Está en la página 1de 132

#~~~~'lf~~~~;

. '''',

~~Ti1fti1J·:'l
',·,'',,,', ..•. , , ' , , , , , ,

> u',,.if,j,l',~,·.,,.~,,'',,',', (f, , , , ~,~;


J
'
i,1'" , , ~¡ tna;nual
·5 '" 1 r 1~ ·~ r,.
r
de la conversacion
il\
~,>·:~:,~.:·

'fi!r.''
·1 /'

...
' • 1

, . _. ::. · . DE ~oS.!f~-J~RpS.• · ·,
''1~\¡ ~ '
bL ~
~~~~~~1\Hh~ (\\ ~1,' 1H ¡',!, ¡~ 11,\14'~~~l ~·~$~
1 J ~
J¡,.f\1¡;1~ ~~ 1 Y1 1 ¡1-.1 i!
f4 ,ól,\ ~ ''\ ~
1\)'lfl//~f\~r'Jl"'l\-~•l\\~\'lf¡ n ~l~•)hJf~l,){~l(l~~
1
\ '
\
1\jl ~
• \
{
1
1 l
1
1\¡n\
\

· . EL DIARIO DE. MA.N~I~A.~Este :P~riód1'co,· ·que ·


· cue1~tá' ''26" }1ños'"· d~. p:uf>Ifcacion··.,· S'a!e' ;<Ifaria~.:'
1

· In en~~~' e~cep~o l?s}úlf~~s . y lh,~ di~s ~~guiént~~ á. '


las gr~a.nde~ festJ.~Ida{J.t}Sw~Pr¡eclo{ir~:-En lacar
. pital 1 p. ·al n1es."'":1'Provinc~as 9 rs. fs.:_F:p.era.
de. J.1.,ilipinas l. peso sil} fr~nqueo.- Pago ade..
... lantado~ Se .suscribe en· Manila, calle de Ma-
·gallanes núm. 3: y en provincias ett~lds puntos.
Q.esigna.~los .en los :q.úmeros del, Doming·o. ,
.EL CoMERyio.-I;>iario ~e la tarde, pul). tos, d~ sus-
. 'cricion. S. (l~briel n.·.,o 3 en Binondo, y en pro-
Y.~nqias c~~a de s~s ~.9rr~.~J?Ol~~~l~s ..-Se adn1iten
impresiones· de todas clases- y al gusto del.dia.
:,,
1

Gn.AN Lx~:rrr~:t;tr~ n~ 1Y-I: l{.A:Min;Ez, c~lle .de_1\i~gaJ~~-


nes nnm. '3.-Surtido el ~as con1pleto de toda
~: · · qlase de.obr¡;ts .diversas.-D,oc.ume:p.tos para el
r·. ''comercio. . , · .,. . ....
.JMPHENTA D~L·.~IARIO ~E MANJL~~~J\f~gallanes • 1

n_. 0 .3.-lrppresiop.e~ e:q g·enerfil.~Venta <te pa-


:· p~l.-7Id. de'obras ·diversas · Pocumentos para
!~~~;., ~ él eome:rcio. . 1

• , , • ·, .. •

;:1 · 0ASA .A.GEN.ciA. DE. I~MPEÑOS DH D. ··GALo, SA!Nz'. - ..


Plaza de Bino1ado, frente á la- fal;>rica antigu~ ·
:,~ ' de tabacos. ·.
;: l~LZINGEh HE~MA.:Nos.~:B;·scolta 27.-Relojeria,
:.:r·, b~s11teria, qriincallerj~,,· e:tc,.. etc.. .:· . ·. 1
.. .·IMPRENTA Y ALMACEN l)E PAPEL DE BRUN.O ~GON_; ' .
ZALEZ lY.fonAs, calle de. Anloague núm. 6, Bi-
. nondo.-:-Se imprimeü ~oda clase 'de obras .á
, precios reducidos ..-Papell;>lanco d.e diferentes
,, 1
,. clases y diineiisiones, y de c.olores.-:-Encua-

: '
"' '

dérúaciones detoclaf3·:ctTa~es.- (}eop1Yt.j~la de Ji'i-


lipinas, en forrna de aiálogo y lecciones, por
. Goyantes, un t . _en 4.? del42 pág., á ,rl. fu~rte.
11v.IPRENTA DE L9S .AMIGO.f3 DEL PAIS. --Arzobispo.
In1presion~s de obra~: ~P todos idiomás, con ti-
pos de~ I~~Jor gusto, a_s1corqo de~t~da _clase _de ·
doeurrlentos para el C()merCIO, qftcln.as del Es-
tado, papeleta.s n1orttiorlas,. e~queias, _billetes,
ete~;etc~, á IJreqi,t)s·baratísinios y con prontit11d.
EL ORIENTAL DE MIRANDA.-S. (}abriel n. 0 l.-
eon fit".er1a,
' p·as
' . . t,e l"er1a,
' neverut, f
; . ~·a-
1
.C1 . . . ' r.. .
· ·~.:rran ea¡(:-:··,·
';/;!

h rica de chocolate, soda~ lin1onafl<~ y dernás be-


bidas gaseosH s.-Co_mJdas. y al~nuerzos p·ara
co11vites.-· · Rarnilletes y platos montados- del
mejor gusto. ~Quesos helados.-Preciosas ea-
Jfts· para dulces.--I)ulces secos y en alrn:ibar.....;_
:vinos ·~Y licores~-Riquísirnas ensaim:::1daH,
. etc. y servicio general ·dé :cafés, sofbetes,
efe. ·. · · . ··
Es'fAntECrMIENTO DE ~vETERINARIA DE I~oBLEDó.-
San Jaeixrto ·ntrm. 6.; · ·
BA.ZAR ORIENTAL DE J 1.TAN MuÑoz DE BlnSTILLOS.--
. Calle de S. ~Juan del:~etran n. 3, intrarnnros.~
0

I.ámpa1~a.s y· quinqnés;.-Perfurneria.~·--Ador­
nos de toeac1or.~Mo1d.uras.;._Jnstrurnental en
general~.~:- {~~liinenJJa~ -I.1oza fina~·_;_ Crista1f~-
, .. --~Jug"ll~t(3s.~~
. r1a . Joy<:~rla.-
· f B.1suter1a.·-
. ' l":lf"
·~ ·ee-
t?·s de China.,y.del ~fapon, y otra inrnónsa va-
. r1edad ele art1culos de todas elases.
I.os CATALANBS.-I~~scolta, 18 G·ran almacen de
' g·éneros y otros éfectos. . . . . . :.
ACUN, ZAPATF~HO 1\iA.CANISTA.~Eseolta, subida Hl
· puente de Santa Cruz, rnateriales superiores
y á la n1·oda de I>arís. · . .
A LHAN, :lAPA'VERo 1\:IA<JANISTA.--MH.Jlila, eaTle Real
nún1. !.-:-Materiales superiores; úitirna n~oda,
, . gran: duracio;rt . (lel, calzal}o; prontittLd ainabi-
'li(lad, y ))~.r:sLtura. . . . ,. . . ·. . ·
L·A SEvii;LANA.~Pue11te de ·Binondo 11úm. :3.- ·
Con1estibles -y bebidas. de Europa á. p-recio~l~
· _eGonórnicos.~Encarg~os para pro.vi;ncias. ,
GR.AN · SASTHEI{TA pl~: 1Y1BYEtt.~EsGolta ll. ·21.- 0

]J}legd"ncict; Y:. baraturrt.-Confecciop de· p;ren-


clas para pi;tisanos-y militares.-BGr<lados de
oro y plat3¿.-. Surtidos de tejidos los. mas.·~ mo-
dernos.-Efectos ele U)J.iforme para todas. las
nrn1as dell!~j ército.~Carnisas, carniseta:s, g·a-
. ribaldin as y artículos di-y~ersos .. ·. ..
ADOLFO RoENSCH.-:.JJ;seolta-n. o 21---Sornbrería eu-
ropea.-li~ábriea de efeetos rnilitares ... ·
JTOTOG-:RAJ.fiApE.~'ilBISIC.._.perfeceion; bnen gusto y
. eeono1ni.a en retratos de· todas clases., de gru-
pos, etc. _ _ .' . '
MAH'l'ILLO Y CA.SA. DE COMISION DE ]\fESTRES Y VI ...
DAL.-Escolta nún1. l8.-AÍIY10nedas dentro y
fuera del establecimiento de toda, ciase de efec-
tos, eargarnentos fincas, etc.~Muebies para
' . b ara t'~Slinos.
1a ven t~a. .,a_pree.lQS . .· . . . .
Bo- r[·,·rnA D~i' D ])~A"BLO·,, .-~~-~1qAn'I~OBIU'._!~::J_-- E1 scolta n o 2h.u. -
• \_j'' ·l.A' .- .. • •.lt.! \¡ _J .· ' '. "' .• .

Ageneia· de 1ned~cin.as de autoi. es. extranje-


ros.--Botiquines:p.a._ buq~1~s·y p. a provincias.--
. Eneartgosp. a las Inismas.~Sl.lrtido general de
todo lo eóncerniente á esta rarno.--Perft11nería ·
F. DE P. RouoRED~, J.VlAit~:ro~ISTA.-Plaza de Sta.
('1;luz.
.•. r: '
.. '
RELO.JERIA DB SitVA LAINÚ .~Eseolta nínn. ] o.~
Cornposicion á· g·arantía,'venta de. er.qnón1e-_
tros y relqje,s ,detodas olases y 5oyería._ .
SUCURSAL DE.LA ÜATA'LANA DE MIRALLES.-Alrna-
f~en ele papel y ot;ros artículos, etc. etc. call,e
l{eald:~ JVIanila., n. 6 esquina á la de Cabildo.
0

lJNICA CA~l.ISERIA A LA E uno PEA DJ:: J. SI~QU.BBA---·-


'"'*"· 1

"'"''""•'•'"'"'""'"""""'''~~""'"' ~·•'/••••''" "M •'"'"~••·•••~• "''' '"' ''''"'•"'"r,..,•,,•,..,.,., '''"• ,.,,,,.,,,~ <
C{tlle Carriedó n~ o 1 en Quiapo.--Confeccion
deea1nisas, ealzo~}eillos, cuellos,. puños, etc.,
. con arreg·lo ·a la moda • mas éxig~ente y al
, gusto de¡ consurnidor. · .· · ·. . -
LrroGRAFIA DE ÜPPEL Y COlVIPAÑIA~-Calle de l)a-
vid . n~0 . 1, travesiá de la Escolta.- Conftfcción
perfecta clé todo lo q11e abraza este .·ra111o. · ·
LA CATALANA, DE MIRALLES.-Escoltal7} esquina
alpasage de1a l)az.-Gran almacert.·de papel· .
y libros rayados, de efectos de escritorio es-
tarnpas, fotografías, cápsulas de re\volver, y
.er1 llna palabra 1111 in1nenso y variado surtido
de cuantos artículos se puedan apetecer.-
Bisutería, quincallería, y arn1ería.
LA lliLBAINA.-I~scolta núm. 34.-Gran alrr1acen ·
de cornestibles de I~uropa por n1a:y~or ·y 111e-
r1or.-Vinos y licores.-l~.ancl1os para bu-
ques.-Erleargos para provincias.
MAHIANO GERÓNil\IO, PLATERO-Bajada del puente
· de Sta ..Crtlz, p. o 4._:_Reeibe encargos de toda
elase de obras en oro y plata a precio's econó-
Inicos, g'aran tizando el buen g~ustq y perfec-
cion.-Vá áeasa de los parroquianos.
l~ELO.JEHIA DE VALDEzco.~Cúlle Real de Manila
· 11úrn,. 18.-Se cornponen cronórnetros y lelo-
.j es coir garantia .. Venta. de relojes de oro y
· plata.~Artículos .diversos. . .
l~L LUCERO, almacen de vü1os, frente el átrio de
la Ig~lesia de Sa_11ta Cruz. ·
BoTICA DE Kü:ijNEtL . ..;_Calle_ de Cabildo.
BAZAll FrLIPlNO.-Eseolta.
CIUDAD ·CONDAL, de Plana y c. a, Escolta 21.
0
IMPRENTA MILITAR.-Calle de la Solana n. 18.
FoTOGHAPÍA UNIVERSAL, .cíe A. Per·elló, retra-
tos á la porcelana, de varios·· tam.aüos, Es-
colta, 22 interior.
6
manual
1
1 ',"";'
de la. con;versaciou. famili~r,·.·······
; '''',''1'' ,. ' 1'•, 1• ,'"' '',' '•,.'" ,.'·•· ',<',". :· ,,.,,
.>'

,;:~,ESPAÑOL- TAGALOG.
Seguido de un curioso Vocabulario de ~Iodismos ManHeñ,os.
' 4- ..,. ,i

OBRA DE SUMA UTILIDAD PRA.OTICA A ESPANOJ.JES E INDIOS y·EN GENE~

ItAL A 'l'O.DO EL QUE 'rENHA NECESIDAD DE


HACERS.E COMPRENDER EN CUALQUIERA DE AMBOS IDIOMAS.

POR

. V. M. IDi AEEtlA ..
'···~

12.a ·ediciOll.

C. MlRALijES.
ESCOLTA N.o 17, Y REAL DE MANILA N.o G.
'•'

.J.VJ:.A.N:tLA..

1874.
)f
¡
¡11
l "1
\ '
'¡ '
1¡ 1 1 '1-,; \ 1 iY 1 1

~
~1
1 1 \
'\ 1 \ \
\ 1

"1

1 1
i ·~ • 1 '1

'
1 '

(' 1

\ < 1
'1 ~

.Autorizauo por Decreto dél Go~


bierno Superior Ci Yil de 27 de Agosto
de 1869.

l1Js propiedad del editor Don


CeleAtino Miralles quien perseguirif.
toda reimpresion clandestina que
C"tarezca de la contrase:Ua y t,imbwc
(j,Ue tienen todos lo~ ejemplar~~.
'1 1 1' 1/ rl ' "1 1 Ir :, ' ~ • 1' 1i '1

~ '¡ ~ si i, "' ~ 1

,,
• 1', , \1 ,1 r' 1 1\ 1,¡,1 1
'; :\ l, 1 •¡\ '1 , 1¡ 1

1
'' 'r ,, 1' ' i1, ' 11,1
1 1 ~1 f 1 ~ '( 1 1 1 J 1

1 , f •

; ', ,' 1 \

,,,
·'1'
..... ,~
\' 1

''·' '· ...


!!f !! 1!!_1.1 L ¿¡ '!f!H!?..... ~
r

1 1
1 1 , (.

l¡}
,1 '

~ 1 1 1

\ ( 11
1 1 1
'• '

' '

PROEMIO.
X"' 1

S '
~ I hubiésemos de justificar aquí, lo útil é in...
. dispensable que es al que se transporta á estas
·.Islas, el conocimiento del dialecto tagalo, hárto
difúsos l1abriamos de ser, al e-sponer los innu-
·:tnerables tropiezos y graves inconvenientes con
, tiene que luchar el que pas<:t á vivir á
pais, en que despues de tres siglos. y me-
próxiinamente de dominacion, apenas se
:"ha estendido el castellano, mas que en la ca-
. pital y sus pueblos limítrofes, donde se .habla
1

·un poco por los naturales, aunque bastante \ :


, desfigurado y co:t:rompido.
Sabido es,~ que para gobernar un país y co-
. noce~r ·á fondo los usos, costumbres,. necesida~
,:des y c~rácter esp-ecial de sus '.0-abitantE¡s, debe
. comenzarse· adquiriendo el in.dispens''able cono-
.:(:. cimiento del idioma que profesan; porq·ue este.
·:,.~...;uo~· conduce siR ambages, .tropiezos ni- equi-
1 1' 1 1 ¡,'!) r
11

.,! '

1'' 1: ,' '


,, j .~~~~ i',l,li';'M~$1 ,~,In;, " 1'', ~ ', >1 1\1 ,'11 ,',~,¡ 1:' ' , ' ,'1 '¡t,' ',' ',rl'~'il ',1, j:·,~/ i u'l\1,' 11 ',':
•! 1• y 1 1 1 t 11 11 ' ' \i' 1 ( 1' ,:,, ~1 l':p)<·' \ 1 1 ¡, 1
/ ' ' ' : •'' 1' •" 1 '' .' , ' '¡ ' ,i ' 1 ' 1 : ': ' ' 1 1 '. ' '!, ''¡ :
• 1 ' 11 \ 1\ ' ¡}• 1' 1 1 1 1

¡/1111~ ~/'¡ ,'¡,>~.~,'',,.,:'.r'<ll• ~~


¡'¡;
'¡rl .. ,1' ,r,,',',',' ¡1 1',1',, 11 1¡'1,1,,' '','(, :, ,1 1'¡, 1 ~ ¡ ~' 1

':
\ 1 j 1 \, ~ 1 1 1) 1\ •t ¡ 1 J 1 1 ; ' t 1 ,¡ " 1/ i"l \ \ 1 111 j 1 1'\ • 1 i•
,· ···.;· 1',"4'1 '",', '··,, :.·.,
¡ ( : ;' ' ' \ '/

1 '., l'

,1',• ' :··. •... ·,·~ .• ¡~·,'! ·.· 1 '·"·· ••• ,

. .'.:' voca.9ion:f:)s·,.,:~hacia .1~,. desnu.cla, ver4a.d·. de. lQ:s


· h~cl).qs,, . que. de. otro .modo:.ll~gamos á' e~no-.
• '.1 \1 cer adult'erados por' apasior~adas .é intencioria- :.
1

~\ .( l

le~s interp·retaeio·nes ó por la ··ignorancia ó, m ala . .


int~ligencia de.. Jo~ .encargados. de traus.mi~,ír~. ,,
. noslos; , per:o esté particular,· se halla ba,'starite
. descuidado en estas Islas, donde. á escepcion
de los RR. PP. Curas, de todas las órdenes ·
religiosas y alguno que otro español Peninsu-·
lar, ninguno conoce el dialecto tagalo, que
es .el mas estendido por todo el archipiélago.
Verdad es, que para adquirir conocimientos
de ~1, solo se cuenta, ó con el tardio recurso · '
de la práctica, ó con el eficaz, p·ero enojoso
allXilio de un diccionario antiguo y algunas
gramáticas que existen impresas, cuyo eom-
plicado estudio no invita por cierto á empren-
derlo sériamente, maxinie cuando á ni.ngun
español de posicion oficial, se le impone este
deber, á semejanza del sistema establecido en
colonias de otras naciones.
l)icho esto, no es difícil deducir laJ necesi-
·da,d que dejaba sentirse de un libro MaJt·ztal,. · ya
' \ 1\
que acel~rando los tangibles resultados· q11~..
produce la práctica y evitando lo árduo é :lb-
trincado del estudio formal de un idiorna, pro-
porcionase· á todos,· el m.edio mas espedito y
agradable de adquirir .conocimientos en el dia-
lecto ta.galo, haciéndose comprender desde el
· · ·primer momento ·de ·estos naturales. .
. Tal , fué el pensamiento que nos anjmó á
, emprender la confeccion de un ·libro de esta
9las.e y e$te es el resultado que ofrecemos hoy
al público para llenar en lo que sea posible ,
1 1,
'•

11 (
' aquel vacío,- hárto apremiante ya~. si se atiende,
1 ·'

['.,.,.'

,¡ 1
¡1 "'¡
1 ~ 1 1 1 t )( ¡ ~ • \ ~ \ 1

1
1'
¡~J
'
~~~~~\
} '

'11
1
' ,,
¡
\ )!, 1
1
/

-1
¡
\,

5' -

f

1

/'
1
, '
" ¡1

1,
'
111
'.{( '
1
'1

1
1

~~~\ t¡ '1 ¡'l l 1 1 1 1 1 1 1, '

~-~~¡:/:~aht:a, ,al~con~id(t)rable autnento que'. vá' lespe-


:~~1~t~~~:;·rim,eptándose en la clase , :&eninBular, y ,á' la
~;¡l;1:,;~,padt:t, día mas creciente riqueza· de 'esta:s po-·
~;y.::r::sesiones lJltralnarinas, como a-la .absolllta ca-
~~li:<¡,rencia que se observa en todas nuestras libre-
~~~~~:¡1j·.ias de .un librito de esta especie. , .
~i!i"l:,··,: Veinte años de residencia en estas apartadas
~~::,)';!.region~s, nos han proporcionado algunos cono-
·~eimientos,~c. d~l dialecto tagalo, pero apesar ·cte
!l.' esto, nos hallamos lejos, muy lejos de creer, que
:';· nuestro trabajo re una las condiciones, que de-
\~(',_': ben acompañar á un libro de su clase. El tagalo
: :~ es pobre en vocablos y se presta es·casamente
N/~-· á interpretar la riqueza de nuestro idioma,
,surgiendo de aq11i la necesidad de emplear en
, ,castellano un lenguaje sencillo y hasta vul-
',gar, si· el librito ha d$ estar al alcance de to-
, ,das las intel~gencias; así es que por lo mismo,
, nos atrevemos a esperar para él, por toda re-
'·': compensa, la indulgencia á qüe parece hacerse
lt:l' acreedo;r, siquiera sea por el objeto principal·
-', de 11tilidad prúctica á que lo cled,icamos y por
,· el .deseo de ser provechosos, asi á nuestros
i, 'compatriotas, como á los naturales, toda vez
· gue idéntico fruto ha de prestar este, rnanual
11
á unos .,., otros. ,¡

· . Dentro de los estrechos l~mites q11e desde·


':'Juego nos propusiinos dar á este trabajo, para
ha.~er el libro verdaderamente manual, pernos ,
1

procurado incluir todo lo Inas necesario é in-


.· dispensable. para hacerse con1prender, divi-
,,, diendo la obra en euaf~ro partes.
,
1

1 ]:n la primera y por órden de materias, apa-


1

·; rBcen reeopilados todos los términos ,mas usua-·


1
.. ~'les de la eonversacion.
1

!'
i '1

.' 1

' '1
1
¡ 1

' 1
'/,' '
1
1 1 1111 • J ¡1 '¡¡ 1

'
' ' J, ' • 1\, J1 t ' 1 1 1 1 ,¡ ~,. J, ¡1 \ < 1 \ 1 \ 1r \ : J 1 \ (1 1 1 ll¡ 1

' ~ 1 \ 1 1 1 .~ ' 1 1 1 1 1 ~ 1 1, 1'


,. ' ' 11 '1 : ¡1 11, '1 • 1 1 1 • 1 1 \
1\\ ', 1 1 1 ~ ' 'rl ji

1 • ~u-. 1

1 '' 1 1 1 1
1
1 , 1 ( 1

\ 1 1 1 :'~.a s~gtil).d~, 'á la' par· q_~e ',ofrece un~rlige,ra'


1dea sobre <:~l mndo:,de conJugar los. vervos, pre-
senta t~mbien 'una breve recopilacion ·de e.stos 1

y 'de, ad\veryios, .co.:p.junciones,, etc., lÍlaS "Q~.S,~-:- .' ,.


'dos en habla familiar. ·
En la tercera se 'COmprende las ·frases/ usua-
l les, preguntas y respuestas mas sencillas, qtle
· puedan ocurrir en los a9tos ordinarios de la
vida.
Y en la cuarta y última, hemos formulado
1111 entretenido .y curioso vocabulario de mo-
dis~10f3 fil~pinos, en ~u ya ·signiflcacion se reu.ne
la feliz Circunstancia de darse á conocer al-
g·unos ·de los usos y· costumbres de este pais.
Los RR. CC. Párrocos principiantes en el
estudio del tag~alo, los empleados, wilitares y
eo~erciantes, los C+obernadorcillos, Cabezas de
Barang·ay, maestros de escuela, estudiantes y
en g~eneral todo el que tenga necesidad de
l1acerse comprender en Tagalo ó Castellar1o,
encontrará en este Ma11/Ual un compañero fiel
y un intérprete seguro, que le facilitará los
n1edios de conseguirlo; advirtiendo que el que
se impusiere en ·el Tagalo, podrá re·correr sin
ternor todas las Islas, con la absoluta segnri...
dad de que en todas partes encontrará siem-
pre con quien entenderse.

'( ' '

/ (
.. ,, '
',1 /

• ... ~ • " .. • \l ) '· ' •

i '',
'

1
• ~ • 1

- ,., \•· ', • 1 ,.,., ' '


'

;'•, ,¡

',;~,1,'\,1'; ,:~,' ·, ', ·.¡.,,


¡,,,

En general comenzaremos por advertir que


á escepcion de las ligeras reglas que dB~mos
á continuacion, debe pronunciarse ,el tagalo
tal cual, está escrito en este Manual .
, ~a o y u, pueden usarse ihdistintam,en_te,
· esto es, 'que donde haya o, , puede pronun-
ciarse\; como u y vicé ,,,versa, ó leerlo tal como
está escrito;, pues de 'cualquiera de estos mo-
dos no se a¡lterará nunca la sígnificacion,,del
nombre. Ulia consonante nunca hiere a otra,
y téngase en este mucho cuidado, v. g. locloe, ·
pron úneiase loc-lóc. , , ,, , , ,' ,
Ct1ando haya dos vocales juntas, ,téngase
, cuidado de marcarlas bien,, hiriendo á cada una,
de por si, v. g. dda1t, pronunciase claro, dd-an~
· , La {/, en rnedio de diccion,. ·ó al final, de
ella, eomo en esta palabra Pogtog, y (jsta otra .
.bilin{¡, se lta .de pronunciar. siempre 'fuerte,
,.,, ·,1

de modo que se··en~ienda~ .


··. . La. k se pronuncia ~iempre como }; pero es .
elegante decirla un poco mas suave~ .
La. u, despues de U, en las sílabas ··!JUl} fJ1;()i, ·
la misma letra despues de. q es inútil, pues
las pronuncian lo~ indios; esto es, que . 1 ' ¡' • : 1 ', f

,1;
1 a.t 111 11 ! 1 11 \1 ¡1 i ¡ • f / ~ ! ' ( ~
> / ' ~' (
1 \, 1 1 \ 1 ' 1 ' 11
,. i ' ¡ \ \ '! i¡
' " >1 IJ 1 1 ~ 1 ' ¡1 : Ir ' 1 ~ ' 1 \) ( ~~ ' J \

:l,\1 1 1 \ \ yr\,¡, \ \ \ ' t l 1f'¡


8'~ , '
1 '• • r'll \ , / 1{ 1 1 1 1 1 ' 1 1 '\' ' 1 : 1 \ ,, /¡ 11 1 1 ' ' \
1/~ ~ pi'~ ~~
¡11 r J
¡' ,¡ 1 IJ 1 ', 'ti( .¡1 /,1!¡11 1 lt 1 '• 1(\ 1 r, 1

(¡", ,· 1, ¡, 1 1 J 1
1 ~ ~ 1, , 1
1 1

~: ~11 J~¡ \~ l,>l


1 1 ' '1 • J 1 11 ' ' ' 1 1 1 \ 1
'), ¡ ¡1 ' i ¡;1 1 1 ) 1 ' IJ,'I ,\¡1 r,, ,. 1
1 / ' 1 \
~
\ 1

/ ' ' \ 11 1 / r \ IJ L 1 1 1 \ ! 1
'' \

· , ge {111·· y· qe -.q~ .. s~ . ·p.rpntlDGian Siempre ct:>;rno si ~·


' 1 1 • 1 t , • r ' ,1' • 1 • ¡ 1

1' '' .' '


. ·, estuv:iera,l escritp con tt~~_.~omo,. gue, gui, :y que~. ~·· /
qu·;
, .1 .·· (.{.
,· ¡ 1 !"'

.'La~s ·~ilalbas~ nga, 1t.ge·, .·n{ji, nfío, ngu; tiene:q ·.


la· ·. ptotunciaéion · mas dificil 'del idiqma .· ta~ ·
' 1 1~ ~~ l,.,
galo. Para conseguir pronuncia~las con la roa-.
· yor exactitud · potiible, permitásenos la si-
guiente espl_icacion: figúrese el lector, que se
, ' 1 . vé obligado á pronuncJar las sílabas ga, [J~te,
, gui, go, gu, con la boca abierta; pero con ab-
soluta prohibicion de arrojar' por ella el mas
insignificante átomo de· aire, que deberá sa-
lir única y esclusivamente por las narices.
De este modo se conseguirá u11 feliz resul. .
tado, que, acabará de perfeccionarse pronto con
·muy poco .que se ponga atencion cuando ha-
blen los naturales. ·
ADVERTENCIA~_;_Nang y Manl/a, acostum-
bran á escribirlos en abreviatura de este modo;
n{í y mga, lo cual debera tenerse presei1te siem-
pre que se encuentren en el curso de este
Jlfa~ual.

, 1

'''

/
' , '
1
1 1
1 ) i

1 11' 1

'1 1

1:1) / ¡ ' 1 1

,' • 1

, rl 1

, '
'
.
,· ' ' 1 1: ,''' .; ·', ' ,"', 1, '

MlNUAL.DE Li :coN\fERS.~CION

· ESPA.ÑOL·-TAG·ALOG·..

VOCABULARIO.
Los elen~entos. Ngalan nff l~tpa, t~t­
. big etc.
·El fuego. Ang apoy .
.El aire~ . Aug hangin.
Lt1 tierra. A.ng lupa.
I~~l agurt. Ang tub~g.
I~l·.
mar .. .· · . Ang . dag¡at.
El· mundo.·
' '
Ang sang·libutan. ·
l .

Man?Ja astros al r;tnlf' ·


. Los astros, . la ~t­ lalzat .na sri pag ~t(l;n .
mó~jera. · lta1t!Jan sa lanpit.
cielo.·
1

AJlg
--
langi t
.

.l
' '

' .
<" '

. I81.i•····s~Jl':·,: · ·•·• H'l.:J


.,..¡ •. :··.··'.·:. .:·.·. : n·· ..•.·g·.·.·.·· ·...•. '" .·a.·.·.·
•.··.. · U··
'··.·.·.a. ..• .. •
•·.•. .•.·.•. ·.o·
... r ·

La ·. luna~ . .trig :'boal;l.. . .


· · D;na. ~strella/. T~&D g bit~iil.' ,·
trn···.IttCéru·~ ·. ·· Isang talit: ;. · ·
Ur1 ·arco · iri~ . "Isang"·. bahaghari.
La luz .del día. Ang liüanag~
El resol. · Ang banáag ·. ng arao. .. ,
.· Un c.orrieta ó fuego fa-
.~

· tno. . · .
. . .

Isa.ng bulalacao. ·
. . :

Las tinieblas. Isang .dilim.


Er··. frLo. ·· Auglamig ó gu;ináo;.
·La fr~ialdad. ~t\.ng calamig·an. ·
El calor. Ang · init.
El vapor. ·Ang a1imóom.
La brisa. · .A.ng ami han .
. IJna. nube. · Isang papayiring.
La 'llgvia. Ang ólan.
El rocio. .A.ng hamog~
·La niebla. Ang alapáap.
Un •huracan. Isang baguio .
tJn relarnpago. Isang ·quirlap.
El trueno. Ang culóg.
El rayo . Ang lintic.
..lJna tormenta.·. ·Isang on6s.
lJna tempestad. Isang'" sigua.
1Jnterremotoó temblor Isang lindo l.
Una avenida 6 inun-
dacion. Isang bahá. ·
· Un. ehapa·eron. Bugsú · nang olán .
·El norte. Ang hilag~a ...
El. SUI!. Ang haba:g. a.t. ·
I-~~t calrna de agua ó Ta11:1pay ó tir1ing ang
viento: tub:ig.
La .. ealn1a ·. de calor.· Alisoas. i
\ 1
\ti¡l
1 ,.
1 ', '1 1 \ V ! !
11 /
'
1\' \
' '

1 1 • ¡ 11 ' i ,, 1 ¡ '•'
1

Jl
1 .1 11 1

\
ES.PAÑOL-rA..G,AI-~0.. ' 1

41z!J. :,sa1t.r¡ Ziputan /d1'llf \,


1

1 '

~~·J ~·:B;l globo, la: tierra. l~bpa.


• , , ••

1 , 1

··.Hur~a ~$.enda ó v<:¡reda.


1

,
Isang" agtá;s .,
El polvo. Ang alicabóc.
, 'El lodo. Ang. · putic.
J.1a arena. Ang buhangin.
:· ·.. 'Tierra alta. Bacood.
· 'rierra lYdja. Bangus.
', I)iedra. Bató.
. 1Jn pedregal. Isang rnabató.
IJa eosta. Ang'" babay-dagat.
Unn isla ó lengua de
ti era. Isang poló.
· lJn rnonte, sierra. Isang bundoc.
1Jna 1nontaüa. Isang cabn11ducari.
El en1nino real ó car- Ang cabulusang-- lan-
.rete ra.~ sangan .
I~l can1ino. Ang· daán.
,· La playa. Ang dalampasig ó
playa.
lTna cordillera. Isang gulod nang'" bun-
doc.
, 1~1 . bosauo. Ang gubat.
El llano. }.J..ng· pantay.
IJa ribera. Ang tabi.
1Jn cabo. Isang hang;á.
TTn barranco. , IBang· talabís .
lJn nbis1no ó profun-
.didarl. .Isang· calalimlalin1an: .
lJn torbellino. Isang ipoipo.
TJn volean. Isang volean.
TJn •l (.:.'R i 0 !".{~l; ().•
' ........, • .... \J Isang ilang.
lJn loda,zal, cenag~at Isang lablab ó pusttlian
1 lJ na Inina. Isang· d~1langan. ,
·· .Agua, ,jüegQ, ;1J.?o1Yision. ··
·. ... de . eo1Jtlrtt$lzblq§~. ·
····,,: ·',.·' ·, •·. ¡',, ¡•' ','¡
¡,. •' '' .', .
l.___..~

·'•·:Lar· corriente.· A.ng · a;gós. · . . ~. ·


ún raudaJ. ·Isang aagus(;tn.·
· A.gua salada~ .. ·. . . ·Al~t .na tubig. .
.. A.gua dulce 6 potable. Tt¡pio- na inumin.
. Un remolino. Isifhg alimpuyo ó uli-
uli.
Un lago ó laguna. · Isang dagat dágatán 6 .
silangan~ ·
1
El ·rio. Ang il9g.
El 'mar. Ang dagat.
Las olas. . .Ang ':;tlon.
Barra ó. boC.~ de rio~ · Uauá 6 sabang.
·· Una ensenada. Isang lóoc.· ·.
Úrl · arroyo .. Isang batis ó ilog na
munti.' · ·
.· lTn charco. Isang danao .
Un manantial. . Isang binubucalan.
Una inund.acion. Isahg bahá:
.Ei :fondeadero. Ang doóngan ..
'1' . Un·.· hUmo. Ang asó ..· . ·
lJn tizon. Isang dupong ó á.guipd
I~l ·hollín. ! Ang· aguil).'.
La llama .. · . Ang . liab ó alab.
!' . ' ,'' '.·

· TJna .chispa~ . ·. · Isang >alipato~


1

· •.· Apa~ar el. !"u ego~ Subó.. .


