-

Sed b.c Kiagis

ne ponalis oircndiculuin fraiii

Dei ordinationi resislit. Qui autem resistunl, ipsi

tribus vel scanilaluin. Scio ct coiilido

Doinino Jcsu,
cxistimat
eiiiiii

sibidamnationem acquiiunt.
tiniori

Nam

princi|)es

non sunt

quia

niiiil

cominiine per
illi

ipsiiin,

nisi oi (|ui

boni operis, sed mali. Vis aulem noii limere

fac, el

quid cominiine esse,

coininiine est. Si
jiini

pro-

potesialeraVDunuin

habebis laudemex

illa.

Dei

pter cibuiii fialcrluus CMiiirisialiir,

non secuiidnin

enim

niinister est tihi in boiuim. Si

:

autem

nialuni fe-

charilalein ambulas. Noli cibo tuo illum perdero. pro

ceris, iime

non

cnini siiie causa gladium [lorlat. Dei

quo Chrislus mortuus

potus
sed justilia el

est.

Non
et

ergo blasplicnielur
el

enlm minister

est,

vindex

in

iram

ei

qui nialum agit,

bonum nosirum. Non enim

,

est regiium Dci csca gaiidiuin

iii

Ideo necessilate subjecti eslole, non solum

proptcr

pax

Spirilu

sancto. Qui eiiim in hoc servit Cbrisio, placet

*

Deo,

In vulgala, post, bonttatem, additur,

nei

quod a qrseco

'

Editi

habebant, in fidcm. At Mss. juxta vulgalam,

;>

abest.
^ sic olim habuit vulgata al nuiic emendatius, charitate. Item aliquaiito iafra, luco, niilii lindictum, babet, milii vin:

fide. Praepositio, in, al)esl

2

grfcco.
t

Vulgata in cxcusis, cnle

ibimal Chri^ti

nl illa

oum

hoc Speculo coucordat

cuin,

(licta.
"

in anlitiuis corl>. Bihliis; iii qulhus etiaui subsequ;3iiii vcrsiciilo lial>ei, inihi tkctel ; juxtagrse-

in sacris BibUis, orUinatce

smt

subaudi potestates.

enm

campsei.

m
el probalus est hominibus.

S.

AUGU^TCNI SPECULUM
suiii,
'.

1000

Itaque quoc pacis

Paiili,

ego autem Apollo, ego vero Cepbac,ogo aw.cin

seclemur, el qux' a-dificationis suntininvicem

propier escam destruerc
opiis

N"li

Christi. Divisus est Ciiristns?

Dci.

Omnia qnidein

fixus est
cslis?

provobis? aul
:

iii

noinine
ipso

Numquid Panlus cruciPauU baptizali

autem vos
cstis
iii

munda
culuiii

siiiit;

scd inaliim est homiiii qui per offendicst noii in

Et posl panlulum
qiii

Ex

maiiducat.Bonum
:

maiiducare carncm,
fratcr tuusoflcn-

Chrislo Jcsu,
.jiislilia,

lactus e^l sapientia iiobis a

Deo, et

et noii bihere vinuin

ncquc

quo

ct sanclificalio, cl rcdijiiiplio: ut quciiiadiiiogloriatiir, in Doiniiio

ditur

*,
'

aut scandalizatiir,

aiil

infirmatur.

Tu

fidein

duniscriplum csl,Qiii

glonelnr.

habcs

pencs tenielipsum? habc coram Dco. Beatus

El

alio

loco

[iii.]

Cum
ciiiin

cniiii sil iiilcr

vos zclus
lio-

qui noii judicat

semetipsum
si

in

eo quod probat. Qui

et contenlio,

nonne carnidcs

estis, el

sccuiidum

aulein disccrnit,

nianducaverit, daninaliis cst; quia

est cx fide, pccca-

niiiiemambulatis? Ciiin

quis dicil,
:

Ego quidem

non ex

fide.

Omne autem quod non

sum

Pauli

alius

autcm, Ego Apollo

:

iioniiehomincs

luin est.

cslis? El post paululum

inestis, et Spiiilus

Nescitis quia ieni|duin Dei

[xv.]

Debemiisaulem nos firmiorcs imbccillilales

sustinere, el
*

firmorum

non nohis piacere.

Uiiiisciuis-

que nostrum
scriplum

proximo suo placcat inboiium ad adiimpropcrantium

Dci hahital in vohis? Si qiiis autcm temphim Dei violavcrit, disperdet illum Dcus. Tcinplum enim Dci sanctum cst quod cslis vos. Neiiio se

iicationcm. Eteniin Cliristus non sibi placuil, sed, sicul

est, Iniproperia
libi

scducat

siquis videtur inter vos sapiens esse in hoc

cccide-

sujculo, stultiis fiai ut sitsapiens. Sapieiitia

enim hu-

runl super ine. Quxcumqiie autcin scripta

suiit,

ad

jiismundi

siuiliiia est apiid

[iv.]

Deuni.
:

nostram doctrinam scripta sunt, ut per patienliamct

consolalionein Scriptiirarum
speiii

habeamiis.

Deiis

autcm

patienlia; et solatii det vobis

idipsum sapere in

lempus judicare, quoadusque veniat Dominiis, qui et illumiiiabil ahscondila tenebrarum ct manifcslabit con,

El post paucos versus

Iiaijue nolile ante

allcrutrum secuiidum Jcsiini

Chrislum, ul unanimcs
l'atreni Doiniiii nostii
siciit

silia

cordium

ct lunclauserii iinicuiquc a

Deo. Hx'C

uno ore

lionorificetis

Deum

ei

auleni, fralres. transliguravi in nic ei Apollo propter

Jesu Christi. Proptcr (|uod suscipite inviccni,

vos;
cst,
tfi

iil

iii

iiohis discalis

nc

siipra

quam scriplum
Quis enim

et Cliristns susccpit vos in honorem Dci. Et aliquanlo

nnus advcrsus allcrum

infletur pro alio.

post

Probaveruiit enini Macedonia et Achaia coliain

discernit? Quid aiilem habes iiuod non accepisli?

,

lionem aliquam faccre

paupeies sanclorum,

qiii

Si auleni accciiisli

quid gloriaris quasi non accepe:

siint in Jcriisalem. Placuit ciiiiii eis, ct

debitores sunt
facti
cis.

ris? Et posl paululum

Usipic in banc

horam

et esu-

eorum.

Nam

si

S|)iritualiuin
ci
: iii

eoriim participes

riinus, ci silinius, el iiudi suinus, et colaj^his csdinuir,

siinl Gentiles,

debeni

carnalihus minislrare
fralres,

el inslahiles

sumus,

et

laboramus operantes manihus

bencdicimus
: :

Et

post paucos versus

Ohsecro igiturvos,
,

per

noslris. Malcdicimiir, et

pcrseculionem
el

Dominum nostrum Jesum Chrislum

lein Spiritus
",

et

per cliaiila-

palimur

ct

sustiiiciiiiis

bla--p!icn)amur,

obse-

utad juvctis meiii oralioiiibus pro

me

cramus. Tanquain piirgaiiicnla

hiijus niuiidi facti su-

ad Deum. Et paulo post

[xvi.]
:

Rogo aulcin vos,

fratres, ut

mus omnium peiipsema usquc adliiic. Non ut confundam vos hxc scribo, scd ut (ilios meos cbarissiinos
nioiieo.

observetis eos qui

dis.-ei sioiics et

offendicula, pricier
;

doclrinam
eis.

(jiiam vos didicislis, faciunt

et dcclinate

ab

Ilem post paululum

[v.]

Omiiino auditur inler vosfornec inler Gentes,

ita ut

Hiijusmodi

cnim Chiislo Doinino noslio non

nicalio, cttalis fornicaiio, qualis

serviunt, sed suo venlri, ct jier

dukcs sermones
cst.

et

uxorem palris
qui hoc opus

aliqiiis liabcat.

El vos

inilati estis, et

non

benedicliones seducunt corda

eiiim obcdienlia in

innocentium. Vestra

niagis liiclum habiiistis, ut lollatur

fecit.

de medio vestrum,

omiiem locum divulgala

:

Gau-

deo

igitiir

iii

vobis

sed volo vos sapientes csse in

auiem

spirilu,
,

Egoquidem absens corpore, pr.xsens jam judicavi ut prajsens, eum qui sic
noinine Domini nostri Jesu Chrisli

bono,

et simplices in

malo.
B.

operatus est

in

DE EPISTOLA
[Cap.
1. ]

PAULl AD CORINTHIOS.
omnes,

congregatis vobis et

meo

spiritu,
'

cum
iii

virtute

Domini

Jesu, triidere hujiismodi satanae

intcritum carnis,

Ohsccro autein vos, fratres,pernomeiiDout spiritus salviis sit in die

et

Domini

nostri JesuClirisli.

miiii Jesu Christi, ut idipsuni dicatis

sinl in vobis schismaia. Siiis

non
cnim
,

Non

autem

perfecti in

eodem

sensu, el in

adem

senlenlia. Significatiim esi

esl boiia gloriaiio vesira. Nescitis quia modicura fermcntum tolam massam corrumpit? Expurgate vetus fermcnlum, nt sitis nova conspersio, sicutestis azymi.

mihi de vobis,

fratr(;s
iiiter

mei, ab

liis

qui sunt Chloes

Eieiiim Pasclia nostrum inimolalus est Christus. Ila-

quia conteniiones

vos sunt. Hoc

dicit,

autem dico,

quc cpiilcmur

noii

iii

lermenlo veteri, neque

in fer-

quod unusquisque vestrum

1

Ego quidem sum

inento malitiac et ncquitiae, sed in azymis sinceritatis

ct veritatis. Scripsi vobis in epistola
,

In edilis et in Vulgata post, invicem, addilur, custodia:

ne commiscea-

tnus
'

quod verbum abest a Mss. et ab antiquis Corb.

in grseco.

Bibl.,

nec esl

mini fornicariis

non utique

fornicariis bujiis

mundi,

la Carnulensi Speculi codice et in corb. Bibliis, offendit. In gra;co, proscoptei : k\ est, irapingit.

aul avaris, aut rapacibus,

alioquin debueraiisde hoc
scripsi vobis,

aut idolis servienlibus;

exiisse.

Er. Lugd. Ven. Lov. ferunt

Tu fidem qmmhabes. M.
grtec, liembn. Ai vulgata,

mundo
,

Nunc antcm
fiater noini-

* Sic

Speculi codices, juxla

non commisceri

si is qiii

vestrum.
vulgata, sanai spiritus. Ahest, sanctt, a Speculi codicibus, et a graeco.

naiur, est fornicator, aut avarus, aut idolis servicns,

*

Am.

Er. et Ms. Reeius omittuni. sataruB

iOOl

DE SCRIPTURA SACRA.
minus, uxorem a viro non discedere
serit,
:

4002 quod
si

aut maledicus, aulebriosns, autrapax, cuni ejusmodi

disces-

nec cibiim suniere. Qnid enim

sunl judicare?Nonnedc
lis ?
iis

milii

de

iis

qui foris

mancre inmiplam
quis frater

aut viro suo reconciliari. Et

qui inlus sunl, vosjudica,

vir

uxorem non
,

dimiltat.

Nam
illo

CKleris ego dico, iion

,

Nam

eos qui foris sunl

ipsis.

Deus

judicabit. Auferle

Dominus
Et
si

si

uxorem habet infidelem

et

nialum ex vobis
[vi.]

h.xc consentit habitare

cum

!ion dimittat illam.

,

Audcl
,

sliquis

vestrum habensnegolium adver-

qua mulier

'

babel virum infidelera

illa,

et liic

con-

sus alieruni
cios?

judicari

apud iniquos

ct

non apud san-

sentit babitarc

cum

non dimitlat virum.

fideli

Sanctifi;

An

nescilis
si

quoniam

sancti de boc

mundo

judi-

caius est enim vir infidelis in muliere

et saiifilii

cabunl? Ei
eslis

in

vobis judicabilur mundus, indigni

clificata est niulicr infidelis in viro fideli.

Alioquin

qui de minimis judicelis? Nescitis quoniam au?

vestri
si

immundi essent

nunc autem sancti sunt. Quod

golos judicabinuis? quanlo magis sxcularia

igitiir

Sa;cularia

infidelis discedit, discedat.

Non
scis,

est
:

enim
in

servituti

judicia

si

iiabuerilis, oonlemplibiles qui suiit in

subjoclus fralcr aut soror in ejusmodi

vocavit nos Deus.

paceautem
si

Ecclesia, illns conslituile ad judicanJum.

Ad verecunvos
sapions

Unde enim

mulier,

virum

diam veslram
quisquam
sod fralcr
infideles?
,

dico.

Sic

non

esl

intcr

salvum facics? aut unde

scis, vir, si

qui possit judicarc inter fratrcm

,

suum?
apud

facies? nisi unicuique sicut divisit

mulierem salvam Domimis. Unumia

cum fralre judicio contendil Jam quidem omnino deliclum

inter vos.

ct Iioc

qiicmque sicut vocavit Dcus

ita

ambulet; sicut

est in vobis,

omnibus Ecclesiis docco. Circumcisus

est?

aliquis vocatus

quod judicia habetis

Quare non magis inhoc

non adducal prneputium.

In prajpulio aliquis vo-

juriani accipitis? quare

non magis fraudem patimini?

ct fraudatis, et
fralri-

calus cst? non circumcidatnr. Circumcisio nihii est

ct

Scd vos injuriam

bus.

faciiis,

pricputium nihil est

sed observatio mandatorum

in
:

An

nescilis quia iniqui

:

regnum Dei non possidefornicarii

,
,

Dei. Unusquisque in

qua vocatione vocatus cst,

sit sibi

ca

bunt? Nolite errare

servientes
,

neque

ncque
,

idolis

pcrmaiieat. Serviis vocatus cs? non

el
si

curx

scJ

neque adulteri
neque

nequc molles
fures,

neque
avari,

poles libcr

(ieri,

magisulere. Qui enim in Domino

:

masculorum concubilorcs, neque

nequc
ebriosi,
nialedici,

neque

vocalus est servus, libertus esl Domini

similiter qui

neque rapaces rognum

:

libor vocalus est, scrvus est Chrisli. Pretio

empti

estis

Dei possidebunl. El post paululum

Nescitis quoniain

nolite lieri servi

liominum. Unusquisque

in

quo vocatus
consilium

corpora vestra

membra

Clnisli sinit? Tollens

ergo

cst,fratcr % in

hoc permaneat apud Dcum. De virginibus

Biembra Christi, faciam membra merelricis? Absit.

aulem pnicccplum
autcni

Domini

non

habco;

An

nescilis

quoniam qui
Erunt

adluicret

meretrici,

unum
carne

do,
,

tanquam

misericordiam

consecutus
lioc

corpus elficilur?

eiiim,

inquit,

duo

in

Domino
cssc

ut sim

fidelis.

Existimo crgo
,

bonuni

wia. Qui aiilem adhacret Domino, unus spiritus est.

propter iuslanlem necessitatem

est

quoniam bo?

Fugile fornicaiionem.
fcceril
in

Omne peccatum quodcumquo

:

num

homini

sic

csse.

Alligatus es uxori

noli

homo

exlra corpus est

qui anlem fornicatur,

qua^rcre solutionem. Solulus es ab uxore? noli qua;rere uxorem. Si autem accepcris

casti
:

corpus suum peccat.

An
non

ncsciiis qiioniam
,

membra
cniin
in

uxorem

non pec;

vcstra

templum
habelis a

est Spirilus sancti

qui in vobis est,

et

si

niipserit virgo

non peccavit

tribula-

quem

Deo;
:

el

estis veslri?

Empli

lioncm tamcn carnis habebunt hujusmodi. Ego autem

vobis parco. IIoc itaque dico, fralrcs
cst;
:

cstis prelio

magno
qiiibus

glorificate ct porlale

Dominum
bonum

lempus brcve
tau'

corporc veslro.
[vH.]

reliquum

est,

ut

et qui

babent uxores,
flenl
,

Dc

autem

scripsistis mihi,

ost

quam non habentes

flentes
;

sint; et qui

tanquam non
;

licmini mulicrem non tangcrc: pioptcr fornicationem*

ct qui gaudent, tanquain

aulem unusquisque suam uxorem habeat, et unaqiucquc suum viruin liabeat. Uxori vir debitum reddat;
simililer

qui utiinlur

non gaudenles ' ct hoc mundo, tanqiiam non ulantur. Prsctcrit

mundi. Voloaulem vos sine
uxore
est,

enim

figura hujus

sollicilu-

autom

ct

uxor
,

viro. Miilicr sui corporis

vir.

po-

dineesse. Qui
sunt,

siiie

solliciiusestquaeDomini

lesiatcm noii liabet

sed

Siniililer

aulem

et vir

quomodo

placeat Deo. Qui aulein

sui corporis poteslalem

non habct, scd mulier. Nolite

ex conscnsu ad tempiis

sollicitus est quoe sunliiujus

u:iori
;

cum uxore est, mundi, quomodo placeat

fraudare invicem

nisi lorte

et divisus cst.

Et mulier iniiupla cl virgo cogilal

sit

nt vacetis oralioni; et ilerum rovertiiiiini in idipsum,

qua;

Domini sunt, ut

snncla ct corpore et spiritu.

ne tentet vos satanas proptcr inconlinontiam vestram.

IIoc

Quoe aulein nupla

est, cogitat qua^

sunt mundi,

quomo:

aulem dico secundum indulgentiam

Yolo autem

non sccuu'^

do placeat viro Porro hoc ad ulilitalem vestram dico

iion ul

dum imperium.
sicul

omnes homines
aliiis

esse

laqueum vobis injiciam, sed ad

obsecrandi
Si quis

id

quod honese vi-

meipsum
ex Deo
;

sed unusquisque proprium babet do-

stum

cst, et

quodfacultatem pra;beal sinc impcdimento

'.

num

alius

quidem

sic

vero
illis si

sic.

Dico

Dominum

auiem turpem
:

autcni non niiptis ct viduis, boiium est

sic

ma* Hic in Vuigata ailditur, fidelis al)est a Corb. Bibliis et a graeco.

neant, sicut el ego.

Quod

si

non se continent, nubant.

quod tamen verbum

Melius est enim nubere

quam

uri. Ilis

autcm qui
,

^ 3

in sacris

Biljliis,

fratres.

nialrimonio juncti sunt, prsecipio, non egc

'

sed Do-

Hoc loco dosideiaiilur qmm non posddentes.

*

islhoec verba, et qui

emunt, tan-

Regius codex, propter fornicationes ; .juxla grsecuni. ^ sic eliam in antiquis Corb. Bibliis, juxta grsec. At Vulgaia aunc loco, liomiiies, habet fm.

In Regio speculi codice, observandi : quod verbum iu BiljJiis aiile Sixti correclioneni habebatur : porro in corbeiensiljus legilur, Domino observandi; lone pro, Vomino observiemli.in grfccoest, allaprbs ib euscheniotu

plerisque

SAJiCT.

AUGUST.

III.

'

'

(Trente-deux.J

1003
deri oxislimat siiper virgiiiem
ailiiHa, et itu

S.

AUGUSTINI SPECULUM
sii siiper;

1004'

snam

qnod

aliorio (lescrviiml,

cum
iis

allario participanlur

'

Itaet

oporlcl

(ieri

quod

vull faciiil

iioii

pcc-

Dominus ordinavit

qui

Evangelium annuntiant, de
me. Bonuni est

cat,

si

nnliat.

Nani qui
,

slaliiil in

corde suo

lirnius, noii

Evangelio vivere. Ego aulein nullo liorum usus sum.

liabons neccssiliitcin
voluiitatis
^'inoiii
,

polcslalom

:iutcm Iiabcl
siio

sux

Non sciipsiautem
evacuet.
ri;i
:

h;ee,
,

ul ila liant in
quaiii

el lioc judicavil in

coido

servare \ir-

cniin milii niagis mori

utgloriam

mcam

quis

suain, bone facil. Igilur el qui matrinioiiiojunfacil

;

Nam

el si evangorizavero,

non

est mihi glova;

gil

virgincm suam, bciie

et qiii

non

jiingit; meliiis

necessitas enini niihi incumbit;

cnim mihi
,

fncit. Miiiier alligala cst logi

quMiilo Jenipore vir ejiis

;

est, si

non cvangclizavero.
:

Si

enim volens hoc ago

vivit

quod

si

doriiiierit vir cjiis, libcrala esl

ciii

vull,

nierccdcm habco

si

atitem iiivilus, dispcnsatio mihi

nubal,

t;inliini in

Domino. Uealior aulein

crit, si sic

credita esl. Qiinc est crgo

pr;cdicai)s, sine sumplii

pernianserit, secuiidum

mcum

consilium. Pulo aulem

qiiod ct ego Spiritum Dei liabean.

[viii.] I)e iis

nt

aulom

qii;v idolis sacrificanlur,

scimus
:

liber

non abular potcstate cssem ex omiiibus, omniuin

El factus
:

mcrccs mea ? Ut Evangelium ponam Evaiigermm Christi % mea in Evangelio. Nam cum

me servum

feci,

ut

jpiia oiiincn scieiuiain li;ibemus.

Seieiilia iiidit

clia-

pliires lucrifaeereni.

sum Judxis
iis

tanquara

rltas

vero

aidificat. Si

qnis se cxistimat scire aliquid,

Jud;es

ul Jud;cos lucrarcr

qui sub Lege sunt

nondum
Si quis

cognovil

quemadmodum

oporlcat

eum

scire.

quasi sub Lege essem,

cum ipscnon essem subLege

sub Lege erant lucriface-

auiom

diligil

Dcuiu, bic cognilus estab eo. De

sed sub gratia

ut cos qui

escis

autem

(|u;c idolis

immohuilur, scimus
posl piiululum
:

qiii;i niliil

rem
s( in,

iis

qni sine
sinc

Loge eranl lanquam sine Lege esin

esl

id'iluiii

in

mundo. El
quasi

Sed non

in

cum

Lege Dci non essem, sed

Lege essem

onuiibus est scientia.

Diinc
idoli
,

Quidam auiem

conscicnlia usque

Cliristi, ut Iiicrifacerem

eos qui sine Lege erant. Fa-

idololliylum maiukicant; ct consit iiifirnia, polliiilur.

seioiilia iptioriun

euin

Esca au
si

tcm nos non commcndat Deo. Neque

iiianducaverimus, doficiemus; neqiie
si

cuiiii

non

sum iiifirmis iit infirmus, ut infirm os lucrifacercm. Omuibus oninia faclus sum, ut omnes lucrifaccrem Omnia aulcm facio propler Evangelium, ut particeps
ctus
'*.

manducaveri-

cjiis

ef(ici;ir.

Nescitis

quod

lii

qui

iii

stadio currunt

mus, abiindabimus. Yidele aiitem ne

tia

forte hccc licen-

veslra ofiendiculum

fiat

iniirmis. Si
iii

enim

qtijs \i-

omnes qiiidem currunt, sed unus accipil bravium? Sic currite iit compreliendatis. Omnis autem qui in
agone conteiulil
,

deril enin qui habel scientiam,

idolio

rccumbentem
,

ab omiiibus se abstinel

et

illi

qui-

jionne conscienlia ejus

cum

sit

inlirma

acdificabitur

dem
tum
cuin

ut corruptibilem

coronam accipiant, nos autem

non quasi
iii

ad nianducandum idolothyta? Et
lua scientia fralcr
est. Sic
,

peribil infirmus in

incorriiplam.
;

Ego

igitur sic curro,

incer-

propter

quem
in

Cliristus
et

morluus

sic

pugno,

iion quasi
et iu

aerem verberans
,

sed ca-

autcm peccanles

in fratres,

pciculienlcs

stigo corpus
aliis

meum

servitutem redigo

ne Ibrle

consciemiam eorum iiifirmam,

Quapropter
si

Clirisliim pcccatis.

praidicavcrim, ipse reprobus efficiar.

,

esca scandalizat fratrem

meum

iion

[x.]

Noloeiiim vos ignorare

fratrcs,

quoniam pa-

iiianducabo carnem in selernum, ne fratrcm

meum

tres

iiostri
:

omncs sub

iiube fuoruiit. Et post pauco$

scandalizem.

versus
:

Sod non

in pluribus

El

post pauca [i\.]

slritcm

manducandi

et

Numquid non habcmus potebibcndi? numquid non habemus

,

Dco

nam

pr.strali sunt in dcserto.

corum benc placilum est ITjcc autcm in

ligiira facla

sunl nostri
illi

ut

non simus concupisccntes

potcslalem sororcm muiierem circumduccndi

ct caiteri Apostoli
,

sicut

nialorum, sicut cl
efficiamini
,

concupieruiU. Ncque idoIolatr;c

ipsis,

etfratres Domini, ct Cephas? aut

sicut
,

quidam ex

quemadmodum
,

solus ego et Barnabas non

habemus potestatcm hoc

unquani? quis
qiiis

scriplum est

Scdit populus maiiducarc ct bibere

et

opcrandi?

Qiiis mililat suis stipcndiis

surrcxeriinl ludere.

Neque forniccmur

sicut

quidam

plantatvineam,

ct

defruclu ejus iion edit?

pascil

cx ipsis fornicati siint, cl ccciderunl, una die viginli

tria millia.

gregem

ct

de lacte grcgis non manducat? Numquid

h;icc

Nequo tciitcmus Chrislum

sicut

sicut

quidam

secunduni hominem

dico? an et Lex haic non

corum

tenlavcrunt, et a serpcnlibus pericrunt.

Neque

dicit? Sfriptiim cst cniin in

Lege Moysi,

Non

alligabis

nuirmuravcritis,

os bovi triluiauti. Niimquid dc bobns cura est Deo?

Aii proplcr nos

runt, ct perierunt ab cxterniinatorc. Ilacc

nia in ligura coiitingebantillis
:

quidam corum murmuraveautcm omscrijita

boc

uliiiuo dicit
:

Nam

proplcr nos

sunt autcin ad

iiliqne scripia sunl

quoniam debet

in spe qui arat

correptioiiem nostram, in quos fines sxculorum de-

arare, cl qui iriturat in spe fructiis percipiendi. Si nos

vobisspiritualia scminavimus,

venerunt. Itaque qui se existimat stare, vidcat ne cadat. Tentatio vos

dclis

niagnum

est

si

carnalia

non apprehendat,
est
,

nisi

liumana. Fi-

vestra mctamus?

Si

alii polc.^talis

vestrae participes

aulcm Dcus

qui non patictur vos lcntari

;

sunt, noii potiiis nos ?

slale
:

Sed non
iie

usi

sumus hac potecffoiidiculuin deqiii in

;

siipra id

quod

polcstis

scd faciet
liiblia.

cum

tentationc

sed oiiinia sustinemus

quod

mus

EvaiigelioCliiisli. Ni?scitis

quoniam

sacraet qiii

Consonant antiqua Corb.

At Vulgata nuac, parti'

rio operanlur, qua; de sacrario suiit,

cduiit

kaieuprosedron Ib Kurui aperupastos : quod Hicronymusin primo lihro advorsus .loviiiiaiuim vorlit, sed ad id quod hone.sluin est, ei ink.nle facil servire uomino absque uUa distruciione ; ciuauquam gracam la-oprielatcra latino sernioue non
explicari dicit.

quoque exstat vox , christi : noa tamen in vulgala. ^Graeciis tcxtus caretliiscc vcrhis, cwn ipse non esscin sub rege, sed sub gratia. Vuigaia vero iioiiuisi isiis, sed sub grutia : qua; [.ariler cum antecodeatihus asiila videutur ex i cL lo. Epislola ad Uoiii., cap. 6, vv. * Vulgala, fucerem salvos.
I

cipant. ^ la grseco

!005

DE SCRIPTURA SACRA.
riatur
'

\m
congaudciit oinnia monibra,
,

cliam proventuni, ut possllis sustinere. PropdM' quod, charissimi niilii fugile ab idolorum eiillura. Et paulo
,

unum membinim,
cstis

Yos autcin
bro.

corpus Christi

et nienibra

de

mem-

Scd qute immolanl Gentes, d;cnioniis immolant, dcomoniorum. et non Deo. Nolo autem vos socios fieri Non poleslis calicem Domini bibcrc, cl calicem dseposl
:

Et quosdam

quidem

posiiit

Deus

in Ecclesia

priniumapostolos, secundo prophelas, terlio doclores,

deiiidc virtutes, exiiide gratias

curationum

giiberna-

moniorum.
esse, el

Non

polcstis

mensiie

Domini

parlicipes

liones

opilulaiioncs

genera linguarum,

iiilerj)rcla-

mensie da-moniorum.

An a:mulamur Domimiiii ii-

liones

sermonum. Numquidoiniics aposloli?

nuiiKjiiid

lumi? Numquid forliores illo sumus? Omnia cent, sed non onmia expediuiil. Omnia milii liccnt,

sednon omnia
mauducale,

sdificanl.

ral, sed (juod alterius.

Nemo qnod suum est qu?eOmne quod iit maccllo venit,

Hoc immolalum

omnes propheiai? nuuupru! oinnes doctores? nuraquid omnes virlutes? numquid omnes graliam habcnt curalionum ? numquid oniiics linguis loqiiunlur ? numquid omiies interprctanlur? ./Emulainiui aulcin charismata meliora el adhuc exccllciitiorcm vobis viani
:

nihil inlerrogantes propler conscienliam.

:

El pnulo post
csl itlolis
;

Si quis auleni dixcril,

demoiistro.
[xiii.]

nolile

manducarc

propter illum qui indi-

Si lingiiis

hominum.

loqiiar, ct
,

Angelorum,
veliii yerasi

cavit, el

propler conscicnliam. Conscienliam aulem

cbaritalem autem iion habcain

lacliis

sum

diconontuam, sed alterius. Utquid enim iibert.is mea judicatur ab alia conscientia? Si ego cum gralia
participo, quid blaspliemor pro eo

mentumsonansautcymbalunuiniiiens. Et prophetiam et noverim mysleria omnia

,

habuero

et oiiinem

qnod
vel

gralias ago?

scicntiam

et si

habuero

omuom

fidein, ila ul inontes

niliil

Sive ergo manducalis,

facitis
,

sive

bil)ilis,

aliud

quid

liMiisferani,

charilalem autem non habucro,

sum.

omnia
,

iu

gloriam Dei

facile.

Sine oHensione
:

Et

si

dislribucro in cibos paupcriim

si

omncs
ut

facullates
cliar-i

estole Judiieis

cl

Genlibus,

el Ecciesii; Dei

sicul et

nicas, et

Iradidcro corpiis

meum

ardcam,

cgo per omnia omnil)us placeo, non qusercns quod

mihi
ulile est, scd

tatemauieii! iion babnero,

tas paiiens esl
,

iiiliil

mihi prodcst. CliarinLMiiiiIatur,

,

quod muilis,

ut salvi
et

fiaiil.

benigna
,

csl.

Charitas non
,

[xi.] imitalores

mei estole, sicul

ego

(^lirisli.

Fa

non
non

agil

perporam

luui iiinatiir
,

non

cst ambiliosa
iioii

posl paululum

Omiiis vir orans aut |iroplielans velaio

qu;x'ril (pi;c

sua siint

noii iirilalur,

cogilat

capite,

deturpal caput suum.

Omnis aulem mulier

,

malum, non
omnia

g;iudcl super ini(iuilalc, congaiulelaiilcm

orans aut prophctans non velato capitc

pul suuin.
noii

delurpat ca-

vcritati. Oiiinia siifferl,

sustiiict.
;

onmia credit

oinnia spcrat,

El post aliqtiunlum

IIoc auleiii pr;iccipio

,

Cliaritas

nimquam
liis

cxcidit.

Et post
,

laudans, quod non in nielius

sed in deterius
in

/i^iios ucrsHS

Niiiic
:

auiem niancnt

lides, spcs

clia-

coiivenilis. Primuiii

quidem convcnieiilibus vobis

qiii

ritas, tria

l.;iec

m;ijor aulein

cst cliarilas.

ccclesiam, audio scissuras inler vos esse, ct cx partc

credo.
sunt
,

[xiv.]

Scclamiiii autein charitalcm. Et paulo post

cslis spirituiim
,

Nam

oporlel et lucrcsesesse, ut et
iii

probati

Quoniain acmnluores

ad

;iodi(icatio-

maiiifesti fiant
iii

vobis. Convenieiitibus ergo

est domiiiicam

nem
Utm
:

Ecclesi:c qu?erite ut abimdctis.

Item post paulu-

vobis

uiiuui, jain

non

ccenam man-

Fralrcs, iiolite pueri

effici

scnsibus, sed malilia

ducare. Unusquisque enim siiam ccenam pricsumitad

parvuli eslote, .sensibus autem perfecli cslotc. Et alio

toco
:

roanducandum
ebrius est.

el alius quideni csurit

alius aulein

Quid ergo est, fratres?

Cum

convcnitis, uuus-

Numquid domos non

Iiabclis

ad manducoiiteiiiiiilis,

quisquc vestrum psalmum habct, doclrinam liabct,

apocalypsiiii iiabel,

candum
el

et

bibeudum? aul Ecclesiam Dei

lingiiam habet, interprctatioiicm

fiant.
:

confundiliseosquinon habeiil? Quid dicam vobis?

:

babet? oinuia ad x-dificationem

versus
:

Et posl aHqnos

laudo vos? In hoc non laudo. El post aliquos versus

liaque quicumque manducaverit

Mulieres in ecclesiis taceant

non cnim per

panem \

vel biberit

niittilur illis loqiii,

cit.

sed subdilas esse, sicut el Lex di-

calicem Dornini indigne, reus

nis Domini. Probet

erit corporis et
,

sanguisic

Si

quid autem voliinl disccre, donii viros suos

aulem seipsum homo

Qiii

et

de

iiiterrogent.

Turpe

est eiiim mulieri loqui in Ecclesia.

pane

illo

edal

et

de calice bibat.

enim manducat

An

a vobis

verbuniDei proccssit, aut invos solos dcpaululum [xv.]

et bibil indigue, judiciuni sibi mand-ical et bibit,

non

venit?

dijudicans corpus Domini. Idco inter vos mulli infir-

Et

posl

Nolite scduci

corrum^

mi, et iinbecilles, et dormiuiit multi. Quodsi nosmetipsos dijudicaremus

,

punt mores boiios colloquia mala.

et nolite peccare.

Evi.^^ilate, jusli

non utique judicaremur.

,

Dum

Ignorantiam enim Dci quidam ha-

judicamur autem

a Doniino corripimur

ut

non cum

bent

ad reverentiam vobis loquor. Et post paululum

boc muiido damnemur. Itaque, fraires mci, cum conveniiis

Iiaque, fratres mei dilecti, estole stabiles et

bilcs
,

immo-

ad manducanduni, inviccm exspectate. Si quis

abundanles

in

opere Domiiii semper, scienles

est inanis in

esurit, doini
lis.

manducet, ut non

in judiciuni

convenia-

quod labor vester non

[xvi.]

Domino.

Cailera

autem cum venero, disponam.

:

De

colleclis

autem quae

fiunt in sanctos, sicut

El

alio loco [xii.]

Sed Deus temperavit corpus,

;

ei,

ordinavi in Ecclesiis Galatiae, ita et vos facite. Per

cuideerat,

abundantiorem iribuendo honorem

iii

ut

unam

sabbali unusquisque vestrum apud se pouat,

ci

non

sil

schisma

corpore

sed

iii

idipsum pro
quid palitur
;

iiivi-

recondens quod
*

bcne placuerit
,

ut

non cum vegraec, docsa-

cem

soUiciia sint

mernbra. Et

si

unum
carnutensis codex
.

membrum,
*

compatiuiitur

omnia membra

sive glo-

(ilorificantur ; iaxtOi

zetai

id est, gloria afficilur.

Vulgata, iuxla graecum vanem, hunc.

"

Grsec, Ecnepsate dicaios evigilatejuste.

i007
iioro, Uiiic c<illecl;o naiil.

^-

AUGUSTINI SPECULUM
in

i008
,

Cum

r.nlcm prascns fucro,

morlem tradimur propfcr Jesum

ut ct vUa Jcsii

qiuis proliaverilis, per cpislolas

hos millaiu pcrferre

digiium fucrit
aiilcm ad vos

manifcstelur in carnc nostra morlali. Ergo mors in

nobis operalur, vila aiitem in vobis.
Ilabentes aulcm

graliam vcslram
\\l

in Jeriisalcm. Qiiot! si

cl

cgo cam

mccum

ibiiiil.

Vcniam

cumdcm
quod

spiritum fidei,

sicut scriptiim cst, Crcdidi

ciiiii Maccdoniam perliansiero. Nam Maccdoniam pcrtraasiho. Apud vos autcm rorsilan remancbo, vel

proptcr quod loculiissum, ct nos cicdimus proptcr

el loqiiimur.
;

El post sex versus

licct
is

Pro|)ler qiiod

eliam liicmabo

ul vos

mc

dcdiicalis qiiocumfpie iero.

:

non deficimus
diom.

sed

is

qui foris est hoino noslcr

Nolo cnim vos modo

jnc
arn|iia!iliiiii

iii

iransilu videre

sporo aulem
si

coriumpaliir, tamon
in

qui inlus est renovatur de dic

lempoiis inancrc apiid vos,

Donii-

Id

cnim

qiiod in pr;csenli cst

,

momcntanciim
in

luis pcrniiseril.

Permanei)0 aulcm Eplicsi usquc ad

inilii

cl lcve iribulalioiiis noslr;c

late
'

supra inodum
in

subiimi:

Ponlccoslcn. Osliuin ciiim

npcrlum
Si
sil

csl

magnum
posl

03ternum glori;c pondus opcralui'

nobis

noii

cl cvidens, ct advcrsarii mulii.

aulem vcncrit Tiapnd vos. Et

virililcr

niolheus

vidctc ul sine liniore

Vigilalc
,

contcmplantibus nobis quae vidcnlur, sed qu;c non vidcntur. Quoe cniin videnlur, lomporalia suiit qiiaj
:

7)fl)(/i(.'2())i ;

slalo in

fidc,

agilc, cl

aulem non videnlur,

Et posl paululum

;cteriia sunl.
:

conlorlamiiii.

Omnia
li

vcslra in charitale fianl. R. 1'AULI

[vi.]

Adjuvantcs* aulem adhor-

1)E

EPISTOLA
i.j

AD

CORIiNTHIOS.
tesliinonium
'

lannir, nc in vacuuni gratiam Dei recijiialis. Ait cnim,

[Cap.

Nam
non

gloria noslra hLCcest,

,

Tempore acccpto exandivi

tc.

lc

et in dic salulis adjuvi

conseicnlia) no5lr;c
talo.

quod

in simplicilale
,

cl sinceri-

Ecce nunc lcmptis acccplabile, cccc nunc dies

sa-

Dei

et

in sapicntia carnali

scd in gralia Dei

lulis.

Nemini danlcs ullam oifensionem

:

ut noii vitu-

convcrsali suinus in niundo.

pcrctur ministeriiiin nostnmi

sed in oinnibus cxhi,

Ei posl paididum

[n.]

Si quis auleni conlristavit

;

bcamus nosmetipsos
ticntia,

sicut Dei minislros

in inulta in

pa-

me

^, noii
,

me

conlrislavil

sed cx parlc

al

non ono,

in tribulalionibns,

in ncccssilatibus,
,

an-

rcm

omnes

vos. Sufficit
fil

illi

qui ejusmodi cst

;

objur-

gustiis, in plagis, in carceribus

in
,

seditionibus, in
in

galio hivc qu3C

a pluribus
,

ila

ut e contrario magis
tristitia

laboribus
scicnlia
,

in

vigiliis,

in
,

jcjuniis
in
,

caslitate, in
,

donotis el consolemini
."^bsorbcatur, qui

ne forte abundantiore
cst.

in

longanimilate

suavitale
in

in Spiritu

ejusmodi

Propter quod ohsecro

Idco cnim
in

sancto, in charilalc non

virtulc Dci
;

ficla
,

vcrbo vcrilalis, iH

vos

ut confirmctis in illum charilatem.

,

pcr arm;i

iusliti;c
,

a dcxlris ota sinistris,

scripsi

ut cocjnoscam

experimentum vcslriim, an

pcr gloriam ct igiiobililatcm

pcr infainiam ct bonana

qiii

omnibus obedientcs sitis. Cui autem aliquid donastis, ct cgo. Nam ct cgo quod donavi si quid donavi proptcr vos in pcrsoiia Christi ut non circumveniamur
, ,
;

famam;
gati et

ut seduclorcs ct veraces, sicnt

,

ignoti et

cogniti; quasi niorientcs

el ccce vivimiis;

ut casti-

non mortificaii; quasi

;

tristcs,

scmper autera
possidentes.

a saiana

non eniin ignoramus cogitationcs

:

cjus.

gaudeiilcs

sicul cgcnles,

mullos auiem locupielan,

Et

(dio loco [iv.]

Idco habenlcs lianc administra-

lcs; lanqiiam nihil habonles

ct oninia

tioncm

juxta quod miscricordiam conseculi sumus,

Et

posl paucos versus

Dilalamini et vos. Nolile

jngum

non deficimus; scd al^dicamus occulta dcdecoris, non neque adullcrantcs verbum anibulantes in astutia
,

ducerccum

iiifidelibus.

Qux enim
.socielas

participaliojusliti.c
luci

cum
lideli

ini(iiiitale? aiil qii;c

ad lencbras?

Dci

scd in manifeslalione veritalis

commendantes

Quai aulcm convciilio Christi ad Belial? autquac pars

nosmetipsos ad omneni conscientiain hominum coram

cnm

infideli?

Qni autcm consensus templo Dei

Deo. Et posl pnucos versus

pr;ii'dicamns, scd

Noii

enim nosmeiipsos

cum
dicil

idolis?

Jesum Chrislum Dominum noslrum,

ficlilibiis,

Yos enim cslis templum Dei vivi, sicut Dominus Quoniam inliabitabo in illis, el inam:

os autem scrvos vestros per Jesum. Et paulo posl

llabcmus autem thesaurum istum in vasis
ul sublimitas
sit virtutis

bnlabo inlcr cos, et cro illorum Dcus

et ipsi

erunt

mihi populus. Propler qnod exite dc medio coruni,

et

Dei, et
,

non cx

nobis. In

omni-

separamini, dicit Dominus

;

ct

immundum
iii

ne

teti-

bus tribulalionem

palimur

sed non

angustiamur;

geritis

et

ego recipiam vos

mihi in

ct ero vobis

patrcm

aporiainur, sed non dcstituimur;

pcrsecutionem padejicimiir, sed

in

et vos

crilis

filios cl

filias,dicil

Dominus

timur, sed non derelinquimur *;

r

non

omnipoiens.
[vii.] Ilas igilur

perimus

scmpcr morlific;itionem Jesu

corporc

habenlcs promissiones, charissimi,

inquiiiainento carnis et spiin

Rostro circumfcrentes, ut ct vita Jesu in corporibus

nostris manifesletur.
i

numdemus nos ab omni

post

'

Scmper

enini nos qui vivimus

ritus, perficicntes sanclificationem

timore Dei. Et vos in epi-

* iii Bibhis slxti V jussu recogniils, post, in simplicilale addilur, cordis : scd haec vox al)erat ab anliquis Corl). el a graeco, necncn aJ) omuibus codicihiis hujus Speculi. ' Hocloco, me, non cst ia r.cgio codice, ncc in graeco; fuitque demiim cx|)unctum e vulgata, quae illud in vetuslis Bibliis Corb. et in aliis plerisque addebal. 3 Vulgata nunc in edilis, liubenles administrationem ; \irxtermissa voce, hanc. At in anliquis Corb. isibl. lerebat, l:abenles lianc ministritlionem ; juxla graecum, ten diaconian tauten. * Apud I^v. interpositum liicfucrat ex Gembfacensi codica,' liumiUamur, sed non confHndimiir ; quod nec ia Mss. noslris aliisve cditioniljus Spcculi, nec in .sacris Bibliis ni.si

paululum

Quoniam
:

ct si conlrislavi et
si

stola,

non me

pcenitct

pcenilerct, videns

quod

epistola

illa ctsi

ad horam voscontrislavil, nuncgauconlristati estis, scd quia conlristali

estis

deo, non
estis

qiiia

ad poenitcnliam. Contristati enim

,

secundum

Dcum

ui.

in nullo

detrimcnlum patiamini ex nobis.

Quoe cnim secundum

''

Doum

trislilia est

poenitcniiam

torlu (inibusdam interiiolatis, roperiebalur.

Regius codex et Corb. BiJjlia, supra modum in sublimh tatem ; .juxla grscum. katli' uperbolen eis uperbolen. a Regius codcx, adjarantei.

1009
in

DE SCRIPTURA SACRA.
trisiiiia
fit

lOfO
[ix.]
:

salulem stabilem operatur. Saeculi auiem

Et post aliquos versus

in sanctos
,

Nam

de ministerio quod

niortem operatur. Ecce enim Ijoc ipsum sccundum Deum contristari vos, quanlam in vobis opcratur sollicitudinera?

cx abundanli est mibi scribere vobis.

,

Scio enim

promptum animnm veslrum

pro quo dc

vobis glorior apud Maccdones; quoniam Acbaia pa:

Et

post paucos versus [vin.]

,

Notam

autem vobis
in

rata est ab atino pnclerito, ct veslra ;cmulalio provocavil plurinios. Misi

facimus
siis

fratres
,

graliam Dei, qunc data est

Eccle-

autcm

fralrcs, ul

ne quod gloria:

MacedoniM

quod

in

mullo experimeiUo tribula'

,

niur de vobis, cvacuctur

iu liac

parte

ut,

quemad-

lionis abundanlia gaudii ipsorum

et allissima

pau-

inodum

dixi,

paralisilis; ne

cum
in

venerint inccum

eorum abundavit in diviiias simpliciialiseorum. secundum virtutem (tcslimonium iliisreddo), et Quia

pertas

Maccdones,

et invenerint

vos imparalos, erubcsca-

mus nos

(ut

non dicam vos)

bac subslanlia. Ne-

supra virtutem vobmtarii fuerunt,

tatione obsecrantes nos graliam
,

cum multa exboret

:

ccssarium ergo cxistimavi rogarc fralrcs, ul prcevc-

communicatio-

niantadvos,

et

prparent repromissam benediciiocsse, sic (piasi benediciionem,

:

nem

ministerii

quod

fit

in

sanclos

et non sicul spe-

nem banc paratam

parce ct molct;

non

ravimus, sed semetipsos dederunt, primum Domino, ila ut rogaremus deinde nobis per voluntatem Dei
;

quasi avariliam. lioc aiilcm dico

cl qiii scininat in

(lui parc(>

scminat,

benedictionibus, de

Titum
vobis
-

ul

quemadmodum
,

coepit

ita ct

perdciat in

benedictionibiis el inctet. Uniisqiiisquc prout dcsliiiavil in

etiam gratiam istam. Sed sicut in omnibus

et

corde suo, non cx

tristilia

aiit

cx ncccsbilale.

abundatis fide
licitudine,
in

scrmone

ct scientia

et

omni

sol-

Hilarem enim dalorcm

diligil Dciis.

Potcns cst autcni

in

insuper ct charilate vestrainnos, ul et

:

Deus omiicm gratiam abundarc faccrc

vobis

ul in

bac gratia abundetis

non quasi imperans dico,

anwiibus semper oinncm siifficioiiliam iial)cnlcs, abuudelis in

Sfiersit,

sed per aliorum soUiciludinem etiam vestroc cbaritatis

omne opus bonum

Qiii

sicut sci iptiim esl

Di-

ingenium bonum comprobans

'.

Scitis

euim graliam

dedit paupcribiis, jusiilia cjus

aiilcm administral s<^mcn

manct

in ;iclcr,

Domini

nostri Jesu Ciirisli,

,

quoniam proplor vos egcboc do. Hoc enim vobis

,

nu<n

'.

scininanli

et

nus factus cst

diviies esselis.
utile est, qui

cum

esset dives, ut inopia iilius vos

iu

Etconsiiium

panem ad manducandum pra-stabit, cl mnltiplicabit scmen vcslriim ct angcbit incrcmenta Irugnm jusii,

non solum facere

sed el velle ciepistis

tia)

Tcstra;

nt in omnil)us
,

locuplctali abtiiidelis in

ab anno

priori.

Nunc vero
est

et facto perlicite, ut
ita

qucmsit et

omnem
rum
cii
,

simplicilatcm
:

([uk opcraUir per nos gialialuijiis olli-

admodum promptus
pcrficiendi

animus voluntatis,
babetis.
id

actionein Deo
noii soliim

quoiiiam ininislcrium
qu;x',

ex eo

quod

Si

enim voluntas
est

supplcl ea

dcsuiil sanc.lis, scd

in

prompia est, secundum non secundum

sit

quod babet accepta

liabet.

eliam abundal per multas gratiarum aclioncs

Rino, pcr

Do-

id

quod non

Non enim

ul aliis

probationcm

minislerii biijus; gloiincanles

remissio

vobis aulem tribulatio; sed ex a^quali-

Deum

iii

obedicntia confcssionis vcslra;

in illos ct in

ct simplicict ipsonini

laie, in praesenti

tempore vesira abundantia illorum

et

tatccommimicalionis

omncs;

inopiam suppleat, ut
inopiai
sit

illorum abundantia veslra)

,

bsccraiione pro vobis, dcsidcranlium vos propter

supplementum
:

ut fiat sequalilas
;

sicut

ciainentem graliam Dci

super inenarrabili donn
El alio loco [x.]
glorictiir.
:

in vobis.
ejiis.

Gratias ago

Deo

*.

Qui multum, non abundavit el qui modicum, non minoravit. Gratias auiem Deo, qui
scriplum est
dedit

Qui aulem glorialur,

qiii

in

Domino
ille

eamdem

solliciludinem pro vobis in corde Tiii

Non enim
;

scipsum coinmendat,
Ministii Cbristi sunl
Iii

quoniam exborlationem quidem suscepit, sed cum

soUicitior esset,

pibatus est

scd queni Deus commendal.

[xi.]
:

sua voluntate profeclus est ad vos.

illo

Et post aHquantum
ogo
''

ct

Misimus autem cum

Evangelio
j)er

fratrem, cujus laus est

in
,

ut

minus sapicns dico, plus cgo.

iii

laboribiis

omnes

Ecclesias.

sed ct ordinatus ab Ecclesiis

Non solum auiem comes peregrinationis

pliwimis,

carceribus abundanlius, in plagis supra

:

niodum,

iii

mortibus frequenler
,

a Judxis quinquies

noslrce, in hac gralia'', quai minislratnr a nobis ad

qu4\dragenas

iina

minus

accepi.

Ter

virgis
feci;

cxsus
noctc
,

Domini gloriam

et

dcstinaiam volunlalcm nostram

sinn, scmcl lapidatus siiin, tcr

et die
iii

naufragium
:

devitantes boc, ne quis nos vitupcret in bac plenitu-

prrimdo maris
,

fiii

in ilineribus sa;pe
,

dine, quac ministralur a nobis

'.

Providemus enim

periculis fluminuni

pcriculis

latronum

periculis

ex

bona non solum coram Deo

nibus.

sed eliam coraui bomi-

genere, periculis cx Geutibus, periculis

in civitate,

periculis in solitiidinc, periciilis in inari, periculis in

falsis

Iratribus
,

in

Ldjore

ct

a:rumna,

in

vigiliis

vulgata nunc habet, ipsorum fiiit ; sed carebat , fuit, in Corb. Uibliis et in graeco, necnou in codicibus hujus spe*

nuiltis
et

in

fame
:

ct sili, in jejuniis multis,

illa

in frigoro

culi.
*

nuditale

prxler

qua; extrinsecus

suiit, instau-

Regius codex, perficiatin vos

vestra in nobiH
;

pauloque post, soUicilu:

dim et cliariiate
bus
*

prffilennisso, insnper

qui'

locis

ad grajc. quadrat.
sit

Sic Mss. cuin anti(iuis Corh. Bibhis.

Am. et Er hic, imienmm bonum comprobans. In grfeco unum lanium verbumesi gnesion : quod imjenuilatem, sive
sinceritutem significaU

sicuti
2

nunc

Vulg;ila, in srvctdum swculi

At editi habebant quainvis in grseco

tantum,

eliam Corb. Biljlia ferebant. At nunc in Vulgala legitur, hanc (iraliam. lii grseco, sun te cliariti taute. " Hic in ediiis addebatur, in Domini gloriam ; quod a Mss. ct a sacris Bibliis abest. Paulo infrii, jjro Lt post aliquos verstts, babet r.egius codcx Fi post novem versus.
/* Sic

eis ton aiorui. Evangeliurn cnristi. nic in sacris Biljliis additur, vulgata, Gratias Deo : praetermisso, ago. Grsec. autem,

charis de to ilted. , , * nedundat, et ego : (luod quidem in Vulgata etiam Inc rcpetcliatur scd merito per Bil)lioruni castigatorcs expunctum fuit, cum id texlus graecus noa hal)eat.
.

iOll
lia

S.

AUG13STINI

SPECULUM
iniinicitix
,

1012
sernnlationes
,

mea

quolidiana, soUiciUidi) oniniuin Ecclcsiarum.

conlentiones,

irfc
,

rix;e

Qiiis iiiliinianir, cl

ogo

iion infirinor? <|nis scandali? Si

dissensioncs, secl;o, iuvidi:e, liomicidia

cbrielalcs,

zalur,

ct

cgo

noii

nror

gloriari

oporlcl

quac

comessationes, et
sicut pnedixi
,

liis

siinilia

qu;e pr;t;dico vobis

jnfirmilalis incoe sunl gloriabor.

quoiiiam qui
'.

lalia

aguiu

rcgnnin Dei

kt posl ptiululum
in

[xii.]

Libenler

igiliir

glorialior

non

pos.^idebuiit

Friiclus aiilem spirilus esl cliari,

infirmilalibiis

mcis, ul

iiibal)ilet

in

nie

virlns

ias, g;>udiuin,

pax, palicnlia
,

longaiiimitas
,

bonilas,

Cinisti.

Pioplcr quod placeo milii in inrirmilaiibus

,

benignilas

^
,

tides

inodeslia

conliiientia.

Adversus

meis,

in conlumcliis, in necessilalibus

in
-.

persecucniin
:

biijusmodi iion est lex. Qui auteni Ciiristi sunt, car-

tionibus, in angusliis muilis pro Cbristo

Cum

nom

siiam cruci(ixerunt

cum

vitiis et

concupisecntiis.
clTi,

innnnor, Eccc

iuiic

potcns snin. El posl nUquos versus

Si spirilu

vivimus, spirilu

et
,

ambulcmiis. Non

lertio

paralus

sum

vciiire

aJ vos

el

non cro
,

cianiur iiianis gIori:o cupidi

invicem provocanlcs

gravis vobis.
vos.

Non
filiis.

eiiim qua?ro qu?e veslra sunl

filii

sed

invicem invidentes.
[vi.]

Nec

eniin dcbent

parentibus ibesaurizare

Fralrcs

etsi praooccupatiis

riicrit

boino \n
liujtismodi

sed parcntes

Ego aulcm libentissiinc impeiidam,

ipse pro aniinabns veslris,
licel

aliqiio

delicto, vos qui

iii

spirituales estis,
,

et supciimpeiidar

iiistruile

spiritu lenilalis

considorans lcipsum, nc

plus vos diligcns

sus
:

inmus

diligar. El pusl (dUpios vcr-

et

tii

lenteris.

Altor altcritis onora portatc, ct sic

Tiineo enim ne forte

,

cum venero

non quales

adimplebilis legom Cbrisii.

aliqnid esse
,

Nam

si

quis oxistimat se

volo inveniam vos

ci

cgo inveniar a vobis qualem

cum

nibil sit; ipse sc scdncil.

ci sic in

Opus

aii

non

vultis

ne forle conlentiones, ocmulaiiones, ani,

tem sniim probel nnusquisque,

tantum
liabobit gloriam
,

scmoiipso

mositates, dissensiones, delractioiies

susurralionos,

inflaiioiics, sedilioiics sinl inter vos; iic

iterum cuin

ct non in altcro. Unusquisque cniin onus snum portabil. Commuiiicct aiitem is

qiii

venero, iiumilict

mc Deus apud
^

vos,ct liigeam multos

catccbizatur

verbum

ci
:

qui se catecbizal
Deiis

iii

ex

iisqui aiite peccaverunl, ct

non ei,'eruiil poenitcntiam

omiiibtis

bonis. Nolite errare

non
:

irridelur.

super immuiiditia
El

ct impndicitia qiiam gesserunl.

:

Qu;c

eniiii

seminaverit boino,
iii

iiacc et

metcl

quoniam

ulio loco [xiii.]

:

Orcmiis autem

Deum

ut

niliil

qui seminal

carne

stia

de carne et melet coriii

mali faciatis

non

ut nos probati
faciatis
'.

pareamus, sed
:

nt

rupiionem; qui autem semiiiat

ct niclct vitani aiternam.

spiritu

dc spiritu

vos quod juslum esl

El post sex versus

,

De
,

Bonnm autem
liabcmMS
,

facicntes

non
defi-

CLClero, rralres, gaudete, perricimini

exborlamini

deficiamus
cienles.

tempore cnim suo metenius non

idipsum sapite, pacein babete

pacis erit vobiscum.

ct

Deus

diicctioiiis ct

Ergo

dum lempus

opcrcmur bo-

iium ad omiics,
B.

DE EPISTOL.\
[Cap.
I.]

PAULI AD GALATAS.
licniinibus placerem
,

DE EPISTOLA
in

maximc autem ad domesiicos fidei. B. PAULI AD EPHESIOS.

vocati
,

Si

adbuc

Cbrisli

[Cap. IV.] Obsccro ilaque vos, fratfes, ego vinclus

servus non essem.

Domiiio

ut digiie ambiiletis vooatione qiia

cl inansueludiiie
in charitate,

El

po.il

aliquaiilum [v.]
aliqiiid

Nam
,

in Cbrislo Jesu

neque
;

eslis,cum omni bumilitaie

cum
alio
,

circumcisio

valet

nequc pra'putium
Ei
,

sed

palienlia supporlantes inviccm

sollicili

fides quse per dilectionem operatur.

auteiii
iie

ulio loco
:

Vos

servare unitatem spirilus in vinculo pacis.

loco
:

El

in

li!:eitalem
iii

vocali eslis

'

fraircs

laiitmii

Hoc

itaque dico, ct
sicut et

testificor

iii

Domino
,

ut

liberlatein

occasionom carnis delis, sed pcr

".

jam non ambuletis

lalf;

Gentcs ambulant

in vani-

tbaritatom spirilus servilc invicem

in

Omnis enim

Lc.v

sensus sui

tenebris obscuratum babenles intclvlia Dei

nno scrmoiie impleiur

Dibges proximum (uum

lectum, alienaii a
in illis

per ignorantiam
:

quaj est

sicut teipsuni.
vitlcle

Quod

si

invicem mordelis ct coinediiis,

'^

propter cfficilalem cordis ipsorum

qui despc-

ne ab inviccm consuiuamini. Dico auiein

,

iantcs scmclipsos tradiderunt impudiciliai in opcra-

Spiritu ambulalc

ct dcsideria carnis iion perticietis.

,

lionem immunditioe oinnis et

avariti;c

'*.

Vos autcm
audislis
,

Caro cnini concupiscil adversus spirilum

spiritiis

non
nite

ita didicistis

Cliristum

si

tamen illum

autem advcrsus carnein. IIxc

vcrsanliir, nt

eiiiin sibi

invicem adfacialis.

ct in ipso docti estis, sicut est veritas in

"

Jesu.Dcpo-

non qu;iccumqne-

viiltis,illa

vos sccundum pristinam conversationom vcte,

Quod
lesta

si

spirilu duciiniiii,
suiit
'
,

non

cstis

sub Lege. Mani-

rem bominem
'

qui corrumpitur

sccundum dcsideria

autem

opcra carnis, qua) sunt, foiiiicatio,

,

iminuiidilia

luxuria, idolorum servitus

venencia

^
3

Sacra Bililia non adduiit, mullis. Hic sacra Biblia inlcriiomint, cl fornicatione.
viilgata,

quod bonum

est. Gr;cc.,

Ib calon. edili,

Vulgala, 7ion consequentur , Grsec, ou clcronomesousin. lu vulgala supcraduuatur duo vocabula, sciliccl lioc loco, mansucludo ; iiostrenio, castitas : sicque IVuctus S|)iritus fiunl duodeciiu. At in vciuslis Coib. Bibbis non suiil plus undecim, quia omitlilur, mansuetudo : lu gra?co autem non iihis novem, quia alisunt, patientia el castilas, neque \ Qcahulis, nuinsueludo aiCmodestia, respondet nisi uuum
2

sicMss. hujiis SpecuH, juxla vuigatain. At

li-

bertale. U\ grfoeo ost, ep' cleuthcria. * vox, spitilus, aliost a vetuslis Corl). Bibliis et aGrscco.
6 Fxliti pobt, uicoautiin, MM>.\<M,inckristo : quodneciu Mss. cst, uec in sacris Biiiliis nisi !orlc iiilerpoialis, ' in vuliiaia iiisorilur hic, impudiciiin : ([iv vox a veiuSlis corl). l;il)liis abest. licnoritur qui.lom ajul l!ier(/nynimn, sed sublrarla voco,, w.Vivm. ia gia^co aulein nuihi-

iiaiur [viiuuni, lulii.lterinm

)(ic

ttim, fonricatio

deiijde alia

i>t

praotes. 3 sic eliam in Corb. Bibliis juxla grscum, tbn togon. At in Vulgala nunc est auterendi casu, catecliizalur verUo. '^ !'ro, el uvariliw, habet nunc vulgata, in avaritiam : Corb. Biblia, in avarilia; juxla grajcum, en pleonecsit. <> vulgala, deponere : quauquam illa in Corb. Bibliis ha])iiit a piiniu mann, deponile. l'orro iu grjeco esl, apotlieslini um::s, dcposuiysc vos : et couscquCiiter cnuncouJliui, renovatos fuisoe, endv.sastlwi, induisse : ul)i ulgaia iiifinitis
'.

recenscntur omitso uonuuc, impudicitiw.

iu iinpcraiiva luutaiis prajlert, renovamini indtdle.

iOlS
erroris.

DE SCRIPTURA SACRA.
Rcnovamini autera
novurn hominem
,

!0I4
,

spiritu mentis vesir.x!

ct

vestris
in

induile

qui

lus est in juslilia et sanctitaie

secundum Deum crea veriiaiis. Propier quod

unus-

Domino gratias agentes semper pro omnibus nomine Domini noslri Jesu Chrisli Dco el Patri ,
,

subjecli invicem in limore Chrisli. Mulieres viris suis

Stibdit.ie sint
,

deponentes mendacium
quisque

loquimini verilalem

sicul

Domiuo
'.

quouiam

vir caput cst

,

cum

proximo suo; quoniam sumus inviccm

mulieris

sicut Cbrislus caput est Ecclesi;c

ipse Sal-

iuembra. Irascimini, et nolile peccare. Sol non occidat super iracundiam vcstram. Noliic locum dare
diabolo. Qui furabalur,

vator corporis ejus

Sed

sicut Ecclesia subjecta cst

Christo,
diligile

il.:i

el

miilieres viris suis in omiiibus, Viri

et

jam non

furctur

magis auest

uxores vcslras, sicut

iradiilil

Christus dilexit Eccle,

lem

laboret operando

manibus

suis

quod bonum
sed

siam, et seipsum
cnret
,

pro ca
iii

ul

illam sanclifi^
:

ut habeal unde iribuat necessilatem palienli. Omiiis

mundans
sibi

l.ivacro aipiic

verbo

ut exliibe-

sermo mahis ex ore vestro non proccdai

bonas ad sedilicalionem opporlunitalis
',

si qtiis

rct ipse

gloriosam Ecclesiam, non

;

liabontem
sed ut
sit

ut dct gra-

uiaculam aut rugam, aut aliquid ejusmodi

sancla etimmactilala. suas, ut corpora
Ila et viri

liam audientibus. Et nolile conlristare Spiriium san-

debent diiigereuxores
diligil
,

clum Dei,

in

quo

signali estis in die rodemplioiiis

et ira
,

^
,

sua.

Qiii

suam uxoreiu

Omnis amariludo,

et indigtiaiio, ct
,

clamor

seipsutu diligil.

Ncmo

unqiiam carnem suam odio ha-

et blaspliemia tollaiur a vobis

ciun omiii malitia.

buit; sed

iiulrii

et fovet

eam,

sicut etChristus Kccle,

Estole autem inviccm benigni, misericordos, doaanlcs

siam

quia mcinbra sumiis corporis ejus

de carne

invlcem
[v.]

sicul et

Deus

iti

Christo dotiavit vobis.

,

ejus ct de ossibiis ejus. Piopier Iioc relinquet hoiio

Estole ergo imilalores Dci

et

sicut

filii

cliaris-

palrctn et rnatrcm suain

critiit

et adh.icrebil uxori sua)

et

simi

ambulale

in

diiectionc,

sicut

ct Cbristus

duo

in

carne uua. Sacrameulum boc magnuin

in

dilexit

nos, et iradidit semelipsum pro

iiobis oblatio-

csl

cgo autcin dico

ct

Chrislo ot in Ecclcsia. Ve-

nem

el

hosliam Deo
et

in

odorem

suavilalis. Foriiicatio

rumlamcn
sicul

vos singuli, imusquisque uxoretn suam

diligat
:

autem,

omnis itnmundilia,
,

aiit avaritia, tiec

;

noiui,

seipsum
,

uxor aiilem limeat

viriim.

iietur in vobis

sicut decct saticlos

,

aul lurpiludo

[vi.] Filii

obedite parentibus vestris in Domino.

tuuni et niaproinissione,

aut stulliloqitiiim
pertinet
;

aut scurrililas qua;

ad rem non
scitole

sed magis gratiarum aclio.

Hoc cnim
non

Hoc enim juslum cst. Honora palrem Irem quod est primum mandatum in
,

inlelligcnles,

quod omiiis
est

fornicalor, aiit iinmuiidus,

,

ut beiic

sil

tibi

ct sis

longxvus super lorram. Et,

filios

aulavarus, quod

iJolorum servilus

liabet

palrcs, nolite ad iracuiidiam provocare

vestros,

hxM'edil;ilem in regno Cluisti el Dei. Nenio

vos scdiicat
ira

scd educate eos in disciplina et corrcplioiic Domini.

Servi, obeditc dominis carnalibus cum. timore ct tre-

inanibus verbis

propter hacc enim venil

Nolile ergo
effici
;

Dei in

filios diffidenti^e.

parlicipes
nuiic aiitem

corum.
Iiix

more
tes

in

simplicitate cordis vestri

,

sicut Clirislo

Eralis enim aliquando tenebr;ic

in

non ad octilum servientcs

;

quasi hmiiinibus plac(mlacieules Vdlutilatoiii Dei

Domino
in

ut

filii

lucis

ambulale (fructus enim

liicis

ost

sed ut servi Cbristi

,

omni bonitalp

et jusliliael verilale),

probanlosquid

cx animo
ct

cum bona
:

voluntate servicntcs ut Domino,

scieiites
,

sitbeneplacilum Deo. Et nolile communicare opcribus

iisfrucluosis

nou

hominibiis
fccerit

quoniam unusquisipie
hoc rocipicl a Domino,

lenebrarum

magis autem rcdarguitc.

ipsis,

quodcumque
sive servus
illis
,

bonum

Quce enim in occullo fiunt ab

lurpe cst el diccre.

sive liber. Et vos, domiui, cadoiu lacile

;

Omnia autem
dicit

quir arguuiilur, a lumine manifeslaiitur.

remitlenles minas

scientes quia et illorum

,

efc

Omneenim quod manifestalur, lumen

:

est.Propter quod
,

vester

Dominus

est in coclis

ct

personarum acccptio
,

Surgc qui dormis

et exsurge a morluis

et

non

cst

apud eum. De
,

caetcro, fratros

confortaminiliidtiile

illuminabit tibi Cbristus

*.

\idele ilaquc

fratres,
,

in Domiiio

et in potentia virtutis ejus.

,

vos

quomodo

caute ambulelis, non quasi insipienlcs

;

scd

armaluram Dei
diaboli
:

ut possilis stare adversus insidias

utsapienles, redimentes lempus

sunt. Propterea nolile
fieri

quoiiiam dics mali

,

quia non est nobis coliuctalio adversus car;

imprudentes

sed intelli,

nem

ct

sanguinem
adversiis

sed adversus principes cl polerectores, tcnobrarum harurn,

gentes quse
in

sit voluiilas
:

Dei. Et nolile inebriari vino

*

slates,

mundi

quo esl luxuria

sed ituplemini Spiriiu sancto

conlra spiritualia ncquitix in ccelcslibus.

accipile

Propterea

loquenles vobistnelipsis in psalmis ct bymnis ct canlicis spiritualiiius

,

armaturam Dci
omnibus

ul possilis resislere in die

State ergo suc-

cantanles el psallenles in cordibus

mala
cincti

ct iu

perfecti slare.
in veritaie
,

lumbos vcstros
,

et induli loricam

* vulgata, ad wdificalionem fidei. At codices omnes luijus Specull, ac/ wdificulionem oppoitunitaliti ; juxta ilieronymum, qui hunc inlocum id observal Pro i;o, aii, quod uos posuimus ad wdificatiotiem opportmiitali^ , hoc est quod dicilur grsce, tes chreiaSfhi laliui^ codicibus propter euphoniam mulavit interpres, el posuil, ad wdilica tionem fidei. ' ^ ulgata, in diem redemptioms : suffragante qraeco, eis ^
:

justitia;

ct calccati

pedes in prccparaliotieEvangelii
lidei
,

pacis

in

omnibus sumenles scutuin

tela

in
;

quo
et

possilis

omnia
salutis

nequissimi ignca cxslingucre

,

galeam
est

assumile
,

et

gladium

spirilus,

quod

verbum Dei

per

omnem

oralionem
in spiritu

cl obsecra,

emeran. ^ Loco,

lionem orantes omni tempore

libi, in

el in ipso

vulgata est,

te

licet gr.iece legatur,

1 Pronomen, ejus, abest a Mss. iiujiis speculi, nec iu grajco reperilur, noc apiid iiieronymum. feic ctiam apud Hieronymum, non addita voce, vttw : qiuc quideui vox, j.ost, in veroo, lcgilur auno ia Vulgata,
''

eptphausei soio Xristos, illucescet; sive uli Hieronynius interprelaiur, orielur tibi christns. Sic cliam vlgala in excusis. Al in antiquis Corb. Bibhis non adduur, sancio : ciuod i.ariter Hieronymus irrffioo in-

fcerens wy/^ermjttit.

noa autem in textu graeco.

1015
vigilaiilcs
iii

S.

AUGUSTINI SPFXULUM
quia non in
lavi.
,

1016

omni inslamia ct obsccralionc, pro oinni;

bus sanclis
lioiie

el pro nic, ul delur milii

ciiin
,

scrmo
faccrc

in

apcr-

Scd

et si

vacuum cucurri neque in vacuum laboimmolor supra sacrificium et minigaudco

cl

oris

iiici

fulucia

iioluin

myslc-

slciium
vobis.

fidei vcstra;,

el congratulor

omnibus

riuni

Evangclii
'

proplcr quod
iii

lcgiuionc

fungor in

Idipsumaulcin

vos gaudete, et congratula-

catcna
loiiiii.

ita

ul

ipso

audcam prout

oportct

mc

DE EPISTOLA
[Cap.
/iiiiicia
,

D.
iii

PAULI AD PIIILIPPENSES.
nullo coiifundar,
ct

I.]

Quia

sed in oinni
Cliri-

in Doniino Jesu Timotheum ad vos, ut et cgo bono animo sim , cognosccns quae circa vos sunt. Ncminem cnim habeo tam unanimcm, qui sincera affectione pro vobis sol-

inini niihi.

Spcro autcni

cito miltere

bicul

scmpor,

nunc mngnificabilur

licitus sit.

Omnes cnim

sua quxrunt, non quce sunt

slus in
Milii
si

corporemco, sivc pcr vitam, sive pcr morlcm.

csl, et niori lucriim.

Jesu

Clirisli.

Expcrimcnluni autcm ejus cognoscilc,

,

cnim viverc Christus

Quod

quoniam
gclio.

sicut patri filius

mecum
autem
cito.

servivit in

Evanquo-

vivere in carnc,

liic niilii

fructus opcris csl; ctquid

:

Ilunc igitur spcro

mc

mittere,
in

mox

ut videro
,

cligam, ignoro. Coarclor enim e duobus

liabens dissolvi ct cuiii Christo
inelius
;

dcsideriura

quai circa

me

sunt. Confido

Domino

esse

niulto magis

iiiam ct ipsc

voniam ad vos

Ncccssarium autcm

permanerc autcm

in carnc,
:

nccessarium pro-

plcr vos. Et posl sex versus

Christi conversamini
,

Tantum dignc Evangelio

cxislimavi Epaphroditum fratrem et cooperatorcm cl coinmiliioiiem meum , veslrum autem apostoliim et

,

ut

sive

cum
fidci
,

vciicro et videro

ininislrum necessitatis mea)

niani qiiidcm

mitterc ad vos
et

quo-

vos, sive abscns audiam de vobis, quia statis in uno

spiritu

omncs vos dcsiderabat,

aiidislis illum

moeslus eral

unanimos, collaboranlos

Evangelii. El in
illis

propter quod
firmatus
esl cjiis
:

infirmalum.

Nam

et in-

nullo lcrreamini ab advcrsariis

perditionis
,

qucc est
et

causa

est

vobis antem salutis

hoc a Deo. Quia

ut in

usque ad morleni, sed Dcus misertus noii solum auleni cjus, vcrum cliam elmei,
Festinanlius
,

vobisdonalum cstpro Christo, non solum

crcdatis, scd ut eliam pro
illo

cum

ne trisliliam supcr trislitiam haberem.

crgo misi
sine
illiiin
,

patiamini

idcm cer-

ut viso

eo ilerum gaiidcatis

ct

ego

lamcn habentes
distis

quale ct vidislis in me, et nunc au-

trislitia

sim.
;

Excipite ilaque iUiim cuin

ct ejusinodi

omni

dc me.
Si

gaudio
si
si

in

Domino

cum honore habetote

usquc ad mortem ac-

[n.]

qua crgo consolalio inChristo,

charitalis
,

qiiod

quoniam proptcr opus

cessil,

Christi

solaiiuin

si

qua socictas spiritus,

qua

tradcns

animam
[iii.]

suani, ul implerct

quod vobis
j

Visccra ct niiscralioncs ^,
iil

implcle gaudiuin mcuni,

dccrat crga mciim obsequium.

idem

sapiatis,

camdem

charitatein habontos, uiianiNihil per

;

Et paulo post
apprchcndissc
obliviscens
,
:

Fratres, cgo

mc non

arbilror

mes, idipsum
riorcs
sibi

scnlienles.

contcntioiicm,

unum autem,
qiioc

qua; qiiidem retro sunt

ncque per inanem gloriam

singuli considerantes
senlite
in
iii

sed in humilitale supc-

ad ea vero

sunt priora cxtendcns supernoc

invicem arbitrantes.
;

Non

quae sua sunt

me, ad destinatum pcrsequor, ad biavium

vocalionis Dei in Chrislo Jesu.
fecti
,

sed ea quae aUorum. IIoc cnim

et in Christo Jesu
,

Quicumque crgo perid

'

vobis,

quod

ijui

cum

hoc sentiamiis

et

si

quid aliler sapitis, et lioc

forma Dci csset, non rapinam arbitratus cst csse

vobis Deus levolabit

vernmtamen ad
,

quod pcret ob-

se ccqualcm
scrvi

Dco
,

sed semctipsuincxinanivit formam

in

vcnimus, ut idem sapiamus

ct in

eadem pcrmanea;

ar.ti^jions

similitudinem hominuni factus,

mus

regula.

Imitatores mei estote, fralres

,

el habitu invcntus ut

homo

humiliavit semelipsum,
,

scrvatc eos qui ila ambulant

sicut habetis formain

faclus obediens usque ad morteni

crucis.

mortem autem
,

nostram. Mulli cnim ambulant, quos sxpe dicebam

vobis,
Chrisli

Propter quod ct Deus illum exaltavit

el
:

do-

iiunc
:

autem

et

flens

dico,
;

inimicos crucis

navit

illi

nomen quod est super

el

omne nomen
,

ut in
lcr-

quorum

finis

interitus

quorum Dcus ven;

nomine Jesu omne gcnu

restrium
,

flectalur

coeleslium,

tcr, ct gloria in

confusione ipsorum

qui terrena sa-

infcrnorum, et omnis

lingiia coiifitcatur

piunl. Noslra

aulem conversatio
[iv.]
:

in coelis est.

quia Domiiius Jesus Christus

Ilaquc
,

in gloria cst

Dci Putris.

Et post iredecim versus

Gaudete

in

Domino

charissinii

mei, sicut semper obedistis, non

,

semper
sit

ilerum dico, gaudeie. Modestia veslra nola

ut in prssenlia inei tanlum

in absenlia

sed inulto magis nunc

mca

cum meiu

et

tremore vestram saluin vobis

omnibus hominibus. Dominus enim prope est. Nihil sollicili sitis sed in omni oralionc et obsecra:

tem operamini.
et vclle
,

Dcus est enim qui opcratur

tione

cum

graliaruni actione petitiones vcstraj inno-

ct perficere, pro

bona volunlate. Omnia auDei

tescant apud

Dcum. Et pax

Dei, quae exsuperat

omnem

lcm
ut

facite

sine murinurationibus et hcesitationibus,

,

sensum

cuslodiat corda vestra et intelligentias ve-

sitis

sine querela

ct simpliccs

filii

sine re-

stras in Chrislo

preliensione in mcdio nationis pravaj el perversae;

inler quos
vitai
'

que sunt vera,

De quscumque
Jesu.
,

cactero, fraircs, quaecura-

pudica, quaecumque jusla,

,

lucclis sicut luminaria in

mundo

verbum
-

quaecumque sancia
que bona; fama;
cogitate
:

qujccumque amabilia
qua virtus
, ,

quaccum* ,

continentes ad gloriam mihi in diem Chrisli

si

si

qua laus
,

hxa

quaj ct didicislis

et accepislis

rdili, in

catem

hl'i, ilu ut.

ista.

At Regius codcx et sacra Bi*

el audi-

blia careni

pronomine,

* vulgala, viscera miserationis. Graec. splagchna kdi oiktirtnd. 3 consonHt grscus textus. At Vulgata praefert, ad gloriam

Abest, id, a sacris Bibliis ; neque in iUis particula, et, ytosl vcrbum, sajnamus, reperitur. 2 A|)ucl Lov. addltum fuerat hic, disciplince, juxta Vulgatam sed Am. Er. et Regius codex vocem istam cum graeco
:

meam

in die christi.

praetercuiit.

1017
siis,

DE SCRIPTURA SACRA
et vidisiis
in

4018

me

hicc agitc

ct

Deus pacis

vos, ctobsecramus in
acccpistis a nobis

Domino

Jesu, ut

quemadmodum

crit

vobiscum. Gavisus sum autcm

,

in

Domiiio vcliercfloruislis pro

quomodo vos
anibuletis
,

oporleat ambulare, et
ul abundciis magis.

nicnlcr

quoniam londein aiiquando

:

placere Deo
Scilis

sic ct

mc
lis.

senlire, sicut ct scnticbalis

occupati autcm cradico.

cnim qua; pnTCCpta dcderimus vobis pcr DoniiJcsum.

,

Non
;

quasi proptcr

peiiuriam

Ego enim
insti-

num

Ila.c cst cniin

voluntas Dei, sanciificalio

;

didici, in
liari

quibus suni

sufficiens essc. Scio et iiumi:

vcslra

ut

abstiiicalis

vos a fornicalione

iit

sciat

scio et

abundarc

nbique

ct in

omnibus
,

unusquisque vcslrum suiim vas possidcrc

cationc ct liouore, non
iii

iu sanctifi-

tulus

sum,
pati

cl satiari, et e>urire, et
:

abundare

et pe-

passione desidcrii, sicul ct

nuriam

omnia possum
fecistis

in

eo qui ine conforlat.

geules
lur,

quiic

iguoranl Deuin; ct ne quis supergrediain

Verumlanien bene
meie.
principio Evangelii

commuiiicanlcs Iribulationi
,

ncque circumveuiat

ncgotio fratrem

suum
vocavit

Scitis autcni
,

et vos

Philippcnses

quod

in

quoniain viiidcx cst Dcus de his oinnibus, sicut pra;-

donia

nulla

quando proicctu"S sum a Maccmihi Ecclesia communicavil in ralione

,

diximus vobis
nos Deus
in

ct leslificali sunuis.
,

Non cnim

immunditiam

scd in saiictiticalioncm.

dali et accepti

nisi

vos

soli

quia et in Thessalonimisistis.

Ilaquc qui

hac

Sjicrnit, iion

cani et seniel et bis in

usum mihi

Nou

quia

Deuin
vobis.

qui eliam dcdit Spirilum

hominem spernit scd suum sanclum in

,

quwro datum

sed requiro fructum abundantcm in

*.

yationem vesiram

Habeo autem omnia,

et

abundo.

De charitatc autcm frateriiilatis non neccsse habemus scribcre vobis ipsi cuim vos a Dco didici:

Repletus sum, acceptis ab Epaphrodito quoe misistis, odorcm suavitatis , hostiam acceptabilem , placen-

stis

ut diligalis inviccin.

Elcnim

fralres in universa Macedonia.

fratres, ut abundelis

lem Deo.

magis

et

facilis illud in omncs Rogamus autcm vos, operam deiis, ut quicti

DE EPISTOLA
[Cap.
II.]

PAULl AD THESSALONICENSES.
I

B.

sitis

ct ut

vcslrum negolium agalis, etoperemini nia,

nibus vestris

sicut pra^cepimus

vobis

ut honcste

Ipsi scitis, fralres,

fuit
:

introitum nosirum ad

ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid desideretis. Noluinus

vos, quia

non inanis

scd ante passi mulla* et

fiduciam

aulcm vos ignorare

fralres,

de

contumeliis

affecti, sicut scitis, in Phiiippis,

dormicnlibus
qui

ut

non contristcmini,

sicut ct CKlcri

habuimus
in

in

Deo nostro

loqui ad vos

Evangelium Dei

spcm non habent.

alicjuos versus [v.]
:

multa solliciludine. Exhorlalio enim nostra non de

Et posl

Igitur

non dormiamus
siiniis.

errore,
ut

nequede immunditia, nequcindolo sed sicprobati sumus a Deo, ut crederetur nobis Evan: ;

sicut et ca;teri

sed vigilcnms et sobrii

;

Qui enm

dormiunt, nocte dormiiint

cbrii siint.

ct qui ebrii sunl, nocle

gcliuni, ila loquimiir

non quasi hominibus placentes,

ali:

Nos autcm qui

diei

sumus,

sobrii

simus;
sa-

sed Deo, qui probat corda nostra. Neque enim

qiiando fuimus in sermone adulationis, sicut

induti loricam fidci ct charilalis, ct galeam

lulis.

spem
,

scitis
:

Quoniam

non posuit nos Deus in iram

,

sed in

neque
que ab
sli

in

occasione avariliac

Deus

testis est

ncque

acquisitioncm salulis
Cliristum
:

per

Domiuum nostrum Jcsum

illo

quxTcntes ab hominibus gloriam, neque a vobis, nealiis.

:

qui mortiius cst pro nobis, xd sive vigile-

Cum
sed

possemus vobis oneri esse, ut Chrifacti

mus, sivc dormiamus, simul cum

pler

vivamus. Proalter-

Apostoli

sumus

parvuli in
filios

medio vc-

quod consolamini inviccm

,

et

aidificate

strum, lanquam

si

nutrix foveat

suos. Ita desi-

utrum

sicut et facitis.
qiii

Rogamus autem

vos, fraires,

deranles vos, cupide volebamus tradcre vobis non soInm Evangelinm Dei, sed ctiam aninias nostras ; quo-

nt noverilis eos
bis in

laborant inter vos, et prxsunt vovos, ut liabealis illos abiin;

Domino,

et

monent
,

niam charissimi nobis

die laborantes, ne

facti estis.

Mcmores enim
:

facli

dantius

in charilate

proptcr opus illorum

vos, fratres

pnccm
;

eslis, fiatres, laboris nostri et faligationis

nocte et
pra^di-

habele

cum

cis.

Rogamus aulem

corriiii-

quem vestrum gravaremus,

pile inquietos, consolamini pusillanimcs, suscipilc

firnios, palicntes estote

cavimus

in vobis

Evangelium Dei. Vos

,

lcstes estis et

ad omncs. Videte ne quis

:

Deus

quam

sancte, et jusle
:

et sine querela vobis,

lum pro malo

dete
sine

alicui

rcddat

sed semper quod

qui credidislis, alTuimus

sicutscitis, qualiter
filios

unum-

est sectamini in invicem, et in

;

mabonum omnes. Scmper gau;

quemque
laretis

veslrum, tanquam patcr

suos, depre-

intermissione orale

in

omnibus

gralias

cantes vos, et consolanlcs, testificati

sumus utainbu-

agite. Hsec

enim volunlas Dei

est in Christo Jcsu, in

digne Deo, qui vocavit vos in suuin regnum et

omnibus

vobis.

Spiritum nolite exstinguere. Proplie-

gloriam. Ideo et nos gratias agimus

Dco

sinc inter-

lias nolite

spernere.

Omnia autem probate

quod bo-

missione

quoniam cum

accepissetis a nobis

auditus Dei, accepislis illud non ut

verbum vcrbum hominum,

num

sed sicut est vere

()ui

verbum Dei

qui operatur in vobis,

Ab omni specie mala abstinete vos. DE EPISTOLA II B. PAULl AD THESSALONICENSES.

est tenete.
1.]

credidistis.

Vosenim

imitatores facli estis, fralres,

[Cap.

Gratias agere

Ecclesiarum Dei, quae sunt in Juda^a, in Chrislo Jesu;

quia

vobis, fratres, ila ut

scit fides vestra, et

debemus Deo semper pro dignum est quoniam supercre;

eadem

passi eslis et vos a contribuUbus vestris

abundat charitas uniuscujusque

:

sicut et ipsi a Judicis.

veslrum
caitero crgo, fratres,

in

invicem

ita

ut nos ipsi in vobis glorie-

Ei

alio loco [iv.j

Dc

rogamus

mur

in Ecclesiis

Dei, pro patienlia vestra et fide in

veslris et

Editi anlea juxla Vulgatain, tn

ratione vestra. At Mss.

jiixtagrscum etaiitiqua Biblia, inrationem vestram. * Vox, muUa, a sacvis Bii)liis abest.

omnibus persecutionibus
quas sustinetis
in

tribulationibus

exemplum justi

judicii Dei, ut digO:

1019

S.

AUGUSTINI SPECULUM
actii)us ojus, cl indiicnlcs
in

1020

liabcamini rogno Dci, pro quo ct palimini. Si tamcn

jiislum 0^1 aiMid Dciini, rclrilnioro irihulalidiicni
iis qiii

novnm, ciim qui

renovaiiir
qiii

agnilionfm Doi, seciindum imaginem ejus,

:

crea-

vos trihulani ;cl vdbis

ouin
,

qiii

irilxilainini.rquieni nobis-

vit ciiin

ubi noii osi Cenlilis cl Jiidxus, circuiiicisia

in

revolnlionc nomini Jcsu de C(rlo cuin

iii

Angeiis

cl pra-puliiiin,

narbarus
iii

ol

Siytiia, sorviis ct liber;

lis virtiilis ojiis,

flainma ignis, danlis viodiclam

ct qni

sod omiiia cl

oninihus Cluislus. Indiiitc crgo vos

qui non iioveninl

lio

Dcum,

non obcdiun! EvangeQui pocnas dabuiit

in

sicntclecli Dci, sancticldilccii, viscera miscricordi;c,

Domini noslri Jcsu

'

Clnisii.

bcjiignitaiem

humililnlciu, iiiod(!Sliam

paliciitiam
ipsis, si

inleriliim
lis cjiis,

oplcrnas, a facic Doinini, cl a gloria virlusiiis,

supportanles inviccm, ctdonnnlcs vobis

quis

onin vcncril glorificari in sanclis

el ad-

advcrsus aliquem b;ihcl quorclnm

donavit
voliis, ila el

sicut cl Doininiis

niirabilis ficri in

omnibus qui credidcrunt,

nostrum super vos

qiiia

crcdi-

vos faciie'. Siipcr omnia aiilcm

tiim cst leslimoHium

qiio

in die iilo. In

bicc cliariialem liabete, qiiod csl viiiciilum pcrfeclionis

:

eliam oramus senipcr pro vobis, ut dignelur vo-

ct

pax Christi cxsulicl

vncati
cstis in

iu

coniibus vcstris
cl
graii

in

cationo vos sua Dcus noslcr, et implcat oinnem vohinlalein bonilaiis^, et

qiia cl

uno oorporc;

cstole.
iii

opus

fidei iu virlulc

ut clarificc-

Yerbuni

Clirisii liabilol iu

vobis abuudanler,

omni

tur

nomcn Domini

noslri Jcsu

Cliristi in vobis, el

vos

sapicnlia doceules ct
niis,

oommoncnlcs

vosinclipsos psal-

in illo,

secundum graliam Dci

noslri, el

Domini Jesu

hymiiis ct catiticis siiirilualibus, in gralia cnniii

Chiisti.

Intilos
:

cordibus vcstris Dco. Omiie

qiiodciimquc

Et

alio loco [u\.]

Denuntiamus aulem vobis,

fra-

facilis in vcr!)o aiil iu

opero,omniaiii nomine Doniini

Ires, in nomiiie
lialis

Domini nostri Jesu Cbristi, ul sublia-

nostri

Jcjsii

Clirisli, gralias agciitcs

Deo

ct Patri per

vos ab omni fralre ambulante inordinale, el non

nobis.
:

ipsum. Mulicrcs,
iii

subdil.-c cslole viris,

sicut oporlet

secundum tradilionem qnam acceperunla

cnim
sciiis

Ip-.i

Doiniiio, Viri,diligileuxoresvcslras, et nolile aiiiari

illas. Filii,

quemadmodum

oporteat imilari nos

qno-

cssc ad

obcdile p;ireiilibus pcr omnia

iii

lioc

niam non

inquieli fuimus inler vos, neqiie gratis pa-

cniiii placiluiu cst

Doniino. Palrcs, nolile ad indifilios

ncm manducavimus ab

aliquo

sed in labore et
,

fali-

gnationcin
aniuio

provocarc

veslros, nt non pusillo

gatione, nocte ac die operantes

ne

quem vcslnim
;

fianl. Scrvi,

obedile per omnia dominis carna-

gravaremus. Non quasi non iiabuerimus potesiatem

libus, noii

ad oculum scrvicntes, quasi hominibus pla-

sed ut nosmelipsos formam daremus vobis ad iinitan-

ccntcs

scd in simplicitate cordis, timentes

facilis
,

Dominum.
siciit

dum

nos.

Nam

cl

cum essemus apud

si

vos, bocdeniin-

Quodeuiiique
niino,
ct

cx animo opcrainini,

Do-

tiabamus vobis, quoniam

quis non vult operari, nec

non iiomiiiibus; scicnles quod a Domiiio

relribulioncm ha^rcdiialis.
Qiii

nianducct. Audivimus enim inler vos

lare inquiete
Ilis
,

qnosdam ambucl oiisc-

accipielis

Domino Chrirecipiet
id

nihil

oporantcs

sed curiose agontes.

slo

scrvilc.

ctiim
el

facit

injiiriam,

aulem qni ejusmodi sunt, denunliamus,

quod inique gessit; apud Dciim.

[iv.]

non

est pcrsonariim acccplio

cranius in
rantes,
nolite

Domino Jcsu Chrislo, ut cum silcnlio opesuum pancm manducent. Vosautem, fratres, deficere beuefacienles. Quod si quis non cbcnon
ul confundatur.

Domini, quod juslum

;

est et .x'quum

scrvis

procslatc
iii

scienles

quoniam

et vos

Dominum
,

habelis

dierit verl)0 noslro per epislolam, iuinc nolaie, et

coclo. Oralioni inslate, vigilantes in ea cuin gralia:

commisceamini cumiilo,

Et

nolile

ruiu actionc

oranles simul cl pro nobis

ut

Dcus

quasi inimiciim existimare, sed corripile ut fratrem.

aperiat nobis oslium sermonis ad

loquendum mysle-

DE EPISTOLA
[Cap.
111.]

B.

PAULI AD COLOSSENSES.
consurrexislisouin Chiisto, quac

rium Chrisii
manifcslcm

propter quod eliam vinclus

sum

ut

Igilur, si

illud ila ut oporlet

mc
,

loqui.

Iii

sapientia

sursum sunt
sedens
:

quicrile, ubi Clirislus est in dextcra Dci

ambulalc ad eos qui

foris

sunt

lcmpus redimenles,
,

qiuc

sursum suiitsapite, non

esiis, et vila vestra

qu.ne

super lcr-

Scrmo
sciatis

vcster

scmpcr

in gratia salc condilus sil

ut

ram. Morlui cnim

abscondila cst

quomodo

oporleat vos unicuique respondcre.

I

cum

Chrislo

iii

Deo. Ciira aulem Chrislus apparucrit

DE EPISTOLA
[Cap.
I.]

B.

PAULI AD TIMOTHEUM.
praocepti est charilas de corde
ficln.

vita vcsira, tuiic ct vos apparebitis

cum

ipso in gloria.
siiper lcr-

Finis

autem

Morlificatc ergo

membra

vcslra,

qiia*, siiiiL

puro, ct conscienlia bona, ct fide non

qiiidam abcrranles
,

A quibus

ram, fornicationeni, immundiliam, libidinem, concupisceiitiam malain

serviltis
:

convcrsi sunl

iii

vaniloquium,

et avariliam

qua; cst idolorum

filios

volentes ossc legis doctorcs, non inleliigonies ncqiie

quBC loquuntur, neque de quibus affirmant. Sciinus

proplerquce vcnit iraDeisupcr

incrc-

dulitaiis. In

qnibus ct vos onibulaslis aliipiando,

illis.

cum

aulein quotiiam bona cst lcx

tur
:

si

quis ea legilime u(a-

vivcreiis iu

Nunc

aiilem deponile cl vos oiniiia,

scicntes lioc
el
;

iram,indignalionem, maliliam, blaspbcmiam

quia justo lex non est posita, sed

liirpom
iiijiistis

non

subdilis, impii.s et pcccatoribus, scele,

sermonem de ore
firi
'

vesiro ne cmiscrilis

^.

Nolite nieu-

ralis ct contaminatis
cidis, fornicariis,
riis,

parrioidis ct malricidis,

homi-

invicem; cxspolianlcs vos velcrcii! Iiominem cuin

sic Mss.
la editis
P.i!,!iis.

niasculorum concubiloribus, plagia,

At

editi,

dabunl intentus. Vuigita, dabiml in

:

nicndacibus

perjiiris;

ct

si

quid

aliud

sanae

Vitfiritu.
*

addobatur, suce

quae vox abest a Mss. el a

doctrin.^o

adversalur, qnx. est sccnndum Evangelium

sacris

gloriiC beali Dei,

'

quod credilum

Cit mihi.
Bibliig.

^nei'is Speculi ccdex cL sacra Bihlia cyrent his verhis, ne emimritis : itemque voce Dei, quae Iiic i.! v. iO, post, iu
aijitiiiwiem, legilur.

vcrbuno, facite, abest a Rcgio oodiee et a sacris \uigaia, sciens Im. Grfec, eidos.

1021

DE SCRIPTURA SACRA.
[ii.]
:

1022
,

Et post paululum

Obsecro

igiliir

primiim

esto fidermm, in verbo, in conversationc

talc, iu fide, in caslilale.

in chari-

e.mniiim fieri obsecraliones, oratioiies, posuilalioiics,

Dum

venio, attende leclioni,

graliarum atUones, pro omiiibus liominibus pro reul (luictam ibu5, el omiiibus qui in sublimilate sunt
: ;

cxiiorlalioni, doclrinae. Noli negligcrc gratiam qna^ in

te est
,

qu,B dala est

tibi

per prophetiam

cum impo,

el iraiiquillam vilam

agamus,
.-

in

omni

pielate ct casliiii

silione

maniium
tibi

presbytcrii. Ilaic medilarc

in bis
'.

orare lale. liein posl paulnlitm Yolo crgo viros

loco, levaiues puras

omni

eslo

ut profecius luus

manifestus
iu

sil
:

omnibus
boc

Atfa-

manus

sine ira

el disceplalione.

lende

ct doctrinae, insla

illis

eiiiin

Similiter et mulieres in babitu ornato,

cum

verecun-

ciens, el teipsum salvum

diunt.
[v.j

fiicies, ct

eos qui te au-

dia el sobrielale ornantes se, iion in lorlis crinibus aut auro, aut margarilis , vel vestc preliosn ; sed
qiiod decet muliercs, promiUonles piclalem per opera

Scniorcm nc increpaveris, sed obsecra ut pajuvcnes, ut fratres

ut sorores,
in
;

Ircm
las,

anus, ut matres
castilale.

juveiicu-

bona. Mulier

iii

Docere autein

cum omni subjeclione. non permitto, nequc domiiiari mulicri

sileiilio discal
iii

omni
^

Viduas honora,
filios

quae vere viduse sunt. Si qua

autem vidua

aut

in virum, scd esse

silentio.
:

nepotes habet; discant

iirimum

domum suam rcgere,

:

Et posl aUqnot

iv')-si(s[iii.]

Oportet crgocpiscopuni

et jniiiuam vicein reddcre parenlibus

hoc eiiim acest

irreprebensibilem csse, miius uxoris virtim, sobrium,

ccpium

cst

coram Doo. Quie autem verc vidua

prudenlem, ornatum

pudicuin
,

bospitalem, doclo,

cl desolata, sperat in

Dcum

et inslat

obsecraiioni-

rem

non vinoleiilum
;

non percussorem non cupidum

,

sed mode-

bus et oraiionibus nocte

csl
,

et die.

Nam

quae in deliciis

slum

non

Iliigiosum,

scd sua^ domui

vivcns mortua

est.

El hoc pra^cipe, ut irreprect

Lene praiposilum,

filios

liabintem subditoscum omni

hensibilcs sint. Si quis

autcm siiorum,

maxime do-

casiilate. Si quis aiiicm

domui

sure

prxesse ncscit

mcsticoriim curam noa habet, fidcm negavit, el cst

infideli

quomodo
pbyliim
diaboli.
,

Ecclesiie Dei diiigentiam liabcbit?Non nco-

deterior.

Yidua eligatur

iioii

minus sexaginla
bo-

nc

in

supeibiam elatus
illuin

in judiciiim

incidat

annornm, qucc
recepil,

fueril unius viri uxor, in operibus

si filios

Oportct autem et
iis

leslimoniuin babcre
iii

nis tcslimonium habeus,

si

educavit,

si

hospitio

bonum ab

qui Ibris suul, ul non

opprobrium

sanctoriim pedes
,

iavit, si

tribulationem pa-

incidat ellaqueum. diaboli. Diaconossimililcr pudicos,

iion bilingucs, noti

lientibus subministravit

si

omne opus boiinm subClirislo

,

mullo vino deditos, non lurpe lu-

secuta esl. A(h)lesccntiorei aulem viduas dcvita. Cuin

crum

sectantes, babenics

myslerium

fidei iu
,

conscienel sio

enim

luxuriataj fuerinl
,

in

nubcre volunl
irritam

lia piira.

El bi aulem probentur

piimum

mi-

habenlcs damiiaiionein
feccruiil. Siiniil aiilcm

quia

primam fidem

]iislreiit, iinliiim

criincn liabenles. Mulieres simililer

el

otiosie

discunl circumire

pudicas, non delralienles, sobrias, fideles in onmibus.

domos

non solum

oliosac,

sed et verbos;c, loqucntcs

,

Diaconi sint unius iixoris

viri,

qui

liliis

suis

bene prcc-

quoe non oporlet. Volo autem juniores nubere

filios

sunfelsuis domibus.

Quieiiini bene miiiislraveriiU,

'-,

procreare

malrcsfmiilias

csse, iiull:)m

occasionem
'*

gradum boiium
Et

sibi ac^iuirunl

et

mullam nduciam
ina-

dare advcrsario maledicti giaiia. Jain cnim quncdam

convcrsu; sunl retro
post

jn lide quae est in Cliristo Jesu.

satanam. Si qnis
illis
,

fidelis

post duodecim versus [iv.]

Spirilus aiilem

habel viduas
clesia, ut
iis

subministret

ut

non gravetur Ec-

nifeste dicit quia in novissimis lemporibusdiscedent

quae verc vidua; siint sufficiat. Qiii benc

,

quidamafide, allcndeiitesspiiilibus erroris,

ct doctri-

prxsunt presbyleri
iiKixime
(jui

duplici

honore digni habcanlur

os bovi irituranli
sua.

nisdaemoniorum,

iu

iiypocrisiloquenliummendacium,

laboranl in verbo el doclriiia. Dicitcnim

infrenabis
"
;

ct cauteriatam babeiuium suani conscieuliam, probi-

Scriptura,

Non

et,

Di-

benlium nubere, abstinere a

cibis

quos Deus creavit

lidclibus, et

gnus

est operarius

mercede
noli

Advcrsum presbyte-

ad percipiendum cuin gratiarum

iis

aclioiie

rum accusaiionem
et tribiis
giie, ut

recipcre, nisi sub duobus

qui cognovcrunt veritalem. Quia omuis crealura

,

tcstibns.
c;:eleri

Dei bona

et nihil abjieiendiiin

quod cum giatiarum

ct

coram omnibus arlimorem habeant. Teslor coram

Peccanles
et elcctis
,

aciione percipilur. Saiictilicatur enim per verbuin Dei

el oralionem. Ilaec
niiiiister Christi

Deo

cl

Cliristo Jesu
siiie

Angclis

ut

hiec

propoiiens fralribus, bonus eris

fidei el

custodias

pr;x'jiidicio

nihil

faciens in alteram

Jesu, nutrilus verbis

bonac

partem declinando. Mamis

cito

ncmini imposueris,
alienis.

doclriiiai

qnam

assecutus es. InCiJias autem cl aniles

ncque

communicaveris

peccalis

Teipsnm
viiio

labulas devita. Exerce leipsum ad pieiaiem.

poralis exercitatio ad

Nam
vit;e

cor-

caslum custodi. Noii adhuc aquambibcre, sed

modicum

utilis esl:

pietasautem
quac

modico utere

propter stomachum luum

et fre-

ad omnia

ulilis est,

promissionem habcns

nunc

est, el futurx. Fidelis

sermo

et

omni acceptione

dignus. In hoc enim laboramus et maiedicimur, quia

speramus hominura
,

in

Deum vivum

qui est salvator oninium

' negius codex, manifeslus sit in omnibus juxta graecum, ; en pasin. 2 sic onines codices Speculi juxla graecum , mantna; nitbsan. Al vulgala, discat, nuniero singulari.

maxime

(idelium. Praecipe ha;c, et doce.

:

vulgata, sperct ct instct. Grffica scriptura, elpvien Hat

,

Nemo
'

adolescenliam luam conlemnat

prcesint. sic

sed

exemplum

prosmeuei spcravit el instat : hinc Regius codex, liltera v per lil.rarios, ul s;epe sajpius coutiagit, mulaiain b, Label,
sperubit. " iti vcluslis corb.nibliis : si quis fidetisvel st mxitn grxcmi, ei tispisldsepi^te.

eliam I.ngd. M. vulgata, acquirenl. \i codices liujusSpcculi, acquirmt; Bum-agaate grffico, peripoioumi.
s

Vukata,

qua

Jidelts;

Sjc etiaincorb.

Bibl. At

nunc vulgata,

nm

alhgabu.

1025
quenlcs (uas
infirniiiales.

S.

AUGUSTINl SPECULUM

1021
[ii.]
:

Qcioriimdam honiinuin pec

:

Et paulo post

Tu

ergo,

flli

mi, confortarc in

cala manifesla sunl, pracccdenlia ad judiciui

quos-

gralia, quae est in Christo Jcsu; ct quoc audisti a

mo

daui aulciii ct subsequuntur. Similitcr el faeia bona

per mullos lestcs, haec connncnda fidelibus hominibus, qui idonei erunt et alios doccrc. Labora sicut

mauifcsta sunt
possunt.
[vi.]

cl quae aliter se habcnt,

abscondi non

bonus
jiigo servi,
,

iniles Cliristi Jcsu.

Ncmo

militans Deo, impli-

Quicumquc sunt sub

dominos suos
et

cat se ncgoliis saccularibus, ut ci placcat, cui se probavit.

oiiini lionorc

dignos habeant

ne nomcn Domini

Nam

ct qui certat in

agonc, non coronatur nisi

doctriua blaspliemctur. Qui aulem fidclcs habent doniinos,

lcgitime

cerlaverit.

Lnboranlcm agricolam oportet

Intclligc qu;e dico
:

non coulcmiiant, quia

fratres sunl

scd inagis
par-

priinum dc fruclibus acciperc.

dabit enim
tibi

scrviant, quia fideles suul el dilecli, qui

licipes

beiicficii

Dominus

iiitcllcctum in

omnibus. Me-

sunl

haec doce, ct exliorlare.

Si quis

alitcr

mor

csto

Dominum
cx

Je:-.um
,

Christum resurrexisse a
secunduin

docet, ct iion
slri

acquiescit sanis sermonibus Domini no,

morluis

seminc David

Evangolium

Jcsu Cbrisli

et

ci

quai

sccundum pietatem

est

mcum

in
:

quo laboro usque ad viucula, quasi malc non

est

doclrince, supcrbus

niliil

sciens, sed languens circa

opcrans

sed verbum Dei

aliigatum. Ideo

quscstiones et pugnas

verborum.ex qnibus oriuntur

et qui

omnia sustineo propler

conscquantur, quai est
csoilesti.

eleclos,

ul el ipsi saliitem

invidine, conlcnlioiics, blaspbemiae, suspicioncs malu3,

in Clirislo

Jcsu,

cum

gloria

confliclalioncs

bominum menle corruplorum

;

Fidelis
;

sermo

Nam

si
',

conimorlui sumus, et
et
si

privati sunt vcritale

cxislimantium quaeslum csse

convivemus
ncgabimus,
lidclis

si

suslinebimus

conregnabimus;

si

pictatem. Est autem qu;Testus magnus, pielas

ficienlia. Niliii eiiim

cum
:

suf-

et ille negabit

nos;

non credimus,

ille

inlulimus in biinc

mundum haud
si-

permanet, negare scipsum non potest.

tcslificans

Ilsec

dubium quia ncc aufcrrc quid possumus. Habcnlcs

aulem aliincnta,
et

commone,
dore, in
Sollicile

coram Deo. Noli verbis contenad subversioncm aiulientium.

quibus tegamur, his coiitenti

fieri,

niliil utile, nisi

mus.

Nam
,

qui volunt divites

incidunt in tciilalio-

autem cura teipsum probabilem cxhibere

*,

nes, et in

laqueum
qunn

diaboli, ct dcsideria multa inulilia ct

in intcritum et pcrdi-

Dco,

opcrarium inconfusibilcm
verilatis.

rcclc

Iractanlein

nociva

mergunt bomines

vcrbum

Profana autcm et vaniloquia devila

;

lioneni.

Radlx enim cmnium malorum esl cupidilas,

Rtullum proficient^ ad impielatem

ul canccr serpil. El post sex versus

ct

scrmo corum

quam quidam appelenleserraverunt a fide, et inseruerHnl se doloribus multis. Tu autem,o homo Dci, Ii;cc
fuge
:

Cognovil Domi-

nus qui sunt ejus

qui invocant'^

et disccdanl

ab iniquitate omnes

scclare vcro jnslitiain, pietatcm

fidcm

cliari-

nomen

Domiiii. In

magna autem domo

honorem, quoedam

tatem, palientiam, mansueludinem. Ceria

bonum
in qiia

ccr^

non solum sunt vasa aurea

et liciilia; ct

ct argenlea, sed etlignea

in

lamcn

fidei
,

apprebcndc vilam iclernam,

vo-

quccdam quidem
vas in

catus CG

ct confessus

bouam confcssionem coram

tibi

aulcm
ab

in

contumeliam. Si quis ergo mundaverit sc

erit

multis lcstibus. Proecipio

oninia, ct Cbrislo Jesii
,

coram Deo, qui

ul sorves

vivificat

qui tcslimonium rcddidit sub

honorem sanctificatum, et ulile Doinino ad omne opus bonum paratum. Juvenilia auistis,

Ponlio Pilaio

bonam conlcssionem,

mandaDi-

tem desideria fuge

cliaritatem,

seclare vero jusiiliam,

iis

fidem,

lum

sinc macula, irreprebcnsibile, usqiie in

adventum
:

pacem cum

qui invocanl

Dominum de
qiiaeslio-

Domiiii noslri Jesu Cliristi. El posl paitcos versus

vitibus luijus s;cculi pra^cipe
,

cordc puro. Stullas autem ct sine disciplina

nes dcvita, scicns quod generant
lites.

non superbe saperc

,

Servum autem

ncquc spcrarc

iii

incci to diviliarnm

sed in Dco, qui

;

Domini non oportet

pientem eos qui

liligare,

sed mansuetum esse ad

prastal iiobis oinnia abuiide ad

e
,

fruendum
,

benc age-

omncs, docibilem, patientem, cum modestia corrircsistuni''

:

divilcs

licri

in

opei ibus

bonis

facile tribiiere,

nequando del

illis

Deus

communicare, thcsaurizare
,

fundamenlum boiium in futiirum ut apprchendant vcram vitam. Timotbce, deposilum cuslodi, devitans prolanas vocum nosibi
,

poenilentiam ad cognosccndam verilalem, et rcsipiscanl a diaboli laqueis, a quo caplivi tenentur ad

ipsius voluntatem.
[iii.]

vitaies ct oppositiones falsi nominis scientiae

qiiam
Graiia

Hoc autcm

scito,

quod
;

in novissimis diebus
et

quidam promittentes
tccum. Amen.

circa fidem cxciderunt.

instabunt tcmpora periculosa

erunt homines sc-

ipsos amantes, cupidi, elali, superbi, biasphemi, paII

DE EPISTOLA
[Cap.
ris,
1.]

B.

PAULI AD TIMOTHEU.M.
ila-

renlibus non obedientes, ingrati, scelesti,

siiie affe-

Non cnim

dedit iiobis Deus spirilum timo-

ctionc, sine pace, criminatorcs, incontinenles,

tes,
*

immilumidi,

scd virtutis ct dileclionis el sobrietalis. Noli

iiostri,

sinc

benignitatc,

proditores, protervi,

quc erubesccre tcstimoniiim Domini

tutcm Dei. Et post paucos versus

nequo

me
sa-

vinctum ejus; scd collabora Evangelio secundum vir:

Formam hnbe

norum

verborum, qusc a nie audisti in fide cl dilc-

Carnutensis codex et Corb. Blblia, si sustinemus. Paulo nepabimus, habet I\egius codex, juxta Vulgatani, si iwfiavennius. * Mss., operarium irrepreliensibilem. paulo infra Regius Ms. et editio Er., et itumiloqtiia devita. Sic eliara Corb.
i;ost, loco, si

ctione in Christo Jcsu.

Bonum depositum
in nobis.

Biblia.

custodi per

3 iiuic

lcclioni suffragatur

gracus textus.
ab

A.t

vulgata prse-

Spirilum sanctum, qui habilat

1

fcrl, mullum enim propciunt. * Sacra Biblia , et discedat

iniquitate

omnis qui no-

'

^ulgata, arbilrenlur. Legenduafi cum vulgata, superbus esl; vcl, superbit

grsecvun, tctupliblai. Gritca sciiplura, ei: en, in

minat
" vulgata , resislunt veritati. vox tanien , verttati , abest a Rricco ct a codicibus hujus operis, exccpto Ms. Gcmlila-

uiu
^

auam.

eensi.

1025
voUipialum anialores niagis

DE SCRIPTURA SACRA
qnam
Dei, habenies spc-

1026
:

bus nihil

mundum
;

sed inquinatoe sunt et

mens eofactis

ciem quidem
tes
:

pielatis,

virlulem aulem ejus abncganiis

rum,
ad

et conscientia. Confitcntur se

nosse Deum,

et

hos devila,

Ex

enim sunl qui penelrant semper discen-

autein negant

cuin sint abominati et ,incredibiles, et

donios, et caplivas ducunt muliorculas oneralas peccalis, quie

les, et

ducunlur

variis desideriis

[ii.J

omne opiis boniim rcprobi. Tu aulcm loquere qu;e decent sanam

doctri-

nunquam ad
:

scienliam verilalis pervcnienlcs.

nam. Senes,
bitu sancto,

ut sobrii sinl, pudici, prudcntes, sani in

Kl

posl octo versus

Tu autem

asseculus es

meam

do-

fide, in dilectione, in paticntia.

ctrinam, institutionem, propositum, fidem, longaniniitaleni, dilectioncm, palicntiain, pcrsecutioncs, passioiies,

non criminatriccs,

Anus similiter in Iianon vino multo serfilios diligant,

vicnles, bene docentcs, ul prudeniiam doceant adole-

qualia
;

niihi facta

sunl Anliochi;c, Iconio,

scenlulas, ut virossuos ament,

tes, castas

pruden-

Lyslris

quales perseculioncs sustinuij et ex omnibus

S domus curain habentcs, benignas, subdilas

non blasphcinetur verbuin Dci. Juvenes
oiunibus tcipsum
in

nie eripuit Doininus. Et oinnes qui volunt pie vivere

in Chrislo Jesu,

suis viris, ut

persccutioncm

paliciilur. Mali
in pejus,

autcm

similiter horlare ut sobrii sint. In

pivT-be

Iiomincs et seductores prolicicnl

el in

errantes,
in iis quoc

exeinplum bonoriiin operum

doclrina, in in-

errorem

niilientes.

Tu vero pcrinane

tegrilate, in gravitate.

Yerbum sanum,

irreprehensi-

didicisti, elcredita sunllibi,

scicnsa quo didiceris. Et

bile

ut

is

qui ex adverso est, vcrealur, nihil liabcns

quoniam ab
Christo Jesu.
wtilis

infaiitia

sacras Litteias nosti, quai le

malum

dicere de nobis^ Servos domiiiis suis subdi-

possunt instruere ad salulem, pcr fidcm qu3C est in

tos esso, in

Omnis Scriplura divinilus inspirala, esl ad docendum, ad arguendum, ad corrigendum ',

in justilia
:

iion fraudantes,

omnibus placentcs, non contradicentes, scd iii omnibus fidcm bonam ostenomni-

dentes, ut doctrinam salvatoris nostri Dei ornent in

ad erudiendum
ad

ut perfcclus sit hoino Dei,

omnibus. Apparuil enim gnilia Dei salvaloris

bus hominibus, erudicns
iios,

'

omne opus bonuin

[iv.]

iiislructus.

ul abnogantes iinpicla-

Testilicor corain
et

Deo

et Christo Jesu, qui juet

lem

et SKCuIaria dcsideria, sobrie et justc ct pie viva-

dicaturus est vivos

ipsius el
luiie,

inortuos,

per advcnlum
insia

inus in hoc soeculo, exspeciantcs beal;mi

spem

et

ad-

regnum

ejus, pra;dica
;

veibum,

oppor-

veiilum gIori;c niagni Dei et Salvaloris nosiri Jesu

Clirisli, qiii dodit

imporlune

argue, obsecra, increpa in omni

semclipsum pro nobis,

nt nos redi-

patienlia, et doclrina. Erii

enim tempus, cnin sanain

auribus
ct a ve-

moiot ab

oniiii iniqniiale, el niiindarel sibi

populum

doclrinam non suslinebunt, scd ad sua dcsidcria coacervabunt

rilate
sibi magistros, prurienles
;

acco[)iabiIeni, scclatorcm

quore, cl oxhorlarc, ct argue

te contcninat.
[iii.j

bonorum opcrum. ILicc locum omni imperio. Nemo

quidem auditum avertent, ad fabulas autem

convertentur.

Tu vero

vigila,

in

omnibus

labor;,

Admone

illos,

principibus et poteslatibus sub-

opus fac

evangeiist;ie,

ministerium tuum imple^ Ego

ditos esse, diclo obedire, ad oinne

los csse
:

opus bonuin para^

liligiosos esse,

enim jam
servavi

delibor. et

tempus mcoe resolulionis

iiislat.

ncminem blasphemare, non

Bonum certamen
:

certavi,

cursum consummavi, lidem

corona,
dic juslus

sed modeslos,

omnem

osiendentcs mansuetudinem ad
:

in reliquo rcposila est milii juslilioe

illa
iis

omnes hominos. Et
est
;

posl paucos versus

Fidelis

sermo

quam
lum

rcddct mihi Dominus in

niihi,

judex

et

dc his volo

le confii

mare,

ut curcnt bonis ope-

non solum autcm

ejus.

sed et

qui diligunt adven-

ribus praecsse qui credunt Deo. Ilaec sunl bona et utilia

honiinibus. Stullas autem quaestiones, el gcnealoet contcntiones, ct

DE EPISTOLA
[Cap.
I.]

B.

PAULI AD TITUM.
reliqui
le Crelae,

gias,

pugnas

legis devita

sunt

IIiijus roi

gralia

ut ea

enim inulilesct
et

vanae. Ilaerclicum

hominem postunam
sciens quia sub-

quae desunt, corrigas, et consliluas per civilales presbyleros, sicut ego

est,
tibi

sccundam corrcplionem
condcmnalus.
B.

dcvita,

disposui. Si qnis sine criniine

vcrsus esl qui ejusmodi

cio

est, et dclinquit

proprio judi-

unius uxoris

vir, (ilios

habens

fideles, iion in ac-

cusatione luxuriae, aut non subditos. Oportet cnim

DE EPISTOLA
charitatc
tua,
frater.

PAULI AD PHILEMONEM.
Iiabui

episcopum sinc crimine

esse, sicut Dei dispensatorem

Gaudium enim inagnum

qiiia viscera

etconsolationem in

non superbum, non iracundiim, non viiiolentum, non

percussorem, non turpis lucri cnpidum
^
:

sanctorum rcquieverunt
:

scd hospi-

por

te

Et paulo post
ut pro
tc

Quom

cgo volueram

talem, benignum, sobrium, juslum, sanctum, conti-

mecuin dctinere,
lis

mihi ministrarct in vincu-

nentem, ampieclentein euin qui secunduin doctrinam

est lidelem

Evangolii

sine consilio

aulcm tuo

nihil volul

fa-

sermonem,

ut polens sit exhortari in do-

cere, uti

ne vclut ex ncccssitate bonum luuin esset,

clrina sana, el eos qui contradicunl arguere. Et post

aliquos

scd volunlariuin.

mMs;Quam

ob causam increpa

illos

dure,
[Cap.
1

DE EPISTOLA AD ilEBR^OS
III.]

ui sani sint in fide, non inlendcnlcs Judaicis fabulis,

et

mandalis

hominuin aversantium se
:

verilate.

Videie, fratres, nc forte

sit in

aiiquo ve-

Orania inunda mundis

'

coinquinalis

autem

cl infideli-

la vulgata,

sin,
*

ad corripiendum : in grajco, prbs epanorthoad correctionem. Niliil supra in grscis Bibllis at in latinis addilur, so:

brtus eslo.
'"

Yulgata adiiil , sobrins : cui verbo nibil hic in graeco respondet. 2 negius codex, de vobis juxla graecum. ; 3 Vulgala, salvatoris nostri : abesl, nostri, a codicibus Speculi, et a gra?co lexlu. Imo in graeco cum arliculo teminino e,st nomiuandi casu e sbterios, quo gralia ipsa salutaris

Regius codex, non lurpe lucrum sectantem.

seu

salulifera signaUir.

40-27

S.
incrctlulilalis,

AIJGUSTINI

SPECULUM
ruin

1028
suscepistis, cognoscenles vos habere

slrum cor malnm

scil

disccdendi a Deo vi\o:

cum gaudio
el

adhorlaniini vosnielipsos per singulos dies, doncc

qiiis

mcliorem

maiieiitem

substantiain.

Nolite

iiaqiie

hodic cognoininalnr, nl non obdurcliir

f.iilacia |!'C(ali.

cx vobis

aniitterc coiifidentiam vcstram, qu;c

magiiam habet

rarticipes cnini Chrisli cnccli sunuis;

reniuncrationem. Paiienlia cnim vobis nccessaria cst,

ut voliintalcm Dci facienles, reportetis promissioiicm.

si

lamcn

iniiiuin subslanlisc cjus

usquc ad rinem
si

fir-

mnm
dnin

rclincamus, duni dicitur, Ilodie

voccm

ejus

Adhuccnim modicum
e.->t

aliquaiilnluinque, qni venturus

aiidicriiis, noliic in

obdurarc corda veslra, quemadmo-

vciiiet, ct

non
si

tardabit. Justiis aiitcm

cxaccrbalionc.
fiv.]
:

\ivit': (|uod

sublraxerit se, non

mensex fide placebit animx

nos lantam ha-

Fa post poHcos versus

Timeamus

crgo,

nc

mec.
Elalicfmmlo post
benles iinposilam
[xii.]
:

forie rclicla pollicilalionc inlrocundi in

requiem ejus,

Idooqne

et

cxislimclur aliquis cx vobi decsse. Etcnim el nobis

nuiilialum csl,
liiit iilis

nubem

testium, deponentcs

omne

qucmadmodinn

cl illis: sed

non pio-

poiidus et circuinstans

iios

pcccatum, pcr paticnliam

sernio audilus, non adiiiixlus' fidei cxiisqu;e

:

ciirrainus ad pioposiUiin nohis ccrtaincn, aspicientes

iii

audicriint. Kl alioloco

Habenles ergo ponlificernma-

auclorcm

fidci ct

coiisumuialorem Jcsuin

qui [iro-

gniim, qui pcnelravil coelos, Jesum liiium Dci, lciicanins confcssionem. El post ires versiis
:

posilo sibi gaudio, susliiuiit crucein, conlusione contcnipia, alqiie in dcxtcra sedis Dei sedct. Recogilate

Adcamus ergo
iji

cuin Oducia ad ihronum graliue,

ul misericordiaiu auxilio op-

eniin ciiin,
siiin

(jui

taiciii siisliiiiiil a

peccatorihus adverut iie

coiiseqiiamur, et graliam inveniamus

senictipsuin contradiclioiicm,

faligemini

porluno.

aniinis vesiris deficicntes. Noiidiiineiiiin

[vi. J
:

usqucadsan:

Et paulo post

viscalur opcris vestri

in

Non enim injiislus Dcus, ul oblict dileclionis, quam oiileiidislis

niinislrastis sanclis, ct inini-

guiiicm

reslitistis

adversum peccatum ropugnanlcs

et

oblili cslis consolalionis, qii;c vobis

qiiiliir dicciis, Fili
iiii,

tanquam

filiis

lo-

nomine

ipsius;

(|ui

iioli

negligere disciplinam Do-

stratis.

Cupimus autcm uiiuinquemqiie veslrum eamsollicitudincm ad explelioiicm spei

;

inini,
(liligit

ncque

faligeris

dum
:

ab coargueris. Quein cnim

flageliat

dem

osleiiiare
in

Dominus,

casligat
Iii

autem

omnem
;

fi-

usque

finem

ut

non scgncs eniciamini

vcrum
enim

Iiuiii,queinrcci|)it.
filiis

disciplina pcrseveiMte
ciiiiii

lanqnam

imilatorcs

corum

qui fide ct palicntia hicrcdilabunt

:

vobis offort se Deus. Quis

filius

qiicm non
ciijiis
filii

promissioiics.

Et post seplem versus

Iloinincs

cc^rripil

palcr?

Qnod

si

cxlra disciplinam cslis,

per majorcm sui jurant, el omiiiscontroversiujeorum

finisad confirmalioncm estjuraincntuin.

pariicipcs facli suiil oinnes; ergo adulleri, et

cstis.

non

Deinde palrcs qiiidem

:

cariiis

noslr* habuimus

Et post aliquannwi

[x.]

Tciicamus spci noslrcc

(lidelis

cruditores, cl

vercbamur non

miilto inagis

oblcmpeqiiidem

confessioncm indeclinabiiem

cnim

esl qui rc-

rabimiis Palri siiirituum; cl vivemus? Et

in (ciiipore

illi

promisil), ctcoiisidcrcinns iuviccm in provocalioncm

charitalis ct

paucoriim (lieriim secuiidum voluntatem

iios; liic

bonorum operum
taiilo

non dcsercnlcs collc;

suam erudichant
in

aulem ad

id

quod

ulile est,

ctionem nostram, sicut csl consuetudinis quibusdam

sed consolaules, et

rccipicndo .sanctificalionem ejus. Oinnis aulem di-

niagis quanlo viderilis ap-

bciplina in pr;cscnli (luideni vidcliir

non esse

gaiidii,

propinqiiantcm diem.

Voluiitarie ciiim

pcccantibus

scd moeroris;
excrcilatis pcr

posiea

autem

friictuin

pacalissimum

nohis posl acccplam noliliam vcritatis,

jam non

rc-

eam reddet

iustiti;c.

Proptcr qiiod regressus re-

linquilur hosiia pro peccalis. Tcrribilis namipjc (\ax-

missas manus ct soluta genua

ctos facile pedibus vestris; ut
rct,

erigite, et

dain exspccialio

jiidicii, ct igiiis

amulatio, quae con-

non

claiidicans quiscrciiin

sumplura cst advcrsarios. Irritam quis facicns Legcni

Moysi,
siiie ulla
:

magis aulem sanctnr. Pacem seqnimini

omni-

miscraliouc duobiis vcl tiihus mori-

biis, et

sanctimoniam, sine qua ncmo videbit Dcum.

lur lestibus

quanto magis pnlatis detcriora mereri

sanguiiicm

Contcmplaiites ne quis desit gralirc Dei, ne qua radix

amaritudinis sursum germinans impediat, et|)erillani

siipplicia, qiii Filiuin Dci conciilcavcrit, ct

Tcslamcnti polluluin duxcril,

in

quo

saiiclificatiisest,

inqninentnr multi
iil

ne qnis foniicator, aut proraiins,

et Spirilui graliu; conluincliam

fcccril?

Scimus cnim
el iterum,

Esau, qui proplcr unam escam vendidil primiliva

qui dixit, Milii vindielam, el cgo

rcddam^;

sua.

Quia judicabit Dominiis populum suuin. Ilorreiidum

cst incidere
in

Et

alio loco [xin.]

Cliarilas fralernitalis

maneat

in

maiius Dci viveutis.

Ucmcmorainini
magiiuin
allcro qiiidcm
facii,
iii

vobis, ct hospitalilaiem noliteoblivisci.

placiicriint
^

Perhanccnim

aiilem prislinos dies, in quibus

iliiiuiinati
iii

qnidam, angclis

hospilir) roccptis. .Meinen-

ccrtaincn suslinuislis passionum. Et

lolc viiictorum, laiiqiiam siniiil vincli, cl laboraiiliuin,

opprobriis et irihulationibus spectaculum

lero

al-

tanquam

ct ipsi incorpore maiienlcs. Ilonorabilecim-

autem

socii laliter
estis,

convcrsantium
el

elfccti.

Nam ct

nubinm

in

omnibus,

et lorus

immaculatus

fornicnto-

vinclis
>

compassi

rapinam boiiorum vcsiro-

res enim et adulteros judicabit Deus. Sint mores sine

avarilia, conlenti pracsonlibns. Ipse
tc

In Bihlioriim codice r.orbeionsi, necnon iii Comiilutcusi non admixlis ; ut istud parlicipiuin non ad sernioneni, sed ad illosquibus scniio no.i proluit, rcfcratur : cui lectioni sufTraganlur graeca qux'dam cxeinplaria. Conlor rheo|>hilacti Corameiil;rios. " 1.0V., fidei : rerra,.anlibus edilis aliis ct Mss. qui curn acris Bibliis hahenl, spei.
edilioiie legitur,
'

enim

dixit,

Non
qiii(\

desorani ncque derelinquam

ita

ut coiifidenter di-

camus, Dominus mihi adjutor

est,

non limebo
:

In grseco hic et Hahac. cap. 2, v. 4, legitur

dzeselait

vivel.
*

vidgata

Mihi

vinclicla, et

ego retribuam.

vulgala iu Bibliis non mendosis, latuerunt.

im
faciat milii liomo.

DE SCRIPTURA SACRA.
Mementole prMpos!torum veslrolonti
;

1050

sive ducibus,

tanquam ab eo missis aJ

vindisic

rum, qui vobis

loculi sunt

verbum Dei

quorum

in-

clam malefaciorum, laudem vero boiiorum. Quia

lueiilcs exilum conversalionis, iniilnmini ridom. Josus

est volunlas Dei, ut benofai ienles obniulescere faciatis

Chrisius heri et iiodie, ipsc et in sa;cula.

variis et percgrinis nolile abduci.

Doclrinis
est enini

imprudeiiliuni

hominum ignoranliam

quasi hheri,

Oplimnm

et

non quasi velamen

liabcntesmalilif*! libertalem, scd

dili-

gralia slabilire cor,

non

escis,

qiix

non profnornnt
dc quo edcre

sicut servi Dei.

gile,

Oinnes honorate, fraiernilatem

ambulanlibus

in

eis.

Habemus
qiii

allaro,

Deum
iu

timete,

regem

bonorificale. Servi, subditi

vcstris;

non

liabcnt polcsiaiem

labcrnaculo dcserviunt.

cslole

omni timore dominis

non lanium

Quorum
in sancta

cuim aninialium infcrtur sanguis pro peccalo

per ponlificem, Iiorum corpora cremanlur

bonis el modestis, scd cliam dyscoiis.

graiia,
slilias,
si

Ihiec est cniin

iri-

propter consci3nliam Dei snstinci quis

si

exlra caslra. Propter

quod

ct Jcsus,

nt

sanclificaret

patiens injustc. Qna; enim gloria est',

si

pcc-

suum sanguinem populum, extra portam passus csl. Excamus igilur ad eum exlra caslra, improperium ejus portanles. Non enim habemus bic manenlem ciper
vitatom, sed futuram inquirimus. Por ipsum ergo of-

canlcs et colaphizali snllbrlis? Sed

paliinini, el paiicnler suslinclis;

heiic facicntcs

!ia'c esi

giaiia apiid

Dcuin. In hoc enim vocati cssis:

([uia ol

Chiisins pas-

sus est pro nobis, vobis rclin(|uons c\cm|tliim, ulseqiiamini vesiigia

vcutiis est doliis
cjiis. Qiii
iii

feramus bostiam laudis sempcr Deo, id est fructum

b^biorum conrilenlium nomini cjus. Bcneficenliic auteni et
stiis

pccc.uimi noii

fccil,

ncc iu-

oie

cjiis. Qiii
i;\torcliir,

cnin mnlodiccrclur,

communionis

nolite oblivisci

taiibus

enim ho-

non nKilcdicchal; cnni

tradobat auiem

non

con;iniii;ibatur:

promeretur Deus. Obcdite prx>positis

;

veslris, et

jiidicaiili

sc injiislo'. Qi.i pcccata noiit

subjacete eis

ipsi

enim

pervigilant, quasi rationcm

:

slra ipsc pertnlil in corporc r,uo siipor li^^iium,

calis niorliii,
cstis.
jiislili;(;

pcc-

pro animabus veslris reddiluri

ciaiit, et

ut

cum

gaudio boc fa-

vi\;iniiis,

liiijiis ^

livorc saiiati

non gemenlcs; hoc cnim non expcdit vobis.

Ei';itis ciiiin

siciit

ovc^ crraiilos, sod convcrsi

Orate pro nohis. Conndiinus aulem, quia

scientiam
versari.

bonam

c.on-

csiis iiiine ad p;istorcm ct cpiscoinim

animarum vc-

habemus

in

omnibus bene volenies con-

slrarum.

El

alio loco \n\.\

iit

Siuiiiiicr cl

mnlicrcs snbdiljc sinS

vcriio,

DE EPISTOLA,
[Cap.
1.]

PETRI.
oportet conlrislari iu

viris suis,

ct si (uii

non cicilunl
siiic

pcr mulic,

Modicum

nuiic
ut

si

riim convcrsalioiicm
raiiles
iir

vcrlio lnciilianl

considcvcslram.

variis tentaiiombus,

probalio veslraj lidei mullo

limorc casiam coiivcrsalioiicm

pretiosior
/oco
;

sil

auro, quod per ignem probalur. El alio

Qiiarnin
dniio

sil

non cxlriibcciis

capillaliira

aut circumciiitiis
:

Propler quod succincti lumbos mentis vestroe,

in
'

aiiri, aiit iiidiiniciili

vosiiiiicnlornni
lioiiio
.

scd

sobrii perfecte sperale

eam, quoe offertur vobis,

:

qui abscondiliis csi

qn'cli ac inodosli

coidis

iii

incorrnpiihililatc
iii

graliam, in revelalionc
dienlix",

Jesu Chrisli

qnasi

filii

obc-

spiritns

(lui

cjt

consicclu DcL

non confignrati prioribus ignorantia;

veslric

locnples. Sic ciiim alifiiiando ct sancla; mulicrcs, spcrniitcs

siciit
iii

desideriis, sed

ctum, ut el

secundum eurn qui vocavil vos sanipsi in omni conversatione sancti sitis
csi,

Dco, oriiahanl sc

snbjcct;c propriis viris

ciiiii

Sara obcdicbai Abrali;c, doiiiiiium

lili;c

vocans.

quoniam ego sanclus sum. El si Pulrein invocatis cum, qui siiie acceptione personarum judicat socundum uniuscujusque
Sancii erilis,

quoniani scriptum

Ciijns cstis

bcne facienlcs,

ct noii liincntcs iillam

pcrturhalioiiein. Viri similitercohabiiaiilcs,

sccmidum
inipar-

scienliam

quasi

inlirmiori vasculo mulicbri

opus, in liniore incolatus vestri tempore conversamini. Et post uliquos versus

:

lientes honorein, iaiiquam etcoba;rcdibusgrali;e vilae,

Animas veslras

castifi-

ul iion impcdianlur

oraiioncs vcslr;c. In fide aiitem

fratcriiitalis
:

cantes in obedientia charilaiis, in fralernilatisamore,

simpiici ex conle inviceni dihgile altenlius,
renaii
^.

oinnes unanimcs, compalientcs,

rcs, misericordes, modesti
'',

amnto-

humiles

non reddenlcs

Et

post paucosversus
et

[ii.]

Deponenies

igitur

omnem

malum pro malo,

vel maledictum pro maledicto, scd

mahtiam,
dias, et

omnem

dohun,

ct simulaliones, et invi-

e coiilraiio bcncdicentes; quia in boc vocati cslis, ut

omnes

detracliones, sicut

modo

goniti inf;in-

benediclionem haereditate possideatis.

Qiii

onim

vult

tes ralionabile siiie dolo lac concupiscite.

Et post pau-

viiain diligore, et videre dies bonos, coerceat

linguam

//m; Charissimi, obsecro vos tanquam advenas et

peregrinos aljslinere

suam
clinet

mnlo

ct labia ejus
et facial

ne loquanlur dolum. De-

vos

cariialibus

desideiiis,

aulem a malo,

bonum

inquirat paccm,
,

qnac mililant adversus aniinnm. Convcrsationem ve-

ct sequatur eam. Quia oculi Domini supcr juslos

ot

stram inler Gentcs habenles bonam, ul

detrectant

in

co qiiod

aures

ejiis in

preces eorum. Vultus autein Domini su,

de vobis
operibus

tanquam
vos

de

malcfaclorihus
glorificcnt

per facicntcs mala. Et quis est qui vobis noceat

si

ex

bonis

considerantes

honi iiemulntores fucritis? Sed et

pler jiisiitiam,
bcati.

si

quid patimini proti-

Deum

in die visitalionis.

Subjecli e.stoleomni

human;c

Timorem autem corum nc

ordinalioni^ propter Deuni; sive regi, quasi prsecel* Sic eiiam iii antiquis Corh. Bibl. jiixta gra;ciim, en apocalupsei. Al in excusis Vulgata habel, in rivelationem.

1 Sic Mss. cum sacrisBii)liis. At cdili, qraiia est. In altera et. rarle cju.sdem versiouli Vulgala iioii Iiahei, patimini, 2 Ingr;oco cst, Ib crimnli (Ucuids,judicantijusle.

omiuii, renuti. Interpres videlur legisse, taxei, \)V0

Regms codex

ctisei,

quod

est,

Viiigala, (-JHS. Cri'Ciis,, OM. ,. ^. , Civ.'rbuin, moAesli, sbest a r.cgio codice et a Corb. liuminwdeslt, iieciue in gr:eco toxli; probis diiobus, bliis
3

les, aliud cst

quaiu, pliiloplirones.

1031
miierilis,

S.

AUGUSTINI SPECULtM
r\x coronam. Similiter, adolcscentes

1032

ul

non conlurbemini.

Dominum aulem

princeps paslornm, pcrcipietis immarcescibilem glo,

CluisUinj sanclKicale in cordibus vcslris, parali sem-

subditi eslolc

pcr ad salisfaclionem omui poscenli vos ralionem de

ca
,

senioribus. Oiniics autein inviccm liumililaiem insi-

qua; in vobis cst

,

spe

sed

more
slrain

conscicntiam babenles

cum modeslia cl libonam ut in co quod

,

nualc; quia Deus superbis resistit

bumilibus aiilem

dal graiiam. Iluiniliamini igitur sub polcnti raanu Dei,

ut vos exaltcl in tcmpore visilalionis.

delrabuut vobis, confuudanlur qui calumniantur vc-

Omnein
;

sol-

bonam

in

Ciuislo conversationem. Mclius cst

si

licitudinem
ipsi

vestram projicicntes

in

eum
,

quoniam
:

cniin benefacienles,
inalefacienles.

velilDei volunlas

paii, qiiam

cura esl dc vobis. Sobrii cslote

vigilale

quia

advcrsarius veslcr diabolus, lanquam lco rugicns cir[iv.]

:

Et posl aliqms versus

cariie
,

Cbrislo igilur passo in

:

cuit (luarens
fide, scicnles

et vos

eadem

cogitalionc arniamiiii

quia qui

quem devorcl. Cui resistite fortcs in camdcm passionem ei qua; in mundo

,

passus esl in carne, desiit a peccatis, ut jam non bo-

est, vcstrce fratcrnilali licri. Deiis

autem oinnisgralia',
in

miniim desideriis, sed voUintali Dei

cst in carnc vivat leiuporis. Sufficit

quod rcliqimm
pra;teriluiH

qui vocavit nos in x'leriiam

suam gloriam

Chiisto

enim

Jesu,

modicum

passos,

ipsc perliciet, confirmabit,

lcmpus ad voluiitalcm gentium consuiumandam,

qui ambulavcrunt
iii

bis

solidabilqiic. Ipsi gloria et iinpcrium in sancula ssecu-

luxuriis, dcsideriis

vinoleiitiis,
',
:

lorum. Amen.

comessationibiis
citis

poialionibus, ebrietalibus

el ilU-

DE EPISTOLA
[Cap.
I.]

11

PETRI.
et preliosa pro-

idolorum cuUibus. El post alUiuos versus

,

Estote

jiaque prudenles

et

vigilate

iu

oralionibus.

Aute

Per quem

maxima nobis

omnia muluam
babeiites
:

iu vobismelipsiscbarilaleni coiitinuam

missa donavit, ut per

ii;EC efliciamini divina;

consor-

quia charitas operit muliitudinem pecca-

les naturae, fugientes ejus quae in

inundo est concu-

loruin. Ilospilales invicem, sine niurmurationc.

Unusillani

pisccnlia; corrupiioncm.

Vos aulcm curam omnem

;

quisque sicut accepit graliam

admiuistraiiles
,

in

allerulrum

subinferenles, ministrale in fide vestra virtutem

virlule

in

sicut boui dispensalores niulliforinis

qiiasi

autcm

scicDti.im

iu scienlia

autem,
;

abstiin

gralia) Dci. Si quis loquitur,

sermoiies Dei

si

ncnliam;

in abslinenlia
;

autem, patientiam
iii

pa-

quis ministrat, tanqiiam ex virtute

quam
Deus
,

adniinislrat

ticntia aiilem, i)ietalcin

tis

piclate aulem, fratcrnila-

Deus

ul in omiiibus bonorilicelur

per Jesuni
in

amoreni

in

amorc

aulcin fralernitatis, cbaritatcm.

^

Cbristiim

Dominum

cui est gloria et imperiiim

^

Hxc

cniin vobis

cum
^.

adsiiit

et supcrent,
in

non vacuos,

scccula s;ccuIorum. Cbarissinii, nolite peregrinari

in

nec sine fructn vos constituent

Cbristi cognitione
caiciis cst
,

Domini nostri Jesu

fervore

qui ad tentationem vobis

:

fil

nolile pavere

Cui enim non prxsto sunt byec

,

quasi aliquid novi vobis conlingat

les Cbristi jiassionibus

scd communicanel in revelalioiie

iii

cl

maiiu tentaiis

oblivionem accipiens

gaudcle, ul

purgalioiiis
fraires,

veterum suorum deliclorum. Quapropter,

Haec enim

gloria; cjus gaudeaiis cxsultantes. Si exprobramiiii

magis satagite, ut pcr bona opcra certam vefacialis.

noHiinc Cbrisli, bcali

erilis

quoniam

qiiod est bo-

slram vocalionem el clcclioncm

facienles

noris, gloriac, ct virlutis Dei, et qui est cjus spirilus,

non peccabilis aliquando.

[ii.]
:

super vos requicscet. Ncino autem vcstrum patialur

quasi bomicida, aut fur, aut maledicus, aut
appctitor. Si
gloriliccl

Ei
gislri

posl panliiliun

Sicut ct in vobis erunt

maei

ancnorum

mendaccs, qui inlroduccnt sccias pcrditionis,

qui eniit eos
,

autem

ut cbrislianus
in isto

non crubcscat

cum
sibi

Deum

iicgabunl

'%

superducentcs

autem Deum
a vobis, quis
sl

nomine; quoniam tem'^

cclcrem perditioncm. Et mulli sequenlur eorum

pus cst ul incipiat judicium dc domo

Dei. Si

autcm

luxurias, por quos via verilatis blaspbemabitur, et in

avarilia ficlis veibis de vobis negoliabuntur.

primum

fiiiis

eorum

qui noii credunt Dei

Quibus

Evangclio? et

justus vix salvabilur, iinpius ct pccii

judicium jam olim non ccssat, et perditio eorum noii

dormilat. Et alio loco
lione eripere
,

calor ubi parcbunt? Ilaquc et

qiii

patiuutur secun-

Novit Dominus pios de tenta-

dum

voluiitateni Dei, fideli Crcatori

in benefaclis.

coinmcndent ani-

iniquos vero in dicm judicii reservare

qiii

mas suas

cruciandos. Magis anicm cos

post c.irnem in con-

[v.] Scniores ergo qui in vobis sunt, obsecro con-

cupiscenlia iminunditia; ainbulant, doniinalioncmquc

senior ct testis Cbrisli passionum

fuliiro i'evelaiida csl

qui et cjus
,

qax

in

contemnunl

audaccs,
",

sibi

placcntcs, seclas

non me-

gloriai

communicator

pascite
,

tuunt introducerc

blasplicmantcs. Ubi angeli forti:

qui in vobis cst

grcgem

Dei, providcnlcs

non coaclc

scd sponlance sccundum

gratia, scd volunlarie;

Deum

nequc lurpis

lucri

ncque ut dominanlcs

in clcris,

sed forma;
'

facli

gregis ex animo. Et

cum

apparucrit

uedundat vox, ebrietalibus, nec est

Mss. pro,
iiolile

in sincerioribus Binolite niirari : vie xenidzesthe,

l)llis.

peregrinari, balieut
,

quod non miaus quadrat ad grscum d cst, ne coniaioveamini ut fit re nova

])aiilo

et iasolita. Nain et posl, 6s xenou, veriit iiiterpres, quasi noii aliquid (luil)us verhisquod hic j.raimitlilur, nolile pavere, alieskl a sacris Bibllis. ' r.egius codex grsco consentiens non addit, erilis.
^

* Sic qusc lauion in Corb. Bil)liis cditi jiixla Vulgatam habebat, per quam. Et ila speculum ia Gemhlacensi codico at iu P>cgio, per quai ; juxla gra;cuai dVon : quanquam lioc ct jiossit au prKccdentes voccs , qloria el virlute reterri vcrli, ner quas. 2 Edili , si vobiscum adsint. sic etiam nunc Vulgala. Ai larticiila, si, ahcrat ab antitiuis Corb. Eibl. el et llegio Ms. speculi, nequc necessaria est, dummodo non cyiijunctim legalur, vobscum. In grseco sic est, ttiuta qar fiumin iinparcnontu. ' iicgius codcx et Corb Biblia , favente graeco, cognitio:

nem.
Er. elduo Mss. juxtavulgalam, neqant. Regius codex el Corh. Biblia pro, intrbducere, habent, facere : sed neulrum verbum expressum est ex gracf) textu, ciui iiil aliud coniinet quam, doxas ou tremousi
*
*

Am.

vulgala, a domo. Grsec, po lou oikou.

im
tiidine ct virtule

DE SCRIPTURA SACRA.
cum
slnt majores,

1034
;

non porlant advcr-

marccscet. Beatus vir qui suffert lenlationcm

quia
'

sus se exsecrabile judiciun). Hi vcro vciut irralionabilia pecora nnluralitcr incaplioneni et pcrnicicni, in
iis

cum probalus
lum
:

fueiit

accipiet

coronam

vit;B

quani repromisit Deus diligenlibus se. El posl pauluNoiilc ilaque crrare, fratres dileclissiini.
optinuiin, ct

qu;c igiiorant blasplicmanles, in cnrruplionc sna

Omiie

peribunt, pcrcipientcs nierccdern injuslilix, voiupla-

datum

omnc doiuim perfectum desursnm

Sit auleni

tem

existiniantes diei delicias, coinquinaliones et nia-

csl, dcsceiuleiis a

Patre lumiiuini. El post paucos ver:

cul;c deliciis afflucnles, in conviviis suis Uixurinntes

SHs;Scilis, fratres mei dilcctissimi

omnis
,

vobiscuni, ocnlns babentes plenos adiilterii et incessabilisdclicli, pcllicientcs animasinslabiles, cor cxer-

honio velox ad audienduin

tardus ad iram. Ira ciiim

tardus ad loquenduin

et

viri justiliam

Dei iion ope-

citatum

in avaritia

habenles, maledictionis
t^t

filii,

dere-

ralur. rropler (|uod abjicientes

et abiindaiitiain malili;c,
in

omnem

iinmunditiam

liiiqucnlcs
verstis
:

rcctam viam erraverunl.

post paucos

maiisuetudiiie suscipite

Siiperba enim vanitalis loquentes, pelliciuiit

insilum vcrbiim, qiiod potcst salvarc animas vcslras.

in desideriis carnis luxurur,

eos qui paululum cfTuillis

Estotc aulcm factorcs vcrbi, et iion auditorcs lanliim,

lallenlcs vosmclipsos. Quia
si

giuiit,

qui in

errore ronversantur, liberlalem

quis aiidiior esl vcrbi,

promiltentes,

cum

ipsi scrvi sint corruptionis.

liiijus cl

A quo

et

iioii

factor,

hic

coinparabitur \iro
:

consideranti

enim

qiiis

supernlns est,

servus

csl. Si ciiim

vulluin naiivilatis SU3C in speculo

consideravit eniiii
(jualis

rerugienles coinquinationes inuiidi in cognitiono Doniiiii

se, elabiit, ct stalim

auteiu pcrspcxerit
raanserit
iii

obiiliis esl

fueril. Qiii

noslri salvatoi

is

Jcsu
suiit

Clirisli

liis

rur.sus impli-

in lege perfecl;c Iibcrt;itis

el
,

pcr-

cali supcrantiir; facta

cis
illis

posteriora deteriora
noii cogiiosccre
,

ca

iio;i

audilor obliviosus laclus

siio erit. Si

scd

prioribiis.
justiliie,

MeliuseMini erat

viam

faclor operis,

liic

beaius in faclo
,

qnis au-

quam
illis

post agniiionem
Iradituin
illiid
e.>-t
,

rclrorsum convcrli

tem pulat
Ildigio
lia3C

se rcligio.Niim esse

noii rcfreiians iiiiguam

ab co, quod
tigil

illis

sanclo mandato. Con:

suani, sed scduccns cor

suiiiii, luijus

vana est religio.

enim
ad
luti.

vcri

proverbii
cl,

(^anis
in

rcvervoluta-

munda
:

ct

immaculata apud
piipiilos

Deum
iii

ct

Palrem

sus

vomilum suuni;

Sus lola

csl

visilarc

ct viduas

tribubiliono

bro

coruni, et immaculatuni sc cuslodirc ab lioc suiculo.

[iii.]
:

Et
venda

posl aliquanluin
sint,

Cum

hx.c

omnia

dissol-

[ii.J

Fralres mci,

iiolilc

iii

pcisonaruin acccplionc
Jesii
Clirisli glori;c.

quales oportel csse vos in sanctis convci,

habere

(idein Domiiii
:

iiostri

Et
:

salionibus et pieiatibus
in

exspcctantes et properantcs
:

post aliquos versus

noiiiie

Audile, fraties niei dilcclissinii

lioc

advcntum

dici Dei.

Lt pauto post

Cliarissiini, liycc

Deus

elegit pauj.ercs in

mujido, diviles in

exspectantcs saiagite imniaculati ct inviolati invcniri

jn pace,
el

fide, et iKcredcs regni

Dimiini nostri longanimilalein

salulem
pr.ne-

libus se?
divites

arbilramiiii.

El

ulio loco

Vos

igitiir,

fralres,

ijuod reproini.-il Deus diii..ciiVos aulcm c.vhonoraslis paupcrem. iXoune pcr potcntiam opprimunt vos, ct ipsi liaiuint
ipsi

scientcs ciisloditc, nc iiisipientiiim errore iraducti

cxcidalis a
lia ct in

vos ad judicia? Nonnc

blaspheinant boiium uo-

propria firmilalc. Crcscitc vcro

iioslri

in

gra-

mcn, quod invocalum

perticilis

coguiiione Domini
Ipsi gloria, et

el

saivatoris Jesu
aternilalis.

Chiisti.

nunc

el in

diem

ximum

csl siiper vos? Si laiiien le-cm rcgalem sccundum Sciipluras, Diligcs protuuin sicut lcipsum, bcnc facilis. Si aiiicin
acciiiilis,

Ameii.

DE EPISTOLA
JCap.
i.J

J.\CORI.
,

Oiiine

gaudium

cxisliinaie
;

fralresmei,

opcraiiiini, redarguii a legc qiiasi transgressores. El post paucos vcrsus : Judiciuni enim sine niisericordia iili qui non fccit
nii-

personas

peccatum

cnm

iii

tenlalioiics varias
lldci

iiicidcritis

scienles qiiod
:

sericordiam. Supcrexsuluit aulem iiuscricordi;i jinJicio

^.

piobatio

veslrae patienliam opcratur

silis

paiiciitia

aiilem opus pcrrcclum habcl, ut

gri, in iiullo deficicnles.

perfccli et iiilcindi-

Et post alifiuantum[m.] Nolilc plures magistri

:

ficri,

Si quis

autcm vcstrum

fralrcs mei, scientes (luoniam niajus judicium suiniiis.

gcl sapienlia, poslulct a Deo, qui dai omnibiis afflucnlcr, cl iion

iii

In miillis
noii

cnim offcndimus omncs.

,

Si quis

iii

veibo
'^

improperat; ct dabilurei. Postulet aulem

olfendil

hic

pcrlcclus

cst

vir.

Polest

eli;.iii

fide, niiiii liycsilans. Qiii

enim

hacsitat,

siniilis est

fiucttii

maris,

qiii

a venlo movcliir ct circumfcrlur.

ille
,

guam

Non

freno circumducerc totuni corpiis. Et alio loco : Liuaulein nullus hominum doinare potest inquie:

cnini ;cstimct liomo

qiiod accipial aiiquid a

iiiconstans in

Domiiio. Vir duplex animo

viis suis.

omnibus
_

sic Mss.

cum

sacris Bibliis. At editi

h;ibcbant

Glorielur aulein frater humilis in exalta-

vitam.
'

, '

accimet
'

lionesua, dives aulcm in luimililatcsiia; quoniam sicut flos

feiii

transict.

Exorlus cst enim

sol

cum

ar-

dore, et arefecit fenum, ct

vultus cjus deperiit
:

flos ejus decidit, cl

dccor

permunsent, non adduniur in cditis Ani. ct gTSCO.

:

Carnutensis codcx,jH lefieperfectam Uberialem. Atvulgaiavcrsio suffi-agaiitc gr;cco \a\wX, in leqem pcrfcclam /i&cr/fla;. Iloc eodcm vcrsu i;articukc inea, post verDum
i:r.,

ucuuc '

in

ila et

dives in

itineribus suis

blasphSnwHntes , quod nonnullis ilasonat qlorm, id cst, atgmlale prastanles liros, non vercnf'- indediclia appcten<es; seu, uuilediclis appcterc. coiiioi' isiolain .iuil;c, v. 8, ubi in vul^ala lcgiuir Dominationem autem sperniml, nialeslatem autem blasphenuml : in gr^co vcro h;cc
: 1

vulgala uunc <;uperexaUat antein misericordia judicium. Codices vcro hujus spcciiii,ncciion Corb. Bi!>lia'loco, jndicimn, \a\mn,judicio; ncc nialc, silogaiur siiperexsuttat, uti passiin in aliis August. hl)ris; ju.vta gra>cun), lad catucauchulai eteos criseos. l'orro ia lir. habctur liic, super-

cxsutlet.
Editi, potest enim. At Mss. juxta vulgalam, potest etiam. in gra2co cst, dunatbs chalinagdgescd luii holon tb sorna : id csl, DOlens freno moderariel lolumcorpus.
'^

sunt, doxas de bluxphemousin.

ipsa verba

Sanct. Acgust.

III.

(Trente-trois.J

,Q35

S.

AUGUSTINI SPECULUM
mant
tristis
cl

'

'

'

1030

tum ninlum,
cinnis

Dcum

plena vcneno moriifero. In ipsa benediliomicl P.iticm, cl in ipsa malcdicinnis

f;icli sniil.

runl regiones vestras, qui fraudali sunt a vobis

' ;

cbcnuoc-

clamor ipsorum

in

aurcs Domiui sabaolh

liixiiriis

nes,

(iui

ad similiiiuliiicm Dci

E\

ipso ore
,

iiilroiit.

Epulaii estissupcr lcrram, cl in

fraproccdil boiicdictio, cl malcdictio. Non oporlcl paucon versns : Quis ircs mei, lirec ila fieri. Fa post

corda vcslra. In die occisionis adduxislis

justum, cl non
rcslitit vobis.

",

cidistis

Palientcs igilur

sapicns cl disciplinalus inlcr vos

ostendal cx bona

cstotc, fralrcs, usque ad advcnlum Domiui. Et puulo

post
stra
;

convcrsiuione opcram su.im

picnliic?

'

iii

mansucludinc saiiabelis, ct

Paticnlcs estolc et vos, conlirmate corda ve-

Qnod
in

si

zclum amarum
vcslris;

contcnel

qiioniain advcnliis

Domini appropinqnavit. Nolite

lioncs

suiit

o nliiinS
iid

nolilc

gloriari

ingemisccrc, fralres,

in allcrulrura, ut

non judicemini.
,

nicndaces cssc
picnlia

crsus vcii;alcm. INon cst ista sa-

Et

alio toco

Ante ouinia aulem, fralres mci

,

nolile

dcsursum desccnuons, scd tcrrcna, animalis,

ibi

jurarc, ncquc pcr coelum

aliud

ncquc pcr tcrjani, neque

:

diabolica.Ubi eiiim zelus ct contrnlio,

el

inconstantia

quodcumqiic juramcnluin
non
;

sit

anlcm scrmo vedecidaiis.

omue

opus pravum. Qurc aulcm dcsursum csl sa-

sier, Est esl, Noii

ul

non sub judicio

:

picntia, priinum

quidcm pudica

cst, di-iiidc pacifica,

,

Trist;ilur aliiiuis

vcslrum? orcl

scquo animo csl?

niodcsla

suadiliilis,

bonis consenliens

plena miscri-

psaiLil. Iniirmalur quis in vobis? iiiducal prcsbyteros

cordia cl fruclibus l)onis, dijudicans sine simuialione'.

Ecclcsia;,
nonii-.ie

et oreiit
:

supcr cum, uiigenlcs cuin olco

in

Fruclus autem

juslili;ic

in pacc scminatnr facieniibus

Doinini
^

el oratio tidei salvabil iiifirinum, el

;

pacem.
[iv.J

alieviibil

cum Dominus

ct si in peccalis sil, remil-

Unde bcUa
vcstris
llein posi

cl liles in
,

vobis? Nonno ex concuin

lentur
el

ei.

Corililemini ergo allcrntinm peccala vcslra,

pisccntiis
slris?

qucc

militaiit
:

nicml)ris
,

vc-

oratcpro invicem, ut snlvcmini. Multum cnim valet

:

paucos vevsns
niale

Pctilis

ct

non ac-

deprecalio jusli assidua. Et post uiuiuot versus

ires mci, si quis

Fra-

cipitis,
liis

co quod

pelntis,

ul in
,

co!icupisccn-

cx vobis erravcrit a verilate, ctcon,

vcstris

insumalis.

Adullcri

ncscilis qnia anii?

vcrlcrit quis
fecerit

cum

scire debel

quoniam
,

(|ui

convcrli

citia

bujus mundi iiiimica cst Dci

QuicuuKiue ergo

pcccatorcm ab errore
a morte
,

vi;e su3c

salvabit ani-

vobjcril amicus cssc bujus sicculi, iiiimicus Dci conslituitur,

innm rum.

cjiis

ct operiet

muliitudincm pcccato-

Et pmlo posl
,

Proplcr qnod

dicit

Dlus su-

perljis rcsistit

bumilibus aulein dat graliam. Subditi

:

DE EPISTOLA JOANNIS
[Cap.
I.]

I.

ergo eslote Deo

rcsislile anlLU

diabolo, cl fugict a
ct

Si dixcrimus qiioniani societatcm habe;

vobis. Apj)ropinquale
voljis.

autem Deo,
,

appiopinqunbit
cl

mus cum

co, et in tenebris ambulamus

mculimur,

Emund;\lc manus
aiiiino.

peccalorcs;
,

purificale

et veritatem

nou faciinus

si

autem

in lucc ainbula-

corda, duplices

Miscri cstoie

cl lisgelc, et

nuis, sicut cl ipse in liice est; societaleni

habemus ad
cmtindat

ploraie. Hisus vcster coiivcrtalur in iucluni, ct gau-

invicem, et sanguis Jesu

Ciirisli, Filii cjus,

dium
Et

in

moerorcm.

Huuiiii;iniiiii

iii

conspcclu Domini,

nos ab omni peccato. Si dixeriinus quoniam pcccalum

el exallabitvos. Nolite dclralierc :>llerulruui, fralrcs.

post pmtcos versns
:

non liabcmus;

ipsi

nos scducimus,

ct vciilns in iiobis
fidclis et justus

Uiius csi legi^buor el jndex

non

esl. Si

conlilcamur pecc;ita noslra,

'*,

qui polesl pcrderc ct

lil)Cr;irc.

Tu aotem

quis cs,

qiii

est, ut remittat nobis peccaia nostra

jud cas proximum? Eccc iiunc qui

diciiis,

Uodie aut
ibi
;

ab omni iniquilale. Si

emundel nos dixcrimus quouiam non pcccl ei

crasliuo ibimus in civilalcm iliom, cl facicnius

qui-

cavimus

mendaceni facimus eum,

verbum

cjus

non

dcm

aiinum, el merc;dynnur, cl liicrum f.iciCmus

qui

est in iiobis.
[ii.J

jgiioralis qiiid crit in crasliiium

^
Si

Quic csl cnim vita

;

Filioli
si
,

mei, hocc scribo vobis,

iit

non peccelis

ACsUa? Vapor
cl, Si

csl ad

modicuin paicns
:

dcinceps ex-

sed el

quis peccavcril,

advocalum liabemus apud

jiislum
:

lerminabilur. Pro eo ul dicaiis

Doniimis voluerit;
iliud.

Patrcm
lialio

Jesum Clirislum

el ipse est

propi-

vixerimus, faciemus boc aul

.

Nuuc autcm
lalis

pro pcccalis noslris

non pro nostris auleni!

iii

exsulliUis in siipcrbiis vcstris

niiiligua esl. Scieuli igilur
cieiili,

onmis cxsuliatio

lantum, scdclinm pro totius muiidi. El

quoiiinm cognovimus enm,
si

lioc

scimusj

bonum

faccre, ct non fa-

mandala ejus observcet

peccalum cst

illi.

mns. Qui
,

(Jicit

se nosse
cst
,

eum.

mandala

ejus

non

cu-

[v.]

Agile nuuc, divilcs

ploralc

ululaiiies

iii

mi-

slodil

mcndax

el in jboc veritns
cjiis
,

non

est.

Qui

seriisqiiai ^idveuicnt vobis. Divili;c vestnc pulrcfact'jc

antcm scrvat vcrbum

pcrfccla cst.
si in

vere

iii

boc charilas Dei

in ipso

sunl, cl vcsliinenla vcslra a tincis comcsia sunl.

Au-

In boc scimus quoniam

".

sumus
deali-

rum

cl

argcnlum vestrum

Bcrugin;ivil, el ;crugo

coruni

co

maneamus
ille
:

Qui

dicii se in illo maiierc,

in leslimoniuin vobis eril, cl

manducabit carnes vC-

bct sicut

ambulavil

ct ipse

ambulnre. Ei posl

slras sicul ignis. Thcsaurizastis vobis iram in novissi-

quotversus

Qui

dicit se in luce cssc, cl fialicm

suum

mis
'

dicbiis

'.

Ecce nicrces opcrariorum

qiii

mcssuc-

odit, in lcnebris cst usijuc adhiic. Qui diligit fratrem

Mss. duo cuni Vulgata, operationem snnm. * Vulgata, non judicans, stne siinulutione. Graeca scriplura, adiicrilos hut annpocrilos. 3 vulj^ata, qidd sil crustino : inCorb. nililiis, qvid pa-

riatcrastiiium. * Regius Ms. et Editi Ain. Er. omillunt volis iram veib;i ci a graeco ^bsunt.

quw frnudntaest a vobis, clamut. Legeiuluin ut ia eu)cndalioril)us Bil)liis, addixistis juxia gncc. cntedicmdc, id est, coiicleiuiia.stis. 3 >u, eliani ia vetusiiscorb. Bii-l. Atiuexcusis IialielnuMO vulgata, idkiiiibit. textu ''>.{M aJdiUir, nostru, in P.cgio codiee , noc
'

In Vulgata,

quaj

grseco.
*

Sacra

niljlia

carcnl his vcrl)is,

si in

eo

maneamus.

4057 snum,
in

'*'

,-i,-

DE SCRIPTURA SACRA.
est.
ct in

.^
illo

1033
manet,
in

lumine nianet, ct scandalum in co non

in tencbris
;

tum
bis

nobis. Et qui servat

mandata

cjus, in

Qui autcm odit fratrem suum,

esl|,

el ipse in eo.

Et

in

hoc scinius quoniam manel

nobis dedit.
iiolilo

no-

tcnebris ambulat. et ncscit quo cal

quouiam lencbroc
:

de Spirilu

qucm
,

obcoccavcrunt oculos ejus. Et paulo post

Nolile
'
:

dili

[iv.]

Cliarissimi
spiriliis si

onmi
:

spiritui

crcdcrc

scd

gere muiidum, nequc ea

qu;ic

in

nuindo sunl

quo-

probaie

ex Deo sunt
in

qiiouiam nudli psouIn boe cogiioscilur

niam omnc quod

esl in

mundo, concupiscenlia

carnis quaj

dopropbcl3C exierunt
spiritus

mundum.

est, et concupiscenlia oculorum, cl siiperbia

vitnc,

Dci

omnis

spiritus

qui coiifitetur

iion cst e\ Palrc,sed cx

il,

mundo
'.

est; ct nuindus transfacil voluiilatem

:

Christum

in cariie vcnisse,

ex Deo csl;

Jcsum elomnis spiliic

el concupisceiilia ejus. Qui

auicm

riliis qiii solvit

Jcsum, cx Dco non

csl, et

csl aii-

Dci,

manet

in

xlernum

Ei alio loco

Omnc mcndafilii

cium non ex
sumus,
ct

vcritate est.
:

El posl paululuin [lu.]

Cbnrissimi, nunc

Dei

nondum

appariiit quid crimus.

Scimus quoquoiiiain vi-

qnoniam vcnil; elimucjam Vos e\ Dco estis, filioii ct vicistis eos quoniam major est qui iii vobis cst qiiam qui in muudo. Ipsi dc muiido sunl ideo de mundo lolicbrislns,

de

qiio audislis

in

mundo
' ;

cst.

niam cum apparucril,

dcbimus eum
in eo, sanclilicat se

similcs ci crinuis

quunliir, ct muiulus cos

qui novit

audil.
;

Nos cx Dco

siinuis
,

siculi est.
,

Et omnis qui babct banc spem

sicul cl illc sant tus esl. Oninis
:

Deum

aiidit

nos

qui noii est ex

Deo

iion
,

audit nos. In iioc cognoscimiis spiritum vcritalis

spiriliim erroris.CbarissiiTii, diligaMius inviccm
:

et

qui facit pcccatum, ct iniquilaiem facit

esl iiiiquilas. Et scilis

et

peccalnm

(|uo-

quoniam
iii

ille

apparuit, ut pccest.

niam charilas cx Deo

naius est
novit
,

csl; ct

omnis

qiii diligil,

ex Deo
iion

cata
in

'

lollcret, el

poccaiuiu
:

eo non

Oiimis

cpii

ct cognoscit Dciim.

Qui iiondiligit,
est.
,

co manct, non pcccal

ei oninis qui peccal,

Filioli,

non

Deum,qn()niam Deus cbaritas

,

Et paulo post
nos debemus
iini]uam. Si
,

vidil

cum, nec cognovii eum.

Qui

nemo

vos seduiile jiislus

Cliarissimi

si

sic

Dcus

dilcxit nos

ct

cat. Qiii facil jnsliiiaiii, juslus cst, sicut ct

est.
facit

altcrulruiu

diligcrc Deiim
,

ncmo

vidit

peccalum, cx diabolo cst

quouiam ab
ex Deo,

diligamus iuviccm

Dcus

in nobis inanel

el cbaiitas
:

inilio diaboius pcccat.

in lioc apparuil Filius Dci, ul

ejus in nobis perlecta cst. llem pnulo post

Qiiisquis
,

dissolval opcra diaboli.

Omnis qui nalus

esl

confcssus fuerit quoiiiam Jesus est Filius Dci

in

Dcus
,

pcccalum
nct
est.
:

iion facit

quoniam semcn
;

ipsius in eo nia-

eo manei,

et ipse

in

Deo. El nos cognovinius

iii

et

cl

non potest pcccarc

boc manifcsli
siint

(luouiam cx Dco natus

Dci,
ct
filii

credidimus charitali ([uam halict Dcus

charitas est, cl
et
([ui niaiict
iii

iiobis.

Dcus

In

(ilii

diaboli.

charitalc, in

Dco

iiianct,

Omiiis qui non cst justus, n(!n est cx Deo, el qui non
diligil

Dcus
,

iii

co. In

boc perfecta est charitas Dci no-

fiatrem

suum

quoiiiam Ikcc esl

aiiiiuiilialio
'.

biscum

nl liduciam
,

habeamus

in

die judicii
iii

(juo-

quam

audislis ab inilio, ul diiigalis ailcrulriim

:

Et

niaiii siciil ille esl

el nos sumus

hoc iiiundo. Ti

post paucus versus

N.

lilc

mirari, fralres,

si

odit vos

mor

iion csl in cliarilalc, scd

iierfecla charilas furas

mundus. Nos scimus quoniam iranslali siinuis de qui non niorte in viiam, quoniam diligimus fiatres
:

niittit

timorem
limet
,

quoniam

linior

pocnam

liabet.
''.

Qui

auleni

noii

esl pcrfccliis iu cliarilale

,

Nos

diligil,

maiiciin nu)rlc. Omiiis qni odit fralrcm suuin,

cst.

ergo diliganuis Dciim

Si quis dixcrit

qiioniain ipsc prior dilcxit nos.

diligo Deiiin,ct fralrcm suuiii
ciiini

homicida

El

scitis

(pioniam omnis hoiiiicida non

sc manciilem. In
iile

quoniam
cst.

habcl viiam a tcriiam in

iioc

cogno-

odcril

mciidax

Qiii

non
iioii

diligit

fraticm

\imus charilalem Dei, quoniam

niam suan posuil
nias
:

pr<)

nobis ani-

suum quem

videt, Deuin qiicm

vidcl qiioiuodo
co, ut

el

nos debcnuis pro

fratribiis ani-

polest diligere? Et boc mandatiim

qni diligil Dcum,diligat ct fralrcm
[v.]

p^mcre. Qui habncril subslanliani nuindi^^et

habcmus ab suum.
eiim

viderit fialrcm
rit viscera

suum ncce

silalcm lial>ere, cl clause-

Omiiis qui credit quoniam Jcsiis csl Christus,

:

sua abco, quoinodo cbarilas Dei mancl in

iiec luigua,

ex Dco natiis est

luiit,
diligil el

et

omnis qui

diligit

qiii

gc-

eo?FilioIi mci, non diligamus vcrbi)

scd
ve-

eiim qui nalus est ex eo. In lioc codiliglnuis nalos Dci

,

opcre ct vcriialc.
rilatc

In lioc cogno.scimus,
iii

qnoniam c\

gnoscimus qiiouiam
dilig.inuis
,

ciim DiMim

sumus,
:

et

consiicctu cjus

suaiicmiis corda
,

et
,

mandala cjus

faciauuis. IIujc cst cniin

:

noslra

quoniam

si

rcpreiicnderil nos cor noslriim

charilas Dci

ut maiidala cjus custodiamus

ct

manHa'C

niajor csl Dciis corde noslro, ct novit onuiia. Charissiini, si

data cjus gravia non sunl.Qnoniam

est cx

omnequod

naluni
:

cor nostrum non reprcheiidcrit nos, fiduciam

Deo,

vincit

muiidum. Ei post paululum

voliintalem ejus

habenuiS ad
nuis ab co
:

Deum,

ct qiiiilqiiid pclicrimus,

accii>:c-

esl liducia

quam habcmus ad cum,

scciiiidiiin

quia (luodcuinque
,

(luouiam manil 4a

cjiis cii.slodimus, cl

ca

pctierimus

audit iios
ver.fus
:

cl

qua^ placila sunt

coram

eo, facimus. El lioc esl

in

man-

scimus quoniam audit nos. Et post

scit

tres

Qiii
,

dalum
Cliristi

ejus,
,

ul

credamus

nominc

Filii

ejus Jesu

frairem

suum peccare pcccaium non ad moriem

cl diliganuis ailerutrnm, sicul dedit manda(iecbl pars ailcra versiculi i5

si

petat

ct dabit ci vilani,

pcccanlibus non ad morlem.

vicistis

'

iiic

qim

dili(jit

mm-

sic

SpecuU codices juxta gTScum. Al Vulgala,

dwirt, ?io)i esl cliaritns l'ulri^in co.

eum.
>

AcWiiuni iu edilis /ueral, sicut et Deus manet in ceter: qvioil a speculi Mss. et a sacrib Bil)liis abesl. ' In sacris Bibliis addilur, noslra. ' P.cgiuscorlex, nt diiifjamus ; juxla grrccum. " Vulgala, Imjus mundi, cuni demonslrativo prononiiac fpiod lain(?ri abcst eiiam a Corb. Bibliis.
*
1

sic Mss.

cum

sacris Bililiis. At Edili

:

negalionem colloca-

um

baul
3

in (iriorc nienil)ro propositionis cst perfeclns in cliaritaie.

Qui autem non tinwt,

cffiicris bu.ius

Kdilio .\m.,pe!et;

moxque cum

...

Spccuu

codicihus, et dabit ei vitam peccanlibus non cid mortcm juxta gr;ccuin, ailcsci , kui dosei auto dzoen, lois amurla'

403

ADMONITIO
;

IN
illo

LlBUOS DK CONSENSU EVANGELISTARUM.

dico
iil

lOlO
Cliristnm ncgansuis macul-.c
,

Esl pccratnii) ad niorlem

quis'.

non pro

rogct

torcm
les.

ct

Dominum nostrum Jcsnm

:

Omnis

inititiilas
'.

pccoalum csl, clcsl

pcccnlum
(ini

Et paulo post
siiic
lli

lli

siint
,

in

epiilis

non

atl

niorleni

Scinms quoniam oninis

;

nalus

coiivivaulcs
alio

tiinorc

scmelipsos pnsccnlcs. Et
(|ueruIosi
,

scd gcncratio Dci conserval esl cx Dco, non pcccal malignns non tangitcum. Et alio loco : Vit't (>uni
,

loco

snnt
siia

mmmuralores

sccun-

(lum dcsidcria
blaspliciniam

anibiilantcs; cl os

corum loquitur
qn.i;

lidli

custodile vos a simnlacris.

',

miranles pcrsonas quieslus causa. Vos

iiicmorcs cslote verboriim
.\poslolis
,

DE EPISTOLA JOANNIS
Non lanqu.nn mandalum novnm
quod liabuiinus ah
li;cc

II.

autcm
tii)!
,

cbarissinii,

pnedicta
scril)cns

scd
Ciiristi
,

sunt
qiii

ab

Doinini

nostri
iii

Jcsu

inilio

ul diiigiunus allcrulrnm. Lt

dicebant vobis
illusores
,

qiioniam

novissimo

est cliaritas, ul

ambulcmiis sccuiidum inandiila

aiulistis
:

tempore venicnl
scmeiipsos

sccundnm
Hi sunl

desideria siia
qiii

ejus. Iloc
inilio,
qiii
iii

mandatumosl.ut qucmodmodum
pernianct

ab

ambiilanles in iinpielale
,

scgrcgant

co ambulctis. Kt posl pnncos vcrsns

iii

Oninis

animales

spiritnm non li;ibenles. Vos

aiilem, cbarissimi, supcr;vdi(icanies vosmclipsos sanClirisli

recedit, ct non
Iiabel
:

docliina
doctrina

Clissima' vcstnc lidei,

iii

Spiiilu sanclo orantcs, ipsos

Dcum non
,

qui

pcrmanet

in

Iiic

cl

Filium ct Patrcm
doclriiiain

Iiabct. Si qnis vcnit

ad vos, cl banc

vos

iii

dilcctione Dci sci vatc, cxspectanlcs miscricor,

non

affcrl, nolite rccipcre

cum

diani Doniini nostri Jcsn Cbrisli

iii

iii

vitam iclernam.

doniiim,

Et bos (inidcin arguite judicatos; illosvcro salvalede Ave, coinmiiigne

rapienlcs
:

nec i\ve

ei dixeritis.

Qui

cniiii dicil

illi

aliis

antem miscreniini
carnalis est,

in

tiinore

nicat opcribus cjus maiigiiis.

odientes et
IIL
in fra-

cnm

qiix>

maculaiain lu-

DE
Cbarissimc
ires
, ,

E['lSrOL.\
fideliter facis

JOANNIS

nicani.

quidqnid operaris

DE
[Cap.
II.]

LlliUO Ai>OCAL\PS!S JOANNIS.

Si liomines, inio quia liomiues intelliyunlur

ct

boc

in

pcregrinos

qui lestimonium reddide:

runt

cliarilali liia! in
^

conspectu Ecclesirc

qiios

benecjns

moneri, cuin Angeli monentur, in omnibus eisdem prai'

ceptis discimus falsos frulres

facics deduceiis

digiie

Dco. Pro nomiiie

cniiii

per patientiam sustinendos

profecli

sunt, nibil acciiiicnles a

Gciiliiiiis.

Nos ergo
iniitari

proplcr

nomcn Dci
,

el

per poiniteiUiam ad prinia opera

debcmns suscipcrc
veritatis.

luijiismodi, ul cooporutores simiis

:

bona redeundnm

el usqiie

ad inortcm perscculiones pro

El posl paululnm
sed qiiod

Cbarissimc, noli

fide tolcrandas, et in cliarilale servieiidum^

jwalum
csi
:

bonum
non

csl. Qiii

bcne

facit,

cx Deo

Circa aulem fmein

libri

cnm
,

de sancta
,

civitule lo-

qui

male

facil,

\idit

Deum.

queretur [xxi.J
coiiiqiiinaliim
qiii oliin
.

Non

inlrabil

inqnil

iu cain

aliquid

DE EPISTOLA JUD/E APOSTOLl.

Subinlroierunt
l)ra}scripii

ct faciens aiioiiiiiialioiicm ct nienda-

enim qnldam
Iu.xuriam

Iiomiiics

ciuin.

sunl

in lioc judiciuni, iinpii, in

,

Doiniiii iiostri

ElaUbi[\\n.]
guinc Agni
,

Doali

(|ui

lavant stolas suas In saniii

gratiam iransfcrentcs

ct soluni

domina-

iit

sit

polcslas conini

ligno vil;c, et
cl vencnci
,

portis iiilrent

civit:iteiii.

Foiis cancs

et

miisi nie pios Uumuton. .\t Vulgala iiabct nunc, petnt, et dabilnr ei vila peccanli, ctc; (iua:uiuain in auticiuis Cori). JBibliis lcrehat, cl dabitei lilam peccanti, clc. * lii M.SS. non a^ltJilur, quis ; uec est iu gr;cco. * iiic S|,ecu'.i codices cxcCi.lo r.egio Ms. qui j.aiiler 1 li;cc laiiieii iii cuni vulgaia carel hic uegiUiva jiarlicnla gra^co lexlu habetur, et iu hunc sensuiu tlucit glossa orcliI
,
:

impudici, ct liDmicidic, cl idolis servieiiles, ct omnis

qui
liim

amat

ct facit

mendaciiim. Kgo Jcsus misi ange-

ineum
Vulgala

tcslilicari Ii.cc vobis.

iii

cxcusis, loquHur sitperba

:

iu

Corl).

Bibl.,

naria.
3

lo.juilur

superbium

(;r;cce csl, Itdct liitpcroqcti.

liuic

leclioni astipulatur gr.cca scriptnra.

vt

Vulgala
liiljl.,

latiiia iiiexcusis praiicrl,

benefaciens deduces .inCorb.

gr;cciiiii.
^

benefuciens deducens.

Corb. Bihlia, \>yoini.nj;ict:iic, li;ii):iil, iiH/j;V((iH; juxta x>unc l;iin(ui Viil,.<aia tert, in hiipietatibus. licgius codex, fervendiim.

ADMONITIO
IN

LIBKOS DE CONSEN^U EVANGELISTARUM.

Evangelium a Paganorum cnlumniis defcndenduni
statimab

Iloc in operc S. Augustinns

snscipit. Ei quidein

jpsa promulgatione niiillum apiid populos

omnes

auctoritatisac

fidci

cum

palrata divinitus tot iiiiracula,

;

tmn

corporca specie illapsus, nl

inipngnnretur. Priniuni
lusiimiit
;

illud

suo iiuminc snncirct, Spiritus sanctus concili:irat

,

sed non deluerc,

a qiiibus
,

eiiini

lormcntoruni aUpie siipplicioriim vim

illas

qua dire

in prinios

Cbrislianos sa)vilum
divino sacri
priinis

dciiide

iinmanitalcs

cxccpit doctrinro parilcr atquc bistori;c,

:

Scriplores de co tcxuerant, criminatio

utrunique incassiim.
,

qnam arflalii Eiiimvero, qucmadinodum

nisi

(iiiatiior

suis conali-

bus

niliil

aliud consecuti suiit evangelicoc verilatis advcrsarii

ut

illa

ccrtior exploratiorque reddcretur,

:

(livino Spiritu

martyribus

qui

eam suo sanguine asscrenni

,

vires suggerente

sic

idem

illc

Spirilus prac-

stantissiniorum virorum meiites ardore succcndit

caluinniis,

qiio

relulalis miilta

cum

erudilionis lande

Idololatrarum

majorem

ei

(irmiludincm ac dignitatcm compararcnt. Porro illud in primiscrimini dabatur, inler se

:

neuiiiiuam consenlirc sacros liisloricos

IIoc

cnim

solciit

ail Aiigustiiius,

<r

quasi palmaro

sux

vanitalis

"

4041

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,

S.

AUGUSTWl
,

LIB.

I.

114-2

objicerc, qiiod ipsi Evangelistic inlei" seipsos dissenlianl

,

{Lib. 1, cap. 7,

n. 10). Eilinicis

quod ad certos
quos
jure

Jdcos siiccinebaiil MaiiiclixM

qiios, ulviilere licel

iii

libris

contra Fausliiin

Evangeliis additos fuisse caluinisti

niabautur. Alqui Augustino noii salis fuitca conciliare de (juibus lileni niovebant
potissiinuin Vetus Testainenluin defendebat; veruin
,

bxrclici

coiitra

ul Novi
,

quoquc Testainenti propugnator

in

inerito

audirct, qualuor Evangelistarum

tam

in gestis

reccnseudis

quam

ordine ipso narrationis suniinain coa-

cordiani deinonslrare est aggressus.

Fieri sane noii potuit quin ei lucubratio hscc niagno slaret. ninc illam in Tractalu
1

12 in

Joannem

n.

1,

laboriosas lilteras vocat; ac rursus

iii

Tractalu 117, n. i, res

ibi

csse operosissinie disputatas dicit.

Scilicct

destilutuserat

iis

adjumentis, quibus

inslriicti

fuere quolquot poslea in idem illud

alicnjus moineiili invenerc
, ,

qui lainen ipsi vcstigiis ejus insistcntes, vix

quidquam
,

argumentum desudarunt quod ille non dixisset. Iloc

opus

libris

de Trinitale, qiios jam inchoarat

intermissis

confecillabore continuo, ex libro 2 Retractationum,

cap. 27, lestetur idola tuin teinpoiis legnin ab iin-

cap. 16, nec porroanle anni 599 exilnin;

cum

in libro 1,
eiiiin

peraloribus latarum auclorilate coiifringi. Expressam

lcgcm

liac

de re nullam habcmus

iis

superiorcin,
,

qux anno 599

quaquam

promulgatse, atque exsecutioni demandatae

,

in

Africa fuerunt

{De CivH. Dei

,

lib.

18

cap. 54)

quibus iiondum constitutis, evcrtcndi simulacra

nisi

ex eorum quoruin erant

,

consensu

jus penes se

haud
aut

csse fatebatur Augustinus (Serm. 02, cap. 11

iis

n. 17).
viri

Librum primum insumit

esset, sed

revincendis

qui cuin Cbristiim

longe

sapienlissimi loco haoerent

verius, habcresimularent, Evangelio fidein derogabant; eo scilicet pnclexlu,

quod

iion

ab ipso Clirisio scriptusn

ab ejus discipulis, quos

culiu ipsi

ei diviiiilateni affinxisse

dicebant, neque ab

illo

acccpisse doclrinam
coeiioe

quam
nareos

de deoruni abdicando

pncdicarunt. In libro secundo Mattluieum Evangelistam usqiie ad

collatis

rationem ex ordiiic considerat, ciinique co

reperiri consensionein. Liber leriius est
gelii

Marco, Luca et Joanne, demonslrat perpetuam

iiiter

de eorumdem quatuor Evangelislarum

suiit

a cociiaj narralione ad

Evaii-

rincm concordia. Quartus deniquedeiis quic peculiaria

i

Marco

Lucae et Joaniii. Opiis in Corbeiensi

eodiceaiite900 vel 1000 aniios exarato inscribitur,

Aurclii

Augustini episcopi de Coiicordia Evaiigelista-

rum

>

sic et in aliis
in

plcrisque Mss. In

iis

omnibus anlem

lihri qiiique,

primo cxcepto, dividunlur

in capilula,

quoriim leminala

librorum

froiilc pricfixa sunt.

,

YideUb.

2, cop.
,

col. 637, verbis

16, Rctractationum, col. 63G Divinas auctoritates. M.

a verbis, Per eosdeni annos, usque

ad

S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

EVANGELISTARUM
LIBRI QUATUOR'"'.
^

LIBER PRlMirS.
qiiod ab ii;so didicissent.. Conlra quos doclvinani Aiiostoloniin ex Prof.lietarum eloquiis vladicat, oslcndons solum coleiidum esse, qui solus a r.omauis quod deos alios coli secum vetaret, aule non receptus, jam
uti

mii.enum suo nomini suhjugavit, alque apud omnes geutes, per Evangelu praedicationem.

Deum Isricl demum Romaniiia

per suos I>rophelas lutiu-um bromiserat, idola commiuuit

CM>\]T I>Rnimi. Evamjeliorum auclorilas. l.Inler omnes divinas aucioriiates qux sanctis
,

Lilleris

continentur,

Evangelium

nierito

excellit.

Quod enim Lex

ei Prophetoc

futurum

prccnuntia-

AD.MONITIO PP. BENEDICTINORUM.

beruiia; duos, Beccensis el Cistercieusis tolidem , Ecclesis toiiegu, et D. de S. George canou. comilis Lugdunensis

quatuor recogniti sunt de novo ad codices Mss. Vaticanaj bibliothecaB quatuor, ColLauduuensis unum ilem s. Genovefa; Parisiensis , Navariici unum, ad Corbeiensem oiJlima manu et anie 900 aut 1000 anuos descriiHum, ad prob;e iiotai Albinensem , Audoenensem Fiscaunensem, , iloriaceusem, Fossatensem, Gemmeticenseiii, Germaiiensem, Pratellensem, Remigiensem, silvs-majorensem, V indocinensem ad variantes lecliones ex quiaque ceiaicis Uvauiensium rheologorum opera colieclas prajtereaque ad anliquiores editioncs Bad. seu Rat. Er. et Lov.
libri
, :
:

De Consensu Evaugelistarum

Comparavimus proeterea
(fl)

eas

omnes editiones

initio Retr. etConfess.,

i. 1,

memoratas.

M.

scripti

versus cbristi annuni 400,

DE CONSKNSU EVANGELISTAIIUM,
veniiit, Iioc

S.

AUGUSTINI
eloquio

im
,

reddiliim* alquc coniplcUim

iii

Kvangclio

4.

Ilorum sanc qualuor solus Maliliscus hebrxo

pcrliibctur
singiili
siiiiin
,

dcnioiislnuiir. Ciijus priniipra?dicaloi'cs Aposloli fiieiiiiil

,

scripsisse

cccleri

graeco.

Et

qiii

Domiimin ipsum

et

Saivatorom noslrum

quamvis

quemdam
laincii

narrandi ordinem

Jesum

Clii

istum oliam pncscnicm in carnc videiunt.

tcmiissc vidcanlur

noii

iinus(|uisque

corum

Qui* non soliim oa qu;K cx ore ojus audita vcl ab illo subociiiis siiis opcrala, dicia cl facLa mcmineranl

vclut idterius pnecedenlis ignarus voliiisse

rcpcriliir, vcl ignorata prailermisisse

scribcrc
scripsissc
,'

qua;

verum e!iamqu;e priusqiiam

divinilus gesla ct digna

illi

|)cr discipiilatum

ad-

alius invcnitur;

sed sicul unicuique inspiralum cst

sui iaboiis

hacscranl, in cjus nativiiate, vel inlantia, velpucritia,

non siipcrnuain cooperalioiicm

adjiinxil.

mcmoria

sive ab ijiso, sivc

ceriissict

Nam

Mattlix'us susccpissc inlclligilur

,

iiicarniilionem

a parcntibiis ejus

sivc a quibuslihel aliis,

mis

iiidiciis

ct

fidclissimis
,

tcstimoniis reqiiirere
sibi

Domini secundum slirpem regiam cundum hoininum prseseutcm vilam

vialor ejus vidclur.
dixil
;

ct

pleraquc se-

facla et dicia ejus.

cogiiosccre polucrunt

imposito

evangelizandi

Marcus euni subsccutus, tanqiiam pedisseqnus

et bre,

nmr.ere, genori buinano annunliare curarunt. i'um quidam

scripta do
,

Quoeliam
sin-

Cum

solo quippc Joaniie

;

nihil

hoc
,

est Mattbaius ct

Joaimcs
,

solus ipse, perpauca

cum
;

solo Luca, pauciora;

peiie

illo

qu3c scribcnda visa sunt

libris

cum

Malihieo vero, plurima

et raulta

tolldem
cx'teris

gulis odideriint.
2.

atqueipsis veibis, sive

,

cum

solo, sive cuni

Ac nc

putarclur

quod

atlinct ad

percipiendum

consoiiante. Lucas

el
Hli

praidicnndum Evangclium, interesseaiiquid uirum

annunlicnt
,

autem circa sacerdoialem Domini slirpem atque personam magis occupalus apparet.

qtii

cumdem Dominum

hic in carne
,

Nam

et

ad ipsum David

iion

regium steinma seculus

,

apparciilom discipulatu famulaiite sccuii sunt

qui ex
iliis

an

ii

ascendit, scd per cos qui regcs uon fucrunt

exiii

ad
rex

fidelilcr

comperla credideruiit

divina

Nathan
fuit.

niiiim
siciit

David (Lmc.
Maltbiicus
i,
,
,

in, 31),

qui nec ipse

providcntia procoratuin est per Spiritum

sanclum,

Non

qui per Saloiiionein rcgcin

ca?teros

ut quibusdam cliam ex

illis

qui

primos Apostolos

descendens {Mallh.

6),

ctiam
,

reges

cx

sequcbanlur, non

solum annunliandi, veruin etiam

:

ordine persecutus est

servans in eis

de quo poslca

tcribondi Evangelium tribueretur auctorilas

iii

sunt

loquemur, mysticum numerum.

Marciis cl Liicas. Cieleri autcm homiiies, qui de Do-

CAPUT
relulit.

III.

Mallliceus

cum Marco ad regiam

mini vel Apostolorum aclibus aliqua

sci ibere conaii

Lucas ad sacerdolalem Chrisli personam intenlionem

5.

vel au>i sunt, iion tales suis lemporibus cxstitcrunt,

ut

eis

fidem haberel Ecclesia

aliiue

in auctoritatem

Dominus enim Jesus Christus unus verus rex

illud
'

el

canonicam sanclorum Libroriim corum scripia reciperet

:

unus verus saccrdos,

lim

ad regcndos nos, istud ad

singiila-

necsolum quia

illi
;

non lalescrani, quibus

iiar-

expiandos, has duas personas apud Palres

rantibus crcdi oporlcrct

sed etiain quia scripiis suis

,

commeiidalas suam

figuram egisse declaravit,

quxdam

fallaciter indiderunl

quae calbolica atque

sive titulo

aposlolica regula fidei ot sana docliina coudemnat,

illo qui cruci ejus superfixus erat, Rex Judasorum; unde arcano instinctu Pilatus respondit,

CAPUT
3.
Isli

II.

Ordo EvamjcHslanm
ralio.
,

ei

scribendi

Quod

scripsi scripsi
iu

{Joan.

xix, 19-22)

pra;dictum
inscri-

quippe erat

Psalmis,
I)
:

Ne corrumpas
s-ive

tiluii

igilur

qualuor EvangclisliC univcrso teret ob hoc forlassc qualuor,

terra;,

ptionem (Psal. lxxiv,

cerdotis altinet, in eo

quod ad personam saofTcrre atque accipere

pr.Temisit

rarum orbe nolissLmi

universitalcm
Christi

quod nos
^

quoniam quatuor sunl partcs orbis

Ecclesiain

per ciijus
ipso sui
,

docuit

unde prophetiam

dc se

dicentem,

dilatari,

Tu

es

sacerdos in wlernum secundum ordinem Melchialiis

numcri sacramento quodainmodo declaiarunt

oidine
scripsisse perhibeiilur.
tcrtio

hoc

sedech {Psal. cix, 4). Multisque

documentisdivi-

Priiiium Malth;cus

narum Scripturarum rex etsacerdosChristusapparet.

Hinc
et ipse David, cujus

dcinde Miircus,
aliiis eis fnit

Lucas

ullimo Joaiiiies.

Unde

non

frustra

crebrius

filius

onlo cognoscendi aiquc praidicandi, alius

dictus est,

quam

filius

Abrahai, ct

qucm communiter
quo per Salomo-

aiitem

scribcndi.

Ad cognoscciidum
dicentem

qui|)pe alque

lenuerunt Mallliaeus et Lueas,

ille a

pnrdicandum,

priini utique

fuerunl qui secuti Domiaudieruiil, fa-

nem
ret,

descenderet

iste

ad qiiem pcr Nathan ascendefiiit

,

num

in

carne praisentcm,

quanquam aperte rex

personam
,

figuravit taincn et

cientcinque viderunt; atque ex ejus ore ad evangeli-

saccrdotis

quaiido

panes

propositionis
nisi solis

zanduni missi sunl. Scd

iii

conscribendo Evangelio,

manducavit, quos non licebat manducare

sacerdolibus
cedit
(I

quod

divinitus ordinalum esse

credendum

cst,

cx

Reg. xxi, 6; Malth.

numero eoriim quos anlc passionem Dominus

priinum atque ultimum lociim duo tcnuerunl
muiii Mallha;us, ultimnm Joannes
:

elegit,
;

quod sohis

Huc acetiam Lucas Mariam commemoral ab

xii, 5).
^,

pri-

Angelo manifestatam cognalam fuisseElisabelh

uxor cral Zacharise sacerdotis. De quo idem

qua?

ul reliqui

duo qui
iii

scripsit,

ex

illo

numcro non eranl

sed tamen Chrislum

filii

quod eam de

filiabus

Aaron

hoc

est
5).

de iribu saccr

illis

loquentem seculi eranl, tanquam

ampleuiroque

dotum babebat uxorem {Luc.

6.

i, 3(5,

ctendi, ac per hoc in loco medio

coiisiiiuii,

Cum

ergo Matihaius circa regis,

Lucas circa

ab
*

eis laiere

munireniur.

Mss. quatuor, reveUUum. cad. Er. et plerique Mss., cujus.

, apud anticjim Patres. Abest, anliquos, a Mss. Mss. duo, proplietam. ' sic edili Bad. el Er. su(Tragantibus >lss. omnibus. At Lov., commemorat manifeste cognatam fuisse Eliiabeth.

Editi

.*

iOiS

LIBER PRIMLS.
hujus teinporalis
terna).
,

1046
isla in
illa

sacerdoiis personani gercrei inienlionein, uiriquc liunianilatein Ciirisli niaxime coinincndarunt. Sccunduin
honiiiicin quippe Cliristus et rcx et saccrdos clieclus
est, cui dedil
ejiis

docirina

vitye illius

sempi;

Ac per hoc

operalur, ista requiescit

ista in lumiiie

quia pur-

illaestinpurgaiionepeccatorum,

'

Dcus scdoin Pavid

fiiiis

palris

siii,

ut regiii

gatorum. Ac por hoc

in

hac

vita morlali, illa est in

non esset

(Luc.

i, 3-2,

55), ci csset ad iiiter-

opere bome conversationis;

isla

vcro magis in
,

fide, cl

pellaiiduni pro nobis niedialor Dci ot lionuiiiim

homo

apud perpaucosper speculum

in

in a)niginalc

el

ex parle
(I

Christus Jcsus

(1

Tim.

ii,

5).

Non aulem
,

iiabuit

taiiquam

aliqua

visiono

iiicommuiabilis
iii

vcritalis

Cor.

breviatorem conjuncluin Liicas

tha-us.

sicut Jlarcuiu Mal,

XIII, 12). Ilo; duoe virlules

duabus uxoribus Jacob

Et

iioc

foi tasse

non sinc idiquo sacramcnlo

'

quia r.^guin esi non cssc sine comilum obscquio

De quilms adversns Faustuin MaiiiclKCum pro modiilo meo, qnantum illi opori sulTifigurata;

inlelliguntur.

unde

ille

qui regiam

personam

Ciirisli

iiarrandain

cere vidobatur

dissertii

(Lib.
;

22,

cup.

b2

).

Lia

susceperal, iiabuil sibi lanquam comitcm adjunclum, qui sua vesligia (luodammodo scqueiolur. Sacerdos
aulLin quoniain in sancta saiiclorum
soliis

quippe inlcrprclalur, Laborans

principium

Racliel auloin, Yisuin

si

^ Kx quo

inleiiigi

dalur,

diligeiitor

ad-

iulrabat

vertas, trcs Evangclislas lcniporalia

dicla qua; ad iiiformandos

facta Domiiii ct

propterea Lucas, cujus circa sacerdotium Cbiisli erat

intentio, iion

morcs vitu; pnesenlis maxiine

ill.im

habuil tanquam sociuin subsequcntcm,

valerenl,

copiosius

pcrscculos, circa
;

activam

qui

suam narrationem quodammodobreviaret.

IV.

CAPUT
7.

virtutem (uisse versatos

Joanncm voro

facta

Domiui
pnc-

Joaiines ipsitis diviiuUUcm exprimciuUim

curavit.

inullo pauciora narraiilem, dicla veroejiis, ea

scrtim qiio Triiiilalis nnitalem et

vila; rcterna) felici-

Tres lamen

isli

Evangeiist;ic in his rebus

maximc
carnein

latem jiisinuarent

diligentius ct ubcrius coiiscriben,

diversati sunt, quas Christus

per

humanam

lem

in virlutc

coiitemplativa coinmciulanda

suani

temporaliter

gessit

porro

autcm Joannes ipsam

Evangclio, qiiantum

iiilentionem prajdicationemquc lcnuisse.

maxiine divinilatem Domini, quaPatri cstajquaiis, intendit,

CAPIJT
9.

VI.

Quatnor animalia ex Apocahjpsi de

alii aliis

eamquc

prxcipiie

suo

quatuor Evangelistis

aptius intelicxerunt.

inlerhomincs surficeie credidit, commcndare cuiavit.

Itaque longe a triinis
istis

Unde mihi

videiitnr, qui

cx Apocalypsi

illa

qua-

supcrius ferlur,

ita

iil

iios

tuor anlinaliii ad intelligendos quatuor Evaiigelislas

intorprotati sunl, probabilius aliquid atlendisseilli qiij

videasquodammodo
vcrsari
;

in tcrra

cum

Cliristo liomine coii-

illuin

auteni

traiiscendisse

nebulam,

(|ua

leoncm
Luca,

in .Maltlia:o

homiiicm

in

Marco

vitulum iu

legiluromiiisterra, el pervenissead

hquidum

cocluin,

aqiiilain in

Joannc intellexerunt,
ciiim

qiiain illi.qui

undcacie meniis acutissima atque finnissima videret,

in

hominein Malihyco, a^iuilam Marco, leonem Joanni

Iribucrunt.

principio

Verbum Dcuin apud Doum, pcr

;

(|uein

Do

principiis

libroriim

qiiamdam

facta suiit

omnia
in

ct ipsuin

agnosccret carnem factum,

i,

conjecturam capcrc volucrunt, non de

Evangelistarum
,

tota iiitcntione

ulhabilaret
ril

nobis (Joan.

1,5, 14)

qiiod accepe-

quie

niagis
ille

fucrat

pcrscrulanda.

carnem

iion

quod fueiit mulatus

non diceretur,
:

iii

carnein. Nisi

Multo eniin congruentius

qni regiam Chrisli persigni(icatus

enini carnis assumptio servala incommutabili divinitate

sonam niaximc commcndavit, per leonem

accipitur
leo
:

facta

essel,
,

E(jo

cl

Pater

sumus (Id. X
sunt.,

50)

neqiie

enim Pater
Qni

et

caro

unum unum
Paxiv,

unde

et

iii

Apocalypsi

ciiin ipsa tribu

rcgia
tribii

commcmoralus
V, 5).

cst, ubi

dictum

est, Vicit leo

de

Et hoc de seipso Doniini leslhnonium solus idein

et,
el

Juda (Apoc.
et

Secundum Matthxum

eiiim el

Magi
ct

Joannes commemoravit;
trem *;
9,
el, Ecjo in
;

me
el

vidit, vidit et

narranlur vcnissc ab Oricnte ad regcin quxrenduin

Patre,

Paler in me
sicnt

csl (Id.

adorandum,
possit

([ui eis

per slellam naliis apparuit

rorinidal infanlein
tot
,

10)

et,

Ut

sint

unum,

nos unuin sumus

ipse rex Ilorodcs

regem
,

atque ut
{Mattli.

(Id. XVII, 2i); et, Qucvcumque Pater facit, liwc eadem

et Filius facit similiter (Id. v,

eum
11,

occidere

parvulos

nccal

19); el

si

qua

alia sunl,

1-18).

Qaod autem per vitulum Lucas

Ibi
;

significatus

qua; Cliristi divinitaiem, in ijua aqualis Cbt Patri, recte

intelligentibus intimcnl, pcne solus Joaiines
gelio siio |)0suit
:

sit,

propter maximain

victimam sacerdolis, ncutri

incipit

iii

Evaii-

dubilaverunt.

cniin a saccrdole Zacliaria

ibi
i,

tanquam

qiii

de peclore ipsius Do-

sermo narranlis

cogiialio
5, 30)
;

Mariac
ibi

ct

Elisabelh

nuni, super quod discumbcre in ejus convivio solitus

erat (Id. xiii, 25), secrelum diviuitalis ejus uberius et

commemoratur
22-24)
cl

(Luc.

sacramenta primi

sacordolii in infaiitc Cbristo

\\,
:

impleta narrantur (Id.

quodammodo

familiarius biberit.

CAPUT
8.

V.

qua;cumque

alia

possunt diligenter ad-

Virlutes

duw;

circa

conlemplalivam
alii

yerli, luibus

appareal Lucas iiilentioiiem circa sacer,

Joannes, circa activain Evamjelislce

versanlur.

dotis

personam habuisse. Marcus ergo

qui

iic(|ue

Proinde cuin dua; virtutes propositjc sintanima)

,

slirpem regiam, neque sacerdotalcm vel cogiiationcm

vel consccraiioiiem

humana;
ilur, ista

uiia acliva

altera coiilemplaliva
ilia

illa qiia

narrare voluit, et tamcn in cis

qua pervenitur;

qua laboralur, ut cor

;

versalus oslenditur qua)

lanluin

homo
iii

Christus opcratus cst,

muutietur ad videndiim
videlur Deus
*
:

Dcum

isla

qua vacatur

ct

homiiiis

figura

illis

qualuor animalibus
.

ilia

est in

pricceplis

exercendx

vitae

unus e valicanis

wss., in illuminatione

duocledilio Ral.,id est, qure Augusliiii r.alisfioneuSts sludio recognila est, habeul , sine comitatus olneqnio. 2 sic mclioris nola; Mss. juxla grfficuiu cme, , o ebrukds ^ ^edrake tbn patera. At editi : Qui me videl, videt et patrem.
Jlss.

Edili excci loRat., visus principium. AtMss., visumprm' cipium : sic oliam in lii>. 22 conlra Faustuin, cap. ry2, legitur addila liacce iiUerprelatione,5we rerbum, ail AugusU
;

nusj cx quo videtur princivium.

1047
significaliis vidctur.

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
H;oc auleni animalia
,

S.

AUGUSTINI
?

i04$

tria sive leo,

:

cum dc
quo
in

se ipsi nihil scripsisseiil

illa

Nam

Pythagoras

sive lionio
isii

sivc vilulus
in

in lerra

gradiunlur

unde

contemplativa virtule nihil tunc

habuit

ires

EvangelisUe

bis

maxime

occupali sunt,
qu;ic

Gra!cia clarius, non tantum de se, sed nec de ulla re

aliqiiid
riirsiis

()u:v (".lirislus in

carnc opcratus est, ct

priccepla

scripsisse perhibctur.
in

Socraics aulcm,

quem

nioilalis vit;e exerceiidic

carnem

porlaiitibus tradidit.
iiifirmitaiis

acliva,
ila

qua mores informantur. omnibiis

At vcro Joannes super nubiia

buinan;c

prailulerunl,

nl leslimonio qiioque Dei sui Apollinis

\cUd
lis

aquila volat, et liicem incomniulabilis verita-

omnium sapionlissimum
ceant,

aculissimis aique
{(i).

firmissimis

ocuiis

cordis in-

luetiir

CAPLT
rum

Vil.

Cdusa

proniintialum esse non ta^Esopi fabulas paucnlis versibiis perseculus cst, verba et numcros suos adhibens rebus alterius
niliil

suscepti operis de Evangelistaiis

usque adco

scribere voluit, ut hoc se coaclum

di.\eril,

consensu.

Occurrilur

qui

dicnnl Christum

imperio sui damonis fecisse

sicut nobilissi:

niliil scripsisse,

discipulos vero ejus

fiiissc.

Deum

illum prcv-

mus

discipulorum ejus Plalo

dicando, mentitos

lameii opcre maluit alienas

commemorat in quo quam suas exornare seade

islis

10. Ilas Doniini sancias qiiadrigas, quibus pcr or-

tentias. Qiiid igilur caiis;c cst cur

hoc crcdant,

bem
levi
,

vectiis

subigit popiilos leni suo jugo el snrcina:

vel

quod de
et

illis

discipuli

coium

lilteris

commeudarunt
illo

quidam

impia vanitale vei imperila temeri-

de Chrislo nolint credere quod ejus de

conscripserunt
;

disci-

lale calumniis appcluiit,.ut eis veracis narralioiiis dcrogeiil fidem, per

puii

quos

cliristiana

religio disseminata
,

cum ab co cacleros homines sapientia siiperatos essc faleantur, quamvis

praisertim
euiii faleri

per nuindiim
infideles

taiila

fertilitate

provenit

iit

bomines

Deum

jam
,

inler seipsos

calumnias suas mussitare

inferioies fuissc

? An vero illi, qnos isto multo non dubitant, veraces de se discipu-

nolint

vix audcant

conipressi (ide

Gcnlium
,

et

omniuin denonnullos

los facere potuerunt, ct isle

non potuit? Quod

illo

si

ab-

volione

popiilorum.

Vernmtamen
vcl

quia

surdissime dioilur, credant de

falentur,

quem sapientem
sapiente didico-

adhuc calumniosis dispulationibus suis,

a fide nc credant,
tuerint, agitando perturbaiU

vel retardant

non quod

ipsi volunl,

scd qiiod apud cos leillo

jam credentes, quanlum po;

guiit,quieaqu;escripserunl, ab
runt.

nonnulli

aulem

fralres

salva fide nossc desideranl qiiid

talibus respondeant
sii;\;
,

CAPUT

VIII.

Si fmna narranle Chrislus creditur

qu^cslionibus. vel ad profectum scienti;e

vel ad

sapientissimus, cur majori

fuma prwdicaule nou cre-

illorum vaniloqiiia refelk-nda

vaiiie Domiiio
saluli prosil),

inspirante alque adju-

datur Deus.
13. Deinde dicanf,

Deo nostro

(qiiod

utinam

et

ipsorum

unde saltem quod

sapientissi-

hoc opere demonslrare suscepimus erEvangclista) qiialuor singulos

mus

fuerit,

nosse vel audire potuerunt. Si fama disillo

rorem

vel

lemcritalem eorum qui conlra Evangclii

,

seminanle, cerliorne de
discipuli cjus, qiiibus
tuin muiiduin

nunlia fama esl

% quam
prae-

qualiior libros

qiios

eum

pra;dicantibus ipsa per to-

coiiscripseruiit, salis ;rgutas eriininationcs se proferrc

fama fragravit? Poslremo faniam

arbilrantur

qiiod ul

(iat,

quam non

sibi

advcrsentur

ferant fama;, et
est.

iidem scriptores qiiatuor, ostendcndnm

solcnt
qiiasi

esl. IIoc enini

,

ei fama; dc illo credant qu:e major Ea quippe fama,quaide calholica Ecclesia.quam

p:ilmarc

'

sux

vani!.alis objicere

quod

stupenl toto orbe dilTusam, mirabili elarilate dispergitiir,

ipsi Evai)gelist;e inlcr seipsos dissenliant.

tenucs islorum rumores incomparabiliter vin-

11. Sed

illud

prius disciHiendum cst, quod solel

cit

ea porro fama tam magna, lam celebris, ut

isti

eam

nonnullos movere, cur ipsc Dominus nihil scripseril,

ut aliis de
illo

timendo
siiui

trepidas ei tepidas coniradictiiinculas ia

aiidiri,

scribcnlibiis neccsse sit crcdere.

Hoc

suo rodanl, jam plus metuentes

quara
prae-

cnim diciint illi vel maxim') pagani, qui Dominuna ipsum Jesiim Chrislum culpare aut blaspliemare non
aiident, eique iribuunl cxcellentissimam sapientiam
,

volenles credi, Filium Dei Unigenitum et

dicat Chrislum
*,

Deum
:

per

quem

facta sunt omiiia

si

ergo

famam
lanta

eligunt teslem,
clarilate

cur non

hanc eligunt, quae

,

sed lamcn tanqiiain homini

discipulos vcro ejus di-

pra;lulget? Si

scriptiiram

cur non

cunt magislro suo ainplius iribuissc

euin Filium Dei dicercnt, et
facta sunt omnia, et

quam

erat,

ut

evangelicam, qua) tanta aucloritate prajpollel? No3

certe ha;c de diis

Verbum

Dci per quod

eorum credimus, quae habet

et
in iheatris? Si

et scrisi

ipsum ac

Deum Patrem unum

,

ptura

eorum

antiquior,

fama celebrior. Quae

csse

ac

si

qua

similia sunt in apostolicis Litteris

adoranda sunt, cur ea rident

autem
in

quibus

eum cum

Palre

unum Dcum

colendiim esso

ridenda sunt, plus ridendum est

cum adorantur

didicimiis.

llonorandum enim tanqiiam sapientissimum

lemplis. Restai ut ipsi veliiil testes esse de Christo

viriim pulant; colciidum autem

tanquam Deum

iicgant.

qui sibi auferunt

meritum sciendi quid

si

loquantiir, lo-

12.

Cum

ergo qux'runt quare ipse non scripserit

quendo quod nesciunt. Aut

dicunt,

aliquos libros se habere

videiilur parati fuissi;

hoc de

illo

crederc, quod de se
illo

quos

eum

scripsisse asserant, prodant eos

utilissimi el saluberrimi sunt

ip^e scripsissct, non quod

alii

de

pro suo arbitrio

nobis. Profecto
'

enim

pncdicassent.
Lilissimis
illis
*

quibusquairo, cur de quibusdam nosuis

pbilosopliis
disci|iuli

hoc crediderint, quod de

eoruin
Eiliti,

scriplum memoria; reliqucrunl

{(i)

palmam. Melius aliquol .Mss., palmare. Tract. 50 iu Joau., n, 5.

Particula, tunc, deesl iu sex Mss. Quatuordecini Mss., de illo fama mintiaia est. 3 Er. et Lov., tam celebrisesl,ut eam timendo, etc. nolenti-s credi Filinm nei unigenitum et neiim prwaicari Christum ctc disscntienlibus .Mss. prope omiiihus ct antiqiiiori ediliouc ual., quorum liic lectionem restituimus.
*
;

qmm

1019
quos, ul
ipsi

LIBER PRIMUS.
Si fatentur, vir sapientissimus scripsit.

lOSO
XI,

CAPUT
17.

In eos qui somniant Christum mucjica ad

se convertisse.
(]ui

uliqne mali sunt ; porro autem limenl eos proferre. sapienscripsit mali sunl, iion eos sapienlissimus
:

arte populos
Illiid

qiioqne allendant
et

niagicis

arlibiis
in sc

si

lissimum nulem Cliristum falcnlur

lale aliiiuid scripsit.

non crgo

Cliristus

tanta

eum

potuisse,

nomcn suum

ad popnlos

converiendos arie ipsa consecrasse deliranl,

scripsisse li-

utriiin

CAPUT

IX.

Qitidam fingnnlClimtum
brus de mugicis.
isti

potiierit magicis artibus lantos Propbetas divino Spiritu,

anleqiiam
fulura

in

terra n;isceretur, implere, qui dc

44. Ila vero

desipiunl, ut

illis

libris qiios

cum

illo talia

pneloculi sunt, qualia jain pricterila

qiialia
iii

quiscripsisse exislimanl, dicant coiilineri cas arles

tiis euni

in

Evangelio leginius, et

orbe tcrrarum
si

pulanl

illa
:

fecisse miracula,

gnorum fama

piMcsentia

nunc videmus. Neque

et

eniin,

magicis

arli-

ubiqiie percrebuit

qiiod exisiimando seipsos produnl

;

bus

fecit ut coleretur

mortuus, inagus erat anle-

quid

diiigaiit, cl

quid alTectent

quandoquidem Chri-

quam
csset

natus
,

ciii

proplielando venltiro gens una de-

quia slum propterea sapientissimum putanl fuisse,

putata esl cujus rcipublic;ie tota admihistra tio propbelia

illius

nescio

qwM

illicila

noveral, qux' non solum disciplina

regis venliiri, ct civiiaiem coelestem

ex

admichrisliana, sed cliam ipsa tcrrcn;e reipublic;c cerie qui tales Cbrisli uisiralio jiire condemnat. El
lalia faciuni, libros se legisse anirmant, cur ipsi nulia

oinnibus gentibus condituri.

CAPUT
non lum

XII.

Judworiim Deus,
illius Hebr;x\ic

ilUs subjugatis, ideo

is

fuit

a Romanis receptus, quod

juberet

se so-

qualia

illiiin

CAPUT

X.

Eosdem

de

libris talibus lecisse miraiitur? libros

coli simulacris deletis.

Petro

cl

Paulo inscriplos

18. Proindc

gentis ad

propbetandum
lcrram
suis

(luidiim delirant.

Cliristum, sicut dixi, depulatnc nuilus alius dcus erat,

nisi Deiis

15. Quid qiiod etiain diviiio judicio sic errant qui-

unus, Deus verus, qui

in

fecit coeluni ct

dam
lum
fieri

eoriim, qui taiia Cbristiim scripsisse vel credunl

et

omnia quai

eis
;

sunt

quo offenso s:vpe

cliain

vei credi voliint, ul

cosdem

libros ad

Petrum

et

PauEt

hosiibiis

subdebantur

niiiic

pro gravissimo

dicant,

tanquam

epistolari tilulo prainolalos.

scelere occisi Cbristi, ex ipsa Jeiosolyma,

quod crat

potest ut sive inimici iiominis Cbristi, sive qui

regni

eorum

captit,

peniliis

eradicati,

et

Romano
',

ejusmodi exsecrabilibus arlibus de tam glorioso noniine pondtis aucloritatis dare se posse putaverunt
,

imperio siibjugali sunt. Solebant antem Romani deos

gentium quas snbjugabant, colendos propiliarc

et

laba sub

Clirisli et

Apostolorum nomiiie scripserint

eorum sacra

suscipere.

Hoc de Deo
si

gentis Hebrreaj

eliain in qiia fallacissima audacia sic excaicali sunl, ul

cum

eain vel oppugnaverunt vel vicerunl, laccre no-

a pueris, qui adliuc puerililer in gradu Leciorum

Slianas Litteras noriint,
16.

cliri-

lucrunt.

Credo quod videbant,

ejus Dei sacra re-

merilo rideanliir.
lale aliquid

ciperent, qui se solum, dcletis eliam simulacris, coli

juberet,

Cum

enim vellenl

lingereCbristum

dimitlenda csse omnia qurc

,

prius colenda

scripsisse ad discipulos suos,

cogitaverunt ad quos
facile crederetur,

susccpcrant

quorum

religioiiibus

imperium suuin
debc-

poiissimum scribere potuisse

lan-

crevisse arbilrabantur. In quo eos pliirimum fallacia

quam ad
eis

illos qiii ei

familiarius adbitsissenl, qiiibus

:

daemonuin decipiebat

nam

utique

intelligere

JUud quasi sicretum digne coinmittcretur

et occurrit

banl, occulta Dei veri voliinlale, pencs qiiem reriim

Pelrns el Paulus, credo qiiod piuribus locis simul

summa

potcstas est, sibi

datum
;

ct aucliini regnuin
si

eos

cum

illo

pictos videreiil

quia merita Pelri et

noii illorum

dcorum

favoie

qui

aliquid in bac re

Pauli etiam proptcr

eumJem

passionis diem celebrius

potcslatis babuisscnl, suos potius

pretcxisscnt, ne a

solemniter

'

Roma

coinmcndat. Sic omnino errare

Romanis
19.

siiperarcntur, aut ipsos eis

Romanos edomimores

merueruiit, qui Chrislum et Apostolos ejus non in

sanctis codicibus, sed in piclis parielibus quaisierunl

los subjugassenl.

Nequc enim

possiint dicere pielateni ac

nec mirum

si

pingenlibus fnigentcs decepti sunt.

in

suos a diis gentium quas viceruni, dileclos et electos.

Toto enim tempore quo Chrislus

cariie

mortali

Nunquam

lioc dicent,

si

priinordia sua rccolanl,

fa-

cum

suis discipulis vixit,

nondum

erat Paulus disci-

cinorosorum asylum

el

Romiili fratricidium. Neqiie

Roiiiiilus,
,

pulus ejus,

quem

post passionem suam, post resurcoelis

enim qiiando asylum constituerunl Remiiscl

inulluin

reclionem, post ascensionem, post missum de

ut quisquis ciijuslibet sceleris reiis eo coniiigis.sel

Spiritum sanclum, post multorum Juda^orum conversioncni et mirabilem lidem, posl lapidationem Stepliani diaconi et martyris, ciim

baberet commissum, pra^cepla

poenitenli;i'
;

dederunt ad sanandas aiiimas iniserorum

ac

iioii

adbucSaulus appellarelur,
et suuni discipulum atque

potius colleclam limenlitim maniini contra suas civitates,

et eos qui queretiir,

in

Christum crediderant, graviler perse-

quarum
:

leges

limebant, mercede impiiniialis

de coelo vocavit,

armarunt

aut qiiando

Romulns

fralrem, qni

niliii

in

aposlolum
libros,

Quomodo igitur potuit quos anlequam morerelur eum scripsisse pufeeit {Acl. ix, 1-30).

euinmali perpetrarat, occidil, juslitinm vindieandi, ac

non principaliim dominandi

res dilexeriint
dii,
?

eogitavil. Il;inc islos ino-

tari vobint,

ad discipulos, tanquam familiai issimos

hosies suaruin eivilatinn

ravendo

Peiruin etPauluinscribere,
discipulus ejus?

cum Paulusnondum

luerit

hostibus eanim
seriint,

Quin polins iiec illas deserendo presIranseundo eos

in
alitiiiid

ncc ad

isios

adjuveet

iribus Mss. , celeherrimum solemuiler. Aiiud I.OV., celebrius ei solemmter; addilo, et, quod abest

la

F.r.

ct

runt;
*

qiiia

non babenl

poieslatc

rcgnum dare

ab

aliis

codiclbus.

Mss. quinque, colendo propiliure.

lOr.l

DE CONSENSU EVANGEI ISTARU.M,

:

S.

ALGUSTINI

1052

auforre
juilicio
.

scd Deus uiius ei

iion coiiliiiuo

veius hoc agit

,

occulio

qiii

por

eam
siio

promittebatur, adveneral; el

Romaninn

bealos faclurus
iiec

quil)us

lcnc(|iiil)iis

iin|)erium, a

quo

goiis

illa

vicla

cst,

pcr Chrislum

iiMiii rcgiiuiii

doiloril;

coiiliiiuo iiiisoros,

rogcin
ido!;i,

noinini

subjiig;ivit,

atque ad evcrleiida

ailoiiiei

il

scd boiilos

vcl

iuiscros

propior

;liiid

ct

proptir^iiiorum liouoroin sacra cjus rcccpla noa

aliiiiKlo r.ic;ios, loiDporalia

rogiia alqiio lorroiia

(|iii-

ciMiil, eliiisii;iii;o lidei

roborc ae dovotioiie convcrlit.

lot

bus volucril, ct quumdiu viduerit, sccuiiduin prxdcsliiialiiiu ordineni sycculorum, vel sineiido vel

22. Piito
l:is,

(piia lu;c

do se futura, ut por
geiilis

Prophe-

donando
subju-

et per ciijusdam cli;iin

pr;viiiintiaie:itiir,

rcginnn ac sacerlecit

disliibuit.

dotiiim

iion

niagiois artibiis
iialus.

CAPLJT

Xill.

Judwos

cur Deus passus

est

CliiisUis, aiiteipKim cssot in

illiu^ jaui dcleli

bominibus

Nam

et

regni (lopulus iibique disporsus misine ulla unclionc

in

20. Uiido nec ulud possiinl dicere

Ciir ergo

Deus

rabili
rciiis

Dci

provideiilia, qiiamvis

llcbrieoriini, qucni siiiiiiniiin el veriiiii

noii

Douin

dicilis,

sacenlotisquo reman.seril,

quo

ehrismatc

soluiu

cis
,

Uoin;in()s

iion

siibjugavil,

sod

ncc

Cbiisli iMiiicii apparel, lenel lameii rdiquiasipianimd:nii

ipsos Hcl)r.iM)s
vit?

ne a

lioinaiiis siil)jiigareiiUir, adjiiiiianilosu peccala coriiin

obsorvationiim

suarum

Uoniana aiiiem sacra

Pnccesserunt

ciiiiii
i

illa (ie
fiit, 111

idoloriim ctillu iiec vicliis ac siibjugatus acce-

proplcr

qux

illis

boc

vcnliiruin Piopbclir lanto aiile

(|iii.i

Libios proplicticos ad teslimoniunigcratChri'

pr;cdixoriiiir, et niaxiiiii'

impio fiiron^ (-hristmii

sli,

ae sic do iniiiiieoriim codicibus probclur

veritas

oceideniiii, iii(|iiopcccaloalionjinorctiUorunipeccal(>-

piopiielali Chrisli. Qiiid crgo miscri adlnic Cliristum

i-.ialo

riim mcritis exca:c;ili sunt

cl

qnod

illius

passio essct

laudaiido seip-os

iiidicaiit
,

'? Si aliipia inagica

Cemibus

proluliira,

eadoin pioibetica contoslalionc

alia re niagis

sub

ejiis

nomine

scripta sui.t

cum

vchoinentcr his
iiileiilli

pra;dicluin csl.

Nec

claniil, illius

gentis

aitibus Clirisli docliiiiii iniinica sil; binc poliiis

liganl qiianlnm
sii
illiid

rcgnuni, cl loniplnni,
cl iiiiclioiieni
cllur, iindo
illiiii

cl s:itci'(loliuni, ci sacriliciiim,
,

noincn, qiio addito eliam

viviinl
,

ii.yslicain

qiiod

/.f<-'^;'-y.

gru^ce di-

qui coiilra

ojiis

pnrcepta

siias

ncfari;is aiies

Cliristi

nonieii eliicct, cl

pioincr qiiain
i;pii

honorarc coianiiir.

Sicut

cnim

diversis

hominnni
etiam

regcs siios clirislos ipsa geus appcl!ab;il,

nisi
cisi
pi';eiii!iilia:ido

Aiisse

erroribiis multi cliam varins li;crcscs adversus verilatcii)

Cliri-lo dcpulat.i, quain

quod oc

siib ejus noiiiine coiuliileriint;

ila seiiliiinl

Cbrisli rcsuricclio posleaijuain ca'pit credcnlibus

iila

iniii.ici Cliiisli,

ad siiadeiulum (piod profcninl contra

Genliinis pr.edicari,
tibus Uonianis

oniuia ccssavcrunt, ncsciou-

doclriiiain

Cbristi, niillum sibi csse poiulus auctori-

per quoniin victoriain,

ncscicntibus
ill;i

lalis, si noii

babeal noMieii Cdrisii.

Judicis pcr qiiorum snl)jug;iUonein faclum cst ul

CAPUT XV.

Pagani

Cliristnm laudarc compulsi^in

cessarcnt.

ejus discipnlo.% coiilunuiioii.

CAPUT
non

XIV.
esse

Dcus Hebtcvormn
ipsins
iioii

viclis illis se
et

viclum

23. Qiiid quod

stian;x! religionis

isli v;ini Clirisli

laudatorcs et cliri-

ostendil

iJolorum cversioue,

Centium

obliqui obtrcciatorcs proplorea

qiiia
({iiid;iin

non

omnium ad
21.

cultum eonversione.
advortunt
paiici

aiidoiit

bla^phcmare Cbristum,
siciit
iii

philo-

Ucm
,

saiic niirabilcin

Pa-

soplii

eormn,

libris

siiis

Porpbyriiis Sioulus

gani qui
victis

rcinaiiseiniil, Deiiin

ilebiaiorum offensuiu a

prodidil,

consulueruiit
ilii

dtos

siios

quid

de Chrislo

iicc rece|ttiiin a victoiilms,

nunc

pra,'dicari

ct

re.sp')iiderent,

autem oraculis

snis

Cbiislum lauet in Evaiigeiio

coli

ab

oninibiis gentibtis. Ipse est

laiilo

enim Deus

Israol

daie eompiilsi suni? Ncc mirimi,

cum

de quo
est
:

anle Propbela pleiicm Dci sic allocntus

eruil le,

iegaiiinscuin duMiioiios fuisse coiifossos (Luc. iv, 41)

scripiiim cst aulein in I'r0|.hcti-. noslris,

El qui

Dcus

Israel univcrscc tcrrcc vocaest pcr iioineii Cluisli

ipsiiis
Isr;iel,

Quoniamdii
isti

bitur (Isai. liv, U).

veniciilis

Uoc factum
quo gens
terra:

Genimm

dwiui.nia {Psal. xcv, 5).

Ac

pcr lioc

nc

ad

liomincs cx seminc

qui
:

contra dcoriim suorum respon.sa conenlur, conlinent

iiepos fuil Abrahie, a

cnepit liebraiorum ()

blaspbemias a Christo, el eas

in discipulos ejus effunilli

nam

ct ipsi

Isiael diciuin cst, In semine luo benediIribus

{ili-n.

dunt quos

inilii aiitoin

videlur

(|uod

dii

Geiilium

centur

omncs

wviii,

li).

Sliiic

pliilesoplii

Pag;iiioruin
Clirisli

consuiere

polucrunt,
,

ostendiliir

Deus

Isiael,

Dous

uiius qui rccit ccBluin ct

ciiral,

etiain si

do discipulis
XVI.

intcrrogarentur

ipsos

terram, et ics bumanas juste ac misericordilcr

quoqne laudare cogerentur.

ila nl nec pr;ccludal jiislilia niiscricordiain, nec

im-

CAPUT
24

Apostoli dc subvertendis
isli

idolis niltil

pediat niisoricordia
cUis
iii

jiistitiain,

quod non

ipso sit vi-

Clirislo vel

a Proplietis diversum docuerunt.

ila

Ilebnco populo suo, quia

cjus
:

rogniim saecrdu-

Venimlaiiieii
,

dispulanl,

quod liicceverct

liumque
pcnnisit

lloinanis

expugnandiim dclcndumque
sacerdolio fuIsrael ubiqiie

sio temploriiii)

et

damnalio sacriliciorum,

con-

qnandoipiidcm per Cbiisti Evaiigelium, vcri

fractio siniulacrorum

non per doclrinam

aiiiid

Cliristi fiat
illo

regis et saccrdotis,

quod

illo regiio ct

sed per discipulorum cjus, (|uos

didiccrunt, docuisse conlciiduiit
stiaiiam
;

quain ab

lunnn

|)raligiiravit,
;

iiunc ipse
liua;

Dciis

ita

volonios chri-

dolot idola i^cntiiim

utique ne dclcienlur, rocisiciit

lidom
:

Ciiristum bonoraiites laudantosquc,

pcre sacia cjus Roinani iiolucrunl,

recepcrunt

conveiicre

(juia iitiqiie

per discipulos Chrisli ei facia

dcorum aliarum

gcnliiim ([uas viocruiil. Iia ct rcgnuin

ct dicta Cbristi aiinuntiata sunt, quibus conslat reii'

saccrduliumque propheliciE gonlis abslulit, quia

(a)
11

jam
:\iss.

si^x,

Rclract. c. 16,

Editio Kai. et

proferlur veritas. quinque ns!>.,judicant.

10S5
gio cbrisliana, adhuc
isiis

LIBER PRIMUS.
jam
paucissimis, nec

m%
ipsi linxisseut
illo

jam

non uiique illum colerent, sed ^uod

si

oppugnaiuibus, sed lamen adliuc nmssilanlibus iuimica. Sed

si

atilem

modo

vcllent

quo ipse diceret,

ille coli

alios sibi

nolunt ciedcre Cliri>liim

lalia dociiissc

colondos non osse cornebaiit, (|uos

bal.

prohibe,

Propiieias leganl.qiiinonsolum siiperslitiones idolo-

Ac por hoc rcspuoninl

.''alsos

iiiiius

veii Dei ciiliiim

sibi

nc
ob-

rum
Qui
lur?

everti

pra-ceperunt

veruin

eiiam

ciiristiauis

nuiltos

olieiuleroiU

magis arbitraiUes

temporibus hanc eversionem fnliiram

si

pradixoriint.

fuiuram

fuis.se

istorum iracundiam, quam

illius

bene-

fefelierunt, cur lanla manifestalione coinple-

volcnliam piofuluram.

si

verum
XVII.

dixeruiil

cur tanto; divinitali rcsisti-

CAPUT
midilas
:

XIX.

Hnnc esseverum Deum.

ti-

lur?

GAPUT
25.
Sl,

In Rommios qui Deum Israel solum

rejecerunt.

27. Scd fuorit isla vaiia neccssiias, cl ridenda

nunc quffirimus quid de

isto

Doo

senliant

homincs, qiiibus placet omnes deos colendos essc. Si

Verumlamen

diligentius

ab

istis
;

quasrcndum
cur

enim
ciiiii

isle colendiis noii esl, istc

quemnam

putent csse

Deum

Israel

eum

co,

uoii

colilur?

si

quomodo coluntiir omnes, aulem colcndus cst, nou

islc iion

lendum non
qiias

rcceperiiit, siout

alianim gentium dens

oiiinos colcndi sunt; (|uia nisi solus colatur,

colilur.

Romaiium subcgit impcrium; praiscrtim cum eorum seiiteutia sit omnes deos colendos esse sapienti. Cur ergo a numero ca'teiorum iste rejeclus
,

An

fortc dicluri suiit istuin no;i esse

Dcum
,
;

cum
ul

illos
,

deos dicani, qui, sicut nos credimus

iiisi

nihil
noii

possuiit

quod

illitis

judicio permiltuiitur

est
si

Si

plurimum

valet, ct:r ab eis solus non colitur

aliciii piosiiit,

sed ut noc Lodore valeant.

es.^-e

nisi

cos

parum aut iiiliil valct, cur conlritis coruin simiilacris ab omnibus geiitibus solus pene jain colitur ?
Nuiiquam
qui
hujiis quieslionis vinculo

quos

ita

hedendos
ipsi

ille

judical,
faieri,

(pii

omnia polest?
vates con-

Sicut aulem
ille

cogimlur

minora certe quam

eximi poteruiil

poUieiuiit. Si eiiim dii sunt, qiiorum

pulant, hunc

cum majores et minores deos Deum non colunt, qui

est

colaiit,

quos deos

sulli

ab hominibus,

iit

noii dicani feiolierunt,

;

proxima

pixvaluit omnibus
est,

quos colunt. Si eiiim magiiaj

virtulis

cur exisli-

malus
est,

improbandus?

si

parv^c

nulliusvc virlutis

qmmiodo iion esi Dous, cujus vatcs non solum ca qux ad lempus consulebantur congruc rcspondcruiit, verum etiani
tameii privali;; nogoliis rcsponderuiit

cur taiitum potuit improiiatub? Si bouus cst, cur

si

unde

iioii

coiisuleijanlur de universo geucre liuma-

a ca-teris bonis solus separaliir?

lot boiiis

malus est, cur

esi,

no, aiiiuc oiiinibiis genlibus ca lanloante pnedixerunt,

unus non superatur? Si verax

si

cur ejus

qmc
iion

nuiicct lcgimus ct vidcmus? Si

'

Deum

dicunt, qiio
;

prceccpta rospuuiilur?
dicta

mcndax

est,

cur ejus praj-

implela Sibylla lata

cecinil

Romaiiorum
ct

quomodo
in

complentur
XVIIl.

est Dcus, qui et

CAPUT

Romanos

omncs nationes
evcrsuras,
si

Hebraorum Deus a Romcmis non

illo

se

unum Deum

per Chrisli Evaiigelium crcdituras, et

receplus, (juia se solum coli volucril.

oinnia

patnim suoruni

simulacra

sicut

26. Postremo, quod volunt dc

seqtianl.

Numdo;-

prumuntiavit, cxhibuit? Postrcmo,

cunt, qui

illos

deos di-

quid Romaiii etiam malos deos c^lcndos non pulant

qui Pallori cl Febri
faiia
*

nunquam

ausi sunt per vales suos contra

fcccruul? qui el
/.a/oO,-

a.-iv.fio\>i

istum Dcuiii aliquid diceie;

qui per vales suos
cvcrti jussit
,

quoniodo non cst Deus

siniulacra

monas
solum

iiivilandos

el

dxnionas placandos
cxistimcnt, cur

istorum
etiain in
cis qui

non solum

nionent? Quodlibet crgo de

sibi

illo

cum

verum

omnibus Gcnlibus everiilis

nec advocandum nec propitiandiim csse

est

sum

iri

|)r:cdixit

ab

desertis

se

unum
a Pa^

duxerunl? Quis

Deus

isie vel ila igiiolus, ut in tain

;

colere juberentur, etjussi fainularontur?

nmltis diis solus adhuc non invenialur

iit

aut

ita

notus

CAPUT XX. Coiilra Deum

ganorum
28. Aut legant,
vntibus
si

Uebrceorum

niliil

a lam multis hominibus jam soUis colatur? Nihil

pnediclum rcperilur.

ergo reslat ut dicant cur liujus Dei sacra recipere

nolueriiil;
iiisi

possunl, vel aliquam Sibyllarum,

quia solum se
qiios
isli

coli voluerit, illos

au-

vel quemlibet aliorum

vatum suorum

pra^dixisse

hoc

lem deos Gentium,

buerit.

jam colebant,
cis

coli prohiesl,
qiii

futiirum, ut

Deus Ilebraiorum Deus

ct

Israol

ab omnibus

Scd hoc ipsum magis ab

vel

requirendum

gentibus colerclur,
deoi

quod eum cullores aiiorum

;

quenmam

qualcin puleiit esse islum

,

Dcum
ct

um

rccte anlea respuissent

futuras eliam liUcras

nolueril coli deos alios

lacra fecerunt;

quibus

isti

templa

simu-

Prophctarum ejus
simulacra

in auctoritate ita

sublimi

',

ut

liis

tanlunique pouicrit, ut plus valeret

oblempcrans eliam imperium Romanorum jubent deleri

;

ejus volunlas ad

eorum

siinulacra cvcrteitd:,

quam

monuisse ctiam nc
:

talilius

pneccptis

iilorum ad ejus sacra non rccipienda. Cerle seiiienlia illius

obtomperarelur
libris

lcgant isla,

si

possunt, cx aii(|uibus

corum philosophi

piodilur,

quem

sapientisfir-

vatiim suorum.

Omilto cnim diccrequ)d ca

,

simuni

omnium hominum ctiam

sic coli

oraculo fuisse

qiia; in

illorum libris leguntur

pro noslra

hcc esl

marr.iit.

Socratis eiiim senlentia esl, unuin(|uemque

christiana rcligionc testinionium dicuiit, quod a saiiclis Aiigclis, et

deum
esse

oportere

quomodo

se ipse

colendum

ab

ipsis noslris Proplielis audirc po-

)ra;cepei'it.

Proinde islissumma
;

iieccss-ila^ facia
s-i

luerunt

sicul et pra'senlcm in carne ClirisUim el:am

estn>r, colondi

eum
*

colcre

Deum Hebrajoriim quia aiio modo vclient, quam sc colendum ipse dixisset
imilandos
:

da-monia coacia suiU confileri. Sed ha;c omitlo, (|u;c a nostris ficta essc conlendunt cuiii prorerimiis
,

Edili, imitnndos. At Mss.,

quilius favet

quod

m scilem Mss.,

fucta.

Wbs^quitur, cur

eum solum siM nec advocandum.

'

Sex Mss., futurwn... sublimari.

1055
ipsi nmnliio, ipsi urgcnfli

r)E

CONSKNSU EVANGEI ISTAUUM,

v.Uil)iis
si

S.

AUGUSTINI

ma
colant.

snnt, nl profcniil a

lanqnam polcntior

cl victor placnit cultorihns suis,

dcorum suornni
proplictalnm
;

conlra Dcnni llcl)r;i!ornm

ali(piid

Satinnnm viclnm ex|)nlsninque non

quc
luil
,

Scd ne-

sicnl nos lol cl laiila

coiitra

dc

libris

Proplie-

isluin coli

Jovis prohibnit; el iiucm vincere po-

"larnm iioslionim

dcos cornm cl
,

jiissa oljser-

dciim tanicn csse pcrmisit.

vamus

cl prxdicta rccitanuis

ct facia

monslramus.

C.\PUT XXllI.
31.

aiit

De

Jove

et

Saturno quid nugati

Qux

illi

jani perpauci qui rcmanserunt, malnnl dolcre

sinl Pacjani.
Isl.m!
,

complcla, quam illum

pri^nnntiarc

Deum complcnda cnm

:

agnoscere, qui potnit

in snis diis falsis,
qn;ic

inquiiint, f;buUc sunt aut in'arprctand,e

,

a sapicntibns

ridcnda;

nos aulcm Jovcm coli-

sunt vera da:monia,

niiiil aliiid

pro

magno appetant,
futurum esse

mus, de qno

ait

Maro,
.Jovis

qnam cum
diJiccrinl.

aliquid

corum

respoiisis sibi

omnia

j.lena
(i;dof/. 5,
1'.

CO.)
et

CAPUT

XXI.

Ilic
,

solus
coli

Deus colendus
non proliibetur

qui

cnm

id

cst

omnia vivificanlcm spirilum. Merito ergo

opiiialus csl coli
,

nlios coti proltibenl

ctb aliis.

Varro Jovein

a Jnd;cis,

(piia dicit

29. Qu;c

cum

ita

sinl, ciir iion potius miseri intel-

pcr propbetam
xxiii
,

Ccelttm

cl

terram ego impli^o [Jerem.

dicil .Tctliera?

ligunt iliiim esse

Dcnm

vcruin,

quem
,

sic

vidcnt a sno(a-

24).

Qiiid illud

qnod idem poeta

ait
:

riim
leri

deorum

socictatc scjunclum
qiii

ut

qncm Dciim

quomodo

accipinnt? Sic cnim

cogunlnr,

onines dens coleiidos csso profitontur,

Tnm

P;Uer omnipolons focundis imhribus Allier,

cum
coli

ca;tcris colere

non sin;inlnr?
illc

Cum

crgo simul

coiijugis in

greniinm
(

l.cla; (lcscoiidit.
lib. 2,
i'i'.

non possint

cnr non

eligilnr, qni istos coli

si

aeorg.

32i, o2o.

\eiat, reliclis

istis

qnl illuin coli non vctanl? Ant

Mihcro.m qnippe non spiritum

scd corpus csse didistffndiliir.

,

vetant, legatnr. Quid cniin m;igis popiilis templis

conim

in

cunt sublime, quo coelum super acrem

eornm debuit

rccitari,

ubi nihil niuinam tale

An pocLc
non
qiii
,

conceditiir niinc socunduin Platonicos

,

nt
lo-

personnit? Et nliqiie proliibilio lam mnltornm contra

corpiis, sed spiritns

iit

niiiic

sccnndum Stoicos
igiliir

unum, quam
tentior
'

uniiis contra l;im miillos

iiolior et

po-

corpns

sil
,

Deus? Qnid
si

in Ciipitolio

co-

csse dcherct.
dii

Nam
,

si

inijus Dei cultus est im-

Iiiiil? Si

spiriinin

dcniqne

ipsiim

coelnm corpo-

pius, innliles sunl

qni homincs ab impietatc non

iii

reiim, quid

illic fncit

scnlnin illnd Jovis, quod appclita

prohibenl
illo

si

vcro pius csl hujus cnllus, quoniam

isti

laiityEgida?

Nompe
a

origo nominis hiijns

redditur,
:

pra'cipilnr ne
Si

colanlnr, impins est cullns eo-

qnia

Jovem

matre occullatiim capra

nntrivit

an et

rum.
iit

aulem lam

diffidenter istum coli prohibent,

hoc poetic mentiuntur? Niimqnid

et Capiiolia
sibi

Romadeos

phis ntidiri limeanl^, quain probibcreaiHlcanl; boc

,

nornm
isla

opera sunl poeianim? Qnid

sed

auteni vult
,

ipso quisnon sapiat

lius

qiiis noii sentiat

illum cs^c po-

non poetica,

plane mimica varielas

in libris

eligendmn, qui

istos coli

lam publice prohibct,

,

secnndnm pbilosopbos
32. Sed

quoerere

secundum

qui

eornm simnlacra
islos
,

everli jussit
ille

pr.icdixii,
,

everlit,

poelas in templis adorare?

ille Enhemerus poeta fuit, Jovem ct Saturnum patrem (^jns, ct Plulonem atque Neplnnum fralres ejus,ila planissime homines fiiisse prodil, uteorum cultores gratias magis

quam
mus,

quos ut

non colatnr

jnssisse ncsci-

numquid cliam

pra'dixisse

non legimns, valuisse aliqnid non

est
,

qui et ipsum

videmus? Rogo, respondeant; qnis

Dcus

istc,

qni

omnes Deos Gcnlinm

sic

perseqnitnr

qui omnia eo-

rum

sacra sic prodit, sic cxsiingnil?

0/Ji/o Genliuni de

poelis agore dcbcanl, quia noii ad eos delioncstandos,

CAPUT XXil.
tando quis

Dconoslro.

scd
ct

poliiis

ad cxornandos multa finxerunt? qnamvis

in

30. Qiiid iiiterrogein homines qui evanucrnnt cogiiste sit? Alii

ipsum Euliemerum ab Emiio poeta

esse conversum Ciccro

latinam
[Lib.
fuit
,

linl

dicniit,

Satnrnus
isti

est

credo

guam

commcmorct

de
qui

proptcr sabbaii sanctificationem, quia

eum dicm
,

Nat. Deor.). Nnmqnid ct ipse Cicero poeia

Saturno tribuerunt. Varro autcm ip>orum

quo do-

enm

cum
,

qiio in Tnsciilanis dispulat, tanqiiam se:

ciiorcm apnd se ncminem inveniunt, Deiim Jnd;ieorum

crclorum con^cinm adinonol diccns

velcra
et

Si vero

i>crulari''
,'.

Jovcm

pntavit

nibil interesse

ccnscns qiio nomine

:

ex

eis

qnw
illi

Scriplores Grwcia: jirodideruttt

nuncupelur,

dnm eadem
qnam

rcs inlclligatur
qiiia

credo

illius

cruerc coner, ipsi

liinc

mtijornm geuliuin

dii qiii liabeiilur,

summitate deterritus.
Cdlerc Roinani
s.ilis

Nam

nihil superius solent

a nobis profecli in coeliim reperienlur. Qua're quodemonslrenliir sepulcra

Jovciu, qnod Capilolium coriim

rum
nique
Cirie
in

inGracia;

7-eminiscere
:

api'rtc(|ne tc^tatur,

cuinqnc regem

omnium
Jnd;eos

deo-

(jiioniam es inilialus, quce Iradaniur mijsteriis

lum dC'
Mic

rum

arbiliaiUiir

ciim aniinadvcrterct

sum-

quam hoc
islornin

tale pateat intelliges {Tuscul. ]).

nmm Deum

colere, nibil aliud polnil suspicari

,

Jovem. Scd sive qni Satnrnnm

Jndu!ornm pntnil
,

sive qui

quam Jovem Deum

prohibcre
,

deos homincs fni^se satis

confiletiir,
:

coelumautem pervenisse benevolc snspicatur qu;inct

dicanl (inaiido

itnriius

quam

himc honorcm opinionis ab honiinibns

,

eis

ausus esl coli alleruin

Deum

ncc ipsnm Jovem

qni

essc dolalum

non duhitavit publioc dicerc, ciim de

: ,

cum
*

rcgno cxpiilissc perliibelnr,

pairem

tilius.

Qni

Rmnulo loqucrelur Qui hanc urbem inqiiil, condidil, nomutnm ad dcos immorlales benevoknlia fHntaquc suslulimus
si lioc
(

quiuquo, pclior. tim ant. ?cd verins Mss., audiri limeanl : sciliccl (laemyiies vorcl)aiitur neDcus verus, si ejus cultnm proUiberem, per cos ii sos iimotesccret.
'i'ss.

In Calitin. orat. 5). Qiiid

igitnr

miriim est,

'

Fditi, (iiidere

fecerunt anliqniores liomincs de Jove et Sa.

lunio el CKteris, quod Roniani de Roniulo

ouod de-

10'i7

LIBER PRIMUS.
Maionici,
qui

iom
jam
cbrislianis

niqiic jam rccenlioribiis lomporibus cliani dc Cicsare

temporibus fuerunt
sunl, dicentes
inlelloclus,

facere volucrunl?

Qiiii)us

cl

Virgilius

aclu;alioncm

cl Salnriuim alitcr inlerpretari conati

carminis

addicJit

dicens

appollalum

-/po-Ji-/,

velut a

satielate

eo

Ecco Diona'! processit Ca>saris astrum.

(

quod gra>ce
i'.

saiieias xipo;, intellectus

:

autem

sivc meiis

Ecloff. 9,

47.

vcu;dicilur
fal-

cui videtur suffragarict latinum

nomen,

Vidcanl ergo ne forte bislorica verilas scpulcra

soruni
lica

quasi ex prima latina parte ct grlcca posicriorc

cmn-

deorum ostendal
slella illa

in lerra

vanilas autcm poc-

sleilaseorum non

(igat,

scd (ingalincoelo. Ncquc

illa

posilum, ut dicerelur Salurnns, tanquain salur cssct, voO,-. Viderunt enim qunn cssct absurdnm, si (iliiis
leniporis Jupiter baberctur,

enim revcra
posl eoruni
liaic

Jovis est, aul

Salurni

sed

quem dciim aitcrnum

vcl

morlem

sidcribus ab initio

mundi
iltos

condilis

nomina imposuerunl liomines, qui

aul

morluos,

pulabanl vcl putari volebant. Al vero secundum islam novellam inlerprelationem, quani velercs eorum si
babuispcnt, niirum
set,
si

quasi deos iiabere voluerunl.

Dc quibus quid tanlum

Ciceronem Varroncmque

laluisilla

mali castilas

quid lantum boni vohiplas

comme?

Saturni

(iliiim

Jovem

dicunl, laiiqn.-^m ab

ruil, nl inter aslra,

qus cum
,

sole et luna circtimcunt,

siimma menlc prolluenlcm

esse vclut

spirilum, qiiem

voliint

Venus babcat slellam

cl

Mincrva non babcat

anlmam mundi

bujus, oninia coelcstia et

illnd .Maronis
oiiinia

35. Scd fueril ct Ciccro academicus inccrlior

quam

lerrcna corpura
qiiod
paiilo

implcntcm. Undc
possenl

cst,

poelK, qui scpulcra deorum connneniorarc ausus est quamvis boc non cx opinionc Jitterisque mandare
:

ante comincmoravi, Jovis

si

plcna.

Niimquid non,
tionem,
iia

isli,

sicut

ipsam iiitcrprela-

propria pr.iesumpscril, scd cx ipsorum sacroriim tra-

etiam supcrstitionein boniinum commula-

dilionecommemoraveril. Numquid el Varro vel lanquam pocla fingit, vel lanquam Acadcmicus dubie
ponit, quod dicit taliuui

rcnl, el auinulla simulacia, aul cerle Salurno polins

quam

Jovi Capitolia constilucrcnl

Neque cnim uliam

nisi

deorum sacra ex cujusquc

(pia

aiiimani

rationalcm

sapionicin
iiliiis

(icri dis|)ulaiil,

corum

vita vel

morlc

inter

bomines

vixeruiit

parlicipalionc
pienli;c
;

siimnuc

iiicominiitabilisque sa-

vcl obicrunl, esse composila? Nuniquid el

Leon
fuit
,

ille

sacerdos .^igypiius

pocia vel acadeniicus

qui

Macedoni Alexandro, divcrsam <iuidcm

opinione istorum deorum origincm
prodit
,
,

a Groccoruni
ila

solum cujusi|uam bominis animain, sed quam dicunl Jovcm. Nos vero, cssc quamdam siimmain Dci sapiontiaiii, cujus parliiion

ipsius ctiam miindi,

verumlamen
?
,

cij)atiouc

fit

sapicns

(]ncccum(|ue

aniina

fit

vere sainaxi-

ut cos bomincs fuisse (leclarel

*?
,

piens, noii laiilum

conccJimus, vcrum etiam

54. Sed quid ad nos

Dicant sc Jovcni

non

lio-

mc
lis

niinem morlunm colcrc

lium dedicassc,
sed

ncc bomini mortuo Capilo-

spirilui vivificanli

omnia

(|U0

isla corporamoles, qu;c iniindus appellalur, baiicat quanid;! aniinam, vcl quasi aniiiiam suain, id est lationaleuj

pncdicamus. Ulrum autem imiversa

mundus
lunl.

impletur, el scutuni cjus in

,

bonorcm
*

nutricis

vitam, qua

ita

regatur sicul ununK|uodque aniinal,

:

ejus 1'aclum de pelle caprina

intcrprelcntur ul vo-

magiia atque abdila qiucstio csl

istaopinio,
nisi
iiisi

Quid dicunl de Saturno? quem

SaUirnum covenit,

lunl?

Nonne

ille cst

qui primus ab

Olympo

nec affirmari debct compcrla qiiod voia sit; nec refclli, compcrla quod falsa sit. Quid aulem boc ad homilalcat
;

rcgnis exsul a(lem]ilis. Qui gcnus indocile ol disi^ersuni niontihus allis Couiposuil legesciue dodil, I.aliuinquc voatri Maluit, liis quouiani latuisset tulus in oris ?
.lovis fugieiis, ct

Arma

ncm, cliamsi sem|(cr cum

la

quandoqiiidimi nul-

aiiima

fii

sapions vol bcata cx

sola

alia

quacumquc

aniina,

sed cx

illa

summa

atque iiicommutabili Dei sa-

{Kiteid.

lib.

8, r.5-20-52i.

pieiitia ?

Nonne ipsum
fmgitur, quasi oslcndil

ejus simulacrum,

quod coopcrto capile

?

56.

Romani lamcn,

qiii
;

non Satnrno, sed Jovi Ca-

latcnlem

indicat

noiine

ipsc

Iialis

pitobum condidcrunl
boc qiiod

vcl alicc naiioiies, qii;c

Jovcm

agiiciilturam,
:

quod falce demonstrai? Non,

si fuil

prificipuc supra cscteros

riint,

deos colondum cssc pulavcscnscrunl: qui secundum

inquiunl

nam

vidcris
ista

ille
;

^*

bomo

cl

rex qui-

iion

isli

dam

de quo

narranlur

nos lamcn Salurnnm

ctiain

istam

suam novam

oiiinioiiem, ct

suminas arccs',

si

inierprclamurUnivcrsum lempus, quod grx>cum

vocabuluni cjus ostendit
:

quidipiani in bis rebus potcslalis

110

liabuissent, Satur-

vocatur cnim

y.fijo;,

quod
unde

potius dccbcarcnt

cl

Matboniaticos vel Genellilia-

aspiratione addita, ctiam temporis

et latine Saturnus

nomcn

cst

cos

maxime

dclcrent, qui Saiuriium,

isli

qiiem

sapieninlor]

appellatur, quasi saluretur annis.

lum cffeclorcm

dicerent,

malelicum deuin

Quid jam cum

in melius

islis

agendum

sit.

nescio, qui conanles

alia sidcra constiliicruiit.

illos in

Qua; opinio tanlum conlraE

iit

interpreiari

nomina
Qnid

el

simulacra deornm
siium cl patrem ca3-

animis bumanis praivaluit,

ncc nomlnare';
appcllan-'
i

suoruni, fatentur majorein

dcum

illum vclint, sciicm potius

lcs
:

quam Saturnnm
Vioum

lerorum lempus

essc.

enim aliud indicant,

esse,

tani tiinida siipcrstilione, ul

siio

jam Carlliagincnses
senis crc-

quam omnes dcos suos temporalcs

Irem ipsum tempus consiituunt?
00.

quorum pa-

pene vico
brius,

nomen

mnlaveriiit,

qiiani Vicuni Salurni appellantos.

Erubucrunt binc pbilosopbi corum rccenliores

:

CAPUT XXIV.
57.

Non
;

oiitnes

Deos colunt, qui Dcnin

coluiil.

Israel rejiciiinl
Editi

ncc euin coluiU, qui alios

sedquid ad nos

Edili
Ediii
si fuit.

Qui salummi jvam tamld fueril

diccml. At a Mss. abost, colunl. Mss. vero, (juem.

ai
ille.

si.

Nolum

est

crgo, quid coiere convincanlur, ct

di.ssenlientibiis Mjs. et Rat.

Mss. vero

Nutn videris
Er. et Lov., artes
:

10.^9
rjiiiil

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
colorarc 'conentiir adoraloros simulacroruni. Vcct
nl) istis

S.

AUGUSTINI
ac vcraccm

1060

el se esse vcriim

Dcum.
Hil-

nmi

noviliis Saturnl

intcrp.ciaiorlbus rcscntiaiit

59. Isios

aulcm jam paucos dcoruni mulloru u

iioii

quiiciiduni Eliaui

est,

quid

dc Deo

Ilcltrn-ornm.
cinii

soniiiHpic ciillorcs, qiiis

r;iro
iili,

mirctur nollc obtempe-

ijisis Oiiiin

placuil

oinncs deos

gcnlibus
i;ocrs,'

de

quocum ab

eis qu;ioritiir qiiisiiam sit Dciis,

c ileie, ciun cos suporbos pndercl pro

riiMi

peccatorum

quodlibct opiuando rcspoiidoiil,

Doum

laiiicn esse iic-

rcmissione

bumiliari
?

sub

Clirlslo.
si

Quid

garc

iion

.Tiident? qnia

si

ncsrenl, operibns ojus et

s^cntiunl

dc Dco Israel
:

Qucm

non coluut, non

non cohinl
illc

prrdiclis alipic complctis facillimc convincuntur.

qiic eiiim ca dico, qiia^

Nenon

omncs
sc coli
liibuit.

(le<is coliint
jiis-;il,

si

anlem

coliinl,

siciil

liborum

sibi piitant

esse

quia et alios coliinl, quos coli

vate-;

pro-

credoio,
ct

(piia
qiuie

ipseiu piincipio fecit coRliim ct lerram,

in

Pcr eos ciiim

ista

i^roliibuit,

pcr qiios
paillos

omnia

cis suiit

Gen.
(

).

Ncqiio
),

illa

nimis
ini-

li.ve ipsa (iu;c

nuiic a Clirisiianis

corum simulacra
Aiigcli

antiqua, quod Knocb iranstulit

pios
diliivio

Id. v, 2j.

quod

liimliir.

fuliira |)r;rdi.\il.
siiil,

Sivc cnim

ad

delevit,

qiiod

Noc
(

jiistum
).

domumque
Ab Abniliam

rriiplu-las missi

(piicisDcum omniuiu creatorom

siibjccta
siiiit,

cjus pcr lignum indc libcravii

in

Id. vii
lltiic

uniim voruiu Dcuin, cui uuivcrsa

pcr sensibilium renim
osienderciit, ct

ct

bomiiiibus facta

ejiis

cxordior.

eiiim facta cst

coiigruam speciem

figuralc
iii*

pcr angcliciim oracnliim

maiiifcsta promissio,

quam
In sa18
)
:

quemadmodum

se coli praccipt^^-ct,

nnnc vidoMius

iinpleri. Ilnic

quippc dictiim

est,
.kxii,

dicarcnl

sive ;iIiqiiornm in cis mciiles por

S|)iriliim

mine tuo benedicentur onvtes Centes{ Id

cxcnjiis seiniiie pnpulus
I.>rael,

sancliini ila snblimai;i; siul, ut

co

visii

ca vidorcnt, qiio

uiide virgo .Maria qu;c

cl ipsi Aiigeli vidcnt

visse, qiii
alios

coiislat lanicu

cos

illi

Deoser-

peperil Christum, in quo

bencdici omiios Gentos au-

dooi

coli proliibnii; servisse

autem
sii;p,

dcant jam negarc

cliain

si

possuiit. IIicc

promissio factaest
xxvi, 4). II;cc el
xxviii,

fidepielalisin rcgno et saccrdolio reipul)lic;ic

ct

ad Isaac (ilium A*biMh;c(

nopolein

/(/.

Cbristum vcnlurum vcrum regcm acsacerdotem

ficaiitibus sacris.

sigiii-

ad

J;icoh

.\\n-.\\\.v.{Id.

14

),

qui

CAPUT XXV.
bent-

Dii

ciiaiu Isiael appcllatns cst, ex (|uo univcrsiis iile

falsi alios coli seciini

po-

non

profii^

pulus etpropagalus et nnmiiiatiis

est,

ulhujus populi
iioii sit

Denni Isruel esse

Dcum venim

convincitur cx

Dcus

ap;)(.'Ilarotiir

Ociis Isracl

noii

quod ipsC

operibns ejus

ct prccdiclis cl iniplctis.
(

Deus omnium
isli

Geulinm, sivc iiescicnlinm, sive jam

>

53. Porro aulcm iu diis Gontiuin

lcre volunl, iiiuin
qiii

qiios

dum

co-

scienlium

scd qiiia in isto pojiul

voluil mauifcslius
Illceiiim poilla

cum

istis coli

non polest,colere

apparerc virtutem promissorum suoniiu.

iiolunt}, dicint quid causre est ut

iiialiir

nulluscorum inve-

pulus primoin .^gyplo multiplicatus, cl de

tule pcr

scrvi-

qtiiallcnim coli probibeat,

cum

eos

iii

diversis

Moysen

in mullis siguis portentisque libera-

officiis

mimcriiiusipie constiiuant, ct rebiis ad

quem-

tus, dehellalis

plurimis

Gcnlibus torram cliam pro

que

prop!'ie

pertineniibus

pnrsides cssc velint. Si

missionisacccpil, in qiia rcgnavil per regos siius dc

iribn
filiis

cnim Jupitcr non

est
ille lioiiio, qiii

probibet Salurnurn coli, quia non

illum

Juda cxortos. Qui Jiidas uniisfuil ex duodcciin

Israol ncjiotis Abrahrc
;

bomiuem palrem de regno

implens cocpotost probibcre coli

alque

iiidc Juihci
fi

cogno-

cxp!i!it, scilaiit corili corpiis, aiitspiriius

miuMli, multa ipso

Dco adjuvanlc

ceniiit, nv.illapro

lninol lcrrain
loni

el idcoiioii

men-

peccatis snis ipso flagellanle perpessi sunl, donec veniret

snpornam, cx

qiia dicitur

emanasse:

si

ea ratio-

semon

cui

promissum

csl,

iiiquobenediccrentur

uc noc Satiirnus Jovcm

coli proliibct, quia

non ab eo

omnes

gentes, ct

patium suoriim simulacra sponte

Idololatria

rcbellaiito superatiis esl, sicut ille a

Jove nescio quo,

favet priina

toiifriugcrent.

ciijusariua fugiens venit in Itiiliam; scd

CAPUf XXVI.

per Cliristi

nomen

el

meiH

aiiim;c a

sc genilrc

sallem Viilcanus prohibc-

Christianorum fidem juxla proplielias cversa.

iO. Noqiie eniin tcmpDribus
cbrislianis, sod

rel coli .Marlcm uxoris adiillenim, Herculcs Junoiiem

tanlo

porsecutricem suam. Qiui:

conseiisio, ut ncc

isla inler

eos est tam loeda

coli
si

anio pr;cdictum cst qiiod per

Ipsi Jud;ciqiii

Cbiistianos impletur.
Cliristi,

Di;ma virgo

c:ista

probibeat,
uiius Iio-

rcmanscrunt inimici iiominis

in
illis

non dicam Vcnorcm, sed Priapnin' Nani

dc liuonim

ctiam fuiura perfidia

pn'pbeticis

nio cl veuator ct agricola csso volueiil, sorvus eiit

am-

LitUM-istacilum iion cst, ipsi habcntct logunl proplie-

borum
bescit.
luiit,

qnibus tanicn vel vicinalcmpla fabricaroerniiiterprctcntur Dianaiii virlulcm

lam diceniem
in die
et

Domine Deus meus,

et

refngiummeum
lerrce,

Sed

interprolonlnr cl Priapum focundit;ilis

piidiial

ita

sanc ut in folamls feminis

quamvodcnm ^, Junonem talcm

argumonta
coli prolii-

malorum, adle genles venienlab exlremo

dicent, Vere mendncia coluerunt patrcs noslri simulael

cra

non
fit,

csl in

ilUs ulilitos

{Jerem. xvi, 19). Ecce

luibere adjiilorem. Dicanl

quod

placel, inlcrprotiMilur

iiunc

eocc nunc gonlcs ab cxlremo tcrra; vcniuut

isla diccnles, et

quod sapiunt

dum
<

tainen

omnia eorum
cuiii illos

ad Christiim El
Iioc ciiim

simulacra

fraugentes.

porturbct Dcus

Israel.

Qui

omnes

magnum

est,

quod Deus

praistilit

Ecclc-

liucrit, el a iiullo

onim

cili pioliibilus sil, c<:ruiiiquc

si:c sua;

uhiipie diffiisa), ut gens Jiidaia meriio dcbcl'

simulacris ct sacris evorsioiiem pnccciieril, pncdixcrit, fecerit

;

lata ci disporba

per lerras, ne a nobis lurc composiproi)hori;iriim iioslranim iibitestis

satis ostendil illos

falsos atiiuc fnllaces,

la pul;ircutur, codiccs

qno
'

|;orl:ircl
F.dili
:

'
;

et

iiiimica fidci nostrpc,

fieret

sic in Mss. At iu editis, colere.

'

Lov.

fceditatis, Editi

autem

alii

el noslri Mss., fccomiiAl

''^h

'

codices proplietarnm noslrorum ubique porlaret.

vrovlietiarHin noslraruin.

talis.

liir(>s >lss.,

106!
veiilalis noslroe.

LIBER PRIMUS
Qiiomodo ergo
Ciuislo
discipuli Ciirisli

'^-M
,

1063

do-

cst, qui propler

deos alios solus ab isds non colitur,

cuoruiil (juod

non

didicoruiit, sicul slulli

el evorsis diis aliis

lam cvidenter

cflicii

ut solus coqiia;

desipicndo jaclilaiU, ut deoruii gonlilium el simuia-

lalur, luimiliala omiii

supcrba altitiidine,
\)yo idoiis,

se ad-

crorum
plielias
Ciiristi,

superslilio delorelur

Nuiiiquid cl

illas

pro-

versus Clirislum erexerai

torliciensqiie Cliristianos?

pcrscqiiens in-

qu* nunc leguutur

possunt dici
lirec

iu codicibus iiiiiuicorum

Nunc
a

cerle qiucrunt, ubi sc

riiixisse discipuli Cliristi?

abscoiidant,
ipsos

cum

sacrilio*>rc
iic

volunt; vcl
Chrisiianis

ubi deos

41. Quis cnim

(eiiim

everlit, nisi

Dcus

Isracl? Ipsi

suos retriidant*,

iiivciiianliir

populo dictiim est per divinas voces laclas ad

:

atciue frnngaiitur. UikIc boc,nisi a liinorc logiini

regiini
leni
,
,

atque

Moysen
sl

Atidi Israel
,

Doininus Dcits tuus Deus unus

tibi

pcr quos Ociis Isiaol

siibditos Cbiisli

siiain exsoril
?

pDtesla-

(Dent. Yi

4). iSon facies

,

idolnm, ueque cujus-

jaiii
,

iiomini
:

sicut longe anle

quam
terra
ista
,

siniililudinem

neque in
,

coclo

sursum, neque

in

proiiiisit

dicens per Propbolain

Et adorubunl euin
itli

deorsum [Exod. xx
ubi poleslatem

4).

Ul aulom eliam evertal

sic
ei

omnesreges terrw; omnes gentes servienl

II).

(Psal lxxi,

acceperit,
,

pra'cipitur
eis
;

Non
et

adorabis deos iltoruni

scd ncque serclcs

non

CAPLT
43.

XXVIII.

Prwdicta idolorum rcjeclio.

facies

secundumopera ipsorum, sed deponendo dcponcs,

(

Noinpe jam coiiiplciur (luod per proiilietam

confringendo confrincjcs sinmlacra eorum

Id. xxiii

idciitidcin canilur, qiiod rciiiissuriis csset iiiipiam ple-

24).Quisaulcm dicalCliristum
pertinere ad Israel,

alqiie Chrislianos

non

bem

sii:im

iion

(jiiidcin
iii

totaiii,
;

qiiia

nnilti

ct

ex

cum

Israel

nepos

fiieiit Al)ralia)

Israelilis

crcdidorunl
ojiis), el
,

Clirisliiin

naiii iiule craiit et

cui prinio, et deiiide Isaac

Israel nepoliejus

filio

ejus, ct deiiide ipsi

Aposluli

bumiliaiurus oninein siipcrbuin atque

soliis

diclum

est, qiiod

jam commcmoravi,
liori

iiijuriosuiii

tit

ipsc

exaitareliir, id

csl
:

soliis

In semineluo benedicenlur omnes Genles? Qnod

jam
,

allus

cl

poioiis

boiniiiibiis

manifosiarcliir
,

ddiiec

videmus
cens

i/i

Clirislo

cum

iiide

cxorta

sit illa

viigo

de

projiccrenliir a

credonlibiis idola
;

cl a noii

crodeiicoii-

qua propheta populi hrael

:

et Dei Isracl ccciiiit, di-

tibus

al)scoiidorcn!iir

cuni

cjiis

liinorc tcrra

Ecce viryo concipict

et paricl

fdium

ct

vocnbunt

fringitur, id esl,

lcrreni hoinines liinorc Iranguiilur,i|)siiis,

nonien ejus Emmanuel. Iiilcrpretalur aulem Einuianuel, Nobiscum Deus (Isai. vn, 14
;

timeiido legem vel

eiini
,

vd

coriiin

([iii

credcnles in
prolii-

Matih. i,25). Deus

qiii prolii-

goiilibusquo regnanlcs, lalia sacrilogia

ergo Israel qui proliibuit alios doos coli,

buit idola fabricari
,

berenl.
4i. Ila!C enim, qiuc ut facilius iiitoHigcrenlur, breviter

qui prace|)il ovorti

qiii

per pro,

pbelam pntdixit genlcs ab cxlreuio

quibus non
esl ulitilas ; ipse

terrae dictiiras

prailoculus

siiiii

iiiopheta sic dicil

El nunc

\ere mendacia coluerunt patrcs noslri simutacra,

in

In

domus Jacob,
eniin
,

vcnile, cl

ambutemus

iii

tuce
;

Domini.
(juoniam
,

pcr Cbrisli iiomeii et Clni-

[{cmisil

ptibeni suaiii
,

duinuin Isracl

slianorum

fideni istarumomiiiiini siiporslilionumevor-

rcptela est

sicut ub initio
; el

rccjio

coruin augnriis

sicut
itlis.

sioncm jusMt,

proinisit, exliibuil. Frustra

ergo niiseri,
suis
,

alienigenarum

fitii

multi atieiiigcitw nuli sunl

,

quia blasplieinare Cbrislum etiam

diis

boc

Ilepteta csl ciiiin regio eoruin argenlo el auro

nec erul

esl,a da,'moiiibus nomen Cbrisli

Lili

metiieiitibiis proiii-

numerus

tltcsnuroruiii ilturnin.

El reptetu

esl terra ciiuis,

esl

sunt
,

volunt ab co doclriiiani islam facere alic,

nec evut numerus curruum ittorum. Ei repteta

aboiniiialionibus
rnitt ea

tcrra

nam

qua Cbrisiiani conira idola disputanl

eas^iue

opcrnm miinuum ipsorum

non rcmiltum

ct

adoriive-

omnes

falsas religiones ubi potucriiit eradicant.

quw

feccrunt digili coruin. El iitctuiaviL se Itomo^vir, et

iltis.

CAPUT
42.

XXVII.

Urget idolotatrarum

rctiqiiias

ut

ct

liumHiuvit se

Et nunc

in-'

deinum serviant vero Deo idola ubiquc subverlenli.

Irale in pelrus, ct ubscondile vos in l:'rra a facie limoris

De Deo
,

Israel

rcspondcant,

qucm docerc
,

ista

Doiuini

el

a majeslute

Virlutis

cjus

ctim suirc.tcrit
,

et Jubere

non lanlum Clirisiianorum

:

sed cl

Jiida."o-

confringcre terrum. Oculi eitim

nulein
Itumitis
;

Doinini cxcelsi

lionio
,

rum

Libii lcstantur

dc ipso consulant deos suos,

proliibuerunl
;

et

humiliubilur atiiludo

hominuni

ct

qui Chiislum

blaspbcmari

de

Deo

exciltabilur

Dominns

sotus in ilta die. Dies eniin Doinini

,

IsraoIjSi audcnt, aliqiia conlumcliosa

rcspondcaiit.

sttbaolh snpra oinnein iiijuriosum ct supcrbuni

el

supra
;

Sed quos consulant? aut ubi

jani consulaiil? Libros

oinnein altuin

el

liumiliittuin ^, qui

liumitiabunlnr
el

ei
et

suorum
Yarro

Icgant. Si

Deum

Israel

Jovem puiant,

sicut

supra omiiein cedruin Libuni excetsorum

etalorum,

scripsit

(ut inierim

secundum coruin opinio',

supra

omncm arborem
,

Libani liasnn
coltein

ct

snper omiiem
ct

uem

loquar), ciir ergo Jovi noii creduiit idola cssc dcpiitaiit

montcin

et

supcr

omncin
et

utluin,

snpir

lenda? Si Salurnum

cur

eum

noii coluiit?

omncin navcm mnris,

dccoris.

super omiie spectacutum nuviwm

el

Aut cur non

sic

coluiit,
,

quemadniodum

se coli per

El humiliubitur,

cadet conluinelia ltoininun\

eos vaies proicepit

per quos ca

qux

praedixit, im1

plevii? Ciir ei noii credunt simulacra cverlenda esse,

ei alios deos

nat. clF.r., rcctmlant.

colondos non esse? Si nec Jovis

si

% ncc

Legendum
!'ai.lo

Saluruus est (quia

Jovis el Saiurni
'

ron.

vidolur, cl etiitnm ; cuni in gra-cosil, nuiSposl in eflilis legoLatur ht supra omitLmccdrnin

:

unus eorum essol

conli a sacra
;

eorum tanla non

diceret)

quis crgo

liuMss. iiai)eliir, t'J.r(,'i.-o ./i exceliUiii el eti.tum. i\\\\ sic et etatoruin : juxta LXX, ton hupsclon Uui mclebrbn ; aum,el .-.iipcr lirose(juuii'iUrj k.n epi piin uendron bidanon

libmi

Er. et Lov. ; si salurnum Deum pulant. Sed melius r.at. el Mss. : si satumum pulanl : subaudi, Deutn Israel. Lov., Jujnter. Alii editi et Mss. , Jovis : pro noralnandi casu, uli supra, n. 30.

oinncin arboi: iu (jtundn iMsun ; uiii Augusliuus iro bulu' nou. loj^it libinibu. nic dciiicpie post lHa vcri>a , el siipcr omnein collcin utttmi, oiuiliilur vorsiculus lo kt super omnein turrim altam, cl supcr omncm muruni altum.
:

Mr-K-i-ii/

epi^-i^--"'

,Qg3
et exatlabilur

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
Dommus
solus in illa die. El
in speluncis
,

S.

AtiGUSTINI
Et dedila sactis Dei.

mi
tib.

manibus
Incerti

fabricala

omnia abscondenl
,

el

in scissuris

Judsa

(lAtcanus,

velrdrum
ct

cl

in cavernis lerrw a facie limoris

Domini,

2, siib fviem.)

Et nondum Dens

islc

sancius ct verus Dcus Isracl

in

u majeslule Virlulis ejus,

cum

exsurrexeril confringcre

nonduni pcrChristi nomcn tanla

1'ecoral, qiianta us(iiie
iii

oninibus gcntibus

tcrram.
reas
et cl

Ula enim
argenieas,
nl

die projiciet liomo abominationes an-

hodicrnuni dieni posl Lucani

quw

fecerunt ul adorarent supervacain

lempora consecula

suiit.

Nunc vcro
*

nea
el in

noxia

inlrent

foramina

soHdw pelrw,
Donnni,
et

quis tam durus

non neclalur? qnis tim lorpidus

iion igiiescat,
est qui

cum
ma-

scissuras

petrarum, a fucie limoris

a miijcslale Virlulis ejus,

cum

exsurrexeril comminuere

implctur qiiod scriptnm est, 71 non

se abs-

condal a calore ejus? quando jam clarissinia luce

nifeslanlur qurc in

lerram {Isai. n

5-21).

CAPUT XXIX.
si

Deum hrael quidni colant

Deo sabaoih
;

pagani

euni

vcl

prwpositum elcmenlorum esse opinan-

tur.

45. Qnid dicunt de islo

quod

eodem psalmo, unde versiculura isluin commemoravi tanto anlc pracdicla sunl? Coelorum cnim nomine Aposloli Chiisli significali sunt, quod in eis Deus praesiderel ut Evaiigelium annuiiliarent. Jam ergo coeli enarraverunt gloiiam Dei ct
,
, ,

iiiler-

opera
illi

manuum

ejus annunliavit firniamenlum. Dies

et

prelalur Deus viriuluiu vcl excrciluuni

quia

serdiei eructavit

verbum,

nox nocti annunliavit scieiH

iieque sermoncs,

viuiil virlulcs ol cxcrcilus Ansjcloiuiu? quid dicunt

tiam.

de

islo

Deo

Israel
,

(juia

Deus

esl illius populi,

de quo

Jam non sunt loquehc

sonus eoriim
Jani in sole,
,

quorum
terram
verba

non audiantur voces eorum.

exivii
,

Jam

in

veiiil

quo benedicereiilur omncs Gentes? Cur suluu non colunt iui omncs deos colendos esse
senien
in
,

omnem
terra;

et in fines
iii

orbis

eorum.

hoc esl

manifestatione, posuit

conlendunt? cur
se legisse apud

ei noii

credunt,

(lui

aliosdeos falsos
dicere,

tabernaculum suum
ul hoc faceret
,

quod
,

eloslciidit, etevcrtit? Aiidivi

quemdam eorum
,

est Ecclesia ipsius. Quia

ibi

ipse

sicut

scquilur,
id est,

tanquam

iiescio quein pliilosopiuim

quod ex
sponsus proccssit de thalamo suo,
,

conjugaium
virgiiiali.

iisqiuv.Judiei in suis sacramenlis agerenl, inteilexisset qiiem

I

Deum

colereul
,

Pr;epositum

inquit
el

isto-

rum clcmenlorum quibus

rcus nuindus

isle visibilis
:

corpo-

Verbum Jam cxsultavit

carni humana; processil de utero

ut gigas
,

et cucurrit

viam. Jam a

cxslructus esl

cum

summo

coeli facta

est egressio ejus, et recursus ejus

coeli.

in

Scripturis illum

usque ad

sanctis Proplielarum cjus

aperte ostendatur,

summum

Et ideo reclissimc seqnilur

versus, quein paulo ante

Deum colendum
fecit

prieccptum esse populo Israel, qui

,

qai se abscondat a calore ejus{Psal. xviii, 1-7).

ct a

ccclum et lerram

quo

est omiiis vera sa-

commemoravi, Et non est Eladcinerem verli, quam sicut

filsorum jam

pientia. Sed quid opus esl hinc diulius disputare, cum ad id quod ago sufliciat quod illi qualibet pra;sum,

huc

isli

fragiles contradicliunculas garrienles eligunl

,

isto igne

sicut stipula
:

iii

plioiie

opinanlur de
Si

illo

Deo, qucm

Deum
est

esse negare

auruni a sorde purgari

fallacia

cum etdeoriim

non possunt?
litur,

cnim pra;positus

elcmentoruni

monumenla

fruslraia sint, ct illius incerli Dei

vcracia promissa certa jam facla sint.

quibus niundus isle consislit, cur

non ipse polius co-

CAPUT XXXI.

Proplielia de Chrislo impleta.

est?

quam Neplunus, qui solius niaris pracposilus quam dcnique Silvaiius (pii solorum agrorutn
, ,

47. Desinant ergo dicere mali laudatores Christi,

qui nolunt esse cliristiani

cuerit deos

atque silvarum? quani Sol

qui solius diei

vel eliain

quod Chrislus non doct simulacra

eorum
Israel,

deseri

universi cojlcstis caloris? quain

Luna, quoe solius

?

confringi.

noctis, vel cliam luimoris poiehlatc prxfulget

quam

Deus enim
vocatur;

de quo praedictum est quod Deus

Juno, quae soUim aerem

tenere

periiibetur? Cerle

universa; terra; vocabiiur, et Deus univers.'e terrae

lioc

jam
si

enim

isli

partium procposili, quicumque sunt, neccsse

per Prophctas futurum prsedixit, hoc per

csl ul sub illo sinl, qui

omiiium elcmeutorum

et uniiilos

Chrislum congruo temporc implcvil. Ccrtc enim

vcrsai bujus molis pricposituram gcrit. At

jam Deus
islc
tuit.

Israel
fiat

Dcus univcrsa;
jussil,

terra; vocatur,

ne-

omnes

coli probibet

cur crgo

isli

conlra praeceptum

cesse est ut

quod

quando qui

jiissil, iniio-

majoris illorum, non solum eos colere volunt, sed

propter istos illum nolunt?

Quia vcro pcr Ciiribtum

et in Clirislo innoluit, ut

Adhue non inveniimlquid

Ecclesia ejus per

orbem

dilTuuderctiir, el per

ipsam

de

isto

Deo Israelcoustanter liquidoque pronunticnt

,

nec uiiquam inveiiient

doncc eum inveniant

Deum
jam

Deus Israel universa; lerra; vocaretiir, paulo superius apud eumdem propbeiam legant qui volunt imo et a mc conimemorctur. Ncquc cnim ita longum esl, ut
:

solum vcruni, a quo crcata sunl omnia.

oporleat pra;ierniilti. Dicunlur enini niulla de pra;scntia et humililatc et passione Chrisli, et corpore

CAPIJT XXX.

Deus

Israel impletis prophetiis

vbique innoluil.
46. Proindc quidam

ejus

cui capul est

id est

de Ecclcsia ejus

cum

ap-

Lucanus magnus oorum in

,

pellalur

tanquam

sterilis qua; iion pariebat.

Per mul-

Carminc dcclamalor, crcdo ct ipse diu qULcrens sive per suas cogilaliones slve pcr suoruin libios quis,

tos eniin aniios Ecclesia, qu;e futura erat in

omnibus

Gcntibus
apparuit,

in

liliis

suis

hoc

esl

in sanclis
jicr

suis,

non

nam

esscl

JudcCorum Deus;

et quia

non pie qusere'

nondum
non

Chrislo annuntiato

Evangcli:

bat,non inveniens; maluit tamen incertum Deum quera non inveniebat quam nullum Deuni dicere cujus lam magna documenla scQtiebat. Ait enim
,

slas, eis quibus

est aniiuntiaius per Propheias

,

et

dicilur plures lilios deserta; futuros

'

quam

ejus qua;
'
,

.,

'

Kr. et l,ov., li^yidus. Ral. et MSs., iorpidus,

1003
liabet

I'IBER Hll.MUS.
virum; cujus
viri

IQGG

noniine signiGcala esl Lex, vel

:

etiam in dexlerain atque sinistram parlein extende. Se-

Rex quem accepit primus populus Israel nec acceperani genles Legem eo lempore , quo prophela loquclalur; neque Rex Chrislianorum apparuerat adhuc Gcnlibus, ex quibus tamen Genlibus longe fertilior et numerosior sanctorum muUiludo provenit. Iia ergo
(licil

mcn
bis

eitim

tmim

Itcereditabil gentes
,

et civitatcs

quce de-

serta' erant, inltabitabis

non

est

quod

meliias.

Prwvale-

enim, nec erubescas quod detesiabilis fueris. Confuin

sionem enim
tatis

perpetuum
eris

oblivisceris, ignoniinice vidui:

tux non
,

memor

quoniam ego Domintis qui

qui eruit te
,

Isaias

incipicns ab humilitale

Chrisli

et se

facio te

Doininus nomen

ei ; et

ipse

Deus

postca convertens ad alloquendam Ecclesiam usque ad cum versum qiiem commeraoravimus, ubi ait, Et
ifm eruil tc, ipse

Jsrael, universoi terrce vocabitur {Isai. lii,

13-

liv, 5).

48. Quid contra hanc evidentiam expressionemque

Deus Israel

univers(C

tei-rce

vombilur
exaltabi-

rerum
litos,

et pra?diciarum et

impletarum

dici poiest? Si

Lcce, inqiiil, in inteHeclii erit^

puer meus,

et

de Christi

divinitate discipulos ejus putant esse

men-

lur, ct lionorificabitur vehententer.

Quomodo

mulli mi-

rubunlur super

te

sic

tamen

et

inhonesta videbitur ab

numquid de Christi passione duhilabunt? Resurrexisse non solcnt credere at illa omnia ab homi:

omuibus species tua,

eiiiin

et

honor luus ab hominibus. Ita

et

tiwabitiiJur gentcs multa; super cuni,

continebunt

reges os suum.
illo,

Quoniam qutbus aon

et

est

nuntiatum de

humana perpessum etiam libenier cic<iunl, quia hominem tantummodo credi volunt. Ille ii;ique sicnt ovis ad immolandum ductus, ille inter iniquos depunibus
latus,
ille

videbunt;

qui non audierunt, intelligent.

et

Domine,
cui
,

vulneratus propier peccala noslra

cujiis

quis credidit auditui nostro?

reveliitum est?

brachium Domini
illo
,

livore sanati suinus, cujus facies iiijuriata est, noc

Nuntiavimus coram
:

tit

puer

vt

magni

.-fislimala,

palmis caesa
:

et

sputis

illita

cujus

radix in terra

sitienti
et

non

est species illi,

neque honor.
:

deformis in cruce posilio

Israel ductus ad

ille ille

ab iniquilalihus populi
qui iion habebat speperc(iiici)aiur,

Et vidinms illum,

non habuil speciem neque decorem

et

mortem

sed vultus ejus abjectus

deformis
,

posilio

ejus

ab

ciein ni'que

decorem, quando colaphis

omnibus hominibus

liomo in plaga

et

qui sciat ferre

quando
lur;

spinis coroiiabatur, quaiido

pendcns irrideba-

infirmitates, propter

quod

et averlit se facies ejus,

est.

inju-

ille

qui, sicut agnus coram tonientc non habet os suum,

riata est,

nec magni watimata

Hic infirmitates
Et nos
et in

no-

vocom,

sic noii aperuit

cum

ei

diceretur ab

slras porlat, et pro nobis in doloribus est.

existi-

insnllantibus, Propheliza nobis, Christe (Matth. xxvi

mavimus

illum in doloribus esse, et in plaga

esl

poena.

xxvii; Marc. xiv, xv

xix)
:

Luc. xxii, xxiii,

,

et

Joan.

xviii,

Jpseautem vulneratus
viatus
est

propterpeccula nostra,et infnErudilio

pacis

neinpe jam exalt;\lus est

jam

hoiioi ilicaius est

propter iniquilates uostras.

vehementer.

Nempe jam

iniiaiilur geiites miilt;c

,

super

nostra; in

eum,
,

livore ejtts sunati

sumus. Omnes ut oves

peccatis no-

eum. Jam conliiiuerunl reges os stium

qiiibus non est nunliaium de
ilb,

qtio

adver^us

erravimus
slris.

et

Dominus

tradidit illuin pro

Chrislianos leges soevissimas promulgabanl.

Nempo
et qiil

Et ipse quoniam viale

tractatus est,non aperuit os

est, et ut agitus

jam videnl,

ul ovis
tjui se

ad immolandum ductus
londeret fuit sine voce
,

ante

eum

non

audieriiiit

jam

inlelliguiit

(Rom. xv, 16 21). Quo-

sic

non aperuit os suum.

ejus.

niam genles quibus non aiinuntiaverunt Prophela^

magis
ipsae vident

In

htnnililate

sublntum

est

judicium

Gencrationem

quam

vera nuntiala sint per Pro-

ejus quis enarrabit ?

Quoniam

lolletur de terra vita ejus

est
,

phetas. Et qui non audieruni ipsum Isaiam loquen-

nb iniquilatibus populi mci ductus

ad mortem. Dabo
et diviles

tem, jam
ligiint.

in Lilleris

eJMsde

qtio isia

sil lociilus, iiitel-

ergo malos propter sepulturam ejus

propler

Nam

et in ipsa

genlc Jud;'oriim

ipiis credidit

mortem

ejus; ob Itoc

quod iniquitatem non

fecerit,

nec do-

auditui

Prophctarum, aut brachium Doniini, quod

37 38
iii

est

lum

in

ore suo. Dominusvult purgare illum de plagn. Si

Clirislus ipse, qui per eos annuntiabatur, cui revela-

dederitis vos ob delicta vestra

animatn vestram, videbilis

luni esi {Joan. xii

ei

Rom. x

IG)

quando
,

semen longissimce
ribtis

vilce.

Et

vuit

Dominus aufcrre a dolotucein

,

manibus

suis ea scelera

Christo admitlebant

qiia;

animam
,

ejus, oslendere

illi

et

/igurare per
;

fuiura pracdixerant Propheiaj quos haheb;int?

Nempe

sensum

justificare

justum bene servientem pluribus

et

jam hcereditaie possidet multos,

spolia,

et fortium parlilur

peccata illorum ipse sustiitebil. Propterea ipse Itwreditabil

cum

ea quae diabolus et

d*mones
,

possidebant,

complures,
tradita est
:

et

fortium partietur spolia.

,

Proptcr

per ecclesiarum suarum fabricas

sarios usus,
illis

et quoslibel neces-

qnod

ad mortem anima ejus

el

intcr iniquos
et

expulsis proditisque distribiiit.

CBslimata est

et ipse

peccala multorum susttnuit,

traditus est. Delectare
,

pro-

C.\PUT XXXII.

Apostolorum contra idololatriam

pter iniquitates

eorum

slerilis

doctrina vindicatur ex prophetiis.

quoe non paris

viulti
ftlii

exsulta et clama,
,

quw non

parttiris; qtiia

49. Quid ergo ad

Chrisli
isia
,

liaec

dicunt perversi laudalores

deserto!

magis
,

quam
est

ejus qua: habct viruin.

,

ct

Christianorum oblrectatores?Numquid ut

Dixit enim

Dominus

Dilata locum tabernaculi tui

et

per Proplietas tanlo ante praedicerentur, Christus

fecil,

mlas

'

tuas conftge;
,

non

quod parcas

porrige

loii-

magicis artibus

autdiscipuli ejus ista (inxerunt.

'

gius funiculos

et

palos validos conslitue.

Eiium utque

' sic edilio Rat. suflfragantibus Iss. Al F.r. ct Lov., ab humanitate. * Mss. septem, intellectum inteltiget. I ^ F.r. et Lov. , caulas. Rat. vero et Mss. prope omnes habent , aulas : quilms consenliuiit codices non pauci ia Einst. lOo, n. 15 quo tamea loco nost edilioaem Lov. leei; tur, auUeas.

Numquid quondam

ut dclecietur
sterilis
,

Ecclesia diffusa per gentej

in

nunc

pluribus

liliis,

quam

iila

Syn;igoga quoo Legera sive

>

Regem lanquam

virura ac-

In prius edilis , dilatetur. Al in Mss. , delectetur : quo alludil piiniuin Augustious ad illud, Dclectare sierilis ; explicalurus postea aliud Propbetae dictum, Diluta lo-

quidem

cwm

tabernactdi tta.

Sai^ct.

Augcst. in.

(Trmte-quatre.)

mi
ccpcral
:

DF^CONSENSU EVANGFJ, ISTAHLM,

miniqiiid
iil

S.

AUGUSTINI
,

068
sallem Dcus Israel im-

sic dilaiel

locum labeinaculi
nsque

siii

rum

volunt fuissc cultorem

sit

omiics nalionos cl lingiias occnpans, ul longius qiiam

probalus et dctcslalus

qucm

constat isiorum
,

Hoinani

iiniicrii jiira

iLMidunliir,

in

Pcrsas ct

evcrsorcm. Scd nimijuai)) boc piofcrcnt

nisi qiiod

Inilos aliasiiiic barltaras gcnlos funiculos pnrrigal; ul

in tlexliMaiii if-r
ri>'i'>s
V

modo

forle confinxcrint.

Qnod

cuiii pvoluloriiil

appa-

vcms
S'

cliri^iiaiios,
iniillis

e(.

in sinisliaM)

pcr

rcbit, eo ipsc ccrlo, quoil laiila rcs

tur, qu;c uiiqiicdi:buit
esl, accidisset, in

lam

igiioia

profcr-

r-hrisli
:iiii
;

uios ii
iil

lain

iiulis

noincn cjus

antcqiiam boc (|uod pra;dictum

leinplis
*

nrf

incn cjns

li.sTetlilel geiitcs. ul civi--

diorum

omniuin gentium
qiii

lalcs

(jii;i'

a vcro Dci cultii cl a vcmm rdigionn clcscrlac

rccitari

ut piwstiucicnlur ol prajinonerentur
^

fiicrant, jain nuiic inliahitcl; ut

niiiias cl

non liinucritliominiiin

nuiic volunt

essc christiani.

furias, quaiiilo in sanguinc niartyriim tan-

CAPUT

XXXIII.

Iii

cus qui

renm liumanarum

/V;-

qiiam
nnillis

lioiiore

purpureo vcsiicbatur, ut prirvalcret lam

ct poteiitibus pcrscouto(lclcslabilis fucril,

Hcilalem per
queruiilur.

clirisliaiiu

tempora dcminuiam esse con-

tamquc vclicnicntibus
ul

ribus

siiis;

non crubrsccrct quod

lieri

51.

Oclndc quoi! de

felioitatis

rcrum bumanarum
si

quamlomagiiiiin cratcrimcn
iil

vclisse (brisliaiiuin;
qui:i
ii!i

d(;iniiiutioiio

pcr clirisliana tcinpora conqucruntur,

onfusioneni in porpctuiim olilivisoalur,

libros pbilosoplioi

um
,

suoruni

Icg:int,

ca reprobenden-

abundavcrat pcViatiini, siipcrabundavit gratia {Rom.

V, 20)
;

tium,

qux nunc

eis eliani recu.s;\niibus

etmurinuran-

ul iguominia.' viduilatis

sii;o,

mcin")r

non
',

sit

libus siiblrabiintur

tu:n vcro magiuiin laiidem rcpc-

quia

paiiliiliim

dorclicla ot oj^iirobrio siibjocta

:

Inm

ricnl tcinponini obrisli;uiornm.

Quid

ciiinieis niiiiuiabiile-

cniincnti gloria rcilorcscil

nuniquid postrcmo ut Doct

tur folioilatis

nisi

quod pcssiine luxiirioscquc

qtiia

minus qui

fccit oani, et a

dominatu diaboli

divmo-

banliir in n:;ignam Crcatoris injiiriam? Nisi forte hihc

siiiil

num

criiit

oam

ipsc

Dcus Israel

iiniversrc lcrrcc jiim

toiupoia

liial.i,

pcr omiics pcnc

civit;itcs c-a-

voccUir, disoipuli Cbrisli finxcrunt, quod Propbotic,

diinl llieatra, cave.c

tinpiludinum otpublica; profcscadiiiil

quyrnin Libri niinc

habonliir,
fjerel,
[)0.

in

manibus inimicorum
filius

Cbrisli

sioiios fiagiliorum
qiiibiis

'
;

ct for;i vcl

Uioenia
,

in

lam longc anlcquam Cbrislus

bomiiiis

du;inonia colebanliir.

Undc cnim cadunt

ciini

nisi

proedixcrunt?

inojiia
struot.i

rcrum
siint ?

quarum
^'oiino

lascivo ct sacrilogo usu con-

Hinc crgo intclliganl, quod nc tardissimis qui^

Cicoio coruni
,

Uosoium

dem

alque obtusissimis
:

obscuriim dubiumve roliniiitelliganl

qucmdain

laudiirct bisirioncm

ita

pcritum dixit, ut
;

quiliir

biiic

inqiiam

Cbrisli

pervcrsi

solus essct digiius qni in sceiiam dcbcret inlrarc

ila

laudatores et christianae rcligionisexsccralores, etiain

Gbrisli discipiilos conlra deos

virum bonuin,

ul soliis cssct

dignus qui co non debe? (|iiid

eorum
isti

ea didici^se at;

ret accodorc {Cic. Orat. pro lioscio)

aliiid

aper-

quc docuisse qu;c doclrina continel Cbrisli

Deiis Israel
,

quia

tissimc oslciidcns, nisi iiiam soeiiani essc tani tiirpem,

ut tanlo

qui hx'c
atqiie

omnia qu;e

colcre voluiit,

minus

ibi

csse lionio dcbcat

dii

quanlo
tali

lucrit

abominanda

evertenda

in Libris

Propbelarum

niagis vir

boinis? cl tanion

eoruin

dedecoie

praecepisse inveniliir, ipse Deus uuiversrc lerr.o, sicut

placabantur, qualc a
ccnsebat. Est
otiaiii

viiis bonis
liinc

roniovcnduin cssc

lanlo anlepromisit, pcrChristum el Clirisii Ecclesiam

cjusdem ipsins Ciceronis

jam

vocaliir. Si

enim Cbristum

niira deincntia suspi-

apcrta confossio, ubi

ait, sibi

Floram

inalrcni

ludorum

cantur deos eorum coluisse, ac pcr bos

potiiissc;

cum

lanla

cclcbritate placaiidain {Cic. in ^^errem, act. 5). Inqiii-

qui

numquid ct Deus Isracl deos eorum coluil de se per onmes gcntes colcndo el de illis abomivii, 5)
,

bus ludis

l,ania exbilicri

tnrpiludo consueyit
siiit, a

ul

in

eoriini coniparalionc c;cicri boncsli

qiiibus lu-

nandis alqne evertendis {Deut.

pcr Cbristum
ubi va-

mcn

cii;im ipsis agendis viri boiii proliibciilnr.

Quac

quod promisit implevit? Ubi suntdii corum?

licinia

isla cst

Flora mator

qi):ilis

doa est, qnani cclcbiior

propiiiat

fanalicorum
,

ct divinationcs

pylhonum? ubi
vel oracula d;c-

ct babcnis

cfiusioribus laxata conciliai el

auguria

vel auspicia,

vol aruspicia

lui'piludo? Quaiilo jani lioiicslins in scciiam Uoscius

nionum? Cur non profcrlur ex istiusmodi anliqiiis libris admonilum aliquid et pra;dictum conlra clirislianam fidcm, el contra Propbctarum noslrorum expres-

inlrabal,

quam Ciccio
,

dcani talcni colobai? Si demi-

nula rcruin copia

dii

qii;c in ii;oc

cclobranda funduntur,
sint qui taliuli'

Genlium offondunlur, apparet quales

Si aulcni ipsi irati ista

sam jam
laiein
?

in

omnibus gcntibus
,

tani
,

perspicuam vcrinostros
,

bus doleclantur.

minuunt,

Offcndimus
:

inqiiiunt

deos

ct
-

lius irascunlur qiiani placanlur.

Quapropler,

aiit plii

dcscrucrunl nos
hierunl,
el

idoo adversus nos Cbristiani pr;cva

fclicitas

losopbos snosarguant, qui

lalia in

luxnriosis iiomini
lalia

humaiiarum reruin

defessa

'

ac

bus reprehenderunl; autdeos suos franganl, qui

dcminuta
fuisse

dilabilur.

Uoc

sibi

cerle

per Cbrisli:inos
:

dc suis culloribus excgerunt

vcl

si

lamcn jain inveniunt

:

evenlurum, Icgant ex hbris vatum suorum

si

sed
suo-

quos frangant
vi-ro

vcl

quos abscondant

Clii istiano-

ea legant, ubi

non Cbrislus, quia cum deorum

;

riiin

tcmporibus dofccium rcrum

secundaru.m

qiiibus in liirpia et noxia dcfiuebant,

Sic optime vetus codex Corbeiensis id enira respoodct Propheta} verbis aiilc alialis Kjnomimw viduHalis tuw uon
:

blasplicmando

iniputare dcsislanl, ne inagis nos undc amplius Christi

polcslas laudctur, admoneant.

eris
5

menwr.

opprobrds objecta.

]
,

in aatiquis codicibus

couslanter scrijjluui cst

alii
,

oblun'

sissimis.
^

lu editione natisponensi additur, auribus. sic

i;at.

Lov., depressa. Editi vero

suffraganlibus Mss.

de-

'ma.

' Editi

et alkiuot Mss. At Lov. et Er. , nolunl. \i-dhdmil, jlafjiliosormn : iiio (^uo wss.,/%i(iorw.

4060

LIBER PRIMUS

1070

CAPUT XXXIY.

Epilogus superiorum.
,

cum

rcbiis ;if!(crniscontcmi))aiiiiuiu "orilas pcrfruatur,

52. Miilla Iiinc diccrein, nisi uie jain libruni isliiin

concUui(!re, alque ad proposilani intentiouem rcdire

rcbusaulcm

oriis (ides cnHKiiliiiiiidohcalur, piirgalur

,

homo

per rcrum tcmponiliiim fidcm

ul ;i'tcriiariim

su^cepti operis neccssitas cogerei.. Cuin

iicas qu;csliones
,

enim cvangequaludr

pcrciiiiat vcritatcm.

Nam

et qiiidam coriim nobiiissiin

ubi videntiir qnihusdani

,

nius philosoplms Plalo,

vocaiit,
sic
ait
,
:

eo lihro qiicm TimxMiin

;id

Evanyeiislic non inter se constnrc

rer
,

solvcre aygicdesinguloruni
,

Qnanliim

id

quod
duo

orluiii
t

est
illa

ul

polni expositis

inteiUionihus

selcrniias valct

tanlum ad

(idein vcrilas.
:

Duo

primo

inihi

disculieudura

occurrit,

quod nonnulli

sursum

siint, oetcrnilas et vcrit:is

isla

deorsum,

qiixrere solcnt, cur ipsius Christi nulia scripia proferanins. Iia

quod orlum
revoceninr
,

esl

et lides.

Ul ergo ab
(irliiin

iniis

ad sumnia

enim

vokiiit

et

ipsum credi nescio quid

atqiie id

quod

cst rccipiat a>tcriii-

ahiid scripsisse qiiod dilignnl, niiiilquesensi^scconlra

tatem, per ridcni Vfnieiidnm c-( ad vcrilatem.Et quia

deos suos

sed cos polius magico ritu colnisse

illo

ei

omnia

qiux; in
,

coiilrarium pcrgnnt, pcr aliquid

ct

mcdium
tcnipojiisia

discipuhis ejus iion solum de

fuisse nicntitos, di-

reducuiitur

ab xHcrna

justilia

temporaiis iniquitas
iuslitia
iinis
,

cendo
aliiid

ilhiin

iiiliil

Deum |)cr queiii fixcta sunt omnia, cnm quam homo fiieril, quamvisexcclleiitissim;ic
veriim eliani de diis
illo

nos alicnabat; opus crgo erat media

rali,

quic mcdict:is, temporaiis essct de

*,

de
et

sapieiiii;c

cuisse qiiod ab

didicissent.

corum non hoc doUnde factum esl ut

colilur, elistoriim

summis

alque

ila

sc nec abruiiipcns a

snmmis,

conlemperans

imis, iina redderet

summis. Ideo
Dcus
,

Cliri-

eos de Deo Israel potius urgeremus, qui per Ecclesi;im

Cliristianoriim ab

stns medialor Dci cl

hominiim diclns

cst, iiitcr Deiiin

omnibusgenlibus

immorlalcm
(I

et
,

iiomiiicm morlaicm

ct

hoino
id

sacriiegas vanitales ubiquejamevertit, sicut

pcrProea

Tim.

II,

5)
,

rccoiiciliaiis

honiinem Dco

mancns

phetas suos lanlo anle

inen
,

pr;i3di.\it,

el per Christi no,

quod eral
in

faclus

quod non
et

erat. Ipse esl nobis

hdes

in

quo benedici omnes gentcs proniiserat

rcbus
54.

orlis,

qui cst veritas in a;lernis.

incnarrahilo
anliiinis

quae pr.Tcdixit, implevit.

Ex quo
corum

inlelligere

debent

Uoc inagnum
cl

sacramenlum

nec Christum aliud de

cere poluisse
,

diis

vel

nossc vcl do-

hoc regnimi

saceidotium

pcr propheliam

quam Deus
,

Israel per

Prophetas suos

revclabalur, posteris ooruin pcr Evangeiiiim pra;dicatur. Oporliibal

jussil atque praidixit

per quos ipsum Christum pro-

enim

iil

aliqiiaiido in

omnihus gentidc->censioiiem

misit et niisit; in cujus

nomine secnndiim
Deus

pollicila-

bus rcdderctur, quod

batiir.

diii

pcr uiiam gcnlcm promilte-

lionem quam Patribus

fecil, cuii)

hencdiccrentur

om-

Proiiidc

(jiii

PmplRlas anle

nes genlcs, faclum est utct ipse

lernw vocaretur
doctrina deviasse,
:

Israel, univers;;

suani praMiiisit, iptc ct Aposlolos posl asccnsioncm

nec discipulos ejus a sui magislri

suam

iiiisit.

Oiiinibus anteiii discipulis

siiis

per

liaini-

cum

deos Gcntium

coli

prohiberent,

nein qiiem assumpsit, (anqiiam

capiil est. Iiaqiie
dit ct (lixil,

membris

sui corporis

ne

vel insensatissiinulacris sup|dicaremus, vcl socic-

cum

illi

scripscriini qu;c illc oslenesl (|uod ipse iion

lalem ciim da;nioniis haheremiis, vcl creatuiae potius

quain Creatori religionis obsequio servireinus.

nequaquam dicendum
qiiandoqiiidem
diclaiile

scripseril;

mcmbra

CAPUT XXXV.

Medialoris imjsterium
,

ejus id operata

atiliquis

pcr

suiit,

quod
ille

capile cognovcrunt. Quidquid

prophdiam, nobis per Evangelium prwdicalur.

53. Qnapropler

enim

de suis
illis

faclis ct dictis iios legerc voluit,

hoc

cuin

sil

ipse Chrislus Sapienlia

scrilicndum

lanquam

siiis

miinibus imperavit.

Dei

per qucin crcita sunt

sive

omnia

mentes rationales

Angelorum
in

sive

cumque niill.-e hominum, nisi

iiostris dif-

IIoc uiiiiatis consorlium cl in diversis officiis coiicor-

dium membrorum sub uno

quis inlellexerit
,

capiie ministerium qiiis-

panicip:ilione ipsiiis sapicntes fiant, cui per Spiritum

iion aliter

accipietquod narranlibus

sanctum, per qucin charilas

fundiliir
,

cordihus

discipulis Cliristi in Evangclio legerit,

quam

si

ipsam
scri-

inli;cremus,

qii;e

Trinitas unus Dcus est

manuniDomini, (piaminpropriocorporcgestabat,

con^iilluni cst divin;i providentia mortalibus, qiioruin

benlem conspexerit. Quamobrem

illa

potius jam videa-

teniponlis vila

iii

rcbus oricnlibus et

occidcnlibus

mus

qiialia

sint,

qua; puiant

Evangelistas sibimet

occupaia lencbalur, ul eadcm ipsa Dei Sapientia ad

ipsisscripsisse contraria (quod paruin intclligenlibus

videri potest)
;

unilatem person;e

sii;
,

homiiie

assiimplo,

iii

quo

ut his quxstionibus dissolulis, ex

illius capilis

hoc

'

leniporalilcr iia^ceivtur
geret, congriia
tieiido et
saliili
,

viverel, moreretur, resur-

quoqiie appareal,

noslrae diccndo et facieiido, palieret

membra, non solum idem senlicndo, verum etiam conveuientia scribendo,

in corporis ipsius unitate

sustinendo
,

el
([ui

deorsum hominibiis
sursum
suiit .\ngelis

germanain servasse coiicor-

exemplum redeundi

el eis

diam.

exeniplum mancndi. Nisi

eiiiin et in aiiimse ralionalis

Sic olim ferebat edilio l^atisponensis scd hanc gernianara certe leclionem ia poslerioribus ediliouibus coiilia niaiiuscrii)toruin fideai mulavcrant ad huac nioduni (jm medietas temporalis esset de imis mixta et summis.
; :

naliiia lcmporaliter aliquid oriretur, id cst, inci|)eret

esse qiiod non erat,

ad sapicnlein

nunquamex viia pessima el siulia atque optimam nervenirel. Ac per hoc,

1071

I)E

CONSENSU EYANCnLHTARUM,

S.

AUGUSTINI

1072

LIBER SECIfNDirs.
in
alia

quo Malthxi Evangelium usque ad coenae narralioaem ex orcline pertractat Au!?ustiiius, cunifiue oo comnarat Marci, Luca; et Joanms Evangelia, demonslraus perpetuamiulerqualuor Evangelislas reoeriri cousensionem
-*^*->@>ee<--

Prologus.
(luni

l.Quoniamsermonenonbrcvi ctadmoqui
discipulos
Chrisli

scd ah cis lioc pulabalur, quos Mari* latcbal virginilas.

iicccssario.quein libro uiio coniplcxisumiis, rc-

Nam

Lucas

ait

Et

ipse Jesus erat htcii>ieiis quasi

lilius

ful.uimus eornm vanitatcm,

amiorum

trifjinla, ui

pulabutur,

Joseph [Lnc.

iii,

Evangeliumconscribenics.idcoconlcmncndos putant,
qiiia ipsins Christi

23). Qni lameii Lucas

non ejus parentem solam Macrescebal

el

(lucm

liccl noii

utDeum, tamen

ut

riam, sed ambos parcnles ejus appellare miiiime dubitavit, ubi ait
:

liomincin sapientia longc

pr; c;rlcris

cxccllentcm

Puer autem
el

conforlabalur

honorandiim esse non

ruiiiur a iiobis
;

dubilaiit, nulia

scripla profc-

cl

eum

lalia scripsisse videri

volunt,

qualia perversl diliguiil, non qualibus Icctis et crcdilis a

in illo. El ibant parenles ejus per omnes unnos in Jerusalem in die solemni Paschw. Sed nc quisquam hic parcnlcs con-

plenus sapientia,

gratia

Dei erat

pcrversilalc corrigi possuiit

Evangelisl;!
sibi

niinc jani

videamus
ne

sanguineos polius Mari;c

cum

ipsa

matrc cjus

inlelli-

ca

qus qnatuor
in

de Chrislo scripscrunt,
;

gcndos

quiin;idiiiodum

auiuc inter se coiigruanl

quid ad illud rcspondebil, quod ipso ilem Lucas superius dixil. El erat pater ejus el mnier
piilet
,

quid cx hoc

fide chrisliana

offendiculi patiantur,

qui curiosiores
ciiiiiqiie

quam
,

capaciores sunt,

quod non

ul-

pcrlcctis, sed quasi diligentius pcrscrutalis

evaiigclicis Libris

inconveniciitia quiiedam ct repu-

illo ( Id. ii 40 non ex concubitu Josepb, sed ex Maria virgine nalnm Chiislum unde cum palrcm ejus a|ipeliat, nisi quia et vinim M;iri;c

miranles super

iis

qu(e dicebantur de

il,

53)? Cuin

igitur ipsc narrct,

gnantia sc di'prebcndisse existimantes, magis ca contcntiose objecianda,

recle iniolligimus sine commixlioiie carnis, ipsa co-

quam prudcnler consideranda

Joseph cjeneraillius

pulatione conjugii

et

ob hoc eiiam Christi patrein

cx ejus conjuge natus
? sit,

CAPUT PRIMUM. Quare usque ad

tores Chrisli

esse arbilranliir.

multo conjuiiclius
qii:tm
si

qui

cssel aliunde adopiatus

Undc manifoslum

commemorentur
sit

cum de

semine

cst illud,
illos

quod

ait,

Christus non

natus, sed de Virgine Muria.

:

dixisse, qui

eum cx

Ut putabatur, fdius Joseph, prople:' Joseph, sicut alii homiiics

Chrislus filius David, ctim
sit

S. M;ittlia'us evaiigelista sic orsiis esl

raiionis Jesu Christi,
1
).
filii

Liber genei,

nascuntur, natum arhitrabaniur

David,

filii

Abruham (Matlh.

CAPUT
i-

II.

Quomodo
filii

sit

Quo exordio suo salis osteiidit, gencraiionom Chrisli secundum carnem se susccpissc narrandam.
Secundiim hanc enim Christus
lilius

ex Josepli

Duvid concubilu non

si

natus.

Ac

per hoc, etiam

dcmoiislrarc aliquis posset,

consangiiinilalis origineni

hominis est
(

Mariam ex David nullam

quod
et IX,

cliaiii

se ipse sa'pissime appellat

iiobis

Id.

\iii,

20,

),

conimcndans

quid misoricordilcr diilla

ducore, sal erat scciindiim isiam ralioncm accipcie Chrisluin niium David , qua ralione ciiam
Josepli

gnatus

sit
,

esse pro nobis.

Nam
qiiia

supcrna el aitcrna

patcr ejns rcole appellalus cst

qnanlo magis, cum

gcneratio

secunduni (iu:im Filius Doi unigenitus est

evidciiler dicat :iposloius Paulus, cx

seminc David

ante
sunt,

omncm

crcaluram
cst
,

oinnia por ipsum facta

ill;i

ita iiioff:ibilis

ul do

diotum

prophcta
[Isui.

inlelligalur, Generationem

cjus quis enarrubil

secundum carncm Chrislum ( Rom. i, 3), ipsam quoquc Mariam de slirpe David ahqiiam consaiiguinilalem duxiSiC, dubitare utique non dcbemus. Cujus
femin;e quoniam nec saccrdolale gonus tacelur,
siiiuanle
<]"''>'"

Liii,8)? Exsequitur cigo iiumanam gcncrationem

Cliristi

iii-

Malthanis, ab
qiios

Abraham gcneraloros comme:id

morans,

perducit

Joscph

viruiii

Maria; dc

Luca, quod cognala cjus cssct Elisabclh dicit do liliabus Aaron ( Li(c. i, 36, 5) firmis

qua

iialus esl Jesus.

Noque enim

fas

crat ut

ob hoc

sime tonciidum
propag;il;im, et

esl

eum

a conjugio Marioc
,

separandum

piitaret,

quod non

carnem Chrisii ex uiroqne generc legum sciiicet el saccrdoluni,'in qiiiilliim

ex ejus concubitu

sed virgo peperil Chrislum. lloc

bus pcrsonis apud

populum lIebra;orum cliam

id
csl,

enim exemplo magnificc insinualur lidclibus coiijugalis,

mystioa uiictio figurabalur,

Chrisii nomcii clucot
,

chrisma,
illa

undc

ctiam servala pari consensu

,

C(;ntiiieiitia

possc

lanlo anle ctiain

cvidcn-

permanere vocarique coiijugium

I

non peimixlo cor:

lissima significalioiie pi;cnuiitiatuin.

poris sexu, sed custodilo mentis afTectu

pr.csertim

CAPUT
5.

quia nasci eis eliain

lilius

poluit sine ullo

filios

complexu

III. Quare alios progeneratores Matthwus enumcrut, alios Lucas.

Christi

carnali, qui propter solos gigncndos

est.

adhibeiidus

Quos autem movel, quod

i,

alios progeiieralores

Neque
jiatcr

ciiim

proptcrca

non crat appcllandus

Matlli;LUS enumcrat, doscendeiis

a David usque

ad

Joseph

Chrisli, quia

non eum concumbendo

cjiis

Joscph [Matth.

MG),

alios autein

Lucas asccndens
38), facile est,
,

genuerat, quandoquidcm rectc patcr esscl ctiam

" Joscph usqne ad David [Luc. ni,

23

quem non ex
ptasset.
3.

sua conjuge procrcatum

aliuiide

ado-

"' advcriant duos palrcs habcie potuisse Joseph

"""ni ^
aliter
filius
;

l'"^

gcnitus, altcrum a

quo

fuerit adopta-

Pulabaiur quidem Chrisius eiiam

*"^ ^^)- Aniiqua est

()

cnim consueludo adoplandi

eiiani

Joseph, tanguam ex ejus oinnino carne progenilus

Retract. cap. 16.

1075
in
illo

LIBER SECUNDUS.
populo Dei,
iit

1074

sibi

(ilios

facercnt qnos non

fiHa
illi

cnim
fieri
,

dixissct Joannes, Dedil eis poteslatem Filios Dei

iis

ipsi

genuissent.

Nam
(

cxceplo (juod

Pharaonis
alie-

qui credunt in nomine ejus; secntns ait,

Qui

Moysen adopiaverat
nigeua
fuii),

Exod.u, 10)

quippe

non ex sanguinibits, neque ex voluntatr carnis, neque ex

voluntate
viri,

ipsc Jacob ncpotes suos cx Joscpli natos,

:

sed ex

Dco

nali sunt. Ita qiios dixil acfilios,

verbis manifeslissimis adoptavit diccns

filii

Nmc
te

ilaque
veni-

cepla polcstale factos

significat
iialos
tia

Dei

qiiod

iila

adoptio

lui dito

7!'
,

facti

siiiH tibi
et

pnusqnain ad

qiiam Paulus conimemorat, eosdem dixit

rem, mei
et

suiit

Ephrccm

Manasse, tanquam Ruben

si

ex Deo. Alque ut apertius ostendtTCl qua graet

Siineon eiunt milii. Nalos autem

erunt
(

genueris poslea,

factiim sit, El Verbitm, inquit, caro factum est,

tibi

Gen. xlviii, 5, 6

).

Unde

eliani factnin cst

liabitavit in nobis

{Joan.
Dei

i,

12-14

tani|uam dicercl,
cuin caro essiMit,

Hl diiodecim tribus essenl Israei, excepta Iribu Levi,

Qiiid miruin si

filii

faeli suiit

quse lemplo servici)at

riint,
ligitur

cum

ea quippe tredccim fuefilii

propier quos unicus caro faclus est, cuni

esscl
?

Verbum
filii

cum duodecim

fuissenl

Jacob.

Undc

inlel-

Hac sanc magna

disianlia, quia nos cfrccli

ille

Lucas palrcm Joseph, non a quo genilns, sed

adoplatiis, suscepisse in Evangelio suo,

Dei niulamur in meiius,

filius Iioiiiinis

auiem

Filius

Dei ciiin
iii

quo fuerat

faclus esset,

non

esi miitatus

deie-

cujus progenitores sursum

versus comniemorarct

rius, sed
biis
:

assumpsit qurJ eral inlcrius. Dicil et Jaco,

donec exirct ad David.

Luca, ut unus eorum

Cum
ejiis

cnim nccesse
,

sil,

utro-

Voluiitarie gcnuit nos verbo verilalis

i,

nl

sinius
scilicel

que evangclisla vera narrante

ct Mallhffio scilicet et

iiiitium aliqiiod crealura: ejus {Jacobi

in

18).

Nc

palris originem tenuerit

eo quod

ait, genuil,

hoc nos

fieri

pularcmus quod
in

qui genuerat, aller ejus qui adoplaverat Joseph,

quem
illo

ipse est, idco principatum

quemdam

crealura nobis

probabilius intelligimus adoplanlis origiuem tenuisse,

hac adoplione concessum

7.

satis ostendil.

qiiam
cujus
lius

eum eum

qui noluil Joseph genitum dicere ab

fiiium esse

Non ergo alienum

Eiram
sic

esset a verilate, ctiamsi

Lucas

ejus dictus cst,

illo

narrabat? Commodius enim fia quo fuerat adoptalus, quam

ab

illo

esse Joseph genilum diceret, a

quo

fueral ado-

ptatus.

quippe geiuiit eum, non ut hoino

:

diceretur ab

genilus cujus carne non erat natus.

cjenuit Isaac,

esset, sed ut filius esset

filii

sicut

nos genuit Deus, ut

Matlha'us aulem dicens, Abraliam

genuit Jacob, aique ita in

haac

ejus sinuis,

quos feceral ul homincs essemus.

,

hoc verbo qiiod

ad

est, geiinit,

Uniciim aulem genuit

non soliim

ut

Filius esset,

perseverans donec in nltimo diceret, Jacob autein genuit Josepli

;

qnod Pater non

Pater
tur,
est.

est

sed eliam ut Deus esset, quod et

si

satis expressit
'

eum palrem

se per-

Sed plane

lioc

verbo eliam Lucas uterequis

duxisse ordinem

generantium, a quo Joseph non

omni modo

esset

ambiguum
etsi

eorum adopalrem

adoplalus, sed genilus erat.

6.

ptanlem,

quis ex propria carne gignentem

:

Qiianquam
sic

si

eliam Lucas genilum diceret Joseph

commemorasset

ab Heii, nec

nos hoc verbum perlurbare deberet,

ret, genuit, sed et iste

qnomodo eum

nouter eoruin dice-

filiiim illius, et ille iliius

ut aliud credercmus

quam ab uno

evangelisla gignen-

diccret, nihilominus esset aml)iguum qiiis

ecvum

il-

lem, ab allero adoplanlem palrem fuisse

commemoado-

lum de quo nalus

nuil Joseph
altcr

quis illum a qiio adoplatus erat

alterdicil, Jacoi gefilius

ratum. Neque

enim absiirde

quisque dicitur non

commemorasset. Niinc vero cum

;
,

carne, sed charilate genuissc,

ptaveril
:

quem

filium sibi

Josepli qui

fitit

Heli

ctiain

aut vero etiam nos quibiis dodit

ejus
ficri
,

Deus pole-

ipsa

verborum

differeniia

quid

singuli suscepissent

slatcm

lilios

dc nalnra alque siibslanlia

cleganter intimaveruiit. Sed hoc lacilesane, uidixi,

sua nos genuit, sicut unicum Filium, sed utique dilectione adoplavit.

posset

occurrere homini

religioso

qui

qiiodlibct

Quo vcrbo Apostohis

{Roin.
viii,

s.ncpe uli

non
ad

aliud qua^retidum polius judicaret,

quam

evangeli-

ob ahud
per

intelligitur

15,

et ii,

4),

nisi

slam crederct csse meutitum;

rerel, ut viderel quibus causis
tres

facile,

inquam,.occur-

discernendum Unigenitum ante

omnem

crealuram,

unus homo duos pacalomniosis occur-

quem

facla sunt

omnia

qui solus de subslaiilia

habere polucrit

hoc

et

illis

Pairis natus est,

hoc omnino quod Patcr

cipiendam carnem ex

secundum acqualitatem diviuilalis quem missum dicit ad sus:

icrel, nisi liligare

quam

considcrare maluissenl.
generationes
,

CAPUT

IV.

Quare quadraginla
triplicet.

exce-

illo

generc, quo et nos sccunut

illo

pto ipso ChrislOf inveniunlur

apnd Matthanim, cum

esl, re-

dum naturam nostram sumus,

participes diviuilatis
dicit
:

parlicipanle

quatuordecim
8. Illud

mortalitalem nosiram per diiectionem, nos efiiceret

autem quod deinceps insinuandum

requirebat.

suk per adoptionem.

Ila

cnim
Deus
,

veia ut adverti cl videri posset, lectorem attentissi-

Cum

aulein venil pleniludo lemporis,misit

mum

et diligentissimum

Acnle quinpc
iu

Filium suum faclum ex nndiere, factum sub Lege

ut

animadversum
quadraginta
nasse.

est, M.ilthaium, qui

regiam

Chrislo
Clirislo,

eos qui sub Lege erant redimeret, ul adoptionem filiorum

instituerat insinuare

personam, cxceplo ipso

in

reciperemus

{Galat. iv, 4, 5). Et

tamen dicimur
ut
filii

eiiain

homines

generationum serie nomiiste

nati ex Deo, id est, accepia

potcslaic
.

cjus

Numerus autem
hoc
s?eciiIo et iu

illud

tempus

significat,

efficiamur, qui

jam homines eramus

cfficiamur ausi

quo

in

tem per graliam, non per naturam.

Nam

pcr nalu-

Cliristo
lat

hac terra regi nos oportet a secundumdisciplinani lahoriosam, qna flagel-

ram
'

llUi

essemus, nunquam aliud fuissemus.

Cum

Deus, ut scriplum esl, oinnein fiiwm quein recipit

'

Sic iaMss. Kt in editis, originem. rleriqtie el antiquiores Mss., rccipiamus.

{Hebr.

ncm

de qua dicit Apostolus, per tribulaliooporlcrc nos intrare in rcgnum Dei (Act. xiv,
xii, 6)
:

1075
21).
in

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
Qunm
sJgnificnl eli.im iila virga

S.

AUCUSTINI

1076

ferrca, de qna
;

Psalino lcgitnr, lieges eos in virga ferrea

cum

siv

'oni,x> alias

dccim, el a David iisque ad tnn<:migra(ionem Babyqiiainordccim lolidcmfiue alias nsquc ad

,

periiis dixisset,

Kgo aulem

conslilulus

sum rcx ab

co

nalivitalcm Clirisli {Matlli.

(inxil in

i,

17);

non lamon cas

oiiiiics

super Sion monlem sanclum ejns. Rcgnntur enim ctiam

summam
id cst

iil

diccrcl,

Finnl

qnadra-

honi

iii

virga fcrrea, de quibus dicitiir,

;

Tempus

csl ul

ginla dn;p. Uiins qiiippc in

illis

progcncialorihiis his

judicium incipiat a donio Domini

qualis finis eril cis qui

et si

initium anobis,
? et si

nnmcninr,
in

Jcchonias, a quo facta cst qn.Td.-Jin

,

non credunt Dei Evangelio

peccalor
et

cxlrancas gcnlcs dcllcxio

qnando

in

Bahyloniam

justus vix salvus cvit

(1

impius ubi parebunl

Pelr. IV, 17, 18)

Ad qnos

perlinct

quod scqnilnr:
ii,

transniigraluin cst. Uhi aiitcm ordo a rccliludinc flcclilur, alqiie ut cnt in divcrsum, tanquam
facil; illud

aiiguhim
in fine

Tanquam
tur

vas figuli conteres eos {Psnt.

;

9).

Rcgun-

quod

in

angulo

est,

hisnnmciatnr,

enim honi per hanc disciplinam

:

mali vero

com-

sciliccl prioris ordinis, el in capitc ipsius dcflcxionis.

miiiunntur
pro|)tcr

qui tanqiiam iidem ipsi comiiicmoraiilnr

alqiie

El hoc ipsum

jam

prcefigurabat Ciirislum a circumci,

una

cadem sacramcnta

',

qu;ic

habcnt

communia mali cum bonis. 9. Quia ergo numerus iste

sacranienlum cst
,

lanquam ab Jcrusalcm ad Bahyloniam quodammodo migraturum, ct hinc al(|nc

gularcm
hinc ulrisquc in se credcnlihus tanquam lapidcm anfutnrum. H;cc tunc in figiira prcpnrahat

sione ad pr.Tpntiiim

iaboriosi hiijus lemporis

rcgis Christi
illud dcclarat,

qiio ,sub disciplina

advcrsns diabolum dimicamns, ctiam

Dcus rcbns

quod quadraginia diernm jejuninm, hoc

tionem animac
,

cst humilia-

in vcritalc vcntiiris. et ipsc Jcclionias, nhi angnhis isle pr;cfigiiralns cst, inlcrpretatiir

Nam

consecravit et Lex ct Propheta^ per

qui quadragcnis dichiis jejunaveIII

Pra:paralio Dei. Sic ergo

jam non

qu.idr;tginta du.T,

Moysen

ct Eliam,

quod faciunt

verunl {Exod. xxxiv, 28, ct

Ilcg. xix, 8); et

Evan-

quatuordccim, sed propicr unum bis niimeralum, quadraginta una gcneralioncs fiuiit, si ei
lcr
,

gelium pcr ipsius Domini jcjniiinm, qnibns dicbus

quadraginta ctiainlcnlab;ituradial)oIo(.Va/i.
quid aliud
iv, 1,2),

ipsum Clirislum annumeremus

vit;ie

qui luiic rcgcml^B

,

nostr.-c

temporali alque lcrrcno;

lanqnam nu-

quam

per
in

omne

biijus

socculi tcmpiis ten-

mero quadragcnario

rcgaliter pr.Tsidel.

tationem iiostram

carnc sua,

qnam de

noslra

mor-

talitate assuincre dignaliis cst,

prxfigurans? Pbstrc-

surrcctioncm quoqne non ainplins quam dics qnadraginta

cum discipulis
vitoc

in liac terra esse voluit {Aci.

i,

3),

ad istnm mortaliialem nobiscum participaiidam quia descciidcnlcm vdluit signilicarc Malth.Tiis, idco ct ipsas gcnoraliones ah Ahraliam usquo ad Joseph ct usque ad ipsins Christi naiivilalcm, de-

H. Quem

huic eorum
mixtns, et

adhuc humana convcrsatione conialimcnta mortalium, qnamvisjam

:

cum

illis

scendcndo commemoravit ab initio Evangclii sni Lucas antcm iion ah inilio Evangclii sni, scd a bapti:

non moriturus, accipiens

ut per ipsos qnadraginla

smo

Christi, generationcs cnarrat, ncc dcscendcndo,

dics significarct, se occiilta prscsentia qiiod promiserat implcturum, quando ait, Ecj:e ego vobiscum

sed ascendendo,

t;mquam saccrdoiem
;

in

cxpiandis

snm
20).
tcr-

peccatis magis assignans

claravit, ubi

ubi

eum

vox de coclo de-

usque in consummalionem swculi {Matlli. xxviii

teslimonium Joanncs

ipsi pcrliibuit, dii.

Cur autem

iste

numerus
,

Iianc

tcmporalem vitam

ccns,

Ecce qui tollH peccata uiundi {Joau.

transit ct

29).

renamque
occurril,

significct

illa

interim causa de proximo

fortasse secrctior
,

Asccndendo antem
ad

Abraham,

et

pervciiit

quamvis

sii alia

quod
,

ct et

lempora annornm quadripartitis vicibus currunt

miindus ipse qnaluor pnrlibus terniinaiur, quas

ali-

ct expiati reconcilianiur. Meoriginem ipse suscepil, quia pcr adopiioiiem efficimur filii Dei, crcdendo iii firuini Dei.
,

Deum

cui

mundaii

rilo ct adoplionis

quando vciitornm nomine Scriplura commemorat, ab

OrieiitectOccidente, Aquiloncet Mcridic(Zrtc/i.xiv,4).

Per carnalcm vero gcncralionem Filius Dci poiius proptcr nos filius hominis factus cst. Satis anlein dcmonslravit non se ideo dixisse
,

Quadrnginla autcm, qiialcr habcntdecem. Porro ipsa

Joseph liiium

Ilcli,

dccem ab uiio usqne ad quatuor progrediente numero

consummaiilur.
10.

qnod de

illo

genitns sed quod

.ab illo

fueral adoptatus;

cum
igiliir

et

ipsum

Adam

filinm Dci dixit,

cum

sil

facns a
aniisil,

Ad hunc

mundum,
,

ct

ad istam terrenam
in

mortalcmque vitam hominnm, ad nos regendos

lentalione laboranlcs

Dco, scd pcr gratiam qiiam posiea peccando tanquam filiiis in paradiso conslitutus sil.
12. Qiiaproptcr in generationibus Malth.Ti,

vcnicntem regem Chrislum

exorsus cst ah Abraham,
ct

signifi-

Matthaeus suscipiens,

calur

noslrorum susceptio
:

peccatorum a

Doniino

enumcravit quadraginia homincs. Ab ipsa enim genle

Christo
abolitio

iii

gciicralionibus anlein Luc;ie, significatur

Hebraeorum
tur,
vit

quoc a cactcris gentibus ul distingucrctcrra

noslrorum peccatoriim a Domino Chrislo.

ille

Deus de

sua ct de cognaiionc sua scparaxii, 1, 2), Cliristiis vciiit in

Idco eas

dcscciidcns enarrat
,

iste

asccndens.

Abraham

{Gen.

carnc;

Qiiod cnim dicit Aposlolus

Misii

Dcus Filium suum

cst susccplio pec-

ut cl hcc ad euni distinclius proidiclandiim ct prac-

in siinililudinem carnis peccati;

hxc

nunliandum maxiinc pcnincrcl

ex
qiia esset

(|uod pro;iiiiicbatur

catoriim

quod autcin addit

Ut de peecalo damnaret

gente vcnturus.

Cum cnim

qualcrdenas

gcnerationcs tribus

disiinxisset

ariicnlis, diceiis

ab

viii, 3); li;x;c est cxpiatio peccatorum. Proiiide Mallh.Tus ab ipso David per Sa-

peccalum in carne {Roui.

Abraham usque ad

D.ivid generaliMncs cssc quatuor-

lomonem

dcscciidit
:

in

cnjus malre

illc

pcccavit

(II

* Duo Mss. vaticani, cstcris refraganlibns fidem atque eadem sucraitlenta.

propter

unam

lieg. XI, 4)

Lucas vero ad ipsum David pcr Nathan asccndil; per qucm prophciam Deus pcccalunvillius

1077
expiavit
(II <?f/.

LIBER SECUNDUS,
xir,

1078
magnus,
et
ftlius

11-14) {fl).l!)seqnoqne
,

numcrus

lilc erit
illi

Allissimi vocabitur

et

dabit

qucm

Liicas exsequitur

ceriissime prorsus abolilio-

nem indical peccalorum. Quia enim Clirisli aliqua conjuniniquiias, qni nuliam liabuit non esl ntique
,

:n

Domimis Deus sedem David patris ejns, el reg)iabit domo Jacob in wtei-num, el rcgni cjns non eril finis.
:

Dixit aulem Maria ad angclum

Quomodo

fict

islud,

cia iniquilaiibus
pit;

bominum

quas in sua carue susce-

quoniam virum non cognosco

dixit ci
:

El respondens angclns,
tc,

idco numerus penes Mallbxuni, exceploCbrislo,

Spiritiis

sanctus supervcniet in
tibi
;

el

Virtus

esl quadragcnarius. Qaia

vero JHStitirc succ Palrisque

Altissrmi

obumbrabil
',

ideoque
:

et

quod nascetur
ad id

nos expiatos ab omni peccalo purgalosque conjungit, Qui autem adliwret Domiul fiat quod ait Apostolus
,

sanctum

vocabitnr FiUits Dei

et c.Ttera, quoe

quod nunc agilur non perlinenl. Hoc ergo

Maltlia-iis

no, unus

spiritus esl (1 Cor. vi,

17)

ideo in eo nuin-

commemoravit dicens do Maria, Inventa

habens de Spiritu sancto
:

est in

utero

mero
cipit

qui cst penes

Lncam,

ct ipsc

Chnstus a quo
quo

nec conlrarium est quia

;

enumeratio, ct Deus ad
el
fil

qnem

pervcnit, connusi-

Lucas exposuit
de
Spirilti

id

qnod Maltlianis prsetermisil

cnm

meranlur,
gnificalur

numerus

s'>pluaginla seplcm,

sanclo Mariam concepisse uterque tesletur

omnium

prorsus remissio et abolitio pec-

sicul

non

csl

conlrarium quia M;iltb;eus deinceps conpr;etermiltit.

calorum.

Quam

eliam ipse Dominus per luijus nndicens remil-

neclit
dicil
el

quod Lncas
:

Sequilur

ciiiin,

ct

meri myslerium evidcnler cxpressil,

Matlbaius

Joseph aulein

vir ejus

cum

essetjustu$i

lendum
13.

esse pcccanti, non solum seplies, scd eiiam

noliel

eam

traduccre, voluit occulte dimiltere cam.

in

septuagies seplies {Mattli. xvin, 22).

Ilwc autem eo cogitante, eccc angelus Domini

apparuil
cipere
est,
ei,

somnis

numcrusad peccalorum omniuni si diligenlins inqniraiur. Deuarius quippe lanquam jnslili* numoins iu decem
Nec
frnstra islc

dicens

Joseph,

fili

David, noli timcre aceniin in ea

filiuin, el

perlinet mundationein

Mariam conjngcm tuam ; quod

ejus

natum
vocubis

de Spiritn sanctoest. Pariet autem

prceceplis Legis oslenditnr. Porro peccaiumcsl Legis

nomen

Jesum

ipse cniin salvuin faciel

populum

transgressio

et utique iransgressio dcnarii nunieri

:

snum

a pcccalis eoruin. IIoc antem lotum fnclitm cst, Ut

congruenler undenario fignraUir

cina jubenlur in
xivi, 7
)
;

unde

el vela cilifieri

iinplereiur

quod diclum

esl

Domino per proplielam

el pariet lilinm,

tabernaculo undccim

{Exod.

dicentem, Ecce virgo in utero habebit,

et

quis autem dubilel ad pcccati bigiiificalio?

vocabitur

nomen

ejus

Emmanuel, quod

esl interpre-

nem

cilicium perlincre

Ac per

lioc

quia uiiiversum

tatum,

Nobiscum Deus. Exsurgens

fecil sicut

autein Joseph
;

lempus septenario dierum numero volvilur, convenienter undenario septics mnltiplicalo ad

somno,
pit

prwcepit
:

ei

angelus Doinini

el

acce-

numerum

conjugem suam

et

ncn cognoscebal eam, donec pe;

sepluagesimum
In

et

septimum cuncla peccata perveniunt.

fit

perit filium

suuin primogenilum

et vocavit

nomen

cjns
in

quo numero eliam

plena remissio peccalorum,

isle

Jesum.

Cum
De
:

ergo natus esset Jesus in Bethleem

Judw

cxpiante nos carne sacerdolis noslri, a quo nunc

niHTierus incipit
;

dicbus Ilerodis regis, et cajtera. 15.

civilale

el reconciliantc

nos Deo, ad qucm

Belhlecm Malthaeus Lucasque conet

nunc
iste

iste

numerus pervenit pcr Spiritum sanctum,

{Luc.
iii,

sentiunt

sed

quomodo

qua causa ad eam veneHnt

prcel6i*-

qui in columboc specie in hoc bapiismr), nbi nuinerus

Joseph

et

Maria, Lucas exponil, Maltliaeus

commemoralur, apparuit
V.

22).

mitlil. Contra,

de Magis ab Oriente venicnlibiis

,

Lii-

CAPUT

Quomodo Malllmi
quw dc
conceptu
el
,

ordini congruat ordo

cas tacet, Malthxus dicit

ita

contexens

Ecce Magi
Ubi
est

Lucoe in his

de infanlia vel pue-

ab Oriente venerunt Jerosolymam, dicentes

natus
esl

qui
ffi

rilia Cliristi aiins prwtermittit

alius

commemorai.
ila

rex
et

Judworum? vidimus

enini stellam cjus

14.

Post ennmeralas generationes Matlbx'us

:

Oricnte,

venimus adorare eum. Audiens autem Ilerd-

sequitur

Clirisli

autem generatio

sic erat.

Cum

esset

des rex turbatus esl; et cnclcra,

usque ad cnm locuni,

desponsata mater ejus Maria Joseph, antequam convenirent, inventa

esl

nbi scriptum est de ipsis Magis quod responso acceplo

in somnis, ne redirent
versi sunt in
niitlit,

in nlero

fiabens de Spiritu sancto.

ad Herodem, per aliam viam re-

Hoc queinadmodum faclum sit, quod liic pra^lcrmisil, Lucas exposuit post commcnioratum coiiceplum Joannis, ita

regionem suam. Hoc lotum Lucas pr;elef-

sicut Matlh.xus

non narravit qnod Lucas nar-

narrans

In mense autem sexlo missus

in

est

an-

rat, in prscsepi

posilum

Dominum
;

et ct

quod paslorihus qnod multitudo

laiidanliuiTl

gelus Gabriel a

Deo

civitalem

GaliUca', cni

nomen

eum natum
mililiiTC

angelus nuntiaverit
facta est

Nazarelh, ad virginem desponsalam viro cui nomen erat

Joseph, de domo David
ingressus angelus ad
;

coelcslis
et

cum angelo

ct

nomen
:

virginis

Maria. Et
;

Deum

quod vcnerunt pastores,

et vidcriint veruni
;

eam

dixil

Avc, gratia plena

Qiur.

