CN CN THANH TON

GVHD: ThS. Hong Th Ph

NHM 7
K08404A
1. Nguyn Tun Anh

K084040475

2. Phm Th Hong Anh

K084040476

3. Nguyn Thanh Bnh

K084040480

4. Nguyn Th Thy Hng

K084040496

5. Trn Th Thanh Hoa

K084040507

6. Trn Khnh

K084040519

7. Trn Ngc Minh Trn

K084040564

8. Ng Trn Anh Th

K084040574

CN CN THANH TON NHM 7

MC LC
CHNG 1: C S L LUN ................................................................................................... 3
1.1.

Khi nim v thut ng.......................................................................................... 3

1.1.1. Cn cn thanh ton (BoP) ..................................................................................... 3
1.1.2. c im BoP.......................................................................................................... 3
1.1.3. ngha BoP ............................................................................................................ 4
1.1.4. Nguyn tc hch ton kp BoP ............................................................................. 5

1.2.

Cu trc cn cn thanh ton .................................................................................. 5

1.2.1. Cn cn tng th (OB) ........................................................................................... 5
1.2.1.1. Ti khon vng lai (CA) ....................................................................................... 6
1.2.1.2. Ti khon vn (K) ................................................................................................. 6
u t trc tip (Foreign Deveplopment Investment FDI) ...................................... 8
u t gin tip (Foreign Portfolio Investment FPI).............................................. 10
1.2.1.3. Nhm ln v sai st (OM) ................................................................................... 11
1.2.2. Cn cn b p chnh thc (OFB)...................................................................... 12

1.3.

Cc trng thi BoP ............................................................................................... 13

1.3.1. Cn cn thng mi ............................................................................................. 14
1.3.2. Ti khon vng lai ................................................................................................ 14
1.3.3. Cn cn c bn ..................................................................................................... 16
1.3.4. Cn cn tng th ................................................................................................... 18
1.3.5. iu chnh cn cn thanh ton quc t .............................................................. 19

1.4.

Yu t nh hng BoP ......................................................................................... 21

1.4.1. Cn cn ti khon vng lai .................................................................................. 21
1.4.1.1. Lm pht ............................................................................................................. 21
1.4.1.2. Thu nhp quc dn ............................................................................................. 21
1.4.1.3. T gi hi oi .................................................................................................... 21
1.4.1.4. Cc bin php hn ch ca chnh ph ................................................................ 21
1.4.2. Cn cn ti khon ti chnh................................................................................. 22
1.4.2.1. Cc loi thu ....................................................................................................... 22
1.4.2.2. Bin php kim sot vn ..................................................................................... 22
1.4.2.3. Li sut ............................................................................................................... 24
1.4.2.4. K vng bin ng t gi .................................................................................... 25

CN CN THANH TON NHM 7

CHNG 2: PHN TCH THC TIN ................................................................................. 26

Bin ng trn Ti khon vng lai ....................................................................... 26

Giai on 2006-2007: ............................................................................................ 26
Giai on 2007-2008: ............................................................................................ 28
Giai on 2008-2009: ............................................................................................ 30
Giai on 2009-2010: ............................................................................................ 32

Bin ng trn Ti khon Vn: ............................................................................ 34

Giai on 2006-2007: ............................................................................................ 34
Giai on 2007-2008: ............................................................................................ 35
Giai on 2008-2009: ............................................................................................ 37
Giai on 2009-2010: ............................................................................................ 38

2.1.

2.2.

2.3.

Bin ng ca sai s: ............................................................................................ 39

Giai on 2008-2009: ............................................................................................ 39

Giai on 2009-2010: ............................................................................................ 41

2.4.

Thay i d tr ngoi hi v nh hng t gi: .................................................. 41

CHNG 3: KT LUN ............................................................................................................ 44

TI LIU THAM KHO ............................................................................................................ 45
PHN CNG CNG VIC ........................................................................................................ 46

CN CN THANH TON NHM 7

Chng 1
C S L LUN
1.1.

Khi nim v thut ng

1.1.1.

Cn cn thanh ton (BoP)

BoP l bng bo co thng k tng hp ghi chp li mt cch c h thng tt c cc

giao dch kinh t gia ngi c tr (resident) v ngi khng c tr (non-resident) trong
mt thi k nht nh thng l 1 nm.
Tiu ch a mt giao dch kinh t vo BoP l: giao dch phi c tin hnh
gia ngi c tr v ngi khng c tr. Mi giao dch gia nhng ngi c tr vi nhau
hoc gia nhng ngi khng c tr vi nhau khng c phn nh trong BoP.
Cc giao dch kinh t l cc giao dch:
Xut nhp khu hng ha v dch v;
Thu nhp ca ngi lao ng, thu nhp t hot ng u t trc tip v u t
gin tip;
Chuyn giao vng lai mt chiu;
Chuyn giao vn mt chiu;
Chuyn giao vn vo trong nc v chuyn vn ra nc ngoi trong lnh vc u
t trc tip, u t vo cc giy t c gi.
tr thnh ngi c tr ca mt quc gia cn hi ng thi hai tiu ch:
Thi hn c tr t 12 tr ln.
C ngun thu nhp t quc gia ni c tr.
Nhng ngi khng hi ng thi hai tiu ch nu trn u tr thnh ngi khng
c tr.
1.1.2.

c im BoP

Trong ch t gi th ni, gi c ca ng tin t do chuyn i ph thuc vo quan

h cung cu trn th trng ngoi hi. V vic ghi chp, thng k phn tch nhng nhn t
hnh thnh v tc ng ln cung cu mt ng tin tr thnh mi quan tm su sc n
nhng nhn t hnh thnh v nh hng ln t gi.

CN CN THANH TON NHM 7

Trong thc t, nhng ghi chp ny c duy tr v phn nh trn cc ti khon ca
BoP, bi v BoP chnh l bn ghi chp thnh tng khon thu chi ca mt quc gia vi th
gii bn ngoi. Hay ni cch khc, l ghi chp cc thay i v Ti sn N v Ti sn C
gia Ngi c tr v Ngi khng c tr.
Ging bo co v ngun vn v s dng vn ca cc doanh nghip, cn cn thanh ton
cho bit trong thi k nht nh mt quc gia c cc ngun tin t u v s dng ngun
tin nh th no.
Bng 1.1: Cc giao dch kinh t lm pht sinh cung cu ngoi t
Cc giao dch lm pht sinh

Cc giao dch lm pht sinh

cung ngoi t (+)

cu ngoi t (-)

Xut khu hng ha

Nhp khu hng ha

Xut khu dch v

Nhp khu dch v

Thu thu nhp

Chi thu nhp

Thu chuyn giao mt chiu

Chi chuyn giao mt chiu

Nhp khu vn

Xut khu vn

Gim d tr ngoi hi

Tng d tr ngoi hi

1.1.3.

ngha BoP

Phn nh tng hp tnh hnh hot ng kinh t i ngoi, v mt mc nht nh

phn nh tnh hnh kinh t - x hi ca mt quc gia thng qua cn cn thng mi, Ti
khon vn, d tr ngoi t; cho bit quc gia l con n hay ch n vi phn cn li ca th
gii.
Bit c nhng nhn t hnh thnh cung cu mt ng tin, bit c nhng nhn
t tc ng n t gi.
Phn nh mc m ca hi nhp ca nn kinh t quc gia vo nn kinh t th gii
v a v ti chnh ca quc gia trn trng quc t.
Phn nh cung cu ngoi t ca mt quc gia, c nh hng to ln n t gi hi oi,
chnh sch t gi, chnh sch tin t quc gia.
Nh vy cn cn thanh ton quc t l mt ti liu quan trng nht i vi cc nh
hoch nh chnh sch tm v m. Mt h thng s liu tt hay xu trn cn cn c th nh
hng n t gi. T s to ra nhng bin ng trong pht trin kinh t - x hi. Thc

CN CN THANH TON NHM 7

trng ca cn cn lm cho nh hoch nh chnh sch thay i ni dng chnh sch kinh t.
Chng hn, thm ht cn cn thanh ton c th lm chnh ph nng li sut ln hoc gim
bt chi tiu cng cng gim chi v nhp khu. Do chnh ph da vo cn cn thit
k chin lc pht trin kinh t - x hi v c nhng i sch thch hp cho tng thi k.
1.1.4.

Nguyn tc hch ton kp BoP

Xt t gc hch ton, im quan trng cn lu l BoP ca mi quc gia lun

c cn bng. iu ny xy ra l v BoP c hch ton theo nguyn tc bt ton kp
(double entry), ngha l mi giao dch gia ngi c tr v ngi khng c tr u c
ghi bng hai bt ton c gi tr tuyt i bng nhau nhng ngc du.
Hch ton kp l mt nguyn tc cn bn trong hch ton k ton ni chung. hiu
c cn bn nguyn tc hch ton kp ca BoP, chng ta c th hiu nh sau:
Ti khon vng lai (ti sn phi ti chnh): ti sn tng ghi Debit (-), gim ghi
Credit (+).
Ti khon vn (ti sn ti chnh): ti sn tng ghi Dedit (-), gim ghi Credit (+).

1.2.

Cu trc cn cn thanh ton

Tt c cc giao dch ca nn kinh t (khng k NHTW) c phn nh ti cn cn tng

th (Overall Balance OB). Tt c cc hot ng can thip ca NHTW c phn nh ti
cn cn b p chnh thc (Official Financing Balance OFB).
1.2.1.

Cn cn tng th (OB) hay cn gi l cn cn thanh ton chnh thc (Official

Settlements Balance)
Cc giao dch ca nn kinh t l rt phong ph v a dng, nn OB li c chia thnh
hai cn cn b phn chnh l Ti khon vng lai (CA) v Ti khon vn (K).
Do trong thc t c rt nhiu vn phc tp v cng tc thng k trong qu trnh thu
thp s liu v lp BoP, nn thng pht sinh nhng nhm ln v sai st. Nn theo nguyn
tc bt ton kp, BoP cn bng ngi ta phi b sung mt hng mc l Nhm ln v sai
st OM.
OB = CA + K + OM
Tng hp ti khon vn v nhm ln sai st so snh vi gi tr ca ti khon vng lai
s ch ra kt qu trong cn cn thanh ton chnh thc. Kt qu ny nu mang du (-) quc
gia n nc ngoi v phi chuyn nhng d tr tr n. Nu kt qu c mang du (+)

CN CN THANH TON NHM 7

quc gia c thng d ti sn phn cn li ca th gii, v s nhn c s chuyn nhng
d tr quc gia t cc NHTW khc.
1.2.1.1.

Ti khon vng lai (CA)

Ti khon vng lai th hin cc dng chy ca hng ha, dch v, thu nhp chnh v
ph (chuyn giao vng lai) gia ngi c tr v ngi khng c tr.
Ti khon vng lai = Cn cn hu hnh (visible) + Cn cn v hnh (invisible)
CA = Visible (TB) + Invisible (SE + IC + Tr)
Cn cn thng mi (TB): c n c gi l cn cn hu hnh (visible) v n phn nh

chnh lch gia cc khon thu t ut khu v cc khon chi cho nhp khu hng ha,
m cc hng ha ny li c th quan st c bng mt thng khi di chuyn qua bin
gii.
Cn cn dch v (SE): bao gm cc khon thu, chi t cc hot ng dch v vn ti,

du lch, bo him, bu chnh, vi n thng, hng khng, ngn hng, thng tin, y dng
v t cc hot ng dch v khc gia ngi c tr v ngi khng c tr.
-

Cn cn thu nhp (IC):

hu nhp ca ngi ao ng: l cc khon tin lng, tin thng v cc khon thu
nhp khc bng tin, hin vt do ngi khng c tr tr cho ngi c tr v ngc
li.

hu nhp v u t: l khon thu t li nhun u t trc tip, l i t u t vo giy

t c gi v cc khon l i n hn phi tr ca cc khon vay gia ngi c tr v
ngi khng c tr.

