het verloren geld van de coburgs

thierry debels

Het verloren geld van de Coburgs

50 ondeugende dubbelportretten

Houtekiet
Antwerpen / Amsterdam

 Thierry Debels / Houtekiet / Linkeroever Uitgevers nv 2010 Houtekiet, Katwilgweg 2, b-2050 Antwerpen info@houtekiet.com www.houtekiet.com

Omslag Jan Hendrickx Foto omslag ??? Zetwerk Intertext, Antwerpen

isbn 978 90 8924 096 5 d 2010 4765 ??? nur ??? Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher.

Inhoud

11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |

Inleiding 9 Koning Leopold ii & prinses Charlotte 11 Koning Albert ii & koning Boudewijn 15 Prins Karel & koning Albert ii 17 Karoline Bauer & Blanche Delacroix 19 Koning Leopold i & prins Karel 21 Koning Albert i & koning Leopold iii 23 Prinses Louise & prins Karel 26 Prinses Marie-Christine & prinses Esmeralda 29 Stephanie de Windisch-Graetz & prinses Marie-Christine 32 Koning Albert i & koning Albert ii 35 Prinses Henriette & Charles-Philippe Chappy van Orlans 37 Koningin Elisabeth & prins Laurent 40 Koningin Elisabeth & prinses Lilian 43 Koning Leopold iii & prinses Lilian 45 Koning Leopold ii & koning Leopold iii 49 Prinses Marie-Jos & prinses Stphanie 52 Prins Karel & prins Laurent 55 Koning Leopold i & koning Leopold ii 58 Koning Leopold i & koning Leopold ii 60 Koning Leopold ii & prins Karel 63 Koning Leopold ii & prins Karel 65

22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50 | 51 | 52 |

Prinses Louise & prinses Clementine 67 Koning Albert ii & prins Filip Flandre 69 Koning Albert i & prinses Josephine 74 Koning Boudewijn & prins Filip 77 Koning Leopold i & koning Boudewijn 79 Koning Leopold i & koning Boudewijn 81 Koning Boudewijn & prins Karel 83 Koning Leopold i & prins Karel 87 Koning Leopold ii & koning Boudewijn 89 Koning Leopold iii & prins Karel 93 Prins Karel & koning Boudewijn 95 Koning Albert ii & prins Filip 97 Koningin Fabiola & Blanche Delacroix 100 Prinses Lilian & Blanche Delacroix 102 Koningin Louise-Marie & prinses Mathilde 104 Koningin Louise-Marie & prinses Mathilde 106 Koning Leopold ii & koningin Marie-Henriette 108 Koning Boudewijn & kroonprins Filip 111 Koning Leopold i & prins Laurent 115 Koning Leopold ii & koning Albert i 118 Koning Albert i & prins Karel 121 Prins Karel & prinses Marie-Christine 124 Prinses Louise & prins Karel 126 Koning Leopold ii & koning Albert i 128 Koning Boudewijn & koning Albert ii 130 Koning Leopold ii & prins Karel 132 Prinses Louise & prins Karel 134 Prins Alexander & prins Laurent 136 Kroonprins Filip & prins Laurent 139 Kroonprins Filip & prins Laurent 139 Kroonprins Filip & prins Laurent 139 Besluit 141 Beknopte bibliografie 143 Appendix 1 145

Zoals steeds voor Cathy, Loc, Brieuc en Elouan. Deze keer ook voor M.

Inleiding

p 16 mei 2009 wordt een dreigbrief aan het adres van koningin Fabiola gepubliceerd in De Standaard. In gebrekkig Frans staat in de brief dat de koningin op 21 juli met een kruisboog doodgeschoten zal worden. De motivatie van de schrijver is dat Fabiola Vlaanderen te veel geld kost: 30.000 euros par semaine. Omgerekend anderhalf miljoen euro per jaar, een bedrag dat ruwweg overeenkomt met de dotatie die de koningin voor de rest van haar leven ontvangt. Het Belgische koningshuis heeft altijd een onverbrekelijke relatie gehad met geld. Voor dit boek over de koninklijke familie heb ik twee originele invalshoeken gekozen. In eerste instantie heb ik het geldspoor gevolgd van de Coburgs. De financile geschiedenis van het Belgische vorstenhuis is boeiend en relevant. Zo relevant zelfs dat ze mensen ertoe brengt om dreigbrieven te schrijven. De tweede invalshoek is die van het dubbelportret: twee personen die sterk op elkaar lijken, of net heel erg verschillen. Mijn jonge kinderen vertel ik dat het paleis van de koning een glazen dak heeft, een metafoor natuurlijk. Het betekent dat we naar binnen kunnen kijken en alles zien wat er ge-

beurt. Er zijn ook archieven waarin je vaak naar hartenlust kan grasduinen. Ze bevatten informatie die eigenlijk niet voor ons bestemd is. Vervelend voor de betrokken personen en hun nazaten. Interessant voor historici en journalisten. En voor de lezers. Overijse, 31 mei 2009

10

Koning Leopold ii & prinses Charlotte

eopold ii en Charlotte zijn het oudste en jongste kind van koning Leopold i en koningin Louise-Marie. Ze verschillen iets meer dan vijf jaar in leeftijd. Prinses Charlotte wordt vaak afgeschilderd als een zottin. Jos Pauwels schreef een boek over haar met als titel De waanzin van Charlotte. Leopold wordt meestal geportretteerd als een eigengereide maar succesvolle man. Eigenlijk lijken ze veel meer op elkaar dan oppervlakkige beschrijvingen doen vermoeden. De naam van Charlotte is voor altijd verbonden aan Mexico. In 1863 overtuigt ze haar man, Maximiliaan van Habsburg, keizer te worden van het land, dat door de Fransen bezet wordt. Je kan het Mexico-avontuur van Charlotte perfect vergelijken met het Congoverhaal van Leopold ii. Mexico werd een fiasco, Congo werd een zakelijk succes. Hoe verklaar je dat? Charlotte is in elk geval even gedreven als haar oudere broer. Wanneer haar man Max in 1864 in Mexico op reis gaat (om insecten en vlinders te verzamelen nog wel), neemt ze onmiddellijk het bestuur van het land over als regentes. Ze zegt dat ze gretig is naar activiteit. Charlotte is verstandig, efficint en kordaat. De eerste grondwet van Mexico stelt ze zelf op, met die van Belgi als model.

11

In een brief aan haar jongere broer Filip Flandre schrijft ze dat ze als regentes nooit zoveel werk gehad heeft en dat ze nooit blijer en opgeruimder was. Maar haar man Max is jaloers en maakt haar bij zijn terugkeer van die lange reis vleugellam. Ze mag zich enkel nog bezighouden met sociale activiteiten en liefdadigheid. Misschien was het Mexicoverhaal wel helemaal anders gelopen als Charlotte toen de touwtjes in handen had kunnen houden. Maximiliaan was immers niet echt een goede bestuurder, en dat is een eufemisme. De energie die Charlotte drijft, is wellicht voor een stukje gesublimeerd. Ze heeft immers geen kinderen, wat maakt dat ze zich kan bezighouden met bestuurlijke kwesties. Wat dat betreft lijkt ze een beetje op de latere Leopold ii, die zich afkeert van zijn kinderen en zich volledig op het Congo-avontuur toelegt. De mooiste illustratie van de kwaliteiten van Charlotte is haar tocht naar Europa in de zomer van 1866 om steun en geld te krijgen voor Mexico. Ze onderhandelt met Napoleon iii, met de Franse regering en bankiers. Bij de bankiers is Charlotte erg overtuigend: ze krijgt 500.000 piasters, die ze onmiddellijk naar Mexico doorstuurt. Ook bij de Franse minister van Financin Fould probeert ze geld los te krijgen voor Mexico. Haar argument is dat ze slechts 126 miljoen ontvangen heeft van de 516 miljoen beloofde Franse frank. De uitleg van Fould is technisch: een eerste lening werd niet volledig onderschreven en een tweede werd zwaar onder pari aangeboden. Slotsom is in elk geval dat ze niets meer krijgt. Ook bij Napoleon vangt ze bot. Aan haar man Max seint ze niet veel later de volgende boodschap: Todo es inutil. De hamvraag is natuurlijk waarom Mexico mislukt en Congo wel lukt. Er zijn enkele verklaringen. Ten eerste is Congo voor Leopold slechts een van de vele projecten. Hij was ook in andere landen, zoals China, actief, maar met minder succes. Charlotte had enkel Mexico. In een brief schrijft ze dat ze het leven in Mexico, met alle moeilijkheden, absoluut verkiest

12

boven het beschouwen van de zee in de villa Miramar, die Max in Itali gebouwd had. Nog een bewijs van haar daadkracht. Een tweede punt is dat de visie op beide landen volledig verschillend is. In Congo gaat de exploitatie van het land voor op de ontwikkeling. In Mexico is het omgekeerd. Dat Mexico, net zoals Congo, over een rijke ondergrond en zilvermijnen beschikt, gebruikt Charlotte als argument bij de Franse regering om extra geld te krijgen. Maar eerst wil ze van Mexico zelf een beter land maken, getuige de grondwet die ze zelf opstelde. Punt drie is dat Leopold over de nodige financiering beschikt om van Congo een succesverhaal te maken. Hij pompt er, dat is algemeen geweten, een groot deel van het familiefortuin in. In Mexico daarentegen is er een chronisch geldtekort: de staatskas is vrijwel voortdurend leeg. En de Fransen springen niet bij als de nood hoog is. Een ander element waar je niet omheen kan, is dat Leopold ii wellicht toch iets meer zakelijk talent heeft dan zijn jongere zus. Leopold werd voorbereid om koning te worden. Ten slotte was er een verschil in bestuur. Congo werd bestuurd vanuit Brussel. Charlotte en Max waren zelf in Mexico, wat niet noodzakelijk een voordeel was.

De feiten Leopold ii en Charlotte krijgen dezelfde opvoeding. Charlotte is verstandig, vlijtig en gewetensvol. Haar Mexicaanse avontuur mislukt. Dat van haar broer Leopold ii in Congo loopt wel goed af. Zijn succes was een combinatie van inzicht en een stevige dosis geluk.

13

Koning Albert ii & koning Boudewijn

n 1976 viert Belgi de 25ste verjaardag van het koningschap van Boudewijn. Er is een eerbetoon, maar de vorst krijgt uiteraard ook geschenken en giften. Boudewijn vraagt uitdrukkelijk geen persoonlijke cadeaus te geven. In plaats daarvan kan de bevolking intekenen op een nieuwe stichting die alle initiatieven ter verbetering van de levensomstandigheden van de Belgische bevolking zal bestuderen en steunen. De burgers geven gul en ook de regering, lees: de belastingbetaler, doet een stevige duit in het zakje. De teller zal volgens sommigen uiteindelijk stilstaan op 1 miljard frank (nu 2,74 miljard frank of 68 miljoen euro). Volgens grootmaarschalk Herman Liebaers gaat het zelfs over 1,3 miljard frank of omgerekend 88 miljoen euro. Dat is het startkapitaal van de Koning Boudewijnstichting. Auteur Jean Stengers noemt deze belangrijke instelling een indirecte gift van de Koning aan de natie. Een ietwat naeve opvatting is dat, zoals verder in dit boek zal blijken. Volgens Liebaers is deze stunt te danken aan Franz de Voghel, erevicegouverneur van de Nationale Bank van Belgi. Hij zou een merkwaardige werkwijze gehanteerd hebben. Zijn strategie was verraderlijk eenvoudig,

15

schrijft Liebaers in zijn boek over koning Boudewijn. Hij bepaalde de inbreng van grote ondernemingen naar hun eigen vermogen, hij kocht goud om gedenkpenningen met beeltenis van de Koning te slaan en bekwam van de regering dat zij het aandeel van de priv-sector zou verdubbelen. Terug naar het jaar 1959. Albert trouwt met Paola. Het paar krijgt 50 miljoen (nu 300 miljoen frank of 7,4 miljoen euro) van de bevolking en zelfs een bootje van de stad Brugge. Van Leopold iii krijgen ze een Mercedes. In een Canvasuitzending over Paola wordt fijntjes verteld dat het paar het bootje verkoopt en de opbrengst houdt. Ook de auto wordt volgens Jan Van den Berghe verpatst. De 50 miljoen frank steekt het koppel volgens de reportage in eigen zak. Op een scherpe toon wordt vermeld dat dit geheel tegen de traditie in is. Het is gebruikelijk het geld weg te schenken aan goede doelen, of er een stichting mee op te richten, zoals Boudewijn zeventien jaar later doet.

De feiten In 1959 krijgen Albert ii en Paola 50 miljoen frank (7,4 miljoen euro). Tegen de traditie in steken ze het geld in eigen zak. In 1976 krijgt Boudewijn van de bevolking een miljard frank (68 miljoen euro). Hij roept er de Koning Boudewijnstichting mee in het leven.

16

Prins Karel & koning Albert ii

sabelle Wry of Whri, over de schrijfwijze van haar naam is er merkwaardig genoeg geen duidelijkheid, is de dochter van prins Karel. Ze is nu bekend als Isabelle Wybo. Toen Isabelles moeder in 1947 stierf, ging het meisje bij haar grootouders wonen, van moederskant welteverstaan. Prins Karel werd enige tijd later wel als voogd aangesteld toen de grootmoeder van het meisje eveneens overleed. En ook de opvoeding van Isabelle werd door prins Karel betaald. De Coburgs zorgen goed voor hun bastaardkinderen, dat is algemeen geweten. Die traditie begon bij Leopold i. Delphine Bol lijkt wat dat betreft een beetje op Isabelle Whri. Delphine is de buitenechtelijke dochter van Albert ii, de neef van prins Karel. Ze ging vanaf haar tiende naar de elitaire school Le Rosey in Zwitserland. Haar oom Boudewijn had er ook op de schoolbanken gezeten, geen toeval uiteraard. De inschrijving op Le Rosey is peperduur: 35.000 euro voor een leerlinge zoals Delphine. Daarbovenop komen extra bedragen afhankelijk van de keuze van de leerling. Ook in Engelse private schools is een dergelijk cafetariasysteem van kracht. De middelbare school in Le Rosey is nog duurder: 47.500 euro

17

lesgeld per jaar. Auteur Pieter De Wever rekende uit dat het diploma van Delphine tussen de 500.000 en 600.000 euro gekost heeft. In zijn boek over Delphine vraagt hij zich terecht af wie haar lesgeld heeft betaald. Is het aannemelijk dat de koning er de moeder van zijn buitenechtelijke dochter alleen liet voor opdraaien? Zou hij niet veeleer zijn steentje, of een hele dikke steen, hebben bijgedragen? De vraag stellen is ze beantwoorden. Wellicht heeft Albert inderdaad, in de traditie van de Coburgs, bijgedragen aan de opvoeding van zijn jongste dochter. De moeder van Delphine was op dat moment immers al gescheiden van haar eerste man, Jacques Bol.

De feiten Het is een traditie dat de Coburgs goed zorgen voor hun buitenechtelijke kinderen. Ook Leopold ii zag erop toe dat zijn talrijke bastaardkinderen goed terechtkwamen.

18

Karoline Bauer & Blanche Delacroix

n 1817 sterft de vrouw van Leopold i, Charlotte, prinses van Wales. In 1828 leert Leopold Karoline Bauer kennen, een nicht van zijn goede vriend en privsecretaris Christian Stocky Stockmar. Een eigenaardig toeval, noteert historica Henriette Claessens. Karoline is een vogeltje zonder hersenen, ze zingt en charmeert, meer niet. Het wordt een verhouding die enkel gebaseerd is op Karolines uiterlijk. De romance is na nauwelijks twee jaar al uitgedoofd. Einde van het verhaal, ware het niet dat er speculaties zijn dat Leopold met haar trouwde in 1929. Het was weliswaar een morganatisch huwelijk, ook wel een huwelijk met de linkerhand genoemd. De vrouw krijgt dan niet alle rechten verbonden aan de adellijke stand van haar man. Maar er zou toch een huwelijk hebben plaatsgevonden. De zoon van Stocky beweert dat er helemaal geen huwelijk was, wel een notarile akte die Karoline een jaarlijkse rente garandeerde. De Coburgs zorgen ook goed voor hun minnaressen. Stocky ziet er persoonlijk op toe dat zijn nicht financieel niets te kort komt. Hij verbrandt alle papieren en brieven die betrekking hebben op de verhouding van Leopold en Karoline, zodat het volgens Claessens een goed

19

bewaard geheim blijft hoe de liefdesgeschiedenis in Engeland tussen prins Leopold en Karoline Bauer precies verliep. Koning Leopold ii houdt er ook een minnares op na, Blanche Delacroix. Enig verschil: de koning is op dat moment nog gehuwd met Marie-Henriette en moet de verhouding dus geheim houden. Uiteraard raakt deze relatie wel bekend. Auteur Reinout Goddyn schrijft in zijn boek De koning te rijk dat in Belgi heel wat wrevel ontstaat over de verhouding. Eigenlijk is het niet zozeer de affaire zelf die de Belgen stoort. Journalist Louis De Lentdecker zal het later hebben over de van Seksen Coburgs. Wat de bevolking Leopold wel verwijt, is dat hij zijn eigen dochters en echtgenote altijd slecht behandelde. Ter illustratie: wanneer zijn oudste dochter prinses Louise bij hem aanklopt als ze financile problemen heeft (zie prinses Louise & prinses Clementine, pag. xxx), krijgt ze nul op het rekest. De koning is keihard en zegt dat ze haar eigen boontjes maar moet doppen. In het tweede deel van zijn leven overlaadt Leopold ii zijn minnares Blanche met dure geschenken, villas, zelfs kastelen. Hij geeft in totaal omgerekend tientallen miljoenen euros aan haar uit.

De feiten De feiten: Karoline Lina Bauer was de geliefde van Leopold i tussen 1828 en 1830. Leopold gaf zijn minnares een jaarlijkse rente. Zijn zoon, Leopold ii, overlaadt zijn minnares Blanche met cadeaus en geld. Frappant is vooral dat zijn eigen dochters op geen enkele financile steun van de vorst kunnen rekenen.

20

Koning Leopold i & prins Karel

oning Leopold i is 52 jaar in 1842. De moeder van zijn wettige kinderen, Louise-Marie, zal enkele jaren later overlijden. De koning is depressief en ontgoocheld. Maar dat jaar ontmoet hij Arcadie Claret. Hij wordt op slag betoverd door het meisje, dat nauwelijks zestien jaar is. Deze verhouding zal veel langer duren dan die met Karoline Bauer, tot de dood van Leopold i in 1865. De vader van het meisje is woedend als hij op de hoogte wordt gebracht van de relatie. Jules Van Praet, vertrouweling en toeverlaat van de koning, verzekert hem dat een oplossing gevonden zal worden voor het probleem. Die oplossing bestaat erin dat Friedrich Ferdinand Meyer, weduwnaar en stalmeester van Leopold i, trouwt met Arcadie. Het huwelijk vindt plaats op 30 juni 1845 in Elsene. Meyer wordt voor zijn diensten flink beloond. Volgens historica Henriette Claessens wordt hij stalmeester aan het hertogelijk hof in Coburg en wordt hij vermeld in het testament van Leopold i. Meyer, die achttien jaar jonger is dan Leopold i, ontvangt ook een jaarlijks pensioen van 6.000 goudfrank (omgerekend 1,3 miljoen frank of 32.000 euro). Hij sterft een jaar voor zijn koning, in 1864, nauwelijks 56 jaar oud en door iedereen vergeten en verlaten.
21

Halverwege de jaren dertig heeft prins Karel een relatie met Jacqueline Whri. In 1937, andere bronnen spreken van 1938, wordt in Straatsburg de vrucht van hun liefde geboren: Isabelle. Karel zou heel graag trouwen met Jacqueline, maar krijgt een formeel verbod van het hof. Vooral zijn moeder, koningin Elisabeth, is tegen. Ook broer Leopold iii ziet een huwelijk niet zitten. Dat vormt de basis van de haat die de broers hun hele leven voor elkaar koesteren. Op 3 november 1942 sluit Jacqueline Whri dan maar een schijnhuwelijk met de bejaarde paleisbediende Arthur Wybo. Isabelle is dan vier of vijf jaar. Arthur erkent haar als zijn dochter. Wat Arthur Wybo kreeg voor die dienst is niet bekend.

De feiten Leopold i leert Arcadie Claret kennen in 1842. Hij laat zijn stalmeester Meyer met haar trouwen en stuurt hem dan naar het Duitse Coburg. Voor zijn diensten wordt Meyer rijkelijk beloond. Exact een eeuw later trouwt de minnares van Karel, Jacqueline Whri, met Arthur Wybo, eveneens een schijnhuwelijk.

22

Koning Albert i & koning Leopold iii

rthur Meyer is de tweede zoon van koning Leopold i met Arcadie Meyer. Hij wordt geboren in 1852. Leopold i is dan al 62 jaar. Tien jaar later, in 1862, worden beide zoons Meyer in de adelstand opgenomen door een besluit van Ernstii, hertog von Saksen-Coburg und Gotha. De jongens mogen zich baron von Eppinghoven noemen. Het wapenschild wordt zelfs door Leopold i gemaakt. Arthur trouwt met Anna Lydia Harris. Ze krijgen een dochter, Louise-Marie. Het meisje wordt in 1894 geboren. Meter is prinses Louise van Belgi, dochter van Leopold ii. Arthur woont met zijn gezin in Duitsland. Ook zij krijgen financile klappen door de Eerste Wereldoorlog. In 1924 keren ze met hangende pootjes terug naar Belgi. In 1927 sterft prinses Charlotte, halfzus van Arthur en zus van Leopold ii. Ook Arthur wordt vermeld in het testament. Charlotte voelde zich volgens Henriette Claessens moreel verplicht haar halfbroer te laten delen in haar nalatenschap. Arthur zet een deel van de erfenis op een bank in Jersey, een Kanaaleiland dat nu vooral bekend is als belastingparadijs. Een ander deel van de erfenis blijft jaren geblokkeerd omdat

23

de erfgenamen het niet eens worden. Dat gebeurt wel vaker bij de Coburgs. Zelden gaat een erfenisverdeling meteen goed. Claessens vermeldt in het bijzonder de onenigheid tussen de prinsessen Louise, Clementine en Stefanie, de dochters van Leopold ii, onderling en met de andere erfgenamen. Het is dan ook geen toeval dat Louise in een andere zaak haar eigen zussen dagvaardt (zie prinses Louise & prinses Clementine, pag. xxx). Als wo ii uitbreekt, beleeft het gezin von Eppinghoven pas echt slechte tijden. Wat nog over is van de niet verdeelde erfenis van Charlotte blijft volgens een brief van notaris Taymans geblokkeerd bij een bank op Jersey. In 1928 krijgt de familie een lijfrente van Albert i van 12.000 frank (nu 290.000 frank of zowat 7.200 euro). In 1932 schrijft Lydia een brief naar Albert i met het verzoek om meer geld. We beschikken nu over nog minder middelen dan toen, schrijft ze. Arthur is op dat moment tachtig jaar en hij is zwaar ziek. In 1942 is de toestand van de Von Eppinghovens ronduit dramatisch. Arthur is intussen twee jaar dood. Notaris Taymans stuurt regelma-

24

tig rekeningen naar de beheerder van de Civiele Lijst waarop de uitgaven staan voor de familie. De Civiele Lijst is nochtans bedoeld voor de koninklijke familie in enge zin. Het is een grootmoedig gebaar van Leopold iii, die op dat moment koning is, maar eigenlijk is de Civiele Lijst daar niet voor bestemd. Ook prins Karel helpt zijn verarmde dochter Louise-Marie financieel. Haar moeder is in 1944 overleden. Hij lost de hypotheek van Louises huis af en koopt een huis in Etterbeek. Louise mag er wonen tot ze sterft. Ze overlijdt ongehuwd en kinderloos op 3 april 1966.

