La Antropologia de los Desastres
en América Latina
Estado del arte
Virginia Garcia-Acosta
Coordinadora
RAE Op couce
gedisa‘Wegner, W, Heme. Vlg yC.vonRethich 2001) Phe History of Cafe
in Gusoal, Bogs, Viegas Eos.
‘Wi. C012) The Mean nthe Mal: Glatt, Developmen an te Making
ModomCutoml, Dut, De Univer Pre
1s
Capitulo 4.
Pensando a través de los desastres: etnografia y
paisajes del desastre en Colombia
Alejandro Camargo
Comversaciones
Ese capitlo base presente estado actual la investgaconantopo-
lgica sobre desates en Colombia Estos hace a aves de n ans de
las experiencas do quienes realzaninvestigacions enogriies en i>
rents agar de pay que de alguna manera han sido aed por do-
sastes, A diferencia de ovos psc latinoamericanos como México,
Colombia no cuenta son un campo ve ivestiguién academia deer
‘indo conocido come "Antropologia dels Desstres” Los departamentos
{i anropologia colombianos no oecen crs en ex campo os nop
logos no han enmarcad su wabjo dentro de st wan inlet, as
‘Publicaciones a respect son esas y Ia historia de apna Do pre
Seni evidenca de formacin de una comunidad cade reconocible
bajo esa equ. Pero cl hecho de qu al wadicin mo exist 0 significa
153necesariamente que antropélogas y anropélogos nunca hayan realizado
trabajo de campo en fees afectadas por desstres, 0 que Colombia no sea
tan pais propenso a desastes Po el contraro, como se mostra en este
‘aptal, Colombia ha sufrdo una sere de desastrs que an afetado d-
fereotes lugares personas. Ademis, esos desasres han sido parte dela
experincia emonrifica de varias anropélogas y antropélogos. Este cap
tulo examina esas experiencas y reflexiona sobre cémo ls desastes han
inci en al ails aniropolipio en Colombia.
Dado que noes posible trazar una genealogia dela transformaciéa y las
tendencias de los enfoques anropoldgicos sobre desastres por las razones
syexpliadas he elegido un camino metadologic diferente. Este capitule
Se basa en una serie de conversacones que he tenido con anropdlogas y
antroplogos que han estudio alginsspecto de un desastreo han expe-
rimentadoinosperadamente las socuols de un desaste durante su investi
gacién etmogrfica sobre os tomas. En ambos exsos, el desastre no fue
solo un evento que permanece almaccnado en a memoria de a gente, los
archivos wotros dociaments. El deste cs, ant odo, un fenémena mate=
rial con una huella evdentey duraderaenel passe. Por lo tanto, ls df=
rentes experiencias ctnogrifcas aqui presentadas tienen esto en comin:
‘que la materilidad de un pasae afeetado por un desastre incide signiticn-
tivamente en Ia manera como antrop6logasy antropOlogosentenden yen-
focan su iavestigacidn, Este capitulo presta especial stencin a cdmo la
matrialidad del desaste, y la cnfiguracin de las cosas y elementos que
‘constituyen ess passes, desperta curiosidad etnografica. Virginia Gar
cia-Acosta he sostenido durante mucho tiempo que los desasties, vistas
‘como procesos, “pueden servireomo un hilo conductor ene qu, através
de ta cinografia, podemos ter muchas historias cultrales” (Garcia
‘Acosta, 2002: p. 65). Lo mismo puede decrse de los pasaes del desasre
‘en la medida en que estos encuran historias socioambntales yl misma
tiempo, brindan a enropélogasy antropélogos la oportunidad de oor his=
‘ovis Gon ellos. El deste y su materilidad son el medio a través del
ea as eindgrafesy los etngrafos que partcipan en este capitulo han ine
ia Et Aso M. ey Mange Cs) Ale soni deo pon vier
Se tucoalr 9 wamormacons deo comin, Bog, Unies de bs
‘nen 225-20.