¡'

.'i
,· · lJn Incendie}. Isang sónog.
·· IJna clrimenea. .Isang asúhan.. ··
L"á brasa ó ascua. Ang hága ..
·El :r~plandor. ·. ~Apg banáag ..
1~ llamarada .. . Ang Jiab. .

1 11 ¡

1 ,',
,' ' ¡' './' ' •• '1 ' ',i :.··::.·, .,
\>t: ,.. ,·,,.. :<,'.t:·· ,' ,,'.')··
. .·..........·""".·. •. ·GfJ}):LZa... ,..
\ ' :,,1)",1, :; /,

le,·ña. · . .
...'' ·. zcárbori. dé lepa .•..

'El .oro ...


----.
Ang guintó.
La ;plata. Ang pilac.
El cobre 6 laton. Ang tansó. 1., 1

El a:cero. ·Ang patalim.


El hierro. Ang bacal.
. El plomo. Ang tingá .
· El estaño. · Ang tingan p11ti.
·La piedra iman. Ang bato bala11i.
~El alumbre. Ang tauas.
La piedra pomez. ·. Ang bugá.
Piedras preciosas. · Mutya.
La cal. A-ng ápog.
:El azufre. Ang sanyaua ó azufre.
El carbon de. piedra .. Oling na bató.
.L,a cornerina . Ang eabihin .
.El vidrio ó cristal. Arig bobog.i
·El marfil.·. Ang garing. ,
' El hueso. Ang b. utó.
El n~ca;r. Ang binga.·
Una mina·. Isang dulangan. .
Mina rica. - Pacayan. ·
Piedra de amolar. Hasaan .
.J)imensiones, jo1~mas, Ang palagui, ,ca~'i1u-.~ ... ~
. ?1 }propiedades de .lbs gan, at cataas n0nrt
·· cuerpos. . '
ano1nang casa~gcapa1~.. · · ' ' •,' ' ' •,i,

''

Ang cálaparan ..

", 1

: f ~ 1
·-.}r,i:NtJkL I?J·it LA·GONy~-~rf8A.{;ie~~{ . .
'. . o-~1.-1"'' 1·-·. ·
······.I···_.
01, .•
. .· . :.· ·' ·c"_-a.· u_o... ·o'"_· ·c·.··a_~:_.p.·._ ~J.;
,,
0.-.·~.-.· ·e~.s~_-·•·. ·
·.·l··.r..·_,.•p:·_···_. . ·····t-_··_·.·.
(:t •

HtleJ~q,. yací€). 1

; _, (j:.~f~I1g. . .·.·. . ·. ·. · ··. · ·.....


:]JargQ/: t'ongitu:cl. Haba. ó . oahabáan·. · ·.
Anoho_._. . Lápad ó 111a!á,pfid.
·t}rahdor~ ·grande. · lia'élui. ·. .· . ,.¡ ··. ; • .· ·

~spesor ó espeso. .Lápot ó malápqt.


Chiquito, pequeño. · Munti ó maliit. .
Distancía, estension. Layo.
Altura, elevacion .. · Catáasan.
Transparente. Maaninag...
Salado, ·salobre. Ma<~lat ó matahsing. · "
Pesantez, pesado. Bigat, mabigat.
Redondez, redondo. Bilog, mabilog·.
Cuadrado. Parisueat.
Ligero, liviano. Magáan.
I.Jarg·o. liabá 6 rrtahabá ..
Oorto. Maicli 6 maigsi.
Caliente. lVIainit. é

:Fri o. lv.f.ala~nig·.
Turbio.· Malábo.
1
Tibio. Malacucó.
Fuerte, sólido. Matibay .
.Claro. Mal.inao.
' ': 1
·Limpio, liso. Malinis. ·
Sú.cio. Marurrri. ·
~t\.spero,
basto. · Mag·aspang.
C.óncavo. Malucong·. ·
IJelgado. · };fanipis.
Agudo. Matalim.
Dulce. Matan1is .
Amargo. Mapait.
Ag·rio. · · Maásim.
Duro~. Matigas.
'Blaild(). · · Malatn bot.
Derechq·ó recto. Matuid.
::' 1

' ',
' .
¡,", '
1 •' >
Ang culay ó hibó~
Puti 6 niaputi.
Maitim.
Mapula.
Dilao. ·
Bungao.·
. I-Ialuntian. ·
Balao. , ·
Tina.·

. Á11{J pagca hahatinantJ


~·:,;.· , pivision del tiempo~ .· · · · pa1~aho1t. ·
¡'il:<.: 1 '. 1 _,_--...;,..,' - - -

tiempo. Ang panalion.


año. Ang taon.
:.llrr.:;.•. '"'-.. ~. mes. Ang .boán.··
di a. Ang a.rao.
l!!i'i:LtO; .hora. ·.Ang· oras ..
alba. . Buc~ng liuanag.
rr.r.·•··· ~·~ Ang omaga.
rnañana ..
.,,x.·:: ana (adv . )
.,>J:f.........., ....... · Búcas.
'noche. Ang gabé .
"""'"··--,.., medio día. Ang~ tanghali.
tard~. · . Ang hapon. .. ·
1 romper Ia.mañana. .. Pag · bubllcang-liuay-
uay.. .
. H '~:ltl•n bo·
o.~ 5o·a·b'e'··. .,; ,:
Mag·hapon.· .
· Cagabé.

'/ ,'•!
i,, ·>·~ ~:,,:,:<:•' :,·~,'<\• ¡'.: •; fl~.' ' 1 \ ': \ },' ,1 ,',, •/.·.::, :';,' :::1 \~ '.¡': :',::' 11,\ ' ,•' ': •;o' ::', ':< ,,- 1•: ;,, :.J''I,'l ., :1, •,:' :\i ' :• ~',\' ';; '•, :, ::,, ¡",',' L ' ' '

i" '\
>

' " ' '1 •• '''" ., ,•·¡':•' '•', (;' .:1"1,,11,\11 ··,

, ,·'/"':·.~ ,,''· ,::,:, . ·(:,,::: ..;(·,,•, .•!:··,·,,,,:., ' 1:1:·'' .\ ····. ,: .,1 / 1 i'ii' .• : . :'
1 1 }' . .1,1 .,;:· 1'·,'' ( '".''' ·,. '·., ·: ,1'',1 '• • '
1 L.,;;··:·.,:·:.· ';, ": '~ '' ,' ' ::, ,.·:,'' '; .) '' '· -'.:' ', ,' 1¡ ,·. '!' i,,~· :.·.;~ ,' \ . ., ."!)' ,: :>"·::. r .·. '~ ,1,. f'. ~1:'' ' ,.,:·:.• r¿;· . ...:•. ' .:· .;,

' ,,.,~' . • / !/······.···/ ~,.N'/,:.<'; .• ' 1;/•'

:W:ANUALLI>É. . LA'OONVERfjACidN.
' :. • ·
1

AYer~ . , . ..i . ··· . · ... ··.. • . ' O~~~;d;;


· 'remprano. ( Umagap maága·. ·.
·:A.Il.~e~y~,~f .i ···. ·...·. . , · Oall1~ca1a tlá. ·
Tres· di~isi Jiáo · · damfttttt;.áó·. ·
.. Antes. · Canina ... ·.
.· Despues. 6 luego. . Mamayá. . .
De aquí á diez· días. Ma.capouo. · . .· · ·
De aquf á orice, etc.·. Maealabing isa, etc ..··
· El anochecer. · 1 Ang· taquip silim .
.· Primavera y vera110. Tagarao. .
Otofio é invierno. Tagulan.
'Tiempo de aguas~ Tagulan.
Tiempo de frío. Taglamig .
. La canícula. Ang~ tacbaisL .
B11en tiempo. Mahuting·panahon.
Mal tiempO. Ma.~ai)1ang panahon ..
El principio. . An...g pó·. no..... · . , · ..
El Jili. 1
A11g catapusan.
Los meses y dias de la semana en tágalog
se denorninal1 como en castelfano, · á escepcion
del Domingo, que llaman · ling(L · .

M§a/ números ca·rdina- .


N ú1neros cardinales . !les .
. Uno.·
•r
~·,,

Isa (se
--
le añade n a1;1g
cuando Ze sigue 1~0~... ·
· . -·bie.) · .·
. Dos. Dalaua {id. id-. etc.)
. rrres. Tatlo.
Cuatro. 1
Apat.
Cinco. · Lima ..
Seis. Anim~
. ··Siete~. .Pit'ó.
d~sl?i:~Stif~~At6~ ··. ;
<,, ~~i~:
'evé. · Siam. .····
•·.,,···n·
.. :·t.·,··
,',1,
··
"
)O·e.z·
'
·• Sang p l10 ó ·:s~mp.(l.
On~e.. · · L.. :.1 b.Jll;. l$ª..
·.: .· . ·. .,·.r. ·, . ·· ·.·..· •• •·..
~Doce. · La,rJin dalaua.
···Trece~·. Labín tatlo~ ,.·
>catorce. Laoin .apat.
~ ..' " ,\ ' : ,¡'
·.1' ··.•.·.·.······.·.'·.····· ·.
; '1
uirice.
' ' '' 1 '
i
'
Lª'bib lima.
• '·¡ .~
Q·.. ' .

Diez y seis. Labin anim.


, ·· Diez y siete. ·. Labin pitó.
Diez y ocho. Labin ualó. ¡'/

·~·· Diez y nueve. .. Labin siaD1.


Veinte y uno, etc. Dalauang puo,t, isa, .
(pronunc~ese, dala- .
uang pito isa, etc.)
Treinta . '..rfttlo!lg, pú. . · .
· Apat na p.p..
• 1

vl1(1ren t.a.
•. : P.
•· ·. ·• · Cincuenta. · Lirn.ang po ..·
· Se"senta. Ariim 'na. ·pó.
Setenta. ·Pitong pó.
Ochenta. Ualong pó.
:Noventa. Siyam na pó.
·Ciento. s,ang ·dáan~
·])oscientos. Dalauang dáan .
. ·Quinientós. Linrang daan ..
Mil. . Isang libo. ,,1,.

Dos mil. Dalauang libo.


Diez mil .. Isang lacsa.
Cien· mil. Yota. · .
Un .millon .. Sang pong yota. .· .
. .

. Números ordinales, co- Manga ·números ordi- ·


·· lectivos, . etc. ··n,a,~es, colecti'Oos, etc.
-- Naona.
·--

. ~. ''
1 1 ,: : •.•Yi:?:i· l,':f¡'''!)i:'i•'' 1;:: 1<, 1:: ::: ,,,::::: . ?, ' W' . 1 1:·1 : . ¡::<;, '1 ;: 1". 1. ···¡ .... ' ..

a.·~o.·.i,·. ··.. . 1~1~~~; '·.


1

i) .':•,$e.'g.··.lln
. •. ·. .• ...·.· • · . ·•. ·.·,f.(,!

· ·· :. Té r-e ero.. . lóatld~ · . ···


· Cuarto~,· J.t. •.~ ~a.·. ·...·.·.t....·.·.• ..·...
I.·· . c
... · . · I >.
. ·•
.
• 1' ' '

¡!
: ~

.Quin~(). · Iealima~ .·
· Sesto. 1 ·: • • • Icanini ..
Séptimo.. Icapito..
Octavo. Ieaualo .
. Noveno. Icasiyam~ .
.Décimo. Icasampó. .
·Undécimo, ·etc. - Icalabing isa, ·etc.
De uno en uno. . lsa. isa. . . · • · ·.....
De dos en dos~ . Dalaua dalaua· (y "asi
. ·sucesi1Jamen te ilo- .. ·
. b~ando, etc .
.De once en once. Labilabing .isa~ •
De do.ce en doce,· ~te.·. Labil~bing . dalaua.
Mitad. · · · · · Calahati.l ·
·un puñado. Isang · caracot.
Una Junta. Is~tng catiponan .. ·
Una sociedad.· · Isa11g casamhán.
Multiplicar. Damil1an.
Mucho. Dami 6 marami. 1 . •••

}>oc o. Caunti. ·· . ' ·


'Pares.·.· TocoL
Nones. Gansa!. ', 1'·¡ 1

Todo. · · Lahat.
~ Cantidad. Magcano .
. ¿Cuánto~ . i,Mágcano?
Un ·peqazo. · Is&ng c~hiua· ó .capi-.'.
' raso.
El puqlico.
1

Arig· hayag. · ' . .

1 ,, :
·¡ An~ tq11(9,.Jai .d11:ft a~
·lt/o'lnlJr:e., fa$ e~, eir~' ·, .· ra;nan · nr;ttn;fl ,·ea1J~'!J(;f;,r.t(J
tJ)JÍrYid$,.CteZa mrla.' .. , , . . .
)1,J'Ij,.,.···n'. ••• "'
.. ·ouñiJ/[1.: ··'::-·'·········

,:. ,Una per~ona (1). lsang tauoó taó. .,.


· El hombre. · . AJ;tg- lalaque.
,. . . 'La mujer.· Ang babáe.
, ,· , La vida.· · Ang bí1hay. . .
,' , tJn viejo ·. 6 vieja. Isang · matandá.
:Un niño· ó niña. Isang bata.
Un niño de teta. Isang sango! ó pasu~
suhin.
':_:<,, Una moza ó ·soltera. · Isang dalaga.
:·.Un mozo 6 soltero. . Isang bago11tauo .
.Jóven~ , Bata. . ·. · . .
··La juventud. Ang cabatáan.
Lá) vejez. , ·· Ang catanuaari. "
Varon. · . ~Lalaque.
Hembra.. Babae.
Viudo ó viuda. Bap.
·Huérfana, huérfano. Olila.
Un casado. ó casada. I~ang may· asaua. ·
· L:a ·muerte.. . Ang · camatayan.
· L~ diq·ha. · Ang palad. · .·
El ga~to~ Ang gogol.
. ,,La costumbre. Ang ugali.·-·· ·.
·.··El dote.. Ang pasonod •
. El trabajo... Ang g~uá. 1 ,'' 1

, ·.(1) Par3¡ 1la·mar . á . un hombre' 6 una ~uj~r q:U.~ pasa: ·


· pórla calle no se dice lalaque, ni babae, sino que ·para
~ll· hombre,. usan del: no1nbr€}. 1ncf,ma.~y para l~· muje1~ ...
. o,e. · (

' .
. ' i •.• ' )
·. · : 210 :.. . . .:M~N'UiNL :6~ .JJ.~- cr(:)N"Y:ERSADlÓN:
.• '~i; t~~~W:t~; ,( ' ·: · ~~~., b6~§·:; : ~'
> '.. . . . ... .. '• .· . •. . ··~
' .El· 'C'a~t~go:~ 'r • :· '· •. ~!lg pªr~sa.~. : . ' . ri ' ;:!~
· .·.·:~.~~··:··~·~,).i!~~;g.~.~::~:,,·,~~··.·.·. •. ·,. . ·. :•.·.···•!f~.t.· ·,:·.~~·!~,·,.2, . . 9•·~·~~!.~~-~n·;"·····.·
•. ~ . . •. :;~
· Lá/ dy$~J7~Cll:t: . :&flg QálJO~S¡tán, · ······ '·~
· . un:.···her-ma;frodita. Isal).·g . ·bipabae. · · · ;;~
' ' ' ' ' 1

J;a J;arf3nieZa. · ..... ··


~~¡' ........................ ,,,···

. Los mayores 6 viejos. Ang mga magulang.


La parentela. . • Ang caanácan. · ·
El a,buelo 6 abuela. ~ng nuno. ·
'' El ·padre.· · · · Ang ama. ~
La. madre.· J\_ng iná.
· El padrasto, Ang amain.
La .• mad:rast::t,. · . . - A:r1g ali.
• El hijo 6 . ~ij~. . .. · ..· .Ang ánác ...
El hermano 6 hermana .1\_ng·. capatid~ ·...... .
· Hijo unigénito. · · · Bugtong na . anac.
H!jo primogénito.
¡ . Panganay ..
}liJO menor. · Bungsu. . .
'El<tio.. Ang ama1n.
La tia. Ang ali. .· .
~I niéto, a. Ang ap6. · .· ._.·
Biznieto. Apó sa tuh·od. >, .

Tatananieto.. Apó sa talampaca.n .


El marido 6 la muger. Ang asaua~ ·.
Los consortes. Atig magasaua. '...
·. Elj. ·. cuñ~do, a. An;g bayáo.
· •. El consuegro, a. · Ang baisan.
El suegro, a. · Ang bianan.
1 < EL concuñado, a.. Ang b~las· .., .
El p~~rir:?~ . .Ang inaamá. .
. 1. La madrina. .A.ng :iniiha~ ·
':.El ahíj.ádo, ·a. . Ang inaanac~.,; ....
· EL y~rno.. ManMgang .na lalaqu~ ..
'::)::''\\~,',;',,,· 1 ,·, •• : ' · ' '.·:.:··:·'·::~.· :,.,\>>·~.·:,'\'
•• >. '· i,''
::i\<, ,· .• :: ..:··,' ····'''' 1 1
,:',¡':·.')::-.;~'·.·,!· ',~ ~1,'1.11'•,!) .~!.'1''
1

:._<,,,.,, 1 1

,.. ·, · . ·.':·' ·.,;'::. ::::::::~i.,:';:<~~~~./·,:., , ,":Y~·<·~I¡:,.::.:,::,.:·'/;\,.·, ..,,.:,,, ,. ,· ... ,.¡' .'··::.·.',.::·. ',,.,. .~::·./·:..,·.·::\".
\}.·•·.···· :•· •••.. . · . .•, :.·.·.•····· . . ·. :;.,;,·.·> .. ·,,·. ·..,··. . .••.. ~ :r·.· ·¡'·iJ¡:•·.
·'r!ESPANOL-TA:GA.LO •... ·.,

.. ü~~ªJ:!g :tttli ~ª'~a~., . ·


A.tlg ·»~nsan~i ·. : . . . r. ..

···········.···.-... . ~n~¡ .
6
;.A.n:g;;.. p.ih~~n,·b.&~~' ·
· ·.• . ·sa.pri.no, a;.• Ang paJ.na:qquJn~ .• · <·.·. •• ·

. . ·. . . .· patriota 6 paisano·. · caoabay·au. :. · ··· .


.·/ A~~gp , a. ·· · Caiblgan. · · ·
.· •· Descendiente. Cainápoli~n .
.> Los parientes. Ang ca:rn,aganacan. ·
· · El prójimo. Ang capua tauo.
·Compañero. · . ·. ·.· . Casáma. · ·
. G~me~o ó ge111elos•. Caínbal. ·~
H1jo natural entre sol-
.teros. Anac sa·ligao. .
IIijo natural entre sol-
tero y casada ,fY hijo
de adulterio~ · · · ·Anae ·sa lupa~ .··
Lo~. sen~tidos. Ang cacldmaaman.
.· La vista. A-qg mata. ·
El oído. Ang dingig.
El olfato. Ang amóy. ··
. El· gu~to. Ang lásap.. .,
El · tacto. . . , Ang tuctog.. . .·
. NOTA.~Debe usarse eon mas propiedad: d.e ·
. los ver.bos respectivos, substantivando!os: esto·.· ..
·. es, llsando de ellos como si fuera nombré~ subs- ,
tantivos, .-v. g. . · ·
· · El mirar. · Ang quita.
El J>ir. Ang dingig.
El oler. . Ang pag-a:moy.
·El g·ustar. An¡g lasap.
El tocar. A.ng tuctog · 'JI tJnejor . , ,
, (j~tja,. toctocan; , .· · ,. ·
1 ,1
·s·abbr.~.: · · · · ·
Jieél6r·: ó .nia1 . b!or,·.
1 ' ' ~

El ~.al:n~a; ·roicíos, 1Ji1~- · ·. A. .·. .·.·.n. . . .·~~·. · .·.·.· c..a.•··...··.·.·.l· .· .o.· .·. ··.·.z...o.·'.u.a.''.··· . . .· c~s.a... la.·.·····....·.·.·... ·.··
. ·· ' ·· · ·tudes. ··· ."na1~, cabanitlan. · · i · ·•·

·--
El alma~· Ang caloloua.· ·.
El pensamiento. Ang p~ni,mdirrl ó isip.
La impostura . · Ang b1ntang~ . · .
La ·burla. Ang biro.
. La bondad. · Ang.·· buti. . ·
El enemigo. Angcaáuay.: .
:La humildad. . Ang cababaáng loob.
·La virtud. · Ang cabánálan •..
·Virtuoso, justo. . · Banál~
La .faana:,, afamado .. · Bántog.
La mentira. Ang cabulaánan.
La. nobleza . Ang cagqinódhan.
La tristeza. Ang~ calumbayan~
.Triste.. . ' Lumbáy. · .
La ·alegria. Ang ligaya ó c:asayá~.
han. . ·. · ·. · .
· Aleo-re.
o... · ,·•.·. ·• · · . Mas~yá... · ·.· . . .
· I~a necesidad .. · A.ng cailangan ..
I~~a e:n_vidia. Ang eainguitan.·
·.La embriaguez. Ang · calangohaú .. ¡

.· La lujuria. Ang calibúgan .


~ L.a traicion.: Ang calilohan.
La· limpieza.. Ang. calinisan. !·.,

· La voluntad. · Ang caloóban. /


La deshonra. · · . Ang. canlUráhan.. ·
¡ Laama:rgura .. Ang~ c~paitan .. ;
. .:La. vailidad. .· Ang capalaloa,n. ·...
· ·La··osadia . · Ang capangah.asan. ·' '· ' ' 1 '1 ' ''

/·, ',
1 1
;:,,;¡~; ,!; ,'J!lr/ t:>;;;':i,:~~~ 'h':;', ~~:;,::;·c,'' ;::':i;:;; ;, ,;'i~ : ', : , '~>,;::K; J,'
1
!

.· · ', \ . • ·•,, . E$PA~.o..t~.'I\AJlA,LQ.•.. , . ·.·.


' ' 1 :i ·' ' ' :: ·... · .· ·~ . · .· ! ··.· .... ; i ~: ' . ' . · : ·:· > ; '
~·.
.... i.''í. .. ""'·.•• obec1ietieia•.. · · . · . •. A~g: e~~i1ltoltó~n/,·.·
·> ]ita11ía. ·•·. . .· .• ·.· .· . . · . ·.. ·.An:g :c~.r~Jn1st11r. . ·.
·
••••···········La, . ,)nj's~,Iljª,ó.pQbrf3·za. · ~x1g\ qa~,alf:l.t~nr . ó
· . · .· · · · ,. .. . .· . ·. · ·. .. · . due"'"há.a/n. , . .
· ~l.~~fri~i~~nto, .P~na- 1...• • ••· •• •• ·· •.•••. · • . • • • . . , . · •••• :

l1dades, trabaJos. ·A.ng cahr:t;apan.


La >avaricia. . .A.ng~ caramótan.
El ~ngaf!o. Ang~ carayáan ...
1

.L.a> coba~dia. · . · Ang c.aruagan.


··La sabid~ria. Ang .carunungan~
. ···El, . pecado, . culpa; dy•
· lito~ . ·. . . · · Áng casalanan 6 sala~
· . ·La·. diligencia, activi-
.·... dad ... · · Ang c.asip~g~n.
'La ··curiosi\lad. Ang~ casus1an.
· La vale.ntia~ Ar1g catap.angan.
La Justicia •. Ang catouiran ó cata•
. patan.
·La Justicia. Ang hocom.,
La verdad. Ang catotohanlfln. ··
·El dolor. Ang saquit •. ·. · .
· La a:fiiccioh.; Ang c'apighatian ..
El respeto.. · Ang ·galang.
· · .' iLa .salJ}d. Ang guiniháu~.· .
., Cólera, ira. . Ang cagalitan. . . . . ,
La memoria . Ang gnnam gunam ..
. La vergiienza. . Ang hiya. ·· . :· l" 1,1

'El fastidio, disgus,to. A,ng inip., ·


· . La ·codicia~ Ang· pagnanasa. nang
di ari. ..
La murrnuracion. · Ang opasála.
··:La caridad. · Ang' pagcaib,i-g .
.Homicidio .. . Pag· pat~.y. · 1 •

. Parricidio.· · .• · Pag' patay sa amá'! ·. ·


' Fratricidio.
' ,'','·,
· Pag ..p atay s.a eap·at~d ~~
',' 1 1

1
• l

,,,<'¡

· ,,.r 1
,r ,:·-:;-.::::·:/,:·: ... <' /·',,
,~· 1'

. Iiifi:iJ~L~ fi~~•.tii:déÍ4~~~~sACrf5~'··.···:· ~ .·
< ,JJif~*ti~idi9'. ·•·•· · . ·. ...... ·.. ·•· · . I>~g:'. ::p~~~J~~.,~ing~J~
Sl.licjtl~o~ · . ~Pag. p~tay .:sa:. ·sarili.....
· L'os ~~G~1Qs. · A.ng ·pa:ngiri;lbulo '6 pu~ .
' . ···b' .1::. :1.: .•
< :', •, · lll·,U~t~'3¡ : · ..· . .. .·. . . . .
El ~mor.' .A.ng .. ~IPtª.· . · ·
. · 1~1···· arrépéntirnien:tq. Ang pag s.isiS.i;.
·La maldicion,... .· Ang sumpa~
~a pereza~. , Ang c~tamarau.
La usura. Ang patubo·:.
El ·amante. . Ang mas:lntahin.~
· Vn Jugador. · Isang .palasugal.
· Un borracho. Isan~ · lasing. . .
Un pirata ó ·corsario. Isang mamamanga.
Un· ladron. ·. Isang :magrtanaeao.
Un salteádOr ó bandido. Isang tulisan.
·. · Hom·bre de mala vida. Tauong masama· apg .
buhay. .
Hombre de malas cos- Tauong maSa!Ilang···
tumbres. ugali. ·
Partes del c11:erpo ltu- Ang papea !Jaoakaguj..
mano. 'JLang catauanu lupa.. ·

·. El cuerpo.
- Ang· .catauán.
··La cabeza. .Ang ulo~ . · , .
· Los .sesos. Ang útae.
El cUello. · · · Ang liig ... ·
El cabello. .Ang. buhóc~
. . . El pelo del cuerpo.· . Ang balahib6.
•El de los órganosiver-
. gonzosos. · · · : Ang bulbúl~
Las carias. Ang uban·. 'i''

El casco de la cabez~. · An:g bungo. .


La mollera.· Ang bunbún~n.
Las sienes. .Ang . pilipis3¡n. •

1 •''
. 1 1 ·, ','

' ·,
...
',

j, ,,. ,\
,[1 ' <:. ' '~· ··"-/,1 1''•···. ··~; ·:,
,• ', "'•¡

''1 ,1

1,\,,•. 1'""' \' ·,·.,

' •'', ·:· \

1',1,'1•'· 1': ' '1 1 :,,


·:Eé:PA.~0t :· 'JiA.GA:L()~··.··.··
> 1 '¡ ( ' ,. ' • ' " ':'' ' 1, ·, ',

::·.:L~·s . ···~j.as·.~. .A_D.g . qt1~T~y.r ...


·.Lo~·. ojos .•..·.·.· · · .. Ang rn.atá •....· • ., .· .. ·. · .
EI,lag;ri11l~l~ ''. . · A}lg- (la~§Ya,ll JrtJia •.· •·
.
. . .. S
. ~!~~~~~'tbsqjos.
párp·ado~.'
A;~.~~~~~~. ·•
. llul)óng nang mata·.
· ,· .
< ~a nariz. · Ang ilong.
La . boca. · Ang bibig.
Los 'dientes. Ang ·ngipin.
··Las muelas. Ang. bag-ang.
Las encías. Aug guilaguid.
La lengua. Ang ·ctila ..
. Los lábios. · Ang labi;
. Los ·c~rrillos. . Ang pisngi .
. Los colmillos. Ang pangil~
La barba. . Ang bába~
·La cara~··. Ang !llUc-ha, léase
muka. · ·
·.·:Las' orejas·. Ang. tainga.
Las espaldas. Ang licód.
Los hombros. Ang balicat .
. El,pecho. · · Ang . dibdib.
Los pechos de la mu-
. ger. Ang .suso .
Las manos . y brazos. Ang camáy. ·
La muñeca. · Ang galangalangayn~
· La mano derecha.· Canang• ea1nay.. .
· ta mano izquierda. , Caliuáng eamay.
Los dedos.·· Ang dalirl.
. Las· uñas .. Ang cucó .
.,Los sob~cos~ Ang quiliquili.·,
'El codo· ó .codos. Ang sico.
El . estóm·ago. Ang sicmura~
La barriga 6 vi,entre., Ang tian.
. . ., .".,. . . '··.El. ·~spinazO~ Ang gulugod .
' ·,,:,. ·.

:ti ,9ífi~~);~
··.:·El trásér6.·.
tq s ,mil~los;
:t.~~l. 'ipant.prr:iJlas .. ·. . · •· . · An.g ;.:ulr. t,tJ:••lr. ~.
·~;~s ·piern~~s yJ>ié~ .. ·. . ·. 'Ang paa.
1

El etnpeiné delo~.piés~. Bubong nang paá.


El tobillo. · · · Ang buco nang paá. ·
Las ¡canillas. · · · Bias narig. binti at ·
brazo.
1 ' •

Los testicul os . Ang bayág.


La matriz~ . Bah ay- bata.
Las .eoyuntüras. Ang casticásuan. ·
Las yartes . de ambos
. sexos. Ang . punong eataunn~:.··.
··Las tripas. Ang.· bituca .
.El ~ligado. Ang atáy.
El. . eor~zon. · Ang ·. pusó.
:La···hieL . ·Ang apdo .
. La piel, el cútis. Ang. balat.
La sangre. . . Ang dugo.
· La campanilla del gaz-
. · nate. · Ang ·c·Ú.ntil.·
Lªs venas. Ang· ogát. ...,
La . planta del·· pié. Ang talampac~~..:~
I~a saliva. Ang lauay.
· I~os mocos. · . Ang óhóg.
El escremento. Ang táe.
La orina. . Ang ihL
Laslágrimas.·· . , J\.ng.ilúba:.
El .sudor. · Ang, pauis~.
Los bigotes~. Ang ruílsay~.
', ( ,',' ..
'
' ¡'·'·,

•,.'.· ·.,
,·,'·¡ 1

'', 1

"' ·> ¡'

',,· ,'1 ;':;


,. 1
1
1 1 '

'El sueño. Ang tucá. ' 1

. La pesadilla.
·
..
Ang hangongot
nag~uinip.
ó pa•
La voz. Ang tingig.
L·a palabra. Ang uica.
· La hermosura. Ang cabutihan 6· ca·
gandahah. ' 1 1¡

· La fealdad. · Ang capangitan .


·La gordura. Ang catabáan. ·
'.':·: Gordo. Mataba.
· .: Flaco. Payat .. ¡ 1 (,¡,

··Feo. · Halay. . 1 "

· Bonito. Mariquit. . j

:.' El semblante.
1
Ang /muc-há, tease
muka ..
El andar. Ang lacad.
., La risa. Ang táua .
El llanto. Ang panangis.·
y, • El lloro. Ang iyac.
M~· · El sudor.- Ang pauis. ·
· Las cosquillas. Ang quiliquilí.
1 ~
El dormir.
f ',
Ang tulog ..
El grito. Ang sigáo.
El estornudo. Ang~ bahin.
1

~: ~· ·Estornudar.
1

•'
Bahin. ,
El 'cansancio.- Ang" pagad 6 n·galay..
~(. ·cansarse.
1~ ' 1
Págod. . . ' 1

-~ El bostezo. · Ang hicab.


'~;'. · lJostezar. · Hicab. · ..
' '',\

· ·.El- ronquido, roncar .. ·Hilic. , • r'r r' 1'

' ' i, 1

1 ',l

' 1

','

1
1 ,J 1

' 1, 1
'·~· ¡1 ' ,1¡'

1'
' ~. 1 \' ~ l ,J '
'/ ¡' '

1 ~ '< ¡ 1'
\
' { ,·''
' ' ·_ 1 • ,¡' • ' • ,, ,¡

. Accitientes,, dolencias, N¡ja~an nang. mrtnua .


., enfermedades. ·· saquit. · ..
Una. enfer.medad. J~ang.
saquit.
Un enfermo. · · Isang may ·~a,quit.
Un loco. Isang olol.. · •
La. papera. · Ang baiq"Ui.
Una .cataráta~~ Isang. bilig. '.·
. La sordera Cabi,ngihan.
Sordo.· . Bin·gi. \ .. ' ~ '

.···Un bulto ó . chiehon. Isang bí1col.


· -l.Tn jorob·ado ó joroba. Isang cubª'. .. .
La .• diarrea 6 evacua- · Ang bululos, iti ó cur-
Clones. . sos.
IJas . viruelas. Ang bulutong.
La ceguera. . Ang cabulagan.
Ciego. . . . . 1.· Bulág~ . ........ , .
Tuerto. Bulág sa isang mata.
.·Bizco. Duling. · · ·.
La locura. Ang caolú.lah.. · ·
Las ·lJ.erpes 6 · empei- ·
nes.· . . · At1g buni. ·
La sárna. A.~g ··galis.
·.· Un vahído ó mareo./ Isang . . hilo.
, ún · tullí do. · Isang lump6. ·
·L& tos. Ang obó.
La calentura con. fria· :Ang- pangíq~i ó . lag•
·· 6 terciana~ nat. ·
:. ·~::·,'\'·: : :·. :. ·~:·:; >:·' :~ . , ,:. , ·;. . ,.:·(!":\. ·i~·r·~::> ·":,~·~ ", '~"'/:·:··::.:'· :. :.... ·.: ~ , '::·:,~.,:· 1/·, . , ... · ,.. 1 ":" . ···~·· ·r. ·.·'-- .·~·.,·.·:~~ .... '· '· ...... 1 .• ,/' ..• ·\ •. . , ..., ¡· . , ., .. ,,, •• i·,, ,,. . "· . ". ·~ .

~ )· . ,·. . <~ >:. \,.:.·. . ... ·. . . ,; ~ ·:} ...· · . . · . .•. ., • . , . . .• ,.) . :. •. :.··,;,;:.::, . ,·)>; í.~.~.\('.~ ~ .:~.;,;.~; l,r'
\ ' ''' . ' ' ' ,·~;' ' ': ' / >:¡ ' ',' ' '• ' '. ' J 1 ' ' • •

"- . , ..." .: ... :. . . .,' . ,. :' .·.'. 1 . ...· < . : , .· ., .,:-., ' ..,, ,.~ . ,·:.', . ,,·:'' .! :.~:._,/···:.~·;',Y
·.·. ·E·S~~~~.kt'r1\cl~&Ó~',' .· . ·. ' .;
· ·'.'·:·. ·.~ ·. . .·'. ·.:.:r
, '·...•.. . ·,p'. ·. ·. ···l··'l·.·a··
. .·. -v.··.·J . · ·. · .·••··. :· • . ·• , <,,;\,(
:.\';v,~;~·i/.:
. ' ·. '· ·•.·' )?ipi ••.
1

. . o. ·· . . · •. · < .·. Qu.iil:la..o. • · •.


