Oriya

.
lr h[a H r dmUr
drVamJ na_h§gm| H m AmYma
Am[Xemò JrVm- g§V _V
10-2-2007- V¥Vr` {díd{hÝX y gå_obZ {XZm§H$ 10-11-12-13 \$adar 2007 Ho$ Adga na AY©Hw$å^ 2007 à`mJ ^maV _|
àdmgr Ed§ Aàdmgr ^maVr`m| Ho$ {díd gå_obZ Ho$ CX²KmQ>Z Ho$ Adga na {díd {hÝXw n[afX Zo ½`mahdr
Y_©g§gX _| nmarV JrVm h_mam Y_©emó h¡ àñVmd Ho$ n[aàoú` _| JrVm H$mo gX¡d go {dÚ_mZ ^maV H$m JwéJ«ÝW
H$hVo hþE `WmW© JrVm H$mo BgH$m emídV ^mî` CX²Kmo{fV {H$`m VWm BgHo$ AÝVam©ï—r` _mZd Y_©emó H$s
Cn`mo{JVm aIZo dmbm emó H$hm Ÿ&
1-3-2005- ^maV H$s gdm}ƒ lr H$mer {dÛVn[afX Zo {XZm§H$ 1-3-2004 H$mo “lr_X² ^JdX² JrVm” H$mo Am{X _Zwñ_¥{V
VWm doXm| H$mo Bgr H$m {dñVma _mZVo hþE {díd_mZd H$m Y_©emó Am¡a `WmW© JrVm H$mo n[a^mfm Ho$ ê n _|
ñdrH$ma {H$`m Am¡a `h CX²Kmo{fV {H$`m {H$ Y_© Am¡a Y_©emó An[adV©Zerb hmoZo go Am{XH$mb go Y_©emó
“lr_X² ^JdX² JrVm” hr ahr h¡ Ÿ&
3-1-2001- {dídY_© g§gX _| {díd _mZd Y_©emó “lr_X² ^JdX² JrVm” Ho$ ^mî` `WmW© JrVm na na_ nyÁ` na_h§g
ñdm_r lr A‹S>J‹S>mZÝX Or _hmamO Or H$mo à`mJ Ho$ na_nmdZ nd© _hmHw$å^ Ho$ Adga na {dídJwé H$s
Cnm{Y go {d^y{fV {H$`m Ÿ&
2-4-1998- _mZd_mÌ H$m Y_©emó “lr_X² ^JdX² JrVm” H$s {dewÕ ì`m»`m `WmW© JrVm Ho$ [bE Y_©g§gX Ûmam h[aÛma
_| _hmHw$å^ Ho$ Adga na AÝVam©ï—r` A{YdoeZ _| na_nyÁ` ñdm_r lr A‹S>J‹S>mZÝX Or _hmamO H$mo ^maV
Jm¡ad Ho$ gå_mZ go {d^y{fV {H$`m J`m Ÿ&
1-4-1998- ~rgdr eVmãXr Ho$ ApÝV_ _hmHw å^ Ho$ Adga na h[aÛma Ho$ g_ñV e§H$amMm`m} _hm_ÊS>boídamo ~«m÷U
_hmg^m Am¡a 44 Xoem| Ho$ Y_©erb {dÛmZm| H$s CnpñW{V _| {díd Y_© g§gX Ûmam AÝVam©ï—r` A{YdoeZ _|
nyÁ` ñdm_r Or H$mo “lr_X² ^JdX² JrVm” Y_©emó (^mî` `WmW© JrVm) Ho$ Ûmam {díd Ho$ {dH$mg _| A{ÛVr`
`moJXmZ hoVw “{dœJm¡ad” gå_mZ àXmZ {H$`m J`mŸ&
ekuuh; mPp U;k;ky; bykgkckn dk ,sfrgkfld fu.kZ;
_mZZr` CƒÝ`m`mb` Bbmhm~mX Zo$ [aQ> `m{MH$m g§»`m 56447 gZ 2003 í`m_ba§OZ
_wIOu dZm_ {Z_©ba§OZ _wIOu Ed§ AÝ` Ho$ àH$aU _| AnZo {ZU©` {XZm§H$ 30 AJñV
2007 H$mo “lr_X² ^JdX² JrVm” H$mo g_ñV {díd H$m Y_©emó _mZVo hþE amï—r` Y_©emó
H$s _mÝ`Vm XoZo H$s g§ñVþ{V H$s h¡ Ÿ& AnZo {ZU©` Ho$ n«ñVa 115 go 123 _| _mZZr` Ý`m`mb`
Zo {d{^Þ JrVm ^mî`m| na {dMma H$aVo hþE `WmW© JrVm H$mo BgHo$ gå`H$ Ed§ `wJmZwHw$b
^mî` Ho$ én _| _mÝ` H$aVo hwE Y_©, H$_©, `k, `moJ Am{X H$mo n[a^mfm Ho$ AmYma na Bgo
Om{V nm{V _Oh~ gåàXm` Xoe d H$mb go nao _mZd_mÌ H$m Y_©emó _mZm {OgHo$ _mÜ`_
go bm¡{H$H$ d nmabm¡{H$H$ XmoZm| g_¥{Õ H$m _mJ© àeñV {H$`m Om gH$Vm h¡ &
ZmoQ> - Cnamoº$ {ZU©` _mZZr` Cƒ Ý`m`mb` B©bmhm~mX H$s ~odgmB©Q> na CnbãY h¡ &
Extract from Historical Judgment of Hon'ble High Court,

Allahabad
Hon'ble Mr. Justice S.N. Srivastava, (in his judgment dated

30.8.2007 passed in writ petition No. 56447 of 2003 Shyamal Ranjan
Mukherjee Vs. Nirmal Ranjan Mukherjee & others) has been pleased to hold
that:
“Shrimadbhagwad Gita is a Dharmshastra not only for Hindu but for

all human beings. Message of Gita is relevant for all Religions of the world
and is not limited for any particular Religion”.
“Yatharth Geeta” by Swami Adgadanandji Maharaj, a great saint of

India,is Dharm and Dharmshastra for all, irrespective of their caste, creed,
race, religion, Dharm & community and is for all times and space.
N.B.:- The aforesaid decision is available on the Website:

http://www.allahabadhighcourt.in
AœëÿLÿ÷þ~çLÿæ
¯ÿçÌß ¨õÎæ ÓóQ¿æ
¨÷æLúÿLÿ$œÿ i - xiv
¨÷$þ Ašæß(ÓóÉß-¯ÿçÌæ’ÿ {¾æS) 1
’ÿ´ç†ÿêß Ašæß(LÿþöfçjæÓæ) 26
†ÿõ†ÿêß Ašæß(É†ÿø ¯ÿçœÿæÓ-{¨÷Àÿ~æ) 69
`ÿ†ëÿ$ö Ašæß(¾jLÿþö ØÎçLÿÀÿ~) 98
öþ Ašæß(¾j{µ æNÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ× þ{ÜÿÉ´Àÿ) 133
ÌÏ Ašæß(Aµÿ¿æÓ {¾æS) 148
Ó©þ Ašæß(ÓþS÷ {¯ÿæ™) 169
AÎþ Ašæß(AäÀÿ ¯ÿ÷Üÿ½{¾æS) 183
œÿþ¯ÿ Ašæß(Àÿæf¯ÿç’ÿ¿æ fæSõ†ÿç) 202
’ÿÉþ Ašæß(¯ÿçµÿë†ÿç ¯ÿ‚ÿöœÿ) 223
FLÿæ’ÿÉ Ašæß(¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ’ÿÉöœÿ {¾æS) 241
’ÿ´æ’ÿÉ Ašæß(µÿNÿç{¾æS) 266
†ÿ÷{ßæ’ÿÉ Ašæß({ä†ÿ÷-{ä†ÿ÷j ¯ÿçµÿæS {¾æS) 276
`ÿ†ëÿ”öÉ Ašæß(Së~†ÿ÷ß ¯ÿçµÿæS {¾æS) 289
ö’ÿÉ Ašæß(¨ëÀëÿ{Ìæˆÿþ {¾æS) 300
{ÌæÝÉ Ašæß({’ÿ¯ÿæÓëÀÿ Ó¸’úÿ ¯ÿçµÿæS {¾æS) 313
Ó©’ÿÉ Ašæß(Hô †ÿ†úÿû†úÿ †ÿ$æ É÷•æ†ÿ÷ß ¯ÿçµÿæS {¾æS) 324
AÎæ’ÿÉ Ašæß(Óœÿ¿æÓ {¾æS) 337
D¨Éþ 371
¨÷æMLÿ$ÿ
¯ÿÖëÿ Sêÿæ D¨{Àÿ sêLÿæ {àÿQ#¯ÿæ ¯ÿÿöþæÿ {Lÿò~Óç Aæ¯ÿÉ¿Lÿ
¨÷ÿêÿ {ÜÿDÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ FÜÿæ D¨{Àÿ ÉÜÿÉÜÿ sêLÿæ {àÿQæ {ÜÿæBÓæÀÿçdç æ
ÿÿ½Àëÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ÓóÔÿõÿ µÿæÌæ{Àÿ ¨÷æß ¨`ÿæÌ sêLÿæ ÀÿÜÿçdç æ SêÿæLëÿ AææÀÿ
LÿÀÿç ¨`ÿæÌ þÿþÿæ;ÿÀÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÖëÿ ÓþÖZÿ AææÀÿÉçÁÿæ FLÿ þæÿ÷
Sêÿæ æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {Lÿò~Óç {SæsçF D{É¿ {ÿB LÿÜÿç$#{¯ÿ æ ¨ë~ç
FÜÿç þÿ {µÿÿ LÿæÜÿ]Lÿç ? ¯ÿÖëÿ ¯ÿNÿæ {SæsçF Lÿ$æLëÿ Üÿ] LÿÜÿç$æF æ Lÿç;ëÿ
{É÷æÿæ ¾ÿç ÿÉ f~ ¯ÿÓçd;ÿç ÿ ÿÉ ¨÷LÿæÀÿÀÿ AæÉß S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
¯ÿ¿NÿççÀÿ ¯ëÿç{Àÿ ÿæþÓçLÿ, ÀÿæfÓçLÿ A$¯ÿæ Óæÿ´çLÿ Së~Àÿ {¾ÿçLÿç ¨÷µÿæ¯ÿ ÀÿÜÿç$æF
æ ¯ÿ¿Nÿç {ÓÜÿç ÖÀÿ{Àÿ ¯ÿæÿöæLëÿ Àÿç¨æÀÿ;ÿç æ ÿæÜÿæ vÿæÀëÿ AæSLëÿ ÿæZÿÀÿ ¯ëÿç
¨Üÿo#¨æÀÿç ÿ$æF æ Aÿ þÿ{µÿÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ {ÜÿæB$æF æ
¯ÿççµÿç þÿ¯ÿæÿ{Àÿ F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ {Lÿ{¯ÿ FLÿ Üÿ] Óçæ;ÿLëÿ AàÿSæ AàÿSæ
LÿæÁÿ H µÿæÌæ{Àÿ ¯ÿ¿Nÿ Lÿ{àÿ ÓææÀÿ~ þëÿÌ¿ ÓóÉß{Àÿ ¨Ýç¾æAæ;ÿç æ
¯ÿÜëÿÿ sêLÿæþæÿZÿ þ{Àÿ {ÓÜÿç Óÿ¿ æÀÿæ ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿç$æF æ Lÿç;ëÿ Éë A$ö
LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ {SæsçF ¨ëÖLÿ ÜÿfæÀÿ sêLÿæ þ{Àÿ ÀÿQ# ÿçAæS{àÿ þ {Ó$#Àëÿ
FÜÿæ fæ~ç¯ÿæ Lÿvÿçÿ {ÜÿæB¾æF {¾, ß$æ$ö {LÿDôsç, ¯ÿÿöþæÿ LÿæÁÿ{Àÿ SêÿæÀÿ
¯ÿÜëÿÿ SëÝçF sêLÿæ {ÜÿæBSàÿæ~ç æ Óþ{Ö ÿçf ÿçfÀÿ Óÿ¿ÿæÀÿ Dÿ{WæÌ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ SêÿæÀÿLÿ Éë A$öÀëÿ {Óþæ{ÿ ¯ÿÜëÿÿ íÿÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
ÿçÓ{¢ÿÜÿ Lÿçdç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Óÿ¿Lëÿ ØÉö þ LÿÀÿç$#{àÿ Lÿç;ëÿ Lÿÿç¨ß LÿæÀÿ~
{¾æSëô {Óþæ{ÿ ÿæÜÿæLëÿ ÓþæfÀÿ Ó¼ëQ{Àÿ ¨÷Öëÿ LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$#{àÿ æ
É÷êLõÿÐZÿ AæÉßLÿLëÿ Üõÿÿßèÿþ ÿLÿÀÿç¯ÿæ þíÁÿ LÿæÀÿ~ FÜÿæ $#àÿæ
{¾, {Ó f{~ {¾æSê $#{àÿ æ É÷êLõÿÐ {¾Dô ÖÀÿÀÿ Lÿ$æ LÿÜëÿd;ÿç Lÿ÷þÉ
SÿçLÿÀÿç {ÓÜÿç ÖÀÿ{Àÿ ¨Üÿo#$#¯ÿæ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] AäÀÿÉ LÿÜÿç ¨æÀÿç{¯ÿ
{¾, É÷êLõÿÐ {¾Dô Óþß{Àÿ Sêÿ D¨{ÿÉ {ÿB$#{àÿ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ
ÿæZÿÀÿ þ{ÿæSÿ µÿæ¯ÿ Lÿ'~ $#àÿæ ? þ{ÿæSÿ ÓþÖ µÿæ¯ÿLëÿ ¯ÿæ~ê þæþ{Àÿ
¯ÿ¿Nÿ LÿÀÿç {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ Lÿçdç ÿ ¯ÿ¿Nÿ LÿÀÿç¯ÿæ Ó»¯ÿ, Lÿçdç µÿæ¯ÿ µÿèÿçþæ{Àÿ ¯ÿ¿Nÿ
{ÜÿæB$æF F¯ÿó {ÉÌ ¨¾ö¿æ© Lÿ÷çßæLÿ A{s æ ¾æÜÿæLÿç {Lÿò~Óç ¨$#Lÿ
ii ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
Lÿ÷çßæLÿ Àíÿ¨{Àÿ Üÿ] fæ~ç¨æÀÿç{¯ÿ æ É÷êLõÿÐ {¾Dô ÖÀÿÀÿ $#{àÿ, Lÿ÷þÉ `ÿæàÿç
LÿÀÿç {ÓÜÿç A¯ÿ×æLëÿ ¨÷æ© þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] fæ~ç¨æÀÿ;ÿçÿ{¾, Sêÿæ Lÿ'~ LÿÜëÿdç ?
{Ó SêÿæÀÿ ¨óNÿç SëÝçLëÿ Üÿ] Aæ¯õÿÿç LÿÀÿç ÿ$æ;ÿç ¯ÿÀÿó ÿæÜÿæÀÿ µÿæ¯ÿLëÿ þ ÿÉöæB
{ÿB$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {¾Dô õÿÉ¿ É÷êLõÿÐZÿ Óæþÿæ{Àÿ $#àÿæ {ÓÜÿç õÿÉ¿ ¯ÿÿöþæÿ
{ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Óþä{Àÿ þ ÀÿÜÿçdç æ {Ó$# {¾æSëô {Ó {ÿQ;ÿç, ÿÉöÿ
LÿÀÿæ;ÿç, ëÿ»þæÿZÿ Üõÿÿß{Àÿ fæSõÿ þ LÿÀÿç¨æÀÿ;ÿç F¯ÿó {ÓÜÿç ¨${Àÿ ëÿþLëÿ
`ÿàÿæB þ ¨æÀÿ;ÿç æ
¨íf¿ É÷ê¨ÀÿþÜÿóÓfê þÜÿæÀÿæf þ {ÓÜÿç ÖÀÿÀÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ æ
ÿæZÿÀÿ ¯ÿæ~ê ÿ$æ A;ÿ {¨÷Àÿ~æÀëÿ {þæ{ÿ SêÿæÀÿ {¾Dô A$ö ¨÷æ© {Üÿàÿæ,
ÿæÜÿæÀÿ ÓóLÿÁÿÿ Üÿ] "ß$æ$ö' Sêÿæ A{s æ F$#{Àÿ {þæÀÿ Lÿçdç ÿæÜÿ] æ FÜÿæ
Lÿç÷ßæLÿ A{s æ Óæÿæ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ FÜÿç ¨Àÿç#{Àÿ Üÿ] ¾ç¯ÿæLëÿ
¨Ýç¯ÿ æ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Óæÿ ¨$Àëÿ AàÿSæ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ØÎ {ÜÿDdç
{¾, {Ó Óæÿæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB ÿæÜÿ] æ {Ó Lÿçdç ÿæ Lÿçdç àÿLÿçÀúÿ (dÁÿÿæ)A¯ÿÉ¿
¨çsë$æF æ Aÿ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~ ÿçA, É÷êLõÿÐ Aÿ¿ {LÿòÀÿÓç
Óÿ¿Lëÿ LÿÜÿç ÿ $#{àÿ æ "JÌçµÿç¯ÿöÜëÿæSêÿó' A$öæúÿ JÌçþæ{ÿ ¾æÜÿæLëÿ
A{ÿLÿ $Àÿ Sæßÿ LÿÀÿçd;ÿç, ÿæÜÿæ Üÿ] LÿÜÿç¯ÿæLëÿ ¾æDdç æ {Óþæ{ÿ FÜÿæ LÿÜÿç
ÿ$#{àÿ {¾, {ÓÜÿç jæÿLëÿ {Lÿ¯ÿÁÿ þëô Üÿ] fæ~çdç Lÿçºæ þëô Üÿ] LÿÜÿç¯ÿç ¯ÿÀÿó LÿÜÿç$#{àÿ
-{Lÿò~Óç ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿçLÿsLëÿ ¾æA æ ÿçÍ¨s µÿæ¯ÿ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ
{Ó¯ÿæ LÿÀÿç {ÓÜÿç jæÿLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿ æ É÷êLõÿÐ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ {Éæ#ÿ
Óÿ¿Lëÿ Üÿ] DúÿWæsçÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ
SêÿæÓë{¯ÿæ ÓóÔõÿÿ µÿæÌæ{Àÿ àÿç¨ç¯ÿ ÀÿÜÿçdç æ ¾ÿç Aÿ´ßæ$ö Üÿ]
ÿçAæ¾ç¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ SêÿæÀÿ A#LÿæóÉ A$ö Aæ¨~ Ó´ßó Üõÿÿßèÿþ LÿÀÿç¨æ{¯ÿ æ
Lÿç;ëÿ Aæ¨~ {¾¨Àÿç {Ó¨Àÿç A$ö {ÿD ÿæÜÿæô;ÿç æ DÿæÜÿÀÿ~ ¨æBô É÷êLõÿÐ ØÎ
LÿÜÿç$#{àÿ {¾, ßjÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ ÿ$æ¨ç Aæ¨~ LÿÜëÿd;ÿç {¾, LõÿÌç
Lÿæ¾ö¿ Üÿ] Lÿþö A{s æ ¾j ¯ÿçÌß{Àÿ ØÎ LÿÀÿç {Ó LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾j{Àÿ A{ÿLÿ
{¾æSê ¨÷æ~Lëÿ A¨æÿ{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿ;ÿç æ {Lÿ{ÿLÿ {¾æSê A¨æÿLëÿ ¨÷æ~{Àÿ
Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿ;ÿç æ Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ {¾æSê ¨÷æ~ H A¨æÿ DµÿßZëÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç
¨÷æ~æßæþ-¨Àÿæß~ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ {¾æSê B¢ÿç÷ßÀÿ Ó¸íÿö ¨÷¯ÿõÿçLëÿ
¨÷æLúÿLÿ$ÿ iii
Óó¾þ Àíÿ¨ê AS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿ;ÿç æ FÜÿç ¨÷LÿæÀÿ É´æÓ-¨÷É´æÓÀÿ `ÿç;ÿÿ Üÿ] ¾j
A{s æ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßÀÿ Óó¾þ Üÿ] ¾j A{s æ ÉæÚLÿæÀÿ Ó´ßó ¾j
LÿÜÿçd;ÿç, ÿ$æ¨ç Aæ¨~ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¯ÿçÐëZÿ ÿçþçÿ Ó´æÜÿ´æ LÿÀÿç¯ÿæ, AS§ç{Àÿ
¾¯ÿ, ÀÿæÉç, Wõÿ, Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¾j A{s æ {ÓÜÿç {¾æ{SÉ´Àÿ F¨Àÿç {SæsçF
É±ÿ þ LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç æ
LÿæÀÿ~ Lÿ'~ {¾, Aæ¨~ ¯ëÿlç¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] ? fçÀÿæÀëÿ ÉçÀÿæ Lÿæ|ÿç
Aµÿ¿æÓ Lÿ{àÿ þ ¯ÿæLÿ¿ ¯ÿçÿ¿æÓ Üÿ] Aæ¨~Zÿ Üÿæÿ{Àÿ LÿæÜÿç]Lÿç ÀÿÜëÿdç ? Aæ¨~
ÿçfLëÿ ß$æ$ö jæÿÀëÿ Éíÿ¿ Üÿ] LÿæÜÿ]Lÿç ¨æDd;ÿç ? ¯ÿÖëÿ þëÿÌ¿ fÿ½ {ÿB
Lÿ÷þÉ ¯ÿÝ ÜëÿF, {ÿ{¯ÿ {¨ðõÿLÿ Ó¸ÿç (SõÜÿ, {ÿæLÿæÿ, {äÿç, ¨ÿ ¨÷ÿçÏæ,
SæB, þBôÌç, ¾¦ D¨LÿÀÿ~ Bÿ¿æÿç) ÿæZëÿ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ ¨÷æ© ÜëÿF æ vÿçLúÿ
FÜÿç¨Àÿç ÿæZëÿ Lÿçdç Àíÿ|ÿç, ¨Àÿ¸Àÿæ, ¨ífæ¨ÿç þ FÜÿçµíÿQ{Àÿ þççÁÿç¾æF æ
¯ÿÜëÿÿ ¨í¯ÿöÀëÿ µÿæÀÿÿ{Àÿ {ÿÿçÉ {Lÿæsç {ÿ¯ÿ {ÿ¯ÿÿæZÿ ÓóQ¿æ S~ÿæ
LÿÀÿæ¾æB$#àÿæ æ ¯ÿçÉ´{Àÿ ÿæZÿÀÿ AS~çÿ Àíÿ¨ ÀÿÜÿçdç æ ÉçÉë {¾þçÿç {¾þçÿç
¯ÿÝ {ÜÿDdç ÿçfÀÿ ¨çÿæ-þæÿæ, µÿæB-µÿD~ê, ÓæÜÿç ¨{ÝæÉê{Àÿ ÿæZÿÀÿ ¨ífæLëÿ
{ÿ{Lÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ{Àÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ ¨ífæ ¨ÿçÀÿ Aàÿçµÿæ dæ¨ ÿæÜÿæÀÿ þÖçÍ{Àÿ
¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB ÀÿÜÿç¾æF æ {ÿ¯ÿêZÿÀÿ ¨ífæ þçÁÿçS{àÿ fê¯ÿÿ ÓæÀÿæ {ÿ¯ÿê {ÿ¯ÿê
Àÿsë$æF æ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ{Àÿ µíÿÿ¨ífæ þççÁÿçS{àÿ µíÿÿ µíÿÿ LÿÜÿç Àÿsë$æF æ LÿçF Éç¯ÿ
ÿ LÿçF LõÿÐ ÿ LÿçF Lÿçdç ÿæ Lÿçdç fæ¯ëÿÝç Àÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZëÿ {Ó dæÝç¨æ{Àÿ
ÿæÜÿ] æ
F¨Àÿç µÿ÷æ;ÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ Sêÿæ ¨Àÿç Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê ÉæÚ þççÁÿçS{àÿ þ
{Ó ÿæÜÿæLëÿ ¯ëÿlç ¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ {¨ðõÿLÿ Ó¸ÿçLëÿ Lÿÿæ`ÿçúÿ {Ó dæÝç {ÿB
¨æÀÿç¯ÿ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç Àíÿ|ÿçS÷Ö þöLëÿ dæÝç ¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ {¨ðõÿLÿ Ó¸ÿçLëÿ dæÝç
{ÿB Aæ¨~ ÜÿfæÀÿ þæBàúÿ íÿÀÿ ¾æB ¨æÀÿ;ÿç Lÿç;ëÿ Üõÿÿß, þÖçÍ{Àÿ AZÿçÿ
FÜÿç Àíÿ|ÿçSÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ {Óvÿæ{Àÿ þ Aæ¨~ZÿÀÿ ¨ç dæÝç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aæ¨~
Üõÿÿß H þÖçÍLëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿ LÿÀÿç AàÿSæ ÀÿQ# ¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ Aæ¨~
¾$æ$ö ÉæÚLÿë þ {ÓÜÿç Àíÿ|ÿç¯ÿæÿ, Àÿêÿç-Àÿç¯ÿæfú, þæÿ¿ÿæ H ¨ífæ ¨ÿçÀÿ
AëÿÀíÿ¨ {ÀÿQæZÿçÿ LÿÀÿç {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿæô;ÿç æ ¾ÿç ÿæÜÿæÀÿ AëÿÀíÿ¨ Lÿ$æ ÿçfLëÿ
µÿàÿàÿæ{S, LÿÜÿç¯ÿæÀÿ {ÉðÁÿêLëÿ ¾ÿç {Ó$#Àëÿ {ÿB¨æÀÿ;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ ÿæÜÿæLëÿ
D¨¾ëN þæÿ;ÿç ¾ÿç ÿçfLëÿ D¨¾ëNÿ ÿàÿæ{S, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ ÿæÜÿæLëÿ µëÿàúÿ
iv ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
{¯ÿæàÿç LÿÀÿç ÿçA;ÿç æ {ÿ~ëLÿÀÿç Aæ¨~ SêÿæÀÿ ÀÿÜÿÓ¿Lëÿ {ÿQ#¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ

SêÿæÀÿ ÀÿÜÿÓ¿, ÀÿÜÿÓ¿ Àíÿ¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç¾æF æ FÜÿæÀÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ jæÿæ ÓúÿSëÀëÿ
A$¯ÿæ Ó¡ÿ As;ÿç æ {Ó Üÿ] LÿÜÿç¨æÀÿç{¯ÿ {¾, Sêÿæ Lÿ'~ LÿÜëÿdç æ Óþ{Ö fæ~ç
¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ Óëàÿµÿ D¨æß FÜÿç Lÿç {¾, FÜÿæLëÿ {Lÿò~Óç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Óæç{Àÿ ÀÿÜÿç ¯ëÿlç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¾æÜÿæ ¨æBô É÷êLõÿÐ SëÀëÿÿ´
{ÿBd;ÿç æ
Sêÿæ {Lÿò~Óç ¯ÿçÉçÎ ¯ÿ¿Nÿç, fæÿç, ¯ÿSö, ¨¡ÿ, {ÿÉ, LÿæÁÿ F¯ÿó
{Lÿò~Óç Àíÿ|ÿçS÷Ö Ó¸÷ÿæßÀÿ S÷¡ÿ ëÿ{Üÿô ¯ÿÀÿó FÜÿæ Óæ¯ÿö{àÿòLÿçLÿ, Óæ¯ÿöLÿæÁÿêÿ
þöS÷¡ÿ A{s æ FÜÿæ ¨÷{ÿ¿Lÿ {ÿÉ, fæÿç, ÖÀÿ, Úê H ¨ëÀÿÌ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ
DçÎ æ {Lÿ¯ÿÁÿ Aÿ¿vÿæÀëÿ Éë~ç Lÿçºæ LÿæÜÿæ ÿ´æÀÿæ ¨÷µÿæ¯ÿçÿ {ÜÿæB þëÿÌ¿Lëÿ
F¨Àÿç ÿçÿöß {ÿ¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ, ¾æÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ Óçæ ÓÁÿQ ÿçfÀÿ AÖçÿ´ D¨{Àÿ
¨Ýç$æF æ ¨í¯ÿöæÜÿS÷ÜÿÀÿ µÿæ¯ÿÿæÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB Óÿ¿æ{ÿ´Ìê þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ FÜÿç
AæÌöS÷¡ÿ Aæ{àÿæLÿÖ» A{s æ Üÿç¢ëÿþæÿZÿÀÿ AæS÷Üÿ ÀÿÜÿçdç {¾, {¯ÿÿ Üÿ] ¨÷þæ~
A{s æ {¯ÿÿÀÿ A$ö {ÜÿDdç jæÿ, ¨ÀÿþææZÿ fæÿLÿæÀÿê æ ¨Àÿþææ ÿæ
ÓóLõÿÿ µÿæÌæ{Àÿ ÿæ ÓóÜÿçÿæ þ{Àÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ ¨ëÖLÿ ÿ ÿæÜÿæZÿ Ó{Zÿÿ þæÿ÷
¯ÿÖëÿ {Ó Üõÿÿß{Àÿ Üÿçô fæS÷ÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
¯ÿçÉ´æþçÿ÷ `ÿçç;ÿÿ LÿÀëÿ$#{àÿ æ ÿæZÿÀÿ µÿNÿç {ÿQ# ¯ÿ÷Üÿ½æfê AæÓç LÿÜÿç{àÿ -
"{Üÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ ! AæfçvÿæÀëÿ ëÿ{þ JÌç {Üÿàÿ æ' Lÿç;ëÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ FÿçLÿç{Àÿ Ó{;ÿæÌ
ÿ{ÜÿæB ¨ëÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSçS{àÿ æ Lÿçdç LÿæÁÿ¨{Àÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ÓÜÿçÿ
¯ÿ÷Üÿ½æfê ¨ëÿ AæÓç LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ ! AæfçvÿæÀëÿ ëÿ{þ ÀÿæfÌ} {Üÿàÿ æ Lÿç;ëÿ
FÿçLÿç{Àÿ þ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ZÿÀÿ Óþææÿ {Üÿàÿæ ÿæÜÿ] æ {Ó Aÿ¯ÿÀÿÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ
àÿæSç ÀÿÜÿç{àÿ æ ¨ë~ç Lÿçdç Óþß Aÿ;ÿ{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½æfê {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ÓÜÿçÿ ¨ëÿ
AæÓç LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ AæfçvÿæÀëÿ ëÿ{þ þÜÿÌ} {Üÿàÿ æ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ LÿÜÿç{àÿ -
"ÿæÜÿ], {þæ{ÿ fç{ÿ¢ÿ÷çß ¯ÿ÷Üÿ½Ì} LëÿÜÿ;ëÿ æ' ¯ÿ÷Üÿ½æfê LÿÜÿç{àÿ ¯ÿÿöþæÿ ëÿ{þ fç{ÿ¢ÿ÷êß
{ÜÿæBÿæÜÿô æ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ ¨ëÿ ÿ¨Ó¿æ{Àÿ àÿæSçS{àÿ æ ÿæZÿÀÿ þÖçÍÀëÿ ÿ¨Ó¿æÀÿ
íAæô ¯ÿæÜÿæÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSçàÿæ æ {ÿ{¯ÿ {ÿ¯ÿÿæþæ{ÿ ¯ÿ÷Üÿ½æZëÿ ÿç{¯ÿÿÿ LÿÀÿç¯ÿæÀëÿ
¯ÿ÷Üÿ½æ {ÓÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷Zëÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, {Üÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ ! ëÿ{þ AæfçvÿæÀëÿ
¯ÿ÷Üÿ½Ì} {ÜÿæBSàÿ æ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ LÿÜÿç{àÿ- ¾ÿç þëô ¯ÿ÷Üÿ½Ì}, {ÿ{¯ÿ {¯ÿÿ {þæ{ÿ
¯ÿÀÿ~ LÿÀëÿ æ {¯ÿÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷Zÿ Üõÿÿß{Àÿ ¨÷Lÿs {Üÿ{àÿ æ ÿæZëÿ {¾Dô ÿÿ´ ¯ÿçÿçÿ
¨÷æLúÿLÿ$ÿ v
ÿ$#àÿæ, ÿæÜÿæ ¯ÿççÿçÿ {ÜÿæBSàÿæ æ FÜÿæ Üÿ] {¯ÿÿ A{s æ ÿæ, Lÿç {Lÿò~Óç
{¨æ$# æ {¾Dôvÿæ{Àÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ ÀÿÜëÿ$#{àÿ, {Óvÿæ{Àÿ {¯ÿÿ ÀÿÜë&$#{àÿ æ A$öæúÿ
{¯ÿÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷Zÿ Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜëÿ$#{àÿ æ
FÜÿç¨Àÿç É÷êLõÿÐ þ LÿÜÿ;ÿç, ""ÓóÓæÀÿ A¯ÿçÿæÉê AÉ´ÿ$ú ¯õÿä A{s æ
EÿöLëÿ ¨Àÿþææ ¾æÜÿæÀÿ þíÁÿ F¯ÿó ÿçþ§{Àÿ ¨÷Lõÿÿç ¨¾ö¿;ÿ ¾æÜÿæÀÿ ÉæQæÓ¯ëÿ
¯ÿçÖõÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ ¾çF FÜÿç ¨÷LõÿÿçLëÿ A;ÿLÿÀÿç ¨ÀÿþææZëÿ ¯ÿçÿçÿ LÿÀÿçÿçF,
{Ó {¯ÿÿ¯ÿçúÿ As;ÿç æ {Üÿ Afëöÿ ! þëô þ {¯ÿÿ¯ÿçúÿ æ'' Aÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ¨÷ÓæÀÿ
F¯ÿó A;ÿ ÓÜÿçÿ ¨ÀÿþææZÿ AëÿµíÿÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] {¯ÿÿ æ FÜÿç Aëÿµíÿÿç CÉ´Àÿ
¨÷ÿÿ A{s æ {ÿ~ë {¯ÿÿLëÿ A{¨òÀëÿ{Ìß LëÿÜÿæ¾æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ A{¨òÀëÿÌß
As;ÿç æ ÿæZÿ þæþ{Àÿ ¨Àÿþææ Üÿ] LÿÜÿ;ÿç æ {Ó ¨ÀÿþææZÿ Ó{¢ÿÉ-
¨÷ÓæÀÿLÿ(s÷æúÿÓþçsÀÿ) {ÜÿæB$æ;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ É±ÿ jæÿÀÿ AææÀÿ{Àÿ ÿæZÿ
¯ÿæ~êÀÿ ÿçÜÿçÿ ¾$æ$öLëÿ fæ~çÜëÿF ÿæÜÿ] æ ÿæZëÿ {Ó Üÿ] fæ~ç¨æÀÿç$æF, {¾
Lÿ÷çßæLÿ ¨${Àÿ `ÿæàÿç {ÓÜÿç A{¨òÀëÿ{Ìß(Non-Person) ×çÿçLëÿ ¨÷æ©
LÿÀÿç$æF æ ¾æÜÿæZÿ ¨ëÀëÿÌ(AÜÿó) ¨Àÿþææ{Àÿ ¯ÿçàÿçÿ {ÜÿæB¾æBdç æ
¯ÿÖëÿ {¯ÿÿ A{¨òÀëÿ{Ìß A{s æ Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæ LÿÜÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç É{Üÿ-
{ÿ|ÿÉÜÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] $#{àÿ æ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿæ~êÀÿ ÓóLÿÁÿÿ Lëÿ Üÿ] {¯ÿÿ LëÿÜÿæ¾æDdç æ
Lÿç;ëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÉæÚ àÿç¨ç¯ÿ {ÜÿæB¾æF, {ÿ{¯ÿ ÓæþæfçLÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æÀÿ
ÿçßþ þ ÿæÜÿæÓÜÿçÿ àÿç¨ç¯ÿ LÿÀÿç ÿçAæ¾æDdç æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿæþ{Àÿ
fÿÿæ ÿæZëÿ Üÿ] ¨æÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿ;ÿç æ ¾ÿ¿¨ç þö D¨{Àÿ ÿæZÿÀÿ
íÿÀÿÀëÿ þ Óº¤ÿ ÿ$æF æ AæëÿçLÿ ¾ëS{Àÿ þ¦êþæÿZÿ ¨d{Àÿ ¯ëÿàÿç ÓææÀÿ~
{ÿÿæþæ{ÿ þ A#LÿæÀÿê þæÿZÿ vÿæÀëÿ ÿçfÀÿ Ó´æ$ö, LÿþöLëÿ ÜÿæÓàÿ LÿÀÿçÿçA;ÿç æ
¾ÿ¿¨ç þ¦ê F¨Àÿç ÓææÀÿ~ {ÿÿæþæÿZëÿ Aæ{ÿò fæ~ç ÿ$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç
ÓæþæfçLÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ¨Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿæþ{Àÿ ¯ÿo# ÀÿÜÿç¯ÿæÀÿ fê¯ÿçLÿæ þ
S÷¡ÿ{Àÿ àÿçç¨ç¯ÿ LÿÀÿçÿçA;ÿç æ ÿæZÿÀÿ ÓæþæfçLÿ D¨{¾æS ÿúÿ ÓæþßçLÿ Üÿ]
{ÜÿæB$æF æ {¯ÿÿ Óº¤ÿ{Àÿ þ FÜÿç¨Àÿç ÀÿÜÿçdç æ ÿæÜÿæÀÿ `ÿêÀÿ;ÿÿ Óÿ¿
D¨ÿçÌÿ{Àÿ ÓóSõÜÿêÿ {ÜÿæBdç æ {ÓÜÿç D¨ÿçÌÿÀÿ ÓæÀÿæóÉ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐZÿ ¯ÿæ~ê "Sêÿæ' A{s æ ÓæÀÿæóÉÿ Sêÿæ A{¨òÀëÿ{Ìß {¯ÿÿ-
ÀÿÓæÿö¯ÿÀëÿ Óþëëÿÿ D¨ÿçÌÿ-ÓëæÀÿ ÓæÀÿÓ´¯ÿöÓ´ A{s æ
FÜÿç¨Àÿç ¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¾çF ¨Àÿþ ÿÿ´Lëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç,
vi ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
{Ó Ó´ßó Üÿ] þöS÷¡ÿ As;ÿç æ ÿæZÿ ¯ÿæ~êÀÿ ÓóLÿÁÿÿ ¯ÿçÉ´{Àÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ {ÜÿD
ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ÉæÚ LëÿÜÿæ¾æDdç æ Lÿç;ëÿ Lÿÿç¨ß þöæ¯ÿàÿºê þæÿZÿÀÿ Lÿ$ÿ FÜÿç¨Àÿç-
"{¾ÿçLÿç {LÿæÀÿæúÿ{Àÿ àÿç¨ç¯ÿ ÀÿÜÿçdç, {ÓÿçLÿç Üÿ] ÓvÿçLúÿ æ ¯ÿÿöþæÿ {LÿæÀÿæúÿ
þÖçÍÀëÿ Üÿsç¯ÿ ÿæÜÿ] æ' {ÓÜÿç¨Àÿç Aÿ¿þæ{ÿ LÿÜÿ;ÿç, "¾çÉëQ÷êÎZëÿ ¯ÿçÉ´æÓ
ÿLÿ{àÿ Ó´Sö þçÁÿç¯ÿ ÿæÜÿ], {Ó Üÿ] CÉ´ÀÿZÿ FLÿþæÿ÷ ¨ëÿ÷ $#{àÿ æ' ¯ÿÿöþæÿ
FÜÿç¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ fÿ½ç{¯ÿ ÿæÜÿ] - FÜÿæ {ÓþæÿZÿÀÿ Àíÿ|ÿç¯ÿæÿ A{s æ ¾ÿç
{ÓÜÿç ÿÿ´Àÿ Óæäæÿ LÿÀÿçÿçAæ¾æF, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç Lÿ$æ Üÿ] ¨ë~ç `ÿæàÿç¯ÿ æ
Sêÿæ Óæ¯ÿö{µÿòþ A{s æ þö ÿæþ{Àÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ ¯ÿçÉ´Àÿ ÓþÖ
þöS÷¡ÿþæÿZÿ{Àÿ SêÿæÀÿ ×æÿ Aÿ´çÿêß A{s æ FÜÿæ Ó´ßó þöÉæÚ Üÿ] ÿæÜÿ]
¯ÿÀÿó Aÿ¿ S÷¡ÿ{Àÿ ÿçÜÿçÿ Óÿ¿Àÿ þæÿÿ þ æ Sêÿæ {ÓÜÿç¨Àÿç FLÿ þæ¨ÿ,
{¾Dô$#{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ þöS÷¡ÿÀÿ AÿÓë¿ÿ Óÿ¿ Aÿæ¯õÿÿ {ÜÿæB Dvëÿdç æ ¨ÀÿØÀÿ
¯ÿç{Àÿæ# Lÿ$ÿÀÿ Óþææÿ ¨÷Ùëÿsçÿ {ÜÿæB$æF æ ÓóÓæÀÿÀÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ þö S÷¡ÿ{Àÿ
¯ÿo# ÀÿÜÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿçÿ¿æ ÿ$æ LÿþöLÿæÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ ÀÿÜÿçdç æ fê¯ÿÿLëÿ AæLÿÌöLÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {ÓþæÿZëÿ LÿÀÿç¯ÿæ, ÿLÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {Àÿæ`ÿLÿ F¯ÿó µÿßæÿLÿ ¯ÿÿöÿ{Àÿ
þöS÷;ÿ µÿÀÿç ÀÿÜÿçdç æ LÿþöLÿæÀÿ FÜÿç ¨Àÿ¸ÀÿæLëÿ fÿÿæ þö {¯ÿæàÿç þæÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç ÀÿÜÿçd;ÿç æ fê¯ÿÿ ÿç¯ÿöæÜÿÀÿ LÿÁÿæ ÿçþ{;ÿ ÿçþ}ÿ ¨ífæ ¨ÿç{Àÿ {ÿÉ LÿæÁÿ
H ¨Àÿç×çÿç AëÿÓæ{Àÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ A{s æ Óþæf{Àÿ þö ÿæþ{Àÿ LÿÁÿÜÿÀÿ
FÜÿæ Üÿ] FLÿþæÿ÷ LÿæÀÿ~ æ Sêÿæ FÜÿç ä~çLÿ ¯ÿ¿¯ÿ×ævÿæÀëÿ D¨ÀÿLëÿ Dvÿç
AæçLÿ ¨íÿöÿæÀÿ ¨÷ÿçÏçÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Lÿç÷ßæLÿ AÿÉêÁÿÿ A{s æ ¾æÜÿæÀÿ
{SæsçF þ {ÉâæLÿ {µÿòÿçLÿ fê¯ÿÿ ¾æ¨ÿ ÿçþ{;ÿ DçÎ ëÿÜÿô æ FÜÿæÀÿ
¨÷{ÿ¿Lÿ {ÉâæLÿ Aæ¨~Zëÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ ¾ë - AæÀÿæÿæÀÿ AæÉæ ÀÿQ#$æF æ ÿ$æLÿ$#ÿ
þöS÷¡ÿ ¨Àÿç FÜÿæ Aæ¨~Zëÿ Ó´Sö Lÿçºæ ÿÀÿLÿÀÿ ÿ´£ÿ{Àÿ ¨LÿæB dæÝç ÿçF
ÿæÜÿ] æ ¯ÿÀÿó {ÓÜÿç AþÀÿÿ´Àÿ D¨àÿ²# LÿÀÿæB$æF, ¾æÜÿæÀÿ ¨Êÿæúÿ fÿ½- þõëÿ¿Àÿ
¯ÿ¤ÿÿ Àÿ{Üÿ ÿæÜÿ] æ
¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿçfÀÿ {ÉðÁÿê F¯ÿó Lÿçdç ÿæ Lÿçdç ¯ÿçÉçÎ É±ÿ
ÀÿÜÿçdç æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ þ Sêÿæ{Àÿ "Lÿþö', "¾j', "¯ÿÿö', "¯ÿÿöÓZÿÀÿ',
"¾ë', "{äÿ÷', "jæÿ' Bÿ¿æÿç É±ÿþæÿZÿ D¨{Àÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ {fæÀúÿ {ÿBd;ÿç æ
FÜÿç É±ÿ SëÝçLÿÀÿ ÿçfÀÿ AæÉß ÿ$æ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç{Àÿ þ FÜÿæÀÿ ÿçfÀÿ {Óò¢ÿ¾ö¿
ÀÿÜÿçdç æ HÝçAæ Àíÿ¨æ;ÿÀÿ~{Àÿ FÜÿç É±ÿ SëÝçLëÿ {ÓÜÿç AææÀÿ{Àÿ ÿçAæ¾æBdç æ
¨÷æLúÿLÿ$ÿ vii
ÿ$æ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ×Áÿ{Àÿ ¯ÿ¿æQ¿æ þ LÿÀÿæ¾æBdç æ SêÿæÀÿ AæLÿÌö~ ÿçþ§àÿçQ#ÿ

