miércoles, 19 de septiembre del 2007 | la voz de la escuela
Cando o susto é azul
Os misterios da sinestesia, unha particular manifestación de cores e sentidos
¿Que sabor ten unha canción de Shakira?
¿A que cheira unha estrela? ¿De que cor
é a amizade? Aínda que poidan parecer
absurdas, estas preguntas teñen sentido
para algunhas persoas que experimentan
un fenómeno sensorial descrito cientifica-
mente hai máis dun século.
Ven os números, letras e outros signos
da linguaxe con cores determinadas, per-
ciben un sabor ou visualizan formas ao oír
unha palabra ou un son. Esta particular
manifestación dos sentidos coñécese co
nome de sinestesia.
Os investigadores da sinestesia están
familiarizados con casos como o dunha
muller que adoita ver a palabra susto de
cor azul e o termo bondade en vermello. É
unha das formas máis comúns nas que se
manifesta este cruzamento de sentidos, o
das grafías vistas con cores intensas. Ou-
tros dos tipos frecuentes son a asociación
de unidades de tempo (minutos, horas),
sons, cheiros e sabores con cores; e en
ocasións máis raras ocorre que un son
provoca a percepción dun cheiro ou dun
sabor, ou ata que se visualicen formas. Así,
por exemplo, unha paciente explicou que
ao oír ladrar a un can ve triángulos que
se proxectan cara arriba.
Aínda que as experiencias sensoriais de
cada persoa con sinestesia son diferentes,
nun mesmo suxeito sempre son as mes-
mas. No caso anterior, o susto sempre
será azul, pero para outro pode ser, por
exemplo, morado. Ademais, describiuse
que se se lles mostran as palabras nun
ton diferente ao que perciben habitual-
mente (por exemplo, susto en vermello
ou bondade en azul), experimentan unha
emoción negativa, desasosego.
Cuestión de familia
Comprobouse que se alguén presenta
esta especial unión de sentidos é proba-
ble que outros membros da súa familia
tamén a teñan. Isto levou a concluír que
a sinestesia é hereditaria e que debe de
estar asociada a un xene dominante que
se transmite a través do cromosoma X, o
que significa que as nais o transmitirían
aos seus descendentes de ambos os sexos,
pero os homes só llo pasarían ás súas fillas.
Tamén se sabe que aparece en maior pro-
porción en mulleres que en homes, nunha
relación de seis a un. E en canto ás cifras
Algúns famosos que tiveron este don especial
As persoas con sinestesia
son normais no que se refire
ao funcionamento do seu siste-
ma nervioso, e presentan coefi-
cientes de intelixencia medios,
ou ata elevados. Iso si, son ca-
paces de ver o mundo de forma
diferente ao resto.
Entre eles hai algúns famosos
artistas, que expresaron dalgún
xeito as súas experiencias na
súa obra: o pintor Vasily Kan-
dinsky, o compositor Rimsky
Korsakov ou o escritor Vladimir
Nabokov. O autor francés
Arthur Rimbaud trasladou as
súas vivencias sensoriais no
«Soneto das vogais», que re-
producimos xunto a este retra-
to do poeta. Rimbaud deixou de escribir sendo un adolescente
ciencias >> 7
Actividades
e recursos
na Rede
BUBA E KIKI
O psicólogo Wolfgang
Köhler desenvolveu un
experimento para demos-
trar que a maioría das per-
soas asociamos sentidos
sen darnos conta. Trátase
de dicir cal das dúas figu-
ras que reproducimos nes-
ta columna se chamaría
Buba e cal Kiki. Podedes fa-
cer a experiencia en clase
e ver que porcentaxe de
compañeiros di unha cousa
ou outra.
MANJUNATH KIRAN
No caso de padecer sinestesia diferentes sensacións aparecen asociadas ás cores
globais, estímase que unha de cada 2.000 to da cor cando escoitan unha palabra, o
persoas a teñen. que non ocorre noutros individuos sen
Algúns científicos pensan que a sines- esta facultade.
tesia está causada pola inusual conexión
de neuronas implicadas na transmisión Máis aló dos sentidos
de diferentes sentidos. Hai investigacións Algúns dos últimos estudos sobre a Para atopar logo unha ex-
que apoian a teoría de que durante o de- sinestesia apuntan a que non se trata plicación podedes recorrer
senvolvemento do cerebro nos recente- dun fenómeno puramente sensorial. Os á páxina http://
mente nacidos establécense numerosos cruces non se producirían só entre sen- es.wikipedia.org/wiki/
enlaces entre as células nerviosas, unións tidos, senón que tamén se manifestarían Imagen:BoobaKiki.png
que van desaparecendo nas primeiras se- fronte a conceptos. Un dos experimentos
manas de vida, formándose illas sensoriais realizados nesta liña tomou como mostra
coas que restan. Así, todos os bebés te- a persoas con sinestesia de palabras con
rían sinestesia, de feito comprobouse que sabores. Mostráronlles fotos de obxectos
confunden os sentidos. Nalgúns adultos pouco comúns, de maneira que aínda que
mantivéronse certo número daquelas sabían o que era, custáballes traballo ato-
iniciais conexións que todos debemos par o vocábulo correspondente.
ter ao nacer. Tratábase de provocar o efecto de ter a
Aínda que non se coñece ben que partes palabra na punta da lingua, e atopáronse
do cerebro están implicadas na sinestesia, que con só estar a piques de recordala
hai investigacións que apuntan ao chama- xa percibían sabores. Así por exemplo, a
do sistema límbico, relacionado coa re- imaxe dun fonógrafo produciu nun dos
gulación do comportamento emocional. suxeitos un gusto a chocolate.
E en persoas con sinestesia de son-cor
constatouse que se activa unha parte da > Susana Pérez
¿Tes
cortiza cerebral asociada ao procesamen- susana@casaciencias.org sinestesia?
Os grupos de investiga-
ción contan coa colabo-
ración de persoas que cum-
primentan cuestionarios
para detectar a sinestesia.
«SONETO DAS VOGAIS» A maioría teñen páxinas en
Internet nas que se poden
A negro, E branco, I vermello, U verde, O azul: vogais, realizar estes test. O depar-
algún día direi a vosa orixe secreta; tamento de Psicoloxía ex-
A, negro corpiño velludo de moscas relucentes perimental da Universidade
que se axitan en torno de fetideces crueis, de Granada dispón dunha.
golfos de sombra; E, candores de néboas e de tendas, Atópase na dirección http:/
lanzas de glaciares feros, reis brancos, calafríos de umbelas; /www.ugr.es/neurocog/
I, púrpuras, sangue esputada, rir de beizos belos Sinestesia.htm
en cóleras terribles ou embriagueces sensuais;
U, ciclos, vibracións divinas dos mares verduscos,
paz de campos sementados de animais, paz de engurras
que a alquimia imprime nas grandes frontes estudosas;
O, supremo clarín de estridencias estrañas,
silencios atravesados de Mundos e de Anxos;
O, a Omega, ¡o reflexo violeta dos seus Ollos!
Arthur Rimbaud