.··Jáqueca. · .· .· ·~·~n.g,··saql1it' sa . nóo•..
~~t~·~xi.'1511 <rhipo. ·. · · .· Ang , sine e/ ·· · ·
--"'!" constipado ó .ca-
:r:ur;,¡.·l•,,l: .

tarro.···· A!l~ ·J3ip6n.


' Una ·herida ó llaga. . IS,ang su,gat .
. . El sarampion. .·Ang tigdas. /
: .:, Un panadizo. . lsang tunga. . ··
:.:· , . ·Uri grano. Isang butlig 6 ·pigsa;,.
··· .. ,Una berruga. · Isang culugú. · ·
. •. . ::El escalofrío. Aug talagnao.
•,· ·. . El vómito.·· · · Ang · sucá~ .
.,. :El ~sma. . Ang hica .
. . ,...una·. quemadura. Isáng paso.
/,. , ·una cicatriz. Isall.g piclat.
·. . Una cortadura~ Isarig súgat. ·
:., · Un dolor. Isang saquit.
, . Hinchazon. Mamagá.·
Un envenenamiento. ~ Isang la~on.
·. La ronquera. Ang pamaos.
· Curarse. Gamut.
Un enano. / lsang pan.dác~
,:.·:.. :.El sarpull~d9. Ang bungang arao.
· Un calambre. Is~:p. paugalo~ ..
' '

'El ·pulso. . .· Ang sanhL · 1

..La peste ó epidemia. Ang· salot.....


La medicina. · · Ang gairi1lt.
·. · Prendas del 'Oestir, · Njalan ng mga damit. . ·.

Isang pananamít. ·
Jsang baro~ ...· ..

'' \ r

', ', '/ ',


¡.:·~;i ·.:•~.¡·'~•.:· ¡.~ ·.: ;· .~:.·;j·i.:,tJ_·:. :. ·!.:~ .· .: •.·;:. •~. ·:.~·: .l~·.• ~.: .¡•i.· •· : ·.:~i.· ;·: •.·~ .;•·: ' •.~: .·; •·. •.;·~ .,•· i.,:• .¡·: ~ ~.~ :.· ¡,· :. ~ .:_' rf;~~?~w;~ilie~~~~~~~~~~~~:~j;¡~%;¡¡¡;~.fi~t~r~~~t~:r;:,i.~~
, ,,: ..... '
1
..l.•.•_·.!.'.•.·. .:·¡·¡·•·:·¡·.·•..

· ·. ·• ' . . . . '· .. ·. · . ·'·.' ' ' · .. 0\1. . . .


.•.

,,..... ·.)
. .
.. : i .. · ·'
,i. •.
..

i\i:i<"YY:."i"t~'r:.k:.:r
·mn ·-.· ..,. · J.YJ:.\t:iiJ.;"\1 f,
.. ·n··'·i!;.•
t).ti.ü · .. E.'..
. . . .•. . ·
. t. .•
.. .• . .·.;.•. .. ..•.•.•.

L:·.,,
· ~~~
:,e·.·•· ÁN·,/·~:~~'n':,.s';·~~~ki·:o.'i·N'·,.,·· ~ ·:~
:.· · ~i · ,::JA ·•·, : .o,;~ , .· · . . · ',• ,. ~ . ;
•·.~ ;if :.~ : ~~.,.' ·.~·~·
,: . :· '· ·. ·, .·.·.·'·'.l,•. ~·.'~. :.· :
.••':·• .·.·.:·./,:.:·.'. ·.:·.:.::.,,/'•••: .• •l·~.
:.'_·t.• ·.·.'!.;···,,:'.•. .. : .. .•;·····. :.•. · . 1 •.•: •. '.··.·.'·<.•. ·.·.:. . •. .·•. ; .•. . '·'·'·.·.:.•.,l.·,.::'
•.,.••.·.:.,.·.,. . :·· .•.•.•. :.•.• . ··,:··. '.· ·. •, • . •. •.•··• : 1 .~ ••• 1 ,-; ' ·¡ : .;.'i,:::¡,, \,,,;;, 1 ' ' · . ,. ' :; 1 i 1 ' ( ·;\, ,,,:1 . ''·:. .• ' . ·:.,' .·• '
,¡'>· ~ ·. · ··· ·.n ... ·. · . -.~·•.·. P
. . •. a.·n. a,•·.·.·.·.t..@.,;n...........·'.· ··{¡. :~Afig . ~.é~lá'll~l.~ :. ··'¿·
·
·:::·<< ':•
{¡;:¡i,,)i , Et
w¡, .,.sdlÍllJre.fo
/., .,. . . ·. [.,.:.,··.,.<· ' .......... ,. 1;· . ;, ...... ,.... . .· .. ,~
··.I1. .g .•. . ·. ·•. s. ow.J:>.:Jir.o
A
.:·'A.·:,.;.· , ... , .
.... . ·
...;. ',·
...• ~
i~ .~ t.:rt,: ;·:·.+·: ·:~\:~:~>~.:~.·-:.:·:.'(,;
•· • 1 . .• • ' • • e:,,.~·.~. ·.·.:.·.·.· ',·.·•. ~.··~..·n.· ·.:~· ·'fi.u. :.... · .e. •.:. . . o.:. .,~.~/ ¡.· .· .•·. ·.
,, .. ·.·••. . . . ·.· ·•.•.·..·•· .· . ·. / .· ~ d
..•• . :: '·· . ,•. ·..·.· •·•......
· . 1 .· .·~. •.·.·.••·l..n.·.· g.·l .· .· a· . '·• ~· .' ·_•.~ · ~·•·~. n.. .... ·.P.••. •"
·'. '/. '............. .•. n·•·"·.·.·. ' .··.• 1 ..

Ji~ª~·u·a~a· ·eros ...


· · B.·.
·:.
· ...a · · · ·..
.:.·.'.·
t .•.•

.Las.
.,. Los'··bro•chesó:'ó.orcb.e.. · /; ·. · ' '"·
,. ·,teS'. Cariit.
·. t:as'':chinelfis. . . . A;11g ~inéla:s.
· ··Los ~apatos. ,. Ang chapin.
· Los pañales. Ang 1ampin.
.El meriñaque. Ang · socop. ··
' · ·Los p.eridierites ó :zar-
. . · . cilios. . . Ang· hieao..
· Un rosario. . . Is&ng Gl1~nta.s.
·· ·L~ peineta 6 peine. :Ang, sucláy~.
1

. . :.EJ. a1>a11~qo> · . · .· Apg P~YP~Y· (1) •


.lTil.~paraguas. . Isang payong ·
· · . EJ ta,piz. , ' · A_11g tapJs. . · ,·
Una sortija. · Isang. singsing.·
, Saya de.seda~ ·. · ··Sayang su~lá. ·
. NOTA .. · . Las de1nás prendas, de vestir . se'
dicen· como en castellano.
' '

8atisaring . cacanin, ·a,t


inom. · ··
1 '
-.
Corp.ida, viand~ ó 'cual- . · ·
.. ',

,. 'qttl~r cosa para acom-


.. ¡: '])añar ala mor.isqlleta
.. ' . (2) Ulani~ ·
. Ag11tt· ;Tub.ig .
• •
1
VI.no:. . Alac.• 1 ,·.

i ,·\

' (1) Creo á éste nomhre proceden t(3 d~l idioth.at.chino:•


., (2)/ Véase. esta .palah:r~ ·en el Vocabulario 1Jfodi8mo$.
' ' , ,~:'Lf.J.,~.'I'V...,.

, 0oeína'~· · · · '
:'' "' ..

,·COID:ida desabrida.. ,,',


,, ', , Có1ni(i'?1 gtisto'sa~ \
S@SGS.· ' '
·Caldo. Sabaó.
Caldoso,,· ,a. .·Masabaó.
'Vinagre. , l, Súe~L
Azúcar ó d'u.lce. Matamis.
Harina de arroz. , Galapóng.
Un pollo. Isang sisiu.
Una: gallina~ Isang inahin.
Un 'gallo. Isang manóc.
,Carne de, puerco. Carne 6 laman nang
bábQy. ·.
Manteca. Tabá ó mantica.
Té. Cl1á (non(bre de. Clti'llil~) .
,Chocolate. Siculate. · ·
Te sajo ó carne salada y.
seca. Tapa.
Encurtidos. . Achara. ·
'
1
Carne ú pescado ado-
, bado. , · . ·. Quiláuin.
· · Carne cocida con.to~ ·
. mate y mucho caldo~. Sinigáug;
Asar. Il1ao. ·
Cocer., Lóto. ·
Tostar. Busa.
·Freír~~ S~ngláy. ,· ··
Agua caliente~ · Tubig na mainit~
.. :' ' Agua tibia. ~ubig na m,a,laC\l,PP· ' .
·Agua fria. · . Tubig na m·ai~mig~
Arroz.' á medio cocer. Inin~ ,
· Las escamas. · . Ang calisquis~,
La,·cl,ar(l de .huev(). · Ang .·putl. . ·

) '·,1'
.r,'

J 1•,',,'1 ', ,\
, 1 1\ ( ' ' r ', ,¡, ,, 1 r ' \ T¡ ;/


1
¡ 1 1 11 ' 1 1
1 1 ~ '( 1 1' 1 11 ' 11 1
1 1 1
1/ ',f'
1
1
( 1 ,,.,1 ,11¡ 1 \ '¡'
''1 1
... ¡ ' / 1 1
' 1 \
' ' '
' •/ \¡," y' ·,''\. 1 1 ' 1 1\ 1 1 1 1 1 \ 1 ~
11 •ll

,.
"¡/i¡ 1,'
' ¡..-, 1 1 • 1/ ' J 1
11
ESPANOB-TAGALO.
1
1
1
1 11

', 11 1• 1 , ' ( ,\..; ' r


1

yem~. ·Ang 'burov.:


'1 1
rancho . Ang . ha1,orian". ¡'

1
Nota.--.i.Los demas guisa;dbs,· .fritos, etc., que conoce-
mos,. se denominan como en castellano. , ·

·.La casa, mzle7Jles, 1ne- .Aag bahay,casancapa1t


· naje, etc. · · atiba pa. . ',.
- 1
1

Casa, .vivienda, habi-


tacion, hogar. Báhay.
El zaguan, patio· y· 1
•¡/

· · iodo el piso bajo. Ang silong.


El. umbral. Ang tayóarn.
El pozo. Ang balón.
· El pesebre. Ang cacánan nang ha- . 1,'

yo:r ó solo cacanan; ·


:··La escalera . · Ang l1agdán ó hagdá·
nan .
., El suelo de cañas. Ang sahig .
. . La azotea de cañas. Batalan.
· L·a cocina. Ang pag sasaingan •
.:.' Et. techo. Ang itáas.
:.,.El tejado. . Ang bubungan .
.· ·una puerta. Isang. pintó.
·, ·'Un.a ventana. Isang dungauan.
i:·.:· JJn ct1arto, ó caída. Isang silid~ ,
.:,. Muro, pfl:re'd ó fuerte. cutá.
··,.El escusado. · At1g cumón .
.:·una choza. * Bárong-bárong •. :
,····ta mesa- de comer.. Ang dúlang ..
·: :'El cornedor. . An g palacáin.
·:;,Un armario ó alacena. Isang simpanan. ',.
1

1
'

,Una eam~ .ó. catre.



1
I&ang~ hihigán. 1

'
Una silla. Isang ópoan. ', 1 '

:.,,Una almohada. Isang ónan ..


1
' 1 1 ll

3.
1
1 ¡ 1

1 i¡ll 11 1 : ," y(ll \)

11 •¡'\
'1 1
\ 1 1
'\ 1

' •
' .
1
· ·. bria;'J~~~n¡i. >....·. .•..
. •.· ·Un . . p~tate ió est~.ra. ··
·.. ,. · •· Ji~·stera
TT
ordinaria~
... . ·. l•t .· .· . . . ,
1J:lOSq.l!Le.ro Q ..pa.~
~ ~Jl
.
.. . .
• bellon.
• ! Isang cul~rribó.
· · lTn tJrinal. ·Isang iihán.
Un lavamanos. .·. Isang. hinauán. ·
Un plato. ~sang pingan.
Un plato hondo ó so- Isang pingan na m~. . .
pero. . luco~.g. ·
Cuchillo de cocina. Itac ó sundang.
· Un cuchillo. Isang campit. ·
Una cuchara. Isang s~ndóc. '
Cucharada.· Cas.andoc ..
. .·El salero. Ang ···palaasinan.
·. Taza 6 copa. · Tagáya11·. ·
· . Una botella. Isapg bóte.
El vaso ó jarro· para
beber. Ang inúman. ·
El fógon. Ang calán 6 .· dapóg •
. Sarten,cazo ó·~arajái(l) . Cauali. .· . · ·
El pucl1ero u olla. Ang palayóc.
Espuerta ó·punque (2). · Batulang~,
Un cesto. · ' . Isang boslóg.
Un costal. · Isang . "Qayóng ..
.Mortero 6 . almirez.· Lusong-lusóngan.
Una ·tinaja. Isang tapayan.
:·.Una· caldera. iTsang.cáua. · ·
Un cubo 'Ó .'balde. Isan,g timbá.
Una es.coba.
1 .· Is.ang 1l.alis. ·

(1). Véase esta'·palabr.a. en~l Vocabuh11riodeModis-,


m os.
(2) Id. . id. . id~

. : 1
'1 1'
. ·. ', ·,,:, ' ,':, .··· .,,

·... ·. •· •·.· .... ,,,,/ • . . , < .r •


.ESPANOL~TAGALQ.
1' ·. ,,"' ,, '• ' . '¡,:.·,:~,:;
' :.,'. ·:·,

ó cue~da. . isang · Iubid.


""',.. o··YY\·ante ó có'rde-
.Is·&ng·pisig~· ·
'El ' baño., pila ó cuªrto. . . .
. ~,··de( baño~ · · ·.· · ·· · · · .· · · Ang .paligúan . \,. .. ··.,
~ ./U.n cá!ltaro~ · . . . Ang banga.. ·
.,,]Jn . trape de coein·a. ·Isang ·basáha.n •
. ·:Artesfi, ó batea. · Batía .
. El eslabon.· · Ang pingq11ian ó hi-
n$lo.n. · .
. ···\La yesca. Ang Julog .
•·.1Jna coladera. Isang saláan ~·
.:•un cepillo .. Isang. catarn. ·
'. abon. Sabón.
· El. !espejo.·· Ang ... Balamin.
····vela. Candíla. , · ·•
:: llilo . de ·coser. Sinúlid.
·:_A_huja de .idem. Carayum. · ·
·. ·Un cabo de vela. Isang opl'Is nang can~
. dila. · . .
: .·:upa plancha. Isfi.ng prinsa.
odon ó hilo. Sinulid.
a. Sutlá.
ba.ul ú. arca.
\ .
Isang .cavan.
Ang baquia.
Ang gunting .

. . . ,. ...,vv·oiuda~, edificios, ect. . Manga . .bayan ma-


. . l aquinglJaltay.
:,:-. iudad, ,-. . poblacion
, . ··gran,de •..· .· · .Cabayánan.
: uebl9, .J?átria, pais,
vec1ndad. Bayan. · . .·
cárcel. Ang · ·bilangóan·~
.....
.. · · · NIA·~UAL···DE:LA ·i;()~~:~·ft·sAdi"t~~
... . . , ~. i .·. . 1 '•:rl':,.I.···.·· i: .. '·~·>, , : . . . ·.· .
Pre$o . ' .·. . . . . . ~. ·. ·. ·. ·.· · ...... pLaAoP·
.• Car$tillo, fuert~;'. forta· · · :. : .· . : .·. . ·:· . . ·
::.···leza·'~ , ,, M06g: · . . · .. · ...
· Gar{ta;, atalayft. · . . . . ·. · · .B~ll.t4.yail.,· ~ ·
· . (jentinela, guardia. , · Ban~áy.
Las . casas... . A.n.g manga bahay~~
•. Templo,· iglesia·. Simbahan.
Las. calles. . . Ang mapga .dáan.
Una calle. Isang dáan\..
:Plaza ó mercado. .Parian .
. . Las'puertas. · Angimanga pintó •.
Las ventanas. An.g mangadungauan.
U11 puente. Isang t-ulay ~ ·
Un barrio. · Isang~iiáyon.
TieNda ó tiendas. Tindahan. · · ·
Una. posada. Isarigtployari. ··
La g·ente. ~ Ang tauo. ·.
Una campana. / · Isang bagting. ,
.. ·u11a campanilla. Isang bagting-ba.gti-
ngan.
Un. campanario. ·. bag.tinga;n . ~sang
. Una reja de hierro. Salapg bacal.. · · ·
Una reja de rnaclera. Sal apg . ·..ca1-h'oy:./.· ·..,
':JSfuros, paredes ó fuer-
: tes. Cutá.
· Ser1)idztm1rte.
1
.· Pag lin(Jcóran··.. .· .
l··r ,·--~
1· •

Ama de leche.· Sisiua.'


Crittdo 6 criada. ·. Alila. ·.
· . Esclavo, 6. siervo. •Alipin ..
Sirviente~· Lincod.
/Costu~era... ·· Mananahi~
'Co.cil1 ero. .· .Magsasaing ... ·
Cochero.. . . Cochero~ ·· ·. .~

\'.; ',
' .,

.P.ant~J;Jrt:a·n·e~.:. a·t"JJrt!J··p·a~· .• ·
· . la~a/1/et. ·.· . · .
---:-
ªvegacion, navegar. · Pag lalayag.
m.·
. · · :barcacion en gene--'
· · ral. Sasaqutan.
\ 1 ., \

· ti na vio, fragata, her-


gantin, etc. · . Da6ng.
· · óa ó banca. Banca.
proa. Dóon.
mar .puerto. . Dóong.
remo .. · . . Ang ·gaód.
bernar, la embarca-
.cion. Huli .
:. a popa .. Ang huli.
'. . Una vela,. · Isªng . láyag .· . ·. . . . . ·
. ·Una boya .. Isang lutan ó t1mbula11.
· 1 timan .. Ang oguil. . \ .
·La. sonda. · Ang panasóg 6 pana- . (
. róc ..
• ••• • J práctico.
.. ••
•I~ang dulubasft . ,, \ ;'

. emar·. Gáod ..
1' pescado· ó ·pez .. Ang isdá.
La pesca. · Arig palacaya.
· . Pescar ... . ·Malacaya.,
·.$1 .~nzt1elo. ·~.Ang binuuit ..
:({)orrai de. pesca .. Baclad.
. 'El' cebo· 6. carnada·. Ang ·pain.· · '<:, ., ',

··':Un •chinchorro. Isang pócot. . ·. r

caña de ., .pescar. Ang baliuasan.


](41t~cr sa?~Ji.i, . ~i~·i~~
tt§a/tt át »tanga ·1ztc(tt.. )
. ·. IJ)l qga~tp~ . .· . I$BJJ.g QJ!~lt·a. . . •. · .• ' > '
· ·Dos ·euartos .. Dalítuang, cualta.
· . Un cuartillo· 5 cuartos •. Isang álíu. ·
. Un oehavo 6 ·sea 1/ 1
cuarto. Isa11g vilis~
Medio real. Sieauólo .
Un real. . Sicapat. . . ·.
Real y medio. Sicapat sicauólo. ·
Dos reales. Caháte.
Tres reales. Tatlong bahágue ·-
Cuatro reales ó. medio
peso. Isang salapi.
Cinco . reales .... Limallg sícápat.
Seis reales. Anim na sicápat ..
Siete reales. P~tong sieápat.
lJn peso.· · PlSO. .
Doce reales ó . peso y
medio. . Tatlóng salapi.
Dos pesos. · Dalauang pisos .
. Yeinte.reales 6 dos pe-
'
sos y medio. Limang salapí.
.

,, :,' \•, / NOTA.-Hasta aquí se ·cuenta como queda cÚch(ü.


· · .Desde tres pesos en adelante .se traduce . natural-
mente sin mas irregularidades. ·

.Diez y seis\ pesos~, Labing· anil11 in a ·pisos,.


Treinta .pesos, ·etc~ · Tatlong .·. p6ng .pisos ..
etc. · ·
.El cavan de 25 gantas. Cabán.
La·ganta. . · Ang · salóp~
La media ganta .. Ang caguitna~·

'; '\.''

,, 1 1: ~' 1
1 '\' 1'¡ ,·¡:'-/.'··¡·,· .,,_ :• 1 ¡ 1

::<···:!·,:::··:·:~ :.<J'';,I·:~·\,"
1
,·· 1 '¡'.','., .. ,::.... H 1 1

.··.··i·.··.·ii~P~~.b~~~~·Gi~t:b·f.
' ·j~. < ' ..·• ·........ ·. . . l~~~~·~~~f~rl'$;• .• . .
·!.'fl!l'jl'J.'H1li···.ehupa. · · Qa;l~hªting gat'a,ng ..
. ~r <~l~üP~«l· . · · · Ap.ata,n. · . . . ·
·::El ~a;:~~ro. · , · .· .
..····.·<·... · .•.. ·. . · . · f\.Ug .~::tln~.; ...·. .• . •. . · ·
Los pesos 6· balanza. Ang timbángan •.
. Lasl balanzas~·· · · · TaJarol' ·
·... La roiilana · . Stnantánan. ·
:,"' El·justo y ;fiel. Manapat na talaro.
· El falso ó infiel. M:aycana .
.1 Tahel (10 rs. fs.) Sangtael.
1
/ 2 idem. Tingá .
.
1
/4 id~rh. Sapaha.
iden1.
1
/8 Dalauangamas .
. Pesar cualquier cosa
con balanzas. Tim b<:tng.
·: Med.ir toda · clasé de
granos y liquidas. Tácal .
. lledir· eh medidas l.on~ • 1

. gitudinales ..
La ·medida.
Un palmo.·
·Una braza.
La braza.
·· Una var·a.
. un pasO.·
La vara .
Un dédo.
· La. distancia.
' ' ' ' ,(

IJignidade$,.
. nes y
. . .
projesio-
q¡tc~os.
,Calac~han, cdpagao-:
na·n nan{/ .mga .tauo .
,,1' 1'
·,.,'

Un rey. .Isang hf1rí. . . . .


.··Una reina .. Isang haring babae .
Reyezuelo·~ ·Háriharian .. '
i.
'
. ·... ,

. ..
1i~~~l,':~~~~¡~~!~~oi:;;:¡',¡~:f:0X~f~¡f)~~I~1f!'~,¡¡:~~~;i':t;~¡~;~~1~;i4Ji¡;~;~~Jf:i;~~f~*~~í:l;~~ti~~~;#~:,:~¡t,~~~
. 1.'.: ,· · · · ',·.•~... · •·,.· . . . ·.. :,··
·. •.·.·,·.:'','. •. r\·· . ~···•.. ,'·1¡.,1,,1':,
·. ·.···\:··.~·· ...: . . : .·;· · ·.· .
·
.
·•··•·•·· / ...•... ··'·'lfA:NU~I:/D~···nA:.·CON~ERSA.<J:ION':'~.·· !.·.·. •·. ·.··•••·.·.· ··· ···.•
<,:/:.··:, ·.'-' .... ··.... ,·~·.··~}>·· .... :::,·~::···.·:" . :., . :·~·/!r'·y¡··:.~~.·:·:· . ~:. . . ·. . l/1•::·<.'"'.,.~·':.' .. ,'',',·.','· . ·(/;,··.,r' '.,.,.,,11 1·",1\'<':.·.·,..·.~·~.\:··",··::.;:, :'·',·'':'",'· r,,,·,, ·.:.: 1 ;·
•,,. ·, :, ':\<.. '',' '. •' ' ' .., ,.

· ·· · "·:· ·
'¡:'.\",·.:. ,' 1 /'' ·' \ ;: ·: •• ' ,;;_,,-·'·,¡. ;

:·:.;r?':· .•. ;, . . · .~EX. ~ jJ~e~i.~.;~.iJJ~ªI,4~!· .m~·.;¡


1 ' ' : •••• , ¡,, '·, 1•', ,i,' ' • '' • ,· 1 ', ''•

2/Y · . ~PJ!• , •· <A-h'~ :hdGQñl., · ·•· ·•· .·


'·' i . ·. JJri ·rei110· •. ~~a,ng cahari~n. !'. ' :. i . '.

· : i ·:>:.La . p-rii.~.ci:pa~líá. · ..4J1g .,.c~gni:p<5olJf!J1.~.


·. Un ~!in.pip~l.. Isang . magiiinóo- · • .
TJn Contador. . · Istt:ng magbibjlang.. ·
Abogado ó intercesor. · PintacasL ·
.·11,iscal. . . . . Pis:caJ~
Médico, curandero. Mangagamot~
Escribano ó eseri- 1

biente. Manunu1at.
· Uh testigo. Isang . sacsi.·
';Un Intérprete. . . Jsang dulobasa ..
·comadrona 6 partera. Hilot. ·
1Tinatero. Magaa1ac.
Desollador. · Magaa11it.
·Salinero, a. 1\fag·aasi~.
·, I~liercader.. Ma.ghabaliuas .
Vendedor de piedras. 1v1agbabat6. ·
·Minero. Magdurúlang .
·'J., asador. ~1ag-hahalaga .
.Traficante. Mag 1alacó~ .
.Carbonero. 1\iag~uuling.
Cobrador1 · a. Mag papaQ1lÍS. . .· .. •· .·
· Fund-idor~ ~fagbüb~1bó .ó bobobtt~.
·Carnic'ero~ · Mamam.atay ng baca. .
I.Jabrador ... . Magsasacá.. . · .· . .·
J{emero ó bogador. MaD.gagaóld.. ·
()fieial jornalero. Mangagaua.
Pescadot·, a.. l\1ang·ing·isdá .
. Tejedor,) a. · . ManhahabL .
Aserrador.' ManlaJagari. ' . ·.··, . /

A-lfarero, a. . Mag papalayóc ..


· ,· 'r9rnero. . . ManlQ;líl,lic.
. Carpintero.· Anluagui.
,1¡ /,., ·,

¡ ¡ ,1 .•

' 1 .,
' ' ' 1 ,' 1''',,, 111 \'
1 ,.,· ,. '¡ ·' ' • 1 1 •¡' 11 1 1

. .· j±s:P.íÑOL~'fia·A:'io·· · ·····
1

1
.,
;' ,•' ·4·. :.1<'' ' ;,·,
1•' ,, ,'

·i'-,i't:l.·,t'l11'er·.o· · . ·· ~' ~· ~rid;:y:. ··• ·.,


1 ' '1 •)· ' 1

i
1

• ,l < : · ·. • ; .. · ·. p' ' 1. / 1

,r (;t;, .•
'1 ' • \
1 , ' ,• ,'' ': "• ( 11 ' 1 1¡ ,• ' ',. \ (::.tJ 1 1

,.. •• :ó ·costtrrerá." . · ·i·ManftnaJ1i.


··• • .• • :
1
'1 • •: •

y )

··eon·dejornaleró.~ a. ·..Opáhan> ·
1 •

••

, n<taa,'~(}~0~ u,.,. ' i ! ''Ütósan. . ' .


, a or, a.. ·.. ·. ·. · ·.
1 '

Manu·nubjg·.
\1, ,, •• • 1/,,,.

~ i 1' 1 '
1 '¡"

:U·n propi9 ó.correo. ·


1
Is~ang súgo.
Un lecl1ero, a.· Mang:a~átas. ,, ¡''

Ur1 panadero, a. Magt1t1napay. 1 i 1 ' ' ..' •

. :Zacatero. · Mag·d~d~n1ó. ·

IJel escritorio. . fJa pag sula t. ·


1 1 ','

1
,1 1

,:·El papel. · Ang· papel 6 calatas .


1 ,• 1

·.1 ' ' .

.: Un pli~go. Isang banig. · .


"Pluma de ave. Plumang ·bag-llis . ;
·Pluma de acero~· Pagpag nang bac·al .
.El tinferp .' · Ang tintérol1an. ,
I..4a salvadera. Ang borboran. · '' ' 1 •
'

. El cortaplumas . N~vasa· ó. panasá.


·. Una e~tampa. Isang taláan .. ·
Una ·11nea Ó· raya.· . Isang gul1it. ·
~Pintor. , Pintor.
· ·apel de ·oro IJ plata. .Palara.
)?apel, plateado. . ·.. Palaráng pilac. • 1 · ' ,' ,'/

. 'P~pel dorado. Palarang guinto .


·...·Escribiente. ~fanunulat.
:·:Una. "tregla.
,,,¡.E .b. . Paguguhit. ,, ,.

::, .· ~. ser1 )ura, ·escr1 1r. . S1xlat. , /1,

: ·Fiador~ · ·· · Mana~acop.
:,:·.Diferencia. · Caibáhan .'
'::Qontar; cuenta .. .Bilang. ·
''¡.

,El diezmo.. : Sancapóno~


:J~l trib.uto·. ·· ·Ang .bois . · 1 ,• '·
,¡ ,/

·',
\ .
'' 1 ',

. ,( '

', ' 1
: ,·, .. ' '
' \'l. J t '

' , , ¡'. :\ •,'


.' 1 ,1,
·,,,, 1¡ 1 ¡· \
',1
' '
· · EI'~.·ca·u.dai.< ~~_,.·;, '· ~: .. . /Tapa,. ~ .· ~ ./~~:~.: .:/
'
' ' ' ' _, .,.,1,

1:

· ·' ···.·.·una .certi'fieaciOn·. · · I~ang~.pa;gca tot~o. 1 •

· El .Pa. o, p; agailiell;t, o., ¡, . ,' ' !!.


4,.;,} '

,. ··p·agaP · ~ · · · ·. . Bayad. ~. . ·. · ' '·.·· . 1,; 1 ', i,'

·,

·... Ei .·Jlptü~dor.·· .·.


/ 11

Magq~ra1~. ,
1 ~ ' '

,,
·,~ • ,' 11 De la iglesia.~ · Mga. anorna1t sa
· . bailan.·
,,, 1

,,', ,,

· Un sacerdote. Isang páre.


La Cruz de N. S. Ang corós.
· El demonio. Ang. dilnonio.
Condenado~ ; Hinatulan. ·
El·· cristiano. Ang ·~binyagan.
·El 'bautizo .. Ang biniag.
Bautizado. Binyagan. .
1

• La cristiandad. Cacristianohan.
··La· cQnfirn1acion. Cumpil. .·
Bienaventuranza. Caloualhatian.
'LaSantisima rrrinidad. 1 Ang Catatlóhan nan~
tatlong personas ng*'
Dios.
Glorificador, glorioso. Macaloloualhati.
.,, '' (,
Criador... . Macag~agauá sa lahat~~ · 1

.Salvador, redentor. l\1anunubos. · ·


1
,,
'\ ••· ¡

Omnipotente, 'I odopo- Macapangyayari sala-


deroso. hat. ·
·La . lconfesion, con.fe....: 1

1 .,1,
sarse-
L.a comunion,
. gar.-
Pecador.
• : ·,: ', '. 1
·Profeta .
Oracion.
La fé~ )
' r,
'·:',- 1' ,·· :

y
'"·,,

'
''
'

," 1,'\1'
,• ~ ' 1'' ' 1
: 1,';
¡1 • 1

·. ·.; ,\ /
~~
'
1
,. ,,· '1/ ' l ,'• • ·,\, 1

' 1 : 1 • ' 1 ' ' ' •

,' ':': ., ,''


¡", ' ''¡, \ ' 1
¡' / '
',' ;
¡

\ 1 \ ¡ '' \ ..
1 ¡1 1
'' '¡•1 ;l' 1 , '\:,' ,' \ , ,Ir ,'• :.· '(,, \, '''
1
' ',, ''
1 : '1 \' : ,'1 1\ ' ! ' :,, 1 ' ~{

' : " : ' : (,


'
"'
,··
' ', ·:,':'
¡ .,,
,,:··:':·,::~·
""""''/
,.:''
' '
' ,,,, 1
y
'i
', " ' ' ,, ,' \h ',,'
' 4:<,·.·3,::.~ ..
.
:'. '
'
¡ ··i' ,'

·,, ·',: ·. JH,:;PANOL.,.TA.G..&LO •. , , i , ,


1• ', ' ' 1 ' 1." 1 ' ' / ', 1 1 ·,.: ; •• '', ,·'' 1 ·, 1 11 • \' ,''

::,,:::;:~~~a: igl~sia~i .~' ,. ,, .~~ , Apg, .,si;rrrb:ah,ap. 1

". :'·::.'.·····O:.l··r· : m~I·Ra·


',1 /11 ',' " ~ •• 1 ••
·. 1 1
. ·S· ¡"mb·:á~ :
' 1 1 • • •, ' '
· ,. ·,
· .
< ·: '·El.''·ayunq·. · · . J\ng :sipá :ó col~sion. ·
: .',.:Et. hisopo •. :.. , ... ~ , ..,Ang .. pard.usic~~ ... ·.. . . . . ··
:··.La idolatrHi. Pag anito. ·
Idolo. · · .Anito. · · · > ·
· .'La pila de agua ben~ · 1

' 1 • i~

·. . dita. · ·· . . Ang bendit.áhan. ' .' ¡!• \,,

· ·Idem de bautismo.· Pagbibinyagan. ·


.Un entierro. Isang libing.
Un cadáver. Isang bangcay. ,1 ,';

:. Un ata~ud. · Isang oabaong.


Una limosna. Isang li1nos.
Una boda. Isang babaysán · ó ca-
sal. ,
1

El acto de ir un sa-

cerdote por el cadá-


.ver á la casa del di-
. funto, con ciriales,
se. llama. Dapit. ' '.'

·. .·Bl campo~ árboles,jru- Ang_ paran[/; m§a ca-


tas, etc. . huy, bu1t?Ja, etc.
'El
--
campo.
--
Ang parang~
. ' .

· ~ El prado .. Ang sabsaban. ·


·.•· Una arrocería. Isang big·ásan. ,, '

·· La sementera 6 here- •'


,1
;.,

J dad.· Ang buquid. 1'' ·¡ '

. J._.a cosecha. . 'Ang áni.


.·: · La siega, segar. Gap as.
. ' La , trilla, trillar. Guiic .
Majar.· . , Bayó. '

,, ' " ' '


'•

Tierra labrada. Lináng.


