Cabo FISTERRA 2

Ciencias sociais, xeografa e historia Segundo Curso

www.vicensvives.es

ndice
01 O Islam e Al-Andalus

09

Os grandes descubrimentos xeogrficos

02

A Europa feudal

10

O Imperio dos Austria

03

A cidade medieval

11

O sculo do Barroco

04

Formacin e expansin dos reinos peninsulares

12

Galicia na Idade Moderna

05

Os grandes reinos peninsulares

13

Os habitantes do planeta

06

Galicia na Idade Media

14

A poboacin de Espaa e de Galicia

07

Renacemento e Reforma Climas y paisajes de Espaa, Europa y la CA

15

A cidade e o urbano

08

A monarqua autoritaria: os Reis Catlicos

16

As sociedades humanas

Cabo FISTERRA 2

02 A Europa feudal

1. O nacemento da Europa feudal

2. A nobreza feudal

3. Os campesios no mundo feudal

4. A Igrexa cristi: os clrigos 5. Os mosteiros medievais 6. A arte romnica. A arquitectura 7. A pintura e a escultura romnicas
Cabo FISTERRA 2

02 Introducin Na Idade Media formouse en Europa occidental un sistema poltico, econmico e social coecido como feudalismo. O sistema feudal tia a sa orixe na descomposicin do Imperio de Carlomagno e na situacin de inestabilidade provocada polas invasins de diversos pobos. Os monarcas, incapaces de defenderen o territorio, entregbanlles as terras a seores feudais, nobres ou eclesisticos, para que as gobernasen no seu nome. Na Europa feudal foise desenvolvendo un estilo artstico coecido como Romnico.

Cabo FISTERRA 2

02 1. O nacemento da Europa feudal

1.1. O Imperio de Carlomagno

1.2. A fragmentacin do Imperio carolinxio

1.3. As orixes do feudalismo

Cabo FISTERRA 2

02 1.1. O Imperio de Carlomagno A finais do sculo VIII, Carlomagno, rei dos francos, unificou a meirande parte das terras de Europa occidental. Carlomagno proclamouse emperador no ano 800 e intentou ser o sucesor dos antigos emperadores romanos. Para iso, elaborou leis e organizou o territorio en condados gobernados por condes. Para defender as terras fronteirizas, creou as marcas, cun exrcito dirixido por un marqus.
mapa

Cabo FISTERRA 2

Imperio de Carlomagno

Cabo FISTERRA 2

02 1.2. A fragmentacin do Imperio carolinxio morte de Carlomagno, o Imperio crebou. No ano 843, os sucesores de Carlomagno dividiron o Imperio en diferentes reinos. Ademais, unha serie de pobos realizaron ataques e invasins nos sculos IX e X. Os normandos polo Norte, os musulmns polo Sur e os hngaros polo Leste abatronse sobre os reinos de occidente.

Cabo FISTERRA 2

1.1 O imperio de Carlomagno

IMPERIO

VIII

800

ORGANIZA

CARLOMAGNO

EMPERADOR

CONDADOS

MARCAS

UNIFICA OCCIDENTE
Cabo FISTERRA 2

CONDES

MARQUS

1.2 Fragmentacin do Imperio

843

MORTE

DIVISIN DO IMPERIO

IX-X fragmentacin

INVASINS

NORMANDOS

INVASORES

MUSULMNS

HNGAROS

Cabo FISTERRA 2

1.3 As orixes do feudalismo

ORIXES

MONARCAS DBILES

VASALAXE

APARECEN

CAMPESIO

AXUDA DOS NOBRES

RELACIN COS NOBRES

SEORES FEUDAIS

INSEGURIDA DE

CERIMONIA DA HOMENAXE

REPARTEN

PROTECCI N

ORIXE DO FEUDALISM O
Cabo FISTERRA 2

GUERREIRO S

CABALEIRO S

02 1.3. As orixes do feudalismo

Nesa situacin de crise, o poder dos monarcas era moi dbil. Para poder gobernar e manter unido o seu reino, os monarcas tiveron que contar cos nobres.