¨÷É§ A{s, ¾æÜÿæÀÿ AææÀÿµíÿÿ AæëÿçLÿ Óþæf µëÿàÿç ¾æBd;ÿç æ {ÓSëÝçLÿ
FÜÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ A{s, ¾æÜÿæLëÿ ¾$æ$ö Sêÿæ{Àÿ Aæ¨~ ¨æB{¯ÿ æ
1)É÷êLõÿÐ - f{~ {¾æ{SÉ´Àÿ $#{àÿ æ
2)Óÿ¿ - Aææ Üÿ] Óÿ¿ A{s æ
3)Óÿæÿÿ - Aææ F¯ÿó ¨Àÿþææ Óÿæÿÿ æ
4)Óÿæÿÿ þö - ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿçÿ {¾æS LÿÀÿæD$#¯ÿæ Lÿ÷çßæ æ
5)¾ë - {ÿð¯ÿê F¯ÿó AæÓëÀÿê Ó¸ÿ þ{Àÿ ÓóWÌö Üÿ] ¾ë, FÜÿæ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ
ëÿBsç ¨÷¯õÿÿç æFÜÿç DµÿßZÿ ¯ÿçÿæÉ Üÿ] ¨Àÿç~æþ A{s æ
6)¾ë×Áÿ - FÜÿç þæÿ¯ÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ$æ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßÓþíÜÿ ¾ë×Áÿ
A{s æ
7)jæÿ - ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä Aëÿµíÿÿç Üÿ] jæÿ æ
8){ßæS - ÓóÓæÀÿÀÿ Óó{¾æS ¯ÿç{ßæSÀëÿ ÀÿÜÿçÿ, A¯ÿ¿Nÿ ¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ þçÁÿÿÀÿ
ÿæþ {¾æS æ
9)jæÿ {¾æS - AæÀÿæÿæ Üÿ] Lÿþö æ ÿçf D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ ÀÿÜÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{Üÿ¯ÿæ Üÿ] jæÿ {¾æS æ
10)ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS - BÎZÿ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ ÀÿÜÿç Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ] ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS æ
11)É÷êLõÿÐ {LÿDô Óÿ¿Lëÿ LÿÜÿç{àÿ ? - É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç Óÿ¿Lëÿ LÿÜÿç{àÿ,
¾æÜÿæLëÿ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ ¨í¯ÿöÀëÿ {ÿQç$#{àÿ F¯ÿó µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ þ {ÿQç{¯ÿ æ
12) ßj - ÓæÿæÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌÀÿ ÿæþ Üÿçô ßj æ
13)Lÿþö - ¾jLëÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿþö æ
14)¯ÿÿö - AæÀÿæÿæÀÿ FLÿ Üÿ] ¯ÿç#, ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ Lÿþö æ ¾æÜÿæLëÿ `ÿæ{Àÿæsç
{É÷~ê{Àÿ ¯ÿçµÿNÿ LÿÀÿçd;ÿç æ ÿæÜÿæÜÿ] `ÿæ{Àÿæsç ¯ÿÿö A{s æ FÜÿæ f{~ ÓæLÿÀÿ
Üÿ] Daÿÿêaÿ ÖÀÿ þæÿ÷, ÿæ {Lÿò~Óç fæÿç A$öæúÿ ¯ÿÿö {Lÿò~Óç fæÿç ëÿÜÿô æ
15) ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ - ¨Àÿþææ ¨$Àëÿ ¯ÿç`ëÿ¿ÿ {Üÿ¯ÿæ, Óæÿ ¨${Àÿ µÿ÷þ
D {Üÿ¯ÿæ Üÿ] ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ æ
16)þëÿÌ¿Zÿ {É÷~ê - A;ÿLÿÀÿ~ Ó´µÿæ¯ÿæëÿÓæ{Àÿ þëÿÌ¿ ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ
ÀÿÜÿç$æF æ ¨÷$þsç {ÿ¯ÿÿæ ¨Àÿç F¯ÿó ÿ´çÿêßsç AÓëÀÿ ¨Àÿç æ FÜÿæÜÿ] þëÿÌ¿þæÿZÿ
viii ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
þ{Àÿ ëÿBsç fæÿç æ ¾æÜÿæ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ Üÿ] ÿçöæÀÿçÿ F¯ÿó {ÓÜÿç Ó´µÿæ¯ÿ Üÿ÷æÓ ¯õÿç
{ÜÿæB$æF æ
17){ÿ¯ÿÿæ - Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿZÿ {ÿ¯ÿÿ´ Aföÿ LÿÀÿë$#¯ÿæ Së~Àÿ
ÓþíÜÿ Üÿ] {ÿ¯ÿÿæ æ ¯ÿæÜÿ¿ {ÿ¯ÿê {ÿ¯ÿÿæZÿ ¨ífæ þí|ÿ ¯ëÿçþæÿZÿ {ÿúÿ þæÿ÷ æ
18)A¯ÿÿæÀÿ - ¯ÿ¿NÿçZÿ Üõÿÿß{Àÿ ÜëÿF, ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ÿæÜÿ] æ
19)¯ÿçÀÿæs Àíÿ¨ ÿÉöÿ - {¾æSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ CÉ´ÀÿZÿ ÿ´æÀÿæ ÿçAæ¾æB$#¯ÿæ
Aëÿµíÿÿç Üÿ] ¯ÿçÀÿæs ÿÉöÿ æ µÿS¯ÿæÿ ÓæLÿ þ{Àÿ ÿõÎç {ÜÿæB vÿçAæ {Üÿ{àÿÜÿ]
ÓæLÿZëÿ ¯ÿçÀÿæs Àíÿ¨Àÿ ÿÉöÿ {Üÿ¯ÿ æ
20)¨ífÿêß {ÿ¯ÿ BÎ - FLÿþæÿ÷ ¨ÀÿæÀÿ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] ¨ífÿêß {ÿ¯ÿ æ ÿæZëÿ
A{ÿ´Ì~ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ×æÿ FLÿþæÿ÷ Üÿõÿß æ ÿæZëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ {Ó÷æÿ, {ÓÜÿç
A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF æ
¯ÿÿöþæÿ F$# þÀëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
õÿÿêßAæß ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~Zëÿ ¨|ÿç¯ÿæLÿë F¯ÿó 13Aæß ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~Zëÿ
ØÎ {Üÿ¯ÿ {¾, É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê $#{àÿ æ 2ß AæßÀëÿ Üÿçô Óÿ¿ DúÿWæsçÿ
{ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Óÿæÿÿ F¯ÿó Óÿ¿ ¨ÀÿØÀÿ ¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê É±ÿ A{s æ FÜÿæ 2ß
AæÀëÿ Üÿ] ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ Lÿç;ëÿ ÓææÀÿ~ÿ FÜÿæ ¨íÿö {Üÿ¯ÿæ ¨¾ö¿;ÿ `ÿæàÿç¯ÿ æ
4$ö Aæß ¨¾ö¿;ÿ ¾ëÀÿ ¯ÿç¯ÿÀÿ~ê ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ 11Aæß¨¾ö¿;ÿ
ÓóÉßÿçþëöÁÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ F¨Àÿç FÜÿæLëÿ 11Aæß ¨¾ö¿;ÿ {ÿQ#¯ÿæLëÿ ¨Ýç¯ÿ æ
¾ë×Áÿ ÿçþ{;ÿ 13AæßLëÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ ¨|ÿ;ëÿ æ
jæÿ, 4$ö AæßÀëÿ Üÿ] ØÎ {Üÿ¯ÿ Lÿç;ëÿ 13Aæß{Àÿ Üÿ] ØÎ Àíÿ¨{Àÿ
¯ÿçÿçÿ {Üÿ¯ÿ {¾, ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s æ {¾æS, 6Ï Aæß
µÿçÿ{Àÿ Aæ¨~ ¯ëÿlç ¨æÀÿç{¯ÿ æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç FÜÿæ ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ {¾æSÀÿ ¯ÿçµÿç
AóÉÀÿ ¨ÀÿçµÿæÌæ æ jæÿ{¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ õÿÿêß AæßÀëÿ ÌÏ Aæßþ{Àÿ
ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿç {ÿQ#¯ÿæ {Lÿò~ç ¯ÿç{ÉÌ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿæÜÿ] æ ÿçÍæþ
Lÿþö{¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ 2ß AæßÀëÿ AæÀÿ» LÿÀÿç ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ ÀÿÜÿçdç æ ¾j
¯ÿçÌß{Àÿ õÿÿêß AæßÀëÿ 4$ö Aæß¨¾ö¿;ÿ ¨|ÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
LÿþöÀÿ ÿæþ Aæß 2/39 {ÉâæLÿ{Àÿ ¨÷$þ$Àÿ ÿçAæ¾æBdç æ FÜÿç
{ÉâæLÿvÿæÀëÿ `ÿëÿ$ö Aæß ¨¾ö¿;ÿ ¨|ÿç{ÿ{àÿ ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ {¾, LÿþöÀ A$ö
AæÀÿæÿæ A$öæúÿ µÿfÿ LÿæÜÿ]Lÿç ? Aæß 16/17 FÜÿæ ¯ÿç`ÿæÀÿ ×çÀÿ LÿÀÿç ÿçF
¨÷æLúÿLÿ$ÿ ix
{¾, FÜÿæÜÿ] Óÿ¿ æ ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ õÿÿêß Aæß{Àÿ F¯ÿó A¯ÿÿæÀÿ `ÿëÿ$ö
Aæß{Àÿ ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¯ÿÿö ¯ÿ¿¯ÿ×æ ÿçþ{;ÿ AÎæÿÉ Aæß {ÿQ#¯ÿæLëÿ
¨Ýç¯ÿ æ F¨Àÿç ÿ FÜÿæ Ó{Zÿÿ Aæß 3,4{Àÿ þ ÀÿÜÿçdç æ þëÿÌ¿Zÿ
{ÿ¯ÿæÓëÀÿ fæÿçþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ 16Aæß ÿ÷Î¯ÿ¿ æ ¯ÿçÀÿæs ÿÉöÿ 10 AæßÀëÿ
11Aæß þ{Àÿ ØÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿç æ Aæß7,9,15{Àÿ þ FÜÿæ D¨{Àÿ
¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ A$öæúÿ ÿÉöæBd;ÿç æ Aæß 7,9,17{Àÿ ¯ÿæÜÿ¿
{ÿ¯ÿÿæþæÿZÿÀÿ AÖçÿ´ Üÿêÿÿæ ØÎ {ÜÿæB¾æBdç æ ¨ÀÿþææZÿ ¨ífÿÀÿ ×æÿ
Üõÿÿß{ÿÉ Üÿ] A{s æ {¾Dô$#{Àÿ æÿ, É´æÓ ¨÷É´æÓÀÿ `ÿç;ÿÿ Bÿ¿æÿç Lÿç÷ßæSëÝçLÿë
FLÿæ;ÿ{Àÿ ¯ÿÓç LÿÀÿæ¾æB$æF(þ¢ÿçÀÿ þëÿ} Ó¼ëQ{Àÿ ÿæÜÿ] ) æ FÜÿæ Aæß
3,4,6,18{Àÿ ØÎ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÜëÿÿ `ÿç;ÿæ A$¯ÿæ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ Lÿ'~
¨÷{ßæfÿ æ ¾ÿç Aæß dA ¨¾ö¿;ÿ Üÿ] Aßÿ LÿÀÿæ¾ç¯ÿ {ÿ{¯ÿ ¾$æ$ö
SêÿæÀÿ þíÁÿ AæÉß Aæ¨~ ¯ëÿlç ¨æÀÿç{¯ æ
Sêÿæ fê¯ÿçLÿæ ÓóS÷æþÀÿ Óæÿ ëÿÜÿô æ A¨çëÿ fê¯ÿÿ ÓóS÷æþ{Àÿ
ÉæÉ´ÿ ¯ÿçfßÀÿ Lÿ÷çßæLÿ ¨÷Éçä~ A{s æ {ÿ~ë Sêÿæ ¾ë S÷¡ÿ A{s æ ¾çF
Lÿç ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¯ÿçfß ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF æ Lÿç;ëÿ Sê{ÿæNÿ ¾ë Qæ, ëÿÌ, ¯ÿæ~,
Sÿæ F¯ÿó üÿÀÿÓæ ÿ´æÀÿæ àÿ{|ÿB {ÜÿD$#¯ÿæ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¾ë ëÿ{Üÿô F¯ÿó ÿæ
F$#{Àÿ ÉæÉ´ÿ ¯ÿçfß ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ Óúÿ AÓúÿ ¨÷¯õÿÿçÀÿ ÓóWÌö A{s æ
¾æÜÿæÀÿ Àíÿ¨æ;ÿÀÿ ¯ÿÿöÿÀÿ ¨Àÿ¸Àÿæ ÀÿÜÿçdç æ {¯ÿÿ{Àÿ B¢ÿ÷ F¯ÿó ¯õÿÿ÷, ¯ÿçÿ¿æ H
A¯ÿçÿ¿æ, ¨ëÀÿæ~{Àÿ {ÿð¯ÿæÓëÀÿ ÓóS÷æþ, þÜÿæLÿæ¯ÿ¿{Àÿ Àÿæþ H Àÿæ¯ÿ~, {LÿòÀÿ¯ÿ
F¯ÿó ¨æ¯ÿZÿ ÓóWÌöLëÿ Üÿ] Sêÿæ{Àÿ þö {äÿ÷H LëÿÀëÿ{äÿ÷ , {ÿð¯ÿê Ó¸úÿ
F¯ÿó AæÓëÀÿê Ó¸ÿ, fæÿêß H ¯ÿçfæÿêß, ÓúÿSë~ H ëÿSëö~Àÿ ÓóWÌö
LëÿÜÿæ¾æBdç æ
FÜÿç ÓóWÌö {¾Dôvÿæ{Àÿ {ÜÿDdç {ÓÜÿç ×æÿ {LÿDôvÿç ? SêÿæÀÿ þö
{äÿ÷ F¯ÿó LëÿÀëÿ {äÿ÷ µÿæÀÿÿÀÿ {Lÿò~Óç µíÿQ ëÿ{Üÿô æ ¯ÿÀÿó Ó´ßó SÿæLÿæÀÿZÿ
É±ÿ{Àÿ Bÿó ÉÀÿêÀÿó {Lÿò{;ÿß {äÿ÷þçÿ¿µÿç#ß{ÿ (Sêÿæ-13/1
{ÉâæLÿ) A$öæúÿ {Üÿ {Lÿò{;ÿß ! FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] FLÿ {äÿ÷ æ {¾Dô$#{Àÿ
¯ëÿ~ç$#¯ÿæ µÿàÿ H þ¢ÿÀíÿ¨ê ¯ÿêf Üÿ] ÓóÔÿæÀÿ Àíÿ¨{Àÿ Ó¯ÿöÿæ AZëÿÀÿçÿ {ÜÿD$æF æ
ÿÉ B¢ÿç÷ß, þÿ, ¯ëÿç, `ÿçÿ H AÜÿóLÿæÀÿ, ¨æo ¯ÿçLÿæÀÿ F¯ÿó ÿçÿç Së~Àÿ
¯ÿçLÿæÀÿ FÜÿç {äÿ÷Àÿ ¯ÿçÖæÀÿçÿ þæÿ÷ æ ¨÷LÿõÿçÀëÿ D FÜÿç ÿçÿçSë~ ÿ´æÀÿæ
x ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
¨Àÿ¯ÿÉ {ÜÿæB þëÿÌ¿Lëÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {Ó ä~þæÿ÷ Lÿþö ÿLÿÀÿç