Dovi-

esse quod eis angclus nuntiavcral

et qiiod dic
;

cir-

minus tecum, bencdicta

disset *, turbata esi in
esset ista salitlatio.
tia
;

(u in mulieribus.

cum

cumcisionis su3C
pletos dies

nomen

acceperit

ct qnoe post

im-

scrmone
ait

ejus, et cogitabat qualis

ci
:

purgationis

Marite idcm
et

Lucas nairat,

El

angelus

Ne
:

timeas,

Ma:

quod

atlulerinl

eum

ad Jerusalem,

de Simeono vel

invenisfi

cnim graliam apud DcAun

ccce concipics
cjus

in ulero, et paries filium, et vocabis

nomen

Jcsum

^ Edili liic et iafra, audisset. Atplerique et melioris notae Mss. constanier habent , vidissel ; juxla graecum textum, s de idousa.

(a)

11

Ketract. cap.

IG,

> in editis, ex te sanctum. Abest, ex te, sl tribus vaiacanis Mss. et a Gallicanis plerisiue, ncc in g.\cco uxLu hi belur. 2 Editi, vocabilur. AtMss., vocabunt: exceplo Audoeneiisi* qui habet, vocabis. sicm grsccis excraplaribus varic lcgitur, Halesousin et haieseis.

1079

DE CONSENSIJ EVANGELISTARTIM,
qii:K

S.

AUCUSTINl
timor irruil super enm.
timeas, Zncharin,
et

1080

Annn,

dixcrinl de

illo

in

lemplo, poslcaquam
:

esl videns, et

AU

aulem ad iltum
est

rogiiovoniiit ouin iinpleli Spirilu sancio

la( rl Mallli:riis.

omnia

liaec

ungelus

Nc

quoniam exnudila
tibi

deprccalio lua,

uxor Ina Elisabeth pariet

ejus

fdium,
tibi,
:

16.

Uiide merilo qu.Trilur

quando
Lucas

facla siiit, sive

dicit, sive quoj

et

vocabis

nomen

Joannem

et erit

gaudium

<]u;i; M;tlili;t'us

pr;ctermillil el

et

exsullatio, el mulii in nativitatc ejus gaudeliunt

:

eril

Lucas pnctermiltil

et Matl!i;eus dicil.

Quaiidoquidcm

cnim magnus coram Domino

bibet
tris
;

ct

vinnm

et

siceram non

M;jllli:eus, rc;^n'Ssis in

legionem suam Magis qui veJoseph ab an-

et

Spirilu sancto replebitur adliuc ex utero

:

ma-

jierant

al)

Orieiiie

sequiliir et narrat,

sua:

et

mullos ftliorum Israel convertet ad Domi-

gelo admoniium ut cuin infantc iu iEgypium fugerct,

num Deum
spiritu ct
filios, et

ipsorum

et

ipse

prcecedet

ante illum in

ne

al)

llerode nccarelur

deiiide

llerodem
:

illo

non

virtute Elia:, ut convertat corda patrum in

invcnlo, a bimatu el infra pueros occidisse

defunclo

incredulos ud

prudenliam justorum,

parare

autem Herode

rediisse

ab J^^gypto,

cl

audito quod

Arclielaus in Jud;ea regnarel pro Herode pnlre suo,

Inbilas^^e cuni iiuero in Caiilsoaj civitate Nazareth qucc omnia Lucas lacct. Nec ideo coiitrariuiu videri

Domino plebem perfectam, Et dixit Zacharias ad angelum : Unde hoc sciam? ego enim sum senex, et uxor mea
dixil

procesnit
ei
:

in diebus

suis.

Et respondens

angelut
,

hgo sum Cabriel

el

qui adslo anle

Deum

et
:

polest, qiiod
ille

vel

Iiic

dicit qu;T> ille pnetermittit

vcl

missus siim loqui ad te,

ecce eris lacens
,

hwc

tibi

evangelizare
in

et

commcmoral
fieri
iii

quai iste

iion

dicit.

Sed

qiia;rilur

el

non poteris luqui usque

diem quo
,

quando
feclione

poluerinl qu;e contcxit Mattii;cus de pro-

hwc fmnt

pro eo quod non credidisli verhis meis

quoe

jEgyplum
,

alqiie
in

inde

regressione

post

implebunlur in tempore suo. Et erat plebs exspectans

Herodis morlem
rent,

ul

jam

civitate

NazarelU

Iiabitain

Zachariam

et

mirabantur quod tardarel ipse in temillos, et

quo eosLucas, posleaquam perfecerunt

tem-

plo. Egressus

autem non poteral loqui ad

cogno-

plo circa

puerum omnia secundum Legem Domiiii reversos esse commemoial. liic jiroinde cognoscen-

vcrunl qnod visionem vidisset in

templo. Et ipse erat

,

innuens
implcli

Ulis

et

permansit mutus. El factum est

officii

ut

dum

esl

quod deinceps ad

c;cteia lalia valeat

,

ne

si-

sunt dies

ejus, abiil in

domum suam.
.

militer

moveant aniiniimque conturbent

sic unuiii-

Post hos autem dies concepit Elisabeth uxor ejus

occultabat se mensibus quinque
fecit
,

et

quemque Evangelistam contexere narrationem ,suam,

ut taiiquam
niliil

dicens

Quia

sic

milii

pnieterniittenlis series digesia videa-

Dominus

in diebus

quibus respexit auferre oppro-

tur

tacitis

enini
iilis

quse

iKin

viilt

dicere, sic ea qiue

brium
missus
cui

meum
est

intcr homines.

In mense autem sexto

vultdicere,

quoe diiebat adjungit, ul ipsa conliiiiio

:

angelus Cabriel a Deo in civitatem Calilaa',

,

sequi videantur
cuit, diiigenier

sed

cum

aiter ea dicit quse alter ta-

ordo considcratus indical locum ubi

nomen Nazareth ad virginem desponsalam nomcneratJoseph, de domo David;et nomen

Maria. Et ingressus angelus ad eam
plena
;

viro cui
virginis
ijratia

ea potuerit, a qiio pr.x-termissa suiit, traiisilire, ut ca

qujc dicere intenderat
ila

dixit

Ave,

superioriljus copularct. t;in-

Dominus tecum

benedicla

tu

in

mulieribus.
et

quani ipsa nullis interposilis sequerentur.

Ac per boc

Quw cum
timeas
,

vidisset, turbala esl in

sermone ejus,

cogi-

intelligilur Maith;eus, ubi uil soninio admoiiitos .Magos

tabat qualis

essel ista salutatio.

,

El

ait

angelus

ne redirenl ad Ilerodem, et per aliam viam regressos in regionem suam illic proetcrniisisse quoe Lucas
;

Maria

invenisti
el

enim gratiam apud

paries fdium
,

Ne Deum :
ei :

ecce concipics in utero,

el

vocabis noAllissim{

narravit gesta circa Doininum in

tcniplo, et dicta a

men

ejus
;

Jesnm
el
,

hic

erit

magnus

el

filius

Simeone

ei

Anna
iii

ui)i

rursus Lucas
,

prxlermitiens
,

vocabilur

dabit

illi

Dominus Deus sedem David

in

profeclionem
tanquain cim

yEgyptuin

quam

jiarrat Mailliaius

patris ejus

et

regnabit
eril ftnis.
fiet

domo Jacob

in

wternum

ct

iiiiiani

contexuit regressionem ad civi-

regni cjus non

Dixit autem Maria ad ange,

talem Nazaretli.
17. Si quis

lum
vclit

Quomodo

isiud

quoniam virum non cognoei

:

autem

unam narrationem

ex omni-

sco ? El respoitdens angelus dixit

Spiritus

sanctus
tibi

bus, quae de Cliristi nativitale et infanlia vcl puerilia

in utriiisque narralione ab alterulro seu dicuntur seu

superveniel in

te

et

virtus

Aliissimi obumbrabil
,

ideoque
Dei
:

et

quod nascetur sanctum

Elisabeth cognata tua
; el

vocabilur
el

Filius

prat

rrnilliinlur,

ordinare sic polest

Clirisli

antem

el

cccc

ipsa concepit
illi

generalio sic eral (Malth. i, 18). Fuil in dicbus Jlerodis

regis

filium in seneclule sua

hic mensis esl sextus

erit

qucs

Judma; sacerdos quidam nomine Zacharias, de

:

vocatur

sterilis

quia non

impossibile apud
:

Deum

vice Abia

et

uxor

illi

de filiabus Aaron

el

vomen

ejus
ince-

omne verbum.
mini
illa
,

Dixit autem Maria

Ecce ancilla Do-

EUsabeth. Eranl autem justi ambo ante

dentcs in omnibus mandalis
sine querela. El

Deum,

fiat

mihi secundum verbum tuum. Et discessit ab

el justificalionibus
,

Domini

nngelus. Exsurgens aulem

Maria

in

diebus

iltis
:

non
et

erat

illis filius

eo

quod
in

esset Eli-

abiit in

montana cum

feslinntione in civilaiem
,

Juda

et

sabeth sterilis,

ambo

processissent

dicbus suis.
in

iniravil in

domum
,

Zacharia:

et salutavil

Elisabeth.

Et

Faclum
vicis

est

autem cum sacerdolio fungerctur

,

ordine

faclum

csl

ut

audivit
in
,

salutalionem
ejus
; el

Mariw

Elisabelh,

sum antc Deuni

exiil
:

secundum consuetudinem saincensum ponerel ingressus in

cxsullavil

infans

ulero

replela esl Spirilu

cerdolii, sorte

ut

sanclo Etisabelh
Ifenedicla
tris tui.

et

exclamavit voce
,

magna

et

dixil

templum Doniini
foris

el

omnis muttitudo populi erat orans

illi

lu

inler mulieres
,

et

benedictus fruclus ven-

hora incensi. Apparuil autem

angelus Domini

Et unde hoc mihi

ut veniat
cst

mater Domini mei

stans a dextris altnris incensi.: et Zacharias turbatus

ud me? Ecce enim ul facia

vox salutalionis tu(e in

fOSl

LIBER SECUNDUS.
meo
:

mi
se nobis.

avribus meh, exsullavit in gaudio infans in utero

et

cti.

Jusjitratidum quod juravit ad

beata qucc credidisti, quottiam perpcientur ea qucB

tibi

strttm,

daturum

Abraham palrem no' Ul sine tiinore de manu iniilli,

dicta sunt

a Domino. Et

ait

Maria

Magnificat

tnicorttm noslrorunt liberati serviattuts

et juslitia

in sanctitate

unima mea Dominum. El exsullavit

spiritus

meus

in

coratn

ipso, omiiibus diebus ttostris.

:

Et

tu,

Deo

salutari meo.

Quia respexit liumilitatem

ancillce

puer, Propheta AUissimi vocaberis

facietn

prwibis eniin anle

suai; ecce enim ex hoc

rationes.

beatam me dicent omnes gene-

Domini parare
ejtts

vias ejus,

ad dandam scienliam
peccatorum eorum.

Quia

fecit

mihi

magna

qui

potens

est, el

san-

saUttis plebi

in remissionem

clum nomen

ejus.

Et

misericordia ejus in

progenies
in brachio

Per

viscera misericordiw Dei nostri in quibus visitavit

iis

et progenies timentibus
stio,

eum. Fecit potentiam

stii.

nos Oriens ex alto. lUitmiiiare

qtii in

tenebris et in

dispersil superbos ttiente cordis

htttniles.

Depostiit

po-

utnbra mortis sedent, ad dirigendos

viatn
pacis.
; et

pedes nostros in
et

tentes de sede, et exaltavit

Esurientes implcvit

Puer autem
in

crescebal,
usqtte in

confortabatttr

bonis, et

divites ditnisit itianes. Suscepit Israel pueruiti

spiritu

erat

descrtis

diem ostensionis
illis, exiit

suttm, mettiorari tnisericordice suw. Sicut loctttus est paires ttoslros

,

ad

suw ad

Israel. Faclitm est

autem
ttt

in diebus

Abraham

et

setnini

ejtts

in

scecula.
tribiis,
:

edicttim a
orbis.

Cwsare Augusto,
descriptio

describerclur ttniversus
est

Mansit autem Maria cutn iUa quasi

et

ttietisibus
i,

Hwc

prima facta

prwside

'

Syriw

reversa est in
est

domum suam

{Luc.

5,36)

et in-

Stjritio.

Et ibant oinnes ut proftterentur singuli in suam

vettta

in

utero habens de

Spiritu sancto. Joseph

et

civitalem. Ascendit
tate

autem

et

Juseph a CaUlwa de

civi-

autem

vir ejus,

cuin esset juslus,

nollet

eam tradu-

Nazareth

in

Judwam

civitatem David,
el

quw

vocatur

cere, voltiil occultc dimitlere

eam. Hcec autem eo cogi-

Bethleem, eo qttod esset de dotno

proftteretur

famitia David, ut
sibi

tante, ecce angelus Dotnitti in soinuis apparuit ei dicens

cttm

Maria desponsata
est
et

uxore prw-

Joseph,
jttgem
sancto

fili

David, noli timere accipere Mariatn con:

gnante. Factutn
dies ut pareret
et
:

autem cutn

cssent ibi, iinpleti sunt

titam
est.
:

quod enim in ea nattttn

et

est,

de Spiritu

peperit filiitm

suum primogenitum,

Pariet autem ftlium,

vocabis ttotnen ejus

pannis

etttti

involiit; et rcclinavil
eis loctts in

eum

in

prwsepio

Jesuni

ipse eniin salvutn faciel

populum suum a pec-

quia non erat

in

diversorio.

Et pastores erant

catis eortiin.

retur qtiod

Hoc autem totum factum est, ut adimplediclum est a Domino per prophetam dicenin

eadem regione

vigilanles et
:

custodienles vigilias no-

ctis

supra gregein suutn

illos, et

et

ecce angelus Domiiii stetit

circuinfitlsit
illos, et
:

tem

Ecce Virgo

utero

habcbit

el

pariet filium, et
est iiiterpreta-

juxta
crtint
liinere

claritas

Dei

limuNolite

vocabilur

nomen

ejus Emmattuel,

quod

timore tnagno.
:

Et

dixil

iUis

angclus

tum, Nobiscuin Deus. Exstirgens autem Joseph a

fecit

soiitno,

ecce

ettitti

evanqelizo vobis

gaudium magnum
esl

sicut

prcecepit ei
:

angelus Domitii,

et

accepit coni,

quod

erit ontni

populo; quia natus

vobis hodie Sal-

jugem suam

et

non cognoscebat eam [Matlh.

18-

valor, qui est

Christus Dominus, in civitate David.

:

Et

25). Elisabeth autem impletttm cst tempus pariendi, et

peperit filium.
magtiificuvit

hoc vobis signum

lum,
et

invenielis

infanlem pnnnis invohiest ctim

Et audierunt vicini et cognati ejus, quia Dominus misericordiam suam cum illa, et
ei.

positum in prwsepio. Et subito facta

tnilitiw

angelo multitudo
et

cwlestis,

luitditntiuin
et in

Deum
pax
ad

congralulabaiitur

Et factum
et

est in

die octavo, vene-

dicenlium

Gloria in aUissimis Deo,

voluntatis.

lerra

runt circumcidere puerum,

tris

vocabant

eum nomine paejus, dixit

:

hominibits
ruiit

bonw

Et factuin

est

ut discesse-

ejus Zachariam.

Et respondens mater

ab

eis
:

angeli in cwlum,

pastores loquebattlur

Nequaquam, sed vocabitur Joannes. Et dixernnt ad

illam
:

invicem

Quia tiemo

est in cogiiatione tita qiii

vocelur hoc
vocari
:

Transeamus usque Bethleem, el vidcamus hoc verbum qtiod factitm esl, quod Dominus ostendit
tiobis.
et

nomine. Innuebant autem palri ejus quein

veltet

Et venerunt
et

festinantes,

et

invenerunl

Mariam
illis

eum. Et postulans pugillarem

nes est
est

scripsit,

dicens

Joan-

Joseph,

infantem positum in prwsepio. Videntes

nomen
iliico

ejus.
os

Et mirati sunt
ejus
et
liiiijua

universi. Apertuiti
ejus, et loqttebatitr

aittem cognoverunt de verbo

quod dictuni

erat

de de

autem

puero hoc. El omnes qui audierunt mirati

iis

sitnt, et

benedicens
vicinos

Deum. Et
;

ftictus

est

tiinor

super oinnes

qiiw dicla erant a pastoribus ad

ipsos.

Maria auin

eorum

et

super omnia tnontana Judoew divuloiiincs qui

isle

tem conservabat omnia verba hwc, conferens

suo.

cordc

gabantur omiiia verba hivc. El posuerunt

audieratit in corde suo, dicentes
erit ?
:

Et

reversi sunl

pastores glorificantes
et

el

laudantes

Quid

'

putas ptter
illo.

Deuin

in
est

omnibus quw audieranl

viderant, sicul didies

Etenim matius Domini

est

erat

cum

Et Zachaet

clum
octo

ad

illos.

El postquam consummati sunt

rias pater ejus iitipletus

tavit, dicens
visitavit
el
:

Spiritu sancto,

prophe-

tit

circumcidereltir puer,

vocaltim est notnen ejus

Benedictus Dominus, Deus Israel, quia

Jesus, quod vocalum est ub ungelo priusquam in utero

fecit

redemptionein
in

plebis

suoe.

Et
sui.

erexit

conciperelur {Luc.

i,

57,

ii,

21).

Et ecce Magi ab
:

cornu salutis

nobis,

domo David

pueri

Sicut

Oriente venerunt Jerosolyinam, dicentes

Ubi

esl

qui

locutus est per os sanctorum, qui a swculo sunt,

Pro-

natus

est

rex

Judworum

? vidiittus

enim stellam

ejus in

phetarum

ejus.

Salutem ex inimicis

nostris, et de

manu

Oiicnte, et venimus adorare eum. Audiens autem Ilerodes

omnium qui oderunt nos. Ad faciendam misericordiam cum patribus nostris, et memorari testainenti sui san'

rex turbalus

esl, et

omnis Jerosolytna cum

et

illo.

El con-

gregans otnnes principes sacerdotum

Scribas populi,

Unus e Colbertinis Mss. .Qtiis?

sic in anliquis Corb.Bibliis;

signiflcat.

nempe
to

genere concordans cum voce,

Alii codices, Quid : et quiagrsece esl, ;/, neutro paiaion , qiise puerum

lu aliquGt Mss. et editione Ratisponensi , a prwside. Fr. et Lov. , sub prwside. Sed in pluribus et melions notaeM.ss. absquc praei ositione est, prwside; id est, prsesi-

Apud

dem

agcnte, juxta griec, egemoneuontos.

10S5
tciseitahfiliir ruii! ci
,

DE CONSKNSU EVANCELISTARUM,
ab
eis ulii

S.

AUCUSTINI
et

mi
el secessil in
:

Cllrislus tiascrrclur. Al

illi

dixe-

rodes quarat

puerum ad perdcnditm eum. Qui consvrinatrcm ejus nocte,

ihi

In

liellilecin

Judw
Juda

$':c

ciiim scriplum cst per

gens

acce])it

pueruin

])ro])hcl(im,
niiiiit

Va

tu

licllilciiit

lerra Judti, ncqudqiuim mi;

yEgilpluin.
im])lcrctur

El erat

usquc ad obiluin Herodis

ul a(i-

cs in

jiriiicijiibus

ex

lc ciiim exicl

dux qui

qiiod diclum csl a Domiiio

per prophetain

rcgiil
tis

])opulum

menm

Isracl.

Tunc

Ilerodes clam vocn-

dicentem

ex JEgg])to

vocavi filium meitin.

Tunc
,

Ile-

Magis, diligenler didicit ab

cis.

eis lein])us slelloe

qum ap:

rodcs videns qiioniam illusus csset a Mngis

valde
:

iratits est

])aruit

Et miHeits eos in Bcllilccin dixit

;

Ite,

et

et

mitlens occidit
el in

omnes pueros

qui erant

in

inlcrrogate diligcnter de ])uero

liole

el

cum

inveneriiis rcmtn-

Bethlcem,

omnibus

finibus cjus, a bimatu ct infra,

mihi, ut

et

cgo veniens adorcm cum. Qui cuin an:

dissent regem, abicrunt

et

ecce stella

qunm

viderant in

secundam lempus qnod exquisierat a Magis. Tnnc adimplelum est quod dictum est per Jeretimm ])rophetam
diccntem
tns
:

Orientc, antecedi bat eos, vsquc

dum

veniens sfaret su])ra

,

Vox
,

in

Buma

audita est, ploratus

filios

ct

ulula-

nbi erat puer.

dio

Videntes ouiem slcllam

gavisi sunt

gau-

multiis

Bachel plorans
stinl.

suos

et

nohdt conecce

magno

valde.

El inlranles domum, iiivcnerunl pue:

solari

quia non

Dcfunclo

aitiein

Ilerode,

rum cum Maria matre ejus et i',rocidenles adoravcrunt eum ; el apcrlis lliesauiis suis obtulernnl ci munera, aurum,
tlius el

a])]mruil aiujelus Dotnini in soninis Joscph in jEqijptOf

dicens

Stirge et accipe puerum,

el

matretn

ejtis, et

vade

mijrrham. Et responso accepto

in

somnis,

in lerratn Israel; defuncti sutit enitn qui qua'rebant ani-

ue rcdirent ad Hcrodem, per aliam viam rrgressi sunt in

main

jtucri.

Qui sttrgens acccpit pucrum

ct

matrein ejus,

regionem suain [Maiih.

ii,

1-12). Qiii ciini iccessisseiit,

])urgalionis

et venit

in

terram Israel. Audirns aulein qiiod Arche"

posleaquam

iitipleli

sunt dics

inatris ejus,

laus regnaret in Jtidwa ;))o

ire. el

Herode patre suo,

scceisil in

limuit illo

secundum Legcm
sisterent
mitii,

Motjsi, tulerunt iUutn in Jernsalem, ut

:

Et adtnonilus insomnis,

partesOalilwm:
,

eum Domino

sicul

scripium

est in

Lege Do,

venicns habitavit in civilatc

quw vocatur Nazareth

,

ut

Qiiia omtic

masculinum adapcricns vulvatn

El
ul darent

san-

adimplcrettir

quod

diciutn est pcr Prophelas

(

Qtioniani
tniteni

ctuin Doinino vocabilur.

hosiiam secundtim

Nazartvus vocabi:ur
cresccbal
ct

Matlh. u

17) '^5).

Puer
et

quod dictum

esl in

Lege Domini, par turlurum, aut duus

confortnbatur plenus sa])ientia,

gralia

pullos columbarum. El ecce

cui tiomen

hcmo
iste

erat in

Jerusnlem,
cx-

Dei erat in

illo.

El ibant parentes ejus per omnes annot

solcmni Pascliw. Et
.

Simeon,

et

homo

juslus
cl

et titnoratus,

in Jrrusaletn in dic

cum
in

faclus esset

speclans cotisolalionem Israel,

in eo
:

Spirilus saitctus eral

itoti

aniiorum duodecim

ascemlcntibus
diei fesli,

illis

Jerosohjmam

el

respousum acccperat a
mortem,
nisi

S])irilu saiicto,

vi-

srcundumcotisuetudinem
btis ciiin

consummatisque die-

snrum

se

prius vidcrel Chi-islutn Domitii

rcdircnt, remnnsit puer Jesus in Jerusalem, et

cjus.

cl venit in S])iritu in

templuin. Et

cum

inducerent pue-

non cognoverunt parenlcs

Existiinanles auletn il,

rutn Jcsiim parenlcs cjus, ut facercnl siciiuduin cottsttc-

lutn esse in comilalu, venernnt iter dtci

et

requirebant
,

tudinem
suos,
el

Lcijis

pro eo

ct

ipse

acccjtil
:

benedixit

Deum,

et dixit

enm in aniplcxus Nmic diinittis servum

vi-

cutn inter cogiiatos el nolos.

gressi sttnt
cst post

Et non invenientes
in templo

re-

in

Jcrusalem requirenles eum. Et factuin

sedentem in

tunm, Doinine, secuudum verbum Inutn inpace. Quia

derunl ocuit
tnei

tridnum invenerunt illum

illos ct

salutare luutn, quod paraslt atttc facictn

medio docloritm,audientem

intcrrogantem eos.Sttt-

oiunium populorutn.
el

Lumen ad

revclulioiiein Cenliutn,
el

pebanl autetn omnes qui audicbant

ct

cum super
,

prudentia
dixit

gloriam plcbis tuce Israel. El eranl pater ejus

illo.

mater

responsis ejus.

Et videnles admirati sunt. El

:

miruntes super his qua; dicebanlur dc

illos

El benedixit
:

mater cjus ad illum

paler tuns
los
:

Fili

i]uid fccisti nobis sic?

te.

Ecce ad
il-

Situeon,

et dixil

ad Mariam matrem ejus

et

Ecce po-

el

ego dolenlcs quwrebamus

El

ait

situs esl liic in

ruinam

resurreciionem
;

mulloruni in
ct

Qtdd

est

quod me quwrcbalis
mei
siint,

Nesciebatis qttia in

Israel,

et

in signuin cui conlr/.dicclur

Inam

ipstus

his qtiw Patris

oportel

me
el

esse? Et ipsi non

animam
iiucl

perlransibit gladius, nt revelcntur ex muliis corfilia

intcllexerunt vcrbutn
scetidii

quod locutus
Nazarelh,

est

ad

illos.

Ei dcillis.

dibus cogilationes. Ei erat Attni prophctissa

Phacl

cum

eis, et venit

erat subditus

de tribu Aser

liwc proccsseral

iii

dicbus multis,
;

Et matcr
suo
'.

cjtts

conservabal omnia verba

hwc

in corde

vixcrat

cum

viro sno annis

scplem a virginilate sua

,

ct

EtJesus
el

])roficiebat sapienlia, ct wlate, et gralia

liwc vidua usque

ad aiinos vcloginla quaiuor

et

qiioe

non

apud Deum

homines [Luc. v, 10- 52).

discedebal dc templo, jcjuniis

obsecrationibus serviens

CAPUT

VI.

Dc ordine ])rwdicationis Joannis Bajtlistw

inter

nocte ac dic. Et lia:c,tpsahora supcrveniens,conftlebatur

omnes qunluor.

Doniino,

ct

loquebatur dc
*.

illo

omnibus qui exspcctabant

18. Jani hinc de

cipit, qiuim

pnvdicniionc Joannis narrari inet

redcmptionem Jeiusalem
cunduin Legem Donnni

Et ut pcrfccerunt omniaseii
,

omncs qnatuor conimeinorant. Nam

illa

(Ljic.

2"2-59)

ccce angclus
:

Malliiicus post

verba,

qiu-c

Iiima ejus posui, ubi

Domini apparuU
accipe jntcrum
eslo ibi usque
el

sotnnis Josrph, dicens

ct fiuje in

Surge,

ct
ct

matrctn cjus,
dicain
tibi
;

yEgijptum,

commemoravit ex Nazarwus vocabitttr

nuletn
illis

propliela
,

tcstimonium, Quoninm
:

scquiUir et adjiingit

In dirbus
in d. scrto

dum

futurum

esl eniin ut IIc-

venit

Joannes Baptista prwdtcaiis

Jttdww, elc. [Matth. w,\). Et Marcus qni nihil dc na

Kdili,

redetnptionem

israel.

Mss. niagno consensu fe-

tivilalc vel infanlia vcl puerilia Doiniiii nnrravit

hinc

runt, redemptionem .lerusalem : quibiiscum eliaiij concordat Te'ustissimiis Bihlioruni codex Corl)(!icusis. rorro in gra?co textu esl, liitrosin en lerousalm, redemplionem in leni.salem , addita prspposilionc in , qu i ropter j>r:ecedenlis litleraj concursuin facile cxcidcril lit)rarioru!i; incuria.

Evangelii sumpsil inilium, id cst, a Joaiinis pncdica-

lionc Sic enim exorsus cst

'

Initium Evungclii Jcs^

iMss.

tdili

conferens in corde suo. Abesl conierens a

1085
Christi (ilii Dei : sicut smpttm esl in Isaia Ecce iniUo angelim meim anle facieni luam

LIBER SECUNDUS.
propheta,
,

1086
intiilit,

Mattha^us, continuo

In dicbvs anlem

iUis venit
il-

qiii

prw-

Joannes Daptista, non utique lanluinmodo pueriti e

lius dies insinuans, sod oiiinos dios

parabil viam

tuam ante
,

te.

Vox clamantis

in

deserlo,
Fiiit

ab

ejiis

nalivit:ite

Parate ciam Domini

rectas facite sewitas

ejns.

usque ad lempus quo iinedicaio ac baplizare ccepit

Joannes, quo jam tcmporc
venilur
;

Joannes

in deserto baplizans ct

pra'dicansbaplismwn p-

Clirisli jiivenilis

'

.lelas iii-

nitenlim in remissionem peccatorum,eic.{ilarcA,l-i).

qiiia coaivi

erant ipse ot Joannes, el triginta

fuisse

Et Lucas post verba

pientia
,

iibi ait

Et Jesns proficiebat sa-

fcrme annorum narratur

csset.

cum ab

illo

baptizalus

et atale, et

gralia aptid

Dcnm

el

homiiies, tle
:

Joannis prcTilioatione jam

seqtiitiir

dicens

Anno au-

CAPUT VU.
quod Liicas narravit.

De

duobiis Ilerodibus.

tem quinio decimo imperii Tiberii Ca;saris, procuranle

Pontio Pilato Judwani, tetrarcha autcin Gnlilwa' IJcrode,
Philippo autein fraire cjus tetrarcha Ilurwa'
niliilis

20. Sed plane de Ileiode solet

movere nonnullos
Joannis Ile(iiiaiido eti:im

in diebiis baplisini

el

Tracho,

rodem
aiitem,

fiiisse

tctrarchani Galila^Tc,

Do-

regionis

et

Lysania Abilina:

tclrarcha
,

sub

minusjuveiiisbaplizaliisest {Luc.

iii,

1-21) ;Mattli;cus

principibus sacerdotum

Anna

et

Cnipha

factim

est ver-

morluo Herodo,
:

dicit

pucrum Jesnm ab /Egypotest,

fieri

btm Domini

super

Jonmrcm

Zaliaria; filium in deserto,

plo remeassc
nisi

quod utruinqiie veruin esse non

qua

elc. (L?(r.iii, 1,2). Jo:innps(|iinqiio aposloliis inEvaiigelistis qii:\lnor eini:!eniissiiiiiis,

diio fuissc inteliiganliir

Hcrodcs. Qiiod cuin

ca'cilate iiisaniuiit,

poslonqnani dixit dc

poluisse

nemo

ncsciat,

qui

Verbo
liniio

Oei,

qiii

esl ipse Filins anle oniiiia s;rciila croa-

procliviores sunt ad calumnianduni evaiigoIic;e veri-

tursp, qiiia

oinnia

pcr ipsum facta sunt

intulil

con:

de Joannis pnedicalione ac
ciii

testinioiiio diccns

quam pauliilum consideraiiorcs, utdiios hoinines eodem vocabulo appeilatos inlclliganl ? ciijns rei oxeml;Ui,

Fuit homo niiasus a Deo,

1,

nomen

erat

Joannes {Joan.

plis

plona sunl oninia.

Nam

isle

postorior Horodes
;

G).

Uiidc jani videndiiin est, de ipso Joaniie napiisla

prioris Ilerodis filins fuisse pcrhibclur

sicul Ai cliciiuis,

qiiaiiior

Evangclistarum
:

narrationes

qnemadmoduin
(ccimiis de pri-

quein Matth;ous
ccssisse
lippus,

in Jiid;c;c

rognum
ii,

patri

morluo sucPlii-

inter se noii discordent

non
.

ut

hoc a nobis per oinnia

requiralur aut exigalnr

qnod niodo

commemorat quem fralrom

{Malllt.

19-22); sicnt

toliarcli;e

Horodis

cl i|>suin Ilu-

niordiis nati ex Maria Ciirisli,

queniadmodnm inlerse

rxx
dos

tclrarchain Liicas insinnal.

ille

Rox

oiiini fuit
;

Uoro-

Maliiiceus

Lucasque consenliant, ut ex ntriiisque nar,

qui qiiierebal aiiimam piiori Cliristi

ilerodes

ralione

unam faceremus

demonsiranies tardioribus
;iller lacet,

aulcm
est,

aliiis liliiis

cjus, iion rex, sed lelraiclia diclus

qiiendiitet eoriiin

conimemorando quod

vel

quod noincn

nccuni a partc regni qnaria indi-

tacendo qnnd allor comiiieniorat, non impedire

iiilel-

lectum veracis narrationis allerins

sive ut a
fieri

iit

Iioc exeinpl*,

me

factuni est

sive alio

modo' commodins

lum resoiiat. Qiiomodo Mattlmus dical limuisseJoC.\PUT VIII. seph ire cum infante Clirislo in Jermalem, propler

popsil, videal

nnusquisqne

ct in cieleris talibus

Archelauni

; et

non

liniuisse ire in

Galilwam, ubi cral

locis fieri posse

quod hic faclum esse

persiiexcril.

tetrarclia llerodes fraler ejus.

19.

Jam

crgo, nl dixi,

videamus qiialuor EvangeJoannes

iioii

21. Nisi forle Iiinc rursiis quispiam movealur,

gelislarum de Daplisia Joanne con-ensum. Malllian>s

ita

MatiliKus dixeril ideo limuisse Joseph

cum cum puero reire

sequilnr

In diebus aulem
in

illis

venil

DaIn

deunte

irc in Jiida^am,
ibi

quia pro pitre suo Horode Ar-

ptisla

prwdicms
illis;

descrtoJudwa. Marcns

dixit,

chelans (irms ejns

in Galihxiam,

rcgnabat; qnoinod.) polncril

(ilius

diebus

quia nnllani seriem reruin ante prinniserat,

ubi alius

ejns Ilerodcs lelnirclia

siiu

in quariim

rcrum diebns
diebus.

iiucUigeretiir diccrc,

si

diler-

erat, sicut

Lucas tcstatur. Qnasi vero ipsa

tinicl)atiir,

lem-

ceret, In

illis

Lucas autem per potesiates

pora, quibus tunc puero

quac

iiiiiic

Liicas
iit

renas signanlius ipsa lempora expressit prcdicationis

vel baplismi Joannis dicens
:

coinmemoravit,

(|us!

usque adoo miitata erani,

in

Anno

aulein qiiinlo de-

ipsa Judjca iion jain rex cssol Archolaus, sed Ponliiis

Piialus, qni
jiis

ciino imperii Tiberii Cwsciris, procuranle Ponlio Pilato

non rex Jud;eorum, sed pncses

erat
filii

cu-

Judwain
aulem

lelrarcha aulem Galilwas Ilerode

Philippo

lemporibus agentes sub Tiberio Caesare

m;ijo-

fratre ejus telrarcha Itiiracc et Trachonilidis re-

ris Ilerodis,

non regnum habebanl, sed telrarchiani.

gionis, el

Lysania Abilince
el

telriircha,
,

sub principibus SU'

Quod

iitiqiie

nondum faclum

erat,

quando

Jo:iepli ti-

cerdolum Aniia
siiper

Caipha

facliun est

verbnm Domini

luons Archelaum in Judasa rognantem, se in Galiheam

Joannem Zachariw

filium in deserto.
dies, id est

inlelligere

debemus hos
sed

Nec tamcn hoc lempus ha-

cum puero

contulit, ubi et civitas cjus eral Nazarelh.

CAPUT

IX.

Quomodo
cum

dicat

Malthwus ideo

isse in

rum

pntestatum, significasse Mallhreiim ciim dicerct,

illis ;
iii

Giililwam Josepli

infante Clirislo quia timuil

Ar-

In diebus

mnlto longioris lemporis spatio

ait,

clieliium pro sno palre regnaiilein in

Jerusalcm; ciun
qiiia ibi eral

voluisse accipi, quod

In diebus

illis.

Mox

cnini

iil

Lucas

dicat idco isse in

Galilwam,

Na-

narravit revcrsitm dc iCgyplo Christum inortuo Ile-

zaretli civitas

eorum.
in Gali-

rode

quod ulique (einpore

est
,

infanti;c vcl puoriiise ejiis

22.

Au forleclhocmovct^quomododicatMaitlK-cus,
melu Archelai
isse
sic

factiim

iit

possit coiisiaro qiiod

Lucas de

illo,

proplcrea cuin piicro Jcsu p;irenlos ejus issc

laiam, quia
in

ciim dundeciin

annorum

cssel

gestum narravit
:

in

Jud;eam

ire

noluerunl;

templo Jcrusalem {Luc. n, 42 50)

vcl piierum cx iEgypio

cum

ergo infantem

cum

propterca magis

in Galila;am vidcantur,

rcvocatuni

commemorasset

ms., juvenalis wlas.

passim yto, juvenilis.

1087

DE CONSENSU EVANGELISTARIJM,

S.

AUGUSTiNI

1088

qnia oivitas conim pral Nazarolh Galil;o:r, sicnt Lucas non tacnil? Scd intelligcndiim cst, ubi angclns in
soninis in

qua> Lucas commeinorat. Quis eiiim non videat, ciiam

illum uiinm diem rcgcin mullisoccupalum lalorc potuisse? Si autcin
iJlud vcrisimile

^gyplo
malrem

dixit ad Joscpb, Surge,

ct

accipe
iii-

non vidctur, quod

pnerum

et

ejus, et

vnde

in

terram Isracl, sic

Ilcrodcs

qiii

valdc sollicilus cxspectabat, quid sibi

lollcoluni esse

primo

Josoph, ul pularcl jussnm sc

;

Magi dc piiero ronuiiiiaronl, post lam mnllos dies sc

sensil illusum, nt Iransaclo leinpore purgalionis

esse pergerc in Judx-am

polnit tcrra Israel
ril illic
:

ipsa

cnim primilus

inlolligi

ma-

porro aulcm postoaquam oompcnoliiil

Iris ejus, et pcracta cirea infantem solemnilate pri-

regnare (ilinm Hcrodis Archclaum,

illi

oh-

mogcnitorum

iii

lemplo Jerusalem, post eliarn proin

jiccre se

pcriculo,

cum

posscl tcrra Isracl ctiam

illic

feclioncm ooruni
qii;orore
licc

yEgyplum,

iii

mciilem
tot

iili

voiicrit
:

sic intclligi, ul et

Galiliea

depnlaretur, quia et
et alio

aniinam pueri, ct iiccare

i);irvulos

si

ipsam populus Israel incolobat. Qnanquam

renlibus Christi

ergo movel, omitto dicere quot et quaniis occu-

niodo solvi possit haec qua-slio, quia potnit vidcri pa-

palionibus regia cura dislcndi polueril, el per pluri-

cum

pucro, de quo

talia |)cr

angelica

mos
hoc

dics ab

illa

inlentionc vcl avcrti oinnino, vol im-

responsa cognoverant, non esse habilandum nisi in et propteroa Jerusalem, nbi erat lemplum Domini
;

pcdiri. Nc(|ue eiiim

potiicril

cnumerari possunt causx quibiis

accidere; quas tamcn multas et m.saiiias

rcdeunics ex iEgyplo,

ilhic

eos iluros fuisse, et

illic

esse poluisse

ncmo

ita

rerum humanarum inexperlus

alia tcrribilior.i regi niin-

hiibitaluros, nisi Archclai pncsenlia terrercnlur.

Ne-

est, ut aul neget, aut dubilct. Cujns enim cogilalioiii

qne cnim divinilns jnbcbantur

ibi

habilare, ut de Ar-

non occurrat, quam multa

tiari potueriiit

chelao quod limebanl deberent contemnere.

CAPUT

X.

Quomodo
omnes annos
illo

sou vera seu falsa, iilqui logem infan-

Lucas
in
;

dicit,

Ibanl parentes
in die

tein posl aruiuol

annos

sibi vel

filiis

suis adversatu-

ejns pcr

Jerusalem

solemni

rum

liinuerat,

aliquorum magis propinquantium pcilla

Pascha; cum

puero

cum

dicat Matlliwus

quod

riciilorum terroribus agilalus, ab

cnra mi nlciu

metn Arclielavlimuerinl illuc

23.

ire ab
:

^gypto redeuntes.
sicut

abreplam Ut ergo

in aliis
Ikicc

proximc cavendis polius occujiarct?

niliil

An

ct

hoc

aliquis dicil

Quoniodo ergo,

omillain, illud dico, posteaquam

Lncas

iiarral, ibant

parenlcs ejus per omiies annos

si

Ilcrodi M;igi

renunliavernnl,

cum

crederc poluissc,

pueriliic Christi in

Jerusalem,

Archclai limore illuc

dissolvere non cs-

illos fallaci slelhe

visione deceplos, postoaqu:\m non

prohibebanlur accedcre? Hoc

set dif(icile, iiec si aliquis
set,

inilii

invonernnl

quem nalum
ila

pulavcrant, crubui so ad sc

Evangelistarum expressis-

redire, alque

eiim limore depulso ab inqnirendo

quamdiu

ibi

regnarcl Archelaus. Fieri enim poleinter

ac peisequcnUo puero quievisse. (iUm ergo posl pur-

rat ut per

diom fcslum

tam ingentem turbam

lamcn
aliis

galionem
ct
e;i

niatris ojus in

Jcrusalem cum

illo

venissent,

lalenrer ascondercnt, niox revcrsuri, ubi

gesla cssenl in loinplo,

II,

qax

Luca narianlur

diebns habiiare metuerenl

tcrinissa

ut nec solcmnilale prnciiec

{Luc.

essenl irrcligiosi,

continua

mansione

22 39). qnia vcrba Simoonis et Annaj de ilio prophclaniium, cum coepissent ab eis qui audierant
praidicari,
;i(l

c<mspicui. Cuni vero eliam de regno Archelai quain

iiriblinnm intentionem revoc;itura i;rai;t

riicrildiuiuinum,
clus palet, ut

omnes
in

tacncrint, isleqiioqne intcllcdicit

aiiimum

rogis, adnioiiilus por

somnium Josoph cnin

quod Lucas

pcr omiics annos eos

ii,

infanle el inalre cjus fugil in

galis

^Egyplum. Deinde vulac deiiide ad

asccndcre solitos

Jerusalem {Luc.

41), tiinc ac-

rebus,

qu.Te

iii

teniplo facta> dicticque fueranl,

;

cipiamus faciitatum,
laus.

cum jam non

timcretur Archcdiiiturnius

Ilerodcs sc
Chiisli

Magis sensil illusum

Qnod

si

Arclielai

rcgnum aliquanto

morlem

cupiens pervenire, nuiUos infantes,

ii,

ulla piioier

Evangelium prodit

histoiia, cui lides hasufleceril,

sicul MaUh;i;us iiarial, occidit {Mallli.

3-16).

benda

vidc;itur; illud

quod supcrins dixi

C APUT

XII. De

verbis Joannis inter omnes quntuor.

iia

qiiod ila limebant parentes pueri habitalioncm in Jc-

23. Malthajus vero de Joanne

coniexit

Jn die-

rusaloni, ul

tamon proplcr Dci tiniorcm fcsliviialcm

in

bus aulem

illis

venit Joaniies Daplisla prccdicans in dc:

solcinncm non pr;ictcrniiUcrcnl,

lime posscnt
:

qua lalcrc

fac.l-

scrlo Judwa', el diccns

Poenitenliam agite, appropin-

iieque

enim
vel

iiicrcdibilc ost,

caplalis

quavit enim rcgiium ccelorum. Ilic esl eniin qui diclus

est per

temporibus opportunis

dierum

vel horaruna, acce-

Jsaiam propliclam dicentem viam Doinini,

Vox ctamuntis

in

derc homines ad oa loca in quibus esse formidant.

deserto, Parate {Id.

III,

rectas facite semitas ejus

cl

CAPUT
dcre

XI.

Quomodo

poluerint'-,

complelis dicbus
dicit,

1-3).

Marous quoque

Liicas

conscniiuut
i,

purgationis matris

Clirisli,

sicut

Lucas

ascensi

hoc
Luc.

Isaioe le.-iliiiionium osse

III,

de Joanne {Marc.

3, el

cum

illo in

lemplum ad peragenda solemnia,

llerodi, per

4).

Nam

plura verba ctiam conseqncnlia ex

secundum Matllia>um jam

crat eu7n

Mugos

notuni
tot

eodcm prophela Lucas commcmoravit, cum de Baplista

natum, pro quo, cum eum quwreret,

oc-

Joannc nariarcl. Joaniics autem evaiigelisla

cidit infantes.

ipsum Joannein Bapiislani de seipso idem leslimoilla

2i.

Iliiic

eli;un

solvilur qu.islio,
ilie

si

aliqucin

nium
sicut
alii

Isaie

i^rolulissc

commemorat

{Joan.

i,

25)

niovet, ciiin

jam

soUicilus essel

major Ilerodcs

nunc Mailbaeus

dixit qu;odain

Joannis verba, qu;c

pcrculsns

Magorum nunlio, quod rcx Jndacorum naliis fui^set, quomodo polucrint complotis diebiis purgalionis matris ojus luio cum illo asccndcre in tcmplum, ut ficient circa eum secundum Legem Domini

non dixcrunt. Prwdicans,

:

inquit, in deserto Judwce,

et

dicens

Picnilentiam agite, appropinquavit cnim re:

gnuin ccelorum
ruiil.

liicc

verba Joannis

alii

pr.TClermiseet adjungit,

Jain vcro quod sequilur

Matthxus

1089

LIBER SECUNDUS.
e$l
:

*800

Hk

enim qui didus

est

pcr pyophelam Isaiam di-

sententia non rcccdilur : velut

cum dicit Matlhocus Joancoeperilis

cenlem

Yox

vwii, reclas facite

clamanlis in deserlo, Parale viam Dosemilas ejus, aiuljigue posiliim est,

nem dixissc,
Abraham;

El nevelitis dicereinlravos, Palremhabemus

ille

aulem

Et ne

dicere,

Patrem

idem MaUliaius hoc nec elucet ulrum ex pcrsona sua ccmmemoraveril, an adliuc verba ejusdem Joamiis sedixisse inlelcutus adjunxerit, ul tolum hoc Joannes
ligMlur,

habenius Abraham. Isle, Ego ciuidem vos biiplizo in aqua

in pa;nilenliam; iile interponil interrogalionem turba-

rum,

(juid facerent, ct eis

respondentem Joaunem de

Pmitentiam
:

agite, appropinciuavit
est

enim regnum

bonisoperihus, tanquam defructihus paMiitentix*, (|Uod

M;iltiucus omisit
:

ccelorum

hic est

enim qui dictus

per Isaiam proplic-

dcinde

in

cordihus

siiis

cogitantibus

tam, el c;elera.

Ncque enim
qui
est
ail,

iioc

movere dehel

ijuia

de

illo

utruin ipse

essel Christus euin dicit respon;

non

ail,

Ego sum euim,

;

dictus

sum

pcr Isaiam
Solet

disse, Ego quidem aqua baptizo vos

non

dixil, in poeinqiiit,
V't'H)

prophetam

sed

Hic

enim, qui

dicitis cst.

nilcntiam. Dcinde Mallhnus

Quiautem,
:

post

quirpe essc

talis locutio' et

ipsorum Evangelislarum

me

vcnlurus

cst, fortior

mc

csi

ille

vcro.

autem,

dixit, Invenil MallliKi et Joannis. iNam el Matth;cus hominem sedentcm in lclonio {Malih. ix, 9); nccdixit,

inqnit, foriior mc. Ilem Matthx'us,

quil, dignus calceamcnta portarc
:

Cujus non .sum, in-

illeaulem, Cujusnoit

Invenil

me

el

Joanncs, Hic

est,

inquit, discipulus
el sci-

sum dignus

solvcre corrigiam ccUceainentorum ejus.

hac ; qui testimonium perhibet de his, et scripsit teslimonium ejiis {Joun. xxi, 2i); vms quia vcrum est
nondixil,

cl Marciis dicit,

cum
:

csetera laceat

narn post

Quod comnon

memoralum

habiluni et viclum ejiis, secutus ait, El

Venit fortior

Egosum,aul, Verumcstteslinionium meum.

ipse s;cpissime dicit, Filius

pradicabat dicens

me
ille

post me, cnjus

Dominus autem
(Matth. IX, 0,
ct
ct

hominis

sum dignus procumbens

Spiritu scmcto.
sliit,

solvere corricjiam calcccnnento-

XVI, 27), aut Filius Dei {Joan. v, 25)

:

ruin cjus. Ecjo baptizavi vos aqua,

vcro baplizabit vos

a

non

dicil,

Ego

el,

Oporlebal,

inqull,

Chrislum

Dc calce:mientis ergo hoc

dixit, ct igni,

Lnca

di-

paii ct resurgcrc a morluis tcriio die (Luc. xxiv, 4C)

(|Uod addidil, procuinbcns.

De baptismoautemhoc
sed lanium,
in

non

ait,

Oporlebat

mc

pali.

Potuit ergo el Joanncs

ab ulroqiie, quia non

rilu sunclo. Sicut

Spi'

Daptisla,

cum

dixissel, Agite panifentiam, appropin-

enim

Matlli;ieus, ila ct

Lucas

dixit,

quavit enini

regnum cwlorum, dc seipso adjungcre qnoc

Hic
esl

et

codem

ordine, Ipse vos baptizabit in Spirilu

ct igni

scquunlur,

enim qui diclus

est

pcr Isainm pro-

nisi (|iiod

Lucas non addidit

Luc.
,

saiicto,
et igiii

(a), sicnt
iii,

Mat3-12,

phelam, etc, ul posl verba ejusMilthicusila narralionem contexal, Ipse autem Joannes habebat veslimentum
de piliscamelorum, etc.

lhx>usdixit, in Spiritu sancto

(Mallh.

Marc.

I,

G 8,

et

iii,

7-17).
dicit
:

Ilis

Iribus altesialur

Quod

si ita esl,

non mirum

si

et

Joannes evangolisla
perhibet de ipso
,

cum
aiilc

Joannes lestimonimn
,

inlerrogalus quid diceret de seipso, sicul narrat Joanues

el
,

clamal diccns, Ilic erat quein dixi

Evangelista, Ego,

ait,

voxclamantis

in dcserlo (Joan.\,

Qni posl
erat

me
i,

venit

mc

fuctus est

quia prior

me

25); sicutjamdixerat, pryecipieus utagcrenl, poenitenti;im. [)evestilucrgoejusetvictuitaMatlh;eusscquitur,

(Joan.

15).

Sic eiiim ostcndit, tunc

iili

eum hoc
;

dixissc,
lisse
ait,

quando eum
ct

dixissc

commemorant

rcpe-

dicens Ipse aulem Joanncs habebat vestimenlum de

:

pilis

autem

ccnnclorum,

ct

zonam

pelliceam circu lumbos ejus. Esca

Ilic eral quein di.xi, qui posl

i\uoc

commcmorassc quod jam dixissct, cum me venit.

vcrha
potiiis

autcm cjus
dicit

cral locuslw el

mel

silveslrc. IIoc ct

Marcus

27. Si crgo qu;critur

ptist;.

JoannesBa-qiioe

pcne lotidem verbis,

c;iiteri
,

auiem duo
et dicit
:

tacent.
exlbut

dixeril, ulriim quce Matlliaus,

an

Lucas
ipsis

26. Seciuitur ergo Mattlueus

Tunc

eum

dixisse

coinmemorat

an

qii3C

Marcus

in
;

ad cum Jcrosolyma,
Jordancm,
et

et

omnis Judo:a, etomnis regio circa

paucis qua: illuin dixissc

jiosuit,

laccns c;ctera
,

nullo

bapliznbanlur in Jordane ab co, confilenles

el
:

modo

hiiic

hiboranduin csse jndical

qiii

prudenter

peccata sua. Vidcns aulem mullos Pliarisworum

SaPro-

intcUigit ipsas scnlcntias esse necessarias cognosccnda; vcrilaii, quihuslibct vcibis fuorint ex})liCat;E.

ducoeorum venientes ad baptismum suum, dixit

genies viperarum
,

eis

Quod
cst
si

quis dcmonstravit vobis fugcre a fu-

enim
utiquc
alius

alius

aliuin

verboraiii

ordinem
illud

lenet,

non

tura ira ? Facite ego fruclum

velilis

dignum

pasnilenliK

et
;

ne

contrHrium, Neque

conlrariiim est,

dicere inlra vos,

vobts,
C/IiOiiiarJl

Patrcm habemus Abrahum Deui ex lapidiims Wls

dico

(iicil

quod

alius prxtermillit.

Ut enim quisquc

enim

potesl

susci-

niemiiicrai, ct nt cui(|iie cordi eral vel brevius vcl prolixius,

lare filios Abrahcv.

Jam enim securis ad

radicem arborum
facit

eamdem

lameii explicare sentenliam

ila

eos

posita est

omnis ergo arbor qucc non

fructum bo-

explicasse manifestum est.

28. El in hoc salis apparct
pertinet,

num,

excidetur, et in
in

ignem millelur. Ecjo quidcm vos

:

quod ad rem maxime

quod

baptizo

aqua

in

posnilenticnn

qui aulem post nie

quoniam

veiilas Evangelii, verbo Dei,

venturus

est, forlior

me

est,

cujus non

sum

dicjnus cal-

supra omneni crealuram :eternum alqiie incommutabile pcrmaiiet,

liiigiiis

ccamenta porlare; ipse vos bapiizibit in Spiritu sanclo

el igni
:

pcr crcaluram lcmponilibus signis

et

cujus venlitabrum in
et

manu

sua,

el

permundabil
in

liominum dispensato, suniminn culmen au;

aream suam,

congregabit trilitum

suum

horreum,

cloritatis ohtinuit

non nos debcre

arbitrari

mcnliri

paleas autem comburet igni inexstinguibili. ILcc

dicit el

omnia

qucm<piam,

si

pluribus

Lucas,

eadem pene

veri)a Joannis

exprimcns.

runi rcminiscentibus, non

verbis,
la)

rem quam eodem modo alque eisdem

audierunt vcl vide;

Et ubi aliqnid varium est

in verbis,
,

ab eadcm lame.i
esse

cadem tamen

res fuerit indicala

aul sive

mu-

slc Mss.

el Rai. At Er. et Lov.

qtmi de

GiUs

Nunc

umen

Lucas ia

Bibliis grsecis et in latims

babet

addii ntam, suncto.

1091

DE COiNSENSU EVANGELISTARUM,
pro
;

S.

AUGUSTINI
,

1092
alii

lolur ordo vcrbonim, sive alia

idein valcanl verba proreranlur

aliis qiuie

laiiicn

ut unus Evangelislarum liinc aliud

vcro aliud,
niliii

sive aiiiiuid vel (|Uod

aliis

onines lamen verum narravcriiit. Si aulcin

dit Joaniics
,

intcn-

recordanli non occurril, vel (piod ex

lur possil inlelligi,

qua; dicuii-

cuin de calceaincnlis

Domini dicercl,

minus dicauir

sive aiiorum quai

nisi excellciitiam

cjusct

liuinilitalcin

suam;

(|uodlibct

niagis dicore statiiit narrnndornin gralia, ul congriius

liorum dixeril

sive de solvcnda corrigia

calccamen-

tempitris niodns siiKicial, aliquid

plicaiuliiin,

sil)i

iKin

iDlum cx-

lorum, sive de ponaiidis calccamenlis,

camdcm lamen
siguilica-

sed ex parlc tangciidum

(inisqiie snsciiiial;

seiileiitiam teiuiii, qiiisquis cliam verbis siiis per cal-

sivc ad illnmiiiandam declarandamque

niliil

scntenliain,

ceameiitoruin commemoratioiicm

camdem

quidcm rcrum

vcrbonim tamen

aliqnid addal

tionem
tale

liumilitalis cxpressit

uiido

cui auclorilas narraiidi cnneossa

iciieiis noii

csl; si\c rcin bciic

,

non abcrravit.

Ulilis igilur

ab cadem volunmodus ct mcmoria;

asscqualur, quainvis id coiietur

menio-

maximc commendaiidus,
Evangelistarum
ctiam dicens
,

cuin deconveiiiciilia dicimus

riter eliain

verba qua- audivit ad inlegriim cnuiiliare.

no:i esse

mendacium
quod

cum
non

quisquc
dixit

Quisquis autem dicit ll^angclislis certe per Spiritus

sancti polenliam id debuisse coiicedi, ui nce in seucre

aliqiiid aliud

eliain ille

de

quo

aliquid iiarrat, voluulalem tainen ejus

ille

jianc ex-

verboruin, necin crdiiie, ncc in

numero

discrcparenl;
cxccllit
c.e:

plicat, qtiam cliam

qui ejus veiba cornmemorat.

iiiliil

non

intrUigii,

qunnto

aiiipliiis

Evangclislarum

Ita eiiim salubritcr di.sciiiius,

;iliud

c^sc qua;rcn-

aucloritas, tanlo magis per eos fuisse

finnandam
nullo

dum, quain quid

velil ille qui loquitur.

lcrorum hominum veia loqucnlium sccurltalem

phiribus eanidem rcin forte narraiilibus
,

ul

C.\PUT Wll.
Jcsusa Galilaa
lur
cib

De

baptizcUo Jesu.
:

modo
si

50. Sc(|iiilur cigo Mattbicus, et dieit

in Jurdcinem

Tunc
dicens

venit

quisquam corum de
altero
ila

n^eiRlacio recle arguatur,

ab

adJocmnem,
,

ut baplizare:

discrcpaverit, ul possit ciiam Evaiigclislarum

defeiRli.

eo.

Jounnes autem proliibcbat eum

,

Kcjo

exemplo praecedente

Cum

cniin fas
fiiisse, vel

non

sii,

le

debeo baptizari
dixit

et

lu venis

ud me? Itespondens

Evangclistaruiii aliiiuem mcntitiim

cxisti-

uulcm Jesus,
impterc.

ei:Sine modo;sicenim decet nos

diuiisiteum. Alleslaiitiir

niaie vel diccre; sic apparebii ncc eiim luisse nienli-

omnem justiliam. Tuuc

commcmorant

lum

cui rccordaiili lale aiiqnid accidcrit, quale

illis

et cicleri vcnissc

accidisse monslratur. Et (jiianlo magis ad luores opli-

tcni
ait,

ties

Jcaum ad Joanncm. Dapiizaliim auscd laccnt quod Maltliicus

:

mos pcrlinet cavere niendacium

esse mendacia,

lanlo niagis
,

lam

dixisse Doiiiiuo Ji)aiiiicm, vel Joaiini

Dominum

eminenlc aucloiitale rcgi dcbebamus

nc piilarcmus
ali^iiioriim

rcs|
el

ondisse {Mallli.
i,

m, 15

15, Hlarc.

i,

9; Luc. iii,2l,

cum

sic

iuler

i-c

variari

Joan.

5'2-5i).

narralioncs invenireinus, ut inter Evaiigelislas variatoe

6unt. Siraul eliam
,

CAPU T
51.

XIV.

De

verbis vocis

factw de ccxlo

quod ad

doctrinaiii

lidelem maxi-

super baplizatum.

mepertiiiet, iiitclligcremus iion lani vciborum qiiam

Deinde seqnilur

MaliliiiMis

Baptizatiis

aulem
,

rerum quu;reudani vcl ampUcteiidain cs e veritalem

confeslim ascendil de
ct

acjua. lit ecce upcrli sunt ei cwti

quando eos qui non eadem

rebus sentenliisque
conslitisse

Ijciiiioiie

ulunlur, ciiin
verilate

vidil

Spirilum Dei descendenlcm

se.

sicul

culumbam
dicens
:

et

noii discrepanl, in

cadem

venienlem super
Filius

Et ecce vox de

ccetis

liic est

approbamus.
iiis qu;TC

meus
,

dilectus, in qtto

miki complacui.
:

Uoc

cl

29. Quid ergo in

dc narralionibiis Evaii-

alii

duo

.Marcus et

Lucas

siniililcr iiarrant

scd de

gelistarum collata proposui, pulaiiduni esl esse contrariuni?

verbis vocis qua) de coelo lacta esl, variaiil Idculio-

Au quod
Non cnim

alius dixil, cnjus

;

mn

sum

dicjiius

iiem, salva
ait

taiiicn

seutenlia.
Fiiius

Quod

enini M;llh;cus
alii

cqlccamenta porlare
solvere?

alii

vcro
,

corricjiam culcecmienli
aiit

dictum
,

Uic
es

cst

meus

dileclus, cl

duo
seii-

verbis

aut veibonim ordine,

diciint

Tu

Filius meus

dilectus,
,

ad eaiiidem

aliquo gencre lociilionis, sed eiiam re ipsa videtur

tentiam explicaiidam valct

cst.

sicut superius tractalum

abud

esse calceaniciita porlare, aliud corrigiam caiqiia'ri

;

Vox eiiim

cu;Ieslis

unum
illis

liorum dixii

sed Evaiiesl,

ceamcnli solvere. Merilo crgo

potcst quid Joaii-

gclista oslcndere voluit ad id valere

quod dicKim

nes dixerit non sc dignum csse

portarc
,

ulruin

calccamcnta

Dic

esl Fitius

meus, ul

polius qui audiebaiil iiuli-

an corrigiam calccameiiti Sdlverc. Si cniin

dixit, illc

carcliir

quod ipse essct

Filius

Dei, alque
si

ila

dictum
illis,

allcrum liorum
lioc potuil

verum
;

videlur narrassc qui

aliiid, elsi

rcfi-rre voluit,
Ilic
est

Tu

es Filius meus, ac

diceieliir

narrarc quod dixil

qui autenj

non

Filius
:

mcus.

Non

eniin Christo iiidicabalur

est mcntitus, cerle vel obliius, aliud pro alio dixissc

quod scicbat
qiios etiam
dicil,

sed audiebant qui aderaiit, propter

pulabilur.
listis

Omnein autem ialsitatcm abcsseab Kvaiigedccet, non solum eam quic menticndo promitur,

ipsa vox facta est.

milii

Jam vero quod

,

aliiis

in

quo

complacui

iiVms

in le complaciii
,

sed eliam eain

qux

oblivisccndo. iLique

si

ad

rem

pcrest,

aliiis, in le

comptucmt
cl

milii {.Ucuili.

ili

10, 17

Marc.
iii

linet, aliquid aliud inlelligcre ex co

quod diclum

I,
illa

10,11,
cos

Luc.

111,

22)

si

quaeris quid liorum

calceameiUa portare

et aliquid aliiid

ex eo(|uoddi:

voce sonueril, (luodlibet accipe,

qiii
iioii

dummodo

iiitci-

ctum

csl,

corrigiam ccdceamcnti solvere

nisi

quid

aliiid

ligas

eamdcm locutionem
utilis

rctuleruiit

accipieudum recte exislimaveris,

qiie dixisse
,

Joaniicm utrum-

eaind(Mn retulissc senlcntiam. Qu;e diversilas loculio-

sive aliud alio tempore, sive coniexiim?

nuin ad

lioc

eliaiii
,

est

ne uno

modo

dicluin

Poluii enini sic dicerc, Cujus non

sum diguus

corri;

niinus inlelligalur
prelelur.

ct aliier quani res se liabet, inler,

giam calceamenli solvere

iiec

calceamcnla poriarc

Quod

cnini diciuin esl

in auo mihi compla-

1093
cui
,

LIBER SECINDUS
si

1094
;

velil quis Lla inleUigcro

;

ul

Dcus

in Filio sibi

placui^se viilcalur
in lc

compbcui.

Si

admoneuir ex eo quod dicluin csl, rursus ex hoc uno inlcUigat quis

pinnam lcmpli levalus sit an hoc prius, et lllud postca. Niliil tamen ad rem duin oinnia faciaesse ma,

uifestuin

sil

el

quod

aliis veri)is

easdem senlentias

que, in Filio Palreni placuisse iiomiuibus ; aduionelur quo cx eo quod dicluni est, in te complacuil viilii. Ex
salis app.iret
,

Lucas

cxpiicai,

non sempercommendandumestquam

nihii depereat veritati.

Marcus aulem atlestatur

qiii-

quiiibel

EvangeUstarum
alios

coelcstis vocis

dem eum

in

doserlo a dial)olo essc tentatum quadia;

eliani

veiba

lenuerit,

ad eamden senlcnliam
:

ginta dicbus ct noctibus

scd tacet quid

ei dictiim sit, isle

l\uniliarius explicandara verba variasse

ul inteUiga-

quidve responderil. Ilem quod Lucaspr.ictcrmisit,

tur

hoc diclum esse ab oninibus, tanquani diceretur,

non
1-1
1

tacuit,
,

quod Angeli ministrabant

1,

illi

{Mutili. iv,
:

In te placitum

mcum

constilui

lioc est,

per

te

gcrere

Marc.

12, 13,

ei

Luc. iv, 1-13)

Joannes

quod

milii placet. lllud

vcro quod nonnullj codiccs ha,

vcro totum istimi locum praitermisit.

bcnt secuuduin
in

Lucam
7)

hoc

illa

voce soniiisse quod

es lu
,

CAPUTXVil.
34.
disset

Devocalione aposlolorum piscanlium.

,

Psahiio scriptum esl

te

Filius

meus

ego liodie

Sequilur narrans Matthaeus

Ciim auteni auGulilosam

:

genui

{PsuL

ii ,

quannuam

in anliqiiioribus co,

quod Joannes traditus

esset, secessit in

dicibus gnrcis non inveniri perhibealur

laincn

si

aU-

hoc elMarcus dicit,ct Lucas

14,
et

{Matlli. iv,

12; Murc.

i,

quibus fide dignis excmplaribus

quid aliud

confirmari

possil

Luc.

IV,

14)

sed Lucas de Joannc tradilo

niliil

quam ulrumque

intclligendum esl (luoiibel

hocloco

dicit.

Joannes autem Evangelisla, priusquam

verborum ordine de

coeio sonuissc ?

irel "Jesus

in

Galiheam
illo

dicit
,

Pcirnm

cl

CAPUT XV. Quomodo seciiHdum Joannem EvangeUstam dicat Jounnes Daplisla, Eijo non noveram eum;
aim sccunduni
eum.
52.
cilur
,

niansisse

cum

uno die

et tuiic

Pctro

Andrcam nomcn imilcin

positum
dic

cuin anlea

Simon vocaretur, Sequcnti

in

alios

inveniatur

quod jam noverat

jam volentcin cxire

,

Galikeam

invenissc Phi:

lippum
di-

el ei

dixisse ut seqiierclur

cum

inde veu-

Quod autem secundum Joannem de columba

non quando faclum
quo quocritur
est

lum

est ut ctiain

de Nathanaele narraret. Dic autcm

illnd in

narralur

scd vcrba

tcrlio in Gaiibca

conslilntum, fccissc

Cana de
i ,

Joiinnis Baptista; rclcruntur

rit.

commemorantis quid videdictum sil, El

A(\x in vinuin conversione miraculuin {Joan.

39-

In

quemadmodum
,

n, 11).
runt
,

Qux
in

omiiia ca>teri Evangclistic proelermise,

ego non noveram

a<]uu
,

eum
,

sed qui misil

me

baptizare in

id

contcxcntes narrationibus suis

quod Jcsus

ille

milii dixit
ct

Super quem
stiper

vidcris
,

Spiritum

rcvcrsus

Galilxam

sil
,

undc

inlelligitur fuisse iii-

d.:sceudcnlcm
zat in

manentem

eum

liic

est qui bupti-

tcrposilos aliiiuot dies

cjuibus

iila

dc discipulis gosla

Spirilu sancto {Joan j,

ciiin

35). Si enim lunc

cum

sunt,

(|u;k

inlcrponuntur a Joannc.
ci

Non

cst

autcm

cognovit,

eum

coiumbam vidit desccndcntcm supcr quserendiim est quomodo dixcril venicnti ut

,

conlrarium
dixissc

loco,

ubi Matlhocus narrat

Dominum
Neqno

Pelro,

Tu

es

Petrus

ct

super lianc petram

xvi
,

Ego magis o le dcbco baptizari {Matlli. hoc enim ci dixit anlequam cclumba dcsci^n111, M) dcret. Ex qu apparet, quamvis euin jain nossct (liam
baplizarclur
: i

adificnbo

Ecclesiam

meam
ei

{Matlli.

18).

eniin lioc nonicn lunc acccpissc intclligcndus csl, scd

tunc jiolius

qiiando

Joannes dictnni essc commo,

etiam in ulcio matris cxsullavit

cuin ad Elisabelh

inorat, Tii vocaberis Ceplias

{Joun.
1
,

quod interpretalur Pelrus

nomiiie
api)cliai'ct

Maria venisscl {Luc.

41)

aliquid

lamen

in

co quod
,

42)

iit
,

eum hoc

poslea

nondum
quod

noverat

columboc descensione didicissc

Doniinus dicens

Tu

es Petrus.

Non
;

ciiim ait
ci

Tu vo-

ipse sciliccl baplizarcl in Spiritu sancto propria

:

cabciis Pctrus, scd,

crat antea
,

Tu

es Petrits

qiiod

jain dictuiu

qiiadam ct divina potcslale

pissel a

ut nullus

homo
,

qui acce-

Tu

vocaberis.
,

Deo Bapiismum

etiamsi aliriucm baptizaret,

vcl a sc daii

55. Deindc contexit narratioiicm Mattlicous

cit
:

el di-

posbcl diccre siium esse quod traderet

Et

relicta

cvitate Nazareth

venil et liabilavit hi
et

Spiritum sanclum.

CAI>tlT XVI.

De
,

Capliarnaummurilima,in finibus Zabulon

tentaln Jcsu.
:

Nephlaliiu,

55. Scqiiiliir MaltlixMis, et dicit

clus est in

Tunc Jcsus du-

ct caslcra, in
nioiite.

quousquc scrmo tcr^minclur, qiiem babuit

In qiio contexlu narralionis atlestatur ei
,

dcsertum a Spirilu

ul lcnturetur a diabolo.

El

cum
,

jejunasset quudragintu dicbus et quudrayinta uo-

Marcus de discipiilorum vocalione

et paulo post Jacobi ct Joannis.

Pelri el Andrea;

Sed cum Maithaeus

niultos cuinlcr-

ctibus

postea csuriit.

El ucccdcns tenlulur
isti
,

dixil

ei

conlinuo coiijungcret narralioncm prolixi lUius scr-

Si

filius

Dei

es

dic ul lupides
:

panes
iii

(iant.

Qui

re-

spondens dixit
liomo ',
e!c.

Scriptum

esl

Non
csl,

monis qucm
ravil, et

in

monle habuil

postcaquam

paiie solo vivit

cum muks

lurba) secula; sunl,

Marcus
,

sed in omni verbo quod proccdit de ore Dei

id

posuit alia, quia docebat eos in synagoga

et siupe,

nsque ad
;

quod dictum

Tunc

rciujiiil

eum
ci.

bant supcr doclrina ejus. Tunc ipsc dixit

Matth.Tcus

quod

el

[diaboitts

el

ecce Angeli uccesserunl et ininislrabant

,

Tolum hoc similitcr Lucas iiarral clsi non eodem ordine. Unde incci tum esl quid priiis factum sil, ulnirn
regna lerrae prius demonslraia sint
*
,

post illum

prolixum sermoucm
ct

quia erat

docens eos qitasi potestatein habens,

non

sicut Scriba;,

Narravil ctiam de homine a quo expujsus est iu"uun-

ci

cl poslca

iii

dus spiritus
Editio Rat. et

deinde de socru Pctri. In

iv, 13,vji,

liis

antcm Lu
i,

unus e colb. Mss.

;

vivel lio.no

in futuro

mxja gvscum zesetd

cas

ei

consenlit {Matth.
^^
^

ISi^Marc.
isto

16-31, et

favenle hebrso textn Dcut. cap. 8,

^^^

5^,59^

Mam.jeus vero de

Amom 4r

409j
hil narravil
;

DL CONSllNSlJ EVANGELISTAUUM,
de socru autcm Pelri non tacuit
,

S.
in

AUGUSTINi
Tarso
Ciliciic

1090

sed po-

Paulum

nalum (Ad.

xxii, 5)

ne

iiio

slea {.Vallli. vui,

U,

15).
,

cnim tunc jam

erat apostidiis. Iia discipulos Cliristi

56. In hoc aulem loco

quem nunc consideramus

sequerenlur
iii
,

invilalos ad nuplias ciim aiidimus,

los,

idein Maithueus posl vocalloucm discipulorum, quibus

piscaiilibus
jus.sil

non jam discipused qui futuri craiit discipuli intclligcre dcbemus.

eniin uli(|ue discipuli Chrisli craiil,

ul
,

eum
el

narral eiim

Jam

quando
illis

isla

circuisse G;ilila'am

doccnlem

synagogis, et pra^di;

narrata alque con.scri|)la sunt; et idco sic de

lo-

canlcm Evaiigolium,
ct colieciis

sanantem oinnem buiguorcm

moiitem
,

cutus est tcmporiim pneleritorum nairator.

39.
scendit

ad

eum

turbis, ascendisse in

ct

Quod aulcm
Capharnaum
ejus;
;

dicit

idcmJoannes, Post hoc demaler ejus,

et fratres ejns,

iisum fuisse

illo

sermone

proiixo. Dal ergo locuin in-

ipse, et
ibi

teiligendi, tunc lacta esse

qua;Marcus posielectionem
,

et discipuli

et

manserunl non mullis diebus

eorumdem discipulorum nai rat cum circuiret GaliIxam, eldocerel insyiiagogis eorum lunc etiam de sed eum postea commemorasse quod socru Petri
: :

[Joan.

II,

12)

iiiccrtum est

ulrum

jain
filii

illi

adh;cseM;il-

rant

etiam Pelrus el Andreas cl

Zcbedsi.

ihanus
in

pra;termiserat

qiiamvis non omnia praetermissa in

enim primo narrat quod venerit, et habitavcrit Capharnauin ct postea quod eos de navibus pi;
:

narralionem revocaverit.
37. Sane potest movere, quomodo Joannes dicat

scanles vocaverit

iste

autem, quod cum illoCaphar-

nauin vencrint

discipiili ejus.
:

An

forte

Matthxus quod
ait ipse
,

non
tur

m
,

Galila;a

sed juxta Jordanem, primo

alio
,

secutum esse Dominum cum

deinde Pclrum ab
illo

cujus

Andream nomen tace,

praelermiserat recapitulavil

quia non
vidit

Posl

hoc ambulans juxta niareGaliKTCa,

duos fratres;

iiomeii acccpisse
:

tcrlio

Piiilippum vocatum ul
Ires Evangelislae

eum
,

sequerelur

ca^teri

aulem
salis

sedsiiieuUa consequentis temporis difrerenlia, Ambu' lans aulem, inquit, juxta mare GalUww, vidil duos fratres, et

de piscafione vocalos eos dicant

catera? Proinde

fieri

poiest ut poslea narra-

inter se convenienler

maxime

Maltliaeus et Marcus.

vcrit,

non quod postea

factuiii erai,

sed quod prius

Nani Lucas Aiidream non noniiiial, qui tamen intelligilur in ea navi

pr,T3lermiseral, ut

cum

illo

iiilelliganlur vcnisse

Ca-

fuisse

secundum

Mallhx-i et Marci

pharnaum, quo Joannes

discipulos cjus venisse.

dicit et ipsiim

et niaticin et

narraiioiiem

qui breviler hoc pcrstringunt,

sit
:

quemad-

An

potius

alii

discipuli

fue-

modum geslum
commemorans
sciiim, ei

quod Lucas aperlius e^plicavit,

fuerit locu-

runl; sicut

eum jam

Philippus scquebaliir,

ibi

eliam miraculum super captura pi-

vocaverat, ut diccret ei, Sequere

quem sic me? Quo enim oriu

quod ex ipsa navi Doininus prius

dine vocati sint omnes duodecim Aposloli,

Evan-

Hoc eii;im videlur distar, quod tanlum Petro a Domino diclum commemorat, Ex lioc jam homines eris capiens ; quod illi ambobus fratribus diclum essc n;irrarunt. Sed potuiluliquc priusliocPclro
tus ad lurbas.
dici
,

gelistarum narrationibus non apparet, qu;indoquidem

non tanlum ordo

vocationis,

sed nec ipsa vocatio

taiuuin Philippi, et

commemorata

est

omnium, sed

Pciri, ct Andrea;, et filiorum Zebed;ci, et Matlhcei publicani, qui eliam Levi vocabatur
et IX,
1,
(

cum de

capia ingenii muliitudine pisciiim mira-

Maltli. iv,

18-22,

relur,
illi

quod Lucasinsiiiuavit; etambobus poslea, quod

9; Marc.

i,

16-20,

et

ii,

14; Luc. v,

lll, etJoan.
el

duo commemoraverunt. Illud ergo quod de Joaniie non enim diximus, diligenler considerandum est
:

55-44)

Siiigillatim

tamen ab eo iiomen
i,

primus

et solus

Petrus accepil (Joan.

42).

Nam

filios

Zcbefilios

parva repugnanlia putari poiest,

cum

et

locorum plu-

dxi non singillalim, sed simul ambos appellavii

tonitrui (Marc. iu, 17).

riiiiuin intcrsit, cl teniporis, cl ipsius vocalionis.

si

Nam

juxta Jordancm,

anlequam Jcsus

issel in

Gahkeam,

40.

Saiie

animadvertendum

est

quod Scriptura
duodecim ap-

ad leslimonium Joanni;: Baplistje seculi sunl eum duo,

evangelica et aposiolica iion solos

pellat discipulos ejiis, sed
tcs,

illos

quorum

erat unus Aiidreas

qui fratrem suuin Siino,

omnes

qui in

eum creden-

nem
listis

conlinuo adduxit ad Jesum

;

f|uando el

nomen

ut

magislcrio ejus ad

regnum caloriim erudieban-

Polrus vocarelur accepit

dicitur

quomodo ab

aliis

Evange13-23;
3S-44)?

tur.

Ex quorum

multiludine elegit duodecini, quoset

quod eos

iii

Galila piscaiiles invenerit,

iv,
i,

Apostolos nominavii, sicut Lucas commemorat. Ipse

atque ad discipulalum vocaverit (Malili.

quippe paulo post

loco campestri,
el
(

ait

Et descendens cum

illis sleiil

in

Marc.
nisi

1,

16-20; Luc. v, 1-11

,

etJoan.

turba discipulorum ejus,

el

multitudo

quia intelligendum est juxta Jordanem

,

non
ul ei

sic eos vidisse tuiic

copiosa plebis

Luc.
,

vi,

13-17

).

Noii ulique diceret

Aliis

Dominum

jam

inseparabiliier

turbam discipulorum
que Scripturarum
pulos
ejiis

homines duodecim.

quo-

cohxrerent, sed tantum cognovisse quis esset, eum-

locis

hoc cvideiiler apparet, disci-

que miralos ad propria rcmeasse.

58.

omnes appellatos qui abeo discerentquod ad

aulem polest quomodo binos vocaverit
Zebe-

Nam
dicit

et in

Cana Galilxx cum

narrat

fecissel

de aqua
in

jcternam vitam pertineret.

41
Qua;ri

vinum,

idcm Joannes, quod crediderint

eiim

discipuli ejus.
factai sunt in

Quod
et

ila

Et die

leriio

nupiiw

de naviculis piscatores, prinio Petrum etAndream;

deinde progressus paulnliim, alios duos
daM, sicut narraiil Matthaius et M;ircus
dicat
:

Cana

Galilwa;, el erat mater Jesu

ibi.

Vo-

filios

catus

est

aulem

Jesus

et
si

discipuH cjus ad nuptias

cuin Lucas
illa

[Joan.w, 1, 2). Qui utique

sicut paulo post dicit,

tunc

in

eum

cifdideruiit,

ambas eorum
(ilios

naviculas implelas inagna

ca-

nondum
illo

eraiit discipuli

rum ad
hoc

ptura piscium, sociosque Pelri comiuemorel

el

Jacobum

nnptias vccati sunt. Sed

more

locuiionis

Joannem

Zebeda;i vocalos ad adjuvandum,

diciom esiy quo loquimur,

cum

dicimus aposlolum

cum

relia exirahere plena iiou possent,

simuloue mi-

1097
paios lantani nnilliluamem piscium,

LIBER SECUNDUS.
quM
capla crai
lioc

1098

traditum Joannem, Jtida^os vero audisse quod plures

discipiilos faceret et baplizarct,

el cuni Peiro lanluiu dixisset, Noli timcre, cx

jam

quam

fecerat et ba-

liomines eris capiens

aimul (^um tauicn subduclis aJ

ptizaverat Jonnncs.

lerram navibus seculos fuissc. Uude inlclligcndum

est lioc

CAPUT
43.

XIX.

De

illo

scrmone proUxo quem secunliabuil in

primo esse lacium quod Lucas insinuat

ncc

dum Mattlimim
Jam
ininc dc
illo
iii

montc.

liuic eos a

Domino vocalos
esl, quasi

sed tanluni Pctro luissc

sermoiie prolixo,
liabuit

quem

se-

pnrd clum quod

ila

lioniines csscl capturus. Qiiod

non

cunduni Mnlllueum

monle

Dominus, videacommenioravit
iiisi

diclum
:

jam pisces imnquam

Diclum
;

esscl caplu-

mus ulrum
deautur.

ei

coclcri Evangclistac niliil adversari vi-

lus

nam

et posl
(

resurrcctionem Doniiui lcgimus cos

).

Marcus qiiippe non cum

ejiis

esse piscalos

Joan. xxi, 3

csl ergo

quod

omiiino, ncc ali(|uid

sciitonti;is,

siniile

dixit,

quasdain

deinceps cnplurus esscl homiiios

iion

dietum csl
datur locus

iion
aliis

coiilcxtim, scil sparsim, qnas

repolivil.

quod

j;un

mtn esset

cnptiirus pisces.

Uude

nus

locis

Keliquil

Domilainen locum iu
Et
erat,

iuteiligere eos

adcapluram piscium ex more renieasse,

qiiod Maltliaius et Marciis narrant,

lextu narrnlionis su;e, ubi inlelligamus iiunc dictum

ul poslca

lieret

essc sermoneni

sed ab co pr;etei niissuin

quandoeos hinos
duobus

vocavit, cl ipsc jussit ut

eum scque-

inquil, prwcUcnns in sijnagocjis corum, cl

et

omni Galilwa,

rcntur, priino dnobus Petio ct Andrcie, deiiide aliis

filiis

dwinonia

ejiciens. In liac prncdicalione

quam

dicit

Zebcdaii.

Tunc enim non subductis ad

ita

eum
facil

liabuisse

iu

omiii

G:ililjea,

inlclligitur

etiam

lerram iiavibus taiiquam cura redciindi, sed

seculi suiil,

tanquam Yocantem ac jubentem

ut

cum eum

sermo
venit

isto liabitus in inonle,

cujus

commemoraiioncm
ila

Mauha;us. Nniiique idcm Marciis

ad cum leprosus dcprccans cum,
ct

sequitur.

Et

seqiicienlur.

genuflcxo dixit
),

CAPIJT XYIII.

De

tempore secessionis ejus in

Si

vis, potes ine

mundare

Marc.

i,

59, 40

et coetera

Gulilaiam.

de hoc leproso mundato

talia

connectit, ut ipse intel-

42. Illud cliam requirendum cst,

quomodo Joan(Po-

ligntur,

quom

Mattli;eus

ncs evangelisla
esset in
slea
fecil

anlequam Joannes Baplisla missus

dicil

daiiim,

qiiando

post

commcmorat tunc esse niunilliiin sormoncm Doniiniis de

:

carccrem,

Jcsum

isse in Galilaiam

monte dcscendit. Sic

ciiim ait Matthoeus

Cum autem

enim quam commemoravil, quod

de aqiia viuum
,

et

iu Cana Galihcae Capharnaum cum descendit

descendissei dc montc, secutw sunt

matre

et discipulis, et ibi

manseriiut nou inuliis die-

eum lurbce muUce. Et ecce leprosus, veniens adorabal eum, dicens: Domine, si vis, potcs me mundarc (Maith. viii, 1, 2), ct caitcra.
44. Hiijus Icpiosi ctinin Lucas mcminit
12, 15
), (

Lus, dicit

eum
et

di^indeascendissc Jerosolymam propter

Luc. v,

Pascha
pulos

posl h;cc venisse in Judaeaui terram et disciillic

non

saiic Iioc ordiiic,

sed

iit

solent pra;ter-

ejiis,

demoratum cum
el

eis el baplizaii-

missa rccordari, vel poslerius lacla pr;x'occupare, sicut divinitiis siiggercbantur, qiiK anlea cogiiita, poslea

lem
in

ubi seciitus ait, Erat autem

Joaiines baptizans
illic ; et

JEnon juxtu SuHm, quia aquw multai erunl

et

recordaiido coiiscrilioront. Yorumlanion idem Liicas

adveniebant,
in

baptizubantur

noncium cnim missus erat

15,
el iii,

scrmoncm
etiam
sic

cliaiii

ipse Doiiiini prolixum iiarravit, ubi

in islo Malth.Tcus. Ilic
,

carcerem Joannes [Joan.

dical, Cuni

ii,

22-24])

Mat-

cxorsus csl, ut

enim

thxus autem

autem audissel quod Joannes

(

dixit, Beati pauperes spiritu

(luoniam ipsorum

est re-

traditus esset, seccssit in

niiliter et Marciis
:

GaliUcam

Mallli. iv, 12). Siest,

i,

gnum caiorum
esl

et

ille,

Beati paupcres, quia vestrum

scquuiilur ctiam in

Vosteaquam autem tradilus

Galilwam
(

in).

regnum Dci. Dcindo

iiiulla qii;c

quit, Joanncs, venit Jesus in

Murc.

14-

Lucic narratione

siuiilia suni.

El ad cxlrcmum scrmo-

Lucas

e.tiain nihil

quidein dicitde iradilo Joanne, sed

nis ipsa conclusio

proisus cadem rcperitur, de lio-

lamen
dicit

el ipse post

baptismum

et

tentaiionem Chrisli
illi

mine

priideiitc, qui aidilicat

:

super pctram, et de slulto

nisi qiiod ibi

eum

issc

in Galiiaiam,
:

siciil

duo.

Nam

ita

qui iodilicat super areiinm

flumen tan-

contexit narralionem su;im

tatione. diabolus recessit ab

Kt consummala omni tenillo

tum

dicit

illisum

domui,

iion ct

pluviam ct veiitos,

usque ad tempus. Et

sicut Matth:cus. Posset ergo facillime credi

eumdem

regressus esl Jesus in virlute Spiritus in Galilwam, et

etiam ipse Doinini inlerposuisse scrmonem, aliquas

fama
14).

exiil

per universam vecjionem de

iulelligilur

illo

[Luc.

iv,

13,

nulom

pra-toriuisisse seiitentias, quas Mattliajus poi&le

Lnde

hos iros cvaiigclislasnoii Joaniii

narrassc
,

suit:itcm alias posuisse, quas

non

dixit;

quasdam

cvangi

lista;

conlr;uia

scd

praitermisisse

eliam non iisdem vcrbis, custodila tamen verilatis hilcgritalc, simililer explicasse.

primum

Douiini adventiim in Galihvam posicaquam

b:jptizatiis e.^t,

quaiido

illic

aquam

coiivertit in
:

vinum
vero

45.

Posset hoc

sicut

dixi

facillime credi

nisi

luiic cniiii noiidiim

crat iradiliis Joannes

cum

moverctquod Mallha)us in inonlc dicit hunc habilum

essc

adventum ejus
cjus reditu in

iii

Galikcam conncxuisse narralionibus

factus est; de qiio
sic

scrmoncm

Douiino scdeutc; Lucas autom iu

staiite.

suis. qui post Joaniiem iradituin

loco campestri a Domiiio

Haic ilaque divcrsi,

Galiheam ipse

Joaiiiies evangelisla

las facit videri aliuin luisse illum

alium

istuin.

Quid

loquilur
saii f/uio

Vi

ercjo

cognovil Jesus quia audicrunt Pliariel

ciiim proliibcrctChristum
jain

alibi

quxdam

repetere qujj

Jesus plurcs disciputos fucit

baplizal

quam

anlca dixerat,aul ilerum qiiaedam liacere quoe

Joamm
ejus
),

(quunquam Jcsus non

Judcuam
,

baplizaret, scd discipuli

anien jam fecerat?

Non

sane islos duos sermones alterum Lucas

,

reliquit

et

abiit

ilerum in GaliUcam

quorum uuum

.Mattiucus,

inscriiit,

(Joff'(. IV,

1-3).

Tunc crgo

inlclligimus

jam

fuisse

loogn lempoiis distantia separari

hinc probabililer

Sanct. Algist.

111.

(Trmte-cinq.)
^s

1099

1)E

CONSENSU EVANGELISTAUUM,
sontialiir oo-

S.

AUGUSTINI

1100
solis discipulis

crocl'tnr, qiiod ot anlc ol poslen qiKodam similia vel

qna excelsiorc parle monlis primo cum

Domiiiuin
git
:

eadoni anibo narrnninl,

iil

non ahsiinle

fnisso, qniiido cx eis il!os diiodeoim eiecuiii ois

nini narraiiDiics h rc inlorpoi.oniiuin in oisdoni lncis

el diciiiis osse vorsala^. N;iiii .Mallli:TMis lioc
ili

doindc

descondissc
in

non de monte

sed
,

didt

de ip-a nionlis colsiludiiic

cst,
iii

c;iinpestrenil<iciun
,

id

Et

senil(v suul
el

emn lurbw mnUcc de

,

Galilwa,

el

Dcca-

alifniam

:eqiialitalem
liirlias

qua;

iii

lalcre
;

moiilis
ihi

poli,

J erosohjmii

ct

Jntlmi

ct

dc Irans Jordmicm.
;

erat, ot miilias
lisse doiiec

capcre poleral

alquc
:

stc-

Vidcns nulcm turhas asccndil in niontni

set
,

cl

cum

sedis-

ad cuin

liirh;c

congrcgarcniiir

;ic

poslea

acccsscrnnl

ad cum

discipnli
:

ijus.

El apericns os
spirilii
,

ciim sndissol, accossissi!

alqiie
ita
illis

iiroi!iiK|iiiiis

di-ciimlos ojns,

suuni docebnl cos dicens

Beati panpcres

(jno-

c;olorisqiie
.

inrhis

iiricsonlihus

imuin
iiar-

niam ipsornm
IV, 2.^; VII
,

r^t

rcji.uni

coclrum,

et c;rlera [Mallh.

hahiiissc

sormoncm
divcrso
el

qiiein Mailli;i;us Lnc;isqiie

Qi)).

Hic potesl videri nuiltas turhas vilare

in

rariml
laic
Ja;ii

narr;iii(!i

modo
,

sod

cadcm

vori-

voliiissc

ct

oh hoc asccndissc
,

inontem

laii(|Main

rcriim

scnioijliariim
,

quas aniho dixcniiit.

seccdciido a tinbis

ut solis suis disci|iulis loiiucreiiir.

oli;iin
,

eiiim pr;ci)ioniiiMiiis

qiiul ct imlli) pr:omonciile

Cul

rci videlur

attcstari

Lncas
cxiil in

ila

narrans

niiiciiiqite spDiilo vidoiKliiin fuil, si

aliiiiiid

quis pnolcrinillat
;

Faclnm
et erat

esl aiitem in ilUs diebiis

nionltm orare

qiiod alius diial,

iio:)
,

osse contiariMin

noc

si

pernoclans in oralione Dci.

vocavil discipnlos snos
,

Et

cum

dies facliis

aliiis alio

mndo

aliqiiid dical

du;; oad<Mii rcrum sen:

Ciset

et
:

elccjil

dnodccini ex
co-

toirliarmiiq:!!;

verilas ox)iIico!iir

iil

qiiod
,

!\lalth;ous

ipsis, (pios ct

Aposlolos nominavit
,

Simoncm, qucm

ait,
i!lo

Cnni aul

dcscendi.sscl

dc.

inonlc

siiiiul

eliain

de

gnominavit Pelrnm
et

el

Andream
el

fratrcin cjus,
,

Jacobnm
voc.ilur

camp.-stri

hico

qiii

in

lalorc montis ossc jioliMt,

Jonnnem

PliiUnpnm

Barlliolomwum

Mattlucnm
rpti

'"'f"'g:i'"i'II

Doinde .Maiilu^is de loproso inimdato

et

Tliomam, Jacobnm

Alplicci el
el

Simoiwm
Scariotli
,

yrM

(Miod

clhm

Maroiis

ci

Zeloles,
ditor.

Judam

Jacobi

Judum
el

tpii full

pro-

CAI'L'TXX.
ad enin

Qnomodo
pro

Liicas siMiilitcr.

dical Mall/uTns Ccnliirionein

El dcsccndcns ciim
,

illis slelit

in loco campcslri, el

acccssisse

puero suo,

ciiin

Lncas dical

turba discipulormn ejns

multitudo copiosa plebis, ab

,

(/'tod (imicos

nd

cuiii iniscril.

omni Judwa,
Sidonis
,

cl

Jcrusalem

cl

mariUma

et

Turi

',

et

48. Post

h;t'c M.ittli:x'us scqiriliir,

.

ct dicit

Cnin an,

(pii

vencrant ul andircnl

cnm

cl

sanarentur a

lcm inlroiss'' Caplinrnnnin

ro(jnns

acccssil

ad illnm C^nlurio

languoribus suis. El tpd vcxabnntitr a spiritibus immitniiis

,

cnin

ct.diceus: Doinine,
,

puer mcus jncel in

cl Ciclcra
,

curabanlur. Et omnis Inrba quwrebat euin tungcre

illo

domo p

ralijticns

ct

male lurquetnr,
,

iisfpic

quia virtus de

exibal

el

sanubal cmnes
dicebat
:

Et ipse

ele-

ad ciim lociim
{Malili.w.x
,

:i!)i

ail

El scmnlus

esl

pner cx

illu liora

valis oculis in (Uscipulos suos

(juia

Benti p nprres,

'6

iZ).Uoc do lunro Ceniurionis eliain

:

veslrum

csl

rcgnum Dci,

oto. {Lnc. vi,

12 49).llic
discipulos
.

LiCas

commemonu
,

noii

siciil

islo,

posl leprosiim

polost inlelligi
clogit

cum

iii

monte

dnodociiii

miiiidalMm
r:tvii,

qiiom
[losl

illo

p;isloa
iliitis

rocord;itiis coninieino-

cx plurihns, quos Aposlolos

,

noiiiiiiavii

qiiod

sed
ili

linom
:

prolixinris

scrmonis

Maltlrvus pnrlermisit

tuiic illum

Iiahnissc
ot

sermo-

qiio

coDJiingit
,

Cum

aulein implcssct
:

omnia verba
Centnrionis
,

nem qucm

Matlh;xiis

iulcrposuil

Liicas taiiit,
,

sna

in

nnrcs plebis

intravit Cajiliarnctum

lioc cst in moiile; ac deiiide ciim dosoondisset

in

isnlcm cvjusdam scrvns inale liubcns crat morilnrus

illi

(pii

loco canrpestri
Malliiocus tacel,
inonciii

hahiiisse nliorum

siinilcm
:

de qno

erat

prciiosus
csl

ctc,

nsqtio

in

oum

lociini

qiio

Liicas

non

lacot

et

utrumquo ser-

sanatiis

{Luc.xu, l-IO).
Chrislum

Ilic

inlolligondum cst,
siia
,

codcm niodo csse couclusiim. Quod autcm Matthaeus islo scrnioiie lcrminalo 4G. scquilur cl dicil, El facium csl, cnm consuinmassel Jesus verba Itwc
,

ciim
plehis

iiiiptossol
,

quidem omiiia verha

iii

aures
cst,
:

iiilrassc

Caphariiaum

lioc

quia non aiilequam Ikoc verha icniiiiiassol intravit

admirabanlur lurbw snper doclrina ejus

sed non esse expressum posi qu;iiitum temporis intsrvallum

poicst vidcri discipulorum tnrhas dixisso, cx qiiihus

illos

cum

isios

sermoncs torminassct
qiiippc
inlervallo

intraverit
i!le

Qnod vero mox ail, Cnm autem dcscendissel de monlc scculw sunl cum Inrbcc mnltw : el ccce leprosus venicns adorabat eum polcsi induodccim
elogorat.
, ,

Capharnaum.
mundatus
isle auloni

Ipso

loprosus

cst, (jiiom

loco siio Matthxus iiitcrponil,

poslea recordatnr.

lelligi

posl ulrnmque scrmoiicm factum

fiiisse

iioii

49.

.hiiii

crgo videarnus
.^!a!lh:i'us
:

ulriini

sihi

de huc sorvo
Malrognns

soliim qiicm Malthieus,

tcrpoiiil.

vcrum

eliain qiiom Liicas in-

Cciiluriouis
tli;riis

Lucas(pic

ci)iisoiili;ml.
,

Noqne enim apparct posl drsconsionom de

fuoril

ciiim dicit

Acccssit

ad cnm Cenlurio
in

monlc qnantum lcmporis

inlcrposiluni

sed

cum
sct

e.t

dicens

Pner vicus jacel

ail

domo
:

pnraUjticns.

lioc siduiii voluil sigiiilicare MtittlKnous, jjost ilhim de-

Cui vid.tur npiigoare qnod

de Jesn
,

Lucas

El cnm audis
,

scensioncm nuiltas turhas fuissc cum Domiiio, (piando

minit
,

ad ctim seniores Judwornm

salvarcl

rognns

leprosnm mundavit, non (|uaiilum temporis intorluerit: prx'scrliin

enm

nl vcnircl

cl

servnm

cjns. Al
sollicile
: dilicjil
,

illi

cuin vc-

vitaie

posito

cumciimdem loprosuinLucasjam Domino dicat esse numdatuni

,

in ci-

ui.^senl

ad Jcium rogcbanl eitm

esl
,

diceiites ci

qiiod

Quia dignus
nostram
,

ul lioc iUi prcestes

cnini

gentem
nU'
,

Mauh.Tiis dicere iion curavit.

47.
1

el

synagogam
:

ipse (cdificavil nobis. Jcsus

Quanquam etiam
cum
cdilis, ct
:

iltud possit occurrcre

in aii-

tcm

ibnl

cnm HUs

et

cum jiim non

longe csscl a
:

domo

misit
oinisso, el,

Nos

manHiva

iijri

maritima et rijn. .\t alifjuot Mss. quod a graco ctiain abcsl.

^^
.

ud enm Cenlurio amicos dicens

:

Domine,

noli

el

vcxari

non enim dipnus siwi

ut sub tectum

mctim in-

..i.-iiic!:,-

iioi
tret
ttis
;

LIBER SECUNDUS.
)iropP>' q^tod et

^102
in inonte liabitum,

nieipsum non
:

snm dignnni
,

arbilra-

quod post sermoncm

tacuil,
Iioc factuin

dc quo ipse

ul

mirem

ad

te

scd dic verbo

cl

saiudulur pucr

videtur iulerpiisiiisse.

Ilaqiie ct

Lucas post
iv,

meus. Si enim hoc

runi

ila

gesliim c^t
,

qiininotio erit vc-

narrat de socru Petri {Luc.

38, 59.),

qnod
,

Maltliiinis iiarrat

Accessit
,

ad eum quidant

posl

quod

et .Marcus, ante

scrmonem
polest

etiain ipsc, (piciu

Centurio

ciim ipsc non accessoril

secJ

amicos mise-

prolixum interposuit, qui

dicit liabitiim
in

idoin

videri

quoiu

inKdligaiiuis M;illli;eum ril? nisi cliligenieradverlcnles

inonto Mallb;cus. Quid autein iuter-

non omni modo descriiisse iisitatuni niorem !oi|Ut'ndi. Non SDlum enim dicerc solemus accessisse aliquem etiam aniei|uani perveniat illuc quo dicilur accessisse;
,

esl quis qiio loco pouat, sive

quod ox
iion

oidiiie

iiisoril,

sive

qiiod

omissum
;

recolit, sive

quod postea facliim

adversetur eadem

anle pracocciipat

dum tamcu
quamvis

linde eliani dicimus

cessit, eo

Paruiii accessit, vel inuilum ac:

vcl alia narrauti, iiec sibi,

lius in potcstale est,

nec alleri? Quia eiiim nulopliine ridelitcrqiie ros

ciiini

quo appetil pervenire

verumcli;iin ipsam

pcrvenlioneiii cujus ;uiii-isceiid:c causa accediliir, di-

cognitas, (juo quisque ordine recordelur ((piid

cimus pieriinique faclani

iioii

elsi eiini

ad qiiem pcrvenil,

prius posteriusve bomini veniat in nieiilem, iion est

ut volumus, sed ut datur); satis

videat

ille ([ui

pervonil, ciim pcrainicum pervenit

probabile est quod

adaliquom, cujus

ei

favor esl necess:irius.

Quod

ila le-

nnusquisque Evangelistarum eo so ordine crediditdebuisse narrare, quo voluissel Deus ea ipsa rabal ejus recordationi suggerere,
rcbus, qiiarum ordo, sive
ille,

nnil coiisuetiido, ul jitm eiiam vuigo per\ eiilorcs appellenlur,

qiii

qii;c

iiar-

potenlium (puuunilibet

laii([uaiii

inaccessi-

in

cis duiilaxat
sit, iiibil

Liies animus, per convoiiienlium

personarum interposiquanto
acccssus

sive ille

mi-

tioiiem,anibitionisarlepertinguiil.Sicrgoipsa perventlousitate dicilur peralios

(ieri
,

nuit ;iuctoiit3ti verilatique evangelicae.

iiiagis

52.

Cur

autoiii

Spiritus sanctus dividens propria

(I

per alios

(iori

polest,

(iui

pleruiniiuc

iiifra

perventioqui-

uiiicuique prout vult

Cor.

xii,

lI),etideo meiites
in tanto auctorila-

neinremaiiel,

(iu;iudo poluerit qiiisqiie pluriir.uiii

tanieii iicn potueril pcrvciiire?

quoque sanctorum propler Libros

lis

deinaccedere,sed

Non

culmine collocandos,

in

recolendo qiue scriberent

ergo absiirde Mallli;cus,eliain qiiod vuigo possil

iiilel-

sine dubio gubernans et regens, alium sic, alium vero

sic n;irr;itioiiom siiam

Mgi, per alios lacto accessii Cenlurionis ad Douiinuin,

ordinarc permiserit, quisquis

compcndio dicere
50.

voliiit,

Arcessilnd

eum

Centurio.
est

pia diligonlia qiioesiverit, divinitus adjulus polerit in-

Verunilainen

noii

iicgligenicr

inluenda

venire. lloc

lamen non

cst bujus operis

iit

munus, quoil

eliain sancli Kvangelist;e altitiido iiiyslicai lociitionis,

nunc suscepimus, lanlutn

lislas iieque

domonslrcmus Evangerepiigiiare, quolibcl;

secmidum qiiam
euni
,

scriptiiiu est iu

P>almo, Accedite ad
,

sibi iiequc iiiler se

et

illuniinamini {Psal.

xxxiii

G)

Proiude quia
,

ordine, vel

easdem

ros, vcl alias ractoruiii

diclonunvoliierilve

fideui

Centiiriduis, qiia

vere acccdiliir ad Jesiiin

que Cbrisli unusquisque coruin potuerit

ipse

ila

iaudavit ut dicorel,
piitiiis

Nou

inveni lanlam fidem

narrare. Quaproptor ubi ordo teinporum non apparet,

nibil iiostra inlerosse
(]uilibel

in Israel; ipsiim

acccssisse ad Cliristuin dicerc

debet, quein narraiidi ordineni

:

voluil priideiis Evaiigclisia, qiiaiii illos prr quns verba

eonun

tenuerit
sibi

ubi

aulem apparel,

si

qiiid

sua niiserat. Porro aiilem i.ucas idoo

lotiiin

(pieinad-

movorit qiiod

aut alteri repugnare vidcalur, uli-

moduin gcsluin esset apcruil,

cogereiniir,

tit

ex

lioc

iiitelligcre

(pie coiisideraiiduni el

enodaiiduin

est.

quemadmodiim
non
poluil.

euiii

accessisse dixerit
ilia iniilicr

CAPUT
cus
1)7).

XXII.

De ordine rerum quas

post hoc nar-

alius qui meiiliri

Sic enim et

runl utruiit nil inler se dissenliaiU

el

Matthwus, Mar-

quic Iluxum sauguinis p;Uiobalur, quamvis riinbriain

veslinienli ejiis leniieiil,

Lucas.
;

magis

laincii

tcligil

Doini(

Sequiiur ergo Matlbaeus diceus

obtulerunt
spirilus
ci

Vespere au-

num
VIII
,

quani

ill:c

lurba; a quibus iireniebatur

ni:igis crodidil
,

Luc.
iiia-

lem
el

facto,

multos damoniu habcntcs

,

42-48). Uteiiim byce (juo

co

ejicwbal

verbo

el

omnes

male habenles
esl

gis

leligit

Doininuin

ila et
;id

Cenliitio qiio iuagis creDoiiiiiiiiin. Jiiin c;eleia

iii

cnravil; ut adimplcrclur

quod dictum

per

Isuiaia
acccjiit,

didit, co iiiagis arcessil

lioc capitulo quyo

prophelam diccnlem, Ipse infirmilatcs noatras

el

altcrdicil,
;

ct

alter
il!;i

pr.rtormitlit,
regiil;i

wrjrotaliones
diei

porlavit {Matlh. viii, 10-18).

lloo

ad

superfluo

pcrlraclanlur

cu/ii

ox

prinii-

ejusdem
jiingit,

tempus perlinere

salisindical,

lus comiueudalanilii! invoiiianliir babero coutrariuiu.

Vespere autein facto. Sic el Marcus

cum concum de
boc

CAPUT

XXI.

Dc

socru Pelri

(juo

ordine narra-

ipsa socru Petri sanata dixisset, El minislrubat eis;

lum
51. Sequitur
ael

sit.

idom subjocil
dicit
:

Vespere aulem facto ciun occidinset sol,

el

Mallb.ous ct
Petri, vidii

Et

cum

venisel

afferebanl
benles
;

ad euin omncs male habentes,

erat

damonia ha:

Jesus

in

donium
:

socrum ejus jacentem

rjus, el diinitiil

et

omnis

civilas

conyregala ad januam
;

et

febricilanleni
bris
;

el tcligit

inanum

cam
1 i,

fe15).

curavit iniillos qui vexnbantur variis lunguoribus

et doi-

el

surrexit, el minislrabat eis {Mailli. vni,

factiiin
sil,

monia

inulta ejicicbul; et

non sincbat ca

loqui, quoniaiii

lloc

quando

id esl,

pust

quid vel ante

iiar-

sciebanl
abiil in

eum Et

diluculo valde surgens egressus esl et

i,

quid, noiiexpressitMatlliaeus.

Nonenim postquod
inlolligiiur,
i,

desertuin locuin {Marc.

51-35). Videtiir hic

illud

ralur, post lioc eliam facluin neresse cst iiilelligalur.

ordinem lenuissc Marcus, ut post

esl,

quod dictum
ubi di-

.Mminiin lamen

isto

bnc lecoluisso

quod

Vesperc aulcin faclo, deinde dicerel, El diluculo

sit,

pnusoiniserat.Nain idMarcusnarrat (Marc.

aiiicfiuam
illud

29-31,

valde surgens. Qiiamvis ncc illud ucccsse

cilur, Kesp(;r<? afi^cm fac^o, ejusdein diei

de lcproso mundato commcmoret,

vesporum ac-

\m
cipere; necubi
staruni

bE CONSKNSU I:VANGEL1STAUUM,
clicitiir, (lilucnlo,

S.

AUGUSTINI
el

ilOi
alios septua(jintn (Uos
;

ojiisdcm ndclis

diiii-

qiiif,

desiqnuvil Domiivxs

{Luc,

ailiini: lanicn ulcnnKiDe \i(loii i^olcst hic

rcnim geordineni

IX, r)7; X, I).

Post

hxc

quidein, manifeste

sed

viuaijlo

ordo s.irvalus

pri)|)l(r
.1

(ligcslum

tcmporis inlervallo

posthxc fecerit

illnd
(ii

Doiiiimus,

temporum. Lncasfiuoqiic cu
scl,

dc socru Pelri narrasfdclo

:

non apparet.

In ipso

lamcn
:

intervallo

quoJ deia-

non

ail

ipse, Yespcre

(lulem

sed

lameii
sol (lu-

ceps Mallh;cus subjunglt

neiii

nam idem

Mattlucus ordi:

nuod idem
tem
cjuoribus,

bignilicarel adjunxii, dicens

Cnm

occidisscl, omitcs qui

liabcbuiit infirmos variis lan:

C.\PLT XXIV.
viivil in

lemporum adhuc De

lenet, ita narrans

Iransfretatioiie ejus,

ubi

dor-

duccbanl

illos

nd euin

(H ille sin(jnlis

manus
El

navicula,

et

de cxpulsis diemoniis, (juos perea qu(e gesta vel dicla sunt,

cl

imponens curabal
lis

cos.

Exibanl
,

eliain
lu es

(hvmonia a mulFilius
Dei.

misil in porcos,

quomodo

clamaulia

el

diccnlia

Qiiia

convcnianl inlcr Matlli(cum, Marcuin

.5-').

Lucatn.

increpuns, non sinebut ea

lorjui, (juia

scicbunt ipsuin esse

Et (iscendente eo
:

in naviculam, secuti

sunteum

dis-

Cliristum. Vucla aiitcm die, ecjresHiis ibat in

descrtmn

cipitli ejtis

el

ecce molus maijnus fuclus esl in mari;

:

usque

locum (Luc
siis

IV,

40 -i-i). El

liic

vidcnnis cunulcm pror-

nd

iilud ubi ait

El

venil in civilaiem

suam.

Ista

duo

ordinem teinpornm cu^lodilum, (|ucm comperi(]ui

fada continiiatim qu:c narral Mattlueus de tranquillato

inari,

nins npnd Marcuni. MaUii;cus aulem

videlnr no-i

postcaquam

veiitis

iinperavil

Jcsus a

ordiiie (pio gi>sHim esl, sed (pio pra;ierniissn:n recolit, lioc

cxcitalus, ct de

illis

qui habebant s;.cvum

in

somno dxmonium,
.1/arc.

de bocru Pelri c<immcniorasse, postcaqiiam

suhjniigit diluciiliiin, sed ila narral

niplis^iue vinculis agcbanlur

descrlum, similiier
,

narravit quid ipso die, (aclo eliam vesperc, gesinin

sit,

narranl .Marcns et Lucas

IV,

(i1/na/i. viii

23-54,

jam non

Viirc

oG

V, 17,

el

Luc.

viii,

22-37)

verbis aliis dict

dens (intcm Jcsus turbns multas

irans frctum.

circum

sc,

jussil

siiiit

ab

alio

atque alio quaidam

qtiod

senteiili:e,

non tamen
Quid

Jam

lioe a!ii!(l esl,

(iiii

non

illud (|iiod M.;r-

ali;e, veliit illud

cum

dicit

dixisse .Mattiiscus,
ila dicit,

cus ctLucas contexunl,

posl

vcspernm

dilnctiliim

Qiiid

liiiiidi estis,

modiccv fidei? Marciis

liabctis

ponunt Quod ergo hic

sus turbds mullas circnin

(iicluin cst,
sc, jnssil

Videns aulcmJe-

timidi eslis?

necdum

(idem?
:

id est, illain pcrfc-

irelraus fretum, aliud

(iclicnius

clam,

veliil

granum

sinapis

hnc crgo

ct illeait, 10-

eum

recordatnm

iiilcrpdsiiissc.

accipcie,

diccv fidei.

Liicasautem, Vbicst

fides vcstra?

El lolum
ve-

quod die (|uodam cmn

circum

vidi-sel Jesus turbasMuullas

quidem
slra?

dici poluit, Qiiid limidi cslis?

/idei.

Ubi

csl fides
illc

se, jussit irc traiis ricliiiii.

illo
(jiti

Modicw

Undc

arnid

liic,

aliud

conimeMat-

CAPUT XXlll. De
<]i!0cumqiie ieiis,

ail

Domiiio, Sequar te
(jiio

moral. Et illnd quod excilanles

tl';cus
(jisler,

eum

dixcrunt,

el uliis (juiv
el

juxla sunt,

ordine

sic,

Domine,
le
:

salva nos, pcrimus; Marcus,

Ma-

varrcntur a Mattliwo
5i.

I^uca.
,

non ad

pcrlinct quia pcrimus? Lucas, Prxcecst

Deindc
ait
illi :

qiiod

buiijungil
SvCjuar

Et
te

acccdciis

tiiius

ptor,
liiim

perimns

una eademque scntcnlia

cxcilan-

Scriba

Ma(jisler,

(juocuimjue

icris,

Doiniiium, volentiumqiie salvnri; nec opus cst

sit.

usquc ad

illiid

ubi ait, Dimille morluos scpelire mor-

qiccrcrc qiiid lioruin potius Clirislo dictuin

cniiii
(|u;c
:ilii|iiid

Sive

tuos suos {Matlli.

et Lucas.

MW, id-^i)
posl plura,

lioc
ii(>c

siinililer

iianal

liornm

Iriiim dixcrint, sive alia

veiba

Sed

ille

ijHc <iane cxpres:

niillus

i''.vaiigelislarnm

commemoravit, taiitum-

so ordine temporum, sed recirdanlis inodo

nlni!n
racliim

dcin lanicn valentia ad

(luiil

quod prius omisit, an

qiiod

poslcriiis ctiam
,

ad rem inlerest?

camdcm sententiu! veritaieni, Quanqnam ct lioc licri poluit,

omnia
lia;c,

quam
tum

suiit
est.

ca quje
Ila

scquunlur, pneocc ipavil

dicit
:

iiiccr-

ul plnribns cuin siinul excitanlibns,

aliud
di-

enim

Fucium
ud

esl (lulcm
illntn,

umvnle

ab alio dicereiitur. Item qiiod sedala tcmpestate

xcruiit
ct

lanlibus

illis

in viu, dixit

(juiduin

Sctjvur

quocunujue

ieris.

Et respondit

ei prorsiis

cadem iHkc
iicnl Irans
via, iion cst
iil

mare obediunt
qida
r/KJs

secnndum Mallh;euin, Qualis ci? Secimdum Marcum, Quis

esl liic,
et

quia venli
putas

MallhaMis conimcmorat. Quo(] auleni .MalliKCus dicit

cst istc,

venlus

et

mure obcdiunl

ei ?

Seciinduni

lunc islud gesliim cs^e, quando jussit

IVetuni, Lueas voro, anibulanlibus

iit

Lucain,
el

pulas

liicest,

quiaet venlis iinperat clmari,

iliis in

obcdiunl ei? qnis iion videal nnani cssc senlentiam?

esl isle?ct,
,

contrariuin

qiiia

iii

via uli^iue
iilo

ambularnnl,

veni-

Tanliimdemenini prorsusvalet, Quis putas

Qualis
esl liic? et

rent ad fretum. Lt de

qui pelit priinum scjielirc

nbi non

est dictuin, impcrat

uli(|ue

paircm sunm, Matllur.ns

suit lioc propler

cl

Lucas omnliio coi.sen-

coiisequenter intelligitur,
5G.

qiiia imperaiili obcditiir.

tiuiit. Qiioii ciiim Mallliieus iirimo

ejusdem verbj poct

Quod vero .Matlhxus duos

cst,

dicit fuissc, qiii le-

palrem snuin petenlis,

dcinde Do-

gioiicm illam daemoniim patiebantur, quse in porcos

ire

mini diccnlis, Setjuere mc,

diccnlis. Sequere
liic,

Liicasaulem piimo Domini

illius

permissa
:

Marcus autem

cl

Lucas unum coinpersonai

illa

et

deindc

hoc pctcnlis, ad

memorani

inlelligas

uiium corum fuissc

senleiiliam

niliil

inleicst.
lc,

Commciiioravit Lueas ct
pcrinilie

aliciijns darioris ct famosioris,

quem

regio

ma-

alium dixisse, Sequur

niilii

Domine, sed primum

ilc

xime dolebai,

ct

pro cujus salutc plurinuim satage-

rcnunliare

liis

qii

domi sunl^;

quo

lacol

Maliliud

llueii-,. Iiidc

jam Lucas

in aliiid perrc.vil,

non

iii

qiiod oniine tcn:pi>ris setiuciiatur. Pust luuc aulcm, in-

duo Evangelistae, soluni comiiiemorandiim judicaverunl, de quo facli hujiis fam;i latins pnedariusque fi agravcrat. Ncc qiiod verba
bal. lloc volentes sigiiificare

d;emoniim diverse ab Evangclistis dicta sunt, babet

1

sic Mss.
iis

pusliiii Si((>culum,

et (^dilio nalisj oncnsis, (juiiais cuasciilit .\uetCorbeicnsia Bil lia. 't. r.r. el i.ov. lia-

aliquid scrupuli
vel

cum

vel ad

unam

redigi sentcntiam,
pluraiilcr

bciH.

quce

domi

suni.

omnia

dicta possint inlelligi.

Ncc quia

im
apud
Matll)3cuin
,

MBER SECUNDUS.
apud
illos

1106
ei

aulem singularilcr loquiquod nudla

niontcm
moiile,

.lcr

Marcum

Matth^tuni, qnod Maillioeus

ita scribit,

tur; cuni cl ipsi narronl quod intcrrogalus qiiid vocarelur, logioiieui

se csse respondil, eo

tanquam
in

in civitate

Domiid faotum
diflicilius

sit,

Marcus autcm
si

Capliarnaum.

Qu.ie

solverelur,
:

Mal-

essent daunonia. Nec quod Marcus

fuisse

dixit circa
in

tbxHis etiam Nazarctli

nominarct

nunc vcro cum

,

grcgeni

porcoriun,
(iro\

Lucas anlcni

polucril

ipsa

Galilra dici
:

civitas Clirisli

qiiia

iii

quidquam repuguat.
gnus
fuii,

onim porcornm lam ma-

G;dil;t'a erat Nazaretli

siciit

iinivcrsum regnuni in tot

ul

ali(]!iid

ojiiscsscl in monle, aliquid circa

civitalibus conslilutiim, dicilur

Romaiia
sit

civilas
,

cumDei

momem.

Eranl enim duo millia porcorum, sicnlMar-

que

in lot

gentibus constiluta civiias

de qua scricivitas

cus exprcssit.

plum

cst

Gloriosissiina dicta suiit de te,

C.^PUT XXV.
lur
libi

De

pnralijruo

ctii

dixit,

Dimillun-

{Psal. Lxxxvi, 5); ct

cum
, ;

ipse prior iiopnliis Dci in

uiia
iii,

peccata, et, Toilc graluUum tniim, ma.xime

nbi hoc
;

tot civilalibus Iiabilans

etiam Jerem.

domus
20,
el

dictus sit
Ezecli.
iii,

vtvum
tliccum

lociis
et

fitclum est, coitvciiiat intcr

qttia
iit

Mat-

donnis
4)
:

Isracl {hai. v, 7

Marciun

Matthants

dicil

in civilate

qiiis diibilavcrit in

civitatesua lioc fiicissc Jcsura,

suu

Marcus

auletn

Cajiliariiauin.

cum hoc
lcmporum
:

focerit in civitaie Capliarnaiim civilate

Ga-

57. Hiiic crgo seqniiui' Malllixus, ;ulliuc

liLecc,

qiio
,

transfrotando redierat de regione Geranl venicns

in

ordiiiem servans

alque

ita

narralioncm contexit
,

scnorum

Galilxam

recte diceielur

El

asceitdeiis

in

uaviculam transfretavit

ct

vciiil

in

venisse in civitatem suam, in

Galihe;!^
;

quocumque oppidoesset
ila

civilalem

suam.

Et

ecce

o[l'cnbuitl

ei

paraltjlicum
ait, Yidcii-

pniesertim quia et ipsa Capliarnaum

ex-

jacentcin in lccto, clc., usipie ad illud

tes

quod

ccllebal iiiG^ilibea, nt

lanqnammctropolis habcretur?

autem turbiv, timuennit

et

(jlurificaverunl

Dcum,

Qiiod
sti
,

si

prorsns non liceret acciperc civilatem Chri-

quudedit posleslatem talem Itomiiiibus {Maltli.

ix, 1-8).

Ycl ipsam

Galilsam
,

in

qua cral Nazareth

vel

De lioc paralylico dixcrunt eliam Marcus et Lucas. Qimd cigo Mauiutiis dicit Dominmn dixisse, Confide,
{iH,

ipsam Capharnaum
tibiis

quoc sicut capiil GaliUtae civita-

cniinobat; diceremus M;iUlianim pra'termisissa

iii

dimitlanlur

tibi

fcccala

tiia

Lucas aiitcm

iion

qu;o gosla sunt, posleaqnam veiiit Josus

snaiii
,

civitalem

dixil, Eili, scd, liomo, ad scnieiiliam Domiiii cxiircs-

doncc veniiet Caph;irnaiun,

:

el lioc adjiinxisse

sius

insinuandnm valct
,

qiiia

homiiii dimillebanliir

dc sanato paralytioo

siout innudlis itafaciunl,

pvx-

peccala
dicerc
,

([ui

hoc

i|iSO

qnod liomo crat, iion posset

ille

lermiitcntcs inedia, tanquam hoc conlinno sequatur,

Noii pcccavi; sinuil ctiam ul

iiilolligorclur
;

qui liomini
lioc

quod sine
subjnngunt.

ulla

i)r;x;tennissionis

suse

significaliono

dimitlebal,
dixil
luit
libi

Deus. Marcus aiitem

qnod

et Mal!li;iciis cl ila dici

fili
: :

scd non dixit, Confide.

Popcc-

C.\PUTXXV1.
Marco
el

De vocalione quociue

Malllicei, ulruni
,

quidcm
peccata,
;

Confido, Iiomo; dimittunlur

fili;diiniltiiiitur tibi

Lvca; qui dicunt Levin Alplicei

idem Mat-

anl,

Connde,

tliofus conijrtiat.

cata, hoino

aiit (piolibcl vei

boriim ordiiie congiucnli.

,

58. lllud saiic polost

movore
:

quod de

islo

paraly-

59. llinc eigo scquitiir Mattlircus, diccns

El cum
surgens
narral,

lico Malllixiis ila naiial

Iransfrttavil, etveitilin
ei

Et ascendcns

in

naviculam

Iransiret iiide Jesus, vidit liomiiiem sedenlem in tclonio,

civilalemsuam El ccceoDerebant
in

Malllueum nomiiie
secutus
est

et ait illi

Seqnere

me

el

pari<lijiicum jacciilcm

lcclo

M;irciis

antem non
Et

eum {Matth.

\\, 9). IIoc

Marcus

ila

lioc in (;jus civilalo fiiclinn dioil, <iu;c iitiqiic Naz;irotli

eumdem
lytici

eliam ipse ordinem tcnens post

;

illius
,

para-

vocalur

scd

in
in

Caidiarnaiim
Capliarnanni
esset
; cl

qno,i
jiost

saniiatem

Et egrcssus

est
et

inquit

ad mare,

ila
:

iiarral
cl

onininqae turba veniebal ad cum,

dics
aiidiliim
prcelerirct
,

docebat eos. Etciuii

ilerum inlruvit
esl

quod

in

domo

vidil Levi
:

'

Alpliwi sedentem ad teloitium,

el

convcncrunt mulii,
:

ita ut

non
etail
illi,

caperet neque ad

januam

Sequereme
Nil hic

surfjenssccutuseslemn {Marc.
;

el

lociticbattir

cis

verbum.
II,

Et vcnerunt
portabalur.

fcreiiles

ad cuin pandijlicnm, qui a qualuor

iion

13,

1 i).

rcpugnat

ipse est

enim Mallhceus
par;ilyliexiit, et vidit
.

qui ct Levi.

Liicas ctiam hoc post eumdein

ita subjiingit
:

El cuin

posscnt ojferre euin

,

illi

prw
ciiin

sanatum

Et post Incc

turba, niidavermt tecliun ubi crat

ct

palcfacienles sub-

publicanum
illi,

noiiiine Levi

sedentem ad tclonium

ct ait

miserunt ijrabaluin in qtio paraltjlictis jacebal.

disset

Cum
ii
,

vi-

Sequcre me. Et

relictis

omnibus, surgens seculus est

autem Jcsus fdcm illorum,

elc. {}larc.
qiio
in

1-12}

eum {Luc. v, 27,

qiiod

28).

Iliiic

antcm prohabilins vidolnr

Lucas aiilcm non con.mcmoiat

sit,

loco

factuin

Ikcc
:

praelcrmissa rccordando Malthscns

com-

sed

ita dioit
:

El faclinn
eraitt
e.v

csL in

una

dicruin,

el

ipse

inemorat
sedebat docens
et

quia utique antc illum

sermonem

habitiim

Pliariswi

scdeiites,

ct

lecjis

in iiionte

credcndum

est vocatiim esse Matthajum.

doctores, qui venerant

oinni caslcUo Galilwa' et

JuIn eo qiiippe nionte

tunc Luf as

commemorat omnes

dwce
eos.

et

Jerusalem

cl

virlus crat Doiiiini

ad sunandus

diiodecim ex pliirimisdiscipulis electos, quos el Apostolos nominavit {Id. vi, 13).

Et

ecce viri portantes tn lecto liominem qui erat

,

paralijliciis

et

quwrebanl eum infcrre,

el

ponere ante
proi

eum

el

non invenienles qua partc illum infcrrcnt

,

CAPUT

XXVII.

De

convivio

ttbi
,

objectuin est e
et

lurba, ascendeiuiit snpra tecluin

et

per lecjulas submi-

quod cum

peccatoribiis
,

manducaret

quod non jealius alios di-

serunl illum cuin lecto in niedluin anle

fi

Jesum.
tibi

Quoriim
peccata

jiinarent discipuli ejus

quod videtur

dein ul vidit

dixil

Uomo

remitlunlur

iua, elc, {Luc. v, 17-20).

Romanet

igitur quixiglio in-

in plerisque Mss., Levin Mphcei. Sic etiam in veteril^ui Corb^iensibus Bibliis.

1107
cere a

DE CONStNSL l-VA.NGELIST ARLM,

S.

AUGLSTINI
;

1108
Marcus
senlenilliid

quHm

objcctuni
,

sit, el

de vcrbis coruin, respon,

Non

eniin veni vocare justos, sed peccalores

sisquc Doinini
couijruunt.

utrum Mattliwus

Marcus

el

Lucas

quoque

ct

Lucas eisdem peiie vcrbis

nisi

camdem

tiam tcnucruiit,
:

quod aniho
,

iion

inlerponunt
,

GO. Srqiiilnr iiaqiie Ma(ll);ous, ct dicil

est

Et factuin
el

cx propbcta lesliiiK.niiim
sttcrificium.

Misericordiain volo

qitam

disrumbcule eo in
,

domo

ecce mulli

pvblicani

Lucas autcm cuin dixissct, Non

veni vo

peccalorcs lenientes

discumbcbunt

cum
,

Jesu,

et disci-

care justos, sed peccatores, addidit, in puenitcnliam

pulisejus, elc, usqiie ad illud

ulji aii
,

Sed

vinuin no-

quod ad cxplanandam sentcnliam

peccatorcs ob Iioc
ligi

valet,

ne

quis(|u;iiii
,

vum
jiis

in

ulres

novos

milluul

et

ainbo

conservanlur

ipsiini

quod pcccalores sunl

:

di-

[Mtittli. IX,

10-17). Hic Mallliunis noii cxprcssilin cu-

arbitreliir

Cbrislo

ciim

cl

illa

siiiiilitudo

doiiio discunibcbal Jcsus cuin piiblicanis el pecca:

de aigrolis benc inumcl

catores
,

qiiid vclil

Deus vocaiulo pcc,

loiibns

iiiidc
,

possol vidcri non boc cx oidine siib-

junxisse
lus

sed qnod ano lonipore racliim esl recorda,

lanquam medicus a;gros utiqiic iit ab iniquilate tanquam ah a^gritudine salvl fiant; quod (it
C2. llcm qiiod dicit Matthneus,

inlcrposnisse
siiiiiiiler

nisi

Marciis cl Lucas

qui

iioc

pcr poenilenliam.

oniniiio
lioc

narranl, nianifcslarcnlin donioLevi,

Tunc

accesserunt ad
et Pliariscei

e.-l /iliiitbri,

discnbuissc Jcsiiin, cldicia illaomnia

Ila eiiiiii
:

eum

discipuli Joannis
/'re^jiHeM^cr
.''

dicentes

Quarc nos

qii;c soipiniiliir.

Marcus boc idcm

est,

dicit,

eum-

jejunamus

Marciis simililer intulit, diceiis,

et

dem

ordineni servaiis
,

Kt factuin
el

cuin accuinberel

Et erant discipuU Joannis

veniunt, ct dicunt
illi :

Pliariswi jejunanles

et

in doino iUius

mulli publicani
ii,

peccalorcs simul dis-

Cur

discipuli Joannis et Pliari-

(umbebant cuin Jesu (Marc.

ell
,

15-22). Cuin crgo diilluiii

,

in

doino

illius

expriinil uli(iue
,

de

qiio

sworum jejunant, tui autein discipuli non jejunant? nisi quod iste pulari polest addidisse Pharisa;os, quod s-'
niul

superiiis

loqiiei)aliir
,

id csl
iiic

Levi.
;

Sic et Lucas

cum

cum

discipulis Joannis hocdixerint,

cum Mal*
Marcum
aliis; id

dixissel
fjeiis

Ait

illi

Seqnere
euin
;

ct reliciis

omnibus sur,

ihnus
heat.

laiituni

discipulos Joannis Iioc dixisse pcrhiillos dixisse apiid

secnlus

est

conlinuo

siibjecit
;

El
erat

fecit ei

Sed verba ipsa qua;

,

convivium nuigniun Levi in domo sua

inulta publicanorum et atiorum, qui

el illis

turba

lcgitur
est,

magis indicant alios hoc dixisse dc

qiii

cum

erant disilaiiue in

convivas

adcrant venisse ad Jesum, quia Jeci Pharisaii

,

cumbenics {Luc. v, 27-59). Maiiifestum est

cujiis

jimabant discipuli Joannis

illis

et

hoc

ei

de

domo
Jam

isla

gerebanlnr.

dixisse

ut

quod

ait, veniunt, noii

de

ipsis dixcrit,

6!.

ip^a

verba videamus, vel qnne Domino

ilio

de quibiis inlcrposucrat, Et erant

Phariswi jejunantes
;

discipuli J oannis et

dicla, vc! qiiae

ab

sed

rcspoiisa omitcs
:

isli

IrcsEvanveniunl
ilii,

cum

isli

essent jejunanles
illi,

qiios

hoc movet,

et dicunt
,

Ciir disci-

{relisla: posiierniil.

Mallh.cus

Etvidentes,
:

inqiiil, Plia-

riswi
fl

dicebant discipulis ejus

Quare cum publicanis

vester ?

puli Jounnis el

Pliarisworum jejunant
cvidenlius

tui aulein

non

jejitnanl

peccaloribus

manducal magister
Marcus
:

Tolidem

Quod Lucas

expressit, ita

hoc

ideiii intiinans,

jiene vcrbis boc ait cl

el peccatoribus

Quare cum publicanis

magislcr vesler
'.'

ciim dixisset quid eis responderit Do-

minus de vocalione peccatorum, tanquam a'grotoruin

:

manducat
ad rem

cl bibit

Pra;-

At

illi,

iiiquit,

dixerunt ad euin
,

termissum
bibit
:

csl crgo a Mattb;ico

qiiid
,

quod

Quare

discipuli

islc addiiiit

et

Joannis jejunant frequenler

et

obsecra tiones faciunt,

scd

ciini

plcna

sit

sentcnlia, insimililer el

sinunns paritcr convivantcs? Lucas aulem aliquaiilo

diffcicnlius boc vidrtur
rabaii!
,

P liarisworuin

tui

autem edunt
aliis

et

bibunt ?

commcmorasse
eorum
cl

Ergo
:

ct bic, sicut

Marcus, alios de
,

hoc dixisse

Et inurmniiarravlt.
,

iii(|iiit,
:

Pliariscei el Scriba:

diccntes ad

Unde crgo Matthxus

:

Tunc accesserunt ad
el

discipulos ejus

Quare cum publicanis

euin discipuli Joannis dicenles

Qiiare nos

Phariswi

peccaloribus jcjitnainus? nisi quia ct ipsi aderant, el oinnes cerla-

vmnducaiis
iiolens
'

el

bibitis?
:

Non

ulique magislrum
,

eorum
tiin
,

ut quisque poterat,

iioc

objecerunt

quorum
veinslnu.iia

illic inlelligi

scd sinml oninibus

:

ct ipsi ct

'Jisci[>iiiis

cjus boc objectum insinuans

seiilentia

diverso

loquendi

modo,sed

tanieii a

non tamen
ritato

ci diciuin,

scd

illis,

quod

ct

dc ipso

el

de illisaccipe-

non alieno, a tribus

Evangelistis

rctur.

Nam
,

ulique ct ipsc Lucas

iia

dicit

Dominum
nisi

est.

respondisse
poenilenliam

ISon veni vocare juslos, scd peccalores in

:

63. Item illud de sponsi

filiis,

qnia non jcjunahunt

quod non

eis

respondisset

quod
pcr-

quamdiu cum

eis est

sponsus, similitcr interposiie:

dixcranl, manducalis
lineret.

et bibitis,

ad ipsiim

maximc

runt Maltha;us et Marcus

nisi

qiiod
;

Marciis

lilios

Proptcrea ctiam Maltbaeus et Marcus de

nuptiarum appellavit
illo

qiios ille sponsi

quod ad rcm

discipulis ejus hoc objcctum essc narrarunt, quia et

nihil inlerest. Filios quippe nuptiarnm non lantiim

cuni de discipulis dicebatur

hatur,

magislro magis objicic-

sponsi, sed etiam sponsa; inlelligimus. Eadein crgo

esl aperia

qucm scclando
manenle

iinilabantur.

Una crgo senlenMat-

scntenlia

non

aliera adversa.
filii

Lucas

.iii-

lia ost, et

tanto mclius insinuata, qiianlo qnibiisdam

veritalc
,

tcm non
sed ait,
est

ait,

Numquid possunt Numquid polestis fdios

,

sponsi jejunare?
,

sponsi

dum cum

illis

verbis

variala. Itcm qiiod

,

lb;vus rcfcrt
lenlibus
discile

Dominum

rcspnndisse

Non
el

esl

opus va-

sponsus

facere jejunare? \n

qw

et

ipse ad aliud

medicus, scd male habentibus. Eunles aulem

est,

quid

Misericordiam volo,
Er. At Rat. et Lov.

non sacrificium.
;

quiddam insinuandum, eamdem aperuit. Siceniin intelligllur eosdem ipsos qui

bantur fuisse facluros,

sententiam elogaotcr
lo.

uefilii

ut lugentes jejunarcni

sic Mss.

cum

volem

piendose.

sponsi

quoniam

ipsi essent

sponsum

occisuri, 'Quotl

im
autem
dixil Mallliiniis, lugere; lioc
:

UWm
Marcus
cl

SECUNDUS
cendo,
IIivc illo loqiiciile. Isle

1110

Lucas,
,

eivino siinililudines hocgeslum essc demonsirat, diqnippc

jejiuKire

(\mA el

ille

poslea,

tuiic

jejimatiniil

ail

cnm

lcrminassct

non, Innc lugebunt. Verum

talijejunio

illo

vcrlx) signilicavii cle

quod aimd Gerasenos faclum narrnvcral, boc modo

Iransiil in alind
iissel
;

Dominum loculum,
:

qnocl perlinet ad

liit-

Faclum

est autein
:

inqnil,

cum

red-

miliiatem Iribnlalionis
ncl ad

ul

illucl

altcrum

quod

pcrli-

Jesns, excepil illum Inrbn

citi

eraiil

enim ornnes exJairiis,

el ipsc
,

gaudium
alienal;e

nienlis in spiriluislia snspcnscc, aiquc

spectnntes cum. Et eccc vir

nomen

ob hoc

quodammodo

a corporalibus cibis

princcps sijnagoqa; eral

el cecidit

ad pcdes Jcsu

c!c.

poslerioribus simililudinibus
lelligatur,

Dominus
viiio

significassc in,

{Luc.
illa

viii,

iO-50.) Sic iniciligilur, qnod Inrba qnidoin

de panno novo ct de

novo

id

osien-

continuo cxccperil
:

D iminum

(inippe qiicni rcdi-

dens quod animalibus atqne carnalibus circa corpus

occnpatis, ct ob boc velcrcm adbiic
>J)us,

luruin exspectabiit
cui

qnoil vcio adjunxil, Kt cccc vii

scnsum

irahenti-

nomcn
cst
,

erat Jairus, noii conlimio laclnm accipien-

hoc genus jcjunii non congriial;

alii

(|nas similitndi-

dum
non

sed prius illud dc coiivivio publicanorum,

ncs et
in

duo

similiier cxpiicarunl. Jani

enim

satis

sicnt iiarral Maltli;vus; cui rci sic conjiinuil Iioc, ut

promptu
qnod

est nihil esse

conlrarium

si

quid alius

possil alind faclum conscquenlcr intcUigi.

dicit,

alius prsetermillil, sen verbi,

seu rei;

dum

85. In hac crgo narraiionc, quani

nimc considcrannuxnin saiigniulla

vel ab
alia

eadem

scntenlia iion reccdalur, vel qu;e forte

alii

dam

suscci)inius, de

illa

iiuidcm qu;e

ponimr,

CAPUT XXVIII. De
et

non adverselnr.
filia

is palicbatur,
qu;rsti{)no

omncs

isii

ircs Evaugc'isl;c sine

Archisijmcjocji rcsuscitala,
vestiiivnti cjus
:

coiicord;inl.
al) alio

Ncque cnin
Qnis

iutcrest

;t.d

rei

muliere

quw

tetigil

fnnbriam

ulrum

veritalcm, qui)d
lur; ucc

aliquid lacilnm, ab alio diciteligit

ordo qno dicta

suiil

uiliil

ciiiquHm eoruin adversetur,

Arcliisijiia-

qnod

.Marciis dicit,

vestimeiita

u quibus dicla suiU;

cl

mctxime de verbis

mea?
talc,

ct Liicas, Qiiis

me

tctigit ?

Allcr cnim dixit usiulerqiie sciiien-

gogi, quibus roguvil Domiiium.

altcr propric,

camdcm
;

lainen

Sequltur deinde Matihrcns adbuc lcmporum ordinem servans IIa'c Uto loquente ad eos, ecce prin
64.
:

liam. Nani usilaiius dicimus, Conscindis

Consciiidis vcstimeuia inca

me,quam,
in

cum tamen

aperto

sit

ceps unus accessit,

ct

adorabat cnin dicens

Filia

mca

quid vclimus
66.

intclligi.

vwdo
eam,
puclla

dcfuncla

est

sed veni, iinpone manuin tiinm siiper

Al vcro ciim Mallhams archisynagogum, non

\\l:\\

elvivet, etc.
:

usque ad
lucc
in

illud ubi ait,

Et surrcxil

moritiiram, vcl morientcm, vcl in cxlrcino

posi-

et exiit

fama
islo

univcrsam terrum illnm

ct alii

tam no
d(

filiam

suam narral Domino nimiiasse, sed omni;

{Muitli. IX, 18-26). Diciinl

hoc

duo, Maicus

et

Innclam

illi

;iutcm diio, niorli

,

jam proximam
cl

Lucas

.sed

ab

ordine jani reccdnnl. Alibi ciiim

,

nondiim tamcii morlii.im

nisse iioslca qui

usqne adco nt dicanl veob hnc jain

sic venirct,

hoc record:inlur atque inscrunl

redit translrctaiido a rcgione

id cst,

co Icco ubi
,

morlnam nnnliarcnl,

Gerascnorum

post cxlioc

non debere
ul

vex;iri

magislrnm, lanqnam

pulsa el in porcos pcrmissa d;ciiionia.

Nam

Mar:

mauum imponcndo

mori non sincrel, non ul qui

:

cus

ila

conjungit po^t illud apud Gcrascnos

truiiscendisscl
,

racluin

pos^cl niortiiam suscilare

considcrandiim

est,

ne

Et cuin

inqiiil,

Jcsus in navi rursus

illuin
:

rcpugnare vidcaUir,

cl inlcliigcndiim brcvilalis caiisa

trans fretum, convenil turba

circa mare. El venil

multa ad

ct

erat

Mallli;vuiii lioc polins diccre

voliiissc, rogaluni

csse

nomiiie Jairus,et videns eumprocidii ndpedes cjus,elc.{M(irc.

,

quidam de arcliisynagogis
inlclligendnm est

Domiiiiim
cst,
iioii
iit

iit

faceret

quod cum
sua

fecisse
:

inanifestum

scilicet
p:ilris

mortnam
dc
;

susciiaret
,

attcndil enini

v,

21-43).

Ac pcr

Iioc
filia

hoc quidcm

verba

filia

scd quod csl potissiposiiit,

de archisynagngi

factum essc, cum transccndisset

traiis

mnm,
lunlas
lct

volnnlatcni
erat. Ila

ct

talia

vcrba

qualis vo-

Jcsus in navi rursus

freium

sed qtianto pisl,

,

cnim despcraveral,
reliqucral.

ut polins

cam

vel-

non
vio

:ipparel. Nisi cniin fuisset intervallum

non essct

rcviviscere, non credeiis vivam possc inveniri

modo narravit M;ittlia;us iu coiividomus suaj laiiquam dc alio quippc narravit, more Evangclistaium qiiod de se ac domi sna) gequaiido ficrct quod
:

qnain morienlcm

Duo

ilaquc posuerunt

qnid dixci
atqiie

ii

Jairus

Mallb;cus aulcm, quid voluerit.

pcliluni esl a
vcl

cogiiaveril.

Utrnmquc ergo

Do-

slum eral

post quod facium

iiiliil

aliud coiitinuo sc(ilia.

inino, ut vcl iiiorienlein

salvam faceret,

mortuani

quilnr, qu;im hoc de arcIJsynagogi

Sic ipsc ciiiiu

snscilaiel

sed

cum

instituissct Mattba'us

totum bre-

conlexit ut ipse transilus aperlc in.;iccl

boc coiisc-

viicr diccrc, lioc insinuavii

palrem roganlcm dixisse,

quenler narniri, qiiod ct consecpicnlcr f;iclum csi:

qiiod cl
sc.

ipsum
si

cci tuiii csl volnissc, et Cliiistum fecis-

quandocjuidem cum superius conimcmorasset, (jii.tc de pamio novo el de vino iiovo Jcsus dixcril coiiliiino
,

Sane

illiduovel quisquani eorum, palrem ipsuin

,

subjecit, Hcec illo loquenle

ad eos, ecce princeps

ttnus

commemorasset dixisse quod sui domo venicules dixeiMiil, uljam non convexaretur Jesus, quod puella
mortiia fuissct, repugnarcnt ejus cogitatioiii verbai|U3e
posiiit

accessit; ac per lioc si Ikcc illo loquciite acccssit, nihil aliud

factorum dictorumque cjus intcrposilum

est.

Matlbsens

nunc vcro

et illud suis ntiniiaiiti-

In narralione autein
alia

Maici, palel locus ubi interiioni potuerunt, sicul jam ostcndrmns. Similitcr ct Lii-

bus

ct prohibcnlibus

ne jam magister veniret, non

legilnr qiiod illc coiiscnserit.

ci

Ac

per lioc et illud

quod

cas ciim post

transil

narralum apiid Gcrasenos miracubim ad narrandum de arcbisvnagogi (ilia iion sic

,

Domimisail,

Noli liincre, crede tanluin, etsalvuciit,

iion dilfidcnlem reprehcndii, sed credeiilem robustius

Irausit ut renitalur Matlhaeo, qui posi illas

de paiino

confirmavit. Talis quippe in

illo fides

erat, qualis et

4111
iii

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
,

S.
ila

AUGUSTINI
scquitur
;

1119
civitate
et

illo (]u\ ail

Creilo

Domine ; adjuva wcrcdulitatem

|)cr

mouio,
omnes
et

< circumibat Jesus

sijnacjofjiH

vicani {)Iarc. ix, 25).

(j7.

caslcUa, docens in
,

eorum,

prtv

OiiiC cuiii

ila siiit

luijiisinoili

Evangelislajil;ine

dicans re(jnuin Evaiujelii

l

et

curans oinnem lanijuore',

riun loculiones vaii.is, scd non conlraiias, rein

utilissiniani

omnem
;

infirmilalem. Videns
ve.vati,
el

aulem lurbns

Hijserr5

disciauis

ct

pernccessariain;

nihil

in

esl eis

quia erant

jacentes, sicut
suis

oves
:

non

cnjus'|uc verbis nosclcbcre inspiccrc, nisi voIuMlalein,

ciii

liabentes paslorem.

Tunc

dicit discipulls
:

Messit

debent verba servire

vcibis dixerit quid
:

nec

incnliri ciueinquani

si

quidein mulla
viiiium messis

opcrarii
ul ejiciat

aulcm pauci
^

ro(jale ergo

Dopo-

aliis

iilc

volueril, cujus veiba

,

non

opcrurios in
suis
,

incssem suam.
dedil
illis

dicit

ne

niiscri

ancupes vocuni

apicibus qiiodam;

El convocatis duodecim discipulis

teslalein spirituum

Uiodo lillcraruni pnlcnlligandani esse verilaleni

utique iion
in

cum

immundorum,

el c;ctcra,

usque ad

vcrbis tauluni,

sed ciiam

in

ca;lcris

aliud ubi

ail,

Amen
;

dico vobis non

perdet mercedejn

omnibus

signis

aniinorum

noii sit nisi ipse

animus

suani {Id. ix, 55

x, 42). In lioc tolo loco,

quem

nuiic
:

inquircndus.
C8.

commcmoramus, mulla monuit

nonnulli codices liabcnt
est

discipulos suos

scd
ci

Quod aulem

secundnm

ulriim cuin cx oidine Malibaiiis subjunxcrit,

an

Matllianini,

Non oiim morlua

viulicr, scd dormit,

ordo narrandi rccordalio sua

fueril, siciit

dictum

csl,

cuni eain Marcus et Lucas duodecini

annyrum puellocis

non apparet. Ilunc locum brcvitur vidclur perstrinxisso Marcus, et

lam

fuisse lcslenlur; iiitclligas bcbr;co inore loculuni

eum

sic

ingressus esl

dicens

Kt

csse Mattlia;um.

Nam

et aliis

Sciipturarum

hoc

circumibat
duodcciin,

castella in
el cocpit

circuitu

docens. El
; et

convocavil
illis

invcnitur, iion cas tantum qua3 virum passiv fueranl,

eos millere binos

dubal
,

po-

sed oinniuo fcniinas eliam inlaclas alquc inlegras,

lieres appeilari
inavit
:

mu-

tcstalem spiriluum
illud ubi ait,

immundorum
vi,

ct C30leia

usquc aj
iit

sicul

de

ip.sa

Eva
ii,

&ciipluin csl, For;

Exculile pulverein de pedibus veslris,

cam

in mulierem {Gen.

22)

el illud in libro

testimonium

illis

{Marc.

G-H). Sed anlcquam hoc

arclii-

Nuniororum, ubi jubenUir cuslodiri mulieres qua; ncscienint cnbilc

narraretMarcus, prius post resuscitalam (iliam

sjnagogi, illud narravil, ubi
inirabantur, unde
cuiii
illi

masculi, id est virgines, ne interfixxxi, 18):qna lociilioiie cliani Paulus

ail

Domiuum
:

in

patria sua

cianlur

{Num.

csset lanta sapienliaetvirlules,

ipsuin Cliristiim

factum ex mulicre {G<dat:\\, 4).

,

cjus cogitalionem nossent

quod Mattlia;us post

,

Hoc

eiiiin

melius iiUcIIigiinus

quam

ut illam

duodefuisse

admonitionem istam discipulorum

ct post alia

mulla

tim annorumjain nuplam,

crcdamus.

vel

virum expcrtam

commemorat

{Maltli. xiii, 54). Itaque inccrtum cst

in

ulrum hoc quod agilur

ejus

palria

Mattliams

CAPUT XXiX.

De

duobus cwcis

el

muto dcemonio,

qua' solus Maltliccus dicit. G9. Sequitiir Matllucus, et dicit

:

omissum revocaverit; an Marcus recordatum anlicipaverit; quisnani eorum ordinem rei gcstac
ct
qiiis

Et transeunte inde
cl

rccordationis

suac

tenuerit.
filiai

Lucas
Jairi,

ausub-.

Jesn, seculi sunt

eum duo
fili

cccci

clamanles,

dicentes

tem conlinuo post resurrcclionem

juiigit

Miserere uostri,

Uavid, cl c;ctera, usqiie ad

iilitd

bunc locum de poteslaie

ix,

et

admoniiione discisaiie

ubi

aii

Pliariscci

aulem dicebanl

In principe da'mo-

piilorum {Luc.

1-6),

tam brevilcr

quam
rerum

iiiorum

ejicit

docmones {Mallli.

ix,

27-5i).
,

IIoc de

Marcus

iicque ipse ita, ut hoc scqui ctiam in

ordiiie

duobus
poniL

cajcis cl

de muto d;cmoiiio
c;cci,

solus Matibyeiis
ct
alii

gcslarum
piiloruni,

appareat. In nominibus ergo disci,

Ilii

enim duo
ct

de

(iiiibus

narrant
,

Lucas

qui eos alio

loco

nominat % cum
14-16), quein

(Marc. X, 4G-5'2,

Luc. xviii, oo io), noii

:

suiil isli

prius
iiisi

oligiiiitiir in
iii

moiile, a Maiihaio nou discrcpat,

Jacobi
;

sed lanien

siinile factuin csl

ila ul si

ipsc M.ilibicus

nomine

Jiid;c

(/(/.

vi,

non

eliain illius lacli ineminissct {Mallh. xx,

29 54),

Matllioeus

Thadd^cumappellat
'.

noiinnlli aiitem codices

posscl putari boc quod

nuiic narial,

dicluin fuisse

hahcnt Lcbbx'uin

Quis autem

unquam

probibucrit

etiam ab

aliis

duobus. Quod coiiiiiuMulare nicmoriir.

duobus

vel Iribus

nominibus Iiomincm ununivocari?

diligcntcr debenui.s, esse

probatiir,

qu.cdam

facla similia

quod

71. Solcl iiem qu;cri,

quomodo

Malilixnis et

Lucas
nec

cum idem
:

ipse evangelisla
lalia

utrumque comajiiid

commemoraverint
virgain lerreiit
,

dixisse

Doniinum

discipulis ut

inemorat

ul

si

quando

singula

singulos

cum

dicat Marcus, El prwcepit eis ne

nisi vir(jam tanluin
;

invcnerimus,

al(ine in eis

contrarium, quodsolvi non

quid tollerent

in via,

et
in

scquatur zona as
:

po.ssit,occurrai iiobis non hoc cssc faclum, sed aliud

cliam ipse, non perain, non

ut ostendat
in

paiieni,

ncque

CAPUT XXX.
scipulos suos
,

simile, vel siniilirer

factum.

eodcm

loco versari narralionem suain,

Vbi lurbarum miscrlus misit

eis

di-

in qiioct illorum qui di.vcrunt ncc

virgam ferendam. sub

alia significa-

dans
eis
:

posleslalem scmilalum prcc-

Quod
tioiie

ita

solvitur, ut iniclligaiiius

siandaruni

el

mulla mandavit, ordinans (jucmubi

dictam virgam, qiix secundum Marcum fcreuda

ct

admodumviverenl
lliceus

quarendum

csl

quoniodoMatde virqa
,

est

sub

alia

illiin

qua;
:

secundum Matthaeum

et

Marco

el

Lucw comjruat maxime

Lucam non
1

cst ferenda

sicut sub alia significatione

quam secunduni Malllucum dicil non ferendam secundum Marcum aulem solam ferendam ; ei de liabilu

Etliti, Tiuttat.

Mss. vero, ejiciat. in graeco est, ekbalS.

3 Edilio

Ralisijouensis et

novemdecim

Mss.

(Uio

nomine

cakeamentoruin atque vcslium.

70. Saiie deinceps

non

ap.parct
f;tcla,

ordo lerum geslaCiucis ct niiilo

rum,

Nam

post li;ccduo

dc

d*-

nominat. 3 \n qiiinque Mss., Jebdmuin : corruple, ul patet ox gr.TCO toxiu qui vatlli. cai. 10, v. 3, Iiabet, hai i.ebbuws o epiklctlim Tluidd(dos , el i.eblmis qui vocatur ihuddccus.

4HS
intelligilur lentalio.de
tentat {Jacobi.
i,

LIBER SECUNDUS.
qua diclum est, Deus neminctn qua diclum est
si

illi
:

Evangelii

unde paulo post

dicit,

Si nos vobis

spiti'

13)

et sub alia de

tualia seiiiinaviinus,
teiitus?

tnagimm

est si vestra

carnaliu tne'

Tentat

im

Doniinus Deus
;

vesler, ul sciai

diiujiuseum
pioi)alionis.
est,

Si

alii potestatis vestrce

parlicipant,

non tnagis

(Dcut. xni, 5)

iila

scduclionis est.

li;x;c

nos

sed non sutnus nsi

Sicut judicium aliler

accipilur, de quo diclum

resurreclioneni
judicii
vita:;

haec
listae

non

ita

Qui bene fecerunt,

[ecerunt,
el aliter,
in

in

qui male

vivere

Itac poieslale. Unde apparct Dominum, lanquam Evangealiunde non debeant, quam eis praiben-

prcocepisse

resurreclionem

{Joan.

v,
et

29);
dis1
)

tibus quibusannunliant

Evangelium

aIio(|uin coiilra
,

dc quo dicluni est, Judica me, Deus,

hoc pr.Tcceptum

fccit idein

apostolus

qui vicluin de

cerne causam
illud

meam

de gente non sancla {Psal. xlu,

manuum suarum
gravis esset
in
(I

laboribus
ii,

transigebat, nc
:

cuiquam

enim judicium damnalionis est, boc discrenon fiabent unam

Tliess.

9)

sed potestaiem dedisse,

lioiiis.

qua scirent

sibi isla deberi.

iiisi

Cum

aiilem a

Domino

72. Et mulia alia sunt verba quoe

aliquid iinperatur,

fial,

inobedienti;c culpa est

signiiicaiionem

sed diversis lociscongruenler posita,

et aliqiiando
,

diverso

modo

inlelligunlur,
:

cum expo-

cumauiem poleslasdalur, licetcuiquc iion uli,cttanquam de suo jiire ccdere. II;cc ergo Dominus loquens
discipulis, id agcbat,

sitione dicuntur
$ibus
,

ul csl

illud

Nolile pueri efjicisenut sensibus perfecti

quod
:

ipse Apostolus paulo post

sed

malilia parvuli eslote,

aperlius

ita

explical

Nesciiis

quoniam qui

in teitiplo

sitis (I

Cor. xiv, 20). lioc

enim brevilcr clausa senesse in vobis in lioc

iii,

operanlur,

quw de

leinplo sunt eduiil ? qui ullari deser-

leniia dici

poiuii, Noiiio csse pueri, sedesiote pueri.

viunt, allari cotnpartiiintur ? Sic et

iis

Dominus

ordinavit
:

El

illud,

Si quis pulut se sapientem

,

qui Evangelium unnuntiant,

ttitllius

de Evatigcito vivere

s<sculo, stuttus fiut

ut

sit

sapiens {Id.

18)

quid

ego auletn

horuin usus suni (1 Cor. ix, 7-15).

ila

cninialiuddixil, qiiam,

Non

sit sapiens, ut sitsajiiens?

Cuin

itaqiie dicit

Dominum

ordinasse,

se auteiii

Aiiquando aulem clausae

inquirenlem
:

ila

dicunlur, ut

exerceant

usum
dalam

noii
,

esse,

utique oslendit utcndi potestatein

ut

est
,

quod

ait

ad Galatas, Invicem

non

iinpositain serviendi necessilatem.

onera vestra portate

el sic

adimplebitis legem Christi.

74. IIoc crgo ordinans

Dominus, quod

eum

ordi-

Qui enim putat

seducit.

se esse aliquid,
suutti

cum
el

niliU sit

seipsuvt
el

nasse dicit Aposloliis, qni Evangcliuin annuiitiant, dc

Opus aulem

probet tutusquisque,
tton in aliero.

lunc

Evangelio viverc,

ilia

Apostolisloqiiebatur, ni securi
biiic vilaj

in setnetipso habebil gloriam,

Unus-

non possidcient, ncque porlarenl

ria,

necessa-

quisque

etinn propriutti

onus portabil {Galat.

diversis

vi, 2-5).

nec magna, nec minima. Ideoposiiit, nec virgatn,

fidi;libus suis

Kisi oneris

nomen sub

significationibus acsibi in

oslendens a

omiiia deberi ininistrissuis,

ceperis,proculdubio putabiseumdein

loqueiido

nulla superfliia requirentibus.

Ac per boc addendo,

Hanc

esse conlrarium, el lioc in uiia seiiteniia lam vicine

posilis verbis
terttis
:

Dignus

est eniin

operarius cibo suo, prorsus aperuit et

et qiiare li;cc oinnia loquoretur.

qui

cum
;

paulo antc dicerel, Alter al-

illuslravit

unde

onera porlale

poslea dixit, Unusquisqtie pro-

ergo poteslatem virg:R noininc significavii, ciim dixit,

ne qaid lollerent in
vin, nisi

prium onus

porlabil.

Sed

alia

suiil

onera parlicipan-

virgam tautuin. Poinit enim

d.c infirmitalis, alia reddeiidacralionis

iioslris
:

Deode

actibus

cliam sicbrevitcr
fcratis,

dici, Niliil
nisi

nccossariorum vobiscum

illa

cum

fralribus sustenlaiida comniunicaii-

ncc virgani,
est

virgam

lantiim

ut illud

lur, li.xc

propriaab unoquoquo porlantur. Itael virga

do qua dicebal Apostoliis,
Cor. iv, 21
)

quod diclum

nec virgam,
;

iiilelligatur,

ne miest, nisi

intelligilur spirilualiter,

nimas quidem rcs

virgam tanlum,

quod vero adjunctnm

qiiia

Jn virga voiiani ad vos

sive ad
fuerit
:

(I

et corporalilcr,

intelligatur,

por potestatem a

cquum qua

utiiiiur

sive ad aliquid aliud

opus

Doinino acceptam, qusi virgai iiominc significata cst,

etiam qu;iRiion portanlurnon deerunt. Utriim(|ue crgo

ul inlerim oiiiiliam

cl alias biijus nominis^fi-

guraias signincalioncs.

Dominus
lista

dixit,

sed

qiiia

non utriim(|ue uiius*evangeille

73.UlrumquecrgoaccipieiiduineslaDominoAp()Slolis

commcmoravit, pulalur

qui virgam sub alia

dictum, et ut nec virgam ferrcnl, ct ut nonnisi virgam

significatione positam tolicndam dixit, ei qui

virgam

lcrrent.Cuin enim sccanduni iMailli;ouni diccret eis, A'oliie

rursusaliud significantem iion tolleiulam dixil, esse

contrarius; sed jam ratione redJiia noii putetur.
75. Sic et calceamenia ciiin dicit Mallhvus in via

possidere aurutn, tieque argenliim, itcque pecuniattt in

zonis veslris; uou perani in via, nequeduits lunicas, tieque

culceamenta, neque virgatn

,

conlimio

sulijecil, Digtitts

non esse porlanda, ciiram

cogitantur, ne dcsint.

proliibet, (|ua ideo

ct

poilanda
iiilcl-

est

enim operarius cibo suo. Uiide

:

satis oslcndil

cur eos

Hoc

de duabus tunicis

'

hucc possidere ac forre nolucrit

non qiiod necessaria

;

ligendum

cst,

ne (luisquam coruin pnvter eam qiiam

j non

sinl sustcnlationi biijiis vit:c

sed

quia sin eos

illis

essct indutus, aliam

portandam
illa

piitarel, sollicilus iie

mittebat, ut eis liajc deberi deinonslrarel ab

ipsis
taii-

opus essct

cum ex

pnteslate posset acci|;ero.

vel so-

quibus Evaiigclium

crodentibus

annuiiliarenl,

Proinde Marciis dicendo calccari oos sandaliis

leis, aliqiiid

quam

slipendia militaiilibus, tanqiiam Cructum vine;c

hoc calceaineiitum

mystic;ic significaiionis

plani;ioiibus,

lanquam
Quis
ttiiiilat

lac gregis pastoribus.

suis slipeiidiis
ejtis

Unde
'.'

Paulus

dicit

unqunin
qiiis

quis

planlal vineain, et de

fructu

non edit?

pascil

neque tcctus sit, iie(|iie nudus ad terram id est nec occultctur Evangelium, nec terrenis commodis innitatur. Et quod non poriari vel
liabcre adinonct, ut pes
; ,

gregem,

el

de lacte girgis iion pcrcipil? Hinc eiiiin loiis

haberi duas tunicas, sed exprossius indui prohibi.tdi

ceiis,

quelatur do

qux

necessaria sunt pncdicaioribus

Et ne induerentur duabus

tunicis ;

quid cos luo

Hir>
nct
nisi iion diipliciicr,
ll;i

DE CONSENSIJ EVANGEL ISTAnUM,

sed simpliciler anibiilarc?
niilio

S.

AUGUSTINI
cxprimere
eo qnod dicliim
latiiis

m
in

cipiendnin putalur, ut piinctum ipsum temporis voInissc credalur

est,

70.

noniinnin otnnia dixisse,

p:trliin

inodo

diil)i:

Tunc,

iniidiiin

csl,

propric,

parlirn

fignralo

sed

non aiitcm

ipsiiin

lempus aliquanlo
;

quo hsc
apud

Evaiigeiistas, alia islnni, alia illnm inscrnissc scriplis

mnlla gerebaiiinr et dicebaiilur

qnisqnis hoc crcdit

suis;

tinxdam vcro eadoin vcl

vel

diios,

vcl lies
:

qu

siil)et,

omnes qualnor posuisse

ali iilo

ncc sic

corum tamen

crcdat eiiain hoc esse bis dicliim.

Hiiuni
rit

Cum

eniin el

omnia

cssft

conscripta, qiia'

seu dicla seu lacla

iii

Evangelislam invcniantiir qu;rdani quai bls dixe Doniinus sicut apnd eiimdem Lncain de non lol;

sunl. Quisqnis aiiiem pnlal iHin poluissc Doiniisnin

niio

lerida

pcra

in

via et similiter coctcris, duobiis locis

invoiiiliir

scrmoiie qn.XHlam fignialo,

qna-dam proprie po;

didiim a Domiiio
qiiid

{Luc.

ix

3, ct

4)

nere cloquia, ca'lera ejns inspicial

lenicro

videhit

qiiniii

hoc

miriim

si

ct aliqiiid aliud bis

dictum

siiigillalim a

alqne inerudilc arbilrelur.

Polesl eiiim iste

nccurril),

singulis dicitur

codom ordinc quo

dictuin osl, ct idco

(ut nnumali(inid dirani qiiod

animo interim

divcrsus ordoapparet in singulis.quia et lunc (luando

et ille, el Innc (inaiido istc

quoiiiam moncl utnon

{Mattli. VI, 3), et ipsas

sci;il siiiislra

(piod facit dcxira

illic

eloemosynas, ct qiiidquid

CAPUT

XXXIII.

connnomorai, diclmn osl?

ct

Vbi vocal ad lollendnm juqum

alind pra;cipit, figurale accipieiidum piitare.

sarcinam suam,

qucmadmudum

MattliKus a Luca non

77. Sane rursus admoiieo, qiiod oporicl meminisse

lcclorein, nc laliadmoiiilioiic sa^pissimeindigeat, aliis

discrepet in narrandi ordiiie.

SO.Sequitnr MalllKvus
Jesus dixit
:

Inilto tempore respondens

Pater,

alqne

aliis

scrmoiuim suornm
alibi jain dixerat
;

locis

Dominnm mulla

Confiteor

tibi,

Dominc
et

cocti et

terrw,

Uerasse quoe

ne forle ipsornm loco-

quia abscondisli liwc n sapientibus

prudenlibus, ctc,

ruin ordo cuin ex alio evangelisia iion convenerit, ali-

usque ad
onus

illud iibi ail,

Jucjum enim

meum

suuve

esl , et

cuieorum hinc putet essecontrarium

debeal itcrnin
alibi dici
,

ciim inlelligere

meum

leve {Mattli. \\, 23-30). Hiijiis loci ct

dicil

Lucas

quod jam

aiibi

diclum eral

meminit, sed ex partc Non

me, omnes qui taboratis, ct

cnim

ipse,

Veuilcad

nec lanlum do
debeie.
Niliil
:

diclis,

verum eliam de

faclis

observari

alia qii.ie scqiiunlnr.

Semel
loium

cnim prohibel boc idem ilerum facluin

aulcm

hiic

diclum a Domiiio, sed Liicam

est

iion

credere

calumniari aulem Evangelio,

ficri

dum non credit

quod dictum
ihseiis
dixit,

commemorasse,
In
itlo

credibile est. Mat-

ilcrum factuin, quod iterum

non potnisse neino

ad

enim

dicit,

tempore respondens Jesits

civitalibus
:

conviiicit, sacrilegai vaiiitalis cst.

postcaquam exprobravit

CAPUT XXXi.
Dominum
et

Lucas

ail-

Vbi

Joannes Baptisla
,

tnisit

tem post illam expiobralionem

civitaliim inlerponit
ita

de caicere discipulos suos

quid Malllueus

quxdam, non tamen multa

In ipsa
21).

atque hoc

subjungit,

Lucas dicunt.
:

liora exsultavit Spiritu sancto, el dixit {Luc. x,

78. Soquitiir Maliliacns, et dicil

Et factum

est,

cum
suis,

Unde

eliain

si

Mallha'us non In

itto

lempore di-

consummussetJesus, prwcipicnsduodccim discipulis

Iransiit

cerct, sod In ipsa hora, lam paiica intcipoiiii Liicas

in

imle, ul doccret, et prcedicaret in rivilalibus eoin vincutis

,

medio

ut etiam

cadem hora

dictiim

non absui de

rum. Joannes autemcum audisset

sli, mitteiis

opera
:

Cliri-

vidcalur.

duos de discipulis suis

ait illi

Tu

es qui

CAPUT XXXIV.
ducaverunt
tlueus,
,

Vbi
et

disciputi spicas vettentes

inter se

mn-

venturus

es,

an alitim cxspeclamus? clc, usqne ad

a
filiis

illud

quemadmodum
Lucas

conqruanl Mat~

ubi

ait, Eijustificata est sapicnliu

suis [Mailh. xi

Marcus

in narrandi ordinc.
:

1-19). Huiie loluni

lociim dc Joannc Baplisla,

qnod
de

81. Sequilnr Mallliaius, ci dioit

abiit

In

itlo

tempore
ejits
,

miscrit ad Jesum, ei cujusmodi responsuni acteperint

illi

Jesus sabbato per sata; discipuli aittem

esu-

quos

niisit, el

quidquid post coi

um abscossnm

rientescocpernnl velterespicas,et manducnre, etc

usqiic

Joaiine Doniiiius dixit, ir.terponil ol Lucas {Luc.

vii,

ad

ilkid ubi ait,

Dominns

est

cnim Firms liominis eliam

iilla

18-35)

iioii

qiiidein ipso ordine, sed ipiis conini reqiiis

Sdbbali {Maltli. xii, 1-8). lloc (juoque sine

repuet

cordationis sua;,
neal,

rcruni ipsaruin hic ordinem te-

gnanti.c qna'Stione coininemoralnr el a

Marco
sed
illi

non apparel.

Luca {Marc.
Vbi exprobravit
cl

ii,

23-28,

et

Luc.

vi,

1-5)

non

CAPUl XXXII.
quwrcndum
esl

civitalibus

quod
:

dicunl, In
rei

ilto

temjwre.

Unde

fortassis inagis Matthicns

illi

non egeriiU pccnitentiam, quod

Lucas

dicil

ubi

gesl* hic ordincm tenuit,

:

aulcm recordalionis
itlo

(juemadmodum

illi

Matllnvus ipso or-

su;c

nisi

bitius aocipialur

quod diclum esl, In

qui
,

dine congruat.

tenipore, id est, qiio haec

:

multa ctdiversa gcrebantnr.

itlo

79. Seqnilur Matlhccus, et dicit

Tunc

cocpit

expro-

CAPUT XXXV.

De

manum aridam cum

brare civitatibus, in quibus fuctw sunl plurimw virtules

ejus, quia

liubercl, sabbalo curatus est

non egissent pccnilenliam, ctc, usqiie ad

Terroi
tibi

il-

Matlliwi concordet
ordiiie, vel Domiiii

lud ubi
dicii,

ait,

Sodomorum

remissius eril in dieju-

quemadmoaum narralio cum Marco et Liicu, vct rcrian ct Judworum verbis.

:

quain

(Matlli. xi, 20-2-i).

Etiam hoc commeore conjungens

illa

82. Sequitur ergo Mallh;cus, ila iiarrans

inde transissct
,

El

cum^
lio-

niorai Eiicas {Luc. x, 12-lo), conlinuato cuidain scr-

veiiit in

sijnagogam eorum. El ecce

,

nioni Domini cliam

uiide magis vidotnr

Iia;c

ex

ipsiiis

mo maiium
ubi
ait,

linbens

aiidam

et calcra, nsqiie ad i.lud

ipse boc

ordine
;

comincmoidem

Et

restiluta esl sanilati sicut altera (Maiih.

xn,

rare,

quo

Domiuo
Tunc

dicia sunt

Malilucus auieni su.

aul
si

9-13).

Do

isto

sanalo, qui itiaiimn habehai aridam,

rccordaiionis ordincm tenuisse

illud (juod

etiam Marcns Luc.

Yi,

ol Liicas

non

lacoiil

Marc.

m, 15,

e'

Matihaeus

ait.

coepit

exvrobrare civitatibus, sic ac-

G-10). Posset autem puiari eo dic factum et

iin

um\ m. UNDUS.
cst ei

ilSS
h.abens
,

cl salibaUuu liic de spicis el de isto sanaio, quoniam sabbalo faconimcmoraiur; nisi Lucasaperuissel alio Proindo qudd clum esse de sanilalc aridic manus Iraubhset, venil in synogoait Miilth.i-us, El cnm imte Iransissel, gmn eorum, non quidem venit nisicum indc
:

dcvmoninm
.

ccecus et

mulus

et

curavit

eum
11011

ila vi

ioqnerelur

et

videret {Mattli. xii, 22).

Hoc

islo oi'din'% sod post alia mulla Lucas

commcca-cum

niorat, el

miitum
:

dicit

taulum non

eiiaiii

{Luc. XI, 14)

alio diccre

scd iion ex eo quod

:

aliqnid lacct,

de

sed posl quol dies in synagogam

eorum
Ac

veneril, posl-

pntandus est

ea

enim sequentia cliam

est

e:.qnam a segcte
ilinc icrit,
Ui.'

ilia

transivil

an rccta conlinnoque
pe;- lioc

ipse contcxit qiuc Mallh.Teus.

non cxprcssum

est.

locus da-

CAPUT XXXYIU. L'6i

bul
cst
cjicil

ci

didwn

quod

in Bcclze-

hnjus narralioni Luc;c, qui dicitalio sal)bato

ma-

divmonia, quidquid exipsa occasione locutns

,

iinni banalain. Seil polcst

movcre, qnomodo Mattlucns

de btaspliemia adversus Spiritum sanctnm

,

et

de

dixiMil,

quod

ipsi

interrogaverint

Dominum

Si

licel

diiabns arboribus

utruni in nullo Mattlians a duo-

occasiosabbaio curayc, voU-ntes invenire accusandi

proposncrilsiinilitndincin, siem; ipse vero iilisdeove luibeatovcm unam, diceiis, Quis crit cx vobis liomo qui
e! si cecidcrit
litcc

bns
8j.

aliis,

matimc

a Liica, dissculiiil.

Sefiuitur
tiirbce, et

Maltha-us,
:

dicons

Et

slnpcbanl

omnes

dicebant

Numquid

liic
:

est filius

Daejicit

subbatis in fovcam,

nonne

tencbit, et

vid? Pliarisa;} aulem andientes dixcrunl

Ilic

non

lecabil

eam? Quanto
bene facere;

melior

est

liomo ove?
ol

dKmoncs
Itaqiie licet
illos potiiis

nisi in Bcct:.cbHb principe

dccnioniorum.
cis
:

Je-

sttbbalis

cnm Marcns

Lncas

sus anlem scicns cogilnliones

reijmiin dicisnm conlra se
illiid
,

coruin dixit

Onine

L/rc^ sabbaio a Doinino interrogilos essc p(Mhil)canl,. perbene facere an male? (mimam salvani facere, an intcrroliere? Ita.inc intolligeiuium cst(inod illi prius
,

desolabitur, etc,
jusiificuberis,
et

usqne ad
ex verbis

nbi ail,

Ex

verbis

tiiis

tuis

condcinnabeiis {Maltli.
illiiis

\u

25-37). Marcus iiou

gaverint

Dominum

Si

licet

sabbato cnrare

deinde

cx occasione
in

miili subjicit
;

dictnm de Josn (juod

si^d

quod intclligenscogitaliones eorum, adiluni accu.sanqncm fuedi quKronlinm, conslituciit in mcdio illum
ral sanaturus, el interr.fgaverit q\ix

Bcolzebiib cjicerol dicmonia

,

post alia qn;ic-

dam

qiuic

solus commcmoriit, hoc quoqiie subneclil,

,

Marcus

el

Lucas

sive alio loco id recolens ct adjnngcns

sive

nliquid

pr.Ttormillcns, ot deinde ad

liiiiic

onlincm redicns

Cm
quod

inierrogasse

commemorant;

ac lunc iUis taccn-

{Marc.

III,

22

30).

Lncas autcm pcnc U)lidem verbis

:

libus, proposuisse similitndinem

liceat

de ove, et conclnsissc

hoc

dii it

(]uod

MattlKo.us {Luc. xi, I4-2G)

et

qiiod

sabi)aU)
ira,

bone Caceie; poslrcmo circnmsicut

digilnm Dci appellat Spiritnm Dei, ab eadem senlcntia iioii

spcctis eis

cnm

Marcns

dicit,

conlri>tatnm
rcccdit;
(piiii

polins ct alifinid docet, ul no^

snpcr c;ccitatecordis eorum,

dixibse homiiii, Ex'ende

vcrimiis

qnenuidmodnm

intelligamns

ubicumquc
aliis

manum

tuam.

CAPUT XXXYL
jas arida

Considerandum utrum
cst, itn

Sciiptmarniii Icgcrimns digitum Dci. !n

ab
isto
lii

aulcm|
conlro-

cutres

qiue non hic dicuiit Marcus et Liicas

nulla

manus sanata

digrcdianlur

versiaesl; ncc
quia

iii

his

quic aliquanto aliler dicunl

Evangclista; ut in nullo sibi adversenlur ipso iiarrationiii

cadom

scnleulia esl.
petenlibus signum,

ordine.
ita

CAPUT XXXiX. Quod respondit

conlcxens narralionem
de Jona proplieta
el et

83. ScqiiiurMaUhicus,

de Ninivitis,
,

et

de

licfjinn Austri,

Bnain

Exeuntes autem Pliariswi consilium faciebimt adsciens,

de spiritu immundo
invenil

qui cuni

exierit
,

abhomine,

Vcnns cum, quomodo eum perderent. Jesusaulem

recesiil

rcdit et
lliceus

doinum mundalam
MalilKciis

qnomodo MaTunc respon^

:

inde;
:

el

sccnti sunt

cum

multi,

et

curavit

eos

Luca; coiigruat.
,

omnes

et

prcecepit eis

ne manifeslum eum facerent. Ut

cst

8G. Sequiliir

et di(-it

adimplerelnr quod diclum

per Isniani propliclam dinlii ait,

derunl
gislcr,

ei

quidam dc Scribis
te el

cl

Pliariswis dicentcs

Maillud

cchlem, ct catora, usquo ad illnd

ejus genles spcrabunt
llc
(

El
).

in

nominc
soliis

volumus a
crit

signum

viderc, elc,

usquc ad

Maltli. xii,

14 21

Uoc

ubi ail, Sic

gcneralioni huic pcssimce {Matth.

commcnioral,
sane rei

illi

diio in alia perrcxornnl.

Ordi-

xn, 38-45). Ihcc cliamLiicas narrat co qiiidcm loco, sed aliqnanlo dispari ordinc {Luc. xi,
illud (|nncl pclicriml signuiri a

nem

gesl.ie

videUir Marcns aliqiinntiilum le-

16 37).

Nam
:

naissr, qui dicil

di>^po.itio!i('

Jesnm cognila maligna adversiim se

disci

Domino dc

cicio, siipra
ct

Julipornm, scccssissead mare ciim

ad

commemoravit
seil

post illud

de muto miracnlum

piilis

snis, cl

eum

tiirbas confliixisse
\\\,

ot

sanasst

noii ibi rclnlit, qiiid ois

ad hoc Domiims rcspoiidissct;

fiiisse

enm
iii

pbirimos {Marc.

7-12).

Unde

auieni coeperil
vix

postca cnni inrbic concurri-scnl, dicit hoc

eis,

alind iro,
:

non quod
iibi

ordiiie seqneretur,

appa;

rcsponsiim

qnos dat

intclligi siiperius a se
:

comhoc

r. t

uiriim

dicit

cnnvonisse ad
:

eum

tni

bas

polnit

mcmoratos, qnod de coelo signum qu.orebant

annoclit posteaquaminlerposuit de mulierc

et

enim
iii

lioc jain

et alio tonipore

an ubi

dicil, ascendit

qiiac dixit

Hion^cDi. Qiiod el

Lncas

videiiir

commemorare
in
illis

di-

ccns,

Factum

est

nutem
:

in illis diebus, cxiil in

montem

orare {Luc. vi, 12)

dicendo enini,
fictnm.

dicbus, salis

portavit. Ilanc autcm mulicrem inlerponit, cum de sermone Domini conimemorasset, qnod spiritus immundns exiens ab

Domino, Bcatus

vcnter

qiii

te

ostciiiii noii eoniiiiiio

C.xPlJ T

XXXYU.
,

homiiic

redit

et invenit
,

mimdalam donium. Post

diccret

De

i-uto et cwco qui da;moniuni

iniiliereni

ergo illam

cum

responsiim csse
,

liab bnl

quomodo

Malthxus

Lucasqiie

consen-

turbis de signo

quod dc cado
,

qu;iercbant

intcrjiosita

linnt.

simililudiiie Jonse prophelae

:

deiiide continuato

ser-

84. MaUbaius ergo sequitur ei dicii

Tunc oblatm

inonc ipsius Domini, cooiraemoral

dictvini dij regina

1119
Ai:slri, el clo Niiiivilis
:

nr:

CONSENSU EYANGi;i ISTARUM,

polius coniinomo

S.

AUGUSTINI

n^o

iia nlifinid

noque

in

vcrhis Doinini, nequo in ipso ordinc rcruin

r;vil (|iio(l >[;illli;'iis lacuit, (|ii;im :iliiiiiid

ralcrinisit
iwiu

gesl;iium.

coruiii (|in'

l/oc locii

ille
,

iiairaxil.
(|iio
ill;i

Quis auloni
oidino

CA1'1;T XI.l.

Quod

ex navicula lurbis tocutus est

in via,
el

,vidcal
dJNcrit
;

siipcidiio

qucri

Doininus

deillocujus in seminando aliud cecidil

et

ctc,

cuin cl lioc disccre dciicanuis

pcr Evangc,

de

illo

cui superseminata sunl zizania,

;

de grano

Jislarum excellcnlissimain
nicnd.iciiim
,

aiutorilalem

iioii

csse

sinapis, et de fermento

et

qitod in
el

domo

locutus est,
et

si

(iuisiiu.nn iion
,

lioc ordiiic

ciiju^quam

de thesauro abscondito in aqro,

de margarita,

de

sernioncni digcsscril

(|uo

i!

c a ipio
,

procossil,
sivc ila
,

cum
ila

sagena missa in

mare

et

de profercnte de thesauro
el

ipsiiis ordiiiis niliil iiilcrsil

ad rcin

sive

nova

et vetera

quomodo Mnrco

Luca; Mattlmus
,

sit? Et adliuc

Lucas producliorcin liunc Domini scr,

consentiat, vel in his

rationis ordine.

qiw cum
In
et

illo

dixerunt

vcl

nar-

nioncm

iiulicai

ot
iii

in

co

qiiiodain
iilo

commemorat,
lialjiius
,

qualia M;iUli;rus

scrmone

qni csi

in

88. Soquilur Mattli;Eus

illo die

exiens Jesus de

nionte {Matlh.
ibi scilicct
,

v-vii), qii;e bis dicla

liic.

inlolliLiimiis

et

domo, sedebat secus mare

turbw multcv,
ita ut in

concjregalcc snnt

ad eum
:

el

Terminato
:

auleiii islo

scrinone,

naviculam ascendens sederet

et

in aliud porgil Lucas

gestariiin sorvaril
,

iii

quo

iilruin

ordincm rcriim

omnis turba stabat in

parabolis diccns
,

littore; cl locutus est eis

,

mulla in
uhi
ait,

incorlum

cst. Ila eiiiin (oniieclit

et ca;tera

usqiie

ad

ilUid
,

Kl

cutii

loqucrelur, rofjnvii
se.

eum qHidnm
ait
,

Pliarisa'us ut

Ideo

oiiuiis scriba

doclus in regno coslorum

,

simiUs est

pranderet apud
relur; sed,

Non autcm

Cum

h;ec loqne-

liomini patrifamilias
et

qui profert de lliesauro suo nova

cwn

loqueretur. Naiii

si di.visset,

Cum

h;oc

vctera {Matth. xiii, 1-52). Postillud

quod narratum

Joqucrclur, nccessaiio cogciot iiilcUigore

!u)c

ordine

est de iiialrc el frairibus

Domini

hoc continuo gein

non

taiiluni a sc luissc narrala

veiuin cl a Doinino

sliim osse, ci
r;iiul()

eum ordinem Matlhaeumetiam

,

nar-

gesta.

CAPUT XL.
ejus,

loiiuisse,oa res insinu;it, (|uia cuin iilinc Iransiia

Vbi

ei

uunlialn
et

esl

muler

et

fralres
dis-

irol

conlexuit ut diceret

In
et

illo

die exiens Je-

utrum a Marco

Lncn ordo

ipse noii

sns de domo, sedebat secus mare,

congregata; suntad
,

crepct.

eiim lurbw mnllw. Ciim eiiiin dicit

el dicil
:

lii

itlo

die

(nisi

87. Sequilur crgo Maltli;'us,

loquenle ad turbus
foris,
,

Adlnic co
slabaiit
;iit
,

forlc dies,

more Scrij'turanim
iiotuisse

lcinpus

significet),
,

cccc mnlcr
ei,

ejns el

fralres

saiis in(iic;it aut lioc

consequonler gesluin
;

aut

quwrenles loqui

eic, usqiie

;id illiid iibi

miilla intorponi

maxiinc quia
1-54)
:

el

non Marcus

Quicumqnc tnim
corHs est, ipse
I,

fecerit

volunlatem PatriH mei qui in

ct

ciim ordinom toiiet

posl iliud
in

(jVrtix. iv,

Lucas autem
Doinini,

nieus frater
sii:c

soror

ct

mater

cst

[Matlh.

quod

iiariat

dc niatre
tiaiisitii

et fralribus

40-50).

lioc

duhio

toiiseijuchlcr

goslum
ad
lioc
:

aliiiil Iraiisit,

ncc oo

connexioncm aliquam
viii,

inlelligore dchcnius.

PraMnisit
,

cnim

ciim

faoil, (pia iiuic ordiiii

icpugnare vidcalur {Luc.

narrandiim trausirel
quid cst

Adhuc
iiisi

co loqucnle
illud
f

ad

lurbis

22j. Oihniuin eigo

h'iriini qiiyc
,

Matthaeus Dominuin
illo

aiitcin, .i(//n(c,

qnod loqnchalur?
turlias,
:

looiiiiim csse narravit

ct Liioiis,
liO/i

ipre cuni

dixerunt Marcus
;

Non

eiiim dixii,

El eo loinieule
,

occe
(ju;!'

iiialor ciiin
iii-

li;ii)ent repugiiaiili;e
,

quifstioncm

quyc

ejus el fralres; scd

Adhuc

eo

lo(jueiile

auleni ipsc solus dixit

sia

miilio niagis sliie conlrover-

dicit, cogit inlelligi, h;vc lo(|Ucnle, (|u;e

superius

sunl

nec

in ipso ordine,

quamvis aliquanto
geslaruin

di-

dicabat. Nain cl Marciis post

iliiul

(|Uoddc blasplioinia
reliilii
iii,
,

vorsuin alius aliuin leiicat,

p:irliin

rerum,

Spiriius sancti

quid Doniiiius dixoiit

Et vc:

pnrliin recordaiionis suic, video quid vel cui quisque

uiunl

imiuil, maler ejus et fraircs [Marc.

51-55)

adverseliir.

pnciermissis

quibusdam, qiie

iii

eodem

lexlu

scr-

CAPUT

nionis Domini ot Matlli;eus prolixiiis Marco. el Liicas

piolixius Matlii;x'0 posuorunt. Lucas aiilcin
rci gesiic

non

liiijus

Quod venit in patriam suam, et mirabantur doctrinam, cum genus ejus contemnerent quomodo conscnticU Marco et Liica Malthceus ,
LXII.

ordinom lonuit, sod pr;oocciipavii

sic

hoc, et
iiilerpoet

maxime ulrum narrandi ordo

sctur.

nihil

alteri

adver-

rccdrdatum anle nairavii. Deiiique hoc

suil, ul SDluliim

apparcal a nexu ot

suporioriim

89. Sequitur ergoMatllioRus

Et factum
,

est

cum con:

posterioriim. Post commeinoratas eiiiin quasdain pa-

summasset Jesus parabolas

nieus in patriam

istas

transiit inde

et

ve-

rabolas Doiiiini

ita

hoc de malic
:

el fralriiius ojus re,

suam

docebat eos in sijnagogis

eo-

cordatiun intcrposuit
quil, viaier
et
:

Venerunl autem ad illum

:

in-

rum
tules
XIII,

',

clc, usque ad

illud ubi ait,

Et non

fecit ibi vir-

fratres ejus

el

non polerant ad eum udire

voiieiint.
est

multas propler incredutitatem iltorum

55-58).

{Mallh.
sic

prw turba
Riirsus

non expressit quando ad cum

el hinc traiisit
,

A superiore scrmone parabolarum

quia Marciis ab
isiis
,

cum

ita et

loquilur

Factum
Et

iraiisil, ut iion

ostcndal consequcntis ordinis necesparabolis,

uutem, inquit, inunadierum,

ipse ascciidit in uaviviii

,

sitalom

prx'sertim
istc
,

culam
ulique
dic;il.

et discipuli

ejus

[Luc.
in

19-22).
,

liic
iii-

n(m

in

quod
ita

sed in aliud tcndens

in

quod

el

cum

dicil,

Factumest
ut

ima dierum

satis

Lucas

conlexuit narrationem, ul crcdibiliiis os-

nim necesse esse

geslum

Ikkc dies

inleliigatur

in

lend;ilur lioc esse poliusconsequenter

ipsi

gestum

quod
in

qiia lioc

csl, vei ilia quae

conlinuo soqnitur.

duo continiiautcr adjungunt, de navi

Mss. trcs, in sijnagoqa eoruin
:

sciliccl

Nihil ilaque liabet rcpugnanli.-c ciim coeteiis diiobus

ouod Mallhxus dc malre

cl fr;iliibus

Domini narrat,

juxta graecum icxtuna.

im
qua dormiebat Jesus
.

LIBER SECLNDLS.
et

4122
ait illis
,

de

il!o

nuraculo
iv,

expukorum
55
;

filius

Joseph? Et
:

Utique dicetis mihi hanc

Qiiaiila
iii

dituionionim apud Gerasenos {Marc,

v, 17,

similitudincm
divimiis facta

Medice, cura teipsum.

aii-

elLuc. vui, 22-57), qu;e duo Malllufus jam supcrius

rocolensinterposuit (3/na/(. viii, 25-54).
quje in palria sua

iii

Capharnaum,

fac ct hic

pairia tua
lotuiii

Nunc ergo
siiit
,

{Luc.

IV,

15-25), ct cietera, donce peragat

Dominus
aliis

dixerit vel ei dicla

ct

ipsuin narralionis sua; locuni.

Quid crgo

cvidcnliiis,

videamus ulrum cum

cordent.

duobus Marco
dicla

Luca

coii-

Nam

Joaiincs longe in diversis et dissimiiisuii;

quam hoc euin scienlem pneoccupassc nair;>iulum, cum uliqiie jam magna ab illo iii Capliarnaum facia
fuisse ct ipse noverit
,

bus narrationis
talia {Joan. vi,

iocis

vel

42)

vcl euni

dixisse

esse Domino commemorat

et ipse
?
,

comnuinorct, qu;e so
Neqiie ciiim tanliim ab
ut oblitus putetur iioiiiis qiia; in

nondum

narrassc utiijue scit

qualia boc loco Ires ca;leri

90.
bic

meminerunt.

ejus baplisino progressiis est

Et Marcus quidem eadcm propc commemorat

nisi

omnia qua) Mailbaius,

auodDominum labrum
suis

dum se aliquid comnicmorasse de naum gesta fuerant modo cnim

:

Capli;ir-

ccBpit

post bapti-

cl Mariae (ilium
vi,

dicit a civibus

dictum

Uarc.

smuin

aliiuiid

narrare dc Doiiiino.

l-G), non, sicut Matlb;uus, fabri filium.

esi,

Nec mi-

CAPLT

XLllL
,

Queinadinodnm
et

inter se conveiiianl

randum

cuin utrumque
,

dici poluerit

eo eiiim et

Matlliwus

Marcus

Lucas de verbis lierodis cum

fabrum credebani

qiio

fabri filium.
,

Lucas autem

audisset de mirabilibus
tioiiis

Domini,
In

vel

de ipso narralio-

camdein rem geslam

latius iiidicat

et pbira ibi

com-

ordinc.
:

memorat
ejus hoc

nec longe post baplismum

et tenlalioiiem

91. Seqiiitnr Mattlucus

illo

lcmpore audivit Ile.

snis
,

iiiserit,

sine dubio pncoccupans qnod multis

rodes telrarclia fainam Jesu,

et ail piieris

Uic

est

rebus interposilis poslea gestum est : unde qiiisque possit advertere, quod buic lam magna; qu;vstioni

Joanues liaplista; ipse surrexit a mortuis

tutes opcranlur in eo {Mutlli. xiv, 1
,

et

ideo virlioc

2).

Marcus

idem

quam de consensu Evangelislarum cnodaiidam Doo

adjuvanle suscepinius, plurimum iiccessarium
cst,
iic-

ct codcni
VI,

modo

dicit, scd

non

codeiii ordine {Murc.

inisit,

14 10). Nain postcaqiiam discipulos Doininus

non nescientes aliquid cos

scienies

pra;lerniisisse

aut

dicciis cis

ne quid

iii

via ferrent

nisi

virgam

taiituni,

quemadmodum
quod

se ordo

rcrum gestarum balc-

lenninalo eo sennone, qiiaiilnm ab

illo

coinnicmora'

beret, alium polius ordinem sua; rccordalionis

nuisse
;

tum

csi

cliani
lioc

boc

siibjecit, iiuUa taineii facta

nccesiniel-

binc evidentissime inteUigi polcst, quia

fecisse

silale,

qua

cliam conscqiicntcr gcsstiim csse

:

Lucas antequam aliquid narraret Dominum

ligtre c /gcrcmiir

sicut iiec Mallli:cus;

,

In
:

illo Liiini
iiisi

Capharnaum, prseoccupavit bunc locuin

(lucin miiic
iii

lenipore dixit,

iioii

In illo die, vel

bora

(|uod
,

consideramus, ubicives ejus et polenliam virlulis

M;ircus noii qiiod Herodes dixcrit,

scilj,

Dicebunt
:

iu-

eo slupebant, et ignobililatem generisconicmncbant.

quit, quia Jonniies Bnplista surrcxit a morluis

lliLCUS

Mat-

Nam

hoc eum

dicit eis dixisse, Vikiiie dicciis

:

iiiilii
iii

vcro dc
ctiani

i[tso

llcrode, Ail

imiuit, pueiis suis.

,

Medice, cura teipsum

pliai:naum, fac
et

quanla audiviinus facla

palria

Ca-

Liicas

cum

narraiidi

ordinem

qncm

M;ircus

hic in

lua

cum secuiidum
cst, ct
,

tenens, nec ipsc sane etiain reriiin gcslarum cuindem

ordiiicm fuisse crcdi cogcns,
rat
:

ejusdem
fecisse

ipsius Luca; narrationem nihiladluic legalur

ila

hoc idcin comincmooiniiia

Capbarnaum. Quod quia longum non

,

Audivit autem, inqnit, Uerodcs lctrarclia

ficbant ab

facillimum est et pernecessarium

tolum inserimus

quai

co

ct

liccsilabat,

co

quod dicerelur a
;

unde ad hoc narrandum

et

quomodo

venerit. Posteaindicavit, ita

quibusdum quia Joannes surrexil a mortuis

dain vero,
proplieta

a quibusquiit
:

quam baptizatum
sequilur
i'ecessit
:

et lentatum

Dominum

quia

EUas apparuit; ab

uliis

autcm,
ait

Et consummala omni tenlalione, diabobis

e.st

unus de anliquis surrexit. El

decollavi
;

Ilerodes

ab iUo usque ad tempus. Et regrcssus

:

Joannem ego

quis esl aulem iste de quo ego

Jcsus in virtute Spirilus in Gaiila;am

ct

fama

exiit in

audio talia? Et qiuerebat videre

bis vcrbis Lucas

eum

{Luc. ix

7-9).

iii

per universam regionem de

synagogis eorum
venit Nazaretb
,

illo.

Et ipse doccbal

quoque Maico
dixerinl
,

allestatur, ad lioc diiii,

et

magnilicabatur ab omiiibus. Et
sc-

taxat (piod

alii

non Ilcrodes

Joaiincm a

ubi crat nutrilus, et iiitravil

die sabbati in
illi

morluis siirrcxissc. Sed qnia h;msilanlem

ravit
tis
,

commcmo
iste

cundum consueludinem suam

gam, elsurrexil
phelse
Isaiae.

syiiago-

Herodem, verbaque

ejus ita postea posuit diccn;

legere.

El Iradilus est

liber pro-

Joannem cgo decoUavi

qiiis est

aulcm

de quo

El ul revolvit liljrum, invenit locum ubi

;

audio ego taiia? intclligcndiim est aut eiim post hanc

scriptiiin erat

Spiritus Doinini siiper

,

me

propier
,

bxsilationem confirmasse in aniino suo quod ab

aliis

quod

uiixit

me

evangclizare pauperibus misit nic

,

dicebalur, ciiin ait pueris suis, sicul Mallba;us nariat,

praedicare caplivis remissionem

el cxcis
,

visum

di-

El

ail

pueris suis

Hic

est

Joanncs Baptista

ipse sur:

miltere confractos in reiiiissioiiem

prxdicaie aiimim

rexit
ita

a mortuis

et

ideo virtutes opcrantur in co

lia!C

ait

Domini acceplum
in

et

dicm

retribulionis.

Et cuin

pli-

pronunliaiida siinl

verba,

iil

bspsitaiileni adlinc

cassel libruni, rcddidit ministro, el scdil. El

omnium
Coeitit

indicent. Si cniin diceret,

Numquidnam

hic cst

aut,

synagoga oculi erant

,

iiilcndeiiles

iii

cum.

autein dicere ad illos

Quia

hoiJic iinplela

est

b;ec

Numquid forte bic cst Joaiines Baplisla? non opus essct admonere abquid de prommtiatione, qua dubitaiis

scripjura in auribus vcstris. Et

ilii

omnes teslimoiiium
(|u;e

alquc bxsitans intelligalur. Nunc quia

;

illa

verba

dabani, et mirabantur in vcibis gratiat,

:

pio-

desunt, uiroque inodo pronunliari potest

ut aut con-

cedebant de orc ipsius, et dicebant

Nonne

hic est

firmaium

eum

cx aliorum vcrbis

credentem dixissc

1123
nccipiamiis
liaisilaiilom
;

DE CONSEiNSU EVANGELISTAHUM,
anl adliiic,
:

S.

AliGnSTiiM
,

1|?4
qiiod .loanncs, quein
i,

slciit

Liicas cominoinora,
,

admonilioiifm vcl h.iRsiiatioiinm

pra^scrlim ([uia cl M.irciis

dicliim
(|iiod

(pii

supcrius
a iuor-

''collavii, a moilui resiinc\it (Mallli. xiv,

2,

el

dixcral, ab
tuis

aliii fuissc

Joaimcs

Mnrc.

vi

14-16), ct cx

liac (iccaMoiic

iiananl oiuiija

rcsurrcxii,

in

(^xlrcmo

tamcn ipSMin lloiodcin

,

qna' dc JoaiiiK; coiiligcrunl incluso cl occiso.

dixissc iion lacel,

Qucm

ego (lccollavi Joaiviem

liic

CAPIJT XLV.

Ad

mirficnlum de
el

quiiujUi'.

panibus
sil,

mortuis resurrexit. Qiuc ilem veilia diiobiis iiiodis proniiiitiaii

quo ordineob omuibns,

(lueiuiidmodum veulum
,

possiint, ut aul confinnaniis.

aiii

dnbitanlis
lioc

95. Seiiiiilnr orgo Mallliaius

ciim dixisset nuuliasil, cl ila

,

iulelliganliir.

Cum

autcm Lucas posleaquam

;

com-

lum esse Chrisio quod Joanncs occisus

ralioncm ooiiicxit
:

nar-

niomoravit

in aliiid transcal
liac occasioiie

diio isli,

Mallhicns ct
sit

Quod

ciim nudisset

inqiiit, Jt'u,

Marcus cx

narrant qiionKulmoduin

secessii iiide in 'wvicutn i locuin

desertum seorsum. Et

ab Herode Joanncs occisus.

cnm
incluso, vcl
3li(iin
.

nudissenl tnrboe

secutw sunt

eum

Tpedesiri-"

de ci-

CAPUT XLIV.

De Joaiine
liis
,

occiso,

vilnlibus.

El

c.xiens vidit

tuibnm mnllnm,

ctr^nserliit

quo ordine ab
92. Scquilur ergo

tribus narrcnir

cst cis, et cnrnvil

:

lanqnidos eorum IMallli. xiv, 13, li).

passioiiein

Maliluciis,
el nllifjnvit
,

cl

dicit

llerodes
iii

IIoc

continiio

po-t Joannis

factiim essc
illa

enim

lenuil

Joannem

eum,

el posiiit

cnr-

coinmciiioiai.
priiiio

Uiidc posl
siiiii,

Uxc,

laola suiit

qii;o

cerem propler

Uerodiadein

uxorem
,

fvulris

sni, clc,

iiarrala
eijo

(iniitiis

niotiis

Uerodes dixit,

usque ad eum locuni ubi

ejus
,

ai!

El accedcntes discipnli
;

Joannein
iiitoiligi
liir,
,

dccollavi.

Illa

eniin posteriora debeiit

lulerunt corpus

',

ct

sepeHernnl illud

el

venientcs
si-

(]n:o

ad

norodem

pcrliilil

fama, ul movcre,

mntiaverunl Jcsu (Mntlli. s\\ ^'^-[^). Marciis hoc

iniliter iiarral

cl lucsil ret

(|iii>iiam isle

cssc posscl

de qiio

(Marc. vi, 17-29)

Liicas

autem non
bapii-

aiidirol lalii, ctim

Joaniiem

ii>se

occidissot.

Marcu

eodeni ordinc id rccordatiir, scd ciria

ipsiiin

aiiicin

posicaqiiam passionom Joaonis

iiarravii,
,

comel

smum quoDominus
passc
inlcliigitiiiel.

baplizalus esl. Uiuichoo pncocciiipse cx occasioiie

,

niomoral discipulos missos rediisse ad Josuin

nimliassc
illi

rc-

ul

il)i

iiarr.irol

omnia qn;e
pnsiilum
,

c;:erant

ct

dociieranl; el
dixis.se

iiuod nuillo

post laclum ost. (-im

cuiiii

coiiiiiiemo-

Doiuiiimii cis

(ipiod ipse Sidiis

in
:

commemoral)
deserto
,

rasset Joannis verba dc

Domino,

qiiod vciil.ilal)iuiM in

ut roqnioscerenl

cl

asccndisse
videiiles

nianu cjus,

ci iniiiidabil

aicam siuun, frumonia rc,

oum

ois

iu

iiavem

cl isse

ol Uirbas

hoc

condct

iii

lioneum suum
:

palcas aiitcni combiiret

pr;ovonissc oos

illiic;

qiianim miscrliim Dominutn

igiii inexstiiigiiibili

conliiiuo subjooit, 'juod noii oon-

dociiissc miilta; cl liora j;im p,r()gredioiite factnni esse

(inuo factum ossc Joaniies cvangelisla apertissiiue ex-

ul de (luinqiie

pauibiis et

duobos

pi

cihus oinncs

(|ui

ponit

cuin

commcmoral
ct

posteaqiiain
,

baplizaliis

adcrant

p:iscori nliir (:Urc. vi,

(|ii;i!iior
ijiii
j

30 44). Qnod niiracu-

essct Jcsus, isse illiim iu Galil;c;im

acpia vinuisi;

(piando focil de
iii

Imn oiimos
Lucas
ctiaiu

Evangelisluj

commcmoravcrunt.

indc p^st jiaiicoriMu dicnim

Ca-

.m longe snpra de Joanuis passioiic

iii
,

pbarnaum
et
ibi

liabilalioncm, rediisso ad Jiidnfam tcriMin,

nariavorat (Luc.
niinc

20)

ex ocoasionc qua diximus,

illa.n

bapiizassc

multos circa Joidancm

in

aiiloqu.im
I,

postcaquam coiiimomoavit
dc Domiuo
(juisir.;in

llcrodis h:osi-

niissiis essel
lii
,

Joaimcs

caicoioni (Joaii.
piitcl
,

ii,

12,

el
liis

lalioiic.u

csscl,

boc ooniimiostil)illiim
,

22-24). Qnis :iulem non

eruditus cst
,

qiii

iniuiis* in

juiigil qiiol

Marcus, idcst, rediissead

illi

Aposto-

litleris

taiupiam posl

.nia

vorba de venJoaniic uf-

los

ct

narrassc

qu;ocumqiie rccor.iiU
,

ot asguin-

tilabro ct

dc arca mund;ila, conlimio

sit a

ptiscis socessissc in locuiii dcscrliiiii

las turbas, ct locutiim csse

iilqiie

eo secu-

fensus Uerodes, el

cum

in

carccrem miserit? Non auqiio gcsla

siint
,

de rcgno Oei, cl eos qui

*

tem
jy.ni

Iioc ordiiie ista narraia

cl alibi

cura indigebant sanassc

docliiiante

alqiie inde efiain ipse

die

piobavimus, ct boc ipso loco

uoii (piilibct aliiis,

commcmonit niiraculum de
(/(/.

qiiinque paiii-

sed idem Lncas hoc probal (Lnc.

posl verba
est,
in
illa

iii,

15-21). Si cnim

bus factmn

ix

10-17).
cis

couliiiiio Jo.iniics

in

Ciirccrem inissus

95. At vcro

Joamics, qui mullum ab

qiiia

tribus
qiios

quomodo

post ipsain (ommcuioiationein Joaimis

niissi

Evangelisiis co dislat,

magis

in in

sermonibus
faclis

carccrem

baplizatus est Jcsus

secundum
multa

Domiiuis habiiit immoraiur, qu;im

rabililcr fccilj

qiKc mirolicla

ipsius Luc.c narralioucm? Proiiidc maniresiiini esl,

postoaipiam cotiiniomoravit
iii

oum

cx occasioue recordatum pra^occupa;ise,

quae priusquam Joanui
erat
,

cl anle

Judasa abiisse itcrmn

giiur faciain,cum

G.diko;iin

(piod liinc inlelli-

hoc
in

fierct, gcsla narratiirus

siia

cl alii
iii

Kvaiigolisla'.
;

dicunt

cmn

hoc priiioccup.itum

nanatioiie pnerai-

Joanne tradito

issc

Galil;i:ain
,

pos caquani crgo id pcr

sisse.

Sed

iiec

illi

duo
in

M;itlli,cuo ei _M;ircus
iii

eo reruin

ordino dc Joannc

carcerein misso

sua narratiouc
iii

commcmoravil liaiii mnlla quo

ct posl

Joaiiiios

in Iraiisilii ejiis

Sama-

loouliis csl

cx (icoasioiie

iliiiis

S;imari
:

posuerunl, quo faclum apparci etiam

ptis
:

eoriiin scii-

iaii;C(pi;mi invcnil :idpiitoum, contesitnarratioui sii;r

nam

cl ipsi dixerunt

tradito Joiiiinc

Domimim
i
,

duos dios
iii

dicit cuni indc exiise in Galilx'ani,

isse in

Galilxam (Malth.

iv,

12,
,

el

Marc.

14)

el

dcindc vcnlssc
viiiuin,
5,
cl

Cana

Galil;;c, ul.i focerat

rogiili

de aqua

post multa qua; fccit in Galilxa

vciiiuiil

ad llerodis

sanasse lilium

cnjusdam
iii

(Joa/i. iv,

5,45-54). Alia vero,

alii

qii;e

illum

G;ilil;oa
:

fecisse

Editi,

* Kditi,

corpns ejus. Abcst. ejus, a Mss. eta g.'a;co. uisi fjm minus, etc. Abest nisi-, a vi.^s. ul sil i:Ue
,

alque dixisse

dixerunt, Joannes tacet

sed sane,

seusus

()nis aulciii, si

niiiius iu his litieris

cruditus osl
'

u.ni luiLl.

r.r.

ct Lov. ferant, ipso die.

M.

JI23 quod
il!i

LIBER SECUiNDUS.
lacueninl, dicil ascentlisse ciiai
ibi
iii

1126
:

tlie

fosto

(umbeniibtis

simililer etex

viscibusquaulum volebnnt.Ut
:

Jero>oIymis,el fecisse

miraculum

illiul

de

liomiiie

aulem impleti sunt,

ciuit discipulii> suis

CoUigite quce
el

qui Irigiiila ocio amios liabcbal in iii(irmil:Uc, iicc lia-

supeiaverunt fragmenta, ne pereanl. CoHegerunt ergo,

bobal homiiicni a qno

iii

pisciiiam diponcrclur,
;

iii

implevernnt duodccim copliinos fragmentorum cx quinqiie

qiia variis valeUuiinibus aflecii sanabanlur

cl cx liac

panibus hordeaceis

quw superluerunt
quod
isle dixit,
fiiisse

liis

qui

man-

occasione muila

eum locutum

fuissc

commemurat.

diicaverant {.loan. vi, .^-13).

9lj.

Post

lia'C

cum

dicit abiisse irans niare Ga!ila!a\ (|Uod

Noii bic qiuTcrilur

cujusmodi estacuil, qiioJ

esl Tibcriadis, cl
deiiule abiisse in

seculam n)ultiludinem magnani

et ibi sciissc

senl panes; hordcaceos eniiu

ca;leri lacucruiil
dixil, fuissc ibi
:

non

monlem,

cum

discipu:

ncque boc

qux>ritur, qiiod isle

(|uiii(]ue millia

non

lissuis, proximo Pasclia die festo Judieorum

lcvatis oculis el visa multiludiiie

lum

eliam pra:ter

virorum,

maxima, pavisse cam

piscibus {Jor.n. v-vi
,

muliercs et parvulos, quod dicilMattba.nis. Eloiimino

de quiiique panibus cl duobus

jam

ccrtiim essc dcbct, ct rcgulariter tcneri in lalibus

lioc, 15); quod el ca-leri Evangelistic dicuiit. Ac per ad liujiis privtermisisse illum per qua', illi iiarrando

quccslioiiibus,
dicitiir

neminem

nioveri oporlere, cuiii abalio

quod ab

alio prxMermiltitiir.

Sed

qiiariliir
iie

quo-

miraculi coiumemoralioneiii veiieriint, cerlum

cst

luodo ea quaj dixcrunt, vcra sint omiiia,

iiariatio-

voriinitamen
el
iUl

lanquam ex

alia

narralionis
,

via,cum
miracuilli

nem

alterius narrans aliud aller

excludal. Si
.loaniiis,
,

cnim

lacnissenl qua; isle dixisset

ad

lioc

Dominus, sccuiidum narralioiiem

escLc dari posseiit

prospcclis

lum de

quiiKiue panibus occurrerunt

sibi cl

Ires

turbis, qu^sivit a Fhilippo, tentans eiim

;

unde
sil

illis

qui pine pariler ambulabaut, et islc qui seimoiiiim

polest inovere quoinodo

vcriim,

Doiuiui alia conseclaiis

circunivolavit

per alia qiuc

,

illi

laciieruul

qu

id alii

narraverunt, prius dixisse Doniiiio discipulos,

quodaniniddo

et

cis

ad

niiraculum
,

ut dimilteret lurbas,

quo possent
quibus
ille

sibi aliincnta

einere

de quiuqae panibus pariier

commemorandiim

iiou

de proxiinis locis

respoiidit secunduin
;

mulio posl ab
ciinit.

eis rursus

in aliiora

revulalurus oc-

MAnhxum Non
,

liabent neccsse ire

dalc

eis

vos

man-

ducare. Cui ctiam Marcus Lucasque conscnliiint, lan-

CAPUT XLVI.

In ipso de quinque panibus miraculo

inter se

tuni hoc prajlermillenles qiiod ail,

ire.

Non

liabmt necesse

quemadmodum

omnes quatuor conveniant.

,

Inlelligitur ergo

post hoec

vcrba Domiiium in-

93. Seiiuitur ergo Matthaius

cl

ad ipsiim do

<iulnita

spcxissc mullitudincm, et dixissc Pbilippo quod Joan

que panibus facluin narratioiieni suain cx ordiiie Vcspereaulem facto accessernnl ad eum pcrducit
:

nes commemoral,

isli auleiii

pra'lermiscruiii,.
lioc

Dcinde

di-

quod

Pbiliiipiis

apud Joannem rcspoiidit,

Marcus
in:

scipnli

ejus
;

dicenles

Deserlus esl locus,

,

et liora

jam

a discipulis rcspousuni esse

lelligi lioc

coinmemorat, volens

prwteriil

dimitte

turbas

ut euntes in
eis
:

castella

emant

cx orc ca:lerorum Pliiliiipum respondisse

sihi escas.

Jesus aatem dixil

vos

Non

liabent necesse
illud

qiianipiam ot pluralom
lissime
poiiero

numerum pro
Quod ergo

singulaii usitaait

ire

dale

illis

manducare, clc, usque ad

fuit

ubi

pdliieriint.

Pbilippus,
eis
,

ail,

Manducanlium autem

numerus

quinque millia

Ducentorum denariorum panes non

unusqnisque tnodirum quid accipiat
;

sufficiunt
lioc cst

ul

morum,

exceplis mulieribus el parvulis {Matlli. xiv,

diccre,

13-21). Iloc crgo miraculiim qiiod

Evangelista;
IX,

omnes qualuor
,

qiiod ait Marcus, Euntcs emeinus duceniis dcnariis pancs, et

commcmoraiit {Marc.
se

vi

34-44

et

Luc.

dabimus

eis

manducare. Quod
dixisse

auteiii

coinme-

12-17), et pulaulur intcr

aliquid discrepare,
est, ul

cousiderandum aique tractandura

ex hoc etiam

Dominum, Quol panes lia' morat ideui Marcus belis? praMermiscrunt cxleri. Quod autcm Andrcas
apud Joauiicm de quinque panibiis
suggessit
,

ad cxtera similia rcguke locutionuin discanlur, quibus lam diversis eadem tiinen scnteiilia
rciiiiclur, et

cl

duobus piscibus

lioc ca;lori pliiralem

nuinerum pro siugu-

cadem rerum

verilas custoditur.

Et iiichoaiida qui-

lari poiienlcs, cx discipuiorum persona roliiloruiit. Et

deai esl consideralio, non a Mattlia;o secundum ordi-

Lucas quidcin responsioiicm

Phili|)pi ot respoiisionein
:

nem

Eviuigelisiarum
isla

seda

Joaiine polius, a quo

ila

Aiidrea; in imain senleiiliam constriiixit

ail,

qiiod o ini
et

expressa esl

narratio, ul etiam noniina discipu-

Non
,

siinl

nobis pius

quam

quinijite
:

panes

duo

lorum
miiius.

diceret, cuin (juibus de

Ila

hac re loculus cst Dosublevassel ergo

pisces, Andreic relulil responsioiiem

qiiod veio adin

enim

dicit

Cum

oculos
,

junxil
haiic

Nisi forte nos camus

,

et

emamus

omnein

Jesus,
dicit

el vidisset

quia muUitudo
:

maxima

venil

ad eum

lurbam escas
;

videlur ad respoiisioiiom Philip|)i

deiiariis lacuit
:

ad Pliilippum

Unde ememus panes

ut

manducenl

perliiierc

nisi

quod de ducentis

quaii-

hi? Hoc aulem dicebat tentans

quid essel faclurus. Respondit

eum
ei

ipse

enim sciebat
:

quain ct
ligi.

iii

ipsius Aiidrea' seiilcntia potest hoc intel-

fliilippus

Duccnto-

Cuiii ciiim dixisset, Esl piicr

unus

liic,
;

qui liabel
adjuiixit

tum denariorum panes non sufjiciunt cis, ut unusipiisque modicum qnid accipiui. Dicit ei unus ex discipidis ejus,
Andreas fraler Simonis Pelri
:

quinque

panes

hordeaceos

et

diios

]>isces

etiam ipsc, Sed hwc quid sunt inter tiintos?

ccre, Nisi forte nos
turbiim escas.

Iioc csldi-

Est piier vmis

ei

liic
;

qui

eamus

et

emamus

in

omnem hunc

habet quinqiie panes hordeaccos

duos pisces
:

scd ha'c

quid

suiil intcr

tanlos ?

lJi.iit

ergo Jcsiis

Fucitc liomincs
:

97.

Ex

qiia

nuiversa variclate verhoriim, rerum

discumbere. Eral autem fenum multuin in loco

discu-

aulciii sciitCiiliariinKiuecoiicordia, salisapparot, salu-

buerunt ergo

viri

numero quasi quinque

cl

millia. Accepit
,

Lritcr iios duceri,

niiiil
:

qiucreiidum

iii

verbis Di^i loiuvigiiare

tnjo paiics Jcsus,

cum

gralias egisset

dislribuit dis-

queJitium volunlalcm

cui dcmoiislraudic

im
debent onincs
vel dc
vcritlici

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
narntorcs
,

S.
,

AUGISTINI
in

im
Capliarnaum. Et le~

cnm de

lioniinc

sent

navem venerunt irans mare

aiigolo, vcl

de Dco aliqnid nnrranl; horuni

nebra;

jam

factiv

erant

ct

non venerat ad eos Jesus,

enini volinilas vcrbis pronii polesl, nc dc ipsa inlcr sc

aliqiiid
J)8.

M are autemvento magno panteexiurgebal, clc. (Joan.M,

15-21). Nihil
liic

disciepcnl,
lioc loco

coiitiariiim videri potcsl

nisi

qnod

Sano pralorniillcre nonoporlcl

ad ca^leia, (puc
lalia

inlen-

Mallha;usdiinissis tiirbi^cuni dicil asoendisse in inoJi-

luin el

foile occurrerinl, faccrc

lem

nl

illic

solus orarct
cisdein

Joaiinos autom

iii

monle
ini-

lecloreni, qni.i

Lucas

dixil qninqnageiios jussos esse

fuissc,

cum

liirbis qiias

de quinque panibus
illiid

disdnniiere, Marcns vero et qniniiuagenos et ccnlcni;s.

pavit

'.

Sed cum

ct ipse

Joanncs dicat post

,

Qiiod

iiic

idco non niovol

:

qiiia

unus parloni

raculiim fiigisse cuni in inonlom

tur, qiise euin

no a lurbis tonere;

dixit, alter loliini

iit,

qni

eiiiiii

eliam de cciilonis relu:

volcl)ant regoin
in

facorc

nti ine inani-

lioc

retulit
cst.

quod

iiic

pnetermisit
si alius

niliil

ilaqne

feslum est quod de monlc

planiora descenderan!

conlrarium
lantinn

Vernmlamen

dc quinqiiagonis
,

quando
ut

ilii

pancs turbis ministrali sunt. El ideo non

qiiod asceiidit rursus in montcni, sic:

coinincmorarot, alius lanlum de coiUonis

facile

cst coiilrariiim

valdo vidcrotur csse contrarium; ncc

relur ntruimiuo dictum csse, iinum
alleruin ab altcro esse

dignoscealleio,

ct MaltlKcus et Joaniies dicuiit

dicii, flsccH(/i/;
,

niii

quod Mal:

autem ab
:

llucus

Joaniics auicm, fugit

qwod

commemoralum

el lameii al-

cssel contrarium

si

fugiens noii ascendcrcl.

,

lcnlius considoralum inveniri debuissc quis

non

fa-

lud repugnat qiiod MatlluTCUs dixit

ascendit

Ncc ilin mou'

leatur? Iloc ideo dixi, quia existunt s:i'pe aliqua cjusniodi, qiKC parurn intendcntibus et leincrc judicanti-

tem solus orare; Joamics aulem

Cum

cognovisset, inregein, fugil

quit, quia venturi essent, ut facerenl

cum

bus

coiiliai ia

videanlur, et non sinl.

ilerum in montem ipse solus.

Ncque enim causa; orandi

:

CAPUT XLVIL
modoqni
ab
illo

Quod ambuUivU super

aquas
;

quo-

conlraria est causa fugiendi

qiiandoquidem

et hiiic

lioc

dixerunC inlerse convenianl

cl

quomodo

Domiiius, Iransfigiirans
slra;, ut

iii

se corpus huinilitaiis
gloria; siise
,

no-

loco dicjredianlur, ubi lurbas de quinque pani'

conformc faccrct corpori

id

{Plii-

bus pavil.
99. Sequitur Mattlixus
ftscendil in
,

lipp. 111,21),

quoque docebat
oraiidi,
cst
,

hanc esse nobis

et dicil

/i(

dimi^sa turba

magnam causam
Nec
dixil
illud

quando
quod

csi cansa fiigiendi.

nwntem
:

solus orare. Vespcre auleni fucto,

adversum

Maltlia;us prius
in

eum

solus erat

ibi

navicula aulem in medio mari jactabaiur

eniin

ju^sisse discipulos ascendere

,

naviculam, ct
diinitlcrel tnr-

(luctibus; eral
vicjilia

contrarius ventus. Quarta autem

vi-

pra.-ccdere eiim iraiis fretum

doncc

noclis venil ad eos ambulans supra mare. Et

bas

ac doinde dimissis turbis ascendisse in nionlom

;

dentes
tes
:

eum supru
et

utate

ambulantem
,

turbali sunl, dicenillud ubi ait,

soluin orare

Joannes vcro prius cuni lugisse comincin

Quia pliantasma

est

etc, usquc ad
:

moral soiuni
factuin
est,
et

ini.ntein

ac deinde

Ll autem serc
ejus

Venerunt

adoraverunt etim dicentes

Verc Filius Dei

inquit,

descenderunt discipuli

ad

es [Mattli. XIV,

23-5o). Marcus quoque lioc idem post

mare

cum

asceiidissent

navem

elc.

Quis eniin non

narralum de quinque panibus niiiaculum iia sequilur Et cum sero esset erat navis in mediu mari, et
: ,

videat
tuin a

lioc recapitulando Joanncm postea dixisse facquod jam Jcsus jiisseral aiiteqiiam discipulis
,

ipsesolusin terra.
erut

Et videns eos laborantes in remigando,

eis, etc.

fiigisset

iii

inontem

sicut solel in sermoiic

ad

aliipiid

enim ventus contrarius

{Marc.

vi,

47-54),

prietermissum rcdiri
reditus factus,
,

quodammodo? Sed
brcvilalc
;

qiiia

ipse

similiter, nisi

nihil dixit.

quod de Petro super aquas ambulanlc Hoc autein ne moveat praicavcndum esl
dixit

maxinie

in

ac

puncto lcmporis

non commcmoralur
,

putant plerumque qui

qnod Marcus

de Domino,

aquas, et volebat prxtcrii-c

intclligore potucrunt,
iiisi

cum ambularet supcr eos. Quomodo enim hoc

ita

audiunt

hoc ctiam postea faclum csse quod poslca

quos dixerat ascendissc navein,
in cl in

dicitnr. Sic ctiain

quia in diversum ibat, eos

venisse trans

mare

Capharnaiim

dicii

ad cos

volens lanquam alienos prKterire,a quibus

agnosceijatur, ut phanlasma putaretur?

non

mari laboranles vcnissc Dominum ambulanlem super

aqnas
:

Quod ad myet excla;

quod ulique

priiis in ipsa

navigalione factiim

sticam signilicationcin rcferri, quisusquc adeo tardus

est, ut nolit advertere?

est, qua veniebant Capharnauin.

Scd lamen lurbaiis

,

101. Lucas aulem post narraliim de qiiinqiie pani-

niantibus subvcnit, dicens, Confidite

timcre.

eijo

sum

nolite

bus niiraculum pcrgit

dilur.

in aliud, et

ab ordinc

isto digre-

Quomodo ergo eos

ila

volebat prailerire, quos

Neque
,

eiiim

aliquid de

navicula

illa
:

conimescd

paventes

conlirmat,

nisi

quia

illa

voluiilas pr.x,

moral

el

de via

Doinini

supcr aquas

cum

leroundi ad oliciendum illum

subvciiiri oportebat!

clamoicm valebal

cui

dixisset: Et manducaverunt omncs, ct suturali suiit , et sublatum est quod supcrfuit illis fraginentorum cophini

100. Joannes ctiam adhuc

cum

isiis

aliquanlum

duodccim; dcinde subjunxit

esset
illos

Et factum
,

esl,

cum

sotiis

jmmoratur.
,

Nam

posl

narralum de

(|uinqiie panibiis
,

orans
dicens

erant
:

miraculum ipse quoque hoc dc iuboranlc navioula ct dc ambulatione Domini super aqiias noii tacct, ila
conlcxens
sent
, :

cum illo el discipuli et Quem me dicunt esse turbm

aliud

interrogavit
{

Luc. ix
(luod

47, IS)?

jam deinceps

narrans,non

illi

Jesus ergo

cum
,

cognovisset quia venturi ei~

facerent

ul raperenl

eum

et

eum regem

fugil
esl
,

iterum in montem ipse solus. Vl autem sero faclum

descenderunl discipuH cjus ad marc
:

el

cum

ascendis'

' sic in ali.:inol melioris nota; Mss. At in aliis duodecim Mss. habotur in monte juisse, citm easdcin litrbas de quincjue, etc. in edilis-auteinEr. el Lov., in monteni fugiase, fum easdem turbas de quinque, etc.

1129
tres
,

LIBER SECUNDUS.
qui

1130
illud ubi ait,

Dominum ambulanlem
monte
quo eura

super aquas venisse

usque ad
sicut vis.

mulier, ttiagna esl fides tua

fiat

ad navigantes discipulos relulerunt.

debet
in illo
,

Nec ideo

pulari

Et sanata

est filia ejus

ex

illa liora

{Malili.

xv,

dixil Matlhoeus

ascen-

disse,ut solus orarel , dicinU esse turbce (Lncas enim videtur

Matihcco, quia dixil, cum
dixjsset, (tscendit in
alibi,

dixisse discipulis,
in

Qucm me
cum
ille

Hoc de muliere Ciianana:a etiam Marcus commemorat,euindem rerum gcstaruin ordinem servans,
21-28).

hoc congruere
;

nec affercns aliquam repugnantiae quocstionem

nisi

soliis essel

orans

quod
nit

iii

doino

dicil fuisse

Dominum

ciiin

ad

illuni

ve-

monlem
,

solus orare)"! sed

omnino

eadem

miilier profilia sua rogans {Marc. vn,

24-30)

cum

sobis oraret

el essent

cum

illo

discipuli,

Matlliajus

autein

posset

quidein facile
tainen

intelligi

de
:

hoc inlerrogavil. Sohnn quippe Lucas

ab
disccsserunl
ut

fuisse dixit,

doino lacuisse,

eamdem

rem cominemorasse
ila
;

Joannes, quando iion sine discipulis, sicnt Matlhaeus el

iilo
,

sed quoiiiam dicil discipulos Doiniiio

Dimilte itlam
,

suggessisse,
nihil videtur

pnecederenl

eum

irans mare.

quotiiam clumal post nos

Isle

namque
non

aperlissime adjunxit, Erant

cnm

illo et

aliiid siguificaic,

quam

post

ambulanlem Dominum
voces emisisse. Quo-

discipuii.
illo

Proinde solum dixit, sine turbis, quce

cum

niiiliorem illam deprocalorias

lialiiiabant,

niodo ergo

in

doino,

iiisi

qiiia iiilelligendum est di-

CAPUT XLMll.

Quomodo
in

Mattliieus

et

Marcus

xisso qiiidom
sus, cuin euin

Maicuin qiiod

iiiiravorit

iibi

erat Je-

Joanni non adversenlur

eo quod abeis

tribus narsit.

procdixissct fuisse in
ei

domo? Sed
;

quia

ratur quid postcaquam Iransfrelarunt factum

Matliixus ait, A'OH respondit

scere
fuisse
tur,
,

ueri^uiH

dedit aguo-

102. .Sequitur Milllianis

lassent
,

dicoiis

Fa cum transfre-

qiiod

ambo
iii

taciiorunl, in co silontio
illa
:

egressum
conlexun-

venerunl in lerrdm Genesar. Et

viri loci illius
,

cum
et

cognovis-

Jesiimdc doino

alqne

ila ca;lera

sent

eum
,

miserunt in

universam recjionem
:

qua jam

nullodiscordant.

Quod

eiiim

Marcus

illam

et

obtuierunt

ei

omnes male habentes

rocjabunt
; et

eum eum

ut vel fimbrinm vcslimenti ejus tangerent

tctigerunt, satvi fucli sunt.

qui-

ei Dominum respondisse de pane fiiiorum non mitlendo canibus, illis inlerpositis dictuin

comniemorat

cumque

ab Jerosolymis Scribcv

el Pliarisaii

Tunc accesserunt ad dicenles : Quare

est

quce Mallbxus dicla noii tacuit

illa
;

id esi, quia disci-

puli rogaverunt euin pro

et

quia rcspondit non

discipult tui transgrediunttir Iradilionem seniorutn ?

,

Non

se esse

missum

nisi

ad oves quse perieriint doinus Is,

enim lavant muntis suas, cum panetn maitducani elc, usque ad illud ubi ail Non lotis aiitem manibus man,

rael; elquia
ravit

illa

venit, id est
,

consecula est, etado-

eum

dicens

Domine

adjuva

me

tunc deinde

ducare, ttoncoinquinatitominem {Mallli. xiv, 5i;xv,20).

Hifcc et

diclum esl quod Lvangeiihlio anibo comincmorant.

Marcus comnieniorat sine aliqua rcpugnanliie

vii
,

Ci\PUT L.
utrum

Ctim

de seplem panibtis pavil turbas,

qu;slionc (Marc.

1-25)

quidquid cniin diverso

inler sc Matlliwus

Marcusque conveniant.
ila

modo ab

alio dicitur,

ab eadein sentcnlia non recedit.

,

104. SL'qiiilur Matiliscus

isset

narraiis

Et cum transasceneutti

Joannes autcm ab navicula ad quam Dominus super mare auibulans venil posteaquam exierunt in ter,

indeJesus, venit secus tnare

tnontem
,
,

Catita'(e; et

detis in

sedebat

ibi.

Et accesserunt ad
,

ram

more suo

in

serinonem Domini inteiitus, euin

turbce ttiulta;

habetites

sccum mulos
;

ctaudos, cwcos,
cos

ex occasione panis mulla prsccipuequc divina ioculum

csse commeinoral
in aliud
;

debiles

et alios

mullos
:

cl

projecerunt

ad pedes

postcjue ipsuni

sermonem rursus
islis

cjus

et

curavit eos
,

ila ut

turbw

ttiirarenlur, videnles

alque

aliiid

ejus nairalio sublimiier ferliir

in

mulos loqucnles
et

claudos ambutantes, cwcos videntes;

{Joan. VI, 22-72).

Ncc tanien

eo quod ab
iii

digre-

magnificabant Deuin Israel. Jesus autetn cotivocatis

:

dilur, aliquid ordiiii i^tonim, illius

alia

transitns
et
illos

discipulis suis dixit

Misereor turbw

qiiia triduo

jam

adversalur. Quid cnim proliibet

iiilelligerc

perseverant
usijue ad

tnectittt, et

non

liabeiit

quod mnnducettl, elc,

esse sanalos a Domiiio

cl

de qnibus narranl Matlhanis

illiid

ubi

ail,

Erant auiem qui manducaverunt

cxtra

Marcus;

el

iliis

qui eiiia secuti sont irans inare,

esso, qii3C pr.xdicat Joannes
qiio
:

qualuor

millia
,

hominum,

parvutos

et

tmdieres

haec

eum loculum

quan-

{Malih. XV

29-38). Iloc aliud miraculuin de septem

doquidem Capiiarnauni,

dicunlur secunduin Joanesl

panibus
rat

et paucis pisciculis

etiam Marcus
,

commomoaiiros

nem

iransfrctasse, juxla

slagnum

Gcncsar, ad

eodem pcne eliam ordinc

spuens ot diccns
vii,

nisi

quia intcrponit

qiiam terram sccundum MatlhxMim dicuntur exisse?

qiiod iiuiius alius dicit, dc surdo cui

Dominus
,

CAPUT XLIX.

De

muliere Chanaitcea qua: dixit,

aporuit
rire

Ejfeta, qiiod cst

adape-

Et cancs edunt de micis cadentibus de mensa domi-

{Marc.

31;

viii, 9).

norum suorum, quomodo

consentiattt.

inter se Maliliceus

Lucasque

105. IIoc sane non ab re fuerit admonere in hoc

miraculo de seplem paiiibus

Mallliscus

quod duo
si

evangolislae

103. Sequitur itaque Maltliseus posl illum sermo-

Marcusque posuerunt, quia

de
illis

aliquis

eorum

nem Domini
cgit,

ul>i

de non

lotis

inanibus

cum

Pliarisacis

id dixissel, qui

quinque panibiis non dixisset,

Quis enim non exislima;

alque

ila

conseril

narralioiiom,

ordinem
qii.-c

contrarius cacleris pularelur.

ret uniim

quantum

ipse

Iransilus

indicat,
:

rerum eliam

idemque

facluin esse
illo,

non autein inlegre

ct

conseculac snnt servans

Et egressus, inquit,
el

itide

vcraciter, sive ab
fuisse

sive ab aliis, sive

ab omnibus

Jesus secessit in parles Ttjri

Clianatia:a a ftnibus
illis

Sidonis. Et ecce
,

ttiulicr ei :

narratum

egressa
fili

clamavil
;

dicens

septem

dum

sed aut illum pro quinque panibus fallcretur commemorasse , aut illos pro
,

Miscrere mei

Domine

David

filia

tnea tnale a

dmwnio

vexatur. Qui non respotidit civerbtiin, elc,

III.

sepiem quinque, aut ulrosquc nientilos, dcceptos ? Hoc cl de duodecim copliinis,

vel oblivione
el

de seplem

Sanct. August.

(Trente-six.)

1131

DE CONSENSU EYANCELISTARUM,
:

S.

AUGUSTINI
illiid

1132

spoilis opinarelur qnasi conlrariiim

iiiillii>us, ol

lioc di;
(jui

qninqnc

Os, elc,

usquead
,

ubi ail, Et quodcumqtie soiceris

el

(Jcquainor
illi

niillil)us

corum

pascercn-

super terrum

erit

solutum

in

coclis

{Maith, xvi
,

lur. Seil qnia

qui miraculnm dc seplcm pajiihns

13-19). IIoc eodein peiie ordiiie Marcus narr:it

sed

iiarraverunt, iiccillntl tie(ininquo lacucruiil,

neminem
a

inierposuitpriino dc c.ceo illuminato, quod solus ipse

movel

cl

ulrumque

facliMn onines inlellij^nnl. lloe

commemorat, de
siciU

illo qiii dixit

Domiiio, Video humines

viii,

iileo iliximus, ut sicubi simile invenilur

fictum
ita

Do-

arboresambuluiitc&{Marc.
ilind

22-29). Lucas aulioc rc-

niino, quotl in alitpio alleri Evangclislic

vitleatur, ul
ligatin-

repnijnarc
itliutl iiilel-

tem posi iniraculum

cordalur
,

de (|uinque panibus
ix
,

omninosolvi non
facluiii

possil, nihil

alque inseril {Luc.

18-20)

cujus re
,

qiiam ntruiiKiue
:

essc

et aliud

al)

alio

cordalioiiis
liil

ordo

sicnt sii|ra

jam

ostendiiiius
illnd

ni-

commcmoralum
illud utruniqiie

siciit

de

cciiicnis, ct qtiini|uagcnis
qiiia si

repiignat ordiiii i>,torum.

.Sed potest

mo-

discumbeiilibns comniendavimus;

non

eliani

verc, quod Lncas

Dominum

inierrogasse discipiilos

apud uiium iiivcnircmus, conlraria

suos, qucra illum diccreut hoinincs, tunc dixit,

esset solus orans
,

cum

singulos dixisse pularenins (a).

et adcssent cliam

ipsi

porro au-

C.\PU1

Ll.

Qmd

dicil Mollliants

iiide

in /mes Mdijedun, qiioniudo conijrual

enm vaiissc Maico; el in eo

diniissa lurba
,

tem Mareus
los.

in via dicil illos

hoc ab eodem iiiterro"ain via

'.

Sed eum inovet, qui iiunquani oravit

qiiod pelentibus sicjiimn respondil ilertim de Jona.

109.
tur
es

Jam etiam
liic
,

dixisse

me

recolo, ne quis arbitreilli

106. Seiiuilur Mattluicus, cl dicil

ascendil in nnviculain
ct vciiil
iii

Et

quod

Petrus

nomen

aeccperit, ubi

ail,

fiiics

MiKjediin

etc.
si-

Pelrus

el

stipcr liunc

petiam wdificubo Ecclesiam

iiisi

usque ad
gniim

illud ubi

ait, Gencratio niala el

aduUera

mciim Non ciiim accepit hoc nomen,

ubi Joauiies

qucerit, el

siynum non

dabitttr ei, nisi signuin

I1<)C

Jo-

commemorat
qnod
loio,

ei

dictum csse

Tu
i

vocaberis Cephas

nce proplielce [Malth. xv, 39; xvi, 4).

dixil
etiani

jam

et alibi altiuc

iiitcrprelulur

Pelrus {Joan.

42).

Unde nec
et

illo

idem

.Mattlineus {Id. xii, 59).

Unde

cliain

ubi

Marcus

duodecim discipnlos nominalim

reliiicnduni

csl

s;epiiis

Dominum eadem
non potueordincm
saiie

conimemorans,
filios toiiiirni
,

dixil appellatos

Jacobum

Joannem
iiomen ul

dixissc; ut qiiod existtnle contrario solvi

ril
,

arbilrandum est nomen accepisse Peillic

bis

dictiim

iiitelligalur.
,

Ilniic

trniii;

qiiia

dixil

quod imposuerit
iii
,

ei

eliam Marcus lcncns miraculuin

,

post illud dc septem panibus

subjicil
in
,

vocarelur

Pelrii.s

{Marc.

16-19)

hoc enim reco-

lioc

idem
,

quod

Matiliocus

nisi

lendo

dixil,

non

(jiiod luiie

faclum

sil.

q.uod Dalmaiiiillia

quod

quibusdam codicibns
sed Magedaii {Marc.
cst

le-

CAPUT

LIV.

Ubi prwnuntiavit discipulis passiO'

inter

gilur, noii dixit Matllueus

viii

10-12).

Non autem

diibilaiidiim

eunidem

lociini

nem suam, quw sil cam convenientia.

discipulis

Matthwum, Marcum

el

Lu-

esse sub utroque nomine. Nain plerique codices non

liabenl eliam seciindiim
illud

110. Sequilur Malllipeus, et dicit

siiis
,

Tunc prwcepit

Marcum

nisi

Slagedan.

Ncc
de

nl nciniiii dicerenl quia ipse esset Jesus

Jesiis ostcndere discipulis
,

moveat, quod Mareus non

coelo,

dicit

rcspousiim esse

Christus.

Exinde cwpit

siiis

qusrentibus signum de
Jona, scd
bilur
est,
ci.

idem

(piod Malthaeiis
,

quia oportcret ciim ire Jcrosolijntain

senioribtis et Scribis,

et

multa puti a
A'o

ait

Dominum

res|)ondisse
eiiiin

Signttin

non da,

ctc, usque ad
,

illud ubi ait,

Inlclligendum est
:

qualc petebant

lioc

sapis ca

quw Dei

sunt

sed ea

quw hominuni
el

{Matth.

dc coeio

praitermisit anlein dicerc de Jona,

quod

XVI

20 25). Huic eodein ordine subneclunt Marcus

,

Matih;rus comiiieinoravit.

et Lucas {Marc. yiii

50-33

Luc. ix

21

22)

CAPUT

LII. De fermenlo Pkarisworum qnomodo cum Marco conveniat , vel re vel ordine.
, :

scd Lucas de Petio

xerit, tacel.

qiiod passioni Christi conlradi-

107. Sequitur Malthaens

Et

reitctis

ilUs

abiit.

Et

CAPUT

LV.

Vbi subjungunl

iidein tres

quomodo

cum

venissent discipuli ejus trans fretum, obtiti suni pnillis :

prwceperit Dominiis ut post

cum

qni voluerit venial

ues accipere. Qtii dixit

hituemini

et

cavetc a

quam secum
suis
et

concordenl.
:

fermenlo Pharisworum
illud ubi ait
,

el

Saducworum, etc, usque ad

non dixerit ca-

111. Sequitur Mallha;us

:

Tunc jesus

dixit discipulis
,

Tunc

intellexeriint qiiia

Si quis vult posl

me
et

veiiire,

abneget semetipsum

venduin a fermenlo panum, sed u ductrina Vhnristeornm

el

lollat cruccrn

suam,

scqualur

me

elc, usque ad

Saducaortim {Mutth.

xvi, .5-l'2). llajc c:idein eliani

illiid

ubi ah, Et luncrcddet unicuique secundum opus

Marcus eteodem

ordiiie digerit {Marc. viii,

CAPUT

Llll.

Cum
et

15 21).

ejus

{Matth. xvi, 24-27).

Hoc
:

ct

Marcus subjungit

interrogavii discipulos, qtiein iluiliil

cumdem ordinem
lioiiiinis

servans

sed ipsc non dicit de Filio

,

lum dicerent Itomines, utrum

Matlhwus, Marcus

inter se repugnent

venluro tnin Angclis suis

ut reddat uni-

Lticas, rebiis aul ordine.

:

cuique secundum opus suum. Commemorat tamen

108. Se(|uitur Mattliceus

tes

Venil aulemJesusin par-

eliam

illud dixisse

Doininum

Qui enim me confusiis

et

Ccesarew PhiHppi
:

et

inlerrogabat discipulos snos

fuerit, et

mea

verba, in generatione isla aduUera

pec-

dicens

Quem me
ilii

'

dicunt homines esse Filium homi:

calrice, el Fiiius hoininis confundelur euin

cum

veneril

nis? At

dixerunt
alii

Alii

Joannem

Fiapiistam

aiti

in gloria sua

cum

Angelis sanctis {Marc. viii, 34-38).

autem Eliam,
*

vero Jeremiam, aul tinum cx

Prophe-

<juod
iiere,
*

inlelligi potest

ad eanidcm sententiam pertisecun-

In editis exciderat,

me; quod

bic Jn optimae nolse Mss.

qua

dixit Mallhacus, ul reddat unicuique

habetnr, el iu graeco.
(a)

Er. et

Lov.

Mde

supva, cap. 46.

At. Rat. Mss.

Qui putat quod nunquam non habent, putat quod.

:

oravil

vta.

1133

LIBER SECUNDUS.
sed fecerunt in eo qucecumque voluerunt
; sic

H34
ct

orduni opus suura. Lucas quoqiie eadem eodenique divcrso vcrborum niodo dine aniieclit, non muUiim
,

Filius

hominis passurus

est

ab

eis.

Tunc

intellexernnl discipuH

eadcm lamen sentenliarum veritalesimiUimus' (Uic.

IX
,

quia de JoanncBaptista dixisset

lloc

eis

[Matth. xvii, 10-15).

servaiis,

25 26).
LVI.

idem Marciis, eliam hunc ordincm

ct in nonnulla diversilale

com-

CAPUT

Quod

se

Dominus
cl

tribus discipnlis in
,

memoravit
[Marc.

verborum, nu-

inoule ostendit

cum

Motjsc

Elia

qnomodo

inter se

squam tamcn ab ejusdcm

sit

seiilentiic veriialc disccs-

congruant

tres isli
,

ordine

et

rebus,

et et

maxime propter
Marcus dicunt
octo.
,

ix

10-12)

sed ipse non addidit, intellosignificasset,

numerum diernm
112.

quia Matthwns

xisse discipulos quod

post sex dies factnm,

quod Lucas post

:

dicendo quod Eiias

sunt

Joannem Dominus jam venerit.

illo

Sequitur Matliiaeus
liic

Amen

dico vobis

CAPUT
quem

LVllI.

De

qui

ei obtulit

filium

suum

quidam de
iiec

stanlibus, qui non gnstabunt

mortem doEt
et

discipuli sanare

non potuerant, (fuemadmodnm

videani Filinm hominis venicntem in rcgno suo.

et

trcs isti consenliant

etiam ordine narrationis.

:

post dies sex assumpsit Jesus Pclrum,

Jacobum,

116. Sequilur Mattha;us, et dicit

Et cum

venissel

Joannem fratrem
ritis

cjus

et

duxit iltos in

montem

excel-

ad turbam

accessit
:

ad eum homo genibus provolulis

fitii

sum seorsum, elc, usque

visionem
,

r.d illnd

ubi ail.

Nemini dixe-

ante eum, dicens

naticus
est, el

Doniine, miserere
palilnr,

mei

quia In-

donec Fitius hominis a morluis resuriii

mide

etc, usquead

illud ubi ait,

et

gat.

HiTC visio Domiiii

monlc coram
,

triiius disci-

Hoc aulem genus non

nium {Maiih.
xvii
,

cjicitnr nisi

per orationcm

jeju-

pulis,
illi

Peiro

Jacobo et Joanne

iibi

eliam de coelo
,

leslinionium paleriia! vocis perhibitum est

a tri-

Hoc et Marcus et Lucas codem eliam ordinc memorant, sine ulla rcpugnantiaj
14-20).

bus Evangelislis eodem ordine comnienioralur, et ad

easdeni

qiuestione {Marc. ix

16-28,

el

Luc.

omnino
59
;

seiileiiti;is

{Matth. xvi, 28; xvii, 9

:

CAPUT

LIX.

ix, 58-45).
eis

Ubi de passione sua cum

dixis-

Marc.

VIII,

ix, 9, <7 Luc. ix, 27-56)

scd
,

ca,'tcra

set, conlrislali sunt,

quod

tres ipsi

eodem ordine com-

secundnm ea genera loculionum divcrsa

senlentiarum diversitntc
,

sine

uUa

mcmoranl.
117.

qus

mullis locis superius

Sequitur
cis

Matllu-ciis,

diceiis

Conversantibus
Filius hominis
el

demonslravimus, videri a lcgenlibus possunt.

115. Qiiod auleni Marcus post sex dies factum dicit sicut

autem

in cst

Galilam, dixil
in

illis

Jesus
;

Iradendus

manus hominum

ct

occident cnm,

Matliuvus, Lucas anlom post octo, non consi

terlia die resurget.

Et conlristali snnl vchementer {MatUi.

tcmnendi sunt,
Post

quos movet, sed rationc reddita

xvii,

21, 22).

Hoc eodem ordine Marcus Lucasqiie

ix,

inslrucndi. Dics cnini

tot

qnando enuntiamus

dicciiles

cnnimcmorant {Marc.

20-51,

et

Lnc.

ix, 44, 45).

dies

aiiijuando

non aiinumeianuis eum

in

CAPUT LX.
118.

llbidc ore piscissolvit Iributum, quod

quo loquimur,

et euiii (|uo res ipsa futura esl,

quam

Mallhwns solns

dicit.

prsenuntiamus vcl pollicemur, sed medios, post quos

revera plenos atquc integros illud fulurum est. Hoc
fccit

Scquilur Maltlia^us, diccns:E< cum venisscnt

accipiebant,

Capharnaum, accesserunt quididruclima

Pclrum^et dixernntei
:

ad

Maiibieus cl Marcus

exceplo eo dic
exliibuil

qiio Iitc
in

Magister vesler non solvitdidraiilud

loquebalur Jesus, ct

iilo (pio

memoraiain

chnm?
xvii,

Ait,

Etiam

elc, usqiic ad

ubi

ail,

Inve-

moiilc visioiicin, iiicdios dies inluentcs dixcrunt, Pot^

sex dies
:

nies stalcrem; iltum

sumens da

cis

pro

me

et te

{Matth.

quod

illc

annumeraiis linalibus,
dies,

id esl prinio

25-26). Iloc solus iste

atque ullimo, dixil, Post octo

eo loquendi

modo
Et fa:

posito

tommemorat, quo inlereuindem ordincm seqnilur, in quo cum co etiam

ct Liicas pariter ainbulant.

quo pars pro

ctum

lolo

commemoratur.
Moyse
et Elia
,

Marcus

114. llein quod Liicas ait de

est,

CAPLT

LXI.

De puero parvulo qnem proposnit

de angelis parvulorum qui vident
de fra-

dum

discederent ab
cst

illo, ait

Petrus ad Jesum

imitandum, de scandatis nnnidi, de membris corporis

scandalizanlibns,

Pra'ceptor,

bonum

nos hic esse, et csetera, uon

do

bcl putaii contrarium ci quod MatlbKus Marciisque

ila c(;njuiixerunt,

faciem Palris, de una ove cx ovibus centum,

tre

Pelrum hoc suggessisse quasi adhuc

loquereiiiur.

corripiendo in secrelo

de solvendis ligandisqne
el

Moyses

ct Elias

cum Domino
;

Non

eniin

peccatis,

deconcordia dnorum

congregatione Irium,
,

exprcsserunt, quod tunc

isle addidil, iilis

sed tacuerunt poiius, quod

de dimittcndis peccalis usque septuagies seplies

servo cui dimissinn esl nnillum debitum
,

de

discedenlibus hoc Petrum dc Iribus

et

ipse par-

laliernaculis
eliani

facicndis
,

Doinino siiggcssissc.
illis

Addidit

vum non
119.
illa liora

dimisit conservo,

Mallhwus quemadmodum
In

Lucas

inlrantibus
;

in iiubein

factam esse

cwleris non rcpugnat.

vocem de nube
tradixerunt.

quod

illi

non dixerunt, sed nec con-

Sequitur ergo idem Malthoeus, ct dicit

accesserunt disciputi ad

Jesum

dicenles

Quis,

CAPUT
quw

LVII.
sit

Vbi de adventu Elue loculus

et
;
:

est eis,

pnlas, major est in regno

cwtorum? Et advocans Jesus

medio eorum,
et dixil
:

convenientia inter Matthceum

Marcum.

parvutum,

staluit

eum

in

Amen
parillud

115. Sequiiur Matlhaius

discipuli dicentes

Et inlerrogavcrunt cum

dico vobis, nisi conversi fueriiis,

vuli,

et efficiamini sicut

Qnid ergo Scribw dicunt quod Eliam

ille

non
,

intrabitis in
el

regnum cwlorum, usqiie ad

coetestis faciet vobis
,

oporleal

primum venire? At
,

respondens

ait

eis :

ubi

ail

Sic

Pater meus

si

non

Elias quidem venturus est

et resliluet
et

omnia

dico au-

remiseritis

unusquisque

fratri

suo

de cordibus vestris

Um
'

vobis quia Elias

tut.

jam

vcnit,

non cognoverunt eum,

[Malth. xviii).

Ex

isto
,

aliquanlo prolixiore Domini

etduo

Mss., sententiani veritatesmillim.

sermone non omnia

sed quuedam Marcus

cumdcm

1133
sequcns ordincni
ftl;iuli;i;us

DE CONSENSII EVANGEl ISTARIJU,

posiiit
;

S.

AUGUSTINI

1156

quoediun cliam

ipsc,
-49).

qux.

rationein cur illud Moyses pcrmiserit, nisi prius ipsi

iioc

non

dicil, inscruit

{Marc.

ix,

53

To-

commcmorasscnt; qu:c voluntas ejus, ea quam

posiiit
,

cousideninduni suscettis auloni scruio (luousiiuc euni piuius, a Pclro solo inlcrpellaUir , (iu;vrcntc quotics
IValri debcal ignosci. Talia cniin Doniinus loqucbalur, inlerrogavil iit salis cUieeat, eliain hoc qiiod Pelrus
ciijiic

Marcus

intcrrogalioiic significala est

et illo-

rnm
niain

volunlas ipsa crat, ut deauctoritate Moysi, quo-

mandavit
ciiin

darili bclliim

rcpudii,

tanquam con;

cludcrcnt

scpararioncm sine dubio vetaturum

tenlaiites

rcsponsuni

cst,

ad cuindcni pcrlinerc senno-

hoc cniin dicluri eliam

volunlas eoruin sic

acccsseranl. Quic

nein. Lucas aulcin, nisi illud de parvulo

luil

quem

consti-

exprcssa est pcr Malthacum, ut

anle discipulos imilanduin,

ciiin

de sua

inagnilii-

dine cogitarcnt, nihil liocordine servalo cominemorat

{Luc. IX, AHAS). Si qiia cnim olia simililer
qiue et in islo
dixil

non eos csse commcmorarcl interrogalos, sed ultro intulisse dc mandalo Moysi, quo vclut convincerent
Domiiium separationem conjuguin prohibenlem.
ah Evangclisla ulroque nionstrata

Cum
,

scrmonc sunt
:

posila, alibi
sicut

ct

cx

aliis

crgo voluntas loiiuentium, cui dci)ent verba scrvire

sil, niliil

occasionibus dicta rccoluil

Joannes dc remissi

interest

sione pcccalorum, quod tcncbuutur,

cl dimillentur,
si

cui tcniieriiit

quam

diversus inler ambos fueril narrandi

modus

cui dimiscrinl,

posl rcsiirreclionem {Joan. xx,

!25)
;

dum

ab eadem vcritate neutcr absccdcrct.

,

a Domiiio dictuin
Matlli.cus in
niincril,

commemorat

cum

122. Potest eliam hoc inlelligi, quod

sicut dicit

hoc sermonc Domiiiuiu boc dixissc nicquod cl Pelro antea dictuin luisse idem ipse

Marcus, prius eos de uxore dimittenda interrogantcs

Dominus
Moyscs
:

vicissim inlerrogarct,

quid cis prajceperit

leslatur {Maitli. xvi, 19). Eadein ilaquc

sKpc ac plusi

qui

cum

respondissent, Moysen permisisse

ct dimitterc,

ribus locis

Jcsum

dixisse, necubi

moveamur,

ordo

libcUum repudii scriberc,

respondit eis
insti-

dictorum quibusd;iin repugnare putabilur, sicul jam lolies commcndavimus, meminisse debcmus, ne boc

de ipsa Lege per Moysen data, quomodo Deus

tuerit coiijugiuin

masculi ct fcminoe, dicens ea quoe

scmper admoncrc necesse sit. Quando intcyrogcituseslnlnim Uceat CASIJT LXII.

ponit Matliiajus, id est,

initio,

Non' legistis quia qui

fecit

ab

masculum
iili

et

feminam

fecit eos, et cailcra.

Qiii-

'.iunitlere

uxorem, qnemadmoduni
ei

inter se consenliunl
ipsis interrogalioni-

bus audilis
derant,

id

ijuod ei prinio inlcrroganli respon,

luallhwns

Marcus, maxime de
vel

repc-tiverunl

diccntcs
,

Quid ergo Moyses

et

bus icl Doniini

Judceorum aique responsis,

in qui-

mandavit dari Ubellum repudii

dimillere?

Tunc

bas videnlur aliquanlulum variare.

1-20. Seqiiilur Matliiceus, ila narrati.s
:

Jesus causam oslcndil esse duriliam cordis ipsorum,

Elfactumesl,

quam Marcus
illi

bicvitatis causa prius ponil, taiiquam

cuni consuniniasscl Jesusscrmonesistos, migravil a

lilaa,
el

Gase-

priori,

quam

Matihncus intermisit, coruin respon,

venil in ftnes Judoeai trans

ct

Jordanem
ibi.

et

sioni rcddiiam; nihil deperire judicans veritat

quo-

cuuesunt eum turbai multa;,

serunt

curaviteos

Et acces:

cumque
dercliir,

loco cisdcni ipsis verbis quae bis dixeraiit red-

ad cnm

Pluirisa'i,

tentanles

eum,

el dicentes

quoniam

ipsis vcrbis

cam

reddideral Dominus.

ai

licet

homini dimillcre uxorem suam quacumque ex

ait,

CAPUT LXIII. De parvulis quibus

manus
;

imposuit,

cuusa, ctc, usquc ad illud ubi

capial {Id. xix, 1 12). IIoc ct

Qui polcst caperc

de divite cui dixit, Vciide oinnia tua

de vinea qno

Marcus commcmorat,
x, 1-12).

conducli sunl operarii per lioras diversas,

quemadmoparvuli,

cumdem dum cst,

Domino

ordinem lencns (Marc.

Sanc viden-

dum
ul

Maltlicvus duobus aliis

non repugnet.
ei

nc rcpugiifiie vidcalur, quod idcm Marcus a

125. Scqiiilur Mallbocus: Tunc oblati sunl

dicil iiileriogalos Pharisxos, quid eis

ila illos

Moyses
dixcrit

manus

eis

imponeret,

ct

oraret

disciputi

autem inait,

prscccpcrit, atiiuc

iutcrroganti respondisse
:

crepabanl eos, et caitcra, usque ad iilud ubi

Mulii

de permisso

sibi libello repudii

cum MallbKus
el itroplerca

enim sunl
16).

vocali,

pauciautem

clecli

{Matlli.xw, 15; xx,

verbis Domiai, quibus oslcndcral cx Lcgc Deuni conjunxissc niasculum

ct

Hunc cum MatlhoeoMarcusordinem lenml {Marc.

dc conductis opcrariis ad vineam solus

feminam,

non cos

X, 15-31), sed

dcberc ab hoininc separari,

iilos

retulisse respou-

Matihocus inlerponit. Lucas autem cuin

commemoquisnam

sioncm, Quid ergo Moyses mandavit dari libcllum repudii, et diniiltere?

rasselillud quodeisdixitquocreiitibusinlerse

Quibus itcrum

ait,

Quoniam Moyscs
Nain

major esset, adjunxit de

illo

quem

viderant ejicien:

nd duritiam cordis vcstri permisil vobis dimittcre uxores

vestras
:

tem docmonio
digrcdilur ab

cum cum
duobus
in

non sequerctur
,

inde

jam

ab

inltio

autem non

sic

[uit.

cL

Marcus

islis

ubi ail

cum
ix,

firmasse fa);

banc Domini rcsponsioncm non

ci

tacel, scd

posleaqiiam

ciem suam ut irel

Jerusalem {Luc.

46-51

ac post

rcspondcrunt inlcrrog;uUi dc

libcllo rcpudii.
inlelli-

mulla inlerposita occurrit eis rursus ad

commemo-

121. In quo ordine vel inodo verborum hoc

randuni islum diviteni cui dicitur, Vendc omnia quw

habes{ld. xvni, 18 50);

gerc debcmus, ad

rci

vcritatem nihil intcressc ulrum

prohibenti el senteiitiam

quem nunc
cuiit.

isli

commemorant
mentionem

Domino separalionem
de Lege
rcpudii per

suam

ex ordine quo pariter

istis

Nam

ibi

etiam Lucas de

firmaiiti, ipsi inliilcrint

qua;stioncm dc libello
per queni

parvulis

antequam
et
isii,

divitis

facial

eumdem Moysen
ii,

sibi pcrniisso,

.quemadmodum

non

prflclcrmiltil.

De

illo

ergo

ct illud scriplum est,

quod Deus conjunxcrit mascu24); an hoc idem

illi

divilc qiii quocrit, quid boni faciat ut vitam

oetcrnam

lum

ct

feminam {Gen.

de

coiisequalur, polest vidcri dislare aliquid

quod secun-

prcccepto Moysi eos interroganti respoiiderinl.

ei voluntas ejus ila se habebat, ul

Nam

dum Malthocum
secunduin
illos

dicilur,

Quid me inlerrogns de bono ?

non

eis

redderct

aulem

Quid me

dicis

bonum

Nam,

1137

LIBER SECUNDUS.
tue intermjas de

1138
ctiani noniine exprcssit, ciijus filiam resu(

Qnid

bono? ad

illud ningis

refcrri

synagogum
islc

polest,

quod

ait ille

qu;crens, Quid boul facimn? Ibi

:

scilavit Jcsus

Marc.

v,

22-43
illo

).

In

quo cliam magis

enini et

bonum

noniinavit, et intcrrogalio csl

Ma-

sensus ajiparci, quia ct

fiiit.

archisynagogus uliqiie

gisler auleni bone,

nondum

est inlcrrogalio.

Comnio-

in loco isto nobiiis

istc

Procul dubio itaque Barlinueus

felicilatc
fuit,

dissime ergo

intelligiiur

ulrumqucdictum,

Qtiid dicis

TiuKii

(ilius

cx aliqua magna

dcjeclus,

me

bontim

CAPUT
filiis

LXIV. Ubi

ct, intcrrogas

me de bono
et

notissimae cl famosissimai misciiaj

discipulis de

quod non so-

secreto

duodecim

liim csecus,

verum cliam incndicus

scdcbat. Ilinc est

passione sua pradixil,

suis petiit ut

mater

filioriim Zcbedoii

cum

crgo quod ipsiim solum voluil commeinorare Marcus,

cujus illumiiialio tam claram

unus eorum ad dcxlcram

ejtis, alter

famam

Iiuic

miraculo

ad sinistram
aliis

sedcret, qttomodo

non repugnelMatllia^us

comparavit, quain crat

illius

nota calamilas.

duobus.
:

121. Sequilur Matlh:icus, et dicil

El ascendens

12G.Lucas vcroquamvis omnino eodcm modo factiim, tamen iii alio coeco intelligendus est par comnicmorare iniraculum,
ct

Jesus Jcrosvlyniam assumpsil duodecim discipulos secreto, et ait

illis
:

cjusdem miraculi parcm

dicit,
:

Ecce ascendimus Jerosolymam

sacerdotum
et et

et

modum.
dcretiir

IIIc

quippc hoc factuin

(

cumappropiii-

filius liominis Iradetiir principibus

ScriGeii-

qiiarct Jericho

Luc. xvni, 35-43)

at isti

cumegresimi-

bis; et
tibus

condcmnabunt euni mortc,

et

tradent
et

eum

ab Jericho. Sed nomen hoc

civitaiis et facii
:

ad deludendum

flagellundum
acccssit

crucifigendum;
filio-

liludo puiari siiadet somel cssc factum

listas in

sed Exaoge-'
dical,
(ib

el'lerlia die resiirget.

Tunc

ad eum mater

sibi adversari,
alii,

quod

alius

Cuiu
Jeri-

rum
non

Zebedcei

cum

filiis

suis,

adorans,

et peteiis aliquid

appropinquaret Jericlio,
clio,

Cum

egrederelur

ab eo, elc, usquc ad

venit

illud tibi ail, Sicul Filius liominis

,

iion

sanc hoc persuadet, nisi eis qui protlivius

Ev;uigclinm,

ministrari

sed miiiislrarc,

et

dnre aniinani

credi volnnt nicniiri

quam duo
ct

similia

suam redemplionem pro mullis {Matlli. \\, 17-28). Hunc cum illo ordincm etiam Marcus lenet, filios Zcbedaci perhibens dixisse

simililerque minicula fecisse Jcsiim. Qiiid autcin sit

credibilius,
filius

et

qiiid potius

verum,
;

omnis

fidelis

quod ab

cis

non per eos

Evangclii facillime videt

ct

omnis contentiosus

ipsos, sed per nialrem dictum cssc Malllianis exprcs-

saltcm cuni admoiiilus fuerit, vel lacciido, vcl cliamsi

cum illa eorum voluntatem num. Unde magis ipsos quam

sit,

attulisset

ad

Domiquod
et

tacere noluerit, cogilando sibi ipse rospondet.

illam

dixissc

CAPUT
ccvteris

LXVI.

De
,

asina; pullo,

quomodo MalthwUu
commemorant.
Et cum appro

dictum est, Marcus breviler inlimavil. Deniquc

congruat

qui solum pullum

:

Domtnus,
cum,

et

secundum Mallhaeum

cl

sccundum Marde

127. Sequiliir IMaltluinis, et dicit

ipsis polius

quam

malri respoiuiit. Lueas auleni

qiia)

pinquasseiit Jerosolymis, et venisscnt Belliphagc

tein Oliveli, tinic

ad moneis

poslenquani ex eodem ordiiie commcmoravit,

Jcsus misil duos discipulos, dicens

est,
et slatiin

passione et de resurrectione sua duodecim discipulis

pi';t'dixerit, prsetermittit

Ite in casletlum

quod contra vos

et

inveiiie-

ea

qu.ic isli
ei

commemoranl
ad Jericlio {Luc.
et

tisasinam aliujatam

pullum cuin

ea,

etc, usquc ad

post qu3C interposita occurrunt

xviii,

cumlocum

ubi

ail,

Denedictus qui venil in noinine

Do-

51-55).

Quod autcm dixcrunt Matiliaus

futurum inler
illos,

mini, flosanna

in attissimis

{Matth. xxi

1-9). Hoc
3/flrc.

Marcus de principibus gcnlium, qui dominantur subjcclis, noii ila

etiam Marcus narrat codem ordinc custodito(

XI,

sed
:

cum

qui erit

1-10

).

Lucas aulem
qu;c

in
isli

Jcricho immoratur, qua;prrelermiserunt, de Zact qu;t:dani

iii

major cliam scrvum aliorum fiilurum

dicit lale ali;

dam commemorans
cluco principe

quid et Lucas, scd non co loco {Id. xxii, 24-27)

et

Publicanorum,

parabo-

ordo ipse indicat, iteruin esse camde.m sentenliam a

lisdicta. Post Iiacc et ipsc oceurrit eis ad Iiujus pulli

Domino dictam. De ccccis CAPUT LXV. admodum non adverselur

conimemorationem,
Jericho illuminalis,(juemMalllia^us vel

in

quo

scdit

Jesus

Luc.

xix,

1-38

).

Ncc moveat quod Malthacus asinam

cajlcri

dicil et

Marco,

vcl

pullum,

autcm de asina

tacent.

Imo etiam repaiiibus turbac

Liico'.

cordanda est illaregula, quam de quinquagcnis et

:

125. Scquilur Mattli.TUS

riclio,

Et eijredientibus

eis

ab Je-

centenis discumbentibus,

cum quinque
(

secuta esteum turba multa. Et ecce duo caci se-

pascerentur, supra insinuavimus

Supra, cap. 46, n.

dciiles sccus

viam audierunt quia Jesus

:

Iransiret, et cla-

98

qua insinuata, non debcret hoc jam pcrmovera

si

maverunl, diccnlfs

Domine, misercre

noslri, fiU

David,
et

lectorem, nec

Matthaius

ila

de pullo tacuisset, quem-

ctc, usquc ad
sectiti

ilkid ubi ait,

(

Et confesliin viderunt,

admodum
asina)

illi

deasina lacuerunt, ut maxime coiitradixit,

alii

sunt

eum
,

Matlli. xx,

29-31). IIoc cl Marcus

factuni
illa

rium pularelur, quod unus asinam

;

pullum
ila

commeniorat
46 52). QiUK

sed de

uno ccco

{Marc. x,

quanto ininus nioveri oportet, qnia unus

ila

solvilur quacslio, ut

solula est dc
in regio-

commemoravit

asinam, dc qua ca^leri tacucrunt, ut

laceret,

duobus, qui legioncni

dxmonum
modo

patiebanlur

tamen puUum non

nec

dc quo

illi

dixeruut? Ubi

ne Gerascnorum {Supra, cap. 24, n. 5G).

etiam caccorum, quos
n()iis.simum el in
illa

Nam duorum
unum
fuissc

ergo utrumque lactum

tia est,
si

potesl intelligi, nulla

lepugnan-

interposuil,

alius aliud, et aliudalius

commemoret

civitatc fainosissimum,

ex hoc
ejiis

quanlo minus

ubi alius

unum,

aliiis

utrumque?

etiam saiisapparet, quod et nomenejus etpalris

128. Joannes quoqiie

cum

laceat

quemadmodum
sibi

Marcus commemoravit
^a

(piod in tot superius sanatis

Dominus

discipiilos suos ad

hrt;c

animalia

addu-

Domino non

facile occurrit, nisi

cum Jairum

archi-

cendamiscrit, interponit lamen bievitcr hoc de pullo,

n59
hil)el(JoH.

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
dentes.
Jioc

S.

AUGUSTINI
est,
:

1140

cuin lesiimonio cliam prophelae, quod MailliKus ad-

Unde manifeslum

non semel, sed itenim

Mi, li,

IS).

In

quo eliam lestimonio

propiielico alii|n;inlum diversa Evangclislarum loculio

ab ca qnidem senientia non recedit

scd polest

essea Dominofaclum scdilliid primum comm.emoralum a Joanne, hoc ultimum a cxteris Iribus. C.\PUT LXVIIl. De arcfacta arboro ficulnca, ct

et

nioverc qnod hoe Millhoens sic adhibet, ut asinam dicat comniemorasse prophclam
Lei, vei
;

quwjuxta narrata sunt, (luomodo non repugnet Mat

tha:us
lionis.
cceteris,

non autem
Cnjus

ila

se ha-

maxime Marco de ordine nurraEt accesserunt ad eum

eos.

quod Joannes inlcrponit, vel codices ecclerei

siaslici inlerprelalioni^ usitalac.

causa

illa

130. Sequilur Mattbocus

ci el

coi-

miiiividclur, quod Matlh;icus hebr;pa lingua perhibe-

claudi in templo,

el

sanavil

Yidentes

autem

tur Evangelium conscripsisse. Manifestum est

autem
in

principcs sacerdotum

et

Scribcv mirabilia quce fecit, et

el

inlerpretalionem

illam qure

dicilur Sopluaginta

pueros clamnntes in te.mplo

dicentcs,
ei
:

Hosannu
Audis

filio

nonnullis se aliler haberc

qni

quam invcninntiu hcbrxo,

ct qni inlcrpretali sunl

David

indignati

stait,

et

dixerunt
eis
ct
:

(juid isli

eam lingnam noverunl,

si qu;i(;ratur,

dicunt? Jesus autem

stis,

dicit

Utique;

numpumi

legi-

singuli

eosdcm Libros hebr;ros. Huins item

in locis dislet
;

distantioe

quia exore infanlium

?

lactenlium

perfccisti lau-

causa
iiis

cur tanta auctorilas inlerpretalio-

dem

El

relictis illis, abiit foras extra civitatem in

Be-

Septuaginla mullis

ab ca veritale
nihil

thaniam, ibique mansit.

tatem, esurivit
venit
:

Mane autem
fici

revertens in civi-

quse in hebrneis codicibus invenilnr

occurrcrc

et

videns

arborem unam secus iiam,

folia

probabilius cxistimo,
ritu

quam
ipsa

illos

Sepluaginta co spiiiiterprel;ibanlur

ad eam,
:

el niliil

invenit in ea, nisi

tantum

inierpretatns,
:

quo

el illa qurc

el ait illi

Nunquam

ex

te

fruclus nascalur in sempiter-

dicta luerant

quod ex

eorum
est.

mirabili quae pr;eet ipsi iionnul-

num;

et

arefacta esl conlinuo ficulnea. Et videnles

:

di-

dicaturconsensione firnialuni
la
in

Ergo

scipuli mirati sunt dicentes

Quomodo
:

continuo aruit ?
dico vobis,
si

elo(|uio variando, ct
ilia

ab eadem volnntate Dei,

Respondens autem Jesus,

habuerilis fidem et

ait eis

Amen

cujus

dicta

crant, et cui vcrba servirc debebaiit

nihil
aliiid

non
si
:

hcesitaveritis,

non solum de
Tolle

ficulte,

non recedendo,

demonslrare volucrunt,
in

nea

facietis,
te in

sed et

monti huic
et

dixeritis,

et

quam hoc ipsum qnod nunc

Evangelistaruni qua-

jacla

mare,

ftet

omnia quwcumque
{

petieritis in
).

luorconcordi quadam diversilalc miraninr, qua nobis

ostenditur non csse mendacium,
si

oralione credentes, accipielis

Mattli. xxi,

14-22

iiuisqnam
ejiis

ila

di-

lol.Iloc et Marcus consequenicr

dicil,

sed non

verso

modo

aliquid narrel,
et

iit

ab

voluntale cui

eumdem ordinem
tbseus in
tes et ementes,

tenet.

Primo enim

(luod

eum Matvendcncircuin-

consonandum

conscnliendum

cst,

non reccdat.
cavenda
et

templum

dixit intrasse, et ejecisse

Quod nosse

el

moribus
;

utile cst, proptcr

fuiei,

non commemorat Marcus, sed

,

jndicanda mendacia
consecratis sonis,

ct ipsi

nc pulemus quasi

speclis omnibus,
in

ila inuniii

verilalcm, lanquam Deus

cum jam vcspera esset exisse dicit Bethaniam cum duodecim et ali;i dic cum cx;

nobis queinadmodiim ipsam rem, sic verba quac propter illam sunt dicenda,

ircnt a Belbania esuriisse, et aibori

fici

m;iledixisse

commendet

cum

polius

ita

quod

et

Matthaeus

commemoral. Et subjungiX idcm

vendenles eiemenles, quasi altero
(

res qnai dicenda esl, sermonibus

est', pr;cfiM-alur, nl islos

per quos dicenda

Marcus, quod venerit Jerosolymani, el cum introisset

in

omnino iiuxrere non dcbcncssc posscmus, sicut

ejus.
illain

lemplum,

cjecit

remiis,

si

eam

sine

liis

die, non primo factum essel

Marc.

xi,

11-17). Sed

novil Deus,etin ipso Angeli

quia Matlhaeus
et

ila

connectit, Et
,

relictis illis, abiit fo-

CAPUT

LXVII.
,

De

expulsis

templo vendentibus
isli

ras extra civitatem in Bethaniam

unde inanc revertcnuisse ordinem

emenlibus

quemadmodum
lioc

Ircs

non repugnent

lentem in civitatem arbori maledixissecoinmemorat

probabilius
creditur
ipse

Joanni qui

idcm longe

alibi dicil.
:

polius

129. Scquilur Malll);icus, et dicit

El cum

intrnsset

lcmporis de vendenlibus et emenlibus ejectis de tcmplo.

Jerosolymam, commoia
Qnis
esl
liic ?

csl

universa civilas,
:

dicens

Curn enim

dicit,

Et

reliclis illis
iiisi

abiit foras;

qui-

Populi ciulem dicebant

llic cst

Jesus
tein-

l)us rcliciis inlelligi polerit,

cum

quibus superiiis

propheta a ycizaretli Cuidcew. El intravit Jesus in

loquebatnr, indignaniibus quod pueri clainarcnt, Ilu-

plum

Dei,

et

ejiciebat

omnes vendentes
ubi

et

ementes in

sanna

filio

David? Praelermisit ergo Marcus quod primo

;

templo, elc, ns(|ue ad

fecistis illam

eum locum
,

ail,

Vos autem

die factum est,

speluncam lalronum. IIoc de turbis ven-

cum inlravit in tcmpium tum inlerposuit, cum dixisset quod non

ambo
testantur. Miralos

ct recorda-

iiivencrit ali-

denrr.im ojectis e lcmplo

omnes commemorant, sed

;

qiiid in ficulnea practer folia,

quod secundo

dic faclum
disci-

Joanncs longc divcrso ordinc {Mattli. xxi, iO-13

ilarc. XI, 15-17; Luc. xix, 45, iG
;

cst, sicut

aulcm esso

ct

Joan.

ii,

1-17).

pulos quod arbor aruerit, et eis

Dominum
,

respondisso
,

Nani posl teslimoninm n^iptinac Joannis de Jesu, cnm

eiim commcmorassct issc in Galihvam, qiiando
COiiverlit in

de

fidc et

de monte in niare iransfereiido

dixit
te

iion ipso

aqnam

secundo die quo

arbori

Jam

non amplius in
,

vinum, indc postcomincnioralionem paudicrnm,

dicit

ceternum quisquam ex

fruclum manducel

scd lcrlio

coruni
in

iii

C;iiVii;>riianni

eum

asccndisse
et

die dicil. Ipso quippe die secundo

commemor-avit idem

Jcrosnlymam, cum essct Pasclia Jiidanorum,

re.siicnlis

facto flagcllo de
*

expulisse de temido venedilione Ralisponensi

:

Marcus de templo ejecios vendenles, quod primo die faclum proclermiserat. Ipso ergo secundo diedicit racla
vespera cgrcssum de civitate, el cuni mane iransircnt,
vldlsse diecipulos flcum aridam faclam a radicibu, ej

in

duodecim Mss. et
est, sernwnibu-',

in

rms

discenda

per

q>m

disccnda

est.

{141
rccoiclatiim

LIBER SECUNDUS
Petrum
:

H49
responsum
est
:

dixisse

ei

Rabbi

ecce pcus cid

tibus discipuHs de fidei virlute

his pi\ictermissis intulit dicens,
in templo.

aique

mttcdixisii, aruit
disse.

lunc

eum de

polentia fidei respon-

Et

erat doccns quolidie

et
:

Matlhxus aiilem lanquam secundo die lioc lotum laclum sil, id est, et dicluni arbori, Nunqitam ex
te fniclus

Principes

autem sacerdotum

Scribai et

principcs plcbis cittwrcbunt illum predere

et

non inve-

nascatur in senipitirnum

et arefticiam esse

niebant qtiid facerenl

illi.

Omnis enim populus suspensus

esl in

(Oiilinuo; elvidenlihus hocdiscipulisatquemirantibns

ilhid

eralaudiens illum. Et factum

illo

una dierttm, docente

,

de virtnte

fidei fuisse

responsnm. Unde
die

inlelligi-

popnlum

in

templo
et

et

evancjciizantc

convenerunt
,

lur,

Marcum quidem secundo

cl

commemorasse quod
scilicet

principcs sacerdoltim
diceities
cis ?

Scribtv

cum
iii

senioribus

et ciiunl

primo die faclum privterniiscral, de lemplo

cjeclos vendenles

ad illum

Dic nobis
illi

qua puteslale hax fa-

emenles

Mallhauis vero cuni

elc, qua3 eliam duo

,

comniemorant. Unde ap,

commemorassel quod
civilatem

altero die faclunrest, de ar-

paret
id

nihil eis diclt

id

eliam ipso ordine repngnare

in

qiiando

bore ma!edicla quando

nia
in
,

mane
in

reveilebalur a Bellia-

quod
in

factum

nna dieriim

ea dies inlelligi-

pnvlerniisit ea qn.x
illiun

Marcus com-

tiir,

(jiia

gestum
vineam

illi

eliain rclulernnl,
qiiibus iinperctvcril palcr
qita;

memoravit, venisse
exiisse, et

civiiatcm, et vespere
,

CAPUT LXX.
ut irent in
agricolis
,

De duobus
,

mane

cuin transircnt
;

discipulos

arborcm

et

de vinea

locnta esl alis

Mitlllicptts illis
cl

aridam fuisse miratos

et ei

quod eccimdo die gcslum

aridilaiem miratos essc

quomodo non adverselur

omnes

crat, quo arbor malcdicla csl, adjunxit illud qnod

tertio

duobus;

cum

quibus euindem ordiiiem lenet,

Ircs dicuiil

maximi}
lo-

die gestum est,

cjiis

in liac parabola quani

cctta
,

de vinea

discipulos, el de potentia (idei a

Domino audisse

sic

propler responsionein eortim quibus dicebatur

ea conjungens, ut

nisi

ex Marci narraiione cogamur

ubi aliquitntum videtur variare.

intendere, nbi et quid Mattli?eus pnvtcrmiscrit, non

possit agnosci.
illis
,

155. Sequitur Malthaeus

Quid autem

vobis videtur?

Cum

ergo dixisset Matih;rus, El

reliciis

Homo
Fili
,

'

habebal duos
,

filios, el

accedcns ad priinum dixit,

abiil

foras extra civitalem in

Bethaniam

ibique

vade

hodie operare in vinea

,

mea

ille ciulein

re-

mansit.

Mane autem reverlens in civitatcm, csiiricit et videns pci arborem uuam secus viam, venit ad enm, cl niliil invenit in ea, nisi folia tanlum ; et ail illi : Nunquam
est

spondens,
abiit.
ille

ait

Nolo; postea
ctd

atttein

pwnitenlia molus
:

Accedcns autem

allerum dixit simililcr

iit,

at

rcspondens,uit,Eo, Doinine;el non

illiid

etc, nsqiic
,

abs

te

fructus nascatur in sempiternum

;

et

arefacta

ad

ubi ail, Et qui cecideril super Uipidem islum

:

contimto ficulnea

proclermissis cxleris ad

eiimdem

confringetiir

super

qucm

vero cecideril
et Lticas

conteret euni

diem pertinentibus, adjunxit staiim, Et vidcntes discijntli mirati sitnt dicentes : Quomodo cowimto aruit ? qiiod
alio die viderunt, alio die mirati suiit. Iiitelligilur

[Mctiik. XXI, 28-44).

Marcus
filiis
,

iioii

coinmcmoposl hoc
,

rant de duobus

islis

quibus iinperaliim est nt

:

au-

irenl atque operarentur in vinca

I

scd

(iiiod

tem non tunc aruisse quando viderunl, sed conlinuo

ciim nialedicia est. Neque enim aresceniem, sed penitus arefaciain viderunt
,

nai al Mallhx'us de vinca qu:3e locala est agricolis

qui iiersecuti sunl scrvos missos ad se

et postea di,

ac sic

eam continuo

in

verbo

lectnin (iliuin occideiunt, et ejeccruiil exlra vineain

Doinini aruisse intellexerunt.

etiam
interrogaverunl Ju,

illi

anibo non lacenl

et

CAPUT LXIX.
dcei
,

Cum Dominum
Ires.
,

codein ordiiie cuslodilo

,

[Marc. XII, 1-11,

Luc. xx

9-18),

id esl

postea-

in qua potestate ista faceret

isli

quomodo
Et cum

inter se

qiiam de baplismo Joaniiis inlerrogali Juda;i sc nescirc dixcriinl, et respondil eis,

consentiant

Nec ego

dico vobis in

132. Sequilur Malih;vus

in templitm
,

et dicit

venisset

qua poleslate

liwc fncio.
liic

accesserunt ad
seniores

eum docenlem
:

principes sa-

154. Niillius ergo

tur, nisi

rcpugnanti^je qii.iestio

n.TSci-

cerdoliim
lioec

et

populi dicentes
tibi

In qua potestate

quod Mallh.vus, ciun dixisset (piod Doniiniis

facis ?

Et quis dcdit
illis
:

lianc poleslatem ?
et ecjo

Respon-

inlerrogaverit Jud;eos,
cjuid
fciciel

Cum

veneril

doininus vimce,

dens Jesus dioM

Interrocjabo vos
milii
,

nnuni ser-

acjricolis

illis ? illos

rcspondisse subjungil
et

monem; quem
qua
erui ?

si dixeritis

et

ecjo

vobis

dicam in

alqiie dixissc,

Mcdos male perdet,

ei

vineam

locnbii ntiis
suis.

poleslate

ha:c faciam.

Baptismus Joannis unde

agricolis qui reddunl

fructum temporibus

etc, usque ad

illud ubi ait,

Nec

ecjo

vobis dico in

Marcus non ab

ipsis

responsum esse

Quod commemoral,
respon-

qua poteslate hcec facio (Matlh. xxi, 23-27). Hoc lotum

el
alii

sed Domiiium hoc conseqiienter locnlum post inter-

duo Marcus

et
xi,

Lucas lolidem pene verbis ex27-35,

^^

rogationem suam
id sse
:

ipsum
,

sibi

quodammodo
faciet

plicavernnl {Marc.

Luc. xix, 47; xx, 8)

ita

enim

dicit

Quid ergo

dominus vinew?

nec
nisi

in

ordine inter se videnlur aliquid discrepare

,

Veniet, et perdet colonos, et dubit vineain aliis.

cile polest intelligi vel

Sed

fa-

unde superius locnlus sum

Malihseiis

quod privtermissis

illurum vocein
llli

ita siibjiinctam,
,

quibusdam
ita

ad alternm diem perlinenlibus

,

ut iion interponeretur,

dixerunt, aut
;

llli

respon-

contexit narralionem

nt nisi advertatur, possit

derunl, sed lamon inlelligeretur

aiit

ideo responsio,

pulari ipsum in secundo die

adhuc vcrsari

Marcum

autem

in tertio.

Lncas vero non quasi ex ordine dies

,

nem rum

istam

Domino

polius attributam
illis

quia

cnm

ve-

dixerunt, etiam de

lioe

ipsc respondil qui

persequens hoc subjunxit

ejectos de templo

sed

cum commemorasset
,

verilas est.

emenles et vendentes
,

pr;vtermisit

155.
Edili

Sed
:

illud

magis movet, qnod Lucas non soliim

,

quod exibat

in

Belhaniam

el

regrediebatur in civita,

Homo

qttidam habebal. Alicst

cjuidnm, a Mss et

lem, et quod de ficulnca factum est

ct

quod miran-

a graeco.

1143

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
,

S.
,

AUGUSTIN[

1141

cos hoc rospoiulissc non dicit

lumc cliam verba ipse

posilione

sccundiini Maliliaeuni

sermo conlcxilur,

quoquc

sicul Marciis Doiniiio allribucns, veruin

,

cliam
Absil.

conliariani rcUilissc icsponsioiieiu

Ita cniin iiarrat
:

diccnlcs

usquc ad hoc quod dc locala agricolis vinca commcmoratur. Polest enim pulari ouinia eum principibus
sacerdoium et scnioribus populi locutum fuisse a quibus fucrat de sua potestale inlerrogatus. Qui uli,

Qiiid crcjo faciel

,

illis

dominus vincai?

Yeniet

cl

pcrdel colonos istos

illi :

el

dabit vineam aliis.

Quo
ait
:

audito dixerunt

Absit. Ille

autem aspicicns cos

est,

qiie si tonlantcs ct inimici

quasicrant, non in cis pos-

Qidd

cst

crgo Iwc quod scriplnm

liic

Lapidcm qucm
quibus h;cc
el

sunt

intelligi qui

crcdiderant, atquc illud

clarum ex
;

rcprobaverunt wdificantes,

factuscsl in caputanguli?
illi,

prophet ctiam

tcstimonium

Domiuo

pcrbibueranl
,

qui

Quomodo

crgo secundum
,

Matlhxum

modo respondere
,

potuissent
,

non ncscienlcs
cl

loqucbalur

dixeruut

Malos maleperdet,

vineam

scd crcdenles
aliis agricolis.

Ma/os ma/e perdet

IIoc

vineam locabit
,

locabil aliis agricolis, qui reddanl ei

siiis ;

fructum temporibus
verbis contraseciitus

omnino movcrc non debct

ill;i

ut

cum secundum Lucam

,

lalibus

idco pulcmus non fuisse credcntcs iu

qu.TC

muUiluLline,

dixcrint diccntcs

Absit ? Et revcra

quod

Do,

tunc Domini parabolas audiebat. Tacuit nam'|ue

brevitatis causa
scilicct

ininus ait de lapidc

faclo In capul anguli,

reprobato ab aidificantibus
ila

et

idcm Mattb.-cus
cet
,

illatum cst

ut

hoc lcslimo-

parabolam istam
,

quod Lucas non non ad cos solos

, ,

ta

di-

nio convinccrentur
ct

illi

parabolac contradiccntes.
,

Nam

ctam

qui dc polcstalc interrogaveranl

eniin ail
:
,

scd ad ple-

ipsc Maltb vus boc sic

quam
liic

conlradicenlibiis
,

commemorat dictuin tancum ait, Nunquam legislis in

cedificantes
, ,

hcm. Sic

Coepil

aulem dicere ad plebem pa,

rabolam hanc

Ilomo plantavit vineam

illos

etc. In

hac

Scripturis

Lapidem quem reprobaverunt

in capul

crgo plebc inteliigendiim est etiam

qiii sic

esse potuisse,

factus esl

anguli? Quid cst cnim

,

Nun-

cum

audircnt

quomodo

qui dixcrant, Beneet ipsos vel

quam
verba

legislis, nisi

quia lioc rcspondcrant

ct

quod esset
Lapi-

dictus qui venil in

nomine Domini;

ex ipsis

conlrarium? Hoc
ita refert
,

Marciis significat, qui baic ipsa

fuisse qui responderiml,

locabit aliis agricolis.

Malos male pcrdet,

et

vineam

iVec

Scripturam lianc
cedificantes,
liic

legistis

dem quem reprobaverunt

factus est in ca-

lum proptcrea
quod hoc

Quorum rcsponsionem non soDomino tribuerunt Marcus ct Lucas ,

',

pul anguli? Quai sentenlia

sccundum Lucam magis

valet

ipse dixissct, quia veritns cst

quae etiam

apparct loco suo dicla, post illorum conlradictionem

pcr malos alqiic nescienles sxpe

loquitur,

occullo
,

qua dixcrunt

Absil.

Tantumdcm enim
est

quodam
,

iiistinctu

sicut

menlem hominis movcns

tales esse poluerunt, nl

noa
:

hoc eliam ipse ponit, Quid

cst,

ergo

lioc

quod scriplum
liic

sanclitatis illius merito, sed jure propriae potestatis

Lapidem quem reprobaverunt

caput anguli?

verum eliam quia

wdificantes,
senteiitiac

factus
in ipjo

non frustra

est in

Hanc cnim
legistis
,

volunlatcm
lioc legistis
,

corporc Domini jam sicut

merito eorum vox
,

membra depularenniem-

inlimat, sive

Nunquam
iit

sive

Nec

tur, ut
bi a

illi

tribueretur, cujus

sive Quid esl ergo hoc quod scriptum est.

erant

quia

jam baptizaverat plures quam Joan,

13G. Restat crgo

dicbat
,

intelligamus in plcbe qiiK au-

nes (Joan.
siciit

iv, 1)

ct

habcbnt lurbas discipulorum

,

quosdam respondisse quod Mallbocus commeilli :

ipsi
illi

Evangelistoe sscpc lcslantur

qiiingcnli

ct

undc erant

morat diccns, Aiunt

Malos male
;

pcrdet, el

vineam

ctiain

fratrcs,

quibus ciim aposlolus

suam

locnbit aliis agricoUs

quosdam vcro
alii

illud

quod
illiid
:

Paulus post rcsurrectionem pncsenlatum esse coin-

Lucas non lacuil, hoc

est, Absit. lis ergo qui

illi

memorat

(I

Cor. xv, 6)

praisertim quia et secunduin

,

Domino responderant
propterea

rcsponderunt
isti

Absit
Absit

sed illorum responsio quibus

relulerunt

Domino
si

iribula esl et a

Marco

et a

Luca

ciimdcm Maltlucum non ila dictum est Aiunl illi , Malos male perdet ut in eo quod positum est illi , pluralis numerus accipicndus sit lanquam eoruin
,

quia, sicul dixi, per eos veriias ipsa locuta est, sive

lucrit isla rcsponsio, qui euin

de sua polcslale dolose

dictuui est, id est,
pliirali,
illi

per nescientes

mali craiit, sicut por Caipham

qui

interrogaverant; sed, Aiunt

ipsi

illi,

iiesciens quid dixcrit,

cum
Ibi

csset ponlifcx, propbctavit

Domino,

singulari

pronomine, non

quod

(Joan. XI
les atque

49-51); sive per scientes ac

jam

in codicibus

inlclligcnilla

grxcis sine ullo scrupulo ambiguitatis

crcdcnlcs.

cnim crat cliam

mulli-

apparet

(a).

ludo

pcr

vcnienli

quam jam crat implcla illa prophetia, cum magna celcbrilatc occurrentcs acclamarcnl,

138. Est quidam sermo Domini apud evangelislani

Joannem, ubi hoc quod dico,

Dicebat ercjo, inquit,

facilius possit intelligi.

ei,

Beuedictus qui venil in nomine Domini {Psal. cxvii, 26;

Matlli. XXI, 9).

Jesus ad eos qui credidcnmt

in

Judceos

Si vos manseritis
; et

sermone meo
,

vere disciveritas libc-

137. Nec moveai

quod idem Mattbacus principes

populi dixit
accessisse

puli mei eritis

rabit vos.

cognoscetis veritatem
ei :

et

sacerdolum

et

seniores

ad

Dominum

et qux-sivissc in
ci

qua potestale hacc face,

ret, elqiiis

dcderit banc poteslatcm

quando cos

Semen Abrahw sunius, et nemini servivimus unquam : quomodo tu dicis Liberi eritis ? Bespondit eis Jesus : Atnen amen dico vobis,
Et responderunl
,

de baptismo Joannis vicissim inlcrrogavit undc esset, de coelo an cx hominibus quibus respondcntibus
;

quia omnis qui facit peccatum, servus est peccaii

servus

autem non tnanet manel

liberi

in
:

dotno in wternum;

filius

autem
,

in

quod nescirent,
hwc
facio. Iiide
:

ail,

Nec ego

wternum

si

ergo vos Fitius liberaverit

(iUi Abralioe eslis
,

vobis dico in qua potestate

eritis.

vere

Scio quia

enim seculus

est

contextim loquendo,

sed quaritis

et ail
filios,

Quid aulem vobis videlur?

siiie ulla

Homo

habebat duos

'

rx)v., ipse dixisset

qui veritas est. Cseteri libri, quia dc-

ritas est.

elc,

cujusquam

rei vel persoiix inter-

(a) Groec., autd.

M45
tne intcrficcre, qnia sermo
viii,

LIBER SECUNDUS.
meus non
illis

1146
Et audientes turbce mirabanlur in doctrina

capil in vobis {Joan.

iliiid iibi ait,

51-57). Noii uti(jue

iii

dicorot, (iiiaritis
,

me

inter-

cjus {Maitli. XXII, lo-35).

uiiuin
(le

Hxc duo

Domiiii responsa,
Cx-sari,
qu.Te

ficcre, qui

cum

jani creditlerant

quiijiis

dixcrat,

niimmo proptcr tribulum reddciidum

sibimot
succedciitibiis
siniililer

Si vos manseritis in sermone meo, vcre

critis
:

discipiili
j;ini

msi

alterum dc rcsurrectionc propter illam mulierem

sed quia lioc ad eos dixeral, qui

in eimi
(juaj

seplem

fralribus
,

nupsorat,

credideranl, ea vero miiilitudo prceseiis erat

|)luros liabeljat inimicos, cliain noii expriniciite

Marous

el

Lucas

narrant

nec
et

in

ordinc aii-

Evan-

quid disoropaiil {Marc. xu, 13-27,

Luc. xx, 20-50).

gclisla qui esscnl qui respondoruiit. ex

hoc ipso quod

audire nierucsiiit

Posl parabolam quippc ilbim de conductoribus vine;e,

cl

rcsponderuiit, ei quod deiiidc ab

illo

de Judccis

iii

quos dicta

est, insidias

pnrparanlibns,
hi

runl.satis ai)paret qu;c verba qnihiis

personis. Sicut ergo
in
liac

tribuonda

qii.TC

omnes

tros

commcmoravcrunt, pr;rlcrmillunl

imiltitudincin

seciindum
,

duo Marciis el Luoas parabolam do invilalis ad

j)tias
,

iiii-

Joaimem
eliam qui

eraiil qui jam credideianl

Jesum

crant

quain solus MalllKtus inlcrposiiit

narraiitcs haic

et cuni illo

cum

occidere quaerebaiit

sic in i!la

de qua

jam scquuntur,
ris, et

duo, de tributn Ca'sa-

nunc
qui

loquimur, eranl qui dolose Doniiiium iiilcrrcqiia

de mulierc scjilem singillatim \irorum, codcm

siiic aliqiia

gavcranl, in
iioii

poleslalo
fidoliler

illa

faceret

erant etiam

prorsus ordiuo,

ropugnanli;x; qu.vsliono.
cui

doluse, sed

acclamaverant, Bencdiclus
:

CAPUT

LXXIII.

De
el

illo

coinmendala

suiit
sil

duo
nar-

qui venit in nomine

Domini
,

ac per lioc cranl qui dialiis.

prcccepla dileclionis Dei et proximi, qui ordo

cerenl

Perdet

illos

ct

vinedm suam dabil

Qu;e

rantium Mattliivi
deantur.

Marci

ne a Lnca discrepare vi-

vox recle eliam ipsius Domini fuissc

proptcr vcrilaiem
qii.ic

iuteliiijitur, sive

ipsc est

',

sive propicr

memqiii

141. Scquitur ergo Malthicus

aiitem audienlcs

ct dicil

Pharisai

brorum
U>lia

ejiis

cum

siio cnpito

unilatom. Eraiit otiam

quod silenlium imposuissct Saddiicwis,

;

respondenlibu) dioorciil, Absil, quia intclligcbaiit

dictam.
filii

convenerunt in
Lrgis doctor
,

unum
iii

et

interrogavit
:

in seipsos essc parabolaiii

lcntans

eum
tolo
:

cum unus cx eis Magislcr quod est man,

CAPLT
pter

LXXI.

De

nuptiis

Ilc(jis

ad quns turbai
pro-

dalum magnum
lua, el in tota

Legc?
in

Ait

illi

Jrsus
,

Diliges Doiiitin

invitalce snnt, quein Muttlioius ordincni lenucrit,

num Deuin tuum

corde tuo hoc

est

et

totu
cl
:

anima

Lucam

qui tale

quiddam
:

alibi dicit.

menle lua

maximum
est

primuin
Diliges

139. Scqiiitur Mattbjcus

pcs sacerdolum
et

Et cum audissenl princi-

mandatiim. Secunduin aulcni

siiiiile

liuic

Phaiiswi parabolas ejus, co(jnovcrunt

:

proxiiiium luuin sicul te ipsum. In his duobus mandatis

qiiod de ipsis diceret

el

qucvrentes

cum

tencre, timuerunt

universa

Lcx pendet

ct

Prophetw {Mallh.

x:ui, 31-40).

lurbas

(juoniain

sicut

proplictam

eum

liabebant.
eis
,

F.t,

Uoc
vaiis

et

Marcus commcmorat, eiimdom ordiiicm serxii, 28-54).

rcspondens Jesus dixil iterum in parabolis

Siinile

diceiis

{Marc.

Nec moveat quod

quo Dominus
lacct,
ct
lioc

M;illhanis
iiilerrofine
ita

facium
filio
cl

cst

regnuin coelorum liomini rcgi,

et inisil

(lui fccit

dicil leiitanleni fuisse illuiii a

nuptias
nuptias,

suo,

servos suos vocare invilalos

illiid

ad

galiisest; Marciis aulcm

conoliidit
',

in

nolebant venire, etc, usqiio ad

ubi ail,
xxi,

qiiod ci

Domimis

sapieiilcr respondenti

Multi cniin simt vocuti, pauci vero

elecli (Mattli.

dixcril

Dlon longe es a regno Dei. Fieri eniin potest

45;xxii, 14).Parabolam islam dc invilatis ad nuptias,

solus Mat!lia;us n;irrat
:

ul

quamvis lentans accesseril, Domiiii tameii responsit.

,

simile

quiddam

eliani

Lucas

sione corrcctus
accipiamiis

Aut certe ipsam teiitationem non

laiiqu;im decipcre volcnlis inimi-

commemor.

sed iinn est boc, sicut el ordo ipse

malam

indicat, qiiamvis et illud

nonnullam

liujus similitudi-

cum

sod caulam

j)0lius,

taiKjuam cxperiri ampliiis vo-

iiem gerat {Luc. \iw, 16-24).

Quod voro
quod
in

post illnm

lciitis

iguolum. Neque euim frustra scriplum est, Qui

cordc
est, et

parabolam dc vinca
diclum

el occiso filio palrisfamilias

sub-

fncile credit, levis

minorabitur {Eccli. xix, 4).

ncctil MaillKCus, cognovisse Judacos

eos toliim

142. Lucas aiilem noii hoc ordine, sed longc alibi

lale aliquid inlorponil {Luc.

fuoril. ct iiisidi;is coepissc moliri,

hoc etiam
retiiien-

x, 2.^-57)

iitruin

aulcm
de

Marcus Lucasquc teslanlur eumdeni ordinem

tes {Marc. xii
,

hoc recordetur, an

alius ille sil

cum quo

similitcr

12,

el

Luc. xx, 19)

sed indc ipsi per-

duobus

islis
:

pracccplis

Dominus

egcrit, prorsus incer-

giml

in aliud

ex hoc subjuugentes quod et Mattiia^us

solus iiilcrposuil dc mipliis para-

lum

est

hinc aulcm etiam recte vidctur alius essc,

posl istam,

quam

non sohim proptcr ordinis multam difierentiam, scd

quia eliam ipse dicitur respoiidisse
ganli
,

bolam, ex ordine in^oruit.

CAPUT LXXIL
habeat imaginein,

Domino

interroisla

De nummo Ccesarircddcndo, cujus

et

et in sua
;

responsione commemorasse duo

ei

de niuliere quce septein, fratribus

tres is!i concordent.
:

prajccpia

et

cum

dixisset

Dominus, Hoc
in

fac, et

nupserat

quemadinodum

vives, ut illud faceret

quod magnum esse

est tneus

Lege ipse
Tiinc

140. Sequilur ergo MalLb;us

Tinic ateunles Plia-

respoiiderat, scculus Evangelista ait, Jlleautemvolcns

se justificare dixil
:

riswi ccnsilium inierunt ut cuperenl

eum

in

sermone. Et
,

Et quis
illo

proximus

miltunl ei discipulos suos

^Magister
,

cum Herodianis
,

dicentes
in veritale

Duminus narravit de
lem
in

qui descendebat ab Jerusa

scimus quia verax es

et

viam Dci
;

Jcricho

el incidit in latrones.

Unde quia

ct

docet

et

non

est tibi
:

cura de aliquo
dic crgo

non enim
,

respicis

tenlans praedictiis est, el duo proecepta ipsc respondit,

et post
'

personam Iwminum
iicet

nobis
? el

(juid tibi videtur,

admoniiionem Domini
Lucas autem hoc lacct, luendose,
:

dicciitis,

Hocfac,
ita

et

censum dari

Ca;sari, an

non

ca;lcra,

usque ad
Editi
:

et in

fme Marcus

con-

Li Mss.

non addilur,

mx ipse est.

cludit

Uil
vives,

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
riiit

S.

AUGUSTINI
cnimclnon
nic :idibiiis

1148
secundmi vero opera eorum
faciunt, ctc, usqiie

non bonus commendalnr ciim dicilur de co, Jlle outem volens sc jusiificare ; isle autem qucm pan ordino .MalliiuHis Marcusque

vobis, servate et facile;

nolilc fctcerc. Dicunt

ad
,

commemoranl

lam

I}cnc
toncje

illud iibi

ait,

Non

nmodo doncc

dicalis

comniendalus csl, ul
cs a regno Dei
:

ei

dicerel

Dominus, Non

Iknedictus qui

veiiit in

iiominc Domini {Malth. xxiii).

prol)abilius credilur liunc alium essc,

Siinilcm scrinoncm Iiabuissc

ris:x'0s

Dominumadversus Pbaqiii

non

illtun.

ct

CAPUT LXXIY.
slo
,

Quod Juda-i
filius

Scribas Lcgisqiic doctorcs, Lucas quoquo

,

inlerrocjantur de Cliri-

coinincmorat

scd

in

donio cujiisdam PharisxM

iit

cttjus

eis

videalur, ulritin non repugnel

;

ciim vocavcrat ad

couvivium. Quod

narrarel, di-

Matlhaius

aliis

duobus

quia secundum istum

diciliir,

grcssus crat a Mattboco, circa illum locum, ubi

ambo

Quid vobis videlur dc ChrJslo? cujus

responderiint
,

est filius? cui

commemoravcrant quod
signo Jon;x; trium dicriim
Auslri, ct

diciuin
cl

csi

Domino, de

David

secundum

illos

autem, Qiio?

noclium, cl do rcgina
spirilii
:

modo
sa;is

dicunl Scriba; Cbrislum filium essc Da\ id

:

de

Niiiivilis, et

dc

iinmundo qui rc-

iio. Soqnitur Matllianis

,

Congrcgatis autein Plinridicens

:

dit et invonit

rnundalam domiim

post

qucm scrmolurbas,

inlerrogcivil eos

Jesus

Quid vobis videtur

:

ncin dicit Matlliocus,

ccce mater ejus
,

Adliuc eo loqnenle ad
,

de

Clirislo ? ciijus fdius esl ?

Dicunt

ei

David. Ail

illis

et

fralres slabant foris

;

quwrentes lo-

Quomodo

ergo David in spirilu vocat

eum Domimm,
dcxlris mcis,
?

qui

ei

{Id.
,

xii

3!)-i6)

Lucas autcm in co sermone

dicens, Dixil

Dominus Domino mco, sede a

scabellitin

Domini

coinnicmoralis etiam quibusdam qax, Mat-

donec ponctin inimicos tuos

Si ergo David vocat
esl?

peditm luorum

tbrcus dixissc

Dominum

pr.Tlcrmisit, ab ordine
ila

qucm
toque-

eum Dominum, qnomodo

ei

filius ejus
,

cum
relur dercl

Mattba^o tcnucrat
,

digrcdilur: Et

cum

El nemo poterat
fuil

respondere

verbnm

necjue

inqiiit, rogavit
et

illum quidam Phuriswusut pran-

ausus

quisrjuam ex

illa die

eum amplins

inlerrogare

apud se;

ingressus rccubuit. Phariswus autein

dicere,
ctil

{Maiili. XXII, 41-46). IIoc conscqueiiler el

eodem or35-57).
inlerroin

cospit intca

se repulcins

quare non baplizatus

:

dine Marcus quoque

Lucas cliam
gavil

commemoral {Marc. lantummodo de illo tacct,

,

xii,
qiii

cssel anli

prandiitin. Et

Doininus ad ittum

Nuuc
mitnct

vos, Phariswi,
dnlis.

quod de

foris est calicis el caliiii

Diiminum
:

qnod

cssct

niandaliim primiim
,

Atque binc jam

cjctcra in

cosdem Pbirisxos

Lese
David

hoc autem praitermisso

eumdom

eti.iin

ipsc

Scribas el Lcgis doclorcs

talia dicit,

qualia Matlbjcus

ordiiicm scrvat; et boc de Ciiristo,

,

quomodo

sit lilius

boc loco
{Luc. XI
,

qucm nunc considcrandum suscepimus

Qiian^iuam ergo
ila ista

qu;:-!issc

a Judacis Domiiiiim parilcr narrat

29-52).

Mattbaius

(Luc.w,

41-44).

Noc

iiiterest

ad senienliam

quod
quid

commeniorct,
nominet
qiio
,

ut qiiamvis domiiin

illiiis

Pbarisaii
dicla

non
siiit
,

sccundtim Macbxtim, ctjm iiilerrogasset

cis viderciiir

Jestis
illi

non tamcn locuni cxpriniat

aliqiiid
i!li

iibi

de Cbrislo,

ciijus essct lilius,

iiitulit,

rcspoii-

rcpngnct

doniui

tamen quia

jain ve-

dernnt,

David, tum

demum
;

quoiuodo cuin

nerat

Dominus
ila

in

Jcrusaicm

a Galibca, ct posl

ejus

Dn\id dicerei
Maicuin
disse
ct

Dominum Lucam nec

,

secundum

illos

aulcm duos,

advenlum

superiora usquc ad hunc

piobabililcr

sermonem conadliiic

inierrogali cssc, ncc rcspon-

tcxuiilur, ut

accipiantur in Jcrusalcm

iiiveiiiunlur.

Inlclligeie

eiiim

debcmiis, post
Domiiii a dtioillo

gcsta, Liicas atilcin illud iiarrat,

itcr agercl
iii

cnm

Domimis

coruin rcsiionsioiiem scnleiitiani

ipsitis

Jerus ilcm
ille

vidcntiir mibi similos dtso cssc

isle narravit.

bus Evangelislis insinuatam, qiioinodo ab

sit,

dicta
iitili:

scrmoiies, qiiorum

altcrum, alterum

bis audieiilibus

quos volebal suo magisterlo

145. Sanc consideraiidum est

sit,
cjui

quomodo
,

hic dictuin

lcr iiifonnare, et a Scribaruiii alienare docirina

qui

ISon

me

videbilis ciinodo

donec dicalis

Bencdiclus

de Cbrislo

illud

solum sapiebant

quod sccundum
non cum aulein

venit in noinine Doniini; cuin seciindum

eumdem
illis

c?t?i\em factus erat ex semine David,

Matih;cuin jam lioc dixerint {Mallh. xxi, 9). EtLucas

cniin
ciiin

iniclligebant

Doum, propter quod

illis

erat

Dominus

ipsius

dicit

boc esse rcsponsum

ircl
,

a Domiiio

qui

David. Ideo tanf|iiain de

istos

crrantibiis Domiiiiis ad
illoruni er-

nionuciant ut indc
Ibi

quoniam
dicta

vellet

eura

scrmaiicm faciens

quos volehat nb
lios diios

Hcrodcs occidcic.

cliain advcrsus ipsain Jcrusa-

rore lihciari, scciin:luni

Evangclist;is coin-

lcm ea prorsus vcrba ab iUo cssc

In ipsa die
itli :

commeinorat

mcmoratur
ad
illos,

ul qiiod

illis
,

diclum

cst,

Quomodo
noii
poliiis

dicilis,

(luai-hic Matti)a;us. Sic eniin narralur secundum Luc:iiii

:

sicut Mallh;T!us narrat

sic accipialiir,
iliis

laiiqnam
sit,

accesseritnl
el vacle
:

quidam Pharisworuni

sed tanqnam dc

ad cos

dicium

dicenles

Exi,

hinc; quia Uerodes vull le

illi,

qiios volchat iiistrucre.

CAPUT LXW.
lcriscjite

De Phariswis sedentibus
,

occiderc. El ail

illis

Ile, dicile vutpi

pcrficio liodie

Ecce
et

ejicio

super caccu-

dccmonia,

el sunilules
'
:

el

cras,

lertia

thedram Moysi
in

et

dicenlibus cjuw

non faciunt,
Doniino

consummor
sequenli

verumlamen oportel me hodie

,

et

cras el

eos

dem

Pluiriswos a

dicts,
et

ambulare quia non

ccipil

prophelani perire extra

utruin sermo Matlliwi congruat aliis cluobiis,

tna-

Jerusalein. Jerusatcin,Jerusatem,
et

quw

occidis Prophetas,

xime Litcw, qui non

lioc

ordine, sed alibi similem

lapidascos qni inillunluradte, quolies voluiconcjregare

commemorat.
144.

filios luos
,

queinadmoctum avis

iiiduni suiim sub pennis,

Sequilur Matlisciis
:

ila

narrationis ordincm

et noluisli ?

Eccc

reliiuiuelur vobis
,

domns

vestra deserta.
,

tencns

Titnc Jcsns

loculus est
:

nd turbas

et

ad

di-

Dico auiem vobis

'

cjuia

non

videbilis

me donec

veiiiai

scipulos suos, dicens

Super cnlhedrum Moysi sedeEditi, el tertia die

:

consummor. Abest die a Mss. et a

ruHt ScribcB

et

Pharisoei

omnia ergo quwcumcjue dixe-

graeco.

Hi9

LIBER SECUNDUS.
suhjiingit

1150
ea quibus Maltli;ico itcrum cohocreret, ditcnipli
fiiliira

ciim dkelis, Benediclus qui venil in nomine Domini (Luc. xm, 31-55). Narralioni quidem huic Lucic iioii

cens

de

eA^ersione.

Lucas quoque
filius

videlur aJversari

quod
,

lurl)ce dixeruiii.,

Domino vein

post ilhHl de Clirislo,

quomodo

esset

David

nienle ad Jerusalem

Pencdiclus qui venit

nominc

pauca dc cavcnda
rat.

liypocrisi Pliarisa^orum

Domini
illuc

secundum quippe LuciC ordinem noiidum veneral, el nondum dirtum eral. Scd quia non
:

Inde sicul Maicus pcrgit

in

commemoqux duo ad viduam

,

niinuta

gazopliylacium misit. Deinde subjungit de

'

dicil

quod indc lunc absccsserit, ul iioii veniret nisi eo tenipore quo jam ilhid dicerelur (perseveralquippe
ilinerc suo,
ail,

lcmpli fulura evcrsione, quod Mallhaeus et Marcus

{Luc. XX, 46;x.\i, 6).

in

doiiec veniat Jcrusalem,

alquc illud

CAPUT LXXVII.
malio,

De sermone quem
:

liabuil in
erit

montc

quod

Ecce

ejicio rfa'mo/ii, et sanitaies jjerficio lio-

Oliveli, quccrenlibus discipulis

qunndo

consum-

die et cras,

el lertia

consiimmor, mysticc ab
;

illo ct figu-

quemadmodum

Ires isti inter se

congruant.

rate dicia
esl, qui

inlclliguiilur

ncque enim eo die passus

147. Scquitur M;ill!i3eus diccns

Sedenle aulem eo

est

ab hoc die

lertius,

cum

conlinuo dicat,
ambulare), cogit
,

super monleni Oliveli

creto, dicenlcs
:

accesserunt ad

eum

discipuli sc,

Oporlet

me

Itodie et cras el scqiienli

Dic nobis qtiando liwc erunt

lui
,

cl

quod

profeclo eliam illud inyslice intclligi quod ail

videbilis

ISon

siqnnm advenlns
spondens Jcsus
,

el

consummalionis swculi. Et rC'

:

me

donec venial cum

,

dicetis

Benediclus qui
,

dixit eis

Yidcte ne quis vos seducal.

venit in

nomine Domini
,

de

illo

suo adventu
,

quo

iu

Multi enim venient in nomine meo dicentes, Ego sunt

Cltrislus
ail,
,

claritaic vcnUirus esl

iioc signifians

ut illud

quod
cras,

et niullos
lii

seducent

etc.

usque ad

illud

ubi

ait, Ejicio
et terlia

dwmonia,

ct sanilales perficio liodie el

Et ibunl

in

suppUcitim wlcrnum, jusli autem in

consummor, refcralur ad

coi pus

ejus,

quod

vilam wtcrnam.

cst Ecclcsia.

Expelluntur enim dcemonia,

iii

cum

rclictis
:

Nunc jani isliim prolixum scrmonem Domini secundum tres Evangelistas, Mattliaium, Mar-

paternis superstitionibus creduiit

perficiunliir saiiitatcs, ciim
vivitiir,

eum

gentes

et

cum
tes

et

Lucam considcremus. Eumdem quippc

isla

tcnenxxiv,

secunduni ejus prsccepla

ordincm paiiler
eliam

conlcxunt
ct

Matllt.

posic:iquam fuerit diabolo et huic sxculo rcin

XXV, 40, Marc. xiii,4-37,

liic

Luc. xxi, 7-oG). Dicunt

,

nuntiatiKH, usque

liucm resurrcclionis, qua

laii-

quidem
lem

aliqiia

singuli propria
:

in

quibiis

qiiam

lcrlia

consuminabilur, hoc cst ad plenitudinem

nulla est repugnanliac

qiiye

metuenda suspicio
enim

de his au-

aiigelicam per corporis ctiam immort:iIilatcm perficietur Ecclcsia. Qu:ipro;!lcr ordo isie Matthoei nciiua-

pariler diciint, nec-ubi sibimct adversari

pu-

tcntur, videndiim est. Neqiic

dici polcst, si ali-

quam putandus
qu.Tc

e-t

in

aliquid aliud esse digressus

quid lalc occurrcril,

similiter diclum,

aliiid

csse alque alibi a

Domino

sed Lucas magis inlclligondiis esi, vel prreoccupassc

gesta suiit in Jerusalem, ei recordando interpo-

quando eodem loco reriim ac temnarralio.

porum, omnium trium versatur

Sanc quod
,

anlequam ejus narralio Doniinum perduceict Jerusalem aut cidem civiiali jam propinquantcm lasuissc,
;

carumdem scntcntiarum cumdem omnes ordincm

ab
iilo

Domino diclarum
rcm

non

scrvant, nihil ad

perli-

lia

respondisse nioncntihus ut caveret Ilerodem, qua-

net vel intolligendam vel iiisinuandam, diiin ea quae

dicta referimtur,

lia

Matlhocus

eum
in

dicil

etiam lurbis locutum,

,

cum jam

non sibimet adverscnlur.

pervenisset

Jerusalem

alque

illa

omnia peracta
templi
ever-

148. Quod ergo

Mallliscus ait, Et prwdicabitur hoe

csscnt quae snpra narrala sunt.

CAPUT LXXVL
sionem
,

Cmj
aliis

Evangelium
narrandi
ordine

regni in
,

universo

orbe

in

tesliinonium
;

prcenunliavit

oinnibus genlibus

el

tunc veniet consuininatio

ita

eliani

quomodo

duobus

Marcus eodem ordine

commemoral
;

El in oinnes
:

congruat.

genles primumoportet prwdicari Evangelium

,

non

dixit,
ait,

146. Seqiiilur Mallii;xius

et

dicit

Et egressus
ejus

el

tunc veniet consummalio

,

sed hoc significat quod

Jesus de
ut

lemplo
ei

ibat

et

accesserunt

discipuli

primum

id cst

Et

in

omnes gentes priinum oporlet

illi

oslenderent

adificationes templi. Ipse autem

Videlis
liic

re-

prcedicari

Evangeiium : quia
,

dc

fine intcrrogavcrant.

spondens dixit
vobis,

illis,

liwc

omnia? Amen dico

lapidem qui non

Cum
dicari

ergo dicit

Priinum oportel
,

in

omnes gentes prw,

non relinquelur
{Mailli.

lapis super

Evangelium

significat utique

primum

anle-

desirualur

xxiv, 1, 2). M;ircus eliam

com-

quam

veniat consummatio.
ait
,

nicuiorat hoc eodein

penc ordine, post aliquanlam

149. Item quod Matlhaeus

Cum

ergo videritis

digicssionem
\idua
,

ad hoc factain, nt commemoraret de

niisil
,

abominationem desolationis,quw dicta esta Danieteproplieta

,

quac
xii
,

duo iuinula
2
)
,

iii

gazophylacium
solus

stantein in loco sanclo

,

qui legit inteUignl

viderilis
,

hoc

{Marc.

41; xiii

qiiod

cum co Lucas
quomodo

]\Iarcus dicit ita

Cum

aulem

abominationem

commemorat. Nam eliam sccuiuliim Marcum, postea-

desolalionis stanlem ubi

in

non debet

qui legit inletligat

;

qunm

illud

Doniinus

egii ciiin Juihcis,

acci-

qua mutatioiie verbi exposuit earadem sententiam

perent Cbiislum

filiiim D;ivid,

ea narraiilur quoc dicit

:

ideo quippe ubi non debel, quia in loco sanclo non debet.

de cavendis

Ph;iris;ii:is cl

hypociiai eoriim

qiiem lo-

cum

Lucas aulcin non

,

ait,

Cum

autem

videritis

abomi-

Maiihaius lalissiine perscculus e;l, et plura ibi

:

nalionem desotationis

stanttm in loco sanclo; aut, ubi

dicla narravil

alqiie idco post euiiulcin

locum qiicm

non debet

sed

ait,

Cum

autem

videi-ilis

circumdari ab

brcviler persirinxit Slarcus, et copiosc digessit Matlii?eiis, nihil

ampliusMaicus

intulit, sicul dixi,

;

quam
deinde

do

' Post has voces, quod Mattlioeus et Marcus, addunt Mss., eecreto discipulis Dominum interroganiibus quod signum sm

illa

vidua

pauperiima ct uberrima

ac

adventus

esset.

1151
exercUu Jcrusalm,

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
luiic scitote qtiia

S.

AUGUSTINI
:

l\Si
,

appropiiiqnavit deiri

sunt velul bicms

lirlilia

crapuia vcro ct cbrictas

carnali
;

solulio cJHs. Tiiiic crit

crgo abominalio dcsolalionis

luxiiriaquc cor submcrgit alque obruit

qiiod
csf,

loco sancio.
I*-0.

malum
quia

sabbati

nomine proplerea signiricalnm

siciili
,

Qiiod aulem ail Matlli?ous, Tunc qui in Judcea

bjec erat jam,

ct

nunc

est

Judacoruin

suiit, fucjianl

ad
de

inontes; et qui in lecto

non descendat

pcssima consueliido
spirituale
illis

ilio

dic deliciis aifluerc,

Aiit
si

dum

lollcre aiiijwd

domo sua

el

qui in agro, non rever-

sabbalum ignorant.

aliquid aliud in

tnlur lollere tunicam suain

cliani
in

lolidcm pciic vcrbis

boc

scciinduni Matlb;ciim ct
;di(iuid

Marcum

verbis intelligcn-

MaiTus coiiuuoinoral. Lucasaulcm, Tunc qui

siint,
iii(|iiil,

duin csl,

aliud

eliam Lucas dixerit, duin

Judau

fugianl in inontcs

hoc sicul
eldicit,
,

iiii

taincn nulla

rcpugnantiye qiucstio moveatur.

Neque

diio; c;ulcra vero aliier. ScqiiiUir

cnim

^'l

enini nuiic Evaiigelia

falsitalis vel f;illaci;T;

exponcnda susccpimus, sed a

qui in medio ejus

iiiirent in

discedant

el

qui in regionibus
Iti

iion

calumniis defendenda. Alia vero

eam

quia dies ultiunis

siinl, ul

iinpleanlur

qiKC in boc sermone Matlbxus posuit

communia

cuin

omnia qua:
ilii

scripta sunl. Satis

diversum videlur quod

tectuin
,

Marco,

nibil

babcnlquastionis

quaeautcmcuniLuca,
ordo

duo dixcrimt, Et qui super

doino sun
disceduiit
:

non desccndat
,

non

in iioc

sermone Lucas ea

posuil, cujus buic

tollere aitquid de

et qiiod iste dicil

iiisi

Et

qiii

coiicordat; sed alibi talia vel recordalur atque iiiserit

in

medio ejus

forlc quia perlurbalio

,

pr3COCcupando,ut prius commemorel qua; poslea a

magiia

crit lain

inagno inslante pcriculo

illi

quos in-

Domino
lelligi
,

dicta sunt; vel bis a

et

Domino
,

dicta facit inet lunc

clusissct obsidio, quodsignifical dicendo, qui in mcdio

ejiis,

nunc secundum Matthaeum

secun-

in lccto crunt altonili et volenlcs videre qiiid imsil.

dnm

ipsum.

pendcat, vel qua evadendum

Scd quomodo
quod

ait

CAPUT
quod
qui

LXXVIII.
aiite

Quod commemorant
el

Maltliceuscl

discedant, ([iiando siipra dixit, cuin autcin videritis cir-

Marcus

biduuin futurce Pascltoi,

poslea dicunt

cumdari ab exercitu Jerusalem?

lur,

Nam
;

illiid

scqiii-

in Belhania fuit,

quomodo non repugnet Joanni,

Qui

in recjionibus,

non intrent

in cain, videtiir

ad

cum

ipsis narrul hoc idem quod faclum est in Be-

congruam pertinere adinonilionem

vari,
in
til

et potest ob:ser:

tliania, et dicit,
d-L)2.

Anle sex dies PascliK.

:

qui extia siint non in

,

eam

inlrent
,

qni autcin

Sequitur Matib;tius

El factum

esl,

cum

con-

mcdio sunt

([uomodo discedant

al)

cxcrcitu jain

summassel Jesus sermones

stiis
:

lios

omnes

dixil discipuiis

civitate circiimdala ?

An

lioc

cst csse in niedio ejus,

iil

Scitis quia post

biduum Pascha

ftet, el

Filius ho-

quaiido

jam

ila

periculum nrgebil,

temporaiiter ad

iniiiis

tradetur ul crucifigatur {Matth. xxvi, i, 2). Huic

alii

pneseiilem vitani tiicndam min possil cvadi; ct qiio-

allcslantur

duo Marcus

ct

Lucas

ab eodem orLuc. xxii,

\).

niam

tuiic

pnrata dcbel cssc

aiiiiiia

ac libera, nec car-

dinc non recedenles [Marc. xiv, 1,

Ncqiie hoc tanquam a

et

nabbus desidcriis occupala

et

opprcssa, boc significat

csl, in
lecto, vcl

Domino dictum insinuant; hoc

:

quod ab
teclum
:

iliis

duobiis diclum

supcr

cnim intimare prsetermiserunt

cl

cx sua tamen pcrsona

el aztjina

nt qiiod iste ail, discedanl, id cst

non jam bu-

Marcus

dicil,

Erat autein Pasclia

posl bi-

jus vit;c desiilcrio c.ipianlur, sed in

abam vitam mi0 dcscendat

duuin; et Lucas, Appropinquabat autem dies festus

grarc paraii sinl; boc

lollere altquid de doiito

illi

diio dixerint,

aztjmorum
bat
,

qiii

dicilur Pasclia. Sic

crgo appropinquaalii

id csl nullo afTcctu inclinctur

iit

osset post

biduum

sicut

duo aperlius
locis
,

in

carncm tan
:

juani aliqiiid inde

commodi perceplunon
inlrenl in

consonant. Joannes vcro tribus

quidem

rus

ct qiiod isie ail,

id csi, qiii j:im

Qni

in regionibus,

moravit ejusdem

diei festi

propinquilatem

commecum alia
:

eam,

bono cordis proposito extra illam

ciipiditale deside-

quoedam duobus

superioribus locis narraret

tertio

facli siinl,

non cam rursus carnali

illi

autem loco apparet ejns narratio

tcmpora, ubi boc eliam
illi

circa ipsa vcrsari

renl

boc

dixerinl, Et qui in agro esl,

non reverla-

tres intimant, id cst imxi, 55, xii,

lur relro lollere

vestimcntum siium

tanquam ilerum

pcndenlis jam dominicac passionis {Joan.

i, et xiii, i).

involvi curis (piibus erat exiitus?

151.
fiat

Quod vcro

ail

Mattbrens, Orale aulem, ul non

;

153. Sed boc videri potest

tibus

parum

diligcnlcr inluenet

fuga vestra liieme vel sabbalo

binc Marcus partein

esse

contrarium,

quod

MaltlK-eus

Marcus
Detba-

dixil,
ficmi.

partem tacuit

Orate vero, inquil, ul hieinenon

dixil,

Lucas autcm boc non

,

sed tanien dixil

,

ali-

posteaquam dixerunt Pascha post bidnum dcinde commemoravcrunt quod erat Jesiis
nia
,

fiituruin.
in
:

quid solus
islis

qiio

niibi

videaliir
,

binc ipsam

qii.T,
:

ab
ait

ubi de unguento

illo

pretioso dicitur

Joanncs

obscure posita cst

illuslrasse senlenliam
,

autem ante scx dies Paschai dicil Jesum vcnisse in

Belbaniam
XII, 1).
,

cnim, Altendite aiilem vobis

ne forle graventur corda

,

de unguento

eadem

narraturus

Id.

veslra in crapula, el cbrielatr.

el

citris liujus vilce

:

el

Quomodo
,

crgoseciindum
,

illos

diios, post bi-

superveiiial in vos repenliiia dies ilUi

tanquam

lacjucns

duiim futurum
dixeriint

eral Pascba

enim
lerrce.

superveiiiel in oiiines qui sedeiil super faciem orbis

Vicjilate itaque
,

inveniantur

cum posteaquam id cum Joanne in Bclbania illud

,

omni tempore orantes

ut digni

habeamini fugerc
tclligilur

isla oiiinia

qnw

futura sunt. Hicc in-

de unguento quod ipse narrantes lunc aiilem ipse dicat post sex dics futurum Pascba ? Sed qui ila movenlur non
inlelligunl

fuga,(piam MalilKcuscommeniorat.qux- non

Mallh;cum

ct

Marcum

illud

debel

fieri

bieme

vel sabbato.
vitoc, qiias

Ad

bieinen^ aiiieni pcr:

qiiod in Belbania de unguento faclum cral rccapitu-

linenl ciinx; Iiujus

Lucas aperle posuil

ad

bindo posuisse, non post illam de biduo proedicalioncni suam, sed ante

eabbaiiini vero crapula et ebrictas. Curae quippe trislcs

jam factum cum adhuc sex

dies

4135
esseiit

LIBER SECUNDUS.
ad Pascha. Non enim qiiisquam eorum
post

{]U
,

cum

cundum Marcum autcm

quod recapilulando
termisso
,

eodem Bethanisc convivio

dixissel,

biduum futurnm

Pasciia

sic

adjnnxit

ct ipse interposuit, simililer

:

prx-

de

illo

faclo iu Beihania, ut diceret, Post hx'c

,

cum

ila

se ordo narralionis tenet

;

Erat autem

essel in Beihania :sed Matihirusqnidem

esset, inquit, Jesus
essct Bellimia'
illa
:

Cnm

anlem

Pascha
cerdoles

et
et

aztjma posi bidttum

cl

qucerebant

summi
,

sa-

in

Beihanin

Maicus autem,

Cum

Scribw qttomodo ciun dolo tenerent

et occi-

quod uliquc

inleiligilur ct

anlcquam
anle sex
ilhul

derenl. Dicebant

enim

Non

in dle festo

ne forle lu-

dicercntur qusc ante biduum Paschx dicla sunt.

collij^ilur,
iLi

muttus

fieret

poputi. Ei Judas Scariolhes, unus ex duo-

Sicut ergo ex Joannis narralione

dies Pas'jiia3 vcnil iu

decim, abiit ad

summos
etc.

sacerdoles, ut

proderel

eum
quod

Betiianiam

faclum est
fit

{Marc. XIV, I-iO),

ctiim est,

Etiam hic inler

illud qiiod di-

convivium ubi de unguenlo prelioso

lio; inde venit

commcmora-

Ne
,

forle Inmutlus fieret popnli, et illud

Jerosoiymau) sedeus super asdlum;

adjiinxiniiis

Et Jtidas Scariolhes uvus ex duodecim,

illud

deinde postea geruntur ea q\\x narrant post hunc ad-

positum est

de Belhania,

qiio<i

recapilulando

vcntum ejus Jerosolymis

venil in Belhaniani
e^^t
,

gesta.

Ex

illo

ergo dic quo

dixcrunl. Lncas sane iiisain rein gestam in Belhania

prailermisit. Hiec diximus itropliT sex dies anle Pasclia,

atque illud de unguenlo faclum

isla

usque ad dicm quo

,

omnia gesla alque

dicta

quos dixit Joanncs, cuin

iii

Betiiania
,

rem gestam
iiliid

sunl

inlclligimns
,

etiam Evaugelislis non

comme-

narraref; et

biduum anle

Pasciia

qiiod Malth;icus et

nioranlibus

curreret dies
runt. Lucas

consumplum fuisse quatriduum, ul ocquem ante biduum Paschic duo delinieautem cum
ail,

Marcus dixerunt, cum post hoca se dictum

in

ipsum

Bethaniaquod Joaniies, coniineinorareiit.

Appropinquabat anlem
:

CAPIJT LXXIX.

De

coena in Beihania ubi mulier

dics feslus oztjmorum,

non exprcssitbiduum

sed hanc

unguento prelioso

Dominum
,

perfudil,
et

quomodo
,

inter

quam commemoravit, in ipso intervalio bidui debemusaccipere. Joannes verocum dicit, PyoximumeratPaschaJudworum {Joan.w, 55), non
propiuquitatem,

se congruanl Matihwtts

Marcus

Joannes

el

quo'

niodo

Lncw non

adversenlur iate atiquid atto temport

commemoranti.
15i. Se(|uiliir ergo Matlhanis ab eo !oco,
iibi
:

hoc biduum vull

Proindc
rasset
,
,

inleiligi

sed sex dies ante Pascha.

fincm

cum quaidam
:

post hoc dictum

commemo,

feceranius consideranda; narrationis, et dicit

Tmh;

lunc jam volens ostendere

Jesus
crcjo

quam proximum
ante sex dies
in-

congrcgati sunl priiicipes sacerdotum ei seniores populi

in alrinm principis sacerdolum, qni dicebattir Caiphas,cl

fuisse PascliD dixisscl

quit,

Paschw,

venil in

Belhnuiam, ubi fuerat Lazarus

xii, 1, 2).

consiltum feccrunt ttiJesuin dolo tenercnl,

et

occidcrent.

uwrluus, quem suscilavit Jesus {Id.

Fecerunl

Dicebant aulem
fieret in

Non
,

in die feslo
essel

ne forte tumultu
,

nutem eiccenamibi. lloc

illud est

quod conimemoranl

popnlo.

Cnm

autem

Jesus in Bethania

in

recapilulantes Mallhaeus ct Marcus,

post

cum jam

dixissenl

domo Simonis
recumbenlis

leprosi

accessii

ad eum mulier habens

super caput ipsim
,

biduum fulunim Pascha. Recapitulando ergo ad

,

alabastruin ungnenli pretiosi,

,

el effudil

ilhim diem rodeunt in Bellianiam

qui erat ante sex

et un-

ctc,

usque ad

illud iibi ait

Dicelnr
,

cl

dies Pasch;e, et narrant

quod Joannes de coena

quod

Itwc fecit in

meinoriam ejns {Malth. xxvi

3-13).

gucnlo

unde venturus eral Jerosolymam,

narrala sunl
,
,

et peractis

Nunc jam de

niulieie atque ungiiento pretioso (juod

illic qiia;

perventurus ad diem qui eral

in Belliania gestiim

est, consideiemus.
,

Liicas

enim

aiile

biduum Paseha

unde

isli

digressi sunt

ut re-

quamvis simile facluin commemoret

veni;it ejus, apiid

nomenqiie cou'

capiluiando commeniorarcnl quod ante in Belhania

qiicm convivabatur Dominiis; naiu

dicit
;

de unguento gestum est

illuc

cujus rei peracla narratione,

ct

ipsum Simonem

lameii qiiia iion est contra

,

iterum redeunl, unde digressi fuerant, id cst, ut

,

jam sermo Domini narrelur

duiini Paschai.
iii

qucm

habuit ante bi-

Nani

si

lollamus de medio quod gestum

Bethania digredientes ab ordine recolendo et re-

capilulandoiiarrarunt, et ipsum ordinem conlexanius,

ita

sermo
:

dirigitur

secundum Matlhseum dicente Dofiet, et

vel coutra inorem hominum ut si polest homo habere nomina duo multo magis possint et unum nomen habere boniines diio; potiuscredibile esl aliuni fiiisse ilium Simonem iion leprosiim, cudomo hoc in Bethania gerebalur. Nam nec Lucas jiis in Beihaiiia rcm geslam dicil, quam narrat et (|uam.

naluram
uiuis

iii

niino

Scilis quia postbiduum Pascha

Fitius ho-

vis

non commeinoret
sit;

civilatcni aul castellum, ubi faiii

minis tradetur,

ut

crucifigatur.

Tuiic congregati sunt

clum
tror,

inmen non videtur

eodem

loco versaii

principes sacerdotum et seniores populi in atrium principis

ejus narratio. Nihil itaque alitid iiitelligendum

nisi

arbi,

sacerdotum

qui dicebalur Cuiphas

el

consilium

non quidem aliam

fiiisse

muliereni

qiiai
c.sl,

feceruni, ut

Jesum dolo

tenerent et occiderent. Dicebant

peccalrix tmic arcessit ad pedes Jesu, et osciilata

ct lavil hicrymis, et tersilcapillis, el uuxit

autem,
pulo.

Non

in diefeslo;
abiit

ne forte lumullus
,

fieret in

po-

ungucnlo;

Tunc
,

unus de duodecim

qni dicitur Jndas

{

cui

Dominus adhibiia
ait

simililudine de du(d)us debitori

Scarioth

ad

principes

sacerdolum

Matlh.

xxvi,
,

bus,

dimissa esse peccata multa, quoniam dilexil

:

2-U),
tnmutius

etc. Inler illud

fieret in

enim

qiiod

diclum

est

Ne

niiillum
scilicet

sed

enmdem Mariam

bis

hoc

fecisse,

semel

popw/o, etilliid quod diclum est, Tnnc

,

alml unus de dnodecim

qui dicitur Jndas

inierposi-

quod Lucas narravit, cum primo accedens cum illa humilitate et lacrymis meruit peccatorum
remissionem {Luc.
vii, 36-50).

uim eslillud de Belliania, quod recapilulandodixerunl

quo nos praitermisso contcxuimus narralionem
insimiaroinus non repugnarc ordiiicm
,

Nam

hoc

et

Joannes,

ut

quamvis

noii
,

lemporum. Se-

narraverit

sicutLiicasquemadmodum factum esset tamen ipsam Mariam commendans com'

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
iiioiiioravit,

S.

AUGUSTINI

1156

cuin jani

ilo

Lazar rcsuscilaudo coepissct

vnluntatcm Matlliaius el Marcus eliam verbis expresserinl

cicteri
;

lo(iui, anioiiiuun

vonirot in Doliianiani.
,

Quod

ila

ibi

sed Judas proplorca dixerit, quia fur erat,

liairal

Enil aulein quidam

inquit

lauguois Lazarus

vero propter pauperuin curam

illo id

Jiiannem au,

a Uclhuma

de caslello Maiia; el

Marlliw sororis ejus.

uiiguenlo, et ex-

lem dc solo
maiidaui.

commcmorare

voluisse

cnjus cx
inti-

Mmia

auleiii eral

quw

uuxil

Doiuinum

hac occasione

liiiandi

consucludincm credidit

tasit pcdes ejus capillis suis, cujus frater

Luzarus

iufir-

tnabatur {Joan. xi

1, 2).

Iloc (liccns

Joaunes atlcsla-

CAPUT LXXX.
ei

Ubi
,

millit discipulos ut prceparent

lur Lncae, qui hoc in donio plarisx'i cujusdam Sinionis

manducare Pasclia
el

quomodo
Tunc
,

inter se

congruant

facluin

cssc

iianavit.

Jani

ilaquc

hoc

Maria

Maltliwus, Marcus
1

Lucas.
:

foccrat.
esl,

Quod

aulcin in Belhania rursusfccil, Jiliud

iioii

j7.

Scquilur Mallh.vus
dicilur
illis :
illi

abiit

unus de duosacerdo-

quod ad Luca; narralioncin

tribus
,

pcrlincl, scd

pa-

deeim

(lui

Judas

Scariolli

ad

priiicipes

riter narratur a

Joaniic hcilicci {Id. xii, 1xiv, 3-9).

tuin, et ait

Quid vuUis

milii dare,
ei Iriginta

etego vobis eitm

argenteos, cic,

8), Matlhaeo et

Marco {Marc.
igiliir ires,

tradain ? At

constituerunt

155. Inler istos

Mailhajuni,

Marcum

et

usque ad
stituit illis

illud, ubi ait,

Et fecerunt

discipuli sicul con-

Joannein

qucmadinoduin hoc conveniat allendainus,

Belhauia, ubi eliam discipuli, qnod
,

Jesus

el

paraverunt Pasclia {Mutth. xxvi,

dc quibus non est dubiuni quod eamdein rom narreni

14-19). Nihil in hoc capitulo contrarium pulari potest

gestam
Ires

in

omnes

Marco

et Lucai, qui

hoc idem similiter narranl {Murc.

,

coiumcmorant

murniuiuverunt adversws muUe-

XIV, 10-lG, et Luc. xxii

5-13).

