Hyrje n Ekonomiksin Menaxherial

Agon Dula, MSc

31 December 2013

far sht Ekonomiksi?

Ekonomiksi sht shkenca q studion marrjen e

vendimeve pr alokimin (shprndarjen) e resurseve t limituara pr prdorime t ndryshme dhe sa m racionale.

Tre pyetjet themelore:

ka? Si? Pr k (kujt)?

Mikroekonomia vs Makroekonomia.
31 December 2013 2

Rndsia e Ekonomiksit
sht e leht t identifikohen strategjit e suksesshme

(dhe arsyet e suksesit) ose strategjit e dshtuara (dhe arsyet e dshtimit) n retrospektiv. sht shum m e vshtir t identifikohen strategjit e suksesshme ose t dshtuara para se ato t ndodhin.
Luke Frueb dhe Brian McCann Managerial Economics (2008)

31 December 2013

Ekonomia e Tregut

31 December 2013

ka sht Ekonomia e Tregut?

Ekonomia e Tregut sht nj sistem ekonomik n t cilin

vendimet ekonomike dhe vendosja e mimeve pr produktet dhe shrbimet e ndryshme jan t udhhequra vetm nga marrdhniet e gjithprfshirse t qytetarve dhe bizneseve t nj vendi. Ktu prfshihet edhe nj ndrhyrje e vogl nga ana e qeveris apo nj planifikim i vogl qndror.
Ekonomia e tregut sht e kundrta e e nj ekonomie me

planifikim kryesisht qndror, n t cilin vendimet qeveritare udhheqin pothuajse t gjitha aspektet e aktivitetit ekonomik t nj vendi.

31 December 2013

Mikroekonomia vs Makroekonomia
Mikroekonomia:

Studion vendimmarrjen dhe bashkveprimin e agjentve individual; Koncentrohet n Krkes, Ofert dhe Tregje.
Makroekonomia:

Studion zhvillimin e ekonomis s gjithmbarshme, si rezultat i vendimeve dhe bashkveprimeve t individve; Koncentrohet n Prodhimin e Brendshm, Papunsin dhe Inflacionin.
31 December 2013 6

Origjina e Ekonomiksit Menaxherial

Si do individ tjetr, nj menaxher i nj firme biznesi duhet t

marr vendime n prballje me limitimet dhe prdorimet alternative t burimeve. N fakt, suksesi I nj firme biznesi varet kryesisht n efiiencn e shfrytzimit t resurseve t limituara t cilat jan n dispozicion t firms.
Prandaj, ekonomiksi menaxherial sht zhvilluar si nj

instrument i rndsishm n vendimarrje pr menaxhert.

Zhvillimi i Ekonomiksit Menaxherial si disiplin e veant ka nj

origjin t vonshme. Libri i Joel Dean Ekonomiksi Menaxherial i publikuar n 1951 konsiderohet si pionier n kt disiplin.
31 December 2013 7

Definicioni i Ekonomiksit Menaxherial

Ekonomiksi Menaxherial sht mikroekonomi e

aplikuar nprmjet vendimeve t marrura nga menaxhert e bizneseve.

Mikroekonomia studion at se si firmat individuale ose

konsumatort marrin ose duhet t marrin vendime ekonomike duke pasur parasysh disa gjra, si jan: Qllimet, stimujt (nxitjet), objektivat e tyre. Zgjedhjet, alternativat, problemet e tyre. Limitimet si jan inputet, burimet, parat, koha, teknologjia, konkurrenca, faktort e krkess dhe oferts. T gjitha t mirat(cash apo noncash) shtes ose margjinale dhe shpenzimet. Vlera n koh e paras.

1. 2. 3.

4.
5.

31 December 2013

Koncepti i Ekonomiksit Menaxherial

Ekonomiksi menaxherial sht nj disiplin q merret me

aplikimin e koncepteve ekonomike, teorive dhe metodologjive ndaj problemeve praktike te bizneseve/firmave n mnyr q t formulojn vendime racionale menaxheriale pr zgjidhjen e atyre problemeve.
EM prdor mjetet dhe teknikat e analizs ekonomike pr t

zgjidhur problemet menaxheriale ose pr t arritur objektivat e dshiruara t biznesit. sht ajo deg e ekonomiksit e cila shrben si lidhje mes teorive abstrakte dhe praktikave menaxheriale. Bazohet n analiza ekonomike pr identifikimin e problemeve, organizimin e informatave dhe vlersimin e alternativave.
31 December 2013 9

Koncepti i Ekonomiksit Menaxherial

Diagrami tregon se si Ekonomiksi Menaxherial siguron

lidhjen mes ekonomiksit tradicional dhe shkencave t vendimarrjes.

