Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Clculo Integral
Profesor:
Mg.C. ZACARAS RODRGUEZ GARCA
INTEGRAL INDEFINIDA
I. T. del Valor Medio. Si f(x) es una funcin continua en
[a, b] y diferenciable en <a, b> tal que:
I. Teorema de la funcin constante. Sea f(x) una funcin
continua en [a, b] y diferenciable en <a, b>, entonces
existe una constante c tal que:
f(x) = 0 sobre <a, b> f(x) = c
a b
) a ( f ) b ( f
) c ( f
a
c b
x
y
f(b)
f(a)
f(c)=0
LA ANTIDERIVADA DE UNA
FUNCIN
Propiedades:
1) (f(x) dx) = (f(x) dx)= (F(x) + c)+ F(x) = f(x)
( f(x) dx) = f(x)
2) d( f(x) dx) = ( f(x) dx)dx = f(x) dx dx = x
d( f(x) dx) = f(x) dx dx = diferencial de x dy = d(f(x) =
= f(x) dx
3) f(x) dx = f(x) + c F(x) dx = F(x) + c
dx
d
dx
d
4) (df(x) = f(x) + c si d(f(x)) = f(x) dx
5) dx = x + c
6) (F(x,y) dx = F(x, y) + c
La integral indefinida es la operacin
inversa de la diferenciacin.
x
PRIMERAS FRMULAS
BSICAS DE INTEGRACIN
1) dx = x + c 2) Kf(x) dx = k f(x) dx
3) d(f(x) = f(x) + c 4) [f(x)] t g(x)]dx = f(x)dx t g(x) dx
5) x
n
dx =
sea u = f(x) una funcin diferenciable en x
6) u
n
du = 7) = ln |u| + c
8) e
u
du = e
u
+ c 9) a
u
du = + c , a >0, a 1
1 n , c
1 n
x
1 n
+
+
+
c
1 n
u
1 n
+
+
+
u
du
a ln
a
u
10) ln u du = u ln u u + c
11)
12)
13)
c
a
u
arctg
a
1
a u
du
2 2
+
,
_
+
c
a u
a u
ln
a 2
1
a u
du
2 2
+
+
c
a u
a u
ln
a 2
1
u a
du
2 2
+
,
_
,
_
c
a
u
Cos arc c
a
u
Sen arc
u a
du
2 2
+ + +
+
c a u u ln
a u
du
2 2
2 2
+ +
c a u u ln
a u
du
2 2
2 2
,
_
+ c
a
u
Sen arc
2
a
u a
2
u
du u a
2
2 2 2 2
+ + c a u u
a
a u
u
du a u
2 2
2
2 2 2 2
ln
2 2
+ + + + + c a u u ln
2
a
a u
2
u
du a u
2 2
2
2 2 2 2
> +
,
_
0 a , c
a
u
Sec arc
a
1
a u u
du
2 2
III FRMULAS BSICAS DE INTEGRACIN
1) Sen u du = - Cos u + c 2) Cos u du = Sen u + c
3) Tan u du = - ln |Cos u| + c = ln |Sec u| + c
4) Cot u du = ln |Sen u| + c 5) Sec u du = ln |Sec u + Tg u| +c
6) Cosec u du = ln |Cosec u Cot u| + c = ln
7) Sec
2
u du = Tg u + c 8) Cosec
2
u du = - Cot u + c
9) Sec u . Tg u du = Sec u + c
10) Cosec u Cot u du = - Cosec u + c
c
2
u
Tg +
IV FRMULAS BSICAS DE INTEGRACIN
Primero estudiamos las Funciones Hiperblicas:
a) f(x) = Senh (x) =
b) f(x) = Cosh (x) =
c) f(x) = Tanh (x) =
d) f(x) = Coth (x) =
e) f(x) = Sech (x) =
f) f(x) = Cosech (x) =
2
e e
x x
+
2
e e
x x
2
e e
x 2 h Sen
x 2 x 2
x x
x x
e e
e e
) x ( h Cos
) x ( h Sen
x x
x x
e e
e e
+
x x
e e
2
) x ( osh C
1
x x
e e
2
) x ( Senh
1
1 x Csch x Cot
1 x Tanh x Sec
1 x Senh x Cosh
2 2
2 2
2 2
+
INTEGRACIN
1) Sen u du=Cosh u + c
2) Cosh u du = Senh u + c
3) Tanh u du = ln |Cosh u| + c
4) Coth u du = ln |Senh u| + c
5) Sec
2
u du = Tg u + c
6) Cosec
2
h u du = - Coth u + c
7) Sech u Tgh u du = - Sech u + c