15Camara, A. (2016) Disa Water: Rnaucent Land, Pale nd Agron Tranfon
muons Pose Colombes dose. yews, Syiese Univers,
Camaro, Ay Conte L219) loin Waters Sale Hie Iniciar Rex
ios Waar. (5) 21574
‘Camargo, A. yD, je (2017) Abin Desies: State Fomaton nd Disosesion
nib Face fine Ci, ola! Geography 6, pp. 578
‘Campos Gara, AN. Hol Nisle, GC, Dir DM. Raia Vga, PC. Cony
Touma Cary. Disko 011) Antes of Doar Rist Monagenee it
Coloma Coban the Craton of able Pass, Washington, Word
Concinans, 1A 2015) "Las sais cao pein dresses coin, manag
12 spines dE Tigre Puyo ce aber cntl ado
‘Bloque Sur eas AUC" olan dana 90 (9) pp 137-19.
avid M2007) “Arpaia pris y moviietinligen lpn hs
bor propio de lr snaopotipa hota cn Comba” evita Calaone
“nvopota 9p. 3588
avid, M. (202) Soarin te a soaborares Antropalas ymevimis
‘gun onl Conca nis eres ear stot) aceta™ ResiaColan
nape 39-287 280
‘Chas, M (010) "Movi eile tari en Putumayo". En M. Chaves,
‘el Ca ed) Perper sb Amazonia contempor
Boga ICANHL 81-103.
Clas, C.A, S. Ostend L, Baker, L Ces Co, A. Zhan y MLR
(2015) "Dias, Depsion, Dystopia. En RD (8), Te Ira
Vendboct of Pitt Eo. Chlesan wo Nrbngon, at Ege
ishing pp. 291-308
Casta M2011) "ext esta consuinda cuerpo depo yb cn a
Tot Magar. 2 2) 8-8,
cst, 2010) Tage on lave de depchs erp, mise yoni en
‘net de Arne Tes de rad en snipe og, ives
oul My A. Wid (IRD) Rand Cale: An Ba the Seen of
‘Shiga Evonmentl Danger etsy, User f Cae
spins Bags, A197) “Fue estat sobre desis iti en Col
‘evapo esd seta” HW Care Aso 64). trey dessa
“Incr La Lin CA RED)CIESAS acer Mando tro I 9
Fis A.J (2016) “Date Verily ia Atoll Papi daale
“imino Prasce. 40 (Dp. 1427 .
Find, M-T.y WD, Bonita (199) to, mismo? Teg, ary ace
Ins Pate Deas Sela 43) 9p. 6-5,
Garin. Acs, 2008) "Eis como ens oi» a cet si del
sg" Daca: Reade Anoploie Seca 1, 1-24
ate Acots, ¥ 200) La peptic Antropol del eno de de.
‘se. Acteanieos manda” Rlaines Edn de iso) sage
{a XV 7p. 123-1,
‘Gri Acost,V. (2002) "Hise date resouc En Hoi §.M. yA. ve
‘Sih ei). Catan & Cale: The snubwrags of Diserie,Snt Fe,
Nocvo Msc, Sel of Areian Rect py. 48,
‘GFDRR. (018) Colombia. Dips on wg orem. Conlin abi
‘62019,
Gi, C.yD. Imo QU) “teat” a iC. Db), Tinking te
Contemporary Landay: Nueva Yor, Pinson Arche Papp. 7-1
Gaia. 2018)"Terainasosuyen Weapon A Acne Gao of Wate in
the Mounts ofan” Plt! Genrop 9p. 53
ari, G. (2014 Rube: The feof exon. Dat, Dak Univesty Pres,
‘Gow, . (2008) Curing Delgo: Indigo Mari and th Moral Imai
‘naan Dus, Dake Univer Pro
Gea, L216) “Enograie agen: ecm, ins y en eel Valle
‘Amer nar Deb. 9, 96.7101
ovate, AJ. Me M. Handy 8, Wax! 007) “Iniation, Thiking Though
Things. Henare,A-At,M, Hora yS. Wl ae). Phiking Toh
igs Tring Ara Eebographicay. Lode Reese 130.
on, D. 205) “AntepuoilCoebutons tthe Sty of Diss, En MoE
tire D.y W Blend (6). Dap, Dates and Emerson Mangement
The Comerence and Dnegence of Concept ues and Td te Re
sew Larne Enis, Feral Enegency Masset Aen),
Hine, 199) “Laney: Beten Pac and Spee. EE. inch y M.Oalon
(eis) Phe Antbpolgy of Tanda Pores on Place and Space Oke
FoniNseva York, Claredon Presa Univesity Pos 1-30,
ashes (208) “OF Sl and Drug —Wha Meier ahogaple Recah
‘Flin Places Krause (Dele Meta: Reflestons on Rea
“Ayden Lifewerd, Cologne, University of Cole. Dp sp
-npshn-Koeln de891/KA-O7 Krase 8 Dek0Metods pl. Con-
std 6, 200%.
wm
SeIngold, (1988) “The Tenporiy ofthe Landeape, Mord Arohaolny 25 (2)
ps2
Ing: LL runt (o)-(2008 ae of ng: bray ad Pre om
"Fou Alden, Ae
Iai, OA. 218) The Ds isk Management Challenge fr Small Cite Dis
pots en ipsbogs wordankoasinanericaisseshomanagsren-
‘Sallonge sal ee Conalad 6, 2019
Sino, M. 201) *Amirpcogy in Coli” En Callan). he eran
"orlpatrfdtirpolgySha Wily & Sos.
usec M. (20) Steet Phonology The Gor Along Emap Resch
Toa” Enograpy- 4 3) pp 38-488 4
Lamps Ay Raia 2012)" Vsieun cfd la va Vell abit
svi ene As dee Esa, ogo, Colombia. Ex: F Briones (om)
Donpectnar de vstigason ari oe a camo citio om Lataoame-
‘io Mri, LAE, pp. 177-20. ,
Lyons (2018) Los os ene ema: pide a indie i
ors de) ye) comsuccion una eal piedmont amaze" lle
{kt rio, Disponible en tp laoeladl cam 2018183
‘tert a tndicnene tare dpa
(tm-e-pdeoate-aruzonc. Coustado aa 2018
Marlex Ardila NJ, 31. Cals Cabos y Sacer Caden 2010) “Relain
"os desis lanai initia oy Calabi: V Gat Bao
‘Gara Var J-Canon ero eds sper ow ap
ecole maelaes por aberao dea err Bop IDEAM, pp. 79>
5
Meneses Lc LE. (200) Dea moni a le, rdiciny aioe ren
Cal, Tess pera. Pope Univer del Cine
(Kee PK. espe yB. Wise B (176 Taking the Natalie Out of Ns
fiers A (2) “Theorng Dien: Nate, Pons, and Cale”
offi yA. Olver Sah (eis): Csearple Calne: The dopo
Dinas Sia, Novo Moi, Seo! o Anoka Resear pp. 258
(Overs A. 19) What Ds?“ Aeoploil Panpecvs oo
sists! Qusion’ Em: A ive Sthy SM Honan). The gy.
Disa Acipia ergpctie NievaNerLonse Rote
‘termi, A. y SM. Hafan (2002) “ned: Why Antraplaie
Sty Dasa En: SM Hota yA. Over Smit (ls). Cape
v8
Th Atay Date Stas Nae Ms, Seal Aeon
sos, A. 2013) sae saga, ari, ey sel en ged A
tne Revises Combis de Ape 88 (0p. 177198
Pr, (208) "Lacscuc de ntoplole cole ate se In naz de
‘nanmpolgi Magar 8p. 39-88,
(Quine Memtoys, CN (1) Reeth del id sil dep dew dee
stray brine evans dis Pax 194, ee
‘read, Ts doctor Mai, Unvesid Compeas de Matt
ne, M,C (2001 ae Eva ager etd indo mov
ion deo epee del Ponmaro, Boge, ICANI, Ces,
asin lls, LA. (2013) he, que oer ler acs? E pres
ie eran as esp dl remot Tes ees Bot, Use
‘Sad os And
appa yD. Gow (1997) “Cambodia, movin indigenes
“sl idinE ao colrano y neuiccin de ls Nea Ee MLV Urey
Resto (ed). poop de a maderadad Hog CAN. 361-309.