· ·. Desterronar.·. Bunaghaguin. ·

1 1 ,,

'' '
' ' ~'

. '
' 1 ·'\1
, "l '' '·, 1 1

,\'
' . . . ,'\'¡, . ,' 1

',• 1' ¡,, '1 ,, \ , ,'( 1


.·•. : ;; 4,4: ,: . i ~x;~Wf,'n~ ·L~ ,~~;(~~~~b'~}:"'' .·.· · . . . .
'
.

!,'

... ·· ·:I.Ja•,.$Í.éll,1b,rá:,:. '.sembrar. ·.Hª'ltn1:nin . , ·. < ' ,.


·'·:.:· • . 1. · .·• tJTia' 'bac.iencta.
t.... . / . .. . . ' . . . .
· ·: · Js:rtno-}-.arr~·
. .o .. f: .
v, ', '• · · · ' . · :· ·
Plantio. } · , .. Pan.aninr. , · r ,' 1"
1

:Huerta 6 .·vi }a. •.· ·. Hftlam ánan·... · · .


1' •• :. ·r'· . ·~1ri 'ca.marin·. . .: .. ' 1:s·ang caniálig. ' 1
''¡ ,,·,'

· .~. . E1 gran.ero. Ang bali ó tambóbong'"


:El molino.· Ang guilingan.
· El· riego, regar.· ,{ Dilig. ·
. Cerco, empalizada,
cerca. . Halambat ó bacod.
El gallinero. Ang .haponan.
Un árbol. Jsang ..ponó
,Arbol frutal.
'1'''

., Póno.
Planta, arbusto, mata. Pananim 6 ·'tanim. ··
. '
' '

l.as ramas. Ang · sanga. · ·


Hoja, hojas. Dahon. ·
. , · La fruta. . Ang bunga.
· · · · .·. Í.Ai flor, flores. Bulaclác.
Un, racimo. Isang. buig. . · ·
Fruta verde. Bungtlng l1ilao ó mura.
Fruta ·madura. Bungang l1inóg. ·
··.Verde tierno. Mura. .
Cogollo, retoño. · Labóng ó suloy .
1 •
Gajo·, ·gajos. I~iha 6 capilih.
·~·.
'
,·,
'·:,···(,
.
1

Espina ó· espinas. Tinic. .


·Zarza. Sapisut.
·nescortezar árboles 6
fct1tos. · Bacbác. ·
,.:. · YerbazaL ·. (.Jacogonan. . . . .
• •
1

Abrojal ó mang~Iar· .(1).


•• Catinican 6 n1anglár.
; · · Cañaveral. Cauayánan ... · :. ·
I,a' hiedra.· A.ng, baguing ..
¡.'•

'. · {1} Véase esta palabra. en : el Diccion~rio. de' ~odis-


m os. al final de este .Manual.. . . ~ · , .r., . · .'
. '
1

1
, .. lj ~~.~ •• :.

• 1 •

1
1 i

'•
' \ ' ,,
) ! 1' 1
.' .
1 ,; ,,)'

,' , ,,\ , ,,· ,, , . , ~n , , ¡

'1 \l. 1 ,\ ....... ' . ·!(•· . \·, .•. ¡,


1 ¡ 1 1 1 1 1

,' \ .. .' .· . :! .
.,. r .', ,, '
.. / •/ '1
·zitcaté, .(I ·¿. :Y~rha. n.arfi.O.· ·
arr·oz~ ·
Paja ·¡'de Dayt;tm.i•.
·Cañá·(en ·r¡eneral)~.· eauáyan/·····>····· .
" C:aña .. dulc,e~ . · . · Tübó.: . ·..
L.a · espiga 6 ·mies. 1 · ·Ang uháy.
Hortigas. · .. · ·. Li:pá .
.Afrecho, salvado. Dará c.
Mijo, alpiste . Daua.
. Azafran. Dilao.
Legumbres .. Gulay .
. Gengibre. Lúya.
Pimie11ta. Pamintá.
·Pimientos pequeñbs .. Sil e .
Ajos .. . 'Bauang.
·Cebollas. Laso na y tarn bien si...
. tuyas.
· Berengena:s. Talong. ·
Verdolagas~. Golasiman.
. Malvas~ · Colotcólotan .
Hortaliza. Haiaman. ·
Palmeras ó palmas.· . Ni)'ogan. ·
·. Hojas .de palma. Palaspas.
Cera. Patquit.
Bej11co. Yantoc. ,1'·

Saúco. Alagad.
Algo don· en rama. .Búlac ..
Hongos. Cahuti.
. Cedro. · ·. .Calantás .
: ~jonjolí . · Linga.
.·.Liman .. I)ayap ..
···Naranja. Dalandan.
·Coco~ · Niyóg~ . ·• 1

.l(1} .· Vé~se esta palahra en. el Diccionario ge mÓdis-. ·


m.os al final de este :Malftual.


~ ' ; 1
. ·. · · , .~ · .
Pl~t~n.os ...· Ságttii:lg.
·~·aranjo. · ·Lnebari.
· .·Brea. · \S#hing. ·. ·
·. ···crdr~s. Sigras> ·
i ·Guayabas. · Bayaba}s., · ·
Sandía. · Pacúan . ·
·. Bat~~ta ó can1ote. camote .
. La lana. · · Balahibo 11.ang tupa~
Haz de leña. Cabígqais nang cahoy~
Tres haces. Tatlong poncó .
La nipa. .· .· · · Sasa.
Fabricante de nipas tal Mamamauid ó mag·pa-
. C01UO la~ venden. Jlauid .
Cultivador~ ·. Manunubo .
.Un. carro 6 carreta .. Is3,ng . pagulong.
Rueda de carro 6 car-
ruage. ..· Paguloug.
Un. molino. Guilingan ..
Rueda de molino ó
noria. Guilingan.
.Animales. Manga 1zayop •
Gato montés.· Ala mi d.
Gato . doméstico. PllS8,. .tt
· ·Mono ó mona. . Maching .
.~·· Perro, a. Aso ..
El j abali. .. Baboy damo.
Cerdo ó cochino. Baboy .
. .Leehon. Biio.
Toro. Bácang, hin di capo~ •.
Buey. Bácang capon. ·
Vaca. · Bácan·g babae. ·
· Becerro 6 ternera. Buln' ·ó bisiro..·.
. Idem d~ ~,carabao. · Guya.
'¡ 1 ·:'· ·,.>,., ·.-, +<::· '<·,.' . ·':,'. '. · ... ·.-::.'':<":':
,~ S:i?#~.OL~T .;\..~VVf~p. .
····.horro,. Jlerrit.q.
' • . • ·· ',. ··.· ' ' : . ·.. .. ·''

T,ut.&.. ·.. '.


.· :. '' ' ' '' '' ,: ' ' .•· .. , )'' i

/·Raton, . rata.· . , Dagá. • . . . . . .·


> .c·~bt(Jn. ·· · . Oa:rpbiug p~ Jalaql1~~
. . . <· · · · .· ·n· .· ·. ···.·. ··
. a ra. . . . . ·e···
;am .· ··b··1ng
. . . . · · · na
·.· ····· .··'f::l:····.b·
.ua . .·ae .· · · · ..· •
..
..··Ciervo 6 · ve11ado. , Usá (ge?Jnérrico) • .·
, Venado. macho. Sungayán. .
: Carnero. . · Tupa .
.·. •· · Oveja. . . Tn:pang babae.
, ·Gallos, gallinas, pollas
e11 general. Manoc.
El gallo .. Manó c.
La- gallina. Inallin.
El pollo 6 polla. · Sisiu.
El.pollo que comienza
á gallear . Tandang.
.El . . gallo . de pelea. · Sásabongin.
Paloma.· Calapati.'
Pieza, rebaño manada,
. · enjambre. Caban .
El caballo. Cabayo.
Yegua. Cabayon babae.
El bufalo ó carabao. Carabao.
· La ballena .. · Dambohalá.·
· Murciélago comun .. Cahag .
Id. granqe de los bos.;..
ques. Paniqui.
Caiman. Buaya .
.<,Culebra (en general.) . Ahas~ ' \' '

.Culebra boa. Sauá .


El. chacon 6 lagarto
casero. Tuó.·
La;gartij a. Botiquí ......
'Ciempiés ... . Alopihan. r 1

'Sapguij u ela. Linta.


·.Lombriz .
~ ! ' • i.
Bólatt
' ' r·',,'',' / '

liA:"NT.J,it;' 'LA,Ó'ONVE,~·SACIQN''< ,,,


. Yib,QJa. . .•. •. · . . . . . . . . . Pídpo·ti~.
~~, La ,chi11che. ~Sorot~ , , ,·.·.
, PioJo·. · , , ~, ,cuto. , ',,:<

Lª. ,ª'raí)~. ·, '. ., fJ-~1gttmJ>á.,


. :Cucaracha o corredera.,· Ipis~ · ,
, . Cfg~arra~ , . · . . . · ,Culiglig.
:Mosquito ó rinife~ .· Lamóc.
Moscardon ó táb<:tno. :Langao y .bangyao. · .
Hormigas. · Ijangám. ·.
Langostas (insecto). . Bálang. ,
· Moscas. · Langao .
.A~bejas. · Pocyotan.
Panal 4e abejas. Bahay-pocyotan.
}Iariposa... Par. ó-r·>aró. .
Ltlüliérnaga · ó .gusa~o ,.
·· de luz~ · Ali taptap. .
' ',· 1

''
''
Sandata at casan.r;ca-
pa1t nang. caltuy at
· · Armas é instru1nentos. , lJ(tcal •.
-
Las 'arma's. · Ang sandata.
· Peto 6 cota de malla. BalutL
,. ·. Fusil, escopeta. 6 tra-
. , buco. · 'Baril.
· Rodela 6 adarga.. Ca,lasag .
· La espa4a. Ang calis .
. La vaina. :Ang c~lóban.
,' f
' '

· ~spadon corto. 'fálibon~. ,


El. puñal. , Ang iuá.
El filo~. , Ang talim.
Alfange 6 sable corto. Tahac.
_ iLan~a ó pica. . . . . · ·. · ·. Sibát. , , ··
. ~Mango 6 ·empuñadur'a. Pulóhan. , .
! r, ·,;

'",,( 1
' '

,.' ' ' ' '\' ~ ' ' : ' ~ ',


~po~rtt ,6. 'p,alo ",
. ·Pamálb'. ·
o:cayagó .. : · 'Tu'cod. •· · ·
o saeta~·· · · PaJásó.
·Hacha 6 segur. · ,· . Palacol.
.El carcaJ. Caloban nang palasó~
· L~ euer(]_a para el arco. · Dilis. · · · ·. ·
El arco~ Bo·sóg.
·: Sierra. Lagare.
Clavo. · Paco.
Escoplo, formon. Pait.
Mazo de madera . Palacol na eahoy.
.·.Id ... de hl.erro ó mar-
tillo. . . Palacol na bacal.
Yunq11e. .· . ·. . . . Palihan .
. Pu.nzon 6 taladro. Pam.utas .
. Palanca. · Panuncal 6 aspique. ·
Tenazas. Panipit. .·· \
Lima. Quiqui,l.. 1 •

Navaja (en general.) · Navasa .


. Navaja para los gallos·
· ·. ·. ·. de. pelea. . Tari.
AguJa de coser. Carayum .
Tijeras. .Gunting ..
C11c híllo. . ~~n~ang 6 ?ampit.
l.Jave. · Sus1. · .
·.·Cerradura ó candado. Candáro.
B.ocina. · Tambuli ..
·Brújula. Paralurri.an.
·J_Ja . guerf;a . An·g baca.
.Guerrero. ··Mapag ·baca.

~Juegos y e;-ercicias. Manffa. laro at ioa]Ja . .·


·.t\_ng. sayao. ··.
',. '\
..•. .4
' ' ; /
''
,' ,.·'.
}.rANVAI/ :DE ·tK;,. CÓ.itv·EllS.t\CtON .
J:t¡tifat'; . · .· ·.· .· · · .· · . •. , Sfiy,a~: · · ·
·· Lti .·caza, cazar. . , Marriaril. ·
· L~ sarr~~a, ?orrer. · T~ebó.. . . . ...
t~a eqtritacion, mqnta:r.· · Sf1eay· sa· cabayo..
·'i .L~:nataciol1,- n.adar.. ~:;Ll1gHY~ . ·
Buzo, bucear. . Maulilirip.
· · Pelota de bej-uco. Sipa .
.Güitarra. · . Vihuela 6 guitarra.
Flauta. BangsL

. ,,., ~ . ' '


~~~~·i·.·:Recopilation de los ar . .
:¡~;·, : tieulos, . nombres·, acl- Cahulupan ni} man¡a ·
~ ·"'· .·. per bios, etc. r;~as asua-. adve1~~bios, etc~ ó lista
¡~;:. :les· y· necesar~os e1~ la nang n~a1~{ía 1,tica' ea-
·
~~ .. / '
conversacian. calasa·n sa pap osap. ·

El, la, lo. Ang


Los, las. Ang ó ang rnanga. ,
De los, de las. .
D<j, á, . para, ·contra, Sa nang cay .y ni se-
. en, sin, por, con, al. f!Un los casos.
,¿Ola? .oye, ¡he! . ·. Ay ú oy. .
Un, ·uno. Isang (ó s1~n · copado) · ·
sang.
Aqui, acá, en. este lu-
... gar . Dini, dito .
.· Allá, .~cullá, en aquel
· . · lt1gar. · Doón.
. Encima. · Sa ·ibabao .
· Debajo . Sa ilali 111.
. En medio. Sa guitna.
Al lado . :Sa siping.
. Al estremó. S~ dulo.
· :.La . punta. Ang. dulo.
Antes. Canina.
Desp11es. Mama ya .
.Al.instante luego, al·
• Agád ..·
Agapay.
.•
. '
1

1 ..
, r' ' ~.
;l~fjüál~·
. ~es~e~te<Iu~.' .·
;'l ' ' ',' '

· ~o sé. i • • >
·~No >'sea' qt:t€f~
De·.·· repente.
· ·.APe11as. ·
Vueltas ,de acá y .de ', ,, '

· ·. · allá~
Olic-01ie.
En verdad. 06 nga.
i,De ·q11é manera'? .¿,Paánó?
Por vida de. · ·.. ·P::tcundangan.
·Por cuanto. '. Palibhasay.
,,"' ·'
Por si .6 por no. · Pasumala.
Por sí acaso. · Sa acalá.
· A cada uno. Tumbas~
· Calla.· TquL
Pregunta. · ·Tanong.
, Respuesta~ sa.got.
Basta. Sucat na siya na.
Bien puede ser·. . Sucat.
Np puede ser . Di S11cat mangyari~. ·
Sinb· es que. . Sábal.
Aunque. · Sucdáng
· Eso es, ,cierto~ Siya nga~ ,:
Mientras. · Samantala.
·contigo. Sa iyo.
· Si acaso.. Sacali.
A.· 1111a, juntos. Sabay.
Donde quiera. .· Saan man .. ·
. ¿,Hacia don·de vá? · ¿Saan ··tungo? ·
. ·. ·¿D.· e qu.ién~ ¿Nino, .canino'?
· · ·¡OJalá! '¡Naüa!
·. ;poco ...
Por~
\ : '1

Mutitic.
~ Otra vez .. ·. Muli ó. uli.
. t:rnti vez.. ~· Minsan. ·
¡'
' ~
·J', 1;/
1 ', '

'1 1 ,,

. . . • ' ¡ .: ·, : ' ,: ; .· ·•.· \ • ••. ·. :. • ' :'• .. ·.· .


11,1 ··: \

. . . . :. ·. · : · ~ . ; ESPA:~OL~TAGALO. 1 1
·.· ·,:. '~ ~53 ..
. , · .. ~~~.:·
' 1 ' ' 1, ' ' ' •• ' ' ' ' ' 1 1'¡ 1 ' 1 1 - / ,- 1 ' • ' '

.··:Ai~,c~d3:.~rato:.,~··: · . Í'.·May~~~pl~ya:.·
~:, Pot,,dem~s. ·6 :.menqs. · ·l!amó~...·· ~: ~ ··~· · ,... , . . . · "~ ... :·
.:;,¡Hasta. ~, ·. . · · .. · . ·' Hang·án·... ~· , .
. ~: (Ua~ta ·q11e no~ . ,· ·· Hangan di. .....
. ~J3ueno····q_ue .. ·.
E·ari 'nga; ..·.· , .. · , ····:· .... , . ,. .:. ,. ... ,1 ... ,. . , ..-""

:Anda~,. vé~ . , ..Hayo. . .. :


.Acerca, sqbre. Hinguil.
': A la otra, de la otra
· :parte . · Sa ibayo. J. ,1,,

·Al doble. Ibayo. \ •J ''

··Algunos. Iilan .
. N·adie. Isaman.
:Todo ·lo que. · ·· · Tongcol.
Ma cailan. ·
1 ..

. Cuantas veces.
:·.A una y otra parte. Magcabilá.
Alguna· vez,~ de cuando
· · en cuando. · Mamin.san minsan. 'f ' ,'

Pued~ ·ser. · Maráhil. · ··· · / ' ~ •• \ ,"' 1 1 ' 1 1

· Muchas veces. ·Maralas. ',

'
.'

'•
1

¡l

•'
', '

:·~, Particularmente, sola-


'

·' :-_·, ...

. ··mente. Bucód .
:, · Significacion. · ~cahulugan.
'. }_,Acaso, por ventura~. ¿,Cay á~
·.' Ouando, cotno, sinó. Cun.
~ .sr no fuera. C11ndi. <, ' ,1 ,1 1\'

. •De esta parte. Dápit.


~·. '·Como yo.· . Ga-fico ..
.··Adrede. Tiquis. •'{ ,';·;· 11

,·. ~egun~eso. · Diyata. ,


. ~;'Antiguamente. Sao na.
.· :Algun dia. · Balang' arao .
. ~.A,.me,n. · . Siya~nauá . ,. ·" \

Por.la parte de. · Dácong. · ',, ,'' 1 ,"

~Po.rque.·· A.' . .· 1 '

.¿Por qu~?·~ ¿Baquit~ • 1

\. ' 1,, r\

,, \ ,1, ,' ' 1

1 •
,\ '1 l. f¡

''; ¡¡, j \

,' •'' ' '


'11

1,! ' '


'

11 '' 1' '

',.' ',' i ' ' " 11 ' 1 1 . . . •' 1

.''··¡ ..... 1 ... r·,


: ', \'' '
.Verbos.

· · ... Idea general y práctica sobre el modo de con-··· ·


. jugar los verbos, á.donde podrárecurrirse {')}tu~
, tatis rfl/tttandis) en todos los casos .que se ofre~~
· can en la práctica de la conversacion, la que por
si mis roa irá fácilmente imponiendo de las va-·
l'ÍaCÍOTieS é irrPgularidades que ·por SU .latitud .
son impr.op~as del objeto principal y reducidos.
límite,s de este·Manual.

VERBOS AUXILlkRES.

Hay ó tener: May ó ma


.· :No }lay, no tiene. Ualá. .
Estar, ser. · Ná.·
¿Hay vino~ . ¿May álac?
. ¡,Tiene dinero'? ¿,May salapi?
.Teng·o camisa.. . Mayr.uon. acong baro.,.
.Si hubiera un ··cordeL Cun mayroong .isang
lubid. ·
Nada, ningul!, no hay,
. ~o está, ' no tiene,
. . /.no tengo. , · . U.alá.
" '
Absplutamente nada.· Ualang ualá.
No ;ttay agua: Ualang· túbig.

1 '1 .

. '/'

' .
.,
E~Pk'~bi~fi~.i~o. ..· ·. ·. ' '•,',. '¡
·
penas. · ·• traiarig .aco.ng
~'' 1 '. ' : 1 .",
.
. ·. ·. ··p.·. ·.a·. ··n·.·.... ··.··.·.·.·.·.·.· . ·. ··.··.··. ·. :,··. · . ·.·· ···

· ,·. · . ·. · i,~oiteneis. arro~? .· ¿,Ual~ ·éayóng b.ig~~~ ·


.:,: ·. · • . ~.~atJdo.nQ . lj~~ . eorr;t.i4a~ · ún~ u alá atl~ p~g,cain .. ·
:.;.' .· ¡,qué' se ha d.e haber? ·.;.a~r u.mano··ba~a~·
e •J ··. · · : · ·5· ··
·.
· Aq1:1i estoy. · Narito aco.·
··Aquí está. .Narito.
. Está ahí~ ·. Narian.
Está. allá. · Naróon ..
Está en casa.· Na sa . báhay.
Está en la Iglesia. Na sa simbahan .
. . ··.·.· Yo soy el que f9-f• Aco ·. ang naparoon .
.··Juan· y yo ··estábamos
''/ ·',
allí.. , · Naroo11 cami ni Juan.

· NOT.A~--Los verbos alixiliares que en nuestro


· idioma hac~n un, oficio sumamente.lmpotr-
. ta:11teen la oraéion, solo se emplean aproxi-
. madaínente en tagalo, ert los. ti~mpos que
acabo de· demostrar, advirtiendo que ·por .
regla general se .omiten en la conversacion·
. euan.do en Castellano deben necesariamente .
concl)rrir, vr. gr.: Mi lengua}e es distinto ..
del tuyo~ . Iba ang salita ó uiea co, sa uica ·
mo, que literalmante viene á decir: otro mi ·
leng~aje de tu lenp~ta,je. ¿Que pueblo e~ ese?
.t,.A.nonlJ baya1t yanc¡ en que ·como se vé,
se suprime el auxiliar. . · . . .· ·
•· Muebas vece~ tarnbien sustituyen á los
auxiliares.los verbos activos, los nombres
y los adverbios q11e hacen el oficio· .de ver•
bos .. Confusas y obscuras. parecen ser estas
'·, 1 '

.· irregularidades en teoría· y asi es; pero en ·


la práctica, que e:n e/ste particular vale mas,.'
y eg mas. ciara y fácil> y con· el auxilio'de

: ! :

,,r,'' :,''
'~':>,,,,< · ., f>~,, . .·, '~~~·~A~ .P~: f~\ ~~r:;r.~~~;~o~~.: ;;r '. 1,. ,, : ; •· · . ·.·
·~e.ste .•·. ·. ·Ma11ll);lt··.lii.• •. i··ls·e····.• ·.·.·:ven'(]e.n·.,,'Il1:li.Y'····.• 'pró.rito.·····• .···~·q~tle~···.: • . . ··
tla;s, , 'dífi.cultaqes,· .~$pe9~all;tlé.nt~, soltándose·· ·. · .
.~. ·h~blar sin ·aprension .. · ~~ .
> : .:,<

Indicativo presente.

Yo siembro .. Nagtatanim acó.


i Tú siembras. Nagtatanim ea.
. El siembra. Nagtatanim siyá.. ·
'Nosotros· sembratnos. Nagt~tanim ca!Ili. ·
Vosotros sembrais.· Nagtatani:I:rr cayó ..
Aquetlos siembran. Nagtataniin silá ..
· Pretérito ..imperfecto.
--·-·
1,' '
· · Yo sembraba, etc. :Nagtatanim . . ac~, etc ..
/ ...
(Con)úgase lo mismo· que el anterior.) · · ·
Pretérito definido.

·Yo s~mbré. · . Nagtatanim .acó .


·Tu ·sembrastes. Nagtatanini ca . ·
El sembró.· Nagtatanim siyá:
·;Nosotros sembramos.··· Nagtatanim · cam1.
·vosotros . sembrasteis.- Nagtatanim ·cayó~
Ellos 1 cJ.~ .aquellos sem- 1 1 ', "'

·. (
. braron.: , , . · · ·

'. ,1'/,-'•• 1 : ·; '


''•',,, ·,,,:.,:. ,!'/ ,:,'' ·:1

sembrado, éte. , ·Nª'gtataniJ:n '• ·\1

1. · (Canj"1igase como el Ollbterior.)


\,

Pluscuamperfecto.

Yo .había sembrado. Maeapagtanim acó. \ ·,.

Tu habías· sembrado. Nacapagtanim ca .


.· .El habia sembrado . N acapag·tanirn siya.
·Nosotros habiamos
. sembrado. .Naeapagtanim cami.
·Vosotros habíais sem.. . .
· ·. brado. · l. ·• Nacapagtanim cayó.
Ellos hab¡an sembrado .Nacapagtanim silá.
Pretérito anterior.

·yo hube sembrado. t.


Nacapagtanim acó .. ', ' ' \ '/

(Conjúgase como el precedente.)


Futuro simple.

Yo sernbraré. · Magtatanim ·acó. ·


í T1'1 sembrarás. Magtatanim cá.
El sembrará. Mag·tatanim siyá .
.Nosotros sembrarémos~ Magtat:_:tnirn eamt. .•..
Vosotros sembrareis., :M:agtatanim cayó~.· · ,
,Elloss~mbrarán ... 1
• Magtatanim silá.· . . ·
\ ,.·

. . .
' '

' ''' < '•


Yo habré sembrado •. M~catanirn.·.. aco~ ··
Tú habrás sernbrado. Macatanim eá.
· Elha,bra sembrado. Macatanim siyá.
· No$otros habremos
sembrado. , · ~acatanim cami.
·Vosotros hahreis sem-
. brado. · ·Macatanim cayó..
Ellbs habrán sentbrado · Macatanim sila.

,/ .,.

NOTA.~Por obviar repeticiones in11e~esa,rias,


se omiten a continuacion
personaE; que la~
~o ofr~cen dificultad alg11na,· pues las va-
riantes, como queda demostrado, solo s~
·verifican en ,los pronombres que las deter~
minan.

Subjuntivo.

Cuando, como, si yo .· . · ·
siembre.. . Cun iliagtanim acó •. ·

,.
· . Imperfecto.
''

Cuando, . etc., tít sem-


brarás, ·sernbraría·s y
· setnbrases. Oun nagtatani~ c:a •. ·

/·' '

1'
1 '
'\ (

\' '1, :,
Perfecto.·

~··J·I·i"'':''\.'J.UG~;LJ.ULV' etc.·, él haya ' '. '··


·.sembrado. · · . Nang· nagtanim ·siya.

Pluscuamperfecto ..

Cuando, etc. nosotrOs


hubiéramos, _habriá-
mos y hubiésemos Nang nacapagtanim
sembrado. .. tayo ú cami. ·

Futuro.

··Cuando, etc., vosotros


.sembráreis ó lc.ubie- Cun macapagtanint
rais sembrado. · cayó.

Imperativo.
' ' •' 1 •' ;
. '

, Siembra . tú. Magtanim ca.


/):.·_Siembre . .·él. Magtanim siya.
'~.:.<.Sembrad vosotros. Magtanim cayó.
·i:t. Siembren ellos.
·¡\'' /' '
Magtanini. silá.
\ ,~1'

In:tlr1itivo ...

Tanim~

':.r
1 ' ·, ·.,· ,.¡> ';, ,:· ':•', ',: . '·' ( ;':; ~ ' \' 1: '•'' ;·: ,( ',,_·' .. (, ·.·.·.·~~ 1 1 • ''/' ··::·· .. ', '

·'· \ ;' • ' ' '::", ' ' ~'!' ~:.' ·..' .'·~·,
:.1 .:·¡.:::,; '::·,."1 ' !.',: : .: ;· . .:· 11, ·: '1 ',.. 1: ' ', ,"<.: ', •:::' '' ,· :i :(",,: ',~1; 1·: ' ' •

··~xNti~~,··nllJ::~AJ '&d~,~~~§¡~it;;~·· ·
! , ' ,':

• ' ' 1'' : ':'·.1' .,· •'• "'"' ·J., ',:'1¡".1' '•'' ,,,., '' ·: ,, '1 ,,

r;·'~

Pretérito·.
_.,
•· .· ·· ·
1 ,,,· : ' ,, ' '1

Haber . .·sembrado~·· . Nacapag:tanim .


1' <1:

• '
Futuro .. ·1 ' •
; .,

Haber. de sembrar. Magtatanim# ·

Gerundio.

S~mbrado, 6 sem~
brando. Capagtanim.

Indicativo presente .

.Pedro es buscado por mí SiPedro,i, pinaghaJ1a-


. · · . · · nap có. ·.

Pretérito imperfecto.
~·.

. .

··.Era .buscado . ·por. tí. Pinaghanap mo.

Pretérito Ilerffjcto •.

.FU~ buscado por.éL. Pinaghállap .,niya.


1 '¡ '(

1
( 1," •

1' ,( '

¡'' 1

:t.':·
' .
~::~:~·~Há15iá.·sido buscado por
!~,.>:,{ nosotros.
i¡l: .~:. ::.':·¡;
· . Na pagháhanap.n~a~in.

·Futuro imperfecto.

:. Será. buscado -por vo-


sotros. · Pagha.hanapin ninyo.
Futuro perfecto.

buscado
· Ma pag~hán e p nilá. ·
- <.,

Imperativo.

i:"Seá buscado por voso- · .· . · . ·


: ;. · tros. • Paghal1ana.pin ninyo.
:'·':.',' ,' '

\?;~::;,·.· .'·.:.
!\·. Subjuntivo presente.
~t:;;. ' '

:;:'?Cuando, como, si, com.o. ' ·' ';

:':,,:.,.sea buscado ,por J11Í. Cu11 pag~hahanapin co.


¡\!~·,:·,

{;~; .. ·, '
Pretérito impe~fecto.
;\1.,
}!/:' ¡ '
:':' .. :
!·¡',/¡1
1 ..·',

'~

,.,,' '

·"'odando ~· efe.', naYa srao Na,iig pillag' · Mill~p


. ·· · buscado\ por éL · · . · niya.
' ' '

. Pretérito pluscua:rnperfecto:

Cuando, como, etc.,


· ·. h11bier~., habriay b_u--
biese sido buscado · Nang mapag hanap
por nosotros. narnin.

Fut1zyo.

Si, etc., fuese; ó hu-


·. biere· sido buscado · Cun. mapag hanap
por vosotros. n1nyo.
Infinitivo presente .

Ser busc~do. ·Pag hanapin.

. Pretérito perfecto y plus~b.a111perfecto ..

Haber sido buscado. . Napag hanap .

F~turo.

' 1 • •
-· 1 ' •, ' \

Haber de ser busc~do~ · Pag. hahánapin:... ·

•'
!.'· .·'¡
¡ \ '
1 1 ·.·.. ,'' ••

.G(3r1l:ridio.

~... i~ndo bu;sc.ado, en . . · .


comenzando a . sei·
buscado, en aca~
bando· de ·' ser bus~ ·
cado.. Capagcal1anap.

;.1·· 1

¡: • Breve v.ocabulario Voc~bulario Ilang


de ·verbos. mañga verbos.

A.
:!·::';
! ~ i: ' ' ' '': •' '' • • '

Lambot .
1( J

.·~,/·Ablandar.
Abrazar.
:'~·~:.. .
1,
tacap. .

: .:·.: >Abrigarse. Cómot. ·


:.· Abrir. . Bucás.
':::::·•···.·.···Absolv.er. Bendicion.
''.1:: ..:·.·'''

·:y'>. <..A.cabar lo que se con- .

. Obos.
¡(:~, :1 ·~, ,::,' :: :
, : ··: .·. sume. ,
• ' ' 1

1
.::.:':\ Acabar cualquier. obra
.~:· ... .6 trabajo. Tapús 6 yari.
,·,·. :Acompañar. Sama.
;,· .: ~Aco~tarse. Higá.
·.'Acusar. ·sombont.
\ '1 1

i .
\, ,, .
· Al~ar~
·A.ndar~ · tacad.
·.Amarrar. .Tali.'
Apretar. Ipit. ' ..
Apre11der. Aral .
Añadir. . . Dogtong.

,B.
Bailar. ... Saya,o.
Ban.ar, bañarse. Paligo.
Bárrer~· Ualis. ·
Bautizar. Binyag.
· Bendecir. . Bendicion.
Beber. Irium.
···Bogar~ Gaod.
.Bostezar. ¡, Hicab .
Buscar.~ . Hanap~ 1 .

]3aj3;r 1a cosa .que está


eri alto. Baba~
' 1,• '

· Bajar las escaleras. Panaog.


. (

c.
'•

Caer; eaerse- :ijol6g ..


Cal~f~tear. . . Sulógsóg.;
.·Callar, callarse.· Tahimic ..:
· · ·C,anta~... · , ·~ ..· .·Canta.·

,. ' ~· .' ' ·~ \ .


' '('

. . ··• f
,\''~\'",) :,''l.
,, 1' 1 1

·...,,E 1sPi:Ñ·¿L·.~AdA·LÓ:r.::', .·· ·.~·: ·.. ·65¡:.


· •• ,' •• ,:::.·· .•• •. ', .' ,·,·,·· ••• ~·· . , .: . . • • ·,·. •. ... • ,1'

' . ~.orQl .... · . , ....


' /' 1
·}laril ...
. rcar ... ' 1
.Bacod. 1 .

:FtiñCar.· Pag .pacato:too·~ , . ·


\ '; '

• i •

. ·errar. Pinit. · J ' /'

.Cocér. i I_Juto.
1

.·.Coger. . Huli. . •,' 1,'

:~Cohabitar. Sala ó, mag·casala ..


·::::colgar. Sa.bit. · .
'.Comer. Caín .
,~,Componer. . . Y aman.
Comprar y vender. B.ili.
.:Conocer. Quilala .
,:~:.contar~ Bilang.
Cortar. con tijeras. Gupit.
.(;ortar. Poto l. '1 ,i

oser. Tahí.
recer.'
1,
.. IJaqui.
,..Curar. Gamót. ' '~ /· 1(

··cuidar.. Bahala .

D.
. Bigay.
eclarar .. . .. ·
, Saysay. .

··:Decir. Tabi ·ó. uica~ .· ,' ·r,

:·:> :pepositar. Palagay.


,, Derramar. Bobo.
~Perretir .. · Tonao . ' 1 ¡ • J

.··I)e~atar . Talastas .
:, Descansar. . . Hingá ..
·~·'Desnudar, desnucyarse . . Hubád ... · • • 1

·.Despedir, despedirse . · Alam.


.: :I)espertar. · · Q:uising. ·
.~.·pestapar~ B1,1cá •.. · .¡ 1
\ 1 1 •'
.
''¡,
,.

' ' l''


.'
·, ' ' ', )1,. '

.~ : ' ·: ,'¡.
' • 1

1 ' ; ' '


.' : ·1, • 1 •" • \
',:)'. \
1 ·~ l
1 ' .,
),
,. ' r ' • ! • ,1,
''\'

;Miktr~t DE LA d6~(y,~~~Á.dt6~~.
1 ',' '' ·., ·: ' ' '' 1 ' ', ·: ' ' :· ' " '• ', ~ ',, : ' ,;., ·~. ' • \: ' :' ' '1

E.
Echar. ·· · · Alis.;
Embarcar, en1barcarse Sae~ay~
Embargar. Ilit.
Emborra~harse. Langó.
Empujar. . .· Túlác.
Encender luz. Soso.
Encender fuego. Diquit.
Encerrar á personas. Bocod.
Encerrar á animales. Pasóc.
Encontrar. Salubong.
Enderezar. Touid,.
Enfadarse,· incomo--
darse. Galit. ·
· Enfriar. Lamig.
Ensanchar. Loag.
Ensillar. Siy~.
Entender. ·Mala y.
Entrar. Pasoc. ·
Entibiar. 'Malacucó.
Envolver. Bálot.
Esconder, esconderse. Tágo .
Esperar. . Hintay.

F. ,
Fiar. Aco.
Fors~r, violentar. ·Dahas.·
Forzar, obligar. Pilit. ·
Fregar. O·gás.
. Freír. Sanglal .
Frotar 1 dar friegas. Hilad ..

'¡ •
\':• ¡•¡ll

' .·
,,,.
'
G-.
1 ,',
'

s.tar.
i ,.,'

~~¡¡i¡¡f,;:,~r::!..o' · .Gbgol · ú gasta.


. , ·tar. .. Sigao. ·.
•·•.Guardar (como vigi-
:· · " lante .) Bantay .
.:.:.·.Guardar. Tago.
. Guiar. fangona .
:, Gustar á los sentidos
· · en general, menos ''·;
,, al del gusto. Tiping.
: . · :· •G:ustar, saborear, pro-
':,:.··· b·a·r· .
'\~:.,::: ,: :· ':
· Lasap.
1,,¡·•',1

,,,. ,. ''' ' ' . H.


;.: Habitar (Tratándose de
po_b l aciqnes.)
'i·:.-:·: :·. Hayan. • 1 ','

:. : . Habitar (~d. de la casa). Bahay.


· :.·:· Hablar. Pangosap ..
·,: ·nacer. Gauá.
·, .: Herir, herirse. Sugat.
'·', ·Hervir. Coló.
·. ·. J linchar se. Pamagá .
1 /·

l.' ~1 '¡' ···,

. ·~ : Igualar. Pa.ntay ...


,:·: ,Imprimir. Limbag.
Ir. .. Yao.
fe< Ir,. dirigir los pasos á... Tóngo ....
:,.: Irse. . . · ·. · . Alis.

J '
.. ,
·Jgg·ar. Laro. ·
Juntar . Sabay.
.;Jurar. Pannmpá~
Jurar y ·sentenciar. Hocom.
'

.L.
Lastimar, !~~timarse. Saquit.
IAastimarse, eornpade-
cerse. · Aua.
·· Lavar· ropa. Pi pi~
<Lavar cualquier otra
cosa. Hogas.
l~eer. Bása ..
Levantar. Bubat.
Lim~r.· Quiquil.
Limpiar . .Pahit ó ·calinisan ..
. Llamar. 'fauag.
Llenar. Pon o.
Liorar ..· 1~angis ó iyac .
.Llover~· Olán.

·M.
Machacar 6 ·pilar . · Bogbog.
Madrugar. · ·· . • J Paaga.
'Ma!Xlar. '
tsoso .
('f . '.

. Mandar.
. . . . ¡. ' .
Otoá.
.:Marearse en tierra.¡ Hilo~ ·

,·,\ \ ,1',1
))

Sinot1g'aling.
Sóot.
Tinfr-in.
Bayó.
Cagat.
Matay./

N.
Tubó.
Panganac .
Langoy. ·
·caila.
• ~ 1' : '1

.o.
·~Obedecer . Soi1ód.
. •. . Ofrecer. Biyaya .
.·Oler. Amo~y.
· :ordeñar~ Gatás. ·
:Oscurecer.· Dilim.
··Oír .. l)ing•ig·.

li
Pagar . Bítyad.'
. · Parar, pararse. · Hfnto.
Parir. · · · · Panganac~•
Pecar. Sala~ ·
Pegar. Hampas 6 palo"' .
Peinar, peinarse. Suclay.
Pensar .. Panimd.im. ·
Perder en lucha 6
juego. . .... · Talo.
·Perder, perderse. .· Uala.
Perdonar. Tauad.
Pesar. Timbang.
Pescar. Palacaya..
Ficar . (a1)es).··· · Tucá.
Picar (reptiles, insectos
etc). · Cag3t.
Poder. Pangyari.
·Poner. Palágay.
Pregonar. Tauag.
,·,-' 1
· Presta;r. Qtaug.

Q.
Quebrar~ .· . Basag.
Quejar, ·quejarse. · Aroy .
Quemar. .Sonog ó páso ..
Querer. lbig.
·Qqitar. Alis.

1 '

. \ ,',' :/'1

' ··, ,'


·: ,::s i': ,_>
'Ji, .~':.:i'•,:):~·,!·~::::
: (. ·,' ·, 1
:(.,~ ~:~
,'\ ; : :: ' 1,'' :' ,.,:· , ':·,\,·.•· ·.:i.•·...· •.··. ··...1', •.•. ":,. :~.· :_ ·,. ;;, ·.•.·.•.••.•.'•: ~••.••.'••·,·.••·.•.·.'.·.·.·.•.·: .••··.\: ': ·.:· ~ ¡!{'"

lfr" ·. . ·. ,q~~~~~O~tT~~l:rjÜ/>
.¡.' '1 ', 1

~· ' ',' ,' ,


' .,,: : ', ,' '• ',,,
;' ·'·" '· ·•' '
;.:/ '·:<..
' 1 1
', '.>.,~::". ' ·,;'¡,',
,· •,,',. •......
,1'', ,··., •' '
\ ":· .:, \

!<';;/,,,::
~'-''h'·.'"',',

~]t,'' \. >... ··. ··•·· .·.·.· . ·...


~.'.\w,~:,.,.~.~,>,.·R·······11·... ~
R.
::·:lf··
,,'?~·" i '~.. ¡
a· ar· 1 ·~ 1 Cbrcbr.
~~!' '/~~apar
1
6 afeitar. A·hit~
¡¡;·';'Rascar, .rascarse~· . Camot.
.t
~~~~.:!..,:·: . ~.~B·.
¡:¡:~·•.even ar. Po toe.
;¡!i,tRevolcarse.
': : ·:~!
Golong.
1
ú,'Recoger. Sambot ó .ligpit.
1......·: ¡ :' : : ' '