ÀÿÜÿç¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ "¨ëÿÀÿ¨ç fÿÿó ¨ëÿÀÿ¨ç þÀÿ~ó, ¨ëÿÀÿ¨ç fÿÿê
fvÿ{Àÿ Éßÿó' A$öæú fÿ½ fÿ½æ;ÿÀÿ F¨Àÿç LÿþöLÿÀÿç Üÿ] ¯ÿçÿçSàÿæ~ç æ FÜÿæ
Üÿ] LëÿÀëÿ{äÿ÷ æ ÓúÿSëÀëÿZÿ þæþ{Àÿ ÓææÿæÀÿ ÓvÿçLúÿ þæSö{Àÿ `ÿæàÿç ÓæLÿ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨Àÿþ þö ¨ÀÿþææZÿ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ ÜëÿF, {ÿ{¯ÿ FÜÿç {äÿ÷
þö {äÿ÷{Àÿ ¨Àÿç~ÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {äÿ÷ A{s æ
FÜÿç ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ÿëBsç ¨÷¯õÿÿç ¨ëÀÿæÿÿ ¾$æ-
{ÿð¯ÿê Ó¸ÿ H AæÓëÀÿê Ó¸ÿ æ {ÿð¯ÿê Óºÿ{Àÿ- ¨ë~¿Àíÿ¨ê ¨ë F¯ÿó
Lÿÿö¯ÿ¿ Àíÿ¨ê Lëÿ;ÿç æ ¨ë~¿ fS÷ÿ ¨í¯ÿöÀëÿ þëÿÌ¿ ¾æÜÿæ Lÿçdç Lÿÿö¯ÿ¿ þ{ÿLÿÀÿç
Lÿ{Àÿ, ÿæÜÿæ ÿçfÀÿ ¯ëÿç AÿëÓæ{Àÿ Lÿÿö¿¯ÿ Üÿ] LÿÀÿç$æF Lÿç;ëÿ {Ó$#{Àÿ ÿæÀÿ
Lÿÿö¯ÿ¿ ÜëÿF ÿæÜÿ] LÿæÀÿ~ ¯ÿçÿæ¨ë~¿{Àÿ Lÿÿö¯ÿ¿Lëÿ fæ~ç ¨æÀÿçÿ$æF æ Lëÿ;ÿçZÿ ¨ë
ÓÜÿçÿ Óº¤ÿ {Üÿ¯ÿæ¨í¯ÿöÀëÿ ¾æÜÿæ Lÿççdç Lÿÿö¿¯ÿ þ{ÿ LÿÀÿç Af}ÿ LÿÀÿç$#{àÿ,
ÿæÜÿæ{ÜÿDdç Lÿÿö æ ¾çF Aæfê¯ÿÿ Lëÿ;ÿç ¨ëÿ÷ ¨æ¯ÿþæÿZÿ ÓÜÿçÿ àÿ{|ÿB LÿÀÿç$#àÿæ æ
¨æ¯ÿþæÿZÿ ÿëöÌö Éÿø ¾ÿç {LÿÜÿç$#àÿæ, {Ó {ÜÿDdç Lÿÿö æ ¯ÿçfæÿêß Lÿþö Üÿ]
Lÿÿö, ¾çF ¯ÿ¤ÿÿLÿæÀÿê A{s æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ ¨Àÿ¸ÀÿæSÿ Àíÿ|ÿç¯ÿæÿÀÿ `ÿçÿ÷~ ÜÿëF æ
{ÓÜÿç¨Àÿç ¨Àÿ¸ÀÿæSÿ ¨ífæ ¨ÿçÓ¯ëÿ Aæ»Àÿ ¨ç dæÝëÿæÜÿ] æ Lÿÿö¯ÿ¿ Àíÿ¨ê
Lëÿ;ÿç ¨í~¿Àíÿ¨ê ¨ëZÿ ÓÜÿçÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Óó{¾æS ÜëÿF A$öæúÿ ¨ë~¿ fæSõÿ
{Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þöÀíÿ¨ê ¾ë#ÏçÀÿ, µÿæ¯ÿÀíÿ¨ê µÿêþ, AëÿÀÿæS Àíÿ¨ê Afëöÿ, ÿçßþ
Àíÿ¨ê ÿLëÿÁÿ, ÓúÿÓèÿ Àíÿ¨ê ÓÜÿ{ÿ¯ÿ, Óæÿ´çLÿÿæ Àíÿ¨ê Óæÿ¿Lÿç, Lÿæßæ{Àÿ
Óæþ$ö¿Àíÿ¨ê LÿæÉêÀÿæf, Lÿÿö¿¯ÿ ÿ´æÀÿæ µÿ¯ÿ (fÿ½-þÀÿ~) D¨{Àÿ ¯ÿçfß Lëÿ;ÿç
{µÿæf Bÿ¿æÿç B{Îæ¼ëQ# þæÿÓçLÿ ¨÷¯õÿÿçÀ DÌö {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ S~ÿæ
Óæÿ A{äòÜÿç~ê A{s æ Aä õÿÎçLëÿ LëÿÜÿæ¾æF æ Óÿ¿þßê ÿõÎç{Lÿæ~{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ
Dÿç, ÿæÜÿæ {ÜÿDdç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ æ ¨Àÿó þö ¨Àÿþææ ¨¾ö¿;ÿ íÿÀÿÀÿ ÿçÊÿçÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ FÜÿæ {ÜÿDdç Óæÿsç ÓçÝç æ FÜÿæLëÿ Üÿ] {¾æSÀÿ Óæÿ µíÿþçLÿæ þ
LëÿÜÿæ¾æF ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç S~ÿæ ¯ÿç{ÉÌ æ ¯ÿÖëÿ FÜÿç ¨÷¯õÿÿ Aÿ;ÿ A{s æ
Aÿ¿ ¨ä{Àÿ ÀÿÜÿçdç LëÿÀëÿ{äÿ÷ æ {¾Dô$#{Àÿ ÿÉ B¢ÿç÷ß F¯ÿó FLÿ þÿ,
¾æÜÿæLÿç FSæÀÿ A{äòÜÿç~ê {Óÿæ A{s æ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßþßê õÿÎç{Lÿæ~Àëÿ
¾æÜÿæÀÿ Svÿÿ æ ÿæÜÿæ {ÜÿDdç AæÓëÀÿê Ó¸ÿ æ {¾Dô$#{Àÿ µÿæS {ÿBd;ÿç
Ajæÿ Àíÿ¨ê õÿÀÿæÎ÷, {¾ Óÿ¿Lëÿ fæ~ç þ A¤ÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ ÿæÜÿæZÿ
¨÷æLúÿLÿ$ÿ xi
ÓÜÿ`ÿæÀÿç~ê $#àÿæ Sæ¤ÿæÀÿê - B¢ÿç÷ßþæÿZÿ AææÀÿ Àíÿ¨ê ¨÷¯õÿÿç æ FþæÿZÿ

ÓÜÿçÿ {þæÜÿ Àíÿ¨ê ëÿ¾ö¿ÿ, ëÿ¯ÿöëç Àíÿ¨ê ëÿÉæÓÿ, ¯ÿçfæÿêß LÿþöÀíÿ¨ê Lÿÿö,
µÿ÷þ Àíÿ¨ê µÿêÌ½, {ÿðÿ Aæ`ÿÀÿ~ Àíÿ¨ê {ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿, AæÓNÿç Àíÿ¨ê AÉ´úÿ$æþæ,
¯ÿçLÿÅÿ Àíÿ¨ê ¯ÿçLÿÿö, AëÀÿæ Óæÿæ{Àÿ Lõÿ¨æÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ Àíÿ¨ê Lõÿ¨æ`ÿæ¾ö¿ F¯ÿó
FþæÿZÿ þ{Àÿ fê¯ÿ Àíÿ¨ê ¯ÿçëÿÀÿ æ {¾ Lÿç Ó¯ÿöÿæ Ajæÿ{Àÿ ÀÿÜÿç þ õÿÎç
Ó{ÿð¯ÿ ¨æ¯ÿþæÿZÿ D¨{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ A$öæúÿ ¨ë~¿Àëÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ ¨÷¯õÿÿç D¨{Àÿ
ÀÿÜÿç$æF æ LÿæÀÿ~ Aææ ¨ÀÿþææZÿÀÿ ¯ÿçÉë AóÉ A{s æ FÜÿç¨Àÿç AæÓëÀÿê
Ó¸ÿ þ Aÿ;ÿ A{s æ {äÿ÷ {SæsçF Üÿ] A{s, FÜÿç ÉÀÿêÀÿ æ F$#{Àÿ
àÿ|ëÿ$#¯ÿæ ¨÷¯õÿÿç ëÿBsç þæÿ÷ æ ¨÷$þsç ¨÷Lõÿÿç{Àÿ ¯ÿçÉ´æÓ {ÿB ÿêaÿ Aþ
{¾æÿçÀÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF F¯ÿó Aÿ¿sç ¨Àÿþ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿþææ{Àÿ ¯ÿçÉ´æÓ
F¯ÿó ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÓóÀÿä~{Àÿ Lÿ÷þÉ Óæÿæ
LÿÀÿç `ÿæàÿç{àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ DÌö F¯ÿó AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ Ó¯ÿö$æ Óþÿ
{ÜÿæB¾æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Lÿò~Óç ¯ÿçLÿæÀÿ Üÿ] ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ], þÿÀÿ Ó¯ÿö$æ
ÿç{Àÿæ F¯ÿó ÿç{Àÿæ þÿÀÿ þ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF {ÿ{¯ÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ Àÿ{Üÿ ÿæÜÿ] æ Afëöÿ {ÿQ#{àÿ {¾, {LÿòÀÿ¯ÿ ¨äÀÿ ¨Êÿæúÿ ¨æ¯ÿ
¨äÀÿ {¾ææ þ {¾æ{SÉ´ÀÿZÿ þëQ{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æDd;ÿç æ ¨ëÿ}LÿæÁÿ{Àÿ
{ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ þ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF æ A;ÿçþ ÉæÉ´ÿ ¨Àÿç~æþ ØÎ ÜëÿF æ
FÜÿæ¨{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¾ÿç Lÿçdç LÿÀÿ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Aëÿ¾æßêþæÿZÿ þæSö
ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{àÿæLÿ ÓóS÷ÜÿÀÿ FÜÿç µÿæ¯ÿÿæ ÿ´æÀÿæ þÜÿæ¨ëÀÿÌ Óíä½ þ{ÿæµÿæ¯ÿÀÿ
¯ÿÿöÿ ×ëÁÿ Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿç{¯ÿ`ÿÿæ Lÿ{àÿ æ Sêÿæ d¢ÿ¯ÿ F¯ÿó ¯ÿ¿æLÿÀÿ~ Ó¼ÿ
A{s æ Lÿç;ëÿ FÜÿæÀÿ ¨æÿ÷ ¨÷ÿêLÿæLÿ As;ÿç æ Aþíÿö {¾æS¿ÿæÀÿ þíÿö Àíÿ¨
þæÿ÷ As;ÿç æ SêÿæÀÿ ¨÷æÀÿ»Àëÿ ÿçÀÿçÉ-`ÿæÁÿçÉ ¨æÿ÷Zÿ ÿæþ ÿçAæ¾æBdç æ
{¾Dô$#{Àÿ Aæ Ófæÿêß F¯ÿó Aæ ¯ÿçfæÿêß æ Lÿçdç ¨æ¯ÿ ¨äÀÿ F¯ÿó
Lÿçdç {LÿòÀÿ¯ÿ ¨äÀÿ æ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ÿÉöÿ Óþß{Àÿ FþæÿZÿ þÀëÿ `ÿæÀÿç-dA
¯ÿ¿NÿçZÿ ÿæþ ¨ëÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿæ¾æBdç æ Aÿ¿$æ Ó¸íÿö Sêÿæ þ{Àÿ FÜÿç
ÿæþSëÝçLÿÀÿ `ÿaÿöæ {ÜÿæBÿæÜÿ] æ FLÿþæÿ÷ Afëöÿ Üÿ] F¨Àÿç ¨æÿ÷ $#{àÿ, ¾çFLÿç
¨÷æÀÿ»Àÿë {ÉÌ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐZÿ Óþä{Àÿ ÀÿÜÿç$#{àÿ æ Afëöÿ
{Lÿ¯ÿÁÿ {¾æS¿ÿæÀÿ ¨÷ÿêLÿ þæÿ÷, ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç ¯ÿç{ÉÌ æ SêÿæÀÿ
xii ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
¨÷æÀÿ»{Àÿ Afëöÿ Óÿæÿÿ LëÿÁÿþö ÿçþ{;ÿ AæLëÿÁÿ $#{àÿ Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ

É÷êLõÿÐ FÜÿæLëÿ Ajæÿ {¯ÿæàÿç LÿÜÿç$#{àÿ F¯ÿó ÿç{öÉ {ÿB$#{àÿ {¾, Aææ Üÿ]
Óÿæÿÿ, ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæúÿ, {ÿ~ë ëÿ{þ ¾ë{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ÜëÿA æ FÜÿç Aæ{ÿÉÀëÿ
F¨Àÿç ØÎ {ÜÿDÿæÜÿ] {¾, Afëöÿ {Lÿ¯ÿÁÿ {LÿòÀÿ¯ÿ þæÿZëÿ Üÿ] ¯ÿ LÿÀÿç¯ÿ A$¯ÿæ
¨æ¯ÿþæÿZëÿ þ ¯ÿ LÿÀÿç¯ÿ æ LÿæÀÿ~ ¨æ¯ÿ ¨ä{Àÿ þ ÉÀÿêÀÿ æÀÿê Üÿ] ÿ
$#{àÿ æ ëÿB ¨ä þ{Àÿ ÿçfÀÿ Óº¤ÿç {àÿæLÿ Üÿ] ÿ $#{àÿ æ ÓóÔÿæÀÿ fÿçÿ
ÉÀÿêÀÿ Qæ, ÜÿÿçAæÀúÿ ÿ´æÀÿæ {dÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Lÿ'~ Óþæ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ ?
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæúÿ, ¾æÜÿæÀÿ AÖçÿ´ Üÿ] ÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ Afëöÿ LÿçF
$#{àÿ ? {ÿ{¯ÿ É÷êLõÿÐ LÿæÜÿæÀÿ Àÿäæ ÿçþ{;ÿ vÿçAæ {ÜÿæB$#{àÿ ? Lÿ'~
{Lÿò~Óç ÉÀÿêÀÿ æÀÿêZÿ Àÿäæ ÿçþ{;ÿ vÿçAæ {ÜÿæB$#{àÿ ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ,
""¾çF ÉÀÿêÀÿ ÿçþ{;ÿ ¨ÀÿçÉ÷þ LÿÀÿ;ÿç, {ÓÜÿç ¨æ¨ßë-þí|ÿ¯ëÿç ¨ëÀëÿÌ ¯ÿ¿$ö Üÿ]
fê¯ÿÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ'' ¾ÿç É÷êLõÿÐ {Lÿò~Óç ÉÀÿêÀÿ æÀÿêZÿ Àÿäæ ÿçþ{;ÿ
vÿçAæ {ÜÿæBd;ÿç, {ÿ{¯ÿ ÿæZëÿ þ þí|ÿ ¯ëÿç Üÿ] LëÿÜÿæ¾ç¯ÿ æ {Ó ¯ÿ¿$ö Üÿ] fê¯ÿÿ
æÀÿ~ LÿÀÿ;ÿç æ ¯ÿÖëÿ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ æ
AëÿÀÿæSê ÿçþ{;ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Ó{ÿð¯ÿ D¨×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ Afëöÿ
ÉçÌ¿ $#{àÿ F¯ÿó É÷êLõÿÐ FLÿ ÓúÿSëÀëÿ $#{àÿ æ ¯ÿçÿß µÿæ¯ÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ
{¾, þö þæSö{Àÿ {þæÜÿçÿ `ÿçÿ{Àÿ þëô Aæ¨~Zëÿ ¨`ÿæÀëÿdç, ¾æÜÿæ {É÷ß, ¨Àÿþ
Lÿàÿ¿æ~ LÿæÀÿLÿ, {ÓÜÿç D¨{ÿÉ {þæ ÿçþ{;ÿ LëÿÜÿ;ëÿ æ Afëöÿ {É÷ß `ÿæÜëÿô$#{àÿ ,
{¨÷ß A$öæúÿ {µÿòÿçLÿ ¨ÿæ$ö `ÿæÜëÿô ÿ$#{àÿ æ Afëöÿ É÷êLõÿÐZëÿ LÿÜÿç{àÿ - µÿS¯ÿæúÿ !
{Lÿ¯ÿÁÿ LëÿÜÿ;ëÿ, FÿçLÿç ëÿ{Üÿô, Óæÿ þæSö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæ;ëÿ F¯ÿó {þæ{ÿ
Ó»æÁÿ;ëÿ æ þëô Aæ¨~ZÿÀÿ ÉçÌ¿ A{s æ Aæ¨~Zÿ ÉÀÿ~{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç¨Àÿç
SêÿæÀÿ ×æÿ ×æÿ{Àÿ ØÎ ÀÿÜÿçdç {¾, Afëöÿ Aæÿö A#LÿæÀÿê As;ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ FLÿ ÓúÿSëÀëÿ As;ÿç æ {ÓÜÿç ÓúÿSëÀëÿ AëÿÀÿæSêZÿ ÓÜÿçÿ Óÿæ Ó¯ÿöÿæ
ÀÿÜÿç ÿæZÿ þæSö ÿÉöÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ µÿæ¯ëÿLÿÿæ ¯ÿÉÿ {Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç ¨íf¿ þÜÿæÀÿffêZÿ
ÿçLÿs{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ AæS÷Üÿ LÿÀëÿ$#{àÿ, {ÿ{¯ÿ {Ó LÿÜëÿ$#{àÿ, ""¾æA,
ÉÀÿêÀÿ{Àÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ ¯ÿç ÀëÿÜÿ Lÿç;ëÿ þÿ þæþ{Àÿ {þæ ÿçLÿsLëÿ ÿçÿ¿ AæÓë$æA æ
¨÷æÿ-Óæßó Àÿæþ, Éç¯ÿ, Hô {Lÿò~Óç {SæsçF ëÿB A{|ÿB AäÀÿÀÿ ÿæþLëÿ f¨
LÿÀÿ F¯ÿó {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Üõÿÿß{Àÿ æÿ LÿÀëÿ$æA, ¾ÿç {SæsçF þçÿçsú þ
¨÷æLúÿLÿ$ÿ xiii
Ó´Àÿí¨Lëÿ æÿ{Àÿ Àÿç¨æÀÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ µÿfÿ, ÿæÜÿæ þëô ëÿ»Zëÿ
¨÷ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿç æ ¾ÿç F$#Àÿë A#Lÿ Óþß æÿ Àÿç¨æÀÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ëÿ» Üõÿÿß{Àÿ
Àÿ$ê {ÜÿæB Ó{ÿð¯ÿ ëÿ»Àÿ ÓÜÿçÿ ÀÿÜÿç¯ÿç æ'' {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÓëÀÿÿ A$öæúÿ þÿÀÿ
ÿõÎçLëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ AæÓç¾æF æ {ÿ{¯ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ F{ÿ ÓçLÿs{Àÿ
ÀÿÜÿ;ÿç {¾¨Àÿç ÿçfÀÿ Üÿæÿ, {SæÝ, ÿæLÿ, Lÿæÿ Bÿ¿æÿç ÀÿÜÿç$æF æ Aæ¨~
ÜÿfæÀÿ Lÿç{àÿæþçsÀÿ íÿÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿ;ëÿ ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, {Ó Ó{ÿð¯ÿ Aæ¨~ZÿÀÿ ÓçLÿs{Àÿ
Üÿ] ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ þÿ{Àÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ Dvÿç¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ Üÿ] {Ó þæSö ÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç¾æAæ;ÿç, AëÿÀÿæSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Aææ vÿæÀëÿ Aµÿç
Àíÿ¨{Àÿ fæS÷ÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ Afëöÿ AëÿÀÿæSÀÿ ¨÷ÿêLÿ þæÿ÷ æ
SêÿæÀÿ FSæÀÿ Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ ¯ÿçµíÿÿç A$öæúÿ
GÉ´¾ö¿Lëÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ Afëöÿ ÿçfÀÿ äëÿ÷ ÿøsçþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ äþæ
¾æ`ÿÿæ LÿÀÿç$#{àÿ æ É÷êLõÿÐ ÿæZëÿ äþæ LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ ¾æ`ÿÿæÀÿ AëÿÀíÿ¨ {Óòþ¿
Àíÿ¨Lëÿ AæÓç LÿÜÿç{àÿ, ""{Üÿ Afëöÿ ! {þæÀÿ FÜÿç Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ {LÿÜÿç
{ÿQ#d;ÿç F¯ÿó ÿæ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ {LÿÜÿç {ÿQ# ¨æÀÿç{¯ÿ æ'' {ÿ{¯ÿ Aæ»þæÿZÿ
ÿçþ{;ÿ ÿ Sÿæ ¯ÿ¿$ö {ÜÿæBSàÿæ æ LÿæÀÿ~ {ÓÜÿç ÿÉöÿÀÿ {¾æS¿ÿæ Afëöÿ
ÿçLÿs{Àÿ Üÿ] Óêþçÿ $#àÿæ æ ¾ÿ¿¨ç {ÓÜÿç Óþß{Àÿ {ÓÜÿç ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ÿÉöÿLëÿ
Óqß þ ÿÉöÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ AæSÀëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ, ""A{ÿLÿ {¾æSê jæÿÀíÿ¨ê
ÿ¨ ÿ´ æ Àÿæ ¨¯ÿç ÿ÷ {ÜÿæB {þæÀÿ Óæäæú ÿ Ó´ À í ÿ ¨Lë ÿ ¨÷ æ © {ÜÿæB
¾æBd;ÿç æ'' A;ÿÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôd;ÿç æ ¯ÿÖëÿ AëÿÀÿæS
Üÿçô Afëöÿ, ¾æÜÿæ Aæ¨~Zÿ ÜõÿÿßÀÿ µÿæ¯ÿÿæ ¯ÿç{ÉÌ A{s æ AëÿÀÿæS ¯ÿçÜÿêÿ
¨ëÀëÿÌ ÿæ {Lÿ{¯ÿ ¨í¯ÿöÀëÿ {ÿQ# ¨æÀÿçd;ÿç F¯ÿó ÿæ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ þ {ÿQ#
¨æÀÿç{¯ÿ æ
þçàúÿ Üÿ] ÿ ÀÿWë¨ÿç ¯ÿçëÿ AëÿÀÿæSæ æ
LÿçF {fæS ÿ¨ jæÿ ¯ÿçÀÿæSæ ææ
Aÿ Afëöÿ f{~ ¨÷ÿêLÿ þæÿ÷ æ ¾ÿç ¨÷ÿêLÿ Àíÿ¨{Àÿ S÷Üÿ~ ÿLÿÀÿ;ÿç,
{ÿ{¯ÿ SêÿæLëÿ dæÝç ÿçA;ëÿ æ Sêÿæ Aæ¨~Zÿ ÿçþ{;ÿ DçÎ ëÿ{Üÿô æ {ÿ{¯ÿ
ÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ÿÉöÿÀÿ {¾æS¿ÿæ Afëöÿ ¨¾ö¿;ÿ Üÿ] Óêþçÿ $#àÿæ æ
AæßÀÿ {ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ÿçÿöß {ÿDd;ÿç, ""{Üÿ Afëöÿ !
Aÿÿ¿ µÿNÿç H É÷æ ÿ´æÀÿæ þëô FÜÿç¨Àÿç ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ ({¾¨Àÿç ëÿ{þ
xiv ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
{ÿQ#àÿ) ÿÿ´ ÓÜÿçÿ ØÎ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ F¯ÿó ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þ

Óëàÿµÿ A{s æ Aÿÿ¿ µÿNÿç AëÿÀÿæSÀÿ Üÿ] Aÿ¿Àíÿ¨ F¯ÿó FÜÿæ Üÿ] AfëöÿZÿ
Ó´Àíÿ¨ æ Afëöÿ ¨$#LÿÀÿ ¨÷ÿêLÿ æ FÜÿç¨Àÿç SêÿæÀÿ ¨æÿ÷ ¨÷ÿçLÿæLÿ As;ÿç æ ¾$æ
×æÿ{Àÿ ÿæÜÿæÀÿ Ó{Zÿÿ ÀÿÜÿçdç æ
BÿçÜÿæÓ{Àÿ {Lÿò~Óç É÷êLõÿÐ ÿæþLÿ ¯ÿ¿Nÿç $æB ¨æÀÿ;ÿç F¯ÿó {Lÿò~Óç

¯ÿçÉ´¾ë{Àÿ {Lÿ{¯ÿ Afëöÿ µÿæS {ÿB¨æÀÿ;ÿç æ Lÿç;ëÿ Sêÿæ{Àÿ {µÿòÿçLÿ ¾ëÀÿ
`ÿçÿ÷~ Lÿÿæ¨ç ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç GÿçÜÿæÓçLÿ ¾ëÀÿ Ó¼ëQ{Àÿ µÿßµÿêÿ $#{àÿ Afëöÿ,
ÿæ Lÿç ÿæZÿÀÿ {ÓðÿçLÿ A$öæúÿ {ÓðÿçLÿ µÿßµÿêÿ ÿ$#{àÿ æ {ÓðÿçLÿþæ{ÿ ÿ
àÿ|ÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ AæSµÿÀÿ $#{àÿ æ
SêÿæÀÿ D¨{ÿÉ {ÿB É÷êLõÿÐ Lÿ'~ AfëöÿZëÿ {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿêÿçÀÿ

{¾æS¿ÿæ ¨÷ÿæÿ Lÿ{àÿ ? ¯ÿÖëÿ Óæÿæ àÿçQ#ÿ AæLÿæÀÿ{Àÿ AæÓçÿ$æF æ Ó¯ëÿ
Lÿçdç ¨|ÿç ÓæÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ þ ÓæÿæÀÿ Lÿç÷ßæLÿ ¨$ A$öæúÿ Óæÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
{ÉÌ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç {¨÷Àÿ~æ ¾$æ$ö Sêÿæ æ
ÓúÿSëÀëÿ Lõÿ¨æÉ÷ßê, fSÿ¯ÿ¤ëÿ