De feiten De tweede zoon van Leopold i met Arcadie, Arthur Meyer, trouwt met Lydia Harris. Mevrouw Harris klopt geregeld aan bij het Belgische koningshuis om financile steun. Ze krijgt die ook, er wordt zelfs geld gebruikt van de Civiele Lijst.

25

Prinses Louise & prins Karel

ls er een lid van de koninklijke familie is dat synoniem is met chronisch geldgebrek, dan is het wel prinses Louise, oudste dochter van Leopold ii. Haar vader is nochtans zo rijk als de zee diep is. Prinses Louise is gehuwd met haar neef Philippe, prins von Saksen-Coburg-Gotha. Als Louise in 1895 een verhouding begint met Gza von Mattacic-Keglevic, een Hongaarse graaf, is voor haar echtgenoot de maat vol: hij draait de geldkraan dicht. Een probaat middel om een vrouw te straffen, ook vandaag nog. Het gevolg daarvan is dat eind negentiende eeuw talloze schuldeisers Louise hardnekkig achtervolgen. Ze proberen alle waardevolle bezittingen van de prinses in beslag te laten nemen om ze openbaar te verkopen. Auteur Jan Van den Berghe beschrijft het als volgt: In vier volle zalen staat alles uitgestald: van hermelijnen mantels tot gebroken paraplus, kanten korsetten en batisten slipjes. Een van die slipjes, met kant geborduurd met een kroontje en het monogram L wordt voor 25 frank (nu 6.250 frank of 155 euro) aangeboden. Het Weense gepeupel staat zich te vergapen aan Louises lingerie. We kunnen het ons levendig voorstellen. Stel je voor dat vandaag de uitzet van prinses Mathilde openbaar ver-

26

kocht wordt. Merkwaardig genoeg vermeldt Louisebiograaf Olivier Defrance het incident niet. Uit pudeur? Wel schrijft hij dat enkele jaren later, in november 1907, schuldeisers van Louise opnieuw goederen proberen te verkopen. Deze keer gaat het om de juwelen van de prinses. Tussen de juwelen zit de diadeem die de Belgische vrouwen ter gelegenheid van haar zilveren huwelijksverjaardag hebben geschonken. De vrouwen zijn razend en organiseren zelfs een actie om de diadeem terug te kopen. De openbare verkoop wordt geannuleerd, maar de juwelen blijven wel eigendom van de schuldeisers. Volgens Defrance weet men tot op vandaag niet waar de diadeem is. Iets meer dan zeventig jaar later. Wie de naam van prins Karel laat vallen bij wat oudere Belgen, krijgt steevast te horen over de verkoop van de huisraad van de graaf van Vlaanderen. De meesten vinden het een dieptepunt in de carrire van de prins. Louis De Lentdecker noemt de antiekveiling zielig. Niemand heeft hem kunnen verhinderen de huisraad in Raversijde op straat te brengen. Anders dan bij Louise gaat het hier om een vrijwillige openbare verkoop, wat het eigen-

27

lijk nog triester maakt. Sommige Belgen op leeftijd herinneren zich zelfs nog de koninklijke nachtpotten: vuil, zwart, bestoft, soms in een aureool van spinraggen. Tientallen nachtpotten, de ene met een vorstelijk embleem of schild aan de buitenkant, de andere met het embleem aan de binnenkant prijkten op gewone tafels in Raversijde. De verkoop in 1980 zou volgens De Lentdecker miljoenen opbrengen. De bedragen van toen zouden nu dubbel zoveel waard zijn.

De feiten Louise wordt in het tweede deel van haar leven achtervolgd door schuldeisers die haar bezittingen in beslag laten nemen en openbaar proberen te verkopen. Karel laat zijn bezittingen vrijwillig openbaar verkopen.

28

Prinses Marie-Christine & prinses Esmeralda

ilian, prinses van Retie, sterft in 2002. Nog geen jaar later veroorzaken de drie kinderen van Lilian Alexander, Esmeralda en Marie-Christine volgens royaltywatcher Mario Danneels een storm van verontwaardiging door persoonlijke bezittingen van hun moeder openbaar te verkopen. Sommigen herinneren zich nog de verkoop van prins Karel, iets meer dan twintig jaar daarvoor op het domein van Raversijde. De opbrengst van de openbare verkopen van de spullen van prinses Lilian levert voor het prinselijke drietal volgens Danneels een dikke 210 miljoen frank netto of zon 5,25 miljoen euro op. Die schatting is wat aan de hoge kant. De veiling bij Sothebys brengt 459.000 pond op of een kleine 700.000 euro. De veiling van Amsterdam brengt 1,25 miljoen euro op. Samen met de opbrengst bij Vanderkindere maakt dat 2,5 miljoen euro of de helft van het cijfer dat Danneels noemt. In een interview van Danneels met prinses Marie-Christine is ze enorm verontwaardigd wanneer hij zegt dat haar broer en zus naar haar wijzen als initiatiefnemer van de verkoopsessies. Als hij suggereert dat ze met de verkoop toch maar mooi een graantje meepikt, roept ze dat dat absoluut niet waar is. De

29

prinses beweert dat alles naar liefdadigheid is gegaan en dat ze helemaal niets gezien heeft van de opbrengst van die veilingen. Het geld zou haar nochtans goed van pas komen. De erfenis die ze van haar vader, Leopold iii, enkele jaren eerder kreeg, een miljoen euro volgens haar, is helemaal opgesoupeerd. Marie-Christines erfenis zal wel wat meer geweest zijn dan een miljoen euro. Het privvermogen van Leopold iii werd bij zijn overlijden geschat tussen 800 miljoen (nu 1,4 miljard frank of bijna 35 miljoen euro) en 2,7 miljard frank (nu 4,7 miljard frank of 116,5 miljoen euro). Dat de prinses daarvan slechts een miljoen euro gekregen heeft, lijkt erg onwaarschijnlijk. Wettelijk gezien heeft ze recht op een veelvoud van dat bedrag. Het gaat om het zogenaamde reservataire deel of voorbehouden deel voor de erfgenamen. Maar Marie-Christine beweert dat ze nooit iets te maken heeft gehad met de verkoop. Net zoals bij het overlijden van haar halfbroer Boudewijn zegt ze dat ze het nieuws via de media heeft vernomen. Welingelichte bronnen beweren nochtans dat de prinses wel degelijk een riante som geld ontvangen heeft van die open-

30

bare verkopen. Sommigen suggereerden zelfs voorzichtig dat het misschien beter was om haar de volledige som niet in n keer uit te betalen en haar een maandelijkse rente te geven. Die personen vermoeden dat Marie-Christine binnenkort opnieuw platzak is. Net zoals haar oom prins Karel heeft ze niet echt geleerd om met geld om te gaan. In tegenstelling tot Marie-Christine kickt haar vijf jaar jongere zus Esmeralda niet op glitter en glamour. Ze leidt een discreet en teruggetrokken leven in Londen. De meeste inwoners weten niet eens dat ze een prinses is. Ingewijden die beide vrouwen kennen, hebben de indruk dat ze een totaal verschillende opvoeding gekregen hebben. Esmeralda en haar man hebben, voor zover men weet, geen financile problemen.

De feiten In 2003 worden de persoonlijke bezittingen van Lilian Baels, prinses van Retie, en moeder van Marie-Christine, Esmeralda en Alexander, openbaar verkocht. De belangstelling is groot en de gehaalde prijzen liggen erg hoog. De opbrengst bedraagt in totaal 5,25 miljoen euro. Marie-Christine beweert dat ze geen euro gezien heeft van de verkoop. Alles zou naar liefdadigheid gegaan zijn.

31

Stephanie de Windisch-Graetz & prinses Marie-Christine

et leven van prinses Stephanie de Windisch-Graetz vertoont markante gelijkenissen met dat van prinses MarieChristine. Prinses Stephanie is de achterachterkleindochter van Leopold ii. Ze wordt in 1939 in Elsene geboren, MarieChristine in 1951. Volgens royaltywatcher Reinout Goddyn is Stephanie in alle opzichten een merkwaardige vrouw. Ze leidt een turbulent leven. Net zoals Marie-Christine gaat het haar soms financieel voor de wind. Tijdens die goede momenten besteedt Stephanie haar geld, net zoals veel vrouwelijke leden van de koninklijke familie, aan liefdadigheid. Ze richt in 1991 de Cliniclowns op. Het concept haalt ze, net zoals bij de charismatische beweging eerder, uit de vs. In Belgi gaat de vereniging Cliniclowns, net zoals Eurosystem Hospitalier, in verdachte omstandigheden over de kop. Goddyn schrijft dat de prinses erg teleurgesteld is en dat ze het heeft over gesjoemel met sponsorgeld. Tot overmaat van ramp is ze ook haar eigen geld kwijt. De vader van de prinses, prins Franz-Josef von Windisch-Graetz, raakt tijdens wo ii zijn hele fortuin kwijt. Stephanie moet zich terugtrekken op een klein en donker appartement in Brussel en overleeft met ocmw-steun. Merkwaar-

32

dig en erg vernederend, zeker als je weet dat ze op dat moment twee volwassen zonen heeft. Net zoals prins Karel schildert Stephanie. Ze maakt magisch-fantastische schilderijen van dieren. De schamele opbrengsten gebruikt de prinses voor projecten met straatkinderen en aidspatinten in Rusland. Prinses Marie-Christine, de oudste dochter van koning Leopold en prinses Lilian, is erg genteresseerd in de indianen. De blanken hebben volgens haar alles van hen gestolen. Ze ondersteunt financieel twee kinderen van de Navajostam, zodat ze naar school kunnen gaan. Maar dat is als prinses Marie-Christine zelf voldoende financile slagkracht heeft. Daarbij vergeet de prinses wel dat de indianen op dat moment erg veel geld halen uit de casinos die ze in hun reservaten mogen uitbaten.

De feiten Stephanie de Windisch-Graetz en Marie-Christine hebben allebei een turbulent (financieel) leven. Bij momenten beschikken ze over een klein vermogen, dan zijn ze weer blut. Toch gebruiken ze hun beperkte financile middelen voor de zwakkeren.

33

10

Koning Albert i & koning Albert ii

rinses Henriette was de oudste zus van Albert i. Ze was zijn lievelingszus. Henriette trouwt in 1896 met Emmanuel dOrlans. Ze wordt steenrijk wanneer haar vader, Filip Flandre, in 1910 sterft. Flandre was toen een van de rijkste mannen van Belgi, na zijn broer Leopold ii. Toch raakt Henriette zogoed als alles kwijt. Emmanuel en Henriette moeten na de Eerste Wereldoorlog honderden domeinen en eigendommen tegen dumpingprijzen verkopen. In 1929, tijdens het bewind van Albert i, kwam Paul de Launoit prinses Henriette een eerste keer te hulp. Ze was toen 59 jaar. De beruchte crash van dat jaar bracht haar de genadeslag toe. De Launoit was erg vermogend, een Albert Frre avant la lettre eigenlijk. Hij was de man achter Brufina, een holding die onder meer aandelen bezat in de Bank van Brussel (nu ing Belgi). Volgens Evrard Raskin redde De Launoit prinses Henriette zelfs van de financile dood. Hij werd beloond met een adellijke titel, hij werd baron. Later, in 1951, klom hij zelfs nog een trapje hoger in de adellijke hirarchie: hij werd graaf. Het is een verhaal dat vandaag bekend in de oren klinkt. De Launoit verkeerde maar al te graag in koninklijk gezelschap en was erg tevreden met zijn adellijke titel.
35

Een halve eeuw later, zaterdag 6 juni 1998. Fortis slaagt erin de Generale Bank in te lijven. Volgens Maurice Lippens, baas van Fortis, een persoonlijk verjaardagscadeau voor koning Albert ii. De koning kwam zelf tussen bij topman PaulEmmanuel Janssen van de G-Bank. Die werd zelfs telefonisch onder druk gezet om toch te kiezen voor Fortis. Als blijk van waardering schonk Albert ii Lippens op de nationale feestdag een adellijke titel, onmiddellijk de hoofdprijs, graaf. De inkt waarmee de gedwongen capitulatie werd vastgelegd, was nog niet droog, schrijft Marc Platel verbijsterd. Zo gaat dat. Quid pro quo. Toen en nu. In een zeldzaam openhartig interview met Trends benadrukt Lippens evenwel dat er geen verband is tussen beide elementen. Ik heb die titel (van graaf) niet ontvangen om mijn rol bij de strijd om de Generale Bank. Niet iedereen gelooft Lippens op zijn woord.

De feiten Artikel 113 van de grondwet: De koning heeft het recht adeldom te verlenen, zonder ooit enig voorrecht daaraan te mogen verbinden.

36

11

Prinses Henriette & Charles-Philippe Chappy van Orlans

rinses Henriette, dochter van Filip Flandre, en prins Emmanuel van Orlans hebben vier kinderen. Een van hen is Charles-Philippe, bijgenaamd Chappy. Hij wordt in 1905 geboren. Volgens Reinout Goddyn is de enige zoon een bron van zorgen. De schoolresultaten van de jonge Chappy zijn niet zo goed, een probleem dat wel meer voorkomt bij de Coburgs. In 1928 start Chappy, 23 jaar oud, met een zakenpartner een veeteeltproject op in Marokko: LElevage Africain. Zijn moeder levert de nodige fondsen voor het startkapitaal. Henriette investeert 1,25 miljoen Franse frank (nu 4,5 miljoen Franse frank of 660.000 euro). Als Chappy in het geheim trouwt, wordt hij door zijn vader Emmanuel verstoten. Alleen prinses Henriette steunt hem nog (financieel). Ze betaalt de rekening van het huwelijksfeest. Een jaar later moet Paul de Launoit Henriette zelf helpen als ze getroffen wordt door de crash van 29 (Albert i - Albert ii). In het testament van zijn vader, prins Emmanuel van Orlans, komt Chappy op dat moment niet eens meer voor. Prins Emmanuel sterft in 1931. Chappy krijgt enkel het wettelijke minimum. De dood van Emmanuel benadrukt volgens Goddyn onvermijdelijk ook nog eens de pijnlij-

37

ke financile neergang van Henriette. Het project van Chappy draait vierkant. Het kost, zoals de beginjaren van Congo, veel meer dan het opbrengt, en dat ondanks nieuwe financile injecties van Henriette. Bij de dood van prins Emmanuel blijkt dat hij zijn zaken veel te rooskleurig heeft voorgesteld. Henriette moet nog eens vastgoed verkopen om de hoge successierechten op de erfenis van haar man te betalen. Tot overmaat van ramp verkeert de wereld in een diepe crisis. De crash van 29 op de beurs van Wall Street zindert in 1931 nog na. In 1933 gaat de onderneming van Chappy failliet. Hij heeft het nauwelijks vijf jaar volgehouden. Henriette ziet in totaal 8 miljoen Franse frank (nu 28,8 miljoen Franse frank of 4 miljoen euro) in rook opgaan. Opnieuw moet ze activa verkopen. Ze heeft haar eigen vermogen immers als waarborg gegeven voor het zakenproject van haar zoon. De gezondheid van Chappy gaat snel achteruit en Henriette moet haar juwelen verkopen om de doktersrekening te betalen. De waarde wordt geschat op 800.000 Franse frank (nu 2,9 miljoen Franse frank of 430.000 euro). De opbrengst bedraagt nog geen 100.000 Franse frank

38

(een goede 50.000 euro). Op dat moment houdt Henriette nog n gebouw over: het kasteel Tourronde in de Haute Savoie. Baron de Launoit komt opnieuw tussen. Hij neemt het beheer van de familiegoederen op zich en richt de Socit de Haute Savoie op. De stichting beheert het laatste kasteel van Henriette, die het vruchtgebruik krijgt. Volgens Goddyn beseft Henriette niet hoe slecht ze er financieel voor staat. Daarin lijkt ze op haar overleden echtgenoot. Prinses Henriette sterft in 1948. Van het fabelachtige fortuin is zogoed als niets meer over. De totale waarde van de nalatenschap wordt geschat op nauwelijks 14 miljoen Franse frank (iets meer dan 7,5 miljoen euro). Chappy sterft in 1970, hij is 65.

De feiten Henriette, dochter van Filip Flandre, erft een derde van het enorme fortuin van haar vader. Bij haar dood is er nauwelijks iets over. Externe economische schokken wo i, de crash van 29 en foute investeringen zorgen ervoor dat haar vermogen gedecimeerd wordt.

39

12

Koningin Elisabeth & prins Laurent

e naam van koningin Elisabeth zal bij melomanen wel altijd verbonden blijven met de prestigieuze wedstrijd voor piano, viool, zang en compositie: de Koningin Elisabethwedstrijd. In 2009 is het de beurt aan de jonge violisten. Koningin Fabiola is de beschermvrouwe van de wedstrijd. Onze landgenoot Gatto wordt verdienstelijk tweede. Tot 1950 heette de wedstrijd de Internationale Muziekwedstrijd Eugne Ysaye, naar de beroemde muzikant. De organisatie was toen in handen van het Muziekfonds Koningin Elisabeth. De directeur van dat fonds was Charles Houdret. Hij kon volgens Evrard Raskin op de volledige steun van Elisabeth rekenen. Er zijn geruchten dat de twee een verhouding hadden. Albert i was in 1934 in verdachte omstandigheden gestorven. Toch zou Houdret het vertrouwen van Elisabeth flagrant beschamen. In 1944 werd hij veroordeeld tot vijf jaar gevangenis voor fraude. De directeur had de kas van de stichting geplunderd. Maar liefst 7,5 miljoen frank verdween, omgerekend 75 miljoen frank of 1,8 miljoen euro. Volgens Raskin was Houdret ronduit roekeloos: hij gebruikte het geld voor zijn huwelijk met een schoonheidskoningin. Dat zou zijn extreem zware straf kunnen ver-

40

klaren. Hij had met het geld ook, vruchteloos, op de beurs gespeculeerd. Het zijn nog altijd de zwarte jaren dertig van de vorige eeuw. Volgens Raskin wordt het hof vandaag niet echt graag aan de zaak-Houdret herinnerd. In Canada haalde de man net dezelfde streken uit. Oplichters zijn nu eenmaal gewoontedieren. Meer dan een halve eeuw later, eind augustus 2007, wordt Jacques Wirtgen, directeur van kint, ontslagen. kint staat voor Koninklijk Instituut voor het Duurzame Beheer van de Natuurlijke Rijkdommen en Bevordering van Schone Technologie. Volgens De Standaard moet Wirtgen de prijs betalen voor zijn tegenstand tegen de recentste praktijken van de prins, die met een privstichting commercile activiteiten ontwikkelt die aanleunen bij die van het kint. Het Laatste Nieuws kopt dat Laurent meer met geld dan met milieu bezig is. Laurent is de achterkleinzoon van Elisabeth. De stichtingen waarover het gaat, zijn Grect en Rec Arlon 67. Bestuurder van Grect is op dat ogenblik burggraaf Etienne Stevy Davignon, die het hof in het verleden al meermaals hand- en spandien-

41

sten heeft verleend. Volgens grondwetkenner Robert Senelle mogen de koningskinderen niet om het even wat doen. Ze mogen geen handelsactiviteiten uitvoeren. Hij gebruikt het sprekende voorbeeld van reclame voor een zeeppoederfabrikant. Dat zou volgens Senelle onbetamelijk zijn. Mag een prins zich bezighouden met commercile activiteiten op het gebied van het milieu? Misschien wel, maar dan is de vraag of de prins de dotatie van 260.000 euro per jaar nog nodig heeft. Die dotatie dwong Laurent in 2001 af. In de wandelgangen van het parlement wordt gefluisterd dat het een geschenk van de loge was. Laurent richt zijn eigen leven in, een beetje zoals de leden van de Nederlandse koninklijke familie die buiten het koninklijke huis vallen. Maar zij ontvangen wel geen vergoeding meer.

De feiten Charles Houdret was tot 1943 directeur van het Muziekfonds Koningin Elisabeth. In 1944 werd hij veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf wegens fraude. Hij had de kas van de stichting 7,5 miljoen frank lichter gemaakt. Op 31 augustus 2007 wordt de directeur van de stichting kint ontslagen, wellicht omdat hij een aantal onfrisse zaakjes van Laurent aan het licht brengt.

42

13

Koningin Elisabeth & prinses Lilian

e naam van koningin Elisabeth is vandaag ook verbonden met de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth (gske). De organisatie werd in 1926 opgericht en hield zich in eerste instantie bezig met onderzoek naar tbc en syfilis. Volgens auteur Evrard Raskin leverde de koningin een niet onaanzienlijk deel van het oprichtingskapitaal. Reinout Goddyn heeft het over een fabelachtig bedrag dat ze weggaf aan de medische wetenschap. Op zich is dat vreemd: Elisabeth had op dat moment geen eigen inkomsten. De jaarrente die haar vader betaalde vanaf 1900 viel weg bij zijn overlijden in 1909. Elisabeth was dus volledig op de inkomsten en het bezit van haar man (Albert i) aangewezen, schrijft Raskin. Volgens Mark Van den Wijngaert moet Albert meermaals bijspringen om Elisabeths sociale kas te spijzen. Vandaag beschikt de stichting wel over een behoorlijk gevulde beurs. Alleen al de intresten op dat kapitaal bedragen volgens Goddyn jaarlijks een miljoen euro. Dat zou betekenen dat de stichting zowat 25 miljoen euro of een miljard frank in kas heeft, wat vandaag nog geregeld genereus bijgevuld wordt door ondernemingen zoals Solvay. Dat blijkt uit een recente persmededeling van het bedrijf.
43

Ook prinses Lilian had iets met de medische wetenschap. Op Argenteuil nodigde ze regelmatig wetenschappers uit, en haar dochter Esmeralda trouwde zelfs met een topwetenschapper op dat domein. In 1963 probeerde Lilian, net zoals Elisabeth, een instituut uit de grond te stampen: het International Life Sciences Institute. Alleen beschikte ze niet over het vereiste kapitaal. Lilian zocht 300 miljoen frank (nu 1,7 miljard frank of 42 miljoen euro). Ze klopte volgens berichten in De Standaard en de Gazet van Antwerpen aan bij de Belgische staat en diverse universiteiten. Tevergeefs. Niemand kwam over de streep, schrijft Raskin. Het was duidelijk, besluit de auteur, al in 1963 was de rol van Lilian definitief uitgespeeld. Raskin vertelt het verhaal in een hoofdstuk over prinses Lilian dat de erg toepasselijke titel Nieuwe mislukkingen kreeg.