esp, 2016)“ snboplois x Colombia nel evo meno Ea Taeaips
“ed, dntopevga x Coli: tdci y dates. Poppin, Untied
eiGien pO
‘Sine, (2011 Dp ee a mudatn, Caraga, Cen de Estado Fein
eons
‘Since- Cae, V 2018) "Agua y esis ac-eolpcs en Brg a me-
“laos de siglo XX. El es dl Taj y un baron hes” En: A
{lon y W Ramer (a) gu lips errr en Che Colm
ie Boa, Unive Nira de Colombia pp. 391427
Swabia Gomer. 16. Cif Aveo 9K, Roberson (2010) “Ani st-
ode bs sas eos en 788 yco 1917 ene enro de Colombia” Cu
‘demo de Gena, Revs Colombia de Geri ,p 53-162
‘Sa Quinn. A 2011) "Lane all oe dete bids nan
‘ones 7 dram em Modlin 1930-19" Harta Chien p18
Es
Sena Py A Sather 2003) “nection En: Stewart, Py A. Stern
Tandse, Memory and History: Andwopologia Pept, Londen y Se
ig, Pat, p15
Soler A. (el) 213) peril Debris Ruin on ination. Di, Duk UnSlee Gut LA (2000) "Lhia ele, cnc de eos: peas, ji te
Sambi con ovr ca tages Armers Magu. pp. 371-16
‘Sule Gua A, 2008) “an Da ng por quer: wn aie de tun
yogic un mand coon Magoo 2, po 223-298
“tes, Ey LE, Mens (2016) Hira el anager el Cc, Pope
‘aed de Cnn
“ek (2017 “Confien 321 lsd po aan en Moco, Colbie
‘Daponbe en wornlents ews onfinnen21-le ov poravaach
‘Moo Comba 2017044 007 ml Conta abi 6.2018
‘That, M. (1995) “Tememots, movimiento secs y patton camper
Cull equcogin ecb ef Catal Prima Ge Boge. Re
Colomiane de Aredia 329. 148-18.
i, €-¥ yK. Cameron Daum 2017 tral f Landon The Ba
‘nthe Onda ane, UCL Pres
“osc. (6). 2016 dntoploia on Colombia: tendocas y debts
‘hive del Cone.
‘Wing A 2014) “Bast Landscapes andthe Gn Arts of Mushroom king”
key ol), The Maps Soli: Ds Lone, Duke Univer P
pes,
lo, A. (208) *Recotigring Cite Change Adaptation Poi, enous Pep
‘Saas aed Pt ir Managing FvionmentlTaalormtion in Co
bir: le, L- Chaves Rede (e) A Cteal App olin
Change Adapon Dacor, Polis and Paces. Lanes, oul
‘ances in Climate Chg Reena p 222 237
Ulan A. 2010" Geopolitics abi lilo” Aniopas. 227, pp. 13-146
[UNGRD. (208) Ata dein de Coli: rela fos dete ene Bs
‘Unidad Nein pra ls eso 6 apo de Deas
Usb de Zang. F208) “Find mind en Armen”. Maguar 28, pp. 18832
Wishes Cha (197) Progen Grey Ral) Los Pasa el
Terria mtg pea opie, Ui el Canc.
World Bank 2016) Caowdta Paley San for Puc Final Manageme
a ist Ri, Wigton, Wel Bak
‘Weld Hank 2015) Colaba sda deo acta principale a
finds, Dispnibl wrest orn ear201502/ 14
tonite iterates Conia abel 8.2013
‘2siernan,,2012)"On Say Grund The Making of Rikin ogo”. ro
Capitulo 5.
Antropologias de desastres en Ecuador:
conexiones y aperturas*
Al Faas
Introduccién: amenazas, ecologia,y partcipaciones
Lt variadatopografia de Beuador—