Chuyn giao vng lai mt chiu (Tr): bao gm cc khon vin tr khng hon li,
qu tng, qu biu v cc khon chuyn giao khc bng tin, hin vt cho mc ch
tiu dng do ngi khng c tr chuyn cho ngi c tr v ngc li. Cc khon
chuyn giao vng lai mt chiu phn nh s phn phi li thu nhp gia ngi c tr
vi ngi khng c tr. Nhn t chnh nh hng ln chuyn giao mt chiu l lng
tt, tnh cm v mi quan h gia ngi c tr v khng c tr.

1.2.1.2.

Ti khon vn (K)

Ti khon vn l thut ng mt s nh kinh t hc quen gi theo ngha bao gm

cc lung vn. Tuy nhin, theo chun mc hch ton cn cn thanh ton, ti khon vn
thc cht c gi l ti khon ti chnh (IMF, 1993).

CN CN THANH TON NHM 7

Ti khon vn v ti chnhc chia lm hai khon mc chnh l Ti khon vn
(Capital Account) v Ti khon ti chnh (Financial Account).
Ti khon vn c to ra bi nhng khon chuyn giao vn hoc nhng giao
dch pht sinh lin quan n vic thay i quyn s hu ca nhng ti sn phi
sn xut v phi ti chnh.
Ti khon ti chnh bao gm tt c cc giao dch lin quan n vic thay i
quyn s hu ca cc ti sn v n ti chnh ca mt nn kinh t, c chia lm
ba phn: u t trc tip nc ngoi (FDI) u t gin tip nc ngoi (FPI)
v cc hnh thc u t khc.
Thut ng ti khon vn l thut ng kinh t ch cc mc c ghi chp theo thut
ng k ton nh ti khon ti chnh trong cn cn thanh ton v phn nh dng n nc
ngoi thun (dng vn) vo v ra khi quc gia.
K = KL + KS + KTr
-

Ti khon vn di hn (KL): lung vn di hn chy vo v chy ra khi mt quc

gia c phn theo tiu ch:

h o ti u ch ch th, vn di hn c chia theo khu vc t nhn v khu vc nh

nc.

h o ti u ch khch th, lung vn di hn c chia thnh u t trc tip, u t

gin tip v vn di hn khc.

V mt l thuyt, khi mc kim sot cng ty nc ngoi chim t 51% vn c

phn tr ln th c em l u t trc tip. Trong thc t, hu ht cc quc gia
u coi cc khon u t nc ngoi chim 30% vn c phn tr ln l u t trc
tip.
u t gin tip bao gm cc khon u t mua tri phiu cng ty, tri phiu chnh
ph v u t mua c phiu nhng cha t ti mc kim sot cng ty nc
ngoi.
Vn di hn khc bao gm ch yu l tn dng di hn thuc khu vc nh nc v
tn dng thng mi di hn thuc khu vc t nhn.
-

Ti khon vn ngn hn (KS):lung vn ngn hn chy vo v chy ra khi mt quc

gia c ng c phn theo tiu ch ch th thnh khu vc nh nc v khu vc t
nhn. Cn cn vn ngn hn bao gm nhiu hng mc phong ph v ch yu l tn

CN CN THANH TON NHM 7

dng thng mi ngn hn, hot ng tin gi, mua bn giy t c gi ngn hn, cc
khon tn dng ngn hn, kinh doanh ngoi hi
-

Chuyn giao vn mt chiu (KTr): bao gm cc khon vin tr khng hon li cho
mc ch u t, vin tr pht trin c s h tng, cc khon n c a.

u t trc tip (Foreign Deveplopment Investment FDI)

Khi nim: u t trc tip nc ngoi l hnh thc ch u t nc ngoi u t ton
b hay mt phn ln vn vo cc d n nhm ginh quyn iu hnh v trc tip iu
hnh i tng m h b vn. Trong nhng nm gn y, hnh thc ny chim ch yu trong
u t nc ngoi.
Bn cht: l s di chuyn ngun vn kinh doanh di hn gia cc quc gia nhm thu li
nhun cao hn. chnh l hnh thc xut khu t bn thu li nhun cao. Do i km vi
vn u t l u t cng ngh v tri thc kinh doanh nn hnh thc ny thc y mnh m
qu trnh CNH-HH nc nhn u t. Cc nc cng nghip pht trin v cc t chc
kinh t trn th gii ng vai tr ch yu trong s vn ng dng vn FDI trn th gii. T
nhng nm 90, FDI i vo cc quc gia ang pht trin, c bit l cc quc gia Chu tng
ng k.
c im:
c thc hin ch yu bng ngun vn u t, ngi ch u t t quyt nh u
t, t chu trch nhim v sn xut kinh doanh l, li.
L hnh thc c tnh kh thi v tnh hiu qu cao, khng c rng buc v chnh tr,
khng li gnh nng n nn trc tip cho nn kinh t.
Ch u t nc ngoi trc tip tham gia iu hnh hoc iu hnh ty theo t l gp
vn nht nh.
Vn u t trc tip bao gm vn hnh thnh vn php nh, vn vay hoc vn b
sung t li nhun ca DN trin khai v m rng d n.
Thng qua FDI, cc DN ca nc tip nhn vn c th tip thu cng ngh, k thut
tin tin, kinh nghim qun l hin i.
Vai tr ca FDI:

CN CN THANH TON NHM 7

i vi nc u t:
Gip cc ch u t tn dng c li th ca nc tip nhn u t, gim chi ph
sn xut, tm kim ngun cung cp vt liu n nh.
Gip cc ch u t c iu kin i mi c cu sn xut, p dng cng ngh mi
v nng cao nng lc cnh tranh.
Gip cc ch u t bnh trng th lc kinh t, nng cao uy tn, m rng th
trng tiu th v trnh c hng ro mu dch bo h ca cc nc.
i vi nc nhn u t:
i vi nc c n n kinh t pht trin:
Gp phn gii quyt cc vn kh khn

hi-kinh t nh lm pht, tht

nghip, nng cao nng lc cnh tranh do DN.

Tng ngun thu to iu kin ci thin tnh hnh ngn sch nh nc, to mi
trng cnh tranh tch cc.
Gip ngi lao ng v nh qun l hc hi v nng cao trnh .
i vi nc ang pht trin:
L ngun vn quan trng thc hin CNH-HH, y nhanh tc tng
trng kinh t, thu hp khong cch vi th gii.
Gp phn chuyn dch c cu nn kinh t theo hng CNH, hin i.
Gp phn pht trin ngun nhn lc c k nng v trnh cao, to thm vic
lm cho ngi lao ng.
L ngun thu quan trng cho ngn sch nh nc nh b ca cc nc ang
pht trin.
Gip cc DN trong nc m ca vi th trng hng ha th gii.
C iu kin thip thu khoa hc, cng ngh hin i, kinh nghim qun l tin
tin v tc phong lm vic cng nghip.
Tuy nhin FDI c ng c nhng hn ch nht nh. Lung FDI ch i vo nhng nc
c nn kinh t chnh tr n nh, mi trng u t hp dn. Nu nc nhn u t khng c
k hoch u t chi tit, c th v khoa hc d dn n tnh trng u t trn lan, ti nguyn
thin nhin v ngun lc b khai thc cn kit, kh b tr u t theo ngnh v vng l nh th;
nu khng thm nh cht ch cn dn ti du nhp thit b, cng ngh lc hu; nu chnh

CN CN THANH TON NHM 7

sch, php lut cnh tranh khng y cn d dn n tnh trng DN nc ngoi chn p
DN trong nc.
u t gin tip (Foreign Portfolio Investment FPI)
Khi nim: l hnh thc ch u t nc ngoi gp mt phn vn di hnh thc u t
chng khon hoc cho vay thu li nhun v khng trc tip tham gia vo vic iu hnh
i tng m h b vn.
c im: v mi hnh thc u t c nhng c im khc nhau nn kh c th ni
chung c nh hnh thc u t trc tip, v vy, c im ca u t gin tip s c ni
da trn cc hnh thc u t.
u t chng khon:
Phm vi u t c gii hn, l chng khon ca cc DN c li sut cao v trin
vng.
S lng chng khon bn ra th trng th gii thng b khng ch 1 t l nht
nh, thng t 10% n 25% vn php nh.
Ch u t nc ngoi khng tham gia iu hnh hot ng ca i tng b vn
v thu li nhun di hnh thc li tc chng khon.
Ngi nhn u t khng c c hi tip thu cng ngh, k thut hin i v kinh
nghim qun l i km vi khon u t.
Tn dng quc t:
Cc DN ch cho vay quc t ch yu trong trng hp xut khu hng tr chm c
Ngn Hng thng mi bo lnh v phi tr li; hoc cng ty m v cng ty con
hoc 2 cng ty con trong mt cng ty xuyn quc gia cho nhau vay khng cn tn
chp th chp.
Ngi cho vay khng trc tip tham gia qun l hot ng ca i tng vay vn,
nhng vn c cc yu cu th chp, bo lnh, v xem xt kh nng tr n ca DN
vay.
Nh u t thu li nhun qua li sut cho vay c tha thun trong kh c vay,
khng ph thuc vo kt qu kinh doanh ca DN vay.
L hnh thc c tnh ri ro cao.

10

CN CN THANH TON NHM 7

1.2.1.3.

Nhm ln v sai st (OM)

Do p dng nguyn tc hch ton kp, nn BoP lun c cn bng. Nhng tp hp

v bin son cn cn thanh ton l mt vic kh, v i khi c sai st trong qu trnh thu
thp d liu.
u tin l vn s liu. Mc d c nhng c gng thu thp d liu, mt s cc
giao dch quc t khng c bo co. Mt loi giao dch c th thng bo co thiu kh
ln l cc giao dch mua v bn cc tri quyn ti chnh ngn hn; nhng bin ng vn
ngn hn ny thng c coi l yu t chnh ca tng sai st. Ngi ta khng c gng
thu thp d liu y ca mt vi giao dch khc, thng ch c cc nh lm thng k
v cn cn thanh ton c tnh.
Hai l vn nh gi. Th d, trong khi chng t nhp khu c th cho bit gi tr
chnh xc ca hng ha nhp, con s v s tin tr cho cng ty xut khu li khc hn.
Sai bit c th do mt s l do, t sai lm ca cng ty nhp khu cho n s nh gi hng
ha sai trong cc chng t nhp khu.
Vn tip theo l mi quc gia lun lun c nhng hot ng chuyn tin ra hoc
cng vic khng tin k ra. Nhng khon thanh ton cho s tr gip, c vn, ng h v
chnh tr v qun s thng em li nhng ngun chuyn ra hoc chuyn vo rt ln.
Nhng kh c chnh ph no c th cng khai cc khon mc ni trn. Bi l, cc hot
ng b mt v qun s, tnh bo v chnh tr nc ngoi l nhng iu khng th tit l
v bt k l do g.
Vin tr b mt (hoc nhn vin tr b mt) v qun s, cng ngh quc phng v
tin tc tnh bo cn thit v qun s, chnh tr, kinh t c ng to ra cc khon thanh ton ln
gia cc quc gia. Bi v khon chi ca mt bn lun lun s l khon c nhn bn kia.
Cho nn, thanh ton loi ny c th khng c cng khai, nhng l iu kh giu v
qu trnh thanh ton bao gi c ng phi qua cc ngn hng.
Li sut phi tr cho nc ngoi khng phi t u t m ra, c ng thuc hng mc
ny. Mt cng dn ca nc A lm mt s iu tt cho mt vi cng dn ca nc B.
tr n, ng ta m cho cng dn nc A mt ti khon ti nc B v chuyn vo y mt
s tin. ng A khng chuyn qua nc B mt ng vn no u t vo ngn hng. Th
nhng, hng nm, ngn hng nc B vn u u chuyn tin li qua nc A cho ng ta.
Tin li ny khng thuc khon u t nc ngoi. N thuc v nhm ln v sai st.