Os monarcas estableceron cos nobres un sistema de relacins denominado vasalaxe. (CERIMONIA DE

HOMENAXE)

Moitos dos antigos condes, cargos eclesisticos e outros grandes propietarios convertronse en seores feudais. Esta nobreza reparta entre outros nobres menos importantes, cabaleiros ou guerreiros, unha parte das sas terras (feudos) para que vivisen, as gobernasen e mantivesen un pequeno exrcito.
Pirmide Os campesios buscaban proteccin nesta nobreza (haba moita feudal inseguridade) Cabo FISTERRA 2

02 2. A nobreza feudal

2.1. O rei e os seus vasalos

2.2. A nobreza guerreira: un grupo privilexiado

Cabo FISTERRA 2

02 2.1. O rei e os seus vasalos Na cspide da sociedade feudal situbase o rei. Os monarcas eran representantes de Deus na Terra. Territorios do reino moi inestables. O rei (primeiro entre iguais) tia as seguintes atribucins: Dirixir campaas militares. Pedir impostos en caso de guerras, coroacins, vodas, etc. Exercer de xuz supremo en litixios ou preitos, pero non poda interferir nos feudos dos seus nobres, ou da Igrexa. Cmo era a Corte Real?
Cabo FISTERRA 2

02 2.2. A nobreza guerreira: un grupo privilexiado Na sociedade feudal, a principal funcin da nobreza, e do propio rei, era a de ser guerreiros. Son os cabaleiros. Os fillos das familias nobres eran educados e adestrados como guerreiros. Aos 18 anos eran armados cabaleiros nunha cerimonia na que reciban as sas armas. Os nobres facan a guerra para defenderen o seu territorio ou enfrontrense a outros nobres. A sa funcin social permitalle nobreza vivir con privilexios.

Cabo FISTERRA 2

02 3. Os campesios no mundo feudal

3.1. Vivir no feudo

Un feudo (ilustracin)

3.2. Os campesios do feudo 3.3. A vivenda dos campesios

Cabo FISTERRA 2

02 3.1. Vivir no feudo O feudo formbano as terras outorgadas polo rei ou por un nobre a outro seor feudal. O seor feudal reservbase as mellores terras para el, a reserva seorial, e traballbanas os seus servos. Nelas adoitaba estar o castelo. O seor reparta outra parte das terras en lotes (mansos) que eran entregados a servos ou a campesios libres, a cambio do pagamento dunhas rendas. O seor feudal posua, ademais, sobre todas as terras do feudo, as propias ou as doutros propietarios, o dereito de xurisdicin.

Cabo FISTERRA 2

02 Un feudo

Cabo FISTERRA 2

02 3.2. Os campesios do feudo Os campesios eran a maiora da poboacin (90%). Podemos distinguir das categoras: Os campesios libres (vilns ou alodiais), que podan ser propietarios da sa terra, algo pouco frecuente, e dispoer libremente de si mesmos. Os servos, que non tian liberdade persoal e estaban ligados terra do seor. O rendemento da terra era escaso e practicbase a rotacin bienal, isto , traballbase a metade das terras e a outra metade deixbase en descanso. Autoconsumo
Cabo FISTERRA 2

02 3.3. A vivenda dos campesios Os campesios vivan en pequenas aldeas, ou en casas esparexidas. Nas aldeas habitaban tamn algns artesns ou pequenos comerciantes. As casas eran sinxelas, cun ou dous cuartos e, s veces, un almacn ou cortello, anda que resultaba habitual que os animais estivesen na propia casa.

O chan era de terra, e un fogar ou lar serva para quentarse, iluminarse e cociar.
A moblaxe era escasa.

Cabo FISTERRA 2

02 4. A Igrexa cristi: os clrigos

4.1. Unha Europa cristi

4.2. A Igrexa regula a vida social

4.3. A organizacin da Igrexa

Cabo FISTERRA 2

02 4.1. Unha Europa cristi Cara ao ano 1000, a meirande parte dos habitantes de Europa occidental eran cristins. Todos tian o sentimento de pertenceren a unha mesma comunidade, a Cristiandade. A Igrexa mantia a unidade dos crentes e encargbase de fixar as sas obrigas relixiosas. Seguir as normas da Igrexa serva para redimir os pecados, acadar a vida eterna e evitar a condena ao inferno.

Cabo FISTERRA 2

02 4.2. A Igrexa regula a vida social Toda a vida social ou privada estaba marcada pola intervencin da Igrexa. O nacemento, o matrimonio ou o funeral tian as sas cerimonias relixiosas, e a Igrexa encargbase do ensino e mais da asistencia a pobres e enfermos. A Igrexa estipulou a paz de Deus e a tregua de Deus, que eran perodos de paz obrigatoria en caso de guerras. A Igrexa ordenou que as igrexas e os mosteiros constitusen lugares nos que non se puidese entrar sen autorizacin. Excomungado
Cabo FISTERRA 2

02 4.3. A organizacin da Igrexa A Igrexa medieval posua inmensos feudos e cobrballes aos cristins o dcimo, un imposto para manter o clero. A Igrexa estruturou unha excelente organizacin. As, os cristins agrupbanse en parroquias, dirixidas por sacerdotes. Un conxunto de parroquias formaba unha diocese a cuxa fronte se situaba o bispo. Cregos, prrocos e bispos constituan o clero secular. Para rogar a Deus en soidade, monxes e monxas, baixo a autoridade dun abade ou abadesa, fundaron mosteiros. Integraban o clero regular.

Cabo FISTERRA 2

02 5. Os mosteiros medievais

5.1. A Igrexa ruralzase

Un mosteiro medieval (ilustracin)

5.2. A vida nos mosteiros 5.3. As regras monsticas

Cabo FISTERRA 2

02 5.1. A Igrexa ruralzase Nun mundo no que a meirande parte da poboacin era campesia, a Igrexa viuse obrigada a ruralizarse, isto , a establecerse no campo, para evanxelizar e dirixir a vida campesia. A igrexa era o edificio central de calquera aldea, vila ou cidade. Os fieis acudan a ela para a misa dos domingos, as festas, os bautizos, etc. A partir do ano 1000, ademais das igrexas parroquiais, construronse moitos mosteiros, que se converteron en centros de cultura.

Cabo FISTERRA 2

02 Un mosteiro medieval

Cabo FISTERRA 2

02 5.2. A vida nos mosteiros Un mosteiro era un conxunto de edificios e dependencias, ademais de horta, muo e terras da sa propiedade. O centro do mosteiro era a igrexa, onde os monxes e as monxas an rezar varias veces ao da. A oracin representaba a sa principal actividade xa que a vida monstica tia como obxectivo afastarse do mundo e ter un contacto mis directo con Deus.

VIDEO

Cabo FISTERRA 2

02 5.3. As regras monsticas As persoas que aspiraban vida monstica entraban no mosteiro e facan tres votos ou promesas: obediencia, pobreza e castidade, e vestan un hbito que as identificaba. Todas as ordes relixiosas estaban sometidas a unha regra, isto , un conxunto de normas que regulaban todas as actividades monsticas.

Durante a Idade Media existiron distintas ordes relixiosas. A mis importante foi a dos beneditinos, que fundou en Italia San Bieito de Nursia no sculo VI.

Cabo FISTERRA 2

02 6. A arte romnica. A arquitectura

6.1. Unha arte relixiosa

6.2. As igrexas romnicas

Unha igrexa romnica (ilustracin)

Cabo FISTERRA 2

02 6.1. Unha arte relixiosa Entre os sculos XI e XIII foise desenvolvendo, en gran parte de Europa, un estilo artstico chamado Romnico. A grande importancia da relixin na sociedade medieval e o peso excepcional da Igrexa fixeron que as manifestacins artsticas desa poca fosen esencialmente relixiosas. Dentro da arte romnica, a arquitectura ocupou un lugar fundamental.

Cabo FISTERRA 2

02 6.2. As igrexas romnicas Os elementos esenciais dunha igrexa romnica son: A planta era dun s brazo cunha ou con tres naves. Axia se lle engadiu un brazo mis curto, o transepto, que lles daba s igrexas unha forma de cruz latina. Levantronse slidas bvedas de cann para lles dar consistencia aos edificios. Para reforzar os muros que sustentaban as bvedas de pedra pegbanselles slidos contrafortes s paredes exteriores. Tamn era habitual colocar unha torre-campanario no exterior. Nos mosteiros construronse claustros.
Cabo FISTERRA 2

02 Unha igrexa romnica

Cabo FISTERRA 2

02 7. A pintura e a escultura romnicas

7.1. Ensinar e decorar

7.2. Frescos e tboas

7.3. Unha escultura ao servizo da arquitectura

Cabo FISTERRA 2

02 7.1. Ensinar e decorar O estilo romnico decoraba as igrexas con esculturas e pinturas de carcter relixioso, que servan para lle explicar ao pobo os feitos sagrados da Biblia. No mundo medieval, a inmensa maiora da poboacin era analfabeta, isto , non saba ler. Por esa razn, as imaxes convertronse en libros onde os cristins podan ler e aprender sobre a relixin. Ademais da sa funcin didctica, as pinturas e esculturas posuan unha funcin decorativa.

Cabo FISTERRA 2

02 7.2. Frescos e tboas As pinturas romnicas teen unha gran forza expresiva, pero tecnicamente son moi sinxelas. Utilizbase, esencialmente, a tcnica da pintura ao fresco. Os motivos mis empregados na pintura romnica eran as representacins do Pantocrtor, que se situaban na bsida e ocupaban unha posicin central dentro da Igrexa. Ademais dos frescos, realizbanse pinturas sobre tboas.

Cabo FISTERRA 2

02 7.3. Unha escultura ao servizo da arquitectura A escultura romnica tia unha forte dependencia da arquitectura, e as figuras adoitaban adoptar as proporcins e a forma da superficie sobre a que eran esculpidas. Tamn eran importantes os chapiteis das columnas ou piares, tanto do interior da igrexa como da portada ou dos claustros. Tamn eran abundantes as tallas relixiosas en madeira, policromadas en vivas cores.

Cabo FISTERRA 2

A SOCIEDADE FEUDAL

PRIVILEXIADOS Nobreza e clero

NON PRIVILEXIADOS Campesios e artesns

Cabo FISTERRA 2

2.1 0 REI E OS SEUS VASALOS

CSPIDE DA SOCIEDADE

REI

ORIXE DIVINO

REINO

PRIMEIRO ENTRE IGUAIS

ATRIBUCINS

CORTE REAL

INESTABLE

VASALOS

DIRIXIR EXRCITO

CURIA

POR QUE?

NOBREZA

CLERO

PEDIR IMPOSTOS

CORTE ITINERANTE

XUIZ SUPREMO

RODEADO DUN SQUITO

Cabo FISTERRA 2

2.2 A NOBREZA GUERREIRA:UN GRUPO PRIVILEXIADO

GUERREIRO CABALEIRO MOI CARO

FUNCIN

CON 18 ANOS

RMANSE CABALEIROS

GUERRA

DEFENDERSE PROPORCIONA RIQUEZAS

PRIVILEX IOS

1-NON TRABALLA 2-NON PAGA IMPOSTOS 3.-LEVAN ARMAS

Cabo FISTERRA 2

3.1 VIVIR NO FEUDO

1.- COMO EST FORMADO O FEUDO? 2.-QUE A RESERVA SEORIAL? 3.-QUE SON OS MANSOS? 4.-QUE O DEREITO DE XURISDICIN?
Cabo FISTERRA 2

3.2 OS CAMPESIOS DO FEUDO

1.-PORCENTAXE DE CAMPESIOS? 2.-DEFINE CAMPESIO LIBRE 3.-DEFINE SERVO 4.-QUE A ROTACIN BIENAL E POR QUE SE FAI? 5.-COMO A ECONOMA CAMPESIA?

Cabo FISTERRA 2

3.3 A VIVENDA DOS CAMPESIOS

1.- ONDE VIVEN OS CAMPESIOS 2.- SINALA CATRO CARACTERSTICAS DA CASA CAMPESIA?

Cabo FISTERRA 2

4.1 UNHA EUROPA CRISTI

EUROPA CRISTI

EUROPA

UNIDADE

NORMAS DA IGREXA

1000

OBRIGAS RELIXIOSAS

CEO

CRISTIANDADE

Cabo FISTERRA 2

4.2. A IGREXA REGULA A VIDA SOCIAL

REGULA A VIDA SOCIAL

VIDA

CONTROLA

ESTIPULOU

NON CUMPRIR

MARCADA POLA IGREXA

NACEMENTO

COMUNIN

FUNERAL

PAZ DE DEUS

EXCOMUNG ADO

Cabo FISTERRA 2

4.3. A ORGANIZACIN DA IGREXA

ORGANIZACIN

PODER

ORGANIZACIN

TIPOS

FEUDOS

DCIMO

PARROQUIA

CLERO SECULAR

CLERO REGULAR

SACERDOTE

Cabo FISTERRA 2

6.2 AS IGREXAS ROMNICAS

ELEMENTOS ESENCIAIS

PLANTA

BVEDAS DE CAN

CONTRAFORT ES

TORRE CAMPANARIO

CLAUSTRO

CRUZ LATINA

CONSISTENCI A

REFORZO

CHAMADA A ORACIN

Cabo FISTERRA 2