Problemet Menaxheriale Teoria Ekonomike Ekonomiksi Menaxherial Metodologjia Ekonomike: Descriptive Model Prescriptive Model Vendimi Optimal Studimi i fushave funksionale: Kontabilitet, Financa, dhe Marketing
10

Shkencat e Vendosjes

31 December 2013

Bazat e Ekonomiksit Menaxherial

Identifikimi i qllimeve dhe kufizimeve;
Brja e analizs margjinale; Prdorimi i profitit ekonomik; Konsiderimi i nxitsve dhe sinjalizuesve; Kuptimi i tregjeve; Njohja e vlers n koh t paras.

31 December 2013

11

Identifikimi i qllimeve dhe kufizimeve

Roli i qllimeve:

Zgjedhjet bhen pr t arritur qllimet; Qllimet e njsive dhe t nn-njsive.

Burimet jan t kufizuara:

Imponojn kufizime (pengesa); Limitojn mundsit.

31 December 2013

12

Pes fuqit konkurruese t Michael Porter

Kufizimet n marrjen e vendimeve Faktort q influencojn qndrueshmrin e fitimit t

kompanis

1. Kushtet pr futjen n treg pr firmat e reja 2. Fuqia n treg e furnizuesve t inputeve 3. Fuqia n treg e blersve t produkteve 4. Rivaliteti n treg mes firmave aktuale 5. mimi dhe prezenca n treg e produkteve t ngjajshme duke prfshir ato zvendsuese dhe komplementare.

31 December 2013

13

Analiza margjinale
Analizimi i kostos margjinale dhe benefiteve margjinale

pr shkak t ndryshimeve.

Margjinale = shtes apo rritse Shpenzimet dhe t hyrat q jan konstante ( fikse, q nuk

ndryshojn) jan t eleminuara nga analiza rndsi

Ndryshimet q paraqiten n margjin jan ato q kan Dy dimenzionet e rndsishme t ndryshimit jan:

drejtimi dhe magnituda

31 December 2013

14

Vendimet e Mira Ekonomike

T mirat margjinale > shpenzimet margjinale

Shembuj nga t mirat margjinale:

profiti t hyrat shpenzimet siguria rreziku

Shpenzimet margjinale = e kundrta e t gjith ktyre shembujve

31 December 2013

15

Prdorimi i profitit ekonomik

Fitimi n baz t kontabilitetit
Fitimi ekonomik:

Kostoja oportune.
Shembull: Aktiviteti i nj picerie te vogl. Qllimi: maksimizimi i vlers s aksionarve.

31 December 2013

16

Aktiviteti i nj picerie t vogl (I)

Artani ka nj piceri t vogl n qytetin e tij. Ai sht

pronar i dyqanit.
T hyrat vjetore jan 100000 euro. Shpenzimet vjetore jan 20000. Fitimi vjetor sht 80000 euro. Ky nuk sht Fitim Ekonomik!

31 December 2013

17

Aktiviteti i nj picerie t vogl (II)

Artani mund t punsohet me pag vjetore 30000.
Artani mund ta lshoj dyqanin e tij me qera pr

100000. Fitimi ekonomik sht:

Fitimi Ekonomik = 80000 - 30000 -100000 = -50000

Konkluzion:
Artani duhet ta mbyll picerin, ta lshoj dyqanin me

qera dhe t punsohet n punn tjetr.

31 December 2013 18

Kuptimi i tregjeve
It takes two to tango: krkesa dhe oferta.
Interesat konfliktuale mes blersve dhe blersve. Rivaliteti mes blersve: Aukcionet. Rivaliteti mes shitsve : Komunikimi mobil. Qeveria dhe tregjet Kuptimi i tregjeve sht elsi i suksesit n vendimet

menaxheriale.

31 December 2013

19

Vlera n koh e paras

Shum vendime kan implikime monetare prgjat nj

periudhe t gjat kohore (R&D sht shembull tipik). Kjo gj shkakton probleme specifike.
1 sot ka vler m shum se 1 nj vit m von.

kostoja oportune e kapitalit Prdorni vlern e tanishme t paras.

Shembull: Hulumtimet (R&D) e medikamenteve t reja

mjeksore.

31 December 2013

20

Shembull: Hulumtimi i medikamenteve t reja mjeksore

Zhvillimi i medikamenteve t reja mjeksore merr shum

koh dhe kushton shum:

12 vite dhe 802 M$ mesatarisht (Di Masi et al, J. of

Health Economics, 2003). Ky sht nj investim gjigand. Kompanit farmaceutike tentojn t zhvillojn vetm barra q pritet t shiten shum dhe q sjellin prfitime t mdha. Si rezultat i ksaj nuk prodhohen barra pr smundje tipike q jan karakteristik e smundjeve t bots s tret. (Economist, 99/08/14).

31 December 2013

21