Quod cnim
,

dicit
:

Mat-

rem (anquam de perdilionc prcliosissimi unguenti. Quod crgo Maltiiu:us el Marcus caput Domini unguonlo
iilo
illa

thxMis lle
gister dicit

iii

civitalem ad

queindam

el dicile ei

Ma-

Tempus meuin prope

discipidis

esl,

apnd

le facio

perrusum dicunt, Joaunes aulem pcdes, regnia

oslendilur non
,

Pascha cum

meis

eum

sigiiificat

quein

esse conlrarium

quani

demonet

Marcus domus,

et
in

Lucas dicunt palremfamilias

qua
eis
:

vol

dominum

slravimus
Ibi

eum de quinque panibus

iion

pasccret turbas.

cocnaculum demonslratum est, ubi

qiiod cigo interposuit Maltbaeus,

ciiim

qiiia

dcfuit qui

cl

quinquagcuos,

pararenl Pascha

cenlenos discubuisse commenioraret,

cum

alius quiu:

ad quemdain, tanquam ex persona sua studio brevitatis

qiiagenos dixerit, non poluit videri contrarium

luissel

posic-

illum

compendio
,

voluit insiiiuarc. Si
,

enim diceret
,

autcm

si

alius ocntciios
,

lanlum posuisset,

dixisse

ut

alius

quin(iungcnos
esse.

et

tamen debuit

inveniri

gisler dicit

Domiuum Itc in civilalein Tempus meuin propc

, ;

et dicile ci

Ma-

cst,

apud

te facio

ulrnmque factum

Quo exemplo

iiiformari

nos

Pasclia

lanquam

civiiaii diceiidnin essel, accipei^etur.

oporluil, si(ul illicadmoiiui, eliain ubi singuli

Evan-

Ac per hoc non ex Domini,

tujus

mandatum

narrabat,

gelisUc siiigula comniemorant,

lelligorc

utrumque
Proinde

factuni inet hic

sed ex sua persona interposuit, ad quemdain jussisse

{Supru

cap.

/id

n. 98).

non

solnm caput, scd

et pcdos

Domini accipiamus perfu-

Dominum ut irent ne liabcret neccsse totum diccrc, cum hoc illi ad insinuandam jubtntissciitcnliain suffi,

disse mulicrem. Nisi forte

quoniam Marcus

fraclo ala-

cere videretur.

Nam nemincm

sic loqui

utdicat, Ite
,

bastro porfusnm caput

commemorat, lam quisquann

absurdus

cl

caluinniosus est, ut aliquid in vase fraclo

quemdam quemcumque
ad
locutio, sed

quis nesciat? Si cniin dicerct

aul, ad qucmliljcl
;

Ite

ad

jiossct esse iniegra

negct remancrc poluisse, unde etiam pedes perfundcret.

niliil

non esset cerlus homo ad quem millerenostindant, quamvis tacilo

Sed cnm
ibi

istc

conlendcrit sic essc fiaclum

,

ut

lur (a)

cum cum ccrlum

Marcus
et

rcsidui

fiercl

nitens adversus

veritalein

ejus nomine,

Lucas. Sciebal quippe Uoiniilli

Eviiiigelii;

quaiilomcliusel rcligiosius contendit alius

iit

nns ad quem mitterci. Et ut eum eliam

tcbat, invenire possenl, pracmonuit

quos

init-

non

e-scil;i fracluin,

totuin effundorct, nitens pro

quod indicium sc-

veritate

Evangelii

llle

autem calumnialor

si

tam

querentur

do h

iininc gestante
.

aquiti

lagenam

vel

pertinacitercKcus

est,

utEvangelistarum concordiam
,

amplioram, ut eunt secuti

venircut.

ad domuin quain volebat,

dici
,

de alabaslro fracto frangere conetur

pcrlusos pedes autequam
integro remaneret
ubi fraclura
illa
,

prius accipiat
,

Cum

itaque

non hic possel

Ite

ad

illud

fractum essct

ul in

quomlibct, quod inlogritas qiiidein locutionis admillit,

scd hoc loco rei iiujus qujc insiiiuabalur veriias non
aduiitlit;
,

unde etiam caput perfundcretur,

lotum effunderet.

capite quippe

quanlo minus hic

dici

potuit

Ile

ad quem-

nobis ordinalccoiisuliagnoscimus, sed ordinale etiam

dam quod omnino nunquam

test?

recta loculione dici po-

nos

a pcdibiis

ad capul ascendimus.
facli

Sed plane discipulos a Domiiio, non ad quemlised ad

150. Cxlora

bujus nullam mihi videntur haalii

bel

quemdam hominom,

id est,

ad cortum

bore qiLcstioiiem. Quod eniin

dicunt discipulos

aliquem missos esse maniroslum

cst.
ta

Quod nobis ex
narrare
,

murmurasse de unguenti

eflusione preliosi, Joannes

et

persona sua recte potuit Evangcli

cerct, Misit eos ad

ul dite

anlem Judam commeinorat,

Jiidam significaium
in

ideo quia fur erat;

qucmdam,

ul dicerenl ei,

Apud

manileslum puto esse discipulorum nomine

,

eumdem

facioPasclia. Potuit eiiam sic, Misii eos ad

qucmdam

locutione

illa

quain de Phihppo

dicens

Ite

dicilc ei

Apud

lc facio

Pascha. Ac per

quinque panibus insinuavimus, plurali numero pro

singulari usurpato(i6id., n. 96). Potest etiam inlelligi

hoc cum vcrba Doinini posnisset dicenlis, Ile in civilatetn; intcrposuit ipse ad quemdam : non quia hoc
,

quiid el

alii

discipuli aut scnserint

hoc
,

aut dixorint,

aut eis Juda dicenle persuasum

sit

atque

omnium

(a) Haec difficullas locum deina.

noa habet

ia graeco

prbs

tiiH

1*57

LIBER TERTIUS.
dixerit
,

nrj8
coeteris lacitis iudieiis qui dicit
,
,

Dcminus

sed

iit

ipse nobis insinuarel tacilo

civilate,

aiqiie

hujusmodi
,

lie

Jiomiiie fuisse

quemdani
,

iii

ad

qiieni

Domini
sic

ad qiiemdam
qiiia

et dicile ei

ideo

non polesl
,

audiri,

discipuli inJltebanlur

ul

prspararent Pasclia. Ac
interposiiioncnj

certiim aliquem
iioii

vull

iiilelligi

cum

dicit,

ad

post hanc ex persona sua

duoriiin

qiieiiuiam, ct

cxpriiuit

quoii;odo

dignoscatur.

verborum, seqnilur ordiiiem verborum Domini diccnlis,

Qiiod
siliun

si

ex persona Evangelist;c dJctiun ilhid intcrpo-

Et

dicite ei

Macjister dicil.
Illi

Jam enim

si

quicras

acceperimus, eritqiiidem uecossitate brcvitatis

,

Ciii? rccle respondetur,

cuidam

liomini, ad qucin

subobbcura locuiio

sed (amen
,

iiilegra.

Qiiod vero
;

misisse insinuavit Lvangelisla,

iiilerposnisset, ad qncmdam
:

cum

ex pcrsona sua

Marcus lagenam
vasis genus,
ille

dicit

qiiam Lucas
signilicavil
:

amphoiam
ulerqtie

ille

niinus quidem usitala

;

modum

lamen

loculio, scd tamcii sic intellecta integerrima esl

si

aut

verilalem seiitenti;e cuslodivil.

1Ij8.

liabet aliquid proprielatis liebraea liiigua^,

,

qua per-

Sequitur MattlKcus

Vcspereautem facto dis-

liibetur scripsisse AIatlh;( us

ut eliam lotum cx per-

sona Domiiii dictum locutionis inlegrilate non careat,

viderint qui noverunt.
Saiio ila possel eliam
latinc

diri, si diceretur, Ile in civilalem

ad

quemdam, quein

cum duodecim discipuUs; el edentibus illis dixit : Amen dico vobis, quia unus veslrum me traditurus cst. El coutristati valde, cceperunt singuli dicere Numquid cgo sum, Domine? elc, usqiie ad illiid ubi ait,
cimibebal
:

vobis demonstraverit

nam

aqu;ic

portans

iioc

homo qui modo

vobis occurrerit lagejubcnti sine ambigui-

Res])ondens aulem Jndasqiii tradidit euin,

qiiid

di.vit :

Nuni'

ego stm, Rabbi? Ait

illi :

Tu

dixisti
iiuiic

(Mutlh. xxvi,

lale possel oblempeiari. Velut

etiam

si

diccret, lle in
illo

^O-^o). In his quce consideranda

niliil

proposuimus,
Evangelislse,
.

civitalem ad
l;ili

vcl tali

qnemdam ijui manet illo aut domo cum expressione loci

; ;

loco, in

afferunt qua;slioiiis eiiam ca;leri

et desigiia-

qui talia

commemoraiit (Marc. xiv, 17-21

Joan. xni, 21-27).

Luc. xxn,

lione

domus

possei intelligi, possct

(ieri.

His autcm

li-23,

et

LIBER TERriirS.
In

quo Evangelistarum a coeaae narratione ad Evangelii fiaem coacordia

textu, demoostralur.

collalo siraul ordineque digesto

singulorum

coii-

Prologus.

l.Jam quoniam omnium

in

(luatuor nar-

tiam

facit

quoe

et illorum

est.

Joannes aiilem de
sed

ralioincoversalur loco,
in fiiiem

quo necesse esleos usquc

corpore
plane

et

sanguinc Domiiii

lioc loco niliil dixit,

pariler:imbulare,necmultumdigredi ab invi-

alibi
*

multo uberius

liinc

Dominiim loculuni csse

cem.siciibifortealius aiiquidcommemorat, quod aliu,

prselermiltil; videliirmiliiexpedilius nos demonslrare

teslalur
a

(Joan. vi, 32-G4). Niinc vcro

siirrexisse
,

cum Dominum
lavissc
lioc

coena

ct

pedes discipiiloriim

posse omnium
lioc

Evaiigelistariim convciiiontiam
,

si

ab

cominemorasset
feceiil
,

reddila

eliam ralione cur eis

jam

loco oinniiim oniiiia coiitexamus

'

el in

unam
expli-

in qiia

Dominus

adliuc claiisc significaverat

,

narrationein f;iciemque
Iror
cari

digeramus. Sic crgo arbi-

per testimonium Scriptura;

ducaret
ejiis

ab eo se Iradi

qiii

maiitres

commodius
,

faciliusque id

quod suscepiinus

panem;

venit ad hiinc b)cum,

:

quem
,

ul aggiediamur narralioncm
,

omnia commemo,

cnoteri pnriter

iiisinuant
est spiritu
,

Cum
et

ha;c

dixissct
,

iiiquil,

raiiles

cmii

ex his omnibus

eorum Evangelislarum attesialioiie (]ui * quisque quod poluit aut quod voluit
:

Jesus, turbatus

protestatus cst

et dixit

Amen

amen

dico vobis
,

quia unus ex vobis tradct me.

commemoravil
cerentur,
conlraria.

ut

lamen ab omnibus
esl in

bx'C

omnia
sibi

di-

Aspiciebant ergo

sicut
,

idem ipse Joannes subneclil,

sicut Matlbceus et
:

qux demonstrandum

nuUo

csse

ad invicem

discipuli

hwsitantes de quo diceret (Id,

,

CAPUT PHIMUM.
traditore ejus
,

De ccena

xm,
Domini
et

2-52). Et contnstati
,

Marcus
eyo

de expresso

dicuiil

coeperunt

ei

singillatim dicere

Numquid

quemadmodum

inler se quutuor cun-

sum? Al
Qui

ipse respondens ail, sicut Malthseus se^juilur,

veniant.
2. Ilinc
igilur

intingil

mecum manum

in paropside, hic
ila

me
:

Iradet.

incipiamus secundum Matlhccum

,

Et sequitur idem Matth;ieus

quidem liominis vadit
autc.m homini
illi
,
,

subneclens
de

Filius
:

Ccenantibus autem eis

dixif
,

accepit Jesus

panem

et
:

bene-

sicut scriptum est

illo

voi

ac (regit

deditque discipulis suis,

et ait

Acci-

per

quem

Filius liominis tradetur

fuisset

pite, etcomedite; hoc esl corpus

meum

(Maltli.

xxvi
(ilVnrc.

bonum
et

erat ei

si

natus non

homo

ille

h\ bis

2 ^26). H;ecetMarcus Liicasquecommemorant

XIV, 17-22,
et

Marcus hoc eliam

:

ordiiie consonat.

Deinde Mat,

Luc. xxii, 14-23).

Quod enim Lucas

dedit; illud
solet
;

Ihreus subjungit
dit

Respondens autem Judas

qui Iradiilli :

de calice bis cornmcmoravit, prius aniequam paiiem

daret, deiiide posieaquam
superius di\it
,

eum,

dixit

Numquid

ego sum, Rabbi? Ait

est
,

Tu

panem
ut

quod
vero

dixisti. Eliain hic ;ion

expressum
intelligi,

utrum
,

ipse es-

prscoccupavit

iilud

set. Polest

enim adhuc
hoc

tanquam

Non ego

quod ordine suo posuit, non commemoraverat superius

:

dixi

potuit etiam

sic dici a

Juda et a Doinino

ulrumque aulem conjuncium hanc senten^

respondcri, ut noii omnesadverterent.

* Mss. optima; notse Corbeiensis et Remigiensis, praeter locutum esse testaalios iiaucos, omittuut, liinc tur : at habent tamca cum c;eleris verlja illa, sed plaw

Uat. et Er., seriemque. sic Mss. Ai ediii Er. et Lov.,

his,

Apud

mminum

cum eorumdem Evange^

elc

hslwuinatksialione quid ex

alibi

multo uberius.

H59
3.

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
Deindc seqnitnr M;ttlba>us
cl inscril niyslcrimn
iliscipiilis
cl;itnni, sic-

S.

AUGUSTINI
ei

iieo

lectionem liabucrilis ad invicem. Dicit

trus
:

Simon Pe:

corporis ct sangninis a Doiiiino

ul ct Marciis ct

Domiiic,

quo vadis? Kespondil Jesus

QijO

Lncas. Sed cum

tradidissel c;\iiceni,

ego vado non poles

me modo
Petriis
:

sequi

seqneris

au-

rursus de iraditore suo loculus csl, quod Lucas pcrVevumtanien ecce manus Iradentis me, so(initur dicens
:

lem postea.
soqni
iiiodo
?

Dicit ei

Qiiare non possum te

te

animam me:mi pio

:

ponam.
ler

Ue-

mccnm est dum ifuod

Hli

in

uiensa

ct

quidem Filius hominis iecunvadil;

spondil Jesus

Animam tnam pio me pones? amen,

,

definilum est

verumtamen vw liomini

amen
negcs

dico

tibi

non cantabil gallus donec

me

perquem iradetur ! Ilicjam iiitclligendum esl illud coMScqui quod Joanncs narrat isti autcm pr;t!lerniisicut Joanncs quacdam prrctcrmisil qu;t^ illi serunt
, ;

(Joan.
sua

\m, 53-38

).IIoc de prscdicta ne-

gatiime

Petro non

solus
,

Joanncs,

ex

cujus

dixeruiit.

Cum

ergo post traditum caliccm dixisset

a

Luca posilum est, Verumlamen ecce memecumestinmensa, clc, conjungimanus tradentis Eral ergo recumbens tur iilud secundum Joannem
Dominus, quod
:

nnus ex discipulis ejus

Jesus
:

iii

sinu Jesn,

quem

diligebal
ei
:

iniiuil

ergo

liuic

Simoii Pclrus, et dixil

Itaqne
ci
:

modo ista interposui sed et ceteri tres commemorant [Mallh. xxvi, 50-55; Murc. xiv, 26-51, el Luc. XXII, 31-54). Nonsane omnes exuna eadem quc occasione sermonis ad oam commemorandam nam M;ittli;us et Mnrcus pari prorsus orvoiiinnt dine ct eodcm narralionis su;c loco eani siibnectunt ambo posleaqnam Doininus egressus est ex illa
l'^vangelio
:

Quis est

de quo

dicit ?
,

cum

recubuissel
,

illc

doino,

iibi
,

manducavcraiit

Pasclia

Lucas vero

el

supra pcclus Jesu

dicit

Domine

qiiis

est?

Joannes

anicqnam inde

cssct cgrcssus.

Sed

facile

Respondit Jcsus
rexoro.
Et

llle

cui

ego intinctum pancm porpanein

,

possemns

inlclligere aut illos

dnos eani rccapitulando

;

cum

intinxisset

dedit Jud;c Siintroiil

posuissc, aut istos praioccnpando

rct

iiisi

magis move,

monis Scariolli. Et posl buccellam, tnnc

ilium salanas.
4.
liic

in

qnod tam diversa

non tanlum vciba

,

sed etiam

sententias Domini
est,

praMiiitluiit

quibus permolus Pe,

videiidum

ne non solum Luc;, qui jam

trns illam

proesumptioncm prorerict

vel

cum Doiiitel-

dixeral inlrasse satanam in cor Jndaj, quando pactus

est lunc ret
,

miiio vcl pro

ligi ler

Domino moricndi,
Cliristi, et ter

iilmagiscogaiit

cum

Jud;eis, ut

cum
,

accepta pecunia Irade-

eum

expressisse pr;n^sumplioneni
illi

sed eliam sibi ipse Joaiines repugnare videatur,

sis locis

scrmonis

suam divcrDomino rcspon-

qui jam dixerat snpcrius

accipercl.

aiilequam islain buccellam

El coena facta,

in cor ut traderet

cum jam diabolus iinmisisset eum Judas. Quomodo ciiim intrat in

snm quod cumessel aiiic galli canlum ter nogalurus. aliquaiilum disjun6. Neque enim incredibile cst
,

clis iiitcrvallis

tcmporis Petrnm
,

cor,

iiisi

immiltcndo iniquas persuasiones cogitationi'?

praisumendum
contextim

sicut

commotum esse ad ad ncgandum vel ei Dominum

;
:

Scd nunc intelligcre debcmus a diafcus bolo Judam plenius esse possessum sicnt conlra in bono, illi qui jam accepcraiit Spiritnm sanctum
iniquorum
:

aliiiuid tersimililer
,

rospondihse

quandoquidemctiam
rcbus aut vcrbis
,

luiUis

aliis inleiposilis

post resurreciionein tcr

illum interrogavcril

utrum

quaiido cis

post resuricclionem

insnfflavit dicens,

eum
jpse

aniet, et

ei

ter

boc idem respoiidenti eliam

Accipile Spirilum sanclum [Joan. xx, 22); postea

eum

mandatum de

pasceiidis ovibus suis

unum idemHoc aulem Domino

sic

cum dcsupcr
iit

missus csset

die Peiitccosles, utiqiie

quc ter prscccperit (Joh. xxi, 15-17).

csse credibilins
,

plcnius acccperimt. Posl bucccllam ergo tunc intio-

quod

ler osicndoril

prssumptionem
ter a
,

ineum salanas jpsc commemorat,

citius.

<

Et,

sicut conlexlim Joannes

suam Pclrus,
audicril
j,)i|,o
,

cl

do Irina sua nogatione

<

dicit ci

Jesus

Quod

facis, fac

ex ipsis Evangclistarum verbis

diverse ac
divcrsa

(pne a Do,

IIoc
dixeril

autem nemo
ci.

scivit

discumbentium
,

ad

dicta

conimcmorant

qnid

Quidam cnim pulabant

quia dixit
ci

(|uia

locu-

probalnr. Ecce mcminerimus quod nuiic iiiterposuiex

los liabebat

Jiidas,

Jesus

% Eme

ca

Evangelio Joannis
],i,c

lioc certe dixerat

Filioli,ad-

qna; opus sunt nobis ad diein feslum; aut egcnis ut

aliquid daret.
exiit
dicit

modicnm vobiscum sum.

ct vobis
,

Qu;erelis

mc;

et, sic-

Cum

eigo accepissel

ille

bucccllam,

ut dixi Jndacis,

continuo,

Eral antein nox.

Cum

crgo cxisset
,

nirc

quo ego vado vos non polestis vcdico modo. Mandatum novum do
,

Jcsus

Nunc

clarificatus est Filius liomiiiis

:

et

vobis

ut diligalis invicem

sicut dilexi
lioc

vos

ut cl

Dcus

clarificatus cst in co

ct

si
iii

Dcus

clarificatus cst

vos diiigalis
quia
tis

invicem.
cstis

In
,

cognoscent omiies
habueri:

in eo, el

Dcus

clarificabil

eum

scmeiipso, et conli-

mei
ad

discipuli

si

dileclionem

nuo

clarilicabit
II.

eum.

inviccm.

Dicil

ei

Simon

Petrus

Doest,

CAPUT
5.

De

modum

prmlicia neyalione Pelri, quemadostenduntur niliil inlcr se repucjnare.

mine, quo vadis? Nempc liic manifestum cx illis vorbis motum esse Petrum ut diccrct

Do-

Filioli.

adbuc modicum vobiscum

sicut
di.xi
:

suni.

Quoc-

relis rae; et,

Jmheis, quo ego vado vos

mine,quo vadis? quia diccnlem audicnit, Quo ego vado vos non potestis vcnire. Respondil Jesus eidem
Petro
ris
:

non

polestis

vcnire

el vobis dico

modo. Mandaiiivicem
,

Quo

ecjo

vado non poles

ille
:

me

sequi

modo; seque,

lum novum do
ut dilexi vos
,

vobis,

ut

diligalis

sic-

aulem postea. Tunc

secjui le

Quare non possum

le

iii-

ul ct vos diligatis invicem.

estis
,

In
si

hoc
di-

quit,

modo? animam vieam pro

ponam.

cognoscent omnes quia nici discipuli

Huic pr.iosumplioni respondit Dominus futuram ejus

negationem. Lucas aulem
xisse

.Mss.

SicMss. Editi autem, persuasiones cogitationuminiquarum. prope omnes, dicil ei Jesus. Duo e vat. et i;al., dixe-

cum commemorasset

di-

rU-Gvxc.yUgei.

Dominum

Simon, ecce satanas

expelivii vos u(

1161
eribraret sicut triticum
:

LIBER TERTIUS.
ego aiitem rogavi pro
le,

H6^
primum
canIres,
illi

ut

non

noctis completa invenirctur, quseante ipsum

aeficiat fides tua; et tu, aliqnaudu conversus,

confirma
,

completa probaretnr? Sodquia anteprimum

gaili

fralres tuos

tuiic subjecil
el
,

Pelruni respondisse
in carcereni et in

Doliodie

lum

coepta esl

illa trin;\

nogalio, attcndcrunt
esset

mine, tecuni parutns suni

ire.

niortcm

non quando eam

(|uanta
'

completiirus

Potrus,
;

sed
quia

Et

ille dixit :

Dico

tibi

Pelre

twn cantabit

fntura esset, et

quando coepinra

id est,

gallus, donec ter abneges nosse

me.

Quam

lioc aliud sit,

trina, el quia antegalli

canlum
galli

quanquam

in

animo
inlel-

unde Petrusad prasumendura permolussit, qu^s non videal? At vcro Mallha^us, Et lujmno dicto, inquil exierunl in montem Oliveti. Tunc dicit illis Jeaiiud illud
,

ejus, et anle
ligi.

primum

cantum

lola possit

pla
tola

Quamvis cnim verbis negantis ante primum coeante secundum autem galli cantum pcracta sit
illa

sus

Omnes
est

vos scandalum patiemini in

me in
,

isla nocte.

irina negatio

tamen affectione animi

*.

et ti-

Scriplnm

enim

Percutiam pnstoreni

el

dispergen,

more

Polri ante primiim lota concepta est

Nec

in-

tur oves gregis.

Postquam autcm resurrexero

Sic

prwceQiiid
illis ',

terest quanlis
tiata sit,

morarum

intervailis triiia

voce enungalli

dam
vel

vos in Oalilwam.

prorsus et Marcus.

cum

cor ejus etiam ante

,

primum

cantum
sed

liabont eliam h;c verba vel senlentia? simile

qi.''i'i!S

tota possederit

tam magna

scilicct

formidine imbi,

secundimi Joamiem, vel qnibus secnndum

relulil
:

bila

nt
el

posset

Dominum

non s(dum semel

negare
,

Lucam
ergo

Pelrus

prssumplionem suam? Et
,

hic

iterum

terlio inlorrogatus
^,

ui reciius dili-

ita

sequitur

Itespondens autem Pelrus

fuerint
:

ait illi

gentiiisquo altcndentibus
est

quoniodo jam nia>clialus

qui

Etsi omnes scandalizali

in

te,

ego

nunquam
quia in
Ait.

niulierem
(

in

corde

siio

eam

viderit ad

concu-

scandalizabor.

Ait

illi

Jesus

Amen

dico
ter

libi,

piscendum
coiioeperat

Mattli. v, 28); sic Petrus

quandocumque
anirao

hac nocte antequam gallus cantet,

illi

me

negabis.
,

verbis ederet limonMu,

,

quem lam veliementem

Petrus

Eliamsi uportuerii

me mori lecum non

le

ut

perdurare posset usque ad lertiam

tempori desnrficiens
galii

negabo. Similiter et

omnes

discipnli dixerunt.

roniiiii nogationoin, toii trina negatio ei

piilaiida ost
,

7. Hsec pene ip-is verbis eliain .Marcus

commemo(|nenia

qiiando
:

eum

trina;
si

negalioni

rat,

nisiquod non generaliter, sed distinclius,

lininr invasit
uiiii

ex qiio oliam
pulsato

post

primnm

can-

admodum
Amen
dico

futurum esset, expressit dictum

libi
,

Domino,

iiioipeieiil,
ilia

inlerrogalionibus peclore,
sic absiirde

quia tu Iwdie in nocte

Itac,

prittsquam

vo; ba

iiog:itionis

ernmpere, nec

atque

bisgallus vocem dederit, termees ncgalurus.

Cum

i(a-

mcHdiiciler anle
(lii;indo

galli

canlum

ler

negasse diceretur,
timor obsederat

que omnes dicanl pra-dixisse Dominum quod euni Petrusesset negalurns anleiiuam gallus canlaret, non

anle
,

galli
''

cantiim

lanlus

nienl

111

(jui cuiii

pos^et usqiie ad terliam negalio-

autem omnes

dicaiit quolies gailus

canlaret

Marcus

neni perdiiccre. Multo niinusigiujr inovcrodebel, quia

tiina nog:.lio
fanliiin

hoc solus narravil non congruere caneris

expressius. Unde nonnullis vidctnr

,

etiam Irinis negantis vocibus ante galli

,

quia paruni allendunt, et

copUi

eisi

non ante prinuim

galli

cantum
,

maxime eorum obnnbilalur inlenlio,cuni adversus

Evangelium animoindniuitur
negalio, trina negalio est. In
sit
liostili.

ponict;! ost. Tan'!u;im si ;ilicni diceretur,

Hac nocle
,

Tola oniin Peiri

naniqiie pi-rman,

aiilcquam gallus cantel

ad

me
:

sciibes cpistolam
iilique
si

in

cadem

qna

mi!ii lor convici;iberis

galli canliuii

non

eam ante

trepidatione animi
ei

proposiloqnc mendacii
sil,

dn-

omncm
nium
fuisse

.scribere inciperet,
,

el post pri-

necadmonitus quld
negatio,

prxdiclum

amaro
,

(letn et

galli

canium

linirel

ideo

dicendum erat falsum

qui dixit ex persona
ter me es cum ad eum,
,

cordisdolore sanaretur. H;ec antem lota

si

id est Iriiia
fal-

pru^^dicluin.

Marcns ergo de ipsarum vocum

,

post

primum

galli
:

canliim inciperel,

intervallis

planius elocutus est

sum dixisse viderentur tres quorum Mattiianisdixit, Amen dico tibi quia in Itac nocte unlequam g dlus Petre caitlet, ter me negabis ; I.ucas aulem, Dico tibi non eantabit liodie gallus, donec ter abneges nosse me Joannes autem Amen amcn dico tibi non cnntabil getllus donec ter me neges. Diversis onim verbis et verborum ordine eamdem oxplicavpriint siMitentiam quod anlequam galliis cantarot, dixisse Dominum ter eum Pelrus essel neg;Uurus. Rursus si lotain trinam negationem ante peregisset, quam cantare gallus
, ,
, , ,

Domini

Priusquam
lla

bis gallus voceni dederit

,

negaturus.

gestnm esse apparebit

narralionis
evangeiicae.

dcm locum
etiam
illic

venerimus

ut

ostendatiir Evangclislas sibi congruere.

8. Si aiitem

quicruntur ipsa omnino verLaquae Petro

Dominns

dixerit;

neque inveniri possunt,

senlentia

et

super-

Iluo (|ua'ruiiliir;

cum

ejus, propter
in

quam
Sive
^

cognoscondam vcrba prolerunlur, etiam

Evaiigclistarum verbis possit esse

diversis

notissima.

ergo diversis

sermonum Domini

locis

commolus Pesuam,
ordinc

inciperet,

supfrflno dixissc Marcus deprebendeietur

Irussingillatim ler enuntiaveritprsesumptionem

el ler ei

ex persona
nocte Itac
,

Domini

Amen

dico
bis

tibi

qnia tu liodie in
,

Dominus suam negationem

pra^dixerit, sicut

priusqnam gallus
es.
,

vocem dederit

ter

me
iila
,

probabilius indagatur;
possint

sive aliquo narrandi

negaturus
bis
,

Qnid enim atlinebat dicere, priusquam

si

omnium

Evangelistarura commeniorationes in

quando

ante

primum
omnes

galii

canlum
cantiis

lola

uiuim redigi, quibus demonf;tretur semel

praedixisse Petro praesumenti

Dominum
negaiurus

Irina negatio
el iinte

complerelur,
,

sinuil et antc
galli

secundiim

quod eum

lertium

et anle

ejusdem

'

Hic

legendum cum Mss.

Er.

et editione Ratispouensi
'
'

noa

2
'*

avlvM uU apud

et Lov., qui habet etiam Itcec verba vel

senlentiamsimilem.

Kss.,quanta. Lov., quando. Sed meUus editi aliiel ua Mss. el i\al. At Er. et Lov., coepta est. la sex Mss. adtiitum hie csl, videlur. ecim. Mss. prope omnibus et Rat.,

Sanst. August. IIL

fTrente-scpf.J

4165
essct
;

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
miiia hic Evangelistariim repugnaiilia depre,

S.

AUGUSTINI
illi

1164
:

scundalizabor. Ait

Jestis

Amen

dico

tibi

quia in

liendi pdloril

siciil

nulla est.

hac nocte

antecjuam gnllus canlel, ler

:

me

negabis. Ait
,

CAPUT

III.

De

liis

quce dicta sunt a

,

Domino donec
nihil

illi

Pelrus

Eliamsi oportuerit
et

me mori tecum

non

te

exiret dc

domo

ubi coenaveranl

quemadmodum

negabo. Similiter

oinnes discipuH diverunt [Mutth.

;

discrepare monslrenlur.
9. Ntiiic orgo
Liis oniineni

XXVI, 30-55). nyec sccundnm Maltliicuui inscruiniiis

qnantiim possumus, ipsum ex omnl-

sed el Marci penc ipsa ct loiidem vcrba sunt (Marc.

XIV, 26-31),
nisi

jam sequamiir.

Cum

itaque
,

sccundum

quia distat iilud quod de galli caiiiu

Joannem

lioc

Pelro prx-dictum esset

scquilur idem
:

Joaiincs, cl
tiirbolnr cor

conscrit Domini sermonem, dicenlis Non veslrum. Credilis in Dcum, el in me crcdile:

jam supra enodavinius. CAPUT IV. De Itis quce

gesta sunt in illo pra;dio vel

post

horto

quo ex
triutn

illa
,

domo
est

ccenam
,

venerunt
et

quomodo
tacel.

id

:u doino Fiilris mei

mnnsiones multw sunl

Matilicei
,

ctc.

Scrconsonantia demonstretur

Marci

Lucee

nionis

ejiis |ir;x!c!ara

maximeque
ilhiin
*

siil)iiniia

diu iiarrat

quoniam Joannes de hoc

donec conlexlim vcniatad

nus
:

locum
le

u!)i ail

Domi10. Conlexit ergo narrationera

;

Pater juste
te

et

vmndus
et

non cognovil

ego

Mallhsus

ct dicil

Tunc

autem
et

cognovi
eis feci

el ii

cognoverunt quia lu
,

me

venil Jesus cutn

,

illis

in villatn quoi dicilur Celhsedicit

mlsisti ;
,

nolum
qua

nomen tuum
me,

mani {Mallh. xxvi

(Marc. xiv
,

nolum faciam

5640). IIoc
lioc et
ait
:

et

ut di-

Marcus

lectio

dilexisli

in ipsis sit, et ego in ipsis (Joan.

52-42)
,

Lucas non expresse noibat

xiv-xvii
quis

).

Cum autem
cis:

minaio pr;dio
facta esset contentio inter eos

cmn

Et egressus
:

secundum

eorum vidcrctur
dixi't

essc

major

sicui

Lucas comme,

consuetudinem in tnonlem Olivarum

illutn et

secuti sunt autein

discipuli.

moral,
et qtii

Reges gcnlium dominuntur eorum

,

Et cum

pervetiisset

ad

locuin

dixit

illis

Orate ne

inlretis in

poteslatem liabenl super eos

sic
:

bcnefici vocantur. Islc locus est, cujus

,

tentationem {Luc. xxii, 59-46).

illi

nomen
c

Vos autem non

sicut junior

sed qui major est in vobis

dixerunt Getliseniani.
,

fiat

Ibi

fuisse

inlelligiinus borluin
ita

qnem coniniemorat
dixisscl Jesiis,

^; ct qui prcecessor est, sicut minislralor.

,

Nam
sicut

Joannes,

narrans

quis mnjor est

?
:

qui recwubil, an qui ministral?

Hac cum
quem
, :

egresbus esl
uuteni in

nonne qui recumbil

qui ministral

Ego

medio vestrum sum

qui

cum
>

discipulis suis iraiis

torrcntem Ceipse
et

dron

ubi eral liorlus, in

inlroivil
,

vos aulem eslis

permansislis
discipuli cjus

{Joan. xviii

mecum
snper

\). Deiiide

in tentalionibus meis.

Et ego dispono
,

vobis, sicut

MaltiiKum

dixit discipulis

Sedele hic

secundum doncc
,

disposuit mihi Pater incus

regnum

ut cdatis et bibalis
et

mensam meam

vadam
filiis

iiluc et

orcm. El assuinpto Petro

et

in

rcgno nico,

duobus

sedealis

supcr

tlironos, judicantes duodeciin tribus Israel.

Ait

aulem
,

Zebedaci, coepit conlrislari et moeslus esse.

:

Tunc
;

ail illis

Tristis est

Dominus Simoni

sicut

Lucas ipsc
,

subjiingit,

Simon

anima raea usque ad niorlem

oians
dicens

suslinele bic et vigilate inecum.

luni
,

Et progressus pusilet
:

ecce salanas expelivit vos

ut cribraret sicul trilicum

procidit in fiicicm suain

si

ego uulein rogavi pro

te
,

ut

non

Mi

deficiat jides tua

; el

lu

Paier,
aliquando conversus
ei
:

possibile

est,

iranseat a
,

me

calix iste

confirma fratres tuos. Qui dixit

verumiamcn non
nit

sicut cgo volo

,

Domine, tecum paralus

ire.

sum

sed sicui lu. El ve;

et
,

in

carcerein el in

ad discipulos
:

ct invenil eos dorniiciilcs

et

dicit
?

morlem

Et

ilte dixit
,

Dico

libi

Petre, von canta-

Pelro

Sic non potuistis una iiora vigilaie nieciim

bit Itodie

gallus

donec

ter

abneges nosse me. Et dixit

et

Yigilale, et oraie ut
ritns (juidem

non

inlretis
,

iii

lcnlaiioncm. Spi-

eis

Quando

misi vos sine sncculo et perd

illi

calcearuiii

promplus

est

caro autcin infiinia. ite,

mentis, numquid uliquid defuit vobis? At

Niliil.

dixeriint
,

secundo
liic

abiit ct oravit

diceiis

P.iter

nii,si
fiat

Dixil ergo
simililcr el
,

eis

Sed nunc qui

:

luibel
,

sncculum

non polcst
niientcs

calix transire, nisi biljani iiliim,

,

tollat

peram

cl

qui non hubet

vendat luni-

volnnias tua. Et venit iLcriim

:

ct iiiveiiil

cos dor-

cani

suam

el einal

gladium. Dico enim vobis, quoniam

est
,

erant enim oculi

eorum

gravati. Etieliclis

(idhuc lioc

qnod scriptum

oporlet impleri in me, Et

illis,

ilorum abiit, ct oravil tcrtio, eumdcin serino-

cnm
Itic.

injustis dcpntnlus est.

illi

Elcnim ea quw sunl de me,

:

nein dicens. Tiinc vcnit ad discipulos suos, el dicit

illis
:

finem hnbnit. Al

dixerunt
:

Domine, ecce
,

gladii 38).

duo
Et

Dormite jam
,

cl requiescite

cccc appropin-

Al

ilte dixit

eis

Satis est [Luc. xxii

24

quavit bora

el

Filius hominis
,

tnidetur in

maniis

hgmno
riiiil,

diclo

sicnl iMallh;cus ]\Iarcusqiie

commemo:

peccalorum. Surgite
qui

camus

ecc appiopinquavit

exiertmttn montetn Oliveli.

Tunc

dicil illisJesus
isla

mc

Iradet.

>

Oittnes vos

scandatum
,

patietnini

in tne in
et

nocte.

11. Ihcc etiara Marcns, eoque prorsus

modoatque

Scriplutn est eniin

iiir

Percutiam pa torem,

dispergen-

ordiiic conserif, aliquando brcvius (luasdain conslrin-

oves gregis.

Poslqnnm autem resurrexcro, priecedam

ait
illi

gens

scntciiti;is, ct aliquid inagis apcriciiis.

Nam

vide-

vos in Vatilceatn. Respondens uuletn Petrus,

Etsi oiimes scandulizali
fuerint
in te
,

tur hic

scrmo secundum Matlhoium

,

taiiijuam sibi ipsi

ego

nunquam

contrarius
disci|ul)S

quod post terliam

illis
,

oralioiieni

venit ad
,

suos et dicit

Dorinite
,

jam

el

re-

in edilis oniissa erat parlicula, ct ; quK hic in melioris notai Mss. Labelur, necaoQ ia aaliquis Corbeienslbus Bibliis
* <'t

quiescile

ecce appropinquavit hora

et

Filius hominis
,

iutex u gneco.
^

Iradetur in tnaiius peccalorum.

Surgite

eamus

ecce
,

minor. At Mss., siaitjunior : sicetiam antic|ua C(jiiK'ieusia Biblia et Auguslini Speculum ; juxta gracc.
F-dili,

miU

appropinquavit qui

me

tradet.

6s

neciteros.

Dormiiejatn,

et requiescite,

Quomodo enim snpra cum conneciat ecceap,

U65
propinqnavil

LIBER TERTIUS.
hQra
;

el ideo dicat

Surgile

eamus''

vis,

omnia enim
islum.

tibi

po&nibiHa

sunt

(ransfer

me

Qiia veliil repiigiiaiilia coiiiinoli (lui loguiil, coiiaiUiir

ilo

calicent

promiiiliare

quod dicUim

esl

Donnite jnm

el re-

quicscite, iaii(|uam ab exproljrante, iion a permitlenle

sil

14. Qiiod auiem ipsi^ Marciis, iio;i soluiii Ptiter, sed Abba, Pater, oiim dixisse commemoral, hoc est Abba
liehraice, qiiod est laline Pater. Kt lorlasse Doniiniis

diclum. Qiiod recte

ila lioc
el
,

licrei

si

esset nccesse

cuin

veio Marciis

commemoraverit, ut cum
,

dixissct,
;

proplcr

aliqiioil

sicramiMiluin
S(;

iilr;im(|ii('

dixeril

vocor-

Dormile jam,
deinde
viinis
:

requiescite

adjungerel,

sufficit

et

lens oslrn,l('re illain

liisiiiiain in peisoiia siii

ctii

iiiferret

Veuit liora;ecce tradetur FHins liodictinn

poris, id esl Ecclesia;, siiscei.isse,

gularis lapis
,

facius esi an-

uliqiie inlelligiliir posl illud qiiod eis

,

venienli ad

(miiii

p iriini

(;x

Mebreis

ad

csl

Dormite jam
,

et

requiescile, siluisse

Doniinum
;

qiios pcrliiiel

quod

ail, Abb^i; piiitiin

i^(i?('.'(p/((',s

ex GeMiiJMis ad
ii,

aliquantum
intulisse,

ut lioc fierel qiiod permiscrat

liora.

et tuiic
illa

quas perlinci qiiodait, Paulus

tiiin,

U-i2-2).

Eiiam

ecce appropinquavit

Ideo
est
,

post
sufficil,

aiiosloliis

non

pra>leriiiiii,'iis lioc

sa raiiien-

verba secuuduin Marcuni positum

est,

id

In quo clamamus,
el

in \i\\l,Ahb(i,

Paler{Roin. vin,

quod

requievistis

jam

sunicil.

Scd quiacommeDomini, provcibis

ali.i

15)

ilerum

aii,

Misit Deiis

SpiriiHmsnum
iv,
ti).

cordu

morata nou

esl ipsa iiilerposilio silenlii

iiilelli.'ctum
,

vestra,

clamanlem Abba, Paler [Calat

Oporluit

plerea co;irctat

ul in

illis

enim

iit

boniis m: gisler el verus s;ilvator iiifirmioriin se ipso deinoiistraret

si qiia forte

pronuntiatio reiiuiralnr.
12. Liicas

bus conipalieiis,
:

non debere

auiem prselermisit quotiesoraveril

tacuerunl,
el

dixit

suos martyres desperare,

cordibus eoruin

sane quod

isli

oranlem ab angelo conlcrram, Ciim ergo

el venissel
:

irrcperet siib lempns passioiiis ex buinana fragiliiale

Irisiilia,

forlatuin, et proiixius oruniis siidorem fuisse sangui-

cum eam
De qua
:

vinc.reiil, voluiilati bu;e

ille

pr*poiiendo

neum,
dicit,

el giitlas

deciirreiiles in

volmiialem
consiilil.
riiis

iJei, (|uia

scit

qiiid

cxpedial quibus
est ul iibe-

El cum surrexisset ab oralione,

ad

di-

lota rc

non niinc tempiis

scipulos suos,

non expressit quota orationc

nibilo ta-

disseratur

agiliir eiiim
in

niodo de convenieiilia

men
in

illis

duobus repugnat. Joaniies vero posieaquam

dicit

Evangelisliuum,
lubiiter discimus
veril;ilein,

quoiiim diversilaie verborum saaliud

iii

horlum iiigressum
Judceis ad euni
igitur

cum
,

discipulis suis, noii

iioii

verbis ad audieiid;im

commemorat quid

illic

egerii

doiiec ejus iraditor

veniret.

quain senteiili;im loqiientis esse reqiiiren-

cum

comprebeiidendum

dam.

lloc

estenim Pater, quod Abba, Pater

,

sed ad

13. Tres
sicul eliam
rietale
,

isli

eamdem rem
ler posset
'

ila

narraverunt,

saciMmentiiin iniimandum

pl;iiiius

est Abba,

Pater;

unus

homo

cuin aliquanta va-

ad uiiil;ilpm siunilienndaiii,

suflicit Pater.

Et

Domi-

nulia

lamen adversitate. Lucas eniin, quan-

num quidem
sed
taiiien

A/)ifl, Pa/(?r, dixi.sse

credeiidum est
nisi aliis dicentiillas diias

tum ab

eis progressus, id est avulsus fuerit ul oraret,

est lapidis.

non eluceret sententia,

wanifestius aperuit, dicens, quanlum jactus

bus Paler, demonsinretur sic esse

Eccle-

Porro autem Marcus primo ex verbis suis idein narravit rogasse

sias ex .Jmheis et Gra'cis, ul eliain uiia sit.

iiiielloctii

Ex

illoergo

Dominiim

ut

si fieri

possct, transirel ab
calicis

dictum

esl,

Abba, Pater, qiio idem Dominiis

eo

illa liora, id esl

passionis,

quam

nomine niox
catiilli

^''^'

'^^^
.

Dabeo

alias ov,'s

quw uon

sunl de

lioc ovili

significavii.

Deinde verba ipsa Domini

libi

sic eiiuiiiiavii:

Geiite.s

ulique signilic^ins.

cum
et

baberet oves etiam in

Oporlet
(

Abba, Pater, omnia

possibilia sunt; transfer

si

populo Israel. Sed

^ci>

(|uia seciitus adjecit.

me

et

cem hunc

a me.
et

Quibus verbis

adjungas quod

udducere, ul

sit

unus grex

unus paslor

Joan. x.

duodixerunt,

quod ipse etiam Marciis ex persoiia

ita

suapariter supra posuit,

Pater,
si

senlenlia manileslalur,
tibi

10); qiiantum valet ad Israelilas etGenles, Abba, ter, tanluin ad unum gregem, solum Pater.

Pa-

fieri poiest,

omnia enim

possibilia sunt,

CAPLT \. De
et

his qun' in ejus appreliensione facla inter se niltil

transfer calicem
tris

isluma me; ne quis cuni pularet Pa-

dicta

omnes commemorant, quomodo

minuisse polestaiem,
dixit, Si facere

cum
;

ait, si fieri potesl

,

non
fieii

appareal dissentire.

enim

potes

sed

st fieri

polesl

Ib.Adhuc ergo
et M;iicus, ecce

ipso loquente, sicul dicunt Mat(li;eus

venii
,

aulera potestquod
si fieri polest,

ille

voluerit. Sic itaque

si vis.

diclum

est,

Judas unus de duodecim

et

cum
*

ac

si

diceretur,

Manifeslavit

cniiii

eo lurba mulla

cum

glndiis et fuslibus

a principibus

Marcus quo

iiitelleclu

accipiendum

sit, si ficri polesl,

sacerdoiumel senioiibus populi. Quiaulein (radidil cum,

dedit
ipse
itlis

quando

ait,

omnia

tibi possibilia

sunt.

El qiiod coinmevolo,

signum dicens

Quemcumque

oscutaius fuero,

moraverunt eum
sed quod tu (quod
dicalur,

dixisse,

Verum non quod ego

valel,

tantimdem Verumtamen mn mea

si fieri

quantum
,

si

et ita

voluntas

sed tua fial)

voliinlate

eum. Et confestim accedens aa Jesum, dixil : Ave, rabbi. Et osculalus est eum xxvi, ( /17/ 47-50, el Marc. xiv, 43-50). Dixilque illi primo, (|uod
esl, tenete

salis ostendit

non ex impossibilitale, sed ex

potest
:

^" Lucas, Juda,

^''"' '4''-S5)?
''<^'s"?

Palris dicluin esse,

pr;esertim qnia Lu:

cas et hoc ipsum planius intimavit

/isri

non enim

ait, si

osculo Filium hominis iradis (Lnc. deinJe quod Mattbx'us, Amice, ad quid Deinde dixit, qiiod Joannes commcmorat
ei : Jesum Nazarenum. Fqo sum. Slubat aulem ei Judas qui cum ipsis : ut ergo dixit eis Ego sum ,
,
,

polesl; sed, si vis. Cui aperliori sentenlia;

aper:

Quem

quwrilis ? Responderunt
;

lius jungilur

quod Marcus posuit

ut

ita

dicatiir

Si

'^'"^ ^'^ '^^^"s

(radebal
' riic in cniis additum ftierat, loqvi optuae subaiidiaiur, narrare.

eum

superfluo,

cum

i Etliti, missi a principibm. Abest vox, missi, a melioris not Mss., nec est in

giW

4167
abierunt retrorsum
erijo eos rutii :
,

DE CONSENSL EYANGELISTARLM,
et
:

S.

AUGUSTINI

1IG8

ccddcninl in lerram.
(luaritis? llli

Iterum

nec ipsiim

lclh;iU;

vulnns, iisum lamen gladii sponta-

interrogaiU

Qucm
me

autem dixe:

neum

approi)assc demonslraretur. Qiianqiiam etiam

totuiii

Jesum ISdzarenum. Hespondit Jcsus

Dixi vobis

Petro diclum

congruenler

iniciligi possil, ul sic

quia cgo

sum

: si

ergo

quwrilis, sinite lios abire.

Ut

connectatiir ct quod Lucas el

quod Matthacus

retulit,

implerelur sermo

quem

dixit,

Quia quos dcdisli mihi

{Joan. xviii, 2-11).
Liicas dicil,
ii
:

quemadmodum
ct, convcrte

supra commemoravi,Sjm<eMS^e liuc;

in

non perdidi cx
IG.

ipsis

qucmquum
,

gladium tuum

locum suum. Omnes enim

,

Videnlcs auiem

siciil

qui circa

qui acceperint (jladium, ijladio peribnnt

etc.
liuc,

Quomodo
jam expo-

ipsum eranl, quod futurum

si

eral, dixcrunt ei

Domine

autcm
sui
:

sit
si

intelligendum, Sinite usque

aliter nielius potest,

perculimus in gludio

.'

Et

percussil unus ex ipsis,

et

ita sit;

dum lamen

qiiod oaiiios qualiior dicuiii, servum principis sacerdotum., et

Evaiigclislarum verilas coiistet

18. Posiea seijuitiir Mattlueus,
iu illa liora dixisse turbis
slis
:

umpulavit auriculam ejus,

(iexleriim.

siciit

Lucas

et

Joan-

etcommemoratcum

iies dicuiil,

Qui
:

auieni percussil, secun([ueiii

Tanqu(mi ud lutronem. exi-

duHi Joaiinciu Pelrus (lat

perciissil

aulem,
quod

cum

(jladiis et fustibus

compreliendere me. Quolidie

Midclius vocabalur. Deiiide quod Liicas dicit, Rcspon-

apud vos sedebam docens

in ter.iplo, et

nonme
:

tenuistis.

dens Jesus

(dt

Siniie usquc liuc

et

adjiinxil

Tunc

addidil etiam verlja qux' Lucas ponil

polestas tenebrarum.

Sed

licec

Mallh.fus couiiuenioral, Converle gladium tuum in lo-

esl liora vestra, et

Hoc autem
omnes

to-

cum suum. Omnes enim qui accepcriiit qUidium, gladio peribunt. An pulas (juiu non pusaum rofjare Palrem
mcum,
giones
el cxliibebit

tum factum

est,

sicut Maltluicus dicit,

ut implerentur
relicto eo
il-

Scriplur(e Proplietarum.

Tunc

discipuli

milii

modo

plns (juum duudccim le-

fugerunt

siciit el

Marcus

dicit.

Sequebatur autem
sicut

Anqelorum? Quomodo ngo impicbunlur

Scri-

lum nnus adolescens amictus sindone,

cus conimemorat
;

idem Mar-

ptitrw, quia sic oportcl furi? llis vcrliis ad.)Uiigi polest

et

ctm
eis.

tenuissent

eum, rejecta sin-

qiiod illum eo loco dixis^e Joauiies coinmenioiat

Ca-

done nudus profugii ab

Ucem quem
siciit

dedit miki Patcr, non visbibain illitm? Tuiic,

dicil, leiigit

CAPUT

\'L

De

liis (jua;

gesla sunt

cum

duceretur
el (juce in

Doipsa

Lucas

auriculam

illiiis

qui percus-

minus ad

domum

principis sacerdotum,
et

sus eral, et sanavil eum.

17.

domo cum
ciintiMriiim sit

nocte perductus esset,

Nec moveat

<|u:isi

quod Lucas
negalione,

maxime de

Pctri

(juemadmodum
tenentes

inter se

omnes congruant.
prin-

dixil, inierrogaiitii.ms di^cipulis si pi;rciilerenl iu gla-

dio.Domiiium

re^poinli^se,

Sinite usfjite //c

iil

quasi

19. Al

illi

Jesum duxerunl ad Caipliam,

posl illam |ierciissi<>nem iladiclum luriii,

ril ei

placue-

cipeni sacerdotum, ubi Scriboe el seniores convenerant,

usque huc faclmn

in

sed aiiiplius
iiilt

(ieri iioliieril

sicut Matth;eus dicit {Malili. xxvi, 57-75).

Sed primo
Lucas noet

cum

veibisqu; Mallhu;us pcSMit,

iligalurpntius
,

ad

Annam

ductusest, socerum Caiplise, sicut Joannes

tolum factum quo usus est gladio Peliiis

dis|)iicuisse. lllud (niin verius ost,

Domino
in-

dicit {Joan. xviii, 12-27).

Marcus autem autem

et

qnod cuin eiim

men non
in
illa

dicuiit pontificis

{Marc. xiv, 53 72,

Luc.

terrogas-ent dicentes, Domine

si

pcrcutiinus in gla:

XXII, 54-02). Ductus est

ligaius, cuni adessent

dio? lunc respoiidit, Sinite us(iue

nioveal

liuc

id est,

non vos huc

,

turba iribunus et cohors el miuistri Judycoruiio,

quod

futuriini

esl;
iit

permilieiidi

siint

eicul Joannes

commemoral. Petrus autem sequebutur

:

usqiie progredi,
inipleaiiiur qu;e

hoe

esl,

nie app<eheiidanl

et

eum

a longe usque in atrium principis sacerdotum

et in-

de mcsciipta sm.t. Sed inter moras

et illius respoii-

gressusintro sedebat
ut dicit

cum

ministris, ut videret finem, sic-

verburmn iiilerroganlium Dominum

deiiiis,
niiiJo

Matth;tus. Et calefaciebat se ad ignem, sicut

Peirusdelensiouis avidilaieet majori pro

percussit
lieri
;

Do
di-

in eo loco narrationis dicit

Marcus. IIoc el Lucas com.

:

commotione
,

sed noii potuermit eliam

inemoiat, qiiod Petrus sequebatur a longe

accenso auitlis,

simul dici

cpiu; siinul

poiuerunt.
,

Non enim

tem jgne

in

medio

alrio, el

circumsedentibus
dicit,

eral

ceret, Respundens aulem Jesus nisi iilorum iiiterronou faclo Pelri. N;ini de facto gatioui rcsponderet
,

Pelrus in medio eorum. Lt Joannes

balur Jesum

quod seque-

Simon Pelrus,

el alius

discipulus. Disciet inlroiil

Pelri (juid judica\erit,.Mallh;eiis solusdixil.

Ubi eliam

pulus autem illeAVwiseral notus pontifici,

cum

non

divit Maltlia;us,
tiiuin
;

Uespondil

.Jesus Pelro,
ait illi

Converte

Jcsu

in

atrium pontificis, sicut Joannes

dicil.

Pelrus

gbidium

sed dixit. Tunc

Jesus, Converte

aulemstabal ad ostiumforis, secuiidum eumdijm Joan-

gladium luum

quod post facium apparet dixisse Doqiiod

nem. Exiit ergo

Joannes
Petrus
dicit.

discipulus alius, qui erat notus ponti-

minum. Uiud vero

temJesus
raiit
ait,

Lucas

posuit, Respondens auillis

fici, et dixit ostiarice, et

introduxit Petrum, sicut

idem

Sinite usque liuc,

qui inlerrogave:

Sic enim facluin esl, ul iiilus essei et

responsum esse accipieuduin

est

sed

qiiia

ut

in atrio, sicut et alii dicunl.

et

diximus, inter verba interroganlium

et

respondentis

20. Principes autem sacerdolum

sicut Mattha3us
dicit,

omne

consilium,

Domiiii, facla esl nno ictu percussio, hoc ordine judicavit esse

qucerebant falsum

tesiimonium

narrandum, ut eiiam

iiiter

verba iiilerro-

contra Jesum, ut
runt, ciim multi

eum
falsi

morti traderent
testes

el

non invene-

galionis et responsionis eain

iiibcieret.

conlrarium hoc

ei

quod

dixit

Non esl ergo Muttliaius, Omnes enim

si

accessissent. Convenientia

eiiim testimonia non erant,

sicut

Marcus

dicit,

cuiu

qui acceperinl gladium, gladio pcribunt, id est, qui usi

fuerinl gladio.Videri

eumdein locum commemoraret. Novissime aulem veneriint

autem posset conlrarium,

,

Do-

duo

falsi

testes, sicut

dicit Matthseus, el dixer

minus ex

illa

respcmsionc

s;iliem

usque ad unura.

runt

Hic

dixit,

Possum

destruere

templum Dei,

et

posl

1IG9
triduiim reccdificare^ illud. Aiios eliam

LIBEU TERTIUS.
Marcus comdicentem,
el

1170
redierit,

sedcumrediissetad fo"cum:<|uandoaulein

on

memoral
aliud non

dixisse,

A'os audivimus

eum
et

Ego

opns erat comniemorare. Marcus crgo

sic illud narral:

dissolvam templtim hoc

manu

faclum,
:

post Iriduum

Et

exiit foras

antcalrium,

et

gallus cantavit.

Rursusau-

manu faclum

wdificabo

ideo non erat con-

tem cum
tibus,

vidissct illum ancilla, cocpit dicere

liic

circumstan-

veniens teslimonium illorum, sicnlidem

dicit.

Marcus ibidem

Qtda

cx iUis

est.

At

ille

iterum negavit. Haec

El surgens princeps sacerdotum, nit illi : Nihil reisli adversum te lestifirantur? Jesus spondes ad ea

vcro ancilla noii eadcm, sed

Ihceus.

alia est, sicut dicit

Mat-

qm

Sane hoc quoqne

inielligilur, qnia in
;

secunda

autem
te

lucebat.

Ei princeps sacerdoium

ail

illi :

Adjuro

negalionc a diioDus conipellalns esl

licct,

el

ab anciila sci-

per

Deum

vivitm, ut dicas nobis, si lu es Chrislus Fiilli

tius

Dei. Dicit

Jesus:Tu
aliis

rfi.TJs<j; h.icc

Mattlucns.

qiiam commcmoraiil MaUliicus clMarcus; et ab alio,qnemcommemoratLucas. SicenimliocnarratLucas

:

Marcus aulem eadem

verbisdicil, nisiqnod lacet

:

Petrus vero sequebatur a longe. Accenso aulem igne in

atrio, et circnmsedentibus illis, erat

quod euin adjuraveril princeps sicerdoliim

sed lan-

medio

Pelrus in me-

tum valere quantum si

debitis

osiendil

dicerct,
:

idem Marcus

quod ci dicil Jesus, Tu dixisti, Ego sum. Sequitur enim, ut ait Jesus autem dixil illi, Ego sum. Et vivirlnlis, et ve-

dio eoritm.

Quemcum
el

vidissct ancilla

ad liimen,
erat.

eum

fuisset intuita,
:

dixii:Et hic
Mxtlier,
dixii

quwdam sedentem cum illo

non noviillum.

At illenegavit cum, dicens

alius videns

Filium hominis a dextris sedenlem

Ft post pusillum

eum,

El

tu de illises.

uientem cutn nubibns ca'U. IIoc dicil eliani M:Uih;cns,

IIoc ergo qiiod Lucas aii, El posl pusillum,

jam egres-

sed non dicit respondisse Jesum, Ego sum. Tnnc

ceps sacerdotum scidit vestimenla sua, dicens
:

priii-

sus cral Peirus januam, ct primus gallus cantaverat;

Blasplte-

jamqne

redierat, ul

quemadmodum

dicit

Joannes, ad
in

mavit; quidadhuc egemus

tcstibtis?

quod Malth;rnsconiReus

focum stans iterum negaret. Joannes enim

negalione Pclri, non soium de primo
sicul ctoleri,
galli

prima

memoral,
Qnid
est mortis.

et seqnilur,

Eccc nunc audistis blnspliemiam.

illi

cantu tacet,

vobis videtur? At

respondenles dixcrttnt

cxccplo Marco; scd eiiam quod sedenancilla,

Hoc
:

eiiam teslatur et Marcus. El sequilnr

in faciem
in
(jits, et colapliis
ei

lem ad igiiem cognoverit

non commemorat.

ilallh.Teus

Tunc exspuerunt

Hoc enim lanlum

ail, Dicit ercjo

Petro ancilla ostiaria:

istius ? Dicit ille

eum

cecideruut. Alii
:

aulem palmas

faciem

dederunt,

Numqnid

ct lu

de discipulis es hominis

dicentes

Prophcliza nobis,

Cliriste, quis est qui tc

:

per-

Non sum.
in caden)
ila

Dciiido iiilcrponit qnaj gesla suiit cuin Jesu

cussit? IIoc dicit et

ei

Marcus

couimemorat eliam qnod

domo,
:

(pioe

commemoranda
:

arbitralus est,

faciem velaverunl. De his qnoque Lucas alteslatur.

21. Hsec inlelligilnr passusDominns usqucad

narrans

Stabant autem servi

;

et ministri

ad prunas,
cis

mane

quia
et

frigtts cral

et el

calefaciebanl se

erat

aulem cum

in

domo

principissacerdolum, quoprius adduclusesi,

Petrus sians,

calefaciens se. Ilic ergo

:

jam

intelli-

ubi eliamPelrus tcnlaliisesl.

qu.ne

Sed de Petri len(;Uione,

gitur cxiisse rorasPclrum, et rediisse

primoenim sedestare coeperat.

cxicrat, surrexe-

inter has

Domini conlumciias
:

demvOrdine omnes narrant

non eonam ipsas primo comfacla est,

bat ad ignem
^-i.

et poslea

jam rediens,
:

Sed

forle aitaliquis

Nondum

menioranl M:Ullisus elMarcus, dcindo Pelri leiUatio-

rat

auiem exilunis.

Iloc i)Otest diccre qui pnlat foris

nem; Lucas vero cxplical prius lentalionem Pelri, (um demuni has Domini conlumelias Joannes aulem
:

ante januam secundo interrogatum negasse. Videamus

ergo Joannis seqneiitia

gttvit

Poniifexergo,

inqiiit, interro-

incipit Peiri

leniaiionem dicere, et inlerponit quacdam

cl

Jesum de
ei

discipulis suis, et de doctrina ejtis.

:

Recgo

dc contnmciiis Domini,

adjungit quod iiide missus

;

spondit

Jesus

Ego palam
el

loctilus

sum mundo,
nihil
:

est ad Caipliain poiuiliccm

plicet

ei

indc rcc^ipilulat, ut ex-

semper docui in synagoga,

in tentplo,

quo onines Juquid

quam

ca^perat lenlalionem Pelri in

esl, et redit

domo,

(jno

d(ci convenitint, cl in occullo locutus

sum

me

primo adduclus

ad ordinem, ubi oslendat

interrogas? interroga eosqui audieriint qtiid loculussum

ipsis
:

quemadmodum

duclns

sit

Dominns ad Caipham.
eum una
ille

ecce

ii

sciunt

quw dixerim

cgo. Ilcec

autem cum
Jesus
; si

22. Sic ergo M;Ulli;inus &cquiliir: Pclrus vero sedcbat foris in alrio,
el

dixisset, itnus assislens

minislronim dedit alapam Jesu,

ei
:

accessitad
eras ? Al

ancilla dicens

dicens

Sic respondcs ponlifici? Respondit

Si

Et

tu

cum Jesu Calilao

:

negavit

coram omniillo

male locutus sum, teslimonium perhibe de tnalo

tem bene, quid

bus dicens

Nescio

qiiid dicis.

Exeunle aittem
Itis

ja:

me cwdis? Et

misit

eum Annas iigatum

nuam,

vidit illitm alia ancilla, el ail

qui

erml

ibi

ad Caipltum

ponlificent. Ilic
:

sanc ostenditur quod

An-

Et

hic erat

cum Jesu Nazareno. Et ilerum

et

negavit

cum
ex

nas poiUirex ciat

nonduni cnim niissus erat ad Caidicerelur, Sic respondes ponlifici?

juramenlo, Quia non vovi hominem. Et post pusillum

accesserunt qui slabanl,
illis

pham. cum jam

illi

dixerunl Petro

Vere

el tu

Et hos duos, Annain et Caipham pontilices,

commc-

es;

nnm

el

loquela tna manifeslum te facil.

Tunc
:

morat cliam Lucas

His diciis Joannes
Pelii, id est,

in iuitio

Evangelii sui {Luc. iii,2).

ccBpil
el

detestari et jurare,

quia non novisset

:

hominem
cnni

r(;dil

ad quod coeperal de iiegalione

continuo gallus canlavit

hxc

dicit Matthaius. Iiilelexiit foras,

ad canidein domuin, ubi gesta sunlquas

ligilur

aulem quod postcaquam

Marcns

jam

narravit, ct

undo ad Caipliam missus

est Jesns,

ad

seniel negasset, galiiis cantavil primus,

tacet, el
dicit.

quod Maithirus

qucm ab
piliiians
dicit, ut

inilio

ducebalur, sicnt dixit Matllniuis.

Comita

mcnioravil, aiilein isla Joaniics quic interposiiit reca-

23.

Non aulem

foris

anle jaiiuam ileruin iiegavit,

de Potro,et ad cam narialionem rediens,

compleat tiinam negationem

stans,
el calefaciens se.

Erataulem

Si-ci

Plerique Mss.,

mdificare

inxia grsec, oicodomesaz.

mon Pelrus

Dixemnt erao

H7i
Nuniquid
el tu

DE CONStlNSU EVANGEF ISTAUUM,

ex discipulis ejus es? Negavit
Iloc
igitiir
ille,

S.

AUGUSTINI
eumqiie cognatnm ejns, cujus
;

H72
abscitJil

et

qnoque

iiniim,

dixit.-Non sum.
aiitc januain,

loco iincniimis,

cl noii

Petrus auriculain

facilc est iulelligere,

aut pluralera

sed ad focum slanleni, secuiido negasse

fieri

numerum
quam
autem

pro singiiiari, usitata loculione tisurpasse

;

Polruin

q;iod

noii

posset,

iiisi

jain

rediisscl,

Matthaium ct Marcum
sciens, et qui

aut quod unus

maxime

tan-

poslcaquam foras exicrat. Ncquc

foiis

eiiini

jam

exicral, cl

eum

vidcrat, affirmabat, cneteri

:

oiim vidil allera aiiciUa

surgerel
iil

sed cuin cxierat,

eum
eum,

vidil, id csl, ciHii

exirel, animadvorlit

et dixil

liis

qul cranl

ibi, id esl,
liic

qui simul erant ad

socuti ejus (idem, Petrum simul nrgebaiit undc duos Evangelistas compendio pluraiom numerum posuisse; alios autem duos eum solum signili-

ignem
Ille

inlus in alrio,

El

erat

cum Jesu Nazareno.

rodicns ju-

care voluisse, qui praecipuus in hoc erat.

iiiiid

Jam vero

autrm qui
illis

foras exicrat, lioc aiidilo,

qiiod Maltbseus ipsi Polro diclum fiiisse asseril,

et tu

ravil

contra nitoiitibus, Quia non novi liominem.

sic ait

Vere
facit;

ex

illis

es

nam

el

loquela tua manifestum te

Nam
non

el

Marcus

de eadem ancilla
liic

El

coepil di-

sicut Joannes

eidem Potro dictum asseverat,

cere circumstantibus, Quia

illi,

ex

illis est.

Dicebat enim

Nonne

ego

te vidi in liorlo

cum

illo ?

Marcus autem
Vere ex
iltis

in-

sed
ille

liis

qui
:

illo

exounle

ibi reinaiiseraiit, sic

ler se illos

de Polro loculos

dicil,

est;

tamen

ut

audiret

undo rodicns,

el riirsns

ad ignem
in

slans, resislob.it

iiegando verbis eorum. Doindo

Dixerunt,

eo

quod Joannes

ait,

Numquidct
staiili

tu ex discipuintelligi-

Us ejus es? quod rcdeunli et

dictum

nam et Galilceus esl (a) ; sicut et Lucas, non Pelro, sed de Potro dicit, Alius quidam affirmabat dicens : Vere et liic cum itlo erat ; nam et Galilmus est : aut sententiam inteiligimus tenuissc eos qni compellalum
dicimt Pelium;

mus, qnod quoquo confirmadir, non illam laiilum

terain anciilain, qiiam coiniiiemoranl in
liac

al-

tanlumdem enim
si

valuil
illi

quod de
:

ilio

secuiida

coram
ntroque

illo

dicebalur, quaiitum

diceretur

aul

negatione Mattbacus el Marcus,

sed el alium
id egisse;

qucm

modo actum,

ot alios illum, alios aliiim

mo-

commemorat Lucas, cum Petro

nes
dicit,
illo

unde Joan-

dum coinmemorasse.
pressit.

Dixerunl ergo

ei.

Quaproptcr sive posleaiii

Galli aiitem cantum posl tertiam negationem secuiidum inlelligimus, sicut Marcus ex-

quain

exeunte dixit ancilla bis qui secum erant

liic

atrio, quia

ex iUis

cst,

liocaudilo
:

ille

rcgresSusesl,
est crcdi-

26.

Scquilur ergo Matlhoeus,

est

ita

dicens

Etrecor-

ut se quasi purgaret negando

biliiis,

sivo,

quod

datus
gallus

Pctrus verbi Jesu quod dixerat^ Priusquam

ter

non audivii quid de

illo

dicium

fuerit,
ei

cum
et

fo-

cjum^

me
ei
:

negabis

et
:

egressus foras

flevil

ras exiiet, et posteaquam

et ille alius

rodiit, dixeriint

aneiHa,
lu

mare. Marcus autem

vei-bi

ila dicit

Recordatus

est

Petrus

quem Lucascommeinorat, Numquid

el

quod dixeral

Jesus

Priusquam gallus cantet

Lucas autem
:

ex discipulis ejus es?

insistente illo de
(j^uo

dixit,

Non

smhj; pertinacius
diceiite,

bis, ter

me negabis

el coepit flere.

sic ait

Lucas
de

ait,

atque

Et

tu

Et conversus Dominus
est

respexit

Petrum

et

recordatus

de

illis es ;

cni Petrns ait,

liomo,
Jiac ro

non sum. Li(|uido

omiiibus Evange-

Petrus verbi Domini,

galtus canlet
flevit
,

sicut

dixerat,
:

Quia prius,

tamen

colligitur, collatis

quam

ter

me

riegabis

et

egressus foras

listarum testimoniis, iion anlc januain secundo Pe-

Pelrus

amare. Joannes dc recordatioiie et flotu

trum negassc, sed intus inahioad ignem. Malthaeum

Petii tacet.

Sane

in

eo quod
;

ait

Lucas, quod conversus

accipieiidum sit,

autem
foras,

ei Marcum, qiu

commemoraverunt

cxiisse

eum

Dominus

respexit

Petrum

quomodo
est.

regressum ejus bievilalis causa tacuisse.

diligeiitius

considerandiim

Quamvis enim dicanin exteriore atrio fuit

25.

Nunc jam de
con^ruenliain
,

la-iia

negatione inspiciamus eo-

tur etiam interiora alria,

tamen

rum

qiiam Matib:cum solum jam ex-

Petrus bant
:

iiiler

servos, qui simul sc ad ignem caiefacieesl

plicasse memineriinus. Sequitnr crgo

Marcus

et dicit
:

iion

auiem credibile quod

,

ibi
illa

audiebatur
respectio.
in

El post pusitlum rursus qui adstabunt

Vere ex
illis

diccbant Petro
Ille

Doininus

a Judx-is

ut corporalis fierct

es

nam

el

Galilwus
,

es.

autem cwpil
istuni

Nainquc cum dixisset Malthsus, Tutic exspuerunl

faciemcjus,
et

anatliematizare

el

jurare

Quia nescio homineni

(jallus

colaphis

eum

ceciderunt
:

atiiaulem

palt,

ijuem

dicitis.

Et stalim iterum

cantavil.
:

Lticas

mas

in faciem ei
;

dederunt, dicentes

Propheliza nobis

autein

ita

seculus,

hoc idem narrat

,

Et

intervallo
,

Cliriste

(juis est

qui te percussit? Seciitiis est dicens,

facto quasi liorce unius

alius

quidam affirmabat
;

dicst.

Pctrus vero sedebat foris in alrio; qtiod non dicerct,

iiisi

cens

Vere

et hic
:

cum
,

illo erat

nam

et

Galilwus

illa

cuin

Domino

intus agereiitur
,

cl

quantum

Et
de

ait

Petrus

Homo
,

nescio quid dicis.

Et continuo
unus ex

colligiliir in

nanalione Marci

non solum

in intcriori

adliuc illo

loquenle

cantavit (jallus.
,

Joannes secutus
:

bus, sed etiam in siiperioribiis

tertia Petri

negatione

ita

expiicat

Dicil

posteaqiiam Marcus
esset I^elrus in atrio
th;;us ait
,

lalia narravit,

domus agebantur. Nam seculus ail, Et cum

osleudit

servis ponlificis,

cognatus cjus cujus abscidil Petrus aute vidi et

deorsum. Sicnt ergo eo quod Mat,

riculam

Nonne ego

in liorlo

cum

illo ?

Jterum
igi-

Petrus vero sedebat foris in atrio

ergo negavit Petrus,

statim gallus cantavil.

Quod
,

quod
solum

illa iiitus

agerentur

sic

eoquod

dixit

Marcus,

tur .Matlhseus et Marcus dicunt, post pusillum

qiian-

Et cum

essct

Petrus in atrio deorsum, oslendit non

lum
Et

csset hoc lemporis, manifesiat Lucas diceiido,

:

in interioribus,

sed eliam in superioril): sgo^ta

interoailo facto quasi horoe unius

de hoc autem

in-

lervallo tacet Joannes. Item

noii singiilari,

quod Mattha-.us etMarcus

nuincro enunliant eos qui
dicat, Joannes

sed
,

pliirali

cum

Peiro agebant

cum Lucas unum

() Forte legendum, Marcus autem in quibusdam codicibus tnter se illos, elc. Nam aulo supra nou secus ac iii sa cris Bii llis habelur huac ij sum Marci locuin rolulil. Aug. ba;c veilta, (licebant retro,vere ex illis es, elc, quibus iUa nou dc !>etro interse, sed ij si Pelro loculi narrantur.
i

1173
qiioe dixerat.

imER
Quomodo
ergo respexU Pelrum Doniinus
niihi videtnr illa respeclio

TERTIUS.
scente die gesiura
est dies :
,

H74
quando Lucas
,

dicit
elsi

Et

iit

facius

facie corporali?

Quapropter

atque

ila

narrat similia
illi

quid etiani ipse

divinitus facia

ut ei veniret in
ei

mentem

quotics
,

jam
ila
,

commemorat quod
gimus per
breviter

tacuorunt. Nocle autem inteiii-

nogasset, et

(]uid

Dominus prxdixissot

atque

falsos testes

aclum esse cuin Domiiio, quod

Matlliycus et

misericorditer

Domino
:

respicicntc pociiilerct

eum

et

commemoraverunt

Marcus, Lu-

sahihriter flerel

sicut quotidie dicimus,

Domine

cas tacuit, qui enarravit quae circa inane sunt gesta.

respice

me;

et,

Respexit

eum Dominus,

qui de ali-

Nam

et

illi,

id est Maltlwuis et
in iis qu:e

Marcus, conlexiierunt
acla suiit u>(|iie
l'etri
,

quo
:

pcriculo vei labore divina misericordia liboralus

,

narralionem

cum Domiiio

me {Psal. Rcspice, et et sicut dictum esl cst xn, 4) el Convertere, Domine, et libcra animam meam ila dictum arbitror, Conversus Dominus {Psal. VI 5)
exaudi
; ,
:

ad mane

sed postea redierunt ad narraiHlain

negationem; qua terminala redierunt ad maiie

inde ca^tera contexereut, quousque perdiicorent
'

ut

qiiac

respexil

Petrum

et

recordatus est Petrus verbi Domini.

iii

Deniijue cuin freqneiilius soieant

narralionibus suis

ponere

Jesuiii

quam Doininum

modo Lucas Domi-

cum Domino ada erant, scd nonduni comiiiemora\ erant quod mane factumesset {Matlh. xxvi, 59-75, el Marc. xiv, 55-7"2). Joannes qiioqiie, cum ea qu;e cuin Domino gesla sunt ex
negationoni totam
'\\\c\w\i
,

num
trum
,

posuit dicens, Conversus Dominus respexit Peet

quaiila parte

visum cst,
,

ct Pelri
ercjo,

recordalus esl Petrus verbi Domini; iMalthscus

commemorasset
in

Adducunt

autem

ei

Marcus

quia do isla respcotioiie tacueriint,

J csnm ad Caipham
xviii, 28)
:

prwlorium. Erat autem

non verbi Domini, sed verbi Jesu onm record;ilura

esse dixeruut
:

mane {Joan.
fiiisse

ubi iiileHigimus aut aliquam

in

ut eliam ex
,

hoc

intelligamiis illam re,

causam qu3e coegerit Caipliam esse

pnclo-

speclionem a Jesu
faclani.

iion

humanis oculis sed

divinitus

rio, nec esse pra^sentem

tiim liaberenl

cum
:

alii

principob sacerdo;

de Doinino qnKslioiiein
taineu
;id

aut in doino
initio

CAPUT
quam
se

VII.

De

Pilato

maue cjesta sunt priusliis qucc traderetur, quomodo Evangelista inier

,

ejiis

fuisse prictoriiim ()

ipsum ab

diicebalur, ad

quom

in

extreino pcrJucliis est. Sod

uon

discrepent

et

de tcslimonio Jeremia' quod

quia jam tanquam convictnm

ph;i!
liir,

reum adduccbant, Cailuerat ut Jesus

MaUlia;us propter Domini

preiium interposuit

cum

auiem jam antea visum

morcre-

hoc in ejusdcm propheta; Scriptura

non invcniatur.
:

nuUa moia inlerposiia

MatlliaMis iiarrat.

cst quin occidcndiis Pilato

27. Soiinilur ergo Mallh:icus, et dicil

facto, consilium iniertinl
seniores populi adversns
renl
:

Maue

ciutem
et

traderolur. Quae igilur pcr Pilaiuin ciim

Domino

gesta

omnes principes sacerdolum

snnt

ita

Jesum

ut
et

eum

morti traile-

28.

Ac primum

excurrit inde

ul

commemorct exnarravit
,
,

et

vincium adduxerunt eum,

,

tradiderunl Pontio
:

ituin Judae
cciis
:

iraditoris,

quem
qui

soliis

ila

di-

Pilato pra^sidi (Mcitih. xxvii

1-10). Marciis similitor

Tunc videns Judas,

eum

trudidil

quia da-

Et coufislim mnne
vincienlcs

inquit
et

consilium focioitcs
Scribis
el

summi

innatus esset, pocnilentia duclus,rcluiil tricjinlaaryenleos

principibus sacerdolum
et

sacerdoles cuni seuioribus

universo concilio,

senioribus
illi

dicens

:
:

Peccavi,

Jesum duxerunt

ct

tradiderunt Pilalo {Marc.

tradens

sangidnem juslum. At
videris. Et

dixerunl

Quid ad
,

XV, 1). Luc:is anlein pOite;u[uam complevit narrando

Peiri nogati:

nos? tu
sit
;

projeclis argcnlcis in templo

rcccs-

nem

rccapitulavit

qnye

cnni

Doiuino

et

abicns

lacjueo se suspcndit. Principes

,

uutem salicet

ge^ta suiil,
lexiiil

jam ui apparel, circa mano, atqiie ita conEt viri qui tenelanl illum , illun:.rralioiiem
:

cerdotum acceplis argenteis

miltere in
lio

dixerunt

Non

eos

corbonam
,

quia prelium sanguinis

est.

Consi-

debaut

ci

ca'dciiles; ct velaverunt
,

eum
,

ct

perculicbcmt
:

autein inilo

eincrunl ex iUis
:

agrum

figuli in oepul-

facicm ejus

et

inlerrogabant
percussit ?

eum
Et

dicentes

Prophe-

turam percgrtnorum
Acheldemacli, hoc
esl

proptcr

lioc

vocatus esl ager iUe

tiza;quisest

cjui te

alia

mulla blaspheconvene-

Acjer satujuinis, usque in hodierest cjuod

:

tnantes diccbanl in eum.

Et ut factus

est dies,

num

diem. Tunc implelum

dictum

esl

per Jerecirfilii

runl seuiores
et

])lcbis et

principes sacerdotum et Scribas

niiam prophelam dicentem

genteos pretium appredali
Israel
vtihi
^, et

Et acceperunt

trigiiita

diixerunt illum in concilium

dic nobis.
;

snum, dicentes

Si tu es

quem

apprelicivenmt
,

Clirislus,

El

ait
ct

illis :

Si vobis dixero, non

,

dederunl eos in

agrum

ficjuli

sicut comlituit

credeAs mihi
bitis milii
,

si

aulem

interrogavero
:

non respondeerit

Dominns.
Si qiiis

necjue

dinnltelis

ex hoc aulem

Filius

29.

autem movelur quod hoc tcslimoiiium

,

hominis sedeus a dexlris

virlutis

Dei. Dixerunt antem

non

invoniliir in Scriptura Jeromiae proplieiao

et ideo
;

omnes

Tu
)

ergo es Filius Dci?

itli

Qui

ait :

Vos

dicitis

putat lidei Evangelistse aliquid

noverit nbn

derogandum

priino

quia eg

ium. At

dixerunl

Quid adltuc desideraejus.

omnes codicesEvaiigcliorum haberc quod

poliiis

mus lestimonium

? Ipsi

enim audivimus de ore

Et

per Jerenii:iin dictum sit, sed lantumniodo per pro-

surgens omnis multiludo eorum duxerunt

eum ad
ct

Pila-

phelam. Possumus ergo dicere his

videmus
ia Mss.,
reiiraesealat

codicibus

tum (Luc. XXII, G3;xxiii,l). Ihcc omnia narravil

Lucas; ubi
cus
inlelligitur
,

quod etiam Matthxus

interrog:itus
,

MarDico

narraverunl
i[jse

qiiod

sil

Domiiius

uec eam in aaliquis Corbeiensibus Bililiis versio Vulgaia seu Matlli. caii. 26, v. Gi; seu Marc. cap. 14, v. 62, quii)us locis abest etiani a textu
graico.
'

uirum
vobis,

essef Filius Dei

videbilis
et

et qiiod dixeril,

in

aGptemnss. ,perdnxerant.

amodo
'
,

Iris virlulis
*

FiUum hominis sedentem a dexvenientem in nubibus cocli jam luce,

Editi,

mtutis Dei. Altaiuen vocem, Bd, hoc loco, uou

ab exemplai-i scilicet , quaiuJoquidem in saeris Bil)liis iioa ad caipham, sed a ca.phu, grx-c., upb tou hdipiia legisjius. expedire couatur ilerum iu Joaa. iiact. 114.
proiectan"i iion siucero
,

la sacris Bibliis, a fdiis israel. (a) Huius leclioois dillicullatem

4175
esse crcdendiim
,

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
qtii

S.

AUGUSTINI
unum
librum acciperemus
siciil
,

im
in

Jeremi>in

nomcn non

hal)ent;
:

lanquam
niilla

iinius

qm

diclum

es( ciiim iioc pcr

prophelam, sed Zaciiariam

lial)eiil

rerum discrepantia crcdcrctur,

quo major esset
illa

nullainvevorit.itis,

uride pulaliir, codiccs esse niendosos qui

no-

iiirLtur, et in

conslaiiti;i

mcn

Jciemix',

(|uia vel

Zachariae

liai)cre

debuerunl,

quain

si

omnia

unus homo quauilibet

doclissiniiis

vel millius, sicul qiiidam, sed

tanlum per prophetain

loqueretur?

Quod ergo hluc aigumcniuin sumere cosanctorum

Evaiigclistaet

dicentem

qui utique inlelligilur Zacharias.

,

Sed utalur
habcnt

nanlur vel infideles vel imperili liomincs, quasi ad

isia dcfciisione

cui placet

mihi autem cur non pia-

ostendendam dissonanliam

ccnt,

hocc causaesl, quia et plurcs codiccs

rum

lioc

potius debcnt assuineie fideles

docli

Jeremix'

nomcn
iti

cl

qui diligcnlius in grsccis

,

exem-

ad oslendeiidam unitatem sanctorum ctiam Prophetarum.

51. Est et alia causa
,

p'arihus Evaiigelium consideraverunl

in
:

anliquiorinulla fuit
ficfiiit

bus gr;rcis
causa
ciir

se iierhibent invenisse

cl

qu.c mihi videtur alio

,

tem-

adderelur hoc

nomcn

ut meiidosilas
,

pore diligenlius pcrlraclanda

ne ampliiis sermoiiem
terminandi ncccssitestiinonio

ret; curaiilcm de noniiulliscodicihus tollcrelur

utiqiie caiisa, ui

protendamus, quaiu
tas flagilat
Zacliari;c
Spiritiis
,

liujus operis

hoc aiuiax imperitia faceret,

,

cum

ciir

hoc nomcn

Jereiniac in
,

lurharctiir quirslioue

quod hoc tcstimonium apud

nisi
,

sic

manere pcrmissum
pncccptnm
agriim a
filio

vel

polius sancli

Jcremiam

iiou inveiiirctiir.

auclorilale

sil.

Est apud Jere,

50. Quid crgo inlcHigeudum esl,

hoc actum

miam
rit ei

quod

eiiierit

fralris sui

ct

dedepretii

esse secreliore consilio providenii;c Dei

qua mentes
fieri ut

argeutum; non qiiidem sub boc nomine

est

Evangclistanim sunt giibernal:c?

Potiiit

enim

quod positum

apnd Zach;iriam

ti

iginla argenleis;
:

animo Mauli;vi Evaiigcliiim conscribcntis pro Zacharia

veruiiitamen agri omplio noii cst apiid Zachariam

qiiod aiilem proplictiain de triginia
iiilerprclalus sil Evangelisla
,

Jeremias occurrcret

ut

(ieri
,

sine ulla dubil.ilione cmendarct

quod t;imen saltem ab aliis adsolct

,

argcntcis ad lioe

quoil inod') dc
('iiis,

Domino
maiiife-

monitus,

qiii

ipso adliuc in carne vivente hoc lcgere

,

complelum
stuin est
;

cst

iit

lioc cssel prctiuin

potueruiit, nisi cogitaret recordationi su;e

cto Spirilu rcgebalur,

qu;B sanaliiid

sed

ad hoc pcrlinere
dixil
,

eliaiii

illud

de agro

non

frustra

occurrisse

empto quod Jcrcmias

ficaii
,

hinc potuil

iiiyslice signi-

pro

alio

nomcn

pro^jhctii, nisi quia ila

Dominus hoc
Dominus,
Propbeomniuni

ul

nou hic Zacliai

,

i;e

nomcn poncrctur,
,

qui di-

scribi conslituit.

Cur autem

ita constiluerit

xit triginla argcnteis

scd Jeremi;ie

qui dixit de agro

prima
eliam
tas

illa

causa utilissima debet faciilime cogitari,

ila

eniplo

ut

leclo Evangclio atqiic invenlo nomiiie Jeel iion

sic

esse insinuatum

omnes
sit,

saiictos

remi;c

lcclo aulein Jeieiiiia

invenlo lesliHio-

uno

spiritu lociilos nurabili inler se

conscnsione
si

nio de Irigiiila argcnleis, inveiilo

lamen agro einiuo,

ci inde

consiare, ut lioc mulloamplius

quam

admoueatur

lector utriim(|ue conferre,

,

sen-

omnia Prophelariim uno

tur
:

nniiis

hominis ore dicerendchcre qu;T;cu!iique

cl

sum

eniicleare prophcli^c

quoinodo
(!Sl.

pcrline;il

ad hoc

et ideo iiidubilanlcr accijii

qiiod in Doiiiiuo iinplelimi

cit huic lestimonio

N;iin illud

quod subjeapprcfirjuli,

per eos

Spiritus
,

sanctus

dixit,

singula

esse

.Mauli:cus
el

cum
iicc

aii,

Qnem

omnium

et

omnia siiigulorum.

Cum

igiiur, et quae

tiaverunt
sicut

filii

Israel,
milii

dederunl eos in ucfrum

,

dicta sunl per

Jeremiam tam

sint Zach.iri;ie

qunm

Je-

constituit

Dominus

apud Zacharinm
iii;igis

remise, el
renii;c

(ju;c dicla

sunt per Zachaiiam tam sinl Je;

nec apud

Jereniiinii reperiiur. Un;le

ex pcrsona

quam

Zacliarine
aliiid

quid opus cral ul

sibi

emendarct

ipsiiis Eviuigclislic :iccii)iciiduiii csl cleganier ci

myf:M;ta

Matlha'us, cuni

pro alio
;

noinen occuriens a

slicc

inserUim
ail

quia hoc ex Doinini rcvelalioiie co,

se scriplum relegisset

ac non polius sequeiis auctoa

gnovcrit

hanc rcm

(|ii:<!

dc Chrisli prctio

ritatem Spiritus saucli

quo mentcm suam

,

regi plus

est, hujusinodi pertiiiere

pi(iplieliain.

Liber quippe
iii

nobis

ille

utique scniicbat

ita

hoc scriptum relinqueei

empti agri

apud Jeremiani jnhctur

,

mitli

vas

(iclile

rct, sicut eiim admoneiido conslilucrat

Dominus,

(Jerem. xxxu

d-U)

cl cniilui'

hic de prelio Domini

,

ad inforniandos nos lanlam verborum suorum inter

ager

liguli, et lioc

ad sepulturam percgrinonim

lan-

Prophetas csse concordiam

ui

iion

absurde

congrucnlissiinc eii:un Jeremia) dcpntaremus

imo quod

qiiam ad permansionem quiclis corum

culo

qui in lioc su;-

peregrinantcs consepoliuniur Cliri^to per iiapli-

per Zacliariam dicluMi rcperiiemus? Si cnim liodie

smuiii.

Nam

ct

ill;iin

cniplionein
,

:(gri iioc

signilicare

quisquam voleiisalicujus verba indicare, dicat nomen

alterius a

Jercmi:B dixil Doniinus

(luia erit

permansio de ca-

quo

dicla

non

sint

', qiii

tamcn
illi

sit

amicis-

ptivitate liberalorum iu illa lerra. ll;ec

tanquam

deli-

sinms

ct familiarilale conjunctissimiis
;

cujus verba

ncaiida

'

arbitralus

sum

cum
iii

adiiionerem quid in
rcdactis et evan-

dicere voUiil

ct continuo recordiUus

alium pro aliose

his prophciicis testiinoiiiis

gelic.c
n;irrationi
colhilis
,

uiiiiin

dixisso, ila se colligal atque corrigat, ut

tameu dicat,
verba di-

diligentius

allenliusque

Bene

dixi; qnid aliud inluens, nisi

,

tanlam interambos

rcquiratur. Ilscc interposiiit Malthicus

ditorc.

de Juda tra-

esse concordiam

iiiler illiim scilicct ciijiis

ccrevoluit, ct

aliiiin

cujusci iiomeu pio

illiiis

nomine

CAPUT
32.

Vlll.

De

liis

qnm upud Pilalum

gesla

occurril, ul talcsil lioc islumdixi-se, qiialesiilledixis-

sunt,

quomodo

inter se niliil diasenliant.

:

set?quanto mngis

lioc

de Prophetis sanciisinlelligenlibros

Dcinde

seipiiliir, et dicit

Jcsus autem

stelil

dumet maximecommendandumfuit, utomnium

in Mss.

ante pnesidem
1

el interrogavit

eum

prseses, dicens:

prope omnibus, aUerius a quo dicta

sint.

In qasilmr ^iss., delibanda.

4177

LIBER TERTIUS.
?

1178
,

lu
ciiiii

es rex Jiidrcorum
accusareliir a
iiiliil

Dicit ei

Jesiis

Tu

dicis.

Et

clnmaverunl

Crurifige

eum

quod
(ccit? At

ille
,

ait

Dicunt

principibiis sacerJcliim et senio-

omnes, Crucifigatur. Et soqnilur Mai cns

Pilatus vero

ribiis,

re poiidil.

Tuno

dicil

iHi

Pilalus

Non
non

dxcbat
baiit
,

eis, Qiiid

enim mali
l!oc

illi

magis clamadixit
:

audis qiiaiila adveisiiin le dicuiil lcslinionia? El

respoiuiit ei
iilluni

C.rucifige

eum.

M;ittli;ii^iis

non

sed

ve:biun,

ila iil

mirareiur pneses

quoni;un dixit, Videns autem Pilatus quia nihil proficerel, sed

vcheiuenter. Per diein auleni solemnem consueveral

magis lumultus

fierel

dixit etiam euni lavisse

pr*scs diniiilero p >pulo iinum vinctuin quein voluissenl

:

nianus oorain populo, ut innooentem se a sanguine

justi signilicaret; qiiod ilein et salis

iialjcljal

autfui luiic vinctuin iiisignom

iliis di.xil

qiii

di:

Marcus

et

alii

lacent

cebalur Baraiibas. Congrcgalis ergo

Qiieni vullis dimiltam vobis;
qiii

Piialiis

ostendit eliam Malthueiis egisse pr;ii;sidem

,

cum

Barabbam

an Jcsiim
invidiiun

populo

ut diuiilleretiir.
iii

Qiiod breviler significavit

dicilurCbristus?Sciebaleniiu qiiod

|5er

Maicus

00 qiiod refert Pilaium dixisse, Quid enim

iradidissent oiim. Sedenle

aulem
dioons

illo
:

pro Iribunali,
juslo

mali fecit? Deindc sic etiam ipse concludit, qiuc per

Pilaliuu cuin Domiiio gosta sunl
qiiit, volens
et
:

misit ad
illi;

illiim

uxor

ejiis

Niliil libi el

Pilatns autem
illis

in-

niuUa enim passa sum bodie per visum propler eum. Principes autem sacerdotuin el seniores pcrsuaserunt populis
iit

populo satisfacere, dimisit

(lagellis

Barabbam,
:

tradidit

Jesum

ca;sum

ul crucifigeretur

pclerent

Barabbam
At

Jcsum vcio
:

Ikcc apud prx'sideni gesla iiarravit Marcus {Marc. xv,

perderent. Respondeiis aulem pr;vses

ait illis

Queiii
:

2-15).
54.

vuUis vobis de duobiis

diuiilti ?
:

illi

dixcrunt

Ba-

Lucas apud Pilatum gesla

:

sic nariat

Cocperunt

rabbam.

Dicit

illis

Pilalns

Qiiid

igiliir

faciam de
:

autem accusare illum, dicentes

vertentem gentem noslram
Casiiri
,
,

Huncinvenimtis sub-

Jesu, qui dickiir Cbrislus? Diciinl onincs CriicifiQuid cnini niali lccil? At illi galur. Ait illis pra:ses
:

et

piohibcntem tribnta dari

illi

et

dicentem se Christum regem esse. IIoc

,

magis clamabaiit
tera

dicentos

Cruciligatur. Mdeiis au-

duo Evangcli^l;c non dixonint

(|uod

cum tamen

dicerent

PUatus quia
,

nibil proficeret, sed

magis

liiuiiiltiis

cuni accnsabant. Ergo iste etiam ipsa criniina

fieret

accepta a(|ua lavil

nianus coram populo,disaniriiiiie ju^li

Iiiijii.s
;

qu;o falsa objeceriint, aperuit. Tacuil ;iutem qiiod ci

dixit Pibiliis,
te iiccnsdnt
i

cens

Innocens ego sum

vos
:

Non

respondes quidquam? Vide

in quantis

vlderitis.

Et respondons unixeisus populus

et siiper filios

dixit

sed plane scquiliir, ct dicit quod ctiaiu

Sanguis ejus supcr nos

dimisit
illis

nostros.

Tunc

li

dixcriinl, Pilatus aulem interrogavit

cs rex

eum,
ait
:

dicens

Barabbam; Jesiim
j

aiitein flagellaluin tra-

Tu

Juda;orum

At

ille

respondens

Tu

dicis.

didit eis ut crucifigorelur.

Ibec narravit Matlli;oiis

,

IIoc aiilem Maliliajiis cl

aiitoqii;iiu

Marcus commemoraveriint,

per Pilaluingosla de Doiuino {Malih. xxvn

55.

M-2G).

dicerent coinpellatum Jesuin qiiod eis ac-

Marcus qnn^iuc pone

Yerba autein
Pilali,

iisdcin

veibis el rebus

cnsanlilHis
rit;itis,

non rcspoiidorot. Nihil autem interest veisla retuleril

:

concinit.
peteiiti

quibns respondit populo

dimillcrotiir,
,

qno ordine Lucas

si

qnemadmo,

ut solcinniler
:

unus vinclus
cis

ila

diim nibil interest

aliiis

aliquid tacet

quod

alius

refert

Pilulus aulcvi respondil

vobis

el

dixit

Vullis

conimonioial; qiioniadmiidiim in consequentibus dicit

:

dimiUam
ait
:

regcm Judworum? .MillbuMis

,

aiilcin sic
vullis

Ail aiilem Pilnlus ad principes sncerdotum et tur:

Conyregatis ergo iUis

dixit Pituius

Quem

bas

ISihil invenio causa: in

,

hoc homine. Al
,

ilti

invale-

dimiltam vobis; Barabbam

stus? Nulla qu^estio cst
aliquis eis dimitlercuir
,

an Jesum

r/ui

dicilur Clniiit

scebant

dicenles

Commovet populum
,

docens

per

q od
scd
a

t:\cct iii.^os peiiissc

universnm
1'ilaliis

Judwam
;

et

incipiens a Galilan tisque huc.

,

(iiuori

poiost qii;o vorba

(|ua;

autem audiens Calilajam

esset
et ut

interrogavit

si

homo

Pilatus dixerit

utrum qnio

Matdi*o, an
,

Marco

CaliUcns

cognovit quod de Uerodis potestate

,

referuntur. Aliiid eniin vidotur esse

Quem

vultis di-

essel, remisit

eum ad Herodem

qui

et

ipse Jerosolymis

millam
aliud
,

vobis,

Barabbum, nn Jesum qui

dicilur Christus?

erat in
cst

illis diebiis.
:

Herodcs autem

viso

Jesu

gavisus

Vullis dimiltam vobis regem

qiii

Judworum? Sed
dixit ilhim aii ilsibi di-

valde

erat

enim cupiens ex mutto lempore videre

illo; et spcrabat sigiium

quia cbrislos reges dicebant, ct

ciim, co

quod andirel multa de

fieri.

lum, manifestum esl eum qu;esisse an vellenl

milti

aliquod lidere ab eo
tis

Interrogubat autem iltum mutitii

regem Jud;eorum,

id est Clirisluin

niliil

inlerest

sermonibus

nt ipse

nihil respondebal. Stabanl

et

sententia;,

quod
in

Iiic

lacuit

Marcus de Barabba, hoc

eliain principes

sacerdolum

ScribK, consUinler accu-

solum volens diccre (|uod ad Dominum perlinobat;

santes eum. Sprcvil aulem illum llerodes

cum

exercitu

quandoquidem
ostendit,

oorum responsionc
voluerint
:

satis

el

ipse

suo

cl

illusit
fiicli

indulum

vesle atba

ct

remisit ad Pila-

quem

sibi dimilli

Pontifices, Inqiiit,

tum, Kl

sunt amici llerodcs

et

Pitutus in ipsa die

id est,
,

concitaveruut turbam ut magis

Barabbum

dimilterel eis

nam
qund
qiKo
(|uid

antea

iniinici eraiit

ad invicem. Ihec omnia,

sequilur aulcm, el dicit, Pilatus aulem iicrum respondens, ail

illis :

a Pilato ad
ibi ibi

Ilerodom Dominus niissus est

et

Quid ergo

vultis

faciam regi
id

Judworum?

gesta sunt, Liicas soliis iiidicat; etiamsi aliaitsiinilo,

Unde jam

salis

apparet, quod

Marciis volit osicii-

quod

in
:

aliis

narralionuin locis
autein ea lanlun

dere, dicendo regcm Judieorum, qiiod .Maltli.ius di-

apiid ulios possit iiivoniii

ca-teri

cendo Christum. Non eniin dicebanlur

nisi

chrisii rogos,

dicore volueriinl qu:o apiid Pilalum gesla siint, quousquc!

Judseorum

nam(|ue

iii

eo etiam loco Malih;oiis

igitur faciam
,

Domiims

criioifigi-iidus tr.iderelur.

Hediens ergo

ait, bicit illis Pitatus,

Quid

de Jesu,
illi

qiii

Liicas ad ea

qux

apiid praesideni gerebantur,

unde

dicitur Christus ?

Ergo sequilur Marcus

At

iteruni

digressus eral, ut nairaret quod apud Herodera actun

1179
est, ila sequitur
:

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
Pilalus autem couvocatis principibiis
el

S.

AUGUSTINI
ei

cate eum. Dixerunt ergo

terficere

Judwi, Nobis non

licet

in-

sucerdolum

viagistratibus et

pkbe

dixil

ad

illos

quemquam

ut

sermo Jesu impteretur. qiiem

Obliilislis milii liunc

homincm
isto

quusi nverlentem popu-

dixil

significans qua esset morte inoriluriis. Introiii ergo

el

lum,

et

ccce ego

coram

vobis interrogans,

nullam cauaccusalis.

iterum in prwtorium Pitatus,

ei
:

vocavit

Jesum

ei

dixit

sam

inveni in

homine

ex

liis

in

quibus

eum

Tu

es rex

Judceorum? El respondil Jesus, A lemetalii libi

illi

liic iiiteliigimus eiini

pneleiinisi^se qucmadmiHhiin a
accusiiloriliiis
:

ipso lioc dicis, an

dixerunt de
:ib

Doniiiio qu;esieiil, qnid

respdiidoret.

relur iion convenire

est,

qiiod

me? Et lioc videaliis coinmomoratum

osleiidil ea qnae

Scd neque Herodes, inqnit

et

nam

remisi vos ad illum

esl
ci.

Respondit Jesus, Tu dicis;

nisi in coiise(|ueiilibus

ecce

niliil

diqnum morte uclum

Emendatum

ostciideiet et illud dicliim esse.

Unde

ergo illum dimittam. Necesse autem liabebat dimiilere

eis

iiunc dicit, a ca;lcris polius Evangelistis tacita

quam
:

per diem feslum unum. Exclamavit aulem simul uniel diniitle

a Domiiio Uicta iion esse. Alleiide ergo cietera

Re-

versa turba dicens, Tolle liunc,

nobis Barab-

spondil

iiiquit,
el

Pitnlus

Niunquid euo Judoius sum?

:

bam

qui erat propter seditioneni

civitate el

liomicidium missus in
illos
,

quumdam factam in carcerem. Lrnim autem

cruu^je eum.
niali fecil

Gens lua

ponlifices Iradiderunt te milii

:

qitid fecisti?

Respondit Jesus
si

Regnum meiim non

regnuin

est

de

mundo

lioc

Pilatus loculus est ad

itti

volens dimitlere Jesum. At

Cruciftfie,

ex hoc tnundo

esset

meum,
ei

ministri mei ulique

succtamabant dicentes

deceriarent ut non traderer Judceis; nunc autem

regnum
es

Jlle

autem

terlio

dixit

ad

iltos :

Quid enim
in eo
:

mcim non

cst liinc.

Dixil itnque
:

Pitalus

Ergo rex
ego.

iste?

nullam cnusam mortis invenio

,

corripiam

tu? Respondit Jesus

Tu

dicis,

quia rex
alii

sum

Ecce

ergo itlum

et

dimiltam. At

itti

inslabant vocibus

ma-

(luando venliim cst ad id quod

Evangclistae

com-

gnis, postulanles nt crucifigerelur, el invatesccbanl voces

ineinoruverunt. Sequitur eigo, ilem dicente adliuc

eorum. Maltiiaius huio conatui

eis

I>il;iti,

qiio sffipius

cum

Domino, quod
suin, el

c;cleri laciieruiit.
in

Ego

in

boc natus

egit,

voiens ut diniilterclur Jesiis, paucissimis

ait,

ad hoc veni
verilati.

mundum,
qiii
:

iit

tcstiinonium per-

verbis salis atlestatus esl, ubi

Videns aulem Pita:

hibeam

Omnis

est ex veiitale, audil voQtiid est verilas? Et

tus quia nihil proficeret, sed magis tumuttus fieret

quod

cem nieam.

Dicit ei Piialus
,

cum
:

non diceret

nisi

miiitum

ille nisiis

esset; quamvis ta-

hoc dixisset

ileriim exiit
in

ad

Jud;i'os

et dicit eis

cuerit, qiioiies iioc eniccre lentaverit, ul eru(ret Je-

Ego nullam invenio

eocaiisam. Est
iii

;iiilcin

consue:

sum

furori

eorum. Et Lucas itaque

ita

concludit quod
inqiiit,
ittis

tudo vobis ut uniim dimittam vobis

Pasclia

viillis

actum

esl a[)ud

pncsidem

Et Pitatus,

udjudi-

ergo dimittam vobis rogem Jud;eorum? Clamavenint

cavit fieri pclitionem

eorum. Dimisit autem

et

eum

qui

rursum omnes, dicenles, Non hunc, sed Barabl^am

crat

propler liomicidium

sediiionem missus fucrat in car;

autem Barabbas

lalro.

Tunc ergo

apinolicndit

cerem, quem petebant

Jesum vero

tradidit voluntali

Pilatus

Jesum

et tlageilavit.

Et milites iilcctenies
capiti ejus, el vesle

eorum (Luc.
35.

xxiii, 2-25).

ceronam de
El
ipsi, inquit,

spinis,

imposuerunt

Nunc eadem secundum Joannem considcremus,

in

purpurea circumdcderuiit
et dicebanl,

eum

et

venicbant ad

eiiin,

id est, quae pcr Pilalum facta sunt.

Ave rex Juda)orum;

iit

et daiianl ei alapas.
:

non inlroierunl

prwtorium

ut

non contaminarenlur,

Exiit iterum Piiatus foras, et dicit eis

Ecce adduco
iii

sed manducarent Pascha. Exiit ergo Pitatus ad eos foras

,

eum

vobis foras,

cognoscatis quia

eo nullam

et dixil

Quam

accusalionem
et

a/fertis
ei

adversus lio:

causain iuvenio. Exiil ergo Jesus porlans

conmam
dicit eis
:

minem
liic

liunc? Responderunt
tibi

dixerunt

Si non esset

spineam

et

|)urpureum vesiiineiituin, ct

matefactor, non

Iradidisseinus cuui. lloc vidcnei

Ecce liomo. Cuni eigo vidissonl cum poniilircset mi

nislri,

dum est, ne conlrarium sit in eum dicta esse crimina

quod Lucas

dicit, certa

clamabanl
:

diccnl(>s

Cnicinge, cnicifige

Dicil

et dicil quai dicta sint

:

eis Pilatus

Accipile
in

cum

vos, ct crucifigite; ego

ci

enim
:

Cceperunt autem, inquit, accusare illum, dicentes

Hiinc

non invenio

eo causam. Respondenint
et .seciindum
j

Jud;ei

invenimus subverlenlem fienlem noslrnin,

tributn dnri Cwsari, el dicentem se

et

prohibentem
esse.

Nos legcm babeinus,

quia Filiurn Dei se

legcm dcbet

inori,

Christum regcm

fecit.

iloc polcsi congriiere ei

in

Quod vero nunc secundum Joannem commcmoravi, videntur Jiid;ei nobiisse dicere crimina, cum dixissel
eis Pilalus,

quod
strain

Liicas

commcniorat

accusatione Jiid;eoruni

dictiim,
,

Iliinc

invenimus subverlentem gcntem no

Quam
tibi

accusationem

afferlis

adversus homiliic

ut adjuiigalur,

Qnia Filitim Dei se

:

fecit.

nem

liunc? Rebpondcriint ciiim, Si von esset

male-

Seqtiilur itaqiie Joaniies, el dicil

sel

Cuiii

ergo audis:

faclor,

non

tradidissemus

eum
ei

videJicel ut

eorum

Piiatus hunc sernionem, magis

liinuil

et ingres:

aucloritalem secutus, quid

objicereiur desineret

sus cst pr^ctorium iteruin, el dicit ad

Jesum
qiiia

Undo

es

quarere; sed
sibi

oi) lioc

(anlum nocenlem crederet, quod

tu? Jesus auleni responsuin non dedit

oi

oi. Dicil

orgo

ab

eis iradi meruissel.

Ergo

intclligere

debemus
unde
nar-

Pilalus

Milii

non loqueris? Nescis

polcslalcm

et

hoe diclum esse,

et illud
,

quod Luc:is commemora

,

liabeo crucifigerc te, et poteslalem liabeo diiiiitlcrc

'ic?

vit.

Mulia enim dicta

et

multa responsa sunt

Respo!idit Jesus

Non habcres poleslatem adver:

cuique corum quantum visum est dccerpsit,

et in

ratione sua posuit quod saiis essc judicavi!.

Nam

'

el

In odilis addilur,

eum

qufe vox a Mss. abest ot a ve-

ipse Joannes dicit qiiiedain qiue objecta sunt, quae snis

locis videbimus. Iia(|ue seriuilur tui
:
:

luslis Coiboiensibu? Bibliis, uec repeiitur iii gr^cco. iiadc ilaquo, et alins quasda ii iiarliculas, i-raeseiftirn qitod easre-

Dixil ergo eis Pilalegein vestram judi-

petila

Accipite

eum

vos, et

secundum

beronl vimus.

eadoin soaleulia nou constanter nec ul)iciue baedili , antiiiuoruin exeniplariuni aucloritalo reino-

1181
sus

LIBKR TERTIUS.
ullaui, nisi tibi datuni esset desupcr.

1182
sit,
:

me

Pro-

quod tunc factum

cum enm

Pilalus

jam

crucifidlcit

plerea qui tradidit

me
:

tibi

majus pcccatiini habet.

gendum
lucc
ieraiit

tradidisset
satis

Joanncs enim apud PilaUim

isii

Exinde

quivrebat Pilalus diinillere euni. Jud;ri aiitom

Si

gesla

evidenler; unde

qnod

pr;i!tcr-

claniabanl dicentes

bunc dimitlis, non es aaiicus

recolueriint.

Ad boc
:

perlinel eliam (piod eon-

Ca^saris; oninis qui se

sari.

regem

facil

coniradicil Cao-

sequenler

dicit .Mallh;ciis

Et cxspiicnlesin enmacejus
:

Iluicpotest congruerequod Lucas in

ila

eadem ac,

ceperiint ariindinem, et perciitiebant capnt

ct

cusalione JiidajDrum

narrat

cum

dixissent

/et

posiqiiam illuserunt
el

ei,

exnenint

venimus euin subverienlein genlem nostram; adjecit,

prohibenlem tributa dari Cwsari,
regein esse.
el

induerunt

cnm

vestimeiilis ejus, cl diixeriint

eum clilamydem, eum

chlamydem,
et

dicentein se Cliristuin

ul cnicifigerent.

lloc (juod exiierunt

Ex quo

solvitnr

illa qiKiestio,

qua putari
criei

induerunt
ligilur,

eum

vestimentis ejus, in fine faclum intelita

poterat Joannes dixisse nullum a Judacis

Domino
dixerunt

ciim

jam duccretur. Marcus hoc

dicil

Et
in-

men

oiijecluii)

qiiaiido

responderunt

et

postquam

illuserunt ei, exuernnl illum

purpuram,

et

Si non

esset hic malefactor.

non

tibi
:

tradidissemus euin.
Piia(us ergo ciira

duerunt euin vestiinentis suis.

Seqniliir crgo

Joannes,

et dicit

audivisset bos sermones, adduxil loras Jcsum, et sedit

CAPUT

X.

Quomodo non repugnel qnod

Mattliwu.i,

pro

Marcus
tribiinali in

ct
;

Lucas angariatuin dicnnt, qui portnret ejus

loco

qiii

dicitiir

Liliioslrolos,

Hccrucein
taverit.

braice aulem Gabhalba. Eral aulein parasccve Paschye

cuni Joannes dicat quod eain Jesus ipsepor-

bora quasi sexta

Illi

ol dicit Jiid;cis
:

Ecce rex vcster.

crucifige

aulem

cbimaliaiil

Tolle,

lolie,

eum.
C;c:

37. Sequitnr ergo Malth;icus

veneriint

Exeimles antem

in-

Dicit eis

Pilatus

Regem veslrum
:

crucifignm? Renisi

bominem Cyrenreum, nomine Simonem;

ut lollerel cruceni eiiis

sponderiint pontifiees

Non babemus rogem,

hunc angariavcriint
XXVII,
inqoit,
'5^).

{Matth.
>

sarem. Tunc ergo iradidil

eis illum ut crucifigeroUir

>

Maicus

qiiotpie

El ediiciinl illuni,

b:vc narravit Joannes per Pilatiim gesta {Joan. xviii,

iit

cnicifigcrent

eum. El angariaveriint

proe-

28; XIX,

16).

lereiinlcm

CAPUT

IX.

quempiam Simonem Cyrenaium vcnientem

ila dicit

De

illusione

qua illusus

est

a ro-

de

villa,

patrcin Alexandri el Rufi, ul tollerei crucein

:

quomodo non dissonent tres qui hoc dicunt, Matthwus, Marcus et Joannes. 36. CoMsequens esl jam, ut ipsam Domiiii passinncm
horle Pilati

t^jiis

{Marc. xv, 20,21). Hoc Lneas

Et

cumdiicereiil euin, apprebendenmt

dani
illi

Simonem
{Luc.

qiiein-

Cyrenensem venientem de
sic narnit
:

villa, et

imposnenint
xxiii,

secundiini quatuor Evangelislanim lestimonia videa-

crucein portare post Jesiim

:

26).

mus, quam Maiibaiissic

sidis

ineipit
in

Tiincmiiites pra;-

Joannes aulcm

Susceperimt

aiilein Je-

suscipienles

Jesum

imulorinm, congregave-

sum,

el

eduxerunt

ct

b.ajnlans sibi

crucem

exiit in

runtad eum universam colioitem; et exeunies oiim, cblamydem coccineam circumdederunt ei; et plecientes

eiim qul dicitur Calvaris locum, hobraice Golgotha,

ubi cumcrucifixeriiiit t{Joan. xix, 16-18).
ligiliir

Unde

intel-

coronam de
in

spiiiis, jiosiierunl
ejiis
:

super caput ejus, et

qiiod ipse sibi porlabat criicem,

cum

(xiret in

arundincm

dexlera
:

el

genu flcxo anto enm

locum inemoratum. Sinion

rialus est, de qiio tros

aiilcin ille in ilinerc

anga-

illudeb.ini, dicentes

Ave, rex Jiid:corum

{Matlh.

commemoranl,

cni postea dala

xxvii, 27-31).
itadicil
:

Hoc

Marciis in eodein loco narrationis

est cnix portanda usqiie ad lociiin. Ila ulruiiKpie fa-

<

Miliiesaiiteni d'ixerunt euni inlroin atrium

clum iiivenimus; primoid quod Joannes

quod
cocteri tres.

dixil,

deinde

prxtorii, et convocanl

lolam coborlein
ei

et

indiiunt

eum

purpiiram, et iinponiinl
:

pleclenlcs spine.nm co-

ronam et coeperunt rum :et perculiebaut

spuebant euni
;

CAPUT
inler

XI.

Dc
et

polu

quem dederunl

ei

priusquam

s;dularo eiiin, Ave, re\ Jud;eocaptil

coinmemorata essel ejus crucifixio, quomodo convcniat

ejus anindine, ot

con-

Mallhceum

Marcum.
:

ct

ponenles geniia, ador;d)ant cum

Ii)lelligiliir

{Marc. XV, 10-20).

ait,

il;)que qiiod Aiatt(i;x>us

in

38. Sequitur itaqiie MalthaMis

Et venerunt,

iiuiuil,
:

f Chlamydein coccineam circumdederunt ei, hoc Marcuin dixisse, indutum purpuram. Pro regia enim purpura, ciilamys illa coccinea ab iiludenlihus adhi-

locnm qui

dicilur Golgotlia,

quod

est Calvaria; locus

de hoc loco aperlissime conseiitiunt. Deinde adjiingit

ideni Matllia'US
niixliim, et
:

Et dederunt

ei

vinum bibere cuin

felle

bita erat

ct est

rubra quoodam purpuia cocco similfieii,

cuin guslassct, noluit bibere {Matth. xxvii,

ila

lima. Polest eliam

ut purpiiram

etiam Marcus

53, 5i). Hoc.Marciis

nairal
accepit

Kt dabant

ei

bibere vinuin

comniemoraverit,
esset coccinea.
teni

quam chlamys

haheb^it,

quamvis

imjrrhiUum;

ct

non

{Marc.

xv, 23).

Hoc

Lucas hoc praelerinisit. Joannes auanlequam diceret qiiod eiiin Pilalus criicifigcn:

inleHigendiiin est
tuiii
:

Malth;v,um

dixisse, chhj

/'i//e Hi/o;-

M
fel

quippe pro

ain;iritudiiie

iosuit; myrrlialum
fieri

diim tradiderit, commemonivil hoc dicens

Tiinc

cniin
nt et

viiiiiin

amarissimuni

esl

qiianqiiam

possit

ergoapprehendilPilalus Jcsiiinclflagellavit, Etmililes

plecicnies
et veste

el

niyrrha vinum aniarissimiim rodderenl.

;

coronam de

spinis, iniposuerimt capili ejiis,

:

Qiiod ergo ait Marcus, non accrpit

inteiligilnf,

non

purpurea circumdcderiinl euin

el
;

veniebant
et

accepit ut biheret. Gusl;ivit autem, sicul

testis esl
;

.M;iit!i:eus

ad eum, et dicebanl, Ave, rex Juilxoriitn

ei

dahant

ul qiiod

idem Matlhxus
;

ail, noluit bibere,

alapas

{Joan. xix, 1-5). Undeapp;iret Mallh;ium

recapiiulaiido islud commeiiiorasse,

boc Marcns dixcril, non accepit

guslaverit.

taciierit

autein

quod

et

Marcum

non

flSS

DE CONSENSU EVANGEI ISTARUM,

XII.

S.

AUGUSTINI

HR4
morem
Scripturoe, ut
:

CAPUT
39.

De

divisione vestimenlornw ejus, qno-

hujiismodi.H;ihcnienini islum
partc totum ponani,
octo
illis

niodo inler se omnes conveniant.

Seqiiiliir .Mallluttiis
:

maxime

iii

tcniporihus

sicul de

Poslijuam aulcni crncifi-

diehus, posl (luos euiii

ix, 28), quoriini

dicnnl asceiidisse in

xeruMl euni, (liviscrunl vcslimenta ejus sorlem mitlcnlos(fl); clscdenlcs, servabanl euiii (Matlh. xxvn,
35,
5(i).

moiilem {Luc.

medios inluenles Mal-

tlucus et M.ircus dixernnt, Post dies sex {Malth. xvu,

i, et

Hoc

itlcm

Marcus

sic

Et cnicirigcnlcs

eiini

Marc. ix,l).

Pr;cscrliiii (piia tain iiiodenite idein

iioii

diviserunt vesiimenla cjus, miilenics soitcui super cis,

Joaiincs locntus cst, ut

sexta
:

dicerct, sexta

sed, quasi

quis (|uid tollercl

{Marc. xv, 24). H(>c Lucas sic

ait

(piod

si

ita

non dioercl, sod t^inlummodo sexiios ila inielligcre,

Dividentes vero vestimeiiia ejus niiscrunt sortcs;

tam diceiot, possciniis

ut peracla

quemadmototum,
haic

ct siahal

populus spoct;<ns t{Luc.

xxiii, 34, 55).

Bre-

diim loqni solenl Soriplura',

(|uinl;i

siciil dixi, a p;irlc

viler a

trihns dictuin est; Joanwcs

aulcm
sil

distincliiis
:

et iiic'!o;ila
iii

soxla gererenliir

hoc explical qneniadmodnin gcslum

crgo,
j

Mililes

qua; iiarrala sunt

criioi(i\ii)nc nomiiii nosiri,

donec
et

inquil,

cum

crucifixisseiit cuin,

acceperunt

coniplcta

sexla

illo

priidenle (ierent tonehr.e, quibus

veslimenta

cjiis,

el lccerunl qnatuor paites, unifiii-

Ires Ev;ingelisl;c alleU;iiitnr, Malliippus,

Marcus

Lu4.4).

que

milili partein, et

tnnicam. Eral antem

luiiica in-

cas (Matih. xxvii, 42. Qii;oranius

Ci.s,

i.j

Murc. xv, 55,

et

Luc. xxni,

consutilis desuper contexta i)ertolum. Di.xerunt orgo

jam

coiiseijuenter, ciir dixeril

Mar-

ad inviccm, Non scindanius cam, sed sorlianiur de

illa ciijus bit
:

ciim

commomorasset

(piod cruoingentes eiim disiiper eis

nt Scriplnra implcielur dicciis, Parlili

in

visoriinl voslinioiil;i ejiis, initlenles sortcs

sunlvestimenla niea sihi,el

veslem

mcam

miserunt

quis (luid lollcrot, ol seoiitiis

horateiiin,
et crucifixcruiit

ailjiiiixcril

Erat aiitem

sortem

{Joun. xix, 23, 21).

Xlil.

eum. Jam certe dixeral, Et

CAPUT

De
el

liora

dominica; pussionis, qucni-

crucifujentes etim

diviscruiu veslimenla ejus (Marc.

,

xv,

admodum non
propler lerliani

inlerse dissentianlMarcus etJoamies,

2i)

,sic

oiiam oa'tcri altcstantnr

quod eo crucifixo
tempiis vo-

sexlam.
:

vcstinici!t;i divisa snnl. Si ejus

rci gest;e

iO. Sequilnr Mallliaius

ejus

El imposnerunl supercapul

luit

conimemorare Marciis,
:

snrficercl diccre, Eral au-

causam

ipsius scriptam: llic est Jesns rex

Judaolioc

tcin lioru leriiu

iiisi

nlqiiid adjiinxit, et crucifixerunt

cum,

rum
runt

{Mattli. xxvii,

57).Marcus aulem priusquam

(iiiia

v(duil aliquid recapilulaiulo significarc, (piod

dixissel, Erat autem, iiuinit, liora tcrtia, et crucijixe-

qiiasilnm iiiveniretur,
porihns logorelur,

cum

Scriiituia ip^a

illis

iem-

eum {Marc. xv,

esl,

25); lioc
:

cnim
qiur,

suhjuiigit

cum de
Snnt
nsquc

qnihns nuiveiSLe Ecclesi;c noium

sil,

veslinm divisionc
consideranda

dixisset

res

diligcnti^sinie

cratiiua hora Doniinus ligiio siispensus

set linjus vel crror corrigi, vel

unde pos?

ne niagnnni

lacial

errorem
tertia

niendaoium refulari

enim

(]iii

arhilrentur hoia
;

(|nidcMi

Doniiiium

Sed qnia sciehat

a niilitihnsrsn-pcnsiim

Dominum, non
xix,
crucifixisse
iilos qiii

crucilixum

a sexla ;iulcm liora tenehias JV.ctas

nl coiisnii)|Ui;
csl,

a Jnd;iMs, sicnl Jo;inncs apoi tissinie dicil {Joan.

ad nonam,

inleHiganlnr Ires lionc cx

factas.

25). ocoulle
(lui

osteiidere vo-iiii eos

niagis

quocrucilixus

usquead tenehras
inlelligi, nisi

Et posset

clamavcriint nt criici?igorolur, qiiani

mi-

quidem hoc reciissime

liora (|uasi se\la

Joanncs diccret,
in loeo

nislerium principi suo seciindum .Miiim officiuni pr;e-

Pilalnm sedisse pro trihunali

bucrnnl. Iiilolligilnrcrgo
veru:
iiie
t

fiiisse liora terlia

cum clama-

qni diciiur Liiliosirotos, hchraiceantem Gahhalha. Se-

Juda-i nl Doininiis oriicifigeretnr, ot ver;icissitiinc

ijuia

quitur enim

Erat uulem parasceve Puschce,

:

liora quasi

demonslialiir
:

eos ciucifixisse quando cl;ima-

sexta, el dicit Judwis

Ecce rex

vester. Illi

autem clama-

veruiit

niaximc
ca

nolehanl videri se hoc fecisse,

bant

Tolle, tolle, cruci/ige

?

eum. Dixit cis Pilatus : Regem

:

et proplor

ciim

Pihiio iiadideranl,

quod eorum

vestrum cruci/igam

Responderunt pontifices

Non liabe'

voiha salis

iiidioaiit, sociii;dui)i

Joaiinem.

Cnm enim
afferlis

mus regem

nisi

Cwsurem. Tunc crgo

tradidil eis illum ut

dixissetcis Pii.ilus,

Qnam

aocusationem

adei

crucifigerelur {Joan. xix,

1516).

Si igitiir

hora quasi

versus liominein hiino? rcsponderunl, otdixoriint

Si

sexta Pilato sedente pro Irihiinali Iraditus esl crucifi-

non csscl

liic

m;i!efaclor,
:

iion

tihi

tradidissemus
vos, ctse-

gendus Judaeis, quomodo hora

sicut verha Marci

lerlia crucifixus cst

ciim. Dixilergo eis Pihitiis

.Accipite

eum

non inleHigenlesquidam putaverunt?

cmidum lcgem vestram

eiJiRkri
;

judioaie eiini.

Dixerunt crgo
i

41. Priusenim qnaliora crucifigi poinerit videaniiis;

iiohis

min

licot inlerficere

queniqiiam

(Id.

deinde videhimus cur hora lertia crucifixum dixerii

xviii, 29-51).
lebaiit
,

Qiiod ergo maxinie videri fecisse nofocisse (erlia xMircus ostendit;

fiiisse

Maicus. ilora cral

qiiasi sexta
iit

cum

traditiis
csl,

estcruci-

hoc eos hora

figendus a Pilato sedcnle,

dicium

pro Irihunali.
sexta, id

vorissime judicans
liiiguam Jud;i)oruiii,

niagis

Doinini

nccatricern

Non cnim jam

e.it,

plciia scxta crat,

sed qnasi

qnam

inilituni

manus.
(uisse

pcracta quirita aliqnid ctiain de sexta esse coepc-

43. Qiiisqnis aiitem dixcrit iion

horam

ter-

rat.

Nunquam

auteni

isti

dicerent, Quiiilael qnadrans,

liam,

cum

lioc Jiida;i

primiliisclamavcrunt, insanissi;

aut quinta el Iriens, aut quinta et scinis, aut aliqnid

(a) Hic
Vul;.,'atK
,

me

se oslcndil

inimicum Evangolii

nisi

forle aliler
:

poluoril

camdom

dissolvcrc qiia;stionem

iion

enim
;

Augustinus silentio i^r.-cterit verba illa versionis ut impleretur quod diclum est per prophelam di-

liahet

unde convincat non

fuisse tuiic liDiam lcrtiam

eentem, Diviserunt sibi vestimenta mea, clc. , ciu;e in auliquis Hltris non exstare, et secundum Hieronvmuni de Mattlioei textu non esse observavil j;ini [/rideiii Nicolaus de Lira habentur taraen in vetust Corb. Bibliis.
:

ct idco veridico Evangelisl;ic potiiis credondiim,

quam
pro-

conienliosissuspicionihusliominiim. Unde,

iiiquis,

bas horam tcriiam

fuisse ?

Respondeo,

Quia credo

118S
Fvangelislis
:

LIBER TERTIUS.
quibiis cl lu
si

H86
magniim tumullum fuisse; et post quantum moct postea

credis, ostende

qnemadDominus
qui-

bant voces eorum{Luc. xxiii, 10-23); salis etiam ipse

signilicat

toodnin el liora sexta el liora terlia polueril

crucifigi?

De sexta enini,

nl

laleaniur,

narralicns
:

raruinHlislerliodixerit^OMJc/fMimmu/jYeci/Plicelintelligcre quantiim indagandae veritati salis est

:

Joiinnis

urgemur;

terli.im Marciis

commemoral

bus

si

ulerque noslrum credit, ostonde lu alilerquemfieri

iiuod ait, Instabant vucibits magnis,

el

invalescebanlvoces

admodum
ilijigo

utrumque poluerit

libentissime

re-

quicscam. Non enim senienliam

meam,

sed Evangelii
aliis
fiat,

corum, quis non videal ideo lactum, qnia videbanl Piialum nollo eis iradere Dominum? Etquia hoc magnopere nolebal, iion utique

verilatcm. Atque "ilinam etiam phires ab

:

inmomento lemporis
illa

cessit,

invenianlur hujnsexitus qustionis

utere niecum isio
si

quod donec
alitis

sed velduaehoncetaliquid amplius in

transierunt.

cunctatione

placel. Si

eiXm nuUus
:

exilus

poluerit inveniri. solusislc sufliciel

rit,

siautem potue-

46.

Joannem quoque

interroga, et vide quanta fue-

ciim denionslratus fueril, eligcmus.

Tanlum non
quatuor

rit Pilali illa

rii
:

cunctatio et reciisatio lam foedi ministe',

puies consequens esse ut quilibet oninium

idem namque mullo explicatius ea narrat

iiec ipse uliqiie dicat oninia,

Evangelislarum mcntitus

sit,

aut in laiitoet lam san-

quamvis

in

quibus duoe
fla-

clo culmine aucloritatis erraverit.

44. Si autem quis dixerit se inde convincere
fuisse

hoiae et de sexta aliquid primierfluxit.

Tunc cum

non

gellasset

Jesum,

et a mililibiis veste illusoria, mullis-

horam

lerliam,

cum

illud

JndxM clamaverunt,

que

illusioiiibus

male

tractari permisisset

(credo ut
iie

quia posleaqiiam dixit idem

Marcus, Pilalus aulem

boc modo saltem eoruin furoiem miiigaret,

usque

ilerum
regi

respoudens

ail illis
illi

Quid ergo

vuUis faciain
:

admortein

s;cvire pertenderent),
:

Exiit iterum Pila-

Judworum? Al
in ejus

ilerum clamaverunl
aliquid

Crucifige

tus foras, et dicil eis

Ecce adduco

eum

vobis foras,

eum; non inlerponitur

Marco
ut traderetur ad crnccm

moranmi ab eodein
id

ut cognoscatis (juia in eo iiullam caiisam invenio. Exiit

nanalionc, ct continuo ad

pcrvenitur,

ergo Jesus porlans spineam coronam et purpiireiMKi

vestiinentuin. Et dicit eis
;

Dominus

a Piiato, qiiod Joan:

Ecce homo

>

ul

illa

velut

nes hora quasi sexta faelum esse commemorat

ligat qui

intel-

ignominiosa specie visa placarenlur. Scd adjungit, el

dicit
:

hoc

dicit,

niulia prKtormissa

csse,qua;in

<

Cum

ergo vidissent
:

eum

poniincesetminislri,
:

inedio gesta sunt,

cnm

Pilatus ageret

quxrens quoino-

claiiiab:int dicentes

Crucifige, crucifige

tunc ho:

4o eum

a Jud;cis eriperet, et adversus eorum insanissimam volunlalem quibuscumque modis potuil, in-

ram

tertiam fuisse dicimus. Ailende quae sequantur

:

Diciteis Pilatus

Accipite eiim vos, et crucifigite

in

slantissime niteretur.
Pilatus
slus ?
:

Matihasns eniin

ait, Dicii illis

ego eniin non invenio

Judaii
:

eo causani. Respoiiderunt ei
ei

Quid

igitur
:

faciom de Jesu, qui dicitur ChriCrucifigatur

:

Nos legem habemus,

;

secundum legem deet

Dicunt omues
terliani.

tunc fuisse

dicimus
et

bet mori
Pilatus

quia Filium Dei se fecil.Cum ergoaudisset

:

horam
tiarrat,

Quod
fierel;

aiitem Matih;ieus sequitur,

qiiia niliil proficeret,

hunc sermonem, magis timuit

dedit
ei.

ingressus
es tu?

Videns aulem Pilalus

sed

est pra;iorium ilerum, etdicit ad Jesuin

Unde

magis tumullus

et in conalibus

Pilati

ad ericontra
inter-

Jesus aulem responsum

lalus
:

iioii

Dicii ergo ei Pi-

pieiidum Doiiiinum, et in lumuliu Jiid;eorum

nilentium, consuniplum tempus

Mihi iion loqueris? Nescis quia poteslatem hate, et

:

duarum horarum

beo crucifigere
Rcspondil Jesus

potestatem habeo dimilterete?

telligimus, et cceptam fiiisse sextam, qua

nondum

Non haberes potestatem adversus

datum
essel

miiiata gesta suiit quae ab eo

tempoie quo Piiatus Donarrantur.

,

me

ullam, nisi

tibi
tibi,

desuper. Proplerea
Exiiide

iniiuim Iradidit, usque ad tenebras Caclas

qui tradidit
Pilaliis

me

majus peccatum babet.

Quod autem Malth;eus supra commemoral

Mutem
illo

Sedente
:

quxTcbat dimiltere eum.

In lioc igilur

quod

pro tribunali, misil ad illumuxor ejusdicens

iili ;

quserebat Pilatus dimittere eum, quantum lemporis

Niliil libi etjuslo

multa enim passa sum

liodie
;

per

putamus fuisseconsumptum, quanta prxtermissa quoe

vel a Pilalo dicebantur, vel a Judicis contradicebantur,

visum propter euin [Mallli. xxvii, 22, 23, 2i, 19)

sederal pro tribuiiali Pilalus, sed inler
gesta narrabat,
recordaliis Maltb;cus
ibi
illa

posiea

quae prius
Pilati

quousquedicerent JiidKi ur.de

:

illc

commoverelur,
autem
cla-

quod de

et cederet? Ita enim sequitur

:

<

Judiei

uxore

dixit,

voluithoc

inlerponerc, nt prieslrueret

quamaxime causa
Iradere Jud;cis.

Piiatus nec novissime volebat

eum

mabant dicentes Si Iiunc dimittis, non es amiciis Coesaris; omnis qui se regein facil, contradicit Ca^sari.

Pilatus ergo

cum

audissel hos sermones, addiixit

qiii

45. Lucas autem iiarrat,

'

cum

dixisset Pilatus,

Emen-

foras Jesum, et sedit pro tribunali in loco

(liciiiir

dalum ergo

illuni diniillam,
el

exclamasse universam tur-

Lilhostrotos, hebraice

autem Gabbalha. Eral auiem

bam,

Tolle liunc,

dimitle nobis
Crucifuje.

Darabbam
ad

sed for-

parasceve Paschoe, hora quasi sexta.

Ab illa ergo voce

tassenondum dixeranl,
dimittereJesum
crucifige itlum
:

Iterum autemPilalus,
illos

secundum cumdem Lucain,

:

locutus esl

volens

Judaeorum qua primo dixenint, Crucifige, ciim csscl per hora tertia, usque ad hoc quo sedit pro Iribunali,

ul

illi

succlamabant diccnles, Crucifige,

lerti;i.

medias moras cuiictalionis

Pilali
,

et

tumuliuantiiim

tunc inlelligitur fuisse hora

el dicil, ///e
fecil iste?

Qiiod

Jud;ieorum, duse horse prselerieiant

el peracla quinla

ergosequilurLucas,
los
:

aidem

tertio dixil

ad

il-

jam de sexta

aliquid coeperat. Dicit ergo

Jutos

Ecce

Quid enim mali

nullamcausammartisinvequamvis. El infra, Codices plures, explicatius enarrat,

:

nioineo : corripiam ergoillum, eldimittam. Al illiinstabant

vocibusmagnis, poslulunlesut crucifigeretur ;

pro
et

invalesce-

cum flwjellasset, lamen cum Qaaellusset.

Tunc

mss.

magno consensu habcnt

il87
rex vesler. Illi atilem
ettin.

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
cUmabanl
:

S.

AUGUSTINI
quando
ei venial in

1188

Tolle, lulle, critcifige

poiesiate est juid ct

mentem.

Cum

Scd ncquej.imconunolusPilaluslimorecalumnice facile cedebal. Tunc enim uxor ejus ad eum miserat
pro
lribun;ili
:

ergo

illi

sancli cl vcraces viri qiiasi fortuila recorda-,

tionuin

suarum proplcr narralionis ordinem

niliil

occullai

i^cdenlciii
(jiii

quod pryooccupavil Mallhacus,

Dei potesiati, cui

noii oporlet

forluiluin est, commisisseiit,'

loiige abjc-

lioc

solus coinmemoravil

antequam ad eum

lo-

quoniquam lioininum dicere

cuin narrationis venirel, ul

ibi lioc

poneret, ubi op-

ctum ab

oculis Dei ct longe percgrinantem,

Hoc

loco

poriiinuin judicavit. Tenlans itaque adiiuc Pilatus, ne

poni debuit, quod valde igiiorat cur co loco Deus poiii

voluerit. Quia
ait
iv,
el si

quid proliceret, dixit eis

liesponderunt ponlifices
:

liegem vestrum crucifigam?

liabemus regem nisi

obvelatum est evangetium noslrum

,;

Non

C-

Aposlolus, in
5). El

iis

qui pereunt obvelatum est {II Cor.

sarem, Tuncergo tradidit eisillumul crucifigeretur {Joan.

cum

dixissct, Aiiis

quidem sumus odor

vitai

dum pcrgit, cl duin crucifigilur cum diiobus lalronibus, dum vesles ejus dividuntur, et in sortem illa tuiiica mittitur \ alque inter haec variis (onviciis illuditur (simul enim cum illa gerercntur,
si\, 4-16). El

t vitam, aliis odor mortis in

mortem;
ii,

subjecil slalim,

Et ad hwc quis
nus

idoueus {Id.

idoneus inlelligere
dicit
:

quam

juste fiat?

16)?id cst, qiiis Quod idem Domi; ei

Ego

veiii,

ut qui

non vident, videanl

qui

eliam convicia jaciebanlur)

et lactae sunt lenebrae,

completa est hora sexla,

et

vident, cwci fiant {Joan. ix, 59). Ipsa est

cnim
fit

allitu-

quas Mattlia^us, Marcus

Lu-

do diviliarum

scienliae ctsapientiac Dei,

iii

qua

ex ea-

cas coinmemorant.
47.

dem massa
liam
;

aliud vas

lionorem

aliud in coiilume-

Jam

itaque corruat impia perlinacia, et credat

et dicilur carni et saiiguiiii,

homo

lu quis es^

Doniinum Jesum Chrislum, el lerlia hora crucifixum quia in liiigua Judaeorum, et sexla manibus militum
:

qui respondeas
in

Deo (Rom.

ix,

21, 20)? Quis ergo et

hac re cognoscit intelleclum Domini, aut quis conilli

lumullu Judaiorum, el
plius liorac
fige.

Pilati aeslibus, duae

alque

am-

siliarius

fuit

{Id. xi, 35, 54), ubi sic gubernavit

,

prx'terierunt a voce qua dixerunt, Crucibrevitalis sectator

corda reminiscentium Evangelistarum

si;c fasligio

et

in Eccleiit

Sed ipse Marcus, qui maxime

brevilcr voluit iiitiinare Pilati

lanto auctorilatis culmine sublimavit,

csl

voluntalem

ct co-

per baec ipsa quae in eis contraria videri possunl, mnlli

exc.t!carenlur, digne iraditi in concupiscentias cordis
sui, el in

naluni pro Doniini vita.

ruin clamaverunt
,

Cum enim
eum
eis,
,

dixissei, Atilli ite-

Crucifige

ubi ostendU quod

reprobiim sensum {Id.

i,

24,

28);ctmulli

jani ciainavcrant, cuin vellent sibi dimitli

Barabbain

exercerentur ad elimanduin pium inlellectnm secun-

adjunxit, Pilalus vero dicebai

Quid enim mali

fecit

dum occullam
plieta

Omnipotentis justitiam? Dicil enim pio:

{Marc. XV, 15, 14)?

quid diu gestum
vcllet
intelligi
,

est.

Iloc modo breviter Memor tamen eliam

ait, Pilatus
eis,

insiiiuavit

Doinino
vir

Nimis profundce

facta; sunl cogilaliones

et stullus

ipse
eis

quod
;

lua
get

imprudens non cognoscet,

xci, 6, 7).
,

non

inlelli-

non

vero dixit

sed

hwc {Psat.

ait, Pilaius vero dicebal

si

Quid enim mali

fecit?

Quia
:

49. Pclo

aulem

et

admonco eos

qui hacc legunt,

diceret, dixit

quasi seniel dictum iiitelligeicmus

;

per nos ndjuvantc Doniino elaborala, ut bujus sernionis

quia vero ait, dicebal

Miullis

satis intimavit inlelligcntibus

,

quem hoc

loco interponendum arbitiatns sum, ia

modis

et sa^pe

dictum esse

quousque

iiicipe-

omni

simili qu3estionum difficultate nieininerint

rcihora sexta. Cogitemus ergo quam breviler

xcrit

lioc di-

s.rpius eadeni
qiii

rcpetciida sint. Facile

ne aulcm videbit
,

Marcus
in

in

comparatione

Mallhaeus

comparatione Lucaj
,

cas in comparatione Joannis

alia

quisijue coramemoraret

quam breviler quam breviler Lucum tamen alia atque quam denique breviter
Malth.iei,
,

sinc inipictatis duritiii

voluerit atlendere,
lertia

quam

opportuno loco Marciis hoc de

ibi

bora posuerii, ut

quisque recordeuir qua hora Jud;ci crucifixennt

qiii

Dominum,

volebant

in

Romanos

vel principes vel

ipsc Joannes in comparalione

ct nioiarum cura
illa

rerum quae
:

gestae sunt,

niilites transfeiic

ipsum facinus, nbi factuin niinistro-

gererentur
el

et sine insania reillo inter-

sistendi

credamus duas horas

quiddara in

rum militum commemoratum est. Ail enim, Et crucifigenles eum diviserunt veslimenia ejus, mitlentes sorlcm
super
eis
,

valio iransire potuisse.

quis quid lolteret

qui hoc

*,

nisi mililes,

48. Quisquis autera dixerit potuisse

esset
,

Marcum,

si

ita

sicut

Joannes nianilestat? Ergo ne quisquam cogiiatanti criminis,

eo tempore dicere fuisse horam tertiam, quo

tionem

avcrsus a Judoeis, in milites

tertia et

il-

eral hora tertia, cura

vox Judaeorum de cruciligendo

ipsi

los converterct, Erat aulem, inquit, hora

cru-

Doinino sonuissel, dicere etiara quod eura tunc

crucilixerint
tatis
;

cifixerunt

eum

ut

illi

eum

potius crucifixisse inveut cruci(igcretur clainare

,

nimis superbe leges narratoribus verisi

iiianlur,

quos hora
,

tertia

imponit. Sic enim polest dicere,

hscc ipse nar-

potuisse

diligens inquisiior inveniet

est,

ciiin

advenerit

raret, eo

modo eodemqne
quo ipse

ordine ab omnibus debuisse

hoc quod a militibus facluni

50.

hora sexta lactum esse.

narrari

narravit.

Dignetur ergo consilio

Quanquain non desint qui parasceves, quam

,

Marci evangelistae superari consilium snura, qui eo

loco id

Joannes commenioravit dicens

Paschce, hora fere sexla,
telligi,
tia

Erat auiem parasceve

diei tertiam veliiit in:

ponendum

judicavit,

qno loco divina inspira-

horam

lione suggestum

est.

Recordaliones enim eorum ejus

qua sedit Pilatus pro tribunali

ulcadem
esi
;

ter-

manu
ptum

gubenialae sunt, qui gubernal aquara, sicut scriest, qualiter

illi

coniplela videatur,

quando crucifixus
,

atque

placuerit. Fluitat eniin

,

humana

illo

jam pendente
,

in

ligno

aliae tres horae

:

peraclaB

raeinoria per varias cogiiationes

'

nec

in

cnjusquarn

sint

et reddiderit spirilnra
:

ut ab ea hora qua de-

Mss. duo et sors in illam tunicam inUlilur,

In editis additur, fecerunt

quod abest a Mss.

189
innctus
est,

LIBER TERTIUS.
id

H90
xxvu, 38). EtMarcussiniiIilerelLucas(J>iaj-(;.
facit
:

est diei sexta,

,

tenebrae Jierenl n^qiie

([nideni il!o qnoni
fiiissc-

(Maltli.

ad

noiiain. Dicunl eiiim

tlie

(iies

sabhaii seqiiciialur, |iaia^Ci>V(Mi

Pasch

i;

.hKl.vo:

XV ,11,^1 Luc. XXIII, 55). Nec Joannes ali(iuain qii:r-^lioi)em quamvis latrones eos non dixerit
,

ait

rum, quodabeodem sabltaio jam inciperciil Azyma sed tamen vernm I'asciia, qnod j.im in passione Doniini

eaiin

El cum eo alios duos

,

liinc

el

hinc

ruedium

autem Jcsum [Joan. xix

rium,
si

18). Esset

autem contra-

gcrebaliir,

non Jndaonim
id est,

sod Chrislianormii,

cum

illi

dixissent latrones, iste diccret inno<

coepisse piwparari,

iiaiasccven haliere. ab liora

Jiida>is

cenies.

noclis noiia

in

eo quod Domiiuis a

occiden-

CAPUT XV.
modo
Lucas.

De
se

his qui

Domino

insullaverunl, quo,

dus praparabalur.
prseparalio.

Parasce\e qnippe interprelatur

ergo nona nociis hora usiiue ad

inler

consoncnt

Malihccus

Marcus

et

Ab

iiia

ejus criicirixionom occurrit liora parascevt.'s sexta se-

52. Sequilur Malthoeus, et dicit

Prcetereuntes au,

cundum Joaiiiiem, et hora diei tei lia secundum Marcum ul non Marcus horani iliain recordaiam recapi:

lem blnspliemabanl cum, niovenles capila sua

centes
:

et

di-

Qiii
,

'

desiruis

lemplum
;

el in triduo illud
,

re-

lulando commenioravcrit
Crucifiiie
,

qua clamaverunl Jnda-i

(cdificas

salvn temclipsum

si

Filius Dei es

desccnde

cuiafuje; sid eani prorsus

iii

boram lcrtiam

de cruce. Huic Marciis

pene ad eadem verba eonso:

dixerit, qua Domiinis est fixus

ligno. Qiiis fidolis

,

nal. Si^iinilur deiiule M;ilib;cus, et dicit

SimHiter

et

non

huic faveat solnlioni

qii.x'Slioiiis

si

modo
,

possit

principes sacerdotum illudentes

cum

Scribis et senioribus
potest

aliquis articuhis conjici ab

boia

iioiia

noclis

nnde

dicebanl
facere.

Mios

salvos fecil
est
,

seipsumnon

salvum
,

coepisseparascevcn Pascb;e nostri,

id cst

pr.cparalio-

Si rex Isracl
ei
:

desccndat nunc de cruce

et
si

nem
esl

nionis Christi, congruenlnr inlelligamus? Si eniin

credimus
vult
;

coufidil
,

in

Dium,

liberet

nunc emn

diicamus

eam Dominus

coepisse quaiido a Judyeis appreliensus

;

dixit

enim

Quia Filius Dei sum {Matth. xxvii

,

adbuc noclis primaD parles crant

si

59-43). Marcus et Lucas

quamvis

alia

verba dicanl
,

quando ad

domum

perductus est soceri Caiphse, ubi et

ad camdem "tamcn sentcniiam concinunl

prcteriniilil,

cum

alius

auditus cst a principibns saccrdotum; adliuc galius

qnod
,

aliiis

(ominemoral [Marc.
[)(

xv, 29-

non cantaverat, quod ex Pelri iiegationc colligimus, quae, cum jam audirelur, facia est si autem qnando
:

32,

et

Luc.

xxiii

55-37).

|:rincipibus eniin sacer-

doium qnod

insultaverinl

Domino

crucifixo

pariter
:

Pilato tradilus csl;

jam mane

fuisse aperiissime scri-

non tacent; qnamvis seniores

autein quia principes dixil
,

lacuit

Marcus

Lucas
,

ptum
lis

est.

Reslat ergo ut inlel!igamiis tunc coepissc

id esl

nec addidil sacerdotum

islam parasceven Pascha!,

pnieparalionem mor-

niagis nomiiic gciieraii omiies primalescomplexiis est,

ut ibi possinl inlcUigi el Scribie ct sciiiores.

Domini, qnaiido

esponderunt onincs priiicipes sa,

ccrdolum apud qnos jirimo audiebatur

ct dixerunt,

CAPUT

XVI.

De latronum
et

insullalione

quomodo
dixit

Reus

est mortis

quod apud Mallb;eum

el

el

Marciim in:

non repufjnenl Mailhaus

Marcus Lucce, qui

veniinr {Maiili. xxvi, 06,

Marc. xiv, 64)

ul reca-

unum eorum

iiisullasse

nlium credidisse.
,

pitulando inlelligantiir dc Peiii negatioiie postea di-

53. Scqiiilur Malliiivus

et dicit

Klipsiim aulein
,

xissequod anlea factum

Non enim absurde conjicilur, tempore eo, quando, ul dixi reum morlis pronunliaveiunt, lioram nonam noctis esse potuisse ex qiia hora usque ad boram qua sedil Pilatus pro
eral.
,
:

el latroncs qiii criicifixi (Tanl

ei

cum

co

improperabant

{Mallh.

xxvii
aliis

44).

Nec Marcnsdiscrepat, hoc

,

idem dicens
potest

verbis

{Marc xv
,

32). Liicas auleni

pulari

repu^nare

nisi geiius loculionis salis

:

Iribunali, quasi hora sexta fuit,

iioii

diei,

sed para-

usilalum noii obliviiscamur. Ait eiiim Lucas

Uiius

sceves

id

esl prxparaiionis immolationis

:

Domini
Doniinus

aulcm de

iis

qiii
:

pcndcbanl latronibus biasphemabat

tu es Cbristiis
,

quod verum Pascha est

ulplcna sexta ejusdcm paterlia occiirrcbal,

eum
tcxil

dicens

Si

salviim fac lemetita

rasceves, quoe plena diei

ipsniii et nos.
:

Et sequitiir idem ipse, atqne

con-

suspendcretur in ligno. Sive crgo

iioc polius iiitelli-

<

gendum eligalur, sive Marcus tcrliam boram rccoluerit, eamque raaxime ad condemnalioncm Jud;ieorum
in

diccns

Respondens aiiiem aller, incrcpabat illum, Neque tu timesDoum, ([uodin eadeni damna-

lione es. Et nos quideni jiisto,

pimiis
siiu!
:

nam

digna factis ivci-

Domini crucifixione commemorare vobierit

qua
,

bic vero nibil niali gessil. Et dicebat ad Jeinci ciiin

inleiligunlur clamare poiuisse ut crucifigeretur

ul

Doniine, niemcnto
illi

veneris in regnuin
libi
,

ipsos potius crucifixisse accipcremub,

quam
sicul
iili

c(;s qiio-

tuuni. Et di\il

Jesns
i

Amcii dico
,

bodie

me-

rum manibus
niisit
(rt)

iii

ligno suspensus esl

ille

Centu-

cum
ergo,
eranl
(licit,
ei
:

eris in paradiso

{Luc. xxiii

39-45). Qiiomodo

rio niagisaccessil
:

ad Dominum,

quam

amici qiios

sicut Matlb;eus dicil,

Lalrones qui crucifixi

procul dubio qux-slio soluta cst dc liora

et coiitcnlio-

eum

eo, impropcrabaiil ci
(;ni

vel, siciit M;ircus

Dominica; passionis, quoe maxime solet

El

ciim co crucifixi erant, coiiviciabantiir

cst,

soruni concilare impiidentiam, et infirmoruni imperitiam peiUirbare.

quandoquidem unus eorum convicialus

aller et

se-

CAPUT

XIV.
fixis

cundumLuc;x! testimonium,
et in
et

compescnit eum,

De duobus latronibus cum quomvdo omnes concordent.

:

illo

cruci-

Dominum

credidit

? nisi

intelligamiis

Maltbanim
,

Maicuin

lircvilcr perstringentes

hunc locnm
:

plu-

51. Sequilur Mallbiieus, et dicit

Tunc crucifixisunt
,

raicm niimerum pro

stola
1

singiilari posuisse

sicut in
,

Epi-

cum

eo duo lairones

unus a dextris

et

unus a

sinistris

ad IIebr;os iegimus pluraliier dicliim

vdi
,

Clause-

(a) Vid. supra, lib. 2, cap. 20.

tdiii,

qui. \t veteres Mss, el textus graecus careat

parlicula

vah.

un
galur
;

DE CONSENSU EVANGELISTAIIUM,
ci piuralilcr {licliiin

S.

AUGUSTINI
apnd
(uindiMii

dl92
,

runt ora leoiium, cuin soliis Daiiicl significnri inlolli,

sopo circumponcntes obtuterunt ori ejns (Joan xix

29).

28

Secli sitnl [Ihbr.

Iii

.\i

53-

Scd

(|H(id

Joaiinem

inveiiilur

37), cuni de soio I^aia iradalur.

Psalino
,

eliaiii

dixissc,

Silio, el (piia vas ihi erat acoio Dlciuim, noil

quod

dictiini csl

Asliterunl reges terrw

,

et

principes

mirum

est

si

cxteri tacucriinl.

conveneruntin
singiilari

unum
,

clc.

pluralem

iiiimeriiiii

pro

CAPU T

XVIIi.

De vocibus Domini quas continuo mo,

posiluin

in

Aclibus .\posloloruin exponi,

rilurus emisit

qnomodo non
el ipsi ircs
:

repugiient Matlltmus et

Uir

iiam regcs propler Ilerodeiii

piinciprs piopler

Marcus Lucce
maiis voce

Joaiini.

Pilaliim inieliexcrunt, qui lestiinoniiini ojusdcm psalmi

55. Soquiiiir Alallhons

Jesus

aulem tlerum cla-

adhibueruiit [Psal.
j

ii,

Act. iv, 2G, 27).

,

Sedquia

et

magna

eiiiisit

spirilum (Mullli. xK\n,^0).

Pagaiil soieiit calumniari Evaiig(>lio

videaiil (|uem-

Marciis

siiiiiliior

Jesus aiilem emisaa voce

magna

admodum
Medeas

locuti

sint

auciorcs eoruin,

Piia;dras

exspiravii (Marc. xv, 37). Liicas aut(;m (|uid ipsa

iiiagiia

voce

et Clylcmncsiras, cuni singiiLc fuerint. Qiiid

dixerit,

declaravit

dixit
,

cnim

Et clamans

autem
Et

usiialius, verbi gralia

quam
si

ut dicat aliipiis,
?

rustici

mihi

insullaiil;

eliam

unus insultel

Tunc

magna Jesus, ail: Puter mendo spiritum mcuin ; et liaic

voce
xxiii
,

in

mantis taas com-

dicens escspiravit(Luc.

vil,

enim esset contrariuin quod Lucas de uno manifeslasi il!i dixisseiit ambos lalrones conviciatos Do;

4C). Joannes vcro sicul tacuit illam

7';//,

vocem

pri-

iiiam,

Eti, qiiaiii

Maltlueus ct Marcus retuloriint;

mino

ita
:

enim non posset sub numcro

cuni vero dictuiii cst
,

pliirali
,

unus
,

tacuil etiam islam qiiaiii Liicas solus indicavit, illiautoin

intelligi

lalrones

vel
;

qui

duo noniine vocis magna!

,

significavi^runt, idest,

cum

eo crucifixi erant, nec additiim ost, anibo

si

non
per

Pater

in

manus

tuas

commendo

spiritum

meum

soliim

anibo fecissenl, posset

lioc dici

scd eliani

quod eiim voce magna

&ttesl;ilus est
,

dixissc et ipse

Lucas similiter

quia unus hoc

fecil, poiuil usilalo loculionis

modo

ut intolligorcimis

hanc

pliiralem numerura sigiiificari.

magnam
,

CAPUT

XVII.

quain MaHli;cus cl 3Iarcus

dixit

vocem commemoravefiiisse

D?

polu aceli

quomodo

inler se

ruiil.

Sed

omnes consenliant.
54. SequiturMaliha;us el dicit
:

eum
sexla autcm Itora
lio-

(lixisse,
:

Joannes quod nnllus illorum trium Consuminalum est cum acctum acce,

tenebrce factw sunt super universain

terramusquead

quod eum anlo ipsam voccm niagnam dixisse inlelligimus. Ilaicsunt enim veiba Joannis .Cumcrgo
pisset
accepissel Jesus acelum
,

ram nonani
didit autcin esl

(Mallli. xxvii, 4;)-i9). IIoc

et

ctduoaliicon4.*^)
:

dixit,

Consummatuin

es(

et

leslantur(M)c. XV, 33- 5G,

Luc. xxm, 44,

ad,

inclinalo capile tradidit spirilum (Joan. xix, 30). Inler

illud
et

Lucas ctiam undc

facl;e sinl tcncbra)

:

id

qnod

;ul

Consiiinmalum

est
,

ct illud

quodait,
illa

solem obscuratiim. Scquitur Mattiia;us

,

Fa circa
:

inctinato capile tradidit spirilnm

emissa esl
tres

vox

horam nonam clamavit Jesus voce magna

Eli,

dicens

Eli

magiia

quam

tacuit isle, c;Ktcri

autem

commemoin illo

lamma

sabactliani ? Iioc est,

Dens meus, Deus meus,

aulem
illic

ravorunt. IIoc cnim apparet essc ordinis, ut antediceret, Consuinmalum

esl
,

ulqnid
et

dereliquisti
,

me

?
:

Quidain

stantes

cum peifecium

essot

audientes

dicebant
,

Eliam vncut

isle.

.Marcus

quod de

illo
,

proiilielaliun eiat, cl lauqiiani ad liocox,

pene ad cadein vorba

liam non
Matlhaniis
:

ad eaindem lamen senlenoninino

ciirrens
el

spectarct

qni uliqiic ciim vellet morcrctur

dciiide

pene

sed

conscntit.

Seqiiitur

coimncndaiis Iradidit Sjiirilum. Sed quovis ordine quilibet arbitretur

dici

Et con'inuo
,

unus ex

eis

acceptam
,

poluisse

lioc

niagnopere caven-

spongiam implevit acelo

ci

imposuit arundini
:

et

dabnt
,

diim est, ne cui vidcatur qiii&f|uam Evangclistaruin

alieri
xil

bibere. Sic et

Marcus
,

dicit

Currens aulein imus

,

et

leiuignaro,

si

vel tacuit qiiod alius dixit, vel di-

implens spongiam acelo

circumponcnsque calaino
,

po-

quod

alins tacuit.

lum dabat

ci

dicens

Sinile

videamus

si

venial Etias

CAPUT
tianl

XIX.

De
ct

scissione veli quoinodo

non dissen-

ad deponendum eum. Quod quidcm de Elia, non ipsum

qui obtulit spongiam

Matlhwus
sit.

Marciis a

Luca, quo ordine fa-

cum
ail

acelo, sed csitcros dixisse

,

cttim

Matlhaeus narravit

enim

Cwleri vero diccbaiit

;

56. Sc(|uilur Matlha'us

siiiii

El ecce veluin templi

scis-

Sine

videamus an veniat Etias tiberans eum

uiide in-

est in
,

duas purles, asumnio usque deorsum (Mallh.

El Marcus sic
:

telligimus el illuin et cycteros hoc dixisse. Liicas au-

XXVII
est

51).

Et vetum tempti scissum

lem anlequani de
de acoto
ita

latronis insultatione narrarel, lioc

:

in

duo

a sursum nsque deorsum (Miirc. xv, 38).

similitor

commomoravit

Ittudebanl autem
itli,

ei et
:

Lucas aiilcm
est

hoc

ait

Et vetum templi scissum

mitiles accedentcs,ct

acetum offerentes
te

et dicenles

mcdium (Luc.

xxiii, 45); sed iion

eodom

oidine.
ciini di-

Si tu es rex
57).

Judworum, satvum
Ubi movcre
iion

fac {Liic. xxiii, 36,

Volens enim mir.iciilnm miiaculo adjiingere,

xisset
,

Scmel complecli
est.

voluit (|uod a militibus factuni et

Sot obscuratus est,

,

coiiliiiuo

subjungondum
est

dictum

debel
:

quod non unuin

existimavit

Et velum templi scissum

medium

eorum

dixil

aceium obtulisse

gciius
,

enim

loculionis

prcCoccupans videlicet qiiodexspiranle Domino facluin

est
,

cnuit, de quo supra Iractavimus

gulari ponens [Superiori cap. 16).

pluralcm pro sin-

ut deindo recapilulans cxse(|uerelur et

et

do potu

Hoc aulem deaceto

:

accti,

de

ilia

voco inagna, et de
posl lonebras
,

i|)sa

morie, qu;e

ctiam Joanncs commenioravit

Jesus quia

nbi ait

Postea sciens

ante scissioncm
Matthacus eiiim
,

veli

f;icia intoUigiiiitur.

jam omnia consummata

:

sunt, ut

consummaerat
liys-

qui cuin dixisset

Jesus autein iierum

relur Scriptura, dixit

Silio.

Vas auteni pusitum

ctamans voce magna, emisit spiriium, conlinuo subjecit,

aceto plenum

illi

autem sponcjiam ptenam accto

El ecce velum tempti scissum

est

satis cxpressil

im
aulem non addidisset, Et
set,

LIBER TERTIUS.
tanqua.n
quasi
ecce, sed simpliciter dixisest;

ii94
mirablle factum

tunc csse scissum, cuni Jesus emlsissei spiriiuni. Si

unum membra

commemorans, cujus
iiia

et pnrlcs erant oinnia

miraciila.

Et velum templi scissum

incerlum esset utrum

Jam vero quod MaUhicus

addidit cos

([ui ciiin
(

Centuappa-

ipse el Marcus hoc recapitulando

commemorassent
an Lucas rccapilu-

rione cranl,alii autein hoc tacucruiil;

ui iioii

Lucas auiem ordinem tenuissct

'lassol

rcat cx notissima regnla noii c^sc conUMrimii, oiiin

alius dicit qiiod alius tacet? Et

ouod

iili

ordine posuissent.

quod Mauhcus

dixit,

CAPUT XX. r/KJ cum illo

De admiradone Cenlwionis
eranl,
et

et

eorum

tinuwrunt valde
glorificavit

Lucas aulcin
quis noii

noii dixit,

timuit, sed,

quomodo
Lucas.
:

inler se consenlianl

Beum ;

eum
quce

inlolligat

limeudo

Matthms, ilarcus

glorilicasse?

57. Sequitur Mailliaeus

Et lcrra moia

est, ct pc-

CAPUT

XXI.

De mulieribus
el
,

ibi

slabant,

quomo-

mc

scissic sunt, ei

monumcnla apcrta
,

suiH, et muita

do Mattliwus, Marcus
longe slctissc

Lucas, qui dixerunt eas a

,

corpora sanctorum qui dormicrant

surrexerunt; et
cjus, vc

non repugncnt Joanni

stelisse.

qui nominavit

exeunlesde monumenlir posi rcsurrcciioncm

nerunt
in

tinam earuni juxta crucem

58. Scquilur Maltiucus
:

sanctam civilalcm,

ct

apparucrunt muliis.

Eraut aulem

ibi

mulieres

Hxc
I

qua; solus dixit, non csl mctucrulinn nc cuiquam

idoiii

mult;c aloiige, qua; scculseeraiit

Jesum

Galihca,mi-

cceterorum rcpugnarc vidcanlur. Soipiilur

ipsc

nislianlcsci; interquaserat Maria Magdaleiie, et Maria

Centurio autem cl qui

tcrrro inolii
:

cnm co
lis

oraiit ciisiodicntcs
lioliaiil, liiiiuoriinl

Jacobi et Josepli maler, et mater (ilioriun Zelu;d;ci

(jVrt/<//.xxvii,55t'<56).Marcussic
:

Jesum, viso
valdc
,

C
sic

ipix

Eraiiiaulemct mu-

diccntcs

Ycre Eilius Dci ciai

:

isio

{ilattli.

liercsdelongc aspiciciiles;inierquascrat Mari;i Magdalcnc, et Maria Jacobi miiioris el Joscph maler,ei Salomc;
Cl

xxvii, 51 54).

Marcus

<

Vitlcns aulcin

Ccntu-

rio, qui cx ad\orso

stahal

(iuta

sic clainaiis c.vspi-

cum

cssctiii Galila-a, scq

obanlur euin, etmiuistraoo ascenderant

rassel, ail

Vcrchomo
sic
:

liic Eiliiis

Doi cral

>

{)laic. xv,
fa-

baiit ci, ct alio; mullic qiuTC .sinuil ciiai

5S).

Lucas

Vidcns

auiciii

CciiUiiio (|uod
:

Jerosolymam

{Marc.

xv, 40, 41). Iiiler lios nihil

:

ctum
quod

fucrat, glorilicavii

noiim dicciis

Vorc

liic

lionio

vidco qiiod coiilrarium possil pulari

tercsl ad vcril;ilcin
,

quid eniin inp;irit('r,

jusuis

cral

{Luc.

xxm,

Malllia;us viso lorrx

,

47). Non cst conlrarium moUi dKil admiraluiu Coii,

quod (juasdam mulicres

?

qiiasdain

singuli

noiniii:verunl
:

Lucas qiioqne

ila

lurioncm
lioc

ci cos qui ciim illo crani

cuiii Liicas dicai

liarralioncm contoxit
ttdcrant

Et ouinis turba coruni qui sinml

,

cum admiratum,
,

qiiod ciiiissa

illa

\occ cxsjiiras(piainlo noii

cl iis

ad spectaculum istud

cl

videbant

quw

fiebant

sol

ostcudcns quani in polosiaie

;

lialjiiorii

pcrculienles peclora

sua revertebanlur. Stnbanl (ni!:'m

el

inorcrelur

in

co quippe (|uml motu

,

nlom Mauh.iiis

onincs noti ejus a lonqe,

mulieies qua; secula'

fi'-

raiit

solum
quce

dixil. viso terra

scd ciiani addidil,

liiissc

cum

a Galila;a, Iikc vidcnics {Luc. xxiii,/j8,

diiobus

411).

Uude
satis

fo.c'a <?jaH/ ;

inlogiiim lociim

domuiislravil
iiioi

supcrioribus

de mulierum

pr;os(iilia

Luco,
fiiissc

ut dicercl Centuriuiiciii ipsam Doniini

tom

conscnlit, tiuamvis niillam c;iiiim

iioniiiialihi

expri-

miratum

quia cl liac

iiilor illa

cst, qiia- lunc

mal; dc turba cliam qua;

siiiiiil

adorat, et vidcnlcs
,

mirabililer lacla crani.

QuaiKiuam

ctsi Mallli.cub illud

quK
turio

ficbanl tundcbant (leclora sua

et reverl ii:iiuur,

iion addidisscl, intclligeiidum oral,

cum

iimlia iiiirauqiii

consciilit Mallha;o, qu^inivis seorsiim amicxuerit,

Cen-

da

lacia fueriut
,

ct

omiiia Ccnlurio ci
,

cum co

uutem

el

qui ciun eo eraiil

(|\iapi

oplir tauluui-

crant

mirari potucrint

liberum luissc narrantibus

modo de
dixissc.

iioiis ejusqiii

sutbant a huige soIhn invenitur

pr.; se!iti;i
'^piriliiiu
,

quid quisque illum miraium coiiimeinorare voluissot ncc eos ibi repugnarc, cum alius illud , alius illud

Nam
:

et

Joannes conimeniuravii de

feminarum anlciiuam Doniinus emi>,i^sei

ila iiairans
Sif.trt/ii

miratum; quando omnia fucral ille miralus. Quod aulem alius ail Cciiturionem dixisse ,
diccret fuissc

autem juxta cruceni J.su

nuiier

cjus,el soror matris ejus

Maria Cleopluv

el

Maria

Vere Filius Dei eral

Filius Dei erat
;

isle, alius

autem
cui

Vere

lionio liic

Magdalcne.

Cum

vidisset

ergoJesus malreni
dicil

et
:

disripu-

non movebit eum

non excidcrunt
:

lum stantem
Et

quem

diligebat,

inalri
:

mia;

M iilier,
lua.

tam

niulla

superius similiter dicta ct expusiia

ad

ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo

Ecce matiir

unam quippe sentenliam utraquc verba conciirrunt nec quod alius tacuil homo alius dixit ullo modo
,

exilla liora accepit

eam

discipulus in sua {Joan. xix,

contrarium

est.

Magis quod Lucas non

,

ait

Ccnturio-

nem

dixisse, Filius Dei erat

:

scd,

justiis erat, potcst

putari diversum

sed vel utrumque dictiim a Ctntualiiid

Qua in re nisi aperlissiine Malth;cus qiio(|ue et Marcus Mariam Magdalencii noiniiiassent, pos.semus dicere, alias a louge, alia- juxta cnicem fiiis--e nialrem Donullus enim corum, praeler Joanuem
25-27).
;

rione intelligere debemus, etaliud illos,

istum

mini commemoravii

nunc ergo quomodo

inielligiliir

coaunemorasse
liiisse

fortasse Lucani exprimere vosentenliam Centurionis, quomodo dixeril Jesum

;

vel

eadem Maria Magdaleue,

mulicribus,
siciit

et a longe stetisse

cum

aliis

Mattli;cus

etMarcus dicunt, etju.xta

lanto

Filium
leiii

Dei. Eorte

enim non eum Uuigenitnm qua-

crucem

fuisse, sicut Joaiincs dicit; nisi quia in

Pairi Cenlurio intellexerat; sed ideo Eiliiim Dei

intervallo craiit, ul ct juxta dici possent, quia in cou-

dixerat, iiuia justum credideral, sicut mulli justi dicti

rdii Dei. Qiiod aulem etiain ipse Liicas dixit, \iaens autein Centurio quod faduin erat , in eo geuerc inclusit oinuia (luau iu iUa hora mirabiliier facia erant,

sunt

spcclu ejus piicsto aderant, el a loiigc lione lurb:c propiiu|uiiis circumstanlis

in

compara-

cum Centu-

rioiic et inilitibus, Possumus eliam int(;lligere, quod iiUc quio biuiul adcranlcum malre Doniini, poslquam

Sanct. Abgust. IH.

(TrmU-hmt.)

Ji9K
eani discipulo
a ilensil:lo

DE CONSENSU KVANGELISTARUM,
fOiiiiiit;iit.l;\ii
,

S.

AUGUSTINI
Iribus

\m
xxiir,
,

abirc jani ccepcraiil

,

ul

inquo nondiiin quisquani posilus fucral {Luc.

53).

liirba:

so exuorenl
;

cl citlcra qii.c facla

Ex
:

his

nulla qua^stio dissensioiiis oriri

sunl longius inluereiilur

posl morlcin

ul caeleri

Evangdislx qui
,

polcst

Joanncs autcm sepuliuram Domini

,

uon a
iiici,

Doinini eas conimenioravcrunt

jam

solo Joscph

sed a Nicodemo quoquc curaiam fuisse

lonj^c slaiiles conimciiioiarcnt.

comiiicmorat. Consequenlcr cnim a Nicodemo

corpits

CAPUT

XXll.
,

Dc

Joscph

(lui

Domini
,

pjtiit

piciis,

ila

narrat

Vonit auloiii el Nicodcmus

,

qui

a Pilalo

(juomodo omncs conscnliaiU

el

quomodo

vcncral ad Josuin nocte priaium

forciis

mixluram

a setpso Joannes non dissentiat.

59. Setiuitur Matllucus
cssct, venit
:

myrrha)
scro aulcin faclum

ct alocs quasi libr;is

ccntum.
,

Dciiidc scqui

Cum

tur adjungens

ipsum Joscph
,

cl dicil:

Accepcrunt

quidam honio dives ab Arimalliia, noniinc

;

Joseph

qui ct ipse discipulus crat Jesu

,

liic

acccssil

cum aromalibus, sicut mos Judiois cst sepelirc. Erat autein

et ligaverunt euin liateis
in loco

ergo corpus Jcsu

ad Pilalum
Treddi

et pctiit
>

corpus Jesu

lunc Pilalus jussit

sic

ubicrucifixus est, horlus

,

ct in borlo

moiiu-

corpus

{Matlli.

xxvii, 57, 58). Marcus

mciilum novum
erat
:

iii

quo iioiidum quisquam positus

posucrunt Jcsum
{Joan.

Et

cum jam
cst ante

scro essct faclum, quia erat parasccve,

ibi

crgo proplcr parasccvcn Jud;corum, quia

,

quod
Dei

sabbalum, vcnil Joseph ab Aririalhia,

ad Pilalum
si

juxla erat monuiiicnlum

nobilis docurio, qui cl ipse cral cxspeclans rcgnuin

;

XIX

59-42).

Neque

hic alitpiid rcpugnat rccte inilii

ct audacler introiit

et petiil corpiis

telligentibus.

Nequc cnim

qui de Nicodcrao lacue-

Jcsu. Piiatus autem mirabatur

ccrsito Ceiiturione inlerrognvit

jam

obiissct
si

et ac-

runt, affirmaverunt a solo Joseph

Dominum

sepiiltum,

cum

jam mortuus
Et ecce
et

quamvis
illi

solius

commemoralioncm
inlelligi

leccriiit;

aut quia

essct

et

cum
?

cognovissct a Ceiiturione, doiiavil corsic

:

una sindouc a Joscph involutuin dixeriint, proet

,

pus Joseph
Tir

{Marc. xv, 42-45). Lucas

,

ptcrea prohibuerunl
afferri a

alia linlca potuisse

nomine Josoph

qui crat dccurio

vir

bonus

Nicodemo

et superaddi
,

ut

verum

iiarraret

justus (hic iion conscnseratconsilio et aclibus euruiii),

Joannes, quod non uiio linleo

sit
:

scd lintcis involutus

ab Arimalbia

civiiate Juda!:c

qui exspcclabat ct ipse

qiiamvis et proptcr sudarium (|uod capili adhi-

regnum Doi
Jcsu
II

hic accessit ad Pilaium, et petiit corpus

bebalur, et instilas quibus corpus lotuni alligatuin

csl,
fuil,

{Lnc. xxiii, 50-52). Joannes aulem poslcaqiiam

quia oninia de

liiio

crant, clianisi

una sindon
linteis.

ibi

narravit de cruribus fraclis

crucifixi erant, ct

corum

qui cimi Doinino

verissime dici potuit, ligaverunt eiim

Lin-

dc lalere Domini lancea porcusso,

c;x;le-

tea quippe gcnoraliter dicunlur quae lino texuntur.

quod lotum solusdixil, subjungit consenliens

ris
,

C.\PUTXX1V.
nis

De
facta

his

quw
,

circa

tempus resurrectio-

ita

iiarrans

Post hac autcm

rorjavit

Pilalum Jo-

Domini

sunt

quemadmodum omnes non

<

sepli

ab Arimatliia, eo quod

csset discipulus Jesu, occul,

inter se dissentiant.

tus

autem propter vietum Judceorum

:

ut tolleret corpus
,

61.

Sequitur Matlh?cus
ot altora
).

Erat aulem

ibi

Maria
>

Jesu

et

permisit Pilulus.

Venit ercjo

et

tulit

corpus
aliiiuis

Magdalene

Maiia sedentcs conlra sepulcrum

Qiiod Marcus
ila dicit
:

Jesu {Joan. xix, 58). In hoc nihil exslat

in

quo

{Matth. xxvii, 01

Maria

eorum
[u;i;rat

alicui rcpugiiare videatur.

Sed
quod

aliquis forsitan

autcm Magdalenc
nerelur
>

cl

Maria Joseph aspicicbant ubi po-

quoniodo a semetipso Joaniics rpsc non dis-

{Marc. xv, 47).

Unde

nihil

cos cx hoc dis-

cropei, conteslaiis

cum

cseieris

Josepli pelicrit
luissct

senlire nianifeslum est.

corpus Jesu,

cl solus

dioeiis

quod occultus
:

62. Sequitur Maiihx'us

cst post parasceven,

Aiiera autem die, qua;.

discipulus Doniini propler mctuin Jndacorum

merilo

convenerunt principes saccrdodicentes

ille dixit
:

cnim movel, car

discipulus eral
,

ille

qui propter limorem ooculiiis

sil

tiim ct

Pharisaci ad Pilalum,

Domine, re-

ausus

pctere corpus cjus, quod

sequeb:inlur, audcret.
digi:it;ius

cordati

sunms

quia seductor
:

adhuc vivens,

nullus eoniin qui

oum palam
est,

Post Ires dies rcsurgam

jube ergo custodiri sepul;

Sed

iiilelligendum

istum fiducia

hoc
ad

criim usqiie in diom tenium

puli cjus, et furcntur

nc forte veniant disci-

fecisse,

qua praedilus poleral familiariler

:

iiitrare

eum,

ct dicanl plebi, Surrexit

Pilatum

in

extremo autem

illo
,

officio funeri

exhi-

a mortuis
illis

ct eril novissinius error pejor priore. Ait

:

bendo niinus curasse de

Jud;ois

quanivis solerct in

Pilatus
llli

Habetis custodiam,

ite,

cuslodite sicut
,

Domino audiendo eorum inimiciiias devilare. De sepultura cjns, (luomodo C.\PUT XXlli.

sciiis.

aulem abeiinles

munierunt sepulcrum
>

tres

sigiiantes

lapidem, ctim custodibus

{Matlh. xxvn,

Joanne non
60. Scquilur Matlhsus
:

dissentiant.

62-66).
iiarrante

Hoc

solus MaltlkTus narrat, nullo

aliorum

El acccpio corpore, Joillud

:

aliquid

quod huic vidcatur esse contra-

seph involvil
in

illud in

sindone munda, et posuit

rium.
63.

monumento suo novo, quod exciderat in petra advolvit saxum magnum ad ostium inonumenli
abiit

et et

Deinde

sequitur idcm Mallhseus,

in

ct

dicil

Vcspore aulem sabbali, qune lucescit

',

primani

{Matili.

xxvu, 59,

60).

Marcus

sic

Joseph

sabbali

venit Maria Magdaleite et altera Maria vi-

auiem niercatus sindonem, ct dcponons eum involvit sindoiie, et posuil cuin in monuincnto quod erat oxci-

derc

sepiilcrum.

Et

ecce

lerra inotus factus cst

coilo, e|

magnus. .\ngclus eiiim Domini descendil de

sum de
menti
t

petra

el advolvit

iapidem ad ostium monu:

{Marc. iv, 46). Lucas sic

Et depositum in-

Editi,

m vrima suhhali.
mian sabbaton,

At optimae notae Mss.

in

Covbeieu-

sis, Floriace;isis,

clc, conslaiiter habcnl,

mprimam.lQ\m

volvit in sindone, ciposuit euin

inmonuraenlo exciso,

graecus, eis

unam sabbatonm.

il97

LIBER TERTIUS.
Marcus, Et valde mane una sabbalomm vcnhml ad

1198

super cum. Erat accedcns revolvit lapidem, et sedebat

et vesHmcnia ejus auteni aspeclus ejus sicul fulgur, extcrrili sunt cuslosioui nix. Pra; limore aulem ejus

mo

numenlum,
duobus,

oriente

jam

sole? In quo quideui a ca^teris

id esl,

Luca

cl

Joanne non discrepat. Quod

;

dcs,

et facli

sunl velut mortui.

:

Respondens aulem
vos
;
:

eniin dicit Lucas,

valde diluculo
:

cl

Joannes, mane

ang.lus dixil mulieribus

Noliie timcre,

scio
cst

cum
ab

adlntc lenebrw esscnt

boc

inlclligilur

Marcus

di-

enimquod Jesumqui

crucilixus csl,qua:ritis
:

non

cere, valde mane, oriente

01 ientis

jam

sole, id cst
;

cuni coelum
(it

hic, surrexitenimsicutdixit

venile, et videle

locum

parte

jam albescerct
:

quod

iion

uiiquc

eunles dicile discipuubi positus crai Dominus. Elcilo praecedit ' vos in Galila-am; lis ejus rpiia surrexit; et ecce
ibi

nisi solis orienlisvicinilale

cjus

cnim

est ille fulgor

qui
illi

nomine
qui
ait,

auror;ie appellari solet.

Idco iion repugiiat

cum

videbitis

ccce dixi \obis

i (

.Vf(/<.

xxvui,

cum

adliuc tencbra' cssent. Dic quippe sur-

1-15). IluicMarcus consonat (3/arc.

test

xvi,l-H). Scd po-

gente,

aliqiux) reliqui;c

tencbrarum tanlo magis cxiesic

movcrequomodo secundum Mallbocum angclus sumonumenlo Marcus per lapidem sedebal revolulum a
:

nuantur, quanlo magis orilur lux. Ncc

est

accipieiidum

quod

ait,

vatde mane,
:

lanquam

sol ipse vidcrclur

vidisse enim inlroeuntes eas in monumentum candida, juvencm sedentem in dexlris coopertum stola
dicit

jam supcr

lerras

sed potius sicut dicere soleinus cis

quibus voluiims

sigiiificare

lemperius

ali(iuid

facicn-

el obstupuisse

nisi inlelligamus aut

Mallbum
viderunt
;

ta-

dum. Cuiu

cniin dixcrimus,

Mane, ne putent jam solo

quod

cuisse de

illo

angelo,
iiio

cum

vero de

quem inlranles laeuisse, quem foris

:

Mar-

supra lcrram coiisiiicuo nos diccre, ad boc plcruinque

viderunt seden-

addimus, Valdemane
vocatur, iiilcUiganl
:

ut illud

ciiani albescciitc

lem super Inpidem

ut duos viderint, ct a

duobus

quanquain

ct lioc Ubilaluin sit,

de Jesii singilialim audierint qus dixerunt angeli super laprius ab illo quem foris viderunt scdentcm

ut post

galli

cantum

socpe rcpetilum,

cum

conjcctarc

homincs ccpperint

dieni

jam propinquarc,

dicaiit,

Jam
jam
par-

pidem, deinde ab

illo

quem

vidcrunl inlraiues in
;

mo-

mane

est; et

cum

posi boc

verbum

atlcnderinl, cl
in lias

numentum

scdeiilem a dexiris

quo ut inlrarcnt

orienle, id cst
tes sole,

jaiii

de proxiiiio advcnicnle

illius qui foris

sedebal vcrbis exliortat;c sunl dicenlis,

coelum rnbescere vel albescerc vidcrini, adcst,

Venile, el vidcte

locum ubi positus erat Dominus

quo

dant qui dicebant, Manc

est. Qiiid auteiii intcrest,

et dicaiil,
ilio

Valdc

vcnientes, ut diciuni csl, et inlrantcs vidoruiil

eum

duni sive

sive isto

maue modo
nisi
,

de quo Matlbccns

lacet,

Marcus aulcm
talia siniililcr

loiiuilur, se-

nibil aliud inlclligaiiius

aMarcoappclIaluni mane,
;

dentem a deuris,
certc intraiiles in
cerice

quo

audicrunl. Aut
septa nia-

quod Lucas quod

illc

appcilavit dilucido
cl

ct

hoc valde mane

monumenlum
iii

in aliqua

valde diluculo,
essenl
;

quod Joannes mane cum

orienle, id est

debemus

accipere, qua

communitum locum tunc

ul

adlmc tenebrai

sole

auiem jam

fuisse credibile est

aliquo spalio ante petrani, qua

:

orlu suo jain ca-Ium illuiiunare iiicipienle?

Quomodo
diluculo,
in pri-

excisa locus factus fuerat sepullura^

rint iu

ipsum vide-

crgo

Iiis

iribus coiigruat Mallliu;us,

qiii iiec

eodem

spalio

sedentem

a dextris,

quem

dicit

nec manc, sed vespere

mamsabbati,
atleiilius

ait sabbali, quce lucescit

Maiiliieiis sedeiilem

super lapidem,

quem terrK molu

iiidagandum

est.

parte quippe

ab ostio monunienti revolverai,

id esl a loco sepulcri,

prinia noclis.quodesl vespcr, ipsam iioctcmvoluit signilicare Maitlucus, cujus noclis (ine venerunt niulie-

quod effossum erat

64.
cat, Al

in peira.

llem quxri polesl,

illa'

quemadmodum Marcus
monumento
;

di-

res ad

monumentum. Ea vero causa

sicappellasse, quia

intelligitur

eam-

exenntes (ugeruvt de
et

invaserat

dem noctem

jam

a vespere licebal,

enim eas Iremor

limebant enim
;

pavor

el

nemini quidquam dixerunt;

airerrearomata,transacloulii|uesabbato.Ergoquoniam
sabbato inipediebanlur, ut non anle facereiit,ab eo lem-

cum

dicat Malili;cus, Et exierunt eilo

et

de monumento cum limore

gaudio magno, currcnles

inleliigamus

pore nomiiiavit noclenij ex quo

ccrent,

eis liccre coepit ul fa-

mntiare

discipulis

ejus

nisi

ipsorum

quocumque
est,

vellenl

tempore ejusdem
si

noctis. Sic

angelorum nemini ausas

fuisse aliquid dicerc, id est,

illis

itaque dictum

vesperesabbaH, ac

diceretur, nocle
:

respondere ad ea quai ab

audierant, aut cerle

sabbali, id cst nocle quac sequilur

ipsa vcrba ejus
satis indicant.

diem sabbati

qiiod

custodibus quos jacenles viderunt.

N m

illud

gaudium

Sic

enim

ait

Vespere
:

quod Maiib;cus comnicmorat, non repugnat timori de quo Marcus dicit debuimus enini ulrumque in illa:

autem
fieri

sabbati,

quce lucescit in
si

primam

sabbati

quod

non

potest,
est

tanlummodo primam
iiiitium
;

noctis parti-

rum
de
runl
nihil

aniino (actum inleiligerc, etiamsi ipse Mailhajus

culam,

id

solum

noclis,

intellcxerimus

tiiiiore noii

cito

de

cum vero et ipse dicat, Exiemonumcnlo cum timore et gaudio magno

diceret
;

dicto vespere sigiiificalam

luccscit in priinam
hicipit terminari.

neque euim ipsum inilium

ipsa

sabbati, scd

nox quu3 luce

ex bac rc quaestionis remanere permitlit.

Nam

tcrminus priina; partis noctis,

;

65.

De hora quoque
,

ipsa qua venerunt mulieres ad

qu;ieslio.

secundai partis initium est

noctis est
:

lux autem lerniinus totius

dici

monumenium
lucescit in

non conlemnenda exoritur

unde non potest

nisi

vespcr lucescens in
iiilelli-

Cuin cnim Matlhu;us dicat, Vespere aulem sabbati, quce

priinam sabbati,

iiomine vcsperi nox ipsa

primam

sabbali, venit
:

Muria Magdalene

el

gatur qiiam lux terininal. Et usilaius loquendi

divina!
signiticavit, cujus

modus
'
:

altera

Maria videre sepulcrum

quid est quod dicit

Scripturse est, a parte totum significare

' .^'ulgala versio, prcecedet : pauloque posl, ecce prceatj.tvobis.Ai edili et Mss. codices bujus oiyeris feruat, prcBcedit : lum ex iis plerique Mss. ecce dixi vobis; iuxl

vespere ergo noctem diluculum. Dilucuio enim veneruiit

extremum

est

ill;je

mulieres ad

grsecurn, proagei, et eipon.

in B. deest vox, significare. ky. ct Lov. ^^cuti sumus.

M,

H90
momimenUim
;

DF:

CONSF.NSU EYANGF.LISTAUUM,

S.

AUr.USTlNI

im
qu;ic

ac pcr lioc ca noclc vcncrunt, quac

vcsperi. Tola cniin signKicala
;

Maltlioco congruant.

Lucas enim apcrlissimc duos ao-

signilicala osl noniiiio

gclos dicit visos fuissc a mulicribus,

vcncruntad

esl 00 noniine, nl dixi

el idco

quacuinquc ejus no:

nionuincntuni, quoruin singulos intcllcxcianius

com-

tis p;irtc vcuissonl, ea uliiiue noclo vcnisscnl

cum

mcmoratos
qni extra

ergo vcnorunl parlc ejus noctis exlrenia, ca

dui)io nocle vcncrunt.
in priniani saljbati,
leliigi
:

procul

unum a Mailb;co, id monumcnlum scdebat in lapide;

a duobus;
ita

est, illuin

allerum a
a

Vespcre auleni qna; luccscit

nisi tola

Marco,
dcxlris.
el

id esl iliiim qui inlra

monunientum sedcbat
:

non potcst

ipsa

nox

in-

Sed Lucas

narral

Et

dies erat jmrasceves,

eo igilur vespere vcnerunt,

;

qu;ie

ipsa nocte

sabbutum

illucescebat.

Subsccutw autem mulicres, c^ux

,

venerunt

ipsa auleni

nocle vencrunt, quac noctis

ipsius quamvis extrcma parte vcncrunt.

et

cum ipso veneranl de Galilcea viderunt monumenlum , quemadmodum positum erat corpus ejus ; et revertentes paravcrunt

66.

Nam

et

ipsum iriduum,

cpio

Dominus mortuus
modo, quo
a parte
'.

aromnta

et

uncjuenta
:

et

sabbalo qui-

esl cl rcsurrexil, nisi isloloquendi

t.oluni dici

dem

silucrunl

sccundum mandatum

solel,

rccte inteiligi

nou polest

Ipsc
Iribus

vcddc diluculo venernnt

Una autcm sabbati ad monumentum, portanles cjua;

invenerunt lapidem revclutum a

quippe
diebus

ail,
et

Sicul enim Jonas

(uit in ventre ceti

paraverant aromata

ct

tribus noctibus; sic erit Ftlius hominis in corde tribus noclibus {Matlli. xii, 40).

monumcnto
Jesn
:

el

ingressw non invenerunl corpus Domini

cst
viri

terrce tribus clicbHS et

et

factum

dum menlc
'

conslernatcc essenl dc

Conipulanlur

aulem lempcna,

sive ex

qm

tradidil

islo, cl ecce
cjenti.
,

duo

steterunt S2cus illas in vesle fulet

spirilum, sive ex quo

sepullus esl, et

non occurrit ad
autcni

Cum

limerent autem

dcclinarenl vultum in ter-

liquidum

nisi

niedium dieni, lioce^t sabbalum tolum

id est

diem accipiamus, qui eum in medio

cum

sua
id

iioclc, illos

ram dixcrunt ad illcis : Quid quwritis viventem cum morlms? non est liic, sed sunciil rccordamini qualiter
:

posuerMiil,

csl

paiasceven et

loculus est vobis

cum

cidliuc in

GaliUca

esscl

dicens

primam sabbali, qucin diem domiiiicum dicimus, a

parle toluin inlclligainus. Qiiid enim juvat quod quidamhisangustiiscoarctati, elistum loculionismodum,
id csl a parlo lotuin, in saiictaruin Sciiptuiaruin solveiidis

Quia oporlel Filium Itominis tradi

peccatoruin
,

in maitus liontinuni

cl cruciftcji,

et die lertia resurgere.

,

Et re-

cordalw sunt verborutn ejus

nntttiaverunt
liocc

et

regressce a
el

monumento
omnisinguli
loris

omiiia
;

illis

undccim,

cwteris

qux'Stioiiibus

pluriinum valerc ncsciCnlcs

bus [Luc. xxiii, 54

visi suiil

xxiv,

l'l).

Quoniodo crgo

nociem voluerunt annumcrare

usque ad

trcs illas boras a sexta

et

sedenles

nnus secundum Matlh;cum

nonani (luibus sol obscuratus esl,

diem

super lapidein; ct altcr sccundum Marcuin inlus a

dexlris;
ilbis,

ires lioras alias qnibus iterum lcrris csl reddilus, id

cuiii

secundum Lucain duo

slctcrinl secus

est a iiona usque ad ejus occasum? Scquitur eniin nox

fuluri sabbali,

qiiamvis similia dixeiiiit?

Possumus quidcm ad-

qua cuin suo die coinputata, crunt jam du;e noctcs ct duo dies porro autem post sabbaluin
;

huc

iiitclligere

unum
ut eas

aiigcliim visuin a muiieribus, et

el

secundum Maltlneum,
pra diximus
accipianius,
:

sccuiidum Marcum, sicut suin

sequitnr iiox prinue sabbati

duniinii;,
ii.

id isl illuccscentis dici

:

ingre^sas

inonuinenlum

sic
ali-

qua

luiic

Doniinus rcsurrexil

crunt ergo

iii

aliqiiod sciliccl

spalium quod eral

dua; noctes cl duo dies, el una nox, ctiam.^i lola possel intilligi, nec o>leiidcrcinns

qua niaccria communilum, ut

saxeuni sepulcri locum, alque

inlrari posscL ante illum

quod

iilud

diluculum

pars cjus cxlrema

iUis

sit

(iu;ipr(ipler

nec annumeralis
nebralus cst,

ibi vidissc angclum scdenlem supra lapidem revolulum a monuinenlo, sicut

sex

lioris,

quaruni Iribus

soi coiil'

dicit Matlliajus,
dicil

iit

lioc sit

sedenlcni a dexlris

qtiod

et tiiiius chixii, coiiKt;ibil r;itio

noclitini. ll(.'SlaL

liium dieruin cl Irium

usitalissi,

Marcus
iii

deiiide iiilus

ab cis,

dum
,

inspiccrent

cigo ut

illo

Scriiiluraium

locuin

quo jacebat corpus Donini, visos aUos

,

mo

loqucndi r.iodo, quo a p;iitc lolum ihtclligilur

duos angelos slantes

sicut dicit

Lucas

similia lo-

inveiiiamus

exlrcmum dicm
diciii

''

lcmpiis parasccvcs, quo

cntos ad eariim exhorlandum

animum

et Kdilicaiidam

crncifixusct scpullus est Doiniiius,

ctcx ipsa cxlrcma

iidcm.
68. Sed videamus et
vcl
illa

parlc

lotuiii

luerat,

cum siia noclc, qui jain peiactus medium vcro, id esl sabljati accipiainus
:

quae Joannes dicil,

Sic

ulrum

qucmadinodum
:

his congruaiit.

crgo narrat

diiiiij noii a p:irte,

scd iiilcgre toium

tertium rur-

Joannes

sus a parle sua priina, id cst a nocte lolum ciim suo

diunio lciup.irc
illi

ac

sic eril tridiium

(incmadmodum quorum
Maicus diPosl oclo

Una aulem sabbati Maria Magdalene vcnit mane, cum adhuc lciiebrae essent, ad inonumcntum, cl vidil lapidem sublatum a monumenlo. Cucurril ergo,

oclo

liies

post quos a>ccndit in moiitciii,

et venit ad

Simoneni Pelrum,

cl

ad alium discipulum
:

mcdios

i.ilcgios allcndenlcs M.tlllioeus et

quem amabat

Jesus, et dicit eis

Tuleriint

Domiiium
ad

xeruiit, Posl
dics ().

sex

dies

quod Lucas

dixil,

de monumenlo, etnescimus ubi posucrunt euni. Exiit

ergo Pctriis et
ille

alius discipulus

ct vcneruiit
ille

67.
'

Niinc jain ca.tcra

vidcamus, qrcmadniodnm

moiiuincnluin. Currcbaiil jiulcin duo simul, el

alius

discipulus pra;cucuirit cilius 1'etro, ct venit priinus

ve.rbi
-

ineditisintcriioneliatur : iiinc nmqnaredditur rntio : t\\xu\ abos! a vss. Kr. cL I.0V. , compiilentiir : ct iirciius, nisi ad mellic

Lomini

ad

monumcnlum
,

et

cum

se ii.clinasscl, vidit posiia

introiil.

rmlcainiua

non lamcn
ciiin
,

Venit crgo Siinon

diitm dL'm.
^ tAliti,
*

M.
:

primi sabbati
lii),

Pctrus sequcus
ct jiaulo |<)si, diei

dominicw.

ct introiit in

moiuinienlum

el

Lnu^ c

\atic. Mss.,pii.'H/on

diem.
Sic Edili.

(ju)

>ui.ra,

2, cap. 50, n. 115.

At Mss., et ecce

juxla graecum.

1201
V)dit linteamina posita, et siidariiim

LIBCK TERTIUS.
qnod Tucrat snpcr
cjus,

m%
ciir.i

non

lintcaminibus posilum

scd scparatiin

caput ejus, non

cum

Hiiteaniinibus positum, scd s-^paiiitroiit

involiitum. Dciiide et Joainies intravit, cl vidit simili^

tcr, cl crcdidit

ralim involulum in nnnin locum. Tnnc crgo

cl
ille

(piod Maria
a

dixcial

suMaluui cssej
sciebantl

discipulus,

qui vcneral prinnis ad nionuincii-

Dominuin dc moiiumcnlo.
Abieninl

iNoiidum cnim

lum, el vidit, et credidit. Noiulum cnim scielwnt Scri-

Scripturam, qnia opoilcbat cnni a mortuis rcsurgcre.

crj^o

pluram,

quia oportin-ot

cnm

niDrluis rcsurj^^ere.

ilcrum ad semelipsos discipnli. Miria

foris plorans
,

Abierunt ergo iterum ad

auleni slabal ad

scnictipsos discipnli. Maria

loris

antcm stabat ad moiiuincmum

ante illum saxci scpnlcri

id

est

monnineiilum
,

picn-ans
in

crgo

flcret

indinavit se

ct

prospcxil

dnm moMumcn:

lociiin,

scd lamcn
:

iiitra illud

spalium
illic

qiio

jam

iiigiessu! fiicrant

borins quinpe
[!,!.

luin; et

viditduos angelos in albis sedontes, uinun ad

crat, sicul

idem Joau.iCS commcniorii angclum sedeiitcm

a

xix,

capul el

unum

ad pedes
illi
:

ubi pnsilum Fneral corpus

:

41). Tiinc vidcriiiit

dextris super

Jcsu. Dicunt ei

Mnlicr, qnid plorns? Dicil cis

lapidcm revohiliim a monumcolo, de quo aiigclo narranl MalihaMis etMarcus.

Quia tulcrunt
runt

Dominum meum, el ncscio enm. H;cc cum dixissct, conversa cst

Jesnm slanlem,
:

ubi posne-

Timc

cis dixit

Noliic

li-

retrorsum,

mere, vos
quxritis
;

scio

enim qnod Jesuni qui crucilixns

Iiic,

est

et vidit

el

non

S(

icbat qiiia Jesnsesl.

non est

surrcxil

enim

sicut dixit

vc-

Dicit ei Jesus
llla

Mulier, qnid

ploras?

qnem quTris?
ei
:

nite et vidcte

lociim

nbi pfsilns erat Doininns.

qiiia
ibi

Et

existimaus quia liortnlaniis esl, dicii

Doniine,

cilo eunles dicilc

disci|nlis ejiis,
in

suncxit; et

si lu suslulisti

eum,

dicito milii ubi posuisli

enm

ct

ecce pra-cedii vos ccce dixi vobis

lacnil. el

Galihcaiii

(uni videbitis;

cgo eum
dicilei
:

lollain. Dicit ei

Jesus

Maria. Conversa

illa

qnibus similia Marcus quofjue non

Rabboni, quod

dicilur Magistcr. Dicit ei Jc-

Ad

Iiocc

verba Maria

dnm

flcret,

im linavit sc

sus

Noli

me
:

langcre, nondinn eniin asccndi ad Pa-

prospexit in moiiuineutum, ct vidil dnos angelos

;

trem

meum

vade anicin ad fratrcs nicos,

cl dic cis,
,

sicut dicit Joanric^, in albis scdentcs

et iimim ad
t

niann ad capiit,

Ascendo ad Palrem

mcnm
,

el

Palrem vrstrnni

ct

pedes
illi
:

nbi positinn

Inerat corpiis Jcsu.

:

Deum meum
liaec dixit

et

Deum

vcstrnui. Venll .Maria

Magdanar-

Diciint ei

Mulier, qnid ploras? Dicit cis

,

Quia

lene annuntians discipnli>

Quia vidi Domiiium, ct

18).
Iii

lulcrnnl

Dominum meinn

cl

ncscio nbi posncrnnl

mibi

{Jomi. xx,

Iinc Jo;innis

eum.

Ilic

intelligcndi sunl surrcxissc angcli, nt cliani

fui.sse

ratione dies vel tem|ius quo vcniiim esl ad

monnmenille

stantes vidcreuiur, sinit eos Lucas visos

com-

lum, cnm

caeteris

convenii

ilhid

etiam quod duo an.

:

memorat, etdixisse secundiim cnnulem

libns mnlicribus et

Lncam

linien-

geli visi sunl,

concordat

cum Luca
qiiomodo

sed qnod

vuUnni

in

lerram declinanlibns,

slanles dicit angcios visos, isie aiilcm

scdonlcs, ct
po.^sint inlcl-

Qnid

qn.Tcritis
.

viveiitem

cum

morluis? non cst bic

cxlera quse
ligi

illi

iion dicunl,

Iiic

sed snrrexit

recordamiiii qualilcr loculiis cst vohis,

l

non discrepare

a ca^tcris, et qiio ordinc gcsla sint,

cum

adlinc in Galila'a essel, diccns, Qiiia ojiorh

Fi,

nisi diligenler

considerentnr, repugnantia possnnt vi-

lium liominis iradi in manus hoininum pcccatoruin

ct cruciligi, ct die teriia

dcri.

rcsurgere. Et recordala; sunt

69. Qiiapropter bsec ninnia qnic circa tcmpus rcsurrectionis Doniiiii facta sunl, sccundinn oinniuin

verborum

cjus. Post lia^c coiivcrsa esl

retrorsum Ma-

Kvan-

ria, et vidit

Jcsum stantcm
quueris?
Illa
,

sicul dicit

Joannes, ct
Mulier, quiii

gelislarum

lesiimonia

in

nna qnadain narralione

non sciebat quia Jcsus

ploras?
est,

esl. Dicil ci

Jesus

quantum ncs Doininus

potuerint,

adjnvcril,

qucmadinodnni geri
(liliiculo,

quem
:

existimaiis qnia hortulanns

in suslulisti
eiiin
:

ordinemns. Priina sabbaii

sicut

dicit ei

Domine

si

eum

dicito
Dicit ei
,

orancsconseiiliiint, vcntnin csl ad

monnmcntnin. Jam

mibi nbi posuisti euin, ct ego

Jesus
:

tollam.

faclum cral quod solus MalllKcus comincmorat de

lcrne nioln cl lapide revolnto conlerritisque ciistodi-

Maria. Conveisa

illa

dicil ci
:

Rabijoni

qiiod

dicitur magisler. Dicit ei

Jcsus

Noli

nie tang re;

:

bus,

ita

ut in parle aiiqna vcliil mortni jacerent.

dicit,
',

Venit

nondum enim

asccndi ad Patrem ineum

eis,

vade anieni

autom, sicnt Joanncs

Maria Magdalcne,

siiie dit-

ad fratrcs meos, eldic

Ascendo ad Patrem incum

bio cailcris mulicribus

qiia;

Domino
nl

mini.stravcrant,

elPalrem veslrnm elDcum niciim clDeum vcstrum.

plurimum

dilcclione

fervcniior,
,

non

iinmcrito

Tunc egrcssa
illa alix',

est a inoiunnento,

hoc est ab

illo
:

loco

Joannes solam commemoraret

illa

lacitis eis

qna;

cum

ubi eral liorti spatium ante lapidem effossuin

qiias

el

cum
,

fuerimt, sicul

alii tcslantiir.

Venil crgo, et ut vidit

secinuhnn

Marcnm

iiivaserat

trcmor et
se:

lapidem snbhlum a monnnicnto, ;inleqnani aliquid

diligenlius inspicerel,

pavor; et neniini qiiidquain dicchanl. Tniic jam

non dnbilans ablatum inde csse

cuiuhim Mattiucum,
Avcte.
]\\x

ecce Jcsiis occuiril

et

illis

diccns

corpus Jesu, cucnrril, sicnt dicit idcm Joaiincs, et

nnntiavii Petro alqne ipsi Joanni. Ipse est enim disci-

antcm acccsscrnnt

lcnucrnnl pedes
el

cjnSjCt adoravcrunteuni. Sic

enim colligimus

an-

puius

qucm amabal Jesus. At ilii ciirrcre coeperunt ad monumentnm, ct pra;venicns Joannes inclinavit se
,

gclornm allocutionem
nientes ad
scilicet

nninero eas hahuisse veinonnmenlnm, ct ipsius Doniini scmel

bis
:

et yidil posila linteamina,

nec inlravii

Pctriis

aulem

illic quando Maria hortulanum pniavit

nniic

consecutus inlravit in

monumentnm,

ct vidit liiilea-

itcrum

cum

eis occurrit in via, ul cas

i|)sa

repciiiione
ait illis
:

minaposila,
'

et

sudarium quod fucrat super caput

mnlieribus.

firmaret, alquea timorerecrearct.

Tunc ergo

Ediii,

cnm

cieteris

M Mss.

cum.

carent ' i)arlicula '

Nolitc timerc,

ite,

nuuliatc fratribnsmeis, ut eant in

Galilxam

ihi

mc

vidchuni. Venit crgo Maria Magda-

1203

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
viciil

S.

AUGUSTINI
;

j204
sil ei

lene anniinlians discipulis quia

ci

Dominum,
ali;o
,

ol hcCC

sicul cl

Joannes

sed

quomodo

visus non dicu

soliini la-

dixil

>

mn

soluiii ipsa,

sod el

quas Lucas

quod explicalura
ccl,
ut dixi
,
,

Joaniic.

Lucas aulcm non

,

commcniorat, <qu; nuiiriaverunlliaxdiscipiilisundccim, ct caelcris omnibus. Et visa sunt anle illos sicut dciiramenlum verha isla,et non crcdcl)aiil illis. llis ct Marciis altestatiir. Nam posloaquam commcmoravit
oas irciiicnles ct paventes oxiisse a
nemiiii quidciuam divissc,

cum

apparuissc nuilieribus
fuit

sed cliam
loculos

duos

quorum unus
nihii

Clcopbas

lalia dicil

cum

illo

antcquam agnosccrent cum, tanquam muse aliud qu:im angelos vidisse nuuliave-

lieros

monumcnlo,

ct

riiil, qiii

dicebant

eum

viverc. lla

cnim narral
,

Ecce

adjunxit quod rosurgcns

duo ex
spatio

illis

ibanl ipsa die in casteltum

sexacjinta

quod
,

erat in

Domiiiusappariieril nianc prima sabbati, primoMariu)

M:igdalona>, de qiia ejccerat septcm d;em(inia; cl quia
illa

stadiorum
ipsi

ab

Jerusalem

nomine
omnibus
,

Emaus;et

loquebantur ad invicem de
:

liis

vadoiis nunli;ivil

iis qiii
illi

cum

eo

fiiciniii

lugoiilibus

et

flonlibus; ot quia

audicnlos qiiod vivcrot, ct

quw cum
lis ;

acciderant

ct

faclum

cst

dum

loquerenlur

el

seil-

qitwrerent, el ipse Jesus appropinquans ibat

oculi

cum

visus cssot ab ea, non credidcrunl.

eliain
illa

Sane

Miilthocus

illud inseruit,

abscedcntibus mulieribus qu3C

Et

ait

autem illorum tenebanlur ne eum agnoscerent. ad illos : Qui sunt lii sermones , quos confertis ad

oinnia viderant et audierant, vcuisse etiam quosiii

invicein ambulanles, et eslis Iristes ?

Et respondens unus

dam

civilalcm dc

illis

ciistodibu^ qui jacuoraiit vo-

cui

nomen Cleophas
,

dixit ei

lut moilui, ot nunliassc priiicipibus

sacerdolum ouuiia
illi

Jerusalem

et

non cognovisti
ille

Tu qum
?

solus pereqriiius es in facta sunl in illa

Itis

qua; lacta erant, hoc esl qu;e eliam

senlire poluc-

diebus ? Quibus

dixit

Quw

Et dixermt

De

Jesu

runt

ilios

vero congregatos

cum

senioribiis consilio

Nazareno

qtii fuit vir

proplieta

potens in opere et ser;

accoplo, pecuniaiu copiosam dedissc mililihus, ut di-

monc coram Deo

diderunt

et

omni populo
et

et

quomodo eum

tra-

ceronl quod essent

illis

{Jiscipuli ojus

vcnisseut,

eumque

lurali

summi
,

sacerdoles

principes noslri in

damna-

dormiontihus; poUicentes ctiam securila:

tioneni morlis

et crucifixerunl

tem

a pra^side qui eos custodes dcdcrat

siciit

cl illos ac-

bamus quia

ipse esset
,

eum. Nos aulem speraredempturus Isfasl : el nunc su-

cepta pecuiiia fecisse

erant edocti, divulgatuniiu

per lucc omnia

terlia dies est liodie qtio

hzx

facta stinl.
,

quc csse vcrhuui

islud

apud Jud.cos usquc

hodior-

Sed

el

muliercs

qumlam

cx nostris lerruerunt m.s

et

quce
ct)i'-

num

dicm.
eo

ante lucem fuerunl ud

monumenlum,

non invenlo

CAPUT XXV. In
fesUivit
,

qmd

se postea discipulismani-

pore ejus, venerunt

dicenles se eliam visionem angelo-

qnomodo

sibi

omnes Evangelisla; non adverde aposlolo Paulo

el

rum
ex

vidisse, qui dicunt

senlur

collaiis leslimoniis et

de

nosrtris

eum vivere. El ad monumenlum et ila

,
,

abierunl

quidam
sicut

invenerunt
'

Aclibus Apostolorum.
70.
ruerit

mulieres dixerunt
cuiidiim

ipsum vero non

vidertinl.

llcec sc-

Lucam

ita niirranl,

Jam posl rcsurrectionem queniadmodum appaDominus discipulis considerandum cst iioii

, ,

utmeminisse ac recolcre
dictum erat, vel
,

polueruntquod
pulis qui

a mulieribus

a discieis

cucurrcranl ad nionumcntum
sit

solum ut elucescat etiam ox hac rc convenienlia

tuor Evangelistarum {Mailh. xxviii
,

quando
ojiis

qu:i-

nunliatiim est quod ablaliim iiidc

ipse

Marc. xvi

corpus

Luc.

Et ad

quidom Lucas Pelrum lantiim

,

XXIV,

et

Joan. xx

xxi)

vcruin etiam ut
liac rc
:

cum Paulo
in

dicit cucurrisso

monumentum
sola posita
fuerat. Iloc
,

ct

apostolo consonciit, qui dc

riiilhios

in

piima ad Co-

procumbcntein vidisse linteaniina

Epislola
el

ita loq^iilur
,

Tradidi enini vobis

primis quod

et ahiisse sccum mirantem quod racluni autcm de Petro commemorat, piiiisquam

accepi

quia Clirislus morluus est pro

,

peccalis nostris,
est, el
et

secundum Scripluras

narrel dc his dnobus (juos invonit iu via, posleaquani

iiarravil de inulicrihus qu;c vidcranl angolos
cis audieriint
,

et

quia sepullus
:

quia resurrexil terlia die secwidum Scripturas

,

ct

ab

quod resurrexissel Jesus

cuciirrorit.

quia apparuil Ceplice

posleu duodecim

tanquam lunc
intelligitiir

',

deindc ap-

Petrus ad

monumenlum
Petriis

Scd

paruit plus qtiam quincjenlis fralribus simul, cx quibus

hoc Lucas recapilulando

posiiisse

plures manent usque vdlinc,

quidam autem dormierunt

;

de Pctro. Timc
,

cnim

cuciirrit
,

ad nionumcnliim

quando

ot

postea appariiit Jacobo, deinde Aposlolis omnibus

vissime
milii (I
"

noet

Joanncs

cuin

lantummodo amulieribus,
illa

autem

omnium
,

pr.Toipiie a

quasi abortivo apparuit

Maria M;igdalenc nuntialum eis fuerat

ahlalo; tunc

dc corpore
vidil la-

Cor.

xv

8).

Ilunc autcm ordinem nullus

:

aulcm
a

iiuntiavcrat
:

quando

Evangelistarum

lciiuit
illi

undc

considerandum

est

pidem avulsum
h;Tcc

monumonto

et postoa
ipsiiis
;

facla siint
,

ulrum ordo qiiem

lenuerunf, huic non adversetur

,

de visionc angelorum, alque

Domini

nam

nec

ille

omnia

qui

nec

isti

omnia dixerunt

qu.ie

his

numero apparueral mulierihus

somel ad nionu-

aulem dixernnt omiies utrum

lanlum videndum
cst.

nihil inter sc
oniiii

rcpugnent
qiiaiuor

menluin,

ct ilerum occurrens revertentibns a

illis in

monu-

Lucas

solus

menlo. IIoc autom aiitoqiiam duohus

fuisset,

via visus

Evangelislanim, non

dicit a

mulieribus visrim Domi:

quorum

crat uniis Cloophas. Namqiie elClco-

niim, sed tanlumniodoangolos

Maltlucus auteni dicit

plias loqiions

cum Domino qm;m nondum

agnnsoobal,
abieruiit

qumi

eis occurrorit

redeuniihus a

monnmenlo

Mar-

non

Pctruin dixit isse ad

nostria, iiiquil,

monuuieutimi; sed,

cus qnoque dicit primo visiim esse Mariic Magdalen;io,

quidam ex

ad monumentum,
:

et ita

inve-

Ediii

undecim.,

M.ss.

duodecim
:

juxla grajc, lois

neruiit sicut iiiulieres dixerunt

'

quod

et ipse recapiltu-

dodeca.
* lndecem Mss., banl cditi.

nommw

liis

infra, n. 85, consenlio-

in i)riiis exciisis,

ticanis Mss.,

non invenerunt. At in GiiliicaniscU v^non viderunt : lavonte t^rwco, oiik cidon.

liOo
lamlo inlelligiuir disisse
,

LIBEK TK UTIUS.
illud scilicel

1266

qnod primo

absurde accipinius eliam viiiam poluisse appeliari

imilieros iiuiiliavcranl Pelro el Joanni de ablalo cor-

quod nunc jam appellatnr

ris, nomiiie

ipsa Bethleem, qiioe civilas

sit lionoris

pore Doniini. Ac per

dixerit

iioc

cuni ipse Lucas Pelrum

,

anloa vocilata cst; quamvis nunc

ampiiosic

cucurrisse ad

monumcntum

et

Clcopliam

Domini

qiii

iii

illa

nalus csl,
in

per

dixisse ipse retulcril

quod (juidam corum ierant ad

,

Ecolosias oniniiim geiitium diflamalo. Et

codicibus

monumentum, inlelligilur alleslari Joanni qiiod duo icrinl ad monumentum; sed Pelrum solum primo
commemoravit
,

q:idem
lam
:

gr.x>cis

magis agrum invciiimus

(a)

quani

vil-

agri

aulcm iiomine non casldia

mater

lantiim, veruia

quia

iili

primitus Maria nuntiaverat.

,

cliam miiniciiiia etcoioiiioi solent vocari cxtra civitatcni

,

Item potest movere quod Pelrum non iritranlem

sed

qiuic c:iput cl (piasi

est

cxterarum

iinde

procumbentem
polius

dicit

idem Lucas

vidisse sola liniea-

meiropolis appeilaltir.
72. Qiiod

mina, et discessisse mirantem;

iia vidisse,

hoc est

gcbat Jesus, non inlrasse

venorat, sed
niina
:

cum Joannes dicat se discipnliim iilum quem diliin monumenlum, qiio prior
dicit

aulem
;

ail

Marcus,

eis in aiia cffigie

Do-

minum

apparuisse

hoc Liicas

dicit,

quod eoriim

oculi

te.icbanlur ne agnosc(.*rent ciim. Ooiilis (piipjie

eorum
eis

cum

se inclinasscl vidisse posila linteainlrassc.

Ila

accidorat aliquid, quod

ila

maiiero pcrmissiim ost u^myslerii caiisa,

iit

sed et seipsuin postea

ct
,

que ad fiactionem panis,

certi

Pelrus inloUigendns est primo procumbens vidisse

in ilio alia oslenderetur offigies, ol sic in fraclione panis

eum

iion nisi

quod Lucas commemorat

ut

Joanncs tacet

post au-

agiioscerenl

sicut

Luca narranle

lcmingressus, sedingressus t;imen aiitequam Joannes

iiilrarel
lia
,

monslialur. Pro nicrito quippe montis eorum. adhuc

ignoianlis quodoportebalChrislum mori el rosurgere,
siinilo aliquid

omnes verum

dixissc sine ulla repugnan-

reperiantur.
71.

eorum
rcs

oculi passi sunt

non veritate

Ordo ergo rerum qni csse

,

poluil

quemadmosccundum
,

fallente.sed ipsis veritatem percipere non vaientibiis,

et aliud

dum Dominus
crat, eiiam

excepto qiiod

jam mulieribus locultis

fuorit
,

quam

est opiiiaiitibus
si

iie

quisquam se
sa-

maribus discipuiis visus

Christum agnoNisse arbilretur,

ticcps

ejus corporis par-

toslimoiiia

non sohim (lualuor Evangclislarum

,

sed

non

est, id esl Ecclcsia!, ciijus

unitalem
dicoiis,
:

iii

etiam Pauli aposloli

est.

coiitcxcndus ct demonslrandus
intelligi-

cramento panis commeiidat Aposlohis,

panis,
eis

Unus

Omiiium ergo virorum primo apparuisse

unum

corpus multi sumus

Cor, x, 17)

ut

cum
oculi

lur Pctro, ex his duntaxat

omnibus quos EvaiigelistM

bcnodiotum panem porrigerel,

ol agiioscoroiil euni
;

apcrirciittir
uii([iic

quatuor

el

Paulus aposlolus commcmoravcruiit.

Cx-

corum,

aperiroiilur

ad ojus

terum

si

apparuit alicui
,

eorum

prius

quam Pelro

cognilionem, reinolo

scilicet

impodimenio, quo lcue-

quod omncs tacuerunt

garc? Nequc eniin
ct

quis vol dicere audeat vcl nc-

banlur ne
iis

eum

agnoscercnt. Neqiie enim clansis ocu;

Pauius dixil, Apparuit prinio

,

aiiibulabanl

scd inerataliquid quo non sincrontur

:

Cephcc; sed, Appamit

in(|nit

Cephw

postea dnode-

agnosccre qiiod videbant

aliqiiis liunior ef!iccre

qiiod

scilicet

ct caligo et

cim, deinde apparuil plus quam

niul. Sic

(luiiigenlis fralribus si,

solet. Noii quia

Domiiius non

auiem non apparet quibus duodecim

qucm-

poteral Iraiisformare
sot cfiigics,

carnom suam,
illi

ut alia revera es;

admodum nccquibus
qui.

quingentis. Fieri eniin poiesl ut

isti

non quam solcbant

conlueri

quaiidoin

de lurba discipulorum fuerint

duodecim nescio
,

quidem

ct anle passioiicm suani

Iransformalus csi

Nam
,

illos

quos Aposlolos
,

iioininavit

non jam

moiile, ul facios ejus claresccrel

siciit sol {Muttli. xvii,

duodecim
codices

scd undccim diceret

sicut nonnulli eliam

2)

quale vull enim corpus de qualicumquc corpore

facit
,

habent; quod credo perlurbatos iiomincs

illis

verum dc vero
fooil {.Joan.
iilis
ii,
iii

qui de aqua vera

emendasse, pulantos dc

duodecim Apostolis
iiiidocim crant.

dic-

7-il)

scd non

ita

vcrum vinum fecerat, cum appariiit

lum, qui jam Juda cxslincto

iili

Sod sivc

duobus

alia of(igio.

Non

eniin sicut cral appa-

codices verius habeant qui uiidccim habent, sive aliosquosdam duodccim discipulos Paulus vclit iiiteiiigi

ruit eis ',

qiiorum oculi toncbanlur ne agnoscerent

cum. Non aulem incongruenter accipimus boc impe-

S sive sacratum illum numerum

;

cliam
iii

in uiide-

dimeutnm
sio iisqiic

in oculis
:

eorum

a satana fuisse,

ne agno-

cim stare voiuerit

ita

quia duodenarius
in

cis

Kunieri;s
Jiuhi; nisi

sccrclur Jostis

sed tamen a Clirislo est facta permis;

myslicus crat, ut noii posset

,

locum

ad sacrainenlum panis

iit

unitate corporis

alius, id est Mallliias

ad conservandum sacranionlum
{Aci.
1
,

cjus pariioipaia, removeri inteiligalur

inimioi, ul Clirislus possit agnosci.

impedimenlum
Marcus nar-

cjusdem numeri siibrogari

ergo corum

2{))

quodiibot

sit, niliii iiidc existii qiiod verilali vcl is-

75.
ral,

Nam
:

ipsos essc islos de quibus et

cst; quiadicil ipsos
dicit

lorum

aiicui

veracissimo narralori rcpugiiarc videalur

crcdcndum
sicut

eunles nuntiasse

pro.babiIitcr
ruil
,

tamcn credilur posleaquam Pelro appaislis

caeteris

Lucas

eos surgontes eadeni iiora,

ert.t, ,^cd

deinde appariiisse
,

duobiis

quoriim erat
'

unus Cieoplias
.

de qiiibus Liicas lotum narrat

ila

Mar,

Edlli

yon eniin
'.^ss.

(diter
liis

qiunn

siciU erat

ruit cis. At

caroiit

vocihns,

(ditcr (pu.in crat

appascd;

cus autem breviier

inqjiil
,

persliingil

Post

lia;c

aulem

qmo
1)0,

iiiii-rudonter adiliUo fuoriint, iion pi'ol)e iiUelleeto ver-

duobus ex

cis

ambutantibus ostensus

ujipaniil,

est in alia

Clirislu n,
[iroi

quod liic (iro, vi.sus c.^-t, |.oiiit .Miiiiislinus; et quando illis duo! tis lii ulia elligic visus uit., iioii
|

effigie,

euntibus in villain. Ca.stellum qiiippe ilhid iion

'

Mss., sive atios

quosdam duodccim opostolus raulus

sive

vclit

tntelltgi.
'

torea Iransfonnala siia carne cffigicui aliani revera rae se lulisse ijrohat liac ratione, quia si videnliuin oculi teneliantur ne eiim agnosccrcnl, sequiiur ut non in ipsa quam l)rte se ferebat eriigio visus cis iuerit.
() Lis (iqron.

Quinque Mss.,

sacramentum

illins

numeri.

1207
regressos essc Jcrusalom
,

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
e

S.

AUGUSTINI
Dixit crgo cis iterum
:

1208

invenisse congregatos

viso
misit

Domino.

Pax vobis

sicut

unilecim, cl cos qui cmii ipsis eranl. ciicenics tiuod

surrexil

me

Palcr cl cgo mitlo vos. IIoc cuni dixisset,

eis
:

Dominus vcre,

el

api)aruil

Simoni
iii

et luiic

insiifllavit, et dixil

Accipite Spirituni sancluin

;

eliam ipsos narrasse quye gcsla craul niodo eiun cognoveriiil

el a Sinione
isli

vi;t,

el

quo-

quorum

remiseriiis peccata, remitlunlnr eis

ct

quo-

in

fraclione panis.
iilis

Jam crgo
iioc

rum
nius

delinuerilis, dclcnla sunt.

(lua;

jlis

rursus adjunga:

eral fama quod rcsiirrexeral Jesiis, ab

facia
,

mulieribus
:

Joannes
:

priolcrniisit

Lucas commcmorat

Polro, cui jam apparuerat

lo(|ueuti'S

El dixit ad eos
vos,

Ihec

siini

vcrba qu;c loculus siim ad

enim

duo invenerunt

ad quos

iii

Jeru-

cum adhuc essem

vobiscum, quoniam necessecst

siint in

salem vcnerunt. Fieri

in via noluerinl dicoie

ilaqiie

potest ul limore prius

resiir-

im)deri oinnia (pue soripla

plielis cl Psalniis

LegeMoysi
illis

cl

Pro-

quod eiim audierant

de ine. Tiincapcruit
:

scnsuin, ut
sic scri-

rexisse

quando tanlumiiKido angelos dixerunl

:

visos

intolligeroiil Scripluras, ct dixit cis

Quoniam

esse niulieribiis

igiioraiitcs

cnim cum quo loqnerennc quid passim de

in

pluin est, et sic oporlebat Chrislum pati, et rcsurgeic

a morluis die lerlia
;

lur, meriio possent esse sollicili

cl pr;cdicari in

nomine cjus

pce-

Christi resiirreclione jaclanles

manus

inciderent

nilcnliam ct remissioncm pcccatorum in

tcs, incipientibns

omncs gcncstis leslcs

in

Judaoiiini. Qiiod aiileiu ait Marcus, AuniuHiavcrunt

cwleris, nec
illis

ab Jorusalem
'

vos autem

credidcruut

ciini

Lucas dicat, quod

horuni. Et cgo mitlo

promissum Patris mci

vos vos
:

jain

iiiile

lo(|iieI)aiilur
:

vere resnrrexisse Doininiim, et

ali-

aulcm sedcte
tem cx
alto.

iii

civitale quoadiisque indiiamini virlucl

Simoiii apparuisse

quid inlelligendum est, nisi

Iioc

Ecce quomodo commcmoravil

Lu-

quos

ibi

fiiisse qiii

nolleiil

credcre? Cui aulcm

cas promissioiicmSpiritussancti,

quam non

inveninius

iion cliiccal pr;clermisisse

Marcum qu.ic Lucas narrando

illis

a Doinino factam, nisi in Evangclio Joannis(./o(((i;. xiv,

cxplicavit, Iioc esl, qu;c

cum

locutus fucrit Jesiis

26,

et

XV, 2U).

Quod non pryclercunlcr advcrlcndnm

ctione panis agnovcrint?

eis appaniisse

anlequam agnosccrei:l cum, et quoinodo eum in fraQnandoquidem mox utdixit

in alia efligie
illi

csl, ul

mcminerimiis

quemadmodum

sibiEvangelisUc

iiiviccm attcsiantur dc (juibusdam eliam qua; ipsi iion

diciinl, ct

eunlibus

in villam,

con-

lamcn

dicla noverunt. Posl h;cc

Lucas quui

linuo coiijuiixil, Et
illis

euules nunliaveruut ccoteris,nec

gesla suiit omnia praitermitlil, ncc

ral
,

omnino commemocoelum
:

credideruut
;

(n\as\

possent nuiiliare

qiiemnon
effi-

nisi
ita

quando Jesus ascendit

in

alqiic id
qu.ti

agnoveraiit

aut posscnt agnoscerc, quibus alia

tamen
dixit,

conjuugit quasi hocscquatur

sit

hxc vcrba
,

gies ejiis apparuerat.

Qnomodo ergo eum

pgnoverint,

cum hoc gcstum

;

una sabbalorum

quo dic
die,

ut nunliarc possent, Marcus sine dubio pnctermisit.

Domiiius rcsurrcxit
siciil

illud in

aulcm quadragesimo
Joannes, non

Quod ideomcmori3ecommend:iiiduin est, ul assuescamus advertcre Evangelislarum morem ila prsetcrmiltentium qua; non commcmorant
,

idem ipse Lucas

1 ,

Apostolorum Aclibus narrat

dicit

et conjiingeniiiim

quae commeniorant, ul cis qui iisum in liac consideralione non babcnl, non alinnde

cum illis luisse tunc apostolum Thomam, cum secundum Lucam duo illi, quorum crat unus Clcophas, rcgrcssi Jcrusa(Act.

2-9).

Quod aulem

ma\ime

error orialur,

lem, invenerint congregatos undecim,el cos

ipsis craiil
;

(lui

cum

quo
tem
eis
:

piiteiit

cosnon

sibi

congrucre.
:

procul dubio inlelligendum estquod indc

74. Lucas ergo sequitur, el dicit

loffiiiintiir, Jesiis

Dum

hscc auct dicit

Thomas

cxierit,

antcquam

eis

Dominus Uxc ioqucnsui de-

stetit

in

medio eorum,

libus apparerct.

Pax vobis
Quid

ego siim,

i:oIile

limere. Conturbali

75. Hinc

jam Joannes aliam commemorat

vero

cl conterrili exislimab;iiit se spiriluin videre.

:

Et

moiistrationem a Domino discipulis factam post dies

oclo, ubi crat et

dixit eis
in

tiirbati cslis, el
?

cogilaliones asccndiint
et

Thomas

qui prius

eum nou

vidcrat.

corda vesira

Videle
:

manus mcas
sicm

pcdes mcos,

Et post dics octo,

inqiiit,

itcrum eranl discipuli

venit Jesus januis
:

qiiia ipse

ego siim

palpalc, et vidcle, quia spirilus

liabel,

cjiis inlus,

elThomas cum
in
:

eis

claii-

carnuin

ci ossa

non

me

videlis liabcre.
et

sis, et stetit

medio,

et dixit

Pax

vobis. Deinde

Ei cuiu lioc dixissel, osicndil cis

manus
sic

pedes.

dicil

Thomno

Infcr digitum tuuni huc, et vide

manus

Hanc oslcnsionem Doinini

ligiiur ei

post resurreclioncm intel-

meas,

et affer

manum

tuam,

et mitte in latus

meum,

Joanncs commeniorare,
illo uiia

loquens

Cum
mema-

et noli esse incredulus.sed fidelis. ct dixit ei

:

ResponditThomas
Dicit ei Je-

cssel

igo scro die

sabbatorum,

et forcs cs-

Dominus meus
me,

et

Deus meus.
:

KMil

claiis;ic

ubi eranl discipuli congregali propier

sus

Quia

vidisti

credidisti

beati qui

non vide-

inm Judicorum,
eis
:

venil Jesus, el sletil in medio, et dicit

runl, ei.crediderunt.Hanc

secundam Domini visioncm

Pax

vobis. Et Iioc

cum

dixisset, oslcndit eis

crga discipulos faclam,id

estquam secundo locoJoan-

nus

et latiis.

Ac per boc

bis verbis Joanriis possunt

nes commemorat, apud Marcuni possemus agnosccre,

breviter
rel

coiijungi

ca qu;ie Lucas

dicit,idcm aulcm Joannes

seqniliir
:

eam
:

sicuii

assoletperslringentcm, nisi
illis

movc-

pnvlermiltil. Ita

cnim Liicas

Adliuc au-

quod

ibi aif,

Novissitue recumbenlibus

tindecim

tcm
dixit

illis
:

iion

credeniibus, ct miranlibus pr:c gaudio,

alicpiid

apparuit
poiuit

noii

ideo quia Joannes lacuit recumbentes,

pr.x-termitlere
;

Habclis hic

quod manducelur? At
mellis.

illi

enim hoc

sed quia iste dixit

;

obiuleriinl ei

parlem

piscis assi et favuin

ci--,

Et

Novissime, quasi ullra jam non eis apparuerit

adliuc Joanncstertiam
sit

cum

ciim iiiaudiic;isset coraiii

eis.

siinicns rcliqiiias dedit

ejus narraturus demonslra-

His ilcm verbis possiinl adjungi

qux Lucas

ta-

cet, dicit

aulcm Joanncs

Gavisi sunt crgo discipuli

> sicMss. juxla grsec, pos^eMo. At editi habent fiuuro Unni'orCj miitam.

1209
tionem ad mare Tiberiadis
Marcus, Exprobrans
illis
:

LIDER TERTFUS.
deinde quod
dicit

^,,^
ip:is

idem
el dii-

^tcllo

cum

nndccim

collocuii sunt
in -sua

incredulHatein illonaii,

sicut

apud

Lucam

invenitur. Sed Lucas

pos>it
inlelligi
,

riliam cordis, quia his qui videranl etun resurrexisse,

tion crediderant
:

narraiione dat
loqucreiitur,

locum quo
trasse.
tibus

dum

b;vc

illis

videlicet duobiis

quibus

in vii-

prius inde exii>,se

lam cunlibus apparuit, posteaquam resuirexit;

Iro, cui priniitus

et

Po-

eum

apparuisse apud
et

Lucam
,

Tliomam et poslea Dominum inMarcus aulcm qiii dicil, Novissime recumben,

inve-

illis

uiidccim nppariiit, eliam

Thoniam

illic

sligalum

est; fortasse

Mariae Magdalen;x!

fuisse

et aliis

cngii faini. Nisi Ibrle, qiiamvis

mnlieribus (\ux

cum

iila

erant,

quando

eis et

ad

mo-

uno abscntc, undc-

cim tamen

voluit a|)pellare

iiument(mi apparuit, et inde redeuntibus

currit.

in itinere oc-

slolica socielas

Nam

iia

conlexit narraiionem

quia eadoin tunc apohoc numcro nuncupabalur, aiitequam

,

idQui

Marcus,
quibus

Mallhias

in

cum commemorasset
ncc
illis

breviter de duobus

locum 3u&m subrogaretur. Autsi hoc duaccipcre, illud crgo

illis,

rum

cst

sic

apparuit in villam euntibus, qnodnuniiasscnt

accipiamus, post

c;icteris,

creditum esset

Novissime, inquit, recinnbenet

miillas demonslrationes ejiis qiiibus per dies ginta discipiilis iir.Tcsenlaius csl,cum etiam

quadra-

tibus ilUs

undecim apparuit,

novissime
cst ipso

exprobravit incredulitaliis

rccumbenlibus

ilUs
:

tem eorum

nndccim apparuisse,

id

et diiriliam cordis,

quia

qui videranl

emn

quadragcsimo die
surus
in

cl

quoniam jam crat ab

die

eis

resurrexisse non crediderant.

Quomodo

asccn-

ergo novissime,

cddum

lioc eis illo

qiii

eum non vidcrint? Novi^simnm qnippe iIIudest,quo Dominum Aposloli in torra videruit,
quasi jam ullra

maximc exprobrarc

voluisse, qnia bis

videranl

credideranl, anlequani ipsi

post asceusionem
liiini,
tur.ie.

quod factum esl qundragesimo diepost ejus resurreciionem. Numquidnam iiinc

in
;

quando ascendit

coeium

eum resurrexisse non cum vidcrcnt; cum uliquc

exprobralurus erat qnod non credidissent eis qui eum viderant resurrexisse, quando jam et ipsi post resurrectionem tolies eum videranl, el maxime ijiso die resurreclionis ejus, id est una sabbali
sicut

suam pncdicanlibus illis Evaiigeeliam gcntes quod non vidcruut fuerant credi,

Post illam qiiippe exprobrationcm

:

secutus ait

idom Marciis
diderit

/;:(

versiim, pradicute
,

Euntes in munditm uniEvangetium omui creatura: : quicredixit eis

:

jam circa noctom, Lucas Joannesque commemorant? Remancl iui-

et

baplizatus

fiierit

salvus erit

qiii

vero

non

crediderit, condcmnabitur.

tur ut mtelligamus
id esl

unam

sabbati,

eumdem diem resurrcclionis quando eum posl diliiculum

Flocergo pnvdicaturi, qiio-

ejus,
vidit

illa mulieres, quando etiam Pelrus, duo qnorum unus eral Cleopbas quos videlureliam idem Marcus commemorarc, quando j;ibi

Marii

ct aliic

cum

niam qui non ciTdiderit condemnabilnr, ciiin id utique non credideritquodnon vidit; iioiine ipsiprimilus
fueranl objurgandi, quod anlcquam
scnt,

qnaiido ol

Pominum

vidis-

illi

non credideriint

eis quibiis priiis apparuissct?

77. lianc autiMii

novissimam

circa noctiMu

cum

eis

undecim (prscter Thonian) erant, quando eis et isti qiiod viderant

illi

fuisse corporalilcr in
illiid

et qui

lerra ropra-sentalioiicm

Domini Aposlolis eliam

qiiod iia scquitiir
credideriiit
,

iiarra-

admoiiet

iii

credamus

verunl, nunc e(i;m>

incniorarc voluissc
ipso dielioc
;

Marcum more suo

ct ideo dixisse
fiiit,
,

idem Mar-

breviior

com-

cus

Signa aulem eos qui

liwc sequentur :

Novissime, quia

in namiiie
vis
;

meo dwmonia
,

ejicient
si

linguis loqueuiur no,

novissimum
illi

jam

incipienie nocturno

serpcntes tollent
eis noccbil ;

et

temporc, posleaqnam
invcneruut, sicul
qui

mortifcrum quid bibcrint

,

de castello, ubi

eum
,

in fra-

non

super wgrotos maiius imponenl

:

el

clione pauis agnovcraiil

bene

rcdieruiit in Jerusalem, el
,

liubebunt.

Dcinde subjungit
,

El Dominus quidem poslesl in

dicit Liicas
j:mii

illns

uudcciin

el

cos

quam

locutus est eis

cum

assumplus

coelum

et sedit

illis

eraul,

colloqueiites de resurivclioiie
:

dexlris Dci. IUi

autem profecti, prwdicaverunl

,

Domiiii, cl quod visus fueril Petro

ubiqtie,

quibus

ei

ipsi

Domiiio cooperante
bus signis.

gestum cial,el quomodo eum cognoverint in fractioiie pauis. Sed crant ilii ulique non credenlcs unde verum csl quod Marcus di(it
via
:

narraverunt quod

et

Cum

ergo
,

dicil

sermonem confirmantc sequentiEt Dominus quidem post,

qiinm locutus
d( lur
ciiiii

cst eis

assumptus

est in

coclum

satis vi-

osleiidere

Nec

illis

credideriait. iiis crgo

-

jam, sicul Marcus

sicul

dicit,

liabuisse

discumbenlibn
quenlibus,

el

adbuc inde,

novissimum cum illis in terra hunc scrmoiiem quamvis non omniinodo ad

:

Lucas

dicil, lo-

id coarciare videatiir.

Non

enini ait

sletit in

Pax
s.-e

t)o6is

sicul

medio eorum Dominus, ct ait illis, Lueas et Joiinnes fores autem cl.iu:

Post(|iiam h;ec
est eis
:

iocutus est eis; sed

admillit,
si

postquam locuius

uiide

neccssilas cogerel,

cranl,

cum ad

non

istain

luissc

no-

commemorat.

eos inlravil, quod solus Joannes Yerbis iiaquc Domini qu;e tunc cum

locutum esse discipulis Lucas Joanncsque dixeriinl, interponitur et illa exprobralio de qua Marcus dicit^ quod non credidcrinleisqui cum resurrexissc vidoraut.
76. Sed lioc rursus
libus
illud

vissimam loculioncm, nec islum fuisse novissiinum diem quo cis in lerra pi aesens fuii sed ad oninia qiuo
,

movet quomodo discumbeii,

,

apparuisse Marcus si lempusest diei domiiiici jam noclis initio, quod Lucas Joannesque memincrunt. Aperle quippe Joaiines dicit non cum eis tunc fuisse aDOstoIum Tliom;,m

undecim

diebus locutus est, possc pcnincre qiiod dicium est, postquam locutus est cis, assumptus esl in cwltim. Sed quia ea qn;c snpra diximus, magis suadent liunc novissimnm diem fuisse, qnam
illis
iit

cum

eis

omnibus

dicit

Domimim

inielliganliir

undccim qni Thoma

post
lianc loculionem

absciiie

fuerunt;

idco

dcecm quam Marcus

iliis

Cdmmcniorat, adjunctis cliam consequenter

bis,

ver-

vel

quem

discipulorum

vel ipsius,

qua;
i,

commemo4-8),

crediraus exiisse inde

illi

anlcfiuam Dominus ad

ranlur in

Aciibus Apostoloruin (Act.

cre-

cos jntrarel, poslcaquam

duo rcdeuntcs de ca-

denduin est assumptum

Dominum

in

coelum, qua-

1211

DE CONSENSU EVANGELISTARUM,
ejtis.

S.

AUGUSTINI
ab angelo mulieribus dictiim

1212

dragcsinio scilicel dic posl diein resnrroclioiiis

78. Joaiiiics
praelcrniisissc
.aiiUMii
,

Galil;ra

sccundnm

angeli prsedictionem. Dcnique cuin

sit
,

qiiaiiivis

falenUir
voinil

iiiiiUa

se

insiniiasset quid
illis

et

qne

fccit

Jcsws

lanicn cliani
posl rcsiirTihpriatiis,

;ibeimtibiis subjocisset quid

sil

dc corrnplis ad men;

lcrliam

cjiis rcpra-senlatioiiein discipnlis

tiendum cnslodibus gestum

nihil aliiid

conlinuo

tanquam

rcclionem faclain

commenioiare ad mare

sequcretur (quia ct revcra

,

sic eral di( tiiin

scplein scilicel discipulis, Peiro, Tiioina', Niillianacii,

filiis

ab angclo
ibi

Surrcxit,
,

et

ecce praicedit vos in Galilwani

Zel)ed;ci
,

el

aliis

dnobiis quos nominaliin non

;

eum

videbitis

ul

nihii
,

alind sequi debuisse vide.i-

cxpressit

cum

piscarentur

quando jussn ejus

,

relia

tur),

Undecim autem
,

inquit, discipuli
constituerat
;

abierunl

in
:

niiltcnles in

dextram parlcin
(|ninqiiagiiila

cxlraxerunt
;

inagnos

Galilwam

in

montem

nbi

illis

Jesus

et

pisccs

ccnlnm
ter

Ires
al>

qnando etiam Peillo

,

videntes eum, adoraverunt

quidam autem dubihtverunt.

,

Irum

inierrogavil ulruni

aniarelnr, ct ci
et

Et accedcns Jesus loculus

omnis potestas in

est eis

dicens
:

Data

est niilii

pascendas commeiidavit oves

passioiie pnedixit, el

sii;is

de cjns ipsius
ait, Sic
'

ccelo et in terra

euntes ergo docete

,

de ipso Joanne

eum

omnes genles
lii
,

baplizanles eos in noniine Palris

;

et

Fi'

volo manere donec veniant.

liuni

Ad

lioc

Joanncs Evange-

el

Spirilus sancli

docentcs eos servare ontnia quce-

sunm lenniiiavil. 79. Jam nnnc qunerendnm

sit

cumque manduvi
cst
;

vobis.

Et ecce ego vobiscum suin omsaiculi.

quando primum
qiiia cl

nibus

diebus

usque

ad consummalionem

lla

visus

a discipnlis in GaliLca

lioc

tjuod

Matlh;i^iis clausit

Evaiigclium suum.

lerlio narral Jonnncs, in Galihca factnm cst ad niare

80.

Ac per

lioc,si

aliorum consideratacnarrationes

Tibcriadis
liini

quod

faciie videt qui rccolit i!lud

paiiibiis,
liccc

miracu-

ad diligeiitiorcm
niliil

inqiisilionern

non compellerent
post resurre-

de quinquc
:

qnod
{Jom,

ila

iianare incipit

aliud arbilraremur nisi

in

Dominum
Galilaa

idem Joannes
l(C(e
,

Posl

abUt Jesus Irans ninre Gativi, 1).

ctioncm nusquam prscler

discipnlis visiim. Ilem,
si

primum esse a
illa

ijiiod

cst, Tibcriadis

Ubi aulem

Marcus de

pi\Tnuii(ia-

pulari potcsl

primnm
iiisi

adiscipulis post resurrectionem

in

lione

angeli lacuissel

possel cniqnam

putai

Mat-

videri dcbnissc,
illius aiigeli

Galilaea?

si

rccolaniur vcrba

ihicus ideo dixissc discipulos abiisse in Galihcain in

qui

secundum Mallh;cnm vcnicMlibns ad

ila

montcm, alque

ibi

adorasse Dominnm, ut implctnm

monnmentum
vos
:

mulieribus

loquitur, Nolile timere

critcifixus cst (juarilis
:

vidcretur quod ipse pcr angclnm

iiunlialum esse narravcrat. Nuiic

mandatum
autcm
ct

ac

pr;^c-

scio

enim quod Jesiim qui

,

Lncas et

non

est hic

surrexit enini sicut dixit

erat

venite

et

videte
dicite

Joannes

salis dihicide

nianifcstanies ipso die resnrin

locum ubi posilus

discipulis ejus

Dominus. El
;

cito euntes

rcctionis cjiis
discipulis suis,

visum csse Dominum

Jcrusalem a

quia surrexit

el

ecce prcecedit vos

:

in

undc

ila loiigc

est GaliUiea, ut

uno die

Galil(vam

ibi

eum

videbitis

ecce dixi vobis

sit

ilcni sc,

ab

cis

utroqne loco vidcri non posset; ct .Marciis illam

siuiililcr

cundum Marcum,

sivc

ipse
:

angehis sive alius

(jucvritis
:

quidcin piudictioiicm angeli

lihea vero

narrans, in Gaposl rcsurrc-

Nolile, inquil, expavesccre

Jesum

Naznre-

visum

a discipulis

Dominum
:

num

crucifixum

snrrexit

non

est liic

ecce locus ubi

cticmcm nusqnam commemorans

qn:rrere qucmadinodnin diclum
in
si

veheinenter cogiinl

posuerunl eum. Sed

ite, dicile discipuUs ejus et

:

Pelro,
sicut

sit,

Ecce prmcedit vos

et ipse

quia prcecedil vos in Galilwam

dixit vobis ?

ibi

eum

videbilis

Gdtilwam

ibi

euni vidcbilis.

Nam

Malth;icus
ahiisse in

H;rc vcrba

ita

videntur soiiare, quod Jesus

disci-

omnino

iion diceret

undecim disripnlos

non erat se demonslralurus post resurrcclionem

pulis, nisi
iii

niontcin
lllic

in

Galihcam

ubi constiliierat cis Jesus, et

nihil

Galilaea.

Quam

demoiistraiionem
dixit

nec

eum

vidisse aique adorasse,

ex hac

pr;ic-

ipse

Morcus

commemoravit, qui eum

iai

mane

dictionc coniplelum ad lilteram pularcinus, sed tniiun

figurala signihcalione pr;cdictuin
:

prima sabbati apparuisse primo Mai

ct illam nnnliasse discipulis,
liis

Magdalenac
fueraiit
:

sicut illnd sccuiiejicio

qui

cum co

dum Lucam
ccrtum
cst

Ecce

liodie el cras

d(cniouia

ct

lugentibus et flenlibus;
posi
Iiaec
,

illos

autem non credidissc

quod faclum
in

sanilates per ficio , et tertia mi5!<m)?ior;

quodad
Ilem
si

litteram

deinde duobus ex his apparuisse euiitibus in

;

non esse completiim

(n).

angclus

villam
sicut

ct illos cajleris nuntiasse et

cst

dixissel, Pr.TCcdit vos in Galil;tam; ibi primnin ciim

Lucas

Joannes coattestantur,

Jernsalcm
:

vidcbilis; ant,
ibi

ibi

tantiim

eum

videbilis; aut, ni.nnisi

eodem

ipso dic rcsurrectionis,

illain

jam

noctis inilio
,

de-

eum

videbitis; cffiteris Evangelislis Mallh;cus sinc

:

inde venit ad

ejus manifestationeni
illis

quam no:

dubio repugiiaret
vos in GalHamin
;

cum vero dictnm est, Ecce

ibi

prmcedit

vissimam
lianc dicit

dicit,

recumbentibus
in

undecim
;

post

eum
,

videbilis;

neccxprcssiim est

eum assumptiim
monte
Oliveti
,

coelum

quod factum
:

qnando

id

futurum cssct
ab
eis

ulrum qiiamprimum ante;

scinnis

in

non longe ab Jerusalem

quam

alibi

visus csset

an poslcaquam
:

cum
idquc

nusquam
niliil

igilur

commemorat Marcus completum quod

aliiim

alicubi eliam praeterquam in Galihca vidiiscnt

ab angelo prxnuntiatum esse testaiur. Matlhoeus vero

aliud

ipsum quod discipnlosMalllucus

in
ita

dicit isso in Galil,i;aiii

dicit,nec ullum
vcl

locum omnino
,

montcin,

iion

exprimit dieni, nec narrandi ordincin

iiiliii

commemorat,

anle
,

vcl

postea

ubi

discipuli,
,

contoxit, ut nccessilatcm ingcrat

aliiul

intel-

posteaquam resurrexit
*

viderint

Dominum

nisi in

ligeiidi,

quam hoc
iitqiic

primitus faclum

non adversatur

quidem narraiionibus
Lov., si; juxtatcxlum graecum ean. AtP.at. Er. etomnes Mss., sic : atquc Auguslinum ila lcgisse patet inrra, lib. i, n. 20.

caeieroruni, et dal eis intclli-

gcndis
((()

accipiendis locum;
lib.
-2,

verunilaincn quod

vidc suira,

cap. TS, u. llo.

\m
Dominus non ubi
sed
iii

LIBER TERTIUS.
priainin se

1211
csse, sed quarto.
tertio

dcinonstratuius erat,

festatum
est,

Galihioa, ubi necessario postea visus est, se vi-

ne qnis existimet

Quod qnidem cavendum Joannemdixisse, tanquam

r

dendum

mandavit, el per angeium dicenlem, Ecce

tres sohc factoo fiierinl manifestationcs ejus

scd Iioc

prcccedit vos in

Gdlilmm
ite,

ibi

cuin

vidcbilis; et

por

seipsum dicens,

muilialc fnilribus meis ut eanl in

in-

Gatilwam;

ibi

me

videbuni; qnemvis <idclcm iacit

in

numcrum dierum relulisse, non numcrum ipsarum manifosialionum nec contiuuorum dierum, sed pcr intervalla, sicut idem ipse teintelligondus cst ad

ad

lentum ad quscrendum
ligalur.

quo myslerio diclum

cst

intcl-

statur.

Nam

primoipso dic rcsurreclionissu.T, excepto

quod
considerandum

a mulioribus visus esl, id cst

quod

in

Evangelio

81. Sed prius

corporaliler
tiiaeo
:

quondo eliam
Matin G(dila'am,

claret, ter sc manifeslnvil;

scinel Petro,

iterumduo-

in Galilsca

videri poluerit, dicenle

bus

illis

qiiorum unus crat Clcopbas, tcrtio pliirimis

:

Undecim aiUem discipuU abierunl

ubi consiiiuerat
illis

jam indccolloquciitibns noctiscxordio

Joannes ad unuin
itorinn

sed boc tolum

in

moniem

Jcsus

et

videntcs

eum
in

diom rcforens semcl coinputat;

alio die,

adoraveriml ;

quidam autcm dubilavernnt. Quia enim

est
:

aulem, boc cst

lcrtio

qnando cum

vidit et

non ipso die quo resurrexit manifestnm

Jerusaiem visum esse co die

nam

Tliomas;
tio die

vcro ad inare Tibcriadis, boc est terejiis,

inilio iioelis
;

Lucas

et

manifostaiionis

non

tertia manifostalione.

Joannes ape!ii>;sime oousoiianl

aperle.

Marcus autom non

in Galilcca ?

Ac per hoc
csso,

post

Iicrc
iii

omnia

cogiiniir intelligere factuin

Quando orgo viderunt Dominum

quod cum

monte

Galikio; socuiidiim Mallluioum

noi) secuiiduMi id (|nod dicit

Jnannes, ad marc Tibe-

discipuli
lutiiin

undecim

vidcriint,
,

quo eos sectindum

consli-

riadii; tunceiiim sepicin fucruut, et piscantesinvonli

praecesserat

ul impleretur etiam ad lilleram

et

sunl

sed secundiim
iii

id

qiiod dicit Mailhirus. nbi erant

qiiod et per

angelum

per seipsum pryedixerat.

undecim
angeli

inoiile,

quo eos secundum pr.Tdiclinncm

83. Invenimus

ilaque apiid quatuor Evangelistas

Jesus pnvcesseral.
iliic

Nam

ita

narrare a|ipaiet,

docies comiiiemornliim Domiuiim visuin osse ab ho-

quod

eum
in

repererint, qiiia iilique

secundum con-

minibus posl resiirroclionem. Seinel, ad inonumentiim

niiilioribus [Joan.
libiis a
tio,
iii

siiiulum privccsserat.
rcxil,
dicit

Non eigo

ipso die quo resur-

xx, 14). Iteruin, eisdeni rogrcdienin ilinere [Maitli

nequc

cimsequontibus oclo diebus, posl (pios

nlii

monumonto

xxviii, 9). Ter-

Joaune^ discipulis apparui se Domiiuim.

Piim

Pclro {Lnc. xxiv,

3.^). Qu.irlo, diiobus eiiiitibus

priuio vidit Tbo;icas, qui ciim

reclionis ejus.

iion viderai die rcsur-

caslellum (Ibid. 15). Quiiilo, pluribus

in

Jcrusalein

Nam

ntiipie si iiitra

oosdem octo

dles

nbi

non ernt Thomns {Jonn. xx,

{Id. x\i,l). Oelnvo, in

19-2-4).

Sexlo, ubi

eum in moiileGalilccx jam illi iindeoim viderant, qiiomodo post ooto dies eiiui priiiium vidil Thouias, qiii
iii

eiim ^iditTliomas {Ibid. 20). Seplimo, ad

ri;i(Iib

marcTibeseoun-

moule
IG,

Gnlil;v;ie,

illis

uiuleeim fueral? Msi

(luis

dical

non

illos

un-

diim Mnltb;xniin
dicit Marciis,

{Jlaltli. xxviii,

17).

Nono, quod

decini qui jain lunc Aposioli vocabantur, sed discipulos

illic

Novissime recunibentibus, quia jain non

ciiin
illo

undecim

fuisse, ex miilto

nuniero discipuloAposloli
illi

erant in torra

convivaturi {Marc. xvi, li).

rum.

Soli

quippe

adliuc
soli

vocabantur

Dccimo,

in

ipso die, non

jam

in

tcrra, scd
;

elcvalum

niulecim, sed non

fieri
iit

erant

discipuli. Potost ergo

in niibo, cuin in

coelum ascenderct

qiiod

Marcus
illud,

et

uon

oraiics, sed nliqui

eorum

ibi

fuerint;

alii
:

Lucas comnicmorant: Marcus qiiidem post

Fa Dominus quidem postquam locutus
esi in

quod

vero discipuli
ac sic non
ibi

cum

eis, ita ut

undeciin complerentur
illos

cisdiscumboniibiisapparuit, itaconliniians ut diccrcl

esl

fuissc

Tboniam, qui posl

Marciis quippe

dicsoclo
illos
illis,

eis,assumptus
pr;Tclcrmissis

primo Domiiuim

vidil.

quaiido

cccluin

{Ibid,

19)

Lucas aulein
agi

uiideoim memoravil, noniilcumque undecim,sed

inquil, uiulecini apparuit.

omnibus quoc per quadragiiila dies

discipulis potuorunt,
illi

ab

illo

cum

Lucas etinm, Regrcssi sunt,

undecim,

primo

diei rosurrectionis ejus

inquit, Jerusalem, el invenerunt congregalos

et

quando
tacile

in

Jerusalem pluribus nppariiit,

qiio asccndit in
illos

conjungit
ila
,

cos

(jui

cumipsis erant. El isleostendil illosiindccim,

novissimnm diem
:

coeium,

lioc est,

Aposlolos fuisse.
ipsis eranl
;

Nam cum

adjunxit,

et

eos

narrans
elevalis

Eduxit autem

foras
:

in

Bellianiam

et

qui

cum

salis uliqiie declaravit

emincnlius
:

manibus

suis bencdixit eis

et

et

fucluin est, cuin

illos

undecim appellaloscum
illi

qiiibus erant cxleri

ac

benediceret eis, recessit ab eis,

ferebatur in coilum

per boc

iiilelligunlur qui
fieri

jam vocabantur Aposloli.

ex

{Luc. XXIV, 50, 51). Videruiit ergo

iii

eum

prx'ter

quod

Hoc proinde
reiilur,

poiuil,

iit

immero Apostolonim
discipuli

teria viderant, etiam

dum

ferrctur in coelum.

Toab

el aliorum discipulorum,

undccim

complc-

lics

crgo

in evangelicis Libris

commemoratus

est

qui vidcrint

iiitra illos

octo dics in Galiloese

hoiniuibus visus, antequam asceiidissel in coelum; in

tcrra scilicel novies, et in aere

monte Jesum.
82. Sed occurrit aliud qiiod obsistat
:

semel ascendcns.

Joannes eniin

84. Sed non

omnia

scripta sunt, sicut Joannes fateillis

quaiido coinmemoravit iiou in inonle abundocini, scd

lur {Joan. xxi, 23).

Crcbra eniin eral ejus cum

,

ad niare Tiberiadis a soptem piscnntibiis visum esse

conversatio per dies quadraginta

dissel in coclum {Act,
i,

priusquain ascencis

Domiuuin, Boc jam

discipulis suis,

tertio, inquit,

manifestatus estJesus

5)

non lamen

peronincs
post

cum

reshrre.xissel a mortuis, Si

aulem ac-

quadragiiita dies continuos apparucrat.

Nnm

diem

oeperimusinlra
vidisset, ab

illos

octo dies, ante(|uam

Thoniascum
Dominiim
tcrlio maiii-

primum
(lieit

resurrectioiiis ejus, alios oclo dics intcrvenisse

,

undecim quibusque
erit

discipulis

Joaiines

post quos eis rursus apparuit. Tertio

fortassis coniinuo

visum

non

hoc ad marc Tiberiadis

autem ad marc Tiberiadis,

conse-

1213
queiill dic
;

DE CONSENSU EVANGELIST.\RUM,
niliil

S.

AUCUSTINI
fieri

121G
debuisse.

cnim repugnal
,

cl deinde

quando
iit

solum

aut hoc primuin exspcclaretur

voluil, conslitucns eis

quod cl anle pradixcrat,

:

Procul dubio ergo qiioniam vox esl

gclisla; narrantis

ista

non Evau-

eos

iii

Galilrc3c

nionlem pracederel

atqnc omnino per

qiiod

ita

factum

sit,

sed aiigeii cx

ilios

quadraginta

dies quotios voluit, quibus voluit,

;

maiidato Domiiii ct

ipsitis

postca Ooiniiii, Evangeliita

quemadiiiodum voluil
Coriiclio cl
iis

sicut Pctrus dicit,

illo

quando cuin
,

slx auicm narrantis, scd quod

ab aiigeio

et a

Do-

qui

cum

fucrant, pra-dicabal

Qui

miiio diclum sit, propiietice dictum accipiciidiim est.

Galilu<a iiamqiic intcrprclaliir vel

shnul, iiw|uit, manditcaviiiius et bibimus

cum

illo,

post-

Transmigralio, vel
transmigralionis

eaqiiam resuncxil a morlnis, per dia quadraginla {Acl.

X, 41)
illo
:

ncvclatio. Prius

itaijnc

sccunduni

non quod quotidie per dies quadraginia cum

;

significalionem, quid aliud occurrit

intclligcndum
iiisi

nianducassent et bibissenl

nain erit conlrarium

Prwccdit vos

in

CaliUeam

ibi

cum

videbiiis;

quia

Joanni, qui octo

illos dies interposuit quil)us ois visiis

Chrisli graiia dc populo Israol traiisiiiigratura

cratad

non
Iiide

cst

ul lortio nianifcstaretur ad niarc Tiberiadis.

etianisi quolidie iliis visus ct cuin illis

Geiitcs?

Qiiibiis

Apostoli

pratdicantcs

Evaiigelium

jam

con~

nullo niodo credercntur, nisi eis ipsc Domiiiiis viam

in

vivalusesl, nibil repugnat. Et fortasse ideo diclum

est, per quadrcKjiiila dies, qui

cordibus hoininum pncpararet

et lioc intclligitur,
ini-

quater deni suiit

iii

myocto

Prcvcedit vos in Galilmam. Qiiod

autom gaudenies

sterio vcl totius niundi vel totius temporaiis siccuii,

rarentiir disriiptis
sibi osliiim
iii

cl eviclis

dif(icultatil)us,

aperiri
;

quia et
dics
,

illi

priiiii

deccni dies, in quibus craiit

iili

Domino per
ibi

illuiniMalionem fidelium
i!)i

a parte

lotum possunt niore Scripturarum non

lioc inteHigitiir, ibi euin videbitis, id csl,

cjusmemqui

dissone coniputari.
85. Conferatur ergo ct quod ait apostolus Paulus,

bra invenictis,

vivuni corpus cjus in

iis

vos

susccperiiit agnoscetis.
GalilLca iiilerpretatur

Sccundum
,

illud

aulcm quod
in

Utrum
dixit,

niliil

afferal

qucestionis

Resunexi^,

iiiquit

Rcvehuio
,

noii
illa

jam
iii

forina
.Tqualis

tcrtio die

securidum Scripluras,
;

el appariiil

Cepliw.

Non

servi intclligcndum "cst

cst
PSilvi {Pliilipp.
II,

scd

in

qiia

Primo apparuit Cephoe

duodccim

nam
:

essetconlrarium,
in

6,
,

7):qiiam

proinisit

apud
xiv,

quod primomulieribus apparuisse

tur. Postea, iiiquit,
libet
, *

Evangelio legi-

Joanncm
21).

dilectoribus suis
el

ciim diceret, El ego diipsunt

id

quibusiibcl, qua liora

iujam euin,

osteiidam

me

iUi

{Joan.

ipso lauien resurrectionis die. Deiiidc apparuit

siinul
:

Non ulique sccundum

cliam resurgeiis
,

quod jam vidcbant,

non so!u:h
qua

plusquam quingentis fralribus

swe

isli

cuin

illis

ct (|iiod

ciiin cicalricibus,

undecira erant congrcgati clausis ostiis propler

melum
ad cos

vidcndum
dit
:

sed ctiam langendum postmodiim ostcnliiccm

,

Judajorum, uiide cuin exiisset Thomas,

Jesus; sive posl octo
illos

veiiit

scd scciiiidiim illam iuefrabilcm

il-

dics

quando

libct; nihil
:

luminat oiniicm

habet adversi. Postea, inquit, apparuit Jacobo

lunc autem primum

non

accipere debemus visum csse

hominem veiiieiilcm in liuiic miindum, scciMuIum quam liicet in tencbiis ct tenebnc cum noii coinprehendunt Id. i, 9, 5). Illuc nos prrc,

Jacobo
ter.

sed

aliqiia

propria mauifestaiione singiilariillis

cessit, uiidc

ad nos veniens non recessii,

descruit.
Illa

el qiio

nos

Deinde Apostolis omnibus: nec

tunc priuuim,

pra!ccdcns non

crit rcvclatio
ibi

taiiquam
videbi-

sed jam ut fainiliarius conversarelur

cum

cis usqiic

vcra Galikca, cuin siniiles

ei

crimus;

eum

ad diem
inquit,

ascensionis suoe. Novissime autem omnium,

quasi
abortivo

mus
si

sicuti

esl (IJoan.

iii,

2). Ipsa erit etiam beatior

apparuit

et

mihi

(I Coj*.

xv,

transmigratio ex

isto sreculo in

illam a;ternitaiein,
cjiis

4-8)

scd hoc jam de coelo post non parvum tcmpus

ejus pra;cepla sic aniplectanuir, ul ad

dcxtc-

ascensionis suoe.
86.

ram
,

scgrcgari mereamur. Tiinc enim ibiint sinistri

sciernain,
jusli

Nunc jam videamus quod distuleramus

ila

cujus
rc-

in

combiistionein

aulcni
ilkic

in

vitaiii

myslerii gratia secunduin Matth.-cum ct

Marcum
in

JElcrnam {Mattli. xxv, 55, 40). Hiiic

grabunl, et ibi

Iransmi-

surgens
ibi

mandaverit, Prwcedam vos

xxvi, 52,
el
si

Calilwam;
Marc.

eum

videbunt,

quomodo
ei

iion vident

me

videbitis {Matlli.
:

xxviii, 7, ct

impii. Tolleliir enini impius, ut

non videat

clarita-

xiv,28, XVI, 7)

quod

completum

est,

tamen
sit

tem Doinini
videbunl.
cognoscant
Jesuin

{Isai.

xxvi,

10)
,

impii lumen

non

post mulla completum est,

cum

sic

mandatum
,

Ua'c est
te

autem

inquit, vita celerna, ul

(quanquam
*

sine prsjudicio necessitatis)

ut

aut hoc

uiium veruin
{

Deum,
xvii
,

el

quein
siciil

misisti
in
illa

Cliristum

Joan.
,

3);

Lov., ndecim. AtMss. in hocApostoli testimonio lial)ent constanter, duodecim ; consentienttbus hic loci edilionilius Rat. et Er., licet iidem Mss. codices paulo post ferant, cum
tUis

a;tcrnitate

cognoscctur

quo servos

perdiicel

per

formam
mini.

scrvi, ut liberi

conlemplentur formam Do-

undecim.

LIBER QUARTVS.
De
Prologus.
iis

quae peculiaria sunt Marci,

Lucx

et .loannis.
nulli

1.

Nunc quoniam
ei

Maltbaji narrationem
ires alios confcrentes
sibi vel inter se

specta alque collata,

corum repugnarc monoiniiiu

sibi

contexiim considerantes, et

strenlurusque adcoenam Domini.Namindejam

usquein finem,

in nullo

eos vel

rcpu-

omnium quatuor qiiemadmodum

conveniani usquo

gnare docuimus, Marcum simililervideamus; ut exceptis

iis

in finem coniiderata Iraclaviinus.

quae

cum

Malthoco dixit, de quihus jam quod

,

CAPUT PRIMUM. /
qucc cum Madluvo
dixit,

Evangclio Mairi, exceptis

liis

disserendum videbalur absolvimus

ccelera cjus

in-

quomodo nulla repugnanlia

mi
dcmonslrelur ab
inillo

L1BER QUARTUS.
usque ad illud nbi
ait,

1218
El
abiit, et cospit

Et ingre:

ad

illud ubi ait,

prwdicare in Deca-

diimtur Capliarriaum, el stalim saljhatis docebal eos

qi;od

poli qitanta sibi fecissel Jesus, et

omnes mirabantur {Marc.

cum
'

Liicn dhit.
iiicipii

iii;v, 20).

Dc nominiltus
scio,

discipiiliiruin
M.iltlui;i
;

jam

et

nnlca

2. Sic eiiio

Marcus

Iniimm EvaugdiiJesu
Isaia })rophcta,e[c.,

nie Idctiliiin

cum

secjiierer

ordinem

C
(i:

>.

Filii
:ul

Dei
tl

sicul sciijitumcst in
iilji

{Supra.

lib.

2, c. 17 ct 55)

cl hic rursiis

admoneo,
,

.j

!,

iH

aii

Et iiigrcdiiiniur (.iiphdrnnmn.

ne

qiiis(iiiMm piilcl iuiiic accepisse

nomen Sim nem

Jdaniii (jui
'ati

cl siiiiin
I,

milfbuiiaingiessussijnaiiociain d .cehut cos [Mnrc.

lii

ul Pct ns vocarelur, et sit

C(iiilr;iiiiiin

1-21).

hic lola

ciiiiicxlioiie
:

oiiinia

siiperioia

ge anle
Crplias,

illi

dicl;im esse ctMinncmdral,

T/ L'>rril)cris

ciiiii

Mau!ia'0

consiileiala suiil
in

lioc autcin

Marcus

quod

interpretiitnr Petrus {Joan. \,

'M)

ipsa

qiiia

ingressus Ca|iharnaum

synagogam eoium do;

eiiim vcrba Doinini

commemoravit,
Iioc
ail,

qiiibus ci

nomen

cebat eos sabbiiis,

niiiil

cum Luca

dixit{LKc. iv, 51)

sed

imposiiit;

.Marciis aiitem

loco id recapilulaiido

babel

<|u;c>li(iiiis.

comnicnidravil, ciim
Pelrus.

Et imposuil Siinoni noincn

CAPUT U. De
clus

liomine aqnospirilus iininundus eje-

Cum

ciiim vellel iiomiiia diiddecim Apostoio-

est coiivexans

eum, quomodo Lucce qui

lioc

cum

rum

eniimerare, et necesse haberot Petrnm dicere,

eo dixit, tion reputjncl.

5. Sei|uilur

brevilcr insiniiare voluit quoii non hoc aiitea vocare:

Maiciis, ct dicil
:

Ei sfupebanl super
eos quasi polestntcm

lur, sed

bdcci Domiiius iiomen imposii

repugnanl

ril.

iion liinc,

doctrina

ejus

erai

eiiim docens

sed qu;iiidd Jo;iniies ipsa verba Doiniiii

tora
niliil

[losnit.

C:c-

lia'j^'ns, ct iion

siciU Scribw.

iJ crut in sijnngoga eornm

exclamiivit, dicens
:

ciiicjuam

ct ai tea

jam pertra-

liomn

iii

spiritu iininundo, et

Quid
elc,
sij-

clata suiit.

iiobis el libi,
iiSiiiie

Jcsu Nazarene?

venisli perdere nos,

CAPUT

lY.

Quod

di.xit,

Quaiilo magis eis pra!cipliis

ad

eum locum
et in

nbi ail, El erut prwdicans in

piebat ul laceroiit, tanlo niagis

dicebant, quo-

nagogis eorum,
(J/aiT.
I,

omni Galilwa,
iii

et

dwinonia cjiciens
sint

modo non rrpugnet

gclio coinmendalur.

prwscientia; ipsius,

quw

in

Evan-

22 59). El

boc lulo hico qnamvis

quicdam,

qux cum

soh> Lucadixit,

tamen jain

Iractala
;

5. Sequiliir Marciis

Et

cum

transcendisset Jesus in

sun!,cuin Mallba;i narralionemconiiniiai:> teneremus

qiiia in

navi rursus trans fretum, convenil turbamulta ad illim,

el erat circa

ipsum ordinem

sic incurrerant, nl ea

pntler-

mare, elc

nsipiead
,

illud ubiail,

Etconveoinnia

niiltenda

non arbitraier. Sed Lucas de

spirilu
niliil

imno-

iiienles

Aposloli ad
el

Jesum

renuntiaverunt

illi

mundo
ceret
rilus
:

ait

qnod

sic e\ieril

ab boiniue, nl

ci

quw
10)

egcrant

docuerant

{Marc. x, 2I;vi,
niiiilo discord.ins

50). IIoc

Marcus autem, El discerpens eum,

contrarium
aiiqui

iiiquit, spi-

ulliiiiuin
:

dixit

cum Luca,

{Luc.ix,
:

immundus, exclamans voce magna,

:

exil

ab eo.
dis-

c;i!iera jani aiile Iractata sunt.

illis
:

SequiLur Marcus
el

Potesl crgo videri

cerpens, vcl,
sicut

(juomodo cniin

Elail
sciie

vcnite

seorsnmin deserlum locum,

;iit,

requic-

codices

liabcnt, convexans
?
,

pusilium,e[c., usque ad illud ubi

Quanto

meo

eum, cni
Lucas,
in

niliil

nocuit

sccundum Liicam
illum,
niliilque ei

Sed

cl ipse

lein cis pra'iipiebat, tanto

mugis
:

pliis

prwdicabanl,
fecit
;

el

]St

cum

projecissel

inquit

dwinonium
iv,

ampliusadmirabantur, dicenles
dos
Iiis

Beneomniu

ctsur-

medium,

exiil

ab

illo,

nocuil {Luc.

fecit

audire, et mutos loqui {Murc. vi, 51, vii,57).In

iiiliil

35-55).

Unde
:

inlelligitur

boc dixisse Marcum, con-

cum Luca Marcus

:

est ipiod

icpugnare videa-

vexans eum, quod Lucas dixit,

cum

projecisset

cum

in

tur

cl

superiora omnia jani coiisideravinuis, quando

mediuin

ut

quod secutus
quia
illa

ail,

niliilque ei

nocuit,

hoc

eos

Malllia;o conferebamus.

Sed cavcndnm

est

nc

ialelligalur,

j;ictalio

membrorum

atqnc

quisquam arbitrelur, hoc quod

Marci posui,

in ultimo ex Evangelio
ipii

vexalio

non eum

debililavit,

sicul solent exire da;-

repnguarc omnibiis

eum

aliis

ejus

monia, etiam quibusdam nienibris amola vexalione

elisis
'.

plerisijue faclis et diclis

oslcndunt scJsse quid agerc-

lur in hominibus, id esl,

III.

quod

ciiiii

cogilaliones et vo:

C.\PUT
que
dixil

De nomine
lioc

Petri,

quomodo eliam

at-

lunlates eoruin lalere

non poleranl

sicul apertissime

etiain

commendetur, non repugnare Joanni, qui

Joannes
ipsuin

dicil,

Ipse autem Jesus non credebcU

et

semetei

quando

nomen

accepit.
:

cis,

eo quodipse nossel omnes,

quia opus
:

non

4.

Sequilur idem Marcus

el

El
:

venit

ad eum leprosus
potes

eral ut quis testimonium perliiberel de liomine

ipse

enim

deprecans eum,

genuflexo dixit

Si

vis,

me muneis

sciebal quid essel in liomine {Joan.

ii,

2i 25). Scd quid

dare, elc, usque ad illud ubi ai!, Et clamabant dicentes

:

mirum
eliam

si

prxsenles bominum voluntates videbat, qui

*

Tu

es ftlius Dei.

El veliementer comminabalur
i,

ne manifestarent illum {Marc.

AO

ni, 12). Iluic

quod

uilimum posuimus
quitur Marcus

siinile aliqnid el

Lucasdicit, scd
iv,

quam tunc ulique non h;>bebat, quando pro illo vcl cum illo paralum se niori pr.csuniebat {Mattli. xxvi,55 55)? Qua; cum ila
iiilurain

Pclro praiiiunliavit,

sine aliqua repugnantia; quiestione {Luc.

:

41). Se-

siiit,

qiiomodo huic ejus

est

lant;c scieiilia; el
dicit,

pncscienil-

Et ascendens
et

in

monlcm
:

vocavit

ad

se

lise
lis

non

conlrarium quod Marcus

:

Prwcepil

quos voluit ipse,

venerunt ad

enm

et fecil

ut essent
;

ne cui dicerent

qnanio autem

eis

prwcipiebai, tanlo
ille

duodecim cum
dit illis

illo, et ut

milteret eos prcvdicare

et

dedce-

magis plus pradicabanl?S\ eniin sciebat cos, sicut

potestatem curandi infirmitates,

el ejiciendi

monia. El imposuit Simoni nomen Peirus, e.lc, usque

153.

qui iiolas habebal et pru;sentes cl fuiuras bominuin

septem, membris ampiUalisaut evukis.

Ali^mt

Editi, futuram ncgatioiwm. AtMss. non adduiU, negU' tionem, cujus loco subaudieiiiiuni cst, voUiDtatem.

1219
voliiMlatf^s
,

DE CONSENSU EVANGEUSTARTJM,
lanln m:igis |ir:vdicattiros
,

S.
,

AUGUSTINI

1220

qiianlo mapiis

sis erat

dixit eis

Domi:ius, Noltle prohibere. Illud

f)o pn'ilic;ireiil cis

pn

ipiclial

iilqird lioc pia'ciiie-

onim probibcre dcbucru:it, quod cxtra eorum erat

sociclalciu, ut
ilii

Li.\i?Ni-i
diosiiis

;inia

pi,;

is M)!eiial

oslciiderp,

(nianlo siu-

iiuilalCMi

EcclosiLC suadcrent;

non

ii;.iio jii.'
III

rervciiliiis eiiiii

prscdieare deb(>aiil,
prohiliehaii-

illud in qiio ciim illis cr.it,

iiomen

scilicet Magistri ct

jti''!^']!!''.'!

r ' iiei-iii, qii |.o!er:n;l.

iiilo iliifjiii

Dymini eorum
daiis.

iii

dxmoniorum expulsione conimenin bis

:

c r

(11

i''l;T

V.

Sicul calholica Eccicsia facit, noii improbans

De qno

fiug(ji'$sit

Joannes, quod in nosorialHS disci])uHs,el

qiii

in luerclicis

Sncramcnta commuuia
advcrsiis nos

ciiim no-

min-fjtts pjirerel

dwnwnia uon
:

bisciim stint, ct

non sunt

scd improali-

dixU, Nolile pr(diii)cre eos

eniiu conlra vos

illi

non

esl,

pro vobis est; quomodo non repngncl

ail,

bat et prohibctdivisioMcm ac separationem, vel qiiam adversam paci vcritatique scnlcntiam

;

in

hoc

senlenliw ubi
C.st.

Qui non est niccuin, adversiis nie

eiiim adversus iios suni, quia

in Iioc

nobiscum non

sunt, et iiobiscum nou coliigunt, el idco spargunt.

:

6. liirba

Scquilur M;iicus

In

iilis

diebiis iternm cuni

niaiidiicarciit,
illi

CAPUT

iuullaesscl',ncchai)ereniquod
ilUid iibi ail,
j

elc, HSiiue ad
dicciis
:

Rcspondil

Joannes
liio

quiin nomine dwmonia, quamviscum discipulisnon sequcretur, Murcus ampUus quam Lucas Dominum
Clirisli ejicicbat

Vi.

Quod
,

in occasione liujus

Magisler, vidiimis qiienidain in noinin;!

dixisse narravil

(juomodo ostendaiur ad

lioc ipsuni

ejicienlcin

dx^monia

qiii

non scqnilur
ail
:

nobisciiin, cl

pcrlinere

quod

illiim in

nomine

siio

virlulem facicn-

prohibuimus eum. Jesus aulem

Nolitc pr()!iil)cre

lem
1.

veluil prohiberi.
:

cum

nemo

esl

enim

qiii facial

virlutem in nomiDC

Se<piitur Marciis ct dicit

Quisquis cniin po

nico, cl possit cilo male loqui de

me

qui eiiim non

viii, 1; ix,

tuni dcdcrit vobis calicem aqii;c in nomiiie

Clirisli csiis,

meo,

ipiia

estadvcrsuin vos, pro vobiscsti {Marc.

59).

amcn
iii

dico vobis, noii p-rdet nicrccdem

IIocLucas
ipse

simililtM' iiarral

{Luc.

ix,

49, 50), nisi

faci;it

quod

suaiii. Etipiisqiiis scand;ilizavcrit

uiium cx bis
ci

pusillis

non

dicit,

Neino

est

cnim qui

virlulcm in
:

credciuibus

nie,

bonum

est

m;igrs

si

circum-

iiomiiic

mco,

et possit cilo niale loqui

de

me

luilia

d;irelur inola asinaria coilo ejus, et in

tiir.

mare miltereabscidc ilbim:

cst crgo iiilcr cos qusestio ciijusquam

rcpugnanti;c.

El

si

sc;inJaIizaveril le nuinus
libi

liia,

Scd vidcudiim
est; el

cst nc

boc

illi

scnlcnti;ic

Domini

piilc-

boiiuin est

debilem inlroin;

in

vitam, qiiam du;is

in igncin

lur coiilrariuin ubi;\it,

Qui mecum non

esl,

ndversusme
50,

nianus liabcnlem ire in gelicnnam,

guibilem, ubi vcrniis

iucxstin-

quimecum non
23).

coliujit, spargil (Matlli. xii,

eorum

noii moritur, ct ignis

iibi ait,
i

non
in

el Liic. XI,

Quomodo
non

ciiim isie

non crat advcrsiis

siiggessil

exstinguiiur, elc, usque ad illud

Habete

eum,

qiii

ciim
iliis

illo

crat,

dcquo Joaunes

vobis

saicm, cl pacem bai)cle

iiitcr

vos

(Marc.n,

quod ciim
esi qui

eum non sequcbatur, si advcrsus non cst cum illo? aut si adversus illum
:

illum
crat,

/^O-iO). Ha,'c

illum qni in
discipulis

Marcus Dominum locutum, posteaqiiam nomine ejus cjiciebat d;cnio!iia et cuni

vctuit probiberi, con-

quoinodo dicit discipulis, Nolile proliibere

non
esi

qui cniin

non eum sequcbatur,

;

adversus vos

pro vobis est?

discipuHs

An

lioc inleressc

lexlim

commemorai

aliqua poncns qurc nullus alius

(\n:v.

aliquis dicct, quia

liic

ait,

Qiti

non

esl

ad-

Evangelistarum posuit, aliqua vcro

M;iilliaiu3

versus vos, pro vobis est; ibi

esl,

aulcm de scipso locutus

quoquc posuit,

el aliqiia iiidem qiioc ct

Malili;cus et

Qui mecum non

est, advcrsus

me

est? Quasi vcro

Lucas
diue,

sed

illi

ex

aliis

occasionibus, et alio rcrum orest, (jui

possit

cum

illo

non esse qui

:

discipiilis ejus

tanquam
erit,

non hoc loco ubi de iHo suggcslum non eom

cum

membris
Quivos
uni
e.v

cjiis socialiir

alioquin (|iiomodo

verum
cl,

discipiilis Christi

scqiicbaiiir, et
niilii

dccmonia

recipit,

me

rccipil

[Maltk. x,

M);

Quando

in cjus

nomine

ejicicbat.

Unde

vidcliir cliaiu Iioc

minimis meis

fecisiis, milii fecistis (Id.

xxv, 40)?

loco Doiiiiiius secuniluui M.irci fidem idco dixisso quae

aliis

aui poiesl eli;im noii essc adversus ciim, qui fucrit

adversiis discipulos ejus?

etiain locis dixit, quia

,

alis

pcrtiuebant ad hanc
proliiberi virlulcs
qiii

Nam
;

ubi crit
cl,

illiid,

Qui vos

ipsam cjus senteuliam

in noinine

qua vctuit
illo

spernit, ine spernil (Luc. x, 16)

Quando uni ex mixxv,

suo

fieri,

etiam ab

cum
:

discipulis

nimis meis non

A'6)
;

fecislis,

ncquc

milii fecislis (Maltli.

cum nou
non
est

sequcbatiir. Sic

cnini

conlcxit
:

Qui enim
po-

cl,

Snule, Saule, quid

me

persequeris (Act. ix, 4)?

adversum

vos, pro vobis est

quisriuis enini

ciim discipulos ejus persequeiTiur? Sed nimii

vull intelligi, in lanluiu
in fiuantuin est

um boc
,

tum

dederit vobis calicem aquce in

estis,

nomine meo, quia

cum

illo iion
;

cssc aliqiiem

Clirisli

amen

dlco

vobis

non perdet mercedein

qiio Joaiines

adversus

iihiui

ctiii

lautum adversus
Excmpli gra\irtutes fa-

suam. Unde ostcndit cliam illum de

gesserai,
cl niide
isle cjiis

sug-

illiim liOii cssc, in

lia, siciil isle
cieliiit el
iii

quanium cum

illo cst.

sermo exorlus

csl,

quod

ipse qui in

nomine

(-brisli

non

ita

separabatur a societaie discipuloruiu, ul

hocrelicus improbaret
:

eam

socielatc discipulorum

Ciirisli

non

eral

tanquam
niiiics

sed sicut soleiit bo'

,

in

quantum

oper;tbalur virlulcs in illius noniine, in

ipsis crat, et

nondum

aiidcre Cbrisli suscipere Saoranicula

ila ut

lautum cum

advcrsus cos non crat; in

ct tameii noiiiini faverc cbristiano,

Chrislia-

quanlum \ero coriim

socielati

non adbocrcbat,
in

in tan-

nos etiam suscipiant

cbristiani

ct

non ob aliud

cis, nisi quia

lum cum
quia
'

ipsis

non

crat, ct advcrsus cos eral. Scd

sunt, obsequantur, de qualibus dicit,

quod

illi

hoc eiim faccre prohibucrant,

quo cum
et

ip-

non pcrdunl mcrcedciii suam. Non quia

j;un tuli atijue

In editis addebalur, Bibliis abest.

cum

Jesu

quod a Mss,

a saais

secnri sibi debent videri ex bac benevoleotia,

quam

erga Clirislianos habeni, eliamsi Chrisli baptismo noi*

4221
abluandir, nec uniiaii ojus incorporenlur
ila
:

LIBER QU ARTUS.
scd quia

12-22
tibi

ex ordinc

scribere,
,

optime Theophite, ul CGgnoscns

eruditus
es
,

iam Dei misericordia gubernanlur, ul ad ca^ quoque pcrveniaiit, alque ila sccuri dc lioc sa;culo abscc(laiit.

eorum verborum
{Luc.
I,

de quibus

veritalem

1-i). IIoc principiumad Evangelii narrilioncm

Qui piofeclo,

el

priusquam Ciirislianorum nu-

mero

socieiilur, utiiiores sunt,

quam

ii

(lui

cum jam

nondum pcrlinel. Admonet auleni utnoverimus eumdem Lucam eliam illum librmn scripsisse, qui Actus
Apostolorum vocatur, non solum quia Theophili no-

cljrisliani appcllenlur, et cbrisliaiiis

liuti
siiit,

Sacramentis im-

lalia

suadent, ul quibus ea persuaserinl se:

men

etiam

illic

incsl;

nam

possei
si

fieri,

ut ct aliiis aliesset,

Ciim in

aHcrnam picnani pcrtrabant quos mcnibrorum corporalium nomiue tanquam manum vcl oculum
scnndalizanlem jubel erui a corpore, boc est ab ipsa unitatissociclate, ut sine liis potius vcniaturad vitam,

quis Tlicopliilus esset, ei

idem ipse
a

ab

aiio

ad ilium aliquid scriberetur, sicut

scd quia et
ibi ita

Luca Evangclium

exorsus est ut diccrct,

Primum

qni

dem sermonem
Jesus facere
elegit^ per
et

feci

de omnibus, o Theophile, qua:

coepit

quam

cuni cis eatur in

gchennam. Hoc
cis

ipso

autem

docere, usfjue in diem quo Apostoiis qiios

srparanlur a quibus scparanlur, quod

denlibus,
lioc cst

mala sua-

Spiritum sanctum mandans jussit prwdicare

scandalizanlibus non coiisenlilur.

(juibus eis socielas

Evangelium
scripserit

Et

si

quidcm omnibus bonis, cum

jam Evangelii librum unuin ox quatuor, quorum

{Acl.
i,

1 e/2)

dcdit inlelligi quod

eliam de bac pcrvcrsilale innolescunl, ab omniuni peniius sociclaie, al(Hie ab ijisa divinorum Saesl',

cst inEcclcsia sublimis aiiclorilas.

Nec ideo quia

qiiae coepit

dixil

de oninibus se fccisse sermonem,

cerc el docere usque in
putari dcbet

Jesus fa-

cramcntorum
quibusdam
ita

participatioiie

separanlur

si

aulein

diem quo mandavil Apostolis,

noli sunt, pluribus

loleraiidi

aulem
ut

ista

corum

omnia

scripsisse in Evangelio suo quse

esl ignola pcrversilas; ila

sunl, sicul anlc

,

Jesus

cum

Aposiolis in lerra vcrsatus fecit el dixit;

ail

veiitilalionein paloa tob!ralur iu

arca

ncquc

illis

nc

sil

contrarium Joaniii, qui

i\\ix si

miilla alia fccissc

ad

iniiiuiiaiis

pter iilos

communionem conscntiatur, neque probonorum socielas deseratur boc faciunt

:

Jesum,

scriberentur,

mundum
non

tolum non po:

luisse capere ilhs libros {Joan. xxi, 2.5)

cum

etiam

qui habcnt in scipsis

ter se.

salcin

et

paccm

liabcnt in-

constet ab

aliis cvangelistis

paiica

narrata,

qux

Cv4Pl]T \n.

JJiuc usque

ad ccenain Domini unde

De omnibns ergo fecitsermoncm, eligcndo de omnibus unde facerct serLucas ipse narrando non
aliigit.

omniaomnium
quwslioncm
8.

considerari coeperwU, nulUim deMarco

monem,

quae judicavit apta et congrua sufficere offi-

esse Iractatam.

cio dispcnsalionis suse.

venil in (ines

Et quod dicit nuillos conatos

Seiiuilur

Marcus

El inde exsurgens
ct

ordinare narralionem, quie in nobis complelw sunl re-

Judme
enm,

ultra Jordancm,

conveniunl ilerum turbcc ud

rum, videtur significare nonntillos, qui non potueruiit

elsicut conmcvercititerum doccbat illos,

elc, usqiic
illis

hoc susceplum inunus implcre

ideo aulem dicil sihi

ad

illud ubi ail,

:

Omnes

enini ex eo

quod abundabat

visiim esse ex ordine diligenter scribere,

quoniam multi

Viiscrunl

ha:c vero de fenuria sua omniu qiuv

liabuit

conali sunt
clcsia
Sliht,

sed cos debeinus accipere,

Cxstat auctorilas,

quorum

in

Ec-

viisit, loluin

viclum

suum

{ilarc. x, i;x!i, 4i). In liac

luilla

quia id quod conati

Istc

tota conlexlionc

omnia superiora considcrala suiit, ne quia vidcrcnliir Ibabcrc conlrarium, quando cum Matth?ei ordine csteros conferebanms lh)C autcni de
:

implerc

niinime

potuerunl.

autcm non
qualuor

solum Hsque ad resurrectionem

Doinini

assuinplionemquc
ut
in

perduxil narratioiicm suam,

vidua paupercula quac duo miuuta misU

ciuin,

in

gazopbyla-

aucloribus cvangeiicai Scriplumc dignum labore suo

duo

soli

dicunt, Marciis el Lucas {Luc. xxi,

haberet locum
stoios gcsta

verum etiam deinccps

sufficere

quaj per

Apo-

1-4), sed sine nlla quxstione concordanl. Ilincjam

sunt, quae

credidit

ad icdi-

usque ad coeiiam Domini, unde omiiium omnia considerata traclavimus, non dicit ct Marcus quod cogal

ficandam fidem legentium vel audientiiiin,

ita scripsit,

uL solus cjus liber fide dignus habcrctur in Ecclcsia

cum

aliquo comparari, ad inquircndiim

ne quid re-

de Apostolorum actibus narrantis, reprobalis omnibus

qui non ea fide qua oportuil, facta diclaque Apostolo-

pugnare videatur.

CAPUT
pium
lorum.
9.

VIII.

De Lucw Evangelio, quomodo

principio
libri

princi-

rum

ausi sunt scribere.

Eo quippe tempore
ipsis adhiic in

scripsc-

ejus congruat

Actuum Aposto-

runt Marcus et Lucas, quo non solum ab Ecclesia

Christi,

veium eliam ab
IX.

carne

manen-

dine pcrtractemus, exceplis cis quac habet

thseo
;

Nunc ergo deinceps Luccc Evangelium ex orcum MalMarcoque communia qiioniam illa jam omnia
incipit

libus Apostolis probari potueruiit.

CAPCT
cavtis

Quomodo
simile

ostendalur, quod de piscibus

iliud

Lucas commemoravit non perlinere ud

perlractata sunt. Sic crgo

Lucas

Qiioniam
in

quod videtur
mini, unde

Joannes narrasse post Doniini

quidem mulli conaii sunl ordinare narrationcm qua)

resurreclionem, atcjue inde

}am usque ad cwnam Doin finem considerata

nobis completce sunt rerum, sicut tradiderunt nobis qui

omnium omnia usque

ab

initio ipsi

vidermit

el

ministri fuerunt sermonis

vi-

sunlt nullam etiam ex Evangelio

Lucw

traclatam esse

sum
*
'

estet mihi asseculo a principio

ea. plerisque Mss., notitiuest.

omnibus^

diliyenter

quwstionein.
10. Sic ergo narrare Lucas incipit Evangelium
;

Ediii,
lii

ad eam. At Mss., ad

Fuit in diebus Uerodis, regis

Judww,
;

sacerdos quidani
illi

Mss. quaiuor, onmia. Caeteri cuni edilis liabcnt, omnibus .-sic eliam aiUiqua Corbeiensia Bibliaj jiixta grsccuai, pasin.
^

noniine Zacharias, de vice Abia

*

et

uxor

de filiabui

ua

ia aliquol Mss. Al in ediiis, quo Apostohs elenil.

2*3

DE CONSENSU EYANGELISTARUM,
ejus Elhnbeili, clc,

S.

AlJGUSTil-Jf

1224
illa facl.i

Aaron,etnomen

usque ad euni

1')-

nitas iliam etiam feminajn feccrat, noii in

ciat.

cum
netn
:

iil)i

ail,

Ut ces$avH nulcm
altum,
lioc lolum

loqui,

dixH ad Simc-

Duc
I,

in
;

et l;ixatc relia

vestra in

capluram

12. Inde posl paucos dics facios in Capliarnauiii,

redit ad iem|)lum, ubi

(Luc.

V. 4).

iion

habcl ullam rcpusiinilc

cimi (onimcmorat dixissc do

gnanliu; qiiaistioncm. Joannes

quidcm vidciur

tompln corporis

sui, Solvite

Innplum hoc,
:

et

in iribns

aliquid diccre, scd illud longi' aliiul csl, qiiod faclum

esi post resurrcclioiiem

didms excitubo

illud 'Jbid.,\'i'-li}
([uia

nbi

Domiiii ad

marc Tibcriadis

nual non soliim

caro factum
;

Deiis erat in

leniplo

maximc insiVcrbum
cariiCiu ipsc

(Joan. XXI, 1-11). Ibi

valde divcrsum est,

slat.

cnim non solum ipsum tcmpus sed eliam res ipsa plurimum dldexleram partcm missa, ccndicere,

vcrum cliam, quia eaindcm

rcsuscitavii, iion uliquc nisi

est

secundum

id qiiod
:

Nam
:

relia illic in

cum

Paire, ncc separabiliier operatur

unum cum cx-

luin quimiuaginla ires pisces cepcrunt;

dcm cum lam magni

spicientcm

scd perlinuit

ad Evaiigclislam
rctia

magnos quiquod
re-

esseni,

non sunt disrupla,

non dicat, nisi quod Deus illum suscitaverit; ncc alicubi sic exprcssum est, quod cum Deusresiiscilarit Chrislum, etiani
ipse se resiiscitavit, quia ciim Pairc nnus
sicut

leris locis forlassis oninibus Scriptiira

scilicet

ad

lioc

lactum, qiiod Lucas com-

Deus

est,

niemoral, ubi pr* multitudine piscium rclia rumpebanlur.

hoc loco ubi

ait,

Solvite

lemplum hoc,

et in tri-

Jam

cactera

similia Joanni
ct

Lucas non

dixit,
:

bus dicbus suscitabo illud.

15. Indc
viiia

nisi circa

Domini passionem

resurrectionem

qiii

cum

illo

Nicodcmoquam magna.quam

di-

lotus locus a coena ipsius usquc

ad

rmcm

sic a nobis

loculus est! Indc

,

riirsus pcrgit ad leslimoniiim

Iraciatus est, ut omniuin collatis teslimoniis nihil eos

dissenlire doccrcmus.

CAPUT

X.

De

commcndat amicuni sponsi non gaudere nisi|)roptervocem sponsi.Ubiadinonct aniniam humoJoannis

ct

Joanne

evancjelisla,

quid a cmleris

nani non de seipsa sibi lucctc

ncc bcari.

nisi

inccm-

tribus dislel.

mutabilis participaiionc

sapieiili;e.

Indc ad miiliercin
qiii

11. Joaiincs est rcliquus,

qiii

jam non

restat cui

Samaritanain
berit

ubi
in

commemoratur aqua unde

Klcriium. Iiide rursus

bi-

conferalur. Quidqiiid cnim singuli dixerunl,

aiiis

qax ab
constat

non

siiicl

in

Canu

non dicta sunl,

diKicilc est ul iiabcant aliqiiam

Iioc liquido

Gaiiluna!, ubi fcccrat

dc

aqiia viiium
,

iibi

eum com-

repugnantia; qiineslioncm. Ac per

tres istos,

nicmorat dixissc rcgulo

JSisi sicjna et

cujus
,

(ilius

iiifirmabalur,

Mallbicum

scilicct,

Marcum

et

Lucam,

prodigia

viderilis

non

credilis (id. ni,

Miaximecirca humanilatcm Domini noslri Jesu Christi essc vcrsatos, seciindum quam cl rcx ct saccrdos
est.

1-iv, 54)

usque adco super omnia muiabilia volens

nec ipsa miracula,

mcnlem

credcnlis altollere, ut

Et idco Marcus, qui

iv, 6, 7),

in illo

myslcrio quatuor ani-

qua; quamvis divinilus dc mutaljilitatecorporum fiunt,

malium [Apoc.
personam, vei

hominis vidclur demonstrarc

niagis

a fidclibus quacri velit.

14. Inde

Matiliaei

comes

videtur,

quia
in-

Jcrosolymam

redit;
Iiac

fit

sanus triginta oclo

cum

illo

plura dicit

proptcr rcgiam personam quoc

comiiata esse non solet, quod in priino iibro comiiic-

annorum quam diu

Judai
sed
et
:

laiiguidus.

Ex

occasiime qunp dicuntur!

,

dicuntur

Ibi dicluin csl

Quwrebont eum

moravi
gilur,

[Lib. 1, cap. 3);

vcl

quod

probabiliiis intclli-

interficere,

quia non solum solvebat sabbatum,

cum ambobiis
in

inccdit.
aliis

Nam

quamvis Mallba:o

in

palrem suum dicebal

ubi satis ostendilur

pluribus, lainen
gruit
:

nonnullis Lucoe magis con-

Deo

Deum wqualem se quam ikmi usilate

, ,

faciens
,

sicut

ul boc ipso dcnionslrctur ad

lconcm

ct

ad

v:-

soleiit sancti

homincs dicere
ei
sil

dixerit

patrem suura
:

luliim, iioc csi, ct ad

rcgalcm

quam

MallhxHis, cl ad
id

Deum
biis,

sed quod

ocqualis

insinuans

qiiippe

sacerdoialem quam Lucas insinual personam,

Christus

quod

paulo superius dixcral eis de sabbato calumnia"i!-

homo

est,

pcrlinerc,

quam figuram Maicus

Pater meus usque modo operatur,

et ecjo

oppror.

gerit pertinens

ad

utrumquc. Divinilas vcro Chrisli

Ibi exarseruiit,

non quia pairem suum diccrct Deum;

,

qua aiqualis est Palri, sccundum quod

Vcrbum est et Veibum caro lactum ul habitaret ji nobis (Joan. i, H-4),sccundum quod ipse el Pater jinum sunl (Id. x, 30), a Joannc maxime commcnDeus apud Deuni,
et
aijuila in liis quaj

sed quod

ei

a-qualis vellct inlelligi, dicendo

:

Vater

modo operatur, el ecjo operor consequens esse ostcndens, ut quoniam Pater operalur el Filius opcrelur; quia Paler sine Filio non operalur. Ibi
vieus usque
,

danda suscepta est; qui sicut

Chri-

enim etpaulo posl

ait,

jam

illis

ob hoc

irasceiilibiis,

stus sublimius locutus est, immoralur, iiec in terram

Quwcumque enim
cil

ille fecerit,

liaic et

Filius similiter fa-

quodammodo

nisi

"aro descendit. Dcnique quamvis

(Id. v).

inatrem Cbristi se nosse planc lcsictur, lamcn ncc

inejus naliviiale

15. Inde laiidem descendit Joannes ad illos tres

cum

Maltliyeo cl

Luca

aliquid dicit,
tan-

nec ejus baptismum cum

tribus

commcmorat, scd
alle

tummodo
Cana

ibi

testimonium Joannis

sublimilerque

cum eodem Domino in lerra gradientes ut quinque ubi lamillia bominum panibus quinquc pascanlur mcn solus commemoralipiod cum vellent euin regem
,
:

coramcndans,
Galil.xac

relictis eis pergil ciim illo

:

ad nuplias

in

facere, solus fugit in

aliud
nisi

monlcm. Qua

in rc nihil

mihi

ubi

quamvis ipse Evangelista mairem

ille

vidcturanimam ralionalem commonere

nulla
,

voluisse,
,

ejus fuisse

commemorct,
ii,

tamen

dicil,

Quid mihi

eo se nostra; menti raiioiiique regnare

,

quo

est

ettibi esl, mulier (Id.

1-11)? non rcpeilcns de qiia

iiisinuans

in excelsis

cum hominibus communione na:

soscepil carnem, sed

suam tunc maxime

viuum
:

turre

solus

quia unicus Patri

hoc autem myste-

diviitiuiem, a(>uam conversurus in

qiue

(<ivi-

jrium

deorsum

repejitcs caniales liomies fugit, quia

1-225

LIHER TERTIUS.
illos el ipse fugit
iii

12-26

valde stiblime est; unde

qui regnuin
cjiis

montem,
;

capitis incrmationc

monslrabat

signa in lcrra faceqii;jo

lerreno animo reqnirebanl

est

unde

ret

aut quod jam tempus esset ut in terra

fru-

el alibi dicit,

Regnum meum non

:

de hoc

mundo

ctiim daret, non in lnpide sterili, sicat aiitea, lex cjiis

(Joan. xviii

56)

neque eliam hoc

nisi

Joannosipso

conscriherolur! Ergo post h,TC lucom mundi se dixit,

et qui

commeniorat, volatn quodammodo aeihereo supereniinens lerris, et gaudeiis liice solis justitiae.
itideiH

oum

seqnerelur non ambulaturum

vitai.

in

lenebris,

Ab

iilo

sed habiluriim lucem

Dixitctiam se esso princis.

moiile post niiraculum de quinfjue panibus

cipium

quod

el loqiieretur
illa

Quo nomine
,

utique
liix

faotum,

cum

ii^dem tribuspauiulum remoratus, donec

se distinxit ah

Ince (|uam focit

:

tanquam

per
ludi-

mare
liniio

iran^issent,

quandoambulavilsuper aquas, con-

quam
cein

facla sunt
iniindi
,

omnia
sic
estis

ut illud

quod se dixerat

rursus se in
'luain

verbum Doniini

atloUit,

quam ma-

non
Vos

accipcretur
lux mundi.

quemadmodum
Illi

gmim,

prolixum,
paiiis

quam

diu supornuhi et excel-

scipulis ait

euim lamiuam
Joanne
lucens

sum, ex occasione

exortnm,
,

Amen

amen dko
,

vobis

quwrilis

cum dixisset turbis, me non quia signa

,

lucerna

qiia^

non

cst poiienda
,

sub modio, sed super

,

candelabrutn {Mallli. v
Baptisla, Ille erat
{Joan. V
,
,

14, 15)
,

sicut el dtj

vidislis

sed

qttia

edistis

de panibus
perit
,

el satiali estis

inqnit

lucerna ardens
,

ct

operamini
net
in

non

cibum

qui
:

sed

qui
talia

permadiutis-

55)
,

sed

ipse siciit principium

dc (juo

vitam a;ternam

et

inde jam
ista

diclum est
{Id.
1

Nos omncs de
dixil,
,

pU-nitudine ejus accepimus

'
,

sime

at(iue exceisissinie.

Tunc ab

verbi celsitu-

16). Ibi

se Filiiiin esse vcriialem

quae

dinececidciunt, qui post

verunl
;

eum

deinceps non ambula-

nisi liheraveril

nemo

eiil liber (/d. viii, 1-56).

iiativitate cae-

cui sane inhseserunt, qui potuerunt inteiliniliil

18.

Inde postcaquam illuminavit a

gere, Spiritus est qui vivificat, caro autem

(Id. VI)
ct
:

prodest
';

cum

ex ipsa occasione in prolixo ejus sermone deovibiis,

(|uia utiiine el

per carnemspiritus prodest

;

moratur Joannes, de

etpastore,
et

et janua, et

soUis

spirilus

prodesl

caro autem sine spiritu

de poteslaie pcnendi aniin;imsiiam

iterum snmendi
sua^ divinifie-

nihil prcdest.

eam,
tatis

in

quo excellentissimam potestatem

Imle

16.
sua.'
,

Dciiide suis fratribus, id est cognatis carnis

ostendit.
,

cum
ei

Enca-nia

iii

Jerosolymis
:

suggerenlihus ut ascendat ad diem

iiini)lescere
niulliliidini
;

fesluin,

quo

rcnl

coinnicmorai

dixisse Jiida-os

Quousque anipalam.

po^sit

quanla
advenit
;

alliludinc

mam

nostram

tollii:? si

tu cs Cliristus, dic nobis

rcspondit, TcDipus

mtum nondum
est

lempus au-

Alqtie inde suinpla o|)i)orlunilato sermonis, qua; eiiam

sublijiiia dixerit, narr;it. Ibi dixit,

tcm vestrnm semper

odisse vos
liibcc
;

paralum.
,

Non
!

potesl

mundus

me aulem

odit

quia ego testimonium per-

suinus. Inde

jam
,

rosuscilaliim ab eo

Ego et Pater unum Lazarum pijedi:

dc

illo,

quiu operaejus mala sunt

est

Hocesl crgo,
(|ui;i

cat, ubi dixit

in
el

Ego sum
morluus
,

resurrectio et vita
et

qui credit
vivit

Tcmpus vestrum sempcr

istuin conciipiscilis
,

paratum,

vos
,

dieiii

me, etiam
credit in

si

fueril, vivet;

omnis qui

de quo prophela
te
,

dicit

Ego audiem
16)
:

me
in

non morietur

in ueternum.

In quibus

tem non
mi)iis

litboruvi

subsequens
;

Domine

: el
,

lio-

vcrbis quid nisi allitudinem divinilatis ejus agnoscimus.ciijiis

non concupivi

tu scis

[Jerem. xvii

lioc

a?lernum parlicipatione vivemus? Inde

occurrit
,

esl volare

ad luccin Verhi, el concupiscere illumdiem

ilenim Joannos

in
e<

IJethania

Matth;co et
,

queiii

viderc coiicupivil
\iii,

Ahraham

el vidil, et gavi-

Marco

{Mattli. xxvi
illud

6-15,

Marc. xiv, 5-9)

ubi

sus esl {Joan.

as.ceiidisset in

56). Inde
,

jam ad

diein festum ciim

factum est
ejiis a

templiim
,

quoe illuin Joannes locutum

,

esse

coinmomoral
excelsa
; !

qiiam mirabilia

quain divina,

8)

quo pedes , Maria caputque perrusum est {Joan. ix, 1-xii, atque hinc dcinceps usque ad passioneni et re-

de unguento pretioso

quam
iturus

(juod ipsi venire iion

quod

et

ipsum nossent,

et
,

possentquo esset unde essetscireiil

;

surrectionem Domini
graditur
,

cum

tribus Erangelistis

Joanwes

sed in locis eisdem narratione versanle.

et essel verus qui

eum

miserit

quem
scitis

illi

nesciront

19. Caeterum

quod ad sormones Domini

ille

allinet,

tanquam
nescitis.

dicerct

Et unde

siin

et
,

unde sim

non cessai

se attollore in ea quae

ab hinc
et

etiara

Quo qiiid aliud voiuil iiitelligi nisi secunduin carneiii notum se ilhs esse potuisse ct gentem, et palriam ^ secundum divinilatem aulom iiicogni,
;

sublimiter diuturneque locutiis est.

Nam
,

quando

eum

voluerunt videre Genliles per Philippum et

,

An-

tiroam

babuit excelsiim

sermonem
:

quom aliorum

tuni

Il>i

eliam de dono Spiiilus

csscl
,

sancti

locuius

Evangelislanim nullus inseruit

ibi

pra^clara ilerum

ostendii

qiiis

quando muniis altissiuuim dare

de

Itice

illuminanle ot lucis
,

(ilios
iii

facienle

commcmo,

poluissel {Id. vii)

17.

rat (7(/. xii

20-50).

Deinde

ipsa coena

de qua

Rursiis illuc de Oliveti

monte regredieniem,
illi

Evangelisiarum nullus tacuil

excelsa verba
ejiis

quam

miilta el qiiam
qii;r
alii

quro et qiianta narrat locutum, post veiiiam

leiM^

adul-

Joannes coinmemorat,

dalam, quie
;

veliit

lapidanda oblala

illi

a ionla-

loribiis lucr.it

quaiido digilo scrihebat in lerra, lan-

non soluindocommendatinne humiliialis, qnando podes discipnlorum lavit; sed cuni exprossiis
tacuerunt
!

quam

illos lales in terra

,

scribendos significaret

non

per buccellam traditor ejus cxiisset,

cuin
illo

reinanentibus

in coelo

ubi

monuil
,

discipiilos se scriplos esse

gau-

undecim,

in

sermone

ipsius niirabiiiter stu-

deroni (Luc. x
'

20)

aut

quod

sc humiliando

quod

pcndo maximeque diuiurno idem Joannes iinmoratus esl, ubidixit, Qui vidit me, oidil et Patrem : uhi inulta

f ^,

'"

ssplemdecim Mss. At
et

in editis, et carni spiritus

Ita

omnes

mss. et Er. At Lov., veritatis.

I\at.,

et veri-

2 F.r.

Lugd. von. Lov.,

gente et patria. M.

UUem.

Sanct. August.

III.

{Trente-neuf.)

1221

DE CONSENSU EVANGLLISTARUM,
missuiiabuit

S.

AUGUSTINI

LIB.

lll.

1228
,

loiimis csl dc S|>iiiin saiicio paraclcto qiicin

riis cis

lasiarum corporalium alquc carnalinm

serenissiina

cral

ol

dc

siia

clarificaiione qiiam

incommulabilis verilalis luce

tiis

iiolialur, ct meiile peniilii

:i|milPalrciii |>riiisquam miiiidus essel; ct

iios (acorci
iii

quod unum
sunl; non
sicut ipsi

a consuetudine viiai iiujus alicnai;i

coiist;inter
,

se, sicul ipse el

Pater

unum
,

ct indccliiiabiliter h;ereat;

ncc quid qna-ral

iiec qiiis

m ipso el Paier el
iinuin
:

nos
alla

unum
csl
,

sed nos

unum

qua^rat intelligit
tati

credat ergo potius

fallaci,

siibliini

auclori-

mullaque

niiieqiie sublimia
cliaiiisi

de quibus

minimcque

quaindiu siiinus

in cor|)ore

disserere
iii

sieiil digiiuin

cs^einus idonei,

peregrinari nos a Domino, et ainliuiarc pcr fidem,

boc

laiiieii

opcrc non

id

iios

susccpisse quis non

aiibiforlassc redden-

nondum per speciem

(II

Cor. v, G, 7); ac sic pcrseve-

advcrlal {.loan. xiii

xvu)?quod

ranter retinens alque cuslodiens fidein,

spcm

et

cha-

dumest,

hic cerle non esl cxpetendum.

Cominen-

ritalem, iiilendat in speciem ex pignore qiiod accepi-

dare qiiippe volumus ainaloribus vcrbi Uei ct stiidioquamvis ejusdcm Clirisli qui sis sancl; vcritalis
,

mus
stum

sancti Spiritiis, qui nos docebit

omnem

veritatem

{Joan. XVI, 13),

a

cum Deus

qui suscilavit

Jcsum Cbri-

veriis

el

vcrax
iii

cst

aiiiiuiitial<ir
,

aiqiie

proedicalor

mortuis, vivificabit el morlalia corpora noslra

in

Jo.iniies

Evangelio suo fueril

,

cujus et crcteri ires

per inhabilantcm Spiritum ejus

10, 11). Prius autem

nobis

Rom.

viii,

qui scripserunl Evangclium

et caeteri Apostoli qui

quam
(

vivilicclur

hoc quod morcorriiplibile

et
si

non quidein ipsam iiarralionem scribendam susceperun(

,

tuum

est propler

pcccalum, procul dubio

Sap.
ix,

in

ca tameii
:

priedicatioiie sui oflicii niunus

in Cbristi alliora sub-

est, et

aggravat aniinam

15

);

qu;indo

imiilevcrniit

loiige

tamcn liunc
libri sui,

adjula excedit lianc nebulam, qua legitur omnis terra

{Eccti. XXIV, 6), id est,

vecliim ab ipso inilio

ris, id est,

raro fuisse

cum

eaete-

hanc carnalein caliginein, qua

lan^piam rapida cornscaiiinrniit;(tem redit, vi-

primocirca Jordanem propler teslimoiiiiim

;

tegitur

omnis

vila tcrrena,

Joannis Baplisac
liirbas

inde trans mare Tiberiadis, quando

panibiis pavit, et super aqiias
Belliania
,

tione perslringilur, et in

suam

de

qiiiiujiie

am-

vente desiderio quo rursiis crigatnr, nec suflicicnte

bulavit;
fidelis
illis

terlio

in

nbi uiigiiento preiioso

;

munditia qua figatur. Et quanlo qiiisque hoc magis

polest, tanlo

femin;e devolione perfusus est

donec indo

major

est

qnanto aiitem

niiniis

tanlo

occiirrerel ad passionis
:

lempus

qiiod

cum
,

eis

minor. Si autem nihil adliuc

lalc meiis hoininis cx-

cral ncccssario narraturus

liicam coeiiam
,

ubi tainen ipsam Doini-

perla est, in qna lameii babiiat Cbristus per fidem,

inslare

de qua nulius eorum tacuit

mullo

debet minuendis

finiendisqiie

cupiditalibus
in

opulenlius laiiquam de cellario Dominici pectoris, ubi

di.scuinbere solebal
,

iiujus sxculi, moralis virtutis actione,

tanquam

co-

cxhibnil.

Ipsnin deinde Pilaliim

inilalu
Cliristo

trinin illorum

Evangelislarum

cum mediatore

verl)is altioribus perculit,

dicens reginim siinm noii

se iialum
,

ambnlans

eumque

qui Filius Dei scmper est,

esse de lioc miiiido

regemque
,

et a<!

boc

propter nos

filiiiin

hominis factum, ut sempiterna

infirmilati ei morlaliiii

venisse in
veritati

huuc inundum
xviii,

ut tcslimoiiium pcrbiiicat
).

virtiis ejiis et divinilas noslra;

t;iti

(Id.

56

e<

37

Mariam quoque
'

post

contemperala de noslro nobis

se atque ad se
tcneat.

resurreclionem mysiica allitndine vilans

iiiquit, laiHfere
:

Noli me,

faccrel viam, ciim magna; spci

Ifctiiia fideliter
si

nondnm

enini ascendi

nd Pnlrem (Id.

Ne
rit, in

pcccet, a regc Chrislo regatur;

forte
:

peccavealque
ita
*,

XX, 17).

Discipulis etiam

insiidlando drdit Spiritiim

ab eodem sacordole Christo expietur

aciione bon;T; conversalionis el
vit.Te

sanctum

{Ibid. 22), ne ipse Spiritusqni Tiinitati con-

nutritus

subsianlialis et co.Tlernus csse,

esl

taiilummodo Palris

peniiisgeminx' dilcctionis tanquam diiabus

cveclus a terris, ab
netur, Verbo qnod

alis validis

non cliam

Filii Spiritns piitar(;lur.

eodcm
iii

ipso Cbrislo Verbo illnmi-

20. Posiieino suas ovcs Pctro se amanli, emnfiue

aiiiorem
lcr

principio eral, ei
erat {Joan.

Verbum apud
i,

conlilenti
velle

commcndans,

dicil

eiimdem
xxi, 15

Deum
omni
illis

erat, ct

Vcrbum Deus

1); etsi

per

Joanuimsicse
e<

maneredonec

venial

(irf.

speculnni et in aonigmate, longe lamen sublimiiis ab

similitiidine corporali.

25

ubi etiam mihi videtur altodocuissemyslerio,

^*

Qunpropter, quamvis in

istam

ips;tin

Joaiinis evangelicam

disponsaiionem,

Iribus acliv;TO, in Joannis

autem Evangelio dona

qua

in

lucein ii(|uidissimam Vcrbi subiimiter ferlnr,

conteinplalivix! virlutis elnceant eis qui haec dignoscere

nbi Trinilalis;v(]naril;iset incommutabilitas videri polesl,

sunt idonei
cst, sic
(1

tamen

et

hoc Joannis, quoniam ex parte

est

etqua

n axiine proprielale distet a caeteris lioino

esl,

mancbii donec venial quod perfectum

alii

cujus snsceplione
cerni

Verbum caio faclum cogiiosciqnc non posse, nisi cum

:

perspicue

Cor. xui, 12, 9, 10). El

quidem

daliir

per Spi-

ipse Dominiis

riluin

sermo

sapienli?p, alii
(

sermo
)
;

scicntia; seciindiim

venerii

ideo sic mancbit donec veniat; manebit aiiiii

eunidcm
sapil

Spiritiim

Id. xii, 8

alins

diem Domiiio
liquidins

tcm nunc

fide

credenlium,
erit
(I

liinc

autem

facie ad fa-

{Rom, xiv,

6), alius de pectore

Domini

ciem conlemplandnm
gloria (Co/oss.

Cor. xni, 12),

cum appain

atiquid bibit, alius levatus usque ad tertiiim coelum,

ineffabilia

ruerit vita nostra, et nos

iii, 4-).

cum

ipso appnrcbimus

verba audit
in

(II

Cor. xii, 2-4)

omnes

tainen,

Qnisqiiis aiilem arbilralur ho-

quamdiu sunt
{Id.\, 6); et

corpore, peregrinantur a Domino

spei fideiibus in libro vitae

mini vilam islam mortnlem adhiic agenli posse contingere, ut dcmoto altpie discusso omni nubilo phanEr. Lov. et Mss., visilans. Sed melius editio nal., vitans. " Duo Mss., .lecretam ipsuni. Pauln icst Mss. tres ot Hat.,
verbi sabliniitate ferlw:

omnibus bonse

scriptis servatur

quod dictumest, Et ego diligam eum,

in

septem Mss. probae

notae et

apud Eugypium,

nulritis

pennis.

4229
el

DE SERM. DOM.
(Joaii.

IN

MONTE,

S.

AUGUSTINI
privciiiere

LIB.

I.

f250
:

ostendam ineipsimilU

x\v,%i).

\en\mlMwen

amplius
illud

do (Uilcedinc charitntis

el qiiia
esi,

in liac

peregrinatioue quanlum in rei hujus intelliscienlia

pr;cceplnm vcrissimuni ac sahihcrrimum

es,
(artto

gentia vel

quijque profecerit, tanto magis

Quaulo magnus
iii, '30);

humilia

te

in

omnibus {Eccli.

caveal diaboiica vilia, supcrbiam et iuvidcnliam.

minerit hoc ip^um

Me-

qui evangclisla Christum longe cateris allius

discipulis pedes lavat

Evangehum Joannis quain mulio

commendat, apud eum

xiii, 5).

[Joan.

amphiis

erigil

ad contemplationem veritatis, tam

muUo

ADMONITIO
IN

SUBSEQUENTES LIBROS
sive 394, perlinel
libro, cap.

1>E

SERMONE DOMINI

IN

MONTE.
sui

Ad

Chrisli
in

anuum 593

hoc
,

opiis,

ah Auguslino presbyterii

lempore elaboralum.

Quippe

primo Reiracialionuni

19

post recensilam illani, quain in Hippone-regiensi anui

395

concilio habuil deFidect Symbolodispulationem, recordalus Augustinuslibri sui de Genesi ad litleram iniperfecti,

neque

alia

quam

qu;ie
iii

ex anle laudato concilio suini possit,

isthsec

;ctalis

assignata nota, facit proximo loco

in

menlionem hujus operis

duovolumina
scripsi.

verha

Per idem tempus de Sermone Domini

monte secundum Matlhwum

Porrouno volumine
posleriorem
in

primam ejusdem sermonis partem contenlam Matthcei capile quinlo altei'0, sequeniibus capitibus sexio et seplimo comprehensam. Cur antein ex loto Evangelio istum in
explicat
:

primis sernionem tract;indum susceperit, eani vidclur

in

opcris initio subiudicare causam

intelle.xissel.

quod ipsnm nempe

omnibus praxeplis quibus christiana

ea qua referinitur apud Matlha'um

vita informatur,

p erjecliim esse
ilia

Quse quidem pra;cepta omnia

ad priores seplem sentenlias dc Beatis in ipsius sermonis exordio pron unliatas perlinere, iisqne cx ordine lespondere demonslret. PoUcntius plurimis post annis hoc opus evolvens, aliquoi diHicultaies de uxorequse a virosuodiscessisset,
scrie
ffendit, casquc sancto Doctori proposuit,
,

sicexponit, ut

quas illopriore de Adidlerinis Coiijugiis lihro enodavit.

Vide librum 1 cap. 19, Retractationum, eol. 614, a verbis, Per idem tempus de SermoneDoM. laiui, usque ad col. 617, verbis, Quera Jocutus esl Dominus.

S
S.

AURELII AUGUSTmi
HIPPONENSIS EPISCOPI

DE SERMONE DOMINI
LIBRI BUO
Explicatur prior pars sermonis a

IN

MONTE

SECUNDUM MATTH^UM
<"'.

LIBER PRIMirS.
Domino
in

monte

habiti,

contenta Matthsei capite quinto.

CAPUT PRIMUM.

I.

Serinonem quem locutus est

in

christianai

modum

qnod

polliceri

non temere auut app..reat

Dominus nosler Jesus Chrislus

monle, sicut
,

in

demus, sed ex
cientes.
in

ipsis

ejnsdem Domini verbis conji-

Evangelio secundum Matthaeum legimus

si

quis pie

Nam

sic ipse

sermo concludilur,

sobricque consideraverit, puto qiiod inveniel in eo,

eo pra'cepla esse omnia quae ad iulormandain

dicit
:

quantum ad mores optimos

pertinet, perfectum vitae

tampertinent. Sic enim

<

Oinnis ergo qui m.

ADMONITIO PP. BENEDICTINORUM.

His castigandis Ubris adhibuinius Mss. AiOinensem, Aruulfensem, Cistercienseni, Colbertinum, Corbeiensem, Floriaeon sem, Genfunelicensem, Lyrensem, Micliaelinum, Pralellensem, sagiensem, \ iudociueuseni, \atieaiios du s, Becct^nses

Comparavimus prceterea
(.?)

eas

omnes editiones

initio Retr. etConfess.,

t.

1,

memoratas.

M.

Scripli circiter Chrisli,

annum

393.

1231
dit

DE SKUMONE DOMINI
mea
Iiu:c el facii

IN

MONTE,

S.

AUG13STINI
tanquam
:

1232
veiito disleninflat^

verba
fini

ea

siinilabo

eum

viro sa-

ncsciat superbos inflatos dici,

pioiiti

itdificavil
,

(loinnin

snain
,

siipra

peiram

tos?Un(le est cliani

cliarilas vero ccdificat

illud Apostoli
(1

Scientia

desceiulil pliivia

veiicnmt

fluiiiiiia

fl.ivcriint veiili,

Cor.

viii, 1).

Quapropter recle

el oirenclcKiiil in cioinniu illam, el

non

cecidil

rniiauclit

bic iiiiclligunlur pauperes spiritu, humiles et limentes

data

eiiiin

crat

siiper

))otiMin.

El omnis qui

Dciim

id

est,

iion

liabentes

inflantem spiritum

verba inca hiec cl noii facit ea, similabo

sliillo

cum

viro
:

Nec

aliiindo

omnino incipere oportuit beatitudinem

est

;
:

qui icdilicavit

doinuin

siiain

siiper

arenam

siquidcin

pcrvciitura

ad

summam
Domini

sapientiam

descciuiit pliivia,
el oirciidorunl
in

veiicruiit fluiiiii)a, flavciunt veiili,

Initiuin autcin sapicnlia; timor

qiioni;iin cl c

[Eccli. i, 16);

domiim

illain

ct cecidit; ct

facla

conlrario

Initium omnis peccati supev'

esl ruiisa
dil

ejus

magna.
,

Cuni ergo

no:i dixit, qui au,

bia inscribitur [Id. x, 15).

Superbi ergo appetant el

dili-

veiba

mea lanluin
;

scd addidit dicens

ul

qui
,

audit
iucc

gant rcgna teiTarum

qnoiiiain

Beati

autem pauperes

spiritu

verbu mea liwc

?,:\U&,

arbilror
esl

sigiiilicavit

ipsorum
II.

esl

regnum coelorum.
quoniamipsi hceredi,

vciba qu;c

in

monle locutus
(|ui

lam periecie in-

CAI'UT
tate

4. Beati mites;

slruere vilam corum

verc,
iit

volncrint

secundum ca

vi-

possidebunl

terram

illam credo terram

es tu
,

de qua
in terra

inerito coini>arcnliir icdificanti siiper pclram.

in

Psalmo

dicilur,

Spes mea
6).

portio

mea

Iloc dixi, ul appareal isliim scrmoncni oinnibus

pnc-

viventiim {Psal. cxli,

Significat

enim quanidam
loco suo re-

ccplis(|iiibuscbrislianavila iiiformatur,esse|)erfeclum:

soliditalcm el stabirilalem baeredilatis perpelua;, ubi

nam
?..

de boc capilulo
IIiijus
igitiir

diligeiiiiu&

buo loco tiactabitur.

sic

anima pcr boiium

qiiicscit, sicut
tur, sicut

alfccluin,

tanqiiani

sermonis

initliim

assnmilur

corpus

in lcrra;

el inde cibo

suo

ali-

Cuin
el

vidisscl autein lurbas niullas,

ascendilin inontem,
;

corpus ex

terra

ipsa

cst rcquics et vila

cum

scdisset, accesserunl

ad eum discipuH cjus

et

ape-

s;iiictorum. Mites aiitcin suntqiii ccdiint improbiiatibiis, cl iion rcsislunl

xii,

riens os
ficet

suum
,

docebut eos, dicens. Si

(|u iritur qiiid signi-

malo, sed vincunt

in

bono maBeati au-

moiis

beiie inlelligitur significare niajora prai-

lum {Rom.
ceiil

21).

nixenlur eigo iinmiles, et dimirebus

:

ceplajiisiiliaj; ([uia niiuoraeraiil qnajJudaiis

Uiiiis laincii Dciis

daiasunt.

pro lerrenis et temporalibus

ipsi

per saiiclos Propliclas et famiilos

tcm mitcs ; quoniam

dc
(iiia pclli

hareditate possidebunt terram,

suos

sccniHluiii ordiiiaiissiinaiii distribulionein

tem-

lum

pos^^inl.

porum, dcdit miiiora pra;cepta

popiilo

more

alligai

oporlcbal

el per r

quem adbuc liuium suum majora

,

5. Beatilmicntes; quoniain ipsi consolabuntur.

Luctus

est iristitia de amissionc cliarorum

coiiversi aiitem

populo

qiieni cbaiilale jain

liberari convenerat.

Cum

ad Deiim
liir,

ea quse in Iioc miindo cb;ira amplecteban:

anteiii mir.ora ininoribiis,

majora majoribus danlur, ab

amiltunt

non cnim gaudent bis rebus, qiiibus

;

codanlur

(pii soliis

novitcoiigrnenlcmsnis tcmporibus

anie gaudebant
riim
^,

ct

doncc

lial in

illis
:

anior aUernocoiisolabuntur

generi liiimano exliibere medicinam.

quod danlur

pr;t;cepta

Nec inirum est majora proptcr rcgnum coelDe

et
liae

noiiniilla moeslitia s:iuciantur

ergo Spirilu sancto, qui maxime proplerca paraclctus

nominatiir,
id csl

rum
ergo

',

et

iiiiiior;i

data sunt propler regnuin lerrenum,

lecil ccjeliim el tcrrain.
,

considalor, ut temporalem amitten-

ab eodein

uiio

Dco qui

tes ;clcrna lyctilia pcrfiuantnr.

6. Beati qui

juslilia qiia: inajor est

per propiietam dicilur,

esuriunt et sitiunl justitiam;

quoniam
de quo

Juslitia lua sicul

mont:s
qiiod ab

fiei {Psal.

xxxv,

7)

boc

ipsi saiurabuntiir. Jaiii

coiiciissi boiii.
Illo

islos ainalores dicil veri et in,

Lene

significat

uno magistro solo docendis

iii

ergo cibo salur;ibnntur

tanlis relius idonco, .'"icetur

moiile.

Sedensauiem
:

ipse

Dominus
,

dicit,

Meus
idem

cibus est ul faciam voluntalem

:

docet, qiiod pcrlinet ad digiiilalom m:igislerii

ccduiit

elac-

Patris mei

(juod est jnstilia

et

illa

aqua

de qua

adeuni

discipuli ejus, ut audieiidis illius verbis

qiiisqnis biberit, ut
lienlis

dicit, fiel in eo fons aquce saiv,

liiesbenlctiam corporevicinioies,qui pricccplisadiinpleiidis eliani

in vitam wternam {ioan.

34, 14).
*.

animo piopinquabant. Et aperiens

eos, dicens. Ista circumlocntio
,

os

7. Beati misericordes;

quoniam ipsorum miserebitur

suum, duccbal
bitiir,

qua

scri-

Bcalos esse

dicit qui subveniuiit

mi seris, qiioniam

Et apericns os suum

fortassis ipsa

mora com:

eis iia rependiiur, ut

8.

de niiseria libercntur.
;

menilat aliquanlo longiorem futurum esse sermonein nisi forle iion vacet ([uod nunc eum diclum est aperuisse os snuin,

Beali mundi corde

quoniam

ipsi

Deum

videbunt.

Quam

ergo

stiilli

siint

qiii

Dcum

istis

exterioribus

quod

ipse in

Lege

veleri aperire so-

oculis qiKcriint, cuni corde videatur, sicul alibi scri-

lerct ora Prnplictiirum.

3.

ptiim esl

El

in simplicitate cordis quwrite illum

,

(Sap.

Quid eigo
esl

dicit' Beati pauperes spiritu;

quoniam

i,

1). lioc
:

csl eiiiin inuiiduin cor

quod

est

simplex

ipsorum
fciitioiie

recjnum cooloruni. Lcgimus scrijitum de ap-

cor
iiisi

et

qiiemadniodum lunien hoc videri non potest,

;

reriini

lemporalium, Omnia vanitas

i,

et prce-

ociilis inuiidis
sit illud (pio

ita

ncc Deus videlur,

nisi

mun-

sumplio spiritus {Ecde.

ptio auleni spiritus,

14,

sec.

LXX

);

pra;sumsignifi-

duin

vidcri polesl.
Mss., iiiflatumspirilum. Caeteri codices,

audaciam et superbiam

Lov.

cum quatuor

cal

vuigo etiam inagiios spiritus superbi babere di-

cuntur; et recte,quandoguidem spiritus etiam venlus

vocatiir. Liide scriplum est
cies, spiritus

Ignis

grando, nix, gla-

tempestatis^ (Psal. cxlviii, 8). Quis vcro

inflantem. 2 In Corbeieitei codice, dilcedo cvtcrnonmi. raulo infrain edilis lcgei)atiir, ?;.' tciiiyorali t o.ti.iitcMcs : iii duobus Belgicis ^iss., ut tcmpor(dnn aiiiitlcntcs liictnm. scd nielius ia uiio \at ct (lcceiii (;alli.a:iis, i:l icinporalcm amittentes : suliaiidi, laliiiam.
3

seplem

' sic Mss.

Mss., propte.-' regnum terrarum. At editi, exceptoMar., spiritus procellarmn.

Kd

li,

miscri'bitur neti^. .Abest vox,

ueus, a Mss. etab

Evangelio.

4253
9.Beati
pacifici
;

MHEn
quoniamipsi
fiiii

PRIMUS.
!.em

1234
I.nbor est, ubi

Dei mcabunhiy
;

gradu

vehemenler incuinbitur ut

In pace perfectio est, ubi nihil repugiial

el idco

filil
filii

sese animus avellat ab eis quibus pestilera dulcedine

Dei

pacifici, ([uoniain

niliil resisiit

Deo

-,

el iiliiiue

inncxus est

hic ergo esuriiur et sililur jnstilia,

*

ct

simililudinem palFis habere

in semelipsis suiit
,

dci)enl.

Pacifici aiileni

miiinim ncccssaria est

tiir

fortitiido

qiiin

nnn

re!iiH|ui-

qui

omnes

r.ninii siii
,

motus tom-

sine

dolore

quod cum
qiiia

delectatiinic
in

rotiiHHiir.

ponenies
rltui,

el subjicientes rationi

id est

menli ot spi-

Qninlo autem gradu perseverantibiis

evadondi consiliiim
;

Inbore datur

carnaiesque coiicupiscentias liabentes edonjitas,

nisi

quisque ndjuvetnr a

fiunt
id

regnum Dei
in

in

quo

ita

sunt ordinota omnia

et

ut

suporiore, nuilo niodo sibi est idoiieus ut seso tantis

quod est

homine prsecipuum

excellens, hoc

misorinrum iinplicaincntis expediat

consiliuin, nl
([ui

ost

nulom jnstnin
viiil, ndjii:

imperet caUeris non reluctantibus,

([u.-c

sunt nobis
in

se a polenliore adjuvari
in
;

besliisque commiinia; alque idipsum quod cxcellit

vct

infirmiorcm

quo

est

ipse polentior

ilnijiie

homine,
est ipsa

id esl

mens

el ratio, siibjicialiir potiori,

quod

Beali misericordcs
gradii
est

quin ipsorum

miserebitur. Sexto

veritas

unigenitus Fiiius

Dci.

Neque cnim

cnrdis munditia, de bona consciontin

bo-

imperare
jiciat.

inferiorii)us polcst, nisi superiori se ipse sub(luoe

ii,

iiorum operum valeiis ad contemplandum

illud

summum
inlolloctii

Et b;vc cst p.ix

dalur
;

in

lerra hominibiis

bonum

quod solo pnro

et

sereno

bonai volunlaiis {Luc.

14)

boec vila

consummali

ccrni polcst. Postremo est soptima ipsa sapienlia, id

cst coiUemplatio verilnlis, pacificans

perfectique sai ientis. De Imjusmndi regno pnc.ilissi-

lolum liominfm,
:

mo

et ordinalissiino

missus est foias princeps hiijns

inordinatisque doniinniiir. Ilac

el siiscipions siinilitudinom Doi,qn;e ita conclnditnr

sseculi, qni perversis

Beali pncifici

quoniam

ipsi

filii

Dei vocabitulur. Oolava

paceintrinsecusconsliluta aique firmata, quascuniquc

perseciitiones
concilaverih,
ille

tnnqiiam

ad caput redit; quin

et

consummatum periii

qni

foras missus cst

forinsecus
est

foclnmque oslendil
oclnva

probat

itaque in prima cl

.iiiget

gIori;un qii:r

secundum Deuin
,

nominatnm
;

ost

regnumcoftlorum, Beali paupeest

non

aliqnid in illo ;cdilicio labcfaclans

sed deficien-

res spiritu

quoniam ipsorum

recjnum cwlorum

ot,
;

tibus machinis suis iniiolescerc faciens quanta firmilas intus exslructa sit. Ideo se(|uitiir
:

Beati qui

persecutionem paliunlur propter juslitiam

est

Beati qni per-

quoniam ipsorum
lur,

regnum ccelorum

cum jam

dici-

secutionem paliuniur propler juslitiam

quoniam

ipso-

Quis nos separabit a charilale Chrisli? tribulalio?

rum

esl

regnum ccelorum.
III.

an anguslia? an perseculio? an fames? an tmditas? an

isl.c

CAPUT
illos

10.

Sunt autem omncs

oclo

periculum? an gladius (Bom. orgo

(|uoe

viii,

55)? Septem sunt

sententia;. J.ijn

enim CRiera conipellans loquilur ad

dicens
:

perficiunt

nam

oclava clarificat, ct (piod

,

qui

adcrant
el

Beali

erilis

cum
dixil,

vobis

pcrfoclum est demonstrat

cianliir et c;cteri,

ut per hos gradns perfi-

maledicent,
tenlias

persequeulur vos. SiiptMiores aulom soii:

generaliler dirigelial
,

non enim
cst

Bemi
coe!o-

C.\PUT

IV.

tanquam a oapite rursum cxordiens. 11, Vidoturergomihi etinm septiforsaiicti,

pauperes spirilu

quoniam veslrum

regnnm

mis operatio Spiritus

de qua Isaias

lo 'uitur

rum rum

sed,

quoniam ipsorum
Benti mites
,

cst, inqiiil,

reguum cwlopossidcbilis
iia

[Isni. XI, 2, 3), his gr;idibus scntentiisque

congruere.

neque,
;

quoniam vos

S-d interest ordinis

lioribiis coepit, bic

nam ibienumerntio

nb excellenIbi

terram

sed

quouiam

ipsi

possidebunt terram. Et
ait
;
:

vero ab inferioribus.
et desinit

namque
:

cpcleras nsiiue ad

oclavam scntcntiam, ubi

Beali

incipit a sapicnlia,

ad timorem Dei
est.

sed
gra-

qui persecutionem paliuntur propter justiliam

quoniam

inilium sapienlia; tiinor

Domini

Qiiapropter

si

ipsoriim

est

regitum coelorum. Inde

illa

jam
qnoc

incipit loqui
siij^ra

dnlim tanqnam asccndentes numeremus,

cst tiinor Dei,

priniiis ibi

praesenles

conipclians, cnni ct
etiaiii

dicta

secunda

piel;is, tertia scientia,

,

qnarta
,

suni, ad eos

pertinerent, qui pr.TSonles audieqiiae

forlitndo

qiiinlum

consiliurn

sextus inlelloolus

bant; et hmc postoa

cialiler dici
,

videntur pr.nDsentibus speillos

saiitima sapientia.

Timor Dei congruit

Iiumilibus, dc
id esl
,

periincant ctiam ad
er.nnl.

qui absentes

quibus hic dicilur, Beali pauperes spiritu,

inflati
,

non
Noli
c\-

vel

post

fiituri

Qunpropter

iste

scntonliaruna
Incipit

non superbi

iiiiibiis

Apostolus dicit

numerus
bealitiido
est,

diligonlcr considerandiis est.

onim

tcUum sapere, sed lime [Hom.

tolli.

xi,
:

20);
qiii

id est,

noii

nb

liuinililalc

Beali pauperes spiritu, id

Pietas congruit ?nitibus

cnim

pie qiia.'rit,

non
,

inflaii,

dum

se divinT, auclorilati snbdit ani-

honorat sanclam Scripturam, etnon reprebendit quod

ma

timens post lianc vitam ne pergat ad poeiias

iii

nondum

intelligit, et
:

propterea non
dicitiir
,

resistit,

quod

est

etiamsi forte

hnc vila

.'^ibi

boata essc vidoalur.

niitcm essc

unde hic

Beali mites.