De feiten De Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth (gske) werd in 1926 mee door Elisabeth opgericht. Vandaag is de stichting nog altijd toonaangevend wat betreft de selectie van medisch-wetenschappelijke projecten. De kas van de stichting is goed gevuld. Lilian probeerde in 1963 ook een instituut op te richten, maar dat plan mislukte.

44

14

Koning Leopold iii & prinses Lilian

eopold iii en Lilian verbleven tussen 1945 en 1950 in Zwitserland, in villa Le Reposoir. De Belgische pers wist zeker dat Leopold daarvoor het astronomische bedrag van 50 miljoen frank (nu 387 miljoen frank of 9,5 miljoen euro) had neergeteld. Iets gelijkaardigs gebeurt een halve eeuw later met Paola. In het weekblad Dag Allemaal van 28 augustus 2007 wordt gespeculeerd over de aankoop van een Toscaanse villa van maar liefst 60 miljoen euro of bijna 2,5 miljard frank. Italiaanse media menen te weten dat Paola of Astrid de mysterieuze koopster is. Het ging in het geval van Leopold iii zeker om een kwakkel. Hij huurde de villa immers van een zekere monsieur Pictet. Ook het verhaal over de Toscaanse villa is wellicht onzin. Paola heeft volgens het tijdschrift Euro Business een vermogen van iets meer dan een miljard frank of 25 miljoen euro, haar dochter Astrid nauwelijks 720 miljoen frank of 18 miljoen euro. Een villa van 2,5 miljard frank of 60 miljoen euro is zelfs voor deze dames een beetje te hoog gegrepen. Prinses Lilian had in elk geval een erg dure smaak. Dat weten we van de verkochte stukken op de veilingen van 2003.

45

Auteur Evrard Raskin schrijft dat het verblijf van de koninklijke familie in Zwitserland verre van goedkoop was, een understatement. Leopold iii was zijn dotatie van 13 miljoen frank (nu 130 miljoen frank of 3,2 miljoen euro) kwijt. Hij moest het volgens Raskin dus met eigen middelen rooien. Pas in 1949 kreeg Leopold iii een eigen dotatie van 6 miljoen frank (nu 52 miljoen frank of 1,3 miljoen euro). In de periode 1945-1959 ging dus heel veel van het eigen geld van Leopold iii naar juwelen, dure uitstapjes, exclusieve kleding. De Belgische pers was niet echt te spreken over die exuberante levensstijl. Regelmatig werden zelfs compromitterende fotos gepubliceerd, meestal van Lilian. Er is de beruchte foto uit 1948, slechts enkele jaren na het einde van de oorlog, waarop prinses Lilian uit een enorme beker champagne drinkt. In 1949 was Leopold volgens Raskin helemaal blut. Net zoals zijn vader Albert i moest Leopold iii vastgoed verkopen om zijn dure levenswandel te financieren. Sommige bronnen geven zelfs aan dat Leopold iii schulden had van meerdere miljoenen franken (nu tientallen miljoenen franken of enkele honderd-

46

duizenden euros). Er wordt letterlijk gesproken over een deficit. Leopold moest zijn villa in Knokke verkopen. Hij kreeg er 6 miljoen frank (nu 42 miljoen frank of iets meer dan een miljoen euro) voor. Het gezin van Leopold iii, vooral Lilian, kon weer een tijdje verder.

De feiten Leopold iii en Lilian verblijven in Zwitserland tussen 1 oktober 1945 en 22 juli 1950. Door de erg luxueuze levensstijl van beiden komt Leopold in de lente van 1949 in ernstige financile problemen. Hij moet zelfs zijn villa in Knokke verkopen om opnieuw een beetje ademruimte te krijgen.

47

15

Koning Leopold ii & koning Leopold iii

olgens Jan Van den Berghe spendeert Leopold ii een flink deel van zijn Congolese bloedgeld aan zijn minnares Blanche Delacroix. Politicus Jules Lekeu meldt uitzinnig van woede dat Leopold ii dat geld weggooit aan Miss Karpet, een van de vele bijnamen van Blanche. Lekeu heeft het over dat vernederend gezelschap waarmee hij (Leopold ii) zonder schroom zijn oude dag onteerd heeft. De dochters van Leopold ii beseffen dat hun vader eigenlijk hun erfenis aan het verbrassen is met die vrouw en zetten de aanval tegen Blanche in. Ze schakelen zelfs een kardinaal in om hun vader bij zijn minnares weg te houden. Tevergeefs uiteraard. Na het overlijden van Leopold ii in 1909 doet het verhaal de ronde dat hij Blanche een koffer met geld schonk op zijn sterfbed. De werkelijkheid is nog veel spectaculairder. Leopold ii had, vooruitziend als hij was, een ingenieus plan voorbereid. Hij liet in samenspraak met een bevriende bankdirecteur maar liefst zes koffers met juwelen, waardepapieren en baar geld vullen. Die koffers bevonden zich in de kofferzaal van de bank. De bankdirecteur, een zekere baron R., moet Blanche na het overlijden van Leopold ii de koffers bezorgen. Dat lukt, maar het

49

probleem wordt de koffers Belgi uit smokkelen. Blanche beseft na de dood van Leopold ii dat ze niet in Belgi kan blijven. Drie dagen later verlaat ze het land met de trein. Het wordt haar officile afscheid van Belgi. Maar nog twee dagen later keert ze in het diepste geheim terug naar Brussel en gaat ze de zes Congolese koffers ophalen. Even lijkt het erop dat er toch nog een kink in de kabel komt. Blanche wordt aan de grens met Frankrijk door een waakzame douanier tegengehouden. Hij doorzoekt de koffers, neemt er een obligatie uit en vraagt wat het is. Blanche zegt dat het muziekpapier is. Ze mag doorrijden. Zo ging het volgens Reinout Goddyn. Een andere bron geeft aan dat Blanche de man omkocht met een deel van de buit, wat iets geloofwaardiger is. Blanche slaagt er in elk geval in met de kisten Parijs te bereiken. Maar later vergooit ze het volledige fortuin in korte tijd met haar man, een gepatenteerde gokker. Dat had Leopold ii niet kunnen voorzien. Dat ook Leopold iii een minnares had tijdens zijn tweede huwelijk met Lilian Baels is iets minder bekend. Evrard Raskin heeft het discreet over de huwelijksproblemen tussen Leopold iii en Lilian in de loop van 1962. Beiden hadden toen zelfs een advocaat in de arm genomen om de echtscheiding in te zetten. Politicus Achille Van Acker weet zeker dat de aanleiding van de problemen een affaire was van Leopold iii in Frankrijk. Hij had er een jongedame ontmoet en wilde zelfs een heel nieuw leven met haar beginnen. Leopold iii had volgens Van Acker al 11 miljoen frank (nu 55 miljoen frank of 1,4 miljoen euro) aan zijn minnares besteed. De koning wordt volgens Jan Van den Berghe gevonden aan de voet van de Pyreneen. Onder druk van de hoogste vertegenwoordigers van het Belgische establishment stemt hij er na lang aarzelen in toe terug te keren naar Argenteuil en zijn plaats naast Lilian weer in te nemen, schrijft Van den Berghe. De hele herrie eindigt volgens Raskin met een openbare verklaring van

50

Leopold aan Lilian, waarin hij zijn liefde voor haar bevestigt. Marie-Christine, jongste dochter van Leopold en Lilian, schrijft in haar boek De breuk dat het goede huwelijk van haar ouders een schijnvertoning was. Haar familie is er een van gezichtsbedrog.

De feiten Leopold ii besteedde fortuinen aan zijn minnares Blanche. Leopold iii deed hetzelfde met zijn Franse minnares. Maar hij verspilde slechts 11 miljoen frank. Het gaat in beide gevallen echt om het verloren geld van de Coburgs.

51

16

Prinses Marie-Jos & prinses Stphanie

rinses Marie-Jos is de zus van koning Leopold iii en prins Karel. In 1937 wordt haar enige zoon Victor Emmanuel geboren. Volgens Jan Van den Berghe leeft de jongen als een tot op het bot verwende exponent van de jeunesse dore. In de zomer van 1978 gaat het goed fout. De kroonprins schiet een negentienjarige Duitse student neer, Dirk Hammer. Het slachtoffer is zwaargewond. Enkele maanden later sterft Hammer, ondanks talloze operaties. Victor Emmanuel zit 49 dagen in voorhechtenis en komt op voorspraak van de Franse president Giscard dEstaing vrij. Hij verklaart zich bereid omgerekend 24 miljoen frank (in euro iets meer dan een miljoen) schadevergoeding te betalen aan de ouders van Hammer. Als blijk van goede wil stort hij onmiddellijk 3,5 miljoen. Maar dan loopt het mis. Volgens de kroonprins worden de ouders van Hammer inhalig: De Hammers willen geen gerechtigheid, alleen geld om goede sier te maken. Volgens Victor Emmanuel vroeg de vader nog eens 10 miljoen Duitse mark (nu 200 miljoen frank of 10 miljoen euro). Bijna een volledige eeuw daarvoor, in 1889, vindt het beroemde drama van Mayerling plaats: de man van prinses

52

Stphanie, aartshertog Rudolf van Oostenrijk, schiet er zijn minnares dood en pleegt zelfmoord. Prinses Stphanie is de dochter van Leopold ii, die de broer is van de grootvader van Marie-Jos, Filip Flandre. Stphanie ondervindt wat geld betreft geen directe gevolgen van het drama. Haar schoonvader, keizer Franz-Joseph, blijft haar financieel steunen. Elf jaar later wil de weduwe hertrouwen met de Hongaarse schaapherder Elemer Lonyay. Haar schoonvader heeft geen bezwaar tegen het huwelijk. Ze krijgt zelfs een gulle apanage, een toelage voor niet-regerende leden van een vorstelijk geslacht, van 100.000 gulden. Dwarsligger in dit verhaal is Leopold ii. Stphanie kent haar vader en weet dat het vooral de financile kant van de zaak is die hem interesseert. Ze vraagt Leopold de toestemming om te hertrouwen. Hij weigert. Stphanie drijft haar zin door en trouwt in maart 1900. Volgens Jan Van den Berghe zijn de financile gevolgen dramatisch: ze verliest haar jaarrente van 50.000 frank (nu 11,5 miljoen frank of een kwart miljoen euro) en vooral, ze wordt geschrapt uit het testament van haar vader. Leopold ii wil zijn dochter nooit meer zien.

De feiten Victor Emmanuel wordt gearresteerd wegens het vrijwillig toebrengen van verwondingen en onwettig wapenbezit. Hij komt ervan af met een minnelijke schikking, hij is bereid de financile eisen van de Hammers in te willigen. Bloedgeld dus. Prinses Stphanie vindt dat ze de juiste beslissing genomen heeft door tegen haar vader in te gaan ondanks de financile gevolgen. Ze trekt zich met haar schaapherder terug op het kasteel van Oroszvr. Geen enkele Coburg is aanwezig op haar begrafenis in 1945.

53

17

Prins Karel & prins Laurent

egin jaren zestig van de vorige eeuw. Prins Karel vraagt aan Olivier Allard, zijn rentmeester, om zijn vermogen naamloos te maken en al zijn bezittingen in Belgi te verkopen. De opbrengst moest volgens de Nederlandse krant ad gedeponeerd worden bij Zwitserse banken en een deel ervan moest worden genvesteerd in onroerend goed in Frankrijk en Corsica. De vader van Olivier Allard, Josse Allard, had de vader van Karel, Albert i, diensten bewezen. Hij werd door de toenmalige koning in 1929 in de adelstand verheven. Zijn titel kon hij niet doorgeven aan zijn kinderen. Olivier Allard was dus geen baron, wat men toen ook beweerde. Tussen haakjes, als in 2007 familielid Jacques Allard overlijdt, wordt in het overlijdensbericht een citaat van Leopold iii gebruikt: Ik smeek u, blijf met elkaar verbonden. Bij de aankondigende familieleden staat ook Olivier Allard vermeld, met een kruisteken naast zijn naam weliswaar. Prins Karel is volgens journalist Louis De Lentdecker bezeten om de belastingen in Belgi te ontwijken. Zijn vermogen wordt dan geschat op minstens 500 miljoen frank, omgerekend drie miljard frank of 75 miljoen euro. In een proces dat Karel tegen Allard aanspant

55

wegens bedrog wordt Allard vrijgesproken. Manu Ruys, voormalig hoofdredacteur van De Standaard, is niet gelukkig met de afwikkeling van het proces. In de periode 1971-1972 schrijft hij verschillende stukken waarin hij zijn verbazing uitdrukt over twee aspecten van de zaak. Wanneer de kleine man voor een paar duizend frank de fiskus ontduikt, wordt hij vervolgd en gestraft. Hier was sprake van honderden miljoenen, aldus Ruys eind juli 1971. Het punt dat Ruys nog meer verwondert, is de ijzige onverschilligheid van het publiek. Op 16 september 1972, na afloop van de rechtszaak, schrijft Ruys dat er geen volledige klaarheid is gekomen. Het grote publiek zal alleen de gewettigde indruk overhouden dat een duister machtsapparaat aangewend werd om de mantel te spreiden over aanvechtbare feiten en over hooggeplaatste lieden die niet zuiver op de graat zijn. Karel neemt een nieuwe adviseur in de arm: Georges Bricmont. Ook tegen hem spant Karel een decennium later een rechtszaak aan. In het arrest van de rechter (in beroep) in 1982 staat: Het vooronderzoek heeft duidelijk aangetoond dat de graaf van Vlaanderen (Karel) zijn patrimonium

56

zoveel mogelijk verborgen wilde houden voor de fiskus, voor zijn schuldeisers en voor zijn wettelijke erfgenamen. Begin januari 2007 vindt de erg gemediatiseerde rechtszaak plaats tegen onder meer kolonel Vaessen. Laurent, achterneef van Karel, wordt zelfs opgeroepen in dit proces, als getuige weliswaar. Albert ii betaalt de verduisterde som, geld dat gebruikt werd om de villa van Laurent in te richten, terug aan de Belgische zeemacht. De koning gebruikt daarvoor de facto geld van de Civiele Lijst, geld van de belastingbetalers dus. Een grotere vernedering voor een kind is wellicht niet denkbaar. Waarom betaalt Laurent die som eigenlijk niet terug? Weinigen weten dat ook de Stichting Prins Laurent via dat mechanisme goederen ontvangen heeft. In een reportage op rtbf zegt de bestuurder van de stichting dat er in dit geval geen plannen zijn om het bedrag terug te betalen. Misschien wordt een schenking gedaan, dat is op dat moment niet echt duidelijk.

De feiten De wat oudere Belgen herinneren zich vooral twee dingen van Karel: de openbare verkoop van persoonlijke spullen in 1980 en de rechtszaken tegen zijn toenmalige adviseurs Allard en Bricmont. De jongere Belgen herinneren zich vooral het proces tegen Vaessen met Laurent als getuige.

57

18

Koning Leopold i & koning Leopold ii

e geldzucht van Leopold i is legendarisch. Dat blijkt onder meer tijdens de financile onderhandelingen bij het uithuwelijken van zijn dochter prinses Charlotte. Daarmee staat hij lijnrecht tegenover de toekomstige echtgenoot van Charlotte, aartshertog Maximiliaan van Habsburg of Max. Die vindt het de verdomde plicht van koningen om geld te laten rollen. Als Maximiliaan koning Leopold i tot een beperkte toegeving kan dwingen is hij verrukt: Ik ben trots dat ik de oude vrek ertoe heb kunnen dwingen afstand te doen van een klein gedeelte van wat hem op deze aarde het liefste is, schrijft Max. Door zijn geldzucht en gierigheid neemt het vermogen van Leopold i spectaculair toe. Dat heb je niet als je geld overvloedig laat rollen, zoals aartshertog Maximiliaan. Zijn Mexicoavontuur flopt, onder meer door geldgebrek. Ook de zoon van Leopold i, Leopold ii, is berucht om zijn extreme geldzucht en zuinigheid, behalve dan als hij in de buurt is van zijn minnares Blanche. Wanneer hij in 1853 trouwt met koningin Marie-Henriette, is het enige wat hij goed vindt aan het huwelijk dat zijn dotatie wordt opgetrokken tot een half miljoen frank (nu 111 miljoen frank of 2,75 miljoen

58

euro). In het paleis heerst bij Leopold ii een Spartaanse discipline. In het paleis wordt niet gestookt, noteert Jan Van den Berghe alsof hij erbij was. Uiteraard heeft dat het aardige neveneffect dat de stookkosten zogoed als nul zijn. Een passiefhuis avant la lettre dus. Of beter: een passiefpaleis. De geldzucht van Leopold ii bereikt een voorlopig hoogtepunt bij het overlijden van Marie-Henriette in 1902. Hun dochters, prinsessen Louise en Stephanie, twisten met Leopold ii over het aandeel dat ze krijgen, veel te klein volgens hen. Ze vinden dat ze recht hebben op de helft van de goederen die Leopoldii tijdens zijn huwelijk heeft verworven. De strijd wordt zelfs voor de rechtbank gevoerd. De zussen verliezen. Leopold ii haalt zijn slag thuis, voor de zoveelste keer. Ironisch wordt het slot wanneer prinses Stephanie in 1945 in Hongarije sterft. Ze laat al haar bezittingen na aan het klooster Panonhalma, waar ze op dat moment verblijft. Volgens Herman Liebaers, grootmaarschalk van koning Boudewijn, bevinden zich in het klooster brieven die aantonen dat Leopold ii wel bekommerd was om het welzijn van zijn dochter. Tja.

De feiten Leopold i en ii zijn ronduit gierig, behalve in de buurt van hun minnaressen. Het is wellicht geen toeval dat het vermogen van de Coburgs onder beide koningen drastisch toeneemt.

59

19

Koning Leopold i & koning Leopold ii

ij de dood van koning Leopold i in 1865 schrijft Charles Baudelaire: Leopold i, miserabel Duits prinsje heeft het ver geschopt, zoals men zegt. Op klompen en lompen is hij uit Coburg vertrokken. Honderd miljoen rijk, heeft hij zijn laatste adem uitgeblazen in een Europese apotheose. Die honderd miljoen is wellicht een dichterlijke overdrijving. Het vermogen van Leopold i bij zijn overlijden wordt door Jean Stengers voorzichtig geschat op 38,4 miljoen frank (nu 7,5 miljard frank of 186 miljoen euro). Andere bronnen hebben het over 60 miljoen frank (nu 12 miljard frank of bijna 300 miljoen euro). Zeker is dat 20 miljoen frank daarvan (nu 4 miljard frank of bijna 100 miljoen euro) veilig weggeborgen zit op een geheime Franse rekening bij de bankiers de Rothschilds, een traditie bij de Coburgs. De relatie tussen Leopold i en het huis van de Rothschilds is volgens journalist Walter De Bock een van de meest onderbelichte facetten van het ontstaan van Belgi. Volgens De Bock was Nathan Rothschild voor het ontstaan en vooral het verder bestaan van Belgi belangrijker dan alle diplomaten en politici van die tijd samen. Bij de vader van zijn eerste vrouw Charlotte, George van Wales, wekt Leopold i in

60

elk geval weinig sympathie. Jan Van den Berghe schrijft dat zijn schoonvader er hem niet geheel ten onrechte van verdenkt een fortuinjager te zijn. Bij de dood van zijn vrouw blijft Leopold i nog even in Engeland, louter om financile redenen. Anders loopt hij immers het risico de jaarlijkse vergoeding van 50.000 pond kwijt te raken. Een lid van het hof klaagt over zijn walgelijke hebzucht. Leopold i werd in 1831, veertien jaar na het overlijden van Charlotte, koning van Belgi toen hij zeker was van garanties van de Rothschildbankiers. De Belgische economie bloeit onder Leopold i, noteert Van den Berghe. Zelfs Karl Marx, die in Brussel woont, beschouwt het land als een paradijs van het kapitalisme. Bij zijn dood laat Leopold i een zr welvarende natie achter, schrijft Jaap ter Haar. Op dat moment heeft Belgi een dicht sporennet van 1.700 kilometer railverbinding en beschikken Belgische huizen als eerste over gasverlichting. De productie van steenkool is sinds 1830 verachtvoudigd en de globale uitvoer is zelfs vertienvoudigd. Leopold i geeft op het einde van zijn leven in een persoonlijke brief zijn ideen weer. Hij schrijft dat er men-

61

sen zijn die hem verwijten dat hij door zijn inspanningen voor het land zich persoonlijk heeft verrijkt. Daar vind ik niets ongeoorloofds aan. Het gaat om mjn geld. Ik heb het niet uit de staatskas gegraaid. Ik heb het oordeelkundig belegd. Dat was trouwens mijn plicht. Een koning die niet voor zijn eigen fortuin zorgt, zal ook de ambitie missen om voor de welvaart van zijn land te zorgen. Wanneer de boekhouding van Leopold ii na zijn overlijden in 1909 met de grootste moeite ontward wordt, blijkt dat hij over een vermogen beschikt van 39,1 miljoen frank (nu 8,7 miljard frank of 215 miljoen euro). Dat is na de annexatie van Congo door de Belgische staat en na de schenking van het grootste deel van zijn vastgoedpatrimonium aan Belgi. En uiteraard na de verspilling van geld aan talloze minnaressen. De belangenvermenging van de koning als privpersoon en als monarch blijft tot vandaag een hot topic.

De feiten Leopold i en ii waren de opbouwers van de Coburgs. Toch waren ze niet geliefd. De lijkstoet van Leopold ii werd uitgejouwd en na het overlijden van Leopold i werd dagenlang gefeest. Het kon hen toen ze nog leefden geen ene moer schelen.