Ó´æþê AxÿSxÿæÿ¢ÿ
É÷êSëÀëÿ ¨íÿçöþæ C
24 fëàÿæB, 1983
g
É÷ ê ¨Àÿþæ{ÿ ÿþ
ß$æ$ö Sêÿæ
(É÷ ê þÿú µÿS¯ÿú ÿ Sêÿæ)
A$ ¨÷${þææß
õÿÀÿæÎ÷ D¯ÿæ`ÿ
þö {ä{ÿ÷ LëÿÀëÿ{ä{ÿ÷ Óþ{¯ÿÿæ ¾ë¾ëû¯ÿ æ
þæþLÿæ ¨æ¯ÿæ{Êÿð¯ÿ LÿçþLëÿ¯ÿöÿ Óófß ææ
õÿÀÿæÎ÷ ¨`ÿæÀÿç{àÿ- {Üÿ Óófß ! þö{äÿ÷ LëÿÀëÿ{äÿ÷{Àÿ FLÿÿ÷
¾ëLÿÀÿç¯ÿæ Bbÿæ{ÿB D¨×çÿ $#¯ÿæ {þæÀÿ F¯ÿó ¨æëZÿ ¨ëÿ÷þæ{ÿ Lÿ'~
Lÿ{àÿ ?
AjæÿÀíÿ¨ê õÿÀÿæÎ÷ F¯ÿó Óó¾þÀíÿ¨ê Óófß æ Ajæÿ þÿÀÿ
A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ Ajæÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¯õÿÿ þÿ õÿÀÿæÎ÷ fÿ½æ¤ÿ æ Lÿç;ÿë
Óó¾þÀíÿ¨ê ÓófßZÿ þæþ{Àÿ {Ó {ÿQë$æF F¯ÿó Éë~ë$æF æ {Ó fæ~ç$æF
{¾, ¨Àÿþææ Üÿ] Óÿ¿ Lÿç;ëÿ {¾Dô ¨¾¿ö;ÿ FÜÿævÿæÀëÿ D {þæÜÿÀíÿ¨ê
ëÿ{¾ö¿æÿ fê¯ÿçÿ Adç, FÜÿæZÿ ÿõÎç Ó{ÿð¯ÿ {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZÿ D¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF,
A$öæúÿ ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ D¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ
ÉÀÿêÀÿ FLÿ {äÿ÷ A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Üõÿÿß{ÿÉ{Àÿ {ÿð¯ÿê-
Óó¨ÿÀÿ ¯ÿõçW{s, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ þö{äÿ÷ {ÜÿæB¾æF æ ¾ÿç
F$#{Àÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿç ¯ÿ|ÿç¾æF {ÿ{¯ÿ FÜÿæ LëÿÀëÿ{äÿ÷ {ÜÿæB¾æF æ "LëÿÀëÿ'
É±ÿÀÿ A$ö {ÜÿDdç LÿÀÿ- FÜÿç É±ÿ Aæ{ÿÉæLÿ æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç- ¨÷LõÿÿçÀëÿ
D ÿçÿçSë~ ÿ´æÀÿæ ¨Àÿ¯ÿÉ {ÜÿæB þëÿÌ¿ Lÿþö LÿÀÿç$æF æ {Ó ä~þæÿ÷
Lÿþö ÿLÿÀÿç ÀÿÜÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ Së~ ÿæÜÿæ ÿ´æÀÿæ A¯ÿÉ¿ Lÿþöþæÿ LÿÀÿæBÿçF æ
{ÉæBS{àÿ þ Lÿþö ¯ÿ¢ÿ ÜëÿF ÿæÜÿ], ÿçÿ÷æ þ Óë× ÉÀÿêÀÿ ¨æBô Aæ¯ÿÉ¿Lÿ
{µÿæfÿ {ÜÿæB$æF æ ÿçÿçSë~ þëÿÌ¿Lëÿ {ÿ¯ÿÿæ vÿæÀÿë Lÿês ¨ÿèÿ ¨¾ö¿;ÿ
¯ÿçµÿç {¾æÿç {Àÿ µÿ÷þ~ LÿÀÿæF æ {¾{ÿ{¯ÿÁÿ ¾æFô ¨÷Lõÿÿç F¯ÿó ¨÷LõÿÿçÀëÿ
2 ß$æ$ö Sêÿæ: É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæ
D Së~ ÓþíÜÿ fê¯ÿçÿ Ad;ÿç, {Ó{ÿ{¯ÿÁÿ ¾æFô "LëÿÀëÿ' àÿæSçÀÿÜÿç$#¯ÿ æ

AÿF¯ÿ fÿ½-þõÿëÿ¿Àíÿ¨ê {äÿ÷, ¯ÿçLÿæÀÿ ÓþíÜÿ {äÿ÷ Üÿ] LëÿÀëÿ{äÿ÷ F¯ÿó ¨Àÿóþö
¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¨ë~¿þßê ¨÷¯õÿÿç A$öæúÿ ¨æ¯ÿþæÿZÿ {äÿ÷
Üÿ] þö{äÿ÷ æ ¨ëÀÿæÿÿ´¯ÿçúÿþæ{ÿ ¨qæ¯ÿ{Àÿ, LÿæÉê-¨÷ßæS þ{Àÿ ÿ$æ
A{ÿLÿæ{ÿLÿ ×Áÿ{Àÿ LëÿÀÿ{äÿ÷Àÿ AÿëÓ¤ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿæ¨æBô ¨÷ßæÓ LÿÀÿç`ÿæàÿçd;ÿç æ
Lÿç;ëÿ SêÿæLÿæÀÿ É÷êLõÿÐ Ó´ßó LÿÜÿçd;ÿç {¾ {¾Dô {äÿ÷{Àÿ FÜÿç ¾ë {ÜÿæB$#àÿæ
ÿæÜÿæ {LÿDôvÿç ? Bÿó ÉÀÿêÀÿó {Lÿò{;ÿß {Àÿäÿ÷þçÿ¿µÿç#ß{ÿ æ (Sêÿæ-
13/1) A$öæúÿ, {Üÿ Aföëÿ ! FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {äÿ÷ A{s F¯ÿó {¾Dô ¯ÿ¿Nÿç
FÜÿæLëÿ fæ~ç$æF, FÜÿæÀÿ ¨æÀÿ ¨æB¾æF, {Ó Üÿ] {äÿ÷j æ AæSLëÿ {Ó {äÿ÷Àÿ
¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿçd;ÿç æ {¾Dô$#{Àÿ ÿÉ B¢ÿ÷çß, þÿ, ¯ëÿç, AÜÿóLÿæÀÿ,
¨æo¯ÿçLÿæÀÿ F¯ÿó ÿçÿçSë~Àÿ ¯ÿÿöÿ ÀÿÜÿçdç æ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {äÿ÷ A{s æ FÜÿæ FLÿ
AæQxÿæ æ F$#{Àÿ àÿ|ëÿ$#¯ÿæ ¨÷¯õÿÿç ëÿBsç- {ÿð¯ÿê Óó¨ÿ F¯ÿó AæÓëÀÿê Óó¨ÿ æ
¨æëZÿ Ó;ÿæÿ F¯ÿó õÿÀÿæÎ÷Zÿ Ó;ÿæÿ æ Ófæÿêß H ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿç æ
Aëÿµÿ¯ÿê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ FÜÿç ëÿB ¨÷¯õÿÿçZÿ þ{Àÿ
ÓóWÌöÀÿ Óíÿ÷¨æÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ {äÿ÷ H {äÿ÷jÀÿ ÓóWÌö F¯ÿó FÜÿæÜÿ]
¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¾ë æ ¯ÿçÉ´¾ë þæÿZÿ{Àÿ BÿçÜÿæÓ µÿÀÿç ÀÿÜÿçdç æ Lÿç;ëÿ {Ó$#{Àÿ
¯ÿçfßàÿæµÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZëÿ þ ÉæÉ´ÿ ¯ÿçfß þçÁÿçÿ$æF æ FÜÿæÿ ¨ÀÿØÀÿZÿ
þ{Àÿ ¨÷ÿç{Éæ þæÿ÷ æ ¨÷LõÿÿçLëÿ Ó¯ÿö$æ Éþÿ LÿÀÿç ¨÷LõÿÿçÀÿ Dÿö{Àÿ {ÓÜÿç
ÓÿæZÿ ÿçSúÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæ F¯ÿó {Ó$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¯ÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¯ÿçfß æ
FÜÿæ F¨Àÿç FLÿ ¯ÿçfß ¾æÜÿæÀÿ ¨Êÿæÿ{Àÿ ¨Àÿæfß ÿ$æF æ FÜÿæÜÿ] þëNÿç æ
¾æÜÿæ ¨d{Àÿ fÿ½-þõÿë¿ ¯ÿ¤ÿÿ ÿ$æF æ FÜÿç¨Àÿç Ajæÿ ÿ´æÀÿæ Aæbÿæÿçÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ
þÿ Óó¾þ ÿ´ æ Àÿæ fæ~ç ¨ æÀÿç $ æF {¾, {äÿ÷ {äÿ÷ j ¾ë {Àÿ Lÿ'~
{Üÿàÿæ ? ¯ÿÿöþæÿ Óó¾þ{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ {¾ÿçLÿç Dæÿ ÜëÿF, ÿæÜÿæÀÿ {ÓÿçLÿç
õÿÎç {Sæ`ÿÀÿ {ÜÿæB$æF æ
Óófß D¯ÿæ`ÿ
õÿÎú¯ÿæ ëÿ ¨æ¯ÿæÿêLÿó ¯ÿëÿ¿|ÿó ëÿ{ßæöÿóÖÿæ æ
Aæ`ÿæßöþë¨ ÓóSþ¿ Àÿæfæ ¯ÿ`ÿÿþ¯ÿ÷þêúÿ ææ2ææ
{ÓÜÿç Óþß{Àÿ Àÿæfæ ëÿ{¾ö¿æÿ ¯ëÿ¿Üÿ Àÿ`ÿÿæ¾ëNÿ ¨æ¯ÿ þæÿZÿ
{Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿêLëÿ {ÿQç {ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿Zÿ ÿçLÿsLëÿ ¾æB FÜÿç ¯ÿ`ÿÿ LÿÜÿç{àÿ-
¨÷$þ Aæß 3
{ÿ´ðÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] "{ÿ÷æ~æ`ÿæ¾¿ö' æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {¯ÿæ AæÓç¾æF {¾, Aæ{þ

¨ÀÿþææZÿ vÿæÀë ÿ AàÿSæ {ÜÿæBS{àÿ (FÜÿæ Üÿ] {ÿ´ ð ÿµÿæ¯ÿ Àÿ {¯ÿæ
A{s)æ FÜÿæ¨{Àÿ ¨Àÿþææ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ þÿ{Àÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿÿæ D {ÜÿæB$æF ææ
ÿæ¨{Àÿ Aæ{þ SëÀëÿZÿ A{ÿ´Ì~{Àÿ ¯ÿæÜÿæÀÿç$æDô æ ÿ
{ÿð¯ÿê Óó¨ÿ H AæÓëÀÿê Óó¨ÿ þ{Àÿ {ÿ´ðÿ Aæ`ÿÀÿ~ Àíÿ¨ê
{ÿ÷æ~æ`ÿæßö¿ Üÿ] ¨÷æ$þçLÿ SëÀëÿ As;ÿç æ ¾ÿ¿¨ç ¨Àÿ¯ÿÿöê Óþß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ ÓúÿSëÀëÿ {Üÿ{¯ÿ æ ¾çFLÿç {¾æSÀÿ ×çÿç Ó´Àíÿ¨ As;ÿç æ
Àÿæfæ ëÿ{¾ö¿æÿ Aæ`ÿæßö¿Zÿ Óþê¨Lëÿ ¾æDd;ÿç æ {þæÜÿÀíÿ¨ê
ëÿ{¾ö¿æÿ ! {þæÜÿ Ó¸ëÿö ¯ÿ¿æ# þæÿZÿÀÿ þíÁÿ ÿ$ Àÿæfæ þ æ {þæÜÿ
ÓLÿàÿ ¯ÿ¿æ#Üÿ§LÿÀÿ þíàÿæ æ (Àÿæ. þæÿÓ-7/120/19) æ ëÿ{ßö¿æÿ -
ëÿÀÿú&A$öæúÿ ëÿÌçÿú, {ßæ ÿú A$öæúÿ {¾Dô ÿ æ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ] ×çÀÿ Óó¨ÿç
A{s æ {Ó$#{Àÿ {¾Dô {ÿæÌ D ÜëÿF, ÿæÜÿæ {ÜÿDdç "{þæÜÿ' æ FÜÿæÜÿ]
¨÷Lõÿÿç AæxÿLëÿ AæLÿÌ}ÿ Lÿ{Àÿ F¯ÿó ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ fæÿLÿæÀÿê (jæÿ) ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ
{¨÷Àÿ~æ {¾æSæF æ {¾{ÿ{¯ÿÁÿ¾æFô {þæÜÿ ÀÿÜÿçdç, {Ó{ÿ{¯ÿÁÿ ¾æFô ¨÷É§
LÿÀÿç¯ÿæ þ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ Aÿ¿$æ Óþ{Ö ¨íÿö Üÿçô As;ÿç æ
Aÿ ¯ëÿ¿Üÿ Àÿ`ÿÿæ ¾ëNÿ ¨æ¯ÿþæÿZÿ {ÓÿæLëÿ {ÿQç A$öæúÿ ¨í~¿Àÿë
¨÷¯ÿæÜÿçÿ Ófæÿêß ¯õÿÿçþæÿZ ÓóSvÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÿQ# {þæÜÿ Àíÿ¨ê ëÿ{¾ö¿æÿ
¨÷$þSëÀëÿ {ÿ÷æ~æ`ÿæß¿öZÿ Óþç¨Lëÿ ¾æB F¨Àÿç LÿÜÿç{àÿ:-
¨{Éð¿ÿæ ¨æë¨ëÿ÷æ~æþæ`ÿæßö þÜÿÿêó `ÿþíþú æ
¯ÿí¿|ÿæó ÿø¨ÿ¨ë{ÿ÷~ ÿ¯ÿ Éç{Ì¿~ êþÿæ ææ3ææ
{Üÿ Aæ`ÿæßö¿ ! ÿçfÀÿ ¯ëÿçþæÿ ÉçÌ¿ ÿø¨ÿ ¨ëÿ÷ øÎÿ¿ëþ§Zÿ ÿ´æÀÿæ
¯ÿë¿ÜÿæLÿæÀÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨æë ¨ëÿ÷þæÿZÿ FÜÿç ¯ÿçÀÿæs {Óðÿ¿¯ÿæÜÿçÿê Lëÿ
{ÿQ;ëÿ æ ÉæÉ´ÿ A`ÿÁÿ ¨ÿ{Àÿ Aæ×æ ÀÿQç$#¯ÿæ õÿ|ÿ þÿ Üÿ] øÎÿë¿þ§ A{s æ
FÜÿæÜÿ] ¨í~¿þßê ¨÷¯õÿÿç þæÿZÿÀÿ A#ÿæßLÿ A{s æ "Óæÿ Lÿvÿçÿ ÿ þÿ
LÿÀÿ {sLÿæ' A$öæúÿ Óæÿ Lÿvÿçÿ ëÿ{Üÿô Lÿç;ëÿ þÿÀÿ õÿ|ÿÿæ Üÿ] Lÿvÿçÿ {Üÿ¯ÿæ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¯ÿÿöþæÿ {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿêÀÿ ¯ÿçÖæÀÿLëÿ {ÿQ;ëÿ æ
Aÿ÷ ÉíÀÿæ þ{ÜÿÌ´æÓæ µÿêþæföëÿÓþæ ßë# æ
ßëßëæ{ÿæ ¯ÿçÀÿæsÊÿ ÿø¨ÿÊÿ þÜÿæÀÿ$ ææ4ææ
FÜÿç {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿê{Àÿ þ{ÜÿÌ´æÓæ- þÜÿæÿú CÉ{Àÿ ¨÷ÿçÏçÿ LÿÀÿæB¯ÿæ
Üÿçô þ{ÜÿÌ´æÓæ æ µÿæ¯ÿÀíÿ¨ê "µÿêþ', AëÿÀÿæSÀíÿ¨ê "Aföëÿ' Zÿ ëÿÁÿÿæ{Àÿ ¯ÿÜëÿ