Scientia

Inde venit ad divinnriim Scriplnrarum cognilionem,

ubi oporiet

congruit Iiigenlibus, qui jam cognoverunt in Scripturis

eam

se niilem pnrbcre pielalo,ne

idquod
el pcrIiide

quibus malis vincli teneantur, quce lanquam boiia

:

imperiiis videlnr
vicacibiis

absnrdum vituperare audeai,

quibus nodis s?ocnli
t(

et ulilia ignorantes appetiverunt

lur, Beuti qui lugent.

de quibus bic

dici-

concerlalionibns

efficiatnr indocilis.
hiijiis
:

Fortiludo congruit esurientibus

jam
hoc

incipil soiro

per carilaqiie in

et sitientibus

laboraiit
et

cnim desiderantes gaudiuni

a terrenis et corporalibus

nalem

coiisiieludineni ac poccata

neatur

de veris bonis,

amorem
:

tertio

gradu,

in

quo

scienlia csl, liigeliir nmissio

avertere cu|)ientes

de quibus bic dicitnr, Beati qui

summi

boni, quia inhseretur extremis. fn qnarto au-

esuriunt et siliunt jusliliam. Consilium congruit inise-

Sic

Am.

Er, et

omaes

ricordibus
Mss. At l.ov.,
niliil

lioc enini

unum remedium
est.

est

de lantis

in istis resistil
'

Deo.

In

decem

Mss.,

nou intorponjtur.

i255

DI)

SKKMOiNi:

DOMkM
,

IN

MONTE

S.

AUGUSTINl
illatas

1236

Dialis evadendi, ul (limillanms, siciit nobis diaiilli voluniiis; ct

cxtrinsecus

moleslias pro vcrilate et juslilia

adjuvenius

in

qno possuiiius

alios
:

sicut

susiincmus.

nos

in

quo

mm

possuinus cupiinus adjuvari

de qni-

CAPLT

V.

13. Beati

erilis,

inquil.cMm vobis

ma-

biis liic dicitnr, Ueati mi^ericordes. IiitollccUis congruit

ledicetH, et persequenlur vos, et dicent

omne malum adel

mmiois cordc,

laii(|uam purgalo ocnlo,

qiio

cerni

^''^'siimvos,mentientes,propterme.Gaudete

exsultate

possit (|U()d corporcus ocnlus noii vidil, nec anris audivii,

et I
ii(c
II,

quoniam merces vestra multa

est in coclis.

Animadverlat

in

cor
:

lioininis ascendil
liic

{Isai.
,

lxiv, 4;

Cor.

9)

de qiiibus

dicilnr

Beati

mundi

quisquis delicias hujussseculi et facullates rerum lemporaliuin qu;crit in nomine chrisiiano, intrinsecusesse

corde. Sapi(?iilia con,i;ruil pacilicis, in (|uibiis

jam orho-

beatiludinem nostram
orc propbctico dicitur
intrinsecus {Psal. xliv

dinala sunt omnia, nullnsque niotiis advcrsus ralio-

sicul de anima ccclesiaslica Onmis pulchritudo filiw regis

nem

rebellis esl, scd cuiicia

oblemperant

spiritui
:

U)

nam

extrinsecus male:

minis,

cum

el

ipse obtemperet

Deo

(a)

de quibus

dicia et persecuiiones et delracliones promiituntur

hic dicitur, Beati pacifici.

12.

Unnm

aulem pra;mium qnod

est regniim coeloest. In

de quibus tamcn magna merces est in c<Klis senlilur in cordc palienlium, eorum qui jam
dicerc,

(juu)

possiint

rum, pro

bis gradibus varic

nominalum

primo,

sicut oporlcbat;, positum esl

n^gnum coclorum, quod

ralionalis.

Gloriamur in Iribulalionibus; scienles quoniam iribubuio palieiiliam operalur, patienlia

aulein

esl pcrfecla

siimmaque sapientia animaj

probalionem, probalio vero spcm

conlundit
;

spes aulein

nor

Sic ilaque dictum esl, Beati pauperes spiritu; quoniam

quia charitas Dei diffusa est in cordibus

ipsorum

est

regnum coelorum

lanquam

diccreliir

noslris per

Spiritum sanctum qui dalus est nobis

5).

Initium sapientice timor Domini. Milibns ha;redilasdata

est,

tanquam testamentum
:

palris

cum

pielate quicrcn-

libus

Beati miles;

quoniam

ipsi hwreditate possidebimt

Non enim ista perpeli friiciuosiim est sed isla pro Chrisli nomine non soliim kouo animo scd eliam cum exsultationc tolerare. Nam multi hxv,

{Rom.

terram.

Lugenlibiis consolalio,

tanquam scicnlibus
sinl
:

relici,

nomine cbristiano animas decipienles, mulia

:

qiiid amiserint, et quibiis

mersi

Beati qui lugent;

et sitieiilibus

quoniam
saturitas

ipsi
,

consolabuntur. Esurienlibus

tanquam

refcctio laboianlibus forliterque

:

sed ideo excluduiilur ab isla mercode, quia non dictum est tantum, Beati qui persecutionem paliuntur ; sed addilum est, propler
justitiam
:

talia patiiinlur

eertantibus ad salutem

Beati qui esuriunl

.

el

siliunt

ubi aulem sana fides non esl,

non polest esse

ii,

jnslitia;
i,

pistitiam; quoniam ipsi saturabuntur

Misericordibus

quia jiislus ex fide vivit (Habac.

4,

el

Rom.

17)!

misericordia, lani|uain vero et optimo consilio utenllbus, ut

hoc

eis exhibeatur a poteniiore,

;

quod

iiiva-

Nefjue scbismaiici aliquid sibi cx isla mercede promillant; qiiia similiier ubi chariias non
,

lidioribus exbibcnt. Beati misericordes

quoniam ipso-

polestessejiislitia

dilcctioenim proximi

est noa malum non

rum miserebilur. Muiidis corde facullas videndi Deum, lanquam piirum oculum ad intelligcnda a'lerna gcrenlibus. Beuli

operalur {Rom. xm, 10),

quam

si

baberent, non dila-

mundi corde; quoniam

ad imaginem Dei
:

ipsi

Deum

videbunt.

niarentcorpusCI)risti,quod est Ecclesia {Coloss. i,24). 1-4. Quairi autcm poicstquid intersit qiiod ait, Cum
vobis maledicent, cl,

Pacificis Dei siinilitudo, iani|uam perfecte sapienlibus

Omne malum
sit,

dicent

adversum vos
aliter

lorinalisqu*

per regeneralionem

cnm

malediccre, hoc

maliim dicere. Sed

renovali hominis

Bca/i

pacifici;

quoniam
vila

ipsi

filii

mak^diclmn

jaclaliir cnin conliimelia

coram
est

illo

cui

Dei

vocabunlur. Elisla

quidem
csse
in

in liac
in

possiiut

inalcdicilur, sicut Doniiiio nosiro

diclum

omplcri, sicut

coinplela
illa

Aposiolis

crcdi-

verum dicimus, quia SamariKmus

bes {Joan.
tur, sicul
viii,

es, et

Nonne dmmonium ha-

mus

{b).

Nam
quae

omnimoda

angelicam formam
prdniittilur
,

48)

aliier ctim

absentis fama la;di-

inutatio,

posl hanc vilam

nullis

de
est
:

illo alii

item scribitur, Atii dicebanl, Quia

aulctn dicebanl,

verbis

cxponi polcst. Beati ergo qui

persecutionem
est

prophela

Non, sed

scducil

patiuntur propter justitiam; quoniam ipsorum

regnum

populum

{Id.

VII,

12). Persequi aiitem, cst

:

vim inira-

cwlorum. Hoec oclava senlenlia, qu;e ad capul redit

pci

lerre, vcl insidiis appetere

didil, et qiii

quod

fecit

qui

eum

fectumque hominem declarat, significalur forlasse

eum

crucifixcrunt.

Sane quod cliam boc

et circumcisione oclavo die in Velcri

Teslamenlo

et

non

est

nude positum,

ut diccrclur, Et diccnt

onme
ad-

Doinini rcsurreclione post sabbaium, qni est uli(|ue oclavus, idemque

prinuis dies; el celcbralione octain

maluin adversum vos, sed addilum

diluin eliam, propterme
:

est, mcntientes;

propter eos addiluin pulo,

varum fcriarum, quas

celebramus;
nario
et

regcneratioue novi hominis

qui volunl dc persecutioiiibus et de Amise surc lurpii

ludiiie gloriari; et ideo dicerc ad
stiiin,

nuniero ipso Pcnlecostes. Nain scpte-

se pertincre Cbri;

numero

seplies mnlliplicato,
qiiasi

quo

fiuiit

quadni-

quia mulla de

illis

dicunlur mala

cum

et vera
:

ginla noveni,

oclavus additnr, ut quinquaginta

:

dicautiir,

quando de illorum errore dicuntur

falsa jactaiitur, qiiod

el si

compleanlur
missus est

lanquam redeatur ad capul quo die Spiritus sanctus, quo in regnum coelorum
et

aliquando etiam nonnulla

ritatc

teme-

hominum plerumquc
ista
qiii

accidil,

non tamen pro-

ducimur,
dainur

et luvreditatcm accipinius, el

consolamur;

pter Chrisliim
scquitur,

patiuulur.

Non enim Chrislum

et catholi-

et pascimur, et misericordiam conseiiuiinur, et inuii,

non seciindum veram fidem

et

pacificamur

aKiue

ita

perfecti

omiies

cam

discijilin.im Cliristi;inus vocatur.

15. Gaudete,
n) 1 Retract. cap. 19, n. t.
! b)

inquit, et exsuUate,

quoniam mtrces
dici

ibid.,-n. 2.

veslra

multa

est in ccelis,

Non

h^ coelos

pulo su-

ia37
periores parlcs liujus visibilis niundi.

LUJEK PKIMUS.
Non
eiiiin

1258
(II

incr-

unusquisque quce gessil in corpore

Cor. v, 10)

et

ces noslra,
in rebus

qiire

inconcussa et aBlerna esse debel,

leniporalibus collocanda est.
pulo,
in

lanquam delioc inodio eorporis

qua enim mensura
{Mallli. vii
in
,

alio

loco dicilur, In

volubilibus et
calis

incnsi fuerilis, in ca remelietur vobis

Sed

in

dicluin

spirilualibus
jiisiilia
:

firma-

2)

sive

menlis, ubi habital sempilerna

in

qiiorum

corpore

peragunliir,

quoniam temporalia bona, qu;e cerla dierum mcujura et

quain
fortasse
siguificat
tali

comparalione terra dicilur aniina iniqua, cui peccanli diclum est, Terra es, et in lerrani ibis {Gcii.
19).
iii
,

inchoantur et
niodius
;

iranseunl,

ajterna
()
:

vero et spiriuialia nullo

fine

Oe

his coelis
in

dicit

Aposlohis
(Pliilipp.

Quoiitam cor.veriii,

coercentur

Non
5i).

enim ad mensuram dat Deus spi-

satio iiostra

ccelis

cst

20). Senliunt

rilitm {Joan.

iii,

Sub modio ergo luceriiam

poiiit,

ergo jani i>tam mercedein, qui gaudent spirilualibus

bonis
lioc
:

quis(iuis

lucem

bon;fi

doclrin* commodis tempora-

sed tunc ex omni partc perficielur, cuin etiam

libus obsciirat et legit.

Sed super candelabrum. Super

morlale indueril iinniorlalilatcin. Ita enim perseet

candelabrum aulem, qui corpus sunin ministorio Dei

subjicit, ut superior sil pra^dicatio verilaiis, et infe-

cuti siml, infpiil,

Propliclas

(jni

anle vos fuerunt.

Nunc perseculioiiem
dictis el
in

generaliler posuit, et in inalefain;e

;

rior

servitiis

corporis

pcr ipsam tainen corporis

qiiae

dilaceratione

et

bene exeniplo

servilulcm exceisior luceat doctrina,

per olTicia

adhortatus est, quia vera dicenles solent persecutioiiern |)ali

:

corporalia, id est per vocein et linguam el CKteros

nec lamen ideo Proplicla;

antiqiii liinoro

corporis molus in bonis opcribus insinuiitur discenlibus.

perscculidiiis a verilalis pracdicalione dcfccerunt.

Snper candelabrum ergo ponit liiccrnam,

cum
cce-

CAPUT
esiis sal

Yl.

16. Rectissime
:

itacjue scqiiilur,

Vos
cpii

dicit Apostolus,

Non

sic pugiio

tanquam aerem
ct

terra;

ostendens faluos esse judicandos,

dens;sed
nc forle

casligo

corpus

meum,

serviluli subjicio,

lemporaliuni bonoruin vel copiain scclaiites, vel inopiain melucnies, ainittunt aacrna, quae iiec dari pos-

aliis

profdicans ipse rcprobus inveniar (I.Cor.

IX, 2G, 27).

Quod vero

ait,

Ul luceal omnibus qui in

sunl ab hominibus, nec auferri. Itaque

si

sal ivfalua-

domo
iiuni,

sunl,
id

doinuui puto diciain babitationein homi-

tum

fuerit,

in

quo satielur?

id esl, si

vo.s

per qiios

est

ipsum mundiim, propter

estis

id

quod susi

condieiidi sunt

quodammodo

populi, inetu persecu;

perius

ait,

Vos

lumen mundi

aut

doinuin

lionum temporalium amiseritis rcgna coelorum

erunt honiines per quos a vobis error auferatnr,

qui

quisque vult accipere Ecclesiam, nec hoc cst absurduiii.

cum

vos clegerit Deus, per quos errorem auferal ctcie-

CAPUT

VII.

18.

Sic luceat,

inquit,

lumen veveslra, et

rorum? Ergo ad

niliilum valet sal infalualiim, nisi ut

strum coram hominibus, ut videant bona facta

mitlalur foras, et calcelur ab

Iwminibus.

Non

ilaqiie

glurificent Patrein vestrum qui in coelis est. Si tantuni-

calcalur ab hominibus

qiii

patilur pcrsecutionem, sed

infaUi;ilur. Calcaii

niodo diceret, Sic

liiceat

litmcn veslrum coram liomi'

;

qui perseciitionem

timendo
:

enim

nibus, ul vidcant bona facla veslra

fiiiein

conslitnisse

non polest
naen

iiisi

inferior

sed inferior non est qui

vidcrclur

in

laudibus

hominum,

qu.is quaeriint

bypo-

quamvis corpore inulla

fixiis in

in terra sustiiieat,

cordc ta-

crit;c, et qui

ambiunl ad honorcs,

et captant inaiiis<

coelo est.

siniam gloiiam. Coiitra quos dicilur.

Si adliuc
>

lio-

17. Vos
sfl/

estis

lumen mundi.
dicit

Quomodo

dixit superius

miiiibus placerem, Chrisli servus

I,

non

e.^^sem

{Galat.

terr(e,

sic nuiic

lumen mundi. Nain neque

10)

et

per propbeiam

<

Qui liominibus placent,

t

siipcrius isia terra accipienda esl, qiiam pedibus cor-

confusi sunl, quia Deus nihili fecit illos;

c

el ilerum,
t

poreis calcamus, sed homines qui in terra babilaBt,

vel
eliain

Dciis confregil ossa boininibus placentium

G)
:

{Psal.

peccalorcs,

quonim condicndis
et

et exstiuinisit.

Lu,

et

rursuin
j

Apostolus,

Non
;

effici;imur

gucndis puloribus aposlulicuiii sahiin Dominus

iHanis

gloricft ciipidi

{Galal. v, 20)
et

ct ijise

ilerum,

Et hic niundiim non coeluin

qui
siiiit

terram

.sed

houiines
oportet
suiit.

Probct antem se hoino,

gloriam, et non
dixit,
j

lunc in seinelipso liabet

in

mundo

vel

diligunt

inundum,
inissi

bit

iu

altcro

{Id. vi, 4).

Non ergo
;

inlelligi,

quibus iiluniin;indis Aposloli

tanlum
addidit,
est
:

ut videant

boiia facta

veslra
qiii

sed

Non

potesl civitas

abscondi super inonlem constilula

el glorificeiit

Palrem veslruni

in coelis

id est,

fundaia snper iusignem

signilicat cti;im ipse

quam

magnamque jusliliam, mons in quo dispulal Do,

ul

hoc jpsum qiiod hoino per bona npera placet

ibi

honiinibus, non

finem consliiu;it nt bomiiiibus

ininus.

Neque

acccndunt lucernam
ita

et

ponunl eam

placcal; scd releral lioc ad laudem Dei, ct iirojjter-

submodio. Quid pulamus?

nt occnllalio

esse dictum sub modio,

sit,

ca

placeal
eniin

honiinibus

ut in

illo

glorificelur Deus.

lanlum lucernai accipieiida

laii-

Hoc
tur

laudantibus expedit, ut non hominem, sed

:

quam

si

dicerel, Neino acceiidil lucernam, et occullat

sit

Deum
',

honoreiit

sicut

in ipso hoinine qui

portaba-

illam? an aliquid eliam modius significat, ut hoc

Doiniiuis ostendit,

ubi adinirat;c turba) para-

poncrc lucernain
poris

siib

modio, superiora facere corverilalis

tiniet
;

lytico

sanato virtutes ejus, sicut in Evangelio scri<

commoda, qnam prsedicationem

iii

ut

ptuin est,

Timuerunt

el

glorificaverunt Deniii, qui

ideo quisque verilalcm non prsedicet,

aliquid
stia;

dum

ne

dedit potesiatem

talein hoininibus

{Mutili.
:

ix,

8).

rebus corporalibus et temporalibus mole-

Cujus imitator apostolus Pauliis dicit

lu undecim Mss. et in editis ApudMar., quemportabant.

Tantum auportabat.

piiiiaiur?

Et bene modius

dicilur, sive propler

reli ibulioneni

mensuraj, quia ea quisque rccipit quse

illic,

m.

et Er.,

quem

gessil in

corpore, ut

inquit Aposlolus, recipiat

(a)

Ketract. cap. 19, a. 3.

'

I2r>9

DF.

SERMONK lOMINl
qiiam alii|uaiido

IN

MONTF,
non
Si

S.

AUGUSTINI
regnum
vocari
cooloriim (c).

mo
Scd
dicis

tcni niulioiilos ciant f|uo;ii:im qui aliqunndo nos por-

inlrabilis in
illis

mihi

scqiicbaliir, niinc

(van;,'rliz;il

fulcni

de

mandalis

ininiinis ciiin
iii

suporius loquereliir,
quisquis

Vaslal)al;cliii incglorincjibaiil Dcuniii(6'fl/fl/.i,23, 2i).

dixit

niiiiimuin

regiio coelorum

19. Posleaqiiam eigo cohorlatiis

est aiidicnles ut

unum

eoruni solveril, et secunduin

;

suam soluiionem

se

pr.rparareiit ad
jiislilia,

oinnia

susiincnda

pro

vcrilalc

docucril

magiium aulcm vocaii

qnisqiiis oa foccrit,

alqnc

ct ul

non abscondcrcnt bonuni quod

ca

et sic docucrit, el cx eo jain in rcgiio ooeloruin fuiu-

acfopluri
c:i ti-ros

eranl,

sed

benevolenlia discerent, ut

rum
esse

esse quia magniis est

si

(juid opiis est

addi praeioiest

docercnt, non ad laiidein siiam, sed ad glo-

ceptis Lcgis minimis,

,

jam

in

regno coeloruni

ri;im Oei

bona sua opora rofcrcntos

iiicipit

cos jam
si (iu.tc-

quia magniis cst quisqiiis ca focoril, ct sic doilla

iiiformare el docere quid doceant, tanipiam

rereiil dicontcs
:

cuerit? Qiiapropler sic cst accipicnda

scnlonlia

Eccc vohimus

et

omnia suslinere

Qui aulem

fecerit et
:

docueril sic
,

viagnHs vocabitur in
ilhi

pro

liio

noniine, el doclrinam

luam non absconderc

alia

regno ccelormn

id esl

non secundiim
jusiilia,
;

iniiiima
Qii:x;

scd qiiid csi hoc ipsnm quod velas abscoiidi, et pro

sed seciindum ea

qux ego

dicturus sum.

sunt

quo jnbes omnia

contra ea qu;e
lite

lolerari?

numquid
solvere

dicliirus es
inqnit.

aulcm

ista ?

Ul abundct

inquit, vosira siipor

in

Logoscripta sunl? Non,

No-

Scribariim et Pharisaoorum

quia nisi

Kbnndaveiil,

enim
:

pulare,

quonUim veni

Legem

aut Pro-

non
illa

inlrabilis in

rognum
niinima

coeloriim.

Ergo qui solvcrit

voc;ihilur
, :

plietas

non veni solvere, sed implere,

VIII.

minima,

et sic docuerit,
,

minimus

C-\PUT
qiii dicit,

qui
jain

20. In hac senlcnlia sensus duest.

antem

fecerit illa

et sic docuerit

non
;

plex esl; seciindum ulriimqiie iractandum

Nam

Non

veni solvere

Legem, sed implere; aul ad-

dendo
bct
:

dicit

quod minus habel, aul faciondo qiiod hapriiiio posui.

magnus habendus csl el idoneus rogno coeioriim ted tamen non tam minimus qnam ille ipii solvit ul aiitem sit magnus alque illi rogno aptiis, facere dobct
:

illud

ergo prius considereinus, quod

addit

et docere, sicut Cliristus

nunc docei,

id osl,

ut abuii-

Nam
vil

qui

quod
,

minus habel, non utique

sol:

det justilia ejus supor Scribarum ct Pharisaconim.

Justilia

quod invenit

sod magis perficiendo confirmat

PharisiBorum est

et ideo scquitur, el dicit, Amt'n dico vobis, donec Iranseat ccelum et terra, iota
iei

eoriim qui inlraturi

suiit in

unum

aul unus apex non trans-

scantur

siiie

causa

non occidaiil juslili-i regnum Dei, ut non iraniinimum est ergo iion occidere;
,

ul

a Lege, donec

omnia

fianl.

Dum

cnim

fiuiit

eliam

et qui illud solveril, miiiimiis vocnbitiir in regiio coe-

illa illa

quse adduntur ad perfeclionem, miilto magis fiunt quao praemissa suntad inchoationem.

lorum

qiii

auiem

illud

implcvcrit ut noii occidat

Quod autem

Mon conlinuo magnus

tem, ncc

erit et

idoneus roguo coelorum,

ail, lota

unum, aut unus apex non

transiet a Lege, ni-

sed tamen ascendil aliquem gradum; perficielur ausi

hil potest aliud intelligi nisi

vehemens exprossio perdemonstrata

,

irasc;itiir sino
eril

causa

qiiod

si

iierfoccrit
qiii

feclionis (),

quando per

lilteras singulas

mullo remoiior

ab homicidii). Qiiaproplor
,

do-

est

intcr quas litlcras iola

fil
;

minor

esl cimleris

qiiia

cct ut iion irascamiir

non
,

solvit

no duclu

apex autem est etiam ipsius aliqua in

mus, sed implel potius

ut et

Lcgem ne foris dum non

occidaoccidi-

siiinmo particula. Quibus verbis oslendit in Lege ad

mus

et in

corde

dum non
,

irascimur, innoceiitiain

efTeclum etiam minima quccque perduci. Dcindc subjicit

:

ciistodiamus.

Qui eiiim

solverit

tinum de mandatis
,

islis

miniin re-

22. Audisiis orgo

inquit

quia dictum esl antiquis,

eril.

Vih,

et

docuerit sic homines

minimis vocabilur

Non

occides

qui autem occiderit, judicio reus

,

Ego

gno caetorum. TMandaia

tinum iota et
rit sic
,

e^^go

minima
quod

significanlur per
et

tiulcm dico vobis

sine causa
,

quia omnis qui irascitur fralri suo

:

unum
,

apiceni. Qui ergo solverit

id

docue-

reus erit judicio

erit

qui

autem

dixerit

fratri

id est

secundum

solvil,

non secunin re-

suo, liacha, reus

conciiw

qui autem dixerit, Falue,

dum

id

quod invenit
:

et legit,

minimus vocabilur

reus

eril

gehemm

ignis.

Quid intcrest inter rciim judi-

gno coelorum

et forlasse ideo

non

erit in

rogno cocQtti

cio, cl

reum

concilio, ct

reum

gehenn.ie ignis?
et

Nam

lorum

ubi nisi magiii es^^e

,

non possunt.
,

autem
,

hoc postremum gravissimum sonnl,

adnionclquos-

feccril ct docuerit sic {b)

Iioc est
id

qiii

non solvcrit
solvit,

dam giadus
gehennam
reum

faclos a levioribiis ad graviora,

donec ad

el dociieril sic

secimdmn

quod non

magnus
regno

ignis veniretiir.

Et idoo

si

leviiis ost

reum

vocabitur in regno ccelorum. Qui vero

magnus vocabisit in

esse judicio qiiam reumesse concilio; item levius esl esse concilio,

lur in regiio coelorum, scquitur ut cliarn

quam

esse rciiin gehennne ignis

coelorum, quo magni admitluntur

liiiet

ad hoc enim per-

oporlcllevius esscintelligalur irasci sine caiisa fralri,

qiiod sequilur.

quam
T)ico

dicere Racha

et rursus levius esse dicere

G.^PUT

IX. 21.

Ra

enim vobis, qujanisiabunet

cha

quam

dicere Fatue.

Non enim

reatus ipse habe

daverit juslitia veslra plus

quum Scribnrum
:

PharisKO,

ret gradus, nisi gradatim etiam peccala

commemora-

rum
non

uon

inirabifis in
illa

reqnum coelorum

id est

nisi

rentur.
25.

soluin

niinima Lcgis pnccepla impleveritis

Unum
in

autem hic verbum obscurum posilum

:

qune inchoant hoinincm, sed eliam isla quae a

me

ad,

est, quia

nec graecum nec latinum est Rachn

usiiaia siinl.

cctera

dunlur
(a)
(c)

qui non voni solvere Legein

sed implere

vero

sermone nostro

NonnuIIi aulem

de gryoco trahore voluerunt

I

inlerprelalioiicin liujus

Retract. cap. 19, n. o.

vocis, puianles

pannosum
:

dici

Racha, qiioniam grajce

(h) In gr;cco legel)al oiito,

1

pro outos.

Rolract. cap. 19, n. 4.

pannus

paxoj dicilur

a quibiis

tamcn cum quxritur

Ii41

LIBER PUIMUS.
omnia vcrba
iiecessaria, utnihil subaudiatur
:

im
Quiirasuo sine causa
,

quid dicalur groece pannosus, non rcsponden! Raclia

deiucie possel iatimis intcrpres
nl)i

posnit Raclia,

p;>!!-

scinir, inquit, fratri

reus erit judicio.

dixeril fratri suo,
juiigitiir, rrws

nosum ponere, nec

nulluni
sit
,

uli

verbo quod

ot in lalina liiigua

In sccunda voro ciiin ait

Qui autem
,

et in grtpca inusiialuni.
IIi'l)r;co,

Probabilius esl cuui

id

Raclia, snbanditiir, siue causa

crit coiicilio ().
rit
,

et ita

ergo quod andivi a (luodani

gasseni
aliquid
,
:

inlorro-

Jam

in lertia nbi ail,

,

Qui autein dixe-

dixit enini

csse voceni non

sii^nificantoni

Fatue

duo snbaudiuntur

et fralri suo, et sine

sed indiguantis animi niotnin cxprinicntoni.

particulas ora:

causa.

Hoc

est iindo delendilur, qtiod

iii
,

Apostolus Ga-

Has

iuterjcctiones grammatici vocant

signilicantes

lalas vocal stnllos {Galnl.

1)

quos etiam fratres

tionis

comnioli
;

auind alTcclnni
ve!

volut

nominal

non cniniid

facit

sinecausa. Ideo autem hic

cnm

dicitnr a doionte, Ilen

ab irasccnle

Hiin.
,

fratorsnbaudiendiH

esi,

quia de inimico postea dicitiir

Qu;r vocci quaruniqnc lingnarum suul propriir

in aliam

ncc

qnomodo ctiam

ipse tractandus sit majore justitia.

lingnam

facile

iransferuutur

t\\v.v

can>a

CAPUT

X.

26.

Deinde hic scquitur

,

Si ergo

utique coegit tam grspcum inlerprelcm

vocem ipsam ponere,

relur non invenirct.
24.

cnni

quam lalinum quomodo eam inlor|)rolaistis

obluleris iminus tw.im ad allare

el illic

recordatus fuete
;

ris (juod frater tuus liabct aiiqiiid

ibi iiiuiius

adversum
,

rcUnque

tuuin ante allare,

'
:

ct

vade

prius reconciliare

Gradns itaque

sniil in

ppccalis

ut

primo

fratri tuo

et

tunc veniens offer

quisque irascatur, et

eum niotum

relincat corde conindignniitis

utiqiic aiiparet

de fratre
,

munus tuum. Hinc qnoniam superius dictum

;

ceplnm

jam

si

extorserit

vocem
alicpiid,

ipsa

sonlcntia qiKx; sequitiir

ut siipoi iori attesletur
loris

ea conjunctioue conneclitur

commolio, non significanlcm

sed

illnni nninii
ille oiii

non enim
;

ait, Si
ait,

autem oblufralri

nioluni ipsa ciuptione tosiantem, qna foriatur

irascitur
;

muniis tuum ad altare

allare.
,

sed

Si ergo obluleris

plus est uliquc quani

:

si

surgens

ira silenlio

munus tuumad
suo sino cansa
iiinllo

Nam

si irasci
,

fasnon est

premeretur

si

vero non solum vox indiguanlis au-

aiit

dicero Raclia

aul dicere Fatue;

dialnr, sed cliani

verbnm qno

j:im

CiMiam

cjiis viiu(|iiis

minus

fas est nniino lonere aliquid ut in

odium

peraiionem

in

qiiem profortnr, designot

si

ot notet.

indign;uio convertalur. Qiio pertinet cliain qiiod alio

dubitet ampliiis boc esse, (|uam

soins indignaiionis
,

Icco dieitnr,

Non

vccidat sol siipcr iracundiam vestram

sonus edereltir? Ilaque

ira sola; in
giiifical
;

in

primo nnuin csl

id csl

{Eples.
,

IV, 26).

.lisliemur

ergo

illaliiri

munus ad

al-

secundo duo,

et ira, ct

vox quu; irain

qu;ie

si-

tare,

si

record;iti

fiioM-inius aliipiid

advcrsnm nos ha-

in tcrtio Iria, et ira, et

vox

iram signicxircscoiuilii,
ila-

bv're fratrem,

munus
si

ante allarc rciinqucre, et perff^lri

,

fical

et in voce ipsa,cert;i!

vilnporalionis
,

gere ac reconciliari
oirorre.

doinde vcnire et muiius

,

sio

Vide nunc eliam iros

ignis.
:

rcatiis

jiidioii

Quod

accipiaJnr ad littcram

lortassis ali sit,

geheniuc
lur locus

Nani

iii

jiidicio ;idliiic dclcnsiorii

quis orodat

ila fiori

oportore,

si

prrsons fraler

in

conciiio

anlom quanqnam

ct jiulioiiini

noi enini

diiitius difforri p;ito^if cuin niuinis

:

tiium re
et,

esse soleat. tamcn quia inlcressc

leri cogit

aiiiinid lioc loco !a-

linqiieie anto altaie jnboaris

si

(r^i)

dc ab.;enle,

ipsa distinolio
;

videtiir

ad conciiium poi

ti-

quod

ficri

potest, eliain trans

mare

conslitiilo aliqiiid
al-

ncre sententia; prolalio

quaiulo noii jain

sit
,

cum

ipso
ipii

lale vcniat in

inonlem, absuiduin cstcrcdcre ante

reoag'tur, utrum damnandns

sed inler se

lare nuinns rclinqiicndiiin, (]iiod jiout lerras et maria

judicant conferunt qno snpplicio damnari oporteat

porcrrala dflcras Dco. Va ideo prorsfjs intro ad spiriliialia

qncm

constat cssc

damnandiim
liabct

gelienna vcro ignis,

rcfugcre coginnir, ul Iicc

qiioij

dictum esl sinc

nec daninaiionem

dubiam, sicnt jndicium; nec

in gelienna (juippo

absiirdilatc possit inlelligi.

damnati poenani, sicut coiicllium;

jgnis cerla est ct

27.

Allarc

itaqnc

spiriliinlitor

in

interiore
,

Dei

damnalio

ct poeiia da;nnati.
:

Vidonsed qui-

templo ipsani lidem acciporc

nuin cst allarc
visibilo.

possumus

cnjus sigof-

tur ergo aliqni gradus in pcccalisotin rcalii

Qiiodiibot

cnim nniniis
,

bus niodis

invisibiiiler

exliibcanlur
?

'

ineritis aninia-

ferimns Deo, sive prophctiam, sive doctrinam

sive

rum
lum
sit

qnis poiest dicere

Audiendiim

esl itaijue

quan-

oralionom

sive

liymnnm

sive

psalmum
aniiiio

ct si

qnid

intersit inter jnslitiam

iii

Pharisooornm, el

istain in;i-

talc alind spiriltialinm

donoruin

occurril, ac-

joreni ipuc

regnuin ccclornm iiitroducit, quod cuni

ceptum esse non potest Dco,

ciatiir,

nisi fidci sinceritale ful-

graviiis occidcre

qnam voibo

irrogare conviciuni,

ct ci

fixe atqiic

iinmobilitcr
alqiie
b;cretici
,

lanqiiam*im"
illibalnm

ibi occisio

reum

facit judicio, hic

antem

ira facit

reum

ponatnr,

ut

possit

inlcgrum
miilti

esse

judicio, qiiod Iriuin illoium

est
:

peccaloruni levissimum

quod loqnimur. Nam

altare
,

non habentes
pro laudo
aggravati

quia illic(|u;rstioiieni liomicidii interbomines agi,

id cst

vcram

fidcni

b!as])lioniias

labant; bic autein omnia diviiio judicio diiniltuntnr

ubi
finis

dixcrunt; tcrrenis videlicet opinionibus

voluin
suiim tanqiiam
in

dainnatorum

est gclienna ignis.

in

Quisquis an-

ierr;im

projicientes.

Scd

tem dixeritcpjod graviore supplicio

punitnr bomicidinm
,

m:ijore jnstitia

debei csse sana etiam offorenlis intonlio. Et proptcrca

si

gchonna

ignis ptiniliir coiivi-

cum

lale aliqnid oblalnri

suiiins in
;

corde nostro,
eniin
i1)',

ciuni, cogit intflligi esse differoniias

gchoiinarum.
ver-

id est in

inleriore Doi leinplo

iiupiii,

Teinplum
(1

Dei
et,

25. Sane in tribus

istis seniciiliis sub:nidilio

sanctumest,

quod

estis

vos

Cor.

iii,

borum intuenda

est.

llabet

enim

prinia

scntenlia

* Lov., exhibeanlur pcenw. Aljest, poenw, abaliis ediiis, et aiMss.

Am Er. et jjlures ^'ss., rcconciliuri fratrituo.ki Lov., reconciliare. o\ liino, suliragante grx'co, diaUagetlit. 2 Hic Lov. atldit, uUari vocecarent cseten codices. ; qua (a) 1 r.etract. cap. 19, n. 4.

1243
Jn interiore homine
corrf/fci/s

DE SEHMONE DOMINI
liabilare
III,

IN MONTl-, S.

AUGUSTINI
numeres, aquam
ergo

^244
tcr-

Cliristum per
:

fidem in
vencrit
si

cipias a coelo, sccuinliiin acreiu

liain
,

mfm

(Ep/fcs.

17)

si

iii

mcnlem
ii)se

qiiarlam leiTam.

Polcst

convenionlcr
^

qiiod

aiiiiiiiii

li:il)cat

aclvcisnm nos frater, id esl,

;

videri dictuin,

Douec

solvns
:

novissinium qundrnnlcni

nos

eiini in

aliiiuo licsimus
:

tunc eniin

liabct
,

doncc luas tcrrena pcccila

divil,

hoc cniin
{Cen.
niirdr

el

pcccaior au19).

advcrsuin nos
ilic

naiii

nos adversus

illiim liabciniis

si

Terra

es

et in terrani ibis

iii,

Donec

nos
;

ia-sit

nbi noii opiis esi pergcrc ad rcconciliaeniin

solvas auteni
giiificat

quod dictuin

esl

si

ikjii

eaiii si-

tiwiiein

noii

veniam poslulabis ab eo

qui' libi

poeiiam qua; vocatur yolcrna. Uiide

,

eiiiin

sol-

Tecit injuriam,

sed lanlnin dimiltes, sicut

,

tibi dimilli

vilnr iliud dcbitum

ubi jam

non

datiir

pflcnitendi et

Domino

ciipis

qiiod ipsc commiseris

ciiin in

pergendum
vciierit

correctiiis vivendi locus? ila eiiiin fortasse

hic posi-

cst ergo
<|iiod

ad lecoiicilialioncm,
iii

nicntom
;

Inm

csl,

Donec

solvas,

quoinodo
,

iii

illo

nbi dicluin est,

oiniies

nos iorlc fratrcin

aliiiuo

licsiiims

pergen-

Scde ad dexleruin meain

tuos sub pedibus tuis
{

donec ponam
cix, 1);

inimicos

duin aulciii non

ut le
luiniili

podibus Ciirpoiis, sed inoiibus animi,

,

Psal.

noii eniin
ille

cuni

affcciu pioslernas fratri

,

ad

qnem chara
miiiius

fuerint inimici sub pcdibus posili, desinel

sedere

cogilalione cnciirreiis

iii

conspectu cjus cui

si

ad dextcram

aut illud Aposloli, Oportet enim itlum

sub pedibus
fueriiil,

oblaluriis cs. Ita cniin eliani

pra^scns sil.
,

polcris

regnare, donec ponat omnes ininiicos suos

suis {lCor. XV,

euni iion

siiiiiilato

aiiimo lcnire
,

alque

in

giatiam re-

25);

iion

ciiiin

cuin posili

vocarc vcniani postnlandi)

fcceris
,

si

hoc prius coram Deo

dcsinet regnare.

Quemadmodum
,

eigo

ibi inlelligilur,
,

pergcns ad

ciim uon pigro

;

molu

corporis,

de

(|no

dictum

cst

Oportel

eum

regnare

donec ponat
,

sed cclerrinu) dileclionis afTcctu

id est,

atqiie inde

veniens,

inimicos sub pedibus suis,

semper regnaturum
:

quo-

iutenlionem revocans ad

id (juod

agere cwperas,

niam sempcr
potest, de

illi

erunt sub pcdibus

est,
,

ita

bic accipi

offeres iiuinus

tuum.
,

quo diclum

Non

exies iiide, donec solvas

28. Quis aulem hoc facit

irascalur
vel
siiie

ut fralri

suo vel

noii

novissimum quadrantem
qnia seniper solvit

semper non exilurum esse;

quadranlem,
luit.

causa, vcl Raclia non dicat sine causa,

novissimum

duiii

eum

faluuni

non appellet sine

caiisa

quod lolunt
horuin
SMpplici

sempitcrnas poenas lerrenorum pcccatorum

Nc-

snperbissiine admillilur; vel forte

si in aliqiio
,

que

ila

hoc dixcrim, ut diligentiorem tracialionem

,

lapsus fuerit

quod
non

cst uniim
nisi
'

reincdiiim

vidcar ademisse de pcenis peccaiorum

Scripluris dicanliir a'terna;

qiiomodo in

animo veniain deprecelur;

lantia; spiritu
;

quisquis

iiiaiiis

jac-

:quanquam quolibetmodo
sit
,

spiritu

inflatur
csl

Beali ergo

pauperes

viianda; snnt poliiis qiiain sciendee.

quoniam ipsorum

regiium cceloruin.

Nuiic

31. Sed videamus

ciii

jam quis
cilo

ipse

adversarius,
illo

jam videamiis qnod

sequitur.
inquil
eo
;
,

jubemur esse benevoli

cum sumus cum

,

CAPUT

XI.

29. Esto,
es in via
,

adversario tuo be-

in via.

Aut enim diabolus

est, aut bonio

aut caro,

nevolus cito

dum

cum
dico

ne forle
te
,

te

tradaC
,

aul Deus, aul praceplum cjus. Scd diabolo non vidc*

adversarius judici

et

judex tradat
tibi

ministro
exies

el iit

carccrcm mittaris.

Amen

non

inde

aiil coiisenlieiiles.
,

qnomodo jubeamnr benevoli csse id est conc(!rdes Namque alii qiiod graece posituin
,

donec reddas novissimum qHadrantem. Judicciii inlelligo

:

estsOvow;, inlcrpreiali sunt concors,

alii

consentiens

Paler cnim non judicat quemquam

sed

omne
et

sed neque benevolenliani diabolo jubemur exbibere;

ubi enim bcnevolentia,
dixcril amiciliam
ibi ainicitia
:

judicium dedit Filio [Joan. \, 22j. Miiiislrum inielligo:

nciiuc qiiisquam
;

Et Angeli,

iiiquit

ministrabant

ei

{Mallli. iv, 11)

cum
illo

diabolo esse faciendam

ncijue

cum

Angelis suis venlurum crcdiinus ad jiidicandos

;

concordare cum

expcdit, cui semcl

renuntiando
;

vivos ct morliios. Carceiein inlclligo

licet teiiebraruni,
viii,

panas vide-

bellum indiximus,
consenliie
illi

et

quo

viclo coronabimur
cui
si

nc-que

quas

allo loco exteriores vocat {Id.

jam oporlet,

nuiiquam coiisen-

12)

credo pioplerca quod

si (jiiid

inlrinsecus

sisscmus
sit
iii

nunqunm

in 'islas

incidissemus miscrias.

ipsa meiile, vcl eliam

sccrclius cogilaripolest,
;

De homine
ijuantum

autein, quanqir.m

jubeamur cum omnibus,

et

gaudiiim divinorum

pnemiorum
in

dc (|no dicilurserva
Doinini
liii
(

in

nobis est, pacem habere, ubi niiqiie

,

bene merito
XXV, 23)
:

Intra

gaudiiim

Id.

benevolentia, et concordia
leliigi
;

et conscnsio polesl

in-

qucmadiiiodiim etiam in hac ordinaiione

,

non vidco tamen qiiomodo accipiam ab ho-

rcipublicic

vel a secrolario,
qiii in

vd

praelorio judicis

miiio nos judici Iradi, iibiCbristum jiidiccin inlclligo,

flH<(?cujus tiibunal

extra miltilur

carccrem trudilur.
aiitcm

omnes oporlet
:

exhiberi,

sicut dicit

30.
poiesl
nihil

De solvcndo
non absurdc
reliii(|iiitiir

novissimo

quadranle,

Apostolus

(11

Cor. v, 10)

qiiomodo ergojudici tradi-

inleHigi aul pro co posiium

;

quod

impiiniluin
,

sicut

loqiientes cliam

inrusest, qui anlejudiccm parilcr exbibebiliir ? Aut quia boniinem si propierca tradilur quisqiie judici
,

diciiiius, U^qiic

ad fajccm
,

cuin

voluiniis exprinicre
;

hesit,

quamvis

illo

non tradcnle qui hvsus

esl; inullo

arKpiid ila

cxaclum

ut

niliil

relinqiioretur

veUusi,

commodius
conlra qiiam

accipilur a lcge ipsa

fecit,

rcum

iradi judici,
si

gnificarenlur noniine quadrantis novissimi

lerrona

cum homincm

Isderet. Quia et

peccata. Quarla enim pars distinctorum

liiijiis

membrorum
,

occideiido qnis nocueril homini, non eril

jam

tciiipus
illo

nuindi, el ea novissima, tena invenitur

;

ut in-

qiio concordetcum eo; quia jam non est ciim

via, id csl
iii

in

hacvita

ncc lamen ideo non sanabitur

misericordiam

quod qnisqiiis non feccrit,iiiiiimjaclantiw spiritu iiiflulur. SeU liquidior csl iiostra lccliu, el a
'

Lo\.,deprecelnr

ponilendo,

el

ad

illius

cum

sacrificio

cseteris libris probata.

tribulaii cordis refugiendo qui

donat peccaia conver-

f2i5
sis

LIBER PRIMUS.
se, ei qui pliis

iSiS

ad

gaudel de uno poenitenle

juslis (Luc. xv,
7).

quam
vero

non litlum miniiatione acerbus, scd pietate mitis accessoril

?

de nonnginta novem
luullo niinus video

Carui

Beati crgo mites

quoniam

ipsi

lioereditate

quomodo benevoli
et

vel

concordes

possidcbunt tcrram.

Yidfamus sequentia.
Audistis quia dictum esl antiquis,
dico vobis, quia omnis qni
eain,

vel consenlicuies esse jubeamur. Magis

enim pecca-

CAPUT
Non

XII. .>3.

lores
el

amant carnem suam

:

concordant

cum

ilia,

moecliaberis.

Kgo autem

consentiuntei
ipsi ei

qui vero

non

consentiunt, sed

eam eam

servituti subjiciuut,
sibi

viderit iiiulierem

ad coiicupiscendum

jam mocchn,

conseulire co-

lus esl

enm

in

corde suo. Justiiia ergo minor esl

:

non

gunt.
52. Forlasse ergo

ma^chari corporum conjunctione

jii^titia

vero niajor

jubemur Deo consentire,

ct

illi

regiii Dei,

non moechari
in

in

cordo. Quisquis aulem udii

csse bcncvoli, ut
aversi

ei

rcconciliemur, a quo pcccnndo

moechalur
chclur
in
:

sumus

ut adversarius nosler dici.possit. Qui,

corde, mullo lacilius custodil ne moecorpore. lllud ergo conlirmavit qiii Iidc

bus enim

resislit

recte

diciiur
,

eorum adversarius

pra-ccpit
plere.
nis

Deus enim

superbis
iv, 6)
;

resislit

Inimilibns

aulem dat gra-

tiam {Jacobi
bia
;

el

Inilium

omnis peccali super,

noii enim venit Lcgem solvcre, sed imSane considcrandum esl quod non dixit, Omqui concupiverit mulicrcm sed, qui viderit mulie;

inilium autem superbiw Iwminis

:

apostatare a
,

Deo

rem ad coiicupiscendum eam

aiiimo alienderil ul

id esl

lioc fine et
:

boc
iion

(EccU. X, 15, 14)

inimici essemus
,

ct Aposlolas dicit

Si enini

cum

eam concnpiscat

quod jam
'

reconciliati

sumus Deo per morlem

in vita

est titillari deloclationc cariiis, sed pleno

libidini; ita ut
si

C()n.senliie
st.-d

Fihi ejus, mullo maqis reconciliati salvi a'imus

ipsius

non

refreneliir illicilus appetiius,

Ex quo inlelligi naiuram malam inimicam Deo essc

{Rom.v,
10).

potest
,

uullam

facultas data fiieril, salietur.

quandoquidcm
reconcilia-

3i.

Nam

Iria suiit qiiibiis

implelur peccatiim

sug-

ipsi

rccoucilinnlur qui inimici fueriuil. Quisquis crgo

via, id est in

goslione, deleclalione, el consciisiDiie. Siiggestio, sive

in

hac

bac

vila

non

luerit

per

momoriam
videnuis

fil,
,

sive
vel

pcr corporis seiisus, ciim

vcl

lus

Deo per mortcm

alquc

Filiiejiis, iradcliir judici

ab

iilo;

arKiuiil

aiidimus,

olfacimus, vel

quia Pnter non judicat

dedit Filio
:

quemqunm
ca^lera

sed

omne judicium
hoc capittd

gur-tamiis, vel langimus.

Quo

si

frui doleclavcrit,

de-

ila

qu.c in

lectatio illiciia refrciianda esl. Vclut oiim ji^junamus

ct visis cibis

scripta suiitcoiisequnntur, do quibusjani tractavimus.

palati
:

appelitiis

assiirgit, noii
noii

fil

nisi

Unum
facit,

soluni cst (|uod liuic intellecUii

possit reclc dici in via
ai

difficullalem

delectalione

sed

liuic

lamen

conscnlimus, ct
Si

quomodo
si lioc
ciii

nos esse cimi

iin-

eam

doniinanlis ralionis jure

facla
fiiciil
,

coliibcmns.

au-

Deo,

loco ipse

cipiendus esl adversarius

:

lem consensio

plciiuin

peccaluai erit

pioriim,

jubemiir cilo recoiiciliari

nisi forle

quia

nolum Doo

in

corde nostro, eliamsi facto non innoIla

ipse ubique est, nos eiiam ciiin in hac via

illo

sumus, cum
coelum
,

tcscal homiuihus.

ergo
id

suiit isii gradiis,

quasi a

ulique sumus. Si enim ascendero

;

iii

inre-

serpenle siiggeslio
lioc
lalia

fial,

esl,
^

Inbrico et vidubili,

qnil, tu ibi es

si

dcscendi ro in inferniim
et

odes

si

est

lcmporali corporum
iiiius

molu; quia
in

ol si
,

qua
de

cipiam pennas mcasin dircctum,

liabilabo in novis

pliantasmata

versanlur
siint
;

aniina

sima^ maris
contimbit
si

etenim

illuc

manus
esse

lua deducet
,

me

et

corpore forinsecus tracla

pr;3olor

ct

si

quis occulliis

me

dextera lun {Psnl. cxxxvni

dici
sit

8-10).
,

Aut

istos (iiiiiiqnc
i[se

sonsus motiis corporis

animam

non placct impios

iiusqnam

non piiesto

cum Dco qiian(|uain Dciis; quemadmodum nou

lamelsioculoseorumlux
liic

langit, ost etiani

lcmporalis el lui)iicus; ct idco

coiilingat,

quaiilo iilabiliir occultius ul cogilationcm

dicimuscivcosessecum
circumfundal;

luce,

tanlo convenientius ser|)enti comparatur. Tria ergo

h:ioc
,

unum

reliquiim est, ut

advcrsariiim

ul dicere
in

coeperam, similia sunl

ost, ul

illi

gesiae rei
fiat

prifceptuin Dci, inlcHigamiis. Quid ciiim sicadversalur

qiiai

Genesi scripta

qnasi a serpenle
in

pcccare volentibus qiiam pra;copuim Dei,

el Scriplura divina, qiia; dala est nobis ad

id esllex ejus

suggesiio el quKdain suasio;

nali
,

appetilu aulom car;

hanc vitam,

tanqnam
in

in
,

Eva

deleciatio
:

in ralione

vero

ul sit

nobiscum

in via

cui

non oporlciconlradicere,

tanfpiam

viro

conseiisio

quibus peraclis, tan-

nenoslradal

judici; sed ci oporlet c >nsentirecilo?Non

liac viia
,

quam de
in

paradiso, hoc est, de bealissima luce jusliliai

expeliilur {Gen.
iii
,

enim qiiisquam novil ipiando de aulem consenlil Scriptura;

audit pie, deferens
inlelligit,
ei

exeat. Quis
legit
,

morlcm homo

1)

justissime
naturoe

divin:

nisi qiii

vel

omniiio. Noii cnim cogit qui suadet. Et

in

omnes
:

culmen
magis

aiicioriiaiis

iil

quod
suis

ordine suo grailibus suis

iii

piilclirai

sunt

sed de suest,

non propler hoc

sentil
;

Joderit qiiod peccalis

diligat

pcrioribus
ail

quibiis ralionalis

animus ordinalus

adversari

sed

correplionem
sanenliir,

inferiora

non est declinandum. Nec qnisquam hoc

si

siiam, et gaudeat quod morbis suis,

donec
,

facoro cogilnr; et ideo

nitur''
:

fecerit, jusla Dei lege

pu-

non parcitur
diim
illi

quod vcro

aiit

obscurum

ant absur-

noii eniin

hoc commiuit invilus, Veriimtamen

^*

sonat,

non inde concitet conlradictionnm

la-

delectalio aiite

consueiudinem
sit

vel
cui

niilla

esl,

vel

certamina, sed oret ul inlelligai; benevoleniiani

tam
'

teiiuis
lii

ut prope nulla

consenlire nia-

men

et

revcrentiam

laiiLc
iiuis

auctorilati
facil, nisi

cxhibeudam
quisquis ad

oninil)US

prope

V;ss.,

plane.
rerraganlibus, sj

esse meminerit? Scd

boc

2
'

EdiU

^:ar. el Lov., csoteris libris

m.

leslameiiium

palris

aporiendum

ct

cognoscendum

* Am.Er. el Lov.,wi novissiim. At Mss. uecuoa edilio Mar., in rwvissima ; juxia grsecum LXX, eis ta esclmla.

M^s. docein, corporalium. ^ie \iss. ct Mar. Al Ani. Er. ct Lov., simjusta defensione punitur. sic Ain. i.r. ei Mss., uuo tautuni exceplo. Al Mar. et Lv.|
>"

anle comensionem.

iUl
gnum peccalum
autcin
eliaiii in

DE SERMONE DOMINl
est,

IN

MONTF,
piiinorc

S.

y\UGUSTINI
et

12
Diligo

cum

illicita est. Ciiin

anlom quis"
cordc.
Si

Soloi enim

ab

eis (lui

vchemenler volunt etila dici

,

que consenserit, connnillil

exsiingui cupitiitas
lur, niajor

pccciiluin

in

dilectionem suam,

eum

nt

raciuni procosscrit, vidclni' satiaii ct

:

ocnlos meos, antetiam plus (inam oculos incos. QuoiJ

sed poslea cuin snggoslio ropoli;

anlem additum
ocnli corporis

est, dexter, lorlasse

ad augendaiu
:id

vin>,

acccndimr deloctalio

(in.o

taincii

adlisic

dilectionis valcl.

Quancpiam enim

vidondiun
el
si

isii

muito

niiiior esl

qnam

illa

qn; assiduis
eiiim

f;iolis in

(011-

communitcr iulcnd;mlnr,
;

ambo
ibr-

sueludinem
est
:

vorlil.

Hanc

viiioeio (liKicilliinnin
si

inlondantur, rcqualitcr possint

midaiil

ainplius tamcii
isle sil

cl

tamen etiam ipsam coiisuctiidinem,

et

se qiiis-

bomines dex(rnn) amiltere. Ut

cst

sensus:

que non deserat,

midet,
ilio

christianam mililiam nou reforsn|)eral)il

;

Quid(]uid illud

quod

il;i

diligis,
,

ul
si

prodexlro
tibi

duce alque adjniore

'

ac sic in

oculo babeas,
diinenlo est
projice abs
riim, qiiai

si
;ul

soandalizat

tc, id est

impe,

pristinani

pacem

atqne ordinem ot vir Christo, et

(I

vorain boalitudincin
tibi ul

orue

illnd

et

mulier viro snbjicilur

35. Sicut ergo
nilur,

Cor. xi, 5,

et

Eplies. v, 25).

le.

Expcdit enini

pereat inuim holibi

triJMis giadil)ns
,

ad peccalum porve,

ila diligis

ulianqiiam

mcmbra

h;ereant,

snggestione

delectalione

conseiisionc
iii

ila

quain lolnm cor|)us lunin oal

58. Sod
niililer

iii

geliennam,
niaiiu dcxlora, el sitv.a

ipsius peccati tros sunt di(Tcrenti;io, in cordo,

in consuotudinc,

facto,
in

qnoniam scquitnr de
projice

lanquaui iros mortos

una quasi

dicitur, Si dcxtera

manus
te
:

scnndalizat te,

domo, id cst cuin in corde consciilitur jam prolata quasi extra portani cum
,

libidini; altera
in

abscide
pereat

eam

et

abs

expedit

enim

tibi

ul

fuctnin pro-

unum metnbrorum
oculnm. In<iua

tuoriim,

quam tolum corpus

quid

cedit assensio

lerlia

cum
tria

vi

consuetndinis mala3
aiiiinus, quasi in se-

tuum

eal in (jeliennam; cogil. qni?rerc diligentius

tanqnam mole lerreua premitur

pulcro jam pulens. Qna;

dixerit

quffistione nihil mihi occnrril

gciicia

mortuorum Do-

congrucntius, quani dilcctissinium

esl utique

amicum;

naiii

hoc

miniim resuscitasse
noscit.
etiain

quisquis Evaiigoliuin logit, ag-

quod

membrum

recle possuinus ap])ollare,

:

El fortasse considerat quas diderentias babeat

ipsa

quod vohementer diligimus

bus divinis, qnia dexter est
quidein consiliarius, sed
iii

et liuiic consiliarium

vox

resuscitaiilis
;

ciim alibi dioit, Pnella

quia oouliis est, tanquam demonslrans iter; et in re:

surge {Mattli. ix, 25) {Luc.

VII,
l-i)
,
;

alibi

Juvenis,

tibi
,

dico

snrcje
,

nt sinisler sil dilectus

alibi

Infremuil spirilu

et flevit

et

rcbus terreuis, ad neccs-

rursus fremuit

et

post deiiido voce maijna clamavit,

sitalem corporis perlinenlibus; de quo scandalizante

Ltizare veni foras [J oan. xi, 5.5-44).

.56.

supcrfluum erat dicerc, quandoquidem nec dextro

qui hoc caei libidino-

pitulo

Quapropler, nomine moeoliantium commemorantnr, omnem carnalem

inielligi.

parceadum
scandalizans

sit.

In

rebus antem divinis cousiliarius

in

osl, si

aliquam perniciosain

b;x;resiin

sam concupiscontiam oportct

Cum

enim tam

noinine religionis alque doctrinic conalur inducere.

assidue idololairiani Scriptura fornicalionem dicat,

Paiilus aiitem aposlolus avariliam idololalriic

Ergo etdextera manus accipiatnr

niinister in divinis operibus
:

dilectiis

adjntor et
in

nominc

nam queinadmoduin

appellet {Coloss.

iii,

5,

et Epltes.

v,

5); quis dubitet

ocnlo contemplatio, sic

gitur
;

in

nianu

recte actio inlelli-

omnem
vocari
,

malani coiicupiscenliam recte fornicationem

ut sinistra

manus

intelligalur in operibus quaj

regitur,

quando anima ncglecla superiore lege qua inferiorum naturarum turpi voluptate quasi
, ,

huic vit* et corpori sunl necessaria.

CAPUT
Uxc

XIV.

59

Dictum
,

est

aulem

Qiiicum-

iDcrcedc

prostilula

corrumpitur

Et ideo quisquis

(jue dimiserit

uxorem suani

det ilU

libellum rcpudii.

carnaiem dolcct;ilioncm advcrsus rectam volunlalem

juslilia

minor

csl Pliaris;oorum, cui

,

non

est con-

suam

rebellare senlit per consuetudinem peccatoruin,

"

trarium quod Dominus dicit

Ego autem

dico vobis,
fornicationis

cujus indomilje
recolat
scril,

violentia

trabitur in

captivilatem

Quicumque
ciiusa, facit

ditniscril

uxorem suatn excepta

;

quantum potost qualem pacem peccando amiet exclamol, lnfelix ccjo Itomo, quis me Hberabit
?

eam

moecliari

et

qui solulam a viro duxeril,

moecliatur.
dii
,

Non onim
,

qui pnrcepit dari liiiollnm repu-

de corpore mortis livjus

Gratia Dei per

Ila
ciiiin

Jcsum

Cliris-

hoc pnvcepit
,

iil

nxor

diniiil.itnr
;

sod, Qui dimiul

tum {liom.
exclamat
,

VII, 24, 25).

ciim se infelicem

serit

iiiqiiit

del

illi

libeUinn rcpudii

iiaciiiidiam

lugendo imploiat consolatorls auxiiium.

,

temerariam

projicienlis

uxorcm
duris

ribolli cogitaiio

lom-

Nec
niam

par\ ns cst ad boatiludincm accessus

su;i;
:

cognilio
;

peraret. Qui ergo diniittendi inorain qu;T,'sivit, signi(icavit

infelicilatis

et ideo, /ie/!

etiam lugentes

quo-

qnantum

potuit
i|)se

bominibus
alio

se

iiolle

ipsi ccnsolabuntur.

discidinm. El ideo

Dominus
:

bco de boc

in-

CAPLT
projice

Xl!l.

57.

Deinde sequitur,
te,

et dicit

Si

terrogatus

ita

respondit

lloc Motjscs
,

propter durionirti

autem ocuius
abs
te

tiius
:

dexter scandalizal

erue

expedit
,

enim

libi ttt

pereat

eum et unum mem,

tiam vestram

fecit

{Hlaltli. xix

8).

Qnaniiimvis

durus esset

(jui

vellet diiniiierc

uxorcm, cuni cogiiarcl

brorum luorum

quam lolum corpus tuum

eat incjehen-

lihcllo ropudii dato

jam

sino poriculo

oam pnsso

ini-

nam. Hic vcro magiia opus

lus, sine dubio

cst fortitudine ad

meinbra

bere

alteri

facile placareinr.

Doniiniis ergo ad illnd

,

pr.Tcidenda. Qiiidqiiid cuim esl quod signiiicai ocul:i!c

c.->t

coiifirmaudiim ut iion facile iixor diniitlatiir

sobmi

quod vcliementer

diligilur.

causain fornicalionis exccpit

c:cieras vero uni\eisas

jiibet
;

molesiias,

si

qiia;

forte exsiiterint,
fortiter

pio (ide
et

Am.
cem.
*
lii

F.r.

el Lov., poteslatem. Mss., consentiente Mar., vu-

coiijug;ili el

]iro castitale

sustineri
,

moe-

decem

Mss., indomita.

chiim dicit etiara virum qui

eam

du.verit

qua

solulft

1249

LIBER PR1ML&.
moriendi, qu;o copiilat terrena conjugia.
41. Ilaqiie
liabel

1250

esl a viro. Ciijiis rei apostolus Paiilus lerniinum oslendil,

quia lainiliu
:

observandum

dicit,

quamdiu

vir ejus

vivit
VII,

illo

autem niorluo, dat nubendi licenliam {Rom.

nliquem bene chiislianum, qui lamen uxorem, quamvis cum ea adluic filios generel,
si

2, 5). Ilanc

enim eliam
,

ipse regiilam lonuil, et in

inlerrogem, iitruin

in illo

rcgno habere

vclit

uxorem

ea non suum consiliuin

situt in nonuiillis monitis,

niemor

iitiqiie

promissoriim Dci el

V\{.v
,

illius,

ubi

sed projcepliini Domini jubenlis oslendil,

cum
ecjo,
si

ail

corruplibile
lioc induet

hoc induet incorriiptionom

(I Cor. xv,

cl inortale
;

Eis autein qui suni in conjucjlo prwcipio, non

seU

immorlalilaiem
aliqiio

53, 54)
ciiin

jain

Dominus, mulierem a viro non discedere

serii,

quod

disccs:

niagno vel certe

amore suspensiis,

exse-

manere innuplam, aul

viro suo reconciliari

el vir

craiione respondebil, se vehenienler id nolle. Rursiis

uxorem nun
forma
lietiir
,

dimillat (1 Cor. vii, 10,

diniiserit

M). Crcdo,
,

simiii

ut

si

non ducat

aiiani

aut reconci-

inlerrogem, ulruni uxorein suam posl resurrcclionem accepia aiigelica immulalioiie ' quao sanclis prosi

uxori.

Fieri

eiiim
,

polesl ut dimitlat

uxorem
esse

mitlilur,
id velle

secum

ibi

vivcre

vclit

tam vehemcnler se
Sic

causa fornicalionis
voluil.

quam Doniinus exceptam

illi

quam

illiid

nolle respoiidebil,
iii

invenitur

Jamvero
rece^sit,

si

nec

nubere conceditur vivo viro

bonus christianus diligere

Doi
,

iiiia

feinina crealiiram
;

quo

neque buic alleram dticere viva uxore

illicita

quam

reformari et renovari desideral

odissc

quani dimisit; mullo niinus fas esl

buslibel

cum

qui-

aulem conjunclionem copulationemque corruptihilem

alquc niorlalem
est
,
:

stupra commillere.

Beatiora sane conjugia

procrealis, sive etiam

hoc cst

diligere in ea

qnod homo

judicanda sunt,
isla terrena

qu

sive

filiis
,

odisse quod uxor est. Ila etiam diligil inimicum,

,

prole contempla

conlinentiam intcr sc
:

noii in qiiaiilum inimicus esl

sed

in

quanlum homo
,

pari consensu servare potuerint

illud prscepiuiii
fil
,

quia neque
diniilti

coiitra

est

ut hoc

ei velit

provenire quod

sibi

id esl, ut

ad

quo Dominus

conjugem

regnuin cadorum correctus reiiovalusqiie perveniat.

IIoc et de palrc et

vetat; non eniin dimitlit, qui

cum
ul

ea non carnaliter,

de inalre

el ca;teris vinculis

san-

sed spiritualiter

vivit

et illud servatur,
est

quod per Apo-

guinis intelligeiidum csl, ut in eis oderimus

iius

quod geest (a),

stolum dicitur, Reliqnum

qui liabenl uxores,

humaniim nascendo

et

moriendo sortitum
sed

quasi non habentes sint (Ibid. 29).

diligamus autem quod nobiscum potest ad

solet sollicitare ani-

illa

CAPUT XV. 40.

regna
uni
illi

lllud

magis

perduci

iibi

nemo

dicit,
:

Paler meiis

omnes

niumparvulorum.qui
Sli

laiiien

seciindum piaeceplaChrialio loco ipse

Deo

Paler nostcr

nec, Maler mea

:

sed omiies

jam viveregesliunt, quod

,

Dominus
et

Jeriisalein,

Mater noslra

nec Fratcr ineus; sed omnes

:

dicit

Quisquis venil ad nie,

,

el
,

non

odil

palrem suum,
,

de omiiibus, Fraler nostcr

simiil iiobis
erit, qiii
iiis
iii

conjugium vero cum

,

illo

matrem
super
et

et

uxorem

et filios
,

el fratres

el

sorores, in-

unum

redaclis

quasi unius conjiigis

sa;culi sui sanguiiit

animam suam

non
eiiiin

potest

meus

esse discipulus

nos de prostituiione hujus

{Luc. XIV, 26). Videri

iBtelligenlibus,

poiest coiitrarium niinus

cfTiisione liberavit.

Necesse est ergo

,

oderit ea

quod hicvetatdimilli uxorein,excepta

alibi

(Iiicc

transeuiit discipulus Chrisli

,

in iis

quos sccum
;

causa foinicationis,
esse posse
si

vero discipuliim

quemquam

qui non oderit

,

suum negat uxorem. Quod

,

ad ea veiiire desidcrat
taiilo

qux' semper manebiint

et

magis hscc

in eis oderit, qu;into

magis eos

diligit.

propler concubitum diceret non etiani palrein et mairem el fralres in eadem conditione poneret. Sed quain verum est quod regnum ccelorurn vim patitur, el
,

42.

Potest igitur chrislianus

;

cum conjuge concor-

diler vivere
pleiis,

carnalem cum ea supquod sccundum veniain, non secuiidum impesive indigentiam

qui vim faciunt, diripiunt illud {Matlli. xi, 12)

Quaiila

liuin

dicit

Aposlolus; sive filiorum propagationem,

laiidabile
;

enim

vi
,

opus est
el

ut lionio diligai inimicos, ct odcrit

,

qiiod

jam nonnullo gradu poest essc

sive

palrem

matrein

et uxoreni

ei lilios

el Iratres

frateruam societalem, sine ulla corporum coinmixtiono, habens

Utrumque

eniiii

jubel, qui ad regiiuin cceiorum voc^it.

sinl conlraria inter se, ipso
;

uxorem lanquam non hahens, quod

in

est in

Et quomodo ba;c non

ostendere facile est
cile
:

duce
difli-

conjugio Chrisiianorum exccllentissimum atque subliine

:

sed ea intellecta implcrc

ul
^

tamen oderit
,

ea

nomen

teinporalis necesbeatitudinis.

qiianquam

et lioc eodeiii

ipso adjuvante facilli(|uo discipulos suos,

esl,

silatis

et

diligat

spem

sempileriia!
ul

niuni.

Regniim enim icternum

Odimus enim
lam Pro
est,

sine dubio,

quod certe

aliquando non

quos etiam fiatres appcllat, vocare dignalus

lialiel

non

siioptanius, sicut islain ipsain proesenlis sseculi vi,

iiiijusmodi necessiludines teinporales. iYoeniin

,

quam temporalem
,

si

non odissemus

non desidictum

est

Judaius, neque Grwcus

,

neque masculus
;

neque fein

dcrarenius futuram

qxix.

non

est

tempori obnoxia.

mina

neque servus, neque

iii
,

liber
,

sed omnia
iii
,

ct

omni-

liac eiiim vila posita esl aiiima,

de qua

ibi

bus Cltristus {Calat.

28

c/

Coloss.

11).

Et ipse

Qui non oderit imuper

Dominus

dicit

In resurrectione enim neque nubent,

;

esse

meus discipulus (Lnc.

animam suam, non potesl xiv, 6). Huic namque vitic

et
,

neque uxores ducenl

{Mallli. xxii, 30).

sed erunl sicul Angeli Dei in

illius

coelis

cibus est necessarius iste corruptibilis

de quo ipse

Oportet crgo ut quisquis

regni

vitam jam

hic meditari volueril, oderit

non ipsos ho,

mines

sed islas necessitudines temporales

quibus
et

ista (juae transitura est vita fulcitur,

quae nascendo

rooriendo peragitur

quod qui

noii odit,

nondum amat

1 Sic Mss. et editi, prseter Mar. et Lov.,qui babent, immorlalitate. 2 In omuibus Mss., Hon secundum debitum. 3 Am. Er. el l.ov., oderil inea omncs temporales mcessitanecessitatis. sic les. At Mss., oderit in ea nomen temporalis eliam Mar. ubi [.ro necessitutis, legeaduni videlur, necessi-

tudiiiis.

illam viiam ubi nulla erit condilio

nascendi atque

(u)

Relract., cap. 19, n. 5;

\m
i)omiims
VI,
"21'))'!

DE SERMONE DOMINl
dicit,

IN

MONTE,
ut

S.

AUGUSTINI
tideles sint?

12^2 Sed quid

el el

Nonne animn plus

vila cui

esl

<iuam esca {Mallli.

e.sca.

non ambo

eis dlcit? Si quis

id esi, lix'c

necessaria csl
jtonal

El

fraler liabet

uxorcm

infidelem,
:

hwc
si

consentit habilare
vi-

quod
i)i)lii>

dicit, ul aiiiniain siiam

pro ovibiis suis

(Juun. X, ib); lianc utique vilam dicil,

iiKiriliirimi

cum

sc pro

cum rum

illo,

non dimiltal illam

,

qua mulier habet

,

in(idelem

el

liic

consenlil habitare cuni illa

non

esss proiiunlial.
liic

CAPUT
Dominus

XVl.

45. Exorilur

dimitlal virum. Si crgo noii pnccipit ex

altera qua>stio,

Domini pcr-

cum

sona, scd cx

siia

persona nioiicl

ita

cst lioc

bonum,
:

causa furnicalionis perntitlat dimitti uxureni,

:

utsi qiiis aliler feceiit, iion

sil pr;ecci)li lr;iiisgrcssor

qiialciius lioc loco intelligenda sit fornicatio

qiioui-qiie inlelligunt oiinies, id cst, ut

ulrum

sicut de virginibus paulo post dicit,

niiiii

pricccpluin Doila

eam

fornicalio-

sc noii babere, consilium auteiii dare; alque

nem

cred:mius dictam

i\ux.

iii

slupris commillitur; an

laudat virgiiiilatem, ul arripiat

laiiicn ul
si

cam

qui voluerit, non

qiicmadmodum
nent

Scriplurie sulent foriiicationem voca-

iion fcccrit

cuiitia

pr;cceplum fccis-e

re, sicut supra dicluin est,

,

omnein

iliicilam corruptio,

judicetur. Aliiid eniin est quod jubclur, aliud

quod

sicul est idololalria vel avarilia

el

ex eo jam

nioneliir, aliud qiiod igiiosciliir. Jiibctur nuilier a viro

noii discedcre
;

oiiiiiis tiaiifigres-iio logis

liaiii

proptcr

illicil.im

conciipiscen-

(|uod

si

disccsseiil,
:

manere ininiplam
licel facere.

((i).Sed coiisul;inuis Aposioliini, iicaliqiiid lcnicic

:

aul viro

siio rcconciliari

alilcr

orgo iion

dicamiis

llis qni sunl

,

iii

conjugio, inqijit, proicipio,

viro

Monclur

aulciii

vir lidelis, si Irabcl

uxortm

inlideleiii
:

non ego, scd Doininus

(juod
si

vxorcm a

non discedere;

conseiitientem seciim babitare, noii eain dimitlere

licel
iiiiiii,

discesseiit, rnanere innupiuin, uut viro suo re-

crgo ct dimilterc

ipiia

iioii

esl prx^cepluin
:

Do-

conciliari. Polcsl Cjiiiu fieii ul discedat ea cau.sa ipia

ne

diiiiitl;il,
iiuii

sod consilium Aposluli sed

si

sicul ina-

Dominus
viro

permiltil.

Aul

si

fcmin;\; licet \iniiii dimit,

nctur viigu

iiubcrc;
,

iinpserit,

consilium

lere cliam pricler causam fornicationis

;

ct

non

licet

quidcm

noii

lcncbil

sed cunlia

|.'iu'ccpliim

non

fa-

quid rcapondebinius de

lioc

quod

dixit poslerius,

ciel. Ignoscitur

cuni

dicitiir,

Hoc aulem

dico secunduni
,

Etvir uxoreni ne dimittat? Quaie non addidil, excepla

CHUsa
fornicalionis
,

venianif non

secundum iniperium. Quaproptcr

si licet

quod Domiiiiis permittit;

vult
iiilelligi
,

iiisi

ul dimillatiir conjux iididclis, iiuamvis niclius

sil

non

quia siniiiem foriiiam

ul
,

si

dimisorit

dimillcre, et lanion
['omiiii ut diniitialiir

iiuii

lictt

secundiim pra^ceplum
c;iusa fornicalionis,

(quod causa fornicationis permiltilur)

uxore. aul recoiiciliclur uxori
ciliaretur vir
illi

maneal sino

conjux

nisi

niuliori

Non eiiini inale rcconquam cuni lapidare iicino

?
:

fornicatio est eti;im ipsa iididtlitas.

4.i).

Quid eniin

lu

dicis

Aposlole? Cerle ut vir

fl-

ausiis essel, dixit ci Doiniiius

Vade
el

el

vide deinceps

delis
leiii

consentienlem secum babitare mulierem infide-

ne

pecces

Id.

viii
,

11).

Quia

qui dicit,

Non

licet

non

diinillat.
iie

Ua, inquil.

Cum

ergo boc et Domi-

diiwittere

linere

uxorem uxorem si
,

nisi

causa fornicationis; cogil re-

nus pr;ccipiat,
nicalioiiis
,

dimitlal vir uxorem, nisi causaforliic

caiisa Ibrnicalionis

non

fueril; si
:

quare

dicis, Ecjo dico,

non Dominus?
inlideles
,

sulem
viro;
viri

fuerit,

non

cogit dimiilere, sed permittit

sicut

Qiiia scilicel
(|u;clibel
lciii

idololalria

quam sequuntur
uxorem

et

dicilur,
si

Non
anle

liceat inulieri

mihere

alteri

iiisi
:

niortuo
si

nuxia supcrslitio, lornicalio est. Dominus audimilti

:

viri morlciii iiupserit,

rea esl
;

post

pcrniisit causa lurnicalioiiis

sed

morlem non

niipserii,

non est rea

non enim

quia peiniisit, iion jussil, dedit locuni Apostolo

nciidi,
lein,
esi esl

mo-

jussa cst nubere, sed permissa. 3i ergo par forma cst

in isto jure conjiigii inler viruni ot iniiliciem
.

ut

qiii

volucrit

non dimiLlat uxorem infidefidelis.

iisque

quo

sic forlassc possit fieri

inijuil, vir in/idelis in

Sanctificatus

adeo

iit

non tantum de feniina, ideni Aposlolus

,

dixcrit,
;

enim,

uxore

'; el sanctificata

Mulier non habel potestulem sui corporis

scd vir

sed

mulicr infiddis in fratre. Credo,

jam

proveiierat ut

etiam de

iilo

non lacuerit dicens, Simililer

;

et vir sui

nomiulho

fcinin;c pcr viros fideles, et viri

per uxores

corporis polestatem non liabel, sed mulier

iis

si

crgo simi-

[idoles in fidem vcnireiit; et

miii;!,

^uamvis non dicens noAlioquin

forma

esl,

iioii

oporlct

inlelligi iicere inulieri viruni

excnipiis tainen boilaliis osl, ad conlirmanduin

dimiltcre, nisi causa fornicationis, sicut et viro,

coiisiliiiin

siium. Deiiide seqiiitur

filii

vestri

44. Consideraiidiim est ilaque quatenus fornicatio-

iminundi essenl; nunc autein sancli sunl (I Cor. vii).

J;ini cniiii

nem
autem

iiilelligere

dcbeamiis

ei

consulendus
et dicit

ul coe-

erant parviili cliristiani,

sive

qui sive aiictore

peramus, Apostolns. Sei|uitur onim

ego dico,
;

C.'<ms
esl

uno cx parentibus,
licati
(

ulroqiie coiisenliunte saiicii-

non Dominus. Hic

|)rinio

vidcndum

erant

quod

iion lieret, nisi

iioii

uno crcdcnledisso-

(jiiibus c(P/ens

dicebal enim superius ex Doinini periiunc voro ex sua periis

iarelur conjugium, et

tolerarclur infidelilas con-

sona

iis

qui siint in conjugio,

:

jugis u.sqiicad o|iportunitatoin creJondi. lloc est crgo

5ona c;cteris dicit

ci iijugio

ergo lurlasso

qui non sunl in

:

consilium ejus, cui crcdo

eroguveris, rediens

dicluiii esse,
libi

Si quid super-

:sed non lioc scquitur. Ita eiiim subjungit

liabet
illo,

reddam

{Luc. x, 35).

Si quis fruler
liabitarc
iis

uxorem

infideleni, et hoic conscnlic

4G. Purro

si infidclilas

fornicatio csl, et idololatria

cum

non
in

diinittal

iUam. Ergo eliam iiunc

iiilideliias, el avuritia idololalria, iion esl

dubitandura

dicit qiii
:

sunt
nisi

conjugio. Quid sibi crgo vult qiicd

ct avaritiam fornicalioneia esse.

Quiseigo jam quain-

ail, cwleris

quia superius eis loquel)a'.ur, qui s!c

' tidiii, in uxore (ideli : et paulo post, in fratre fideli. At Mss. ;n ulroque Ijco careiit voce, jideli : quaj ab AjjostoB gisco toxlu aliest nec iu latioo erat, ioste Augustino,
;

copulati erant, ul pariter in tide Christi esseiit; cwteris

vero iiunc dicit

1

id est eis qui sic copulat'

sunt

u^

{b)

Retract. cao. 19, n. 6.

Ira, caj).

'i^l

1253
libet illicitani

LIBER PRIMUS.
concupiscentiam potesl recie a fornica-

1254
nun
in

bel potestatfm sut corporis, sed vir; simililer et vir

tionis gt-nere separare, si avarilia fornicatio est?

Ex

habet poleslatem sui corporis, scd mulier

pussil

quo

inlolligimr,

quod proplcr

illicilas

concupi^cciilias,

tantum valere

ut peiiniitcnle uxore, qiuc maiitalis

noii lanlun) quie in slupris cuni alicnis virisaul lcnii-

corporis puloslateni Iiabet, |0ssil vir cuni allora, qu;c

nis comniillunlur, sctl onnrnio (lui^libcl,

qua-aniinam

nec aliena uxor

sod noii
iia esl

sil,

ncc a viro disjuiicla, concuinbcrc

linc

corpore malc ulcnleni a lcge

ci iiborrarc f.iciunl, el

existimandiim, ic

etiam feniina,

pcrniciose lurpilerquc corrumpi, possit sinc criniino

ct vir

viro pcrmiilcnle, facere posse vidcatur, quod omniiim

sensiis cxcliidii.

uxoreni climillcre, el uxor virum

facit

quia exce-

piani

Doniinus causam furnicationis

quani lor-

50. ubi

Qnanquam

iioniiiiIi;ie

caus;c possint existore,

liuc fa-

nicalionem, sicut supra consideratur.i csl, geucralcui

el

cl iixur, inarili

cunsensu, pro ipsomarilo

:

univer^alem inlclligcre coginiur.

47.

core debere vidcaliir

;

sicul AntiocIii;u

factum esse

Cum autcm

ait,

cxceptu causa fvrnictiliotus

viri,

iion

perbibolnr anie (piinqiiagiula lorine aiinos, Coiistantii

dixit cujus

ipsorum,

an lcminx'. INun cnim tan,

loinporibiis ().

Nain Acyndiuiis

tiinc

pra'f(>cliis,

lum lornicanlem uxurem dimitlerc conceditur

(luisijuis

sed

qni cliam

cuiisiil fuii, ciiin

quenuhnn

libra- aiiri

debi-

cam quuquc uxorcni

,

dimiuil, a (jua ipse codiuiiltit.

torem

lisci

exigeret,nescio uiido cummoiiis, quod |deislis

gitur fornicari

causa fornicatioiiis uliipic

rniiiqiie

in

polesialibus pcrieulosum est, (|nibus

Velut

si

ali(iuem cogat nxorsacrillcare idolis, (pn la-

qiiodlibet licet, aut poliiis piitatiir licoic, coiiiniinaliis

lem

diniittit,

causa furnicatiunis dimitlit,

:

noii
;

lanlum
,

ost jiiraiis et V(dieineiitor anirnians, (luod

si

ceilo die

illius,

sed et ^me
Mliil

illius

quia iurni(atur

siia;

ne

qiiom constitucrat, menioraliim anriiin nun exsolverot, occideretur. Itaque

furnicetur.

autem iniquins,
si

quam

lornicalionis

cum

ille

teiicrelur imniani cu-

causa diniitterc uxorcni,

cari. Occiirrit enini illud,

cl ipse convincilur forni-

studia,

ncc se posset debilo

illo cxiK^dire,

dies

meIia-

In qno enim altemm judicas,

aijis (ina;

lucndus imminerc

ct propini;iiare capil.
niilliiis

Ei forle

temelipstwi condemnas
{

eadem enim

judicas

bcbal uxurcin inilclierrim;im, sed

subvenirel viro
:

pecuiiia! (|ua

Hom.

11,

).

Quaprupter,

quisquis

fornicalionis
foriii-

ciijus

mulioiis pulcbritudinc

cum

causa vult abjicere uxorcni, prior dcbct c.ssea

catione purgatus
xeriiM.
:

quidain dives esset accensiis, ol cugnovisscl marilinn

ejus in
iilo

quod

simililer etiani

de fcniina di-

discrimine consliiutnni,
iiiia

niisil

ad cam polli-

licens pio

nucte

si

ei

miscoii vollct, se auri

48.
xerit,

Quod autem
vioecltatur
illc qiii
;

dicil,

Quisquis solulam a viro dn-

bram

dalurnni. Tiim

illa

qna!scsciret noii liabere sui

iicrtulit

quu;ri potc.^l ulruni (jUuinodo

illa
,

moj-

corporis poiestalcm, sod virum suuni,

ad euna

cbalur

ducit, sic et
innuiita

(luam ducit. Jubelur

:

diccns paratnm se csse pro niarilo

id faceic, si

tamen

enim
sed
si

et

illa

manore

aut viro rccunciliari

ipse conjngalis corporis dominus, cui tota

illa c:isl!tas

discesserit, inqtiil, a viro. Miillum

aulcm

inler-

dcbcretur
ficri.

l;inqu iin
ille

de re

siia

pro

vila

sua vcllct id

esl utruni dimillal, an dimillalur. Si eiiim ipsa viiuin

Egit

gratias, ct ut id ficrct imperavit, nullo

dimiserit

ct alieri niipserit; videtur ciipiditate nui-

niodo judicans adullerinum essc cuncubitiim, qiiod et

libido niiila el

landi conjngii virum prioreni rcliquisse, qna; sine du-

magna

mariti cbarilas sc jiibcnle el vo-

bio adullerina cogitatio esl. Si aulem

viro, ciini

dimillaiur a

lcnlc flagitarel. Vcnit

mnlicrad villam
:

illius divitis,

quo csse cupiebat;

nioeclialur

quidem qui
ulrum

fecil qiiud voliiit iinpiidiciis

sed
,

illa

corpus iiunnisi
,

eam

duxerii, secuiiduin Ouniiiii sentcntiam, sed

m.Trilu dcdit
cupieiiti.

non concumbere
:

ut solet

sed vivere

et ipsa tali (rimine teneatur, inccrluin cst.

Quamvis
nioe-

Accepit auriim

sed

ille

qui dedit,

fraude

multo miiius inveniri possit (|uonu)do cum

licr pari

vir ct niu-

sublraxit (luod deilerat, et su])posuit similo ligiwiientiini

consensu

sibi niisceaiitur

uiius
,

eurum
quia
si

cum

tcrra. Qiiod ubi

mulior jani domi su;c posita

niariti cbaiitate
:

dius

sit, et

non

sit

alter.

Iluc accedil

nioe-

iuvouil, prosiluit in

publicum eadem
,

chalur

ille

ducendo eam qua; solula

quod
niliiloininus

est a vir, (luan-

clamatiira quod fccorat

torpellat pr;('feclum
,

qua lacore coacta est

,

in-

quam non
moecbari
,

dimiseiil, scd dimissa sit, ipsa

eum
Ex

facit

falctiir oiiinia

(|iiain

fraudem

Dominus

vetat.

qiio

passa cs-et o-tcndit.

Tum

vero pncfi ctus primo se

coUiyilur, sive dimissa

illaui

fnerit, sive dimiscrit,

oporlere

icum, qiiod

suis minis ad id

vcntum

esset, prununtial,

niancre innnptam, aul viro reconciliari.

si

l:in(iii;mi in aliiim

scntonliam

diceiis,
;

dc Aoyiidini bo-

49. Rursura qua-ritur utrum

uxoiis pcrmissu,

nis ;uiri libiam lisco

doiiiinain in

inferendam

illam vero
:iiiio

mulierem

sive slerilis, sive qn:e concubiliiin pati noii vult, ad-

oam

terrani,niide pro

lcrram accedisiiiito
;

hibuerit sibi alleram vir

non alienam,

neiiiic a

viro

pisset, indiici. Nibil liinc in aliqu;im

jicoat
(

partcm

sejunctam,
in hisloria

po.ssit

esse sine crimine fornicalioiiis? Et

uique ;cstimare qiiod velit

noii enini

de divinis
t;inieii

quidem Yeleris Teslamenti invcnitur exemtractanda

aiicloritatibus deproinpta

bistoria

cst

sod

plum
illum

sed niinc pni-cepia m.ijora sunt, in qu; per

:

narraiu faclo

non

ila

respuit buc

scnsiis biimaiius,

cradum generalio bumaiia pervenit

(100"

quod

in

illa

miiliere viio jubentc

conimissum

csl

illa siiiit

ad dislingueiidas a^lales dispensationis divi,

queinadmodum
ponerctur
niliil
,

antea,

cum

siiie ullo

oxemplo res ipsa

na; providontiae

liiimano geiieri

ordiiiatissiine
'.

borruimus. Sed

in

boc Evangolii capitulo

quani laiilum

subvenit; non autein ad vivendi regulas usurpandas

forlius

considerandum

esl,

malum

Scd lameii utrum quod

*

ait

Aposlolus, Mulier non

lia(fl) circiter Christi an. 393.

annum 54o

quippe hoc scribebat sub

In Corbeiensi codice

ad mendi regulam nsurpanda.

1255

DE SFRMOINb: DOMINl
una causa solulioniscxcepla
sit
:

IN

MONTE,
tu
eiiiiii

S.

AUGUSTINI
facis, qui

1256
benc
uloris jurationc,

esse fornicalionis, ut ciini tanlo vinculo sibi conjngia

constriiiuanUir, b.TC

non maluin

qua! ctsi iion bona,

lamen necessaria
suades
:

cst ut alteri perest, illius

qnu! sit aiilLMn foriiicalio, jani tractaluni csl.

suadcas qiiod

uliliter

scd a malo

cuqui

CAPllT XVII. 51. Itenm

dicluinest tinllquis,

\uq\\\l

imdislis qida

jus iiilirmiiale jurarc cog<'ris.

Sed ncino

novil

iiisi

Non

pejerabis, reddes autein Doinino

,

expertus csl,

(luaiii sil

diriicile ct

consueiudiiiein ju-

jusjurundum tmun. Eyo autein dico vobis

omnino, nequc per cxluni
per lerrain
,
,

non jurare
;

randi cxsiinguere, el niuiquain lemere faccre quod

quia llironus Dei esl

esl

neque

nonnunquam

facere necossitas cogit.

quia scabellum
,

pednni ejus
maijni rcqis

;
;

neque per
neqite per

52. Qiia-ri autein polesl, cuin dicereliir,

dico vobis non jurare onuiino
,

Eyo autem
usque ad

Jcrosolymain

quia

civiliis est

ciir
,

additiim sit, neque

,

caput luum juraveris, quia non poies facere capillum

per ccelum, quia

id qiiod

tlironiis

Dei

csl

ct caitera

unum album
est;

aul nigrum. Sil aulem sermo

:

vester,
,

Est,
est.

dictum

esl,

neque per caput tuum. Crcdo pro-

Non, non

quod autem amptius

csl
:

malo

pterea
raiido,

quia non pulabant Juda;i se leneri jurejusi

juslilia Pharis:coruin esl,

non pejcrarc
pcrliiiet
iioii

liaiic

coniir-

niat qui velal juraie,

quod

ad jusliliain regni
polest
iioii

lieddes aulem
tabaiit

coelorum. Sicut

ciiiin

falsuin loqui

([ui iion

ista jurassent et quoniam audierant, Domino jusjurandum tuum ; non sc puDomino debcre jusjuraiuiuin, si percoeluin aut
:

pcr

loquilur, sic pejerare non polcsl

(ini

jiiral.
,

Sed
dili-

lcrrain, ant

er Jcrosolyinam, aut pcr caput suuni juvilio pra-cipieniis est.

,

tanicii quoiiiainjural qui adliibel leslein Deuin

rarenl

quod non

gciiler considerandiiin

esl liuc caiiiiuluni,

iie

conlra
qiii

iiilelligentibus,

factum

Itaque

sed illis male Dominus docct

pru;cepluin Doinini Aposloius fecisse vidralur,

sa'pc hoc niodo juravii
vubis, ecce
el iteruni,
est
,

nihil esse

tam

vile in crcaluris Dei, ui

per

lioc qiiis-

cuin dicil

Qua

(uitem scribo
J
,

coram Deo, quia non mentior [Galat.

20)

que pcjeranduin arbitietur; quando a summis iisquc ad ima divina providenlia creala rcgantur, incipiensa
liiroiio

Dcus

et

Paler Domini nostri Jesu

scit

Cliristi, qui
(11

Oei usqiic ad capillum album aut iiigrum.

iiiquit,

Necuin

bcnedictus in swcula,

quia non mentior

Cor.

que per cwliim,

lerram
,

quia tlironus Dei

est
:

nequeper
,

XI, 51).

Tale esl eliain

illud, Testis

cnim

tnihi

estDeus,
,

quia scabeUum
aiit

pedum
,

ejus est

id esl

cui servio in spiritu

meo

in

Evangelio Filii ejus

quo-

juras per cocluin

lerram

non
;

lc arbitrcris qiiia

non

tnodo sine intermissione meinoriam vestri facio semper in

oralionibus meis

dcbere Doniino jiisjuranduni tuum

per euin ju-

{Rom.

i,

9, 10). Nisi forte

,

quis dicat

rare convinccris cujiis coclam throniis est, el cujus

tunc habeiidam esse juralionem

citur per
dixit,

cuin per aliquid di,

scabellum terra
vitas esl

est.

Neque pcr Jerosohjmam, quiu

:

ci;

quod juralur

ut

non juraverit
est

quia non

magni

regis

melius

quam

si

dieeret,

inea

per

Deum
:

sed dixil, Tesiis

Deus. Ridiculum
aiil niiil-

cuin tamen hoc dixisse inlelligalur. Et quia ipse uliqiie

esl

hoc putare
',

lameii pioptcr conleiiliosos

Dominusest, Doinino jtisjurandum debel, qui per

jiiral.

lum lardos
etiam
lioc

ne aliquid

iiilcresse (juis putcl,

,

sciat

Jerosolymam
Qiiid
bilrari,

Neque per capul luum

juraveris.

modo

jurasse Aposlolum dicenlem

(1 '-ur.

Qavti-

enim poterat quisque magis ad se pcriinere ar-

die morior, per vestram glorium

w,

51).

Quod

quam caput suum? Sed quomodo

iiiiius capilii albi

iiostrum esl,
aui nigri

ne quis exislimel
"Veslra gloria

i!;>

diclnm

laiiquain si diccreliir,
;

ubi poteslatcm lacicndi

non

me

facit quotidie niori

sicut
,

dicitiir,

iiabeniiis? Eigo Deo debel jusjiirandum incflabiliter

Per

illiiis

magisieriiiin docuis facuis csl

id cst, illius
:

lcuenti omiiia, et ubique pra-senli, quisquis etiam per

niagisterio faclum est ut

perfccte docerelur

graxa

capnl

suum

jurarc voluerit

et hic ctiam cajtera in-

exeniplaria dijudicanl, in qiiibus scripliim csl, N>iT<v

)ia.Jyr,Gi-;

lelli;4iiiilur, qiiae

omnia

iitiqiic dici

non poleraiit;

sic-

u//sTf(/.v

quod

iKinnisi a jurantc dicilur.

!la
iie

ut

illiid

coniineinoravimiis dictuin abAposlolo, Quo-

ergo

iiitclligilur

prsecepisse

Dominnin ne jurclur,
,

tidie

morior, per vestram gloriam. Qiiam jurationem ut

se

quisqiiam sicut bonuin appelal jusjuraoduin

el as^i-

noiiiino
in

debere ostenderet, addidit

quam habeo
non opor,

duitate juraiidi ad perjurium per consuetudineni delabatur. Quapropter qui inlelligit

in necessariisjurationciu h
:.
,

Clmsto Jesu.
55. Verurnlamen propter carnales dico
,

iion in bonis

sed

endam, rcfrenet
,

se quan-

tet opinari

quod dictuin

est coelum

thronus Dci

ct

tum

polest

ut

non ea utatur

iiisi

nccessilatc, cuin
,

tcrra scabellum

pedum

ejus, quod sic habeal

Deus
se-

videt pigros esse homines ad credendiim

qiiod cis
'.

collocata menibra in coelo et in lerra, ut nos

cum

ulile est crcdert, nisi juraiione firmentur

Ad hoc

dcmus
in lioc

sed

illa

sedes judicium significat

el qiioniam

ilaque pertinet quod sic dicitiir

iter, Esl, est
;

Sit

autem sermo veest, ct

univcrso niundi corpore maximani specieni

,

Non, non
scias

hoc bonum
est,

appeten,

coelum habeat

et tcrra

minimam

tanquam praesenininimam
sedere in
aiitcm
,

dum. Quod aulem amplius

jurare cogeris
,

a maloest; id e.a

si

tior sit cxcellcnti piilchritudini vis divina,

de necessitato venire
:

in(irinitaiis

vero

ordinet in

extrcmis atquc

in infimis

eorum quibus

aliquid snades

qua' iiifirmilas utique

liberari

coelo dicitur terranique calcare.

Sjiiriiualilcr
;

malum

est,

undc nos quolidie

deprecanmr,

sanctas aniinas coeli noiiieii signilicat

catriccs
:

ei terr.c

pecipse

cum
([ue

dicimus, Libera nos a malo {Mutlh. vi, 15). l(a-

et

quoniam

spiritualis oinnia judicat

non

dixit,

Quod auiem amplius

est,

malum
multum

cst
tar-

autem

nemine judicatur (ICor. n,

:

15), convenienter

dicitur sedes Dei

' in undecim Mss., propter calutimioios aut diores. ' lu tribus Mss., ftrmetur.

peccatorvero cui dictuinest, Terra

{Gen. ni
,
,

es

el in

terram

ibis

19)

quia pcr jusliliain

meritis digna tribuentem

in infimis ordinatur, et qui

1237
in lege

LIBER PRIMUS.
manere
noluit, sub lege punitur
*,

1288
:

congruen-

adversus tnalum

sed

si

quis te percusseril in dexleiam

illi

ler accipilur scabeilum peduni ejus.

maxUlam tuam
ut islam

prwbe

et

alleram

et

qin voluerit

CAPIT

XVllI.

54.
,

Sed jam

quoque

tecumjudicio contendere
illi

et

twiicam tuam
te

tollei'e,

remitte

concludanius

summam
(idelis

quid laboriosius et operosius

,

el

vestimenlum
illo

el

qui

angariaverit mille passus,

petenti le da, et qtn vo-

dici aut cogiiari potest

ubi
,

omnes nervos

industrinc

vade cum
luerit

alia duo.

Omni

suaj

animus

exerccat
?

quam

in viliosa

consue-

te

mutuari, ne aversatus fueris.

est

Pharisicorum

tudine

superanda
,

proecidat

menibra iinpedientia
:

justilia

minor

non excedere

in

vindicta modiim,
:

regnum coelorum

nec dolore frangalur

tolercl in

ne phis rependat quisque

hic gradus esl.

quam

accepit

et

molestissima, conjugali fide omnia, quaj quamvis sinl crimen lamen illicilse corruptionis, idest, fornicalionis

Nemo enim

facile invenilur

magnus qui pugno

non habent
,

vcUiti

si

uxorem quisguc habeat,

corpore
,
,

pugnum reddere uno a convicianle verbo audito, nnum et qiiod lantumdeni valeal rcferre
accepto
velil; et

sive slerilem

sive defoi
,

mem

sive debilera

conlenlus

sit

sed sive ira pcrturijatus immoderalius

niembris
si

vel ca-cam

vel

surdam

vei

clandam

vel

vindicat; sive quia jusluin putat, euin qui Ixsit prior

quid aliud,

sivemorbis

el doloribuslanguoribusqiie

gravius

!a;di

quain laesus est qui non licserat. Talem

ex parte refrenavil lex, in qua scri,

confeclam, et quidquid excopia foniicationc cogilari siispotest vehenienler liorribile, pro fide et socielaie
tineat;

animum magna
ptum
dicta
fecla

est,

Oculum pro ocuto

et

dentcm pro denle

neque soluni

lalcin

non

abjiciat

sed etiam

si

quibus nominibus

sigiiificalur niodiis, ul
!ia'C cst

injnriam vin:

non babeat,
pulchram,

non ducat eam quoe solula

est a viro,
si

non transcat. El

pacis iiuhoaiio
iiolle

per-

sanain, divitem, feciindain.

Qusd

facere

autcm pax

esl,

lalem peniius

vindiciam.

non que

licel,

mulio miims

sibi licere arbitielur

:

ad ui!um

57.

Intcr illud ergo primuin

quod pmeler legein

aiium

illicitiim

coiicubilum accedere
ul ab

fornicalioncni-

sic

fiigint,

omni
,

tiirpi

corriiptione sese

exlraliat.

Verum

loqualur

neque

id jiiralionibus crc:

bris, sed

inoium probitale commendct rebellantes adversum se omnium malarum consuetudinum innumerabiles turbas, dcquibus ul omnes iiilelligerentur,
pauc;c commemoralac

sunt

confugicns

ad

arcem

malum pro minore malo reddalur, cl hoc quod Dominus perficiendis discipulis dixit, ne pro medium quemdam !ornalo ullum malum reddaliir cum lenct ul lantum reddalur quanlum acccplum est, per quod a summa discordia ad summain concordiam pro temporum distributioiie transilus faclus est. Quisqiiisergo malum inferl prior stndio la;dendi et noest ul niajus
;
,

christians
slernat.
sic

lanquam dc loco supcriore proniilili:e Sed quis lanlos labores inire audcat, nisi qui flagratamore jusliiiie, ut tanquam fainc et siti ve,

cendi,vide quantumdisletabeoqui nccKicsus repcndit.

Quisqiiisaulem nulli prior male

fecit,

scd lamcn la^sus

rependit graviiis, vel volunlate vel faclo, rccessit ali-

Lementissime accensus, el nullam

satietur existimaiis
,

sibi

viiam donec ea
?

quantum
jusiiliam

a
,

stimma
el

iniquilale, cl processitad

summam

vim

facial in

regnum ccelorum
ad

tamen nondum tenet quod

cst imperavit.

lex qu;R per

Non
et

eniiii

aliler

esse

poterit

forlis

loleranda

Moyscn data

Qui ergo tantiim reddit

:

oinnia, qua; in pnKcidendisconsueludinibus laboriosa

quantuin accepit, jam donat aliquid

poeiiam merelur iiocens, quanlam

non

cniiii

tanlam
Ilcsus

ardua

et

omnino

difficilia

sKculi hujus
et

amalorcs
justilium

ilic qiii

ab eo
,

putant. Beati ergo qui

esuriunt

sitiunt

innocens passiis

cst.

Hanc crgo iiichoatam

non

se-

quoniam
55.

ipsi saturabuntur.
in his

veram
laboribus

sed misericordcm jusiiliam

venit implere, noii solvere.

illc pcrficit,

qui

Verum tamen

cum quisque
gradum
liinc

dif-

legeiTi

Duos ergo adhuc

de ipso

ficullalein palilur,

cl

pcr dura et aspeia

la-

gradus qui inlersunt, inlelligendos

reliquit, ct

cienscircumvallalus variis lentalionibus, et

lilnc

atquc

insurgere prxteritai vitae moles

inluens, tiinct

sumino misericordiaeculmine dicere mahiit. Nam cst adhuc quod facial, qui non iinplet istam magnitu-

neaggressa implere nou

possit, arripial consilium, nt

,

dinem piKcepli
pugnis uiiuni

qua; pertinet ad
,

regnum coelorum
aurem

auxilium mereaiur. Quod est autcm aliud consilium

nisi utinfirniilatem

ut non reddat tanlum

,

sed minus, velut pro duobus

pra^cidat.

aliorum

feral, el ei

quantum

potest

aut pro evulso oculo

opiluletur, qui sua; divinitus desiderat subveniri?

Con-

Hinc asccndens qui omniiio

quat prsci plo Domini,
iiec

nibil rependerit, propiii-

sequenler
Milis

ilaque pracepta
et misericors

misericordiye videamus.

tamen adliuc
,

ibi cst.

Pa-

aulem

unum

videntur

sed lioc
est,

rum enim
acceperis,

adliuc videlur Domiiio

niliil

si

pro malo quod

sis

inlerest,
pietate

quod milis, dc quo supcrius iraclatum

rependas mali,

nisi

eliam amplius

non contradicit

divinis senlenliis qua; in sua

illis

paratus accipere. Quapropler non

vobis
,

ait,
;

Ego autem

dico
!ioc

peccala proferuntur, neque

Dei sermonibus quos

nondum
cui

intelligit

sed nulluin beneficium praslal ei

:

eliam

non reddcre malum magnum prxceptum

pro malo
sit
:

quanquam
,

sed

ait

non

resistere
libi

non

contradicit nec resistit

misericors antem
id

ita

adversus

malum

;
,

ut

non solum non rependas quod

resistas

non

resistit, ut

propler ejus correclionein

faciat,

quem
cit
:

reddcret resislendo pejorem.

quo niinus fuerit irrogatum sed etiam non aliud irrogetur. Hoc esl enim quod etiam consequenler exponit
:

CAPUT

XIX.

5G.

Scquitur ergo Dominus, et di,

Sed

si

quis te percusserit in dexteram maxil-

Audistis quia dictum est

Oculum pro oculo

,

et

lam tuam,

prcebe

illi et

alteram

non
;

eniin ait, Si quis

denteni pro dente.

Ego autem

dico vobis

non

resistere

te percusserit, noli lu percutere

sed, Para le adliuc

^Avm\ieus.scodex,sublegeponUur.
*Sic Mss. ei war. ai. aiu. tr. et Lov., vita molestias.

percutienti.

Quod ad misericordiam

pcrlinere
,

hi

Sanct. August.

III.

maxime

sentiunt, qui cis quos multuin diligunt, tan-

fQuarante.J

1259
qii.im
filiis

DE SERMONI-: DOMIM
vcl (|uil)uslil)Cl dilfciissiinis suis .Tgrolan:

IN

MONTE,
quanln

S.

AUGUSTINI
quod
lain

1260
iralus dixisse

lr:in(|uillitalc illud dixissel,

libus scrviunl vcl p:irviilis vol phreiielicis

miilla s;cpe paliunluf
,

a qiiibus
c.\ig
il,

vidchiilur,

quod

cilo,

tam ninnsuele rcspondil

ficri

el si (oruiii s;tlus

id

quod
El
iii

;il)

indignanlihus cl pcrturbalis

non

polest.

pra.'bciil se cii:im ul pliira paliaiilur, doiicc vel a^lalis

vel

morbi inlirmitas

iraiiseat.

Quos cigo

Domiiiiis iiie-

co ipso inlclligciilibus verum dixit, Nescivi quia priiicepsest sacerdolum : laiiqiiam si diccrel, Ego alium
scivi
pi inci|jein

dicus aniniarum, curandis proximis instruchat, qiiid

sacerdoluin

pro cujus nomine isla

csl, et cui

eos aliud docere possot,

nisi ut

eorum quoruin
aiiiiiio

saluti

susiiiico, ci)i inaledicerc fas

dicilis,

non

vos male-

consulcre vcUciit, imbocillitalcs u;quo

reiil? Oiiinis

loicia-

cuni

in

nie

iiiliil

aliud

quam

ejus odislis noiiicn.

nainqueimprobilascx imbccillitaleaiiimi

venit

quia nibil innuccntius esl eo qui in virlulc per-

Sic ergo oporlct iion simulale ista jaclaie ' , sed in ipso cordcessead omnia praeparalum, ul possil

canere

fcelus est.

iiiud

prophelicum

Paraium cormeum, Deus, paratum

58. Qua;ri

autem potcst
iii

(juid

sibi

velit

dcxieia

maxi
fidcs

la.

Sic

euim
csl,

cxeniplaribus gr;ccis, quibusm;ijor

:

{Ihal. lvi, 8). Multi eniin alteram mavillani praibcre noverunl, diligcre vero illum a quo feriunlur

cor

meum

habcnda

invenitur
,

naiii nuilta latiiia,

maxilcst

lam lanluin habcnt

non eliam dcxteram. Facies

ciigiio.^ciliir
si ipiis
:

qui uliqiie praecepta , qua; docuil priinus iinplovit, percuticnli se iu maxil-

igiioianl.

At vero ipse Dominus

autem qua
Apostolum,

(|uisqiie

cl

lcgimus apud

lam

minislro sacerdotis
:

iioii

pra-buil alleram; sed

;

Toleralis enim

vos in serviluleni redisi

in.^upcr dixil
ii

Si mal^ loculiis sum, exprobra de malo

git, si quis devorat, si quis

accipit,

quis extohilur,

si

bene, quid

me

cmdis (Joan. xviii, 25)

fuit
,

Non tamen
in

quis in fucicin vos ccvdit

dciiide contiiiuo subjuiigil,

ideo paratus corde non

niaxillam
c:i:di

non solum
,

alteram

Secundum

ignobililalem dico (II Cor. xi, 20,

sil

21)

ut

pro salute

omnium

sed eliam tolo

exponal quid

in

ficiem c:cdi, boc cst couleiniii

(luideiii iion
;

coipore
S9.

criicifigi.

atquo dcspici. Quod

ut
illo.s

idco dicit Aposlolns,

Ergo

ct ilhid

quod sequitur, Et qui

el

voluerit
,

non

sustiiicrent

sed ul se niagis qui eos sic

xii,

tecum judicio conlendere,

milteiUi
ct

tunicam tuam

tollere

re-

diligeret, ut soijisuin

pro eis vellet impendi [Id.

iioii

vcslimentum,
^

ani

pra;paralionem cordis, non

iiilclligitur.

\o).

Sed qiioniam

facies

poiest dici dcxtcra ct sisecundiiin Dciiin et sciia

ad oslciitiitioncin

opeiis pra.'ce|)tum recle

oi-^ira, et t;imeii

iiobilit;iS et

Sed do

luiiica cl vcsUinciito
,

quod dictuin

csl

non

in

ciiiidiim
(;iiiqiiain

lioc s;cculuin

poiest esse;

dislriliuitur
,

eis solis

scd

iii

oninibus facieiidum est, quac aliquo

in

dcxleram maxillam

ct sinisliMin

ut in

juro icinporaliler nostra esse dicimus. Si

(|Uo( uiiique di.-cipulo Chii^li coiitciiipluin fiiorit

cliristiaiiu-. csl
sit; si
,

quod

enim de necessanis hoc in,peratum est, quanto m:igis superlliia

eo gcnero includeoda
,

niullo m;igis in se

coiitoiiiiii

paivitus

coiiiemiicre coiivenit? dixi,

qiios biijiis saiciili

bonores

baiiet.

Sicut idom

Yorumlamcn ea quc Bostra suiit quo Dominus ipse

,

Aposlolu;;, ciim in eo persequeroniur liomiiies

nomen
in

pra;scribit, dicens

Si quis vultjudicio tecum contentollere.

cbrislianiim

si

laeerct de digniiate

(piaiii

bahebal

dere, el lunicam
gaiiliir,

tuam

Omnia ergo

illa

iiilelli-

saculo, iion pra^biieral alloiain

dexter;im.

iiiaxillani

ca^denlihus

de (juibus judicio nobiscum

iii

coiiteiidi potest, ila

Non

eniin

dieendo, Civis Romanus suin

p;iiaius !ioc
,

ut a iioslro jure
vel pro

jiis

illius liT.nseaiil,

qui coiiteiidil

(Act. XXII, 23),

non crat

iii

se

contemni
nonien

quo contendit;
,

siculi cst vestis,

domus,

luii-

quod pro niinimo babobat

lam preliosum
el
saliitare

ab

cis qui

iii

illo

dus, jiiinciiluin
ulruiii ctiain

ct generaliter

omnis pecunia. Quod

sit

conlciiipscrant. Niiniquid

de scrvis accipienduin

niagna quxslio
possidcre scr-

eniiu ideo nriniis poslea vincula lolcravit, qua; civibus

cst. Noii eiiiin clirislianuin oporlct sic

Romanis non

liccbat imponi

aiit

queinquam de bac
ideo non

vum, quDuiodo Cfiuum aut argentum

possit
iil

quanquam

fieri

injuria voluit accusare? Et si qui ci propter civitatis

Roinana; iiomen pepcrceruiil, non l;imen

pr;cbuil qtiod
fcrirent
,

ille

majore pretio valeat equus quam servus, et mullo magis aliquid aureuin vel argenteum. Sed illc
servus,
si

cum

eos a

laiiia

perversilale
iu se si-

rcclius cl bonestius et ad
te

Deum colrndum
regitur,

coriigere cuperel patienlia sua, qiios videbat

accommodalius abs

domino educalur, aut

ut

nislras parles niagis qtiam dextcras honorare. Illud est

quam ab
utruiii

illo

poiest qui eiim cupit auferre; nescio

enim taiitum attendendum

liobatur.

quo animo ficcret omiiia,

in

quisquam dicere audeal,

vestimentum cuni

qiiam bcnovole ct clcmeiiter

cos a quibiis

isla

pa-

dcbere coiilemni. llomincin namque liomo laiujuam

Nain ct pontificis jussu palinn pcrcussus,

,

scipsum diligere dcbet,

ctii

ab oiniuum Domino, sicut

quod contumeliose visus est dicerc

tiet

cum

ait

Percu-

ca, quse sequunlur ostcndunt, cliam ut inimicos dili-

te

Deus, paries dealbale

;

ininus

intelligcntibus

gat imperatur.
60. Sane

convicium sonal

inlelligenlibus vero propliciia cst.

animadvertendum
,

cst

omiiem tunicam

Pariesqtiipiie dealbatiis, bypocrisisest, idcst simulaiio

veslimenlum cssc
essc.

non onino vcsliincntuni tiinicam

sacerdolalem praeferens dignilalem, et sub hoc no-

Veslimenti ergo
lunicse.

nomen
sic

plura significat

quam

mine tanqiiam candido lcgmine interiorem qtiasi lutcam lurpitudinem occiillans. Nam (juod humilitatis
luit, niirabililer custodivit,

nomcn

Et ideo

diclum aese arbitror, El

,

qui volueril tecum judicio conlendere

toUere, remilie iUi
ct

el

tunicam luam
si

cum

ci

diccrelur, Principi

vestimenlum

laiiquam

diceret,
illi

sacerdolum maledicis
princeps
est

? respondit, Nescivi, fratres, quia

cst

Qui voluerit tunicam tuam lollere, remitle

*

ct si

sacerdotum; scriptum

eiiim, Principi

Duodecim

populi tui non maledices {Acl. xxiii, 3-5). Ubi osleudit

* sic

Mss., insuUare. MSj. At editi, ostensionem.

61
quid
aliud indumenti habes. Ideo nonnuUi
,

LIBER PRIMUS.
palHim
cr.im
tes
,

1262

inlerpreiali sunt

quod graece posilum

,

est iy.xnoj.

moiuondum esl ne odisse parvuliim filium parenvideaiiUir, cum ab cis vapulal peccans, na peccet
Et ccrtc porlectio
dlU^clioiiis

Gl. El qui

te

angariaveril

inquit,

mille passiis

ulterius.

ipslus D^i
in

Pa-

vade

cum

ilio alia
,

duo. El lioc ulique non tam ut peut

,

Iris imitalioiie

nobis proponilur,
ininiicos

cum
,

se(|ueiitilius
liis
:

dibus agas

quam

animo

sis

paratus. Nain
auciorilas,

iii

ipsa
lale
,

dicitur, Diligile

vestros

benefncite

qui

chrisliana hisloria

in

(jua est
,

niiiil

oderunl vos,

el

oratc pro eis qui vos persequuntur

cl ladiliijit

invenies faclum

esse a sanctis

vel ab ipso Domiiio

,

nien do ipso dicitur per prophciam,

Qucm

enini

cum

in iiomine

nobis praeberet

quem suscipere dignatus est vivendi exemplum cum lamcn omnibns fere
;

Domiuus,
recipii

corripil
iii,

flagellal

autem oninem fiUum quem

(Prov.

12). Dicit et
,

Dominus

Servus qui

locis eos invenias paratos fuisse aequo

animo tolcrarc
verl)i
?

nescit voluntatem

domini sui

el facit

dignu plagis, va-

quidquid

eis

improbe

fuisset
.

ingestum. Sed
alia

pulabil piiuca; servus

sui, et facit

autem qui

scit

voluntatcm domini

gralia diclum
tria

pulamus

Vade cum eo

duo

an

digna playis, vapulabit multa {Luc. xn, 48,

nisi

compleri voluit, quo

;

nuniero signilicatur perfacil,

iT).

Non ergo qua-ritur,

iii

utcl

ille

viiidicei, cui reruia

feclio

ut

meminerit quisque cum hoc

perfeclam

ordiiie poloslas data (ist;

etca volunlale vindicel, qua

,

se implere justiliam, misericorditer perfereiido in(irnilales

palor

parviiium

liliuin

qiiein per

a'latem

odisse

eorum quos

vult sanos lieri

Polest vidori

nondiim polost. Ilinc oiiim aplissiimiin cxemplumducitiir,

proplerea eliam 'ribus exemplis hrcc pracepia insi-

quo

satis

appareat posse pcccalum ainorepotius

:

nuasse

quorum primum
si

est,

si qiiis te

percusserilin

viiidicari,quam impunitum roliiinui

viiulicat noii
vclil
;

ul illum in

queni

iwaxillam; seciinduni,

quis lunicam lollore voluorit;

:

puuna misoruin
,

sod oorrectloiic boatuin

sit
,

lertium
terlio

si

quis mille passus angariuverit

in

qiio

paiauis laiiien

si

opus

a)(|uo aiiiino plura

exemplo simplo duplum

addiliir, ut iripiiim
si

lolerare ab eo illala, quoin vull osse correctum, sive iu

ouiii liaboat
1)1.

compleatur. Qui numerus hoc loco

est, significat perlcclioncm
;

non

ut dicliiiu

poteslatem cceicendi

sive
,

non habeat.

ilhid accipialur, (luod iu

.M.igni

aiilom ct saiicli viri

qui

jam opiime

pra^cipiendo

tanquam
Nain
fueril
sis

tolerabilius incipiens paiilaiim

aliiid

Kiioiil inoi lom istam quae

animam

dissoivilacorpuro,

creveril, donec perveniret usquc ad diiplum

noii osse iormidandaiii, socuiidiim ooruin lainon aiii-

pcrferendum.
niaxillam,
forre

primo

prseijer;

voluil allcram

iiium

ipii

illam timoront, iionnulla peccala niorte

iiiilis

pu-

cum

dextra pcrcussa, ut minus perpertulisli.

nioruiii, (jiiod ct vivonlibus

ct
illis (pii iiiorto

nietus inculeretur,

paratus

quain

Qiiidquid

oiiim

puiiiobanliir, noii ipsa niorsnoccret,

si

dexlera siguificat, etcliarius est uliquo (|iiam

id (|uod

sod pocoatum, quod angori possot,

viverent.

Noa

sinislia signilicat, et qui in re cliariore aliquid porlu]il

,

lemoie
Doiis.

illi

judicabaiil, qiiibus talc

est

judiciumdonavcrat
alTocit, et

si el in viiiore
viilt

perferat

niinus cst. Dcinde

illi

ijui
:

.'iide

qiiod Elias

mullos morte

tunicaai

tollore, jubet el vosiiiiiontiun romilli

,

liropria maiiii (III Heg. xviii, iO), eligiie diviiiitiis jiolralo (IV
diviiii viri
iioii

im-

qiiod aut tantumdein est

'on

aiit

noii

mullo

ainpliiis
,

lleg.

i,

10):

qiiod el

alii iiiulli

inagni et

tamen dunlum. Terlio de millc passibus

dicit
:

(|uibus

oodem

spiritu consulondi robus

luimanis

cddenda

duo

millia

usquc ad dupluiii

aliiid

por-

toincrc feccruiit.De

quo Elia cum exenipliim de-

feras jubet

ita

significans, sive aIi(|iianlo miiius (piani

dissciildiscipuli, Doniino

commemorantes quid ab eo
de
qiii sibi

jam

fuit, sive
in te

lanlumdem

sivc amplius

quis(|iic

im-

ricliim

sil,

ut ctiam ipsis darot polestaiem petondl

probus

esse voluerit, a^quo aniiuo toloranduiu csse.

coelo igiicm ad
iion

coiisumcndum cos
;

CAPUT XX.
esse video.

62.

hospitium

In his sanc generibus trium

pruibereiit

repreliondit
sancii,
in

iii

cis

Dominus

non

exemplorum nullum

genus
oninia

injuriyc
iii

prajlermissum

exemplum prophetaj
candi,
qiia;

scd ignorantiani vindi:

Namque

qiiibus improbitalcin

adhuc eial

rudibus {Luc. ix, 52-56)

aliquani patimur, in

duo genera

dividuiilur
;

quoruni

aiiimadvcrlcns eos noii amore correclioiiom, sod odio

alterum est qiiod

polest.

restitui noii

potest

allerum quod
viiidicta)

desiderare viiidictam. Iiaquo posteaquam eos docuit

(|uid

Sed

in illo

quod

reslitui

non polost,
j)rodcst

esset diligcre proxinuim

tanquam seipsum

in-

solatium qujeri solet.

Quid

eiiiin

quod pcr-

luso ctiam Spiritu sancto, quein

plelis post ascensionoin
niisit

cussus repercutis?

Numquid propterca
fomenta dosideiat
;

illud

quod

iu

decem diebus comsuam desuper, ut promiserat,

Teslameulo.
Ibi

corpore lajsum est, reslituitur in integrum? Sod tu-

(Aci.u, l-4),noiideruoruiUlaIesviiidicla;,

midus animus
lirinumque
ista

talia

sanum autem

vis

multo rarius

quam

in Veieri

quamcnim
et

non juvanl

quin potius misericordilcr

ex m.ajore parte servientes timore premebantur; hic

auteni niaxime dilectioiie liberi nutiiebantur. verbis apostoii Petri

perferendamalleriusinlirniilatemjudicat,
supplicio
65.

quam

alieno

Nam

suam mitigandam,
hic
;

quai

iiulla est.

Ananias ct uxor ejus, sicut in

,

Neque

e;i

vindicta proliibetur, quse ad cor-

Aclibus Aposlolorum legimus

exanimes ccciderunl,
v, 1-10).

reclionem valet

eliam ipsa enim perlinel ad niiseri-

nec resuscitati sunt, sed sepulli {Id.

65.

cordiam

nec impedit illud propositum, quo quisque

Sed

si

huic libro hseretici

()

qui adversantur

paratus est ab eo
pericrre.
nibi qui

quem correctum

esse vult

plura

Sed huic

vindictie referendai

non estidoneus,

VeleriTestamento, nolunt credere, Paiilumapostoluin quem nobiscum legunt, intueaiitur dicentem de quodani peccatore quern tradidit satanse in interitum car-

odium quo solent

flagraie qui se vindicare

'.

^esideranl, dileclionismagnitudine superaverit

Nou
(a) Manichtei.

octo Mss., dikctvmis imisueludinesujjeraverU.

1265
iiis, ui

DE SERMONE
anima satva $H
inlclligi're
(I

DOMINI. IN MONTE, S. AUGUSTINI

noluiit liic

1264

Cor. v, 5). Et

si

iimumcrabiiia

id
,

profeclo

dandum
sciri

est

quod nec

tibi

moriem
leanlur

(forlassecniniincerlum esl),(|uani-

ncc

allcri
:

noceat
ciii

quanluni

aut credi ab homine

petit
,

libet vindiclani pcr

:

salanam faclam ab
,

Aposlolo fafecissc

jiotest

ct

justc negaveris
,

quod

indicanda
Ita

(|uoci

non cuni odio

scil

amore
sil.

ma-

cst

ipsa jnslitia
tc

ut

non cuin inanem dimitlas.

,

nirestat iiiud adjeclum, nt

iibris

iiniiiia

salva

Aut

in illis

omni pctenti
[)elil

dabis

quamvis non scmjier

id
,

quod
cuin

(juibns

ipsi

magnam
dicinms
,

tribuunt

auclorilalem,

dabis

et

aliquando inclius aliquid dabis

animadverlant (juod

ubi scriplum cst apo,

lictentem injusta corrcxeris.

68.

stolum Tliomam imprecalum cuidam

percussus
csset
,

a (luo

paima
,

Quod autem,
datorem

ait,

Qui

iio/He?j/

le

mutuari, ne
cst. Ililarem

atrocissim;c

niorlis

supplicium

aversalus fucris;
eniin
aiileni

adanimum refercndum
Deus
(II

auinia lamen cjus

commendata,

ul in fuUiro ei saiculo
,

diligil

Cor. ix
si

7).

Mutualur

parceretur

cnjus a leone occisi

c,i

lero corpore

omnis qui

accipit, etiam

non ipsc sohilurus non

discerplam maiium canis inlulitmensisiiKiuibus convivabalur Aposlolus. Cni

scriplurae licet
:

csl

cum enim
(jui

misericordibus Deus plura restili.at,

,

iiobis
illi

non

omnis

beiieficium jm-cstat

fencratur. Aul

si

crcdcre

non cst enim

,

in calbolico caiionc

taincn

placel accipere

eam

ct lcguiit

ct

lanquam incorruplissiinam
nescio qiia
ct
qiia

verissi-

niamque
accrrimc

lionnrant, qui adversus corporales vindictas

qu:ic suiit in

Vcteri Tcslamento

c;ipcitate

muluantcm nisi eum qui accipit reddieslDominumduoipsagcnerapracslandi esse complexum. Namque aut donamus quod damus benevole, aut reddituro commodamus. Etpleturus, intelligendum

s;x!viunt,

quo animo

dislrlbulioiie

rumque
parati
liunt

hoiuiiies, qui proposilodivino prrcmio

donare

lemporum

f;ictye siiit

omnino

nescicnles.

suiit, ad

6G. Teiiebitnr crgo in hoc injnrianim genere,

qnod

quasi nihil recepturi a

dandum quod mutiium petilur pigri Dco cum rcin quai da,

per vindictam luitur

acccpla
injiiria

iste a Ciiristianis

modiis*, t

tur, ille qui accipit exsolvat.

neficii tribuendi

Recle ilaque ad hoc be-

non surgat
sit

In

odium

sed infirmitalis

genus nos divina hortatur auctoritas

miscricordia paratus

animus plnra perpcli; nec

Aliud injuriaruni genus
potesl
:

dicetis,
id est
,

El

qiii

votuerit a te mutuari, ne aversatus fueris

correclionem neglig;it, qua vel consilio, vcl ancloritate, vcl potcstate uli polesl.
esl,

ne proplerea voUintalcm alienes ab eo qui

ct

pelit, qnia

pecuoia tua vacabit

',

ct

Deus

tibi

non
cx
in-

qnod
,

in

intogrum

restiliii
,

cujus du;i."speperlinet.

reddiuirus cst,

cum homo
,

reddideril; sed

cum

id

cics

una ad pecimiam
illius

allera ad

opcram

pra'cepto Dci facis

apud illum qui haec jubet,

Quapropier
garia mille
cta sunt
:

de

(uiiica et

vestimento, biijns dean-

fructuosum esse non potest.

passuum

et

duum

millium exempla

sul)je-

CAPUT XXI .69. Deinde adjungil, et dicit

quia dictuin
est,

Audistis

(jnia ct
,

reddi veslimenlnni poiest; et

poiest
lo cri;mi ipse, si Ojius

quem
fuerit,

Diliges

proximum tuum,

el

oderis inimi-

adjnveris opera

cum tuum. Eyo autem

sequunlur
ul sitis

dico vobis, diligiteinimicos veslros,

et

adjuvare. Nisi forlc

ila |)oliiis

distingiienduin est, ut

benefacite his qui vos oderunt,

:

orate pro eis qui vos percoetis esl,

et pluil

prius quod positum cst dc percussa inaxilla, oninia

significct
(|u;i;

filii

Palris vestri qui in

et

qui

sic

ingerunlnr ab improbis, nl reslitui

:

soleinsuitm oririjubet super bonos

malos,

super

non possint
(le

nisi viiidicla

secundiim cpiod positiim est

juitos gunt,

el

injnstos.

Si enim dilexerilis eos qui vos ditiliabebilis?

vestimento omnia signilicel qu;c j)Ossunt resiilui

;

quam mercedem
Et
si

nonneet Publicani

lioc

sine vindicla

ct ideo forte
,

addilum est, Qui

voluerit

faciunt ?

salutaveritis fratres vestros

et

tantum

quid

tecum judicio contenderc

quia quod perjudicium au:

amplius facilis? nonne

Estoteeryo vos perfecti,
tisest, perfectus
est.

Ellinici lioc

ipsum faciunt?

ferlnr, noii ea vi pulaturauferri, cui vindicla debcalur

sicul et

Pater vester qui in coe,

tenium vero cx utroque confeclum

dicta et

sit,

utelsiiie vin-

Nam

sine ista dilectione

qua

cum

vindicla possit resliiui. Naiii

quioperam
facit

eiiam inimicos et persecutores nostros diligere jube-

indebitam violenter exigit sine ullo judicio, sicut

qui aitgariat

mur, ca qux superius dicta sunl implere quis potesl?

Perfeclio

bominem improbe,
poenam
,

el cogit se iilicite

ad-

antem misericordiie

qua plurimum animae

juvari ab invito, et
et

iinprobitatis potcst lucre,

laboranti coiisulitur, ultra dilectionem inimici porrigi

noii polest; et ideo sic claudiUir
fecli
,
:

operamrcddere

si

iianc iilerepelalqni

improbuin

Estote ergo vos per,

pcrluiit.

In his ergo omnibns geiieribus injuriarum Dominusdocet patientissimnm et miscricordissiinum,

sicut et

Pater vester qui in

ccelis est

perfectus est.

Ila

tainen
ct

ut

Deus

intelligatur

perfectus

tanquam

el

ad plura perfercnda paratissiinum

animum

cliristiani

Deus,
70.

anima perfecta tanquam anima.

esse o|)Oilere.
67. Sed

quoniam paruin

e>t

non nocerc,

nisi

eliam

justilia, quoe
ligitur,

Gradum tamen esse aliquem in Pharisaeorum ad Legem vclerem pertinet, hinc intelquod mulli homines eos etiam
filii

proestes beneficium
jiingil, el
dicit
te
,
,
:

quanlum potes, coiisoquentcr adOmni petenti te da ci qiii voliierit

,

a quibus diligun-

tur oderuut; sicul luxuriosi

Iuxurix'Siia;
:

parentes coercilores

miituuii a

ne uversatus fueris.
petenti
:

Oiiiiii

pelenli

inlio-

ascenditergo aliquem gradum qui proxi,

quil; non

omnia

ut id dcs
si

quod dare

mum

diligil

quamvis adhuc oderit inimicura. Ejus

neste et juste potes. Quid

enim pecuniam pelat qua innocenlem coiielur opprimere? qiiid si poslrcmo

stuprum petat? Sed ne

autein imperio, qui venit

perficiet

benevolentiam et benignitatem,

Legem implere, non solvere, cum eam

niulla persequar qua;

sunt

usque ad inimici dilectionem perduxerit. Namillegradus quamvis nonnullus sit,tam parvus cst tamen,
'

Mss. tres, iote cliristianus modus. raulo nost, in omuibiis 1'ere Mss., surgat odium, prselerniissa piivposiijoue, in.

sic Mss. At editi,

pecmia tua

(e vacitat.

1265
ul

LIBER PRIMUS.
Publicanis eliam possit esse communis.

1266
fratres pro quibus orare

cum
in

Nec

esse

quosdam

non nobis

praj-

quod

Lege dictuni

cst, Ocieris

inimkum luum, vox

infirmo.
quiie-

cipitur,

cum Dominusetiarn
ista

pro persecntoribus nostris

nisi fa-

jubentis justo accipienda est,

71. Oritur
slio,
iiic

seci pLTniiltentis

orare jubeat. Nec

qusstio solvi potest,

sane nuilo niodo dissimulanda

teamur esse ahqua peccata

in fiatribus, qiiae inimisinl.

quod huic prjcceplo Domini, quo nos

liortalur dili-

corum persecuiionegraviora
stianos
significare, nuiltis

Fratres autemChri-

gere inimicos nostros, ct bctiefacere

runt, ei orare pro
liis

iiis qiii

nos ode-

divinarum Scripturarum
taiiien

qui nos perscquuntur,

muHx aiicC
inve-

documenlis probari polest. Maiiileslissimum

illud esl,

Scriplurarum partes minus diligenter ct sobrie considcrantibus videnluradversa;

;

quod Aposlolus
uxore
,

ita

poiiil,

Sancliftcatus est

(luia ct in Proplietis

enim

vir infidelis in

el sanctificata est

mulier in~

niuntur multae imprecaiiones adversus- inimicos, quae

ftdelis in fratre.

maledicliones putantur

sicut

cst
,

iilud, Fiat

mensa

festum exislimavit,

Non enim addidit, noslro; sed manicum fralris nomine christianuin

habcret uxorein. Et ideo
si

coriim in laqueiim {Psal. lxviii

ibi

23); et cactera qu3C

ejus pupilli
alia
,

intelligi voluit, qui infidclem

dicuntur

et iilud

Fianl
,

fdii

et

uxor

paulo postdicit, Quod

infidelis discedit, discedul

ejus vidua {Psal. cviii

infra
in

9)

et

quu

vel supra vel

non autem
jusmodi
(I

servituti subjectus est frater vel soror in liu-

eodem psalmo
quoe
,

in

personam Jud;o per Proin

Cor.

vii, 14,
,

15).

PcccMlum crgo

frairis

ad
per

plielam dicuntur. Multa alia usquequaque

ris

Scriptuet

mortem puto esse

fraternitalem, et
conciliatus est

cum

post agnitionem
Clirisli

Dei

repcriuutur,

videanlur esse
el
illi

conlraria

graliam Domini nostri Jesu

quisque oppugiiat
,

bulc prxcepto Domini

Denedicite
et
,

apostolico,
(

quo
14)
:

ait,

adversus ipsain graliain

invidentia; facibus
cst,

qua re-

et nolite

maledicere
sit

Rom.

xii

cum

Deo,

agitatur ().
si

de Domino scriptum

quod malodixcrit

civitati-

Peccatum aulem non ad mortem

non amorem a
tatis dcbita
fi

quis(|uain

bus quai verbum ejus non acccperunt

20-24,
et

(Matlli. xi

alre alicnaverit, sed olficia Iralerni-

Luc. \, 13-15)
ila

et

mcmoratus Apostoius de
illi

per aliquam infirmilalem animi non exhiet

quodam
opcra
72.

dixerit, Reddet

Dominus secundum
Propheta pcr

buerit.

Quapropter
ittis,

Dominus

in cruce ait, Paier,

iltius (11

Tim.

iv, 14).

ignosce

quia nesciunt quid faciunt {Luc. xxui, 54)

gratia; Spiritiis

Sed bsc

facile solvunlur, quia et

nondum enim
Stephanus
in

snncli participes facti

V imprccationem quid essetfulurum

\

cecinit,
ila

non oplan-

societatem sanctae Iraternilatis inierant. El beatus

lis

volo, sed spiritu praevidentis;

ct

el

Duminus

Actibus Aposlolorum orat pro eis a

ita

Apostolus

quanquam
ail

in

horuin eliam verbis

,

quibus lapidatur {Act. vii, 59); quia

crediderant
,

nondum

Christo

non boc invenitur quod oplaverint

dixerint.

scd quod pra;,

neque adversus illam

Et

communem

gia-

Non enim cum

Domiiius

Vce libi, Ca-

liam

diniicabant.

apostolus

Paulus propterea

pharnaum, aliud sonat

merito
infidelitatis
, :

nisi aliquid ei

mali evcnturuin

credo, iion orat pro

crat, et ad

Alexandro, quia jam frater

id est, invidentia fraternitatem

quod fiiturum Doininus non inased diviiiitale cerncbat. Et Apo,

mortem
,

levolentia optabat
stolus
\
I

oppugnando
ut cis

peccaverat.

Pro

bis

aulcm

qiii

non

non

ait

Reddat; sed
;

Reddet

illi

Dominus

se-

abruperant, amorem', sed timore succubuerant, orat

ignoscatur. Sic
rnilii

cundum opera

ejus

quod vcrbuin prKnunlianlis est,

illa

enim
;

dicit
ilti

Atexander ararius

nonimprecantis. Sicut et de

hypocri^i JudcRorum,

mutta

mala
:

ostendit
et

reddet

Dominus secundum
enim
restiiit

de qua jam diclum est

cernebat
,

cui
te

eversionem immiuere

opera ejus

quem

tu

devita; valde

dixit,

PerciCtiet

Deus, paries dealbate

aulein

nostris sermonibus.
iia

Deinde subjungit pro quibusorat,

milii a/fuit,
(II

{Supra, cap. 19, n.

58).

Proplietc

maxime

dicens

In prima mea defensione nemo

deretiquerunt
:

solent figura imprecantis fulura pra'diccrc, sicutfigura

prKteriti

sed omnes
IV,

me

non

ittis

impulelur

Tim.

temporis ea quse ventura erant sa-pe ceci,

14-16).
74. Ista differeTitia

nerunt

sicut est illud

Quare fremuerunl gentes,

ii,

et

populi meditati sunt inania {Psal.

dixit,

1)?

Non enim

peccatorum Judam Iradentem a Petronegante distinguit non quia poenilenli non sit
:

Quare Irement genles,

ct popiili

mcdiiabuntur

ignosccndum
niainus
,

ne contra illam sententiam Domini veprsecipit

inania;

cum

ea non quasi

jam transacla meminisset,

qua

semper ignoscendum esse

:

fra^-

sed ventura prospiceret. Tale etiam illud est, Divise-

tri pcleiiti

ut sibi Iraier ignoscat {Luc. xvii, 5)

sed

mea,et super vestimentum meum miserunt sortem {Psul. xxi, 19) el Jiic enim non dirunt
sibi

veslimenla

quia

illius

peccati lanta labes est, ut deprecandi

si

hu-

militatem subire non possit, eliam

peccatum suum

xit, Divident sibi

vestimenla

menlum meum

miltent

mea et super vestisorlem. Nec lamen de his

,

mala conscientia

Cum

agnoscere et enuntiare cogatur. enim dixisset Judas, Peccavi, qnod tradiderim

et

verbis quisquam calumnialur, nisi qui non sentil varie-

taiem istam figurarum in loquendo nihil veritali rerum

minuere,et plurimum addere

alTeclibus

CAPUT
scit

XXII.

73. Scd

animorum.

facilius tamen desperalione cucurritad laqueum {Matth. xxvn, 4,5), quam humilitate veniam deprecatus est. Quapropter niulium in-

sanguinem justum;

illud

magis urget islam

terest

quali

poenitenlia^ ignoscat

Deus. Multi enim

atque
ila
;

quaestionem, quod dicil apostolus Joanncs, Si quis

peccare fratrem
postulabit,

muHo

citius se fatentur peccasse,

sibi

suc-

suum peccatum nen ad mortem etdabil itli Dominus vilani qui peccalnon
esl

censent ut vehemcnter se peccasse nollent

non abruperant amorem, quod abest a mss.
,

sed tar

ad mortem
illo

autem peccatum ad morlem ; non pro

(1

Post haec
:
l

in editis additur,

ad

dico ul rogel

mortem
()

Joan. v, 16). Aperte enim ostcndit

Retract. cap, 19, n. 7.

1267

DE SEilMOHE DOMINI

IH

MONTE,

S.

AUGUSTINI
ct

!26S
dictum esl
:

luen aninuim ad luimiliandum el oblcrcndiim cor, implorand;inK|nc vcniam non deponunl quani mcnlis
:

xandrum; nam

indc jam satis

sed

sicut in Apocalypsi Joannis lcgiinus

nl viiidicenliir {Apoc. vi, 10)
;

marlyres orare

aflctiionom

propler pcccali niagniiudinem

jam de

cuin

illc

primus mar-

daninalioMC

illos liabcrc

ciedcndum
iii

csl.

lyr ul lapidaloribus siiis ignoscerclnr, oravcril.

75. El lioc esirorlasse pcccare

Spiriliim sanclnm,
,

77.

Sed

liinc

non oporlet movcri. Qnis cnini au-

id esl, per maliliam el invidiani

fraternam oppu-

dcat aflirmare,
petierint
,

cum

illi

sancti candidali sc vindicari

,

gnare

cliarilaleni |!Oslacceplam gratiain Spiriiussancti,

liic,

ulrum contra ipsos bomincs

an conlra re-

quod pecciitnm Dominiis ncquc

sa-ciilo dimilli dicil.

neque

in luturo in

gnum
tatur
sunt.

pcccali pelieriiil?

Nam

ipsa csl sinccra el plcna

,

Unde

qiueri potcst
,

utrum

Spi-

jiistitire et

rilum sancliim

Judx-i peccaverint
priiicipe
:

quando

dixeriint

quod

in

Beclzebiib
expellerct
,

dicmonioriim ducmonia

martyrnm ut cverregnum peccati,quo rognanle tanta perpessi Ad cnjtis eversioncm nititur Apostolus dicens:
,

misericordia; vindicia

Dominus
patrem

utriim boc in ipsum

Dominnm
magis

Non

ergo rcgnel peccatum in vestro mortati corpore

VI, 12). Deslrnilur aiilem
et cvcrtitur pcccali

diclum accipiaiiuis qnia de se

fnniilius

dicit alio loco, Si euiin

,

(Rom.

Bcelzcbiib

vocaverunt

(juanto

rcgnum, partim corrcctione homiiium,

riliii

domesticos tjus {Mallli. x, 2'))?

invidenlia d;xeraiii
ciis,
,

An quonianidcmagiia
praiscntibiis beiieli-

siilijiciatur;

iit caro spipailim damnaiione pcrsevorantium

iiigrali

tam

quamvis nondum

cliristiani liierint, t;iineii

pro-

peccalo, ut ila jiistitia ordinentur, utjustis cuni Christo rognantibus molesti esse non possiiit. InUicre
in

pter ipsain inv;deiiliae magiiitiidineiii in Spiritum san-

apostolum Paulum; nonne

tibi

videtur in scipso Sledicit

:

clum peccasse crcdendi sunl? Non enim boc

dc verbis Doniini.
I

colligilur

phanum niartyrcm
gno
,

vindicare,
;

cum

Non

sic

pw

Quamvis enimeodem loco

dixeril,

tanquam aerem ccedens

sed castigo corpus

meum,
in se
'

Qiiicuiiiqiio ciiiin dixerit

verbiim neqiiam advcrsus

:

et s"rviluli sitbjicio (1

Cor. ix, 26, 27)?

,

Nam

hoc

Filiuin boiiiinis, remitletiir ei

qiiiaulem dixerit ver,

utiqiic prosternobat

cl debililabat

ct victuin

ordi-

Lum

adversus Spiritum sanctum

in IiocsacuIo,

non remitletur
;

ei

nabal,

unde Stephanum cslcrosque Cbristianos fuemarlyres sanctos

csse deprocatos,
a

neqne

neque

in fuluro

tanien vidori
,

rat persecutiis. Quis ergo convincit

potesl ad boc cos moiiuisse, nt accedant ad gratiam

et

non talem suam vindiclam

Domino
iii

post arreplam graiiani noii

cavenint. Niinc enim

ita

pcccent, ul nunc pec-

cum

ctiam
,

(inem

hiijiis s;rculi,

quo lania

exitia

in Filiuin

hominis dixcruiitversi

pertulerunt

ad suam vindictam potuerint licentor

bnm
rint,
rint
:

nequain, cl polcst eis dimilti,

el ei crediderint
,

convcrsi fue-

optare? Quod qni orant, et pro inimicis suis orant

qui sanabiles siinl, et contra illos iion orant
"

et Spriliim

sanctum accepcgraliam

qiii

in-

quo acccplo

si

IVatcrnilati invidere, ct

sanabiics esse voliierunt

illos

quia

Deusquoque puniendo

quam
milti
,

acceperiinl oppngnare volucrint, non eis dineqiic in boc skcuIo nequc

,

non

est

malevolus tortor, sed jiistissimiis ordina-

iii

futuro.

Nam

si

tor.

Sine ulia ergo dnbitatione diligamus inimicos no-

eos sic baberct ctndomnalos

ut nulla spes

illis

reli-

slros, benefaciamus his qui oderunl nos, et

oremus

qua essel, non adhuc monendos judicaret, cum addidit diceiis

:

pro

ois qni

nos persequuntur.
XXIII.
,

Aul

facite

arborem bonam,

el

fruclnm ejus

CAPLT
ex
illa

78.
filii

Qiiod

aulem conseqiienter

bonum
lum

aut facitearborem

malam

el

fructum ejus ma-

posilum cst

Ut

silis

Patris veslri qni in coetis est,

(Id. XII, 2i-53).

il;iqiie

regula intclligendum cst, qna et Joannes dicit,

potcstatem
filios

76. Sic
cl

accipiatur diligendos inimicos esse,

Dedil

illis

Dei fim {Joan.

qiii

i,

12). Units

benefaciendum his qui nos odcniiit, et oraiidum

iil

eniin natnrnliler Filinsest,

noscit

omnino pocfilii,

probisqiii nos persequiintur,

proquibnsdam etiam

care

nos aiitem potestate accepta efficiinur

illo

in

fratrum peccatis inlelligalur non praeceptum esse ut

oreinus; ne per imperiliam noslram divina Scriptnra

quantum ea qunc ab
apostolica

prspcipiuntur implemus.

Unde
in

disciplina

adoptionem appellat,
17,

qua

(qnod

lieri

non

polest) a

se disseiilire videalur.
,

Sed
ita

poternam b.iereditatem vocamnr, ut coh.xredes Cbristi

csse possimus {Rom. vui
,

utrum

siciil

pro quibusdam non cst orandum

et

Galat. iv, 5). Filii

ctiam contra aliquos orandnm sit, noiidum

paruit. Gcneraliter
nolita maledicere
:

salis
,

apet

ergo eflicimur regencratione spirituali, et adoplamur

in

cnim dictum
ct
illud
,

est

Benedicite

regnum Dei

non tanquam
:

alieni
sit

sed tanquam ab
,

Neinini

malum

pro malo

illo facti

el creali

ut uniim

beneficinm
,

qiio

nos

reddentes

{liom. xii,

li,

17).

Pro
:

qiio aiilcm

non

feoit

esse per omiiipoieniiam

suain

oras, non eliam conlra iilum oras

poles cnim videre

,

cssenius; allerum qiio adoplavit, ut

iilii

cum ante nihil cum eo lanquam

filii
;

certam ejus poeiiam

ct

et

penilus desperatam salnlem

,

vita

terna pro nostra parlicipatione friieremur,

ail
,

non quia

odisti

eum

ideo pro

illo

non oras

sed

Itaque non
cite isla
7i).
,

Facite isla
fllii.

quia eslis

sed, Fa-

quia sontis

niliil te

posse proficere, et oralioncm tuain

ut sitis

non
de

vis repelli a justissimo judicc.

Sed quid agimus

,

Cum

autem ad hoc nos vocat per ipsum UnigeIlle

liis

conlra quos oratum a sanclis accepimus

non

nitum, ad similitiidinem suam nos vocat.

sicut consequenter dicit
,

enim

ut corrigcrenluF, iiam lioc

modo

potius pro ipsis ora:

sotem suum

oriri facit

super

lum
illa

cst

sod ad

illain

uilimam damnationcin
i

non

bonos

et

malos,

et pluil

super justos

et

injustos. Sive

sicut coiitra
,

Domini Iraditorom
,

cr propbelam
,

nam

solem siium non

'

istura carneis

ocubs

visibilera

acci-

ul dictum csl
fuil
:

pruedictio fiitnrorum

non opla*

Undecim

IMss.,

vinctum.
;

tio siipplicii

nec sicut ab Apns'.oIo contra Alc-

Mss. diio, et contra illos orant

omissa negatione.

1269
pias
esl
,

UBER SECUNDUS.
sed
illani

1270
bonos
fecit
el

sapientiani

de qua dicilur, Candor

,

oriri stiper

matos ; sed addidit

,

suum

id est

enim

tucis cnterna;

{Sap. vu

26)
;

de

qiia ileni dici,

quem

ipse

alque constiiuit
,

ct

a nullo aliqaid
lurai-i

tur, Ortus esl milii justiticv sol

ol ileruni

Vobis au-

sumpsit ut facerel

sicut in

Gencsi de omnibus
;

tcm qui
lacli.

'>*>ietis
:

nomen Domini,
eliani
,

orietur sol juslitia;

(Ma-

naribus scribitur {Gcn.

i, 16)

qni proprie potest dinibilo creavit

:

IV, 2)

ct

plaviam accipias irrigalioneni

cere
liinc

sua

esse

omnia quoc de

ut

doclrinre veriiaiis

quia bonis el nialis apparuit, ct

admoneremur quanta

liberalitatc

inimicis
(jua;

no-

bonis et maiia evangelizalus esl Clirislus. Sive islum

stris

ex praecepto cjus pra?stare debeamus

nos

solem mavisacciperc non solum Iiominum, scd cliam

non creavimus, sed de muneribus ejus aoccpimus.

80. Quis

pccorum corporeis
ris dati
illc

oculis propnlalum
qiii

cl islam plu-

aulcm potest

vel paratus esse

ab infirmis

viam qua fructusgignunlur,

sunt
:

ad refeclionem corpo:

injurias suslinere, quaiitum

inalle

eorum
aliena;

sabili prodest; et

quod probabilius inielligi^exislimo

non orialur, uWi bonis

ut
;

amplius

iniqiiitatis

perpeti

(juam id

sol spirilunlis
lioc

el sanclis

qiiod perpessusest rcdd(>re; oiiini piienti a sealiquid,

vel id qiiod pelit,
si

quia

ipsum est, nuod plangunt

iniqui in illo liljro

babelur, ot
,

si

recte dari potest,

,

qui Sapientia Salomonis inscribitiir, Et sot non ortus

est nobis

vel consiliiim

bonum

vcl

beuevolum dare animiim

;

{Sap. v, 6)

et illa

pluvia splrilualis non

ir-

nec se avertere ab eo qui muluari cupii

inicos
qiii
,

diligere ini-

riget nisi

bonos
,

quia malos significavil vinea, de qua

ne pluanl supcr
,

beiielacere

liis

qui se oderunt

orare pro eis

,

dictum cst

Mandabo nubibus meis

6).

se persequunlur

quis (>rgo hrec facil

iiisi

plene

eam

{Isai.

v,

Sed

sive

lioc sivc illnd inlelligas

pcrfccleqiic

misericors?
illo

Quo uno
6)

consilio

miscria

niagna Dei bonilate nt, quaj nobis imilanda pr.Tcipitur, si

ine
filii

devitalur, opitulante

qui ait, Misericordiam voto

, :

Dei esse volumus.

Quanlum cnim
,

biijus vi-

ma(jis quani sacrificium

{Oscce vi

Beati ergo mi-

solalium aflerat lux

ista visibilis

et pliivia

corpo-

sericordes; quia ipsorum

miserebitur.

Scd

jain

comfa-

ralis, quis

tam ingratus
exbiberi.

est nl
iiac

non senliat? Quod sovita

et

mode

fieri

pulo

ut hic lector

tam longo volumine

latium videmus et juslis in

peccatoril)us

tigatiis respirct

aliquantum, et ad caetera se reliciat in

communiter

Non autem

ail, qui facii

sotem

a!io libro

consideranda.

LIBER SECffjrDUS.
ID i.osteriorem

partem sermonis Domini

in

monte, contentam Matlhsci capp. sexto et septimo:

CAPUT PRIMUM. 1
jus tractationem liber

Misericordiam, usque ad cuaccepit, sequi-

facerealiquid, ut bominibus placeas.Sicenim etiam si-

primuslerminum
oculi

mulare bonum

libebit, si

non

iitlcndilur

iiisi iil

homo

lur cordisniundalio, undeisle sumii exordium.Cordis

laudel;qui quoniam vidcrecDr non polesl, poiesteti;

falsa laudarc. Qiiod qui faciunt, id cst, qiii honilal

autem mundatio esl, tanquam

'

quo videtur Deus

oculo con-

cujus simplicis habendi tantam curain esse oporlet,

simulant, duplicicorde sunt.

id esl,

quantam
dato

ejus rei dignitas flagitat, qu;c

tali

muiidiim cor,

nisi

qiii

Non ergohabetsimplex, tianscendit humanas

spici polesl.

Huic autem oculo magna cx parte mun-

'audes, ct illiim solurn inlueliir,

cum

recle vivit, ct ei

difficile est

non subrepere sordes

ali^iuas

de his

placore

nililiir,

(|ui

conscienli;e soliis inspertor est.

rebus quae ipsas bonas nosiras aciiones comitari solent, veluti cst laus

De

cujus coiiscieiiti;cpiiritatequidquid procedit, tanl'

bumana.
:

vere, perniciosum est

laudari, quidest alind

quidem non recle virecte aulem vivere, et nolle

Si

cstlaudabiliu.;,

quanlohumaiiaslaudesminusdesiderat

2. Cavetc crgu, inqiiil, facerc jusliliam veslram cora,u

liominibiis, ul videnmini ab eis
:

quam

iiiimicum esse rebus hu-

id est,

tavcte iioc

ai.i-

manis, quae utique tantosunt miseriores, quanlo minus

placet recla vita

mo

jusle viverc, et

ibi

oonstiluere boniim veslrum,

hominum
tii

? Si

ergo inter quos vivis,

illi

te
si

ut vos videant hoiniiies. Alivquin mercedem non liabebilis

recte viventem

non laudaverint,

in

errore sunt

apud Palrem vestrvm qui

vidtianiiiii
;

in coetis est

noii si

ab

aulem laudaverint,
cor habueris et
propter laudes

in periculo;

nisi

tam simplex

hoininibus

sed

si

jtropterea juste vivatis, ut

erit,

mundum, hominum

ut ea quae rccte facis, iion

facias;

ab bominibus vidcamini. Nain ubi

sermonis
liujus dicluin esl
,

quod

in piiiicipio

magisque

illis

recla

Vos

estis

tumen

mundi?

laudanlibus gratisleris, quibus id quod boniim cstplacet,

Non

potest civitas abscondi

super montem ronstituta;

quam
:

tibi ipsi;

quia recte viveres, eliam

si

\mi\o

neqtie acccndunt

lucernam

ct

ponunt eam sub nuidio, sed

laudaret

ipsamque laudein tuam tunc

si

inlelligas uti-

super candetabruni, ut tuceat omnibus qui in donio sunt.

Sic tuceal

lem esse laudanlibus,

non leipsum

in tua

bona

vita,

tumen vestrum coram liominibus,

ibi

ul videant
;

sed Deiim bonorent, cujus sanctissimum tcmplum cst quisquis vivitbenc; ut iliud implealur quod ait David, In

bona facla vestra. Sed non

eniin, et cjlorificent Piitrem

constituit (inein

;iddidii

vestriim,

qui

in

ccetis esi
si

Domino tuudabitur anima mea ; nndiant

(Psrt/. xxxiii, 5).

mites, et

(Maltli. V,

14-16

).

Hicaulem, qiiialiocreprebendit,

jucundentur

Pertinet ergo ad oculum

ibisit(inisreclef;ictoruni,idesl,sipropierearecU;facia-

mundum non intuori inrcctefaciendolaudes

etadeasreferrequod recte
*

liominum,

iacis, id est,

propterea recle

mus, ut tantuin videamur ab hominibus posteaquam dixit, Cavele faccre jusliliam veslram coram liominibus,
;

Sic Mss. At editi,

lanquam oculus.

ut videamini uD

cis,

niliil

addidil. In

quo apparet, non

1271
lioc cuiu proliihniesc
seil
iil

DE SERMONE DOMINI
rcclc
fial

IN

MONTE,

S.

AUGUSTINI
mca non
fecislis. llli

1272
crgo

fiat

coram liominibus,
lionrmibiis, ul vicl ibi

nieuni habuistis, sed opera

pcrceperiint

ncob

id forie rLOlc

coram

merccdcm suam, qui non ob aliud clceiit

deanuir

alt cis, id cst, ul

boc inUicamur,

(incm

mosynam
noii
si

faciunt, nisi

glorificenlur ab hominibus
si

nOblri proposici colioccnms.

3.

gloriliccnlur ab hominibus, scd

sicul superius

ideo facianl
est.

Nam

cl

Aposlohis

dicil,

Si adhuc
(

liomiiiibiis plai,

ui glorinccntur,
cniin

tractatum

Laus

cereni, Climti

scnus uon essem

Galai.

\0)

cum
(pii

humaiia non appcti a rcctc facicnle, sed subsc:

alioldco dical, Plucetc omnibus pcr omnia,

omnibiis pcr omiiia placco
(I

siciit ct ccjo

qui debcl recle facieiilcm

iinilari

ut

illi

proficiant, qui cliain

Cur. x, 52, 55). Quoil

possunt quod laudant; nonul hic pulctaliquid

prodesse, queni laudant.
faciente eleemosyiiam,
liia.

iion iiilcUiguiil, coiiliarium pulanl;

ril noii
iil

cum

ille

se dixe-

eos
6.

sibi

placcrc hominibus, quia noii ideo recle facicbal

Te ttutem

non scial sinistra lua

sinistram infi-

placcrcl liominibus, scd ut Ueo, ad ciijus anioiein

Iiomiiiiiin volebalcoiivcrlere,

quid facial dcxtera

Si intellexeris

corda

co ipso quo place-

dcles dici, vidcbilur nulla esse culpa, placere fidelibus

velle
:

Lal bomiiiibus.

Ilaque ct iion se placcre iiominibus

cum

prorsus nihilominus in quorumlibet honii-

rcctc diccbal, quia in co ipso ut

iur
:

Deo placcrcl intuebapra;cipiebat,

num

laude fructum et linein boni operis conslituerc

et

placcndum cssc hominibiis recle

Dco

proliibeamur.

Quod

autein ad id pertiiiel ul le Imilentua placuerint

,

non

ul Iioc ai>|icierctiir
;

lauquam incices rccte

non possct, qui
pncberct imilandiim

laclo-

tur, quibiis recte facta

non tantum
bonorent, et

rum

scd

qiiia

ilaccic

noii se iis
:

fidelibus,

sed etiam

inndelibus exhibcndum esl, ut

quos salvos

lieri
i|ui

vellct
sibi

imitari

landandis

bonis opcribus nostris

Deum

autem ilhim

non placucrlt, millo pacto quis-

veniant ad salutem. Si aulem sinislram inimicuiir) putavcris,

f.icis;

quaui polcsl. Sicut crgo non absurde loquerelur, qui

diccict, In liac o|ici'a
(jua
:

ut nesciat inimicus luus

cum eleemosynani

navcm

qu;cro,

non navcn

cur ipse Dominus inimicis Juda;is circumstanniisericordiler

qiucio, scd palriam

diccrct,
lii

sic ct

Apostolus coiivcnieiiter

tibus

sanavit liomines? cur aposloJus

hac o|)cra, qua homiiiibus placeo, non bo-

1'etrus, sauato

eo

quem ad portam Speciosam, debilem

inimicorum in se atque
iii

niinibus, scd
id rclcro
iil

Deo placco, quia non hoc appelo, sed ad

nie
iinilentur, quossalvosficrl volo. Siclil
iii

niiseratus est,

eliain iras

ul

alios ClirisU discipulos

si

pertulit (."Id. in, iv)?

Deinde
fa-

dicil

dc oblalione qiuc

sanctos, ISon

(iitiafittw:

non

o|)ortet scirc

inimicum,

cum eleemosynam

rodalim, sed
(Jiiinl

inqiiiro friiclitm {Pliilpp. iv, 17)

id esl,

cimus, quoiiiodo cuin ipso inimico faciemus, ul

illud

(|ua'io

dalum vestrum,
Iloc

iion Iioc qiixro, scd fruiiidiclo

impleamus pncccpUim, Si
illum,
si siticrit,

esurierit iiiimicus tuus, ciba

illi

Cliim

vcstrum.

cniui
iii

app.irerc poieral
id libeiilcr ollcr-

potum da

{Prov. Xxv ,21)?

quaiilum profecisseiil
rcni
',

Deum, cum

7. Tcrlia solet

essc carnalium opinio, lainabsurda

qiiod noii proplcr gaudiuin de nuiiicribus, scd

et ridenda, ut non

cam commemorarem,
significari
:

nisi

experlus

propier comiiumioncm chariiatis ab co (jua.Tebalur.

4.

essem non paucos eo crrorc

stra; noiiiine
niiliari

delineri, qui dicuiit siniut quoiiiam in re fa-

Quanquani

cl

cum

addil, el dicil, Alioquin

mcr-

uxorem

cedcn non
est, nihil

liabcbitih

apud Patrem vcslrum qui

in coelis

lcnaciorcs pecuniarum solenl essc feinina;, la-

aliud dcmonslial nisi id nos

cavere opor-

lcal cas cuiii aliquid misericordiier viri earuin egenis

tcrc, ne luimanani laudcni pro nostroriim

operum

nier-

iiiipcnduiil propter

domeslicas

liles.

Qiiasi

vero soli

cedc (|uiciainus, ides!,ea nos bealoselliciarbitrcmiir.

C.AriJT
II.

viri chiisliani sint, el iion

hoc pr;cccplumetiam fcmijubetur

feiniiia

5.

Ciim

crijo

facis

clccmobiinam,

iii-

nis

dalum

sit.

Cui ergo

siiiistra;

occul-

quit, noli luba canerc antele, sicul liypocrila: faciunt in

larc opus miscricordia; suai?

An

etiam vir sinislra crit

sijnagogis el in vicis, ul glorijiccnliir ab liominibus. Noli,

femin:io? qiiod absurdissime diciliir.

piilat

Aul

si

qiiispiam
ila crii-

inquit, sic vcllc iiinolcsTcrc, ut liypocril;c. Manifc-

inviccm

sibi siiiislras

esse;

si

ab altcro

sUini est aiilcm

duiit

hypocrilas ncii qiiod

id

ociilis

prx'lcn-

gclur aliqiiid de re familiari, ut

sii

conlra altei ius vo-

hominiim,

ciiam oordc gcstare. Sunt cnim hy,

luntalcm, iion

crit

cliristiaiiiim tale

conjugium

sed

pocrita;

simiilalorcs

laiiqiiam pronunlialorcs
siciit
iii

pcr-

neccssc csl ut quisqiiis eorum elocinosyiiam faccre voluerilcx prxccpto Dci,

ril,

soiiarum
Koii
ciiim

alicnarum
qiii agit

llicalricis

fabulis.
in IragCE-

queincumqueadversum habuc-

partcs

.^gamemnonis

iniinicus sit pr;cccplo Dei, et ideo inter infideles dc:

dia, vcrbi gratia,

sive aliciijus allcrius ad liisloriam

pulelur

pra:ceptum est aulem de lalibus, ut boiia sua

vcl faliulam qiuc agiliir pcrliiieiilis, vcre ipse est; sed

siiiuilat ciiiii, ct

conversalione ac moribus lucrifaciat u.\orem maritus

fidelis, vel

liypocrila

dicitiir.

Sic

in

Ecclcsia,

maritum mulicr

fidelis;
su;i,

qiiaproptcr noii
quibusiiivitandi

\cl in

oumi

vila

hiunaua, quisquis se vult videri qiiod

sibi dcbeiit

occullare boiia opcra

non

esl,

hypocrila cst. Siniulal enim jusliim, non ex-

sunt ad invicem, ut alter alterum possit ad christiana; fidei

hibet; quia lotuin

fructum

in

laude

quam
Sed

possiinl cliam simulantcs

hominum ponit, pcrcipere, dum. fal-

communionem

invitare.

Nec
si

furla facienda
esl

sunt, ut promercalur Deus.

aliquid,

Quod

occultanduin

lunt cos quibiis vidcnlur boui,

tales

ab eisque laudanlur.

quaiudiu allerius inlirmilas .nequo animo id

injuste atque
sigiiincari

ab inspectorc cordis Deo mcrcedem non acnisi fallaci%

non potest sustinere, quod tanien non

illicite fit;

cipiunt,

suppliciiim

ab hominibus au-

non tamen ipsam nuncsiiiistram

coiisideratione
facile

lem, inquit, pcrceperunl mercedem suam; reclissiine-

lolius capiiuli

apparet, in qua

que

his dicclur,

Rccedilc a ine, opcrarii dolosi

nomcn

simul invenielur
8.

quam
,

sinistram vocel.
faccrc justitiam

omnesMss.,/flcmnr.

Cavele

inquil

vestram coram

1273
hominibus ut videamini ab
habebitis apiid
eis
:

LIBER SECUiNDUS.
alioqnin

1274
Pater
hiiis

merccdem non

Sit
vidci

ergi) elremosiina tua in abscondito; et

iti

qui

Patretn veslrnm

qtii in coilis est.

Gene-

abscondito reddel

libi

Axecllssune

omnmo elycris-

raliler Iiic jusliliam

nominavit, deinde particiilariier

sime.Si
ti:>

eniiii pr;ciniiiiii al)

eo exspeclas qui conscienlibi

exseqnilur. Est enim pars aliqua justilioc opns quod

soliis

inspectur cst, sufficiat

ipsa
,

ad promcrenduni

per cleemosjTiam

(it,

et ideo conneclii diceiido

,

Cum
sicut

prcmium
sic

conscienlia. Multa lalina exemplaria

ergo facis eleemosijnam

noli tuba canere anle te

,

babcnt

Et Pater tuus qui videl in abscotidito, red:

htjpocritce faciunt in sijnagogis et in vicis

ut glorificcn-

del libi

palam

sed quia in grancis

,

qu;e priora sunt

tur ab homitiibus.

Ad

hoc respicit qiiod superius ait,

,

non

iiiveniinus. palatti (a)

non pulavijmus hinc esse

Cavete facere jusliliam vestram coram homitiibus

ut vi-

ali(|nid (lissereiulum.

deamini ab
perceperutit

eis.

Quod

aiitem sequilur, Attien dico vobis,

,

CAPIIT

111.

10.

Etcumoratis, inquit,

tion erilis sicitt

mercedem suatn

ad illud^respicit qucd
tion habebiiis

htjpocritw, qui atnant in syttagogis et in angulis plalea

supra posuit, Alioquin inercedem

apud

ruin stantes orare, ut videanttir ab hominibus,

Nequc
eadein

Patrem
autem

vestrutn qui in coelis est.

faciente
dicit,

Deinde scquilur, Te
dicit,
illi ?

bic videri ab

hominibus nefas est; sed ideo hsec agere

bominibus
sit
:

eleetnosijnam.
,

Cuni

Te autem
Quid ergo

ut videaris ab

et snperfluo toties

quid aliud

quam Non quomodo

dicunlur,

cum

jam una regula custodienda, qna

si

mihi jubel? Te

aulem facietite, inquit, eleemostjtiatn

quid facial dextera tua. Ergo
illi

cognilum est, non

h;icc
;

sciant

bomines, formidanhoc animo

fiant
,

non

sciat sitiistra Itia

diim esse aut fugiendum

sed

si

ut

sic faciunt, ut sciat sinistra

eorum quid

faciat

dexlora

fructus in eis expeialur placendi

cliaiii

hominibiis. Servat
,

eorum. Quud
vetaris. In

igilur in illisculpalum est,

hoc

tu facerc
ila fa-

ipsc

Dominns eadem verba

id se

cum

adjuiigit si-

iliis

aulem hoc culpatum

est,

qnod

militcr, Atnen dico vobis, perceperunt tnercedetn suain

ciunt ut iaudes liominum quscrant. Quapropler nihil

hinc ostcndcns
ttlr,
1

prohibere, ne ea merces appeia-

consequenlius sinistra videlur signifKare,

quam ipsam
ilaque conse
appelilio
:

qua
i.

stulli

gaudent

cum

laudaiitur ab homiiiibus.

delectaiionem laudis. Dextera autem significal intcn-

Yos autcm cum

Qna> sunt

oralis, inquit, inlroitein

cubicu-

tionem implendi prcecepta divina.

scienliae

Cum

la vcslra.
in

isia

cubicula, nisi ipsa corda, qua;

facientis

eleemosynam miscet
sinistra

Psalmo etiam

significantiir, cuin dicilur, Quce dici,

laudis

humanx,

fit

conscia operis dexterx

tis in

cordibus veslris

et in

cubilibus vestris compiutgioslia orate

,

Nesciat ergo

sitiistra

tua quid faciat dextera tua, id cst,

ntini {Psnl. iv, 5) ?

Et cloudcntes

ail,
in

Pacu-

non

se misceat conscientiae tuae laudis hiimanoe appc-

tretn

veslrum in abscondilo.
,

F*ariini est

intrare

titio,

cum
Ut

in

eleemosyna facienda divinum praeccptum

Quid est

bicula

si

ostium pateat importimis, per qnud oslium

conlendis implere.
9.
sit

ea qu;c foris sunt improbe se immergunt, et interiora

,

eleeitiosyna tua in abscondito.

nostra

appelunt. Foris autem diximus esse oinnia

,

abscondito, nisi in ipsa bona conscienlia, qune liimianis oculis demonstrari non potest, nec verbis aperiri?

temporalia et visibilia, quai per ostium

id csl

pcr

carnalem sensum
trant
,

iii

cogitationes

iiostras

pene-

Quandoquidem multi mulla menliuntur. Quaproptcr

si

dextera intrinsecus agit

in

abscondito, ad sinisiram
visibilia et

vanorum phantasmalum oraniibus obstrepunt. Claudendum est ergo ostium, id est, caret

turba

pertinent omnia exteriora,

poralia. Sil ergo

qu sunt
faciunt
,

tem-

nali sensui resistendiim est, ul oratio spiritiialis diri-

elcemosyna tua

in ipsa

conscienlia
voliintaic,

gatur ad Patrem

quse

fit

in intimis cordis, ubi oralur

tua, ubi multi

eleemosynam
,

bona

Pater in abscondito. Et Pater, inquit, vester qui videt

in abscondito, reddet vobis.
:

eliam

si

pecuniam

vel

si

quid aliud

quod inopi
foris
,

lar-

Et hoc

tali

clausula termiut

gtendum est, non ciunl, et intus non

alicujus
rei in

babeiit. Mulli

aulem

favel

faciuul qui vel ambitione

gratia
voluiit

nandum fuit non enim hoc monet nunc sed quomodo oremus neque superius,
;

oremus,

nt faciamus

lemporalis

misericordes

clecniosynam, scd quo

aiiiino

faciamus

quoniam de
,

videri
est.

quibus sola sinislra operari exislimanda

alii

corde mundaiido, praecipit, quod non mundat

iiisi

Iteni

quasi

mcdium
quoe

inter
in

utrosque locum
est

una

el

simplex intentio in aeternam vitam solo et puro

sapientiae.

tenent, ut et intentione

Deum

eleemo-

amorc
l^i,

synam
gilis

faciant

et

tamcn inserat se huic oplimai

laudis

Orantes autetn nolile, nh, multum loqui

:

sictit

voluntaii
et

nonnuUa

eliani

vel ciijusce rei fra-

Ethnici

arbitranlur enini quod in muUiloquio suo ex-

temporalis cupiditas. Sed Dominus

noster
in

audiuntur. Sicut hypocritarum est pratbere se spe-

mullo vebemenlius proliibel solain sinislram

operari, quando cliain misceri

nobis

ctandos

in
;

oratione,

quorum

fructus est placerc ho-

eam

vetat operibus

minibus

iia

Elhnicorum,

id est

Gentilium, in muiti-

dexlene

ut tcircet

non

iiiodo sola lenipuralium re;

loquio se pntarc exaudiri. Et revera

omne

multilo-

rum
nec

cupiditate
ila in

eaveamus eleemosynam facere

sed

quium
torii

a Geiitilibus venil, qui exercendac lingu;c potius

hoc opere aitendamus Deum. ul sese mi-

quam muiidando animo dant

sludii

operani. Et hoc nuga-

sceat vel adjungat

exleriorumappetiliocommodurum.
,

genus etiam ad

Deum

prece fleclendum

Agitur enim
simplex,
erit si

de corde mundaudo
noii erit.

quod

nisi

fucrit

traiisfcrre conaiUur,

arbilranles sicut honiinein judi-

inundum

Simplex autem quomodo nec una inlenlione re,

cem

verbis adduci in sententiam. Nolite ilaque similes

duobus dominis

scrvit,

iUis esse, dicit

ter vester

rum

aelernarum purificat aciem suam

sed

eam mor-

unus et verus magistcr. Scil enim Paqutd vobis necessariutn sit , antequam petalis
non
in latmis.

talium quoque fragiliumque rerum amore obnubilal?

(a) Contra hodie in grtecis inveniiur,

1275
vcrba miilla

DE SERMONE DOMINl
ad
id

IN

MONTE,
id est,

S.

AUGUSTINI

1276

ab eo. Si cnim slrualur ct docealur ignarus, quid cis opus esl ad rcruni omniuiu cogiiilorcm
ipso
,

prolerunlur, ut in-

scd Dominus cis insiniialus est, tanquam servientibus,

secundum cariiem

adliuc vivenlibus. IIoc au-

cui

omnia qu; sunt, eo

quo

sunl, lo(iuunlur, scscque indicaiit l'acla;ct

ca qu;c fuiiira sunt cjus arlem sapieiili.uiiquc iion

latciit,
iii

cum mandala Legis acciperent, quse obscrvare jubebantur nam Proplietae s;cpe ostendunt cumdein Dominum noslrum ciiam Palrcm corum esse
dico,
:

lem

qua sunl

cl qu;c Iransierunt, ct

qu;c trans?

poluisse,

si

ab cjus muudalis

noii
;

aborrarcnt

sicutl

itura sunt, omnia pncsentia, el non transeuntia

cst illud, Filios genui, et exaltavi

ct

ipsi

aulem spreventnt
filii

15.

Scd quoniam

quamvis pauca

tamen vcrba
;

tne {hai.
celsi

i,

2); ct illnd, E(jo dixi, Dii estis, el

'

Ex-

ipsc dicturus csl quibiis nos doceal orarc

qu.ieri

potest

omncs
es'

Psal. lxxxi, 6); ct

? cl si

illiul,

Si Dominns
esl lionor

cur vel

liis

vcrbis paucisopussit ad

eum

qui scit

omnia

sum, ubi

timor meits
i,

Paler snm, ubi

iibi

antequam

lianl, ct novil, ul dicluin cst,

,

quid

iioliis sit

meus (Malacli.
Jud;ci, quia

(!)?

et alia

pcrmnlia,

argiinntur

antcquam pctamus ab eo?Hicprimo respoiuietur, non verbis nos agere debere apud Deum,
neccssarium
ut

filii

csse peccando iiolucrunl:cxceptis eis

qiiye in propliclia

dicimUirdc fuluropopulo
,

clirisliano,
illiid

impetremus quod volumus, sed rebus quas aiiimo

ct

quod Palroni Deum osscl habiturus

evangelicum, Dedit
I,

srcundiim

gcrimus,

inlcnlione cogilationis,
:

cum

dileclione

eis

potestatem

ftlios

Dei fieri{Joan.

pura et simplici affcctu

cuisse
tis

scd res ipsas vcrbis nos do,

12)

aposloius aulem Paulns dicit, Qnamdiu ftares

;

Dominum nostrum
Sed rursus quKri
sit,

quibiis

memoriae manda-

parvuliis est, niliH dislat a servo

iiis

et spiritum adoptioin

eas ad tempus orandi recordcmur.

14.
potcst, sive rcbus, sive verbis
sit ipsa

nos

accepisse

commcmorat,
viii,

quo clamamus,

Abba, Pater {Rom.

16- Et

15-23,

et

Galat. iv, 1-6).

orandiim

quid opus

oratione,
sit
:

si

Deus jam
capa

quoniam quod vocamur ad slernain hKreveniamus, non esl meriiorum nostrorum,

;

novit quid nobis

nccessarium

nisi

quia ipsa ora, -

ditalcm, ut simusChristi cobocredes, el in adopiioiiem

filiorum

lionis intentio cor noslruin serenat et purgat

cinsque

elficit

ad excipienda

diviiia

munera, quae

spi-

sed gratia; Dei

principio

cnmdcm ipsam

gratiam

iii

oraiionis

rilualiter

nobis

infundunlur.
,

Non enim ambilione

ponimus, cum

dicimus, Puier noster.

Quo
filiis

precum nos exaudit Deus qiii semper i^aratus cst dare suam lucem nobis, non visibilcm, scd intelligibilcm el spirilualem sed iios iion semper parali su:

nomine

ct cbarilas excitatur; quid

enim charius
et

dol'Ct csse

qnam paler?

el

supplex affcclus,
;

cum hoprius-

mincs dicunt Dco, Pater nosto-

quicdam impeacce-

musaccipere, cum inclinamur

in alia, el

rerum temin oralione

trandi pr.xsiimplio, quic petituri siimus;

poralium cupiditale tenebramur. Fit ergo

conversio cordis ad
est, si

quam
Ciiim

aliquid

cum pctcremus, lam m.ngnum donum

nosler,
filiis

eum

qui scmper dare paratus

in ipsa

pimus, ul sinamur dicere, Pater

Deo. Quid

nos capiamus quod dcderit; ct

,

convcr-

jam non dot

ut
iilii

petonlibus,

cum hoc ipsum

cura

Sione pnrgalio iiitcrioris oculi

ciim exciuduntiir ea

aiite dederil,

essenl? Postremo qnanla

qu; temporaliter cupiobanlur, ut acics cordis simplicis ferre possil

aninium

langil, ul qui dicit, Palernoster, taiito Patre

simplicem Iticem, divinilns

:

non
*

sit

sine uilo

cccasu aul immutatione fulgcnlem

scd eti;im manere in
illa;

nee solum ferre,

lem

grandioiis

indignus? Si enim quiscjuam plobcius senatoa;l;ilis ab eo ipso pairein vocare per-

non tantum sinc molestia,

scd etiam ciim incffabili gaudio, quo vere ac sinceriler bcaia vitn perficitur.

mittatur; sine dubio trt>pidabit, nec facile audehit, cogitins humililatem genoris sni, et opiim indigenliam, et plebeiae person:e vilitatem
gis

CArUT
nos orare
oremiis, et
vos, iiiquit

IV.
ille
<

15. Sed jam considerandum

cs
iii

est qu.Tc

quanto crgo matrepidandum est appellare Palrein Deuin, si lanla

:

pnrceperit. per qiiem ct discimus quid

orate

est labes, laiiia;(|ue sordes in moribus, ul

slius eas a siia conjunciione

mnllojuille

onscquimur qnod oramiis. Sic hnque

Palcr noster qni
:

Deus cxpollat, qnam

sen;itor cujiisvis mondi/ci

coslis,
:

sanclipcetur
ille

egostalem? Quandoquidem

uomen luvm

adveuiat

reguum tuum
:

(ial

voluulas tua

sicut in coeto et in terra

panem nostrnm qtiotidianum

,

meudico, qno et ipsc potest rcrum hnmaiiaruni rr;igilit;it(! dcvcnire Dous aulcm iu
in
:

boc conlemuil

da nobis hodie
tios

et

dimitte nobis debilu nostra

:

sordidos moies nuiiquam caJit. Et gratiab miscricorsicv.t ct

dioi ipsius,

dimitlimus debiloribus twstris

;

et

ne nos inferas hi

qui boc a nobis oxigit, ut Pater nosler

soia

sit;

tentalionem

sed libera nos a nialo. Cuin iu

sil

omni dc-

quod nullo sumptu, scd

rari potcst. Adinoneiitur
iiobiles
rint,

bona
Iiic

voliinlatc

compafue-

precalione benevoleiilia concilianda

cjus

quem de-

ctiam

diviies, vcl geiicre

f;icti

precamur, deinde dicendum quid dcprccemur; laude

iiliiis

sccundum s;vculum, cum

christiani

ad queni oralio dirigitnr,

soli't

benevoleiitia
.solel
:

coiiciliari, et

boc

in orationis

principio poni

in

non suiicrbire advcisus pauperes ct ignobiles; quoniam simul dicunt Doo, Paler noster : quod iion
possunt vere ac pie diccrc
gnoscant.
,

quo Dominus noslernihil

Pater noster qui es in
Iniidem Dci
,

aliud nos dicere jussit, nisi,

nisi se fratres esse

co-

caelis.

Multa enim dicta

siint in

riiioe

per omnes sanciasScripturas varie

laleqiie diffiisa potorit quisqiic considorare,

cum

CAPUT V. 17. Ulatur ergo voce Not'i Teslamenti populus novus, ad jelcrnam ]ia;redit;item vocatus, et dicat,

lcgit:
iit

niisquam tamen invenitur pr;eccplum populo Israol

d-iccrcl,
'

Pater nosler qui es in

coelis

id csi, in

Puter noster, aut ul orarct Patrem

^ aticani

sanctisct

jiistis.

Deum

Non cnim

spatio locorum coulinetiir

Mss.

duo et unus Corbeiensis

lucem duvii-

talis.

Deus. Sunl eniin coelievcollentia quidcm muudi cor* Mss. decem, et filii illissimi : vos autem sicul honiines moriemini, et sicttt unus ex principibus cadelis.

1277
pora, sed tamen corpora
in
,

LIBER SECUiNDUS.
quM non
laiiquam

1278
ejus {Psal. lxxv, 1); sic inlelligendum

possunt csse nisi

in

magnum nomen
cst quasi
alibi

loco

sed

si

iii

coelis

suporioribus

minor

sit

Dcus, ahbi major

sed

il)i

niundi parlibus locus Dei esse credilur melioris mcriti

magnum
ejus, ubi

est

nomen

ejus, ubi pro suai majestatis

ma-

sunt avcs, quarum vila esl Dco vicinior. Non aulem scriplura esl, PropecslDominus cxcclsis hominibus,
tiul eis

gniludiiie nominatur. Ita ibi dicilur

sanclum nomen

cum

veneratione et oflensionis timore nomi-

qui in monlibus iiabilant

scd scriplum cst,

Psal. xxxni, 19 );

natur. Et boc cst

quod nunc

agitur,

dum

Evangeliura

Piope csl quod magis

Dominiis obtrUis corde

adhuc usque per diversas genles innolescendo, comniendat unius Dei

cjus.

perlinel ad bumiiilalcm.

Sed quemadmoei

nomen pcr adminislralionem

sequilur

Filii

dum lerra appellatus esl pcccalor, Tena es, et in terrani ibis ( Gen. ui,
juslus e conirario

cum

dictum
:

est,

19^)

sic

coclum
dicilur,

CAPUT

YI.

20. Dcinde
in

Advenial rc-

dici polest. Justis

cst, (juud eslis

enim
vos
(I

giium tuum. Sicut ipse Dominus in Evangelio docet,

Templnm cnim'Dei sanclum

17).

Cor.

m,
et

tunc fulurum essc judicii diem,

cum Evangehum

prte-

QuapropLcr

si

in

tcmplo suo babilat Deus,

dicaium fuerit

omnibus genlibus(Mrtn/j. xxiv,14):

nominis Dei.

sancli

tcmplum

ejus suiil; recte dicitur, qui es in

coelis,

qu3e res pertinet ad sanclificationem

qui esin sanctis.Elaccommodatissima ista simililudo videalur inter est, ul spirilualiler lantum inlcresse
justos et

Non enim
qtiasi

et hic ita

dictum

est,

Adveniat regnum luum,

fortc quis dicat,

iiunc

Deus non regncl. Sed

peccalores, quantum

corporaliler inter coe-

Adveniat diclam esse in lerram. Quasi vero non eliam

ipse

lum

et lerram.

nunc regnet

in terra,

semperque

in ea

regnaverit

18. Ciijus rei significandne gralia,

cum

ad oralio-

a conslitutionc mundi. Adveniat ergo accipiendum esl,

nianirosielur liominibus.

nem
ras

slamus, ad oiiciilcm convcrlimur, uiidc

:

calum
est,

Qucinadmodum cnim etiam

nunquam
discedat de

surgit

non laiiquam mundi partes deseruerit ' qui ubique prajsens

ibi habitet et

Deus, quasi ciclc-

pr;T!scns lux abscns est ca^cis, cl eis qiii oculos clau-

dunl

ila

Dci rognum, quamvis

non locorum admone:Uur animus ad n:Uuram cxccllcnliorcm se converlcre, id csl ad Dcum, cum ipsum corpus cjus
spatiis,

sed majeslalis potentia>^; sed ut

lerris,

lamen absens

est ignorantibus. Nulli

autem

li-

cebil ignorare regiium Dei,

cum

cjus Unigonitus noii

visibililoj' in

solum

intciligibiliter,

sed etiam

iiominc

quod

est terrenum, ad corpus excellentius, id csl

ad

Dominico de coeio veneril

jiidicatiirus vivos ct

mor-

corpus cadesle convertitur. Convenit eliam gradibus

religioiiis,

luos (a). Post quod judicium, id esl,

cum

discrclio et
ila

el

pbirimnm cxpcdil,

ul oninium sensibus

separatio jubtornm ab injuslis facta fuerit,

taJjit

inhabi-

et par\ ulorum el niagiioriim benc scnlialur dc Dco. Et

justos Deus, ul

non opus
Joan.

sit

qiiomqnam doccri
45
Deindc

idco qni visibilibu- luibuc pulchiiludinibiisdedilisimt,

pcr hominem, sed sint omnes, ut scrijiium est, docibiles

nec po.-sunt

aliqiiid

incorporeiim cogilarc, quoniam

Deo

Isai. liv,

15

vi,

).

Ixiata

necessc cst coelum ])raferai)t tcrr:c; lolerabiliDr cst

vila

omni e\ p.utc
solo

perfioielur in sanclis iu selcrnum,

opinioeorum,

si

Dcum

qiiem adiiuc corpoialiter cogi:

siciili

niinc ra;lostcs Aiigeli sanctissimi alque bcalis-

tant, in ccelo potiiis credant esse, qiiam in lcrra

ut

simi,

Dco

illustrante

sapientos cl
suis
:

Ijoali

sunl;

cum

aliqiiando cognoverint dignilalem aniinse coelcsie

quia ct hoc promisit

Dominus

In resurrectione

etiam corpus excedere, magis

quaiii
iii

eum
;

qu:i ranl in aninia,

erant, inquit, sicut Angeti in coelis {ilatth. xxii, 50).

corpure etiam

ccelcsli

et

cum

cogiiovcrint

21. El

idco

|)ost

illam polilioiiem
seqiiiliir,

qua dicimus,

quantum
sicut

disiel inler pccc;itorum aniiiias cl

juslorum,

Adveniut regnum tuum,

ut iu cwlo el in terra
siint
:

Fiat volunlas tua sicest in Angelis qui

non audebant, cum adhiic curnaliter saperent,

in icrra collocaie, scd in coelo, sic

id est, sicut

enm

postea

me-

in

coelis, voliintas

tua, ul oiniiimodo tibi

ad

liori (ide vel intelligeiitia

magis eiim

in aniniis jusio-

lia;rcant teque pcrfruantur, nullo eirorc obmibilanle

sapioiitiani

rum quam
in cordibus

in

pcccatorum rcquiranl. Rccie ergo

est,

intei-

eorUm, nulla
;

inii-oria

impodienle
(pii in

Ijcaiitu-

ligitur qiiod

dictum

Paler noster qui

es in ccelis,

dinom eorum
ct

ila lial in

sanclis tuis

torra sunl,

juslorum esse dictum, lanquam

in

templo

de lcrra, quod ad corpus

in

allinct,

facti

sunt, et

saiicto suo. Siinul etiam ul qui orat, in se ([uoque ipso

velil

quamvjs

cceiestem l)abila',ionein atque immutatio-

habilare

quem
;

invocat

ct

cum

lioc affeclat, te-

noin, lainon dc lcrra assumendi sunt.

cliain
ilia

Ad

lioc respicit

neat jusliiiam

quo munere invitalur ad inhabitandum

qu:c sint petenda. Dicluni est

Angelorum
terra

praidicalio, Gloria in excetsis

(

animum Dcus. 19. Jam videamus

enim
tuum.
ipiis sil

Deo,
II,

el in
:

pax tiominibus bonai vuluntalis

praecesscrit

Luc.

14)

ut

cum

bona volunlas noslra,

ut nulla adverest pax. lloin

qui pelilur, et ubi liabilei. Priiiium aue.st,

quie vocantem scqnitnr, perficiaiur in nobis volunlas

Dci, sicuti est in ccolestibus Angolis
sitas
;

temoiniiium quae petunlur hoc

Sunclificelur

nomen

Quod non nomen Dei, sed

id est, ita
illis

sic petitur, quasi

non

sit

sanctnin
:

rcsistat

nostrae bealitudini,

quod

ut

sanclum babeatur ab hominibus

Fiat voluntas tua, rccle inlolligitur, obodialur pru;ceptis tuis

:

innolescat Deus, ut iion existimenl

ali-

sicul in coelo et in lerra, id esl, siciil

ab

quid sanclius, quod magis offendere limeanl. Neque

Angelis,

ita

ab hominibus.

Nam

fiori

volunlalein Doi,

enimquia diclum
1

cst,

Nolus inJudcea Deus, in Israel

Er. l.ugd.

ven.

i.ov. legu.it,

mn tunquam ibi sit Deus, et

M.

cum obtcmperalur prsccoptis cjus, cum ait, Meus cibus est ut faciam
(a)
1

ipso

Dominus

dicii,

voluntalem ejus qui

quasi cceteras mundt pn lcs deseruerit. bic Mss. At ediii, majestale potentiiv.

Retracl. cap. 19, n. 8.

1279

DE SERMONE DOMINI
sxpe, Non
vcni facere vo-

IN

MONTE,
aut pro

S.

ACGUSTINI

1280
,

ne
VI,

mistt {.han. iv, 34); cl

struin quotidianuin
iis

da nobis hodie. Panis quolidianus

dc quo
;

lunlatem tneam, sedvoluulatemejusqiii inc misit {Joan.

omnibus diclus cst, quae

liujus vitai ne-

38
et

);

et

ciiiii

ail,

Ecce mater mea,

el
,

ecce fratrcs
liic

cessitaicm sustentant,

cum
ideo

prajciperet, oit,
sit

mei,

quicumqne

fcccrit voltintatem Dci

milii esl

NolHe

cogilare de crastino
:

ut

additum, da

frntcr, et tnater, el soror {Maltli.

\ujidel
iiliqne

r]0).
fit

Qiiicrco
voliinias
qiiia fa-

nobis liodie

ant pro Sacramenlo corporis Christi

:

facinnt voliiiilaiem Dei,

in

iilis

Dei

non quia

ip^i faciiint ul velit

Deus; scd

qnod quolidie accipimus qiio idem Domiiiiis dicit

corrutnpiiur ; el illud
,

ant pro spiriluali cibo, de

,

Operamini escam qum non

suin panis vitw, qui de coclo

ciunl qnoil

ille vull, id esl,

faciunt secundnni volunta-

Ego

lem

ejus.
ille

descendi {Joan.
intellcctiis
:

vi,

17, 41).

Sed borum trium

qiiid sit

22. Est etiam

Fial voluntas luasicut

probabilius, considerari potesl.

Nam

foric

quispiam

in coelo el in terra,

sicut in sanclis ct juslis, ila etiain

movealiir, cur
viloe

oremus pro

his adipiscendis quoe huic

in peccalorii)iis. Qiiod adluic

duobnsmodis

accipi po-

snnt necessaria, veluti est victus ct tegumentum,

test

siveiil

oremus

ctiain
,

pro inimicis noslris; (qnid

ciim ipse
tis,

Dominus

dicat, Nolite soliicili csse quid eda-

enim sunt
diclum

aliiid

liahcndi

conlra

quorum volnntaiem
ut
ita

vel

quid induamini.

An
,

polest qnisqiie de ea re

chrislianum et calholicnm nomeii augelnr?)

sit,

pro qua adipisccnda orat

non esse soHicilns

cum

Fial voluntas tua sicut in coelo

et in terra,

tanta inleiilione animi oratio dirigenda sit, ut ad hoc

lanquam
jusli, iia
ita
,

si diceretiir,

Faciant volimtiUem tuam sicut

iil

totum

illud rereralur

quod de claudendis
ait
,

cubiculis di-

etiam peccatorcs,

ad

tc

converlanlur
et

sive

clnm
Dei

esi

ct illud

quod
el

Quwrite primum regnum

Fiat voluntas lua sicut in cwlo

(iet

in lcrra

ut sna

cuique Irihuanlur; qu;id

exlremo judicio,

ut jnstis

hwc omnia apponentur vobis? Non aitutique, Quwrite primnm regnnm Dei, etdeinde
et

justiiiam ejus,

prsemium
agni ab 23.
nostr.?D

peccaloribns damnatio rctribiiatnr,

cum

ista qn;t!rile; sed, ha:c

bis, scilicel

omnia, inquit, apponentur vo-

lioedis separabiintiir {Id.

xxv, 33 40).

etiam non quserentibiis.

Qnomodo
qnod

aiitcm

Ille

eliam non absurdus

imo

et
esl,

fidei

et spei

rectc dicatur

non quaerere

aliquis

ut accipiat

convenienlissimus intollecUis

utcoeliim et

inlentissime

Deum

deprecatur, nescio utrum inveniri

terram accipiamns, spiriium et carneni. Et quoniam

dicit Aposloliis, Metile servio lcgi Dei, carne aulein legi

qucat.
26. De Sacramento autcm corporis Domini ul illi non moveant quaeslionem, qui plurimi in orienlalibiis
parlibus, noii quotidie coen.in dominicpe communic.ini,

peccati

/Joi. vii,

25); vidcmus fnctam voluntatcm

:

Dci

iii

mcnle,

id cst, in spiritu

cum aulem

absorpta

fuerit

mors

in

victoriam, et mortale iioc iiiduorit imqiiod

fiet

cum
eant

iste
,

panis quotidianns diclus

sit

ut ergo

illi

la-

uiorlalilatem,

carnis resurrectione,
jiistis
,

alquc

neque de hac re snam sententiam defendant

',

JHa iinmulatione qnoe promittitur

seciindum
:

vel ipsa auclorilate ecclesiastica

ista faciunt,

quod sinescandalo

cjusdem apostoli pnpdicaiionem

fiat

(I

Cor. xv, 42, 55)

iii

neque ab

eis qui ecclesiis praesunt facere

voinnlas Dei el in lerra,

spiritus

siciit

coelo

id est, ut

probibenlur, ncque non oblemperanles damnantur;

qiieiHadmodum

non
ila

resislit

Deo, sequens et

undc probaliir non hunc

tidianum panem
rciilur, qui
islis,
;

in

illis

partibus inlelligi quo-

faciens volunlalem
spiritui

ejus;
qtisc

et

corpus non resistat

iiam magiii peccati crimine argue:

vel

anim;e,
in

nnnc corporis infirmitale

:

ex eo non accipiunt quotidie

sed ut de

vexatur, et

carnalcm coiisuelndinem proiia est

pacis io vila a^cnia
,

ut diclum esl, nibil in aliqnam

partem dissera-

quod

erit

summx

ut

non solnm

nius, illud certe debet occuriere cogilantibus, regu-

velle adjaceiil nobis, scd etiam perficere

bonum. Nunc

lam nos orandi

Domino

accepisse,

quam

transgredi

enim velle, inquit, adjaccl mihi; pcrficere autctn botiutn

Mon oporlet

vel

addendo aliquid,
,

vel prxtereundo.
,

non

quia iiondum in lcrra sicui in conlo, id cst, nonin cariie sicut in

Quod

dum

spiritu facta esl volnnlas Dei.

(it

ciim iia sit qiiis est qui audeat dicere semel lanlum nos orare debere orationcm dominicam aut
;

Nam

et in miseria

nostra

volunlas Dei,

cum

ea

cerle eliam

si

iterum vel tertio, usque ad

palimur per carnem, quae nobis morlalitatis jure debeiitur,

lioram qua corpori Doniini

eam communicamns
,

taiitum

postea

qiiam peccando meruit noslra natura

sed id
vo-

vero noii sic orandum per reliquas paries diei? Non

crandum
clamur

est, ut sicut in coelo, ila ct in terra fiat

;

luntas Dei

legi
ita

qiiemadmodum corde condelesecundum inleriorem hominem {Rom. vii,

id esl
,

ut

18, 22),

eliam corporis immulationc facia

huic

enim jam dicere poterimus da nobis liodie quod jam accepimus aut poteril quisque cogere ut eliam ullima diei parte Sacramentum illud celebremus.
,
:

noslrsedelectationi nulla pars iioslra terrenis doloribus

27. Restat igitur ut quolidianum

spiritualem
,

panem accipiamus
,

seu voluplalibus adversetnr.

24. Nec illud a veiilate abborrcl, Fiat voMtitas lun sicut in coelo
ut accipiamus,
sicnt in ipso
:

prsecepta scilicet divina

quai quotidie
ipsis

oporlet meditari et operari.

dicil
,

Nam

de

Dominus

et in terra,

Operamini escam quw non corrumpilur. Quoti

Domino noslro Jesu

(jUam
in viro

Clirisio, ita ct in Ecclesia

lanin

dianus autein isle cibus

nunc

dicitur, quaindiu ista

qui I'atiis volunlaiem implevit,

iia et

vita temporalis per dies decedentes

succedentesque

femina quse

illi

desponsata

est.

Coelum enim
femina
;

et lerra

peragilur. El revera
in inferiora, id esl,

quamdiu nunc
nunc

in superiora,

nunc

convenientcr

inlelligilur, qnasi vir et

quoniam

in spiritualia,

nunc

in car-

lerra coelo fecundaiile fructifera est.

Hicapudi.ov. addilur, sintcontenti

CAPUT VII. 23.

Quaria

petitio cst,

Panem

quod abesta

caele-

no-

ris codicibus editis et Mss.

LtBER SEClINDliS.
nalia aniini affectus alternat, tanqnani ei qui aliquando

m^
damnum
sii

crum

facere vult,

fidei

patialur;

quod

taiito

pascitur cibo, aliquando

nis necessarius est,

famem

paiitur

quolidie pa-

est graviiis, ut nulla

comparalio. Ex quo

inlelligi-

quo

rollciatur esuriens, et relain iiac

tur etiam in ista quinta petitione, (jua diciinus, Diniilte

bens erigatur. Sicut itaque corpus nostrum

vita, anle

nobis debita noslra,

non de

peciinia qiiidcm dici

,

illam scilicet
:

immuialionem
sic et nniuuis,

cibo rclicitur,

sed de oinnibus (pu in nos quisijue pijccat

ac per
tibi

quia seutit dispeudiuu

quoniam teminlentioiie
lio-

poralibus affeclibus quasi dispendium ab

hoc etiam de pecunia. Pecoat namquc in te pecuniam debilam cuiii habeai uiide redd;it
,

qui
,

recusat

Dei patitur, praeceptorum cibo reficiatur.

die
in

Da twbh
,

reddere.
teris

Quod pc<ccanim
,

si

iion (iiiniseiis,
,

non podimiili-

aulem dictum
hac lemporali

est,

quanidiu dicitur hodie

id cst

dicere
:

Dimilte

nobis
,

sicut

et

nos

vila. Sic

enim cibo

spirituali post

mus

si

autem

igiioveris

vides etiain de pecunia diciii

hanc vilam saturabimur

iu

a-ternum, ut non tunc diibi

millcnda aiimoneri eiim

pitur.

tali

prece orare pneci-

catur quolidianus paiiis; quia

las, quse

lemporis volubili-

diebus dies succedere facit, unde appelletur

29.

illiid

sanc Iractari potest, ut quoniani diciinus,

debita
nostra, sicut et uos
islain

quotidie, nulla erit. Ul

aulem diclum
;

est,

Hodie

si

vo-

Dimitte

nobis

dimitlimus,
si

ceni cjus audierilis {Psal. xciv, 8)

quod intcrpretatur
accipiendum
viclu cor-

tunc convincaniiir conlra

cis
11011

rogulain lecisse,
peluiit, qiiia
et

Apostolus

in

Epislola

qux
iii,

esl
:

ad Hebncos, Qiiamdiu
ila et liic

diniiltanuis,

([iii

veniam

nos

dicitur hoilie
esl,

(Hebr.

13)

vcniam
re pro

petenlibiis iiobis a bcuignissinu) Patre dimili.i

illo

Da

nobis liodie. Si quis

aulem etiam de

volumus. Sed

rursus pra>ceplo, quo jubemur oranoslris

(

poris necessario, vel de Sacramento Dominici corporis

inimit.is
((iii

Mattli. v,

U), non
(jiii

pio ius

isliim

sententiam vult accipere, oporlet ut contria

;

jiibciiiiir

vcniaiii potiiiit. J;im cniin

tales sunt,

juncte accipiantur omiiia

ut scilicet

quotidianum
,

non

suiit

iniinici. Niillo

modo

auieiii (luis^iuam

vere

panem simul petamus

sacratuin visibilem
,

ct

necessarium corpori
'.

et

dixerit orarc se pro co

ciii iioii

ignoveiii. Qi-aproplcr
iii

et invisibilem verbi Dei

fateiidum est omiiia

,

C.\PUT
dimille

VIII.

28.

iieccaci diiiiiitemla esso qu;

voliiiiuis

Sequitur quinla pctitio

et

El

nos

admiKiiiilur,

si

noltis a P:ilj-e

diinilti

mbis quod

debita noslra, sicut

nos dimittimus debi-

qu.TC adiniltiiiiiis.

Nam

de

viiKiiciu siiperius

ul arbi-

toribus nostris. Debila,

peccala dici maiiifeslum est,

,

tror,

salis

dispulatum

est

(Supra,

lib. 1, ec.

19

ct

vel

illo

ait

idem Doininus

Non

e.xies

inde doncc
illo

20).

reddas novissimum quadrantem {Mattli. v, 2G); vcl

CAPUT

IX.

50. Sexlo

pclitiocst, Ki ne nosinfcras

quo debitores appellavit qui

vel in ruina turris
sacrificio miscuit.
illi
,

ei

nuntiati sunt exsiincti,

in tenlationem. Nonmillicodicc.s liabLiii, iiulucas, (inod

vel

quorum sanguincm
id esl

Ilerodes

tantiiindcni valcre arbitior

nain ex uno gr.cco ((iiod

Dixil eniin

putare lioniines qiiod peccalores

;

dicliim esl,

iffj;sy/,-,i,

uiriiinfiiic traiishiuiiu esl. .Miilii.

ullra

raodum debitores essent,

aulem precando
tentationeni
sit,
;

ila diciint,

Nc

nos patiaris induci

et addidit,
sintiliter

Amen

dico vobis, nisi poenitentiam egeritis,

.xiii,

cxponcntcs vidclicet qiioniodo

dictuiii

moriemini (Luc.

1-5).

Non

hic crgo quis-

inducas.

Non

eiiiin

pcr scipsum

iiidiicit

Deus, scd

que urgetur pecuniain dimittere debitoribus, sed qu:ecumque in eum alius peccaverit. Nam pecuniam dimiltere
dictunri
illo

indiici p:ililur

ciiiii

qiiciii siio aiixilio

deserueiil, onli-

iic occiillissi:iio

ac merilis. Causis eiiam sa^pe

mani-

potius

jubemur pra;ccpto, quod superius

tibi
,

fcstis digniiiii jiidical ille

(]uem desci

at, ct in

lenlatiolciilaiio-

est

Si quis

tunicam
remitte

tollere voluerit
ei

et

iiem

iiidiici siii;ii.

Aliiulcst aiiieiiiiiidiici

in

judicio tecum contendere

(Mattli, V, 40)
:

et

vcslimenium
pcciiniaiio
iio-

iicm,aliiid leiiiari. Naiii siiic tciiLiiionc prob.nus esse

nec

ibi

necesse est
,

oniiii
qiii
;

nullus polcsl, sivc sibi ipsi,

siciit

scriptiim est, Qui

1

debilori dimiltere dcbitum

luerit, in

sed ci

reddcic

non

cst tentatus,

qualia

scit

Eccli. xxxiv, 9,

) ?

sivc

lantum ut

velit

eliam litigare

Scrvum aulitigare (11

alii, siciit .Aposloliis ait,

El tenlationcm vestramin car~

ii
)
:

tem Domini, ut

ait .\posloius,

non oportel

ncmca non
cos
(iriiios

sprcvistis (Calat. iv, 15,

hiiic eniin

Tim.

II,

24). Qui ergo vel spontcvel conveiitus pecunoliierit

,

ipsc cognovil, qiiod

cis

Iribiiialioiiibus,

niam debitam reddere quod avarus

dimittenda

illi

Cit.

qu;c Apostolo secundiim

a cliaritatc

Duas enim ob res nolet reddere,

vel
sit

vel

quod non habeat,

:

denexi.Nam Deo

reique

alien;fi
;

ciipidus

ulrumque
est rei

lentaliones, qui scit

carncm accidcrant, nou sunt iioti sunius et anleomnes omiiia antequam (iaiU.
Dominus
xiii,

autem pertinet ad inopiam

familiaris,

nani

illa iiiopia

31.

Quod

itaquc scriptum est, Tentat vos

sciat si
diligitis
ift

haec animi.^Quisquis itaque

diraittil,

lali

dimitiit

Deus
illa

vester, ut

eum

Deut.

debilum, inopi
lur,

opusqiie cliristianum opera-

locutione positum cst,

:

sciat,

pro eo quod est,

manente
quod

illa

regula, nt in

animo paratus
si

sit

amit-

ut scire vos faciat

sicul

diem betuni dicimus, quod

;

tere

sijji

debelur.

Nam
quam

modesle ac non tam

lenitcr
iiilen-

l*tos faciat: frigus pigruin, quod pigros facit

el inlo

onmi modo
cui sine

egerit, ut sibi restilualur,

,

numerabilia hujusmodi, qu;c sive in consuetudmc

quendi, sive in sermoiie doctorum,
sanclis reperiuntur.
.sive in

dens fructum pecuniai

ul

hominem

corrigat

Scripluris

dubio perniciosum est liabere uiide reddat, et

;

Quod non

intcliigenles ha;retici

non reddere

noii
,

solum non peccabil

ne
ille

sed proderit

qui Veteri Testamento adversantur, velut ignoranliaj

vitio

etiam plurimura
-

dum

alienam pecuuiam lulisibile et in-

notandum pulant eum de quo dictum

vester
sit,
:

esl,

Tentat

sic plcrique Mss. At editi, et

sacramentum

vos

Dominus Deus

quasiin Evangelio de Domidicebat tentanseum

vuivm

verbi Dei.

no scriptum noa

Hoc aulem

1283

DE SERMONE DOMINI
vi,

IN

MONTE,
scu

S.

AUGUSTINI

1281

nain ipse sciebal quid essct fucturus(Jo(in.

).

Si

bonis seu nuilis,

tanrpiam omniuin Dominus et

:

cniin noveral oor cjiis qiiom lciilabal, quid cst qiiotl

voliiii

reclor, ct pro ciijusquc rci mcritis ordinaior

sicut

vidorc lenlando? Sed profcclo illud ractuni est,

per Aiigolos,

(jui lioiDiniiin

ipiojuo aspectibus appa-

ui ipse sibi nolus fieret qui lenlalwlur, siiamqiie de-

rueriint; ctpcr Propliclas diccntcs, IJ.cc dicit D.uni-

speraiioncni
Don)ini,
verat.

condeninaret,

satuvalis

turbis dc

pane

nus. Quid cigo iniruni,

si

quanquain

iion
taii

iii

ipsa cogi-

qui cas

non habere quod ederenl existimaoratur, ut

talioi)e,pcraliqiiamcorlecicatiirani

opcri accoiii-

32.

Non ergo

liic

non tentemur, sed ut

:

modalam Deus locutus cum diabolo dicilur? 53. Koc digiiilalis csse ai biliontur, el quasi jusliliiC
mcrituin, qiiod
cuiii illo Dous loculuscst quoniaiii locutuscsicum aiiiinaaiigclica,quanqiiain slulla ot oupida,
:

non inferamur

iu tentationcm

tanquam

si

quispiam
iioii

cui nccessc est ignc examiiiari,

non oret uligne

coniingatur, sed ut non exuratur.

Vasa enim

liguli

taiKiuam siloquorclurciiiiianinia iiuinaiia slulla

cl

cu-

probat fornax, cl homines juslos

nis
(

lciitatio triijulalio-

pida.AutipsidicantquoiiiOiioiocuuiscslciiiiiiliodivite,
ciijuscupidilalcni stiiltissiniam arguerc voluit,dicens
Slulte, hac nocte
:

Eccli. xxvii,

).

Joseph ergo lentatus esl

illalus
iii

illecc(

bra slupri, sed non est

xxxix, l-l"!)
vel iliaia
alii
iii
:

tenlationem

Gen.

anima lua exposlulalur a

te ; licec (jua;

Susaiina tcntata est,

nec ipsa
19-24
)
;

iiiducta

prwparasli, (iijus
ijisc

erunt{Luc.

\ii,

20)?Ccrte hoc
isli,

tc'iilalionem(Z)fl. xiii,
:

mullique

Doniinus

iii

Kvangclio dicit ,cui hx^rctici

ve-

ulriusquc sexus

scd Job maximc, cujus adinira-

lint, noliiit, colla subiiiiltunl. Si

aulein hoc movcnlur,

;

bilem stabilitateni in Deo Doniino suo,

cum illi

haireti-

cihosles VcterisTestameiiliore sacrilegoirriderc volueriiil, illudpra^cstorisvenlilaiit,

rit euiii

qued tenlandumjustum satanaspetit a Deo non cgo expono quare sil faclum, sed ipsos cogo cxponere
qiiarc sil
pulis,

quod saianas

pelie-

diciiim

iii

Evangclio ab ipso Doniino disciIrilicum

:

leiilaiiduin

Job

i,

).

Quserunt onim ab

Ecce satanas

imperiiis hominibus talia inlclligere

lentibus,

nequaquam va-

et Petro ail,

vos vexure quomodo Ego autem poslulavine deftcial

peliit

fides lua
niilii,

quomodo
(

satanas

non

inliicnles

non cniin
cxcati

cum Deo loqui polueiit possunt, cum superslitionc

)

{Id. XXII, 31, 32).

siniul illud

Cum

aulcin

lioc

exponunt

quod

a nic quiorunt cxjioiiunt sibi. Si

vcro
in

et conlentione

sinl
;

Deum non

loci

spatium
alibi

non

valiieriiit lioc

exponerc, noii audeant

',

id

quod

mole corporis occupare

et sic alibi csse,

non

Evangelio sine onciisioue leguiit

iii

aliquo libro

csse, vel certehic habere partera aliam, el alibi aliani

cum

tcmeritate culparo.

sed majcstalo ubique prycsto csse, non per parles di-

34. Fiunt igitur lontationes per salaiiani

non pole -

visum, sed ubiqiie perfcctum. Quod

lueiitur

si

carnalilcr inet

stale ejus, scd pormissu Doniini, ad hoinines aut prw

quod dictum

esl,

Coelum
(

tmlii tlironus est,

)
;

suis peccaiis puiiiendos, aut pro Doiiiiiii niisericordia

terra scabellum

pedum meorum
llironus

Isai. lxvi, 1

cui lo-

probandos et exercendos. Et interest pluriinum

qiialein
loiii

in

co et Dominus
per coclum,
(juia

altestalur dicens,

Non
;

juretis,

neque

quisque lenlalioncin incidat.

Non

eiiiin in ta-

quia

Dei
(

esl

neque pcr tcrram,

incidil Judas,(iui vendidit Dominuiii, in

qualera

scabeltumesl
si in

pedum

ejus

Maltli. v,

54-55

qnid

incidit Pctriis,

cum

lenilus Doniinuin iiegavit. Sunt

niiruiu

terra diabolus constitutus, aiite pedes Dci

illo

eiiam teniaiiones humana', credo, cuni hono quisquc

aninio,
i\\'\(\m

sletit, et
illi

corara

aliquid locutus est

Nam

quando

secundum humanain tainen

consiliolabilur
,

fiagililatem, \a

valent inlelligere, nullam

esse

animam, quamvis
Quis enim
nisi

aut irrilatur in frairem sludio

pcrvcrsaii), quac

lamen

ullo

inodo raliocinari polest,

?

corrigcndi,
tranqiiillitas

paulo

lamcii ainpliiis
:

quain

chrisliana
dicit,

in cujiis coiiscieiilia

non loquatur Dcus

poslulat

de (juibus AposloIus
;

scripsil in cordibus

horainum nituralem legem,

:

Tcntatio vos non appreliendat, nisi liumana

dical, Fidelis
poteslis ferre
;

cura idera

Deus

De qua legc Aposlolus ail Cwn enim Centes, quw Leqem non liabent, naluralilcr qmc legis sunt fa?

Deus,

(jui

vosnon smit

tenlari

supra

quam

sed faciclcum tenlatione cliam provcntum,

{
I

ciunt,

Iti

Le(jem non liabenles

le(jis

ipsi sibi sunl lex, qui oslen-

nt possilis tolerare
salis oslendil

Cor. x, 13

).

lii

(|ua

senlentia

dunt opus

scriplum in cordibus suis, conteslanle

cl inler

non

id nobis

orandum

esse ut noii leiile-

conscicnlia ipsorum,

se

invicem CGgitationum

niur, sed ne iu
eniin, si

lcntationem inducaniur. Iiiduciniur

accusanlium, aut eliam excusavtium, in die qua judicabit

tales acciderint

quas fone
in

iion possuniiis.
iiiferri aiqiie

Dominus
si

occulta liominum

llom.

ii,

14-lG

).

Qua-

Sed cum tcntaliones periculosa;

iiiduci

quas

propter

omiii!>aiiinia ralioiialis cliain cupiditate ca;-

perniciosum

esl,

autprosperis rcbus lempoia-

cata, lanien

cum

cogilal ct ratiocinatur,

quidciuid in
est,

libus, aut

adversis oriaiitur,

nemofiangilur

adver-

ca raliocinationc verum cst, non

sed ipsi luinini
vcrilalis,

ci trii)uenduni

sarura niolestia, qui prosperarura dcleclalione

capitur.

non

quo

vel

lcniiiter

pro sui

capacitale illusiraiiir, ul vcruni aiiquid in raliocinan-

55. Ultima et septiraa petitio est, Sed libera nos a

do

senliat

quid miruin

si di;i!)')li

anima prava cupide Justo viro

malo.
inur

Orandum
illo

est eniin ut

non soluni non inducaqiiod sexio loco petitur

;

diiaie perversa, quidqiiid lainen veruin

in

malum, quo carenius,

eliain
lil)crciiiur
,

CDgiiavil, cuiii cuni lcntare volict, ipsiiis Dei voce, id

csl, ipsius vcrilalis

scd ab
Qiiod

quo

jain inducli suinus.

vocc audissc pcrhibeliir? Qiiidqiiid

cupidilali
tribuilur,

cum
in

faclum lueril,

niliil

roniaiiebit foruiidoioulia
teiilaiio.

auleni falsuin

illi

qua diaboli

sum, ncc oninino melucnda

crit

Qiiud

noraen accepit. Quanquain

ctiain pcr crealurani cor-

tamen
*

hac vila quamdiu istam nii<rtaliiaiem ciroffenaom

poralem alque visibilem Deus plerumque locutus est

sic Mss. At cditi, sine

mn

inleUi(junt.

1285

LIBER SECUNDUS.
spicu.TJ

1286
Et peccala uHnc nobis dimiltuntirr,
;

ciimferinnis, In qiiani sorpenlina persuasione inducli

veritatis.

sumiis, non

spermdnm
:

cst posso

fieri

sed lamen
est spes

ct iiuiic diiniilimus

qiuT,
:

harum quatuor reliquarum

nulla
erit

aiiquando futurum sperandum est, el

quie non videlur
ait,

li;i>c

secunda

petitio

est

lunc aulem

vcnia

dc qua

cum

loqnereUir Apostolus,
cst spes
(

peccalorum, quia nulla poccata. Et teritaliones tem-

Spes aulem

qiifc

viJelur,

non

Rom.

viii,

poralem istam vitam infestant;

iion autein erunt,

cum

2i). Sed lamen snpieulia, qua; in

liac

quoque

vila

perfectuin erit quod dictuin cst,Abscondes eos in abscondiio vullus lui

liberari
(

concessa

est, fidelibus scrvis

id

Dei non est desperanda.

revelanle fugiendum

Psal.

xxx

21

).

Et malum, a quo

Ea

est

autem, ut

quod Domino

optamus, et ipsa libcratio a malo ad hanc

,

csse intellexerimus, cauiissima vigilanlia fugiamus

et id

utique vitam perlinet

quam

et justitia Dei

mortalem

quod Domiuo
,

revelante appeiendum esse intel-

meruimus,

et

unde

lcxerimus

flagrantissima cliaritate

appetamus.

Ita

CAPUT
isle

XI.

58.

ipsius misericordia liberamur.

Yidetur eliam mihi septenarius

eniin reliquo morlalitatis hujus onere ipsa morte deposiio, ex

omni liominis parte opporluno tempore

,perficietur beatiludo, quce in liac vila inclioata est,

et cui

numerus harum pelitionum congruere illi septenario numero, ex quo lotus isle sermo manavit. Si enim limor Dei est quo beati sunt pauperes spiritu,
est regiium coelorum
, ;

capessendoe atque oblinenda; aiiquando nunc

quoniam ipsorum
sanclilicelur in

pctamus ut

oninis conatus impenditur.

CAPUT
cum
retur

X.

hominihus nomen Dei

saeculorum
inites,
(

timore casto

56.

Sed harum seplcm pelitionum

est.

permanente
Si pietas cst

in s;vcula

Psat. xviii, 10).

ipsi h;TiTC-

considerauda et commendanda dislinclio

vila nostra temporaliter

Nam

qua heati sunt

;

quoniam

nunc agatur, alquc spepriora sint dignitate,

dilate possidebunt terram

pctamus

ut veniat regnuin

Kterna, et

cum

seteriia

ejus, siv^ in nos ipsos, ut milescamiis, ncc ei resista-

qunmvis temporalibiis prius

hac
vila, quse islo

actis

ad

illa

Iranseatur

mus

sive de ccelo

in

terras
,

in

claritale advciitiis

trium primarum pelilionum impetrationes qiianquam

in

Domini, quo nos gaudebimiis

cente
illo,

et

laudabimur

',

di-

sxculo agiiur,

exordium capiant

Venile, benedicti Palris mei, accipiie regnuni

est

(nam
quo
sed

et sanctificalio

nominis Dei ab ipso humililaiis

;

quod vobis paralum

34). In Domino

ab origine tnundi (Mailli. xxv,

,

Domiiii adventu agi coepil

in claritate

et advenlus regni cjus,

eiiiin

iiiqiiit

prophela
(

laudabilur

venlurus

est,

non jam
;

finito saeculo,

anima niea; audianl

2,).

niites,

ctjucundenlur

Psnl. xxxiu,

in fiue saiculi

manifestabilur

et perfectio volun-

Si scientia ost

qua heati sunt

;

(lui Iiigenl, qiioni.ini

tatis ejus, sicut in

coelo et in terra, sive justos et

ipsi

coiisolabunlur

oreuius ut
quia

fial

voluiitas cjus sicut

lerra,

peccaiores coelum et lerram intelligas, sive spiriium

et carneni, sive

in coelo et in terra
spiriiui

cum corpus tanquam

hiijiis

Dominuin

et

Ecclesiam

sive

omnia

laiiquam coclo, sunima ct tota pace consea:

simul, ipsa

perfeclione nostrae beatiludinis, et idco

seril,

non lugebiinus

iiam iiullus alius

tem-

saecuU lerminatione complebiiur), tamen omnia tria

in

poris liiclus csl, nisi

el cogiint

cum advcrsum

se isla confligunt,
in

seternum manebunt.
erit, et

Nam

et sanctificatio

nominis
fini<, et

nos dicere, Video atiam legem

membris

Dei sempilerna

regni ejus nullus est

meis, repugnantem legi menlis nicce; et luciuin

nostrum

perfects nostrae beatitudini a-terna vila proiuilliiur.

l.icrymosa vocc tcstari, Mi.icr cgo liumo

beiabil de corpore mortis ejus
(

qitis

me
?

li-

Permanebunt ergo

ista tiia

consuuimita atquc cumu-

lioin. vii, 25,

24)

Si

lata in illa vila quae nobis promitlilur.

lortitudo est (|ua

juslitiam,
iiis

bcali sunt qui esuriunt ct sitiunl

ipsi

37. Reliqua vero quatuor quic pelimus, ad tempo-

quoniam

salurabunlur

orcmus

ul pafulli

ralem istam vilam perlinere

niilii

vidciitur.

Quorum

nosler quotidianus dotiir nohis hodie, quo

primum est, Panem nostrum quotidianum da nubis hodie. Hoc ipso enim quod dictus cst quotidianus
panis, sive spiritualis significetur, sive in

aique suslcnlati, ad pleiiissimam illam saluritalcm

venire possimus. Si coiisilium est quo beati bunt miscricordes,

Sacramenlo

quoniam ipsorum misorebilur

oremus

dimiitaut nobis
siiiit

aut in victu islo

visibilis,
:

ad

lioc

tempus perlinet, non

mus

dcbila dcbitoribus nostris, et

quod appeilavit hodie

cst sempiternus
;

non quia

spiritualis cibiis

nostra dimittautur. Si inlellectus est quo beali

sed quia

iste qui qiiotidiaims diclus

mundi corde
non induci

quoniam

ipsi

Deum

videhunt

oremus

est in Scripluris, sive in strepitu sermonis, sive qui-

busque lemporalibus signis exhibetur aniuiie

qiiie

nc haheamus duplex cor, non appetendo simplex bonum, quo referanius oninia
'

in tenlalionem,

omnia tunc
biles

uti^iue

non erunt, cum oinnes eruul dociliv,

quyc opcramur, sed simul temporalia ct terrena

ctaiido.

sc-

Deo

{Isai.

15; Joan.

vi, 4^3),

et

ipsam
sigiii-

Tentalioiics

enim de

his rebus qu.TC graves

ineflabiiein

lucem

veritalis

non molu corporuin

et calamitos.ie videntur liominibus, iion in iios valoiil,

si

licantes, sed purilatc

ct

menlis haurientes.

Nam

fortasse

non valeant

illae

quoe blaiiditiis

earum rerum
quoniam
nos

acciSi
ipsi

proplerea panis

dictiis est,

non potus, quia pauis

dunt,

quas homines bonas et

est

l3eland;is
pacifici,
;

putant.

frangendo atque mandendo, in alimeiitum converlilur,

sicut Scripiurjc aperieiido et disscrendo
scuiit
;

sapientia
filii

qua heati sunt

animam pa-

Dei vocabuntur {Matlk. v, 3-9)

a

oromus

ut libefaciet,

potus vero paratus

sicuti est

transit in cor-

remur

malo

ipsa

enim

liboratio liberos

pus

ut isto

lempore panis
;

sit veritas,

cura quolidiaiiullo

id esl filios Dei, ut spiritu adoptionis

clamemus, Abba,
er.,

iius panis dicitiir

liiiic

autem potus, cum

quasi

labore

disputandi el sc;mocii;an()i,

IVangendi atipie

Editi Mar. etLov.,

laudabimus. Am. ei

Iwlabmur. ki

Mss.,

marideodi, opus erit, sed oio iiaustu sinceri et per-

kmdabimur. Duo e vatic. Mss., temporalia el aUerna.

1287
Pater ^Rom. vui, 15,
5'J.
cl

DE SERMONE DOMINI
Calat. iv, 6).

IN

MONTE,

S.

AUGUSTINI
ungile citpila

1288
vi'stra, et facies vestras

cum jejunatis,
Dominus
esse ju:

la-

Sane non ncgligcnler praclercundum esl quod

iis

vate, ne videamini

liominibus jejiiniintes.

Non

ciiim

ex oninibus
prsecepit,

scnlcnliis, quibus nos orare

quispiam recie pra;ceporil,qiiaiiivis faciem

consiictiidine

ipioiidiaiia

eam polissimum commendandam

voluit,

lavemiis,

unctis

etiaiii

capiiibus cuin
si

dicavit, quoeperiincl

ad dimissionom pcccalorum

in

jojunamus,

nos csse dobcrc. Qiiod

iiilolligoiidiim

turpissiuium

qua nos miscricordcs esse

tenlia sic

quod unum
alia

est

omiies falontur,

cst
,

hoc praiceptum

consilium miserias evadendi. In nulhi cnim

scn:

uiigondi capiit, ot faciom lavaiidi

niiiiein

ad iiitcriorcm hoad
lojtitiam
:

oramus

ut quasi paciscamur

cum Deo

pertinore. Ungcre crgo

capul,

dicimus enim, Dimitte mbis

sicut et nos dimittimus. In

qua paclione
fniclus. Sic
delicla
est.

si

nicnlinmr, tolius oralionis nullus est

dicit
:

etideo caput ungit qui lictalur inlerius incnte atque ralioue.

IIoc

pertiiiet; lavare

autem laciem,adnuindiliain
accipiiiius

enim

Si enim dimiscritis liomitiibus

vobis Pater vester qui in ccelis
,

enim rocte

capul,

quod

in

aiiinia

eorum, dimittet

et

praeemiiict, et

quo

cactera houiinis regi ot gubernari

Si autem non dimiserilis hominibus

neque Pater

maiiifcsliim est. Et lioc facit qui

tiliam,
iit

non

foris quaeril

\x-

vester dimiltel vobis peccata vestra.

CAPLT
nunc

XII.

40. Scquitur de jejunio pracceptum,

cordis

de hiudibus iiominiim oarnaliicr gaiideat.,

,

Caro eniin qu;c subjccla csse debol

tolius iialura; hiimaiicc caput.

luillo

niodo ost

pertinens ad
agitur.

eamdem

muudationem

de qua
est

Nenio quidem unquant

Apostolus
v,

Nam

et in

hoc opere cavendum

ne

carnem suam oiUo

/(/)iu't

siciit

dicit,
:

cum
sed
Cor.

subreputaliquaoslentatio et appetitus laudisliumanoe,

qui duplicet cor, et non sinal
esse ad iiilelligendum

de diligciida uxore pra;cipit {Eplies.

capul luulieris
XI
,

25-53)
(J

Deum.

mundum cl sinq)lex Cum autem jcjunalis,

:

vir, cui viro

capul

e-,t

Chrislus

5).

interiiis

crgo gaudoat in

jejuiiio suo,

co ipso

inquit, nolite fieri, sicut hypocritae, iristes

extermi-

quo

sic se

jejunando avertit

a volnpiate sx'culi ul sit

nant enim vullum suum, ut videantur hominibus jejunantes.

subditus Christo, qui secundum lioc |irajceplum caput

Amen

dico vobis, pcrceperunt

mercedem
vestra, et

uiiclum liabere dcsidorat.

id est,

Ita

enim

et facioiii lavabit,

suam. Vos aulcm jejunantes ungile capila

facies veslras lavate
,

cor mundabit, qiio visurus est

Dcum,

iioii

in-

ne videamini hominibus jeju

:

tcrposito velamine propier

innniiilatem coniraclaiu
stabilis,

nautes, sed Patri vestro qui esl in abscondito

ct
>

de sordibus; sed firmus et

et simplex.
quilias ab

quoniam mundus

Pater

vcster qui videt in abscondilo,

rcddel vobis.

Lavumini,

iiiquit,

muiidi estote, aufertene-

Manifestum est his pracceptis

lionem
in interiora

omnem

noslram

iiiten-

animis vestris, ulque a conspcctu oculorum

i,

gaudia dirigi, ne foris quaerenles

et

meoriim

{Isai.

10).

Ab

bis

igilur sordibus facies

mercedein huic sseculo conformemur,

amitlamus

noslra lavauda cst, quibus Dei aspectusoirenditiir. Nos

promissionem

laiilo solidioris

atque firmioris, quanlo

clegit
viii,

cnim revclala

facie

gloriam Douiini spoculanlos

traiisformabiniur
(II

in

inlerioris bealiludinis,
lieri

qua nos

Deus conformes

camdem imaginem

Cor.

iii,

iS).

imaginis

Filii

ejus

{Rom.

29).

45. Saepe etiam cogilatio neces-ariarum reruin ad

41. In hoc aulcm capitulo

maxime animadvertennilore atque

istam vilam pcrlinentiuni, sauciat etsoididat interio-

dum

esl,

non

in soio

rerum corporearnm
in
ipsis

rem ocuUim

iioslrum; et pleruiuque cor duplicat, ut

pompa, sed

etiain
;

sordibus luctuosis esse

,

ea quae videmur cuin hominibus recle facere, non co

posse jactantiam

ct

eo periculosiorcm

qiio

sub

cordc faciamus quo Doininiis pnccipit

quia cos diligimus
qiiod
,

id

cst

non

nomiiie servilutis Dei decipit. Qui crgo immoderato

cultu corporis alque veslitus vcl ccterariim

sed quia commoduin ab eis alivitu;

rerum

propter

nccessilalem pr;scntis

adipisci

nilore piMfulget, facile convincilur rcbus ipsis, poui-

volumus. Dcbemus autem benefacere

liilem

illis

propter sa

parum s^culi

esse

sectator
:

nec fiiicm(juam

f;iliit

ipsorum a;tcrnam, non proptcr temporale comIiiclinet

dolosa imagine sanctitatis

qiii

aiilem in profcssione

niodum nosirum.
tcstinioniSf siia, et

crgo Deus cor noslruin iu

Christiaiiilalis iimsitato squaiore ac sordibus iiitentos

non

in

emolumentum
non

(Psa/. cxviu,
,

in se oculos

hoininum

facil,

ciim id vohmialc facit,

cjiis

5G). Finis eniin praecepti est charilas de corde puro

et conscientia
Qiii aiilein
frairi

non

necessii.Ue paliiur, ca^teris

opcribns polcst
ciillus,

bona

el fide

ficta (1

Tim.

i,

5).

conjiciutrum iioccontomplusupornui
tione aiiqna faciat
;

an

aiiibi-

propter suam in bac vita necessilalein

,

qiiia ct
;

sub

oviiia pello

cavcndos
inquil,

consulil

nou ulique charitale

vcl polius nec sibi

consiilit

quia
,

lupos Doniiniis pnrcipit

eorurn cognoscetis eos.
lcntalioiiibus ca

scd ex fructibus,

iion
sibi

illi,

quem debet tanquam seipsum

:

diligere

sed

Cum cnim
illis

coeporinl aliijuibus

consiilit

quaiidoqiiideni

ipsa

sul)trahi vol negari, qunc

hincsibi facitduplex cor, quo impeditur ad videndiim

isto velaniine vel consccuti sunt, vol

conscqui cupiunt,

Deuin;

in

qua sola visione bealitudo

esl cerlu

aique

innc necesse est appareal utrum lupus in oviiia pclle

sit,

perpetua.

an ovis

in sua.

Non cnim propierca ornnlu super-

CAPUT
cipit,
I

XIII.

44.

Recle ergo sequitur, et pra;iiostro

fluo

debet aspectus

hominum mulocie

chrislianus,
si-

qui

mundando

cordi

iusiat, diceiis

quia illum parciim habilum ac nccessarium etiain

Nolite vobis condere tliesauros in

terra, ubi liiiea

mulatores ssepius usurpant, ut incaulos decipiant

quia et iiUe oves non debent pclles suas deponere,
si

el

comestura exterminant

' ,

et ubi fures cfTodiunt et

aliquando eis lupi se contegunt.

42. QiiBcri ergo solel quid
sit

Sichabent Mss. et Mar.,necnon Cyprianus in

Quiriuuiii.

quod

ail

Vos anlem

nant, et

lib. 3, ad et. linea exterrniAt Ain. Er. el Lov., ubi reliqua : suppressis, ul solent, c;ciens verbisscri'

wnm

1289
furanlur
:

LIBER SECUNbUS.
Ihesaurizale

1290
:

aulem vobis Ihesauros

in

cumque exilum habuerit

malo aiiimo
Luinen eni:n
faciat,
feci,

qui exilus quoniam incer-

coniestura exterminant, coelo, ubi neque linea neque Ubi enim esl et ubi fiircs non efTodiunt ncc furanlur.
Ibesauriis

lus et ignolus est, tenebrae appellataj sunt. Si

autem

etiam ipsum himcn tenebra; sunt.

quisque quo aninio
:

tuus,

ibi

erit et
,

cor luum.

Ergo

si

in

dicitur, quia novit

eo corde quisque operetur terra eril cor, adipiscatur, quoaliquid, ut terrenum commodum
id est
si

eliamcum maloanimofacit
,

sed ipsum lumen

lenebrse sunt

quia non in superna dirigitur simplex

modo

erit

nuindum, quod
erit,

iii

terra volulatiir? Si

autem

intentio, sed ad inferiora declinalur, et duplici corde

in ccelo,

numdum

coelestia. Surdescit

munda sunl quoecuinque enim aliquid cum inferiori miquia

,

quasi umbrani

facit.

Siergo lumen quod in

le est,

te^

nebrce sunt, tenebrce quanl(e?

inteniio,

hoc

est, Si ipsa cordis

scelur nalurs, quamvis in suo genere non sordidae ; quia eliam de puro argento sordidatur auruin, si

qua

facis

quod

facis, quae tibi

nota

est,

sor,

didatur appetitii rerum terrenarum et temporalium

miscealur

animus noster terrenorum cupidigenere atque late sordescit, quamvis ipsa terra in suo ordine munda sit. Coelum autem hoc loco non cor:

ita et

atque cxcatur; quanto magis ipsum factum, cujus

iiicertus

est exiius,

sordidum

et

tenebrosum esl?

quia etsi bene alicui proveniat, quod tu non recla et

poreum acceperimus habendum est. Totum enim mundum debet conte,

quia

omne corpus
illo

pro terra

munda

intenlione facis

quomodo

tu feceris, libi

im-

putatur, non

quomodo

illi

provenerit.
sequitur, et di-

mnere, qui sibi thesaurizat in coelo. In de quo dictum

est, Ccelutn coeli

ergo coelo

CAPUT
cit,

XiV.
potest

47.

Quod autem

Domino

{Psal. cxiii,

Nemo

duobus dominis

16),id esl in firmamentospirituali, non enim in eo quod transiet, constituere el collocare debemus thesaurura

intentioiiem referendum est,

ponit, dicens
diliget;
aiit
:

servire, ad hanc ipsam quod conseqiienter exet

Aut enim unum odio habebit,

et

allerum

noslrum

el

cornoslrum, sedin eoquodsempermanel:

el lerra transient {Malth.

alterum patietur,

alterum

contemnet.
:

ccehim autem

xxiv,55).

Quae verba diligenler considcranda sunt

sint

nam

qui

45.Ethic manifeslat de niundando corde se cuncta

ista

duo domini
Deo

deinceps ostendit,
et

cum

dicil,

Non

prsecipere

cum

dicit

Lucerna corporis

tui

potestis

servire

mammonce. Mammona apud

dicuntur. Congruit et punidicitur.

oculus tuus est. Si ergo oculus tuus simplex fuerit

Hebrocos

divitia; appellari
:

lolum corpusluum lucidum erii. Si autem oculus tuus

cum nomen
Sed qui
rebus
istis

nam lucrum, punice mammon

mammon.ie,
illi

nequam
quanlae?

est,

tolum corpus luum tenebrosum

te est, tenebrai sunt, sic intelligendus esl,

erit. Si

servit

ulique servit, qui

perversitalis prse-

ergo lumen quod in

lenebrae

terrenis merito

sua5

Qui locus

utnoveriet placere

positus, magislralus hiijus saiculi a

{Joan. xii,
bebit

Domino
est,

dicilur

mus omnia opera

in

nostra tunc esse

si

munda

51,
,

el

xiv, 30). Aut ergo

diligel,

hunc odio ha-

conspectu Dei

fiant
illo

simpiici corde, id esl, incharilatis; quia et plenixiii,

hoiiio

et

alterum
et

id

Deum

aut

lentione superna fine

alterum patietur,

alterum contemnet. Patitur enim

tudo

legis charitas

{Rom.
quae

10).

Oculum ergo

hic

duruin

ot

perniciosum

dominum

quisquis
,

servit

accipere debemus ipsam intenlionem qua

facimus

maiiiiiioiia;;

sua enim cupidilate implicatus

subditur

quidqnid facimus
illud aspiciens

si

munda

fuerit et recta, et

diabolo

cl iion
?

eum

diligil; qiiis
:

enim
iii

esl qui diligat

quod aspiciendum necesse est nostra, quae secundum eam operamur corpus appellavit bona sint. Quoe omnia opera lotum
est;
,

omnia opera

diabolum

sed tamen paliiur

sicut

majore aliqua

domo,
non

qui ancilhc alien conjuncius est, propter

cupiditatcm
diligat

suam diiram

palitur scrvilulem, etiam si

diligit.

quia el Apnslohis
ra, qu3c

membra
,

noslra dicit qu;cdam ope,

eum, cujus anciliam

improbat

et mortificanda prajcipit dicens

48. Alteriim uutem contemnel, dixit; iion, odio habebit.

Morlificate ergo

membra

vestra quce sunl super terram,

iii,

NuIIius enim fere conscienlia

:

Deum

odisse po-

fornicationem, immundiliarn, avaritiam {Coloss.

et csetera taha.
-46.

5),

test ()

conleinnit autem, id est noii timet

lionilale

eum, quasi

de ejus
quid quisque faciat, sed quo animo
est.

securus est.

Ab hac

negligcntia et

Non ergo
,

perniciosa securitate revocat Spiritus sanclus,

cum

faciat

enim lumen in nobis inanifestum est bono animo nobis , quia hoc nos facere quod lacimus omne enim quod manifestaconsiderandum

Hoc

est

per Prophelam peccatum,

5, 6)
;

dicit,

Fili,

ne adjicias peccatum supet

ct dicas,

Miseratio Dei

magna

esl {Eccti. v,
te

et,

Ignoras quia patientia Dei ad pcenilentiam

4) ?

lur,

lumen

est {Eplies. v, 15).

Nam

ipsa facta qiioc ad

invilat

{Rom. u,

Cujus eniin tanla misericordia

hominum

socielatem a nobis procedunt, incertum ha-

bent exitum; et ideo tenebras eas vocavit. Non enim novi, cum pecuniam porrigo indigenti et petenti
quid inde aut facturus
sit,

coinmcmorari potest, quam ejus qui omnia donat peccata conversis, et oleastrum facit parlicipem pinguedinis oliv;ie? et ciijus tanta severilas
,

quam

ejus

(jui

aut passurus

et fieri polest

ut vel faciat ex ea, vel propler

eam

patiatur aliquid

mali

non evenire voliierim , neque hocanimo dederim. Itaque si bono animo feci, quod mibi cum facerem, notum erat, el ideo himen vocatur; illuminatur eliam factum meum, qualem,

quod ego cum darem

naturalibus ramis non pepercit, sed propter iniidelitatem frotjit illos {Id. xi, M-Vt)l ^ed qnisquis vult
flilig.jre

cavere ne offendat, non se arbitreintentionem Inr duobiis dominis posse servirc, ft

Deum,

et

ila explicet cordis sui reclam ab omiii duplicitate in simplicilatj enim seutiet de Domino in bonilate, et
:

pturae, quse

a nobis passim hoc

in

opere magna religione re(a)

1

stiiuuntur ex Mss.

Retract. cap. 19, n. 8.

{Quarante-unc.}
III.

Sanct. Atjgust.

^201
oordis qnroret illum {Sap.

DE SERMONE DOMINI
i,

IN

MONTE,

S.

AUGUSTINI
sicuti iliud est

nm
f

i).

posita sunt enim, ut de rebus minoribus majora per-

<:APUT XV. 49.

slro qniditiduatis.
fliia^rantiir,
:\(I

Ideo, inquit, dico vobis, nonhabere

suaderentur
timebai,

de judice qui nec

et

Dcum

solHcitudinemanima; vestr(equidedatis,neque corporive-

nec hominem reverebatur,

Ne

forle,

quamvis jam superflua non

inicrpellanii viduac ccssit,

rel
;

tamen su^pc ut ejus causam considerased ne

injustus

propler ipsa neccssaria cor duplicelur, el

non

pro|)tcr pietatein aut huinanitatem,

ipsa

conquironda nostra delorqueatur intenlio,

;

cnm

tacdium pateretur.

Non

ciiim ullo

modo
:

illc

idest, utcum ali(|uid quasi misericorditer operamur consulere alicui videri volumus, noslrum emolumen-

judex personam Dei allegoricc susiinet

sed taraen

quantura Deus, qui bonus est et jusius, curet deprecantes se, hinc conjici Dominus voluit, quod nec injustus

lum

ibi

potius,

quam

illius

ulilitateni

attendamus

et

ideo nobis non videamur peccare, quia non superflua,

homo

eos qui illum assiduis precibus lundunt

sed necessaria sunt qu?e consequi volumus. Dominus autem admonet ut meminerimus mnito amplius nobis

vel propier taedium devilandum, potest

conlemnere

(Luc. xviu, 2-8).

reum

dedisse,

quod nos
est

fecit et

composuit ex anima

CAPUT XVI.53.
:

Noliteergo, inquit, sollicitiesse,

et corpore,

alimenlum aique tegumentum quorum cura nos duplicare cor non vult. Nonne, inquit, anima plusest quamesca ? Ut tuintelligaseumqni dedit animam,multo facilius escamesse daturum. El

quam

dicenles j Qnid edemus, aut quid bibemus

, aul quid vesliemur haec enim omnia Genles (]u;mmt. Scit enim Pa-

lervesterqiiia horiimoranium indigetis. Quaerile ergo

primumregnumDei
ponentur Yobis.

et juslitiam ejus, ethscc

oraniaap-

corpus

quam veslimenlum,

id est, plus est

ut similifacilius

Hi.cmanifeslissimeostenditnon hajc
talia

ter intelligas,

eum

qui corpus dedit, multo

esse appetenda, lanquam

ipsa

bona nosira, ut propter

quid iacimus, sed la-

daturum esse vesiimcntum.

50.

debeamus bene

facere,

si

Quo

loco qu.Tcri solet

utrum ad animam

cibus

men

esse necessaria. Quid enim inlersit inter

esi, el

bonum

isie pertiiieat,

cibus

cum anima incorporea sit, iste auteni corporeus. Sed animam boc loco pro ista vila

quod ajipetendum

necessarium quod sumen-

dum

est,

hac senlenlia declaravit,

cum

ail,

Quaerilc

positam noverimus, cujus relinaculum est alimenlum istud corporeum. Secundum hanc significalionem di-

primum regnum
apponenlur vobis.
nostruni est
,

Dei el juslitiani cjus, et Iktc omnia

Regnum

crgoeljustilia Dei bonuin

el ibi finis consli-

ctum

est etiam illud

Qui amnt animam suam, perdet

et

hpc appeteiuium,,

illam {Joan. xii, 25). Quod nisi de hac vitaacceperimus, quam oportei pro regno Dei perdere, quod popraeceptum tuisse Martyres claruit, contrariura hoc
erit
illi

tuendus, propler quod omnia faciamiis quaecumque

facimus. Sed quia in hac vita militamus, ut ad illud

rcgnumpervenirepossimus,qua^viia sine his pecessariis agi

i

senteniiae qua dictum est

Quid prodesl ho-

non potest

<

Apponenlur vobis
et justitiam ejus
t

haec,

inquit,

mini,

si

totum mundiim lucretur, animse autem suae

faciat

sed vos

regnum Dei

primum

quoeri-

delrimentum
51.
c

{Mattk. xvi, 26)

lc.

DCumenim dixit illud

primuin, jsignificavitquia hoc

Respicile, inquit, volalilia

cffili,

quoniam non
;

poslerius quffirendum esl, non lempore, scd dignilJite:

illud tanquam bonum nosirum, hoc tanquam necessariumnostrum necessariura autem proptcrillud bonuni.
;

horrea serunt, neque metunt, neque congreganl in

et Pater vesier coelestis pascit illa
estis illis ?

nonne vos

pluris

id

est,

carius vos valetis. Quia uiique

rationale aniraal, siculi est homo, sublimius ordina-

gelizare, ut

tnm

est in

rerum natura, quam

Quis aulem, vestrum

irrationabilia,

sicut

sunl aves.

curans, inquit, po-

verbi gratia, ideo debcmus cvanmanducemus ; sed ideo inanducare, ut evangelizemus nam si proplcrea evangelizamus, ut manducemus, vilius Iiabemus Evangelinm quam ci-

54.

Neque enim,

lest adjicere

ad sialuram suam cubitum

unum

Et dc

bum

et erit

jam bonura noslruin

autem
in

in

maiidncando

veslimento

quiii soUicili estis ?

id est, ciijus poteslale

necessarium

evangelizando.
dicii licere sibi

Quod

etiara

alque dominatu factum est ut ad haiic staturam corpus vestrum perduceretur, ejus provideniia etiam vesliri
poiest
;

Apostolus prphibet, cuin

quidem, et

permissum esse a Domino, ut qui Evangeliuni annuntiant, de Evangelio vivant, id est, de Evaagelio

non autem vestra cura

factura esse ut ad

hanc
po-

siaturam veniret corpns vestrum, ex hoc

lest,

intelligi

habeant ea quse huic

se

vitoc

sunt necessaria

sed taraen

quod

si

curelis, et velitis adjicere

:

unum cubilum

non esse abusum hac

potestate. Erant

enim multi

hnic statura^, non polestis

illi

ergo eliam legendi

qui occasionera habere cupiebanl acqiiirendi et yen-

corporis ciiram relinquite, cujus videtis cura lactura esse ut lantse

52.
statur.ie

dendi Eyangelium, quibqs eam volens amputare Apqstolus,

corpus habeatis.
erat etiam
esl

manibus
his

suis yiclum

suum
<

tolerayii {Act. xj(,

Dandum autem

documenlum propter
propter alimentum.
lilia
:

34).

De

enim

alio loco dicit,

Ul

amputem occ^
(llCor. xi, 12).

veslimentum, sicut datum

Itaque sequitur, et dicit
:

sioneni, iisqui qua;runt occasionem

Considerate

agri

quo-

Quanquam

etiam,

si,

ut caeieri boni apostoli, perraissu

yiyeret,

modo

non laborant neque nent dico autem Salomon in omni gloria sua sic vestiTobis quia nec lus est ut unum ex his. Si aulem fenum agri, quod hodie est et cras in clibanum miiiiiur, Deus sic vestit;
crescunt
;

Domini de Evangelio
con^litiieret

npn ideo
,

in

eo victu

(inem evangelizandi

sed mag-s ipsius

:

vict^s sui

finera in

Evangelio collocaret

id est,

ut

superius dixi, non ideo evangelizaret, ut perveniret

quanto magis ergo vos, modic;ie

fidei ?

Sed

ista

dout
;

ad cibuui,
ista

et si

qpa sunt

alia necessaria

sed ideo

cnmenla non

sicut

allegoriae

discutienda
cocli,

sunt,
lilia

sumeret, ut illud impleret, ne non volens, sed ne-

qwjeramus quid significent aves

aut

agri

cessitate evangelizaret.

Hoc enim improbat, cnmdicit:

1293
I

LIBER SECUNDLS.
debet subesse sollicitudo ne
illa

1294
desint qiioe huic vitae
sii-

templo sunt

operanlur, quae de Nescilis qiioniam qui iu lemplo edunt ; el qui altario deserviunt, altario
:

propter regnum Dei sunt necessaria. Dixit enim

perius, Scit Paler vester quod

conipartiunlur

sic et

Dominus

ordinavitiis qui
:

Evan-

horum omnium

indigelis.
et

gelium annunliant, de Evangelio vivere permissnm nuUius horum usus sum. > Hinc ostendit
esse,

ego autem

Et ideo

cum

dixisset

Qucerite

primum regnum Dei

;

juslitiam ejus, non dixit, Deinde ista quserite

sint necessaria
id est
:

quaitivis

non jussum

alioquin contra prLeceptum

Domini
:

sed

ait

hwc omnia apponenturvobis,

quseratis, sine ullo vestro

fecisse lenebilur.

Deinde sequitur,

et dicit

Non
mihi

consequenlur,
:

si illa

aulem
magis
faciat.

scripsi hseo, utita fiantiii

niori,

quam

gloriara

me. Bonum nieam quisquara inanem

est

impedimento
aut ne duos

ne

cum
,

ista quseritis, illinc

avertamini;

firies

constituatis, ut et
et ista necessaria

regnum Dei pro;

IIoc dixit, quia

jam

staluerat, propter quos-

pter se appetatis

sed haec polius

dam occasionem
gloria
:

quierentes,

manihus

suis

victum
est

propter illud

ita

vobis non deerunt. Quia duobus'do-

trausigere. Si enbn evangelizavero, inquit, non

mihi

minis servire non poteslis. Duobus autein dominis

servire conatur, qui et
appelit
,

id est, si evangelizavero, ut ista fiant in

me,

id est, si

propterea evangelizavero, ut ad

illa

perve-

et

hsc

temporalia.
,

regnum Dei pro magno bono Non poteril autem sim.'

et uni

niam, et finem Evangelii in cibo et potu

collocavero. Sed quare non

el vestitu

plicem habere oculum

nisi

Domino Deo

servire,

est ei gloria ? iVt'cessi/s

qusecunique sunt caelera,

si suiit

necessaria, pro-

euim,

iiiquil, milii

incumbit; id esl, ut ideo evangeli-

pter hoc

unum

assiimat, id est propter

regnum

Dei.

zem, quia unde vivam non habeo, aut nt acquiram teniporalem fructum de prsedicatione xaernorum sic
:

Sicut aulem oranes mililantes accipiunt

stipendium, sic
el

eiiim

jam

necessitas erit in Evangelio,

est,

non voluntas.
ut
:

annonam et omnes evangelizanles accipiunt victum tegumentum. Sed non omnes propler salutem reiilla

Vce enim miki

inquit,

si

non evangelizavero. Sed

?

publicai militant, sed propter

et

qu^e accipiunt

sic

quomodo debel evangelizare

Evangelio et
in

Scilicet

in
ita

ipso

non omnes propter salutem

iiaic

Ecclesiifi ministrant

regno Dei ponat mercedem

enim

Deo, sed propter

temporalia, quai tanquam an;

potest non coaclus evangelizare, sed volens. Si enim

volens, inquit, hoc facio,
vitus, dispensulio

nonamet
testis

stipendia consequantur

aut et propler hoCj

mercedem habeo
est

; si

aulem in-

et propter illud.

Sed supra
servire.

jara dictura est,

Non

po-

mihi credila

(ICor.

ix,

13-17)

duobus dominis
propter

Ergo simplici corde tan-

id est,
vilae

si

coactus inopia earum rerum, qusc temporali

alii

lummodo

sunt necessariae, praedico Evangelium,

per

regnum Dei deberaus operari bonum ad omnes; non autem in hac operatione, vel
solam, vel
cogilare
:

nie liabebunt

mercedem

Evangelii, qui Evangelium

;

ipsnm

ine prffidicanle diligent

ego autem non habebo,

cum regno Dei mercedem temporalium quorum omnium lemporahum nomine

1

quia non ipsum Evangelium diligo, sed ejus prelium in illis temporalibus conslitulum. Qiiod nefas est lieri,
ut

crastinum posuit, dicens, Nolite cogilare de crastino

Non enim

dicilur craslinus dies, nisi in teinpore

ubi

non tanquam

filius rainistret

quisque Evangelium,

praeterito siiccedit futurum.

Ergo cum aliquid boni

:

sed tanquam servus cui dispensalio credita est ; ut tanquam alienum eroget, nihil inde ipse accipiat praeler cibaria,

operamur, non temporalia, sed terna cogiiemus

tunc
erit ii!ud

bonum

el

perfectum opus. Crastinus

:

quae non de participatione regni, sed ad

enim

dies, inquit, soUicitus erit sibi ipsi

id est ut

cum

susieniaculum miserae servitutis dantur extrinsecus.

oportuerit

sumas cibum
quia

vel potum, vel induraentum,

Quanquam
enim
et in

alio loco et

dispensatorem se dicat. Potest

cum
enim
sua

ipsa scilicet necessitas urgere coeperit.

hacc
,

servus in filiorum

numerum

adopiatus, eara
lideliler
ait,

novit Pater noster

Sufficit

Aderunt quod horum

ipsa ne-

rem

qua cohaeredis sortem meruit,

dispen-

omnium indigeamus.
:

enim, inquil, diei matitia

sare parlicipibus suis.

Sed nunc ubi

est
;

Si autem in-

id est, sufficit

quod

ista

sumere urgebit

vitus, dispensatio mihi credita

lalem dispensato-

cessitas.

Quam

propterea maliiiam nominatam

:

ar-

rem

inielligi voluit,

qui alienura dispensat, unde ipse

bitror, quia pcenalis esl nobis

fragilitatera et
,

perlinet eiiim ad

hanc

nihil accipiat.

55. Ergo
riliir,

quaecumque res propler

aliud aliqnid quaeid

mus

(a).

morlalilatem quam peccando meruiHuic ergo pienai temporalis necessltatis noli

sine dubio inferior esl,

:

quam

propter quod

quaeritur

et ideo illud

rem

quaeris,

non
si

ista

primum est propter quod istani res quam propter illud quairis.
et

addere aliquid gravius, ut non solum patiaris harum rerum indigentiam , sed etiam propter hanc explen-

dam

milites Deo.

Quapropter

Evangelium

regnum Dei propter

ci-

57.

bura quaerimus, priorem facjmus cibum, et posteriusre-

forte cura videriraus

Hoc autem loco vehementer cavendum est, ne aliquem servum Dei providere
necessaria desint
est,
,

gnumDei;ilautsinondesilcibiis,nonqu3eramusregnum
Dei
:

ne

ista

vel sibi

vel eis quorura

hocest primum quserere cibum, et deinde regnum

sibi

cura comraissa

judicemus

eum

contra praesollicitum.

Dei, id est, hoc priore loco ponere, illud posteriore.

Si

ceptum Doraini facere,el de craslino esse

autem ideo qua^ramus cibum, ut habeamus regnum

Nam
IV,

et ipse
),

Dei, facinius

quod dictum

est, Qucerite

primum regnum
vobis.

11

Dominus, cui ministrabant Angeli (Mattk. lamen propier exemplum, ne quis postea
loculos

Dei

et

justitiam ejus, et hcec

omnia apponentur

CAPUT
regnum

XVII.

scandalum pateretur, cum aliquem servorura ejus

animadvertisset ista necessaria procurare,
'

56. Quairentibus

enim primum

el jusliliam

Dei

id est

hoe praeponentibus

m Mss.
1

prope omnibus, Nolite

cap. 19, n. 9.

solHciti esse

de crasUno.

cieteris rebus, ut propter

hoc caetera quaeramus, non

(a)

Retract.

1295

DE SERMONE DOMINI
',

IN

MONTE,

S.

AUGLSTINI

1296

habcre dignalus est cuin pecunia

unde usibus ne:

redigitur, ut etiara in istorum provisione

regnum Dei
non cogi-

ccssariis quidquid opus luissct pr.Tberetur

quorum
,

cogiicmus, in militia vero rcgni Dei

teinus. Ita

ista

loculorura cuslos ct fur, sicut scrii)lun) est

fuil, qui

Judas

eum
De

tradidit {Joan. xii, 0). Sicul et aposlo,

lus Paulus potest videri de craslino cogitasse

dixit
:

cum

enim etiamsi aliquando defuerint, quod plcrumqne proplerexcrcitationcm nostram Deussinit, noii solum noii dcbilitant proposilum nostrum, scd
eliam exarainatuin probatumque confirinant.
t

collectis

autem

In

sanctos
:

sicut ordinavi

Glo-

Ecclcsiis Galatiae, ita et vos facite

secundum unani

rianiur enim, inquit, in tribulalionibus, scientes

iribulatio paticntiam operatur, patienlia

quod

sabbali unusquisque vcstrum apud sc ponai ibcsaurizans,

,

autem pro-

quod

ei

placucrit, ut

non cum vcnero, tunc

balioiiem, probalio
fiindit;

autem spcm, spcs vero non con-

coUectaj flant,

Cum

autem advenero, quoscumque

,

quia cliarilas Dei diffusa estin cordibus nostris

> {Rom. v, commemoratione aulem Iribulationum ac

probaverilis per epistolas

hos mittam pcrfcrrc gra:

per Spirilum sancliim qui datus cst nobis

3-5).
In

liam veslram in Jcrusalem

et ego

quod

si

dignum

fuerit ut

eam

niecum ibunt. Veniam aiilcm ad vos

transiero;

laborum suoruin idem apostolus non tantum

ceribus et naufragiis, aique hujusmodi mullis
sliis,

in car-

cum Macedoniam
transibo
:

nam Macedoniam
,

pervel

mole-

apud vos aulcm forsitan rcmanebo

sed etiam in fame et

sili, in
(II

frigore et nuditale
,

etiam liiemabo, ut vos

me

deducaiis

quocumque
:

iero.

se laborasse

commcmorat

Cor. xi

23-27).

Quod

Nolo enim vos nunc

in transitu vidcrc
,

spero enim
permiserit

cum

legimus, non Kstimemus Domini promissa litu-

le aliquod temporis mancre apud vos

si

basse, ut
stolus,
sit

Dominus. Permanebo autem

costen
I

Eplicsi usque ad Pente-

famem ac silim et nuditatem palcrelur Apoquserens regnum el justitiam Dei, cuin dictum
primum regnum Dei
:

{lCor. xvi, 1-8). Item in Actibus Apostoioest, ea quae in

nobis, Qucerite

eljuslitiam ejus,
ista

rum scriptum
procurata esse

ad victum sunt necessaria,

fa-

et haec

omnia apponenlur vobis

quandoquidem

futurum propler imminentem

:

sicul adjutoria novit ille medicus, cui seincl nos totos

niem. Sic enim legimus

scenderunt

<

In

iilis

aulem diebus de,

commisimus

et a

quo habcmus promisbionem

vitae

ab Jerosolymis propbcUe Anliochiam

prxseiitis et fulura;,

quando apponat, quando dctrahat,

;

eratque magna exsultatio. Congrogatis autem nobis,

sicul nobis judicat expedire

quos et consolandos et

surgens unus ex
Spiritum,

illis

nomine Agabus,

significabat pcr

excrcendos

in liae vila, et post

hanc vilam

iii

perpelua

famem magnam

futiiram in universo

mun*

requie slabiliendos atque firmandos gubernat, ac dirigil.

do, qua; et facta est sub Claudio Cajsare. Discentium

Nonenim ethoino, cum plerumque jumento suo

,

autem

ut quisque abundabat, staluerunt unusquisque

in

cibaria detraiiit, deserit illud cura sua

ac non potius

eorum

ministerium mittere presbyleris habitantibus

,

curando

h;Tec facit.

in Judaea fralribus

qui et miseruiit per

manum

Bar-

CAPUT
illa
liat,

XVIII.
in
,

59. Et
,

quoniam cum
si

ista vel

nabae et Sauli

{Acl. xi, 27-30).

El quod naviganli

procuranlur

futurum

vcl
,

causa non est quare

eideni aposlolo Paulo

imposita sunt utcnsilia, quoe

impendas

rescrvanlur

incerlum est quo animo

oiTcrebaniur {Id. xxviii, 10), non ad

unum tantum
Et quod idcm
;

cum

possit simplici corde fleri, possit et duplici,

:

dicm videlur
scribit
,

victus essc procuratus.

,

opportune hoe loco subjccit

dicetur de vobis
:

Nolile judicure

ne ju,

Qui furabalur

jam non
suis

furetur

magis aulem

in

quo enim judicio judicaveritis

jit~
,

laboret operans
tribuere

manibus
^

honum,

ul liabeat
:

unde

dicabitur de vobis
'.emetietur vobis.

; et

in qua niensura niensi fuerilis

cui opus est

{Eplies. iv, 28)

nialc intclli-

IIoc loco nihil aliud nobis praecipi

gcntibus non videtur servare praeceptum Domini, quod

ait
,

existimo,
flant, in

nisi ut

ca facta qune dubiiim esl quo animo

Respiciie volatilia

cceli,

quoniam non serunl, neque

mcliorein p?rtein inlerprelcmur.

,

Quod

eniin
,

inelunt, neqne comjregaiU in horrea; ct, Considerate lilia

scriplum est
inanifestis
flcri
:

Ex

fructibus

eorum cognoscetis

eos

dc

agri

quomodo crescunl; non laboranl neque nenl; cum

laborcnt, oporantes manibus suis,
aiiis possiiit

diclum est, qu;e non possunt bono aniino

,

istis proecipit ut
iit

ila

sicul sunt stupra

vcl blasphcmi;
talia,

vcl furla

habcant quod eliam

tribuerc. Et

quod
sit,
;

vel ebiiosilalcs, ct si

qua sunt

dc (juibus nobisjii-

saipe de scipso dicii, quod maiiibiis suis operalus

dicare permiiiilur, diccnle Aposlolo, Quid enim milii

ne quem gravaret
de
illo

(I Tlie.&s. ii,

9, cl

II

Tliess.

iii,

8)

et

scriplum cstquod conjunxentsc Aquilue proptcr

operarcntur unde viclum
:

arlis simililudinem, ut simul

transigerent (Ac<. xviii, 2, 3)

coeli et lilia agri.

noii vidctur imitatus

aves

Nonne de iis qui inlus De gcnere autem ciborum quia possunt bono animo et simplici corde sine vitio concupisccnli.Tc quicumque humani cibi inde
iis

qui foris sunt judicare ?

(1

sunl vos judicatis

,

Cor. v, 12)?

His el iiujusmodi Scriplurarum lo-

difl"erenter

sumi, prohibct idem apostolus judicari eos

cis, salis apparel

bare,

si

Doniinum nostrum non hoc improquis liumano more ista procurel sed si qiiis
;

qui carnibus vesccbantur et

vinum bibebant, ab
temperabant
:

eis

qui se ab hujusmodi alimentis

Qui
;

propter

ista

Dco

niililet

ut in operibus suis

non re-

manducal

inquit

7ion

manducantem non spernal

Ibi

et

gnum
58.
*

Dei, scd istornm acquisitionem inlueatur.

qui non manducat, manducantem non judicet.

ai t
:

eiiam

Ad hanc

ergo regulam hoc tolum pra;ceptum

Tu

quis es

qui judices alienum

servum? domino
lalibus

Mss. octo, quibus porlabalur pecunia. Er. el Lov., Descendenlium. verius Mar. et Mss., Discenlium. 2 Sic Mss. juxta graecum textum Aposloli. At Am. Er. et to\., mde tribuat cui opus est quod bonim,est.

suo

stat, aut cadit {liom. xiv, 3, 4).

De

enim re-

Am.

bus quae possunt bono et simplici et magno animo

fieri,

quamvis possint eiiam non bono, volebant

essenl
,

illi

cum homines

in occulta cordis ferre senten-

4297
tiara,

lilBER
de quibus solus Deus judicat.

SECUNDUS.
quo lemere judicatur
;

4298
ei

aulem qui lemere

judi-

%0.
cit
:

Ad hoc

pertinet eliain illud

quod

alio loco di-

cat,

ipsa lemeritas necesse est ut noceai.

Ista re-

Nolileatite tenipus quidquam jndicare, quoadusqne

gula etiam illud

cusserit
cjladio
,

dictum arbitror
gladio

Omnis qui perxxvi, 52).

venial

Dominus, qui
et

et

illuminabit abscondita tenebra-

morietur

[Maltli.

rum,
erit

manifestabit

cogilationes
(l

cordis

: et

tunc laus

Quam
dio

mulli enim gladio percutiunt, nec lamen glasicut

unicuique a Deo

Cor.

iv, 5).

Sunt crgo quaedan

(iant,

moriuntur,

neque ipse Petrus? Sed ne

facla niedia, quyc

ignoramus quo animo

quia el

islum vcnia peccatorum talem evasisse poenam quis

putet,
rcin

bono

et

malo

fieri

possunt, de quibus tenierarium est

ut

quanquam

nihil

absurdius,

quani ut

majo-

judicare,

maxime

conJcmncmus.

llorum aulem
illumiuabil.

puict gladii poenam csse potuisse,

accidit,

quae Petro

venict tempus ut judicentur, cum Dominus

abscondila tencbrarum,
dis.
et

non

quam
quia et

crucis quae accidit

quid tameii
cru-

manifestabit cogitationcs cor-

de latronibus dicturus est, qui

cifixi

cum Domino
xxiii,

Ilem alioloco

dicil

idem apostolus .^Quorumdam

subsequuntur. Manifesta ea difiant
:

sunt

ille

qui meruit veniam, postea-

hominum
cium
cit,
;

peccata manifesla sunt, pra;cedcnlia ad judiet

quam

crucifixus

est

meruit {Luc.
forte

35-43), el
ocipsi

qucedam autem

alter oinnino

non mcruit? An
;

omnes quos
hoc etiam

de quibus clarum csl quo animo

;

lixc pra;-

cideranl, crucifixerant
pati

et propterea

cedunt ad judicium

id csl,

quia

si fuerit ista

subse-

meruerunt? Ridiculum est hoc putare. Quid ergo

cutum judicium, non cst temerarium. Subsequuntur autem illa quse occulla sunt; quia nec ipsa latebunt
lempore suo. Sic
el
:

aliud diclum cst,

Omnis enim qui gladio

percusserit,

gladio morielur, nisi quia ipso peccato

anima moritur,

dc bonis
SimiUtcr

faclis
et

intcUigendum

est.

quodcuinque commiserit?

Nam
sunt

ita
; el

subjungit

facla

bona manifesta

CAPUT
enim

XIX.

63.

Et quoniam de temerario
:

et

quwcumque

aliter se liabenl,

abscondi non pos-

iniquo judicio

nos hoc loco Dominus monet

corde et in

vult

sunt

(I

Tim. v, 24, 25). De manifeslis ergo judicemus;

:

ut simplici

unum Deum

intento fa-

de occultis vero Deo judicium relinquamus quia et ipsa abscondi non possunt, sivc mala sive bona, cum

ciamus qusccuinque facimus; et multa iiicertum est

quo corde

fiant,

de quibus judicare lemerarium est;

temere judicant de incertis,
,

tcmpus advenerit quo manifeslentur. 61. Duo sunt autem in quibus temerarium judicium cavere debemus; cum incertum est quo aninio quidquefactum
sit,

maxime autem
ciie

hi

et fa-

reprcliendunt

qui magis

amanl vituperare

et
vi-

damnarc, quam emendare atque corrigere; quod

tium vel superbi;* est, vel invidentiyc
subjecit,
el dicit,
:

vel

cum incerlum

est qualis futurus sit

consequeuter

qui nuncvel bonus velnialus apparot. Si ergoquisiiiam,

Quid autem

vides festucam in oculo

?

verbi gratia,
el lu id

conquestus de stomacho jejunare noluii,

edacitatis id vilio tribueris, lcsi

fratris tui,

trabem autcm in oculo luo non vides

gratia
,

Ut

si

non credens

fortc, verbi

ira ille peccavit, tu odio repre-

niere judicabis. Iteni

manifestam edacitatem ebrioila

hcndas

quantum autem

inter feslucam et trabem,

sitatemque cognoveris, et

reprehcnderis quasi

quasi tantum inler iram distat et odium.

Cdium

enini

nunquam

ille

possit corrigi atque miilari, nihilominus

est ira inveterata, quasi quac velustate ipsa

tantum

temore judicabis. Non ergo repreiiendamus ea quac

nescimus quo animo fiant; neque
ita

robur acccperit, ut merito appelletur irabes. Fieri au-

rcprcliendamus
;

tem potest ut

si

irascaris hoinini, velis

cum

corrigi

si

quae manifesta sunt, ut dospcremus sanilatem

et vi-

autemoderis hominem, nonpoteseumvellecorrigere.

64. Quoniodo enini dicis fratri tuo, Sine ejiciam fe-

labimus judicium de quo nunc dicitur, Nolite jndicare, ne judicelur de vobis.

stucam de oculo tuo,

ait,

et ecce trabes est in

oculo tuo ?

Hy-

62. Potest aulem niovere quod

In quo enimju;

pocrita, ejice
bis ejicere

primum trabem de oculo

ct

tuo, et tunc vide-

dicio judicaveritis, judicabitur de vobis

el in

qua men-

festucam de oculo fralris

tui : id est,

primiim

sura mensi fuerilis, in ea rcmelietur vobis.

Numquid
si

abs le expelle odium,

deinde poteris jam eiim

ait, Ilypocrita.

enim

si

nos judicio lemerario judicaverimus, temere

?

quem

diligis,

emendare. Et bene
vitia,
:

Acet

etiam de nobis Deus judicabit

aut
et

numquid
et

in

cusare enim

officium cst

bonorum virorum

mensura iniqua mensi fuerimus, mensura

est

apud Deum iniqua

mensurai

bcnevolorum
agunt
;

quod cum mali

faciunt, alienas partes

unde nobis remetietur? nam

sicut hypocritx, qui tegunt sub persona

iii

quod

nomine ipsum judicium significalum

arbilror.

NuUo

sunl, et oslentant

persona quod non sunt. Hypo-

modo Deus

vel temere judicat, vei iniqua

:

mensura

critarum ergo nomine simulatores acceperis. Et est vere multum cavendum et moleslum simulalorum gcnus, qui

cuiquam rependit

sed Iioc dictum est, quoniam tete

meritas qua punis alium, eadem ipsa

est. Nisi forte

puniat nccesse
ei

cum onmium

viliorum accusationes odio ct

arbitrandum est quod iniquitas

no-

livorc suscipiant, etiam consultores videri se voliint.

ceat aliquid in

quem

procedit, ei

autem

nihil a

quo

Et ideo pie cauteque vigilanduin

est, ut,

cum aliquem

procedit

imo vero

sacpe nihil nocet ei, qui patitur

reprehendcre vei objurgare nos necessitas coegcrit,

injuriam, ei autem qui iacil necesse cst ut noceat.

Quid enim nocuit marlyribus iniquitas persequentium?

ipsisaulem persecutoribusplurimum. Quia
elsi aliqui

primum cogilemus ulrum tale sit vilium, quod nunquam habuimus, vcl quo jam caruimus et si iiunquam liabuimus, cogitemus nos homines csse, et ha:

corum

tamen tempore quo persequebantur, excKcabat illos malitia eorum. Sic et tecorrecti sunt, eo

bere potuisse;
tangat

si

vero habuimus, ci non habcmus,

infirmitas, ut illam re-

memoriam commimis

uierariuia judicium

pierumquc

nihil

nocet

ei

de

preliensionem aut objurgationem non odium, sed mi-

,299
Rericordia praecedat
:

DE SERMONE DOMINI
quem
id faclmus, sive

IN

MONTE,

S.

AUGUSTINI
:

^SOD

ut slve ad correcUonem ejus,

{Joan. xvi, 12j. Et aposiolus Paulus

Non

potui, ?n-

propicr

ad pervcrsionem vanos lamen do sim-

quit, vobis toqui quasi spirituatibus, sed quasi carnati-

iucWt (iiam iiicerlus cst cxiius),

plicilale o( uli

bus.

Tanqunm
;

parvutis in Christo, tac vobis

:

potum

dedi,

nosMi securi simus. Si aulem cogitaiitcs

esse vilio, in

non escam

neque enim poteratis

sed neque nunc pote"

nosmeiipsos iuvencrimus in eo reprehcndaille qucm reprcliondcre parabamus, non

nnis, tieque oltjurgcmus
el
:

quo

est

slis; adliuc ettim estis carnales (I Co*. ni, 1, 2).

68. In hoc

autem praiccplo quo prohibemur sanct miiterc anle porcos

sed tamen congemiscanius

noi)is,

ctum dare canibus,

tas nostras,

margarisit

non illum ad olxcmperanduin

*

sed ad pariler

diligcnler

quncicndum

esl quid

san-

conandum
60.

invitemus.
et
iilud

ctum, quid raargarit;e, quid canes, quid porci. Sandicit Apostolus,

Nam
liis

quod

Fartus

cium

est,

quod violare atque corrumpere nefas est

siim Judicis

lanquam Judxnis,
sunt, qu

ul Jud.ros
isi

lucriface-

cujus utique scclcris conatus ct voluntas tenclur rea,

qiiamvis illud sanctum nalura inviolabile atque iiicorruptibile maneat. Margaritoc autem,
rilualia
tciil,

rem

qui sub Lege

sub Lege,

cum non cum

sim ipse sub Lege, ul eos qui sub Legf^ orant lucrifacerem;
iiis

quxcumque
et

spi-

qui sine Legesunt, quasi sine Lcge,

magni

aesiiinanda sunt

et quia in abdito \a-

sine Icgc Dei non sim, sed sim in legeClirisli, ul lu-

tanquam de profundo eruunlur,

allegoiiarum

crifaccrcm cos qui sine

mis infirmus,

ul

Lege sunt. Factus sum inliromnibus iiifirmos lucrifacerem

:
:

integumenlis quasi aporlis conchis inveniuntur. Licet

ilaque intelligi

quod una eademque res

:

cl

sanclum et

omnia

iacius suni, ut omiies lucrifacerem

>

non

uti-

margaiita dici potesi

sed sanctiim ex eo quod non

qne simulatione faciebal, quemadmodnm quidam intelligi

debel corrumpi

margariia ex eo quod

non debel

volunt, ut

eorum detcstamla

sinnilatio

tanti

conlemni. Conatur aulem quisque corrumpere quod

exempli aucloriiate muniatur; sed

tanquani suam cogilabal. Hoc cnim
ceiido
:

iioc

faciebat cba-

non

vull

esse integrum

coniemnit vero quod vile

ritalc; qua cjus infirmitatem, cui volobat subvcnirei et pra^slruit di-

ducit, et quasi infia se esse existimat; et ideo calcari

dicitiir

quidquid conlemnitur.

Quapropter ca-

Cum

enim

liber

sim ex omnibiis,
(I

mc omnium
fieri,

nes quoniam insilinnt ad dilacerandum, quod autem

dilaccnint integrum esse

semnn fcci, ut pluves Quod ut inlclligas non

lucrifaccrcm

Cor. ix, 19-22).

non sinunt;

Nolite, inquit,

simulalione, sod charitale

sanctum dare canibus

quia elsi dilacerari et corrumpi

inviolabile
;

qua infirmis hominibus tanquam nos simus compalimur, ila nionet alio loco, diccns Vos in liberlutem
:

non

poiest, ct

manet integrura atque

cogiiandum

illi

tamen quid

velinl

est, qui acriter

atque
si fieri

vocali eslis, fratres

ciirnis delis,

tanlum ne tibertatem in occasionem

inimicissime resistunt, et quantum in ipsis est,

possil
,

sed per charitatcm servile invicem {Galat. v,

conantur perimere
ita ut caiies

veritatem.

Porci

vero
ta-

13).

Quod

fiori

non poiest, nisi allerius infirmilalem

quamvis non

morsu appetanl, passim

:

quisque habeat quasi suam, ul

rat,

eam Kquanimiler

fe-

iuen calcandocoinquinant

Non

ergo miseritis inar-

donecab ca

liberelur

ille

cnjus cuiat salulem.

noccssitale objurgaiii

garitas vestras ante porcos, ne forte conculcent eas

66. Haro ergo et in

tiones adbibendcc sunt,

magna
ila

pedibus suis

et

conversi disrumpant vos.

veriiatis,

Canes

lanien ut oliam

his ipsis

ergo pro oppugnatoribus

porcos pro contein-

non

nobis, sed
:

Deo

ut serviatur

iiistcinus. Ipse esi

ploribus positos non incongrue accipimus.

69.

enim finis ut nihil duplici corde faciamus, auforentes trabem de oculo nostio, invidcntia?, vel inaliiix', vel
simulalionis,
fiatris.
iii

Quod autem
otiain

ait, Conversi disrumpant vos,

Illas

non

ait, ipsas mai^aritas disrumpant.

enim

coiicul-

ut videamus ejiccrc fcstucam de oculo

cando
diaiit
,

cum

converluntur ut adhuc aliquid au-

Vidcbimus cnim eam oculis columbao, quales

iv, 1),

disrumpunt tamen eum a quo jam missas mar-

sponsa Christi pra^dicantur {Cant.

quam

sibi

garilas conculcaverunl.

Non enim facileinvenerisquid

,

elogit Dous gloriosam Ecclcsiam, non habcnlem

ma-

gratum
est,

ei

csse possit

qui margaritas calcaverit, id

culani

neque rugani
(a).

{Eplies. v, 27), id cst

muiidam et

cum magno
tales

labore divina inventa contempsorit.

siinpliccm

CAPUT XX.

07.

Qui autem

doccl

quomodo

noii

disrmnpatnr in-

Sod ((uoniam potest nonnullos

dignando
animal

el stomacliando,

non video. Utrumqueautem

Dci proecepiis oblonipcrare cupientes

cilalis dccipcrc, ut sic pulcnt

nomen

simpli-

immundum

cst, et canis ct porcus.

ci

Cavendum
:

vitiosum osse aliquando

ost aliquando

est ergo ne quid aperiatnr

oniiii

qui non capit

melius

vonun

occullare,

quonioilo viliosum

qu.Tiil quod clausum

osl,

quam

id

quod apcrtuni
alia

falsum dicoro, alquc hoc

modo

apcriondo ea quai hi

csl aut infcstat aut negligil.

Neque voro
cl

causa re-

(jnibus apeiiuntur sustincrc non possunt, amplius no-

peritur cur ea qu:e nianifesta

cipiant
*

magiia sunt, iion ac,

ccant

quam

si

ea penilus
:

somporquo occnliarcnt, resanclitm dare rauibus, ucque

pra-tor odiiim et coiitcmptum

quorum prononiinatl

tlissinicsnbjuiigit
miseriiis

NoUle

ptcr uiium canes,

sunt. Quai

propior allerum porci

maryariius vestras anlc porcos,

et

ne forte con-

tamoM

oniiiis

immunditia rerum teinpora-

culcent eas pedibus suis,

conversi disrumpant vo$,

Quia

ct

Dominus quamvis

niliil

meuliliis
:

sil,

veia la-

hujus lii4m dilectione concipitur, id est, dileclioiie syrcuii , cui jubemur renunliare ut mundi esse possi-

men

aliquaoccultare sc osleiidit, dicens

Adltuc muita
portare

mns. Qui ergo

tit,

mundum
sibi

et

simplex cor habore appesi

habeo vobis dicere; sed adliuc non

>

poiestis illa

non debet

reus videri,

aliquid occultali

Ila Mss. At edili

1

exceplo Mai., cuvendum.

[a)

Retract. cap. 19, a. 9.

Ediii, accipiantur.

kt Mss., accipiarU

subaudilur,

M.

1301

LIBER SECUNDUS.
ille

1302
,

quod

qui occultat, capere non polest.

:

Nec ex eo
est conse-

rcsponderi quod interrogaverant

prius ipsi facerent

arbltrandum est licere mentiri

non enim

quod erga se
ipsi sibi

fieri

posiulabant

quod

si

fccissent,

quens ut cum verum occultatur, falsum dicalur. Agenduni ergo primum cst ut impedimenta detralianliir
,

utique respondissent. Ipsi cnim miserant ad

qu;ierenlcs quis csset
;

Joanncm
Chrislus,

vel potius ipsi missi

quibus

eflicilur ut

non capiat

quia ulique

si

propter

erant sacerdoles et levit;e, pulanles quod ipse esset

sordes non capit,

mundandus

est vel

verbo vel opere,

quod

ille

sc

ncgavit
i,

csse,

et
:

dc Domino
de quo
te-

quantum fieri a nobis polest. 70. Quod autem Dominus noster qnaodam dixisse invenitur, qua muUi qui aderant, vel resistendo vel conlemnendo non acceperunl; non pulandus est
sanctum dedisse canihus, aul margarilJts misisse ante porcos non enim dedit eis qui capere non poterant,
:

testimonium perliibuit {Joan.

slimonio
potestate
si

19-27)

connteri vollent, ipsi se docerent in qua

faceret Chrislus
;

illa

quod

qiiasi

uescientes

interrogaveranl, ut caliimniandi aditnm repcrirent.

CAPUT

XXI.

71.

Cum

igiiur

pr;pceptum esset

ne sanctum dctur canibus, ct margarilse anle porcos

mittanlur, potuil auditor occiirrere etdicere, conscius
ignoranli;e atque infirmilatissuae, et audicns praicipi
sibi

sed

eis qui

poierant, et simul aderant; quos propler

aliorum immundiliam negligi nou oportebat. Et

cum
illis
,

eum

tentatores interrogabanl

respondebalque

ne daret, quod seipsum nondum accepisse sen:

ita ut

quid conlradiccrent non haberent, quamvis ve,

liebat

potuil ergo occurrere ac dicere,

Quodsanctum
mitterc ante

nenis suis contabescerent polius

saturarcnlur;
alii

quam

iilius

cibo
illo,

me

dare canibus, et quas margaritas

,

me

lamen qui polerant capere, ex

utiiiter

porcos vetas

cum adhuc

ea

me

habere non vi,

rum

occasione

muUa

audiebant.

Hoc

dixi

ne

dcam? opportunissime
aperielur vobis.
;

subjecit,

dicens

cPetite,

quis forle,

cum

interroganli respondere

non potueril,
dicat nolie se

et dabitur vobis; quaerite, et

invenietis; pulsate, et
,

bac sententia

sibi

excusalus videatur,

si

Omnis enim

qui petit

accipit

et qui

sanclum dare canibus, vel anle porcos mitiere margarilas.

quarit, invenit et pulsanti aperielur.

Petitio perlinet

Quienim novitquid respondeat, debet respon-

ad impetrandam sanitalem firmitatemqueanimi, ut ea

quae
prsecipiunlur, implere
,

dere, vel propter alios, quibus desperalio suboritur,

si

possimus

inquisilio auvita

proposiiam quoeslionem solvi non posse credide:

tem

ad invoniendam veritalcm.

Cum

enim beata

rint

et

lioc

de rebus

ulilibus

et

ad instruclionem

aciione et cognilione complealur, aclio

facultatem

salutis pertinenlibus. Mulla sunt

Cttiosis

enim quaeinquiri ab
plerumque
;

virium
rat
:

conlemplatiomanifestationem rerum deside-

possunt, supervacua et inania, el

liorum ergo
est
;

primum petendum, secundum

priusquam

quse-

noxia, de quibus lamen nonnihil dicendum est

sed

rendum
est

ut illud detur, hoc inveniatur.

Sed co-

hoc ipsum aperiendum

lalia

et

explicandum, cur inquiri

gniiio in hacvila,viae
:

ipsius possessionis

non oporteat. De rebus ergo utilibus aliquando ad id respondendum est quod inierrogamur sicut Pominus fecit, cum eum Sadducau de muliere inlcr:

sed

cum quisque veram viam

;

invenerit, perve-

niet ad ipsam possessionem

ritur.

quae tamen pulsanti ape-

rogassent, q\xx septcm

viros habuil, cnjus

eorum

in

72. Ul ergo tria isla,

pulsatio, manifesla lianl
,

id

est,

pelitio,

inquisitio

resurrectione fulura esset. Rcspondit eniin quod in

resurreclione neque uxores duceul
,

sub aliquo exemplo pona:

neque nubent
ille

mus aliquem

iniinuis

pedibus ambulare non posse

et

sed erunt sicut Angoli in

qu\ interrogal
si dixerit
, ,

coelis.

Aliquando autem
,

prius ergo sanaudus

lirmandus est ad ambulan-

interrogandus esl aliud

quod tamen

dum

deat

si

ipse sibiad id quod interrogavit, responautem dicere noluerit non videatur iis qui
,

quod dixit, Petite. Quid aulem prodest quod ainbulare jam vel etiam currere potest, si per devia iliuera erraverit? sccundum est
;

el

ad

lioc perlinet,

adsunt injustunt,
diat.

si

et ips^

quod

interrogavit,

nonau-

ergo, ut invcniat viam quae ducit eo quo vult pervenire

:

Nam

et

illi

qui inlerrogaverunt lentaiiles, utrum

,

quani
^

cum

lenuerit, et
viill

pervenerit ad
,

eum

ip-

rcddendum
esi, cujus

esset tribulum

inlerrogati sunl aliud, id

,

sum locum

ubi liabilare

siclausum invenerit;

haberet numnius imaginem

qui

ab

ipsis

neque ambulare potuisse, ne(|ue ambulasse ac pervenisse profucril, nisi aperiatur

:

prolatusest; ctquia dixcrmit quod inlerrogali erant,

jd est,

ad hoc ergo pertiqui pro-

Cx'saris

imaginem habere nummum,

ipsi

sibi

net quod dictum est, Pulsate {a).

73.

quodammodo rcsponderunt id quod Dominum gaverant itaque ille ex eorum responsione

:

interroila

Magnam

aulein spein dedit et dat

:

ille

con-

miltendo non decipil

pit
;

aitenim, Oninis qui

;

petil, acci-

clusit,

Reddite ergo Cossariquod Cwsarisest, etDeoquod

et

qui quwril, invenit

el

pulsanti aperielur.

Ergo

Dei

est {Mattlt.

xxn, 15-34).
populi

Cum

autem principes

perseverantia

opus est

ut accipiamus
,

sacerdotum
potestale

et seniores

iuterrogassent in qua

mus,

et

inveniamus quod quserimus

et

quod petiquod pulsade volati-

illa

faceret

inlerrogavit cos de baptismaie

dicere,

mus

aperiatur.

Quemadmodum autem

egit

Joannis

et

cum noUent

quod contra se videmaii dicere

vobis
xxi,

libus coeli et deliliis agri,

nevictum nobis vestituma

bant

dici,

de Joanne auicm

niliil
;

audedicam,

que desperaremus adfulurum, ut spes

'

minoribus ad

rent propter circnmslantes

Nec ego
{Id.

inquit, in qun potcslate hcec facio

23-27)

quodjustissimum apparuil circumstanlibus. Hoceuim se dixerunt nescire quod non nesciebant, sed dicere
nolebant. Et revera justum erat ut qui sibi volebant

et Lov., possessio Sed melius Mss. et antiquiores possessimis est. ^EditietMss., tenuerit el peregerit, eum ipsum locum i excepla sola editione Lov.,qii3e habet, et pervenerit ad eum ipsum locum.
Kt
.

edili,

(a)

Retract. cap. 19. n. 9.

1303
ninjora consurgeret;

DE SERMONE DOMINI
ita ct Iioc

IN .MONTE, S.

AUGUSTINI

i50|

loco
si

Aut quls
filius
si

erit

diceretur, diligi se velle

ex vobis,
panoni,
peiicril,

iiiquit,

homo, quem

pctierit

ejus

abhomiiiibus ilaque
:

unumquemque, et a Deo, ct cum hocei praiciperetur, utquod

id uti(|ue pracciperclur,

numquid lapidem porrigct

mali
nostis

ci? aut

piscem

sihi fieri vcllel,

hoc facercl;
et

ut

nuniquid serpentem porriget ei?Si crgo vos,

,

diligcret

Dcum

homines. Cuin vcro cxpressius de

vultis

cum

silis

bona data dare

filiis

vestris

hominibus dicliimcst, Omnia crgo quwcumque

ut faciant vobis homines, ita
et

quaniomagis Pater vester qui

pelenlibus se?

incoelis est, dabil

bona

vos facile

illis;

nihil

Quomodo

maii dantbona?Scd malos

appellavit dilectores adhiic svcnli hujus et peccalores.

aliuddictum vidctur, quam, Diliges proximum tuum lanquam teipsum. Scd non est negligenter altenden-

Bona vero quae dant

et in

secundum corum sensum bona

dum quod
In his

hic subjccit,

Hwc est

eniniLex
,

et

Prophetw.
ait

dicenda sunt, quia haec pro bonis habent.

Quanquam
ea

auiem duobus
;

praeceptis

non tantum
,

rcrum natura

isla

bona

sint,

scd temporalia et
:

pendel et Prophetoe

sed etiam addidit

;

lota

Lex Lex et
,

ad

islani

vilam infirmam perlinenlia

ct quisquis

Prophetw
prophetia

>

{Malih. xxii, 37-40)

:

proeo quod

est tota

nialus dat,

non de suo dat; Domini

1)

est

cnim

terra ct

plenitudoejus(Psa/. xxiii,

quifecilcoelumctterram,

uiare et omnia quae in eis sunt {Psal cxlv, C). Quan-

locum quod ad dileciionem Dei pertinet. Hic autem quoniam proecepla simplicis cordis exsealteri prsecepto,

quodcum

bic non addidit, servavit

lum ergo sperandum

pro
alio,

est

daturum Deum nobis bona

quando eliam nos,
qualiacumque bona

quitur, et erga eos

petentibus, ncc nos posse decipi, ut accipiamus aliud

est ne habeat quisque duplex cor, quibusoccullari corpotest, id est erga

metuendum

cum ab

ipso petimus;

homines; idipsum prsccipiendum

fere est qui
velit

fuit.

Nemo enim
corde secum
ut simplici

cum simus

mali, novimus id
filios

darcquod pelimur? non

;

quemquam

duplici

enim decipimus

nostros

et

agere. Id

autem

fieri

non potest,

id est,
,

damus, non de nostro, scd de

ipsius

damus.
et valentia quse-

corde
ut

homo homini

aliquid Iribuat

CAPUT

XXII.

74. Firmilas aulem

nisi ita tribuat,

nullum ab eo lemporale

commodum

exspectet

et

dani ambulandi per sapienlioe viam, in bonis moribus

constitula est, qui perducuntur usque

ea inieniione faciat,de qua superius saiis tractavi-

ad mundatio-

nem
ita

simpliciiaiemque cordis, de qua jam diu loquens

:

concludit

Omnia

ercjo

qtuecumque vuUis ut faciant

illis
:

mus, cum de oculo simplici loqucremur. 76. Mundatus ergo oculus siinplexque redditus, aptus et idoneus erit ad intuendam et contemplandam
interiorem lucem suam. Iste enim oculus cordis
cst.

vobis liomines bona, ita et vos facile

hwc

est enini

Lex

et

Prophetw {Matth. vii,

12).

In

exemplaribus
vuttis ut

grsecis sic invenimus,

Omnia

ergo

quacumque

Hunc autem oculum talem habet ille qui finem bonorum operum suorum ut vere bona opera sint, non
,

faciant vobis homines, ila et vos facite iUis.

Scd ad maaliqnid

in

eo consiituit ut hominibus placeat

sed etiam

si

nifeslalionem senleiitia; puto a lalinis addilum bona.

provenerit ut eisplaceat, ad

Occurrebat enim quod

erga se
fieri

si

quisquam

llagiliose

hoc

refert et
;

ad gloriam Dei

eorum salutem potius non ad inanem jactanvitae

vclit, et

ad hoc referat istam sentenprovocari ut immoderate

ilii

tiam suain

neque propterea boni aliquid ad salutem neque temerc aniraum

in

tiam, veluti

si veiit aliquis

proximi opcratur, ut ex eo comparet ea quse huic

transigendae sunt necessaria
;

bibat et se ingurgitet poculis, ct hoc prior

faciat a

quo

sibi fieri cupit,

ridicuUim est hunc pularc islani

hominis voluniatemque condemnat in eo facto

quo
;

implevisse sentcntiam.

Cum

crgo hoc moveret, ut

rei

non apparct quo animo

exhibet qua
aliquid

et voluntate sit factum

,

ct

arbitror, additura est ad manifestalionem

uihmii

quidquid officiorum exhibet homini

sibi

hac intentione
,

verbum, ut postcaquam dictum

est,

Omnia
ciiam

ergo

quw-

exhiberi vult

id est

ut
:

non ab eo
erit
<

cumquevullis ut facianlvobis homines, adderetnr ((ona.

commodi lemporalis

exspeciet

ita

cor

Quod

si

deest exemplaribus grxcis

:

illa

emen-

simplex et

mundum
'
;

in

quo quacritur Deus.

ipsi

Beati
i

danda sunl
eliam

sed quis hoc audeat? Intelligendum est

ergo mundi corde

{Id. v, 8).

quoniam

Deum

videbunt

ergo plenam esse sententiam et omnino perleclam

si

hoc verbum non addatur. Id enim quod divultis,

CAP.
iucipit

XXIII.

77. Sed hoc quia paucorum

vitae
:

est,

Jam

ctumest, qucecumque

non

usitate ac passim, scd

de investiganda ct possidenda sapientia loqui,

proprie diclum accipi oportet. Volunlas

est nisi in bonis
:

namque

iion

quod

esi

lignum
id

cui

utique invesligandac ac
,

nam

in

malis flagiliosisque faclis

possidendae,

est contemplandae
est,

talis

oculus per

cupidilas proprie dicitur, iion volunlas.

Non

quia semila

omnia superiora perductus

arcta via et angusta porta.

quo

videri

jam

possit
dicit,
'^

per proprie loquuntur Scriplurac, sed ubi oportet

Quod ergo deinceps

;

omnino proprium verbum tencnt

intelligi.

ul

non

aliud sinant

Iniroite per

angustam portara

quia lata porta

et

spatiosa via quae ducit ad perditionem; et multi sunt

73. Vidcturautem hoc proeceptum ad dileclioncm

qui introeunt per

eam

quam angusta
;

est porta

et

proximi pcrtinere, non ctiam ad Dei, cuni alio loco

arcta via quae ducit ad vilara

et

pauci sunt qui

eam

duo prsecepta essc

Provhetw^.
tis fieri

dicat, in qnibus tota dixisset,

Lex pendel

el

inveniunl!

non ideo

dicit,

quia

jugum Domini aspe-

Nam
,

si

Omnia quoecumque

vul-

rum
*

est, aut

sarcina gravis; sed quia laborcs finire

vobis

liaec ct

vos facite;

hac una sententia

:

utrumqueillud proeceptum complexus esset

in editione Mar. ct

citoenim

decem

Mss., et

omnes Prophetce,

additur, omnes, in duobusvalicanis Mss. Mss. piures liic et alibi, sed non constanter , mundicordes. Mss., cujus. sic etiam Mar. et Am. * Mar. el Mss., uao tantum exoepto, quam UUaporta.

Hoc loco rursum

1305
paiici

LIBER SECUNDUS.
cum
,

1506

ad volunt \ minus credeniesclamanti, < Veniie omnes qui laboralis , el ego vos reficiani. Tollite ine, milis ju"um meum super vos, el discite a me quoniain jngum cnim nieum lcne esi, et sum et humilis corde (luncautem sarcina mea levisest (Matlh. xi, 28-30) IninMlibus el milibus sermosumpsit exordium, de
:

sibi non essenl. De lalibus alio loco per prophetam diclum est, Seminastis triticum et spinas mequia bona praecipiunt, et mala telis' (Jercm. xii, 13) faciunt. Non crgo qiii eos audiebant et faciebant quae
:

iste

inulli recorde) qnod jugum lene et ievem sarcinam * ducit pauci subeunt eoque fil arcta via qu;e spuunt, m eam. ad vitam, ei angusta porta qua inlralur
:

Hic crgo illiquipromiilunt sacognilionemque verilalis quam non habent, pientiam

CAPUTXXIV. 78.

se plepr.-ecipue cavendi sunf,sicut siint lia^retici, qui Et ideo cum dixissct paucilale commendant.

paucos esse qui inveniunt anguslam portam el arclam viam, ne se illi supponant nomine paucrialis, stalmi ad subjccit < Cavcte a pseudoprophetis, qui veniunt inlrinsecus autem sunt lupi ravosin vestitu ovium, qui paces. ) Sed isli non fallunt oculuni simplicem, Ait enini arborem dignoscere ex fruclibus novit. simih< A fructibus corum cognoscetis eos. > Deinde tudines adjungit < Numquid coliigunl de spinis uvas, aul de iribulis ficus? Sic omnis arbor bona fruclus bonosfacit; mala autem arbor malos fruclus facit; non polest arbor bona malos fructus facere neque arbor mala fructus bonos facere. Omnis enim arbor
:
: :

rumque

qu3e non facit fruclum bonura, excidetur, et in ignem mittelur. Igilur ex fruclibus eorum cognoscelis eos. > 79. Quo loco illorum error maxime cavendus esl, qui de his ipsis duabus arboribus duas naturas opinanlur esse, quarum una sil Dei , altera vero neqiic
Dei, neque ex Deo. Dequoerrore in aliis libris eljam dispuiaium est uberius, el si adhuc parum est, disputabitur nunc autem , non eos adjuvare duas istas arbores, docendum est. Prinium , quia de hominibus cum dicere lam clarum est, ut quisquispraecedentia et
:

eis diccbantur, de spinis legebant uvas ; sed per spinas de vite legebant iivas taiiquam si manum aliquis per sepem mittat. aul cerle de vite , qua) sepi fuerit invohita uvam lcgal % non spinarum esl fructus iste, sed vitis. 80. Rectissime sane quaerilur quos fructus nos attendere voluent, quibus cognoscere arborem possiinus. Miilti enim quaedam iii fructibus depulant qutc ad vestitum ovium perlinent, et hoc modo a lupis decipiuiilur : sicuti sunt vel jejunia, vel oraliones, vel ^eleemosyna! quac omnia nisi (ieri etiam ab hypocrilis possent non superius diceret , Cavete juslitiam vestram facere coram hominibus, ut videamini ub eis. Qua senleniia praeposita ipsa tria exsequitur, eleemosynam , orationem , jcjunium. Multi ei/nh mulla paupcribus , non misericordia , sed ambitione largiuntur; et inulti orant , vel polius videntur orare non inluentes Dcum , sed hominibus placere cupicnles; et multi jejunant, ct mirabilem abstinentiam pryeteiidunt eis quibus ista difficilia videnlur, et honore digna existimantur et hujusccinodi dolis eos capiunt, dum aliud ostentant ad decipicndum, aliud exserunt aJ deprxdandum vel inierficiendum eos qui sub islo vestitu ovino lupos videre non possunt. Hi ergo non sunt fruclus de quibus cognosci arborem monel. Isla eiiim cum bono animo in verilate (iunt, propriye sunt ovium vestes; cum autem malo in errore, iion aliud quam lupos contegunt. Sed non ideo debent oves odisse vesiimentum suum , quia plerumque illo se occullant iupi.

ab

81. Qui sunt ergo frucliis quibus invenlis cognosca-

mirelureorumcaecitatem. Deinde consequenlia attendunt quod diclum est i Non potest arbor bona fructus malos facere neque arbor mala frucius bonos facere, > et ideo pulant neque aniinam malam fieri posse ut in melius commutetur neqiie in detcrius bonam quasi dictum sit, Non polest arbor boiia mala neque arbor mala l)ona fieri sed dictum est, fieri iieqne Non polest jrbor bona malos fruclus facere arbor mala bonos fructus facere. > Arbor est qnippe ipsa aninia, id est, ipse lionio, fruclus vero opera liominis non ergo potest malus homo bona operari, neque bonus inala. Malus ergo si vult bona opcrari,
legerit,
,
;

mus arborcm inalam

Aposlolus Manifesla quse sunt fornicaliones, immunditi.B, luxuriae , idolorum servilus, veneficia inimicilioe , contentiones , aimulaliones, animositates, dissensiones , haireses scctae ', invidiae , ebrietates
,

dicit
,

autem sunt opera carnis

comessationes
sicut pr.Tcdixi,

et

his

similia

qu3c praidico vobis

quoniam qui

non possidebunt. Et qui cognoscainus arborem bonam

ler dicit
: ,

agunl, regnum Dei sunt fructus per quos

talia

boiiiis

Doniinus

Sic alio loco evidentius dicit ipse arborem boiiam, aut facile arborem malam. > Qiiod si diias naturas istorum his diiabus arboribus (iguraret, non diceret, Facile ."quis enim hominum potest facere naluram? Deinde eliam
priino
:

fiat.

Aul

facile

idem ipse consequeii, Fruclus autem Spiritus est churilas, gaudium, pax , longanimilas benignilas , bonitas , fidcs, munsueludo , continentia (Galat. v, 19-23). Sane sciendum inali enim homines est, liic gaudium proprie positum iion gaudere, sed gestire dicuntur proprie sicut superius diximus voluntatem proprie posilam , quam non
; :

cum ipsarum duarum arborum meniionem fccisset, < Hypocritye, quomndo potcslis bona loqui, snbjecit cum sitis mali > [Id. xu, 33, 54)? Quamdiu ergo qiiisibi
:

habent mali, ubi diclum esl, Omnia quwcumque vultis ut faciant vobis homines hwc el vos facite illis. E\ ista proprietateverbi, qua gaudium nondicitiir nisi in honis, cliam prophcta loqiiilur, diceiis ISon cst gaudere imdicit Dominus (Isai. i.vii piis 21, sec. LXX). Ita
,
: ,

que malus est non potest facere fruclus bonos si enim bonos fructus fecerit jam malus non erit. Sic
,
:

quoque posila
:

verissimc dici potuit, Noii polest esse nix caiida cum enim calida e^se coeperit , non jam eani nivcm, sed aquam vocamus. Potest ergo fieri ut quic nix fuit, non sit; non aulein potest lieri ut nix calida sit. Sic
:

potest fieri ut qui malus fuit non sit malus non lanien fieri potest ut malus bene faciat. Qui etiamsi
, ;

aliquando ulilis est, non hoc ipse facit, sed fit de illo, divina provideniia procuranle, sicut de Pharisa;is dictum est, < Quae dicunt , facile quai aiitem faciunt facere nolile. > Hoc ipsum quod bona dicebant, et ea quae dicebant, utiliter audiebantur el fiebant, non crat illorum : Super calhedram eiiim, inquit Moijsi sedeiU (Id. xxiii, 3, 2). Per divinam ergo providenliam legem Dei praedicaiiies, possenl esse audientibus uliles,
:

est fidcs, iion i|ujccuinque ulique, sed vera fides et celera quaj liic posita sunl liabent quasdam imagines suas in malis hominibns et deceploribus; ut omnino fallant, nisi quisque jam muiidum oculum et simplicem habuerit, quo isla cognoscat. Optiino itaque ordine priino actiini esl de mundando oculo, et deindc dicta sunt qnaj caverentur. CAPUT XXV. 82. Sed quoniarn quamvis quisque ociilo iniindo sit, id cst, simplici et sincero corde vivat , iioii potest tamen cor alterius intueri qu;ccumquc in Caclis vel dictis apparere non potiierint, tcntaiionibus aperiunlur. Tenlatio autem duplex est; aul in spe adipiscendi aliquod conimodiiin lemporale, aut iii lerroieainitlendi. Et iiiaxime cavendum est ne lendentes ad sapienliam , qua^ iii solo Clirisio inveniri potest, in quo sunt omnes thesauri sapienliaj
,

* la B., finiri pauci volunt. Er. Lugd. ven. et Lov. secuti suinus. M.

'

Novem
sic

'

Er. la

Ms3., seminatis iniizum, el spinas metitis. R., aut certe devitequcvsepi fueritinvoluta,
>!ss.

'sicMss. A.ted!ti, excepto Mar..liabent, quoniani jugum lene et levem sarcinam multi respuunt, pauci subeunt ; eo quod sit arcta vid.

iivam
^

leqcit. vi.

Kx 'bcplein

adUilui-

sectx

quae vox in ediiis

edorat.

mi

DE SKIiMOM'] DO-MLM

iN

MOiME,
crgo

S.

ALGUSTliNI
foccrint

1S03
f;iniulo
:

et scieiitia; abscoixliii {Coloss it, 3); oavondiiin orp;o CSt, iii; i|)so(;iirisli nouiiiic ab lia;relicis vcl f|nibiislibet innlc iiiicliii;eiitibiis et s!culi hujus nmnloribus decipiamiir. N;im idco seqiiitiir, ct monc! , tliccns Non omuis qni dicil iitilii , Domiiic, Doniiiie, intiabit
in

qiiaiila

resislonlcs
vii
,

Dci Moysi
si

magi yEgyptioruiii (Exod.

viii)

aiit

lioc

non
,

vult legeie, qnia iion in nomiiic Cliristi fecerunt, lo-

rcgnum

coeloinin

:
,

scd

is

qni facil volnntalein Patris

:

jam pcrlinerc, si quis Domiiio nostro dical, Domine Domiiie; et cx co nobis

fnicliis
,

mei iiui in coelis cst nc pulemus ad illos

ipse inlrabil in recinum coelorum

gat qu;c ipse Dominus dicit de psoudoprophetis ila Tiinc si loqiiens quis vobis dixerit, Ecce liic est ('.brisins, aut illic, nolile credore. Surgenl eiiiin pseiicl dabuut signa niagna dociirisli el psciidoprophet;c et prodigia, ita iil in crrorcm indiicantur eliam elecli
:

arbor bona vidcatnr. Sed ilii suiil liucliis, faccrc voluntalcm Palris (|ui cst in ctxlis, cujus faciendaj sc-

ipsum cxemplum pra;bcre digiiatus csl, 83. Sed mcrilo polest movere fiuoniodo huic sententiai
rilu

conveniat Dei loquens

,

illud Aposloli ubi ail,

dicit

Ncmo
cl

in

Spipotest

nndtltemaJesH;

nemo

Jcsuin, nisi iii Spirilu saiiclo (1 Cor. quia netine aliquos babenles Spiriluni sanctum possumus dicere non inlroituios iii rcgnum coelorum, si perseveraveriiuusqiic in fiiicin ncqiie illos (]ui dicunt, Doinine, Domine, et laiiien noii inlrant ih regnum coelorum , possumus dicerc babere Spiridicere,

Dominum
:

ecce pr.odixi vohis {Matlli. xxiv, 25-2.')). 8o. (^inni orgo mundo ct siniplioi oculo opiis est, ul invonialur via sapionii;;, cui laulie nialoniin et perversorum bominnm decopliones orrorosqn obslrepunt, qiios omnes cvadcre, hoc cst vonire ad ceriissiniam paccm el immobilcm slabilitatem sapienti:c Vcliemonter enim metucndum est , iie studio allercaiidi ct conl.ondoiidi qnisqiic iion vidcat (|uod a paucis
videri potcst, ul parvus sit strcpitus coiitradicentiiim, nisi ctiam ipse sil>i obstrepat. Quo pcrliuet etiam illud

xu

5)

quod

lum sanctum. Qiiomodo ergo nemo

Jesum, nisiin
,

dicit

Dominum

Spiritu sancto, iiisi qiiia proprieAposlolus posuit vcrbiim quod est dicit , ut sigiiificet vo-

aiilein Domiiii noii csse ad onines , docibilom , patieiuem in modoslia corripicnlem diversa sentioiites ne forte det illis Deiis poeiiiteniiain ad cognoscendam veritalem (llTim. ii, 24,25). Deali

Apo-iloliis dicit

Servum

oporlel liligare; sod

, :

iuii.oni

erqo pacifici
V," 9).

qiioniam

ipsi

fiiii

Dcivocahuiiluri {Mallli.
toliiis

lunlatem atque inlcllectum dicontis? Dominus vcro generaliler posuit verbum quod ait, Non omnis qiii
dicit milii
,

87.

Conclnsio ergo hnjus

sermoiiis
ost
:

quam
Omnis

Domine

Domine
:

intrabil in

regnum cxlonec

Kirrihililcr inferaltir, valdo

atlendondum

rum. Videtur eiiim dicere

inlelligil ([uod dicil

oliani ille qui iiec vult,

ilie

ergo

propiio dicil, qui volunlalem ac nienlem suaiii sono vocis cnunli;it. Sicul paulo aiite quod diclum est gaudium iri fruclibiis Spiritus ', proprie diclum est ; noii eo modo tiuo alibi dicil idein aposlolus Non gaudet super iniquitatein (I Cor. xiii, 6) : quasi quisquam possil super iniquitatem gaiidere quia illa elaiio est aninii turbide ^ gc-

sed

inilis esl viro sapieiili

inquit, qui audit verba mea Iteec el facil ea, si~ qui wdificavit domum siuim super petrain. .Non onim (|uist"iUO firinal (piod aiidit ve! per,

cipit,
niiiita

iiihi

facicndo.

Et

si

poira Cbristns osl, siout

(I (Jor.

Scriptnrarnm loslimonia pr;vdioant

,

x,

-4), ille

stientis,

non gaudium

nam

lioc

soli boiii

habeiit.

Ergo dicere videntur etiam

iiant et intelleciu

illi

qui

non

lioc

quod sosed voce

,

nMlinoat in Cliristo qiii qnod andil ab illo, faoil. Descntdil plnvin , venerunt fliimina, flnverunt venli et offenderunt in domum illam et non cecidit ' fundata eniin eral supru petram. Non eigo isle iiieluit ull;is caliginosas snperslilioiies; (qiiid oiiim aliud in, ,

ceniunt

et voluntate agunt,

tanlum sonant

Non
in

omnis qui

secundum quem niodum Dominus ait, dicil milii Domine Doinine intrabil
,
,
>

regnum cwlorum. Vere aiilem ac proprie illi diciint, a quorum voUintale ac inciitc non abisorrel prolati sermonis sui, secundum quam sigiii'icatioiiein dixit
:

cum in mali alicujus signincalione autrtimore.s homiiium, quos voniis c-iifparalos piilo; aul vil;e linjiis flnvium, carnalibns concupisoeiiliis tanqiiam iiuonlem super lerram. Horiim eiiiiii iritini, qui prosperitatibus iiidiicilur, adversitateliigilur plivia,
|)Oiiiliir?)

Aposloliis Nemo potest dicere , Dominum Jesum, nisi in Spirilu smcto. 84. Atquc illud ad rem maxiine portinot, ne dccipiamur tcndcntes ad contemplalioncni vcritalis, non solum nomine Chrisli, per eos qui nomon habenl et
facta

Iiabel

quoriim nihil iiietnii qiii fiiiidalain id esl, qui non soliim petram audit pr;oce!ila Doniini, scd eliam iacit. Et liis omnilibtis frangiliir;

donium

siiper

non liabent, sed cliam quibusdam

:

faclis

alquc

bus periciiloss sulijacet qiii audit et iioii facit iion cnim habct slabile fnndamentnm ; sod andicndo ct iion fiiciendo ruinam acdificat. Ait enim conseqiienier Et omiiis qni aiidit vorba mea hni-e ot iion facil ea ,
:

qualia proptor iiifideles ciini feceril Doniinus, monuit lanien ne talibus decipiamur, arbilrantes ibi esse invisibilom sapicnliam, ubi miraculum visibiic
iniraculis

similis erit viro stnlio qiii tvdificat

nam

domiim snper aredescondil plnvia, vcneriml fiumina, naverunt

viderimus. Adjungit ergo , ct dicit Miilti niihi dicent in illa die, Doiiiinc Doinine , iionne in nomine luo prophetavimus ol in noniine tuo d;cii)oiiia ejccimus , et in nomiiie ttio virtulcs mullas focimus?Et lunc dicam illis Niinquani vos cognovi; rcccdite a me, qui opcraniini iiiitiiiilatcin. t Non crgo cogiioscet iiisi cum qiii opcralur ;o(|iiit;itoi!i. Nim el ipsos discipulos siios proliibiiil gaiiderede lalibn?, id cst, qiiod Sed qaudete, ini|iiit, daniionia illis suhjecla Inorint quia nomina veslra scripla sunt in coelis [Luc. x , 20) cnuJo, iii illa civiiate Jerusidoni (pi.o osl in coelis, in An nerxiiis .^iia nonni^-i jiisli sanctique rt^gnaluiiit. quoniam iniqui regitum Dei non vossidelit Apostolus
:
,

venti, et oflendoriint in domnm iilain , ot cccidit; et facta est ruina ejiis inagna. Et facliim est ciim con-

siimmassoi Jesus verba hrcc, admirabaiUnr lurba, siiper doclriiia cjiis eral ciiim docens cos, qiiasi polesia:

tom habcns
qitod ante

dixi per

non quasi Scrib.T, eorum ^. Hoc est propbelam esse signifioaium m

:

Fiducialiler agnm in eo : eloPsalmis, ciim diceret quia Domini , eloquia casta ; argenlnm iqne examino' tum, probalum terrw purqalum s:'ptnplnm {Psal. xi, 6, 7). Propler qiiem niinienim admoniliis snm etiani pra^cepta ista ad sepiem iiias referro sen(ci!ti;is, qiias in piincipio sermonis hiijus posiiit, de bealis ciim dicoret; ci ad ilias soplom oponilionosSpiriltis sancti
,

Cor. vi, 9)? 8.^. Sed fortassc quis dicat non posse iniqoos visibilia illa miraciila facere , et menliri potius illos cre'mnt
(!

piophoia commonioial (/.sj. xi 2, 5) : oido In iiis considorandns sit sive aiiqiiisaliiis, laciond;) snnt qii;o audivinins a Domiiio, si volumus aidilicare siiper potram.

qnas

Isaias

sed sive

isle

Jat , qui dictnri sunt, In nominetiio prophetavimus, el docmonia ejecimus, cl virtutes niiillas fecimus. Lcgat
*

Am.

Er. et Lov.
^

adduut, sancii; quod a Mar. et Mss.

ahost.
'

1 sic Mss. At edili, excepto Mar., non potueruvt illammovere. * Ajjud Am. Er. et Lov. additur, et pliariscei. id tamen liic iiullo 111 Ms. reperimus, iiec apud Mar. Est quidem iu ver-

Duo e

aticanis Mss., tinpiler.

sione vulgata, sed iiou exstat in textu gTaco.

EXPLICiT TOAII TERTil PARS PRIOR.

m
S.

AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

QUiESTIONUM EVANGELIORUM LIBRI ^UO

'^).

l<^2t>^@f<iS>!*

De subsequenteopere vide librum cap. 12, Retractationum, col. 634, a verbis, Sunt qutedam M. expositiones, usque ad col. 635, verbis, Non ita scriptum est.

froiop^.
IIoc opus
11011 ila

scriptum

est, a"c

si

Evangelium
:

XI.

exponendum ex ordine susceplum

pro arbitrio
el

esset a nobis

sed

XU.
Xin. XIV.

De grano sinapis quod majus fit omnibns oleribus. De termeato quod accepit niulier, et abscondit in
fariuaj satis tribus.

tempore consulentis, ciim quo legebavidebalur

tur, siquid ei

obscurum. Ideoque muita,

;

De tliesauro in agro abscoadito. Quod dixerunt Juda;i, inde huic

et virtus ?

sapientia

kwc

et forlassisobscuriora praelermissa sunt

quia jam ea

XV.
XVI.
XVII.
XVIII.

Quod ambulavit
Quid
sit,

noverat, qui ea

qu nondumnoveral,
suam

inquirebat, nec

in mari ad discipulos. Biunus quodcumque esi ex me,

libi

pro-

derit.

leneri volel)al fesiinationem

in iis

quocaiUea jam

sic acceperat, ut eliam assiduilate audieiidi alqiic traciaiidi,

memoria;

stabililer

firmeque mandaret. Non-

XIX.

nulla etiam Iwc non eodem ordine inveniuntur exposita,

Onmis pkmtatio quam non plantavit Pameus, eradicabitur. De puero centurioais et filia chaoanseoe mulieris. Quid sigiiificent niuli, et cxd, et surdi, et claudi, qui curaiidi oblati suat Domiao.

Quod

ait,

ler

XX.
XXI.
XXII.

quo

in

Evangelio narrata sunt

quoniam quccdam
ordinejam
hoc
XXIV.

festinalioiie diiala,

cum

tenipus dareliir, relraclaban-

Quod ail, Facto vespere dicitis, screnum erit ; rubicundvm est enini coeium. Quod ait, Elias quidem venturus est, et restituet
onmia.

lur, et eo loco scribebaiitur, qui

vacuus

in

De

illo

qui ssepe cadcbat in

ignem

et aliquando in

expositarum rerum subsequebalur. Quod posteaquam

Xxm.

aquam. Quod ait, Ergo

comperi, ne quis forte qnxTCns aiiquid legere

operc, quod

in

eum

iii

Evangelio movisset et ad qua;-

liberi suntfilii, cura tributum exigcretur. Quod ait, Qui autem scandalizaverit unum ex pusillis istis.

rendum
lur
(

excitasset, tsdioperturbali ordinis offeudere-

XXV.

Quod oblatus
toruni. Dc divite qui
dicat

est ei del)itor

decem milliumtalen-

quandoqiiidem ea qua; carptim, ut poterant, diin

XXM.

ctabantur,
feci ut

unum

collecia et contexta cognovi

prtcscriptis titulis,

non intrat iii regaum Dei. XXVU. Quod duobus seorsum discipulis se passurum
Jericho egrederetur, duos caecos
Dicetis monti huic,

in-

ad ordinein

numerorum
QU^STIOMJM

quod

xxvm. Quod cum

minat.

illu-

euique opus essel, facile investigaret.

XXIX.
LIBRl PRIJU
(6).

Quod

ait discipulis, te in

TITOLI
IN
I. II.

Tolle et

jactu

mare.

EYANGEHUM SECUNDUM MATTH^UM

XXX.
XXXI.
spicas, et

Quod ait, Nemo novit Filinm nisi Pater. Quod disciijuli Domini coeperual vellere maaducare.

Qiiod ait, Et qui ceciderit supcr lapidem istum, confiingetur.

De honiiue rege qui fecit nuptias filio suo. XXXII. De seplem fratribus qui unam uxorem habuerunt.
sit

III.

IV.

V.
VI.

vu.
VIU,

De liao fuinigaate. De caico ct inulo. Quod ail, Et si ego in Beelzebub ejicio (Uvmonus. Quod ait, J'ro(ienies viperarum. Quod aii, sicut enim fuit Jonas in ventre celi tribus diebus
et tribus noctibus.

XXXUI. Quid
XXXiv, Quod

quod

ait,

Tota lex pendet in

liis

duobus

prareptis.
ait, Quid enim majus est, aurum, an tem~ plum quod sanctificat aurum ? XXXV. Quod ait, Excolantes culicem, camelum autem

Quod

ait,

cum

spiritus

immundus

glutientes.

exieril

ab ho-

XXXVI. Quod

mine.
IX.

De

X,

tiuctu centeiio, sexageno, et triceno. Quod ait, coliifiite primo zizania.

XXXVU.

ait, Quoties volui congregare filios tuos sicut qcdlina ? Qiiod ait, orate ne fiat fuga veslra fiieme vel sab-

bato.

AUMONITIO PP. BENEDICTINORUM.

Quoestionum Evangeliorum libri duo emeadati sunt ad Mss. Viclorinos duos, ad Sorbonicum, vaticanum, Michaelinum Cisterciensem, Araulfeasem, Corbeieosem qui aooos fere 900 prGefert ad lectiones variantes Lovaniensium ex tribus quatuorve codicibus ad editos etiam Rat. Am. tr. etLov.
:
:

Comparavimus
(a) Scripti

prceterea eas

omnes editiones

initio Retr. et Gonfess.

t.

1,

memoratas.

M.

versus Christi annum400. Ilorum librorum a^latem colligimus non modo ex Retraclationum serie, ubi locum habent inter opuscula circiler annrm Christi 400 edita ; sed etiam ex illis Auguslini verbis, lib. 2, quaest. 13 : Jaiu cla rilicata, inquil, Ecclesia et liberato poputo Gentiuio a dominatiooe dffimooiorum, in abditis agunt sacrilegos rilus suos qui christo credere nolueruat. Quaj profecto verba sigoificant id temporis nonlicuisse palam colere idola quam iii rem
:

leges anoo 399 dedit imperator Hooorius. {b) Quaestionum titulos ab Erasmo et
editis.

Lovaniensibus inunerito rejectos huc revocamus ex Mss. et

antiquioribus

Sanct. August.

III.

(Quarante-deux.J

QUiESTIONUM EVANGELIORUM,
Xxxvili. Quocl
ail,

S.

AUGUSTINI
incidit in latrones.

\7Ak

"icnl fnlgitr eail ab orienlc, ct pervenil

ih occideiilcm.
/'

ii.-.<li:c

XX.

XXXIX.
\L.

Quo<l aii,

(ni)0!c fici
luila,

dimle

sindiilvdiiiem.

XU.
Xlil.
XLlll.

oiium cn.l iili noii iiaaci. li ii^iiila ai\_;inileis veudiUis csl. bi fucrit corpus, illo congregabimtnr Quoil ait, aqnilw.

yuod Quod

ail

de
(

XXI.
XXII. xxill.

Marllia oxce|)it illum in domum suain, ul.i pedcs ejus. Maria si-deliat De illo qui iiicdia iiocte ab ainico pelit trcs paucs. Dc pMiie et piscc ct ovo.

Qudd

'

Quod
oiiod

ait, riliiitis
ail,

clavcm

scientice.

XXIV.

Quod

aii,

yon

bibain

amodo de

liac generatioiie

xxv.
xx\l.
XXVIl.
xxvill.

Quod
i)c

aii

niina plns est qnam esca. f-ha Inmbi vestri prwcincti

trictici

el

lucernw

vitis.

ardcntes.

XLIV.

Quod

siiuerunt in faciem ejus, et colaphis cuni

m(Misura
ait,
ait

quam

dat fidelis dispensator

XLV.
XLVI.
XLYII.

l)ercusseiuiit. De trina 1'etri uegatione.

fainilix.

Qnod
Quod

cum

videritis

nubem orientem ab
non possint

ocali-

Quod

a longe secutus esl Douiiuum euntem ad passioneni. Quod ter Doniinus oravit priusquam traderclur.

cusu.

do

staliu-a corporis cui

(juid

addere.

I.

TITULl OU.KSTIONUM LIBni n IN EVANCELIUM SECUMHTM LUCAM. Quod Z;cLarias audit ab angelo, Exaudila est oratio tna.

XXIX.

Quod

XXX.
xxxi.
XXXll.

I)c iiivilatis

in snblime extolli. ad coenani. De sum| tilius ad lurrem a;dificandam , et rege qui liabct viginti niiltia.
ait, i\olile

II.

III.

Quod Quod

(le

ait

navicula docet tnrl)as. leproso muudalo, ladc, ostcnde

j

te

sa-

XXXUl.
xxxiv.

De Dc

IV.

De

cerdoli. paralytico qui

silus.

er tectum est ad

eum depo-

satc inlatuato et ove perdila. (hiol)us fitiis quoruin junior profectus est in regionem lougiiiquain. Quod ait , Facite vobis amicos de mammona ini'
qnitatis.
ait, 51
ail,

V.
yi.
VII.
VIII.

Quoinodo duos palres liabere potucrit Josepli.

XXXV.

De seiituagiiita septein gcncralionilius. De co qui habcbat dexterain nununn aridain. Quod ail, Mcnswam bonam, confcrtnm, elcoagitatam,
strimi.
et suiierejfluentcm

XXXM.
XXXVII.

Quod Quod Qnod

in alieno fideles

non

fuistis.

scino potesl ditobns dominis servire.

i.egnitm cosloritm vim pa.ilur. ad cujus januam jaccbat Lazarus ulcediscipuli

ail,

XXXMII,

De

dabimt in siiium

ve-

divite rosus.

XXXIX.
XL.
XLI.
XLii.

Quod dixerunt

Domino, Adauge nobis

IX.

X.
XI.

Quod ait, Kimqidd polest ccecns ccecnin dttccre ? De illo qui todil in allum et posuit tinidanieiitum
super petrani. De pueris sedcnlibus in foro et ad inviceni clamantibus. Quod ait, .\cmo lucernam accendcns operit eam
vasc, aitt subtus lectitm ponit.

xn.
XUI. XIV.

XLlIL XLIV.

De illo in quo erat legio dsemonioruni. De seituaginla duobus discipulis.

Quod Quod
ail,

XLV.
XLVI.
XLVll. XLViil.

lidem. De deccin leprosis. De illo qui iu leclo est, et vasa cjus in domo. De illo qui in agro est, ut non redeat retro. De uxore Loth. De duobiis iu lecto et duabus molenlibus et duobus in agro. Dc ju;licc iniquo quem vidua interpeltaliat. Dc lioniine nobili qui abiil In regioneni longiBquaiii ncciiiere sibi

XV.
XVI.
XVII.

qnod

in

te

est litmen tcnebroi snnt,

regnum.

ipsw tcnebne quanta; sunt

ait,

?
esl

De

ywic

vos,

calicis, et catini

ihariswi, quod deforis mundatis.

XLIX.
L.
LI.

De

(ligito Dei.

XVin. XIX.

Dejejuiiio fitiorum sponsi. De ilto qui descendens ab Jerusalem in Jericlio

De De vila saiictoruiu, cuin resurrexeriiU. Quod ail, urale ne iiUretis in tciitalianem. Quod scriptum est de Domino , Fmxil se longtM
ire.

caiiiclo i)er foiamen acus. c;('co illiiminato, cum propinquaretJericho.

LIBER PRIMVS.
Quaestiones in Evaugelium

secundum Matthaeum.

QUiEST.

I.

[Matth.

c. XI,

f 27.]

Cum

diceret, ISemo

non mannfacla
III.

in exspolialionem carnis {Coloss.

ii,

H).

novil Filiumnisi Pater, iion dixit, Elciii volnerit Paler

[Ib. XII, 20.] In liiio

fumiganlc

nolandum quia

reveiare

qucmadniodum cum
ila

dicerel,

Nemo

novit

Pa-

et deserluni luiniiic lacil

pulorem,
est ei

trem, nisi Filins, addidit, etcui volueril Filinsrevelare,

IV. [Ib. xii, 22.]

beiis,

'Imc oblalus

dwmoniim haet

Quod non
soluui a

ii)lelligeiulnin
iii^i

cst

<|ii:isi
;

Filiiis a
aiitciii

nullo

cacus

et

mnlus :\d esl, qui non crcdit,

(|iii

sub-

possil cogno^ci,
Filio,

a Patre solo

Palcr
quiiiiis

non

diluscsl diaijolo;
ipsani lidciii
lil
,

iioii

intclligit, et

ncn confitelur

sed cliani ab cis

rcvclavcril

de

(|u:i

dicluni cst,

Ore autem confessio

Fiiius. Sic

enim polius
ipsum

dicluiii csi, u\ iiilclliganuis ct

in

saiulem {liom. x, 10); vel qui non dal laudem

Palrem

cl

Filiiiin

pcr Filiuin rcvclari

:

quia

Deo,
V.
[

jpse cst mcnli noslrar

el cui volueril

liiinc!!

ut

(|ii()(i

poslea

intiilit,

Ib. XII

27-29.]

Quod
in vos

dixit

Et

si

ego in Beel-

Filius revclare, noii

:

laiitiiiii

Palrcm, scd
il:

zcbub ejicio dwmoiies, etiam sccundum veslram sen-

cliani Fiiiuiu accipias

nd

lotiiiii ciiiiii

(|mKl dixlt,

tentiam

igiiitr perveitil

regnum Dei; quia re-

lalum

est.

Verbo
iion

eiiiin

suo ipso Palcr dcciar.ilur

id (|iiod

gnum

diaboli starc

non

potest,

verbum aiitem
II.

solum

pcr vci buin dccia-

visum essc

fatemiiii.

Rogiium Dei nunc

quod adversum se didicit, quo

ratur, sed eliani scipsum dcciarai.

[Ib. XII, 1.]
,

(lamnaiilur impii, et a lidclibus dc peccalis suis poeui-

Quod

disciinili Doniiiii
iiisi

caperunt vel-

tcntiam nuiic ageiilibus secernunlur. Forlem

illuin

lere spicas

et

manducarc, qiiod
liiiic

coiilricanlcs cas,

appcllat, quia ipse icncbal, ne possenl viribussuis ab

In editis Lsec quae.slio sic iacipil, yirnndinem ciuassalam dicil, propter qnod ct nnitin erant , et ab invicem discrepabant : luiu sequitur, in liiio fnm.gante, etc. At Mss. omiiilius carct i.rinia illa parte; adeoque in Qucestio'

facere
stra,

iioii

posscnt;

csl, Morli/icalc iiiembra ve:

quw

sunt super tcrram

h\ cs^, qiiia quisqiic

non

Judwos

transit in coipus Clirisii, nisi oariialibiis cxspoliatus

fueril indumcnlis; Iiinc esl el, Exuile vvs veterem ho-

tninem {Coloss.

iii,

S-9)

liinc est

et, Circumcisione

hocce

nuin eieiicho i.ra-uotatur, uou, de aiundine quassata litulo, (le lino fumigante.

seu

)S25

LIBER PRiMus.
rius, quia

ma
non pugnant conlra consuetudinem carnis;
coiicedi sexagenariis |X)st iuiliii;im,
:

HTo se liomines eruere, sed pergratiam Dei. Vasa ojus aldicit onines iiindeles. Nisi prius aUigaverU forlem :
ligaveril
dixil,

solet

cnim otium

polcsiatem

illi

adenierit impcdiendi

vcl post actiones publicas

trigesimum c<u!Jugalorum,
;

voluntaiem fideiium a sequendo Chrislo, el obtincndo

quia hocc est .Ttas pnelianlium

ipsi

eiiim habent

regno Dei.
YJ.
[ Ib.

acriorem conflicluin, ne libidinibus supercnlur.

XII,

54.] Progenies viperarum eos dicit,

lilios

X.

[Ib. xiii,

25-50.] Omnisimmiiiidilia

iii

segcie

quia et diaboli

appellal. In lanlum enim quis-

zizania dicunlur.
tiir ',

Quod primo

separata zizania dicun-

que

lilius ejus est, in quanluin

eum peccaudo
Jonas
eril

imi-

quia tribulalione pncccdenle separabuntur im:

tatur.
VII. [Ib.

pii a piis

quod per bonos Angelos

iuteliigitur
hoiii

(ieri;

XM,40.] Siail enim

;

fuil

in ventre celi

qiiia

oflicia vindict;e

possunt iinplerc
;

bouo anivero mi-

tribus diebus el Iribus iioclibus

in

sic

Fijius Itominis

corde terrai tribus diebus

diei

et

tribus vociibus. Sexlae

% qiiomodo judox sericordi;e mali implcre non possunt.

ino, qiioiuodo rcx

oflicia

feriie

parteu) qua

sepultus csl

cum

prxlerila
;

XI. [Ib.

XIII,

3d.]Granum

sinapis ob fervorem fidei,

fit

nocle, pro nocle ct die accipias, hoc csl pro loto die
sabbati

vel (|uod dic;itur venen;i cxpelleic, majiis

olcribus, idcst dogmalibus.

onmibus
suiit

noclem

el

diem
:

ei noctem domiiiicam

cum
di-

Dogmala aiilcm

pia-

eodem
pro

die illuccscente

ac per hocaccipieudopartem
noctes. (Juod enim

cita sectarmn, id esl, qiiod placuit siiigulis seclis.

loto,

habes iriduum et trcs

XII. [Ib. XIII, 55.]

et

Fermentum quod
:

accepil mnlier,
,

cuntur decem menses pra^gnanlis, novem sunt pleni sed initium decimi pro toto accipilur, Et quod sc Do-

abscondit in farina sntis tribus

:

mulierem
;

sapien-

tiam dicit

fermcntum, dilectioncm
fariiiae

quod

fcrvefacit

minus oslendil

in

montc

post sex dies factum dicit

clexcitat. In
in

autcm

saiis iribus, vel iria iila

1); aller vero post octo dies dicit {Luc. ix, 28), partem posteriorem primi diei in quo futurum hoc Dominus promisil, et parlein priorcm novissiini diei in quo complelum est
unus evangelista
(Mattli. xvii,

homine,

Ex

toto corde, et
;

ex tota anima,
illa

et
,

ex tota
Centevcl tria
(

viente {Muttli. xii, 57)

vel tria

fruciifcia

num, sexagenum, tricenum {Id.

illa

xiii,

8,25);
et

genera hominum

Noe, Daniel

Job

Ezecli.

quod promisit, pro

lotis

alque integris diebus annuqui dixit, post sex

,

XIV, 14).

merans

ut intelligas

eum

dies,

Xill. [Ib. xiii, 44.]

Thesaurum

in

agro abscondiqu.i;

solos niedios

commemcuasse

qui vcre

loti atqiie

in-

tum, dixitduo Testamenta lcgis in F.cclesia,

quis

legri completi sunt. lu

Genesi enim a lumine incipit

i,

cum

cx parte intcllectus aliigcrit, senlit

:

illic

magna
il-

dies, et hnit ad tenebras {Gen.

5),

ad signiticandum

lalcre

ct vadit el vendil

omnia sua,

et eniit

agrum

lapsum hominis
sicut
IV, 6)

nunc autem a lenebris ad hicem,

lum, id cst, contemptu teraporalium comparat sibi

dictum
:

est,

De

tenebris

lucem clarescere
liberalus
,

Cor.

olium, ut

sit

dives cognitione Dei.

quia a peccatis

homo

perveuit ad

XIV.

[Ib. XIII, 54.]

Quod dixerunt

Juda;i,

Unde

liuic

lucem

jiistitiae

sapicniia liwc el virtutes? s,ii\ninnh in

his qua;

hxjue-

VIII. [Ib.

xn, 45-45.]
signilicat

Cvm

spiritvs
ita

immundns

exierit

batur, virtutes in

his

qu;e opcrabiiliir.

Idcoque et
,

ab homine

quosdam

credituros, ullerre

Apostolus
Sapienliam

cum

dixit Christum Dei Virtutem

i,

et

Dei

non possinl labores continentine , et ad saculiim rcdituri sint. Quod dicium est, Assumit secum alios septem,
inlelligitur quia

(I Cor.

24); virtiiiem

ad

sigiia

rctulit

proptcr Jiidicos, sapieiiiiam aiilcin ad doclriiiam propter Gr;ccos, id esl Gentes.

cum

quis ceciderit de juslilia

eliam

simulationem habebit. Cupidilas enim carnis expulsa

per pcenitentiam a cnusueiis operibus,

XV.
niet

[Ib. XIV,

26-55.] Qiiod dixerunt discipuli phan-

cum non

in-

tasma esse,

significat id iiuod

diclum
;

esl, Putas, inve-

venerit in quibus delecl;Uionibus correquiescat, avidiusredil, el rursus occupat

fidem in terra {Luc. xviii, 8)

quia quidam

qui

pulsa esset

',

negligentia

menlem hominis, si cuin subsecula est, utnon inlroEl quoniam nou solum
soplem
eliaiii

ccsscrinldiabolo, de Cliristi adventii (liibilabuiU. Qiiod

aulem Petrus implorat

gatur,significal

Doniino auxiliiim, ne mcrtribiilatioiiibus

duceretur lanquam habitalor mundaise domui scrmo

Dei per
habei)il

quihusdam

ctiam

iiost

sannm
iila
^

di>ctriiiam.

ultim.im perseciilionem
Qiiod
cl

purfrandam esse Kcchsiam.

:

seplem

\ilia, qua;

virliUibiis spi-

Paulus significat dicens

(I Cor.
in
iii,

Salvus erii; sic taiit

ritualibus

siint contraria,

sed

per liypocrisim

menquusiper ignem

IS). Quoil .^(piitiir,

se ipsas virtutes habere simuiabit; propierea

ptis

assumut

adonnte^ omnes qui

navi erant, dicerent, Vere

tiiiic

secum sepiem

aliis

noquioribus, hoc est, ipsa

illa

Filius Dei es, signilicat claritaiem ejiis

manife-

septenaria siniulalinne, redil

sint

conciipiscenlia

nnvis>ima honiiuis pcjora qiiain erant prima.

[Ib.

slam fuiuram, per speciem jam videntibus, qui per fidem iiunc ambuianl.

IX.

XHi, 45,

23.1Quod
,

dicit,

Atiud cenlesimum,
:

XVI.

[Ib. XV, 5.]

Mmius quodcumque
quod

est

ex

me

tibi

a^d
mortis

sexagesimum

aliud

irigesimum
'

centesimum

proderil; id est, niunus

offers caiisa mei, ad te

filii

marlyrum, propler satielatcm

:

\it;ievel
,

conlemplum

jam
sibi

pertincbit

qiiibus verliis signiti(;aut

jam non

sexageshnum virgiuum
Er. etLov. sic
est.

propler oliiim inlc-

opns csse parentiim pio se oblaiiones, quod ad

e;im a;lalem pervenisseni, utposseiu

'

jam

ipsi offerre

Am.

lia

subsecvia

cnm expulsa esset juslltia, ncqliqenEmeudamus ad oclo Mss. el ad edilioiieiu

pro se. In hac ergo a^laie

''oiislituto,

ul possent pa-

rvatisijonensen. ' Mss. Corh. et Sanviclorini duo, virlntum sptritibus. * r.at. Am. Er. et octo Mss., sanclitutem.

* Er. Lugil. ven. Lov. habcnl, zizania dicitur. Qnod prirao w. separatnr, zizmiu diiilur. ^ sic liat. cl i.s. ciblsrciensis. At alii codices, lex.

mi
rcnlihns
rii;ins:v;i
siiis

QU^STIONUM EVANGELIORUM,
hoc dicere, curn hoc dixissent, neg;ibanl
si

S.

AUGUSTINI

1323
in-*

liganiur,

eum devinctum ponderc suo deducat ad

[Ib. xviii,

reos cssc,

pareiilibus suis

non praslarent

teritum.

honoreni.

XXV.
OniHJs plantalio
:

2i-3i

XVII.
vil

[Ib. XV, 13.]

quam
id

mn planlacarn;ilis

.]

Quod
,

oblalus

est

Domino de-

bitor

decem miltium tutentorum

ct jussii

eum venumet

Palcr meus cwleslis, eradicabitur

est,

dari, el

uxorem

ejus, et fitios, et

omnia quce habebat,

cupiililas,

secunduni

quam

senlienles offondebantur

reddi

inleliigciidum est

decem praeccptorum Lcgis

ct
fiiiis,
:

de priClcrmissis rerum signis, vel eliam tr;^dilionibus

suis
lale
;

eum
bus

fiiissc

debitorem

ct pro cupiditate alque operi-

ei praccepta vitae

non curabant, qujc a cupidi-

aniuium purgant.
[Ib. viii,

tanquam uxore buisse, quod est prelium

suis,

poenas solvere de-

cjus

pretium enim venditi,

XVIII.

13; XV, 28.] Quod

et

puerum Cen-

supplicium damnati inlelligitur.

ignoscere conservo suo, sed abiil
ct

Quod
misit

dixit, Notuit

turionis, et

filiam Chananaea)
;

mulieris noii veniens

eumin

carce-

ad domos eorum, salvat

11011

signihcat Genies, ad quas

rem,

ct

reliqua;

intelligendiim, tenuit
illi

conlra euni

venit, salvas lore per

filii

verbum
mater
et

suuni.

Quod

ipsis

huncanimum,

utsupplicia

vellet.

Conscrvi autem

roganlibus

sananlur, intelligenda est Ecclesiae

est
ct
filii
:

qui narraverunt

Domino

quae fiebant, potest intelligi

persona, qunc

sibi

nam

simul

Ecclesia, quse et illum solvit, et illum ligai.

omnes,
XIX.

quibiis

consiat Ecclesia, niater dicitur; sin(ilii

XXVI.
tein

[!b. XIX, 23, 23.]

guli ;iulcin iidein ipsi

[Ib. XV,

appellaiitur.

non inlrare

in

Quod regnum Dei

ait
;

Dominus,

divi-

et discipuli dicuiit,

30

Quod

lurbae oblulerunt

Doniino

Quis potest salvus fteri?

cum

pauci sinl divitcs incom:

mutos; qui
fideni
:

cum non
:

laudant, vel

non confilenlur
obleniperant

paratione mulliludinis pauperum

intelligendum qnod
ani-

co;cos;(\u\ noii intelligunt, ctianisi

omnes

qui talia cupiunt, in

eorum numero haberi

jubentibus
teilignnl
:

surdos
;

qui non oblemperaiit etiamsi in-

madverterint.

cUiudos

qui prsecepla

non implent.
Dominus, Facto
est

XXVII.
vein

[Ib.

