DEPARTAMENTO DE INGENIERIA INGENIERIA CIVIL INDUSTRIAL MENCION MECANICA CIENCIA Y TECNOLOGA DE LOS MATERIALES LABORATORIO N1 ENSAYO DE DUREZA Profesor Jos Mendoza Alumno Fran!so Mar"!nez #as"!$$o Septiembre 27 de 2012, Universidad de la Frontera, Temuco. n!"e % &nd!e'''''''''''''''''''''''''()*+, % In"rod-!.n''''''''''''''''''''''++()*+/ % Maro "e.r!o''''''''''''''''''''''()*+0 A$*-nos "!(os de ensa1os de d-reza'''''''()*+2 D-reza RO#34ELL 5 6R78'''''''''++()*+2 D-reza BRINELL 56BS 1 6B48'''''''++()*+2 D-reza 9I#3ERS 5 69 8''''''''+++''()*+: ;ro<e"as -"!$!zadas en e$ ensa1o''''''''+++()*+= % Desarro$$o de$ "e>a''''''''''''''''''''()*+? % #on$-s!ones''''''''''''''''''''''+()*+11 % B!<$!o*ra@Aa'''''''''''''''''''''''()*+1, 2 In#rou""!$n La d-reza es -na >ed!da de $a res!s"en!a de -n >e"a$ a $a de@or>a!.n (er>anen"e+ Nos >-es"ra e$ res-$"ado de -n (-n"o !>(or"an"e den"ro de$ an)$!s!s de a$*Bn >a"er!a$ C-e nos !n"ereseD es(e!a$>en"e (ara $a ons"r-!.n+ Nos !nd!a $a res!s"en!a C-e "en*a -a$C-!er "!(o de >a"er!a$ @ren"e a $a (ene"ra!.n+ Es de s->a re$eEan!a rea$!zar es"e "!(o de ensa1os on $os d!@eren"es >a"er!a$es C-e se de<en o-(arD (-es"o C-e nos (er>!"e onoer C-e "an (ene"ra<$e es e$ >a"er!a$ @ren"e a o"ro a*en"e e7"erno 5(-ede ser -na es@eraD -na (!r)>!de o -n ono @a<r!ados de -n >a"er!a$ >-Fo >)s d-ro en o>(ara!.n a$ C-e se es") ensa1ando8 C-e (-eda (roEoar$e a$*Bn daGo+ La (r!n!(a$ >!s!.nD en re$a!.n a$ "a$$er rea$!zadoD es onoer $a res!s"en!a de "res "!(o d!@eren"es de >a"er!a$esD -no on >a1or an"!dad de ar<ono C-e o"rosD (ara asA sa<er er"eza $a res!s"en!a de ada -no+ Los Ea$ores $os o>(arare>os on o"ros es"andar!zados 1 nor>a$!zados+ Es"os da"os 1 o"ras o<serEa!ones $as dare>os a onoer en e$ !n@or>e C-e se $es (resen"a a on"!n-a!.n 3 M%r"o #e$r!"o La d-reza es -na >ed!da de $a res!s"en!a de -n >e"a$ a $a de@or>a!.n 5($)s"!a8 (er>anen"e+ La #!en!a de $os Ma"er!a$es res"r!n*e a$*o >)s e$ one("o (ara de@!n!r$o o>o $a res!s"en!aD -an"!@!adaD C-e o(one -n -er(o a $a (ene"ra!.n de o"ro -er(o >)s d-ro+ E$ ensa1o de d-reza >!de $a res!s"en!a a $a (ene"ra!.n o de@or>a!.n (-n"-a$ so<re $a s-(er@!!e de -n >a"er!a$D e@e"-ada (or -n e$e>en"o (ene"rador C-e es *enera$>en"e -na es@eraD -na (!r)>!de o -n onoD @a<r!ado de -n >a"er!a$ >-Fo >)s d-ro C-e e$ >a"er!a$ C-e es") s!endo ensa1ado 5(or eHe>($oD de aero end-re!doD de ar<-ro de "-n*s"enoD o de d!a>an"e8+ ;ara $a >a1orAa de $os ensa1os se e>($ea -na ar*a ono!daD (res!onando *rad-a$>en"e e$ (ene"rador a ?I en $a s-(er@!!e de $a >-es"ra+ Des(-s de rea$!zada $a Fend!d-ra se re"!ra e$ e$e>en"o (ene"rador de $a s-(er@!!e+ En $a @!*-ra se >-es"ra e$ ensa1o de d-reza en "res (asos+ ;aso aD (ode>os E!s-a$!zar $a s-(er@!!e de on"a"o 1 a $a -a$ se $e C-!ere rea$!zar e$ ensa1oD on $a (-n"a (ene"radora en @or>a de ono de d!a>an"e+ ;aso <D (ode>os Eer C-e se $e a($!. -na ar*a a$ >a"er!a$ (ene"radorD e$ -a$ (rod-Ho -na Fend!d-ra en e$ >a"er!a$ a ensa1ar+ ;aso D Ee>os C-e $a (-n"a d!a>an"e (ene"ro e$ >a"er!a$ deHando -na Fend!d-ra C-e $-e*o se >ed!r)+ Los Ea$ores de d-reza e>(Ar!os se a$-$an a (ar"!r de @.r>-$as -sando $as >ed!!ones de $a *eo>e"rAa de $a Fend!d-ra+ Las >ed!!ones de >!rod-reza se Faen >ed!an"e e$ -so de -n >!roso(!o de a$"a (o"en!a+ Se Fan d!seGado d!Eersas (r-e<as de d-rezaD (ero $as >)s o>Bn>en"e -sadas son $os ensa1os Br!ne$$D 9!JersD Jnoo( 1 RoJKe$$D de(end!endo e$ nB>ero de d-reza de $a @or>a de$ (ene"rador 1 $a ar*a a($!ada+ 4 - A$*-nos "!(os de ensa1os de d-reza+ Dure&% 'RINELL ()'S * )'+,- Es"e >"odo ons!s"e en o>(r!>!r -na <o$a de aero "e>($adoD de -n d!)>e"ro de"er>!nadoD so<re -n >a"er!a$ a ensa1arD (or >ed!o de -na ar*a 1 d-ran"e -n "!e>(o "a><!n ono!do+ 6B E!ene dado (orL DUREZAM5@-erza a($!ada 5J*@88N5s-(er@!!e es@r!a de $a F-e$$a8 E$ Ea$or de $a ar*a ; E!ene dado (orL ; M 3 D,D donde 3M"e+ de ensa1o+ E$ "!e>(o de ensa1o es "M1I % 12 se*+ se*Bn nor>as UNE+ Los Ea$ores de 3 (ara a$*-nos >a"er!a$es sonL - Aeros 1 e$e>en"os s!derBr*!osL 3M/I O - #o<resD BronesD La"onesL 3M1I O - A$->!n!o 1 a$ea!onesL 3M2 O - Ma"er!a$es <$andos 5SnD ;<8L 3M,D2O No se -"!$!zan $os ensa1os Br!ne$$ (ara d-rezas s-(er!ores a 2II 5aeros "e>($ados8D (orC-e se de@or>an $as <o$as+ S- no>en$a"-ra es $a s!*-!en"e PPP 6BS 5DN;N"8 D (or eHe>($oL 12: 6BS 1IN/IIIN12+ Qenera$>en"e se -san <o$as de 1I >>O -ando " M 12 se*+ no Fae @a$"a !nd!ar$o+ #ond!!ones de ensa1oL 1 % La s-(er@!!e de $a (ro<e"a de<e ser ($anaD es"ar $!>(!aD Fo>o*nea 1 (er(end!-$ar a $a <o$aD $!<re de .7!do 1 $-<r!an"es+ , % E$ es(esor de $a (ro<e"a 5s8D de<e ser a$ >enos oFo Eees $a @$eFa de $a !>(ron"a+ 5 s M R@8+ / % La d!s"an!a en"re , F-e$$as M 50L:8 dO $a d!s"an!a de$ en"ro de $a F-e$$a a$ <orde M 5,D2L/8 d+ 0 % Te>(era"-ra de ensa1o M ,/ # S2 Dure&% ROC.+ELL ( )R/ ,- E$ >"odo RoJKe$$ se <asa en $a res!s"en!a C-e o(onen $os >a"er!a$es a ser (ene"radosD se de"er>!na $a d-reza en @-n!.n de $a (ro@-nd!dad de $a F-e$$a+ ;er>!"e >ed!r d-rezas en aeros "e>($ados+ Da d!re"a>en"e $a d-reza en e$ d-r.