62

20

Koning Leopold ii & prins Karel

inds hij koning werd in 1865, staat Leopold ii elke dag om vijf uur op. Een van zijn vaste rituelen s ochtends is een wandeling door de tuinen van Laken. Tijdens die wandeling telt Leopold ii elke keer opnieuw het fruit dat aan de bomen hangt. Het gaat nochtans over uitgestrekte boomgaarden met leibomen waarvan de takken moeten groeien zoals de koning het bepaalt. Niet zoals de natuur dat zou willen, merkt Jan Van den Berghe op. Als er ook maar n vrucht ontbreekt, krijgt Leopold ii daarna een woedebui waarbij geen enkel lid van zijn familie veilig is. Als zijn dochter prinses Louise de schuldige blijkt te zijn, dient de hele familie haar tegen de vaderlijke toorn in bescherming te nemen, schrijft Van den Berghe. Op dat moment is Leopold omgerekend naar vandaag al honderden miljoenen franken (tientallen miljoenen euros) waard. Een eeuw later koopt prins Karel, de kleinzoon van Filip Flandre die de broer is van Leopold ii, een kilo kersen. Om zeker te zijn dat niemand van zijn huispersoneel ook maar n kers opeet, begint Karel de kersen te tellen. De eerste keer komt hij uit op 174. Voor alle zekerheid telt hij opnieuw. Nu

63

zitten er 173 in de zak. Hij probeert het een laatste keer: 175 kersen. Karel beseft dat hij het probleem zo niet zal oplossen. Dan schiet hem de oplossing te binnen: hij legt de kersen in hoopjes van tien op de keukentafel. Er zijn zeventien hoopjes van tien. Op die manier kan hij perfect controleren of alle kersen er nog zijn. De resterende kersen eet hij onmiddellijk gulzig op. Prins Karel zet ook maatstreepjes op de whiskyflessen. Zo controleert hij of niemand stiekem van zijn, overigens goedkope, whisky drinkt. Alleen durft hij in een dronken bui wel eens van de fles te drinken zonder daarna het streepje aan te passen, en dan verdenkt hij zijn personeel. Tijdens de processen tegen Allard en Bricmont (zie prins Karel & prins Laurent, pag. xxx), zal blijken dat Karel met een andere munteenheid werkt: het miljoen in plaats van de frank. Een van zijn talloze minnaressen, Rene Damoiseau, getuigt onder ede dat ze in een kast ooit 50 miljoen frank in baar geld zag liggen. Karel is ten tijde van het kersenincident minstens 500 miljoen frank waard, nu 3 miljard frank of 75 miljoen euro.

De feiten Onderzoek wijst uit dat rijke mensen een merkwaardige relatie met geld kunnen hebben. Terwijl ze aan de ene kant probleemloos miljoenen uitgeven aan hun eigen pleziertjes, zijn ze tegelijk extreem gierig voor mensen in hun omgeving. In het Engels heeft men er een uitdrukking voor: pennywise, poundfoolish.

64

21

Koning Leopold ii & prins Karel

og vooraleer Leopold ii getrouwd is, besluit hij dat zijn dochters, als hij er ooit zou hebben, weinig of niets van hem zullen erven. Dat schrijft royaltykenner Reinout Goddyn. De reden is dat de jonge Leopold zich mateloos gergerd had aan de hoge bruidsschat die zijn vader Leopold i had betaald bij het huwelijk van zijn zus Charlotte aan Maximiliaan van Habsburg. Leopold ii weet evenwel dat de wettelijke bepalingen hem erg weinig ruimte laten om zijn dochters volledig te onterven. Hij laat zelfs een uitzonderingswet opstellen om zelf te bepalen wat er met zijn vermogen moet gebeuren als hij overlijdt. Die wet komt er uiteraard niet. Echt onterven kan hij zijn dochters dus niet. Maar in zijn testament staat dat hij 15 miljoen (nu 3 miljard frank of 75 miljoen euro) van zijn vader gerfd heeft. Dat kan kloppen. Stengers schat het vermogen van Leopold i op 38,4 miljoen. In zijn wilsbeschikking schrijft Leopold ii ook dat hij die 15 miljoen ondanks alle hindernissen minutieus heeft bewaard. Na mijn dood worden deze 15 miljoen de wettige eigendom van mijn erfgenamen, bepaalt hij. Ondanks het feit dat Leopold ii een financieel genie is, maakt hij hier toch een klassieke denk-

65

fout. Als hij 15 miljoen gekregen heeft van zijn vader en slechts diezelfde 15 miljoen nalaat, is dat eigenlijk zeer mager. De inflatie is op dat moment zeer beperkt, dat is een fenomeen van de twintigste eeuw. Maar wat wel kan, is die 15 miljoen uitzetten en beleggen. Dan zou dat bedrag over die periode aangegroeid zijn tot het dubbele of zelfs driedubbele. Leopold ii had dus minstens 30 miljoen moeten achterlaten voor zijn erfgenamen. Tenminste binnen de wat vreemde redenering die hij zelf heeft opgebouwd. Uiteraard betwisten zijn dochters deze eigenaardige gedachtegang en dagvaarden ze de Belgische staat. In 1959, een halve eeuw na het overlijden van Leopold ii, schrijft prins Karel op een gewoon blad papier de volgende tekst: Je soussign Charles Comte de Flandres, Prince de Belgique, exhrite tous les membres de ma famille. Charles Comte de Flandres, Bruxelles 10 mars 1959 Het woord exhriter bestaat natuurlijk niet in het Frans, het correcte woord is dshriter. Maar de toon en de aard van het geschrift zeggen genoeg. Karel haat bijna alle leden van de koninklijke familie, en vooral zijn broer Leopold iii. Op die manier wil hij zijn haat uitdrukken. Testamenten lenen zich daar goed toe.

De feiten Volgens Louis De Lentdecker had Leopold ii veel gemeen met prins Karel. Ook hij wilde zijn familie onterven. Alleen is de motivatie enigszins anders. Leopold ii wilde vooral verhinderen dat zijn vermogen in handen van buitenlandse vorstenhuizen zou komen. Prins Karel werd gedreven door een blinde haat tegenover zijn familie.

66

22

Prinses Louise & prinses Clementine

e dochters van Leopold ii, prinsessen Louise, Stefanie en Clementine, stellen alles in het werk om hun rechtmatige deel van de erfenis van hun vader op te eisen (zie prinses Louise & prins Karel, pag. xxx). Interessant is vooral de dynamiek tussen de zussen. Historicus Olivier Defrance beschrijft het boeiend in zijn boek over prinses Louise. In eerste instantie spannen de drie zussen samen. Op 23 januari 1910 verspreiden ze een gezamenlijk bericht waarin ze de bezittingen van Leopold ii, ondergebracht in de geheime stichting Niederfllbach, opeisen. Begin september van dat jaar stelt de Belgische staat een dading voor, een overeenkomst om een rechtszaak te vermijden. Elk van de prinsessen krijgt ongeveer 2 miljoen frank (nu 434 miljoen frank of meer dan 10 miljoen euro) als ze de rechtszaak laten vallen. Op dat moment komen er ernstige barsten in het front. Prinses Clementine schrijft op 19 september 1910 aan Stefanie dat ze elke clausule van de dading wil aanvaarden. Louise zal me zeker verwensen. Met de brief wil ze haar zus Stefanie op de hoogte stellen van haar plannen omdat ze tot dan toe verenigd waren in deze zaak. Louise schrijft later in haar memoires dat

67

ze door haar jongste zus werd verraden. Ze heeft niet eens overwogen dat ze zich moest blijven verenigen met haar zussen. Het devies van Belgi is Eendracht maakt macht. Dat geldt evenwel niet voor alle Belgische families. Ook Stefanie legt zich neer bij het voorstel van de Belgische staat. Maar Louise niet. Niet toevallig is ze de oudste zus. Ze is erg ontgoocheld over het bedrag dat ze toegestopt krijgt. Ze weet dat de bezittingen van Niederfllbach vele malen groter zijn dan de 6 miljoen die zij en haar zussen krijgen, een aalmoes volgens haar. Ze moet de oorlog nu alleen voeren. Ze dagvaardt de Belgische staat in december 1910. Enkele maanden later, in april 1911, sleept ze, in een ultieme poging om haar gelijk te halen, haar eigen zussen zelfs voor de rechtbank.

De feiten De dochters van Leopold ii, prinsessen Louise, Stefanie en Clementine, spannen in eerste instantie samen om een deel van de erfenis van hun vader te recupereren. Daarna valt het front uiteen. Onder invloed van Clementine aanvaardt Stefanie het voorstel van de staat. Louise doet dat niet. Ze sleept zelfs haar eigen zussen voor de rechtbank.

68

23

Koning Albert ii & prins Filip Flandre

p 12 september 2007 doet het paleis een mededeling: het vermogen van Albert ii bedraagt 12,4 miljoen euro, naast een onlangs gekocht jacht en de villa Le Romarin in Chteauneuf-de-Grasse in Frankrijk. Daarmee wil het paleis de speculaties voor zijn. s Avonds wordt immers het rtbfprogramma Questions la Une uitgezonden. Daarin wordt onder meer journalist Gui Polspoel opgevoerd om nog eens te verklaren dat het fortuin van Albert ii zeker een veelvoud van dat bedrag is. Het paleis heeft duidelijk zijn les geleerd. In 2001 holde het immers op ruime afstand achter de feiten aan. In Koning en onderkoning, een boek dat in essentie over kabinetschef Jacques van Ypersele gaat, raken journalisten Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche het onderwerp van het privvermogen van Albert ii even aan. Ze suggereren dat het om 10 miljard frank of zowat 250 miljoen euro gaat. Het paleis verklaart dat het vermogen van Albert nog geen twintigste daarvan bedraagt. De berekening van Polspoel in het boek is in elk geval fout. Wat niet noodzakelijk betekent dat het gevonden resultaat ook fout is. Ook via een verkeerde berekening kan je immers toevallig toch op het correcte resultaat uitkomen. Som-

69

mige studenten weten dat. Polspoel probeert door extrapolatie het vermogen van de huidige vorst te berekenen. Hij doet dat via Albert i. Hij gebruikt vooral veel veronderstellingen, bijvoorbeeld het gemiddeld behaalde rendement op een dergelijk vermogen. Een klassieke fout is dat hij aanneemt dat het rendement jaarlijks tussen 9 en 12 procent ligt. Actieve beleggers weten dat dat een overschatting is. Bovendien noemt Polspoel het een conservatieve schatting. In de periode 20002003 ging het rendement van een gediversifieerde portefeuille er 20 tot 30 procent op achteruit. Min 20 procent, u leest het goed, voor de volledige periode welteverstaan. En in het annus horribilis 2008 halveerde de beurswaarde van de Belgische genoteerde bedrijven. In het programma Terzake mocht Jean-Marie Dedecker, toen senator bij vld, ook nog eens een wilde gok doen. Hij baseerde zich op de overname van de Generale Maatschappij door Suez in 1988. Zijn stelling was dat het koningshuis traditioneel een groot aandeel had in de holding. Ook hij kwam, indirect, op een vermogen dat vele malen hoger lag dan de door het paleis genoemde 12,4 miljoen euro. Wat in elk geval vreemd is, althans op het eerste gezicht, is dat het bedrag in vijf jaar tijd nagenoeg gelijk bleef. Insiders weten dat het om een goed gediversifieerde portefeuille gaat die door een vermogensbeheerder, stijl Lazard Frres of Petercam, beheerd wordt. In dergelijke gevallen nemen aandelen een aanzienlijke positie in, tussen 40 en 60 procent van de totale portefeuille. In 2001 zaten de internationale aandelenmarkten gevangen in een neerwaartse spiraal. Dat proces duurde tot maart 2003. Toen ging het weer beter met de beurzen, maar daarna ging het opnieuw steil omlaag. Het is dus plausibel dat de waarde van die bewuste portefeuille van Albert ii in maart 2003 teruggevallen was tot 7 8 miljoen euro. Ook koningen hebben last van dalingen op de aandelenbeurzen. Daarna nam de waarde van de beleggingen opnieuw toe tot het oorspronke-

70

lijke bedrag van 12,5 miljoen euro. Alleen, ondertussen kocht Albert ii een (buitenlands) jacht, een Rizzardi godbetert, van anderhalf miljoen euro. Waar komt dat geld vandaan? Uit deze beleggingsportefeuille? Uit een andere bron van vermogen? Uit het vermogen van Paola? Dat weten we niet. Feit is dat de koning onnodig kwaad bloed zette door net een buitenlands jacht te kopen. Ook in Belgi zijn er immers uitstekende botenbouwers, de Vennekens bijvoorbeeld. Het is ook binnen dit kader dat de geruchten over een belegging in Lernout & Hauspie gezien moeten worden. Op 9 januari 2007 schrijft het weekblad Trends nog eens dat Albert ii geld verloren zou hebben door een belegging in L&H. Volgens Laken ging het om welgeteld n aandeel. Het was een cadeau van het management (van L&H). Het aandeel zou mooi ingelijst in een kader in het paleis hangen. Een mooi verhaal, maar Lernout & Hauspie heeft nooit papieren aandelen uitgegeven. Er circuleren op eBay wel documenten die lijken op aandelen. Het is perfect mogelijk dat Albert ii, net zoals veel Belgen, geld verloren heeft aan L&H. Het ging immers

71

om een in die periode erg populair aandeel dat een onderdeel was van veel gediversifieerde portefeuilles. Heel veel Belgen waren eigenaar van het spraaktechnologiebedrijf zonder het goed te beseffen, via hun pensioenspaarfondsen of beveks. Wellicht ging het bij Albert ii eveneens om een fractie van zijn gediversifieerde portefeuille. Is 12,4 miljoen euro, het officieel aangegeven vermogen, dan het werkelijke cijfer? Het enige wat we echt zeker weten, is dat de Coburgs een traditie hebben om (een deel van) hun vermogen te verstoppen. Bij het overlijden van Leopold i zit 20 miljoen frank (nu 4 miljard frank of 100 miljoen euro) veilig weggeborgen op een geheime Franse rekening. De jonge Leopold ii droeg zijn vertrouwensman Goffinet op om zijn eigen vermogen en dat van zijn zus Charlotte onmiddellijk te versassen naar Luxemburg omdat hij bang was dat het aangetast zou worden door rellen. Prins Karel, de oom van Albert ii, wilde zijn vermogen geur-, kleur- en smaakloos maken om het uit de klauwen van de fiscus en door hem gehate familieleden te houden (zie koning Leopold ii & prins Karel, pag. xxx). Volgens Jean Nicolas is het echte vermogen van Albert ii ondergebracht in een complexe structuur van offshores met vertakkingen tot in Liberia. De rekeningen zouden, naar goede Coburgse gewoonte, beheerd worden door enkele stromannen, bevriende edellieden die toegang hebben tot de bankrekeningen van de vorst bij kb Lux. Onderzoeksjournalist Ren De Witte hecht overigens geen belang aan dat laatste verhaal. Een andere fout die vaak gemaakt wordt, is het fortuin van Albert ii vergelijken met dat van Leopold ii. Albert ii is de achterkleinzoon van Filip Flandre, de broer van Leopold ii. Het fortuin van Filip bedroeg volgens historicus Jean Stengers bij zijn overlijden omgerekend minstens 4,8 miljard frank of 120 miljoen euro. Het cijfer 12,4 miljoen euro is aan de lage kant. Daar zijn alle waarnemers het over eens. Zeker als we rekening houden met het feit dat Albert ii een

72

van de erfgenamen was van zijn broer Boudewijn, die in 1993 overleed. Het fortuin van Boudewijn werd toen voorzichtig geschat op 12 miljard frank (nu 15,6 miljard of bijna 387 miljoen euro). Volgens grootmaarschalk Herman Liebaers speelden bij de opvolging van Boudewijn door Albert ii ook financile overwegingen mee. Nog een zekerheid is dat in dat bedrag van 12,4 miljoen euro de fabelachtige kunstcollectie van het hof niet is opgenomen. Een bewuste zet? Het tijdschrift Euro Business schatte die verzameling op maar liefst 48 miljard frank of bijna 1,2 miljard euro (zie appendix 2, pag. xxx). De officile collectie bestaat uit meer dan tienduizend kunstvoorwerpen, waaronder twee peperdure violen: een Amati en een Stradivarius. Als de nood het hoogst is, kan Albert ii nog altijd voorwerpen uit die collectie verkopen, ongetwijfeld met pijn in het hart. Ook het tweede huis, dat in Chteauneuf-deGrasse onlangs werd gekocht om de lijfwachten te herbergen, is niet terug te vinden in het overzicht van het paleis.

De feiten Volgens een officile mededeling van het hof bedraagt het vermogen van koning Albert ii 12,4 miljoen euro. Daarnaast bezit hij een jacht van anderhalf miljoen euro en een villa in Zuid-Frankrijk. De overgrootvader van Albert ii, Filip Flandre, was bij zijn overlijden omgerekend minstens 120 miljoen euro waard.

73

24

Koning Albert i & prinses Josephine

et vermogen van Filip Flandre was tijdens zijn leven zo groot dat het enkel bij benadering geschat kon worden. In tegenstelling tot Albert ii betaalde Flandre wel (personen)belastingen. Hij behoorde zeker tot de zestien rijkste Belgen van dat moment. Albert i is de zoon van Filip Flandre. Mark Van den Wijngaert schrijft dat de leermeesters van Albert het erover eens zijn dat hij niet bepaald geniaal is. Kwatongen beweren dat zijn intellectueel niveau niet al te hoog ligt, wordt zelfs geschreven. Over wie hebben we dat nog gehoord? Bovendien interesseert Albert zich niet echt voor financile aangelegenheden. Toch beseft ook hij vrij snel dat in de maatschappij alles om geld draait. Dat zal hij aan den lijve ondervinden wanneer hij uit pure noodzaak gebouwen uit zijn privvermogen moet verkopen. Zeker is dat Albert i door een aantal blunders zijn vermogen drastisch ziet slinken. Hij maakt een klassieke beginnersfout door een groot deel van zijn fortuin te beleggen in slechts n onderneming: Kreuger (Swedish Match). Die gaat failliet en Albert verliest een flink deel van zijn vermogen. Hij wil zich op financieel vlak ook niet echt laten bijstaan door goede adviseurs. Lon Lambert noemt hij

74

een echte Jood en bovendien een snob. De grootste financile klap krijgt hij door het uitbreken van wo i. Het fortuin van Albert i wordt volgens Reinout Goddyn gedecimeerd. De vorst is verplicht om kastelen en paleizen te verkopen om aan geld te geraken. Van de opbouwers van het fortuin, Leopold i en Leopold ii, zijn we beland bij de vernietigers. Wellicht zou alles helemaal anders gelopen zijn als de zoon van Leopold ii, een jongen die ook Leopold heette, niet was gestorven in 1869. Zijn zussen mochten toen de troon nog niet bestijgen. Vandaag zou dat wel kunnen. Toch is de erfenis van Albert i nog altijd aanzienlijk. Na zijn dood wordt zijn vermogen immers beheerd door een trust. Prins Karel vraagt in 1955 zijn deel, wat hem ook een aandelenpakket van 140 miljoen frank (nu 910 miljoen frank of 22,5 miljoen euro) oplevert. De totale som bedraagt dus wellicht 840 miljoen frank (nu 5,4 miljard of 134 miljoen euro) plus nog een aanzienlijke partij vastgoed. Wat het erfdeel van prins Karel is, is bekend: koningin Elisabeth, de vrouw van Albert i, krijgt drie twaalfde van de erfenis, Leopold zelfs vijf twaalfde, Marie Jos twee twaalfde en Karel ook twee twaalfde.
75

Prinses Josephine is de drie jaar oudere zus van Albert i. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is ze in Duitsland. Ze verliest haar volledige erfenis in de oorlog. Alles wat ze gerfd had van het onmetelijke fortuin van haar vader, de graaf van Vlaanderen, had ze veilig gesteld in beleggingen in Duitsland. Door de instorting van Duitsland is het volledige fortuin in rook opgegaan, schrijft Goddyn. Nog een voorbeeld van hoe het niet moet. Diversifiren of niet alle eitjes in dezelfde mand leggen is ook voor leden van de koninklijke familie de boodschap. De vader van prinses Josephine, Filip Flandre, overleed in 1905, haar moeder in 1912. Haar echtgenoot Karl, prins van Hohenzollern, sterft in 1919. Josephine komt helemaal berooid per trein terug naar Belgi in 1921, in een wagon in derde klasse nog wel. Op het einde van haar leven wordt ze kloosterzuster. Ze sterft in 1958 als zuster Marie-Josephine.

De feiten Economisten beschouwen wo i als een externe economische schok. Heel veel mensen verliezen geld door de oorlog. Ook de koninklijke familie wordt niet gespaard. Het vermogen van Albert i wordt gedecimeerd en zijn zus Josephine komt na wo i berooid terug naar Belgi. Zij is alles kwijt.

76

25

Koning Boudewijn & prins Filip

ardinaal Suenens was goed bevriend met Boudewijn. Suenens ontdekte de charismatische beweging begin jaren zeventig in de vs. Anderen, zoals Herman Liebaers, beweren dat het de privaalmoezenier van Boudewijn, Philippe Verhaegen, was die de ontdekking deed. Zeker is dat de katholieke christenen via deze Verhaegentelg wraak kunnen nemen. Hij is namelijk de betachterkleinzoon van Lon-Thodore Verhaegen, stichter van de vrijzinnige ulb in 1834. De charismatische beweging werd in de vs zwaar financieel ondersteund door Peter Grace. Die werd volgens Danny Ilegems en Jan Willems zelfs een goede vriend van Suenens. Grace was de eigenaar van de chemiemastodont W.R. Grace, geen armoezaaier dus. In de Lage Landen vond de charismatische beweging een belangrijke financier in Piet Derksen, de oprichter van Center Parcs. In 1989 verkocht hij zijn onderneming om zich volgens Ilegems en Willems geheel te wijden aan de Heer. Elk interessant charismatisch initiatief kon op volledige financile steun van Derksen rekenen. Volgens Ilegems en Willems heeft Derksen zelfs persoonlijk het tekort op de financile rekening van Moeder Teresa aangezuiverd. Dat kan tellen als

77

symbolische daad. De opbrengst van de verkoop van Center Parcs, 12 miljard frank of bijna 300 miljoen euro, werd geparkeerd in een stichting: Levend Water. Derksen richtte met het geld onder meer European Media Studies op, een instituut om journalisten op te leiden. Begin jaren negentig werd het instituut omgedoopt tot Robert Schuman Institute. Ilegems en Willems schrijven dat kroonprins Filip zodanig onder de indruk was van het initiatief dat hij het riante pand zelfs met een bezoek vereerde. Volgens sommigen is de charismatische beweging een onschuldige en echte beweging in de ware betekenis van het woord, een soort koepel boven verschillende strekkingen van het katholieke geloof. Volgens anderen gaat het om een fundamentalistische en zelfs extremistische bedoening, die genfiltreerd is door Opus Dei-figuren. Christian Laporte beweert met klem dat Boudewijn nooit lid was van de charismatische vernieuwingsbeweging. Hij baseert zich op pater Verhaegen zelf. Boudewijn interesseerde zich enkel voor de beweging, net zoals hij belangstelling had voor andere, linksere, stromingen binnen de kerk.

De feiten Boudewijn, Fabiola, Jacques van Ypersele, Filip en Astrid maakten of maken deel uit van een charismatische gebedsgroep aan het hof. Sommige, objectieve, waarnemers betreuren dat omdat het hof op die manier indirect afstand neemt van een deel van de bevolking, de Belgische vrijzinnigen.