8) Cosech u . Coth u du = - Cosech u + c
9) Sech u du =
10) Cosech u du =
+
+
+
c e Tg arc 2
1 u
du
2
1 ) e (
dx e
2
1 e
dx e 2
e e
du 2
x
2 2 x
x
x 2
x
x x
+
+
+
c
1 e
1 e
ln
2
2
1 u
du 2
1 ) e (
du e 2
1 e
du e 2
e eu
du 2
x
x
2 2 u
u
u 2
u
u
INTEGRACIN POR SUSTITUCIN O
CAMBIO DE VARIABLE
Demostrar:
Sea F(x) = f(x) dx, definamos
G(t) = F[(t)] ..(1)
Probaremos que G(t) es la integral indefinida de
f[(t)] (t)
G(t) = f[(t)] (t) dt
INTEGRALES QUE CONTIENEN
UN TRINOMIO CUADRADO
Completando cuadrados:
+ +
+
+ +
+
+ +
+ +
e dx cx
dx ) b ax (
) 4
e dx cx
dx ) b ax (
) 3
c bx ax
dx
) 2
c bx ax
dx
) 1
2
2
2
2
1
1
]
1
,
_
,
_
+
+
,
_
+ +
+
,
_
+ + +
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2 2
a 4
b ac 4
a 2
b
x
a 4
b ac 4
a 2
b
x a
a 4
b
c
a 4
b
x
a
b
x a
c x
a
b
x a c bx ax
MTODOS DE INTEGRACIN
I. Integracin de las funciones trigonomtricas
Integrales de la forma: Sen
n
x dx, Cos
n
x dx, Tg
n
x dx,
Cot
n
x dx
Sen
m
x.Cos
n
xdx, Tg
m
x Sec
n
x dx, Ctg
m
x Cosec
n
x dx
A) De la forma: Sen
n
x dx, Cos
n
x dx
se presentan dos casos:
1 Caso: Cuando n Z
+
(par) se usa las siguientes
identidades:
2 Caso: Cuando n Z
+
(Impares), lo expresamos:
Sen
n
x dx = Sen
n-1
x Sen xdx usamos
Cos
n
x dx = Cos
n-1
x Cos xdx Sen
2
x+Cos
2
x=1
2
2 1
,
2
2 1
2 2
x Cos
x Cos
x Cos
x sen
+
B) Integrales de la forma: Tg
n
x dx, Cot
n
x dx
Se presentan 2 casos:
1 Caso. Si n Z+ (Par) Tg
n
x dx = Tg
n-2
x Tg
2
x dx
Sec
2
x = 1 + Tg
2
x Cot
n
x dx = Cot
n-2
x Cot
2
x dx
Cosec
2
x = 1 + Cot
2
x
2 Caso. Si n Z+ (Impar), las integrales
Tg
n
x dx = Tg
n-1
x Tgx dx =
Cot
n
x dx = Cot
n-1
x Cotx dx =
Se usa: Sec
2
x = 1 + Tg
2
x, Cosec
2
x = 1 + Ctg
2
x
Ejemplo: Tg
2
x dx = (Sec
2
x -1)dx = Tg x x +c
[ ] dx x Tg . x Tg
2
1 n
2
[ ] dx x Cot . x Cot
2
1 n
2
C) Integral de la forma: Sen
m
x. Cos
n
x dx
Caso I: Si m n, es decir, cualquiera de los exponentes es
un nmero entero positivo impar y el otro es cualquier
nmero. (Si al menos (m n) Z
+
Imp.)
a) Si m Z+ (Impar) Sen
2
x + Cos
2
x = 1
Sen
m
x Cos
n
x dx = Sen
m-1
x Cos
n
x Sen x dx
b) Si n Z+ (Impar)
Sen
m
x Cos
n
x dx = Sen
m
x Cos
n-1
x Cos x dx
Sen
2
x + Cos
2
x = 1
Caso II. Si (m y n) Z
+
(pares) se usan las siguientes:
2
x 2 Cos 1
x 2 Cos ;
2
x 2 Cos 1
x Sen
2
+
D) Integrales de la forma:
Tg
n
x Sec
m
x dx; Cot
n
x Cosec
m
x dx
CASO I. Cuando n Z
+
(Impar) y m cualquier nmero
Tg
n
x Sec
m
x dx = Tg
n-1
x Sec
m-1
x Tgx. Sec x dx
Cot
n
x Cosec
m
x dx = Cot
n-1
x Cosec
m-1
x Cotx. Csc x dx
Sec
2
x = 1 + Tg
2
x, Cosec
2
x = 1 + Cot
2
x
CASO II. Cuando m Z
+
(Par) y n cualquier nmero
Tg
n
x Sec
m
x dx = Tg
n
x Sec
m-2
x Sec
2
x dx
Cot
n
x Cosec
m
x dx = Cot
n
x Cosec
m-2
x Csc
2
x dx
Observ.
