Está en la página 1de 32
: i | emir sader el nuevo topo Uno de los grandes temas de a politica es reconocer cuando hay un cambio de €poca, cuéndo irumpe lo nuevo, Que procesos preparan ese movimiento, Manx pansé en estas cuestiones usando la imagen de! topo: ese bichito miope, fenfermo y ff, pero dotado de una gran paciencia ¥ obstinacién, que cava tneles bajo la tena y, cusnda menos se lo espere, abre una breoha y sube ala superficie. Emir Sader retoma este metafora para def de su libro: El nuevo topo explore los re transformiacion sacial en América Lat cconoretas que asume hoy a lucha ant ios gobiemos de la region y paséndoios por preguntas urgentes: zen qué medida esos gabiemos trab fn la creacién da un orden posneoliera!?, ,o6mn0 se los frentes opositores de derecna y de zquierda”, 106 1egia de poder en sentida progresista ‘Sobre EI nuevo topo, Alvaro Garcia Linera, socidiogo boliviano, ha escrito: “Sader, evaluando el largo recorido de las estrategias de poder del itime siglo, nos convoca a abandonar la comprension dal presente desde los deseos 0 las ausencias, ave Jos yoluntarismios vanguardistas 0 a los pesk pax nos reta @ sumergirnos en la comprensi te del real que 50 desenwuaive anta nuestros ojs’. Movi de luchas, porque es ahi y s6lo ahi donde se esconce et ‘velo potendia emancipadora porque 6a es la Unica fuera intelectual productiva que puede impuiser \as artioulaciones: vy organizaciones necesarias para que la potencia devenga on echo, en estrategia de poder” een reser soot wigs vn L NUEVO TOPO Bs caminos de la izquierda latinoamericana sader siglo veintiuno eases LES Kl etl Lot Lot 6¢ uoPmpoxas 0/4 euLIO RE vyforensa ef ap pepuryio ey eueo}iouseoune} epioinbzy¥| 9p 0911091 O1,es9P Ta" anspxo anucoapeas onb ‘owsaigo$ ye epiombzr vy & eypaiap vTap rap wry ewe Tyg une] earIgUY ap souruED soxnu soy eatuomo8ay sisi ey esatyjoou esuouraBoq wy wystoLesap ofapoutr fy ‘wane vorgury wo eoMgUIDOY SIs ET -% odor jap souvsuoureouny s ouvsqraureounry ‘odor osanu tg “T uoponponuy Duour] oping oxomyy “ap}reUasoIg aorpuy '/wunuaay uo ossadot nb onsgeap [2 oY>24 (600g eons odumiog) exatney mane y peu opm, suns aa ‘jen. “pea ‘oxouras wmeT y sesaHOM FeOSE TE hes u968U6 Nast 1) bane aod opompeAT. "apes Fg Buorpseann / Broome (asy) jeuepeuson ‘ojyornsoq 9p eons wus8y vy 3p afode > uoD BUND OVID Deva ‘ued ‘pupeDy (Qooge) sia 8 Tepid Z9pURIER/> “F's “se10ype euedse ep OUNRUTPA OBIS ‘Sop wd “(orEFo) wp>ealog upHeajed ‘GPs eile [ap 01129 "89 9p "es 'sasope oUNgLIBA ofS SS "e's saioype ounguon ois DK 6 EL NUEVO TOPO, La légica ultraizquierdista 125 La légica reformista 148. Las tres estrategias de la izquierda latinoamericana 152 5. El futuro de América Latina 185 Etapas de Ia lucha antineoliberal 185 eHlacia una América Latina posneoliberal? 190 Glosario de los principales nombres y siglas citados 199 Los caminos Los caminos, Ios caminos no se hicieron solos cuando el hombre, cuando el hombre dej6 de arrastrarse. Los caminos, Jos caminos fueron a encontrarse cuando el hombre, cuando el hombre, ya no estuvo solo. Los caminos, los caminos que encontramos hechos son desechos, son desechos de viejos vecinos. No erucemos, no crucemos por esos caminos porque sélo, porque solo son caminos muertos. PABLO MILANES, ys : ‘opouiad je wprSuynsax eqenunuos zope ns onbuny “oSea kn ostoasdury opuois wmifas uoronyoxau eun ap opEoyTuBis 1H BS6L ‘2p RUMLAHOg WOFIMIOSAL ¥ BP soUREAIGeY OW IED o1ed “SEI U9 Og61 9P UO!NJoras B A LUE; UOMO BI owOD ou 0 sesopepios~ souornjosor seunsie soure}zou09 anb soureyai9) Sump gs], opp { wu] OWLOD ‘SofesMEUD:Gos Wse> ‘sousepLIaBS| sofeuosiod sod opeuqey ‘oonpise ‘orourar o8fe ws oMIsTEDOS p eupey eoupury ua & yseg uo ‘somosou ered ‘sasu01ue ese] eorpes uorseoyrpour Bun, ermuourodss seuosrad ap sao ap eps e] ap & eaursoduin oo euorsty f 9p soqumns soy an exed yenutopI990 oLsopsruroM [> & une] eoxsUTY Uo wp [9p Uopuo Be OUISTTEPDOS je eIaISNd “reONTE [ap woprniodxs-opreunad ryurouopa wun uoo & soprun sopeisy so] 2p Wy OF B 2qHED [ap eIst etm ‘syed ouanbad un anb gorse ‘wore uaa 9s —misifepos [a A wisyende ja opeasejod opunu [Pp seuiorsis sop soy apuop seumbsa sop se ap Eun wo ‘epIp aap wag Be o1unf eqng ¥ guTIO}SHEN OpUTMD toFNpONAs el ap opop p seoydninun ap oftreoua as ey varanD ef ‘ouMsHINISy “S012 ‘uis as1opuaiduroo pspod ou eX sauojsesauad sesioMIp op EPL E ap aueviodan arsed eun anb offis orpaur oumnyy 2189 opou fe ap ‘uosroseur orpaons vf anb os1oisiy ossp0ad jo { uoronyoxos es ‘opunt [9 opor u9 oppouo> aprer spur ‘oopiorsiy onmormpaniose aso eqepumure