>e"roL % Esa$a de <o$as de 1/I d!E!s!ones 5roHo8 % Esa$a de onos de 1II d!E!s!ones 5ne*ro8 5 Los ensa1os se (-eden rea$!zar on , "!(os de (ene"radoresD <o$as de 1NR 1 1N1: 1 onos de 1,IT )n*-$o en e$ Er"!e+ Las ar*as se a($!an en dos "!e>(osO (r!>ero se a($!a $a ar*a (reE!a 51I U / 3(8O 1 (os"er!or>en"e se >e"e e$ res"o de $a ar*a+ A (ar"!r de !n"rod-!r $a ar*a ad!!ona$ se >!de $a d-reza+ La ar*a (reE!a en 6R nor>a$ es de 1I 3( 1 en 6R s-(er@!!a$ es de / 3(++ S- no>en$a"-ra se es"a<$ee o>o s!*-e PPP 6R7 " PPP 6RS ;N"+ #ond!!ones de ensa1oL 1 % La s-(er@!!e de $a (ro<e"a de<e ser ($anaD es"ar $!>(!aD Fo>o*nea 1 (er(end!-$ar a $a <o$aD $!<re de .7!do 1 $-<r!an"es+ ,+ E$ es(esor de $a (ro<e"a de<e ser 1I Eees $a (ene"ra!.n de$ ono+ s M 1I @ /%La d!s"an!a en"re , F-e$$as M /dO $a d!s"an!a de$ en"ro de $a F-e$$a a$ <orde M ,D2d 0 % Te>(era"-ra de ensa1o M ,/T # S2T# 2+ S! $as (!ezas son !$Andr!as 1 dV/I >>+ de<e>os !n"rod-!r -n @a"or de orre!.n C-e se da en *r)@!as+ 9en"aHas de$ >"odo RoJKe$$L % M"odo r)(!do 1 (re!soD no nees!"a de o(erar!os es(e!a$!zados+ % 6-e$$as >)s (eC-eGas C-e e$ >"odo Br!ne$$+ % InonEen!en"e "!ene C-e s! e$ >a"er!a$ no as!en"a (er@e"a>en"eD $as >ed!das res-$"an @a$seadas+ Dure&% VIC.ERS ( )V ,- E$ >"odo 9!Jers se der!Ea d!re"a>en"e de$ >"odo Br!ne$$+ Se e>($ea >-Fo en $a<ora"or!o 1 en (ar"!-$ar (ara (!ezas de$*adas 1 "e>($adasD on es(esores >An!>os Fas"a de ID, >>+ Se -"!$!za o>o (ene"rador -na (-n"a (!ra>!da$ de <ase -adran*-$ar 1 )n*-$o en e$ Er"!e en"re aras de 1/:T+ Es"e )n*-$o se e$!*!. (ara C-e $a <o$a Br!ne$$ C-edase !r-nsr!"a a$ ono en e$ <orde de $a F-e$$a+ La d-reza 9!Jers E!ene dada (orL 69 M ;NS W3*N>>X donde S es $a s-(er@!!e de $a !>(ron"a 1 ; $a ar*a a($!ada+ S- no>en$a"-ra C-eda o>o s!*-e PPP 69 ;N"+ #ond!!ones de ensa1oL 1 % La s-(er@!!e de $a (ro<e"a de<e ser (-$!daD ($anaO es"ar $!>(!aD Fo>o*nea 1 (er(end!-$ar a $a <o$aD $!<re de .7!do 1 $-<r!an"es+ , % s M 1D2 d 5sM es(esor de $a (ro<e"a8+ / % D!s"an!a en"re en"ros de , F-e$$as M 5/L:8 dO D!s"an!a de$ en"ro de $a F-e$$a a$ <orde M 5,D2L/8 d+ 0 % Te>(era"-ra de ensa1o M ,/T # S2T# 2 % En (ro<e"as !$Andr!asD ; de<e ser "an (eC-eGa C-e @ V IDI1 >>+O d S IDII1 >>+ O dYID2 >>+ MY dSIDI1 >>+ 6 69V,2 MMY se redondea a $a d!>a+ 69Y,2 ZZY se redondea a $a -n!dad+ 9en"aHas de$ >"odo 9!JersL 1+ Las F-e$$as 9!Jers son o>(ara<$es en"re sAO !nde(end!en"es de $as ar*as+ ,+ ;-eden >ed!rse -na a>($!a *a>a de >a"er!a$esD desde >-1 <$andos Fas"a >-1 d-rosD $$e*)ndose Fas"a 1+12I 69+ /+ Se (-eden >ed!r (!ezas >-1 de$*adas on ar*as (eC-e%asD Fas"a es(esores de orden de IDI2 >>+ 0+ ;-ede >ed!rse d-reza s-(er@!!a$+ 5(ara de"er>!nar re-<r!>!en"os de $os >a"er!a$es8 2+ La esa$a 9!Jers es >)s de"a$$ada C-e $a RoJKe$$O /, -n!dades 9!Jers M 1 -n!dad RoJKe$$ :+ #o>o es (re!so e7a>!nar $a F-e$$a (-ede o>(ro<arse e$ es"ado de$ (ene"rador+
EsC-e>a de$ ensa1o de d-reza Br!ne$$. % ;ro<e"as -"!$!zadas en e$ ensa1oL SAE 0102- TI;OL Aero de >ed!o ar<ono on <aHa a$ea!.n de ro>o%>o$!<deno+ FORMAS Y A#ABADOSL B)s!a>en"e <arra redondaO $os aa<ados de s->!n!s"ro (-eden serL $a>!nados en a$!en"e 5<arra ne*ra8 1 "er>!nados en @rAo 5"orneadoD a$!<rado8 DIMENSIONESL D!)>e"ros "A(!os 1 % / 5,2+0 >> Fas"a R? >>8D (-eden s->!n!s"rarse o"ros d!)>e"ros+ D!)>e"ros (ara >a"er!a$ "er>!nado en @rAo 5#D8L desde [ Fas"a /+II+ Lon*!"-des "A(!asL 1, (!es 1 2+R2 >O (-ede en"re*arse en o"ras $on*!"-des+ 7 ESTADO DE ENTREQAL La>!nado en a$!en"e La>!nado en a$!en"e 1 <on!@!ado 5"e>($e Z reEen!do8 Bon!@!ado 1 >aC-!nado 5"orneadoD (e$ado . a$!<rado8 La>!nado en a$!en"e 1 >aC-!nado #ARA#TER&STI#AS QENERALESL E$ 010I es -no de $os aeros de <aHa a$ea!.n >)s (o(-$ares (or e$ es(e"ro a>($!o de (ro(!edades B"!$es en (!ezas C-e se so>e"en a es@-erzoD on re$a!.n a s- <aHo os"o+ A$ "e>($ar$o se $o*ra >-1 <-ena d-reza on -na *ran (ene"ra!.n de $a >!s>aD "en!endo ade>)s -n o>(or"a>!en"o >-1 Fo>o*neo+ T!ene "a><!n -na <-ena res!s"en!a a$ des*as"e+ A;LI#A#IONESL Se e>($ea en !*\eGa$esD en*ranesD eHesD >esas ro"a"or!asD E)$E-$as 1 r-edas den"adas+ Ta><!n es -"!$!zado en (!ezas @orHadasD o>o Ferra>!en"aD $$aEes de >ano 1 des"orn!$$adoresD es()rra*osD )r<o$es de $eEasD @$eFas de >ean!s>os F!dr)-$!osD e"+ #ARA#TER&STI#AS METAL]RQI#ASL Ta>aGo de *ranoL 2 . >)s @!no 5eEa$-ado se*Bn ASTM E11,8 In$-s!ones no >e")$!asL ADBD# 1 D And!e >)7!>oL / M!roes"r-"-raL (ro(!a de$ (roeso 1No "ra"a>!en"o "r>!o+ SAE 0302- TI;OL Aero de <aHa a$ea!.n nAC-e$%ro>o%>o$!<deno+ FORMAS Y A#ABADOSL ;er@!$ @re-en"e <arra redondaD $os aa<ados de s->!n!s"ro (-eden serL $a>!nados en a$!en"e 5<arra ne*ra8 1 "er>!nados en @r!o 5"orneadoD a$!<rado8+ DIMENSIONESL D!)>e"ros "A(!os 1 % / 51,D=>> Fas"a R?>>8D (-eden s->!n!s"rarse en o"ros d!)>e"ros+ Lon*!"-des "A(!asL 1, (!es 1 2DR2 >D (-ede en"re*arse en o"ras $on*!"-des+ ESTADO DE ENTREQAL La>!nado en a$!en"e+ La>!nado en a$!en"e 1 <on!@!ado 5"e>($e Z reEen!do8+ Bon!@!ado 1 >aC-!nado 5"orneadoD (e$ado o a$!<rado8+ La>!nado en a$!en"e 1 >aC-!nado+ #ARA#TER&STI#ASL Se ara"er!za (or s- a$"a "e>($a<!$!dad 1 res!s"en!a a $a @a"!*a+ Es a(az de o@reer <-enas (ro(!edades en (!ezas de *randes se!ones+ No (resen"a @ra*!$!dad de reEen!do+ No se aonseHa so$dar$oO en aso de reC-er!rse Faer$o Bn!a>en"e on so$dad-ra es(e!a$+ A;LI#A#IONESL Se -"!$!za en $a @a<r!a!.n de "orn!$$erAa de a$"a res!s"en!aD $eEas de >andoD d!sos (ara @renos 1 eHes (ara a>!onesD en"re o"ros+ 8 SAE 1442- #ARA#TERISTI#AS QENERALESL Aeros de @)!$ >aC-!na<!$!dad o aeros res-$@-rados 11PP 1,PP Son aeros de a$"a >aC-!na<!$!dadO $a (resen!a de *ran an"!dad de s-$@-ros *enera E!r-"a (eC-eGa 1D a$ (oseer $os s-$@-ros a$"a ($as"!!dadD a"Ban o>o $-<r!an"es !n"ernos+ No son a("os (ara so$darD "ra"a>!en"os "r>!osD n! @orHa de<!do a s- <aHo (-n"o de @-s!.n+ EHO SAE 11PP L IDIRUID1/ ^S SAE 1,PP L ID,0UID// ^S ;ara d!s>!n-!r os"osD @a!$!"ando e$ >aC-!nadoD se ad!!onan a $os aeros a$ # de d!s"!n"os ^ de # 1 MnD e$e>en"os o>o e$ az-@re 5S8D @.s@oro 5;8 1 ($o>o 5;<8+ Es"o s!*n!@!a -n sar!@!!o en $as (ro(!edades de de@or>ado en @rAoD so$da<!$!dad 1 @orHa<!$!dadD a-nC-e e$ ($o>o "!ene (oo e@e"o en es"as ara"erAs"!as+ ;-eden d!E!d!rse en "res *r-(osL QRU;O I 5SAE 111ID 1111D 111,D 111/D 1,L1/D 1,L10D 1 1,128 Son aeros e@erEesen"es de <aHo ^ de ar<onoD on e7e$en"es ond!!ones de >aC-!nado+ T!enen e$ >a1or on"en!do de az-@reO $os 1,II !nor(oran e$ @.s@oro 1 $os L on"!enen ($o>o+ Es"os "res e$e>en"os !n@$-1en (or d!@eren"es razonesD en (ro>oEer $a ro"-ra de $a E!r-"a d-ran"e e$ or"e on $a ons!*-!en"e d!s>!n-!.n en e$ des*as"e de $a Ferra>!en"a+ #-ando se $os e>en"aD (ara $o*rar -na >eHor res(-es"a a$ "ra"a>!en"oD de<en es"ar a$>ados+ 9 Des%rrollo el Tem% Se "ra<aH. en $a<ora"or!o rea$!zando -n ensa1o de d-reza -"!$!zando e$ >"odo Br!ne$$D En $D -na es@era de 1I >> de d!)>e"roD -s-a$>en"e de -n aero end-re!doD se (res!ona on"ra $a s-(er@!!e de$ >a"er!a$ <aHo -na ar*a es")"!a de /+III J*+ E$ "a>aGo de $a F-e$$a nos en"re*a -na >ed!da de $a d-reza <aHo $as ond!!ones de$ ensa1oD en dondeD (reE!a o<"en!.n de de"er>!nadas Ear!a<$esD o<"ene>os e$ Ea$or de d-reza >ed!an"e $a s!*-!en"e @.r>-$aL 6BM,;NW_`D5D%aDb%db8X En dondeL DM D!)>e"ro de $a es@era 5>>8+ dM D!)>e"ro de !>(res!.n 5>>8+ ;M #ar*aD $a -a$ ser) de 1R=D2 3*+ Se ensa1aron / (ro<e"as d!s"!n"asD $a SAE 1,,ID SAE 010I 1 $a SAE 0/0ID es"as se des!*nan (or -a"ro nB>erosD e$ (r!>ero se re@!ere a $a a$ea!.n (r!n!(a$D e$ se*-ndo a $a a$ea!.n se-ndar!a 1 $os dos B$"!>os nos d!en $a an"!dad de ar<ono de $a a$ea!.nD en donde se -<!aron ada -na de $as (ro<e"as so<re $a s-(er@!!eD $-e*o a$ <aHar $a (a$anaD se o>enza<a (rod-!r $a (ene"ra!.n o de@or>a!.n (-n"-a$ so<re $a s-(er@!!e de$ >a"er!a$ a ensa1arD en es"e aso $a (ro<e"aD (ara @or>ar -na Fend!d-ra en @or>a de r)"erD $a (ro@-nd!dad Fas"a $a -a$ (ene"ra es"e >a"er!a$ nos en"re*a -n Ea$orD e$ C-e es") "a<-$andoD o<"en!ndose asA -na >ed!da de $a d-reza de$ aero+ L-e*o on e$ >!roso(!oD o<serEa>os e$ r)"er C-e deHo e$ ensa1o en e$ >a"er!a$ de$ -a$ o<"ene>os e$ Ea$or de$ d!)>e"ro de !>(res!.n+ Los Ea$ores C-e se o<"-E!eron (ara $os d!@eren"es "!(os de (ro<e"as ensa1adas @-eron $os s!*-!en"esL 1220 4140 4340 M1 1,03 0,83 0,9 M2 1,08 0,93 1,01 M3 1,07 0,87 0,93 X 1,06 0,88 0,95
A($!ando $a @or>-$a de Br!ne$$D se o<"-E!eron $os s!*-!en"es Ea$ores de d-reza (ara $os d!s"!n"os "!(os de (ro<e"as ensa1adasL 10 ;ara (ro<e"a 0/0I se o<"-Eo -n Ea$or de ,20 6B ;ara (ro<e"a 010I se o<"-Eo -n Ea$or de ,?R 6B ;ara (ro<e"a 1,,I se o<"-Eo -n Ea$or de 1??D2 6B De a-erdo a n-es"ros (ro>ed!osD de<erAa>os "enerL ;ara 1,,I a(ro7!>ada>en"e ,I= 6BD (ara 010I !*-a$ o >a1or a /II 6B 1 (ara 0/0I -n Ea$or de a(ro7!>ada>en"e ,22 6BD no s!endo es"os $os Ea$ores C-e (or nor>a se de<en o<"ener de es"e ensa1o+ De<!ese ser C-e e$ (ro>ed!o (ara $as >ed!das rea$!zadas seanL 1,,I Y 010I Y 0/0I 11 Con"lus!ones En e$ ensa1o rea$!zado (-d!>os o<serEar C-e "odo >a"er!a$ "!ene -n Ea$or d!s"!n"o de d-rezaD C-e de(ender) de s- o>(os!!.n 1 an"!dad de ar<ono C-e "en*a es"e+ Se de<e "ener es(e!a$ -!dado en $as >ed!!ones C-e se "o>e de d!)>e"ro de (ene"ra!.nD (ara C-e asA se o<"en*a orre"a>en"e e$ Ea$or de d-reza+ La (ro<e"a on >enor an"!dad de ar<onoD en es"e aso $a 1,,ID es $a C-e (osee >a1or d-reza en o>(ara!.n a $as o"ras ensa1adasD es"o se (-ede e7($!ar (or $a an"!dad de ar<ono en s- o>(os!!.n+ Los res-$"ados o<"en!dos no @-eron $os C-e (or nor>a (-d!>os Fa<er "en!doD e$ >ar*en de error de es"a (-do Fa<er es"ado en $as (ersonas C-e rea$!za>os e$ $a<ora"or!oD en e$ "!e>(o en C-e se (ene"ro $a es@era en e$ >a"er!a$ o en C-e "a$ Eez se "o>o >a$ $a >ed!!.n de$ d!)>e"ro de (ene"ra!.n+ 12 '!5l!o6r%f7% F""(LNNes+ansKers+1aFoo+o>NC-es"!onN!nde7cC!dM,II?I=I,1:11I?AAOZTB; F""(LNNKKK+/:1or(+o>N!nde7+(F(c o("!onMo>don"en"eE!eKMar"!$ee!dM0,eI"e>!dM1?2e$an*Mes #o>(end!o de nor>as (ara (rod-"os de aeroD Qerda- AzaD "erera ed!!.nD ,III+ F""(LNNKKK+<-enas"areas+o>Nensa1osNNor>as%Sae%1%NFN1R:02:1+F">$ 13