1) Cuando n m Z
+
(Impar) y m Z
+
(Par) se puede aplicar
cualquiera de los dos casos.
2) Si n Z
+
Par y m es impar se aplica el 1 caso.
INTEGRACIN POR PARTES
3) u = a Sec
du = a Sec .tan d
a > 0 = a Tg
ALGUNAS IDENTIDADES:
Sen
2
+ Cos
2
= 1
Sec
2
= 1 + Tg
2
Cot
2
= Cosec
2
- 1
Sen
2
=
Cos
2
=
Sen
2
3 =
2 2
a u
2 2
a u
u
a
2 2
a u
a
u
Sec
2
2 Cos 1
2
2 Cos 1 +
2
6 Cos 1
Sen 2 = 2 Sen . Cos
Cos 2 = Cos
2
- Sen
2
Sec
2
= 1+ Tg
2
Cosec
2
= 1 + Cot
2
INTEGRACIN DE FUNCIONES
RACIONALES
+ +
+
dx
c bx ax
B Ax
I
2
,
_
,
_
+
a 4
b
c
a 2
b
x a
2
2
a 2
b
x z +
+
+
+ +
+
dz
) n z ( a
n mx
dx
c bx ax
B Ax
2 2
+
+
+
n z
dz
a
n
n z
zdz
a
m
2 2
+
+
n z
dz
a
n
u
du
a
m
2
+ +
+
dz
8 x 12 x 9
3 x 2
2
2 Caso. Cuando el polinomio Q(x) se descompone
en factores todos lineales y distintos.
Donde
Donde A1, A2, An, constantes a determinar
1
]
1
+ +
+
n x
An
...
2 x
2 A
1 x
1 A
dx
) x ( Q
) x ( P
+
1 x ln 1 A dx
1 x
1 A
3 Caso. Cuando los factores del denomi-
nador son lineales y algunas repetidas.
Donde A1, A2, son constantes que se
van a determinar
n x
An
...
) a x (
Ap
...
) a x (
2 A
a x
1 A
) x ( Q
) x ( P
p 2
+
+ +
+ +
+
+
+ +
+
dx
n x
An
c x b x
B x A
c x b x
B x A
x Q
x P
...
2 2 1 1 ) (
) (
2
2 2
2
1 1
2 x 2 x
C Bx
4 x
A
) 2 x 2 x )( 4 x (
12 x 4 x 3
2 2
2
+ +
+
+
+
+ + +
+
1
]
1
+
+ +
+
+
+ +
+
...
3 x
3 A
) c bx x (
2 B x 2 A
c bx x
1 B x 1 A
) x ( Q
) x ( P
2 2 2
+
+
4 x 2 x 2
dx 5 x 3
2
INTEGRACIN DE FUNCIONES RACIONALES
QUE CONTIENEN Sen u y Cos u
2
z 1
dz
2 du
+
u Cos 1
u Cos 1
2
u
Tg
+
,
_
u Cos 1
u Cos 1
z
2
u
Tg z como
2
+
z
2
(1+ Cos u) = 1 Cos u z
2
+z
2
Cos u + Cos u = 1
Cos u (z
2
+1) = 1 z
2
(3)
De (3) construimos el tringulo:
(BC)
2
= (z
2
+ 1)
2
(1 - z)
2
efectuando se tiene:
BC = 2 Z
(4)
1 z
z 1
u Cos
2
2
+
A
B
C
x = 2z
1 z
2
z
2
+1
2
z 1
u 2
u Sen
+
OTRAS VARIANTES
) n ( f ... ) 2 m ( f ) 1 m ( f ) m ( f ) i ( f
x ... x x x x
n
m
n 3 2 1
n
1 i
i
+ + + + + +
+ + + +
PROPIEDADES
[ ]
+
+
+
+ t
b
a i
c b
c a i
b
a i
c b
c a i
n
1 i
n
1 i
n
1 i
n
1 i
n
1 i
n
m i
n
1 i
i
) c i ( f ) i ( f ) f
) c i ( f ) i ( f ) e
) i ( g ) i ( f ) i ( g ) i ( f ) d
) i ( f K ) i ( f k ) c
K ) 1 m n ( K ) b
te tan cons una : Kc , kn K ) a
[ ]
[ ] da generaliza a telescpic regla 2 ) 1 k ( f ) k ( f ) 1 n ( f ) 1 i ( f ) 1 i ( f ) j
a telescpic regla 2 ) 0 ( f ) 1 ( f ) n ( f ) 1 n ( f ) 1 i ( f ) 1 i ( f ) i
da generaliza a telescpic regla 1 ) 1 k ( f ) n ( f )) 1 i ( f ) i ( f ( ) h