anb oomportad un ap ‘ugssnypp v| uo ozt9m0> axuoures|zaxd anb soue miuanou str woo upIquTEL K euEgnD th mauansup so] 109 apruton ouqy axs9 ap toPEoANd ET ors orga aoponponuy sapod ap wflarense 9 “oypoy uo wfuaaap epuaod yj anb exed sepesoo9u souoezttres 40 4 souopsemnone se] xesjndumt apand anb eanisojovu eananposd ‘ezsany eortin e] $9 ¥s9 anbsod ‘aiueun orsuoxduioy -wistqenrde> -nue eopediuem epuaiod pense ty ap ors [2 ‘foi, [9 apuorso 98 apuop se O[9s & se $9 anbrod ‘sey>ny op Teor onustusopy “(x2ep) ,Sofo sonsonu arte axjanatisop 2s anb yeas mow, jap aE WorsKauduloD e uo sounBroUINS ¥ eIOs sou santezpered soursrunsad So] ¥ 0 seisipzensiuea soustrevan, -0150] # seSny ep anb ‘sePuasne se] 0 soasap Soy apsap anuasord ep ugisuaidwoo e euopueqe ¥ eD0KU09 SOU aapod ap seySarenso sv] ap optsrosa1 ore] [2 0 jwxoiqo8 so] ap eanerptur Bo epezOUL Peporos eT s osa2oud a1s9 ap ayuaSiunp ezzan ‘propuadap eisqedeasod sopedioueuia osonoad off un ap -oausod 289 anb ‘uaiq HOY “KX woo estpenide9 ofousesap 2} ‘ues y uouespaid s9 anb ‘ua outs aszimpoud pzpod ou ‘soyruorseu sareqndod sowroreniot sot 3p atuo70H fensse ‘jexoq\JoDUSOd apo UN ap LOHEPHOSUOD eT ‘soyo ap worSgvenso uopanpuod ¥un anb sowiaTEHTI=I03e So] E span uos ‘exaua8 of 10d ‘onb sepenuousBey soe -o searepquy ounod wauasard 2s une osa20xd aso ‘ORE gD LIS TED 05 ezanbu v] ap soannqunsrpau soso901d ap woHepHOstOD ap se3A jp oo & epia x] 2p Sonqury so] sopor ap uo!eztADI0KL ef EALOD yoedso [9 outo9 ,riodwt js opesg fa, anb vy uo —ouee [2 uo— sauio}sod ap exzanf wun ap euLIOy ef ECOL nb ‘voruouiafioy eypn] wun aie sourass exp uo 4oy ‘eyAs9N ap sex1onf sey seonpooutap seuioyar sepestd sey too aisenu0> Ua, “ausunuos sefhdod oonsjod onafis ja sod sepa -npord seasipnideonue seonopid sesonu se| rez20jar ap & ee esc opesqo of 2p wun zep ap zede> ausany eyioa1 eun 1 pues je wsed vpsomb puna & PeUBUIOD U9pORASTOI Ns spur onmfio> jeuorBs2 o1okoxd un se <1, b| ap s9pod ap wifarense uoig owio> ‘oueraueyd owsrpe9q1 -ouo2a { soonyjod sorquues soy ex oy valigQuMOUNeT U9Iq IS (ovo onann1 OF \vEvo TOPO ‘co de pasaje del feudalismo al capitalismo, la Revolucion, ia siendo la referencia clasica. el comunismo no pasaban de meras suras y objetos de lectura, aunque los programas politicos de ban at cel Manifiesto comuni :# conociamos la experiencia heroica, pero derrotada, de Paises como Argentina, Uruguay, Chile y Brasil tenfan sus par- .cluso sus partidos comunistas, pero éstos no en el camino de las luchas concretas por el socia- ren -as que defendian reformas progresis- tas, ¥, por lo tanto, se mantenfan como fuerzas aisladas que no 1d politica de sus paises. No las votébamos en un acto La verdad es que Jos grandes episodi ‘cos —como los dramas de Juan Domingo Perén y de Getilio Vargas~ tuvieron como protagonistas a los propios dirigentes y a sus fuerzas nacio- nalistas, mientras la izquierda se limitaba a discutir si deberia o no aposarlos, En sintesis, la izquierda no tenia fuerza decisiva o pola- rizadora en los escenarios politicos existentes. 1 Karl Mars y eledrch Engels, Manftecomunista, Barcelona, El Viejo ‘Topo, 1907. 2 Friedrich Engels, Del saiaimo un a soialismo cientico, Buenos Aires, Agora, 2000. {3 Karl Marx, La gure cin Francia, Buenos Aires, Libros de Anarees, 2009, 4 Jol Reed, Las di dias que temaconn al mundo, Barcelona, Akal, 6 Trott, La Mitra dela Relucn Ruse, Barcelona, Ry R, 2007 a bande, Hl prof armado, El prof deser 3 10 los golpes Perdn en la Argent Se acostumbraba atribuir al constante ‘el caso de Bolivia, por ejemplo— jociamos a Borges, Unos pocos, en general gracias a sus pos cian a Neruda o a Guillén, No sabiamos Gabriela Mistral y menos aiin de su poesi algo de Asturias, porque hacia refere americanos. El-Caribe estaba subsumido en América Central y para nosotros no existia como tal, La miisca latinoamericana se reducfa al tango, al bolero ya veces, a alguna ranchera mexicana resentada por las peliculas lacrimosas de Pemex. Adeiés, el cine Jatinoamericano se limitaba a las peliculas romnticas, mexicanas © argentinas. Las guerras de indepeadencia nos eran totalmente ajenas porque estaban ausentes dé'os programas escolares, que prefe- rian los casamientos de fos emperadores europeos. Ni Bolivar, ni Sucre, ni San Marti, con la misma guerra de independencia que enfrent6 y expuls Tal vex conocfamos ia alos dictadores centro- golpe comens6 a sire el trina *gorila” para deno- tars golpsias ti i q i u i ywose so.2n0 sone 10102 [PP UY J>P re osmereduoo esoxpnd anb epey “so1us1ut: ania “euitysoxyy ap wqMOg vy oadouna