78

26

Koning Leopold i & koning Boudewijn

e Socit Gnrale of Generale Maatschappij wordt in 1823 opgericht door Willem i van Oranje. Het kapitaal bedraagt op dat moment 106 miljoen frank (nu 22 miljard frank of 545 miljoen euro). Niet slecht. De beroemde Rothschildbank heeft slechts een kapitaal van 102 miljoen frank. Wanneer Leopold i in 1831 koning wordt, wil hij de aandelen van de Generale zo snel mogelijk in handen krijgen. Hij beseft dat de onderneming een belangrijke hefboom kan zijn voor de ontwikkeling van Belgi. Op dat moment is Willem, prins van Oranje-Nassau, nog altijd voor 80 procent eigenaar van de Generale Maatschappij. Leopold i slaagt er via zijn vertrouwensman De Mees in de aandelen van Willem over te kopen. Vanaf 1836 is hij de belangrijkste aandeelhouder van de Generale. Meer dan anderhalve eeuw later, begin 1988, wil Carlo LIngegnere De Benedetti de Generale Maatschappij van Belgi kopen. Er ontstaat een overnamegevecht. De Benedetti doet, tevergeefs, een beroep op Mobutu, die een pakketje aandelen van de Generale bezit. Hij vergeet dat Mobutu en Boudewijn op dat moment nog altijd vrienden zijn. In zijn oorlogsplan gaat De Benedetti uit van een participatie van het Bel-

79

gische hof van zon 4 procent. Dat is een pak lager dan de schatting van Ilegems en Willems: Boudewijn zou begin jaren tachtig nog een participatie van 7 procent hebben. Volgens Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche is de bezorgdheid van het Paleis groot. Stefaan Michielsen en Batrice Delvaux schrijven dat het Belgische koningshuis zelfs op zijn grondvesten daverde. Topmannen van de Generale hielden kabinetschef Van Ypersele spontaan op de hoogte van de verwikkelingen. Volgens Polspoel en Van Den Driessche moest het hof evenwel een low profile aannemen. Een van redenen was de angst voor de verdenking te handelen uit eigenbelang. Het koningshuis kon dus niet rechtstreeks handelen. Maar misschien wel indirect? Bij de aandelentelling blijkt dat een pakket van 4,01 procent ingeschreven staat bij zakenbank Lazard Frres. Wanneer Suez de arena betreedt, schaart dat pakket zich aan de zijde van de Frans-Belgische coalitie. Volgens Polspoel en Van Den Driessche kan je daaruit niet afleiden dat het hof via Lazard optrad. Feit is wel dat in de geschiedenis van het Belgische koningshuis altijd gewerkt werd met stromannen en buitenlandse vennootschappen. Waarom nu niet?

De feiten Begin januari 1988 start Carlo De Benedetti de overnamepoging van de Generale Maatschappij van Belgi. Hij verliest de strijd uiteindelijk en Suez maakt zich van de holding meester. In de komende tien jaar zal Suez orde op zaken stellen. In 1998 bevat de Generale nog maar drie kernparticipaties: Tractebel, de Generale Bank en Fortis. In dat jaar wordt het vervolg op de saga geschreven.

80

27

Koning Leopold i & koning Boudewijn

e schrijven 1836. Leopold i is grootaandeelhouder van de Generale Maatschappij geworden. Welk percentage hij op dat moment precies bezit, is niet bekend. Wellicht gaat het om de 80 procent participatie van Willem i, prins van Oranje-Nassau, die hij via stroman De Mees kon bemachtigen. Hoeveel zou een dergelijke participatie vandaag waard zijn? De omrekeningstabel van de Nationale Bank van Belgi (zie appendix 3, pag. xxx) gaat maar terug tot 1838. Een frank van toen zou er nu maar liefst 210 waard zijn of omgerekend 5,2 euro. Het kapitaal van de Generale bedroeg toen 106 miljoen frank, omgerekend naar vandaag 22 miljard frank of 550 miljoen euro. De toenmalige participatie van Leopold i is dus tussen 11 en 18 miljard frank waard, bij een participatie van respectievelijk 50 en 80 procent. Omgerekend naar euro is dat tussen 273 en 446 miljoen euro. Journalisten Ilegems en Willems schrijven dat Boudewijn of het koningshuis in het algemeen in de jaren tachtig een participatie had in de Generale van 7 procent. Raider De Benedetti weet uit goede bron dat het zeker 4 procent is. Hoeveel is een dergelijke participatie op dat moment waard? De

81

berekening is niet eens zo moeilijk. Je kijkt gewoon naar het aantal aandelen en je vermenigvuldigt met de beurskoers. Eigen berekeningen (zie appendix) leveren een maximale waarde op van 25,2 miljard frank of 624 miljoen euro in 1988. In prijzen van vandaag zou dat 37,8 miljard frank zijn of bijna een miljard euro. Een frank van 1988 zou er nu immers anderhalve waard zijn. De participatie van het hof is dus iets meer waard dan die van Leopold i in die periode, ondanks het feit dat het om een aandelenpositie gaat die veel beperkter is. Dat is logisch: de Generale heeft het in die lange periode uitzonderlijk goed gedaan. Denken we maar aan de winst uit Congo. Tot slot nog een belangrijke factor: de dividenden. De Generale Maatschappij is altijd erg gul geweest bij de uitkering van de winst. Het brutodividend in 1984 bedroeg maar liefst 116 frank bij een beurskoers van gemiddeld 1.700 frank. Dat is een percentage van 6,8 procent, erg aantrekkelijk dus. Die in het verleden uitgekeerde dividenden moeten uiteraard ook toegevoegd worden aan het vermogen van de leden van het koningshuis.

De feiten Leopold i wordt de belangrijkste aandeelhouder van de Generale Maatschappij. Zijn participatie is in het beste geval 18 miljard frank of 446 miljoen euro waard. In de jaren tachtig van de vorige eeuw gaat men ervan uit dat het hof een participatie heeft in de Generale. In het beste geval is die participatie van 1988 maar liefst 37,8 miljard frank waard of bijna een miljard euro.

82

28

Koning Boudewijn & prins Karel

n 1999 schrijft het weekblad Knack dat Boudewijn in 1982 maar liefst 12 miljard frank zwart geld (nu 14 miljard frank of 347 miljoen euro) stiekem naar het buitenland zou hebben getransfereerd. Die gigantische financile operatie zou gebeurd zijn enkele dagen voor de devaluatie van de Belgische frank van zondag 21 februari 1982. De Belgische en Luxemburgse frank werden toen elk met 8,5 procent in waarde verminderd ten opzichte van alle andere munten. Sommigen binnen de volmachtenregering-Martens v wilden zelfs een devaluatie van 12 tot 13 procent. Wellicht hadden ze de enorme devaluatie van 28 procent van 1935 in hun hoofd. Maar het werd dus 8,5 procent. Die waardevermindering is goed zichtbaar als je de koers van de Amerikaanse dollar ten opzichte van de frank bekijkt. Op vrijdag 19 februari, voor de devaluatie, was de koers 40,42 frank. Na het devaluatieweekend was de dollar al 42,77 frank waard. Een stijging van bijna 6 procent voor de dollar, en een daling uiteraard van de frank. Een smeug verhaal, dat stuk in Knack, dat ook nu nog gretig aangehaald wordt. Journalisten Polspoel en Van Den Driessche vermelden het in hun boek over onderkoning Van Yp. Ik heb

83

het een paar keer gehoord en zeker niet uit de mond van rabiate republikeinen, integendeel, Polspoel en Van Den Driessche citeren een erg betrouwbaar academicus. Het huis van koningin Fabiola was in elk geval heel snel om het verhaal te ontkennen. Zelfs in de Belgische Senaat wordt gerefereerd aan dat vermogen. Zo stellen senatoren onder wie Frank Creyelmans in de toelichting van een wetsvoorstel van 17 november 2003 dat bij het overlijden van Koning Boudewijn er (evenwel) 300 miljoen euro op buitenlandse banken geparkeerd stond. Dat gebeurde volgens de senatoren om de aanzienlijke Belgische successierechten te omzeilen. Ze geven nog mee dat buitenlandse overzichten gewagen van een persoonlijk familiefortuin (van de Coburgs) van bijna 2,5 miljard euro. Vanuit de strikt financile logica om de gevolgen van de devaluatie van de Belgische frank te vermijden is die transfer naar het buitenland door Boudewijn erg onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk. Boudewijn wordt in de loop van februari 82 op de hoogte gebracht van de penibele monetaire toestand van het land. Dat is erg aannemelijk. Hij krijgt ook te horen dat de frank gedevalueerd zal worden en dat daardoor zijn vermogen, net zoals dat van alle Belgen, aangetast zal worden. Ook dat klinkt erg vertrouwd. Prins Karel had bijvoorbeeld erg goede contacten met minister Camille Gutt, die ook een vriend van hem was. Karel was op de hoogte van de Guttoperatie nog voor ze werd uitgevoerd. Ook zijn moeder, koningin Elisabeth, was wellicht op de hoogte en kon haar schaapjes tijdig op het droge brengen. Terug naar koning Boudewijn. De devaluatie in 1982 bedroeg nauwelijks 8,5 procent. Dat is eigenlijk relatief beperkt, bijvoorbeeld in vergelijking met de monsterdevaluatie van 1935. Om een vermogen in frank veilig te stellen en te transfereren naar de vs moet het eerst omgezet worden in een andere munt. De Amerikaanse dollar is het meest waarschijnlijk. Dat is niet goedkoop. In de veronderstelling dat het louter om een

84

cashoperatie gaat, bedraagt de kostprijs tussen 1 en 2 procent. Als het om aandelen en obligaties gaat, is de financile transactie veel omslachtiger. De effecten moeten eerst verkocht worden en de opbrengst moet nadien omgezet worden in Amerikaanse dollar. Kostprijs van de operatie: tussen 3 en 4 procent, misschien zelfs nog een stukje hoger als het om nietliquide en moeilijk te verhandelen effecten gaat. Het zijn deze percentages die uitgezet moeten worden tegenover het waardeverlies van 8,5 procent. Bovendien is het de vraag waarom voor de vs en de Amerikaanse dollar gekozen wordt? Waarom niet eerder kiezen voor een veilige munt zoals de Zwitserse frank, de klassieke vluchthaven in tijden van monetaire onzekerheid. De Amerikaanse dollar is nu eenmaal een grillige munt. Dat was in 1982 zo, maar het is ook vandaag nog zo. De brutowinst van 8,5 procent (min de kosten van de transfer) kan in enkele maanden tijd volledig weg zijn. Maar in 1982 hadden dollarkopers geluk. De Amerikaanse munt deed het dat jaar erg goed tegenover de frank. De dollar haalde het ene record na het andere. In november 1982 werd zelfs even 50 frank aan-

85

getikt. Als Boudewijn zijn franken inderdaad omgewisseld had tegen dollars, deed hij goede zaken. Ter illustratie: de winst op 12 miljard frank was dan al opgelopen tot 2,8 miljard frank, in nauwelijks enkele maanden tijd. Van Yp, het financile genie, werkte toen nog niet voor Boudewijn. Dat zou pas een jaar later zijn, in 1983. Maar wellicht was Boudewijn toch omringd met mensen met voldoende financile kennis om de risicovolle operatie af te raden. Tot slot is het nagenoeg ondenkbaar dat het volledige vermogen wordt omgezet in Amerikaanse dollar. Op die manier stel je dat vermogen immers bloot aan een gigantisch wisselrisico. Maar misschien hield iemand binnen het koningshuis wel van een gokje? Een gokje dat goed uitdraaide. Het huis van koningin Fabiola verklaarde in een mededeling dat de transfer nooit heeft plaatsgevonden. Hoogstwaarschijnlijk klopt dat. Het hof wordt enkele jaren later een positie in de Generale toegedicht van 7 procent, een bericht dat niet ontkend werd door het paleis.

De feiten Boudewijn zou in februari 82, net voor de devaluatie van de Belgische frank, een vermogen van 12 miljard frank overgeheveld hebben naar de vs. Vanuit strikt financieel-economische logica is die transfer onzinnig. De kostprijs ervan weegt niet op tegen de mogelijke winst. Wellicht heeft de transfer, althans voor dat enorme bedrag, nooit plaatsgevonden.

86

29

Koning Leopold i & prins Karel

n 1823 is Leopold nog geen koning van Belgi. Hij verblijft in Coburg of in Itali en hij houdt nauwgezet een kasboek bij. Daarin is een post geboekt onder de naam van Christian Stocky Stockmar, zijn vertrouwensman en persoonlijke arts. De post is een belegging voor een niet vermeld bedrag bij een Parijse bankier. Volgens auteur Goddyn is vooral die post opvallend. Het is een bewijs dat Leopold soms met een stroman werkt. Het is dus zijn schaduw Stocky die onder zijn naam geldzaken regelt voor Leopold. Goddyn schrijft dat die gewoonte bij alle latere Belgische koningen zal voorkomen. Leopold i wil absolute discretie als het over geldzaken gaat. In een brief van augustus 1824 wijst hij zijn zus Sophie erg streng terecht omdat ze met vreemden over familiezaken gesproken heeft. Ook zoon Leopold ii zal absolute discretie eisen als hij zijn vermogen aan het opbouwen is. In het proces van prins Karel tegen Georges Bricmont is openbare aanklager Francis Fisher niet mals voor Bricmont. Ongewild legt Fisher natuurlijk de manier van werken bloot van Bricmont en Karel. Bricmont richt onder meer de onderneming Socosef op in maart 1973, nauwelijks tien dagen nadat Rene Damoi-

87

De feiten Belgische koningen en regenten hebben de gewoonte om te werken met stromannen, personen die financile transacties doen voor de koning. Op die manier kan het koningshuis die financile transacties afschermen van de buitenwereld en een deel van het vermogen verbergen.

seau, de toenmalige minnares van Karel, beslag wilde laten leggen op de goederen van Karel. Die had haar immers tientallen miljoenen beloofd. Socosef heeft een fictieve zetel in Vaduz, Liechtenstein. Er is geen kantoor, geen personeel, alleen een postbusadres en uiteraard een stroman. Volgens openbare aanklager Fisher raakte Bricmont zelf niet meer wijs uit de wirwar van fictieve vennootschappen die hij in Zwitserland en Liechtenstein oprichtte.

88

30

Koning Leopold ii & koning Boudewijn

e Generale Maatschappij is tijdens het koningschap van Leopold ii betrokken bij nagenoeg alle industrile projecten in binnen- en buitenland. De Generale volgt de vorst zelfs op de voet. Dat geeft de holding in een eigen publicatie aan. Als een filiaal in China geopend wordt, tekent Leopold ii zelf in voor een bedrag van 120.000 frank (nu 26 miljoen frank of 645.000 euro). Het totale startkapitaal bedraagt 1 miljoen frank (nu 220 miljoen frank of 5,5 miljoen euro). China is volgens auteur Jo Cottenier de eerste keuze van Leopold ii in zijn zoektocht naar eigen koloniale gebieden. Wie Generale Maatschappij zegt, zegt evenwel automatisch Congo. Via dochterbedrijven Union Minire (koper) en Forminire (diamant) was de Generale er lange tijd actief. Toch was de Generale niet onmiddellijk gewonnen voor het Congolese avontuur van Leopold ii. Pas in 1906 stort de Brusselse holding zich definitief in de ontginning van Kongolese rijkdommen, noteert Cottenier. Met andere woorden, pas wanneer het duidelijk is dat het avontuur zeer rendabel is. Iets minder dan zestig jaar later, in 1965, bedankt Mobutu president Kasavubu voor bewezen diensten en neemt de macht in Congo volledig in han-

89

den. Hoe komt het dat Mobutu, gewezen alleenheerser van Congo, en Boudewijn het gedurende een lange periode, tot begin 1989, zo goed met elkaar konden vinden? Ter illustratie: als de Amerikanen iets van plan waren in Congo, werd koning Boudewijn op zijn minst genformeerd en volgens sommigen zelfs geconsulteerd. Kan het geheim van dit wonderlijke bondgenootschap worden ontsluierd?, vragen Danny Ilegems en Jan Willems zich af. Het antwoord is volgens een gewezen minister niet eens zo ver te zoeken. Boudewijn was aanvankelijk vooral bekommerd om de aandelenportefeuille van de koninklijke familie. Elisabeth, Leopold iii, Boudewijn zelf: allemaal hadden ze belangen in de Generale-dochters die in Kongo actief waren. Hoe slechter het met Kongo ging, hoe beroerder hun bankuittreksels eruitzagen. Mobutu zorgde voor de stabiliteit waarin het Belgische bedrijfsleven weer volop kon gedijen. Historicus Guy Vanthemsche schrijft in het boek Congo dat de aard en de draagwijdte van de complexe persoonlijke band tussen beiden slechts aan het licht zullen komen na vrijgave van de koninklijke archieven. Begin jaren

90

tachtig werd het aandeel van het hof in de Generale Maatschappij nog geschat op 7 procent, een belang dat toen overeenkwam met 7 miljard frank (nu 14 miljard frank of 347 miljoen euro). Die schatting ligt nog altijd aan de basis van de huidige speculaties over het fortuin van onder meer Albert ii. Albert ii was immers erfgenaam van zijn broer Boudewijn.

De feiten In de geschiedenis zijn de Generale Maatschappij, Congo en het koningshuis innig verstrengeld. Ter illustratie: in 1911 bedroeg het percentage Congobelangen in de Generale slechts 3,7 procent, in 1927 was dat al opgelopen tot 17 procent.

91

31

Koning Leopold iii & prins Karel

ijdens de Congoreis van 1947 kreeg prins Karel een grote gouden medaille. Op 21 september 1944 werd hij regent van Belgi. Korte tijd later vroeg hij toestemming aan de minister van Financin om gouden muntstukken te slaan met de spreuk: Carolus Regens Belgae, Karel, regent van Belgi. Karel tekende zelf het ontwerp voor die munten. Ook wilde hij tijdens zijn regentschap postzegels laten uitgeven. Zijn beeltenis zou tussen de woorden Belgi-Belgique staan. Het bleef evenwel bij enkele proefdrukken. Via stromannen zou Karel later proberen drie goudstukken terug te kopen van de Nationale Bank. Hij was volgens journalist Louis De Lentdecker bereid om er een miljoen frank (nu 6 miljoen frank of 149.000 euro) voor te betalen. Volgens waarnemers is het munt- en postzegelavontuur het bewijs dat prins Karel meer wou dan alleen het regentschap. Hij wilde wellicht koning worden. Camille Gutt, de man achter de beroemde Guttoperatie, getuigde in die periode dat Karel blijk gaf van grondige dossierkennis. Het bewijst ook indirect dat leden van het koningshuis goed op de hoogte zijn van de financile operaties die eraan komen, bijvoorbeeld de Guttoperatie onder prins Karel

93

en de muntontwaarding onder koning Boudewijn. In alle koninkrijken staat de afbeelding van de heersende monarch op postzegels en munten. Christian Laporte wijst erop dat dat een onbewuste maar sterke band tussen het koningshuis en de bevolking creert. Hoe moest dat dan in de periode na wo ii? Leopold was niet echt meer de heersende monarch. Na de bevrijding betaalden de Belgen tot 1947 met zinken pasmunten van 5 frank, geslagen van 1941 tot 1945. Met de afbeelding van Leopold iii. Het was een moeilijk politiek vraagstuk in 1947, waarvan men het werkelijke en symbolische belang niet mag onderschatten. Enkel de beeltenis van Leopold iii op nieuwe munten kon niet. Het zou immers als impliciete steun aan Leopold iii gezien worden. Het portret van Karel was ook uitgesloten. Op de kleinere munten koos men in 1948 dan maar voor Ceres (5 frank) en Mercurius (50 frank). Op de grotere munten (100 frank) werden de vorige vorsten, van Leopold i tot en met Leopold iii, samengebracht. Voor- en tegenstanders van Leopold iii zagen daarin merkwaardig genoeg beiden hun gelijk.

De feiten De ambitie van Karel is wellicht groter dan sommigen vermoeden. Hij had wel degelijk de bedoeling om koning van Belgi te worden. Net als alle Coburgers is hij gerijpt in zijn nieuwe rol als regent. Dat werpt uiteraard nog een ander licht op de moeilijke relatie met zijn broer Leopold iii en zijn neef Boudewijn.

94

32

Prins Karel & koning Boudewijn

ene Damoiseau was een van de vele minnaressen van prins Karel. Tijdens het beruchte proces-Allard (zie prins Karel & Prins Laurent, pag. xxx) getuigt zij. De om zijn scherpe pen gevreesde gerechtsjournalist Louis De Lentdecker zit in de zaal. Hij geeft de woorden van Damoiseau weer in zijn boek Prins Karel: Ze zei dat er vele kontakten waren tussen de prins en Lumumba. Een andere bron zegt dat Karel aan Patrice Lumumba, eerste premier van het onafhankelijke Congo, 2 miljoen frank (nu 12 miljoen frank of zowat 300.000 euro) gaf omdat Lumumba Boudewijn, de neef van Karel, geschoffeerd zou hebben. Karel haatte zijn familie zo hartgrondig dat hij op die manier zijn dankbaarheid aan Lumumba wilde betuigen. De schenking moet, als die informatie correct is, plaatsgehad hebben tussen 30 juni 1960 en 17 januari 1961. Op die eerste datum somt Lumumba in aanwezigheid van Boudewijn de vernederingen op die de Congolese bevolking door de Belgen zijn aangedaan. Volgens Mark Van den Wijngaert en zijn coauteurs was die toespraak voor de jonge Boudewijn niets minder dan een klap in het gezicht. Belgi is duidelijk niet gelukkig met de komst van de nieuwe Congolese machtheb-

95

ber. Brussel is van mening dat de verwijdering van Lumumba onontbeerlijk is om de belangen van de verschillende trusts die de kolonie als wingewest beschouwen, voor de toekomst veilig te stellen. Lumumba is ongewenst in de ogen van het Belgische establishment en dus moet hij van het politieke toneel verwijderd worden, schrijven Van den Wijngaert en zijn twee collegas nog. Op 17 januari 1961 wordt Lumumba door een vuurpeloton gedood. In november 1965 neemt Mobutu met de hulp van de cia de macht in Congo over. Mobutu en koning Boudewijn zullen het lange tijd erg goed met elkaar kunnen vinden. Men vraagt zich nog altijd af waarom.

De feiten Volgens Rene Damoiseau waren er vele contacten tussen Karel en Lumumba. Karel zou Lumumba zelfs 2 miljoen frank gegeven hebben om zijn dankbaarheid uit te drukken omdat die zijn neef Boudewijn een figuurlijke klap in het gezicht gaf tijdens zijn bekende toespraak van 1960.

96

33

Koning Albert ii & prins Filip

e huidige koning Albert ii heeft meer dan dertig jaar aan het hoofd gestaan van de buitenlandse handelsmissies van Belgi. Volgens de meeste waarnemers was hij perfect voor de baan. Ze vergeten wellicht een cruciale missie: die van Saoedi-Arabi. In de jaren zeventig haalde Albert, toen prins, een contract binnen van 30 miljard frank (nu 120 miljard frank): Eurosystem Hospitalier, een Belgisch consortium in de invloedssfeer van de Generale Maatschappij. Volgens Jan Van den Berghe zette niet alleen Albert zich in om het contract binnen te halen. Ook koning Boudewijn zou naar SaoediArabi gereisd zijn om te lobbyen. In oktober 1975 is Albert aanwezig bij de presentatie aan prins Abdullah van Saoedi-Arabi van de maquette van het ziekenhuis dat gebouwd zou worden. Volgens Ren De Witte kan de rol van Albert en zijn broer in de toekenning van het contract moeilijk overschat worden. Toenmalig sp-voorzitter Karel Van Miert was niet gelukkig met de gang van zaken. Hij vroeg zich af hoe het mogelijk was dat het hof zich voor de kar van gangsters liet spannen. Misschien ligt het antwoord wel in de geheime commissielonen die werden uitbetaald. Uit

97

een onderzoek van de Bijzondere Belastinginspectie (bbi) bleek dat maar liefst 8 miljard frank (nu 32 miljard frank of 800 miljoen euro) aan commissielonen werd uitbetaald, uiteraard aan invloedrijke personen in Saoedi-Arabi. Maar ook vier Belgen kregen samen een miljard frank (nu 4 miljard frank of bijna 100 miljoen euro) voor bewezen diensten. Tot vandaag weet officieel niemand aan wie dat smeergeld werd betaald.1 Onderzoeksjournalist Ren De Witte is behoorlijk duidelijk in een artikel dat onlangs in P-Magazine verscheen. Hij schrijft dat een deel (van het smeergeld) naar Albert zou zijn gegaan. De kop van het kaderstukje luidt: Waar is het smeergeld van de kroonprins? De bedoeling van Eurosystem Hospitalier was twee ziekenhuizen en een aantal gezondheidsorganisaties te bouwen in Saoedi-Arabi. Toen de werken halfweg waren en de ziekenhuizen stilaan vorm begonnen te krijgen, ging de hele onderneming failliet, op onverklaarbare wijze. Alles werd in de doofpot gestopt. Niet iedereen is ervan overtuigd dat Albert schuld treft. Journalist Christian Laporte, onvermoeibare verdediger van het koningshuis, verwijst in zijn

98

hagiografische biografie over Albert ii naar de schandaaltjes die achteraf circuleerden. Hij beweert pertinent dat de prins er nooit bij betrokken was. Iets meer dan dertig jaar later vertrekt de oudste zoon van Albert ii, kroonprins Filip, op handelsmissie naar China. Als de reportagemakers van het rtbf-programma Questions la Une willen onderzoeken hoeveel zon missie nu eigenlijk kost aan de belastingbetaler, krijgen ze nul op het rekest. De meeste betrokken overheidsdiensten lieten niet in hun boeken kijken, zodat de berekening onmogelijk te maken was, schrijft De Morgen in een artikel enkele dagen na de uitzending van de reportage.

De feiten De handelsmissies blijven in een onduidelijk kader plaatsvinden. Na het ongelukje van Albert in SaoediArabi werd beslist om de missies onder ministerile verantwoordelijkheid te plaatsen. Meer dan dertig jaar later is het wellicht nuttig volledige openheid te scheppen over de handelsmissies: een volledig kostenplaatje ervan is een eerste stap in de goede richting.

De zaak doet onrechtstreeks smeergeld, invloed van de koninklijke familie denken aan de Lockheedaffaire van Prins Bernhard. Hij nam een miljoen dollar smeergeld aan van Lockheed. Waarom? In een postuum gepubliceerd interview verklaart hij zelf dat hij voldoende geld had op een Zwitserse rekening. Ik weet ook niet meer wat mij bezielde, vertelt hij aan het tijdschrift De Groene Amsterdammer.

99

34

Koningin Fabiola & Blanche Delacroix

eopold ii leert Blanche Delacroix kennen als hij 66 jaar oud is, zij is dan nauwelijks 17. Ondanks het enorme leeftijdsverschil klikt het tussen de twee. Als de vrouw van Leopold ii, Marie-Henriette, enkele jaren later overlijdt, wordt Blanche schaduwkoningin. Ze krijgt ook een villa in Laken. De invloed van Blanche groeit aan het hof, ondanks grote kritiek op haar persoon. Tot stijgende ergernis van Leopolds dochters en ministers bestiert zij met ijzeren hand de koninklijke huishouding. Het personeel moet op alles besparen: kaarsen, schoensmeer, dweilen, emmers, boenwas, kolen, schrijft Jan Van den Berghe. Chauffeurs die met de koninklijke wagen van Laken naar kasteel dArdenne rijden, moeten hun boterhammen meenemen. Ondertussen geeft ze letterlijk miljoenen, omgerekend naar vandaag een miljard frank of 25 miljoen euro, uit aan kledij (zie prinses Lilian & Blanche Delacroix, pag. xxx). Het regent klachten over Blanche, maar de koning laat haar begaan. Alle documenten worden door haar gecontroleerd voor Leopold ii ze mag tekenen. In 1946 komt haar biografie uit, Bijna koningin is de titel. Bijna kan je wel weglaten.

100

Een halve eeuw later. Koning Boudewijn is zeer zuinig, op het randje van gierig. Een gewezen minister vertelt auteurs Ilegems en Willems dat Boudewijn niet rookt, niet drinkt en nauwelijks eet. Hij zal geen tien lampen laten branden in het paleis als het met twee ook gaat. De villa Astrida in Spanje, het buitenverblijf van Boudewijn en Fabiola, is Spartaans ingericht. Een minister die er ooit was, vergelijkt het huis zelfs met een kale kloostercel. Onder Boudewijn en Fabiola wordt aan het hof volgens Mark Van den Wijngaert een echt soberheidsbeleid gevoerd. Net zoals onder Blanche. Prestigieuze manifestaties zoals hofbals of tuinfeesten behoren tot het verleden.

De feiten Twee keer zal aan het hof een soberheidsbeleid gevoerd worden. Een keer onder de schaduwkoningin Blanche, die zelf miljoenen verkwist aan kleren (toilettes). En dan een halve eeuw later onder Boudewijn en Fabiola. Bij hen is het soberheidsbeleid evenwel een verlengde van hun eigen sobere leven.

101

35

Prinses Lilian & Blanche Delacroix

chaduwkoningin en matresse Blanche Delacroix wordt door Leopold ii in de watten gelegd. Terwijl zijn dochter Louise niet eens een appel mocht plukken uit de koninklijke boomgaard, overlaadt Leopold ii zijn minnares met de prachtigste geschenken. Hij stuurt een officier naar Rusland met de opdracht de mooiste pelzen uit te kiezen. Leopold laat er de duurste bontmantel ooit mee maken, in zibeline. De zibeline is een zeldzame marter die in Rusland en China leeft. In haar memoires schrijft Blanche, op dat moment barones De Vaughan: Waanzin, buitensporigheid, pracht. Als ik mijn kasboek van die dagen opensla, is het alsof ik droom. Ik zie dat ik voor mijn toiletten (kleren) drie miljoen uitgaf bij Caillot, iets meer dan een miljoen bij Cheruit en evenveel bij Vionnet. Ter vergelijking: een miljoen frank van toen is nu 220 miljoen waard, omgerekend bijna 5,5 miljoen euro. Blanche gaf dus meer dan een miljard frank of 25 miljoen euro uit, enkel aan kleren. Lilian is de tweede echtgenote van Leopold iii. Net zoals Blanche is ze van volkse komaf. De grootmoeder van Lilian verkocht vis op de Oostende kaaien. De moeder van Blanche

102

is naaister. Ook de uitgaven van Lilian zijn astronomisch. Haar dochter, prinses Marie-Christine, herinnert zich haar moeder die op het perron staat in Zuid-Frankrijk. Lilian droeg een zwarte mantel en peperdure oorringen van juwelier Van Cleef & Arpels. Elders in haar boek De breuk schrijft Marie-Christine dat Lilian graag gaat shoppen bij Givenchy. Die juwelen van Van Cleef & Arpels zullen overigens in Londen bij Sothebys verkocht worden in mei 2003 (zie prinses Marie-Christine & prinses Esmeralda, pag. xxx). Leopold iii behoort, anders dan Lilian, tot de allerhoogste adel. In die kringen is het gebruikelijk, in tegenstelling tot wat velen denken, om sober te leven. Men heeft een afkeer van uiterlijke pracht en praal. MarieChristine schrijft dat haar vader altijd hetzelfde jasje droeg. De ellebogen van het jasje waren zelfs met leer versteld omdat ze zo afgesleten waren. Kwaliteitskledij laten herstellen is typisch voor de adel. Men koopt schoenen van uitstekende merken, stijl Churchs voor formele gelegenheden of Paraboot voor de vrije tijd, en laat die eindeloos herstellen. Leopold iii had ook een hoedje dat volkomen vormeloos geworden was. Lilian en de kinderen spotten ermee, maar hij droeg het graag. Niet toevallig was het Lilian die hem een dure nieuwe hoed kocht.

De feiten Conspicuous consumption, de term komt van auteur Thorstein Veblen, of opzichtige consumptie is de adel niet gegeven. Is het toeval dat big spenders zoals Blanche en Lilian een volkse achtergrond hebben?

103

36

Koningin Louise-Marie & prinses Mathilde

an de grote ambitie van haar man (Leopold i), die wil dat heel Europa naar hem opkijkt, begrijpt Louise-Marie niet veel. Koningin zijn betekent voor haar het goede doen, schrijft Jan Van den Berghe. Door haar medeleven staat koningin Louise-Marie snel bekend als de Engel der Belgen. De vrome vorstin verdeelt haar tijd tussen gebed en caritas. Mia Kerckvoorde schrijft dat naastenliefde haar tijdens de opvoeding is bijgebracht. Ontelbare behoeftigen kloppen rechtstreeks bij haar aan. Nooit wordt iemand afgescheept, aldus Kerckvoorde. In 1833 richt Louise-Marie zelfs een katholieke school op met gratis onderwijs voor meisjes uit arme gezinnen. Zoals alle begoeden uit die tijd vindt ze dat het haar plicht is de misdeelden te helpen, noteert Marc Van den Wijngaert. De latere koningin Astrid doet haar uiterste best om nog meer aan liefdadigheid te doen dan haar voorgangster. In het boek Prinsessen van de Zweedse journaliste Catarina Hurtig staat een portretje van Mathilde. Hoewel het zeker niet de bedoeling was van de schrijfster, komt Mathilde er nogal bekaaid af. Ze wordt afgeschilderd als iemand die geschapen is voor de babyproductie. Ook frappant aan Mathilde is vol-

104

gens de auteur haar voorkeur voor exuberant dure juwelen. In de fiche van de kroonprinses wordt vermeld dat ze juwelen van Bulgari verzamelt, een erg dure hobby. Haar lievelingssieraad zou een diadeem zijn die ze kreeg van Paola. Hurtig schrijft dat alles wat Mathilde draagt er duur uitziet. En dat is het ook, voegt ze eraan toe. Ze houdt van de zware gouden sieraden van het zeer exclusieve en dure merk Bulgari. En bij het doopsel van Gabril vallen Hurtig de laarsjes van Mathilde op: ze zijn van Gucci. De auteur besluit het portret van Mathilde met wat wel eens haar doel zou kunnen zijn: Supermama onder de prinsessen in Europa blijven. Z heeft volgens de auteur al een voorsprong op de Noorse Mette-Marit en de Nederlandse Maxima. Met de komst van een vierde kind in april 2008 vergroot Mathilde haar voorsprong nog.

De feiten Liefdadigheid is een belangrijke bezigheid van de echtgenotes van de Belgische koningen. Naastenliefde is een van de plichten van de hoge adel. De bijnaam van Louise-Marie was de Engel van Belgi. Ook Astrid liet zich niet onbetuigd. De toekomst zal uitwijzen of Mathilde ook een plaats in die galerij verdient.

105

37

Koningin Louise-Marie & prinses Mathilde

ehalve naastenliefde wordt koningin Louise-Marie, Belgis eerste vorstin, tijdens haar jeugd ook zuinigheid ingeprent. Als ze later zelf moeder wordt van Leopold ii, Filip en Charlotte, wil ze haar kinderen zeker niet verwennen. Ze is niet gesteld op dure cadeaus, aldus Mia Kerkckvoorde. Geef Charlotte enkele linten voor haar mutsjes en pop, schrijft de koningin. Dat moet volstaan. Als Charlotte jarig is, mag ze wel een nieuwe pop krijgen, op voorwaarde dat ze niet te duur is. Voor zijn zesde verjaardag in 1841 krijgt Leopold ii zelfs helemaal niets. Zijn moeder vindt hem maar lui, de jongen die later nagenoeg in zijn eentje een imperium zal oprichten. Louise-Marie heeft een hekel aan uiterlijk vertoon. Ze verkiest in alles eenvoud. De opvoeding van de jonge kinderen is soms echt Spartaans. Ze slapen op oncomfortabele matrasjes van paardenhaar. Ze krijgen geen snoep, in plaats daarvan krijgen ze oude korstjes brood. Leeftijdgenootjes krijgen wel chocolade. Auteur Reinout Goddyn noteert dat Marie-Louise nogal gierig is als het op kleren voor de kinderen aankomt. Leopoldii klaagt er als tiener bijvoorbeeld over dat hij maar twee lange broeken heeft, die beide dan nog te krap zijn.

106

Wanneer anderhalve eeuw later prinses Elisabeth, dochter van kroonprins Filip en Mathilde, gedoopt wordt, noteert royaltywatcher Catarina Hurtig dat het meisje in zijde en kant is gekleed. Twee jaar later wordt haar broertje Gabril gedoopt. Elisabeth heeft dan lakschoentjes aan en Gabril heeft een duur mutsje op van Brusselse kant.

De feiten De eerste koningin van Belgi vindt zuinigheid een belangrijke deugd. Haar kinderen krijgen een bijna Spartaanse opvoeding en ook aan kledij wordt weinig geld besteed. Het contrast met de kinderen van kroonprins Filip en Mathilde is erg groot.

107

38

Koning Leopold ii & koningin Marie-Henriette

n de beginjaren van Congo is de hele operatie zwaar deficitair. De kosten zijn veel hoger dan de opbrengsten. Leopold ii zoekt overal geld om zijn grootse onderneming te financieren. Maar hij ondervindt op alle fronten weerstand: bankiers willen hem nauwelijks steunen en zowat alle politici zijn tegen het avontuur gekant. Zelfs zijn Generale Maatschappij wil in eerste instantie niet meedoen. In 1889 vraagt Leopold aan zijn vertrouwensman Goffinet om nieuwe wegen te bewandelen om aan extra geld te komen. Leopold stelt voor om een visrecht op de vijvers van Laken in te stellen. Hij vraagt ook expliciet om te bezuinigen op gasverbruik en de wasserij van het paleis. Leopold ii ondervindt niet alleen tegenstand van financiers en politici. Ook zijn eigen vrouw Marie-Henriette is tegen het Congoverhaal. Ze verwijt haar man dat hij met zijn ondoordachte plannen het familiefortuin vergokt: Tu finiras par nous ruiner avec ton Congo., Je Congo zal ons allemaal runeren. Leopold ii heeft zich financieel heel zwaar verbonden met Congo. Koningin Marie-Henriette is erg negatief. In een brief aan haar dochter prinses Stefanie schrijft ze dat ze onoverkomelijke moeilijkheden ontdekt heeft. Dat

108

mooie idee van Congo is een geldelijke afgrond. Een belangrijke opmerking hierbij is dat Marie-Henriette onmogelijk een volledig en dus goed beeld kan hebben gehad van de werkelijke financile situatie van haar man. Daarvoor werkt hij te veel achter de schermen. Maar zelfs als Marie-Henriette over die informatie zou beschikken, zou ze wellicht niet van mening veranderen, integendeel zelfs. Leopold ii blijft ondanks alle tegenstand geloven in Congo. Het tij keert door de toevallige uitvinding van de rubberband. De vraag naar rubber stijgt exponentieel. Rond 1900 draait Congo op volle toeren. De moeilijke jaren zijn dan voorbij voor koning Leopold ii.

De feiten Het is bon ton om Leopold ii af te schilderen als een monster. Toch had hij een duidelijke visie. Ondanks de weerstand zette hij door en maakte van Congo een bloeiende, volgens anderen bloedende, onderneming. Het is een beroemde uitspraak dat bij elk groot fortuin een of ander misdrijf aan de oorsprong ligt.

109

39

Koning Boudewijn & kroonprins Filip

e koning beschikt over een eigen kabinet. Jacques van Ypersele was kabinetschef van Boudewijn na Andr Molitor. Van Yp vervult nog altijd die functie, maar nu voor Albertii. Het kabinet van de koning is eigenlijk vrij beperkt. Volgens eminente waarnemers is dat een rechtstreeks gevolg van de creatie van Belgi. Bedoeling was toen de macht van de koning zoveel mogelijk te beperken. Het echte werk moest gebeuren op de ministerile kabinetten. Boudewijn wil ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van zijn troonsbestijging dat het door het volk gul geschonken geld in een stichting gestopt wordt: de Koning Boudewijnstichting. Ook latere giften naar aanleiding van het koningsjaar 1990-1991 gingen integraal naar de stichting. De koning heeft op een heel gewiekste manier zijn eigen superkabinet genstalleerd, zegt een anonieme minister in De kroon ontbloot. De stichting bestudeert immers nog altijd de stokpaardjes van Boudewijn: armoedebestrijding, jeugdbeleid en leefmilieu. De koning kreeg van de stichting informatie waarmee hij de bevoegde ministers om de haverklap om de oren sloeg. Volgens grootmaarschalk Herman Liebaers is de stichting minder open dan

111

men denkt. Hij richtte met enkele gelijkgezinden het Centrum voor de studie van de pluriculturele maatschappij op. Het centrum kreeg geld van de Koning Boudewijnstichting. Daarmee werd een studie gedaan naar die pluriculturele maatschappij, toch een van de geliefde themas van Boudewijn. De uitkomst van die langdurige, uitgebreide, diepgaande en wetenschappelijk onderbouwde studie was dat Vlamingen en Franstaligen zichzelf beschouwen als een minderheid. Liebaers werd naar eigen zeggen onder druk gezet door de stichting om die resultaten niet te publiceren. De kbs liet ons weten dat de betoelaging ingetrokken zou worden indien wij de resultaten van ons onderzoek zouden publiceren. Het dichtdraaien van de geldkraan is altijd een uitstekende manier om druk uit te oefenen. Boudewijn zorgde ervoor dat de stichting vol zat met vertrouwelingen van het hof: kabinetschef van de koning Andr Molitor en Jacques van Ypersele. Hij kreeg iets voor elkaar dat zijn voorgangers niet is gelukt, besluit de minister in De kroon ontbloot. Ook na Boudewijn zijn de initiatieven eigenlijk onbedui-

112

dend. De stichting van Laurent bijvoorbeeld wekt alleen maar wrevel op, niet het minst bij sommige leden van de koninklijke familie. In 1992 wordt in de schoot van de Koning Boudewijnstichting het Prins Filipfonds opgericht. Dat stimuleert de uitwisseling van personen en ideen uit de drie gemeenschappen van ons land, schrijft Van den Wijngaert. Het is bekend dat Filips grootste vrees is dat Belgi ooit uit elkaar zou vallen. Hij profileert zich als bruggenbouwer tussen de gemeenschappen. Het Prins Filipfonds is dus ook voor een stuk uit eigenbelang opgericht.

De feiten De Koning Boudewijnstichting werd in 1976 opgericht om themas te bestuderen die de koning na aan het hart lagen. Vooral door de financile slagkracht en de door het hof zorgvuldig geplaatste pionnen, had en heeft de stichting een enorme invloed op het maatschappelijke denken. kint werd opgericht om Laurent een vergoeding te geven. Als de stichting in het nieuws komt, is het meestal op een negatieve manier. De maatschappelijke invloed ervan is al bij al vrij beperkt.

113

40

Koning Leopold i & prins Laurent

p 5 januari 2007 schrijft Bart Eeckhout, chef nieuws van De Morgen, in een provocerende column: Schaf de dotatie af. Hij heeft het over de dotatie van Laurent. Er is geen enkele goede reden te bedenken waarom de staat, u en ik dus, een prins of prinses zonder enige functie financiert. Laurent had eind jaren negentig volgens sommigen een legertje advocaten aangesteld om bij toenmalig premier Verhofstadt te lobbyen om, net zoals zijn broer, een dotatie te krijgen. In 2001 besliste de regering-Verhofstadt in alle stilte Laurent, net als zijn zus Astrid, een belastingvrije dotatie van 260.000 euro per jaar toe te kennen, schrijft Jan Van den Berghe (eigen cursivering). Eigenlijk is het pure ironie dat prins Laurent later tegen Jean-Marie Dedecker zegt dat Dedecker een goede premier zou zijn voor Belgi. Laurent vergelijkt Dedecker in dat gesprek zelfs met voormalig Belgisch eerste minister Jean-Luc Dehaene. De prins ziet gelijkenissen tussen de twee, ze zijn beiden werkpaarden. Hij nodigt de Oostendse politicus ook uit om eens langs te komen in villa Clmentine in Tervuren. Dedecker slaat de uitnodiging af. Prins Laurent vergeet op dat moment wellicht dat Dedecker een hevige tegenstander is van

115

de monarchie en de dotatie van Laurent wil afschaffen. Of net niet? Het systeem van dotaties voor leden van de koninklijke familie bestaat volgens Robert Senelle sinds 1853. Het werd toen ingevoerd voor de twee zonen van Leopoldi. Prins Leopold ontving een dotatie tussen 1853 en 1865, zijn broer Filip Flandre vanaf 1856. Robert Senelle stelt voor om bij de volgende troonopvolging, in principe Filip die Albert ii opvolgt, een nieuwe regeling te treffen in verband met dit dotatiecircus. Waarom zou hierbij de Nederlandse regeling, die het onderscheid maakt tussen het lid zijn van het koninklijk huis en het lid zijn van de koninklijke familie, niet als leidraad kunnen dienen? In Nederland zijn de leden van het koninklijke huis beperkt tot de koning(in) en zijn of haar vermoedelijke opvolger. Dat is bij wet bepaald. De anderen behoren tot de koninklijke familie. Die opsplitsing heeft gevolgen voor de uitkering. Alleen de leden van het koninklijke huis krijgen een dotatie. De andere prinsen moeten werken voor de kost. Het voorstel van Senelle is interessant omdat we in Belgi met de regeling voor Laurent een dotatie voorzien hebben voor de

116

(toen) zevende lijn voor de troonopvolging. Een gevaarlijk precedent volgens sommige waarnemers omdat de kinderen van Astrid, schrijft Senelle, dit later kunnen aangrijpen om eveneens een dotatie aan te vragen.

De feiten Laurent kreeg door de wet van 13 november 2001 recht op een dotatie. Volgens sommige waarnemers is dit een gevaarlijk precedent omdat de kinderen van Astrid dit kunnen aangrijpen om ook een dotatie te vragen. Misschien is het onderscheid tussen koninklijk huis en koninklijke familie een mogelijkheid om de kwestie definitief te regelen.

117

41

Koning Leopold ii & koning Albert i

p 9 april 1900 schrijft Leopold ii een brief aan de regering: Naar aanleiding van de 65ste verjaardag van mijn geboorte, houd ik eraan om aan de Staat die eigendommen over te maken die bijdragen tot de luister en schoonheid van de gemeenten waar ze gelegen zijn. () Ik ben ervan overtuigd dat het past dat die goederen eigendom zijn van het land. Het vruchtgebruik van de eigendommen houdt de koning voor zich. Door een wet van 1901 wordt de schenking aanvaard, maar het wordt pas in 1903 bekendgemaakt. Volgens Robert Senelle waren de gebouwen na verloop van tijd verspreid geraakt over verschillende departementen. De inkomsten werden samen met de algemene ontvangsten van de schatkist geboekt, terwijl de uitgaven ingeschreven stonden op de budgetten van de onderscheiden ministers afzonderlijk. Een onhoudbare situatie. Pas in 1929 werd een wet gestemd om het beheer van de gebouwen en gronden toe te vertrouwen aan een instelling die de Koninklijke Schenking zou heten. Het Koninklijk Besluit van 9 april 1930 waarmee die Koninklijke Schenking werd opgericht, werd ondertekend door Albert i, de neef van Leopold ii. Tot de Koninklijke Schenking behoren onder

118

meer de kastelen van Belvdre en Stuyvenberg. Het kasteel van Laken is eigendom van de staat. De gronden en onroerende goederen werden op 1 januari 2002 geschat op 18 miljard frank of 450 miljoen euro. Vandaag ligt de waarde ervan nog enkele tientallen miljoenen euro hoger door de inflatie en, vooral, door de waardestijging van onroerend goed. Volgens sommigen zouden de eigendommen van de Koninklijke Schenking teruggaan naar de koninklijke familie of de nog overlevende afstammelingen, en dus wettige erfgenamen van Leopold ii, als de Belgische monarchie ophoudt te bestaan. Dat is de reden waarom het tijdschrift Euro Business de gebouwen bij het vermogen van de koninklijke familie rekent (zie appendix 2, pag. xxx). Volgens het tijdschrift is de Koninklijke Schenking een onvervreemdbaar deel van het familiepatrimonium van het hof. Als de staatseigendommen ooit geprivatiseerd worden, zullen de Coburgs het gros van de gebouwen van de Koninkijke Schenking krijgen, is de duidelijke stelling van het tijdschrift. Specialisten geven aan dat dat klinkklare onzin is. De fout die de journalisten van Euro Busi-

119

ness maken, is dat ze aannemen dat het om een vruchtgebruik gaat. In werkelijkheid gaat het louter om een gebruik van de gebouwen. De eigendommen van de Koninklijke Schenking geven steevast aanleiding tot verwarring bij de berekening van het vermogen van leden van de koninklijke familie. De vraag is of die verwarring door het paleis niet opzettelijk uitgebuit wordt om de aandacht van het werkelijke vermogen af te leiden.

De feiten De Koninklijke Schenking is ontstaan uit een wens van Leopold ii: hij wilde niet dat zijn fortuin zou terechtkomen bij de (echtgenoten van zijn) dochters en hij wilde de goederen schenken aan Belgi. Voor het beheer van de eigendommen werd pas in 1930 een openbare instelling opgericht onder toezicht van de minister van Financin: de Koninklijke Schenking. Als de monarchie ophoudt te bestaan, blijven de gebouwen eigendom van de staat.

120

42

Koning Albert i & prins Karel

ark Van den Wijngaert noteert dat Leopold ii, de koning-urbanist, aanvankelijk bouwwerken met privfortuin financiert. Ook het overschot op de dotatie van de Civiele Lijst wordt door Leopold ii, oneigenlijk, aangewend voor constructies. Later wordt daarvoor de gigantische opbrengst van Congo rubber, ivoor gebruikt. Leopolds neef Albert i begaat een halve eeuw later een financile blunder van formaat, de zoveelste op rij van de vorst. In 1927 al wees een berekening uit dat Albert maar liefst 54 miljoen frank (nu 2 miljard frank of 50 miljoen euro) van zijn privfortuin had gebruikt om de werking van het koningshuis te financieren, en dat over een periode van acht jaar. Dat is bijna 7 miljoen frank (nu 262 miljoen frank of 6,5 miljoen euro) per jaar. De toenmalige regering onder leiding van de katholiek Henri Jaspar stelde de koning voor om de uitkering van de Civiele Lijst aan te passen aan de inflatie. Albert weigerde, hij wilde enkel dat de staat het rele tekort op dat moment zou bijpassen. In 1926 bedroeg dat tekort iets meer dan 6 miljoen frank. De Civiele Lijst werd dus van 3,3 miljoen op 9,5 miljoen frank gebracht. Jean Stengers merkt op dat de extra

121

vergoeding door die aanpassing twee keer minder bedraagt dan wanneer Albert met de werkelijke ontwaarding van de frank rekening had gehouden. Ondanks de suggestie van Henri Jaspar om rekening te houden met de (toekomstige) inflatie, bleef Albert bij zijn besluit. Hij stelde het zelfs voor als een ultimatum. In het interbellum was de financile toestand van Albert dan ook allesbehalve schitterend, schrijft Stengers. Een understatement van formaat. Prins Karel is regent van Belgi van 1944 tot 1950. Voormalig eerste minister Jean Duvieusart wilde hem begin jaren vijftig namens de regering een som geld geven als erkenning voor wat hij tijdens die periode had gepresteerd. Ook kreeg Karel het domein van Argenteuil aangeboden. Karel weigerde volgens Louis De Lentdecker de miljoenen rente en ook het domein interesseerde hem niet. Geld had hij toen niet nodig: hij kende de waarde van het geld niet en zijn fortuin was groter dan dat van de andere leden van de koninklijke familie. Ook Herman Liebaers, grootmaarschalk van koning Boudewijn, is ervan overtuigd dat prins Karel de waarde van geld

122

niet kent. Hij schrijft in zijn boek over Boudewijn dat Karel ten overvloede bewezen had dat hij een slecht beheerder was. In 1961 schreef prins Karel een brief aan Theo Lefevre. In de brief verklaart hij dat hij de dotatie van 4 miljoen frank (omgerekend 24 miljoen frank of 600.000 euro) niet meer nodig heeft. Hij hekelt ook enkele familieleden die op kosten van de staat leven zonder iets te doen. Hij bedoelt natuurlijk zijn broer Leopold. In mei 1967 moet Karel echter met hangende pootjes de dotatie terugvragen. Zijn financile situatie zag er toen enigszins anders uit. Zijn verzoek werd ingewilligd.

De feiten Financieel succesvolle mensen zijn vooruitziend. Leopold ii wist precies welke richting hij uit wilde. Albert i daarentegen kon een eenvoudig financieel concept als inflatie niet vatten. Door het fenomeen van geldontwaarding is een euro over een jaar minder waard dan een euro vandaag. Albert i en Karel raakten door hun kortzichtigheid in financile problemen. Albert i moest een aantal gebouwen verkopen, Karel zelfs de huisraad. Ze lijden aan financile myopie.

123

43

Prins Karel & prinses Marie-Christine

olgens journalist Louis De Lentdecker kon prins Karel niet met geld omgaan. Hij dacht dat de voorraad onuitputtelijk was. Karel betreurde dat vorsten en prinsen niet geleerd wordt hoe iets wordt betaald, hoe iets wordt verkocht, hoe men kan sparen en geld winnen. En toch, met de schilderijen die hij op het einde van zijn leven maakt en verkoopt, verdient hij een aardige stuiver. Een schilderij in olieverf van de hand van Karel wordt in 1973 verkocht voor 40.000 frank (omgerekend 150.000 frank of 3.700 euro). Ook tijdens de opvoeding van Marie-Christine door Lilian en Leopold iii op Argenteuil wordt niet gesproken over geld. In haar boek De breuk noteert ze dat haar ouders nooit over wat dan ook spraken. Er werd nooit over geld gepraat, niet over een testament. Marie-Christine schrijft dat al wat ernstig was, taboe leek. Wanneer ze later in de vs failliet verklaard wordt, wijt ze dat aan haar opvoeding. De waarheid is dat ik gedurende zeer lange tijd geen enkele band gehad heb met geld. Aan de gezinstafel kwam het onderwerp net zo min ter sprake als elk ander ernstig onderwerp. Het ging nooit over geld. Als Marie-Christine in de Argenteuilperiode iets kocht,

124

werd de factuur rechtstreeks naar het kasteel gestuurd. MarieChristine bekommerde zich niet om de prijs van de kleren die ze kocht. Als ze met vrienden uitging, had ze nooit geld bij. Het doet een beetje denken aan Laurent, die een taart wil kopen in Chaumont-Gistoux, een dorpje in Waals-Brabant. De prins wil onderhandelen over de prijs, de taart kost 12 euro, hij wil 10 euro uitgeven. Uiteindelijk gooit hij 8 euro op de toonbank en zegt dat dat alles is wat hij op dat moment op zak heeft. Euro Business schat het vermogen van Laurent op 1,5 miljard frank of omgerekend 37 miljoen euro.

De feiten Kinderen leren in de loop van hun opvoeding hoe ze met geld moeten omgaan. Door het onderwerp te vermijden creer je volwassenen die financieel onwetend zijn, zoals Karel en Marie-Christine.

125

44

Prinses Louise & prins Karel

e levens van prinses Louise en prins Karel vertonen nog een andere merkwaardige gelijkenis: ze worden beiden slachtoffer van oplichting (zie het eerste dubbelportret, pag. xxx). Een zekere graaf Festetics sleept prinses Louise voor de rechtbank. Hij beweert dat hij haar in oktober 1905 50.000 frank (nu 12,5 miljoen frank of iets meer dan 300.000 euro) heeft geleend. Louise moest wel vier schuldbekentenissen in de vorm van wissels tekenen ter waarde van 25.000 frank elk, in totaal dus 100.000 frank (nu 25 miljoen frank of 620.000 euro). Deze financile operatie lijkt op het eerste gezicht waanzinnig. Wie wil vandaag 50.000 frank ontvangen in ruil voor een belofte om in de toekomst 100.000 frank terug te betalen? De impliciete rentevoet is astronomisch. Maar Louise zit wel in geldnood. Misschien was ze wel bereid geld te aanvaarden tegen deze woekerrente. Eerder had ze de handtekening van haar zus Stefanie al eens nagedaan op een wissel. Het proces wordt in het voordeel van Louise beslist. Ze geeft aan dat ze slechts 50.000 frank ontvangen heeft in plaats van de volledige 100.000 frank. De rechtbank oordeelt dat Festetics een ordinaire oplichter is die misbruik maakte van de geldnood van de prinses.
126

Ook prins Karel was behoorlijk naef in geldzaken. In 1974 leerde hij een zekere prins Obolensky kennen. Dankzij zijn contacten in hogere kringen kon Obolensky voor 60.000 frank (nu 200.000 frank of 5.000 euro) schoonmaakproducten verkopen aan Karel. Obolensky kreeg een voorschot van 55.000 frank uitbetaald. Met het geld trok de Russische prins naar het casino van Namen en verspeelde de volledige som. De producten werden uiteraard nooit geleverd en prins Obolensky werd wegens oplichting door de rechtbank bij verstek veroordeeld.

De feiten Louise wordt, volgens de rechtbank, opgelicht door graaf Festetics. Ze moet schuldbekentenissen tekenen voor 100.000 frank, maar krijgt slechts 50.000 frank. Karel wordt het slachtoffer van een klassieke advance fee fraud. Prins Obolensky wint het vertrouwen van de prins en laat hem 55.000 frank voorschot betalen voor goederen die nooit geleverd zullen worden.

127

45

Koning Leopold ii & koning Albert i

aten we niet proberen alle misdaden van Leopold ii op te sommen. De lijst is eindeloos. Dat schrijft de Britse journalist Edmund Morel op het einde van de negentiende eeuw. Congo begint op dat moment op volle toeren te draaien. Verovering is een koninklijke hartstocht, een majesteitelijke ondeugd die koningen altijd hebben gehad. Maar geldzucht, naar smerige centen, niet ter verrijking van het land maar voor de koning alleen dat is nieuw. Dichter bij huis is het volgens Jan Van den Berghe vooral de onvermoeibare journalist van Le Peuple Jules Lekeu die het Congobeleid van Leopold ii hekelt, en dat is nog zacht uitgedrukt. Drie decennia later. Albert i is aan de macht. De communistische politicus Henri Glineur wordt begin jaren dertig veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens smaad aan de koning. Hij bracht immers uit dat Albert i een mooi pakket aandelen bezat in de Waalse steenkoolmijnen van Marchienneau-Pont, voor 9,2 miljoen frank (nu 276 miljoen frank of 6,8 miljoen euro). Op zich natuurlijk geen reden voor een veroordeling. Alleen schrijft Glineur, nog altijd volgens Jan Van den Berghe, in februari 1932 ook dat Albert i eigenlijk een sadist

128

is die komt kijken naar het gekookte vlees van de goede kompels die gestorven zijn voor de glorie van het persoonlijke profijt van het Huis van Albert & Co. Net daarvoor vond een tragisch ongeval plaats in die mijn. Er vielen zestien doden en elf zwaargewonden. Albert i bracht een bezoek aan de slachtoffers van het ongeval, dat volgens berichten uit die periode gebeurd zou zijn doordat de directie te weinig veiligheidsmaatregelen nam. Wat Glineur zegt, is achteraf bekeken een beetje kort door de bocht. Albert had natuurlijk geen rechtstreekse schuld aan dat ongeval. Het was de verantwoordelijkheid van de directie, niet van de aandeelhouders. En een sadist is iemand die plezier heeft in het lijden van een ander. Ter vergelijking: in 2005 vond een ramp met dodelijke slachtoffers plaats in een raffinaderij van bp in Texas. Uit e-mailberichten van bp bleek dat de top van het bedrijf dringende onderhoudswerken niet had uitgevoerd om financile redenen en dat dat, direct of indirect, de catastrofe in 2005 mee veroorzaakte. Zijn de aandeelhouders van bp dan ook sadisten?

De feiten Zowel Leopold ii als Albert i hebben hevige aanvallen te verduren gekregen. In het geval van Leopold ii was het vooral de Britse journalist Edmund Morel die een persoonlijke kruistocht voerde tegen de koning. Bij Albert i was politicus Henri Glineur de spreekwoordelijke luis in de pels. Glineur kreeg wegens smaad een jaar gevangenisstraf.

129

46

Koning Boudewijn & koning Albert ii

oen Boudewijn op 31 juli 1993 overleed, was iedereen, behalve zijn neef kroonprins Filip misschien, het er verbazend snel over eens dat zijn broer Albert de nieuwe koning van Belgi moest worden. De meeste waarnemers wijzen erop dat dat was om de institutionele onzekerheid zo snel mogelijk weg te nemen. Soms verwijst men naar de formele wens van Boudewijn dat bij zijn overlijden Albert hem zou opvolgen. Journalist en auteur Christian Laporte haalt een andere interessante verklaring aan. Europa in het algemeen en Belgi in het bijzonder maakten op dat moment op economisch vlak een erg moeilijke periode door. Volgens financile specialisten had uitstel in verband met de opvolging van de koning de Belgische frank nog meer in gevaar kunnen brengen. Speculanten zouden in het gat gesprongen zijn en zouden de frank nog harder onder druk gezet hebben. In het overgangsweekend tussen juli en augustus 1993 vond ook een erg moeizame top van de Europese ministers van Financin plaats. Het Europees Monetair Systeem (ems) maakte op dat moment een regelrecht drama door. Hevige speculatie in juli 1993 op de wisselmarkten tegen de Franse frank, de Deense kroon en

130

natuurlijk de Belgische frank gaven aanleiding tot de ergste crisis sinds de oprichting van het ems in 1979. Na ellenlange en moeizame vergaderingen werd op 2 augustus beslist als oplossing voor de monetaire crisis de ems-schommelingsmarge van de munten te verruimen van 2,25 procent (of 6 procent) tot maar liefst 15 procent. De zogenaamde spilkoersen bleven, als belangrijk en niet mis te verstaan signaal voor de speculanten, onveranderd. Laporte merkt op dat de vergadering van de ministers plaatsvond in Brussel. Belgi was op dat moment immers Europees voorzitter. Philippe Maystadt, toen minister van Financin, werd tijdens de top opgebeld door zijn psc-collega Melchior Wathelet. Die had het nieuws van het overlijden van Boudewijn vernomen op de beperkte ministerraad van toenmalig premier Jean-Luc Dehaene. Maystadt dacht in eerste instantie zelfs dat het telefoontje met de Europese top te maken had. Quod non.

De feiten De overgang van Boudewijn naar Albert ii verliep opvallend snel en soepel. Achteraf stelden sommigen zich vragen bij die geruisloze overgang aangezien kroonprins Filip toch werd klaargestoomd om het koningschap op zich te nemen. De crisis op de financile markten kan de overgang bespoedigd hebben. Op 31 juli 1993 stierf Boudewijn. De dag erna, op 1 augustus, stemt Albert ii er in Villa Astrida in toe, op vraag van Jean-Luc Dehaene en Melchior Wathelet, om de nieuwe koning van Belgi te worden. Op 2 augustus worden de ems-schommelingsmarges verruimd. De Belgische frank zal alvast geen hinder ondervinden van de institutionele overgangssituatie in het land.

131

47

Koning Leopold ii & prins Karel

eopold ii besteedde fortuinen, vandaag miljarden franken of tientallen miljoenen euros, aan zijn minnares Blanche (zie prinses Lilian & Blanche Delacroix, pag. xxx). Maar zijn liefdesavonturen begonnen al veel vroeger. Hij was nauwelijks getrouwd met Marie-Henriette, of hij begon een passionele verhouding met actrice Aime Descle. Marie-Henriette kan of wil Leopold blijkbaar niet bevredigen. In een brief schrijft hij dat zijn natuur behoefte heeft aan veelvuldige contacten met het schoonste (sic) geslacht. Later begint Leopold ii een verhouding met Maude dEstve, ook wel Margot, la Reine du Congo genoemd. Leopold spendeert erg veel geld aan zijn minnaressen. Volgens Jan Van den Berghe lopen er in de Brusselse regio alleen al naar schatting twee dozijn Belgen rond die met meer of minder bewijskracht aanspraak maken op koninklijke afstamming. De bekendste affaire van de vorst is wellicht die met Clo de Mrode. Hij probeert haar te veroveren met prachtige cadeaus, maar tot een echte verhouding is het waarschijnlijk nooit gekomen. Voor een andere vrouw, La Belle Otro, had Leopold ii zelfs 20.000 frank (nu 4,5 miljoen frank of iets meer dan 100.000 euro) over op een veiling. Het

132

ontbijt was weliswaar inbegrepen in de prijs voor een nacht met haar. De verhouding duurt enkele maanden en als afscheidsgeschenk krijgt Otro een villa in Oostende. Net zoals prins Karel, de kleinzoon van zijn broer Filip Flandre, zoekt Leopold ii zijn minnaressen in alle lagen van de bevolking. Als hij een vrouw niet kan krijgen, gooit hij gewoon een lading goudstukken op tafel. Volgens Louis De Lentdecker heeft prins Karel fortuinen besteed en verspeeld aan vrouwen. Aan vriendinnen zoals Rene Damoiseau of Laura Meursing, en aan prostituees. Het is waar dat de prins geld bij hopen verspeelde, verkwistte, verbraste, ook om allerlei prestaties van zotte of zatte dames af te dwingen. Vooral tijdens het proces tegen Olivier Allard kwamen de Belgen een en ander te weten. Allard vertelde dat Karel 110 miljoen aan een gewezen vriendin gaf, voor 26,5 miljoenen juwelen kocht en 30 miljoen als aandeel bij de bouw van een jacht betaalde. Vandaag zijn die cijfers zes keer zoveel waard, in totaal dus een miljard frank of zowat 25 miljoen euro.

De feiten Leopold ii en Karel hebben fortuinen uitgegeven aan hun minnaressen. Beiden waren niet onmiddellijk de mooiste mannen van het moment. Maar koning of prins zijn opent heel wat deuren. En ze hebben geld, het krachtigste afrodisiacum.

133

48

Prinses Louise & prins Karel

rinsessen Louise en Clementine, dochters van Leopold ii, proberen via een hele reeks rechtszaken een deel van het vermogen van hun vader te recupereren, namelijk het fenomenale vermogen van hun vader dat stiekem werd ondergebracht in de stichting Niederfllbach. De advocaten van de prinsessen menen dat de stichting integraal onderdeel is van het vermogen van wijlen Leopold ii en dus de erfgenamen toekomt. De rechtbank oordeelt evenwel dat de stichting voor 95 procent Congolees is en dat de dames er dus geen recht op hebben. Interessant is de mening van journalist Louis De Lentdecker over deze zaak: hij vindt dat de rechtbank zich vergiste. Er waren geen verduisteringen, er was geen geknoei. De Lentdecker meent dus dat de rechtbank onrechtvaardig geweest is tegenover de prinsessen. Het proces-Allard start in mei 1972 voor de correctionele rechtbank van Brussel. In september 1972 wordt Allard vrijgesproken. Prins Karel moet de gerechtskosten betalen. Tien jaar later is er opnieuw een proces: deze keer tegen Georges Bricmont. Die wordt op 15 februari 1982 in eerste instantie vrijgesproken. Opnieuw moet Karel de kosten betalen. Ondanks zijn

134

vrijspraak kan Bricmont de motivering van de rechter niet volgen en gaat in beroep. Een blunder, blijkt snel. In november 1982 wordt de zaak opnieuw behandeld en Bricmont wordt nu wel veroordeeld. Bricmont vlucht naar Canada, maar belandt daar uiteindelijk in de cel.

De feiten Het koningshuis is sinds jaar en dag verwikkeld in rechtszaken. Onlangs was er de getuigenis van Laurent. Zwaarder waren de rechtszaken van prins Karel en vooral prinses Louise.