a telescpic regla 1 ) 0 ( f ) n ( f )) 1 i ( f ) i ( f ( ) g
n
k i
n
1 i
n
k i
n
1 i
+ +
+ + +
FRMULAS SUMATORIAS
ALGUNAS SUMAS (Frmulas)
+ + +
+ +
n
i
n
i
n
i
n
i
n n n n n
i
n n
i
n n n
i
n n
i
1
2 3
4
1
2
3
1
2
1
30
) 1 9 6 )( 1 (
) 4
4
) 1 (
) 3
6
) 1 2 )( 1 (
) 2
2
) 1 (
) 1
REA DE FIGURAS PLANAS
n
1 i
xi ) xi ( f A
b) Tomamos rectngulos por exceso
y = x
2
x1 xi
x
y
A
i
x
i-1
xi
y
f(xi)
2
n
1 i
xi ) xi ( f A
Ai =f(xi)(xi-x
i-1
)
Ai =f(xi) xi
(VALOR EXACTO)
xi ) x ( f lim A
x
PARTICIN DE UN INTERVALO
,
_
+
n
a b
i a xi
b xn
a b a xn
n
a b
n a xn b
n
a b
a 1 x
) ( 0 a xo a
,
_
+
+
INTEGRAL DEFINIDA
n
1 i
b
a
n
dx ) x ( f I xi ) xi ( f lim
PROPIEDADES
[ ]
>
+
t t
b
a
a
b
b
a
c
b
c
a
a
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
a b dx x f dx x f
dx x f dx x f dx x f
dx x f
dx x g x f dx x g x f
dx x f k dx x f k
a b x dx
) ( ) ( ) 6
) ( ) ( ) ( ) 5
0 ) ( ) 4
) ( ) ( )] ( ) ( [ ) 3
) ( ) ( ) 2
) 1
7) Si m y M son valores mnimos y mximos
absolutos de f en [a, b] tal que m f (x)
M x [a, b]
8) Si f es una funcin par en [-a, a]
9) Si f es impar entre [-a, a]
b
a
) a b ( M dx ) x ( f ) a b ( m
a
0
a
a
dx ) x ( f 2 dx ) x ( f
0 dx ) x ( f
a
a
x
a
dt ) t ( f
x
a
) x ( f dt ) t ( f
dx
d
) x ( G
Consecuencias 1 Teorema
f continua, g y h diferenciable:
[ ]
[ ] [ ]
[ ]
) (
) (
) (
) (
) (
) ( ) ( ) ( ) 3
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2
) ( ) ( ) ( ) 1
x g
a g
x
a
x g
x h
x g
a
du u f x g x g f
dx
d
x h x h f x g x g f dt t f
dx
d
x g x g f dt t f
dx
d
REA Y VOLUMEN
1) rea de Figuras Planas
Def.(1) Sea f(x) una funcin continua en [a, b]. El rea
de la regin limitada por la curva y = f(x), eje x y las
rectas x=a y x=b, es:
b
a
dx ) x ( f A
f(x)
a b
y
x
R
Def. (2). rea entre dos Curvas
Si f(x) y g(x) dos funciones en [a, b] y f(x) > g(x)
axb entonces R = {(x, y) / axb, g(x)xf(x)}
b
a
dx )] x ( g ) x ( f [ A
f(x)
a b
y
x
g(x)
R
OBSERVACIN
1) Si la regin R es limitada por la curva x = g(y) y
las rectas y=c, y=d, entonces el rea de la
regin R, se denota:
d
c
dy ) y ( g ) R ( A
x
X = g(y)
c
d
y
2) Si la regin R es limitada por dos funciones
x = g(y), x=h(y) tal que g(y)>h(y), y [c, d]
y las rectas y=c, y=d, el rea se denota:
d
c
dy )] y ( h ) y ( g [ A
x
X = g(y)
0
y
X = h(y)
3) Si la funcin f (x) 0, la regin R est
debajo del eje x, el rea se calcula por:
b
a
dx ) x ( f ) R ( A
a b
y
x
R
0