1
Rezar.
:;:.;,1, Pangaryi, ó dasal.,
~¡; :~ Recibir. Tangáp.
:··,:,:.Refregar. Coseos.
,,:, Reñir. Ngalit.
.Reg·ar. · Dilig. ·.
,,,.· Relampaguear. ~Quidlat.
·, Remendar. Tagpi.
: ,. Repartir. Bahagui.
,', · Repetir. Olit .
. ~ ·:Res balar. Dnlás.
':,:,. Respirar. .· Hin,ga.
·:';,:Responder. Sagót.·
.:·,:·:'.Romper telas, ·estofas , r' 1

· \ · etc .. ·. . , Punit.
········.Romp··· er cuerdas ' so- , ·. .

'· , · •gas. . . Patid. ' ,. '¡i' ' .

Romper loza, . barro,


.' cristal. Basag.
Rompercafia, madera,
, .· · . et~. ·' Bali.
~lloncar. Hi1íc.

s.·Asim.
Alam,~
Sacar~
.· Sacudi'r.
·eunª'. ,. .:
PagpV;g~
: Salir~/··. Labás. ,
·· Saltar~ · ·t'oc·s<'( ·.· ·
·
See·ar~ Toyo.
Sembrar. Taním .
Sent~rse. Opo. .
· Señ.alar . Tandaan ..
Soltar. Bitiu .
Soplar. Hiip.
Subir escaleras. Panhic.
Subir á cualquier parte Acyat.
Sudar. Pauis.

· Taladrar ó agujerear·. Bótas.··


Talar.· Sigá ..
·Tapar. Taquip .
Tardar. I . a<,n .
Tasar . Halaga,.
Techar. Bobong. ·.·
. Temblar ... Panginig.
·Temer . r_racot .
Tender. .Bilad.
Tener . May.
·1"'eñi:r. Tina .
'l"'irar . Haguis .
Tocar. Togtog .
··Tomar . Cüha.
Toser. Obú.
Tostar. . Dusá.
~rabajar .. ·
• 1 . i G·a;üá.
· Traer· y llevar·. D:alá ... \ \

'•' 1

¡ 1' 1

.. J• '

. '¡' .

•, '' ' ' 1 \,1 '


Buis.~.
Guiie;.

v .·
·vaciar. Hogl1og.
· Vt\dear. · Tatlir.
· Velar. I.Jamáy.
Vencer, ganar. Nal o.
Vender. Bilf. .
·venir. Pangalin.
·Ver. (JÚitá.
Vestir, vestirse. Damit ó bihis.
Visitar. Dala o. ''., .
.·., Vivir. }3u}ray.
·volar.. Lipad.
·Volver. Ord. ·
Vomitar. Sucá.

z. ., ,·,
. Zozobrar. Guitla.
¡~·

,, '
,·, ,.1' ' ' '

.
.

3.a. PARTE ..
' 1' ¡/

· Frases 1tsuales~ · Manga panayan·. .·


'.-.......,.-_.

Sapa[J tanong, pag1Ji-.


,···. Para pregunt¡zr, dar; uay ,pagltíngi, pag pa-
pedir, afirmar. totóo.; ·
-
}\· ¡,Cómo se llama·es.to? ¿Anong ngalan nito?
·,: ,: . Esto se llama. · Ang ngalan nito,i,
:·.:: ·Jlepitelo otra.· vez. Olin mong uicain"
, .: Dáme el . dinero. · Ibígay mo . sa aquin
ang salapL · ·
, No quiero. · Ayao acó. · .
. , . ·No tengo dinero. Dala acong salapi..
, . Lleva esto ·á casa de Dal~hin mo ito sa ba-
Pedro. . hay ni .Pedro. · .
. .Alcanza esa silla. A~utin mo ang opoang
1yan.
,. : ·~Qué quier~s, qué se
. r.. ·. , ofrece'2 ¿Anong ·ibig mo?
:.:::;:,/¡,Quién· ~res? . ¿Sino ca? · ·
¡.. ,¿,Como te lla1nas? ¿Anong ngalan mo?
, :Se llama Juan. A.ng pangalan riiya;i, ·
si Juan. · . ·
':.· ·.·•· · Tengo que hablarte Se~ ·. May sasabíhin po aco
. ñor. . . sa inyo. .
¡,Me cori()ces? ¿,Naquiquilala mo acO?
:Te conozco. Naquiquilala e o ·ietto.
· ·,Hace tiempo que .:p.o~ Malouat ·na,i, . naqui-.
· ·.conocemos. •· · quilala guita. .· ·. · ·.·
,.' ¡
, , , ~é . u,n poéo:, 8eñor. .: ~Iaalfl¡tn ··p.o~ . aco . ·."'. . . ., . . .~..!••···'
eaunti. .. · ...·.·. .. . .
~Qué pide V.~ &Ano po ang hinihingi
. ' . 'l
n1nyo. . . · ·.·., . ' ··
.~o puede ser, es im-
.p·osible~ .:.!•.· . Hindi rnangya:yari.
SL .· : 06 ..· . .. ,
', \/,'
Si señor.. Opo.
No~ · Hiridi.
No· señor. , IIíndi po~ · .~
}\luchas. gracias. . ·. Maraming· sal~mat.
Yeúgo á. dar .á Y. las ..A.co. po,i., naparjto;t, ··
graciaf?~ ' pasas~larnat sa 1nyo.

--
Buenos dias á t9dos.
--
Magandang arao sa, Ia-
' ' '
llat. ·
.Buenos dias tenga V. Maga,ndang arao po ..
Bueno.s los tengas. Magandang arao n~­
mán~.,·
Dios te guard~. Ang Dios · ang , mag
ingat . sa iyo.
•' ·. Dios t~ aC()ll1P añe. . '
1

Ang Dios ang· su mama


sa iyo~ ··
,Acdios~' abur. ·Adios. . ·. · . .
.¿Gómo ~stás~ . , ·.. . . . ¿Cumusta ·ca? · , · , . · .
¿Qórpo, e~~á V·: o 11st~.~ ¿Cum'{'UE?ta po .hag·a, eª~ ·.
'.des?:· ·
. ' . '•' .

yo. : .·

11 ' ' '


est~''t\f Pá<Ire~··'', ~~JílrtüSt~··
·· itio'2 .... ··, ··
,'~~~.?:x. p~~n ',~ P~?s ~~a.o. · · '·
cn1s. · · · · ··· ~lab·uti al.la· ng riio·s. · ·
.• >.'•' Estoybu.~ll()"¿,y' y .•. ·~· Mahuti po, ¿át cay.o., po?,
;~· . • r.Ya esto~ bueno? . · Mabuti na aco .. · ·
:'. ;¿Cómo .Io pasa ,el en~ ¿guÍI! ~sta ang· m ay sa:-
(,,: ... · .· fermo?
) ' ~ ,'1 ·, ,.,
. · qu1tf . . · .
1

.:: Va mejorando~ Gun1agaling ó gumi-


l,,:.·. · ·•· guinhaua na. ·
... ::.> Vá empeorando el en- LU11mulublra ang rnay.
···· fermo. • saquit. ·· ·
. En la tierra no hay Dito ·s.a lupa uala cai-
·. nunca u11 cumplido lan n1an puspos. na ·'
· alivio. guinhaua.
Viva V.' n1uchos años. :Magbul1ay nauá cayó · ·
nang. maran1ing'taón.
Buenas tardes. Mag•andang• hapon. · . ·
· Buenas noches, Señor. ·Mag·andañg· gabé pó . · ·
Hasta luego. Hangang mayálliayá.
. Hasta mañana. Hangang ~úcas .
Hasta dentro de. dos
días ó pasado mañana ·Hangang sa1nacalaua ..·
Hasta otra vez. · ~angai;t sauli.
\

Para despedirse. , .6(a pag paalam ..


-- 1

· Me .despido de V. Aco,i, paalam señor. ". '


· ¿Por qué te ~espid~s'? ¿,Baquít ca mag papaa~ .· '·

larn'? ' 1 1

·
· Siéntate antes~: .Maupó · eá· •'muna. , ·' · · ·
Trae un· a silla al señor. Magdala · ·ea .ng ópó'ail
/'
· sa señor. ·
1 \.,,,

1", J 1
\
1 1 "(' ••
;''; \1 1 :"·,.:·:·./:::(, '>', :··',,\, .'' ",;, '
'.' •' : ,·\ ' 1 ¡.. ,'•" ':·!,·.·'.. \', .' •'•' '

, . •·. :·\:':.;::; .... •• ,· .\·.···•·.> '~'·•·. :~ .• :...:'·.<:: ,::,··: i:.·. ·•· . . .,:~ ~.· ·.· · · : :;J:· . ·. ' . <.; ..
·:· MANUK:L ,,:DE ·:~A. .C..ONV;aRS:AClON' .. •
••

'. . ··. •...'~º.· p()rq1le


.· .• ' )

' .' 1?~~0.9tengq


·• · ·. ~·~ll~fl~.lfl~<i ])~ .~·q'~ l)J_~9~;: ll:Jl.~' .· : ~~ \.
. ·.··.·.:.·.······· .•..••. ·•.·.·•····•.··· . • . • • .

pr1~a~· . aco,J, nag ma1lladal1


•·.·•···.·.•.·•··•· • : . · .. ·.·.· \' •• i . . ·. . . . . · i

· Tengo írlvqho que ha-


.·. . .. c~r .. M&~awr ~9qng ·gftl!~~ .
.· . . ·.··Volveré luego. · Acó ,i, mag b abaltc :rn~:.
· ¡mayá.
.No me despido del Di .aco mag pa.paalam
amo,
llll"ffHH'.

sa aqu1ng pfl,ngl-
' ' " • ' ' i ,, ', "' ''

noon.
Despídete ahora mismo Magpaalam ca ngayon
din.· . · ·
N os veremos á la Magquiquita · quita·· sa
tarde. hapon.
Dales recuerdos ó me-
morías. Camusta sa canila.
¿,Por qué te despidió? ¿l)aquit pinf1a!~s 9,a'? .
Porque se fué á E.s- · Sa pagca,t, s1ya,I, na .
. paña. pasa España. · ·
Sa pag paróon at pag
.. JJel ir y 'IJ"enir. .paritrJ. ·
\• /

--
Me voy .. · Yao na aco.. .
¡,Te vas ya? ¿,Yayao ca na bá~ : ·
·'¿A donde. ·vas? ¿Saan ca paparoon'?
.¿,De donde vienes~ ~Saan ca nang aling~
Me voy a casa . Yao na acosa bahay.
Vengo de la iglesia. ·Galing aco · sa ·simba~
han.·· .
Me han mandado á un '.

recado. · Inotusan aco~'


. ;:":,\ ', '
Sube. Pumanhic ca (1) .
· (1) Debe~ escribirse Pumankic; :perp pronúnciase Gomo ··
. está esorito. · . . . · .·. · .
''t/,,''.,,,,'"'

,'' '··',•, .

· ··. ÉS:P!LN'ot-TAci:A:to.
·.· · ·. . . . · · . p~Iti11rlhic ~o cAyó (i)+,<
' ·· ~aúaog cá. ·. . , .·• . · ·. . ·.· .· ·. ..
. ese·. espejo. Ip:anaog· mo .iyang sa~._, .< .• :
· · · lamin. . · ·.··. ·· . · . , . ·.
'..

Entra.
•••• •••• < •• :~'·
Pumas6c ca ..
Entre 'V. Pumasoc 'Pó cayo. ·
Sal. de aquí. Lumabas ca dito.
·.Anda. Lacffd.
No te detengas. · · Huag ca· mag tiguít.
Deténle. " Piguilin roo.
No te muevas. Huag cang cumibó.
Te estás moviendo. Cumiquibó ca.·
Acércate. Lumapit ca.
Apártate. .· Humiualay ca.
Háganse VV., señores, Umuro11g po cayó ng
u11 po.co atras. conti sa licod. , ·
·Ven acá. p.urnarito ca. ·
Espera un · poco. Mag antay ca St);ndalí.
·No corras. Houag cang tumacbo .
. Anda de prisa. L umacad cang roadali .
Quítate de ahí. Umalis ca diyan.
Estoy cansado. Napapagod aco. · ·
.y~ no· puedo andar. ·Hindi na aco macala~
cad.. .. '
· Sigu·~. por la calle de~·· ,Tumuloy ca sa da·an .·
·nang. · . ·.
Sigamos este camino. Magtuloy tayo ~a da-
ang ito~
¡,Cual es mas corto de . tAling ang maicsi sa .
los dos'? dala u a'? · ·· ·
Este es mas largo . Ito ang lalong mahaba ..
. (1), .El R .. P. Fr. ,'Seb~stian Totanes dice.en su Gra~.
mática,' página 17,. que en este caso' no debe u.sarse ·
' el po; sin embargo, en la práctica es m-q.y usual y
corriente. ·

' ,1',

'.
¡;:1 i¡;T·{'t•' ';!.; •)?;¡, {•c'¡l¡¡ic ' \ /;!'\::';' G\· t:i# !; '"/!'• •. •. );;: :i' ,' ! .:·?: yJi\;'f,,, !'(; ., ;•e;);'' ' / :;; •·' ·:e,:,·
y. ,.: ',', • (: $0. · ,i· ." ~ff~Jf.c\# "!?:E LA, e; N"v. E.~R... Sfi······.· or.~.~.·•. •. · •· •·• · . ;; •. : , . .·.
;·' ··;· . ;·•.{, ·····,·.:E.;s. te·. ·.·.e . s;·. • m.·.·.i a.:s ·.c. 0.·· rto.... ..· o.·

Jto,,·:/anglalol5)]:g..·.Dlaiqsi~.···
1>? · ·, i,~st4léj0s todl:tVi$.~ 7,:M:?l~Yo P~ b<i? · •·. ·. . i' .
··~': · . -.:;~··:.:'·.~· .: ·. ya
;!~~.~.;~..l·.l·i:·/::,;·~
. ..,,.·, ., ..
·~·: e.·. .• . s. ta
~.,.:.·~a··
!· .
l. .
li\ ·.·.~~.·.r
:t ..•.c.·.a..... •·.a.. l.~a;p.Jt
, 1 , ,., ,.•. •. ·.b·.·. l ,. ~,. \. 1\TÁ·.~·:,
M.·.·
........
. , . . .n
. ·.·. a
...••.
. ·.·.·, .· ..
b ,...... · · · .·•·2•.· .· · ,
·¿l)'CH19 e~ a·~ p.Qe ·. ·. . o ..·. .... i,l.~<:t;:,"~ali · ~ng .· · · · •.· . f1y~n.) . .
t .•.

~o lo. sé, Señor. . .· . H1nd1 ~C>PP.:Q~f).a141Il~P· '· ...


¿Por ·donde. se vá a ... ~ ¿Saan ang daang·· pa-· ..
"·" 11
· · · · tun·. o-o ·sa ".· :•·'2•. ·
' ... ·. b ' · ·
Soy fo:nastero. Bago acong dating.
Eriséñame las calles. Ituro mosa . aquin ang
manga daan.
A.compáñame. Surnam.~ · ca sa aquin~
Enséñame el_ camino Itnro mo sa aquín ang
que conduce al pue- . daan patungo sa ba-
blo~ yan!'
..:¿·Cual es . el · camino ¿AJin ang catalocan
. ···.·:Real? · · .· ·.· · lansangan? · · .
S~l1témonos< un·· poco. Mopo tayo nang có:nti.
Ilay mucho Iodo .. · Maputic 6 rnay mara-
-· ming· .putic.
r •

Me he' .r~sbalado. Nadulas aco .


. l)or poco me caigo. . Conti na aco.i, mah.u~ .
log~
~ Vueíve á casa y que . Bumalic ca sa bahay ·
traigan. el cárr.uage. . at dalhin . dito ~ng
· carruage.. ...· · .
..En·gapcha, ·cochero. Mag sineao ca, cochero
Anda. de .prisa. . Mag madali ca. _ .
. Derecho. · Matouid.
A la d~reeha óde mano . Sa canan .
. A la izquierda.ó de silla . Sa caliuá.
Ech.ete á uu lado. . Tumabé ca. ·
·vuelve ó vuelta. · B·urnalic .ca.
-· Pára ó párate." -Huminto ca.·
Ar;rímate á esa . casa . Ltlmapit ca. dic:tn s~ ba-·
·. · grapde~ · · hay na mal~qué. _. ·
'. .

1' ; •• ,'\ ' \,'' '1

··~ ' ',.,


• \', ," 1
',.', ·,·, ',
'·1¡•'

'> •. :Sé~A~Ó:L~mAGALÓ~.. .. . ..
,:~~fuü~,\.'{1;: Ctisá. ..; .· .· ·. .· 'i'~n~i sa; hah¡y, .. . .
~·ecesito~ >que.. busque.s CailarJga:ng· eong hú~· .....
· Hl1 gu1;1:.p,ar.a 11,0 per-. Il1an_ap .· C~ ng i.sapg ' .
derme en .·los .b·os- · '·p.a~ng··ul]_a;trpg> l:1:thasa;
que§.: · 11Jl.ng di· ~cp . ID;~g· .
uala ~a manga g11hat ..
· ·JJel tiempo . Sa panakon~

. "¡,Qué tiernpo hace? ¿P&ano apgpanahon?.


.Hace buen tiempo. Mabuti ang }Yartahon .
·H.ace mal tiempo. Masama ang panahoú ..
Estamos en verano .. · 'fagárao ngayor1 _ .
Se esta r1ublando el d~a Nag· didilim ang arao.
~ay mue.P-~ nie~la. Mara~i ang alupááp.
Llueve, no llue-ve. Urnólan, ·:.;hin,di urnó-
. olan. · · . · . ·
¿Lloverá todo el dia? ¿Uulan cayang mag-
hapon'? · ·. l •

· .Está! cayendo un cha-


parron.. Bumubugs{I. ang11lan ..
·.No salg.a V. porque se Houag cayong~ urnalis -
vá a mojar. atrnababasá cayo~
y es verdad que me
h~ mojado. · Totoó nga acoy nabasá.
Darne el paraguas. Ibigay mo.. sa aquin
ang payong.
'Me voy por:que ~r1 ver• · Yao· na aco at totóong .· ·
'. . dad hace áqufmucho. totóo mainit.·dito. .
calor.·
. Está· tronando. Nag cuculóg. . ,), '1

Estamos ·en la canicula Tagbaisi ngay"on c~~Xá .


y ·por esoeltiempo ·alisuas . ang pana~· .
está caluroso. ·. hon.. .·. .·. ,.~ l.

(,¡'
6'
'''(,
,',,,,,'.,,•'.', •' ,,. .•. ,.. •·"{''''.', ,1, ¡,1,,· ¡,, . .,,,, ,·,·~· :~····,·. ~¡'. \~··,•,1':'.,_"1, ',, .. ,,'',! ,, ' ·~.::,:¡< . ·:·
'''',.• :.·.· •. "',','!,'·" .. ,,· ,. "' 1 ' ,.:,,:,·.·; 1 '1 '·'
:.:·~.:·,·,,',.).·,',,·,,,.:·:·.:·~· ·~·.:::·.',,' .~;. ··~,
J'

·,. ,: •.\.:','·. .:l,·. ·.•.·.·:' .'.,: :.·:.· .' .' :·;,., ,·...,· .. ¡','¡•' •",' 1 · ..,",,',/',':',,, •. ,, ,',' ,· ..; ' • " • < ' ' :;,,•.. '' ,·,··;¡', l,".':¡::··l·;::·' ,, '' 1,1

:~. >}~: ,,.·/


!\ ! \ , ,. •.• ,. ·• ·um 1 ",. , , \ , , , ,·.'. : ; ( , , :,''' .,' ,' ,. ,'~· ·',' .::' ,~; ·, ,,' •·.·.....: ·.~ ·. .'. ....
' ·•. ·. ·. ·.~:·~.· :~
. ·: .:·:·.·.::.•.:. .(. . ••: .·.·• •.•· . .:.•·..,: ,·':'-, .:.:.· ·\,:.:· ..'·• . :.,;,..• ,· ,t;·. ,~./· ,· .. , ... · ·, ·' .> , :' '' ... :. ,',,. :. .J.:,.,. '· .' ,,'•í:, :'· ·,:.,.. 1:"..' .. :,;\ . ·... · ·. ··¡i' , ,:, " ', f• , . , •/, ,· , • •,:J.~/F

, . :;,\
......... ·•.1, 1.. · ..•. 1 '~~'~"" ,.:·, ., .. , •. , ¡·· ·:·,.. ,.. ,,.,,., ..... ,. .. \''!' .,, .• ,.,,',:•"' ,.,;-:,.·:. :;:.r::.r·,¡'>/.:;.{1 ·~.··~:·:·..:·)· ••. :·1 ., ,· .:·:·.:,.'·::Ak

.~{ ' ', '82> . M~~'tf~u bE t¡, q()~~~~~·;~J.9~/''


' ·i~,e\arri·L\~g\re~•i. , . . . .. .• ·. Ct~.n.;lql~i~lí).f. .:.'' · · . ·. ·
· Ha . 9aidó: :1¡n' :r;ayo en Nah11log ªngJsa;nglin.~
•· . ·... casa dei.Jua~ . . . : . • tiqsª'1)a'haylliJrtaJl- '
.•· ·'Es po~ible.tttíees·to~ter:·- . Maral1il···· . ·.~y·'ito.·.··.:m:~g~ .
. ~. · JUÍtte hqr~can. . . ()11Í ~a qag1JiO .... ·.• · en
· Mue}lo temo á lostrue- Malaqui . ang .· aquing
nos. · tácot sa. mga culóg~.·
El viento arrecia. Ang hangin · lurrH1l&-
.r·as, ó lun1.alaeas:ang
. hangin. ·
Entre V. en el zaguan Pnmasoc ·. cayó sa si-
de "esta ca~ a. long nitong bah ay.
Ya asoman las estre- Lnmaláhas na ang n1a-
llas. ng;a bituin.
Cuando el ~olse pon- Pag~ Jnbóg na:ng ara,o
ga, .. vuelve. tú. · .· ay bunn1lic ca .
. Hace luna. · Nag bulr(utn •.
· Anoche ce -y·:a; ' Dumidilim na.
'Ya amanece. . Umuu·maga na .
.·Mira á ver si llueve.· Tingnan mo cun unio. .
·olan. ·
.'·;,
Muy de Inañana ¿en-
tiendes?. Pagca 11n1aumaga ¿na'?

·ve la hora .
! .

¿,Qué hor::t ·es? · ¿,Anong · oríts na? . · ·


~Qué hora será? · . ¿Anon'g oras cayá'? ·
¿pa.be V .. que hüra ~s? &Ano~.g oras na po'? .·
.Es la una. . . ·.. ·.A:. la üna na. . ·
~.\Son las cuatro. Alas cuatro na. ·
Son cerca ·de las seis. Malapit na ang á las 6.
<. Las siete pasadas.

' ' 1
Pasadas 11a ai1g las 7•·

\,'•''
! !

'', ,1,'
,'' 1

~ :. '. ,'¡;
. ·~~btiptg~~·~:n.~ b~·~UJ1·
;. . .las t"re$? . . ·. ·· ·. . >
"M~' parece . _9.11ei ·no.·.· · · .~.a ._·ae~lá co ,it.lxi114i pa~
¿Hsy reloj: en casa? · \¿M·ay relós sa:·bañ:~y·? .
\ :A · las 12 me he ·de ha~
ña·r. . Malig~o ·aco satanháli ...
·Despiértame á media 'Guising·in . 1no aco sa . ·
Jloche. · . · .· . · ·· ·: hatixig gabé .
. ·por sf ó por no, voy á Pas·urr1alá titingnan co
ver que hora (js. eun anong oras na.
· Es tarde ya. Tangháli na. ·
No puede ser, porque Pi su9at mángyari at
el sol aun está muy · tnataás pa ang-- arao.
·alto.
No te olvides de mi en- · H.ouag mong calimu- ·. ·
. . .cargo. · t~n ang· btling co.
· · ¿En qué 1nes estamos1 · ¿Ano bang boan itong
atihg linalaca~ran?
.Junio. . . . Junio.
¿,Cuitntos meses · h.aee ¿,Ilan i1ang boan na pa--
que no te confiesas? . ngayon sa :b.uli mong ·
pagcocompisal? ·
¿Cu{lntos dias hace que · ¿Ilan nang ara~ na, na·
... estas en casa?· , ritoca.sa bahay?.
Ocho año$, un mes y Ualo,nang taón, isang
· .seis .días. ·boa11 ánim ng, arao.

• 1

' Tengo hambre, · tengo


.. apetito. , Nagugutom aco.
~¿Tiene~ ga11as . de co- :.
. mer~ . ¿Nagqgutom eá oa~·
.•
,, ¡,!· ," '1'
' ' ' ' 1

.'·:·>~:·.:.:·. ~
1 1
1
1 '1 '
1
·/'','' ' ,;. ,: . ' · ' ''. '· ''· ' '' •• ' ,.<. ' ' ,,·,. ;' : ... , ' ., :: .:.:' :· '• ·, •\ ,; ' ::'. ' , ' '

1\1ANUAL DE LA·CONV:ERSACION·.·. . ·. ,· ...... .


• •'; •' !'' •, ;. . ·' . 1 ,.. ~ > :'•
.··muéro . de ñ.atn.bre.·· Ná
'1 ' ' 1 ii '

mafuatay.·aco. n31J7ig· ·. ·
: i ••• ,·.·•·· .·•••••••• ! ...

. ·.. · ·. . • ·. · . , . ·. ·..·. . .· · . gutQ1n• . . .· . · .: . < ·.· ·.·· , · ·


...co1rl;e.· ·.v·~ algo.~·• . · ·. · . ·. ·· OuP:l~if!. c.~y{} ª110.W.g:n •
. Qtl~df1teáeomer ~quL Dito ca na.clrmain.· ·.
·¿Qué quieres comér~ · ¿.*n:ong ibig mong.ca~
nin~
Cu.alquiera cosa. Anoman.
·Esmuytempraüoy no Hindi aco nagugutont
tengo gana. ato maga pa ..
Vamos á comer. Tayo,i, cumain ..
Yo ya eon1L · Cumain na aco.
Poned la comida. Ilagay riinyo ang· pag-
. caín.
¿Está lista la comida? ¿,Yari na ang pagcain?
·La comida está en la Ná salam~saa!lg· pag-:
··mesa. cain.
· Siéntate aquí.. ·Mopó cá ·di ni. . .
V. á 111i derecha. Cayó po sa cananeo.
Sirve al Señor. M~Jgclulut casa castila.
¿Qué es eso? concluye ¿Aba? Ubusin mongla-
.con todo, que es bien hat at eaonti laáng ..
poco.
Esta comida está sa~
·láda. . Maálat itorig pagcain.
Tengo sed~ Nauuhao acó. , .
·Dame agua y vino. Big-yan mo aco nang
tu big at alac.
- Sirve vino y anda vivo. Mag dulut.ca nang alac
·at m·ag ma~ali ea ....
Basta ya. Estoy harto. Sucat na. Bosqg ·.na
aco. ··
· Coma V. de.lo gordo, Cumain cayo ng. tabá·
que es .mas· sabroso. . atlalong ruasarap ...•.
Dern.e V. de lo 111agro. Biguian mo. po aco 11g ·
sariuang. carne .....

' '! 1
~· ~ <:. ' .,: .:'::..:·:,:.·'
. ES~AÑúL~TAtlAEO.
' ·, ···:''.' 1 ,': '' ••••• ·:·•• :··. ·,, •• • •: : : : : : . . : - •• ,: . ' .... ·:· '' ', '' ·, •• ,' ' , · •• ·.:. ', ', •••

.. · .
·.• Mj~i~r~~~>P·:an> 'ó ·rii<l~i~Z· ·. ·¿Alin á U~ (Qig.··. IÜ0 •. Ht~ ·. ·
·.•••••.•... !.· qtl~ta~· ...·. .· . . . . ·.• ti.nap9y át eáning~?
· ·(J~l))e;ré . poJlp asado, Cacaip aeo. napg.~~s¡.t1
·' .····ete :i · . .· · · ·· ··na ilu1o; .:etc) · .·
·1.a ·comida está sabros~ ·1Y~a~$~rap. ~pg p3:gpaí~~
Está. sosa ódesabrida. Matabáng itpng pag-·
··~ ;. oain.
Beba V. :un poco nada Uminom cayo nang
· · · mas. caonti laang. · · .
lJn vaso de agua. Isang vasong tubig .
'Trae un plato limpio. Magdála ea n~ng-isang ~
pingan na ·malinis.
Limpia esa cuchara. Pahiran mo yang san-
doc. . . '
Apenas come$. Bihira cang cumain.
Un poco mas. ., Caunti pa. ·
Un pedazo.todavía. Cap iras o pá ...
lJn bocado ann. Isa pang subo.
·Que Ine hagan thé. Ipagaua n1o aeo nang
chá. . · :
Este tl1é no tiene azú- Ualang tami.s · itong
car. chá.' '
· . Endúlzalo mas. Tamisan m o . p-a.
Del dormir y desper- Sa pag tulof! ó pag-
tarse. ,, caguising.