11

CN CN THANH TON NHM 7

Bun bn bt hp php qua bin gii thanh ton qua ngn hng hoc u c ngoi
t cp NHTW hoc chnh ph c ng to ra nhiu khon thanh ton c dng tng t. Nu
NHTW u c ngoi t b l, s phi thuyt minh bng cch no cho khon chi ra ca tin
n b? Nhng tht bi nh vy khng th cng khai, v v th, ngay c khi n thng li,
thu c nhng khon li ln, n c ng khng th cng khai.
OB + OFB = 0

OB = - OFB

CA + K + OM = - OFB

OM = - (CA + K +OFB)

ng thc cui cng cho thy, s d ca hng mc nhm ln v sai st chnh l

lch gia cn cn b p chnh thc v tng ca Ti khon vng lai v Ti khon vn. Bi
v, cn cn b p chnh thc, Ti khon vng lai v Ti khon vn lun c c nh, do
, ta c th c nh s d nhm ln v sai st trong thc t bng ng thc trn.
1.2.2.

Cn cn b p chnh thc (OFB)hay chnh c hn l Cc cn d tr chnh

thc.
Khong trng trong c cu thanh ton xut hin khi s chuyn dch trong ti khon
vn di cc hnh thc cng vi nhm ln v sai st, khng trng vi cn cn ti khon
v ng lai. Vai tr iu phi ca NHTW v chnh ph xut hin khi n thc hin vic chuyn
nhng d tr b vo khong trng.
Cn cn b p chnh thc bao gm cc hng mc:
-

D tr ngoi hi quc gia (R).

Tn dng vi IMF v cc NHTW khc (L).

Thay i d tr ca cc NHTW khc bng ng tin ca quc gia lp cn cn thanh

ton ().
OFB = R + L +

Mt thc t rng, khi d tr ngoi hi tng th ghi n (-) v gim th ghi c (+), do
nhm ln thng xy ra y. iu ny c gii thch nh sau: Chng ta hnh dung, quc
gia Vit Nam c chia thnh 2 b phn gm: NHTW v phn cn li khng bao gm
NHTW (gi l nn kinh t - NKT).
Tiu ch phn thnh NHTW v NKT l NHTW c chc nng can thip ln cung
cu ngoi t trn th trng ngoi hi, cn NKT khng c chc nng can thip.

12

CN CN THANH TON NHM 7

Theo quy tc, BoP c lp ly th ca NKT, do , cc hot ng can thip ca
NHTW trn th trng ngoi hi (mua bn ni t) nhm tc ng ln NKT, c xem l
quan h gia ngi c tr vi ngi khng c tr.
Khi NHTW can thip bn ngoi t, lm cho d tr ngoi hi gim, ng thi lm tng
cung ngoi t cho NKT, do phi ghi c (+). Khi NHTW can thip mua ngoi t, lm cho
d tr ngoi hi tng, ng thi lm tng cu ngoi t i vi NKT, nn ta phi ghi n (-).
Ch : Ch cc hot ng can thip mua bn ngoi t ca NHTW mi c th hin
trong BoP; cc hot ng khc (i vay v cho vay vi NKT) khng c th hin trong
BoP. Do , NHTW va c em l ngi c tr v ngi khng c tr (lng tnh).

1.3.

Cc trng thi BoP

Cn cn thanh ton c lp theo nguyn tc hch ton kp, do tng quan cc bt

ton ghi c lun bng tng cc bt ton ghi n, nhng c du ngc nhau. iu ny c ngha
l, v tng th th cn cn thanh ton quc t lung c cn bng. Do ni n thng d,
thm ht cn cn thanh ton quc t l ni n thng d thm ht ca mt hoc ca mt
nhm cc cn cn b phn ch khng ni n ton b cn cn.
V mt nguyn tc, thng d hay thm ht ca cn cn thanh ton quc t c c nh
theo hai phng php:
Phng php c nh thng d thm ht ca tng cn cn b phn. Thng d hay
thm ht ca tng cn cn b phn l chnh lch gia bt ton ghi c v bt ton ghi
n ca ring cn cn b phn ny.
Phng php tch l y. Trong thc t, ch c mt s cn cn tch l y l c ngha
kinh t quan trng: Cn cn thng mi (TB); Ti khon vng lai (CA); Cn cn c
bn (BB) v Cn cn tng th (OB).
V cc hng mc OM, KTr, L v khng c ngha kinh t, nn theo nguyn tc hch
ton kp, BoP lun cn bng, do bng cng thc ton hc gin n ta c:
X M + SE + IC + Tr + KL + KS + R = 0
Trong :
X gi tr xut khu
M gi tr nhp khu
SE gi tr dch v rng

13

CN CN THANH TON NHM 7

IC gi tr thu nhp rng
Tr gi tr chuyn giao vng lai rng
KL lung vn rng di hn
KS lung vn rng ngn hn
R thay i d tr ( n gin ha, ta coi OFB = R)
(Ch : nu R (+) th d tr gim; nu R (-) th d tr tng)
1.3.1.

Cn cn thng mi
TB = (X M) = - (SE + IC + Tr + KL + KS + R)

Cn cn thng mi thng d khi: (X M) > 0, cho bit:

Thu t ngi khng c tr > chi cho ngi khng c tr.
Cung ngoi t > cu ngoi t
Cn cn thng mi thm ht khi: (X M) < 0, cho bit:
Thu t ngi khng c tr < chi cho ngi c tr
Cung ngoi t < cu ngoi t
Nh vy, cn cn thng mi l chnh lch gia gi tr xut khu v gi tr nhp khu
v hng ha.
Vic phn tch di n bin cn cn thng mi c vai tr to ln trong nn kinh t, bi v:
Cn cn thng mi l b phn chnh cu thnh Ti khon vng lai. Thm ht v
thng d cn cn thng mi thng quyt nh n tnh trng Ti khon vng lai.
Cn cn thng mi phn nh kp thi u hng vn ng ca Ti khon vng lai.
iu ny xy ra l v, c quan hi quan thng cung cp kp thi cc s liu v xut
nhp khu hng ha, trong khi vic thu thp cc s liu v dch v, thu nhp v
chuyn giao v ng lai thng di n ra chm hn, tc l c mt lch v thi gian
nht nh.
Do tm quan trng ca cn cn thng mi, cho nn hu ht cc nc pht trin thng
cng b tnh trng cn cn ny hng thng.
1.3.2.

Ti khon vng lai

CA = (X M + SE + IC + Tr) = - (KL + KS + R)

Ti khon vng lai l bao gm cn cn Hu hnh v V hnh, nn nhn tng th th

n c ngha quan trng hn cn cn thng mi.
Ti khon vng lai thng d khi: (X M + SE + IC + Tr)> 0

14

CN CN THANH TON NHM 7

Ti khon vng lai thng d (CA > 0) c ngha thu t ngi khng c tr ln hn so
vi ch cho ngi khng c tr. iu ny c ngha l gi tr rng ca cc giy t c gi do
ngi khng c tr pht hnh nm trong tay ngi c tr tng ln. Cung ngoi t ln hn
cu ngoi t.
Ti khon vng lai thm ht khi: (X M + SE + IC + Tr) < 0
Ti khon vng lai thm ht (CA < 0) c ngha l thu nhp ca ngi c tr t ngi
khng c tr l thp hn so vi chi cho ngi khng c tr. iu ny c ngha l gi tr
rng ca cc giy t c gi do ngi khng c tr pht hnh nm trong tay ngi c tr
gim xung. Cung ngoi t nh hn cu ngoi t.
Theo vi m, thm ht cn cn thng mi ch ra S I < 0, ngha l tit kim khng
cho tiu dng, u t do tng trng nng, tit kim li gim.
Hu ht cc nh kinh t u cho rng, trng thi Ti khon vng lai l l tng
phn tch trng thi n nc ngoi ca quc gia. L do c th c gii thch nh sau:
Trng thi Ti khon vng lai c mi lin h trc tip vi trng thi tng n nc ngoi ca
mt quc gia. Ti khon vng lai cn bng ni ln rng tng n nc ngoi ca quc gia l
khng i (quc gia khng l ch n v c ng khng l con n). Ti khon vng lai thng d
phn nh ti sn c rng ca quc gia i vi phn th gii cn li c tng ln (v th
quc gia l ch n). Ngc li Ti khon vng lai thm ht phn nh ti sn n rng ca
quc gia i vi nc ngoi tng ln (v th quc gia l con n).
Khi CA = 0, quc gia khng l ch n v c ng khng l con n, tuy nhin nhng nh
qun l phi cp n hai tnh hung sau:
Trong di hn:
Theo gi thit, Ti khon vng lai cn bng, ngha l:
(X M + SE + IC + Tr) = 0
V trong di hn hiu ng can thip ca NHTW mang tnh trung lp, bi v mi khon
mua vo cui cng phi bn ra v mi khon bn ra phi c mua vo. Do , trong di hn
chng ta c th coi d tr ngoi hi ca NHTW thay i l bng 0, tc R = 0.
V Ti khon vng lai l cn bng v thay i d tr l bng 0, nn chng ta suy ra:
KL + KS= 0

Kh nng 1:

KL< 0 v KS> 0

KL = - KS

cho thy c 2 kh nng y ra:

15

CN CN THANH TON NHM 7

Nu lung vn ngn hn chy vo cng ln v c cn i bi lung vn di hn
chy ra, c th lm cho nng lc thanh ton ca quc gia trong tng lai b e da, dn n
p lc tng l i sut v gim gi ni t. Vn ny cng tr nn nghim trng nu cc hng
mc ti sn c bng vn di hn ca quc gia kh chuyn nhng, tc c mc thanh
khon thp.
Kh nng 2:

KL> 0 v KS< 0

Nu lung vn di hn chy vo cng ln v c cn i bi lung vn ngn hn

chy ra, th s to ra mi trng kinh t v m n nh hn duy tr n nh t gi, li sut
v thc hin chin lc pht trin kinh t quc gia.
Trong ngn hn:
Trong ngn hn, cc khon u t di hn coi nh khng i, ngha l KL = 0. V Ti
khon vng lai v Ti khon vn di hn l cn bng, nn chng ta suy ra:
KS + R = 0

Kh nng 1:

R> 0 v KS< 0

KS = - R

cho thy c 2 kh nng y ra:

y l trng thi khi vn ngn hn chy ra c b p bi s gim st ca d tr

ngoi hi quc gia. Trong thc t, tnh hung ny c th xy ra trong ngn hn, khi NHTW
n lc cn i cc lung vn ngn hn c tnh u c chy ra nc ngoi bng cch can
thip bn d tr trn th trng ngoi hi nhm bo v t gi, tc ngn nga ni t gim
gi. Do , trong trng hp ang t, cho d trng thi Ti khon vng lai l cn bng,
nhng vn c th tn ti p lc gim gi ni t hoc phi tng l i sut ni t, nu NHTW
khng tip tc can thip bn ngoi t trn th trng ngoi hi.
Kh nng 2:

R< 0 v KS> 0

y l trng thi khi vn ngn hn chy vo lm tng d tr ngoi hi quc gia. Trong
thc t, tnh hung ny c th xy ra, khi NHTW tng mc li sut ca ni t ngn nga
cc lung vn ngn hn chy ra v thu ht thm cc lung vn ngn hn chy vo nhm bo
v cho t gi khng tip tc tng na (tc ngn khng cho ni t tip tc gim gi).
1.3.3.

Cn cn c bn
BB = (CA + KL) = - (KS + R)

Khi CA < 0, nhng nu (CA + KL) > 0, th quc gia khng h chu ri ro thanh khon.
Chnh v vy, nhiu nh kinh t cho rng, cn cn c bn phn nh tng qut hn v trng
thi n nc ngoi ca mt quc gia so vi Ti khon vng lai. iu ny xy ra l v, vn

16

CN CN THANH TON NHM 7

di hn c c trng ca s phn phi li thu nhp tng i n nh trong mt thi gian
di gia mt quc gia v th gii.
Thng thng, ngi ta cho rng mt s xu i ca cn cn c bn l tn hiu xu v
tnh trng ca nn kinh t. Tuy nhin, iu ny khng nht thit phi nh vy, ngha l cho
d cn cn c bn b thm ht (CA + KL) < 0 nhng y cha hn l iu xu. V d, mt
quc gia c th ang b thm ht Ti khon vng lai v ng thi c cc lung vn di hn
chy ra, iu ny khin cho cn cn c bn tr nn thm ht nng; nhng cc lung vn
chy ra s ha hn nhng thu nhp nh l i sut, c tc hay li nhun trong tng lai; nhng
thu nhp ny s gp phn ci thin thm ht hay to thng d Ti khon vng lai trong
tng lai.
Ngc li, thng d cn cn c bn khng nht thit l iu tt. Khi m lung vn
rng di hn chy vo ln hn mc thm ht Ti khon vng lai th cn cn c bn tr nn
thng d. C hai cch nhn nhn vn thng d ca cn cn c bn nh sau:
Cch th nht cho rng, do c pha nc ngoi tin tng nn quc gia c kh
nng nhp khu c nhiu vn di hn, do khng c vn g phi lo lng khi
Ti khon vng lai b thm ht.
Cch th hai cho rng, thng d cn cn c bn l mt vn phi xem xt, bi v
vic mt quc gia nhp khu vn di hn s phi thanh ton cc khon li sut, c
tc v li nhun trong tng lai. iu ny c th lm cho Ti khon vng lai tr
nn xu i trong tng lai.
Bng 1.2: m c trng thi n nc ngoi:
1. Nu CA = 0

Quc gia khng l ch n v khng l con n. Tuy nhin cn xem

xt:

a) Trong di hn:

Nu KS> 0 v KL< 0 quc gia chu ri ro thanh khon.

Nu KS< 0 v KL> 0 cn xem xt chin lc n nc ngoi

ca quc gia.

b) Trong ngn hn: -

Nu KS> 0 v R < 0 li sut cao, tin nng chy vo lm

tng d tr.

Nu KS< 0 v R > 0 du hiu khng hong ngoi hi,

17

CN CN THANH TON NHM 7

chu sc p ph gi ni t.
2. Nu CA < 0

3. Nu CA > 0

1.3.4.

Quc gia l con n. Cn xem xt:

-

Nu BB 0 khng chu ri ro thanh khon.

Nu BB < 0 chu ri ro thanh khon.

Quc gia l ch n. Cn xem xt:

-

Nu BB 0 khng chu ri ro thanh khon.

Nu BB < 0 chu ri ro thanh khon.

Cn cn tng th

Cn cn tng th phn nh bc tranh cc hot ng ca NHTW trong vic ti tr cho

s mt cn i cui cng ca nn kinh t. Mi quan h gia cn cn tng th v cn cn b
p chnh thc nh sau:
OB = (X M + SE + IC + Tr + KL + KS) = - R
OB = - OFB
Cn cn tng th c ngha quan trng, bi v:
Nu thng d (+), n cho bit s tin c sn mt quc gia c th s dng
tng (mua vo) d tr ngoi hi.
Nu thm ht (-), n cho bit s tin m quc gia phi hon tr bng cch gim
(bn ra) d tr ngoi hi.
Mi thm ht trong cn cn tng th phi c ti tr bng cch:
a) Gim d tr ngoi hi.
b) Vay (hay hp ng hon i) IMF v cc NHTW khc.
c) Tng Ti sn N ti cc NHTW nc ngoi.
Khi nim v thng d v thm ht ca cn cn tng th ch thch hp vi cc nc p
dng ch t gi c nh m khng thch hp vi cc nc p dng ch t gi th ni.
S d vy l do, nu t gi c hon ton t do bin ng th cn cn tng th lun c xu
hng vn ng v trng thi cn bng. Bi v, NHTW khng can thip mua vo hay bn ra
ng tin ca mnh, do d tr ngoi hi khng thay i.
Trong t gi th ni, nu cu v mt ng tin ln hn cung th t gi ca n s tng;
v ngc li, nu cu nh hn cung th t gi s gim. Do , thng qua c ch bin ng
ca t gi m cn cn tng th lun c iu chnh v trng thi cn bng.

18

CN CN THANH TON NHM 7

CA + K = 0 hoc CA = - K
Tuy nhin, cn cn tng th l rt quan trng i vi ch t gi c nh, bi v n
cho bit p lc dn n phi ph gi hay nng gi ng tin l nh th no. Trong h thng
t gi c nh, mt quc gia c thm ht cn cn tng th phi chu p lc cung ni t ln
hn cu, do , trnh ph gi, NHTW phi tin hnh bn d tr ngoi hi mua ni t.
CA + K = - OFB
1.3.5.

iu chnh cn cn thanh ton quc t

* Mc tiu quan trng trong chnh sch kinh t ca mi quc gia l m bo cn cn

thanh ton c cn bng. Khi cn cn thanh ton bi thu hay bi chi th cc nc thng
s dng cc bin php iu chnh cn cn.
* Khi cn cn bi thu, cc nc thng s dng s bi thu tng cng u t ra
nc ngoi v b sung qu d tr ngoi hi quc gia. Bi chi cn cn s c tc ng tiu
cc n vic pht trin kinh t ca quc gia, quan h kinh t i ngoi v quan h kinh t-x
hi khc. Do vy, vic p dng nhng bin php nhm iu chnh cn cn khi bi chi l mt
vic lm ht sc cn thit nhm ci thin cn cn.
Gim bt chi tiu ngn sch nh nc
Gim bt chi tiu ngn sch nh nc s tc ng n tng cu do gp phn
ci thin cn cn ngn hn.
Gim chi tiu ngn sch nh nc thng i i vi chnh sch tht cht tin t,
thu kha nh: tng l i sut cho vay gim u t, dng cng c thu hn
ch tiu dng nht l hn ch nhp khu hng tiu dng.
Tng cng thu ht vn u t nc ngoi:
Nng li sut tin gi nhm thu ht ngoi t t nc ngoi vo.
Vay ca nc ngoi v tm kim ngun vin tr nh nc.
To mi trng u t thun li, th tc d dng, u i v thu, chuyn li
nhun ra nc ngoi.
iu chnh t gi hi oi nhm khuyn khch xut khu tng thu ngoi t ng
thi hn ch nhp khu tit kim ngoi t.
Chnh sch hi oi: l bin php tc ng trc tip vo t gi hi oi. Ngha l
NHTW hay c quan ngoi hi ca nh nc dng cc nghip v trc tip mua,

19

CN CN THANH TON NHM 7

bn ngoi hi iu chnh t gi ph hp vi iu kin ca mnh trong tng
giai on, ph hp mc tiu chnh sch kinh t i ngoi.
Nng gi hoc ph gi sc mua ca ng tin ni t.
Chnh sch chit khu: NHTW dng cch thay i li sut chit khu ca ngn
hng iu chnh cn cn thanh ton quc t. Nu li sut ti chit khu tng
trong khi li sut ca c nc trong khu vc vn gi nguyn th s thu ht c
lng ngoi t ln trong nc v ngoi nc vo ngn hng, nh vy cung cu
ngoi t s c ci thin.
Khi cn thit NHTW h li sut ti chit khu s m rng quan h tn dng gia
ngn hng vi doanh nghip, khuyn khch doanh nghip m rng u t, pht trin sn
xut y mnh xut khu hng ha v dch v ra nc ngoi tng thu ngoi t.
p dng chnh sch bo h mu dch nhm kch thch xut khu hng ha ra nc
ngoi, tng thu ngoi t b p s thiu ht, s dng hng ro thu quan hn ch
nhp khu.
S dng quyn rt vn c bit SDR ti IMF. Khi mt quc gia l thnh vin
chnh thc ti IMF th c th s dng quyn rt vn c bit hoc thc hin xut
vng trang tri cc khon n nc ngoi.
* Cc gii php mang tnh chin lc:
Tng kh nng ut khu hng ha, dch v ty thuc vo iu kin ti nguyn,
trnh pht trin khoa hc cng ngh ca quc gia trong trnh khoa hc
cng ngh gi v tr quyt nh.
C chnh sch hp l v nng ng thu ht khch du lch, kiu hi, xut khu
lao ng, xut khu cng ngh nhm tng thu ngoi t.
Qun l thu chi ngoi t theo nguyn tc tng thu gim chi ngoi t.
i mi chnh sch qun l kinh t i ngoi thu ht vn u t.
Nng cao trnh qun l v iu hnh kinh t ca chnh ph v cc cp chnh
quyn.

20

CN CN THANH TON NHM 7

1.4.

Yu t nh hng BoP

1.4.1.

Cn cn ti khon vng lai

Khi phn tch cc yu t tc ng n ti khon vng lai, chng ta da trn nguyn tc

khi nghin cu tc ng ca mt nhn t th ta c nh cc nhn t khc. Do cn cn ti
khon vng lai ca mt quc gia c th nh hng ng k n nn kinh t ca quc gia ,
vic c nh v iu phi cc yu t nh hng n cn cn ti khon vng lai rt quan
trng.
1.4.1.1.

Lm pht

Vi iu kin cc nhn t khc khng i, nu t l lm pht ca mt quc gia cao

hn so vi cc nc khc c quan h mu dch, lm gim sc cnh tranh ca hng ha ca
nc ny trn th trng quc t do lm cho khi lng xut khu gim. Bi v ngi
tiu dng v cc doanh nghip trong nc hu nh s mua hng nhiu hn t nc ngoi
(do lm pht trong nc cao).
1.4.1.2.

Thu nhp quc dn

Nu mc thu nhp ca mt quc gia (thu nhp quc dn) tng theo mt t l cao
hn t l tng ca quc gia khc, ti khon vng lai ca quc gia s gim nu cc yu
t khc bng nhau. Do mc thu nhp thc t ( iu chnh do lm pht) tng, mc tiu
th hng ha c ng tng. Mt t l gia tng trong tiu th hu nh s phn nh mt mc
cu gia tng i vi hng ha nc ngoi.
1.4.1.3.

T gi hi oi

Nu ng tin ca mt nc bt u tng gi so vi ng tin ca quc gia khc, ti

khon vng lai ca nc s gim, nu cc yu t khc bng nhau. Hng ha xut khu
t nc ny s tr nn mc hn i vi cc nc nhp khu nu ng tin ca h mnh.
Kt qu l nhu cu hng ha gim (Ti khon vng lai).
1.4.1.4.

Cc bin php hn ch ca chnh ph

Nu chnh ph ca mt quc gia nh thu trn hng nhp khu, gi ca hng nc

ngoi i vi ngi tiu dng tng trn thc t. Chnh ph c th bo h mt vi ngnh
cng nghip trong nc nhm chng li cnh tranh nc ngoi nh thu nhp khu cao
nh vo hng nhp khu c lin quan. Vic gia tng p dng thu nhp khu lm tng cn
cn ti khon vng lai, tr trng hp cc chnh ph khc tr a.

21

CN CN THANH TON NHM 7

Ngoi thu nhp, mt chnh ph c th ct gim nhp khu bng cch p dng mt
hn ngch, hay gii hn ti a c th nhp khu. Hn ch mu dch c th bo v cng n
vic lm, v thng ch c li cho mt vi ngnh cng nghip, trong khi gy bt li cho
cc ngnh khc khi cc quc gia khc tr a bng cch p dng cc bin php hn ch
mu dch ca h.
Ngoi vic p dng cc bin php hn ch, chnh ph c ng c cc cch khc c th
nh hng n ti khon vng lai. Cc chnh sch tin t v ti kha c th nh hng n
cc bin s kinh t nh mc lm pht v thu nhp, v cc bin s ny li tc ng n cn
cn ti khon vng lai.
Ngoi ra, chnh ph c th tr cp cho mt s cc doanh nghip, nh c th tng
cng tim nng ut khu ca cc doanh nghip ny.
Cc yu t va c trnh by tc ng ln nhau, v vy nh hng ng thi
ca chng i vi cn cn mu dch rt phc tp. Th d, khi mt t l lm pht ca M
cao lm gim ti khon v ng lai, n c ng to p lc lm gi tr ng la. Do ng la
yu c th ci thin ti khon vng lai, n c th b tr mt phn nh hng ca lm pht
i vi ti khon ny. Phn tch hi quy thng c s dng nh gi nh hng
qua ca mt hay nhiu yu t i vi ti khon.
1.4.2.

Cn cn ti khon ti chnh

1.4.2.1.

Cc loi thu

Khi mu dch tin trin, chnh ph cc nc c thm quyn i vi dng tin lu

chuyn vo nc . Chng hn nh chnh ph mt nc c th n nh mt loi thu c
bit nh trn thu nhp tch l y ca cc nh u t ni a u t ra th trng nc
ngoi. Mt loi thu nh vy c th ngn chn dn chng chuyn vn ra cc th trng
nc ngoi, v nh c th lm tng ti khon vn ca mt nc. Tuy nhin, cc nc
khc b nh hng ca thu ny c th tr a bng cch p dng mt loi thu tng t
cho dn chng nc h. Tc ng cui cng l s st gim u t nc ngoi ca cc nh
u t uyn qua nhiu quc gia khc nhau.
1.4.2.2.

Bin php kim sot vn

S lu chuyn vn c ng chu nh hng bi cc bin php kim sot vn ca cc

nc. Qua nhiu nm, c s gii phng dn cc bin php kim sot ny i vi dng
vn quc t. Mt vi quc gia nh Canada, c v M, lch s cho thy p dng tng

22

CN CN THANH TON NHM 7

i t cc bin php kim sot. Cc quc gia khc nh Phn Lan, Hy Lp, , B o Nha,
Ty Ban Nha v Thy in thng p dng cc bin php kim sot hn ch ni t lu
chuyn ra nc ngoi.
Vic p dng cc bin php ny nhm i ph vi mt s yu km v cu trc
trong v th cn cn thanh ton ca quc gia. Cc nc nh c, an Mch, Php v Na
Uy c lc p dng bin php hn ch chuyn ni t ra nc ngoi, nhng trong cc nm
gn y p dng lut l t do hn. Mt s cc nh trung gian ti chnh ang mong ch
mt ngy m cc hn ch khc c ng c ni lng h c th cnh tranh mnh lit hn
trn c s ton cu. Cc nh trung gian ti chnh khc, t cng hin hn, li lo ngi v kh
nng c th xy ra l s phi i ph vi mt s cnh tranh gia tng khi c b i b kim
sot.
Bng 1.3: Ro cn php l ti Vit Nam i vi cc hnh thc huy ng vn
TT Hnh thc huy ng Ro cn php l ti Vit Nam
vn
1a

Huy ng vn gp t c Vic huy ng vn t c ng nc ngoi gp kh khn

ng nc ngoi

v qui nh khng r rng v khi nim DNTNN. Theo

qui nh ca Lut u T th doanh nghip Vit Nam vi
1% vn gp t c ng nc ngoi

b coi l

DNTNN v b cc hn ch:

1b

Hn ch ra nhp th trng theo cam kt WTO.

Th tc ng k u t phc tp.

Huy ng vn gp t c Doanh nghip cho bn c phn ra cng chng khng

ng nc ngoi

th t b t cch l cng ty i chng do vy m nhng

doanh nghip ny khng th cho bn qu 49% c phn
cho nh u t nc ngoi.

1c

Huy ng vn t c Nh u t nc ngoi mun mua c phiu nim yt th

ng nc ngoi trn th phi xin M s giao dch chng khon t Trung Tm Lu
trng chng khon

K Chng Khon Vit Nam.

H s in i hi nhiu giy t, phi mt thi gian t 1-2
thng chun b v in c cp M s giao dch chng

23

CN CN THANH TON NHM 7

khon.
2

Huy ng vn vay nc Doanh nghip Vit Nam kh tip cn vn vay nc ngoi

v vng cc qui nh:

ngoi

Ch c vay vn nc ngoi trung v di hn khi

c d n u t hoc phng n sn xut kinh doanh
c ph duyt.

D n u t c chng nhn trong Giy Chng

nhn u t trong khi Lut u t v cc vn bn
c lin quan khng yu cu Giy CNT i vi
nhiu d n.

Khng c th chp quyn s dng v nh nc

cho bn cho vay nc ngoi.

Vi qui nh trn, DN Vit Nam kh c kh nng vay

vn nc ngoi vi li sut thp tr n trong nc vi
li sut cao.
3

Pht hnh tri phiu Qu trnh ph duyt v ng k hin nay qu phc tp v

quc t

phi qua 2 bc:

-

Ph duyt ca B Ti Chnh v xc nhn ca NHNN

i vi hn mc vay thng mi nc ngoi.

NHHN ng k vay vn nc ngoi i vi cc iu

khon pht hnh tri phiu quc t.

1.4.2.3.

Li sut

Khi b vn vo mt quc gia, cc nh u t lun mong mun ng vn ca mnh

c th mang v li nhun ti a. V vy, li sut ca mt quc gia c tc ng n vic thu
ht vn u t vo quc gia .
Do dng vn lun chy t ni c l i sut thp n ni c l i sut cao. Li sut
mt quc gia tng s lm cho cc ti sn ti chnh ca quc gia hp dn cc nh u t
nc ngoi. Li sut thp tng i thng s khuyn khch dng chy ra ca vn kim
tm mc l i cao hn.

24

CN CN THANH TON NHM 7

Tuy nhin, khi xem xt yu t li sut tc ng n vic thu ht vn ca mt quc
gia th cn phi xem xt t gi hi oi ca quc gia . Hai yu t ny c quan h mt
thit vi nhau v trn thc t mt quc gia c li sut cao cha chc l im n hp
dn ca cc nh u t nu nh t gi ca quc gia khng hp l.
1.4.2.4.

K vng bin ng t gi

Cc bin ng t gi hi oi d bo c do cc nh u t vo chng khon

c ng c th nh hng ti ti khon vn. Nu ni t ca mt nc c d kin mnh, cc
nh u t nc ngoi c th sn sng u t vo chng khon ca nc hng li
t cc bin ng tin t.
Ti khon vn ca mt quc gia c th c ci thin nu ng tin ca quc gia
c k vng l tng gi.

25

CN CN THANH TON NHM 7

Chng 2
PHN TCH THC TIN
Bin ng thc t ca cn cn thanh ton Vit Nam
trong giai on 2006-2010
2.1. Bin ng trn Ti khon vng lai
Hnh 2.1: Bin ng Cn cn vng ai giai on 2006-2007

Current Balance
10000.00000

5000.00000

0.00000

(560.00) (164.00)
2005

(5000.00000)

2006

Trade Bablance
2007

2008

(7092.00)

(10000.00000)

2009

2010
(4253.00)

(6020.00)

Other goods, services, income

Unrequited tranfers
Current Balance

(10787.00)

(15000.00000)

Ngun s liu: ADB

Giai on 2006-2007:
Trong nm 2006, thm ht cn cn mu dch ca nc ta c u hng tng ln. Trong
nm 2006, ln u tin kim ngch xut khu ca Vit Nam t gn 40 t USD. Tuy nhin
ng thi, c ng trong giai on ny, mt s ro cn mu dch c d b, nh vic Vit
Nam thc thi gim thu trong khi Mu dch t do ASEAN (AFTA) nhm lm bc m
chun b cho Vit Nam gia nhp WTO, v vy, kim ngch nhp khu ca chng ta c ng c s

26

CN CN THANH TON NHM 7

gia tng. Bn cnh , chng ta c ng nn em t cc yu t trong ti khon vn s c
phn tch bn di.
Cn cn dch v c ng ci thin nhng ng gp ln nht vo ti khon v ng lai nm
2006 l cc chuyn giao n phng. Tin ca ngi Vit c ng hi ngoi v cng nhn
xut khu lao ng gi v Vit Nam khong 3.5 t USD trong nm 2006 ng mt vai tr
quan trng trong cn cn thng mi Vit Nam.
Trong nm 2007, nm u tin sau khi Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin th
150 ca WTO vo thng 11, cc doanh nghip nc ngoi xut khu hng ha v dch v vo
th trng Vit Nam c hng li t mt khung php l c ci thin v hng ro thng
mi c ni lng. V vy, cn cn mu dch ca Vit Nam c s thay i tng i ln.
Hnh 2.2: Bin ng Cn cn hng mi nm 2005-2006

Trade Balance
60000.00
40000.00

39826.00

48561.00
Merchandise exports,
fob

20000.00
0.00
(20000.00)

2005

2006

Trade Balance

(40000.00)
(60000.00)

Merchandise imports,
fob

(42602.00)
(58921.00)

(80000.00)

Ngun s liu: ADB

Sn lng xut khu nm 2007 tng nh so vi nm trc (22%) nhng sn lng

nhp khu li tng mnh (38%). Bn cnh cc mt hng nh nguyn vt liu, nhu yu phm
nh thc phm tng gi trn th trng th gii trong nm 2007 dn n gi tng th trng
ni a, trong nm ny, do thu sut gim, cc mt hng c gi tr cao thit b in t, in
thoi di ng cao cp, v.v c ng trn vo Vit Nam d dng hn trc, nng gi tr nhp
khu ln cao. V vy, trong nm 2007, cn cn mu dch ca Vit Nam b thm ht mnh.

27

CN CN THANH TON NHM 7

Giai on 2007-2008:
Xem xt ti khon v ng lai nm 2008 ny, mc thm ht ln n 10,8 t USD do tc
ng ch yu t thm ht cn cn thng mi. 2008 l nm v cng kh khn i vi cc
doanh nghipVit Nam khi c cc tc ng tri chiu rt phc tp. Nu giai on u nm
lm pht tng cao ,ch s gi t nh im vo thng 2 (4,93%), v nhng d bo th trng
s tng gi tip tc. Lm pht tng cao do nh hng chnh sch ni lng tin t nm trc
c ng nh tc ng ca c sc gi lng thc thc phm trn th gii. Cc doanh nghip tng
cng sn xut, nhp khu v d tr hng ha n ch s tng gi ny. Song lm pht u
nm khng ko di bao lu th cc chnh sch tht cht tin t v mm mng khng hong bt
u

Vit Nam ri vo giai on gim pht. Cc doanh nghip phi chp nhn thua l bn

vi mc gi thp hn. Lm pht tc ng khng nh n xut nhp khu nm nay.

Hnh 2.3: Ch s gi nm 2008

CPI 2008
6.00%

4.93%

5.00%

3.90%

4.00%

3.00%
2.20%

3.00%

2.10%

2.00% 1.20%

1.10%

1.60%
0.20%
-0.20%
-0.80%-0.70%

1.00%
0.00%
-1.00%

Mc tng CPI

10

11

12

-2.00%

Ngun s liu: Tng cc thng k

C xut khu v nhp khu trong nm nay u tng, song mc tng nhanh hn ca
nhp khu lm cn cn thng mi thm ht 12,8 t USD, tng so vi nm 2007 l 23,8%.
Xut khu nm 2008 t 62,6 t USD, so vi nm 2007 tng 29,09%. t c kt qu ny
l nh s tng ln c hai khu vc kinh t trong nc (28,1t USD) v khu vc c vn u
t nc ngoi (34,5 t USD). Trong nm 2008 ny, kim ngch xut nhp khu ca tt c cc
mt hng u tng so vi nm 2007, ch yu l do s tng gi ca th trng th gii.

28

CN CN THANH TON NHM 7

Hnh 2.4: C cu cc nhm hng xut khu nm 2008
0.7

0.6

7.2

14.7

37.0

Hng cng nghip nng v

khong sn
Hng CN nh v TTCN
Hng nng sn
Hng lm sn

39.8
Hng thy sn

Ngun s liu: Tng cc thng k

Nhp khu nm 2008 t 75,4 t USD,tng ln 28,8% so vi nm 2007. Mt hng

nhp khu ch yu l cc nguyn liu p ng nhu cu sn xut.
Hnh 2.4: C cu cc nhm hng nhp khu nm 2008
3%
8%
T liu sn xut
Hng tiu dng
Vng phi tin t
89%

Ngun s liu: Tng cc thng k

Cn cn dch v, hng ha khc thm ht 5,3t USD. Nm 2008, do nh hng

mnh t khng hong nn kinh t vo cui nm, cc mt hng tng gi trn th gii nn
mng du lch tng khng nhiu, dch v vn ti hng khng li c u hng gim so vi nm
trc.
Chuyn giao n phng: tng hn so vi nm trc l 13,7%, trong ch yu
chuyn giao ca khu vc t nhn (kiu hi) tng 31% , ngoi ra cn c vin tr chnh thc
khng hon li ca cc chnh ph v ca cc t chc khc c ng tng ln.

29

CN CN THANH TON NHM 7

Bng 2.1: Din bin dng ki u hi v nc giai on 2005-2010
(T

2005

2006

2007

2008

2009

2010

4.8

5.5

7.2

6.84

USD)
Kiuhi

Ngun s liu: World Bank

Vi mc li sut t ngt tng cao trong nm 2008, y c ng l nguyn nhn lm cho

lng kiu hi v Vit Nam v mc ch sinh li tng ln rt nhanh trong nm ny.
Hnh 2.5: Din bin li sut tit kim khng k hn, k hn 6 thng v 12 thng

Interest Rate (%)

13.46

15.00
10.00

8.40

8.40

8.80

13.34

10.37
10.15

5.00

7.80
3.00

7.80
3.00

8.19
3.06

3.68

2005

2006

2007

2008

11.50
11.14

2.85

3.00

2009

2010

Saving
6 months
12 months

0.00

Ngun s liu: SBV

Giai on 2008-2009:
Nm 2009 l nm cho thy nh hng r rt ca cuc khng hong cui nm 2008,
lan rng v nh hng n Vit Nam.
Bin ng ng k nht ng gp ch yu l Cn cn thng mi: Thm ht cn cn
thng mi, vn ang trn tng rt cao t trc , t mc 12,78 t USD nm 2008
gim ung c n -8,3 t USD trong nm 2009. Nguyn nhn chnh l do nh hng cu
khng hong kinh t ton cu khi m lc cu ca th gii v c trong nc suy gim.

30

CN CN THANH TON NHM 7

Hnh 2.6: Bin ng cn cn hng mi 2005-2010
72192.00000
62685.00000
57096.00000
60000.00000
48561.00000
39826.00000
40000.0000032447.00000
80000.00000

20000.00000
Merchandise exports, fob

0.00000
(20000.00000)
(40000.00000)
(60000.00000)
(80000.00000)
(100000.00000)

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Merchandise imports, fob

Trade Balance

(34886.00000)
(42602.00000)
(58921.00000)

(65402.00000)
(75467.00000) (79289.00000)
Ngun s iu: ADB

Xut khu Vit Nam nm 2009, trong chim t trng ch yu l nng lm sn, th
cng m ngh v cng nghip nh, gim 8,91%. Suy thoi kinh t ton cu lm gim sc
cu, gi c hng ha trn th trng th gii gim st trm trng, gy sc p ln ut khu.
Bn cnh , hng ha ut khu ca Vit Nam ch yu l nhng mt hng nguyn liu cng
nghip th, sn phm th cng nghip hoc thc phm ch bin v tp trung mt s th
trng truyn thng nh M, Chu u, Nht Bn

, ni b chu nh hng suy thoi rt ln

t khng hong ti chnh. V th vic sn lng ut khu gim mnh u nm l iu khng

th trnh khi.
Tuy nhin, c ng chnh suy thoi khin cc doanh nghip gp kh khn v vn duy
tr n nh sn ut v m rng, iu ny hn ch sn lng nhp khu v nhp khu Vit
Nam chim t trng ln l my mc thit b phc v cho sn ut cng nghip. Nhp khu c
nm 2009 gim n 13.33% gip lm gim p lc nhp siu ln cn cn thng mi. Tuy
nhin, nu nhn vo chuyn bin ut nhp khu trong nm nay, ta nhn thy khuynh hng
nhp siu bt u gia tng t thng 4. y l lc m cc bin php kch cu ca chnh ph
bt u c hiu lc gip sn ut tng trng tr li, my mc nguyn liu bt u c nhp
tng tr li. Xut khu ch phc hi nhanh vo u nm nhng n gia nm phc hi
chm li. Nh vy cc bin php h tr ca chnh ph ch c tc ng nht thi n ut
khu ch cha h tr c nhiu. Mt phn kh khn m ut khu Vit Nam ang phi chu
chnh l p lc t vic iu hnh t gi.

31

CN CN THANH TON NHM 7

Nm 2008, nn kinh t Vit Nam tng trng nng nn vic duy tr mc t gi
VND/USD cao l c th chp nhn c. Tuy nhin n nm 2009, khi lng cu suy thoi
v gi c gim mnh, vic duy tr t gi cao trc tip gy tn tht cho ut khu Vit Nam
trong giai on ny.
Chuyn giao mt chiu trong nm 2009 gim khong 11% ngoi nguyn nhn do kh
khn v kinh t nn c d ng vn vin tr khng hon li v c kiu hi u gim. Khong
kiu hi c a v nc vi mc ch u t chnh lch l i sut gim kh nhiu, v nhng
k vng kinh t Vit Nam trong giai on ny khng my kh quan, km theo l l i sut
gim do tc ng ca nhng chnh sch h tr l i sut ca Chnh ph h tr tng trng.
Giai on 2009-2010:
Trong nm 2010, GDP thc t tng trng 6.78%, vt qua mc tiu 6.5% do Quc
Hi t ra vo u nm v cao hn mc tng trng 5.32% ca nm 2009. Do chnh sch
tin t c ni lng hn so vi nm trc, kinh t trong nc c iu kin m rng sn
xut, gp phn lm tng sn lng c nc ni chung v hng ho xut khu ni ring. Bn
cnh c n phi k n tng trng kh mnh m ca cc nn kinh t ln nh Nht, M,
lin minh chu u

phn no thc y kim ngch xut khu nc ta tng n 26.4% so vi

nm trc, trong khi kim nhp khu tng 21.23%, thm ht trn cn cn thng mi gim
khong hn 1.200 t USD so vi nm 2009. y l mt con s tch cc i vi nn kinh t.
Bn cnh , t gi tng (tc VND gim gi so vi USD) c ng l mt trong nhng
nguyn nhn thc y xut khu tng v gim nhp khu. theo s liu thng k t ngn hng
pht trin chu (ADB), trong nm 2010, t gi trung bnh tng 9.12% so vi nm trc.
Tuy nhin cn lu rng ch s t gi thc hiu dng (Real Effective E change Rate) nm
2010 ch t 117.4 ( nm 2000 l nm gc khi tnh ton) ch tng 1% so vi nm trc ( s
liu t World Bank). iu ny ni ln sc cnh tranh ca hng ho xut khu ca Vit Nam
nh tc ng ca ph gi ng tin thp hn rt nhiu so vi mc thay i ca t gi danh
ngha. Ni cch khc tc ng xu t tng t gi nh nh hng n lm pht mnh m hn
hiu ng tch cc h tr cho cn cn thng mi.
T l thm ht cn cn thng mi ( Trade Balance/ Exports) gim dn qua cc nm
cho thy khong cch gia xut khu v nhp khu c rt ngn. Tuy nhin, cn cn thng

32

CN CN THANH TON NHM 7

mi c ng ch ra mt con s khc m ta cn phi quan tm k lng hn. l kh nng tr
n nc ngoi c o lng bng t l N nc ngoi v kim ngch xut khu. Mc d t l
ny gim so vi nm trc nhng vn cn rt cao so vi nhng thi k trc.
Hnh 2.7: Kh nng tr n nc ngoi v mc thm ht cn cn thng mi
0.8000
0.6000

0.7081
0.4818

0.6263

0.4854

0.4738

Kha nang tra

no nuoc ngoai

0.4000
0.2000
0.0000
-0.2000

2005
-7.52%

-0.4000

2006
-6.97%

2007

2008

-21.33%

-20.39%

2009
-14.55%

2010
-9.83%

Ngun s liu: tnh ton t World Bank

(kh nng tr n nm 2010 cha t nh ton c v khng c s liu n nc ngoi)

Kiu hi nm 2010 t con s k lc ln n 8 t USD, y l mt khon b p ln

cho cn cn vng lai vn thng xuyn thm ht ca Vit Nam. Gii thch cho con s n
tng ny, ngoi tc ng ca phc hi kinh t ton cu, l chnh lch li sut gia Vit
Nam v cc nc pht trin. Vit Nam c khong 4 triu kiu bo sng ri rc trn th gii,
trong khong 50% tp trung ti M. Trong khi li sut tin gi ti M rt thp th li sut
tin gi ca Vit Nam li gn nh l mt trong nhng mc li sut cao nht th gii. iu
ny dn n c mt phn ng k trong lung kiu hi chuyn v nhm mc ch kim li ti
th trng Vit Nam. iu ng tic l do l ng tin vo ng VND trong giai on gn y do
lm pht cao v khng n nh dn n phn ln lung kiu hi c ngi dn nm gi m
khng bn ra th trng.
Tm li, trong nm 2010, cn cn v ng lai ca Vit Nam thm ht mt 4.253 t USD,
gim gn 2 t USD so vi giai on 2009, tuy vn cn rt ln nhng c ng cho thy u hng
gim dn ln ca thm ht trn cn cn ny.

33

CN CN THANH TON NHM 7

2.2. Bin ng trn Ti khon Vn:
Giai on 2006-2007:
Hnh 2.8: Bin ng Ti khon Vn nm 2005-2006

Capital Account
4000.00
3087.00

3088.00

3000.00

Direct investment
Porfolio investment

2000.00
Other short-term
capital

1000.00

Other long-term
capital

0.00
2005
(1000.00)
(2000.00)

2006

Money and deposits

Capital account

Ngun: ADB

Nm 2006, ngun vn u t vo Vit Nam kh mnh. C th k n cc d n

thp ti B Ra-V ng Tu ca Tp on POSCO (Hn Quc) vi vn ng k 1,2 t USD v
d n sn xut thit b in t ti TP H Ch Minh ca Tp on Intel (M) tr gi 1 t
USD. Chy vo cng vi dng vn ny khng ch l tin m cn c my mc, thit b, vv.
y c ng l mt phn nguyn nhn khin cn cn mu dch nm 2006 ca Vit Nam b thm
ht nng hn l mt iu d hiu.
Trong nm 2007, khng ch ngun vn trc tip m ngun vn gin tip c ng c ci
thin ng k. Ngun vn u t trc tip tng 2.8 ln cn ngun vn u t gin tip tng
mc 4.7 ln so vi nm 2006. Bn cnh , di nhiu hnh thc khc nhau, mt ngun vn
ln c ng c rt vo Vit Nam.

34

CN CN THANH TON NHM 7

Hnh 2.9: Bin ng Ti khon Vn 2006-2007

Capital Account
17730.00

20000.00
15000.00

Porfolio investment

10000.00
5000.00

Direct investment

Other short-term
capital

3088.00

Other long-term
capital

0.00
2006

2007

Money and deposits

(5000.00)

Ngun s liu: ADB

Nguyn nhn chnh c th nhc n y chnh l do Vit Nam khuyn khch mnh
m u t nc ngoi nm trong chin lc pht trin ca mnh, v Chnh ph cam kt s
tip tc ci thin mi trng u t v kinh doanh. Sau khi gia nhp WTO, cc nh u t
bt u c nim tin hn vo th trng Vit Nam, vi s n nh v chnh tr v nhiu iu
kin thun li v t nhin v lao ng. C th em y l nm ngun vn vo Vit Nam
t nht trong 10 nm tr li y. Nh vy, ngun d tr ngoi hi ca nc ta c ng tng ng
k trong nm nay.
Tuy nhin, vic thng d ln ti khon vn c ng l tim tng mt s ri ro nht
nh, c bit l ri ro v t gi m chng ti s i su hn phn Bin ng d tr ngoi
hi v T gi
Giai on 2007-2008:
Li sut cao trong nm ny nh trn c ng tc ng n u t trc tip nc ngoi
r ng tng ln 42,4% so vi nm 2007.

35

CN CN THANH TON NHM 7

Hnh 2.10: Bin ng ti khon vn giai on 2005-2010
17730.00

20000.00

12342.00

15000.00
10000.00
5000.00

Direct investment
6755.00

3087.00

5629.00

3088.00

Porfolio investment
Other short-term capital
Other long-term capital

0.00

Money and deposits

2005

2006

2007

2008

2009

(5000.00)

2010

Capital account

(10000.00)

Ngun s liu: ADB

Hnh 2.11: C cu vn u t FDI vo cc ngnh nm 2008

2% 3%

1%

1%

CN ch bin

11%
45%

Kinh doanh
ti sn v dch v t vn
CN khai thc m

37%

Vn ti; kho bi v thng tin

lin lc

Ngun s liu: Tng cc thng k

Theo hnh,ta c th thy c vai tr quan trng ca cng nghip ch bin,v kinh
doanh trong ngun vn FDI.
Ngc vi FDI, FII bst gim trmtrng 109,3% t 6243 tUSD xung -578 tUSD.
Nhng bin ng nydo chu nh hng ca tnh hnh lm pht nu trn, v di n bin phc
tp cal i sut trongnm.
Chi tit li sut nm 2008, nhng bin ng tri chiu. Cuc chy ua tng l i sut
trong 6 thng u, v cuc chy ua gim li sut trong 6 thng cui nm. Chnh sch iu
chnh li sut kh phc tp vi 3 ln tng v 5 ln gim li sut c bn, v 5 ln thay i tl
d tr bt buc.

36

CN CN THANH TON NHM 7

Hnh 2.11: Bin ng cc li sut ch cht nm 2008
15.00%15.00%15.00%15.00%14.00%
13.00%
12.00%

16.00%
14.00%
12.00%
8.00%

9.50%
13.00%13.00%13.00%13.00%
12.00%
7.50% 7.50% 7.50% 7.50% 11.00%
10.00%

6.00%

7.50%

10.00%

4.00%

6.00% 6.00% 6.00% 6.00%

LSTCK
LSTCV
LSCB

2.00%
0.00%
1

10

11

12

Ngun: SBV

S khng n nh ny lm cho nhiu nh u t phi e ngi.Vic mua bn chng

khon, cc cng c n trn th trng tin t, cng c phi sinh tim n nhng ri ro.
chnh l nguyn nhn khin dng vn u t danh mc gim rt ln trong nm 2008.
Giai on 2008-2009:
Theo biu , chng ta c th nhn thy dng vn chy v Vit Nam nm 2009 c
chiu hng gim, c bit l dng vn ngn hn, dng vn t danh mc u t. D ng vn
FDI tuy gim nhng s suy gim ny ch yu l do khng hong kinh t, cc nh u t
nc ngoi phi rt vn v i ph vi khng hong. Nhng n gn cui nm khi cc d
bo kinh t gn hi phc, dng vn ny tng chm tr li, c bit l khi mi trng kinh
doanh cc nn kinh t ln trn th gii vn cn chu nh hng nng n, dng vn u t
hng nhiu hn v pha cc nc ang pht trin mi ni nh Vit Nam v s n nh v
chnh tr c ng nh nhng nn kinh t ny c ng b nh hng khng ln t cuc khng hong.
Bn cnh , ta nhn thy trong ti khon vn, dng vn di hn c bit tng mnh
n 3.5 ln so vi nm 2008. Thc cht ca vic gia tng ny l do Chnh ph Vit Nam bn
cnh tip tc thu ht FDI c n y mnh vay trung v di hn nh mt bin php phng nga
nhng ri ro v t gi, mt gi ng tin khin gnh nng n gia tng. Trong khi p lc t
thm ht cn cn thng mi vn tip di n khin dnh nng n trong ngn hn ca Vit Nam
l rt ln. Vic y mnh vay di hn l bin php trnh nhng ri ro khng hong tin t e
da trong khi nn kinh t vn cha hi phc vng vng.

37

CN CN THANH TON NHM 7

Giai on 2009-2010:
Theo bng , ta c th kt lun tit kim trong nn kinh t qua cc nm c u hng gim v
thp hn so vi mc u t , iu ny biu th nn kinh t mc ta ph thuc vo ngun vn
u t nc ngoi tng trng. Hin tng ny cn c lu tm nhiu hn, mc d
ngun vn ny gp phn rt ln vo pht trin, xy dng t nc nhng nu khng kim
sot tt dng vn ny c ng s li nhng tc hi nng n cho nn kinh t cn nhiu bt n
ca nc ta.
Bng 2.2: T l Tit kim v u t tr n GDP t 2005-2010
%

of 2005

2006

2007

2008

2009

2010

Investing 36

37

43

40

38

38

36

36

34

29

29

28

GDP

Saving

Ngun s liu: World Bank

Phn ln ngun vn i vo nc ta nm di hai dng u t trc tip v gin tip.

u t trc tip (FDI) nm 2010 t mc 7.1 t USD, tng nh so vi nm trc. Sau
khi gia nhp WTO, lung vn FDI kh n nh, khng dao ng qu nhiu, ngay c trong
thi k kinh t th gii kh khn, iu ny th hin k vng ca cc nh u t nc ngoi
i vi nn kinh t Vit Nam, mt nn kinh t mi ni vi mc tng trng GDP v sut
sinh li ca d n u t Vit Nam cao, c bit l khi Vit Nam ang thc thi chnh sch
thu ht lung vn u t ny nhm pht trin t nc.
Nm 2010 Vit Nam c tng cng 1165 d n FDI ng k vi tng cng s vn ln
ti 19.776 t USD v c Business Week bu chn ng th 12 trn th gii v tim nng
thu ht FDI.

38

CN CN THANH TON NHM 7

Hnh 2.12: Dng vn FDI nm 2010 phn th o nc u t
2%

Singapore

3%
23%

3%

Hn Quc
4%

H Lan

7%
13%

Nht Bn
Hoa K

10%

12%

12%

i Loan

Ngun: Tng cc Thng k

Lung vn u t gin tip (Portfolio Investment) cui cng c ng o chiu tr li

vo nc ta t mc k lc 2.37 t USD ch xp sau lung vn nm 2007 khi chng ta mi
gia nhp WTO. D vy chng ta c ng cn phi thn trng do c im ca ngun vn ny l
c kh nng o chiu, gy ra nhng tc hi kh lng cho nn kinh t, c bit l trong giai
on hin nay, khi kinh t th gii bt u c triu chng bt n ng thi kinh t v m
nc ta cn thiu n nh, th trng chng khon kh m m gy ra tm l e ngi cho cc
nh u t quc t. C ng cn rng, mc d ngun vn ny tng nhng so vi cc nn
kinh t mi ni khc, con s ny tng i thp. . Trong u hng dch chuyn dng vn t
cc nc pht trin sang cc th trng mi ni, nhng nn kinh t nh Brazil, n ,
Philippines

tip nhn dn vn t n mc cc nh qun l phi tm cch hn ch dng

vn nng ny th ti Vit Nam kh trm lng. Nguyn nhn ch yu l do tnh bin ng ln

ca cc yu t v m nh l i sut, lm pht, t gi
2.3. Bin ng ca sai s:
Giai on 2008-2009:
Nhn vo cn cn thanh ton ca Vit Nam trong nm 2009, ta ghi nhn Sai s m rt
ln -9610, m gp 9 ln so vi nm 2008. Sai s ny th hin nhng sai lch trong vn ghi
nhn v vnh hnh. Sai s m trong cn cn thanh ton th hin dng tin khng c ghi

39

CN CN THANH TON NHM 7

nhn chy ra khi nn kinh t ra nc ngoi hoc vo khu vc kinh t khng chnh thc. Vy
ti sao trong nm 2009, s Sai st ny li ln nh vy.
Th nht, Trin vng hi phc ca nn kinh t th gii gim st l bc m khin
gi vng leo thang khi cc nh u t tm kim ni tr n an ton. Nm 2009, cn st vng
bt u gia tng, ko theo l s leo thang ca gi vng.
Hnh 2.13: Bin ng gi vng v gi thp nm 2009
1400

1,200.001,200.001,200.00
1,127.041,134.72
1,100.00
1200
1,043.16
1,020.00
996.59
949.38
945.67
943 924.27
890.2 928.65 900 934.23
870
1000 858.69
850
850
850
825
768
800
600

GOLD
STEEL

400
200
0
1

10

11

12

Ngun s liu: IMF

Vng trong nc c ng st theo bin ng th gii v gy tc ng mnh n t gi

USD/VND. T gi mt mt chu p lc ca thm ht cn cn thng mi, nay phi chu
thm p lc ca vic thu gom USD nhp khu vng lu, do chnh lch gi vng trong
nc v th gii kh ln. y l mt trong nhng ng gp khin sai s m ln.
Th hai, nm 2009, cc chnh sch h tr nn kinh t bt u c thc hin bao gm
vic h tr li sut vay VND. Vic ny khin cc doanh nghip gia tng vay VND thay v
bn ra ngoi t mnh ang c. Doanh nghip tip tc nm gi USD v tng cng mua
trn th trng phng nga ri ro t gi mc d cha n thi im phi thanh ton cc
n hng khin cho t gi nm 2009 bin ng kh sm. Mt lng tin vo VND v k
vng th trng st gim to tm l c gng gm gi USD ngi dn, khin cho mt
dng ngoi t ra khi nn kinh t, gy sai s m. Thc t nhn vo cn cn thanh ton nm
2009, Sai s m ny c n ln hn thm ht ca cn cn thng mi.

40

CN CN THANH TON NHM 7

Giai on 2009-2010:
Trong giai on ny, Sai s ghi nhn khong m 3 t USD, tnh trng ny ngoi
nguyn nhn do sai st trong qu trnh o lng thng k, lch thi gian ghi nhn hoc ghi
nhn qu cc khon thu nhp hoc th hinlung tin chy khi nn kinh t chnh thc;
nguyn nhn khc chnh l do na sau nm 2010, cn st vng quay tr li v cng bin
ng d di hn. Nn kinh t Vit Nam i din vi hin tng chnh lch gi vng trong
nc v th gii dn n hot ng nhp lu vng, ngoi ra tnh trng 2 t gi trn th trng
chnh thc v phi chnh thc vi chnh lch c khi hn 1000VND/USD. y l h ly
ca c ch c nh t gi bng phng php hnh chnh nhng thiu iu chnh linh hot
bm stth trng, mt phn l do d tr ngoi hi Vit Nam gim xung nhanh trong 2 nm
gn y, khng sc b p iu chnh t gi theo quy lut cung cu th trng.
2.4. Thay i d tr ngoi hi v nh hng t gi:
Hnh 2.14: Bin ng d tr ngoi hi Vit Nam giai on 2005-2010

25000.00000
20000.00000
15000.00000
Total Reserves
10000.00000

Foreign Exchange

5000.00000
0.00000
Total Reserves

2005
2006
2007
2008
2009
2010
9216.466 13591.01 23747.74 24175.96 16803.15 15038.15

Foreign Exchange 9049.680 13382.50 23471.80 23882.00 16027.40

Ngun: ADB

Chng ta nhn thy trong nm 2007, d d tr ngoi hi tng mnh nhng t gi bin
ng khng nhiu. Nguyn nhn l i ph vi dng ngoi t ln chy vo trong nc t
cn cn vn, Ngn hng Nh nc phi y mt lng tin ln vo nn kinh t nhm gi
n nh t gi, h tr cho hot ng xut khu v trnh p lc ln cn cn mu dch. Mt hu

41

CN CN THANH TON NHM 7

qu khng th trnh khi ca ng thi ny l lm pht nm 2007 ln mc 2 ch s
(12.6%), cao hn 1.9 ln so vi 6.6% nm 2006.
Bng 2.3: Bin ng mt s ch tiu kinh t nm 2006-2007
2006

2007

T gi VND/USD trung bnh trong nm (*) 15994.30 16105.10

Thay i mc cung tin trong nm (*)

33.59%

46.12%

Lm pht (**)

6.6%

12.6%

Ngun: (*) ADB (**) Tng cc Thng k

T gi trong nm 2008 li c nhng bin ng nh hng mnh n cc doanh nghip

khng ch qua kt qu kinh doanh m cn qua tip cn tn dng ngoi t. Chu nh hng
nng n nht l cc doanh nghip nhp khu nguyn liu t nc ngoi khi phi chu nh
hng kp: gi nguyn vt liu tng v VND trt gi. Tc ng tiu cc n cn cn thng
mi v cn cn vn trong giai on ny.
D tr ngoi hi trong nm 2008 vn ang mc cao, n 3,84 t USD. Tuy gim 1.0
t USD so vi nm 2007.
Hnh 2.15: Mc tng t gi qua cc nm
9.12%

10.00%
8.00%
4.68%

6.00%

"Mc tng t Gi"

4.00%
2.00%

0.72%

0.85%

0.69%

2005

2006

2007

1.22%

0.00%
2008

2009

2010

Ngun s liu: ADB

Trong nm 2009, p lc v t gi cng tr nn gay gt vi ba nguyn nhn chnh l

tnh chu k ca nn kinh t vo cui nm, gi vng v tm l gm gi ngoi t tng r rt.

42

CN CN THANH TON NHM 7

Nhng thay v cho VND c nh gi ng vi USD thc th t nm 2008 qua n u
2009, Chnh ph c gng gi mc t gi USD/VND thp, tc nh gi cao VND hn so
vi gi tr thc. iu nay gy ra h ly, l tt yu gy kh khn cho ut khu v nhp
khu chu chi ph ngy cng tng, nht l khi cc chnh sch h tr tng trng bt u c tc
dng, do nn kinh t Vit Nam ph thuc rt ln vo nhp khu nguyn liu v my mc,
dn n cn cn thng mi tip tc thm ht. Trong khi cc ngun vn vay FDI, vn u t
nc ngoi v lng kiu hi v nc, vn l mt trong nhng yu t chnh trong cn cn
vn, st gim do kh khn kinh t ti chnh ton cu, th vic cn cn thanh ton thm ht l
iu hin nhin.
Tuy nhin, trc nhng p lc trn ln t gi, mc d trong qu 1/2009 Chnh ph
tin hnh iu chnh tng bin giao ng ln 5%, nhng p lc khin t gi lin ngn
hng trong nm lin tc tng kch trn, cn t gi trn th trng t do c n vt a hn t gi
lin ngn hng. Trc p lc , Chnh ph quyt nh iu chnh t gi bng cch s
dng d tr ngoi hi bn ra th trng n nh t gi. y c ng l nguyn nhn khin
cho d tr ngoi hi nm 2009 gim mnh n 30% so vi nm 2008. Vi mc d tr ngoi
hi kh mng ny, trong nm 2010, Chnh ph

phi iu chnh li t gi mt ln na, v

t mc tng cao nht trong v ng 5 nm tng 9.12% ln mc 18621 VND/USD. (t gi trung

bnh trong nm)
Ngn hng trung ng nm 2010 tip tc phi lin tc bn USD ra thi trng bnh
n t gi. D tr ngoi hi nc ta ch yu hn 90% l ngoi t, nm 2010 con s ny c
tnh khong 15 t USD, gim gn 2 t so vi nm 2009.
Hin nay d tr ngoi hi ca nc ta

ung ti mc bo ng, iu ny dn n

nguy c Ngn hng trung ng khng kh nng iu chnh t gi khi cn, n cha nhiu
ri ro cho nn kinh t.
Ta quan st c ch s ny gim dn t nm 2007 n nay, nm 2010 ch cn 2.28,
thp hn nhiu so vi mc khuyn co an ton ca IMF khong t 3 n 4 ln. Thc trng
ny dn n phi c gng y mnh xut khu trong nm 2011 nhm thu ngoi t, gim thm
ht cn cn v ng lai ng thi n nh li kinh t v m nhm thu ht u t nc ngoi c ng
nh khi thng ngun ngoi t tch tr trong dn chng.

43

CN CN THANH TON NHM 7

Chng 3
KT LUN
Kinh t Vit Nam duy tr c s n nh v tng trng cao trong giai on 20022007, tuy nhin, k t nm 2008, nn kinh t bc vo giai on kh khn theo u hng
chung kinh t th gii v v vy, cn cn thanh ton ca Vit Nam c ng chu nhiu nh
hng.

Cn cn mu dch vn chim 1 phn ln trong cn cn v ng lai ca Vit Nam gp tnh

trng thm ht ko di trong sut giai on t sau khi m ca gia nhp WTO. Tuy nhin, nu
nhn li th i vi mt nc c nn sn ut ph thuc nhiu vo nguyn liu v my mc
nhp khu nh nc ta th vic thm ht ny c ng l d hiu. D vy, ch qun l cha
linh hot, nht qun v kh nng d on km ca Chnh ph gy nhiu kh khn cho cc
doanh nghip trong nc, nht l cc doanh nghip ut khu c ng nh cc doanh nghip
trong nc ang chu s cnh tranh mnh t hng ha nc ngoi. Do , vic ci thin cn
cn thng mi ca nc ta khng th thc hin trong 1 sm 1 chiu m c n cn c s phi
hp ca nhiu c quan chc nng khc nhau to thun li cho s pht trin ca cc doanh
nghip ni a.
Bn cnh , nhn t cn cn vn trong 5 nm tr li y, c th thy vn u t t
nc ngoi c ng l 1 vn ng ch . Sau khi Vit Nam gia nhp WTO, vi cc chnh
sch h tr u t hp dn cng nhiu iu kin thun li, nc ta ang tr thnh mt a
im u t thu ht ngun vn ln trn th gii. Tuy nhin, vic chng ta c s dng ngun
vn c mt cch hiu qu hay khng c n l mt cu hi ln. Ngoi ra, trc s suy thoi ca
nn kinh t ton cu t cui nm 2008 tr li y, d dng nhn thy ngun vn vo Vit
Nam c s thu hp. V vy, chng ta cn phi c mt chnh sch hp l v hot ng mt
cch cng khai, minh bch gi vng s thu ht vi cc nh u t nc ngoi, nhng
ng thi c ng cn phi c s iu chnh khng phi ph thuc qu ln nhiu vo bn
ngoi.

44

CN CN THANH TON NHM 7

Ti liu tham kho
Gio trnh
1. Balance of Payments and International Investment Position Manual (6th) IMF
2. PGS. TS. Nguy n Vn Tin Gio trnh Ti Chnh Quc T NXB Thng k
3. PGS. TS. Trn Ngc Th; TS. Nguy n Ngc nh Ti Chnh Quc T NXB
Thng k (Khoa Ti Chnh Doanh Nghip, H Kinh t TP. HCM)
4. TS. L Vinh Danh Ti n v hot ng Ngn hng NXB Giao thng vn ti
5. PGS. TS. inh Trng Thnh Gio trnh Ti chnh Quc t
6. Bi ging Thanh ton quc t Nguyn Vn V An (Tng hp)
7. Bi ging Cn cn thanh ton quc t S. ng Ngc c
8. Bi ging Ti chnh quc t hS. rng in S H Ngn hng TP. HCM
Bi vit v bo co
1. Bo co Phn tch Thm ht thng mi ca Vit Nam v cc iu khon v cn cn
thanh ton ca WTO Nhm chuyn gia: Mr. Peter Naray (trng nhm) EUVietnam Mutrap (D n h tr thng mi a bin)
2. Bo co phn tch kinh t Vit Nam 2008 Cng ty Chng khon EuroCapital
3. Bo co th trng chng khon Vit Nam 2009 Cng ty Chng khon FPT
4. Mi quan h gia t gi hi oi v cn cn thanh ton TS. H Th Thiu Dao,
Phm Th Tuyt Trinh H Ngn hng TP. HCM
5. Ngun gc lm pht Vit Nam giai on 2000-2010 Nguy n Th Thu Hng,
Nguy n c Thnh Trung tm nghin cu kinh t v chnh sch H Kinh t
(HQG H Ni)
6. Croatian Balance of Payments: Implications of Net Errors and Omissions for
Economic Policy Goran Vuki Institute of Public Finance
Website
1. ADB - www.adb.org Key Indicators for Asia & the Pacific 2011
2. WorldBank - www.worldbank.org
3. IMF - www.imf.org
4. Tng cc thng k - www.gso.gov.vn

45

CN CN THANH TON NHM 7

5. Ngn hng nh nc - www.sbv.gov.vn
6. www.vneconomy.vn

Phn cng cng vic

Ni dung

Thc hin

Khi nim v thut ng

Hong Anh

Cu trc cn cn thanh ton

Hong Anh

Cc trng thi BoP

Thy Hng

Yu t nh hng BoP

Khnh, Thanh Bnh

Ph lc tham kho

Thanh Bnh, Thy Hng, Khnh

Tng hp

Khnh, Tun Anh

2006 2007

Minh Trn

C s thc tin

2007 2008

Thanh Hoa

(tm s liu v

2008 2009

Anh Th

phn tch

2009 2010

Tun Anh

Tng quan v tng kt

Anh Th, Minh Trn, Thanh Hoa

Tng hp

Anh Th, Tun Anh

C s l lun

2006 2010)

46