ÉíÀÿ-¯ÿêÀÿ {¾¨Àÿç Óæÿ´çLÿÿæÀíÿ¨ê "Óæÿ¿Lÿê', ¯ÿçÀÿæs- Ó¯ÿöÿ÷ CÉ´Àÿêß
¨÷¯ÿæÜÿÀÿ æÀÿ~æÜÿ] ¯ÿçÀÿæs Àÿæfæ, þÜÿæÀÿ$ê Àÿæfæ ÿø¨ÿ Üÿ] A`ÿÁÿ ×çÿç ÿ$æ-
õÎ{Lÿëÿ{ÊÿLÿçÿæÿ LÿæÉçÀÿæfÊÿ ¯ÿêßö¯ÿæÿú æ
¨ëÀëÿfúÿ Lëÿ;ÿç{µÿæfÊÿ {Éò¯ÿ¿Êÿ ÿÀÿ¨ëèÿ¯ÿ ææ5ææ
õÎ{Lÿëÿ- õÿ|ÿLÿÿö¿¯ÿ¿, {`ÿLÿçÿæÿ- ¯ÿçäç© `ÿçÿ {¾DôAæ{Ý ¾æF,
{ÓvÿæÀëÿ `ÿçÿLëÿ sæ~çAæ~ç BÎ Zÿ D¨{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ, LÿæÉçÀÿæf- Lÿæßæ Àíÿ¨ê
LÿæÉê{Àÿ {¾Dô Óæþ÷æf¿ A¯ÿ×çÿ, ¨ëÀëÿfçÿú- ×ëÁÿ-Óëä½-LÿæÀÿ~ ÉÀÿêÀÿ
D¨{Àÿ ¯ÿçfß LÿÀÿæD$#¯ÿæ, Lëÿ;ÿç{µÿæf- Lÿÿö¯ÿ¿ ¨${Àÿ µÿ¯ÿ D¨{Àÿ ¯ÿçfß,
ÿÀÿþæÿZÿ þ{Àÿ {É÷Ï {Éð¯ÿ¿ A$öæúÿ Óÿ¿ ¯ÿ¿¯ÿÜÿæÀÿ-
ßëæþÿë¿Êÿ ¯ÿçLÿ÷æ;ÿ Dÿ{þòfæÊÿ ¯ÿêßö¯ÿæÿ æ
{Óòµÿ{ÿ÷æ {ÿ÷ò{ÿßæÊÿ Ó¯ÿö F¯ÿ þÜÿæÀÿ$æ ææ6ææ
F¯ÿó ¨æÀÿLÿ÷þê ßëæþëÿ¿- ¾ë AëÿÀíÿ¨ þÿÀÿ æÀÿ~æ,Dÿ{þòfæ
- Éëµÿ-þèÿÁÿ ¨÷ÿ Aæÿ¢ÿ, Óëµÿÿ÷æ ¨ëÿ÷ Aµÿçþëÿ¿- {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Éëµÿ AææÀÿ
AæÓç¾æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ þÿ µÿß ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ F¨Àÿç Éëµÿ AææÀÿÀëÿ
D þÿ Üÿ] Aµÿçþëÿ¿ æ æÿÀíÿ¨ê {ÿ÷ò¨ÿêZÿ ¨æo¨ëÿ÷- ¯ÿæûàÿ¿, àÿæ¯ÿ~¿,
ÓëÜõÿÿßÿæ, {Óòþ¿ÿæ H ×çÀÿÿæ æ Fþæ{ÿ Óþ{Ö f{~ f{~ þÜÿæÀÿ$ê æ
Óæÿ ¨${Àÿ Ó¸ëÿö {¾æS¿ÿæ ÓÜÿçÿ `ÿæàÿçç¯ÿæÀÿ äþÿæÿ Ó´Àíÿ¨ As;ÿç æ
FÜÿç¨Àÿç ÿë{¾ö¿æÿ ¨æ¯ÿ ¨äÀÿ ¨¢ÿÀÿ {LÿæxÿçF ÿæþLëÿ ØÎ LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ æ
¾æÜÿæÓ¯ëÿ {ÿð¯ÿê Óó¸ÿÀÿ þÜÿÿ´¨íÿö Aèÿ As;ÿç æ ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿçÀÿ Àÿæfæ
{ÜÿæB þ {þæÜÿ Üÿ] Ófæÿêß ¨÷¯õÿÿç SëxÿçLëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¯ÿæ LÿÀÿç$æF æ
ëÿ{¾ö¿æÿ ÿçf ¨äÀÿ {ÓÿæþæÿZÿ ¯ÿç¯ÿÀÿ~Lëÿ Óó{ä¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
¾ÿçH {Lÿò~Óç ¯ÿæÜÿ¿ ¾ë {ÜÿæB$æ;ÿæ {ÿ{¯ÿ ÿçfÀÿ {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿêLëÿ
¯ÿ|ÿæB `ÿ|ÿæB LÿÜÿç$æAæ;ÿæ æ ¯ÿçLÿæÀÿ þæÿZÿ ÓóQ¿æLëÿ Lÿþú S~ÿæ LÿÀÿçd;ÿç
LÿæÀÿ~ {ÓþæÿZÿ D¨{Àÿ ¯ÿçfß ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ {Ó Ó¯ëÿ ÿæÉ¯ÿæÿ
As;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ ¨æo, Óæÿ ¯ÿçLÿæÀÿLëÿ Üÿ] LÿÜÿçd;ÿç, ¾æÜÿæÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Ó¸ëÿö
¯ÿÜÿçþëöQê ¨÷¯õÿÿç ¯ÿçÿ¿þæÿ æ {¾¨Àÿç-
AÓ½æLÿó ëÿ ¯ÿçÉçÎæ {ß ÿæç{¯ÿæ ÿ´ç{fæÿþ æ
ÿæßLÿæ þþ {Óðÿ¿Ó¿ Óójæ$öó ÿæúÿ¯ÿ÷¯ÿêþç {ÿ ææ7ææ
¨÷$þ Aæß 5
{Üÿ ÿ´ç{fæÿþ ! Aæþ ¨ä{Àÿ {¾Dôþæ{ÿ ¨÷æÿ Ad;ÿç, {ÓþæÿZëÿ

þ Aæ¨~ ¯ëÿlçÿçA;ëÿ æ Aæ¨~Zÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {þæÀÿ {Óðÿ¿¯ÿæÜÿçÿê Àÿ ¾çF
A#ÿæßLÿ As;ÿç, {ÓþæÿZÿ ÿæþLëÿ þëô LÿÜëÿdç æ
¯ÿæÜÿ¿ ¾ë{Àÿ {Óÿæ¨ÿçZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ´ç{fæÿþ Ó{ºæÿ AÓæþßçLÿ
A{s æ ¯ÿÖëÿ Sêÿæ{Àÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ëÿBsç ¨÷¯õÿÿçÀÿ ÓóWÌö þæÿ÷ æ {¾Dô$#{Àÿ
{ÿ´ðÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] "{ÿ÷æ~' æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Aæ{» {àÿÉþæÿ÷{Lÿ AæÀÿæZÿ
vÿæÀëÿ AàÿSæ Ad;ÿç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ¨÷Lÿõÿç ¯ÿçÿ¿þæÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ´ðÿæ`ÿÀÿ~ þ
¯ÿçÿ¿þæÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç "ÿ´ç' D¨{Àÿ ¯ÿçfß ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿ~æ ¨÷$þSëÀëÿ
{ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿Zÿ vÿæÀëÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ AëÀÿæ Éçäæ Üÿ] ¨íÿö fæÿLÿæÀÿç
ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿ~æ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF æ ¾ë{äÿ÷ ¨ífæ×Áÿê ëÿÜÿô, {Óvÿæ{Àÿ
{Óòß¿öÓí`ÿLÿ Ó{ºæÿ {Üÿ¯ÿæ Lÿ$æ, Lÿç;ëÿ ÿ´ç{fæÿþ Ó{ºæÿ ¾ëNÿç¾ëN
ÿ$#àÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿçÀÿ ÿæßLÿ {LÿDôþæ{ÿ $#{àÿ ÿæÜÿæ ¯ÿÿöÿæ
LÿÀëÿd;ÿç æ
µÿ¯ÿæÿú µÿêÌ½Êÿ LÿÿöÊÿ Lõÿ¨Êÿ Óþçÿçqß æ
AÉ´úÿoæþæ ¯ÿçLÿÿöÊÿ {ÓòþÿÿçÖ{$ð¯ÿ`ÿ ææ8ææ
Aæ» {Óðÿ¿¯ÿæÜÿççÿê{Àÿ Ad;ÿç Ó¯ÿö¨÷${þ Aæ¨~ A$öæúÿ {ÿ´ðÿÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~Àíÿ¨ê {ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿ æ µÿ÷þÀíÿ¨ê ¨çÿæþÜÿ µÿêÌ½ æ µÿ÷þ FÜÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿÀÿ
DúÿSþ ×Áÿ A{s æ {ÉÌ ¨¾ö¿;ÿ fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ë ¨çÿæþÜÿ A{s æ
ÓþÖ {Óðÿ¿ ¨÷æ~ÿ¿æS Lÿ{àÿ ¨Àÿ;ëÿ {Ó fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿç$#{àÿ æ ÉÀÿÉ¾ö¿æ D¨{Àÿ
A{`ÿÿ ÀÿÜÿç þ fê¯ÿçÿ $#{àÿ æ FÜÿæ Üÿ] µÿ÷þÀíÿ¨ê µÿêÌ½, FÜÿç µÿ÷þ {ÉÌ
¨¾ö¿;ÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿçfæÿêß LÿþöÀíÿ¨ê Lÿÿö ÿ$æ ÓóS÷æþ ¯ÿçfßê
Lÿõ¨æ`ÿæ¾ö¿ æ Óæÿæ¯ÿ×æ{Àÿ ÓæLÿ ÿ´æÀÿæ Lõÿ¨æÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] Lõÿ¨æ`ÿæ¾ö¿ æ
µÿS¯ÿæúÿ Lõÿ¨ææþ As;ÿç F¯ÿó µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©çÀÿ ¨Êÿæúÿ Ó¡ÿ H þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿÀÿ
þ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB$æF æ Lÿç;ëÿ ÓæÿæLÿæÁÿ{Àÿ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Aæ{» AàÿSæ
F¯ÿó ¨Àÿþææ AàÿSæ ÀÿÜÿçd;ÿç, ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯ÿõÿç fê¯ÿçÿ Ad;ÿç, {þæÜÿþßê
¯ÿçÖæÀÿ {WÀÿæD ÀÿÜÿçdç, F¨Àÿç ¨Àÿç×çÿç{Àÿ ÓæLÿ ¾ÿçH LÿæÜÿæ ¨÷ÿç Lõÿ¨æÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ Lÿ{Àÿ, {ÿ{¯ÿ {Ó ÿÎ A$öæúÿ ¨ÿçÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Óêÿæ ÿßæ
LÿÀÿç¯ÿæÀëÿ ÿæZëÿ LÿçdçLÿæÁÿ àÿZÿæ{Àÿ ÀÿÜÿç ¨÷æßÊÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýçàÿæ æ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷
ÿßæÿö÷ {Üÿ¯ÿæÀëÿ ¨ÿçÿ {Üÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýçàÿæ æ {¾æSÓíÿ÷LÿæÀÿ þÜÿÌ} ¨ÿqÁÿê þ
FÜÿæ Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç - {ÿ Óþææëÿ¯ëÿ¨ÓSöæ ¯ÿë¿úÿ$æ{ÿ Óçß (3/37)

¯ëÿ¿úÿ$æÿ LÿæÁÿ{Àÿ ÓþÖ Àÿçç-Óçç ¨÷Lÿs {ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ Óçç
Üÿ] A{s Lÿç;ëÿ {Lÿð¯ÿàÿ¿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {ÓÿççLÿç Üÿ] A#Lÿ ¯ÿçW§ Aæ~ç$æF æ
{¾¨Àÿç Lÿæþ, {Lÿ÷æ, {àÿæµÿ, {þæÜÿ Bÿ¿æÿç Aæ~ç$æF æ {SæÓ´æþê ëÿÁÿÓê
ÿæÓZÿ þ F¨Àÿç Üÿ] ÿçÿöß -
{dæÀÿÿ S÷¡ÿç fæÿç QSÀÿæß æ ¯ÿçW§ A{ÿLÿ LÿÀÿB ÿf þæßæ
Àÿçç Óçç {¨÷ÀÿB ¯ÿÜëÿ µÿæB æ ¯ëÿç Üÿ] {àÿæµÿ ÿçQæ¯ÿÜÿ] AæB ææ
(Àÿæ.þæÿÓ -7/117/6-7)
A$öæúÿ þæßæ A{ÿLÿ ¯ÿçW§ LÿÀÿç$æF æ Jç-Óçç þ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF æ
F¨ÀÿçLÿç Óç LÿÀÿçÿçF æ F¨Àÿç A¯ÿ×æLëÿ ¨Üÿo#¯ÿæ ÓæLÿ {Lÿò~Óç {ÀÿæSêÀÿ
LÿÝ{Àÿ `ÿæàÿçS{àÿ, þÀÿ~æÓ {ÀÿæSê þ fê¯ÿçÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ {Ó µÿ{àÿ
vÿçLúÿ {ÜÿæB¾æD Lÿç;ëÿ ÓæLÿ ÿæÜÿæLëÿ ÿçfÀÿ Lõÿÿçÿ´ ¾ÿçH þæÿç{ÿ¯ÿ {ÿ{¯ÿ
{Ó ÿÎ A$öæúÿ ¨ÿçÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ LÿæÀÿ~ {SæsçF {ÀÿæSêÀÿ fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ
Éë~ç ÜÿfæÀÿ {ÀÿæSê {WÀÿç¾ç{¯ÿ, µÿfÿ `ÿç;ÿÿÀÿ Lÿ÷þ A¯ÿÀ ë {ÜÿæB¾çç¯ÿ
F¯ÿó ÿæÜÿæ ¯ÿ|ÿç¯ÿ|ÿç ¨÷Lõÿÿç ¨÷¯ÿÁÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¾ÿçH àÿä¿ ¯ÿÜëÿíÿÀÿÿAdç Lÿç;ëÿ
ÓæLÿ Lÿõ¨æLÿ{Àÿ, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ÓæLÿZëÿ Óþçÿçqß fçÿç{ÿ¯ÿ æ Lõÿ¨æÀÿ FLÿæ
Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] Óþçÿçqß æ ¾çFLÿç Ó¸íÿö {Óðÿ¿Zëÿ fçÿç{ÿ¯ÿ æ {ÿ~ë ÓLÿZëÿ
¨Àÿþææ ¨÷æ© ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç AëÀÿæ Lõÿ¨æ ¨÷ÿç ÓÿLÿö ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
A$öæúÿ ÓæÿæÀÿ AëÀÿæ A¯ÿ×æ{Àÿ LÿæÜÿæ ¨÷ÿç Lõÿ¨æ LÿÀÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ
Aÿ¿$æ ÿßæ¯ÿçëÿ Ó;ÿLÿ ÓæC, ÿßæLÿÀÿç {ÿæ Aæüúÿÿ AæC æ A$öæúÿ
AëÀÿæ A¯ÿ×æ{Àÿ Lõÿ¨æ`ÿæ¾ö¿ Üÿ] ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿçÀÿ ëