Aprendizaxe das

Ciencias Sociais
 O que esperades da materia

1. Que credes que pode achegar esta materia á vosa

formación como mestras/es de educación infantil

2. Facede unha relación de temas ou aspectos que vos

gustaría que se traten nesta materia

3. Cales vos parecen os núcleos de contidos fundamentais

das ciencias sociais para a educación infantil

4. Que esperades de min como mestre de didáctica das

ciencias sociais
 O que espero eu da materia
1. Un ambiente intelectual e emocional que
nos permita a todos aprender (renunciar a
algunhas “certezas”).
2. Revisar ideas comúns sobre a dificultade
de ensinar contidos sociais, históricos e
xeográficos na EI.
3. Aprender a deseñar e avaliar propostas de
ensinanza de contidos sociais para as aulas
de EI.
4. Construír e compartir un banco de
experiencias (e reflexións) sobre ensino e
aprendizaxe de cc.ss. na EI.
 Algunhas ideas comunmente
aceptadas que debemos revisar
(I)

Os contidos escolares veñen determinados polas

disciplinas e polo currículo oficial, os mestres e
os estudantes (aínda menos) non deciden o que
se traballa nas aulas
 Aprendizaxe das
Ciencias Sociais

Os contidos escolares veñen determinados polas disciplinas e polo

currículo oficial, os mestres e os estudantes (aínda menos) non
deciden o que se traballa nas aulas

Preguntas
 O currículo non é unha certa selección feita desde
certas perspectivas?
 Os mestres non seleccionamos continuamente os
contidos segundo os nosos criterios e
prioridades?
 Os nenos non saben o que é importante para eles
e para o mundo? Que pode pasar se lles
preguntamos?
 La planificación colaborativa de un currículo integrado
Muchos profesores implican a sus alumnos en un proceso de planificación
colaborativa que suscita dos cuestiones: ¿Qué preguntas o preocupaciones tienes
sobre ti mismo? Y ¿Qué preguntas o preocupaciones tienes sobre el mundo? Estos
son algunos ejemplos
Preguntas sobre uno mismo : ¿Cuántos años voy a vivir? ¿En qué voy a trabajar? ¿Por
qué peleo con mi hermano? ¿Seré pobre o rico? ¿Dónde viviré cuando sea mayor? ¿Me
casaré y tendré hijos? ¿Por qué tengo que ir a la escuela?...
Preguntas sobre le mundo: ¿Qué ocurrirá con la Tierra en el futuro? ¿Se acabará
alguna vez con el racismo? ¿Habrá alguna vez un presidente de Estados Unidos que no
sea blanco? ¿Se encontrará tratamiento para curar el SIDA? ¿Adónde va a parar la
basura? ¿Qué sentido tiene el tiempo? ¿Por qué hay tanta gente pobre?...
A partir de estas preguntas definimos unos temas o centros organizadores. Por
ejemplo: Trabajo dinero y carrera profesional; La vida en el futuro; Problemas
medioambientales; Conflicto y violencia; “Ismos” y prejuicio; Gobierno y política;
Drogas, enfermedades y salud; Las culturas…
Casi todos los alumnos nombraron los mismos temas que teníamos en mente los
profesores. En realidad no me sorprendió, sólo me sentí un tanto avergonzado por
haber olvidado que los niños también tienen su experiencia del mundo.
Beane, J. A. (2005). La integración del currículum. Madrid: Morata, pp. 75 ss.
 Algunhas ideas comunmente
aceptadas que debemos revisar
(II)

Os estudantes, especialmente na educación

infantil, aprenden do concreto ao abstracto e do
próximo ao afastado. Esta lóxica permite
organizar mellor os contidos do currículo.
 Aprendizaxe das
Ciencias Sociais
Os estudantes, especialmente na educación infantil, aprenden do
concreto ao abstracto e do próximo ao afastado. Esta lóxica
permite organizar mellor os contidos do currículo.

Preguntas
 Debemos comezar sempre do próximo ao
afastado? Para tratar calquera problema?
 O afastado ou descoñecido non pode resultar
máis motivador ás veces? Os nenos non imaxinan
mundos afastados e fantásticos?
 O coñecemento non é ao mesmo tempo particular
e xeral, concreto e abstracto, local e global?
 Do próximo ao afastado, do concreto ao abstracto?
A maior parte dos mestres de nenos pequenos aprenden durante a súa formación que a
manipulación activa dos alumnos sobre obxectos concretos debe preceder á
aprendizaxe simbólica e abstracta. Este principio tamén ten unha enorme influencia na
configuración do currículo escolar. Resulta máis evidente nas ciencias sociais.
Comezamos co neno e as súas experiencias concretas presentes, ocupámonos despois
da familia, das comunidades e avanzamos de forma gradual cara as sociedades e os
dominios culturais do mundo.
Parece que a imaxinación non xoga ningún papel nestes principios ad hoc ¿O neno que
manipula materiais concretos derivados da experiencia cotiá é o mesmo cuxa mente
está chea de guerreiros do espazo, monstros e bruxas malvadas? Outro aparente
contraexemplo faise manifesto para calquera que teña lido a un neno un libro como O
Señor dos aneis ou Cincenta. As partes máis atractivas e absorbentes para os nenos son
as que esixen que o neno manexe conceptos como lealdade e traizón, bondade e
maldade, valor e covardía. En cambio, as partes da narración menos divertidas e
comprendidas son as descricións concretas das paisaxes, o tempo, a flora, etc.
Cando temos en conta os contidos dos relatos fantásticos dos nenos pequenos e os seus
xogos imaxinativos, vémonos obrigados a cuestionar a validez xeral dun principio que
sostén que o noso coñecemento do mundo acumúlase pouco a pouco desde o coñecido e
concreto cara ao descoñecido e abstracto.
Egan, K. (1994). Fantasía e imaginación: su poder en la enseñanza. Madrid: Morata, pp. 19 ss.
 Algunhas ideas comunmente
aceptadas que debemos revisar
(e III)

Os mestres, especialmente cando tratamos

temas socialmente sensibles, debemos ser
neutrais. Non debemos expresar a nosa
ideoloxía
 Aprendizaxe das
Ciencias Sociais
Os mestres, especialmente cando tratamos temas socialmente
sensibles, debemos ser neutrais. Non debemos expresar a nosa
ideoloxía

Preguntas
- É posible ser neutrais? A neutralidade non é tamén
unha ideoloxía? A educación debe ser neutral?
- Os nenos, ademais de contidos escolares, non
aprenden a ser cidadáns? Non precisan as
ideoloxías?
- Non teñen dereito a saber as nosas opcións e por
qué as temos adoptado? Non aprenden así a
formar as súas?
 A natureza política da educación

Debido a que a educación é asunto de política, nunca é neutral. Cando

tratamos de ser neutrais damos apoio á ideoloxía dominante.
Isto non significa que teñamos dereito a impoñerlles aos estudantes
aquilo polo que politicamente temos optado. Pero si temos o deber de
non ocultar cal ten sido a nosa opción. Os estudantes teñen dereito a
saber cál é o noso soño político. E daquela están en liberdade de
aceptalo, rexeitalo ou modificalo.
O noso labor non é o de impoñerlles a eles os nosos soños, senón o de
retalos a que teñan os seus propios soños, a que definan as súas
preferencias, pero non que as adopten de maneira acrítica.
P. Freire; A natureza política da educación
 Un vídeo sobre educación infantil

https://www.youtube.com/watch?v=_N7U1jJLyGY
Por estas razones soy maestra

https://www.youtube.com/watch?v=AeEOoQyMW_U
Ser maestra