ow ‘omuorti09 J “eu UO!INJOsY ef “(ZqGT we PUININ ws) wAELAIOG A vueopxaut souoranfoso4 se] “var0D ap ean EI “wourds” [AD exiang ey ‘ouisizeu 12p 4 oUulst>sey Jap osta2KE [> *GZET 2P ef ‘rongHO KOPN|OXDY Bf SojeppunuT sesZON SOP OPIS pepnueuing, ef ‘eunqng worsnjosny ze omaid opis orpaue “wpa sen -ud5 DUP, SiuoTaT GUO Opa ED Spor amb wes a nl RET Hf dwfoiss) vied soprutioz joquay ap odinba TERE i: [esteDos uoroy] wsyoHOg opsy var ‘potsad 9 ze8naqp any 1ST | ap souqurontr sosant san soy souuiqyvaz anb vor) erowud ey “eqergey sensu yoded un uo opueaequses ‘ofos zdyt ouanbad ns to9 opson2os (7 ‘eqeiuas as eniaqpoeg apuop “cuRIUDA vuN enUOD ‘opUuo} [> U sour egonbod eun { soyerare] sooueg sop 019s ueyqea sopespend sonoti 201p ap svur ou 9p opedsD un Ug “oINEMULISEN OP [eADIPSY y sosngoine ap rauy[ ean ap epesed euanyn xj 498 zod oploouo> ei onb ofgeg weg ap enSinue ruoz wy op uofo|te> un ua "eno -spurus apas tun eyuai 84 ey "estunUIOg opneg [op opesindss opis eigey anb ‘maxpoeg orusunapy wx9 1uUOSLp o ta opeuttioy 26 XnorT [HEYDETY ¥ SOLHLDOUOD 04 & esiporrad ope spur ‘nadusog oweuny ‘oss oByure un *(699 -uouo equureyy 26 owoD ‘senay & sepUaT) “eyOsoILA 9p Perna") 148011] ap seceumpy semUaID Ase] wYOsOUEA ap pewsoeg eI 2p Sopeigos semusiy 9p WOLw e| uD oso1BUT ap osmno [pp aTHEIPLASS ogeur sou sop ‘Japg oueULIOY tur OpuEND ssouOIt 20d ony 20d ‘yjenbe ua pou0d uamb v ‘ash Hf 2p ofojo1908 uaIquE “ORNS t xgroondousNt ‘on 1 ap ofeqenn ap wB2j09 4 o81ure “(agM) Olea WES 2p PEP 10s ‘sapueuay UeIsaio[y o{dusale 10d ow0> soummssoarun soqeMiD9[aIU1 soyNUE UOLRIWOIdUIO 2$ anb El tuo eyn|- [eUEPEN, UO!DeINpY B ap sase A sazenvaNG ap 47 eI ap ugpeqoide ep 10d ueqeypny { ugpeonpa ey exed sosinged seu Uueqeureppor anb ‘seorgnd sejanosa se] ap se] uesa souoWeztTAoUL dd wipout ose[> ap ouzeq “eUmEEYY ELLA wo ‘OPER ONSTIE rpuioy eanosg & era o189[09 rap ousruvou osino jap —v0d9 fa} wf ou 4 woISeP NOPE qe ou zatutad ap ayuerpnysa wD opuENd “EG6T HH fond sol e upiquien 4 snyg-uoig, OIC tua opeaqi eiqey 28 anb ejjereq Py sourespouorsaq] e1t1asAS SOuE so] uo ansixa B gzuaWoD sonosou ered anb- enurenaN & OUTED oxpqqusan o1uarumsour jap sepouaqradxa se] ¥ onb owsatAuT ap o> -zfeq [pp ewO) BK a1qMIO ap HOLDN|OY wf 9p uOHaEISUL e| op toSeus v] ¥ epepose spur equise OUMStTEIDOS [2 sod eA] ET jes019p9 B49 ey 10d ‘spurope 4 seist[epos souopeusoysixen eonsed ua iatod eqesO wasguuto>IsI21908 Uo} ju emperotp ¥| eqeUTDT imbe sod senuarai~ owig z9puoius soureypod ou < sopmias -aidsop aywaureiajdiio> ouror sou ay we apua{TY oP t sonosou vied opnuss urs aieweor Sasquiou tes MyLAE A ‘epiog auumnfiy ospog “vanreqway “uoxoSu, ‘omneg ‘seBnay ‘onsanu sous94 sono soiuel anua ‘Buag ap ‘aD ap ‘sensn37) ap euOIsty e] ap ¥pEEE SOUTEIGES OD syur w19 Ot UQs0g "RUBDIXARY MOTION e] ap opunyord opnuss {2p eapr eunuyur sear ej sowetuar ou oxod ‘eredez & ena oWUE ap ‘eaypsFowwoUD “e>LOPI|O} UNIS! LUN uoD sourEqeLOD ~sourousureouney soxo19fo So] 9p worun w TeIUDNUa © { esauegye “eaejsofing sond ‘aquaunuoo onsanu 9p euoisiy e| u9 aTeUTHEI=Ip -paquose un 9p operen vey 2s anbune ‘oysnseky 9p ere 2 sonosou ered aisixa “fou exaINbIs tu ‘oDodumey, YopeAUO|OD ouox oxaan ta br estra generacién. A pesar de la Revol {tre 1909 y 1959 se puede caracterizar como el del ascenso de la en Europa occidental, dado que fue la contra- in Soviética, el periodo transcurrido constitucién del campo soc Este europeo, el de los procesos de independer de Asia y de Africa ~comenzando por la India-, y principalmente decisivos y gua dewacadas fa decir que las generse jones posteriores se definieron por su posicién en relaci6n con los. En Les rendecvous manqués {Los encuentros fallidos}, Régis Debray cuestiona el destino de una parte de su propia generacion que estaba en busca de lz revolucién. Una revolucion que Europa negado y que ellos habfan venido a buscar a América Latina, Como parte de ese encuentro signado por la revolucién, «a las desventuras de Pierre Goldman, un compafiero ado que intenté unirse a las guerrillas en Vene icla y terminé asesinado en Paris por un comando de saderecha, y quien en una carta Je habia anticipado que algin dia “estaremos agradecidos de haber cumplido veinte afios en la década de 1960" De hecho, las décadas de 1920 y de 1960 fueron momentos en Jos que los “asaltos al cielo” que coneretarian los suefios ut6picos arecfan estar al alcance de nuestras manos. En ta década de 20, las dramiticas consecuencias de la Primera Guerra Mundial 8 Reis Debray, Las endeceous manguis-pour Pere Goldman, Paris, Seu 1975, BeTRODUCCION 