XX, 17.]

XX.
spere

[Ib. XVI, 2, 5.]

,

Quod
eril ;

dixit

bus discipulis passurum rcfert

Quod Dominus seorsum se diio(), ad conlirmandum

fecit
:

dicitis

Serenum

rubicundum

eitim coe-

posienim testimonium
vet

quia dixit, In ore duo-

lum

id est, saiiguine passionis Chiisli, in

primo ad-

rum

ventu indulgcnlia pcccalornm dalur. Et maiw, llodie

tempestas
;

rubel cnim

cum

tristitia

cwlum

id esl,

quod

secundo advenlu igne pracedente venlurus est. Faciem ergo coeli judicare noslis ; signa autem tcmporum

omne verbum {Mattli. xviii, 16). Ut enini neque vulgarelur quod dicebat, nequc careret humani tcstimoiiii nrmitate paucioribus quam duobus dicere non poluit. Vel ad sacramentum charitatis oslendendum miuus enim quam inler
trium tcstiuin stabit
,
:

non

pofes^is

.'

Signa temporum dixit de advcnlu suo

duos charilas esse non potest. Erat autem

necessilate debiti propler peccalum
veiida noslra peccata cliarilate passurus.

ille

non
sol-

vel passione, cui similc est

roseum coelum vespere

suum, sed ad

et item de

tribulalione ante

advenlum suum

futuia,

cui simile est

mane roseum cum

omnia

trislitia coeluni.

XXVIII.
minus;
jani

[Ib.

XX, 29-34.]
isla terra

Ab

Jericho egredilur Do-

de

XXI.

[Ib.

xvu, 11.] Quod dixit Dominus, /ias quiest, et restituet

;

resurrectione disccdens. Se-

dcm

venturus

id est, vcl
;

eos quos

genles.

perseculio Antichristi conlurbaverit

Stiluat

vel ut ipse re-

moriendo qua) debet.

[Ib.

eum turbac multae; credunt in eum populi et Duo aulem cxci sedenles juxta viam, significant de utroque populo quosdam jam cohaerenles per fidem dispensationi teaiporali, secundum quam Cliriquuntur
stus via est
;

XXII.
ignem,

xvn, 14, 18.] Quod dixil,

Sxpe

cadit in

et desiderantes illuminari, id est, aliquid

et

aliquando
:

inaquam

ignem ad iram, quod

de Verbi

aclernilate inielligere,
id est,

alta petat

aquam ad

voUiptates carnis. Iicm quod

impetraie ciipiebant,

quod transeunte Jesu per meritum fidei qua

et passus propier

dicunl discipuli, Quare nos non potuimus ejicere

eum?
fidei,

creditur Filius Dei et nalus

homo

ne

illis

miraculis

faciendis

exloilerenlur in super-

nos. Per hanc enim dispensalionem quasi transit Jesus, quia talis actio temporalis est.

biara,

admoniti sunt polius per humililalem

Oporlebat autem
sibi

quasi per sinapis granum, elalionem terrenam, quae

iHoniis

ut

tantum clamarent, donec resislentis

est,

lurbae

nomine

significala est, cuiare ut transiret.

slrepitum viucerent; id

tam perseveranler ani-

XXni.
filii
:

[Ib. xvii, 25.]

Quod

dixit,

Ergo

liberi

sunt

muni intenderent orando atque pulsando, quousque

consuetudinemdesideriorumcarnaUum, qua; taiiquam
turba obslrepit cogitationi lucem veritatis seternae vi-

in

iilios,

omni regno inteliigenduni cst liberos esse id est, non esse vectigalcs. Multo ergo magis
debent
in quolibet

liberi esse

rcgno terreno

filii

re-

dere conanti, vcl ipsam hominum carnalium turbam

studia spirilualia impedientem, fortissiraa intentione

gni

illius

sub quo sunt omiiia regna terrena.

[Ib. xviii, 6.]

XXIV.

tem scandalizaverit

Quod Dominus dicit, Qui auunum de pusillis islis, id est, ex

superarent. Ilaqiie audiens Jesus qui ait, Petenti dabitur et

vii, 7),

quxrens

inveniet, el putsanti aperietur{Mattlt.

humilibus, quales vult esse discipulos suos, non oblemperando, vel etiani contraveniendo, sicut de Ale-

venientes ad se, ipso scilicet desiderii ardore

pervenienles ad id quod desiderant, slans eos tangit,

xandro
expedit

serario
ei

Apostolus

dicit

(II

Tim.

iv, 14.);

atque illuminat. Non enim sicut

poralis, ita eliam Verbi

illa

dispensatio tem-

ut

mola asinaria suspendatur

cotlo ejus, et
ei

a;lernitas transit, quae in se-

prcecipitelur in

profundum maris
,

id est, congruit

ipsa
(a)

manens omnia innoval

u
Retract. cap. 12.

(Sap.

vii,

27). Quaproptor

cupiditas

rerum lemporalium

cui siulii et caeci col-

J329

LIBER PRIMUS.
sabbatum
banl
;

1350

quia fides incarnalionis temporalis ad SDlerna inielli-

[Maiih. xxvii, 20), quia videlicet ipse non solveret

,

genda nos prseparat, iranscunte Jesu admoniti sunt ut

illuniinarenlur, el ab sianie illuniinali sunt.
ralia

quod magna

diligentia carnaliter

observasab-

Tempo-

occiderent autem

Dominum

spiriluaiite''

enim iranseunt, aiterna

[Ib. XXI, 21.]

siant.
dicit discipuli
le in
:

batum insinuantem per misericordiam

fidem, qu3c
cis
illi

et

judicium et
et

XXIX.

suls, Dieetis

Quod Doniinus monli liuic, ToUe el jacta

maxime contemnebant. Nam

culi-

mare, de

nomine non absurde

ct

figuratur seditiosus honiicida;

superbia dixil quai

ad saecnlares perlinel

hoc

sibi

quia hoc animal et sirependo inquielat, et sanguine

delectatur
:

servus Dei dicere debet, ui

non congruit.

eam a se repeliat, Vel quod per eorum fidein,

ii,

quia ipsi
quia per

cameii nomine

propter humiV.snlem

se ad subeunda onera magniludinem, intelligitur con-

eos Evangelium prvedicaium est, ipse Ddminus qui

gruenler Dominus.

mons

appellatus est {Isai.

2), ablaius esl a Judseis,

XXXVI.
lina

[Ib. xxiii, 37.]

Quod

dixit Dorninus

a-J

Je-

ut in Gentes tanquam in

mare porro j.iccretur.

dicit,
:

rusalem, Quolies volui congregare fiUos !uos, sicil galcongregal fiUos suos sub alas
,

XXX.

[Ib. XXI,

44.]Quod Dominus

Etquice-

ct

noluisti ?

hoc

ciderit stiper

lapidem islum confringetur

super

quem

genus animantis
ut

magnum

afleclum in

filios liabet, itii

vero ceciderit, conleret

eum

de

Iiis

dicit

quod cadent

super eum, qui ilhim

afficiunt
;

modo

contemiiunt, vei injuriis

eorum infirmilale affccta ct ipsa infirmetur; c quod dfificilius in caileris animanlibus inveiiies alis
,

ideo

nondum

penitus interereunt, sed lamen

:

suis filios prolegens, conlra inilvuni pugiiel

siceliam

confringuntur, ut non recle ambuleut

super quos
poena
impii

inaler nostra Sapiciilia Dci

infirniata

per carnis susceplionem

aulem

cadit, veniet

illis

desuper

in judicio cuni
u',

quodammodo

(uiide et Aposlolus dicil,

i,

Quod
nos

perdiuoiiis; ideo

dixit, Ccnterei eos, projicit ye.iius

sint

infirmum Dei,

forlius est liominibus (I Cor.

25), pro-

lanquam
{Psai.
'.,

pulvis,
4).

quem

a facie lerrse

tegil infirmilalcm nosirain, et resislit diabolo, iio

rapiat. In

qua dcfensione, quod

illa

advci.^us iniivam

XXXI.
est

[Ib. XXII, 2-9.]

Quod Domiiius

dixit, Simile

conalur affeclu, haic adversus diabolum pcrficil po

leslale.

regnum ccelorum

liomini regi qui fecit niiptias jilio

,

iuo; nuptias dixit

Verbum incarnalum
el
;

quia in ipso
esi.

XXXVII.
ne
fuil

[Ib. XXIV, 20].

Quod Dominus

dixit, Orati^

homine suscepto Ecclesia Deo copulata

dixit,

Quod
Quod
in-

fuga vestra liieme

vel
:

sabbalo, id csl, nc ioipc-

raun

mei

aitilia

occfsa suh/

lauros dixit

diiMcnlo aliquo deiineaniini

vcl frigore; et sabbaio,

quia ol hienio, iiiibribus

proiicisci
,

principes plebium
dixit

altilia

vero, oinnia saginaia.

et

inquo

non
ne

licebat,

Dominus,

Ite

ad exitusviarum,
;

quoscumque

iiwpodiebatur quis ab itinere. Vel aiiud

in Iristiti.*
difl

venerilis, vocate

ad nuptias

vice inleiliguiitur
illis

dogmata

awt hctilia rerum temporalium quis

illa.

invcniaiur a

Gentium

quia ex omnibus

ad nuptias venerunt,

id est, Christo crediderunt.

XXXVIII.
occidentem;
ct occidentis

[Ib.

XXIV, 23-27.]

Quod Dominus
et

dicit,

XXXIL

[Ib. XXII, 2o.]

Quod Sadduesi dicunt Dofratres,

;

Sicut enim fulgur exit ab orienls,

ita erit et

pervenit usque
;

ad

mino, Fuerunl apud nosseptem

uxoreobiit,
et
,

eiunnsaccepta

adventus Filii koininis

toluin

oricnlis

secundus

et

ca^teri

intelliguntur ho-

nomine

orbem

voiuit

significare,

mines impii

qui fructum

juslitiic

iion

potuerunt afselalcs, qui-

per

quem

futura erat Ecclesia,

incipienle Evangelio

ferre in lerra per

omnes septem mundi

:

bus

ista terra consistit

,

poslea eniin et
illi

ipsa terra

ab Jerusalem {Luc. xxiv, 47), secundum illum sensum quo dixit, Amodo videbitis Filium hoinittis venientetn in nubibus {Matth.
*

Iransiet

per

quam omnes
40

quasi seplem

marili

xxvi, 04).

Convenionter

sleriliter iransierunt.

enim Ecclesiam
]

nunc lulgur iiominavit, quod maxiaiicto-

XXXIII.

[Ib. XXII

Quod Dominus
petidc.t et

dicit,
;

In

Itis

me

solet

emicare de nubibus. Constilula ergo

duobus prwceplis

tota

Lex

Prophelai

pendet

ritate Ecclesiaj

per orbem tcrrarum clara atqiie madiscipulo.s

dixit, id cst, illoreferlur, ibi habet finem.

nifesta
dixit,

consequenter
fideles,

adnionel

atquc

XXXIV.
Quid enim
ficat

[Ib. xxxiii, 17, 19.]

ttiajus est
,

QuodDominus
etiiiti

omaes

et qui in

eum

credere volueriiit, na

aurttm,
,

ati

tetnplum quod sanctiitiajus est,

schismaticis atque hffireticis credanl.

aurum?

et itcm dixil

Quid

do-

enim schisma,

et unaquaique haeresis, aul

Ununiquodque locum suuni

tenens;

donum? intelligendum templum et allare ipsuni Clirislum aurum et donum, laudes et sacrificia precum quic in eo per eum offerimus. Non enim ille per hajc, sed ista per illum
altare

num, an

quod

satictificat

habet in orbe terrarum, partem aliquam

aut obscuris alque occullis conventiculis curiosilatem

hominum
dixerii,

decipit.
liic

Quo pertinetquod
:

ait, Si quisvobis

Ecce

est Chrislus, aut iUic,

quod

significat

sanciificanlur.

tcrrarum partes et provinciarum

xxin,
2.5 et 24.1

aut in penetralibusy

XXXV.
mare
illos

[Ib.

Quod Dominus
id

dixit

aut in deserlo,

quod

significat

obscura et occulla condixit,

Excolanles culicetn, referlur ad

quod

dixit, deci-

venticula hajreticorum.
in

Quod crgo

ab orienle

minuta quaque. Catnelum

glutientes, refer-

tur ad id

quod
,

dixit, Praiteritis graviora

et

Legis;mise-

occidentem perventurum advenlum sunm, contra 3!; illos valet qui per terrarum parliculas nominanlur,
ait, Sicut dicunt apud se esse Chrislum. Quod autcm congrcgant fulgur, contra illos valet, qui occulte

ricordiam

ei

judicium,

fidem

ut iste sit sensus

Minima
per

observalis,

maxima

contemnitis.

Ex hac enlm
Barabbani

perversitaie etiam iUud cis accidit,

quo possunt haec

>

allegoriam

relerri,

ut

dimiiterent

loMem,

TfesMss., concetiienter enimetiamnutic fulgur, etc. convenienler eienim )am nuncfulgur, ^to.

,Uis

4351
iaiiquair.

OUiESTIONUM LYANGELIORUM,
in

S.

AUGUSTINI
qui
in

1332

penplralibus, et paiicos lanquaui in de-

pagine

Adam,

vctiis

homo

appellatnr,

corpu3

serlo
tiiiet

ad nianife&lalionem quip|)e chuilaieinque perfulguris

susceperat, quod
(

passione morti traditurus erat

Eccicsiaj

nonien,
;

significans eliam

uude etiam per

vini

sacramentum commendat sannisi

noclein vel nubila s;vculi hujus

lunc enim fulguris

guinemsuum), quidaliud novuin vinum,

lilatcm renovalorum

immorta?

candor npparel.

corporum

inlelligcre

debemus

XXXIX.
bore aulem
geiius
nis.
lilii

[Ib. XXIV, 52.]

fici

Oiiod Dominus
;

dixit,

Ab

arlici

quod cum

dicil,

Vobiscum bibam, eliam

ipsis

resur-

discile

s!t)iiiitudinein
,

arborein

reclionem corpornm ad indiiendam immortalilatem

proinillil.

liiiiniuiuiu

inlillige

proplcr
fnerit

pruritum car;

Vobiscum enim non ad idein tcmpus, sed

innovalionem dictum accipienduiii
dicit
est.

Ciun

jam

ramits ejuc

tener

id

es(,

cum

ad cauidcm

hoiniiiuni jier fideiii Cliristi ad

in

spiritu;des Iructiis

Nam

ct

nos
II,

Apostolus resurrexisse ciim Chrislo

profeccrint, et
emiiiiierit.

eis

honor adoplionis fliiorum Dei

XL.

[Ib.

XXVI, 24.]
illi

Quod Dominus de Juda

iii

dixit,
?

Donum
u.silaie

erat

non nasci, ulrum

sit.

hanc vilam

ut

loculus
qiii

Non enim
El
si

poiest

honum

esse ali-

ut spes rei futurae jam proesentem Quod aulem de hoc gonimine vilis eliam illud novum esse dicit signiticat eadem utique corpora resurrectura secundum innovationem coeleslem.qusc nunc sccundum terrcnam velusiatem mori{Coloss.
12),
Isetitiam alTcrat.
,

quid ei,

non

est.

quisqiiam contendit esse

tura

suiil. Si

aulcm vitem de

ciijus vctustate

hunc pas-

idiquam vilam an(e

istain,

non JudiB tantum ul na-

sioiiis

calicembibil, ipsos Judicos inlellexeris, signifiest eliam

scereiur, sed nulli expedire convincitur.

dicit

non nasci ad peccalum? An

eliain

An bonum

diaholo
illi

calum

ipsam gentem ad corpus Christi per

erat

novilaiem vit;eaccessuram, cum, ineressa plenitudine

Genliiim, omnis Isiael salvus
fiet

ut Christo

non nasceretur per vocalionem, ne

esset

{Rom.

xi, 25).

aposlata?

XLIV.

[Ib. xxvi, 67.]

,

Quod dictum
qui

est,

Exspuerunt
pr.Tesenliam

XLI.

[Ib. XXVI, 15.]

teis vendilusest, significat

Quod Dominus triginia argenper Judam Juda.'Osirii(|uos,

in faciein ejus

significavit eos

ejiis

gralioe respuunl.

Item lanqiiam colaphis euin caedunt,

:

qui sequeiitescarnalia et temporalia, qua; ad quinque

qui hoiioressuos ei pracferunt

dant, qui perfidia ctecati

palmas

in

faciem ejus

sensus perlinent corporis, Uiristum habere nolue-

eum non

venisse affirmant,
repellentes.
soli-

runl

quod quia sexta mundi

'

a>lale

fecerunt, sexies

tanquam praisenliam ejus extcrininantes et

quinos eos

tanquam preiium venditi Domini acce-

XLV.
ejiis

[Ib. xxvi,
,

09-74.] Qiiod Petrus

ter ncgavit
,

necdum

pisse significatuin est.

De

qiio tenipore talibusinsultat

dalus in fide

Deum

videtur ipsa Irina

prophetadicens,
utquid
IV,
diligitis
si

Filii

hominum, quoiisque graves corde?

luisset aliijua excusalio

negalio praviim errorem li;creticoruin designasse.

vanitatem, et qumritis mendacitim (P,sa/.

Nain error haereticoriim de Christo tribus generibus

terininatur
nitaie
,
:

3)? ul

quinque rotatibus

aulenim de divinitate
'.

ejus, aut

de buma-

sequendaevanitaiis, vel sexta coinprehenderent veritalein, qiisc

aut de utroquc falluntur

[Ib.

perDominum
siciil

noslruin pr;cdicahatur, et de-

XLVL
Dominum

XXVI, 58.]

monsirahatiir,

sexta die

homo

factus est ad ima-

a loiige

Quod ad passionem euntem sequebaiur Pelrus, signifieat Ec,

ginein Dei {Gen. i,26).Quod quia noluerunt, hahent

sexies quini ini|)rcssain imagiiicm principis ssculi,
el

clcsiam seculuram quideni

sioiiem Domiiii
,

hoc est

imilaluram pas:

sed longe differentcr

Ecclesia eninv

non hahent Chrisluin per qinm signatum

tui,

est
7).

pro se paiitur
iii

at ille pro Ecclesia.

nobis lumen viiltus

quia eloquium

Domine

{Psal.

iv,

Et
ilii

XLVII.

[Ib.

XXVI, 59,42, 44.] Sicut tenlalio cupiopponitur timor

est

Domini argenlum

est {Psal. xi,7),

ditatis irina

est, ita etiain tentalio timoris trina est.

iii

autem etiam ipsam legem carnaliter

iiiteilexerunt,

Cupidilali quai

ciiiiosilale
in illa

est,

tanqnam in argento impressam snncularis principatus imaginem amisso Domino tenuerunt.

XLII.
corpus,
[Ib. xxiv, 28.]
Jllo

mortis

sicul

enim
ista

cognoscendarum rerum
lalis

avidilas, ita

in

metus aniiltcnd;
ve! !;.udis
,

notitia:.

Quod Dominus
;

dicit,

Ubi fuerit

Cupidilali vero

honorum

opponitur limor

congregabuntur aquilcc

id

esl in coelum,
:

igiiominiaj ct contiimeliariim. Cupidilali

ptatis, opponitur limor doloris.

aulem voluintcr

quo hinc secum

levavit corpus iu

homine suscepto
est,

Non ahsurde ergo

,

quod etiamcadaver ideo appellalum

rus haec loquehalur.

quia moritu-

lelligilur propter triiiam (entationem passionis

lllo congregabunlur aquitw, di-

Dominum

orasse ut iransiret calix

sed

ita

ut potius

ctumeslde
leiiiqiie
tiir.

spiritnalihus, quiejus

passionem humililacorpore saturan-

implcictiir voluulas Patris.

*
Iii

iniitando,

tanquam de

ejiis

Mss.

(piffiSlio

quadragesima

qiiinla iiicipil

ab

islis

Corpiis eniin propler humilitalem pro nobis pas-

verbis,

hrror hwrelicormn : uec pr.TinitluiUiir illa, Quod jetrus necduin solidatns, elc, lioruin lamou loco in ciuicodicibus ponilur,

sionpmque suscepit.
XLIII.
piis

Ijustlani

De
:

[Ib.

xwi, 29.] Quod Dominus

discipiilis,

diclt

sub temlioc

qutiom. vra.'terea

iu edilis r,at. Ani. el Er.

iiassioiiis
vilis,

Non bibam
Patns mei,
dicit.

aniodo de

sUouem bsec su! jimnHur ante primum (jalli cantiim

retn nc~ ad islam qune.NO(aHrf;mi, qiiod lelrus seniel

trina, vel, in Irimi

genimine

usque in
in regno

diem illum, cum illud bibam

viilt iiileliigi

vobiscum novum
vetus esse,

hoc

ncgavil iioniinuni , illos significasse qid (hrislum ante resurreclionem r.eiim esse m.n putaverunt, cjiis morte lurbati. lUud antem qnod bis anle secnndum (fcdli cantum eos qui nunc in illo vel secundum
,

cum

illud

iiovum

Quia ergo de pro-

Deum,

vel

secundum hominem,

vel

secunduin vlrumqne er-

* Fditio Am., sexies quimeos, elc. sicetiampleriqucMss. apud qucs rursum paulo iulra legchamus, sexies quini ubi
.

runt.el ideo verilatem negitntante Ecclesia'- resarrectionem: vt primus quUi cantus inteUigatur capitis resunectio, lioc est iptius Dornini ; secundus atitem ipsius, sed in corpore unireisiv Ecclesiw : qux absunt a c;eteris codicibus, excepto

in cditis habetuv, sexies quinque impressum, clc.

uno

Ms. Cistcrciensi.

I5S5

LIBER SECUNDUS.

1334

LIBER SECUNDirS.
Qusesliones ia Evangeiium

secundum Lucam.

Qc.ST.

1.

[Lvc. cap.
,

orans pro populo

tio

QuodZacharias f l^, 20.] audit ab angclo , Exaudita est orai,

cadens ad pedcs Domini

xit
,

mores autem
,

in

eo quod di-

Exi

me

Domine

quia peccator
;

Iwmo sum.
littus

tua
,

ecce Elizabetli uxor lua coiwpicl et pariet fi-

Qiiod tamen quia non fecil Dominus

sit

non eiiim recesper-

liiun

et

vocabis
est
,

lendendum
ret

nomen ejus Joannem ; prjmo hoc atquia non est verisimile ui cum pro
,

ab
;

eis

sed eos subductis navibus ad

in

duxil

signilicat

bonis et spiriiualibiis viris non

,

populi peccalis
,

vel saliite vel

redcmpli-mc

ille

offer,

esse oporti-re hanc voluntalem

comiiioli
,

ul peccatis

turbannn
vivant

si

quidem pnpulus eum

exspectabal offerentcm

qiio

qiiasi sociirius iraiiquilliusqne

quod polueril

rcliciis publicis volis

,

homo

senex, uxo:

munus

ecclosiasticiim doserant. Qiiod ergo subdiiciis

,

rcm

liabens

serlim quia

anum pro accipiendis filiis orare nemo orat accipere, qiiod se acceptiirum
pr.r,-

ad terram navibus

relictis

omnibus

secuti

sunt

eum

Pelrus el Jacobus et Joannes, potest significare finein

icmporis, quo ab iiujus mundi salo, qui Christo inhaeserint
III.
,

esse desperat

rum
tita,

filios

usque adco antem ille jam desperabat, ut hoc angclo piomitlenti

;

se habitu-

penitus recessuri sunt.

V, 14.]

iion crederet.

Ergo quod

ei diciliir,

Exnudila
:

est oratio

[Ib.
:

Quod Dominus
le

dicit leproso

mun-

pro populo intelligendum est

sahis et redemptio et

ciijus populi

quo-

dato

Vade, ostende
,

sacerdoti, et offer

munus pro

niam
lius

peccalonim

abolitio por
fi-

emundalione tua
illis;

sicut prcecepit

Moyses, in testimonium

Chrislum futura erat, ad hoc nuntialur Zachariiv

nasciturus
,

hic

videlur approbare sacrifioium, qiiod per

,

quia prsecnrsor Christi dostinabalur.

Qnod
dicitur

autem ei non credenii angelo, ab

,

eodem angelo

Moyscn pr.Tceplum est cum id non recepcrlt Ecclesia. Quod ideo jiississe intelligi potesl, quia nondum
esse coeperat sacrificium

Et ecce

eris

tacens donec impteantur liwc in

Sanctum sanctorum

quod

tempore suo, intelligendum est signilicasse quod prophetia nsque ad

lelligibili
;

corpus ejus

est.

Nondum
,

enini in passione obtulerat

Joannem

tanquam
,

sono

silercl inin

holocaustum suum

quo

sacrificio coiifirinato in creipsiiin

quia non est inlollecta

donec

Domino

dentibus populis, templum

illa

eversum est, ubi

factura est
,

complerelur.

sacrificia

offerri solebant.

Hoc aulein
(Dan. ix

3-H.] Quod Dominus de navicula docet lurbas, significavil hoc tempns quando Dominus de auctoritatc Ecclesinc docet genles. Quod Dominus
II.

[Ib.

V,

secundum prophetiam
enim oportebat

Danielis

27).

Non

auferri significamia sacrificia, prius-

quam

illiid

quod significabalurconfirmalumessetconel fide

ascendens in navim
reducere pusillum
,

qna

erat Pctri

rogat

eum

a tcrra

tesiatione

Apostolorum praedicantium,
18-25.]

creden-

significat vel tcmpcr.Ttc ulenduin

tium populorum.
IV. [Ib. V,

vcrbo ad turbas

ul nec terrena ?is priccipiantiir, nec

De paralyiico
,

potest intelligi

sic a terrenis in profundiora

sacramciilorum rcceda:

anima dissoluta membris

bus, Chrislum quacrere,
Dei
;

hoc
id
,

csl bonis operatioiii,

lur

ut ea penitus

non

inlelligant

vel prius in proxi;

est

voluntalem Verbi
,

mis regionibus gentibus pracdicTndiim Duc in altum ct laxale item Petro

, ,

ut qiiod dicit
relia vestra in

iinpcdiri

autem

turbis

nisi tecla

id est,

operta

Scripturarum aperiat, ul per haec ad notitiam Christi

perveniat, hoc est
,

capturam

ad remotiores genles
,

qnibus poslea pra;-

ad ejus humilitatem
,

fidei pietate

dicatum esl

pertiiieat
,

siciiti

Isaias dicil, Totle si,

descendat. Hi autem a qiiibus deponiliir

clesia

bonos

in

Ec-

gnum

in gentes

ad eas
el lvii
,

quw prope
19).
L!t

et

ad eas quce longe

reiia

doclores possuut
,

sii^-nificaie.

Qiiod aiilem ciiin

isla

{[sai. Lxii

,10,

quod cliam

rumita

leclo depoiiitur

significat

ab homiiie in

carne
ta-

pebaiitur piscium copia, et naviculai impleta; sunt,

adhuc

coiistituto

Chrislnm debere cognosci.

Qucm

ut mergercntur, significet

hominum carnalium muluteliam disru-

mon

lcclum sanus postea jubetur porlare, et

,

irc in

litudinem tanlam fnluram

plione pacis
biis, tanta
,

in Ecclesia,

domiim suam

utreniissione peccatorum convalescen-

exeuntibus inde h:ercsibiis et scliismati-

tibus per speni

bonam membris animse

:

hoc corpus
gau;

remaneret, et tanta esset fulura illiamissio

,

resiaurare iiitelligalur
diis

ul

jam non

in carualibiis

fidei

et

bonorum morum
,

ut Cliristo dicere videa-

lanquam

in lecto roqiiiescal iiifirmiias

,

animi

sed

lur talis Ecclesia

Exi a me, quia peccalor homo sum

.

magis ipsa contineat affoctiones cariiales

et lendai

ad

tanqiiam lurbis carnalium repleta

et

eorum moribus
,

requicm secretorum cordis

V.
[Ib. ni
,

sui.
qiiaestio

pene submersa

regimen

spiriliialium

in qiiibus

ma-

23.]

Non absurde

proponilur

xime
nis

Christi persona eminet, a se

repellatquodam-

Qiiomodo poiuerit duos palres habere Joseph.

cob (Mattlt. 1,16); Lucas vero filium esse
qui vocabatur
Ileli.
,

Nam

modo. Noii enim hoc voce

niinislris

linguac dicunt

homines bo:

MatthaMis euin dicit genitum ab eo qui vocabatur Jadicii ejus

Dei

ut eos

se rcpellant

sed voce
,

iuonim

et

actuum suorum suadenl a sc reccdi

;

ne per
eis

bonos reganlur

et

eo vehemenlius

quo deferunt

quod

uniis

homo

sicut

Neque hoc non solum apud

loco illud dici potest

Geiites
,

sed

honorem
nejJt
:

et

tanien factis suis a se recedere

admo-

ctiam apud Judaeos accidere solerc manifestum est

ui honorificentiam

eorum

significaverit Petrus,

duo nomina habuerit. Csetera enira

serie generatio-

i55j;
luin,
(nii

OU^STIONUM EVAiNGELlORUM,
lioc

S.

AUGUSTINl
illo

1356

puUU,

facilc

rcfcililiir.

Qiiid cnini de " niissio peccalorum, quae

''

numero

signilicalur.

Non

avis, alavis, jtioavis, ccclerisqiie majoribus dicUirus

est, quoruin diversa

cniin in

baptismoDomini

ipsi

Doniino pcccala dimissa

nomina

singuli Evangelisla; in

/ _

sunt, sed ipsa ibi rcmissio pcccaloruin

omnium, quce

sua quisquc narralionc coiilexunt? Qiiid postremo de

ipso nuinero
;

misericordia ejus el polcslate donala est hominibus.

quandoquidem Lucas
(res

Domino usque
viginli

per illum baplismiim Domini

cl

per illum numcrurn

ad David quadraginta
Mailha.'us

generaiioncs cnuinerat

gciierationum consecrala aiqiie signata cst. Nec le-

autem

David usque ad
?

Dominum

mcre Dominus
illo

et frustra

sepluagcsima et septima geqiiia

iit

oclo vel

vigiiili

seplcm

Certi enira sacramenli gratia

,

neratione venit aboliiurus omnia pcccata, nisi

usque ad Iransmigralioncm

et ab ipsa item iransmi-

gratione unus bis numeralur.

Qusrendum
occiirruiit,

igitiir

quo-

modo
quam

duos palres poluerit babcre Joseph. Et mihi

iii

quod ad signiricalionem perlineat omniiim peccatorum. IIoc autem iii undciiario et septenario considcrandum cst qui nnmeri per se
aliquid lalel,
:

numero

quidem

pra^sentia tres

caus
sit.

quarum

ali-

multiplicati,

ad tantum perveniunt;

nam

undecies se-

Evangelista seculus

Aut enim unus erat

plem
ac

vel septies undecim, septuaginta et

seplem

liunt.

Joseph naturalis pater, et alter

eum
,

adoptaverat

aut

Undecim autem Iransgressionem

si

denarii signiflcant

more Judaiorum, cum rem cjus propinquus

sinc filiisunus decessisset, uxo-

in

denario perfeclio beatitudinis significatur,

vifit

accipicns

filium

quem
,

genuit
;

propinquo mortuo deputavit {Deut. xxv

5, 6)

ut

quod omnes conducti ad neam,denario remunerantur ( irf. xx,2-10),quod

uiide est etiam illud,

cum ab
ler

allero allcri genitus esset Joseph

convcnien-

cura seplenaria creatura Trinilati Creatoris adjungitur; manifestum est

duospatres habere dicerelur. Autunus Evangelista

quod transgressio denarii pcccapius

aliquid habere

palrem ejus a
vel

quo genitus est, nominavit

,

aller vero

tum

significat

per siiperbiam

avum malernum

vel

aliquem de cognatisinajori-

cupienlis, et integritatem perfeclionemque amiltentis.

bus posuit, cui propter consanguinitatis vinculum, in

fdii

Hoc autem

seplits proplerea ducilur, ut

illa

motu homl

loco Josepli non absurde constitueretur

ut inde

nis facia significelur

transgrcssio. Ternario
significatur;

enim unde

jam usque ad David non eumdem queni Maltha;us

gencrationum ordiiiem texeret.
videlur inlirma,
Iii

numero incorporea pars hominis

est

quibus causis
:

illa

quod ex

tolo corde, et ex toia

diligere

anima,

et
et

ex lota
Matlli.

quam

secuiido loco posuimus

quia

mcnie jubemur
XXII, 37)
:

Deum

{Deut. vi, 5,

cum

quisque apud Judajos defunclo fralre vel pro,

qiialernario vero corpus; multis

pinquo prolem de uxore ejus cxsuscital

Dascilur

illud

quod

disquadripartita inveniltir natura corporis.

enim moEx hisergo

nomen

defuncti solel accipere (a). Ergo aut

,

conjunctis hoino conslaiis, non absurde septenario nuniero sigr.ificalur.

adoplio solvil islam quaestionem

aut aliqua alia causa
currit.
lius
,

aut origo majorum,

Molusaulemin numeris non expriquapropter, ut

sigiii-

quse nobis in pr.fsenlia

non oc-

niitur,cum dicimus.Unum, duo, Iria, quatuor, etc; sed

Qnapropter tanla

csl eoruin dcmeiitia,qui faci-

cum

dicimus, Semel, bis, ler, quater

dilabunlur ad Evangelistarum aliquem de

menut

dixijiion

seplem

et

undecim sed seplies undecim,

,

dacio crimiiiaiidum,

quam

cansas qua;rant, cur di-

ficaiur iransgressio, canlis,

qua;molu

facta est

hominis pec-

versa palrum nomina

siiiguli

commcmoravcrint

hoc

cst perfectionis suae stabililatem transgre-

temere dicaiur duas solas esse causas, quibus

lieri

id recte

dientis cnpiditale amplius aliquid

habendi

ut lanlo
si

poluerit

cum

lamen ad solvendam quycstiouem

posl per proplieiam animae dicereliir, Sperabas,

vel

unam

invenire sufficiat.
III,

mediscessisses, aliquid amplius

vitio superbia; oninia

le

habituram?

Exquo

YL

[Ib.

23-38.] Quid sibi velit qiiod septuaginla

peccata silvescunt: quai lamen

seplem personai secundum generationes, quas Liicas

secutus est, inveiiiuntiir,
qiix-ri polest.

dimiltunlur,

cum

septuagies septies igiiosccndum esse

Nam

et hiijus

admonemur
peccatum

{Mallli. xviii, 22), ut intelligamus

nullum

numeri menlionein Dominus

de dimillendis pcccalis

fecit, cuin

eum

Petrus

excipi,

quod

poenitenli et

veniam deprecanli

fralris intcrrogasset. Ait

enim,

per Ecclesiam, cujus personam Pelrus geslat, nondimittatur.

VII.
[Ib. VI, 9.]

non

soliim septies, sed sepluagics septies esse diinil-

tendum [Matth. xvni, 22). Unde recte creditur commemoratione hnjus iiumeri omnia peccata jussisse diinitti
;

Quod

qui habebat
si licel

manum

Jud.cis, de eo dexteram aridam, Iiiterrogabo vos

dicit

Dominus

quandoquidein ipse per quem peccala oinnia

septiina gcneralione,

sabbato bene facere, an male ;

animam salvam fa-

dimissa sunt, scpluagesima et

cere,

secundum

evangelislae incmorati tcslimonium, ad hoest.

sic interrogaveril,

an perdere. Qua;ritur, cumcorpus curaverit, qiiare animam salvam facere, an perdere.

illa

mines humaniter venire dignalus

sime autem, cum
sit etiara

Convenientis-

Yel quod

miracula propler fidem faciebat, ubi sa:

alia
i,

series

generationum
ille te-

lus esl animoe

vel

quod

ipsa sanalio

manus

dextcrae,

quam Mallhxus

explicat {Id.

1-17), haiic

salutem animae significabat, quoc a bonis operibus cessans, aridam

tur
:

nuit, qui baptizato

Domino generaiiones

ipsas per se-

pluaginta et septem personas sursum versus eniimerat.

vel

quodammodo dexteram habere videbaanimam pro horaine posuit, sicut dici solet,
ibi

Nam

el reditus estet

tanquamascensusad Deum,
illas
fit

Tot animoe
VIII.

fuerunt.

cui post peccatorum abolitioiiem reconciiiamur, ex-

[Ib. VI, 38.]

pressus,

cum sursum

versus per

generationcs

bitur vobis,
et

Quod Dominus dicit, Date, et aamensuram bonam, confertam et coagitatam

iJla

ascenditur. El utique per

(a) Retract. lib. 2, cap. 12.

Baptismum

omnium

re-

supereffluentem dabunt in sinum vestrum, ex

sen-

lentia accipi potest,

qua

dicit et alio loco,

Ul

ipsi reci-

mi
piant vos in wterna tabernacula (Luc. xvi, 9)
pr;rceptuin esse videatiir, qiiod dictuni cst,
dnbilur vobis. Secuiidusn
stolus,
:

LIBER SECUNDUS.
ut plebi

1338
si id

ora

'

posilas 6pulas,
sit,

in

tempore aul opus

sit,

aut

Dale,

et

necesse

cum

Iranqiiillitate aspicere,

neque lan-

quam

sciitenliam dicit

Apo-

gere. Magis ergo inlerest, non qnid vel quantiim ali-

Communicet qui
omnibus

catecliizatur verbo, ci

qui se ca-

mentorum pro congruenlia hominum

alqiie personoc

techizat, in

botiis (Galat. vi, 6).

Non

enini di-

suoe et pro suse valeludinis neccssilaieqnis capiat; sed

cerel, dabunt in sinutn veslrum, nisi quia per illorum

nicrila, quibiis

qiianla facililaie alqiie serenilate animi careat,

cum
dicit,

vel

caliceni aquoe

frigida in

nominc

his vel oporlcl vel etiain neccsse est cnrere: ut illud

in
c

discipuli dederint,

mercedem coelestem

recipcre

me-

animo

chrisliani

compleauir qnod Apostolus

rebunlur (Malth. x, 42).

IX.
[Ib. VI,

Scio et minus habcre, scio etabundare (in omnibus

test ccecus

39.]Quod Domiiius dicit, Numquid pocwcum ducere? nonne ambo in foveam cadunl?
a Levitis

etin omnibus imbulus sum), et satiari ct esurire, et

abundare

et

pcmiriam

pali

omiiia

possum

in

eo qui
si

fortasse

hoc ideo subjunxerit, ne speraronl

me

conforlal (Pliilipp. iv, 12, 15); ei iilud,

si

Neque

se accepturos

mensuram

manducaverimus, abundabimus; neque

Dabuntin
ducaverimus, egebimus
(I

non man-

illam de qua dixil,

ipsis

Cor. vni,8); et illud,>

et potus, scd justilia et

Non
pax

sinum vestrum, quoiiiam

daiianl decimas.

Quos
est eiiim
et

regnum Dci esca

i

caecos dixit, quia Evangelium

non

teiierent; ut illam

remuneralionem per discipulos Domini potius plebs

inciperet

gaudium.

Et quia

soleiit

homines mullum gaudere

ab omnibus

jam sperare

de carnalibus epulis, addidit, in Spirilu sancto (Rom.

xiv, 17). Jusiificatur ergo sapientia
suis, qui inlelligunt utendis
filiis

quos imilatores suos volens

terrenis

ostcndere, addidit eliam, Nonest discipulus supermagistrum.

lempora opporoportere per

luna essedebere; facilitatem vero carendi talibus, et

X.
venit

[Ib. VI, 47,

48.]Quod Dominiis

dicit,

Omnis qui

amorcm

frnendi

a^lernis,

non

variari

ad me,

et

audit sermones meos, et facit eos, ostensit :

tempora, sed perpetuo retineri.

XII. [Ib.
VIII,

dam

vobis cui similis

similis

est

homini wdificanti

16.]

Quod Dominus

ait,

Nemo

autent

domum,

qui fodit in alium, et posuit

fundamentum

su,-

lucernam accendens operil eam vase, aut sublus lectum

ponil; sed super candelubrum ponit,
tit

per pelram; fodere dixit, iiumilitate christiana omiiia

intrantes videant

lerrena exhaurire de corde suo. ne propler aliquiJ

tale

lumen

qui verbiim Dei timore carnalium

iiicommo-

Deum

colat. In
:

altum aulem fodere, donec ad pe-

doriim abscondit, ipsam utique carnem pncponit

nifeslationi verilatis,

mati-

trani pervenial

in

lantum Cliristiim gralis sequi, et

etea quasi coopcrit verbum,

ilaque vasis et lecti
ait

graliseumcolere, utnon solum non propter superllua,

sed nec propter
illa

inendo pra^dicare
appellavil, sub
facit.

eam

nomine
qui hoc

qua; videntur huic vitae necessaria,

quo lucernam ponere

eum

et qua; sine culpa a quovis justo

sumi

et

haberi pos-

sunt,

lamen temporalia atque terrena sunt, colendus

XIII. [Ib. viii, 20-39.)

Quod

in

regioneGerasenoruin
legio da-monioriini,

Deus putelur.
XI. [Ib.
et
VII,

curavii

Dominus eum

in

quo erat

32 35.] De pueris sedentibus

in foro,

significalaiSuntGentes quic multis dajmonibus servie.'

bant. Qiiod sine vestimento erat, non habcbat fidem,
elc.

ad iiivicem clamantibus, converso ordinc ad pro-

positarespondit.
plorusiis,

Nam quod

ait,

Lamentavimus,

et

non

Quod

in

domo non

habitabat, in conscicnlia sua

in

ad Joaiinem perlinet,

ciijus abstinentia a ci-

non requiescebat. Quod

monumentis maiiebat

iii

bis et potu,

tem

ait,

Cantavimus

luctum pa^nilenliio significabat. Quod autibiis, ct non sallustis, ad ipsum

caeleris cibo cl potu, la;ti-

mortuis operibus, hoc est peccatis, deleclabalur.

Quod

autem compedibus
ficat

ferreis et calenis ligabalur, signi,

Dominuin, qui uleiido cum

tiam regni figurabat. At
illi

graves et duras leges Gentium

republica peccata cohibentur.

quibus et in eo-

nec bumiiiari

cum Joanne,
ebriosum, et

rum

nec cuin Chrislo gaudcre voliierunt; dicenles illum

talibus disruplis agebatur a

guificat

Quod etiam vinculis damonio in eremum si,

daemonium habere, islum voracein

amicuin publicanorum
ct

el

quod etiam

ipsis transgressis

legibus, ad ea

peccatorum. Quod anlem

filiis

scelera cupidilate ducebalur, qiiae

jam vulgarem conin

subjungil, Et justificata est sapienlia ab omnibus

suis, osiendit filios

suetudinem excederent. Quod autem

porcos pa-

tinendo,

nec

in

nec in absmaiiducando csse jusiitiam, sed in

per

sapientiae intelligere,

scentes in montibus dsemonia ire permissa sunt, significai

immundos

et

superbos homines, quibus d:^cmonia

in sla

sequanimilate tolerandi inopiam, et tcmperanlia

dominantur per idolorum cultus. Quod auiem

abundantiam non se corrumpendi, atque opportune sumendi vel non sumendi ea quorum non usus, sed
concupiscentia repreliendenda cst.

gnum

praecipilati sunt, significat

quod jam

clarificala

Ecclesia, et liberato populo Gentiiim a dominatione

Non enim

interest

dajmoniorum,

in abditis

agunt sacrilegos rilus suos

(),

omnino quid alimenioruin sumas, ut succurras necessitati corporis, dumniodo congruas in generibus aiimentorum his cum quibus tibi viveiidum est. Neque

quiChrislocredere noluerunt, caeca et profunda curiositale

submersi.

Quod autem

paslores porcorum fu-

gientes, ista nunliaverunt, significat qiiosdam etiain

quantumsumas, multum inlerest; cum videamus aiiorum stomachum citius saliari, et eos tamen illi ipsi
parvo quo saiianiur, ardeiilcr, et intolerabilitcr, et

primates impiorum, quanquam christianam legem fugiant, potenliam tamen cjus pcr genles stupendo et

omnino
satiari,

turpiier inhiare alios autem plusculo quidem sed tolerabilius inopiam perpeti, et vel anic
:

* Rat. Am. et novem Mss., ante lioram. (a) Post Honorii leges conlra idola dalas

aono 399. Vid.

lib.

18 de

Civit. Dei, cap. 54.

1559
niiiando pracdicare.

QU^STIONUM EVANGELIORUM,
Quod Ccrascni prodcuiU videre
,

S.

AUGUSTINI,
,

1340

<]uod facluni esl, el iiiveniuiit lioinincin vcsliUiin

cl

el in moerore ac luclu erunl donec eis per Spiriium sanctum gaudia consolaloria rctribuanlur. Quo dono

nienlo sanasedoic ad podes Jesu, el cognoscenles ijuid

lacuiin
sil,

pcrccpto, ctiam jcjunii allerum goiius, quod

Iu;titiani,

(icl

per

roganl Jesuin ul ab eis discederel,

magno

jam rcnovati

in vilain

spirilualcm convenien-

tiinore perculsi; significat inuliiuidiuein velusia sua

lissime celebraliunl. Qiiod

viladelccialain, lionoiaic qiiidein, scd iiollc pali clirisliaiiain legciu,

antcquam accipiant, dicit cos tanquam vclcra vcstimonla,quibus inconvcnientcr

novus pannus
I13C,

duin diciint quod cain iinplcre non

assiiitur, id est aliqua particula doctrisi

lto>sinl,adnuianles laincii fidclein populuni a prislina

pcrdita coiiversalioue sanalum. Qiiod
ille

qua; ad nova; vit;c lemperanliam pcrtinct; quia

fial.el ipsa doctrina

cupil jain
et

hoc

quodainmodo

scinditur, cujus

csse cuin Clirislo, el dicitur

ei, liedi
;

domum tuam,
et

parlicula qua; ad jejunium ciboruni vaIel,inopporlunc

tradilur,

cnarra quanla
lia

libi

fecil

Deus

cx

ilia

Aposloli senlenesse

cum

illa

doceat gcncrale jojuniurn, non a con-

rcclo potosl iiUclligi, cuni ait, Dissolvi

cum

ciipiscentia ciboruin lanlum, scd

ab omni

laetitia
,

tcm-

Cliristo,

multo macjisoptimum; manere

in carne, neces-

poraliuin delcctalionum

cujus quasi

pannum

id est

surium propler vos {Pkilipp.i, 25). Ut

telligal post reini^sioiiein

sic

quisque in-

parlcm aliqnain

qua;

ad cibos pertinet,

dicit

non

pcccatoruin redeiinduin sibi

csse in conscicnliain bonain, et scrvienduniEvaiigelio

oportcrc hominibiis adliuc vcteri consueliidini deditis jinjicrliri quia cl illinc quasi conscissio videtur ficri,
;

piopter alioruin cliain salutem, ul doinde curn Ciiristo

requiescal
:

ct ipsi vctiistati

non convcnil.

Dicit cliam siinjlcs eos

ne cuin pra-propcre

jani vull csse cuin

esse veteribiis ulribiis, quos vino novo, id est spirilualibus pra;ccpUs, facilius disrumpi, qiiain id continere
dicit.

(>hristo, iiegiigat minisloriunj prxdicaiioiiis, fratcrnai

redenipiioni accoininodatum.

XIV.

[Ib. X, l.J

Do sepiuaginta duobus
mysteriuin

discipulis

Erant autcm jam ulrcs novi, cuni posl asccnsum Domini, desiderio consolalionis ojus orando ct spcran-

sicut viginti quaiuor lioris totus orbis i>eragitur, atqiic

a sole lustralur

ila

'

illustrandi orbis per

do innovabaniur. Tiinc enim acccperunl Spiriium, sanclnm, quo impleti, ciim oninium qni de diversis
,

Evangeliuni Trinilalis in sepluaginla duobnsdiscipulis

inliinalur. Viginli

gcnlibus aderant, linguis kxiuerentnr, dicti sunt musio

plcni {Act.

qualuor

cniiii ter in septnagiiiia

niiliit,

duo-

1-13).

Novum

cniin

vinum jam novis

bus poniinus. Qnod aulom binos

esl ciiaritalis
:

sacranienluin

nlribus venerat.

sivc quia

duo sunl

charilf.tis prifcepta,

XIX,

[Ib. X,

50-57.]
:

sive quia

omnis cbaritas rainus quani inter duos esse

tenebrw sunl,

Jerusalem

in Jericlio

Homo qnidam descendebat ab ipse Adam inlelligitur in gcnerc

illa coclestis,

non

potcsl.
[Ib. XI, 00.] Sj lumen quod
est in te,

Iiumano. Jerusalem, civitas pacis

heatitudine lapsus est. Jericho,

a cujiis

XV.

Luna

inlerprctalur, et

ipsce tenebrw

quanlw{Matlli.

vi,

25)

Luinen dicitbo:

signidcal morlaliialem nostram, proptcr quod nascitur,

crescit, scnescit, ct occidil. Latrones, dialiolus et angeli

nam
tem
jpsi

intenlionem mentis, qua operainur

ipsa opeia appellai
illa
,

lcnebrasau-

sive quia ignoratur ab aliis

ojus

'
:

qui

eum

spoliaverunl
:

immortalilate
reliquerunt
et

et

pkcjis
:

quo animo

laciamus, sive quia

id esl,

eorum exilum

cliain

impositis, peccata siiadeiido

semivivum

nescimus,

quomodo

exeaiit atcine prove-

quia ex

parie qiia

potest inlelligere
;

cognoscere

niant cis quibus nos ea bono animo impendimus. Ple-

Deum, vivus
citur.

esl liomo

cx parle qua pcccatis contaesl, et ideo

ruinque cniin beneficiis nostris male utendo corruinpuntur, qnibus nos ea miscricordiler benevola inlenlione |)raistamus.

bescit ct premitur,

morluus

semivivusdi-

Saccrdos autem clLevita qui eo viso pra;teriequ; non polerant prodesse ad salutem.
:

runt, sacerdotium et ininisterium Velcris Teslamenti

XVI.

[Ib. XI

59.]

Nunc

vos, Phariscei,

quod deforis

significant

cst calicis et catini tnundalis.

Hinc

et

dcinceps quod

Samaritanus, Custos interpretatur

et ideo ipse

Do-

dicit in Pharisa;os el Lcgis doclores,

hoc est quod suix,

ininns significalur hoc nomine. Alligaiio vulnerum, est

cohibitio peccatoruin.

perius dixit, Obfirmavcrat faciem i Jerusalein {Luc.

Oleum

consolalio spei bona,

51), ut eis apcrle vcra dicerct viiia et peccala eoriim.

propier indnlgentiain dalam ad reconciliaUoncm pacis.

XVII.

[Ib. xi,20.]

Ideo dioilur Spiritus sanclusdi-

gilus Dei, propter

partitioncm donoruin quaj in eo

spiritu.

Vinum exhortatio ad operandum ferventissimo Jumenlum cjus, est taro in qua ad nos venirc
,

dantur, unicuique propria, sive hoininuin, sive Angeloruin. In iiullis cnini nieinbris noslris inagis apparct
partilio,

digiiatns cst.

Iinponi jumento, est

iii

ipsam incarna-

lionein Chrisli

credere. Slabulum, cst Ecclesia, ubi

quam

in digitis.
,

reficiunlur viatores de peregrinaUone redeunlcs in

XVIII. [Ib. v
cst, aut in

55-58.] Jejunium aut in Iribulatione

:

ajternam patriam. Altera dies, esl post rcsurrectionem

Doinini.

gaudio

in
in

Iribiilalionc,

ad propitiandiim

Duo

denarii, sunt vel

duo pra;cepla

charitatis,

Deum
csi.

pro peccalis

gaudio vero,

cum

lanto miiins

quam

pcr Spiriluin sanctum

acceperunt Apostoli ad

delectant carnalia, quanio spirilualinm inajor sagina

evangelizandum ca;teris;
et fulurge.

vel promissio vitai pra;sentis

Cum

ergo Dominus inlerrogatus esset cur disci-

Secundum enim duas promissiones dicium

tantum
',

puliejus non jejunarcnt, de utroque jejunio respondit.

est, Accipiel in lioc soeculo septies

etin soeculo

Kamqne
ab
*

ad

iliud (piod
ail,

iti

liibulaiione jejunari
filios tuiic
:

solct,

perlinet quod

Sic octo Mss. At

Kdili,

sponsi

jejunaluros, cuin

lalrones,
2

cdiU exceptoP.at., diabolim etangebs ejus.

senescit. El incidil in

eis ablatus fuerit

sponsns

tunc cnim dcsolabuntur,

scpties tantum.
Rat. et Ms. Cistercieosis, minisierium.

centiestantum. At Mss. codices^suflraganle Eugypio, slcprolccto Auguslinus iiio|ieresuper lipislolain ad Galatas, cap. 2, v. 6, cic, Forte pro grseco, ecti;'

iZU
fuluro vilam ceternam consequelur
Srabiilariiis ergo est Apostolus.
(

LIBER SECUNDUS
3//i. xix
,

342
efficitur ut accipiat

29).

no

et

tamcn orando

desiderans

Quod supererogat,aut

intellccliim

ab ipso Deo, eliamsi

homo

desit per

quem

illud est

eousilium quod ait,Z)e virgmtbus mitem pra;,

sapienlia prxdicelur.

cepfum Domini non habeo

VII,

consilium autem do{lCor.

XXII.

[Ib. XI, 12.]

De pane,

pisce, ct ovo, quibus

25)

aut quod etiani niaiiibus suis operatus esr,

in novilate

contraria posuit, lapidem, serpenlem et scorpionem.

Inlclligilur panis cbaritas
,

ne infirmoruin aliqueni

Evangelii gravarot,

propler majorem appeliilla

cum ei liceret pasci ex Evangclio (II Thess.vi, 8, 9). XX. [Ib. X 58-42.] Qiiod Marlha excepit illum in domum suam, significat Ecclesiain qiicc nunc cst, excipientem Dominiim in cor suiim. Maria sororejus quw
,

tum,
siciit

cl

lam necessarium

ut sine
'
:

cactera nibil sint,

sine pane

mensa inops
lapidi

cui conlraria est corPiscis

dis durilia,

quam

comparavit.

autem
qiiod

inlelligitur fides invisibilium, vcl propler

aquam Ba;

sedebat ad pedes Domini

ficat

et
,

avdiebat verbum eJHS, signi-

plismi

vcl quia

de invisibilibus

locis capitiir

eamdem Ecclesiam

sed in fiiluro sxculo, ubi

,

eliam fidcs
frangilur
,

Iiujiis

mundi
pisci
,

fluclibus

circumlalrala
:

non
quoe

cessans ab opere minislcrioque indigenlioe

pientia perfruelur. Marllia
;

sola sa-

rcclc

comparatur
venena

cui conlrarium
fallacia;
,

ergo occupata csl circa

posuit serpentem

propler

quia nunc lalibus operibus multum ministcrium exerceturEccIesia. Quod aulem qucritur quod seso-

ctiam primo boinini male suadendo pra>,semiiiavit. In

ovo

iiitelligilur
,

spes

ovum enim nondiim

speratur
:

esl feius

ror ejus non adjuvct, occasio d;ilur scnlcntia; Domini,

pcrfeclus
posuit

scd fovendo
,

cui

conlrarium
relro

qua ostendil istam Ecclesi;>m sollicitam esse et lurbari circa plurima cum sit uiiiim nocessarium ad
,
,

scorpionem

cujus aculeus venenalus

tiincndus cst; sicut spci conlrarium est reiro rcspi-

qiiod per miiiistcri: liiijus merita pcrvcnitur.

Mariam

cere

cum

spes futurorum in ea quoe ante suut

se

vero

dicit
:

optimam partcm

clegisse, quoe

non auferc-

extiMidat.,

lur ab ea

el ideo intciligitur

oplima, quiact per hanc

XXIII.

[Ib. XI,

52] Deco quoddicil Dominus

Judaiorum,
et

Scrl-

ad illam lendilur, et non aufercliir; illavero minislerii,

bis vcl docloribus

ipsi

Tulislis

clavem scienlia
,

quanivis

sit boiia,

tamcn

atifcrctur

quaiido

iiidi-

non
iii

introislis,

eos qui intrabant

prohibuistis

gentia, cui ministralur, transierit.

quod
vcnitur mcdia

Scriplura Dci biiinilitatcm

Cbristi

nec

ipsi

XXL

[Ib. XI, 5-8.]

Ainicus ad

qucm
quis

intclligere ^,

ncc ab

aliis inlclligi

volebant.

nocte ut accommodel trcs pancs, utiqiicadsimililudinein ponitur, secundum

quam
,

Dcuui rogat

in

XXIV. [Ib. XII, 23.]Qiiod Domiiius dicit discipiilis: Anima plus est quam esca, et corpus quain vestimentum,
et ulique, gis (labit
si Iioc lilii

niedia Iribulalione coiislitutiis

ut ci iribuat inlelli-

dcdit quod plus est, quanto

csl
?

ma-

genliam Trinilalis, qua pncsenlis vita; consolclur lubores. Sed comparaiio est a minore. Si eiiim amicus

quod ininus
[Ib. xii, 55.]

XXV.

Quod Dominus
lioc

dicil, Sint

lumbi

homo
dio

surgil de lcclo

ct dat

non amicitia

sed Ixqui sinc

vestri accincii; propter coiilinciiliam ab

amore rerum
ut vero

compulsiis; qiianlo

magis Dcus dat,

petitur
,

s;cculariiiin

lucernw ardentes

ipsuin

toedio largissime donat quod

scd ad lioc se
qiii

fine ct rccta inlciilione racialis.

pcli vult, ut c;'paces

douorum

cjus

fiaiii

petunl?
unius

XXVI.
putas
tuet
,

[lb.xii,42.] Qiiod Dominusdixit Pelro, Quis,

fidelis

Inlribus aulem panibiis eti;im illud

siiiiiificalur,

est

dispensutor

et

prudens
,

quem
illis

constiin

esse subslanli.eTrinitatcm. Ainicus auteiii,qucm dicit

ille

Dominus super familiam suam

tritici

ut det

tem-

qui pelil, venisse de via,ci

non

sc babere qiiod po-

pore

mensuram?

mciisiirain dicit

proplermodum

nat anle illum, intelligitur bominis appetilus, qui dcbct

capacilalis quoruniqiie audieiilium.

oblemperare
lempnrali,

rationi.

Serviebal autcm consuetudini

vocat, propler omiiia per lcm-

XXVII.
videritis

quam viam

Quod Dominus dicit, Cmih nubem orientem ab occasu carnem suain a

[Ib. XII, 54, 55.]
,
:

pus

Iranseuiilia.
ille

Conver.^o aulem

iiomine ad
:

Deum,
sed
si

niortc rcsiirgciilem significat

tcriis

ex

illo

ciiim

omnibus
est.

eliam

appetitus a consucludine revocaliir

inierius

imber

evaiigelic;c

praedicalionis infiisus

non consolatur
li
,

gaudium de doclrina

spirilua-

Austrum flantem ante

judicium.

acstus, tribulationes leviores ante

qua Creatoris Trinitas pncdicatiir, magna; angusliae sunt in homine, quem premit aerumna mortalis,

XXVIII.

[Ib. XII, 26.]

est,

Quod Dominus
potestis, cuni

dicit,

Si enim

cum

ab

iis

qua; foris delcclant, pracipitur abslinen-

quod minimum

non
;

de augenda cor-

lia, el

intus
*
;

non

est refeclio

de

Ixtitia doctrin;ie sa-

poris statuia dicerct

minimum

est

enim hoc

sed

lularis

et ipsa angustia est

media nox, qua cogilur

Deo

corpora operari.
[Ib. XII,

veliementer instare petendo, ut accipiat tres panes.

XXIX.

29] Cum
Primo
qiKcrit

dicerct

discipulis,
ait
,

non
nolite

Quod aulem
esse
,

ei dicilur

de intus

jam oslium clausuin

,

debere baberi soHiciludincm de cibis,

in sublime exlolli.

Et

pueros quoque ejus

giiificat

tempus famis

cum co in cubili esse siverbi, cum inlelligenlia claudilanquam panem

lerroe in

eiiim
:

Iioec

ad necessitatem

implendam iiomo
verint,

cum
de

aiilem b;cc abunda-

tur, et

illi

qui evangelicamsapientiam

incipit et superbire

talibus. Tale est

hoc

erogantes, pcr
trisfarailias

orbem

piwdicaverunt, pueri pa-

ac

si

se vuliieialus quis jactel quia habet niulta

emvul-

jam sunt

secreta quiele

cum Domi-

plastra in
'

domo

cum hoc

illi

bonum
M.

esset ut

tontaplasiona , quod exstal MallU. cap. 19, v. 29, etMarc. cap. iO, V. 30, legerat interpres, heptaplastona. nilrt \l. i>o Mss., siniriliinJis nal. pl ils. ('.ilPiv,ifHs , sulvaspiriiuaiis. nal el M^i cisiercicnsis Utru.

Lugd. ven. Lov., mensa esl inops.

sic iilorioue ^fss. At cditi, quod in scriptiira tale christi dicitur, quam necipsi intelHgere.
2

de

humam'

1343
iicra
iion liaberct
,

QU.EST10NUM EVANGELICRUM,
ct

S.

AUGUSTINI

13U
tales erexit.

ne uno quiclcm indigeret em11-16.] (n) Congrucnlorliydro\i\

dixil, qui per poeniteniiam reconcilianlur Deo. Qiiani

plaslro.
[ib. XIV,

bumeris suisporlat, quia buiniliando se

2,5;
XIII,

Idco aulein
iii

picuin aniinali quod cecidit

lininore

puteum
et

coinparavil
nuilieiein

eniin

laborabat

sicul

illain

nonaginla iiovein dixit, quasreliquit deserlo, quia supcrbos significanl, tanquam soliludineni gerenles in aiiimo, dum solos se videri volunt.
illas

quain dccein

et octo aiinis alligalam dixeral, et

ab

quibusad peifcclionemunitasdeest. Cuineniinquisque

a vera uiiitatc divciiilur, superbia diveiliiur: suue quippe
poleslalis esse cupiens
,

cadem
rcclc

alligationc solvebal, coniparavit

,

jumento quod

solvitur

ut

ad

a(|uain
diviti

ducatiir.

liydropem aulein
:

non sequilur

uiiiini

quod
ct

comparamus

avaro

sicut

cnim

ille

Deiis est. Ideoquc cl in nonagiiila

novcm ovibus
,

quanto magis abundat liumore inordinaio, tanto amplius sitit; sic isie quanlo csl copiosior divitiis
,

novem
se

draclimis ponil

corum signincalionem

qui de

qui-

bus

noii bcneutitur, lanlo ardenlius lalia concupiscit.

ita
'

prssumenles pcccatoribus ad salulcm redeunlibus se pra)ponunl. Unum cnim deest ad novcm utdeccm
sinl
,

Illam vero

morbo incurvatam

ut se erigere iion

et

ad noiiaginta novem

iit

centuin sint.

Et

si

posset, anima;

tcrrenis opinionibus debilitalae atque

pcr caeteros numeros boc considcres.

genlis nonaginla

Nam

el

non-

opprcssic

ita

utdivina cogitarc non valeat.

novem

unum

deesl ul inille sint,

XXX.
invilalos

flb. XIV,

21,25.]Quod de
,

civitale

adducit

et

ad novem

niillia

iiongcnlo nonagintiisnovcm.unum

ad coenam

de ipsa genle Judicorum qui

debiles pcccalis
,

dcest ut

decem

millia sint. Variari ergo

per brevi-

crediderunt significat

noii

babentes

lalem et inagniludinem numeri possuiit, quibus

decst ut perficianlur
lale in se
:

unum

superbiam quasi

jusiiliaj, qua;

inendax primates co-

ipsum vero

unum

sine varie,

rum

a gralia

proliibebat.
,

viis alios

adduci jussit
,

cum adhuc

Quod aulem de sepibus et locus csset Gen,

nianens cuin accesserit

perficil

cui de-

pulat

omnes per pocnitenliam

[Ib.

reconcilialos

quoe liu-

tes significat

propter diversas vias seetarum et spi-

militale oblinetur.

nas peccaiorum.

XXXIII.

XV, 11-52.]

Homo

bnbens duos

filios

XXXI.
candam,
et

[Ib. XIV, 28-33.]

Sumptus ad

tiirrcm a;difi:

vircs

ad discipulatum Cbrisii oblinciidum

Deus ad duos populos inlelligilur, tanquam slirpes duas generis bumani unam corum qui permanserunt
:

decem

millia pnielialuri
,

cum

rege qui habebat vi-

in

unius Dei culiu

alleram eoruin qui usque ad co-

ginti millia

simplicitatcm cbrisliani dimicaturi

cum

lenda idola deseruerunt

Deum. Ab

ipso

aulem cxorinlendi.

duplicilate diaboli, boc est ciim dolis et fallaciis cjus,

in affectu constituit
?

dio crealuroe mortaliuiu consideratio debel

enunlianlis omnibus quai sunt

:

Major ergo
rein
Pcliit
in

filius

ad culluin unius Dei pertinet. Minodicit.

ejus. Ita cnirn concludil

Sic enjo omnis ex vobis qui

,

regionem longinquam profectum csse

ut sibi pars subslantiye qua;

non

j-enunliat

omnibus quce smt ejus

non

potest nteus

cnim

cum

tangerel,

esse discipulus. Inler quae

ralis vila

omnia eliam
,

ipsa

lempo-

daretur a palre,
lcclala
,

tanquam anima polcstalc sua duilli

intelligalur nccesse est

,

quam

oporlet sic

id

quod

cst vivcre
:

inlelligere,

memidiviiia

possidere ad tenipiis
qui

ut

non

te

impediat ab aiterna,
tiirri
,

nisse,

ingeiiio
,

alacri cxccllere

omnia

ista

eam

fueril
,

minatus auferre. Sicut autem de

sunt muncra

qua; in potesiatcm accipicns per libe,

non perfecla
mare

per opprobrium dctcrruit dicenlium

cospil cedificare,

riim arbilrium, quia divisil pati^r libcris subslantiam

Quia hic homo

:

etnon poluil consum,

minor

(ilius

in

rogionem ionginquam profeclus

,

est,

sic in rege

pacem

accusavit,

cum quo dimicandum est ipsam cum ait, Adkucillo longe agenle, lc-

male ulendc
Crealore.

naluralibus bonis

co

ipso

quod pa-

iremdeseruilcupidiiate fruendi creatura, reliclo ipso

yationem mittens rogat ea quw sunt pacis; significans

imminentium a diabolo tenlationuin non susiincro bomines qui non renuntiant omnibus

eliam minas

Quod non
gatis

post multos dics dixil factum, utcongreproficisccrctiir in

omnibus peregre
:

regionem

pacem cum eo facere consentiendo illi ad committenda peccata. Turrem quippe a;dificare, et conlra rcgem ilium dimicare esse discipulum Cbrisli cst babcre aulem sumplus ad perficiendam turrem ct babere fortia decem millia contra renuntiare est omnibus qux sunt viginii millia regis
qu;e possident
,

ct

longinquam

quia non

multo post iiistitutionem bupcr liberum arbitriuin

maiii gencris placuit animse

ferre
el

secum quamdam velut potenliam naturiK suaj, descrere eum a quo condila cst pracfidens viribus
, ;

suis

quas vires tanlo consumit

citius

quanto

cum

deserit a

quo

datac sunt. Itaque

banc vilam prodigam

spatiari

ejus.

vocat,
[Ib. XIV, 34,
:

amantem fundere atque

,

pompis exte-

XXXII.
lurn

35, xv, i-10.]Salem infalua-

rioribus, intus inanescenlem

tur quac ab
est intcrior.
illa

cum

ea quisque sequi-

aposlatam

Ovem

perdiiam

omiies peccatores

procedunl

ct rclinquit

cum

qui sibi
est.

refragantibus Mss. addunt hic, assimilavU : pro mox Rat. Ain. cl Er. quo subaudieadum est, comf>aramus. uabeiit, terrenis opinionibus vel operibm. Sic vcn. et Lov. daiit huQC locum vires stmt... oslendunt simplicilatem christiani populi... in affeclu consliluti. Sic eliam Lugd.,ea tamcn ciiscref anlia,quod uacis scpta; sint ha voces, suM, ostendunt, populi. M. (a) De reliqua paile hujus qua^stionis nihd habet ipsius tilulas in Elencho, supra, pag. 1324. Exsiat lamen etiam Et de hyapud Eugypium, cum tilulo auctiore his verbis tfropico, vel de muliere curvala.
Editl,

Regio itaque longinqua, oblivio Dei

,

Fames autem in illa rcgione est indigentia verbi veritatis. Unus civium regionis illius, aliquis aerius
prineeps ad militiam diaboli perlinens. Villa ejus
niodiis poiestatis ejus.

Porci, immundi spirilus qui

sub ipso essent. Siliquae quibus porcos pascebat , soeculares doctrinse , sterili vanitate resonantes ; de quibus laudes idolorum fabularumque ad deos GeQtium

!345

LIBER SECUNDU9.
,

1S46

percreperiinenilum vario sermone atque carminibus quibus da;monia deleclanlur unde cum iste pant
:

plexum ejus brachium suum ? Et braclmm Domini 1) ? quod est utique Docui revelalum esi {Isai. uu

saturari cuplebat, aliquid solidum el rectum

quod ad

minus nosler Jesus Christus. Et

Consolari verbo gratis Dei ad

osculatus est illum.

indulgentise pec-

beatam vitam periineret, invenire volebatin lalibus, et non poterat. Hoc esl enim quod ait, El nemo illi dabat.
Jn
se autetn reversus,

spem

calorum
reri a

hoc

est, post longa itinera

cliarilalis.

jam

seilicel
,

ab
in

eis quoc lorin-

palreosculum

remeanlem meEtincipit jam peccata

Nec
dicil

sccus fruslra illiciunt el seducunt

leriora

conscienli* in-

conslilutus in Ecclesia confileri.

omnia quse
vult fieri

reducem faciens intenlionem suam, dixii, Quanti mercenarii in domo patris inei abundanl panibus ? Unde hoc scire poterat, in quo erai tanta oblivio Dei, sicut
in

dicturum se esse promiserat,

sed usque ad illud,

IIoc

Non sum
Non

diynus vocari filius tuus.

enim

per gratiam, quo se indignum esse per merita fatetur.

addit quod in
illa

omnibus

idololatris fuit

nisi

quia ista recogitatio

medilalione dixerat
tuis.

Fac me

jam

resipiscentis est,

cum Evangelium

pTxdicaretur

sicut iinum

de mercenariis

Cum

enim panem non

:

Jam enim poterat

amore
lus,

talis

animadverlcre mullos

pr.-c-

haberet

vel

mercenarius esse cupicbat

dicare verilatem, inter quos quidam essent non

verilatis ducti, sed cupidilate

ipsius

osculum

patris generosissime
,

quod post jam dedignatur.

comparandorum
non

Stola prima

est

dignitas

quam

perdidit

Adam.

saecularium commodorum. De quibusdicebat Aposto-

Servi qui
tores.

eam

profcrunt, reconciliationis prsdicain

esse

quosdam
(I

qui Evangelium annuntiarenl

,

Annulus

manu
in

, '
,

pignus Spiritus sancti proquaj digilo bene significa-

caste

(P/iJ/i>p. I, 17)

exislimantes quceslum esse

pler gratiae partitionem

lur.

pietatem

Tim.

vi
;

5).

Non cnim

aliud annuntia-

Calceamenla

pedes, pr.xparalio ovangelizandi

bant, sicut baerelici

scd hoc quod apostolus Paulus,

:

ad non tangenda terrena. \itulus saginalus, ipse idcm

non eo tamen animo quo aposlolus Paulus unde in eadem quidem el mercenarii recte appellantur
,

Dominus

sed secundum carnem saliatus opprobriis.

,

domo eumdem panem

verbi iraclantes
,

non tamcn

Quod autem imperat ut adducant eum quid nisi ut prsdicent eum, et annuniiando venire
in exhausta ut occidant

aliud,
faciant

in haereditatem aUernani vocali

sed temporali mer-

fame viscera

filii

esurieniis?
,

Nam

cliam

cede conducti. De talibusdictum est,Amen,dicovobis,

percepermt mercedem suam {Mattli. vi, 2). Ego ergo,
inquit,
liic

eum

jubel

hoc est

ut

sinuenl

tunc enim cuique occiditur,

,

mortcm ejus incum credit ockictitiam valet,

famepereo. Deinde
quia longe aberal

ait,
:

Surgam, quiajace-

cisum. Et epulemur
propter
illa

inquit

hoc ad

bat

et ibo,

ad palrem meum, quia

quae consequenter dicit,

,

Quia

Itic

filius

sub principe porcoruni

tentiam
nieditantis

erat. C;etera verba sunt poeni-

ineus mortuus erat

et revixil

pcrieral, el inventus cst.

in confessione peccati,
,

nondum

Et

istae

epute atque

feslivitas

nunc celebraniur, per

tamen

agentls.

rum

se esse promitlit

Non enim jam dicil palri sed dictucum vcnerit. Iiiteiligas igitur
,

orbem terrarum
lus

Ecclesia dilalala atque diffusa. Vilu-

enim

ille in

corpore et sanguine Dominico ct ofier-

hoc nunc accipiendum esse venire ad pairem

Ecclesia conslitui per (idem,
ubi jani

in

tur Patri, et pascil tolam

domum.
,

possit esse

peccatorum legitimaet frucluosa confessio. Quid ergo

patri dicturum se dicil
'!

Pater

peccavi in coelum

et

Cum interea major filius populus Israel secundum carnem non quidem profeclus in longinquam rcgionem, sed lamen in domo non est. In agro aulem cst,
,

coramte,

jam non sum dignus vocari filius luus me sicul unum de mercenariis tuis. Utruni hoc est fac quod est Coram te ; ut coelum apPeccavi in coelum pellaverit ipsam summilatem Palris unde est ctiam A summo ccelo egressio ejus (Psal. illud in Psalmo
et
,
:

id est, in ipsa haircditaria opulenlia

Legis ct Prophe-

tarum terrena polius operalur

Israeliticis considerationibus *.

et in

quibuscumquo
in-

Nam
,

multi talcs

vcnli sunt in eis

et scepe

inveniunlur.
id est,

Yeniens de

agro domui propinquare ccepit

operis improbato
,

labore servilis
li-

xvni, 7)
lius,

cum ab
:

ipso Palre vellet intelligi

An po-

ex iisdem Scripluris Ecclesiae

et

Peccavi in
est

coelum, coram

sanctis animis, in qui,

bcrtatem consideravit. Audit symphoniam

scilicet Spiritu

chorum,

bus

sedes Dei

Coram

te

autem

in ipso penetrali

plcnos

'

vocibus consonis Evangelium

,

interiore conscienti.t?

praidicare

quibus dictum est

Obsecro vos
,

fratres,

Et surgens
louge esset
:

venit

ad patrem suum.
intelligeret
,

anlequam

Cum autem adhuc Deum sed tamen

,

per nomen Domini

catis

nostri Jesu Christi

i
,

ut idipsum di-

omnes

(I

Cor.

10).

Audit quoque concordiler

cum jam
pios

pie quKreret
et

Vidit illum pater ipsius.

Im-

conversanlium animam et cor

unum

Jn

laudes Dei.
illa

enim

superbos convenienier non videre dici:

Yocat unum de servis,

sumit
el in

et

inlerrogat quae

sint

lur,

tanquam ante oculos non habere

,

anle oculos

utique

ad legendum aliquem
,

Propheiarum,

enim haberi
lum
in

nonnisi qui diliguntur

:

dici solent.

Et

eo quarens

quodammodo

interrogat unde ista

misericordia motus est

ejus.

et

accurrens cecidit super coldeseruit,

fesla in Ecclesia celebrantur, in

qua se esse non videt.

:

Non enim Pater unigenitum Filium

Respondet

ei

servus patfis proplieia

Frater tuus ve,

quo usque ad nostram longinquam eliam peregri;

vit, et occidit

pater tuus vilulum saginatum

quia sal-

nalionem cucurrit atque descendit

inChristo
et ipse

quia Deus erat

(II

mundum
ait

reconcilians sibi
,

Cor. v, 19)

I.0V.,

participationem. Alii codices, partitionem .mehus,

uli supra. quaest. 17.

2 sic Rat. et qualuor Mss. At Am. et Er., israelitis ccmtderatoribus. Lov., israelitis considerationibus. Ms. Michaelinus israelilis consideratioribn&. ' Rat. et duo Mss., spiritu sancto plenos.

Dominus

Pater in

me manens

ipse facil

opera sua {Joan. xiv, 10). Quid est autem, super collura ejus cadere,
nisi inclinare et

humiliare in

am-

1547

QUiESTIONUM EVANGELIORCM,
!n exlremis enim lerrw
fuit fraler

S.

\L'GUSTIN1
sabliali

1348

vum

illum recepit.

oiim

cnm

violaiorem et profanatorem Legis

luiis.

Sed

iiide

major cxsultaiio canlanlium Domino

,

exisliniai,
ail,

jiiciiiul-iri opiilis cjiis

non

nicruit

ulquod
lia;dus
,

canlicuiii iiovuin

quia iaus ejus ab extremis terru;

el propter

Nnminum

dcdhti milii hcedum, ut

si

cum
qui

amicis meis
niilii

(/sm. xLii, 10);

occisus

eum
,

qui aiisens erai,

epularer; talesil ac
videlialur,

diccrel
dcdisli

eum

cst vir in jilaga posiius

ei sciens ferre

im-

nunquam
Qiiod

iiiihi

ad epulandum

eo

bccilliialein (/d. liu, 5);

quia quibus non est naret qui

ipso milii illum ipsiim non conccdens,

diis

qno

milii h.-e-

ralum de eo, videruiit;

lexerunl (Id.
lii
,

non audicrunt,

intel-

vidcbalur.

antemdicil, cmn amicis

meis,

15).

aut ex persona principiiin ciim plebc inlclligilur, aul

iiunc, cl

Sed indignatur ctiam

troire.

adhuc non vuU

in-

ex persona populi Jerosolymitani

piilis Jiida.

cum

ca;teris

po-

Cum

eigo pleniludo Gonlium intraveril, egreiil

Merclrices autem cuin quibus dissijiasse

dielur opporliino tempore paicr ejus,

Israel salvus fiat
lut al)sentia
:

ct

jam omnis
iniiioris

siibslantiam

suam

lilius

junior accusatus est

,

recte
le-

cui cx pnrle ca;cilas facta esl vc,

inlelliguntur siiperstilioncs

reliclo

iiiio

connubio

in

agro

donec plonitudo [Rom.

(ilii

gilimoverbi Dci, cuin lurba daimoniorum cupidilate

turpissima fornicari.

longe in idololairia Ccnlium consliluli redux ad man-

ducandum viiulcm
qiiandoqiie
tvaiigelii.

inirarel

xi,

25). Eril
in

enim
tan-

Quid dciiide

sibi viilt
,

quod cum pater diceret

Tn

aperla
Qu;uii

vooalio

Juda.-onim

salutem
,

mecum

es

scmper

qiiod jain iraclatuiii cst,

in

addidit,

iiiaiiifestationein

vociitioiiis

Et omiiia mea tua suiH? Qua

cst ne inlelligas

re priino

cavcndum

qiiam egressum palris appeliat ad roganduin majo-

ua

dictuin, omiiia
iit

mea

lua sutit, quasi

rem

(iiium.
filius,

non
duas qu3eiile

siiil

cl fralris,

laiiqu:iiii in

lerrena haTcdilale,

Deinde qucc respondet idein mnjor

stiones iiabent
:

paliaris aiigiiblias,
ris
,

qiiomodi) possiul oninia esse majo-

qiiomodo videlicet accipialur

;

po-

si

liabet ibi eliain junior parleni siiain, Sic

,

enim

pulus

^icat baedum queni

nunquam niandalum Dei pr;eier;isse nunquam accepit, ut cum

et

quem

a pcrfectis et perpiirg;itis

ac jani iniinorlalibus b.Uis

,

ainicis

habenlur omnia,

ul sint el oniiiiiim singula

niliil

el

omnia
,

suis epularctur. Scd dc niandato non pra;tergrcsso

facile illud occurril,

singulorum. Ut enim cnpidilas

sine angustia

ira

neque de omni mandalo dictum

neccssario,

iiiliilcum anguslia charilas lenct.

Sedquomodooninia,?
Virlules
subiinies

esse

sed dc iino

maxime
5)

quo nulium
colcre

Num
Deus
ipse

ctAngelos,

ait aliquis

et

Deum
bus
qui

alium pra;ler uiiuni Creatorein

omnium
in

ac Polcslates, alque universa coelcstia Dei niinisieria

iii

jussus esl (Exod.

Israelitis,

xx

iieqiie

islc filius

omni-

possessionem

lali

lilio

subjocisse putandas
,

sed in

iiis

inlelli^itur liabere

personam,

cst? Si possessionein sic accipias

sil
,

ut ejus possessor

nunquam

ab uno Deo ad simulacra coiiversi sunt.

in agro positus
iste filius

domiiius

non uliqne oninia. Noii enimdomini

,

Quani|uam enim lanquam

terrena desideraret
rabat bona, quamvis
in
,

erunt

sed consorlcs polius Angelorum

de quibus
xxii,

ab uno tamen Deo

ista

deside-

diclum est, Erunt wquales Angelis Dei

30).

(Malili.
,

communia cum

pccoribus.

Unde

Sin vero possessio

sic

inlelligitur

quomodo
non inveloquimur,
eis

Psalmo ex persona Synagogiic, quod intcrprctalur

,

recle dicimus possidere aniinas verilalem

Asapb
fnclus

convenientcr accipitur diclum, Quasi pecus

ego semper lecum (Psal. lxxu,

nio cur non vere ac propric accipere possimus omnia

qu3e dicta sunt omnia. Noii eniin illud ut dominas
veriialis
ila
,

sum ad te , el 25). Quod eliani patris ipsius teslimonio comprobaTu mecum es semper. Non eniin quasi lur, cum dicit
,

dicamus animas
si

quam ab

dicimus possideri.

Aut

noniine possessionis

ad

mentienteiii redarguii, sed secuin perseveraniiainejus

approbans

ad perfruclionem polioris atque jucun-

dioris exsultaiioiiis invitat.

hunc sensum impedimnr, id quoque auferalur. Non enim ait pater Omnia in possessionem tibi dabo sive, Omniamea possidcs vel possidebis; sed, Omnia
,

Quis est ergo ba^dus

epulandiim
cari solet.
?

quem nunquam

accepit ad
signifi-

mea

tua sunt.

Nec tamen

ila

sunt ejus
,

ut ipsius Dci^

Peccator profeclo hsedi noinine

Qiiod enim cst in noslra pecunia

slrse vel

potest faniilia; no-

Sed

absit ut Anlichristum inlelligam. Noii

sententia;. Multuin
es

enim cxitum invenio hujusce

enim

alimenlum cssc vel ornanienlum, vel aliquid hnjusniodi. Et certe cum ipsum palreni recle ille
posset

absurdum
in eis
isluni

est,

eumcui dicitur, Tumecum

qui

semper, hoc

suum

dicere

iion video quae ipsius recte sua

a palre optasse, utAiitichrislo crederet.

Neciueomnino
sunt,

Judocorum
filiuni

Antichrislo crcdituri

vocare iion possil, divcrsisduntaxat modis. Cumenira beatitatem illam oblinuerimus , noslra eruiit ad vi-

fas est
,

intelligi.
si

Quomodo

autein epu-

dendum

superiora

nostra erunt

ad conviveiulum

laretur ex illo hoedo

ei

ipse esset Antichristus, qui

esi epulari

non crederet? Aut

qnod
dicit

si iioc

ex haedi occi-

eruntad domiiiandum inferiora. Congaudeat ergo securissimus major frater , quia junior
a^qualia, nostra

sione,

est de Antichrislj, perditione la;lari, quofilius

frater mortuus erat,

el revixit

perierat, et inventus est.

modo
fuisse

qucm recepit paier hoc concessum cum omnes filii Dei de

,

sibi
illius

non
ad-

XXXIV.
sibi

[Ib. XVI, 1-9.] In villico

,

queni Dominus

cji-

ciebal de villicatu

et laudavit

eum

quod in futurura

versarii

damnatione
re

lailaturi

sint?

Niiniruin

ergo

prospexerit, non omuia debemus ad imilandum

(quod
tioris

in

obscurissiraa sine praejudicio diligen-

inquisitionis

dixerim)

ipsuni

Dominiim

sibi

sumere. Non eniin aut Domino nostro fascieuda est in faciamus aliiiuo fraus, iit de ipsa fraude eleemosynas
:

negiiluni

adepulandum

conqucritiir, duin euni pecca-

aul

eos
,

quibus recipi

volumus

in

tabernacula

toreni puial.

Cum

eniai

hxdaa

esl

illi

genti

id est.

jcterna

tanquam debitores Dei ei Domini noslri fas

iSM
cst intelligi;

LIBER SECUNDUS. cum

justi et saiicti significenlur lioc loco,

1350
[Ib. XVI, 16.]
,

XXXVII.
tur, et

Regnum

coelorum vim paii-

qui eos inlrodiicanl in tabi^rnacuia aierna, qui necessilaiibns suis lerrena

quivim faciunl

diripiunt itlud {Matih. xi, 12).

bona comniunicaverint
si

de qui~

Non solum

ut qnisque isla
talia

contemnat, sed

etiani lin-

bus liam
aqure

dicil

quod

quis alicui

frigid.nc

dederit laiiluin in

eorum caliccm noniine diseipuli, non

x
,

guas deridenlium se
vi facta invadil

conlcmnentem

hac cuim

quodammodo

quasi praedalor violen-

perdel

mercedem suam {Muiih.

istie

42)

sed eliam c

tus regnuin
lista sicis
,

coelorum.

Hoc enim subjunxit EvangePbariloque-

contrario dueuiitur
si

similitudiues. ul intelligamus,

Domino qui fraudeni faciebat, quanio amplius placeant Domino Deo qui secundum
laudari poluit Hle a
,

cum dixisset derisum fuisse Jesum a cum de contemnendis terrenis diviiiis

[Ib.

relur.

ejus prrpceplum

illa

opera faciunt

sicut eliam

de ju-

XXXVIH.
ves, ct

XVI,

19-31.]
et

Homo quidam

erat di-

dice iniquitalis qui interiiellabalur a vidua, conipara-

induebatur purpura
,

tionem duxit ad judicem

Deum

bysso, el epulabatur quoti-

cui nulla ex parte juxviii

,

die splendide

et

cailera.

Per allegoriam

sic

dex

accipl

iniiiuus

conferendus est {Luc.

-2-8).

Quod
ad

aulem dc cenluni cadis

a debitore
iiibil
;

olei, quiiuiuaginta scribi fecit

Iritici,

ei

de cenlum coris

octoginla

possunt, ut iu divite intelliganlnr superbi Jnd:norum, ignorantes Dei jusliliam, et siriiii voleitles consiiinere (liom. X , o). Piirpurn el byssus , diguilas rcgni est.
auferetur , inquit, a vobis rcijunm Dei , el dubiiur genti facienli justiliam {Matth. \\\, 45). Epubitiospleii-

aliud valere arbitror, nisi ut ea qucc siniiliter al-

El

que

in

Lenias

Jud;ci, quisque operalur in Clirisli Ecjusliiia

clesiam

\ abundel

ejns super Scribarum et

,

dida, jacl;inlia Legis esl,

iii

qna glorudtaninr

Pharis?corum {Matth. v, 20)

rent,
isii

iiins

ad

ut cniii

illi

decimas da,

pompam

dimidias dent

sicufnon de fructibus
,

elaiionis abiiientes ea, (|uain ad neces-ilaiem

,

sed
aut

de

ipsis

bonis suis fecit Zacch;tus {Litc. xix

8)

certe duplicet

decimam

salniis utenles. Mendieus autem ndmine Lazaius quod interpreiatur Adjulns sigiiilicat indigentcm
,

ut

duas decimas dando su-

veliili

geniilem aliquem aut publicanuui

,

peret impendia Jiid:eorum.

Mamnutna vero

qni

lanlo

iniquitatis
,

niagfis adjuvatiir

ob hoc

a Doinino

appellaia est isla pecunia

quam
iiiier-

possidemus ad tempus, quia

pretantur, uec sunt
isl;ie

Mammona

diviii;c
,

divili;e nisi iniquis

qui in
:

eis conslituunt si)em atqiie

eopiam beaiilndinis sua^

,

(|uanlu minus de suariim copia facullalum pra;suniit. Tales eranl duo qui orabaut in templo; unus publicauus, et alius pharis;ciis. Dives ergo dicit lanquam saliatus justilia iion inter
,

illos

a juslis vero

cum

beatos numerandns qui esuriiinl et

{Id.

sitiuiit

bncc possidenlur
suiit
illis

cst

quidem

justiliam

ista

6)

Gralias

libi

pecunia

sed non
,

ago, quia non

sum

sicut publi-

diviii;e nisi

coelcsles et

canus
dicit
:

iste.

spiriluales

quibus

indigenliam

suain. spiriiualitcr
,

supplenies exclusa egestate miserioe

pia dilanlur.

Paiiper autem qui se adjuvari desiderat Propilius esto mihi peccatori {Luc. xviii, 10-13).

beaiiiudinis co-

XXXY.
les

[Ib. XVI
,

12.]

Quod

dicit,

Si in alieno fule;

non

fuistis

alienas

appellat lcrrenas facultates

saturari de micis qu; cadunt de jacensad januam. Nonenim admiltebalur ad epnlas ejus qui nec bene illis utebatur, nec

Dcsiderat

tamen

mensa
egenti

diviiis

quia
dicit
ct

nemo
David

dabat

eas secum moriens aufert.

:

taiiquam Scriba
,

Hoc
ejus

claves h;ibens rcgni

est

quod

coclorum, nec ipse intrans

tens
(/rf.

ISe timueris

cum

dives faclus fueril liomo,

nec alios inlrare permit-

cum

XI

multiplicala fuerit gloria

,

52). Micie cadentes

,

domus

de mciisa divitis,
illi

quoniam
descen-

non,
del

cum morietur accipiel omnia, nequesimul cum eo gloria ejus {Psal. xlvui 17, 18).
,

sunt qnoedam verba Legis

projicieb;inl
in

qua;

jactanles quasi

XXXVI.
atlerum

[Ib. XVI, 15.]

Quod

ait,
el

Aut mium odiel,

, popiilo loquercnlur. Ulccra, suiit confessioncs pcccalorum velut ,

terram

cum superbe

et

diiiget;

aut

iini

adhwrebit,

altcrum contcmnet,

considcratione dislingueiida sunt. Non enim passim aut quasi temere dicla sunl. Ncnio enim intersiiie

non

humores a visceribus intimis foras erumpenles. Canes qui ea Hngebant nequissimi honiines amantes
niali
,

rogalus ulriim diligat diabolum

re, sed potius odisse
:

qui lala lingua ctiam laudare non cessant pera mala , qu;B iii se alius gemeus et confitens de,

peccala

respoiidet se diiige-

Deum

testatur. Sinus Abrahai, rcqnies

,

auleni se diligere

beatorum pauperum,

omnes

proclamani. Ergo aut uuuin odict, et alterum diliget, ut fieri debel odiet scilicel di;ibo!um , diliget
fere
:

quorum est regnum coelorum in quo post banc vitam recipiunlur, Sepullura iiiferni, [loenarum profunditas, qiioe superbos et immisericordes post hanc viin isla narralione videre de longinqno atque sentire beatorum requiem, quo sane transire non possunt.
dicit

Deum. Quod vero

alterum contemnet

adjiinxit
:

Aul

alieri adhccrebii
,

et

aalhwrGhil scilicet diabolo

tam vorat. Qiios tamcn Dominus

cum
sicut
,

quasi ejus pra;mia

lemporalia seciatur; contemnet

dixit
,

autem Deum. Non

odiet, sed conlemnet

solent minas ejus postponere cupiditaiibus

Quod aulem lingnam

flamma ulique
est
,

sibi vult refrigerari

cura in

siiis

qui

de bonitate ejus ad impunitatem silu blandiuulur. Quibus per Salomoncm dicilur Fili, ne
:

tolus arderct, significat

quod scriptum
xviii
,
,

Mors

et vitu in

manibus linguce {Prov.

fit

21)

adjicias pecesl

catum super peccatum, etdicas, Miseralio Dei magna

{Eccli. V, 5, C).
'

et quia ore confessio

ad salulem {Rom. x
fecit.

10),

quod

persuperbiam illcnon
vel

Extremum autem

digiti,

miuimam operationem

misericordise significat

lla

melioris notae Wss.

'"=

necnon

nat.

Am.

et Er., nisi

auod

qua per Spirilum sanctum subvenitur.

felicitatem

Cum aulem
,

ei

^'"^ '^'"^^'""' '" ><"cerdotes,atque in /,;ii quisque operalur leiUas Judoit, t,^"' iu christi Ecclesia.

dicitur, Recepisti bona in vila lua, illud tangitur

dilexit
sseculi
,

quia

nec aliam vitam praeter

!35l

QU^STIONUM EVANGELlOmiM,
,

S.

AUGUSTINI

1352

tslam in qua siipcrbus lumebat

adamavii. Lazarum
vilac

recturus esset a mortuis, quibus non credendo uiique

aulem mala
essc pcccali
turaliter fUii

dicit recepisse
,

quia inlellexil luijus

,

morlalilatem
:

labores

dolores, et .Tcrumnas
,

poenas
uos nu-

nccChrislo volunt credere. Multo minus ergo cuiiibet possunt credcre qui a morliiis resurrexeril , quando
ci

de quo scriplum cst

irx, sicul
el

Eramus

el

non crcdnnl, cujus rcsurrcciionem Moyses

Aliter etiain intelligi

et

Pro-

cwteri

{Eplics.

n, 3); dc

pheta; praidicavcrunl, quibus crcdere nolunl.

quo itcrum scriptum

dici vila

est,

nec inianlem cujus est unius

esse a peccalo {Job

polest ista narralio

ul per

super terram

mundum
,

XIV

4
(

scc.

LXX), quia omncs

xv, 22)

ulique in

Adam

mori-

Lazarum Dominum significari accipiamus, jacentem ad januam illius divitis quia se ad anrcs superbissi,

mur

Cor.

qui factus est transgressione

inas

Judxorum

incarnatioiiis iiumilitalc dejecit

cu-

niortaiis.

piens salurari de micis

dicit,

quw cadebanl de mensa

,

divilis,

Quod aulem
jmpii
,

ad ea loca in qnibus torquentur

si

justos

etiam

velint

non posse
vitam

iraiisirc,
ila

quid aliud

significat, nisi

post banc

rece-

opera juslilia; qua; suaj hoc esi, sua; potestati per superbiam non usurparcnt; qua; opera misericordia; atquc humilitaeis vel miniiiia

quxrens ab
meiisa;,

plis in carcere, ut non inde exeanl donec reddanl novissimum quadranlem {Mattli. v, 2G), per incoinmu-

lis,

quamvis minima
bonae
,

et sine disciplina et

perseveran-

tia vilae

saltem interdam vei casu facerent,

solent. Ulcera, passiones

tabilitatem divin* senlenlia;,

nuUum

auxilium misesi

sicut micae de

mensa cadcre

ricordia; posse pncberi a juslis, eliam

eam

velint

sunt Domini

cx infirmilale carnis,

quam
et

pro iiobis

prail)erc?

Quo adnionet

scilicet ut in
iie

iiac vila iioinisi

suscipere dignalus est. Cancs crgo qui ea lingebant

nes subveniant quibus possunt,

poslea etiani

Gcnles sunt, quos homincs pcccalores

iminundos
in

optime recepli fuerint,

eis

quos diligunt opitulari

ei

dicebanl Judaei, et tamcn passiones Domini

nicnlis

Sacra-

non

valeant. Illud eniin qiiod scriptum csl, Ui

ipsi

corporis et sanguinis ejiis,

suavitale

per tcluin jam

recipianl vos in a;lerna tabernacula (Luc. xvi, 9),

non

orbem
Abrah;c

lambiint

dcvotissinia.

Jam

sinus

de superbis

et

immisericordibus scripiuin cst

qualis

inlclligilur

secretum Patris quo post passioest

isle dives fuisse

demonstralur, quod

rocipi a sanclis
liis (iui

nem

resurgens assumptus

Doininus

quo eum

in

illa

taberiiacula mcreaiilur;

scd de

sibi

porlatum ab Angelis ideo dictam puto, quia ipsam

reccptionem qua
in

amicos

olTiciosissimis operibus iniscricordiai feccHiil

sccretum Palris abscessit, Angcli

quanquam ncc
permissioiie

ipsos

jiisti
;

vcliii

propria

polcslaie

annunliaverunt discipulis intueniibus. Dicendo eniin,

quasi gralificando recipianl

illiiis

sed proinissione alque

Quid

statis aspicientes in

ccelum {Act.

i,

H) ?

quid aliud

qui eos coufilio pnicmoiiuit ut sibi

dixerunt, nisi nullo

modo

posse oculos

hominum us?

amicos lacereut,
lio

cl qui
in

seipsum pasci,

vestiri,

liospi-

que

in

illud

penelrare secretum quo ibat Dominus,

recipi, visiiari

unoiiuoque minoium suorum,

esl.

cuni in conspectu discipulorum fcrretur in coelum

liberatoris bonitate digiiatus

ct plio,

Quanquam

illa

re-

Jam
cipi

ca;tera

sccundum superiorem cxpositionem ac:

saeculi

ulrum statim post istam vilam fiat, an in fine in rcsiirrcctione morluorum atqiie ultima rejudicii
(iat
, ,

possunt

quia secrelum Patris benc inlelligilur,

ubi eliam an!e resurrcctionem juslorum anima; vi-

iribulione

non

miiiima

qiioestio

est
ille

scd

vunt cum Deo. Tanlo cnim vcrius ubique est Deus,

quanlo nullo conlinetiir loco, sicut
est, Hodie
ct lalroni

quandolibet

cerie de lalibus qualis

fieri

divcs

dictum
:

insinuatur, nulla Scriptura

pollicelur.
dicit in

mecum

eris

in paradiso {Luc. xxiii, 4.3)

,

Quinque aulem
palris sui
,

fralres

quos babere se

douio

unde nunquam
lanla palerctur.

recessil Dei filius

quamvis ab homi-

Juda;os significanl. Appellali eiiim sunt

nibus per susceptam carnem in civilale Juda;oruni

quinque, quia sub Lege delinebaiitur quicper Moysen

data esl, qui libros quinqiie conscripsit.

Quod vero
sc ulique
:

XXXIX.

[Ib.

xvn, 5-10.] Quod dixerunt discipuli

nobis fidem, potest

Lazarum
indignum

pelit mitti
([ui

ad fralres suos,

seiisit

Domino, Adaucje

quidcm

intelligi

teslimouium perbibeat

vcrilali

et quia

lianc (idem sibi eos augcri poslnlasse, qiia credunlur

non inipeiraverat paululum se refrigerari ', multo minus crcdit relaxari se posse ab inferis ad pra;dieationeni veritalis.
dere,

ea qua; non videntur

sed tameu dicilur etiani fides

,

rerum, quando non vcrbis

tibus creditur
;

sed rcbus ipsis pra;senest

,

Quod Abraliam
et

dicit

Si volunt cre-

qiiod

fnturum

cum jam

per spe-

habenl Moysen

Prophetas, non islos Evangclio

,

cicm manifestani se contomplandain pra;bcbit sanclis

ipsa Dei Sapienlia per
ciii
,

praiposuit; scd quia Evangeliiim

sicut dicit Aiioslo-

quam

facla sunloinnia {Psal.

illiiis

Ins, tcslimonium babet a Lege et Proplielis {Rom.

111,

24). De qua
*

fide

rerum lucisquc
:

prresen-

21),

illis

credendo posse eos

:

sigiiificat

ad Evan-

tala;

forsitan Paulus apostolns dicil

Justitia

enim
17). facie

gelium pervenire

sicut alio loco

et

ipseDoniinus dicit,
:

Pei in
Dicit

eo rcvelatur cx fide in fidem

et alio loco
:

{Rom.

i,

Si crederelis Moxjsi, crederelis

scripsit

mihi

ille

enim

deme
quod
quia

enim

Nos aulem revelala

in

{Joan. v, 46). Denique ad

dicit
,

iioc pertinel

gloriam

Domini speculantes,
Cor.
;

eamdem imaginem
,

cliam postea

Si

Moysen

el

Prophetas non au:

Iransforniamiir de gloria in gloriam

tanquam
cnim bic
:

Dode

diunt, neque si quis ex morluis reAurrexerit, credent

mini Spirilu

(II

iii,

18). Sicut
,

ait,

eum

prajnuntiaverunt Moyses et Propheia; qui surillo

gloria in gloriam

ita ct ibi

ex fide in fidem

de glo-

rexit a morluis, hoc ipsura etiam de

quod resur-

ria scilicet Evangelii,

quo nunc credentes illuminanincommulabilis et manifest^

tur, in gloriam ipsius

^liss.

paululum sibirefriqerm. Forte, pcUalum

sibi, etc.

'

Qualuor Mss. prwsenlia.

1555
vorilatis,
f|ua

LIBER SECUNDUS.
lunc commulali perfrnenlur
;

1554
venit minislrari, sed minislrare (Mattli. xx,
ilii

ila

ex

Non enim

quod nonduni nde verborum (luibus nunc credimus a^lernum quod nunc vi.iomus. in lidem rcrum qua in
senlcnliam lianc crcdimus, oblinebimus. Secundum didum est a Joanne in Epistola ad Pareiiain illud
llios
:

28). Dicaiit ergo

servi per sinapis

ipsi
,

granum

aibori

huic moro, boc cst,

Evangelio crucis dominicic

in ligno

per

poma sanguinea
,

tanquam vulnera
' ;

penilli

dentia

victum populis prsebitura

dicant ergo

Dilecthsinii

nunc
:

filii

Dei sumus

el

uondum

uteradicelur de perfidia

Judxorum,
:

et in

mare Gen-

npparuil quid erimus

vtiles
(I ei

scimus qnia

cum

apparuerit, si-

lium Ironsferaliir atquc plantetur

stica servitule esurienti et sitienli
buiit.

hac enim doineDoinino ministraincorruplibilibus

,

erimus
Mi
,

Joan.

2).

quoniam videbimus eum sicuti est Unde enim nunc fiHi Dci sumus, nisi
,

quia pole.-taiem dedit nobis

filios

Dei

lieri,

credenliin aeni-

in

Tunc dcinum qusrant ternum divinae Sapienti;R

,

escis

perfrui

cum

dixerint,
,

bus

in

nomine ejus [Joan.

(I

i,

12), ut

videamus

Servi supervacui sumus

quud debnimus facere

rosiat
,
;

feci-

gmale

Cor.

erimns, nisi
esl?

12)? unde aulem luuc similes ei quoniam, ut ipse mt videbimus eum siculi
xiii
,
,

mus

niliil iiobis Ojieris

cursum conbummavipossunt de

mus, agoiiem pcrfecimus

stitiie (II iila

superest nobis coroiia judici et

Quod eliam diclum

est,

Ttmc autem

facie

ad

fa-

Tim.

iv, 7, 8).

Omnia cnim
veritalis
:

ineffabili pcrfructione dici possunl,

taiito

magis
aliquid

ciem.

lllam ergo fidem praesenlissimoe veritalis plerisque

omnia
potest.

quanto minus digne

est

dici
,

non inielligentibus videri potesl Dominus noster, discipulis suis non ad id quod petiverant respondisse. Cum enim dixissenl Domino, Adauge nobis fidem, ait
illis
:

Nam
et

et

lux

illiiminatorum

el requies

exercilatorum, et palria redeuntium, et esca iiidigen-

lium

corona vincenlium
transeiintia
,

et

qnsecumque bona

<

Si haberelis fidem

lanquam granum sinapis

Deinde sequitur

temporaliier
appetit
in

per creatura partes crror

in

dicerelis
tare in
<

huic arbori inoro, EraJicare et transplan-

infideliuin

veriora

aiernum manenlia
filio-

mare,

et obedirel vobis.

Crcatore omiiiiim simul iiiventura est pictas

Quis autem vestrum babens servum

,

arantem aut
illi

ruin.

pasceiilem

qui

regresso de agro dicet

ei,

statim

XL.
miiius
doiibus,

[Ib. xvii,
ita

12-19.] In

decem

leprosis

quosDo-

Transi, recumbe; ct non dicet

et praecinge te, el minislra

Para qiiod coenem,

mundavit,

cum

ait, Ite, ostendite vos sacer'

mihi donec

bibam,

et post

hxc

tu

manducabis
,

el bibes

manducem et ? Numquid
omnia quaj

multa qu;ori possunt quaj merito quserentes

sibi velint

movenl. Non solum de nurnero quid

quod

gratiam habet servo

verat?

illi

quia fecil quae sibi impera-

decem
vel

sunt, ct

quod unus ex

illis

solus gratias agit

Non

puto. Sic et vos

cum

fcceriiis

h;oc eniin libeie qu;oriinlur, ut etiam noii investigata,

niliil
:

pr;tcepta sunt vobis, dicite:Servi supervacui

sumus;

vel

non miillum inipcdiant intentionem

illa

le-

quod debuimus facere fecimus. Quid ha^c pertineaut ad id quod dictum cst Domino, Adauge jwbis fidem,
difficilc

gentis
ut

sed

polius, cur cos ad sacerdotes miserit,

cum

irent mundarenlur.

Nullum enim eorum quiprajstitit,

apparet, nisi intelligamus ex fide in fidem, id

fide
ista

bus hx'c corporalia benoficia

sisse

invenitur miet illum a lete

ast

ex

in

qua ministratur Deo,

in

illam

ad sacerdotes,

iiisi

leprosos.
:

Nam

fidem eos significasse

transferri ubi fruantur

Deo.

pra mundaveral cui dixit

bus,
et offer

Vade, ostende

sacerdoli,

Augebitur enim bus

,

fides,

cum primo

verbis praedicanti-

pro

le

sacrificium

quod prmcepit Moyses

13, 14).

deinde rebus apparentibus credelur.

Sed

illa

iu lestimonium

illis

{Luc.

v,

Deinde qualis
in-

conlemplatio

summam
;

quietem habel, quse

vero quies
illa,

in aeterno

mundatio

spiriluolis possit intolligi

ooriim, quos

Dei regno iribuilur

summa
,

praemium

gratos exsliiissc redarguit.

facile est

esijusloriim laborum

qui in Ecciesiae ministralione

in

videre posse

Secundum corpus enim hominem non habere lepram,

:

peragunlur. Et ideo, quamvis

pascat
,

agro aret servus aut

lerrena verset

ct

tamen animi esse non boni

secuiidiim

significa-

hocest,

in vita

saiculari vel

lionem aulem bujus niiraculi ,conturbat consideranlem,

negolia, vel stullis iiominibus

viai
;

lanquam pecoribus serlabores

quomodo nuindus
.sanali,

dici possit ingratus.

opus est ut post

illos
;

domum
et bibal

veniat,

Quaircndum

igilur est quid

ipsa

lepra significet.

hoc

est, Ecclesi;e societur

laborel etiam ibi mini-

Non enim
runt
:

sed mundati dicuntur qui ea carue-

strans

Domino suo donec manducet

ille

(nam

et

coloris qiiippe vilium cst,

non valetudinis aut

csuriens
18, 19]
,

quaesivit

et a
:

poma in arbore [Matth. xxi, Samaritana aquam sitiens postulavit

maiidiicel eigo et bibat confessionem
,

integritalis

sonsuum atque mcmbrorum. Leprosi ergo

inlelligi

noii

absurde

possunl, qui scienliam ver;e

fi-

[Jom.
el

IV, 7])

dei iion habentes, varias doctrinas profitontur erroris.

fidem genliiim

ministraiitibus,

hoc

est,

evangcii-

Non enim

vel

abscondunt imperitiam siiam

sed pro

zaiiiibus scivis suis.

Quo

pcrtinet etiam illud

quod

summa
non

perilia proferunt in

lucem, el jactaniia'' serfalsa doclrina est qiiae

de grano sinapis

eis

prinio

respondit,
vitae

prius illos

monis ostentanl. Nulla porro

aliqua vera inlermisceal.
,

lidem habere debere prssenii

miiiiina vid> lur

necessariam, qua;
est in vasis ficti-

Yera ergo

falsis inor-

quamdiu thesaurus

dinate permixta

in

una disputalione vel narratione

co-

libus

sed vi

maxima

effervet et gerniinat.

Dominus

hominis, tanquam in unius corporis colore apparenlia, significant

noster Jesus Chrislus, qui vult pasci ministerio ser-

lepram, tanquam veris

(ialsisque

vorum suorum, hoc

est, in

suum corpus

quasi

ma

clatDS el niandiicaios transferre credentes, eliam hic

pascil eos verbo fidei et

Rat. et Ms. Cisterciensis, imum populis prwbitura. Mss.nostri omiies ,jactimtiam : et paulo inirapro, colo-

sacramento passionis

suae.

rum

fucis, habent,

calonm

locis.

Sanct. August.

III.

(Quarante-trois.)

QUiESTIONUM EVANGELIORUM,
loriiin fucis

S.

AUGUSTINI
,

1556
et preces ejus

liumana corpora variaiHeiu aliiuc

iuilcni lain vilandi

iiiacusi

ei eleeiiiosynui cjus accept.ie

illi

audiiae

laiileiu.
lieri

Ili

sunl Ecclcsiiv, ul

ab angelo

nuntienliir,

propler doctrina^

lamcn
vos

poieht, longius reinoli magiio claniore

:

Chrislum
el le-

Sacramentoruinqiie iinitatem ad Petruin jubetur mitterc, tanqiiam

illi

iuleriielleiil

siciil isli (lccein

:

stdenint a longe,

et suis diccretur, Ile

ostcndite

vovettint
jiostri.

vocem^ dicentes

Jesu prwceptor,

iniserere

sacerdoiibus. Nani et

cum

irenl, muiidati sunt.

Jam

Nam

cl (luod praccepiorem vocanl,

quo no-

enim ad eos

veiierat Pelrus, sed

tamen

ipsi

iiondum

mine ncscio

nlruni qiiisiiuain

Dominum

inlcrpellaverit

accepto Baplismatis sacramcnto, nondunispiritualiter

pro niedieina corporali, saiis pnio bigiiiQcare lepram

lalsain esse doctrinam, quain boiius pra;ceptor abslergit.

ad sacerdotes pervcneraiit

et

tamen

infiisionc

Spi-

rilus sancli, et admiratione

linguarum eoruin

mun-

datio declarata est (Acl. x, 44).

SaccrdotiMm vero Jud;corum nemo fere lidelium

diibilat fignrani fuisso futuri sacerdolii regalis
,

Qua:
videre,

cum
(ieri

ita

se liabeant,

jam

facile cst

etiam illud
societate

quod

possc ul

qiiis(|iic

in

Ecclesia;

csl in licrlesi.i

quo consccranlur oiimes perlinentes

ct veri
priiicipis

doclrinam inlegram veramqne asseqnalur, et omnia

ad corpusChristi, suinmi
tum.

sacerdoregi-

secundum
rielate

catholica; fidei

regulam edisseiai
,

',

dislia-

Nam

nunc elomncs

ungiiniur, qiiod tunc

:

gual a Creatorc crealiiiam

coqiie nianifcsletur va:

bus
ad

lantiiin ct sacei doliixis (iebal

et
,

quod

ait

Pelrus

mendaciornm
sil

laiiqiiam lepra cariiisse

el

et laqiiia

cbri^^liaiium
(I

populum
quo

scrilens

Hegale sacerdoilli

nien ingralus
elalus

Dco

Domiiio mnndalori suo;

tium

Petr. ii,9); ulrunique iiomen

illa

populo con-

.'viiperbia,

graliarum agendarum pia humililale

illis

veiiire deciaravit,
ilaqiie vilia

unctio perlinebat. Cdctera

et qiiasi

non

sterniliir, .similisque eflicitur

de quibus dicil

(anquam valetudinis

membrorum
in con:

Apostolus, Qui cum cognovissent Deum, non ut

magnilicaverunt
,

Deum
i,2l).

anima^ at{|uc sensuuin,

pcr seipsuni interius

aut gralias egerunt

(Rom.
,

scienlia et inlclleclu Doniinus sanat et corrigit

do-

Quod

eniiii dicit

cos

Deum

cognovisse

ostendil quistaiiin

ctrina vero vel imbuendi per Sacramenta, velcatechi-

dem

a lepra fuisse mundatos,

sedlamen

accu

zandi per serinoncm soiiaiitein atqiie lectionem

color quidam
in
iiitelligitur

ubi
qiiia

sal iiigratos.

Ideoque tales

verus aique sincerus,

quam
fit

iniperlecli

numero lan rcmanpbunt. Unum enim si addatur

in iiovenario
:

promptu

cst ct foris eminentissimus (noii eiiim in

ad iiovcm, quiedam effigics unilatis impletur

tanta coniplctio, ul ultra noii progrediatur

quo

occullis cogitationibus, sed in manifestis

operationi-

numeinll-

bus bajc aguntur), Ecclesiae proprie contributa est. Ilaijue et Paulus vocc Domini audila, Quid me perse(jucris? cl,

rus, nisi rursus

ad

unnm

redcalur; ct haec per

nitatem numeri regula custodialur.

digeiit uno, ul

Novem

itaque in-

Ego sumJesus, quem

tu persequeris;

ad

quadam

iinitatis

forma coagulentur et

Ananiam tamcn missus

est, ul illo saccrdoiio qiiod in

deccin sint

unum

autein non eis indigel ui custodiat

illi

Ecclesia constitutum est,

sacramenlum

doctriiune fidei
ix,

unitatcm Qnamohrcm, ul
ogeruiit, repiobi effecti
,

novem

qui gratias

non

percipcret, el verusejus approbarctur coior (Act.

4-19).

a coiisortio unitatis exclusi

Non quia non

;

polest per seip-um

iiaic facit

Dominus

sunl;ita unus

ille (|ui

gratias

egil, unica;

Ecclesia!

oinnia facere

iiam quis alius

eliam in Ec-

signilicalione approbaliis aique laudatus est. Et quia

illi

clesia? sed ut ipsa societas congregatorum fideiium,

eraut Juda;i

amisisse per supcrbiam

ubi

declarali

approbando
(idei

in

invicem atijue communicando venc

in

sunt
isic

regnnm coelorum,

maxime

unilas cusioditur

doctrinam

omnibus qu* dicnnlur vcrbis,

vel
veri

vcro qui erat Samarilanus, quod

illi

inlerprctatur
et

sigiiantur sacrameiilis,

tanquam unam spcciem

Cuslos,

a (luo accepit Iribuens

qund accepit,
,

coloris obducat.
cit apostolus
:

Ad

iioceliam pertinet quod idem di-

Deindc posl annos qualuordecim as-

quodammodo cantans illud de Psalmo meam ad te custodiani (Psal. lviii 10);

,

Fortitudinem
per graliarum
regiii

cendi Jcrosolymam

cum Barnaba, assumpto

;

et Tiio.

acliouem

regi

subjectus

unitalem

humili

Ascendi autem secundum revelatioiiem

eis

et
,

exposui

devotioiie scrvavit.

Evangelium quod pia:dico

iis

in genliliiis

seorsum

XLI.

[Ib.

xvn,51.] Qnid est quod

tecto, et vasa ejus in

dicit
,

Dominii,

autcin

qui videbanlur

'

ne
:

forte in vacuiim curro,

Qui fueritin
tollere illa?

domo

non descendat
,

ant cHCurri. Et paulo post

inqnil, graliam

Cum

cogiiovissent,

In

lecto cst

qui exccdens carnalia

vivit.

lan-

qux

data est mihi Jacobiis, Petrus et

qiiam in aura libera spiritnaliler

Vasa ejus in

Joanncs, qui videl)anlur columna; esse, dexteras de-

domo,

siinl

sensus carnales, quibus ad iiivesiigandain

utentes peni-

derunt mihi

et

Bamabae

societalis (GaUil.

ii,

1,

2, 9).

vcrilatem,

qiia; intellectu capilur, nuiili

Ipsa cnim coUatio unam doclrinse speciem excliisa quod sahibriter etiam omni varietate monsiralwt
:

tus crraverunt. IIujus eigo spiritualis viri

ista

jam vasa

vacant

iii

doino

qiiia

mente corpori superemi-

Corinlhios
fratres, per

monet,
omnes

dicens,

Obsrcro

unlem
,

vos
ut id-

ncns peracicni

intclligentia: taiiquaniin lecto positus,

nonien Domini nostri Jesu Christi

(I

perspiciiilate sapienlia; veluti coelo aperlissimo frultur.

ipsum
i

dicatis

Cor.

i,

10). Cornelius eliam

cum

Cavcal ergo
,

iste

iie

in

die iribnlationis

rursus

videbantnr esse aliquid. mss. qualuor, utrfcn/Mr. Qui eodices, aliicjue e Mss. aou addunl, e.$se aliquid : quod
Editi,

vila carnali

qiL-c

per sensus corporis pascitur, de-

leciatus,
*

d vasa hiijiisniodi tollendadesccndat.

,

3tiaiu

ab antiquis Corbeiensil.us versinnis Vulgala

;

abesl

ueque

Bibliis ia graeco lexlu A[,ostoli esl nisi, tois dokousi,

id esl,

juxla Auguslini exposiliouem in Epistola ad Galatas, eis qui euiiuebaat iu Ecclesia.

edisserat

Tres probse notae Mss. secundnm cathoticce regulam ; omisso, fidci. Alins , secnmlum calliolicam reqH'
ediiseral.

Unn

"

1357
XLII.
[Ib. xvii, 31.]

LIBER SECUNDUS.
Quid
est qiiod

1338

diclum

esi,

Et

nas differonlias, propter assumptJonem et relictionem

qui in agro fumt, simiHler non redeat relro ? raturiri Ecclesia, sicul Paulus et Apollo planlat
rjgat
(1

Qui opeet
,

quamvis

in

singulis mulla;

studiorum volunlatumque

divcrsilatcs, ad coiicordiam
cuireiites, possiiit inveniri.

tamen unitateinque con-

Cor.

iii,

6),

non respiciat spem

Quid
significavit
,

sajcularem

cui renuntiavit.

XLV.
uxor Lolli?
et se

[!b.

xviii, 1-8.] Qiiid est

,

quod ad semper
timeret, et

XLIil.

[Ib. xvii, 52.]

oraiidiim et non deficiendum

de judice iniquo voluit

Eos

qiii

in tribulatione retro respiciunt

ab spe
salis

parabolam ponere, qui cum

Doum non

diviniB

promissionis

averlunt. Et ideo

slatua

facta est, ut

admonendo homines ne
eorum ne
Qui sunl
et

lioc faciant, tan-

hominem non revereretur^ viduse tamen assiduis interpellationibus cessi! ut eam vindicaret, ne sibi ab
,

quam

condial cor

sint falui.

illa

isedium fteret?

Nam

hoc est quod

ait, ISe veniens

XLIV.
in lecto, et

[Ib. XVII, 34, 35]

illa

nocle duo
,

suggillet me,

Quoiiiam parabolas Dominus aut secun;

duw

molentes in unum,

duo in agro

de

dum

simililudinem aliquam ponit

sicul

de servo

illo,

quibus omnibus binis singuli assumenlur, el singuii

reiiiiquentur? Tria genera
gnificari
:

cui doininus dimisit

vcntiis esl,

quod

ralioiie reddita

debere in-

hominum

hic videntur

si-

ct ipsc

conservo suo dilaiionem saliem

xviii
,

unum eorum

qui oiium et quielem cligunl,

daie noluil {Mallh.

qui

23-55)

et

de feiieralore,

neque
slicis

negotiis sa;cularibus neque negoliis ecclesia-

cum duobus

debiloribus doiiassei quod debcbant,

vii,

occupati; quic illorum quies lecli

:

nomiue

signi-

ab eo plus dilectus estcui plusdonavit {Luc.

45); el de liomine
in
qiii

41-

ficata est

alterum eorum
',

qui in plebibus consliluti

suiit
,

habebat duos
,

filios,

majorem
in lon-

reguntur a dociioribus
saeculi
;

agenies ea quae

hujus
quia

agro

sibi

propinqiianlem

miiiorein
5'2)
;

aulem

quos

el

feminarum nomine

sigiiificavit

ginqiio luxuiiaiiteiii {Id. xv, II

el imiiimerabilia
siniilia

eonsiliis, utdixi,

perilorum, regi eis expedit; el

mo-

hujusmodi

de iiiseniin,

iii

(|uaMlum

suiit,

lentes dixit,

propter teinporalium negotiorum orbem

;

ducilur intellectus ejus

d;e aut

rei, cui adliibeiiiur,

insinuan-

atquecircuitum
in

quas tamen

in

umim

molenlesdixit,

requirend*

'.

Aiit ex ipsii dissimililudine ali-

quanlum de

ipsis
:

rebus et negotiis suis pra'bent

qiiid probal, veluti est illud,

Quod

si

fenum
,

agri,

quod
,

usibus Ecclesise

terlium

eorum qui operantur

in agro Dei,
( I

in

hodic

esl el

cras in clibanum ivitlitur

Deus
vi,

sic vestit

Ecclesiaj minislerio

lanquam

de qua agri).
Iii liis

quanlo magis vos, modicce fidei{Mutth.

50)?

Ad hoc
:

cultura

Aposlolus loqnilur

Cor.

i:!,

9,9

genus perlinct
dein quippe
phis
,

otiain

illiid

quod de servoait, cui dofrau-

ergo tribus generibus bina sunt rursus gcneia homi-

minusdcnunliaverat ut
ille fecil

a villicalurenioveretur

num

in singulis, et

pro robore

suarum viiium
ad EcclesiLC

dis-

domiiio suo, ut falsalis chirogra,

cernuntur.

Cum enim omnes

illis

mcmbia
tri(jiii

debiloribus ejus

quantiim comiiiodum visum

perlinere videantur, adveniente lamen tentalione

bulationis, et ex

esl, rolaxaret.
fraiideiii

Nequo

ullo

modo
:

nos Dominus ut sibi

si

qui sunl in otio, el ex

,

illis

faciamus horlatiir
,

sed

qui l'raud;mdo sibi

dicil a

sunt in negotiis soeculi

in Ecclesia, aliqui

etex

illis

qui

Deo minislrant
caduiit
:

|)rovidit in posleriim

laudatum eiim
sibi

doinino;

permanent,

aliqui

qui

quaiito -niajore
,

alaciilate

providere debeiit in
opereiitiir jubeiur
,

permanent assuinunlur, qui caduiil relinquunlur. Ergo unus assumelur,

et

unus relinquelur,
est,

noii

qiiasi

auermmi vitam quibus ut juste mammoiia iniquitalis (Lhc. xvi

de

1)? quod suo loco

lioc
,

de duobus hominibus dictiim

generibus affectionum,

sed de duobus
triiim

cxpo^ilum cst {Supra, quwst. 54). Ad

tinetetille qui non propter aiiiicili;im

genus per-

in singulis generibus
ilia

sod ut tx-dio

professionum. In
tione.

illa

ergo nocle dixit, in

Iribula-

caieret

jam dormiens

excilatur, ut tres panes

ille
qiii

com-

niodel amico suo. Si

ipsa tria genera quoe
tria
illa

enim
,

mole.-^lia

coinpulsus
,

Ad

assumunlur

perlinere ar,

deilil

quanlo nuigis Dous

servos siios diligens

bilror etiam

nomina virorum sanclorum

ut pel;iiiius liortatur, dabil boiia ietenlibus se {Malih.

VII,

quos solos liberandos Ezechiel pro|iheta pronunliat,

7-11)? Itaque

illiid

siiperius goniis his verbis

:

ad-

Noe

Daniel et Job {Ezech. xiv, 14). Vidolur eiiim

;

juiigi poiest,

Sicut
,

illiid, iia el illiid

hoc aiitem po-

Noe

pertinere ad eos per quos Ecclesia regitur

iii

sicut

slcrius his verbis

Si noii illud,

Si iilud

quaiilo magis illud? aut,

pcr illum

aquis arca gubernata est (Gen. vii, 7),

geslabat Ecclesiae.

quanto miniis

iliud ?

sod

aliciibi oliscure,

qus figuram

Daniel aulem

qui

alicubi aporle isla poiiuntur. Hic crgo iniquus

judex

elegit coelibem vilani, id est nuplias terrenas

psit, ut, siculdicll
ret, cogilans qua;

coniem-

non ex

similitiidino, sed ex dissimililudino adliibilus

Apostolus, siue sollicitudiiie vive(l

est, ul osleiideret

Dominiis quaiilo cerliorcs esse dejiislitiaj

simt Dei

Cor. vii

32, 34), genus

fortissimi

beaiit (jui

Deum

persevcranler roganl, fontein

,

eorum

significat qui sunt in otio, sed

,

tamen

al(|uo misoricordi;e

vel

si

()uid excelleiitius dici

aut

in tenlalioiiibus

ut possint assumi.

Job autcm quia

audiri potest,

cum

apiid iniqiiissimum jiidicem

usque

uxorem

etfilios habuil, et

amplas terrenarum rerum

ad elfectiim implendi desiderii vaiuerit perseverantia

doprecaiilis.

copias {Job. i, 1-3), ad illudgenuspertinct, cui

mo-

lendinum deputatum

est,

sed tamen ut sint forlissimi

noii
alia

Ipsa vcro vidiia polesthabere simiiiludinem Ecclesi;e,

in tenlationibus, sicul

ille fuit;

enim

aiiter

assu-

mi

polerunt.

Nec puto esse

,

genera
,

homimim

lamen
1

quod desohita videtur donec veniai Dominus, qui in secretoetiam nunc curam ejusgerit. Si auadhibentur ad mysterium

quibus conslat Ecclesia

'

quam

ista tria

habentia bi-

sic Mss. At edili, cui

md-

Rat.

etquinqueMss., doctori^.

nuandm ant requirendat veritatis.

15a9

QU/ESTlOiMJM EVANGELIOKLM,
elH!li

S.

AUGUSTINl
ad usiim necessarium
iisi

tem movct cur

quod elinm
Ciliir

Dei se viiidicari depreconiiir,

iiiuriyrihus diiiioiicaiiitir
iit

blice propouilur

saliili.

Quod

in

Apocalypsi Jonniiis dc
ciim apcrlissiiiio

aulcm unus coriim qui bene

vil, el alier

simt

decem

acquisi-

(Apoc.

VI, 10),

quin^iue, significat eos csse acquisiios in

a quibiis ipsa

pio

iioslris iniiiiicis cl pcrscciilorihus oroiiius

(Manli.

gregem Doi,

Lox per gratiam

inlellecla
ille

44)
,

iiilelligciuluiii esl

cam
:

viiidiclaiii

csso juslo-

est; sive qiiia Decalogo conlinelur, sivc quia

per
per-

rum

ut oinnes inali peieaiil

;

pcreunl aulein duol>us

,

quem

lata cst, lihios qiiiiique coiiscripsil

ad

lioc

niodis

aul conversione ad
polcslale
,

jiislitiain

aut aiiiissa per

linenl el

dccem

et

quinque civilales, quihus eos pr;ciii

supi>licium

ipia

iiunc

advcrsus bonos

ponit. Mulliplicalio eniin inlelligcnli;c

tate,

ipsa varie-

quamdiu hoc i|)sum

ali(|ui(l

i)Oiiis

cxpcdil, vcl lomporaliler

qua; de uiioqnoqiic prajccpio vcl dc iinoqiiOf|ue

,

valeiit.

Ilaque

eliaiiisi

omiies homiiies consuiit

libro pullulat, ad uiium rcdacta

([iiasi

civilalom lacit
civiias,

verlcroiitur ad

Doum

iuler

quos

etiam inimici,
,

vivontium rationum ;cleriiaruin.Est enim

non

pro quihus jiihemur orare; diaholus lamon

ralur in
filiis

qui ope-

quorumlihcl animaiilium, scd rationalium mullitudo,

logis iinius socielale devincla. Qiiod ;iiitom
uti

difiideiuia- (Eplics.
:

ii

2)

reinancrel in

ah

illo qiii

saiculi fnic daiiiiiaiidus

quem

lincm jusli cuin vcniie

suis orcnl
,

noluil,

auforlnr quod acco|>erat, el

,

ci daliir

qui

desidcranl

quamvis pro inimicis

laiiien

decem habebat
et in

significalur el

illuin

posse amiltere

non ahsmde vindiclam dosiderarc dicuiitur. XLYl. [Ih. XIX, IS-^iT.] Honio quidam nobilisabUt
regionem longinquoni accipere
ipse Domiiius noslor Jcsus
longinqiia, Eccle.->ia
verli
sibi

muiius Dei, qui babens non babct,

in
:

id est

non

iilitur

eo augeri qui

liaheiis babel, Iioc esl

beno

ulitiir.

regnum

et reverli

Inimicos ergo suos quos juhel

sigiiificat

corani se inlerfici

Cliristiis intoUigilur.

Rcgio

impictalcm Jud;corum qui ad ciim converli

Genlium usque ad
:

liiios lerrse.

Re-

nolucruiit.

tamen

se dicil

ahiit

cnim, ulploniludo Gonlium

l^tael salvus fial (iJom.
significat propler

XLVII.
lius esl

[Ih. xviii

2o-2''.]

Quid

csl

quod
,

ail

Faci-

intrarct; revcrtelur, ul
XI
,

omnis
,

camelum per foramen acus

Dci
?

Iransire

qiiam diviciipi-

25). Per dccem mnas

Legem

tem

iiitrare in reqnuiii

Diviiom bic appclbl

Decalogum. Decem autein servos, quihus sub illa posilis gratia pnedicata est. Sic enim iiitelligendum est
eis daias

dum rcrum
His

lcmpoialiiiin ot do lalibns supcrbionlom.

divililiiis coiilr;irii suiit

paiiperos

spirilii, qiioru!-

nmasad usum, cum inlolloxcrunleam ipsam

est rogiium cffilorum (MiUlh. v, 5).

Nam

co m:inifosl;i-

Legcm remoio vclamine ad Evangelinm perlinere.

Cives ejus qui posleuin miserunllegatioiiem, dicentes
se nolle ul regnel
sibi, Judaii snnl,

lur oiniies ciipidos, etiamsi

facullnlihus bujus muiuli

careanl

ad hoc geiius divitum quod Cbt reprolieiisum

posiea
dixeruiit
(|ui

qui eliam posl

re',

pertinere; ([uia

audieh:iiu

Et

surredionem ejus miscrunt persecntores Aposlolis

accepto regno,
ijuia in

quis poteril salvus

fieri? ciim
:

iiicomparabilitcr
iii

iii;ijor
iiii-

el prajdicaiioncm Evangolii lospuerunl. Rediil aulein

tiirha sit paiipornni

vidoliccl inlolligenlcs

co

manifesli^sima el ominentissi,

mero
est
culi

dcpnlari

cliaiii illos riui

quanquani

talia

nun

lia-

ma clarilale vcnluriis est qui eis cum diceret, Regnum meum non
(Joan. xviii, 36).

humilis apparuit,
est

beant, tamon luihemli cnpidiiatc rapiiinlur. Sensiis

de

lioc

mundo

aulom
,

facilius Cliri-^liim pali pro dileciorihus s;c-

Quod aulem

scrvi rcddentes ralio-

quam

dileclorcs sa-culi ad Cbrisliim jiosse coiiiiilelligi

nem

ex eo quod accciierant,

laudaiilur qui lucrali

vcrli.

Cameli aulem nomiiie se

in
,

voluil, (juia

sunl, significat eos bonain reddcre rationem, qui hene

usi sunt eo quod acccpcrunt, ad augendas
diviiias

bumilialus oncra suslulil.

iiUelligiliir
,

quo enini manifeslius

qiiod
in

Do-

quam
es
,

in

ipso

scripliim

csl
iii

mini per eos qui crcduiit in eum. Quod qui faccre nolunt, in illo
signilicali suniqiii

Quanto magnns

liumilia te

omnibus (Eccli.

mnnm

suain
sihi

iii

sndario

20)? Pcr acum aulem ,punclioiies

clioiies
,

significai; pcr |iuii:

servavil.

Sunt enim homines hac

:

perveisitalc

dolores in passiono snsceplos

foramcu ergo
,

blandienles nt dicant
ralionera reddat
;

Suflicit ut

de se unusquisque
aliis

acus dicil angustias passionis.

iinpossibilia

Quod
,

aiilem ail

Qua;

quid opus csl

ipsis

pra-dicare aut

sunt

apud homines

possibilia

sunt apucl

ministrare

ut etinm de
,

reddore nitionom quiseliain

,

Deum
perbi
,

noii ita

accipiendnm cst, quod

iilius

ciipidi ct

suin

quc cogalur
inexcusahiles

ciim
(jiiihus

apud Domiiiuin

illi

siiit

qui nomiiie

divilis

significali

suiU,

Lex dala non

,

est

neque andilo
a consiilu-

regnum coelorum
et siiperbia
:

sinl intraluri

cum
et

suis cupidil;ilibus
,

Evangolio dormiermu
cognosccro Crciitoroin
lione iimndi, jior

q'iia

per crealuram poterant

,

sed possibile est Deo

j:ini

ut

per vorbiim
fiori

cnjns invisihilia

ejus

sicut et

facliim esse

eliam qnolidio

oa

qii;e faola

sunl, inlollcclacoiispi-

videmus, a cupidilale lemporalium ad

saluberrimam couvertaulur.

charilaloin

ciimlur

liom.

20)? Hoc est enim quasi meiere uhi

setcrnoium, et a perniciosa superbia ad buniililatom

nou scminavit; id est, eliam cos impieialis reos lenoie, (luihus verhum Logis aul Evangolii non ministralum
taiites
,

XLVIIL
egressi

[Ih. xviii

55-43.]
sic

Possemus de propiuut

Cst. lloc

autem

veluli

periculum

judicii devi-

quaiUibus ad Jericbo
,

intelligcre,

jam inde
:

pigro hinguorc

a verhi
in

niinistralione con-

prope lamen adhuc essent ad eam civitalem

usiiale dicitur, sed

quiescunt; et hoc esi quasi

acctperunt.

sudario ligare qiiod

,

quod quidein minus

ab Jericho

lamen

vidcri

Mensam quo danda

eral pecunia

profes-

possit hoc dictum, quo;iiain Maltb;cus ogredieiilibiis

eis
dicit
illuiiiinalos
,

sioneni ipsam religioiiis accipimus, qux' lanquam pu*

duos o;c(os qni

jiixta

nat. et

duo

mox<iue

alii

Mss., immi.ferunt persecutiones (postolis tres e Mss.,e/ prwdicatores Evangelii, elc.

viaiii
:

sedehanl (Muilli. xx
si

29-34). De iiuinero (juippe

nulla cstquaestio,

alier

Evangelisiarum dc uno

ta-

1561
cuit,

LIBER SECUNDUS.
unius reniiniscens.
,

1362

Nam

eliani

Marcus unum
ab Jeri-

usque ad

eum

perduccrent intentionem Legis

,

quiK

commemorat

cum
,

et ipse egredicntibus eis

,

scripta cral in lapide {Exod. xxxi

18,

et

xxxiv, 4,
ille

cbo dicat illuminalum

irem {Marc. x
notissimimi
etiain solus
,

cujus et nomeii dixit el pa:

28). Usqiie ad illum

enim potcst pervenire

,

lapis

46-5:2)

ut iiiielligamus
,

eum
ille

fuisse

quoniam

finis

Legis est Christus

ad justiliam omni

allerum ignotum

ut merito

nolus

ciedenli {Rom. x, 4).

decenter commemoraretur. Sed quoniam

in

LL

[Ib.

XXIV, 28.] Quod scriptum est

ire
,

qus consequuntur

Evangelio secundum Lucam

illud

Finxit se longius

non ad mendacium

deDomino, perlinet. Non

:

apertissime osteiidunt

quod ipse nariat adiiuc

niliil

enim onme
id

qiiod fingimus

mendacium

est

sed qiiando

vniienlibusois Jericho faclum esse;

iiuelligere
,

aliud re.stat
,

lingimus qnod nihil significat, tnncest mendacium.

nisi

bis esse factum

,

hoc miraculum

sc-

Cum

aulem

ficlio

nostra refertur ad aliquam signififigura veet sanclis

mel lem
illud

in uiio c;vco
,

dum adhuc

veniiot in

ilbm

civila:

calioncm,
rilatis.

et

ilerum

iu

duobus cum inde egrederetur

ut

mendacium, sed aliqua Alioquin omnia quse a sapientibus

iion esl

unum
,

Lucas, illud alteruni Mat(h;eus enarraret;

neque hoc sine aliquo sacramcnlo. Si enim Jericho Lunam el ob iioc morlalilatem inlerpreiamiir, morli propiuquaiis Dominus Judx-is solis lumen Evangclii
,

ab ipso Domino ligurate dicta suiit, mendacia deputabimtur, quia secundum usiiatum iiiviiis, vel eliam

tellectum noii

subsisiit
liabuit

veritas
filios,

talibus

diclis.

Non

enim hoino qui

longinquain
lexunliir
fiieril

duos

quorum

junior, ac-

jusseral prx-dioari

quos siguificavit
:

ille

nnus ca'cus

copia parle patrimonii sui, profectns est in regionem

,

quem Lucas commemoral

morle autem resurgens

ct

catera quae in
11 32)
qiii
,

illa

narralione con-

alque discedens, et Jud.eis et Gentibus, quos duos populos significare videnlur duo cceci cominemorali a

{Luc.w,

ita

dicunlur tanquam vere

in
filiis

qiiisquam

homo

hoc

suis

duobusaut

Matlhxo.
[Ib.

passussit, aui lecerit.Fictasuntergoistaadrem

,

quam-

XIX

45, 46]

(fl)

Tcmplum

in

Evangelio ipsum

dam

significandam, lam longe lateque majorem, ettam

hominem
quod

intelligcs, vel

eliam adjuncto corpore ejus,

illud

incomparabiliter differenlem,utperillun)fictumhominein Deus veriis inlelligalur. Sicut aulemdicla, llaetiam

facta linguntur sine

esl Ecclesia.

Secunduin atiiem

qnod

est oa,

pul Ecclesioe, dictum esl, Solvile lemplnin

triduo suscitabo iUud.

lioc

ct in

mendacioad aliquam rcm

illud

signifi,

adjuncia Ecclesia
xisse
,

Auferte isla

Secundum id vero quod etiam lcmplum videtur diDomus mea doliinc : scriptum est
intelligitur
, ,

candam
in
fici

nnde estetiam
qiiicsivil

ejusdem Doinini

qiiod
illa

arbore

fructum eo tempore quo

,

poma nondiim
bium
vis

essent {Marc. x!

13).

Non enim duveram

,
:

inus oralionis vocabitur

negotiationis
,

vos aulem

fecistis

eam domuin
i\ ,

est illam inqnisitionem sciret

,

non

fiiisse

qui-

vel

speluncam lalronum (Joan.

id

enim hominum
,

si

non

divinitate
liabere.

ve!

lemquae

16). Significavilenim fuluros in Ecclesia, qui sua ne-

pore
quse

poma

illam

arborem non

Fictio igitur
:

golia

poiius agerent

vel
,

receptaculum

ibi

haberent

ad aliquam veiitatem refertur, figura est

refortur,

ad occuilanda scelera sua

sii

qiiam ut charitalem Chri-

non

mendaciuin

est.

Quid crgo

significat

sequerentur, ct peccatorum confessione accepla

qiiod se ire longius Doiniiius finxit,

discipulis,

cum

comilarelur

venia corrigerentur.

exponens

eis

sanctas Scripturas, utruin

XLIX.
lii

[Ib.

XX, 56] Ad
;

id qiiod

dixit,

Non enim
filios, fi:

ipse esset ignoranlibus? quid, putrmius, nisi quia hospilaiilaiis officio

ultra incipixmt mori

quia connubia propler

,

ad suam cogniiioncm pervcnire posse

propter successionem

successio propier morteni

homines

iiitimavit? ul

'

mors non csl, neque comuibia. Sicut enim nunc sermo noster decedentibus et succedcntibus sylubi ergo
labis peragitur atque perficitur
:

abscesserit
sit

qui haec
,

cum longius ipse ab hominibus snper omnes coelos, la.iicn ila cum eis exhibent servis ejus, ut cum dicerccoepe-

ita el ipsi

hominos

rinl

quorum sermojest, decedendo ac succedendo poragunt atque perficiunt ordinem hujus s.xculi, qui lcmporalium rerum pulchritudine contexitur. In
iila

Huts

.'

Domine, quando tevidimus hospiiem, et adduxitimquam ciim scilicet qui longe abscesserat :
ille
,

respondeat

Cum
e?.t

uni ex minimis nicis fecislis

mild

au-

fecistis {Mattli.

xxv, 38, 40). Tenct crgo Christnm ne

,

tem

vila

quoniam Verbum Dei

qiio

fruemur,

iiulla

longius ab

illo

quisquis calechizatus verbo

in

decessione et successione syllabarum completur, sed

omnibusbonis

ei
,

qui se catechizat

communicat;

sicut
'

omnia quae babct semper manendo simul habet

participes ejus
,

ita

Aposlolus dicit
ei

Communicet qui cateclnzatur verbo

:

quibiis

ipsum solum eritvita,ne,

qui se catechizat, in omnibus bonis {Galai. vi, 6)

et

que moriendo
cedent.

sibi

decedent

neque nascendo suc-

alio loco

cum
;

dixisset

Necessitalibus sanctorum

com^

municantes

sl!^l\m subjecit,

Hospitalilatem scclanles

L. [ib. xxii,40e/41.]
lis,

Quod
esl

dixit
:

Dominus discipnet

{Rom.

XII, 13).

Et

isli

cuim catechizali erant verbo,

,

Orate ne
eis

inlretis in

tentalionem
lapidis

ipse avulsus est

cum

eis

exponeret Scripturas
,

etquia hospitalitatem

ab

quantum jaclus
,

tanquam hoc eos

,

soclali sunt

eum

qiiem in ipsa expositione Scriptu,

admonuerit

ut in

eum

dirigerent lapidem

id est

rarum non cognoverant

scnnt.

in

panis fraclione cogno-

Non enim

auditores legis jusli sunt apud

ii
,

Deum,

templum annolationem Augustinus in praefixo huic operi Quaestionum elencho non recenset. Apud Lov. inciiiit sic, c Templum in Evangolio ipsum Deum hominem faclum intelliges at alii codices nec Deum addunt, nec factum.
(a)

Hanc

in

sed factores legis justiflcabuntur {Id.

13).

Sic Er.

Lugd. ven. Lov., et inaliis

M.

locis ipse Augustinus,

In B., verbum.

1363
[II).

ADMONiTIO
XXIII
,

IN

LIBRUM SEFTEMDECIM QUyESTIONUM SUPER MATTHiEUM.

Domiiuim
in

1364
qui eura

II.]

(o)

Qiiod
,

passione
(Matlh.
Elencho

xxvii

28),

significali

sunt

lii

liaerelici,
,

exuerunl vesle propria

(fl)

el iiidiicrunt fucata

ainnt non veruin corjjus liabuisse

tur.

sed fictum.

islh?rc annolaliuncula
n)|()sil(i,
I

neque compulatur

in

iicquc hic oinnilius iu Mss.; sod iu pluriniis taiuen alque eliaiu iu corbeieasi auiiquissimo reperisupi-rius

Abest ab edilis Am. ct F.r. At apud Rat. necnon in Ms. sorbouico pertiaet ad subsequeulem iibrum Quaeslionum ia Matlbaium.

ADMONITIO
IN

LIBRUM SEPTEMDECIM QU^STIONUM SUPER MATTHiEUM.

Ut hic exhibeatur inter Augustini gennaiia opera, nec tainen ipsins,

jsle alius

nti solel,

Augustini nominc praenotelur

Quaisliouum

iii

Maltiiaium liber,

iioii

leinere

fit

iieqiie frustra.

Nempe

stiluin in priinis et res

congruere
nomiiie

Augusliiio censeiit post Erasiinim Lovanienses Theologi. Deindefragmenia cjusdem lihriquxdam

cum

Auguslini proferl Rahanus Maurusin

lib.

4 Comrncnlarii super Matthaei Evangelium, qucm ipse

in

circiler 8-40

Chrisli annuni, colloctis hincinde veternm expositionibus, concinnahai. Deni(|ue

Indiculo operuni Auguslini

Possidiano, qui per Joannein Ulimmeriun#cx Villariensi codice vulgalus est, rccenscntnr pag. 5 Qurcslione

Evangeliorum

lib.

moxque, Aniiolaiionesali(|nol

in

Matlhoeum

lih. 1.

Atlaraen, qnod nieriio nioveal, liujus

terlii libri nihil ineniinil

Augiistinus in Relractationibus,

cumque

libros

Qusestionum in Evangelia duos taiituniinodo.recognoscai, in eos redacias dicit, quas luin super Maitha'uin luin

superLucam

quaistiones diclaveral: et

monet postniodum, quaj de supra

dictis Evangeiislis loca exposila

I.

fuerint, prohigum suuin adjunclis atque aiinumeralis eisdem qua;stionibus indicare. Habcs relraclalionem
col. 654, et qn;eslionuni

1,

oninium Elenchum sub Piologo per nos reslilutiim supra, liocce

tonio, pag. 1521 Sic vero

.

Cliani in libriQua-slionumoclogiiitatrium recogiiiiioiie,

onineset siiigulasex ordine quxiStiones, ne una quidena

omissa, recensere ipsnin noii piguil.

Qua

profecto diligeniia cavehat S. Doctor ne ejus nomine quoestiones

alias quaslibetreciperemus; iieve librarii,quod in eo scripti

genere liherius commitlebanl, spuriasappendices

operibns ipsius assuerent.

Neque vero exisiimare

lempore

licet

lertium

liiinc

librum Retractationihus posterius edilum, ob idque in

hic exponitur loiige
in
.

iis

noa

recensitum fuisse. Quippe zizaniorum parybola

pra>sertim Carthaginensis Coll.aionis,
in

secus quain soleret ab

Augiislino, ex

qua

DoiialistX', Catholicis

reclamanlibus, id vehementer

affirmahant, quod

hujns

libri

quieslione

1 1

diciliir,

agruni ipsuni, non Eccle.siam, sed

mundum Domino
inqnit,
esse,

inlerprelante intelligendum esse, ut videre est in Actis Collaiionis, part. 3, capp.258, 2Go cl sequentibus.Qiia

de re Auguslinus
dicentes

in

lib.

70,

ciii

litulus,

Posi

collalionein ad

Donalistas,

cap.

Diu conlenderunl,

zizania,quwcmn

tritico

simnl crescerc iisqiiead messem permissa sunl,non in Ecclesia, sed in

mundo

contra inlelUclum martijris Cypriuni qui dixit, Elsi videntur :n Ecclesia esse zizania, non lamen impediri debet aut aut cliarilas nostra. Quid quod islc anctor in qustione 12, n. 2, responsum illud patrisfamilias zizania anle
fides

messein

evelli proliibentis,

non modo non torquet

in Donaiislas

more Augustini, sed

hac
vita

interpretatur eo paclo

ul in illos torqueri
pulat.

non valeat? quandoquidcm de non

aufereiidis ex

hominihus serraonem haberi

Accedit silenlium Eugypii abbatis, qui olim, id cst ineunle sexlo sacculo, cuni ex Augustini operibus amplissima collectaneoruin volumina compararet, descripsitex duobuspraecedentibuslibris quaistiones plures,
scilicet

ex primo saltem quatuor, ex secuiido oclodecim

nec lainen quidquam ex hoc

tertio lihro decerpsisse

a nobis depreheiiditur.

Quod
illis

veleres codices spoctat,

quidam duos priores

ciira

libros continont sine lerlio

nonnulh tertium linnc duohus

proxime subjectum exhibent

Istiiis

hocce

lilulo,

Incipiunt quwsliones
niile

Evangeliorum, non addilo noinine

:

Auguslini.

secundi generis exslat exeniplar uiiiim Corboiense

annos, ut videtur, nongentos scriplum

prseferat,

pra-ter Cisterciensem codicein

mullo recenliorem,

qiii

licet iion

eiimdem litulum

hoc tamen cum

Corbeiensi convenil, quod prtdiclum librum iion allribuii Augustiuo. Ad extremum Indiculo Possidii iii oplimae nolae Mss. diligenler explorato, id quod sola Uliraraeriana editio

habet de subsequenti opere, nusquara reperiraus.

QUiESTIONUIfl
SEPTEMDECIM

IN

EVANGELIUM SECUNDUM MATTH.

I.

^ 16.]QuocIdiclum est, occisos infanies a biinatu et iiifra, significatum esl huQu,ST.

[Matth. cap.

u,

inaniter

suscepissent
ipsis

aut

ut

ostenderent usque
,

adeo se ab

nihil

terrenum quoerere
sibi

ut eliam

miles babentes

gcminam
Quod

cliarilalem

lanquain par-

pulverem dc terra eorum

rere.

non palercntur adh-

vulos binios posse mori pro Christo.

II.

[Ib.

27.]

dico vobis in tenebris

id est
les

VII!. [Ib. X, \Q.]Eslote erqo prudentes sicut serpen:

cum adhuc

in tiniore carnali cslis,

quia in tenel)ris est

Ad cavenduni
csl Chrislus.

uialum

in capite

cuslodiendo, pro

timor; dicilein lumine, hoc

acceplo Spiritu sancto
:

est, in fiducia veritatis,

in aure audilis,

quod

Nam

serpeiis loluin corpus

:

Et quod

pra-

capite objicit persequenli

vel

quod per

aiiguslias sc

dicate super tecla, id esl,

quod

in secrelo auditis, cal-

coarctans vctori lunica exntiis iniiovauir. Qiiod imitanliir

cato carnis domicilio pnicdicate.

III- [Ib.

qiiibus

diclum est, Inlraie per angusUim pov'

,

54-56.] Nolile
;

arbitrari quia

venerim
,

tam {Malth. vn

pacem

mitlere in terrani
:

non veni pacem mitlere

sed

Nam

si

cnm vetere homine exuuntur. cavendum maium ita monerct, ut violenler re15)
; ,

gludium

veni

enim separare liominem adversus patreni

fuit lilius ejus.

sisleiulum essct maiis, iion siipra dixisset

siciu oves in

Mitlo vos

sHum. Quia reuuiitiat quis diabolo, qui

Et filiam adversus malrem suam
sus
:

medio luporum. Simplices aiilem sicut coiiulli

plebem Dei adver-

liimhas esse voliiit, ad

niis gi

noceiidum.

Naiii Iioc
;

ge-

mundanam

civilatem, hoc est perniciosam generis

,

avisnnllum omnino animalium necal

,

non soliim
sed eliam
passeres

humani societatem
iitgyplo,

quam nnnc Babylonia

aliis

nunc

andiiim

contra qu;r vires non habet

,

nunc Sodonia, nnnc

significat.

atque

aliis

nomini:

iniiiiitissirnoriim

qiiibus

etiaiii

porparvi

bus Scriplura

Nnrum

adversus socrum

aliinlur.
hiis uiia

Est aulem omnibus irralioiialibus anim;inli-

Ecclesiam adversus Synagogam, qn; secund'!m car-

qu;rdam inler se societas,

siciil

etiam ralio,

nem Christum
autem gladio
VI, 17).

pepcrit

spiriliis,

sponsum Ecclcsi;r. Dividiinlur quod Cht vcrhum Dei {Epltcs.

:

nalibiis siia, id est hoir.inibiis, noii

solum secum

sed

etiam

cum

Angclis. Disciiiit ergo ex similitudine coniiili

Et inimici liominis domeslici ejus

cum

quibus,

lumbiiriim

protsus iiocere ad societatem suam

anlea consuetudine implicaius erat.

IV. [Ib.
viii, 1-5.]

perlinonli participalioiie ralionis.

Qiiod

autcm descendeus demonte,

IX. [ib. XI
et terrm.

2S.] Confiteor

tibi

Pater

Domine
in
,

coeli

posteaquam

pr.x'cepta illicdiscipulis etmultiludini dc-

Nolaiidiim confessioiiem poiii

laude Dei.

dit, leprosiim statim, exlendens

significai

manum suam

curat;
,

eos qui de

illis

implendis dubitabant

suo

Non enim peccata Dominus confilcbalur qiise niilla babobat, pnoserliin qiiia eum exsullanlein hocdixisse
alius

auxilio ab hiijusmodi varietale mundari.

evangeiisla commeniorat {Luc. x, 21)

et verba ipsa
,

quandiibi-

V.

[Ib. VIII

20.]

Quod Dominus

dixit scribse
,

qui

quam

(|ii;ie

dicit

non

liabeant

enm
coeli

sequi voluit, Vulpes foveas Itabent

labernacula
;

el

vohtcres

tationcm

quod

in biiule Dei

dicantur.

Ergo

coiiles-

Filius autetn liominis non Itubet ubi

sionem vocat Scriptura genoraliter quidquid manifeste, sicut cerniliir, enunliatur.

ail
,

capul suuni reclinel, intelligiturmiraculis Domini

comob-

Nam

el

illud

quod
cori-

molus propler inancm jactantiam eum

qu.im signilicant aves
seqiiium, qu;e
ficlio
:

seipii voluisse,

Si quis

me

confessus fueril coram hominibus,

Un.xisse

aulem

discipuli

(ilebor et ego eitm

coram Palre meo

,

{Mattli. x

52)
,

vulpium nomine

significala est.

vel

sicul alibi est

corani Angflis Dei {Lnc. xii

conliletur qui

8)

Reclinatione vero capitis humililatem

cavit, quae in illo simulatore ac

suam

signifi-

noii ulique peccata tur.

Chrislum coufite-

superbo non habebat

Quod

si

proptorea putant aliqui confessionem

locum.
VI. [Ib. vin
,

vocari,

quia pro crimine objiciatur Christi nonien

;

22.] Dimitte mortuos sepelire mortuos

tempore perseculionis
stus

numquid

ita

etiam

Chriqui se

suos. Mortiios hic

non credcntes

dixit

mortuos aulem

coram Patre vol coram Angelis hominom

Et hcec dicetis in coufessione

suos, qui nihilominussine (ide

de corpore exirent.
:

confessus fuerit confilelur? Estetiam

ila

in Ecclesiastico
,

VII. [Ib. X, 14.] Exculite pulverem de pedibusvestris

posilum

Opera Do-

aul ad coiitestationem laboris lerreni

queiu pro

illis

niini universa,

quoniam bona valde

{Eccli. xsxix,

20,

ADMOMTIO

PP. BENEDICTINORUM.

Qusestionum septemdecim in Matlh. liber ad ersdom codices collatus esl ac prsecedens oiius Qusest. ceptis Michaelino et Ariiulfensi, in quilms hio, lihor nou refieiitur.

Evang.,

ex-

C omparavimus

proiterea eas

omnes editiones

initio Retractationuin,

t.

1,

memoratas.

M.

13(j7

QU/ESTIONUM SEPTEMDIlCI.M
Quo
in loco

IN

MAJTH/EUM,
enim

S.

AUGUSTINI
non
Ita

1568
defendunl
fal-

21).

intlubilanler Dei luudes exaggeran,

tales portat Ecclesia, qiiia

tur. lixc dicta sunt propler imperiliam fralrum

qui

silatein sententiae suse, ut

ciaiit
:

intentam mullitudincm fatunc pelluntur.

ita

cuni logenli! leclore audiunt hoc verbuin, peclora sta-

quod

si

fecerint

item

qui-

lim lunduiil, iion allendenles quo loco dicatur, quasi

iion possit nisi

cuiiiqiie

invident bonis
,

ut qu.icrant occasioncs

pcccalorum essc confessio.

excliidcndi cos
illicile fa-

aut degradandi; vcl crimina sua sic

suiit, si

X.

[Ib.

xn, 1-8.]

Noiandum de eo quod
,

defendcrc parati

objecia vel prodila fiiorint,

ctum videretur
de David

Judieis

quod

discipuli sabhalo spicas

regiae poleslaiis

ut etiam coiivenliculorum segregaliones vel Ecclcsinc

cvtilsisseiil, uiiuin
,

cxemplum dalum
de
:

perlurbationos
siml, ol ab
tis

cogitont oxcilare

jam

scliismatici

alleruiii sacerdoialis

iis

qui per niini-

iiiiiiate

cordc

discissi, oliamsi

non

iiiven-

slerium tenipii sabbatum vioiant

ipsiiin

ut mullo miiuis ad

ocoasionibus aut occullalis faclis suis Sacramenlo

cvulsarum sabbato spicarum crimen pertineat,

Ecclosi;e corporali conversalione socicntur.

3. Qiiapropter
illi

qui venis rex el verus sacerdos est, et ideo

sabbali.

Dominus

soli calholici
(juic

mali rccte dcpulantur,

fidei

qui quamvis vcra crodanl

XIII,
veiiit

ad

doctriiiam per-

XI. [Ib.
liomiues
in
,

25-30, 3643.]! .
inimicus cjus
,

Cum autem dormirent

negligentius agerent

lincnt

el si

quid forle nesciuiit qu;vrciiduin exisli-

et

superseminavit iizatiia

menl
cio

et salva pielate disculiant sinc arKjuo praejudi,

medio

trilici

el

abiit.

Cum

ipsius verilaiis

el

bonos vel quos bonos pulant

fla-

proeposili Ecclesia', aut

cum dormitioncm

morlis ac-

anienl atque honorent qiiantum possunt; tanien

cipcrcnl Aposloli

vonil dialtoliis et siiporseminavit

giliose alque facinorose vivuiit, coiitra (juam viven-

eos quos malos

qu;T:rilur
iholici.

filios

Dominns
sinl
dici

iiiterpretatur.
,

Sed recte

dum

esse credunt. Tales enim eliainsi prodantur aut

ulrum

haerelici

an male

viventes ca-

accusenlur, pro disciplina Ecclesiae salulisque suae

Possunl oiiim

filii

mali cliain iia;relici,

causa correpli,vcl a

comiininioiie
a

suspcnsi

nulio

quia ex eodeni Evangelii scmine ct Chrisli nomiiie

procreali
,

niodo

sibi

reccdondum esse
'

commuiiione
finjriiit

catlioliea

pravis opinionibiis ad falsa

dogmala
trilici

coii-

cxisfimanl, qiiocunK|ue
clionis qii.xrenlcs

pennissi

salisfapa;iiilcii-

vertuntur. Sed quod dicil eos in medio

tos, quasi vidcnlur
illi

semina-

locum

et aliqiiando

pcr

significai

qui

iiniiis

coinniunioagruiii

liam
iiioti,

in

frumcnla mutantur, sive corrcpli

sive rc-

nis

sunt

verumiamen qnoniam Doininus

quia

sive eliam verbo Hei niillo

nominalim accusaiile

ipsum,
tus esl,

noii

Ecclesiam, sed huiic imindtim inlerprclahirrelici

,

aul iiicrepantc pcrlcrrili. Aliquando autciii cliam sub

iioniiiie

bcne intelliguntur

luiii

socie-

poeiiilenlinm

ila

vivunt ut solciit, aut non

lale unius Ecclesiit vel unius fidoi,

liiis

sed societale so-

ninlto

niimis, qiiidam eliam ampliiis; iiullo

a
catliolica
si iiiors

modo
ila vi-

nomiiiis cliristiani in lioc

:

iiiundo perniisceiitiir

tamen

iniilate discediinl.
palc;i;
:

Qnihus

bonis

iit

ilii

qui in

cadcm

fido

mali suiil, paloa po-

vonlibiis

ohrepserit,

dopiitanlur usque

tius quam zizania dcpiilenlur; (iiiia palea oliam fuiidamentum ipsum liabol cum frumonlo radicemque communem. Iii illa plane sagcna qiia concluduniiir
,
,

in fiiicm. IIoc cliam ipsi crcdiinl

nam

si

aliler cre-

dunt

et inconcusse tenent
suiit
,

jam

inter hsereticos
,

nuin

nieraiidi
iii;igii.'>

piilanles

omnibus Dcuni
fiiioin vit;c
,

ctiam

etmali et boni pisces (Maltli.

surde mali caiholici

xiii

47-50)

non abeiiiin

iiii(|uil;itc

usquo

iii

porsoverantibiis,
dileti-

inlelliguiilur.

.Miud est
significat
;

tantiiiii

qiiia

Ecclesi; iinitato.u
^ ),

non sincera

mare

quod magis muiulum islum

,

aliud

ctioiie

(nam

beiie vivcrent

sed magis poonarum

Isti

sageiia

qu;ie

unius

fidei vel

unius Ectlosi* commiiInlor ha;reticos et

rnoro tciiucnint, voniain daliiriim.

rrcduiit, vol
sitan qu;criint

orgo non hoc

adliiic for-

nionem videlur ostendere.

catholicos

malos
cre-

non
:

firniiler opiiiaiiliir, etsi

hoc interest

qnod

ha;relici

falsa

sed magis oos docipilsp(;s dilatioiiis,

dunt,

illi

autem vera credenles non

vivuiit

ita

ut

dum

se diulius victuros putaiit, el pcrditos

morcs
:

ali-

credunt.
2. Solet

quaiido in melius mulatuios. Contra quos

diciliir

Ne
:

autem eliam quKii, schismalici quid abha;;

tardes converti ad Dcuni, iieque differas de die in diem

subilo

reticis disienl

et

hoc inveniri quod schismaticos noii

cnim
te

vcniet ira ejus, cl in

,

tempore vindicl(e discoiivcrliintiir, qiii

fldes

divcrsa faciat, sed communionis disrnpta so-

perdct

(Eccli. v, 8

9).
;

llli

enim

cieias.

Sed utrum

inter zizania

numerandi

sint

du-

recte vivere incipiunt

lioc est

enim ad

Deuiii redire

bilari potest.

Magis auicm videntur spicis corrupiis

,

qui

autem concupiscentias suas peiscveranter se-

esse similiores, sicul scriplum est

Venlo autem cor:

qiiunlur,

dorsum qiiodammodo

Iialient

ad

Dcum

rumpetur

fdius iniquus (Sap. iv, 4)

,

vel paleis arisla-

quamvis

in unitate consiitiiti s;cpe illiiin rotorlo ciiijo

rum
enim

fraciis

vel scissis ct
,

de scgcte abruptis. Quo

conenlur aspicere. Ergo

sunt,
3'J).
et

et isti, ut ail Propiiola, caro

et

alliores, id est
siinl.

superbiores, eo fragiliores leest ut

spiritus

ambulans
,

non revertens (Psal. lxxvii,

fi-

vioresque

Nec tamen coiiseqnens

falsa

omnls

Sed tamen

utdictumesl, piopler eanidom

hscrelicus vel

schismalicus corporaliter ab Ecclesia

dem

atque unitatem Ecclcsia;, iicque inter zizania

illa
;

separelur. Si

enim

dc Deo credit,
fidei

vel

de aliqua
,

qiioniam

exlra radicata sunt

qu;x;

nequc

inler arisla-

parle doctrinse qua; ad

ila ul

perlinet

a;dificalionem
sit,

rum paleam
1

se etiam frumeiifis audet aspcra

,

non qusrenlis cunclaiionc tcmperauis

,

sed
sic Mss. At editi

communione

catlwlicce fidei existi-

inconcusse credentis

nec omnino scienlis opinione

,

atque errorc discordans

ha;reticus est

et

foris est

mant, qnomodocnmque , etc. 2 nat. oiiiiltit, nam bene viverent

animo

quamvis corDoraliter intus videaiur. Multos

: quod iii plorisque Mss. rcperilur. At Ani. Vx. et Lov. Iiabent ejus toco, nisi ut bene vivercni. \aticanus codex, ut bene viverent.

i369
disscnsione el
fragili

I^JBEK UNUS.
elalione

1370

superimponere
lanien
inier

sed

noniino hoc loco significatos, quos etiam

bonum
ipsi

se-

qnanivis subjeclani frunienlis,

quiB
tur. 4.

paleam

mcn

dicil?

Nec miruin
ipse

si

et

bonuin seinen
;

dicun-

ullinia veniilalione

separanda esl,

numeraninlegram
fidei

tur, ct servi

palrisfamilias
,

siciit el

de se ail, quod

et ipse sit

janua

.sit

pastor {Joan.

x,7,

11).

Ex
et

Boni aulem
cl

calliolicisunt, qui et fidem

:

diversis

enim significationibus una res etiam plures

sequunlur

niores bonos
ita

quod aulem ad
si

doiia-

diversas similiiudines recipii. Pra^sertim quia

cum ad

ctrinam
benl
vel
,

perlinet,

quaerunt,

quid qiiscrendum
,

scrvos loqueretiir, noii

ait

In lcmpore messis dicain

ut absit concerlalio periculosa

vel q'.Krenli

vobis, Colligite priinuni zizaiiia; scd Dicani, inqiiil,

ei

cum quo
lla

quaMilur, vel eis qui disserenles ausi

diunt.

autem docenl,

quid docendiim liabent

,

Unde iiilelligiliir colligendorum zizaniorum ad comburendum alia esse niinisleria, nec quommessoribus.

ut usitala et confirmata securissime

et lenissime, ut possuiit, insinueiil

et fideniissime,
:

qiiam Ecclesi;e filium debere arbitrai

ciiini pertiiiere.

ad se hoc

olfi-

imisilata vero,

eliamsi verilatis nianiieslalionc liquidissima percepe-

2.
scit

Cum

igituressequisquespirilualiscoeiierit,cogno-

runt

quscrendi potius

quam

prsccipiendi ant affir-

errores haireiicoriim, cl omniiio dijudical alipie

legeril

inandi miido, propler audionlis infirmilalem. Sienim

discernit quidquid andierit aul

regiila

abhorrere a

tanlum jiabet pondus aliciuod vorum, ut vires discentis

veritatis

sed doiuc

in

cisdem spiiitualibus
in

excedat
,

siispeiulriidiim est ul
iil

exteiidat crescen-

perficiatur, et

qiiodammodo matuiescat
ciiin

friictiim

tem

non

iinponeiidiiin
:

obterat parvulum. Inde est

cuin vcneril
,

qiiem herba dedit, polesl

nominechrisliaiio tam
falsitatos.

movere, quare sub

illud Doniini

Sed

Fitiiis liominis

putas

iiiullai

h;rreticorum exstiterint
dicuiil
,

imenict fideni in terva {Luc. xviii, 8)? .\liqiiaiido aulem

el

Inde est quod sorvi

Noiine
liabel

bonum

occuliandiim cst
despcr.itio
li

scd cimi spc

i^.;idiores,

liorlatoria, ut
desideriiiiii
:

non

semen

semiiiasli in agro tuo?

unde ergo

zizania?

faciat

sod

capa-

Deinde cum cognoverit lianc excogita.sse fraudeno

ciores. liide cst

illiid

ejiisdem Doniiiii

Mulla habco

diabolum

ciim

contra

taiiti

nominis auctoritatem

vobis dicere; sed non polcstis porture niodo {Joan. xvi,

nihil se valere scnliret, ut fallacias suas

niiiie

eodem no-

12). Qiiod vcro ad

viter dicilur
:

mores peniiuH,
confligcndnm cst
viiicat
;

luic
ciiin

beiie

et bre-

obtegeret

potest ei suboriri voliintas, nt lales

,

aiit

amore

teni-

hoinines de rebiis humanis aiiforal

poris habeat facultatem
juslitiam
;

si

aliqnam lem-

poralium bonorum, ul non

subditiisque esse debel, ul

aiit

etiain

edomilus
,

sed iilrum f;icere debeal

ei

cum
fit

surgere coeperii

facile

Dei consulit ulrum hoc

pra;cipiat, vel
velit
:

reprimatur;

aiit ita exstiiiclus,

ut se oinnino nulla ex

pcrniiltal, et
csl

hoc officinm esse hominum

,

hinc

parte commoveat.

Ex q

:o

uletiam i;isam morleni

obeanl,
alii

quod

servi dicuiit

Vis

iinus, et

colliginius

ea?

propter veritatcm
ler, alii libenlor.

alii forliter

a^quaiiimiferlilis
,

Quibus qnia Veritas ipsa respondet,

constilutum csse
in

iioii ila

hominem
praesentia

Qu:e

tria

genera fructus simi

hac

vila

nt certus esse possit

,

lerra', Iriceni, et sexageni, et centoni {Mattli. xiii

8,

qiialis qiiisqiie futiirus sit

poslea

cujiis

iii

23).

Iii

bonini aliquo gencrc inveniendiis esl tempore

sii;r,

cernit

orrorem,

vel (\\ud eliam

error

ejiis

conlerat

niortis
5.

siqnis

debac

vita recle cogit;it cmigrare.

ad provecliim bonorum; non esse lalesaufercndos de

liac vila
,

Tolerandasuiitaulem non solum zizania usque ad

,

ne
,

cuni malos conatiir

forle
fuluri

iuterficere,

bonos

messem

qiiac

cum

diabolus aspersis pravis erroribus

interfioi:it

quod

sunt;aiit bonis ohsil,

:

falsisqiie oiiinionibiis

siipersominabsel, boc est, pra},

qnibus el
fieri
,

iiiviti

forte utiles sunt

in fine

sed tuiic opportune

cedeiilc nomiiie Clirisli basreses superjecisset

magis

ciiin

jam

non

restat vel

tempus cominiitunc autem lioc

fieri
;
:

ipse latuit atque occultissimus

enini
,

factus est;

hoc est

landoc vitae, vel proficiendi ad veritatem ex (ccasionc

El

abiil

sed etiam palea usque ad ventila-

atque comparalione

alieiii

err(>ris;

tionem. Nec probalur forlius gravitas frumcnlorum,

nibi

non ab hominibus, sed ab Angelis

iiide

est

pale:e

peilurbalionibus,
vcrilate defensa
in

quas
,

qiii

comprimere
unitate sersiciit in

qnod rcspondet

paterfainilias

Non

ne forte colli:

iion poluoril

ccsserit

genles zizania, eradicetis siinul

ei Iriticuin
,

sed in tem-

vata.

Quanquam

hac parabola Dominus,

pore messis dicam messoribus

et ca-tera. .^l(|iie

hoc

ejus exposilione coiichisii,

non qu;edam

sed omnia

modo

eos patienlissimos el tranquillissimos reddit.

scandala

et eos qui faciunt iniquilalem

zizaniorum

3. Qnseri

aulem
,

polest, qiiod ait

Alligate fasciculos
,

nomiiie sigiiifioasse inlelligitur.

Xll. [Ib. \ui ^'la-ZQ.]

ad comburendum
autein crevisset lierba
el
,et

cur non iinum fascem

fieri

aut uiuini

l.Cum

acervum zizaniorum
eliam
a scipsis

dixit?Nisi

forte

propter

fructum

fccissct

titnc

apparuerunt

zizania.

Cum
omnia

varietatcm haereticorum, et non soliim a

discrepantiuin
, ,

trilico,

verum

eiiim spiritualis honio esse coeperit dijiidicaiis

(I

ipsa

uniuscnjiisque

Cor-

II,

15), tunc

ei
ei
,

crrores
:

incipiuiii

apparere.

liycreseos propria coiiventicula

in

quibus singillalim

Servi autem dixerunt

Vis

iinus, et

coUigimus ca?

sua communioiie devincli sunt, noniinefascicnlorum

designavit
:

Utrum

ipsi siint servi

([uos p;iiilo post

meshores apmessoros
dixit

ut

jam tunc
a catholica

incipiant alligari ad

combu-

pellat? an qiiia inexpositione paraboI;T^

rendum, cum
proprias
bnstio eariim

communione

segregati siias
;

esse Angelos,

iiec

qiiisqnam
qiiis

f;icilc

dicereaiisiis fiierit

quasi ccclesias habere coeperiiit

sil in

iit

comresipi-

Angelos nescisse

zizania superseniinavcrit, et ca

fine ScTCiili

modo

alligatio fasci-

tunc apparuissc Angelis cuni lierba fruclum fecisset

culorum. Sed
scendo, ci
in

si

ita

esset,

non jam mull3e

magis oporlel

iulelligi

homines ipsos

fideles

servorum

Catbolicam remeando ab errore desci-

1571
scereiit.
fiiie

QU^STIONUM SliFTEMDEClM
Quapropler
,

IN

MATTH^UM
ipsi
:

1572
qui ad

ct

alli|xaiio
,

fasciculoriini

iu

bene signincctur, pretium ejus est nos

fiilura esl

ut

nou confuse

sed pro

modo

per-

eam possidendam non sumus

possidcnlnr. Vcndiiis
cniiii

liheri

nisi

omnibus

versilalis suae uiiiuscujusciue errorls pcrlinacia

lur. 4.

pimia-

pro noslra liberalioiic conlcmplis,

qu.ie

lemporaliter

rcbns noslris, niillum ea,

Ne forte colligentes ziztmia,

in

eyadicelissiniiil et Irili-

nmi majns accipimns pretium

talibus implicali, nostri

qiiain

nos ipsos;
:

(|uia

cuni. lUiuin quia cliani boiii tuni adhiic iiifiriui suiit,

non cramus

ut rursns nos

opus liabeiU

quibiisd;iin

luiddrum conmiixlione,

ipsos pro

illa

margarila dcmiis, non

qiiia lanti

valea-

sive ut per eos exerceanliir, sive ul

lione

magna

illis

exhortalio

fiat

ul

eorum conipaianilaiitur ad mcAposlo-

mus

',

scd

qiiia plns

darc

iion possiimiis.

XIV.

|lb. Mii,

i^.]l.Etoculossuosclauserunt, nequan:

lius, quibus sublatis altiludo cliarilMlis qu;isi eviilsa

do oculis videant
eis

id esl, ipsi

causa fucrunt ut Deus

marcescat
lus
:

qiiod

est eradicari?

Nam
An

sic ait
,

oculos clauderel. Alius cnim evangelista dicit,

Ul

in

cliaritate radicali et
iii
,

{undnti

ipossilis

comsiniul

Exccccavit oculos eorum.

Sed ulrum

iit

nunqiiam

vi-

prehendere (Eplies.
cradicaiur Iriiicnm
niulti

17, 18).

for::^

Moo

deaiil?an veroiic vel

sua
liati

sic aliqiiaiido

videant,

c;r;cilate

cmn

anfciuiilur
cl

ziziinia

(iiiia

sibi displiceiiles, ct se

dolcnlcs, ct cx hoc liuini-

primo zizania simt,

postca liii"i:"m

fiuiil?

at(pie

commoli ad
convertantur,

coiifiteiida

pcccala siia, et pie

dicil,

qiii nisi patienter, ciini maii sunt, tolercnliir,

ad lausi

qu;eiendui')

Doininum?Sic enim Marciis hoc

et

dabilcm mnlaliouem non peiveuiunl

fncrint, simiil
esseiit,
si

ilaqnc
,

evulsi
liilnri

Nequando
IV,

dimittnntnreis peccata {Marc.

sni.s

eradicalnr

cl

triliciim

([uod

12).

llbi

iiilelligiinlnr peccaiis
,

merinsse ul

eis parcercliir.
4.()-]

noii inlelligerciit

ct tamcii

hoc ipsnm misericorditer

,

XIII. [Ib. xni, 4S,

Simile al regiium ccelorum

eis

factum, ut peccala sua cognoscerenl

et coiiversi

liomini negotiatori qiiwrenti bonas mdrgaritas. Iiiventa

veiiiam mercreitlnr. Qiiod aiitem Jo;inncsliiiiic locum

ila dicit.

aiitem

una pretiosa murgnrila

el
eiiiil

abiit et vendidit

omnia

Proplerea

iioii

polcraiit crcdeie, qnia ite,

quce liabnit,
l>!urali

eum. Qui-siio cst cur

iil

a iininoro

rnmdixil
vil

Isai;is,
,

Exciccavit ociilos coruni

ut
iion

ct iiidura-

ad singiilarcm iransicril,
,

ciim (|u;rrat liomo

cor

corum

vidcaiit oculis, et iiilclligant

bonas margarilas
vendilis

unam

invi'ni;it

pieliosam

(inain

coidc, cl convertanlnr, ct saiieiu eos

40)
;

{Joan. xii,39,

omnibus

qu;T: b;ihet,

cmat. Ant crgo'

iililiter

isle

bo-

ndvcis;iri vidctur
iit

hiiic seiileiili;c, et

omnino co-

nos bomines qii?erens, cimi qiiibns

venit

vival, in

gcre

(|iiod liic

diclnin est, Nequaiido oculis videant,

umim
:

prse omiiibns siiic peccalo,

,

mcdiatorcm

iion accipialiir, Ni; vel sic aliqnaiido oculis videant,

Dei et honiinuni
II,

hominem

Cbiisluni Jesum (I Tiin.

,

sed iirorsus, Ut noii videant

iia dicil,

quandoqMidem aperle
ait,

5)

aul prsecepla quxrens

recte

quibus servatis cuin

,

Utoculis non videant. Et quod

salis ostciidit

Propterca

hominibus
proximi,
ut,
in

converseiur

invcnit

diicclionem
;

non poternnt credere,

non idco faciam

ct

quo uno

dicit Aposloliis oinnia coiiliiicri

,

iilam cxc;ccationi;m, ut ea

commoli

dolciiles se

Non

occides,

non moecliaberis
qu;c i

non furuberis

non

non

inlelligere, convcrlcrenlur aliijuando per poeni;

fulsuin testimoniumdices, et si

quod est aliud mandatuin,

lioc

leiitiam

iioii

enim posscnt hoc facerc,

nisi

priuscre-

singube margaritse
luntur, Diliges

siiit,

sermoiie recapitu-

dercnl,

iii

credendo convertereiilnr, convcrsione sa:

proximum

tiium taiiqunm tcipsum (Roin.

qii;crit, cl in-

narcnlur, sanitale iiitclligcrent

sed ideo polius ex-

xui, 8, 9).
veiiit

Aut boiios inlcUeclus bomo

caicalos, ut iion credcreut. Dicit

cnim apcrlissime,

uiium illud quo cuncli conlineutur,

in principio

Propterea non poteranl crcdere.

2.

Verbiim, et
{Joan.
I,

Verbum

apiid

Denm,

et

Verbum Denm
,

Quod
iion

si ila est,
,

quis non exsurgal in dcfensionem

1),

lucidum candore

veril;ilis

et

solidum

Judicoruiii

ul

eos cxlra cnlp^im luisse proclamel,

lirmitale seteriiitalis, et

iindiquc sni simile piilclirilu-

quod

credidcrunt? Propterea eiiim noii polerant

dine divinitatis, qui Deus, peiielrata cariiis tcstudiiie,

iutelligcndus cst. Ille

crcdere, qiiia exca^cavit oculos eoruin. Scd

polins Deus extra culpam debel
tcri aliis

quoniam

cnim ad margaritam

ipsaui

jam
at-

intelligi, cogiiiiur fa-

pervenerat

qu;e in

legumenlis mortalitalis, qnasi

iii

quibusdam pcccatis
lamcn
exc;x'catio!ie
ista

ila

eos cxca;cari ineruis-

concbarum obstaculo,
qne
rat
:

profuiido bujiis saeculi

se

qiia

non poluerunt credere.

:

iiiler
ille

duritias saxeas JudiTeorum aliquando laliie-

Verba enim Joaniiis

rum. Fruslra
ca:c;itos, ut

sunl

Propterea non poterant

,

ergo ad ipsani margarilam jam pervenerat,

si

credere, quia iterum dixit Isaias

ilaqiie

Exccecavil oculos eo-

qui

ait,

El

noveramus Clirislum secundum carnein,

(

conamur

intelligerc, ideo fuisse

sed ntinc

jam non novimus

disciissis

II

Cor. v, 16).

Nec

ullus

convertercniur

% cum
,

ideo convcrli

non

oninino inteilectus m;irgarit* iiomine dignus esi, nisi

poleraiit,

quia iion credcbant

et ideo

credere non

ad qiiem

omnibus carnalibus tegminibus

potcrnnt, quia exc;ccali eraiit.

An

forte

non absurde
;

perveiiitur, quibus sive per verba

humana

sive per

dicimus, quosdam Judu;orum fuisse sanabiles

tanlo

sed ex-

similitudiiies circumposilas operitur, ul piirus el so-

tamcn superbia; liimorc

primo
noii credcre, cl

periclilatos, ut eis

lidus et
tur.

nusquam
laiiien

a sedissonaiis, ccria raiione cerna-

pedicrit

ad

lioc fuisse caicatos,

Quos

omiies veros et firmos ct perfectos

ille

utnon
'

inlclligcrciil

Doininum loquenlem per paraboquia tanto valet.

intellecius

unus

conlincl, per

quem
i,

facta sunt
Mss. plerique,
*

omnia, quod est Verbum Dei {Joan.

autera horuni Irium sil, vcl
potuerit
,

nm

3). Qiiodlibet

Am.

tr. et
(piic

\m.,

si aii(|iiid ;ilind

occuncre

negalia,
lib.

tisiioueusi, iiec

quod

luargarilse unius ei pretiosx noniine

nec apud Kabanum, qui liunc locum transtulit ia 4 Coiiuueut. super Maitliiieum.

ut non converterentur. Expungenda hino cst in vss.,nec in anliqua edilione Ua-

4373
las,

LIBER UNUS.
prie dixerit
:

1374
ita

quibus non intelleclis, non in eum crederent, non credenles autem, cum cxteris desperatis crucifigerent euni ; alque iia post ejus resurrectionem converterenliir,

ut ssepe inveniatur totus

sermo ejus
dico

parabolis explicatus, tolns autem proprie dictus nullus

invenialur.

Explicatos aulem

sermones

quandojam de realumortis Domini amveheiuentius diligerent a

:

quando ex aliqua occasione rerum

transeat ad
contexit,
cat.

incipit loqni qiioet

plins liumiliiui,

quo

sibi

usque terminet quidquid ad ipsam rem pertinel,

aliiid.

lanlum scelus dimissum esse gauderent

quoniam

Nonnuniiuam sane

aliiis

evangelisla

eorum superbia ut dejicienda? Quod incongrue dictnm esse

tanta eral
,

tali

humiliatione esset
quilibet ar-

quod

alius diversis

temporibus dictum indi-

bitretur,

si

non

ita

contigisse in Actibus
ii,

Apostolorum

manifestissime legerit (Acl.

ret

37).

Non ergo abhorvideant

Non enim omiiimodo seciindum rerum gestarum ordinem sed secundum snae quisque recordalionis facnllatem, narralionem quam exorsus est ordinavit.
,

quod

ait

Joannos, Propterea non poterdnt credere,

,

XVI. [Ib.
Dicunt
ei
:

XIII,

51, 52, Ai.]Inlellexistis liwc omnia?

illis
:

quia exccecavit oculos eorum ut non

ab ea

Etiam. Ait

Ideo omnis srriba doctus

,

sententia qua intelligimus ideo excoecatos ut conver-

in regno coelorum, similis

est liomini patrifamilias

qui

tereniur

iioc esl,

ideo eis per obscuritales parabola-

profert de tliesauro suo nova el velera.

Ulrum

isia

conin

rum

occullaias sentcnlias Domini, ut post ejus resur:

cluslone exponere voluil

quem

dixerit

thesaurum

quia reclionem salubriore poenitenlia resipiscerent sermonisexcoecaii, dictaDomini non perobscuritatem

inlellexerunt, et ea non inleliigendo
,

agro absconditum
gnntur,
qiise

qiioniam sanctieScriplune

intelli,

iiomine duoriim Teslamcntorum

Novi

non

in
;

cum
alque

etVeteris, concliidiiiilur; qneniadmodumapiul aliuin

crediderunt, non credendo crucihxerunt

ita

eum

CYangelistam

gladiiini

bis aciiluni
i,

lali

conclnsione
in parabolis

post ejus resurrectionem miraculis

quoe in ejus

videiur exponere (Apoc.

isia locutus esl; et

16)?An quia
ab

iiomine liebant, exterrili,

majorecriminis reatu com-

ciim

(|ii;vsissot

eis utruin inlel-

puncli sunt el prostrati ad paenitenliam, dcinde accepta indnigeniia ad obeihenliam llagrantissima di,

lexissent

responderunt se inlellexisse; forlasse

isia

siinilitudine ullima palrisf.unilias profereiuis

de Ihedo-

leclionc conversi.
5.

sauro suo nova et velera, oslendere

nonprofiiitillacxcitasadconversioil-

voliiil eiiin

Namquibns

ctum habendum

esse in Ecclcsia, qui eliam Scriplu,

nem, qu;e per

lis

linguain paral>olarum fiebat, ita de

ras veleres parabolis explicalas intellcxoril

ab

istis

propiiela alio loco dicil,

quod etiam Apostolus

novis accipiens regiiIas?Quia ct

isl;i

Dominus per pafinis

:

coinniemoravit

cum de

obscurilatc linguarum agcret

rabolas ennntiavil, (|iiamvis ipse Chrislns esset

illorum;
ut
si

In
nec

fl/i/.s

Unguis,

et in aliis labiis

loquar popiilo huic,

et
;

id

csl, ut in eo

illa

vetera complereiilur

sic

me

exaudienl,

dicil

Dominus (\Cor. xiv, 21

diceretur,

ipse in

quo

illa

complcnlur ct manife>tantiir,
lo(]uitur,

Isai. xxvni,

H).

Noii

enim

Nec

sic

me

ex:

per parabolas adluic

donec ejus pussio ve-

audient, nisi ad hoc fieret, ul vol sic exaudirent

cst,

id

lum
tiir;

discindal, ul
niulLo inagis

niliil sil
illa

occultum qiiod non rcvele-

nt eis ad huniilem confessioiiem

,

ct sollicitam
et

qux ad commcndandam tantam

illo
:

iiiqnisilioncin

et

obedientem coaversionem,

fer-

salulem tam longe de

opcrta esse noverinius

scripta

sunl, parabolis

venlem dilcclionem

vaieret. Est vero etiam isia ratio

qu;v

cum Judan
iii

ad

litlerain

medicin;e corporalir^. Nani et pleraque medicamenla

prius affligunl ut sanent, ct ipsa coUyria qu;c ad oculos perlinenl
,

acciperent, nolueiunl csse docli

rogno ciilornm,

neque Iransire ad Chrislum,

nt auferrelur

velamen

si

ea opns est intrinsecus infundi, nisi

quod supra cor eorum posilum

XVII.
[Ib. xni,

est'.

sensum videndi prius claudant et perturbenl, prodesse

non
4.

55
el

el

56.] I. Fratres ejus, Jacobus, et

et

possuiit.

Josepli,elSimon,
proplicia dicit, Nisi crcdisec.

Judas,

sorores ejus,nonne
ista?

omnes

Nec moveal quod idem

sit

apud nos sunl? unde ergo huic omnia

Et scandali-

derilis,non intelligelis (Isai.yn, 9,

LXX);
id

qnasi

znbanlur in eo. Fratres apud Jud;T.os dici solere cognatos usqiie

conlrarium

quod Joannes

ait, Propterca

non poteest,

adeo probatnr, ul non solum ex propinquo

rant credere, quia excwcavil oculos

ilia;

eorum;

quia
iii-

generationisgradu, sicut suntfilii fratrum etsororum,

qui etiam apud nos iisitatissime fratres dicuntur
;

paraboi.e

ila

dicebantur, ul ab eis noii posseiit

:

sed

lelligi.

Dicit cniin aliquis

Si ut intoJiigereiil credere

etiam avunculus et sororis

filius. sicul sibi

eranl Ja-

dcbebant, qiiomodo pro|)lerea non poterant credere,

quia non iiilelligebanl, lioc esl
,

cob etLaban, fratres appellati inveniantur (G^h.xxix,

15).

quia excwcnvil oculos

,

Non ergo mirum

esl diclos esse fralres

Domini
etiam

eorum? Sed quod

telli[ieiis,

ait Isaias, Nisi crcdideritis

non

in-

ex materiio genere

quoscumque cognatos;

cum

de

illa inlellig('nli;i

diclum
:

csl,

iii

qiia

semdici-

ex cognatione Joseph dici poluerint fratres ejus ab

eis
,

per manebitur, rerum inefrabiliuin

lur

cum autem

qui illum palrein Domini esse arbitrabantnr (a).

quod credalur,
potueruiit

nisi

qnod

diriliir inlclligiitur,

credi

2.

Geneialem justitiamnon

violat quis, nisi libidine

non

polest. Inlelligenda suiit ergo dicla, nl credanlur

:

iransgressus fuerit aut placitum socielalis humanae,

la editione Ratisponensi inserilur hic gusestio in illa Matlh. cap. 24, v. 56 ne die auleni ilfo et Iwra nemo scil, etc, sed quse nihil differt ab ea quae iuter octoginta
'

qiia; dici

credeiida autem

qiia; dici

nolue-

runl, ut inlelliganlur qu.e dici

non possunt.

,-erl)a

eis.

XV. [Ib. xni, 34.] Et sine parabolis non bquebatur Non (juia nihil propric iociitus c-t, sed quia nulfere

tres Quaestiones ordiue est sexagesima.

in (a) Hic terminalur opusculum in edilis liat. Am. Er. et Mss. vaticann, Sorbonico, cislcrciensi noc reliciiia vidimus, nisi apud Lov. et in Mss. victorjnis duol)us acuno corbeiensi vetuslissimo.
:

luni

sermonein explicavil,
signilicavit
,

iibi

iion aliquid

per

parabolam

quamvis

in

eo aliqua ei pro-

457!>

ADMONITIO DE SUBSEQUENTIBUS
adulteriiim, inceslus, el Im-

IN

JOANNEM TRACTATIBUS.
homo
qiii

1376

siciil csl fiirliim, rapiiiD,

cl ipsc

cjiisdcm Sapiciilinc personam

my-

Jusmodi;
aut

aiil

naliiram, sicul esl conlumelia, ccdes,

slice et incnarrai/ili susceplioiic gestatnnis crat, in

Iiomicidinm, concubitns masculorum vel

pecorum

ipsa sapJLnlia laiKiiiam Doi arlc scmpilerna

semper

modum

in coiicessis, sicut cst

superljum amplins

crat, qnamvis snis qiiaque lompnrii)ns efliciat, auifi

perteiulil a

vcrbcrarc

quam

oporlct, vcl supcrflniim edore vel bi-

rme usqne ad finom

iu sc

forliicr, ct disponil

bcre amplius quani oporlel,

cum

ipsa coiijnge

con-

omnia suavitcr atque

{Sap.
viii, \, et vii,

maiicns innovat omiiia

cumbere amplius quam oporlel,

3.

ct simiiia.

27).
vclit vcllc

Bene

inlolligilur S[irilus sanctus ideo

primum
ct

5.

llem quomodo quis

mori

si

sic velle

linguarum donnm dcdisse bominibus, qn;c paclo

placilo

mori

pcrvcnerat, qui jam liabct

sit,

sanam

fideni el vi-

hominuni

institiita>

snnl,

ct

forinsecus per

dol ([uo sibi pirveniendum

ad hoc jam proficit,

sensus corporis consiicludine audicndi discuntiir, ul

cis ostenderct

ut libenter de iiac vila disccdal.

Non cnim hoc

quod
:

cstvi-

quam
,

facile posset sapientcs facere

per

dere quo

sibi

pervcniendnm

sil,

est eliain
in

amaro

sapientiam Dei

qiiac in cis

intorna cst.

illnd, cl ibi

jam csse desiderare

quod

cujns animo

4. Ilcm volunlas Vcrbi scmpiierni stabilis cst sem-

elTeclnm

fiicril,

necesse est ut libenlcr

morialnr.

per, quia simul habet oinnia

nosira aulcm volunlas

;

Fruslra itaquc diciint quidain, qni

tciieni,

jam sanam fidem

ideonon slat, quia non

hoc,

habetsimulomnia
sic

idcomodo
in
illo

ideo

se

nolle mori

nt

proficiant,

cum

ipse

modo

illud

volumus. llem

fucrunt

piofcctns
Si crgo

Verbo omnia qu?e

pingere totam

facia sunl, el ipsa susceplio homi-

eorum vcrnm loqni volunt, non dicant, Idco mori

in co profeclu
sil, nt niori velinl.
:

nis sic ab co prsoognita csl,

quomodo
totum
,

si

pictor velit

nolo, ul proficiam

sed,

Mco mori

iiolo,

qnia p?.rnm

domum,

ct cogilet vel noverit

:

locnm

profoci. Itaqiie mori nolle fidcribns

non

consiliuiii cst

ubi etiam se pingcrc dcbcat

in arlc habet, ot

ut proficiant

sed indicium quod

iioliint, ut

parnm

profcccrint.

in prseparalione, et in voluniatc

quamvis

ccriis et

Proindc quod
focti snul.

perfecti sinl; vcliiit, cl pcr-

suis quoeque temporibus explicel. Sic omiiis crcalura

ADMONITIO
DE SUBSEQUENTIBUS
Haud temere
fccisse vidobimur, si Augnstinl in

IN

JOANNEM TRACTATIBUS.
adscripserimiis anno Chrisli

Joannem Traclatus
quando

supra qiiafla-

driRgenlesimum sexto dccinio, aut proximo posl lcmpori. Ccrle quidom hunc evangcrislamcnmoxponcret,
grabat eliam tum Catliolicorum

cum

Donalislis piigna

in facliosis illis

ccvinccndis lain miiltns lannpie

slab.it Ilip-

vehemcns
pone
:

inibi est.S.
in

Doctor

pncterqiiam qiiod ad

id

usquc 'icmporis .schismaticnm cornm allarc

unde

Tractalu supercjusdem Joannis Epislolam (cui nimirum oxpoiicnd;c Epislolic, inclioata diidum
in hiico

ac intermissa paulispcr Evangelii traclaiione, dedit operarn),

j/a/c cfwo
fl//rtrja.'

verha conquerilur, Quid

(iu;n

faciiint in liac ci-

Quod

licel iu

tempora ctiam anlcriora Cartliaginensi Collalione,

qiiia

cnm

Donatislis
Tracliitibiis,

anno
iion

A\\ habila

fnil, roferri

queal; atlamcn
fides,
uti

per hos ipsos, de qnibus .igiinus

in

Evangclium

solum Praidesiinalionis
cxi,

maxime explorata, proponitiir in Traclt. xr.v, xlviii, lxviii, lxxxiii, cv, elc, sed eliam perstringuntur lacito nomine Pelagiani in Traclt. liii. lxvii, lxxxi, lxxxvi, elc, hinc prores

fecto inlclligere licebal

cosdcm Traclatus non ante quadringenlesiinum

fuissc.

oi

undccimiim

Clirisli

annurn, qiio piiul in

mum

invehilur

in

Africam Pclagiana hycresis, cditos

Sed alind argumentnni,

qiio

fil

nnnum

qiia-

dringentesiinum decimuin scxtnma nobis rcmitlantnr, suppctil longe cxpressius ex Tracl. cxx, ubi Nicodomum
saipius venisse ad Chrislum, ul ejusdiscipulus audiendo fieret, probat Angiislinus liacratione
:

Qiiod cerle,

ait,
fi-

viodo in revelaiione corporis bealissimi Stepliani (qu3C videlicel aiino quadriiigenlcsiino dccimo
nilo facta esl) fere oninibus genlibus dcclaralur.

quinlo prope

Diebus porro quibuslibet Traclatns sermonesve hanc

minico, poslridie secundum se pronnntiasse
in

in

rem suos
ii

liabebat. Piiinum, cxcmpli gralia, dio do-

hoc ipso Tracl.

iiidicat.

Habitus
,

ilcni fuit
,

dominico die quadiclns fuor.nl. Tri-

dragesimus sextus, cx Tract. xlvii

habiti sunt, el qiiidcm
sic landein
isli

pridie vero quadragosimus quintus

ex Tract. xlvi

gesimus quartiis irosque sequenles, quatuor diebus conlimiis, ut cx cujnsquc oxordio ac pcroralione patet,
Irigesimus septimus die dominico, cx Tracl. xxxviii. Sicoclavns, nonns, el dccimus
:

qninque xix, xx,

xxi, xxii et xxiii, singnli siiigiilis contincnler diebus pronunliiiti significanlur.

liinc inleiligilnr.

Kocegisse Angustinum, utc diebns babend;p. concioni dcstinalis milliim prseteriret, vel unum hujuscemodi quadam occasione omissum diem in Tracl. viii, exonsat, cl in xlvi,
per temporis, ut solet, angustias,
qiin

quod

prselecti

de Evangclio

loci iractationein diligonliorem inrcddoiidi scrmonisdiesrcmillil. In xLvii,qiieni doniinico dic habiiit, dicilscse

minus orationom fnsius prosoquatiir, minime probiberi. Toslalur

ad Tractalus

coiilra

nonnunquam, co nolle se dicbus solemnioribus sirinonem producere, (juod fortc essent mnlli, qui pnlius so~
lemnitatis causa quara sermonis audiendi desiderio convenisscni
:

sic

viii

finem.

Ex

xlvi aulera

1577
aliisque
recitari

PR.4i;FATI0 INCERT!

AUCTORIS.
quando
lioc

1578

eum
:

intelliginius,

quam

Evangelii partem populo erat expositurus jubere solitum inier divina officia

quam

praeleclam postea nilebatur explicare.

Verum

si

futurum fuisset aequo longius, resi-

duum

in aliud

lempus differebat; ac lum quoque

iii

rclegi

Evangelium pnecipiebat.

Csetcrum exacia nondum liieme suam

Joannis Evangelium explanalionem aggressus esl Augustinus. Te-

staiur quippe in Tract. vi, sese subveritum ne populus a frequenlanda ecclesia frigoris vi deterrerelur. In x,

proximum

signilicat

tempus imminere,

ut passionis ac resurreclionis Dominicae solemnitas celebrclur. In xi

diei

autem, ut adborlelur catecbumenos, jam lempus exigere. Pridie ejus

Ecciesiae, vel

quo babuit
:

xii,

dicturum se de pace

quid egisset, vel quid adliuc

agendum
in

speraret, populo promiserat

liberare.

sed proemiltere solitam de

Jeclione evangelica tractalionem voluit, ac

tum fidem suam

non

Quid

illud porro'fuerit,

quod de Ecciesise
fuit. "Videtur
:

pace dicenduin babebat, iiicomperlum est; iieque

XIII

ejusdem traclationis

fine

conscriptum

ex
et

Tractalus exordio posse

coiligi, a dieblis

ita

paucis intermissum ab eo fuisse Joannis Evangelium

reipsa ilhid per Pascbalia fesla, quoe in 2 diem aprilis anno 416 incidebant, interrupit, eo quod bis diebus
fixas et certas

ex Evangelio lectiones oporteret

in Ecclesia recitari,

quibus substituere alias non licebat

siculi

sua in Exposilionem Epistolae Joannis praefalione docel.

stolam suscepil
in Laurenlii

Nam

inlerea temporis

enarrandam hanc ipsam Epi,

moxque martyris, quem ibidem

:

ea pertraclata rediilad Evaiigelium. In cujus explicatione Tractatum xxvii

laudat, celebritate exccsserat
:

tametsi quinque Tractatus a xix,

necdum uti jam

in

observatum

est,

ad

xxiii, diebiis

quinque conlinuis perfecisset.

reperies apud

Ex boc opere decerpta quam multa

mandiC
cap. 27
catliolicae fidei
;

Bedamet Alcuinum super Joannem, apud Florum

quasdam
scilicet

Com-

mentariis super Pauli Epistolas, Bedse nomine vulgatis, elc., neciion sententias

a veteribus coiiHr7 de IncarnalioDe,

causa prolatas ex variis Tractalibus

in Epistola
Iiislit.,

ex n, a Cassiano,

lib.

ex lxxviii, a Leone papa

ad Leoiieni Augnslnm olim 97, nunc 134,

elc.

Recordatiir

ejiisil-

dem

operis Cassiodorus Senator in lib.

cap. 7, Joaiinem copinsa etinsiyni exposiiione ab Augusiino

Iiis

luslratum commendans. Possidius in Indiciilo, cap. 6, sub

verbis

Tractalus de Kvangelio Joannis a capile

:

usque ad finem, in codicibus sex. Augusiinus ipse in praefatioiie ad Tractatus siiper Epislolam Joannis
nil, inquit,

Memi-

Sanclilas vestra

Evangelium secundum Joannem ex ordiue lectionum nos

in

solere truclare.

Rursumqiic
Retra-

in lib.

15 de Trinitaie, cap. 27, signat Tractaium

Joan. xcix, cuin

ail

De

fiac re in
si

scrmone quodam profe-

rendo ad aures populi christiani diximus, dictumque conscripsimus. Plura sane,

sat vixisset, diclurus in

ctationum

libris peculiaribus,

quos, uti ad Quodvulldeum, epist. 224, scribit,in Tractalns populares homilias-

que a se habitas meditabatur.

Opus invetustis codicibus

Sed paulo amplior
gustini Doctoris

inscribitur,

quibusdam Tractalus,

aliis

Sermones, nonnullis
in

Ilomiliae in

Joannem.

titulus est in
episc.

Mss. Audoenensi, Gemmelicensi, et Pralellensi, huiic

niodum

Aurelii

Au'

Hippon.

Homiliw

in

Evangelium Dom. Jesu secundum Joannem incipiunt, quas

ipse collo-

quendo prius ad populum

verbo postea dictavit
in ediiis
.

liabuit,

et inter

loquendum a

notariis exceptas, eo atlinet,

quo liabilw sunt ordine, verbum ex

friislra

Denique quod ad procfalionem hic subjeclam

eam

quiicras vel in Mss. vel

Am.

et

Bad. Hanc post

Erasmum dederunl

Lovanienscs, qui tamer. observant nec Augustini esse, uec

et

in ullo Ms. exstare.

Habetur paucis mutatis verbis apud Bedam

Alcuinum

in

Joannem

PR.a:FATIO INGERTI AUGTORIS.

Omnibus
cellit;

divinae Scripturae paginis

et Prophetac
dicil

Evangelium exInter ipsos

iii

exponunt, ei de divinitatepauca dixerunt, quasi animalia gressibilia

runl,

Lex hoc completum

quia quod

fuiurum praedixe-

cum Domino ambulant

in terra

hic

Evangelium.

aulem pauca de temporalibus

ejus gestis edisserens,

autein Evangeliorum scriptores Joanncs eminet

di-

sed divinilatis polenliam^sublimius contemplans,

cum

vinorum mysleriorum profundilate

qui a tempore

Domino ad coelum
mini in

Dominicae ascensionis per annos sexaginta quinque

verbiim Deiabsque adminiculoscribendi, usque ad ul-

enim supra peclus Docoena recubuit, coeleslis hauslum sapienlise

volat. Qui

caeteiis excellenlius

de ipso Dominici pectoris fonte

Evangelia trium evangeli:

tima Domilianipraedicavit tempora. Sed occiso Domi-

potavit. Legerat siquidem

cum permillenle Nerva de exsilio Ephesum compulsus ab episcopis Asiae, de

liano,
;

rediisset

slarum, et approbaverat fidem eorum elverilalem

quibus deesse vidit aliqua gestarum rerum
ea

in

coaeterna

bisloria?, et

Palri diviiiitate Christi scripsitadversushserelicos,qui

maxime

quoe

Dominus

gessit

primo prsdicationis
dimissa ab

eoabsenle irruperant

in

ejus Ecclesias

qui

Chri-

suae tempore, scilicetantequam JoannesBaptistaclau-

slum ante Mariam

figura qualuor

fuisse negabant.
,

Unde
volanti

merito in

derelur in carcere. Haec ergo quasi

scribit

illis

animalium

aquilae

comparaevan-

Joannes, qu;
:

fecit

Jesus antequam Joannes

tur

quse volat allius caeleris avibus, et solis radios

Caeteri quippe

clauderetur
talis
alii

sed maximedivinilalem Chrisii elTrini-

irreverberatis aspicit liiminibus.

gelistae,

qui temporalem Christi nativitalem, et lem-

mysterium commendare curavit. Tres siquidem evangelistaj dicla et facla Domini lemporalia, quae
vitae praesentis

poralia ejus facia quae gessit in homine, sufficienter

ad informandos mores

maxirae valent,

1379
copiosius proseculi,
iii

IN
ciroii

JOA^MS EVANGELIUM,
sunl vcrsali

S.

AUGUSTINI
lenuil

1380

aclivam

vilaiii

lcinplaliva virlule
el pra'dicalionem

commeiidanda, inlcnlionem suain

:

qualaburalur, ulcor luuiidclurad \idon(iuin

Deum

in

qua ctmlemplaliva vaca-

Joaiiiies veio

pauca Doniini racla

dicil

vcrbu vero

lur ul Deusvidealur. Isle biquidem eslJoannes, (|iicni

Doinini (|iw Triiiilalis unilaleni, el viLe

ciUUeiiiinsiiiuuii(,diiigenlius conscribit
;

a.-leriiu) leli-

Doininus de (luctivaga

niipliariini

tempcslale vocavji,

el sic in coii-

el cui Mulrein virgiiieiii virgini comiiiendavit.

fi5

^W5!

S.

AURELII AUGUSTIM
HIPPONENSIS EPISCOPI

m
eral
1.

JOANNIS EyAr>GELIUM
TRACTATUS CXXIV
TRACTATUS
I.

(<).

inspiralus,

non lotum quod

est dixil; sed

quod

poliilt

In illud Joannis, In principio erat

Verbum, elVerbnm

hoino, dixil.
2.
illis

apud Douin,

el

Deus eral Verbiim, elc, usque

i,

Erat enim
montibtis
,

isle

Joanncs

fratres charissimi
:

de

adid, El lcnebryeeam noncoraprebenderunt. Cap.

de quibiis scriplum est

et colles

Suscipiant

montes pacem populo tuo,

Iiiluens
*

justitiam {Psal. lxxi,

quod modo audivimus e* lectione

aposlolica, qiiod animalis

bomo
ii,

noii

percipit ca qu;c

Monies, excels;e aninue sunt:collcs, parvuliB aniuKc sunl. Sed idoo montes excipiuiit pacein, ut
5).

sunl Spirilus Doi

(I

Cor.

14), ei cogitans, in bac

iit

colles

possint exci|)ere jiisliliam.

collcs

Qu

est juslilia,

praesenii Uiiba Cbaiilatis veslrie necesseesse

sinl

miilti

quam
vivit

excipiunl? Fjdes, quia justus ex fide

animales, qui adhuc secundiiin carnem sapiant,

spirilualem inlelleclum eri,

noiidumque se possint ad
gere
,

{Habac. ii , 4 ; Rom. i, 17 ). Non aulem exciperent minores animse fidem , nisi majores animse,
qu.x

boesito

vebemenler

quomodo

ul

Dominus

monlos

dicla; sunt,

ab ipsa Sapienlia illustrarcn-

dedorit, possim dicere, vel pro

modulo meoexplicare
In principio erat Vercl

lur, ul possiiit parvulis tiajiccre qiiod possinl parvuli

quod lectuin esl ex Evangelio

buni,
el

capiTe, et vivere ex (ide colles, quia nionles p;>cem

suscipiunt.

Verbum

eral

apud Deum,

Deus

eral

Verbum
fra-

Ab
:

ipsis monlibiis

dictum csl Ecclesiaj,

boc enim animaiis

homo non
si

percipil.

Quid ergo,
si

Pax_vol)iscum
Ecclesi;,

ires? silebimiis binc? Quare ergo legilur,

silebilur?

pacem anniinliando non diviserunl se adversus eum a quo susel

ipsi

niontes

aut quare auditur,

esponilur,
si

non exponiluv? sed et quid non inleiligilur? Itaque quoniam rursum

ceperiint
ficle

pacein {Juan.

xx

l'J)

ul veraciter,

non

nuntiarent paccm.
Siint

esse non dubilo in

possit

numero

veslro i|uosdam, a quibus

et

5.

enim

alii

montes naufragosi
,

quo qnisque enim cum

non solum expositum capi, sed

;

antequam

navim cuni

impiilerii

solviiur. Facile esl

non iraudabo eos qui possimt capere, dum timeo superfluus esse auribus eornm qui
exponatiir, intelligi

videlur lerra a poriclilanlibus, qu;isi conari ad terram

sed aliquando vidclnr lerra

siib

iii

monte,

et

saxa latent
iii-

non possunl capere. Poslremo aderil misericordia Dei,

forlasse ut

monle;
saxa

et ciim
;

quisque conaiur ad montcm,

ibi

omnibus

satis fiat, el capiat (|uisque ([uod

,

cidit in

et

non

invcnit porUim, sed plancium.

polest

quia el qui loquitur

dicil

quod

potest.

Nam

Sic fuerunt quidain jnonles, el

niagni apparueriiiit
et

dicerc ul esl, quis polcst?

forsilan

Audeo
dixit

dicere, fratres mei,

esl
,

inlcr^homines; el fecerunt baircses

diviserunt Ecclesiam Dei
:

&cliisinata,

fit

nec ipse Joannes dixit ut

quia^de Deo

sed et ipse ut
inspiraius

sed

Isti

qui

diviserunl

potuil

homo

et

quidem

Ecclcsiam Dei, non erant

csl
,

illi

niontes de qulbus dictum

tuo.

a Deo, sed
si

lamen bomo. Quia inspiralus,

:

dixit aliquid

Snscipiant nwules paceni populo

Quomodo

non

iiispiralus esset, dixisset nihil

quia vero

homo

eiiiin

pacem

susceperiini, qui unilalom diviscrunt?

ADMONITIO PP

BENEDICTrNORUSI.

Hos tractatus recognovimus ad Mss. Fossatensem 0|)tini;e nolse, descriptum jussu Uigilberli abbatis circiter annum 840, ad vetiistissimos Germauenses duos, ad Corbeieusem, l\einigieiisem , Genimelicensem, Floriacensfcin , Audoenenscjni, Becheroneasem, pralellonsem, \ indociuenses duos , carcassoaensis Kcclcsise uaum , Abbalije de Cuilura unuin. Adhibuimus jiraterea varianles lectiones Belgicoruni sciitem codicum per Lovauieases coUectas uecaon autiquiores editioaes Bad.
:

Er. el Lov.

Comparavimus

prceterea

easomnes editiones initioRctr.eiCon^ess.

t.

i,memoratas.

M.

Mss. nostri magao coasensu, intuenles ; et infra, et cogUantes, plurali numero, pro, intuens... et cofjitans.

(a) Habili forte

sub

christi

annum

416.

1381
4.

TRACTATUS

I.

C\PUT

r.

1382
;

Qni autem siisceperunt parom mintiamlain populo, contempliti suiil ipsam Sapicntiam, qiianliim hnmanis cordibus potnil coiitingi (luod iiec oculus vi-dit, iiec auris andivit, iicc in
(I

in

monlem istum
ad
su^cipiiml, ponil
iii

idost, origitevos ad Evangelislam,

erigile vo
Ct'in

c^jus

sensinn. Sod qnia monles

polesl aiilem esse in
;

isii
,

paqni

noii

paoe

cor liominis ascciuUt

S|)oin

lioniiiic

p.olile sic

erigcre oculos in

Cor. u, 9). Si in cor iiominis

non ascendii, qnomodo

erat liomo Joamies?

niontom, nt putolis

in

homiiie speni voslram esse col-

ascendit in cor Joannis?

An non

locandam;

et sic dicilo. Levari oculos incos in inontes,

iil

An foNe
de imo

uec

in

cor Joannis ascendil, sed cor Joannis

vndi' vcniet aiixilium milii,

slalim siilijnngalis, Auxicil

in illam ascendil ?

Quod

eiiim ascendil in cor Iiominis,

:

lium

meum
1,
'2).

a Domiiio, qui f

cwlnm
iii

cl

tcrram (Psal.

est ad

liominem

quo anlem asccndil cor

Iio-

cxx,
niel

Ergo levonins
iiohis
:

ociilos

iiiontes,

unde veiii

minis, snrsum esl ab iiumine. Etiam sic, fratres, dici

potesi qnia
si
iii

auxilium

el lamoii noii ijsi inontes sunt,

ascendil in cor Joannis,

si

alTqno

modo

qiiibnsspos noslra ponondacsi; acoipinnlenimmonles

polest dici,

lanlmn ascendit

in

cor Joannis, in quan-

qnod
ibi

iiobismiiiislrenl

orgoniido ot inoiitcsaci ipinni,

lum

ipse

Joannes non eral

lioino.

Qnid esl, Non erat

:

spos iioslra pononda osl. Ooulos nostros cuin leva-

liomo?In quaninm coeperat csse angelus

sancti
biis el
,

qnia

omnes

mus

ad Scripturas, quia per homines minisiratx' sunl

,

angoli

(jiiia

aniiiinliatores Dei.

Ideo carnali-

Soriplur, levamus ociilos noslros ad monles

unde

animalibus non valeniibns percipcre qn;e sunt

aii

anxilinm veiiiet nobis

sed lamen

(juia

ipsi

homines

Dci

quid

Aposlolns?

Cum

enim
eslis

dicitis,

Ego sum
liomines

eranl qni scripserunl Scriplur.is, nojijJeje Incebant;

Puuli, ego Apollo.uouiie liomims

(IC'o)Mii,4)?Qnid
qiiia

sed

ii [e

eratjumenjvernm

(J oan.
iii

i,

9)

qui illuminat

eos volebat facere, (|uibns cxprobrabal

omnem hominem
eial cl
illo

venientem

hniic miinduin.

cranl? Yultis nosse qnid eos faccre volcbat? audite

in

Joannos Baplisla,
,

qiii dixit,

Mons Non sum ego

iii

Psalmis

Ego

dixi,

Dii eslis,

ct

filii

Excehi omiies
si-

Cliristus (Ibid.

20
:ib

ne (inisquam spcm
i|ni

monlein
,

(Psal. Lxxxi, G).

Ad Imc ergo

vocat nos Ucns, nc

poiiens, cadorct
coiifessns ait
,

illo

montes

illiislral

el ipse

nuis homines. Sed luncin

si

iiiclius iion

erimns liomincs,
,

Qiioiiinm de pleiiitudine ejus

i,

omnes ac-

prius nos liomines esso aguoscamiis

id

est,
:

iil

ad

cepimus (Ibid.

16). lia

debes dicere, Levavi oculos

ne auxiliuin

illam celsitudinem

ab linmiliuilo surgamus

ne cum

meos

in inoiues,
libi
,

unde
,

venicl nuxilium mihi,

putamus nos

ali(inid esse, cum nihil siinns, non solnm non accipiamus quod non suinus,scdet amiilamus quod sumus.

qnod
dicas

venit

ilibns

impulos
,

sod sequaris, et
qui fecit coelum et

Auxilium meuin a Doinino

lerrain.
7.

5.

Ergo, fralres, de bis moniibus

Iit

et
el

Joannes erat,
Verbuin erat

Eigo

fraires

ad hoc

ista

monuerim
erat

ul

qnando

qni dixil,

priiicipio eral
et

Verbum,

erexislis cor ad Sciipturas,

cum

sonaret Evangeliuin,

apud Deum,

Deus

erat Verbuin.

Snscoporal pacem

In principio eral Verbttm,

et Deiis erat

et

Verbum

apud Deum,

monsisle, contemplabaliir divinilnlcm Verbi.

lis

Quaoinnes

isle

mons
acris,

eral?

quam

cxcelsus? Transcendcrat
,

Verbutn, el ctelera quse lecta sunt, inielligatis vos levasse oculosad monles. Nisi enim montes
ista

omnia cacumina
canipos

terrarum

transcendent

dicereiit,

unde oinnino
sed

cogitarolis,

non

iiivcni-

transcenderal

omnes

alliuidines siet legiones

rolis.

Ergo ex montibns
:

veiiit

vobis auxilium, ut hoec

dernm

Iransceiidcrat
cniiii

omncs choios
transcenderet

Anqua;
facla

vcl audirelis
andislis.

nondum
auxi liujn

polesiis intelligere

quod
fecit

gelorum. Nisi

ista

omiiia

Invocate
:

Donjino

qui

creala sunt, non

perveniret ad

eum

per

qnem

coeliim el terram

qnia nionles sic potuerunt loqui

illumiuare
;

sunt omnia. iSon poteslis cngitare quid Iranscendorit,

nisi videalis

ut non possint

ipsi

qiiia et ipsi illuniiiiafci

quo pervcncriu Quxris de

cdilo el lerra?

sunt audiendo. Inde qui baic dixit, accepil Joannes

ille
,

facla sunt. Qna;ris de his qua; sunl in coelo el lerra?

fralres
xiii,

qui discumbobat siiper poctus Doniini

,

Utique niullo magis

ct ipsa facta sunt. Qiixris

de

spi-

(Joun.

25)

eljJ(y)ectorgJPomijij bibeb ot qu od
;

ritualibus crealcris, de Angelis, Arcbaiigelis, Sodibus,

juopinaret nobjs^ Sed |)ropinavii verba

intelleclum

Dominationibns,
facta suiit.

Virlulibiis

Principalibns? et ipsa

autem inde dobes capere,

tibi propiiiavit
:

uiido et ipse biberat qui

Nam cnm
:

ennmeraret h.rc omiiia Psalmus,

el

iit

leves oculos ad monlcs,

conclusit sic

Ipse dixit,

facta sunt

ipse mandavit, et
el

lium veniel

tibi

ut inde

unde auxitanquam calicem id est,

, ;

crealasunl (Psal. cxlviii,

.'5).

Sldixit,

facta sunt, per facta sunt,

verbum

'

|ropinaliim acoiperes
fecil

ct

lamen qnia auxiunde

*

Verbum
iion

facta sniit

si

aiilem per

Vorbnm
erat

lium tuum a Domino, qui

coelum et terram, inde

ille
:

potiiit

Joannis cor pervenire ad

id (|uod ait,

In
et

impleres pectus, unde iniplevit

dixisli
:

principio erat

Verbum

et

Verbum

apud Deuin,
(\ixji

Auxilium

meum
,

a Domino

qui fecit coilum et terram

:

Deus

erai

Verbum ;

nisi transcendissel omiiia isle nions,

sunt

qui polest ergo

impleat. Fralres, hoc dixi

illud videt

levet
,

facta per

Yerbnm. Qualis ergo

illos

qnam san-

quisque cor sunin quomodo

capiat

idoneum
,

et

Ctus

qiiam altus inler

,

montes qui siisceperunt

quod

dicitur.

Sed forte hoc

dicetis

quia ego

pacem populo Dei

liam?
6.

nt colles possent suscipcre jusli-

vobis
ille

sum

prsseiitior
:

quam

Deus. Absit. 5Iulto est

,

praesenlior

nam

ego oculis vestris appareo

ille

Vidcle crgo

fralres, ne forte de ipsis

monlibus

conscientiis vestris pnesidet.

Ad me

aures

ad

illura

est Joannes,

de quibus paulo anle canlavimus, Levavi

cor
*

ut

utrumque

impleatis.

Ecce oculos vestros

et

oculos meos in montes, unde veniet auxilium milii. Eigo,

fralre* mei,
si

m plerisque mss., verbo.

sic Mss. At ediii, ergro, Fratres, tmpleat

vullis inleliigere, levate oculos veslros

hoc quod dixi.

1383

IN
;

JOANNIS EVANGEJ.IUM,
ncc ad nos
,

S.

AUGUSTINl
quasi prolcs.mentis lu?e
,

1381
quasi
,

sensiis islos corporis levalis ad iios

ciiini
liiini,

iioii

insit

consiliuin
lui.

filius

nos dc
ad

illis

inonlibus

scd ad ipsuni Evango:

cordis
qiiani

Prius cnini cor geiierat consirmm

aliqiiid
,

iit

ali-

ipsuiii

Evangclislani

cor auloin iinplcnddin

fabricam c(mstru;is,

ain|)Iimi in
et

tcrra

ad Doniiiiuin. El uiius(]uisquc sic lcvcl, ul vidcal

(juid levet, cl

in()li;iiis;

jam naliim
;

cst toiisiliuin

opus iiondum
;

quo

level.

Quid

dixi
;

Quid lcvet,

cl qiio

rompletuni csl
iioii

vides tu, qiiid faciurus es

sed alius
,

lcvcl? Qualc cor levet, vidcat

vat
:

quia ad Doiniimin leaiite

iniialur, nisi ciini fcccris et conslruxeris inolein

:id

ncsarcina voluptatis carnalis prxgravaUim,

ot

fahricam illam

oxsculplioiicin pcrrcclionemqiie
niirabiiciii

cadal,

quam

fuerit sublcvaluni.

Sed videt sc quisque

pcr coiitincntiain
Be:iti
ciiiin
,

perduxeris: alleiidimt homines

cl
iiiiranuir co;isiliiiiii
,

fabricam

gestare oiais carnis? dct operani

ul purget

labricaiitis;

slupcnl quod viqiiis cst

quod

levet ad

Deuiii.

iiiundi
8).
,

deiil

cl amaiit

quod
?

iioii

vidciit

qui polest

corde, quoniain ipsl Deuin videbunl {Muttli. v,

8.

viderc consiliiim

Si ergo

ex inagna
',

al iqua fa brica

Nam

ecce quid prodest,

(iiiia

soiiucrunt
eral

verba

laud.itur iiiimanum consilium

vis vidcre qiiale coTisT,

Jn principio erat Verbur)i,et

et

Verbum

apudDenm,
,

lium

Di!! csl

Domimis

Josiis Chrislus, id cst

Vcrbum
Vcr-

Deus

erat

Verbum 1 Et
tale

iios dixiinus

veiba

cum

lo?

Dei?

Atleiulcj'abric:ini

isljiinniuiidi; vide

qu; sint

queremur. Numquid

Yerbuin eral apud Dcuin

facta per

Vorbuin

et

luiic cogiiosces qiiale sit

Nonne
Ergo
et

ea quae dixiraus, soniiciuiil alque Iransicrunl?

Dei

Vcrbum

sonuil el pcracluni esL?

,

Quomodo
illiid

biim. Atteiide h;cc duo muiidi corpora, coeluni cl tcrr;im quis explicat vorbis ornatuin coeli? quis cxplicat
:

omnia per ipsum

niliil?

facla suiit
illud

el siiic ipso

facium esl

vcibis fecunditatein tcriae

quis digne collaudal lem-

quomodo pcr
est
,

regiliir,

quod per

porum
dicam
crgo

vices? quis digne collaudat scininum vini?

,

crealum

si

sonuit et transiil? Quale ergo Vcrbuin

,

Videtis quic taceam

forle
,

iie

diu

commemoraiKio parum
cogitarc
'.

quod
vestra

et dicilur
:

el

non transil? Iniendit

Cliarilas

(|uain

polcstis

Ex

fabrica

niDgiia res est. QuojJdie

,

dicendo vei ba vilne -

isla
:

animadvcrlile quale
ct

Veibum

cst pcr

qiiod

runt nobis
runl, el
et in

quia sonando verba et transeundo vilue-

facta est

non sola

facli

csl.

Oinnia cniin

isla vi-

niiiil aliiid

videniur qiiam verba. Est verbum

intus
:

dentur,

qiiia

periinenl ad

sensum corporis. Pcr

pcr illud
,

illud

ipso

bominc, quod manet

nani sonus

Veibiiin ct Angcli facli sunt;

Arcliangeli facti sunt
tioiies
,
;

Verbum
,

el

procedit ex ore. Est vcrbum quod vere spiriliialilcr

dicitur, illud

Poteslalcs
illud

Sedcs

Doininasiint

quod

intelligis
,

de

soiio,

non ipse

soiius.

Princi|)atns

per

Yeibuin facta
est.

Ecce verbum dico

cum

dico, Deus. Qu:un brcve est

,

omnia
iO.

quod

dixi

qualuor

litteras

et

duas syllabas! Niini-

Yerbum Respondct mihi modo forte

:

binc cogilate qiiale

iiescio
tibi
,

quis

Et

quidnam hoc
syllabac?
est

lotuin esl Deus, quatuor litlera;, et du;e

quis boc Yerbuin

alii|iiid

cogital?

Noli crgo

quasi vile

An

quantuin hoc vile est, tanlum cliariim

form:ire

cum
lalia

audis
,

Vcrbum

el

conjicerc
,

quod

in eis intelligitur ?
,

Quid factum

est in

corde

vcrba qu;c audis quolidie verba loculus est,

cniin

llle lalia

verba dixit
:

lalia

tuo, cuin audisses

Deus? Quid factum

?

csl in corde

vcrba mihi narras

,

assidue

mco, cuin dicerem, Deus

tabilem
dicain
bilis ?

Magna

subsianlia cogilata est, quai

summa qusdam Iranscendat omnein muet

si

diccndo noinina verboriim

qiiasi

vilucrunt,

verba. Et quando aiidis, In principio eral Verbum, ne

vile aliquid

crealuram
,

carnalem ct aniinalem. Et
est
,

putares

quale consuevisti cogiiare,

cum

tibi

Deus commutabilis
,

an incommula-

respondebis statim

Absil ut ego vel crcdani

:

vcrba humana soleres audirc, audi quid cogiics Deus erut Verbum.
i\. Exeat
dicat quia
fieri

vel

sentiam

commulabilcm Deum

incommutabilis
,

nunc nescio quis

Dci racliim
? Si

infidelis

Arianus, ct
polest

est Deus. Anima tua quamvis parva

quamvis

forle

Verbuin Dei factuin

sii
,

est.

Quomodo

adhuc carnalis, non mihi potuit respoiiderc

nisi in-

ul

Verbum
omnia

quaiido Deus per VerDei ipsum factuin esl,

commutabilem Deum
bilis
:

omnis autein creatura mulaquod

buin

fecit

el

Veibum

quomodo crgo

poluisli scinlillare in illud

per qiiod aliud Verbiim faclum

est

csl ? Si

hoc

dicis,

quia

est

super

omnem
,

crcaluram, ut ccrtus mihi respon-

Ycrbum Yerbi
Vcrbi

pcr quod facluin cst

Dei. Si

illiid,

ipsum
Yer-

deres incommutabilem
in corde tuo

Deum

Quid est erco

illud

dico ego

uiiicuiii Filiuin
,

aulcm non

dicis

quando cogitas quamdam substantiam

,

bum

conccde non factuin per qiiod facla sunt

ficii

vivam

perpctuam
,

omnipotentem
,

infiiiilam

ubi?

oinnia.

Non cnim per scipsum

omnia
,

poluil, pcr

quod

que praesenlcm

ubiqiie tolam

nusquam

iiiclusam
in

facta sunt

crede ergo Evangclislae.

Polerat
:

Quando

ista cogitas,

hoc est verbiim de Deo

est

corde

eniin dicere

In principio fecil Deiis

,

Veibiim

tuo. Numqiiid aulem hoc litteris constat, etduabus

sonus
?

iile

qui quatuor

modo
terram

dixit
;

Moyscs

In principio

fccit

syllabis

Ergo quaecumque
quod aulein

cl

omnia

sic

cnumciat, Dixil

quoDeus ccelum et Dcus Kial , el

,

dicunturet lranscunt,soni sunl,

sunt.

liltera; suiit, syllab;ie

:

faciiim csl {Gen.

i).

Si dixit, quis dixil?

?

Ulique Deus.

Hoc vcrbum

transit, qiiocLsonat

sigiii-

Et quid
Deuin
est,

(iictuin

esl

Crcalura aliqua. Inlcr dicentem

ficavit sonus, et

iii

cogitanle Cst qui dixit, et in intel-

et factnin

crcaluram quid cst per qiiod facium

qui:i dixit

ligenleest qui audivit, nianet hoc transeuntibussonis.

9.

nisi

Verbiim?

Deus
:

Fiat, el factuin

Refer

'

animuin ad
in

illud
,

verbum.

Si

tu

potes

cst. IIoc

Vcrbimi incommutabile

quamvis mulabilia
est.

habere verbuin

corde

tiio

lanquam consilium nalua pariat consilium,

et

per Ycrbuni fianl, ipsuin incommulabile

tum

in

mente tua, ut niens

M.

* L'nus Becberonensis codex minus quam potestis co, et giture. Iliiiccum aliis scxdeoini Mss. omissa [i.irticula, ex,

*Juxta Lov., re/er^

prosequilur sic

Fabrica ergo ista animadversa, quale, eic.

1385
12. Noli ergo credere faclum
,

TRACTATUS
per quod facia suni
rc-

I.

CAPUT

r.

im
lc ?

bum. Quare hoc faclum est proplcr

qui

Ut sugeres
,

oninia

ne non

reficiaris

per Verbum, per quod

manducare

noii poleras.

Oinnino crgo
,

fralres

ficiuiilur

omnia. Jam cnim faclus cs per Verbum, sed

refici

sic accipite,

Omnia

per ipsum facta sunt

et sine

ipso

oporlet le
ficlos
si til)i

per Vcrbuni

si

autem mala

fuerit

factiim est nihil. Universa facla est,

tua de Verbo,
conligit
:

non poteris

refici

per Yerbum. Et
sis,

major, minor
;

cnim crealura pcr ipsum per ipsum facia sunt sucorporalis, per ipsiim facla

fieri si

per Verbum, ut per iliud factus

pera

infera

spiritualis

piM- te delicis

per

te deficis

iile to reficiat (jui lc ille le

sunt. Nulla

enim forma,
,

niilla

compagos,

luilia coii,

fecii

si

per tc deterior efliceris,

recreet qui te
,

cordia parlium

nnlla quaiiscumquc subslanlia

(]uac

cr avit.

Quomodo
erat

le

autem recreet por Verbum

si

polest habcrc pondus,

numerum
ct

niensuram

nisi

niale aliquid

senlias dc

Verbo? Evangolisla
;

dicit

per iUud Verbum cst

ab

illo

Vorbo creafire,
nuincro
,

cui

/h

priiicipio

Verbum
Ilic,

ct

tu

dicis, lu

principio

dictum csl, Oinnia

disposuisti (Sap.

in
,

mensura,

ei

et

pondere

faclum esl Verbum.

dicit
;

Omnia
In

per ipsum fucla sunt

21).

et tu dicis

quia el ipsum
,

Verbum factum

esl.

14.
timini

Nemo

ergo vos
'.

Polerat dicere Evangelisla

priucipio faclum est

Si

ad muscas

quando forte tsedium paEtenim aliqui dcrisi sunl a dialiillal,

Verbum
cral,

scd quidail? In principio erat Verbum.

est

bolo, et ad

muscas

capli sunl.

Soleiil

eiiiin

aucupes

non

faclum

ut isla

omuia per ipsum nerent,

ct

poiien! in iniiscipula muscas, ut esurienles aves decipiaiit

:

el sine ipso nihii. Si ergo erat in principio Verbum,

sic et

isli

ad nuiscas a diabolo decepti sunt.

l;cdium
paliebatiir

Verbum

erat apucl

Deum

el

Deus

erat

Verbum

si

non

Nain

nescio

qiiis

ad inu.scas
;

poles cogiiare quid sit,diflorut crescas.

Illc

cibus

invenil illum Manicliaus la-dio alfeclum

et

cum

di-

cst, occipe lac ut nutriaris, ut sis validus ad capicn-

cciel se iion posse pati muscas ct odissc vchementcr

illas,

dum

cibum.

slalim

illc,

Qiiis fccit

has? El quia lajdio affeclus

Deiis illas
:

15.

Sane
,

fratrQS,

quod sequitur, Omnia per ipsum

ne
sic

cral, ct odeiat illas,

fecil
:

non ausus est dicerc,

Ille

facta sunt

et sine

ipso (actum cst niliil, vidclc

erat
illas

aulem calholicus.
non
fccil,
qiiis

slaiiin subjecit

Si

cogiielis, quia

niliil

aliquid

cst.

Solent cnim
,

miilli

Dcus

illiis

fccil? Plaiic, ait

ille,
:

niale intelligenles, sine ipso fuctum esl nihil

piilare

ego crcdo quia diabolus

Si

focit miiscr.s.
siciil

Et

ille

staiim

aliquid esse

niliil.

Peccalum quidem non per ipsum

nihil

muscam

diabulus fecil,
iiilelligis,

lc

vidco confileri
fccit,

faclumest:
cst,

et

manifestum cst, quia peccatiun

quia pnidcnlcr

apcin quis
ille

quce paulo

et nihil fiunt

homines cuin peccanl. El idolmn

esl
:

amplior cst musca? Noii nusus

cst diccre

quia
(irat

ron per Verbum faotum

liabet

quidem formain

Deus

lecit

apcm

ct

muscam non
avcm

focit;

quia res

quamdam humanam, scd ipse iionio pcr Verbum factus est; nam forma hominis in idolo, non per Verbum facta est; et scriplum cst, Scimus quiu niliil cst
idolum
(l
;

proxiina.

Ab ape
a

duxit ad locu->lain, a lociisia ad la,

cerlum,
iiidc

lacerlo ad

ab ave

diixii

ad pecus,
iio-

ad bovcm, iude ad clepliaiilem, poslrcmo ad

;

Cor.

viii

4).

Ergo

isla

non

siint

facta pcr

minom
homo.

el persuasit homiiii

quia noii

r,

Dco factus est

ad muscas,

Verbum sed quKCumque naluraliler facia sunt quKcumque sunl in creaturis, omnia oinnino qu3C fixa
in coelo suiit
,

lla il!e

misor ciun l;odium

p:ir,sus cst

musca
dc

faclus cst,

quem

diabolus possidercl. Beelze:

quoc fulgent desuper

quae volitant sub

bub quippe
oteum

inlcrprelari dicitur princcps muscariim

coelo

et qiuiR

moventur
:

in

'

universa nalura rerum,

,

(piii)us scripliim est,

Muscw

morituroi

exlernmant

oinnis

omnino crealura
,

dicam planius

dicam

fra-

suavitalis {Eccle. x, 1).

Ircs, ut inlelligalis

ab angelo usquc ad vermiculum.

in creaturis?

15. Quid igilur, IValres? quarc isla dixi? ClaudiU;

Quid praeclarius angelo

vermiculo
in crealuris? cl

quid extrcmius
,

aures coidis veslri adversus dolos inimici

qiiia

intelligite

Pcr qucm faclus esl angclus

vermiculus
:

Dous

fccit

omnia,

el in siiis gradibus collocavit.

per ipsum factus est

sed angckis di-

Oiiarc
fccit

aulejiLratimur multa
Qiiia

gnus coelo, vermiculus

suit. Si

tcrra.

Qui crcavit, ipso dispo,

Deus?

ofTendinius

ma la a^n^tiira quam Dcum? Numqiiid lijcc

in vita isla illa noii

ponerct vermiculum

in coelo

rcprehendcres
re-

Angcli paliiinlur? Forlassis et nos

si vellet

Angclos nascide pulresccnlibus carnibus,

:

timcremus. Dc pocna t ua pcccalu m

jiidicem.

tu uni accusa,

non

prchenderes

et

lamon propc hoc

facil

Deus

ct

non

Nam
:

proptcr supcrbiam insliluit Deus istam

est rcprelicndciidus.

Nam omncs

iiomincs dc carnc
?

crealuram niinimam ct abjoclissimain \ ut ipsa nos

torqucret
iit

nascenles,

quid

suiit nisi

vorincs

ot

dc vcrmibiis
,

Angelos

facit. Si
,

eiiim ipse Doininus

et

dicit

Ego au7)
;

vcril adversus

cum supcrbus fuerit iiomo, et se jaclaDeum et, cum sit mortalis, mortalem
;

tem sum vermis

non liomo {Psal. xxi

quis

tarrucrit;et, ciim sit

homo,

proxiiniiin

liominem non

dubilal Iioc dicere quod scriptum est cl in .]ob, Quanto

agnoverit;
cst

ciiin

se crcxcril, pulicibus subdatur. Qujd

magis hvnio putrcdo

et
,

filius

honnnis vermis
;

Job

quod

le inflas

huniana supcrbia? Ilomo

libi

dixit

XXV

6) ?

Primo
:

dixil

homo putredo

et postea, filius

oonvicium, et lumuisti, et iratus es; pulicibus resisto

Edili

hominis vermis

quia vcrinis de piilrodine nascitur

'
,

ideo liomo putrcdo, el fdius hominis vcrmis. Ecce quid

fieri

vo^uit
et

propler

le

illud

quod
,

muscis;
in principio
et

ilein i.osloa

erat

patimini a muscis : ot jiaulo infra , paliebatur <l passus est a muscis. At Jiss. onines ,

coiist nlor liahout,

Verbum,

Verbum

erut

apud Deum

Deus

erat Ver-

usilala, uti inorito

2 i.ov.,

adinuscas : scilicet phrasi tiuadani visum esl Lovauiensilnis.

:

Alris

moiientes

cujus loco editi

iit

alii

et ^l?&.,moritura'.
el

llic

in plerisquc Mss.

non

est prseposiliOj in.

pleris(iuc Mss., 'insiituit abjectiasima.

3 in

ista

creatura minima

Sa>CT

AUGIST.

III.

{Qxtarante--nu(Urc.

,357
ut dormias
:

IN JOANNIS
cognoscc qni
sis.

EVANGELIUM,

S.

AUGUSTINI
ad

1388
rcspicio, ut dicam. Capiat qiiis:

Nam
:

ul iiovcrilis, fra-

csl parvnlus

qucm

Urs
ist:.,

iuoi)liT
(iiiii;

Mipi'rl)iau) liOSlram
iiobis cs.ent

clomajidam cn-ala
Pliaraoiiis
,

qiio ul potc.sl,

iii

quaiiluui polcst

cl qui

iio:i

piilesl,

moksla

populum

nutriaicor,
ul

iil

possil. Uiido nuirial?

De

lacte niitriat,

supcri)tim yoluil Peus

domarc de
et raiias

iirsis, ilo ioouiijiis

iilis

ad cibiim pcrveniat.

Chrislo pcr carnem nalo

uiio

dc

serpriiiibiis;

muscas

imuii^il {Exod.

non recedat, doncc porveniat ad Chrislum ab

quiu
quie

domarclur. Mii, G, 2t), ul robus vilissiiuis siipcrbia omniu Oiimino per ipsum Oimia crgo, fralros,
IG.

Patre iiatuin, Vcrbuin Dciim ;ipud Dcum, per quod

f;icta suiit oiiiiiia
lu.\
:

iila vil;i

cst,

iii

illo cst

fuiUi snnt,
pi r

el

sine ipso

fudum
1

est

mliU. Sod

quomodo
,

homiiium
ex

'.

ipsum

lucta sunl
c.;i:i.i

oumia

Qnod
si sic

fciclitm est

vi ilto
illo,

18
ct

iloc ciiiin sequilur, Et vila erat lux

ip.sa

liomimim Pcoora

vitu esl

r^tc.^l
:

>\c diri,

Quod factumeslin

vila

homiiics

illuminaiitur.

noii

viiu esl

ci!^

lut>)m vila csl,

in illo

proumiliavcrimus.

illumiiiautur, quia pccoia

les
(iu;i;

non habeut

r;iliouaIcs

mon-

Quid ciiim
pieiilia
fecisli

iioii

facimn esl? Ipsc csl eiiim Sa-

possiiit

videre sapieiiliam.
,

Ilomo

autem
vita

Doi; cl dicilur in Psalmo, Omnia in Supiei.tia Dci, /'.s/. cui U) Si ergo Cbribl iis esl Sa iiieiilia
, .

faclus ost ad iniagiiicin Dci

liabct

ralionalem mciitem
illa
:

per

qiiaiii

possit

pcixipcre sapiciiliam. Ergo

,

Cl l^abuiis dicil,
pei' iUiim laola,
illo,

Omnia
ila
iii

in Sapieutia

/Vcis/i;

omuia

sicut

per

qiiaiii lacta

sunt omuia

ipsa vita lux cst

ct

noa

illo lacla

sunl. Si cv^o oiimia in

iii

quoruuiquo auiiiialium, sed lux bominuin. Undc paulo

post dicit, Ernl lumcn

fiaircs cbaris

iiui,

cl (juod

illo

lactum

cst, vila

verum, quod illuminat

omnem
lumine
el

cst;cri-o el terra

viiacsi,cigoetlignum

vila c.-t.Oici-

liominein vcnienlem in liunc munditm.

Ab

illo

iims quidom li-iiiim vilam, sod

sccmidum inlclk^clum
Eigo
cl lapis

illuminatus esl Joanucs

Joaniies cvangclista.
dixil
:

Captista

ab ipso

ipsc

lig.aim erucib, uiidc aocopiuius vilam.

vila
esl.

Ex

ipso lumiiie plenus eral qui

;

liihoiiosium csl sic inlcliigcre, ne

rursum

Non
1,

siim ego Cliristus

ecjo dicjnus

sed qui posl

me

venil,

nobis suln-cpal

eadcm sordidissima

secta Manicbcco-

cujus non

sum

corrigiain culceamenli solvere

illo

rum,

el dical quia bahcl.

vitam lapis, cl babet aiiimam

[Joan.

W, 20, 27).

Ab

lumine illiiminatus crat

cl

pancs,

cl rcslicula Iiabet

aiiimam, el iana cl vcslis.

qui dixil, In principio eral Verbiim,

Verbum
illa vita

erut
Iu.\

SdIoiU ciiim doliraiilcs dicere, el

riiil
*

cum
esl

rcpressi fue-

apud Deum,
cst

et

Deus erat Yerbiim. Ergo,

cl rcpulsi, (p asi

dc Scripluris profcruiu diccn-

hominum.
Sod
fortc stulta
,

tes

Ul(iuid diclmii osl,

Quod faclum
ipso
:

in illo,

vila

iy.

corda adhuc capere islam lupcccalis suis aggravautur, ut

est? Si oiii.n

omnia

in

facla sunt,
sic,

omuia

vila

sunl.
cst;

Non
!iic

lc

abducant

pronuntia

Quod factum
est.

ccm eam
ipsi

iion

possuul

qiiia

vidore non possiiil.Non idco cogilcnl quasi ahs,

subdistingue, el deindc infer, in illovila

culcm esse lucom

tcnebris

quia eain videre

non possunt
El lux in

Quid

cst

boc?

Facla esl lerra, sed ipsa terra qu;ic facta

:

eiiim propier peccata tciicbra; sunt.

Ivcel,
et

est, lionest vila

estauleminipsaSapicnliaspiriluali(jua lorra

leiiebrw

eam non comprehenderunt.

lcr ratio

qua^dam

facta

cst

bicc vila cst.

Ergo^fratrcs, quoniiido homo^j)osiUJsJn_sol(i^cax^

JaJJHl'^'^l)0?lacit arcam. -iii.t,;.

in

^"

Q"oniodo

p.issuiu,

dicam

Cliaritati vestra;.

Fa-

pra;sensj^lli^l, sedji)sc^o|i^bsensesl sicomiiis

;

Primo

in arte liabel

arcam
illani

si

eiiim

stultus, omnisiiii(iuus,oiiinis impius,

cxcus

csl corde.
cst
,

arlc

arcam uon hai)oret, unde

ociilis.

fabricando

Pracsens est sapiontia, sed cuin

ociilis

c;tcco

prscsciis
iili

proforrct? Sod
sil

aica sic cst in arte, ul noii ipsa arca

In artc invisibilitcr cst
latta
,

cjus abscns cst

iioii

quia ipsa

absciis csl

qu;c vidotiir

in

scd

(juia ipsc

ab

illa

abseiis cst. Qiiid ergo faci;it isle?

oporc

vi.-.ibibter cril.
iii

Eccc

cst in opere;

numest, el

Muudct unde

possit vidcri Deus.

Quomodo
et

si

pro-

quid dcsiitilesse
illa

arle?Et
arte cst
:

illa in

operc facla
illa

pterea videre lion^posser, quia sordidos

saiicios
ruiiio,

m;;not

(iu:c in

nain polosl

arca pu-

oculos habcret, irriicntc pulvere vel pituita vcl

dicerel
illi

tre;.core, el ilcrum cx illa

qnx

in arte cst, alia fabri-

niedicus

Puiga de oculo luo

qiiid(]iiid

cari. .\itciidiie

crgo arcam in arte, et arcam in oporc.

vita,

mali cst, ut possis vidcrc iucein oculorum luorum.

Pulvis, piluita, fumus, peccata et iiiiquilates sunt;
lollc iiide isla oiiinia, cl videbis

Arca
vivit

in

oporc non cst

arlificis
,

arca in arte vita esl; quia

suiit isla

anima

ubi

omnia anlcquam

sapicnliam qu;c pra;sapionlia;

ct

prorcranlnr. Sicergo, fraircs ciiarissimi, qiiia Sapienlia

sens cst
esl,

(piia

Dcus

esl ipsa

didum

Dei, per

quam

lacla sunl

omuia, sccundum arlem

Beali

mundo

corde, quoniain ipsi Deuni videbmt

contiiicl omiiia, antcqiiam fabriccl

omnia; binc quoe

siint,

{Mallli. V, 8).

liunt pcr

ipsam arlem, non continuo vita

,

scd
;

TRACTATUS
De eoquod
scriptum
est,

II.

quid'|uid ficlum osl

cst
iii

vita in illo est.

;

Terram vidcs
i.n

Fuit homomissiisa Doo.cui

etc.
,

arlc teira

coelum vides
;

cst

arlc coelum
:

iiomcn cral Joaimcs,

grali;c el veritalis.
1.

usque ad id

pioniiin

solcin el luiiam vides

corp<!riL^uiit,
in

sunt et

ista in artc
,

sciJLfQiis.

Cap
,

\,

6-1-4.

arte vita sunt. Vidcte

ciiim res dictrr est
:

si

quo modo
non
a a

Bonumcst.
,

fraircs

ut toxtum diviuarum Scri,

poiesiis

magna
iion
a

et si

me

ptiirarum

cl iiiaxiiue sancti Evaii.^ciii

iiulliiin

lo-

magno, aut

pcr

me magnum, lamen
:

magno.
ille iion

cum
unde

prcitennillcnlcs portractcnius, ul possumiis; Cl

Non enim
*

me

parvulo dicta sunt ha;c

scd

pro nostra capacit;itc p;iscainur, et miiiistreinus vobis

et iios pascimur.
,

Cnpitulum pniniim pr;clerilo

qace in
illo est,

Sic omnesMss. et antiquiores editi. At Lov.: Potcsteliam. .vliquot Mss., et cum repr^^hensi fiierint.

Tres Mss.

quia

illa rila

lux

hominum

est.

1589

TRACTATUS
,

U.

CAPUT
:

I.

1590
pic
id

die domiiiico Iraclaliim ?-S?c mcminiimis, id cst

piiiioipio eiat

\n
,

vcstris

si

viillis

et

clirisliane

vivcrc

ba^rcU;
cst
,

Vcibiun

ct YiMbuiii cial aimci r>eiim

:

Cliristo scciindum

quod pro

noliis factus
id

nt

cl

Dcus eral Vcrl>um

lidc

cral

in
,

iJiiiuipio apiid
ct sine

pervcnialis

ad eiim

secundum
,

quod

csl

ct

selie-

Deum. Omiiia per

cium csl
vila
nihil.

iiisum facla sunt

,

ipso la;

cuiidum
ret
' ;

id

quod

eral. Accessit

ul pro nobis
,

boc

Qtiod ractuin cst

;

iii

iUo vila est

ot
ct

qiiia
,

boc pro nobis faetus cst

ubi

portcnlur

cral lux

liominum

cl lux

iii

tcncbris iucct
>

infirmi

ct

marc

sa;culi transcant,

ct pcrveniant ad
qiiia

lciicbra;

cam non comprclicndornnl.

cssc crcdo
qiii
:

Huc

usiiiic

palriam; ubi jam navi non opus

ciit,

nulluin
id

liactatum
fuislis;
qiii

recordamini omiics
,

qiii
,

adhis

marc
quod

transilur. Melius est ergo cst

,

non vidcrc mcnto

el

non

adfuistis

crcdile

iiobi'

cl

ade.>se volucrnnt.

Nmic ergo

quia aon possumiis

qiii

lamen a Cbrisli cruce non recoderc qiiam vidcre illud mente, et criiccm Clirisli conet

semper oinnia rcplicaie, proplcr cns

audirc qiiod seciuilur
priora
,

boc

voliint

temiicre.

Bonum
ut et

est super lioc et

optimum

si

licri

et oneri csl

iilis si
;

rcpeiantur

potosl,

vidcatur quo eundiim sit, el lcncatiir

pergil. IIoc

cum

dcfraiidalionc postcriorum

dignenlur el

quo portclur qui

gn.TC

potuerunl mentcs ma-

qui

isoii

aderani noii piu'teiila cxigere, scd cuin bis

monliuin

qiii

nionles dicti sunt, ipios inaxime

:

qui aderaiil ct nmic audirc pr.rscnlia.

!2.

illiistrat
,

liimcn jusliii;o

potuoru.it, ei videniiii illud

,

Scquilur

Fuil

homo viisms
ipi r

Dco

cni noineii
,

quod
erat

est.

Nam
,

videns Joannes diccbat

7/i
,

principio

eratJoaniies. Glcniin ca
tres cliarissimi, do
bili, ct

dicla siml Mipcriu-.

Ir.i-

Verbum

ct

Vcrbum

cral
iit

apud

Dciiin

et

Deus
id

erut

di\init;itc Cbiisli

diclasunt
cajiiet,

iiien'a-

Vcrbuin. Vidcrimt boc, et

pcrvcnirent ad
iioii

quod

propc

incffabiiilcr.
el

Qnis

ciiiiii

Inprin-

videbant dc longc, a cruce Cbristi

et

rccesscrunt
P.irvuli

cipio erat

Vcrbtiin,

Vcrbi(ni cral opucl

,

Dctun? El nc

humilitaiem

Cliri.^ti

non coiitompsciunt.

vilc.scal libi

iiomcn Verbi
,

pcr consiieludincm quoiicval

vero qui hoc non possunl intelliyerc, non rccedentes

a cruce et passione et resurrectione Cliristi
navi porducuntur ad id qiiod non vidcnl
perveiiiuni et
4.
illi
,
,

dianormn verborum
buin idipsum est,

Et Dens

Verbim. Hoc Verinullum loculi

in

ipsa

undc

liesteriio die
,

iii

qua navi

sunius

cl praislilerit

Dominiis

ul vcl

tanlum

lo-

qiii

vidont.
philosoplii hujus
niuiidi exsli:

quendo

aliquid ad

corda

vcslra
esl,

peidiixcrimus. In

At vero quidam
,

principio erut Veituni.

siciil

Idipsum
csi
;

eodcm modoest;
polesl
:

terunl

et

inquisierunt Creatorem per creattiram

est,
'.

semper

sic

mulari noii
dixit

lioc
:

quia
ccutc

potest iuvcniri

per crealuram, cvidenter

"di-

esl est

Quod nomen suum

,

famulo suo Moysi

{Exod.
iii,

Apostolo,
,

Invisibilia

eidm
siinl

ejus,
,

conslitU'.

Ego

suin qui suin; el

^Usit ine
,

(lui esl

iA).

tione muiidi

per ea quce facla

inlellecta conspi-

Quis ergo
niuiabilia
;

lioc capiet

cuni videalis omiiia

morlalia
variari

ciuntur;

sempilerna

quoque

virtus

ejusel

divinilas

cum

videalis
,

nun solum corpora

ul siittinexctisubiles. Etscipiitur,
senl

Quia cum coqnoviscognoveriint

;

per qualitales, iia&cendo rlendo

,

crescendo, deliciendo,

mo-

Deuin

noii di,\il,

Quia
,

noii

scd

sed eliam ipsas animas per airectum divcrsadisteiidi

Quia cuin
verunt
,

co(iitovisscnl

Dcum non
;

sicut

Dcum

(jlorifica-

rum voluntatum

atque

disciiuii

cumvidealis
,

aut (jralias cqerunt

,

sed evuiiucrunt in cuqilaliocor coritm. Uiidc

:

Iiomines el percipcre posse sapicnliani

luci et calori admoverinl;
et amittero

si

se

iiliiis

nibus suis

ct

obscuratum

esl insipiens

posse sapicn?

obscuratum? Sc(|uilur,
cuiin
s,'

et

dicit

aporliiis

Diccnlcs
i,

liam ergo
nisi

si

inde malo

aifcclii

rccesseriui
;

Cum

videalis
esi
siiit?

cssesapicnles,slulli facti sunt{llom.

:

20

2-2).

isla

omnia

es-,e

niutabilia
(pia:

quid cst <|uud

Vidcrunl quo vcnicndum csscl

lis pracstitit

sod

iiigrati

ci (lui il-

quod transcendit omnia

Iioc

sicsunt nl non
,

quod viderunt
;

sibi

volnerunt tiilniere

Quis ergo

capiat

Aul qnis
,

qiiomodocumque

quocLviderunl
banl ad
,

ct facli

snperbi amiseriint qnod vide-

intendcril vires menlis sua;

lest id qiiod
rit,

ut atlingat

qnomodo pomentc auige-

et conversi suiit inde

ad idola ct simiilacra ct
adorarc crc;ituram
isli elisi isla
;

cst, ad id qiiod iilcuinquc

culluras

dicmoniorum

et

possit pervenire? Sic est

,

cnim tanqiiam videal

contemnerc Creatorem. Sed jam

runt
:

fece-

quisque de longe palriam

et

marc

inleijaceai; videt
illain

ut

aulcm clidcrcntur, superbierunt

Qui cum cognovissent Deuin
,

cum nuIli

quo

cal

scd non babct qiia cat. Sic ad

,

stabili-

lcm

siiperbireiit,
,

sapientes se esse dixcnint.

,

ergo

lalem nostram ubi qmid cst csi

qiiia

boc solum scm-

dcipribiis dixit

viderunt

persic est uiest, volumiis pervcnirc; interjaccl marc

liiijus s;rculi qiia

boc qiiod

dicil

Joaiines

qiiia

pcr Vorbiim Dci facta

ista in libris philo-

imus,

clsi

jam vidcnius quo imus

simt omnia.
sopboriini
:

Nam
ct

inveniuntnr ct

nam

mulli ncc quo cant vident. Utergo essel et qua

qiiia

unigenilum Filium Iiabot

potueriint

Dcus

ircnius, veiiil iiidc ad qiiem ire volebamus.

fccil?
Instituit

El quid

per
csi,

qucm

sniit

omni.i. Illud
:

vidorc

quod

lignum quo inare transeamus.

s;TOCuli
,

Nemo
cruce

sed vidernnt dc longe

Cbrisli
,

noluorunl lcncrc liumiliseciiri

;

enim potest iransirc mare hujus

Cbristi porlatns.
el

nisi

t;ilciii

iii

qiia navi

pcrvenircnt ad id
criix

Hanc crucem aliquando ampleclilur infirmus oculis ^ et qui non videt longe quo eat
:

qiind

Innge videre pnluerunl

ct snrdiiit cis

Cbrisli.

Mare iraiisemidum
snperba
!

est, et ligiium

cnntcmnis?
;

non ab
5.

illa

rcced;it
,

el ipsa illum perducel.

snpicnlia
ipse cst

irrides
:

crncilixum Chrislum

Itaque

fralrcs

mei

boc iiisinuaverim cordibus

quem

longe vidisti

In principio erat Vcrbtim,

:

' Editi el Mss. , hoc cst fieusest : excoplo codice Becii., a qno abest vox, neus. ' sic Mss. cdili, (i infirmus oculus

lla cdili. At Mss. inlcrrjungunl sic E( secundum id qtiod erat accessit, ut pro nobis hoc ftcrcl ; addilqtic hic BecU. co(iex quod non erat.
:

izn
ct

IN

JOANNIS

EVANGtLIUM,
cr.it.

S.

AUGUSTINI
vcnicnlora
,

1592
ct

Verbtim erat aptid Deutii. Scd qnaic criioKixns csl?

libi

oninom honiincm

ipsnm

Jonnnem.

Quia ligniim

liuniiiiliUis
,

ojiis

nccos^arinm
:ib illa

Ipsc ergo illiimiiiabat, a qiio sc dciiionstrari voh-bal.

Inlclligal Charitas
infirinas,

Supcrbia cniin innuicras

cl

longc

palria pro-

vcs(ra

vcniobat ciiim ad nioiUcs

jccluscras; et fluclibns linjus sxculi inlcrriipla csl

via
,

ad corda sauoia, ad aciem anim;c lippionlis.

cl

qua Iransealur ad pairiam non esl

Ingrate
,

nisi ligno

Ad

lioc voneral.

Et unde posset aniina videre quod

fit

porlcris.

irrides
,

cnm
el

qni ad

lc vcnii ut rc:

pcrfcclc

cst?Quoinodo plorumqnc
nrliis

nt in

aliqiio

dcas

Ipse

faclus esl via

hoc pcr inarc

indc in

corporc radiaio cognoscatiir

oculis viderc

essc

sol, qiicni

mari ambulavil {Mattli. xiv, 25), nt osiendcret csse

in

non possunius.

Qiiia

ct

qui saiicjos ha

mari viam. Scd tu, qui quoinodo ipse ambularc

in

bcnl oculos, idonei

ct

siint vidcrc parictcin

,

illuminadim

inari
iii

non potes, navi portare, ligno porlare

ut liumililalcin docercl

crede

illustralum a sole

vel

moiitom
siint

vol

arborom, ;mi
iliii-

(Tucifixum, etpoleris pcrvcnire. Proplcr

;

(c crucisi

aliqiiid

bujiismodi idoiici
illis

vidcrc; cl in alio
illo, ciii

(ixus cst,

el qiiia

sic

ve-

strato demoiistradir

orius

videiulo
illi

;ulliiic

nircl nl
iit

Dens, non agnosccrctiir. Si cnim

,

sic vcnircl

minus idoneam a
radiavit

icin

gcrunt. Sic cigo

niiiius idonei

Dcus

noii venirel eis qui viderc

id

Dcuin non potccst

,

quos Chrislus vcncral,

omncs ad erantcum vidcre

:

rant.

vcnit

Non enim seciindnm aut discedit cnm sil

;

quod Dcus

aut

Joannem;

ei

por illum conrilenloin se radiaqiii

nl)iquc pruiscns

et

nuUo

tum ac

sc illuminalnm cssc, iion

ille

radiarct ct illuille

loco conlincalur.

Sed sccundum quid venit? Quod

bonio, nt laterct
illoDcus,

minaret, cogiiilus esl

qui illmninat, coguitus osl

apparnit homo.
5.

qui illuslrat, cognilus csi qui iinplcl. E( qnis est? Qui

sic cral
in

Quia ergo

illuminat, inquit, omnein liominem venientein in

munrcces-

missns est

aiile illnin

niagnus liomo, per

cujiis testi?

duin.

Nam
:

si

illinc

non rcccdiTci,
illuniiiiandus,

noii cssct illiimiqiii;i illiiic

moninm

invcnirelur plus
I'2t

quam bomo. El

quis cst hic

naiidus
sil,
iihi

sed idco

liic

Fiiil liotno.

qnomodo

posset i^tc vcrum de Dco di-

homo sompcr

polerat esse illuminatiis.

cere? Missus a Deo. Quid vocaba(nr? Cui notnen erat

Joaftiics.

8.
eral.

Quid ergo? Si venii huc, ubi cial? In hoc tnundo

Et hic erat, et huc
liuc
veiiil
:

Quare

vcnit? /7(c venit

,

iii

testimouitm

ut te-

hic eia t per d iviinta-

stiinottium perhiberet de lumiiie

illtim.

ut oiiincs crederenl per

tcm

vcni(j>cr_carncni

qiiia

cum

hic csset per

Qnaiis

isie

qui lcsiimoiiinin perbibertl dc lu-

divinilalem, ab

stiillis el caicis

et iniquis videri

nou

itiine ?

Magnum
gralia
,

aliquid iste Joannes, ingens raeritiim,

jilaiie

poteral. Ipsi iniqiii tcnehrai

snntde quibusdictuinest,
non coniprehendect liic er;i(, et

magna
rare
esl
,
;

magna cclsitudo! Miiare, sed tanqiiam montem. Moiis autcm

luce vesliatur. Ergo t.Tntum

mi-

Lux
ruiil

hicet in tenebris, et tenebra; cuin

in

tenebris

(Joan.

\,

5).

Eccc hic

cst el

modo,

nisi

mirarc Joanille

seiwper hic est; ct

dit

nunquam

rcccdil,

nusquam recetibi

nem,

ut audias

quod sequitnr, Non

crat

luinen

Opiis

est ul

liabeas

undc videas quod

nun-

ne cum monlem piitas lumcii essc, naufragium in monte facias non solatium invenias. Scd quid debcs
,

quain rccedit; opus csl ut lu non recedas ab eo qni

nusquam

reccdit

opns

csi ut tu

non dcscras,

et

non

Montem lanquam niontem. Erigc atitcin (e ad illum qui illuminat monlem qui ad hoc ercctus
mirari?
,

dcsercris. Noli caderc, et

ris

non

libi

occidct. Si tu fccc:

casum,

ille

libi

facit

occasuin
sletisti
:

si

autcin tu slas,

est

ul prior radios excipiat

,

et ocnlis luis nuntict.

pra'sens esl
cidcris,

tibi.

Sod non

recordare undccete
cccidit. Dejecit

Ergo
G.

non

erat ille Iniiten.

lestiinoniuin perlii-

undc

te dejccit qui

p'ior

Qiiare igiturvcnit? Sed ut

cnini lc, noii vi,

non impulsu, scd voluntalc

lua. Si

beret
illutn.

de luinine. Ulqnid hoc?

Utoinnes crederenl pcr

cnim nialo non consenlires,

neres.

slarcs, illuminatns
cccidisti, et

ma-

Et deqnolumiiie testimoniuin perliibcrct? Erat

Modo autem

quia

jam
illa
;

faclns es

lux vera. Quare additumest, vera? Qiiia et

luininatus dicitiir lux; scd vcra Inx
miiiat.
nisi
illa

homo

il-

saucius corde, unde vidcri

talis

lux potest', venitad te

et

est qua; illu;

qualcm posscs vidcre

(alcm se

Nam
,

et oculi noslri dicuntur luinina

et tanicn

prxbuii, ut ab liomine qua;rerct testiinonium.

hominem Ab ho-

auiper iioctem lucerna accendatur, aut per diein

lumina
isla sine
iioii

mine

quicrit
;

testimonium Deus, ci Deus testem habct

sol exeat

causa patent. Sic ergo ct

:

liomiiicm

Iiabct

Dcus tcsiem hoininem, sed propter

sunuis
!

Joannes crat lux, scd

natus, tcncbr*;
Nisi

vcra lux

quia non illuniifacins

,

honiinem

lam

infirini

Per lucernam

qua.'ri-

scd

illinninalioiic

cst

lu.v.

mus dicm:

quia Iiicerna dictus cst ipse Joaniies,

:

Do-

autcm

illuininarclur, tciicbrie erat

sicut onincs

mino dicente

llle

erat luccrnu ardciis cl lucens, el vos in

impii, quibus

jam crcdcntibus

dixit Apostolus, Fuistis

voluistis exsullare

ad horatn

lumine ejus; ego auletn

v, 55, 36.)

aliquando tencbrw.

Modo

aiUciii
,

quia

crcdidoranl,
(

liabeo tesliinonium innjus

Joanne (Id.

quid?

J\'uiic

autein lux, inquil

in

Domiiio

Eplies. V,

8). Nisi addcret,

inDomino, non
;

iiilcll

gcremiis

Lux,

Ergo cstcndit quia proptcr homines voluit per luccrnam demonslrari ad fidcin credcntium, ut per
9.

inquit, in /)omiHo

lcncbra;

non
:

in
ihi

Domiiio eratis.
noii addidit
iii
,

ipsam iucernam inimici ejus confiinderentur.

llli

enim
In

Fuislis eniin aliquando tenebrw

in

inimici qui illum lcntabant, et dicehant, i)ic nobis,

(jua potcstatc isla facis?

Domiiio. Ergo lcnchr.c in vobis

cl
illc tion

lux

Domiiio. Sic
perliiberet

Inlcrrogabo vos
,

et ego, inqnit,

erat lux,

scdut tcstiinoniuin

de

unuin serinoncin

dicite tnilii

baptismus Joannis tinde

et

luinine.
7.

esl? decoelo, an ab hominibus? Et turbaii sunt,

ipsa lux ? Eral lux vera, (fnm iUti*

dixe-

Ubi autem est

Etllti,

non

potest. Abest, non,

minat otnnem homiitein veiiientem

in

hunc munduin. Si

a Mss. sensus Augustini est,

Nidcri illaui

lucem uon oculo, sed cordc.

1395
runt apud semetipsos
esl nobis,
,

TRACTATUS
Si dixerinms dc ccelo
credidistis ilH ?
(

11.

CAPUT

I.

139
faclus est,el

diclnrns
Cliri-

mundtis per
gnovit.
12.

cum

mundus eum non

per

co-

Quare ergo non

qiii;i ille

slo perliibiioiat lesiimoniiim, el Uixorat,

Cliristus, sed iile [Juan.
i,

Nonsumccjo

In

siia

propria venit

qiiia omiiia isla

eum

-20

27]). Si auleni ex liomiiiibus

facta suiit.

Etsui eum nonreceperunt. Quisui? IlomiJud^eiquos primitus

aliae

dixerimns
r.iMtjHrtiij

esse,

limemus populum ne lapidet nos;quia

ncs quos

fecil.

fecit

super

omnes d*per
eral de

prophelam liabebunl Joannem. Tinieutes lapilimontes verilalis confessionein,

;

gcntes esse. Quia

gontes idola adorabant, et

(lalioiiem, sed pliis

monibiis serviebjinl;

ille

autem populus natus

respo.nileriinl moiidaciiim veritati

(inllas sibi {Psal. xxvj, 12).

cl mentita esl ini:

seminc Abralijo
cariiem

ct ipsi

maxime

sui;

quia et

Dixeiunl eiiim

Nescimus.

quam

suscipere dignatus est, cognali. In sua

ct sui

Ki

Dominus,

qiiia

ipsi

contra se claiiserant, negando

illis
:

propria venil,
ruiit
ctiis

eum non

receperunt.

Non recepeCbrislum rc-

se scire

qnod

noveiaiit, nec ipse

aperoil, qnia
ct

non

oninino,
osl?

iiiillus

recepit? Nullus ergo salvus fasalvusfiet, nisi qui

pulsaveiunt. Dictum est enim

vobis {Malili. vii, 7).

Pulsate,
illi

apericlur

Nomo cnim
:

Non solum aulcm

;

iion pul.>a-

coperit venienlcm.

verunt, ut aperirelur

sed negando, ostium ipsuni

:

15. Sed addidit

Quolquot aulem receperuut eum.

M;igna bcncvoleiitia
!

conlra se obslruxerunl. Et ail eis Dominus

A'ec ego

Quid

eis pr;iestitit?
!

Magna miactale noii

dico vobisin qua polestateistafacio {Maltli. xxi, 25-27,

sericordia

Unicus nalus est, ct noluit mancre uniis.

filios

Marc.

XI,

28-55,

ct

Luc. xx, 2-8). Lt confusi

in illis

siinl

pcr

Multi Iiominescum

non habuerint, peracta

faciunl

Joannem; impleiumque
Cliristo

est, Paravi

lucernam

adoptant

sibi
:

et

vdhmtate

quod natura
Si

meo ;

inimicos ejus induani confusione {Psal.

potucrunt

lioc f;\ciunt

liomines.

aulem

aliquis

cxxxi, 17, 18).

10. In

habeat
erat, el

filium uniciim, gaiidct ad

illum magis; quia

mundo
in

vmndus

Ne
csl

pules quia sic crat in

leriM,

eum mundi), quomodo

per

faclus est.
iu inuiido

solus omnia posscssurus csl, et

nou habcbit qui cum

co dividatluieredilalem, ul pauperior remancal.

sic

Non
ct

luna el stelhc,

mundo cst coelum, in nuindo Csl sol, in nmudo arbores, pecora, liomines. Non sic isie in mundo erat. Sed quomodo eral? Quon>odo_arlirex, legens iji^iod fecit. Non enim sic fecil, quiiniodo fiicit labcr. Foriiisecus est arca quam facit,
el
illa
iii

Dous

Unicum eunidem ipsum quem genuerat,

fralros

pcr qucni cuncla crcavcrat, misil in

ut
11011

liunc miinduin,

esset uniis, sed

baberct adoptalos.

Non euim nos

geiiilus,

naii siimus de Deo,

quomodo

ille Uiii-

sed adopiati per graliani ipsius. Ule eiiim

alio

ioco

posila
alio

esl,

ciim fabricalur

et

vcnit Unigenitus solvero peccala, quibus peccatis im-

quamvis

jiixla sil, ipse

loco
qiiod

scdet qui fabricat,

fabricat
:

plicabamur,

iio

adoptarot nos propler impcdimentiim

fratres f.icere volebal, ipse solvit,

ei extrinsecus e>t

ad

illiid

Deus au-

eorum quos
:

sibi

teni

muiido

infusus fabric:U,

ubique positus labricat,

ei fecil coh;ieredes. Sic

cnim

dicii Apostolus, Si auiv, 7)

:

et noii

recedit aliquo,

non exlrinsecus quasi versat

tem

fiUiis, et

Imres per

Deiim {Galat.

et

ile-

nioiem
facit
;

quam

fabricat. Pr.Tsenlia majesiatis facit

quod

riim,

Uaredcs
VIII,

qiiidcm Dei, cohwrcdes autem Cliristi

).

praeseiitia siia

gubernat quod

fecit.

Sic crgo

{Rom.
dcs
;

17

Noii

timuit
iioii

ille
fit

liabore cohaere-

C-ral in

quomodo pcr quem mundus faclus cst. Per ipsnm enim mundus factus est, el mundus eum non
ioundo,
cognovit.

quia

lurrediias
Illi

ejus

angusla,

si

multi
(iunl

possedcrint.
hasredilas

ipsi

ccrle
ipse
ipsi

illo

possideute
(it

ipsius,

et

vicissim

liyereditas
:

11. Quid est,

mundus

(actus est per ipsiim?

CoiUim,
dici-

ipsorum. Audi quoniodo

fianl hiereditas ipsiiis

lerra, niare et omiiia qu;c in eis sunt,

tur.

muudus
esl, et

Dominus
nui
te.

di.vil

ad me,tllius mcuscstu;
el

ego liodic

ge-

Iicrum

alia signilicalione, dilectorcs niuiuli

muii-

Poslula a me,
ii,
iii

dabo

iibi

gentes hwreditalem
lit

dus

dicuiilur.

Mundus

per ipsum faclus

mundus

tuani {Psal.

7, 8). lUc qiioniodo

h;eredilas eohceredilatis

eum non

cognovit.

Nnm
atil

enim

coeii

non cognoverunt

rum

Dicit

Psalmo

Dominus pars
5).

meee

Creatorem suum,

Angoli non cognoverunt Creatosi-

et co.licis

mei {Psnl. xv,

:

El nos illum possideamus,

possideal, sicul

rem suum, aut non cognoverunt Crcalorem suum

dcra, qiiem confitentur d;vmoiiia?

el ipse

nos possideat

illc iios

Domi-

Omnia undique

te-

luH

nos illum possideamus siculsalulem, nos possisicul biceiii. Qiiid

eis

slimonium perliibuerunt. Sed qui non cogiiovcrunl? Qii amaiulo muiiduiu dicti sunt miindus. Amando

dcamus
riiiit

crgo dedit his qui reoepefilios

illum? Dcdii

polestalem
:

Dei

fieri,

his qui

enim
lari

li;ibilainus

coidc

amando
aul,

antcni, lioc appel-

credunt in nomine ejus

Iranseant.

ul leneaiil lignum, et inare

meruerunt qnod
illa

ille

ubi liabitabant.

Quomodo
illa

di-

cimus, Mala esl

domus;

Bona

est

domus:

14. El quomodoilli nascunlur? Istiquiafilii Deifiuiit

ct fratres Clirisli
,

non
aut

in illa quain
iii

dicimus malani, parieles accusamus;

:

utiquc nascunlur.
csse possimt

Nam
?

illa

quain dicimus bonam, parieles laudannis

cuntur

filii

quomodo

non nasSed filii homisi

sedmalamdomnm,
tant
ipsi

inliabilantes malos; el bnnaiii do-

num
viri
,

nascuntur ex carnc et sanguine, et ex vohinlale

et ex
?

nium, inhabitaiiiesboiios.Sic et mundum,qui inhabi-

complexu conjugii.
non
,

Illi

autem quomodo
:

ei

amando miindimi.
enim corde

Qiii siint? Qiii diligunl

iii

mundum

njsciintur
femiiix'.

Qui non ex sanguinibus

'

tanquam maris
:

ct

liabiianl

iniiiido.
iii

Nani qui non

dili-

Sanguina

esl hitinum
illo

sed quia graece

gunt mundum, caine versanlur

mundo; sed corde

:

positum est pluraliter

sic

maluit

qui interpretabatur

inbabilant coelum, sicul Apnstolus dicit

Nostra au20).

ponere,

et qiiasi

minus
;

laline loqui

secundum

tm

conversalio

in

ccetis

esl

{Philipp.

iii,

Ergo

Codices aliquot, scmgxdnes

a secunda manu.

1595
graiimiaiicos, el
aiKliliiin
j^ijlaii

IN

JOANNIS EVANGtLlUM,

S.

AUGLSTINI
cnim aiiima
;

1390
facla crat

<amcn explicarc

vcritaloin sccunduin

le sanat. Carnalis
afrcclibiis

consenliendo

inlirinoniin. Si cniin iliceiel .saiigiiinein siii-

carnalibiis

inde fiierat ociilus cordis ca;

est
:

nuiiu-io, iion explicarct

quod volobat

cx san-

catus.

Vcrbum curo factum

mcdiciis isle

tibi fecit

giiiiiibiis

cniin lioniines nascunlur maris cl foniiii:c.

;

collyrium. Et quoniam sic venit ul dc carne vilia cariiis

Dicamiis crgo, non liincanius fcrulasKiaininalicoruin

Iiiin

cxsliiigiierct, ct

dc morte occideret mortem

ideo

lamon

ail

vcrilaiom soliciani

ct ccrtioiein

pervc-

factiim cst iu le, ul qiioniam Verbuin caro factttm cst,

tu

iiianiiis.

Kcpnlieiulil qui

iiilclligil, iiigratiis (|uia in,

pos

is

diccre

Et vidimus gloriain

ejus.
? Illa

Qualcm
hiimili-

tcllcxit.

ISon ex suiuiuiiiibus
viii.

neque cx volimtale car-

gloriam

? Qiialis

factus cst filius liominis

ipsiiis.

uis

ueqne ex volunlule
:

Carncin pro fcniina po,

tas ipsiiis esl,

non gloria
,

Sed quo perducta

cst

siiil

quia

tlc

cosia cuni lacia cssel

ossibus meis
,

Adam

dixil

acies hominis

ciirala per cariiem ? Vidiinus, iiiquit,

lloc uniic os

(le
;

cl

curo de cariie inca

cjloriam ejus, gloriam quasi IJnigeiiili

d Patre,

pleiium

(Geu.
suaiu
,

II,

2.j)

ct

A| oslolus ait, Qiii dHi(jH

;

uxorcm

gralia et veritate.

De

gralia el vcriiale alio loco

si

ubefuerit

seijisuin dHiijit

neinn

eiiiin

uiujuam carnein suani

rius

in

ipso Evangelio,

Dominus dignalus

vdio liubct (Kpliis. V

11X010,
(|ii<>iiio(lo ?
,

28<.7 -Id). Ponitiir

a!i(|iian(lo
,

cigo caro pro

pro marilo.
illo
,

cl

siiiiitiis

donarc, iractabfmus. ILcc nunc sufficiant, cl a>dificamini in Chrislo et conforlamini in fidc, ct vigilate
,

Quare
dcbet

Qiiia

iilc

rcgit

liasc

rcgiliir

impcrare
el spiritus

in

bonis opcribus
possiiis

cl

ligno nolile recedere

per

ihta scrvire.

Nain ubi caro impcrat

esl.

quod

mare

Iransirc.
III

servil, pcrversa

domus

Quid pejus domo, ubi

?

fe-

A^

niiiia liabcl iiius

,

iinpcrium supcr viruin

vir

Recta aulem do-

TR.\CTATUS
Ab
eo

iibi

im|!cral,
,

fcmiiia

obtcmperal. Rectus

quod scriptum
(le

est,

Joannes testimoniiim pcrhi-

crgo ipse
15.
Ili

homo

ubi spirilus imperal, caro servit.

,

bet

ipso, elc, usque

ad

id, Uiiigcnitus Filius,

i,

qui

crgo non ex voluntale carnis

neque ex volun-

cst in simi Palris, ipse cnarravil. Cap.

1.

15-18.
sanciis

tr.teviri, sed

ex Deo nati suul. Ul autcin Iiomines na-

sccrciiliir

cx

Deo, primo ex

ipsis

intus est Deiis.

Gratiam

ct vcritatem Dei

qua

|)leiiiis

Clnisltis ciiiin Dciis, ct Cliristiis natus ex homiiiibus.

iNOii

npparuit nnigeniliis Filius Dominus et Salvator nosier

qu

sivit (juideni nisi

mairem

in lcrra, qiiia jani

,

Jesus Christus

disliiigueiidam a Velcri Tcstameiito

,

palrem liabibat

in coelo

natus cx Dco

per

quem
lilius

ef-

quoniam

rcs est Novi Te^tamcnli

,

siiscepimiis in no-

ficcrcmur; ct natus cx feinina, per qu<im reliceremur.

Noli ergo mirari
,

niine Domiiii

el vcslru! Charilali proinisimus.

,

Ade
Deus,

homo

quia clliceris

per

slole ergo inlenti

ul et quaiiliim capio, doiiei

graiiam

quia

nasceris ex

Dco secuiidum Ycrbum

,

ct qiianliim cnpilis, nudialis. Reliquuni eiiim crit, ut

si

cjns. Prius

ipsum Verbum voluit nasci cx homiiie

ut

semeii qiiod spnrgitur

in

cordibus veslris, non abs-

lu scciirus nascereris ex

Deo

et diceres libi
voliiit
,

Non
aiiiiie

liileriiit

avcs,
,

nec spin:c pra^rocavcrint, nec lestus

sinccausa Deus nasci ex homine

ciijus

iiisi qiiia

cxiisserit

accedenle plnvia cohortalionum qiiotidia-

momcnli
,

nie existimavit

nl

immorlalem

nariim, et cogitationibiis vestiis honis quibus hocagitur in corde, qiiod agitur in agro raslris
,

facerct

et
,

pro

me

mortaliler nascereiur. Ideo

;

cum
,

iit

gleba
:

tlixissct

ex Deo nati sunt

taiilan)

quasi ne niirarcmur
,

ct

frangalur, ct
nt
afferalis

scmen
'

operiatiir et
,

germinare possil

exhdrrcremus
securiim

gratiam
'.x

ut

nobis incrcdi-

fructum
xiii
,

ad qiiein gaudeat et
Si

liEtetiir

bile vidcittur quia

homincs
:

Dco

iiali

sunt, qu.isi
est, el

agricola [Mutih.
ct

3 25)

aulcm
,

jiro

scmiiic boiio

te laciens, ail

El Verbum curo factum

pio pluvia bona, non fructum

;

sed spinas allnlerieril in cri-

habitavii in iiobis.

Quid ergo miraris quia homines ex

mus
2.

ncc scmen accusabitur

,

nec pluvia
prcparalur.

D(^o nascuntiir? Allende

niiiiibus
:

ipsum Deum naturn cx hoest

,

miiie

sed spinis

igiiis debitiis

Et Verbumcaro factum

el

liabitavit in

Homincs

sumiis, quod pulo non diu esse suadcn;

nobis.

duni Charitati vestra;, christiani

et si christlani

IG. Quia

vcro Verbuin caro factum

est, el liabitnvit
,

utique ipso nominc ad Chrislum pcrlinentes. Hiijus

in nobis, ipsa nativitatc collyrium fecit

rciilur ociili cordis noslri
,

unde lerge-

signum

in

fronte gcstamus

de qiio iion eriibescihiinii-

ct

possemus viderc maje'.

mus

si

et in

corde gestemns. Signum cjns csl

slalein

ejus per cjus iinmilitalem

r.aro
,

Idco factum

esl

litasejus. PersiellameuniMagicogiioveniiit {\d. ii,2);

et erat

Yerbuin
slros
:

et liabiiavil in

nobis

sanavil oculos no-

hoc sigiium de Domiiio daliim

:

coeleste alque

ct qiiid se(|iiilur ?

El vidiinus gloriamejus. Gio,

pr.TcIaruni

nobiit slellam esse

,

iii

frontc fidelinm siliiimilinliis

,

liain ejus iiemo posset viderc

nisi cai nis

humililate

gnum

suiim

sed

criiccm

suam. Unde
Iiiiiniles,

sanarciiir.

Unde non poieranius

,

videre? Inteiidat crgo

iiide glorilicntus:

inde ercxit

quo humiliatus

Charitas vcslra

ct videte qiiod dico. Irruerat

,

homini

ipse descendit. Pertinemus ergo ad Evangeliiim

jier-

quasi puivis in oculum

irrueral terra

sauciaverat

linemiis ad
est
est.
,

Novum TestamcnlHm. Lexper

,

Motjsen dala

oculum

videre iion
imiiigitur
;

poleral
terra

lucem

oculus

istc

Gralia autein et verilas per Jesum Clirisluin facla

saiKiaiiis

saiiciatiis

crat,

etterra

Interrogamus Aposloliini

et dicit nobis quoiiiam

vi
,

illuc iiiiiiilur ut saiietiir.

Oinnia eniin collyria et

mc-

non sumus sub Lege, sed sub Gratia (Rom.

Misil ergo Filium

14).

dicamenta

nihil sunt nisi

:

de lerra. Dc pulvere ca;catu3

suum faclum ex

muliere, factum sub

M.

cs, de pulvere sanaris

ergocaro

te

C3ecavcrat, caro
*

in

ommbus prope

Mss., per ejus

hummitatcm.

Er. Lugd. et ven. hic habent, ut afferat fructum. Plerique Mss.: j^rtinemus enim aa Evanqelium,

1397
Lege,
ul eos qui sub

TR.VCTATLS
Lcgeeranl
,

Ili.

CAPUT

I. uiliil.

1398

redimerei, ut advptio,

facta cunt, et sine ipso factum est

Quomodo
cst,

pcr
in

uem
lioc

fitiorum rccipcremus {Galat. iv

vciiir
:

l, 5).

Lcce ad

ipsum
faclum

omiiia
:

sunl facta? Quia quod faclum

et

CliristiiS,

ut cos
siniiis.

(\'n siil)

Lige cranl rcdi

qni dodii ct

ipso vita erat

antequam
viia
:

ficret, vita

ciat.

Qiiod

niercl

nl j:>m

noii

snb Lcge, sea sub Gralia.

,

esl, iion

est

scd in arte, hoc cs!, in

crat.

Cuis crgn
Graiiani
:

dcilii Lcgeiii

lUe dcdil Lcgcni

Sapicniia Doi, aiitcquam fierel, vita

Quod

fa-

scd

Lcgcm per

scrvuni misil,

cum

Gralia

ctum
non
Et

cst,

tiansiit

quod

cst

iii

Sapieiilia, liaiisire

ipse dcsccndil. Ei unde

facii

eranl liomiiics snbLige?

eiiim Icgcm impict
,

poicst. Vita ergo in illo erat,

qiialis

quod

ficliim cst.
:

Non
cst

imiilciido

Legem. Qui

non

viia?

Quia et anima

corporis vita csl

;

sub

lcg(!

sed
,

cum

lcge

((ui

aulcm sub

lcgo cst

corpus noslrum babet vilam siiam

scrit,

quam cum
illa
liix

aini-

non

sublevalur

scd premilur lcge. Omiics ilaque

,

mors
:

est corporis

lalis

crgo erat

viia?

Iiomincs snb Lege constilutos

lioc
illis

reos faci\ Lex

et
,

ad

fiiper capnt est,

iit

oslendat peccala
li'gis

non

Non rum

sed vila eral lux liomimm. NnuKiiiid

pccoEst

Nam

isia Iiix ct

bominiim
:

ct

pccorum

csi.

lollat.

Lcx crgo jubel, dator

pncceplum
facii

misercliir in co
vii

qua;dam lux

lioiniiium

uiido distanl bomiiies n pcsit

:

quod

jiibe! lex.

Conanlcs liomiiics implere

csl, ipsa

ibus suis
pr;ic-

coribus videamus, ct luiic intcHigeiniis quid

liix
iioli

qiiod a lcge
cipili

sua lemeraria ct
;

hominum. Non
aliunde gloriari.
ccris
:

disias a pecore, nisi iiuellcct!i

pracsumplione cecidcrunt
sunl rci
:

ct

iioii

sunt

cum

De

viribus piwsiimis?

a besliis vii;:

lcge, sed snb Icge

cl
,

qiioniam
facli

siiis viri-

(!c

vclocilale pra^sumis? a nuiscis viiiceiis

bus implere non poterani legcm

ni snblege,
facta

dc puUbiiludiiic pra-snmis? qnniila pulcbrltiulo est

in pciinis pavonis? Uiide ergo inclior

imploraverunt liberatoris auxilium;ct reatuslcgisrecit

aegriludinem superbis.
csl confcssio liumilium

cs? Ex

imai;iii(j

.^Egritndo
:

superbornm

Dci. Ubi iinago Dci? in mcnlo, iu inlellectu. Si eigo

jam confilcnlur
,

icgroti quia

ideo mclior pccorc, quia babcs inentcm qiia

inlclli-

xfgrolanl
3.

veniat medicus
qiiis ?

cl

sanct .Tgrotos.

gas qiiod non potest pcciis iiitclligcre

iiide

aiitem
cst

Medicus

Dominu.s noi^tcr Jcsus Ciirislus.

?

homo, quia

iiielior

pccore

liix

homiiium

lux

Quis Dominus nostcr Jesus Clirislus

el

IUe

qiii

visuscst

inenti"m. Liix ineniium supra nienlcs est, et cxcedit

ab

eis

(luibus crucifixus cst. Illc qui

illilus,

apiirebensus

omnes mentcs.
onmia.
5.

Iloc erat vita

illa

per quain facta

suiit

colapliizalus, llagcllalus, spulis

spiniscorona-

tus, in cruce suspensus, mortuus, lancca vuliicralus,

dc cruce deposiius

in

sepnlcro posiius. Ule ipsc Do;

aiud Palrcm cral, cl hic noucral?aii quod verius c^t, el apud Patrcm crat,
Ubi crat?
iiic

erat; an

minus noster Jesus Chiistus

esl lotus
cui insultatnm cst

ille

ipsc plaiie
,

et ipsc
ille

et

bic cral? Si crgo hic cral,

qiiarc

non videbatur?

medicus vubierum noslrorum

,

crucifixus

Qiiia lux in lciiebris lucet, et li.ncbrcv

cam non compreiiolilc

<pio

pendcntc porsccut res

filius
:

cr.piit

licndcrunl.

Iioniincs,

iiolilc

cssc teiiobr;c,
avari,

agilabant, et dicebanl, Si
cruce {Mattli. xxvn
,

Dei

est

dcsccndat dc

cssc inlidolcs, injusti,

S:cciili
:

iiiiqni, ra|iaccs,

amalorcs

.T9

40)

ipsc csl totiis nicdicus

Iko sunt eiiiin tcnobra;.

Lux non
iii

cst abscns,

nostcr, ipse plane. Quare ergo non osiendit iiisultanlibus

,

scd vos abscnlcs eslis a luce. Ca.'cus

sole pncseiili.

quia

ip.^e
,

cral Filius Dci

iili

ut

si

se pcrmisii in
,

lem

liabot soleni, sed

absens csl ipse

Nolitc crgo

crucem
esl
,

levari

sallem ciim
;

dicerL-iit

Si
,

filius

Dei

essc tcnobra'. II;rc cst eiiim forlc giaiia, dc qiia dicturiis

desceudal de crucc

tunc

di scc;idcret

cl

ostendc-

sum, nt jam non simus tenebra',

:

et dicat uobis

rct cis

vcrum

se cssc Filiiim Dei,

qucm

illi

ausi fueraiit

Aposlolus

Fuistis enim nliquiindo tenebrce; nunc au-

iiridere ? Noluit

Quare noluil
Quid
(

numqnid

(juia
,

nmi po

lem lux
dcbalur
ut

in
liix

Domino

[Eplies. v, 8).
id csl

Quia ergo nnn

vi

luit? Poluil plaiic.

sl enini

amplius

de cruce

bominum,
scd jam

lux iiionliiim, opus

cr;it

descciidcre,
insuliantes
:

aii

de sepulcro rosuigcie? Scd porlulit

',

bomo

diccrot de Iiicc

tcslimoniiim, noii (jiiidem

nani crux noii ad potciilia) dociiiiicnium

lencbrosus,

illumiiialiis.

Noc lamcM
Et
qiiu'

(juia

sed ad cxeinplum paticnlia; siiscepla esl.

lua cunivit, ubi sua diu peitulll
:

Ihi vuliicra

illuminatus, ideoipsalux; sed ul testiinoiiiion perhibcret de luiiiine.

ibi tc a

nioile

scm-

N;im non erat

ille

Itix.

erat

piterna sanavit, ubi lcmporaliter inori dignaliis csl.

lux? Erat
nientem in

liix

vera, qucc illuniiiiat oiniiem liomincin vc-

Et mortuiis est,

aii

in illo

mors morlua cst?Qualis

liiuic

mors, qua; morlein occidit?

4
Ipse cst
qiii

tnundo

erat.

mundmn. Et ubi crat isl;i? In l:oc Et quomodo in lioc mundo eral? nnmIiix

tamcn Domious noster Jesus Cbristus

ct teinbatiir, ct crucifigcbalur?

quid
isla

sicut ista

solis,
?

lun.n;,

liicern;iriim,

sic ct

ioius,

vidcbaliir,
-

lux in miindo est

,

Non. Quia mundus per ciin

cognovii
eain
;

Nuii! loius

boc ipse esl? Ipse

cst (|uidcm, sed iiou

iion

factus est

el

mundus eum non

tucet,
el

hoc

osi,

lolus

illiid

qucd viderunl Jud.ii;

hoc

est totus

tux in

tenebris

tenebrce

non comprcdilociorcs

Clirislus. Et quid est?

qiio |>rincipio?

Jn principio

eral

Verbum. In

licnderunt.

Mundus enim

lcnobrie

qiiia

El Veibum erut apud Deinn. Et quale

erat

muiidi,

muiidus.

Num

enim crcalura non

agnuvit
sicl-

Veibu;ii

Et Deus

Verbum. Numqiiid
ergo? Alia

forte a

Deo

CrciUorem suum? Teslimonium dedit coelum dc

\2i(Matlli.
11,

facinin esl
cipio
noii
*

boc Vcrbiiin? Noii. Hoc enim

Deuiii.

eral in prinfccit Deiis

2); testimoniiim dodit marc,

{Id.

porlavit

apud

Qiiid

qii;c

ambulantem Dominum
dcdenint vcnli, ad ejus
27);

xiv, 26);

leslin oiiiiim

similia suiit Verlio?

Non

qiiia

omnia per ipsuin

jiissum qiiie\cni!i! (/(/. viii,

illo

Mss. aliquol, probae notae, ad impolenlta; documentum. sicplures mss. At editi hic et iafra, totum.

tcstimoiiium dedil lerra,

:

crucidxo contre-

nuiit {Id. xxvii, 51)

si

omnia

ista

testunonium de-

1399
ilcrunt,

IN

JOANNIS EVANGELIUM,
cognovil, nisi
lial)iiantes

S.

AUGUSTINI

1400
In fidc ambiilanlcs, in gratia

qiiomodo miindus
dilcclorcs

cum non
mundi,

mo

acccpimus? Fidcm.

quia

mundus

cordc

ambulaiiius. Uiide cnim hoc mcruinius? qiiibus nostris

mundum?
mundi
6.
:

Et malus mundus, quia mali iial)ilalorcs sicut mala domus, non parlelcs, sed inhasua venil
el sui

praiccdentibus meriiis?

Non

se quisque compal-

pel

',

redeat in conscienliam suam, qu;vrat latebras

Lilantes.

cogilationum suaruni, redeat ad sericm faclorum suoin

:

In propria venit, id cst,

cum

rum

non attendat quid

sit, si
;

jam

aliqiiid cst;

sed

non receperunt. Qurc crgo spcs csl, nisi quia qnotquot

recepcrunt cum, dedit eis poteslalem
lilii

quid fuerit, ut esset aliquid

invcniet non sc

dignum

filios

Dei

fieri? Si

fuisse nisi supplicio. Si ergo supplicio digiius fuisli,

ct
veiiit
;

liunl,

nascunlur

si

nascunlur,

quomodo nascun-

ille

qui

non peccala puniret, scd peccata

libi

lur? Non cx carnc, non ex sunguinibus, non ex voluntate carnis,

donaret

gratia

data cst, non merccs reddita.

gralis

non cx volunlale

viri

sed cx Deo nali sunt.

Unde vocatur

gralia? Quia

datur.

Non enim
Ilanc

Caudeant ergo, quia ex Doo

se pcrlincre ad

nali

sunt

piicsumant
qiiia

pr;ecedcnlibus mcrilis cmisti quod accepisti.

Deum
:

accipiaiit

documcntiim,

crgo accepit gratiam primam peccator, nt ejus peccala dimillereniiir. Qiiid mcruit? Inlcrrogel justiliam;

ex Deo nali sunt

bitavit in

Ei Verbum caro factum

Si

csl, et lia-

nobis.

Verbuni non crubuit nasci de

quia curavil, vidcmiis.
Iloc

invenit

poenam

interrogct miscricordiam

invcnil
:

honiiiie,

crubescunt homines nasci de Dco? lloc aufecit, ciiravit

:

gratiam. Sed
ilaqiie

lioc ct

promiserat Dcus per Prophelas

lcm quia

cum

venil darc

quod promiserat

iion

solum

enim quod Verbum caro faclum esl, et bis, medicamentum nobis raclum csl,
caccabamur, dc terra sanarcmiir
:

liabilavit in no-

graliam dcdit, sed et veritatem.

est vcritas? Qiiia factum cst
9. Qiiid est ergo,

Quomodo

exhibila
est.

ul quia terra

'

quod promissum

ct saiiali quid vi(jloriam

gratiam pro gralia? Fiilc prome-

deremns? Et vidimus,
{Joan.
7.

imiuil, (jloriam ejus,

renuir

Deum

et qiii digni
e.v

non cramus quibus pec-

tanquam Uniqeniti a Patre, plenum

I,

grutia

et verilate

cala dimillerenlur,

co quia lantum

donum

indigni

i-14).
pcrliibet

acccpimiis,

gratia vocatur.
gralis

Quid

cst graiia? gratis

rcildita. Si

Joannes lcstimonium

de ipso,

et

clamat

data.

Quid est

dala? Donaia, non

est,

diccus, Ilic crat qiiem

di.ri,

Qui post

me

venit, anle

me
csl,

debebalur, nicrces reddita

non gratia
fuisli
:

doiiala

si

fuctus

est.

Posl

iiie

venit, ct pr;icccssit nie.

Quid

autem vere debebatur, bonus

si

autem
in

^,

ut

mte me
niihi

factus

est?

Pnicccssit
;

iiie

non, facius est

est

verum
ficat

est,

malus

fuisli, credidisii
iv,

auiem

eum

qui

anleqiiam
:

facttis

cssem cgo
ante

scd, aiitepositus

justificat

impium (Rom.

5)

(Quid est, qui jusli-

hoc

cst,

me

facius est.

Quare ante

tc fa-

impium? Ex impio
tibi

facit

pium); cogila quid per

ct
(|uid

ctus est,
te,

cum
iili

posl le veneril? Quia prior

,

me

erat. Prior

legem

imminere debebat,
sis.

per gratiarn
fi-

Joaiines? Quid niagnum

tu

si
:

prior

le? Bene,

consecutus

Conseculus autem islam graiiam

ex
fide
i,

(juia

perhibes leslimomum
cfjo

audiamus ipsum
viii,

dei, eris juslus

(//fltac.
II,

(Justus
ot

enim ex

fide vivii)

dicentem, Et ante Abraliam

snm [Joan.
aiuli
te

58).
Cst;

liom.
:

-17);

promcreberis

Deum
vitam

Sed

et

Abraliam

in

medio genen; hunvino orlus

post illum
:

vivcndo ex

fide

cum promerucris Deum vivendo

et

niulti
tris

anlc

illiim, miilii

vocem Pa-

exfide, accipics praemium immorlalitatcm,

a;iernam. Et
cipis
illa

ad

Filiiiin,

Anie luciferum genui

(Psal. cix, 5).

graiia est.

Nam

pro quo mcrito ac-

Qui

aiite liicifi-riim genitiis esl,

omncs

ipse illuminal.
:

vilam aelcrnam? Pro gratia. Si enim fides grafclcrna quasi

Dictiis esl eniin qiiidam liicifer qni cecidit

erat
ilio

cnim
Scri-

lia est, ct viia

liir

merces est

fidei

vide-

angelus, el laclas est diaboliis

ptura, Lucifer
i2).
qiii

ct dixil

de

quidem Deus vitam a;tcrnam tanquam debitam

scd quia ipsa fides graiia est, et vila

mane

oricbatur, cecidit [Isai. xiv,

reddere (Cui dcbilam? Fideli, quia promeruit illam

per fideni)
;

Unde
VIII,

Iiicifer?

Quia illuminatus lu^ebat. Unde

Qiiia
in verilatc

autem lenebrosus factus?

{Joan.

non

stetit

aitcrna gralia cst pro gratia.

H). Ergo
:

iile

anle liiciferum, anle oninem

10. Audi

Paulum aposiolum connicntem graliam,

gratia; quac

illuminalum
necesse
possunt.

siquidem

aiile

omnein illuminalum

sit

etpostea debilum expetentem. Confessio

est in Paulo
et
?
:

est, a

quo illuininanlur omnes qui

illuniinari

Qui prius

fui blaspliemus,

et

perseculor,

injuriosus
(l
:

sed misericordiam, inquit,

15).

consecutus

Ideo hoc sequitur

Qiiid

Et de plenitudine ejus nos

accepistis? Et

sum

Tim

i,

Indigniim se dixit qui consequerion

omties uccepimus.
gratia.

graliam pro
,

retur

conseculum lamen

per merita sua, sed

Sic cnim

habent vcrba evangclica

coUala

per misericordiam Dei. Audi

illum

jam nagitantera
:

cum

exemplaribus

ejus nos
sic ait,

graecis. Non ail, Et de omnes accepimus, graliam pro

plenitudine
gralia
;

debitum, qui primo indebitara susceperat gratiam

sed
et

Ego enim,

iiiquit,

jam immolor,

et

tempus resolutionis

Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus,

id est,

mew

inslat.

Bonum
:

certamen certavi, cursum consumde ccelero reposita

flagilat,
:

gratiam pro gratia,

accepimus

ut nescio quid

mavi, fidem servavi

justitia;.

est milii

corona
exigit.

nos voluerit

intelligere

de plenitudine cjus accepisse

Jam debitum
illa

jam dehilum
milii reddet

t insuper gratiam

pro gratia. Accepimus enim dc

;

Nam

vide verba scquenlia

die,

Qitam
(II

Domi-

plcnitudine ejus, primo graliam

et rursiim accepi-

nus in
*

justus judex

Tim.

iv,

G-8). Ut

nius graliam

gratiam pro graiia.

qui a terra.
Alii

Quam

graiiam priMs. Fossatensis, quisquam palpet ; a secunda manu. Kdili intcrpoiiebaiu hic , non mcrito tito ; quod abest a Mss.
*

Mss. tres

totidem, quia a terra. unus,

quia de terra.

1401

TRACTATUS
ut pracmium
grali;v,

III.

CAPUT
Ecce

I.

1^02
mundi,
et

anle susciperet gratiam, misericordem pairem opus

ai(,

venit princeps Imjus

in

me

nihil

habebat

judicem jusliuu. Qui

invenit.

Quaie ergo moreris? Sed

ut sciant

omnes

nou damuavit impium, damnabii fidelem? El lameu si beue cogites, ipse dedit fidem primo, qua eum
promeruisti
aliquid
talis
:

quia voluntatem Paris mei facio, surgite, eanius liinc {Joan. XIV, 30e/51).Non habebat ille qiiare

morere-

non enim de luo promoruisli

ul libi

tur, et

mortuus

est

lu

habes quarc, et mori dedi-

deberetur.

Quod ergo procmium

omnes de plenitudine

immort:iiinierila

gnaris? Dignare aiquo animo paii per merilum luuui,

poslea

tribuil,

doua sua corouat, uou

quod

ille

pati diguatus est, ut te a

sempiterna morle

lua. Ergo, inus

:

fraires,

ejus accepi-

de pleuitudine niisericordi* ex

cjiis,

de abuu-

Homo, ethomo: sedille,nonuisi hoiuo; isle, Deus homo '. llle homo peccaii, isle jusliii;c. Morluus
Uberarel.
es
tur
iii

danlia bonitalis ejus accepiuuis. Quid?

Remissionem
iiisujier

Adain, resurgc

iii

Chrislo
in

iiaiii

ulrumque debereddes tamen

peccatorum, ul juslificaremur
quid? El graliam pro gratia;

fidc. Jilt

libi.

Jam

credidisti

Cliristuiii,

id est,

pro bac gratia in

:

quod debes de Adam. Sed non

viuciilum peccali
;

te

ina;teriium tenebit
occidit

qua ex

fide vivinius,
nisi

recepturi

sumus aliam
qiiia et

quid

quia

mortem tuam anernam

lamen

graliam

Nam

si

dixcro

hoc de-

mors

temiioraiis Domiiii lui. Ipsa

cst gralia, fratrcs

betur, aliquid miiii assigno, quasi cui debeatur. Co-

mei, ipsa cst et veritas, quia promissa et exhibita.

14. Noii erat ista
iii

ronat autcm in nobis Deus dona misericordiaj suac

Veleri Teslamenlo, quia

;

Lex

sed

si in

ea gratia

quam primam accepimus,

est
:

perseve-

minabatur, nou opilulabalur

jubdjat, non
:

sauabal
illi

ranler ambulemus.

languorem
qua; reos tene-

osieudeliat,

non auferebat

sed

praj-

H. Lex
bat.

enim per Moijsen data

ait

parabat medico venturo

cum

gnitia et veritate; tanvuli medicus, mittat

Quid euini

Apostolus? Lcx subinlravit, ut

quam ad aliquem quem curaie

abundaret delictum {Rom. v, 20). Hoc proderat superbis, ut

abundaret delictum

mullumeuim

sibi
;

dabant,

primo servum suum, ul ligaium illum invcniat. Sanus non erat, sanari iiolcbal, et ne sanaretur, samim se
esse jaclabat
:

et quasi viribus suis multuin assignabaul

et

uon poqui jus-

inissa

Lcx

est, ligavit

cuin

invenit sc

terant impb're jusliiiam, nisi adjuvaret

serat.

ille

reum, jam

claniat de ligatiira. Yciiil Douiiuiis, curat

:

Superbiam illorum volens domarc Dcus, dcdit

:

amaris aliquaulum et acribiis medicamculis

eiiim ;egroto, Ferto; dicit, Tolcra
;

dicit

Legem, tanquam dicens

deesse jubeutem.
iiuplcat.

Eccc implete, ne puteiis

dicil, Noli diligere

Non

deesl qui jubeat, sed deest qui

mundum, habclo
tia),

paiieiiliain, curet te ignis

continen-

12. Si ergo deest qui impleat, unde

non implet?

ferrum perscculionum tolcreut vuluera tua. Expavcscebas quamvis ligaliis liber ille et non ligalus
:

Quia nalus cum traduce peccali

nalus, traxit

et morlis.

De Adain
Cecidit
illo

bibit

quod

libi

dabal; prior passus estut

te

consolate,

seeum quod
et

ibi

conceplum
illo nali

est.

retur, tanqiiam diceus,

Quod times
et

pati

pro

prior

primus honio;

omnes

qui de

suut, de

patior pro

le.

Hxc

cst gratia,

magna

gralia.

Quis

traxerunt concupiscentiam caruis.

Oportebat ut na-

illam digne collaudat?

15. De humilitate Christl loquor, fratres mei. Majeslatem Chrisli et diviniialem Chrisli quis loquilur? In explicaudo et dicendo ut quoquomodo humilitatem Chrisli loqueremur,

scerelur alius liomo qui iiullam iraxit concupisceu-

liam.

Homo,

et

bomo homo ad mortem,

: :

et

homo ad
lio-

vilam. Sic dicit Apostolus

Quoniam quidem per

niinem mors,

et

pcr liomincm resurrectio mortuorum.

et per

Per quem hnminem mors,

surrcclio
cit
:

quem homiuem
:

re-

morluorum?

Noli festinare

sequilur, etdisic
et in

non sufficimus, imo dcficimus : toiuin cogitautibuscommittimus, non audienlibus adimplemus. Cogitaie bumililatem Ctirisli. Sed quis nobis, inquis,

Sicnt enim in

Adam omnes
(l

moriuniur,

eam

explicai, nisi tu dicas? llle intus di-

Christo

omnes vivificabuntur

Cor. xv, 21, 22). Qui

cat. Melius illud dicit qui intiis habital,

ris

quam

qui fo-

Adam? Omnes qui uati sunl de Adam. Qui ad Cbrislum? Omnes qui nali suiit perCliristum. Quare omnes in peccaio? Quia nemo natus est praeier
pertinent ad

clamat. Ipse vobis ostendat gratiam humililatis

suai, qui coepit habilare in

si in

cordibus vestris. Jamvero

ejus bumilitate explicanda eteroganda deficimus,

?

Adam. Ut autem nascereutur ex Adam,

fuit

necessitaiis

majeslalein ejus quis loquatur

Si

Verbum caro (aclum

qiiis

ex damnatione

nasci per Christum, voluntatis

conturbat nos, In principio erat Verbiim

explica-

est et grali;e.

Non

cogiinlur homines nasci per Chrinati sunt

bit? Tenele ergo, fralres, solidilatem istam.

stuin

non quia voliierunt,

ex Adam. Omnes
:

16.

Lex

per

Moysen dala
facta est.

est,

gratia et veritas per

lamen quiex Adam, cum peccalo peccatores

qui per Christum, justificati et justi,
illo.

omnes
sed in

Jesum

non
:

in se,

Nain

in se si iiilerroges,

Adam

sunt
ille

in illo si in-

Per servum Lcx data est reos fecit per Imperalorem indulgentia data est; reos liberavit. Lex per Moysen data est. Non sibi ali:

Cliristttm

terroges, Chrisli sunt'.

Quare? Quia

caput Domi-

quid amplius servus assignet,

nus noster Jesus Chrislus, non

venil
:

cum
:

traduce peccali

factum

est.

Electus ad

quam quod per illuin magnum ministerium lanquam

non
polest.

scd tamen venil cumcariie morlali.

in

fidelis in

domo, sed tainen servus, agere secuiidum LeLex ergo

est,

Domino munus misericordia) erat, non pueua pcccati. Non cnim aliquid habebat Dominus qiiare juste morerctur. Ipse
13. Mors peccalorum poeua eral^
'

gem

potcst, solvcre a reatu Legis

per Moy^en data

Gratia

et veritas

per Jesum Cliri-

slum facta

esl.

CjjcassoDensis Ms., christus sunt. Mss. quatttor : Mors in Adam pccna peccatorum erat.

Editi, Dexts et

homo, Expungitur,

et, aucloritate Mss.

uo1

IN
El
iic

JOANNIS EVANGEr.UJM,

S.

AUGIJSTINI

1401

7.

forle aliiiuis dical, Et Gralia cl vcritas n04i

19. Expclliie ergo de cordibus vesiris carnales co*

git^ilioncs,
iit

csl r;icta pcr Mi)ysiMi, qiii vidil DtMitn? slnliii) siil)jiMMt,

veie

sitis siib grali:i,

ut ad Novuni Tcsa'lcnia promiititur

Deumucinovnli! iinijumu. El
Qiii:i

iiinlo

innoluitMoysi Dcus?

lamiMilum perlincalis. Ideo

in

vila

icvciavil servo suo Doiniiins. Quis Di)niin:is?

(lui pniMiiisil

Novo

Tcsi;iinento. Logile Veliis

Tcsiamcnlum

et

Ipsc Ciinstiis,

Lcgein pcr scrvum,

nl vc-

vidcte

(|iiia

carnali adbiic popiilo oa qiiidem pniccipie-

nirol ip>e ciiio Gralia ct vcril;7<!.

vuiit

Deum

ciiiin

ncmo

banliir qu;x! nobis.

Nam

tinuni

Deum

colcre, el nobis

unjnam. Et umlc

iili

scrvo

(iiruiliiin capiM'e pi)Siii

pnccipilur.
tiii,

Non

accipies in
:

vanum noinen Domini Dei

pr;t;oipiiiir

sclapparuil?

S(h! uni(jen\lus, iiiipiit, Vilins (jui csl

ct iiobis pnocipifiir

quod est scciindum prc.cc:

sinn Pairis, ipse cmtrriivil. Quid csl, in siim Palris?

Iii

ptum. Observa dicm sabbali, niagis nobis

secrclo Paiiis.
Iiabciniis
iii

Non

eniiu

Dcus

liabcl sinuin, siciil nos

quia spirilunlilerobscrvantium pr;ccipiliir. Ju(l;ui cniin

serviliicr observaiit

vcslibus,

aiil

co^iiantlus e>t sic sctlcre

iil

diem sabbali

ad luxuriam

ad

qiiDiiioilo nos, aiil for'.e cinclus csl

sctl
(]iii:i

siniiin liabcrcl

ebrii.lalom.

Qnaulo
illo

meliiis feminac eoriim laii:un fa

'

sinus noster

iiiius csl,

secrctuin Patris siiuis

cerent, qiiam

dic in m;rniaiiis

saltnrent? Absit,

Palris vocalur. In sccrelo P;itns, qui Palrcin novit,

fralrcs, nl illos dicamus observare sabb;ilm. Spiritualilcr observal sabbaliim cliristianus,

ipsc cnarravil.

Nain

Dcum nemo
vitiit

vidit

unquuin. Ipse

abstincns se

crgo vcnit, el

ii;ur;\vit

(|iii(l(jiii(l viilii.

Qiiitl vitlit

Moy:

ab opere
peccalo.

servili.

Quid est

eiiiin

ab opere servili?

A
:

ses? Moyses vidil nubeiii,

oinnis
iiia

angciuiii, vidil igucin

si:i

El unde probamus? Dominiim inierroga

est peccali

crealiira cst
Doiniiii
iii

typiiin Doiniiii

gcrcbat, Nainqiic

Oinnis qui facit peccatum, servits

[Joan.

viii,

non ipsips

pr;rsenii:>ni

exliibcbat.

31). Ergo et nobis pnccipitur spiritiialilcr obscrvatio

sabbati.

apcrle liabes

Legc, El loqncbalur Moijses cuin Dosicnt

Jam

illa

oinnia pi.pcepta nobis magis praici:

mino, conlra in contra

amicus cum amico suo. Se-

piunlur, et obscrvanda sunl

cliaberis,

Non

occidcs

Non

nioe^

qucris ipsain Scripluraiii, cl invcuis Moyscn diccii-

Non

furaberis,
et

tcm, Si inveni graliam

leipsum manifeste,
di.xil
:

in

conspcclu luo, ostende

te.

niilii

llonora patrcm
vii lui,

matrem,

Non falsum testimonium dica^ Non concupisces rein proxilui

ut

videam

Et paruni csl
poies
vidcre

qiiia

Non

concupisces uxorein proximi

isla

{Exod. xx,

respoiisuni

acccpil,

Non

facieni

5-17).

Nonne

oinnia et nobis pnecipiuntiir? Sed

ibi dici
:

mcam
niini
:

{Exod. xxxui, II, 13, 20).

L(i(|iicba.liir

ergo,

quicrc inorcedcni, ct invenics

Itlexpcllanlur
qiiaiTi proniisit

fralres mei, cuin

el illa

Moyse

angciiis,
ibi

porlaus typum Dosiinl,

hosles

a facie lua, ct accipiatis

lerram
xxvi
,

omnia qu;c
graliam

pcr angcltiui facia

vcril.ilcin

Deus

patribiis veslris {Levit.

,

I-I3). Quia

non

fulurain isiam

et

piomilicbant.
:

potcnuit caperc invisibilia

per visibilia tenebanlur.

Qu' beiic scrulaulur Legcm,

novcrunt

el_cum opvestnie.

Quare lenebanliir? Ne
labcrcniur.

pcnitiis inlcrirent, cl ad idola

siciit lcgi-

porlunum

csl, ut el iios aliquid iiide dicamiis, (piau-

Nam

fcceruut boc, fratres mci,

tum Domiiius
18.
Illiid

levelal,

non taccmus Cbarilati

lur, obliti taiila miracula qu;e fecil

Deuscoram
iii

oculis

autem

scialis,

quia omuia qu;c corporaliDci.

iiiide
Illa

eorum. Mare discissum

fluctibus
;

esl; via facta cst

mediis

tcr visa suut, no;i eraiil

illa subst;iiitia

ciiim

seqiienlos liostes eoriim civdem aquis opcrti

illi

oculis cuMiis videmiis

Dei substanlia
:

videlur?
ciuia ipsi

suut, per qiias

transierunt {Exod. xiv, 21-51)

Dei recessissct ab ociilis
:

el

Evangclium

iiilerrdga

Beati

mundo corde;

cum Moyses homo

praeanl, quia
in
ille

corum

Deuiit videbunt {Matlli. v, 8).

Eucruul homiues

a) qui

idolum petierunt. el dixerunt

liomo

Fac

nobis deos qui nos

diccrent vanilate sui cordis dccepii, Patcr

csl, Filius autcin visibilis cst.

iiivisibilis

diinisit nos.

Tota spcs eoriim

Uiide visibilis? Si pro-

liomiue posita erat, nou

:

in

Deo. Ecce mortuus cst

pler
lili

cariieiii, qiiia

susccpit carneiu; inanifeslum cst.

Clirisli vidcrunt, ali([iii
:

homo

nuin(]uid

mortuus

est Deu<; qui erucrai eos

.Mbi

de

enim qui carnem

aliqui

credidcillo

lerra iEgypti ?

Et cum fccisscnt

imaginein

vituli,

runt,

criiciri.vcriiiit

ct

qiii

crcdidcnint,

adoraveruut, et dixeriint, Hi sunt

libcraverunt de terra A^^fiypli {Id
cilo
obliti

dii tui, Israel, qui te

crucifixo iiiit;(vcrunl; el nisi ipsain post resurrcctio-

xxxii,
!

i).

Quam

ncm

palparciit, fidcs ad (M)s iion revocaretiir. Si ergo

visibilis Eilitis
: ;

tani

nianileslain

'

graliam

Quibus ergo

proptcr carnom

ct iios

coucedimus, ct
sicut ipsi

modis teneretur populus

libus?

lalis, nisi

promissis carna-

esl calliolica fides

diciint, id

si

aulcin aiite

carncm

cst, aiitcipiain incaniaretur; miiltum deliciimiiI.

20. Ea

ibi

jubentur

in

decalogo Legis quae

iiobis.

el

nobis;

rant, et

multum
piM"

Facta cniin sunl

illa visibiiia

sed non ea

promittunlur quo

Nobis quid provila

corpuralilcr
reliir
:

crcatur;un, in qiiibiis lyniis osleiide-

miitilur? Vita aclerna. IIwc

est

autem
et

wterna

ui

iion iiliquc substantia ipsa

demonsliabatiir ct

cognoscant

teunum verum Deum,

quem

misisti

Jesum
:

inanifeslakitur. Et boc attond;il Cbaritas vcstra leiie

Cliristnm {Jo(m. xvii, 5). Cognitio Dei proniitlitur

ipsa cst gralia pro gratia. Fratrcs,

dociimentum
Fralrcs,
(I

'.

Sapicnlia Dci videri nculis non potcsl. Sapienlia

si

Cliristiis
;

Dei,

ct
;

Virtus

Dci

non videmus
erat
in
'

pro

isia

(ide

modo crediinus, prxmium eril videre

,

Cor.

I,

24)

si

Cbrislus Verbiim Dei

verbum ho-

quod credimns. Noverant boc Prophet*, sed occiillum anlequam

ail
:

niiiiis

oculis iion videlur,

Verbum

Dei videri sic po-

veniret.

Nam
pp.lii

quidani suspirans amator

,

lcst?

Psalmis
Edili,

Unam
:

a Domino

lianc requirum.

Mss. plerique, leve

doeumenlum

neomeniis

corrupte pro

forte pro, breve do-

cumenlum.
[a) Ariani.

omnes M&s. ir<iercrunt. seu domorum solaria.

>

mcenianis , qiiod noslri , Maeaiaiia veteres vocaut podvilos,

Ediii

magnilicam. M$s. caoes manifettam.

C405
Et quxris
qiiid

TRACTATUS
petat? Forie
eniiii

IV.

CAPUT

I.

\m
TRACTATUS
IV.
Joaii-

tcrnm

iiciii

(hien-

tem
,sta

lacle et niolle carnaliler,

qiianivis spinliialiter

Ab

eo quod scriptum c.sr,El

iiis,

hoccsttcslimonimn

qiKvrenda

sit et

pcleiid

aiil

forle suhjeriionem

quando inisermil

Jud;ci

ab Jerosolymis sacerdo(pii

ho>liiini

suorum,

aiit

m(irlem iiiimiorum, aut impe-

les,

etc, vsque ad id, Ipse est

bapiizal in Spi-

riM ei facuilales liujus siciili.

Ardet cnim ainorc

et

et

rilu sanclo, etc.

i.

Cap.

i,

19-35.

niuUiim suspiiiU, ct a'Sluat,

quid pelat
ost iioc
,

aniielat.

Videamus
Quid
stis,

S?cpissimeaudivitSanclitasvestra, et oplinie no

Vnam
omnes

petii u

Domino,

lianc requirain.
in

quouiam

Joaiiiies Uapli ta

(|iiaiili)

pra;clarior crai

quod

reqiiirit?

Ul inliabitem, iuquil,

domo

in iialis miilieriim, ot (|uanlo huinilior

ad cognoscen-

Domiiii, per
ii)

dies vilce mece

ihi

El puta quia hahilas

dum

Doniiiuim,
,

taiito

mcrnit cssc amiciis S|)onsi;

noii

doino Domiiii, mide

,

crit

gaudmin luum? Vl
Domini
{

sponso zelans

non

sibi;

suuin

honorem

qiinc-

coutempler
XXVI, i).

inqiiit

dclcctationcm

Psal.

rcns, scd judicissui, qiicm lanquam pncco pnvihal.

Itaquc Piophelis pr;ccdeiilibus pr.cimnliare dc
(^liri-

2J. Fratres mei

iindc clamalis,

unde

cxsiiltaiis,

sto fuluia

concessum

csl

liuic aii:cm

digilo oslcnhis
qiii

midc

aiiialis, nisi

quia

ihi cst scinlilla

hujus cliaritadcre. Sicut

enim ignorabatiir Chrislus ab

lis? Qiiid desidcratis,

rogo vos? Videri pntest ociilis?

Prophctis non credidcrmit antequam veiiirel, sic ab

eis

tangi potesi

pukhriliido aliqiia cst quoc ociilos desuiit

ignorahalur et pr;csens. Venerat eniin huniililer

ct occultiis; lanto occullior, qiianlo biimilior
:

lectai?

Nonne marlyres amati

,

veheuienlcr; et

quando cos commcmoramus

Quid
in

primo

iiiardescimus

amore?

populi auicm speriientes per siipei hiam

suam humili-

illisamamiis, fratres? Menibia laniala a fe-

ris? Quid fcediiis,

tatem Dci, criicifixcrunt Salvatorem suum, et fcccsi

oculos carnis inlerrogcs? quid

lihi

runt damnalorcm suum.

2.

pulchrius,
detiir
ociili

si

oculos cordis iiilcrrogrs? Qiiid

?

vilis,

ad(dcscens pulclicriimus fur

tiii ?

Qnomodo
nihil

Scd

qiii

priino vcnit occiilliis, quia vcnit

humi-

horreiil

Niimquid
niliil illo

numquid deinceps non

excelsiis ? Aiidislis

est vciiliiriis manifeslus,

:

ociili cariiis liorrciil? Si

ip^os

iii-

qiiia

terroges,
liiis

coiporc composili;is,

modo Psalmum
et

Deus ma~

ordinavifcslus veniet,

'; cl parilitas

illicit

oculos

et

memhrorum, et coloris tamcn cum audis quia fiir

vix se

Dcus noster
sileliil

uon

silcbil.

Siluit ul ju-

drlrcialio
dicarctiir,
est, fugis

non

ciiiii

coepcrit jiidicare.

Non
primo

hominem
cxaratnm

aiiimo. Vides cx alia parte

,

senem curvuni,
,

di(;crctur,

manifestus venicl, nisi primo venissct ocsilebil,

iiisi

baculo iiiniteutcm
:

movrniem

cullus
rugis undiqiie
siluit.

nec diceretur, non

(]uia
:

qiiid
;

vides (juod ociilos delectel? Audis

Quomodo
',

silnit? Inlerroga
est, el

Isaiam

Sicut ovis

quia juslus est

inia
tali
lis

amas

amplectcris. Taiia nobis pryc-

ad occisionem duclus
se londeret
(Isai.
i.iii,

sicul

agnus coram eo qui

apcruit os
el

promissa
regno

siiiil,

fralres

mei

lale ali(|uid
;

amale,
si viil-

fuit

sine

voce,

sic iion

suum
et

siispirato, lalcm

patri^m desiderate

7).

Venict

aulcm manifcstus,

non

silcbit.

pervenire ad

id cuiii (|iio

venil Domiiius no^ter, id

Quomodo
pestas
illa

manifcslus? ignis anle eum prwibil,

lempestas valida {Psal. xlix, 3).

in

est,

ad

graliam et vcritaiem. Si aiilem corpoialia

siih

circuilu ejus

Temqii;ie

prsemia concupieris a Deo, adhiic

ideo ipsam

Lege es,

lollcre habct tolam

cl igiiis

et

palcam de area,

Legem nnn
isla

implcbis.

Quando enim videqni Deiim ofren:

modo

trilui;itur;

inccndcre qiiod lemi;estas

;

ris abiiiidare

lemporalia

in cis

abslulerit. .Modo aulein lacel

l;icet pnccepto. Si eniin

t;icet judicio,

scd noii
sibi

dmit, nuiaiit gressus

lui, ei dicis libi

Fcce ego colo

irila

tacct
sihi

Chrislus,
voliiiit

qiiid

Deum,
sunt
ciiinl
iii

qiiotidie ad ecclesiani ciirro,

genua mihi
:

voliml

h;ii!C

Evangdia?
his

(piid

voccs apocloqiiia
noii

oralioiiihus; et assidue rr-grolo

bomicidia facl abuii-

stiilicic,

quid c;inlica Psalmoriim,

qiiid

Protacct.

homines, rapinas faciunl;

illis

cxsiiltaiit

plielarum?ln

cnim omnibus Christus

iit

dani, beiie (Sl

Talia ergo (pi;crebas a

'.

Dco? Cerie
tihi

Sed

taccl

modo,

iion vindicel

iion
in

tacct, ut

non
et

ad gratiam perlinebas

Si

graliam

ideo

dedii

moiieat. Venict

aiitem

pncclarus

vindiclam,
crcdiinl.

Deus
lua,
in

quia gralis dedil, gratisama. Noli ad pnicmium

;

apparchit omnibus,

el qiii in euiii

non

Modo
con-

diligcrc

Doum Unam pelii

ipse

sil

pra-mium

luiim. Dicat

anima

vcro quia et prjcsens occultus eral, oportcbat

lemiicrclur. Nisi ciiiin

iil

a Doiiiino, lianc requirain, ul inhabitcm

conlemncrelur, non

criicifige-

domo Domini pcr

oinnes dies

vitcc

mea', ut contemplcr
:

rciur

si

non

cruciligeretiir,

non fundcrct

sangiii-

delectationem Domini. Noli limere ne iaslidio deficias

lalis eril iila

neni, qiio prctio iios rcdemit.

Ul autcm darct pieliuni

deicclatio piilchi iliidinis

ut

semper

pro nobis, crucifixus est; ut ciuciiigcrclm-, coiilcmtihi

pnesens
ris,

sit, el

niMKpiam salieris; imo sem|)er saliesatieris.

si

ptus esl; ut coiilemncrelnr, huinilis apparuil.

3.

et iiiinquam

Si eniin dixero quia

non

Tamen

quia quasi in iioctc apparuit

iii

corporc

saiiaheris, fames erit;

dixero

qiiia satiaheris, fa-

mortali, luceriiam sibi acccndil

luccriia

unde viderelur. Ipsa

de qiio jam mulia
vcrba Joan-

siidium limco

ubi iiec fasiidium

erit,

nec fames,

Joaimes erat {Joan.

:

v, 55),

quid dicam nescio; sed Deiis liahct qiiod exhihcat

audivistis

et pr;cseiis leciio Evangelii,

non invenienlihus qiiomodo dicant, quod accipiant.

et

crcdcnlibus

nis conlinet, priino, qiiod finccipiium cst, conlitenlis

quia iion ipse crat Christus. T;mla autcm ;*xcellenlia

erat
in

Joanne, ut posset crcdi Chrislns

el in

eo

probala cst humiliias ejus, quia dixit se ;ion esse,

'

Editi, ornatius.

sed melius Mss.

,

ordinatius,

Mft.

Gerinanensis

nm ]>erlinebas.

Editi,

mdit.

At Mss., tonderet.

1107
ciiin

IN
possct credi cssc.

JOANNIS nVANGELIUiM,
esl

S.
;

AUGUSTLNI
Quomodo

um
El
ait

Ergo, Ihc

testrmoniiim

scipiili

ergo dicunl Scribce, id est perili Le-

JodHiiis, (itmmlo wisenvit Juiia-i

ab Jerosohjmis sncer-

gis,

quia
:

EHam
jam

oportet priitium venire?

vcnil
,

Doini;

dotes et Lrvitas

ad eum,

til

intcrroijarent

eum, Tu quis

iius

Elins

ct

fecerunt

ci

quw

voluerunl
(

el

s? Noii aiiicin
.'iiicioritaiis

initlci-iit, nisi
.iiisiis

movcrentiir cxccilcnlia
Et coiifcs-

si vullis scire,

ipse

est

Jounnes Bnptisla

Maltli.

xvn
dixil,

cjns, qnin
uoii

csl liaplizare

10 13,
Elins

et

xi, H-i.i).

Dominus Jesus Chrislus

Jonnnes Bnplista
:

suK

esl,

el

ueq

vit.

Qnid confessus csl? Fa con-

jnm

venit, el ipse est

Joanncs

fi-sius rsl.
:.

Qiiia

unn suin cqo Chriflus.

anlciu inierrogalns sic sc confessus cst Eiiam noii csse,

Kt int.-rrogavcrunt oum, Quid ergo? Elias

lu?

qnomodo uec Christum

coiifessus cst

essc. Et utiqiie sicut

vcruin

N ivcaiil eiiim q>iia Non niin aliciii iiic

I

pr^ecessnrns crat Elias Clirislnm.

;];iiilnm

cinl nonicii Clirisli apiid

:

Christum se non csse, sic verum confessus est uec Eliam sc esse. Quomodo ergo comparahimtis dicla praeconis

Jnda-ds.

Istiini

iioii

piilaveiniit csse Cliristnm

non

cum

diclis jndicis? Absit ut pr;ca judicc.

oumino Cluistiim
tanqnain

uoii esse

vcutnrum.

Cum
cnim

sperarout

co mcnlialur

hoc enim loquilur quod audil

veutnriim, sic ofrcndernnt in pr.TCseniem, ofrcndcrnnt

in luiiiiilcm

Quare eigo
Elias

ille,

lapiiUMu. Lapis

illc adliiic

? Qiiia in

: ct Dominus, Ipsc est co Dominus Jesus Christus prx-figurarc

Non

sttm Elias

parviis erat,
niliiis
:

jam qnidem pnccisus de

uioiiie siiie

ma-

voluil ftiiurum advcntiiiu suuin, et hoc dicerc, qtiia ia

spirilu Eliac erat Joannes.

siciit dicil Datiiel

prophela, vidisse se lapidem

Etquod

erat Joaiincs

ad

pnccisiuu de nioiilc

siiie maiiiiius.

Sed quid seqnitnr?

primum advcutum,
veiiluiu.

lioc

crit Elias

ad secunduin ad-

Et

crevit, inquit, lapis ille, et factus esl

mons mngnus,
ii,
7)>i,

Quomododuo advcntus

judicis, sic

duo prai:

et implevil

universnm faciein

terrce

Dan.
:

55

).

cones. Judex qiiidem ipse, pncconcs autem duo

non

Videal ergo Cliaritas vestra (piod dico

Ciiristus anie

dtiojudiccs. Opirtebalenim judiccm priino veuire judicaiidtim. Misit anie se

Jud;cosjam pnecisns

er.it

de monie. Moiitcm regniim

regtiinu Jiiduioriim
terr;c.

primum prueconem

vocavit

vult iutelligi Jiid;cornin.

Scd

iion

illum Eliam

qiiia

hoc

erit in

secundo advcnlu Elios,

impleveral universam faciem

illc lapis,

Inde

i>r;ccisiis cst

quod
G.

in

primo Joannes.
inlendat Charitas vcstra

qnia inde
siiie

iialiis cst

in pncseiitia

Domiiuis.

Namque

quam

veriim

Et qiiare

mauibus? Qnia sinc opere

aute ociilos Jiid;coriim

virili

Virgo

pepcril Cluislum. Jain ergo erat lapis

siiie

jlle
:

praecisus
Iiumilis

dicam. Quando couccpius cst Joaunes, vel poliug quando natus cst, Spiritus sanctus hoc de illo homiucj

manibtis

sed

implciidum prophelavit

Eleril, inqiiil, piwcttrsor Al-

crat.

cl itnplevcr:it
giio suo,
terr;e.
illniu

Non inmicrilo; qnia iioiiduin crcverat lapis ille, qiiod oslendit iu rcorbem tcrrarum
:

tissimi, in spirilu ctvirtitte

EHa> [Luc.

i,

17).

Non ergo
Eli;c.

Elias, sed in spiritu

el virtute

et virltile

Elim. Quid est, in spiritu

quod

est Ecclesia,

qua implevit tolain faciem

crcverat, offeuderunt in
el f;ic!iim esl in eis

Elix? In eodem Spirilu sanclo vice

Elias sccundo,

Quia ergo
lanqtiam
esl,
;

nondnm
lapidcm
:

Quare vice Eli;e?Quia quod

ncs primo advenlui
fuit.

hoc Joan-

iu

quod

Uectc crgo

modo Joannes

scriplum

Qui

cecidcrit super

lapidem istum, conille.

propric respondit. Nain Domiuiis figurale, Elias ipse

qunsHabititr

ct
,

supcr quos cecideril lapis

18).
illos

conteret

estJoannes:

isle

autem

utdixi,

proprie,

Non

suin

eos (Luc.

XX

Primo super luimilem cccideruut

vcnturus est
:

ego Elias. Si figuram praccursionis adverlas, Joannes

ipse csl Elias
:

exc.ehns siiper

sed nl eos venlurus

quod eniin
erit.

ille

ad primum advenlum

excelsus conleral, primo cos hnmilis qnassavit. Offendcriint

iii

hoc

illc

ad secundiim

Si

proprietatein persouaj
;

cuiu,ct

qtiassali sunt; iion

contriti

sed

inlcrrogos, Joannes Jo;inucs, Elias Elias

Dominiis cr:

quassali

vcnict excelsus, et contcret eos. Scd igno'

go ad pncfiguiatioiicm rcclc, Jpse

est

Elias

Joannes

sceiidum est

Jiid;cis, quia offeuderunt in

illi

lapidem

(ini

aulem

rc( tc

ad proprietalem

Non
:

siim Elias.
iicc

Nec

nondum

creverat. Quales sunt

qui in ipsniu

monin
:

Joanncs

falsuin,

ncc Dominus falsum

;

pr;rco falQiiis ;iiileiu

lcm oflenderunt? Jam de

Qiii uegaiil Ecclesi;im tolo

qtiibus

dicam coguoscilis.

sum, ncc
inlelliget?

Jtidcx faisnm

scd

si intclligjis.

orbe

diffti.am,

uon

liti-

Qui

iniilatus fiicril hiimilitaleiu pra^conis

milcm hipidem, sed

faclus esl
ille

in

ipsum moiuem offcndunt

quod
vi-

Ct cognovcrit cclsiludinem jndicis. Nihil

lius

lapis diim cresceret. Caeci Jndaii

non
non

cnim hnmiipso pr.xcone. Fratrcs mei, nulhim tantum meriisia

dcruiil Iiumilem

lapidom

qiianta coecitas esl

vi-

tum Joaunes hnbuit quam de

humilihitc,
,

qiiod
el

dere nioiitem?
5.

cum
humilem
,

possel fallere liomincs, cl piilaii Clnisliis

ha-

Ergo

videritiit
illis

et

non cognoveriint.

beri pro Cliristo (lanl;e

enim

grali;c lant;cqijc excelet dixit,

si

Demousirahatur

per lucernani.

Nam
est,

primo

ille,

lentiae fuil), confessus csl

stiin

lamcn apcrle,

Non

quo

niajiu"

ncuio sttn cxeral in nalis mulieriini, dixit,

illi

ego Cliristus. Niimtiuid tu Elias es?

Jam

diccret,

Non sum

ego Cltristns. Dictnmque

Numquidtu
pracnMllit

Elias

sum; crgo

jaiu in

secundo adventu advenicns

in priuio
cl

cs Eliiisf Respondii,

nonsum.

Christiis

enim

Christiis jndicaret,

nou adliuc

jndicaretur.

anle se Eliam

el dixit,

Non

suin, el fecit nobis qnae-

Tanqnam

dicens, Venluriisesl

Elias;

Non

stim, in-

Slionem

Timendum

csl cniiu

ne miuus

iiitelligenles,

coiilniria piilcnl

Joaimem

dixissc qiiain Cliristus dixit.

Chrisliis in
illi

Sed observale huiuilcm, ante quem veuit Joannes, iic scntiatis excelsum anie qucrn vetitiirus
quil, Elias.

Quo.lam enim loco, ciim Domintis Jcsus

cst

Eli;is.

Nam

el

Doiiiinus

ita

complcvit

Ipse cst

Evangolio (jiuedam diceretde se, responderuut

di-

Joannes Baptisla qui ventttrus

esl.

Ipsa pncngiiralione

vcnit isle, qna pnqirictate venturus est Elias.

Tunc

veius codex RcoiijrieaRis

siignoscendum

mn

est.

Elias per proprietaiem Elias erii,

nunc per

siraiHiudi-

im
iiem Jonnrics erat.

TUACTATUS
Modo Jonnnes per
pro|>riei!>tein
similiiiiilincin Elias est'.

IV.

CAPUT

I.
;

UIO
quoniam qui
se liumiliat, exallabiiur

liim clevaiiis esl

Joannes, por
nos

Aniho pra>coproilio

{Luc. XIV,
ipiia si

II). Uiule

debet vidcre Saiictitas veslra

sibi dcdpriint siniililiidines suas, cl leniieruni

:

Joaiines sic se huniiliavii, ut diceret,

;

Non

suni

pririales suas

uiius

aulem Dominus judex,

illo.

sive

ego dignus coriigiam solvere

miliari, qiii diciint
:

(|Uomodo habcnt huqiiod

pri coiic pra^cedenle, sive

7.

Nos baplizamus, nos

est
,

damus
Ille

Ei

iiilcirogavcruiU eiiin:
:

Quid eryo? EHas

:

es tu?

nosirum est
dicii,

et

quod nostrum
ille
:

sanctiim est.
(

Et

dixit

Non. El dixerunt

ei

Proplieta es

lii

El rc-

Non
quod

ego, sed

illi

dicunt, Nos

a).

Non

spondit ? iSon. Dixerunt ergo

ei :

Quis

es

!ii

? ul respon-

est

dignus Joannes solvere corrigiam

:

calceanienii
biimilis esset?
ist

sum demus liis qui miseruul iios. Quid dicis dcteipso? Ail: Ego vox clamanlis in dcsnio. Isaias illnd dixit
(Isa.,

ejus

si

dignuni se diceret,

quam

El

si

dignum

se diceret, etsic diceret, Ille veiiii p

\L

5)

Iii

Joanne

proiiiieiia isla im|ilela

esl

me, qui anle

me

factus est, cujus

lantummodo

corrisi;

E(jo vox clamanlis in deserto.

Quid clamanlis?
Dci
nostri.

Dirigite

giam calccamcnli dignus sum solvere; niulliim

vere pleiuis Spirilu sancto cral, qui

liu-

viam Dotuini,

reclns faciie semilas

Non

vobis
JNisi

miliassel. Qiiando aiilem ncc ad Iioc dignuin se dicit,

sic

videlur pneconis essedicciv, Exite, facile viam?

servus Domi-

quod praco Exile

dicil

Joannes

dicil,

Venile.

ju-

num
erat

agnovil, etex servo amicus ficri nicruil.

dice repcllil pra-co, ad judicem vocat

Joannes Imo

10. Hoic in Belliania facta sunl trans Jordaiicm, ubi

vocal Joaiinesad luimiiem, nejudex seniialur excelsus. Ego vox clamautis in deserto, dirigite viam Domiui,
sicut dixii Isaias proplieia.

Joannes baptizans. Altera die

vidit

Joannes Jesunt
lollil

venientcin

ad

se, et ait

Ecce Agnns Dei, ecce qui

^on

dixil,

Ego sum Joaimes,

peccatum

niuiidi.

Nemo

sibi air0i,'('t, et dical qiiia i|jsc

',

ego sum Eiias, Ego siim propliela. Sed quid dixit? IIoc vocor, Vox clamantis in deserto, Diiigite viam Domino
:

auferat peccatum inundi. Jani inlendilc

cnnlia (juos
craiit

superhos inleiidehat digilum Joannes. Nondiim

nali h;erelici, cl jani osleiidebantur
:

ego sum ipsa proplielia.

8.

conlra

ilbis cla-

Et qui missi fueraul, erant ex

Pliarisceis

id est,
et

mabat lunc

fluvio,

conira (pios niodo clam;il ex

;

ex

priiicipibiis
ei
:

Judaiorum. El interrogaverunt,
si lu

dixe-

Evangclio. Venil Jesiis

ct qiiid dicit illc

Eccc Agnus

runl

Quid ergo baptizas,

?

non

e$ Clirislus, neqiie

Dei. Si agnus iniioccns, et Joannes agnus.

et ipse iiinocens
?

An non
illa

EHas, neque prophela

Quasi aiidaciie videbatur esse

Sed
illa

(|uis

innocens

quanluin innopro-

baptizarc, quasi, In qua persona? Quairimiis ulrum

lu sis Chrislus
forte
;

ccns

Onines ex

Iraduce veiiiuat et ex
:

tu dicis te
illiiis

non esse

quxrimus nc
esse
qusc-

pagine, de qua caatal gemcns David

tate

prxcursor

sis

quia novimus anle Clirisii

;

conceptus
(

sum

ei in

peccaiis maler
ille

Ego in iniqui' mea in utero

([ni

advenlum venturum esse Eliam

rimus ne forte
aliqiiis

negas

te

vie aluil
sic

Psal. l, 7). Soltis ergo

Agnus,

non
esl
in

multiim proevenieiis pra^co es,

veiiil.

Non

eiiim

in

iniquilale conceplus
:

id esl prophela, el accepisii lianc

poteslatem

nec pro:

quia non de niorl;iIilale conceplus est

peccaiis inater
eiiis
;

ncc

eum

phelam

tc esse dicis.

Et

noii erat

prophela Joannes

in

ulero a'uit, qiicin virgo con(oncepit, el fide susceiste

major erat quam prophcla. Domiiius dc

moiiium dedil
dincm vcnlo
:

illo tale testi-

cepil, virgo pcperit

pil.

qiiia (ide

Qjiid existis indesertumvidere ?

Arun-

Ergo
:

ecce

Agnus Dei. :ion habet

traducern
iiecca-

agitari.

Ulique,

Non vcnlo
,

agiiari, siib-

de Adain

cariiem taiiliim sumpsit de

Qiii

Adam,

audis; quia non lioc cral Joanncs

qiiasi qui a

vcnto

tum non assumpsit.

massa pcccatiim, ipse

noii

assumpsit dc iiostra

moverclur

qni cniin a vento movelur, ciicumflalur

est qui tollit

totlil

noslrum pcccatuni.

omni

spiritu seductorio.

Sed quid

exislis

vidcre? llo-

Ecce Agnus Dci, ecce qui

11. Nostis qiiia

peccatum mundi.
diciiat aliqiiando
:

minem moUibus

vcsiitum? \\'S,[uhMv.r enim Ji);innes

qnidam honiines
lionuaibiis
,

asperis, id csl, tuaica facla de pilis caiiieli. Ecce qui

Nos tollimus peccala

si

qiii

sancli sumiis

mollibus vcsliiintur, in doinibus rcgum sunt.

existis videre
cxistis

Non crgo
Sed quid
longe

eniin

non

fueril

saaclus

qiii

baptizit,

quomodo

homincm

inollihus veslilum.

lollil

pcccatum
?

alterius,

cum

sit

honio ipsc pleniis

verba nostra non

videre? Proplictam? lla dico vobis, major quani

liic

peccalo

Conira

islas dispiit;iliones
:

propliela

(Malili. \i,7,8, 9)
,

qiiia proplict;D

dicamiis, huiic lcgamus

Ecce Agiius Dci, eccequitoUit

proesumptio hominibus in

anle praiiuntiavcrunt
strabal.
9.

Joaniics pncseiilem denioii-

pecculum muiidi. Non

sit

homines
tu baplizas, si tu

non

(raasinigret passer in niontes, in

Do-

Quid ergo

non

es Cliristus,
eis

neet

mino conlidat
tes,

[Psul. x, 2)

et si levat oculos in

mon-

que Elias, neque proplieta? fiespoiidit

dixit
:

Joannes,

unde veaiet auxilium

Domino,
(jiii

ei, intclligat

quia auxilium

Ego

baptizo in aqua

medius autcm veslrumslclit

cjus a

fecil cceluin et

terram [Psul. cxx,

,

quem

vos uesciiis. Humilis enini

non videbatur,

cl pro-

1,2). Tania;
Cbristus
propli(;la
?
?

excelleiitia;

Joannes

dicitur ei

pterea lucernaaccensaesl. Videlc (luomododallocum,

Dicit,

Non. Tu cs Elias
Noii.
tollit

? Dicil,

Tu es Non. Tu es
,

quiaiiud posset

piitari,

Ipse

est

qui post

me

venit,qui

Di(it,

Quare ergo baplizas? Ecce

peccatum mundi
:

anleme
situs esi

factusest. Sicut jain diximus, id csl, anleponiilii.

Agiius Dei, ecce qui

liic est rf

Ciijus ego

non sum dignus

ut

solvam corri-

quo

dixi,

Post
erat.

me

venit vir qui ante

me

faclus est, quia

giain calceamenti ejus.

'

Quantum
:

sc abjecit? Et ideo niiil-

prior
'

me

Post nie venit, quia posterius natus est

editi
:

Sic

Elias erat.

omnes Mss. At editi Awnc per simiHtudinem Joannes Modo Joannes per proprielatem Joaunes est, lunc

sic Mss.

prope omnes. At

Auferal peccala.

cnde

jam

intendite.

ver similitudinem Elias Joannes'erit.

(rt)

Doaalislarum superbia.

Ull
anle
erat
,

IN

JOANNIS EVANGELIUM.
niilii
:

S.

AUGUSTINI
nec
;

im
in
illo

me

faclin cst, q'iia pr.rlnlus cst

prwr

vic

diniiiiereiiir,

ijiiod

iavarelur, suscepit a

quia ih piiiicijno eral

Dcuiii, el
I

Vcrbum

cl

Verbum

erat

servo

liaplisiiinni

cl

lanquain alloculus est niiuin

npud
12.

Dtus

cral

Verbum.
cinn, dixil
:

superbicntein el extoiltnlein se, ac dcdiguanleni forle

sod nl manifo-

Kl 0^0

fie.s(;iol):iii)

acciperc
qiiasi

ciini
:

idiolis

unde
te

ci

possil salus vcnire, ct

slarolnr Isracli, propierca voni cgo in aijua baplizans.

diccns

Quiuuiim

cxtendis? quanluin cxloi(iia ? ? si

El losliinoniuin perlnbnil Joannes, diccns, Qiiia vidi

Spiriluin
<le

lis? qiianla est excelienlia

quanla gralia

liia ?

coclo desccndenleni qnasi colunibani, ct

:

niajor polesl esse

tu

quam
tii

niea

ego vcni ad servuui,

? si

niansil super cnin

nift

el
iii

cgo nesciebani euni, sed qui

nqiia, ille niilii
dixit,

dedigiiaris venire ad

Douiiniim

cgo suscepi
?

niisit

Itaplizare

Supcr

baplisniuin servi,

dedigiiaris a Doinino bapiizari

iioii

qiiem videiis Spiriuim desceiideiuein et inanenlcm

siipcr

14. Nain ul noverilis, fralres mei, (juia

ccssilale alicujus vinculi

cx ne-

cum,

bic est

(|iii

bajilizal

in Spirilu

saucto

ct

peccati

Doininus ve iebat
alii

ego
Dei.

vidi, ei lesliinoniuin pcrliibiii

quia bic csl Fiiius

:

ad ipsuin Joannem

sicut dicunl

evangelisl;c,

Intendat inodiciiin Chariias vestra

Joannes

cum
quid

ad

iliiiui
:

vcnircl Iwptizaiidus Doiniuus, ail ipsc

ail

quando
rct
in
,

didieil Ciirislum ? Missiis cst eiiini ul b;iptiza-

Joaniics

Tu

me

veuis? ego a

le

dcbco buplizari. Et
;

aqua. Qiucsiuiin est quare? Ul mdiiifcsturciur

dixil.
si

ci ipse

respondil? Hine modo

iii,

unplculur omnis

Jsraeli

Quid profuit bai.lismus

|)rofuit

Jo;iiinis ?

Fra-

juslitia {Mallli.
Juslilia ?

i^, 15).Qiiid csl. implealur omnis

Ires niei,

aliqiiid,

el

niodo

m;increl, et
;

Mori

veiii

pro liouiinibus
?

iiaptizari

non

Laplizarentur iiomincs baplisino Joaiinis

nirciU ad baplismuin Clirisii. Sed (luid aii
fcslarelur Israeli
:

cl sic vc-

liabeo jiro lioiniiiibus

Quid

esl,

iinpUalur omnis jusli-

Ll mani-

lia? Iinploaiur (luinis immililas.

Quid crgo
,

noii erat

id esl,

ijisi

Isiaci, populo Isracl ul

ij;ipliz.irc in ajiia.
ar|iia

susceplurus baptisinuin a bono servo

suscepit
a
si

(|ui

passioncin
D;iplizato

manifestarelur Cinistns, venit

Ac-

scivis niaiis?

liilenditc

crgo.

cepit ministcriuin ijaplisuiatis Joannes, in

tonti;e p;ir.ire viain

pceni:

Domiiio,

jiroploiea baptizavit Joaiinos, ut in cjus

Do.

iiio,

iion cxistens i^ominiis

ei via

baplismo
alius

Doininus

ostendcrel
baplisnio

bumiiitalcm
?

iiemo

atubi cognitus est noniinus, suiicrlluo

lur
:

paraba:

b;iplizaretur

Joannis
;

Multi

autcm

quia cogiiosccntibus se ipsc faclus cst via

noii duravit diii b;ipiisiKiis Joannis.
iiiiiiiil;s
;

ita-

bapiizali siint bapiismo Joannis

baplizatus esi Do-

que

Scd qnomodo
Dominus.
cgo inter?

ininus iwpli.^^mo Joannis, efcessavit ijaptismus Joaniiis

:

denionstratusest Doininus?

ul ideo acciperet

ic.de

jam

missiis est in carcerciii Joaniics

illo

dein-

baplisma Jo;inncs,

iii

quo

b;iplizarol,iir ips,;
?
j';t

ccps nenio b;ipiizalns invcniliir ergo proptcrea vcnil et Joaiines

buniilitas iiobis dcinonslraretur
,

baplismale. Si

13. Et opus crat Doinino liaplizaii

ijaptiz.uis, ut

Domini
susccpit
;

rogans cito respondeo

Oiius

er;il

Doniino nasci

ul qiiia

ille

opus erat Doniino

criicifigi ?
?

opus erat Doniino niori

a scrvo, nos iidn dcdigii;ircnuir siisciperc a

Domino
si

opus erat
pro nobis

Doniiiio sepellri
iuiinilitalciii,

Si crgo taiilam snsccpit

iioii

Dominum solum
reiit

Joainios

baplizaret
iioii

Sed

soliiin

bapli.-muin

eral susceplu?

Doininiim Joaniics baplizarot,

deessciit

qiii

puia-

rus? Et
I3t lu

qiiid profoit

quia susccpit Ijaptismuin servi

siiscipcrc baptismuni
;ilii|iii

sanctius luissc baplisma Joannis

ba|)lism;ilc

(|uaiii Ciirisli

non dcdignarcris

Domini.
in

quasi

Joannis

soliis

Christus incruisset

lntend;il Ch;iritas veslia. Futiiri erant

sia

Ecclcaii-

baptizari,

b;ii)ti.><ni;ilo

;uucm

Clirisli gciius

liuinanum.

excelsioris

gratia:

catechuincni.

Fit

ciiiin

Intendat Charitas vcstra. B;iplisinale Chiisti b;iplizali

suiiius,

quaiido ul videas calecliuinenum absiinenlcin ab onini

non

t;intuiii iios,

scd ct univcrsus orbis lerin

concubilu, valefacienlem s cculo, renuntiaiiiem omiiil)us

rarum,

ct i}apliz;itur usqiic

rmciii. Qiiis

noslrum

qnae possidebat, disiribuentcm paiiperibus

ct

polest cx aliijua parle coinparari Ciiristo, ciijus se

Jo;iiiiies

cateciinincniis est, inslrucius eliain forte doctriua salulari supra inultos lideies.

dixil

indigniirn

solvcre

corrigiam

calcealiouio
qiiid

Tiincnduin csl buic ne

l>aplism;itc

meuli?

Si ergo illc Ciiristiis (aiit;c cxcciiciiiiic

ijapiiz;ireliir

dical

apud

semctipsum de
:

sancio quo
?

Deus, solus
dicturi
cr.inl

baptismo
Qiiaicm

Jo;iiinis,

peccal;i

dimitluntur

Qiiid

plus

acceplurus siim
:

iioniines ?

b;ipiismum

ha-

Ecce cgo mciior siim

illo (iddi ci iilo fideli

co.nitans

buil
bile

Joaniics?

M;igiuun
:

baplismum
qiiia

habuii, incfTa-

fideles aul conjugato-, anl forte idiolas, aul babciitcs

s;icramentuiii
ijaptizari

vide,

sokis

Chrislus
ita

iiic-

et possidentes res suas, qiias ipse dislribuit

jaiii
iile

pauipii

ruil

Joaiinis baptismo.

Ai(p:e

ni:ijor

peribus, ct meliorcm se csse ari>ilrans quaiii

jani baptizatiis e-l,

vidcreiur baplisinus servi, quain b;iplisiiuis Domiiii.

B;iptizati

dedigm lur venire ad B;iptismum,

li;ibcl ille

sunt ct

alii

baplismo Joannis, ne
;

i.elior

diccns, Hoc

sum

accci.turus (|iiod

ct ilic

ba|)lismus videieiur Joannis qiiain Chrisli

aiilem cl Dominus, ut
.servi,

b:ipiiz;ilus

et proponal sibi iilos quos contcmnil, el (piasi sor-

Domino

siiscipienle bai^li^uiuui

deat

illi

iioc accipcre

quod acceperiint
:

infcriores, quia
oniiiia

non dcdignarenliiralii servisuscipercbapiiiiuuui

:

jain videtur ipsc sibi meiior

ct

lamen
;i(l

peccaia

Domini
15.

ad

iioc

ergo inissus erat Joannes.

aii

super

iiiiim
iiiii

sun(, ct

iiisi

vcncril

saiutarcm Ba-

Sed noveral Chrisluin,

non novcral
v(;iiit

Si

ptisnnim,

peicata soivuiitiir, ciim omiii exceil<ntia

in

non noverat, quare dicebat quando

Chrislus
sis. Si
:

ad

fluviiiin

sua non potist intiare

iiiain

regnuni cocloriim. Sed

iit

Ego a

le

debco bup',iznri? hoc cst, Scio qui

(

exc ilentiam inviiarct Dominus ad haptismum

iil

ergo jam novcrat, ccrtc lunc

ognovii

quando
pcslca-

suum,

peccata

illi

diniillerenlur, vcnit ipse ad bael

vidit

colnuibam dcscendenlcm. Maiiifeslum cst quia

iiisi

plismiim scrvi sui

cum

ipse

non

Iiabcrct

quod

ci

coliimba non desccndit snper Doininum,

J413

TRACTATUS
ascendit ab aqiia bnpiismi. nominjis bapiizaiiis

V,
2i

CAPUT
c<

I.

'

UU

qam

ascontiit

ab

afjua, aperti sunt cirli, cl viilit

supor euin

jam baptizalum cognovit , venienti rd 22). baptisnia quomodo dicil, Ego a te debeo bapiizari ?
Si

colunibani.
linnba, el

Si

ergo

po^t

bapiisnuur. dosccndit co
dixit
illi

Ilanc

vobiscum

iiiierim

rumiiiale

banc vobisciim

aniequam baplizarolur Doininiis,

conferle, banc vobisoum iractatc.

Pnostet Dominus

Joannes, Tu ad

me

vcnis ? ego a te dcbco baplizari ?

Deus nosterntanleipiamame
priori

audialis,alicui

vestrum

anle, illnm noveraS, cni dixit, Tii ad

te

me
<

venis?

ccjo

debeo bitplizari? (luoinodo ergo dixit,

El ego ne-

sciebain

eum
sicut

scd

(iiii

me

misil baiilizaro in aqua,

quia pcr istiusquffislionis solulioneni, vocem pars Donati de Baptismi gi-atia, ubi nebulas obtcndunl imporilis,
scialis,

eam

revelel. Tainen, Iratrcs,

boc

jiic milii dixil,

Siiper quein videris Spiiiium detcen-

ct retia

lendunt avibus volanlibus omniiio non liabebunl

:

si

froiitem

ba-

dentem

columbam,

et

nianoniem super

oiiin,

beant

oninino eorum ora

ipse est qui baptizat in Spiritn saticlo?

qua.'slio est, fraircs niei. Si vidislis

INon parva

claudentur.

qu;rsiioncm, non

TRACTATUS
Rursum
fiovi

V.

panim
non
est

vidistis

superest ut ipsius solulioiiem

illud

Domi-

in

illud,

Et ego ncsciebam
didiceril

eum,

etc.

nus det. Tameii

Quid

dico,

si

vidislis

qua;stioiiein,

Joannes
I,

de Domino per

parum. Ecce posilus

slaiis

columbam.

vestros,

est Joaniies anle cculos ad fluvium Joannes Baptista ccce

;

Cap.
1
.

53.

venitDominusadbuc baplizandus,iiO!i(Ium
audi voceni
Jo:iniiis,

baiiiizalus:

Sicut Domiiiiis vohiil, ad diein promissionis nostraj

:

Tu ad

iiie

veiiis? ajo a tc dcbeo

pervenimus

pra;stabitetiain lioc, utad ipsiiis pioniis-

baplizari; ecce Jain

cognoscit Doininuiii, a ((uo vult

sionis reddiiionein pervenire possimus.

qu.TC

Tunc enim ea

bapli/ari. Dajilizalus Domiiiiis ascendil

riiiiilur ca'li, dcscciidit

abaqua, apeillum cogiio-

S|iirilus,

modo

scil

Joaniics

si

modo
jam

illnm cognoscil, (|uid dixit

iion

ab ipso quipaulcmabboiniiiesunl, meii(Iaciasunt;sicut ipse dixil Doininus iiostor Jesus CliriNtus, Qui loquitur
si

dicimus. et noliis

et

vobis

utilia suiit,

suiit:

antea, Eijo a

le

debeo baptizmi? Si aiilcin

qiiia

eum

inendacium, desuo loquitnr (Joan.

bel dc suo, nisi

viii,

44). Ncnio baSi qiiid

niodo cognoscil,
di.xit,

lioveiat ciim, qiiid cst qiiod

;

mendaciumet pcccatum.
veritatis atque justiaa',

au-

Non novoram
ille

eiim

scd

lem bomo babct

est,

qiii

ine inisit bapii-

ab

illo foiite

zare in aqua,

mihi
,

dixil, Siipcr

Spiriinm descendeiitem
sicut

et

qucm videris manenlem su|.er euin

baptizal
in

qiiem dobomus siiirein bac creino, utex coquasi

gutlis

quibusdam

irrorali,

ct

in

hac perogriiialione

coluiiibam,
I

ip^e

cst

qiii

Spiriiu

sancto?
IC.

inlerimconsolaii, ne denciamiis In via, vcnire ad ejus reqiiiom saticlaicniqne possiiims. Si ergo r/ni
loquitur

Fralres, ista qiia'Slio

(iubilo, qiiia

si

bodie solvatiir, cravat

suiit.

vos non

jani luiilla diota

Scialis

aulem talemisiam

qu.osliniicni esso, ul lia;c sola peilioc dixi Cbaritali

imal partcm Donali. Ad

pro iiobis cl vobis
et vos

vesine,

vcritalcm, do Dooloqnilnr. Verax Joamios. veriias (Jiristus; verax Joanncs, sed oiunis vcrax a veritale vcrax est si crgo verax ost J..aiiiies, oi vorax esse liomo noii poiest,
:

mcndncinm, desuo loqnitnr

; qi.i loipiiliir

iil

inleiitos vos facereiii, siinilitcr iu soloo; siiinil iiloreul ot n^.bis del Doiiiinus digna , digna caporo moreamini. Interim bodic , digiiamini diffcrie. Sed boc brevilor dico iuloiiiii, donccsolvalur inlorrogale pacilice, siiic rixa,
:

nisi a verilal.';

aqiio cral vorax, nisi

abco

qiii dixil|

Ego sum
leiii.

lis

veritas [Id. xiv, G)? Noi, ei-o,

possd

dicci-c!

loqiii

aiitvcritas conlra

Ve.accm

vcracoin, aui vcrax contra verilavoritas misit; ot ideo verax

eral, qiio-

niani a vcrilale missus cial. Si veritas

rat,

siiiecon;

Joanncm mise-

tenlione, sine a!lcrca(i(,niiHis, siiie

iiiiiiiioiliis

et

vo-

biscum

quivrilo, otaliosiiiterrcgalc, et
nol.is liodio

dicite,

Hanc

Cbrislus eu,n miscral. Sed quod Cbrisliis cum Palre facil, Paler lacil : et qiiotl Palcr cnm Clirislo
facil, Cliristus laoii.

quieslionem proposuil
aliqiiando
si

Ncc

episcopus noslor,

seorsiiin
ali.piid

Pater aliijuid

(acit

Douiinus conces^erit, soluluruseam. Sed

sinc Filio

sive solvatur sive iiou solvalur, pulatc

:

mc

proposui^se
Ji.aii-

Filius sinc Patre : insoparabilis cbariias,iiisoparabi!is unitas, insoparabi^

;

nec soo,-sum

quod me niovet moveor oniui miiliu;ii. Dioit nes, Ego a tc debeo baplizmi ; laii.;u;tni Clirislo
lo. Si eiiim noii

lis

majestas, iuscpa,'abilis

potcslas,

sccunduiii

lia'0

c-igni-

novciat eiim a (juo volcbat bapiizari, leinore diccbal, Ego a tc dcbeo baptizari. Noveral erg()
Si noverat cuin
,

verba qua; ipseposuil, EgoetPater unum suinus{ld. X, 50). Quis crgo misit Joannom? Si dicamus, Pater, verum dicimus; si dicamus, Filius, veruni diciiiins!
manifeslius aulcm ul dicamus, Patcr et Fiiius. Qucm misitaulcm Patcr et Filius, unus Deus misit; quia
Filiiis divit,

eum.
mlii

(|uid ost

orgo quod
iii

dioii,

Nm
,

twveram cum; sed qni mc

dixit,

iimii baplizare

aqna

ipse

Super guem

vidciis

Spirilum descendentem

Ego
a
;

ct

Paler

unum

s^ihius.

Quomodo

crgo

elmancutcm super eum.

bnptnat
in Spiriiu

sicul

colmnbam, ipseestqui
diclivi siinius? Quia

iiesciebal cuiii

quo

missiis est?

Dixit

cnim, Ego

sanclo? Quid

nesciebam eum
miliidixii

scd qui

me

misit bapiizare in aqna,ipse

le niisit baiitizarc

noii scinius quaiido vencrit coluiiiba ?

Ne

f.rte

Iiuerrogn Joanncm, Qui

ibi Ii-

tcant

',

logaiitur
:

alii

cvangolist.c,

in arjiia, (piid libi divit?

qui

planius illud

Super quem
cl

videris Spiritum

dixcru.it

et iiivenimiis aperlissime liinc

descendentem, sicul coluiiibam,

doscendisso
S.ipor

manentem supcr cum,

Joauboc. Qiiis

cobiinbaiii,

cum Dominns ab aqua

sniit ca-li, et

ascendii.
vidii
,,

ipse est qui bupiizal in Spirilu sanclo. IIoc (ibi, o

baptizalum cniin aporli

nes,

dixil qui le n.isi/

to niisit?

Maniftrsiun! (|uia

dcscenden.em {Mattk.

Spirilum
,,

ergo

n,, IQ,
:

Mare.

10,

elLuc.

Edili, lateat. Mss.,

Uoewtt

Fortc Palcr. Voriis DcusPalc,-, etveritas DousFilius si Paior siiie Fiiio le misil, Deussiue
:

seilicei, Donatistse.

veriiatc ic misii

si

idco auicm verax es, quia verita

U15
tcm
loqiieris, ct

IN

JOAiNMS EVANGELIUM,
le

S.

AUGUSTINI
:

lil6

cx verilalc loqiiciis; non

ic misil

misil
:

Joannis dictus est

anle
illuni

soliis talc

donnm

acccpit

niilliis

Pater sinc Filio, scd simul

si

paler et Filius

justorum,
,

iiullus post illum, ut accipcrct

illius

ergo et Filius le misit

a

cum

PiUre,

quomodo
iii

ncscic-

Laplismum

qui baptismus

diccrclur
:

'.

Accepit

liasenm

quo missuses? Quem videras

iit

vcriiatc,

quidem

non enim

a se posset aliqnid

si

enim a sc
undc acul bapli-

ipsc lc misit

agnoscerelur

in

carne,

cl dixil,

Supcr
el

quis loquilur,
cepit, nisi a

mcndaciumdc

suo loquilur. Et

quem

viderls

Spirilum descendentem sicut columbam,

ipse est qui baplizat

Doinino Jcsu Ciiristo?

Ab

illo

manentem super eum,

sanclo.

in Spiritu

zarc posset accepit,

niirarl
:

quem
fecit

postea baptizavit. Nolite

Cbristus in Joanne, quo-

sic

enim hoc

2. lloc audivit Joannes, ul nosset

iiovcral,
aii

eum qucm non

jain noverat? Si
flu-

modo quiddam
cst,

fecit in nialrc.

ut |)i<iiius nosset

qucm
n

Omniaper
el

ipstim factasunt {.loan.

De Cbristo cnim dictum si omnia i, 5)

:

enim omni ex parlc non vium ul bapiizarclur diccrcl, Kgo

iiosscl,

non venienti ad
te

peripsum,

Maria pcr ipsuin facta

csl,

de qua poslea

debeo baplizari,

natus eslChristus. Inlcndat Charilas vestra.Quomodo

crcavit Mariam, et crealus est pcr

eltu veuis ad nie (Mo//i.

iii,

li)?n()verat ergo.Quando
Jani bapiizalo Domiiio, et
illc

Mariam;

sic dedit

autem coluinba descendit?

nb aqua ascendentc. At
Super queni
bam,
et
si

baptismum Joanni
5.

et bapiizatus est a Joaniie.

qui ciim

misit, dixil,
sicul

Ad bocergoaccepitbaplismum

Joanne.ut acci-

videris

Spiritum descendenlcm

colum-

piens qiiod inferius erat ab inferiorc, ad id quod superius erat horlaretur inferiores. Sed qiiare non solus
ipse baplizalus est a Joannc,
si

manentem super eum,

saiiclo
;

ipsc est qui baplizal in

Spiritu

el

non

iiovcral
;

oum

sod columba

ad boc missus erat

dosccndenle coguovil
dil,

eum

coluinba veroluncdesccii;

Joannes, pcr qiicm baptizarelur Cbrislus, ut pararet

id est ipsi Ciirislo? Et hoc jam diximus; sed commcmorainus, quia necessariiim cst pncscnli qusestioni. Si solus Dominus noster Jcsus Cbri-

quando Dominus ab aqua ascondit

tuiic

autem
quia

viam Domino,

cognoverat Joanncs Doniinum, qiiaudo ad

cum Doaliqiiid

minus ad aquMm vcniebal

Joannes secundum aliquid

m;inircstaltir nobis

iiovoiat,

secuiidum

stus baplizalus csset baptismaie Joannis

tencte

quod

noiidum noverat Domiiiiim. Nisi nulcm

lioo iiitellcxc-

dicimus

non tanlum valeat sseculum,

ibi scripsit

ut deleal e cor;

rimus, mcndiix erat. Qiiosnodo erat verax agiiosccns,

qui dicit,

dibus veslris quod

tiim valeant spinic

Spiritus Dei

non tan-

Tu ad me

venis bnplizari, ct cgo a le debeo

curarum, ut cffocenl semen quod

:

baptizari? Verax est ciiin lioc dicil? Et quoniodo rur-

seminatur

in

vobis

quare eniin cogimur cadein recoi-dis voslri securi

sus verax esl cuin

quimisil

dicit,

Ecjo non noveram

,

eum; sed
Super

peterc, nisi quia de

memoria

non

me

baptizare in aqua

ipsc milii diocil,

sunius?

si

ergo solus Dominiis bapiizaliis csscl bapliqui sic

ciiiii

quem videris Spiritum descendenlcm sicut columbam, el manenlem super cnm, ipse esl qui bnplizat in Spirilu sanclo? Innotuit pcr columbam Doiniiius, nou oi qui
se non novcral
aliqiiid
iioii
,

smo Joannis, non dcesscnl

putarenl baplismum Joannis

habcrent.ut

majorcm
:

esse, qiiam est

baptismus Christi. Diccrcnt cnim

Usr|uc adeo illud

scd

ei

qni in co aliquid noverat,

esl

baplisma majiis est, ut sohis Chrislus co baptizari

mciuisset. Ergo ut darelur nobis a
humilitalis, ad

nnvorat.

Nostrum

ergo

quxrere

Domino excmpluin

quid in eo Jo.iniies noiidum iiovorat, el pcr

didicit. 3.

columbam

percipiendam salutem baprismatis

ei
,

Cbristns suscepit quod

inissus cst

opus non eral, sed proplcr

ne hoc ipsum qiiod accepit

Quare

Joannes baptizans? Jam ine-

nos opus erat. Et rursus

a

mini inc quautum polui dixisse Cbarilati veslr;v. Si

eniin baptismiis Joaniiis iiecess;irius cral saluti noslra)
el

Joanne Cbrislus, pnvponeretur bapli^mati Christi

alii

pormissi sunt cl
zati

baplizari a Joanne.

Sed qui bapli-

inodo dcbuil exerceri. Noii eiiim inodo non sal-

sunta Joanne,non
;

eis suffecit:baplizalisiinlenim

vantur Iiomines, aul non

alia

modo
:

plures salvantur, aut

Si

baplismo Christi

quia non baplismus Christi erat

luuc

saliis erat,

et alia

niodo.
si

mutatus

cst

baplismus Joannis. Qui accipiunl baplismum Cbristi,

Ciirislus, miitata esl et salus

salus in Cbrislo cst,

baptismum Joannis
Christo
(icerct,

noii quaerunt

qui acceperunt ba-

idem ipseCbristusest, eadem nobis salus est. Sed quare missus cst Joannes bapliznns? Quia oportebat
et

plisinum Joannis, baplismum Chrisli quxsierunt. Ergo

sufro-cit

baplismus Joannis.

Quomodo non
Illi

suf-

baptizari Cbristum. Quaic

oporlcbat baplizari Cbri-

quando nec

ipsc erat nccessarius?

eiiim

slum? Quare oportuil nasciCiirislum? quare oporluit

crucifigi Ciirislum(fl)? Si

nullus baplismus erat necessarius; sed ad horlandos

eniin

viam bumililatis deipsam

nos ad baplismum suum

suscepit baptismjm servi.

monstialurus advenorat
huinililalis

et scip^uin faciurus

viam

iu

omnibus ab eo implenda erat bubaplismo suo

liinc

Et ne pra^poneretur baplismus scrvi baplismo Domibaplizaii sunt alii baptismate conservi. Sed qui ni
,

mililas. Auclorilateni darc

dignatus

baplizaii sunt baptismale conservi, oportebat ut ba-

estj ui cognoscerent servi quaiila alacriiale doboreiit

plizarentur baplismate Domini

qui

aulem baplizan-

currere ad baplismum Doiuini

dign;itus
est suscipcre

quaiido ipse non dosorvi.

baplisinuni

Donatiim

eiiim enit lioc Jo;inui,

4.

ul ipsiiis baplisnius diccrolur.

Hoc allendal,

ct dislingual, cl noveiit Charilas

vcslra.

Baplismus quem

accepil Joannes, bapii.sinus

> Er. et Lugd. sic iegunt, buuc locum : saptismum quod accepit Joannes, baptismum .lonnnis diclum est. Mdlus antc illum justorum , nullus post illtim ul acciperet baptismum, quod 'baplismtm ipsius dicerclur, accepit : koltis tale donum accepil qukictn. Quibus suffiragaalur ven. et Lov., ea taniea

(a) luiorrogando

respondet quoeslioni, ut supra Tract. 4,

n. 15.

inter se discrepantia, ut ven. ptismuni feranl. M.

baptima, Uv. autem, ba-

!il7
tur baptismate Domini conservi.
6.
,

TRACTATUS
non opus Iiabent bapiismaic

V.

CAPUT
co

I.

,^^3
noverat? Qnia
.

qiiid in

iion

sibi r.^tendiru

.ra ba-

plismalis

siii

pol.>S!al.in

ol

non eam traMsmissurus

:

Quoniam ergo acceperat Joannes bnplismnm

ot translatiirus in alii|uoiii .servnm

scd sive

l>a|.iiza-

qui proprie Joannis dicerelur; Doininus aiilem Jcsus

Christus noluit baplismiim

suum

aiicui
,

dare, non ut

nerao baplizarelur baplismo Douiini

ipse Doniiniis bapiizarei
:

sed ut seinjier
ut ol per

mini-terio sorvus hoiius, sivc bainizarot i.i nii, nisterio servus iiialus, non scirot ,so illc qui bapnz,, rettir bapiizari, nisi ab iilo qiii sibi teiiiiii
iii

ret

bapiizi.uli

id

aclum est,
,

mi-

potcsi.ilcm. El ut novoritis, fraires,

<(iii.i

|,or;

JMo
;

nistros Doiiiinus baplizaret, id esi

Doniiiii
iiii.

ul

quns minislri
,

non noverat Joamios,

ei

hoe didi.it poc

oiiiii

<(l(iiiii)aiu

baplizatiiri

erant, Dourmus baplizaret

,

noii

Dominum enim

noveral, sed

hapiiza.idi sihi

Aliud est eiiim baptizare per minisledum

po
,

aliud

tesiatem rolcnlurum, ct

niilli

s.>rvo oani

(laturum

baptizare per poiesialem.

quaiis est iUe
ille
iii

Baplisma

eiiim

lale cst,

cujus polcstale dalur; non qualis esl

iiondum novoiat; so(undum h..c .li\ii, K; ego nesciebam cum. Et iii noveriiis qiiia ihi hoc didicii
,

per ciijus rainislenum dalur. Talis crat baplismus

.niu-n-

dite se(|uonlia
ipse milii d.xit,

Sed

qui misil

me

bapiizare in

Joaiiiiis, (jualis

Joanues

baplismus justus laiiquam

aqua

Super quem
el

vid.ris

jusii,

sed qui accepeial a Domino isiam gratiam, et lantam graliam , ul digiius essel
iiomiiiis;
,

tamen

Spi,iium descen
ipss

dentem, quasi columbam,

est.

manenlem super eum,

Jo.nno

Quid

ipso cst? Dimiinus. So,l

piilate hiic
;

praeire judicem

et euni digito osleiidere

illius,

jam nov.>rat (K.mi.., Vt^^f

et implere
,

num. Ergo
ipse
milii

vocem

'-sque di.xisse

piopheiiae

Vox

clamanlis in deserto

pa-

non noveram eum

di.rit.

rate viam

Domino

(Isai. xl, 3).

:

Talc autem bapiisma

Doiiiiiii divi-

me misit QuaMimus quid

sed qui

baptlzare in aquu,
dixorit?
S. .juVtiir^

Domini, qualis Dominus

eigo baplisma

Super queni

vidcris

Spirilum

num, quia Dominus Deus. 7. Potiiit autem Dominus Jesus

dare potestaiem

dcsccndeniem
N.-.n

aun^i

columbnm,
Chrisliis,
si

et

manenlem super eum.

:

dico se-

vellel,

qiieiilia; ii.t.-rim altondite

alicui servo suo, ut

daret bapiismum

ritum descendentem

suum laiKiuam

Supcr quem tanquam columbam

videris
et

Spi-

vice sua, et iransferre a se baptizaiidi

in aliquo
iii

manenlem

super eum, ipse

voluit por

csl.

Sed

(juid

poiesialem, et conslituere

ipse

csi? quid

servo

me

siio, ei

lan-

tam vim dare baptismo iranslato

vim
-

servuni, quaiilam

ipsc

erat

h.vberet baplismus dalus a

Domino. Hoc noluit

columham docere qui me misii? Qnia Domiuus? Jam noverani a quo miss.is
cui

eram:jamnoveramcum
l)aptizari ?

ideo, ut in illospes esset baplizatoiuin,aquosebapli-

dn\,Tuad mc
:

renis

cgo a

te

dcbco

zatos agnoscerent. Noluil ergo hervuin poiiere

in

baptizari

usque

spcm

adeo

crgo novcram
plizari,

Dominum,
ul a

ul ego

servo. Ideoque clamabat Apostolus,

homiiies volentes poiiere S|)em in

cum vidoiet seipso Numquid

:

ah co vellem ba:

non

mihi

dixit,

Paulus pro vobis crucifixus

baptizati
estis (I

Cor.

i,

est ? aut in nomine Pauli i3)? Bapiizavit ergo l>aulus

:

bapiizareiiir ct imic Sine modo; impleatnr omnisjusiitia {Alatttu

me

ipse

tanquam minister, non tanquam ijisa poteslas bapiizavit autem Dominus taiiquam poleslas. Iiiieudile. Et poluit banc polestaiem servis dare, cl noluit.
Si
bapiiMiii quot essenl servi; ut quoraodo diclum osl baplisma Joaiiuis, sic dicereiur baptisina Petri, sic bai.tisma Pauli , sic baplisma Jacobi, baplisma Tlioimc, Mailha.i, B.mholoniaji
:

III, 14, 15) pati veiii, baptizari non voiro? imuleatur omnisjustilia, ait mihi Dcus meiis; im, l,.a:m- omms
;

justilia

doceam plenam bumiliiatcm

iiovi

novi supor-

bientes in fiituro popiilo mco,

aliquos in aliqua

cnim darei banc potesiaiem servis, esset quod Domini erat, lol esseut

excellentiori giaiia futuros homines, ut

cnm

viderint

id csl, ul

ipborum

idiolas aliquos bajUizari.illi quia melioressihi videntur, sive coiilinonlia , sive eleemosynis, sive dncirina
,

de-

digneiilur

isli

forlasso accipci(! (juod

illi

inf-iiores ac-

cepermit
;

oporlet ut

sanem

eos, ut non
,

dedignentuf

iiiud

enim bapiisma

vcnire ad baptisma Domini

Joaniiis
:

diclum

quia ogo veni ad bapti-

cst.

Scd

sma
9.

sorvi.

forle aliquis resislil, et dicit

Proba

iiohis quia iihid

,

baplisma Joamiis dictum

dicente,
nis

est.

Prohabo

ipsa Veriiutc

quando iulerrogavit Juda'os, Bapiisma

coeto,

.Joan-

unde est? de
tol

an ex liominibus

Jam ergo boc noverat Joamies, ot nnverat Dominum. Qiiid ergo dociiit columba? quid voluit per columham id est, per Spirilum sancium sic venien,

{Matlli. xxi,

lom docere,
vidcris

qiii

25)?Ergone

miserat

eum,
,

baplismala diceientur, (pioi cssent servi qui baptizareiit accepta poteslalea Domino; sihi

Spiritum descendenlem

Snper quem tanquam columbam, et

cui ait,

tenuiiDominusbapiizandipoieslatem, servis miiiislerium dedit. Dicit se servus baplizare recle ciicit. siciil
;

Apostolus
(I

dicil
:

Baptizavi autem

et

Slcplianw
si
,

Cor. 1,16)

sed tanquam minisler. Ideo

illi

lus, et conlingat

liabere minisierium
et

domum sit et maei si eum

lermiltit

manentemsuper eum,ipseest? Qms ipse esi? Dominus. Novi. Sed numquid hoc jam iioveras, quiaDominus iste baptizandi bahc.s polestalem eam
,

poicsla-

tem

nulli servo

daturus ,st, sed

sihi

eam

rete.Uirus
,

est, ut

omnis qui haptizaiur per

servi

n-inisleiiuin

bomines non norunt,

Deus cum novit

Deus

baptizari pcr

cum,

non imputot servo, sed Domiiio? numquid hoc jam noveias?Non lioc noveram adeo quid mihi dixilt
:

qui sibi tenuii polesiatem.

Super quem
Itimbam,
et

8. Hoc autem Joanncs non noverat in Domino. Quia Domii.us erat , noveral quia ab ipso dehebat
;

videris

Spiriium dcscendentem lawiunm co,

manentcm super eum

ipse esl qui tuplizat

bapiizaii, noverat
iile,

in Spirilu sancto. Noii ait, Ipse esi

el ille

confessus esl quia vcriiaserat verax mis-us a veriiate; boc noverat.

:

et

ipse esl Chiisius; iion ait, ipse est

Dominus; non ait, Deus; non ail,

Sed

Sakct. Algust.

ipse csl Jesus; iion aii, ipse esi qui naiu^ est de vir-

111.

fQuarante^inq.)

1419
gino M;'ria
eiiw
lioc
,

IN
postoilDi
lo, |ivlor lo
:

JOANNIS EYANG ELUI.M,

non
ail lioc
;

S.

.\lGi;STINl

lt?,o

j;ini

manifi^sle daiitis disciidinam ad tcmpus, no

danmel

in

novorai joannes. Sed quid non novoral?

;ctermim,
llli

si

eam non cognovorint, seque

,

correxerint.
dolis pcrse-

Taiilani poleslalem Baplisnii ipsuni

Dominuni hahilu-

vorc porscquiiiitur Ecclesiam

qiii

iHHn et bibi reletiluruni, sivo pnesonlen; in lcrra,sivo

al)M'nl''n)

qiiimtur; illigraviiis cor rcriunt, qui linguacgladio feriiint;

il:i

eorporc

i;i

coelo cl

pnesenlem
:

n;>joslalc,
P;>,ulus di-

accrbius
in
ijisis

.'.angiiiiieiii fiindinil,
,

qui Christiim,

sibi

reicnluruin Bapiisuii

potesJatom

ne

qiimuim

e>l

in Ijomiiio occidiinl. P.rterrili

cerel. Baplismus moiis; ne Pelrus diccret, B;iptismus

videnliir qiiasi judicio polcslalum.

tcsi;is, si

Qnid

libi facit

po-

KJCus. Ideovidcle, inlcnditc voces Apostolorum. INcmo

boiius cs? Si

aiilc.!i

maliis es, lime polesta-

Api)slol(nMm dixit, Haplismiis mcus. Quainvis (iiuim

lom

Non enim
XIII, A).

fruslra (jladiuin poilat, dicil Apiistol-js

omiiium cssel Evangelium

Evangeliiim mcuni
:

tamcn

invciiis
,

di.\i;,se,

{Rum.

Tiium gladium

noli

cduccre, (|U0 pcriii

non invenis dixissc

Baplisma

cuiis Ctiristiim.

Chrisliane, quid lu porseqiioris

iii

raeum.
10. lloc ergodidicii Joanncs, fralres mci. Qtiod
dicil Joaiines
di-

christiano? quid

lc

pcrseculus est impcralor? Carlu in chrisli;ino spiritum persc-

nem

persocutus csl;

por cohiiiiljam, discamus ot

cl

ms.
noii

Noii

(liicris.

Kon
:

occidis tu c;irncm. Et taincn nec cariii

enim columba Joaniicm docuit,

cuit, cui Ecclesiaj dictnm est
,

Ecclcsiam

doiiiea

parciinl

qiio;qtiot potiieruiil

caidcndo nccavcriml
lioc
:

Unn

est coliiiiibu

noc suis nec alienis popcrccruiit. Nolum csl

diose

ominvipr;r.-

{Cant.M, 8) .(lolumba doceal coiumbam; novcril colum-

nibus. Invidiosa csl potcslas, qnia logiiimacst

facit,

baquodJoannesdidicitpor coliimbam.
iii

Spiriliis

saDoUis

qni jiire facit: sine invidia

facil,

qui

specie columba; dcsccndit. IIoc aulcm

,

([uod didi(!i( ii ?

tcr icgcs facil. Alloiid;il iinusqnisqiic voslrum, Iralres

scebat Joannes in columba

qiiarc in
:

columba

mci

qiiid

habeat ciirislianus. Qiiod lioino csl, com:

Oportebat enim ul disccicl

iiisi

nec

lioc forlc

oporlcbal,
coiuiii-

miinc cnin mullis

nuiitis;
qiiiiin

qiiod cliristianus esl, sccernilur a

,

ul pcr columbam disccrcl. Quid dicam dc

ot iilus

ad illum pcrliiict quod chrislianns

ba, rialresmoi? aul quaiido mihi siiHicii f;icultas vcl

quod

lionio.

Nam qtiod

clirisli;inns,

rcnovalur ad

cordis vel liiigua), dicere qiiomodo volo? Ellor;ci:on

imaginom
[C.gI.
III,

Doi, a

qiiohomoiacluscsl ad imaginem Dei,

digne volo quomodo dicendtim cst; ncc

si

lamcii pos-

10)

qiiodautcm homo, possctet malus,pos'

sum

dicere quoniodo volo

cst?

quanlo minus quomodo

sclctpaganas, possct"
ris
ii)

ct idololiilra.-noctu.pcrseiiiic:

dicendum

Ego

a meliorc lioc audirc voUoiii, non

ciirisliano, qtiod molitis liahol

ciiiin

hoc cnini

illi

vis

v.obis dicerc.
11;.

aurorro uudovivil. Vivii

lomporalitor
vivit

sccimdum
aulem ad

Discit Joannes

cum

qucin novcrat
in

sc;i

iii

co

spiriUiii! vilio,

qiio (orpiis

animalur;

discit in
discil.

quo eum non novcrat;

in

quo noverat nun

cciernilalom scoundimi Baptisma

miiio
lioc
:

quod acccpil a Doacccpil a Domitio;

Et quid noverat? nomimim. Qiiid non novcrat?

boc
vis

ilii

vis l;ilKro,

(piod

Polestatem dominici baplismi

milhim

liomiiiciii a

illi

tollt.-rc

uiule vivil. Lairoiics cos qiios votil

Domino
ruMi
Gl;
:

transilur;im

sed niinislcrium plaiie traiisiiuin

binl exspoliare, hiovohinl,

il!i

ipsi

plus liabGant, el

polesiaiem a Domino
malos.
,

nominemi
Domiiii

minisicriiiiii

iiihil

liaboanl

ui cl lollis huic,
fil,

olapud

le

non

crit

in boiios et in

Non

oxhorreat coliimba niipdiestaloii!.

pliis; n;:ii ciiiii pltis tibi

quia linic

lollis.

Sod vcic

nistcrium

malorum

rcspicial

boc

fiiciiinl,

qiiod hi

iiui ttdluiil

aniinam;

ct alleri to!-

Qiiid tibi faoil

mahis minisier, ubi bonuse^t Udiniims?

si

luiit, cl ipsi

duas

:iiiia:as iioii

babent.
libi

Quid

le

impedit maliliosus pnipco,

ost benevolus

15. Qiiid cigo vis aiilorre?

vis rebaiiiizarc?
facis

Unde

displicet

quem

jude.v? Joanncs didicil per coluiubam

qiiod didicit? Ipse ropclat
:

boc Quid
,

est

Oarc non poles quod jam habel, sed

liabol.

Ipse vnhi dixit

,

in()iiit,

negare quod

Quid accrbius faoiebal paga-

Super

(jueiii

rideris Spirilum desceiideiitjm

tiiiujuam

nus, pcrsccutor E<closia;? Exserobantur gladii advorsiis

tiir

columbam,

et

mancnlem snper eum,

liir esl
,

quibnptizat

marlyres, emitiobanlur beslia;, i^nos admovcban:

in Spiiitu sancto.

Non

ergo le docipianl

o coliimbn

ulqiiid i^^ta?

IH

dicerct qui isla patiehatur,

scduolores, qui dicunt, Nos baplizaniiis

(a). (loliiinba,

sum

christiamis. Quid doces tu

iiisi

agnoscc

(luid

doouil columba. Hic

esl (ju\ bapiizal

liio

in

plizarc,

nl prinio dical,

Non eum quem vis rebaNon sum cbrislianus? Ad

flammam, ad
facis

Spiiilu sanclo. Per

columbam

discilur quia

ost; et

qiiod aliiiiiaiulo pcrscculor proiercbat

lioc lu

tu ejus polesiate puias le baptizari, cujus minislcrio

producis linguam
focil.

scduccndo

quod

ilic

bapiizaris? Si boc pulas, nondiim es in corporo coliimb;*;; et si

occidcndo non

El

qiiid est qiiod daturus es-, et

nnn cs

in

corpore coliimb;c, noii miran-

cui datnrus es? Si libi

lc

verum

dicat, cl

non scductus

dum

quia simpliciliitom non liabos. Simplicilas oniin

designatiir.
didieil
,

mcnlialur, diolurus esl, Iliibco. Interrogas, Iliibos

,

maxime per columbam

12.

Baplisma? llabco
Joanlr;ilres
qiiis,

dicil.

Quamdiu babco
:

dicit

invis

Quare per simplioilatom columb;o

non sum

daliirus. El noli dare

quod enim

ncs,

qiiia liic est qiii baptizal in Spirilu sancto

qiii

daro, hairerc
fcrri a

mci, nisi quia columb;c non cranl

Ecclosiam dis-

sipaverunt? Accipilros

craiit, milvi cranl.

Non

laniat

qiiid

me non potest; quia quod acccpi, aume non |)Otcsl. Scd lamcn exspocla viileam me vis doccre. Dic, iufiuil, primo, Non haboo.
iii
;
:

cohimlw.

Eft

vidos^ illos invidiam nobis faccre, (juasi

Sod hochabeo

si

dixoro,

Non habeo, mentior

inquil.

quod

de.perSfPiilionibus quaspassi stinl. Corporales qiiidom

eiiim habco, liaboo.

'

Non habes,

Docc quia non

crilic.

passi

(ju^isi

pcrscculiones,

cum

cssenl flagella Domini

lossidet,

pro posset, ter legit Morcl, Elemcnt.

.M.

() Dflnalista;.

pag. 2il.

1421

TRACTATUS
tibi

Y.

CAPUT
ei

I.

i422

habco.Mahis
dedil.

dedit. Si malusChfistus,

mabis mihi
tibi Giiri:

fundat inimicos suos pcr Incernara suam. Inlerroge-

Non,

inquit,

malusChrislus

sed non

mus

nos quod Domimis Jud.cos, intermgemus et dicoelo,aii c\ ho-

slus dedit. Quis ergo mihi dodit? responde

ego

me

Vamus, Baptisma Joannis unde esl? dc

minibus? Quid
quaiii iiiimici

a Chrislo scio accepissi'. Dedil

tibi, iiiquil,

sed Iradi-

dicluri siint, vidcte,

si

non

et ip>i laii-

tor n(!scio uuis, noii Chrislus. Vi-.ieio

luis liicrii nii-

de lucerna coiiluodiinlur. Qiiid di^tir.

nisUT, videro

qiiis fuerit jii;eco;

:

de oniciali non disol)jicis ofiiciaii,

suiit? Sidixciinl,

Ex

lioiiiiiiibiis; c! ipsi

suicos lap.d;!-

puio, judicem allendo

ct forlc
;

quod

bunt
ergo

si

aulem

dixeriii!,

Dc cado

(li^^amus eis,

Quarc
ci.

menliris

sed uolo discuiere

causam
forle
:

officialis sui

co-

iiou crcdidistis ci?

Dicuni fortassc, Credimiis

vos b:iplizalis
,

gMOScal
be>,
bai e
iioii

D(iiiiiius

amboriim
scd

si

cxisain ut procsl le pro-

Quoiiiodo ergo
dicit,

dicilis (juia

cl

Joaimcs

piobas

lino meiUiris
(a)
:

probalum

Uic

csl qui

bdptizal

Scd
,

miiii.stros,

iiujuitiiit,

non potuisse

iioii ibi

pono causam meam,

tauli judicis jiistos oportel esse

pcr qiios baplizalur.

ne cum sludiose coepero defcndere liomines innocenles, pules me spem nieam vel in hominiiius iniioceiilibus

Etegodico,

cl

oiunes dicinuis, quia justos oporlct

:

esse lanli judicis miiiislros

sint ministri jusli, si vo(jui

posuissc

fuerint lioiniues

quaieslibct

ego

lunt; siautem nolucrinlessejusli

calhcdram Moysi
nicus,

Christo accepi, ego a Cbrisio baplizaius sum. Noii, cpiscopus inqiiit, scd ille episcopiis le baplizavit, et ille
illis

sedenl

',

sccuium me
Hic

fecit
est
,

magi

.ter

de (juo
se-

Sjiiritus ejus dixii,

qui baplizal.
iiKpiil,
ct

Quomodo
quw aulem

communicat. A
nosli? Docuil

Cliristo

snm

baplizaius, ego novi.

curuin

me

fecil?

Scribw
;
:

Phuriscci cuthe;

Undc
in

milve inale, iion

me coliimba quam vidit Joannes. me dilaiiias a visceribus coluiuiiye

:

dram Mogsi

sedcnt

quK

dicunt. jacile
ct

fa-

ciunt, fucere notile

dicunl cnim,

non faciunt [Mutih.

columbie membris iiumeror; quia quod columiia

,

xxin, 2, 5). Si fuerit minislcr justus, compulo illuui

docuil
ille

le
est

Tu mibi dicis, llle le baplizavit; per columbam milii

lioc iiovi.

baplizavit, aut
et libi dicilur,

cum

Paiilo,

cumiiuto illum
miiiistr(;s
:

cum

Pctro;

cum

istiscom-

puto justos

(juia

vere jusli miiiistri gloriam

Bic

qui bciplizal

cui credo, milvo, an

dic, ut per
illaiii

columbK?
*

suam nou

qu;rruiit; minislri cniin suiit, pro judicibus

,

ii. Cerle in mibi

luccinam con-

haberi nolimi

spcm

in

se poni exborrcscunl

crgo
diui'

fundaris, qua coiifusi suiit et priorcs inimici, pares

tui phariscei, qui

cum

inlerrogarcnt
:

Dominum
et

in

qua

compulo ciim Paulo jiistum miiiislrum. Quid cnim cit Paulus? Ego plantavi, Apollo rigavil ; scd Deus
crementitm dcdit
qui rigal
7). Qiii
;
:

polestate ista facerct

Inlerrogabo
milii
,

ego vos, iuquit,

neijue qui planlal est aliijuid

ncque
iii,

istum serinonem, Dicile

Buplisnia Joannis unde

illi

sed

qiii

incremenlum dul Deus

miui.^tcr,

(I

Cor.

G,
^

est? de coclo an ex Imniuibus? Et

qui pr.eparabant

vcro fuerit superbus

:

cum

zabulo

jaculari dolos, irreliti sunt quaislioiie, cueperunt vol-

computalur

scd noii contamin;itur doiium Cbrisli,

vere apud semelipsos

ccelo est, diclurns
esl

et diceie, Si dixcrimus quia de

,

quod per

illuin fluit puruiii,

quod jcr illum

Iransit li-

nobis

Quare non
,

crcdidistis

ci

quidum
deus

vciiit

ad leriilem lcrram. Puta quia ipse lapi-

Joannes eiiim dixerat de DomJno

ecce qui
lollit

Ecce Agnus Dci,

i,

cst, quia

cx aqua fiuctum fcrre non polcst

,

et

peccatum mundi [Joan.

29). Qiiid ergo

per lapldeuni caiialem Iransil aqua

arcolas *; in
horlis
'

trunsil

aqua ad

quxrilis, in qua poleslale facio?

Agiii facio
iion

lupi, in potcstate

caiiali

lapideo nihil generat, sed

lamcn
vir-

quod

facio.

Sed

ul nosselis

Agnum, quarc
ergo
illi

plurimum
ita

friiclum affcrt. Spirilualis

est ut lux
:

enim

credidisiis
tollil

Joanni, qui dixil,

Eccc Agnus Dei,

quid
,

lus Sacramcnti

ct

ab illuminandis pura

ecce qui

peccalum nmudi?

Scieule.-)

excipilur, elsipcr iminundos transeat,

tur. Sinl plane miiiisiri justi
,

non
non

iiiquina-

dixisset Joannes

de Domino, dixcrunl apud se

(/)ce

Si
no-

et

gloriam suam non

:

dixerintus quia de coelo est baplismus Joaniiis,

bis,

qu.crant, sed

iilius

cujus ministri suiit

dicaiil,

Quare ergo non

est
,

credidislis ei ? Si

dixerimus quia ex
;

Baplisma
sancto

meum

est; qiiia noii e^t ipsorum. Atlendanl eral Spir tu

hominibus

lapidabimur a populo

quia prophetam

ipsum Joannem. Eccc Joanncs plenus

;

habent Joanneni. Ilinc limebanl boinines, binc veritatein falcri

et baptismiim
:

de coclo hahebat, non ex hoI|)se

ccmfundcbanlur. Tenebra; lenebras respon1 ice

;

minibus

sed (|uatenus halebat?

1,

dixil, Parate

derunt, sed a

supcralyc siint. Quid cniin respon-

viam Domino (Joan,

23).

Ubi
;

aiilein

cognitus est
opiis erat ba-

deriint? ISescimus

quod sciebaiil,dixerunt, Hcsci/Jius.

iiii|uil, in

Domiiuis, ipse fictus esl via

non j;un

Et

Doiiiiniis, nec

ego vobis dico,

qua poteslale

plismate Joaiinis, quo pararclur via Domiiio.

ista fucio

{Mullh. xxi, 25-27). Et coiifusi suiit prinii ini-

IG

Tamen

quid nobis solent diceie

csl.

Ecce post
bcne
ista

niici.

Uiide? De luccrna. Quiserat lucerna? Joannes.

(|uia
:

Joanncm baplizatum
quastio Iraclaielur

Antequam

eiiim

Probaraus
eiiim dicit
3.5).

luceina cral? Probanius.

Dominus

in Ecclesia cathulica, iiiulti in ea

:

llle erat lucevna

ardem

ei

lucens [Joan. v,

crr.iveruut, et iiiagni el boni (a)

bris colunibae eranl,

scd quia de

memfactum

Probamus quia el de ipso confusi sunt inimici? Psalmum audi Paruvi, iiiquil, lucernam Christo meo;
:

non

se praicideriuii, et

est in eis quod dixit Apostolus, Si qnid aliler sapilis,

* sic Lov. cum 5 Mss. ; at juxta Er. Lug(J. Ven. legeudum, in catliedva Bioifsi sedenl. M. luribus'Mss. loco, zabuli, estuhique nomen, diuboli. ia 3 Er. Lugd. el ven. hai)eut, per lapideum canalerntramM. it aqua ad areolas. * in oinnibus Mss., hortus. (rt) (;yi;rianuai in liiuiis su))inlelli;^^it, cumque ipso Carthaginensem synoduin, de qua in liob. de Baptismo conlra
]

inimicos ejusinduam confuswne (Psa/. cxxxi, 17, 18).

15. Adhiic in hujus viia; tenebrisad

lucernam

fidei

ambiilamus

teneaniu.s et

nos luceriiam Joannem,

;

confiindamiis et iiide inimicos Christi

*

imo ipse con-

Unus Parcensis Ms.,

patres.

(a)

raugit causara caeciliani.

Confer eListolas 43, 88,

Dcnatislas6el7.

Ui5
hoe quoquevobU Deus TevelabU
isli (jui

IN JOANNIS EYANGELIUir. S. AUr.USTINl

{Pliilipp.
iii,

uii
quam Joannes
non baptizaret
:

15).

Unde

paieretur, quia bapiizabat plures

desed
ipse

sc sepanvcriinl, inclociles facii sunl. Qiiid ergo

inde adjunctiim
disciputi cjus
(

csi,

Quamvis
iv,

ipsc

solenl dicere? Ecoe post

Joannem
jiissi suiil

baplizaiuin esl
(|ui

Joan.

1,2).
;

Ipse, et

non ipse

posl

li;i

relicos noii haplizalnr? Qiiia quidani

a

ha-

poieslate,
illi

illi

ininisterio

servitutem ad baptizandum
in

bebanl bapii^^ma Joaimis,

(

Paulo baplizari
Cbiiqiiasi

adinovebanl, poteslas baptizaiidi

Christo permaibi

Act \i\,

3-" )

noii eniiii iiabei)aiU b;iplisma

Jo;iiinis
,

nebat. Ergo baptizabant discipuli ejus, et

eral Judas iiilcr discipulos cjus
Jiidas,
:

adbuc

sli

Qiiid eigo exMggeras meritum

et

quos ergo baptizavit

et

abJKis iiiiilicilaicm iicereiicoium? Klcgolibi concedo

sceieraios e.sse
Chri^ti dcderunt
bicreticos
,
:

non sunt ilcrum

ba|)lizati;

quos baptizavit

sed

bairelici

baplisma

Joannes, iteriim baptizati sunt? Plane iteruni, sed non

iterato b:ipiismo.

(juod baplisma iion dedit Joannes.

Quos enim

baptizavit Joannes, Joan-

17 Reciirroad Joaiiiiem, ctdico- Hicestquibaptizal.

Sic.

nes baplizavit
baptizavit.

quos antem baplizavit Judas, Cbrislus

eiiim melior Joannes (luam ii;ereticus,

qiiaiii elirio.sus,

qiiomodo

Sic ergo quos baptizavil cbriosus, quos

si

melior Jianiies

qiiomodo inelior Joan-

baplizavil honiicida, quos baplizavii adiiKcr,

bapli-

nes quain liomicida. Si post deierioreni baptizare debcnius,

qiiia

smus

Christi erat, Chrislus baplizavil.

,

Non timeo ad;

post meliorcm baptizarunt Apostoli; quiliaptiz^ili

ulterum

non ebriosum
,

non bomicidam
iniibi dicitur
,

quia coesl

cunique ajiud ipsos

luerint ab ebrioso, iion

satellilealicujiis

lumbam
baplizat.

atleiido

per

quam
mei

Hic

qui

dico ab homicida, noii dico a

rali

sccle,

(o),

non dico

nptore rerum alienarum

non

19, Cseterum

fratres

delirum est dicere quia

dico ab oppressore pupillorum, non a scparatore conjugum; nibil boruni dico quod soliniiie esl dico
:

melioris inerili
miiiuni
,

fuit,
ille

non dico Judas, sed quilibet hoest,

qnam

de quo dictum

/n

natis mulie-

quod quotidiannm
el
in

esl dico,

quo vocaiilur
cis dicitur
,

oiiines dico,

isia civitalc,
sil

qu;mdo

Alogiemiis

',

rum nemo exsurre.xit major Joanne Baptisla {Mattli. XI, H). Non crgo huic quisquam scrvus, sed baplisma
Domini etiam per servum malum daliim
rat aposlobis Paulus falsos fratres
les
,

bene

nobis, ct
;

tali

die fcsto J;iiuiariaruin

,

non de-

baplismali

bes jcjunare
homiiic

ea dico ievia

quotidiana

ab ebrioso

etiam amici scrvi prsopoiiitur. Audi qiiales

,

commemoprxdicangaudeo,

cum

baptizalur, quis esi melior, Joaunes an

si

iiividia
:

ebriosus? Responde,
lior
sit

potes, qiiod ebriosus tuus nie:

verbum
et

Dei, et quid de

illis

dicil

Et

in lioc

quam Joamies
cs
,

iiunqii:iin Iioc

audebis.

Ergo

sed

gaudebo. Cbrislum eiiim annuntiabant, per in-

lu qiiia sobriiis

baptiza posl ebiiosuni tuum. Si

,

vidiani

quidem, sed lamcn Cbrislum {Philipp.

qiiid,

i,

15tibi

enim magis debct post ebriosum sobrius baplizare? Aii dicis,ln unilate n ecum est ebriosus? Ergo Joaunes
post

Joannem baptizaverunl AposloH

quanto

18). Non per

scd
?

qucm

vide

per invidiam
,

priedicainr Cliistiis

vide Cbrislum

vila

invidiam.

Noli imilari maluin prccdicaiorem, sed iinilare boniim

amicus sponsi, non erat

iii

uiiilale

cum sponso?
: :

qui

'

libi pra^dicatur. Cliristus

ergo a quibusdam pcr

Tu es melior, IS. Sed tibi ipsi dico, quisquis cs Ego sum melior an Joannes? Non audebis diccre quam Joannes. Ergo post le bapiizcnl tiii, si le fucrint
meliores. Si enim posl

invidiam pradicabatur. Et quid cst invidere? llorrcn-

dum

maliim. Ipso malo zaboliis dcjeclus est

ipsum

dejecit

muliuin maligna pestis

Chrisli praidicalores
,

'

cl

babebant illam

Joanncm baplizatum

esi,
,

eru-

quidam

besce quia post

non baptizatur. Uicturus es Sed Cbrisii habeo el docco. Aliquando ego baplismum ergo aguosce judicem, el noli pia;co superbus esse.
le
,

permiliil Aposloliis.

quos lamcn prvdicare Qnare? Quia Cbrislum pr^edica;

banf. Qui autem invidcl, odit

dicilur
?

ct qui odit, qiiid

:

de

illo

Audi apostolnm Joanncm

esl (I

Qui

odil

fratrem

Baptismuni Cbrisli das

post

ideo non post te bapiizalur

snum, homicida

Joan.

iii,

15). Ecce post Joaniion

Joannem ideo baptizalum est, quia iioii Cliristi baptismum dabat, scd suuiii; quia sic acceperat ut
ipsius esset.

nem
est
;

bapiizatiim est, post

homicidam
Ita,'

baplizaium
Iioniicida

quia Joannes dedit

baptisniiim
CJirisli.

tismum suum,

Non crgo
per
le

tii

mclior
,

(niaiii

Joannes

sed

dedil

Qnod Sacramenliim lam

ministranle poliuatur.
Joaiini. Qiiid

baplismus

((ui

dalur
isic

melior

quam
a

Joaiinis.

sanctum
20.

csl, ut nec homicida

Ipse eniin Chrisli cst,

autem Joannis. El quod

Pelro, CliriClirisli eiat.

Non

respiio

Joannem, sed polius credo

didicit pcr
est

dabaiur a Paulo,
sti

el

quod dabatur
csl a Jiida,

Quid credo Joaniii? Quod

didicil per

columbam.

csl

et

si

datiiiu

De-

coIumb;im? Hic

qui baplizat in Spiritu

dit Judas, et noii

baptizatum cst posl Jud:im; dcdit

saucto.

Jam

ergo, fraires, lencle boc, el cordibus veSi

Joanncs

el baptizalum esl post

Joannem
crai
;

qiiia

si

datus est a Juda baptisinus, a Joanne

Cliristi

qui auicin

enim hodie voluero plenius dicere quare percolumbam, tempus non sufficit. Quia enim
stris infigite.

datus est, Joaiinis erat.

Non Judam Joanni,

rcsdisccnda

insiniiala esl Joanni

iii

pcrcolumbam, quam

sed baplisnium Chrisii etiam per Judx' iiianus daluni,

non noveial
Cbristum
slrse
tuit
:
,

Cinisio Joanncs, quamvis jain nosset

baplismo Joannis etiam per manus Joaniiis dato recie pnepoiiimus. Elenim diclum est de Domiiio anlequam
Bad. et Am., alonciemnr. l.ov., aloqienmr. Mss. aliquot probse mUe, alogiemus. s erbuiii ductum cst ab alo^ia, quai dicitur, Augusuiio in ejjisl.SS ad Casulaaum, n. 2, interpretanle, cuiii eiulis indulgelur , ul a ralionis trainilc de*

exposui quanlum arbilror Sanclitali ve-

sed quare hanc ipsam

,

rem per columbam opor:

demonslrari
diii

si

breviter dici posset, diccrem

sed

quia

dicendnm

est, el

onerare vos nolo, quomodo

illiid

adjuius suin oraiionibns vcslris, ut

'

qiiod promisi,

B vicjlur. () lius; icil ad rLamugadenseni cpiscop. Optalum, ciui GilJo.iis ^uieSes clicuis est. conier ei/isi. 87, ad KmeriUun.

Editi,

quod. At Mss., qni

recte

nam

re!'ertur

ad chri'
ett.

slum.
2 1,1

aliquot Mss., ipso dejecit midtos, malifjna pestis

im
implerem
;

TRACTATUS

VI.

CAPDT

I.

im
vel carceribiis inclusi
,

adjuvante eliam alque cliam pia intenlione vobis, quare Joaiincs el volis bonis, el illiid apparebit

prx>gravali

vel calenis colli-

gati, vol fluclibus

maiis

jaciati, vel aliquibiis iiiiimco-

quod

didicil in

Domino.quia

ipse cst qui ba}Jiizat

iii

rum

insidiis circumsepli

geniunt

sed non columbaj

spiriiu

polcstaSpiritu sando, et nulli scrvo suo Iranslegavit

geiniiu gcrnunt,

non aniore Dei geinunt, non

tem baptizandi, nou debuitdiscerc nisi per columbam.

gomunt.
bcrati
,

Icieo talcs

cum ab

ipsis pressuris fueriiit li:

TRACTATUS

VI.

exsullant in grandibus vocibus

ubi appiret

In eunidem Evangelii locum. Quare Dcus

52, 35.

per

columbw
i,

quia corvi sunt, non coliiniba!. Mcrito de arca missus

est corvus
,

speciem oslendere voluerit Spirituin sanctum. Cap.

et noii est reversus;

:

missa est columba;

viii

y y

et reversa cst

illas

duas aves misit Noe [Gen.

,

i. FaieorSanctilaiiveslrcr, frigidos vos ad

timueram ne
faceret
:

frigus

boc
ista

6-9).

Ilabcbat ibi
lioc

corvum

habebat

et

columbam
:

conveniendum

sed quia

utrumquc

genus arca
,

illa

contiiicbat

ct si

arca

celebritatc et ircquenlia vestra, spiritu vos fervere

dc

ligurabat Ecclcsiam

videtis utique qiiia neccsse cst

monstralis, non dubito quia ct

am

orastis pro me, ut

in

ut in isto diluvio sa^culi

clesia, el

debilum vobis exsolvam. Promiseram cnim

Cbrisli disbcrere liodie,

nomine

corvum
(Pliilipp.

ct

utrumque gcnus contineat Eccolumbam. Qui sunt corvi? Qui

cum

angustia lemporis tunc

sua quxrunt. Quicolumba!? Qui ea quajChristi sunt

impedirel, ne

id

possemiis cxplicarc traclando, quare

quxrunl

ii,

21).

Deus per columbse siieciem osiendere volnoril Spirilum sanctum. IIoc ut txplicelur, iliuxit nobis dics liodiernus
;

3. Propterea ergo

cnm

mitteret Spiiiium sanctiim,

visibiiitcr
,
;

duobus modiseum oslcndit

et per

per columbam,

el sentio audiendi cupidilate et pia devotione

ignem

per columbam

snper

Dominum

ba-

vos celcbrius congregatos.

Exspcctaiioncm vcs(ram
ut venire;

ptizatum; per ignem, super discipulos congregalos.

Deus impleat ex ore noslro. Ainastis cnim sed amastis. quid ? Si nos, el hoc benc lis
:

Cum

cnim ascendissel Doniinus incalmn posl resur,

nam vo-

rectionem

peraclis

cum

discii)ulis suis

quadraginta

lumus amari a vobis, sed nolunius

in Christo vos

in nobis.

Quia crgo

diebus, implelo die

Pentecosles, misit eis Spiritum

amamus,
e^t.

in Chrislo

nos redamate, et

sanclum, sicut promiserat. Spiritns crgo tuncvenicns

implevii iocum illum, faclO(inc primo soniiu de coelo

amor nosler pro

gemitus colunibae

inviceni geniat ad

Deum

ipse

enim

tanquam
,

lerrctur {lalus
,

vchcnnns
Visce
,

sicut

iii

Aciibns

quod oinnes novimus, gcmunl aulem columbsein amore; auditeqiiid

2. Si ergo gemiius columbne esl

Apostolorum legimus

inqnit, illissunt lingnie

divisce velut ignis, qui et insedil

super unuinquemque eo-

dicat

Apostolus

et

nolite mirari quia in colunibai

:

rum
per

et

cceperunt linguis loqui, sicut Spiritus dubat eis

ii,

Specie voluit demonslrari Spiritussanctus

Quid cnim

pronuntiare [Act.

l-^i)

Hac vidimus columbam suhic fcrvor ostendilur.

:

oremus, sicul oporlet

ritus

inqiiit,

nescimus

sed ipse Spi-

Dominum
:

hac lingnas divisas supcr discipnlos

simpliciias
,

interpellat

pro

nobis geinitibus inenarrabilibus

,

congieg:Uos

Ibi

(Rom.

vni, 26). Quid ergo

fralres

mei

hoc diciuri

Sunt eniin qui dicuntur simplices, et pigri sunt

cantur simplices
,

voeral

sunius, quia Spiritus gemit, ubi perfccta el scterna

beatitudo
cst ci
,

sunt autem segnes. Non

:

talis

cum

Patre et Filio? Spiritus cnim

Stephaniis plenus Spiritu sanclo

simplcx erat, quia

sanctus Deus

sicut Dei Filius

,

Deus,

el
:

Pater Deus.

nemiui iiocebat

fcrvenserat, quia iinpios arguebat.

:

Ter
Deus

dixi
ler,

Deus

sed non dixi trcs deos

dii tres;
:

magis enim

Non enim
manlia
,

tacuit Judicis
cervice
,

ejus

'

sunt verba

illa

llain-

quam

quia Pater et Filius et Spi-

Dura

el

non circumcisi corde

et

auri-

ritus sanctus unus Deus

hoc optime

noslis.

Nonergo
illa

bus, vos semper restitistis Spiritui sanclo. M;ignus iin-

Spiritus sanctus in semelipso apud semctipsum in

petus

sed columba sine

felle saevit. Niini

ul noveritis

Trinitate, in
slantiae
facit.

illa
:

beaiitudine, in

illa
,

'ternilaie

sub-

quia sine

felle saeviebat, illiaiiditis his

verbis qui corvi

gemit

sed in nobis geniil

res est,

quia gemere nos

eranl, ad lapides statim adversus colunibam cucurre-

Nec parva
:

clus

gemere

quod nos docet Spiritus saninsinuat enim nobis qnia peregrinamur,

,

runt; coepit Stephanus lapidari

et qui panlo aiile

iii

fremens et fervens spiritu

tanquam

inimicos iui-

et docet nos in palriam suspirare

el ipso desiderio

petum feccrat,
cervice

et lanquani violentus invectus crat in

gemimus. Cui beiie

quod
ei beiie sit,

cst in hoc steculo,

lyctitia

imo qui putat

et

verbis igneis atqueila flammaniibus, utaudistis, Diira

,

qui

rerum carnalium,

et

non circumcisi corde

el

auribns

ut

qiii

ea

abundantia temporalium, et vana

habet vocem corvi
:

felicilate exsultat,
,

verba audiret, pularet Stephanum.si eilicerei, statim

illos velle

vox enim corvi clainosa est

in

non

consunii
,

venientibus in sc lapidibus ex
fixo ait ',
,

gemebunda. Qui autem novit

talitatis

pressura se esse mor-

manibus eorum
illis fioc

genu

Domine

ne statuas

hujus, et percgrinari se a

Domino

(II

Cor. v,

delicluin [Act. vii

51

59). Inhx-serat unitati

6),

nondum

tenerc illam perpeluam quse nobis pro,

colunibaj.

Prior enim illud fccerat magistcr, siiper

;

missa est beatitudinem

biturus in re,

sed habere illam in

sj-e

ha-

quem
Pater
,

descendit columba
ignosce
illis
,

qui

pendens

in

cruce ait,

cum Dominus veneritin

manifeslatione.
;

quia uesciunl quid faciunl (Luc.

pra;clarns, qui prius in humilitate venit occulius

qui

xxiii, 34).

Ergo ne

Spiritu sanclificali
esl
:

dolum

liaboant,

hoc novit

gemit. Et quamdiu propter hoc gemit,

:

in

columba demonstratum
in

.e

simpliciias frigida

bene gemit
didicit

Spiritus illum docuit gemere, a coluinba

remaneat,
*

igne demonslralum est. Nec movcat,

gemere. Multi enim gemunt in infeUcitate tervel quassati

Sic

rena

damnis

vel apgritudine corporis

'

legendum ex Mss. [cm/s.] Apod Er. Lugd. ven. Lov., gem'

flfX9 aU,

M.

UTt
divisis lingnis appnruit.
ignis, qnietinsedit supnr

IN

JOANNIS EVANGELIUM,
,

S.

AUCUSTINI

\m
tencret ipsam polcsia-

qnia linguw diviscR snnt. Distant cnim lingnx

idoo

Chrisium, aui vero et hoc non noverat quia ipsc baptizalurus esscl in aqua elSpirilu sanclo; n.tmcthoc

Lingnw, h\(]ml

divis(e vclut

umimqucmqne cornm.
*

Dislanl

noveral

sod qnia

ita iit sibi

inler sc lingii*,

sctl

lingnaruni distaiitia

iion siint

tom

ct

iii

nulliim minislrorum

eam

traiisferrct

iioc

schismala. In liiigtiis divisisnoli dissip;ilionem timcre,

uiiilatcm cngnoscc in colnmba.
4. Sic ergo,
sic

cst qiiod didiclt in coliiniba.

leni,

Per hanc cnim polesta-

quam

Christiis solus sibi tcnuit, et

transfiidit
,

oportcbal dcmonslrari Spiritnm

,

ministronim

iii nemiiiem quamvis per ministros suos

sanclum vcnicnlom super Doiniiuim

unusquisquc,
si

ut

iiilelligat

baptizare dignalus sit, por haiic slat uiiiias Ecclosiaj,

qu;v. signific^itur in

habel Spiritiiin snncliim, simpliccm

columba, dc
est

qiia dicluni ost

,

Una
Si

sc cssc dcbere sicnt

,

colmnbam; haberc cum

significnnt oscula
,

fralribus

est

columbamea

vnn
,

matri sum (Cant. vi

8).

vcram pacem quam

Habent
in

cobimbariim.

enim, ul jam dixi

a

fralrcs
,

mci
lot

transferrelur potestas

eiiim oscula et corvi

p;ix.

sed

in corvis falsa
er;.;o qiii

pax
,

Domino ad
7.

ministriiin

baplismala cssent, quot

columba vera
,

Non

omiiis

dicit

Pax

miiiislri esscnt, ct

jam nou
:

slaret unilas Baptismi.

voiiiscum

qiiasi

coliiniba aiidiiMiduj ost. Uiide crgo

Inleiidiic,

fraires

aniequam venirel Dominus

in

djscernnntur oscnla corvornm ab oscuiis columiia-

nosler Jesiis Christiis ad bnplismum (nain post baiili-

rum

Osculaiilur corvi, scd laniaiit

:

a laniatu

inno,

smuin desoendit cokiniba

quiildam propriuin, cuin
V!dt'ris

qua cognovit Joanncs

cens est naliira coIiimb;iriiin

cst vcra in osculis pax
;

iibi

ergo laniatus

non

ei

diclum essel, SHper (/uon

illi

liabcnt

vcrim pacem, qui

de frugibus
,

Spiritum dcsci\ndc:ilcm sicat

esl

cohmbmn

et

mased

Ecclesiam
scuiilur
vivit
,

iioii

Inniaverunt.

Nam
:

corvi dc iiiorlc pa;

nentcm super eum, i"sc

clo),

qui baptizal in Spiritu canin Spiritu

iioc

columba non habet

terr.ic
,

noveral quia ipse bapiizat

t;ili

sanclo

innoeeiis ejus vic'us est

est in coluniba.
:

quo;! vere

fratros

quia

pro|irielaie
,

ut potest;is

ab eo

iion transiret
ibi didicit.

mirandiim
vel

Sunl passcrcs brcvissinii,

lioruin

in iiltoriim

qnanivis eo donanle, lioc

j;im
et !ioc

Et

muscas occidnnl

niliil

coliunba

non

undo probamus quia

qui;i baplizatiirus

noverat Jo;mncs

enim dc morte pascitur

Qiii laniavci^unl

Ecclesiiim,
iit

erat

Domimis

in Spirilu
,

sanclo; ut
ita

de morlibus pasciintur. Potens cst Dcus, rogemiis

reviviscanl

hoc

inieiligalur didicissc in
iii

columba

quod
,

erat

qui dovorantur ab eis ct non sentiimt.

,

biptizalurus Doininns
iiein

Spiritu sanclo
illa

iit

in iiemi-

Mulli agiioscunt

qiiia

reviviscuiit;
iii

nam

ad coriim

:ilium

bomiiiem polcslas

transirel?

unde

adventum

quotidie gralulamiir
estote simplices
sit.
,

iioinine Cliristi.
'

Vos
;

probaiiins? Coliimba jam baplizato

dil
:

Domino desconut b.iplizarc-

lanliim sic

ut silis fervcntos
;

ct

ante anlem

quam

veniret

Dominus

fervor vcster in linguis

Nolitc tacere

ardentibus

lur a Jo;inne in Jordaue, diximus quia noverat

iilis

cum,

lingiiis loqiicnles, ncceiidite frigidos.

vooibiis ubi ail

5.
illi

Quid ciiim

fratros

mci? quis non videat quod

;

te

dcbeo bapiizari. Scd ccce

:

Tu ad me venis Dominum

baptizari? cgo a

noveral, novcrat
(jui.a

non videnl? Nee inirum

sicut corvus qui

qiiia

qui indc reverli iioemissiis cst

^.

Filium Dci

undc probamus quod jam noverai

iii

iunt,
eniin

de arca

Quis

ipse baptizaret

Spiiilu sancto?
innlti

non vidoatquod
sunt.

illi

non vident? Et

ipsi Spirilui

ad fluvium,
ptizari, ait

cum
illis,

Anlequam veniret ad Joanncm conciirrereiil bain arjua

:

sancto ingrati

Ecce coluniba dcscendil

siiper

lujo
,

quidem baplizo vos

mnjor me
est
,

qui

Domiiium

el siipcr

Dominum baptizalum;
qu;x',

et

appa-

aulem past

rne v^nit

ciijus

non sum di-

ruit ibi sancla illi

et vera Trinilas,

nobis niius
sicut in
etvidil

gnus corrigiam calceamcnli solvere

Spiritu s(mcto
et i(jni

ipse vos baplizabit in

:

Deiis est.

.'\scendit
:

enim Domiuus ab aqua,

Et ecce aperli sunt

(Matth.

n, \A, \\)

jam

et

boc

Evangelio legimus

ei cceli,

novcrat. Quid ergo pcr cnUiinbam didicit

ne niend;ix

Spirilum desceudcnlem velut columbam, etmansit super

euni
:

postea invoni:ilur (qiiod avorlal a noiiis Deiis opin:iri)

nisi

el

statim vox consecula cst,

Tu

cs Filius
iii,

meus
17).

di-

qunmdam
,

proprictatom

iii

Cliristo talcin fiiturani,

lectus, in

quo

milii

complacui {Mattli.

IG

el

Apquo

ul

quamvis

inulli niinistri ijaptizaturi essent, sive jiisli,

parel manifestissima Trinitas, Paler in voce, Filius in

sive injusti
illi

no;i iribuerclur sanctilas Ba>ilisini

nisi

homine

Spiiilns

iii

columba. In

isla Trinilate

supor qucm dosccndit coluiniia, de quo dictuin

,

missi sunt Apostoli

vidcamus quod videmiis,

:

et

quod
vi-

cst

Uic
,

cst

qui baplizat in Spiritu sancto ? Pelrus ba;

mirum
dent
dunt.
Fiiii
,

cst quia

illi

nou vident

iion

enim vcre nou

,

plizet

hic csl qui baptizat

Paulus bapiizet

liic

cst

sed ad id quod facies

eorum
,

ferit

oculos clauet

qui Iwplizat; Judas baptizct, hic esl qui bapllzat.

8.

Quo

missi suiit discipuli

saiicli,

in

nomine Patris

Nam
,

si

pro divcrsilate meritoriim Baplisina sandivcrsa sunt mcrita, divcrsa erunl

clSpirilus
bapdzat.

ab

illo

de quo diclum
miiiislris

esi, Ilic

ctiim cst

qiiia
;

est qui

Diclum

est

cnim

ab eo qui

baptismala

el taiilo

quisquc

aliqiiid

nielius pulatur

sibi lcnuit

hanc poleslatem.

accipcre, quanto a

ir.eliore vidctiir aicepisse. Ipsi

san-

G.

lloc

enim
:

in illovidit

Joanncs, et cognovil quod

iion

cli, intolligiie fralres,

boni perliiienles ad columbani,

illius Jerii.salcm
,

non novcral
aut ouin

nOM

qui;i

cum

novcral Filiuui Dei,

,

porlinentcs aJ sortem civilalis

ipsi

nnii

novoral Doininuin

aut noa i!0vcrat

boni in Ecclesia

de quibus

dicit
ii
,

Aposlolus, ISovit
19); diversarunu
h^ibcnl
:

Editi, dislttiitice.
:

.'liss.,

diiUMia.

Dominus
gratiarum
alii aliis

qui sunl ejus (\\ Tini.

siinl,

F.diii

Ltsitisprudentes et fjrvintes. Abest a Mss., pru-

non omnes paria merita

alii aliis

sunt

ientes
3 Er.

et.

et Lov.: Nec

mirum; quia inde

est.

sanctiorcs, snnl
illo
,

reveriinolnnl , sicut
"
'

meliorcs. Qiiarc ergo

iorvus qvi de arca emissus

M.

&i

unus ab

vcrbi gralia

juslo sancto hapiizciur,

1429
alius

TRACTATUS M. CAPUT
ab
alio inferioris meriti

I.

Am
'; qiiasi

apud Denui

iiiiorioris

quidani liomines, vclut adversus Dcuin se munire conanles, quasi aliquid essel cxcclsum Dco, aul .vltquid
luluin superbix', ercxerunl liirriin
si

gradiis, infcrioris conlineiiliLC, iiiforioris vil;TJ,

luium
quia

lamcn
Itic est

el

par el aqualo esl qnod accopcrunl,

iiisi

nc diluvio,

qid baptizai ?

el melior, non ideo isle

Quomodo bonum

ergo

cum

l)aplizal
illc

bonus

posica fierct,

dclercniur. Audierant emin etrecen:

accepil, et

melius

sueranl quia omiiis iniquitas cral delela diluvio

iniquitalc lcmperarc nolel)ant
tra diluviiiin
;

sed quamvis bonus et melior

et a-.qualc esl

fueriiil miiiislri, niiuin

aUiturlinem^turris con-

quod acccperunt, non

:

est raelius in illo,

requirobanl

^rdilicaverunt tiirriin excc!l-

ei iiiferius in islo

sic el

cum

bai)ti/at

malus ex

ali-

sam. Vidil Dcus snperbiain ipsoriim, efhuoc orrorem

illis

qua

vcl ignoranlia Ecclcsix', vcl loleraiitia (aut

,

enim
([uo-

immilli fecil, ut non se cogiiOscCTeMt loqncnies;

ignorantur mali, aul lolerantur, toleralur paloa

el

facla;

sunl divcrsa; lingirc por tupoi-liiain

(Gen.

usque
esi,

in

ullimo venlilclur arca),

esl,

illuii.

qiiod

dutum

XI, 1-9). Si

supcrbia fccit divorsilalfs linsiiaruin, Im-

unuin

nec impar propier impares niinislros;

est

niiliiasCbrisii congrogavit {liver>i!ales bogiiifrum. J:mi

scd par et .Tquale, pioptcr, Hic

9.

qui baptiiat.
illi

qiiod

illa

turris di.ssociave-rat, Ecclesia ciHiigii. D;'

nna
boc

Ergo, diieclissimi
;

vidianuis quod videre

,

lingua facl; siunt

fecit
:

miiU*

noli

niirari
;

sui>erbi;i
,

noluiit

non qiiod non videant

:

scd quod sc vidcre

iilos.

de mullis iinguis

fit

nna

iioli

mirari

Chariias

dolcant

quasi

dausum

sil

conlra

Quo

mis^i sunt

boc

fecit.

Quia

elsi soui

diversi

lingnaruHi sonl. in

discipuli, in
\il

nomine Palris el Filii cl Spiritus sancl-i, bapli/.arenl tamjuam minislri? quo missi sunt? Ite,
quoniodo vetibi

corde uuus Deus invocatur, una

p;iK custodiliir.

Unde

dcbuil ergo, cbarissimi, dfmoDSlrari

Spirilii.s sanctiis,

dixil, ba]Hiiute (jentcs. Audijtis, fralrcs.

nil
il!:\

unilalcni qu:unilani designans, nisi pcr colundiani, ut

iKvrcdilas, Postitla a vte,

,

ct

ditbo

gcutes

pacal;c

Ecclesiic dicerelur,
!iuniilit:is, nisi

Uiia

esl

rnlitmba tnea?

liwrcditatein tuani

cl

poxsessiouein

tmm
ii,

tcrniiiios

terrw

Uiide dcbuil

per avem simplicem ct

ct

(Psal.

11,

S). Audislis

quomodo

a Sion prouiii lcx, et

5)
:

gementom
1 1.

non pcr avem superb:irn

cxaltanlcm se

vcrbum Domini ab Jcrusalom

audicrunt
Iris el Filii el Spiritits

{Isai.

ibi

enim

sicul corviis?

discipiili, Ite, baplizatc geules in

nominc Pa-

El forlc dicenl
,

Qnia ergo coluniba,

ol

una co-

sancli [Malth. xxviii, 19). Intenti

Ite, baptizate tjentes.
et Filii
iii

liiniba

praler
crgo
si

unam

coliiinbain Ba|)tismiis c:-se iiou

lii

facti

sumus, cum audiremns,

lu

potcst

apiid tc est coluinba, vcl

escoliimb:iI)eo.

cujus nomine? In nomine Patris

sancli. I-te iinus Deus, quia non, cl Filii

et

Spiritus

ba

qiiando ad tc vcnio, tu da milii quod non

nominibus Patris
noininc Palris
,

Scitis lioc

ipsorum csso
,

modo

vdbis apparebit non

ct Spiritus sancli

sed

in

e.t

cssc de voce coluinb;i;

sod dc clamorc corvi.

Nam
:

Filii et Spirilits stnuli.

Ubi

unum

noiiicn audis

uiius
,

panliilum atlondat Cbarilas veslra, et liniolc insidias

iuio caveto,
spiiciiiia,

est

Deus

sicut de

seminc Abrabic dictiim

el

et

et cxcipile

verba conlradicenlium reet

exponit Paulus aposlolus, In scniine tuo bcncdiccntur

non traiisglulicnda

visceribusdanda. Failli

omnes
miltis
;

geiilcs

non

dixit,

In semiuibus, tanquain
,

in
esl

cile inde qiiod fccil

DomiMUS, quaiido

obluleruiil

sed thnquam in uno

,

El scminc

liio

quod

.omariim poluin
sic el

guslavil, ei rcspuil {Matlli. xxvii, 5i)

ClirisUts {Gen. xsii

ibi iion dicit, in

18

Gal. iu, 16). Situt eigo quia

lc voluil Aposloliis,

vos

audile, ctabjicite. Quid cnim dicunl? viiiiquil, lu

seminibus, docerc
:

deamus, Ecce,
dictum
libi
si

es coluniba, o Calholica, tibi

est

quia uiuis est Cbrislus

sic cl liic cuin dicluin esl, in

cst,

Una

est

columba mca, nna

iioli
;

matri siiw
:

nomine, non, in nominibus;

quomodo

ibi

in scmine,

cortc diclum esl. Exspccta,

me

intcrrogare

non
Uus

in

seminibus

probalur unus Deus Pater ct Fi-

milii dicttiiu cst,

probi primum

si

milii dicluni esf,

est.

el Spiritus sanctus.

cilo volo audire. Inquit, Tibi

diclum
,

Rcspondeo
quod oie

10. Sed, Ecce, iiiqiiiunl discipuli ad

Dominum, auminislros nos

vocc CalboIic;c, Mibi. IIoc aulcm

fralrcs,

divimus

iii

quo noininc baplizomus

mco

solius sonuil, sonuit, ul arbitror, el dc cordibus

fccisti, ct dixisli nobis, Ile, bapllzale in

el

nomine Palris
aii-

vcslris, cl oniiics pariler diximus, Ecclesi; callioiicse

Filii cl Spiritits sancli

quo ibimus? Quo? non

dictum

csl

Uiia csl coluwba

mea

una

est

matri suce.

Ad ba^reditatem mcam. lalerrogatis, Quo ibimus? Ad id quod cini sanguiiie nieo. Qiio ergo? Ad
dislis?

Pra;ter ipsam

columbam,

inqiiil,

B;iptismus non esl;

iiapiizatus
iion
;

cgo praeler ipsam columbam

b.ibco

sum

ergo non
,

gentcs, inquil. Putavi quia dixit, Ilc, baptizatc Afros

in

Baptismum

si

Daplismum
lc vciiio?
:

habeo

quare

nomine Palris
:

ct Filii et Spirilus sancii.

Deograad

mibi nou das quando ad

12. Et cgo inlerrogo
diciuni sil,

lias

solvit

Dominus qua^stioncm, docuit columba.

:

inleriin
,

soquestremus

cui

Deo

gralias

ad genles Apostoli missi sunt

linguas.

si

Una

est
:

columba mca
inilii

una
cst,

esl

malri suw;
tibi

genles, ad

omncs

Hoc

sigiii.ncavii

Spirilus

adhuc

qu;criiniis

aut

dictum
.'il.

aut

diclum

sanclus divisus in liiiguis, unitus in columlta. l!ac

lingiiaj

esl; sequeslrcmus cui dictum

IIoc cigo qiia;ro, si

dividuntur

',

liac

cobimba copolal. Linguai

columba
osculis,

cst simplex

innocens
;

sine fcUc

pacata In

geiilium coiicordarunt, et una lingua Africa; discordavit?

non

s.Teva in

unguibus

qua;ro ulrum ad liujus

Quid evidenlius, fratros mei? In columba

unit.'.s,

columbx; nicmbra pertinoant avari, raplores, snbdoli,

ebiiosi, (lagiiiosi
:

in liiiguis

gontium socielas. Aliquando cnim

,

cl lingu:f;
fact;ic

membra
,

suiit colunib;e

bujus? Ab-

per superbiam discordaverunt

linguae ex

et

tunc sunt

una mullx. Posl diluvium

enira superbi

'

sic Mss.

At cditi

aut aliquid luluin, superbia erexenmt

turriin.

in qualuor Mss., dindunt.

Mss. iTopa omncs, divi)W lincjuK de snverbia.

im
sil, inqiiit.
niliil aiiutl

IN
Et revcra,
fratros,

JOANMS EVANGELIUiM,
llt

S. AIJGTJSTINI
dico,

1-43?

qnis lioc dixeril?

si

autem quando
lu
,

Veni ad me, dico quia non habes

h;ibeo
:

dicani, raplores soios

dicam

nieinbra
:

qiii

faloris

qnia

quare

dicis

Veni

accipilris |iossniil csse,

non niend)ra

coiumli.-e

inilvi

ad

me?
14.

rajjiunl, acci|iiires rapinnl, cnrvi rapinnl; coUinib;o ergo r:iptores non snnl -non rapinnt, non dilanianl
:

Docet nos columba. Rospnndei enim de capite

:

Doiiiiiii, et dicit

Baplismum hahes
h;ilics.

cliaritaiem auinqnit,

nienibia columbic. Non apnd vos

Qiiare nianei Baptisinns
((iiein

fnit vel

nnns rapior

tem

(jiia

gcnio non
(

Quid

est hoc,

Ba*

dodil nccipiter, non co-

ptismuni liaboo,

harilaiem non li;ibeo? S;icramonia

Noli clainare
;

lumba? Qnaro non

ipsos?

baplizalis

apud vos ipsos post ra,

habeo

et

cliartilcin iioii?

ostende

plores et adulleros el ebriosos

pnst avaros apnd vos

Sic

miliiquoiiiodo habeatcbaritatem, qui dividit imitalera.

An

isli

omnes meinbra columbae sunt?

,

Ego,

iiiquit,

liabeo

Baptismum. Habes, sed Bapiismiis

;

dchonosialis colnmbain vestram

turina facialis.

Uv ei inenibra vul-

illc siiie

cliarilale niliil libi prodest

qnia sine cliarictiain

iii

Qnid ergo,

fralres, qnid
:

dicimns? Mali

tatc tu

iiihil es. N;iiii

Baplisinus
:

ilie,

illo

qui

etboni snnl

in

Ecclesia catholita

ibi

auteni soli mali

:

nihil est,

non
IHc

est nihil

liaplisina qiiiipe illnd aliqnid

;

sunt. Sed fnrie iniiiiico

animo

lioc

dico

el lioc postca

esl, ct iiiagnnni aliqnid cst

propier
Seil

illiim

dc

qiio diillud
iion

reqniratnr. Et

ibi

ccrle dicunt quia siint boiii ct niali

illis

clum
qiiod
fiieris

est,

esl qui

baplizal.

ne pntares
si

nam

si

dixorint sidos boiios sc liabore; credanl

siiiil
;

magnnm
iii

cst, tibi ali(|nid

pso lesse posse

sui, ot snbscribo. Noii

apnd

iios

dicaiit,
iioii

nisi

uiiilale, siipiT baplizatiim

:

colnmba descendit,
liabos
,

santti, jusii, casli, sobrii

nonadullcri,

fenera-

lanquam dicens
luiiiba
,

Si

Baptismnm
qnod
iit

cslo

iii

co-

tores, noii fraudalores, non perjnii,iion vinoleiiti

dicaiil;

ne non

tibi jirosil
:

liabos.

Veni ergo ad

nnn

eiiiin alleiido

linguas ipsorniii, sed tango

sint iiobis et \obis et et
illis

coliimbam, dicinuis
babolias
,

non

inoipias li:ibore
incipiat

qnod non

corda
suis
cstis
,

ipsoruiii.

Cnin anlcni noli

sod nt prodesso

libi

quod habebas.
:

sicnt et vos el vobis in Calbolica

;

iioli

Foris onim h;ibel)as Baptisinum ad perniciem

si

intus

nec

iios

eos reprebendamus, ncc

illi

se palpont.

habueris, incipit prodesse ad salnlem

15.

Nos

faleniur in Eoclesia el boiios et nialos osse, sed

el

Non

eiiim landim tibi noii prodoral

saiicl;i

Baplisma
:

lanqnaiii uran.i el piilcain. Aliijuando qni bnplizatur a

non clinm obcrat. Et

possnnt obossc
in;ilis

iii

bojii-

grano, palea csl;

cl

(iiii

baptizatnr a paloa

,,

granuin
;

nis oiiini

sancia ad saliitom iiisnnl; in

,

ad

esl. Alioqnin si qiii bapiizatnr a

grano, valel
,

et qni
esl qui
:

dioium. Ccrte cnim

niiis, et

fratres

noviinus quid aocipia-

Jjaplizaiur a paloa
baplizai. Si

iioii v;tlol

lalsiim cst

Hic

ntiqne sanctum csl qiiod accipimus, et

ncmo
?

aulom

vcitiiu e>l,
v;ilet, ot
ille

IHc

esl

qni baplizal

ol

dioit

noii esse

sanctum

et

quid
,

aii

Aposlolus

Qui

quiid ab
pliz;il.

lodalur.
oniin

tpioniodo colnmba, bae^t, aut

aulem manducal
cnl el bibil csl
:

el bibil iiidigne
,

jndiciuni sibi
:iit

manduiii;ila

Non

malns
:

colnmba

ad moin-

(1

Cor. xi

20).

Non

(jnia illa

rcs

bra

ctilnmbyc perliiict
apiui illos,
si illi

iiec hic iiolostdici in( alholica,

Si'd ipiia illeni:ilns, m;ilo

accipioiulo, ad

jiiilioiiiin

nec

diriiin, cidii .ib;nii osse Ecclesi.un

aocipil

boiiinn
qii;^

quod
iradila

accipil.

Nnni eiiim inala oiat

a

suaiii. Qiiiil

cigo

iii;elliginiiis,

irairos?

Qnnniam maiiolinl

buccclla
XIII
,

osl

Jiidai

Doinino

[Juan.
:

iiifesluiii csl, ol oiniiibiis iiolinn, cl si

convinillos illos

2G)? Absit. Metlicus non daret vcncnum

;

sa-

cuntur

(|uia et ibi

(iiiando danl

iii;ili

non post

lulem mt>dicus dedit

sed indigncaccipicnilo, nd per-

bapiizalur;
}\T|itizalnr.

ei hic (|iiantlo

dant nKili, iion posl

jio
t

niciem acccpit qui non pacalus accepit. Sic ergo et

qni baplizaliir.

Colninba

iioii liapliz^it

corvnni
?

cor-

Haboo

iiiqiiit,

iiiibi.

Faleor,

li;iI)os

vus

i|iiaio

vnlt baplizare posl coinmbain

obsorva
desisnaliim

i|no(l

Iiabcs; eo ipso qiiod liabos tlaiiin;iboris.

colu!iib;c
iii

\7i

liiioiid;ilC

aritasvostia

ot (|nare
iit

Quaro? Qnia icm

Si

pnctor colnmbam liabes.

esl nesiio tpiid pcr

columbam
cst,

b;

plizalo Doiiii lO

rem

co!umb;i!

colninba habeas, securiis liahes.

:

venirot coiuiiiba, id
coItiiiib;o,
1

Spirilus saiicuis in spocie

Pnla

te esse

mililarom

si

cbaraclcrem impeialoris
si

nianeiei snperonni, ciim in advonlii co-

tui inlns
iioii

hnboas, seciirns niilitas;

cxlra habc;is,
ille,

lunib:i;

huc oogiioscerel Joannos, piOjiriam qnamtlain

soliim libi ad niilitiam iion prodcsl character

poteslaieiii in

Uomino ad b
lieri
:

pliz.iii(lum?Qnia por banc

sed eiiam pro deserlore punieris. Vcni ergo, veni, et

iioli

piojiriam poiestalom, sicutdixi, pax Ecclesi;t' firmata

est.

dicere

Jain haboo,

jam

suHicit niihi. Veni

co-

Et polest

ut

li;ibo;il

;diqnis

Baplisnium prae-

lumba
dico;

te vocat,

gemendo
,

le vocal.

Fralrcs
:

inei,

vobis

ter ct)liiiiib;iin

nl pi()sil ei

Baptismus prajler coluniil.is

gemendo vocate

non rixando

vocate orando,
*

bam
ligal

iioii

potost. Iiiloiulat Ch;ii

:

veslra

el iniel-

vocate invitando, vocate jejunaiido; de charilate

intelligant quia dolctis illos.

qnod dico

nani et isla ciicumvenlionc sx'pe nostros qui

pigri
ct
frigidi
,

Non

dnbilo, fralies iiui,

seduciinl Iraires

snnt.

quia

si

videant dolorem veslrum, coiifundoniur, ct

Simus

siiiipiicitires et

ferveniiores.

Ecce

iiKpiiunt,

reviviscent. Veiii

crgo

veni

noli

timore

limc

si

ego accepi, an
Si ergo accepi,

noii

acccpi? Riispondoo, Accepisli.

est
:

non venis
bis
si

iino
:

non

tiine,

sed phinge. Veni, gaudciii

non

eiiain teslinionio tuo

quod mihi de; securus sum, etego enim me dico accepisse,

(luarc nie vis catlioli-

veneris
;

genies quidein

tribulationibus

peregiinationis

sed gaudebis in spe.

,

Veni ubi est

,

etlu nicf;itcrisaccepisse; nlriusquelinguascciirnnime

facil
:

coUimba
1

cui

dictnm esl

Una

est

columba mea

iina

quid

o;

go

i!:;bi proii.itlis ?

cuinracerc, quandononmibialiqiiidil.ituniscsamplins,
pi o"^ j:'m

KiJiti,

2 r.cliti,

sncramentum. Mss., sncramenla. vocate jejnnando in clvirilute. At Mss. haiient, dt

;

cccpi^se fateiis quod

le liabere dicis?

Ego

chnrilatc

ot oiniiiiuit, locute jejuwmdo., excei-lis iaucis.

1435
est

TRACTATUS
Columbam unam
iii

Yl.

CAPUT

I.

UU
;

malri stiw.

vides snper capiit

(ini

erant Jeriisalem

inissi

sunt ad

illos
:

Petriis el

Chrisli,

linguas noii vides

tolo

oibe terraniiii?
iiiigiias
:

Joaiincs, invenerunl niiilios b;iplizalos

et quia nullus

Idein Si'irilus per coliinibaiii, idein ot por

si

ipsortim
liinc

adlmc accoperiit Siiirilum sancliim,

o^lendeiuiam
li

sicut

"per

coliiiiibain
,

idein

Spirilus
orlii

el per
lerrai

liiii>iias
'

idein

tlesocndobal, ad

signific;ilii>iiein

Spiriliis

Siiiriliis

sancius

um

daUis esl
lioii

geiitiuiii

credilurirum, lu

igiiis
;

l0i|Ueioiilur in
illis

quos
nia-

quo

le pra^cidisli, ut

clames

ciiiii

corvo,

ui ge-

doscendobat Spirilus sanclus

imposuerunl

mas

ciim columba. Ycni ergo.

nus oranlos
et dicis
:

|iro eis, el

acceperunt
iii

S|iiriluin sanctnn;.

16.

Sed

sollicitiis

es forle

Foris bapli-

Sinioii ille,

qui

non erat

Ecclosia coliimba,

sod

zalus, linieo ne inde sini reiis, (piia loris accepi.

ca^pisii cognoscere quid

Jnm

corvus, (|uia oa qu;e

Cliristi {Pliilipp.
in:igis
ii,

siia miiiI

qu orebal,

noii qu;o

Josu

gemendum

'it

vi-rnin dicis,

21); Miide inCliristianis potoiitiam

quia rcus es;

pisli.

iioii

quia accepisli, sed qnia^foris acce-

aniaverat qiiam jiistiliam, vidit pcr imposilio-

Tene crgo quod accepi-ii, enieiida qiiod toris accepisli accepisli rem co!uinb;e, pr tcr rolunibam
: i

noin
(

m;inuum Aiiosloloriim
quia
),

dari Spirilum
qiiia

sanotum
oraiitibiis

iion

ipsi

d;il)aiit

sod

ipsis

duo

suiil

que
:

audis; Accepisti,
accepisti
,

ei, Proelcr

colnnibam
foris

datiis csl

ct ait Apostolis,

Quid

vullis

a mi; accipere
delur

accepisli
cepisli,

quod

appiobo; quia
iiiiod

ac-

pecunia;, ut el per impositionem

manuum mearum

improbo. Tene ergo

sed agnoscilur
;
:

accepisti; noii
lieiiis niei
,
,

munon

Spirilus sanctus ? Et
sit in

:iil iili

Pelrus, Pccunia tua tccum

puta&ti pecunia
sil

lalur

characler esl

perdhionem

quoniam donum Dei

ero

sacrilogus

corrijjo

desertorem

iion

imuuito

conipiirnndum. Ciii dicil, Pecunia tua tecum

in per:

cbaractorem.
17. Noli

ditionem ? Utiqiie b:iplizalo.

,

Jam Bapiisma babebal

de Baptismalc gloriari
;

quia dico, ipsum

sod coluinbic viscoribus non luerebat. Audi quia non

li:crebat; veiba ips;x Petri aposloli advorle
eiiiiii
,
:

cst; ecce dico, ipsiim csl

est
:

tola Caibolicn dicit, ipsuin

,

se^iuitiir
;

advei

lii

columba
;

et ngnosrit
ibi

ot

gemii
,

qiiia

Non
fel

cst tibi

pars ncque sors in

te

liac (ide
,

in felle

ips-um foris liabes

vidct

qiiod agnoscat

videl ct

enim anhiritndinis video

luinba
er;it

esse {.\ct. viii

;

5-23). Co-

quod

corrigat.

Ipsum cst, veni. Gloriaris

vonire? Quid ergo

qiiia

ipsuin

nou habet

Siinon habebat

ideo soparalus
illi

cst, el

non

vis

inali, iiui
:

non por-

a coIuiiib;e visceribiis. Haplisma

quid

prod-

linent ad

colr.mbam? Aittibi coluinba

,

El

di inier
,

erat? Noli ergo de Bapiisniate gloriari, qiiasi ex ipso

saliis tibi

quos gemo

qiii

non perlinenl ad menibra mea

illos

et

sulliciat
;

iioli

irasci

dopone

lcl

veni ad

necesse est ut inler

le

gemam, nonne babent quod

inulli ebriosi

columbam

liic

tibi

proderit quod foris

non soluni
ba-

habere gloriaris? nonne

?

babent Ba-

noii prodcrat,

scd eliam oberat.

:

piismum
X

noime mulli avari?iionne muiliidoiolalr;n, nunc occulle

Cbri^tiaiii sorlilegos
isli

19. Noqiie dicas

ptizatus.

Non venio

quia foris suni

cl quod est pcjus, furlim? noniie Fagani ad idola ount,

Ecce incipe haberecharitalcm, incipe habere

,

vel ibant publice?

fruciuin

iiiveiii;itiir in te friiotiis,

miitel' te

cobimba

quxTuni, malhematieos

coiisulunl. El

habeiit B.i-

inlro. Inveiiinius bocinSoriptura.Imputribilibns lignis

piii^mum, sed columba geuiit inler corvos. Qiiid ergo

arca fuoral f;ibricala {Gen.

sancii
suiii
eniiii
,

vi,

14)

impulribilia ligna

gaudes

qui;t

liabes? boc babes qiiod babcl ct maliis.

:

fidelos perliiieiiles

ad Clirislnm. Quoquibus a-dificasunt;

in
fide.

Iiabeto bumililatem, charil;ileiii, pacoiii

babelo boiium
babcs.
:

niodo

iii

tomplo lupides

vivi d(!

quod nondum
18.

habes, nt prosit libi

b:

num quod
libcr

lurtemplum, bomines
iinpiilribilia

fideles dicli

sic ligna

Nam

(juod

habes

b;ibiiii
,

et
ille

Simoii inagus

homines perseverantes
;

In

ipsa

Actus Aposiolorum

teslcs miiiI

canonicus

ergo arca ligna impulribilia erant

sia est
:

arca enim Eccleiila

omni

aniio in licclesia recilaiuliis. Aimiversaria so-

ibi
:

baplizal
ligna

columba

arca enim

in

aqua
sunt.

lemniiale post passionem Domiui nostis illum Iibruui

recitari, ubi

ferebalur

impulribilia

inlus baptizala
,

scriptum cstqiiomodo conversus

ex
perseciilore

sit

Apo(Act.

Inveiiimus qu:iedam ligna foris baptizala

omnes

ar-

stolus

ct
:

pra'dicalor

faotiis

bores quue eiant

in
:

niiindo.

Ipsa tamcn aqua erat,

IX

1-50)

ubi eliaiii die Pentocostos missus est Spi-

ncn orat
sib

allera
:

omnis de

coelo venerat, et dc abysin

ritus saiiclus in linguis divisis velut igiiis {Id. n, 1-4).

Ibi

lomium

ipsa erat aiiu.i

qu;in

qua baptizala

suiit li-

legimus mullos credidissc

:

in Sainaria

per prdiuiius cx

gna impulribilia
suiii ligna foris.

erant in arca, in qu:i baptizata

ct

calioiiem Pbilippi

inlelligilur aulein sivc

;

Missa est coluinba,

primo

iion

Aposiolis, sivc ex diaconis

quia soplcin

ibi

diaconos

inveiiit re(|uiem

pedibussuis

rediitad arcam; plena

lcgimus ordiiiatos
lippi {Id. VI
,

iiiter

qnos est

eliain nonieii Phi-

eiiim

eraiit

aquis omnia, et maluit redire

ille

quam
;

re-

3-6). Pcr
;

Pliilippi

ergo pnedicationem

baplizari.

Corvus aulem
:

emissus cst aiitequam

crediderunt Samarit;e
libus
:

Sain;iria toepil :ibundare (ide;

siccarel^ aijua
est in
liis

rebaptizntus redire noliiil

illius

morluus
niorlem.

ibi

eral iste

Simon m;igus

per iiiagicas factio-

aquis. Avertat Deus corvi

nisi qiiia

nes suas dementavcrai populum, ut

Dei putareut
:

eum

virtulein

Nam

quare non eslreversus,

aquis interce-

coiiimotus lamcn signis

qiuv. a Piiilij)po

ptus est? At vero columba

iioii

invciiiens

requiem pe-

fiebanl, eliam ipse credidil; scd (jMomoilu ipse crediderit, posteriora sequonlia
ptizatus esl

demunsliaveruiit

ba-

dibus suis, cum ei undique clamaret aqua, Veni, veni, quomodo clamant isti liacrelici Veni liic tiiigcre
,
;

autem

et

Simon. .\udionint

lioc Apostoli,

veiii, hic

habes

non

invoiiiensilla

requiem pedibus

Edili : spirttus sanctus per orbi lerrarum.

orbem terrarum. At Mss.

Edili, miltat. Mss., mittet.

sic

a Mss. At

ifl

eUilis, siccarelur.

14S5
suis, reversa csl ad arc.im.

IN Kt

JOANNISEVANGELIUM,
Noc
:

S.
si

AUCUSTINI
pro Cbrisio pateremiiii,
:

1436

niisil illam
iliis

ite-

H;rc

non pro honoribiis

cnim
ali-

rum,
fecil

sicul vos millit arca, ul loquamiiii

clqiiid

veslris. Aiidiic (piod se juitur

jacianl se

posica columha? Q.iia cranl

ligiia

foris l)a|)li-

qiiando, (juia eleemosynas muilas faciunt, danl pau-

zaia, rcporlavil ad
ille et folia et
siiit in lc

arcam ramuiu de
non

oliva.

Ilamiis
:

perihus;

i|uia paliuiiliir
Cliii.sto.
,

molestias

scd

[iro

Doiialo,
si

nuclimi liabobat {Gai.

,

viii,

G-li)

non
sit

nou pro

Vide

quomodo

paiiaris
;

:nam
ille

pro
co-

sola verba

siiil
,

in

tc

sola

folia;
,

Doi-.ato p.ilcris

nro superbo patcris

non cs
erat

in

fruclus, et rcdis ad arcani

uoii per

leipsnm
iiilro

co-

luniba

si

pro Doiiato paleris.

:

Non
iii.

ami-

lunjba te revocat. Gemile lori*, uliilos 20. EtiMiim fruoliis isle oliv;c
,

revocolis.
in-

cus

spoiisi

nam

si

amicus essel sponsi, gloriam

si

discutialur,

sponsi qiKorcrel, noii

snam

iJoan.
est

29). Vide aini-

vcnics qiiid crat. Olivx-fnicltis, cliarilaicm significai.

ciim sp(m-.i diccnlem, Ilic

crat amiciis Sjonsi
,

qui baplizat.

Ule

iion

Unde hoc probamus? Quomodo

liumorc premilur
,

eniin

oleum

a nulio

pro qtio patcris, Noii babes vo

adconviviuin venisli, forasbabes
;

sed disnipiis omiiibus ex^ilil

el cliarilas

et
in

slem tiupliaiom;
niilli

ol si

supereminet

sic

non polest prcmi

[Mailli. xxii, 11-15)

:

imo quia foras missus

,

es,

ima
de

neccsse cst ulad superna emiinal'.

dicit

Propicrca

idco misor es
qiiid dioat

rodi aiiqiiando
:

cl noli gloriari.

Audi

illa

Aposlolus, Adliuc superemincnliorem viam

AposloIus

Si dislribuero omuia

mea pnn,

vobis (bmonslro.

Quia

dixiiiiiis

de oleo, quia sujjcr-

peribus, ct Iradidcro corpus

meum
ut

ul

ardeam

cliarita-

e.miuel,

nc

forle

non de cbaritate dixeril Apostoliis,

,

lem oulem non habeam. Ecce qiiod non habes. Si

didcro
,

tra-

Superemincnliorem vtam vobis dononstro

quid sequitur
:

aiidiaMuis
cl

inqiiil

corpiis
:

menm
(|uia

ardcam

cl tiliquc

pro

Si linguis liominum loquar

,

angclotan-

noinine

Clirisli
,

sed

sunt miilti
,

qui jaclanicr

rum, cliarilatem aulem nou liabeam

f(^ctus

sum
(I

illud faciunt

non cum (barilate

ut

ideo,

Si

Irudidero
,

(juam (cramenlum sonans, aul cymbalum linniens

XII,

Cor.

corpus

menm
illi

urdeam, cliarilatem aw.em non iiabeam

{lCor.
xiii, 2, 5).

51,

xiii,
:

1).

niinc, Doiialc
el

cl

clama,

Discr-

niliilmilii prodesl

Cbarilale feccrunt

lus

sum

minc

ciama

Doctiis

sum. Quanluin
liiigiiis

marlyres

qui in
:

lcmpore
isti

porseciilioiiis passi sunl

cl

diserlus?

quantum doclus? numquid

si

Angelolo-

cbarilale fecerunl
bia faciunl
;

autem de lumore

de super-

ruin loculus es? Et lamcn

linguis
,

Aiigelonim
;cra

nam cum

persectilor dcsit, seipsos prvci-

quereris, cbaritalem iion habens

audircm

so-

pilant. Veni ergo, ul babeas cbaritalem.

Sed nos

Iia-

nantia
qiiairo,

et

cymbala

tinnienlia.

Solidilalem
:

aliqiiam
siiit

bemtis marlyres. Quos marlyrcs?

ideo volare
24.
(oiiati

Non snnl columb?e,

fruclum

in foliis iiivciiiam
.ul

non

bola

siml, el de pelra cccidenm!.

verba, babcanl olivam, rcdcanl

arcim.

Omnia

ergo, fratrcs mei, videtis, quia clamaiit

21. Sed, imjuies, liabeo sacrameiilum.

cis
:

Verum
,

ili-

advcrsus
lia
,

illos,

omnes

pagina; divinoc, omnis proplie,

Sacramenliim divinum esi; babes Daplisina

conlilcor.

ct

loium Evangoiium

omnos
;

aposlolica;

liiler;e
,

ego
sciero

Sed quid
,

dicit
ct

idcm

a|K;stv)lus?

Si

omnis gomilus cokimb;e

diim e.vpergisciiiilur. Sed
tolcienius-,

et noiidiim evigilant

non-

omnia sncramenia
,

liubuero

proplieliam el
:

si

coiumbasiimus, cemamus,
,

ontuem fidem

iln

ut

monlcs Iransfcraiu

nc foite et
it

spercmus

aderit misericordia Dei

ul ef-

lioc diceres, Crcdidi, sufficil milii.

Sed

qiiid dii

Ja-

fervcal ignis Spiritus sancli in sim|)Iicitate veslra; et

vonieiit. Noii cst
ligile
;

cobus? Et dwmoncs
II,

crediinl

el

contremiscunt (Jacohi

desperandum

orate, prrcdicatc, di-

19). Magiia est fidcs, sed

iiiliil

prodcsl

si

iion

ba-

prorsus poiens est Dominus.

:

Jam

cocpcruiit CO'

bcat cli.srilalem. Confilebaiitur etd:emoiies CbiisCum.

gnoscerc fronlcm stiam

multi cognovcrunt, mnlti

tit

Eigo credeiido, scd non diligendo diccbanl

nobis
el libi

Quid

crubuerunt; aderit

Cbiistiis,
,

cognosc.int et cseteri.
sola
ibi

24)?ridcm liabebaiit, cbarilatem non liabebanl idio dxmones erant. Noii dc (ide gloiiaii; adliiic daMuombus comparandus cs. Noli di(Marc.
i ,
:

Et corle, fralrcs mei

vol
:

palea

remancat

omr.ia grana colliganlur

qiiidquid

ibi

friiclificavit

rcdoat ad arcam percoliimbam.

25.
miiit,

ceie Clirislo^ Mibi el

libi
,

quid cst? Unilas cnim

,

Modo

dericionles ubiqiic,
qtiid

quid

nobis

propo-

Cbristi libi loquilur. Veni

cognosce pacem
;

redi ad
iVu-

non invcnienles

dicant? Villas noslras tu-

viscera columb.TC.

Foris bapiizalus es

babelo

Icrunl, fundos noslros tuieruni. Proferont testamcnta

cluni, et redis ad arcara.

bominum. Eccc
si

ubi Gaiiis Scius donavit

fundum Ecerat
Ecclesirc

22. Et

lii

Quid nos (lUMiitis,

mali sumus? Ut
:

(lcsi;e,

cui pra-erat Fauslintis.

Ciijus episcopus

boiiisilis. Idco vos qiiierimus, quia mali esli.s

si

naiii

Faiiftinus
dixit,
ciii

Ecclesiac? qiiid

est
:

Ecclesia?

mali non e^sclis, invoniiSrmus vos

Qiii

non vos
:

qii;o-

pnreral Fausliniis
parti

sed non Ecclesia; pra;-

reiomus.
liis

bnnus

est

jam invinlus est

qiii

ma-

crat Fansiimis, scd

pnccrat.

Columba aulem
villas,
et
sit

csl, adliiic qiKcrilur. Idco vos quxTimiis; ridile

Ecclesia est. Quid clamas?

Non devoravimus

ad arcain. Sed jam liabeo Daptismuiu. Si omnia sa-

columba

illas liabeat

quoeralur quae

columba,

cramenta

sciero, el lialucro

prophctiam

ct

omnem
olivam

fi-

ipsa Iiabcal.

Nam
:

noslis, fralres mei, qnia \\\\x is[;e

et si

non
cgo

dem,

ilaut monl s transfcram, cliarilntem aulem non

,

siint Augtistini

non
,

nostis, ei pulatis

me gaiidere
;

liabeim

nHiil

sum. rriicium

ibi

videam

ibi

in

posscssione villiinim
illis villis

Detis novit, ipse scit qiiid

fiuid ibi

vidcam,

ct revocaris

ad arcain.
palimur.

de

sentiam, vcl

sufTcram

novil ge-

23. Sed qiiid ais? Ecce nos mulla mala

inilus nieos, si mibi aliquid

de columba impertire di:

in oniaibus fere Mss., emicct.

giiatus est.

Ecce sunt

villx

quo jure
:

defeiidis villas?
iiiScri-

sic

Mss, At cdiii

mi dicere ctirisliatw.

uivino an

humano ? ftespondcant Divinum jus

1457
pluris babemiis,

TRACTATUS
limnanum
jiis

VII.

CAPUT

I.

1433

inlegibusregum. llnde

belis, uon unius hominis, et

lamon

uniiis lii>mi

is

quisque possidel quoil possidel? nonae jnre huniano?

non

uiiius, quia fidoles multi; inulta

giaua iutcr
:

p;t

Nam

jure liivino
1)
:

Doniini esl

lena

et pleuiiudo ejus

ieas gciiionlia, (liffusa tolo orbc lerrarum

uiiiiis

au-

(PsaL xxm,
fecil, el

paiipercs etdiviics
et
,

Dcus de

uiio liuio

tem

quia

membra
sajoulo
:

Cliristi

omiies; ac pcr

Ikh;
i

uuiiu
n
>

pauporcs

divites uiia Itrrasupporial. Jure

corpus. Iste ergo popiilus inops ct paiipcr, uo

lameu liumano

dicit

ilxc villa
cst.

moa

esl, h;vc

domus
jure

gauderedo

et dolor ojiis intus

,

c>l

el

gi

mea, bic servus racus

Jure ergo hiiuiauo,

ip^^a

dium
dit

ejiis

intus est
et

ubi non vidot nisi ilIo(|ui oxa

Lajtitia

imperaloriim. Qiiare? Quia

jura humaiin per iinlui-

gcmenlem,

coronat sperantem.

s;i>i iili,

peratores et regos saxuli Dous dislribuil geiicii

niano. Vullis legamus
lejiics

vaiiitas.

Cum magna

exspectaiioue speratiir ut
Isle

vciiiat,

iinperalorum
Si
jiire

et

sccuuviillis

et

nou potest toneri cum vencrit.

bodie
in ista

euim

dies qui

dum ipsasagamus
si

do

villis?

luimano
:

bielus est pcrdilis

civit:ttc,

cras uli |ue

possidere, rociteniiis logcs iuipciMtorum

vidcamiis
fjuid

non

erit

nec iidem

ipsi cras
,

boc erunt quud hodie

volueruut aliquid ab h.vrelicis possideri. Scd

suut. Et iranseunl omiiia

et ovolant omnia, ct sicut

niihi est

impeiator? Sccundum jus ipsius possides lerram. Aul lolle jura imperalorum, et quis audet
:

fumus vanescunt
anima

ct

\x

qui

amant

lalia!

Oinnis eniin
,

sequitur quod amal. Oinuis caro fenum

flos feni;

et

diccre

Mea est illa villa autdomus hicc mea est?

aul

meus

esl ille servus

omnis lionor carnis quasi

docidit
:

lenum

aruit, flos

Si

auicm ut
,

tcneaiilur isla
vultis reoitc-

Verhum autcm Domiui

Ecce quod ames,
:

maiiet iu .Ttcrnum

ab houiinibus, jura accepcriiul rcgiim

uon imiiuletis
mansueludiiii

(Isai. XL, G-8).

miis leges, ut gaudoatis quia vcl iinum hortiim habetis

,

a>ternum. Sed dicere habebas

ct
ibi

nisi

vel

vobis permiitilur

columbx, quia penuaiicre? Lcguutur enim

sibi

bendere Verbuin Dei

si vis manere in Uude possuin appreVerbum caro factum est, et

i,

iiabitavit in nobis [Joan.

2.

li).
,

leges manilesta^ ubi pnvceperuul imperatorcs, eos qui

pr.xler Ecciesiai calholica;

Quaproplcr, charissimi

ad inopiam nostram et
et

couuuuiiionom usurpant
in

paupcrtalem uoslram perlineat

qui sibi abundarc videntur.
qiiasi

quod

illos

dolemus

nomen Chrisliauum
auclorem,
iiihil

nec volunt

pace colcre pacis

Gaudium enim ipsorum

et
plaiigit
si

noiiiiuc Ecclesiic
et

audeanl possidcre.

phrcncticorum
iu insania

est.

Quoinodoautein phrenelicus
nos, charissimi,
,

26. Sed quid uobis

iiniieratori?Sod jain dixi, de

gaudet

plernnique, ct ridct;
:

jure huinanoagilur. El laiiien Apustolus voluit serviri

illiim qui

sanus est

sic ct

recc-

regibus, voluit honorari rei^es, et dixit

Rcgem

reveet

pinnis medicinam dc cado venieulem

oiuiies
plircnelici

quia ct nos

remini

(1

Pelr.
libi

n, 17). Noli diccre

Quid mibi

eramus

tanquam
,

salvi facli,

quia

regi? Quid

ergo et possessioui? Per jura

regum
hu-

ea

qux
et

diligebamus iion diligimus

iis

gemamus ad
enim
re',

possidoiitur possobsioiies. Dixisli, Quid inihi et regi?

noli dicere possessiouos luas
;

Deuiu de
ul

qui adliiic

insaniuut. Polens est

quia ad ipsa

jiira

ipsos
,

salvos

faciat.

Et

opus

est

ut

mana

reuuntiasli,

quibus possideutur possessiones.

ait.

spiciant se

ct displiceanl sihi.

Spcclare vohinl
si

et

Seddedivinojure ago,

Ergo Evaugolium

rccite-

spectare se non novoruut.

los

Nam

aliqiianlum ocu-

mus; vidoamus quo usque Ecclcsia

csl,

caiholica Chrisli
,

ad se

converlant,
fial,

videnl

confnsiouein siiaui.
iioslra, alia

super qucin venit columba, qua) docuit

Ilic cst

Qiiod doiicc

alia

sint

studia

sint

qui baplizat.
dicil,

Quimiodoergo jure
dical
dical Scriplura

diviiio possidoal. qui

Ilic
esl

avocamcnla auim.x nostne. Plus valet dulor nosler,

Ego bapiizo; cum

columba,
,

qni

quam gaudium
rapliis
luerit

illorum. Quantiiin

pcrtiiu^t
illa

ad niiniecelohriiate
sororuiii

baptizal;

cum

Um

cU columba mea,
coluiul)aui
?

ruin Iratrum, difficilc cst ul qnisquain

una

est

malri suw? Qwarc

:

laiiiastis

Iiuo

ex

viris

quaiilum aiitem

ail

laniaslis viscera vcslra

iiiiegra

nam

\obis laniatis, columba

,

nuincrum,
est, (piia

conlristat
ijts.ne

nos, ct hoc

niagis

dolciiduin

perseveral, Ergo, fralres mei

dicaiil
,

si

ubique noii
:

non

potius ad Ecclesi:im currunt, qiias

babent quod

ego dico quod faciaut

liabebuiil

vcniaut

dobuitsi non liinor, corte vorccundia de piiblioo revocare. Viderit hoc qui vidct
cjiis
, ,

ad Calholicam
lerram,

et

nobisciim
illuni

non solum

ot aderit iiiisiiricoidia

scd ctiain

qui focil coelum cl terrain.

ut sanet

omues. Nos aulein qui conveiiimus

sit

TRACT.\TUS VU.
Ab
eo quod scriptum est, Et ego
vidi,

pascamur
et tesliinonium
id,

epulis Doi, et

gaudiuin nosirum sermo

:

ip>ius.

Invilavit

enim nos ad Evangelium suum

;

et

perbibui quia hic estFiliiis Dei, usque ad

dico vobis, videbilis coslum aperlum
,

Amcii

ipse cibus noslcr e^t, qiio nihil duloius

sed

si

quis

cl

Anuclos

hibci palalnm sannm

3.

in

cordo.

asceiidentes et descendentes super Filium hominis. 1.

Bciro autcin arbilror

memiuissc Charilalem ve-

f 34-51. Congaudemus frequenlije

Cap.
i,
.

strara
veslr.-e
,

hoc Evixngcliuin Icclionibus cougruis ox (udiue

:

quia ullra

rccilari

et

pu:o vobis iion excidissc qnx; jam Iraniaxiine rccciitiora dc Joanne cl colu iba.
scilicet
,

quam

sperare

poiuimus, alacritcr conveuistis. IIoc

ciaia

siiiit,

estquod nos

bclificat, el cousolatiir in

omuibus labo-

Dc

Joaiinc

quid
,

novum

didicerit

in

Do-

ribus, et perionlis vitui hujus,

amor

vesler in

Deum,

mino per columbam

hoc iiivontum ost

et

pium

stiidiuin

et corta spcs,

el fcrvor spii itus.

jam noveral Doiniuuin. Et quod jam iusnirante Spiritu Dei

qui
,

Audistis

cum
cst
,

Psalraus

legeretur,

quia iiiops cl pau-

quidom Joaunes
Doniinus
1

iiovcrat

Dominum

sed qiiod

ipse

pcr clamat ad

Deum

in

hoc saiculo {Psal. lsxui, 21).

,

ila

esset baptizalurus, ut bapiizandi jiote-

Yox cnim

ut scepiur; audisiis

cl

meminissc dc-

ass., spectarivolujit.

U59
colunil):ni
,

IN JOANiNIS

EVANGELIUM,
per
et

S.

AUGUSTINI
ingrati

slatcm a se in npniinem transfiinderet,

(inia
(liclniii ei

l)OC(li(iicit

quam
in

sunt? Raptum est aurnm

el ciiciirrit

diciint

crst, Super qitem vkleris

de aure mulieris,

sanguis, et posiiiiin est

el

Spiritinn (tesceiideiitem veliU

tiiper eiiin,
\,
liie

columbam,

ct

mnucnlem
per aliiim.
snnt, nec

aunim

lriitiii;i

vel

slatera

pnepondcravit inul-

est
,

qui baptizat in Spiritn snnclo [Joan.

liic

tiim dc saiiguine. Si

pondusad

iiicli.iandiim

aurum hai-cliinn-

53).

Ouid

csi

est?

Non

nlins, elsi
Miilta dicla
:

buitsaiignisinulieris, qiiale

pondus

liabet

;id

Quarc

;uleiii pi-r

colMmbain?

dum ninndnm

sanguis Agiii, per (|iiem lactiise^i iiiunillespiritiis nescio quis

,

possinn, iiecopns estoniiiia relexere

pr;vcipnc taincn

dus? Et quidein
rant venlurum
gelis,

iii

prenwrct

propter pacem

quia et ligna

quix^

bapiizata suiit foris,

atlulil
:

pondus, placatus est sanguine. Immiindi

spii iuis

novc-

qiiia fructnni in eis invenil

columlia,adarcam

Jesum Christnm
ex Propht;iis
iion
,

andierant ab
et
siicrabaiil

Aneuni

sicut inemiiiisiis coluinbain

qu;p,

emissam

Noe de arca,
non
altnlil

aiidierant

diluvio

nalabat, et baptismo

abluebatnr,

venturiim.

Nam
tibi
,

si

sperabanl

unde clani;ivernnt,
nos?

mergebaliir.
oliva;
:

Cnm

ergo esset emissa,

lolia

ranium

Quid nobiset
scimus qui

esl? venisii ante tempiis perderc

i

sed noii sola

viii,

habcbal, Iiabeb;i etfrneliim

est fratribus
:

sis

Sanctus Dei (Marc.

2i).

Vcnturum
aiidisli,

(Gen.

8-11). Itaqiie hoc optandiiii

ioris

sciebant, scd tempiis ignonibant.

in

Sed quid

iiostris qiii

baplizaiiltir,

nt

l);ibeai)t friicliim

Psalnio de Jeriisalcin? ()Honmm bencplacitum

lui

lia-

noii
rit.

illos sinel coliiinija foris, iiisi

ad arcain rcdiixc-

bucrunt scrvi

lapides ejus

et

pulveris ejus

misere.

Frncliis aiiliMn est lolus charitas, sinc qiia nihil

buntur

tn cxsitrgens, itiqiiit,

misercbcris

Sion
ci,

quo14).

csl

homo,

qnid(|U'd nlind habtierit. Kl hnc nberrime

cl

iiiam venil

tempns ul miserearis ejus (Psal.

misoieretiir

15

ab Aposlolo dicluin coinmomoravimns

miis. Ait eiiim
:

recciisui-

Qnando
Agnns.
est qui

venit teinpus ut
Qiialis Agiitis

Deus, venit

Si linguis

honiinnni loqnar et
fjictus

An-

quem

liipilinipnt? qualis

Aanus

gelorum, charitatem autcm non habcam,

velut
si

sum
:

leonein occisus occidil? Dictus est enini dia-

sDramenlum sonans, aut cymbalum

tiiinicns

ct

boliis leo ciroiimiens et

rugiens, qn;irens

quem deesi leo.

habiicro
,

omnem
h:ibeam

scientiam, et sciam omnia sacra-

voret (I Petr. v, 8)

sangiiine A.^ni

viclus

nieiila

ei

omnem

proplictiam

et

habnero

Ecce spectacnla Chrisiianoruin. Et

illi

(inod esl ampliiis,

,

omnem
nihil

fidem, (fidem aiilem quoinodo dixil omneni?)

oculis carnis vidciil

\:iiiilateiii

iios

cordis ociilis

<nt monles iransferam, charilateinautemnonhabeam,

verit;itein.

Ne

putetis, fratrt;s,

quod sine spectaculis

:

sum. Et

si

dislribucro

omnia niea paiiperibus,

nt

nos

diniisit
,

Doniinus Deus noster

nam

si

nulla sunt

et

si

tradidcro corpus

meum

ardeam

cliarilaiem

spectactila

cur bodie convenislis? Ecce quod dixi,

autem non habearn,

1-3). Nullo

nihil

mihi prodesit (I Cor.

xm
:

mns

vidisiis

et exclamastis

non exclamaretis,

nisi

modo autem possnnt

diccre se liabere

charitatem, qui dividunt unitatem. Hyec dicla sunt

sequeiitia videamus.
4. Perliibiiil

Et magniim est hoc speciare per totum orbem lerrariim viclum leonem sanguine Agni educta de dentibns leonnm menibra Christi et advidissetis.
, ,

Joannes testimonium,quia
cst

vidil.

Qualc

jnnclacorpori Chiisli. Ergo noscio

Itis

qiiid simile iinila-

lestimonium pcrbibiiil? Quia ipse

lebat ergo ut
ille b;>|)iizaret

Filius Dei. Opor-

est qiiidam >piritus, nt sangnine

simulacrum suum

qui est Filius Oci uiiicus,

,

cmi

vellel, quia

noverat jirelioso saiiguine qiiandoesse genus liuinanum. Fingtint

lionoris sibimet-

non adoptalus.

Adopl;iti

filii

mii)islri

sunt Unici

cumque redimendum
ei:i'.i)

Unicus habet potestatem, adoptati ministeriiim. Licot

baptizet minisler non

spiriuis mali

umbras quasdam

pertinens ad
,

numerum

filio-

ipsis, ut

sic decipianl

eos qui sequunltir Christum.

iit illi

rum

quia m;de vivil et niale agit

est qui baptizat.

quid nos consola-

Usque adeo,
ligaltiras
,

fratres

iiiei,

ipsi
,

qui seducunt per

tur? Hic

per

prxcaniationes

per machinanienla

5. Allera die iterum slabat Joannes, et ex discipulis

ejus

ii)imici,misceanl pra'canlationibiissuisnomenClirisli:

duo

et

respiciens

Jcsum ambulanlem

dicit
:

Ecce
et

quia jam iion possunt seducere Christianos, ul dent

Agnus

Dei.

Ulique singobiriter istc

sunt
agni, Ecce ego

Agnus
initlo

nam

venenum, addunt
est
,

mollis aliquid, ut perid qiiod dnlce-

discipuli dicli

vos

sicut

lateat qiiod

amarum

est

ct bibatur ad

perniil-

agnosin medio luporum [Matth. \, 16).

ipsi

Dicii sunl et
:

ciem. Usque ;Kleo ul ego noverim aliqiio tempore

lius Pilleati

lumsn ,yos

estis

lumen mundi {Id. v, li)

sed

sacerdotem solere dicere

El ipse Pil,

alitcr ille

de quo dictum est, Erat Imnen vcrum, quod

leattis chrisliaiius est.

Ut

(|uid

hoc

fratres
?

nisi

quia

illuminat

omnnn liominem
9). Sic et

venientem in liunc

muudum
sint

aliler

non

possiint seduci Chiisliani

{Joan.
cula,

I,

Agnus
;

singnlariter, solus sine raa-

7.

Ne

quaeraiis ergo alibi Christum, qiiam ubi se

;

sir.e

peccato

non cnjus maculae abstersa:

Ecce Agnus Dei

vobis voluit praedicari Christus

el

quom odo
et

vobis

sed cujus macula nulla fuerit. Quid enim? quia dice-

voluit pra'dicari, sic illum tenete, sic in corde vcstio

scribile.

batJoannes de Doinino
amicus sponsi
Dei
;

ipse Joan-

Murus

est adversus onines

impetus

adver-

nes non erat agnus? non eral vir sanctus? non erat
?

sus

omnes

insidias iniinici.
:

Nolite tiinere, nec teniat

Ergo singulariler

ille

Hic est Agnus

ille, nisi

permissus fuerit

constat illum nihil facere,

quia singulariler hujus Agiii sanguine solo ho-

nisi

permissus fuerit aut missiis. Mittitur lanquam

;

mines redimi potuerunt.

6.

angelus malus a potestate dominante

permitiiiur
(it,

Fratres mci

si

agnoscimus prelinm nostrum

illi

quando

aliquid petit
jusii,

et hoc,

fratres,

non

nisi ut
?

quia sanguis esl Agni;qui sunt

qui hodie cele-

probentur

puniantur

injusti.

Quid ergo times

:

brant fcsiivitalera sanguinis, nesciocujus mulieris?

Ambula

in

Domino Deo

luo,

cerlus esto

quod

te

1441

TRACTATUS
vult pali,

VII. ut

CAPUT

I.
illi

Uii
:

non

non

pateris
es(,

quod

te permiserlt

pali

inh;Tcrerent

nam manifestum
sicul
:

est

quando

illi

flagellum coiTigenlis

non poena dnmnanlis. Ad

recusaret (juisquam puer

inh;cserunl,

quia de navi cos vocavit. In his enim

luvrcdiialem sempilernam crudimur, ol liigellari de-

duobus
aulein

eral Andreas,
fraier

modo

audislis;
in

Andreas

dignamiir

Fralres moi,

si

Pelri
et

crat

et

novinms

Evangolio

colapiiis aui flagellis

cxdi a palre sim, quomodo dice-

quod Petrum

Andream Dorainus de
me,
el

navi vocavit

relur su|>erbus, desperaliis, ingralus paternoe disciplin;e? Kl uUjuid erudii paler iKmio fdium liomincii!?

diceiis, Venile posl

faciam vos piscntores liomiillo

num
non

(Mallli. iv, 19).

Et ex

jam

iiihaisorunl

illi,

ut
isti

Ut possil
qu;e
iili

ntiii

perdere teraporalia

qu;fi

ilii

acquisiut

recodereiil.

Modo ergo quod

illum sequuntur
;

collegil, quic noii vult

eum

pordcre, qyix ipse

duo, non quasi noii recessuri oiinuntiir

sed videre
o.^t,

qiii relin(|uil,

niin poluit iu

sempiu'i;min lnere. Non

voluenml ubi hahitarel,

ei facere iiuod

scriptum

diicel filium

cum

qui) pOssideat, sod i|ui post

si

oum

pos-

Limen

oslioritm cjus exteral

et

pes tuus

surqe ad illuni

sideal. Fralres mei, et

lilium ducel p;ilor

ilia

successorem,

venire assidue

erndire praceptis ejus ^Eccli. vi, 56,

ille

quem

docel et ipsum similiter per

onmia transest
;

57). Osteiidit eis

ruiil

ubi

maneret

veneront et fue-

iluriiiii,

qua

et

ille

(|ui

monehal liansilurus
nos Pater
iioster,

ciim

illo.

Quam beatum diem duxenmt, quam

est (|ui

quomodo

vuilis eiudiat

cui

non

beaiam noctcm! Quis

riiit illia

nobis dicat qua; audieet

suceessuri, sed ad (juem accessuri sumus, etcunniuo

inrolernuiii

Domiiio? JEditicemus

nosmetipsi in corde
ille,

mansuri

in luvredilaie, qua; iion marcescil,

luTcredi-

noslro, et faciamus

domura quo venial

et

doceat

nec moriiur, nec gr.nKlinera novii? Et ipse

las et ipse P;iter esl. IIinic

nos

colloqualur nobis.

possidebimus, cl erudiri
Pairis.

10.

Qiiid qu;rritis? Qiii dixeruntei

Rabbi, (quod

non debeiiius? Suileranms ergo enidilionem

iiiterpretatura
eis
:

dicilur

M;igister)

ubi

habitas? Dicil
iibi

Non quando
lalores
raei,
',

iiobis dnlet caput,

curramiis ad prajcanFralres
;

Ycnito,

et videto. Et veiierunt, el \iderunt

;id

sortilegos et remedia vanit;ilis.

iiiveiiio isla

maneret,

et apiid

eum mansorunt
>

die illo

hora aiitem

non vos pliingam? Quolidie

?

et

quid

erai quasi decima.

Nihihie arliiir.iinur perliniiisse

liora er.it?
niliil

faciam

Noiidum

peisu.ideo Chrislianis in Cbrisio

si

ad Evangelisiam, dicere nobisqiioui

fieri

Potest

spem esse poneiidani? Ecce,

diuni, morialur,

cui lactum est

reme-

ut

niliil

ibi

nos animadverlere,

qu;rrere

(quara

miilli

enim cuni

remediis

voliierit ?
giiiticat,

Decima erat hora. Numonis

quia in

isto

legem

si-

raorlui suiil? eiquain nuilti sine remediis vixerunl?)

quii fronte

decem

prajcepti^ d

ita

est lex.

Vene-

exiii

anima ad Deum? Perdidit sigiium

signum
?

rat

autem tempiis

ut impleretur lex per dileclionem

Cbrisli, accepit

diaboli.

An

forte dicat

Non
si-

quia a Jud;eis noii poterat impleri per timoiem.

Unde

perdidi signum Chrisii

]rgo

siguum Cbrisii cum

Dominiis dicil
(Mattli.
V,

ISon veni solvvre legem. sed implere

gnodiabuli

babiiisli.

Non vutlCiirisiuscoinmuniunem,
euiii

17). Merito

eigo decima iiora eura secuii

isii
:

sed solus vuit possidere qiiod emit. Tanti

solus possideal
:

ut

sunt ad te^limonium amici sponsi duo

et

decima

tu laeis ei coiisoitoni (li;i'tolum, cui

hoia audivii,

Rabbi,

qw

d inlerprotalur Magisier. Si

te per peccatuni veudideras. Vo; diiplici

II,

corde ,Ecciu

deciina hiira Rabbi Dominiis aud.vil, et deciiiius nu-

li)

qui in corde sun

panem

f;iciunl Di;o, |i;iriein

(il ibi

merus ad logem pcriinet

daiorlcgis.

magister legis noii est niy

alius dedit legem, elaliu
;

faciunt diabolo. Ir;itus Deiis, quia

discedil,
itaiiue

p;irs diabolo,

Nemodicatquia
:

et

lotiiin

di;ibolus possidebit.
dicil
:

Noii

friislra

docei legem

ipse illam docet qui illam dedit

suiSb, et

ipseest

Apostolus
IV, 27).

Netim

dctis

locnin

dabolo
,

niagisierlegis

docel illam. El raisericordia est docel legeui, sicel

{Ephcs.

Cogiioscamus ergo Agnuin, tVatres

nostrum.
et

in liiigiia ipsius, ideo inisericordilcr

cognosoamus
8

iiieliinn

ut diclum est de sapieiitia,

ejus dno.

Legem autem

misericor-

Stabal Joaiii^ea

ex

discip.ilis
:

Ecce

diam

in lingua portat

(Prov. xxxi, 26). Noli timere, ne

duo de

discipulis Joannis

(jiiia

t;ilis

eral Jo;;nii(S

impIiTo legem non possis, fuge ad misericordiam. Si

amicus sponsi, non (lux-rebal gloriam suam, sed tostimoniuin perhibeljal veiitati nuinqnid voluil apud
;

mullum
et

est

ad

te

legom implere, uiere pacto

tibi

illo

ulere chirograplio, utere precibus quas

conslituit

se reinanere disciiMiIos suos, ut noii soijuoreiilur Do-

composuit

jiirisporitus coeleslis.

miiium?

iMiigis

ipse ostendit discipiilis suis

illuin

quom
:

se-

11. Qui eiiim babent causam, et volunt supplicare

querontui. Ilabeljaiitenim
ille,

Quid

me
:

attenditis

tanquam Agniiin et ego non sum Agnus Eccc

;

imperaiori, qiiairuiit aliqiiein scholasticum jurisperiluni, a

quo

sibi

preces componanlur

ne

forte

si ali-

Agnus Dei

de quoeiiam siipcrius dixerat, EcceAgnus

!)ei ?

ter ixtieriiit

quam
et

oporlet, iion solum

non impetrent

Dei. El quid nobis prodest Agiuis

tollil

Ecce,

ait,

qui

quod petunt, scd

lur
'.

poenam pro beneficio consequaiiadirenl imperatorem Deura, di:

peccalum mundi. Secuti

suiit illuin,

hocaudilo,

Ciim ergo qu;irereiit supplicare Aposloli,et non

duo qui eraut cum Joanne.

9.

iiiveniront

quomodo

Videamus
t

se(|uentia.

Ecce Agnus Dei

lioc Joaii-

xerunt Christo, Domine, doce nos orare

risperite noster, assessor,

hoc

est,

Ju-

nes.

Et audierunt

eum duo
:

discipuli loipieiitem, et
Jes;.>, el

imo consessor Dei, compone

secuti sunt

Jesum. Conversiis autein

videns

nobis preces.

eos sequentes se, dicit eis

runt

Quid iiu*ritis ? Qui dixeRabbi (quod dicitur interpretaliim Magister)

? >

Et docuit Dominus de libro juris coelestis,docuitquomodoorareiit et inipsoquoddocuit,

:

posuitquamdamconditionem

Dimitle nobis debita no-

ubi habitas

Non

sic illum

sequebanlur quasi jam

stra, sicut et nos dimiltimus debitoribus noslris {Luc. xi

*

* la plerisque Mss., prwcaiiUiliones.

Plerique uss., mreantur,

lUZ
Ircuiiscis

IN JOANNfS EVANr,EL!UM, S.
lr;liit

AUGUSTINI
Ille

144i
clamal

1-4). Si iion sccuiuliim lcgcm pclieris, rcus cris Con-

maniis niedici ariificiose secantis?

impcruorcm

factus rcus? ofrcr sac.ificium

iii

illc
tiiis

sccat. Crudciis qui rion audit clamaiitcm,

au po-

liuuiililalis.ofTcr sacrilicium iiiiscricordiic, dic

|>rcsi
si

miscricors qui viilmis persequiiur ul sanet a-groII;ic, fr.itres

cibns,
dicis,

Diuiillc mihi,
fac.

quoniam

cl

ego

diiuiito.

Scd
es,

tiim?

mei, idco dixi, ne

qiiis

qiuvrat ali-

Quid cnim fadurus

cs,

quo iuirus

quid pncter auxilium Dei, quando forte

in aliqua

coriic

nicnlitus fucris in prcciijr.s?

Non (luomodo
;

dicilur iu

rcplionc Doiuini simius. Vidclc ne percatis, videte

foro, carcljis bciicfKi:) rcscripli

scJ iicc re:-criptum

iii

ab Agnaic(;edatis,
13

ct a lconc

dcvorcmini.
:

impelrabis. Juris cnim forcnsis csl ul qui

prccibus

menlitus

fucrit,

nou

illi

prcsil

quod impclravil. Scd

f;ilii

Diximus ergo quare hora decima sequcntia vidcamus. Erul Andreas fraler Sinwnis Pelri unus ex
duobus qui audierant ob Joannc,
Invcnit
liic

hoc

iulcr

hominci, quia potcsl

homo
sil

poluil
ciiim
;

f;d!i

el secuti
,

fueranl eum.
,

impcralor, quandi) prcccs misisli

voluisti, clcui dixisii,

di.visli

quod

Simoncm

fralreni
esl

suum

el dicil ei

Jnve-

nesciiau vcrum

dimiiil lc

nimns Messiam; quod

unctionc Ciiim
gr;T;ce
;

inlerprelntumClmstns. Mcs-

adversario luo conYiiiccnduiii, utsi autc judiccm convictus fueris de mendacio, quia iion
pracstare, iicscicns an fucris mcntiius,

sias hebraice, Clirislus gr;t<ce esl, hiline Unctiis.

Ab

poiuit
ibi

ille

nisi

dicilur

Christiis.

XptT^.:

uucUo csL
unguntur,
:

carcbis ipso

ergo Cliristus,

iinctiis. Ilic singiilarilcr uncliis,

hcncficio rescripli,

quo

iicrdu.\isli

lesciiplinu. Dei;s
dic;is

pr;i'cipuo uuctus;

uiido oiuuf^s Cliri^tiani

iii

aulem qui uovit utrum meiiliaris, an vcruiii

noiJ facit ut in judicio libi noii prosil
;

illopnccipiic.
pterea

Quomodo
Psal.

Psaliio dicit, aiidi

Pro-

scd ncc inipcveril:'.ii.

mxil

te,

OtMs, Deus Inus oko exsutlationis,prw

{

trare tc pcrmillit, quia ausus cs mciiiiri

12. Quid ergo

pariicipibus

Uus

XLiv
illo

8). Participcs

euim

facluruses? dic
ita

inilii.

Implcrc le-

ejus

omncs
,

sancli; scd

singnlariicr Snnctus sansingulariter Chrislus.

gcm
est
:

ex omni parte,

ut in niillo oirendas, diriiciie

;

ctorum

singiilarilor

uucliis,

realus ergo ccrtus est

rcmedio

uti

non

vis

Eccc, Iratres mci, quale remcdium posuit Dominus

contra acgritudincs aiiimoc.
dolet,
et

cum ad Jcsum. Intuiius autem eum Jesusdixit, Tu es Simon fdius Joannis, tu vocaberis
ii. El duxil
Ceplias
;

Quod crgo? Cuin

tihi

capiit libi

quod inlcrprclatur Pelrus. Nou

laudamus

si

Evangeliuui ad capiit

posueris,

Doiiiiuus diNit cujiis lilius essct iste.

magmim quia Quid magnum

;

non ad ligaluram cucurrcris. Ad

lioc eiiim

pcrdu-

Domiiio? Oumia nomiiia sanctorum suorum sciebat,

quos ante conslitutiouem muiidi
miraris qiiia dixil
uiii

cia esl infirmitas

hominum,
iu

et ila

plangcudi suut ho-

pra;deslinavil
cs filius illius

et ct

miiics qui currunt ad ligaluras, ul gaude;!iuus qiiando

liomini

Tu

videmus homiuem

lecfo suo

conslitutuin, jaclari

tu vocaberis illiid? .Magniiiii el

fecit

quia
?

mulavii eiiiomen;

fcbribus et doloribus, ncc alicubi

spem
:

posuissc, nisi

de Simouc Pctriim
:

Petriis

aulem a pelra
super
vcrba

ut sibi Evai.gclium ad caput poueret

non

(piia

ad

pctra vcro Ecclcsia

cst Ecclcsia.

crgo.in Pelri nominc figurala

nisi qiii :vdificat

lioc factum esl, scd quia pra;Iatum csl Evangelium ligaturis. Si crgo ad caput pouitur ul quicscat dolor
capitis,

El quis securus,

pclram

Et qu!dait ipse Domiiius?

facit

Qiii audil

ad cor non ponitur ut

saneuir a poccatis

mca

h;cc ct

ca

similabo eiim viro prudentij

Fiat crgo. Quid fiat? Ponalur ad cor, saiieturcor.

lio-

aidificanli

supcr petram

(noii cedii

tonlalioiiibus)

num
illam

est,

bonum,

ut de saluie corporis non salagas

tibi

desccndit pluvia, vencrunt flumina, flaveiuiit venli,

nisi ut a
:

Deo
non

illam pclas. Si scit

tibi

prodessc, dabit
illam.
si

et impcgeriiiit in
cniiii crat siiper
f.icil
i

domum

illan, et noii cccidit;

fundala

si

dcderit,

non prodcrat habcrc

;

pciram. Qui

aiidil

verba nica et nnn

Quam muUi

ccgrolant in lecto inuocculcs

cl

saui

ca

>

(jain uiius(|uis(iue

nostruiu timealcl caveal),

fucrint, proccduut ad scclera ccmmitieuda? Qiiam mullis obest sanitas ? Latro qui proccdit ad faucem

similabo

eum
:

viro slulto qui oedificavit

donuim suam
,

supcr arenam

dcsccndit pluvia

veueriiiil flumina

cccidere hominem, quanlo

illi

niclius eral ut

xgrota-

flaverunt venti, et impcgcruut in

cidit; el facta est ruina ejos

domum

illam, ctce-

rct? Quinoclu surgilad fodicndum pariclcm alienum, quanto illi mclius si febribus j;>ctarctur? luuocentius
segrotarct, sceleriate sanus cst. Novil ergo

magna

{Maitli. vii, 24,

27). Quid prodesl quia

iiitrat

Ecclesiam
et

qui vultsulacieiido,
niliil

Deus quid

pcr arenam a;dificare?

a;difical

Audicndocnim

non

nobis cxpediat

id

agamus tanlum,

ut cor nostrum

quidcm

sed super arciiain. Si eiiim

:

au-

sanum

sit

a peccatis; et quaiido forle flagcUamur In

dil, niliil a;dificat

si

aiilein audit, a;dific;U.

Scd

(lua::

corpore, ipsum deprccemur. apostolus, ut auferrct stimulum carnis, et noluit auferre.

Rogavil

cum

Paiilus

rimus, ubi.

Si cuiin audit cl facil,

supcr petrain

audit et nonfacit, superarenam.

Duo sunt gencra

Numquid perturbalus
?

est?

numquid

coulrista,

a;dincantium

aut super pctram

aut super aren;im.

tus dixit se descrtum

Magis se dixit non deserlum

Quid crgo
eos dicit,

ilii

qui noii audiuiil? scciiri sunl? sccuros

iiiliil

quia non ablatum esl quod volebat aufcni, ut illa infirmitas sanaretur. Iloc cnim iuvcnil in vocc medici:
SufficU tibifjvalia tnea;
citur (IlCor. xii,

qiiia

a;dificnnt? Niidi suiit

:

sub pluvia

ante venlos, anle flumina

illos

cum

venerint ista, ante

nam virtus in infmuitate perfi 8,0). Unde crgo scis quod uoii vull
flai^clliri.

loUunt,

quam

doinos dejiciant. Ergo una est seSi

curilas, cl wdificare, et super pelram icdificare.

te sanare

Deus?

Adliiic tibi cxjicdii

Unde

audire vis ct non faccre, a-dificas

cas
:

ed ruinam

fcdifi,

scisqiiam pulre csl quod sceal medicus, agciis ferriim ncr putria? Nonue novit modum, quid facial, quo

cum antem
illis

vcnerit tenlatio, dejicit

Si

domiim
,

ct

cum

ipsa ruiiia tua le toUit.

,

autem non audis

nu-

usque faciat? Numquid ululalus ejus qui secalur, re-

dus es

teniationibus tu ipse traheris. Audi ergo.

4445
elfac;
dieudo
Iiujus?
ipsa

TRACTATUS
unum
el

VII.

CAPUT

I.

IMG
causa? quanlum Dominus ininveuimus. lutelligere enim debe-

esl

rcmedium. Qiwnli

forle.

hodieau-

dolus uon

est. Qu:\}ritur

non faciendo npti smit

ci noii
,

fliivic

ce1cl)rilatis

liniat, prob;ibiiiler
niiis

Audicndo cnim

facicndo, vcnil fluvius

iinplcUis csl lorrcns,

ipsiim Nathan:ielcm eruditum et peritum Legis

:

ccli-hrilas

aniiiversaria

fuisse

proploroa

noliiit illiun Doniiniis inter discir.i'.-

Invnsitiinis
rit
!

csl. et

siccaturus

sod va;

illi

qii

ui

lule-

los pouero; quiaidiulas elegii, uiide

coiifunderelmuu:

liiiid

ergo noverit Cliariias veslrii, quia

ei faciat, noii a'di(ic.il
iiO!no;i

uisi qiiis
,

diim. Audi Apostolum diccntem istu

iuquii, vocalioncni

Videle enim,

ei

audid

sup r peiram
.

el noii

veslram, fratres
:

quia non mulli

liertiiR-i

ad

iam

niagiiuin
eiiiui

qr.od sic comiiieufccit.

polcntcs, noii niulti nobilcs

scd infirma mundi clegit

davil Domiiuis.

Inlenlum

le

Nam

si

Imc

Dcus,

ul ciiiifinidat lortia

ol ignobilia uiuiidi ct

con-

anle Pelrus vocaictur, nou

pelv;e; cl pul;;rcs casu

ita
,

viden^s mysierium

lcmptibilia elegit Dens, ct ca qu.-c qn.e siint, 28).

iitc;i

non

suiit,
(i

lanqnam
i,

denlia Dei
ip-a

idco voluil

cum eum

sic V()c;ni/iioii proviitriiis

qin^ suut evacuentur

ciigeretur,

Cor.

26-

aliud
,

vocari

ul ex
^s

Si doctus
,

fortasse

idoo so diccret
eligi.

commiilaiione
iidarotur.

no:i:inis

Siicrameuli

vivacit

eloclnm

quia doctrina cjus uieruit

Domiiius

comm
ver.it

nostor Jcsus Ciiristus

,

volcns

supcrboruni Iranocre

15. El in crastiunm voluit cxirc in Galilceam

Pliilippitm. Dicil
ei :

cl in-

ccrviccs, iion

qii:i;sivit pe-r
e.>t

oratorem piscatoreiu; scd

Sequere me. Eral autem dc

dc

iiiscatore

liicratus

impcralorem, Magniis Cy-

civitatc Atulrcce et Pclri.

Et invenit Philippns Natlia-

priaiius oralor, sod priiir

tmelcm

jam vocalus

a Doiiiiint Plii:ij)|)iis. in

Et
,

di.vii ci

Pclriis piscator, per qiiem postoa crcilorol non taiiiuiu orator, seJ ct iiupcralor.
;

Qucmscripit Moyscs
Jesuni

Lege,

el

Proplieiw

invcnimns
ciii

Niilius nobilis |>riiuo electuscsl, nullus doctns

quia

fiHnm Josepli.

Ejiis

lilius

dicelialur,

do-

iuiirma

mundi

elegit

Deus, ul confnuderet
:

fortia.

Erat

spniisala cral

maler
sil,

ejus.

Nam qnod

ca inlacla conCliristiani
;

crgo
iie

istc

magiuis ct sine dolo

iioc solo

non

clecliis,

cepius et iialus

bene novorunt omnes

cuiquam vidorclur Domiiiu;; doctos

,

elegisse. Et

ex
n

ex Evangelio. llnc Pliilippns

ei

dixil Nathanaeli

addidit
:

ipsa dociriiia LCjjis veuiebat

qiiod

ciiiii

audissot

locum

a Nazarcth.

Et

dixit ci Natlianael

A NaFra-

Nazareth

scrutatus cnim crat Scripluras, ei seiebat

zaretli potest aliquid

boni esse.
aliqui

Quid

intolligitnr,
:

quia iudo cral cxpectandiis Salvator, quod nou facile alii Scrib;c el Pliai issi novcraiil
:

Ircs?

Non quo!nodo
,

pro-inuliant

ii;im el sic

isle

crgo doctis-

solel pronuutiari

Nazarcth potcst aliqnid boni csse?

et dicit
,

siuuis

Lcgis

ciim

audi.sset

Philippiiiu

dicentem
in Leye,

Scquitur eniin

vox Philippi,

Vcni

et vidc.

Invenimus Jcsum, quem

Prophetcc, a Nazureth,

scripsit

Moyses
ille

el

Ambas aulem

pronunliationes polcsl

i^.ta

vox

seqiii

/iliuin

Joseph;

qui optime

sive sic prominlics

lanquam confirmans

Nazarcth
:

Scripliiras noverat, audito nouiine Nazarelh, ereclus

est
iii

potest aliquid boniesse; ct ille, Vcni, el vide

sive sic
poiesl
illo

spcni, cl dixit,

Nazarcth potesl uliquid boni

dubilans,

et

lotum inlerrogans
Veni,
et

A Nazurcth

esse.

aliquid boni csse?

vide.

Ciiin

eigo sivc

18. J;mi ca;tera de ipso videamus, Ecce vere Israelila, in

modo
mus

sive

isto

pronunliclur, non repiigneal vcrba

est qiueicre qu:d poiiiis iniclliga-

quo dolus non

cst.

Quid est,

in

quo dolus non

est ?

sequcntia;

nostrum

Koite non liabciwl peccatui:!? foite iion eral a-gcr?

forte
illi

iu bis verbis.

mcdicus uon erat neccSbarius

Absit.

Nemo

16.

Qualis fueril Nallianacl iste,

qu;ilis fiierit
:

in scqueiilibns pcrlii-

liic

sic natus cst, ul illo

probanms. Audite
bel leslimoniuin.
Joaniiis
lalis.
:

Doininus ipse

crgo vull, in

mcdico non cgeret. Quid sibi quo dolus non est? AIi(|uanto intenlius

Magnus Don<inus cognitus

elsi lestinionio

tcsliinonio

quaraniiis; apparcbit

modo

in uoinine Domiiii.

Do-

beatus Naiiianael cogniius tcatiinoiiio veri-

bim
ligit,

dicit

Dominus;

et ouiuis qui

verha latina intclaliud

Qnia Dominus

Joannis

iiou

comve-

scil qiiia

dolus est,

cum

alind agilur et

mendarelur,
sufficil sibi

ipse sibi peibil)ebat

leslimonium; qnia
qiiia

fingitur. Inleudal
c..t
:

Charilas vcsira.

Non dolus dolor

imperitiores

ad tcslimonium sunni vorilas. Scd

proiiterca dico, qnia muiti

iValrcs

riiatcm nou potcraul capoie lioiniues, per li;ccina;u

latiiiitatis

loqiiuntur sic, ut dicant, Dolus illiim tor-

qua

rebaiit veritalem

et ideo Jo.innes per

csl.

(jiieiii

Do-

qnet, pro eo
tio est.

qucd

csl dolor.

Dolus fraus

esl,

simula-

minus osleiideretur, rnissus

Aiidi
:

Domiunm Nadixit ci 'Satha-

Quaiulo aliquis

aliipiid in

coidc

tegit, ct aliud

ihanaeli teslimouium pcrbibeulein nael

:

El

loquilur,

dolus esi, et tauquam duo

corda habet

A
:

Nazarelh potest aliquid boni

esse. Dicit ei Plii-

unum
cl

qnasi sinuni cordis liabel, ubi videt veritatem

lippus

Veni, elvide. Et vidit Jesus Nuthunuclem vc,

alterum siiinm, ubi coucipit mendaciiim. Et ut no-

nientem ad se

et

dicit

de eo

Ecce vere hraclitu

iu

vcritis huiiC csse

dolum, dictum

csl in Psalmis,

Labia
et

quo dolus nonest.

Magnum
:

tcsliiiionium!

hocncc Auquod
quo

dvlosa. Qin{}

tirl,

Labia dolosa? Seqmlur, In corde

dreoediclum, ncc Pctro dictum, nec

Pliiliiipi),

corde
el

lociili
;

sunt mala [Psal. xi, 5). Qiiid cst, Incorde

duplici

dictum est de Natlianaele

dolus non
est.

Ecce vcrc

Israclilu, in

corde
,

tiisi

corde?

Si

ergo dolus in

islo

non

crat

sanabil-m illum mediciis judicavit, uonsanum.

17. Quid ergo facimus, Iratrcs? Dcberet islc prl-

Aliiid cst
bilis
:

enim sauus, aliud

sanabilis

aliud

insana;

mus

esse in Apostolis?
,

Non solum

prinins noii inveniiiitinuis iiitor

qui ;Tcgrotal

cum

spe,

sanabiiis

dicilur

qui

tur in Apostolis

sed ncc niedins, nec

cst, cui

a'grolat ciiin

dcspc;a!ioiiC,

insanabilis;

qni

autera

duodecim Nalhanael

taulum

lc tiiuoniinn

per-

jam Siuns

esl, non egot mcdico. Mcdicus crgo qui

bibuit Filius Dei, diccns,

Ecce vere Israeliia,

in

quo

vcncrat sanarc, vidit istum sanabilem, quia dolus in

1447
illo

IN
crat.

JOANNIS EVANGELIUM,
illo

S.

AUGUSTINI
le

1448
vocaret.
in
c-i

non

Quomodo

dolus

in

non erai?

Si

prhmimm
proiulit,

Pliilipims
es

Nnni

lalein

vocdin

peccalor esl, falelur se pcccalorem. Si enim peccalor

csl, el

Tu

Fiiua Dei,

es rex

Imicl; qiialcm
,

juslum se dicit; dolus esi

in ore ipsius.

Ergo

lanlo posl Pelrus, qiiiindo

Duniiiius aii

Ijcatus es

in Nallianaele

confessionem peccali laudavit, non ju-

Simon

litir

Joua, quia non

libi

rcvelavil airo et sanguis,

dicavit n-in csse peccatorem.

19.

sed Puter meusqui

qiii

csl in ccelo {Matlli. xvi,

17)

Etibi

Proplerea runi Piiarisiei

sibi

videbanlur
niisccbaliir

nominavit pciram,
in
islii

'l hiiidavil (irmaiiiciitum Ecclcsiic

jusli,

rcprebonderent

Domiimm

qiiia

fidc.

Hic jam

dicil,

Tu

es Filius
,

Dei, tu es rcx
Plii-

a^grotis njcdicus, el dicerent,

ditcat
,

Ecce cum quibus man;

Israel.

cum

ptiblicanis et
,

pcccatoribus
esl

respoiidil

mc-

lippus vocarel

Unde? Quia diclum est ei Anteqiiamle cum csses sub arbore fici vidi le.
,
,

dicus pbrenelicis
niale habentibus

Non

opus sauis mcdicus,sed

justos, sed pcccalo-

21.
fici.
fici

Qu irendum

osl,an
fralrcs

ali(|uid signilicct ista

arhor

:non veni vocare

Audileonim,
malediciam
hiibuil
(
,

mei

liivoiiimus
h;ibiiit
,

aiborem
Irnctum

res

[Manh.

ix,

11-15).

Hoc

est dicere, Quia vos juslos

',

quia sola
xxi
,

folia

cl

dicilis,

cum

silis
,

peccalores, sanos vos judicalis

noii

I(/.

19).

In

origine
,

humani gefoliis Tn ul:

cum

langueatis

mcdiciiiam repellilis, non saiiitaiem

neris

Adam

et

Eva ouin peccasscnt

de

tenelis. Uiide ille pb:iris;icus qtii vocavcial

Domiiium

ncis succiiicluria sibi fcccruiit [Cen. in, 7)

ficiilnca iiilelligiiniur peccdta.

fuiia

eigo

ad prandiuni
illa

saiius
in

sibi

videbaiiir
,

a'grola

autem
invi-

Erat auiem Natlianael

mulier
,

irrupil

domum quo non

facta

crat

sub arbore

fici

lanqiiam sub umbra mortis. Vidit

lata noii

et desiderio

salutis
,

impudens, accessit,

eiim Dominus, de quo dittum esl, Qiii sedebant snb

ad capul

Doiiiini
,

non ad maims, scd ad pedes;

capillis, osciilala est eos,
fecil

umbra moriis
ergo dicium

lumen orlum

est

eis [Isai.

ix, 2).

Qnid

lavit eos

lacrymis

lersil

e-l

Nathanacli? Dicis milii, o Nathanael,

unxit

nnguento, pacem

cum

vesligiis Domiiii

pcccatrix. Ke|>reliendil
ille

ille

tanquam

saniis

medicum,
apud se
pcdcs
:

pbarisieus
si

qiii

illic
,

discuiiibebal; et ait
scirel qucc

Modo jam loqueris meeum, ([uia vocavit le Pliilippus. J;im quem vucavit pcr apostolum, ad Ecclesiam suam vidil iieniiiere. iii Ecclesia o
nosti?
,

Unde me

Hic

csscl

prophcta

mulier

illi

leli-

tu Israol,

iii

qiio dolus
iioii

non

esl

si

es

popiilus Lsrael

gissct.

Ideo autem siispicalin oral ciim igiioiasse, quia

repiiiil, qiiasi
iic
illc

in qiio doliis

est,

modo

jain cugiio\isti Clirislum

noii

ill.iiii

imniuiulis iiianibus laii,

per .\pusloIos, qiiomodoNiitbaiuiel cognuvii Christiim pcr

Pliilipiiiim.
tii

gerelur

noverat aulem

pcriiii>it

se

tangi

iit

Sed

iiii.sericordia
',

sua aiile le vidit,

lacius ip-e s iiaret.

Doiniiiiis
:

videiis cor Pharisici

qiiam

eum cognosccres
priiis

ciim siib peccato jaceres.

,

prup^isuii siiiiililiidiiiem

Duu debitores erant

cui-

Niimquid onim nos

quiesivimus Ciiristiim
iius

et

dan) feneratori; umis ei dcbebal quinqiiaginta deiiaiKis, alier quingenios

i;
:

non

ille

nos qiuosivit? Numqind

,

venimiis a^groli
Nuiiiie ovis

cum uon
iilus
:

habcreiil iinde redcuiii

pliis dilexil?

ad medicum
illa

et

non niedicns ad 3;grulus?

iiun;igiiit;i

reni,, duiia
:

il

iimbobus; qnis

Et

perierat, et relictis

iiuvom pasturquxin

iiie

Credo

Domiiie, cui
dixil

donavii. Et cunveisus

sivitillam etiiivenit, (|u;im

tavit?

I.otiis
illa,

humeris repor-

ad miilierem,
Inir. vi
.1 iii

Simoni

Yides istani

muhcrem
jicdes
,

Nonne

perierat draclima
lola

etaccendit niulier
sua donec invenit?

dumnm tuam,
:

ai;Uiim milii ad

non

lucernam, etqua'sivit in
Et

domo

.,!.jii;

illa

auieni bicryniis L.vii |iedes

osciiliim

meos

el caiioii

cnm

inveiiisset, CollaHaniini milii, ait viciiiis suis,

tv-ii.'

^nis lersil

mibi nun dedisii;

:

illa

quia iiiveni

drachmam quam perdideram

ct

(Luc. xv, 4-

(lestilii

pedes meos

osciilari

ul

nm

milii iion dedisti;

tijii
;

10). Sic ot nos siciit ovis perieramus, etsicui

dmch,u.e-

iUa pedes

meos

unxit ungueiilo. Proplerea dico

ma
sivit

perieramiis
;

pa^lor

nostcr invenii ovein, sed

'iimiltUDlur ei pcccata

multa

(luoiiiam dilexii

luuldili-

qii;osivit oveiii

miilier

invenit dr;iclimaiii, .sod

Cliristi

Inm
J5it>

cui

iiiilem

mudicum

dimittiliir.
,

mudicum

draclimam. Qiko est niulier? Caro

Qii;o est

(Luc. VII, 36-47). lloc est dicere

Phis a'grutas,

lucerml ParavilucernamChrislo meo (Psal.

cx.vxi. 17).

scd

sannm

te

plus debilor

putus modioum pulas libi dimilli, cum qiiia dolus iii illa nun sis. Bene ista
:

ErgO(iu;csitisumus, utinveniremur; invenli loqniinur.

Noii superbiaiiius, quia :mte(|Uaiii iiiveniiemur, perie-

eral, nieruit mcdicinam. Qiiid est erat? Conritebalur peccala.

dolus

iii

illa

non

ramiis,

si iioii

iju;oreremur. Noii ergu nobis dicai:t quos

:

Hoc

et laudat in
:

Nalba-

aniamus,

ct voluiiius bicraii paci Ecclesi;e c;(tiiolic;c

si

quod dolus in ilbi non erat quia mulli piiariSiBi qui abundabanl peccalis, jnstos se diccbant, et dolum affcrebanl per quem sanari non polenaele
,
,

Quidnosvullis?quid!ios(iiia;rilis,

(leccaloressumus?

Weovos
sili

(lUicrimus, ne pereatis

(luarrimus, quia qua;-

rant.

sumus; invcnirevus volumus,(iuia inventi siimus. 22. Itaqiie Nathanael cum dixisset, Unde menosti?
Dumiiius, Priusquamte vocaret Philippus, ciim
fici,

20. Vidit ergo jam islum in quo dolus non erat, el

ait
:

ait iHi

Ecce vere
:

Israelila, in

quo dolus non

est.

Dicil

ci

esses sub arbore

vidi te.

lu

Israel

siue dolo,

Nathanael

Uiide
le

me

nosti ? Respondil Jesus, et dixit

,

quisquis es, o popule viveiis ex fide, ai)teqiiam teper

,

Priusqunm

Pliilippus vocarct
,

cum

esses

sub ftcu
ei

Apostolos meos vocarem, cuin esses

tis, ct lu

siib

unibra

iiior-

vidi le; id est

sub arbore
,

(ici.

Respondil
,

Natha-

me

iion videres,

ego

le vidi. te

Dominus deinde
fici

nuel

et ait

Rabbi

/ es Filius Dei

In es rex Israel.

dicil ei

Qiiia dixi

libi,

Vidi

sub arbore
i

Aliquid

magnum potuit Nathanael istc eo quod dicmm est Cum estei sub (ict
,

intelligere

in

credis:ma]us

bis videbis.
ei
:

Quid

est hoc,

inajus his

arbore, vidi le,

videbis? Etdic.l
*

Amen, amen

dico vobis, videbilu

* u.,

vrtBdkatis.

Hss. uoslri

omnes omittuot, quam

eum

cognotceret.

1449
lis

TRACTATUS
ascendentes

VIII.

CAPUT

II
(II

i4S0

coelum Dpertiim, et Angelos

et

de-

sceiuleiilessiipcr Filiiim lioniiiiis.

niiijus clixi,

Fralrcs, nescioqnid
vidi te. Pliis eiiini

qiiam est, sub arbore

/ici

> Cor. v. 13). Quid est, i me!>te excrssimus. Deo? Ut illavidcanins qn;iMion licel homiui loqui. . Quid est, tcinponinlcs sumiis, vobis?

tes

sumns, vohis

esl

qiiod

nos Dominus vocalos

jiistilicavit,

quani

qiiod vidil jacentes siib unibra inorlis. Qiiid eniin noiiis

Numqnid jndicavi me aliqfiid scire iiiler vos, iiisi sum Chii^tnm, et hunc oriicinxnm (I Cor. ii,
Si ipse
Doiiiiiius ascendit et

Je-

proderat
noii

si

ibi

remansissemus, nbi nos

vidil?

2)? descendit; manifeslum

Nnmquid
Filiiiin

jaceremus? Quid est hoc majus? Qiiando

est qnia et prsdicatores ipsius

ascendnnt imitatioue,

vidimus Angelos ascendeiitos et descendentes super

honiinis?
^5. Jain aliqnando de his ascendenlihns ct descen-

desccnduiit pncdic itione.

24. Et
fnit
illos
si

aliquaiil

vos dintius leiiiiimns, consilii

:

ut

imporiMii;!' Iionc iraiisirciit

arhiiramnr jain

dentihus Aiigelis dixeram; sed ne

viler dico tanqiiam

oblili fnerilis,
:

bre-

conunomorans
per

pliirihu-;'enim di-

cerem
vidit

si

iion

comniemorarem, sed niodo insinnarein.

sonininm,
ct
ol
in

peiegis e vaiiilalem siiam. Nos aiiiem, fralies, qiiando pasli sunius cpulis salniarihiis qii;c , reslant agamiis, nt diem dominicmn solemnilcr
iinplcainiis in
gaiidiis spiiiliialibiis, et

Scalas vidil Jacob

ipsis scalis
;

comparcmiis
el
si

gaudi;i vcriiatis
,

Angelos ascendentes
sihi

descendenies

ct l;>pi-

cuin gaudiis \anitatis

hoiTomus

dolcamiis;
si

si

dem qnem

posuerat ad capul, un\it

[(^en. xxviii,

dolemtis

oremus

si

oramus, exaudiamur;

exaudi-

12-18). Audistis quia Messi;is Chi istus e^i,

audistis

mur,

et illos lucraniur.

qnia unclus Christns est.

Non cnim
adorarct
;

sic posuit lapi-

dem unctum,
lalria

TRACTATUS
Ab
eo Evangelii loco
,

Ylli.
nupliiie facl;B

ut vcniret

et

aiioqnin idolo-

esset, iion significalio

Chrisli. Facta est ergo

,

Et die

lertia

sunt

iii

significalio,

quo usqiie

Cana

oporliiit fieri significaiionem

,

Galilaea;;

nsqueadid, Quid mihi et

i\,

libi est,

et significatus est Christus. Lapis unctus

scd non in
in

nnilier? noildum vcnit hora inea. Cap.

l_4.

idoinin. Lapis unrtus

lapis
,

quare? Ecce pono

et
,

Sion

lapidem clectum

pretiosum

qni crediderit in
;

illiini,

1. Miraculum qiiidem Doniini nostri .Jesu Cliristi quo de aqua viiium rocit, uon cst niiium cis qiii

nodie

non confundetur

{Isai. xxviii

16

Petr.

ii ,

6).

Quare
vidil

yeriint qiiia

Deus

fccit.

Ipsc eniin fecii vinuiii

illo

unctus? Quia Chrisliis a chrismate. Qnid auiem

in iiuptiis in sex

illis

hydriis, (|uas implcri aqiia

,

pr.-c-

lunc in scalis? Ascendenles et descendonies .\ngclos.

Sic est et Ecclosia
,

cepit {Joan. ii, G-11)

tibiis.

qni onini

aiiiio facil

hoc

iu vi-

fralres

Angcli Dci, boni predi-

Sicnt euiin quod miserunl ininislri in hydrias,

est opere Domini sic et qiiod vinum converliiur ejusdcm opore auiein non miramnr, qiii;i ouini aiin
;

calores, pncdicantesChristum; hoc esl, supcr Filium

lioininis

in

vinum coiiversum
in

ascendunt el descendunt. Quoinodo ascen-

nubes fundunt,
Domini.
fit
:

duiit

el

quoniodo descendunl? Ex uno habemus

:

lllnd

exemplum

auili

apostolum Panliim
ile

qiiod

iii

ipso

assidiiiiaie amisit adinirationein.

Nain

el

conside-

iiivenerimiis, hoc

ca;ieris V('ril;ilis pruidicaioribus

:

rationcm majorem invenit, qnain

in hydriis

id (|iiod faciiim cst

credamiis. Vide

Pauhim asceiideniem
coelnm
sive
:

<

Scio homi-

nem
fuisse

in

Chrisio anle
in lerlium

amios qualuordccini rap'um

,

a(|U.v. Quis esi eiiim qui considerat opera Doi, (|uibus regitur et adminislratur lolus hic mnn-

usquc

iii

corpore

sivc

dus,

et

non ohsinpescit obrniiurque miraculis?

,

Si

extru cori^ns nescio, Dens scil

et audissc iiiclTabiiia
i

considerct vini unius gnini

cujuslibct seminis,

ma-

vcrba qnic non

lioet

homini

loqiii

(II

Cor.

xii,

2-4).

gna qu;odam res

qui;i

Asccndenicmaudisiis,descendenlem
tui loqni

aiidite.j

Non po-

iKuniucs in

horror est c^msidcranii. Sed aliud inlenti perdiderunt consideraesi

,

vohis qnasi spiriiualibus, sed qiiasi carnaiibus

lionem operum Dei,

Crealori
;

iii

qua darenl

laiideni .pioiidie
iniisiia|,;iqiLc(lam

qiiasi p;irvulis in Chrisio lac vobis potuiu dcdi, non

lanquamservavitsibi Deiis

escain

>

(I

Cor.

iii,

1, 2).

Eccc descemlil qui ascenin lertium coeliim.

qu;efaceret, ui lanquam doiinicnlcs hoinincs, ad sc

derat. Qiiiere

qno ascenderat. Usque

colendnm

inirabilius
:

excilarel.

Moriuus rcsurrexit,

Quccre quo descenderil. Usque ad tdc parvulis danditm.

mirati siinl lioinines

niiraliir.

lotqiiotidie nascuntnr, el neiiio

,

Audi quia descendit

,

Factns sum
si

parvuius,
fi-

Si consideremiis pruilenliiis
qiii noii

inajoris inira-

inquil
lios

in

medio vestrum, tanquam

7).

nutrix foveat

cnli

cslesse

cral, qiiam revivisoere qui orat.

suos

(! Tliess. ii,

Yidemus
:

eiiim et iiiitiiccs et
ct
si

nialres desccndere ad parvulos

noriint lalina

verbadicere, decurtant

ill;i,

ct (piassanlqiiod;iininodo
disert;i fieri

nostri Jesu Chrisli per Verhuin suum f;icitomni;i hac, ct regil quicreavil. Priora miracula fecit per Yerbiim suum Denm

Iilcm

tamen Deus Pater Domini

linguam suam, ul possinl de rmgu!

dimcniapnerilia
;

blan-

apnd se

posteriora miracula fecil per ipsuin Vcrbniu

et propler iios

quia

si

sic dicant, iion audit infiiis,

suum.incarnalum,
Siciil

iiominem faclum.
per homincm
Je-

sed nec proiicit infans.

sit

Et diserlus aliquis paler,

illius

si

miramiir

quse

facia

suiit

tantus orator ul lingua

;

fora

conciepent, ct
filium,

suin,

mircmur qna:
Jcsiiin

facta sunt per Deiim

Jesnm. Per
,

Iribunalia conculianlur

si

h;ibeat

parvulum

Deuin

lacta "sunt

coeluin

et

lcrra
,

mare,

ei

cum

ad doniuin redierit, seponit forensem eloquen-

omnis ornalus
ris
;

coeli, opulentia tcrra;

fecnndiias rna-

tiam quo asccnderat, et lingua puerili dcscendit ad

omiiia

hsc

qu^c oculis adjaccnt, per Jesuin Deiim

,

parvulum. Audi uno loco ipsuin Aposlolum ascen-

facta sunt.
*

Et videmos haec
,

el si est in

nobis Spiripolissi-

dentem

et

descendentem

in

una

senteiilia

Sive
Mss, melioris notje
illas
:

cniuj, inquit,

menie excessimus, Deo :sive lempcraii-

forte

quod niulieres

mum spectaret ista celebrilas.

vidc supra, un. 2 el6.

Sangt.

kmvav.

III.

(QuaranU-six,)

i45i
lus ipsiui
,

IN
sie

JOANNIS EVANGELIUM.
:

S.

AUGUSTINI
,

im
el

nobi placenl ut arlilex laudelur

non

laiel.

Pulsemus ul aperlal
:

de vino

invi&ibili
cl

in-

ul ad opera convcrsi ab aililico averlamur, et faeiem

ebriet nos

qiiia

clncs aqua
recil
;

eraniiis,

vinum nos
ipsius,

qiiodanimodo poneuies ad ea qu.e

naiDiis ad 2.
qiiid
eiiin (|ui lecit.

focit

dorsuu> po-

fecit, sapienles

nos

sapimus enim fklem

qui prius iiisipienlcs eramus. El forle ad ipsam sael adjacent oculis

suiit Aiigcli
,

El iKrc quidem videmus,

ilio

pienliam perlinet,
majcstaiis
cjiis
,

cuiii

lioiiore

Dei,

et

cum

laude

qua; niiu

videmiis, sicut

Yir-

el

cum

clnrilale
sil

[mteniissinuc mi-

lulis, Polcstales, Doiniiialiones,

fabricie biijiis

unmisque babitalor
ocuiis no-

sericordiai ejus, iiitelligere qiid

gcslum inhoc mi

superccfleslis

non adjaceiis
,

raculo.
4.

slris?

Quaiiquam sa>pe

et Angeli

quando oporluil,

dciuoiislraverunl so boiiunibus. Noiiiie Deus cl per

si

Dominus
illam

invilalus ad niiptias venit. Qiiid miriiiu

nupli;is vciiil,

Vcrbuin suiim

id

cst,

unicum Filium
non videtur,

in

suiiiii

Doini-

doraum ad

qui

iii

liunc
nii-

num
ipsa

iiostium Jesuni Cbrisluin fccil biec oninia? Quid

mundum
ptias
,

ad nuplias vciiit? Si enim non venit ad

est

anima liumana
iii

qiuv,
,

et per opera

non bic babet sponsam. Et quid

,

quod

ait

Aposlolus

qu;c cxbibet

carno

inagnam pra:bet admiraiionem

a qiio facta est, nisi a
nisi

Aptavl vos

um

viro

virgincm castani
iie

exlii-

bene
pcr

coiisideraiilibus

Dco?

bere Clirislo? Quid esliitiod liinct

et

virgiuilas spoiisoc

quem

facla

cst,

per Fiiiain Dei? Nondiim

Christi per asluliani diaboli corruinpatur?

qiiit
,

Timeo
sua
,

in-

ne sicul scrpens

Evam
Cor.

sediixil (islulia

dico de aniiiui boniinis. Cnjiisvis pecoris anima quovestrce

sic et

niodo regil molem suam! seiisus omnes exscrit, oculos ad videiidiini, aures ad aiKliciidum
cipiciidtim
,

mentcs corrumpanlur a simplidlaie

xi
,

el castitute

quK

est in Cltrislo (II

5). Ilabet
,

ergo bic

nares ad per-

odorem

sponsam quam
dedit Spiiiluin

redeinit saiigiiine suo

et cui

pignus

oris judicium ad sapores disccr-

nendus, mcmbra deniipie ipsa ad perageiida

sanclum
:

(Id.

,.

22). Eriiit

cam de

officia

maiicip;itu diaboli

sna. Nu.inquid h;cc corpus, el non auima, id est, babitalrix corporis agil?

morluiis csl proptcr delicta ejus,

Nec tamen videlur oculis,

resurrcxit proptcr jusliricalioiiein ejus(/?o). iv, 25).

el
Qiiis

ofieiel

taiita

spons;e sua;
;

OfTeranl

liomines
,

cx

liis

qua-agit, adiiiiralioneni movet. Accedat jam

consideralio tua eliam ad aniniam

buit

bumanam
Iwnum
et

quadibel ornamcnta Icrrarum

pides pretiosos
,

aurum, argenlum
,

la:

cui tricqiios
,

mancipia, fundos

praidia

Deus

inlellectuni cognoscendi

Creatorem siium,
maluin,

nuuKiuid aliquis offeret sanguinem suum? Si enim

digr.osccndi el disiingueiidi inlcr

lioc est iutcr jubliim et

injusium

sanguinem suum spons;e dcdcrit,

noii erit qui

ducat

qiianta agit por cor-

pus

Allcnditc universum orl)em terrarum ordin.itum

uxorem. Domiutis aulem securus moricns, dedit sau-

in ipsa

bumana

guinem suum pro ea qtiam

sibi

resurgeiis haberet,
Virginis.
;

quam

republica

quibus adminislrationibus,

quibus ordinibus polcslatum, conditioiiibus civitalum,

li!gibas
,

jam conjunxcral
Dci

in ulero

Verbum enim

moribus
ba,'c
,

arlibus

Iloc

lotum per aniinam

spoiisiis, ct
Filiiis
,

sponsa caro buniana

et

ct
:

utrumqiie unus

geriliir, ct

vis

animai non videlur.

:

Cum

idcm
,

filius

bominis

ubi faclus cst ca-

sublrapiit

bilur corpori

cadaver jacet

poii, primo coiidit

cum autem adest corquodammodu pulorcs. Corrujiliin

Ecclesi;c
,

ille

ulerus virginis Maria)

tbalamus

ejus

inde

processit

bilidestenim omniscaro,

suo
putredines
lenealiir.
:

sicut Scriptnra (irjcdixit, El ipsc

lanquam sponsus dc tlialamo tanquam sponut

defliiii

iiisi

qiiodam coiidimenlo animae

sus procedcns de

thalamo suo, exsultavit

xviii
,

gigas ad

Sed hoc comcurrendum viam {Psat.

magis miraiida
sit

mune

iili

cst
,

cum

pecoris anima

6); de thalamo proces-

illa

qu;e dixi

quse ad

mentem

velut sponsus
5. Gcrti

et invitalus venit

ad nuptias.

et inlellccium perlincnt;
is

ubi etiam ad imaginem Crcaloi

sui

reiiovatiir,
,

ad

sacramcnli gratia, videlur malrem de qua

illi,

cujus imaginem faclus est

Quid

erit luec vis

animai

bomo {Coloss. iii 10). cum et corpus lioc iiidiierit

iioc iiidnerit

spousus processil, non agnoseere, et dicere

mihi
esl
et tihi esl
,

Quid

mulier

nondum

venil liora

mea. Quid

incorruptionem, et morlale

immorlalita-

boc? idcone venit ad nuptias, ul docerct niatres

?

tem

(I

Cor. xv, 53, 54)? Si lanla poiesl per

,

carnem
ut

conlemni

Ulique ad
,

ciijus

nupiias venoral, ideo du-

corruplihilein

quid poterit per corpus spirilualc posl

?

Gcbat uxorcin

ut

filios

procrearet; et ab eis quos

:

resurreclionem morluorum
dixi
,

Ha-c (amcn anima

ul procrcaret o|)tabal, uliqne bonorari cupiebal

ille

admiiabilis natiine alque siibstanlia;,

:

iiivisihilis

ergo ven;'ral ad
cnin proptcr
parciiiibiis

uuplias

ut exbonoraret
qiiibus reddere

res est el inlelligibilis

et lucc

lamcn per Josuni Dcuin

(ilios li;il>eiidos,
,

malrem, bonorem

facta est, quia ipse esi Verbinii Dei.

facla siinl, el sine ipso facliim est 3.

Omnia per
(Joan.

ipsiim
i
,

imperat Dcus

ips;c nuplise celebrentur,

,

iiihil

5).

et ducnnliir

nxorcs? Prociil dubio, fratres

lant;)

latet ibi

Cum
,

crgo

laiila

videannis facta
iu viniim

per

Diniiii

Je-

aliquid.

Nam

rcs est, ut(|nidani, quos cavendos

sum

qiiid

miramur aquain

conversam pcr
bimio
,
,

pramonuit
diccns
sua
,
,

Aposioliis, sicut stipra comineinoravinius,

sicut serpens

hoiniiiem

Jcsnm? Ne(|iieenim
:

sic facluscsl
illi

ut

Timeo ne
el

Eram

seduxit astutia

perdcret (|uod Deus erat

acce^sit
fecii

hoino
illa

iion

sic

vestrw mentes corrumpantnr a simplicitale

qra; esl in Christo
(|tiO(l
,

nmi&sus

est Dciis. Ipse

crgo

hoc

qui

oninia.

el cnstitatc

derog:mlcs Evangelio,

Noi itarjue mireinur quia

Dens

fccil;

sed amc^niis

cl diccntcs

Jcsiis

iio:i

sit naliis

deMaria Virgine,

qtna inicr nos

fcclt.
Aliqiiiil

fecil

ct

piopter nostram rcpaiaiini.cm

in
ipsis
faclis

hiiic argtiincir.iiin

stimerc conarenlur erroris sui, ut

erat nialer ejus
,

cniin

et

innuil

n^iiiis.

diccrcn!,

Qoomudo
,

cui (li\it,

Qtiid
eis,

Puto qui non sine causa venil ad nuptias. Excepto

miraciilo
,

tnilii ct tibi est

mnlier? RcspJindendum ergoest

aliquid in ipso faclo myslerii el sacramcnli

el disscrendui iiuare hoc dixerrt

DotHim; ne

sibi

1453
aliquid adversus
vidcaiilur
,

TRACTATUS
sanam fidem insanionlcs invcnissc unde spDiis* virginis c;slil;is cornmipafide^ Ecclesi;c violelur.

Vill.

CAPUT

II.

UU
Illi

uliunique vernm esl?

Evangolisl;o
,

autem

in

eo voluiit credcn;

qnod

narr;il Jesuin dixisse matri,

Quid

Inr, id o>t,

undo

Revera enini,

mihi

et tibi csi,

mulier?

ct in

eo iiolunt crcdere Evaiiet, Dixil

liatres, corrumiiilur fidcs

oorum

qui pra-ponunl nien-

golist:je

qiiod ail, Erat

ibi

matcrJesu;

eimater

daciuni verilali.
Clirisluni
,

Nam

isli

qni vidonlnr sic

lionorare
,

cjus. Qiiis esi

autem

ipii

rcsistil sorpenti ot

lenct ve-

alind

cum carnom habuisse nihii oum quam mendacem praniicanl. Qm ergo

ul nogenl

ritatem

cujiis
?

virginilas

cordis

iion

corrnmpilur
;

aslulia diaboli

Qui ntrumquc vernm crodit

,

el quia

mendacium

sdificanl in

hominibus

quid ab eis ex-

erat ibi

mater Jesu
si

et qiiia
inlelligil
,

ilhid rcspondit

inalri

pciluiil, nisi verilatem?

Immiltunl diabohim, exchi-

Jesns.

Sed
,

nondum

qucinadinodiiin dixcmulier ? inlcriin creSil

dunlChrislnm; immillunt adullerum, cxcluduntspon-

rit Jesiis,

Quid

milii et libi est

sum

paranymphi scihcet

vel

polius lenones scr-

dat quod dixerit, ct quod matri dixeril.

primo

poiitis.

Ad hoc enim loquunlur ul serpens possideat,

exclndalur.

pielas in crcdcnle, et erit fruclus in intelligonte.

7. Interrogo vos, o fidelos Christiani,

Chrislus

Quomodo
:

possidet

soipons?
fal-

Erat

ibi

ma-

Qiiando pos^idel mendacinm. Qn;indo possidet

silas
,

ler

Josn? rospondoto, Erat. Uiide

scilis ?

rcspondete,
inalri Je-

sorpens

possidel

(piando possidot

verilas,
veriUts

lloc lo(iuiiiir Evangolinin.

Qnid rcspondit
,

Cliristus possidel.

Ipse cniin dixil, Eijo

illo

sum H).

sus

respondetc
veiiil Itora

Quid

milii et tibi cst

iiiulier ?

non-

(Juan. XIV, 6)
slelil,

de

autem

dixit,

El

in veritale noii

dum

mca. Et

lioc uiidc scitis?

lespondote,

quia veritus non est in eo (Id.

Cliristus
,

viii,

Sic esl

Iloe loquitur
lianc fideni
tatoin.
,

Ev;iMgeliuni.
si

Nnllus vobis corrumpat

aulem veritas
Cliiislo.

ul tolnni vcruin accipias in

vultis

sponso servare casuini virginia vohis, cnr

:

Vorum Verbum, Dous

aqu.ilis Patii

vora
na-

Si

antem qnxrilnr
;

hoc matri re-

aHima, vera caro, verus honio, verus Deus,

livilas, vera passio
,

ver;i

spondorit
inlclligit
,

dicat qui intelligit

firniissime

qiii

aiitcm nondiim
lioc

vera mors, vera resurreclio.

,

lamen credal,

respondisse,
jiictaie
,

Si ali(iuid

horum

dixeris falsiim

intrat pulrcdo,

dc
ct

et tamoii m;ilri respondisse Jesuin.

Hac

mere-

voneno serpenlis nasciiiilnr vermes

nihil
6.
niilii

mendaciorum

biiur etiain inlelligere cur

pulset
,

ita

rcspoiidorit

si

orando

inlogrum remancbit.

et

non rixando acccdat ad ostium

,

veritatis.

Quid est ergo

el

inquit
?

quod

ait

Dominus, Quid

Tantum caveat
nescire

ne

dum

se pulal scire
,

aut erubescit

libi

est

muHer

Forle in eo qiiod sequitur

lioc dixoril
ait
,
:

cur

ita

re^pnnderit

cogalur credere aut

ail,

ostcndil nohi^
inqnit,
est
c
,

Dominus qnare

Noudum,

Evangelislain fuissc mentitum qni

Eral

ibi

mater

veiiit

hora mea. Sic enim

Qitid milti et libi

Jcsu

ant ipsum Cliristnm falsa morlo passnm pro-

mitlicr ?
sil,

nonduin venit

liora

mca. El hoc cur di-

ptcr dolicta nosira.et falsas cicalriccsoslendisse propler justificationem nostram

nutnscritis
in
;

tum

requirondiini cst.

Prius ergo hinc resislamus

liilsumquc dixisse, Si
discipnli mci estis
;

h;orelicis.
iiisihikitur

Quid

dicil

serpens veternosus, venenorum

verbo

mco

vere

et

el inspirator anliquus? quid dicil? Non

cognosciiis vcritatem,

et verilas

Ubcrabil vos (Joan.

viii

hahuit

matiem feminam
Qitid

Jesns.

Undeprobas? Quia
,

31, 32). Si enim falsa mater, falsa caro, falsa mors,

falsa vulnera passionis, falsajcicutrices resurrectioais
;

dixil, inquit,

milii cl tibi est

mulier? Quis hoc

iiarravil,

ulcredamusquia hoc

dixit? quis

hoc narra-

non veritas crodontes

bit. lino

in cnin,

sed poiius falsitas libera,

vil?

Neinpo Joannes evangelisia.

ibi

At ipse Joannes

vero

falsitas

cedat verilali

et

confundantur

evangolisladixil, Et erat
ravil
;

mater Jesu.

Nam

ila

nar-

omnes

qui proplerea se voluiit vidori veraccs, quia

;

AUera

die nuplim factce sunt in

Cana Galilaw,
invttalus

Chrislum conanlur demonstrare fallaccm

sibi dici
,

el

nolunt
;

el erat ibi

mater Jesu. Venerat autem

illuc

ad

Non vobis

ci

edimus quia menlimini

cum

nuptias ciim discipulis suis.

Toneinns duas sentonlias

ibi

ab Evangelista prolatas. Eral

gelista dixit
:

muler Jesu, Evan-

ipsam verilalem dicant esse inentitam. Quibus tamen si dicamus, Uiide nostis dixisse Christuin, Quid mihi
et tibi esl,

quid dixerit malri suai Jesiis, ipscEvan-

mulier

Evangelio se credidisse respondent.

dicenti
,

geiisia

disit.
,

El

quomodo

dixit

respondisse malii
iili

Cur non credunt Evangelio

Jesu; et, Dixit
ei

Erat

ibi

mat&'

suio

Jesum
,

ut prinio dicorel,

Ait

inaler cjus

vi-

matcr ejus? Aut

ei

si

hoc menlitur

delo

fratres, ut adversns

linguam sorpontis inuniIllic in

Evangolium, quomodo
Quid
inilii el tibi cst
,

creditnr qnod dixeritJesus,,

iion polius miseri,
^

tain virginitalem cordis liabeatis.

ipso Evanibi
-

muUcr? Cur

gclio eo ipso

evangelisla narranle dicitur, Erat

,

et (piod ita derit

,

non extraneaj, sed matri Dominus responcredunl

;

maler Jesu
vii?

et

Dixil iUi maler cjus. Quis hoc narra

fideliter

et cur ita

responderit, pie
euiii qui dicit,
;

Joannes

evangeli^^ta.
et

El

qiiid

lespondil niatri

quaerunl? Multum eniin inlerest intor

Josiis? (;U!d miiii

tibiest,

mulier? Quis hoc narral?

Evangelisia fidolis-

\olo

scire

quare Clirislus hoc matri responderil

,

et

Idem ipse Joannes evangclisla.

sinie el veracissime
,

eum

qui dicit

Scio qiiod

hoc Christus non matri

tu milii narras dixisse

ei appnsuisti

Jesum

responderii.
est, aliud

Aliud est intelligero veilo quod clausum

est.

Quid

milii el tibi est,

mulier? cur

matrem

noUe credere qnod apertum

ita

Qui

dicit,

quam
ler

noii
,

agnoscit? N:im
tt quia dixit
ei

In dixisti

quia
:

ibi erat

ma-

Scire volo cur

sibi vult

Christus niatri rcspondoril, aperiri

:

Jesti

mater ejus

ciir

non potius

Evangolium cui credil

qui aulein dicit, Scio

dixibti, Erat ibi

Maria
ci

el, flixil ci

Maria? Utrumqiie
Respondit
ei

lu iiiirras, el, Uirit

malcr ejus;

ol,

Jequia

quod hoc Christus non malri responderit, ipsum Evangelium argnit de mendacio , ubi credidit quo4^
Chrislus
ita

$HS,

Quid mihi

et libi est,

HJu/jVcPQuare hoc,

nisi

responderit.

145S
8.

IN

JOANNIS EVANGELILM,
illis

S.

AUGUSTINI

1459
ergo

Jnm ergo

si

placet, fralros,

ropulsis, ct in

diviniiaiis, scd moriohatiir infirmilas carnis. Illud

sua ca-cilaic crrantibiis scmpcr, nisi linmiliter sancii(piaic Doniinus iKisicrsic matri tur, nos qiiiir;inius
,

respondil, discorncns in fidc credcntinm, quis, qua

vencrit.

Vcnit enini pcr malrcm feminp.m, Deuselcoeli

resp

niloril.

lUe singularilcr natiis do F^alrc

;

siiic

ma-

Dominus
ctMari.-e;

ct

tornc.

Sccuudum qudd Dominus

j
'

Irc, tle miitrc sinc palro

sinc niairc hoiis, sinc palre

,

muiidi, quod Doiniiius cu;li ot lcria", Domiiuis ulique

honio

sine

malre ante tonipora

si.ic

palre in fme
:

sccundum quod crealor

:

coeli et torric,

crea-

teniporiim.

Quod

rcspoiidil
;

niatri
ei

ros|iOiidit

quia,

lor cl Mari;c

secundiim autcm quod dictum

csl,

Fa-

Erat

ibi

mater Jcsu

el,

Dixil
Illic

niater ejus. IIoc lotnin

qiiia eral ibi
ci
,

ctum ex mulicre, factum sub Lege {Calat.

Maii;c. Ip^e

iv, 4), lilius

:

Evangeliuni loquilur.
ter Jfsn,
tibi est
,

novimiis

ma-

Dominus

Mari;r,

ipse

filius Mari;ic

ipsc

uhi

novimus
?

qiiod dixerit

Qnid

milii el

crcalor Mari.e, ipse creatuscx Maria. Noli mirari quia

ct
filiiis

muUer
el

iiondum venil hora mea. Totiim creinlolliginiiis

loi te

ct

Dominus:

sicul

cnim

M;iri;r, ila et

David
filius.
ei

danuis,

quod iiondum
videle
,

roqniramus.
iiivone-

diclus csl filius; etideo David

filins, (|ui;i

Mariai

El

priniuiii lioc

ne

quomodo

Audi Apostolnm apcrle diceiilom, Qui

semine David sccundum cornem {Roin.
et
;

fuclus est
3).
:

ex

riiiit

ManiclKoi occ;isioncni

pcrfidia: su.t, (;uia dixit

,

i,

Audi

eum

Domiiius, Quid
mallioniatici

milii el libi est

mulier?
suj;
,

sic invoniant
qiiia

Domiiinm David dicat hoc ipse David

Dixil

Domi-

occasioncm

fallacia;
si

dixil,

nus Domino meo, Sede ad dexteram

meam

{Psal. cix, 1).

JSondum
malicos

veuil liora dixil

,

mea. Et

hoc sccundiiin mallie-

Et ipso Jesus hoc proposuit

cil

Jud;ois, et eos indc convi-

sacrilcgiiini recimiis inceiulondo codi-

{Malli. XXII, 45).

Qnomodo
:

crgo David ct

filius

ces eoium. Si auiem reolo feciinus, sicul

Apostolorum

et doniinus; lilius

David sccunduin carnem, dominus

sic Mariic filius

lemporihus laclom csl

eos dixit
Doiiiiniis
,

{Act. xix, 19);

non secundiim
mea.
Dicunl

David scciindnm divinilatcm

secun-

Nondum

veuit liora
,

dum

cariiom, cl Mariycdominusseouiidum majesiatem.

enini v;iniloqni ct

soducti sodiictores

Vides quia suh

venil liora
liaiielicis

Qiiia crgo iion cr;it illa

malor

diviniiali-;, et

per divi-

fato crat Christus, qui dioit,

Noudum

mca.
,

nitatein

luluriim erat niiracuiuin

quod peiebat; rcvenil hora

Quihus crgo prius rcspondoiiduin csl;

mathematicis
voleiiles
?

an

spoiidit ei,

Quid

milii el tibi est,

mulier? sed ne putes

Utrique ouiin

a scrpeiitc iilo veniunl,

qiiod le

ncgem malrem, Nondum

agnoscam, ciim pendcrc

mea:

ibi

corrumpcrc virginil;ilem cordis

in inlegra fidc.
,

Ecolesiae,

enim

lc

in

cruce coepcrit in-

quam

hahct

rrimo

si

placet, eis

quos

firmilascujus matercs.

Probomussi vcrumest.Quando
dicil,

proposueramus
respondimus.

quibus quidiiin jam ex magiia parle

noii

passus cst Domimis, sicut idcm evangelista

qui

Sed ne arbilrcniur nos

illos

habcrc
re-

novcrat malrem Domini, ctqui nobis insinuaviletiam

in his miptiis
qiiil, iliic

quid dicamus de his verbis quoi Dnminus

spondil
illis
,

mahi
:

malrcin Domini, ipse narrat: Erat, in-

vos magis adversus

,

instruimus

nam

circa

crucem maler Jesu,

filius

el

ail

Jesus matri

rerellendis

puio quod sufficiant quai jam di-

suw. Mulicr, ccce

luus

el

ad discipulum, Ecce

cta sunt.
9.

mater lua {Joan. xix, 25-27).

ait

Cur ergo

malri

filius,

Quid

milii el libi est,

iiostc!'

scipulo

mulier?

noudum

venil liora n:ea.

:

Doiniiius

Josus

Chrislus, et Deus erat ol

crat, miiirem noii h;ibchat

homo secundum quod Deus

;

Commendat malrem dicommendatmalrcm prior matre morilurus, et antc malris morlem resurrecturus; conimendat liiimo homini hominem. Hoc pepercial Maria. IlLihorajam
:

secundum quod liomo

erat,

Ycneral, de (pia tunc dixerat, Nondumvenil horamea.

10.

habehat. Mater ergo erat carnis, m;iter huiiianitatis,

Quantum

arhitror, fratrcs, responsiun est ha;ipsi

maler

infirniitalis

quam

suscopit iropler

i.os.

Miracu-

reliois:

malhomaticis respondcamus. Et

undc coQiii;i
illi

lum autem
qiiod
eral.

qiiod laclurus cral,

sccundum

diviiiitatcm
;

naiitur convincere qiiia snb fato orat Jcsus?

ait,

ipse

faclurus crat,

non bccuniliim infirmitalem

socundum
Cor. tan-

inquiunt,

Nondum
:

venil

hora mea. Eigo

cre-

Deus
Scd

orat,

non secuiiduin quod infirmus nalus

hominibus
( I

diiiius; ct si dixisset,

lloram non hal;eo, cxclusissct

ipse
dixit, NonHoram non ha-

itifirinum Dei forlius cst

maihematicos

sed ecce, inquiunl,

1,25). Miraculum ergo exigch:it inalor; at

ille

dum

venil

hora mea. Si ergo dixissot,

quam
non
sed

iion agnoscil viscera hum;iiia,

opcraturus facla

beo, cxclusissct niatliematicos,

non cssot unde cadixil,

divina; tanqiiam dicens, Qiiod de

lu gcniiisli,
(|uia

divinitalem

me faciliniraculum, meam iion lii genuisli

mcam,
tuiic te
:

lumniarentur

nunc vero quia

Nondum

venit

hora mea, conira ipsius verba quid possumus dicere?

giMiuisti inlirmilateni

cognohoc ost

Mirum
sli,
fal;ili

est (juod

malhematici credondo verhis Chri-

scain, cum ipsa enim, Nondum

infirmitas pondehil in criice

venil liora

conanlur convincere Clirislianos quod sub hora

vixeril Clirislus.

mea. Tunc

oniiii

cognovit,
iihi
;

Credant ergo Clirislo diccnii,

qui niique seniper novenit. El anli

essot,
iii

quam de

natus

Poleslatein hubeo ponendi

animam meam,

el

ilerum su-

prx'destiiiatione

noveiat matrem

et anle-

mendi eam
meipso,
el

quani

i;

sc Deus crearet, de qua ipsc

:

homo

crearelur,

eam a me, scd ego pono eam a ilerum sumo eam {Id. x, 18). Ergone ista
:

nemo

tollil

noveral matrem

sed ad

non agnoscit;
vit,

ct ad

quamdam horam in myslcrio quamdam horam qu;c nondum veTunc enim agnomorichatur.

potcsiassub lato est? Ostendant

hominem
diecnii,

qui polesta:

tem habeat quando moriatur, quamdiu vivat

omiiino

nerat, in myslerio rursus agnoscit.

non ostcndenl. Credant ergo Deo

habeo ponendi animam meain,
et qua;rant qiiare sitdicluni,
el

Poleslatem

quando

illud (luod poperit

Non

cnini

ilerum sumendi
venil

eam

moricbalur por quod

facta cral Maria, soJ iiioiichatur

:

Nondum

hora mea,
crea-

quod faclum erat ex Maria

iion

moriebaiur x-tcrnilas

ncc ideo jani suh faio ponant condiloreni

coeli,

!457

TRACTATUS

IX.

CAPUT
13. Quid

H.
potcctatis.
i!lis

im
ct
illis

lorem atque ordinatorem sideruni. Qiiia si eftsei f;Uiiin de sideribus, non poteralessc sub iiecessilale siilcninv.
conditor sideruin.

luntalis,

non condiiionis, sod

dicenms quid

ergo, fratrcs, quia

'v-p

ntJi-

Adde quia non solum Christus non

tu,

mus,

nihi!

sibi vclinl Iiydria>,

quRi acpM
spoiisns,

Iiabuitquod appellas fatum; sed cc

illc,

aut ego, aut

in vinuin conversa, qiiid archiliicrmus,

lid

aut

quisquamhominum.
seducli
:

quid matcr
seducunt, et proponunt

Jesii in

mystcrio, quid ips;c nu|ni;i"? Oiiion estis.

H. Verumlamen
fallacias

cenda snnt onmia, scdonerandi

Volu: qiii(iiio

hominibus
plateis.

lendunt ad capiendos homines,

qui tendimt ad capiendas fe-

dem

in

noniine

Cliristi

et

hesterno die,

soict

ct

hoc

in

Nam

sermodcbcri Charilali

veslrae, id agcre voliiscnm, scd

ras, vel in siivis alque in solitiidine id

infeliciler vani

agunt

quam
in

non sum permissus

necessitalibiis qnibiisdam
lioc

impe-

sunt homines, quibuscapiendis

foro

dienlibiis. Si ergo placet Saiiclilaii vcsire,

qnnd
(iiire-

tendilur

Nummosaccipiant, cumsehomines hominiisti

ad mysteriuin pcrtinct

hujiis
et

f;icli, in

cr.isiiimm

busvendunl; dant

nummos.ut

se vanitatibus ven-

ramns,

cl iion

oneremus

vestram

et

nosiiam

infir-

danl. Intrant eniin ad maihemalicum, ut

emant

sibi

mitatcin. Suiit fortc hodie mulli qui proptcr solemni-

dominos, quales malhemaiico dare placuerit; vel Sa-

tatem

diei,

non propier audicndum sermoncm conveqiii

turnum,

vel

Jovem, vel Mercurium,

vel si qiiid aliud

nerunt. Crastiiio

venienl, veiiianl audituri; u!

fastidiosos.

'.lec

sacrilegi nominis. Intravit liber, ut

nunimis dalis ser:

fraudemus studiosos, nee gravcmus

vus

exiret.

Imo vero non

intraret, si liber esset

sed

TRACTATLS
miraculo facto in
niipiiis

IX.
sil

intravit qiio
traxit.

eum dominus

error, et
:

domina cupidilas
facit

In eamdem Evangelii lcclionem. Quid myslerii

in
ii,

Unde

et Yeritas dicit
viii,

Omnis qui

peccalum,

apud Cana

Galila'w. Cap.

servus est peccati {Joan.

M).

12. Quare ergo dixit,

gis quia in potestale

Nondumvenit hora mea? Mapotestale iitere-

y.lM.
1.

habcbat (juando morerelur, noniit illa

Adsit Dominus Deus nosier, ut donet nobis rcddic,

-i

dum
tur.

videbat esseopportunum

dere quod |)r()misimus. HesteriiO enim

nit S;iiictilas ve>tra, cuin
giisiia,

meniianiio-

Quomodo
?

nos, fralrcs, verbi gratia, sic loquiinur,

temporis cxcludcii

!!;;;i

Jam

certa hora est, qiia exeanuis ut celebremus saSi

ne sermonem inehoalum implcremus,

in

\u

cramenta

anle exeamns qiiam opus esl, nonne

diernum disluliniiis,uteaqiKT
lcctionis myslicc
in

hociaclo evangilic:c

perversi el prsposleri
nisi

sumus? Quia ergo non facimus, quando opporlunum est; propierca in his agcn-

sacrameiilis posita cssenl, ipso

adjuvante aperireulur.

cum ita loiiiiimur, fatum considcramus? Quid est crgo, Nondum venit liora mea .'Quaudoego scio opportunum me pati, Tuando passio mea ulilis crit, nondum
dis,

morari dinlius
cst

in

Non itaipie opus est jnm im commeudando Dei miraculo. Ipse

cnim Dcus(ini per univorsam creaturain quoli Sianrs miraciila lacii, qu;c homiiiibus non faciliiiite, scd assiduitate viluerunt: rara autfin qii;e facta suiilabeo-

venit ipsa hora

lunc volunl;ite paliar: ul nlrumque

venit
liora
et

serves*,

et,

Nondum

mea ;

cl, Petestateni

dem Domino,
majora
facit,

id est a

Verbo propter nos

altiilcruut
:

incariiato,

liabeo ponendi

animam mcam,

iteium sumendi eam.

majorem sliiporem honiinibus

craiit, (|unni suiit
ista qiiac

non

(|iiia

Venerat ergo habens in potestate quando moieretur.

ea (iu;e quolidie in crealura

At

si

anle morereliir
:

quam
csset

discipulos elegisset, certc

sed quia

quotidie (iunt, tanqiiam nailla

pripostcriim essel
potcsiale

si

homo

qni noii haberet in

turali

cursu per.Tguntur;

vero efncaci;! potentiic

horam suam,
;

possel ante mori quaiu disci-

tanquam
Diximus,

procsentiscxiiibila videiilur oculis

sicul

hominumqiii

pulos elegisset

et si forle

moreretur jam

eleclis eru-

ineministis, resurrcxit unus mortuus,

dilisque discipulis, pracstaretur ei,

ret.

non

ipsc hoc faceiret,

obslnpiicrunl bomines;
crant,

cum

quolidie nasci
iii

non

At vero qni venerat

rediret,

in nianii

habcns quaiido

nemo

miretur. Sic

ai|iiain

viniim conversam

quando
feri,

quo usqiie excurreret, cui paterent

et resurgenti,
iil

in-

quis non miretiir, ciim hoc annis omnibus

Deus

in

non laiitum morienti, scd

nobis

vilibus faciat? Sed quia omnia quaj fecit Dominus Jesns,

ostenderet
pite

spem immortalitalis Ecclesi:c su.ne, in caostendit quod memhra exspectare deberent. Requi resurrcxit in

nou

soliiin

valent ad excitanda corda nostra mifidei

raculis, scd cliam ad a-dificanda in docirina

surget eliam in ca;teris membris,

capite.

scrulari nos oporleiquid sihi velint

illa

oninia, id cst,

Hora ergo nondiim vcnerat, opporluniias iionduni erat. Vocandi eranl discipuli, anuunlianduni erat

quid signilicent.

Horum enim omniiim

inviialiis venit

significiMoncs,

sicul recordaniiui, in
2.

hodiernum distulinms.
ad niiptias, eliam

regnum cceiorum,

facicndai eranl virtules,

in

commeii-

Qucd DominiiS
*.

danda erat divinitas Domini

miraciilis,
in

commcncrat,

excepl.i mystica signilicatione, confirmnre volirtijuod

danda erat humanitas Domini

mortalitatis. llle

ipsa

compassione

ipse fecit nuplias

Fuluri enim erant, de qnibus dixit

iv,

enim qui esnriebal, quia homo

Aposlolus, prohibenlesnubere (I Tim.

centes quod eas fccissct

),

et

di-

pavit quinque panibus tot millia, quia

Deus eral: qui

malum

essent

nupti;ic,

et

quod diabolus

dormiebat, quia
rabal, quia

homo

erat, venlis et fluctibus

Deus

erat. Ilaec

impeomnia commendanda erant

prius, utessetquodscribercnlEvangelista},

quod

pr.-c-

terrogatus cx qualibetcausa, non licere exccplacaiisa fornicalionis. In qiia

:cum idem nominnsdical inEvangclio,inulrum liccat hoMiinidimitlere uxorem su;im

responsione,
si

dicarelur Ecclesiae. At ubi tantum

ficere judicavit; venil hora

Cecit,

qnanlum

mcmiiiistis, ho( all

Quod
3-6
).

suf-

non

necessilalis, sed voest.

Deus

conjunxit, liomo non separet {Matth. xix,

in aliquot Mss., et

vtrvmmie vertim

Uss.

non addunthic,

nuptiat.

U59
Et qui l)enc crudill
qiiod

IN
siint in fide

JOANNIS EVANGELIUM,
noverimt

S.

AUGUSTINI
cum quosdani corum
iii

li60
Irlsles

calliolica,

surrcclionem dixcrunt,
iiivenissel in via
:

Dcus

fecci

il

nuplias, cl sicul conjunclio a Dco,

Tu

solus poregrinaiis in Jerusailla

ila divorlinin

a diabolo sit.

Scd proplerca
quia

in

causa

lem, cl non cognovisli quuc facta suni

islisdii;:

Ibrnicalionis licel

uxorcm

diniillcre,

ipsa cssc
inarilo

bus? lUc autcm

dixit eis

Quac?

llli

aulcm dixcrunt

uxor piior

iioliiil,

qnx fidom conjugalem

non
Ec-

De Jcsu Nazareno, qui

clis ct diclis in

fuit vir

prophcla, poicus in fa-

servavil. Nccillu; qua; virginilalcm

Dco vovenl, quan-

conspcctu Dci et uiiiversi populi, qiioluisiri

quam ampliorem gradum

clesia lcneanl,siuc nupliis

lionoris cl sanclilalis in

modo hunc
in

liadidcrunl sacerdoies et principes

el cruci

sunt:namelips;B perlincnt
quibus nuptiis sponcrgo Dominiis invilalus

damnalionem mortis,
Israel; cl

cum

fixcrunl.

Nos
ex

ad nuplias

cum

toia Ecclesia, in

aulcm spcrabamus, quia

essel

ipsc cral qui

rcdcinpluriis
',

sus csl Chrislus.

vcnil
:id

Ac pcr

Iioc

nunc
s

tcrtius dios agilur liodie

nuplias, ut conjugalis casliias firmarclur, et

quo h;cc

facla sunl.

IIx'C

alque

alia

cumdixissel uiius
propiii((iiuin

oslcndcrelur

sacramcnlum nupliarum

quia cl

illa-

ex duobus quos invenit

in via

euntes ad
:

rum nupliarum spousus pcrsonam

Doinini

figurabat,

castellum; rospondit ipsc ct

di

ait

Oinsensati el tarqiiai

cui diclum csl, Servnsli vinuni boiium usqueadliuc. Bo-

cordc ad crodendum super omni;i

!

loculi sunt

num
est,

ciiim vinuin Chiistus servavil

tisque adluic,

id

Prophctai
el

nonneh;ocomniaoj)orlcl)at pali Chrisluin,

in

Evangclium suum.

introire
et

clarilalcm

suam? Et

fuil

inoipions a
illis

Jam enim incipiamus ipsa sacramentornm operta (lctcgcre, quanlum ille doiial in ciijus nomiiie vojjis
3.

Moyse

omnibus

Proplictis, inleriirelans

in oin-

nibus Scripluris, qu;c de ipso cranl.

Itcni

alio loco,

promisiinus. Erat prophciia anfuiuis tcmporibus, ci a

proplietiic disppnsalionc nulla

cuin ctiam palpaii se inanibus discipulorum voluit, ut

lompora cessaveriml

crcderent quia
inquit,

in

corpore rosurroxerat

Hi sunt,

sed

illa

prophili;!,

quando

in illa CiiTisius

non

inlolli-

semiones, quosloculussum ad vos, cum adhuc

,

gebatiir,
(lo

aqua eral.In
Dicil

arjua

enim vinum quodammoquid inleliigamus

inquit,
in isla

csscm vobiscum
soripta suiit in

qiiia

opoilerot implori omnia

ol Piopbclis,
cl

(juae

latut.
:

Apostohis

Lege Moysi,

Psalmis

aqua

Usque ad hodiernum,
Moyses, idipsum

diem, quamdiu

dc

ine.

Tuiic adapcriiil iHis sensum, ul

dixitillis
:

inl(,'lligerciil
,

legitur

velameii super cor eoriim

*,

Scripluras, et

Quia

sic scriptiim est

lorlia die, el

pali

posilum est; quod non revelatur

evacuatur. Et

quia

in

Cbrislo

Cbristum
cari
iii

^,

et rcsurgcrc a

morluis

prxdi^

cum

transieris
j

inquit, ad

Dominum,
dicit

nomiiie ojus poonileMliam el reniissionem pccin

auferetur velamcn

(MCor. m, 14-10). Vclamen

catorum

omnes

gonlos, incipiensab Jorusalem.

>

adopertionem
tur velamen, tur

propholi.-c, ut

non

intelligerelur. Tolii:

5. Ilis ex Evangclio. qu;c ccrte manifeslasuiit, intelIcctis, patobu.itilla

lo
ri

cum Iransieris ad Doininum sic tolliinsipientia, cum transieris ad Dominum, et quod

vinum
libi
fit.

omnia mysieria qua;

ail, qiii:i
siiiil.

inisto miracii-

Domini
iii

!;!leiit.

Vidole quid
illo

oporlebnt implc-

aqiia erat,
licos,

Legc

libros

omnes propbe-

Cbrisloqu;cde
inquil,
et

scripla

Lhi scripl;isunl?

non

intellccto

Christo, quid tam insipidum et

ibi

InLege,

Propltctis, el Psa/.'n!s. Niliil ScriptuI

faiuum invenies? Intellige

Chrislum, non solum

;

raruin vcteriin; pr;elorniisil.

cli

la

eral aqua; ct idcodi(jiiia

sapitquodlegis, sed cliam inebrial

mutaus mcnlem

sunt

illi

Domino

iiisensati,

cis ;idliuc
fccil

aqua

a corpore, ut pristeriia obliviscens, in ea quaj anle sunt

sapiebat,

iion

vinum. Qiioinodo autom

de aqiia

exlcndaris
4.

(Pliilipi). u\, 15).

vinum?

Cum

aperiiit cis sensiim, cl oxjiosuil eis Scri-

Ergo prophctia ab antiquis temporibus, ex quo

in

pturas, incij)ions a

Moysc per omnes Propbetas, Unde

prorsus currit ordo nascentium

Clirislo

genere bumano, de
ibi

jam
in

inebriati dicebant,

Nonne

cor noslrum

i-rat

ardens

non

tacuit

sed occultum

erat

adhuc enim

via,cum apcriretnubisScripliiras [Luc. xxiv, lo-i7)?

liis

Unde probamus quod omnibns tcmporibus superioril)us usque ad rolalom qua Dominus venit,
erat aqiia.

Iiilellcxerunteniin CliiisUiin in

Librisiinjuibusoujn

non noverant. Mutavit crgo

aijiiam in viiium Doininus

prophetiadeillonon defuit?Ipso Dominodicente.

Cum

noslerJesus Clirisius,cl sapit qnod non sapieb;il, ia-

enim resurrexisset a morluls, invenit discipulos dubitantes deipso quem secuti erant. Vidcrunl cnim eum

cbrialquodnoninebriabat.Si eiiiinjussisbotindoaquam;
cffuiidi, el sicipse mitlcrcl viiiiim

ex ocoullis crcaturaej
saturavil lolinillia
:

mortuum,

et

non speraverunl resurrecturum,

el tola

sinibus, undefocil et

panemquando

spes corum concidit.

Unde

illo

iatro laudatus,

ipso

non enim qiiinque

paiies haiiebanl

quinque millium

die meruit esse in paradiso? Quia in cruce fixus timc

hominum
qiiasi

saluritalem, aut saltem duudccim copliinos

confessuseslChristum (Luc.

xxiii,

4043), quando de
illoredempiio-

plonos (Maltli. xiv, 17-21), sed omnipotenlia Domini

fons i^anis crat
:

illodiscipuli dubilavcrunl. Ergoinvonileosniitnn(cs,et

sic

possot ot cffusa aqua vinuirj

quodanmiodoarguenies seipsosqiiod

iiifiindcrc

quod

si

focissct, vidciclur Scripluras ve-

in

ncm

speravcrant. Dolebant lamen cuin sinc ciilpa ocipsi post re-

lores imprybasse.
in viiium, oslcndit

Cum

auteni ipsam aijuim converlit

cisum, quia novcrant innocenlem. Et hoc

nobis qiiod ct Scriplura veUis ab

ip^iiis

ipso cst
* I,ov., nunc revelatur. At editi alii et Mss. habent, non revelalur ; pro quo ai-ud Aposlclum logiUir iu \ ulg., mancl revelulum. * vulgata, convrsus fneril. At Auguslimis non hic solum, sedeliaiii Uliro 12 coalra l^ausluu), cap. i, el aliLi scriljit, transieris : lorle graBcum epistrepse sunii sit iulorpres a vcrbo niedio, secunda pcrsona.

nam

jussu

imnlola;

biiiil

liy(li'i;e.

A
si

Domiiio quidcui cl

illa

Sciiplura; sed
hodi?

iiihil

sajiil,

mn

* Mss. Idvos, terlimn flirm I tauten enien.n uijei semeion. 2

acfit

juxla
;>sl,

yncc,

Iriten

Ir.

Lugd. Aen.rov.: (juia

sic

scripAum
,

ct sic oporte,

bat paii ciiristum. A.hesl a Mss. aiiiuiadverlunt. M.

et sic

oportebal

ut Lov.

J461
noii ibi Ciirislus inlelligaiur. 6. Inlendite in

TllACTATUS
Qua' scripla sunt

IX.

CAPUT

H.
el Filiirn,

im
opor-

8.
ail,

Quisquis ilaque nomiiiat Palrcin

autem quod ipse

et

tet ibi iiilclligal

ei Filii,

lanquam

o!i;)rilalcin iiivicen P;il-ris

Lege.

et

Proplictis,

Psalms de me. Novinius

id est,

quod cstSpirilus sanclus. Forlassis cniiwdis:

autem Legeni ex quibus lcniporibus narret,

exordio niundi
{Gen.
1,
:

ab

cusstc Sciipluroe

quod non

sic dico, 1 liodie

docerc
ed taSiiiri-

lii

principto fecil Deits coclum et

terram

possim

aut quasi aliud inveiiiri

mn

po5sil

1).

Inde usquc ad hoc tempus quod nunc aglsetas esl, ut

nicn forlassc scrutalic ScripUinx: indicanl fpiod

ins sanctiis
cliaritas
csl.

mus, scxta

sxpe

audislis et nostis.

Nam
:

Et ne pMictis vilem esso

vilis cst
,

prima

octas

compulatm- ab Ad;ini usqiie ad Noc

:

se-

charitatcm. Qnonvido aulem

quic dicuntur noii
noii suiil vilia,
ritatc
?

qii:indo oinnia
qii-jc

cunda

Noe usque ad Abraham

ordinem sequitur
:

ct sicul Mattliaeus el distinguit, lertia

vilia,

chara dicunUir? Si crgo

;

F.vangelista per

chara sunl

qiiid csi

charius ipsa cha-

ab Abraham usque ad David quarla a Dnvid usquc ad (ransmigrationcm in Babyloniam quinla a irans:

Sic aiileni coninicndaiur cliaiitas ab Aposlolo,

:

ut dicat

Supcrcmiiieiiliorem viain vobis deinon-

jnigratione in

Babyloniam
\,

usqiie ad

Joanncm Bapti(inein sne-

slro. Si liiiguis

hominum

loquar et Angclorum, cha,

stam

{Mallli.

17)

sexla inde usquc ad

die
'27
)

ritalcm aulein non habca n

soiiaiis
,

factus
:

sum Kramenluni
omnia
prophc-

culi. Pr(>ptcrea et scxla

fccil
:

Dcus

lioniincin

ad

aul cymbaliim linnicns

el si scicro

imagincm suam
slnc,
111,

Ceii.

i,

quia scxla ista a?late

sacrameiila ct

omnem

scionli:im, ol Iiabucro
ita

nianifeblalur pcr

Kvangclium refornuitio mciilis noejus qui creavit nos {Coloss.

iii

liam ct omiiem fidem,

lilalcni auleni

ut monles iransfcrani, clia,

sccundum imagincm
Ciiristum in
ibi

non habcam

iiihil
,

sum

cl si distrl-

10); et coiivertiliir aqua

viiium, ul

jam

niani-

bucro omnia inca paupcribus

cl

Iradidcro corpus

fcslalum
\(ieo eraiit

Lege
,

ct

Prophciis sapianius.

nicum
hil

ut aidc;un, cliarilalcm nulcai iion liabeain, ni-

sex Injdriw

qiias jiissit iinpleri aqua.

iiiilii

prodcst

(1

Cor. xii
si

51

xiii

1-3). Qiiauta

Sex ergo

ilkc hydria',

sex a'talcs significant,

quibus

csi crgo charilas, qu;;;

dcsil, IVuslra liabcnlur cic?

non

defuit proplielia. lila ergo

lcmpora sex, quasi arQuid

tcra
tcin

si

adsit,'rcclc

'

h;il)Cntur oinnia

Tamcn

charlta-

liculis dislribiita atque distincia, quasi vasa csscnl ina-

nia, nisi a Christo implcrcnlur.

dixi

lcmpora

laudans apostolus Paulus copiosissimo alquc ubcrrimc, iiiinus dc illa dixil (ju;un qiiod ait bicvilor apostolus Joanncs, cujiis cst hoc Evaiigcliiim. Neqiic ciiiin

qu3e inaniler currcrcnt, nisi in cis

Dominus Jcsuspra;plcnrc suiit hyilla

dicaretiir? Impietac sunt proplictiae,

drise
:

dubilavit dicere,

Deus

cltaritas est

(I

Joan. iv, 10).

csl in corest

scd ut

aqua

in viiium

convertaiur, in

lola

Scriplum

esl eliam,

Quia churitas Dei diffusa

prophclia Ciiristus inlelligatur.

7. Qiiid esl crgo, Capiebanl mclretas
>i<w
^

dibus nosliis per Spiritum savctum qui dutus

biiias

nobis

vel ter-

{Roin. V, 5). Quis crgo nomiiict Paticm ct Filiuni, et

Myslerium nobis maximcista loculiocomniendal.

si

non
iion

ibi iiilelligat
,

charilalcmPalris ctFilii

Quain cum
:

Welretas enim dicit niensuras quasdam, lanquam

dicerel urnas, amplioras,

habcre cceperit
habucrit
,

Spirituni san(?luni habcbit

qiiain si

vd

si

quid hujusmodi. No-

sinc Spiritu sanclo crit. El

quomodo
si fiierit,

nien mensurac est melrcla, et a mcnsura acccpitnomen

ista

corpus tuum sinespiritu, quod cstanima tua,

mensnra. Mirpjv enini mcnsnram dicunt Cra!ci Quid dicinius, fratres?

lanlum

mortuimi cst;
siiie

sic aiiima tua sine Spiritu sancto, id cst,

si

inde appellal;x? melrclsc. Capiebant ergo melretas biiias

vel teinas.

charitate

fucrit, inortua dcpulabitur.

Ergo mesed
est

Si lernas

di-

tretus binas capiebant liydriw,

quia in

omnium tempo:

ccret,

non curreret aniinus nnster nisi ad mysterium Trinitalis. Sed forlc ncc sic debcmus inilc cilo jam
dixit binas vel ternas
:

rum prophetia Pater

ct Spiritiis sanctus
;

et Filius praedicatur

ibi

ideoqiie

adjunctum

est, vel lernas.

:

sensum avertcre, quia

quia no-

Ego

et

Paler, inquit, unuin sumus {Joan. x, oO)

,

sed

niinalo Palre el Filio, consequenler et Spiritus san-

absil ut dcsit Spiritus sanctus

ubi audinius

Efio et
Filiiiin

clus inlelligendus est. Spirilus

Palris lanluramodo, aut
Filii

enim sanctus non

e^t

Pater

unum
,

suinus.

Tamen

quia Patrem et

tanlummodo
'

Spiritus
(juis

iiominavit
vel ternas

capiant
Ile
,

Injdrioe binas

melretas; sed audi

sed Patrisct
dilexerit
11,

Filii Spirilus.

Scriptum est enim, Si

Patris in
illo

baplizate gentes in noinine Palris et

munduin, non

esl Spiritus

[IJoan.

Filii cl

Sphilus sancli {Mattli. xxviii, 19). Itaquc in

biiiae, iion

15)

item scriptum esf, Quisquis

liabet, liic

aulein Spirilvm
viii,

eo quod dicunlur
lur
;

expriniitur, scd intclligi-

Clirisli

non

non

est ejus

{Roin.

9).

Idcm
P;itre

in

eo vero qiiod dicunlur vel ternse, etiani expri-

aulem Spirilus Patris

et Filii.

Nominalo ilaque
nominatur Patcr
.

mitnr Trinilas.
9.

el Fiiio, inlclligitur et Spiritus saiictus; quia Spiriliis

Sed

est ct aliusinlelleclus

non

practermiltciuliis,
iios

cst Palris et Filii.

litis,

Cum autem

el Fi-

(U

ipsum

dicam

cligal

quisque quod placel;

tanquam ducc

raclrelic noniinantur

cuin aulcm

ibi inlelli;^ilur Spiriliis sanctiis, Ires

melret;c. Ideo

non
:

quod suggerilur non subtrahimus. Mensa eiiim Domiiii est.et non oportel ministrum fraiidarc convivas,
pra'.scrtim sic csuriciitcs,
iit

dicium

esl, cnpientes

melretas

nlia;

binas, ali;r tcriias

apjiarc^at avitlil;is vestra

^
,

sed ipscc sex liydriaR capiebant mctretas binasvel

ieitins.

Proplielia quse ab antiqiiis leinporibiis dispensauir

.(

Tanquam
lum

diccret, Et qiiando dico binas, eliani Spiri-

salulcm onininm gentium periinct. Ad soliim quici soli

Palris et Filii

cum

liis intciligi

vo!o

el qiiando

dcni populum Israel missus cst Moyscs, et

][<uIo

poilio

dico tcrnas, ipsam Trinitatem manifesiiuscnunlio.

'

per

eum Lex
F.r.

data esl, cl ipsi Prophclx ex

sic

omnes

codices. At Vulgala, clmitas

coiiscuUentc

'

In Ms-J. oiiiilliUir, recle.

rseco.

Apud

uigd. vcu.

I.UV., it

apparet aviditasveslra. M,

1165
popiilo fuenint, et
iluin

IN JOANNIS
ii>sa di^^tribulio

EVANGELIUM,

S.

AUGUSTINI
fcmiiiamiiiie

1464

lemp..runi secuu;

mysticc. Ncqne enim vcre non poleral Deus vigilanti

cosiani ednccrc,
forniare.
,

eunidom po|iulum disiin(l:i csl unde el liydria; Judwurum : sed Ui<li(;ii:,liir sfcundum punficatioiiem
len qnod
ill:i

An

forlc

ne

doleret latus quando costa detracta esi

propier hoc

|>ioplieli;i eliani c:clcris gi-nlibus aiiniin-

oportebat ui
ut
ci

ille

dorinirel

Qiiis cst qui sic

?

dormiat,
Deiis

tialj;tlur, inaniresiiMii

e>t; (iikk diw|uideiu Ciirivlus

iii

ossa non evigilaiili evellaiuiir

,

An
qiii

qui;i
?

occiiliiis cr;!!, in

(|iio

hencdi-iniinr oinncs gciiles

evcllebat

proplerea

homo

iion

scnticbal
,

Poterat

sicul proniissnni csl

Alnaluc diccnlc Doninio, Insexxii, 18).

aqiia

ergo et vigilanii sine dolure evelleie

potuil dor:

tnine Ino bcnedicentur omncs yentes {Gen.

micnli. Sed procul dubio hydria prima

iiiii)Ieb;ilur

Niuidiini

aulcni

inlcHig(>ltatur
liri;o

ipiia

i.oiuhnn

prophctia

illius

temporis de fuluro

isto teinpore dis-

coiiNcrsa erat in viiiuin.

oniniliiis

gmiibnsdis,

peiisaiiatnr.

pensabalur prophctia. (Juod

ul

cniiiusa jucnndius

11. Chrislus

eliam figuratus est in Noe, el in

illa

de

singiilis atatihus,

taiK|uam de singulis bydriis, pro

arca orbis terrarum.

Quareenim
vii,

in arca inclusa sunt

nisi

leinpore (|uicdam coinincmoremus.

10. In ipso cxordio Adain ei

omnia animalia {Gcn.

lur

7-9)

ut sigiiificaren-

Eva parcntcs omninm

;

omncs

geiiie>?

Non

cnini dceral

Deo rnrsus creare

genlium cranl,

iioii
iii

laniuniniodo Judasorum
Ail;iin

ei qiiid-

omne gcnns
{Id.
1,

aniiii;i!iuiii.

Quaiido enim

omnia noa
verbo

qu-.d ligiirahaiur

de Cbrislo, ad omnes ulique

eraut, nonnedixit, Producal terra, et produxit teira

24)
?

gerttes pcrliiieb;il, (inihus sahis est in Chrislo.

Quid
,

Undc ergo
:

liincfecit, iiide renceret

iiisi

ergo poiissiinum dic

qiiod Aposiolus
dicel
aii

ni

de

aiiiia

priiiuc bydrioc

iiisi

fecit,

verbu reficcrct

quia inyslerium commeii-

dc

Adam
,

cl

Eva

Ncmo

cniin

me
non

dabal, ct sccuiidam bydiiam prophclica) disieiisalionis iiiiplcbal, ut

piave

iiilellexisse

qiiando iiitcllccluin

pcr

ligiiiim

liherarctur figura orhis

meum,

scd xApostoli profcro. lllud ergo unuin qiian-

lerranim
riiiii
.'

qiiia in ligiio

figenda erat vila orbis terra-

tuin inysteijuin de Cbristo conlinel, qiiod

commcmo:

ral Aposlolus, dicens, El erunt duo in rarne unn

sa-

12.

Jam

iii

tcrlia

bydria

ipsi

Abrabac, quod jam

cramenlum

lioc

magnum

esl

{Eplies.

iii

51(;(32)? Et
in

commenioravi, diclumesi, In seinineluo benedicentur

ne quis inagniludincm

islain

sarramcnti

singulis

omnes genles. Et

qiiis
,

iion vide;it ciijus

habehal figu,

quibusqiie honiiiiihns iixores hahciilibus inlclligerct

ram

iinicus cjiis

qui sihi

ad

sacrificium

qiio ipse

Ego
7ia

aulem, inqnil, dico

in Clirislo el in Ecclcsia.
,

Quod
carne

imiiiolaiidiis diicebalur, ligna portahat? Portavit cniin

esl hoc sacranienliiin

."

magiiniii

Erunt duo

in

DiHiiiniis

cruccm suam

siciit

Evangelium

loqiiitur

Cuiii (!c x\daiii

cl

Eva
(!sl

Scripiiira

Gciicscos lo,

{Joiin. xix, 17).

Hoc de
auteni

lerlia

hydria cominemorasse

querelur, uiide vcnlum

relinijuel

ad bxc verh;i
,

Propterea

suffeceril.

liomo paircm

et

malrem

el

ndhccri bil uxori

ii,

13.

De David

quid dicam qiiod ad omncs

suw

cl

erunl diio in curne una {Cen.

,

24). Si cigo

gcnlcs pcrlinebal piopliclia ejus; quando

modo

audi-

Chrislus adlhvsil Ecclcsire

iina
,

nt essciil

duo

in

c;irne

vimus Psalmimi

et diflicile est
?

ut dicalur psalmus
dixi,
;

quoniod

reliiinil I;ilrein ?
(jiiia
ciiiii
iii

qnoiLodo matreiii?
iiii;i

ubi lioc noii soncl

Sed

cci le,

iit

inodo canlavitu liarcdi-

Rcliqiiil raticni,

t)ci
,

cssel

non

mns, Surge, Dcns, judica

terrain

quoniam

rapiiiam
ipsuin
II,

;irhilraliis c^t

esse

;cqii;i!is

Dco

sed seinct-

tabis in oinnibiis (lenlibus {Psal. lxx.xi, 8).

El ideo Doille

cxinanivii, forinain scr>i accipicus (P//!7!/)p.

Hatista taniiiiam projecli de nnpiiis

sicut

lioino

6, 7).

Hoc

esl cnini, reliiiuit

Pairem,

iion qnia
iii

de-

qui non hahebat veslem nuptialem, inviiatiis esl et venit,

seruil el rcccssit a Palre; scd qui;i noii ea

appariiit h(.minl!iiis
reliqiiil
iii

forma

sed projeclus cst de immero vocatoruin, quia non

spoiisi

qiia ;c(|unlis esl

Paln Qnomodo

babcbat veslein ad
gloriam
ptialem

gloriam
iioii

qiii

eiiim

suam
iiu-

malicm

Rclinqiieiido synagogaiii Jiid;fiorum,

iialiis

quitn"il, noii Chiisii,

:

habet veslem

de

qii;i

secunihim cariicm
,

esl

el

i;

li;crciido

non enim volunt consonare voci

:iit,
illi

illius ([ui

Ecclcsi:c

qii;im

cx

oii:nihiis gCiitibiis

congregaviu
dc Chrisio
iii
:

aniicuserat spunsi, el
\,

Hic

est

qui baptizat {Joan.

Ergo

et priiiia hydri.i halichat proplieliam

33). rSec imiiicrito

,

qui noii liabehat veslem nuest

,

sed quaiido
pulis,

ista qii;i> loqiior noii pra'dicab;intur

aqii;i

po-

pli;ilciii

hoc per iiicrepalionem ohjeclum

:

quod

adliuc

crai

iii

vinum muiala noiidum

pcr Apnstoluin Domiihi

non

crai

Amice, quid

Ituc venisii?

Et

sicnl ille obiiiu-

erat. Et qnia ilhiniiii;ivit iios

luii (il//j. XXII,

11-13), ilaet isti.Quid enim prodcst

?

nus, ut o l(Miderct nobis qiiid

(iiKereremns in

ijisa

slrepiius oris,

muto cordc

Noverunt

(piijipe

inlus
Iiilus

una

s-e:.tcnlia

Erutil

dno

in carne
;

una

sacrameiilum

apud seniclipsos non se liahere quod dicant.

ohmuluerimt,
liiil,

macjnum

in Cliristo ct

m Ecclesia
fial

jain licet nobis nhiqiie

foris pcrslrepunl.

Audiunt,
,

vcliiil

no-

Chrisliini qua-ierc, et de oninilins hyilriis viniim pol;tre.

eliain
;

apud se canlari, Surge^ Deus

licereditabis

judica ter:

Diiinii Adaiii ut

Eva

morilur Chrisliis ut

ram
et

quoninin tu

in

omnibus gentibus
,

fial
II,

Eccicsia. Diirinienli Ada;

:

(it

Eva dc

lalere {Gen.

non communicando omnihus genlibus

se exha;redalos cssc cogiioscuiit
?

quid aliud

21)
,

iiiorliio
,

Chrislo laiicea percutiiur lalns {Joan.

,

quam
14.

xix

34)

iil

pioflu;.nl sacnimciila

quihus formciur
lunc faclis In-

Quod ergo dicebam

proilit'iia

fratres

quia ad oranes

Ecclcsia. Cui lun ap;)areat quia in

illis

gentes pertinet

volo eniin aliuin sensiun

,

lura
l^^siim

figiirata

siint,

quandu(|iiidein
?

dicit

Aposiolus
,

osiendere

iii

eo quod diclum est

:

Capienles melretas

Adam

form:im luturi csse

Qui

est

iiiqiiit

binas vel ternas

,

sid oiiiiies

inquain, gentes pertinet

deinoiistratum ia

j(yfma fuiuii

{Rom. v, 14). Pradigurabanlur oninia

prophelia

modo conimemoiavimus

1463

TRACTATUS
qui esl formafuluri. Qiiis
exortae sunl
liileris,

X.

CAPUT

II.

66
adorare, quid audinnl? Ut
solcm suum
silis

Adam,
de
illo

aulem
:

u^-.ciat qiiod

liomines

Deum
ct

filn

omncs

goiiles

el in cjus v()C:ibiilo
p:irles

Piilris veslri qui in caelis esl, qui

fncil oriri
-

quatuor

qnaluDr orbis lerraruin

per

super bonus

malos,

et pluil

supcr justos
(iilionio simiu

nslos
.

grx-cas appellaliones deiiionsiranlur? Si eiiim gnece

{Mallli. V, 45). Qiiapropier

si ei

(iiiciii

dicantur, Oriens, Occidens, Aquilo

Meridies

sicut
;

adorat

quid est

Potens

esl

Dcus de lapidibus

istis

eas plerisque locis sancla Scripliua comincmorat

capitibus

in

suscitare filios Abrulia;?

Nos

ij,sos

iulerrogenius, el

vi-

verborum

iiivenis

Adam

dicuntur eiiim

dcmiis

qiiia f;ictum cst.

Nos cnini de gcnlibus veniinus;

nisi

gr;cce qiiatuormemoratic
&px.TOi, fxeavySpix. Ista

mundi

parlesavaTo).i^, outij,
si

de gentibns autcm non veniremus,

dibus suscilasset
li.TC

Deus de
filii

lapi-

qualuor noniina
,

tanquam ver-

filios
,

Abralue. Facli sumus

Abra-

sus quatuor sub invicem scrib;is

in eortini capitibus

imilando fidem
illi

iioii

nascendo per carnem. Sicut

;

Adam

legitur.

Hoc

in

Noe propler arcam figuraium

aniinaiia
, ,

ciiim

degenerando cxlueredali

sic

nos iinitaiido

est, in qiia erant

omnia

quie signidcabant

adoptati. Ergo, fratres,

ad omnes geiiles pertinebat

;

omnes gentes
esl
,

hocin Abrahair.

cui aperlius
:

diclum
lioc in

eiiam

isia scxta; hydri;c proplieiia

et ideo

de

oiniii-

In semiiie iuo bencdiceiitur omnes gentes

Psaliiiis, ul alia oniiltam,
,

bus dicuim esl, Capicnies metretas binas

17. Scd quoniodo ostcndimus

vel ternus.

David, de cujiis tavimus, Surgc

modo

caii-

omnes

genles pcrli-

Dcus, judica tcrrain

quoiiiam tu
!)eo

Im-

nere ad binas vel ternas mclrctas? iEstiinantis enim

fuil

reditabis in oninibus gcntibus.

Cm

cni.n
,

dicitur,
tcr;

qiiodammodo

tit

ips;is

dicercl binas
scilicct

(|nas dixe-

Surge, nisi

ei

qui dormivit? Surge

Deus, jndica

rat lcrn;is,

adcommcndandum
diKis popiilos

s;icramentum.
et pra'pu-

ram.

T;inqiiain diccreliir, Dornii^ii, juilicatusa terra

,

Quomoilo
liiim.

siinl binu;

nietreta;?Circumcisio
Scriptnra

surge
plietia

ut judices tcriaiii.
,

Et quo pertimt

ilia

pro-

Hos

commemoral,

ct
,

Quoniamlu

lurriditibis in oiiinibus gcnlibus?

iii

iitillum

pr:i-ierniillit
cl

homininn

gciiiis, qiiando dicil

iii,

15. Jain vcro in quinla a:iaie, lanf|uain

(|uin!a

Circumcisio
istis

prcepuliuin

{Coloss.

H);
;

iii

duobus
melrelse

hydria

Danicl vidit lapidein pnecisinn de nioiile sine

,

nominibns h;tbcs omiies

geiites

bina;

maiiibns

et

Iregisse oinnia rcgiia teiranim;

,

el cre,

sunt. His diiobus parictibusde divcrso venientibus ad

paceiii iu sci|iso f;icicnd:im
Clirisltis
(
,

visse illuin Inpidem

ita

el facliim

es-s;-

nioiilem

niagimm

lapis angiilaris factus est

ul iniplcrel universam faciem

lerr.e

{Dan. n, 54,

/i /;/((.'.

u, 14 20).

Oslcndainus

ct

lernas

35). Qiiid aperlius, fratres

cidiliir
:

mei?

I.apis

de monte pnujedili-

metreias
fiiii

iii

eisdemipsis oinnibusgcnlibus. Tres erant

31), per qiios
ail
:

ipse esl

Inpis

qiiein

repndjavcrunl

Noe {Gen.\,

reparatum

est

genus

canies, et facius est

in c;iput anguli {Psal. cxvii, 22).

huinanuin. Uiide Doiniiins

Siimle est regnum cte-

De

(luo nniiito pnccidiliir, ni-i

dc regiKi Jiida-oiiiiu

lurum fermenlo, quud acccpit

rince

inulicr et ab.scondilin fa-

unde Doninus noslcr Jesiis Chrisliis secundum carnem naius esi ? Etpracidilur si:ie manibu-, sine
opere liumano;
qiiia

mensuiis Iribus

quoadusque fermcntarelnr lotum

nisi

{Luc. xiu, 21). Quie esl ista raulier,

niini ?

c^iro

Do-

sine aniplexu
ille

niarit;ili

de vir,

Quod

est

fermenlum
iiisi

nisi

Evaiigelium? Quaj
propler Ires

gine cxoilus c>t.

Mons

unde piucisns
:

cst

iion

suiit tres
filios

niensur;e,

omncs

geiites,

impleverat universam f;icicm tcri;c

erat

iion

eniin tenii-

Noe? Ergo

scx Injdiice capientes binasicl lernas

regnum Judsoorum omnes genles. At vito rcgnum Clnisii universum orbcm terrarum ceriiimus
,

metretas, sex sunl alates

plieliam pertinentem ad

lemporum
id

capieiites pro-

omnes gentes,
,

sive in duo-

occnparc.
16.

bus generibus hoiiiinnm

sclatem pertinet Joannes
iialis

est, Jndais ct Giscis,

ii,

Jam ad sexlam
dicliiin cst,

Ba:

siciit
I,

siepe Apostolus

ptisla,qiioncnio exsurrexil m;ijor in

mulierum

24, elc); sive in

commemorat {Hom. tribus, propter Noe

9;

Cor.

trcs

(ilios,

de quo
11
,

Major quain

propliela {Matlli. xi,

,

significatas.

Figurata est eniin prophelia perlingens

9).

Qiiomodo

ci ipso

oslcndit

quia omnibus geii-

usque ad omnes gcntes.

dicla est metrela
,

Nam

in

eo quod perlingit

libus niissiis csl Cliristiis?Qiiando Jiid;ci veucrunt ad

sicut dicit Aposlolus,

Accepimus

eum

ul baplizarenlur
,

ct

nc superbircnl de nomine

mensurampertingendi usque ad vos{U Cor. x, 13). Genlibus eiiim evangelizans

,

Abraliam

Gcneralio, inquit, viperarum, quis ostcndil

hoc

ait

mensuram

perlin-

vobis fugerc ab ira vciilura ? facile crgo fruclum

pmnileiilice
;

dignum

gendi usque ad vos.

id

csl,

huiiiiles

cslolc

siiperbis

enim

loqiieb;.tiir.

Unde aulem

eraiit siiper!)i?

caniis

non de fiuclu imilationis palris

Dcus dc lapidibus

Dc genere Abrabam.

TRACTATUS
Ab
eo Evangelii loco,

X.

Posi ha;c descendit ad Cnpharid, Ille

.

Quid

cis ail? Nolile dicerc,

ciiiiu

Palrcm liabcmns Abruiiam:

istis

naum
1.

ipse et

mater ejus, etc, usque ad

au-

potens es!

suscilare filios

lemdicebatde templocorporissui.Cap.il, ^
In

12-21.
ciijiis

Abralicii {Id.

m, 7-9). Lapidcs dicens omiies

,

geiitcs,

Psalmo

audistis

gemitum pauperis,

non propter lirmilalcm

sicut lapis diclus est qiiem

;

niembra
iisqiie in

per tolam

lcrram tribulationcs paiiunlur

reprobaverunt rcdificantes
et dnriliam stultili e
lacti
,

scd propler sloliditaiem

finem saecnli. Satis agite, fralres mei, esse

et

quia eis quos adorabant similes

in

his

membris

de his membris

nam

tribulatio

crant

;idorabaiit

enim

iiisensala simulacra, pa-

lola Iransitura est. Vai gaudenlibus {Luc. vi, 25)!

ritas dicit
:

Ve-

riler insensali.
dicitiir
,

Unde

insensali?

Quoniam
,

in

Psalmo
cjui

Beati lugentes, quoniam ipsi consolabuntur

:

Siiiiiles illis

fmnt qui faciunt ea

el

omnes

{Malth. v, 5). Deus

,

confidunt in

eis

{Psal. cxiii, 8). Ideo cimi coepcriiit

homo f.ictus csl (luid fiilurus est homo proplcr quem Deus factus est homo? IIscc spes

mi
consololiir
vit;c
JN'()n

IN JOANNIS

EVANGELIUM,
ties.
el
si

S.

AUGUSTINl
iiisi

1468

nosinomni
cniin ccssal

Iribnlalioncel lcnlalione Imjus

iniuiiciis

por>^c(|ui

non

quia cognali? Ilem Jacob Labaii Syriim habebat avunculiiin Iraicr enim erat Laban mairis
:

Unde,

ai)crlos:cvil,insi(Hisa!![it.Qiii(Jcnimagil'?SH/jer77in

Jacob,

dolose ngcbanl {Psal. xxxiv, 20). Iiido diclus eslleo ct

(/(/. xxvni, 2). Lc^e Scripturam, ct invenies quia fralres diciintnr avuiicu-

id cst

Rebecc* uxoris

Isaac

draco. Scd qiiid diciliir ("lirislo? El couculcabis lconem

el (Irnconeni {Psul. xc, 13).

lus et sororis

filiiis

Lco proplcraperlam iram,

gnita

invenics

{Id. xxix, 12-15). Qua r(>giila coomnes consanguincos Mariae fratrcs

draco propler occiillas in^idias. Draco ejccit

Adam

cssc Clirisli.
3.
illi

de paradiso, idem ipse leo pcrserulns est Ecclcsiani,

dicenle Pclro
,

Sed

illi

discipnli

magis erant fralres

si

qiiia

et

Qnia adversarius

vester diabohis sicttt

cognaii fralrcs non cssenl,

discipuli iionessent:

leo rvciiens circuil^quffrens

qnem

devorel{l Pefr. v, 8).

el sinc

causa fralies

si

magistrum nou

agiio^cerent:

Non

libi

s?cviliam siiam iicrdidissc dial)Ohis videaliir

luiic

fralrem

Namquodam
loquebatur

loco cuiii ei mintiaii cssciilnia,

quando Mandilnr,

magis

cavciuliis csl.

Scdinler

tcr cl fratres cjus foris slaiilcs

piilis

ille

aulcm cum

disci-

has omncsinsidias clejiis

lciilalionis,

qnid racicmns,

suis

ait

Quce mihi mater, vel qui

super discipulos suos
,

nisi quodilii andivimiis, Eijo autcm, cnni miln niolesli

cssent, inditcbnm mecilicio, cl lnimiliiibnm injejunio ani-

fratres ? El exiendcns
xil, lli

manum
:

di-

sunt fralres mei

,

ci,

Quictimque
,

fecerit vulunla,

tnam mcam. Est

qiii

exaiidiat,

ne duijilclisoriire
in

([ui

tem Palris mei

ille milii

malcr

el fralcr

et

soror esl

autem exaudil
oculos

iiilus

mancl. Non
facicm
liii^c

moiilem aliqucm
anl solcin

{Mallh xii,4G-E0). Ergo cl Maria, quia

fecil

volunla-

dirigalis,

non

in slcllas

tem

Paliis. lliiciii ca niagiiilicavil Doniiuus, quia fecit

aut lunam levclis.

Non

exaiidiri vos arbilreiiiini,

:

quando supcr niare

orationes,

oralis

iiiio

dt leslaniini

tales

volunlatem Palris, non quia carogcnuit carncin. Inlendat Cliaritas veslra. Proptcrca cuin Dominus in
lurba admirabilis viderelur, faciciis signa
el

Munda lantum cubicnlum

cordis

ubi fueris,

prodigia,

ubicumque oravevis,
sinu

intus cst qni cxandiat, intus in

ait
,

cl osteiideiis qiiid laleret in cariie, admiralx'

qux-dam
El
ille
:

secrcto, qiicni sinum vocal cuni

F.l

oraiio

mca

in

anim;e dixerunl

Fclix venter

qiii te

porlavit.

mco

convertetvr (Psal. xxxiv, 13). Qui tccxaudit,

Imo
XI,

fclices qui

audiunt verbum Dri,

,

el cuslodiiint

{Luc.

non

cst prauer te.

Non

loiigc

vadas

nec te exlollas

27, 28). IIoc cst dicerc

F^t

ul quasi attingas illum manibus. Magissi leexluleris,

pellastis felicem, iiide felix quia

mea quain apvcrbum Dci cuslodit:

iiialer

cades

.si

te liuniili.iveris

ipse appropinquabit.
,

Ilic

non quia

in illa

Verbum caro factum

;

esl, el Iiabilavit

Domiiuis
factuni
,

Dcus nosler Vcrbiim Dei

Fiiius Paliis
,

Verbum caro
honiinis
:

in nobis {Joan.\, 14)

scd quia custodit ipsum Verest, et

Filius
,

Dei

Filiiis

bum

Dei per quod

f;icta

quod

in

illa

caro

fa-

excclsns nl nos faceret

Immilis
,

ul

nos rcficcrct

cliim esl. Iloinines

non gaudcant prolc lemporali, exDeo. Hoec diximus propter

quia

ambulans

inier

homines

palicns

liumana, abscon-

suUent
id

si spi>

ilu junguiilur

dens divina.
2. Descendit, ul dicil Evangclista
ipse
ibi
et
,

qiiod

ait

Evangelista

ciim

matre sua

ct

in

Capharnaum,
,

fralribiis suis ct discipulis

liabitavil in

Capliarnauin

mater ejus

et

fratres ejns

et discipuli ejus

el

p.iucis diciius.
4. Iiidc qiiid scquiliir?

manseriiHl non mnltis diebus. Ecce habel

:

matrcm,

Kt prope erat Pasclia Judwo-

liabct fratics, Iiabcl cl discipulos

inde fialrcs, iindc

rum,

el

asccndit Jerosolijmam.

Aliam rem narrat,

sicut

niatrcm. Fialres cniin Seiijitnra nostra, noii eos solos

appcllare consnevii
,

se liabebal rccordiilio

annuntianlis.
ct ovcs el

Et inVenit in

qiii

nasciiiitiir

femina, aut ex codeni uiero, anl cx

vis diversis nialribus
;

codem viro et eodem patre,qiiamex

templo venileiilcs boves

mularios sedenlcs
rcsliculis,
:

columbas, et nunide

ct

cum

fceissct qnasi nagcllum

ant ccrte cx codeu) gradii, vclut

:

omnes

cj{!cii

de templo; boves ipioque et

a?s, cl

compalnicles aul coiiso!:rinos

iion

solnm hos rralrcs

oves, cl nunimularioriim clTudit

lil
;

nicnsas subver-

novit diccrc Scripiurn nosira. Quoii;odo hHiuiliir, sic

inlclligciida
cst.

cl his qui

cidumbas vendcbanl,

dixil, Aiifertc isla

Ilabel

linguam

siiam
,

quicun-.qiie

liinc, cl nolitc faccre

golialioiiis.
i>

domum

Palris niei doniiiin ne-

hanc liiiguam

nescil, lurbatiir, ct dicii

lliide fralres
il.

Qiiid audivimus,

fratres?Ecce templum
iude Doniinus

Domino?

Num

cnim Maria

iicriim pc| erit? ,\b

llla

Inde

illud figura

adhuc eral,
? Qiia!

ct ejicit

omncs
in sa-

coepit dignilas viiginuni.

luit, miilier

femina nialer cssc poDicla cst

qui sua qucerebant, qui ad nundinas vciicranl. Et quoe

ibi

csse non poluil.

utcm

nnilicr

vendebant
illius

illi

opus babebaiit liomincs

secunilum fcmineum sexum, nonsecundum corrnplio-

criliciis

lemporis. Novit enim Cliarilas vestra

illi

ncm

integrilatis

cl

hoc cx

liiigiia
I

ipsius Scriplur.ic.
viri

qiiod sacrilicia

populo pro cjus carnalitalc ct corde

iic in

Nam

et

Eva

sialim facia dc

Uerc

sui,

nondiiin

adliuc bijiideo lalia dala siinl, qiiibiis leiieretur

idola deflucrcl
;

contacla a viro suo, noslis qiiia miilier iippcllata csl:

cl iinniolabanl
:

ii)i

sacrilicia

boves

Et formavil eam

in

mulicrem {Gen.

ii,

22). Uiide crgo

oves ct coliimbas

iioslis,

quia legistis. Noii ergo

ma-

fralrcs? Cognali Mari c fratrcs Doniini, de qiiolibet

gnum pcccatum,
emebatur
illos.
iit

si lioc
iii

vendebaiit in lcmplo,

iju^id

graJu cognali. Unde probMiims? Ex

Fralcr Abralioi diclus est Lot
filius
(/(/. xiii,

ij:sa

Scriplura.

offerrctur
si

lemplo

ei lanien o.jcch iiulc

8, et xiv, 11)

Quid,
si

ibi

ebriosos invenircl, quid f;Kcrel

licita siiiit, el

Do
jii-

erat fralris ipsiiis. Lcgc, el invcnics quia

Abra-

miniis;
stili:im
licile

vendciilcs ea quce

conlra

ham

palruus erat Lol(7rf.

xi,

27,31), el dicli sunl fra-

non sunt (quae cnim honesle eniuntur,

,

noii il-

venduiitur)

expulit

tamen

et

non

esl passus

Maxima pars

Mss.; Quid

enim

ait ?

Et sujier iram.

donium

orationis ficri

domum

nego<iationis?Si ncgo-

j^gg
Uationis

TRACTATIIS X. CAPLlT n.
domus non debct
fieri

1479
mcrcalores lales csse,
T;ilis
:

domus

Doi, polalionis

18, 19)

et pulabat Aposlolos

dicimus, felridur.t debel lieri? Nos aulem quando is".a et consoUaur nos p>aldei.iibus suis adversus nos
:

qiialcs Domiiuis

de tcmplo

fl:igeIlo cjocit.

eiiim
illis

ipsc cral

ci at
qiii

et quod venderct cmerc volcbat

iii

de

mus quem
Novimus
lur
el

audi.lis, Strideninl siiper

me

dentibus suis.

coUiinbas veiiduut. Elcnim

colunib;'.

appa-

uos audire unde curemur,

,

elsi

ingcminanipsius

ruil Spiritus sanctus(jl/an/i. iii,l()).

Qui crgo vendunt

flagella Chrislo

quia flagcUaiur senno

columbas,fratres,qui sunt,
Spirituin

iiisi

qui dicuiit,

Nos damus
ct

Congregala sunC, inquil, in me flagella, ei nescierunl K blaspiieFlagellaius esi flagellis Jud;i'orum, flagellaliir
niiis

saiictum? Qu;ire eiiim hoc dicunt,

quo

prciio vendiMit? Pietio honoris sui. Accipiunt pretium

falsorum clirislianorum

mullii)licant flagella

Du-

calbcdras tcmporales

nt vidoantur ipsi venderc coresticulis.

nnnosuo, ei nesciunt. Faciamus nos, (luaiitum ipse viducbam adjuvat, Ego auleni, cum riiilii vwlesti cssent, me ciUcio, et liumiliabam in jejnnio animam meam
{Psal. XXXIV, 13-16).
5.

lumbas. Caveant a flagcllo do

cst venalis
:

Columba noa
-

gralis

dalur

quia gratia vocatur. Idco,

fratres mci,
larios
'
,

quomodo

vidctis cos ([ui vciidiint, pro] o:

quisque quod veiidit hiudat

quol [iropo-

Dicimus lameii, Iralrcs

:

(noii

enim
,

el ij^se

popcr-

sila

feceruiil?
,

Allerum proposiliiin babct Carlbagiue

,

cil illis

qui fl.igclla;idus crat ab eis

prior illos fla-

Primianus
bct
iii

alterum babel Maximianus

Rogattis, altoruin

alicrum
in

h;i-

<^ellavil).

sisnum quoddam nobis

ii

osteiidit,

quod

focit

M;uirilaiiia
illi,

b.^^bent

Nu().

flageltum de rosliculis, cl indc

disci,:linaios, iiego-

midiailli et

(niosjam noc nominarc suflicimus

lialioncm de Dei lcniplo facienles, flagcUavil.

Kleuim

Circuit crgo aliqiiis

cmere coluiiibam, unu quisqnc

laudat quod vendit. Avcitntiir venial
fralres
,

unusquiisque in peccMlis suis r.'Stem sibi texit. Propbeta longam 1 dicit , Yce liis qui tralmnt pcccalu sicnl reslcm
(isai.v, 18, sec.

ad propositum
illius

suum

cor ab onini vendenlc,

ubi gratis ac-

LXX). Qnis

lacil

rcslem loiigam?

cipitur.

Nec

sic

cruhescunt

quia per ips

,

is

Qui peccalo addil pcccalum. Qiiomod;) addiiulur pcccoopccata pcccalis? Cum pecrala qu;e lacta sunt
,

dissoiisionos suas auiarns el inalilio>ias

buiiiil

cum
,

sihi

Iri-

quod

noii

suiit,cum
iiihil siiil

c\to!liinlur
."))

lulanics se
tol

riuulur

aliis

peccatis.
quaerit

Furtum

locil,

ne

invciiiaiur

aliquid esse cnni

{Galnt. vi,

parlcsde

quia

fccil

mathcmaticuu).

SuKiccrel fur-

se focorunt. Scd quid in cis iiiiploium cst qiiod iiobinl

corrigi,iiisi (|uod aiidi-tis in

lum

fecisse; quare vis adjungorc

p ccalum poccato?

Psalmo,

Discissi snnt, uec

ecce duo peccata. Ciini ad maibomaiicuiii proliiberis ecce tiia pcccata. accedere, bbisplienias episcopum
:

compuucti snnt
7.

Qui ergo boves vcndunt? Bovcs

iiitclltgimliir

CiHTi audis, Mitte illum loras

dc Eccle.-ia

dicis,

Duco

qui

nobis Scriptnras sanctas dispoiis;iveruni. Boves

me

ad partem Donali
:

ecce addis qiiarlum. Crescil

esl tibi ut bic inde cuni

erant Apo^toli, bovcscrant Prophcta-.

slolus
:

Uude

(lioit

Apo-

restis

timc rcstem.

Bonum
nc

Bovi

Iriliiraiili

os iion ioiVouabis. Nuiii-iiid

flagellaris, corrigaris;

in fine

dicatur,

Lij/rt/e

illi

de bobus perlincl ad

Dcum?An
qiiia

pioptcr
iii

iios dicil ?

pedes

el

munus

et projicite

eum

in

tenebras exleriores

Propter nos cnim dicil;

doboi

spe qui arat

[Mallli. xxii, 13). Criniculis

enim peccatorum suorum

sed ulrumque Domi-

arare, cl Iriluransin speparticipandi

{lCor. ix,'J, 10).

unusquisque constringitur {Prov. \,2^). lllud Doininus

dicit
,

Ergo

illi

boves rerK]ucriint nobis niemoriaiii Scripluqiiia iiloiii

illud alia

Scriplura dicit
siiis

raruin.

Non cnim de suo dispcnsavoruul,

(|u;csierunl.

nus

dicit.

De

pcccaiis

liganlur

homines,

et inil-

riam Domiui

Quid einin

ainlistis

ipso

tunlur in tcncbras exteriores.

6.

Psalmo?i
in figura

dicanl semper, Macjnificctnr Dominus, qui

Qui suut lamen qui vciidunt boves? ut

facti.
qiii

volunt paccmseivi ejus {Psal. xxxiv, Ki, 27). Soivus

Doi, popiilus Dci, Eoclesia Dci. Qiii voliinl p;iceiii Ecclesi;]i;

qu;vramus mysierium
et

Qui

stint qiii

oves voiidunl

columbas?

Ijsi

sunt

sua qua;:uiil in Ecclesia,

ii,

ipsius, niagnificont

Dominum,

iion servuin

et

non quae Jesu

totuni
,

Cliristi {Pliilipp.
'
:

21). Veiiale babcnt

et

dicant semper, Magnificetur Dominus. Qui dicant? Qni

qiii

iiolunt rcdinii

emi nolunl,

vendere

volunt
est
illa

pacem

servi ejus. Ipsius popiili, ipsius servi

vox

volunl.
Christi
,

Bonum

est eiiim eis ul

ledimantur sangiiine

evidcns, quain in lamcntatioiiibus audislis in

ut pcrveniant ad p;icem Christi. Qiiid ciiiin

Psalino, etmovebamiiii

cum

andirelis, qiiia inde cslis.

prodest acqiiirere in boc sxculo qiiodlibet temporale

et transitoriuni, sive sit pecunia, sive sit voluplas
triset gulturis,sive sit lionor in laude

Qiiod canlabaiur abuno, de omnibus cordibus rcsoiiab;it

ven-

Fciices qui se in

illis

vocibus lanquam in speculo

bumaiia? iNonne
Iraiiseunl, cur-

omnia

fiimus et veiitus?

nonnc oninia

runt? Et va; his qui hxserint transeunlibus, quia siniul transeunt.

in

Nonne omnia

fluvius pr.-eceps curicns

1 Iu Irilius codicilius, popidarios. Scd mclius in ca^toris, propokirios, id est, propolas ; quam vocem origiiie gra^cam alJi ijut;\nt, duclam a verbo pulein, vondore Augustiiius vero liic laUiiain oniniiio esse, et natain ex co sigiiificat, quod vendilor quisque luerces ad proposilum laiidat.
:

mare

El

Ergo tenere
pisceiitiis.

\x qui ccciderit, qiiia iii niare traheliir. dobemus oiiines affectiis a lalibus concu,

Fraircs mei
ille

qui lalia qiia-riint, vcnduiit.

aliquot, quDnis Donatistas (fi) Capita indicat factioiium intor se ii si discindebautur, .adco ut raclio (lua^que jaclaret Baiilisniuin inlcgrum validuinque nonnisi ai.iid se rcj eriri. Qua de re Augusliims in Uh. 1 dc Eai lisnio coulra pona Eadein, ail, pars Donati iu nuilla minulissitlstas, cap. 6
:

Nani cl Siinoii

idco v<dobat emcie Spiritum sansaiictiin(.4c<. viii

clum, quia vendercvoIebalS, iiiium

'

frusta conscissa cst, quoe Gmnes minutaB parliculae de hanc unam inulto grandioreni, in qua Priinianus est, roc(!j)lo Maxiniianislaruin Baplisnio ropreliendunt, et siii gulae conaulur assercre apud se tonlunimodo veruin Ba-

ma

Edili, nesciebant. y.s&., mscienml. At Vulgata, iqnoravi, Lov., qui. Caeteri codices, quia. Mss., quia nolunl redimi.
'

itismmn romansisse. De Primiauoel Maxiniiauo consula Enarr. 2 in Psal. 36, serm- 2, n. 18-25 ; de Rogato, epist. 93, ad Yincenlium.
((

1471

IN

JOANNIS EVANGELIU.M,
p;-

S.

AllGUSTINI quanlum
in le est, si

1472
quid

cognoscebant. Qui crgo volunl pacem servi ejus,

ceni piipuli
ejiis,

qnies sinc (inc, clebes pali

parem

uniiis (iiiain

dicil

unkam,

el

rorle pervfrsuiu vidcris? Verbi gralia, vides fralrem

quam meam

vull erui

a lcone, Erue de mtiHu

canls

uuicam

currere ad tlicalrum

proiiiije,
le.

nuuic, con'rif.larc,
alios

si

(Psul.

xxi, 21 e/2-2)? Qiii dicunl seniper,

illi

Ma-

zelus donius Dei coinedil

Vides

currcre et

gmficehtr Domimis. Krgo bovcs

Domiimm

magnifi-

inebriari vcllc, cl lioc velle in locis sanclis.

quod ims-

cavcrunl, non sc. Videle

miiium suiim, quia

(Isai.
1,

bovcm magnificanlcm Doagiiovil bos possessorem suum

bovem limenlem ne deseralur quomodo in bove pncsumalur
;

quam dccei?
quiescerc.

proliibe qiios

poies, tcnc quos pnles,

noli

lerre quos potes, quibus poles blandire;

lamen

5)

allciidilc

Amicnsesl? admoneatnr

Iciiiler.

Uxorest?

posses>or bovis, cl

scverissime rerienctur. Ancilla csl? elinm veri)eriius

cxpavcscit eos qui voluiil in

illo

ponere spem

Numnon

compescatur. Fac quidquid

piitcs,

pro perscuia qiiam

co;n".dit

quid Paulus pro vobis criicKixus csl? aul in nomiiie

I*auli jjapiizali estis
i

portas; cl pcrHcis, Zeltis donius luw

me. Si

(I

Cor.

i,

15)

Quod

dedi,

autem
milii

fiierisfrigidus,

marcidus.ad tesolum speclan;s,

in co:

cgo dcdi
dit.

gratis accepislis,
i

columba de

coelo desccn;

ct quasi tibi sulticions, et dicens

de

luo.

Quid

Ego,

iiiquit,

planlavi, Apollo rigavil

:

sed

cst ciirare aliena peccata? sullicit

:

milii aiiinia

Deus iiicrementum dcdit

quid
,

iieque qui plantat est ali-

ne lue qui
{Id.
III,

rigal

scd qui

iiicrementum dat

mca; ipsam iiilcgram scrvcm Dco cia, nit in mcntem servus ille qui abscondil
noluii

iion tibi vc-

talenliim,

oi,

Deus

G, 7).

El dicanl semper, Magiiiricctur

b

crogare? Nnmiiiiid

eiiim

acciisalus osl quia

(3/rt/i.

Domiiius, qui volunl pacem scrvi cjus.

8.
Isti

pcrdidil, et

non

qiiia sine
;iu(lile,

bicro scrvavil

xxv,

aiitem do Scripluris ipsis fallunt popiilos, ut

25-50)? Sic crgo

lis.

fnilrcs mei, ul
:

non quicscaille qiii in-

accipiant ab ipsis lionores el laudes, et iion convcr-

Ego

vobiscoiisiliuni daliirussiim

dct

lanlur homines ad veritatein. Quia vero ipsis Scripluris failunl

tus est; qiiia etsi pcr

populos, a quibus qu;cruiit bimores

veii-

agalis m)usquiN(|ue in
qiiilino,

me dederit, ille domo sua cum

dat. Nostis rjuid

amico,

cum

iii:

duiit bovcs, vendiint el oves, id est ipsas plebes.

Et
si

ciim clienle suo, ciim majore,

cum

miiiore

cui vcnduiit,
Ciirisli iinica

nisi

diabolo? Namque, fialres mei,

;

(piomodo dat Deus aditiim,

(iiioniodo aperil

januam

Ecclesia est, ct una csl

(luidipiid iiide

vcrbo suo, noliie quicsccre lucrari Clirislo; quia lucrati eslis a Cbristo.

pr.xciditur, quis tollit, nisi leo illerugienset circuiniens, qiKcreiis

quem
!

devorcl
illa

(!

Pelr. v,

8)?V*
cbil.

his

10.

Dixcriint

illi

Jud;ci
s

Qiiod signvun oslendis

:

qui piacidiiniur

iiam

iiiicgra
(II

perma;
ii,

Novit

iiobis, (piia h;cc lacis?

El Dominus

Soivite tem-

ciiim Dominiis qui suut cjiis

Jim.
el

19). Taiiieii

pliim boc, ct in tribus diebiis excilabo illud. Dixeriint

quanlum

in ipsis est,
:

vendunt boves
aliquid

oves, vciidiint
siio-

orgo

.liubci

Qiiadr:iginta et sex aimis sedificaliim est

ei c(diimbas

observeui flagcllum peccatoium

lale
p;iliiiiuur

leinpliim hoc, et lu dicis, lu

illiKl ?

Iribus diebus exciiabo

:

rum. Cerle
istas

(]uaiido

proplcr
fecit

Caro eranl,

carn;tlia sapiebanl

ille

vero lo-

iiiiquit:ites

suas, agiioscaiil qiiia

Domimis
se

qnebaliir spirilualiler. Qnis auleiii posset intclligere

flagcllum de resticulis, el ad boc adnioneleos ul

tenl se, ut non sinl ncgotiatores

laveriiit,

iiam

si

munon mupedes,

de quo templo diccbat? Sed non multum qu;c!imus; per Evaiigelistam nobis aperuit, dixit de quo templo
diccrel
tabo
:

audient in

liiie,

Licjnle illis

manus
tuoe

el

Solvite

templum

lioc, el in tribus
et

diebus exci-

et projicite in tcnebras exleriores.

illud.

Quadraginla

sex annis wdificatum est

illud? Dicebal autem, ait

9.

Tunc scriptum

esse,
:

Zelus domus
qiiia zclo

comedil me,

templuni,

el Iridiio suscilabis

recordali sunl discipuli

Istos

domiis Doi ejecit

cliri-

Evangelista, de lemplo corporis sui.

csl,

Et manifestum

de tcmplo Dominus. Fralres, unusiiuisqiie

occisiim

Dominum
qiiia ioris

posl iriduum resurrexisse.

:

stianus in
tur.

mcmbiis

Cbrisli zelo domiis

Dei coincda-

Iloc

modo

omnibus nobis notum est

et

si

Jud;cis

Qiiis comedittir zelo

domiis Dei? Qui omnia qu;e

satagit corrigi, cupit

clausu^n esl,
cst, quia

slanl; nobis tamen

apcrtum

forte ibi videl perversa,

dari',

emen-

novimiis in

qucm credimus.

Ipsius lempli so-

non quicscil

si

emeiidarc non potesl, lolcrat,

geniU. INon cxciilitur de area granuni, sustiiiet pa-

bilionem etreaedificalionem, anniversaria solcmnilate cclebraturi sumus ad quain vos exbortamur, ut prcc:

leam

ul

iiili

el in

borreum, cum palca

si

fuerit separaia.

parelis vos,
gr.itiam
;

si

qui eslis catccbumeni,

tempiis est, jain
illud

ut accipiatis

Tu

anle borrcum,

granum

es,

iioli cxciili

de area

ne prius ab avibus
gregeris.

colligaris,

quam

in

horreiim con-

jam nunc quod tunc nascatnr. Ergo

11.

nunc parlurialur

novimus.

Avcs cnim

cceli acriae poleslales

exspcctant

Sed

forle

boc exigitur a nobis, utrum babeat

aliquid rapcre de area, ct non rapiunl nisi

fiicri;

quod inde
:

domus Dci comedat te unumquemque cliristianum zelus domus Dei comedal, in qua domo Dei membrumest. Non eniin magis est domus lua, quain domus ubi habes salutem sempiternam. Donuim luam iniras propter requicm lemporalein
ternain.
;

escussuin. Ergo zelus

aliquod sacramcnlum qiiadraginta scx annis ;t!di(icatum templiim. Simt quidcm mulla qiiai binc dici possinl; sed

quod brcviter

dici polesl el lacile inieiligi,

hoc

inlerini dicimiis. Fratres,

diximus jam,

nisi fallor,

hestcrno die,

Adam

uniim liominem fuisse, el ipsum

ita

esse totuin gciius

bumanum. Nani

diximus,

si

me^

domum
Si
;

Dei iolias propler requiem sempi-

ergo in
iii

domo

tua

ne quid perversum

fiat salagis
*

doino Dei ubi salus proposila esl et rcemendare, cupit corrigere.

minislis {In superiori Tractalii). Quasi fraclus est, et sparsus colligilur, et quasi co;iflatur in iinum socielalc aKiuc concordia spiriluali'. El gcmit unas

sic Mss. At editi, satagit

&ic Mss.

At

ediii, in

tmam

socijstaiem atque

csncordiam

4473
pauper modo ipse Adani, sed
qiiia 8ine

TRACTATUS
in Chrislo innovaUir
:

XI.

CAPUT
de

II.

1474
corpiis aoccpit,

Christiis

Adam

non de Adam pccipsam auiom

peocalo venit Adiim, utpeccalum

iil

Adam
:

sol-

caium

traxit;

tcmplnm corporoum inde sumpsit, non

e.-.t
:

veretiii carne sua, el

redintegrarel

silii

Adaiii

ima

iniqnilatem qua; de teinplo pellenda

De Adam ergo caro Clirisli de Adam ergo lemplum qnod drsiruxoriiiu Judiei, ilresnsciiavil Doininus iriduo. Rosuscitavil enini carnem siiam:
gineni
'

Dei.

carn.ni
et

qnam

traxildc Adain (Maria enim de

Adam,
illc

Domini caio de Maria), Jud;ei

ciucilixcriint; cl
in

resusoiialurus erat ipsam

illi

carnem
:

iriduo,

quam
tridun

videte, quia Deiis crala-tinalis Palri. Fratros mei, dicit Aposlolns, Qid cum cxcUwii a imilids. Do qno di-

in

cruce cranl ocoisuri

illi

solvcriinl
ille

templnm
in

quailraginla

sex annis xdificatum, et

til?

morteni,

De Palre Kaoliis, iiiquil, morlcm aulcm cnicis jirdpior quod

:

<f

olicdions nsqne ad
el

resiisciiavit illud.

Deus

13.

Beuodioimus Doininus Deo nostro, qui ad

I.xti-

ilhim oxcilavil a moriuis-, cl dcdiloi

nomon

qiiod est

tiamspiiitualemcongregavit nos. Siinus

in liiimililate
sit.

super omne

iior.icn

(Pliilipp.

ii,

8, 9). Rosnscilalus

cordis soniper, et gaudium noslrum penes ipsnm

etexallatiis cst Doniiiius.

ter, cui dixil in P-alniis,

Uosiiscilavii cnm, quis?Pa-

Non dc

|)rosperit;.le ali pia

bujns

siociili

infloinur, sod
iiisi

Excita me,

cl

rcddain ilUs.
.Nois

no\eriiinis reiioilaiein
traiisierint.

nostram non essc

cimu isia
,

{Vsal. \L, 11). Ergo Palor

cum

resusciiavil.

se

jpse? Qnid auteni

facit

Palor siuo Vorljo? qnid facit

Pater sineUnico suo?

erat
;

Nam
lioc, cl

audi qiiia ct ipse Deus

iii

Solvite

templum

liihus dicbus excitabo

Modo gaiidiiim noslrum, Iratres moi ia nemo gaudeat qnasi in re pra-seiili, m; . real in via. Tolum g:iiidiiiin de spe fiitnra sil, totum desiderium vil;c a'lerii;e sil. Omnia siispiri:i Chiisto anhespe
sit
:

illud.

Nnm.iiiiddixii,So!vlleiem|iliim,quodlriduoPa?

lent

ille iiiius

pMlohe<rimus,

qiii

cl

rcedos dilexil ut

ter resuscilcl

Sod qnomodocmn Paler

suscilat, ct Fi-

piilcliros facerot,
tiir,
illi

desidereiur; ad illiim iiniim ciirra;

liiis suscitiit; sic

oum

Filiussnscilat, el i'aler susciiat:

et

ingemi--caliir

et

dicunt semper, Magnificelur

quia Filiusdixil, Egu

Patir nnuin suniiis(J uan x,30).

vull

Doininus, qui volunt pacem scrvi ejus.

12. Quid eigo sibi

nunioins qnailiageiiarius
<|uia

senariiis? Inlerim ipse

Adam

TUACTATUS XL
Ab
eo

per tolum

orbem
quod
scriptuinesl,
iii

lenarum
ista

csl, audistis

jam heslorno dio

in qiiatnor lit-

Cum autem

csscl Jerosolymis
iii

leris graicis

quatuor veiliorum gnccorum. Si enim

id est,

iii

Pasoba
;

die fcsio, mulli ciodideiuiil

id. Nisi (|uis

iiomiiie

veiba quaiuor scrilias snb inxioem,

noinina

ejus

usijue

ud

renatus huTii ox

;iqua
ii,

quatnor parlium inundi, Orienlis, Oocidcnlis, A(|uiIonis et Meridiani,

miiiiis a

ctSpiritu, non polesliiilroiieinrcgiiumDei.Cfl;j.

qnod

est toius orbis

unde

dicit

Do-

^
1.

25-25,

el

cap.

iii,

ji'

5.

quaiuor venlis collecturum se clectos suos,

ad jiidicium [Marc.
xiii,

Opporiune
loctioiiis

iiobis

Dominiis prociiravit hodierno

:

cnm

veiicrit

27)

si

enim qnod

fa-

die

hujus

ordinem

nam

qnia ex <udine

cias isia qiialnor

Orieiis
;

nomina

gra!ca,

avaro/V:,
p/.To,-,
:

qiiod est
est

Evangelium sccuiidum Joannem considorare aiqne

Iractare suscepimiis
vestra.
.

uk;, qiiod

esl Oocideiis;

credo quod adverterii Charitas

Septenlrio;

fj.s7rifj.6pia.,

qnod

cst iMeridies

Analole,

Opportnne ergo occurrit ut hodie audirelis ex

aqua
cl

dysis, arctos,
bei:l.

mesembria, capila verborum

ibi

Adam
de

lia-

Ev;>iigelio, qnia iSi^A iiuis renatus fuerit cx

ritu,

Spi-

Quoniodo orgo

invenimus

et qiiadragenaClirisli

non vidcbil regauin Dei.

qiii

Tempus

est ciiim ul vos

:

rium scnarium numcriim? Quia caro

erat.

Adam
iios

exhorlemiir,

adhnc

eslis

calecbumeni

qui

sic

Ad

lilteras

numeros compnlanl

Gra^ci.

Quod

credidislis in Cliristum, ut
tetis.

adhuc veslra peccata por-

facinnis a liileram, ipsi lingua sna

ponunl alpba,
in

et

Nullus autem regnum ooelornm videbil oneratus

vocatur alpba a unmn. Ubi aiitem

buiil
diio.
l)(,'ta

numcris scri-

peccalis; (piia nisi cui dimissa fuerinl, non rcgn;ibit

,5,

qiiod esl b ipsornm, vocalur in

numeris
numeris
nuineros
/j.,

ciim Chi isio

dimilti

autem

iion possiinl,

iiisi

ei qiii

Cbi soribunt
iria.

gamma
:

y,

vocalur
S,

in

numeris ipsoin

renaliis fuerit ex

aqua

ei Spiiitii sanoto.

Sed omnia

rum

Ubi scribunt delia

et sic per

vocatur

verba (|uemadmodum se habeant adverlainus, ul hic

invenianl qui pigri sunl, quanla sollioitudine sibi feslinaiidum
sit

ipsorum quatuor
liabenl.

onmes
cl
illi

litleras

M, quod nosdicimus,
:

dicunt
fj.

my

qiia-

ad onus deponciidiim. Quia

si

ferreiil

draginla signirioal

dicunt enim

Jam

videte

ista- liltera;

my Tejjapa/.cvTa. qnem numerum habeant; et

aiiiiis

aliqiiam sarcinam gravem, aut lapidis, ant ligni, ant

alicujns etiam lucri,
si

friimenlum portareiit,

si

vi:

ibi invenielis

quadraginta sex

adificatum temesl iiuuin

:
:

num,

si

pecuniam, currerent ut depoiiereiit onera

p.lnm. Habeleniin

Adam

alplia a,

qnod

ha-

porlaut sarcinam peccalorum, el pigri sunt currere.

bet dolta

2,

quod sunt quatuor; habes

(piinqiie
:

habet

Currcndum
mergit.
2.

est ut

deponalur ba;c sarcina

premit, et

itcrum alpha , quod esl

unum

habes sex

habet et

myji*,quodestquadraginla:habesquadraginlasex.Ha!C,
fralres mei, etiam

Ecce audistis quia cum

esset

ab anlerioribus majoribiis noslris

di-

Chrislus Jerosolymis in Pasclia in die

Dominns Jesus fcsio, mulli crc

cl quid sequiels.

cta sunl,olinveiitusest

isienumerusin

lilleris

qiiadra-

diderunt in nomine ejus, videntes signa ejus quce faciebat. Mulli crediderunt

genarius senarius () Et quia

Dominus nostcr Jesus

in

nomine ejus

spirilualem. Ms. Fossatensis, in imaginem. rres Mss., exaltavit a ttwrtuis. () vid. Ub. de montibus sina el Sioa conira Judseos, inier

lur? ]pse autem Jesus non credebal semelipsuin

Quid

sibi

ergo hoc vull,

Illi

credei)aiit in

nomine ejus;

et, Ipse Jesus non credebat semetipsum eis?

Au

fort6

Cj^riani oj^era.

non

credideranl ei, ei fingebant e eredidisse^ et pro-

U75
picrea Jesus non se crcdebai
Evan^olisla
nnii

IN
cis
:

JOANNIS EVANGELIUM,
Sod non dicorct

S.

AUGUSTINI
ci.

1476

nomine

ojus,

Jcsiis

non crcdebat semelipsum

illis?

Mulii crediderunt in iwniine cjus, nisi vcpci iiibercl.

Sequcnlia vidcanius. Erat aulcm liomo cx Pliariswis, Nicodemus nomine, princeps Jiidworum : liic venit ad eum nocte, et
5.

iliis icstiiiitiiiiiijii
:

Magna ergo

rcs, cl

nnra rcs

cn-dunl honiines

in Clirislinn, et Clirislus

noM
osl,

sc ciedil hoininilius. Prascrliin qnia Filius Dci

iilique voicns
si

dixit

ei,

linbbi.

Jam

lioc

iiostis,

quia Habbi mai.'ister

:

pabsus esl; el

si

iioliel, iiuiH]uain
:

dicitur. Sciinus quia a

Deo

venisti magislcr
,

nemo enim
Deus

paicrelur; qui

nollcl,

ncc nascerelur

si

autcm

lioc

polesl liwc signa faccre qtia; tu facis

nisi

fuerit

soluiu vcllet, ul nasccrelur lanlum, el non morcreiur,

ct (iuid(iuid vcllet, faccrcl; qnia omuipolcnlis Palris

cum
rant

co.
iii

Ergo

isle

Nicodcmus ex
vidciilcs

his eiatqui crcdidect prodigia quu;

noinine

cjiis,

si^'iia
:

Filius oninipolcns est.

Ex

i|;sis

rebus probemus.Qnia

faciebal. Siipcrius

enim

lioc dixit

Cnm autem

esset

cum

voiuisseiit cuin lcnere, discessil

:

ab

eis

loqiiilur

Jerosohjniis in Pasclia in die feslo, mulli crcdiderunt in

Evaiigclium
prcccipilare
,

Et cum voluissent cum de verlke montis

discessit

nomine

ejiis.

Qiiare crcdidciunl? scqiiiliir et dicil, vi-

ub

eis iUa'sus

(Luc.

iv,

29, 50).

dcntes siijna ejus

dicit? Erat
liic

qme

faciebat.

Et dc INicodcmo quid
:

El quaiido vcucruiil ad
veiiditum a
stale

eum couiprcliciideiidum, jain Juda traditorc, cum ille putarel in pole,

princeps Jtidworum, noinine Nicodcinus

noctc, et ait
illi,

vcnit

ud eitm

liabhi, scimus qiua

sc
;

liabcre
il>i

Iradcre

niagistrum

cl

Douiinum
non

Deo

venisli magister.

suum

cl

oslcndit

Dominus voiuntate

se pati,

ejus.

Et iste ergo crcdidcral in noinino Et ipse uiide crcdiderat? Sequitur, Nemo enim
signa facere (ime lu facis, nisi fueril
illis

necossilale.

Nam cum cum

itlis
:

comprclicudere Juda;i yoquwrilis? Al iUi dixerutU

:

potest lucc

Deus

luissent, dixit

Quem
ille
:

cnni co. Si eigoNicodenius de

uuiitis

eratqui cre-

Jesum Nazarcnum. Et
rcdierunt retro,
et

Ego sum.

iiuc voce audila,

).

didcraut in nomine
daiiuis

cjU';, jain in

i^toNicodeuio alleneis.

cecideruut (Joan. xviii, 4-G

lu eo
;

quare Jesus non se credebat

:

Bespondii Jequis natus

Fpsis
illi

quod cos rcspondcns

in

dejecil, ostendit poiestatera

csl,

ut

sus,

ct dixit ci

Amen,
(jui

aiuen dico

libi, uisi

eo quod ab cis comprclicnsus

Ojtendcict vofuit.

fiierit deniio,

non potest vidcre regnum Dci.

nali fucrint doi.uo.

ergo
cre-

lunlalem. Ergo quod passus esl, iniscricordiai

se credit Jesus,

Eccc

Traditus est enim proptcr delicta noslra, et resurrexit

propier jusliDcationem noslram
(

didcrant in eum, et Jcsus non se credebal

suiit

eis.

Tales

liom.

iv,

25

).

Audi

onines catcciiumeni

ipsi

jam credunt

in

noniine
iiitel-

verba ipsius
et

Potestuteni liabeo poncndi aninium

polesiatem liabeo itcrum sumendi

eum

meam, nemo tulUt

Cliiisti,
Iig.it

sed Jcsus uon sc credit eis. Intendal ct

Cbarilas vestra. Si dixrrimus catechnmeno, Cre-

eam a mc, sed ego pono illam a meipso, lU ilerum

sumam

dis in

Chiislum?

resjjoiidct,

Cicdo,

el signat se

jam
de

eum
tcni

(Joan. \, 18). Cuin ergo hal)eret lantain potesia,

cruccm

Christi poriat in fronie

S
in

ei

non

criibescit

cum eam
sibi vuli

dictis pra;dicarct, factis oslendcret; eis Jcsus, qiiasi

cruce Douiini sui. Ecce credidit

nomineejns. inlerhomiuis, el bi-

quid

quod non sc crcdcbat

rogemus cum, Mauducas carnem

bis

Filii

aliquid nolenli nociluris, aul ali^juid nolenti facturis,

prycsertiin quia jani credidcrant in

sanguincm

Filii

hominis?
ei.

iiescit

quid dicimus, quia

nomine ejus? Et
nomine
ejus,

Jesus non se credidit

4.

de

ipsis dicil Evangelista, Crediderunt in

dicit, Ipse

Cum

ergo ex eo niimero Nicodcmus esset

:

vciiil

de quibus
ipsitm
ei

uiUem Jesus non credebul semetipse nosset omnes, el quia

ad Doniinum
porlinel.
vciiit,

scd iiocie vcnil

ct lioc

forle ad
:

rem

eis.

Quare? Quod
ut quis

opus

Ad Dominum

venit, ol uocte venit

ad lucem

non eral

testimonium pcrliiberet de homine

esset in liomine.

ct in lenebris venit.

Uenati aulem cx aqua ct

ipse cnim sciebat quid

lilex

Plus noverat ar-

Spirilu, qiiid audiunl ab Aposlolo? Fuistis aitquundo

quid esset in opere suo, qiiam ipsum opus quid

tenebnc

nunc uutem lux

(Eplics.
,

in Doinino
:

sicul

filii

lucis

cssel in scmelipso. Croaior lioniinisnovoratquid cssct

iii

ainbulate
diei

v, 8)

el ileruiu

iVos

uutem qui
ergo re-

homiiic,quod ipsecrcaluslioniouon noveral.Nojine

,

sitmus

sobrii siiniis (I Tlicss.

v,

8). Qiii
:

hoc probanius de Pelro quia non novcrat quid in ipso esset, quando di\it, Tecum usque ad morlem? Audi quia Doniiuus iioveral quid cssot iii homiiic:Tu
mccuui usque ad morlein? Amen, amcn
dico
tibi,

nati sunt, noclis fueruut, el diei suiil

teuebra fueJesus, el non

iioii
iii

runl, et lunien sunt.

Jam

cieditse

iliis

nocte veniuiit ad Josum sicul Nicodomus,

nebris qua^runl diom. Tales eniin jani
lcntur
:

tc-

prius-

oliaiii
illis

proli:

quam
54,
et

gallus cantet, ter

me
).

negabis

Matlli. xxvi, 53,

accessit ad illos Jesus, fccit in

:

salulein

Luc. xxn, 35, 34

;

Iloino ergo ncscicbat quid

qiiid esset

quia ipse dixit

et biberit

Nisi quis manducaveril carncm

,

meam
in

esset in se

scd Crealor hoiniiiis novcral

sanguinem mcuni
,

non

liabebit

in

se vitam

in homine. Crcdiderunt lanicn in noiniuc cjus luulii,

{Joan.

VI

54). Et quod sigiium

criiois

habeiit

et ipse Jesus iion se credcbat eis.

Quid dicimiis

fra-

Ires? Forte consequentia indicabunt nobis quid sibi vull mysterium verborum islorum. Quia cicdidorant
in euin homines, manifeslum esl, voruin est
:

jam de domo iiiagua sunt; sed Non cnim nilul sunl qui jam ad doinuni magnam pciliiient. Qiiando aulein manna
IVoutc catcchumeni,
fianl ex servis
lilii.

ncino

niaiiducavil populus Isiacl? Cniii irauhissel

marc ruaudi Apo-

duljitat,Evaiigolium loquilur, veraxEvaugclibla lcslalur. Iteni quia ipse Jcsus nou crcdobat scinelipsum
jllis,

bruiu. Maie aiilciu

rubrum

qiiid signilicet,
,

stolum :Nolo uttlcm vos ignorare

fratrcs

qitia

omnes

ct Iioc

manifcstum

est, et nullus cliristianus

du' slc plericiue 5iss. cum editis Bad. et Am. At Er. eJ Lo\., signat se cruce chrii>ti,porUUfQli:. ^onuulli e Mss., portuns.

bitat ; quia ct hoc Evaiigclium loquilur, ct ideiu vcrax Evangclisla testalur, Quare ergo credideruni jlli in

1477
paUes
noslri sub nube

TRACTATU3
fueninl,
el

X.
in

CAPUT
,

IF.

/4ie.
eges. Si lueris si'70
,

omnes pcr mare

,

quoniam bonorum meoruni non

,

trausiernnt.

Ulqnid per mare traiisierunl

seciilus ail
et in
,

qiiasi qiue-

Deo
erit.

minor

eris
te

?i

fueris

cum Deo
,

major Deus uon

illo

rcrcs ab

ilio;

Et omnes per Moijsen bapli(I

Non ex

ille

m;ijor

sed lu sine

minor.

li

sunt in nube

mari

Cor. x,

2). Si

cigo

Cresce crgo

in illo, noli

le

suhtrahcre, ut

qiiasi ille

figiira

maris laiHum

valuit, species Bnplismi

qiKiiUmn

deliciat. Reficieris, si acccsseris; deficics, si recesseris.

valcbil? Si

quod geslum

esl
;

iii

figura

irajeclum po-

Integer manet te accedenle

integer
,

manel

et te

pubim ad manna

perduxil
,

quid exiiibebit CiirisUis in

cadenle. Cuin ergo dixisset discipulis

vos vuliis abirc
?
,

verilale iKtplisini sui

Irajecto pcr

cum

popiilo

suo?

respoiidit Petrus, petra

Numquid et illa, voce om-

Per baplisiiium suiim

irajicil

credcnles, occisis omiii-

nium
habes.

Domine

ad quem ibimus? Verba vitw wterna;

in

bus percalis, lanquam

in
illo

liostibus conscqiicntibns, sicnt

pcrieriiiit.

Bene sapuit

ore ipsius caro Domini. Domi-

mari omnes yEgyplii

Qno
mnre
csl
ccclo
,

trajicit,

nus auteni exposuit

ficat
:

eis, et dixit, Spiritus est qui vivi,

fratres

mei? quo

trajicil

per Baplismiim Jcsus, cujiis

,

cum
,

dixissel

Nisi quis mandueaverit carneni

figiiram tiinc gcrcbal

Moyses

qui per

irajicie-

mcatn
vitam
qiiit,

ct

biberit

sanguinem

meum

non habebit
Spirilus esl
:

in se
,

bat? ipjo irajicit'?

Ad maima. Quod
,

nianna

ne carnaliter inl(dligercnt

in-

Ego

suni

inqiiit

panis vivus

qui de
(itlclcs

dcscendi
trajecli

qui vivificat, caro

autem

nihil prodest
est
et

verba qua:
vi

{Joan. VI, 51). Maniva acfipiuiit

]am

locutus

sum

vobis

spirilus

vita

[Joan.

per mare rubnim. Quare mare riibriim? jnm marc

54-09).
6. Ilunc

quare et riibruin? SignifKabal mare

piisimim
Ciiristi.

ilbid

rubriim baiiisi

spirilum et hanc vitam non sapiebat

,

isle

Uiide nibet baptismiis Clirisli,

Nicodemus
sus
:

qui nocte venerat ad Jesum. Ait

,

ci

Jc-

Christi saiiguine consccraHis? Qiio cpgo perdiicil crc-

Nisi qnis natus fucrit denuo

ille

non
iii

videbil
cujiis

reynuni

dcnlcs ct b:iplizai(is?

Ad mnnna. Ecce
Jiidx'i,

dico iiiAiina
i-^te
;

Dei. El

carnem suam
Ciirisli
,

sapieiis,
:

ore iion,

noiiim csl quid acccprrinl

populus do
(

Israel

diim snpieb;U caro

,

notum

es!

quid

dlis plnisset Dciis

oelo

et iio-

homo, cum

sii

senex

itenun nasci?

Quomodo iiiquil polest Numquid polest in

,

sciuiit c;itcchimieni qtiid accipiant Christiani.

Erubeno-

ventrem malrissnw ilerum inlroire

vcrnt istc
iu>i un:ini

ctnasci? Noii

iio-

scautergo, quianesciunf; transca^it por mare rubrum,

nnlivilalem ex
:

Adnm
iioii

ot

Eva; ex
nisi

manduceiit mansia

ut quoiiiodo crodidcrunt in

Dco

et

Ecclcsia iioiulimi iiovcrnl

([iii

novcrat

mine Jesu
S.

sic sc ipsis

crcdal Jcsiis.

eos pareiUcs

geiieranl ad niortcm; iiondum novc-

Ideo

iiitciidile,

fralres niei, quid re.^pondeit iste

:id

ral eos [inrcnlcs qni gcncraiit

nd viinm

r.oii
;

r.overal

qui nocte vcnil ad Jesiim. Quamvis

Josuai vciierit,

niM eos parcnlcs qui gciierant siicccssiiro^

nondum
iiitelli-

tamcn

qiiia iiocle \eiiit

adhuc de

leiiebris caniis su;e

a

novcrat c^s qni scinpcr vivcnlcs gcnciaiu |)erm:insuros,

(!iii!i

loquilur. Noii
mlelligil

inlclligit qiiod

audit

Domino,

iidii

crgo

siiildua^, n:uivila!cs, illc

ii.

aiii

quod

au'Jit a lucc, qiKeilliiiiiiiint oiiii;ciii

iii

ho-

gcba'. Tiin
c;iinc, :dia

cst
(1(!

de

tcrra
;

alin

dc coelo

unn est de
dc

minem
bil

venienfeai

hnne miindum

(/(/.

9). Ja:!i ei

Spiiiiu

una

csl

dc

ii!Or(nii!nle, alia

Domiiius dixit, Nisi quis natui

reijnum Dei.
Dicit

fueiil

denuo,
:

:iou vide-

.Tlciiiiialc; iiiia cst

dc

iiiasciilo cl fciiiii;a, nlin

dc Deo
illa

ad eum Nicodcmus
sit

Quonwdo
carncm

ct Ixclc^ia.
lcst rci;cii
,

Scd
ncc
:

ips;c diue siiiguhe suiit;

illa.

ncc

po-

potesl
el ille

homo

nasci

cum

scnex? S[iirilus

ei loqiiilur -,

Rccle

inlcllcxil

Nicodcmus

nali-

carnem

sapit.

Carncni suain sapit,

qiiia

vilaiem carnis

sicct tu

iiilcllige nativit;iti;ni spiiitus,

Chrisli

nondum

sapit.

Cum

cniin

dixissel

Dominus
ct biberit

quomodo
denuo
in

int('l!exit

Nicodcmus

iiaiivitntcm
polest

carnis.

Jesus

Nisi quis manducaveril carnem

meam,
vitam
;

Quid Nicodcmiis

iiitcllcxil?

Numqnid
et

homo

saiujuinem
z^ili

meum

non

liabebit

in se

sc mdali-

vemrem
tihi

matris siuv intrare,

nasci? Sic,

sunt quidam qni

,

cum sequebantur,
esl hic

et dixcruiit

quicumque
ris
,

dixerit ut spiritualilcr itcrum nasca-

apud semetipsos
ajjrfJre.!*Pulabant

Durus

sermo; quis potest

eum

rcspoiidc q^iod dixit

Nicodcmus

Numquid
,

potest

cnim hoc dicerc Jesum, quod eum

,

hoino iteruvd in venlrein malris suw inlrare

ci

nasci?

possent concisum sicut agnum coquere

care
plius
:

ct

mandu-

Jam
lesl

natns

abhorreiites a verbis ejus, recesscrunt, et

am:

rare Adaiii

sum de Adam, iion nu; [)olcst jam iialus sum dcCIirislo

:

iteriim

gene-

iion nie

ponon.

eum non
Domine
et
,

sunt sccuti. Sic Evangclisia loqiiilur

cuni

iterum gciicrare
,

Ciiristiis.

Qiiomodo ulerus

El Dominus

ipse remansil

duodecim
; ct

et
,

illi

ad

polcst repcli
7.

sic iicc Bnpiisimis.

eum
quid
illis

ecce

ilti

diniiseiunt te

ille

Num-

Qui
'

iinscilur
,

de Ecclesia calholica dc liheia nascilur

ancilla nascilur
:

tanquam de

vos vultis abire

^ ?

Ostendcrc volens quia ipsc

illi

Sara

nnscilur
,

qui nascitiir de
,

eral nccessarius,

non

crant Chrislo necessarii.

sit

h.Trcsi

lanqunm de

sed ex semine

Ne

quis terreat Chrislum

qiiando dicitur ut
,

cbri-

Abraliam. Advcrlat Cliaiitas veslra qiiam

mngnum

sa-

stianus; quasi bealior erit Cliristus

si tu l'u(!ns
:

chrisi

crameiUum. Tcstalur Deus,

Abraham,
et

el

dicit

Ego sum Deus

nlii

jstianus.

Bonum est non fueris, malum

Psalmi
:

libi

ut sis chrislianus
noii
eril.

nam

Deus Isuac

et

Deus Jacob. Non eranl

Chiisto

Audi voccm

patriarchre? non erat aiite islos saiiclus

lus in tolo gencrc

Noe,

qui so-

Dixi Domino, Deusmeus es

tn

quoniambono-

humano cum
,

lola

domo

sua meruit
figiiratn est

rum meorum non

* Editi,

eges {Psal. xv, 2). IJco

Mss., traiicit.

Deus meus

es

de diluvio

liberari

iii

quo

ct in

filiis cjiis

Ecclcsia?LigiioporlanieevaduiUdiluvium(6't'H.vn,7).
Iruficiebat.
.\t

Qualuor Mss., christiis ei loquitur. * }m, Im et fra, viUti ire.

Deiiideposlca magniquosnovimus, quos saiicta Scriin Mss. hie et alUn consunter, sarraf (aiiftduplici rv

4479
ptiira (ininicndnt
,

IN JOANNIS

EVANGELIUM,
clesia

S.
,

AUGUSTINI
non
ibi

1480
,

Moysps

fidclis in

tola

{iyuni. XII, 7). Kl

illi

Iros nonilrKuilnr,
,

domo ejus (lunsi cum soii

et

ut

sint paloa

sed fnimontiim.

Quam

enim mnlti
boiii
-

siiit,

novil Cb;iriias vcslra.

,

Per malos
bapiizatur

proMicriierinl,
et

Ego snm Dais Abraham

:

Deus Isanc,

aliquando baplizat adiiilor

cl qni

Deus Jacob

Itoc viilii

iwmeii

esl in
!

celPrnum (Exod.

juslificatur.

Per bonos mali

aliquandoqui baptizant,
,

III.

G, 15). S:icramentuin grande

et ora noslra aporire
,

Polensest Dumi,

sancli
lunt.
9.

siinl; qui baplizanlur

tenero viain Dei no-

nns

e!

corda veslra
,

ul dicere

possiniiis sicul revciarc dignaliis esl

tis siciit

ct

capere possi-

Puio, fratres,
(

nolum esse
e:i

in Ecclosia, et quoti-

expedit vobis.
isii

dianis
,

xcmplis maiiifcsiari

qua; dicimus
,

sed in
lia:

8.

Tres ergo

pilriarclKic

Ai)raliam, Isaac, ct

piioribiis noslris patrilius ea coiisidercinus

qnia

J.icol).

Jam

nostis

lilii

J:icob quia duodcriin fuerunt,

:

biiorunt et

illi

ista qiiatuor

genera. Per boiios boni

ix
,

el

tnde popiiius Ispacl

quia ipso
,

J;icol) Israel

el

po-

Anaiiias

Pauinm

pulus Israc! Iiihus duodecini

cini filios Israel. Aliraiiam
,

porliiicntes ad diiodc,

malos

niali?
,

18). Quid per Dict Aposloliis quosdam pnodicalores

dicit
iioii

biiptizavii (Acl.

Isanc

cl Jacot)

lies paiii

Evangclii

qiios
,

caste aiinuiili;ire

solere
,

Ires, ei popiilus
cipio popiili
;

uiiiis '.

Tirs palios ta;.quam

iii

piinpopii-

Evaiigolium
dicil,

qiios lolorat in

socielate cbristiana
,

et

Ires palros

(|iiii)us figural)aliir
Iii

Qiiid

enim? dum omni modo

sive

occasione,

lus

el popiiliis ipsc prior,

pnrsens pojnilus.

popuio

sive veritateCliristus annuntietur, et in lioc

gaudeo {Pliict

eiiim Jinl;roruni figiiratiis est iiopiilus Ciiristi:iiioruin.

liti

lipp. I, 18).

Nimiqiiid malevoius erat

de alieno
praidi;

figiiia

liic
,

vcrilas

it)i

nnilira

liic

corpiis

di-

nialo gaiulebal? Sed quia et per malos

cabatiir
si
,

vernm

ccnle Apostolo
Us.

Uwc

aulein iv figura coniingcbanl il:

ot per

maloruin ora Chiistus pra;dicabatur

Yox
,

esl
cjuos

Aposluli

Sciipta sunt

inqiiit

propter

(p:os
:

isli

sui siiiiiles b;ipiizabaiit, qiali uialos bapti-

uos

in

fiim saculonnn obveiiit (I Cor.

x,

11).
,

zabant

si

qiios

isli l);ipiiziibaiil

tales,

quales admonet

llocuriat

iiiiiic

aninius vesler ad Abraliam, l^aac

et

Dominus cum

dicil,

Qua; dicunt facile; quai autein fa,

.lacob. In islis iribns

iuvcnimus parcre
ibi

liberas, parere

ciunl, facere nolite [Mattli. xxiii

3),
,

mali bonos ba-

et aiiciilas

invenimiis

pailus liberarum, iiiveniniliil

ptizabanl. Boni malos baplizabaiit

quomodo

a Pbi-

mus
enim

ibi
:

ot

parlus aiicillannn. Ancilla

boni si;

lippo sancloSimoii inagiisbaplizaiuscst(^c^ viii,i3).

giiiiicat

Kjice

anciUam

iiiquit,

ct

filtum

ejus

non

Nota sunt orgo

ist.i

qnaluor gencr;i, fralrcs mei. Ecce

ilia,

hivres cril filius ancilla;

cum

fiiio

liberw.
filiis

ApostoAbraliao,

iterum ea ropoto, tenete

illa
;

numeraie

illa,

advertite

lus iioc coMiineinorat; et in

dicit

iliis

duobus

cavete qua; niala sunt, leneie quoc bona sunt. Per

boiii
:

Aposiolus luissc figiinim duorum Tesiaiiienio,

bonos

nascunliir

rum
noiil

Yeloris ol Novi.

Ad

Veliis
,

Tosl;iiiieiiluiii perli-

ptizantnr
qiii

pcr

cum pcr malos mali cum

,

sanctos sancli baet

qui baptizant et
:

diloclores tonipoia'iiim

dikcioros

s;cculi

ad
illa

baplizantiir, inique et impie vivunt

,

per malos

NovuiiiTeslameiituin dileclorcs
Jcf us;ilom in lerra
inalris
,

vitu; ;ic!criiac.

Idoo

boni

ciim mali
:

simt qui baplizant; ci boiii qui ba,

uinbra eral cirlostis Jorusalem

,

ptizaiitur
zaiil, el

per boiios mali

cum

boni sunt qui bapti-

omniiim

iio^iiiim

qu;e
,

esl

in ca'Io

et li;cc

maii qui bapiizantur.

isiain tribusislis iiominibns,

Aposloli verba snnf {Gen. xxi

10; Galal.
,

iv,

22-50).

10.

Qiiomodo invenimus
,

El de
niiilta

ista civilalo iindc peiegrin;iiiiur

nuilla iiosiis,

Ego sum Deus Abrahani

nis

Deus Isaac,

et

Deus Jacob

jam

audisiis. Invcniiniis aiilem rein

id esl in islis folibus
,

iniram

in

Ancillas accipinuis in malis, bberas accipiinus in bo:

istis

parlubus,

in istis gciicratio-

paiinnt liberse bonos

:

Sara poperit Isaac {Gen.

iiibiis

liberaruin et ancill
:

uum,

(iualiior scilicel
,

gcnera

XXI, 3)
{Id.

pariiint ancilhc
,

malos; Agar peperil Ismac!

in
,

liominou
figiir
i

iii

qiiibus (|u:itiior goncribus

,

completur

XVI

15).

Ilabemus
boiii

uno Abraliain
et illnd

et iliud

iri

popili cbrisliaiii
,

ul

non

sit

niirum quod
et

genus ciim per bonos

genus ciim per

i. iliis liiluis d'< luiii csl

Kgo
Iii

siim

Deus Abraliam,

m;ilos nial;. Per bonos inali ubi ligurali sunl? Libera cral
reb
oc:i

Deus Isaac
iiis
,

et

lh-::sJacob.
-,

oiiiiiibiis eniiii
iii:iliis

Cbrislia-

uxor Isaac
,

legite,

peperil gominos,

fralros inlonil.t

aul per

nascuiitiir boni

unus ciat bonus

,

aller nialiis.

Habes aperlc Scriptuduos geeligitur,

aut

|)or

boiios nasouiilur maii

:

atil

pcr boiios boni

ram (licentem
nuil

Dei voce, Jacob dilexi,Esauautein odio

i,

aut per malos niali

amplius

islis

qnaiiior geiieribus

habui {Malach.

2, 5

Rom.

ix, 13).
:

Islos

non

poleslis inveniie. Quic ilerum rcpetam,advcrlile,

:

Robccca, Jacob ct Esau

'
;

unus inde

retincie; excuiite coida vcstra, noliie pigri esse

pile,

ca-

allus rcprobatur

iniiis

succedil in b;ereditalem,

ne capiamini, (piomo;io quaiuor

goiier;i stiiit oni-

alter cxb;oredatiir.

Non

f.icil

populuin sutim Deiis de

,

nium Cbrisliaiiorum. Aut per bonos nascunlur boni

aul per malos nascunltir mali aut per malosboni. Pnlo (jiiia
,

Esau
,

sed

facil
:

de Jacob.
uteriis

Semcn unum

diversi qui

aiit

pcr boiios mali

conccpli

suiit

uiius,

diversi qui nali sunt.

plaiiiim esl.

Por boiios
b:iplizanro( le nii-

Numquid non
Esau
?

libeia peperil Jacob, qiiae libera pepcrit

iii

boni
lur
,

si

et(|ui baptizanl, boiii sunt; cl qui

iii

Luciabanlur

ventie

in;itris

suaj

el dictuin

recle credunl, ct
in:ilos

menibris
:

Clirisii

est Rcbecca',

cum

ibi liiclaientur,

Duo

populi sunl in
,

merantnr. Per

m.di
,

si

et qui baiitiz:ini,

mali

utero luo {Gen.

p:iii
;

xxv, 22-24). Duo hoinines

,

diio po~

sunl; et qui ba|)tizaiitur

duplici

corde

:ic

eduni ad
in

bonus popiiUis

inaliis

populus
iiiali

sed lamen in
Ecclesia
: ,

Deum
*

ct non teneiil cos mores quos audiunt

Ec-

uno

voiiire luciaiitiir.

Qiianti

siint in

ct iinus uierus poriat, doiiec in iine discernaniur

oeque, mus, post voces,

lc Mss. hic post voceni, Jucob, noii addliur, tres puties et populus.

et

* Mss., iinprobatur

1481
Doni adversus nialos clamanl,
el

TRACTATUS
mali adveisus bonos
luclantur.
,

XI.

CAPUT

11.

1482

nam,

graiis colentes

Deum. Ludunt,
posteaquam

et dicil
dixit

Aposlolus

reclamanl

el in unius visceribus nlrique siniul

persecutioncm.
Aposloliis
,

INam

haec verba

Nuniquid seniper

erunl? In finc exilur ad luceni,

:

Et

sicut tunc ille qui

secundum carnem naita

declaralurnalivilasquiehic iu sacramenlo ligm-aliir

el

tus erat, persequebatur

et

eum

qui

secundum spiritum,

Innc apparebil

Jacob

dilexi,

Esau autem odio

liabui.

nunc;
:

scculiis est

et ostendit

de qua perseculione
et

11. Jain ergo iiivenimus, fralres, et de bonis bonos,

diceret

Sed quid
;

dicit

Scriptura? Ejice ancillam

de libera Isaac
el

et de nialis malos, de ancilla Ismael

fiUum ejus

non

cnini liwres erit (ilius ancillw

cum

filio

de

boiiis nialos,

Esau de Rebecca. De malis bonos

,

meo Isaac {Gen.

xxi,

9-12; Galat.

iv,

29, 30). Quae-

ubi inveniemus? Restal Jacob

chis

ul in tribus palriarperfectio-

limus ubi hoc dicat Scriptura, ut videamus utrum

aliqua perseculio praicesseril Ismaelis in Isaac
:

qualuor generum

i^torum

conclu:

et

daiur. Habuit uxores Jacob liberas, habuilelancillas

invenimus hoc dictum esse a Sara, quando

ros ludentes simul.
vidisse

vidit

pue-

pariunt liber;e, pariiint et

filii

aiicilljc

et fiunt Si

duodecim

Quam

lusionem

dicit Scriptura
dicit

Israel (Gen. xxix,

xxx, xxxv).

numeres onines

Saram

hanc persecutionem

Apostolus.

de
dc

quibiis nali sunt,

ancillis
,
:

non omiies de

liberis, noii

omnes

Plus ergo vos persequuntur qni vos illudendo sedu-

sed tami-n

ergo

fralres

omnes ex uno scmiiie. Quid mei? numquid qui nalisunt de ancillis,

fraibi

cunt

Veni, veni

baptizare hic

hic habes veruim

;

bapiismuin. Noli ludere, unus esl verus

est
:

ille

lusus

non simul possederunt lerram promissionis cum

tribus suis?
ancillis
illis
,

seduceris
tibi

el

ista

persecutio gravis libi erit.

;

Invenimus
bonos
filios

bonos

filios

Jacob nalos de
liberis. Nihil
,

Melius

erat ut

Ismaelem tu lucrareris ad regnum

Ejice ancillam

et

Jacob natos de

scd non vult Isinael, quia ludere vult. Tene tu haere-

obluil naliviias de uteris ancillaruin

quando

in

diiatem pairis, et audi

et

filium ejus;

patre cognoverunt seinen

suum
iiati

et conseqiienter rein
liliis

non enim limres

erit fitius ancillce

cum

filio

meo Isaac.

gnum cum

fratribus lenuerunt.
illis

Quomodo ergo

15. Isiieliam audent dicere qiiiapersecutioncm solent paii a catliolicis regibus, aut a calliolicis priiici-

Jacob non obfuit

qui
,

sunt de ancillis, quo-

minus tenerent regnum

frairibus ex

et

terram promissionis
;

cum
iia:

pibus.

Quam
:

persecutionem

tolerant? Afiliclionem

quo acciperenl

noii illis

oblucrunt

corporis

si
,

tamenaliquaiido passi sunt, aul

ipsi
sciaiit, et

quomodo
:

lales ancillarum, sed pnevaluit semeii

paternum

sic

passi sunl

conveniant conscicntias
passi sunt

quicuinque per malos baptizantur, tanquam de ancillis

videntur nali
;

suas
ciitio

tamen afflictionem corporis

perse-

sed

laineii

quia ex seniine verbi Dei,

h;e-

([uam faciunt gravior est. Cave quando vult lu-

quod

figuratur in Jacob,

nou conlristenlur, simul

dere Ismael
ofTert

cum

Isaac,

quando
:

tibi

blandilur,

quando
qui

redilatem

cum
si

fnitribus possidebunt. Sccurus ergosit

alierum baptismum
Si

responde, Habeo jani Ba-

qui de semine

bono nascitur

tantuni non imiletur

plismum.

enim verus

est isie

baptismus

libi

ancillam

de ancilla nascitur. Ancillam malam sufilii

vult dare alterum, illudere le vult.

Cave anim;e percatholicis aliqnij

perbientem non imiteris. Unde enim

ciliis nati,

Jacob de an-

seculorem.

Nam

si

principibus
,

possederunt terrain promissionis

cum
,

fra-

passa est pars Donali aliquando

secundum corpus
spiritus.

iribus, Ismael

aulem de
,

ancilla natus, expulsus cst

ab
illi

passaest

non secundum illusionem

ipsis veteribus factis
et indicia. Invenitur
,

Audite

hyeredilate

Unde

nisi

quia

iile

superbus eral

et videte in

omnia futurarum
alflixisse

liumiies? Erexit

ille

cervicem, et voluit seducere fraillo.

rerum signa
ancillam
:

Sara

Agar

trem suum, lndens

12.

cum

Sara

libera est

posteaquam superbire
dixit, Ejice

Magnum
el Isaac
;

ibi

sacramentum.

Ludebant simul
ait

coepil ancilla, questa est

Abrahai Sara, et

Ismael

vidit illos

Sara ludentes, et
;

Abrahae

ancillam

erexit

adversum
,

me

cervicem suam. Et (juasi

Ejice ancillam el filium ejus

ancillce

non enim Imres

erit ftlius

ab Abraham

fieret

de Abraham questa est mulier.

libidine abulendi
ei

cum

filio

meo

Isaac. Et
ci

cum

coiilrislatus esset

Abraham vero
derat

qui non in ancilla

Abraham, conlirmavit

Dominus dictum uxorisejus.

quia nescio
illa

tenebalur, sed officio generandi,

quoniam Sara
ait ei
:

de-

Jam
quitl

hic manifeslum

esl sacramenlura,

unde prolem susciperet

Et
afflixil

Ecce ancilla

fnturum parturiebal
et dicit
,
:

res gesta.
et

Ludentes vi-

tua, utere ea sicut vis.

fugit a facie ejus.

eam

graviter Sara, et

dil

Ejice ancillam

filium ejus.

Quid est
puero

Ecce hbera

afflixit

ancillam, et

non

boc

IVatres ?

QuiJ eiiim

niali
illo ?

fecerat Ismael

illam vocat persecutionem

Apostolus; ludit servus

:

Isaac, quia ludebat

cum

Sed

illa

lusio, illusio

cum domino,

et

persecutionem vocat
,

affliclio ista

enit;
gniiin

illa

lusio

deccptionem significabat.

Nam

nia-

non vocatur persecutio

et lusio

illa
?

vocalur perseinlelligiiis

sacramentum altendat Charilas

illam

vestra. Perse,

culio. Qiiid vobis videtiir, fratres

Nonne

ciiiionem

vocat Apostolus;

ipsam lusionem
:

quid significatum sit? Sic ergo quando vult Deus concilare potestates adversus hserelicos
,

ipsum liibum peiseculionem vocat

sicui tunc ille qui

ait eiiim,

Sed

adversus schi-

secundum carnem natus

ila el
,

erat

perseid est,

smaticos, adversus
exsufflatores Christi

dissipalores
,

Ecclesia;,

adversus

quebiiiur

eumqui secundum spirilum,

nunc;

adversus blaspliematores Ba;

qui

secundum carnein naii sunt perseqiiunliir eos qui secundum spirilum nali sunt. Qui sunt secundum carnem nali ? Dilectores mundi, amaiores syeculi. Qui
sunt secuiidum spiritum nati? Amalores regni coe-

ptismi

non mirentur

quia Deus concitat, ut a Sara

,

verberelur Agar.

Cognoscat se Agar Quid

ponat

cer,

vicem

quia

cum

humiliata discederet a domina sua

,

occurrit ei angelus
*

et dixit

est

Acjar ancilla

lorum, dilectores Chrisii, desiderautes vilain aeier-

tribus Mss., lusus est seducens.

m uno, seductoris.

Sanct. August.

IfJ

(Quarnnte-sept.J

\ ',83

IN

JOANNIS EVANGELIUiM,
,

S.

AUGUSTINI
:

UU
Qiiia

Snrfefciim conrfuesta esset de doinina

qiiid audivil

sii

gc>tuni nescio

lamen quid tradunt nostri?

ab .Kw^oAof Reverlere ad

dominnm luam
,

(Geii. Xvi, 5-9).

ipsi

se pra!cipitaverunt, ct potestates iufamaverunt.

Ad

lioc

eigo

affligitur

ul revert;ilur. At(|iic utinam

,

Rccordeinurconsuctudiiicm potcslatum Romauaruin,

ci vidcainus
ciii
:

rcvertatur; ([uia proles ejus

sicul

filii

Jacob

cum

credcndum
non

sit.

Dicunt nostri

illos se
qiii

iVatribus bxTeditatem tenebit.

14. Hliiaulur

praicipitasse

si

smU
si

ipsi discipuii

ipsorum

aulem quia commovonlur polcslates

rcddcrcut ra-

se

modo de
:

saxis nullo pcrscquentc pracipilanl, ncii

cliristiana;adversusdetcstaud()S dissipatoresEccl^isirc.

credamiis

quid mirtim,

fecerunt

ilii

quod

solciil?

Non ergo

inoverenliir? El (luoinodo

Nain poleslates Roin;ui;c

us;csuiil.

nunquam

talihus siippliciis

lioneni de impcrio suo

qiiid dicain,

Deo?

Intcndat Cliarilas vestra

sseculi cbri-

Num

eniin

iion poteraiU occidcrc .apcrle ?

quia

perlincl boc ad reges

Sed

illi

(jUi

se mortuos coli

voluerunt,

famosiorem
illud cst,

stianos,
siinin

iit

lcmporibiis suis [tacalam

vcliiit

nv.urcin

inorlem non invenerunt. Postremoquidqiiid

Ecclesiam, undespiritualiler nali sunt. Lcu;inuis

et gcsta proplietica.
:

non novi. Et
afflictioncm

si

passa es, o pars Doiiali, corporalem

Dauiclis visioncs
igiie

Tres pucri

in

Domiuum doiiosor rex laudantes Deum igiiem iniiocciilcm ' et cum

laudavcruiU
;

iniralus csl Nabuclio-

Agar
rius

redi

ab Ecclcsia catholica, a Sara passa es ad dominam tuam. Locus qiiidem necessadiulius iios lenuit, ut tcxtum loluiij
leclionis

pucros,

et

circa eos

aliquanto

admiralus essct, quid

cvangclics

exponere miiiimc valeremus.

ait

Nabucbodoiiosor rex, non vcl Judanis vcl circuin-

Fralres, sufficiat inlorimCharilali vcslra;,

dicia sunt,
vcstris.

neiwc

quae

ciSus, ille qui statuam suain erexeral, cl ad cain ,ido-

diccndo
tcnctc,

alia,
talia

excludaulur dc cordilnis
dicile,

raudam omncs coegcrai; tainen

rorum
in ig!ie,

laudibiis tiiuni

pue-

Hkc

flammanies

illuc

coinmolus, ubi vidit majestalem Doi pra^sentis

quid ait?
<

pr()(;edite,

accendite frigidos.

Et ego proponani decrclum omiii-

busliibubusct linguisin

omni

lcrra,

Qdaledicicluin?

TRACTATUS
Ab
csl, etc.,
voiiit

XII.

Quicumque
in

dixerint blaspbemiain in

Deum
et

Sidrac,

eo Evangelii loco, Qiiod natiim est

de carne, carO

Misac, et Abdcnago, in

intcritiim criint,

domus

usque adid, Qui aiilcm facit verilalcm,

eorum
.socvit

pcrditionem
alicnigcna,

(Daii.

iii).

Ecc quoinodo

ad

lucem,

iil

manifeslcnliir cjus

opera,

rex

iie

blasplicmetiir Dcus Isracl,

liberarc
:

quia in
1.

Deo sunt

f;icta.

Cap.

iii,

^i'

6 21,

quia potuit

tres pucros de igne

ct iiolunt

Ex co quod

hostorno die intenlam fecimiis Cha-

at sacvianlrcges cbrisliani, quia Cbrisliis exsufflalur,

a

rilaiem vcslram, intelligimus vos alacriiis ct

rosius convonisse
ordiiic
:

numeplaccl

quo non Irespueri, sed orbis lcriarum cuin

ipsis
illi

sed interim lectioni evangelicae ex

regibus a gehennaruni igne libcralur?

pueri, fratres mei,
liberati
suiit

Nam

Ircs

sermonom dehilum

reddamus,

si

ab

igiie

loinporali.

deinde andiot Charilas voslra dc pacc Ecclesiae vel

(|uid

Numquid non ipse est Deus Macbabcorum, qiii el illi in loririum puerorum? Illos ab igne libcravit
:

egcrimus, vcl quid adliuc agcndum sporcnius.

inlenlio cordis ad
cogilct. Si

Nunc crgotOla

Evangelium

feralur,

mentis igncis

corpore defcccrunt, scd in legilimis

ncmo
capil
;

aliuiide

enim qui totus adest, vix

mandatis animo
sunt,
illi

pcrmanscrunt.
corijnali sunl

Illi

apertc liherati
vii).

qui se por cogiialioncs divcrsas dividil, nonne

occulte

[UMacliab.

IMus

ct ([iiod ccperal fundit?

Meminit anteni Cbariias vc-

cst liberari de flammiageliennarum,

quam de

fornace

slra

Dominico

ptoclorilo, qiiantum

Domiuus

adjiivare

poteslatis humaiia;. Si ergo

Nabucbodonosor

nx

lau-

dignalus est, disseruisse nos de spirituali regeneralione {In supfriori Tractatu)

:

davit

ct

prcdicavil cl gloriam dcdil Deo. quia libc-

quam leclionem
non
vestris

vobis

ravit dc igne tres pueros, et lanlam gloriam dcdit, ut

ilerum
Cbrisli

legi focimus, ut

qu;ie ttinc

dicta stint, in

decrclum
rinl

uiiltcrct pcr

rcgniimsimm, Quicumffue dixeMisac,

et

nomine adjuvantibus orationibus

im-

blaspliemiam in De.um Sidrac,

erunt,
el

Abde-

pleamus.
2.

nago,Hn interilum

domus eorum

in perditio-

Regeneralio spiritualis una

est, sicut g(^neratio

ait,

nem: quomodo isti reaes non movcanlur, qui non trcs piieros aUcudunt liberatos de flamma, sed seipsosliberalos de gelicnna, quandovidcnt Christum, a
qiio
liberati

carnalis uiia cst.

ritin dixit,

Et quod Nicodemiis Domino

vc-

quia non potest

homo
siia',

ciim

sit

scnox, rodirc
Ille

rursum
dixit,

in

ulerum malris
Iiomo

elnasci.

quidein

snnl,

cxsulflari in
te

Christianis,

quando
?

quia
si

cum

sit

senex,

hoc non potesf,

audiunl dici clirisliano, Dic

ncn cssc christianum

quasi, et

infans osset,

posscl.

Omtiino enim non

Talia faccre volun!, et sallcm talia pati noliint.

polest, sivc recens ab utoro, sive anuosa jatu .Tlate,

15..Nam

vidctc qiialia laciunl, et qualia patiiinlur.

in

redire

rursum

in

matcrua viscera,

cl nasci.

Sed

sicut

Occidunl aniinas, affligunlur

nas mories faciunt,
ncscio quos
ei

corpore

sempiter-

ad nativiiatem carnalem valent muliebria visccra ad

temporales se perpeti conqiicrunlur. Et tamon quas patiunlur? Proferunt nobis

in

semel pariendum

sic

ad nativitalem spiritualem va-

lent viscera Ecclesia;, ut

semel quisque

baplizeliir.

pcrsecutione

suos martyres.
;

ECce

Propterea nc quis forle dicat, Sed

iste in hieresi
;

na-

Marculus dc petra
Bagaiensis
iii

prajcipitatus est
est.

ecce Donatus
polestates

tus esi, et iste in schismate nalus est

amputala sunt

puteum missus

Qiiando

omnia,

si memiiii.s-iis,

quae Vobis disputala sunt de iri-

Roman35 talia supplicia deoreverunt, ut pra'cipitareiilur bomiucs?Quid autem respondent nostri? Qnid

bus patribus noslris,

signihcandi

quorum Deus

dici voluit,

nOn

quia soli crant, s d qiiia iu solis cx[deia est integrilas

|)0|)uli

Ediil,

non nocentem. Mss., inmcentem.

fuluri.

rnvenimus enim naiiun de

1485
ancilla

TRACTATUS
exliaeredalum,

XII.

CAPUT
tilio

III.

4486
;

nalum de

libera

haeredem

lam

et filium ejus

non enim

fueres erit filius

ancilhe

rursum invenimus natum de

libera exliaeredauim,

cum
Et
si

meo Isaac {Gen.

superbus

xxi, 9, 10). Noii eigo illuiu

nalum de
Isaac

ancilla hseredem.

Natus de ancilla exhaire-

viscera aucilke

ejecerunl foias, sed cervix servilis.

sil,

dalns Ismael {Gen. xxi, 10), nalus

{Id.

de libera hseres
exhseredalus
(ilii

liber

servusest; et qiiod pejusest,

xxv, 3); natus de libera

malse domiiue, ipsius supeibia-. Ilaque, fraires mei,

respoiidete homini

Esau
cob
(

{Id. xxvii, 55), nati de ancillis hseredes

Ja-

non posse rursus

iiasci

hoiiiinem;

Id.

XLix

).

In

iilis

ilaque

iribus

patribus,

immeEgo sum Deus Abraham, el Deus Isaac, el Deus Jacob : lioc milii, inquil, nomeu esl in eelernum {Exod. iii, 0, 15). Magis menunerimus (juid promissum sit ipsi Abrahse hoc eniin promissum est
omiiis futuri populi figura perspecla est: nec
inquil,

respondete securi non posse rursiis nasci hominem. Quidquid iterum fil, illusio est; qiiidiiuid ilcrum fit,
lusus est. Isinael ludil, foras niiUalur.

rilo Deiis

Aniinadvertit
cl dixit

enim eos Sara lndentes,

ait Scriplina,

AbraNoiine
(ilios

ha', Ejice ancillam et (ilium ejus. Displicnit SariB lusus

piierorum; aliquid iiovum vidit

piiero.s ludere.

Isaac, hoc proniissum est el Jacob.

Quid invenimus?
cjenles

optant hoc quye

filios liabent,

videre liidentes

In semine luo benedicentur omnes

18). Credidil

{Gen.

xxii,
:

suos?
lusu
:

Viilit illa,

el

imi^robavit. Nescio quid vidit in

iii

lunc unus

quod niMuUim videbat

vi-

illnsionein vidit

illo liisn,

animadverlit servi

dent homiiies, el excKcanlur. Conipletiim est in geiilibus

suporbiam;displicuit

illi,

ejecil Ibras. Nali

de ancillis
rnittilur

quodpromissum

est uni

el separanlur a coiu-

iiiiprobi iniltnniur foras', et nalus

de libera

iminioiie genliuin,

qui et (juod impleluin est videre

foias Esaii. Neiiio ergo

scitur,
Qiii

pi\esiimat quia de bonis na-

nolunt. Sed (|uid

illis

prodesl quia videre noluiit' Vi-

nem

pr;csuiiiat quia

per saiicios b;iplizatur.

dent, velinl nulint; aperta veritas et cliusos

ferit.

oculos

persaiicios baplizalur, adhuc caveai ne

:

non

sit

Jacob, seJ Esau. UdC eigo, fialres, dixerim

melius

3.

Responsum
Quibusdam
in

est

Nicodemo, qui ex
noii se credebat,
:

ois

erat

qui

esi ab

hoininibus sua quairentibus et iiiundum dili-

crediderant in Jesum, ei ipse Jcsus non sc credebnt

eis.
eiiiin

geiilibus, (piod sigiiificat iioinen ancilhe, baptizari et

spirilualiier lueiedilaiem (|u;rrere Chiisti, ut sit lan(liiaiii

cum

jaiii

in

illum credidisseiit. Sic habes scriplum

Multi credi-

liliiis

Jacol)

de

ancilla,

quaiii

baptiz.iri

per

derunt

nomine

ejus, vidcnles signa quai faciebat.

illis.

sanctos

el suporbire,
iiatus

ut sit

Esau foras mittendus,

Ipse aulein Jesus non crcdcbat scmetipsum

Non

quamvis
vos

ex libera,

H<Tec, fratres, tenete,

sit
:

Non

enim opus

hab(,'bat ut quisijiiain
eniiii

teslimonium

pcriii-

paliiaiiius, iiulla

spes veslrain nobis

nec no-

beret de hoinine; ip^e

niiiie
II

sciebat qiiid esset in lio-

bis blaiidinnir, iiec \obis;

n;iin porlal.

unusquisque suam sarci-

(JoflH.

II,

25-25). Ecce

jam

illi

credel)ant ia
eis.

Nostrum

est dicere, et

nemale judicemur

Jesum,

et ipse

Jesus noii se crcdebat

reiiali

Quare

veslruin

est audire,
;

corde audire,

ne exigatur

Quia nondum erant

horlati

ex a^jua el Spirilu.

Iiide

qiiod d;uiiiis

imoquandoexigilur, lucrum inveniatur,

sumus,
Si
:

et horlanuir fratres iiostios catecliu-

nui
5.

dolriiueiituiii.

nienos.

enim interroges

cos,

jam creJiderunt

in

Dicit Doiiiiiius

Nicodemo, etexponit

ei

Amen,
el

Jesum

sed quia nonduin carnein ejus el sanguineiii

se
illis

amen
rilu
,

dico libi, uisi quis renalus fueril ex

aqua
,

Spi-

accipiunt, nondiim
ciant, ut se
iliis

crodidil Jesus. Quid fa-

non poiest

inlroire in

regnum Dci. Tu
,

inquit,
,

credal Jesus? Rcnascanlur ex aqua

carnalem gonoralionein

intelligis

cum

dicis

J^umDei. Si

et Spiritu, proferat Ecclesia

qdos pai

luril.

Concepli

quid polcst liomo redire in viscera malris suce ? ex aqua

cl Spirilu oporlet ut nascatur propter

sunt, edanlur in
tur,

luccm

liabent ubera quibus niilriaii-

regnum

non limeant nc
noii recedanl.

nali suffocenlur,

ab uljeribus

propler hLcreditalem patris hominis temporalem nascitur

,

maternis
4.

nascatiir ex visceribus matris cariialis

p:ili'is

si

pro-

Nullus potest honio redire

iii

malris viscera, et
qiiis

plor iKvreditatein

Dei sem|iternam

nascatur

iterum nasci. Sed de ancilla nescio

natus

(^si?

ex visceribus Ecclesia^ General per uxorem fllinm

paler morilurus suicossuium
(
:

Numquid tunc
uterum

qui nati sunt de anciilis,

ut
;

redienint

in

generat Deus de Ec,

liberarum,
et in

denuo liasccrenlur? Semen

et ut posset
fuil.

lojia filios
:

non successuros

sed secum mansuros

esi
:

Abraham
Ijliura

Ismael

Abraham

facere

El seipiitur

Quod nalum

esl

de carne, caro
esl.

el

quod
ergo

de anciila, nxor auctor

viri,

Natus est ex se-

nulum

esl

deSpirUu,

spirilus

Siiiritualiter

mine

et non utero, sed snlo placilo uxoris {Gen.

iKiSciinur, et in spirilu

nascimur verbo
:

et

sacramonio.
invisibiliier

XVI, 2-4).

Nuinquid quia de

aiicilia,

ideo

exliiere-

Adest Spiritus, ut nascamur

adest unde iiasceris
Sei|uitiir
,

Spiriiiis

dalus? Si proplereaexh;eredaius(|uia deaiiciila naiiis

est, nulli

qiiia et tu invisibiliter nasceris.

;

yncillarum

filii

adiiiiilercntur
siiiit

ad iKcredi:

enim

et dicit
:

Non

mireris quia dixi

tibi,
,

tatcm.

Fiiii

Jacob admissi

ad

haircdilalc^ni

oportet vos nasci denuo

Spiritus ubi vult spirat

,

et

Ismael autem, non quia ex ancilla natus, exlijieredntus,

tris;

vocem pjus nudis, sed nescis unde veniat

Neiiio videt Spiritmn
:

aut quo vadat.

sedquia superbus malri, superbus

in filium

maIllius
;

et

quomodo

audinius vocem
;

maler eniin ejns inigis Sara quam Agar.

illius

Spirilus? Souat

Psalimis, vox est Spipitus

est Spiritus
;

sonat
,

uterus accommodatus,
laceret
filius

voluntas accessit
nollet
:

non
ille

Evangelium

vox

sonat sernio divinus

,

Abraham quod Sara

magis ergo
et

vox est Spirilus.

*

Vocem

ejus uudis

et nescis

unde ve-

Sarae.

Sed quia superbusin fratrem,

;

superbus

ludendo, quia deludcndo

qiiid ait

Sara

Eiicc ancil-

filii

Tres Mss.: Nati de unciUis ad luereditatem admUtuntur .lacob, et natus de libera, etc.

1487
niat,
et

IN JOANiNlS EVANGELlUiVI, S.
quo vadat. Sed
,

AUGUSTINI
,

\m
ait
,
,

si

nascaris cl lu de Spiritu

dixerit Doininus
,

dum

Si lerrena dixi vobis

dixero
, ,

el

hoc

eris

ul

ille

qui

non

est

adhuc
,

nalus de Spiritu
eas.
est
:

non

creditis

quomodo

si

coelestia

cre.delis ?

noii scial

de
:

le

undo venias
et

et

quo

Hoc enim
ex Spiritu.
pos-

Cum

crgo qiuxTerelur a quibusdain

,

quid (erreiium
,

seculus

ait

Sic esl

omnis qui nalus

,

dixeril Dominiis

angustias passi dixeruiit

Quod
et

ait,

6. Respondit Nicodenius

et dixit ei
,

Quomodo

Spiritus ubi vult spirat, et

vocem ejus audis,

de
isto

nescis

hcecfmi? Et revera cariialiler non inleiligcbat. vocein Spirilus In illo fiobat quod dixerat Dominns iljat. Reaudici)at, ct nesciebal unde vciierat ct quo
sunt
,

unde

veniat

el

quo eat

vento

dixil.

Quid

enim

noniinavil terrenum? Loquebalur de geneia:

lione spirituali
est

seculus

ait

Sic

est

omnis qui natus

spondil Jesus
hccc

et dixit ei

Tu

es
,

magister in Israel

et

ex Spirilu,

Deinde, fratres, quis nostrum non

,

ignoras?

fratros

quid

pulamus Dominum

videal, verbi gralia

austrum euntem de mcridie ad

buic niagistro Jud;c()rum quasi insullare voluisse ? Novcrat Dominus quid agel)al , volobal iilum nasci ex
Spiritu. Noiuo ex

aquiloiicm

aut alium

venlum venioiitem ab orieulc

dixil
illud

ad occidenlem? quomodo ergo nescimus unde veniat

el

Spiritu n;iscilur,

iiisi

bumilis fuerit

quo eat? Quid ergo

terrenum, quod

noii cre-

quia ipsa luimilitas facit nos nasci de Spirilu; quia prope esl Doniinus obtritis corde {Psal. xxxiii , 19).

debaiit liomines?

An

quod de templo resusci-

lando dixerat? Corpus enim

et

suum de

lerra acceperal,

Ule m;igisterio inflilus erat,

ei alicujus

momenii
:

sibi

ipsam terram de terreno corpore susceptam para-

esse videbaUir, quia doctor crat Jud;eorum ul possit iiasci de Spiritu ei superbiain
,

deponit
iiisullat

bat suscilare.

Non

ei
,

credituni esl lerram siiscitaluro.

dixi vobis
,

Si terrestria

inquit

et

non

credilis
,

quo-

lanquam indoclo non Deus ad nus. Quid magnuin

;
,

quia superior vuit videri

iioiuiiiem
,

Domi-

modo,
vobis

si

coelestia

veritas ad

crcdilis quia
;

non templum possum resuscilare dejeclum a

dixero
credetis? l\oc est
si

mendacium?
Cbristus

M;ij()r

Cbrislus quain Nicodemus dici de-

qiioinodo credetis quia per Spirilum possinl

?

bot, dici poiest, cogilaiidum osi? Si dicorelur inajor

Iiomincs regenerari
8.

quam

Aiigeli,

ridendum
,

cnit

incomparabifacla est
,

Et se(]uitur

Et nemo ascendit
,

in

ccelum

nisi

liler eiiim

major omni crealura

per

quem

qui descendil de ccelo

Filius hominis qui esl in ccelo.

:

omnis crcatura.

Sed cxagitat supcrbi;im. bominis

el

Ecce

liic

eral

cl in coelo eiat
;

bic erat carne

diviniialc.

in

Tu

es

magisler in Israel,
,

hwc ignoras? Tanquam

,

coelo eral diviuilalo

iino,

iii)ii|ue

Natus

diceiis

Ecco
i!u
:

nibil iiosti
eiiiui

priiicops superbus
,

nascere
vias Dci

de matre, non receilens a Pairc. Du;c nativilates

Cliristi

ex Spii

si

nalus fueris ex Spirilu

inlelliguntur

uiia
,

divina,

altera

hiimana

lenobis, ut Cliristi humilitatem sequaris.

allus est supor

Sic eniin
in

una per quam efficercniur

altera per

quam

reiiccreista
,

onmes Angelos
exinanivil

quia

cum

forma
;

mur

ambae mirabiles

illa

sine

malre,

sine

Dei

essel

non rapinum

arbitratus esl esse

wqualis Deo
,

patre.
M;iria

Sed quia de Adam corpus acceperal

de Adain
,

quia

&ed semetipsum

formam
,

servi accipiens

in

ipsumque corpus suscilaturus erat

,

similitudinem

hominum

faclus
,

et

habitu invenlus ut

lerrenum (|uidd;im dixcrat, Solvite templum hoc

tribus diebns suscilabo illud {Joan.

etin

homo

humiliavu semeiipsum
(cl

faclus obcdiens usque

tibi aliqiiod

ad
)

n, 19). Coelesie auex aquaet

morlem

nc mortis genus

pl;ceal
,

toiM qiiiddain dixit, Nisi quis renalus fuerit

mortem uulem
insiiltabatur
,

crncis {Phiiipp. ii, 6-8).

Poudebat
;

et

Spiritu
Ires,

non

videbit

regnum Dei
esse
filius

{Id.

iii

5). Eia, fra-

ei.

De

cruce descendere poterat

sed

Deus

voluit

hominis, et homines
,

de sepulcro resurgerot. Portulit supordifferebal bos servos Doininus medicus cTgrotos. Si hoc iile
ul
;

voluit esse filios Dei. Ipse desceudil propler nos

nos

ascendamus propler
qui descendit

ipsuin. Solus eiiim desceudit et

qiiid

ilii

qios oportel nasci ex

in

Spirilii ?

si

lioc ille ve,

ascendit, qui lioc ait,

Nimo

ascendit in cozlum, nisi

rus magisler
Angeloruin.
docli sunl. docli siiut
;

ccelo

ik)u hoininum tanluin

sed et

de

coelo.
(ilios

Non ergo

asceusuri sunl in
:

Si Si

enim

docti

suiit

Angeli

Verbo Dei

ccelum

qiios facit

Dei? Ascensuri plane

hsec

Veibo Dei

docli

sunt, quairile iinde

et

nobis promissio
XXII
,

cst,

Erunl wquales Angelis Dei {Multh.

iiisi

et invoniolis,

In principio erat Verbum,

et

50). Quoiiiodo eigo neino asccndit,

?

qui de-

Vert>um eral apud

1, 1). Tolliiur
sit ienis

Dcum

Deus
,

erat

Verbum {Joan.
Cliristi,

sceudit

Quia unus descciidit, unus ascendil. Quid

intelligendum, nisi quia

homini cervix

sed aspera el dura, ut

de

caiteris? quid

meinbra
descendil

cervix ad poriandum

jugum
,

de

qiio
levis

ejus erunl,

ut unus ascciulat? Proplorea sequitur

,

dicitiir,
esl

Jugnm meum

lene est

ct

sarcina

mea
non

Nemo
et
iii

uscendil in coelum

nisi

qui de coelo

{Mdllh.
7.

M,

50).
:

Filius hominis

qui est in cielu.

Miraris quia et hic erat

El se(juitur
;

Si terrena dixi vobis,

si

et
,

cre-

ccelo

Talcs

fecil discipulos suos.

,

Paulum audi
conversatio
in

dilis

quomodo

dixero vobis

aelcslia

credetis ?
fuerit
et

apostoluiu
coelis est

dicenlom
iii
,

Noslra nulem

Qn;e terrcna dixit, fratros? Nisi quis nalus

de-

{Philipp.
in

20). Si liomo Paulus apostolus

terra,

mo

terreiiuin esl? Spiritus ubi vull spiral

locem

ambulabal

carnc

iii

etconversabalur

in coelo,

ejus audis, et nescis

unde veniat

el

quo eat

terrenum

Deus

coeli

et terraj

non poterat esse

et in coelo et in

est? Si euiiu de islo venlo diceret, sicut nonnulli intellexeruut {a),

terra ?
9. Si

cum

quaererctur ab eis quid terrenum

ergo

nemo

nisi
?

ille,

dcsccndit et asccndit,
esl coiieris, quia ille

qua; spes est cseteris

Cyrillus, chrysosl. Theonhylact. () De veato acceperunt Augustino coael auclor nua^sl. voi. etisov. lest., q. 59. At
seiitil Mnl).. lib.

Ea spes
illo et

propterea descendit ut in
i

cum

illo

unus

'

essent,

2deFide,cap.

3.

Editi,

HH/n. Mss., Mn5.

1489
qui per
illiini

TRACTATUS
asccnsuri cssent.

XII

CAPIJT

III.

1490
altenderet.

Non

dicil,

Et semini-

ligno exaliatum

Faclum

est

mordeban-

bus, ait Apostolus, tanqiiam in multis;sed

lanqnamin

tur hoinines, inluebanlur, et sanabanlur (Nutn. xxi,

uno, Et semini luo, quod

est Cltristus.
Cliristi
,

Et fidelihusait
crgo semen Abra-

6-9).

Qiiid

siint

sorpenles mordenles? Peccata de

Vos autem

Chrisli

si

aulem

morlalilaie carnis. Quis est serpens exaltatus?

Mors

hce estis{Ga[at.
xil

iii,

16, 29).

Quod dixitunum, hocdifil

Domiiii in cruce. Quia enim a serpente mors, per serpenlis effigiem ngiirala est. Morsus serpentis lelhalis,

omnes nos

esse. Ideo in Psalinis aliqnando plures

cautant, ut ostendatur quia de plnribus

unus

ali-

mors Domini
valeai mors.

vilalis. Altciiditiir

serpens, ut nibil
ut nisi

quando unus

cantat, ut osiendalur quid

ilia

fial

de pluri-

valeat serpens. Quid est

liil

hoc? Altendilur mors,

viliie
:

bus. Propterea unus sanabatur in

piscina (Joan.

Sed cujus mors? Mors

;

dici

V, 4); et quisquis alins descendebat,

non aanabalur.

potest, Mors
dicitur.

vil;ic

imo qnia
erit

dici potesl, mirabilitcr

Ergo
nibus

iste

unus commendat unitatem

EocIesiiv>.

Vx

illis

Sed nuniquid non

dicondiim quod

fiiit

fa-

qui oderunt uniiatem, ct parles sibi faciunt ia bomi!

cicndiim? Ego dnbilem diccre qiiod Dominns pro

digiiatus est facere?
in

me

Audiant illum qui volebat eos facere

:

nnum
vos

in

Nonne
in

vita Christus?
?

el

tamen
lamcn

uno ad unum
cere multos
:

audianl illum dicentem,

Niilile

fa-

crucc Christns. Nonne vila Christus

et

ego plantavi, Apollo rigavit; sed Deus in:

mortuus Christns. Sod

csl; quia vila

morle Christi mors mortua

viloe

cremenlum
que qui

dedit

sed neque qui planlal

esl aliqnid,
(I

neiii,

morlna occidit morlcin, pleniludo

:

rigat, sed qui

:

incremenlum dat Deus

Cor.

deglulivit

mortem

absorpta est mors in Christi corin

G, 7). Uli dicebant

Ego sum Pauli

est

ego Apollo,
i,

ego

pore. Sic ct nos dicemus

resurrcclione, quando
est
I
,

jam

Cephw. Et

ille

Divisus

Christus (Id.
:

12,13)? lu

trininphantes canlabimns, Ubi

tua ? ubi esl, tnovs,

mors, conlenlio

uno
lui,

esiotc,

unum

eslole,

unus cslotc

Nenio ascendil

aculeus

tttus

Cor. xv, 54,

55)?

in coclum, nisi qui de coelo descendit.

Ecce volumus esse

silis

Inlerim modo, fratres, ut a peccalo sanemur, Chri-

dicebanl Paulo. El

ille

Nolo

Pauli, sed ejus

slum crucifixum intueamur; quia

qnit,

sicttt

Motjses, in-

eslole cujus est vobiscnm Panliis.

exaltavit serpcntem iu eremo, itn cxallari oportet

;

10. Descendit cnlm et morluus est, ct ipsa morle

liboravit iios a

Fiiiutn hotnittis
eat,

ut

omnis

qtii

crcdit in

etiin,

non per-

morte

morte occisus, niorleni occi-

sed habeat

vitam aternatti.

Quomodo

qui intue-

dit. El noslis, fralres, quia

mors

Isla

per

diaI)oli invi-

bantur illum serpenlem, non peribant morsibus serpentuin

lur a
;

diam

inlravit in

mundum. Deus
ut cssent

mortcni nonfecit, Scri-

sic qui iiilucnlur fide

morlem
illi

Chrisli, sanaii-

ptura loquitur; nec latalur, inquit, in perditione vivo-

morsibns pcccalorum. Sed

:

sanabanlur a

rum
quid

creavit
ibi

enim

omnia {Sap.
mors

i,

15, 14).

Scd

mortead vilam temporaleni

tatti

hic aiilcm ait, nl liabeantvi-

ait? />u'jrfia atitem diaboli

(

intravit in

orbem

wlernatn.

Hoc
iila

eiiim interesl inter fisuratam inias:ifigura praeslabat vitam

terrarutn

Id.

ii,

24

).

Ad morleni
:

a diabolo

propina-

nemetremipsani:
rcs ipsa cujiis 12.

temporaiem;
muitdum,

tam non veniret bomo viadductus

tiam.

non enim cogendi

(igura erat, prsestat vilam a;lornam.

potentiam diabolus habebat, scd persuadendi versu-

Non

enini misil

Deus Filium sttum

ul

in

Non

conscniires, nihil invexerat diabolus

con-

nt judicet

mundutn, sed
iii

salvetur mundtis per ipsum.

est,

sensio tua, o homo, te perduxit ad mortem.

morlali

Ergo

qiiaiitum

mcdico

sanare venit a>grotum.

morlales nati, ex

immorlaiibus moriales
morlales
:

facti.

Ab

Ipsc se intcrimit, qni pr.iecepla mcdioi observare non

vult. Venit Salvalor

Adam omncs bomines

Dei,

Jcsus autem Filius

ad

mundnm

qiiarc Salvatnr diut judi-

Yerbum

Dei, per quod facta sunt omnia, unicus

ctus est
cet
ris.

mnndi

nisi ut salvet

mnndnm, non

sequalis Patri, morlalis factus est; quia

Verbum
i,

caro

mundum?
etitn

Salvari non visab ipso; ex te judicabeait

:

factum
11.

esl, et habilavit in

nobis {Joan.
et

13, 14).
in in

Et quid dicani, jiidicaheris? Vidc quid

,

Qui
:

Ergo mortem suscepit,

;

cruce

et

de ipsa

mortem suspendit morte liberantur morlales. Quod

apud anliquos, coinmemorat
Moyses

credit in

non

judicalttr ; qui autein

non

credit
iiiqnit

quid dicturum speras' nisi, judicalnr? jam,

judicatus
est.

figura factuni est

illud

Nondum

appartiil judicium, sed

jam

fa:

Dominus

Et

sicut, inquil,

exaltavit serpenletn
; iil

ctuni est jndiciiim. Novit

enim Dominns qui sunt ejus

in eremo, ita exaltari oporlet Filiutn hontinis

omnis

novit qni permaneant ad coronam, qni pcrmanennt ad

qui credit in

eum

tton pereat, sed Itabeat

vitam aHernatn.

flammam
non

novit in area sna triticum, novil paleain

,

Magnum sacramenlum,
clum siveauditum

et

qiii

legerunt, noverunt.
forte lein

novit scgetem
credit.

novit zizania.

Jam

judicalns est qui

credidil^ in

Deinde audiant vel qui non legerunt, vel qui

obiili sunt.

Qiiare jndicatns? Qtiia non

Filii Dei.

Prosiernebalur

eremo

nomine unigenili
13.

populus Israel morsibus serpeiitum, (iebatmagna strages multarum mortium'

:

Hoc

est

atitemjudtcitm, quia lux vcntt in

mim-

plaga enim Dei erat corri-

dum,

et dilexertinl lioinines

magis iencbras quain lucein:

pientis, et flagellantis, ut erudiret.

ibi

Demonslralum

est
le-

erant enim mala opera eorum. Fratres

mei
:

magnum sacramentum rei

futune, ipse

Dominus

opera bona invenit Dominus? NuIIorum

quorum omnium

statur in hac lectione,

ulnemo

possitaliud interprelari

mala opera

inveiiit.

Quomodo

ergo quidam fecerunt

quam quod ipsa veritas dese indicat. Dictum estenim ad Moysena Dominoulfacerel8eneumserpenlem,etexaItaret in ligno in

veritatem, et vencrunt ad lucem? Et hoc enini sequitur: Qui autein facitverilatem, venit adlucem, ut manifcslentur opera ejus, quia in
1

eremo,

et

admoneret popnlum

Israel,

Deo

sunt facta.

Qnomodo

ut

si

quis morsus esset a serpente, illum scrpentem in

*Ui Mss., straqes multorum mortuorum.

Mss. duodecim, putas. Alii tres, sperabas. Sic eliam legebalur in antiquis Corbeiensibus Biblils, nunc ia Vulgata est, credit. juxta grsecuin, pepisteuhen.
*

im
quidam
opiis

IN

JOANNIS KVANGELIUM,
ad Iticcm,

S.

AUGUSTINI
aiit

im
,

boniim

fcceriinl, ul venircnl

linguic,

cogiiationum

aut immodcralionls in re,

id esl ad Clirisliiui ? el

quonuxio

qiiidani dilcxerunt

biisconcessis, facit vcriiatem confessionis

et venit

ad

lenebras? Si enim omiies peccatores invonit,

iies a

elom-

lucem
cala
si

in

operibus bonis

quoniam miniila plura pec-

peccalo sanal, el scrpens

ille in

qo figurala cst

ncgligantiir, occidunl. Minulae suiil guttae quac

:

niors Doiiini, eos saiiat qni niorsi fiiennl, ctproplcr

fliimina implcnt

niinuta sunt grana aren:p; sed

si

inorsum

scrpciitis

erecliis est serpens

id cst

mors

multa arena imponatur, premit alque opprimil. Hoc

facli seiitiiia neglecla,

Domini, propler morlales bomincs, quos invenit injustos; quomoilo inlelligitur, IIoc
vcnit in
cst

quod
;

facii fluctusirriiens

pau-

judkhmi, quia lux

ialim pcr seiiliiiam

inlrat

sed diu inlrando el non

vnindum,
:

et

dilexerunl liomincs magis tcnebras

exhaiiricndo, nicrgit navim. Quid est

rirc
,

aulem exbau-

(juam lucem

erant enim mala opera

eorum

Qnid cst
venisti

nisi

bonis operibus agere ne obruaiit peccata,

boc? quoium eiiim crant bona opera? Nonne

ut justifices inipios? Sed dilexerunt
,

inquit, tcncbrns

magisquam lucem.
runtpeccala
siia,

Ilti

posiiil

vlm

mulli enim dilexe:

gemendo, jejimando, tribucndo, ignoscendo ? Iter au-' tcm liujus soeculi molesium cst, plenum est tentalionlbus; in rebtis prosperis ne extollat, in rebusadversis

mulii confessi snnt peccala sua

siia,

quia

ne frangat.

Qiii libi

dedit felicitalem

liiijus sa;culi,

qui coniilotur pcccata

et accusat peccata sua,

:

jam

ad consolalionem tuam dedil, non ad corruptloncm.

cum Deo

facit.

Accu^al Dcus peccaia tua

diire

si

et tu ac-

Rursus qui
nein,

le

flagellat in isto sa^culo,

facil.

ad emendalio-

cusas, conjimgcris Dco. Qnasi

res siint,
:

homo

et

non ad damiialionem

Fcrto palrcm eru-

peccalor. Qiiod niulis homo, Doiis feclt

peccalor, ipse honio
focit.

qiiod aiidis

dicntem, ne scnlias judicem punienlem.

Hkc

quolidie

Dclc quod

fecisti, ut

Deus

dicimus vobis,
hitaria suiil.

ct

sivpcdicenda

suiil,

quia bona et sa

salvet qiiod fecit. Opnrlcl ul odcris in le opus

el

tuum,
tiia,

ames

in

te

opus Dei.

Cum auiem

coeperit tibi dis-

TRACTATUS
Ab
ejiis in

XIII.

plicere

quod

fccisti, inde incipiunt

bona opera

eo Evangelii loco, Post bsec venil Josus et discipiili

quia accusas mala opera lua. Iniliiim operum bono-

rum, confessio
non

cst

opcrum malorum. Facis

esl, Facis

veritatem,
te

etvenisad lucem. Quid

palpas,.
tibi

veritatcm? Non

Jud.-eam terram, ctc, usque ad id, Amicus autem sponsi, qui slatet audit eum, gaudio gaudct propter vocem sponsi. Cap. iii, f 22-29.
.

blandiris,

non

te

adulas*; non dicis,

I.Ordo

leclionis evangclicac

secundum Joannem,
gerilis profecius

Justus sum, ciim

sis iniquiis, et incipis facere verita-

sicut potestis meminisse, qui

curam

tem. Vcnis auiem ad lucem ut manifesteniur opera

tua, qiiia
libi
iii

vestri, ita sequitur, ut haic quae

modo

lecla esl,

ho-

Deo

siint facla; qiiia et

boc ipsum quod

tibi

displicuit

peccatum tuum, non

luccrel, et ejiis veritas

displioeret,

Abipso principio usque ad hodiernam leclionem, qusc supra dicta sunt,

meministis jam esse
iractala.

die nobis traclanda proponatur.

nisi

Deus
qiii

tibi

tibi

ostendcret.
odil

Et

si

forle inde miilla

in

Sed

et admonitiis diligit peccata et fngit

siia,

admo-

estisobliti, certe vel officium

noslrummanet

veslra
et-

nentem lucem
sat in se

eam,

non arguantur opera

facil

memoria.
si

Qu.ne Iiinc audieritis

de baplismo Joannis,

ejus mala qu.T, diligit. Qiii

autem

vcrilalem, accu-

non

tenetis
:

omnia, audisse vos tamen credo quod

mala sua
:

non

sibi paroil,

non

sibi ignoscil,

lenealis
in

quic dicia sunt eliam, quare Spiritus sanctus

el

ut Deus ignoscat

quia qiiod vult ut Deiis ignoscat

;

columbae specie apparucrit;

sit, qiiia

quomodo

illa

nodo-

ipse agnoscit, et vcnitad luconi

illi

ciii

gralias agii,

quod

sissima qusestio solula

quid

in

seodisset ostcnderit. Dioit Deo, Averte fapeccatis meis

:

noverat
ciim jain
ait, ei

didicit

Joanncs

in

iicscio quid quod no Domino per columbam ,

cietn

tuam a

el

qua fronte

dicit,

nisi

eum

nossel,

quando venienti
et tu

ut baptizarelur,

iterum dicat, Quoninm facinus

meum

cgo cognosco, et
l, II,

Ego a tcdebeobaptizari,
I4eH5).

venis ad

me? Qnaiido

peccatum
Sit aiite

meum coram me
te

csl

semper (Psal.

5)?

Doniiniis respondit,

Sine modo, ui implealur omnis

quod

iioii

vis esse

anle Deiim. Si aulem

tibi

juslilia {Maltk.n\,

post te feceris peccatum tuura, rclorquet illud

2.

Nunc ergo ad eumdem Joannem

qiii
,

cogil nos ordo

Deus ante oculos

jam

luos

et

tunc retorqiiet

quando

leclionis reverti. Ipse est ille

propbetaii.'* csl per

poenitentiae fructiis niillus eril.

Isaiam,
rectas

Vox clamantis
scmilas
reddidit

in

eremo
[Isa.

Parate victm Domino,

14. Cuirite, ne tencbrae vos comprchendant (Joan.

XII,

fncile

ejtis

xl,
et

3).

Tale

lesii-

3o),

fralres

mei

evigilale ad salulem vestram

monium
pcrliibuit

Domino

suo,

(qiiia ille dignatiis

evigilate

dum tcmpus

est; nullus retardelur a leinplo

,

csl) ainico

suo

Dominusque

ipsius cl

amicus ipsius
Dixit enim de

Dei, nullus relardetur ab opere Domiiii

nulliis

avo-

et ipse tcstimoniiim .loanni.

natis

celur ab oratione coniinua

fiaudelur.

milliis a solila
:

devolione

Joanne, In
Baptista.

mulierum non exsurrexit major Joanue

illi

Evigilate ergo cuin dies csl

luocl dics,

Sed
,

qiiia

sc pncposuil, in lioc qiiod plus

Cbristus est dies. Paratiis esl ignoscere, sed agnoscenlibus; punire

crat

Joanne

Deus

erat.

Qui aulem minor

illo
(

rst

inquit,

auiem defeiidentes

sc, et jiistos se ja-

in rcgno coelorum,

major est

Mattli.\\,i

I ).

Minor na-

ctanles, el pulanles se csse aliqiiid,

cum

niliil siiii.

In

tivitate, inajor poteslaie,

major divinilalc,

majeslate,
cl

dileclione

aulcm ejuset

in miscrioordia ojus qiii

illis

am-

clarilale

lanqiiam

in
et

principio erat

Verbum,

Ver-

bulat, etiam liberatus ab

lethalibus et grandibus

bum

eral

apud Deum,

Deus

erat

Verbum. Sic aulem

peccatis, qualia sunt facinora, bom.cidia, furtn, adulteria

' ;

periiibuerat in superioribus lectionibus Joannos

Domi-

propter

illa

quoe miiiuta videntur esse peccala

Hbi adularis.

no iestimonium,

ul Filium Dei

quidem
:

diccrct,

iic Mss. At editi,

non

diceret, nec

lmen negarel

tacuerat

Deum Deum, non

193

'

TRACTArUS
iion

XII!.

CAPUT

III.

1494

rgavenU Deuni, sed

Filiimi Doi

omnino

lacuit

Deum
(ilii

for-

/)eH5; subjecitstalim, Psallite ntelligenter.Qmii

dico, Psallite

enim

(ssisenim inveiiimusiioc in hodierna leclione. Dixejt

:

Deo

nostro, psallite;

Deum

dico

regem
vidislis

sed dicli sunt ethomines

fuissc
,

Dei. Di-

noslrum. Sed regem T'ostrnm

iiiter

homines

erai ranlse

excelientiic ilhim

nt

non esset

tanquam homiiiem,
tiiiim
:

vidislis
illa

passum, crncilixuin, morcarnc qiiani oculis carneis

pse dignnsoorrigianj calceamenli ejns solvere {Joan.

f
,

lalebat aliqnid in

I,

34, 27).

Jam magnitudo

isia

mnllum dat

inleih-

videre polnistis'. Qiiid

ter
;

ibi

latcbat? Psalliti' iutclligenconspicitiir.

gi,

cnjns nonerat dignuscorrigiam caUeamenti solvere,

iiolite

oculis

qusrere quod monle

ille

quo nemo surrexerat major

in nalis nuiliernm.

Psallite lingua, quia inter vos caro; sod quia

Verbum

Plus enim eral omnilins hominibus et AngeUs.

Nam

caro factum

esl,

et

liabitavit in nobis,

reddito

sonnm

angehnn invenimns prohibuisso, ne homo

caderet.

iilj

ad pedes

carni, reddite
ter, et

Deo mentis obtulum.

Psallile inlelligenesl, ct habilavil

Cum enim qniedam

in

Apocalypsi Angelus

videtis quia

Verbum caro faclum

testimoiiium

oslenderet Joanni, qni scripsit hoc Evangelium,

lerrilus

con-

in nobis.

magnitudine visionis Joannes cecidil ad pedes

ille
:

4.

Dicat et Joannes
et

Post Imc venit

ct illic

Angeii. Et

Surge

vide ne feceris lioc;

et

Deumadtuorum

Jesus

discipuli ejus in
eis, el

Judwam

terram,

demo-

ora

nam

ego conservus tuus suni

fralruni

rabatur ctim

baplizabat. Baptizalus baptizabat.

(Apoc. XXII, 8, 9). Cndero ergo

sibi

ad pedes homi-

nem
siipcr

angelus

Nonne manifeslum est qiiia omnes Angelosesl, cni lalis homo, qno major
prohibiiit.

Non eo baptismo baptizabat quo baplismuin Dominns baplizatus

hoc
est

baptizatus est. Dat

a

servo, ostendens

humiliiatis viam, et perducons ad baplismnin Domini,

nemo
5.

siirrexit in nalis

mnliernni, dicit indignum

se

baplismurn siium, prabendo humilitatis exemin

esse solvcre corrigiain calceamonli?

nlum, quia ipse non respuit baptismum servi. Et

quia

Tanien
est
in

aliqiiid

ovidentius

dicat Joannes,

baplismo servi via privparabatiir Domino,

liis

et baptiza-

Deus
hoc

Dominus noster
liegnuvit

Jesiis Christiisct

Inveniamus
de
illo
:

Dominus vinm
:

se fecit vonientibus^. Ipsuin aiidiaet vita

:

priosenli leclioiie, quia forie

,

cancon-

miis

Ego

sum. via, veritas

{Joan. xiv, 6). Si veipsa csl via qua; ost

is;

lavimus
Ira

Deus supcr oninem

piitant

lcrrani

rilatcm qu;vris, viam lene

veriias. Ipsa est
is

nam
veiiis

quod surdi sunt, qui

est, Regnavit

eum

in ,\frica sola re-

quo

is,

ipsa est

qua

non per aliud

:

gnare.

Nonenim non dictum

est

de Christo, cnm di-

ad aliud, non pcr

aliiid

ad Christum

per

clum enim

Deus super omneni terram. Quis cst

Cliristuni

adChrislum

vcnis.

Quomodo porChristnm
faclum, ad
;

alius rex noster, nisi

Dominus noster JesnsChri-

ad Cliristum? Per Christuin homiiicm ad Christiim

slus? Ipse estrex noster. Et qnid audistis in ipsoPsal-

Deum perYerbum carnem

:

Yerbnmquod

mo,

recenii versu
:

modo

cantato? Psallite Deo nostro,

in principio eral Deiis

apud Doum

ab eo quod inanpa-

psallite

psalliie regi nostro, psallite.

:

Qiiem

dixit

Denm,

ducavil lionio, ad
goli. Sic

illiid

quod quotidie manducaiit An-

ipsum
lile
:

dixit regcni nostruin

PsaUile Deo noslro, psal-

enim

scriptiiin osl,

Panem

coeli

dedit eis

psallite regi noslro, psallite intelligenter.

:

parte vclis intelligere cui psallis

terra

Ne in una Quoniam rex omnis

in

nemAngelorummanducavitliomo^Psal.LXxyUjUet^i^).
Quis et panis Angolorum? Jnprincipio erat Verbiim,
et

Deus {Psal. XLVi,

Judaea,

3, 7, 8).
iii

Elquomodoestomnis
Jeinter

Verbiim erat apud Deum,

et

Deus

erat

Verbum. QiioVer,

lerra? rex, qui visus est

una parle torrariim,

rosolyma,

in

ambulans

homines, nalus,

modo pancm Angolornm manducavit homo? Et bum caro factiim est, et habitavit in nobis {Joan. i, 1
5.

1 4).

sugcns, crescens, manducans, bibens, vigilans, dorniiens,

fatigatus ad

Sed quia diximus manducare Angelos, fratres,

puteum sedens, comprehensus,

ne

pulctis morsibus fieri.

Nam

si

hoo

intellexerilis

flagellatus, sputis illilus, spinis coronalus, ligno sus-

quasi dilaniatnr Deiis

dilaniat justiliam
?

quem manducant
?

Angeli. Qtiis
:

pensns, laiicoa perciissus, morluus, sepultus? quo-

Sed rursum mihi

aliqiiis dicil

Et

modo

ergo rex omiiis lerrye? Qiiod videbalur

:

in

loco,

quis est
esuriunt

qiii

maiiducat justitiam
justitiam
,

Unde

ergo, Beati qui

caro erat

oculis

cariieis

caro apparebat; in carne

et sitiunt ?

quoniam

ipsi

saturabuntur

mortali majestas immortalis occullabalur. Et quibus

oculis majcsias immortalis penetrata

{Matth. V, 6)

Cibus (niem manducas per cariiem, ut

,

compage carnis

reficiaris In, ille dcficit; nt reparet te

consumiiur

poterit iniucri? Esl alius ocuius,

est inierior oculus.

maiiduca jusiitiam,
severat.

et

lii

reliceris, et illa intcgra pcr-

Non enim
{Tob.

nullos oculos

habebat el Tobias, quando

filio

Qiiomodo videndo istam lucem corpoioam

isti

caecus oculis
iv). Ille
:

corporeis
patri

dabat

pr.secepta

vitae

reficiuntur

oculi nostri

et res est corporea quae

ciini fuerint

manum

tenebat, ut pedibus

am-

videtur ocnlis corporois. Multi enim

tius in lenehris, infirmatur acies

diu-

bularet

iile filio

consilinmdabat, ut viam

justitiic te-

ipsorum,
(liice

qiiasi jeju-

neret. Et liac

ocnlos video, et hac oculos

vitnc

intelligo.

nio lucis.

Fraudati oculi cibo suo

,

qiiippe pa,

Et meliores oculi danlis

tenentis

consilium,

quam

oculi

scunlur)

defatiganlur jejunio et debililanlur

ita
:

iit

manum. Talos

oculos quKrebat el Jesus,

quando

ail Philippo, Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me? Tales oculos qnnerebat, cum ait,

si diiitiiis

ipsam lucem qna reficiuntur, videre non possinl et abfuerit. exstingUuntur, et tanquam mori-

tur in eis ipsa acies lucis. Quid

ergo?

qiiia
fil?

tot
illi

oculi
refi-

Pliilippe, qui videt

Isti

me, videt

et

Patrem {Joan. xiv,

quotidie ista luce pascuntur

9).

minor

Et

oculi iu intelligentia sunt,

Ideo
*

cum

dixissct Psalmus,

isti oculi in menle Quoniam rex omnis

sunt.
lerrce

ciunliir, et ipsa integra permanel. Si hoc poluit

Deus

Plerique Mss.,

iUum adora, hoc est Deiun.

sic Mss. At edili, qiiod ocidis carneis videic non potuistis. Mss. quatuor , viam fecit ad se venieiuibus. Tres alii viam se fecil ad se venientibus.

tm
dc lucc corporea corporcis

IN

JOAiNNIS
;

KVANGELUIM,
exhi7.

S.

AUGUSTINI
aliquis
:

m
Sufficiebal ergo nt baptizari
Joanne-i?

ociilis cxliibere

iion

Sed dicet

Lcl nuindis cordibiis liiccin iliani

inraligahiicin, iiilc-

Dominum Joannes;
tur a

grain persovcraiilein, nulla ex parle dc(icifiileiii? Qiiain

quid opus erU ut alii haplizareni Joanne? Et hocdiximus, quia si soliis Doininu^^

Iucem?/
vitw
et

principio erat
si

Verbum,et Verbum

erat
le
est.

apud
fons
,

bapiizaretur a Joanne, iion deesset isla cogilalio ho',

niiiiibus,

jOeum. Vidcamus
,

lux est.

Quoniam apud

quod mcliorcm habebat bapiismum

:

in liiniine tuo

videbimus lunien (Psal. xxxv

quam
illo

Domiiins. Diccrcnt cnim

Usqiie adeo

magnos

10). In lerra aiiud est foiis, aliiid liimen. Sitiens quoBris

crat baplisnuisqiicm habuit Joannes, ut solus Chrislus

fueril

fontcm, et ut pervenias ad fontem,

qu.neris

luccm

dignus baptizari. Ergo ut ostcnderelur

meille

el si dies

non cst, acccndis luccrnam,

ilic
,

ul

ad fontcm

lior baptisinus

qiiem daiurus eral Dominus, et

intclligerelur,
ille

pervenias. Fons
cscco lux est
:

ipsa csl

liix

silicnli fons est

lanquam servi
haptizatus cst

tanquam Domini
buinililatis

aperianlur oculi ul vidcant luccm, ape;

Domiiius

ut

praiberct

riantur fauces cordis ut l)ibant fonlcni

quod
;

bibis

exempliim

non solus aulem baptizatus csl ab

prycbuil

eo,

ne

hoc

vidcs, iioc audis. Toluni

libi

lil)i fit

Dcus

qiiia

liorum

baplisinus Joannis melior bapiisiiio Domini viderelur.

qu3e diligis, totum

cst.

Si visibilia altondis,
liix isla

ncc
esl

Ad hoc aulcm viam

Dominus nosler Jesus

ne quis arrogans
dedigiietiir
(|ui

panis cst Deus

nec aqna est Deiis, ncc

,

Chiisliis, sicut audislis, fratrcs,

Deus,

nec vestis cst Deus

nec domus esl Deus.

:

haheal abundantiam alicujus

ptizari

graiiLC,

ba-

Omnia enim
est panis,

hacc visibilia sunt, et singula sunt

est

quod
non
:

baptismo Domini. Quantumcumquc eiiim caproficial,

illi

non hoc
ct

aqua

et

quod

cst vestis,

tcchumcnus
porlat
:

adhuc sarcinam

iniquitalis .su;e

hoc cstdomus;
visibilia

quod sunt
aqua

ista,

non hoc
:

esl Deiis
si

non

dimittilur, nisi

cum

vcnerit ad Ba-

enim sunt. Dcus

;

tibi

toium est
;

csuris

panis

tibi est

si sitis,

tibi esl

si in

tcnebris es,
;

plismum. Quomodo non caruit populus Isracl populo yEgyptiorum nisi cum venisset ad niare rubruin
,

lumen

libi cst

quia incorrupiibilis manel

tibi

si

iiudus

(Exod. xiv)
nisi

sic

prcssura peccalorum iiemo carel,

es, immorlalitatis vestis

est
et
,

ciim corruj)tibile

cuin ad fontem Baptismi veiicrit.

hoc induerit incorruptioiicm,

immorlalitatcm
dici
(I

mortale hoc induerit

54). Oinnia possunt

8.

Facta

esl

ergo quwstio ex discipulis Joannis

cum

Cor.

xv

53

Judwis dc puriftcalionc. Baplizabat Joaniics, bapiizabal Cliristiis

baliir
:

de Deo,

el nihil

dignc dicilur do Deo. Nihil latius

iiomeii,

moti sunt discipuli Joannis

concurre'.

hac inopia. Quieris congruum

quasris

non invenis;

ad Christum, veiiiebatur ad Jo:mneni

veniebaiit ad Joaiinem, millebal illos ad

Qiii

quoquo modo
?

dicere,

omnia

invcnis. Quid siest

enim

Jesum

mile, agnus el lco

De Christo utrumque dictum

i,

baplizari; non miltebanliir ad

Joannem,

qiii

a Clirislo

Ecce agnus Dei (Joan.

de tribu Juda (Apoc. v
6.

29).
5).
:

Quomodo

lco

Vicit leo

baplizabanlur. Tiirbali
periint qu;ioslioiicin

suiil discipiili

Joannis, ct coe-

Iractare

cum

Jud;eis,

qiiomodo

Audiamus Joanncm

Baptizabal Jesus. Diximus

soict

(iori.

Iiitelligas

dixisse Juducos

majorcm essc
Illi

quia baptizabat Josus. Qiiomodo Jcsus?

ininus?qiiomodo Dei Filius?

quomodo Doquomodo Verbnm ? Sed

'.

Chrislum,

et

ad ejus baptismum debere conciirii.

nondiiin iutelligcnles, deleudebaut baplismum Joaanis.

Ycrbum caro
Unde
eranl

factuin cst. Eral auteni et Joannes bapti-

Ventiim est

ad

ijisiim

Joamrem

ut

solveret
iilililas

zans in A^non juxla Salim. Lacus quidam jEnon

intelligitur quia lacus
ibi,

qiKfSlionem. Intclligat Charilas vestra. Et hic

ipsa
liumililatis

cral? Quia aqucv niultw

agiioscitur,

ct oslciiditur

nlruiii

iu

et veniebant, el bnplizabanlur.

Nondum
:

enim

ipsa qucTslionc

cum

err;irenl homiiics, gloriari

apud
di-

viissus erat in carcerem Joannes. Si meminislis (ecce

se volucrit Joannes. Foriasse

cilis,

euim

dixit

Verum

ilcrum

dico),

dixi

quare baptizabat Joannes

quia

recte contenditis,
ut noveriiis

baptismus meus est

iuelior.

oporlebat ut Dominus baptizarelur. Et quare oportebat ut Dominus baplizarclur? Quia multi contempturi

Nam

quod baplismus meus

ego baptizavi. Poterat
Qiiaiitum,

esl melior
lioc

ipsuin Christum

diceic
vellct

erant Baptismum, eo quod jam majorc gratia praBditi

vidcrentur,

Joanncs

baptizato Chrislo.
ubi
sc

sc

si

quam

vidcrenl alios fideles. Verbi gratia,

extendcrc, habcbat

cxtciidcret? Sed
:

niclius

jam

contineiiter vivens calechumenus,

et dicerct se

contcmnerel
ille

noverat apud quein se huniiliaret

vcrat nascendo autecedere,
illi

qiicm sc

no-

conjugatum,
delis. Ille

meliorem quam
in

sit

fi:

voluil confitendo ccin

catechumenus posset dicere

est
iste
,

corde suo
iit

dcre; salulcm suam inlclligebat

dixerat superius,

Chrislo esse. Jain

Quid mihi opus

Baptismum

accipere,

hoc ha-

Nos omnes de
16)
:

plenitudine ejus acconfiieri

beam quod
suac

et

quo jam melior sum? Ne ergo

cepimus (Joan.

i,

et lioc

Deum

cst.

cervix ista pracipilaret

quosdam de
baptizari
filios

mcrilis justitijc

Quomodo

eniin onincs honiines de jilcniludine ejus

ille sit

plurimum

clatos

voluit

Dominus
:

accipiunl, nisi

Deus

Nain

si sic

ille lioiiio

ut

servo; lanquam alloquens

capitalcs

Quid vos

non Deus, dc
noii

pleiiitudine Dei accipit etiani ipse, et sic

exlollitis? quid erigitis, quia habetis, ille

ille

prudentiam,

Deus

est. Si

anlem omnes homines de plenituille

doclrinam,

ille

castitatcm

ille

fortitudinem papoteslis,

dine ejus accipiuiit,

est fons,

illi

bibentes. Qiii

lienliai?

Numquid tantum babere

?

quantiim
,

bibunt fontem, et

sitire

possunt et bibcro; fons nun;

ego qui dedi

Et tamen cgo baplizatus sum a servo

,

quamsitit, fonsscipsonon cget. Foiitccgent homines

aridisvisceribus, aridis faiicibus currunl
reficiantur
*
;

vos dedignamini a Domino. Hoc esl

omnis
'

Vt implealur

adfontem ut

juslitia (Mattli. ni, 15).

fons

fluit

ul reficiat

ita

Dominus Jcsus.

in aliquot Mss., salim locus

quidam, Mnon laciu.

Duo

Mss., veniebatur a

Joame,

^197
9.

TRACTATUS
:

XIII.

CAPUT

III.

1498
Ponite aliqucm percomniendasse aniico suo sponsam
scnliat.
lc,

Videamus ergo quid responderit Joannos Vc~ qni erat nernnt ad Joannem, et dixemnt ei : Rahbi
,

cst, qiii

qnod dico non

,

egre
siiani

profeclnm
:

tecnm trans Jerdanem

ecce
liic

cni tu tcsiimouium pcrliibuisti

:

Vidc, qiur.so

cliarus

meus

es.

ne forle nie
ille
,

baptizat, et

omncs veninni ad illum

hoc est

absenle pro

mc

aliqiiis

amelur. Qnalis ergo

qiti

Quid dicis? non sunl

nianl? Respondil,
accipere,
nisi
ci

proliibendi, ul ad te polius ve:

cnslodiens sponsam vel iixorem amici sui, dal quidrm

et dixil

Non
de

polest liomo (ptidqnnm

ca'lo.
:

operam

iilniilliisalins aincliir,
iili

sedsiseamariproainico
,

datum

fueril

Dc quo

pnialis

voliiorit, et

volueril conimendala sibi

(|uam de-

hoc dixisse Joannem? De pcipso

Qiiasi

iiomo ac-

leslandiis
illain

iinivcrso

biimano generi apparel? Vidcnl

allendcre
:

cepi, ait, de coelo. Intendat Cbarilas vesira. iVoH po/t's(

aliqnanlo peliiliniius pcr feneslram

homo quidquam
Hon
vos

uccipere,

nisi fuerit ei

dalum de

coclo.

ant jqcari
zolaiilcm
,

cnm

aliquo, jmibibet tanqiiam zeiet

ciii
;

video
,

Ipsi vos milii tcstimoninm

sinn C/(n"sa/s.
ipsi

perliibelis

quod dijerim, Eqo

sed viilcam

ulrum amico absenli

an

Tanqnam dicons, quid vosfallitis? mihi qnomodo proposuislis istam qiuTJslioqiii

sibi pra?senti.

Pulale boc

Dominum

noslriim
siio

Jesum

Clnislnm

fecisse.

Commondavit amico

sponsam

nem? Quid mibi dixistis? Rabbi,

Jordanem,
quale lestimonium
illi

erat

tecum trans

snam

peiogro profcclns est accipore regnum, sicut

cui tu teslimonium perliibnisti. Noslis crgo

dioit ipse in

Evnngclio {Luc. xix,

-12), el

lainen pra:trans
fallil!

perhibui

modo

dioinriis
'

snm

sens cst maieslale. Faliatiir amiciis qui

prorccliis osl; et
si

mare
quid

non esse illum quem

accepi de

dixi

esse? Ergo quia

ali(iuid

lalliliir

va;

illi

qui

coelo ut aliquid essem,

inanem
"f

me

vullis

Donm

falieie

conniilur,

Doum

inlueiilem
?

omnium

esse, ul loqnar conlra

accipere quidqunm
,

\eriMQm
illi

Non

potest liomo
ccelo. Ipsi

corda, el omniiim secrela rimanlem

hairolicus, el dicit
lioo,
:

Exislit aliquis

nisi fucrit

datum de

Ego

do, ogo snnctifico, ogojusli-

vos milii testimoninm perliibclis qnod dixerim,

Ego
si

'lon

nolo eas ad illam seciain. Benc quidem

:

zelat,

sum
illo,

Clirislus.

Non

cs tu Cbrisiiis
?

sed quid,
:

major

scd vide cui. Noii eas ad idola, hene zclat

sortilegos,

non ad

quia tu illiim baplizasii

ille

Missus sum

ego pra-co

bene
qst,

zelal.

Videamiis cui zelat

Ego quod

sum,

judex esl.

do sanclum

quia cgo do;

ego qiiem haptizo hacsl baplizaius.

:

10. El audi leslimonium mullo vchementius, muilo

piizaius est, qiicm

non bnptizo non

,

expressius. Videle quid nobiscum agitur; vidote quid

videte amare debeamus amare pro Cbristo, adnlterium est. Qunre boc dico Allendamus voccm Joannis polerat iii illo crrari
;
:

Audi amicum sponsi

disce zelare amico tuo

audi
arro-

quia

aliquem

homincm
?
,

vocem
hic

illius,

Hic

est

qui baptizat.

Quare

tibi vis

gare quod luum iion esl? Usqiie adeo ahsens est qui
rcliqnit

sponsam suam

Nescis quia

ille

qui a

polcral ipse putari qui non eral

rcspiiil a se

falsuin

morluis resurrexil, ad dextoram Palrissedet? Si con-

honorom, ul leneal solidam veritaiem. Videle qnid

dicat Christum, quid sc
est.
:

tempserunt
lemnis
in

cum

Judiei in ligno

pendentem

tii

con-

Qui

liabet

sponsam, sponsns

coelo sedenteni? Noverit

pati de

Cbaritas veslra
:

Casli estote,

sponsnm amale.

Qiiid anlein lu es,

magnnm dolorem me
si

hac re

sed, ut dixi
dico,
:

qui nobis dicis, Qui liabct sponsam, sponsns est?

Ami-

dimilto ca^tera cogilationibns vestris.

loqiiar lota die; si
si

Non enim
non

cus antem
f)ropter

sponsi, qni slal et andit

eum

gaudio gaudel

plangam

totn die,

sufficio

vocem sponsi. Aderil Dominus Deus noster pro molu cordis mei, miilto enim gomilu plennm est, disod obsecro vos pcr ipsiim Chriccre quod doleo
:

non dico,

liabeam, sicul dicit proplictn, fontem la^

ix, 1);

crtjmnrum {Jerem.
ct lacryimc liam
',

sedsiconverlar

iii

lacrymas,
pariim est.

in linguas, et lingua) fiam,

slum,utqiiod diccre non potiiero, vos cogitelis novi enim dolorem meum expi imi salis dignc non possc.
;

12.

Redenmus, videamus quid

sponsus est
nupliis
?
;

dicit isle:

Qni

liabet

sponsam,

non

est

mea
ait

sponsa. Et noii
:

Multos enim adulleros video, qni sponsaiu lanlo prcamalam foedam ul piib hrn fiorel illo lio emplam
, ,

gnudcs

in

Imo gaudco,

Amicus autem
vo-

sponsi, qui slat et audil

enm, gaudio gaudct propter

emptorc,

iilo

liberalore,illo decoralore, possidcre

vo-

cem
do,

sponsi.

Non,

inqnit,

gaudeo propier vocemmeam,

lunt; et id agunt verbis suis, nl pro sponso amentiir.

scd propter vocom spoiisi gaudeo.

ille
;

Ego sum

in

audienille

De

illo

diclum

esl,

Hic
,

csl qui

baplizat {Joan.
qiiis

i,

35).
et

in

dicendo

ego snm enim illuminandus,

ille

Qnis huc exit el dicit

dicii,

Ego baplizo?
lioc est
tibi

buc exit
qiiis

Iiimen

ego siim

in aure,

Verhum. Ergo
est.

amiciis

Ego quod dedero,

sanctnm?

hiic

sponsi slat etandit eum. Quare slal? Quia non cadit.

Qiiare non cadil
solido: iVo
solvere
(

procedit qui dicit, Boiium esl

nt nascnris ex

me?
:

Quia hnmilis

Vide slanlem

in

Amicum

sponsi audiamus, non adultcros sponsi

au-

sum dignus corrigiam

i,

calceamenti ejus

diamiis zelanlem, sed non sibi.

11. Frntres, regredimini corde ad vestras
carnalia loquor, terrona loquor;

Joan.

27

).

Bene

te

humilias,

merito non

domos

cadis, merito stas, merito

aiidis

cum,

el gaiidio i;au-

humaniim
{Rom.

dico, pro-

dcs proplor vocem

sponsi. Sic et
sibi,

Aposiolus amicus

ptcr inlirmilatem carnis vestnc

vi, 19). Miilli

sponsi, zolat ct ipse, non

sed sponso. Aiidi vo;

hahelis conjugos, niulli babere

vullis, hnhuislis
;

vnliis,

mnUi

elsi

nou
nnti
;

cem

zelanlis

Zelo Dei vos zelo, dixil

non mco,

iion

multi qni

omnino

conjiiges habere

mibi, sed zolo Doi.

cui zelas
?

Unde? quomodo? qnnm

uiii

zolas, vcl

non
eslis

vultis,
!

de conjngibns pnlrnm

vesiioriim

Dcspousnvi enim vos

ei

viro,
?

virginem ca-

nulliim cor est qiiod non isle langni affoclus

stum exhibere Clnislo. Qiiid

Mss. prope

go limes

qunre zelas

nullus in rebus humanis tam avius a genere

1

bumano
1

In pluribus Mss., ego qui.

omnesomittunt,w lacrymasetlacrym(Bfiam.

1499
Tinieo, inquit, ne
su(t, sic et
sictit

IN JOANNIS EVANGELIUiVl,
serpens seduxit

S.

AUGUSTINI

1500

Evam

aslulia

14.

Sed quid dicam, fralres? Aperie videamus quid

'

vestri
(

seiisus

corrumpantur a

caslitate

qu(B

eincrit. Ibi ciiim emil, ubi

prcliuin dcdit. Pro quanto

esl in Clirislo

II

Cor.

xi, 2,

3). Oiiinis Ecclcsi; vir-

dedit? Si pro Africa dcdit, simus Donalislue, et non

appclleniur Donalisl;e
solain Afiicam omil
nalist;o.
:

go

appelhitii

e--t.

Diversa esso nKunbra Ecclesi;r, dividetis al(nie gaiidere

:

sod Cbristiani

quia Clirislus

veisis

tloiiis |)oIli;re

alii

ooii-

(|uaiiqiiam ot bic

non

soli

Do-

jiigali, ali;K coiijiigala', alii vidiiiili

uxores uUra noii

iion qiiBerunl,
aliae

Scd non
:

lacuil in

commcrcio suo quid emerit.

non
iios fefellil.

quuirimt,
alii

aliic

vidual;e

niarilos

ulira

Focil t;ibulas
utaudi;t
illa

Doo

gratias,
,

Opus

est

integritatem ab inounic aitate conservant,

sponsa
iii

ct ibi iiitclligal cui voverit vir-,

virgiiiilalcm siiain
ra,

Doo vovcrunt
una virgo
est.
'.

divorsa

sunlmunevirgini-

giiiilalcm. Ibi

ijiso

psalnio

iibi (iiotiim ost,

Foderunt

sodonmes
non

isti

Ubi

csl isia

munus meas
oinni

el

pedes, dinuineraverunl oinnia ossa

:

mea;

tas ?

enim

in

corpore

Paiicarum femiiiarum
paucoriim vii'i

ubi passio Doniini apertissiine dcolaratur

aiiiio

qui psalmus

est, et si

dici virginilas in viris potest,

logiliir

novissima bebdomada iniento uni-

rorum
ct

sanct;i

inlegritasetiamcorporis csl
cst
:

Ecclesia,

verso populo, imminente passiono Cbiisti, et apud

nos, et apud illns
tres,
|isaliniis iste logilur.

bononbilius membruni
in

aiia

aulom membra

Intondilc, fra-

non

corporc, sed omnia in mentc seiva-l virgiiii-

quid

ibi

emit; icciteniiir labuhc commoroiales;

:

lateni. Qu;e est virginitas

meniis

Integra (ides, soli-

quid
tur

da spes, sincera cbarilas.

ille, qiii zebiijat

Hanc

virginitatcin limci)at

ii)i omil, audilo Commemorabuntur et convertenad Doininum unhersi fines terrce; et adorabunt in

sponso, a serpenle corrumpi. Sicut

violalur
iii

conspeclu ejus universw palrice goitium

est

quoniam

ipsius

enim meinlirum corporis

non

quodam

Inco, sic
In

rcgnitm

ct

ipse

dominubitur geiUium (Psal. xxi,

seductio lingu;e violal virginitalom cordis.

corrumpatiir, quac non
viilt

monle

17-29). Ecce quid einit. Ecce quoniam rex omnis lerrai

sine causa tenere

Deus
t;ilem

est

sponsus tuus. Qiiid ergo ad pannos

:

vis

deduci
dicis,

corporis virginitalem.
15. Quid orgo

divitcm? Agnosoe
si

tolum eniit,

et

lu

dicam, fratres? El

Iia^retioi

babent

Pailein bic babes.

riipki loqiieretis
,

piaceres sponso, o
,

si iion

cor-

virgines, elmull;e sunlvirgines lueretiCorniii. Videa-

et corrupta

quod pejus

est, corde,
,

miis

si

sponsuiii amaiil, utviri,niiilas ista cuslodiatur.

?

iion

corpore

Amas hominem
:

pro Cbrislo
spoiisi

amas

di-

Cui cnsloditur

Ckristo, iiiquit.
ciii

Videamus

si

Cbrislo,
;

centeii),

Ego baplizo

ainicum
;

non

aiidis dicenliabet

non Doiialo
cito

videanius

servelur isla virginit;is

o-,tciido

tom,

Ilic esl quibaptizat

non audi, diccntom, Qui

probare

poleritis.
:

Ecce

Sj.onsiim, qiiia

sponsam, sponsus eH. Ego non babeo sponsam, dixit

sed quid suin
?

ipse se ostoiidit

perbibet

illi

tosiiinonium Jo;iniies,
si

Ainicus

aulein sponsi

qui slat et audit

xiii, 1).

Hic

est

qui baplizat.

lu virgo,

spoiiso liuic servas

eum, gaudio gaudet propter vocem sponsi {lCor.

15. Evidonter crgo, fratres mei,
niliil

virginitalem luam, quare curris ad

eum

qui dicit,

Ego

prodost

istis

baplizo;

cum amicus

sponsi

liii

dioai, IJic csl qui 6a-

servare virginilatom, liabcre coiitinonliain, eieemosy-

ptizal ? Dciiide

sponsus luus

loluiii

oibeni

toiicl

quare

nas (iarc: omnia

illis

illa

quae laudaiitur in Ecclesia,

iiiliii

lu in parlc corrumporis? Qiiis esl

spoiisii.'-?

Qnoimin

prosuiit

quia conscindunt unitatem, id est, tuniiii

rex omnis

terroc

Deus {Psal. xlvi,

lotum
:

8). Ipse

sponsus tuus

cam

illam cbaritatis. Quid faciunt? Disorli siint multi

loliiin teiiet, qiiia

eniii.

Vidc quanti einerit, ut

proliiiiii

tor illos, magiuie Iingu;o, numiiia

linguaruni.Numquid

inlelligas quid enieril

qiiod

dodil? SanguiIn

angelico loquuiitiir? Audiaiil aiiiicum sponsi zelaiilem

spoiiso, non sibi Si linguis hominum loquar el Angelorum cliuritatem aulem non liabeam, faclus sum ut ceramenlum sonuns, aut cijmbalum tinniens{l Cor. xiii, 1).
:
,

nem

dedil. Ubi dudit, ubi ludii

sangninom suuin?

passione.
lingis,

Nonne spouso
et

luo oanlas.
:

aiit caiilare te

qiiando emptus esl tolus orliis

Fodcrunl ma:

nus meas

pedes, dinuineraverunt oiiiniu ossa luen

,

ipsi

16.

Sed

qiiid dicuiil? Ibiljcmus

Baptismum. Habes,

vero consideraverunt
sibi

el

couspexcrunt
snper vestem

iiie ;

divisernnt

sed non tuum.

Aliud csl liabore, aliud dominari.

,

vestimenta

mea,

et

meam

miserunt
Siijier

Baplismum babes
accepisli

quia accopisli ut baplizalus sis,

si

sortem? Sponsa es, agnoscc vestem sponsi

liii.

tamiuam iilumiualus;
:

tamen

te

non

quam

vesteiu missa est sors? Interroga

sis
,

Evangolium;
passione
desuper

vide cui desponsata

vidc a quo ;irrbas accipias.

iii

quando das, ministcr das, non possessor; pracco clanias non judex. Pcr prajconom lolenebralus
et
,

Interrog;! Evangcliuiii; vide qiiid tibi dic;it

qiiitur

judcx, cl

iii

aclis

tamen

noii scribiiur,

Prco
quod
daaniico

Domini. Erat
texta.

ibi

tunica

vido:inuis qualis

dixit; sed, Jiidc.x dixit. Proinde vidc si

luum

esl

Desuper texta tunica quid

significal, nisi cbari-

das, polcstale. Si aulcm acccpisti, confitore

cum
,

talem? desuper lexta tunica

(piid significat, nisi

sponsi
uni-

Non

polesl liomo accipere

quidquam

nisi

taiem? Hanc lunicam altende, quam noc pcrsccuiores

Chrisli diviserunl. Ait

titm fucril ei de ccelo. Confiterc

liabel

cum amico
eum,

spoiisi,

Qui

enim

Dixerunt inier

se,

J\on

sponsam, sponsus

est

amicus autem sponsi

et
,

slat el

dividamus eam, sed sortem super eam mittamus [Joan.

XIX,

audii cum.

Sed o

si

stares etaudires

non ca-

23,

24). Ecce niide aiidistis

:

Psalmum. Vestoni

deres ut audircs te! Audicndo enim

audiros
:

eum

slares et

porseoulores non conscidcruiit

dividunt.
*

iiaiii

loipieris, et libi capul inflas.

si

cbristiani Ecclcsiani

Ego

in,

quit Ecclcsia

spoiisa
illius

sum

si

arrbas accepi
,

si

sic aliquotMss. Al cditi: .von

csl.

pnucarmn fenmaruin

cnim in corporc. cwpore Kl i-osl loco, sancia integiilas, lia-

pretio sanguiiiis
spoiisi
;

redempta sum

audio vocem
,

el

vocem
1.

aiuici sponsi tunc

audio

si

sponso

bent, sanctitas, integritas.

Er., ibi.

ISOl
iiieo

TR\CTATUS
det gloriam
, ,

XIY.

CAPUT

111.
(I

i502
Cor. ni, 7). Et quisquam noslrum dicit

non
esl
:

sibi.

Dicai amicus

Qui habet

tum dut Deus non

sponsmn
dit

sponsus
et

amkus

aiitcm sponsi stat et au-

quiu aliquid est? Si di\erimus quia aliquid siimus, et

illi

eum,

gaudio gaudel proptey voccm sponsi- Ecce

gloriam

dederinuis,

adultcri

sumiis

nos

lial)es

sed

Sacrameiiia, cl ego conceili). ILVj.-s sarmenuim es de vilc prascisum ; In

,

fonnam,

amari volumui, non sponsum. Vos Christum

et iios in ilio, in

diligito,

formam
nisi in

quo

et vos a nobis diligimini. Invi,

osicnciis

cgo radicem
ul)i

(iux>ro
;

dc forma fruclus non

esl radix,
;

cem
vaiit.

se diligant niembra

sed omnia snb capile vinuiita coactus

(iiiire

exil, nisi

csl radix

ulji

aulem

Dolore quidcm, fratres mei,

,

sum
enim

cliarUaie? Et audi

formam sarmenlorum
et

P;uilus loct

dicere
aderit

et

parva dixi
ut

leclionem

noii potui ',

quauir

Si sciam, imiuil, omnia sacramenta,

liabcam

Dominus

o|)porliinc

iiniatiir.

INolui

omnem

proplietiom
ila

omnem

ftdcm
,

(el^

quanlam
autem

amplius onerarc corda vesuvT, quLC volo vacare gemilibus, el oralionibus pro his qui adhiic suidi sunt, et

fRlein?),

ut

montes transferam

cliaritatem
1, 2).

non habeam,
17.
fecil

mliil

sum

(1 Cor. xiii

non
Et Ponlius

intelligunt.

Ncmo

crgo vobis fabulas vendal.

;

T[\ACTATUS XIV.
Ab
eo Evangelii loco, lloc cigo gaiidiiim

miracnlum cl Donauis oravit, el rospondit ei aut falluiit. PoDeus de coelo. Primo, aut fai!un!ur Cliaritatem austremo fac illum monlcs Iransrerrc Vidcamus ulrum non habeam nihil sum.
: ,

meum impleincredulus est

lumest, cic, usqueadid,

Filio, iion videbii vitam,

Qiii aulcin

scd ira Dei manel super

tem

iiiquit,

ciim. Cap.
1.

111,

^l'

.,29-56.

habucril chariiatem. Crederem

lalem.
rios

si

non

divisisscl uni-

Lectio

isla

dc sanclo Evangelio excellentiam

nostri Jesu Cliiisli
,

Nam

et

conlra islos,

iit

sic b>quar, mirabilia-

divinitalis
,

Domini

et humilitatenv
,

canlum

me

fecit Deiis mciis

diceiis

In novissi,

hominis qui meruit dici amiciis

distiiiguamus quid inlersil intcr
el

spoiisi

iios

docet; ut
,

nus
signa

temporibus exsurgent
et

pscudopruphetiv

facientes
potisl,

hominem liominem
sa'cnla
,

prodigia, ut in errorem inducant,

:

si fieri
,

hominem

Dciim. Quia

homo Deus Dominus

omnia
,

nosler

eiiam eledos

ecce pra;di.vi vobis (Marc. xiii

22, 23).

Jesus Chrislus, Deus

nostro sreculo
:

aiite

el hoiiio iu

Eigo caulos nos fecit sponsiis, Ciuia el miiaculis decipi descrtor lerielproiion dcbemus. Aliquando enim ei illi vincialcm ; sed ulrum iu casU'is sil el aliiiuid
,

Deus de Palre hoino de Yirgine, nnus tamen alque idem Dominns cl salvator Jesus Clirislus, Filiiis Dei,Deus et homo. Joannes vero
excellentis grali;e missus anle ipsiim
;

prosil charaeler

ille in

quo

signaltis esl,

hoc allcndit

iliuminaliis

ab

Tcnssimus crgo nnilaqui lerreri cl scduci noa vnll. milcm fiali cs mei pneter uniliilem ct qiii facit
:

^lo

qiii

lumen

est.

De

Joaiine enini dicluin est,

Non
dici-

erat ille

lumen, sed ut testimonium perliibcret de lumine

8)> Potesl quideni dici liiineii
,

racnia

iiihil

csl. In unitale eiiim cral populus Isracl,

{Joan.

I,

et

bene

el noii faciebat

miracida

prajier uiiilatem

eninlmagi
vii,

lur et ipse

lumen

sed illiimiiialum

non illuminans.

Pharaoiiis

et facicbant siinilia

Moysi {Exod.
,

12,

Aliud est eniin luinen <juod illuminat, el aliud luinen

22,

et

viii, 7). Po|iuiu5 Nrac-j, ul dixi

non faciebat

quod illuminalur
tur, el tameii
iii

nam

et ociili noslri liimina dicun,

qni oraiit salvi

apud Denm;

qui faciebant, an qui

resuscilavit

non

tenebris paleiit
a

cl

non

videiit.

Lusibi

facicbant?

Pelrus aposiolus
;

iiiorluuin

meii aulem illuminans

seipso

lumen est,ei

{Act. IX, iO)

eraiit

Simon Magiis
cbrisliani
,

fccit niulla(/6/. viii,

qiii iioii

10)

lumen

est

et

non

indiget alio liimine ul lucere pos-

ibi n,uidain

poicrant facere,

sit, .sed ipso

indigent cuitcra ut luceant.

ncc quod faciebat Pelnis

nec quod facicbat Simon;

2. Confessus est ergo

Joannes

sicul audislis, quia

perferrcliir
iiarlii
:

scd undc gaudebant? Quia noinina eoruin erant scripla

in
coelo.

cum

discipulos multos facerel Jesus, ct

Nam

et redeunlibus

discipulis,

Doininus

ad eiim veluli ut insligaretur; quasi invido eiiim

ravcrunl
illc
,

no^ler Jesus Ciirislus proplcr fidem genliiim iioc ait. Dixcruiit enini gloriaiiles ipsi discipuli, Ecce, Domine,

Ecce

ille

facit

plnres discipulos qiiam

confessiis est qnid osset, eliiidc nieriiit ad ipsiim

(iiiia

nomine tuo etium dwmonia nobis suhjccta sunl. Bene quidcin coiifessi snnl dtilulcriint lionorem noinini
in
,

perlineie,

nou

cst aiisiis sc diccre qiiod esl ille.

Uoc eigo

dixit
nisi

Joannes,
datuin
illi

Non
vos

polest lioino accipere

Chrisli

ct tanien

quid

ail

cis? Nolite in lioc gloriari,

quidipiam,

fuerit

de

coelo.

>

Ergo Chri-

quia dcemonia vobis

subjccta

sunt; sed gaudcte

quia

stiisdal, hoinoaccipil.
liibelis qiiia

Ipsi

niilii

lestimoniiini pcrCliristiis,

nomina

veslra scripta sunt in coelo {Luc. \, 17-20).

Pe,

quod

(lixcriin

Ego

iioii

siiin

sed
,

irus dicmonia

exclusil

nescio

qiiac

anicnla

vidua

inissus
:

sum

aiile

illiini,

Qiii
,

habet spoiisam

nescio quis

homo qualiscumque
lidei,
,

laicus

habens charifucit

sponsiis est

amicus aulem sponsi

qui sial et audit

>

tatem

tenens iniegriialem

non

hoc

Pe-

eum

gaudio gaiidct propter vocem sponsi

{Id.

iii

trus in corporc oculus est

in

ille in

corpore digitus
et Pctriis
;

26-2'J).

Non

sibi

gaudium
trisiis

fecit
:

de

se. Qiii

cnini vult

eo lamen

corporeest,

in

quo

ct

si

gaudcre de se,
gaudere
est. Vis
,

erit

qui autcni dc
qiiia

Dco

vult

minus valel
corpore,

digitiis

quam

oculus, non esl lamen pr;eiii

semper gaudebii;

Deus scmpiternus
? Iiiliierc illi

cisus a corpore.

Mclins esl esse digilum et esse

habere gaudium scnipilcriiiim

est.

qui

quam
:

esse

oculum

el evelli

de corpore.
fallat,

sempilernus

Talcm

se dixit Joanncs. Propter vo,

18. Proinde, fratresmei,

nemo vos

nemo

cem sponsi gaudet amicus sponsi

all, Si

uon propter

vos sediicat
ciiixus esl,

amate pacem

Christi, qui pro vobis cru-

vocem
1

snaiii

cl slat, et audit

enm.
:

ergo cadif, r-ou

cum Deus
,

esset. Pauliis dicit,

,

Neque qui

sic Mss. At editi, et

pauca dixi

leciionetn

tamen

HmA

plantal est aliquid

neque qui rigal

sed qui incremen-

non

polui.

ir;03

IN

JOANNIS EVAN(5ELirM,
de diaholo

S.

AUfilJSTINI

audil
esl,

eum

de

illo

eniui

quodam

qui cecidil, dicUim

;

confcssus esi accepisse se, et gaiidere se dixit propter

El

in verilate

non

stelil

{Joan. vui, 44)

voccm sponsi
tuni cst.
i.

et ait,

Uoc crgo gaudium meum impte-

dictum

est.

Ergo stare

del)cl
iii

amicus

spoiisi el audirc.

Qiiid csl slarc?

pit.

rermancre

gialia cjiis ([uam acce-

Jllum oporlet crescere, me autem minni. Qiiid csl

Illiiin

Ei audil vocem ad qiiam gaiidtat. Sic crat Joaii:

hoc?

oportet

cxaliari,

me aulem
crescit

hnmiliari.

nes
ipse

noverat unde gaudcijat, uon sibi arrogabat quod

Quomodo
fecius

crescil Jesus?

quomodo

Dcus? Pcrnec misi

non eral

sciebat illuminatimi se
ail

non illumina-

non crescil.Dcus aiilem

iiec crescil,

lorem. Erat aulem lunien vernm,

illuminat

Evangelisia, qnod

nuitnr. Si ciiim crescil, pcrfeclus

ttir,

non

esl

ininiii-

omncm hominem

venientem in liunc

mundum
qiiamvis

Deus non

cst. Jesiis

autein Deus

quomodo

cre-

(Id. 1, 9). Si crgo

omncm

liominem, et ipsum JoanElenini

in

scil? Si ad nntalem,quia dignatus est essff liomo, ct

fuit piicr; et

nem nemo

quia et ipse de bominibus.

exsurrexerit niajor Joanne
,

cnm

sil

Vorbiim Dei

iiifans in pr.Tscpi

natis

muliernm
nali

jacnil, et ciim ipsc malrein

fanliie

snam condiderit,
crevit

lac

in-

H), unus tamen et ipsc cx bis qni sunl ex mulieribus. Numquid coniparandus est ei
{Maltli. XI

dc malrcsnxit:

(|nia

crgo Jcsus a^talc

crcscere
,

qni,

cariiis, idco forle dictiim est,

Illum oporlet

quia voluit, iialus cst;el ideo novo parui, qnia iio-

me untem
qiiod ad

minui. Sed quare el hoc? Joannes ct Jcsus,

vus nalus? Ambsc enim generationes Domini innsidivina non babct tatae sunt, ct divina et bnmana

carncm

pcrlinet, concvi erant

i,

sex menses
et

inlcr se bnbebanl {Luc.

si

j6), paritcr crcveranl;

malrem, bumana non

caeteris

babct palrcm. Ergo unus de

niajoris graUix^
,

(linlius

anle niorlcm Dominns nosicr Jcsus Cliri-

Joannes, sed lainen

ila

ul in

stiisvellel bicesse, el

ipsumJoaniiem hic secum esse,

ita

natis

mulierum ncmo
dicat

exsurgeret major

illo,

tantam

quomodo
terant
:

parilcr crcverant,

parilcr senesccrepo,

teslificationem tribuit

Domino nostro Jesu

se aniicum spoiisi,

Cbrislo, ut

(juare ergo, I[ti(m oportet crcscere

ct

me aulem
aiiiiorum
Irigiiita

Ulum
divil

sponsum,

non dignnm
au-

minui? Primo, quia jam

eral {Id.
iii,

Dominus

trigiiila
si

tamen solvere corrigiam calceamenu

multa Cbaritas vestra
:

ipsius. Ilinc

25)

nnmquid jnvcnis,
et

jam

jam deamus; aruiuantum enim spissum estad intclligcndum. Sed quoniam dicit ipse Joanncs, quia non polext

qiiod seqniUir vi-

annorum
a^latem

sit,

adhuc crescil? Jam ab

,

ipsa

xtale ver-

gere incipinnt homines

,

declinare ad

graviorem
cssent

et

inde

.id

senecuilem. Sed

ci si piieri
,

liomo accipere cpndquam

niai

dulum

illi

fuerit

de

anibo, non diceret, Illum oporlet crescere

ccelo; quidqnid

non intellexcrimus, rogemnseum qui

minui; sed dicercl, Simul nos oporlel

me autem crcscere. Nunc

ct ille
:

dal de coelo

quia

homines suinus,ct non possu,

autem
magis

triginta

aiinorum
,

ille

triginla

scx
;

mus
non
3.

accipcre quidquam
esi.

nisi

illc

dederit qui

homo
ergo

menscs
5.

qui iiilcreranl

nullam distingnuiit sctalem

illud invenit leclio

quam aspecUo.
me autem
Charitas
hoiniiies
iiilelligat

Hoc crgo

sequiuir, ct dicit Joannes

est.

Hoc
iii

Quid ergo

esl

Illnm oporlel crescere,

!

gaudium meum implelum

Ul gaudeat ad vocem
habeo graliam me;ni
,

Quod

est

gaudium
est

ipsius ?

minui?
veslra.

Magnum hoc sacramenlum

Antequam
venirel
:

spoiisi.

Impletum

me,
ne ct

Dominus
illc

Jesiis,

plns milii non

assumo

gloiiabantiir de se

vcnit

bomo,

ut niinnerctur

quod

accepi amittam.

Quod

cst iioc

gaudium? Gaudio

liominis gloria, eUiugeretur gloria Dci.

ille

Elcnim venit
peccalo.
Si

gaudet propler vocem sponsi. Intelligat ergo

se gauderc debere de
sapieiilia sua
,

bomo nnn

sine peccalo, et invenil

omnes cum
,

sed de sapientia

sic vcnil ille ut

dimitlercl peccata

Deus

largialur,
,

quam
lil

acccpit a Dco. Niiiil plus qnxrat, ct non aniilinvenit. Multi

bomo
venit

confileatnr.
:

Etenim confessio liominis

,

buiiii-

quod

cnim idco

fa(

ti

siint insipienles, illos

litas Iioniiiiis
ille

miseiatio Dci

allitndo Dei.
,

Si ergo

quia dixerunt se esse sapicntes. Arguit

lus
ait,
,

Aposto-

dimiltere homini peccata

agnoscal

homo

et dicil

de

ipsis

Qnia qiiod notuin est Dei,

biimililatein

suam,

et Deusfaciat

miscricordiam suam.
minui
:

manifestum est

illis

Deus ciiim

illis

manifestavit.

Illum oportet crescere,

oporlet dnre,
rilicari,

me aulem

hoc

est, illum

De quibusdam

ingratis, impiis, andile

quid

dicat

me

aiitem acciiiorc; illiim 0|)ortct glo-

Deiis eniin

illis
,

manifeslavit. Invisibilia cnini cjns,a

creatura

miindi

per ea qua; facia sunt

inlellccla

conspiciunliir; sempiterna quoqiie virtus ejus ac divinilas, ntsinl ipsi

mc antcm oonlilcri. Inlcllignt homo gradiim smim, ct confiteatur Deo, et audiat A|)OSlolum diccniem homini superbienti et clato, cxtollcre se volcnli
:

incxcusabiles.nQuare

incxciisabilcs?

Qnid enim

tiabcs

quod non

accepisti ? si
(I

aulem

Quia cognoscentcs
vcrunt
;

Dcum

; t

non

dixit,

quia noii cognoglorifiin

acccpisli, qnid gtoriaris quasi non ucceperis

Cor. iv,

<

cognoscentcs Deiim, non sicut Dciim

7)? Inlelligat cigo

homo
in

quia

accepil, qui volebat

:

caverunl aut gratias egerunt; scd evanuerunt

cogi-

suum
est

dicere quod non est ejus, et miniiatur

illi iil

bonum
iii

talionibus suis, ct obsciiratum est insipicns cor eoriim

cnim

Dcus

illo

glorificeuir.
IIa.>c

Ipse

se

dicentesenimseessesapientes, slullifactisnnl
1,19-22). Sienini
raiit

[Rom.

niiiinaUir, ulin

Deo angcalur.

tcslimonia ei hanc
signifieavernnt

Deum cognovcrant,

siinul cogiiovenisi

vcrilatem
Cbristus

-.Hiam

passionibus

siiis

quia

non eos fecerat sapientes

Deus. Non
ei

el

Joannes.

Nam

Joaiines capile minutus,

;

crgo sibi Iribnerent quod a se iion babcbanl, scd

Clirislus in criice exaltalus

est,

ut el ibi apparcrel qiiid

quo accepcrant. Non aulem agcndo gralias iiisi|)ienies facli sunl. Ergo Deus qiiod dederat gralis, tulii ingraiis. Noiuit esse

lUumoportel

crescerc,

me autem

minui. Deiiide na-

tus esl r.brisliis

cuni jani incipcrcnt crescere dies,

hoc Joannes

gratus esse

voliiii

natus esl Joannes qiiando cceperunt minui dies. At-

1503
teslala
esl

TRACTATUS
ipsa

XIV.

CAPUT

III

150G

crcatura et ipsoc

passioiics

veibis
ini-

nemo

accipil.

De

coeto venit,
:

supra omnes

est,

Dominus
est,

JoMiinis (licciitis, Illutn oportet cresccre,

me autem

iioskM-

Jesus Christus

de quo superius dictiim

,

nu(. Crescat ergo in iiobis gloria Dei, et miisualur

Nemo

ascendit in coetum

nisi qui

de

coelo descendii,

gloria nostra, ul in
dicit .Apostoliis, riatur, in

Deo crescat
dicit

et

nostrn.
:

Hoc enim
Qui gto,

Filius liominis qui est in cceto (Joan.

iii,

13).
,

Esl au-

hoc

Scriptura sanela
(
I

lem super omnes

tur.

et

quod

vidit et audivit

lioc toqui-

Doniino glorietur

Cor.

i,

31

el

Jerem. ix

Habel eiiim et Pairem ipse Filius Dei

habet et

23, 24). In te visgloriari? crescerevis

inale ciescis. Qui

sed nialo luo

Palrcin, et aiidit a Palre. Et

cst? qnis hoc cxplicat?

quod audit a Paire quid

liiigiia

enim male
qui

crescit, jujle niinuitur.

est,
T
iii

Quando

mea, quando

Crescai ergo Deus

in lc.

semper perfeclns
crcsccre Deus
perfcclus est.

crescat

cor
vcl

meum

sufficerc potest, vel cor

ad intelligendum

Quanto

eniin niagis iiilcliigis

Deiim
:

cl quaiito

linguaad profcrcndum,quid estquodFiliusaudivit

niagis capis, videlur in le

sc

aulcm

a Palic? Forle Filius

Verbum

Palris audivit

Imo

Filius

non
beri

crcscil

scd senipcr
,

lulelligebas

Vcrbum
tur

Pairis esl. Videtis

modicum

intelligis
:

hodie aiiiplius, inteliiges

;

omnis conatns humanus

deficiat

qucmadmodum hic fatigevidetis quemadmodum

;

cras mullo ainjilius

ila

velut

lumen ipsum Dei crescil in le Deus crescit, qui sempcr perfeclus manet.
si

hic

omnis conjcctura pecloris

mentis caligantis.

noslri

et

oniiiis

intenlio

Audio

diccntem

Quemadmodum
slina cxcilate
,

curarcnlur alicujus oculi

ex pri,

Scripturam quia Filius hoc loquitur, quod audil a

Paire
;

et iuciperet vidore |iaulu!um lucis

et

et

rursus audio dicentem

Scripluram quia

alia die plus videret, el lcrlia die

illi

ampiius

viderelur
sive ipse

ipse Filiiis

Verbum
erat

Patris esl

In principio erat Veret

lux crescerc

lux tamen perfccta est,

cst et
iii

bum,

el

Verbum

apud Deum,

Deus

erat
:

Verbum.

videat, sive
proficil

non videat. Sic

iii

intcrior
ilio

bomo

INos lo(piiimir vcrba volanlia el transcuntia

mox

ut

quidem

Deo',et Dcus

videtur cre-

sonuerit oie luo

veibum tuum,
iii

transit

pcragit stre-

scere; ipse lainen minuitur, ut a gloria sua decidat, et

in

pitum suum el transit

seqiii

silenlium.

Niimquid

poies

gloriam
6.

))ci siirgat.

sonum tuum,

el lenere ut stet ? Cogitalio

lamen

El disiincle

jam

et

manifcsie apparel qiiod

esl.

modo
Vide

tua manet, et de ipsacogilatione

manente dicismulta

audivimus. Qui de sursumvenit, supra omnes

quid dical de Christo. Quid de se? Qui
terra esl, el de ierra loquitur.
est

verba tianseuntia. Quid dicimus, fratres? Deus

cum
?

de terra, de

loqueretur, adhibuil vocem, adhibiiit sonos, adhibuil

syllabas ? Si

Qui de sursum venit , su:

adhibuil isla

qua lingua loculus est

pra omnes

esl

Chvislus csl

Qui aulein
;

est

de terra,

Hebraia, angrxca, an

latiiia ? ibi

necessariae lingiia3,

de terra est,

et

de lerra loquitur

Joanncs

es>t.

Et hoc

ubi dislinctio gcnlium. Ibi auiem neino potest dicere,

est totum, Joannes de lerra esl, et de lerra loquilur?

totum testimoniumquod perliibet de Christo, de terra

loquitur? non voces Dei audiunlur a Joanne, ubi te-

Deum. Cor tuum attende. Quando concipis verbum quod dicas : dicam cnim si poleio quod iii nobis atlendamus
illa

lingua, vel

ilia

iingua locutum esse

stimoniiim pcrhibel
terra loquitur?

de Chrislo?

Quomodo ergo de

Sed de homine dicebat. Qiianlum ad

pcrlinet, de lerra est, et de lerra lodiviiia,

ipsum hominem
quitur
:

comprehendamus quando ergo concipis verbum quod proferas, rem visdicere, el ipsa rei conceptio in corde tuo jam verbum est; nondum
non unde
illud
:

si

autem aliqua loquiiur

illuminatus
lerra

processit, sed

jam natum

est in corde,

et

manet
,

ut

cst a Peo.

Nam

si

non essel illuminaius,

,

terram
iia-

procedal

atlendis
;

aulem ad quem procedat

,

cuiu

loquerelur. Ergo seorsum cst gralia Dei

tura hominis.

seorsum
:

quo loquaris
si

bi

Lalinus est

vocem latinam
;

quieris;
est,

Modo naturam

hoininis inlei roga

discit.

na-

Griccns est, verba graeca meditaris

si

si

Punicus

scituret crescit, usitala ista

vit nisi

homiiium

Quid no-

atleiidis

nosli

linguam punicam

pro diversilate auul proferas

terram de terra? Iluinaiia

Io(|uilur,

humana

dilorum diversas linguasadbibes,

verbum
nulla
liiiguaia

novit,

humana

sapit; carnalis cariialilcr ajsliniat, car:

conccptum

illud

autcm quod corde conceperas,

naliler suspicatur
tia

ecce est lotus huino. Vcniat graillius,

lingiia lencbalur.

Cum

ergo Deus loquens,

*

Dei, illuminet tenebras

sicut dicit,

Tu

illu-

non quarerct

ct

genus locutionis
Filio,

noii

assumerel,
Filium
sit

minabis lucernam meam, Doniine; Deus nieus, illumina

tenebras

quomodo

audiuis est a

cum ipsum
lu
te est
,

meas {Psal.

xvii, 29);

assumat nienlem liuma:

loculusDeus? Quomodo enim

qucris, in corde habcs
,

verbum quod
et

lo-

nam, convertal^ ad lucem suam incipit jam dicere, quod Apostolus dicit, Non ego autem sed gratia Dei
,

et

apud

ipsa

con-

ceplio spirilualis est

est;
ila

(nam

sicut

anima

tua

spirilus

mecum
vit

[lCor. xv, 10); et, Vivo

in

autemjam non

ego, vi,

ct

verbum quod

concepisii,

spiritus

est;

autem

me

Cliristus (Gatal.

n, 20). IIoc esl

//-

nondum enim
tur,
nienlis'')
:

accepit soiium ut per syllabas dividain conceplioiie

lum

oportel crescere,

me

uuteni minui.

Ergo Joannes,
illumi-

sed manet
sic

cordis ei
iioc

in

speculo
genuit

quod ad Joannem
loquilur
:

perliiiet,

de terra cst, ct de lerra

Dcus

edidil

Verbum,

csl,

si

quid divinum audisti a Joanne,

Filium. Et lu
i.i

quidem ex tempore gignis verbum etiam

Filiuni
,

nanlis est, non recipientis.

7.

corde

Deus sine tempore genuit onmia tempora.

per

Qui de

coelo venit,
,

supra omnes
;

est

et

quod

vi-

quem
Filius

creavit
sit,

Cum

crgo

Verbum De
,

dil el audivit

hoc

testificatur

et

teslimonium

ejus

Filius

autem locutus

est nobis

non ver-

*^'''

Vindocinensis Ms., in Deum. convertalur. Melius Mss.,

cowertaf ;

scilicet,

m omnibus

Mss., elocutionis.

plerique Mss., i speclacuto menUi'

1507

IN
siiiim, s^ed

JOANNIS EVANGELIUM,
loiiiii

S.

ALGUSTINl
,

1508
misil
iiniis

Lum
qui

Verbiim Palris, se nobis

IIoc
:

voluil,

est

Dcus vcrax

cl

illuni

Dcus

Deus misii
de ambobus
dii,

Vcrlmm

P:ilii> loqncbaliir.

crgo (|uomo(Jo
polui-

Dcum. Junge ambos,

a Deo.

Deus, Dciis vcrax inissus

,

(lccuit, el opnrluil, dixii

iniis, iios e\|)i)S)iimus.

Joaimcs

quomodo

De

singulis inlcrrog.i

Deus
'

et

Cui ad cor iiondum pervciiii di-

iiilcrroga,

Deus. Non singuli Deus

cl

ambo

scd

gmis dc tanta rc
h;d)cl (|uo pulscl,

iiilelleclus, lial)clqiio se coiivcrlal

singulus quisque Dciis el

ibi est

ambo
,

Deiis.

Tania eniin
pax miilatis,
tibi

hubel a quo qiKernt, liabct a

accipiat.
,

quo

cbaritas Spirilus saiicti

lanta
,

pclnt, babel;)
8. Qiii
ct

(jiio

ut
est
:

de singuiis

cum
enim

ijitenog^iiur

Dous

respon\\h\

de cwlo venil
,

supra omnes
;

et

quod

vidit

dcatur; de Triniiale
spondeatiir. Si

cum

inlcnogaMir, Deus

rc-

audivit

lioc teslalur

et

tesiimonium ejus nemo ac-

spiiilus
,

bominis qiiaiido

iiibccrct

cipit. h\

ncnio, uUjuid venil?

Quorumdam

ergo ncmo.

Deo unus

spirilus est

aperle Apostolo diccnle, Qui

Lst qnidam pcpuhis pr;cp;iralusad iram Dci,damnaiidiis

adhivrel Doinino, nnus spiritusest{\Cor. vi, 17); quanto

cum
quod

(liabolo

honim ncmo

accipit testimoiiiiim
;

Glirisli.

Nam

si

omniiio iiemo, iiuUus liomo

quid

magis Filius sequalis adhiercns Patri simul ciim illo uiius Dcus est? Aiidite altcrum lesiimoiiium. Nostis

est

se(|iiilur,

Qui autem accepit testimonium ejus,

est ?

quam
baiit,

niulti

signiivit (juia
si

Deus verax

Certe ergo noii nemo,

lcsiimonium cjus, signavit

crediderunt, quando omnia quoc babead pedes Apostolorum vcndila posucruol ut

,

lu ipsc (licis,

Qiti accepit
est.

dislribiierctur unicuiquc sicut

opus erat

ct

de
?
,

i|la

quia Deus veiax

Rcsponderet ergo fortasse Joanel

coiigregationc sanctorum quid dicit Sciiptura

illis

Erat
52).
et

nes inlcrrogatus, ct diccret, Noviquid dixei;im,jeHio.

animauna

et

cor

unum

in

Domino

{Act. iv
,

Est enim qnidam popuhis nalus ad iram Cei

ad

Si chariias dc
tot

tot aniinis lecit

aniniam uiiam

de

hoc
siiil

pr:T:cogniliis.

Qui

sinl

onim
;

crcdiluri
siiit

et qui

non

cordibus

fccit

cor

unum

quanta cst charitas iniilique potest esse

crcdiluri, novit Deus

qui

p.rseveratiiri in

ler

Patrem

el

Filium? M.ijor

qunni

co quod credideiuiit,
ct niKiierali sunt et novit

el qui sint lapsuri, novit Deiis

inter ilios

homines

(juibus erat cor

unum.

Si

ergo
,

jam

illuiii

Deo populum dislinclum. Et

onines fuluri in vitain
jier

seternam
si

ipse

multorum fralrum cor uiium proptcr charitatem ct mullorum fratrum anima una propier charilatem
Deus Paier
Si et

novit

el

Prophclis dcdil nosse

Spiiitum suuni,
,

Deus

Filius, diclurus cs quia

duo sunl?
Si

dedit et Joaiini. Atlendebal ergo Joanues

iioii

oculo

duo

dii

sunt, non est ibi

summa

charilas.

enim

suo;

nam quantum
:

ad ipsum
scd
iii

pertiiicl

lerra esl, et
,

iiic laiita

charitas esl

ut

aiiimam tuam et animam

de lerra ioquitur

ea gratia SpiriUis

quani
in-

amici
iiiius

tiii

uiiam

animam

faciat;
?

quomodo

ibi

non est

accepita Deo, vidit

fidelem
;

quemdam popuhim impium,

in iiibdelilalo sua, ail,

Dcus Pater
licla.

et Filius

Absit ut hoc

seiitiat fidcs
illa,

allendens illum

Te-

non
hinc

Prorsus quantum excellat

cliarilas

slimonium ejus qui venil decalo, neino accipit. Quoriiin

intelligiie.
,

Multoe anim;e sunt inultorum homi,

iiemo? Eorum quibus dicelur

cst

qui ad sini;,lram futuri sunt

,

eonun

num

et si se diligunt

una anima est

sed possunt
noii
licet

lle in icjnem wternum, qui prwparatus

cjus.

dici et multa; animae, po.ssunt in

hominibus, quia
,

diabolo

cl

(aujelis

Qui
iili

crgo accipiunl?

Illi

est tanta conjunciio

ibi

aulcm

unum Demn

qui ad dcxloram fuUiri siinl,

liiie
,

quibus dicelur, Ve-

dicas

duos aut tres dcos non

licct dicas.

liinc tibi

benedicli Patris mei, percipite recjnum (fuod vobis

est

commendatur superemincntia
lania, ut

et

summilas

chariiatis

puratuni

ab origine mundi {Maltli. xxv

iii

41

34).

major esse non

misil

possit.
,

Atlendit crgo

spirilu divisionem

iii

genere autem
locis

10.

Quem enim
?

Deus
,

verba Dei loquilur.

Hoc

hmuano
ratum

comiiiixlioneiu; el

quod noiulum

sepaaspe:

utique de Christo diccbat

ut se ab illo distinguerel.

esl, separavit intellcctii, separavit cordis

Quid euim
non ipse
cl
,

ipsiiin

clu; et vidit duos populos, fidelium et infidelium

altendil infidcles
,

dixit,

Joannem nonne Deus misit?.\n Missus sum ante eum {Joan. iii 28)
, ,

etait,
vidil et

Qui de
(ludivil,

ccelo venit,

supra
'
;

Qui me misit baptizare

in

aqua {Id.

53)

el
te
,

de
et

oinnes

esl

et

quod

hoc testatur

et

illo

diclum

est,

Ecce milto angelmn meuin anle

et ipsc

tcstimonium ejus nemo accipit.

sinistra, el aspexit ad

Deinde
,

transtiilit se
,

proepariibil

viam tuain? Noiine

vcrba Dei

loqiii-

dexteram
,

el secutus ail

Qui
est.

tur

dc

(juo etiain dicluin csl

iii, 1
;

quod

sil
,

amplius quaiii

accepit tesiimonium ejus

siqnuvil quia

Deus verax
, ,

prophcla {Midach.
et

Maiih. xi

10, 9)? Si ergo

Quid

est,

signavit quia

Deus verax

est

inendax

est, et

Deus verax

esi ? Qiiia
,

nisi homo nemo hominum

ipsum Deus

misit, et verba Dei loqiiilur;

quomodo

ad dislinctionem, de Cliristo eiim dixisse accipimus,

potest dicere quod verilalis est

nisi illuminetur

ab

Quem

eniin misit
:

Deus

verhi Dei loquitur? Scd vide

eo qui mcnliri non potcst. Deus crgo verax, Clirislus

aiilem Deus. Vis probare?
el invciiis
:

quid adjiiiigat

x\ccipe lestimonium ejiis,

ritum. Qiild est

Non enim ad mensuram dnt Dcus Spihoc, Non eniin ad mensuram dat Deus
([nia

Qui enim accepit testimonium ejus, lignnvit

est.

Spiritum? Iiivcnimus
Spirituni.

ad

mensiiram

d;it

Dciis

quia Deus verax

Quis? Ipse
est.

(pii

de coelo venit et
si

Amli Aposlolum (licentem, SecundummenCliristi

supra omnes est, Deus verax

iiitclligis

Sed

iiondum

illuin
:

suram donationis

{Ephes. iv

7).

Hominibus

Deum, nondum
i;uia

acccpisli lestiinoiiium ejiis

ad mensuram dat, unico Filio

noii dal

ad meiisurani.
datur

accipe, et signas,

pr*sumenlcr
est.

inlelligis, delinienter

Qiiomodo homiiiibusad mciisuram?

per Spirilinn serino sapientice
;

Alii (fuidem

agnoscis
9.
'

Deus verax

alii

serino scientice sein

Quein enim misit Deus, verba Dci

:

loijuitur.

Ipse
tulit.

cundum eumdem

spirilum
:

alii (ides

eodem

spiritUf

Mss., loauilur

^tpost, loco, Iranstidit, habent,

sic

omnes

Mss. At editi

Aon

singtdi dii.

!509
alii

TRACTATUS XV. CAPUT

,

IV.
,

1510
apiid

prophetia
,

alii

dijudkalio spirilmm

alii

genera

sam carne. Manens enim Deus apud Patrem

homines
factns est
faclus est

lingnarum

atii

donatio curalionum.
proplieia^?

Numquid omnes

hoino

ul lu por illum qni

ad

te

numquid omnes apostoli? numquid omnes doctores? numquid omnesvirtutcs? numquid omnes dona
habenl sanitatum? numquid omnes
linguis loquuntur?

homo,

fieres lalis qiialis cnpit Deiim.

Non

enim homo

potei at

capcre Deuiii

viderc polorat

homo
peret,

lioininem, capere

Doum non
Quia

poleral.

Undo nou
s;KUCium,

numquid omnes

iyiterpretantur

(1

Cor. xii, 8, 9, iO,

poierat capero

Deum

ociiliiin

cordis undc caiiitus

29, 50)? Aliud habel isle, aliud ille; et quod hnbet non habel islc niensura est divisio quopdaui illc
,
:

non habenat. Erat crgoaliqnid

:

etaliquid foris saiium

corporisoculoshabebatsanos,

donorumest. Ergo
concordia
ibi

liomiiiibus ad meiisurani d;itur, ct

cordisoculos hahebal saucios. Factnseslillehomo ad

corporisoculiiin
;

unum
,

corpus

facit.

Quoniodo aliud acaniuia tamen

in

ut

credens
"

in

ciim qui vidori cor[)i>ra-

cipit nianns ut opeietur,

aliiid

oculus ut videat, aliud

;

hlor poluit, curarcris

ad

eum ipsum videndumquem

vidit, viditet

auris ut audiat

aliud pcs ut ambulet

spiritualilervidorenon potcras. Tanlo temporevobiscnm

una esl qnae agit oinnia, in

pede ul anibulet
deat
:

manu

ut operolur,
in

sum, et non cognovistis me, Pliilippe? Quime

in

aure ut audiat,

ocido nt vi-

Patrem. Qnare
illutn,

illi

noii illiim

vidcbant? Ecce videbant

:

sic sunt eliam diversa dona fidelium,

lanquam

elPalrem non videbant

videhant cariiem, sed

discipuli qni

membris ad mensuram cuiquc propriam distributa. Sed Clirislus qui dat, non ad mensuram accipit.
11. Audi enim adhnc quid sequitur dixerat,
;

majeslas lalehat.

Quod videbant

amavc-

runt, vidcrunt et Jiid;n qui crucilixerunt. Inlus ergo

erat lotns
iile,

quia de Filio
:

el sic inlus in

carne, ut apud Patrem

Non enim
Filium,
dedil in
'

ad mensuram
et

dat DeusSpiritum

mancrei

non enim deseruit Patrem quando venit

quod dico

Pater
cil
,

diligit

omniadedilinmanuejus. Adjecjus, ut nosscs et

ad cariiem.
45. Carnalis cogitationon capit
:

Omnia

manu
diligit

hic

qua

differat
:

distinctione

dictuin sit, Pater diligil Filium.

Quarc

inlellcclum

ot incipi.U a fide; audiat

quod sequitur
:

enini?

Paler non
in

Joannem

et

lamen non
Paiilum
?

Qui

credit in

FiHum
,

liabet

vitam wteniam
,

qui autem

omnia dcdil
Filium
scd

nianu ejus. Pater non

diligit

incredithis csl Filio

non

videbii vilam

sed ira Dei

mased,

el lainen non omiiia dedit in nianu ojus.

: ,

Pater

diligit

nct super eum. iNon dixit, ira Dei venit ad

ira Dei

eum

quomodo Pater Filiiim non quomodo servum quomodo Unicnni non quomodo dominus adoptalum. Ilaqiie omnia dedil in manu "jus. Quid
;
,

manet snpcr eum. Omiies qui nascuntur morseciiin irain Dci.

lalcs,

habent

Qunm
ii,

irain

Dei?Quam

acoe[til priinus

Adain. Si eniin pcccavit primtishomo,

esl

omnia? Ut lanlus

sit Filius,

quaiilus esl Patcr.

cui rapiiia
ii,

ct

aiidivil

Morte morieris (Gen.

et

17); faclus est

;

Ad

a!qualitalem cnim sibigcimit

eum,
Deo

non
6).

mort;tlis

illo,

coepimus nasci mortales

cum

ira

csset in forma Dei esse sequalem

{Pliilipp.

Dei nali siimiis. Venil indc Filius non hal>eus pecca-

Puter

diligit

Filium

el

omtiia

dedit in

manu
,

cjus.

tum
ille

el indutus est

carnc

indulnsest niortalilate. Si
,

Ergo cum ad nos dignatus

S'aler miltcns Filiuin, se

est miltere

Filium

noii

nobisoiim commutiioavit iram Dei

illo

nos pigri su? Qiii

pulcinus aliiiuid ininus nobis

missum quam

est Paler.

miis ciim

communioare gratiam Dei

iii

ergo

alterum misit.

non vult credere

Qtt;v
ir:i

Filiiim
dicit

ira

Dei manet super eum.

,

12.

Namque

putanles adhuc discipuli quia Paler

Doi? Do
iroe
ir;v
;

([iia

Aposiohis

Fuimus
ii,

et

nos

aliquid>niajus est

quam

Filius
,

videnies cariiem el
ci
:

natura

filii

sicut et cwteri {Eplies.

5).

Otnnes

noii inlelligentes divinilal6m

dixerunl

Domine,
dice-

crgo

(ilii
iii

quia de malodicto mortis vcnientos.

,

ostende nobis Patrem,

et sufficit nobis.

Tanquam
to,

Crode

Chrisltim f;ictuin pro te mortalem

:

ul illuin

rent,

Jam novimus
:

le, et
tibi

benedicimus

quia novile

capias iminorlalem
mortalitalcin
baris
: ,

qtiando enim ceperis ejus im,

raus le

gralias

enim

agimus

quia oslendisii
:

nec tu eris morlalis. Vivebal

,

morie-

nobis

sed Palrem nonduin novimus

propterea cor

morlutis est

ut viv;ts. AttuUl graliam Doi

vicit

nosirum ardet,

et saiagil co.cupiscenlia quadain baiicla

;

abslulit irain Dci.

rct

Deus

morlem^Tiemors vincc-

videndi Patris lui qui le misit

et nihil bis

ipsum nobis osteade,

:

hoininem

^.

amplius a
ille

le

desiderabirnus

suflTcii eiiim

nocsse

TRACTATUS XV.
Ab
eo Evangelii loco
,

cum

fuerit

demonslralus

quo

nixijor

nemopotcst. Bonaconcupiscenlia, bonumdesidcrium

sed parvus inlcliectus. Allondens eniin ip-e Dominus

Ul orgo cognovil Jesus quia auJcsus pltires discipulos

facit,

diei unl Pharis;oi,quia

Jesus parvos magna quicrentos, ol se ip

inier parvos
,

uiii

magiium

ctc, usqne ud id, Et scimus qnia hic est vere Salvator nuiiidi.

el
,

parvum
uni

Cap.

i\

intor p:!rvos, ail Pliiiippc

discijitdis
:

1-42.
,

qui hoc dixerat

ex

Tanto

tetr.pore
!

1.

Non rude

est auribus Charitatis veslrae

evancaligi-

vobiscum sum,

et

non cognovistis me, Pliilippe

Po.>sct

i^elist;iin

Joannem

velul aquilam volare altius

hic Philippus responderc,

Cognovimus
lc;?

tc

sod iiuin-

ncm(|ue terrai Iranscendere, et lucein veritatis firmiolibus oculis intneri. Multa enitn jain
ojus per minislcritim
clat; Srunt
:

quid diximus

libi,

Oslendc nobis

Te
:

cogiioviinus,

ex Evangelio
tra-

sed Palrem qua'rimus. Subjecit slalim

vidil et

Qui mevidil,
qiialis 1'aUi

noslrum Domino adjuvante

Patrem [Joan. xiv,

8, 9). Si

ergo a

ex ordine autem sequilur hsecleclio, quae

duobus qui
morlem,

missus esl, non

eum

Besliinemus ex infirmilaiecarnis,

sed cogilemus majesialem indulam carne, non oppres*

Remigiensis Ms., quia ad distinctionem.

Bdili, curreres. Consentiunt Mss., exceptis tGru n t cuvctTCTis 2 hic aliquot oijtimae nolae Mss. At editi, bibit nu>rs bihcnt liominem.

15H
hodie recilala csL Ea
n;\iilc iiiiiiu
qij;tin

IN JOANNIS EVANGELIU.M, S.
qii;c

AUGUSTINI
scipsum tradidit pro
iii

1612
t:\
,

diciunis
,

sum

Ddiuiiio do-

siam

cl

niiindans

eam

lava-

sicaudiluii eslis

ul

iii;gis

recogiioscalis
iii-

cro aqua'

verbo

ul exhibcrel ipse sibi gloriosaiii

aiit riigaiii
,

disc;ilis.
,

Noii ideo laineii pigra dci)el esse

Ecclcsiam

noii

habeiitem niacubim

aut

lcnlio
clutii

(|uia iion esl cogiiilio,

iiaiic

sed recogiiiiio. lloc le-

aliqtiid litijusinodi

(Eplies. v, 25-27). Mim-laiis

cam.

csl, el

leclionein liaclandain gcslainiis in

Unde? Lavucro
Christi
?

aquce in verbo.

Quid est ba|itismus

niaiiibiis,

(|iiod

Doiiiiiius

Jesus ad piileum Jacob lo-

L.ivacriim aqii;c in verbo. Tolle aqiiam,

:

non

quebaiiir cuin Samarilaim iiiuliere. Dicta eniiiiibisunt

cst baptisniiis

tolle

vcrbiim
,

iioii

cst ba|itisiiitis.

niagna

ni.yslcria

et inagnariiin siniililudincs reruin

pascenles aniinani esurienlem, rcficieiiles languciitein.

2.

Jam ergo his pr;i!jaclis per qtia; venit ad collocutionem cum illa muliere, vidcamus qim; icslant
5.
pleiia mystcriis, et gravida sacninieiilis.

Doiniiius

enim

lia;c

cuin audisset

cognovisse
Jo;iii-

Opoiieliat
Veiiit

PliarisxMis (jiiod plures discipulos facerei

quam

aulcm, inquit, eum

traiisire

per

Saiii;iriain.

nes, et plures baptizarel (quanquam Jcsus noii

iiapti,

crgo in civitatem Samaria; qu;c

dicitiir Sicliar, jiixla

zaret, sed discipuli ejus), rcliquil Jnda:aiii terrain

el abiit iteruin
iii

pra;dium quod dedit Jacob

filio

suo Joseph. Erat au:

Galil^ain.
iii

>

liinc diiilius disputaiiduin

tem
foiis

ibi
,

fons Jacob.

>

Puteus erat
:

sed omnis

ptiteiis

non

e-il, iie

immoiaiites

manifestis, angustias lein-

non omuis

foiis piileus

Ubi enim aqua de lerra

foiis

poris

palianiiir

ad obscura scrutauda el aperieiida.

si

maiiat, et usui pra'bctur iiauri(.'nlibus,

dicilur

Utique Dominus
visse,

sciret

Pharisxos
facerct

ita
,

dc se cogno-.

sed
tur
;

si

in

piomplu
iii

et superficie sit, fons tanluin dici.

,

quod plures discipulos

,

et

quod plures

si

autem
foiilis

allo et proftindo sil

ita

putcus voca-

baplizaiel

ut hoc eis ad salutcin valerel sequeiidi

,

tur, ut
G.

iiomeii

non amitlat.
,

eum

nl et ipsi csscnl discipiili

;

et

ip.si

veilenl ab co
,

Jesus ergo faligalus ex ilinere

sedebat sic supcr

baptizari

m;igis iion relimiueret Jiidicam lcirain

il)i
:

sed

funleni. Ilora erat

quad

sexta. Jaiii iiicipiunl mysleria.

;

proplcr

iilos iiianciel
,

quia vero cogiiovil eoruni

,

Koii

v.uhu fiiislra

faligalur Jesus
;

non eiiim frusira

scicntiam

siinul

cognovit et iiividentiam
scqiiereiiliir
,

(|uiu noii

faiigaltir Virius

Dei

non

eiiiiii

fruslra faligalur, per frusira latigaiur,

finiKiiiiur.

hoc proplcrea didiceruiit ut

seiiucreiilur
seiis
;

sed ut
ilje

|)er-

<|ucm
qiio

fatigali

recrcantur;
,

iioii cniiii

abiil

iiide.

Polcial quidem
iiollet
,
;

el pr;c-

deserente latiganuir
Jesus
;

quo

pra;sciile

ab his non tencri,si

iion uccidi, si iioliet;

:

F;ilig;itur tameii

et faligaiur
,

ab

itiiieie, ei

se-

quia poluit cl

non

nasci

si iiollcl
,

sed quia
iii

iii

omiii

del

et juxt;i

puteum sedet
ista

et liora sexta faiigaiiis

re quaiii gessit ut liomo

hominibus

se credituris

sedet.
aliquid

Omiiia
;

innuunt

ali(|uid, indicare vobint

,

pr;cbebat excinpluin

((|uia uiiusqiiisqiie
iii

scrvus Dei non

intentos iios faciunt

ut pulsenuis horianlur.
,

peccat,

si

sccesserit

alium locum
,

videiis furorein

Ipse ergo aperiat et nobis el vobis

ila liorlari

qiii digiialiis cs[

forle persequenlium se

aut (iiKcrenlium in inalum

utdicerel, Pulsate, elaperieturvobis[Matth.

aiiimam suain
care
sel)
,

vidcreliir

aulcm

sibi

jervus Dei pcc-

VII,

7). Tibi faligatus est

'

ab itiuere Jesus. Inveiiimus

si

facerct, nisi in faciendo nomiiuis pnieccssis-

Virlutem
foi

Jestim,

el

inveiiiinus
:

infirmum Jesuin
,

fecit

hoc

ilie

magister boiius ul doccret

non

tem

et iiiliriiiuin
,

Jesum

fortein

qiiia in principio
,

quod limerct.
3.

erat
ctir

Verbum
:

el

Verbum

eral

apud Deum

et

Deus

ereil

Forlassis cliam hoc iiiove;a,

diclum

sit,

Verbum
quain
sunt
,

lioc erat in

principio

apud Deum. Vis videre

Buplizubat Jesus pturcs

dicluin
est
,

quam Joanues;
,

ct

post(a(|uam

istc Filius
et

Dei forlis sit?

Omnia
;

per ipsum facla

Bupliziba!
,

siibjcctum Oat,

Quunquum
?

sine ipso

factum

csl niliil

et siiie lab(u-e facla

Jesus non baplizabul

ssd discipuli ejus. Qiiid crgo

suiil. Qiiid

ergo

illo
?

fortius, per quein siiie labore fa?

falsum dictum erat, el correcluiii cst, cmii

esl,

;id(litiim

cla sunl oiiinia

Infirinum vis nosse

Verbum caro
,

Quanquam J esus non baptizabal, scd discipuH ejus? Aii ulruiii(|ue venim cst, quia el Jlsus bapliz;ibat, ct non bapiizabat? 13apliz;\bal enim (]iiia ipse iiiuniia,

fuctum est,

et

liabitavit

in nobis (Joan. i, I
,

3, ii).

Fortitudo Cbristi
creavil.
set
:

le creavit

iiitirmitas Christi te re-

Forliludo Christi

fecit ut

quod nor erat esperiret.

bat

noii liaplizabal, qiiia noii ipse tingebat.

Pncbe-

infinnilas Christi fecil ut

,

quod erat non

quacsivit

baiil discipuli

miiiisteriuin

corpoiis

pra.'bebat ille

Coiididit nos foriitudine sua

talc sua.
7.

nos infirmi

adjutoriiim
zaiido
,

iii;ijeslalis. Qu;iiid()
iioii

cijim cessaret a Ijapti-

quamdiu
dicentis,

ccssat a inuiidando?
jier

De quo

di-

Nutrit ergo ipse infirmus infirmos

pullos suos
,

tanquani
feci(
:

clum

cst

ab eodcm Joanne,
llic
esl

Jo;innis Baptist;c peri,

gallina

huic enim se similem

,

sonam

qui baplizal [Joun.

;

53).

Quoties volui
tuos sub alas
(Matili,
xxiii

inquit ad Jerusalem

congregare

filios

Ergo Jesus adliuc iiaptizat et quo usquc baplizandi sumus Jesus baptizat. Securus hoino accedal ad in,

tanquam
57)
?

galli)ia pullos suosy et noluisli

Videtis

aulcm

fratres, qticniad-

feriorem niinislriim
slrum.
4. in

liabet eiiiin

superiorem niagi-

modum
avis

gallina iiiiirmetur
sit

cum

pullis suis. Nulla alia

quod

niater agnoscitur. Videinus nidificare

;

Sed

forle ait aliquis

,

Captizat quidem Christus

passeres quoslibet aiite oculos nostros

ciconias
iiisi
,

liirundiiies,
;

spiritu

noii in corpore.
,

Quasi vcro altcrius dono

coluinbas quotidie videmus nidificare

iii

quos

quam

illius

quisquam

etiain

sacramento corporalis
sed etiain aqua? Audi

quando

iiidis

videmus, parentes esse non agnoin puilis suis, ut

filios

et visibilis Baptisraalis iinbualur. Yis nosse qnia ipse

scimus. Gallina vero sic infirmalur

etiamsi ipsi puUi non sequantur,
'

baptizat

non soluin
:

spirilu

non videas,

Apostolum

Sicut Christus, inquit, dilexit Eccle-

Mss. quatuor, forlem.

1513
niatrem tamen agnoscas.
liispida
,

TRACTATUS XV. CAPUT

Iia
fil

IV.

im
Longum
est origlnem

alis

demissis

plumis

nas tcrras incolerenl.

Samari-

vooe rauca
ul

abjecla

quemadmodum

omnibus membris demissa et eliamsi filios non dixi

,

tanorum relexere, ne nos multa teneanl,

el necessaria

non loquamiir
alienigeiias

sufficit

ergo ut Samaritaiios inter

videas, nialrem tainen iulcUigas.

Jesns,
faligatiis

Sic crgo

iiifirauis

depulcmus. Et ne hoc audacius

me

arbl-

ab ilinere.

Iicr ipsius est

caro pro

trcmini dixisse

quam

verius

audite ipsum

Dominum
rediit ul
el

nobis assumpta.

Qwomodo

eiiim iler babct

(|ui

ubique
it
,

Jcsum,

qiiid

dixerit
qiios
:

dc

illo

Samaritano, uno de de,

cst, qui nusi|uam decsl?

Quo
nii^i

il

aul uiule

nisi

ccin loprosis
gratias agcret

mundaverat

qui solus

quia non

.id

nos veniret,

formani

visibilis carnis

Nonne dccem mnndali sunt?

Deo,

novem

assumeiel
esl
,

Quia ergo

veiiire

ad nos eo modo dignatus

,

ubisunt

non

eral alius qui daret gloriam

nisi alie-

ul in

forma servi assumpla cariie appareret

ipsa
iti-

nicjenaiste{Luc. xvii, 17, 18). Pertinct ad

rei
,

imagincm

carnis assumplio est iler ipsius. Ideo faiigalus ab

iicre

quod ab

alicnigciiis venit isla raulicr, qu;c

:

typum

quid cst aliud,

in

quam
:

faligaius in
iioii

Carnc
;

lulir-

gercbat Ecclesia;
libiis,

vcntura cnim erat Ecclesia dc Gen-

iniis

carnc Jesus

sed

lu iiilirmari

in illius

alieuigena a genere Judajorum.

Audiamus crgo
,

infirmilate lu forlis esto, quia quod

fortius est liominibiis
8.
(l

infumum

esl Dei,

in illa iios, et in illa

tias

agnoscamus nos
nobis.
Illa

ct in illa gra-

Cor.

i,

25). eral
foinia

Dcoagamus pro

enim

figura crat,

non

futiiri

Sub {Rom.
;

Iiac reriiin

imagiiie Ad.im qui

vcrilas; quia el ipsa prKmisit figuram, el facta cst

vcrilas.

v, 14), pritbuil nobis miignuni iudicium

inio

Nam

credidit in

eum, qui de
liaiirire

illa

figuiain iio-

sacrameiili

Deus

in illo

pnebuit.
,

Nam

el dc>r-

bis prxlendebat.

Venil ergo
,

aquam. Simplicivir'i

niieus meruit accipere

cst ei

uxorem
:

cl

de costa ejus facla

iii

ler vencrat baurire aquain

sicul solent vcl

vel

uxor {Gen.

ii,

21)

quouiam de Cbrislo
et

crucc

femiiuc.
11.
<

dormieiitc fulura erat Ecclesia dc latcre ejus, de lalere scilicet dormienlio; quia

Dicit

ci

Jesus

Da

milii
,

bibere.

Discipuli

dc lalcrc in cruce

eiiini cjiis

abicrant in civilatcm

ut cibos emerenl.
:

peiidcntis laiicea percusso {Joan. xix, 5i)

Ecclesi;u profluxeruiK.

Saciamenla
,

Dicil crgo ei nuilier illa

Samaritana

Scd quare boc diccre volui

d;cus ciim

sis,

biberc a

me

poscis

qiire

Quomodo lu Jusum mulicr

corum
esl,
Jiidoei

fralres? Quia iufirmitas Cbrisli nos facit fortes.

Ma-

Samarilana? Non cnim couluiitur Judoci Samaritanis.

Videtis alicnigenas
:

gna

ibi

imago

prajccssit.

Potuil Deus cariiem dclract niagis vidclur

iiifir-

omnino
fcrebat

vasculis

bere iiomini
qiiasi

uude faccret feminam,

non utcbanlur. Et

qiiia

secum mulier vascuquia Ju-

congrucre potuisse. Ficbal eniin sexus

lum

uiidc

aquam

hauriicl,

eo mirata

niior, et

magis de carne iulirmilas

fieri

dcbuil

de osse

ossa enim in carne (irmiora suut.

quam Non dc-

dicus pctcbat ab ea biberc, quod iion solebaiit facere

Jud;ei. Ille

autem qui bibere qu;crebat

fidcin ipsius

iraxit c;irnem

unde faccrcl muliercm; sed delraxit

fonnala cst mulicr, et
cst. in locuin

mulicris silicbat.
12.

os, ct delracto osse

Dcnique audi quis pelal bibere. Respondit Jesus,

:

ossiscaro adimpiela

Polerat pro osse os rcddere,

et dixit ei

Si scires

donum

Dei,

et

quis est qui dicit

tibi,

poieral ad faciendam niulierem noii costam, sed car-

Da

milii bibere, lu fursilan petisses

ab co,

cl

dcdissel tibi

nem

delrabere. Quid igilur significavit

iii

Facla cst

aquam
qiiasi

vivuni.

Pelit bibcrc, et promitlil biberc.

affluit

Eget
Si

nuilier

cosla lanqiiam forlis

factus cst

Adam

iu
il-

acccpluriis, ct
,

tanquam

satiaturiis.

carne taiiquam iiifirmus. Clirislus esl et Ectlesia,

lius infirmilas noslra cst forliludo.

scircs

iiiquil

donum

Dei.

Donum

Dci est Spiritus

,

sanctus.
aetatc s;cculi scxla.
,

Sed adliuc mulieri

tccle loquilur

ct paula-

9.

Quarc ergo hora sexla? Quia

iu

lim inlral in cor. Forlassis jam docet. Quid enim ista

horlalionc suavius cl bcnigiiius? Si scires
et scires

Coniputa
aeliileui

Evangelio lanquam

unam boram
;

uuain
a

donum
,

Dei,

ab

Adam

usque ad Noe
;

sccundam

Noe

quis esl qui dicil

ct

libi,

Da

mihi bibere
:

tu forsi-

usque ad Abiahain
David
;

lcr.iam

ab Abrabam usquc ad

tun pcteres,

daret

tibi

aquam vivam
illa

Iiuc

usque sus-

qu;iriain a
;

David usque ad transiiiigralioncm

a

pcndit. Viva
Illa

aqua dicilur vulgo

quac de fonlc exit.

Babyloiiiii;

quinlam

Iransmigrationc
:

Babyloiii;c

cniiu qua; colligitur de pluvia in lacunas ant cisi

usquc ad baplisnium Joannis

iiide

scxla agitur.

slcrnas, a([ua viva noii dicilur. Et

vcril, cl
iii

de fonte maiiail-

Quid

niiiaris? Vciiit Jcsus, ct luiniiiiando se vcuil ad

veiiit
,

loco ali((uo collecla stetcrit, ncc ad se

adniiserit, sed interru))to
'

puleum. Faligatus
lavii. Ilora

qiiia

inlirmam cariicin por-

lud uiidc

manabat
scd

mealu.

sexta
:id

quia ailale sacculi scxla.

Ad pu-

taiiquam a fonlis tramite separala fucrit; non dicilur

aqiia viva
:

leuin
slr;e.

quia

prolundilaiem luijus habitaliouis uoiii

illa

aqua viva dicitur

illo

qiia;

niaiians

Uiidc dicitur

Psalmis

De

profundis clamavi
,

cxcipilur.

Talis aqua crat in

?

foiilc.

Quid crgo

ud

lc,

Domine

Psal. cxxix, i). Sedit, ut dixi

quia

promiltcbat quod petebal

15.

buiiiilialus esl

'.

Tamen mulier
liabes, el
il

suspensa

ait

Domine neque
,

in

10. Ei venil midier.

ficaire,

Forma
cum,

Ecclcsi.e,
;

nonjam
agit
illa.

jusli-

qno hnnrias
inlellcxci

puleus altus

est.

Videle quoinodo

sed jam juslificaiida;

Veiiii igiiara, inveiiit

ct agilur
:

nam hoc cum

scrmo.
Vidca-

inus quid
liaurire

videamus quare

Vehil mulier de Samaria

aquam. Saiiuirilaui ad Jud.roruin genlem non

;

pertincbaiil
'

alieuigeiiai ciiim

fueruiit,

quamvis
IwmUis

vici-

aquam vivam, aquain scilicct qu;c ciat iii Tu milii vis dare aquam vivam, ct cgo fcro unde bauriam, ct tii non fcrs. Aqua viva hic est, quomodo mihi dnuirus es? Aliud inlelligens et carnaliter sapiens quodammodo pulsat, ut aperiat magister quod
illo foiile.
'

sic Mss.

cum

Bad. el

Am.

At Er. et Lov.,

verut.

Mss., inrupio; sive, irrupto.

Sa.nct.

Algust.

111.

fQuaranlc-huit.J

1513
clatHum
csl.

IN
rnlsabal ignoraiUia
diini inslrucncla.
,

JOANNIS EVANGELiu
non studio; adhuc

tl,

S.

AUGUSTINI
milii

1516
hanc aqudm, ul
}ion siliam,

Her

Domine, da
liuc

neque

miseraiida, non

vcnium
illa a(|iia

haurire.

Ad laborem

indigeiitia

cigeliat,

H.
Ire

Dicil

alii|iii<l

evidenlius Domiiuis dc
,

viva. Dixcral cniin niulicr

Nunuiuid

lu
,

major

es

pa-

laborem infirmilas rccusabal. Ulinam audirct, Venile ad me, omues qui laboratis el onerati estis ct ego
ct
,

mslro Jacob, qui dedit nobis puteum cl ipse ex eo bibii, et filii ejus,etpecora ejus? Do hac aqua viva dare
niihi
noii

vos reftciam (Mallh. xi, 'iS). lloc eniin ci diccbat Jc-

sus, ut jam iion laboraret

sed

illa

nonduni inteliigebal.
dicit ei

poles

qnoniani hauriloriuni iion hahes

18.

Deiiii|iic voleiis nt inlelligcrel,

Jesus

forie aliuin

fonloin proniiuis?

Palre iioslro mclior

,

Vade,voca virum luum,et venihnc. Qiiid

esl,

Voca virum

|)Olcs esse, qni liunc

puleiim Ibdil

et

usus esleo? vivam.

l)omir,',:s

orgo dical quid

,

cum suis dixerit aquam

ipsc
:

luum? Per

viriim suuin

ei

volchat aiiuam illam dare?

An

quia non iiitelligehat, per virum

ait

suum eam

volehal

Ucpondit Jesus

el dixil ci
:

Omnis

qui bi-

docere? Forlc qiiomodo

Aposlolus de miilieribus,

berit cx aipia hac, sitiet ilcrum

(pii

aiitem hibcrit cx

Si quid atitem voluntdiscere, domi viros suos interrogent?

aquaquamogodaboei,

nonsitict iiialcriuiin;sed a(|ua

in

Sed

ihi

dieilur,

domi
:

viros suos interrogent, iibi

non

quam cgo dabo

vilam ;clcrnam.
ineo

ei,
>

fiet

co fons aijua; salientis in

cst Jesus qui doceat

dcniqiie diciliir nnilicribus qiias

iii

Aperlius locutus est Domiiius, Fiet

vitam wternam.

prohihebat Apostolus loqui

3i). Ciim vero ipse
senli loquehalur

Ecclesia (ICor. xiv,35,

adcral, et prTscns
ui pcr

fons aquoe salienlis in

ista,

Qni

biberit

Dominus

pne-

dc aifua
qiiia

non

siliet in

celernum. Qiiid evideiilius,

,

? qiiid

opus erat

virum

cjiis ci

non aquam visibilem

,

sed

iiivisihilcin

promille-

loqucrcliir?

NiiiiKiiiid

pcr viruin

sinim

loiiuebalur

bat? quid evidcntiiis

tualiler ioquebalur?

quia non canialitcr, sed spiri-

Mari:c sedenii ad pedcs siios, ct excipienli

verbum

suiim, qiiando Marthacirca multiim minislcrium eliam

illa

15.

Adhuc lamcn
non
sibi

ninlicr

carnem

sapit

delc-

de sororis suoe

fclicit;tte

occupatissinia

murmurabat?

clata est

siiirc, et

pulahat lioc socundum cnrncm

{Lnc. X, 59, 40). Ergo, fratres mei, aiidiamus ct intcl-

promissum

esse a Domiiio.

Quod

qiiidciii ficl,

sed
iila.

ligamus quod

ait

Domiiius, Voca virum luum, mulieri.

in resurrectionc

morliinrum. Jam hoc volcbat

siio Elia!, ut
silirel. (III

Fortc eiiim

ci aiiim;e nostrai dicit,

Voca virum tuum.

Dedcral eiiim Deiis aliqiiando servo

quadraginla dics noc csuriret
XIX
11011
, ,

pcr

Qu;rramu5

et

de viro anim;T>. Cur jam non ipse Jesus

?

nec

Reg.

viraniiiiGC verus esl

dicliiri

Adsit intcllecliis,qunniam quod

capiliir
nisi

8).

Qui

lioc

poluil dare per quadraginta dies,

illa,

suinus, vix

ab inlenlis

adsit

poluil dare scmper?Siispirahat lamcn

iiolcns

crgo inlellcclus ut capintur, cl ipse inlelleclus eril

forlassc vir anima;.
19. Videiis ergo Jesus qiiia miilier i:on inlclligebaf,
ct

iiidigere, nolens Iriborare. Assidue venirc ad illum

foiilem, oiicrari
cl
fiiiilo

pondere, quo indigeniia supplerctur

,

quod hauscrat
ci

rursus rediie cogebatur

;

ct

volens eani intelligcrc, Voca, inqiiit, virum tuum.

iicscis

quotidianus
ficicliatur
,

fuit isle

labor

quia

iiidigeiitia iila rctali

Idco cniin
adost
:

quod

dico, qiiia inlcllectus

liiiis

noii

non exstinguebatur. Dcleclata ergo

ut ei aqiiam

loquor cgo secuiidum spiriinm,

lu aiidis scciin-

munere, rogat
16.

vivam dare!.
,

dum carncm.
cst

Qu?e loqiior, ncc ad voluptalem auriuiii

Vcriimtamcn non proetiTcanuis

de aqua
iterum

quoniam DoQuid
,

perlineiit, ncc ad oculos,

ncc ad olficliim,

i.ec

ad gu-

miiius spirituale aliquid promitlehal.

biberit
liac, silict
;

Qui

stum, nec ad taciuni;mcntc sola capiuiilur,

solo haiiriiintur
:

iiitcllectu

El vcrum est secuii-

illc

intcllcctus
?

non

libi

adest, quo-

dum hanc aquam

gnificabat
illa

ct

vorum

est

secundnm quod
in
:

si-

modo
Non

capis quod dico

Voca virum tuum, pnrsenla

aqiia.

Etenim aqua

puteo, voluplas
hinc

iiitellcctimi Uiuin.

SKciili est in

profundiiate tenebrosa

cam

Iiau-

est

Quid magiuim, iiam

lihi esl

enim animam liabcrc?

lu

cl

pccus hahet. Uiide

mc-

riunt homines hydria cupiditatum. Cupiditalcm quip-

lior? Qiiia inlellectiim lialies, qiiod pccus

Qiiid est ergo,
intclligis
:

non

liabel.

pe proni siibmittunt profundo perveniant

ut ad
;

voluplalem haiisiam de
,

Voca virum tuum ? Non

libi

me

capis, noii

mc

ct

fruunlur voluplaie

pra>ce-

de dono Dci

loqiior

tu autcni

cariiem

dente et pr.xmissa cupiditate.

Nam
;

qni noii pra^mi-

cogitas; secuiidiim carneni silire noii vis, ego spirilum

alloqiior
:

serilciipidilatem, pcrveiiire noii potestad voliipiatem.

ahscns

csl inlcllcclus

liiiis,

Vocn virnm tnum.

<

Pone
fuiido

ergo hydriam, ciipidilalem

,

el aqiiam de pro-

Noli esse sicul ei|uiisel mulus, quibiis non esi inlel-,

lectus [Psal. xxxi, 9). Ergo. fratres

voluplatem
s;i'ciili

cum

pcrvenc^ril quisque ad vo-

mei

anim;im

Iia-

luptatcm

hiijus, cil)us esi,

csl,

polus csl, lavacrum

bere, ct iniellccliim non liahcre, hoc cst, iion adhi-

esl, speciaciilum

concuhitus csl; numqiiid non

biberil
,

bcre,

iiec

sccundum cimi viveie,

in iiobis

bcslialis

est vita.

iterum

siliel?
:

Ergo de hac aqua qui

si

ilerum,

Est eiiim

([iiiddam hcstiale qiio in carne vi-

iiiquit, sitiet
sitiet in

autcm accepcrit a

mc aquam,
in bonis

twn

wternum. Saliabimnr,
5).

inqiiit,

domus

tucB

[Psal.LXW,

de

illa

dc qua dictiim
sitient
qiii

De qua ergo aqua daturus cst, nisi est, Apud le est fons fi/a? .'Nam
inebriabuulur ab ubertate

vinius, sed inlcllectii rcgendum cst. Moius cnim anima; sccundiim cariicm se moveiilis, etin delicias carnales immoderaie difllucre cupientis, rcgit dcsuper
intellectus.
Qiii

debct dici vir?

qiii regit,

an

qiii

regi-

quomodo
Uice

domus

tur? Procul diibio

cum

ordinata vita est, inlellecliis

(PsaL xxxv,10,a)?
noiidum inteiiigehal;

aniniam

regit,

ad ipsam aniniam pertincns.

qiiam anima
,

Non

eiiiin

17. Promiltebat ergo sagin;im quamdar;i et saticta-

aliijiiid aliiid cst

scd aliqiiid anim;c est

aliiid

lem

Spirilus sancti

et

illa

el

iiiicllcctiis

(|iioniodo

non aliquid

qiiam caro

,est

iion iniclligens, quid

respondebat? Dicil ad eum mu-

oculus, scd aliquid carnis csl oculus.

Cum autcm

car-

j5i7
iiis

TRACTATUS XY CAPUT
.
,

iV.

l^iiS
;

aliquiJ sit oculiis

solus

lamen luce perfrnilur:

Silus ea oculus ot peraiiima noslra riuiddam

prius vivit
(licli

anima
?

quia

islis

regilnr.

Quare autom
facli
islis
,

viri

cx>lera aulcin menibra carnalin lucc perfundi pnssunt,

snnl

Qnia

legiliini.

A Dco
istis

quippe

et a

luceni scnlire nou possuut

fiiudilnr ci pcrfruilur.

Deo donati

aniinu).

Inlirma est adbuc qu;R

qnin-

Sic

in

qiic sensibus regitur, ct

sub

qninque

viris agil
si

est qiiod iiitelleclus vocalur.

Hoc

ipsiim aiiinur

quod

at nbi venerit ad

annos exserendic ralionis,

ad regendiim non succcdit,
illis

eani

intellcctiis ct mciis dicitur.illumiiiatiir lucc superiore.

susccperit opiima disciplina et doctrina

qiiinqiie
illis

sapicntiai
nisi vir

jani suporior
Deiis
esl;

illa

lux, qiia

mcns iiumana
,

illumiualnr,

viris

Erai cnim venim lumen

venienieni in liunc

quod UUimhml
[Jonn
i,

veriis legilimns et

nielior, cl qui melius regal, el

,

omnem Imninem
9).

mundnm

qni ad a;terniiatein regat

.'clernilatem

ad aHcrnilatcm cxcolat, ad
nisi qnini|ue

Talis
:

liix

Clirislus eral, lalis

intellcclu
iion

Iiix ciiin

muliere loiila Itice

inslruat.

Nam

sensns non

qiiebalur

cl illa

adcrat, qui

ad ffitcrnilatem nos

rogiint, sed

ad

ista

lemporalia vel

illiimiiiarotur,

nec laiiluin pcrriiiidcrctnr, voniin ctiam

laiuiiiam diccret, liliistrare
;

fruereliir.

Ergo Doniinus
adesl qiiein

appelenda vel fngienda. Ubi vero inlellectus sapicnlia imbutus regerc cffiperit animam scil jam iiou soluin
,

volo, et non

Yoca, iuqnil, virum (uum

fugcre fovcam, ct ambnlare in

a)qu;ili

quod

ocnli ostcn-

adhibo inlcllectnm por qiiem docoaris,quo rcgaris.

dunl anima;

infirin?c

ncc tanlum canoras voces sua;

Eigo consrniie aniinam cxccplo inicilectu lanqiiam fcminam iiiielloclum aniem liabere, laiiqnam virum.
:

vilcr audire, dissonasque repellere

vel blandis oilo;

ribns delectari
capi
,

pulorcsque respiiore
;

aul dnlcediiic
,

Sed

isto vir iiin

benc

rcgil fcininam
ciiiin

suam

nisi
,

cum

et amariludine olTcndi

aul lenibus mulceri

ct

a snpeiii>re rcgilur. Capiit

mnlicris vir

caput

asperis ladi. Isla eniiii

cessaria.

omnia

inlirmae aninue sunt nciiluin in-

autcm
viri

\iri Clirislus

(I

Cor. xi,3).
\ir.
iil

Loqncbatnr capul
Et lanqnam diceille

Qnid ergo regiminis adbibelnr per

cum

femina, ot iion ader.it

tellecliim?

Non

alba

el

iiigra

discrelurns est, scd

rel Dominiis. Adliibc oapul tiinin

suscipiat ca;

jusla cl injusta, bona ct mala, ulilia et inntilia, casli-

put suuni

cigo voca virunt tuum,

:

el

vcni liuc
es,

id csl,

latem

et impiidioiiiam, in

hanc
hac

ut

amet, islam

ul vitet;

adeslo, pra:seus esio

iulolligis

velnl

enim abscns
vcritaiis
;

duin non

cbarilatcm el odinni,

ut sit, in illo ut noii sit.

in ista

pnvscntis vocem
;

priescns eslo,

22. Ilic vir quinqne

illis

viris

mnliere noii
,

scd

noli sola

cnni viro
illa

liio

adesto.
illo

succc-serat. Ubi

cnim non succcdit

illo

error do-

20.

El adliuc

iiondum advocalo
sapit
;

viro, non
:

minatnr.

Nam

cuin coeperit anima capax esse ralio-

inlelligit, adlinc

carnom
,

absoiis cst eniin vir

se(|iiitur
,

nis, ant a sapienlc

menle rogiiur, aul ab erroic

illa

Non
non

hnbeo

ini|uit

virum.

Et Doiuinns
rcvcra

el

sed error iion

r(>gii,

sed pcrdit. Posl islos ergo quijiadliuc errabat, et ciror

iste

niysieria loquiliir. Inlelligas

iiabnisse tuiic viriiin
;

i.^tain

miilicrcm

quc sensus
veiililabat.

niiilicr

eam

sed coutebalur nescio qno

Error auiein
:

non erat
,

legiliinns vir,

non Icgiiimo viro. adnllcro magis quam viro. Lt Doininus ei : Bene dixisti, Quin non Itabeo virwn. Eiide crgotudixisli, Voca virum tuum? Elaiidi quia bcno novit

scd

adiilter

idco

ei

Dominus

ait

Bcne
viros

dixisli,

Quia non

liubeo viruni.

Quinque enim

habuisli
;

Domiiui e:im non babere virum, Dicit

,

ei, elc.

Nc

forle

qninqnc te scnsus carnis priino rexerunt vcnisli ad alalein ulendic raiionis, ncc ad sapienliani piu-venisli,

puiarct mnlicridcodixisseDominiim, Benedixisti,Quia

sed in

errorem
isle

inoidisti.
linbes
iiisi
,

Ergo post
esl luus
?

ilios

non habeo vinm, qiiod boc a miilicre didicerit, iioii qiiod ipse istud diviiiilaie cognoverit, andi aliqnid quod

qiiinque viros,
qiiid erat, si vir

quem

non

vir.

Et

non erat,

adultcr

Voca iiaque

non

dixisti

Quinque enim

viros habuisti, el

iste

quem

luibes,

non

esl vir tuus, lioc

vere dixisli,

21. Iterum cogit de

aliiiuid perscrulari.

islis

quinqiie viris subtilius

non adulterum, sed virum tuum ; ut intellectu ine capias, non errore de mc aliquid falsiim scnlias. Adluic cnim errabat mulier, qua; aquam illani cogitabat; cum
jain

Mulli qiiippe inlellexeriinl, non

Dominus de

Spiriiu sancto loqnerelur. Qiiare cr-

qiiidem

absurde, nec

usquequaque

improbabiliter,
().

rabat, nisi quia adulterum,

non virum habebat?

le

Tollcj

qninqne viros mnlieris bujns, quiiiqne libros Moysi

ergo binc istum adulterum qui

corriimpit, et vade,

Ulebanlur enim
erant
:

eis

Samaritani

et

sub cadeni Lege

iiani

indc

illis

cl circumcisio inerat.

Sed quoItabes,

niam angustat nos

(jnod sequilur, Et nunc

inilii

qnem

voca virum tuum. Voca, et veni, nt intelligas mo, 23. Dicit ei mulier : Domine, video quia propltela es tn. Coepit vcnire vir,nondnm plenc vcnil. Pro|)!ie~
tain

nonest virluus; videtnr

f.icilinsnosposscaccipere

Dominum
ait,

pulabal.

Eralquidem

et

propbda
csl ad

nani

quinqnc viros priores

esse.

aniin.o,

qninque sensus corporis

uli

de seipso
iria

ISon

est

propheta sine hoiorc,

illo

idsi in pa--

Quando enim quisque nascilur, anteqnam

menle
quod
atijue ratione,
ia

suaiLuc. iv,24). llem de

,

diclum

Moy-

possil
carnis.

non regilnr

nisi

scnsibus
,

sen

Prophetam
lui
,

eis

suscilabo de fratribus corum, sintiscilicet

Anima

pnero parvulo, qnod

,

andiliir

qnod

lem

{Deut.\\ni,i%). Similem

ad fonnain

videlur,

olet

qnod

sapit

qiiod lacln scniilur,

carnis

Fioc appclil

aut fugit. Appelil qnidiiuid mulcct, fugit

lios

non ad eminenliam majeslatis. Ergo invcninius Dominuni Jesuni diclum piophetam. Proindcjani non ninllum errat mulier
prophela
es
:

qnidqnid offcndit

quimiue scusus.
,

llr)s

eniin qniii-

ista.

Video

inqiiit

qtiia

que sensus mukol volnptas

offondit dolor.

Socun-

tu.

Incipit vocare

virum, adnlicriiin oxEt incipil qirorcre

dum

bos quinqne sensus

taiKpiam quiiique viros,

cludore

Video quia propheta

cs tu.

quod
(n) sic iiuellexil
()i-ig(ni

illani

solelmoverc. Contei!tioquippefii.'r.al inlcr

ct

mm

Amhrosiiis in I.uc, capp. liot 20. At Uigusliiio visum osi siynitieari scnsus covpoiis.

Samaritanos

Judxos, quia Juda:i

iii

tcmplo a Salo-

i:,l9

IN
;

JOAiVMS EVANGLLIUM.
Sanv.rilani

S.

AUGISTINI
locnm snnctum, inluscxhibe
trmplo vis orare? in
iii

1520
te

inonc fabrionto adorabant Dcnni

incle posili,

bnge

aliqiicni

lemplum Deo.
(I

non

in eo ailorabant. Iilco imhv.i meiiorcs

Templum enim
III,

Dei sanctum esl, quod cstis vos

le ora.

Cor.

se essc jaclabant, quia in tcniploadorabat

Deum. Non

17). In

Sed prius eslo

euim coHlunliir Judwi Samaritanis

qnia diccbanl cis,

templum

Dci, qniaille

lcmplosuoevaudicloranlem.
nunc
est,

Qnomodo

vos jactatis, ct ideo vos nicliorcs nobis cssc

iios

20. Yenit crqo liora,

lores

el

quundo

veri

adora-

periiibclis, quia tcmpluni babelis qiiod

non

liabc-

adorabunl Patrem

in spirilu et veritate. nescitis

:

Nos ado~
;

mus
illo

NiHncjuid palres noslri qui Dco placuerunl in

?

ramus quod scimus, vos adoratis quod

salus ex
islos

quoniam
sed noli
ciii

lcmplo adoravcrunt
ubi nos

nonne

in

montc

isto

ado-

Judwis

est.

Miillum dedit Jiidxis

1'ariolcm

ravcrunt,
in
lioc

sumns? Mclins orgo

igiiari,

nos, inquiunt,

roprobos accipcre.

illum accipo

monle Denm roganuis,

pro tcmplo,

ubi pp.tros iioslii roga-

adjmiclus csl alius, ul pacati

in hipidc angiilari,
ciiiiii

quod

vorunt. Coiitendebanl utrique

liabentes
:

quia viruin non

esl Cbristus, copulontur. Uniis

niiiis
;i

parics a Jiida-is,
,

illi

illi

pro montc inflabanlur

Gciiiibus

longe a se

isti

parictes

sed donec
hospitcs
ii,

advcrsus invicem.
21. Doniinus tamcn modo quid docct miilicrcm,

in

angulo conjuiigantiir. Alionigcna;

ct

aiitcin

ciaiil,

peicgrini

lesiaiiientis

Dci

{Eplies.

lanquam cujus
lier
:

vir coepcrit pr.rsens

essc? Dicii
es tu.

ci

mu-

12-22). SccmKliim lioc cigo dicliim cst,

Nos adora-

Domine, video qtm propheta

lioc
'

Patres noslri

mus quod
dictum
csl
,

scimns.

in

monte

adoraverunl,

el

vos dicilis quia Jerosohimis

:

sed

Ex persona qnidem Juda)oriini non omnium Juda^orum, non rcpro:

csl locus ubi

adorare oporlet. Dicit ei Jcsus

,

Muller,
iii

boriim Jud;coruin

sod dc (jualibiis fucrunt Apostoli,

,

crede mihi. Vcnict eiiim Ecclesia

Canticis canticorum, vcniel
(Canl. IV, 8, sec.
Iransire
et

siciit

diclum cst

qiiaics iucruiit Proplieia;

qiialos fuerunl

illi

pertransiei ab inllio fidei

ul i)ortranscal, ct pcrfidci. milii.

sancli

qui omnia sna vcndidcrunl, et prclia

omncs rerum
iv,

LXX). Vcniet
nisi

siiaium ad

podcs Aposlolorum posuerunl {Acl.

non polcsl

ab

inilio

Merito

j;iin

oi

oo). ISon eiiini rcpulit

Deus plebcm suam quam

pryescnle viro audit, Mulicr, crede

in tc qui credat
,

Jain enin! csl

pr;vscivit

{Rom. xi,

2).

quia pr;)sens est vir tnus. C(Ppisli

27. Audivil boc mulicr isla, el addidil.

adesse iiilelleclu, qnando

Mulier, crede milri
:

mc propbetam

appcllasli.

prophclam dixcral
loqiiobatur, qua;
qiiid

vidit taiia diccre

pliis esseiit
:

Jamdudum eum cum qiio

' ;

quia nisi cicdiderilis, nori inlclli-

jam

ad prophciam
mulier
:
,

ct

gctis {Isai. VII, 9, scc.

LXX). Ergo,

Mulier, crcdc
lioc
,

milii,

rcspondit
,

vidcle

Dicit

ei

Scio quia

qnia veniet Itora, quando neque in monte

neque tn

Mcssias vcnict
ille
,

qui dicitur Cliristus

f/(,'H;oHsirt(/.

cum
cst

ergo veneril

Jerosolymis adorabiiis Patrem.

scitis,
esl.

Vos adoralis quod ne;

omnia nobis

Quid

hoc? Modo,

nos adoramus qnod scimus

veniet liora.

quia salus ex Judceis

esl.

inquit,

de leinplo coutendunt Judici, et nos de monle

:

Sed

Qiiando? Et nunc

Qiuv crgo

contcndimus
cl

ciim

illc
;

vcnorit

ct

montem

spernot,

liora ?

Quando

veri adoratorcs
;

adorabunl Patrem in

lciDidum evertct
el veril;ite

docebit nos iste omnia, ut in spiqiiis eaiii

spiritu et verilatc

non

iii

nionte islo, no:i in lemplo,

ritii

noverimus adorare. Sciebal

sed in spiritu et vcrilatc.

qui adorenl eum.

Nam

el

Paler tales

qiuvril,

posset doccro, sod jam doceiUem

nondum agnosccbat.
;

Qnarc Pater

t;iles

quairil qui adorciit

Jam ergo
sias ost

digiia erat
;

ciii

manifeslarctnr. Mossias auiein

enm,
lebat

iion in

monte, non
esl
iii

in toaiplo, scd in spiiitu ei

unclus esl
:

nncliis gr;cce Chrislns est

hebraice Mes-

vcrilate? Spiritus

Deus. Si corpns essct Deiis, opor-

uiidc ct piinice, Mcssedicitur ungc. Cognalce

istic et vicinoc,

eum

adorari

monlc,

qiiia

corporens est mons

quippc sunt linguai

ct syra.

hcbraica

punica,

oporiebateum adorari iii tcmplo, quia corporcum cst tcmplum. Spiritus esl Deus ; cl eos qui adorant eir.n, in
spiritu et verilate oportel adorare.

28. Ergo dicil

ei
:

mulier

Scio quia Messias veniet,

ille,

qui dicitur Cliristus

cst
,
;

cum

ergo venerit
:

nobis annuu'

25. Audivimus

et

manifcslum
si

foras ieramus,

tiabit

omnia. Dicit

ei

Jesus

Eqo sum

qui loquor lecum.

intro missi sninus.

invenirem
!

dicebas,

montcm
in allo

Yocavit virum suiim, faclus est vir ejus capul ninlieris

,

aliquem alluni ct solitariiim

cst Deus, magls

crcdo enim qnia

factus est Cliristus capiit viri

fidc, ct rcgiliir

(I

Cor. xi, 5).

Jam

me

exaudil ex aUo. Quia in nionle cs,

ct cilo tc cxaiidiri,

mulior ordiiialur in

bcne victura. Postloqiior

propinquum
tnilia respicil.

te

Dco pulas,
est

quasi

catjuam audivit hoc, Ego sum qui

ultra quid dicercl
;

tecnm, jaia

dc proximo clamanlcm?

In cxcelsis babilat, sed liualtis?

e.st:

quaiido Chrislus Domimis niani-

Prope

Dominus. Quibiis? forte

fcblarc se voUiil mulieri, cui dixerat, Crede mihi?

Uis qui cbtriverunt cor {Psal. xxxiii, 19). Mira rcs

ct in allis babilat, ct biimilibus propinqiiat
respicii, excelsa
:

29. Ei conlinuo venerunt discipuli ejus,

qiiia
qiii

et

mirabanlur

liumilia

cum

niuHerc loquebaliir. Qiiia qiioerebat pcrdilam,

illi

autem a

loncje cocjnoscit {Psal. cxxxvii,

,

voncrat quxrcre quod pericrat, hoc

mirabau-

0)

superbos longe videl

sibi

eo

illis

minus

propiiiqual,

lur.
tiir.

Doniim enim

inir;ibaiitiir,

non malum suspicaban-

quo
noli

vidcnlur altiorcs. Quacnibas ergo

montcm?
:

Nemo tamen
ec
''

dixit

Quid quwris aul quid loqueris

dcscende ut altingas. Scd asccnderc \is? ascondc

inonlcm qnaircrc. Ascensiones,

cum
suin

inqiiit, in corde

50. RcUquit ergo hydriam

qiii

suam

mulier. Audito,

Egj

ejus (lioc

Psalmus

dicil), in convalle ploralionis {Psal,

liabcl.

loquor lecum

el recepto in cor Cbrislo Do-

Lxxxni, 6, 7). Convallis humiliialcm

Ergo intus
alluni,

niino, quid facerel, nisi

jam bydriam dimillorel,

,

el

age tolum. Et
'

si

forte quajris aliqiiem

locum

cvangelizare currerel? Projecit cupiditalem

'

e.t

oro-

lu Mss. omiltilui', est locus ubi.

in

scx Mss., plus

cssel

a proplieta.

1521
peravil

TRACTATUS XV
annuruinrc
,

I.

CAPUT

IV.
ibi

Min
tanquam matura segcs
prelia reruni suaruni

vcrilalem.

Discanl
ail

qui

volunt

mcssls parala erat. Merilo

fuit,

fvangelizare

projicianl hydriani

putcum. Rccor:

quando

lot

hominum

niillia

daiuini quid siiperins dixcrini de liydria

uiide aqna
li:uiricbalur,

vas erat
Iiysi

afferehant, cl nd pedes Apostolorum ponenles, expcditis

gnvco noinine appclladir

humcris a sarcinis
:

s;iccularihus,

Chiislum DomiQuid
indi!

dria

qiioniain gra'ce

vcup aqua dicilur; laiiquain

niim scqiiehanlur

vcre malura mcssis.

aquarium
rion iisui
,

(iiccreiur. Projecit crgo liydriam, qnje

jam

faclum csl? De ipsa messe ejccla sunt pauca grana,

cl

scd oncri

fuil

avida qiiippo desidcrabat

semiiiaverunt orhem terrarnm, ct

fiiie s.Teciili

siirgit alia

messis

aqua

illa snliari.

Ul nunliar"et Chrisliim, onerc ah,

qnrn in

melenda
lacriimis
,

csl.
in

Dc

isia

rnesse dicihir,

jccto, cucurrit ad civitatem

Veitite, et vidcte

ct dicit

illis

homiuibus

Qui seminant

in

gaudio nietent [Psal.

liominem qui
,

milii dixil

omnia (juaxum,

cxxv,
Aiigeli

!)).

Ad

islniu
:

crgo inesseiu noii Apostoli, scd

Messores,
inquit,

que

feci.

Pedelenlim
,

ne

illi

qnasi irai^cei-enlur
Venile,
ct
:

ct

miitcnlur

Angeli

sun>.

indiguareiilur

et perseqnevenlur.

vidcte

[Maltli. XIII, 39). Ista ergo niessis crescit inlcr zizania,

el cxspcclnl pnignri in finc. Illa vero messis

hominem
quid ipse

qui dixit milii omnia qucccumqiic feci

est Cliristus?

unm-

jnm

lun-

Exierunt de

civilate, ct

venicbonl

tura cral,

quo prius missi sunt

Sed laiuen,
et

discipiili, ubi

ProphelK!

ad eum.
31. El interea rogabanf

laboravcrniit.

fialres, videlc quid dicfiin

cl
:

eum

discipuH dicentes

Rabbi,

sil

Siniul gaudeat
'

qui seminat

qui metit. Dispa-

nianduca. lcrnnl eiiim emci'C cihos el vcneranl. llle

rcs

lcmporis laborcs hahuerunl

sed gnudio parilcr

autem
scilis.

dixit

Ego

liabco

cibum mandncare qiiem vos non

:

pcrfruentur, lucrecdcm simul acccpluri suut vitam

;ieiernam.

Dicebant ergo discipuli ad invicem

i\;niiqitid
illa

aliquis ttltulit ei

manducare? Quid miruui

si

mulier

53.

Ex

civitate autein illa mulii crediderunt

in

cum

non
jain

intclligcbat aqiinm? cccc discipuli

nondum
,

iiilel,

Samaritani, propter verbum

liibentis,

mulieris testimonium per-

ligiint

escam. Audivit aulem cogilalioncs ilionim

;

ct

Quia

dixil inilii oninia

qua'cumqnc

je:i.

Cum
apud

inslruit ul magistcr

noii

pcr circnilum

siciit
:

vcnisscnt

aulem ad cum Samaritani, rogaverunt

ibi

ut

iliam cnjus adhiic

virum

i"cquirel)at,

scd jam aperle

cos manerct, et mansit

duos

dies.
:

Et multo

plitres

Mens,
viisil

inquit, cibus est ut faciam voluntatem cjus qui

cl

credidcrunt propter

sermonem

cjus

et mulieri dicebant

me. Eigo

jiolus ipse eral in

qiii

iila

mulicrc,

iit

Quia jam non propter tiiam loquelam credimus

ncs aiidivimus,
et

;ipsi

enim

laceiet volunlalem cjus,

luiscrnl
iit

eum. Ideo
lidem
iii

dice-

scimus quia

liic

est

vcre Salvator
esl,

bni, Silio, du milii bibere; scilicel

in ca

ope-

mnndi- El hoc pniilnlmu niiimadvertendnm

ieclio lcrminala csl. Mulier
miilicris

quia
ct

rarelur, ct fidem ejusbibercl, el eaiu

Irajicerel
:

corpus suum
iii-

primuin nunliavil,

ad

corpiis ciiim ejus Ecclesia Ipse esl eigo,

tcstimonimnm credidcrunl Snmarilani, ctro-

quit

cibus

meus

ut

faciam volunlalem cjus

qui inc

gavcruiu

cum

ul apiid cos maneret, et

:

mausitihibidi-

viisit.

duo, el plures crediderunt

ct

cum

credidisscnt,

32.
sunt
,

Nonne
el

vos dicilis quod adliuc qitatuor menses

ccbant

miilieii,

Nonjam
,

proptcr verbum
et

tuum

crediliic

messis venit? In opus fervebat, ct opei-aiios

vius, sed ipsi

cognovimus

scimus quia vere

est

niiitcie disponcbal.

Yos quniuor luenses compiilniis

aliani

Salvator mundi; primo pcr

sciitiaiii.

iisque ad luessem

ego vohis

mcssem albnm

et

Sic ngilur liodie

famam ^, postca perprsecum cis qui foris sunl, ct

muliere, hoccslEcclcsia

paialam ostcndo. Ecce

el videte qiiiu

dico vobis, levate oculos vcslros,

nondum

sunt chrisliani
;

Christus nnnlialur pcr chriilla

jam albw
qni

sunt regiones ad messem.

lioc

Ergo

slianos amicos
onniinliantc,

tanquam

nicssores missurus csl. In

qni.i
ttlius

enim
cpii

cst

verbum verum,
:

est

mctil, alius
ct

seminat

ut et

(iiii

adChrislum veuiunt, credunl per istam fnmnm; manei apud eos biduo, hoc est, dat illis duo
praccej)la chaiitatis; et

seminat simul gaudeat

qui mclit. F.go misi vos melere

:

multo plures

et firuiius

ineum

quod vos non

laborem eorum

laborastis
introistis.

alii

laboraverunt

et

vos in
luisil,

credunl, quoniam vere ipse est Salvator niundi.

Quid ergo? mcssores

aiii

TRACTATUS
Ab
eo Evangelii loco, Posl duos
ahiit in

XVI.
dies cxiil inde, ct

non seininalores? Qiio messores? Ubi jam

ravcruni.

iaho-

autem

Nam

uhi jaiu biboinlum cral, utiqiie semi-

Galihcam
ejiis toia.

usque ad id, Et credidit ipse, et

.

uatiuu erai; et cpiod seminatum erat, jam

erat facluiu, falceiu ct iriluram desidcrahat
eraiit inessores

maturum Quo ergo

non
senii-

doiuus

Cap. iv, f

43-53.

millendi? Ubi jam ProplieUm pra^dicn-

I. Ilodierna

evangelicn leclio, licslcini diei seiiuiiur

vciaiil; ipsi cnini scniinnlorcs.

Nnin

lectionem, quse nobis ad dispulandum proponilur. In

si ipsi

nnlores.unde ad iliam mulierem pcrvenerat, Scio

quia Messias veniet ?
erat, el eranl alb.ic

qua qiiidem sensus non sunt invesligaiione

scd digui prsdicaiione
,

difficiics,

Jam

digni admirnlione et lauda-

isla

mulicr

friiclus

maturus
li')ne.

Proinde locum isluiu Evangelii

cum couimenfecer;it

mcsses, et falccm quiicrebant. Misi

dalione
:

vos ergo

ipio? Metere qnod non seminastis

el

commcmoremus
in

potius, qiiain ciim dif(icuilalc

alii

semiIraclenius. Abiit eiiim Jesus post

In

hiduum quod

naverunt

vos in labores
,

eorum

introistis.

Qui labo-

Samaria

Calilwam ubi nulrilns

ail
:

eial. Se< ulns

au-

ravcruut? Ipse Al)raham

bores eorum
Cliristi
;
:

Isaac, et Jacob. Legilc la-

in

omnibus laboribus eorum prophetia

Moyses
et crcleri

lem Evangclisla
liibuit

)pse enim Jesus testinwnium perin patria

(luia

propheta

sua lionorem non

liabet.

el idco semiuatores.

Pa'

Iriarchcc et
illo

Irigore

omnes Prophela!, quanta perlidcruul in quaudo seminabanl? Ergo jnm iii Judica

In tribus Mss., nisparts

i.ov.,

per femimtm

disseniientibus edilis

aliis el

Mss.

1585

i^

JOANNIS EVANGEl dUM,

1-1
1)

S.
:

AUCrSTI.NI
et niiquc plena

im
erat donius liiibis convivanct

Non proplerea
via,
(jiiia

posi bitluuin disccssii Josus dc Sania:

hoiiorem i Sainaila noii liabebal

i|)s;iiis

noa

tium. Factuin cst lam

inagnum miracnluin,
El ecce

non

iii

er.iin Saiiiiiria palria

erat

sed

G;lila;a.

Cnm

ciim crcdideniiit nisi discipnli cjus. Ilanc tivitalein

Galilxve

ergo

islain deseruissel

tam
;

lito, et ad

Galilnam vc-

modo
,

repelivit.
,

(jiiidam reyulus, cujus

,

insset ubi nnlrilns eiat

pliela in palrin

qn inodo aticslatur quia proliabfil ?

iii

filius infirmabaliir

venii

ad eum

el

rocjare

coepit u(
el

sua honorem non

Magis vidclur

dcsceiulcrei

ad illam civitatcm vcl domuin,

incipicbat

sanaret

alleslari potuisse qiiod pjopliela

patria sna

hono-

filium ejus

enim wori. Qui rogabat, non

exspectas aiidire? Dominiim in-

rem non haberet,

et in

si

eonlemjierel pergerc iuGalilxam,

credebat? Qnid a

mc

Samaria remansisscl.
insinnatnm nobis

tcnoga quid dc
spondit
:

illo

scnscrit.

Rogatus ciiim
,

talia

re-

2. Iiiteiidat ergo Charitas veslra

!:on

Sisi signa
iii

et prodicjia viderilis

nou

creditis.

modicum sacramentum
qnnd
l0(iuar

suggcrente Oomino et

Argnit homiiiein

fide
:

lepidum

aut frigiduin, aul

donaiite

Qu;esliopem propositani cogno-

oiDiiino millius fidci

late
lilii

sed lenlare cupientem de sani-

vistis, soiulioiiem ejus cxquirlle,

Sed repetamus p:ofaciamns.

Ipse enim Jesus

sui, qiialis essct Cluistiis, quis essct,

quantum

po^itioncm

nt solulionein

dosiderabilein
,

possct. Yerba eniin logaiitis audivimus, cor diffidcnlis

Movct

nos cnr Evangclista dixerit

non videmus
divit et

scd

illc

promintiavit,

qiii

ct vcrba au-

leslimomiim perliibuit quod propliela in palria sun liono-

cor inspcxil.

Denique

el

ipse Evnngclisla

rem non

liabel.

Hoc permoti releximns verba

ita

siipcriora,

teslimonio nnrrationis snre oslcndit qnia nondiim crediileral

,

ut ii.veniaiMiis cnv hoc Evaogclisla dicere voluerit; el invcniinns supcriora verba cjus
iiiam posl
liieain.

qiii

vcnirc ad

narrantis, qiio-

piebat, ad sanaiidiim filiuni ejus.

domum suam Dominum cuNam posleaqnam ei

filiuin

bidunm profcctus

esl dc Samaria in Galilesli-

niinliaUim cst

sanum esse

ejus, et invenil ca
filius

Proplcr hoc ergodixisli, o Evangclisla,

hora sanaliim, qua hora Dominus dixerat, Vade,

tints livil
;

inoiiium pcrlnbnisse
siia

Jesum quod prophcta

;

in palria
rcliqiiit

et

credidil, inquil, ipse,

et

domus

ejus tota.

iionorem non haliercl

,

qiiia

post biduniii
in

Si ergo proplerca credidit ipse et

qiiia

domus

ejus tota,

Saniariam
vero
si

et propcravil, venire

Galilaam?

Inio

minliatns cst

ei

filins

ejns sanus, ct com|)aravit

qiiasi videin'
iii

mihi congraenlius
iioii

iiilelligere, qiiia

hoiam

nuntianliuin

horc

pra^nunlianlis;

quando ro-

hoiioicin

paliia sna Jcsus

habcrel, non ad

gabal, nondnin cicdebat. Samaiilani nullum signum

cxspcctavcraiii, verbo cjus
cives

caiiulem reiicia Sainaria

qiiia

festiiiaret.

Sod

iii

lallor, iiiio

tantummodo crcdidcrant
el
ibi

vcrum
(;ni

csl, ct noii fallor, meliiis

enim

qiiain ego,

aniem ejus audire

,

meriieruiit, Nisi sicjna et pro-

vidii Evangeltsla

qnid dicerel

molius

me

vcritalcm

diijia viderilis

non creditis;

ramcn

faclo lanlo
cjus.
:

videbiU,

cani dc peclore

Domiai

bibelial. l[)sc cst

mir;(Culo
soliini

iion crcdidit nisi ipsc

ct doiniis

Ad
ad

eiiim Joaimes cvangelisla,

qiii iiiler
;

oinnes discipnlus
ct

seinioncm crcdiderunt plurcs Samaritani

illa
,

super

pecliis Doinini

discumbebat

qucm
ille

Doiniiiiis

illud
csl.

miiMcnluin sola

domus

crcdidit,

iibi

facluni

chariialcin debens omnibus,

lamen

pi;ie

caHerls dilifallere-

Quid

igilur, fratres

quid nobis comniendat Do-

gebal {Joan.
tur,
ct

xiii,

25,

et

xsi,20). Ergo
si

miiins? Tunc Galilsa Juda;a; patria erat Doinini, quia

ibi iHilriins est
illa
;
:

ego lecla sentiiem? Imo

dixit, ut

pie sapio, obc-

niinc vcro quia portendil aliquid rcs

dicla sunt prodigia
,

dienler audiam quod

lensit.

mcrear senliic quod

quid hic senliam,

non cnim sine causa

porlendunt
:

nisi

qiiia aliquid

prodigium enim appcllatuni

3. Aceipite itaque, charissimi,

est quasi porroilicium

gnificct, ct aliquid
ali(piid
illa

',

quod porro dicat, porro

:

si-

slne pnrjiidieio,

si

vos melius aliqnid senserilis. Main

futurum csse porteiidat

aliqnid

quia crgo

gistrnm enim uiium omnes habcmiis, el

coiu!isci|.uli sumiis.

una schola
si

omnia portendebant,

illa

omnia

liocergo sentio, et videle

non

pra:diccbanl, facianius
slri

modo

iios

patriam Domini no-

aul vernm esl

aut propinquat veritali qnod sentio.

,

Jesu Chrisli secunduin carnem (non eniin habuit

in terra, nisi seciindiim

In Siiniiiria biduiiin fecit

niarilani
:

cl credidcriiiii

iii

euin Sajn

palriam

carncm, qiiam acce-

tot

dies

in

Galijx-a

fccil, et

non

eum
Sa-

pil in terra);

faciamns eigo patriam Domini populuin

in

crediderunl

Gali|;ci.

Rclexite vel rccolilc

inemoria

Juda;orum. Ecce

pairia sua

honorem non
et

liabet.

hcsterni diei el lectioncm cl

scrmoncm.
illa

Veiiit in

Modo

attende Jiid.Teorum turbas, attcnde jam gentein

,

inariam,

iibi

eum primo

mulier

pra-dicaverat,

cum

illam dispersam tolo orbe lerrarum

evulsam radi-

qua ad piiteum Jacob

pter

lociiliis

erat magiia mysteria

in

cibus suis; attende

ramos

fiactos, concisos, dispersos,

eo vi-o Sani.irilani et andilo credideriint

eiim pro-

aridos, quibus fractis

inseri

meruit oleasler (Rom.

,

verbnm

mulieris, et firmius credidcnint propler

:

XI, 17)

vidc turbam Judaeorum

qnid dicil

modo?

verbuin cjns, et plures credidcrunt

Ibi lario bidiio

sic

scriplum

esl.

Qneni

colitis,

qiiem adoralls, fraler nosier erat. Et

,

dalus est

fquo nnmero dierum mystice conimenduoriim mimerus pncceptorum iii quibus

,

nos respondeainus

Propliela in palria sua lionorem

illi

non

liabet.

Denique

ambulaniem Dominnm Jesum

;

dimbus pi;rceplis
xxii
,

lola

Lex pendct
Gaiihvam,

et Prophetai [Malili.

in lerra,

facientemqiie miracula
,

ca>cos illuminanlem,

37-40]
,

sicut hesierno

dle nos

commcndasse
Ibi

gurdis aures aperienlem

meminisiiv)

pergil
,

ii>

el venil in civitatem

paralyticorum

mutorum ora solventem, membra slringentem, super mare ammorluos

Caiumi
qiiando

Galiia-a'

ubi aquain viiinm fccit.

aiilem

Lulantem

venlis iinperantem et fluctibiis,

;

aquam

in

vinum

converlit

sicut scribit ipse

suscitantem

tanta signa Aicieniem viderunl, et vix

Joannes, crediderunt in

eum

discipuli ejus [Joan, n,

pleiisqae Mss.| prodicium.

1523

TUACTATUS XV
:

I.

CAPIT
de
sigiiis

IV.

im
:

inde pauci creiliilenuil. Piipulo Dei loquor

lam nmlti

tu

crcdere

cenlurio alienigcna credidit

mc

ciecliiliinus, quiv signa vidiMius? Ulud crgo quod faCluui cst luiic, liuc quoii nunc agilur porleudcbal.

verbo
vos,
si ita

po.sst!

faccre, et

antequem lacerem
,

credidit

iiisi

signa

cl prodiijia videritis

non

creditis.

Ergo

Jiidai fueruiit vcl suul bimilcs GalihiMS

illis

nos
,

sliiiilcs

est, fraiigantur superbi rami, humilis inseratur

:

Sauiarilanis. Evangeliuni

audiviuuis
in

Evaiigdio

oleaster
ccptis.
ti

maiioal lanien radix,

illis

praecisis, islis re-

coiiscnsiiiius, per Evangcliuui

Cliiistuni credidi-

Ubi manet

radix? In Palriarcbis. Eteiiim pa-

inus

iiulla

signa vidiiuus,

iiulla

cxigiinus.
elettis cl san-

ia

Cbrisli popiilus Isracl, quia ex eis vcnit sccundiim

:

4. Quanivis
clis,

enim unus cx duodecim

de genle
loca vuliierum

carnem
Deuin
tus
'

sed biijus arboris radix, Abrabam, Isaac, et

saiicti.
:

lamen

Isriieliia fuil,
iii

scilieel Domiiii,

Jacob, palriaich;e
,

El ubi
iit

isli?

Iii

rcquie apud

Tlioinas i!le, qui

digitos ciipiebst
isliim rc-

iii

honore magno

in

Abrahse sinum adjucxiliim Icvarelur, et

millcre. Sic eiiin arguit

guliiiii. Iliiic dixil,

Dominus qiiomodo
siijna cl

illo

paiipor post corporis

Nisi

prodiijia viileiilis
vidisli
,

uon

in Abralia; ^.iiiu

de longinqno a suporbo divile viderc-

creditis

illi

aulcm

dixit,

Quia

cvedidisti.

Ad

tur (Luc. XVI, 22, 23). tur

:

Ergo radix maiiet, radix lauda-

GaliUcos veneral, post Sannrilanos qui sermoni cjus

credidoraiit,

sed ranii superbi el pnecidi cl arescere merue-

apud quos nulla niiracula feccrat, quos

dimiscrat
,

runt; oloastcr aulem humilis illorum pra)cisione invenit

flrmos

iii

fldc seciirus cilo

quia divinilalis

locum.

pra\scnlia iion dimiseral.

Eigo quaiido diccbat Domiinanuui

tiiain, el

6.

Audi crgo qucmadmodiim pr.xcidanlur rami na-

nus TlionuT, Veni,

credulus,

viiile
;

noU

esse inlactis

lurales,

quemadinoduni inseralnr oleaslcr

,

cx ipso

sed fideUs
locis
,

cl

cum

ille

oxclamarel,

ceiiturione
guli
bis
,

qiicm propter coinparationcm hiijus rein(|iiit,

:

vulncrum
mens
:
ii

eldicerct, Dominns ineus,elDeus

dicitur
ei
,

commcmoraiidiim pulavi. Amni,

non
inveiii taiitain fidein

dico vo-

crcpatur el

Quia

vidisli

cre-

in Israel

proplcrea dico

didisli.

Quarc,

nisi quia propliela in palria

sua lionopro-

vobis, quia multi ab oriente el occidcnte-

Qiiam

lalc tcrfuit

rem non
pliela
istc

liabct? Qiiia

vero apiid

alieiiigeiias

rain occupaveral oleasler!

Amara siha muiidns hio

lionorcm liabct, qnid soquilur? Cin/i qui

cl

scd proptcr liumiiilAlcm, prO|)(or

sub tcrtum
vcnient.

Nun sum
de
:

digiius nt

non viderunt

credideriiiU

'

{Joun. xx, 25-29). Pra;lauda\il, ot in

mcum
jam

inlres, Mulli ab orienlc ct occidenle

:

dicti suiiius iios; et

quod Dominus anle

Et pula quia vcnionl

praccisi sunt

qiiid

illis

flel?

Si

nobis implere dignalus

ruiit,

cst. Videruiit qiii

crucifixe:

eiiim venieiit,

de

silva

iibi

inserendi

palpavcruiil, cl sic pauci crodidcrunt

noR non

sunl,
Itam,

ncarescaiit? Et rccumbent, inquit,

et

cum Abra-

vidimus, non coiilrectavimu.s, audiviiiius, crcdidinuis.

Fial in

Isaac,

cl

Jacob. In quo convivio; ne forle iion

,

nobis,

pcrficiatur

iii

iiobis

benliliidu

quain

inviies ad

scmpcr vivendum

sed ad mulliim biben,

promisil; el
et in

iiic,

quia palrix ipsius pradaii sunius

quia pro ramis fraclis inserli

dum?

liecumbenl cuin Abraliam

regiio, inquit,

et

Isaiic,

el

Jacob.

futuro socculo,

fbi? /n

ccelorum.

Et quid

crit

de

illis

sumus.
5. ct

qui vcnerunt dd slirpc Abralioc? qiiid

sc fraclurum esse monstrabat,

fict

dc raniis

Hos cnim rainos

quibus arbor plcna crat? Quid, nisi quia pr;ccidcntur,

Iiunc

olcastrum insertunim,
<

Centurioiiis flde, qui ei dixit,

quando commolus Non sum dignus ul

,

ut

isli

iiiseranliir?
regiii

Docc quia

praccidcniur

FiHi aulem
viii,

ibnnt in tenebras exteriorcs (Miitth.

sub lccium

meum

inlres; scd taiitum dic verbo

:

et

5-12).

sannhilur puer

mcus

n.^^m el

ego

lioiiio

sum sub poservo

7. Ilabeat

crgo apud nos bonorcm Prophcta

in pairia sna.

qiiia

teslaie coiislituliis,
liuic,

babciis
;

sub

me

mililcs, ct dico

non habuit lionorcm

Non
cnim

babuil Iiono-

Vade,

et vadil

et buic, Veni, ct vcuil; et

rem
in

in patria

in ipia

condilus cst; Iiaboat bonorem

Iii

meo, Fac boc,

quebanlur,

et facit.

Conversus ad cos qui se setaii-

patria

qunm

condidit.

illa

coiidilus

cst

dixit,

Ameii dico vobis, non invcni

>

conditor oniniiim, condilus

in illa cst sccuiidiiui

for-

lam fidem
In Isracl?

iii

Israel.

Quare
in

noii inveiiit taiilain fidera

mam
,

servi.

Nam

ipsnm civilalcm

in qiia

condilus csl,

Quia proplieta

paliia sua lionorcm

non

habel. Nuinquid

non

et

illi

centurioiii poteiat dicere

ipsam Sion, ipsam Judseorum gciitem, ipsam Jerusalem ipse condidit cum esset apiid Patrcm Verbuni
Dci
:

Dominus, quod
vit?

dixit huic reguio,

:

Vade, puer tuus

isle
ille

vl-

Omma

cnim per De
illo

ipstim facta sunl

et

sine ipso

Videte dislinclionem

regulus

Dominum ad
centurio
venio
iiidi' et

factum

est niliil.

ergo hominc de

iiuo liodic aii-

domuin suain descendere cupiebat;

divimus, iinus mcdiator Dei ct bominuni hoiiio Chrislus Jesus

esl,
(I

gnum
rabo

se esse dicebat. IUi dicebatur,

;

Ego

cu-

'fim. 11, 5),

etiam Psalmus pnelocuius

eum

liuic

diclum

est

Vade,

filius liius vivit. Illi

dicens, Maler Sion, dicet liomo. Quidain liomo

et

praesentiam promittebat; liunc verbo sanabat. I>te

la-

men prasentiam
illic

ejus extorquebat;

ille

se praisenlia
e^^t

ejus indignum esse dicebat. Iliccessum

elalioni;

coiicessum est bumililali.

vivil, noli

Tanquam
crediiis

liuic

dicerel,

liominum liomo, Matcr Sion dicil. Quarc Maier Sion dicit? Quia inde accepit carnem, indc virgo Maiia, de cnjus ulero servi forma suscepta Matcr est, in qun digiiatus esl apparerc luiiiiillimus.
medlalor Dei
Sioii dicil

Vade, fiHus luus

siyna
el

mibi l?cdium facere. Nisi

homo,

el

homo

isle

qui dicil Mator Sioii,

prodigia videritis,

non

prspsentiam

faclus est in ea, liomo factus

est in ea.

Nam Deus

erat

nieain vis in

domo

tua,

possum

et

verbo jubere; noli

Edili

Am. Bad.
alii

Mss., qui non vident et credunt. Lov., Ego veniam. cateri libri,

Ego

venio.

At Mss. Lazari est interpreialuru.

stos.

cum

Ms., et ET.,justns. \indocinensis Lov., adjutus : quod uomeu

ad jiiipsum

527

IN JOANNIS
iii

EVANGELIUM,
homo
facius
,

S.

AUGUSTINI
de

1528

anlc eam, ct liomo faclus est

esl
iii

ca. Qui

jus peccata dimittcre venerat, ad cujus languorcs sa-

ca

ipse fundavil eam AUissimus {Psal. lxxxvi

nandos se humiliavcrat

iioc

languido sanato
cl cujus

mapro-

5),

non

linmillimiis.

Homo

faclits esl in

ea hiiinillimiis
nobis
:

gnum signum
fundtim

dedit.

Cujus
,

rei

signi

qui.i

Vcrbnm caro factum

Verlnim crat

esl, el liabilavit in

ipse

sacramcntum

quantum

Dominus donare
iiifir-

fundavil eani Altissimus; qnia in principio eral

VerVer-

dignatur, atlentis vobis ct orando adjuvaiitibiis

bum,

ci

apud Ueum;

el

Deus
i,

erat

mitalcm nostram

loqiiar ut polero.

Quidquid aulem
,

tum

oninia per ipsum facta sitnt (Joan.

coiulidil islam palriam
in
,

1,3, 14).

non possum
facio
2.

supplebit in vobis ipse

quo adjuvaiilc

Qnia voro

liic

hal)eat
esi
;

honosusci-

qnod possum.

rem. Rcpiihl cuin pairia

piat euin palria

qua generalus

De hac piscina

qiiae

quinqiic porticihus cingeha-

quam

rcgcncravil.

lur, in

quibus jacebat niagna mullitudo laiigiieiitium,

;

TRACTATUS
Ab
eo quod scriplum
esl,

XVII.

Posl haccerat dies feslus Ju-

assidue nos tractasse memini el rcm diclurus sum quam mccum plures recognoscant potius quam cognoscanl. Vcrum niiiil est ab re, eliam nota re-

doeorum,
id^

cl asccnilit Jesus

Jerosolymam

tisque

ad

pclere, nt et qui non noverant instruantur; ct qui

Quccrcbanl

cum Judxi

iiitcrficerc,
et

qnia non so-

novcrant confirmentur. Proinde lanquam nota breviter

liim solvehal

sahbalum, scd

palrem sunm dicebat

perslriiigcnda
ilia

siint,
ilia

non

otiose
milii

inculcanda.
videtur si-

Deum,
1.

seqiialcmscfaciens l>co. C/j.v, ^ .1-18.

iion esse

Piscina
:

el

aqua

populum
nobis

Mirum

dehet a Deo iaclum miraculum

gnilieassc Jud;^eorum.

Significari

cnim populos noindicat

mirum enim quam mirari

vina
iiiter

csscl
'

si

homo
homo

fccissel.

Magis gauderc
et sal-

mine ariuarum
Joannis
:

apcrle

Apocalypsis

dehemus, quia Dominns nosler

faclus esl,

ubi

ei

cum

ostcndcrcnlur aquae mulla;, el

vator Jesus Clirislus

qnam

qiiod di-

iuierrogasset quid essent, responsum accepit, populos csse (Apoc. xvii

,

homincs Deus
homiiics

fccil. Pliis esl

cnim ad salu-

15).

Aqua ergo
libri

illa

id est

popu-

lem
quod
vit

nostrani quod factus est propler hoiiiincs,

fecit inter
:

quam
sana-

lus illc,

quinque

libris

Moysi, tanquam quinque porilli

el plus cst qiiod viiia

licibus claudcl)atur.

Scd

prodebaiil langui-

aniniarum, quain quod sanavit hinguores corporum

ipsa

dos

non sanabant. Lex enim peccalores convincebal,

liltcra sine gratia

morilurorum. Scd quia

anima non eum noverat

habeljat in carne

nou absolvcbat. Ideo

a

rcos faciebat,
dicit

quo sananda
corde, undc

erat,

et oculos
,

unde
in

qiios conlilcnles gralia liberabal.

Nain hoc

Apo,

facla corporalia

vidcret

nondum habchat sanos

fecit

stokis

Si enim dala esset lex qitw possel vivificare

e.t

Dcum

latenlem cognosccret;

quod

omnino

Lege

esset justitia.
:

Quare ergo data

est

videre potcrat, ul sanarctur unde videre non poleral.

Lex?

Scquitur, ct dicil

Sed
21

couclusit Scriptura
Cliristi

om-

Ingressus est locum ubi jacel>at magna muitiludo lan

gueiitium
,

nia sub peccato, ul promissio ex fide Jcsu

tur crcdcntibus [Galal.
iii,
,

dare-

ciccorum

claudoriim, aridorum
el

et

cum
ian-

22).

Quid evidentiiis?
ct

essct medicus ct

animarum

corporuin, cl
,

qiii

vcnis-

Noniic vcrba
licus
,

Iiacc

exposuerunt nobis
?

quinque por-

set sanare oinnes animas crediturorum

guenlihiis uiium clogit

dc

ct

langnenlium multiludinoni

Quinque porticus

illis

qucm

sanarct, nt nnitalcm si-

Lcx

cst.

Qiiare quinqiic porlicus iion sanabant lansi

gnificaret. Si mediocri corde, el quasi

liumano captu

giicnlcs? Quia

data esscl lex

Jks/i/iVi.

qua

posset vivificare,

et ingcnio considcremusfacientem, clquod ad poieslateni pertinel,

oninino cx Lecje essel

Quare ergo coniincbant

Scriptura omnia

non magnum
,

ali(|uid pcrfccil; ct qiiod

quos non sanabanl?

Qiiia conclusit
fide

ad benignitalem

pariim

fecit.

Tot jacclwnt

cl uiius

subpeccato, ut promis^o ex
credcntibus.
5.

Jesu Christi daretur

curatus est, cuni possct uno vcrbo omucs crigcre.

Quid ergo intelligcndum est,

bonitas
iila

iiisi

qiiia

polcslas
iii

illa

el
tiir,

Quid crgo fiebat ut

qiii

in aqiia illa turbata

sanaren-

magis agebat

qiiid

anim;c
,

faclis

ejus

in

porlicibus sanari
,

non poleranl? Subiio

el a

pro salule senipiterna

inteliigereiil

quam

quid pro

cnim
lcrc

videbaliir aqua lurbala

quo turbabatur,
virtute fieri so-

temporali salute corpora mcrerentur? Corporum cniin

salus qu.c vera exspeclatur a Domiiio, eril
iii

non vidcbalur. Crcdas hoc angelica

,

fine in

non lamen sine significanle aliqno sacramenlo.

resurreclionc
rietur;
luiic

morluorum

tuiic

quod
iion
sitiet

vivel

noii

mo-

Post

aquam turbalam
:

miltebat se unus qui potcrat,

illuin

quod sanabitur,
non esuriet aut

.Tgrolabit; tunc
;

et sanabatur sohis

post

quisquis se mitleret,
nisi
;

quod

satiabitur,

tunc quod rcin

,

fruslra

faccrct.

Quid

sibi

ergo hoc vult,

quia
ct fa-

iiovabitur, noii vcterascet.

Nunc vero
et

illis

factis

venit unus Christus ad populum Jiidsofum

Domini
apcrti

et salvatoris noslri Jesu Cliristi

ociili,

et

caecorum

cicndo magiia, docendo

lurbavil

uiilia,

lurbavit peccaiores,

morle clausi sunt;

,

paralyticorum
;

inembra constricta

morle dissoluta sunt

iii

et quid-

quid sanatum esttemporaliter

in fine defecit
:

membris morlalibus,
credidil; ad
crediiiiraj

anima vero quae

fecil.

vilam
,

aquam praescnlia sua, ct excilavil ad passionem suam? Sed laiens turbavit. Si enim cognovissent, nunquam Dominum glori?c crucifixisseiit (I Cor. u, 8). Desccndcre crgo in aquam tiirbalam, hoc ost
humililer crcdere in Domiiii passionem.
Ibi

aeiernam transitum

Animse ergo

cu-

sanaba-

lur unus, significans unitalcm; postea quisquis veiiisic cdiii etMss. ferunt. Forte librarioruin lapsu, pro, et admirari, sive uti olim scribebant, et ammirari, sul)sliui-

ret,

non sanabatur

quia quisqiiis prater unitatem

luin fuit, quam mirari. lu Mss., parvum.

=*

fueril, sanari noii poterit.

4.

Videamus crgo quid

Yoluerii significare in illo

529
uno, qtiem eliam ipse servans unitntis
sicut

TRACTATUS
mysterium,
prrlocutiis

XYii.

CAPUTV.
pervenire
in

mo
perduranct

Signilicntionibiis pascimur, ul ad rcs ipsas

tes

sum, de

tot

languciilii^iis

unum

possimus. Opeiarii
:

enim sunuis,

snnare clignatus

est.

Invenil in annis
:

cjus n!ii!ernin

adbuc

vinca laboramus

fiiiilo

dic, finilo opere,

quenidani langnoris
infirmilale. Ilic

Triginla oclo nnnos liabebat in

inagis ad langiiopaiilo diiigenliiis

mcrces restituelur. Sed

rat?

qiiis

operarius perdiirat ad
qiii

nnmerus quomodo

accipieiulnm merccdem, nisi

pasciiur

rcin perlineal, qiiam ad sanitaicin,

Non enim
:

et

tu operario
illi

ino

cum Inbomerccdem sol;iin

iu
es.

exponendnm
ul congiue

est.

Iiitcntos vos volo; adcril Doniiiuis,

et
siifricienliM- audialis.

dalurus es
Inborc?

non eiiam afferes

utiqiie

unde vires reparet

loqiiar.

Qundra-

Pascis
el

cni

mereedem daturus

genarius nnmeriis sacralus nobis

tiione
veslni:

in

qnadain pcrfeCliariiati

Proinde

nos Dominus

in istis

Scripturarum signisi ista

commendatur. Notnm csse arhitror

:

ficalionibiis laboranles pascil.

Nam
erit

intelligen-

tcstanlur s;rpissiine divin* Striplnnc. Jejuest

:

doriini

sacrnmcntorum
in

Uctilia subtiaiintur a

nobis,

nium hoc nuinero consecraliim

bcne

nostis.

dcficimus

Inboie, cl

nou

qui pcrveniat ad

Nam
ipse

et

Mityscs qiindrnginla diel)ns jcjunavit [Exod.

/?<//.

mcicedcm.
G.
tiir

xxxiv, ^28), et Elias tolidcm (MI

xix,

8),

et

jejonii

Dominns nosler et salvalor Jesiis Ciirislus biinc nnmeriim iinplevil (i)/n///j. iv, "2). Pcr Moysen
Lex, pcr F.liam significanliir PropiieUt!,
significaliir

plis

Qiiomodo ergo qiiadr;igenario nnmero perficiopns? Fnrtasse ideo, qnin Lex iii dccem pnccedala est, et per totum miindum pr.Tdicandn crnt
:

significaliir

Lex
unde

ipii

tolus

mundus
ei

qiinliior

pnrlibns

commenAquilone,

per Doniinuni

Evnngeliiim. Ideo in
se discipnlis

illo

dnliir,

Orienle

Occidenle,

Mcridie el

montc
in

ires

nppariiernnt, nbi

oslendit

deiiai ius

per qnntuor multiplicatns, nd qu;idraVel

qiiia

clariinlc vnliiis et vesis

sii.x'.

Appnrnit eirm
1-3),

me-

gcn:iriiim

pcrvenit.

per Evnngelium quod

diiis inter

Moy^en

et Eliani {Id. xvii,

Innqiiam

(piniuor lihros

habet, implctur

Lex

quia

iii

Evan-

Evangeliuin teslimonium linberct a Legc et Proplielis

lis,

gclio diclum esl,

Non

veni solvere
illn,

Legem, sed adimislii

[Uom.
sive

111,
iii

21). Sivc ergo in Lege, sive in Propbe-

plere{Matlli. v, 17). Sive crgo

alin aliqiia pr()b;ibiliorc, qu:e

sive
hilct,

caiisa,sive

Evnngelio, (pindmgenariiis nuiiiciiis no-

nos

docliores iion
iiiimcro signi-

bis in jcjiinio commeiidnlnr. Jcjunium antein luagniim

el generale cst, absiincre

latet; certiiin est

ficari

lamen (piidrngcnnrio
in

ab

iirupiitiitibns et illicitis
:

qiianidam perfeclionem

operibiis bonis, qua;

in

voluplalibus
/

snHuli qnod csl pcrfecliim jejnniiiin

maxime opera bonn

cxercentiir
'

abslincnlia qua-

abneganlcs
el

impielatem
jiisle,
el

et

scccularcs

ciipidilales
lioc

dnm
Lecjis

ab

illieitis ciipiditntibiis

sn^ciili,

hoc

est,

gene-

teniperanler,

pie vivamns in

scecnlo.

rnli jejunio. Aiidi

el Aposloliiin
xtii,

diceiitem, Plenitudo
uiidc
?

Huie jejunio qiiam mercedem addil Aposlolus? Scquilur, el dicit

:

cliarilas

{Roin.

10). Chirilas

Pcr

Exspcclantes illam bealam spem,

et

et

gi";ilinm

Dci, per Spirilum sanctum.

ilbun

Non enim haheillaiii

manifestalionem (jlorim beali Dei,

salvatoris noslri

rcmus

cx nobis,

iiuasi

facientcs
:

nobis.
cliari-

Jesu

Clirisli

{Tit.

ii,

12,

15).

In

boc eigo saculo

Dei dontim csl, ct

tf.s

magnum domim

Quoniam

quasi Qiiadrngcsimam

abstinenliiE cclebramiis, ciim

iniquitatibiis

Dei, inqnit, difjfusn esl in cordibus nosiris pcr Sjii^

daliis csl uobis {Id, v, 5). Cliiirilas

bcne vivimus, cum ab

voluptatibus abstinemus.
sine

ct

;ib

illicilis

riliim saiiclum (jui

Sed quia brcc

exspectainns

abslinciilia

ergo implet Legem, ct vcrissimc dictiim csl, Plenitudo Legis cliariias.QiixrAmui^ hanccharilnlem, qiiem-

mercede nnn
et

eril,

bcalam illam
el

spem,
tiostri

revelnlionem gloria; magni Dei,

Cliristi. In illa

salvaloris
fa-

adinoduui

comniendalur
:

Domino.
triginla

Memenlole

Jcsu

spe,

cum

fuerit

de spe

quid proposuerim
in
illo

numerum

octo

annorum
il!e

cla

res, accepluri

sunins

merccdem

denariuin. Ipsa

Inuguido volo exponerc, qiiare numcriis

sit

enim mcrces

rcdditiir operariis in vinea laborantibus

{Maltli.

trigesimus octavus languoris

tis.

polius qiiam sanila-

seciindum Evangelinm

xx, 9, 10), quod vos

Ergo, ul diccbam, charilns iinplct Lcgcr.i.

Ad

credo rcminisci
sunt,

ncque enim omnia commemornndn

ct

pleniiudiiiem Legis

inomnibus operibus pertinct qna~

:

tanquam

riidibiis

imperitis.

Dcnarius crgo

dragenniius nnmerus

in

cbaritale

autem

diio prac-

qui accepit

nomcn

numcro dccem,
fit

rcdditur, ctcon-

cepia nobis coinmcndnnlur.

figite

Intueinini,

obsecro, et

junclusquadragennrio

quinqnagenarius
aiite

laborecclebramusQuadiagesimain
laelilia

undecum Pasclia cum

: ;

memori;c qiiod dico

iic

nc
vi;i,

sitis

conlemptorcs

vcibi,

fint
:

nnimn veslra

ubi graiia jncln

non

vero,

lanquam accepia mercede, Quinquage-

gcrmincnt
(jeiit

El venient, inquil,
iv, 4).

volatilia coeli, cl colli-

simam
bori

post Pascba.

Nam

buic lanquam salulari la-

ea {Marc.

Percipile, et recondilc in cor-

boni opcris,

qui

perlinet

ad qiiadragenarium

dibiis veslris.

Charilaiis pra^cepta diio sinit a Doini:

nuraerum, addilur
quinquagenarins
5.

qiiietis

et febcitatis dcnarius, nt

no commcndata
toto corde luo, el

Diliges

Doniinum Deinn
ct e.v

tiium ex

fiat.

ex tola anima tun,

tola

menla

Significavit

hoc

et

ipse

Dominus

Jesiis

multo

tua; cl, Diliges pro.ximHm luum tanqnam tcipsum. In

liis

apertius,

quando post resurrectionem quadraginta

diiobus

prceccplis

lota

Lrx pendct
in

el

PrcphcKe

diebus conversalus cst

{Act.
in
1,

3);

cum discipulis suis quadragcsimo autcm die cum ascendisset

in

terra

{Maltli. XXII, 37-10).

Merito

et illa vidiin

omncs

f.i-

cullntes suns,
XXI, 2-4)
1 ^
:

diio

miiiuta

inisil
illo

di^na

Dci {Luc.

cadum, pcraclis deccm

ii,

diebiis

misit

mcrcedcm
isla, ct

mcrilo et pro

Inngnido a Inlroiiibus

Spiritus sancti (Id.

4). Signilicnla

sunt

Mss., voluptalibus.
I.ov.,

quibusdam

sigpificalionibus res ipsoc praevcnUB sunt.

qna;

ndmodum.

cseleri libri,

quemadmodum.

1S31
saucialo, sUtbularius duos
iiareliir (Lur. x, 35)
:

IN

JOANNIS EVANGELIUM,
uiide salii

S.

AIJGLSTINI
a

1552
arhilreris
,
:

nuinmos accopil
apud

ahenum omnino
iiiquit
,

Deo videndo csse

;

Dcus,

nierilu

S:ii:iarilaiii)S

cluiritas esl
iv,

et

qui maiiet in cliaiitate

in
:

Deo
iii,

duMin

fccil Jnsiis,

ul eos cliarit.iic firinaicl {Jo.in

cniii
;ii:(i

iv,

manet{[ Joan.
luere
iii

IG). Diligc ergo proxiiiiuin

el

4Uj. Uinaiio cii^o islo iimiitTo

id

boni

^i-

le niidc diligis

pioxiiinim

ihi

vidcbis

nt

g i.iliciiUir
Lcgis
cl

iiiaxiiiic

biparli:a cliarilas

coiiiiiiciulalnr.

|)oicris,

Deum.

Incipc crgo diiigrre proxiniiiiii. framje

Si crgo (|iiadragcnariiis uuiiierus liabet pcifeclionein

esurienli pancin tunin, el egciium sine tccto indnc in

do-

Lox
;

iion

iniplelur nisi
(juia

iii

gi^iniiio

nneceplo
ad qua-

mnin tuam

si

vidcris

nuduw,

ve.sii

el

donicsticos se-

charilatis

(iiiid

niiiaris

iangucbal

(jui

draginla,
7.

duo

niiiius liabebal?

nnnis lui ne dcspexeris. F;iciciis :inicni isiaqnid coiiscqiicris? riuic cruniprt vclnt niHluiina luxiuii {Isai.
lviji,

Videanius pioindc jani

quo

sacranicnlo

islc

7, 8).

Lu\

tn.i

Dcns

tniisc,-.|,
:

tiiii

matuiina,
ilic

(pii:)

post
iicc

langiiidus cureliir a Doniino. Venil ciiiin ipsu Doiiii-

iiocleiii

s:cculi tibi vcnicl

nani

n.c oiilur,

nus, cliarilMlis do( tor,

cli;iiit;ilc |ilenns,

hreviditn, sicut

occidit; qiiia scmiicr inaiiel. Eril

emiti,
i|iii

libi

maiuliiius rcd-

dc
23,

iilo

pnediclum
22;

est,
lioni.

vcrbuni super lerrani [Isai. x,

ix,

tilii

occasum
,

feccrai pcicmiii. Lrg.i,

videliir dixis.sc
,

ToUe

ct xxviii,

28)

el

ostcndil

iii

diio-

(jnibutnm tuum
niuin tuum.
9.

miiii

Dilige

proxi-

bus pr;cccplis

cliarilalis peiidere

Legein cl

Proiilieliis.

Indc crgo pepeiKlit Muyses

Liias cuni
le.siimoiiio
siio, siio.
liiiiic

(niadragenaiio suo, iiide

allnlil

Sed cbiusum

csl adlnic

ct cxpositione in.liget,

numcriim
iste

Doniiiius

iii

quanlnm
|)roxiiiii

arbilror, quare in lollenJo graliato dilectio

Curatur

languidus a priesenle
sttiius fieri?

comiiicndeliir

iiisi

foile lioc

iios (iffeiidit,

Doiiiino; scd prius quid ci dicil? Yis

Hc-

spondit
iiam

ille

lioiiiinem se iion habere, a

quo
illi

in pisci-

qnod per grahatum, reni quamdum sloliJam elinscnsaiani, proximus commciid.ttiir. Non irascalur proximiis,
si

iniiiatur.

Vcre necessaiins crat

liomo ad

coiiimciuhitur

iioliis

per

rciii qiiu; siiic aiiinia

saiiilaicni, sed

homo

ille

([ui
ct

et

Deus

csl.

Unus

eiiini

clsiiie sensti csl. Ipsc Doiniiiiis ct salvalor iiostcr Jesiis Ciiiisliis lapis

Deus, unus
Jesus
sariiis
(I
:

el

mediator Dci
ii,

honiinum,

lioino Cliristus

anguiaris dictiis cst, ut duos conii,

Tim.

5). Veiiil

cigo

homo

qui crat iicces-

dcrel in se (Eplies.

14-20). Dictus eslel peira, unde

qu;irc sanilas dilTerrelur? Surcje, inqiiit, toUe

ct

aipia pridluxit: PctraautemeratClirislus (lCor. x,4). Qiiid

iniis?
illa

(jrabatum tuuni,

ainbula.

Tria

dixil,

Surge,
iioii

tolle

ergo iiiirum,

si

Pelra

Clirisliis

lignuin proxi:

yrubfitum tuuni,

ct

anibula.

Sed Surge,
tnum,

operis

Non

lanion qualecnniqnc

ligiiniii

(piomndo nec
si-

iinpcrium

Inii,

scd operalio saniiatis. Sano aiilem

ct

qualisciimque petra, sed tinde aqna prolluxeral

diio inipoiMvil, Toile (jrabalum

anibula.

Rogo
non

tientihus; iicc qtialiscnmqne hipis, sed aiigiilaris, qui

in

vos, ciir noii siifficcrcl,

sufliccret,
re.\isset,
iii

Ambula? aul
ille

ccite cur

semetipso copnlavit dnos parictes e diverso ve-

Surge? Neque enim

locoreniaiisissct.

cnm .saiius surNonnead lioc suricxissel

pra^ccpil,
:

nienles. Sic iicc qiialcctiiiKpio ligniim

proximnm ac-

ccperis, scd grabaiiim. Quid crgo

iii

grabalo, ohsccro

ul abiisscl?
qiii illuiii

Movel ergo nie eliam quod duo

te? quid, nisi qnia iUe liugiiidiis grabalo poriabalur ?

Saniis

jaceiilem duobus niiiius iiivenit

tanquam

aulein grabalnm portat. Quid dictum cst ab

oiiiin diio

qiiaidam jubendo, quod minuscral implevil.

iii

Aposlolo? Invicemonera vestra porlale, etsic adimple'

biiis

8.

Quoinodo crgo invcniamus

duo
illa

his

duobus Doniini
?

lcgcm

Cliristi

Galal.

vi, 2).

Lex crgo Chrisli

inviccmin dik'

jussis,
inquil,

priecepta signilicala chariiatis

et

Tolle,

charilas est, nec charitas implctnr nisi inviccm oiicra

grabatum luum,

ambula.

Qu
iii

sunt

illa

duo

noslra portcmus. Sufferenles,

in(|tiit,

pr;ccepla,

fratres, recolile

niccum. Notissima enim nienlem

ctione, studentes servare unitalem spirilus in vinculo pacis

esse debeiil, nccniodo lanlum venire

cum

[Eplies. IV, 2, 3).

;

Cuin csses languidns, porlahat

es,
,

commciiioraiilur a nobis,

.scd dcleri

nunquam

(lebcnt

te proxiiiius luiis

sanus factus

p.irl;i

proximum
tibi

de cordihus

veslris.
et

dum

esse

Dcum
ei

tota aninia,

Scmper oinnino cogiiale diligeiiproximum Deum cx loto corde, ex ex tota mente cl proximum tanguain sc:

luiim

Invicem onera vestra portate

el sic ndiniplebitis

legem

Clirisii.

Sic adimplcbis, o Ikuiio, qmid

de-

orat. Tolle crgo qrabatum tuum.

Sed ciim tulcris, noll

ipsum. ILic scinper cogiiaiida

rclineiida
lectio
,

li;cc

mcdilantia

li.xc

remanere, ambula. Diligendo proximum.et

cunm
,

lia-

luvc

agenda

l;;x!C

iinplciida siiut. Dci di-

hendo de proximo
ad Doininum

luo, iler agis.

prior esl ordiiic pracipiendi; proximi

aulem

Deum,

ad eiim
aiiiina,

Quo ilcr agis nisi qucm diligere dcbcmus

ex lota meiitc?
.\d

dilcclio prior cst ordine fiicicndi.

Noqne

ciiini qiii tibi

ex tolo cordo, cx tota

niiiium hisciim
iit

Do-

prajciiuret dilcciinneiii

isUini

iii

duobus
,

pr;cccplis,

enim nondnm pervcnimiis, scd proximum nohabemus. Portacrgo eum, cum

pervenias,
qiio ambiilas;

prius

libi

coinmendarcl proximum

ct poslea

Deum

sed prius

Deum, postca proxinium. Tu

vidcs,
;

aiilem qiiia

ad

eum

cum
et

qiio

mancre desidcras.
sunt Jud;ci. Vi-

Deuin iioiidum

diligcndo

proxiinum prome-

Tolle ergo grabatum tuum,

10. Fccit

ambuta.

reris qiiem vidc;is

liim ad videnduni

diligcndo |)ro\imnm pnrgas ocii-

hoc

ille, et scaiidalizati

Deiini,

cvidentcr Joannc diccnie,

dili(jis,

debanl enim hominem die sahhati portaiitem graha-

Si fralreni (juem vides non

Deuni (juem non vides

iv,

lum suiim, nec calumniabaniiir Domino

qiiod samini
lia

(luonwdo
liii,

dil gere poteris

[IJoan.
iiiibi,

20)

Lrcc dicitnr
iiulii

eum

fecerat s;ibb:ilo, ut cis respondcrc possel q

sl

Diligc Dciiiii. Si diras

;

Ostendc

quom

ciijiisqiiam

corum juineiilum

in

pul'um

ceciJisset,

diiigain

ipiid

respondcbo,

nisi (|uod ait ipsc Joaiincs,

i,

utique die sabhaii eruerot illiid,elsalvaret jumentiim

DeuiH

nmo

vidil

unquani {Joan,

18)? El ne te

suura

Luc. XIV, 5)

non itaque jam

illi

ohjiciebant

1533

IRACTATLS XMl CAPUT

opcratur,
tiim
;

V.
cgo operor. Misil
iii

1.534

qnnd die <abb:Ui samis faclns essel bunio; sed quod

porl:ib;il ginl)aluiii simni. Si

el

eos

magnum
,

tumul-

sanilasnon erat

(iifTflienlicct

iidvenlii

Domini

lurbattir

aqua

sed qni lurbal,

dM,
libi,
i:i

iiuiii(|uid

ol

opii-.

rneiat imperanduin

? iV(j;i

lalit.

Tamen

saiia;idiis est Uirbaia

toliis

aqua aigcruuus nia-

iiKjiiimil, fuccreqitod

facisjollcregrdbatum tuum.

giius,

passo Domino

miindus,
Veritalis
:

iiie

anciorein sanilatis su;c objicicbat caluniniato-

li.

Videamus ergo rcsponsionem

Palcr

ril)r.s:

Qj,

inqiiif,

me

fccit

snivm,

ipse milii dixit,

nieus usqite

modo

operattir, ct ego opcror.

Falsum ergo
conlra

Tolle grabalum

luiim, el

ambula. Non arciporem jusii!i

:

dixil Sctipliira qtiia

Deus

requievil ab

omnibus operiet

siimein a (|no receiieian) sanilaloin? Et

ille
\

Qnis

csl
?

bus suisin die septimo {Gen. u,

2)?

hanc

liomo qui
I
.

libi dixit,

Tolle tjrabalum tujtm,

el

ambnla

Scripluram per Moysen ininislratain, loqoitur Domi-|

nus Jesus,

Scd qui
d

satius erat factus uesciebal qnis essel, a

,

cum

ipse dicat Jud;cis, Si crcdcretis Motjsi,

:

qno

lii'C

audieral. Jesus aulcm

cliiuiverat

cuni hoc fecisset, et

crederctis el milti

de

me

eniin ille scripsil

Joan. v,

jussissel,

ab

eo in tnrba.

Vidcte queinad-

40)? Videie ergo ne

qiiod

aliqiiid voluitsignilicare

Moyses,

nidduin et hoc
ainbulainus, ad

impleatur. Porlamus

proximum

et

Dens

raqiiievil in

dieseptiino.

Non
,

cniin defecole-

Dcnm

scd
:

eum

ad
illc

nuis, nonduin videmus

rat

ideo et

quem ambuianondum nove,

rai Deiis

operando creaiuram siiam

el indigeb;it
ipii

quie sicut homo.

Qnomodo

defecerat

veibo fe-

Jesnm. Sacramentum

hoc

comniendalinVi esl
videmiis
:

cerat?
(ib

Tamen

et illud veriiin esl, quia rcquicvit

Deus

(juia in

eum credimus qucm rondnm

:

et nl

operibus suis in dte scpiimo; et hoc

verum

est (luod

non

videaiur, decliiiat in lurbu. Difncile est in lurha

ail Jesus,

Pater meus tisque modo opcratur. Sed quis

lioiiio

videre Chrisium
nieiiti

solitudo

quxdam

necessarin

est

cxplicet verbis,

homiiiibiis, inlirmus infirmis,

si

noslrje

quadam

solitudiiie

iiiteiitionis

vidolur

indoclus discere ciipientibus, et forte

quid sapit,
,

Deiis.

Turha strepitum habet;

,

visio ista

secielnm de-

proinere et explLoare non vilens liominibus

forlc capiiiuibiis, otiain
si

difhcile

s\derAl.Tolle (irabatum /nm

porla portalns proxiNoli

(^xjdicari possit

quod (api-

nium liium
pricvenit
piscis
ille
:

et

ambula

ul pervenias.

Jesum
:

lur? Qiiis, iiiqiiain, fralres mei, cxplicel verbis qiio-

(iu;prere in lurba,

non

est

lanquam unus de lurba

Prior asccndit

modo Deus

et qiiielus operetur, et operaiis qniescat?

iit

omiiem turbam.
magnus,

de

inaii

Ob.secro vos,
visio eiiini isla

hoc vobis

proficicntilius
(|u;('ril,

differatis;

et in C(]elis sedet interpellans

pro

lomplnm Doi

saiiclum lociim
;

nobis

tan(|uara sacerdos m;igniis,

:

unus

intravit in
lii, (ini

m-

qiKtrit

portate proximiim et anibnlale

ibi

cum

vi-

teriora veli

lurba foris stat. Ainbula

;

portas

debilis, ubi vcrba

huminiim non quaualis,

|)oiius dicere

proximum
tari.

tutim

si

didicisli portare, qui solebas por-

15.

Iloc forle

valemus,

quia et in

Denique inodo nondum

:

nosti Jesuiii

iiondiJin

co qiiod Deus
el salvaloroin

in die scptinio retjuievit, ipsiim

Doniinnui
li;ec lo-

vides Jesnin

quid poslea seqnitur?

Quoniam non
et

nostrum Jesum Chtistum, qui

destilit ille tollendo

grabalum suiim

ainbnlando,

quebatiir ol dicobat, Pater nieus usque

ct

modo

operatur,

Vidit eutn postea Jesus in lemplo. In liirba

vidit
,

non euin

cgo operor, magiio sacr;imento signilioavil. Qiiia et

in teinplo

vidit.

Doiniiius (piidem Jesus el in

:

Dominiis Jesiis utiqiie Detis. Ipsc esl enim

Dei, ot audislis (piia in piincipio erut

Vorbum
el iion
ct

turba

eum

videbat, et in teinplo
in

ille
iii

aulem languitemplo cognovidit

Verbum;

dus Jtsimi
scil.

lurba noii cognoscit,

ille

quiilecumqne Verbiim

sed

Deus
i,

crut

Verbum,
:

rervenit ergo

ad

Dominum;

eum

in

omnia per ipsum facta sunt (Id.

ficatus
ost

1,5)

forle sigiii-

lemplo, vidil

eum
libi

in loco sacralo, in loco s;mclo.

Et

reqnietiirus

in

die soptimo ab

omnibus
no-

qnid ab eo aiidit? Ecce

(are, ne quid

jam sanus

fuctus es; noli pec-

operibus

stiis.

Logile
sil

cnitn

Evangolitim, et videtc

deterius contincjat.

quanta operattis
stram
in criice,
:

J<sus. Operatus est salulem

12.

Tunc

iUe,

posteaquam

vidit Jesuin, el cognovit

nl iniplerentur in
coroii;itiis

eo onmia pniedicla
siispoiisiis est

Jestim auctorem sanilatis

gelizaiido

su;ie, iioii fuil

piger

iii

evan-

Propheiarum
ligiio;

cst

spiiiis,

quem

viderat
(jui

Abiit

el

nuiiliavil

Judais

dixil,

Siiio,

nccepit aceluin in
cst,

spongia,

ut

quia Jcsus essel

eum sannm
;

fecerat. Ille

anminlia-

impleietur qiiod diciuin

runt

Et

in sili

mea

potave-

bal, et
bat,
illi

illi

Insanicbant

ille

saluiem suam pr;iedica-

me

acelo {Psal. lxviii, 22).

cjiis,

Al nbi

iinplela siinl

salutein

suam

noii qu;crebant.

oninia Ojiora

sexla sabbati inclinato capile rediii

13. Pcrsequebanlur

Judai JJominum

Jesnm,

qiiia

didit

spirilum, el

sepulcro sabbato reqiiievit ab

{Joun.
xix).

hccc faciebat in sabbalo.

Quid ergo Dominus inodo res;iiiis

omnibus opcribus

suis

Ergo lanquam

spondit Jndaeis, audiamus. De

factis
,

hominibus

diccret Jiid;eis, Quid exspeclatis ul

non operer sabba-

sabbalo, dixi (piid soleal respondere

quia jumenla

lo? Sabbali dies vobis ad significationem

cepins
fierent,
est.

meam
:

prai-

sua nou conlcmnebant

alcndo.
stniii

sabbalo

vel liberando vel

Opora Dei atlendilis; ego

ibi

eram cuin
Pcttcr

Do portato grabato quid respondit?

non sanitas corporis

Maiiile-

per

me
modo

facta

sunt omnia, ego novi

opns corporale faclum crat ante oculos Jud;ieo: ,

tneus usque

operalur. Operatus est Paler lucem;

rum
qu;i;

scd operatio corporis

,

sed dixit

iit

fieret

lux {Gen.

i,

3)

si

dixit,

Vcrbo
:

sanilas.

quemadmodiim n videbatur ita Aperte ergo Dominns dioat sacramentum

nccessaria
teiiipus

operalus esl; Verbnin ejus ego eram, ego

sum

per

me
lus

faclus esl
in

mundus
op
fecit

iii

illis

opcribus, per

me

regitur

S;ibbaii,et sigmim observandi uniiis diei nd

mundiis
est

istis

ribiis.

Pater ineus el tunc operaei

daium esse
menti

Juda^is; impleiionem vero ipsain

sacra-

cum
regil

mundum,
:

usque nunc operafecil

in illo vcnisse.

Patefmeus,

iiiquit,

usque modo

tur

cum

mundum

ergo el per nie

cum

4558
locit, et

IN
lUT nic rogii

JOANNIS EYANGEUUM,
li;x;c,

S.

AUGUSHNI
donum
accopit
a

i>.-6

cum

rcgil. Dixil

socl(|niiioii

pro|)riuin

Doniino
{.loau.

(supcr
xiii,

cujuS
2ri),

Ixis? Siiniis, c;ccis, claiidis, langniilis,

agiiosccnlil)iis
,

meJiciim

pccliis in convivio

discumhcbal

el

l.iiuiuam

iti

pln-oncsi

mcnle pcr-

per hoc significarct quia

cjiis

sccreta

altiora

dc iiiiimo

dila occidcrc voleiilihns.

coidc potahai), ut ea diccret dc Filio Dci qu;e

fortassis
inteiilas

id.

Pniiiide quid secutiis Evaiigclisla dixil? //;c

qiiwrebaut

parviiloriim incnlcs
sint; iinplcrc
aiitein

ergo

nuitiis

eum

cxcitarc posiioii

Jiidwi iiiterficerc, (juia

ct
:

iioii

nondiim capaccs

possint

aoiain solvebut

sdbbalum, sed

pntrein suuni dicebrt

gianditisciilis aiilcm

Deiim. Noii quomodociunqiic

faciens Deo.
(jui es

qiiibusquc incntibus ol ad aMa

virilem

sed qiiid? /Equalem se

Icni

qiiamdam

inlcriiis

Nam

pervcnicnlibus,

d;il

oiiincs
vi

dicimns Doo, Pater noster

,

aliquid veibis his,

quo

ct exerceaiilur, ct pascanlnr.

in

rcelis {.^latili.

9)

legimus
i.xiii,

cl Judicos

Audistis

cnm

lcgcretiir, et
eiiiin

unde sermo

iste

vencrit

i\\\\%ii(i,Cumlu>sis patcr uoslcr (Isai.

8).

IQ

et

lxiv,

mcminislis. Ilcstenio
pterctt

die leclinn esl,

Ergo

quod pronon so-

iioii

liiiic

ir.iscchaiitnr,

quia palrcm siium

vokbant Jesitm Judcci

interficere. qitia

diccbal Dcuin; scd qiiod longe alio niodo

niines.

quam

l,o-

lum solvcbat sabbatiim, scd

d;cis displicchat,

eliain

Ecce

patrem suuin diccbat

iiitelligiiiil

Judici

qiiod

non inlcUigiiiU
Filimn
'.

Deitm, w(iualem se fuciens Deo {Id. \, 18). Qiiod Ju-

Ariani. Ariani qiiippc

iiia-qualcm

Patri

di-

hoc
cis

ipsi
qiii
;

P;aii

plicebal. IIoc

siiie

cuut, cl indo li;rresis cst

ipsi cacei,
ipsi

pulsa de Ecclcsia

Ecce

dnbio placet ctiani

ul

honorificant Filiiim, sicsi

iiiterrcctorcs Cliristi, intellcxerunt la-

honorifioanl

Palrem

qiiia

nien vcrha Chrisli.

Non

cis

iion

placeat,

euin iiilollcxcrunt csse Chri-

displicebuiit.
libi
;

Non

stum, nec

cum
iii

enini Doiis eiit major, qiiia placct

libi.

intollexcrunl P'ilium
illis

Dci

scd

tamcn

sed

tii

ininor, si displicot

intcllexcruiit

verhis, qiiia lalis

commcndare-

Advcrsus hanc

lur Filiiis Dci,

scichaiit; lalcm

([ui a^qiialis

cssel Deo. Quis erat nc-

antcin coruni caliimniam, vcnienlcm vel de ignoian(ia, vcl

do malilia,
scd

loquilur

Dominus
ct

iioii

l;iincn

pr;icdicnri

agnoscebant, quia
se

omiiino

qiiod capiant,

patrcm suuui dicebat Deum, wqualcin

Niiii

undc agilcntur

co;iturhcntiir,

faciens Deo.

ct fortassc vcl conturbali

crat

ergo a^qualis
ille

Deo? Non

medicum
qiiid

quaorant. Dicehat
a
iiobis

ipse

se faciehat

autcin

qiuT scrihcreiitiir,

jeqiialem, sed

iilum gennerat aequalem. Si se ipsc

ra])iiiain.'

ut eliam
iii

postoa
cor-

Icgorcnlu*'.

Yidcriimis crgo
sit,

laceict iciiualcni Doo, caderet per

Jiid;iooriini
:

Qui enim

dibus faclum
liat

ciim

li;rc

sc

voliiit

a;qualein f;icerc
\iv,

Deo cuin non

audircnt

(juid

in

nobis
Neqiie

essct, ceci-

ctim

Iiac audimus,

ainpliiis

dit {Isai.

14,

15), et cx angelo

cogitemus.

factus est diaeniiii

nal.nc

bolus

et

hanc siiporbiam honiini propinavil, unde

cst.

suiit h;trcscs, ct

qiKcdam dogmata pcrel

iii

vcrsilalis iilaquoami.i

ipsc dejcctiis
lapsiis invidit,

Nani hoc

dixil

homini, cui slanti

cipilaiitia,
iiisi diiiii

aiiiinas

profundum

prac-

CusUde,

el eritis sicul dii

{Gen.

Scriptur;c boiia; iiilelliguiilur iion

eis

iii,

5)

id esl, usurpatioiie lapite qiiod facli non estis

qnia

hcnc;
teinere

et ct

quod

iii

non bene

iiitclligitur,

ctiain

cl

ego rapiendo dejectus suni. Non hoc

prodcbat,

ainlaclcr
li;cc

assoritur.

llaque,

charissiini

scd hoc suadebat. Christus aulem sequalis Patri naliis

valdc caiilc
p;irviiii

audiie dobenuis, ad qu;e capienda

ct

cral,

non faclus
sic

nalus de suhslantia Patris.

:

sumus;

corde pio et
tcnci.tos
(jua

cum

ircmore, sicul
sanitalis,

Ijiidc illiim

coniniondat Aposlolus

Qiii

cnm

scripliim csl,
in

hanc

rcgiihmi

ut

forma Dei essel, non rapinam arbilratus est esse aiqualis Deo. Quid cst, on rapinum arbitratits es/.^Non
usurpavit xqiialilaiem Dci
;

quod sociindum fidcm

valucrimus
,

imbuli sumus, inlelligere

:

tanqinmi

dc ciho gaiidcamus
fidci

qiiod

sed erat in

illa, in

qua
por-

aulcm

seciiiiduiii

sanam

rcgiilam inlolli.^erc noniiitelligen-

nalus crat. El nos ad uiqualein

Deum quomodo
se exinaiiivii

diim polueriiiius, dnbilalioiiom aiiferamus,

tiain

vciiiremns? Scmetipsum exinanivit foriuam servi accipieits {Philipp.

ii,

difloramus; hoc esl, uletiain siquid

lanicn ct

sit

ncscimus,

6, 7).

Non eigo

aiiiit-

bonum

vcrum csse ininimc

qiiae

dubilenius. Et

lens (piod

cral,

sed accipiens quod non erat.

Judxi,

ilaiic

ego, fralrcs, qui suscepi loqui vohis, cogilandus suin a

foriiiam scrvi conlemnentcs

Dominum
;

Cliri-

vobis qui susceperim, et

tiactaiida diviiia
niorlalis.
lionio,

susccpcrim susccpi
:

eiiini

stiim aHiualcm Patri iiitclligere

vis cuin

non poterant

quainct ideo

spiriiualia

carnalis,

asterna
sit

hoc de se dicere niinime dubitabaiit,

:

Eiiam a
si

nic,

charissimi,

longe

vana

s;rvichant

cl

adhuc tamcn cos

ille

pcrforebat, et

pnicsumiitio,
qiiic cst

volo sanus in donio Dci conversari,

sanilatoni s:v.vicn(ium reqnirehat.

Ecclcsia Dci vivi,

(1

columna

et firmamcnliiin

veritatis

Tim.

iii,

15)

pro modulo nieo capio qiiod

;

TRACTATUS
hi cum Evangelii locuin,
polcsl Filius a sc faccrc
rii

XVIII.
dico vobis, non
nisi

vobis

appono; ubi apcritur, pascor vohiscum

vobiscum.

ubi

Amen, ainen
quidquam,

cliuditiir, pulso
2.

quod vide
illefeceril,

Conimoli snnt crgo Judtci, et indignali sunt;

Patrciii faciciitem

qu;^;cumquecnim
Cap. v, ^
.

merilo quidem, qiiod audebat

cere Dco
:

homo rcqualcm
qnia
in

sc fa-

|ia.'cct Filius similitcr facit.

19.

sed idco iminerito,

liomine non
nescic-

\.

Joanncs evangclisla inter consorles et comparsuos alios evangelistas,

intelligcbant
baiil
:

Dcmn. Carncm
illa

videbant,

Deum

licipcs
'

hoc prcecipuuin
:

et

hahitaculiim cerncbant, habilatorem ignora-

sic vclus codex Carcassonensis, ct melius nam infra, Ti'act. 2.", n. 6,ubi sermoestde ApoUinarislis, sic loquilur: <! ruonuit enini quidani lueretici, ct pulsi sunt ab Ecclosia ;

bant. Caro
tus. Noii

tcniplum

crat,

Dcus
iion

inli;ihitabat in-

crgo Jesus carneni a;quahat Palri, iion for-

ct 1k,c loquendi inodo iiassim utitur.

[d inde

mam
esl

servi

Domino comparabat:
nos, scd

quod factum
fecit no$.

lueresis pnlsat

Eiclesiam}.

proptcr

quod crat quaiido

mt
Quis iiamqne
qiiia

TRACTATUS
sil

XVIII.

CAPUT
:

V.
ille

Iu38

ChrisUis, Calliolicis loquor, uoslis,

:

tenco

sed

Deus major,
redolct
:

ille

Deus minor. Jaiu

christiano nie lo-

bcne
;

croditlislis

iion Yerbiiiu lanUiiu,

noc caro

nescio quid
(|ui

paganum

cum

i.iiium
.

sed

Verbum oaro

facluin

csl,

ut liabiiarel
:

aibitrabar. Si cst

Deus major,

ct cst

Dcns niinor;
intiuit?

nobis.

ciitio

In prlnHecenseo de Verbo quod noslis eral Verbinn, el Yerbuni erat upud Deum, et
eral

diios

doos colimns,

noii

nnum Deum. Qnare,

;iequales sibi? IIoo

ot tu iion diios

deos dicis

ego

iion

Dus

Verbum

bic

sequalilas
et

cum

Palrc.

Sed
i,

dico

a^qualilatom eiiim islam sic intolligo, ut

ibi

in-

Yerbiim caro factumest,

habilavU in uobis [Joan.

lla

lelligam cliam

individuam cliaritatcm
*,

et

si

indivi-

1-14)
;cqualis,

hac carne major esl Palcr.

et

Palcr ct

duam
rilas

cliarit:Ueni

pcrloctam uniialoni.

Si ciiiin clia

major
per

sequaiis Verbo,

major caine;

quain misit hominibus Deus, dc niullis hominuiu

lacit

quem fecit nos, niajor eo qui faclus esl propler nos. Ad hanc regulam sanam calliolicani, qiiam prrccipue nosse debeUs, quam lenele qni
a'quaiis ci
nostis,

cordibus

cor uiiiim

ct niultas lioiiiinuin aniinas

facit aniiiiam

unam,

sicul

do crcdoiiiibus sescque in
iii

viceiii diiigciilibns

scriplum est
cl

Aclibns Aposlolo-

qna prorsus

fides

vesira labi non debct,

rnin, Frnt iltisanimn una,

cor uniuu in Dc>ini{Acl. iv,

quic

nullis

hominum argumentis
dirigamus
ea

cxlorqueiida
;

est
et

52)

si eriio

aniina

mea
(il

el aiiinia ina,
:

cum

idoin

sapimus

cordi

veslro,

quoc inlelligimns

nosqne diliginuis,
Doiis et Filins
5.

aiiima iina

qiianlo maiiis Pater

quse forle non intelligimus, dirigenda ad hanc rcgii-

Dcns
li;c

iii

fonto dilootionis Deiisuiiiis esl?

lam quaiido(iue dilTeramus, cuin idonoi

fiicrinuis.

Veinni

;'.d

verba, qnibns coinmoluni esl cor

leooio

Novimus ergo sequalem

nius in principio
volebant eiim

Palii Filium

Dei, qnia novi-

tnuiii.

inleiKle, ol

mooniii (piod de Vcrbo rc,

Dcum Verbum.
Quia

Qtiid

ergo Jndivi

qniiebainns. Jain loiiemiis

jiingo aliiid,

Deus erat Verbum

ad^

inlerficere?
et
:

non solum sulvcbal

quia ciim dixisset,

coiiliiuio snlijccil

sabbalum, scd
se faciens

palrem suum dicebal Deum, wqualcm

videntes carncm, noii videntcs Ver-

upud Deuni,
ipsuin

Hoc eratiu principi) Evangelisla, Onmiapcr

nnnc
le
lciio

Deo

fiicla sunt. Niiuc to qiKorciido cxagit'>,

bum. Loqualur crgo el coiilra eos Verbnm per carnem, et interior habitalor sonei per babilacnlnni

coiilra le iiioveo, ol
liini iiieiiioiilor isla

leconlrn

le inlorpollo
(|uia

lan-

de Verbo,

Deus

cral

Verbum,
(|iiiinis

suum
0.

ut qui potest, novcrit quis intiis liabilel.

cis

cl
el

omnia per ipsuw facln

,

sunt. .\ndi

jam vcrba
Filinin
,

Quid crgo
eis,
,

dicit? Respondil ilacjue Jcsns,

nequaleiii sc

comiiioius cs
qni;i dixil,

i;t

iiiinonMii

diocros

nciii|ic

dixit

commolis quod
dico vobis
,

facercl Deo,
se
fticeie

Non

polesl Filius a se faccre (jiiidqunin, nisi

fucieiuein.
\'i\,

Amen amen
quidquam
,

non polesl Filius a

qiiod vidcril
iiiilii

Patrcm
:

iniinil. Ex;'(i.

c lioc

nisi

quod

viderit
,

Patrem facientem. Ad h.vc

scripliim

|i;uilnliiiii

sic, qiianloiii opiiior, iiilollif^is,

illciidil
ip-.e

qno-

quid responderiiit Judx'i

non

est

ot

for-

niani (|ii;oilam lacil I'ator,F]lius :\uioin

adiiio(liiii)
(jii.i!

(|ucm-

lassc lacuerunl. Quidain lamcn, qui (hrislianosse lia-

racial

Paler,

ut

possit et

oa facere

beri volunl, non taceiit, ct

quodammodo
iios

c.v liis
:

vcr-

vidorit
:

l';ili('ni

facioiiloin.
il

Duos

(|ua.si

fabr<is coii-

bisconcipiunt qnacdam dicenda coiilra

qu;e con-

sliliiisti

ila

P;Uioin
,

Filiuni, ul eli;im m;igistruin

tcmnenda non sunl,

anle carnem, Filium

cl

proplor ipsos et propter nos.

el discipnlniii
filios

(iiiomodo solciit patrcs fabri

doccre

Ariani quippe ba^reliti diconles, iion percarnem, sed

ipsuiii

suos arlom snam. Ecco desceiido ad carnaicni

Iiiiiin
,

qni susccpil c.irncm, mi-

scnsnin

il;i

iiil^rim cogilo ut

lii

vidoanius

si

norem

esse

qnam Palcr

csl, et

non es^eojusdem snbVidetis quia

cogil;itio li;ce iiosli;i

invcnial exiluni
|i;iriler

secunduni

illa

slanliu; cujus

Paler esl, capiunt cx his verhis ansam

:

qu*

j;ini

de Vcrbo

loculi
,

siiinns p:iriter(iiie

calumniae, et rcspondenl iiobis

Dominus
sub-

seiiliinns, qni:i

Deus Vcrbuin

cl omiiin pcr

ipsum fn,

Jesus,

cum
ut se

aniinadvcrleret Jndycos ex lioc moveri

cla sunl. Poiie igiliir P;ilreiii tiuijiiani fdiriim

d;\in
liiin,

(jua--

quod
enim

Palri

Deo aqualem sc

faceiel, lalia veiba

opera racienieni,
(jiii

Fiiiiiin auleiii laiKiuain (liscipu-

jiinxil,

aqualem

iion cssc

monslrarel. Movobat

noii pulest fnc re

:

quidquani, uisi quod viderit

Jiidicos, aiunt,

adversus Cliristum, quia a.'qnalem

Palrcin facichlc.n

iiileudit eniiii

qiiodaniinodo in inaeuiii fabricaro, sio ot

se fiiciebal

Deo

et volens eos corrigere

ab hoc

iiiolu

nus Paliis, nl qnoinodo viderit

ipse talo
aliijiiid

Chrislus, et eis dcmonslrare Filinni non csse a^qualein Palri, id esl, a'qualeiii

faijricel
facil,

in

operibus snis. Sod Patcr

Deo, aii.quasi diccns, Quid

iste omiiia illa

(|ii;l'

ct vult ut attondat ouiii Fi-

irascimini? quid iiidignamini?

Non

suni a;qualis, tjuia

nisi

lius ct lalia el ipsc facial;

per (picm faoit'

? Ei.i

iiiiiic

pon

polesl Filius a se facere

quidquam,

quod

viderit

est ut adsis soiilonli;o

uue

priori, quain iiiocnm rooon-

Patrem facienlem. Qui eniin non

cere a se quidquam, nisi

potesl, inquiunt, fa-

suisti niocuiiKjue loiinisli, quia in priucipio Verbuin, ct

qnod

videril

Patrem facienlem,

upud Denm Vcrbum

per Vorbuni facia

ot

Deus Vcrbum

ct oinnia

per

ulique miiior est, non aiqualis.

4.
Iii

ipsum facla sunt. Tu crgo ciim iiiecum tenueiis quia

ct prava, ha;resuiit oiiinia
iii
;

hac regula cordis sui distorla

nos

rursuni

(;;iin;iii

sapoie

dcus

aiidial

nondum

objurgantes, sed adhuc quasi

cl piierili motii lacis libi

animo Deum
foteril

facieiilem, ct
faciat et
?

quatronles, ct explicct iiobis

quod

seiilit.

Pulo enim,
pra;-

Vcrbuni allcndoiUeiii, ut ciim

Deus,

o quisqnis

ille

es (faciamus

enim eum tanquam

Verbum.

Qiiid

enim

facit

Dous pneler Vorbuni

Si

seiiiem adesse), lencs jiobiscum quia in principio eral

eiiiin facil,
'

non oinnia pcr Ycrbum

Jlss., cl sic

facta siinl; pcrdi-

Verbum. Teneo
yjfi!."

inquil. Et quia Verbum erat apud Et hoc, inquil, tenco. Sequerc ergo, et hoc
,

Duodocim
Lov. sic

li.ibeiit

individwmi cluii ilulem. hunc locnin yed 1'nler istc omnin

:

illa

foriius tene, quia

Deus

erat

Vcrbum. Et hoc, inquit.

qu(e facil, vull ul ullcndat ciun hUiiis pcr quem fucit. M.

ct tulia ct ipsc faciat,

153
diili qiind

IN
loncbas
(iuucl
:

JOANNIS EVANGELIUM.
pcr Vorhntn
f;icla

S.

AUGUSTINI
meum.
Si ergc placet,

!SiC
non

si

aiili^m oniiiia

Iiim

vcsirum, novi tamen

simt, corrige

niali' iiilelligcbas.

Fccil Paicr, el
ditiiiiis

non

fccil nisi

pcr

Vcrhnm

quomodo

alUMidil Vcr-

imiiiDrcniur, percmraiiins lociionoiii, ct videa;

miis vcrliis Doinini liirbari corda carnalia

bari,

ad

lioc tur-

buni, ntviJcal
niililcr

P.ilicii)

faiiciilom siiic Vcrbi), qiiod siQiiidqiiid

fccil

no

in

facial
f cil
:

Vorbiim?

oo quod tencnl rernaneaiil. Exlorqueaiur

qiio

P.itor,

pcr

laiiqiiam piieris liidicriim nescioqiiid,

.ivMC;iiit
,

Vcihmii
suiii.

sc

nialo
,

aut falsiim Cvl, Onniin pcr ipsum facla

osl, Oiiniia per

Scd vermn

ipsum facla

suiil.

Pai

um

nl possint inseri

iiliiioia
iii

grandioribus

iil

po^^siiii

profic re qui rcpcbaiii

aiihcb df^siderio, el

forlassc tibi vidoiialur? Et sine ipso facluin esl nihil.

G.
niiis

lciin. Siirge, (purro,

ptilsa. Si
,

suspira,
leiii

Roccdc orgo ab

ad cbiusa

au-

isla

carnis prudcniia, cl (|u;trasil,

uoiiduiii

quomadmodnm
,

desidoranuis,. riondmii

iiiiiiainiis

iioii-

dicliim
qiiod

!Son polesl

Filiiis

n se

facere qnidquum

iiisi

videril Pnlrein fncienlem.

diim suspiramiis, maigarllas qiiibiiscumqiie pr".iecluii sumiis, :iul iiKig;uiias qiialcsciimiiiie iios ipsi iiivcn-

Quaeramus,
leor cnim,

si

digni

sumus

qui apprclicndamus. Fa-

magna
ct

rcs esl, ardua

omuino, vidore Paopora facien-

Movorim ergo, cliarissimi, dosiilcrium in corde voslro. Mores perducunl ad iiitellig(Miti:im gotuii simiiis.
:

trcm facionlcm per Filium,

iion siiigiila

nus

vilii;

pordticil ad
;

genus

vil;v. Alia
,

vila

lorrcna,

lcm Palrom

Filium' scd qiiodlibel opus Patrcm pcr

fiant
v(
1

alia vila ccelestis

alia vila

|M!cnrum
Vit;i

alia vil;i liomi-

Filium, nt nulla opora

a Patre siiic

Filio,

num,

alia viia

Angclorum.

pecorum torreuis vosola (oelesiis

vel a Filio sinc Palre: quia oinnia per ipsuin facta

sunt,
fidei
el

luplalibus ;estuat, sola tcrrena coiupiirit, in ea pioiia

at(iuc piojccta est
:

.wie ipsofacliimcslniliil. Quibiis in fuiidamenlo

(iiiale

vila

Angolorum

vila

(irmissimc cnnslilulis, jam

se facere

est vidcre, (piia

nisi

hominnm mcdia
si vivit

csl inlei

Aiigolornm

cl pecoruiM. Si

non potesl FiHus a

qvidquam,

quod

viderit

vivil hi)mo.scciiiidiim

caruom, pecoril)uscom|iar;ilur
Angclisoci^iltir

Patrem facientem? Quxris, ulopinor, uosse Filiuin facienlem; (pisre prius nosso Filiiim vidonlem. Ccrle

sccuiidiim

spiriliiiii,

QiiaiiiJo

secuiiduni spirilum vivis, qiKcre

lica

eliaiii in

ipsa aiigoeiiiiii

enim quid
nisiquod
nisi

ait? JSon polcsl Filius n se facevc

quidqunm,

vila ulriim parviis

(liciint
lii

au grandis
Angeli
:

sis.

Si

;i(Hiuc

viderit viderit

Pnlrcm

facieiitem.

Iiili

iido qtiod dixit,

parviis es,

libi

Crcsce; nos paneni

,

quod

Patrem facientem.
:

Pra'("cdit visio, ct

iiiaiidiicaiiiiis,

lacle niiiriro, liclo tidei

iil

pcrve-

sequitur eftectio
ris

videl cniin

far ial.

Tu
quod

qiiid qua<.-

ni.is

ad cibiim speciei. Si anlcm adliuc inhiatur sordisi

jam nossc qtiomodo

vidcai
?

facial, diiui
ciiriis
r.d

noiidimi

scias

dis voliipiatibiis,

adliuc fraiides cogilantur,

si

mon-

quomodo

Quid

id

postcriiis

d;icia iioii vitanlur, si niend;ici;i pcrjuriis cnmtilaiitur;

esl, reficto

quod prius est? \idenlcm sc

,

dlxit ot fa-

lam iiiimundiim cor

aiidol dicore, Expiica inihi (piosi

cienlem; non
tesl

facicnlom cl videiitcm

qiiia

non po-

modo
jain

a se facere quidijucm, nisi quod viderit Valrem fniit

Verbum; otiam vidoaiii? Porro aulem si

vidct
;ib ista

possira

eliam

si
iii

ogo
iiis

forle

ego non snm

cientein. Vis

cxpliccm

libi

(pioniodo faoial? Tii milii

moribiis, el lanien
illo (iui
iiis

visionelonge sum; (pianiuin

explica qiiomoib) vidoal. Si hoc tu cxplicare noii potes,

!!0i)diim islo siipcriio desiderio r;ipitiir, lerre-

nec ogo

ilbid

si

boc

lu

pcrcipere

nondum

cs

dcsideriis

pr;x'gravalus?
:

Mtilitim
el iloriiiii

iniiMcsl

iiiicr

idoneus, ncc ego

illiid.

Utei^iuc

ergonoslrum

qii;oral,

aver.santeiii etdcsideraiitein

miilium intcr-

uterque

piilsol,

nl ntcrqiic accipore

iiicrc;iliir.

Qaid

cst iiitcr dciidcraiileiii el

fruciiiciii.

Vivisul pcoora,

quasi doclus c:iliimniaris iiidoclf)?

Ego ad

facioniium,

avcrsaris
ul pocora
iioii

Angcli pcrrriiunlur.
j;im noii avors:iris
:

Tu

atilcin si

non

vivis

Ui ad viiiendum, aailio iudocli a magisiro quLcramus,

dosideras ;i!iqmd, ot
vii;iiii

non

iu scbola ejus puerililer iiligemus. Tanioii siiiml

oiiiiiia

tapis; inclioasti ipso desiderio

hi le, ct pcrlicialur
illo (pii ot
iii

Angelorum.
iioii

jam didicimus qnia

niaiiifestum est
(iui;i

per ipium facta suut.

Eigo

Croscat

to; el c;ip:as lioo

nou

alia

opora
:

facit

Palor, qiix*

mo, scd ab
8.

me

focil el lc.

vidoat Filius, ulipse faciat

facil Paler por Filium,
(|uia

siiiiili;i

scd

cadem opcra

Tamcn

noii

utciiiiique

nos dimisil olDominus,

dixil, l\on po:esl
videril

oiiiuia

pcr Vcrbiiiii facia

qui voluit
Filius a

iiitolligi

quia in

eo qiiod

Jam (luomod.i faciat Dous ipiis iiovit?JNoii dico quomodo fccerit mundum, scd (piomodo feccrit ocusunl.

se faccre iiuidqunm,
,

msi quod

Patrem
videat

fncientem

noii

alia
Filiiis

opera Palor

facil

qu;e

lum

luiim, cui caruaracr iidi;oieiis, visibilia invisibi-

Filiiis, cl alia

ciim videril P;itiein facicntem;

ot

libus comparas. Taiia

cnim de Deo
autcm

cogilas, qualia

liis

scd cadcm opcra

ciiim ait
:

ipse ct Palor
ille

Films. Scciitiis
,

oculis viderc coiisuesti. Si

set Deiis,

islis

oculis videri pos-

Qucecumqiie ciiim
INon ciim

fecciil

Iikc
alia

el

Fi-

non

diccrol, Beati inundo cordc, quia ipsi

Deum
ad

Uus

siiniliter facil.

illc

fcccril

Fiiius

vidcbitnl {.Malilt. v, 8j.

Ergo

haljcs ociiluin corporis

simililer faoil; sed qiia;c^:mqiic

ille feccrit,
(]ii;l'

luuc el Fift

vidonduui f.d)rum, scd

nondum babcs 0!:uluni

(luud solcs videre
iii

cordis ad

lius simitiler fncil. Si lucc facit Filius

ccril I'afacil (iiie

;

vidondum Detim ideo

:

iii

fabro, irans-

ter, per Filiuin lacil P;iter

facit P;iter, iioii
(Toni

si

per Filium

forre vis ad Doiim. Poiie

7.

lcrra lerrcna, sursiiin cor.

aiia

Palcr
ot

alia Filitis facit

sed ca-

Quid crgo, cliaiissimi? cxplic;duri sunius nos

opera

sinit

P;iiris

Filii.

quod inlcrrogavimus, qu.miodo vidcat Veibiim, quo-

facil ot Filius ?

Et cadcin et
:

quomodo eadom similUer. Nc forlc oadcin

El
ei

modo Paicr vidoaiur a VerliO, (piid sit videre Vcrbi ? Non sum lam audax, lam temer:iiius, tit hoc oxplicauicuiiKpie siispicor modurc poilicear et inc ei vos
;

scd dissimililcr

Eadein,

inqiiit,

similiter.

El qiio-

modopossel oadem non

quod puto ad vos non
lcias,
facit

siiiiirucr?Accipilc exoniplum,

sit

graude

cum

scribimus

lit-

noriiinc

a'ss.,

non svujuia operu faciente Patre

et Filw.

eas prinio cor nosirum, et dcindc

manus

m\
iiosln. Cerle unde

TRACTATUS
omnes ncclamasii-,
nisi
qiii;

XVIH.

CVPUT
:

V.

1512

co

liium

sed corpus

!uum non quod cor

Iii

liium

dimittc
tiio

gnovislis? Cerluni est qiiod dixi, ci nianifesluiii

omni-

et corpiis tiKim, rodi ad cor luuin.

corporc

in-

bus nobi>. Lillera;

a corpore nostro
;

fninl iiriino a

corde noslro. deinde

veniclias alibi ociilos, alibi aiires

in

cordc

liio

iium-

nianus scrvil impcranli cordi, cascor et inanus

:

quid lioc iiivenis

? Aii

iii

cnrde luo ivm b.ibcs

dicebai,

aiiiies?

dcm
aiias

lilteras facil el

numquid

alias cor,
si,

Dequibus crgn Dominus

diendi, nudinl (Luc.

Qui Iwbet aures auin

manus? Easdem quidem

:

facil

manns, sed nnn

vm, 8)? An

cnrde non babes

miiiter

cor eniin iioslruni ficit cas

inleiligii)iliicr

oculos? Uiide
dis veslri

dicit Aposioliis, Jlluminalos oculos cori,

manus aulcm visibiliier. Ecce quoiuodo liuiit cadcm dissimililcr. Unde parum fnit Domiiio dicere, Qimcunique Paler
et iimiliter.

{Ephes.

18). Hedi ad cor; vide

ihi

(|uid

senlias forle de Deo, (juia ibi esl iinago Dei. In inlcriore iKjmine liabilat Christus [Id.
iii, Ii;,

fecerit, licec
si

et

Filius fncil, nisi addercl,

inlolligeres

17),

iii

iii-

Qnid

enim boc inodo

cor
facit, h:x!C ct

quosed

teriore linmiue rennvaris ad iiuaginein Dei, in imagiue

modo

qiifccumqiie

maniis

facit,

sua cognnsce

auctorcm
is

cjus.

Vidc quemadmodiirn
scn-

noii similitcr? Ilic vero addidit, liwc el Filius siniiliter

facit. Si et iiooc facit, cl similitor facit, expergiscere,

omues

cor|tni
:

scn-us cnrdi

iiilro nunliciit qiiid

serinl fnris

vide

quam multos

minislros habeal iiims

siiic

stringaliir Jnd;vus

crcdal Cbrislianus

coiivincatiir

inlcrior impcnitor, et (juid

apud se eliam

his
;

mirc-

haTelicus;

rcqiialis cst Palri Filius.

nislris agat. Reiiuntiant oculi cordi alba el nigra

9. Pater cnini dxligit Filium, et oninia demonstrnt ei

iiuniianlaurcs eidom cordi canora etdissona

tiaiil

reimn-

quce ipse focit

stral.

Joan.

v,

20).

Ecce

csl illud

denion-

nares eidem cordi odora

el piiiontia
;

reiiuntiat

Demonslral qnasi cui? Utiquo qnasl

id

videiili.

Hc-

giistus

oidcm cnrdi auiara

ct duicia
:

reuuiitiat laotiis

dimus ad
scd boiiio
diversa

quod explicare non possumns, quomodo

ociilos, liabel aiircs
iii

oidein cnrdi lcnia ct aspera

renuntiat ct sibi ipsum

el

"Verbum videal. Eccc Iiomn factus cst per Vorliiim

habet
,

cor
,

jiisia

el injusia.

Cor liium

vidot

et audit,

et

Iiiibot

manus

Cictcra sensibilia

dijiidicat; et qiio

uon

as[)iraHl cor-

membra
diversa

corpore

per ooulos potesl videre,

;

pi ris seiisus, jusla et injiisla, inala et

bona discornit.
tui.

per aures potesl audire, por manus operari

divorsa
illiid

Oslendc
siint

milii oculos, aiires,

ares cnrdis

Diversa
mctii-

membra,

membronim

officia
:

Non

potest

qu;c ad cor luiim refcruiitur, ct diversa

inveiiiuiitiir. In

ibi

membium quod
sibi et

polest altcruin

tamoii iroptor coraiiri

bra iinn

carnc

liia alibi

audis, alibi vi-

poris uuilatem, oculiis el sibi et

videl, ct auris
iii

des

in

corde tuo

ihi
iilc

audis, ubi vides. Si hoc iiiiagn,

oculo audit.

Numquid
Psalmo,

lale aliquid

Yerbo ar?

quaiito potenliiis

cujus imago? Ergo ol

;iudil.

Fi:

bitrandiim est esse,

dixil Scriptura in
estis in

quoniam omnia per ipsum

Inlelligite,

El

lius, cl vidot Filius, cl ipsa visin et audilin Filiiis

ol

qui iiisipientcs

hoc

est

illi

aiidire

quod

cssc, et Iiocost

illi

vidcie

(iii:;d

populo

et

stuUi, uliquando sapite.

jinxit

Qui planlnvii

csse. Tibi noii hoc est videre qiiod essc

qiii;>

et s; |icr-

aurem non audiel ? aut qui

(Psal.
xciii, 8,

oculum non considernt

das visum, pniesesse; et

si

perdas audiliun, poles esse.

esl
ali(|iiid

9)?

Si
;

ergo finxit ociilum Verbum,

si
:

11. Piiiamiisne pulsaviinus? Eiectimi

in

quia omnia per Vorljum

j|uia

plailavit

aurem Veihum,
ne nbjmgel
iins

nnbis qun vcl

ii(d)is?

leiiuilcr
,

suspioemur unde
,

Iuiikii

omnia per Vcrbum

Ve"luin
,

non possuinus diccrc, Nou

veiiial
ista, el

Piilo

Iratres

qui;i

audil

non
,

vi.lct

Verbum

cum

mcdilainur, excrccmiis
ipsis, et

iios.

cum loquimnr Eleum e.vor(|uales lipsi

Psalmiis, et dicat
aiidit

Stulli,

nliqunndo snpiU'.

lla(|iio si

comus nos
pieiitcs,

i:i

rursus quasi rofleciimur poii-

Verbum
:

el videt

Vorbum,

aiidit Filiiis ct

vjdot

dcre nostro ad
cuin

isla coiisiicla, tales

sumus

Filius
siluri

iiumqiiid

lamcn
et

ol in ipso divorsis locis qiia;-

pioducunUir ad videudum lumcii,

iion

sumus oculos
;

aures? Aliimde audil, aliuiidc

lost qiiod oculus, ot ocnliis
loliis iile

forte anlea

visum omnino
probare

habebaut, ct

incipiiint

vidcl

ct auris cjus

non p

ciimdem visum per

rc|iarare. El ciim
lulis cis

diligenliaiii

mcdicoruin uiciiin(|ue
quaiilum
s i-

non polest qund potesl aiuis? An

el tolus audilus?
iia;

visus cst,

viill iiiediciis

Forle

ila

iino

non

forle,

sod vore

iccesscrit, tontal cis

iioii

ostcndere qund vi.icrc

:

dum tamen

cl ipsiim

ojus viderc, et ipsum cjus

sil.

dcsiderabanl, el

pntcranl cuin ca:ci essoui

ot

audire, longe alio

et audirc simul in ei aliiid viderc
;

modo

(piam nostrum
cst,

Et vidcre
ilii

redounte jaui Uicumque aoie ooulorum, produoiinlur ad lucem

;

Vorbo

nec

aliiid est

iiiidire,

et ciiin videriiit.

lulgorc

ipsi.'

rovcrhoraii-

scd audiliis visus, ct visus audilus.

;ilitcr

turqiiod iiiimodo, et roSjtondcntmedioo dcmonsiranti,

Jaui j;im vidi, scd vidcrc iion possiim. Quid crgo
f;icit

10. El nns qui alilor aiidimiis,

vidcmus, hoc
si

nnde novimus? Hedimus

ad cor

lorle ad

nos,

non siimus

mediciis? Revooai ad
iilud (|und
iiutri;it,

solita, cl addit collyriiim, ut

ad

pricvaricalnres, quibus dictum cst, liedite, pravaricalores,

{

visum e4,

ct videri noii potuil, dcsidcrium

;

Isai. xlvi, 8).

Hcdilo ad cor

(piid ilis

et

ex ipso desidcrio ciirclur plenius

cf si

a vobis, ct poritis ox vobis? (juid

Erralis vag;uido;
esl
ris
;

ilis snliliuliiiis

vias?
Cilo

qua niordacia
for;it,

rep;iraiida; s.mitali ;ulbiboiiiiir, fnrliior

illius luois

rcdite.

Quo? Ad Domiiium.
;i

ul

amore

aocensus

dic.it sibi

Quaiido

'

primo redi ad cor tuum, cxsul

noii

tc

vagaris iocs
!

ciit ul

illiid

firinis

ooulis vidcam, qiiod ^aiiciis iulircl r gal ui ciirol.

tcipsnm
,

noli,

ct qiucris

;i

qiio faciu>)
:

niisqiic

nnn pnlui? Urgei modicuin,

si
si

Redi

rodi ad
tiia

cor, toile le a corpore

cst
;

corpiis liium

Ergn, IVaires,
biis

forlc tale aliqiiid faotum est iu oordi-

habilalio
'

cor luuin scntil etiam pcr cnrjus

esi,

vcsiris,

utciimqiie cioxislis
ipsiiis

cor vcsiriim ad

Ui\.,ad Domiimncito; omisso,

quod cxleri codices

vidondiim Vorbum, el
lila

luce rcvcibcrali ad soul

liabeut.

rccidislis;

rogalc medicum

adbibcat colljria

1513

IN JOANNIS EVANGELIIJM, S.

AUGUSTIN!
'|iiippc tlicla

1544
sunt
liic, qiuie
si

iiionlacia, prwccpla juslilkc. Est qiiod vidcis, sed

noii esl

Vcrbo. Oninia

intelli

unde vidcas. Non

:

milii

anlea crcdcbas

(|uia
:

ganUir sccnndum luiiuanuni scnsuni cariialiler,

aliud
iiobis
facit

niiiil
,

esl

quod videas
,

diicc

quadam
,

racionc addiiclns cs
,

;iuinia

pbuia

iibaiiLisiiutlis

nisi

propini|uasli

inlcndisii

palpilasli

rcfiigisli.

Scis

qiiasdain iiu:igines veliit duoriun bouiiniim P:ilris cl

Filii, uiiiiis Oblciuleiilis, alteriiis

ccrU> csse qund videas, sed idoncuni

viJeas.

non
?

le

csse qui

videiilis; uuius

lo-

Ergo curarc. Qu;e

siinlcollyria

Noli mcnliri,

quciitis,

alterius audieiitis
si

qiKX omni:i idola

(orilis

noli perjiirarc, noli adiiilcrare,

iiDli fiirari, iioli

frau-

sunl; quic
iiiagis

jam dejecta

siinl

dc leiuplis

siiis,

qiianlo

darc. Scdcoiibucsli, cl
diiie

cum

aliqiio

dolorc acoiisuclu-

dejieienda siint de pcetoribus clirisli:mis?

,

rcvocaris
libi

lioc esl qiiod niordcl,

sed sana(. N;iin

:

2. iVoii polesl
nisi

iiiqiiil,

Fiiius

a se facere quidijuum

dico

libcrius, cx limorc cl ineo cl tuo

si

cuiari

quod

viderit
:

Palrem fucienlem.

Verum
in

st

lio/

deslileris, cl csseidoiieus ad peirrucndiimliacliicc

ne-

teiieteboc
Evaiigelii

(liiiu laiiicu

nou amittaiis quod

(piia

iii

ipsiiis

gle\cris,valeliiiiineoculoriiiiHuoriim; leiieljrasaiiialiis;
ciaiu:iiido lenebras, in le.ucbrisremaiiebis; clroinaiicii-

cxonlio tenuislis,
et

principio
cl

crat erat
suiit

Verbnm,

Verbum
5).Quod
ct

eral

apud Deiim,

Deus

do

in lcnebris,

eiiam

in

lenebrascxleriorcs projicieris

Vcrbum;

ct pr;ccipue qiiia

omnia per ipsum fucta

ibi cril llelus

niliil
1"2.

cl slridor deiitium

[Mnnh.

xxii, 15).

Si

(Joan.i, \,
illi

iiunc euiiu audisiis,

coiijiiugile

in le

iaciebat

amor
non

liicis

f ciat liiuor doloris.

audilui,

ulruiuqne

coucordel

in

cordiiius

Siifiicienlcr lue loeiiliim aibiiror, cl leetiouein

finivi
:

veslris. Sic ilaque

non

pulcsi

FHins a

se fucere ijuid-

laiuen cvangelicaui

si

dicain rcliqiia

onc-

quum,

nisi

quod

videril

Palrem facientem, ut tamen

l'aci:it
:

vabo vos, et limeo ne ctiam qiiod baustuin

daliir
;

cst cliuii-

Palcr ca

qii;e facit

uou

iiisi

per Filiiim

qiiia

suiiiciaut ergo isla Cliarit.iti

,

vcstr.c. Debilores
(iu:inuliii

Filiiis cst ejiis

Veibiim

et

in

priucipio erat Vcr-

suiuus

iion

iiuiic

scd seniper

viviums

bum,
biiiu,

ct Veriiuiu er:it

apud

Uciiiu, et

Deus crat VcrQiixciimqne

:

quia propter vosvivimns. Veruiiitamcn vilam nosliaui

istam iufirmam
,

et

oiuiiia

pjr

ipsuiii fact:\su;it.

laboriosam,

pcriciilosam,
,

iii

lioc

cnim
alia,

ille feceiit,

b;ec et Filius

similitcr facit
siniilitcr.

>

non

nuiudo

coiis hiiuiui bciic

vivendo

iioiile

nos contri-

sed h.'C; ncc dissimilitcr, sed

diliijil

slarectallercrc m;ilis moribus vcslris. CuiuenimolTcndimiir malavila vcstr;i,si

refiigi:iiiiiisa

5. Pater eiiiin

Filiuin, ct

omnia

deiiioiistrat ci

vobis, ctseparc-

quic ipsc faeit.

dcrit

Ad

Iioc ([iiod

supra

dixit, nisi

quod

vi-

musnosa vobis,cladvos!ionaccedamus;noiineconquercniini, eldicclis

:

Patrem

facicntein,
ci

viJclur pertincre ct
ipse fucit.

quoJ
Pater
potest

Elsi langnebamus, curarclis; et

si

vmnla demonstrat
inonsiral qujc

qum

Sed

si

Palcr dciiisi

iii!irm;ibaiuiir, visilarciis?

Kccc curamus, ccce

visila-

f;icit, iiec
,

Filius potestfaccre

inusscd

noii iiobis

(ialquomodo audislis ab Apostolo,

'

deiuouslraverit
iiisi

Patenpie

demo;islrarc uoii
iioii

Tlmeo ne

sine causa Inboraverimui vos

{Galal. iv,

M).

focciit; cousequeiis erit ut

per Filiuiu faciat

TRACTATUS
Ab
eo quod scriptum est,

XIX.

oiiiuia

Paler

porro

si

fi.xuui

alipic incoiicussum teiacit, auleqiiaiii

Non

polesl a sc Filius faccrc

ncmus quia per

faeial
ril
,

Filiuin

omuia Patcr

quidquain,
que ad
id,

nisi

quod

viderit

Patrcm facicutcm

ns-

demonstrat

Filio.
,

Nam

si

P;itcr

cum

fecclaciat

quia

iion quscro

voiunlalcm meaiu, sed

nie. Cup.
v,
y
.

demouslrat

Filio

ut

Filius dcmoiislrala

volunlaiem cjus qui misit

1.

19-50.

quyc dcmonslrala jaui facla

bio Patcrsiue Filio facit.

sunt; aliijuid procul dufacit

Sed non

Pater aliqiiid

Sernionepristino, quaiitum uostrum movit affecct iulelligcndi

sine Filio, quia Filius Dci Vcrbuiu Dci cst, el omui;^

lum
esl,

paupcrlatcm

loculi
,

sumus, ex
scriptum
nisi

per ipsum facta sunl. Rcmanet igilur fortasse ut

(ju^o

occasione

verborum cvangelicorum
potest Filius a se facere

ubi

Palcr faclurus est, demoiislrct laciciida

lium sintfacla.Nam
si

iit

|)cr

Fi-

Non

quidquam,
vidcre
:

quod
boc
per

Filius ea facit qu;e Paterfacia

utitjuc
iiisi

videril

Patrcm fucientcm,
,

quid

sil

Filii,

dcmonslrat; ea qu;cPaler facta deiiionstral, non

per Filium
f.tcia
;

est, videre Vcrbi

quia Filius Vcrbiini

,

et qiiia

fccil.

Mo!islrarien',m iiou possent Filio

Verbum

facla

sunt omiiia
priino

quomodo
Patrem
feccrit.

possil

iiitelligi

faccrc Filius

non

possct, nisi moustrata

cst,

crgo
fucta

quod vidcat dcnuim et

Pater

Filiiis

facieniem,
;

tiiuc

sine Filio facla. sunl

:

Sed vcruin

Omniaper ipsum

ipsc

faciat

qu;c facla conspoxerit

cum
per

crgo antcquam facla, monslrala sunt. Scd boc

qiio

niliil iiisi

per Filiuin

Omnia enim
est
niliil.

diximus difrcrciidum esse,

leclionc,
si,

redcundum

sit perciirsa

ipsum

facla su)it, el sine

ipso factum

Non

ul(liximus,aliqiiid vcl lemporis vel viriiim

qiiic

tamcn
pe

explicatum aliquid
aliquid
deficil
,

diximus;

scd quia nec

nobis rcmanserit, ad ca
A. Aniplius
iuiiuil,

dislulimus rctiacianda.
:

explicalum

iulelieximus.

Aliquanuo quipproficit

audiic ct diflieilius
ei

Ft

majora

liis,

scrmo

ubi

ctiam

iutcllcctus

demonslrabit

opera, ut vos miremini.

,

Majora

quanto niagis sermo patitur defcctionem, quaudo inliis

:

quibus nuijora? Facile occurril

iis

qiias

modo
isto

lelleclus iion liabct perfectioncm?

Nunc

iiaque,

quan-

aiidistis,

curaliouibiislanguoruiu corporalinm.

De

tuni

Uominusdonat, breviler perciirramus lcclioncm,

expleanius debilum

eiiim qui iriginta ct octo aniios habcbat in inlirmilate,

el Chrisli

el vel bodie

pensum.

Si

qiiid

vcrbo sanatus est, nata

:

esl

liujus occasia

forle renianseril vel temporis vel virium, relraclabi-

tota

sermonis
liis

et proplcr

boc Doiuinus dicerc potuil,

mus,

si

potueriraus (quantum et a nobis ct apud vos

Majora

demonstrubit eiopera, ut vos miremiui. 5unt

isla,
,

fieri polesl),

quid

sil

vidcre Verbi, quid dcmoiistrari

alii

cnim opora majora quam

Paler
Filio.

et

demouslrabil ca

'

Lov., in vobis. Ediii

et Mss., in vos; juxia grsecuin.

Non

dcinonsiravil

taiiquam dc pruelerilo

oio
scd denwmlrabil, dc
est.

TRACTATUS
riituro,

XVIII.

CAPUT
si

V,

\m
F\lium,s\cut honorificant
qiii

Rursus

difficilis orilur qu;cslio. Est

hoc est, demonslralunis enim aliquid

sil? cst

nes

honorificent

Patrem.
ct
:

Quid

invciiiuntur

Palrcm honorificant,
potcst, inquit,
lionorifical

non
Qwi

apud Palrcniquod

Filio

nonduni denionsinUuni
adluic latebal Filium,

honorificant

Fiiium?Non
,

ficri

aliquid apud Palrcni

quod

quando
csl
ct Filio

non honorificat Filium

misitillum.

non

Palrem qui

ista Filius loquebatur? Si euimdemoustrabit,

hoc
;

Non

polesl ergo diccrc aUquis,

Ego Pa-

demonstraturus est

nondum

clemonslravil
:

trcm

lionorificabam, qiiia Filium

non novcram. Si

Jnnc dcnnmslraiiirus esl,quando el isiis sequitur enim, quomodo ul vos miremitii. Et hoc difficilc cst vidcre,

nondum Filium

honorificabas, nec Palicm lionorifica-

bas. Quid cslcnim honorificarc Palrem, nisi

quod habcat

Luiquam lcmporaliterFilio coaeterno aliqua dcmonstrat sclemus Paier, omnia scieiUi qu* sunt apud Patrcni. iorle 5. Qua; sunl tamen ilia majora? Ilocenim
f.icile

Filium? Aliud cst cnim

quia Deus cst; etaliud quia Palcr cst.
crcalor
tibi

cum

libi

commendatur Dcus,
comniendatur Deus,

cstcnm

libi

Cum

libi

quia Dcus csl commcndatur,

tibi

csl inleliigcre.S(cu<C)i(m Patcr, inquil, suscital

et vivifical ; sic

commcndatiir, omniiioleus

commcntibi

morlucs,

et

Filius quos vtdl

vivilic(tt.

dalur,spiritusquidam summus, tcternus, invisibilis, in-

Jdajora crgo

suiil

opcra morluos suscilarc,

sicul

quam

lan-

commnlabiiis

libi

commendatur

cum

vcro

quia

guidos saiiare.

Sed

suscital Pater
vivificat-

vwrtuos

et vi-

Palcr cst comincndatnr, nihil

lius

tibi

aliud (luam et Fi-

vilicat, xic et Filius

quos vult
onuiia
;

Alios crgo Patcr,

:

commcndalur; quia Paler

liabcl; sicul

dici iion potcsl, si Fi-

aUus Filius? Sed

Filius,

pcr

ipsum

ipsos

ilaque

Uum non
bct.

quos

ct Patcr

quia iion aUa, nec aUlcr, scd

facil. Ila plaiie
:

Scd nc

forle

si Patrcm non haPatrcm quidcm honoroficcs lan-

ncc Filius,

hcec et Filivs

simililcr

inlelligcndum

quam

majorcni, Filium vero

laiiqiiam

est

el

quos vult

sed mcmcnlole qnia Filius ila lcueiidum vivificat. Tcncte liic crgo non solum pole-

dicas mi!ii,IIonorifico Palrcm, scio

minorem, ut cnim qiiod liabeat

lamcn
,

Filium; ct nonerro

iu

Patris

nomiue, non cnim Pact Filiuni

slaiem

Filii,

vcrum
et

cli

im volunt:item. Et Filius qiios

;

(rcm

inlclligo sinc Filio, honorifico

:

vult vivifical,

Palcr quos vult vivificat

:

ct ipsos
ct Filii

tanqunm minorcm
tc dicen=, ut

corrigil te ipsc Filius

,

ct revocat inferius,

Filius quos el Paler

ac per hoc eadein Patiis

oumes Iwnorificent Filium

Qiii

non

ct potesias esl ei voUuitas.

Quid

csl ergo

quod

sc<|ui-

scd sicul Iwnorificant Palrcni.

cat

crgo non honorifi'

misil
illiitn.

tur? ISequeenim

Pater judical
Filio, ut

quemquam,

sed judi-

FiHuin

non honorifical
,

Patrem qui
volo
Palri

cium omue dedit

sicut honorificant

omnes Iwnorificent Filium

:

Ego, inquis

inajorem

honorciTi

darc Palri
,

P atr em

(]\iod

ita

subjunxit,

tan-

minorcm

Filio. Ibi tollis

Filio.

bonorcm

ubi

minoscn-

quam rationem reddens

quos vult
vivifical
:

superioris sentenli*.

Multum

rcm das
ticnli
,

Quid cniin aliud

Palcr .Tcqualcm
?

libi

vidclur

ila

movct, inlciili cstote. Filius (luos vult vivilical, Palcr

Filius

nisi
,

qiiia

sibi

Filium gcncrare
,

Paler suscitat mortuos.

sicut suscilal mortuos Neque enim Pater judicat

,

aut noluil

aut non potuit

Si noluit

invidil
ila
ibi

si

non

potuit, dcfccit.
ubi

Non ergo
vis

vides

quia
,

scnliendo,

quemquam.

Si in judicio siiscitandi simt

,

morlui

(pio-

majoicm iionorem
bonorificas
et Filium.

dare Patri

cs

contume-

modo Pater buscilal morluos quam? Omne quippe jiif/icium

lem
vilam.aUi ad poenain Paleraulem ideo non
:

si

non judicat (picmIii

liosus in Palrcin?

Proinde

sic bonorilica
si

FiUum, quo-

dedit Filio.

illo
alii

au-

modo
trem
7.

Palrcm

vis

honorilicare et Pa-

judicio suscitanliir mortui; et

rcsnrgunt
si

ad

quod loluin
qnia
dedil
,

Firms

facit,

Aincn, ainen dico vobis,

qiiin qiii

verbum

meim

au-

facit,

Paier non jndicat

Filio
,

dit, et crcdil ei qui misil

me,

liabet vilain
,

aUernain;

et iii

quemquam,
morluos

sed

omne judicium
ei

contra-

judicium non

vciiit,

sed transiil

non nuiic

Iransit, secl

rium videbitur
tat

quod

dictiim esl

Sicut Pater snsci-

jam

Iransiit

a morle in vilam. El lioc atlendile, Qui

audit
:

el vivifical,

sic ct Filius

quos vull

vivificat.

verbum
credit

meum
ci

et

non

di.\il,

Credil milii; sed,

Filii

Simul crgo
ficant.

su.^cilant

Si sinml suscitanl,
:

simul vivi-

qui

me

misit.

Veibum crgo
alicujus

audiat, ut

Simul crgo judicanl

(jiiomodo ilaquc

vcrum

Patri crcdat.

Quare vcrbum audit luum,

et credit al,

cst

ISequc enim Paler judicut quemquam, scd omne

dedit
,

tcri?Noiine

cum verbum

audimus

eidem

jndicium

Filio?

Movcant intcrim proposilsc

Domiiius ut solutc delectcnt.

verbum

proferenli

credimus, loqucnli nobis fidcm

voluil dicere,

quKStiones

pncslabil

accommodauius? Quid ergo

Qui verbum
,

Itaest, fratrcs; oinnis (lua^slio nisi intciilum feccrit

projiosiLa,

ipse

nou Dominus, ne

deleclabit cxposila.
forte in
iis

Sequatur crgo

quLC subnectit, aperiat

iiiibilo

meum audit, et credil ei qui misil me ; nisi quia vcrbum ejiis est in me? Et quid cst, audit verbuin ineum, nisi,audit me? Credil autem eiqui misil me/quia ciiin
illi

se aUquantiim. Subtexit enim

difficilc cst

lucem suam

et

credit,

verbo ejus credil

ciiin

autem verbo ejus

neqii.Kiuain

aquibc more volare super oninem ncbu-

credit, mihi credit; quia

Verbum

Palris cgo siim. Pa.K

lam qua

tegilur onuiis terra (Eccli. xxiv, 6), cl vidcre

crgo

in

Sciipluris, ct

omnia

disposila,

in verbis

Domini

sinccribsiinain lucem.

Ne

forte ergo

rixantia.Tuabjicelitemcordistui, intcliigeconcordiam

caiore radiorum suoruin disculial caliginem nostram,

elaUquaulum
6.

se in tonscqiicnlibus apcrire dignetur,

Scripturarum. Niimquid contraria sibidiceret vcritas? 8. Qui verbuin meum audit, et crcdil ei qui inisil me,
habet vitam wternam;
transiit
ct in

dilatis islis sequentia videamiis.

judicinm

iion

venil,

sed

Qui non honorifical Filium, non honorificat Patrem

a morte in
,

vitain.

Mcmiiiislis qiiod superius

et t)ii-

qui misit illum. Iloc

verum
,

csl et planuin est.

sicut supra dixit
,

Omne
ul

posueramus
Jicat
,

quia sicut Pater suscilal morluos

quippe

ji((iiciam dedil Filio

om-

sic et

Filius quos vult vivificat. Incipit

jam ape-

Sanct. AtUUa^K

Ui.

(Quarantc-nciif.J

jun
j;iiii

IN

JOANNIS EVANGICLIUM,
meum
audit,

S.

AUGUSTINI
Scd
oi niinc in

im
.Viigclis cnaqu;iliiiiuir

rire sc, ol lcqni dc rcsnrrMliono morliiorum, ol crce

ctainns.
si in

resnrguiil inorlui. Qui eiiiin verbuin

fidc ipsa

?clernam viiam rcsurrcximiis, pcrsovcranlcr manoinus; cl Iiiik; in alcr-

ct credit ei cjui misil

mc,

liabet vilani

ciuin iion veniet. Proba quia rcsiirrcxii.

iiKinil, a

atermm, et injudiScd transiil,

.t

nam

vilain

resnrgcmus, qiiaiido

morle in vilam. Qni Iransiil

iiiorlc

ad \ilam,

(Luc. XX, 56). Ipse crgo dislinguat, ipse aperial quod loqui ausi sunnis quomodo fial rosuricctio aiiie rc:

nullo dubilanic ulique resurrexil.

Non
in

eniin iransirel

surrcclionein,

iioii

alionim
si

ol alioriim,
iii

scd

oorumdcm
ibcnt.in

do morle ad vilam,
esscl in vila
iion erit
in
, :

iiisi

primo Cssel

morlc, et non
iii

nec

talis qualis

Lazari,

vit:ini

x'ternam. Apciicl
elill

ctim aulcm Iransierit, cril

vi!a,

et

plaiie. Aiidite

dilncescenlcm magistrum,
iioslrum
;

niorte.
invc!

Morluus ergo
csl [Luc.
,

cia!,
,

et

rcvixit;

cordibus nostris sidcm

uoii qiieiii dcside-"

ociili

pcrieral
jani

ct

l;;.

xv

3i). Fit proinde

rant oculi carnis, sed cui ocsluanl apcriri

(oidis.

qnacd:'.!!!

rcsurrcclio

el

transcuni iioniincs a
:

Ipsum crgo aiidiamus

veiiit liora, et

Amen,

anien dico vobis, quia

,

niorlc qiiadam ad
lilatis,

quamdam
fidei
;

vilam

a niorlc

infide-

nunc
,

est,

quando morlui

videie exprimi
Filii

ad vilam
;

a niortc

r.ilsiialis

ad vilam

resurreclioiicm
Dei,
et

quando morlui audienl vocem

vcritatis

morle

iniquilalis,

ad vitam jnslitiK. Est

crgo ct

isl.i

qurdam
illain

rfsurrcclio morliiornm.
plenius, cl dilucosoat iiobis,
ut

qui audierint viveut. Quare addidil, Qui audierinl vivent? rosscnt ciiiiii audirc nisi vjvereiit?

Siiffi-

9. Aperiat

ccrel ergo, Venil hora,

dient

el

iiunc est,

quando mortui au^

coepit. jimen, aincn dico vobis, quia venil lioru, el

est.

nunc

vocem

Fiiii Dei. Jain

nos intclligcremus vivenies

audire non posseiit. Non,

Nds
;

cxspcct;ibaiiius in fine resurreclionem

mor-

eos; quaiido
inqiiit,

nisi viverent,

tuoriiin

iiam

ila

crcdidimus
cxspeciaro
iii

imo

noii
;

cxspcctaba-

quia viviinl audiuiit, sed audiendo revivisciinl:

nnis,

sed

ilane

dcl)ciiuis

ncqnc cnim

ttudient, el qui aiidierint vivent.

Quid

est crgo, audienl

falsiim crcdimiis

fine nioiliios resurrcciuros.

iiisiiiuarc iiobis

Cum
mor-

nisi,obaiuli(;iil?Quanliimciiim pcrlinet ad auiisaudi-

ergo veilct Dominns Jesus

qiiamdam

tum, iion oiniics qui audicnt vivcnl

diunt
cl lion
:

ninlli eniin

au-

resurrcclioiiciii iiiorluoruiii anlc rcsnrrcclioiieni

cicduni

audiciido cl non credcndo non

It;i(|ue Iiic,

ttionim
litis

iion siciil Lazari (Joan. xi, 45, 44), vel

,

fiiii

il-

obaiidiuiil

non obaddicndoiionvivunl.
cst aliud (luaiii
:

qui

vidua; {Lnc. vi

14, 15), vel

filia;

arclii^ynagogi

audicnt,

iiihil

qiii

obaudicnt. Qui er"o

(3/rc. V, 41, 42),

qiii

resurrexcrunt moiilnri (nam

obaiKlicrint, vivcnt

corti siiit, sccuii sinl, viveiit.

Pnc-

el ipsoruni morlui.riim

qircdam

resiirrcclio facia cst

)
:

diialurChristiis Vcrbuin Dei, Filius Dei, per qucmfacla

nnlc rosurrcclioncm n.ortiiornin

I](ibet,\iH\inl, vilain

scd sicul bic

dicit,

sunlomnia, cerlc

[a)

di.spcnsationisgialiaassumpla
iiifans in
iii

wternam

et

injudicium noii venil,

vitani?
transiit

cariic iialus ex
cariic, p.itieiis
iii

Virgme,
iii

carne, jiivenis in

scd iransiit a morle ad vilam.

aitcriiam.

Ad (inam
:

Ad

carnc, nioriciis
in

Non crgo

siciil

coipus Lazari

enim

c;irnc,

asccndons
carni
,

Cariie, resurgens cainc, promitlcns rcsurfC-

ct

illc

morle sepulcri ad viiam

morlui,

boniiiiiini, scd iion

fiiie

clionem
nieiiti

promiitcns
cariii

resurreclionem

menri

a.'tcriiani, iloruni

nioritnrus; rcsiirrocluriaiilcmin
iii

anlc cariicm,
:

posl iiicnlom. Qui audit et

iioii

Siccnli

vilaiii a.'ternaiii

tr;msibiiiit.

Cuin

obaudil, vivct
et coiilemnit,

qiii

audil et

ob;iudit, id est, aiidit

crgo vcilet Dominus

ccelcsli^,

noslcr Jesus Cbrisius, m;ii;isier

iio-

aiidil ct

non crcdit,
Quid
csl,

noii vivoi.

Verbiim Palris et Verilas, demonsirare

iii

non vivet?

Qiiia

non

audil.

Quare non audil?Non

bia

(piamdam rcstiireclioncm niortiKirnm

,

TClernnm

obaudil. Ergo qui audierint, vivcnl,

vilani
vilaiii

anlo resurrectionem
Venit liora
,

iiiquil.

morluorum in aileriiam Tn procnl dubio imbiilus

liorani
illain

H. Allcnde
nunc
de
,

iiiiiic

(|uod dixeiamus dilTerciidttm,

l/t

si

ficri

poliicril, npcriaUir. Subjccit

conlinuo
liabel viiii

fide rcsurroclionis carnis, cxspect;ibas

finis sxculi,

liac ipsa resiirrcotionc. Sicut

enim Pater

diem
dc

jndicii,
iiitnc
illa

ciarcs, addidii,
Jiora, noii dicil

el

esl.

quam ne in isto Quod crgo

Dominus

loco cxspcdicil,
Veiiit
el

tain in semelipso, sic dedit et Filio vitain liabere

se-

mctipso. Qiiid csl, liabct vi.ain Paler in scmelipso?Non

alibi

liora novissima, nbi

injussu

liabct viluiii,
iii

sed

iii

seinclipso. Vivcre qiiippe

noii aliciium cst
fit
:

in voce archancjeli,

et in

tuba Dei

ipse descen:

suiim

illo

cst;

non aliundc,
nec

non
,

dct

de cado

et

morlui in Clirislo resnrgenl primo

quasi muliiatur vilain,

cjtis

qu;isi particeps

vltue

dciiide uos viventcs qui reiiqui

sumus,

siinul

rapiemur
seniper
ilia

vil;c

quie non csl ipiod ipsc; sed liabet vilam in

sit ipsc.
,

cuin iUis in nubibus obviam Clirislo in acra,

el ila

semelipso, ul ipsa vila sibi

Si potuero

adhuc

cum Domino erimus

iiora, sod

(ITIiess. iv, i'6et IG). Vciiiet

inodicuin

ipiid

iiidc

diccrc

exeniplis proposilis ad

non

ost nunc.

Hora vcro

isia qu;T; sit

ad-

iiiiclligcutiam

vostram
,

inrormandam, Domino adjuinleniionis voslra;.

Tivil

vcrlile

Venit liora, et nunc

est. Qiiid in

ea

fil?

Qnid,

vante

p lero
vivil et

et

piclate
:

nisi restirreclio

nioriuorum? Et
in

qtialis

resiirreclio?
iii

Deus,

anima

sed vila Dci

iiiimulabilis cst
prolicil,

Ut

qiii

ro.surgiint,

xtcnium

vi\anl. Iloc oril ct

vil;i aiiiiii;!;

miilabilis cst.

Deus nec
ita

noc dcfiiioii

novi:ssinia bora.

cil;

sed cst ipsc semper in se, cst

alilcr

ut est

aliter

10.

Qiiid

igitiir?

qiiomodo intelligimns duas

forte qiii
fial

islas

nunc,
la
,

poslca, aliter aniea.

Aiiim:ie

vero vi-

rcsiirrcctiones?

Numquid
;

iiunc rcsuri;uiil,
nuiic rcsiiricelio,

v;ilde
;

aliier

atque
iiiiijua

aliter
,

vivcbat stulla, vivit

jusla
:

lunc nnn rcsurgenl

iit

aliorum
ila.

sapions
iiil,

vivcb^it

vivil

nuiic

mcmi-

aliorum tunc? Noii cst

.

Nam

ista rosiirrcclioiie, si
;

nnnc

oblivisciliir; iiunc discit,

iiuiic
,

discere non

recic ciodid.nius, resurreximus

ct nob

ip.-i

qiii

jam

potisl;
(rt)

iiuiic

perdil qtiod

didiccrat

iiunc percipit

rcsurrcximus, ;ilteram

iu fine resurrcctioneiii cx.spe-

seu ceriw.

im
quod ainisevk
aiiitna
in
(il
:

TRACTAT13S YIX. CAPUT Y.

Wulabilis vila animcp. Et cuin vi\
,

"^-

igSO
audiunt,
lo-

it

Nonne ambulant, opcranlur.

quunlnr
erigit

vident,

iniqniiale

mors

ejtis
,

cst

cuni aulem

fil

et slulli, et impii, ct injiisti?Cum

ip.sa

vero se

jusia,

parliceps alterins vitie

quae non est quod

el inh;creiido
:

ad aliquid quod
et

noii est

ct

quod supia
sapienli;>ni
,

ipsa, erigendo se qnippe ad

Deum
cst

Doo,

ipsam esl,

quo ipsa esl,pcrcipit

:

ex

illo jnslilicatnr.

Diclum

enim

Credculi

iii

cum

justitiam, pietatem

sine quibus

cum
iii

csset

nioriua
(|iia

qui juslifiaU iiupium, deputalur fides ejus ad justiliam

crat, nec vitam habebat qua ipsa viveret, sed

(fiow

IV, 5).
fit

Deficiendo ab
justa.

illo

fii

iniqna, proficiendo
libi

corpus viviiicaret. Aiiiid est cniin

aiiima uiide (or'\leiius

ad

illuin

Noimc videinr
libi

qnasi ali(|uid

pus

vivificatur, aliud

iindc

ipsa

vivilicalur.

frigidiim igni

admolum

fervescerc. remoluin ab igne

qnippe est quam corpus;sed inclius

Deus. Est ergo ipsa impia
,

quam
,

ip>c esi
iiiiusl;i,

lorpescerc? noniie videtnr

quiddam tonebrosnm,
a luce nigrescere?

etiamsi

sit

insipiens
vita cjus

admolum
et

luci clarescere,

reniOtum

vila corporis.

Quia vcro

est

Dcus

Talc qniddam est

anima.nontalc aliquid Deus. Potesl

bomo
:

dicere, hiibere se

lucem nunc

in oculis suis.

quomodo cum ipsa cst in corporc, prajstal illi ^igorem decoreni, mobililatem , oflicia membrorum
,

Dicanl ergo quasi

quadam voce piopria

oculi tui

si

sic

cuin vita ejus Deiis

,

in ip.sa est, pr;iestal

illi

sapienest

possunt
lur
:

Habemns

Incein in nobis ipsis. Conlra dici-

liain

pit^lalem

justitiam,

charitalcm.
;

Aliiid

Non
:

proprie diciiis

habcre vos iuccm in vobis

;

ergo quod pra^slalur corpori dc iinima

prxstatur anim;c de Dco
niortna
ilaqiie
:

aliud (jiiod
vivifical-nr;

ipsis

habetis Inccm, sed in coelo

in

habctis hicein

si

vivificat

ct

fortenoxest, sed
ipsis:nam
iii

claiisi

hma, in lucernis, non in vobis amiltilis, qnod aperli percipiLis. Noii

:

vivificat

si

ipsa

iioii

vivificalnr.
,

Vciiienlo
illis

verbo el

iiiluso aiidieniibus

lactisipie

noii

vobis

ipsis liabetis iucein

sole occidcntc tenele

solnm audicnlibus, sed etiam obedieiilibus,

aiiiina a

rciiiigit
,

lucem,

M
;

potesiis

nox

est, ct

lumine nocinrno per-

morte sua ad

vitain

suam;

\v)C esl

iib ini-

fruimini

subducta

luccrna teiieie

lucom

cum
iion

vcro
lu-

quilale, ab insipiontia, ab impielate ad Dcuni

qiii

suum,
ad
il-

subtiacla hicerna in tcnebris

reinanetis
esl ergo

esl

illi

sapicnlia, jiistitia, claritas. Snrgat

illo.

cem cem
ubi,

in vobis ipsis habetis.

in
si

Hoc

liaijere lu-

lum, illiiminelnr ab

Accedite, iiKpiil,

adcum. Et
Si

bcmetipso, non indigere luce ex aliero. Ecce

quis intelhgat, oslendit Filiuin yFqnalem Palri,

quid nobis erit? El illuminainiiii

[Pstil. xxxiii, 5).

ergo accedendo illuminamiiii

mini
;

el

leccdcndo tcnebra,

ubi ail, Sicul linbet Pater vitarn in seniitipso, src dedit

ei Filio vilain

noii erat

in

vobis

inmen vestrum
:

sed

iii

Dco
ino-

habere

in semeiipso

nl

hoc solnin

in-

vestro. Accedile, ul resurgatis

si
,

rcccsseriiis

lersit iiiier

Patrem

et Fihiim, qnia Pater liabet viiam

;

riemini. Si ergo acccdendo viviiis

inini
;

rcccdcndo niori-

in semeiipso, quain

bel vilam in

nemo ei dedii Fihus semelipso, qnam Pator dedit.

deficiamus,
intenti

autcin

lia-

iion eratiii vobis vila vestra. Ipsa est eniui vila

,

vestia

qna; cst lux vestra.

Quoniam apud

te csl

(ons

12. Sed eliain hic oritur aliqnod

nubilnm discusimns
:

vitoi, ct in

luminetuo videbimus liimcn [Psid. xxxv, 10).

liendnm.
inentis

Non
,

pascua

15. Noii ergo sicut

anima aliquid aliud

est aiitc-

sunt

non fasiidiamus, ul vivamus. Ecce

semetipso
babel [*ater
indigcat

qnain illuminctnr, et hl inelius cnin

ticipatioiie melioiis; ita et
alitpiid aliud eial

illiimiii.iliir

parDci

inquis, faieris ipse qiiod vitain Filio Pator dedil, nt

Verbum

Dci

Filiiis

habeal cam qnidem

vitam
in

in
,

sicut

anlequam accipcrel
:

vilaiii, nl |.;iriii

semetipso

non indigrns
,

ille, iion

lieipando liabeat vitam

sed

vil;iin Iiabct

semelipsn
;iil,

et iste; ut sit illc vila

sil

et isle; et
;

utruinqnc conD(mis
,

ac per lioc ipse est ipsa vita.

Filio

Quid eigo

Dedit

junclum una

vita

non duae
sil

(juia

uniis

noii

vitam liabere in scmeiipso? Brevitcr dixeriiii,

acee|)it

duo

dii

et

hoc ipsum
vitarn
,

esse vilam. Qnoniodo ergo

sic

Gennit Filium. Neque enim eral sine vila, cl

vilani
;

dedit

Filio

Pater?Non

quasi aiite fuerit

sed nasceiido vita esl.

;

Patcr vira csl iion Paler dc

,

Filins sine vila

aiqne ul viveret a Palre acceperit

nasccndo

Filius

vila

cst nascciido.

iiullo

vitam

nam

si

hoc esset, non haberet vitam

iii

scetsi ctsi

paire, Filius de
tst
:

Deo Palre. Palcr

qiiod csl

millo

melipso.

Eccc de aiiima loquebar. Esl aninia

sapiens,
ctsi

quod aiitem Paler

el

est, propicr Filinm cbl. Filiiis

non
non
main

sii
sii
,

non

sii

justa
illi

anima

Cbt

vero

qnod
Palre

Filius est, propler Patreni est; el (|uod

est.

pia

anima

cst.

Aliud

crgo esl esse ani,

cst, a

Hoc ergo
smei/pso
,

dixit
;

Vitain dedit Filio

aliud vero csse

sapienlcm

esse just un, esse

est sajdcns,
niliil

ut liabcret
qiii

eam
in

in

taiiqnani dicerct, Paler

geiiuit

piain. Est ergo aliquid qiio

nondnm

non,

est vita

semelipso

Filiiim

qiii

esset

duin justa
lair.en

nonduin
vila esl

|ii.i;

iion

t;imi'ii

csl

non

vila in scmetipso.
inlclligi dedit.
libi

Pro eo

eiiini

quod

est gennit, voluit

niilla

iiam
',

ex 0|)eribus (|uibus(l;im
iion se ostoiidit s;ipien-

Taii(|nam

si

cniqnam diceremus, Dcdil

alioiiij;im e.vislenti dedit
ei

snis oslendit se vilam

ctsi

Deus
,

csse.

Cuidedit^Si
;

lem, piam
movercl
intuitiim
rirol os
;

juslain.

Nisi

cniin viveret, corpus iion

,

essc

noii ei dedit essc

quia erat, aniequam

daselibi

pedibiis
,

grtissum

manibns opns, ocnlis

tur, qni possel accipere.

Cnm

ergo audis

Dedit
;

auribus aiidiluin noti iinperaret; noii apcvoceiii

,

esse

iion eras qui acciperes, ct

exislendo

eepisti

;ul

linguam ad disliiuUioncm vorum

oj/eribns vivcr
:

nt esses. Dedit strnctor doinui huic utesset. Sed quid

ei ei

non moveret.

llis it;:qiie
sit

sc osicndit,

etesse aliquid qiiod

corpore me'ius
,

sed nniDqnid

dcdit?Utdomusessct. Cni dedil? Muicdomni. Qiiid dedit?Ut doniuscssct. Quoinodo poluil dare donuii

hio operibns, sapientcm

piam

jnslain sc oslendit?
m.

ul

domus esset?Etenim
domub
csbct; tpiando

si

domtis cial

cui

darel
c*t

Er.

Lngd. Acu. Lov. iro, vitnm, fcrunl, vivam.

ut

jam donuis erat?Quid

l5ol
crgo
,

IN
Dcdit
ci ut clonius

JOANNIS EVANGELIIJM,
ergo

S.

AUGUSTINl
seclam,

15f>2

cssei? Fccit ut doimis essct.

sibi crcdi

onines qui instilucrunl alicujus etiain

iiogiiic islaiii

Quiil ergo Filio declil? Dcdil

ut- vita

iit

Filiiis cssel

goiiuit
seiiiel-

falsa; rcligioiiis

mciUiiim resurilla

csset

lioc cst

Dcdil

ci liubere

vitmn

iii

rcclioiiem noii
riint
:

poliioriml;

omncs dc
es,-c
:

coiiseiisc-

jpso

ul esset vita

non cgcnsviia, ne parlicipnndo

sed inuKi carnis rcsmicclioiiem nogavcriint;

iii

intelligalurliabcrc vilam. Si
ret vitam
,

enim

parricipaiido liabe:

dixcruiit

lide

jam

iiiclam
,

resurreclionem.

posset et amiltendo cssc sine vila

.

Iioc in

Talibns
nieiuvus

rosislit
et

Aposlolus

dicons

Ex

quibiis cst llij-

Filio ne accipias

Pater vita

ne cogiles, nc crcdas. Maiicl cigo manet cl Filius vila Pater vila iii semet:

Pliilelns, qui circa

veritatem aberraverunt
,

dicenlcs resiirrcclionem

jam

factain csse
ii
,

el
).

fidein

qno-

ipso, non a Filio;FiIius vila

Pa(re.

iu

scmeiipso, sed a
:

rumdani subcertunl {UTim.

17, 18

Patre genilus ut essel vita in semelipso

iii

csse resurreclioiiem diccbanl, sed co

Jam modo

faclain
iii

iilia

Paler vcro non geiiilus vila

rcin Fiiium genuil
eiiiin
,

semeiipso. Nec miiio-

non sporarelur

ct ropreliciidobanl

homines

qiii

spe-

qui crescendo ficret cequalis.

,

Non
per

rabant rcsurrcclioiiem c;rnis,

qu;c promissa eral, crodcndo

voliil

jam rcsurreclio
iii

ad sui pcrfeclionem adjulus cst tempoie

iinplcrolur

meiile.

qiiem pcrfcctuni cieata sunt lempora. Anlc omnia

Reprcliendit cos

Apostolus. Cur

eos reprcliendit?
loquebatur,

lempora Patri co;eternus

sine Filio
cl
Filius.
:

cst.

Non enim unquam Pater

esl; crgo coaiteriius

Nonne hoc diccbant quod modo Dominus

Vcnit liora
Filii
,

a;ternus

autem Paier

et

nunc

cst

qiuindo
,

iiiorliii

audieiil voccin

Quid lu,aniina? Mortua eras, amiscras

;

Dei

cl qiii

audierinl

vivent ?

Sod de

vila

mcn-

vilam,audi Patrem per Filiuin. Surge, recipc viiam

iit

liuin
vi(a

loquor adbiic,
corporiim
;

ait (ibi

Jcsus

noiidum loquor de
vila;

in

eo rccipias vitam

quam non habcs

in

te

qiii

sed loquor do vita

in
in

corporuin

liabct vitam in semetipso. Vivifical ergo to Paler, et

id c^it,

de aiiimarum,

quibus est vila corporuni

Filius
r.d

ct agilur

prima rcsiirrcclio
lu

quando rcsurgis
,

nam
illa

scio esse corpoia

moiuimcntis

j;icoi)iia
;

scio

parlicipandam vilam quod

cfficeris vivens.

non es

et parliciin

ct corjiora vcslra in moniimciilis fuliira

nondum de
Sed
ut

pando

Uesurge a morte lua

;

vilam

lesiin ectione loqiior

110

de
illa

ista

loquor, in ista rc-

luam

qui est Deus luus

et iransi a

morlc
qui

in Yitaiii
in

surgitc,

ad poeiiam in

rosuig;iiis.

no-

sclernam. Habet enim vitam aiternam Pator

scmo-

vorilis qiiia
luibel

de

illa

loquor, quid
scmetipso
,

addo? Sicul enim

Filio liacst,

lipso;etnisi Filium lalem

g<

nerarot

liaberot

Pater vitam

in

sic dedil el

vitam in semelipso, non sicul Patcr suscilat morluos etvivificat, sic el Filius quos
14. Quid ergo de
isti illa

bereviiamin semelipso.

]|;ec vila qiiod

Palcr
,

quod

vcllel vivificaret.

Filius cst, ad quid pertinet? ad

aiiimam

aii

ad cor-

resurreclione corporis? Nain

,

pus?Noii eiiim
scd

viiain

illam sapienli;c sentit corpus,

qui audiunt ct vivunt

unde

nisi

audiendo
,

vi-

mens

ralionalis.

Nam

ncc

oiiinis

aiiima potcsi
;

\unt? Aniicus enim

s\)onsi slal ct audil runi

,

et

(jaudio

soiiiiie

sapienliam. Ilabetenim el peciis aniinain

potcsl sonlirc
sapieiili;im.

sed

gaudel propter vocem sponsi (Joan. ni 29), non propter vocem suam boc csl parlicipando non cxi;
, ,

pccoris aiiima noii

Eigo

aiiima huniana potest sciUire isiam viiam (jiiam babot

slendo audiunt ct viviint

ol

omncs

qui audiunt

vi,

vunt; quia omnes qui obediunt,

viviint. Dic aliijuid

scmclipso, ct dcdit Filio vilam hahere in semolipso; (luia illud esl verum lumen quod illuminal,
in

Palor

Domine, eliam de resurrectioiic

qui

carnis. Fueruut oiiim

non oinncm animam

in liunc miinduni.
id csl

sed oninein lioininem venientein

eam negarent,
quaj
fil

ct dicerent quia isla sola cst ro-

Cum

eigo

ipsi incnli loijuor, audiat,

surrectio

pcr

lidem.

Ciijus

resurreclioiiis
el inllamFilii

obodiat, el vivat.
ilaqiie,

modo
Dei,

Domiiius
,

fecit

commcmorationem,
*

15. Noli

Domino, lacerc dc resuireclionc

e( rcinaiic;iiniis

niavil nos

quia quidam

morlui audienl voccm

carnis

nc non cani credaiu lioinincs,

et viveiil.

cl alii vivent

Non eoriim qui audiorint alii morionlur, qiiia sed omnes qui audierint vivent
,

nos argunieiitalores, non

bet

pr;i'dica(oros.
,

Eigo

sicut Ita-

Palcr vitain in semelipso

sic dedit et Filio

habere

oiimcs qui obcdicrint vivent. Ecce videmus rosur-

vitain in semelipso. Iiilelligant qui aiidiunl, cred;int ut

roolionom menlis
surrectione caniis

non ergo amiltamiis fidom de rcEl

nisi lu, Doiniiic J<su, dixcris

inlclligant, oiiediaiil
iic

iit

viv;inl.

Audianl adliuc aliud

^.

hiclinitam csse rosurroclionein putoiU. El dedil

ei
?

cam

quem
^

opponomus ccmliadicioribu^? Omncs

pncsumpserunt, non
:

potcslatem etjudiciiim facere. Quis? Palcr. Cui dodit

Filio. Ciii eiiim dedii liabere

cniin secl;c, ([uac sc aiiquam roligionom bomiiiibus

viiam in semetipso, pofilius lioinililiiis

inserere
iiienlium

nogaverunt
eis
iii
,

is(:im

lostalem dodit
nis csl. Isle

ci cl

judicium ficere. Qitia

,

rc-.urrectioiicm

ne dicorelur

Si noii

cuim Chiistus

et Filius Dei et
,

lio-

resurgit anima, quare mibi iorpicris? quid

me
,

fa-

minis

esl.

In principio crat Vcrbuin

cl

cl

Verbum

crat

cerc vis?si non facis cx dcteriorc melioicm

loqueris?
ris?
si si

qiiarc

apud Dcuin,

Deiis erat Verbuni; lioc erat in principio

ei vitaiii

noii facis

ev iidquo justum
,

qiiare loque-

apud Deum. Ecce quomodo dcdit

semolipso. Sod
vil
iii

h;ibcrc in

aiilcm facis cx inif|Uo jusliim

cx impio piiim,

qiiia

Vcrbum caro faclnm

2,

esl, et liabita-

cx
si

slullo
tibi

sapienlem

fatei is
si

resurgcrc
tibi

animam meam,
Volenles

nobis [Joan. i, 9, 1,

14), ex
est.

virgine M:ui;
filius

obtempcravero,

credidero.

homo

factus,

filius

hominis

Proinde quia

liominis esl, quid acccpit? Potes(a(cm ot jiidicium faIn quatuor Mss., quidem. Mss. magiio conseusii son erqo amittamus de fide rcsurreclioncm carnis. ' sic Mss. w, ediii sc aliquarcligioueliomimbHsimeroc.
1

ccrc. Oiiod judiciuin

?
,

In

fiiie

s;eculi

et ibi eril re-

surrectio morluoruin

sed

corporum. Aniinas ergo

:

suscilal Dous, pcr Clirislum Filiuin Dei

corpora sus-

1553
oitai

Tf\ACTATUS
Deus
ei
,

X! X.

CAPIJT
liabet
;

V. Paier. El quale judicium

:

1554
?

per eiinKlcm Clirislum

(iiiiiin

lioininis.

non
liGc

Nolue
cst, ut

viirarl

Dedit

poleslatein. Iliuic poleslalein

,

nou

linljcrol nisi

quia vcnil Iwra

aiiiniiii;;

non ea qu?e nunc

fuluraest
,
,

resur-

acciperel

et esset Iiomio sine poleslnlc.

,

Sed ipse est

eniiii
,

gaiit

sed

ipia)

ul resurgant corpora.

liliu> iioiniiiis

qui et

Filiiis Dei.

Ila-rendo

ad

17. Expressiiis lioc dicat

ul calumniani ba.'rclicus
:

uuitatem pcrsona;

(ilius

lioniiiiis Filio

Dei

facla cst
liiiiis

negator rcsurreclionis corporis non iiiveniat

qiiam jam iiilellcctus elucescai.
essct
,

quaniin

una persona
niinis. Qiiiil

eadenique

Filiiis

Dei

qua; et
,

lio-

Cum
est.

superius dict
:

autem piopler

qiiid

halieat

digiioscen-

Vcnit hora; addidil

;

el

nunc

est

modo

auieiii,

duin

est. Filius lioniinis liabel

,

animain, liabet coi pus.

Del
,

Venit Itora

non addidit

el

nunc

T;m)en onines
,

Filius Dei

quod

est

Verlmm
sed
,

liabet

homiiicm

ansas

omries claviculas calumuiarum

omnes

iiodos
niirari

lanquam aninia
non
facil diias

coriius.
,

Sicut anima habens corpus

niiiim

laqueorum aperta veritale disrumpal. Nolite

lioc
;

personas

bominem

sic
,

qiiia venit Itora

in

qua omnes

qiii in

monuinenlis

Ycrbtim

liabeiis boiiiiiiem

noii' facit

duas personas

sunt.
in

Quid cvidcntius?
:

qiiid

expressius? Corpora sunt

scd uiium Clirisliim. Quid est

lis

bomo?

Aiiinia raliona-

monunieiitis
iiec

aiiim;\! iion siint in

monumcntis, nec
siiiu

h;ibciis

corpus. Quid est Clirislus?

Verbum Dei
,

justorum,
fuit,

ini(|uorum. Jusli anima in

Abrahaj

habeiis lioniiiiem. Video de quibus rebus loqiiar

ct

iniqui
:

aninia

apud

inferos

lorqiiebalur (Lhc.
illa,

quis loqiiar, et (piibus loijuar.

IG. Nuiic audile dc resurreclioiie

XVI, 22-25)

in monuiiieiito,
,

nec
,

nec

illa.

Supe,

corporum

non

rius qiiaiido ail

Venit hora

et

nunc

est ;

obS(X'ro

me

sed Doininuin locuturum

propier eos qui rcsur-

iniendite. Noslis, fraircs, quia ad

pancm

ventris ciun

rexeruiit surgendo a mortc, iiihLcrendo vitcc. Cui vit*?

labore pervcniiur; qiianlo magis ad

panem menlis?

Que
leiii ?

iion

novil mortein. Qiiare

non novil morlem?

Cum

labore staiis, el aiidilis;scd iios

,

cum

niajore
,

Quia nescit miilabilitalem. Quare nescit mutabililaQuia

vita esl in
,

sl;.mus

el Io(iuimur. Si laboranius propter vos

col-

semelipso. Et potestatem dedit

quia
filius

laborare non debelis pmpter cosdem vos? Supcrius

ei

et

judiciuin faccre

homiuis

est.

Quod

ju-

ergo ciim diceret, Venit

quid
Dci,
sulijecit?
cl

liora

ct

addcrel

et

nunc

est

diciiim, quale judiciiim? Nolite wiiwi

lioc,

quia dixi,

Quando

niortui

audicnt
dixit
:

vocem

Filii

Dedit

ei

potcstatem et judicium facerc. Quia veuit liora.

el

qni audicrint viveiil.

Non

Oinnes morliii
eiiiin ini-

Nnn

addidit,

uuitc est

ergo boram qiiamdam vull

audieiil, et qui ;uidieiiiit vivent

qiios volebalinlelligi.
diiint

morluos

iiisinuarc in

(ine s;cculi. Ilora nuiic esl ut resiirgant

sxciili ut
,

Et numquid oinnes iniqui obaudicit

niortui

bora critin (ine

resurgaut niorlni
;

Evangelio? .Aperle

AposloUis, Sed non

sed resurganl nniic in niente

lunc in carne

resur,

omnes obuudiunt Evancjelio (Rom. x, 16). Tamen qui

audiiint, vivent; quia omiies qui obaudiuiit
lio, transient

ganl nunc in menle per Yerbiim Dei Filiiim Dei

surgant lunc
in

refa-

Evangc:

cariie per

Verbum Dei carnem

ad vitam a;ternam per fidem

et

non ta-

clum

fdium bominis. Neque enim ad judiclum vivo:

nien
fine
,

omnes obaudiunt,

hoc nunc
,

est.

Al vero in
justi

riim et niortuorum Paicr ipse veiilurus est

nec ta-

oinnes qui sunt in monumentis

hoc est

et

inen reccdit a Filio Palcr. Quomoilo crgo non ipse

injiisti,

audient vocem ejus,

,

et

procedent.

Quomodonosed
,

venlurus est? Qiiia non ipse \idebitur

in jiidicio.

Viilla

luit

dicere

el

vivent?

Omnes enim procedent,

;

debunt in qnem pupufjcrunt (Joau. xix, 37).

ciil

Forma

nou omnes vivenl. In eo quippe quod supra

Et qui audierint
selernam
intelligi

dixit

judex

<|u;c
:

sielit

sub judice

illa

judicabil quai
,

vivenl

in

ipsa obaudilione
,

vilam

judicala

cst

judicala cst

enim inique
,

judicabit
apiiarebit.
iiii-

juste. Yeiiiet

orgo forma scrvi

et

ipsa

Etenim foiina Dei quomodo appareret

quis?

justis et

quam non omnes babebunl qui de monumentis procedent. Jam ergo et commemoralioiie monumenlorum et expressione
voluilet beatam
,

Nam

si

judicium non

fieret nisi inler solos ju-

processionis de

stos, apparerct

lanquam

juslis

forma Dei

qiiia

vero
li-

monumenlis porum resurrectionem.

18. Audient onmes vocem
si

aperle iiitelligimus cor-

judiciiim finuriim est juslorum et iniquorum, nec

cet ul iniqui vidcant Dcuin
;

ejiis
,

el

procedent. Et ubi

Beati

enim muudi corde,

:

judicium

omiies audieiit
;

ct

omnes procedent?
discrelum.
filius

qnoniam

ipsi

Deum

videbunl [Matth. v, 8)

talis

appa-

Quasi totum confusum est

nihil video

rebit judex, qiialis >ideri possit ct

liirus est. el

ab

eis
est.

quos corona-

Ccrteaccepisli polestatem judicandi, quia

iiis

homi:

ab eis quos d:\miiaiurus

Forma crgo
erit

es

ecce adcris in judicio

,

resurgent corpora

de

servi videbitiir, occulta eril

iii

forma Dci. Occultiis

(ilius
,

ipso judicio dic aliquid

hoc

est
:

de discrelioiie malo-

servo Filius Dei

ei

et

apparebit

liominis

quia

rum

cl

bonorum. Et boc audi

malu
Superius

Qui bcna fecerunt, in

,

poleslatem dedit
uis est.

etjudicium faccre

quia plius liomi-

resurrectione vitw; qui

judicii.

eijerunl

in resurrectionem

Ft quia ipse solus apjiarebit in forma servi

cum de
,

resurrectione
fecit
qiiia

menlium

et
?

Pater aulem noii apparcbit, quia non esl indulus forma

servi
;

animarum loqueretur

numquid
;

discrelionem

ideo superius

ait,

Pater non judical quemquam,

Sed omnes qui audient, vivent

obaudiendo

vi-

sed omne judicium dedii Filio. Bene ergo dilalum est

ul ipse esset expositor qui propositor. Superius
occiiltuni erat; niinc

vent. At vero resurgendo et procedendo de monumeiilis,

enim

non omnes ad vitam seternam ibunt

:

sed

qiii

jam, ut arbilror, manifestum est

,

bene fecerunt

qui aulemniale,
posuil.
et

ad judicium. Hic
,

quia dedil

ei

potestatem et judiciuni facere

quia Pater
:

enim judicium pro poena

non qualis modo
locis
,

Et eritdiremptio

et

nonjudicat quemquam, sed onme judicium dedil Filio

quiu judicium per illam forKiam fulurum est,

est.
,

Nam

modo
,

sisparamur non
,

quam

sed moribus

afTcctibus

desidcriis

fide

spe

Ij JJ J

IN

JOANNIS EVANGELIUM,
vivimus; scd non
,

S.

AUGIISTINI
noii
:id

15S6
bcnc digcraiis. Proinde hujus
bodiernuni lompiis,
si

cliarilalc. Siinul ciiiiu cuin iniqiiis

inruiidam qiiod

um

vil csl oiiiniiiin

in

occuUo

diriiniinur
,

iii

oc-

promissioiiis qiiam
cssci
,

super-

iion qiiocullo sopaiainur; (nioinodo giana iii arca nioilo giaiia iii lioiico. JCl separanUir grana in arca ,

distulcram, lciiete

me

adjuvanlc Domino in

crastinum debitorcm.

ci inisccnlur
liii.-.cciilur
,

separanlur, cuin a paica cxspoliaiilur

noiiduin vciililanlur.
Tiinc

TRACTATUS XX.
Rursum
in illud, Aincii, aiiicn

qiiia

apcrla

dico vobis, non polesl

crit separalio, sicul

ti;', i(a

morum,
qui
iiialc

sic cl vilai;

siculsapicn-

Filius a se facerequidiiiiam, nisi

quod

viderii
f;icit,

Palicm

ci corporuiii. Ibuiil (pii

bcnc fcccruiit, vivcrc

racicntcm

(piacumquc ciiim Palcr

Cap.
v,

ha;c ea-*

ciiiii

Aiigciis

bei

egerunt, loiqueri

diabolo cl angelis ejus. El iraiisicl

cum forma servi. Ad

:

dem
i.

et Filius facit simililer.

iQ.

\crba Domini

nostri Jesii Cliristi,

maxime qu.e

lioc eniin sc pra-.sciilaveral ul facerct judiciuin

post

judiciuin pcrgcl
esl
,

liiiic

ducet scciun corpiis cui capiit

Joamios couimcmoiat cvangclisia, qui iion siue caiisa supcr pcclus Doiiiini discumbcbal {Jo(m. xiii, 25),
nisi ut sccrela altioris sapicniiuj ejus ebibercl, et

el olferel regiium

Dco

(I

Cor. xv, 24). Tuiic plaiie

poluil videri ab ini-

quod

vidchiliir

Corma

illa

Uci,

qux non
isli

quis, quoriiin
Dicil cl
alibi

visioiii

forma scrvi cxliibenda crat.

in

amaiido bibciMt, cvaiigelizaiido ruclarci, ita sccrcta sunlel piofiindaintcIligenii;e' ,iit oinnes lurbciit qui
pcrvcrso sunl cordc, clomiies cxerccaiit qui rccto sunt
corde.
Proiiidc aiiimadverlat Cliarilas vestra ad h;cc
iecla
siiiit.

sic

Ibiait

ambuslioncni alernuni

(de

(|uil)usdaiii

sinisirls); jusli auteni in vilani wler:

mm
Tiinc

{Mattli.

XXV, 40)
,

de qua

alio ioco dicit,

le

Hwc

paiica (|u;c

Vidcamus
tunc
,

si

quo modo possualque conscripla

velit

est ttuteni vila (cterna

ut

cognoscanl

umim
essel

veruni

miis doiiaiile cl adjuvaiile

voiiiit

ipso qui vcrba sua nobis

audil;i
qiiid

Deum,

el (jueni misisli

Jcsum

Cliristum [Joau. xvii, 5).

in fornia

rccilari,

qu;e

i!)i

apparcbit

f/iu'

cnm

Dci

non
ii

siiiit, iil

miido Icgcrcnlur

silii

quod eiim

riipinam arbiirctits
C)
:

est esse a^qualis

Deo

{Pliilipp.

audislis
lcsl

modo

diceie,

Amen, amen
,

dico vobis, non po-

tuiic sc

o.stciidct

quomodo
(jui diiigil

sc

dilecioribus suis
,

Fitius a se faccre quidtjuam

:

nisi

quod

viderit
Itcec

Paea-

osleiisinuin

pioinisit. (^w; eiiim rfi%iM?it,'

:

ail,

tiinn-

Irein faciciitein

(iiicecunujue

enim Pater

facit,

dala mea cuslodil

el

me

dilujclur a Pntre
illi.

dem
cslis

ct

FiHus

facil similiter.

meo

cl e(jo

diligam

eum

et

ostendam uieipsum
:

2. Uiide aiiicm iiaiiis sil scriiio islc,

coinmemor.mdi

Qiiibus loiiuebaliir,
servi vidcbant
juiiieiitum ad
;

pra^scns eis erat

scd forinam

proplcr siipcriora lcclionis, ubi curaverat Domiiiitcr

lormam autein Dei non vidcbant. Per

saiiali

ims (picindam
piscinic
iliiiis

iilos qiii

iii

qiiinque porticibiis
cui dixeral,

slabuium diiccbaiitiircurandi, scd

ostcndam, impiil, meipsum
yi^qiialis
illi.

Salomonis
cl

j;icel)aiil,

Tolle

videbunl

([lusi

Q[m-

grabatum liium,
leccral sabi);iiis
baiitiir,
fpi;isi

vade

in

donium luam. Uoc nuicin

Jud;ci

inodo osteiiditur
Qiii

Palii? Ciim dicit

Pliilijiiio,

iiiidc

pcriuri);ili

caiumiiiaLegis.

me

uidet, videl et

Palrein

meum

{Joan. xiv, 21, D).

:

evcrsorciii

et

pr;(

varicalorcm

id.

NoH possum
illi

cgo

a nicipso [accre quidqiiam

Tuiic cis dixcral, Pater mcus usfjue

modo

operatiir, et

sicul uudio jiidico, et

dicliiii

judicinm

meum

juslumest. Quia

ego operor {Id.

piciiics
siibbali

\, S,

17).

Illi

ciiiui

e;irnaliter

ncci-

cranius,

Tu

judicabis, ct Patcr
dedit
:

non

judi

obscrvaiionein, puiabaiit Dciim post

niiiiidi

cabii, quia

omne judicium
quidqiiam
esl
;

Filio

iion

ergo se-

laiioicm

f;ibricaii
;

iisque ad

himc diem quasi

,

cuiuluiii Patreni jiidicabis

adjecil,
sicat

Non

possuin cgo
el

dormirc

ct proplcrea saiiclificasse illiim dieni a

iaboiiliiis rcipiiesccre.

ex

a meipso

fiicere

uudio j-idico,

judi-

quo

coe|iit velul

Esi aiilem

cium

meum justum
,

quia non quwro volunlatein

nie.

sacraincntiiin sabliaii aiitiqiiis p;iiribus noslris

ccpluiii

pnc-

meam

s,ed

voluntalem cjus qui misit

Ccrle Filius

{Exod. XX, 8-11), quod ab omiii

iios Ciirisiiani spiri-

qiios viiit vivifK.-at.

Non

(iua;rit

volunlalcm siiam, sed

lualiler observainiis, ut

scrviii

opere,

id

est
facit

voiunlateni ejus
priaiii
;

qtii niisit

iilum.
fiiii

Non mcain,
;

noii pro-

ab

omiii pecc:ito (qiiia Dominiis dicii,

est peccali

Omnis qui
3i
),

iion

incam,

iion

liominis

non

meam

peccatum, servus
,

{Joan.
iii

viii,

ab^iiiica-

qu;c

resislat Dco. F;iciunl eiiiin

iion

bomines voiuntatem
quod
voiunl,

mus

iios, ct

habeanius quiclcm

corde

iioslro, id est

suam,
ui

Dci,

quando

faciuiit

non

traiiquillitalcmspiritiiaiem. El qiiamvis in lioc sa-culo

id coiieuiur,

quoii jubelDeus
luiii,

quando autem

ila

faciunl
,

quod voiion

ad

cam lamcn rcquicm pcrfeclam non

dc
li;ic

lamcn scquaiitur voiuiilatem Dei

fa-

pervenicmus,
idco dictum

nisi cuni

viia exicrimiis.

Scd

ciiini

voliinlatcm suaiii, quanivis quod volunt faciant.

fac q.iod juberis; alqiie iia et lioc facies qiiod

rsl

Dcum

rcquicvissr^,qiii;i

jam crealuram
siiiit

Volens
vis,
r.l

nulhim

condcbai

poslqiiam

pcrfccia

omnia.
iios

iion voiuulalein liiain facics, scd jubenlis.

i/a jU(/(to.

Quieteni vero proplerea appcllavit Scriptura, ut

20. Quid ergo? Sicut audio,

et deiiionsirat ei Pater, ct
cieiilein.

AuditFilius,
fa-

admonerct post bona opera

scriptum habcmus
bona valde,
et
II,

reqiiietiiros.
,

Sic

enim

videl

Filius Patrcin

in

Genesi

lit

fecit

Deus omnia
i,

El

isla

disiulcramus pauio eimcieatius pro

et reqiiievit

Deus die septimo {Gen.

atieiidis ipsuiii
tibi
:

31

viriiiuspertractare.si

lempusnobis peracla ieclione

loqiii

ct

2)

ul tu liomo

cum
,

Deuni post

viies lemai.sissent. Si dicam inc poSi>e

forte \os audirc jain

adhuc,

bona opera requievisse

nisi

non

spercs re^piiem
et

non

polestis.

iieiii

forleavidiiale

curn bona fueris operaliis

fccit houiiiieui

qiiemadinodum
si-

audiciidi diciiis

Po-sumus.
,

Meliiis esl

ergo ut ego

Deus poslcaipiam

ad imagincm et
perfecit

inirmilalcm nieam fatear

quia jam faligalus ioqui

saiiatis,

mJliludinent biiana sexto

die, ct in iilo

omniu
M.

non possum, quam ul vobis jam bcne

adhuc

Er. Lugd. cl Yen. leguui, profundce iiUeUigentke.

/5,7
opera sua
lioiia

TRACTATUS XX. CAPUT

vaklo
,

V.

1553
nnus ct Unicns, Deus unua

rcquievil scplimo die

sic et

Verbum

et cujus cst Verbum,

libi ro(|i!iei

i.on

S]iores, nisi ciim

redioris ad siuii-

Palor ctFilius charitatc comploxi, nuusquo cbaritalis

Spiritus eoruin est, ut
fial

liUuiintMn in ijua iaclns os,

di>li.

quam
(jui

jicccando
diceiidus

perdi-

Trinitos Paler cl Fiiius et

ef,

Non cnim Dcus laborassc

el

est,qui

Spiritus siincliis. Noii ergo taniuin Palris et Filii, sod

dixil

iacla

sunl. Qnis cst

post tanlam operis

? Si

Sjiiritus sancti, sicul a^qualilas et iiiscp:irab)litas pcr-

lacililaloni

(juasi

post laborem velil requicsccrc

sonarum

iia

eliani

opora insepirabili:! sunl. Adliuc

,

jussil el aiiinis ei reslitii, si jussit el noii est factnin,

planiusdicam

qiiid sit

opeia iiisoparabilia

suiit.

Non

ct

ni

(icrcl labnravit;
:

merito dicalur post lalxircm

ct
in

dicil calliolica (idcs qiiia fecit Deiis P.iter aliquid, el focit

jVcquievi^se

cum

vero

ipso
el

libro

Genesoos
:

Filius aliquid aliiid

fecil,

sed

(|iiod fecil

Palcr, bocet Filius

legamus, Dixii Dius. Fial lux;

Deus, Fiat firmameutum;
{Gen.
facta
I,
:

facta esl lux

est

dixit

hoc ct Spiriius sanctus

:

fecil.

Per Verbuin enim

VerDcus
,

ei

faclum

fnmimcntum
dixit
(

facla sunt omiiia

qiiaiido dixit ot facla sunl, pcr

3,

G,

7)

et

c:vlera in verbo ejus conlinuo

buin lacta
eiiim
t')'i

siiiit

porClnislum

facta siuit. lu principia

el

cui aue!?lainr ci

Psalmus diccns, Ipse

et

Yerbnm, clYerbumenU apnd Deuni,

:

et facta

sunt
el

ipse

mandavit,
:

creata

sunt

Psal.
(a-

erat

Verbum omnia pcr

ipsuni facla sunt (Joan.

dixit

i, 1

5).

xxxii. 9,

cxLvni, 5)
ut

quomodo

post

numdum
qui
illa

Siomiiia per ipsum ficia sunt;

et

Deus, Fial
fecil.

l.ux;^

clum rc(|uiem quasi

jubendo

cessarel rcquircl)al,

in

facta est lux

4.

in

Vorbo

fecil, jicr

Verbiim

lumquam

laboraveral? Ergn
iia

myslica
spc-

Ercc

ergi) nuiic

audivimns Evangelium,

cum

sunl, ct propierea

posila,
si

ui noi)is ie(|uiem

responderct sloiiiacb;uilibus Judasis,

^hw uon solum

diccbnlDeum,

remus posl banc vilam, scd

dirorum,
el

bona opera fecerinnis.

el (irrorein

solvebat sabbatum, sed etiam patreni suuni

ivijunlem se faciens

Ideo Douiinus rolundcns inipudentiam

Ju,

Deo

{Id. v, iSj

siconim scriptuin
t:ili

oslcndens cos iion recie sapere de Dco

'

ost in supoi iori capitulo.

indignatioiii

Cum

orgo

eorum

crranti

ail illis scandalizalis

qu d sabbato operabalui bomi-

Dei

Filiiis

el Veritas

rospondi^rel, ait,

iiuinsaiiilalem, Paler meus uscfue

modo

opcratur,

cl

ego
lo-

Amen, amen
quidquam,

dico vobis, non potest Filius a se facere

operor

nolile

ergo boc putare quia sabb:ilo

illo
iioii

ila

nisi

quod

videril

Patrem facientem. Taiiquia Palrem

quicvit Paler mcus, utex

ipse inuic opcratur,

operelur; sodsicul

qiiain diccref,

Qiiid sc:indalizati estis,

openir el ego. Sed sicut Palor

Dixil
,

ineuin dixi Deuiii, ctquia ;o(pialom

suiu a-qiialis, ut
illo

mo

(acio

Doo?

Ila

sine labore, sic et Filius sinc laborc.

el

Dous

megcnuorit
:ib illo

ita

sum

;i;;qualis,

ut

fa.ta

sunt
et

dixil Clnistus

langueuli

Tolle (jraost.

non

illo

a
Iiis

mc, sed ego

vorbis,

sim. Ilocenim

iiilelli-

balum tuum,

vade in

domum

tuam, ct faoluin

gitur in

Non

polest Filius a se facerc quid-

3. Catbolica

autem

(ides babct, qiiod I'ati is cl Filii

si

quam,

nisi

qnod

viderii

Palreni fucientem.

Hoc est,

opera non sunl

se|)arabilia. lioc est (luod volo,

:

pos-

qnidipiid Filiiis babet ut facial, a Palro babot ut faciat.

sum,

loqiii
,

Cbarilali vestra)

sed secundnm

illa

vorba

Domini

Qui potcst capere capiat (Mailli. xix, 12).

capcrc nou polest,
suu-.
;

Qu;irc h:ibct a Palre ut faciat? Qnia a Palre babet ul Filiiis sit. Quare a Patre liabel ut Filius sil? Qui;\
a Patre Iiabet ut possil, quia a Palre babet ut
ciiiiii

.Qiii .lulem

nou

in

lii

adscribal,

sit.

Filio

.fled larditati

cl

coiivcrlal se ad iiluin qiii cor

si

lioc est esse qiiod possc. Ilomini

non

ila cst.

Ex

aperit

ut infundat quod doiial. Posircmo ot

qiiia

(|uis-

comp:iratioi)e huinan;e

inliruiit:itis, ioiige

inda jaceiiiis,

quam
et

propterea non intollexoiil,

dici debuil, ignoscat

non a nie

sic

utciinique corda suslollite; et ne forle aliqiiis noslruju

altingMl sccrotum, et qu;isi coruscaliono iiiagu;o lucis

diclum esl ut

liuman;e

(ragiliiali,

supplicel divino

bonitati.

Ilabomus

ouim

inlus

horresccns, sapiat

;ili(|nid,

ne insipiens

reinaiie;it

non

Kiagi-iruui Cbrislum. QuiJquid

peraurem
in

vcstrain, ct

tamen sc lolum sapere pulct, ne superbiat,

sapnit
aiiiiitat.

ot

quQd
quod

os meiini capoie non potuorilis,

corde veslro ad

Ilomoaliud est quod

esl, aliud
,

cum
vobis

converlimiiii,

qiii et

me

docel quod loquor, ct

potcsl. Aliquautlo eiiim et est

bomo

cl

non potest
ut po.s9it

quemadmodum

dignatur distribuil. Qui novit

quodvult; aliqnando autem

sic est

bomo,
quod

quid dot, ct cui dol, aderilpelenii, ct aperiei pulsanti.

Est si

quod

vult

itaquc aliud est csse ipsius,

ipsius
,

aliiid

pos^e

forie iion dederit, iiemo se dicat descrinin.

Forle

ipsius. Si

cnim boc csset esse

vcllet po^sel.

cst posse

u iiliquid

dare

dilTert,

sed neniinem esurienicm

Iiorani,

ipsius;

cum

Dcusaiitem cui

iion esl alia

:o'inquii. Sieniin
i-ni
,

non datad

exercel qua;rcnct alten-

non conlemnil petcntom. Videle ergo

velim dice.re,
etsi forlc noii

substantia ul sit, ct alia potesias ut possit. sed consubslantiale ilii est quidquid ojus esl, etquidquiil esl,

(!ile qiiid

possim. Catliolica
in
,

quia Deus cst \

potest
;

non

alio

inodo

esl,
li:ibci,

cl alio

iiiO(jo

lides

boc babel, flrmata Spiritu Dei

sanctis cjiis

sed essc el posse simul

quia velle et

contra
cl
Filii

omnem
opcra

biereticam

pravitatem
sunt.

quia Palris
est

facere simul habel. Quia ergo

est,

|)oleiitia Fiiii

do Patrc
;

inseparabilia
ipse

Quid

quod

ideo el subslaiilia

Filii

de Palro ost
Filii

et

qiiia

dixi?

Quomodo

Pater et

Filius inseparabiles

substaniia Filii de Palre, idoo potsntia

est.

de Patre
:

sunl, sic et opera Palris et Filii inseparabilia sunt.

Non

alia

potenlia esl in Filio, cl alia subsl:iiitia

;

Quomodo
ipsc

Pater et Filius iuseparabiles sunt? Quia

sed ipsa osl potonlia qu:c el subslantia

sit, polentia ut possit.
'

subsiaiilia ut

dixit,

Ego

el

Pater

unum sumus
dii,

(Joan. x,

.50).

Ergo quia

Filius

de

Pi.tre est,

Quia Paler el Filius non suntdno

sed unus Deus,

Mss., scandalizantibus. Sic

etiam iafra consianter pro,

Kandalimis.

Mss. octo, sed consubstanliale illi est qnidquid ej'is esf, quidqnid ejm eat qnod est, quui neus Cft Ueuiij^iauus vero addil, est, iioc loco, et quidquid ejus est, esl quod estf guia Deus al : nec niiiius rccte.
el

1559
ideo
(lixit,

IN
Filiits

JOANNIS EVANGELILM,
quidquam. Qiiia
iicc

S.

AUGUSTIM
iiec Kiliiis a
facil
f.icil Filiiis, iioii

1560
Patre discessit.
;

uon

potcst n sc facere

P.ncr Filium dosoruit,

noM

esl Fiiius a so, ideo iion polcsi a se.

Ila (]uidiiiiid

muc Patrc

quia

5. Vidcliir
dixit,

cnim quasi

iiiiiiorem

sc fecisse,
iiisi

cum
quod

qiiidquid
7.

liicil

Palor,

iioii

faoit siiie Filio.

Non
,

jwtesl Fitius a se facere

quidquam,

Exiluin cst

liiiic.

Videle quia rccte nos dicimus

vidcril Viilrcm facientem. Ilic crigil ccivitciii

li;i;rolica

insopi-rahilia ossc opoia Pairis el Filii ct Spiritussaiicii.

va"iilas

oormn

sciiicct qui dicuiil

Filium ininorom
iiKijostalis,

Nam

qiiomodo

In iiiiolligis,

ccce

IVcii Doiis luccin, ct

csse

f|iiain

Patrein, minoris poleslatis,

intelligcntes

vidit Filiiis Paiioiii faoioiilom Iiicom,

secimdiim carnainlolligerc,

jiossiijililiilis, Jion

myslerium Yerbormn
,

lom intoilectum tiium,

(\w:\ il\\\y,

qiii

ideo

is

minorcm

Chrisli.

Atlendal aulcm Cliarilas vcslra

in

ct

vidole
tiir-

JSon poicat Fiiiusa se facere (iuidiiuam,nisi

qiiemadmodiim
hentur
in ipsis

carnali siio

intcllcclu

modo

quod

videril

Valrcm facientcm. Fccit DousPaler jiicem

fccil Filius ?

vcrbis Cliiisti. IIoc autcm paulo anle

qiiam liicom aliam

meiiliim
,

Fecit Deiis Palcr firma-

prixiloculus siim, qnia

omnia pcrvcrsa corda

postiirbat,

ca;liim inlor aqiias ct af|iias, vidii

eum

Filius

sicul pia corda excrcel Verbuiii Dei,

maxime quod pcr

pcr illum
qu;ic facilc iiilelli-

scciiiHiimiiiitolIig.

Joanncm evangclistam

diciuir. Alta eiiim

vidit Filiiis

nliamluamlardamclgrossam:quia Patiem facieiilem lirmamentum, ct dixit,

qnod
videril
iniiii

dicnntur, iion qualiacamquo, non

JSon p

ilcs!

Filius nse faccre qnid^iuam, nisi

ganlur. Eccc jam h.iorclicus

crigit so, ct dicit nohis
:

si

fortc audit vcrba

est Filiiis
,

isla,

Patrcmfucienlcm, da

aUoriim (irmamontum.

An

tu

Eccc minor
Filii,
qiii

qnam
potcst

amisisti fimdainciilum?Siipcricdifioaliaulenisupra fun-

Pater, cccc audi vcrba

dicil

Non

damonlum Apostoloriim
slo
(/'.'p/.-eA. ii,

ct

Prophetarum,

ip.so

summo

Filius a se facere quidquam, nisi quod vidcrit Patrem

facientem.

lapidoaiignlari cxislcntoClirislo Jesii.pacanturinCliri-

Exspccta, qiiomadmodum scripinm csl,

14-20); iicc

comondunt

ct errant inhai-

Esto mansuetns nd
{Eccli. v, 15). Pula

cudiendum verbum,

nt

intelligas
Iiis

resi. IiitoIIigiiniis

crgo liicciii.faclam a Doo Patre, scd

cnim mc conlurbatum esse

verbis,

quoniam dico a'qnalcm potestalein majestaPatris ot Filii, ciim audivi,

FiVnm. Omnia

perFilium; firmameiitiim facliima Dco Patre, sed per cn\n\ per ipsum facta sunt el sitie ipsu
,

lemquc esse

Non
le,

potcst

/"at'/i('sn;;7i//.Exculo iiilelIigontiamluam;nccinlclli-

Filius n se faccrc quidquam, nisi quod viderit Patrcm

facientem. Turbatiis
liis
:

goiiliam vocandam, sed plancstuliilinm.DeusPatcrfccit

nuiiHliiiii
:

veibis quiiero abs

qui

jam

qiioiii

fcoilFilius allcriim
iii

inundum? da mihi

tibi videris inlellcxisse

Novimus

in

Evangelio Filium

muiidiini Fiiii. islc

qno sumus,

ciijus est? dic nobis,

ambulasse supor mare

ergo quod intellexeras,

(Mattli. xiv,

25); ubi Palrem

illcliirbaliir.

a qiio faclus esl

errasii a Patrc
:

? si

Si dixeris,

Fdio; non a Patre;

,

vidilambu!assosupermaie?IIicjam
facimus? Vcrba Domini audivimus,
se facere quidquam, nisi

Pone
crgo

dixoris,

A Patro

non a

Filio

re-

cl simiil qua^ranius. Qiiid

spondol
est, et

libi

Evangeliiiin, El

mundns per eum

i,3, 10).

faclus

Non

potest Filius a

mundus eitm non cocjnovit [ioan.