135

49

Prins Alexander & prins Laurent

rins Alexander is het oudste kind van Leopold iii en Lilian. Hij wordt geboren in het oorlogsjaar 1942. Hoewel hij in zijn jeugdjaren niet weg te branden was uit de roddelbladen, bestaat de kans dat veel mensen de prins nu niet eens meer zouden herkennen. Zelfs niet in zijn woonplaats Sint-GenesiusRode, waar hij volgens zijn vrouw elke dag een nieuw boek leest. Alexander is nochtans een echte Coburg: hij hield van snelle wagens. De titel Monseigneur Maserati had eigenlijk evengoed op zijn neef Laurent kunnen slaan. Maar die rijdt nu liever met een Ferrari. Volgens Jan Van den Berghe heeft de prins een belangrijke bijdrage aan de Belgische (en buitenlandse) economie geleverd. Op geheel eigen wijze heeft Alexander de Belgische automobielindustrie aangezwengeld. Met turbospeed rijdt hij de ene sportwagen na de andere op een schroothoop. Het is dan ook niet echt verwonderlijk dat hij eind jaren zeventig in Zuid-Afrika opduikt en tot public relations officer gebombardeerd wordt van United Car & Diesel Distributors, de plaatselijke importeur van Mercedes-Benzwagens. Zijn neef Laurent heeft naar verluidt nu nog een contract

136

lopen met Mercedes. Hij krijgt elk jaar een nieuwe wagen van het merk ter beschikking. Volgens de ene bron volledig gratis, volgens een andere aan zeer gunstige voorwaarden. Op die manier is hij een beetje de ambassadeur van het merk. Nochtans hebben royaltywatchers Laurent nog niet al te vaak achter het stuur van zon wagen gezien. Hij is wel gesignaleerd in een Range Rover, een Subaru Impreza en uiteraard een Ferrari. Laurent heeft een originele verklaring voor zijn drang naar snelheid. Door snel te rijden is hij minder lang op de baan, zegt hij, en hij denkt dat hij zo minder kans heeft op een ongeval. Se non e vero e ben trovato. Volgens mentor Rik Van Aerschot heeft Laurent nooit drie Ferraris gehad. Het is een verhaal dat de prins volgens hem onterecht blijft achtervolgen. Er is natuurlijk dat bekende stukje beeld, dat voortdurend op televisie getoond wordt, waarin Laurent in een blauwe Ferrari de oprit van het kasteel van Laken op stuift. Leopoldiii, grootvader van Laurent, had een gelijkaardige overeenkomst met Chevrolet. Dochter Marie-Christine schrijft dat hij een contract had met de fabrikant. Zijn Corvette werd telkens te-

137

ruggenomen zodra er een nieuw model uit was. De Chevy Corvette was de lievelingswagen van Leopold iii, Laurent verkiest de Ferrari. Wanneer koningin Paola haar jongste zoon begin 2001 bezoekt in psychiatrisch centrum La Rame, geeft ze hem een goede raad: hij moet vooral veel dure dingen kopen. Dat doet ze naar eigen zeggen ook als ze depressief is. Laurent antwoordt volgens Van den Berghe dat hij zich veel beter zal voelen als hij met een Ferrari kan rijden. Merkwaardig is dat Laurent later tegen zijn mentor, vrijmetselaar Rik Van Aerschot, klaagt dat hij geen chauffeur heeft en zelf moet rijden. Misschien had hij toen weer eens een boete voor overdreven snelheid in de bus gekregen. Net zoals zijn moeder is Laurent een shopaholic. De anekdote dat hij op een lijnvlucht met de kredietkaart van Nol Vaessen de hele voorraad Swatchhorloges tegelijk koopt, is intussen bekend. Of de therapie van moeder Paola helpt, is twijfelachtig. De bevrediging bij het kopen van veel dure dingen is immers snel voorbij. Ook MarieChristine noemt haar neef een big spender die het geld er in een waanzinnig tempo doorjaagt. De pot verwijt de ketel.

De feiten De Coburgs hebben iets met snelle voertuigen. Sommige automerken verbinden maar al te graag de naam van de prinsen aan hun wagens. Vraag is alleen of dat wel verstandig is vanuit pr-standpunt.

138

50

Kroonprins Filip & prins Laurent

oe groot het privvermogen van kroonprins Filip en prins Laurent echt is, weten we niet. Euro Business deed onlangs wel een schatting (zie appendix). Royaltywatcher Reinout Goddyn wijst erop dat Filip over een privhelikopter beschikt en dat Laurent dure horloges verzamelt. Alsof dat laatste een indicatie van rijkdom is. Een deel van de horloges werd overigens onlangs gestolen. Euro Business schat het fortuin van Filip in 1999 op 4 miljard frank of 100 miljoen euro en dat van zijn broer Laurent op 1,5 miljard frank of 37 miljoen euro. De schatting van het tijdschrift veroorzaakte een storm van kritiek. Zinvoller is het wellicht na te gaan wat hun oom Boudewijn de twee broers nagelaten zou kunnen hebben bij zijn overlijden in 1993. Het fortuin van de koning wordt op dat moment volgens Polspoel en Van Den Driessche geschat op 12 miljard frank (nu 15,6 miljard frank of 386 miljoen euro). Het bedrag lijkt gigantisch op het eerste gezicht, maar we mogen niet vergeten dat Boudewijn indirect van koningin Elisabeth, zijn grootmoeder, heeft gerfd. Logische erfgenamen van Boudewijn zijn echtgenote Fabiola, broer Albert ii, zus Josephine-Charlotte, neef Filip,

139

nicht Astrid en neef Laurent. Euro Business schat het vermogen van Filip in 1999 dus op 4 miljard frank of 100 miljoen euro en dat van Laurent op 1,5 miljard frank of 37 miljoen euro. In het licht van deze erfenis erg plausibele getallen, zeker als je rekening houdt met het feit dat Filip wel wat bevoordeeld zal zijn door Boudewijn. Of misschien heeft Laurent op dat moment zijn erfdeel nog niet gekregen omdat hij nog niet getrouwd was. Het is onmogelijk precies uit te maken wie wat krijgt. Dat kon wel bij de erfenis van Albert i. Interessant is de piste die een journalist naar voren schoof. Begin jaren negentig was Filip noch Laurent getrouwd. Astrid wel, zij trouwde al in 1984. Vooral voor de kroonprins was dat een probleem. De journalist suggereerde dat Boudewijn daarom in zijn testament had voorzien dat het erfdeel van Filip en Laurent pas vrijgegeven mocht worden als ze zouden trouwen. De trouwakte moest verleden zijn voor de prinsen veertig jaar werden. Filip trouwde in 1999 met Mathilde, hij was toen net geen veertig. En Laurent huwde in 2003, enkele maanden voor ook hij veertig werd, met Claire. Toeval? Misschien. Een specialist erfrecht verklaart dat een dergelijke matrimoniale clausule in een testament erg ongebruikelijk is. Maar hij zegt wel dat het technisch perfect kan en dat het wettig is. Vandaar dat het gerucht dat Boudewijn zijn erfenis voor Laurent en Filip verbonden had aan een huwelijk voor hun veertigste, erg hardnekkig is. Als ze niet getrouwd waren voor hun veertigste, konden ze fluiten naar hun centen. Over Mathilde doet het gerucht de ronde dat ze contractueel heeft laten vastleggen dat ze minstens tien of vijftien jaar met Filip getrouwd blijft. Een zoveelste marriage de raison in de Coburgfamilie?

140

51

Koningin Paola & prinses Astrid

strid is de enige dochter van koningin Paola. Als kind is ze verlegen. Royaltywatcher Jan Van den Berghe omschrijft ze stout als een weinig elegant doetje dat barst van de complexen tegenover haar moeder. Op 22 september 1984 huwt ze met Lorenz van Habsburg. Het zoveelste gearrangeerde huwelijk bij de Coburgs volgens sommigen. En in 2001 krijgt ze van premier Verhofstadt een mooie jaarlijkse dotatie. Een laat huwelijksgeschenk van de Belgische belastingbetalers als het ware. Haar moeder Paola wordt in 1993 vrij onverwacht koningin van Belgi. Die rol zag ze wel zitten. Albert zelf was iets minder happig. Zeker is dat er een financile bonus aan verbonden is nu het paar koning en koningin is. Wat gebeurt er als Albert ii sterft? Zeker is dat Astrid geen koningin wordt. Dat is grondwettelijk onmogelijk, ook al dromen sommigen van een Belgische koningin. Er is wel politiek afgesproken dat de regels voor de financile vergoeding voor de leden van de koninklijke familie bij het overlijden drastisch zullen wijzigen. Enkel de koning, Filip dus, en zijn echtgenote zullen nog een vergoeding ontvangen. Ook

141

de kroonprins(es), Elisabeth, ontvangt een bijdrage, zodra ze meerderjarig is. Astrid moet dus maar hopen dat haar vader nog een tijdje zal blijven leven. Toch zullen ze in het gezin van Astrid en Lorenz geen boterham minder moeten eten als de dotatie voor Astrid wegvalt. Echtgenoot Lorenz heeft immers een aantal bijzonder lucratieve bezigheden. Sinds 1995 is Lorenz raadgever van de raad van bestuur van bnp Paribas. Sommige bronnen wijzen dan ook naar hem als ze het hebben over de invloed van het Belgische koningshuis bij de koop van Fortis door bnp Paribas. Hoe dan ook, niet iedereen begrijpt de halsstarrigheid waarmee de regering aan deze deal vasthield. Zeker niet na de uitspraak van het Brusselse Hof van Beroep die bepaalde dat het akkoord aan de aandeelhouders moest worden voorgelegd. Merkwaardig is in elk geval dat prins Lorenz onder vier verschillende namen bekend staat. Zo staat hij bij de bank E. Gutzwiller & Cie gekend onder de naam Lorenz von Habsburg, bij ucb als Lorenz de Belgique, bij bnp Paribas als Lorenz de

142

Habsbourg en soms ook als Lorenz dEste. Zeker is dat het telkens dezelfde Lorenz is die voor zijn prestaties vergoed wordt. De Waalse krant La Meuse heeft het dan ook over de werkende prins (le prince bosseur).

De feiten Astrid is de dochter van Paola. Paola gaat er financieel op vooruit bij het overlijden van Boudewijn. Haar man Albert wordt immers koning en hieraan is een royale vergoeding gekoppeld. Haar dochter Astrid ontvangt sinds 2001 eveneens een interessante dotatie. Zakgeld wellicht in vergelijking met wat haar man Lorenz binnenbrengt. Als die dotatie bij het overlijden van Albertii afgeschaft wordt, zal het binnen het gezin van Astrid niet echt pijn doen.

143

52

Koningin Astrid & prinses Lilian

oningin Astrid is nog steeds de meest populaire koningin van ons land. Ondanks of misschien net doordat ze slechts zo kort koningin was. Er wordt beweerd dat ze een eenvoudige vrouw was die dicht bij het volk stond. Het beeld van Astrid die de kinderwagen in het Park van Brussel voortduwt is legendarisch. Maar klopt dat beeld wel? Volgens historica Misjoe Verleyen is dat beeld verkeerd. Zo heeft ze berekend dat de rekeningen van n couturier van Astrid per trimester zestien keer het minimum jaarloon van een arbeider bedroegen! Bij het doopsel zou ze haar kinderen zelf hebben gedragen. Ook dat is niet correct: op de fotos zijn de kinderen van Astrid te zien in de armen van kindermeisjes. Haar goede vriendin Anna Sparre vermeldt dat ze de kinderen nauwelijks een uur per dag zag. Kortom, het beeld van een eenvoudige Astrid klopt gewoon niet met de werkelijkheid. De plaats van Astrid zal snel ingenomen worden door Lilian, de tweede vrouw van Leopold. Te snel volgens sommigen. Zo populair als Astrid was, zo gehaat is Lilian. Op een punt is er alvast een sterke gelijkenis tussen beide vrouwen: ook Lilian had een erg dure smaak. Als Lilian met Leopold iii

144

in de villa Le Reposoir in Zwitserland verblijven, vliegt het geld de deur uit aan exclusieve sportwedstrijden, aangepaste toiletten en juwelen en personeelskosten. In tegenstelling tot Astrid, houdt Lilian zich wel bezig met haar eigen kinderen maar ook met de kinderen van Astrid wel te verstaan. Boudewijn, Albert en Josphine-Charlotte krijgen er met Lilian een goede stiefmoeder bij. Toch is dat niet voldoende om haar reputatie op te krikken. Ze is en blijft gehaat bij het Belgische volk.

De feiten Koningin Astrid is de meest geliefde koningin van ons land. De perceptie is dat ze een eenvoudige vrouw is die zich graag onder het volk begeeft. Ook bestaat de indruk dat ze zich veel met haar kinderen bezighoudt. Beide indrukken zijn verkeerd. Astrid is een dure vogel en besteedt weinig tijd bij haar kinderen. Astrid wordt opgevolgd door Lilian. Ook zijn heeft een dure smaak. Ze zal zich echt bekommeren om de kinderen van Leopold en Astrid. Toch zal ze de meest gehate persoon worden van het Belgische koningshuis.

145

Besluit

eld is de rode draad in de geschiedenis van het Belgische vorstenhuis, net zoals in veel (adellijke) families. Leopoldi werkt zich op van arme stakker uit Coburg tot vermogende vorst van Belgi. Bij zijn overlijden is hij minstens 38,4 miljoen frank waard, omgerekend naar vandaag is dat 7,5 miljard frank of 186 miljoen euro. Zijn zoon Leopold ii verdient een nog groter fortuin met Congo. Hij wordt er tot vandaag om gehaat. Hij nam een groot financieel risico. Voor hetzelfde geld was zijn Congo-avontuur op een fiasco uitgedraaid. Nagenoeg niemand wilde de koning in die beginjaren financieel steunen. Zijn neef Albert i ziet zijn vermogen, door financile blunders en externe omstandigheden, drastisch afnemen. Albert moet vastgoed verkopen, dat wordt in adellijke families enkel gedaan in noodsituaties. Zelfs zijn oudste zoon Leopoldiii moet in 1949 een villa verkopen. Leopold is op dat moment, weliswaar tijdelijk, blut. Bij Boudewijn en Albert ii vallen vooral de tussenkomsten achter de schermen op bij grote financile operaties. De poging van Carlo De Benedetti in 1988 om de Generale Maatschappij over te nemen wordt door het paleis afgeremd en tien jaar later zet zijn broer Albert ii de voorzitter van de Generale Bank telefonisch onder druk om te kiezen voor de oplossing die het paleis wil. Het lijken een beetje stuiptrekkingen, zeker in vergelijking met de kolossale operaties van Leopold i en ii. In mijn lessen fi-

147

nancile economie vertelde ik de studenten dat ze een onderscheid moeten maken tussen retoriek en realiteit. Die wijze les leerde ik zelf van een professor, Andr Van Cauwenbergh, aan de ufsia. Een voorbeeld, Boudewijn wordt afgeschilderd als voorvechter van het huwelijk en van gezinswaarden. De katholieke kerk aanvaardt overigens nog altijd niet, op enkele uitzonderingen na, dat mensen scheiden. Boudewijn had het erg moeilijk met ministers die gescheiden waren of in zonde samenleefden. Toch betaalde hij de echtscheiding van zijn halfzus Marie-Christine. Tot slot nog deze bedenking: het verschil tussen de financile reuzen Leopold i en Leopold ii en de vorsten of regenten na hen, Albert i en Karel, is enorm. Misschien ligt de verklaring wel in de bocht die het koningshuis noodgedwongen nam met de aanstelling van Albert i als koning. Leopold ii had immers geen mannelijke troonopvolger.

148

beknopte bibliografie

Camille Buffin, (2006), La jeunesse de Lopold Ier, Jourdan le Clercq, Flron. Jo Cottenier et al., (1989), De Generale, epo, Berchem. Thierry Debels, (2007), Encyclopedie van fraude, zwendel en bedrog, Van Halewijck, Leuven. Mark De Bie, (1990), De Coburger, Lannoo, Tielt. Olivier Defrance, (2001), Louise de Saxe-Cobourg, Racine, Brussel. Louis De Lentdecker, (1987), Prins Karel, Uitgeverij Grammens, Brussel. Reinout Goddyn, (2002), De kinderen van de koning, The House of Books, Antwerpen/Vianen. Reinout Goddyn, (2003), De koning te rijk, The House of Books, Antwerpen/Vianen. Catarina Hurtig, (2007), Prinsessen, A.W. Bruna Uitgevers, Utrecht. Mia Kerckvoorde, (1988), Louise van Orlans, Lannoo, Tielt. Christian Laporte, (2003), Albert ii. De biografie, Lannoo, Tielt. Herman Liebaers, (1998), Koning Boudewijn in spiegelbeeld, Van Halewijck, Leuven. Livre Blanc, 1936-1946, Secrtariat du Roi. Marie-Christine van Belgi, (2004), De breuk, Van Halewijck, Leuven.

149

Marie Jos, (1971), Albert et Elisabeth de Belgique. Mes parents, Plon, 1971. Luc Neuckermans en Pol Van Den Driessche, (1995), Albert ii , Van Halewijck, Leuven. Marc Platel, (2002), De Belgen en hun eigenzinnige koning, Houtekiet, Antwerpen/Amsterdam. Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche, (2001), Koning en onderkoning, Van Halewijck, Leuven. Evrard Raskin, (1998), Prinses Lilian, Houtekiet, Antwerpen/ Baarn. Evrard Raskin, (2005), Elisabeth van Belgi, Houtekiet, Antwerpen/Baarn. Jan Van den Berghe, (2005), De schaduw van de kroon, Manteau, Antwerpen. Jan Van den Berghe, (2009), God in Laken, Manteau, Antwerpen. Mark Van den Wijngaert et al., (2000), Belgi en zijn koningen, Houtekiet, Antwerpen/Baarn. Guy Vanthemsche, (2007), Congo, Lannoo, Tielt. Julien Weverbergh, (1981), Leopold ii , Kritak, Leuven.

150

appendix 1

Hoeveel is een participatie in de Generale Maatschappij waard in de jaren tachtig?

De Generale Maatschappij van Belgi

Jaar Aantal aandelen Hoogste beurskoers Laagste beurskoers 1988 1987 1986 1985 1984

42,7 mio 28,2 mio 24,0 mio 21,8 mio 19,3 mio 8.530 bef 4.179 bef 3.492 bef 2.384 bef 1.885 bef 2.210 bef 2.025 bef 2.055 bef 1.717 BEF 1.551 bef

Bron: Jo Cottenier et al., (1989), p. 331.

Hoe bereken je de waarde van een participatie in de Generale Maatschappij? Stap 1: Hoeveel is een procent waard? In 1988 is 1 procent van de aandelen van de Generale aan de hoogste koers van 8.530 frank gelijk aan 427.000 aandelen vermenigvuldigd met de koers van 8.530 frank. Dat levert een bedrag op van 3,6 miljard frank, omgerekend naar prijzen van vandaag (factor 1,5) is dat 5,46 miljard frank of 135 miljoen euro.

151

Stap 2: Hoe groot is de participatie? Diverse bronnen schatten de participatie van het hof op dat moment op 7 procent. Tycoon De Benedetti houdt voorzichtig rekening met 4 procent. Het bedrag gevonden in stap 1 vermenigvuldig je met het percentage. 5,46 miljard maal 7, dat is 38,22 miljard frank of bijna een miljard euro. Opmerking Journalisten Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche berekenden in 2001 de waarde van deze participatie en kwamen op een bedrag van 3,5 miljard frank aan de koers van begin 1988. Bij een berekening met een koers van het overnamebod kwamen ze uit op 8 miljard frank. Eigen onderzoek geeft aan dat deze bedragen te laag geschat zijn. Een participatie van 4 procent aan de koers van het overnamebod is 14,5 miljard frank waard. Omgerekend naar prijzen van vandaag is dat 21,7 miljard frank of 537 miljoen euro.

152

appendix 2

Hoe zit het met de juwelen en de kunst?

De waarde bepalen van juwelen en kunst is erg moeilijk. In dit boek wordt het voorbeeld gegeven van Henriette, de zus van Albert i, die juwelen moet verkopen als de gezondheid van Chappy snel achteruitgaat. De waarde wordt geschat op 800.000 Franse frank (nu 2,9 miljoen Franse frank of 430.000 euro). De opbrengst bedraagt nog geen 100.000 Franse frank. Volgens het tijdschrift Euro Business bezit de koninklijke familie 90 miljard frank of 2,23 miljard euro. Senator Creyelmans en anderen verwijzen daarnaar in de toelichting van hun wetsontwerp van 17 november 2003. Albert ii bezit volgens Euro Business 25,4 miljard frank of 629,6 miljoen euro, Paola 1,12 miljard frank of 27,8 miljoen euro. Kroonprins Filip heeft 4 miljard frank of zowat 10 miljoen euro en Laurent 1,5 miljard frank of 37 miljoen euro. Astrid is slechts 720 miljoen frank of 17,8 miljoen euro waard. Volgens Euro Business moet het fortuin opgesplitst worden in de volgende elementen: Kunst: 48 miljard frank of 1,19 miljard euro Belgische eigendommen: 32 miljard frank of bijna 0,8 miljard euro Cash & beleggingen: 8 miljard frank of bijna 200 miljoen euro Juwelen: 400 miljoen frank of bijna 10 miljoen euro Andere bezittingen: 1,8 miljard frank of 44,6 miljoen euro

153

In het uitstekende werk De koning te rijk wijdt Reinout Goddyn een hoofdstuk aan juwelen en zilverwerk en een aan de koninklijke kunstverzamelingen. Goddyn noteert dat in tegenstelling tot de kroonjuwelen van andere Europese vorstenhuizen, die officieel eigendom van de staat zijn en ter beschikking worden gesteld aan het vorstenhuis, de persoonlijke juwelen van de koninklijke familie priv-eigendom zijn. De auteur beschrijft de juwelen die in het bezit zijn van de koninklijke familie, maar plakt er geen waarde op. De schatting van Euro Business van 400 miljoen frank of bijna 10 miljoen euro is realistisch als je naar de hoeveelheid en de kwaliteit van de stukken kijkt. De belangrijkste post van het fortuin van het Belgische koningshuis is volgens het tijdschrift kunst, voor een waarde van maar liefst 48 miljard frank of 1,19 miljard euro. Goddyn schrijft dat de officile koninklijke verzameling intussen uit meer dan 10.000 kunststukken bestaat: zilverwerk, schilderijen, kostbare muziekinstrumenten (een peperdure Amativiool en een Stradivariusviool), wandtapijten Dat betekent dat de gemiddelde waarde per stuk een kleine 5 miljoen frank of 124.000 euro is. Dat lijkt wat aan de hoge kant, maar tussen de kunstvoorwerpen zitten wel topstukken. De waarde van de twee violen alleen al wordt door experts geschat op enkele tientallen miljoenen franken of omgerekend enkele honderdduizenden euros.

154

appendix 3

Wetenschappelijke verantwoording wat betreft de omrekening van bedragen uit het verleden

Voor de omrekening van bedragen in frank in het verleden werd gebruikgemaakt van de omrekeningstabel van de Nationale Bank van Belgi. Die tabel berekent de huidige waarde (in frank) van elk bedrag in het verleden tot en met 1835. Ter illustratie staat hieronder de waarde van 1 frank uit 1835. De waarde van 1 bef in jaar X is nu Jaar 1835 227,09 08/2007

Dat betekent dat 1 frank in het jaar 1835 op het moment van de omrekening in augustus 2007 maar liefst 227,09 frank of 5,62 euro waard is. Met andere woorden, met 1 frank uit die periode koop je vandaag dingen voor 227 frank. Dat komt door de verwoestende werking van de inflatie of muntontwaarding. Aan de hand van de tabel kan elk bedrag in de periode 1838-2006 probleemloos omgezet worden naar franken of euros vandaag. Met dank aan de Nationale Bank voor het ter beschikking stellen van deze onmisbare conversietabel.

155