Está en la página 1de 2

WINCHUSWAN MACHAQWAY

(Willakuy)
Qunchuukushchaw Qullanan Pinkush nishqan allaapa uunayna markachaw kawayaanaq ishkay
allaapa kuyanaquq yanakikuna, winchuswan machaqway, paykuna kashqan mikuyllata ishkan
mikuyaq, kasqan qatallawan quuukuyaq hina kikinkunapura taapanakuyaq. Hukpin hunaq
Musna mayuman yakuta ashir aywaykaayaptin, winshnusqa mana hamay yachaynin kayninwan
paarir uqraqakuykurqan hacha hacha rurinchaw. Machaqway ullpanashqa yanakinta ashir
churakaanaq. Winchuspis hina chaynaw ruranana. Ashinakuyaanaq rara waripampachaw,
chawpi waripampachaw, hawa waripampachawpis; kuntunqachaw, pumatsakachaw, marka
markachaw, tarinakuyaqtsu.
Winchus tapukuq chawinpiqwan waripa awkinninkunata, pipis imatapis musyaqtsu. Ampichaw
aywaykaptinna machaqwayqa Musna mayu kuchullanlla ashita churapukarqa, yaku huk
markakunapa aywaqta qatir allaapa karupakurinaq mana makushllapa hachamarkaman
chaarinah, tsaychaw rikanah arashkunata, asillukunata, hawarkunata, hina hatusaq
qirukunata kuyay yanaqinta tarirqantsu. Tsaynam mama qucha patak markachaw ashiita
churapukarqan mama quchawaman ayway yakuta qatir aywarqan tsaychaw rikanaq hatusaq
tapsayuq pishqukunata tukuy tukuy challwakunata, tsaychawpis yananqinta tarinaqtsu
utishqana allaapa achachapakushqana hallqaman aywakuykunaq yurah hirkapapis yana
hirkapapis, tsaynaw Kunchukusman chaarinaq. Kawish hatun uchukuchu yanaqinpa
purunkunata taririrna ullpaakurkunaq Piraq yanaqillaa winchusta mikukurqun, ninaq. Tsaynaw
naninpa aywakurkan allaapa ashiwan utishqa hina llakikushqa. Inti hiqar aywaraykaptinna
Qullana Pinkush markaman chaarinaq huk awkis qiru hananchaw ullpanashqa wakakuykaqta
rikaarinaq yanaqllanta imanir waqanki nir tapunaq Chakiitam pakirquu- nir winchus yaskinaq.
Machaqway kushishqa tikrarinaq yanaqinta tarirkur. Amana llakikuytsu, waqaynapistsu
apamuu, hacha markapita mama qucha pataq markapitawan hallqa marka hanpikunatam,
tsaykunawan hanpishqayki. Tsaypita patsa kushi kushi kuyaylla markankunachaw kawakuyan.
Qillqaq: Margoth Huerta Araujo

EL PICAFLOR Y LA CULEBRA
(Cuento)
En un pueblo muy antiguo de los Qullana Pinkush en Conchucos vivan dos buenos amigos, el
picaflor y la culebra, ellos compartan comida, abrigo y se cuidaban. Cierto da cuando se
dirigan en busca de agua al ro Mosna, el picaflor muy inquieto volando se perdi por el
bosque. La culebra triste y preocupado empez buscar a su amigo, y el picaflor hacia lo
mismo. Se buscaban en Huaripampa Alto, Huaripampa Centro, Huaripampa Bajo, en Chavn,
en Contonga, en Pomachaca, en Marka Marka y no se encontraban. El picaflor preguntaba a
los ancianos de Chavn y Huari y nadie saba nada.
Cuando ya la noche se acercaba la culebra decidi buscar por toda la orilla del ro Mosna, se
fue alejando ms y ms siguiendo al agua que se iba por otros pueblos y sin darse cuenta lleg
a la selva. Ah vio caimanes, monos, jaguares, y grandes rboles. Su bsqueda fue en vano, no
encontr a su amigo. Entonces decidi buscarle en la costa. Se fue siguiendo al agua que
llegaba al mar. Ah vio pjaros con pico largo, focas, ballenas y muchos peces. Tambin ah su
bsqueda fue en vano, no encontr a su amigo. Cansado y con mucho calor se dirigi a la
sierra, camin por la cordillera blanca y negra y lleg a los Conchucos. En el tnel de Cahuish

encontr plumas de su amigo picaflor y se puso triste. Deca -Quin se habr comido a mi
amigo picaflor?- as sigui su camino triste y cansado de tanto buscar. Cuando ya el sol se
ocultaba lleg al pueblo de los Qullana Pinkush y en un rbol viejo vio a su amigo que estaba
triste muy triste y llorando, y le dijo Porque lloras? El picaflor le contesto -me he roto mi
pie- y la culebra alegre porque haba encontrado a su amigo le dijo-ya no ests triste ni llores
yo te curar, aqu traigo comida y medicina de la Selva, Costa y Sierra. Desde esa vez vivieron
juntos y felices en su pueblo querido.

También podría gustarte