Agnosce

quod

viderit

Patrem facientem.

ergo
illos

Anibulavit ipse super inare, Patcr

nunquam ambulavil
quidijuam, nisi quod

cum per qucm factus csl mundiis.ct noli essc inter qui cum qni focil muiiduin noii cognoverunt.
crgoopera Patris
et Filii.

supermare. Certe non

videril

facit Filins

8. Inscparabilia suiit

Sed

Patrem facientem.
id

hoc

est,
si

Non

polesl Filius a se fiuidqiiam facere,

quod
Filius
esl.

6.

Redi ergo ineciim ad

sit,

quod diccbam, nc

forte

esset
esl,

dicorcl,

Non

cst Filius a se.

est,

Etenim

si

sic inlelligendiim

ut de quocslione

ambo exeamus.
lu aiitom cir-

natusesl: sinatus

ab illoest dequo natus

Nam

ego secundiim fidcni calholicam video qnomodo

sine ofrensione, sine scaiidalo
qiia^ris
:

Scd tamcn a;qiialom

qiiid

sibi genuil.

Non

eniin dcfuit ali-

exeam

goneranti,

aiil

tompiis qu;x;sivil ul geiicraret, qui

cumclusus,

qua cxeas. Qiia

ct

iiilravoras vido,
dixi, Qiia inlra-

gciiuil coasleriium;

autnialrcm quojsivit ut gcncr;iret,

;

Forte non
veras vide

intellexisli
'

hoc quod

qui dc sc protulit Verbiim

pr.Tcessenit Filium,
iit

aui Pater generans a;lale

ipsum audi diccntcm, Krjo snm jcmua

minorem Filiumgeneraret. Et

(Joan. X, 7).

Non

sine causa crgo quioiis qiia cxe;is,

fortc dicit alii|uisqnia posl nuilla sa^cula in scnect;isua

et non invenis, iiisi quia non per januam inlrasti, scd per maceriam cccidisti. Ergo"quemadmodum polcs, a

Deus suscepit

Filiiim. Sicut Pater sine senectiite, sic et

Filiussirieiiicremcnto:iiecillosenuitiiccillecrevit;scd

ruina tua collige

te, ct intra

pcr januam, ut sine offcn-

soqnalisoequalem genuit, a;ternusa;ternum.

iiiqnit
aliqiiis,
;x)leriius

sione inlres, et sine errore excas. Por Cliristiim voni,

Quomodo, tcrniim? Qiiomodo flamma

nec praccedit
;

nec ex corde luo

alTcras

quud dicas

scd quod

illo

leinporalis gcnoral lucem lcinporalom. Co;cva esl au-

ostendit, hoc loqiierc.

Ecce

fidcs catholira qnem.id-

lem flamma gcncrans

quo
incipit

luci qiiain gener.il,

moduin

exit

de

isia

propositione. Ambulavil Filius

fluciibiis
:

lempore flanima generans lucem gcneratain

flamma, ex
luce, et do
illo

sed ex

super inare, pi-des carnis

ambulabat,

imposnit;

caro

incipil lux.

Da

niilii

flam-

cl divinitasgiiboriial)at

qiiaiido orgo caro

mam
Hoc

sinc

lihi

Deum Patrem
se facere

siiie Filio,

ambulab;it et divinitas giibcrnalcit, Palor abscns erat?

Si abscns crat,
in

est ergo,

Non

potcsl

FiHns a

quidqnam

quomodo
iii

ipse Filiiis dicit, Pater

autem
10)?
;

nisi qitod viderit

Palrcm

facientein; quia videre Filii,

alia visio ejiis et alia alia subslantia

me manens,
illa

ipse fucit
Filio

opern sua [Id.

facit

xiv,

hoc est natum esse de Patre. Non

substanlia cjus
ejus.
:

Si ergo Pator

manens, ipse

opera sua

nec aliapolcntia ejus,

ambulatio
Filium
Filii

carnis supia inarc, a Patre (icbat, por

Toluin quod est, de Palre esl; totuin quod

:

fiobat.

Lrgo

illa

ainbnlatio opus esl Patris el

ibi

polcst, dc Patre est

quoniam quod potest etesl,

est.

inseparabile.

Utrumque

operanlcm video

hoc unuui

esi; et

de Patre loium

1S61

TRACTATUS XX. CAPUT

ralia
cit.
;

V.
,

1562
hanc

9. Scqiiitur et Ipse in vcrbis suis, et niale inielli-

Paier temporalia

endem

fecit

Filius

tempo-

genlcs coiilurbat, ut ad recluni inlelleclum revocet

err;inles.

quia non solum ipsa feeil, sed et similitcr fefecit

Cum
iiisi

dixisset,

Ncn

potesl Filhis a se [acerc

:

P;ilercnim

pcr Filiuin

quia per Verbuin fc-

qukhiuatu,
carniiiis
(.1

quod

videril

Palrem facientem

ne forle

cit

Paier oinnia.

subrcperct inielleclus, el avcrleret nienlcm,

M.
veiiis
:

Qihcre
sed
si

in

Patre et Filio soparatioiiem

,

noii
si

in-

faceiet sibi

homo

quasi duos labros,

unum magiille

assurrexisli

luiic

nnn iavcnis;
,

aT-

sirum, allerum discipulum quasi allendeiitem ad magislrum, verbi gratia, facienlem arcam
fccil arcain,
;

quid supra meiitem tuain

teligisli

liiiic

iion iiivcnis.

ulquoniodo

Nam

si

iii

liis

vcrsaris
liiis

(pi;o sibi

orrans aniinus facil;

noii cuiii

faciat el isle
iiispexit in

alteram arcani secMndum

ciim iinaginibus

loiiuoiis,

Yeibo Dei
s:ipo
is
:

visionem quam
lale ;iliqiiid
sil)i

magistro operante

sed ne

fallunt le iinagiiics luo. Tr;iiiscoiide el corpus, el

sape

duplicaret in,illa simplici divinilale

aniiiiuin

lianscondo cl aiiimuin
,

ct

Dcuin.

intelleclus carnalis, sccutus ait,

fficil,

Qucecumque enim Pater

Noii facit
siiniliter.

Non

langis Deuin

nisi

cl aiiiinuni

iransioi
Illi

quan.o
ipii

Itax

eadem

et

Filius

facit sitniliter.

niiniis langis, si in

oarne

iii;insoiis?
suiit
,

orgn

sa-

Paler

alia, el alia Filius similia,

scd

eadem

piunt carnem, qu;iin

long;;

sapieiido
si

qiiod

Noii eiiiin ait,

alia siniilia
:

Quxoumquc
sed
,

facit Paler, facit et Filius

,

Deus est? quia nnn

rent. Recodil

ibi essciil

cliam

aniinum sapesapit car:

Qua;cumque

inqiiit,

Pater
ille,

facil,

bomo mulium

Deo (piandi

hcec eadein et Filius factl

siitiililer.

Qum
:

b:rc et

naiiler, et iniilluin iiilercst inler carneni et aniniiim

ipse
ritiis

muiidum Paler, mundum

sancliis. Si

Filius, miindiim Spisi

plus lanion inlorest inter aniinnm cl Deuin.

Tu

si

in

tros dii, Ires

mundi

uniis

Deus

aninio es,
si

in iiicdio cs

si

infia allondis, cnriius ost:

est.

Palerel Filiusel Spirilus sanclus, unusmundus factus

est a Palre pcr Filium in Spirilu saiicto. H;t'c ergo
facit
facit
:

supra

aitondis, Dciis

Altolle le a corpore

Iraissi etiain to.

Yide onim

qiiid dixit

Psalinus

ot

ad-

Filiiis,

(\x facil el Paler, et

non

dissimiliier

inoneris queiiiadinodtiin sapiondiis

suttl
,

sit

Deus

Fucta;

ct JKrc facil, el simililer facit.

//fl?c

iiKpiit,

iiiilii

lccnjnia;

mecv paiies die ac nocte

10. J;mi dixerai,

facil?

facit;

quare addidit,

simililer

cuin dicilur

iiiilii

quuddit', Vbi cst

Ueus luus

TaiKjuam

Ne

alius

pravus inlellectus vei error

;

in

animo
est in

Pagani dicanl
Osleiidniil

Ecoe
illi

dii nnstri

Deus vestcr ubi csi?

nasceretur. Yides enim hoininis opus

lioinine el corpus
:

animus
,

oiiiin

(pind videliir; iios colinius

osIoikI;iiiiiis?

qund

animus

imiierai corpori

sed inulvisibile

non

videliir.

El ooi

boinini

(iiii

iion lia-

lum
est
,

iniercst inler corpus et

aniinum

corpns

bet undc videat? N;im

ocnlis
Deiiiii
;

iitique si ipsi

dons
,

siios videiit

animus

invisibilis

inler polentiani

virUilomqiie
iii-

Ii;d)oimis el iios alios oonlos

uiide

videamus

animi, el
leresl.

cujiisvis licot coeleslis corporis miiiluin

nnslriiin. ipsi coiili iniindaiidi sunt a

:

Den noiiiundo

Imperal

i;iinen:ininius cirpori suo, el facit cor,

slro, ul videamus Douin iinslnim

Beuli

enim

pus

et

quod

videliir animiis facero

hoc

facit et

cor-

cordc
cuiii

quia ip&i Dcuiii

vidcbunl {Mallli. v,
,

8).
ilii

Ergo
quo-

pus. Videtur ergo corpiis hoc idoni facere qund ani-

se onnliiib;iliiin
,

(iixissot

cnm

diciUir

mus, sed non

non
simililer
?

similiier.

Quomodo hoc idem

faoit

sod
iiii-

tidie

Vbi

cst

Deus tuus? Ukc

Ubi

inemoralus sum, impiit,

esl

Facit aniiniis vorbuin apiid se, jiibol

:

quiii dicilur milii quotidie,

Deus tuus?
,

el qiiasi

guoD, et profert verbiim (|und fecit animiis

fccil ct

fecil aniiniis.

volons appn boiKleie

suni,
iiuiiiil, et
li).

Deniii

siiuiii

Ilac meiiiorntus

lingua; fecit

dominus corporis,
a

focit el

servus

ejfudi siiper ine aniinain

meam

(Psal.

scdut faoeretservus,

jnbentedomino

fccii.

doinino accepit qund facorel, ot Hoc idemabulroque facluin esl

ait aliiii

XLi, A,

Ul ergn allingorem Deiim

iiieuin,

de quo

niibi dicebatur, IJbiest

Deusluus?

noii

edudi aiiimain

sed numquid siiniliter?Quoinodo non simililer,

quis? Eccc veibum qiiod
fccil
,

nieain super
scoiidi nie
,

carncm

meam

sed super

me

iran,

animus meus

manet

ut illum laiigercm. Ilie eiiiin esi

:

super inc

me
et

quod
est.

fecil liiigiia niea

perousso aore transiit

in aniino tuo, et so-

qui fecil ine

iiemn euiiiairuigil,nisi(|ui

Iraiisieril se.

non

Cum

dixeris

verbum
,

12. Cngita cnrpiis; inoilaleest, tcrreiium csl, fragile est, corriiptibile cst
:

nuerit per lingiiam tuam

rcdi

ad

animum tuum,
Numquid

ct

abjice.
,

Sed

fnrte carn

lem-

vidc qnia
niansit in

ibi esl

veibum quod
focit

fecisti.

sicut

poralis est. Alia corpora cogila

gita
;

ccelostia

corpoia co:

animo

luo, inansit in lingua tua?

,

Qund sofecit ani-

m;ijnra
,

nicliora,

splendida sunl

attonde cl
,

nuit per lingiiam tuain

lingua sonans
,

ipsa

volvunliir ab orienle ad occidentem

,

nnn

sl;iiil;

mus
quod
nat

cogitans

sed quod sonuit lingua

transiit;
fecit

quod
,

videntur oculis, non solum ab hnmine

sed eliam a
,

cogiiavit aniinus, perinaiict.

fecit aniiniis
;

Hoc ergn

corpus

pecore

transi et ipsa.

El quoinodo, inquies
in
:

traiis-

sed non similiter. Fecit enim anifecit auiein lingua

eo coeleslia corpora, ciim ambulo

Iransis, sed iiienle. Abjice et ipsa

tcrra?

Non

cariie

mnsquod
,

teneat

animus;

quod soseqiieris

quanivis luceanl
,

et per

aercm aurem verberat. Numquid

corpora sunl
sunt. Veni
,

quamvis de ccelo fulgeant

forte

cnrpora

syllabas, et facis nt
Filius; sed bcxc
cit

maneant? Nnn crgo sic Pater et eadem facit, et simililer facit. Si fequod manet,
lioc fecit Filius coeliiin

quoniam

non

te

piitas

babere quo

eas

cum

consideras ista omnia. Et ultra coelestia

et

Deus

coeluin

corpora quo ilurus sum, in(|uis,

ilurus

quid monle trans-

quod manet.
lur,

Si fecil
Filiiis

Dous Paler hoininem qui moriliominein

slaniia
:

siim? Considerasti

isla

omnia? Consideiavi
considoiMlor appareat.

eumdcm

fecit
,

qui

moriUir,
ei Fi-

QuwouiiKiue
lius stinlia
;

fooit

Paler

li;oc

fecit

inqiiis. Unde considerasti? Iise Ipse eniin considcralor istoriim oinniiim, discriniina-

quia similiter fccil

ct qiijecuinquc fccit

lor,

dislinclor ct

quodaminodo appeusor

jn libra sa-

4565
pienlia;,
aiiiiniis csl.

'N JOAXiNlS

EVANGEUUM,
aninius

S.

AUGUSTINl

mi

Sine

(lul)io

niclior

csl

lus sancii. Caiiera quae consequunlur, quaj periincnt

quo

ista

omnia

coi,'il;>sii, (jniini isla

oinnia qii:c cogi-

lasli.

Aniniiis

er},'0

iMc spitilns ol,

ipsiiin

non corpus
piinio
,

ad sermonem ipsius Domiiii nosiri Jesu Chrisli iit Evangclio, qiioiiiam et craslino die scnno dcbelur
vobis, adcslolc ut audiatis.

Iransi cl ipsiiin.

Coinpara

aiiiimnn
cariii.

iil

vidcas qiio Iraiiscas; conipiira

digncris coinparare. Con!p;ira
ii3e,

illuir.

Ab>il, ne
solis, lu-

TUACTATUS
Ab
omiiia dcmonstral
ci

XXI.

iiliiin riilgori
a.iiiini.

slcllinnn

niajor fiiigor csl

Priino cclcvelieinciilior
iii-

eo (juod scriptmn est, Pater eiiim diligil Filitim, ct

ritalein aiiiini

ipsins vidc.

Vidc

si

non

qu;c ipse facit;

usque ad

id,

Qiii noii honorilic:ilFiliiiin,

scinrdla csl aninii c.ogil:inlis, (piain sploiidor soiis

cenlis.

non

hoiiorificat Patrcin

qiii

Solcm oricnlcin

lii

vid(^s anir>io

nioliis ipsius
lii

niisitillnm. Cap. v,

20-23.

quani lardiis csl ad aiiimnm luiini?

(Jilo

poluisli

l.

cogilarc (pnul laclnins csl sol. .\ljoiicnle ad occidcii-

est,

Ilestcrno dic qnanium Domiiius donare dignatus qua poluimus facultaie traclavimus ct qua po,

tem venlnrns
hoc
fccii

csl, j:im cx

ali;i

parlc cras orilur. Ubi

luinins capacilale
bilia

iiilellcxiiniis
Filii

quomodo
nec

iiisepar.a-

c'ogil;ilio

lua

adliiic illo

lardns est, cl lu

suiit

opera Pairis el

alia fi^cil Paler,

omnia
animus

pcragiMsli.
,

.Ma,:.iia

cigo rcs csl animus. Sed

cl

aiia Filiiis, .sed

omnia Patcr

facil

per Filium,

lan-

quoinodo dico

csl? Tinnsi
,

ipsum; quia
mclior
sil

el

ipsc

quam

per Vcrbuni suinii, dc quo scriplum csl,

,

Omuia
Sc-

iniilabilis csl

(iiiiimvis

OMini cor-

per ipsuin facta sunt

el

sine ipso factuin est

,

niliil.

pore. Miido novit, iiiodo iion iiovil; inodo oblivisci-

qiicniia vcrba liodie videaiiius

el

ab codem Doiiiino

modo rccordaliir mo lo vnll, niodo iion vult modo peccat inodo jusiiis cst. Transi crgo omncm niut .bi!it:itC!n iion soluiii omne qiiod videlur, sed ct oinnc (pi"d inul:itiir. Tr;iiisisli ciiiiii cariiem quc vitur,
; ;
, ;

cjus misericoidiain el deprcccmiir, el spcremus, ut

primuiii

rum
in

csl

illiid

quod ver aulcm hoc non poiuerimiis, non eamus quod falsum cst. Mdius esl enim nescire,
si
:

(ligiium ipse jiidic;il, inlelligamus

si

tlctur, Iransisli c(cliiin,

solcm

lunam,

ct sicllas qna;

qiiam cri-arc

scd scire est melius quain nescire. Ilai

videnlur;

Iraiis.!

el

omne

qiiod

miilatiir.
tiiiim
,

j;im eiiiin

quc anlc
rimiis,

oiiitii

cDiiari
;

debcmus
noii

ul

sciamus

sj

polueintcriin

islis transiictis

vcneras ad aiiimuni
aiiiini tui.

scd cl

ibi

Dco

gratias

si

autem non potiierimus

,

invenisti mntabiliUitom
est

Nuiiupiid inniabilis

pervciiijc ad vcritatem
Qiiid

camus ad

lalsilalem.

Dcus?

Tr.insi crgo cl aiiimuin liiiim. iCfliiiide su,

cnim

simiis, ct qiiid liactemus, consideiare de-

pcr

te :ininiaiii liiam

nl conlingas
?

Deuin

dc quo

tibi

benius.

lloiiiiiics
:

Mimiis carncm porlantcs,

iii

ha^vija
Iji-

dicitiir,

Ubi

csl

Deus tuus
tc

am!iiil:iiiics

et

si jaiii

dc seniine verbi Dei renili,

ut

15.

Ne

pntcs

aliipiid

racliinim

quod

l.onio

non

incn

ita

in Cliristo

i!inov:ili,

nondum

pcnilus ah

possil. lloc fccit ipsc

Joamics cvangclista. Transcen-

Ad:uii exspoliati. Qiiod

nipiibilc

enim nostrnm

m.orlale et cor-

ditc;irnein, traiiscciidit lcii:im qii;im calc;ibat, Iransceiidit

aggi'aval aiiimam {Sap. ix,

:

15), ex Adarn
nfjslruni

maria

(|n;Te

vi(lcb;it,

iransccndit aerein ubi

Iiinani,
(pii
'

essea|iparet, ct manifestuni esl

spiriiiialc

quod autcm

aliles volilanl, iranscendii

solem, iransccndit
omiics

sublcvat animain, dc Dci doiio ct dc mise(pii

Iranscciidit siellas,

tiaiiscciidit

spiiiliis

ricordia cjus,

Unicum snum

niisil

commiiiiicara

noii videiitiir, Iriinscciidil pienlcni

suam

ijisa i'alio:ie

nobisciiin morlcin nobtraip, ct ducere nos ad Ifnmorlalil;iteni

aiiimi sui.

Transccndens
qiio

ista

omnia,
apud

siipcr sc oTiinlii priii-

suam. Hunc habcmus magistrum,

el dcfensorein, si

ut iion

dens aniiinim siiam,

ctpio erul

|,ei

vcnit? Quid vidil?

ercil

pecccmns;

peccavcrimus

ct coiifcbsi

Verbum,

el

Vcrbuin
in

Deuiii. Si

crgo

atipic convcrsi fiierimus; ct intcrpellalorcm pro

no-

scparalionem non vides

qir.eris in

liice,

qiiid scp:iiali()nein
cjiis iii-

bis

si

quid boni a Doinino desidcraverimus; ct daciiiii

oncre? Vide
:

Dcum,
(jiii;i

vide Vcrbiini
i.oii

lorcm

Paire, quia Deus unuseslPaler cl Filius.

isla

hicrere Yerbo diccnli

dicil; scd

ipsediceiis

syllabis

Sed loipicbatur

homo Imminibus
hominis
filius,

Dciis occullus,

splendoie
esl

sapiciiii;v fulgcie, lioc est dicere.

S;ipie!ilia ijisiiis?

bomo

ni;inifcsliis, ut in;iiiifesios honiiiies faccret

dcos

Qnid dicluni
ttterua'.
{

de

Candor

esl liicis
soli.s.
Iii

ct Filius Dei, laclus

ul honiinum niios

Sap

vii, 2G).

Allende taiidoiciii

faccret
in ejus

(ilios

Dei. Qiia

hoc arte

s;ipieiitia; sua) facjat,

coelo cst, cl c.\paiidit c:iniloicm per lcrras onincs, pcr

verbis agnoscimus. Loqnilur ciiim

:

parvulis

rnaria oinnia

cl uliqiic
,

cnrpomlis lux
sepai a

csl. Si

scparas

pai viis
p;!rvi,

scd ipsc

ita

parvns
:

iil

ct

magnus

nos aulein

caiidorem solis a sole

.solc loiiuor.

Yerbum

a Palrc.

Dc
iiiio

scd in illomagni

loquitur crgo tanqiiam foveiis

Liiccrn:c una naiiiinula lciiuis, qu:c

ct niilricns lactciites, cl 2.
ni.si

am:indo cresccnlcs.

flalup

ssit cxsliiigui,spargil kiccin

su.un supcr cuiicta

Dixerat, Nonpotesl Filius a se facere quidquam,^

videril

qune siibjacenl. Vides lucem spaisam a flammula go-

quod

Palrein facientein {Joan. \

\9).

In-

neratam, emissionem vides, scparalioncm non vides.

Iillclligitc

lelleximnsanlcm quia non scorsum aliquid Pater

f;icit,
iii-

ergo, Iralres charis^iini,

Patrcm

ct

Filium

quod ciim

viderit Filiiis, facial ct ipse aliqiiid lale

siii
;

el Spiritnm

sanclum

ii:scp;irabilitcr sibi
;

cobarcrc
opera
uiiiiis

spccto opere P;itris

scd quod dixit,

,

Non

polest

Triiiitalcm lianc

unum Dcuin

cl oinnia

Filius a se facere qr.idquam

facieniein, quia

nisi

quod

videril
,

Pntyein

Dei, h.ecesse Palris, hccc cs.-e Filii,

*

hcc csse

Spiri-

dc Patre esl totus Filius

cjiis

ct lota

sub-

slanlia

el

polciiiia

ex

illo esl

(pii geiiuit

cum.

caus codex, ipsam ration m.

sic Mss.
.\t

>.\\m,

ip^amque ralionem.
:

Modo
facil

aulcni cuiii dixisscl se

liicc

facere similitcr quai

alia facere Patretn,

editi.

vide verbion ejus

iiiluvre

verbo di-

(etUi.

Palcr, ul iion iiiielligamus

i^iii

Tll\CTArLS XXI. CAPUT

facere Filiinn eadein

V.
iiostcr
:

1566
sed
aiil,

alia Filium, scd simlli potcniiu

sumnio Palre suo, Paler

dixit
;

Paler mcus,
dixil, iis:

ipsa (iiKc PiUcr

f icii,

nim

l'aler f icil
^iuiiivi^niis,
ei

pcr Filiiim

secudiiiqit

niit,

Palcr vcster. Paler noslcr noii

tus

ail quoit hodii;

et

lcclum

Pater enini

quc adeo
Deiim
dixil,
Iretn

ul

qiiodam loco poiierct

,

liu;c,

duo

\'ado

ad

Filium,

omnia demoustnil

qna; ipse jacit.

linrsiis

)t'(aH

iiiqiiil,

cl

Deum
17);

vestrum. Qiiare

non
Pu-

morialis cdgitallo perlmbaiur. Demonslr.tl Paler Filio r|u;e ipse facil

.

Dciim nostium? Et Palrem

vcslritni

meum

dixil, ct

ergo

ail aliquis

seorsum Paler
Rursus occurduo, velut
et demoii-

{Joan. xx

iioii

dixil,

Palrcm nonoti

facit, ul possil Filius

vidorc quod iacil

strum. Sic juogil ut

scjtingat.

di>liiigiial, sic disliiiguil ut

viill

ruiil huuiana- cogiUilioni tauqiiam

si

arlifice.-;

Uiium nos

cssc

iii

se,

iiiiiiin

atitcm I'a-

faher doceat

lilium siiiim

artem suam,

irem
4.

cl sc.

stret ei

quidquid

facit, ut possil eliain

ei qit(c
tit

ipse facero

Quaoliimctimqiie crgo intcliigamiis et qiiaiilnm,

Omnia
Pater

inquil, denwnstral
,

ipse facit.

Ciun ergo

cumqiie vidcamus

eiiam ctim Angelis

sicul vidol Filiiis.

a-qiiati

fueii-

facil

Filiiis

non

iacil,

possil videre Filiiis

facla siinl,

mus, non vidcbimtis

N(3s

eiiiin et alitid

qiiod Paier lacit? Cerle

et sine ipso

omnia per ?;jsHm

qtiaiuio noii vidciiui;, sumiisaliqtiid.

niiis

El quid

sn-

facium

esl

tiiliil.

Hunc viuemus qiKindadfacit

;

quaiulo

iioii

videimis, nisi non vidcnlos? Stiinus

;

mudum
ler
niliil

Paler dcmousiiat Filio quod

facial,
iiisi

cum
Quid

P.ifecit

lainen vel iion videnlcs

et

iit

vidcanius, convcrtimiis
et
fii

qiiod per Filium ficit.

nos ad eiim
iioii

qucm

videamiis

in iiobis visio

qiuo

Pater? Mmiduni. Ilane ficlum miiiuliim demonslravil

Filio, ut ct ipse tale aliquid facerel ? Deltir

cral, qiiaiido iios

tamcn eranuis. Est eniin

hoiiio

ergo

non

vidciis, cl

idein ips-e

cum
illi

vidcrit, dicilnr

homo

niuiidus nobis
ipsuni facla

quem
el

fccil el Fiiius,

Sed, et oninia per

vidcns. No:i ergo lioc est

vidcre, qtiod csschoiiii-

sunl,

sine ipso factum est nihil, et

mun-

ncm nam
:

si

hoc

illi

esset videic (juod esse hominein,

nisi vidcns.

dus per eum factus

est

{Joan.

i,

3, 10). Si foclus

per

eum
iiiliil

nniu|nam esset

homo

Cum

viiro csl

homo
l

est iiiuiidiis, el omiiia

facil

per ipbum

facta siinl, ct
;

iion videns, ct qtia;ril videic (iiiod noii videl; c

qui
se

Paler (|uod noii pcr Filiiim faciat Pater qiiod lacit,

iiisi
iii

tibi

doiiion-

qiKCiat, el est qui se conveilal ul vidcal

cl

ciiin

slrat Filio

ipso Filio per

optis

bcno convcrlerit
eral hoino
dit
illo

et videril,

(il

hoino videiis,

qiii

prius

quem
lius

facil? Qtiis

enim locus ubi demonstreltir

Palris

non vidons. Videie crgo acccdil

:

iIli,ot rccc-!
,

Palris Filio, (piasi extra faciat el exlra scdeal, el Fi-

ab

illo

acctnlil

illi

cnm

sc convorlcril
ila

reccdil ab
?

atlcndal
illa

inanum
(|uod
iibi

quemadmodum

faciit?

cuin sc

averleril.

Nunupiid
,

Filins

Ai)sil.

Ubi est

insepaiabilisTriniias? ubi est Verliiim dc

esl
?

Nunquam
vidciis
:

fuil Filiiis iioii vidciis

,

cl poslca
illi

factus est

quo dictum
(
I

iiise

estVirtus cl Sapieiiiia Dei

sed vidcrc P.;trem

hoc

c.-l

esse Filium.

Cor.

I,

24)

qtiod

de ipsa Sapienlia Scripliira

{Sap,
vii
,

Nos

ciiiin

avcrtondo ad pcccatiim
;

amitiimus illnmi,

dicit,

Candor
illa

esl

enim

lucis (Clerme

20)? ubi

nationem

ci coiivorlondo
Aliiid cst
ipii
,

nos ad Doiim

pcrcipimiis

qtiod de

ilerum dicilur, Allingil a

et

fine usque ad
{Ii(. viii,
1

illiiiniiialioiicni.

enim lumcn

qiio illumiiia-

finem

fortiier,

disponit

omnia snaviter
;

)?

miir, aliiid nos

iliuininamiir.

Ltimen aiilcm ipsuin

,

Si quid facit Paler, per Filium facil

tiain

si
:

pcr Sapienilli

quo ilimiinamiir

noc averliltir a sc

ncc prrdit lu-

stiam

ei

Virliitem

suani facit
illi

iion cxlra

com
in

'

qnia

lux osl. Sic crgo dcnioiislral Pator

,

rem

osteiidil 3.

quod videat, sed

,

in ipso

ostendil qiiod

iacil.
iii

(|iiam lacil Filio

ul

iii

Palic vi.lcal

(iiiinia

Filius, ct

Quid videt Pater

vel polius quid videt Filiiis

Palrc

sil

onmia

Filiiis.
iioii

Vidcndo

cniiii
iioii

nalus est, et
cial natiis,

Patre ut faciat ot ipse

qiii

Possiin

forte dicere

scd da

iiascciido videl.
cl

Scd

aliiiuando

possil capere: aut forle

;

possim cogilare, nec dinos

illa

pobtoa naius Csl; sicul iion aliipiando nou vidit, et

:

cere

aul forle nec cogiiare. Excedit enim

posloa vidil
illi

scd

iii

co

(jtiod csl

illi

videre, in eo ett

diviuilas taiiquain

Deus homiues,

laiiqiiam immorlalis

esse, in eo esl
in

illi
iili

iialuin csse
noii innt:\ri

iii

eo csl
eo est

iili

pcrsiije

mortaies, lautiuam a;ternus temporales. Inspircl el donei

,

manorc,
iiiiiio

co cst

iii

illi

de lonle

illo vitie

nunc aliquid irrorarc

,

digiietiir

ct sinc (inc pcisislt^re.

Non crgo

carnalitcr ac-.

et distillare in sitiin

nostram
,

ne

in

h:'.c

eremo are-

cipiainus qiiia scdcl Palor, ct iacit opiis, cl dcinonslrat

Filio
;

scamiis. Paicr.

Dicamus

ei

Domine,

cui didicimus dicere

cl vidot

Filius

o|)iis qiioil

Pa:cr facit, cl

facit

Audcmus euim
:

lioc, (juia

ipse voluit ul aude-

illud in alio loco, atil cx alia maleria.

lemus
l'aier

si taineii sic

vivamus, ul non nobis dicat, Si

si

ipsum facUi

siint^ el sine ipso

iiihil dixil
iii

Omnia cnim per faclum esl nihil. Vorbum

raciiirus ciat por Fi-

sum,

ubi est
(

honor meus?
i,

Dominus sum,
i!li
,

ubi est

Patris est Filius,

lio.

Dciis (luod noi! dixit in Fi-

limor meus

Mulach.

0)

Dicamiis ergo

Patcr

Dicciulo ciiim

Filio

quod

iiosler. Ciii dicimtis,

Paler nosier? Palri Chri^li. Qui

dicit
,

liiiiii,

ipsuin Fiiiiim gcniiil pcr quoin laccrel omnia.

ergo

Palri

Cliristi

Paler

nosJer

qtiid

dicit

5.
itiiiii.

Kt majora his dcmonstriibit

Kiirsus

ei

opcru, nt ves
diijiic

itiire-

Christo, nisi, Frater nosier?

Paier,
ila

ita

el

noster Palcr

Non tamen siciit Christi nimquam ciiim Chrisius

iii-

hic itirbal. El qiiis csl qui

lanltini

pcr-

scniletiir l.oc

sccrcium? Scd jam qtumiaai

qnia dicero dign:ilus
;

nos conjiinxit, ul ntillam dislinciionem facercl

Ille

nobis loqui dignalns

Icl

csl, ipso apcrit. Ncqiie eniin vcl:

ler nos et se.

aileinus

enim

Filius a^qualis Palii

:

ille

diccre qnod nollel intelligi

cum

Palre, Palrique coyoteriius

,

nos aulem

esl, sinc

dubio cxcilavit aiuliciitiam

numquid .juom
Diximns, ut
p&se

fadi p:T

Filitiin

adopiali per Unicuni. Proiiide nun-

cxcitavil ul aiidii-ct, cxcilaliim desorit?

qHam

audiluin csl de ore Domini noslri Jesu Chrisli,

,

poluimus, non teinpoi

alilcr scirc Fiiium, iicc aliuu

eura ad discipulos iQiiuerelur

dixisse illum de

Dco

m decera Mss., ii^f perdii lucere.

1507
Filii

IN
scicnliam, aliud ipsiimFilium
:

JOANMS i:VANGRL!LM,
;

S.

ArGUSTINl
rosuscitarcmur ? Quid esl crgo quoil

cl aliud osso Filii

Iiabob:ii disfcre ut
viilt (liccre ?

visionom, et aliud ipsum Filinm

scd iiisaMi visioiicui

esse Fdiuui, cl ipsaui scicnliam vol sapioiiliam Taliis

esse Fiiiuiu.eaniquo sapieuliani el

7.

Descondil cuim ad

iios, cl

qui paulo anle loquc-

eam

visioiieuKicter' ;

Latur ut Dcus, coepit

lo(|ui

ut

homo. Ipse

est tainen
:

iiam csse ab ^teruo, el

ibi

ei a

quo
;

csl coilornam

iicc

liomo qui Deus

clus

qiiia
,

Deiis factus csl

homo

scd fa-

pcr lempus aliipiid variari

;

nccali(|uiii nasci

quod

quod

iion erai

non amilleus quod

ul csset
liouio qiii
Dciis.

cral.

Ergo
Dcus

noii cral

ncc

ali(|uid pcrirc
liic

quod

oral.

Diximus, ul
,

accessit lionio

Dco

crat

putuiiuus. Quid cri^o

niodo

facil
ci

lcmpus

ut di-

non
crgo

iit

jain liomo cssel, et

ct fratrem
,

non csscl
*

Audianius
:

ccrel, tnajora

liis

deinonslrabit

opera? id csl decst

cum

qui

audicbamus condilorem
in

luouslraluius csl, lioc cst domonslrabit. Aliud

dcnioiisliavit
,

conditorcm,
qiiia

quia

Yerbuiu
virgiiie

priiicipio;
:

fratrcm
aiite

aliud cst dcmonsliabit

;

demonslravit,
futiiro dici-

natum

ex

Maria

coiiditorem
aiitc

de pncterito dicimus

dcuionstrabil

de

Abrah;im, anlc Ad;im,

aiite

lcrram,
;

coelum, autc

mus.

Qiiid ergo

liic

agimus, fralrcs^Eccc
niliil in illo

quem

dixe-

omiiia corporalia ct spirilualia

fralrcm aulem ex sc,

ramiis Patri coxacriium,

liihil

variari per

tcmpus,

mine Abraiuc
tica.

cx tribu Jiida
buiic
,

c\ Virgine Israeli,

movcri pcr spalia vol momcntorum vcl locorum,

Si ergo riovimus
et

qui nobis loquitur

ct
:

inanere scmpcr

cum

Patre vidcntcm

vidcnlem Pa-

Deum

Ireni cl videndoexislentem, nirsus iiobis

miiiaiis, deiuonstrabit

lempora uo-

aliquaiido

homiuem, inlciligamus verba Deiet liomiiiis enim lalia nobis dicil qua^ pertineaiit ad
,

d,

iiiquit,

liis

nutjora.

Ergo denoii novit

?

majcslatem

aliquaiido quae pcrtineanl ad bumilila,

monslraturus cst adbuc aliquid

Fiiius
?

Fiiio,

quod

lem. Ipseenim cxcclsus

faci;il

qui humilis ut nos liiimiles

ait ?

Qiiid ergo faciuius

iiostcr

qiiomodo hoc inlelligimus

oxcclsos
liis

-.

Quid ergo

Deinonstiabit milii

Eccc Dominiis

JcsusChristussursum

crat, door-

Patcr

niajora, ut vos vureniini.

illi.

Eigo nobis
sil

est de-

sum
que

est.

Quaiidosursum cral? Quaudodixil, Quwcuni'

Pater, liwc eadein
et
liis

inonMtraturus, non
slralurus Patcr;

Cum

crgo nobis
,

dcmon-

fncil

Filiusfacit similiter. llnde

proplcrea dixit

tit

vos miremini.

modo doorsnm ? Mnjora

Domine Josii
csi

dcmonslidbii

ei

opera.

Ex|!Osuil eiiim qiiod voluit diccrc, Deinonstrabit milii

Christo, salvalor nosior,

(|ui(l libi

Vorbum

Dci per

Puter. Quare

non

dixit

Doiiioiislrabit vobis

Paier

quodf.icia snut oiniiia,

Palcr dciiionslralurus
latct

sed

dcnwnstrabit Filio? Qnia et nos

;

mombra sumus
,

quod adliuc
in F*atrc,

iicscis? quid lc
iioii

Palris? qiiid lc
tibi

Filii

ct

nos mcuibia laiKpiam qnod discimus

iii

ipse

latel

qucm

lalot

Patcr? qua; opcra operibus

discil
iii

qnodamniodo
?

iiicmbris suis.
iii

niajora deiiiouslralinus csl?

aiil (|uibiis

ma-

iiobis

Quoiuodo patilur
nobis? Ex

nobis.

Quomodo discit Unde probamus

ccfilo
:

jora suiil

(jiKC dcmoiisli.itiiius

cst? Cuiii ciiiin dixit,

qui;i palitur in

ili;i

voce de
,

Saule

majoru
6.

liis.

dehoinus

priiis inlcliigcre

quibus

niajor;i.

Saule

(luid

me
iii

persequeris {Act. ix
liiie

i)? Nonnc ipse

,

Recoidcmur
illc
,

und(! scrino istc proccssil.

Qnando

est qui

jiidcx

svculi rcsidcbil

cl juslos

ad

ciiralus esi

qui trigiiila el oclo aunos habcbal in

dcxlcraiu poucns,

iiii(|U()S ;iuleiii

ad sinistram, diclu:

infirmilale

el ju s.t
iii

enm salvum

lolicrc

grabatnm

rus Csi, Venite, benedicti Palris

esurivi eiiiin
,

inei, peixipite rc(jnuin

suuni, el ire

domniu

siiaiii. .'iinceuiiii
:

Jndaii coiji,

ct dcdibtis milii

manducare? cuinquc
te

illi

moli, cuin

iiuilins lo(|ucbalur

loqucbalur verbis

ct

rospoudcrinl, Doinine, qiinndo

di' liirus cst eis
,

vidimus esurieiitem

?
,

laccbat iiitclleclu; q lod.uumodo innncbat intclligcnlibus,

Cuin uni ex minimis meis dedistis

colabat irasceulibus

liiiic

orgo

cum

ossoiii
,

mi'ii

dedisiis (Maltli.

xxv,5i-i0). Qui crgo

,

dixil,
;

commoii
dcdorunl

Jiubci, qnia hoc sabbalo

occasioiieiii seniioiii liuic.

Dominus

laccrcl
sic

Cniii uni e.v

iiiinc

minimis meis dedislis

milii

dedislis
,

et
,

Non crgo

au-

iuicrrogetur a nobis, ei dicanius

^

illi

Doniine
?

diamua

hccc lanq<.am oblili qu;o siipra dicla sunl, sed

ti

qnaiido cris
ciiini iiobis

disceiis,

cum

tu

doceas omnia

Stalim

respiciamus illum langiiidum

subilo factuiu
scciilibus.

iginla ot oclo

annornm
ira,

iii

fidc noslra

rcspondcl, Cuin unus cx

sanum

admiraniii)us Jnd.cis ot

minimis
8.

iiicis discit,

cgo disco.
et

Qircrobaut lcucbras magis do sabbalo

Ilis

Ergo graliilcmur

agamus

gratias, non soliim

Iiilclligilis,
,

quain lumeii de miiaculo.

ergo indiginmlibiis loci

iios cbrislianos faclos csse,

sed Cbristiim.
cajiitis?

quens,

ait

hoc, Majora

liis

demonstrubil

opera. Uis
factiim satrigiiil;i

fratros

graliam Doi super nos

facli

Admiramini
capiit
illc,

majora
nuiii
,

.-(luibiis?

Quod

vidi^lis lioniincm
iiS(|U6

gaudeto, Cbi islus

inciiibra
;

sumiis. Si
illc ct

cnim

iios

cujus binguor duiavcrat

ad

cl

lolus lioiiio,
:

nos.

Hoc

csl (|nod

apo-

oclo aiiiios, bis majora l'atcr domon>tiatuius esl Filio.

stolus dicit Panlns

Vl ullrn jnni non siinus parvuli

Snpcriiis au
iii

QiKC sunl nuijora? Scqnilur, et

dicit

Sicut

eiiini

jactali el circumdali onini veiilo dociriiue.

Pater suscitat morluosct

v.vificat.

vivilical, sic el

Fiims

qiios vult
pliis e.>t
:

tom
fidci,

dixcrat

Doiiec

oicurranuis oinnes

uniliilem

Plano majoia

suiit ista.
iit

Valde cuini

et in a(jnilioiiein Filii

Dei, in viruni perfccluin in

ul rcsurg;t inorluus, (iiiam

convaie.cal a-grotiis

mensuiam

wtatis plenitudinis Clirisli {Eplies.

iv,

14,

majora

suiil isla. Se.d

ciuando ea Palcr deiiion^tralu? et iile qiii

?

15). Plciiitudo crgo Cliristi, capiil cl

c.sl,
*

iiiciiibrii.

Qnid

rus esl Filio? Nescit cnim ca Filius

batur,
iioii

loqui-

cajiul ei
i.i

meiiib.a? Clirislus ct Ecclcsia. Anogaro-

noveral mortnob suscilarc

,

adlinc hdbclnit
!:icia

(iuobus^!ss., qucm.
i:r.

disccrc rcsiiscitare niorliios

pcr q icm

>\m i?aJ. ..m.

ct s(?jlcni
ia fra
,

ss.

sunt

M
,

Lov., qui huiniles

f-itres
elc.

facil
2

crel

Oi.
;

oniiiia ? qiii fccilul \ivcrciuiis. qui iion

*

eramus, adiiuc

l.ov.,

e.',iiri.i

cl

int llujitis,

(iratiaw

iiss,

ab celerno etiam cui

esl c<keterna.

Dei si pcr nos ? ulerque locus ad

iipUii

udniirahuiii

Luicudalur

e<Jiiioucs auliquiorcs ei

ad Mss.

rir.a

TRACTATUS
ciiiin

XXI.

CAPUT
rptos
:

V.
,

1570
ut ostenderet
,

nius

nobis lioc siiporbc,

iiisi

ips^

ilign;iroi'.ir
:

liiis

vull vivifical

ibi

volunlalcm

Vos liocpiomillcrc, qni i^eraposlolmn ciimiiein dicil aulem eslis corpus Cliristi el membra (1 Cor. xii, 27).
9. Ciim crgo oslendil Palcr mcmbris Cbrisli, Chrislo oslcndit. Fil quoddam miraculum magiium , scd

suam

ct

nc quis diccret
,

Suscital Pator

moiUins

pcr Filiuni
tcslalcm

sed
,

ille

laiiquam poleiis,

Imquam po
,
;

ii:djciis

iste

t.mquam ex

alicna poicsiale

tiinquani minislcr facit aliqiiid, siciit angclur,

potCsla

lameii veriim
stiis
,

oslcndilur Clirislo qiiod iiovcrat Ciiri-

tem
una

significavit ul)i ail, Sic el

viilt

FiHus quos
;

vull vivijical

ct ostendiliir Ciirislo per Clirislnm.

Res

n)ira

Non enim
11. El Filius
?

Pateraliud quani Filius

scd

siciit illis

csi et

magna,

sed Scriplura sic loquilur. Contiadicluri

sul)St;uUia, sic et
(|ui

una volunlas

esl.

sumus
quod
ponc

divinis cloquiis, cl
ei

non polius

inlcllecturi

cl

sunl

isli

mortui (luos

vivilicat

Pater el

ex ipsius dono
dixi
,

qui donavit

gi^alias acluri?

Quid cst
?

An

ipM sunl de quibus diximus, Lazarus, vel

vidiix
(

dcmoni.tralur Chrislo pcr Clirislum

Dc:

liiius illiiis

Lnc.

vii
?

14

15)

vel

lilia arciii-

nionstralur mcinbris pcr caiiul.

Eccc

vidi; illiid in le
;

syiiagogi {Id. viii, oi, S5)

slo Doinino suscitalos. iiuare
,

iiovimus cnim istos a Chriviill insi,

le clausis ociills velle aliqiiid lollere

,

ncscit

ma-

Aliud aliquid nobis

scilicct

nus quo cat

csl, noii
los,

ct uliiiue

manus tua nicnihrum luiim

demonslraiite capiie
in le

rcsurrcclioncm
;

mortiiornm

quam

enim

a corpnre tuo separata esl; apcii ocu-

oniiics cxspccianius

non

illain (luain

quidam liabue-

videt jam manus quo cat, nicmbrum sccutum csl. Si crgo

runl, nt credercul cxteri.

moriturus, resurgemus
iios
,

Resmrcxil cnim Lazarus

seinper
vicliiri.

poluit inveuiri

Talem

re-

tale aliquid, ut corpus luuni oslcndcrct corpori lun,

suricclioncm Paler
iii

facit
,

an

Filiiis?
iii

Imo vcro Paier

Ciido |)r()hadixissct,
?

et per corpus

tiium demonslrareinr aliquid

corpori

Filio.

Ergo

Filius

cl Paler

Filio.

luo

noli mirari qiiii

diclum

est,

dcmop.stratur Ciiri-

inus qiiia de isla dicit rcsurrcclionc

iS;Vm/ ciiim

Cum

slo per Chrislum. Demoiislral eniin capiil ut

vidcaiit, ct docet caput ut

memhra
uiius la-

Pater suscilat mortuos

vivificat
;

el vivificat, sic el

Fi-

luembra

discaiit

lins

qnos vult

na intclligercnius illam morfacil

icn

homo

capul ct mcinbra. Nolnit sc separarc, scd

luorum rcsiirroclioucm quain

ad vilam icleinam, seculus
dicat

ad miraculum, non

dignatiis cst agglulinari.

Longc
,

a nobis erat

ct
ol

mulconquid

ait, .Vtv//(c ciiiin

Patcr

jti-

luin longe

quid lain h)iigc

qnam condiUim

quemquam
?

sed

Giiiiie

jndicium dedit Filio. Quid

,

ditor? quid lam longc, (piain Deus ct

homo?

hoc cst
sicnt

Dc mortuoruni

rcsiirrcclioiic dicohai
ct vivificat, sic ct

qiiia

lam longc, qnain

qiiam

jiistilia ct

iniqnitas? quid lam longc,

Putcr suscitat morluos

vivificat
:

FiHus quos

a,'ternitas el
in

morlalilas? Eccc

quam
,

longe ciat

vnU
cit

uiido coiitinuo taiKpiam ralio;icm sulijc-

Verbum

principio

Dcus apud

Deuiii

pcr

quom

do

jiidicio, diccns,

Ncqueenim Paicr jndicat quemde

illa

facla siinl oinnia.

Quoniodo ergo lactus

nos
iii

cst propc, ut

quam, scd

oniiic judiciuin dedit Filio, iiisi (|uia

esset quod nos

et

illo ?
i,

Verbum
l i).

caro \aclum

rcsiirrcctione morluoruin dixcrat, qiiae fulura esl iu

esl, el liabilavil in

nobis (Joan.

judicio?
:

10. lloc

ergo cst nobis demonslratiirus

qiii

hoc dcvidcrunl.
vivifical;

12.

Neque

eniin, ail,

Patcr jndicut queniquain, scd

monstravit discipulis suis,

eum

in cariie

omne judicium
qiiid f;icer(!

dedii Filiu. P.iiilo ante

pulahamus

ali-

Quid
sic el

est

hoc? Sicut Pater

suscitat

morluoset

Pairem, qiKjd non

facit Filius;
ct oniniii

qiiandodi-

FiUns quos

vull vivifical.

Aliosne Pater, aliosiie

cobat, Patcr enini diinjit Filiiim,

deinonstrat ei
ct

Filius? Cerle omnia per ipsum facta sunl. Quid dici-

qnw

ipsc

facil

t;iii(|u;im

l*atcr

f.icicbat,

Filius
inlclle-

mus,

fralres inci?

Lazarum

suscitavit ChrisUis
iil

quein

vidcbat. Sic ciat subrcpens

mcnli nosIi;c

morluum

suscilavit Paier,

videret Chrisliis qucui-

clus (ariialis, (piasi P;iter faccrot qiiod Filius iion fa-

admodiim Lazarum suscilarel? An quando rosuscilavii Lazarum Chrislus, nou euni resuscilavit Palcr
el sinc Palre fccit Filius solus? Logite ipsani lcclio-

ceret

Filius aulciii
ficrcl a Palie.
;

videi cl

Palrcm dcmonslraiilcin
P;ilcr facicl);il

quod

Eryo

vcltil

quod

Filius iiou laciebal

Filiiiiii,

modojam

vidoiiius aliqiiid facerc

nem,

ct videte quia
xi,

Patrcm

ihi

iuvocat ut resuigal invocat Palrcni

:

quod

iioii

faoit Paler.

Quoiiiodo nos versat, et

illiic

Lazarus {Id.

M-M). Siculhomo,
Ergo
ct

nicntcm noslram pcrtraclal; huc alquc

ducil

sicut Deus, facit cuui Patre.

Lazarus qui rcin

uno

caiiiis loco
)

romanerc non
luiindcl,

siiiil,

ut vcrs;uido cxcr-

sunexit,

ct a Palre ct a Filio suscitaius est

;

dono

ccat, cxercciid

miindando capaoes reddat,(

de nobis
(aciiint

el gratia Spirilus sancli

et illud mirabile

opus TriPater susvivifi-

capaces laclos
hffic?

iniple;it! Qiiid

vcrha'

nitas fecit.
citat

Non ergo
et

sic intelligamus, Sicut

,

quid
(fiiia

loqucbatur? quid loiiuilur? Paulo anle di-

mortuos

vivifical

sic el Filins

quos vult
,

cehat

demoustrat Filio Paler

(|uidqiiid facit; vi-j

:|

cat

ut alios a Patre rcsiiscilari ct vivificari

alios a

dcbam
tcm

(jUiisi

Patrem facicnlcm, Filium exspectaiitcin

,

Filio

exislimemus
,

sed cosdcm quos Patcr suscital et

;

inodo rursus vidco Filiuin facieiilcm

;

P;itiem vacaii-!

vivilicat

ipsos ct Filius suscit;it et vivificat

,

q;iia

Non enim

Pater judicat qucmquam, sed omne ju-.

csl,

omnia pcr ipsum facla sunt

hil.

et

sine ipso factum est ui-

dicium dedit Fiiio. Qiiando crgo Filius judic:iturus

Palcr vacabit cl iion judicabil? Ouid cst iioc'
lclligam? Domine, qnid dicis?
(iiiid

El ul ostcnderet hahere se quamvis a Patre da', lainen

in-

tam

parem potestalem, ideo

ait, Sic et Fi-

Vcrbum

Dciiscs,

homo

suni. Dicisquia Palcr non judical

' ita Mss. (pialuor. Alii plures cum edilione I.ovanipnsi omitlunt, datum; habenlque, lamen apiid raliem potestatoH. At apud Ara. Bad. et Er, kgilur sic, (/fltonfiJHc/i yatris poiestatem.

qucmqnam, sed omne

judicium dcdit Filio? Lcgo alio loco le dicenlem, Ego . iudico auemmain; esl qni (imvrai et judicet (Joan.
'

,'

,..,.'

viii,

15, 50

dc quo

dicis, hst

qm

quaral

.,-/. ct pidtcet

1571

IN JOANNIS
Patro?
Il!e

EVANGELIUM,
dc
riml
pii
:

S.

AUGUSTINI
n'iii

i:>72

nWi

(!'

qnTrll

iiijnruis in;u. i!lo jndicni

hmcca

pcrriiiiiiir

Vcrhuin

hoc crgo

iin-

mjiiriisliiis.

QioiniKlo hic Pnier

drdil

nm jndknKjiwmijnam,
r.

viderc piicrunl, quod cl viilucr ire pouiciuul.

in cor|M>i c noii vid( bniil
(|iii
:

La-

scd

onme judicinm

Filio? Inici

giiniis vl Pi':

tculcm Dcuiii
vidchiiiir

posl jiidiciuin
lloc cst ergo

Iriiin, ainliiimiis Mini

loijncnliMU in Kjii^lola siin

Cliri-

ah

his

;kI

dcxloiam crimi.

slus pro plnni. nt

cil,
nc'.'

niibis piissuscsl, iiifjiiil, relintjncns

nobis rxcni-

qiiod ait, Paier non judicai qucmquan), scd

ciimi dedit Filio
Filiiis, in
:

omne judiveniet

s.qHnnmr

vesligia cjim

qni pcccdlnm non fe;

(piia

manifislus ad

.jiidiciiim

dolus invcnlus est in ore ejns

.

qni

cum malediceuon
Pelr.

hiimano corporc aj'piroiis liomiuihus, diVcnitc, bcncdicli Patris mei, peicipite rC'
(lui

rclnr, no)i rcmilcdicehal

cum

injnrinin accipercl,

ceiis dcxtr.s,

minabdlur, scd comine)idid)iit

II,

illi ijni

jnsie judicnl

(jnum

(liccus siiiislris, llc in iipicm (elcrnum,

el (imjelis

pa-

21-23). Qiioiiioiio vcruin csi (|nia I'aler )ion jndicat

dedil
/"'///o

ratus csl diabolo

14.

cjus (Mattli. x\v, 5i,.il).

quemquum, s<d onme judicium

hic,
liirl):ili (lesiiilriniis,

? Turliainiir

Eccc vidchiiur
ah
iiijiisiis,

lornia hominis a piis cl inipiis,

a fidclihus cl
..h

(lcsiulaiilfs

pnigcmiir. Cntie-

a ju>lis cl

inlidclihiis, a

niiir ulciiuKiiic

(lonnilc ipM), pcnclrarc alla sccicla

gaiide:itil)iis

ct a plangcniihiis,

a coiifisis cl a
illa fi)riiia

confuiii

vcrliniuin

isl

ruin. Tcincic iorlasscfaciiniis, qiiia disvcrl

i

sis

cccc vidchiliir. Cuin visa fuoril

ju-

ciilcre cl scnilaii voliimiis

SUiil, nisi
iil

Dci. El (juaie dicla

iiisi

dicio, cl fiierit pcracluni jiidicium. uhi dictiiin cst

Pa-

scianliir?

iiiiiirc

soniierunl,

ul au?

diiinUir? qnarc aiulila suiil, nisi ui iiilcliig;intiir

Fortel cigo
i.o-;,

(lon-

trcm nnn judicare qiiemqiiam, scd omiic dcdissc Fiio, ob lioc, quia Filius aj>p;ircbil
iii

jiidiciiiin

in jiidicio

cl do.ict

iiobis niiqiiid

quanliim ipse
foiilcai,

Inniia (juain ex nobis acccjiit, qiiid jioslc;! fuluruin

?

digiialur; cl

si

nondmii peiiciramiis ad
ijisc

dc

ri-

csl

Quaiido vidcbilur fornia Dci,

quam

sitiunt oinncs
in

vulo
liis

i/i

amiis. Eccc

Joaiines nohis taiKjuam rivu-

(iddcs? quando vidchitur illud quod erat

principi

cmanasit, jicrdiuit ad nos dc allo Vcrlium, Inimiiit

Vcrbum, Dcus apud Deiim, j^erquod fadasuntomnia?

qiiaiido vidchitiir
lus,
est
illa

iiavil. cl (pi(!d:iniiiio(|(i slravii,

iion

horreainus al-

forma Dci, dc
,

qiia dicit

Aposlo-

tuin, sed acccdaimis ad h iiiiilcm.

Cu)n in lornm Dei essct

{

7ton
ii
,

rapimmi (nbilratus
.Magiia eniin illa

15.
(juo

Omnino modocuin

cst

qnidam

inlellcclus vcriis, fortis, si

essewqualis Deo

Pltilipp.

C)?

lencrc possumus, quia

Putenwn judi.

forma uhi adliuc

tiir
:

a'qiialil;is

P;ilris ct Filii

cognosciparvulis.
si-

cat(jueinijua)n, scd

omnc jndicium
occiilliis cril
Iii

dedit Filio. ilocciiim

iucflabilis, iiiconiprchensihilis,

maximc

dicliim Cit. qiiia liomiiiihiis in julicio noii apparchii

iiisi

Qiiaiido videbiuir?

Eccc ad dexteram sunl justi.ad

;

Filius.

Palcr

Filiiis
ipi.')

maiiircsius. In

nistram sunt
Filiiim

iiijiisii

omnes
qui

pariter liominem videnl,

piinctus cst vidcnl
,

quo
in

crit Filius

manifcslu^?

forma

ascendit.

Nam
servi

boniiiiis vidcnt,

qui

rirma Dei ciim Palre

occiiltiis esl, in f )iina

criicifixiis csi

videnl

humiliitum vidcnl

nalum ex
:

honiinihus manifcslus. i\on crgo Patcr jndicnl qncniqua)n, scd oinnc judicinin dcdil Filio, scd maiiifcsliim
iii (jiio
:

Virgine vidcnt, Agniim dc trilm Juda videiit

Vcrbiim

Deiim apiid

Deum quando
filiis

videbunt? Ipse

crit ct tiinc,

iminifeslo jiidicio Fiiiiis judicahit, qnia ipse

rcliil.

jii-

sed forma servi apjjarehil. Formaservi servisdenionslrabilur

filii
;
:

dicandis app

Evidcnlins inihis oslcnilil

Scri-

forimi Dei

scrvnhitiir. Fianl crgo servi

iii

plura

qiiia ip-e

appaichit.

Qua

liagcsiiio dic posi rc-

(jni

suiitad dcxlcraiii, canl

;iclcriiain ii;crcdi-

surreclionem siiam
scipiilissuis
:

;iscciidil in
illis

cddiim, vidciilihus di-

laleiii oliiii

proiiiissam

quam non
cant

vidcnlcs niai lyrcs

el

vox

angclic;i, Viri, inquil, Galilwi,

credidcrunl, pro cujus piomissione sangiiiiicm suuin

sine diibilalioiic
fiidoruiit
:

quid

staiis aspicientes in

calum

? Isle

qui assumptus est

vidistis cu)n

illuc cl
:

vidcanl

ibi.

a vobis in ccelum, sic venict

eunlein in cailuin {Act.
vidchaiil ire? In cainc,
veriint,
iii
i,

qucmadmodnm
1),

QiKindo
in

illuc ibuiit? Dic;it ipse

Dominus

Sic ibuntilli

3,

10, II). Qiiomodo ciim

tcUijciimt, (piam palpa-

ambnstioncm wternam,
x\v, 40).

justi

autem

in vitatn (clernnin

quam

{ilatilt.

cnjuseliam cicatriccs langcndo prohavcruiil,

corpore
in

15.

Fccc vitam a:ternain nominavil. Numquid

quia
ibi

lioc

illo

quo ciim

c.s inlravit cl cxivii pcr

iiobis dixit,

videliimus el cognosccmus Pasi

quadragiiiia dics, iiianiicsians se cis in vcriuitc; noii

in aiiqu:i lalsiialc
:

trein

et

Filium?

Qiiid,

vivemiis

iii

ffilcriiuni,

sed
loco
sit

non phaiilasma,

iion unilira,
iioii

non

illiim Paueiii cl Filiuin iion vidchinius ?

Audi

alio

spirilus;

scd

qiiciii;idni(idiir.i

ipsc dixit
et

fallcns,
lia
-

uhi vilam a:tcrnam

iioniiii:ivil,

et expressil quid
:

Valpnte,
het, sicul

ct videle,

quia spirilus f.arnem

ossa non

vita ulcrna. Noli timere, noii tc fallo

noii Sinc
Itabet
cl

causa

illud

me videtis liabcrc {Lnc. xxiv, 59). Est qiiideni jamcorpus digiiumcoclcsli li;ihilatioiic, non suhiioii

jiiomisi dilccloribus

mcis diccns, Qui

(jtti

mandala

mea

ct scrval

ea, iile est

dilxjit nie

qni

me

diti-

jacciis niorli,

miilahile per.Ttatcs.
;ih

Non

eiiini sic-

yil, dili(jelur

a Patrc ineo,
illi

et e(jo

diliqam eutn,

et osteii-

iilad
qii.x

illam aclatcm

inranlia creverat, sic

:

ah

ictale

dum meipsum
miiio
,

{Joan. xiv, 21). Rcs|)ondeamiis Do:

juvcntiiscrat, vergit in senccluicm

maucl

sicul

cl dic.imus

Quid, Doniinc Dcus nostcr, nia?

asccndit, vciiliirus ad cos quihus ante |u:im

veiiiat

gniiiii ?

quid

magnuni
eniiii, ct

Nohis dcmonstnitiirus

cs

verljum

suiini voliiit pr.edicari. Sic

:

ergo

vciiict in foi-

lei|)suni?
iioii 10

Quid

Juda-is le

non dcmoiislra~ti?

ma
iit

huniaiia

haiic videhunt ct impii, vidchiint et

;

ad

vid( ruiil ci (jni criicifixcrunl?

in

Sed dcnionsira:

dexlcram
XII,

posili, vidcliunl cl
csl,

scripuim

ad sinisiram separati sicYidebuntin quem pupugerunt [Zach.

Si videhuiit in

bis te

judicio

ciim >tabimus ad dexleraiii luam

niimqiiid cl
buc.l? Q"id

illi qiii

ad siuistiJin sialmnl iion le videdciionslrahis iiobis

10; Joan. xix, 37).

qiiem pupiigc-

cst qiiod

lcipsum?

runl, cor|.iis ipsum vidchunl,

quod

Ijiicea pcicussc-

Nuuc

ciiim

non

tc

vidcmus cum loqucris? Ucspondet,

1573
Demoiislraho meipsiim
in

TRACTATUS
forma Dei,
vivleiii;

XXII.
vis

CAPUT

V.

1574

modo

ducere exempla ad res divinas. Honio qui mltiit

ipse, et pcrgit ille qiii milliiur
:

rormam
de(iuia

^on le fraiidabo, o vidcbis. Amas, el non vides

servi.

lioiiio
:

fuielis;crei|)se iion

manel
git

numquid per(^ui

amor

bomo
,

ciim eo

quem

niitlit?

Paler autem

misit

le pfriiucet nl vidcns? Am.i, pcrsevcra in

amando

Filinm

non
,

recessit

a Filio

Ipsum Dominmn audi

ad
sed non solus

non

fraiidaijo, inqiiit,

ainorem

liiiiin, qiii

iniindavi cor
nisi ul Deiis a
,

dicenlem
sua
,

Ecce

veniel hora, ul uuusquisque discedat

tiuim. Ui [uid
le possil

enim

iiiiiiuiavi

cor lunm,

et

me solum
est
?

relinqualis

sum

qtiia

videri? Bcali
(

cnim luwido corde

Sed

quia ipsi

Pater mccuin

[Joan. xvi, 32).

Qiumiodo eum misit

Deum
dixisii

vnlebitul

Mallli. v, 8).

lioc, iiniuil serviis

cum qno
sit ?

vcnit

quomodo cum
,

misit a qiio noii recesin

laii(|ii:iin
,

cnm Domiiio
in

disjiulaiis, iioii exiircssisli

cum

Alio loco dixil

Pater autein
10).

me manens

facit

IbiiHi jusli

vilum a'iciiinm

iion

dixisli,

opera sua. [Id. xiv,

ratur.

Ecce

in illo cst,

ccce ope-

Ibunt

iit

videant nic in forina Dci, vidcaiil Palreni cui

:

Non

rccessit a
suiil.

misso mitlens, quia missus et

.Tqualis siim. Alibi allcndc qnid dixil

Ihvc

ent

autcm

mittens

unum

vila aHcrua, ut cogiioscniil le luiuin vernin

Deuin,

ct (juein

TRACTATUS
Ab
eo

XXII.
,

misisii Jesuin

Chrisliim [Joiiu. xvii, 5).

ergit
'

quod scriplum

est,

16. El

modo

post comincmoialiim judiciuni,

Amen amen
;

dico vobis quia

qiii iiiisit nie,

qui veibuin
Filio Paier noii jiidic;ms

quod omiie dcdil

cenl Filiuiu,
riricaliir

qiiemquam,
haiiet
lionorifi-

mcnm

audil, cl crcdil ci

vitam

.ctcrnain

usqne

ad

id,

quid fuliirum esl?Quid scquilur? it onvics

sicut

Qiiod non
ejus qui

quicro volunintem

IwnorificaiV [\ilrem. Juilx'is lionoFiiiiis. Filiiis

mcam, sed volunlalem

y
el
.

Patcr-, conlcninilin

eiiim vide-

me

misii. Cap. v,

2i 30.
heslerni dici

iMlur ut servns, Paicr hivnniiruabatnr ut Deus. Apparebil ct Filius ;cqiialis Palii, nl

1. IVndiusterliani

sermones rcdsed

omnes

liouorificenl
Iioc

Fi-

ditos vobis scquitur hodicrna evan;clic;i leclio, (pi;im

lium, sicul lionorificani Palrcm.

in fidc.

Modo crgo
illi.

habcinus

ex oidiiie pcrlractcinns pro

viribiis

non pro

cjiis dignil:ile

Nec

dicai JiuhciH

P.itnni

lionoiiiico; qiiid

noslris

qiiia et

vos non pro inundanlis

mihi est

cum

Filio? Rcsj ondeat

Qui non honorifiMciiliiis omniiio,

fontis largitatc, scd pro vestro modiilo capitis. El nos

noii lantnin
foiis

cat Filiuin,

non honorifical Palrem.

,

dicimns in aures vcslras

qnantum

ipse
iii

Filiiim

bl:isphem;is

cl
tii

P^ilii

lacis

injuriam.
misil
:

P.ilcr

mauai; sed qnnntnm caperc possumus,

seiisiis Ir;ijici:iniu3, abuiidaiilius

qiiod

enim

Filinin misil,

coiilcinnis qiiem

quo-

veslros

opciMiile i|so

modobonorific.is inillcnlcm, qui blasphemas niissum?

17. Ecce
,

in cordibus

vcslris, qiiani

nobis in
,

auribus vcslris.

inqiiit

aliqnis,

missus csl Filius

et

Res eniin magna Iractalur

niiillnin paivis
(|ui
:

et
el

iion a

magnis

inio
,

major

cst l*atcr, quia misit.

Rccedc

a c;irne.

Vclus

spcm tamen

hdiiciam dat nobis

homn
laleni.

suggcrit vetustalcm

lu in iiovo

agnosce novi,

i!iaL;niis

proplcr

iios lactiis est

parvus. Si cniin ab

Novus

tibi

s;cciilo

an;iquiis

pcrpctiius
est Filius,
sc-

illo iioti cxlioi laiciiiur,

ncc iiivii:iremur ad

enm
,

inlel-

scternus, revocct ad lioc iulellectum.

Minor

ligendum, scd deserercl nos lampiam conteinptibiles

qiiia

quia missus diclus est Filiiis?

Missionem audio, non

capere non possumiis diviniialem

,

ipsitis

si

non

paraiioncm. Scd
nis, qiiia

iioc, iiiqiiil,

vidcmus
(luam

iii

rcbus liumaqui millitur.

capcrcl ipsc morlalit:ilcin nostram

iu)s nl loiiucrolur iiobis

el pcrvenirel ad
;

major

cst qiii iniilit,

falliinl

iilc

Evangclium

si

(pmd

in

nobis

Sed rcs liumaiuc

hoininem, rcs diviiue purgaiit.

abjcctiim
iiobisctim

cl
;

niinimnm est,

Noli allcndcre ad res human;is, ubi major vidclnr qui

millil, ct ininor qui mitlitur
:

puiareiinis eiiin

communicarc noluisse nobis darc manoltiissct

(|U:iiiqiiam

cl ips:c res

giiuni suimi, qiii siiscepil parvinn iiostrum. IIa'C dixi,

humame
gralia
,

dicunl contia
si

lc

icslimonium. Vclul, verbi

el

nc qnis vel

iios
;

reprcbcndal
vcl

isla

iraclanics

(piasi

quis uxorcni vclil pclerc,

niitlit qni
ei

pcr sc non

niiiltum audaccs

dc se desperct quod possit cailli

possil

amiciim niajorem

pclat.

Et sunt

pcre dono Dei, qtiod

d gnaius esl
est

loqtii Filius
,

Dei.

mulla

in

quibus ipse m;ijor ciigiiur, qni millalur a

Qiiid ergo
jaiii caluir.iiiaiii vis
?

Ergo quod loqui nobis dignalus

dcre
,

debemns crcsi

minorc
niisil
,

facerc

quia
et

ille

qnia volnit ut intelligamus. Sed

non possii-

illc
;

niissiis cst

Sol radiuin miilil,

,

non
;

mus,pr.cstatintellectuni rogatus,qui vcrbuni prcslitit

noii rogalus.

scparal

iuna

si.lcndorem millil
,

el
:

iion

separal

luceina lumeu hmdit

sioiiem

el

non separal

video

ibi niissi

2.

Ecce quae verborum

,

ista secrela sint, allenditc.

ct

nullam video separalioncm.

,

Nam

de

Amen
cl

amen

dico vobis, quia qui verbum

qui misil

meum
;

audit

rcbus liimianis qu;cris excinpla

o hicrelica vanitas,
,

crcdit ei

me, habet vitam

(vlernam.
el

Ad
Qui

quaiujuam,
iii

siciit p.iuio aiilc dixi

ct ips;c les hunian;c

te
;

vitain certe aetcrnam

omnes tendimus
el

ait,

qiiibusdam cxemplis coarguiint el convincunl

sit

vcrbum

meum

audit

credil ei

qui

uiisit

me

habet
versi
iii

tamen atlcndc quam

'

aliud in rcbus humaiiis, uiide

vitam wtcrnam. Numquid ergo audire nos

voliiit

Mss. lUires,
? i:r(jo

l.l

(julomodo ergo post. Alii vero, Et

quomo-

bum

siiiim, et intelligere iioluit?

el

Quandotiuidcm
,

do
*

]mt.

audiendo

sic l;;geiidum Jnxla Er. Lilgd. el veii., Pdlreiii, et. \t.

'

Mddo

credendo

vila

sclerna est

mullo magis
fidei

honorificant
in intclligendo.

Sed gradus

pielatis est fidcs,

bab(^nt, vetnslale ; viil cum cditis, rrt!(5^,fi. i^alilo ikkI iii cditis lcigilur, uoviis tibi, scecnlo (mliqiius, absque pra;, osilionc, a, quae lanicu csl iu oinniLus Mss. Denitiue iu.ra H)\ lialjct, revoccl ub hoc inti^Heclu tciragautlous editis alils et Mss.
sic trcs Ms->. Alii

autem

fruciiis intellcctus, ut pervcniamus ad vilain selernam,

obi

non nobis legatur Evaiigelium; sed

ille

qui iiobis

mo;lo Evangelinm dispciisavit, remotis omiiibus lectionis paginis, ci voce lccloris el liaclaloris
,

Mss., emissionem.

appa

ihn

LN

JOANNIS liVANGELILM,

S.

AUGUSTINI
non vcnics, Absit,
.iiidcam
:

157G
inqiiis
,

rc:U oinnibiis siiis purgalo cordc assislcnlibiis, ct in

tcrc quia in judicium

ut

corporo ininiortali juin niinquain moriliiiis, miiiKlaiis

cos, (M illiimiiians viveiiles, ct vidoiites qiioil in jnhi'
cipio evai
I,

cgo

milii lioc

promillore
Io'iiiiliir
,

.sod

cri'do promil-

leiili.

S;ilvaU>r
,

Verit.is polliccliir, ipsc dixil

,

Virbum

el

Verbuni eral opnd

Deum
,

{.Inan.

miiii

Qni audil verba iiwa

,

cl credil ei

qni

iiie niisil

|i. Niiiic

crgo qui siimus allciHlannis

,

cl

qiiain
lio-

habcl vilain Klcrnnm

lain,
cl in

el

Irnnsitnm fncil dc morlc in vi-

aiiili;iiiiiJS

cogilcmus. Dciis csl Clirislus

:

ct cuin
;

jndicinm non vcniet. Ilgo oigo aiidivi vorba

;

iiiiMibiis loqiiiliir

capi se vult,

f;iciat

capaccs

vidcri

Domiiii mei, crcdidi

jaiii

infidclis ciim esscni, factus

se vull

aitei iat
iiisi

liir iiobis,

Non tamen siiie caiisa quia verum cst qiiod promillil

oculns.
,

loqui-

sum
scd

lidolis

sicut inc moiiuil, iruisii a niorlt; ad viiioii

nobis.
qui

lam, ad jiidifiiim
ipsiiis

venio

iion pricsiiniptioni!

mca,
isliiiu

5.

Vcrba mca
,

inquil, qui andil

,

el creilit

me

promissionc.

P;iiiliis

auloin coiilra Ciii

,

misit

litibc.t

vitam ateruam

el in

judicinm
,

iion venict,

loqiiilur, servus coiiira

Dominiim

disci|)iilus

coiilra

sed Iransiit a morle ad vilam. Ubi

qii.ndo vcnimiis
Iii

magistrum,

Iioino coiilra Douin,

el crcdil
vriiict.
,

iil

oum Dominns

di,

dc

iiioilc

ad vitam, ut noii

iii

jndiciiim vciii:uniis?
;

cat quia qui audit

et in

Iransit a

moitc ad vilain

b:ic viia Iraiisiliir a

morlc ad viiam
liMnsitur a

in

bac vila

(lurc

judicinm non

dicat .\|(Os[oliis, Oporlcl nos

noiKJiim csl vila

biiic

morie ad vilam.

omnes exhibcri

aiile Iribnnnl Chrisli? Aiit si

ad jiidiciuni

Quis est

ilk-

iransitus? Qni audit vcrba

mea
,

dixit, ct

non

venit qui ad iribunal cxliibelur, ncscio qiiomodo

credil ei qui misil me. Servaiis ista crcdis

el iraiisis.

inlelligam.
5.

Kl

<'st (|ui

slando transit? Pbinc csl

IJbi erat
,

slal eiiim

cor-

Revclat ergo

nomiiiiH Dcus
iios

noslcr,

et

per
,

porc, iranslt mcnlc.

unde

transirct, ct

quo

Scripturas su;is admonct

qiiaiido dicitur judicium.

qiiomodo intclligatur
iit

Iraiisit? Tiiinsil a tnorte

ad vilam. Yidc uniim bomilioc

Ilorlor crgo
:

allcndalis.

nem
Slal
,

siaiitcm

in

quo agatur toium

iion

quod

dicilur.

Aiiquaiido judicium poeiia dicitiir

discriiiiinalio

aIiqu;indojiidiciiini

audil
aiitc

forlc

credebal
,

audiendo crcdit
;

dicilur.

Secundum
nl tllic

illum inoduin

quo

paulo

non crcdebat

modo

credit

quasi dc rc-

diciuir jiidicium discriiniii;itio, oporlct nos

beri ante Iribunal Chrisli
,

omnes exhi-

gioiic infidclilatis

ad rcgionem

(idci Iransiliim fccil

recipiat lionio qua:

molo cordc, non moto corpore.moto

quia ileruin qui deseruiil fidem
rius.
,

in

mcbus
in

'

per

corpus gessil

sive

bonum

sive
,

inalum

ipsa cst

movenliir
,

delc-

enim discriminalio,
buaiitur.

ut bonis

bona

malis inala dislriiii

Ecce
,

in

hac

vila

qu;c, sicut dixi

,

noiidum cst

Nam

si

judiciiim seniper
Jijc/ica

malo accipere,

vila

Iransiliir

a morle ad vilam dixi qiiia

iil iii

judicium noii
cst vila? Si
,

lur

non dicerct Psalmus,

me

Deus. Audit
et miratur.

vcnialiir.

Quarc aulcm
,

noiidum

forte aliqiiis

dicenlcm, Judica me, Deus,

vila esset isia

non diccrel Dorainus

,

cuid;iiii

Si

vis

Solct cnim

bomodicerc, Ignoscat
:

niibi

Deus; Parce
?

venire ad vitam

serva

mandala

(Mallli. xix,

17). INoii
;

mibi

Deiis

qiiis est

qui dical, Jitdica

me, Deus

El

enim

ait i!li,

Si vis venire ad vilam

,

atcrnam
vitam.

non
ista

aliqiiando in

Psalmo

versiis ipse in diaiisalinatc poni,

addidit

alernam

sed lanlum dixit

Ergo

tur, qui |u\tbcaliir a lcctore

pulo.

et respondcatur a po-

iicc vita noiniiianda cst, qiiia

non

cst vcra vila.

?

Quie

Non

forteallcui cor pcrciitilur, et timet canlaro

tnc,

csi vera vila, nisi quic esl aclcrna vila

.4udi Aposlodivilihus hujus

in incerto

Deo etdiccre, Judica

populus ciedcns
cit
,

Deus? Et laincn cantat

lum diccnlcm ad Timollicuui

swcnli
,

Prwcipc

ncc pulat se male oplarc qiiod didi:

uon snpcrbe sapere

;

ncque sperare

a divina lcctione

ct

si

parum
sine

intclligit, crcdit

diviliarum

scd in

Dco

vivo,
:

qui prwstat nobis

,

omnia

aliquid boni esse

quod canlat. Et tamcu

el ipse Psal-

abundanler ad frncndum
operibns bonis
lioc
?
,

bene faciunt
,

diviles sint in

mus non
enim
,

dimisit

bominem

inlelleciu.

Seculus

facile Iribuant
:

commnnicenl. Ulquid

verbis posterioribus ostendit

;

quale judiciiim
scd discrctionis.
,

Audi quod scquilur

in

Tlicsanrizent sibi funda,

dicerct

quia non est damnalionis

,

iiienlum boiium

fulurum
).

ul

apprchendant veram
sibi llicsaurizarc

Ait

enim
?

Judica ine

Deus. Quid csl

Jndica

me

vilam

Tim. vi, 17-11)

in

Si

dcbenl
,

Deus

El disccrne causain

meam

a gente non sancta,

fundamcntum bonum
cst.

futurum
in

ul

appiclicndanl
falsa vita
,

Ergo secundum boc judicium

omnes exhiberi ante

discrelionis, oporlel nos

vcramvitam; proreclo

ista

qua

craiit,

tribunal Christi.

Secundum

judi-

Nain uUjuid volis apprclicndcre vcram

cst
?

si

jam

cium auleni damnationis, Qui

ct

andit verba mea, inquit,

,

lcncsvcram? Apprcbciidcnda
esl a lalsa. Et

vera? migrandum
?

credil ei qui inisil

,

me

habet vilam wiernam

et in

qua migrandum

quo
,

Audi
et
in

crede

judicium non veniel

lain.

sed transiluin facit a motie ad vi-

el Iransitiim facis a morle ad vitam

n(>n vciiis. 4.

judicium

Quid esl,

hi judicium

non veniet? In damnaqiiia

tioiicm
iii

non veniet.

Proberaus de Scripturis
:

Qiiid cst lioc, Et

it

jiidicium
,

non venis? El quis

:

dictiim est judicium ubi poena intelligitur

et in

quanquam

niclior ei
beri

1'aulo apostolo

qiii ait
,

Oporlel nos exhiillic

bac ipsa lectione paulo post audiclis ipsuin verposilinn nisi pro damnalione cl poena

omnes ante tribunal

Christi
,

ul

rccipial
sive

unus-

bum jiidicii non

{Infra, n. i3).

quisqne qnfc pcr corpus gcssil

(II

sice

bonum
libi

maluin
cxhibcri

Tamcn

Apostolus dicit

quodam
,

loco

Cor.v, 10)?
(in!e

P.iuliis

dicit,
;

Oporlct nos
(ii

scribens ad eos qui Corpus quod fideles nostis

traclabani
;

male
corri-

omncs
'

tribunal Chiisti

ct

audes promit-

ci

propter quod male Iractabant

:

picbaiilur flagello Doiiiini

riliti
:

ait

enim

illis

Propterea
'.

rrausilimifecil, niotn
.\Jss.,

co-(!i.s,

rnoin in mclius. .U mlius.

moU) corde,

im molo

non inotu corporis, corpore, moto

mulli in vobis infirmi

et

agroli dormiunt sufficienter

sic

omnescodiccs,

licci

apud Aposloluni

sit,

non

ilianvs,

1577

TRACTATUS
Si enim
'

XXII.

CAPUT
:

V.

1578
et niorlui

Multi eniin propterea eiiam moriebantur. Et secutus

esl
,

nos ipsos judicareinus

lioc est
,

Domino nonju,

sunt

secundum veram fidem agunl, vivunt qui autem vel non credunt, vel
ii,

non

sicut

daemones

dicaremur

si

nos ipsos corriperenius

credunt, iremenies {Jacobi

Filiuin

19)

et niale vivcnlcs,

Doniino non corriperemur.

Cum

judicamur aulem

Dei confitentes et cliarilalem non habenics,

Domino corripimur
(1

ne

cum

lioc

mundo damuemur
sunt quibus par:

morlui potius deputandi sunt, Et tamen agitur adliuc

Cor. XI

30-52). Sunt ergo secundum poenam qui

,

hora

isla.

Non enim hora de qua

cst

loculus esl

Domi-

judicantur hic

ut parcatur

iilis ibi

nus, una erit hora de duodecim

Iioris

unius diei.
ct

Ex

cilur hic, ut abundantius lorqueantur ibi

sunt autem
pcena),

quo locutus
ad finem
in

usque ad

hoc tempus,
Iiora agitur,

usque
dicit

quibus distribuuntur
si flagello

ipsa; poense sine flagcllo

;

sseculi, ipsa

una

de qua

Dei correcli non fuerint

nt

cum

hic con-

Epistola sua Joannes, Filioli, novissima liora esl

11,

tempserinl pairem verberanlem,

ibi

sentiant judicem

(IJoan.
qui

18).

Ergo nunc

est.

Qui

vivii,
Filii

vivat

punientem. Ergo cst judiclum quo missurus est Deus,

id est Filius Dei
,

moriuus

erat, vivat;audiat

vocem

Dei qui

in fine

diabolum

et angelos ejus, et
:

mortuus jacebat, surgai,

ad sepulcrum Lazari,
rexit. el

et vival.

Clamavit Dominus

omnes
non
6.

infideles et inipios
,

veiiiet

qui

cum eo modo credens

ad hoc judicium
iransitum
facit

qualriduanus morluus resur;

Qui pulebat,

in

auras processit

scpiiitus erat,

morte ad vilam.

lapis superpositus erat,

le

vox Salvaloris irrupit duriliam

Elenim ne putares credendo

et accipiendo
milii dixit,

non moriturnm

secundum carnem, tibi, Dominus mcus

carnaliter diccros

Qui audit verba mea,

;

tuum ita durum esl, ut nondum illa vox diviiia le rumpat Surge in cordo luo, procede do sepulcro luo. Etenim mortuus in corde tuo tanlapidis
:

et cor

elcredit ei qui misit me, transiit a morte ad vitam

ergo

iiiani in

ego credidi, non sum moriturus

scias te
:

morlem
accepil

sepulcro jacebas, et lanquam saxo mala; consueludiiiis gravabaris. Siirge, et procede. Quid est,

quam debes
enini
ille,
II,

supplicio

Adam, persoluturum
fuiinus,

Surge, et procede? Crede, etconfitere.

didit,

Qiii

enim cre-

in
;

quo lunc omiies

Morte morieris

(Cen.

17)

nec potcst evacuari diviua sentcnlia.

veleris honiiuis,susci-

surrexit; qui confitetur, processil. Quare proccssisse diximns confitentem? Quia antcquam confiterctur, occullus erat;

Sed cum persolveris mortcm

pieris in vilam a;lcrnam novi honiinis, el lrau:situm la-

do

tciicbris

ad liicem. Et

cum autem confitelur, procedit cum confcssus fuerit, quid

est ad funus Lazari,

ciesamorlead viiam.Modo inlerim

Qu;ic cst viia lua
?

fic transilum vil*.

dicitur ministris?
Solvite illum,

Quod dictum

Fides :Juslus ex fide vivil(Habac. u,^;

lales
:

el sinite

abire (Joan. xi. 58-4-i).

Quo-

hom.

I,

17). lufideles quid? Morlui sunt. Inier

ille

modo? Diclum

est ministris Apnstolis,

Quw

solveriiis

mortuos eral

corpore, de quo dicit Dominus

Di-

mitte mortuos, sepeliant mortuos suos (Maltli. viii, 22).

in terra, soluta erunt et in ccelo (Matih. xviii, 18). 8. Venit liora, el nunc est, qunndo mortui audient

vo-

Ergo

et

iii

iiac vila

suiit

niorlui, sunt vivi, et qiiasi

omnes

vivuiit.

Qui sunl

niortiii ?

Qui non credidcrunt.

Qiiid dicitur

Qui sunt vivi? Qui crediderunt.

mortuis
iniiuit,

ab Apostolo? Surge, quidormis. Scd soinnuin,

dixit,
et

non niortem. Audi sequcnlia

Surge, qui dormis,

il-

De De Chrislo. Unde probamus quia devila Christo? Ego sum, inqiiil, via, veritas et vita (Joan. XIV, C). Ambnlare vis? ego sum via. Falli iion vis? ego sum verilas. Mori non vis? ego sum vita. IIoc
vila.

cem

Filii Dei, et qui audierinl viveiit.

Uiide vivenl?

De

qiia vita?

exsurge a mortuis. Et (juasi diceret, Qiio ibo? Et

te Cliristus

dicit libi Salvalor luus

luminabil

[Eplies. v, 14).

Jam cum

te

cre-

non

est

deniem illuminaveril Christus, transilum

ad vilam
judicium.
7.
:

facis a

morte

agitur,

Non est quo eas, nisi ad me; qua eas, nisi per me. Nunc ergo ista hora hoc et agitur plane, et omnino non cessatur.
:

maue

in

eo quo transisti, ct non venies ad

Surgunt homines qui mortui erant, Iraiiseunt ad vilam, ad vocem Filii Dei vivunt, de illo, persevcrantes
in fide ipsius. Ilabel

Exponit

iilud

jam

ipse

ct

sequitur

Amen

enim

Filius vilam,

unde vivant

amen

dico vobis.

Nc

forte quia dixit, Iransiit a

morte ad

credentes habet.
9. Et quomodo habet? Sicut habet Pater. Audi ipsum diceiitem, Siculenim Paterhabet vitain in semet-

vitam, inlelligamus hoc in fuluia resurrcctione, osten-

dere volens
transire de

quomodo

iransit qui credil;

et

hoc csse

morte ad

vilnni, Iransirc

ab infidclilalead

fidem, ab injuslilia ad justitiain, a superbia ad humilitatem,

ipso, sic dedit et Filio vitum liabere in semetipso. Fi atres, ut polero dicam. Hyec sunt eiiim
illa

vcrba qu;c

ab odio ad charilatcm
'

nuiic
ei

ait,

Amen,
Quid
qiiia

parvum inielleclum

pertiirbant.

Quarc addidil,/ semdAddidit, in semet-

\
'

amen

dico vobis, quia venil

liora,

nunc

est.

ipso? Sufficerel ut diceret, Sicui enim Pater liabet vitain, sic dedit et Filio liabere vitam.

evidentius?

Jam

certe

aperuit quod

dicebat,

modo
Dei,

fit

quo nos Chrislus hortatur. Vodl hora. Quae

est,

ipso

habet enim

in

semetipso Pater vitam, hahel e^

Aliquid intelligere nos voluit, in

hora? Et nunc
et

quando mortui avdient vocem

Filii

Filius in semetipso.

qui audierinl vivenl.

Jam do

his morluis locuti

in isla

00 quod

ait, in

semelipso.
:

El

liic

secrclum

ni

verbo

sumus. Quid pulamus, fralres mei?

turba quae

hoc clausum est

pulsetur, ul aperiatur.
?

Domine,
non hatrans-

me
'

audit, nulliue sunt

mortui? Qui enim credunt el

quid est quod dixisli

In semetipso, quare addidisti?

sufhctenler
la

; sed ichanoi, sufficientes, sive multi. bac voce versiculi 2.}, vix uaum codicem reperias sii)i ipsi consenlienlein nam ecliti etMss. alias habent, vetiiet ;^aUas, venil. sic postea etiam in 28 vers. ejusdem capitis o Joauiiis vocem istam, iuconslanter permutatit.
:

Eteiiim Paiilus aposlolus

quem

vivere

feclsti,

bebat vitam? Ilabebal, inquil. Quanlum homines morlui

ut reviviscant, et ad
:

verbum tuum credcndo

non
in
te

eant

cum

transicriat,

habebunt vitam?

Sa?CT.

AtGUST.

III.

(Cinquante.J

1579

IN

JOANiMS EVANGELIUM,

S.

AUGUSTINI
sit

1580
Sapientia Patris, de qua diclum

Ilabebunt; nani el ogo paulo anie dixi, Qui audii verbn

sine luce, cuin ipse

esl,

mea,

et credit
illi

ei

qui
le

me

misil,

Itubet

lilam lelernam.
:

Cundor

csl lucis

wternce (Sap. vii, 26) ?

Ergo qiiod

Ergo

qni

in

crednnt, hahenl vilani

el

non

dicilur, dedi! Fitio, lale est ac si diceretur, genuit (iliuin

:

dixisli, in
ris,

soniolipsis. Cnni nnloni

do Palre
:

lo(|iien;-

geiieraiido

cnim dedit. Quomodo dedil ut

esset,

Sicul Poler liabcl vitum in sciiielipso

riusiis,

cuni

sic dedil ut vita essct, et sic dedit ut in seinetipso vita

de Jn
iibi

le loqucroris, dixisli, sic el Filio dedit liubcre

vilam

esset.Quidesl, insemetipso vitaesset?Nonaliunde vita

iiidigeret,

in semetipso. Sicnl liabel, sic dodil lialicre. Ubi liabcl?

seiiietipso.

sed ipse esset plenitudo

vitae,

unde credeni7/i

Ubi dedil habore? In

in senielipso, sod
iu leim-tipso,
iii

scinelipso. F;uilus

les alii viverent

dum
:

viverent. Dedit ergo

Itabere vi-

liabel?

Non

Christo.
iii

Tu

fide-

tam

in semciipso
ci

dedit

tanquam

cui ?

Tanquam Verbo
et

lis

ubi

habos? Non

sed

Chrislo. Vi-

suo, laiupiam
buin eral apud
II.

qui in principio eral Yerbum,

Yer-

deanuis

si Iioc dicit

Apnslolns

Vivo aulcm
ii,

jam non
Vila

Deum.
,

ego, vivil vero in

stra
stra,

me

Clirislus {Galat.

120)

no-

Dcinde quia liomo faclus

ei

quid

illi

dedit? <
filius

lanqnam

nostra, id ost, dc vuluiitale propria no-

poleslalem dcdil
liomiiiis est.

judicium

facere,

quoniam

non

erit nisi inala, poccitrix, in

iniqna

vita vcro

Secundum quod
,

Filius Dei est, sicuthasic

et

bona de Deo
bet vilaiu

nobis est, non a nobis; a Deo nobis

in seinetipso

bel Paler vilain in seineiipso

dedit Filio vilam

filius

daiur, uoii a nobis. Chiistus autein

sicul Pater,

ha-

habere in semelipso

se( iinduin
ei

autem quod

hoIIoc

qnia Verbnin
:

Dei.

Non modo

minis

est,

poleslalem dedil

judicium faciendi.
,

male

vivit, et

inodo beiic vivit

lioino auleiu,
in viia

modo

esl qiiod besterno dic exposui Charitali vestra;

in

quia
:

male, luodo bene. Qni uiale vivebat,

qui beiie vivit, ad vitam Cbristi
clus vitse,

sua erat

judiciohomo videbilur, Deus autem non videbitur

traiisiil.

Parliceps fa-

sed post judiciiim videbilnr Deus ab his qui vicerint

injudicio; ab impiis autem non videbitur Deus (/n
snperiori Traclaln). Quia ergo

non eras quod

accopisti,

cl eras qui acciluii

peres

Filius aulen)

Dei non quasi iirimo

sine

homo

videbllur inju-

vila, et accepit vilam. Si

cuim

sic

illain

acciperet,

dicio

forma

illa
;

qiia sic veniet sicut ascendit, idco

non eam liaberel iii semetipso. Quid est euim, in semetipso? Ul ipsa viia ipse esset. \0. Adbuc aliiid planius forlasse dicam. Luceru:im
qnisque accendil
:

supra dixerat

Paler nonjudicat

judicium dedil Filio (Joan. v,

loco repelit,
ciuin faciendi

quemquam sed onine 22.) Hoc eliam in islo

,

cum
,

dicit

Et polcslatem
lioininis
ei

dedit ei judiest.

cxempligrali.T, liicorna (a) il!aqi;;>nibi

quoniain

filius

Tanquam

lum

perlinct ad llamuuibim quiu

liicel, igiiis ille

diceres

tn,

Polcslalem

dedii

judicium faciendi
potestaiem judieral

liabel

lucem

in

scmelipso; oculi auieui

tui qui lii-

quare? Quando noii habuit islam

cerna absente

jaci banl cl uibil vidcbaiit,

in seir.ctipsis.
si

jam

et ipsi
si

oinm faciendi

Quando

in principio
et

Verbum

el

liabent lucom, sed non

Proinde

se a

Verbum

erat

apud Deum,

Deus
i,

erat

Verbiim,

lucerna avcrleriut, tencbranlur;

ilUuninanUir. At vcro
si
ille

sc converterinl,
lucei

qiiando oinma per ipsum facla sunl (Id.

1,3) numquid

iguis qiiamdiu est,

siniul el

;ion habcbal potestalcm judicium faciendi?Sed se-

volueris
;

illi

Incem toUcre,

ipsum exstin-

cuiidum Iiocdico, Poleslalem dedit

quia
filius lioniinis est
:

ei

judiciuin facicndi,

guis

nam

sine luce noii potest remaneie.

Sed lux
non

secmdum hoc

accepit potesla-

Christus inexstinguibilis el co;ieruus Pairi, semper

lem

jiidioandi, quia filius liominis esl.

Nam

secuiidum

candcns, scmpor lucciis, scmpcr fervens

ferverel,

nam
est

si

qiiod Dci Filius est,

sempcr habuit

Iianc potestatem.

numquid diceictur

in Psalnio,

Nec

quise

Accepit qui crucilixusest. Qui luitinmorte,estin vila:

abscondal a calore ejus [Psal. xviii,7)?

Tu

auteui in
:

Verbuni Dei nnnquam

Ii2.

in

morte, semper in

vita.

peccaio tuo frigidus enis, coiivcitoris ul fervcscas

si

Jam ergo de resurrectionc

:

forte aliquis no-

recossoris, frigescis. In pcccalo tuo lenebrosus cras,

strum diccbat

Ecce resurreximus; qui audit Chrivenit hora, et

converteris ul illumineris

si

averleris le, obscuraberis.

slum

qui credit, el transit de morte ad vitam et in ju-

Proinde quia
eris

in te teiiebra;eras,

cum illuniinaberis, non

liix in

diciuiii

non veniet

nuuc

est, ut

qui

lumen, quamvis

sis in

lumine. Ait eiiiin Apostolus

audit voce/n

Filii Dci,
:

vivat; niortuus erat, audivit,

Fuistis aliijuando tenebrce; nunc aulcin

Domino

eccc resurgit
ctio fiitura?

quid cst quod dicilur

tibi
,

postea resurre-

(Ep/ies. \,8). Cumdixisset, nunc aulein /.x;addidil,

Parce

noli pra^cipilare

sentenliam,
resurrectio

Domino.

In

leergo lenebra;, luxinDomino. Lux quare?

es.

ne
qu:E

pergas
fit
;

post illam.
:

Est quidem ista

,

Quia participalione lucis illius lux

illuniinaviii, recesseris,

Siautem a !nce(]ua
liias redis.

nunc

mortui eranl infideles

,

mortui erant
infidelitatis

ad lenebras

Non

sic

iniqui

vivunt jusli
fidei
:

transeunl
noli
iiide

morte

Christus, non sic Verbum Dei. Sed

quomodo ? Siculltabet
iii

ad

viiam

sed

credere nullain

fu-

Pater vitam in senieiipso,

semetipso
:

sic

dedil cl Filio liabere rilani

luram poslca resurrectioncm

corporis, crede futu-

ul non participatione vivat, sed

sit.

incommulaet

ram
fit

et resurrcctionem corporis.

Audi enim quid se-

bililer vival; el oinnino ipse vila

Sic dedit

Filio

qnatur post commendatam resurrectionem istam quse

per fidem, ne quis putarct istain solam esse, etin-

haberevitam. Sicutbabet,sic dedit. Qiiidinterest?Quia

ille dedil, iste accepil.

Numquid

jaiu erai (|uando acce-

cideret in illim desperationem et errorem Iiominum,

pit?

Numquid

iiitelligimus

Christum aliquando fuisse

qui

pervertebant aliorum sensus,

dicenles resurre,

clionem
subobscure signiticat huac sermoaem se ad lucernam dixisse, cuuieuni lainen sestale habuerit, uti ex xxvii racta()
!

Et

jam faclam esse fidem quorumdam

talia

de quibus dicit Apostolus

pervertunt
illis

(H Tim.
:

ii,

18).

tu iu LaureiUii

fflartyriii

celebritate prouuutiato coliigilur.

Credo cnim quia

verba

dicebant

Ecce Oo-

iSSi

CAPUT
ail
,

V.

TRACTATUS
judicium

XXIII.

1582
justum
est.

minus ubi
vitam
;

Et

qiii

credil in nie

Irnnsiit

a morle ad
fnleli-

meum

Nam

si

nihil facis

ex

le,

jan> facla est resuneclio in honiiniltus

fiierani iiifidfles
:

Domiiie Jesu, quomodo

cis

SL-iitiunt c;iriiales; si nihil fa-

bus qui

quomodo

alieia dicilur re-

ex

te,

fiilcit nutansurreclio? Gralias Doniiiio Deo noslro; confirnuU dubiiantes. Audi les , dirigit hscsitantes,

quos vult

quomodo paulo aute dixisli, Sic ct vivificat ? Modo dicis, Ex me facio

Filius, nisi quia
se. Si

Filius
nihil.

Sed quid coinmendat

Qui
est
noii esset Filius

de Palre est?

caligiqnid sequitur, quia non habes unde tibi facias nem morlis. Si credidisli, tolum crede. Quid totum,

de Palre, noii est de

:

dc se Filius essel,
sii iion

de Patre est. Paler ul

de Palre
cst.

est
;

de

inquis, credo?

Audi quid

dicit

iVo/i<e

mirari hoc

Filio, Filius

iit

sit

^Equalis Palri

scd

quia
dico,

dcdit potestalem
ait.

Filio iaciendi judicii. la fine lUxal Nolite mirari

el

tamcn

isle

de

illo,

nou

ille

de

isto.

Qiiomodo

in

lioc

quia

IS. Quia non qucero voluntalem

meam, sed volunludicit,

venitliora. Uic noii dixil,

nuuc

cst. h\ illa

resurreIn isla

tem ejusqui misil me.

volimlalem

Filiiis uiiicus

Non quwro

clione fidei quid dixit? Vcnit

liora, el

nunc

csl.

meam
!

cl

homncs

volunt faccre voluiita-

resurreciione quain

commendat futuram corporum

,

tem suam
Palri; et

llle

tantum se humiliat qui aiqualis est

extollit qui in
!

raortuorum

Yenit liora

dixil

non

dixit

nunc

esl

tantum se

imo jacel,

et nisi ei

quia in fme saiculi ventura esl.

13. Et unde, inquis
,

manus
saiicli;

porrigalur, non surgit

Faciamus ergo volun-

mihi probas quia dc ipsa repatieiitor

:

latem Patris, voluntalem

quia Trinilalis

Filii', voluiilatem Spiritus

surrectioue dixil?

Si

audias, tu ipso
lioc;
.

libi

hiijus

una

voliiiitas, uiia

pote-

modo probabis. Sequamur ergo

venitliora
,

Nolile mirari

qnia

blas, uiia

majeslas

est.

Ideo lamen dicit Filius,

Non

in

quaomnesqui

in

monumentis sunt Quid

dixcrat,
Filii

veni facere voluntulem

evideniius isia rcsurrectioiie?

qui in

Jam dudiim non

monumeniis sunt; sed, morlui audienl vocem

el

meam, sed voluntatem ejus qui miiit me; quia Christus non est dc se, sed de Palre suo est. Qiiod auicm liabiiit ut homo apparcrct, dc
creatura assunipsit

Non dixit, alii vivent, damnabunlur; quia omnes qui credunt viveiit. alii Demonumentis autem quid dicil ? Omnes qui sunt in monumeniis, audient vocem ejus, el procedent. Non
Dei;
qui audierint, vivent.
dixit, audienl
et

quam

ipse formavit,

TRAC TATUS

XXIII.

In illam lectionem Evangelii, Si ego testimonium perhibeo de me, elc, usquead id, Et iioii vultis vcnire ad me, ut vitam
periores lecliones
verbis,

vivenl. Si

enim male vixerunt

procedenl.
Licet

el ja-

Iiabcatis.

Tuni etiam repetunlur sutractatw,

scilicel

cebant in monumenlis,

ad mortem surgcnt,

iion

ad

jam

ante

ab his

vilam. iirgo videamus qui

paiilo
ibi

Amen, ameii

dico vobis, non poiesl Filius a

ji'

aiue morlui audiendo

facta esl discretio
:

et

credendo vivebaiit, non

se facere quid(|uam, ctc. Cap. v,

i.

19-40.

non dictum

cst, Audient mortui

,

Quodam

loco

iii

Evangelio Dominiisail, prudensui

Yocem

Filii

Dei

et

cum

audieriiit

aiii

vivent,
:

alii

leu)

auditorem verbi

similem esse dcbcre homini

,

damuabunlur; sed, Omnes

qui audierint, vivent

quia
et

qui volens scdificaie, fodit altius

donec perveniat ad
fluminis

qui credunt viveut, qui habent

chanlatem vivent,

fuiidaiiienlumstabililaiis pctne, et ibi securus conslitual

nemo
et

morieiur. De monumentis autem, audient voceni,

;

quod fabricat adversus impetum

inipulsu 25).

ut

procedent qui benefecerunt, ad resurreclionem vitw

judicii.

qui

ciim vencrit,

reporculialur potius firmilalc ^dificii,

male fecerunt, ad resurreclionem

cium, poena
in
illa

Hoc

est judi-

quam
VII,

suo ruinam faciat

illi

domui (Matlh.
Dei

dequa pauloante
el

dixerat, Qui credil

24,

Putemus Scripluram

me,
14.

transiil

a morte ad vitam,

injudicium non veniet.

facere

agrum

esse, ubi voIunuisaIiquid?ndificare.

lanquam Non simus

donec
Cliristus

Non

possuni ego a meipso

quidquam
esl.

pigri, iiec superficie coiitciiti; fodiaimis allius,

sicul audio judico, eljudicium

meumjmtum

Si sic-

pei veiiiamus ad

pelrain

Petra autem

crat

ui audis judicas, a
ter non judicat

quo audis?

Si a Patre, cerle

Pa-

{lCor. x,4).
lectio de testimonio Domini nobis non habeat necessarium ab liominibus testimonium, sed habeat majus quam sunl lioniines;

quemquam, sed omne judicium

dedit

2. Ilodieriia

Filio. Qiiando lu

audis, lioc dicis

est Pater,

'

quodammodo pra;co Patris, quod hoc dico, quia quod ? Quod audio
:

locuta est, quia

hoc sun)
Pairis

dicere enim nieum esse est

atque id testimonium dixit

qiiid sit

Opera, inquit,

quia

Vcrbum
de

sum. IIoc euim

tibi dicit

Chri-

quw

ego facio
:

testimonium pcrhibent de me. Deinde

slus. Inde

tuo.

Quid

est, Sicut audio, ita judico, nisi,

adjunxit

El testimonium perhibel de me, qui misil

me

Sicut

sum? Quomodo enim

Paier? Utique
si

audit Christus? Fralrcs,

Pater. Ipsa qiioque opera qu:c facit, a Patre se accepisse dicil. Testiiiionium crgo peihibent opera, testi-

quaeramus, rogovos. AuditChrislusaPalre?

illi

Quomodo
illura
dicit.

dicit
:

dicit

illi,

verba ad

monium

perhibet Pater. Nullumne testimoniiim perhi-

facit

omnis enim qui

Filio

aliquidalictiidicit,
dicit,

veibo

buit Joannes? Perliibuil plane, sed tanquam lucerna,

QuomodoPater
Patris est?
dicit
:

quarido Filius
dicit,

Verbum
siio

non ad saliandos
ccs
^
:

aniicos, sed ad

confundcmlos inimi-

Quidquid nobis Paier

Verho

jam

eiiim antea

praedictum erat a persona

:

Verbum

Patris Filius esl, ipsi

Verbo quo

alio

Palris,

Paravi lucernam Christo meo

inimicos ejus

verbo dicil? Unus ost Deus,

unum Verbum
esl

habet, in

uno Verbo omnia

dio

coniiiiel.

Quid

ergo, Sicul auitn jiidico.

induam confusione ; super ipsum autem efflorebit sanctificalio mea {Psnl.c\\xj,n et i 8). Esto lanquam in nocte
^

itu

judico

Sicul dc Palre siim,

liic

Ergo
;

inomaWms^^ss.^vobailalemchristi.

Er. Lugd. et VCD. plusculas

:

enim leguni Qwniam quod audis dicas. u.

feruat differentias tu quodammodo prmco Palris

sic

ut

inilu B., non ad snti/iiidos amicos, sed confundendos micos. i-ccuui hunc rostiluimus ex Er. el Lov., quorum lectio
2

videtur concinnior.

M.

4 585

IN
iii

JOANNIS EVANGELIUM,
lucernam,

S.

AUGUSTINI
;

4884

posilus, aUomlisti

liicoriinni, cl miialiis es

exslingucrcnlur

Cl cxsuluisli ail luiiieii

luccnix

scd iUa lucerna dicil

dclieas;
cl quanivis

contiiiuo siibjunxit,

cum dixissol, Vos cstis lumen mundi^ Non potest civitas abscondi supra
neque accendunt lucernam
et

esse solcin, in qno cxsullarc

montem

constituta,

ponunt

ardoal
qiiia

in

iiocle, dieni

le jiibet exspeciarc.

Non crgo
iii

eam sub modio,

bus qui in

sed super candclabrum, ul luccat onmisunt.

iliius iiOMiii.is
si

lcslimonio non eral opus. Nain

domo
,

Scd quid,

si

AposloIos iion dixit

uliiuid inilicrelur,

nnn cral opus? Sed

iie

luccrna

luccrnam

scd acccnsores lucerncc

quam ponerent
,

rcuuincal lioino, el luincn lucern;t! suniccrc

irelur
;

sibi arbi-

super candelabrum? Audi quia ipsos dixit luccrnam.

Sic luceat
videntes
,

ideo Dominus nec liiccrnain

iii

illani

superfluani

inquit

lumen vcstrum coram hominibus

gloriftcent,

ut

dicil iuissc, iicc lanicn le dicit

luccrna del)crc rcnia:

bona opera vestra

iionvos, sed

nero. Dicil aliud lcslimonium Scriplura Doi

ibi uliqiic

Patrem vestrum
4.

qui in cxlis est (Matth. v, 14-16).

Clirislo,

Deus

pciliiliuil lcslinioniuni Filio suo, et in illa Scri-

Ergo

et

Moyscs perhibuit lcslimonium

plura Jiidaci spcm posuerant, in Legc scilicet Dei, minislrata sibi pcr Moysen fainulum Dei. Scrutamini,
inqiiit
,

cl

Joanncs perbibuit testimonium

Cliristo, el creleri

Prophela; et Aposloli perbibucrunt lesiinionium Clirislo. Ilis

Scripluram

in (jua vos pnUitis

vilam aternam
:

omnibus lestiinoniis prajponit lesiimonium oponoiiiiisi

habere; ipsa tcslimonium perliibel de

venire ad
ine, ut

mc

el

uon

vultis

ruin siiorum. Quia ct per illos

Dcus perhibuit
alio

vitam habeatis. Quid vos pulalis habcre

teslimonium Filio suo. Scd perhibet

:

in Scriplura vitain
liilict

a!lernam'Mpsam interrogalc, cui per;

lcsiinioniuin

ctiiileHiirilc qu;c sit vitn ailcrna.

Et

modo Deus teslimonium Filio suo per ipsum Filium suum indicat Deiis Filium, indicat se pcr Filium. Ad hunc si polueril

qnia propler Moyscn volcbant icpndiare Clirislum

liomo pcrvenire, ncc iucernis indigebit, et verc

lanquam rursus cosdem ipse convincit lanquam de alia lucerna. 3. Oinncs enim liomines hicernao, quia et accendi possuiil el exslingui. El luccrnx quidem cum sapiunt,
lucent, el spiritu fervent
stiiicla; snnl, eiiain
:

adversai iiim inslilulis pr.cceptisque Moysi

fodiendo allius, xdificium pcrducet ad petram.

5. Facilis

cst ergo,

rraties,

hodierna lectio

sed

propler heslernum debitum (scio eiiim quid dislulerim, non abstulcrim, cl

Dominus dignalus

est

donare

nam

cl si

ardebant ct ex-

eiiam hodie loqui ad vos), recordaminiquid reposcere

debcalis,
si

putenl. Permaiiserunt

enim servi
olciim
ait

forlc aliquo

modo

scrvala pielate etsalu-

Dei Iuccrn;bon;r. ex oleomiscricordi.-c iHius, non ex

viribus suis. Gralia qnippe Dei graluila,
illa

bri humililaie,

extendamus nos non adversus Deum,

ct

sed ad Diuni

levemus ad euin aniraam nostram,

nos, sicut
ille in

luccrnarnni

csl.

Plus enim
;

illis

omnibus labornvi,

eflundentes

cam supcr
est

Psalmo, cui

quocdam lucerna
adjunxit,

ct

ne viribus suis ardere viderelur,

dicebalur, Vbi

Deus tuus? Hwc, inquit, meditatus

Non
:

ego autem, sed gratia Dei

mecum

(1

Cor.

sum,

XV, 10). Omnis ergo propbetia ante Dominiadvcntum, luccrna cst de qua dicit Pelrus apostolus, ilabemus
certiorem prophelicum sermoncm, cui benc
denles,
facitis inlen-

(luemadmodum lucernw
et

lucenti in obscuro loco,

meanimam meam (Psal. xu, 4 et 5). Deum non contra Deum qiiia et hoc dictiim esl, Ad te, Dominc, levavi animam meam (Psal. xxiv, 1). El levemus adjuvante ipso; nam gravis est. Unde aulem gravis est? Quia corpus quod
ele/fudi super
ci

Levcmus

go aniinam ad

donec dies lucescal,

(II Petr.
I,

lucifer oriatur in cordibus veslris

corrumpilur, aggravat animam, et deprimil lerrena

inhabilatio

19). Luceriuc ilaque Proplicta;, el

omnis

scnsnm mulla cogitanlem (Sap.

ix, 15).

pioplietia

una magna
?

biccnia. Quid Apostoli? non

Ne

forte ergo

possimus scnsum nostrum a mullis

et

lucernai etiani ipsi

Plaiie lucernic. Solus

enim

ille
:

colligere ad

unum,

evulsum

a niullis relevare
nisi

ad
adet

non lucerna.

Non enim accendilur

vilam.

ct cxslingwilur

ununi (quod quidem non poterimiis, ul dixi,

juvet
ille

quia sicut Pater habet

Filio liubere vitam
stoli
;

in

semelipso, sic dcdit

el

qui ad

se vult levari

animas noslras),

in semetipso.

Luccrnx' crgo
suiil

Apo-

conlingamiis cx aliqiia parie,

quomodo Vcrbum Dei

ct gralias agunt,

quia et accensi

lumine
illis

unicus Patri, coaetcrnus et qualis Palri, non faciat

nisi

Veritaiis, cl fervent Spiriiu charilatis, el suppelit

quod
non

videril
faciat

Palrem facientem, cum tamen Pater

aliquid
nisi

oleum
illis

graliai Dei. Si

non esscnt
eslis

liiceriuc, noii dicerel

ipse

pcr Filium videiitem.

Domiiius, Vos
dixil,

lumcn mundi.

Nam

posteaiie

Videlur milii quoiiiam Dominus Jesus in hoc loco

quam

Vos

estis

lumcn mundi, osiendit

lalc

magnum quiddam
ut

insiiiuare voleiis iiilentis, et infun-

lunien se pularent, qualc dicium esl, Eral iumen

dere capacibus, incapaces auteni excilare ad studium,

verum, quod illuminat

omnem homincm

venientem in

nondum

iiilclligentes

beue vivendo capaces

fianl,

hunc mundum. Tunc aulem hoc de Doinino dicliim cst, cum a Joannc distinguereliir. De Joanne qiiippe
Baplista diclum erat,

insinuavit nobis aiiim;im iiumaiiam et

menlcm
nisi

ratio-

nalem,
tari
,

quai inest homini,

bealiflcari
:

non inest pecori,

,

iion voge-

Non

erat illc lumen, sed ui testii,

non

non illuminari

ab ipsa

vwnium
diceres,

perhiberel

de lumine (Joan.

9,

8).

Et

iic

subslanlia Dei

eamquc animam

faccre aliiiuid per

Quomodo

luinen non erat, dc quo Chrislus

corpiis et de corpore, atque habere subjectum corpus,

et per corporalia mulccri posse sensus corporis vcl olTendi, et

dicil, (|uia

lucerna erat? In

comparatione allerius lu-

minis non erat lumen. Eral eniin verum lumen, quod illuminat omnem hominem venienleni in hunc mundum.

propler hoc,

id

cst propler consortium

quoddam

aniitiae et

corporis in hac vila alquc

comfit

Ergo cum

el discipulis diceret,

Vos

eslis

lumen mundi,

plexu, deleclari aiiimam lcnitis, vcl conlrislari olfensis

nesibialiquid tributumputaient, quoddcsoloChristo

inielligendum esset, et
ita

corporis sensibus; bcalitudinom tamcn cjus qua

luceriiK venlo superbisc

beata ipsa anima, non

fieri nisi

parlicipaiione

iliiu!

4583
\itse

TRACTATUS
sempcr
viv;c
,

XXIII.

CAPUT

V.

1586

iiiconimulabilis
:

;elcrna;f|uc sub-

pulsi sunt

ab Ecclesia, qui pniaront non liabere menChristi

,

stamiae, quaj Dcus csl

rior

ul

quomodo

aiiima

qus

infe-

tem rationalem corpus

belluinanj (a)
:

scd quasi aiiimam

nieiite
,

Deo

esl,
;

idquod
sic

ips;i

inferius esl,

hoc

est corpus,

exccpia quippe

ralioiiali

vita

facit vivcre

eamdem animam non

ipsa

facial

beaie

belluina cst. Sed quia expulsi sunl, etveritale expiilsi

vlvcre, nisi

quod

anima

est superius. Superior

sunt; accipc toiumChristum, Verbum,

mcnlem
cst.

ratio-

enim anima quam corpus,

Dcus. Pntslat aliquid
riore.

ct superior

quam anima
illi

nalcm, ct carncm. Hoc totum Christus

Rcsurgat
rcsurgat
est.

inferiori, pra;siatur

a supe-

anima
corpiis

tna ab iniquilate per id

quod Deus

est,

Servial Doniino suo, ne conculcetur a scrvo

est, fratres niei, religio cliristiaua, qua;

tunm
,

a corrui>lione pcr id
,

quod homo
et videle
aliiid

suo.

Hxc

pra>

Proinde

cliarissimi

audite

moguam

leclionis hiijus,

dicatur per totum

ubi vincuntur,
libus.

mundum,

iiorrentibus inimicis; ct
;

quantum mihi vidctur, profunditalem;

murmuranlibus

Ubi prjcvaleiil, sxvien,

admodum
tate,

loqiiatiir

liic

Cliristus,

niliil

quemquam

Hacc est religio

chrisliana

ut colalur unus

quare veneril Clnistiis, ut resiirgant

ar.im;ic

ab iniqui-

Deus, non mulli dii; quia non

nisi

unus Deus. Parlicipalione

lit

animam beatam Dei fit beata. Non parfacit

resurganlco:'poraacorruptioiie.

Jam dixianimai
;

per quid resurgant, per ipsam substantiam Dei

pora pcr quid resurgaiit
,

cor-

licipatione sanctM anima;

beata infirma anima, ncc

:

per dispensaliouem

huma-

participalione angeli

lil

beata sancta anima

sod

si

nam
7.

Doiiiini noslri Jesii Chrisli.

quaerit beata esse infirma

sit

anima, qua^rat unde beala

beatus efficcris ex angelo
lu.

Anien,

amen

dico vobis, non potcst a se Filius fa^

sancta anima.
;

Non enim

cere

quidquam,

nisi

quod

videril

Palrem facientem

tu

sed unde angelus, inde et

quwcumque enim
nisi

illc feccril,

liwc ct Filius similiter facit.

G.

Hi> pr;rmissis alque firmissimc conslitulis, ani-

Coelum, lerr.im. niare,

qu;e iu mari, visibilia,

qu;tt in

calo,

qiire in tcrra

mam

ralionalem nnn beatificari

nisi

Deo, corpus

iiivisibilia, aniinalia in lerris,

iii

non vegctari

per animam, atque csse

et corpus,

quamdam
;

friiteta in .'igris, nataiilia in aqiiis,

aere volaiilia, in

medietalem inler Deuni

el recolitc

animam

intendite

coelo lucentia

pr;eter

Iia;c

omnia, Augelos, Yirtutes,

:

locuti

mecum, non hodiernain, deqiia sumus sed iicsternam lectioncm

,

snfficienter

Sedes, Dominationcs, Piincipaliis, Poleslates

pcr

omnia
Doiis

qmm

ecce

ipsum fucta snnl (Joan.

fecit, el

i,

3).

Numquid

jam

triduo versamus alque traclamus

,

cl

pro virilms

omnia hc

demonstravit ea ftcla Filio, ut ct

fodimus

donec ad petram perveniamus. Yerbum

ipse faccret alterum miindiim his

omnibus plenum?
ille

Chrislus, Verbiim Dei Christus apud

Christus et Deus Verbum, Christus et

Deum, Verbum Dcus et Yerbum

Niliil

Non
lia!c,

niique.

Sed quid
sed

Qucccumque cnim
Filius,

fecerit

non

alia,

liccc el

nec

dissiiniliter,
el

sed

unus Deus.

Illuc

pcrge, anima
illuc

contcmptis c;rteris,
polentius

similiter facit.

Paler cnim
ipse facit.
qiiia

diligit Fiiiiiin,

oninia de~
Filio
iit

vel etiam transcensis;

isla

perge.

monslrat

ei

quw

Demonstrat Paler

creatura, qune

mens
:

dicitur rationaiis, nihil liac

animae suscilentiir,
suscitanlur
;

per Palrem et Filium anim;c

aiiiniT,
nisi cariiui

creatura subiimius

quidquid siipra istam est, jam

(iiiia

nec possunt viverc

Yerbum Clirislus, et Yerbum Dei Christus, el Deus Yerbum Christus; sed non tantum Yerbum Christus quia Verbum cmo
Creator
est.

Dicebam aulem

vita sit Deiis. Si ergo

non possunt viverc anim;r,

siciit ipsa:

nisi
;

earum
Filium

vila sil

Deus,

sunt vita
id est

corponim
facit,

quod demonslrat Paler

facit.

Filio,

quod

per

factum

esl, et

liabitavit in

nobis [loan.

i,

W)
in

crgo et

Non enim
facit

faciendo dcmonsiral Filio, sed

Verbuin
esset,

et caro Christus.

Cum enim

forma Dei
Deo. Et

dcmonslrando

per Filium.

Yidet

enim
fiat,

Filius
ct

non rapinam arbilratus

est esse cequalis

Patrein deinonslrantem anteqnam

aliqiiid
Filii fit
si

ex
a

quid nos inimo, qui non poteramus infirmi ct humi repentes altingere
niiis? Ahsit.

demonslralione Patris ct visionc

(piod

fit

Deum, nuinquid relinquendi

exinanivit

era-

Patre per Filium. Sic animne suscitanlur,

polnerint

Semctipsum
ii,

formam

servi acci-

videre islain unitalis conjunctioiicm, P;ilrem deinou-

piens (Pliilipp.

0,7).

Non crgo formain Deiamiltens.

cral
ila

slrantem, Filiuin videntem,

et

per Patris demonstra:

Faclus est ergo hoino qui eral Deus, accipiendo quod

lionem

et Filii

visionem

fieri

creaturam
Filii

alqiie id fieri

non

erat,

nonamittendo quod

faclus estliomo
ibi

per Palris demonstrationcm et

nec Pater
quidquid
8.
sit
fit

visionem, quod
,

Deus.

Ibi habesaliqiiid

propter infirmitalem luam,

nec Filius, sed infra Patrem el Filium

liabes aliud propler perfectionem tuam. Eiigat te Cliri-

a Palre perFilium. Quis

hoc vidct

stus per id

quod Iiomo

osl,

ducat te per

id

quod Deus
tota prac-

Ecce iterum ad carnales sensus, cccc

et

rursiis

homo
et alia

est,

perducat lead

id qiiod

Deus

csl.

El

humiliamus nos,
aliquid aliquando
slrare aliquid
filio

desccndimus ad vos,
a vobis. Yis

si

tamen

dicatio dispensatioque per

Christum hxc

est, fratres,

ascendcramus
tuo,

dcmonfiicturus

non

est, ut

resurgant anima^, resurgant et corerat;

ut faciat

quod

facis

pora.

Utrumque quippe mortinim

anima ex
iniqiiitate.

corpus ex

es tu, et sic demonslraturus. Qiiod igilur (acturus es

ut

infirmilate,

Quia utriimqiie mor-

demonstres

filio, iion

uliquc facis per

filiiim

sed

tii

tuumerat,resurgat utrumque.Quid utrumqne? Anima

et corpus.

solus facis quod ipse factum

militer faciat.

vidoat, ct aliud tale si:

Per quid ergo anima,

nisi

per

Deum

Chri-

Non

est

hoc
in

ibi

quid pergis ad

siniili-

slum? Per quid corpus, nisl per hominem Cliristum? Erat enim et in Christo anima humana, lola anima non irrationale tanlum anima;, sed etiam rationale
:

tudinem tuam, et deles

te similitudineni Dci? Ibi

omninonon
stres
(a)
filio

est hoc. Inveni aliquid,

tuo iiuod facis,

antequam

facis

quomodo demonut cum de;

quod mens

dicitur.

Fuerunt enim quidam

haerelici, et

AjioUinarisloe.

1587
inonslravcris,

IN
pcr
filiuni facias
:

JOANiMS EYANGELIUM,
quod
facis.

S.

AUGUSTINI
Nuncsi

588

lioc

Jam

quandoque.
quid
sit sit

non
lioc

potcslis

coniprehendere
quid

forle quasi occurrii libi

Ecce, inquis, cogilo facere

:

Deiis, vcl
:

comprchendile
si

non

domum. el quam enm

cerevolo;

vol< ul

per filium nieunifabricelur

lilio

aulefa-

Deiis

mulluin

profeceritis,

non aliud quam

esi

ipse fabricem, osieudo

et
facil

meo quod
quidem

esl,

de Dco senscritis.
sil,

Nondum
iioii

potes pcrvenirc ad

ipse,

alquc cgo per ipsum, cui

llecessisli
in

quid

pervcni ad quid

sit.

Non

Deus corsol,

csleudi voluiilaiem

mcam.

a pri-

pus, ron terra, non coelum, non luna,

stelhe,

non

non

stina siuiililudiiic, scd

liludiiie.
/ilio luo,

adhucjaces

magiia dissimi-

Ecce

cniin

anlequam

facias

domum,
;

indicas
lc

quaiilo

et demoiislras quid facere velis

iit

dc-

Si enim non coelcstia , minus lerrcna? Tolle omiic corpus. Adhiic andi aliud non esl Dcus mulabilis spirilus. Nara faista.
:

non corporalia

nionsiraiite anteiiuam facias, facial ipse

siraveris, et lu per

quod demonfilio

tcor, el falenduni esl, quia

spiriliis esl.

Evangelium loquilur, Deus

spirituni

ipsum

sed vcrba diclurus es

;

Sed

traiisi

omncni raulabilcm
scit,

tuo,

inter le el

ipsum verba cursura suul

ci

el inler

transi spirilum qui

modo
;

modo

nescit, raodo

me-

demoiisliantem

videuiem, vel loquentem etaudien-

minit, cl

obliviscilur
;

vull

quod nolcbat, non vult

istas raulabilitalcs
,

leni soiius arliculaius volal, qui

non

esl qiiod tu,

non

quod volebal

sive patiatur jain

:

est

quod

ipse.

Souus quippe

ille

qui exit de ore tuo,

filii

sive pati possit

iransi

haec omnia.

Non

invenis in

et veiberalo

acie langit aurem

tui,

el

implelo
;

Deo
sii,

ali([uid mulabilitatis,

non ali(juidquodaIiter nunc

seiisu aiidiondi perducit ad

cor cogilalionem tuam

aliler

paulo

aiile fueril.

Nam

ubi invenis aliter et

:

sonus ergo
tuus. qiiod
filii

ille, non cst ipse lu, non est ipse filius Signum datura esl ab aniino tuo animo filii tui, signum non sit nec animus tuus, nec animus

aliter,
iioii

fa':ta esl ibi

luit.

quacdam mors

mors enim est,

:

essc quod

Immorlalis dicilur aiiima

illa

est qui-

dem, quia
vila

vivil

seraper aiiiraa, et cst in

rautabilis vita,

quaidam

tui,

sed aliud aiiquid.

Itaiie

pulainus Patrem lo-

pcrmanens, sed

Secundum mula:

cutum esse cuin

ler dicere Filio,

Filio? Fuerunl verba inlcr

islud esi?

Deum

et

bililalcm

\\lx hujus et mortalis dici potest

quia

si
;

Verbum? quomodo
si
',

An

qiiidquid vellel

Pa-

vivebal apicnter, el desipit, morlua est in dctciius

si

verbo veliet dicere, ipse Filius est

nuimiuid per veibum loqueretur ad

vivebat insiiiienicr, ct sapit, mortua est In meliiis.

esse morlera in deterius, esse raoricra in melius
iii

Verbum
Verbuiii

Patris
?

Nam

An

quia Filius

niagnum Verbum, jninora

Scripuira nos docet. Utique

delcrius mortui eranl,

verba cursura erant inter Patrem et Filium? Sonus

aliquis el
qii.isi

dc quibus dicilur, Sine mortuos, sepeliant morluos suos

{Mattli. viii, 22)
;

creatura qua-dam temporalis atque

el,

Surge, qui dormis,

et

exsurge a

volalica, exiiura er:it ex ore Palris, et percussura

au-

morluis,

ei

illuminabit teChristus {Ephes. v, 14); et de

rem

Filii?

Numquid babei
Imc
pi

Dciis corpiis, ul quasi ex

Jiac lectione, Q!<a>K/o

mortuiaudienl,

el

qui audierintvi'

ej:is labiis

onedat

el liabel
?

aures corporis Yer-

vent. In deierius mortui craiit, ideo reviviscuiit.

Revi-

Luin, in (juas soiius veniat

lia, simplcitaiera vide,
si

Reniove omnia corpora-

viscendo moriuiitur

iii

iiiclius,
:

quia ct reviviscendo

siraplexes.

Quomodo
le

aulera

noii eruut quod eranl

non esse aulera quod crat

eiis siraplex ? Si le

non rauiido implicaveris, sed ex

:

muiido cxplicavcris
cris.

explicando enim
si

simplex

El vide

si

potes quod dico, aul

vides. Dicis
filio

non poles,
verbo dicis
;

crede quod

iioa

luo,

mors est. Sed forte, si in inelius est, non appellatur mors? Appcllavit illam morlein Apostolus Si autein morlui eslis cum Christo ab eleineiitis hujus mundi, quid adhuc velut viventes de hoc mnndo deccrnilis (Coloss. ii,
:

verbmii quod soDal, nec tu es, nec

9.

filius luus.
:

20)? ei iterum, Mortui enim

eslis, et vita vestra

abscon-

Habeo, inquis,

aliud quo ostendam

ita

enim

dita esl
viill

est eruditus niius

meus, ul nec loquente

ci

mc

andiat

ut

Deo [Id. iii, 3). Mori nos vivamus, quia vixiiiius ul moreremur. Quid-

cum

Chrislo

in

sed nulu ostendo

(juod vis, ccrle

quod

facial.

animus luus vull

Ecce nutu osiende ostendere quod in se

sciiicet, labiis,

quid ergo

cl

a racliore in delerius, et a delcriore in

:

melius moritur, non csl hoc Deus

lius ire potesi

quia neque

iii

me-

habet. Uiide facishutum?

vultu, superciliis,
ociilis,

De corpore,
ista

summa

bonitas, iicquc iu deterius vera

a;tcrnilas est, ubi temporis niliil

mauibus. Hfcc omnia non

a^lcrnilas.
csl.

Yera enim

snnl quod animus luiis; etlara

lelleclnm est ali(iuid pcr
liajc

media sunt
quaj

in-

Ent aulcm modo

est,

boc, ct raodo illud? jani temesl.

signa,

non sunl
:

pus admissum
tis

a;tcrnum non

Nain ul noveri;

quod animus tuus, ncc quod animus filii lui sed hoc totuni quod corpore agis, infra aninnim tiium est, et
infra

quia non sic Deus

quomodo anima

certc

immorde

lalis cst

anima

quid ergo esl (|uod ail Apostolus

animnin
filius

lllii

lni

nec poiesl oognoscere animura

dedcris
est
ei
sii^na
ibi,

luum
Quid
est.

luus, nisi

de cornoro.
ibi

Dco, Qui solus habel iinmorlalilalem (I Tim. vi, 16) ; incommulabiliiiisi quia boc aperte dixil, Soliis habct
tatcm, quia solus habet veram ajternitatcm
iiulla miitabilitas.
?

igilur

facio?

Non

boc

simplicitas

Ergo

ihi

Pater oslendit Filio qiiod

giguit.

facit, et
:

oslendcndo
([uia

Filiuin
et
1

Yideo
,

(luid
fial

dixerim
in

sed

video
islc

10.

Agnosce
;

in te aliquid, in

quod volo dicere

inlus

quibus

dixerim

vobis

iiitellcclus

intus in te

non

le quasi in corpore luo,

nam

cl ibi

Edd. habenl hic nonnuilas leclionnm varielales, quae polissiinuni e uncialiouis divcnsiUle uascuiilur. l.e^unt r.r. *ea., fuentid vertuiinlcr Deinnct cerbum, (juotnodo Liig. el\ raistud est ? n niddq-uum jsilst Puter dicere J ilio ? >? tris..\utnquid. Lov.: .n quidquum vetlet ,'ater dicere Filio ?
i
'

poiest dici in
bet aclas, sed

te.

In le est

enim sanilas
in le

in te qua:li-

secundum corpus;

est maiuis

pcs luus
,,3^
^^
j,,

sed aliud est in te inlus, aliud in tc lon-

si vcllet verba di^ere, ipse Filius esl

yerbum

1'atrxs.

mm-

veste lua. Sed relinque foris et vestem liiam

.^ ^^^ ^^j

quid, etc.

M.

^^^^^^ ^^^^^ ^^^^^^^^

secretariura tuuUi,

1589

CAPUT
el ibi vide

V.

TRACTATUS

XXIIT.

1590

menlem luam,
ris.

quod volo dicere,

es
,

si

polue-

videres cogitando

cum

velles, cliam

cum ab

islis

cor

Si

enim

lu

ipse a te longe

Deo propiiiquare
intcllige, ibi le
in

poris ociilis abfuisscnt. Vidisti enim Carthaginem

cum
,

unde

poies? Dicebani de Deo; el intellecluruni le ar:

esses Cartliagini
tua
;

accepil speciein per oculos aiiima

bilrabaris

de aninia dico, de

le dico

haec spocies recondita est in

memoria lua

et

probabo. Non enim valde longe

pergo

exempla

servasti aliquid intus

stilulus, (|uod posses

qaando de mente tua volo aliquam simililudinem dare ad Deum luura quia utique non in corpore sed in
; ,

homo apud Carlhaginem conapud te videre eliam cum ibi non

accepisti. Pater quse de:

esscs. Ha-c

omnia forinsecus

ipsa

menlc

factus esl

bomo

ad imaginem Dei. In

si-

monstrat Filio,
agitur
;

noii accipit exirinseciis

intus totum

mililudine sua

Deum

quaeramus, in imagine sua Crea-

quia

niliil

cre;>lur;rum essel exlrinsecus, nisi

lorem agnoscamus.

Ibi intus, si
;

potuerimus

invenia-

hoc Patcr fccissct por Filiiim. Creatnra omnis a Deo

facta est;

mus hoc quod

Filio
,

dicimus

quomodo demonstret Paler

,

antequam

(ieret

non
,

erat.

Non ergo

facta

et Filius videat
fiat

quod demonstrat Pater

aiile-

visa est ct relenla

memoriter ut eam Pater

nionslraret
:

Filio tan-

quam

aliquid a Patre per Filium.

,

Sed cum dixcro

(ale

quam memoria

cogit:ilioni

sed facien-

et intellexeris

nec

sic

putes jam illud aliquid

,

dain Pater monstravii, ficiendam Filins vidil, el eain

esse, ut serves ibi pietatem

quam
ut
si

volo a te scrvari

Patcr dcmonslrando feeit,

fecit.

qiiia

per Filiuin videnti-m

,

et praecipue

moneo
sit.

id est
,

non

vales

comprecsse

Et ideo movere non debet

videril

quia dictum est

:

liendere Deus quid

scire quid

sit

parum non

libi

putes

nisi

quod

Patrem facienlem

non dicium

est
id

non
in

demonstrantcm. Per hoc enim sigMificalum cst,

tua video aliqua

H.

Ecce

mente

duo
,

memoet

csse Patri facere, quod esl demonstrare

intelligatur
illa

ut ex hoc

riam tuam

et cogilationem

tuam

id est

quasi nciem
,

pcr Filium videntem omnia facere. Nec

illa

quamdam
intus quod

et

oblulum animaj
,

tuce.

Vides aliquid
memori.ie
:

demonslratio, nec
fiunt

visio temporalis est. Qiiia

ali-

per oculos percipis

et

commendas

ibi est

cnim por Filium

omnia lempora, non utique

ei

memoris commendasli, in abiiilo reconditum quasi in horreo quasi iii tliesauro, quasi iu sccretario quodam et penelrali interiore. Cogilas aliunde,
,

quo lemporc possent

demonstrari f loienda. Sic auFilii visioneni gignit.

tem demonstratio Patris

quem-

admodum
si

Pater Filium gignit. Demonstratio quippe

,

intenlio lua alibi est

illud

quod
,

vidisti in

roeinoria

general visionem

non

visio

demonslrationem. Quod

tua est
aliud

et

non videtur

a tc

quia cogitalio tua in

, :

purius et perfoctius inlueri valeremus, fortasse in,

Modo probo scientibus loquor Carlhaginem nomiiio omnes modo intiis quicuinf|ue eam nostis, vidislis Carlliagincm. Numquid tot sunt Carthagines quot animae vestr ? Omnes vidi^tis per nomen hoc per quntuor has syllabas noias vobis erumpentes ex ore meo tacta; sunl aiircs ve^lrse
intenditur.
,
: ,

veniremus nec aliud esse Patrem

strationem
;

aliud ejus

demon-

nec aliud Filiurn

aliud ejus visionem,

Sed

si

vix

hoc cepimus, vix explicare potuimus, quo(piod cepil exlrinsocus

,

modo memoria
qiioiiiodo Pator

ostciidat co-

gil lioiii; qiiaiilo niiiius

cipere

aiit

explicare potorimus,
Filio

Deus demonstmt

quod non haipse? Par-

taclus est sensus aninine per corpus

et
ibi

ab

alia inlcn,

bel aliiinde
viili

vol

quod non

est aliud

quam
sit

lione reflexus est animus ad id quod

crat

et vidit

suiniis

loquor vobis quid

:

non

D
,

us

non

Carlhaginem. Numquid tunc

esl ibi Cartliago

ibi
:

facta?

osleiido quid sit

ergo ut capiamus

qiiid sil

qnid fa-

Jam

ibierat, sed hitebat. Qiiare

in

laiebal? Quia

cieinus? Numqiiid a

me
,

numquid per me
inilii
:

poterilis?

animus luus

aliud

atlendebat

cum

vero reflexa
,

Dicam hoc
possiinus
in
;

parviilis

et vobis et
,

est per
,

quem
Jacta

est cogitalio lua ad id

quod erat

in

memoria

iiide

inodo cantavimus
et

inodo audivimus

formata est, et visio quoedam animi facta

est. Aiitea

Domimim curam tuam ,

ipse te enulriet [Psal. liv,

non

erat visio, sed erat

memoria

reflexa cogilalione

23). ideo eniin noii potes, o

si parviiliis

homo,
:

qiiia parviilns

es

ad memoriam,

facta esl visio.

tuse

Demonstravit ergo incet

es, nulriendus es

nulritiis,

grandis eris;
:

moria tua cogitationi

illa

Carlhaginem,
,

quod

in

el

quod parvulus non poteras

,

grandis videbis
et

sed

erat

antequam intenderes

conversop, ad se inlenfacia est a

;

ul nulriaris
enulriet

Jacla in

Dominum curamtuam,
qiiae

ipse te

tioni cogitationis ostendit.

Ecce

memoria
el iiulla
si-

demonstralio, facta est

in cogilalione visio
,

12.

Modo ergo
Pater
facit.

perciirramus breviter

restant,

verba

in

medio cucurrerunt
est
:

nullum ex corpore
scripsisti,

et videle
iiisiniiet.

hic quaj

commendavi, quomodo Dominus

Filinm
,

gnum datum
nuisti; el
stravit.

nec innuisti, nec

nec so-

diligit

et

omnia demonstrat

ei
,

tamen

cogitalio vidit

quod memoria demonest, el quce de-

(imcipse

Ipse suscilat aninias, sed pcr Filiuin

,

Ejusdem aulem

substantia^,

ut fruantur anima? suscitat;c siibstantia Dei

lioc et

monslravit, el cui demonstravit. Sed Carlhagincm ut

liaberet

Patris et

Filii.

El majora

liis

demonstrabil

ei

opera-

memoria

tua

per oculos hausla est imago

in

Quibus inajora? Sanilatibus corporum. Jain

tractavimus {In Tractatu 19
n. 5-10)
, ,

et anlea
,

hsec

vidisti

enim quod

memoria reconderes.
moiitem,
,

Sic

nn. A

b,

el

Tract. 21

arborem quam meminisli vium

tris
,

vidisti, sic
sic
,

sic flu,

nec immorari debemus. Major est enini rein oelcrnum

illo
,

sic

amici faciem
,

inimici
vicini
;

sic patris

main

surreclio corporis

quam

lic

qox ad
De-

fratris

sororis

filii

sic litlerarum

lempiis facta cst in

languido sanitas corporis. El

,

codice conscriplarum
:

sic
,

ipsius

codicis

sic

hujns

majora

his demonstrabit ei opera

,

ut vos mireynini.

basilicae omnia ista vidisti et visa quia jam erant memoriae commendasli; et tanquam posuisti illic quae

monstrabit

quasi temporaliter

ei^o quasi hoinini

est facius,

facto in tempore, quia Verbuin

Deus non

^59!
pcr qiicm omnin
Ciiristiis
in

IX JOANNIS
facln siinl

EVANGELIU.M,
factus

S.

AUGUSTINI
illiim.

<502
veniet, sed transiit

lcmpora: sod
(iiio

homo
,

qui misil

Et injudicitim non

tompDre. Apparct

Consulo

qiio

dic

amortc ad vitam: scd cx Patrc

Quid, tunon vivificas? Vide
vivilicat.

vivificatiir, cui credit.

et

conceplmn do Spirilu sanclo virgo M;iria i)cporit Clirislum (?rgo liomo faclus est in temporc pcr qucm
: ,

qiiia

Filius quos vull

Amen,amendico
Crcdcnt

vobis, quia venil hora,

quando

Deum

facta

sunt tcmpora. Idco tanquam in tcmporc

ci

morttti audicnt vocein Filii Dei, et qui audierint vivent.

Ilic

dcmonslrabil

opcra majora,

id est,

rcsurrcctioncm

non

dixit,

ci qiii

misit mc, ct idco vivent;

(orporum

ut vos miremini faclam per Filium rcsur-

sod audiendo voccm

Filii

Dci, qui audierint, hoc cst

rectioncm corporum.
13. Dcindc rcdit ad iliam rcsurrectionem anima-

obaudicrint Filio Dci, vivent. Ergo el cx Patrc vivent, cum crodent Palri ; ct cx Filio vivent, cum audient

rum Sicul cuhii Paler suscUat morluos el vmfical sic et FWms (jHos vuU vkificul scd secundum spirilum.
:

voccm

Filii

Dci. Qiiare cl cx Patrc viveiit et cx Filio

sic

.,

vivent? Sicut eitim habet Pater vitam in scmetipso,

dedil Filio Itabere vitam in semetipso.

Vivificat Paler, vivificat Filiiis;

viilt

quos vult Paler, quos

;

Filius

sed ipsos Palerquos Filius

sunt.
,

quia omiiia

15.

Implevit de rcsurreciione animarum;

restat

per ipsiim
tuos
et

(iicla

Skul enim Pater

el

suscttat

mor-

evidentius dicere de resurrectione corponim. Et potestalem dedil

licr
ei et

vivi/icat

sic

Filius quos vult vivipcat.

est
et
lioc
:

De

judicium facere

non soliim animas

resurrcctionc
rcsurreclioiic

animarum diclum
corporum
judicat
?

quid de
,

fidem et sapienliam suscitare, sed etjudicium fa-

Redil,
,

dicit

Neque

cere.

Quare autcm hajc?

Qttia filius hominis est. Facit

facit

cnim
dedit

Pater
Filio.

quewquam
Filii

sed

omne judicium
fit

ergo aliquid Pater per Filium hominis.quod non

siibstantia sua cui ^equalis est Filius; sicut

ex

Ucsurroclio

animarum
a-lernam
fit

per

siib-

ipsum nasci,

Ktantiam Palris ct

et

incommulabi-

sicut

ipsum
:

crucifigi, sicut

ipsum mori, sicut ipsum

contigit,

lem

rosiirrcctio

vero oorporum
Filii

per dispensalioco;icter-

resuigere

non enim aliquid horum Patri

nem

humanilalis

tcmporalem, non Patri

,

Sicet resuscilationem corporum.Namresuscitationem

nam. Ideo cum commemoraret judicium

resurrcotio corporiim
cat
,

ubi fieret
,_;Mrf/-

animnrum ex
liam
Filii ',

substantia sua Pater facit per subslanilli

A^^o?!

ef/H

Pater, inquit
dedil Filio
:

qua

ajqualis est;

animx quippe
lucis,

fiunt
:

quemquam
et vivificat

sed

omne judicium

de re-

pariicipes illius incommulabilis

non corpora
facit
ei

surrcctioneaiitem animariim, Sicut Pater suscilat morluos

,

resuscilationem
filium homiiiis.

autem corporum
filius

Pater

per

sic et Filius
:

quos vult

viviftcat.

III

ud

Et polcsiatem enim dedil

hominis
eniin
esl
:

el judi-

ergo sinml Pater ct Filius

ctione corporum
,

hoc aulem de rcsurre,

cium

facere, quia
dixit,

secundum

illud

Non

judicat Puter quemqtiam

scd

quodsupra
dixit

Neque

Pater judicatquemquam,

omne
liiim
,

judiciutn dedit Filio.

sicul honoriftcanl

Vt

oitiites

Itonorificent

Fi-

Et ut ostcndat quia de resurrectione corporum hoc

:

Patrcm. Hoc rcdditiim cst reomites Itonorificent Filium.

Nolite mirari

Itoc,

quia venit hora.

Non nunc

est.

surrectioiii

animarum. Vt

sed

veitit

hora, in qua omnes qui in monumentis sunt

Quomodo?

Sicuthonorificant Patrem. Animariim enim

sic
,

(jam hoc el hesterno die satiatissime audistis [In superiori Tractatu, n. 13]), audient

resurrectionem

operaiur

Filiiis

quomodo Pater
in

vocem ejus

et

proce-

sic vivificat Filius

(juomodo Pater. Ergo

anima-

dent.

Etubi?
Et
tu

In judicium

Quibenefecerunt, inresur-

rum

resurreclione omnes honorificent Filium, sicut ho-

reciionem vitcc; qui malc egerunt, in resurrectionem ju-

noriftcaitt

Palrem. Quid dc

honorificalionc

propter

resiirreclionom corporis? Qui non honorificat Filium,

non honorificat Palrem qui

misit illum.

Non

dixit, sicut;

sed. honorificat, et honorifical. Honoratur

enim liomo

omne judicium Filio quemquam? Ego, imiuit, facio. Sed quomodo facis ? Non possum a me facere quidquam sicut audio judico, et judicium meum justum
dicii.

hoc

facis solus, quia

Paier dedil, et non judicat

Christus, sed non

siciit
,

Pater Deus. Qiiare? Quia scesl

est.

Cum

agerelur de resurrectione animarum, non

;

cundum hoc
Fater?Cum
apud Deum
5).
,

dixit

Patermajor me

(Joan. xiv, 28).

dicebal, Audio
cipientis Palris

sed, video. Audio enim, tanquam pr*-

Qiiando auiem honorificatur Filius, sicut honorificalur

in principio erat

imperium. Jam ergo sicut homo, siccst Pater

;

Vcrbum,

et

Verbum
i ,

erat
1

ut

quo major

jam ex forma

servi,

non ex

ct

omnia per ipstim facta sunt [Id.

Filium

forma Dci,
est.

sicut audio, judico;et judicittm

meum justtm

Et ideo

in

hac honorificationc secunda quid aii?

,

Undc
:

est judicium

juslum hominis? Fralres mci,

Qui non

Itonoriftcat

nec honorificat Patrein qui

,

attendite

Quia non qucero voluntutem meam, sed vo-

misit illum. !Non esl missus Filius

nisi quia faclus esl

luntatein ejus qui misil me.

Iiomo.
ii.

Amen, amen

dico vobis.

Iterum redit ad resur:

TRACTATUS XXIV.
Ab
eo quodscriplumest, Posthoecabiit Jesustrans

reclionem animarum, utassidue diccnlem capiamus

quia velut volantem

mare

scrmonem

sequi non poleramus;

Galilaeai,

quod

est Tibcriadis
qiii

usque ad

id,

Hic est

ecce immoratur nobiscum sermo Dei, ecce quasi habitat cuminfirmitalibus nostris
:

vere propheta
1-14.
1.

venil in munduni. Cap. vi,

redit

rursum ad com-

nicndationem resurreclionis animarum. Amen, amen

dico vobis, quia qui verbum

msum
:

audit, et credit ei qtii

Miracula quoe

fecit

Dominus noster Jesus Chriet ad intelligendum

me
tre.

misil, Itabel

vitam oelernam

sed tanquarn ex

I'a-

slus, sunt

quidem divina opera,

Mss.,
illi,

Quia qui verbum

meum

atidit, et credit ei

qui mfsit
'

lu

undecim

me, ex Palre habet vitam oHernatn, credeiido in

eum

'ua Filius, qua

ex substanlia sua Pater, ex substanUa etc, omisso verbo, facit.

1595

TRACTATUS XXIY. CAPUT

quia
ille

YI.
in

1594

Deum de visibilibus admoiienl humanam meiiteni. Quia

eniin

Dominus

monte Verbum

esl in alto.

Proinda

non

esl lalis substanlia qu;c videri oculis posejiis

non quasi bumililer jacet

qiiod in
est,

monle faclum esl;

scd suspiciendum.

sit, ei

mirocuia

quibus totum munduni rogil uni-

nec transeuiiter pra'tereundum

versamque creaturam administrat, assiduilale viluerunt, ita ut pene nemo dignelur allendere opera Dci
mira el stupenda
in quolibel

Turbasvidil, esurienles agnovit, miscricorditcr pavit:

non

soliim pro boiiilate,

verum etiam pro

poteslale.

seminis grano; secunsibi

Quid cnimsola prodcssel bonitas, ubi non crat panis,

dum ipsam suam

dam,

misericordiam servavil

qua;-

unde turba csuriens pasceretur?

potestas, jcjuiia
illa

Nisi bonitali adesset

qu;B faceret opporluno

tempore proeter usilatum

tuiba ct esuriens rcmancret. De-

cuisum ordiiiemque

nalursc, ut iion majora, scd in-

niijne ct discipiili qiii erant ciim

ipsi

Domino

in

fame, ct

solila videndo stuperent, quibus quolidiana viluerant.

turhas voUbnnt i)asccrc,ut iion rcmanerciit inanes,

Majds eiiim miraculum est gubernatio totius mundi, quam saluratio quinque millium liominum de quinque
panibus: etlamen haec

sed unde pascereiit non habcbant. Inierrogavit

Do-

minus
El
ait

uiide cmereiiliir panes

ad

liirbas pascendas.

nemo miratur

illud

miraniur

Scriplura, IIoc autcm dicebat tentaus eH)n:discilicet

homines non quia majus est, sed quia rarum est. Quis enim et nunc pascit universum mundum, nisi iile qui de paucis granis segeles creal? Fecit ergo

seipulum

1'hilippum, (luem

interrogaverat.
Ciii

Ipse enim sciebat quid esset facluTus.

ergo bono

quomodo

tcntabat, nisi quia ignorantiam discipuli dcmonstra-

Dcus. Unde enim multiplicat de paucis granis segcles,

inde in manibussuis mulliplicavit quinqiie panes. Poteslas

bat? Et forte
aliqiiid

iii

dcmonstratioiie ignoranlia; discipuli

significavil.

Apparcbil crgo,

cum ipsum

sa

enim erat

in

manibus

Chrisli

panes autem

iili

crameiitum de quinque panibus coepcrit nobis loqui,

et quid significet indicare
:

quinque, quasi semina eranl, non quidem lerrne mandala, sed ab eo qui terram fecit multiplicala. Hoc crgo admolum est sensibiis, quo crigeretur mens, et

ibi

enim vidcbimus

qiiare

Dominus

in

hoc facto igiioranliam discipuli voluit iu-

lerrogando quod sciebal, oslenderc.

Nam

inlcrroga-

cxhibitum oculis ubi excrceretur inlellectus, ut invisibilem

mus aliquando
scamus
;

qiiod nescimus, audire volcntcs ul di-

Deum

per visibilia

opera miraremur, et erecti

aliquando interrogamus quod scimus, scire

et
ille

ad fidem
ler

et purgati per fidem, eliam

ipsum

invisibili-

volentes utrum

sciat

quem
;

iiitcrrogamus

videre cupercmus, quem derebus

visiljilibus invi-

utriimque hoc noverat Doininus

et

quod interroga-

sibilem nosccremus.
2.
sli.

bat sciebat, quid enim esscl faclurus ipse noveral; ct miracuiis Chri-

Nec tamcn

sufficit haec intueri in

hoc nescire Philippum scicbat

interrogabat,
nisi

similiter.

Quarc itaquc
demoii-

Iiiterrogemus ipsa miracula, quid nobis loquan:

quia

illius

ignoraiiliam

tur de Christo

habcnt enim

si

inlelliganlur,

linguam

slrabal? Et hoc quare feccrit, ut dixi, poslea inlelli-

suam.

Nam

quia ipseChristus

facium Yerbi, vcrbum nobis est.

sicut audiviinus

Verbum Dei est, eliam Hoc ergo miraculum,

sit,

gcmus.
4.

Andreas
et

ait

Ksl

liic

puer quidani qui

liabct

quin-

qnam magnum
sit
:

quseramus eliam
supcrficie de-

que panes,

duos pisces; sed Itac quid sunt ad lantos?

quam profundum

non tantum

ejiis

Cum

dixisset Philippiis iiilcrrogatiis,

snfficerc,

duccntorum deilla

leclemiir, sed etiam altiludinem perscrutemur.

Ha-

nariorum panes non

reficeretur, erat ibi

quibus lanta

lurba

bet enim aliquid inlus, boc quod

miramur
fieri

foris. Vidi-

quidam puer porlans

ait

ijtiinque
:

pa-

mus, non

spectavinnis
el
:

magnum

quiddam,

pracclarum
nisi

nes bordeaceos et duus pisces. Ei

Jesus

Facile

quiddam,
adrnodtim

omniiio divinum, quod

Deo

liomines discumbcre. Erat auiem ibi fenum mnllum, et

possit

laudavimus de facto factorem. Sed quemlillcras pulcliras alicubi

discubuerunt ferme quinque millia Iwminum. Accepit au-

si

inspiceremus,

lem Dominus Jesus

sunl panes, positi

paiics,

gratias cgit,

jttssit,

fracli

non nobis sufficerel laudare scriptoris articulum, quoniam eas pariles, sequales decorasque fecit, nisi
etiam legeremus quid nobis per
illas

ante discumbenlcs. Non jam quinadjccerat,

qiii

que

[lanes, sed qtiod

creavcrat quod
su^icicbal.

indicaveril

ila

auctum

erat.

Et de

piscibus

qnantum

Pa-

facium liocqui tantum

dine facti
git,

inspicil, delectatur pulchrituintelli-

rum

est

lurbam illam
:

fuisse satiatani,

cliam fra-

ut admiretur artificem; qui autem

lcgil. Aliter
littenie.

gmenta resederunt
irent; et

ct ipsa colligi jussa suiit,

ne pcr

quasi

enim videtur pictura,

alitcr

impleverunl

duodecim

copliiiios

fragmenlO'

videntur

Picturam cum videris, hoc est

:

lo-

rum.
5.

lum

vidisse, laudasse
;

lilteras

cum

videris,

non hoc
Etenim
le-

Breviter ul curramus, quinque panes inlelli'

libri

est lotum
dicis,

quoniam commoneris
videris litteras,
si

et legere.

gunlur quinqtie
hordcacei
;

Moysi

merilo non

trilicci,

sed

cum

forte

non cas nosti

quia ad

Yetus Tcslamenlum pcrtinent.

ita

gere,Quid pulamusesse quod hic scriplum esl? Interrogas quid

sil,

Nostis autein

bordeum
:

creaiiim, ul ad niedullam

cum jam
est, a

videas aliquid. Aliud

libi

de-

ejus vix pci veniatur

vcslilur enini

cadcm medulla
el inlixreiis
,

monstraturus
sti.

quo

quaeris agnoscere qiiod viditu.

legmine pale,

et ipsa palca teiiax

ut

Alios

ille

oculos liabet, alios

Nonne

similiter

cum
scd

labore exualur. Talis cst lidera Ycteris Testa

apices

videtis?

Sed non

similiter signa cognoscitis.

videt, laudat, legit et in-

menti, veslita tegminibus carnalium sacramculorum

si

Tu

ergo videsetlaudas:

ille

telligit.

Quia ergo vidimus, quia laudaviinus, legamus

ad ejus meduliam pervenialur, pascit et saliat. Ferebat ergo puer quidam quinque panes el duos
pisces. Si

et iulelligamus.

quaeramus quis
:

fuerit

puer

iste

forte

po

3.

Dpminus

in

raonle

mullo magis intelligamus

pulus Israel erat

sensu pueriii porlabat , nec

man-

laos
diirnbat.

IN JOANNIS
llh cnim
qurc

EVANGELIUM,

S.

AUGUSTINI
,

1596
,

pombat,

claiisa

onerabant,

Propbetanim

impletor Proplietarum
el propiieta
:

sanclificator

aperla pasccbanl.
significare

Duo

aiiieni pisoes,

videnlur iiobis

Propbelaruin, scd

nam

ct

Moysi

dicliiiu

duas
fuuic

illas in

Vuteri Tcstameiito sublimes

sanciiricaii-

esl, Suscitabo eis prophelam similem lui.

Similem sc-

pcrsonas,

ungebantur ad popiiliim
,

cundum

cariiem

no-i

sccundum majeslatem. El de
Aposlolorum cxponitur
vii, 37).

dinn ct rcgcndum

saccidotis et regis. Ei ipse in

qiii

ipso Cliristo

illani

Doniini pioniissionem habere in-

mysterio venil aliqiiando,

per illassignificabaliir

tcllectuni, apcrte in Aclibus

venit aliquando qui pcr mcdiillain hordei ostcndebatur, per

et Icgitiir (Deut. xviir

\8; Act.

Et ipse Donisi in

paleam vero hordei occultabatur. Venil ipse

in se porlans, sacerdolis et

miniis de se ait,

Non

est

propheta sine honore,

unus ulraniqiie personam

regis
lulil
:

palria sun (Joan. iv,

M). Prophcta Dominus,

et

Ver-

saccrdotis

pcrvictimam, qiiam seipsum ob:

biim Dci Doiiiinus, et niillus proplicta sine Vcrbo Dei

propliciat
:

pro nobis Deo; rcgis, qnia regimur ab eo

illi
;

ct

ciim Proplictis Vcrbmii Dei

apcriunlur quic clausa porlabaulur. Gralias

plevit pcr sc qiiod per
batiir.

im-

Verbum

Dei.

Velus Teslamentum promitte:

afflalos, ei

et propbela Merucrunt priora lcmpora Pro|)betas implelos Verbo Dei meruimus nos pro,
:

Et frangi jussit panes

Niliil

frangendo multipiicali
illi

pliclam ipsiim Vcrbuni Dci. Sic aiilem proplicia Clirisius

,

sunt.

vcriiis.

Quinque enim

libri

Moysi,

Dominus Proplietarum

sicut angeliis Christus

qiiam

multos

libros,

cum exponunlur,

lanquam
quo

Dominiis Angcloriini.
consilii
alibi

frangendo, id csl disserendo,'fecerunt? Scd quia in

i!!o

Angelus

Iiordeo ignoranlia prinii populi tegebalur, de

,

quid dicit

magni LXX). Verumlamen prophela? Quia non legalus neque

{Isai. ix, 6, sec.
iioii

Nam

ei

ipse dictus est

prinio populo dicluin esl

Quamdht

legiinr Moijses,

angeliis, sed ipse veiiiens salvos faciet eos {Id. xxxv,

velamen supra corda eoruni posilum

est (II
,

Cor.

iii,

15):

4)

id cst,
,

.-sd

salvos eos facieiidos

,

miltet lega-

nonduin eiiim ablaliim eral vclamcn

quia

nondum
illo

lu:n

non mittet angclum

Ipse angelus. Certe

sed veniel ipse. Quis venisi

venerat Christus; nonduin velum lempli fueral

in cruce pendcnle conscissum
:

niet

non per angelum,

quia

quia ergo ignoranlia

illa

isle sic angelus, ul

eliam Dominus Angelorum. Eleniin

sunt. Si Clirislus nihil

populi eral in Lcgc, propterea

Domini

tentalio

Angeli laline

luinlii
iioii

annunest nos

ignoranliam discipuli demonslrabat.

tiarel, angclus
,

diceretur

si

Cliristus iiibii pro-

omnia innuunt sed inlelleclorcin requirunt nam et iste numerus paslipopuli, populiim significabal sub Legc consiiliitum. Cur enim
6. Nibil igiliir vacat,
:

phelaret, prophcta

non diceretur. Exhortalus

:

ad lidem,

el

ad capessendani vitam seternam

aliquid
:

prssens

aiuiiiiiliavit, aliriiiid

futurum

prii<dixit
;

ex eo

quinqiie millia craul

nisi ipiia

sub Lege erant

et

quse

quod pia'sens

aniiiintiavit

angeliis eiat
:

cx eo quod

Lex quinque
iliis

lihris

Moysi cxplicalur? Uiido

rbaiittir,

quinque

fiilurum nnedixit, propliela crat

ex eo quod Verbum
et

porticibus laiiguidi jrod

non sanabaniur.
,

Dei caro factum est

el Aiigetoruin

Proplielarum

Ille

autem

ibi

curavil langiiiduin (Joan. v, 2-9)

qui

Dominus

crat.

ct hic tnrbas

de quinquc paiiibus pavit.

:

Nam

el

super
et

fenum

TRACTATUS XXV.
Ab
eo

di-.ciim!)el>ant

carnalitcr crgo sapiebani,

eiiim caro

in carnalibii? (iiiicscebant. Oniiiis

fenuin
,

quod scriplum

est

Jesus ergo cuin cognovisset

;

{hai. XL, 6). Qua) sunl auiein

qu;n

ilia

fragmenla

nisi

quod venisscnt

ut raperenl cuni
in

laque ad

id,
.

Et ego
15-i4.
e&t

populus noii

poliiit

niandiicare?

Inrclligiintiir

resuscitaboeum
1.

novissimodie. Cap.w, ^
lectionem
,

ergo qiia'd.mi sccrdiDra

inlelligeiilise,

qiKC miiltitudo

Ileslernam cx Evang(;lio

ista

non potest capcre. Quid crgo

inielligcntiie
,

rcstat, nisi ut secretiora

illis

liodierna qu;c sequitur, uiide liodicrnus serino debetur.

qiia;

non potest capere niuliiiudo,

ct alios

Facto

illo

miraculo, ubi qiiinque

pavii Jesus,

iiiillia

bominum

credantur qui idonei sunt

docere, sicut erant

de quinqne panibiis
tiiibae, el

Aposloli? Unde duodecim co|jhini inipleti sunt. Faciuni est lioc el mirabiliier, quia

magiuim
Qui

faciuin est;
liinc vide-

in

cum adniirata; essent eum magnuui Prophetani diccrem qui veiiit mundiim, seiiuilur hoc Jesus ergo cum cognovissel
:

et uliliter, qiiia s|'iriniale faciuin est.

quiu veneranl ut raperent

eum

et

facerent

eum regem,
intelligi

runl,

adii.irati

sunt

nos aulem non miraniur

illi

cum

fugit ilerum in vionlem ipse solus.

Datur ergo

audimus. Facluin esl enim ul

vidercnl

scriplum

quod Doininiis cum sederet

siiis
,

in

monle cuni
,

discipulis

eslautemut nos
riinl,

aiidireinus.

hoc

in nobis fidcs.

Quod in illis oculi valueCernimus qiiippe animo,

:

et videret lurbas

ad se venicnles

dcscenderat

de inonte,

el circa inferiora loca turbas paverat.

fieri

Nain

quod oculis non potniinus

creduue [Joan. xx

el prxlati
(fui

sumus

illis,

quomodo

potcsi ut riirsus illuc fugeret, nisi ante

,

quoniani de nobls dictum cst, Bcati

el
,

non videnl

de moiile descenderel? Significat ergo aliquid

quod

^29).

Addo aulem

qnia forlc ct

Doiiiinus de allo descendit ad pascendas turbas. Pavit,

et ascendit.
2.

inlellexlmos quod

illa

lurba non intellcxil. El vore

nos pasli sumas

potuimus.
7.

qui ad

medullam hordei

pcrveiiire

Quare auiem ascendit, cum cognovisset quod

vellent rapere et
qiii

eum
hominss
illi

regem facere? Quid enim?

fieri

noii

Denique
signum

qui viderunt hoc, quid

erat rex,
lalis

limcbat

rex? Erat omnino

,

nec

putavcrunl?
fecerat

7//t, infiuit,
,

liomines
,

cum

vidissent

quod

rex qui ab hominibus fieret

sed

lalis

qui homi-

dicebant

Quia

liic

esl vere

prophcta.

nibus regnum daret.

Numquid

forte et hic aliquid

Forte adhiic ideo Christum prophciam putabant, quia

Ruper fenum discubuerant. Frit auteni
ilie

significal nobis Jesus, cujus facla

verba sunt? Ergo

ct

Dominus

in

hoc quod volueruiit eum rapere

regem

faccre,

1597
el propter
illo

TRACTATUS XXY. CAPUT

hoc
fugit in

VI.

1598

montem

ipse solus, hoc ia

tenw

{Act. i, 6-8).

VuUisutjam exhibeam regnura;

:

forle hoc

nihil significaf An factuni lacel. nihil loquilur, piavenire velle tenipus erat rapere eum
,

prius colligam

quod exhibeam

altiludinem amalis,

et allitudinem adipiscemini; sed pcr humililatem

me
iii

quomodo

non jam regnare, regni ejus? Elenim veneral modo, regnaturus est in eo quod dicimus, Advenial
ille

sequimini. Sic de
greyalio

illo eliani

pncdictnni est, E( conte, el propter

populorum circumdabil
\i\, 8)
;

hanc

regnum luum {Matth. vi, 10). Semper quidem cum Palre regnal secundum quod est Filius Dei,

allum regredere {Psal.

id est, ut

circumdet te

Verbum

Dei

Yerhum

per quod facla sunt omnia.

,

congregatio populorum, ul mullos colligas, regredcre in altum. Sicfccit; pavit, et ascendit.

i-

Praidixerunt aulem Propiieioe regiium ejus

etiam

Quarc autem diclum est, fugii? Neque

si

enini

secundum

id

quod homo factus

est Ciiristns, et fecit

vere

nollet

tcneretur,

si

nollot raperelur,

qui

si

fideles suos Chrisliauos. Erit

ergo regnum

Christia-

loilet

nec agiiosceretur.
,

Nam

ut noverilis hoc
,

myqui
,

norum quod modo

colligilur,

quod modo comparalur,

Ciiristi
:

stice

faclum

non cx necessilale

sed ex significante
vidcbiiis;

quod modo emilur sanguine

erit

aliquando

dispositione,
<^''sdem

modo
qua;

in

consequenti

manifestumreguumejus, quaudoapcrlaeriiclaritas sanctorum ejus post judicium ab eo faclum quod

;

turbis

eum quKrebant
,

apparuit

et

cum

cis

loquens mulla eis dixit

:

mulla
de

do pone

judicium supra ipse dixit qnod

sit

filius liomiiiis

faclurus
:

coelesti

dispulavit
orat
et
,

nonne cum
ne

ipsis

pane disauiiigcrat ?

{Joan. V, 22). De quo regno eliam Aposlolus dixil

tradiderit

putaiis

quibus

lcneretur

Cum

rcgnum Deo
:

et
,

Palri

(I

Cor. xv, 24).

Non ergo
eis

tunc poterat agere ut non ab eis com-

Unde eliam
percipite

ipse ait

Venite
vobis

benedicti Palris

mei
iniiio

prehenderetur,

quemadmodum
Non
poluit

postoa

qiiando

cum
ojus.

regnum quod

paratum

esl

ab
et

loquebatur? Aliquid
ost, fugit?

ergo significavit fugiciido.

intelligi

mundi {Matth. xxv,

credentes in

34).

Discipuli

autem

lurb*

Quid

alliludo
dicis.

cum, pulaverunl
:

illum sic venisse ut

Quidquidenim non
luis {Coloss.

intellexeris,

Fugitme,

Ergo

jam regnaret

hoc

est velle rapere et

regem lacere

fugil ilerum in niontem ipsc solus.

I,

Primogcnitusa mor-

praevenire velle lempus ejus, quod ipse apud se occuliabat, ut opportune proderet, et opportune in fine
S3:culi 5.

18) asccndens super

omnes

coelos, cl

inlcrpellaiis pro nobis

5. Interea illo

{Rom.

viii,

34).

dedararet.
ut noveritis quia

sursum posito solo sacerdotc magiio,

ille

Nam
1

regem eum volebant

fa-

(qui inlravii in interiora veli, foris populo constiliito

cere, id csl, anlevonire, etjain liabere manifestum

Clirisli

hunc

ciiim saccrdos

iii

Lege

veleri significavit
)
:

egnuin

quoni primo oporlobai judicari

:

et

qui hoc semol in

aano faciobat

[llcbr. ix, 12,]

in

illo

doiude judicare
sperabanl,

ubi crucifixus est, et

illi

qui in

eum

ergo sursum posito, discipuli

navicula quid palicilla

spom

r.-suireclionis ejus pordideraiil, re-

bantur?

Nam

illo in allis

constitulo, navicula

Ec-

surgens a moriuis invenit indc duos

tione sibi scrniocinanles,
fueraiit colloqueiites
;

cum

despera-

clesiam pissignabat. Si non hoc primo in Ecclesia

intelligimus,

etcum gemitu

quaj gesta

quod

illa

navicula palicbatur

non erant
:

el

apparens

ois velut incogni-

illa signilicantia,

scd simplicilcr transeunlia

in

si

auleiu

tus

cuin oculi

eorum lencrentur ne ab
:

eis

agnosceilli

videmus expiimi
ficalionum
;

Ecclesia verilatem illarum signifacta Chrisli gonci a

esl, iniiuit,

relur,

sermoiiem iiactanlibus miscuii

ei

at

narille

mauifeslum est quia

ranlcs

undc sermocinarenlur, dixerunl quia

in

suntlocutionum. Vtautemsero factum

scenderunt discipuli ejus ad mare
:

de-

magnus prophela
fjuia ipse esset

factis
;

et dictis occisus esset a

et

cum

ascendissent

principibus sacerdotiim

Et nos, inquiunt, sperabamus

naviculam, venerunt trans mare in Capharnaum. Cilo

dixit fiuilum

rcdempturus Israel {Luc. xxiv, 15-21).

,

quod posiea factum

est.

Venerunt trans

Rccie sperabalis

verum sperabalis
qiiid festinatis?

in illo est re-

marc

in

Capharnaum. Et redit, ut exponat quomodo

ad

domptio
lllud

Israel.

Sed

Rapere
,

vuliis.

venerunl, quia per stagnum navigantcs transioruiit.

etiam

iiidicat iiobis

hunc sensum

quia
:

cum ab

El duin
dixil,

navi;,'aieiit

eum locum quo

eos vonis-io jain

:

eo qiuererent discipuli do

fine, dixeruiil ei

Si hoc in

rocapitulaudo cxponit quid acciderit

,

Tencbroi

tempore prcesentuberis^
eiiim esse cupiebant
veile, ei
,

et

quando regnum Israel? Jam

;

jam

factx erant

et

non vcnerat ad

eos Jesus.

Morilo
factce

jam volebant
Sed

hoc

esl rapere

tencbr.ic, quia

Iiix

non venerat

Tenebrw jam

regem

facere.
:

ail discipulis,

quia adhuc

eranl, et
fiiiis

non venerat ad eos Jesus. Qiiaiilum accodit

,

solus ascensuriis eiat

Non,
qiice

inciuit, est vestriim scire

mundi

ciescunt errores,

crobrescuiit
:

terio-

tempora
testate
:

vel

momenla %
'

Pater

postiit in
,

sua po-

res,

crescit iniquitas,

crescit infidelitas

lux d(>ni-

sed accipielis virlulem ex alto

in vos, et eritis
ei

Spiritum santestes in

que quae charilas apud Joannem ipsum evangolislam

satis

ctum supervenientem
rusatem,
el in

mihi
et

Je-

aperlequc demonstralur,
(I

ila

utdiceret, Qni odit

ii,

omni Judcea

Samaria,

usque in fines

fratremsuum, inteiiebrisesl
exstiiiguitur
:

Joan.

l),croi)ei'rinie

crescunt

istai
;

lenebr;e odiorum fratoret

hoc tempore prwsentabis. Sed legendum ut in Mss., yi hoc in tempore prcesentabeiis. Sic eniin inira iracl. 10 in E[)ist. loa.i., n. 9. l nde in ract. 101 In F.vaiigeliiim loan., n. 4 interroganis, ail, qaando pra.'sentareiur [,si koc in tempore prwsenlabis]. * Mss , scire tempora quce Pater posuit ; omisso, uli solent,
'

in ediiis

si in

iiorum,

quotidie crescunt

nondum

venit Jesus.
ini-

Unde apparet
et iioiidiim

quia crescunt?

Quoniam abnndabit

quitas, refrigescet charilas mullorum. Crescunl tenebne,

vohil Jesus. Cn^scenlibiis lenebris, relriipsi

tel

momenla. ' Duo MS5.:

gescente cliaritate, abundanle iniquitale,

fluctus

sunt

spiritu suncto supervenknte.

navem

turbaiites

teinpeslates el venti, clamo-

1599

IN

JOANNIS EVANGELIUM,
,

S.

AUGUSTINI

icOO

rcs snnl malcilicomm. Indc cliarilas refrigescit

fliicliis aiigeiiliir,

indc

cxpavescilis? Quid timclis?

f:\cio,

el liirl)aUir navis. (lanle

necessc cst ul

fiant.

Ego ista pr^dixi, ego Ego sum nolite timere.

,

6. Venlo mncjno

mare exsurgebat. Tcnebrae

cresccbanl

inielligcnlia niiimebaliir, iniqnilas aiigc-

Voluerunt ergo eum accipere in navim, agnoscentes ac gaudenles, securi facii. Et slatim fuit navis ad terrani
in
fiiiis ad lcrrain dc humido ad solidum, de turbaio ad firmura de iiinere ad
: ,

baliir. C.um remigasscnt ergo quasi sladia viginli quin-

quam

ibant.

Faclus est

que aut

iriginta.
iili

Inlerea

ainbnlabanl, iiroiuovebant,
llucius ot tencbrnc id

nec vcnli

el leinpesialcs cl

finem.
8.

agebant, ut vel navis non promoverclur, vcl sobita

Altera die turba

,

quw

slabat Irans

mare

unde
una
, ,

illi

mcrgcrelur

scd inler

illa

omnia mala

ibal.

Elenini

vencrant

vidit quia navicula

non

erat ibi nisi

et

quia abuiulavit

iniqtiilas, et rcfrigescit
flucttis,

cbaritas
s;evil

mulven-

quia non introisscl

soli

cum

discipulis suis in
:

navem

sea

torum, crcscuiil
tus
:

augentur tenebnv,

discipuli ejus abiissent

,

alim vcro supervenerunt

scd tamen navis ainbiilat. Qui enim perseveraveeril (Mattli.

rilusquein /inem, hic salvus

xxiv, 12,13).
est.

juxia locum ubi manducaverunt panem, gratias agentes Domino. Cutn ergo vidissent lurbce
quia Jesus 7ion esset
runt in naviculas
,

naves a Tiberiade

Nec
csl,

ipse sladiorum nuinerus

niliil

contemnendus
sigiiincarc qiiod

Ne-

ibi

que eniin vcre possct

dictum

et

neque discipuli ejus ascende, venerunt Capharnaum qucerentes

,

Ciim remigasscnt stadia

viginli

quinque ant triginla,

,

Jesum. Insinualum tamcn esl

raculiim. Vidcrunl

iilis

tam magnum miibi erai.

lunc ad eos venil Jesus. Suniccret viginli quinque

ficeret

siif-

enim quod

discipuli soli ascendis-

Iriginla

inaxime quia jcslimantis erat

non

sent in

navem

el quia alia navis

non

Vene-

af(irinanlis.

Numqiiid pcriclitarctur veritns

dicerel

in scsli-

runi auiem inde ct naves juxla lociim ilium ubi

man-

maiilc.

si

sladia ferme Iriginla, aut stadia

viginti

ducaverunt panem,

in

quibus

eum

turbai seciitac sunt.

fenne

vigiiili

quinque? Sed ex

quinque

fecit

Cum
nisi

discipulis ergo
:

triginla.

Qiuieramus
,

mimcrum vigcsimum
(il?

quiiittim.
ilie

non erat

non asccnderal, alia navis illic nnde subilo traiis marc factus est Jesus,

Uiide coiislat

uiide

De

quiiiario.

Quinarius

quia super

mare ambulavit,

ul

miraculum monEcce
,

niimerus ad

Lrgem
ipsi

pertinel. Ipsi

sunt qiiinqiie
ilkie

libri

strarel
9.

Moysi

ips."C

sunt quimiue porliciis

quin(|iie

laiigiiidos

Et cum invenissent eum

,

lurbcc.

pr.TCsenlat

citiilinenlcs,

paiies quinqiie millia

sigiiificat

hovi-

se lurbis
fugerat.

a quihus se rapi

Umuont
ct

et in

minum

pascentcs. Eigo
:

Legem

numerus
,

Omnino conlirmat
omnia
;

insiiiuat

gcsimus quiiilus

qiioniam quiiique pcr quinqiie

id

slerio dicla esse illa

ct facla in

monlem nobis in mymagno sacracst ille qui in

est, quinqiiics quini, laciuiit viginli qiiinque, qiiadra-

mento,

ut aliquid

sigiiificarciit.
:

Ecce

lum

quinariuin. Sed huic Legi

anlequam Evangcliuin

moiitem fugcrat turbas

qiiiuir?

veniret, decral perfeclio. Perfectio autcm in senario

Modo

leneant,

nonne cum modo regem

ipsis turbis lo-

faciant, Et
:

cum

iiumero coinprcbenditur. Proplerea sex diebus Deus

invenissent

eum

trans mare, dixerunl ei

Rabbi, quando

mundum
ul
(iaiit

perfecit ut

(Gen.

i)

et qiiinque ipsa per

sex

huc venisti?
iO. Ille posl miraculi
inforl, ut
si fieri

mullijilicaiilur,

Lex per Evangelium adimplealur,

sacramcntum
qiii

etsermonem

scxies quini triginta.

Jesiis.

Ad

eos ergo qui impleiit

polest,

pasii sunt, pascaiitur, et

Legeni, veuit
clus
;

El

veiiit,

qiioinodo? Calcans flu-

oiniies

Uunores muiidi sub pedibiis liabens

qiiorum saliavit panihus ventres, satiet et sermonihus mcntes; sed si capiiml. Et si n^m capiunt, sumalur

omnes lum addiliir lempori,

Augenlur

celsiludiiies s;eculi

premeus. Hoc agilur quaiialas

s^eculi.

quod non capiunt^ ne fragmcnia percanl. Loquatur

ergo
,

cl (iiiaiitum accedit

et aiKJiamus. Respondil Jesus

et dixit

Amen

in isio miiiido iribulationes, aiigenliir

mali,
:

amen

dico vobis

quwritis mc, non qnia vidistis signa,

aiigenlur coniriiioiies, cxaggeranlur bcec

omnia

Jc-

sed quia manducaslis ex panibus meis. Propter

carnem
non

sus transil, caicans fluclus.

7.

me
etiam
ipsi

qu;criUs, non propler spiritum.

nisi ul illis faciat

Quam

mulli

Et l;imcn

lani;t.'

suiit liibiilaliones, ut
,

qiKorunt J(>sum,

qui credidcrunt in Jesiiin

et qui

conanUir perscve:

bene secundum lcmpus! Alius ncgolium babel, qusrit intercessionem

premitur a potentiore, fugit ad ec; alius clcsinm; alius pro se vult inlcrveniri aptid eum apud quein pariim valet ille sic, illesic; impletur qiio:

rare usque in finem

expavescanl ne deficianl

Chri-

clericorum

slo fliiclus c:<lr;>nlc, snnculi ambilionos et altiludinos

deprimente

expnvescit cbristianus.

Nonne

h;oc

illi

pr;Tdicta suiit? Merilo ct Jesu in fluclibus ambulanle,

tidie talibus ecclesia.

Vix quaerilur Jcsus propler Je-

timucrunl

quomodo
biijiis,

Cbristiani

quanivis

habcnlcs

sum. Qucerilisme, non quia

perit, sed qui

spein in fiiluro ssnciilo, quando vidcrint deprimi alli-

vidistis signa , sed quia manducastis ex panibus meis. Operamini non cibum qui

ludinem

socculi

pleruinque conturbanUir de

permanet

in

vilam mternam. QiiaGrilis

me

contritionc

rerum humanarum. Aperiunl Evangelium,

;

propter aliud, qua;ritc

me

propier me. Seipsum cnim

apcriunt Scriptiiras
dicta
;

et inveniunt ihi isla

faoil.

omnia

pr;c-

insinuat istum cibum, qiiod in consequentibus illucescit.

qiiia

hoc Dominus

Deprimit celsiludines

Quem

Filius hominis dabil

vobis.

Exspectabas,

sxculi, ul ab humilibiis glorificelur.

De quoriim
et civilates
,

alli-

credo, iterum pancs manducare, iterum discumbere,

tudine pncdictum est, Civitatcs firmissimas destrues

et, Inimici defecerunt

framece in finem

de-

ttruxisd {Psal. ix

7).

Quid ergo timetis

Christiani?

Juxta Er. I.ugd. et ven., reprmentet. M. Plerkiue Mss.: Et si non capiunt, sumant quod capiunl. Sed forte molius alii tres Ll si non capiunt, sumant qu

'

Chrislus loquitur

Ego sum,

nolite timere.

Quid hxc

capiunt.

!60i
jterum saginari. Sed dixerat cibiun
qui peimanel in vilam
rat mulieri
illi

TRACTATUS XXV. CAPUT

iion qui perit, sed

VI.
,

1602
sed

non qua!

perit

quw

permcinet in vitam a;ternam,

pr.ne-

aternam

qtioinodo dicliim fue-

Samarilannc, Si scircs qui peiit a te bi,

Quid fnciemus, inquiunt? quid observandi), hoc cpplum implere potcrimus? iirsjyoKrfjV icsHs, et
eis
:

dixit

bere, tu forsititn poslulasses ab eo

et

daret
,

tiln

aquam

Uoc
Hoc

est

opns Dei

ut credatis in

eum quem

misit

mam

cum

iila

diccret,
,

Unde

lil)i

qiiandoquidem

ille.

est ergo

manducarc cibum non

qui peril, sed

non habes iiaurilorium

lanae respondil
lisses
:

et puleus altus est? Sainarite petit bibere, lu

qui permanel in vitam aternam. Utqiiid paras dentes et

Si scires qui a
tibi

pe-

venlrem? crede,
ab operibus

et maiidiicasti. Discernitur quidein

ab eo,

et

darel
:

aquam

unde qui

biberit

amite-

fides, sicul Aposloliis dicit, ;Ms<i//crtri

ho:

plius

non

siliet

nam

de hac aqua qui bibcrit,

illa,

sitiet

minem

per fidem sine operibus Legis

qiire

{Rom.

iii,

28)

et

rum. Et gavisa est

et voluit accipere, quasi

non

sunt opera

videnlur bona, sine fide Christi; cl

passura siiim corporis, quae labore liauriendi latiga-

batur
nil
isto

et sic intcr

hujusmodi sermocinationes perveiv,

non sunt bona, quia non referunlur ad cum finem ex qiio simt bona Finis enim Legis tClirislus ad justi: ,

ad polum spiritualein (Joan.

5-26)

omnino
qiii

liam omni credenti {Id. x,

-4).

Ideo noluit discernere

modo

et

liic.

11.

Iliinc

ergo cibum, non qui

perit

sed

per-

ab opere fidem, sed ipsam fidcm dixit esse opus. Ipsa est enim fides quai per dilectionem operatur {Galat,
v, 6).

manel
bis
:

in vitam ceternam,

quem

Filius liominis dabit vo-

Nec

dixit
tit

Hoc

est

opus vestrum

sed

Hoc
:

est

liunc

enim Pater signavit Deus. Islum filium hohoininum,

in proIsle

opus Dei,
gloriatur,

credatis in

eum qucm

misil ille

ut qui

jninis nolile sic J\ccipere, quasi alios filios

in

Domino

glorielur (ICor. i, 51). Quia

,

de quibus dictum est,

tectione
filius

Filii

autem liominum

ergo invitabat eos ad fidem

sigiia

illi

adhuc qurebant

alarum tuarum sperabunl {Psal. xxxv, 8).

quibiis crcdereiit. Vide

,

liominis sequeslratus

quadam
est.

gralia Spirilus, et

tnnt. Dixeruiil ergo ei

non Judaei signa peQuod crgo tu facis signum ut

si
,

seciiiidum

carnem
;

filius

liominis, e\ccplus a nuniero

Isle
filius

videamus
eral

cl

credamus

tibi ?

quid opcraris

Parumne

hoininum

filius

hominis

hominis et
Alio loco

qnod de quinqiie panibus

,

pasii sunt? Sciebant

Filius Dci est,

iste

homo
ait
:

eliam Deus est.

hoc quidein
bant.

jnlerrogans discipulos

Quem me
illi
:

dicunt esse lio-

scd huic cibo manna de coelo prspfereDominusanlem Jesus talem sedicebal, niMoysi

mines Filium hominis? Et

Alii

Joannem,

alii
:

pr.Tponcret. Noii enim ausus csl Moyses de se dicere

FAiam,

alii

Jeremiam, aut unum ex Proplielis. El

dicilis esse ?
{

ille
:

quoddaret cibum non

qui perit,

sed qui permanet in

Vos vero quem me

Respotidil Petrus
,

Tu
Ille

vitam oeternam. Aliquid plus

esCliristus Filius Dei vivi

dixit se Filiuin liominis,

Matih. xvi

13-16).
dixit

iste promittebat iiuam Moyses. Per Moysen quippeproniittebalur regiium, et

et Petrus

eum

Filium

terraniieiis lac et inel

temporalis pax,
,

abundanlia
tcmporalia

commemorabat quod misericorditer exbibuerat ille commcmorabat quod in clarilate permaiiebal. Verbuni Dei commendat humiliDei
vivi.

Optimc

ille
:

filiorum, salus corporis, et caUcra oninia

quidem,
mini
in

iii

figiira

tamen

spiritualia

quia veteri lio-

laiem suam, liomo agnoscit claritatem Domini sui. Et

revera
,

Velere Testamenlo promittebantur. Altendebant crgo promissa per Moysen ct atlendebant pro,

fralres,
,

puto quia juslum est; humiliavitse

:

missa per Christum.

bat in terra
,

Ille

pleimm ventrem promille:

propler nos

glorificemus illum nos

non

eniin filius

sed cibo qui perit

,

isle proniittebat ci-

homiiiis propter se est. sed propter nos.

fiiius
est
,

Ergo erat
caro faclum

bum non

qui perit

sed qui permanet

in

ceternum.

hominis
et

illo

modo, cum Verbum

i,

Attendebant euin plus promittenlein, etquasi

videbant majora facientem. Altcndebani
fecisset
fieri

nondum

habitavit in nobis {Joan.

siynavit.

14). Ideo
nisi
,

enim hunc
proprium
ali-

itaqiie qualia

Deus Pater

Signare quid est,

signare

Moyscs,

et

adhuc aliqua majora volebant

aliquid ponere?

Hoc cstenim

imponere

quid quod non confundaturcum cxieris. Signare, est

ab eo qui lam magna poliicebalur. Quid, inquiunt, facis ut credanuis libi? Et ut noveris quia
,

signum

rei

ponere. Cuicumque

rei

ponis signum, ideo

,

miiacula

illa

liuic
isia

niiraculo

coni|)aiabant

et ideo
:

ponis signum, ne confusa

cum

aliis

a te

non possit
?

quasi minora
ircs,

judicabant qu;c faciebat .Jesus

Pa-

agnosci. Pater ergo eum signavit. Quid est, signuvit

inquiunt, noslrimanna manducaverunt in dcscrlo.

est

Proprium quiddain
hominibus. Ideo de

illidedit, ne CKleris
illo

comparetur
te
,

Sed quid ptum

est,

manna
ittis

Forle contemnilis. Sicut scri-

dictum est

Unxit

Deus,

Dedit

manna manducare. Per Moysen

coelo acceperunt
,

Deus tuus
XLiv, 8).

oleoexsultalionis, pra; participibus tuis {Psal.

palres nostii
dicluin est a

panem de
Moyse
,

et iion eis
peril.

Ergo signare quid est? Excepluin habere

quia

Operamini cibum non qui

,

iioc est, prcc participibus tuis.

Itaque nolite, iiiquit,

honiinis
;

Tu

promittis cibum non qui peril

,

sed qni permanet in

qiialia

me
a

contemnere

filius

sum

et quacrite

vitam oeternam

et

non

talia

opera operaiis

me

cibum non qui

Sic enim
:

perit, sed
filius

qui permanet in vilam

Moyscs. Panes hordeaceos

ille

non dedit, sed dedit

(eternam.

hominis sum,

ut

non sim

manna de

coelo.
eis

unus ex vobis
nie signaret.

sic

sum

filius

hominis, ut Paler Deus

13. Dixit ergo

Jesus

Amen

amen
,

dico vobis

Quid est,

signaret? Proprium aliquid

non Moyses dedit vobis panem de

deditvobis

coelo

sed Pater meus

mihi daret, quo noii conlunderer

niano, sed per

cum genere huut opere-

panem de
,

coeto.

Verus enim panis estquide

me

liberaretur genus liunianum.

cceto descendit

el

dai vitam

mundo. Yerus ergo

ille

12. Dixer-unt ergo ad

eum

Quid faciemus
illis,

panis est qui dat vitam

tnuropera Uei? Dixerat eiiim

Operamini escam,

quo

paulo anie loculus sum,

mundo; et ipse eibus est de Operanmi cibum non qui

4G05
jyerit,

IN JOANNIS
sed qut
lioc

EVANGELIUM,
illiid

S.

AUGUSTINl
,

1604
,

permmel

in

vilam wternam. Ergo el

el
illa

dicilur morlali

accincto pannis carnis

prsfigravalo
sc,

iiiaiin;\

bignific;ibat,

omnia signa nica

,

pondere corporis corruptibilis, et tamcii extoiienti

et oblivisceiili

mca Non crgo Moyscs dcdil pancm dc coelo Deiis d:it p.uicin. Se-d qucm panem ? forte nianna? Noii, sed panem qtiem sigiiilicavit manna, ipsum scilicel Dominiim Jesiim. Paier meus dal vobis panem veeranl. Signa
liMniiiiis?

dilexistis; qui signilicabalur

con:

qua pellc vestitus

sit

quid

ci

dlcit ?

Scriptura

? Qtiid

superbit terra et cinis?

Quid superbit

Dicat quid superbit.

Quoniam

in vita

sua projeeit inlima

esl
,

sua {Eccli. X

15,

U,det
esl

10).

Quid
foras.

projecit, nisL

porro jecit?

Hoc

cxire

Etenim intrare
,

rum. Panis enim Dei

est

qui descendit de coelo

et

dat

intro, appeiere intinia; projicere iiitima

est.

foras exire

vilam mtindo. Dixerunl ergo ad

bis seinper piineni liunc.

eum

Dotninc

da no-

Intima projicit supeibiis, iiilima appctit humilis.

Quomodo

niulier illa Saiuari-

Si superbia ejiciiiiur, iiumililate regredimur.

tana, cui dicluin est, Qui biberit de liac

aqua, non

sitiet

16.

Capul omnium morborum siiperbia est,

qiiia

unqtiam; continuo

iila

secuiidum corpus accipiens,

capul

omnium peccaiorum
,

supcrbia. Medicu^ qiiando

sed tamen carere indigeiuia voieiis, Daniihi, iiiquit,

Donttne, de
liac

segritndinem discutil
sain facium cst
,

si

curct qiiod per aliquam caucst

aqua

sic cl isli,

Domine, da nobis paqui

el

ipsamcausam qua faclum

gralia

non

nem
venil

liuiic,

qui nos rcficiat, nec deficial.

eis

curet
viloi
:

ad tcmpus vidclur medcri, causa mancntc

repelilur. Verbi
in
,

14. Dixil auletn

Jesus
;

Ego sum

panis

morbus

cxpressius hoc di;

ad

nie,

non

esuriel

el qui credit in

me

non

sitiet

cam
in

humor
fit

corpore scabicm vel ulcera gignit

fehris
,

unqtiain.

Qui venit ad me, hoc est quod

;

ait, et qiii

cre-

corpore

m.ngna

ct

noii

parvus dolor

ditin ine

ct

quod
siliet

dixit,

non

esuriet

hoc inteiligcnilia siguifi-

exhibenlur qua'dam mcdicaiiienta quoo scabicin compescant et fervorem illum ulccris sedent; et adhi-

dum

cst,

non

unquam. Utroi|Uc enim

calur aeterna satielas, ubi nulia est cgesias.

coelo desideralis
;

Pancm dc
credidislis.

benlur et proficiunt
rosus el scabiosus
,

vidcs

hominem
;

qui fuit ulce-

aiitc

vos habetis, et non maiidiicalis.

vidislis

saiiatum

sed qnia

humor

ille

Seddixi vobis

quia

el

me

et

non

non ejectus

cst, rursus ad iiicus rediiur. Cognosceiis

,

Sed

iion ideo

ego populum perdidi. Nuiiiquid

iii

eiiim
,

hocmedicus, purgat humorciii, detrahit causam

perbiam. Cura superbiam
ergo causa oniiiiuin
pci bia
,

ct

inlidelitas

veslra fidem Dei evacuavit (Ilom.

:

5) ?

nullaerunt ulcora. Uiide abundat iniquiias? Per su,

\ide eiiim quod sequitur

Omne
,

qtiod dut milii Puter,

,

ct nulla eril iniquitas.

Ut

ad me veniet;
foras.

et

euinqui venerit ad ine

illud

non ejiciain

morbonim
humilis

curareliir, id cst sufaciiis esl

Qualc cst intus

penclrale,

uiide iion exilur foras?

descciidit ct
,

Filius Dei.

Magnum

el dulce secretum.

secretum

Quid superbis

liomo? Dcus proptcr

le lorlasse

le

humilis fa-

sine liedio, siiie amariludine

siiie iiilerpellatione

malarum

cogiiatiuiium,
!

ctus est. Puderet

iuiiiari

humileni honii-

tcnlationum et dolorum

Noniie

nem, sallem
in

iinilare

huuiilcm Deum. Vcnit Filius Dei

:

illud secretuin est

quo

iiitrabit ille

cui diclurus est

homiiie, et luimilis factus est

libi

pra;cipilur

tibi

ut

Dominus servo bene merilo, Inlra

tiii

in

gaudium Domini

sishumilis, non

pruicipitur ut ex lioiniiie fias

{Malllt. XXV, 23)?

pecus

ille

Deiis factus est

:

homo

tu,
,

homo, cognosce
ut cognoscas te.

15. Et

eum

qui

veniet
ccelo
,

ad me non

tion ejiciam foras.

quia

es

liomo

tota liumililas (ua

,

Quia descendi de

ut

faciam volunlalem

Ergo

qiiia

humililalem docel Deus

dixil,

Non veni
est.

fa-

meam,
coelo,

sed voUintatem ejus qui misit me. Ideoergo

eum
dc

cere volunlalem

meam

scd ejus volunlalem qui

misii

qui venicl ad te,

non

ejicics foras, quia desceiidisti

me. Hjcc enim commendalio huniilitalis

bia quippe facit voliiiit;item

Superfacit

non faccre volimtalem tiiam, sed vohmiatcm eius qui le p.iisil? Magnum sacramenlum! Obsecro vos, siiiiu! pulsemus; cxe;il ad nos aliquid quod nos
pascat, secuiiduiii qiiod iios delectavit. Magnuiii
el dulce
illiid

suam

huniilitas
,

volwntalem Dci.
foras. Qiiare
?

Ideo qni ad

me

veneril

non ejiciim
,

Quia non veni facere volunlatem nieum

liiiinilis veiii
,

sed voluntatein ejus qui misit nie.

humi:

secretum

Qui

veniet

ad

ine.

Altende,

atleii-

litatcm docere veiii, magisler humiiitatis veni

qui

de,
ras.

et

appende

Qui

oeniet

ad me,

non ejiciam fo-

ad

me

vei.it,
lil
;

incorporaliir milii

qui ad

me
;

veiiit,

Eigo,

qui vcniet, iiiquil,

non

ejiciain foras.

Quare?

bumilis
hicit

qui miiii adhu;rel, humilis eiil

quia iion

Quiii desceiidt de ccelo,

non

ut

faciam volunlatem incam,

Ipsa c>t crgo causa
te, qiiia
,

voliinlalem

suam, sed Dci;

inlcriora

el ideo

nonejicietur

sed volunlalem ejus qui misil nie.

foras, quia
17. Vide
Filii

cum superbus
illa

esset, projectus est foras.

quare

iion cjicias cuin foras

quivcnil ad

non

comniendari

in Psalnio

volunlalcm luam faccie descendi.sli de ccelo

hiniatem
ejiis
qiii

sed vo-

aulem liominuminproleclione alaruin tuaruin spC"

sil ire iiitro,
,

le

misil

Ijisa.

Quid

quierimus
cniin no-

rabunt. Vide (|uid

viOe quid
sit

sil

ad

illius

utrum
ad me

ipsa sil? Ipsa est, ipsc loquilur.

Non

prolcctionem confugere

vide quid

etiam sub verfilium

bis fas est aliud suspicari quain loquilur: Qiii venerit

,

bera palris currere

flagellat

cnim omnem

non

ejiciain foras.

Kl quasi quuercres

Quare?
exierit

quem

recipil. F7Ji

aw/m
Et

hoininum sub legntinc ala(|uid est inlus ?

Quia non veni facere volunlatein

ejus qui misil me.

meam
;

sed voliintaiein

runi tuurum sperabunt.

tur ab uberlatedomus
les in

Inebriubun-

Timeo ne

foras proplerei

tuw.Cum
sui
;

miseris intro, iulran-

animaaDeo,

quia superba erat

imo non dubiio.

et,

gaudium Domini
luoe
,

inebriabunlur

ab uberlale
eos.

Scripluin est enim, Jnitium omnis peccaii superbia;

domus

el

lorrenle

voluptaiis
vila:.

tum potabis
foris extra te,

Jnilium superbim
tist
,

Itoininis ajwsuilare
,

a Deo. Scriptiim

Qtioniain
iiilus

apnd
te
,

le est

fons

Non

sed

flrmum

est

veruin est. Deinde quid de superbo

apud

ibi esl fons vilx. Ei in lumine luo vide-

iiSOS

TRACTATUS XXVI. CAPUT

litejugum

YI.

i606
super vos,
ei

bimus Mmen. Prwlende mhericordlam tuam scienlibus te el juslitiam tuam liis qui rccto suiil corde. Qui se,

memn

discitea

mequiamilis
inveme-

sum
iis

et

liumilis corde; et

cum

Iioc didicerilis,

quuiilur voluiilatem Doniini

siii

non qusreiites sua,

sunt rccli corde,

requiem animabus

veslris
:

{Matth. xi,28e/29), uiide

descendi de coelo, non ut

sed qute Doinini Jesu Clirisli,

i|)sis

ipsi

non ejiciamini foras

quia
,

non conimovenlur

pedes.

Bonus cnim Dcus

ilie,

faciam vohmlatem tneam

sed voluntntem ejus qui misit

Jsraet rectis corde.

Mei aulem, inquit

?

pene cohj-

mc

bumilitalem doceo

ad

me
nisi

venire non potcst nisi

moli sunt pedes. (Juare

Quia zclavi

in peccatoribus,
,

humilis.
exit

Non

miltit foras

superbia

quomodo
ve

pacem peccatorum intuens (Psal.

quibus boiius est Deus,
torto corde dispiicuit
nisi

lxxii

1-5).

Ergo
milii

forasquiservat bumilitatem, et non

dici

laliitur a

reclis

corde?

Nam

rilatc? Dicia sunt quaiita

dito sensu
,

potnerunt de abscon
liic

Deus. Quare displicuil? Quia

:

fralres

salis

enim

laict sensiis

et

dedit felicilalein nialis

et ideo imlaveruiit miiii

pe-

nescio ulrum congruis verbis a

me

sit

depromi.lus et
veiiil

des, quasi sine causa scrvissem Deo. Ideo ergo mei

exsculptus, quare ideo non ejiciat foras qui

iilum, quia

ad

pene commoti sunt pedes, quia non

fui rectus

corde.

non venit facere volunlatem suam, sed voaulem

inquit, voUmlas ejus qui
dedit mihi
,

Quid est ergo reclus corde?Sequens volunlalem Dci.

Felixeslilie, laborat
ille
:

luntatem ejus qui misit eum.

19.
JJcBC esl
,

illemale viviielfelix esl.iilc

indignelur justc vivens et
iilo

niisit

jusle vivit eliaJ)orat.

Non

me
pil

Patris, ut
illi

omneqnod
,

non perdam ex
;

eo.

laborans; intus babet quod felix

non

liabet

non
ille

Ipse
:

dalus est

qui serval hiimililalcm

,

liunc acei-

ergo irislelur, non macerelur, non delicial. Felix

Iiabet ipse

qui non serval bumililalem

longe est a niagi-

aurum
illud

in arca, isle

Deum

in conscientia. cl

stro hnmililatis. Ut

omne quod
istis.

dedil milii,

non perdani

Conipara nunc auruin et Deuin, arcam

liam.
Ille

conscien-

ex eo. Sic non

est voluntas in

conspeclu Palris vestri, ut

potest per-

babet quod perit, et

ii>i

liabet

undc
ibi

pereal unus de pusilUs

ire,

De tumenlibus
:

peril; iste

Deum

babet, qui perire non polcst, et

iion polesi
,
:

dc

pusillis
,

iiiliil

perit

quia nisi

fuerilis sicut

pu-

Imbet unde auferri

sed sisil reclus corIdeo

:

siUus

isle

non

intrubitis in recjnum coclorum {Jd. xviii,

de; lunc enim inlrat

cebat? Quoniam apud

ct

non

exil.

ille

quid di-

14, i). Onine quod dedil milii Paler, non

co
;

perdam ex

te est

jons vila
,

non apud nos.

sed resuscitabo iUud in novissiino die. Yidete

et hic

quem-

Ideo inlrare debeinus ut vivamns

sufficere ut percainus,
tiari
iioii

non quasi nobis

iioslio velle

admodum
liiicel.

geniinam illam rcsurreclioiiem dead me

:

qiiasi

de

sa-

Qiii venit
iiieis

modo

resurgit hiiniilis factus

ut arescamus

scd os ad ipsum fonlem ponerc,

in

incmbris

sed el resuscitabo
JJa'c est

eum

in uovissi'

ubi a(|ua non dclicil. Quia voluit suo consilio viveie

modie, sccundum carncm.

Iris

enim volunlas Pa,

Adam
vit.

et lapsus est
ei

per

cum
fons

qui aiile

ccciderat per

mei qui misit

me

ut

omnis qui videt J^iUuni

et

siiperbiam, qui

calicem ipsius siiperbi*propina

te est
vitce
,

credit in euin, habeat vitam

alernam

et

ego resuscilabo
audil ver-

Quia eigo upud

cl

in

lumine luo

euin in novissimo

(//e.

Superius dixit,
ei
qiii

Qiii

videbimus

lumen

inlus

bibamus

inlus
:

videamus.
A'o veniat

buin meuin

el

credit

misit

Quareenim
perbia;.

inde exitum est? Audiquare

ille

Qui

videt Filiuin,

ct credil in

me : niodo autem, eum. Non dixit, Yidet

in
sicul habet

mihi pes superbice. Ergo

exiil

cui

venit pes su-

Filiumj, et credit in

Palrem

hoc estenini credere

Oslende quia idco

:

exiit.

El manus peccalorum

Filium

quod

et in
,

Patrem. Quia

Pater vi-

non moveant me

propicr pedeni superbi;c.

Quarc

tam

in scinetipso

sic dedil el Filio

,

vitam haberc in se,

hoc dicis? Ibi ceciderunt omnes qui operanlur

nec potueruni stare

iniquila-

meUpso {Joan. v
ct credit in

2i, 26). Ut omnis qui videt Filium

:

tem. Ubi ceciderunt? In ipsa superbia. Expulsi sunt

eum

habeat vitam wternam

oredendo et
illa

[Psal.ww
iii

8-13). Si ergo su;

transeimdo ad vitam,
otioiie.
iiiquit
,

tanquani priina
el

resurre-

perbia expulit eos qui non polucrunt slare

inlroniiitit, qui possint

humililas

Et quia non est sola,

in novissimo die.

resuscitabo ego

eum,

perpeluum

slaie. Idco et;

enim
dixil,

iile

qui dixit, ExsuUabunt ossa Imnnliata

et

pras-

Auditui meo dabis exsultationem

iwlitiam {Psal.
le felix

TRACTATUS XXYI.
Ab
eo

L, 10). Quid est, auditui

meo? Audicndo
bibendo

sum,
Ideo

quod scripium
usque ad

est,

Murmurabant ergo

.Iudi

de

de voce tua

fclix

sum

iiilus

felix suin.
:

illo,

quia dixisset, Egosuin panisquidecoelodesceiiid,

non cado

ideo exsuUabunl ossa liumiliata

et

ideo amiidcoslat,
Illi

di

Qui manducat bunc panem, vivet

vi,
jf
.

cus sponsiilal,
qiiia audil.

audit euni {.Joan. ni

29)

in aeternum.

Cap.

4.1-59.

De

interiore fontc bibit, ideo slat.

ibi

qui

i.

Cum Dominus
cum

noster Jesus Cbrislus, sicut in

nokierunl de interiore bii)erc,

sunl
,

cecideriint

expulsi

Evangclio

legeretur,

audivimus, panem se csse

nec potuerunt slare.

dixisset, qui de coelo descendit,

da^i, et dixeriint,

nuirmuraverunt Jucii-

18. Doclor itaque hninilitalis venit non facere vo-

Nonnehic
el

esl

Jesus fdiusJoseph,

lunlalem suani, sed voluntatem ejus qui misil illum.

jus nos novimus palrem

dicit,

malrein ?
Isti a

Quomodo

ergo hic

Yeniamus ad eum
ei
,

inlrcmus ad euin

incorporemur
,

Quia descendi de coelo?

paiie de coelo loiige

ul nec nos faciamus volunlalem nostram

:

sed vo-

crant, nec eiim esurire noveranl. Fauces cordis lan-

luntalem Dei
ejus

et

non nos

ejiciet foras, quia

membra

guidas liabebant, aiiribus apertis

siirdi

erant, vide-

sumus, quia capul nosirum esse volnit ddceiido

banl et

cscci stabant.

Panis quip|>e
:

isle inlerioris

ho-

humililalem.
lera
:

Ad exlremum

ipsum audilc concionanel

niinis quaeril esiiriem

Yertite

ad me, qui laborutis

onerati eslis

tol'

esuriunl

et sitiunt

jusUtiam

unde quoniam
,

alio loco dicit,

ipsi

BeaUqui

salurabuntur

1607

IN JOANNIS

EVANGELIUM,
mus
sit

S.

AUGUSTINI

1608
venil

(Matlh. V, 6). Juslitlam vcro nobis essc Christum Paulus opostolus

rit

quocstionem,

Nemo

adme

nisi

Paler qui mi-

dicit

(I

Cor.

i,

30).

Ac pcr
;

lioc qui

csu-

me, traxerit euml

5. Si trabitur, ait aliquis, invitus venit. Si

Imiic

panem, csuriat justitiam

sed justiliam qua^ dal Dcus, non

invitus

dc

ccelo desccndil, jusliliani

sibi facit

quam

vcnit, ncccrcdit;

si

non

credit, nec venit.

Non cnim
:

homo. Si enim nullam sibi Iionio faccnon diccret idem aposlolus de Juda;is, Jgnoraules enirti Dei justiliani, ct suam volentes consti-

quam

ad Cbristum ambulando currimus, sed credendo

nec
ilia

rot justiliam,

motu

corporis, sed voluntate cordis accedimus. Ideo

mulicrqiioe fiinbriain tetigit,magis tetigit qiiani lurba

qu3c prossit. Ideo Domiiius dixit, Qids nie
VIII,
tetigit ?

luere, justitice

Dei non swit subjecti (Rom. x, 3). Inde

{Luc.
te

eranl

isli

qui

pancm de

coelo

descendcnlem non
,

inlel-

44-4C). Et mirantcsdiscipuli.dixcrunt: Tttrio!

et dicis,

ligobant, quia sua justitia salurati

justiliam Dci

non

comprimunt,
Tetigit

Quis

me

tetigit ?

Et

ilie

repetivit

esuriebanl. Quid csl lioc, juslilia Dei et juslilia bominis? Juslilia Dei hicdicitur, non qua justus est Deus,

me

aliquis. llla

langit,

turba premit. Quid cst

illi

digi^, nisi credidii? Uiide et mnlieri

poslresurre:

quam dat boniini Dcus ul Deum. Quae autem erai illorum

sed
,

juslus

sit

homo per
suis

clionem

dixit

volenli se millere ad pcdes ejus

Noli

juslitia?

Qua de

me

viribus praesumebant

et

quasi implelorcs Lcgis se-

ipsosex sua virtute diccbant.

Nemo aulem
,

implet Le-

nondum enim ascendi ad\Palrem \{Joan. XX, 17). Quod vides, hoc solum me esse putas noli me taiigcre. Quid est? Hoc solum me esse putas quod
tangere;
;

gem,
ait

nisi

quem

adjuveril gratia

id est panis qui

de

coelo descendit. Legis

enim pleniludo, compendio ut

est [Id.

Apostolus, c/iaritas
,

xni, 10)
terr;x!,

cbarilas
cceli,

non
sed bo-

Iioc esl, Noli me lannondum enim ascendi ad Patrem; tibi non ascendi, nam indcnunquam reccssi. In terra non lanlibi

appareo, noli sic credcre

gere;

nunimi

sed Dei

cbaritas noii

non

gebat stantem,

quomodo

langercl ad Paircm ascen:

ejus qui fecit coelum et terram.

niini?

Unde
,

isla cbariias

dcnlem?
ab
eis a

Sic

lamen,

sic se tangi voluit

sic tangitur

Ipsum audiamiis

Cliaritas

inquit, Dei dijjusa

quibus bcne

langilnr,

ascendens ad Pairem,

esl in cordibus nostris per est nobis

Spiritum sanctum qui datus

manens cum
4.

Patre, sequalis Palri.

si

{Id. v, 5). Dalurus ergo Domiiius Spiriluin

Inde et bic

advcrtis,

Nemo

venit

ad me

nisi
'

sancluni, dixilse

panem

qiii

de ccelu descendil, hor-

cjuem Pater altraxerit. Noli te cogilare invitum trabi

irabiiur

tans ut crcdamus in eum. Credere enim in eum, boc

esl

animus
qiii

et

amore. Nec

tinicre

debemus ne ab

manducare pancm vivum. Qni

novus intus

credil,

manducal

liominibus

verba pcrpendunl, et a rebus

maxime

invisibililer saginalur,
liifans iiitus esl,
saliaiiir.

quia invisibiliter rcnasciliir.

est
:

diviiiis inleJligendis

longe rcmoli sunt, in Iioc Scrilorsilan repre-

ubi novcllatur, ibi

pturarum sanctarum evangelico verbo

bendamur,
do,
si

et dicatur nobis,
:

Quomodo

voluniatecre-

2.

Qnid crgo lalibus murmurantibus respondit JeNolite

trahor? Ego dico

parum

est voluntale, eliain

sus

murmurarc ud invicem. Tanqiiam dicens,

\oluptale Irabcris. Quid est trabi voluptate? Delectare

in

Scio quare noii esuiialis, et isluin

galis

panem non

inlelli-

Domino,
).

el

dabit

libi

pelilioncs cordis tni {Psal. xxxvi,

ncque
polest

quaeralis.

Nolite murmurare ad inviceni

Esl quoodam voiiiptas cordis, cui paiiis dulcis esl

nemo

venire ad me, nisi Pater qui misit me, tra-

ille coelestis.
<

Porrosi poetue dicere

s

licuil,

iTrabit sua

xerit euni.

M.igna gralia} commendalio

Ncino

veiiit

quemqiie voluptas
sid voluplas;

{Virg. Eclog. 2); non necessideleclatio

:

nisi IracUis.

Qnmn

traiiat

cfquem

noii Irabat,

quare

tas,

non obligalio, sed

illuin (raiiat ol illuni iion Irabat, noli veilc judicare,

si

(luanto fortius nos dicere

debomus

trabi

Iiominem ad

non viscrrare. Semcl accipe,

?

et intellige

nondum
;

Cbrisliim, qui delcclalur veritale, dclecuuur bealitu-

traberis'

ora ut irabaris. Quid bic dicimus, fialies?

dine

delectatur juslilia

delectalur sempilerna vila

Si Irabiinur ad Cbrislum, eigo inviti ciecliinus

ergo

quod lotum Cbrislus esl? An vero habcnt corporis

sensus voluplales suas,
cl

violentia adbibctur,

non volunlas cxcilalur. Inlrarc

animus descrilur

a vclupta-

quisquain ecclesiani potest nolens, accedere ad allare

potcst nolens, accipcrc Saciamfntiim potesl noleiis
:

tibus suis? Si aniinus non liabet volnplales suas, unde

dicilur, Filii

autem liominum, sub tegmine alarum tuw

:

crederc noiipolesl nisi volcns. Si corpore oroderetur,

lieret
iii

rum

sperabnnl

inebriabunlur ab ubertate
;

domus

tiiw, et
te est

nolenlibus
:

sed non corpore credilur. Apo-

torrenle voluptalis tu(e polabis eos

fonsvita;,
el

quoniam apad

striliim

andi

Corde credilur ad justitiam. Kt qnid sefil

in lumine tuo videbimus lumen {Psal.

,

xxxv,

quitiir?

Ore autem confessio

ad salutem {Id.

x, 10).

8-10)? Da amanlcm

et sentil
-, dr.

quod

dico.

Da desidc-

De

radice cordis surgii isla confessio. Aliquando au-

rantcm, da esuriciitem

in isla solilndlnc pcregri-

dis coiifilonlem, ct nescis

credenlem

^.

Sed

iiec

debes

nantcm alque
spiranlem da
:

silicntcni, et foiitem .clcrnx palri;e sulalein, el scil

f|!jid

vocare confilentem,

qnom

judicas non credentem.

dicain. Si auleni Irigido

isti

IIoc est eniin confitori, dicere

si

quod

baijes in

corde:
,

loijuor, ncscitquidloquor. Talcs crant

qni inviccm

autem

aliud in corde babes

;iliud dicis;

loqneris

mnrmurabant.
5.

Pater, inquil,

quem

traxerit, venit
;

ad me.
ipse
tra-

non

conliteris.

Cnm

ergo in Chrislum corde credalur,

auleni Irabilur,

Quid

cst aiitcm,

Pater quem traxerit

voluit dicere, Pater

cnm
quem

quod ncmo ulique

facit invitus, qui

;

Cbristus traliat?

Quarc

laiiquam invilns cogi videlur

'

qiiomodo isiam solvi^olite cogitare invitum Irahi inmtum. Plerique Mss., da ferventem. rauloque nost omnes, omisso, nescit, babent ila : si autem frigido loquor, quid loquor ?

Mss. plures

F.dili,

non

tralieris. Mss.,

nondum traheris.
et nescis cre-

Am

Bail. et Er.

addunt, vocas conlitentcm,

dentcm.

1609
.ren(? Si irahendi

TRACTATUS XXVI. CAPUT

sumus, ab
Sed quid
illo

VI.

1610
Exterior

iraliamur cui dicil

qui inlus est, quid dico, aut quid loquor?

cullor arhoris
,

qufcdam qux

diligit,
i,

Posl odorem unguentorum luorum

inlelligi voluit,

inleiior est Craator.

:

Qui plantat ct

curremus {Cant.

5).

adver-

qui rigat,

cxtriiisecus operalur

hoc facimus nos.

;

tamus, fralres, el
hi!.

quanlum possumus capiamus. TraPatrem

iiaberc
:

Sed ncqne

qvi planta<, est r,lu\uid

neque qui rigal

,

sed
est,

Palcr ad Filium eos qui proplerea credunt in Filiuni,

qui incrementum aat Deus (I Cor. ni

7)

hoc

qnia

eum

cogilanl
sibi

Deum

Deus enim

Erunt omnes
divit

docibiles bei. Qui,

et didicit
:

omnes? OmnisquiaU'

Paler xquaiem

genuit Fiiium

ul qui cogitat, at-

a Patre

venit

ad me. Videte quomodo

,

que

in fide

sua senlit et runuDat ccqnalem esse Palri

credidit,

trahit

Pater

docendo delcctat

non necessitaleni
Erunl omnes doci^

cum

in

qucm

ipsum trahilPatcr ad

Filiuni.

imponcndo. Ecce quomodo

biles

trahit.

4rins credidit crealuram, iion euni liaxil Palcr; quia

Dei

trahcre Dei cst. Omnis qui audivil a Palre

son considcrat Patrem, qui Filium non credil a>quaquid lem. Quid dicis, o Ari? quid, huTelicc. loqueris?
^sl Ciirislus?

et didicit, venit

ad me
,

traherc Dci est.

8.

Quid

igitur
,

fratrcs? Si omnis qui audivil a Pa,

Non,
le

inquil,
traxii

Deus verus

sed

quem

fecil

tre cl didicil

ipse vcnit ad Christum

Christus nihil

Deus verus. Non

sli

Paier; non cnim intellexi:

hicdocuit? Quid quod Palrcm magistrum homines

Pairem, cujus Fiiium negas

;

aliud cogitas,

non cst

non viderunl

Filium viderunt?

Filius dicebat, sed

,

ipse Filius
ris
:

nec

Patre traheris, nec ad Filium trahcFilius, aliud qtiod lu dicis. PhotiCliristus,

Pater docebal. Ego

aliud est
dixit
:

enim

quem,
Si

fraires, nisi

cum eum
, ,

liomo sim
qui audivit

quem doceo?
?

verbum meum

nus

Homo

solum est

non

est cl

Dcus.
Patcr
sic-

ego

cum homo sim

;

illum doceo qui audil verbunt

Qui

sic credit,

non Paler eum

iraxit.

Quem

mciim
si

illum docel

ct Pater, qui audil

Verbum
;

ejus

Iraxit,

Tues, inquit, Clmstus Filius Deivivi. Non

illum docet Pater qui audil

sit

ut propheta,
giius juslus
;

non sicut Jdannes, non

sed
sicul
vivi.

sicut aliiiuisma-

quid

Cln istus

et invenics

Verbum ejus quaire Vcrbum ejus In prin:

unicus,

sicut .Tqualis, tu es
est, el a
,

cipio erat

Verbum. Non,
,

In priiicipio fecit
fecit

Deus Vcret ter-

Cltrislus Filius

Dei

Vidc quia traclus

es

Pa-

bum

qiiomodo
i, 1)

In principio

Dcus ca;lum

Ire tr:\clus
tihi revelavit

est.

Bealus
el

Himon Bar-Jona

quia non
in coelis

ram {Gen.

ccce quia iion csl crcatura. Disce

;

caro

sanguis, sed Pater

meus qui

irahi ad Filium a Patrc

docoat

te

Patcr

audi Ver-

est {Mallli. XVI, 16, 17). Isla revclatio, ipsa est aitra-

bum
bum

cjiis.

Quod Verbum
Vcrbum
;

ejtis, inijuis,

audio? In prin~
:

ctio.

Ramum
iraliitur,

viridem osteniiis ovi, ct trahis illam.

iraliilur
:

cipio crat
erat

iion factimi est, sed erat

cl

Et Ver-

Nuces puero dcmonstranlur, ct

rit
'

el

quo cur-

apud Deum,
in

Dciis erat

Verbum.

amando

trahitur, sinc lycsione corporis

homines

carne conslituti audiant lale

est
,

Quomodo Verhum ?
nobis

irahilur, cordis vinculo trahitur. Si crgo ista

qu

in-

Quia Verbum caro factum

{Joan.
1 ,

et

liabitavit in

ler delicias el volupialcs terrenas revelanlur amanli-

14).

bus, traliunt

quoniam verum

est,

Traliit sua queirit

9. Expoiiit lioc ct ipse, ct ostendit nobis quid dixc,

que voluptas;

non

traliit

revelatus Clirislus a Patre?

Qui audivit a Palre

et

didicit

venit
:

ad me. Conquia
liic

Quid enim

forlius desideral

anima quam veritatem

tinuo suhjccil quod cogitare possemus

Non
Deo
,

Pa~
vidit

Quo

avidas fauces habere debct, unde optarc ut sasit

Irem

vidit

quisquam

nisi is

qui est a
vidi

num

intus palatum vera judicandi, nisi ut maiidu,

Patrcm.

Quid est quod ait? Ego

Palrcm

vos

cei ei biljat sapienliam

juslitiam, veritaiem, aiierni-

non
nisi

vidislis

Patrem

et

lamcn non

vcnilis ad

mc,
a

latem
6.
ibi.

trahamini a Palre. Quid cst autem vos

tralii

Ubi autem hoc?

hic facilius

Ibi

melius, verius

ibi,

plenius

Palrc, nisi discere a Patre? qiiid est discere a Patre,

nisi

Nam

possumus esurire,
saliari
:

el lioc si
,

boin-

audire a Patrc? quid est audirc a Patre

iiisi

nam spem habemus, quam

saturabuntur
(/d. v, 6), sed
nisi

Deati eniin

audirc

Verhum
,

Patris, id cst

me ? Nc

fortc ergo

cum

quit, qui esuriunt et siliunt justitiam, sed hic; quoniani

ibi.

dico vobis

Omnis

qui audivit a Palre et didicit, dica-

Ideo

cum

dixisset,

tisapud vos, Sed

numiuam

vidiiniisPalrem

quomodo
JSon quia
hic vidil

^'emo

venit

ad me,

Paier qui misil me, iraxeril eum,

discere potuimusa Patrc? a nieipso audilc

quid suhjccit? Et ego resuscilabo eum in novissimodie.

Patrem

vidit

quisquam,

sed qui
illo

esl

a Deo
:

Reddo

illi

quod amai, reddo quod sperat

videbil

Patrem. Ego novi Palrein, ab

sum
;

sed

quomodo
soiiat ct lialiit

,quod adhuc non vidciido credidit; manducabit quod

esuril, saturabitur co

verbum ab
cl transit
,

illo

cujus est veibum

non quod
,

quod

silil.

Ubi? In rcsurrectione

sed quod manet

cum
:

dicente

morluorum, quia ego

7.

resuscilabo

eum
,

in novissimo die.

audientem.
10.
vobis,

Scriplum

cst

enim

in Proplielis

Et crunt omnes
?

Admoiieat quod sequitiir

Amen

amen

dico

docibiles Dei.

Quare hoc

dixi

o Judoei

Pater vos
?

qui credit in me, liabet viiam wiernam. Revelare

non docuil
regni
illius

quomodo
si

polcslis

me
iiei

agnoscere
erunt
,

Omnes
,

se voluit quid

csset

narn compendio dicere poluit,

(

homines docibiles

non ab ho-

Qui credit

in

mc,

liabct nic. Ipse cnini

Qiii

Iirisuis
iii

vorus
incst

minibusaudicnt. El

ab hominibus audiuiit

lamcn
,

Dcus

csl el

vila ictcrna.
;

crgo crcdil
,

iiie,

quod

intelligunt

iiitus

dalur

iiiliis

coruscat

intus

qiiit, it in

me

el qui

it

in

mc

Iiabcl

mc

'.

Qu;d

revelalur. Quid faciunl

les? quid facio ego

homines forinsccus annunlianloquor

?

autem habere

me?

liabcre

vilaiii

jclernam

Vi;a

modocum

Strepilum verille

borum
1

ingero auribus vcsiris.

Nisi ergo revclet

1 vindociuensis Ms., vivit in me, el qui viiit in me. At.^iu. Bad. et Er, are.nt hac sententia Qui cwdit in me, inqiiil, it in me; et qui it in me, habet me : ((use tanicn oxslal iu
>

Aliquot Mss., Et quod currit.

cseteris codicibus.

Sanct, AuGLsr.

III.

Cinquunle-une.J

inii

IN
,

JOANNIS EVANGELIUM,
moii
voliiit
;

S.

AUGUSTINI
inali

im
malornm
palrcs
,

aicrin mortotn assumpsit

setl (Jc Im, iioii ile siio
:

viln ;rl(M-na
;

riim*, id cst,
iiifidclium
,

patres

Infidclcs

paircs

iiccfpil

lc

ubi iiiorcreinr
assinni^sil
,

murmiiratorcs
re niagis

mnrinuraloruin.
ille

\)ru
iioii

10.

Al) Iiomiiiiliiis

onim

c;irnf^iii
l>;ili'cin

scd

Nam

(lc niilla

Domiiiuin ofTciidiNSC

popiilus

iuoro

Loinimim. N.im
:

IkiIxmis

iii

c(jelo,

dictus e^t,

qnam

conlia

Dcum murnnnando.
lilios,

Idco ct

nialrcm clogil in lcrni

1m'c

cl illic

n;Uns
vila

siiic iii.Tlic, ct

Domiiius cos volcns osleiidere talium

eos coepil
rcs,
filii
:

binc ad

Hiiic

Patre.

Assmnpsil crgo

morlcin, nl vila
,

Quid murtnuratib

in invicem,

murnnnato-

oCciilercl
bet

morlcm

Nam
:

qui in iiw crcdit

p;ilel
,

\u(\i\\\

liu-

niurmmatorum?
,

Palres veslri maiina inan:

vilum ittcninm

non (inod
:

scil (luoil l;ilcl.

ducaverunl

el

morlui sunt

noii

quia

malnm

crat

Vila cnim aclcrn;i Verbum

el

in jiriiicipio eral itpud Deuiii,

nninna, scd

(piia

malc inaiidiicavcrunl.
Ilnnc pasigiiificavit
in

Deiis

erat Yerbivn

viln erai Inx lioiuiiinm

{Ibid.

12. Uic esl panis qni de cwlo dcscendil.

2, i). Ipse viia :clcrna, dedii cl c;iriii

susccpuv viiain

ncm

sigiiificavit
^.

maiiiia

Iiunc
i!la

paiicin
:

rctcniam.

Mori venit,
,

scil

dic (crlio resnrnxil, lnlcr

,

altaie Dei

Sacramciila

nieninl

signis di-

VcrlMim suscipicns
niedia

el

carncm rcsurg(Milcm
Et nndc

inors

vcrsa sunt,
Sloluin :iudi
:

in re qiuc siguificaiur p;iria

suiil.

Apooinnes

consumpla
sum,

est.
illi

Nolo enim

vos, iiiquit

icjiwrare, fralres,
,

11. E(jo
Ijicliant?

iiiqnit, panisvilcv.
,

snperin

qitia

putrcs noslri oinnes sub nube fuerunt

cl

Palres vestri

iiHpiit

manducdverunt
csl

de?

mare

transierunt

el
,

oinnes in Moijsen
ct

'

bapiizati sunt

serto nianna, el inorlui snnt.

Qnid

mulc

siipiibitis

in nube. cl in iiiari

oinnes eaindein esc(mi spiritua;

Maiiducaverunt maiuia
cavcruiii
,

el

mortui sunt. Quare maiiduQui:i (iuod vidcbanl

,

lem manducnverunt. Spirilmilein ntiquc eamdein

corponilciii
allci;im
,

nain
:

el inorlui

snnt?

crc-

ipiia

illi

maniia

nos

aliud
,

debniit

(jiiod

uon vidcbanl, non

qiiia

iiitclligcl);inl.
'.

Ideo

spiiilu;ilcm vcro

quam

iios.

Scd palres

nosiri
,

non

patrcs vestri,

similcs cslis illoriiin

iiici,

Nam

(Hi;m-

palres illorum
biis
illi

quibus nos similes suinns

non qui-

tum
ct

pcrlincl, fialres

ad inortcm islain visibilem

similes fiierunt.

Et adjungit

Ei omnes eumilli
.

corponilem, nuinquid nos non morinnir qui man-

dcin poiuin spiritualcm biberunl. .Aliud

aiiud nos;
significaret

diicainus

pam
illi
,

in

dc coelo desccndcntem? Sic

siiiit
;

scd
vi

sp(,'cic visibili,

quod tamcn hoc idem

mnrtui ct

qucm:idmodum nos sunius

,

moriluri

iule

spiriluali
,

''.

Qiiomodo x

ciiiin

eunidem poiam?
:

qnanlum

allinct

ul dixi

ad mm-tctn

liujiis

corporis

Bibcbaiil

iiuiuil,

de spirituuli sequente petra

(I

petra
,

visibiietn alque c;u-ialcm.

Qmiiitnm aulem' perlinet

autein eral Cliristus

Cor.
in

i-A). Inde panis

,

inde

ad illam mcnlem, dc qna leircl Dominus, qna niormanducavit manna ct Moyses, Ini sunt paircs islorum
;

potus.

Pclia Clirislus
et in carne.

sigiio

veius Chrislus in

Vcrbo
cst

El qiiomodo biberunt? Percussa

,

inandncavit nianiia

cl

Aaron
ibi

nianducavil

mamia

et

pclra de viig;i bis {Nuin. xx

,

11)

gcinina pcr-

Phinccs

manducavcrunt

mnlli (jui Doiiiiiio pla?

cussio

diio ligiia ciiicis sigiiifical. llic esl

,

ergo panis

ciicrunt, ct inortui iion snnt. Qu;i!e

Qui;> visibilcm

de cvelo desccndens
noii

ul

si

quis manducaverit ex ipso

iicrtinet

cibuni spiriliialilcr inlcilexcrunt, spiritualiler esnricrunt, spirilualilcr gu^lavcrnnt

,

inoriulur.

Scd quod non

ad viitiilcm Sacra:

ul spiritnaliler satia:

nieiili,

iion (juod pcrlinct

ad visibile Sacramenlum
;

rcntnr. N;im ct

nos bodic accipimns visibilcm cibuin

qiii niaiiiliical intus,

foris

qui maiidiicat in corde,

cd

aliiul cst

S;icrameiilum, aliud

virliis S^icranicnti.

non

(|ui

prcniil dciite.

Quam
sibi

mulii de allari accipiunt ct morinntur, el accidicit

,

13. E(jo

sum punis

viviis,

qui de coelo descendi. Ideo

picndo moriunliir? Unde

Apnstolus, Judiciuin
29).
-.

vivus

qiiia
:

manducat

et

bibil

(I

Cor. xi
fuit

Non cnim bucEt lamcn accc:

nuniiia

de coelo dcsccndi. De coelo descendit et sed m:inna iiinbra cnit islc vciilas cst. Si
,

ccll;i

Dominic.i

vcncnnm
in
,

Jud;e

qnis mandncavcril ex lioc pane

vivel in

wiernum

el

pit, ct

cuni accepit,
accepil

eum

inimicus inlravit

non

pcmis qucin

ecjo

dubo, caro
c;iro
,

mea

cst

pro niundi

vila. IIoc

qnia

malum

sed quia

bonum

niale

malus

quando capcrct
Vocalur
c;iro
,

(]uod dixit

pancm
:

carnem?

accepil. Videte ergo, fratrcs, pancin ca'lclcin spiri-

quod non
,

capit caro

et ideo niagis

manducalc, innoccnliam ad allarc apportatc. Pcccaia clsi snnl quolidiana vcl non sinl morlircra.
tualitcr
,

noii capil c;iio

(iiiia

vocalur caro.

Iloc ciiiin cxbor-

rucrunl

boc ad sc miiltum cssc dixermit, hoc non

pulavciunt. Caro mea
fidcles
cst, ijiqiiit,
si

Antciiuam ad altarc acccdaiis, attcndilc quid dicatis

Dimilte nobis debita nostra, sicut
bitoribus nostris {Maitli.M,
tibi
:

possc
vita.

ficri

pro mundi

el

nos dimillimus de,

Koi
iion

uiit

corpus Chrisli,
Fiaiit

corpus Chrisli
,

12). Dimiltis
iioii

dimittclur

csse
lunt
noii

n(u;lig nt.

corpiis Cbrisli
i;c

si

vo-

sccurus accedc
si

panis csl,
si

viiiciiuin.
,

Scd

vi\crc dc Sjiiiilu
vi\ii,
iiisi

Cbii.sii.
Cliri.-li

spirilu
Iiili

Chri.ili
,

vide
ei

diniittis

mentiris,

nam qncm non

:

non dimittis

mcnliris, ct
poles, Dcuni
Iiitus le vi-

coipus

Iligitc

fra-

fallis. Mciitiri

Deo

fallcre

non

potcs.

Novit

illc ipiid ;igal '.

^ 8

del, intus
1

inlns tc cxaminal, inlns iiispicil, inlus jiidicat,

M. Er. Lusd. vcii. cl l,ov. pro, aiitem, ferunt, ergo. Mss. iilcrique, siijnilicat idlurc nei. oijsch. Aliquol .Mss., in nmjse. Alii plericpie, Kditi, per
i

in

aul damiiat, aut coron;i(. 1'alrcs aiii.cm i^toin

llic

deccm

Mss. additur,

et

infidelium fdiorum infide-

ei^ tbn xbnsen : id est, cbrvsotliarresantes to /hdusei scilicel Moysi fidenlcs l.sraciil;i', suo nuiic cl cr mare ilcr iagressi sunt, ijjso 1'it'cniile ac sic uos, qui ia ohristuni credeules hapti<!\:oijsen
,

uxtu giMCum,

stoiiiu iiiteiitrele,

les putres.

zaiiiur i,r;csigiiai'u.il.
* sic Kr.
i.u.^d. (!i ve:i.,

Bad. Am. ct omnes Mss. Al Hr. ct lov., :<onne buceclla noininicn venenum fuil Judie ? vide su, ra, iracl. 0,
a si(;

sed specie

yisibili

quidem tamen
sil

lioc

idem dj.dficante

viitute sfiiritiMli.

M.

n. 13.
* i:r. ell.ov.,

" oiiiiics

M.., de kiAiitn clmsli nov. vicct, nisi

corpus

agas

refragaulmus edilis

aliis

et Mss.

Christi.

1613
tres niei
,

TRACTATUS XXVI. CiVPUT

quid discrini. Honio es, et spiriluni hael

VI.

m%
id os{
qiii

sumpserint moriantur. In hoc vero cibo et potn,

corporc
ot saiiguiiic Doniini, noii ila ost.
:

bes

corpus habes. Spiriaun dico qua) aniina vo-

Nain ct

calur, qua conslal qnod

aninia el corpore.

homo

es

conslas enim ex

eam non sumit, non habcl vilam

cibum
et

el qiii

eam

siimii,

corpus

visil)ile.

Habes ilaqne spiriUun invisibileni, Dic niihi quid ex quo vivat spiritus
:

habet vitam,elhanc uliqne seiernani. Hiiuc iuupie

polum

socielatein

vult est

inloUigi corpori^ ot

tuus vivii ex corpore tuo, an corpus

luum ex

spiritu

nicmbrorum suorum, quod

sanclis, ct fidelibus ejus.

sancia
,

Ecolosia in
el gloiilioaiis
jaiii
('..(

luo?

Respondet oninis qni

,

vivit

qui autem hoc non

:

pr;rdestinatis et vooatis, ct jiistilioalis

potesl respondere

ncscio

si vivit

qnid respondet
vivit

Quorum
:

primuiii

loni

omnisqui

\ivit?

Corpus utiquc menni

de spiritu

est, id osl

pr;cdostin:ilio
lit,

seciniduin

ot loilium fa:

nieo. Yis ergo ot tu vivoredc Spiritu Cliristi? In cor-

ctuin cst, ct

ct (iel, id cst, vooalio ei juslificatio

iii

pore esto Chri-ti. Numquid enrm corpiis

meum
et
,

vivii

quartum vero
cst, id csl
,

niiiic

spe est,

in

re aiitein fiiiiiruin

de

spiritu

tuo?

Meum

vivit

de spirilu

iiico,

tuum
de

glorificalio.

Hiijiis rci

Sacrameiituni

id

de

luo.

Non

poiest vivere corpns Christi

nisi

est, nnil;itis corporis el sangnhiis Chrisii ;ilicubi

quo-

Spirilu Christi.

Indc est quod cxponens nobis apo-

tidie,

alicubi

corlis

inlorvallis

dicruin

iii

doiiiinica

stolus Paulus liunc pani-m,

Hims panis

inquil, iinum

mcnsa

pr;eparalur, cl de nionsa dominica stimitur;

:

corpus mulii snmus

pietalisl

(1

Cor. x, 17).
!

Sacramcntnm
habel uiide vivat.

quibusdam ad vilam, quiiiusdam ad cxilium

ipsa ciijus
nulli

res vero

o signum unilalis

o vinculum charitaiis!

sacramcnlum

est,

omni

li(miini

ad vitani,
fuerit.

Qui vullvivere,
Accedal, credal,
'

h;ibel ubi vivat,

;

ad oxilium, quiciimipie ojus particcps

incorporetiir,

iil

vivincelur.
sit piitrc

Non

IG.

Ne

aiilein piitarenl sic in islo

qiii

oibo ct poln pro-

abhoreat a

compagemembioruin, non
r.

mein-

mitti vilain ;oleniaiii, ut

cam

siniiorcnl, j;im
digiialiis

noc
cst

brum quod

secari mereatur
:

noii
sit

sil

distortuin dc
sil

corpore morereiitiir;
occurrere. N:im
carnein
,

Iiuio

Ciigitationi
,

quo eriibescaiur

sil

pulclirum,

aptum,
:

sanum
in

hDcreal corpori, vivat

lerra, ut postea regncl

Deo de Deo
iu coelo.
acl

nunc laborel

et

bibil

cnm dixisset Qui manducat mcam mcum sanguiuiin liabet vilam wtci''
,

nain; continuo subjeoit,

invicem
,

Kt ego resuscitabo cum

spii

in

14.

Liligabant
potesl

ergo Judcci

dicentes

novissimo die

Ul habeat inlorim socuiiduni

iii

iium

Quomodo candum?

liir

carneiii suain nobis dare

,

ad mandu-

vitanuelernam
cipit
:

rc(iuio, qjiu! sanctoriini spiritiis siis-

Liligabant utique ad invicem

quoniam panoii liliyant

quod autem ad corpus

fraudclur, scd in

altinet,

noc ejus vita

nem
banl

ci)n<;ordi;c
:

non

inlelligebant

ncc snmerc vole,

a'toriia

rcsurrectiono niortuoruin

nam
;

qiii

manducaiit talem paiicm

,

uovissiino die,
17. Caro eiiim niea
,

ad invicein

quoniam unus panis

facit

unum

corpus multi
liabitare in

iiiquit, vere cst cibus, ct sangiiis

sumus. El per hiinc

Deus unius modi

meus
tant

vere est potus.

hoiiiines,

Cum

enim cibo

el

potu

id

appe;

domo
15.

{Psal. lxvii, 7).

ut

noii

esuriant, ne({Ui! silianl

,

lioc

Quod au:em ad invicem litiganlcs qiuciunt, quomodo piissil Dominus carnem suam darcad iiian-

voraciter non pncstal nisi isto cibus et poiiis

(jiii

cos
',

a (luibus sumiiur, imniortidcs et incorruplibics facit

id est socictas ipsa

ducandnm
lur,

non statim audiunt

cjus

scd adliuc cis dici-

sanclorum

iibi

p;ix orit ct uniias

Amen, amcn

dico vobis, nisi manducaverilis

carnem
liabebi-

plona alqiie perfecla.

Proptcrea qnippa, sicul etiam

,

FiUi hominis,
lis

et biberitis

sanguinem

non

anlc nos hoo inlellexcruiit liomines Doi

noster Jesus Chrislus corpiis et
eis

Doiniinis
in

vitam in vobis.

Quomodo

(juidcm cdatur, et quis-

sanguincm sinim

nam
tiis,

niodus

sit

nianducandi isluin panem, igiioraiis;

manducaveritis carnem Filii liomi-

rebuscommeiidavit, quyc ad

unum

aliquid rcdigun-

verumlamen
el

nisi

lur ex multis.
coiifil
:

Namque

aliud in uiiuni ex niultis granis

miillis aciiiis coiifluit (a),
id fiat qiidd losaiigiiiet

bibcrilis

ijus saiujuincm,

non

habebitis

vitam

aliud in

unuin ex

in vobis.

Ihcc non uliquc cadaveribus, sed vivcnli,

18.

Deniqne jain exponit quomodo Qni manducal cariiem

in

bus loquebalur. rnde

ne islam vitam

intelligeiiies

qiiilur, et qiiid sit

manducarc^ corpiiscjns, ct

el de hac re liiigareiit, secutus adjunxil. Qui

man-

iicm

bibcre.

meam

bibil

ducal

meam

carnem,

et

bibit
iioii

meum
habcl,

sanguinem, habet
qiii

meum sanguincm,
in Christo

me manet
,

et

ego in

iilo.

Hoc

csi

vitam alcrnam. Haiic crgo

islum paiiem
:

ergo maiiducare illam escam

maiiere, et
qui
illiiin

et illuni bibere
in

polnm,

non mandiical, nec

ralem vilam sine
vero omnino

istuin sanguincni bibil

nam tempo-

manentem

se liaberc.

iilo

liabcrc boniines possinit, a;ternam

Qiii

Ac per hoc
liler]

non manet

in Cbrislo, ct in

quo

iion

noii

possuul.

crgo iion manducat

maiiet Christus, procul dubio ncc mandiicat [spirituacariiem ejus, nec bibit cjus saiiguinom
,

ejus carnein, nec bibit ejus sanguinem,

se viiani
:

non

liabet in

[licet

cl qni maiiducat ejus carncin, cl bibit cjus

,

carnaliter ct visibililcr

premat
:

dontibiis
]

Sacranientum
lanlyc rci

sanguiiiein

babct vilam.
dixil,

Ad

utruiiKjiie
ita c.il

autom reiii

cor|)oiis ei s;iiiguiiiis Cliristi

sed

magis

spoiidet

quod

wiernnm. Non

li;ic

csca,

quam

sustcnland;c hujus tcniporaiis

vitic

causa siimi:

Sacramentum ad jndicium sibi manducat et liibit, quia immundus pnosuinpsit ad Christi acccdore Sacramenl:)
,

mus. Nain qui cani non sumpserit,

iion vivet

ncc

la-

qu;ie

ali ;uis

iion

digiie

snmil

ni.

qui

men
liiO,
'

qui
vei

caiii

sunipsciil, vivol. Fiori

veJ aliquo casu,

enim

i;oli'sl ul

se-

mundus
'

cst; dc quibus dicitur, Beati inundo corde

morbo.
decem
,

pliirimi el (pii e;im

Mss., faciat.
(a)
ei>isl.

Mss.

credai, Hvat in Deo, de Deo; incorpore-

Ua cvpriaaus ad "
76.

Caeciliuni, epist.

63, et ad iMaguuiu,

tur, elc.

1GI5
quoniam
19.
ipsi

IN

JOANNIS EVANGi: UUM,

Paler, et
,

S.

AUGLSTINI

loiG

Dcum
;

videbunl
misil

(Mallli. v, 8).
viveiis
eijo

Sinit,

iii(|nil,

me

vivo

Hinc sermo dehelur auribus el mcnlibus vestris. ct hodicrno diei

prislinnni oonseqnunlur, andivimus.

nroplcr Pnlrcm

el qiii
:

inandiicat

me

et ipsc vivel

pro\\\c.

plcr me. Noii ait i)roplcr

Siciil nianiiiico P;ilrcin, ol

ogo

non imporiunus esl est enim de corpore Domini quod dicebal sc darc ad inaiiducandum projitcr auer:

Palrem;

ol qni maiuliical iiie,

ct ipsc vivct
fit

nam

vilam. Exjiosuit aiilcm nioduin aliribiitionis im-

proplcr me.

Non enim

Filins parlicipalionc Palris

;

jus el doni sui, quoinodo

nielior, qni esl tialns ;rqnalis

lii

sicul participalione Vi,

carc, dicens,

darctcarncm suam manduQui manducat carncin nieam , el bibit

pcr nnitalc!!) corporis cjns ct saiiguinis

sigiiilicat,

qnod

illa

sanijiiinem mciim, in

me manet,

et

ego in

illo

(Joan. vi,
si

manclucaiio polalioqnc
liorcs. tos

nos cfficimnr- inc-

57).

Signnm qnia
si

inandiicavit ct bibit hoc cst,

maut

Yivimns crgo nos propier ipsum, maiulucan;

net ct nianctur,

habilat et iiibabilalur,

si

liacrct

cum

id

est

ipsuin accipicntes 3!ternnm vilam,

:

non

dc-sefalur',
,

Iloccrgo nos docuit ct admonuit

ul

qiiam non habebamus ex nobis

]ilcr
iiivit

vivil

antem

ip-<e

pro-

mysticis verbis
ca;ii(e

simus
,

in

ejus corpore sub ipso

Palrem
,

nr^sus ab eo; quia scmctipsum cxina-

in

incmbris cjus

edenles carncm ejus, non

factiis

obcJicns iisqnc
Si
eiiiin

ati

morlem
id

crucis (Plii,

rcliiiqucnies iiiiilalcm
iion

cjus.

Scd qui aderant plures

:

tipp.i\,8).

sccuiulum
alibi

accipimus

Vivo
cst

intelligeiulo scandalizati sunt

,

non eiiim cogita,

propler Patrem,

quod

ait, Pater

major me

banl haic audiendo

nisi

carnem

quod

ipsi ei-ant.

{Joan. XIV, 28);

qiii

sicut ct nos viviinns proplcr

:

ipsum,
fa-

Apostohis autem dicit, et vcrum dicit, Sapere secun-

m;'jor est nobis

csl.

hoc

c.\

eo qnod missiis cst,

dum carnem,
dat nobis

viois cst {Roni. viii

,

6).

Carnem suam
quia
ibi est

ctum

Missio quippc ejns exinanilio suimctipsius

:

Dominus manducare
est
;

et

sapere secundum
,

est, ct formao servilis acccj tio

tnr, servata

quod recte

inlelligi-

carnem mors
vita :cterna.

ciim de carnc sua dicat

etiam

Filii

cum

Patre

icqiialitate naluric.

Ergo nec carnem dcbcmus saperesecun,

M;ijor

cnim

cst Palcr liominc filio, scd ;Tcqiialcin ha:

diim carnem
2.

sicut in his vcrbis

;

hcl

Dcum

Filium

cuin idcin ipsc

fiiius
,

sil cl

Dcus

cl hoiiio. In
iia

Mulii itaquc audienlcs

:

non ex inimicis
cst liic

scd ex

Dei Filius et hominis

unus Christus Jcsus.

hiicc

dicipulis cjus, dixerunt

test

Durus

sermo

quis po-

quam
dixil
,

senicntiam
Sicut
;

si

recle accipiiinttir

vcrba

eiim audire ? Si discipuli

durum

iiabuerunl istuin
sic

me

misil vivens Pater, el ego vivo propter

cl ipse vivet

scrmonem, quid
diccrclur
,

inimici

Et tamen

oportebat ut

Piilrem

cl

qui manducat me,

propter nie
,

quod non ab omnibus

,

intelligcreliir.

SeIsti
:

ac si diccrct, Ut cgo vivam proplcr Pairem id est, ad illiim tanquam majorem referam vitnm meam, cxinanilio mea fecit, in qiia me misit; ul auiem qnisque
vivat propter

crctum Dei intcntos debet facere

non adversos.

autcm

cilo

defeccrunt,

talia

loquenle Domino Jesu

,

nin crcdiderunl aliquid magnum dicentem

illis

et verbis

me,

parlicipalio facitqua rnanduc;u

ille

me.
ere-

ali(jiiam
ila

gratiam coopericntem

sed prout volue-

Ego

itaque hnmilialus vivo pnqilcr P;ilrcni,

riml

intellexcrunt, ct

Clns vivil proplcr mc. Si

aulcm
de

iia

dictiim cst, Vivo

Jcsns, aut hoc disponebat Jesus,

more liominum, quia polerat carncm quia induconcisam disiribuere creliic

propler Patrem,
est;

quia

ipse

illo,

non

ille

de ipso

tum

ciai

Vcrbum
audirc
?

veluli

sinc delrimenlo oeqiia!it;itis dicinm est.

, ,

Nec

ta-

deiilibus in se.
potest
3.

Dtirus cst, inquiunt,

sermo

quis

men diceiulo et qui manducat me el ipse vivct proplcr mc, eaindcm suam ct noslrani ;x;qualilalem sigiiificavit;

eum

Sciens aulcm Jcsus apud semetipsum quia niurista

sed gratiam niediatoris oslendit.

est

murarcnl de eo discipuH ejus. Sic enim apud se

:

20. Hic

panis qui de coelo dcscendit

,

ut illum

dixcrunl, ul ab

illo

non audirenliir

sed

ille

qui eos

nianducando vivanius

qnia aclcrnam vitam ex nobis

iiovcrat in seipsis, audiens

dit
,

apud semeiipsum, respon:

liabcre non possumus. Nonsicul, inquit, manducave-

ct ait

Iloc vos

scandalizat
,

quia dixi,

Carncm
bi-

runt patres veslri

manna,

et

nwrlm

siutt

qui

mandu-

iiieam do vobis
licrc,

manducare

el

sanguinem

meum

cal liunc panevi, vivel in

Ini

wlernum. Qiiod ergo

,

illi

mor-

hoc vos nempe scandalizat. Si ergo

videritis

Fi-

sunt

ita

vuU

intelligi
iii

nt noii vivant in a-lcrnum.

lium liominis ascendcnlem ubi erat pnMS.^Quid est hoc?

Iliiic

Nam

tcmporalitcr cl
:

jirofcclo moriciilur, qui Cliri-

solvit

quod

illos
?

nioveral? hinc apcrnit uiidc

si

Slum inanducant

scd vivmil in

ylcrniim

quia Ciiri-

fucrant scandalizali
cniin

Uinc plane,

intclligcrent.

111/

stus est vila aitcrna.

pulabant
dixit se
vidcrilis
;

eum erogaturum corpus suum;

in

ille

TRACTATUS
Ab
;

XXVII.

autcm

asccnsurum

coelum, utiqiie intcgrum.

ubi
erat
qiio

eo quod scripUim csl, ILcc dixil in synagoga docciis

tisquc

Cum
prius

Filium liominis ascendentem

ad id, llle cnim sablialo in Capliariuuim iradilurus er;ii ciim, cnm csset unus ex duodecim.
Lap.
1.
''

ccrle vcl liinc videbitis quia

;

non co modo

putaiis, erogat corpus suuin

tis

cerle vcl tuiic iniellige-

VI,

^-

C0-7"2.

Verba Doniini cx Evangelio,

;

qua;

sermoncm
lioc

qnia gratia
4.

ejiis iion

coiisumitur morsibus.

Et

ait

Spiritus cst qui vivificat, caro non prodest

Sic cdil! quiiiain

al Mss. nostri onincs

cjiis,

habent

mo-

quidqtiam.
iial
,

Hoc antc.|uam cx|ionamus,

non
ncgiigeiilcr

ul

Dominus docst
,

nec iihit (jus samjnmin, eliamsi tunlx rci siicrumcnlum 'id iudiiium sibi mandncet et bibat. icut, inqnit, mi it iuc viiyns nier, cic, carcntquc qu;e vorha \cr- is c.uleris, qna' iiic a.isulis con.ludnutur nuUo cliiiiii e suis .Mss. coulinori loslaiitiir Uivauienses

do: .^ecmandiiciit carneni

.

ilkid

pr;iclerciiiKlum

qnod

ail,

Si crgo videritis Filium liominis asccndentem ubi

crat prius ? Filiiis eiiim liominis Christus, e\ virgiiie

habeulur ipsa

iu

Bedic et Alcuini Commeniariis

supor

Maria. Ergo

filius

hominis hic coepit cssc in lerra, ubi

deserctitr.

Joanuein. * Ju oinaibus fere Mss., nos cffuit.

Er. legit, et

non

M.

1G17

TRACTATUS
tcrra.

XXYII.

GAPUl

>I.
csl

md
qui vivificat, caro autem
illi
:

carnem assunipsil cx
erat,

Unde

propheiice dicliim

niim suiim. Spiritus ergo

Verim de tena
quod

orla esl {Psalin. lxxxiv, 12).

ail
,

Quid

non prodest quidquam

sicul

inlellexerunt carneiu,

sibi er<^() vull

Cum

vhleriiis

Fiiium liominis

non
G.

sic

cgo do ad manducanduin carnem mcam.

ascendentem

ubi erat prius?

Nnl!a enim essel qiiaislio

Proinde, Verba, imiuit, qux eqo locutus sum vo-

Dei ascendenlem ubi si ila dixisset, Si videriiis Filium

eral prius ?

bis, spiritus et vila est.

Diximus enim,
in

fratrcs,

hoc Do-

ciim vero Filium lioniiuis dixit ascendeniii

minuni commendassc

mandncaiione
iilo

o.arnis su;b et

tem ubi

eral prius, nuniquid Filius liominis

coelo

polalionc sanguinis sui, nt in

in nobis.

maneamus,

et ipse

erat prius,

qnando

in lcrra

csse ca>pit? llic (|uidcui

(|uan(!o

Maiicmusaulem
aiitein

in il!o,cum
iu

dlxit, ubierat prius, qiiasi linic iion ibi essct

hffic

ejus

manet
cjus.

ipse

nobis

sumus membra cum sumus teni-

loquebalur. Alio

aulem loco

ail

JSemo asceudil

in coelum, nisi qui de coelo descendil, Filiiis Iwminis, qui

esl in coelu {Joan. iu, 15)
:

Ut autcm simus menibra ejns, unilas nos compaginal. Ut compaginet unitas, quac facit nisi charit;is?

plum

noii dixil, crai, sed, Filius,

Et charitas Dei uiide? Apostoliiin intcrroga

inquil, Itominis qui est in cwlo.

in coelo se csse diccb;>l.

In terra loqiiebalur, et
ila

Cliaritas, inqiiit, Dci diffusa est in cordibus noslris per

El nou

dixit

Ncino asccn-

Spirilum sanctum

qiii

datus est nobis

:

{Rom.

v, 5).

Ergo

dit in coeiuin, nisi qui

de coelo dosccudit, Filius Dci,

pcilinet, nisi ut intcliigamus,
coinineiid;\vi
Cliarilali

Spiritus cst qui vivifical

spiritus

cnim

A\cit viva

memspisis,

qui csl

in cceln.

Quo

bra.

Nec viva membra

o

spirilus facit, nisi quai in cor-

quod etiam
vesine,

prisliiio

scrmone

pore quod vegctat ipso spirilus, inveiierit.

rilus qiii est
iii

Nam
homo

unam

|icrsonain es>e Clirislum Dciim el liosit

te

homo quo
,

constas

c,'

niinem, non duas; ne fides nostra iion

sed qu;itcrnitas? Chrislus crgo unus est
ina et caro unus Chrislus
nis
: :

Trinitas,

numquid
rit

Yerbum,ani-

nicmbrum quod separatum invenecarne tua? Spirilimi tuum dico animam itiam
viviQcal
:

Filius Dci ct fllins

,

bomi-

anima lua non

tua
;

vivifical

iiisi

inembra

qu;x;

sunt in carna

unus Christus. Filius Dci seuiper

;

filius

homiiiis

ex lempore

lamen mius Chrisluo sccundum uuilaiem

personae. In coelo erat,

quando
coelo,

in

lerra loquebatur.

Sic erat

filius
;

hominis

in

quomodo

Filius Dei

ex aaima non copulalur. II;ccdicunlur ut anicmiis uniialem, et limeamus separationc;n. Nihil enim sic deliet formidare christianus.quam
vivificatur
lua, quia unilali corporis tui

uiium

si

lollas,

jam non

eratin terra

Fdius Dei
iii

in lerra in

suscepla carne, hlius

scparaii a corporc Chiisii. Si cnim scparatur a cor-

hominis

in coelo

u!iit;>le

personoe.
S.piritus esl qui vi?

pore

Cliristi,

non

cst

mombriim

ejus

si iioii
:

cst

mem,

5. Quid est ergo qiiod adjungit, vificat, caro non prodesl quidquam

brum
tein,

ejus, nou vcgclatur Spirilu ejus

Qnisquis auhic

Dicamus

ci (pali-

impiit Apostolus, Spiritum Cliristi

cst cjus

non hubet

tur

cnim nos non contiadiceulcs, sed nosse cui^ientcs): Domine, magister bone qiiomoilo caro non prodest
,

non

{Id. viii, 9). Spiriius ergo est qui vivificat,

curo anrem non prodest qnidquum.

CKtiis
et vila

Verba quoi ego lo-

quidquam,

cum

tu dixeris, sSisi quis manducaveril car-

sum

vobis

spiritus el vita snnl.

Quid

est, spiritus

nem meam,
se

et biberit

saiiguinem

menm

non

liabebit in

sunt? Spirilualilcr intelligcnda sunt. Iiitcliexisti

Intellexisti carnali-

vitam?

An

vila

iioii

prodest (luidijiiam? et propler

spirilualiter? spiritus et vita sunt.

tcr? etiani sic
7.
illa

quid sumus qiiod suinus, nisi ut babcamus vitam a;tcr-

spirilus
,

et vita

sunl, sed tibi

,

non sunt.
non creintel-

nam,

(|u;im tua

carne promitiis

? qiiid

c.^-t

crgo, non
,

Scd sunt quidain

inqiiit

in vobis qui

prodesl quidqunin caro?

Non prodcst (piid(piam sed qiiomodo illi intellexerunt carnem quippe sic inlellexerunt quomodo in cad;vcre dibiniatiir. aul iii ma:

dunt.
ligiint

Non
;

dixit,

Sunt quidam
dixit,

in vobis qiii

non
non

sed causani

quare non
;

inlelligant.

Simt

cniin

quidam

in vobis qiii

non credunt

et idco

in telli-

cello venditur, noii (pioniodo spiritu vcgetatiir. Proin-

gunt, qiiia

iioii

creduiit Proiihcta ;nim dixil, Nisicredi,

de

sic

dictum

est,

Curo non prodest quidquum; (juomodo

dictum

est, Scientin iuflai.

Jam ergo debcinus

odisse

dcriiis, non inlcUigelis {Isai. vii, 9 sec. LXX). Per fidcm copulamur, por intcllcctum vivificamur. Prius ba;rea-

scieiiliam? Absit.
siiie

Etquidest,

Scicntia inflat? Sola

mus

pcr fidem, nt
qiii

sit

qiiod vivificelur per inlcllectuni.

;

charilale
viii, I).
;

idco aiijunxil, Charitas vcro ccdificat

scicnliic charilaiem, et utilis

(ICor.
eril

Adde ergo

Nam Nam

non

ba;ret, resistit

qui

re.^istil,

scienlia

non per se, sed per cbaritalem. Sic

iioii

est radio lucis,

qni resislit, non credit. qiiomodo vivificatur? Adversarius qno penetrandus est non avertit aciem,
:

eliam nunc, caro

prodesl quidquam, sed solacaro:

accedat spiritus ad caiiicm,

quomodo

accedit charilas
si

sed claudit mentem. Sunt crgo quidam qui noncredunt. Credant et aperiant, aperiant et illiiminabuntur. Sciebal

ad scienliam, et piodest plurimiim.

prodcsset,
nobis. Si

Nam

caro

niliil

cnim

i.b

initio

Jesus qui essent crcdcnles,

et tiuis tra-

Yerbum caio non ficret, per c:n nem nobis mullum

iiihil

ul inb;ibilaicl

in

dtturus essct cum. Ibi

cnim

erat et Jtidas.

Nam quidam
de

profuil Christus,

scandalizali suiit

ille

autem mansit ad insidiandum,

illum expressil, scd nec si-

qur)modo caro

prodcst? Sed per cariicm Spiii-

non ad

iniclligeiidum. Et qiiia ideo manserai, nosi

tus aliquid pro salute noslraegit.

Carovas

fuit

quod
sunt;

illo tacuit
liiit
;

Doniimis.

Non
,

habebat altcnde, non quod crat. Aposloli

inissi

ut onines timoreut

quamvis unus

pcriiet.

Sed

nunupiid caro ipsorum nibil nobis profuit? Si caro

posleaqu.im dixit et dislinxit credentes a non credeulibus, expressit

Apo^lolorum nobis profuit, caro Domini potuit

prodesse? Unde enim
;id

nihil

causam quare

iion crcdan!.

Propterea
,

nos sonns verbi.

nisi

pcr vo-

dixi vobis, inqiiit, quin

fucril ei da!uin

nemo

polest veiiirc

ad me

nisi

ceio carnis? unde stilus, iinde consciiptifi? Isla

omnia

a Palre meo. Ergo et credeie daliir

nibil est credere. Si

opera carnis sunt, scd agilanle spirilu tanquara orga-

nohis

non eiiim

aulem magouin

1619

LN JOAN.NIS

EVANGEL lUM.
:

S.

AUGUSTIMI
;

ic2tt

ali.jJild csl, gauiic qiiia cmliilisli, sfid noii cxlolli

quid

operibus Dci

sic conlra

Deus bcnc utilur maiis opc-

oaim
8.

lial>t'S (|iiod

iiou acc(>t)isli {lCov. iv, 7) ?

ribus lioiiiiniim iniipiorum.

Quam

boiium est mcinbra

Ex

lioc

vntlli (liscipulorum ejus abicrunl relro, ct

illo

corpoiis
siiiit

ita

csse, qiiciiiadmodnm disponi noii

arlifice

pos-

jnm non cum

(imbulavcrunt. AbicrHut relro, scd posl

nisi

ab

Deo!

Petiilanlia

lamoii qiiam
utiliir iingiia?

sainniin, non po^l Chrisluin. Nani aliquando Doini-

male

ulitur ociiiis? Fallacia qiiaiii

lcstis noiino

male

nus Ciuislus Pelium nppcliavil salanaiu

voii-lwl

inagis (juia

Falsns

lingua sua ct aiiimam

suam prius
opiis
iili

pracodcre
illc
,

Doiniiiiini suiiin, el consiliuni

daic

lriicidat,et allcrum Ixdcre sc

pcrem(ito conatur?
:

nc inorerclur
iii

qui voneral ul lUonTolur, nc iios

;

Maic

iiliiur

iingua, iicc ideo maluin cst lingiia

,

a-lcniuin inorcrcnuir
;

el ail

illi

licdi posl me, sa,

Oci cst

liiigiia

scd boiio opcrc Dci male uliUir

tancis

non cnim supis qucv Dei sunt

sed quce liominis

nc(|uilia.

Quomodo

uluntur pcdibus qui curnint ad

ulunlur
maiiibus
liomicid;c?
el

siuU {Mattli. XVI, 25).

salaiiniii, cl

Non

illiim
;

rcpulil rclro ire post

scclcra? (juomodo
iilis

appcUavit salauuin

sod lecil post se

irc,
Isli

adjaceiilibiis foriiisccus boiiiscroaiuris Dei

qiiam

ut noii cssel sataiias aiiiliulaiido post

Dominum.

malc

iiumttir niali?
0|)priiiitiiit.

Auro

judicia corriimpuiil, iiino:

aulein sic rcdierunl rclro, qiiomodo de quibnsdam feiiiii)i.s

ditit

Aposlolus
{ l

Quadam

enim conversw sunt

relro posl

satcmam

Tim.

v, 15). Ullcrius

cum

illo noii

malc iiluntur male vivcndoenim eliam ipsam luccm qua vident, ad minislcriiim scclcrum suorum usurpant. leiis ciiim ul
isla niali

ccnles

Lucc

ambulaveruiil.

Eccc

prrccisi a coriioic

viiain pcrdiIiilcr

facial aiiqnid mali nialus, lucere sibi vult

nc offendat,
iii

deruiit. (|uia forle in corporc

ncc fucrunt.

non

qui

jam
,

intus offcndit ct cecidit

inciirrit in

quod limct
male

cor-

credcnlcs ct
cerenliir.

ipsi depiitandi sunl,

(luamvis discipuli diniuiti.

porc

jam

corde. Omiiibus ergo boiiis Dei,

sit
,

Abierunt relro, non pauci, sed

IIoc

nc pcr singula currere loiiguin

lus
:

utifur

ma-

forte fiictum csl ad consoiationem,

coiitingit Ht dical

quoniam aliqnaiido
dicit,

liomo veriim, cl quod

non ca-

piatur, aiquc

ilii

qiii

audiunl, scaiidalizentur cl discc-

bominum malorum bcne iililur bonus. El qtiid lam bonuin quam uniis Deus? Quandoqiiidcm ipge Domiuiis dixit, Nemo bonus nisi unus
contra, malis

dant. Pocuitet aulcni liomincm dixisse (|uod

est
iion
:

vcrum

Deus

Marc. x

18

).

Quanto ergo

illc

nielior, lanto

didt eniin apud se bomo, Noii del)ui

sic diccro,

meiiiis ulitur cl maiis nostris.

Quid Juda pejus? Inler

iiilcr

boc

dic.cre dcbui.

Ecce Doniino

conligit; dixit,

omncs adh.Tronlcs
illi

M;>gisiro

duodecim
pauficrum

loculi
dislri-

el perdidit niullos, rcmansil ad paucos.

Scd

iion lur-

commissi sunt,
:

et disponsatio

babatur ipse, quia ab

essent, ct
qiii

inilio

novcral ct qui crcdentes

:

buta

ingratus taiilo bencficio, bonori lanto, accepit

,

non crcdcntes

nos

si

nobis contingat,

pecuniam
tuus;

perdidil jiiSliliam

tradidit
,

viiam nior-

pcrlurl)amiir.

Solaliiim in Domiiio invcniamus, ct ta-

qucm

ut discipuliis sccutus

ut inimicus perse-

meii caute vciba dicamus.

9.

cutiis est.
:

Toiuin boc maliim

cst

Jiid;e;

scd malo ejus

Alque

ille

ad paticos qui remanserant

;

Dixit

bcnc usus

Domiuus. Tradi se

pertulit ut redimcret

ergoJcsiis duodecim
seriiiit
:

id est illis

diiodecim

qiii

remandis-

nos. Ecce maliini Juda; in

bonum

coiivcrsiim csl. Sa-

Numquid

ct

vos, imiiiil, vullis ire?

qiiare

Non

lanas

qtiantos

niartyres persccutus est? Si salanas

cessit noc .ludas.

Sfd

manebat, Domino jam

pro
,

pcrscqucndo ccssarel, bodie lam gloriosam coronam

sancti

avparchat; nubis
Pelriis

posl^-a

manifeslaius cst. Rcspi.ndit

niuiiis
,

Laurentii

non celebraremus.
bcne
sibi

Si

crgo
:

ipsius
facit

pro omnibus, uniis pro

:

unil.ts
:

diaboli malis opciibus

niiilus,

utitur Dciis

quod

uiiivcrsis

Respondit ergo

ei

Simon Pelrus

Doniine

male iiicndo,
Artifex

nocei; non bonilati

Dei

ad quem
le.

ibinius? Uepellis iios a le, da nobis alterum

coiilradicit.
si iiio uli

illo

ulitur;el magnus arlifex,

periiiiitcrcl.

Ad quem ihimus? Si a tc rccedimus, ad qiiriii ibimus? Verba vit(V leterna- liabes. Yidcic qiicinadmodiim
Pelriis
lexit.
,

ni>n nossel,

nec ciim csse

csl,
ait,

Ergo

unus cx vobis diabolus

cum cgo

vos dtiodccim
ai\l
,

d;)nie
,

Deo, recrcante
(jiiia

Spirila sanclo

inlel-

elcgcriin. Polcst ct sic

intelligi qiiod

duodecini
quia pe-

Unde

nisi

crcilidil?

Verba vilw ceternw

in

elegi, quia sacratus cst iiumerus.

riit iiide

Non enim

habes. Viiaiii

enim ictcniam
liii.

baiies

ministratione
et

unus

ideo

iilius
,

iiumeri boiior dcmptiis csl

alius suiirogatus esi {Act.
i,

corporis et sanguinis

El nos crcdidinius,

cogno-

ii;im
2(i).

iii

locum

pereiintis

vimus. Noii (ognovimus, ct crcdidimus, scd crediditnns,

niiis
:

M;!n>it
;

nuincrus consccralus, numerus duodc|icr

et

cognovimus. Crcdidinius cnim

si

iit

cognoscerecrcdcre

naritis

(iiiia

universum raiindiim, boc

,

est

per

nam
,

priiis

cogiiosceie, cl dcinde

qiialuor caidines nuindi

tialiiri.

Trinitatcm fnerant aiKiiin-

vellcniiis

ucc cogiuisccre ncc cn^dcre valercmus.

el
;

Ideo ler

qu;iti;-riii '.

Sc ergo cxlcrmin.ivii Ju:

Quid crcdidimus,
ClirislHS Filius Dei

quid cngnovimiis? Quia tu cs

idcst, quia ipsa vila a^terna lu

liio nisi

das, noii duodcnarium numerum violavit ipse denam Dcus illi apposuit successeriiit pra^ceptorcii)
,

es, el non das in carnc et sangninc

iO. Ait crgo

qiiod es.

sorein.

Dominus
an

.Tcsiis

Nonne ego
cst ?

vos duo,

11. Iloc totiim qiiod Domiiius de carne ct de sangiiino

decim
decim

elegi
eletji

et

nnus ex vobis diabolus

:

Ergo

Lniii

suo lociilus est, et qiiod

in

cjus distribiitionis

diccrel

eligiliir

el

diabolus, ct
:

gnilia vilam
voltiil iiilcHigi

nobis proniisit aternam, el qiiod hiic

iii;iiiducalorcs
,

electis est diabolus? Elecli in iaiide solent dici

elecliis cst el i>te
,

aii

ct

poiatorfts cariiis et
el ipse in
illis
,

dc quo noieiile el ne.^cicnte ma;

saiiguinis
Editi

stii

iit

in

illo

mancanl

et

gnum

aliqiiid

boni lierel? Hoc cst propriiim Dci

coii-

hactcnus, ideo et qualerm, eraendantur Lic ad

trariuni iniquis. Sicut enim iniqui male uluntur bonis

MSS.

162!

TRACTATUS XWlll. CAPUT

cpii

Yll.

1622
XXVIII.

quod non intellexeniiU

spiritiialia

non

crcclitloninl, ct qiiotl
scaiulMlizali
,

TRACTATUS
Ab
Galilicam

carnaliior sapiondo

sunl, ct

eo loro Evnngelii, Kt post hsec ambiilabat Josus in

;

quod

ois scandalizalis ot pereuiilil)iis

adfiiit
'

consolationi
,

nsquead

id,

Dominus
responsio
nani
lioc
ille

di-cipulis

cjui

roniansoranl
ct

ad qiios
ut

balur de eo, proptcr

Nomo tamcn palani Ioijugmetum Judteorum. Cap. vii

,

probandos inlorrogavit, Ntimquid

n:>verat qnia inanel)ant

vos

vitiris ire ?

^.1-13.
i.

periuansionis coriiin innoiesccret

:

nobis;
In
islo

Evaiigelii

capitnlo

fratres

lioc

ergo lotuin ad
niuiii

Dominiis

nosler Jesus Christus scciindum hoiiiinem se plnri-

iiobis valeal, dileclissimi, ut

carnein Clirisii et

coinmondavit

lidei nosir;c.

sanguinein

Chrisli
el

iioii

edanius tantuin
inaii;sed
iisqiie

iii

Sacraagil diclis ol faclis suis, ut

Elenini seinper b.oc

et lioiiio
:

Dous crodaliir

mcnlo, qiiod

niiiUi

ad spirilns
iii

particip;ilioneiii
niiiii

maiidncomiis et

bibr>:i:u^. nl

Do-

Dcus

qui nos fecit,

Patre semper,

corpore lanqnain meinbra inaneanuis. ut cjus

qiutM-crct

homo ijui nos quocsivit; Deus ciun homo uobiscum ex lempore. Non ciiim qucm foccrat, nisi fierci i|)se qiiod focoial.
cl

spiritii

vegeleniur, el noii

scaiidalizeninr, cliain

si

multi niodo noliiscum manducant ci bibiinl teniporalitor Sacraiiicnla

,

Ycrum hoc mcmcnlolc,

dimitlcre
,

de cordibiis vcslris ntdiio

liomiiicin

sic

csse

Chrisliim

faoium

qui

babobunl

iii

fine

;i;ieriia

lornoii doslileri;

nl

menta. Modo oniin corpns Chrisli

qiiain
in
11,

!iiixluin est
qiii siint
,

lan-

Dcus cssc. Mancns Dcus aoccpit

hoinincm. Qiiando ergo
pordidisse puhindu^
pr;obuisso.
Illc

lioini-

area

sed novii
lu

Dominus

cjus

nem, qui
(II

feoii

latuil nl lionio,
e-^t,

non pmoiiliam
qiiia ibi est

sod cxonivoliiit

Tim.

49). Si

nosii qiiid

Iriliiras

pium

in(iriiiiiati

enim quaiido
csl.

kitens niassa, ncc consuniit iriiiiralio (|uod piirgatuia

csl venlilalio; cerli

dclcntuscst, quando voluil occisus

fuliira er;uit

Scd (luoniani

sunius, fraircs
,

qiiia oiiinos (ini

nioinbra ojiis,id csl fidclcs cjiiN,qni

i;)S3

sunuis
ipse

iii

corporo nomiiii
in nobis, in

ct niaMcmiis in i'lo

ul ot

noii

maneal
iu

hoc saeculo neccsse habemiis

illos

habercnl illam potcslulcm quaiii habcbal

usque

fiiieni

intcr

malos vivere. Non inler

:

Deiis noslcr;

qnod
,

l;ilcb;it,

riuod

S(>

laiupiain

iio

ooci-

diconi;ilos, qni bla^plieniaiit Christnm

rari

enim jam
qni vila.

dcrotiir (3ccullabai

hoc

iiulicabal lacliir;i cssc

uiem-

bra

siia

in

(|uil)iis

iitiiiuo

nicmbris suis ipse cral.

iion
iii

invcniunlurqui liiigu;>bl;ispbemanl, sod

iniilii

Necesse est orgo ulinler

illos

usqnc
,

in

rmem vivamus.
cl

Non

eiiini

Chrislus
iii

in capiie el
iii

corporo

scd

C:iristi!s lolus

capilc ot

corporc. Qiiodcrgonicia-

12. Sed quid csl quod ait

in illo {Joiin. vi, 57,
el

Qui manel in me,

nisi ciuod

ego

bra ojus, ipse

cjiis.

(juod aulein ipse, non continuo incinbia

ipse essoiit

xv. 5)? Quid,

marIiic

Nam
Saule

si
,

uon
quid

nicmbra

ejiis

iion dico,

lyres audiebanl, Qiti perseveraieiil usque in fnirn.

salvus
eril [Mallli.

rct
illo

me
,

pcrsfqneris

{Act.
cjiis
,

i\

4)?

Non

xxiv, 15)?

Quomodo
fcsl;i

niaiisil

ii:

ciiim Saulus ipsuin

scd inombra

id est

lidolcs

sancliis

Laiirenlins, ciijus hiulie

,

cclobianius'

ejus

iii

tcrra
,

pcrscqiicbiitiir.

Noluit tamen dicorc,

,

Mansit usque ad lenialionem

rannicani

inansii nsqiie

ad

ly-

saiictos nieos

scrvos
sed
,

meos
,

poslromo honorabilius

inlernigaiionem
,

mansit usque ad acerri-

fratres

mcos

Me

lioc est

meinbra nioa, qnibiis

mam
uera
:

commiiialionem
p;irum

mansil usqnc ad pt^reniptioad immanein excruciationem

,

ego siim capul.

2.
Ilis

esl, us^iue

pnodictis
t
,

pulo nos in hoc capitiilo quod

cssc laboraliiros
:

mansit.
in igne
:

Non cnim

occisns est ciio

;

sod criicialiis cst

modo

lecliiin c

iion

s;opo eniin
in

diu vivere permissus csi

t;iido niori

imo non diu

vi-

signiiic^tliun est in capilo,

quod

fuliiriim crat
in

cor:

vere pormissus esl, sed

illa

oompiilsus ost. In
,

pore. Po:it

licec, iiiquit,

ambulabat Jesus

GaliUcam

ergo longa morle

in

illis

lorniciMis

cpiia

bone
s;igi-

non euim votebal

in

Juilwam ambulure,

iiuia
;

quanrbanl
iii(;nnilati

mauducaver;it elbene biberat, lanipiam

natus et
illo

iila

osca

eum

Judcci interficrre. Iloc ost

quod

dixi

calice ebrius, lorniciito

non

scnsi!.

Ibl

noslno pia;bobat exeinpluin. Non

ips(> p(>idi(lcral

po

enim

cral qui dixil. Spirilin esl

qid vivificai.

Caro

lesialom, sod nosliam consolabaliir fragiliiatcni. Fiiiiirum

enim anlebal, sed spiiilus animam vpg<'l;d)at. Nnii cessit, et iii regnnm siicoessit. Di\er;il autoin illi
Xyslus niarlyr sanctus
relro die celebravimiis
,

enim crat
so,

nl dixi, ntalifpiis fidolis ejns alis

;

condorel
illi

ne a pcrscoulonbns iiivcniroiur

ot

nc
i

cujus diein quinto ab liinc

pro criminc objicorclur bitibnlum,

iii

pnocessil

Noli

inoerere

lili.

Kpi-

capilc qiiod

inonibro conlirmarolur. Sic

ciiiin d;-

scopus enim erat

inqnit
dixit
;

ille

iste

diaconus.
j

Noli moererc

cluin cst, !\olebal ambulare in Judwiim, quht quair:;-

sequeris nie posttridnum.

Triduuni aiilcm
saiicli

banl eumJudceioccidcre

qiiasi uoii posselCliristii^ ol

mediiim inler diein passionis

Xysli, et

ainbiibiro iiilor Jiid;cos, ol

non occidi

a Ji;d.cis
:

ll;!-,!.-

diem bodiprnne passionis

est
fili
;

sancti Laurcnlii. Tridiium

cniin polcnliam,

qiiaiido

voluit, (lomonstravil
,

ii.;,;;

medium.

consolatio! non ait,Noli nKBicre,

;

euin

cum jampassurum
se occultaiis

leiiere vellont
:

ailillis,
:

Quciu

desinet persecutio. et securus eris

lu soqiieris;

sod

Noli

quarilis? Hesponderuni
!ioi!
,

Jesum.

El

ille

Eqo snm:
eani
liinien

moeiere; quo ego prxcedo,

cutio lua diffeilur
eris.
:

nec consc-

sed

manifc-lans.

Ad

Iriduum niedium erit, et

mecum

manifcs.ationciu

illi

non subsliterunt, scd redcuntes

Accepit oraculiim, vicit diaboluin, pervenit ad

retro cecidcrunl {Joan xviii, 4-6). El

tamen

qui;i pati

triumpbum.

venerat, surrcxerunt, lcnuerunt,ad judicem addi!.\erunt,ot occideruut. Sod qnid fccerunt? Qnod ait

Sic Mss. Edili vero, consokUio Dotnini adfuit.

qucedam

Scripliira

Terra tradila

e$t

in

manus impii

mo
(Job
IX,

IN
24)
:

JOANNIS EVANGELIUM,
Jiida'is.

S.

AUGUSTINI
quoanimo
illi

1624
loquebanliir, qui quasifratrein
ei

caro dala ost in polestatcni

iii

Et

fratrcs,

hoc propterM,
(le

(|u;isi

sacciiliis coiisclntlerelur,

un-

suiim moncre vidcbantur. Dabaiit

consilium consc-

noslruii) prelium manaret.

5.

Erat autein in

proximo

dies feslus JiidcBorum

qucndai glorix, veluti s;ccularitcr ct terreno affcclu monenies, iie esset igiiobilis et latitarct quod ergo
:

Sceiiopegia.
gi ruiit
a'.l
,

Quid

sil

Sceiiopegia, Scriptiiras qui letal)crnaciila,

ail

Dominus, Teinpus
ci

meum

nonduin venit,
dabant,

illis

rc-

novcrunt. Faciebaiit dio Festo

spondit qui
glorio;
sit
:

siiuilitudincm labcrnaculoruin in quibus liabitavc-

Tcmpiis me; nondum venit. Videtc qiiam profundum

illi

consilium dc gloria

ranl

cum

ex yEgypto cducti percgrinarcntur in eremo.

dc gloria

admonebant, sed

ille

voluit altitu-

Iste erat dies festus,

l)oc Judici
,

magna

solemnilas. Celebrabant

dinera liumilitate prcecedere, et ad ipsam celsitudinem

velut rcminisccntesbeneticia Domiiii, qui

per humilitatcm viam sternere.

Nam

ct

illi

discipuli

occisuri erant

Dominuin. IIoc crgo die fcslo (quia

;

ulique gloriam rcquirebaiit, qui volcbant sederc unus

plures eranl

dies festi

sic eniiu

appellabatur apiid

ad dexteram
qiio, et iion

cjiis,

el altcr

ad sinistram

altcndebant

Judieosdies fe^tu, ut non essel dics unus, sed plurcs) loculi

sunt fratrcs ejus ad Dominuin Cbrislurn.

:

nirciit

videbant qua; Dominus cos, ut ordinaie vead patriam, revocavit ad viam. Excelsa est
Patria cst vitaChristi, via

Fratresejus sic accipite, sicut noslis

non eniin no-

enim
est

patria, liumiiis via.

Clirisii
:

vum

cst

quod

audilis.

Consanguinei virginis Mariae,

mors

palria est

mansio

Cln-isli, via est

?

fratres

Domini dicebantur. Erat enim consueludinis

,

passio

Cliristi. Qiii

recusat viam, quid quxrit patriam

Scriplurarum

appellare fralres quoslibcl consanguiet

Denique

et

illis

lioc

respondit, qua?renlibus allitucalicem

iieos et cognaiionis propinquos,

cxtra

usum noquis dicat

dincm

Polcslis bibere

quem

ego bibilurus

sum

&lrum
fratrcs

non

qiio

morc nos

loqiiimur.
?

Num

{Maltli. XX,

21, 22)? Ecce qwa vcnitur ad celsitudidesidcraiis. Calicem quippe

avunculum

ct filium sororio

Scriptura tamen

ncm quam
G.

commemoravenil; tem-

etiam hujuimodi cognationes fialrcs appellat.

Nam

bal humililalis atque passionis.

Abraiiam

cl

Lot fratres sunt

dicti,

cum

cssel Abraliam
:

Eigo

cl hic,

Teinpiis

meum nondum
mundi
in

patruusLot {Gen.w 27, 31,

et

xiii, 8, el

xiv, 14)

ctLaban

pus auiem veslrum, id cst,

gloria, seinper est

Jacob fratres sunt

dicii,

cum

csset

Laban avuncu-

paratum. IIoc csl teinpus de quo

qiiilur Chrislus, id est,

prophelia
:

'

lo-

lus Jacdb {Id. xxviii, 2, erxxix,

auditis fratres

iO, 15).

Cum

ergo

corpus Christi

Cum

accepero
3).

Domini, Marioc cogitalc consangiiinincc

tempus, ego juslilias judicabo {Psal. lxxiv,

Modo

taiem

iion

itcrum parienlis ullam proi^agincm. Sicut

,

enim non

cst

lempusjudicandi, sed iniqiios toleiandi.

Christi
,

enim

in

sepulcro ubi posilum est corpus Doiiiini

Fcrat igitur

modo coipus

cl tolcret iniquiia-

anlca nec postea mortuus jacuit; sic ulerus Mari:c

nec anlea uec postea quidquam mortale concepit.

4.

tem male viventium. Habeat tamen justiliam modo, antequam habeat judicium per jusiitiam enim pcr:

Diximus

fratres

qui
el

fuerint;

audiamus quid
et disci-

veniet

ad judicium. Tolerantibus quippe membris

dixerint. Transi liinc,

pnli lui

vade in Judwam, vt
,

iniquitatem SKCuIi hujus quid Scriptura sancta dicit

in

videanl opera lua

cjum lu

facis.

Opera Do-

Psalmo? Non

repellel

Dominus plebemsuam. Laboindignos, inter iniquos,

inini discipulos

non latebanl, sed

,

istos latebant. Isli

rat quippe plebs ejus inter

intcr blasphemantes,

eniin fratres

id est consanguinei

Cbristum consan-

intermurmurantes, delrahentes,

guineuin babeie poluerunt, credercaulem iu eumipsa

propini[uilale fastidierunt. Dictiim est in Evangelio
noi' eiiim iioc
:

insectanlcs, et siliceat, perimentcs. Laborat

quidem
el

scd non repellet Dominus

ditatem

plebem

suain

liwre-

nos audemus opinari

:

modo

audistis.

suam non

derelinquet, quoadusque justilia con'

Adduiil, et inoneiit
ct (jiuerit

Neinoenim
esse
:

in occulto quid facit,

vertatur in judicium

{PsaL xcni, 14,

15).
,

Quoad-

ipse

in

palam

si licec facis,

manifesta

usque

juslitia qusc

teipsum mundo. Et continuo

credebanl in eum. Quare in

Neque enim

fralres ejus

tur in judicium;

modo esl in sanctis cum implebitur quod

xix,
28).

ejus
eis

converla-

dictuin est,

iiumanani gloriam requirebant.

vidciilur

cum non credebant? Quia Nam et quod eum

glorise
id est,

Sedebitis super duodecim sedes, judicantes duodecim

tribus Israel
{Mattli.

Habebal

jusliliam
dicit,

monere

fralres,
;

ifoius consulunt

Apostolus, sed
Nescitis

nondum

illud

judicium de quo
(I

Facis

niii ai)ilia,

innotesce

appare omnibus, ut

quoniam angelos judicabimus

Cor. vi, 3)? Sit

iaudari possis ab omnibiis.

Loquebatur caro carni

ergo

modo lempus

juste vivendi, postea erit

tempus

^cd caro sine Deo, carni

cum Deo. Loquebatur enim

eos qui male

vixerint, judicandi.

Quoadusque jusiitiay

prudentia carnis Verbo quod caro factum est et habilavit in

5.

inquit, convertatur in judicium.

dicii,

Hoc

erit

tempus

ju-

nobis {Joan.

i,

14).
eis

de quo Dominus
venit. Erit

modo

dixit,

Teinpus
ut

meum
qui

nonvenit

Qiiidad b;cc, Dominus? Z)ia7ergio

venil, teinpus

Jesus:

Tempus

dum

enim lempus

gloriac,

meum noiidum
ratiim.

autcmvestrumsemper eslpa^
venerat lempusChrisli?
si

in humilitate, veniat in alliludiiie. Qui venit judican-

Quid

est

hoc?

Nondum

dus, veniet judicalurus

qui venit occidi a raorluis

Quare ergo Christus venerat,

tempus ejus nondum

venietjudicare de vivis et mortuis. Deus, inquit Psal-

vcnerat? Noniie audivimus Aposlolum dicentem,

aulein venil plenitudo lemporis^ misil

Cum

mus, manifestus

veniet,

Deus nosler

et

non

silebil

{Psal.

Deus Filium suum

xLix, 3). Quid est, manifeslus veniet? Quia

cultus.

veiiit

oc-

{Galal. IV, 4)? Si crgo in pleniiudine temporis missus

Tunc non

silebit

nam quando

venit occultus

esl;

quandodebuitmissus

est,

quandooporluit venit
venit? Inlelligite,

quid esl, Tempus

meum nondum

Plerique Mss., de quo in propheta loquitur. Mss,, hoc loco et paulo inferius, ad judicium.

\m
siciu ovis ad

TRACTATUS XXV III. CAPUT

immolandiim
iluclus cst, ei sicul
{Isai.
,

Vil.

1620

agnus
lim,

lempus,

id est glorise me;TC,

nondum
:

venit.

Ipse erit

corain tOMdente se noii apcniii os suuiii

7).

die^ fcsuis
iens, scd

meus,

noii dicbus islis pr;ccurrcns et irans-

Veniet ct non

silebit.

Tdcui, inquil
sec.

numcinid

permanens

in

a>ternum

ipsa erit fesiivilas,

scmper tacebo {Id.

7.

XLii,

U,

LXX)?
([iii

gaudlum
habent
mihc.

sine fine, a;lcrnilas sine labe, serenilas sine

Modo

auiein qiiid ncccssariuin esl eis

Hwc

cuin dixisset

ipse mansit in

Galilwu.

Vt

jiislitiaiii?

Qiiod

iii

il!o

ipso psalino
i)i

lcgitiir,
(lui

Quoadcam,

autein asccnderunt fratres ejus, tunc et ipse ascendit ad

usque jiistitiaconvcilalur

judiciHm;ct
fortassc

liabenl

diem festum; non

nianifeste, sed quasi in occulto. Ideo

liunc, (juia

omHCS
corde

recti
?

corde. Qu;erilis

qui

sunt rccti

uon ad diem festum

non

gloriari tcinporali-

IUos

invenimus

in

Scriptura rcclos corde,

et

ler, sed aliquid docere salubriter, corrigere bomines,

qui niala

sxculi
;

lolerant,

non accusant Deum.

de die fcsto a;terno admonere,

culo avertere, et in
est

amorem ab hoc
ad
diein

s;ie-

Videte, fralres
scio qiio

rara avis esl isla^quam loquor '.Neevciiit

Deum

convertere cupiebat. Qiiid

enim nmdo quaiido

,

Iionuni

aliquid

autem, quasi

lateiUer ascendit

festum?
,

Non

mali, Deuin curril accusare

qui deberel se.

Quando
pa-

vacat et hoc Domini'. Videlurmihi, fraires

etiam

boni aliquid agis,

le

laudas

quaudo

niali aliqiiid
,

hinc, quod quasi latcnler ascendit, aliqiiid significarc

Dcum a; recluin. Ab isia

lcris,

cusas. Hoc csl cigo cor torlum

dihlorlione cl pravilate
si

non

voluisse

nam

consequentia docebunt
,

sic

eiim ascenillis

corrigaris,

disse mediato die festo

id est niediatis

diebus,

convcrletiir in contrariuin

quod
te
iii

facieljas.

Antea enim
,

ut eliam palain doceret. Scd quasi latenter dixit, ne se

quid faciebas? Laudabas

bonis Dci
et

accusabas

ostenderel hominibus.

Non

vacal quod latenterascenin illo

Deum
dabis
Isli

in

inaUs luis
in

converso corde

direclo, lau-

dii Chi istus ad diem fcstiim, quia ipse lalebat

Deum

bonis suis, accusabis

le in

malis

luis.

die feslo. Adliuc eliam cgo ({uod dixi, in latibulo esl.

Manifesletiir ergo
eral sccrclum.
9.
,

suiU recti

corde. Dcniquc ilieiiondum rcclo corde,

tollaiur

velum

ct appareal

quod

cui displicebat felicitas nialoruiii ct lal)or boiioruin

ait

corrcclus
,

Qtinm bonus Dcus Isracl

craiii

rcclis corde

Oninia qu;o dicta sunt anliquo populo Isracl in

Mei aulem
Qiiare

quaiido iion

recio coide,
cl]'usi

peuecom-

miilliplici scriplura

sancuc Legis, qu:c agerent sive

diebus

iii

moli sunt pedes, paulo mi)ius

?

sunt gressus mci.

sacrificiis, sive in saccrdoliis, sive in

fesiis, et

Quia

zelavi

i)i

peccatoribus,

pacem pcccalorian

omnino

iii

qiiibut.libet

rebus quibus

Deum

coltdiant,

intuens {Psal lxxii, i-5). Vidi, in(|uil, m;il()S felices,

et displicuit

qii;rciini(pie iilis dicia cl pra;cepta suiil,

umbrae luc-

mibi Deus

hoc cnim volcbani, ut

iioii
:

runt fuliirnruin. Qnoriini fiitnroriim? Qiix' implcnlur

in Cliiislo.

perniillcret Deus malos csso fclices. Inlelligai hoino

nunqiiam boc permiltit Deiis; scd ideo maliis

puiatur, quia quid
recli
sit felicilas

feli.\

missioiics
iii

Unde Dd, in

dicit
illo

Aposlolus, Quotquol enim pro{

cliam

II

Cor.

i,

20

id

cst,

ignoratur.

Simus ergo

illo

implfUe

siint.

Deinde
illis
;

dicit alio loco

Omnia
x, 11
{

corde

tempus

glori;ie

noslra^ noiidnm venit.

in figura

conlingcbant
finis
:

scripla sunt
{

autem propter
Cor.
).

Dicalur amatoribus

biijiis srcciili,

quales cr;int fialrcs

est

nos,
Dixil

iii

quus

saxuloium obvenit

Domini. Tonpus vcslrum sonper

parutum

tempus

el
)

alibi

Finis eiiim Ligis Cliristus esl

;

liom.,

nostrum nondum
nos. Et

venit.

Aiideainus eaiin hnc dicere et

Doinini nosiri Je.>u Christi
ejus suiniis, quoiii;im caput
,

x,

4-

Ilcin alio !oco

Nemo

vos jiidicet in cibo, aut

(luoiiiam corpiis

in potu, aut in parte diei festi, aut neumenioi. aut sao-

suinus, qu.iiii;im

mcmbra

batorum, quod
Si crgo oinnia

cst
i!l;i

nmbra futurorum

{Colons.

ii,

IG, 17).
;

noslriim

graianler

agno.-ciinus

dicanuis

prorsus

uinbr;e fiieruiU fiiturorum

ct

Scc-

quoiiiain pro|)lcr nos el ipse

hoc dignaius e^t dicere.

liiijus

nopegia umbra erat fiiturorum. Hic ergo dies fcstus,

Quaiido nobis insuliant ainatores

saiculi, dica;

quaeramus cujus
Scenopcgia
:

luturi

umbra

erat.

Exposui quid erat

mus

eis

Tempus vestrum semper

voiit.
et

esl

paratufu

tempus

celebralid erat

labcrnaculornm, pro-

nosirum nondum
Mortui enini
estis,

Nobis eiiim dixit Apostolus,

vesli-a

plerca quia populus dCiEgypto libcratus It-iidens per

vita

ubscondita est

cwn
ap-

deserlum ad tcrr;mi promissionis,

bitavil.

in taberiiaculis liaet

Christo in Deo.

Quando veniet lempus noslrum? Cum

tuiic ct vos
iii,

Quid

sit

animadvertamus,

nos erimus; nos,

si

Clirisus, inquil, apparueritvila vcstra,

parcbilis cu)n ipso in gluria {Coloss.
8. vos.

inquam, qui inembra Christi sunms,

sunius

'

illa

3, 4).

auiem dignante sumus

odisse

non nobis promereiilibus.

fratres
:

Quid dciiule addil?

Non
Non

potest

mundus

Aitendainus

ergo nos

educti

siimiis

de
:

Quid

cst

hoc,

nisi

polcst nnindus odisse

cniin dicitis qu;c

^gyplo,

ubi diabolo

lanquam Pliaraoni serviebamus

amatores suos,

fidsos tesles?

Bona
de

ubi lutea opera in terrenis desideriis agebainus, el in

cis

mala sunt,
quia
ejus

et

mala qua) bona sunt.

pcrliibeo

Me
illo,

autein odii,

multumlaborabamus. Etenim nobis

:

Cbristiis qu;isi

ego

testimonium
sunt.

quia

opera

lalercs facicntibus clamavit

laboratis ct onerali estis
{

Venite ad me, oinnes qui

,

mala

Vos ascendite ad diein

fcstuin liunc.

Mattli. xi

28).

Iliiic cdiicli

Quid

est Itunc?

Ubi gloriam huinanam

qua^rilis. Qiiid

per Baplismum tanquam per mare Uubriim, ideo

rii-

est liunc?

Ubi exlcndere

vuliis carnajia

gaudia

non

brum, quia Christi sanguine consecralnm

morluis
id

jcterna

cogilare.

Ego non ascendo ad dlm (estum

tcmpus iwiidum iinplctum
quifrilis
;

omnibus inimicis nostris qui nos inscciabaniur,

Er. ct l.ugd. ferunt m. detur, etc. ,

liunc, quia

meum

est.

In die

fcsto

hoc gioriam vos buinanam

non vacat

et lioc

ab intellectu.

n-

meuin vero
estista

Er.Liigd.ven. sic habent quum loquor. m.

hunc lociun: nara caim

si

M. in illo ifst. Uisd. ven. ila legunt, qui M. suinus, illo aiUcnu
sic Er.
Ei".

membra

cliristi

sumus.

1627
esl, delclis on.nibu'-. pocciills

IN JOAiNNIS EVA.NGI AAIM, S.

nostris,
|):ilriimi

ALGLSilM
:

16^8
vero parle,
lioc
,

ir.nijwli
|

sii-

mihi manducnre
ter;i
,

in alia

est in

dcx-

inMS.

Mooo

erj;!!

antoquaiii

;iti

rdiuissioiiis,

a|iparci)i'
;

f (iiudiliis IViictuinn

digniliisqiic fo-

id esl. iL!leiniim regnimi vcniaiuus, in dcscrlo ui la-

linrum

vir.dilas,

:ctcrnilas ciit.

Illis

crgo t:inquam

bprnaculis snmus.
lis

Qiii isla ajjnosoiinl,

iil

iii

laljcrintiilioc

aridis diceliir,

Itc in

igncm wternum {Matth. xxv,

securis

suiil

fulurum cnini cral

quidam

agiio-

42,

-41).

Kcce

eiiiin, iiiquil,

ad radiccm arboruin

scercnl.

lile

cniin csl in labcrnaculis, qni se csse in

posila est.

Onmis crgo arhor

,

(jua non facil fructum bo-

niundo

inlcliigit

percgrinum. lUe se

intclligil pcrcgri-

nuin, cxcidclur

et in

ignein initteliir {Id. iu, 10). Di-

nanlcni, qui sc videt palriai siispirantem.

Cum autcm
lateiiler.

cantcrgo dc

tc, si proficis in

Cbristo, dicanl bi.mines,

lolo corporc; Clnisti
iii

corpus

Clirisli cst in laberiiaculis,

Cbristus csi in la,

Seducil turbas.
dicilur. Cogita

De ipso, de
corpus

boc

bernaculis. Sed tunc non cvidenlcr

sed

Ciirisli adliiic

muudo,

cogita

Adiiuc enim umbra luccm obsciirabat

vcnicnte lucc,
,

corpus Cbristi adbiic

in arca

vide (piemadinodipn
;

umbra

rcniota esi. Cbristus crat in occulto

lalciis Ciirislus.

iii

Sce-

blaspbemclur a palea. Simul quidcm triluranlur

csl crgo

scd

nopegia Clirislus crat, scd

Modojani
itcr

paleic conteruiiliir, rrumcnia purg:iiilur. Qiiod dicliiMi

cum
in

manircstata sunt
:

i^ta,

agnoscimiis nos
,

agcie

de Domiiio, valet ad coiisolaiioncin, de nuolioc dicliim fuerit clirisliano.

eremo

si

cnim agnosciunus
lii

in

crcmo suinus.
in

cumqiie
12.
tneluin

Quid
Quia

cst in creiiio?
in isto

descrlo. Qiiare
siiiliir in

deserio?

Nemo lamen
mcliim
:

palain loqnebalur de
(pii

illo

proptcr
illo

mundo,

ubi

via iiiaquosa.

Scd
si-

Judccorum. Sed

non Uxpiebantur dc
?

siliamus, ut saluremur. Ikali enim qui esiiriunt ct

propter
Boiius est
b;inl
,

Jiid:corum

Utiqiie

qiii

dicebaiil,

liuntjuslitiam,quiniam ipsisalurabiiiilur(.l//i. v,G).

iioii

qni dicebant, Scducit lurbas. Qui dice,

El

sitisiioslra

dc pelra inipletur iueieino

Peira cnim

Seducil turbas

sonitus coriim aiidiebatiir tan,

eral Chrislus, cl virga perciissa cst,

ut aqiia m;inarct.
I

quam aridorum
nabant;
fratres,
qii;c

foliorum. Seducit turbas

prcssius siisiirrabaiil.
illa

clariiis

so-

Vtauleiii niannret, bispercussaest

Cur. \,A: Nuiu.

ii;x-c

/?o;iHs es^,

Modoaulcm,
crescil

XX, II
quic

),

quia duo
iii

ligiia siint

crucis. Omiiia crgo

qiiamvis nonduin veneril

gloria Clirisli,
ila

ficiiiinl

tigiira, niaiiiiesliinlurin nohis. El iion va,

nos ictcrnos faclura csl;

ita

modo

tainen

cat quod de Doinino diclum csl

fesluin,

Asccndii od dicm
in occulto.

Ecclesia ejus,
dere,
iit

eam

dignatus esl per cuncla diffunturbas ;cl clarius per-

non manifesle, sed lanqumn

i|>siin)
iii

Figuni-

jam susurretur, Seducil

est.

lum

ciiim cral

occidto, (niia in ipso die iesto

fesliis, Cbrisii

sonel, Boiius

Cbrislus laiebat; quia ipsc dics

mciuIn
illud

TRACT.\TUS XXIX.
Evangelii
iii
,

bra peregriiiatura
iO. Judai

sigiiificidjal.
:

Jam autcm
lempliim
, ;

die fcslo mediante

,

erijo quairebunl enni in die [esto

antc-

ascendit Jesus

usque ad id

Qiii inisit

quam
et

ascenderct. Priores eiiim fralrcs ascciideruiit,

asceiuiit iile
,

ilium, hic vcrax est

.

et iiijuslitia

in illo

non

est.

non tunc
:

qiiando

illi

iiulibiuit ct

vo-

lebant

ul etiam

boc imjderclur qiiod

viiilis,

ail,

Non ad

Cap. VII, f i.i-18. i. Qiiod sc(piilur de Evangelio cl bodie leclum

conse(|UCiitcr et nos

est,

liunc, id cst,

ad qiiem vos

priiiium vel secuii,

vidcamus

et

quod Dominus do-

dum

diem. Ascendit autcin

;

[lostca

iit

Evangeliiim
illius dici

naverit,
ctiini

hinc dicamus.
qiii;i

Ilcslerno dic huc usqiie le-

loquilur, tncdialo die festo

id esl,

ciim jam

erat,

liccl

non vidissent Domiiiuin Jesum

fesiuin
,

fcsli lol dics pr;ctcriisseiil (juod reniiuisisseiit. Ips;im

in
illo

tcinplo pcr
:

diem

loqucbanlur l;imen de
est
;

enim

feslivitalem, quaiilum intelligendum esl, diebtis

Et

alii

dicebanl,

Bonus
,

alii

aulem

Non,

pluribus ceiebrabant.

sed seducit turbas {Joan. vii

l'bi esl ille?

12).

Dictum cnim hoc

W.
de eo

Dicebunt ergo
crat in

El murmur multum
I)e

est

ad eoriim solalium
Dei
8).
,

qiii

postea pr;T;dicanles ver(II

lurbn.

Uiide niiirmur?

coiilenliouc.

bum
VI
,

futiiri er;inl

iil

seductores ct veraces
est
;

Cor.

Qii;c fuit conleiitio?

est
; alii

cmlem

Quiddm eniin Non, sed i,educit

:

diccbant, Qiiia bonus

turbas.

Si

enim seducere dccipeie

nec Aposioli ejus
:

nec Cbii^tus

servis cjus iiitclligeiidiim

Dc omnibiis bocdicitur niodo, Quicum-

sidiiclor,

ncc quisquam scdiiclor

debcl csse cbrisi ainis

aliipicm
diiiii

si

aiiiem seduccre, aliimde

,

qiie ciiim emiiiiierit in aliqiia gratia spiriiuali, profcclo

alii

ad aliud iicrsuadcndo diiccre cst

qu.Tren,

dicunl', Donus

est

alii,

Non,

sed scdrcit tnrbas.

esl

unde
;

et
si

quo
a

si

maio

;ul
,

boiiuin
iinliis

boniis

Unde boc? Quia

in

vita nostra abscondita cst

cum

Christo

scdiiclor est
est. In

bono

;;d

malum

scduclor

Deo

{Coloss.
,

iii,

5).

Idco licct dicere bominibus per

hanc ergo parlcin

qiia sediicuntiir

bomines de
voceiiiur

hicmem
fici
,

Morliia csl isla arbor, vcibi gratia, arbor

piri
,

inalo ad
et

bnnum, utinam oinnes seductoresel

arbor
;

ct biijusmodi
hiciiis cst
,

pomoriim
iion

similis csl

simus
2.

aridic

et

quamdiu

app:iici.

JEslws

Asmirfj^crgo poslea Dorainusaddiem festum, meet

probat, judicium probat. jE<.ias noslra. revclalio Cliristi

dinnte die festo,

centcs
Ille
:

doccbat. El mirabanlur Judcei di~

,

esl

Deus manifestus
,

veuict,

Dcus

noster

ct
:

non sUcislc ignis

Quomodo

hic litlerns scit

cuin non didicerit ?

lo(|iicbalur, et
,

bit

{Psal. XLix

3)

ifjiiis

unle
{

eum pimbil
,

qui laicbal,

doccbai
Illiid

ct

palam

inflammabit

inimicos

ejits

Psal. xcvi

aridas

non

tcnebatur.
,

enini

ut l.iteret

erat
.

c;iiisa

arborcs ignis comprelicndct. Tunc cniin arid;e appa-

excmpli

hoc potestatis. Sed cuin doccrel

miraban-'

rebunt, quando
'

cis dicetur, Esurivi

el

iion

dcdistis
spi-

tur Judwi.

Onincs quidem

quanliim arbilror. miracoiivcrlcbaniiir.

,

luxlaRr. Lugd. vcn. lei-enduni est, in aliqua

M.

bantiir
(jralixi

S(;d
?

non

oiniics

Et

iiikio

tuali profectu, alii dicunl.

admiratio

Quia

niulti

noverant ubi natus

queinad-

4629

TR.\CTATnS XX!X. CAi-UT

educaliis
. ;

Vff
,

U->Q

moilum fucrU
Lcgis

nun(.|uam
aiitcni

cum

videranl

lit

adoramiis

ct

ad duas breves syllabas pervcnirc dcsiprima Irans-

teras di^renlcm
leiii,

audiebant

de Lcgc

(lisi-iu ii<-

drrauiiis :qu;rpcno anledcsinnnl sonarc, quani coejicriiit

;

testiiuoi.i; prorercntciii,

{[m- ncitio possct

ni>i lilicnis didi-

ncc

in cis srciiiid

Ii

cus csl

ni^i

prolerre nisi legissel, iicmo lcgere

cissel
:

icrii.

Maiiet crgo aliijuid magniini qiiod dicilnr Dciis,

dicilur Deus. Sic iu-

et ideo niirabantur.

Eorum aulcm

aduiiralio

qnamvis nou manc;,t sonus oum

tciiditc

Mngistro facla cst insinuaiid;e allius vcrilaiis occasio.

(loclriiiam Ciirisli, cl prrvcniclis ad

Vcrbnm
,

Ex eornm

(juippe admiralione et vcrbis, dixil Ooiiii,

Hci
ditc

ciim aiilcm pcrvcncritis ad Verbiim Dci

inlcudictuin

nus profundum aiiquid

culi dignuin. Proptcr

et diligciitiiis iiispici ci disfaci' CliarilatPiii

,

Deus

erat

Ver^Hm;
:

el vidcbilis

verum
mea.
;

quod iiiteulam

essc,

mea

doclrina

iiitcudite

etiam cnjus esi Vcrbnm;

,

vestram

non solum ad audicndum pro vobis

iiobis.

scd

el viilchilis rccic dicliim csse

T).

non

esi

eliam ad oranduin pro

Drcviler ei-go dico

dixisse
csl

Ciiaril;iti vcsli';^^

Imc videlur
diKirina
uieipso.

3. Quid ergo Doniiims respondil eis admiranliims

niihi

Domiiics Jcsiis
,

Cliristiis

Mea
;i

quomodo

sciret liileras

quas

iion

didiccral

Mea

non

mca

ac

si

diccret

Ego

noii suni

inquit, doctrina non est mea, sed ejus qui misil me. H:t'C

Qnamvis
lcm,
tiain

cnini Filiiini i\i[ri dicamnsctcre(lamus;c(|iiaiii

est profiiiidiias

prima

vidctur cniui piucis vnbis

licc iillani
,

cis c-se naliir;c-ubst;iiili;(>quc disian-

quasi contraria locuiiis. Noii

cnim

aii, Isia

dnclrina

ncc

intc-

gciicranlcm

alqii
;

gcncr:ilum aliqiiod
lauicn boc scrvalo
il!e

non
tua
,

est

mea sed Mca doclrina non est mea. Si iion quomodo lua? Si lua qiiomodo iion liia?Tii
;

iiilcrfni^sc
ei

tcinporis iiifcrvalliui
ista

ciistodito

(lici;,ns,

(|iiod

P:itcr cst

illo
;

enim

dicis iitrumquc
si

cl, niea doclrina

ct,

non

nieu.

Fiiins.

Paicr aiilcm iionest,

noii esl
,

si iioii

habcat Filiuni
:

Nam

disisscl, Isla doclriiia

non

csl nica, null.icsset

et

Filiiis

si
;

non

Inibcai P.ilrcm

sed i;imcn scd noii dc

ameiii Fi-

qiuvsiio.

Nunc vero
,

fiatrcs, primiliis inlindiic (|U;(-

Filiiis Dciis

dc P;Urc
Filii
,

P;iicr

autcm

Dciis
:

slicneui

et sic ordiiie

cxspectate soluiioucm.

Nam

Filio.
liiis

Paicr

ikhi Dciis

dc Filio

ille

qui non videt (|u:cstionem qu;c propoiiitiir, (lunmodo

inlclligil

Palris, cl D^iis do P;-'rc.

Dominus

eiiim Ciirislus
rioii

quod e.vponilur?
,

Iloc cst ergo in (|ULCsiionc,

,

dicitnr

Lnuicn cx Lumiiic.
,

Lnmen

crgo quod

ex

qiiod ail

mea non mea : iioc vidclur csse coolr;ii iniii quDmodo mea quomodo non mea. Si ergo inlu.Mmur
,

Iiiminc

et

laiiiicn
,

;T>qiraIe

qnod ex Lnmiue,

<'um\[

iiniim Liinieii

n>ii!

dno
,

luniina.
grali;is
:

diiigeuter
lista
,

quod ipse

in

cxordio dicil sanciiis Evaiige,

G. Si iiilillcxiinii^

Dco

si

qiiis

autem
,

[la-

In principio eral Verbum

,

et
i

Yerbiim eral apud

,

rum

iniellexil,
iiiidc

fccil Ikuiio (|iio iisqiie poluit

ciieteifa

Deum

et

Deus erat verbuin (Joan.

(|Ma;slioiiis.

I)

iiide

pcndct

vidcal

spcrct.

Forinscciis
,

iil

opcrarii possimius

hujus solulio
Iris, nisi

Qua; est ergo doctiina PaIpse ergo Chrislus doctriua

plantaic cl
(I

ligarc
,

fcd

Dci est incrcmciitum darc

doctrina non est

Verbum Palris?
Vei

Cor.

u\

6).

Men,

inquil,

mea

Patris
le.^l

si

bum
;

PatriG.

Scd quia Vei bnni nou po:

sed ejns qui misii me.

;\iuliat

consilium, qni dicit, Nonics ci ludfiiiida ciiin fuis-

esse nullius, scd aliciijus

et

suam

(iociriiiam

diim iniellexi.

!\I:igiia (piijipc

dixit,

scipsum

cl

non siiam,

(]uin Patris cst

Vcrbtim.

bcidicta, vidil uii([ne ipsc Doininus Chrislns lioc lani

Qnid
quani
4.

eiiiin

lam

liiiim

(juam tu? cl qiiid lam non liuim

est (juod es ?
et

profnndum
prophctam
{Isai. VII
,

iion

oiuucs inlcllcclnios,
?

ct

iii

coiise )uciili

lu

si aliciijus

dcdil consilium. Iiitclligcie vis

ct doctrina; slabilis

crede. Dcus eiiim per

,

Vcrbum ergo Vcrbum est non

,

Dcus est,
ad quain

dixit

Nisi crcdidcrilis

non

inlclHgelis

souabilis per syllabas et voialiiis,

' ,

9,

sec.

LXX). Ad hoc
:

|i(!r!ii;cl

qnod

ctiaui

sed manenlis cuin Palre

convcrtamur ma-

hic DomiiiiiS secntiis adiniixil

Si qnis volueril volun,

nentem
ita

sonis transeuniibus admonili.

iransil, ut

Non cnim nos

talem ejus facere

sil
,

coqiiuscet de doclrina
locjuar. Qiiid esl

ulruin ex
,

Deo

admonet quod

ad transitoria vocct. Adiioc qiiod dixi

,

un eqo a meipso
volitntalcm
;

hoc

Si quis vo,

monemur

ut diligamus
;

Dcum. Totum

luerit
,

ejus facere ?

Scd cgo dixeram

Si

syllab;c fuerunt

percussum aercm vcrbcravcrunt

ut

qiiis

crcdidcrit

et iioc coiisilium

dcdcram.

Si noii in-

ad sensuin
transiernnt
ire

vestrarum aurium pervcuircnl, souando

lcilcxisli, iiiqu:im, crcdc. Iiitcllcctiis eniin

ridci.

merccs
non

est

non tameii
ille

illud qiiod

vos admoiiui, irans-

Ergo

noli

qii;crcrc
;

intclligcre ul credas,
nisi credideritis
,

sed

debet
;

quia

qiicm vos diligcre admonui, non

crcde ul intclligns
tellidclis.
siliiiiii

qiioniam

m-

iransit

et cura iranseunlibus syllabis

admonili, con-

Cuin crgo ad possibililatem intclligendi cou,

versi

ad

eum

fuerilis,

nec vos transibitis, scd

cum

dcdcrim obcdicnliam crcdcndi

cl

dixerim Do-

manente manebitis.
altum
et

Floc est crgo in doctrina

;

magniim
^

minum

Jesiim Cliristum hoc ipsum adjnnxisse in conscntenlia

,

slernum quod manct

,

quo vocant

omiiia

seijucnli

i;ivcnimu5
,

cum

dixi;-se

Si quis^

quae temporaliter transeiint

qiiando beuc sigiiificanl

volucrit volunlalem ejns faccre

cognosccl de doclrina.

nec mendaciter proferuntnr. Omiiia qiiippe sigua qu;e

proferimus sonis
sonus.
,

Quid csl, cognoscel?

Iloc esl inlelliget.

Qnod
,

est

au-

aliquid significant

quol nou
Deus
cst
,

cst
et

tem

Si quis voluerit voluiitalem ejus facere

,

lioc est
,

Non enim

duai

brevcs
,

syllab.ne

credcre. Sed quia cognoscet

inteliigimt
:

lioc est intclligct

ait,

omncs

duas breves syllabas colimus

et

duas brevcs syllabas

quia vcro quod

,

Si

cfuis

voluerit volun,

tatem cjus facere

>

r.ov.,

ad qnem

refragantibus editis

aliis et

Mss.

lius

iiitclligatiir

hoc perlinet ad credcre ut diligcnopiis csl nohis ipso Domiiio iioslro

nobis utrum revera ad credere

Mss., ul ad sonum. ' sic Mss. At editi Am. Dad. Er., tocantur.
5

quod vocant. im., quo

cxpositorc, ui

iiidicct

periineat lacere volunlaiem Palris ejus. Quis ncscial

1631

IN JOANNIS
,

EVANGELIUM,
cjtis

S.

AUGUSTI.M

1632

hoc essc faccrc volnnlntcm Dei

id

opcrari oims

Dco, Dcus apud Dciiin, copciernus, immorlalis, pariincoiiiiiiiiiabilis pnritin- sine lomiiore, parilcp crcaior cl (iisposilor loiiiporuin iuncn quin vcnit in tcm|)orc, ci forinain scrvi acccpit ot hahilu
, ;
,

est

quod

1111

placet? ipso aiitciu Doiniims aperlc

Iloc esl opus Dci, ut crcdntis in

lcr

alio

liico
ille

(licit

ewn
non
ct

quein
iil

misil (Joan. vi, 29).

ei.

Vt credalis
iii

in

eum; non,
ei
:

cii

iti-

credatis

Sed

si

crcditis

euin

crcdilis

veiiliis ut

homo {Phihpp.
:

n, 7), qiucril

;;|i

ri:un Palris,
i|iii

auteiii

contiiuio qui crcdil ei

ci
,

credit in ciini.

Nam

non siiam

quid lu

lioiiio,

hcnv
liiaiii

(lehis,

.|iMiido

diniiincs crodebant

ct

nou crcdeban!
ipsius
,

iii

cuin.

aliqnid boui lacis, <;loriain

lcni aliiiiiid mali Cacis,

quicris; qiiaiido au-

Rursus cliam dc Apostolis

Crediinns Paiilo
;

possunnis (liccro,
in

Doo
,

caliiiiiiiiam rucd.laris? In

scd

non

(Irediniiis
iii

Pauliim

lcndc
cs,
iie

tihi; creaiiira es

agn

'sco
:

Ciraiorom

sorvu

Crcdimus Pclro
denli

sed non, Crediinus

Pelruin. Cre-

coniemnas Doiniimin
;

adoj/iatns os, si'd uii

.

cnim

in

eum

qui juslificut impium, dcpuUilur fides

,

mcrilis tuis

(|iia're

ejus gloriaiii
cnj'!.-;

<.|io

hahcs liano

ejus ad justitiam{Rom, iv
in

5). Qiiid cst

crgo crederc
,

graliam,
cst

homo

;ulopialus,

gloiian. qiucsivit qui

ciim? Credondo amare, crcdoiido

iii

dili.nore

crc-

ab

illo iiniciis naliis.

liic

Qui uhicm quanit qloriam cjus

dendo

cum

irc

ct ejus

mcmhris

incorporari. Ipsa
:

qui misil iUimi,

h\ Aiilichrisio

vcra.x esl, ct injustitm in illo

injiistilia esl, cl

non

esl.

esl ergo fidcs

quam de
,

nobis cxigii Deus

donaveril quod

el noii

iii-

auiem

vcrax iion csl

venit quod exigat

fides
,

nisi

iiivciiial. Qn:v.

quia ghiriam
missiis ost
siis.
:

suam

(|u;csilinus esl

non cjus

quo
ne

iiisi

(|uam delinivit alio loco .Aposloliis pK-iiis:

uou eniin

csl inissiis, snl venirc

permis,

sime dicens
prceputiuni
(Galal. V
, ,

Neque

circumcisio aliquid valet

neque

Oiiiiics

crgo perliiicnlcs ad corpus Chrisii

lu.ii (|iia'ia;iiiis

sed fides

quw

per dileclioncni
fidcs
, ,

operatur

iiuliicanuir in huiuoos Anlichristi,

ri.mi

glo-

C) ?

Non qualiscumqne
:

sed fides

quw
de

noslram. Sed
niisil,

si

illo

([uiesivii

gloiiam

cjiis

qui

per dilectionem opcratur

ba?c in tf sit

el iiilelligcs

cum

qiianlo magis nos ejiis

qiii iios

fecil?

docirina. Quid enim iiilelliges? Quia doclrina isla non

esl

mea, sed

ejus qui misit

,

me

TRACTATIS XX\.
Ab
co loco,

id est

inlolligcs quia
,

Cliristus Filins Dei

qui cst doctrina Palris

non

est
c.\

Nnnno Moyscs
lacil

dcdil vohis
,

Lcgcm,

ct iicmo

cx soipso, scd Filius est Palris.

7.

vohis

l.ogoni? usqne ad id

Noliu^ jiidicare

Sabcllinnam

baeresim

scnlentia isla

sccuiidiiin

dissolvit.

racicin,
.

scd jiistuni judicium judicalc.

Sabelliaiii ciiim dicere ausi

sunt ipsiim esse Filiiim

Cup. v:i, y

1!)

2i.

qui esl ctPaler; duo csse nomina, scd

duo essent nomina

lua,
dixisti

ct r(iS

nna
si

iion

unam rem. Si dicerctnr, Men

non
est

i. Evaiigolii sancti
rilali

lcclioncm, de qua pridcin Cha-

veslnc

lociiti

siiinns, isla i\ux inodo Iccta est,

doctrina non est mea. Utiqiie

tua doctrina

hodioina
cl

coiisciniiiiir.

Doiniimm loqueiitcm

audieh.-int

Domine, cujus
,

cst, nisi arMis sit ciijiis sit? Qiiod

intolligiini
:

(lis< ipiili

01 Jiuhoi

Sabelliaiii
,

noii
siii

iion

enim

Triiiisiinl.

cl voiaccs el

venlalom loqiicnlcm audiehaiit, mcndaces charitalem loquenlem audie; ;

;

latem vidernnt

scd

cordis crrorem socuti

et

haiu et aniici ct iiiimici

ct hoiii cl mali.
Illi

hoiium loqiientcm aiidiebant

illo

Nos

cultores Trinilatis

nnitaiis

Patris ct Filii et

audiohanl, scd

disccriiehat

el

Spiriliis sancii, et uiiiiis Dci, intclligamus (ledoclrina

Clirisli
,

quthiis soiiiio prodossot el

et pncvidobat. In
in
illis

piohitorus essct, videhat

quoniam non

est ejus

'.

El ideo

di.vii

non sc

a scipso loqui, quoniam Cbrisius Palris osi Filius, et

nohis qui futuri

tnim qui lunc crant videbat, eramus pracvidehat. Nos itaquesic

pr;csoiilein

Pater Cbrisli est Pater, et Filius de Deo

esl
:

P>iire

Deus

aiidianius

Evangolium, quasi
illi

Dominum

Patcr aulem Deiis, non dc Filio Deo Deiis e^t.

ncc dicamus,

hilices qui

oum

viderc poliioruiil!
iniilti

8.

Qui a semetipso

loquilur, gloriam

propriam quwrit.

quia mulli in eis qui vidorunl, ct ocoiderunl;

aiilcm in nobis qui
iioii

Hoc
Ut

crit ille qui vocalurAiiiiclirisius,c,i-/o//(;HS se, sic-

videruni, ei crodideruiit. Qiiod

Apostoliis ait,
colitur
(II

supra omne quod

ii,

diciliir

Deus,

et

enim prcliosum

.eonahal
,

de oic Domiiii
soivaluin
,

cl

propter

quod

Tliess.

4). !|)Siim (|uipj)e anouiilians

nos scripiiim cst

ct

nobis

cl

propier

Doininus gloriam
Iris, ait

siiain (|ii,i'sitiiium,
:

non gloriain Pa,

nos rocilatum \ et
noslros
niiiii;S
:

recilahiliir

cliam pioplt-r posleros

ad Jiidioos

Eyo

veni in

nomine Patris mci

in

et

ct doiicc s:x;culiiin finialiir.

non

suscepistis

me

alius veniel

nomine suo

Inuic

sed etiam
^ iii

hie

est

verilas

Sursiim est DoDominns. Corpus

suscipietis [Joan. v, 43). Sigiiificavit

eos Antichrisiiim
est,

eniii)
lO.st
:

Domini

qiio rcsiiiro.vit, iino loco osse

c->t.

po-

suscepluros, qui gloriam nominis sni qu.ositiirus

inflaius,

veritas ejiis nhiqiic dilfusa

ct

Doniinuin ergo
ct

non solidus;

et ideo noii slabilis, sod uli(|ue

Jesiis Cbrisius nia:

audiamus,
iios

quod ipse donavcrit dc vorhis ejus,

Lcgem,

ruiiiosus.

Dominus aiitem noster

dicamiis.
ct iieino

gnum exempium
sequalis est Patri,

nobis pra-buil humililatis

neiiipe

2. Nuniie Moijses, iniiuil, dcdit vobis

Verbum

eral

nempc in principio erat Verbtim, et apud Deum, et Deus erat Verbum ; iicmpc
?

ex vobis

facil

Legem

Qnid

iiie

quwriiis intcrfinrc? Idoo

(lui.i

cniiii qu;x;ritis

mc

iiiloificcrc,

iicmo ox vohis
M. lostea in v(!rbis .juos considerare

ipsc dixil, ct verissimc dixit, Tanto tempore vobiscum

*

i;r.

uijrd.

ot von.

iVriiiit,

sum

et

non coqnovistis me
xiv, 9)
;

rccilalur.
'

Philippe

qni vidit me,

"

^onpjiUi co:licos ouiittuiit,

omvd
:

a(

vidit et

Patrem {Id.
,

sime
ergo

dixil
ille

Ego

et

Pater

nempc ipsc dixil, et vcrisunum sumus {Id. x, 30). Si

,

islis,

uno loco esse

Cratiaaiis,

pole.-t,

oditi cl

.M^:,.

cum

Palre iir.um

fcqiialis

Patri

Deus de
M.

D..'ci'., p. 2, Co.isocr. dist. 2, c. rima quiacni ; Ma}(istor, 4 :-eat.,(Jist 10, c. 1 ; posliiuo ill'.s ihonias Aquaias,

uci.is licuil, oiiincs coiivoiiiiint

tainolsi ivo

c.

do

5
i.ugcl.

Juxta Er.

ven. lov., quomodo non estejus,

ji., q. 75, d. 1, sic sciitenliaiu liauc rclcraut, oportet.

unolocoesse

1633
facit

TRACT.VIUS XXX. CAPUT

Lc^em
:

VII.
,

1634
qiios appellavit filios
el

nani

si

Lcgem
'
:

faceretis, in ipsis lilieris

ad boiios perlinet

liominum
facies,

occidorcUs. Cbrisiiim agnosccretis, ct pricsentem non

cum

snpra dixisset, Hoinines

illi

jumenta salvos

El

illi

respondcruiit

Respoitdil

ei

turba. Rcspondil
,

Domine. Quid enim?

niinuni, ul
rel, Filii

homiiics non erant

(ilii

ho-

quasi turba non.pertincntia ad ordinem lurbaiioncm deiiique lurba turbala videte quid rc:

sed ad por-

cum

dixisset, Jlomiues, sequcrelur et dice;

autem liominum

quasi aliud erant liomines,

siiie

sp,on(lerit

Dwinonium

liabcs;

quis te qiiarit occidcre?

et alind

filii

liominum? Noii tamcn arbilror

aliqua

Quasi non

p(^jus fucrit dicere,

Damonium

liabes,

quam

sigiiificalione disliiiclionis

hoc dixisse Spirilum san-

euin occidere. Ei quippc diclum esl quod da;monium

clum. Homines ad primum

Adam

haberel

qui

dxmones

expcllcbal. Quid possil aliud

Christiim. Forlo enim liomincs

hominum ad perlinenl ad primum

,

filii

dicero turba turbnlenla? quid possit aliud olere coe-

liomincm
hominis.
4.

filii

anlem liominuni pcrlinent ad Filium

onmes miramini. Et continno

num commotnm?

Turba uirbata cst; nnde?

lucis.

vcritate.

Turbani lippilndinis turbavit claritas

OcuU

cniin

Unum
;

opus

feci, el

non habenles sanitatem, non possunt

claritalem.
5.

fcrre luininis

subjungit

Proplerea Moyses dedit vobis circumcisio-

nem. Bene factum est ut accipereiis circnmcisionem

,

Dominus aulcm non plane inrbatus

(l

scd

in

sua

a .Moj sc.

Non

(jtiia

ex Moyse

esl,

scd ex Patribus. Abra-

vcrilale iranquillus,

non rcddidit malum pro malo,

Petr.
iii,

iiam quippe prinins accepit circnnicisionem a

Domino

nec nialedictum pro maledicto

9). Qnibu.'^

(Gen. XVII, 10). Ei in sabbalo circutnciditis. Convicit

sidiceret, Dxnnoniuin iiabctis vos; veruin uliqne diccrcl. Non enim talia iUi vcritati dicorcnt, nisi cos
diaboli falsiias irrilarcl.

vos Moyses. in Lcgc acccpislis

die (Livit. XII, 5)
1110
;

iit

circumcidatis octavo
ut vacclis scpii-

accepislis in
:

Lcge

Quid crgo rcspoiidit? Andia-

die {Exod. xx, 10)

si

ociaviis dics illins qni naius

mus
feci,

tranqnillc, et tranquillnni
et

bibamus

Umimopus
,

est occurrel

ad diem scpiimum sabbali, quid facielis?

onines miraniini.

Tanqiiam diccns

Quid

si

Vncabitis, ul sorvclis
iinplcaiis

sabbalum;

aii

circumcidclis, ut

omnia opera mca

qua; in

vidorctis? Ipsius

cnim opcra ciant

quia sal-

sacramonluin

diei octavi?

Scd novi, inqnil,

mundo
:

vidcbanl, ct ipsnm qni fecit omnia non

(inid laciatis. Circuniciditis liomineni.

Quare?

Qiiia cir-

videbant

fccit

unam

rcm, ct lurbali sunt

cunicisi(t pertincl

ad aliquod sigiiaculum salnlis, ct

sabbato vacarc a salule. Lrgo
quia saivum
,

vum

fecil

hoinincm sabbaio. Quasi vero

si

qnisquam
fecis-

non dcbcnt

lioiniiics
,

a'grolus sabbalo sinccrarel

sct qiiam
ille,

alius illum

sanum

iicc milii irascamini

feci

totuin

Iwniincm
in

qui eos scandalizavit, quia

unum

boini-

siibbaio
sdbhiito
,

si

circuwcisioneni

iiiqnit,

accipit lionio

iicm
fecit

s.

Ivum

fecil

sabbato. Quis cnim alius

;

alios salvos

ut iion solvatur lcx Moijsi (aliquid

in
ilbi
)

cnim pcr
sabbato

quam

ipsa salus
,

ijui

illam salutem (luam dcdit

Moj^eii

constitnlione circumcisionis salnbriler

,

huic homini

dal et jumenlis? Salus enim corporalis

;

iinlitntum csi

niibi operanli

saUilem

in

erat. Salus carnis el reparatur, et morilur

et ciim

qnnrc
5

iiidigiiaiiiini ?

rcparatur,

mors

difiertur, iion aufertur.

Tamon,

fra-

Fortc enim

illa

circumcisio ipsum Doiniiuim

si-

Ires, etiam ipsa saUis a Dominoest, per quemlibet

giiificabal, cni

isti

curanti et sananti

indignabaiitur.
:

detur
lur,

quocumque curantc
illo
,

et minislrante impeitiasaliis,

Jussa est eniin adiiibcri octavo die circumcisio

et

ab

datur a quo est omnis

et

cni dicitiir in

qnid esl ciicumcisio,

iiisi

carnis exspoliatio? Significat

Psalnio

Homines

jnmenta salvos

fucics,

Domine

crgo

isla

circumcisio cxspolialionem a corde cupidita-

sicul muliiplicasli misericordiam

tuam, Deus. Quia enim

tiim carnalium.

Non crgo
lieri;

siiie

causa data

esl, el

iii

eo

Deus es

mnltiplicala misericordia lua pervenit etiam

niembio

jiissa

quoiiiam pcr illud

membrum

ad salutem carnis humana;, pervenit eliam ad salulem mulorum animaiium sed qui das salnlem carnis iio;

procreatur creatura morlalium. Et per

inors, sicul per

unnm liominem

minibns jumentisque coinmunem, numquid nulla salus

esl

ruin [\Cor. xv, 21)

inlravil in

unum hominein resurrcctio morluoel per unum boininem pcccatum

:

quam

servas bominibus? Est

certe alia

qus non
et malis.

munduni,

ct per pcccaluin

mors
et

liom. x,

solum communis non est hominibus nec ipsis hominibus coinmunis est
Dcnique cum
ibi

el jnmentis, sed
boiiis

12). Ideo quisque

cum

pra^putio nascitur, quia

:

omnis

bomo cum
Deus

vitio

propaginis nascitur

non mundat

dc

ista salule dixisset,

qnam com-

sive a vilio

cum quo nascimur,

nisi

sive a vitiis

qux
Cor^

muniler accipiunl pccora

salutem

ct

homines

propter illam
,

niale vivendo

addimus,

pcr cultelluin petrinum,,

(I

quam

sperare dcbenl hoinines

adjunxil,
Filii

sed boni ho-

Dominnm

Cliristiiin.

Pelra enim erat Christus

mines,

seciilus

autem liominum sub

:

x, 4). CultelUs eniin petrinis

circumcidebant, cl petraj
:

tegmine alarum tuarum sperabunt

ubertate
eos
;

inebriabuntur ab

noinine Clirisluni figurabanl

ct

prx'scnlem non agno-

domus

tua;

et

lorrente voluptatis

tuK potabis

scebanl, scd insiipcr

cnm

occidere cupicbant, Quare

quoniam apud

te.

esl

fons

vila;, et in

lumine tuo viest salus qua;

autem octavo die,

nisi

quia post septimum sabbatii

debimus lumen {Psal. xxxv, 7-10;.

Hkc

Dominus

die dominico rcsurrcxil?

Ergo resurrecti
die passionis, sed

ApudEr. Lugd. vcn. omittuntur verlia, el non liabent; sed addilur contiiiuo nespondit enim lurba. I.ov. lcclio ab illa diffcFi solum eo quoc^l lcraut, respondil ei, |-ro, respon:

Chrisli, qua; facta cst lcrtio

qnidem

octavo die

in

dicbus hebdoinadis, ipsa nos circunici-

dit.Audi circumcisosvcrapclra, Apostoloadmonente:

dil
*

cnim.

M.

mgrolum sabbato sinceraret : in cJEteris, (egrotus sabbato sinceraret ; id esl seipso, ueque niedici Er. teri, (cgrotus saiwreacxedonte opera, sanus fieret. M. tur, ubi Lugd. veu. lcgunt, cecjrotum sanaret.
la Iribus Mss.,

Si

ercjo

resurrcvistis

cuni Cliristo; quce sursum sunt

;

quwrite, ubi Cltristus cst in dcxtera Dei sedens

qux
iii.

sursiim suHt sapite, uon

cjucc.

super terram

Coloss.

1635

IN JOANNiS EYANGi:j. lUM, S.

AUGUSTINl
oimiia

1656

1, i). Circiimci^is loquiliir rRcsinTcxilCiiiisiiis, al)SUilil

V()l)i^

pariondi, inuuipiicatio filiorum, nbuiulanlia fructiium,

qii;; iliis
;i

licsiiJcri;!

carn:iliii

ai)Sliilil

co:icii))isociiiiali

Deo qiiidcm vcro

ci

bono,

taiiien ul

lias iiialas, al)blulil siiiicifl.iuiii cuiii

qiio

ernlis,
;

c inalibus jironiissa suiit, oiniua

Vctiis Tcslaincntjum

!i;ec

lcccriint iliis

cl

iiiiillo

i)cjiis

qiiod

iualc \iveiido addideralis

cii-

Qiiid csl

Vctiis

Teslamcnliim?

cmiicisi
1

|)i'r

pcliaiii

(jiiarc

adluic sapilis lftrrain?Et

tn

Quasi

lucrcdila.", peiliiieiii

ad hoinineni vcterom. Nos

lacti

jid

cxlicinum qnia Lcgcin dedil Moyses,

circiniici-

innovali suinus,

hcmo novus
Quid
l;ini

sumus; quia

ol ilie

Idilis hoiiiinein saijbalo, iiilclligilo

Imc

signifii ari o|)s

salvitiii
iii

homo novus
virgiiie?

vouit

novtim

quam
illo

nasci

de

iboiuiin,
liato;

quod cgo

fcci lotuin

lioiiiiiicin

sab-

Quia orgo nnn cral Muid

iii

iiinovarct
;

(|ui;\

ot ciiraliis csl ul
irii

sanusc^&cl

cor|)ore,ct

pia!Ci'pluni, quia

inilium liabebat p(!cc;iluiii

il!(>

novns

crcdidii nt saiiusessol
6.

aninia.

pai

tiis

est dalns. In

partn.s

novus,

iii

nobis

homo

NoUle judicnie

persoiuititer, sed

reclum jtidicium

novus. Qiiid est liomo iiovus?

velusialc iiinovalus.

judiralc. Qiiid csl iioc?

Mndo

qui pcr lcgeni Moysi cir-

Ad quam
cst ct

rcni

innovaiiis?

Ad

desidcraiid;i coelosiia,

cnincidilis salil)alo.

iioii irasciiiiiiii

Moy>i;

cl qiiia

cgo

ad coiiciipisccnda scmpilcriia, ad palriam qutc siirsum

dic

sabl^iili

salvnm

Ccci

hoininem,

iiMSciiiiini

iiiiiii.

hostcm

noii timet, noii

dcsidcrandam. ubi
;

iion ner-

reis-inalitcr judicatis, veritaicin allcndito.

Ego

110

diinus

amicum,
noino

limcmns inimicuiu
derectn
;

ubi vivimus

nie pra-fcro Moysi, ait Dominns,

qiii

erat cl ipsius
honiin(;S nos
iios,

cuni bono aOeclii,

lur, quia

siiie ullo
;

ubi iiemo iiasciproficit, el

Moysi Doniinus. Sic

duos,
tainiu;-,!)!

allc;;ililc

qiiomodo
:

nioritiir

iibi

ncmo jam

amlios hoiuiiies

judicalc iu