17 jue inauguraron un periodo de seguida fue refrenado por ta jos en Alemania y por los ase- yy los efectos del triunfo bol inqnierda, avance: de derrora de los intentos rev sinatos de Rosa Luxemburgo y Karl Liebknecht. Rapidamente, las natives de extrema derecha consiguieron organizarse para nder a la crisis de la hegemonia burguesa: la derrota del 1s consejos obreros de Turin, de los poder, La derrota de los republicanos en la Guerra Givil Espa- fiola, por otra parte, abrié paso al franquismo, que junto con el salazarismo dominaria la p ibérica durame décadas. BI aislamicnto de la Revolucién Soviética ~responsabl ima instancia, de su fracaso posterior, determinado por si pacidad para propagarse por la Europa avanzada y en part por su eslabén més fragil, Alemania, derrotada en la guerra~con- dené al socialismo del siglo XX a desplazarse hacia Asia, mas atrasada y periférica, y asi se apart6 de negacién y superacion del capi el socialismo, ‘Jovenes radicales, marcados extravagantes: el posadismo. Este tavo como militantes a algunos intelectuales que, en sti mayoria, fueron captados por la derecha, E , ser de izquierda era ser anticapitalista, socialista, socialista o caricatura de la revo- ie daba sentido a nuestras vidas, El marxismo, que asumimos desde temprano, constituia el ee de nuestros estudios: “Lo que hicieron los fil6sofos sélo fue interpre~ tarel mundo de diferentes maneras; sin embargo, lo que importa “96t EueqEH FT Tonaunens oy [> “eEKEPOL zrony sur uoo ‘opuremLgear ses & reuopovar esed sezxory gnbes Zod jap optios [9 apsap ‘saautortry “sousarge sofo soy woo anbune ‘opeiossap ‘onsonut ‘soBtHoU> so] ap someUL uo ‘smnunRnoL so weysis anb ej anb sood pepajos eum sod opuesed- ojos wel ‘ay |p Uo mesuad ye saras soy ap afqusasrar seul fo EMUAS OW zys0Im 50) & sojppod sey ey108 anb o| 9p o70gs9 s9uILAd UA DEN OndaKHOLE pnbe ua anb aneonog ap sur aseia vun sepuosard ered wosny ap zwsad ¥ °,[2a1 aitouresox0j0p, jou EL anb equuLayuOD anb was un ‘souayserq sod epenstian ‘i pp uatiew % opsonsay -2st09 0 sonosou ap soqanyy “opHLIODas o1aKeN Jap aTHAPHTe un pared ‘opis ekey anb arsin seu sod ‘aug rep ouanu ey “peprrenmy yj ap omy e equunde ‘oypse sod opemn ‘opp ry “sare sempeiorp se] 8 aLmoas & opediqo wyaa 9s “seg 10d OpUeZuoWiOD ‘OURO -aUaIy 12980 ‘SLOW ap sHIDIEIA *eYPOY TONE] ‘onbreng OOM “prepog ‘epuog auef ‘sopeag soy ‘asnoreyy ‘antes & usIquIE sou -esuay ‘020d erany js oMIOD “erAaNg ayy [9 4 OnseD jopLY BOUL ueqewns 2s soya e squny 1D OF A Bung], OFyy ‘PsUMRID ‘oSimquiaxny wy “SOIL “UNUET ‘sjaBuq “ABV :oponposd exqey pepireumy x anb sof>u1 of soumsuar opr] onsonu aq “opnuas ap euayd epys woqun % opueEMIOr ary as “uoLnjoxaE eq aod en 'e epeo1pap epLA el ‘oUMUOION|OSDI 9p EPIA ET ‘soenornjoaau ‘Teoxpes epuanbz} ap ‘eprombz; ap wera an so} 9p Uop2oNp y Ha eqeTIENE ostAstiOD [¥ “aua|A0D eI ENIOD eg 61 No1oonGouLNt (nag 9p opzeu02 & sjaspug suagi “pes) mex enn op mown ep muy u9",oeinponuy =rp9tiaxt409 & UID O9BT 9>P PPEDSP FI aP SOvtiaNUNAIUODe SOT, ‘expsowd wany29y ws op o1uotur -eiqopsep un ouss any ou ‘sono sown K am ‘ns ered o1sosoud un ap uauiso8 ya 4 peprreas x ap sosnyp $y] ouSRCAEUE [9 U9 EqeNUODUD Nb “uoEIODS ‘un uo9 expoons opposed o8fy ‘oust se eMLO;suEN as ‘opunut Jp seuojsuen pe ‘onb aiquioy a9 ap sepera{oad sauowsaidxo sop ‘uos pepranafgns e] & peprana{qo e] outo> ‘aaquioy ja ua uOReUTE ap K epusPUOD ap seULIO se] e UABLIO uP EDUAISIXE ap Sat eure sauoPIpUoD se] ap HO!ONpord ef ‘auAUIEDIU09 ‘oWOD sapuoidwo> oz1y out sond “epi 1m op soueuuLarop spur sor pepywar x] 4 eps0a YI I OW109 ‘up [pp uapio Bj e uoHNIosan EI v EsUOd anb oouOIsTY omar -pow [9 unspcreus 19s ap oypalyle aniua eDuaprUToD eu seqeE pared ‘esq ua abe ‘sonosow ered ,,.,912mN00 anb o| opor op esneo ¥ smspcreus Us soumiaatio> sou anb so pepiaa y] opuren> ‘seispczeur uo soumBI9su09 sou onbied g1LM90 opor anb 19919 4019 an, wpi9s anb asquo2ay erparay] ZaUNTEWY OpureUsay “sou seqnd sotreuoronjosa: ap uopmssuas wisuitid e ap OpUEGEH, pr eS08ew Se] UD eNDUad opuEN> feLsaTEUE ezIONG up a1s91Au09 28 BY1091 BI, anbsod opor argos ,{,oprULIO;sHEN $2 040 OxaAN TH gt 20 EL NUEVO TOPO, Ser militante era una opcién de vida, porque di Ja vida de aquellos que adherian a esa alternativa. Representaba identificarse con el movimiento real de la historia, elegir el valor de la generosidad, pues no luchabamos por el mundo de mafiana un faturo que habria de legar, aunque no supiéramos ibamos por un mundo mejor para todos, espe los explotados, los ofendidos, los discriminados. Ser militante representaba la entrega porque ofreciéramos nuestra muerte, sino porque ‘bamos Io mejor que tenfamos: nuestra capacidad tedrica y nuestro compromiso, marcado por una ética personal y colectiva. de las transformaciones que sufri6 el mundo desde que el Che y Cienfuegos entraron en La Habana aquel 1° de enero de les razones, comenzando por el sentido mismo de convocatoria, que tantos de nosotros aceptamos, a participar de un proyecto que aspiraba a transformarlo desde la revolucién. El capitalismo no era suce- Jo por el socialismo sino que més bien se retrocedia, desde sus primeras versiones, a capitalismos salvajes. La historia estaba mucho mas abierta de Io que nosotros, que aceptibamos una Gierta teleologia hist6rica, sospechabamos. Tendriamos que ndo frente a esas posibilidades, a desalios mucho mayores que los que habiamos imaginado en décadas pasadas. \ } myTRODUCCION 21 nerado; es ido EI militante profesional no es un profesional r¢ quien busca entregar lo mas importante que ha ido acum quiere morir por la revolucién, desea vivir para Ta revolucién, luchando por muierca en los sesenta era luchar por id Ja ética y la vida cotidiana, ¢1 amor y ta rev Hace mas de una década, refitiéndome a la Hamada “literatura del exilio™ afirmé que “toda literatura de ese tipo se realiza, nece- sariamente, postestum. Y cuando la fiesta acaba, las miradas ya ‘otras’ lo que vuelve muy dificil reconstruir el actos, los dichos y los gestos. Pero ademas, la mayor dado que “entre lo que somos y lo que f Ja derrota que, en ese caso, alcanz6 fa espesura del Asi pues, la literatura del ica re trospectiva” y conlleva todo el peso de la tavectoria recorrida, En ese caso, ua trayectoria que comienza con la adhesion a la m tancia, atraviesa el pasaje por la clandestinidad, contintia a veces Pero el exilio, como nos recuerda Mario Bened« nado ano acabar nunca, por eso es mejor llamarl todos modos, como la mirada retrospectiva est necesariamente situada al final del itinerario, privilegia el desenlace. Mi rente seria el caso si un balance de esa misma generacién pudiera sorprenderla en la mitad de su trayecto, por ejemplo, en 1984, En aquel momento, a mediados de los afios ochenta, con el ‘mundo todavia polarizado y a pesar de los resultados que la. con traofensiva estadounidenge del gobierno Reagan ya venia obteniendo -como la derroia del gobierno de Granada y el retro- ceso del gobierno de Surinam-, la Revolucién Sandinista se sumé alas ofensivas guerrilleras en El Salvador y Guatemala, y también ‘a las victorias populares en Irin, Angola y Mozambique. El 1M, Emir Sader, “Nés que amsvarnos tanto O capita en O pose cad podert-nsaes para uma now exurda, San Pablo, Boitempo, 199, p. 87. qurey wis ‘sousued p a1ue opnussp onpapur -noup, op emdna y goydunt peprnsopuep vv ofesed 1 “epeariour & epezties “20 vseu wun & pepos uoPeLodiosut e a1uExpous ae ap uopisod ep Kase ap ures e| anu UOHISUEN op O19 -es o1sedso 959 reua]] uespadumy remndod onanunaout jap ofayar [> souopeziueBio sesa ap seseur ap & e21z0nsty ‘epouatiadxo eseaso v7 “,etrera[oud, esBo[o9pr ap somata “out v osresodsoau pied uafiuo 9p avep> ¥] xeuopteqe spepnuap! ap ssi eun eqeoyduur ef “eueqm expat ase &] ap satuatuanord jesoual ua sauanof ap auzed sod nyjod souopeztueiio sey e uoIsoype eT “syed [9p e19Ny 0 OnUDp ‘oD [> Wa IW: ap wied pep -uapy ensomt aos osad ns opor Wo eLI9e2 EOLIOP ET -,opeSioua fe af>ioy, [9p owlo> gzpraroETeD FaYPSINA nb o1sosen [9 ua yup [e22 Jap aruurepidys uesed ‘wor ory anb oj uos ou v4, anb sensowap opueauaiuT sepia ‘sns ap osox j9 uenUNUOD souMyY ePUAIIXA NS ap OSE oud spur aruauiaiqeqord orawiow ja repuaps apuoiozd ‘opesed ap wBaquar uppesauas wa ap aured eun opens op “sooede> wos seistueumyy seapt se[ ap soxopmdos souasof so} ojos anb jap onuotumpusidsap [2 4 pepaiqna -odsp 2 uo>‘soursuay on sofour 0 souroqpop oF Y BqaP ap 0 ozeIEG uM ap ‘orsNs ap, SOU -euriow anb sourenuag “oduion ns 9p yenuourepuny oot -owsiy oluatUIHOU! op O!>UEIIP as tM ap wii epesad +» sopredso sey auqos opueaay| orad ‘ejseuopaeqe “eRe 8 aig © ‘mONIOP RS ap SeUINDIA 198 ¥ O YODEY e :4O!9 -4 eI 9p PEPE -emoe, pqeiuasarda: eqng “ounsap [2 Wo> asurpuny09 1 juosnf uopysodsiposd so sopusosen wpared woue Se noioongou.s: 0g 0] & .epepusou, e198 ou anb up}res9Uo8 exoUt sud v opuaiiins equaso onb sesuad eyoey opoy, “opunut TeX cuney moupury v “yseig Y eqes8onuT soN “opunun Jp soured saruaaptp soy ua sauorednooaad sey ‘ueqepinby 9s fend x] ap auquiou u9 jesoqH| eDEIOUIaP EL royrirusap & oingynu0s 49 [ap adjo8 rq sped fa ua reo -os peprentisap ey 4 eponsnf ey “errasrur ey ap seurazqosd 50] 3p woponyoxo4 ap o1usUN-NsU OWIOD —epINPUE ,os918 og a vied ezueyy,— omsyeudeo [pp [eD0s & o>yutgUOI9 oiSasoudsop jap anured ouesanau exa =p anb epeu jua1 ou ewarsis Jo uoInb vied ‘outsadure> j>- wIstuos -void osonu un witout euarisesq eLuOIsTY ef U9 OpEEEN 9661 U2 squDse anb ‘onda pg v ove souresionb anb ‘sonoson, ojnonin 208 sony soUnBIE MISUOIDI OLeSD2DU 59 “O9BT uo epepnn enoraken ye eonsnf s92ey emd ‘ofmequia US ‘woupiodurnito9 euorsty &| pPoue> ey anb ~oussifias opauias > sorqute> sop sosa ap uoPENTqUIOD Ff ‘orDAFa Uy “LAGE qe ouessousoy ootugwia8oy ojapout jap o1qun -easq So] 9p orumtuop yo ofeq ‘rejodrum opunt re se afesed ja reuorsiy ej uauoduigp anb sedeo se] ua anb sooifio(oa8 soayurepoutose saunoua so] soures pra spur oj95 “odon9 opueuion Leg! anb souoEULIO;SUEN se] 9p souro(e oxapepios j9 reide> sourespod ou wrxepor ‘Ise ue Oa “oepuetn ns ap oye. opunas [2 apsap 2X owroiqo8 ns ap soquins soj a1usupe>"peL opuELquiED xEeD -ourapje os &| 9p uojsrantioD wead ey eqeINT puexionMy stoSuesy A ‘osenqeiousi 4 osreuejdun & eqezuowo> jeroqyoot ofapout 0401, ONANN TH BB 124 EI. NEVO TOPO imera etapa del exilio fue de transicién. La colo- ia brasilefia se encontraba casi toda reunida en Chile is geogrsificamente cercano-, y la mayoria vivia en. el mismo barrio de Santiago: Macul. Participaba de una, ica pasible de identificaci6n; la lengua y ra no se interponian como una dificultad entre fan perdido la patria y el universo que los re- . Hasta que el golpe de Pinochet provocé la diaspora por todo el mundo ~de Canada a Bélgica, de Mozambi- que a Alemania, de Cuba a Francia-, paralelamente a la de las organizaciones politicas brasilefias ya la con- icanos tenian conciencia de tener una “pa ia” desde antes, nosotros la descubrimos cuando la perdimos, Para el Ia pérdida tenia presente en la densidad de sus identidades politic para nosotros, la pérdida era absolutamente contempo- tes, en el final de uccién a la individvalidad como un desgarramiento sin fin y no como una gran “aventura de libertad”, tal como deja entrever parte de la literatura dele ida, pero carente de determina- i INTRODUCCION 25, victoria de Rafael Correa (2007) contra Hugo Chavez (2002). Pero también lo fueron Unién Soviética y la entrada de Cuba en su “periodo expec coincidié con el proceso iniciado contra los dirigemtes cubanos. la victoria de_la Revolucién Cubana ia primera en 1961, cuando los Estados la derrota del gol leno; el segundo seria cl golpe militar de 1964, que, por sus consecuencias, nos marcé dura y profundamen Luego comenzé el calendario ocupado por la lucha armada, por la represién, el exilio, El secuestro del embajador de los Esta dos Unidos, la muerte de Marighella, las huelgas del ABC. amnistia fueron puntos de decisivos. En_ genet puede decir que nuestra g in estuvo acompatiada por la sensacién de avances irreversible y luego de derrota, aunque de formas diferentes y dando origen a las més variadas trayectorias personales, Parte de esta generaci6n asumié el golpe de 1964 como lo que efectivamente fue, ¢s decir, como una gran detrota politica de la izquierda. Esa derrota comenz6 cuando el proyecto de reformas de Joao Goulart fue derrocado y prosiguié con el golpe militar, fracaso de a resistencia clandestina, la consol lo de expansién econémica y la hegemonia de la opo: iheral. Aunque los sectores ms criticos al gobierno de Goulart ccreyeran que se trataba de una derrota del reformismo y de su proyecto historico, en realidad se trat6 de una derrota de toda la sda, en la que la reversion de Ia correlacién de fuerzas recay6 duramente, sin hacer diferencias, sobre todos los sectores que la componian. Para otra parte de mi generacién, sin embargo, el golpe de 1964 y todo lo que vino después parece haber adquirido, por asi decir, una dimensién de verdadera derrota existencial, de fracaso del proyecto de vida, de los suefios y las utopias de la juventud. ‘ou -sour muran ap srw a0ey- OL6T ap EpEI9P H{ WO aEGaP es8 [> ‘qySuuy temesoip eprondax outop ‘oLso> auuotuEsnepes O7eyd un ua “ugpuedesap vy e eqeuspuon of A eden euinyy ns W19 “oustpeuaduat [p tod epeiuasaidas ¢, owsyeude> jap souadns dena, vf aub 9p sso1 ty sod sopmur soumeqniss sopoy, souoreuea sns ap eundie 0 ows “re fo uoraiumse anb sojanbe soper sod epedope ony see eG ‘eB ou wprsty ef 2p epons el, anb ap ssa1 B{ “opouL OOD -estqendes opunur fe seuz0794 ap w o20dure yu uesaparedesap erstTEIIOs odureo [p 4 vononog worn wy anb ap pepyiassed ¥] uesqaouo> ou cepso 19 10d opursed ‘osnyutad ousstunwos [9 apsep ‘soHaTTe qe soviadns oun epeo ‘ono wey uonanpoud ap pout un 9ps9p ‘qquoma|qeioxau! “ezuese euoIsty ef anb ounBos & or4e1 sod ueqep anb- seisionuouos9 4 seisturwissiop souo}sdaouos wee dane ott onb so} 1 ap esstuo‘mnjoss uorrdaotI0> uo wos emda & 4 jena oqure> soseut [3 ‘souaiue ede ef ap [8 CIUHSIP auouITep USNS fodures epe> ap seziany ap uo}iodoud ey] ua vis UAT {2910} [9 Wo aH TAODO aeasoy [2 e20d9 wonbe ta O10 ‘sopour sopor oq 2% yoxoy e] 9p EuOINE ef TUE [eos odure> fap uo!BULIOS BEAN o yee HUEMIITY ee ‘oonguos onpisfo fo sod ewsonduny wioss9p ef Sue “TEIPUNGY BLIND punig vj ap [euy e sozofimar X soaquioy ap souoTTUE wora.ALA nb ve seyuns eououodxa eun wisp y1as? Souo|DeUILO;SUER SEP “unjoud { sourzouo sod opuesoxene vune] EERE ONUENITID Coasoyy oure opuestdsas sour eattanouno soso ap [aun [ep O8TeS grequo3eioad ap {sia ap orSoqiatid pp sourtara on offs orpour aso apsuaiogp anb oBje awuoueas ayspeo? “Uy UE ‘semreiornjosousentio> souo}oK21 SauTeURTY A sepidys tod sopidumssout wosa 2s & sorso> uoxony sope suod soso ‘oBrequia usg "epiunyy & empry “erueUsoTy Ua sopensnss soureuopnjoxod so1uarUT So] easEHL LTET.2P WO!INLOADY e] 2PSAP ceueuornjoaad exisuojo ap sedma opi uedey souomesuas seno anb opueiou forse opodure, “eureIayfog UoFDM|OA>4 Bf *E9I09 ap ex1ond ef ‘eUIyD UOFDN[OADY eI “asHeDOs odure> Jap ODT 4a xorsongousst 2 & omsyosey sexton sop se paruose sapueaS optn90 ‘uciey ou saouiatue sepeagp twa anb opusioxp Ko1s9 oui o1s9 WoT) ‘01309 tre aatiaumeanear oduran ap o1sedsa un uo ‘souot sammaiaqp eqry 98 ou auoZi0y j2 “opeg or FyqeW 96 OU eHFOISTY eT aNb ap UODEUIAYFE eiOW ef v eprOMpax cop's osaiqny eanriod eysn] ef 1s oop -,a1q3sod s9 opunat 0310, anb op vzueradse ns oureppord jerpunyy jeDog o10g [2 opuend ‘osugisiy oueuassa ja opefop eIqry OWS|EDOS [> seuady. puajoduu! 9 wornpsop “moxop ap oiuatuMUaS a]qesOsOpUL tun & pepisioape ap waanet worsen bat op sopnied ‘sore>ypurs ‘sopeisy ‘sounsife—08) jeidua8 us epagibz ep 2p sootSgvensa sosazonar so] sopiun soprasgy so] 9p period ext -ourogay ef ap ojunen ja “masieos odume> [ap osdejo> [2 odnjout anb ‘soitammparioze ap ugpeuquios wei8 eun ‘opie sep -ejouedsg tain exiong e uo Mon9p vf < edomng ua oMstzeK [ep 4 ows1osey [pp uorsua>8e eI -1ras2 jap wo!DeprTosUoD e| o}sIs aNb UD ap sesuatiadxa seaunstp set ap orsadsay vonu> vl ‘seurspy souopuege 4 sep unas ‘sesuapistp ‘SolustUTeoUEISEp oquaseXD K uO|SEDO fepLA 9p mousop uo quiiojsuren 9s vanyod wiowsap v| “oxpxa [2 4 sepipigd se{ ‘souionut se] ‘eimo3 x] “|aoqe> vj sod wpepuciod & eperpayy ogo oxans 1 ge 28 EL NUEVO TOPO, cera deseu ir sel capitalismo estaba o no condenado a ta desapart sajeues ap sopiaqnosap, 9p jaded ja zesadnoaz ‘odor jap souesauny soy amBasiaq “ofo1oy 9p wie auon aadwors 4 erouwar euistu yp 9p dudos os vount uoFonyosox wy ~oupiod -wrayuo> eisipenrdeoqiue eypny P| 20d sepruinse se1ax9u09 seULA0} Se] 9p anured HELD, remroras apand [9 0198 ‘IXX 0181s a1s9 9p oetia!toD [> ug ‘odor pe 208 op snsasut 1aIMb o1qy 9383 gsourpap ered of 19 pxpuay? godon je rmsadsa sourapod wssepor ‘euneioued atsa aiue ‘oseay? “vomateip uoperodns ns worse fou. udesnue [9 eouEIsut eu ua mnbsod “peor 0 fe “wI91[2 01N0> ODLIONSTY aiuOZI0K| [9 U9 BrDDDuRMLIOM ‘ousipende> wey senuogur ‘anb wiolip 1s woo sy ‘isite1905 ‘ones 0] 4od ‘eisttedeonue eyony e| 9p sew Soy ses ap efiresua as anb jo oussyedes odord jo s9 ‘oBsequia ug ‘ouesagos ise) wuoL < eIoUD|sISOL SOUTH ENUITIOUD BU -poduiaitios voui9isty epuase ey ap owsTE190s [ap uoruRdesop ry sen sond ‘oumeyunin spur exe ns ounse ouside [2 “eo1Sojo03 uoponasap 4 sexian¥ asanutosd opuen> ‘ogors op uoDe|qod B 9p oued sofeu Bj e eUMNEDS © eure opuEND “uoD -emsadsa ve upfonpoad vy eumpioqns opuens ‘pepardoad < mua 109 opuens atauneisnf ‘pnyes x 10d opuesed ‘ene y2eanpo e] apsap ‘por ezyUEa.OUE euIpsogs penndeD aLioy ofeqe.n [e o4Dor9p [> OWOD sapERaLUaq— SoKarP -edoudso apond onbsod ‘euio1 9s farun spur “Teroqyy spuH OpuEN ‘eounu onb ownfi seur wppsoa 9s ouside ja anb wa omtauour P uo auaun nuteld 9s soitiarumeuonsano sors9 sopoy, quopezounbo eu? zoswe un? copypuaruoreut ug? essonugzed ap? £1661 2P axquoPIP ap Tg jonbe “uuIaTy [oP ‘efor exapueg e ap epesnar ¥] uo>oXnjouoD 4 zT6q Ua gzUaMOD anb oouosty oporiod [> oven as gnb aq? Zeuorsiy ¥| eqvu jum ugpoomp anb xg? zoulstTePos jo woo sopersmbuoD soys9s9p So ap uo1anjostp ef ap ourstendeo fe ousoras Jap ous “eangIog, 1} YL ap OWuaTUTEDO:Zap fap O}9S Ou “enUIOND wp ered oOND!OS ouistepos [2 auqos souresseq anb soonuo sisiyeue soy sonua1ayns ideo 9p opeosout ap sada se ® auLLOstIOD septa sms sos oj ‘stusweHoipenuos ‘uenonse onb so} ogo onan 13 of 1. El nuevo topo Una vez América Latina, El tun comienzo de siglo sorprendente en cio del siglo XIX estuvo signado por el impresionante cielo de revoluciones de independencia ~de 1810 2 1822-, del cual s6lo no participaron Brasil, Cuba y Puerto Rico, Estos dos iltimos paises tendrian, curiosamente, los destinos mas contrapuestos del continent: el primero, socialista; el segundo, casi otra estrella de la bandera de los Estados Unidos. Las guerras de independencia proyectaron toda una generacién de populares que dirigieron el proceso de expulsién de los colonizae dores, Ia fundacién de los Estados nacionales y la abolicién de la esclavitud: de Bolivar a Suere, de San Martin a O'Higgins, de Hidalgo a Sucre, de Toussaint Louverture a Francia. Cabe decir que a pesar de la importancia que esas transforma: ciones tuvieron para el continente y para cada und de nuestros paises, América Latina no legé a conseguir un lugar destacado en la historia mundial. Continuabamos cumpliendo funciones esen- ciales para el desarrollo del capitalismo europeo, como proveedores de materias primas y de productos agricolas, como mercados de consumo y damano de obra barata, pero sin embargo no consegufamos desempeitar un papel politicamente tclevante en Ia escala internacional. El siglo XX irrumpié de una manera explosiva con la rebelion yla masacre de los mineros en Ja Escuela de Santa Maria de Iqui- que en 1907, en el norte de Chile; la Revolucion Mexicana en 1910, y cl movimiento por la reforma universitaria en Cérdoba en 1918, Estos acontecimientos introdujeron en nuestra agenda poli- tica las cuestiones laborales, agrarias y educativas. Surgia en la historia del continente una nueva generacién de lideres popula- 19 80 unas ‘eprambz10.nu29 ap o xpromba ap) seisso:o1d omoy asreztiazem9 uapand anb sowsoiqo8 sovue) Uo> { “eLOWIY ns Epo uo ‘01209 uel o7eyd un ua “opyas Bigg 9s Sore LOUREE OWIOD ‘opUDLE -puto> [ap Posty Huo fe*pe MEI o\quED uN aqop 2s anb y? vsodso ns sod opspoons any sauypary & pery anb Tent fe ‘opiBojoaz any zaxeyp ordoud jo “saouo1us apsoq -cogg luo epesiaia £ epezeysor any “990g our [9 U9 guoWoRMTEEUN ise epeqoide ‘seoupury se] wed oDIoW09 2: TRIO [AIUEC 9p BLD (9008) Bea ET wo s3]8101y ONT 9 FT HO "TOE OaPHAUOW UD ZonbzwA DIeGEL ap 9] do came Spit spur tour ouNsjuK aso Souly SouDng Ua TOURDUTy “angug anb ‘ouype woo ‘se ang run [9 os ou vs aiuomneUEE, 2729p af anb ¥] wo japla 9p Bow yOu TANI “eURDHIOUIROIDg] a1qUIND exund ns uo ‘sondsoqy “70104 spxpUy Soe) & UOUDYY some ‘uounfny ouoqry ‘osoprey anbuuazy opueuiog soja an sputap soy sopon & o14 & sopapaste ns ® sur ‘ojos ‘our ns qvuEKay vaseyD ony “ouwur | wUEAa| ENUOD Uo wIDIAMsD uamb anb ‘onarumpasoid yo seme eaed “orpid & wopeios e eisond -oud vj onauios astaprumopeiss auapisoad [9 “sosmastp soyn ap sondsaq“aiuauntos [ap soumepuear ap seus09p sue YTY [ep ewondosd ey uoretuasaid soprug sopeisy soy opteno ‘yprue) 89 (0903) seaLBWYY se] ap yMdND ¥ ap UorENaL | UD YORE red ns any ouro> o1u0> zoxvyr of'N}] OURIOZOUIDA UDP ID > ‘onsuef 9p ong ap ene] ealquresy w U2 290% ap azquIONou uo opepunuosd osmoxip un UZ IXX offs pe sowreBaq x ‘sen jod ses ap worowsoduit ey ap pemreu wsuaNz9su09 oW09 —~VITY |e o1sieutoo arqq ap operen [9p a1uaupuos fa por e uo\StIa® ¥1 wosarsndoad soprug sopensy s Say wade wso repos +109 ap seen exe “(QNO) O1DIEUIOD [op PERPUNJY UoFDEAUEAI 21 ap 4 (INA) feuOPEMLarUy oneauOYY OpLog J9p ‘TeIPUNIy ouEG_ ep ‘uowBuryseyy ap soruisap soy unos eqeioduios a8 uoi8>1 raitaunuoe jop sted ono unguju sms~ anb osm ow wOMTTD “.inbe sod o;rourap 96 ogon onaanta aigr1 ap operexy, [9 sang ered apueip om [2 Jem 1a “(966 L261) OW9IGOS soUTd as Uy ‘qttoUNuOD [9p Ans ¥ 9101 ap reroquoau esuowafioy yj ap uomBodust vl exed oF operedaid ueiqet tg 0405 [9p Soy oU0> ‘oonsjod osed soseur ap op sounqe to soz sempersip se] “094g on se ap OsttasU0D [P ASEUIST{UOD #8 HLOD ‘S3jaHRt wp uo osndu as je1DqH[Oa" O[BpOU jo “Eq 2p -daoxa woo auatunuod [op sored So] Sopor se9 uo “ezauNtd YU op sour WoquIse pp Go oNAAUOD 9s A seDUDLIOdNa ses ap EIESOX 1yoou Sep uDLadse we ap o1OTROR oums|sou 1okeur Sp OPES [a Wo SHANTGD ms SUES OwSTUE aso od IST O50 TS 015d ‘opeiapaud oowsos un NYO { ofedosd a8 spur ais apuop ~ejog ua 4 apy Ud~ ou -eogi]O5T [> DET BpuOp sTUBETTET FruTomrTeTEN TATE IT saqeroqyfoau sourarqos < Eun eaUQUIY 2p -oyst 2] u9 zon erauutad sod- seistqes0s s012aX0rd ‘soz sadjo3 ‘swstpeuorsen sousoiqos rod opeszew offs un any ak qe; 0s wpuapUCD a1u=!

También podría gustarte