Vamos a dormir. . . '¡ayo matulog. ·


·Durmamos ya. Matt1log na quita.
Vete á dor1nir.' Yao ean1ang matulog ..
· "No tengo sueño. · Hindi aco nag tutucá~ .·
· ;¿Ras soñadq acaso~ . · . ¿Nanaguinip ca caya'? ·
.· ¿,A qué hor~ se·vá V. ¿Anong oras nahihi.ga.
· á acostar? cayo?
na, cayeng~:· ·

-Despierta á JuaY).····· · n ~rno 'Ju ari . .


\.A.AC>-:,J.L.A..JI.,.., si
··Levántate al momento Bu m ea agad~ · .
Tu cara está demos~ · A,ng mqka_mo, mliKa
. · trando que acabas de ng bagong guising:..·
despertarte. .· .
. Ya estoy·· despiertq Se-
. ñor~ Guising napó· acó .
¿Ha despertado tu amo? ¿Naguising
. , nabá ang.
...........
pang·1noon ·rno . ,
' '

Está durmiendo toda-


vía·~ Natütulog pa pó. ·
Espérese' V~ .un poco. Mag hintay cayo nang· ·
caúnti. · ·.
No, p·orque yo tambien Hindi, at aco,i, nagtu-·
me estoy cayendo de · tueá nang mainam ..
sueño.
A ·dormir todo el
· :mundo~ ~1atulóg na atig lahat~.

· Del ser1Jir. Sa pag linucod~


--.
Busca un criado. Humanap ca ng isang ·
alila. , . ·
Hay . uno abajo que Mayroon pong \isa sa ·.
quiere entrar. á ser~ ibaba · }}a ibig ma-
.vir á V. .· , . '~oc na a lila sa inyo ...
Si · sabe · servir, que Cun rnaalarn, ng InQ:g· .
. ·suba. . . lingcod ay pumanhic
:¿De ·donde eres? . ... . . . . '2
~ Taga s~alf . ca .. : ·
.
· So¡ de Iloco.s. . Taga . !locos '· aco. ,

1'¡' • '

' i
;
·,: ''', '

,,.(.'} 1 ,'•' • 1

'··,, -;: ' '


···l~:s;A~o:c2~A;~ALO~~ ·
·afi6s·tlet1es? ·· ¿Ilarl'· ca· l1~üg· .~~pn~· · ·· .
· servidú 6 no · Di acp nag·Iipgcod, pa·, ..
t"'ri:~...., c~ilari rra~1 .....•
Qnédát~ eh cas~ y~. · Matira ca·ná éa,báhay ..
· Te daré ~i te eonviene Oopah;an qnit:á n.g; da.~
· · dos pesos al 1nes y hiuang pisos buan
sino busca otro (1IDOo buan ,cun umaayon
ca, at eun hindL hu-·
manap .. ., ca ng ibang
,_,.. '

pang1noon.
' '

· · . JTstá mal acostumbra- Mas ama ·an~r iyong pi~


do/. nag~caratiha.n.
e BuAC~ un remuda aho- Humanap ca ng isang
· ra rnismo. eahalilingayol1'din.
Saea. agua del pozo y Turniinbá ca sa balan ·
ponla en el baño. · at laguia.n m.Q nang ·
tubig ang :rnliguan.
Crt1ngochea ó refriega Mag lampaso ca nang
· la sala.·· salas.
Abr·e esa puerta. BucRan roo ang pintó.
(~ierra la ventana. l)indan mo ang doro~ ·
ngauan 6 sarhan,.
a.ng'" bintana.
~Si ·viene alguien, dí Cun patito· ang sino~ 1' ¡' ·:

· · .. ·qu/e no estoy en casa rpan, ay sabihin n1ong·


ll'ala aco. sa· bahay. · '
· Al cochero que engan- Ipag sincao mo sa·co-.
che. ehero. ,
·.¿,Sabes guiat, .9 m:at?-e- ¿Marunong ea mag ,pa- · .
. Jar· los caballos? . · .· súlongan .· s.a rrrang·a
'\ i. ' '

eabayo?
¿,Donde ~as servido? . ¿Saan ca naglingco(].?
~ I-Ie servido eri casa Nag lingcod aco sana.., . ·
'd.. ···... .\ .hay ni. . . ,: · ·
,.,: ... e·•.•. -
:¿,Y tú, quien. eres? ¿At icc:to, sinE• ·ca.? ' 1
' •' ' \
1 ,.,

'

:.. ', ,·;'":, ";.:::.,:,. ..


': :·', ' ·.:,

,' ·' ,' \ ,' ',',,. '','.· .. :; '':


i

·: ,'' '' ''• ,.,

Mt:tgsfi~al:ng,po aeo . · . .
¿M~rutiong- oang, In~~g · 1

.· . 11lton·g ¡~ai.g11\~, .·. , · .


V.' antes. .'Ticman po muna·ni~
.''',:
nyo. aco. ·
~Cpcina . t~ hoy. Magluto ca n~ayon ...
Te advierto que soy · Ang pinag tatandáco
muy delicado err el sa íyo na aco,i, · to-
eomer. tó?ngpihican sa pag-
caln. ~·

El que rompa cualquer Ang macasira n~ ano...


· coRa dPbe tener· en- ma,i, ibayo ang pag-
tenddido que pagará babayad.
el doble.
JJel vestittse. ·S a pag··. bibiltis.
--
·:Señor·: V. me dijo que Panginoon co, ang bí-
le , ,dispertase tero- lin mo po,i, guisí~
. prane. n~ing catang maaga
· . ¿Y son las seis ya? ¿,Maya las seis na baga?
¿Quiere V. que saque ¿Ibig . mo po bag.ang· .
ropa limpia? ic11ha cata na)ng- ma-
. linis na darnit'? ·
' .

·No: tráe1ne antes 11na Hollag: dall1an m o mtt-


sábar1a que voy á ba- .
na aco ng'-' 1sang Ctl-·
ñarme. mot ataco,i, maliligo . .
:·'Tráeme ropa. limpia. Aquin na ang .damit ]]3,
malinis. .
. .
;.¿Conoces tu algun bar- ¿M ay naquiquilala , ca
. bero bueno~ · · bagang balberong·
.magaling-'? ·
, ,Cónozco uno, señor. May quihila .po, acó na,
.
1sa. '

.: 1 .,

. / '
,,::;:.i.,;:·,-,

. ;E.S·PA~Ot~~AG~LO~ . S9··
>•.:::;¡·¡¡),.,,.o_'. .e! .yes,:. ~ . .· . ...•.
bUSC:l¡f·llU(?·, 'Üllll.
• • , < .·· •. ·.·. /
gayQ,Í, . .tJJ:Jl1~.lJ~fr'
. · ..... ··•··•···•···. .• .. ·•.· . ·· , ·•··.· .·· ., . \

... y qu.~ .t:r.aig~ buenas· ea ~}lng Isa na.rna:g


n.;J¡VaJas·. . el ala. nang~ m.abubu- . ·
..... ting.labasa ... · _.,_·.
,¿,Sabes afeitªr 'bi~r;t~ · ¿,~Iarun ong ca b~g-ang ·
umahit na magaling? · ·
;::Sí, señor, ·yo soy el Oo po, .aco an.g lalong
.:·; mejor barbero de esta · magaling na balbero
calle. . . sa lansangang ito.,
·pues aféitame con mu- Cun gayon_ ahitan mo
cho cuidado, porque acong pag ingata.n,
tengo el cuti~~ muy pagea,t, ang balat
delicado. · co,i, totoong pil1ican
¿Lastimo á· V'? ¿,Nasasactan ca po ba

sa aqu1n.
. No, asf
.
está. . .
Hindí, · pagca, t, uaga-
gamayan qttita.
Córtame el pelo. Gupitan mo abo nang
buhoc.
¿Lo qniere V. muy ¿Ibig mo po baga ang·
. corto'? · . · ságaran? .· .
No: un poco largo para . Houag: yaong mahabá
. poderme sacar raya. ··haba 11pang magu-
pital1. . ..· ·
¿Cuánto te pago 6 cuán- ¿Gaano ang ihabayad
· . to es? eo~
.V. cuidado. Queda á Icao na po ang bahala,
. discrecion de V. ipina iiyan co po sa
iyo. · . . . . .
¿Cuánto quieres por ¿~iagcano ang ibig mo
· mes,afeitándomeun_ sa isang buan aahi-. ,
día··si y otro no? tan mo aco sa ·to-
uing icat-long arao'?
·.Pues ven desde ma- At cun ganoon, parito
·. ñana. 1nag mula·bucas. ·. ·

1 /.

' (
·. . _)ÍkNUÁL DE' LA.
~gfi,a '~iJÜL ·..· .,. .. M"ii;gl~gáy:-~:;1i~,p.itH;;ii~ .
· . -·. · · -· .· ·:. . ' · · · · ·, tn big ~ __ ·._ .· _. _.·_ i • , • • ·

· ~a,ca .c~.mis~, ,P~nt~lofi·. Muh~,9~P~pgb~~?.;Ei~;­


._-. y .una tob-alla. ·· · · · ··1aúal at'i.sáng toaJla ..
· D~me/elson1brero. A.qninnaangsomblittO'·
Aquí están los zapatos, Narito na po ang cha-
señor. · · pin. · . . . .
Tráe ltna sábana y Mub a ca nang .isa'.n'g ·
hazme gógo. . cumot it ipagbulá
mo aco nang g·ugo.
Señor, el agua est{t Panginoon co, 3Jng tu;
puesta en el baño. · big po,i, naroon na
sa paliguan. .
.Cuidar de la casa. Aiagáan mo itong ba-
hay. __ ·
· Aprende á vestirme y · Pagaralanmo~.ng pag
á tener rnucho cui- c~ara.mit_ sa aquin, at
dado¡ con la ro'pa. alagaán mong ma-
buti ang damit. .
Pásame u.n cepillo. Paráanan rr1o aco nang·
isang escoba. .
Quita el polvo de esos Alisin~ roo ang alicaboc:.
zapatos. níyang chapín.

j' ., ])el viaje por v~ar y 8a pag vibia}e sa dagat


tierJ"a. at sa da latan.

¿Vamos I~ejor por el ¿Mabuti caya ang -. ta--


rio por el mar ó por yo~ i, _rnangilog, mag
tierra?
. ! . •.
· dagat ó mag~ la.cad~
. .
Por·· ·tierra, ~stál malo Cuh · sa pag ·lal~ead,
.· el ,camino:, por ~.el masall1a . ang. ,d~a~n,,
mar • se puede 1r· · n1angyayari ang mag.
,, ' 11; i • '

,'/ .,¡
i 1 1

' . . (
1 : '.':·'¡ ',;,i

> '···:
·. · ·~IíNVAL Í)E .L;& i .. · ·. ·.... ·.·. ··.
OQ:NV~!l.SAC'fON'
' .
.
· ·. ~f 11ueblot.· .•. ·.. g(l,uilg..~ito ha,rlgan
' · •. E;a ~ayan? . . ·'
. · Tres }to:ras, señ9r~ .Tat-Jong .oras ,pó~ .
;. . . B.úgcame un caballo y ·Ih.anap . .nlo a,co ~n~ng·
un buen .guia.. . i~angG~haYQ.atJsang
.mabuting guia. . ·
.¿Cuanto debo, Capi- ¿Gaáno ang utang co
· tan? capitan? ·
S~ñor . aquí esta la Señor na ito po sa tan-
. cuenta. dáa n.
· ¡Caro es esto, diablo! · ¡Ito ay mahal diablo!
. Está ajustado á .aran- Iyan po ay ayon sa
cel. · arancel.
Manda buscar una casa Ipahanap aco nang
barata. murang bahay. .
¿Vá~ V. á vivirla mu-
¿,Titirahan·. po bagang
cho tiempo? mahabang panahon?
. Ocho dias, porque lue- Ualong arao lamang
go seguiré á... sa pagca,t,. pagca-
raa,i, tutuloyaco sa ..
Que busquen tambien Mag pahanap nang
zacate, gallinas hue- damó, inahing ma-
vos, leche, etc.,. . no e, itlog, .gatas, etc.
..A dminis trracio1t espi- Pagcaca1inga sa ca..-
ritttal. loloua.

Buenos días tengais . Magandang arao po si-


~todos. · lang 1ahat.
¿Oómo estais~ · ¿Ano ang inyong la-
gay? ,
1
. .
¿,Dónde está el capi-; ¿Saan naroon ang .cá-
. tan Pedro, el cabeza pitang Pedro, ang
.J-q.an~ . cabezang Juan.?··

\.,' 1
' ., '

E-S-~A~bL-<t'AGkLO. , .
en.: re.r. m.·.·. n.·.s.·•.·.·.'l.. .
.·.
·.· ·

a.·.y··.· . . m.·. a.ri<Ya
D ..
1M.:
·.·
· ... · .0 . ·s. a
·
. ·.··q.···uit?.···..·. ·.. ·:
otros ~res
que ¿,Ay yaongt~tlong uala.
están~~quí? ·. ....·. rito? .·. ·· ·
. sé, 'señor.. ' A.éu.án po. . .
he observado Capitan, aquihg .na~ · (

que· tú y· algunos paguari na icao at


· principales noeum- ilang eaguinóohan, -..
plís con la iglesia. ay hin di tu_mutupad .
nang ipinag 11utos.
nang Santa· Igle-
sia.
Estamos. muy ocupa- Ca·rni po ay . totoong· . "
. dos, señor, .con la ·abala sa paniningil.
· cobranza.
No hay ocupaciones Ualang caábalal1an sa.
· que valg~n en tra~ naúucol sa Dios at sa
'.tápgose de Dios y de Santa Iglesia.
la ·Santa Iglesia.
Todo podeis hacerlo, .Ang lahat ay maga-
si sois ·buenos cris- gauá ninyo, cong ,
tianos. cayo ay mabubuti:ng- ·
. bininyagan. . ·
. Haremos lo que nos or- .Gagauin narnir1 ang
. idenais. · inyong ipinag 11u...
tos.
un bandillo · Ipahayag, ang isang / '1'

para que iluminen pag tatauag at nang ·


mañana las casas. bucas. mag si pag ;', ''·1

ilao ang manga .ba- "


hay. .
uantos dias? ¿,Ilang ·a-.:ao? . .· · ,
qtie la fiesta Ibig co, na ang pista .·
del patrono, se haga nang pintacasi. ay .... ·
.con. toda solemnidad gauin nang boong~·;,.
caran.galanan.. . .· ..
l. M.~.a.•Y
. •·. 'roo.ng
' '2 ' . . ' éartg.·.··
·.·' ' ' ,' ilatlg".
·. , ''' '
· . taon. . . . .
·· ·:rfreiilta.. · · '.· ·...... · . · ·\ . Tat~ong~·'Plf9·: ·.·.·. ·. ·. ·. · .· ·. ·. . · .·• · •· .· . ·
~·v·cuantd
'¿. ,· . . tienipó'hac.e·
' . ' ·.¿·At · •. may•···ro.·olJ..g .· n. apg·
. .•..· quete confiesas? . ilang panahong hin..
JlQ
di ·ea !lag cucumpi-
. sal~· ~ ·
Hace mucho · tiempo; . Manaba nang paria-
hace poco tiempo. han; cacaunti pang
paiiahon.
¿Cuántos hay para con-. ¿Mayroon ilan ang ma-
fesar? nga cucumpisal?
Publiead estas procla- Ipahayagngayonitong-
mas desp~es de Misa catauag~n pagca ta-
.· mayor. pus narig Mis~. ,. . ·
Publica que mafiana · Ipahayag.nabuca$·mu.~
empieza la novena, mutan ang Novena,
<, ,' 1
.. del Rosario, etc. · ·ang Rosario, .etc. ·
· Padre, hay dos .que Amorig, rnayreori pong
quieren hablarte. . dalal)ang ibig na m-a-
qu~pag usap sainyo.
Piden. ·. confesion para · Humihingi nang · Cdn~
1 ,:,· 1
el. barrio de... fes ion sa barrio ng~ ..
·.Que allá voy. Doón.aeo paróroon.
¿Qné quiere11~ . ¿,Anong iní-ibig? · . ·
Entierro para esta tar-. Libing ngayong ha pon
de, ,con ciriales de na may ciriales··· na
·· . plata. .. · pilac. . , · ·
Manda. tocar á Misa.. Ipatugtog ang ~isa. ~
· '· Encender las luces. Sindihang manga ilao . ·
• ·. • i•Quieren bautismo ..·
••. . Ibig na mag pabinyag .
. \ . 'Díselo al coadJutor, Sabihin . mo sa tininti
porque yo estoy en~

1
cura . pagca,t, sa 1

·fermo. .· ·. · . aco,i, may saquit ..


· .. ¿Estás c.asado tú? ¿May asaua ca~
• 1 ' ( '

·,\

' ,; 1 1

• ' ~¡ • ~·
,,,\.:\·"::,.- ''. ,.· ~:~; >~>"<".·," ,., ,··:"<:::·:: , ·' ''.· ... ,-'. '. :; Hi·· ~·i: . ·><··.:. )\ ,... ,.
'"/:·'·: ·: : •}!:.<i/:~\';:,·;.: :.·.: ,:·;'.;':·\.1:/l:'~<·:.':·:r,; ';,;
,,:•c'',,···\¡.'!'¡, 1 '·;/~:· '!• ,,::· 111 1\ 1 " ·:·:::,'.:.::j.'¡'···.
,· :¡.:::,·:,.,·i;,):·'.l,/,·.\.:'...':1:· .. ''/··,·":.''¡
"
:'','•\,,
\,,.\,.,•
:":-". /:':,,:;
,'.<'!: 1
,:,:~·.·,· .'.·..:.
'
·.·.>.,. '.. \''/

.;.;·:/.\<.··.:.·:.\'. ·. ·. ',' ''
' , ; , . ·,
',•í ' .:·..; .... ·:>···,<·1··¡·
:¡".,.,'\_.:'·;</t'~.·.,.<.:·,'.::,,':;··:;_:-,..··,

,: . . .:, ij~PA1~·óL7rr,Aé·~Lo~~: , '.


~~e~ñor. ·,,,: , . l}"ál~\~'pó, ', . . . . .. .
,. , o· ~~~~bés, tú qu~ ,el ¿Ifi!ldi m o, na~la,!!ian, .
.~$tar .all)aneeba(j.o, es ,. n,a ;;tng pft,pg·ang·a~ .· .
, g:vave peea;do? . , · ,lH]lY<\ ny casalanang·. , ,.
/ daq uilá? . . · ·. . . ·. ·. . . ·
· ;~anana id al con- i,Buqas ay pumaroon
.. yento a . c!asaros' á · cayo sa convento ng
· · ·bautizaros, á ,confe- cayo ay maicasaln~ .
saros. eayo,i, mhbinyagan
6 nang cayo,i, rna-
cum.pisal. .·
Padre, vengo por un Among aco,i, nAg sad- ,
escapulario de la· ya rito dahil~n sa
Virgen. isang calmen nang
mahal na Virgen. ·
Vengo. a que
· ¡. · t·u''. me ~Nag sa.d-ya aco 11pang
1

·.aconsejes. ·acg,i, iiyong pagpa-.


yullan .. · ·
¿Qué te sucede? ¿Ano ang nangyari sa
iyo?' . .· ) ·
.Vengo á pedirte un~ li- Nag sad-ya acong hi-
mosna. · · hi11gi sa iyo nang· li-
mo ~
'· .
·. Yeng() .á decirte que N al? arito &co t1pan~g sa-
~él hon1bre que me bihin sa iyo, ua ang· ·
'. hizo preñada quiere · tauong na cabuntis. · ·
·;easarse ·con· otra. sa aquin ayibigmag
asaua. sa' iba .... · .
·¿Te dió á.típalabra de . ¿Nag bigay ·ba sai~/O
..· casamiento?·. . · nang pt"t,ngltl1gusap:~
·· . na pacacasal? .
·. Has ·. · pecado .· mortal- Nagcasala e.a na:r;tg .da- ·
• rnente en consentir quila sa pag papa....
antes de casarte. , hi11tulot mú bago ea.
na ca~al& ·
1 '

<•' ,,1,

'·,, ,·,\
\' '\
·, ·, • ,'·' J

1 '', 1 1
;·'- .. '• -,' "' l•'f
·, 1
"'

·'Ail\,Úí@!g#U.lu ~9 ~tiXg: .
,,

·padre,
·-~ . dds. . ·iyong· l11a.cacaya. ,·
·¿Có1no selJama/~1.?··. . . .· · · .&f\rio ~1)~ ngalª'n..·.niya?
¿IJe que ba~rio~. .· . ¿,Saang .· bárrioY ·· "·. ,·
¿De ·que cabeceria?' . ¿,Saan cabeceria ú ba~·~ . .
langay'? . · . . ·. .•.. ·. .·
¿Qué·· ofi-cio .tiene? ¿Ano ang .oficio,ó pag. . -
. hahanap buhay~
No ofendas a Dios con Huag ¡nong · pagalitin.
tu mala vida y mira ~ng· Dios niyang
·lo que haces . · 1yong nlasamangca-
buhayan at tingnan
mo ang .iyong gui-
nagaua ..
Tú no oyes. misa, ni Icao ay. hin di· naqui--
te confiesas, ní co- . quinig nang misa,
mulgas y Dios con- hindi nag coeompi----
dena al que como tú sal at hindi naqili-
es un mal cristiano. quinahang ay pina-
rurusahan ng Dios
ang caparis mong
masamangbiny agan
Piensa que h:;ts de mo- . Isipin m o 1la icao ay
.· rir y · que entonces marr1am~tay, atsapa-
tendrásque dar cuen- .na,hongyaonayipagt·
ta á Dios de tus peca- sususulit .m o sa Dios
dos. ·. · · . ang man:ga casala-
nan.

NOTA.-P~ra todo lo demas correspondiente-·


á la administracion espiritual,. remitimos á los
. ,.ER . y DD~' Cur&s Parrocosun Manualad:hóc
· escrito por el R .. P. Fr. Sebastian ~ota.nes,. R.e--
. ligioso Franciscano. · · · ·.. · · ·.· . ·.
/1 ,,,

...
J ,, '

'' t,; 1,'


1,·,,,'1 :\,
1
,,' '

' 1

Sa ·manga. asuntos n¡¡


1

jus tieia. ,

·. ¿Qué ·traes~ ¿,Ano ang t~g-lay mo?


Vengo~ señor, á for- Nag sadya po · acong.
.. lllll,lar una queja. . ~ag hahabla. i

i,Sobre qué~ .· ¿ga anong dahil? ·


Sobre unas tierras que Dahil po sa manga In-·
.me han usurpado, so- pang, linupig sa
.'bre robo, sobre ·-vio- aquin; dahil sa Isang
lencias, etc. nacao; dahil sa pag
pilit, etc. · ·.·
Habla, esplícate. Sabihin mo;. isaysay
mo. · ·
}Jstoy herido. · .· · Aco ay may sugat. ·
¿J>o;r qué le has herido? .. ¿Baquit :uro siya .sinu-
¿no sabes que hay gatan? ¿,hindi mona-
. justicia si .él te in- l~l~man :ga m.ayjus- ·
firió una ofensa~ t1c1a cun 1cao ay gui-·
naganan nahg.casa~
1 • lanan? · . ·· ·
~ ¿J~uras ,por Dios.··y por .~ ¿Nanunumpacasanga-r
· ~ los Santos Evange- 1an nang Dios at ·ng
lios decir verdad en Santo Evangelio nt:t
todo.lo que te se rnagsasabingboong
preguntareparailus- catotohanan. sa ba-
trar á la justicia~ · lang!t~tanot;gsa iyo, ·
· ~t · ~Is.Iyasatln nang
JUStiCia?
· Págale,. .porque . sino Bayaran·mosiya at cun
vas á ir á la cárcel. · hindi, .ay paroroon
ca sa bilangoan ~ . · ·
. Pido .·un pla,zo para bus~· Humihirigi aco .nt:tng ·.
/. 7

' '.<. .
.MA.NUNL ~P!E: I~:l· o:o1~Vlfasl!
a
... ·Bar :er trie ro?. · . · .· . ts~rtw ta,n~n.tt: at 'q.g · .
acQ,l,:Ul.acahanapng ·
sal~pi.
,',',
1 1''

' ,.., ·. ·e· a·.n·····.·.;c~rm·.


. . . ··d.···... ·.· •·.
.lJ. ;le
· as···· .. '·n·
.. ·. ·e···a·· .. · ·.·u·.··.m·. . ·.n·. .· ·.·.' .·. .·.e·
A . ·.· ·a··.·· .·.·.·.·. ·.· s.·o

. 1 v' .~ ' . • u.
···t··u'' .. ·.· ... u
·.···.·a····.·a···.y· ·a·.l.··a·.···.-·.· Qi
. .. 6
·20···. dia;s'? · · uang ptiong. arao?. ·.
No.·señor, porque tiene Hindi po sa · pagea~t,
medios de pagar den~ · siytt,i, mayroorfgica-.
. tro de tres días. babayad sa loob ng
tat-long arao~
¿Cómo te llamas? ¿Ano ang ngala1l mo?.
¡Qué hacías .cuando te ¿Apo ang guinauamo
. pusieron preso? · . ng icao ay ibilangó?
· &Por qué lo mataste? , ¿l3aquit mo pinátay~
Di la verdad, porque Sabihinmo angeat0to~
. sino te. voy aman- han·án sa . pagca,t,
dar azotar. crin. hindi, ay ip~pa•
palo q11it~l. · . ·. ·. . · . ,
· Señor: p.ongo á · Dios Señor: ipinalalagay ·co
.por testigo de que es pong sacsi a11g Dios
v'f~rdad todo cuanto nang pagca tatao. ng
··' digo. · lahat cong sinabi. .
Darle· veinte :y cinco Big~yan mo siya nan~
palos, Capitart:,y des- dalauang puo,t, 11-
. pUf3S á. la cárcel con . ·m~ng palo Capitan,
' él. . . at pag·ca tapos ay sa
bilangoari.
Oapitan, es V. muym~­ Capitan icao ay to-
: ·.· / ·roso en. el .cumpli- toorig' tnay .·cataroa~
mient<J de stts debe- ran sa pagtupad ng'-
re·s· y.le/ voy . a im- iyong ·cat,Ingcu~a"Q.
' .poner.. a· .V. · una · ay bi?lg--~an, q~it& .
. .·multa·. . nang IS·ang m~Ita ... · ·
· ·V9y á. met~rio á v. en Icao ay ilalagay co .sa,
· . la: c·árcel. · · "bilanguan~ .· .·
· :N"() .se eobr-a>·un .cuarto Uálang · tiasisingil. ni

! '·"¡'r
,'·:¡: '' · :· .·, ,:::·:~ . . ::·: :, '" '.,'' . ·. . " ·· . <. :' '1~,:
.... ·. . :: ',

. .·. . ·. .· . :ESPA.NOL~TAGAIÁO •. ·.

· ···4~R~alÍJ4h~t,.rilde· ·1~ang .. c$:arr.t~ llang1


.faJlas~ .· · , · . . .· sa~apiJ1ang Real !la~
bér,. gayqn· din, na-
·.· mart: sa. fal4·8JS·· · : ·
;¿O 11á~ tos .po11st3r.s ~~lett ·.¿Ilang :P oli~tas ailg 1J.t1g .
· . · al trabajo diario~ tatrabajo arao aras)'?
.: ~cuarenta,· Señor~ · Apat na puo, pó.
¿J los demás? . . . ¿Atang manga iba'?
Ando haciendo d1l1gen- llcoy gumagaua: nang
· cías y no los puedo diligencia· ay ·.l;lindi
encontrar. · aeo macaq qita. ..
'Traigame V. preso -.al Dalhin · m o, sa aquing .
jnstante al teniente preso. agad, · agad
6
·1. al Juez de semen- · ang teniente l . ' ang·
· :teras y al cuadri- Juez sa. manga bu-
lle~o~ fluid at ang cuadri~
llero.
.
.·:¿Qué pide este preso? ¿Ano an.g hinihirtgí ng .
· presong ita? . .
Pide ,ropa· y suplica Humihinginang damit
· se le .·.ponga en li- at naquiqui usap na
.. bertad. E}iya,i, pau3:lan .. ·. · .
'.
.

. ~¿Te neis, alguna· recia. . '¿,Mayro.ongcayong ibig


.. m.a.cion gue hacer .'ipa,g reclalllo .la"ban
contra el alcaide por sa · alcaide.. sa pag ·
el trato que seos dá~ papalagay sa. itiyo'l
. .
· .·No tenemos, Señor, Dala po señor. ·
.

ninguna.
.

.
,¡,T~neis .·algo q11e opo- ¿Mayroongcayongibig
ner contra esta Iec- . na isalunga sa el~CT"" :,( ·,
cion~ cion~
No señor.· Uala pó~·
·· · 'ju/rQih~nto de qoo,Yrn(t:. · PanilltlrUrftJJI+ t;;iúiqlt;ta- ·
· . dorei~llos:. , ~ ·n§a · C~pi,,tara.:. · ·
-
En el nombre··· de Dios ~Nanuuu1npa Cf1YQ s.a
¿Juran VV. por :Dios ngalan nang/Dios at
y· por los Santos · nang Santoug Evan·
Evangelios de cum- gelió na tutupdin
plirfiel ylegalmente ninyo angboo11gcao-
las obligaciones del colan nang catung~
·destino· de (íoberna- culan nang pagca 1

doréillo,• ·. que. el Go- · Capitan, na··. ipinag~


bierno Superior · de caloob sa in yo• nang
estas Islas se ha dig- Süperior ·. Gobiernq
·nado conferirles, asi 'nitong eang capo-
corno las leyes y de- · '/ loan, g~Y:on <!_in n~­
mas superiores dis- man angmangacau-
posiciones vig~ntes; tusan nang matouid
c.()adyuvar á la pron- at iba pang manga
... );
1
ta recaudacion .. de catadha,naan nang
lo's· intereses del 'Fis- manga pin11no: toto·
.co y trabt;tJar gratui- long. ~sa icabiblgi~
tamente en los as un-· nang pag singil n.g
tos de la Hacienda bienes nang Fisco at
,Y . de los pobres y · 'g.agaua nang ua:...
.de solemnidad~ . · lang .opang anomap.
sa · manga . asu11tos
·nang R·acienda at
gayQn din n~man.sa ·
/' '\ '
manga pulube~
'' ' 1

. '.
1 .(
1 ~~· 1
. /,'

.•.
'¡' f .

, ': ' ~ : ...


. ¡•·\'
¡,' V ', ,¡1, ' '
·i De .··.asUnto$" A;lmini:S"" · $a . man?/ri iisYlitt'o: 1i'/' ·.
· 'tra~i,f·as ó,. tle Bacier/de& : Aclmi:nistraciorf · ó · sct- ·
·pul?Zica.. · l[a;ci,eud.a :fl?rublicq~· . ·

La recaudacion de su Arig . paniningil sa in~


·· puebi'o . de V. :.'está y(•ng bayan. ay to-
.muy atrasada. toóng huling huli.
~señor, el tiempo está Señor, ang panahori po. ·
m.~lo, porq11e se per- ay masama, sa vag-
dlO la cosecha. · cat ang ... pag áani ·
ay nasirá.
La gente está pobre y Ang tauo po . ay ma-
~omo no pueden pa- birap .ay sa pagca
.ga-r ,se esconden. 1-~alang icaba-yad ay
nangag tatagp. .· · ·.. · . ,,. ,,¡}'

· Pues se. buscan, Capi- Pag h~napin. Capitan


tan, si11 · descanso na huag ipag paba-' .s·
. porque el ·Real Jia- yá, sa pagca,t, ang
ber no puede dejar Real Haber ay di ma-
.de pagarse. • babayaang.hindi.pag .
bayaran. ·
Déme ··v. un plazo .de Pagealooban·mo po aco
· tres meses. · ' · naltg taning na. ·t'~i;;. ·
. tlong. boan. .
No puedo, porque ·no Hindi mangyayari .sa
. tengo· . facultades p·agca, t, u·a1a. acon g··
· · 'para ello .. · capa11gyari?aog m a~.
. capa g pa.1:11n tulot sa
1 ''"'1
. iyo. ·. . . . · ·
· ''Sefíor, haz lo que.pue- Señor, gagauin: ·CO po.
· das.. · · · ·. ,· .· · ang aq11ing macaya.
!raiga. V. el finiquito Dalhin mo r~to ang.p'i~
· · dentro de die~ días, ni quito sa loob nal)fr . ·
' ,,,, ,',' '' '

...

,1 , , . ,
:MXNtiA!/n:E'tA ÓONVERSAÜroN · .· . . .· · ·.
pti~;o ~l~ ()t~; .i4¿d.o ·.· · . ·. ·~~~p~~~~ ~~ara"9~ ·s.a
t~I1d;réq_lrepedir.~on- . pago~, t, eun . liindt,~
tra;· V. una· multa., . ay h~hil.inging
co:ug· .
, ioao ayiil~mu~taha,p ...
·:Mándame .V. presos Ipadala mo. sa aqui1,1g
esos· cabezas deudo• · presos iyang~. manga
res. eabesang may mga
utang.
Es preciso cobrar pron.. Cailangang singiling
to ··los diezmos pre- inadali ang diezmos
· diales. · prediales.
¿Cuánt~s tributos d€- ¿Gáano ang buis na
bes? · . utang mo~ . ·
Ocho señor, de natura- Ualo po sa manga na-
les . . y diez de·· mes-. tural(js;, at sampo sa:
tizos. . manga mestizo. . · . ·
· . No encuentro á los Hindi co 1naquiquíta;
··tributante~. ang mga tributante.
En la cárcel los encon- Sa bilanguan mo sila,
trarás.. maquiquita,
Traigo el finiquito, pe- Dalá. co· ang pii1iquito
.·ro no completo. . . datapuat hindihusto.,
. No admito.depó·sitos. Hindi·aco tunJ.atangap~ .
n~ng . de:p ósito. ··
.z,Ylo que falta de sane- ¿Atang.caculal)ganmo·
· torum. y chinos? sa sanctorum at ma-
nga inchic? ...· ·
.DentrQ · de dos dH:ts lo Saloob nang dalauang·
traeré. · · arao ay dadalhi?~ C()· .
Es preciso activar la Cailang pagpum1l1tan
cobranza. · · ang paníningil. ·
·},Qué,. quieres? ~Ano . ang. iblg .mo1 . .
Ve:ugo por una.patente Ang sad-yá co po, ay··
die ·primera· para al- isai1g patente · para.
coholes. · sa álcohol.
<// 1 '

') ,·'

1 :.\
. .· ·. ·ESPA.ÑOL~.TA~A.Bd~ · .

·:«llni~~·es~&~~o ~o . M,y
.I.a patida, :ni ·p~
:Sa.IY~n$' ~st~nwlliH~ .·
ual::1ng prim~r& "ba~ . .
. 'p~~ ~el!Q;q.o./ . · . ·. ·· .•· .. · ·•· . tidftili paJ?~l ~ell~do. · ·
.SeJ)or,. ~i~<lie lo cow- .S'eñor··di}O'''j;Jo;i, U.ªlap:g .
. .b •t• . ..
i

' . . . , ·. ' h .
·p:v~a. aqu1: ... · · · ·.· /k1nm1 <.11. . . . .... · ·...
·pues el Tesguardo se Ang. manga guarda· ay
. queJa y si no tienes nagquequeja ~a pag• ··
·surtido, seanunciará ca,t, ang _íyong ~s- .
la vacante de tu Es- tanquillo,i, · ualang
tanco. laman; ay ipaha}.la-
yag ·. cong vacante·
ang iyong Estanco.
¿Cuántas . arrobas? ¿Ilang arrobas~
¿Ouántos billetes? ¿Ilang· billete'?.
· · · ¿Por qué · no los has ¿Baquit hindi roo na
vendidO? . . ipagbili'?
',feng9 dicl1o que to4os Sinabi co na sa á las
han. de ,estar aqu1. á seis ay dapat duma~ .
las 6, para la .sa- ting dito ang lahat ·
cada. ·. . · para sa sacada.
Señor, dé me V. cien · Señor, pautangin mo·
.pesos mas de tabaco papó aco nang isang· ·
al fiado. . d~an pisos na tabaco
Preséntame buena ga- Big-yan mo acoj nang·:.
rantía. isan,g· mabuting. ca-
tibayan.. ·
El Cábeza Pedro .. Ang cabezang Pedro.
No ··basta. Hindi sa at.
. •/1. cobrar el. tanto . por Cunin ang unos sa ·ba-
. ciento. · · lang daán. i·

¿Quién falta?. ¿,Sino ang culang? .


1 ¿Dónd.e está~· ¿~a4n naroon '! . ,
· , ¿Por' qué · no .pagais .¿Baquit di ninyo pag·
...
1
, .vuestro cargo?··· bayaran a.ng iyong·
'utan? ··
' "
.' ·.'i ..

',1·'·'', ,·,:,·.

'1 . J~ ' j
1

. ··.t()4 <MA~UAL~DE:·tk'CONV·~RSACION( ,
1

, · ·.:.'·' ··'
.¡\'

~~ > ·',,i

·. . . os ,eoricedo.el'p'lazo de' .··Ipin·agcadalOob . :c·o··$tt;·· ·


' ·, 1/ '1' ' ; !, ' • , : ·" 1 ,· 'r' r,"' ',' ; r ,' 1 ' '1' ' ,1 1'' '', ' ' '1 ', ' ' ' v ' ', '' 1 i ',), r' ,' ,'•.' " '11', : ', 1 ' ' ' 1 ' ' 1 ' 1 1

.· .... ·.' ·:': llll, mes~··· ·' .· · . ~., ·. .· . in.yo,an,g ta.nin·g n~L
·~¡ i~á!lg. 'b0~11· ',
11

1 ';': l,. ', '.•: ··...•... · ... '· ; , .. , .... ' :. ' ·. . ' ·. : :' ' ••

:·· ·.setior,·· este'.:·recibo· ·es · .Aug recibóng ito.señcn~··


. . ·· ····· ·~· :·dinero··de.seístríbu· ay·sal~pí nang·aniin··
.i:. ·tosentregados,al Pa- na cabuisang ibini~
•. :d~e Cura. · · ·.·.· .· . gay sa Am3:ng Cl}ra.,
El. cargo debe· entre- . Ang utang dapat ibi- ·:,''1

garse siempre en la gay cailan :r;nan sa


'.
••
'
1
Adn1inistracion y los Administracion · . a t
gobernadorcillos sois · ang manga capitnn
los primeros respon- - sila ang unang da-.
. . sables. · . pat na managot .
· · ~·Señor, ya no me caben Señor hindi n.a po mag-
. . . (· ..
en el . tribunal . los casiya sa tribunal
'¡,¡'1

tributantes presos. · ang manga tributan-" ·


· teng na bibilango ..
·.·:A.. embargar á los Ca- Embargoh~n ·ang niga
. bezas. · · . · . · cabisa. · '
No tienen bienes, se- . Manga ualang· bien·es
ñ()r. señor ..
Pues proceda V. con- Embargohin ang n1a~
·, . · · tra ·1os .fiadores. . nga pag aari nang
manga .fiadore.s. · ·.... ·
, Hágame v~ el fav:or de Loobin ~rno sana9-g ipa-
·una lista de los no m- . da:la. sa ·. aq u in · ang
I •
' 1.
bres· de· estos. · · isang listahan na:ng· ·
'
· manga ngalan llila...
' • .,, ( ' ' • 1

Ya''se la m.~ndaré á V., Ipadadala co po sa iyo


'I/

.· \. :) ;

1 ,\1
·· ·pues hay qu,e pedirla · . sa p·agca, t, hihingin.
·á· la Alcaldu),. co~pa' sa Alcaldía.
,/''
¡ 1,
•' (
1
·Caso de ·que los fia- Cu.n l1alimbRua na an~
.. ·dores nO tenga tam- ·manga fiadores· . ay
·... poco· bienes,. proce- uala rin manga pag
'

'\
'
' .'
·. derá V. contra la . .aári, ·ay aug.einbar~
"'11

',' 1 .
¡l. '

1,
·.·· ,!..Jl,r

..
1
'1 .' 1 ' .
·Y, ,' ' , ,
,' '' 1'
' ',' ' 1

. ·'
... ·.····e . . ',' 11, '¡'
'i. 1 \ ') •
', ,.~,
'• '•' ' '11 \ ·.' '

·:.· . ' •
1 !. \ . . .. ', ~ 1
'.:y·. .
','·' \'',\,.
1 ;,:' 1 • 1 .. 1 '( ' 1\1 1 ' \ ~ ,: 1
J~ J 1 ' 1, • ) ' (' (
1
i ', ,(' .'
~jl:,:;:~: ·: ;l.: i.!:':}:;<,',;':l\:.·.;,.·,:::·:t ',<·,!:;.,"-:·····,:•.·. ·.:·•···:·./:).; .· .· :• ··,¡'··'.' . '· ,i '.:, ' ·.·<.:.·· ',;,, 1 /.),. •,,::, 1 / 1 ~·
.. .· !i(),. . \. ; '·.: ·,~.· :: .. ' • . )1 .¡,; i,. ;'· ,,.¡'.:,:,,: . :· .
t'\,',,'\'\' '.': ·~:~·.,:•>'.' 1 ,"::.·· "•'1'''•:',' ;'<r•, ~¡,'••"U ~~.,.;;/:-'• ',:•''.'·,';,'' ,- .. ·.,',•, •',•,·., '¡.,'•,.-,·1,,,•,.,

~\!;':, <• , ·:·•~· . ,.. : ·.· ·. -E~Pi~óf::TAG!A:t&Y · · ••.rhti·f!:'<')\.·


~: .•• p¡:-lJ;I{~tF!Xhl,li;• • ' g.·. ollilt ~o····· ,ir .afl,g ,-~~· m•.
•· •i

'::,/r ~ . .. . . . .• . .. •··. princip,a1(3S.,. '.. : · · ..· .....


·señor,, ·:,til~·· .Po.
1

;¡;,·:.l§e;&nr·,i s~ria.h~retli<> :we. .!ll~ga~.


!.~w:\······ . . e··.v.~~·
•.. ·. . · . ai.e"S···· .· . ~
·n. . ·a.···. ·. ·. ór.·.den.··· . ·. u. . · .· •·.. ·tY·· . . \a.~n'ir··aee>.~·.·.···i··.·'.;;.TJ
:ll.··.·.i.·.·.n .~.··., . o ..... , , r . .·.;::~.~~.·~
y. ..
. ·:,
it'i.·, · pa;ra. enseñ.~~rsela . . á , C"alooban . . IIl(). ... J:l~It~
:.: .. .los principales. ·. isang órden at nailg······
., · rnáipaqtt,ita eo · . sa
, mgfl, caguinool1an.

Manga salitaanrl· ma-,


,_Diálogos generales ó haba na1l!J mctrar;~i 6
· preguntas. pag latanungan.
--
r
1

·¿,C6m.oJlaroaisvosotro.s ¿An.o ang tauag ninyo


· .á ef3te animal,· á esta sa hayop na ito, sa
· , ·planta, etc~ · pananim n.a ito etc.
·.~¿Quieres venderme esto~ ¿Ibig mo:ng ipag bi.Ii sa
· · · · . · aqnin-ito? ... · .,
. ~Puedes tú tenerme en .¿Mapatitirá m o baga
. tu casa los dia.s q11e ac.o sa báhay mo sa,
yo voy á estar aqui? manga arao ·na ~ea- ·
~.·Te pagaré bien. · titirá co ~it0~ Pag·- .
bahayaran quitaúg.
magaling.
Búsciarnecaracolesblle- Ihanap mo aco nHng
nos ·animales como . m ga caracoles .·, úa
·. este, piedras de eAte: . magaling, hayoppa~
color, que te las pa· ~iS' nito, ,ang eulay,
·;garé ~buen ,precio~ . at pagbabay~ran co · 1 ··

· saiyo nanginahiui .
,tl?ara qué quieres eso? ¿A. no :ang . da hilan , ttt ·
ibigino yaon? \
esto' se · ll~una S.eñor, ito .Po.ay tiriata-· ·

1 •

' ,. 1 ·,'

,', / .
1viÁ.N·tJXI~·l)~',f.i··co~'~'ERSt010N .
· tiri.tre. :ndsotliOS b~;_: .• , ~~ ri~~i~~'··~~gti-"'
· • gon, y 's~ compone óng n.~· san1ot-samot/
~~ CJ1II1arones chi.-. · 11~. ·• · · ·lfl~ng~ :.h~pqp·g·
· :q·uitos .: .· ·
·•·• <
·. · .· ,>nü:lliíf~·. ··. · · · ·. · ·. ·
\! • • · ·

¿<aonoces tu esa fami- ¿Naquiqu.ilal~a moiyan


lia~ eaanacan Jytrn~·· .
·¿Quien es ~sa mue ha- . ¿,$in o iyang · batapg"
cha'? · iyan? ·. . . . · · . .
Dile que no tenga mie- . Sabihin mo sa caniya,.
do y que se siente. na l1-1'1ang mag ta-
glay pang tacot at
. . si ya ay maupó. ·
. t,Sab~s-.o.can.:tar, t9car el ¿Marunong cang .mag
. arpaf . · canta, tun1ugtog·
11an.g al!la? . •. · ·
.·Eres n1uy bonita. Ic.ao ay· totoong II,lar
,ganda. · .·
Mañana quiero subir Bucas áy ibig cong·
al ·monte,· ¿se puede ·urnaq uiat sa b·undo~.
.subir? ¿,mangyayari caya'?
.¿Puedes· tú venir con- ¿Macasasama .caba .~a ·
. ··migo? aquin? .· ...
Djle al Padre Cura que Sabihín mo sa amang·
hay aquel Uil espa- Cura, .ná narito ang·
ñol que desea salu- isang castil<lt na. nag-
darlo. nanasang mag ,bi~·
gay sa Qaniya . narig
cagalangan.
¿Hay tulisanes .por es~ ¿,May mangatulisan b~
i '.
· tos pue·blos? . sa bayang ito? · .
. . No i1Ilporta .nada, trai- Uala .·po:ug · casa<¡una- ,
go bueno$ .compañe-- - · ang anoman . sa pag-
ros en el bol~illo. ca,t, may roonacon·g .
na .,f?a bulsang roa-···
bubuting- abay. '

'/ .,

• ..
'' ' ¡• . '
'·,¡ .
)'"' ' '! ', '

" . . ' ' '. <:


:~·::,., '¡',',,'\
i"'/

· ·•· ·. · ~~it~s.r;~t~aALó; .· .
~~:r;A •d.Oli<M .• n~g.á/6 .·66'il"-···. ·• ~IIál):•gtt~lt >s.á~11. :liu):na:~
. ·duce este río~: . · ... ·.rating ang ilog. ~a
· · ·ito-2 · ·· · ·. ····· ·
.¿,~Picft ... ésé p:~Játo; ~:NaHhnu.cá arig 'ibb'ng·
·i. •

i ¡'muerde ese anim<tl~ · jyan, n angangagat


· . angháyop naiyan'?·
it. ·establecerme Ang sad~y~··· co ay·ma-
·nahan dito. · . .
. ¿Que es bueno· para un ¿A.no ang magaling sa
. dolor que tengo aquí? saquít na dinaram-
dam co rito?
Tengo calentura y qui- Aco ay may lagn.at an.g
, siera que tú me cu- ' ibig co,i. gamutin
raras, y sino será mo, at cu:p. hindi ay
·mejor que llames á mabuti · yatang . tn-
, un mediquillo. rnauag ca, nang Il1e-
diquillo. · . . .· · ·
~Cuanto ... quieres· por ¿Magcano ang ibig mo
. · ese ·caballo? . · sa ea9ayong iyan?
· Es:tnuy caro. Ay totoong mahal.
Es muy. barato. · ·Ay totoong mura.
Te doy treinta pesos, si _Cun ibig · mo,i, bibi-
~uieres... · . gyan co · nang. ta-
. .
tlong puong piso.,
.B1iscame otro igual y Ihanap rno · aco nang
. lo compraré · t~m- isang ca parís at bil-
. bien. bilhin corin. .
¿Q11e \endes tú? ¿Ano ang ipinagbibili
. .. 'l
m o.
·¿,Y qué es esto? . .¡,.At ano i~o~·.
· ·Yo tambien vendo te- Aco na}nan ay nag · bi-
las, alhajas y jugue- . . bili nang · _mga.· da-·
.·., ·.tes. :rnit, alahas ··at :rnga.
lart+an.
¿Ibig mong bilhiri.Y
.:··,:. ·. :::~·.:...' ·.':~<:.·.·~,Y:.,··.·:.'·'···,\·.·.·.\: .. 1 ~.·· . ·)~,..~,,.···.' ··(.. ·~,)·>·.··.:'!:,:··.·. :·.·~;.:.,'\::· ..:· .:':'\:: 1:_¡·\·:r·"~;C··· ...·,.~.~ (' .·.t(· .',',,,·:.,,,,·/,"
, ¡ ·:.·· l,., ·;_-, . ,· : ·~·~i·. :'· ~ . ··.··.·. ·,··::i'·;·:. ' . :.: :·,.· :·;:. :<:.~.~v· ..... ,:':,'.,:·>:·:.\'': . ,. ·¡: ~ •. ~··.:·':"::.:>~.~·'-'. :, '.. .· '"··· . ·. !, .... (,:··· ....... .., .•.•• ,,, .

' ] 08 ,''<· ,'MiNUAL D•E ,LA, CON:Y.E:;RSA.CiON ,


' ¡\ >' < '/ ' < ,', ' i ' ' ) ' </ ! ',,',,', ., •.',,',,,,', 1,, 1 • ! ' ',' ' '

Llé~Sl'P..~ á 'ca;~a dt3.; ;; ~ª'tW11 ,.!.NO i~&' ~ql}i~ s¡;i · · ·


,"· · .bahay ni... , · ,·, ., , ,. > · ,

lÍ~bl~le tl}, ql{e yo cui- SB.bl~i11 m O''', s.a , caniya; ·.,


', ldad.t? ·c()ntigo. , , ,., ,', at.aco .ang.ball~lª' $a·~ ,
Blíseame 'l.i11~ bUena Ih!b~p .m;o ae() nang
. costurera y si e~ po- fsang m~but~ng rna-
sible, que seajóven nanahLat e un mang- .
y bonita. .· . · yayarr···· sana,f, bata
at maganda.
· ·,,¿Sabes tú coser? ¿Marunong cang ~a. .
11ahi'?
',¿Cuanto llevas por día.~ ¿,Magcano ang bayad
. sa iyo sa isang -arao?
,,¿Sabes lavar? ¿,Marunong cang mag-
. · laba? ·
Un real diario es mu-- A,ng. saieapat magha·
cho. .. pon .ay mararni n~ ...
· Me vas á hacer cami- Igaua m o aco ng ma-
\
sas· calzones.,· etc.
'
nga baro at salaual,
' ,1 ~ •

i •' etc.
...Las ·cami.~as· bien; al- · Ang. manga baró ma- ,·
midónadas... . buti ang almirol.at
n1atigas. . .
·· ·. Además marcarás es- Tangi · sa roon ay ma- .
tos pañuelos.. n1ar;cahan mo ang
pañong. ito. . .· .. · .
.,.,¡,l~~res tú . buena par~ ·¿Icao ay mabuting lli-
tera~ lot? '

Si sabes cuidar y· ayu- Cun icao ay marnr1.ong


dar bien· á la Seño- ·, magalaga attumu~
. rita, ;t,e daré· il·n peso ·long na rpagaling sa
,diario y Q:~ez y seis · Señora, ay bibig-yan
·. ,po,r. ~l parto.. · .· (].Uita,ua~g piso arao ·

' \ ('
1 • ~. '
~~~s~is~t+~AG-Xto.,' ,
\i

. . , . ,.,·. arao·,.··.,at lá;l),lng . aniffi~,,


,· na pis<J sa pag pa7 , ·
·. . pall.gal?-~c ... ··.·. . ·. ,.·
, ·confórme?i rUm~yon·· ca?~~ .. ·' .· ~~..··
pues baila. el za~· .¿Oo?:cung gayon mag: ·
.patt3ado y canta el .· . sayao ca nang ~apa··
~undiman. tiado at In.ag··auit ca
nari.g cundiman~.

,,

1: \ '
· .EntretenidO 71 .· c.urioso Vocaoulario de algunos
de los modismos y terrrtinos que se ·usan habi-
tualmente en ·.Manila mezclados con nuestro
. idioma· y proceden algunos de~ ·castellano ó
Pagalo puros y otros de~ Pagalo ó Castellano
.cor-romptdos .

·. ·. .·.·.".· .·•
.A
•i

ABA..-Interjeccioñ tagala de sorpresa, adil1i-


racion, etc., equivalente á ¿ola? ¡pues no
te lo .· decia! ¡ay! . . .
ABACA.-Filamento estraido de un árbol se-
mejante al plátano. Se emplea en tejidos, .
jarcias, etc., y es un artículo. d.e gran im-
. portancia en los marcados de. Europa.
ABRAZADOR.~Almohadon largo de figuraci-
lindrica, que se usa en la cama, para co-
locar las piernas y facilitar ·de este modo
la circulacion del aire. . ·
ACHUETE.-Fruta . que produce un árbol cor-
pulento .Y la·· emplean los cocineros· para·
. ·colorar las salsas.
AMARGOSO.-Legumbre · muy ama'rga· · y re-
comendada · como tónico. . ·. . ·. · ./ .
A~FION~-~1 opio compuesto y prep.arado parí\
fumarse. .· ·· . ·. . .

1/i .,
', \'
' ''• '' ''•'1'1 ,., ,.':".·'' .:.·.·,··.:::.'~,·.:·~::~·:¡~ '1 .~'::···:·:·.·.·';' . ,·

. ,.,,·::::. ·:· ~: .'/'·"" ·.:·:;;<<:·: ,·: )'l'~'·.:i 'i .':i ,' :·~· ·,.:·!'·: ·.·. ·<·"·:· :.· .·:.: .~ .:~ '··,
,1'!
';'!:,1 ,' i'¡' ' ) ;,.:.;"¡' .:'·:· '1, ' ;.· :;-.: ·, ¡'•/,:, '-'}::· 1

',·:.i·:·.\.:.:·· ·....'·> 1 .J'.\· ::.:.:,'¡', . ·'·:· ,· •'• ,·,,1 •'\1

·· t!. 'E§~iioLf-'1\~G,ÁI~ó.' . ·· . . . lli·· ,


. ,~JJA,T.~~PO<~~~~nlido;.~~e .•. se •. a,}>líca:.~l9~@··········
¡1¡~;;:~, .por· ·:·coropl§tb sé, ~·íl ·.ad~.ptad.o. ~'las.· c0.~turn;.. ··
~:~/:'.
>·."h·r.e.•s
r;lr!:\( ...
V,
. . ·de·l· ·p···a·I~s.· . · . .· . ·. . . .· . ' :. , ..·, •·' · .· < ··
· ....... ·. . :- •
~;l;lr¡··~~~A.N·~··~E·~··~.i~it~ .maligl)·o····~u·· . v·uy.a•·.····exis]~~·rie'ia
· i

~~,,.,. ,, ~I'~e.n lo~ lD:d1os. Er.t. to_<;l&s .Pflrtes. se. le$ :figu:r~.
·i~·· ·verlo y segun .e1los, Impide los partos .. con
1::;.' . :una lengua mu;y sutil y tan larga que- llega.
~:~: · · ha·~ta el.•·•·*tero .de ~a mujer.··. Para ahu·yen--·1 ··.
tarlo, el marido toma un bolo (1Jease esta
· palabra en la B,.) 6 un espadan,. y /hecho
un .furioso, se pone á sacudir mandobles
en el aire, hasta q11e la muger pare. /
ATA.R,ANTADO.-Aturdido, alocado.
.

·¡ .

13 •
BAGUIO.-Huracan cuya impetuosidad· suele
causar grandes estragos en mar y tierrf1 .
. Déjanse ·sentir· generalmente en los cambios
.de monzon. · .·. · ..
. BAGON.-Salsa hecl1a de e a marones pequeños
. 9 ·peHcaditos y h.uevas ,sa:ladas.~Es . muy
apetecida y usada por los naturales. ·
BAILDH.AN.~Equivale á lo que ,vulgarmente
. llamamos . un baile de candiL
.BALAT'E._.M:olnsco de. que., se l1ace · ~ucho
comercio en todas las Isla·s~ . .· .·. . . . .
l3A'LA;N·GUT ..._.Arbusto que se cría én los panta-
nos .Y lugar.es húmedos~ . cuya hoja larga, es·
.·tan fuerte ·que sirve par·a ··atar tod·a clas·:e
~:. de objetos.. ·' . .· · ·.. , · ··.
:1'• :BiAJLTCO<J;HA.~Urt. ~ulce que. llaman asi.
i\',~,·.J3A.LUTA·N.~Paquete, bultO' ó lio. · ...
>1,.,:.;('' ' \ '

r~,;:,r.,·.· ;· ·
.. ~.:. ' '
:j;.i'¡·

t;'!;; . , •.. · '


~.!~:.~.; .' '~'
11' •'

¡~¡~¡:t> .· '·'
~,··
,.: . . · :.~ .: .;·: . L,>·, .. , .':-.,:·.':' .', -"· ·.: '·. :~· :,.· · :·:, ,·. ·.. : .·.· ;. :,. :... "·: . . . ·.,( .. :· .: . . :· :.· . : .".:~·:,. /.·,:-.·. . ·. . · ·.,' , .:.!~·.·.: ~·. :.~·:":
Iarga/:y. e·strech~~~·G~tls~·:
·..... ., .:' . '/ · :::. ·::·. :(.· ·.·.· ... ·:· . : •.... ... · : .. ·:··.,. ..... . .· · ....·.:·.··.: .... ' : ...:·::.: ·., ·.:. .:· : ::. '

. J3ANO~A>~Embar·caeion .
.. trui<ia de ·u~1a :. solfl¡: pie~~' de que .se· ~i~ven
. . lQ.$ · iAdic;>~ . . . J?.~t~ .··.~1 :tr~:tlgq ·. i~1te~~·9~ . . I>8t.· :r.i~~· .,
y riot; Y' a~n ,. por> ~I mar..--Las. ,liay :' 9~1e- · .
mide·n .cerc:a ··de 30 · varas ·de ·. ··lon&itud por·
.dor á dos y media de. ancho; tod~s de' una
1···,·, '
sola p~i:eza. . .. . .· . . . . ' .· . ..
13ANQUERO.--El indio que· gobierna 6 dirige-
Vi·· banca.· ·
BANrrAYAN:.~Cobertizo ó garita de nipa donde·
· . las .justicias de los pueblos establecen ·:cen:-·
·. tinelas para vigilar y conservar el ór.den
¡'

'
,,:

.
••
· público.· ..
BANGA.-Vasija 6 cánt~ro grande de . barro,
donde se tiene el agua para el uso diario ..
BANGUER.A.~Vasar 6 estante 'destinado para
coloear las bangas. . . ·
BASA-:.eASA.~Arroz cocido, pero muy caldoso . .
B.AT~A .-Muchacl1o, niño 'ó chiquillo. . ..
13ATANCfAS.~Son 11nas caflas enteras y unidas
en si con bejucos, .que sujetan á los cos-
tados de las bancas y cascos para que /no
. vüelquen~· . . , · . .· ·. · .
EA,TALAN.--Llámase así la azotea de cañas,.
en las casas de nipa. . . .
llA.YON.-..:...Costal hecl1o de palmas, .que con- .
· tiene un caban. · .
:BILAO .-Cesta . de figura circular, ·grande, y·
· plana, que tien~ varios usos. .· . . .· ·. . . ·. ,
J30BOTO.-Comistrajo compuesto de harina. de.
maiz y .gr~sf.t de cerdo~ · . .·
.. ) ·BOMBON.-Trozo de caña· hueca de 1 6· . ·. 2
· · .· .piés de. longitud y 2 6 3 pulgadas .·de düi- . .
' ,. ftletro,. el' ,cual cerrado naturalmente en uno
de su::1· · estre:rp.os, por :er nudo de .la .misma· · · ·
,. ' ' ' ,1. ' ' •' ' ',, '

' 1' ,1'

't.,.
11, ',¡
' ?•· :·:' '/:· , :·:' ·', .'·.: .:. _.' : , , 1 ' ~ '··· ·.:· '\, ,,.)' '· •' .'·>·.,\ :'1 ,i\',::, i' ~" ,;,·:~:.' .(:
1
' ,:,,,' .'¡'··· ,,'- '' ·, ' ¡·::: .~;i' \\·: . :· 1
, , ••• 1 •• , ,, , , •• .., ••• ( 1 • '1'.· ·.< . . .¿":·:·'· < .· ii ., ........ ··,·.: .·..· ............··... (. ·. .:. ~.~ ··.:·:.;::·.:.·.·:.,··. : :):,.: r.··.: ,· .·: .:. ·. . ·:. ·..·::· , . . .. ,.
, 1 ~~ ·~: i ;., ; ~ · : :·,!: ::: // .:·./<'.·.:;:; ::·.'>:·: .:~. :·./:\·::;~.: :·.~· ::. ;:,.::· ·~ ·. :;: ~ ::. :.:;" :·~: ·:· ~:· :·.'.·, ':/}.,-·: '..·: ,.:: '.·.. :'.:.'{ ·:: ·.. ;,;. " . .·/·i'. ;~ \ /.~~ .'·. ,. ! • .1.., '.'' /' , , ~.· ~
, : ••. .•. ,;· ,'' '· i :·' , : '.· ., ::· ·..:·~ ',.·; : ;.;.:~\~' .:·: :, ·>r: / ,
/ ~ ~~ 1
1 1~ \L ¡ /_,','•,.'i",.'"'u'•',•','',,', ',',, •'~ ••. ~(:· ..:·::'<:·:·:.:/ i':'~.:~.:<',,i'', .~:,..,·., 1··,1

11) } .·'
1

•''' \ ••. · . ' ' : 1 ';, ' '', ''

, i · , . E:SP;t\;Non·~TAGALO~~~· . . l,

. . _. . ca~a,. .sirVe -~a11a ·~g~~Í~ne~ toda clase . de ·


.::!·· líquidos. ' ·.. . , . . ·.· , . . .. ·l

.:~,i: .· ~0N{)-A. 7L~ ·nuez de a,r'(~Q qll¡t11os indios: !IlCZ- . ··


·· · · clan ·' ai ~asticatorio~ ~l~a,m~flo, ~Q~y:o. i • ···• • ·. . . • .••. •. ·• • •

~P~Q·?Y'l~ll.Jllo ,g~an~~, .. ·Y. tp~qa~en~e fabri.~· , ..


. cado, q11e usan generalmenteen1as cocinas.
· . ~lámase en.tagalo itac·. Los indios del campo
· l<l~levan colgado .. de la .:cintura y lo usat
·. para las labores rurales. ·
··IJONÓTE.-Filamento estraido de la corteza.
d~l . coco ... Enceridido, conserva. con facilidad
el fuego y se émplea tambien para calafa~·
tear embarcaciones. é ·

]30R:lJCA.-Ruido, ~bulla, ·alboro.


· BUY() . ~Masticatorio ,muy generalizado, no solo
1 •• •entre los indfgenas, sino tambien entre m u-·
cl1os éspañ.oles. Se compone de este 1nodo:.
~o!llan . la1 hoja del ·Betel, que .· ellos llaman
~cmo la bañan por el anverso.con una capa.
de cal apagada hecha de las ostras y la ar- ·
rollan luego· á lo largo, uniendo SU$ dos, es.w ,
tremas y llenando el centro. ó círc11lo que.· ..
.r~sulta, con .un .pedazo de bonga. · ·

c.
CABAN.-Medida de. capacidad.· (:Véase. en·· el
. 11lanual pesas y meitidas.) .. · ...· .·. . . ·.. · ·
.··CA-BEZA DE BARANGAY.-El encargado de la
· cobranza del tributo. á ·50 tributantes.· .
· CAFR~.~Especi~ de d~ende·. ó fantasma true·
. creen los .indios ve·r en Jos· pesebres, bode-
, ga$ 'ó sitios oscuros. . · · ·
1

CAIDA.-Llámase así el . departámerito in:me~~


' 1 ..•. :' 8 1

,.'·''

i, ',
¡''

¡:. ·,) ', . ~~ 1~


• ' ·, ·/ 1

', :•'¡ ,'


', '1

1 ,1
~J'.:. '.:.·\,· ·~ :, .•,.:'.·:''.;:,..: .,:\.,: :,.·,:·,·,.' •.•,·. .·'.·.,·.•.:. :~.•,·. : · ~.: ;.•~·.:,'·.•:~.•:; ,:,! .·. , ,·;:': ·:, ·~
;·.' ... ,_.. . .... ; ;·: ·,.,·,. ;., .··: ,,>"::.. ::. ; '·: ·:.. :·:·./' . ,:· : :\;:1:··: '>: r
l,':y~: ·;:, :·,l,.•l:.· :<,;~.:(.:/!,:\_!(":~t.":';: ·:,. :!'i;l· ,.·.••.,•·.,.· ·.~·.':..,·. ·.,'·, ·,. ;,:',il',·.~l'"·.,· .'·. · :'l,·. ~l.
~:, ~· ~ ,'.~·:,.·
·~ 1·;·.··'\i: <''··,:·,~.:<~:;·i··;:··;I:;v,:~¡¡·J,i·v~.l
:,",,¡,¡:i/.·,····'::,!·;;{1,.:.• ::.: ·.··.··.¡·,·····.·.. ....··..·.·.... :.·.,.··..· ..··. ' 1 ':.,.:; « 1 , ' • :. •• ••• ' ., .· . 1 ·,·.··:·:::·.·,.i:l.,·, .:·.''· .· .•·...·.. ···.,·.' . . ..... ..:·.:. ·..•,·.·.·.. ..·,,,·,:·;,·,··'.:.,. ·. . ...
· .. . ,•...·,.;·,· :..:·:·:·:,·

l
·~:. '.:,(~ . .:.·.¡'.,:í,:' .•·.·..•·' · ,:~ ,·.: . ~.:.·~?:·.i..· .·.'.": ,·. ,>·,·'.'.,./· •· . . :
' ' ,' •· ..........:. ,.,.... , ·. : ./ . .,.... ,·. . ... ., . ; .! ...' ,. '. ·•• " •
,'," , .•', '.,·: .. ·~, ' ·',•.•·1 ·'1 ,.. •.~ . . , .1. :·
,. :•:::.'•:' :·:f',·/:' '.,·.,·,',·,:,·,·,·:,··,·.·.',.·.·1·1''\•.··.,,·,\·< .•.·1,1' ...·• .•11.1 ',·.'·.·.·..•... ·,·•.':·',,.·,··,··,,·· 1 1 ·.',·.,:1·,¡1'.. ','' ' '
.1 . ..•. '.. . ,,, ';·\:

. · .·: ~ :~ . ~: ·.·. .· · · · .· · .·1:,; ··~· ·.',· ·,.' ·,'· ,· ~l


1 1 1 1 1 1 1

i·\\.;:.'<;t.,·,·,.<:,t::: .· •· · .(lt4:·•·.··,,:···. ·.··.·••~MA.~,~uiL···iú~ :r:.Iic:6Ncvi~R~xdió±4. •~


'•-'/ "1\ '/, , , " r, , , •,,'' , • ", • 1 ,,, , •'¡ , /• ' , , ,. , , '• 1 ,¡,•' ''/ • 1 , : :\· ., , , 1' ', 1. '.,··• ··:.·.,··,·.·.·,·.·,···•••'.'·,·'• • •1 ,.
••• ·:···.j·,,··.:;.",,·

1 ; ' • •••• ' : 1 " ' • ,, 'i < ; \ 1 • i ' ' ' 1 \ i ~ • ' / " . ,. ' < ,; . > " ··. . .;,' l;;¡¡i

,'·,:;/<~.· ~~ · ~ .··. ·dia.t.().,.·~·I~·····.·.~~ca.Ler:a ,d. ~: . I~s.~c·~· .~.~§~Q.e.J~f~J:tl~~~~ . ,.,: ;

'. J3~1ele : s,~r . es:p~ei6so, ·fresco sirve . ~e!l~raJ~··:


1
. · ~.
, ··l11eilte.·de epfi1éd()ro ....·... · •· /··...•... ·.·.· ·. ·.·•. . :•. . ··•.•. :.• : .. ··~, .·.. ··
. OAiliA.~fAY~·~E.specie . .·.. de.. ·• jalea ·.~gnstiDsaqur hf\7·.
, ·... ··~.~í;t.•. ··.de. 1~. ~eqhe ·:de. · CQ.90. y· Ip-~el ..... t·ª~ .·.hay ·
de, varias. clases .y la· masa apetecidá es la ·
que venden dentro de.. la. cáscara· del enco ... ·
otJiEN}JERIA.:---Bodegon. ó puesto·· de. coi;nida .
á baJOS preCIOS. . .· . . .
CALAN.-Hornillo 6 fogon de barro para co-
. cinar. · . . . . . · .· .•. . .......·. . ·
CALICUT~_,..Lh:\mase de este modo á un boill.-
bon estrecho de caña, donde los· indios vie-
j O;S trituran el buyp COil Ull hierro a ·pro~
·.pósito, antes de n1asearlo. 1 • • • • •• • ••

CAMorrE. 7 Batatas . Inuy gustosas del.pais ..•.


. .CAM?ILAN.~Hable, corto ·de hoja muy ancha
:hácia. la punta,.que .usan los salvajes y aun
los malhechores~: . ~ ! ·

;CAND.ELITA.-Cerilla.
··(CANCQN.:-Legumbre . llamada así ..
CARAJAY.-Sarten filipina.
CARAMELO~~Azuc.arillo ó .esporrjadó.
CA:RGADQR.. ~Mozo de cordéL . .· .
·· ·.. CASCO.-Embarcacion grande, . cuadrilonga,
muy larga y sin. quilla, muy comun en·el
país.-Aun que. muy pesada ~!l. s~ marcha,
presta grande utilidad para la cªrga y des-·
·.carga dé buques de alto bordo y trá::ficn in-
terior~~ · .
CASTIIJA.-Término tagalo. qu~ significa, e~.
. pañol.
CKTATUA.~L1aman. ·asf á la .·cotorra .. ·
CATAPUSAN.-Nombre ta.galo gue sig11!ca/fin.
Llámas\3 generalmente entre ,·españ.oles á
/
¡' /

1 \ ....,

/ ' '

'¡ /

• 1' i
',, ,'',,'1, ,' 1 ,'''!. 1 ,· ',, ,(,¡ ,", 1 1 ·., '',, ',' :·,:,·, 1 • '.', ,·· :1'' 1 • 1 • '',,\' •.'',' ,,

<~
111
1 11111 1 11
'' 1 ' • ' ¡1 .) ,,' 1 _\:: ', ;' 1_,¡,., ·, ,l' ' 1•
1
,t· \

~!~:/(-,:/'·-_-.:~.:,i---r··,_,._, _ <,.-" - :--,.(---_··-,--~-." :'.-.-.-· .-;',.,.-" __ , ... ·... -··. ·._ .. :. ,.J :·: - -,,_,· ··.-:.·< ··.·,-. -·- .. -,!.· ..

~·~' ,,, , ., . . ·· 'ESPAÑOL TNGALO' . , ·-·- . ( 115 .,


:!~~t!'·.~: '~ ~>:' ', ·:, , ,·, ~' ,.; >' ,···. ' •. \ :::!
1
1

ki,::·, e~a1ql.ll.er .,J:Hr~¡le de, c&ndl¡ co~ nbe~es de o~:--


1 •• : {. ' ) •• 1' ' ' ' ;: \ ' '' :

·· .· . ·. .· . · ,
. •. · gta ó bacanaL _ -. · · , · ·
;~~:,:.:::'~.: ·. - _ ...- ·
!t:·.<Ji.uA~Caldeta grande~ de' hierro. -· , · ·.· ·
,1, ,' ·,
1 1 1.-

w¡,.t''· • ·~ -:- E-- - h" t· ,-. .. ·- L' l'á. _:· -- . ~- "·¡' T·.-h' .1.·--
~4~;,,~·:·C'H~··.~ • n, g .1no,. oqnar. · : mas.e .as1 e. \ .. '·e •.,
1

• ' 11 ', ·(,,,:

I[:::,,CHANGHAU.~Comistráio chino comp' uestó.de


f?>.' t;tgua eón miel, gula~ang ,, ~alc(n{ay, y.,otras.
41

¡1,

I,J¡:' . .·. cosas.· . - · ,.


i

~:···,;·,,CHl·FLADO, ·A-CHIFLARSE.~Espresion ..mu,y·


~~:~ · usada, que se aplica al que anda distraído
1

C · 6 empieza á manifestar algun Ugero indicio


· · . de locura. · · ...
CHIRETA.-Cualquier pedazo de la cáscara del
1
" ' i

coco.
·'·CH.ONCA.-Juego indigena.
· ···CHONGO, • A.-.Denomínase ·de este modo en
· · ·.el país al mono. . · .. '¡

. ·:COGON.-Arbusto muy 'largo y abundante que · '·

en· muchos pu~1tos ·emplean para techar las


casas. ,
· ,:coLMA.-Cepo de madera que no impide e[ , /·
andar. . . · .
;: ·~COLI1 A ...;_Temporal de a~uas que, suele durar. ·
. seis,· ocho y hasta ve1n te di as~ , .. ·
· .·,QONOHAS.-En los. balcones de las casas del .
. país se obs~rva la particularidad de que en
lugar de cristales, usan en las ventanas, de
··conchas del mar cuadradas del ia1naño .de
·dos pulgadas en · cuadro.-Este sistema, si
bien aféa las construcciones y oscurece algo . • ,1''

: ·'el interior de las I'll·abitacio]}es, defiende me~,. .


· jor que los cristal~s de los rayos solares y
. por· esta. razon, las. ventanas toman el nom~ ·
. · bre · de conch:as; . ' '

(
1
'•

.• COTI.PIO.~El que lleva el ]?elq illt1'y cortado


' ,·, 1,'

, · 6 rapado., ·. ~ , .
,· ., '1' ' ' ' ',,

•i
'!
',1 ' '

' ' , , \ ' .. ,'


' 1 1 ,'

.. ··.
' ,1'
. ' ,i' )
'· .• '
1

' .·· ··

,.
'•

' '

' '

'. ' ' 1/


. . ·,,' \.
.i '116 ·.· 1 .MANUA~· -~E. tAi ,co~V:ERSACIÓ~, ,: ·. . ..
. . , ·, · éciirS:~ksptl-4a d~~tada eJ1:,q~'eÍos~ilg~~los qe·
.. ·. · '·. ..·.Io·s··díéntes fOrnta11 curvas~ 1

•• • • ·-. • • • • _· •• • •

'·CULIRlJ.~Moneda·falsa .·6 :borrada. 't!sase ll1u~' · . ~~~


1

••

1 • ••• ..... :'chO.cdnio··sinóni:rno de cursi/ · 1


• ••. . . .-·. • • •

· :.: CUMINT·AN.~Cancion ·indigena,.·algo .. patética .. , , . ,,

· · ·.y monótona; perb que no carece de cierto


'
'~ i
. '
·. .sentimiento agradable.· · · · · · · . . · .
CUNDIMAN.~-COiriO la anterior, con algunas
variantes.

DA.LAGA.--Muchacha. jóven y soltera. ·


">, '
DAMAJUANA.~Garrafon grande: de vidrio, for-·
rado de mimbresió bejucos, que contiene poco
,, 1 • ' "·.

;"' ''1

mas 6 menbs una arroba. de líquido. ·. ·

·E..
: ·ENFRENTADA:~Serenata. • ·
ESTERO.-Brazo de ria 6 rio.
' 1 • • 1

¡i ,¡

G.
, (:í-IANGOCI-IE.-Tejido muy basto de cáñamo en .
· · que viep.en ·empaquetados efectos de .Europa.
· Sirve para fr~·gar los pisos .de las e.a:sas.
•1
•·'
,', 1 ''
.

··: j'
GANGOCHEAR.-+Fregar con gangoche. ,
· GLOBO.-Especie · de lámpara ~d~ · cristal ·:que
· tiene esta forma~: Se us.an generalmente para
el. aluni brad o con•r aceite · de coco.
: ·. GOGO~~Vegetal ·muy ab1~ndante, · qüe ·remo~ ·
'i ,,\ ' ' :\ 1 ' 1

;, \

1,

! ¡

'' '
11 '\ 1
¡' 1 .·, • 1\ \ 1
1 1 1 1 ,

. : ,. /
', ,1

'' ' ( .
' '
:, \.
,,
\•' ' ! '

• 1 ,.,,
,'¡' ,¡ l• •
\ 1 '
• ¡ • '
1 ,·,,, ('
\ '(~ / J

( 1 /.
lfr,, :1 d' • ' 1' ",Ni' \ 1, ' '~. ' ' ' 1: ' ' ' ';,J'I .: ' / ' ''r
'l ) \\ ',1 ' ',; 1 :· ,d; <' 1 ' ' ':- '.; :·

' 1' ,''' ' ,, ' . '• ' ''', ' '·' • '
n ' , ..·,· .·. ··./··.. , .: ... ·'·,.·, :: :· ; .. .'·.:'.·~···'· " ':- : •. ·., . .. :· ,·:· ,', .:. ·. '·'. , ,:.' ;. ·:,"· :,, 11 ' , \ ' .·'' ••.. • ,· , , 1 ', ·,

•••••••••
, : , 1 '.,, 1 •'' ,
•••
' ··~

1

'
,'
'•
>. · . ESPANOL-TAG~LO~ · . · · .· '
'; ,' 1 , , ' . '. 1•, ', ', , :,1 ·~~~ 1 , r· ~~ ,, , . , ' , '' , , , , , : , '
117:: . : . ' ' ·' '.-' ', .

· \ j~clo, :produce··J.abÓn ·naturar.· .'IJsase por es-·: ·. · : · · .·


' ' ' ,.,pañoles .é 'iridios' para liín.piar la' ·cab~za
+ r1 l b ' -
' ·•;.~:e.
an- ' .. ' ' '·':\',-.:,:' ' •''
, . ·.,ves,. .. , . ano.·
. . · :. . .. · 1 • , ••

. · 'G.ORGO:rtETA.-Botijo 6 jarro para ·el agua ..


·. ¡GoT·O.-'Gúisado del país~ · · . . . · • · .· . . ~

, ·•GUINA.TAN. 7 Compota iudíge~a, comp.uesta, de .


. · leche de coco, arroz. en .bolitas, camote, u be ·
y otras frutas. · .. · · · . . !

. GUL·AMAN.-Jalatina gustosa, l1echa de una


. yerba marina. .·.
.· . +GULAY.-Cualquier menestra.

·H.
HARIGUE.-Llámase asi á cualquier pilar' de .· ....
madera ligeramente labrado, destinado es-
. clusivan1ente para montar las casas.
·HoPIA.-Bollos dulces confeccionados por chi--
. '

~os. · . . . .. .
'

· HUEPE.-Tea de que se ·sirven los naturales


· . para alumbrar los puestos . de venta,· etc.
· ·Fabricanse. de brea y as~rtin cubie.rtos con '• ,''
. nipa. · · ' )

M.
1

MANGLE.-Arbol que con infinita abundancia


..
crece en los pantanos. é inmediaciones de . ,,

. los ríos. . · . . ..
··MANCUERNA·.-Los ·presidarios 'en Manila sa.., :. ;·
. leri diariamente á los., trabajos públicos, su- ' ' . '
. jetos de· dos eh dos con fuertes cadenas, y . · ··
:-á cada 'pareJa · se la lla.ma asi. · ...·. · .· · · · ,,'':\'
'

1
' .
' . \

,11\ 1

\¡'
'' •,1 '
1, ,J/,,, ',
' 1,

' ,, . ' .
. ' .
' i' ', ¡' '
\' ', ( 1 1 ' ' ~. ' r "'! 1 ,'" ¡,, \ 1 ,':
' '•
' '¡,
~ ·~
1 ',,:
" ,' ', • 1 1

' ' i , :· :'


:~' '¡, ',
'

' : ,. ' l . ,' 1

'1'
' : 1
' '1
'"'' ' 1'','
'1 ,,~·,,:··. "' ':'' ', 1 ': ' 1 ' ~ 1 '1 \ 1 1 .: 1 ~
¡' ' :• • • • • ,.,,
,1 'i ( }, 1

1 ,, 1 '
1
1
' t.· ':'1,
' ' 1

... ··:,-
' ~ .... '
118 ,'' ' MANUA,,L,.D;E " • 1 1
LA, CqNVERSACION
' ' , '
11

. '

'
' '
1

, ~:: ·MA])0YA'.~Torti¡1a ··d,e frutas ,y : e~rnáto1les. ~.· ·..· ...


,, , ~:.. .. :MEQATE~ . ~. N:orribre con ·q u~ se deno~ji1a; 'en;, .·. ~·
.ge~eral c11alql1ier cla.,.se de euércJ.a. · . ·.·· · 11

!·, ? . .· ·

MIE1.~Hacemos· aq11f ·mención de' esta·· pa~a-:


·bra por la·. especial ·circunstaneia de qlle ,en .·
la Capital, no se da .á los caballos el agua . ~:,
,'\
·. pura, sino~ m.(3zclada con. miel.· ·· · .
MORISQUETA.~El arroz cocido simplemente :·
en agua y seco, no se conoce con otro nom-·
bre. ·
'\ \ •'
.MOSQUERO.-Espanta moscas de papel y Qañ.a.
~IOSQUITERO~-Colgadura ó pabellon cerrado,
:de gasa 6 linon, de indispensable necesidad
. para evitar al dormir, las picaduras demos-·
' ' .~
qllitos y otros insectos.

N.
NIDO.-Alimento muy estimado. por los ehi- ·
nos y de gran alimentacion ·para los ~nfer-·
1nos. Es un articulo de que se l1ace rri1lcho·
comercio .Y lo fabrican con su~ babas' en-·
tre las peñ~s, ·. unbs pajarillos semejantes á
. las .golondrinas.
NIPA._:_ArbustE> de la · cla.se de las palinaso·
Crece muy agrupado y prospera infinito á
orillas de los ríos. Su fruta es una espe--
cie de. coquito y de él se hace vinagre, aguar-·
diente,1 miel y azúcar negra "M ·del sus,. ho-
jas se sirven para hacer escobas y con es- 1

pecialiqad, para cubrir los tejados. de ~las ..


· · casas. ·
1!
''
',•,'
1
~- •

. ~P~' 1

·. PAGSIO.-Guis~do algo insípi~o del pais·"


' ' ~ '

. 1'' 1

.·' '• 1

'1 :' ,, ~

1 ' ' ' ' ' ) ~ r

.'' 1 1 '1 ','

' ' .,·


'',, 1 ',

11 ,.
',•¡¡¡
1
,'' r
1~,
¡:·.,,· '."
1
1 111
l ' ' ' ' \\111 > ' 1 l '-,' ' ,• ,1 ; '\ ' ,1 ' ' L 1 ,' ¡ 1o 0 11 ¡ 'p ¡, ' 1 11 111
111
• , 1 1 ',' 1' , ,, • ' ',,;1' •¡ 11 ¡ ' , •
' '')
,' ' 1 ( 1\ o 1 L ', 1,''•' 1 ,' 11 ''o'\1 1/ 11¡' '•, 11 1

1 1 "'. 1 ',,,,'1, ', ' ' 1 '1¡ /1 L


/:,
¡1'' 1
' '
'

. . ESJ?ANOL-TA6:ALO.
,: ! 1 .·~ '1 . . '1 1 ·,

' . . ·11''···9 :. ·. . ,· .. ,1

' ' ¡. •,/ ' 1 '¡ •' / ·, ; ', ', ¡1 1 • 1 \ • ! J


' 1 ' ' ' ',

1' ' ( •• '


'. '

·, PALAY.~El J1rrdz ct>n cáscara.


1
' 1' . ... : ·::

·' ".PA.LlrfAO·~~Masa de· arroz.. .


.:.J?ANOQ~~·~Dul.c.~· IDllY ordinariq, que· venden ... ,.i· . : , · 1

. en. peda'zos reddndos ·y que n·o. e's otra cos·a ..


· . que miel· -congeladao · 1 ,
1
1 11

· ·< JlANSIT .~Fidf3.0S de ·arroz· guisados.. ~'


· ··. PA.NKA.-Bastidor grande· de madera cubierto
de tela qne se· suspende del techo en el_ e o~ · ', ' ' ,1

· roedor y se le dá 1novimiento con unas cuer..:.


·das, para abanicar á los que comen.
· PARAO.~E1nbarcacioh filipina de mucho .pun.. ·
· . tal y poca manga, co11 grandes batangas
á los costados.
PASO .~-Llán1ase al lebrillo ó barreño.
PATIS.-Salsa hecha de carnaroncitos á medio
· podrir. , ..
PATAS.~Juguete de. caña para chiquillos.·
PATOLA..-Legumbre de este nombre. · .
.PAYON.-:-Paraguas ó quitasol.
PETATE . -Estera de tejido. fino que se usa.
encin1a de la cama.
PIEI)RA.-CULEBRA.-Esto que se llama así, / :

. no es otra cosa que el asta de ciervo, algo..


to,stada y· hecha pedazos. Todos. los Curas·.
.párrocos que habitan los pueblos del inte-
rior, están siempre provistos de estos peda-
zos de asta, que aplicados a la herida pro-·
ducida por, la Inordedu:ra de ·reptiles vene- ' ''

nosos, absorven el veneno y sana el paciente;..


~ · -pero es .preciso qne la operacion se ~haga·
lo mas pronto. posible y .si h~ cerrado la .
herida, conviene abrirla· J hacerla .desan-· ·
· grar. Esta observado; que corno la piedra . ' !

. agarre, no muere el l1erido. Este · antídoto.


.~:: . . es . muy usado .donde 'abundan los reptiles~' . (
1

' ( '

1
1 •• '. 1 •

,~,
1
.. ' (¡'.' 1
1,' 1 1 ,-!lt•· ' '; '! ,' ',\, .• .' 11 •
~ 1 :. ' 1 1

· . ·., ..I20 '. · . · ·. M~NYAL. ~E -·LA; 'eb~v-EJRSAOIÓ~ · ·. ·! •· .. : :

· yenen~s;R y áun pro4ucído én Inucños ...··. ha


. . ·.,,c,a;~9s~·descél~n~~s .rebs~ltados ·.en las .mor~e~ .'.
~ 1 1

. · duras· e perros ra iosos. · . . ·· l' • (

PILON .~-Nombre qu_e .· se, le ·dá al· · almirez., Ó·


· . ·mortero de cocina . Tiene tambien este non1-·
',,, ,'/ 1
· bre, ~.el. molde d,e ba'rro de pgura cónfca, que
·contiene el azucar · congelado. · .
PINGA:-Vara de caña 6 palma que usan los
· cargadores para suspender la carga .
. PINIPIG.---El arroz llamado 1(tCtlatquit; que
eosechan verde, para reducirlo á la forma
aplastada co1r que lo dán á la venta. : ..
·poTO.-Es un manjar delicado y sabroso de
que se hace gran consumo en el desayuno,
.tanto por·españoles como por indigenas. Hay
-potos. de las clases siguientes: .Coeh.inta, ·
blanco, . colorado, de tajada, oonlJón, sulut,
·tJttaya y algunbs otros; pero e~ mas.apete-
cido por 'la clase e11ropea, es el poto blanco ..
PINQUE.-Espuerta de caf1as, destinada para
recoger .basura. . . ,
¡, 1 • 1
·PUSPAS.-Alimento. insipido que. se dá á los .
~nfermos. Consiste e11 pollo cocido con agua
1,1 ,·,,1 ·,, 1

'¡ 1
i· 1

. y arroz.

Q,
:,'1', ·. QlJECHAS.-Salsa de. camaro u es 6 ·pescados.. .. ·
. 1\
QUILITIS..-Legumbre de l1oja encarnada.. ·. · .
.· Q.UI~AUIN. -Guisado del .pais.
. . .

' ' 1~ 1 1

S,• 1

SACLirr .-Llámase ,el bejuco qu~ usan lo~ car--


, . gadores ·para suspender .la carga.. . · .· · . '
. ' . . 1 .

(
1 1
. . '

' 11. '' ¡' ..

,, '~ 1 '

/1 '.',' ¡ 11 ',
\\ ',' ' ·;' ; '~· ; ' ' 1' ' 1,:: ' ' ,, \ ; ·; '11 :••1:

,',.- '.,' •,' '• .·.'.·'· ·<· 1

~1 :; i ~ ' ',1'. ' .. ,; f ,1

r.~J~I
¡1, 1 :,
.. ~. ·
'~'· :•: . . .· ·. . ' ,.. . ...... ·· . .. ·.· . . . . . ~ :. ;.;,.. . . i. ¡ . .•. ' •

(íiil::~: ., , · . · .·. . , . ·.•. · . . . . . E,'ª:P.tftiP~~7T#<l:~LO.~


¡:¡,(''< ·.·.· .···g·.·i ··.ri1.· .•. ·····p·.··" . 'd'·. ': > . . . . .. . . 1 .: 1

:;;·;, . SA . Iu.. ~ ,lSQ}·e/(fanas'\ ·. · . ···r·· ... , ··.. · . .


if:1: .·.~.•:,~1tG-J]AN. 7~1 re1llo.
para dirigir y ..·}lacer .~n-·
lilj<rh' tlar 1ª' banca · ' · · . . · . ·.··· . · .·'. . . ·

~::.i?ALAMA~.CA.;c.op.ócese c<m este nombre clla,l.. · . . . ..


.';. . . ·quier ~su~rte de prestidigitacion. . . · . .· · ·
r·::: ,S.A.LA.COT. --.Llámase lo .que ,comunmente usan
~::: · ··los . i11dios provincianos para ·cubrir la ca-
,· beza. La forma· ·se asemeja á la, de una pe-
queña .sombrílla abierta~ de 18 pulgadas de
diámetro, sobre 6 de altura .. El centro re- . · · ·
presenta una concabidad circular, bepho de
juncos para recibir la cabeza .. ·Se fabrican· ·
de .juncos, cañas y de carey ,Y ~los ·indios.
pudientes lo adornan en. la parte ·superior
. . con varios y 9aprichosos remates de pla!a..
. ~AMPA.YAN.-T1ene · este nombre.· cualquier
·cuerda, que atada por sus estremos á pos-
,. tes ó árbol~s, está destinada para colgar
ropa. ·
· ..;SAN?-L~Y.-Comerciante· chino y descendiente
, · de este. 1 • .. • •

f3ANQUI.-Especia que tiene la forma de. una ·


estr-ella. · . . . ; .
.SAUALE.-Tejido basto de cañas. Sirve para
.·quizames en. las casas de nipa, para' co- '
. · bertizos y otros usos.· · . ,.
. .SAPA~--Resíduo .que .queda .. despues . de. mas-
. cado el buyo. Los indios acostti:q1bran á dár~
·u selo m11~uamente con la boca . en prueba· de
· ,/


1
amor .. · ·
· ··..· . ,. ·
SENOLTA.--Asi llaman los cl1inos á los espa.-.
· .· · ñoles y vice~versa. · . · / .· •.
· . ,SIB1JCAO·- Palo. que dá un tinte· -encarnado.·
••· ..• Es un/ artícul.o de que se hace .mucho · cú-
• ¡,

. · ·. ·.mercio. . , . ·
' " ' ' ..,, ,' 1
·· · ·· ·
1'' !

··.- 1 •

{ ' )
~
1

' ' ' ' • ' ' ' 1 ' 1

" . . . ,' ,' '/: ,, i '' 1 '

1
,JYJ.:A:J:J~t,l.J,,Cl:¡ll:J,::.:.!J·:.D,:'·..·~;l:l¡, ,•,
CóN'VERSÁ.CION
··<·'·'·'" :·" '':':' ,... ,·, ,.
' ., ·¡ -.:·.\····· ,•;, ·..·. :, ,•', ·: ,''
'' 1

.···' '; ...... ··. ·.· / ' ..


. blanoct :y ·p~q11eñq ..
.. ··.. ..·.· .. .. ·.
SIGAT~~CJar~colito, .·. . . duro,
/ ' ' . : '

·
.· · : ··. .· . ·· .· . · •

Sir:ve en Siam de. mop.eda· y es un articulo·:


a~· cüriierclo. ,. : .·, '
SINkMAY·.~Tejido .ot;dinanih /d.el . p.áis ....
. SINIGAN.--Un · gui$ado~ .. · .·. . , · .
SOPLADO.---Usase como sil1ónimo de. vano, or~-
gulloso. . · . · .. · · ·. . .· ... ·. · .·
~OTANJUN.-Fideo blanco y trasparente fa--
. bricado por los. cl1inos. .·
· .SOY.--Salsa hecha de pescados .
SUMA.N.~Masa compacta y pes:ada,,de un ar-·
·. roz llamado rltalatquit. La venden envu~lta
en bajas de palma 6 -plátapo .:Y las hay· de·.
varias clases y colores.
1,
· · ' ',,' ' '

T.
· TÁBO.-La cásc3;ra del coco perfectamente}~ m-·
pía y pulimentada 'interior· y -esteriormente~.
Eirve para sacar el agua de. las tinajas . y·
hace el oficio de·· . vaso, jarro, taza, cangi--
1on, ·etc.· 1
. ·. · ..

· TAJU.-.-Bebida caliente del color de cha, com-·


. puesta de agua,. gengihre y :azúcar, que to-
man indios y chinos. como ·desayuno. ·
TALACSAN.~Medida para yender leña. Consta
. gener?lmente de diez· mil ra.jas de t~mañOt
comun ...·.
·. TAM.t}LE.-Comis~rajo compuest9 de harin~ de
· .ma1z. y. carne ·,de puerco, que venden en---
.· vuelto . en hojas de platanos. · . · ·. · • ... ·
TAMPIPI.-Cesta ·Con tapadera, de la ·hechura
•· de unt];. caja.·. con1un, .que fabric.an.· de lfts
··. ~ojas de·.·. palrn~ra..~Las,hacen :de todos ta-

( 1 •
;,,'\·,', .··:··'· •' ,,'':'.:·.''
:··,: :.. :1 '•;\

.~: : ,·:\',.! '::·. ':',' '1 ·' '' ' ' ' •

~;.... .. ;.~~~A~(ú;:-TA~~L9; . / · .... ·.· · · · ·• ·. <.


l}(·i··· :mañ~)s . y· sirven _para guardar ropa· Y" otrOs
!-;,; ·. .·efectos. ·. ·. ·...... >·..·. .. : .·.· . ) . ·. · . · · . · ··. · .·
¡;¡{¡k;·"·~'TA.:NCAL. "' ... Jaula, .d. e cañas ..· .· · . · ·' .• . ·· ·
~;;,,> 'T.A_PA..-Cualq?ier earne . saladay see~_al ·sol. ·
;. TA.P.ANc·o ..-::TeJadillo ó cobertizo de sa:llale. · ·
(:~"i·· TIMBA.-Llámase cualquier balde· 6 cubo para ·
, ~. ·. sacar f}.g·ua del pozo. . . . . . . .· · ·
TINSIN O TIENSIN.-Nombre chino. Llámase
· asi un artículo procedente de China y con-
siste en unos cordoucitos esponjosos, blan-
cos y . largos, que sacan .de ·los juncos .. Sir-
ven de mechas en las luces de aceite de coco
·y es .lo que ordinaria.mente se emplea para
el alumbrado. . · ·.
TINOLA ... -Pollo. cocido con· calabaza .. Es un
·plato mllY usado para cenar. .· . · .. · .
TIQUIN~~Llámase 'asi tina caña. larga y cas1
maciza qt1e . en llllO . de· su·s estremos tiene
· clavada una punta de l1ierro y sirve á los ·
.indios para en1pujar sus embarcaciones en
sitios , de. poco fondo. ·
TIRA-TIRA.__;.Dulee ordinario. No es otra cosa
.que ·el azúcar en·. barras cubierto con .. un
· ·. . grano semejante al mijo, que llaman lir1ga.~
TOCON . -Pilar muy corto · 6 pedazo. de· ma- ,·1 ¡,''

dera ó caña gruesa, que usan para colocar


debajo de las casas, con objeto de asegu--
rarlas ·y fortalecerlas. . : .·
TUJ?A.-Mosto que sacan de la palmera y. de
. qüe p.acen el vino que lleva este nombre.
Hácese tambien vinag-re, que es el que con~
· . .. surT1e la clase .indígeJ.?a. . . . . . ·
· .TULISAN .~Malhechor,. bar1dido, ladron ~.n cua-
drilla.··
,,,
.

V ••. . . '

·.'·,·,."·!

'VAGO.-Signifiea nuevo.~Palabra con qué· s~


designa al .recien lleg~do de Europa.) . . ·
VAN~UAN.-Estera grande y de tejido··ordi-
.nar1o.·
VERSO.-Culebrina que dispara hácia arriba .
.La usan n1ucho en provincias pero sblemni-
. zar las fiestas. . . . · .
VICHQ-VICHO.-Mas.a de harina frita' y ro-
.ciada con. miel, que venden por las calles .
VIVINCA.-:-EsJ?ecie ... de puding confeccionado
por los indios. Hay vivinea de varias clasf3s,
·pero la mas delicada y gustosa, es lá que
. la llaman de . huevo,. .
VUCAYO.-Dulce de eoco.

z.
·ZA,OATE.-Yerba que se . dá eo:ijlunmente .á
todos 1os caballos .
.ZACATERO.-El proveedor de zaeate.
' ' '

1
'n '
· . TABLA.
:o:E , P.A.G HANAP NGANOMA!i.SA .
. .lflllT~JlillS.· LIBRO NITO~

l.a PARTE.

·voCABULARIO. / "

Los elementos. • · • .. 9 Ng~lan nang lnp;:t, tu-


big, etc. . . . . . . 9
. Los · astros, la atm6s- Manga astros at ang
fera. . . • . . . 9 · ·lahat nasa p:angita.n,
hangan sa langit. . 9
El globo, la. tierra. . 11 . Ang sanglibutan, ang
. lupa. . .. . . . . . 11
Agua,. fuego, provision Tubig, ap0y at casan-
de com bus tibies • . 12 capan sa pagcagaua
nang apoy. . . . 12
Met~les.y. minerales.·.. 13 Ngalan ng n1ga bacal. 13 1

Dimensiones, formas y Ang calaqui, ·cahilu.-.


· propiedades de los . gan, ca taas ng ano':"!'
. cuerpos. . . . . . 13 mang casangcapan. JS
. Colores. . •. . . . . 15 Ma~ga culay. . . . J5~
Division del tiempo. 15 Ang paghahahati ng
panahon. . . . ~ · . 15·
Números cardinales. . 16 Mang·a números car-
dinales. ~ . . · . . 16.
Números ordinales, co· Mga números. ordina-
lectivos, etc. . . . 17 les, colectiyos, etc. . 17/
..El .hombre, fases y Ang tauo at ang da~
circunstancias de la raanan nang· cani~
' vida. . . . . . . 19 yang bu hay. . . • 19.
' La parentela. . . • . . 20 Caanacan. . . . . . , 20 .
L'?s sentido$. . • • . 21 ' Cadamdaman ~ .. . ~ 21
. vir~. . AiJ.g c~lolpJ~~' · ca~sa-:-.·
22 · lan, calJanalan.. .. ,. .
Ang pamca , babaha-
.• '' •· :i. • 24 . gui n~;ng catauang :
1 ,' 1,. '", ' <·!', ' ,, \ '.:... ' lupa~ · ~· . · · .• :. · ~· .· •· .· .· · . ~· · 24. ·.
·propiedades del cuerpo Ang pagca .. a.anyo . at
· humano.·. .· . . · . 27 caogalian · nang · ca...: ·
,¡ tauan. 1upat . . . · . 27
.Accidentes, dolencias, Ngalan nang manga
enfermedades. . . . 28 saquit. . . . . . 28
Prendas del vestir. . 29 · Ngalan nang manga
d am1·t • . . . . . 2nv
Comidas y bebidas. • 30 Sari-saring eacanin at
ÍUOlU.. • • • • • • 30
La casa, muebles, me- Ang bahay'~ casanca-
naj 8·, etc. . . 33 pan at iba pa. . . 33
La ciudad, edificios.. • 35 Manga bayan, mala-
quing bah ay. . . . 35
Servidumbre. . . . . 36 Paglincoran. . . 36
Na vegaci on y pesca. ~ 37 Parriamfl,UC~ at pag pa-
T '' ' ' Iacaya. . . . . . 37
Moned~s, pesas y me- Salapi, tirnbangan at
didas .. · . . . .· . 38 sucat. .. . . . . . 38
Dignidades, profesio- Calac-han, :. cagagaua-
nes y oficios. . . • . ;3~) nan .ng mang:a tauo. 3H
Del escritorio. .. 41 Sa pag sulat. . . . . 41
De la Iglesia. . . . 42 Manga anoman sa Sim-
bahan. . • . ~ . 42
.El campo, árboles fru- Ang parang, mga ca~
tales, etc. • . .. . 43 · hoy·. bunga, etc. . . 43
Animales.. . · . . • . 46 Manga hayop . .· • . • .46
Armas é instrumentos. 48 Sandata at casancapan
nang cah\ly p,t .bacal. 48
Juegos y ejercicios. • 49 Manga laro at ib~ pa .• 49

2.a PARTE.;

Recopilacion de .artí- Cahul,ugan ng manga .


culos, nombres, ad- . adverbios,'· nombres
\ v~rhios, etc~, mas etc., ó lista .nang
usuales en 'la· con- mga· uica. caoalasan
Té:rsaQion. •·· . • • 51 sa pa,g- '.ósap,. • .· • • 51
3.a PARTE.

Frases usuales. ·J,fga panaya1~ ó salita,

· .;Para preguntar, dar, Sa pag tanong, pag


. pedir, afirmar. • . . 75 bigay, pag hingi, pag
p~totoo. . . . . . . 75
Para sal u dar, dar los Sa pag batí, pag bigay
buenos días. . . . 75 ng· magandang arao. 76 .
Para despedirse. • . 77 Sa pag paalam. . . . 77
· Del ir y venir. . . • 78 Sa pag paroon at pag
parito.. . . . • . lj'8
Del tiempo. .. • . . 81 Sa panahon. . . .. . . 81.
De la hora. . . . . 82 Sa oras. . . . . . . 82
·nel comer y beber. SS Sa. pagcain at pag
.
1nom. . . . . . . '83
Del dormir y desper- Sa pagtulog at pagca
tarse. . . . . . . 85 guising. . . . . . 85
Del servir. . . .. 8f5 Sa pag lincod. . . • 86
Del vestirse. . . . . 88 Ang- pag bibihis. . . 88
D·el viajar por mar y . fija pag vi viage sa daga t
tierra. . . . . . . 90 · at sa dalatan. . . . ~O
Administracion espiri- P~g cacalinga sa calo-
.· .tual. . . . . . . 92 lona. ~ .. . . . . 92
De as un tos judiciales. 91 Sa mga asuntos nang
justicia. - . . . . 97
Juramento de Gober- Panunrimpa nang ma-
nadorcillos. • • . . lOO nga Capitan. . . . 100.
De asuntos adminis- Sa mga asuntos nang
trativos 6 de Ha- · AdminiRtracion ó sa
cienda pública._ . . .. 101 Hacienda pública. . 101

'l' /

¡ ,¡,·,,
· Diálogos . · ge1!erales l\fal1ga $alitaan ·rr1.B-ha-/
· preguntas. . . • ba ílang .· mar;uni 6
pag· t~tanungan.. . 105,

4.a PARTE.
l

Curioso vocabulario de modismos Manileños. ·• • 110·

.,.
'

. \

También podría gustarte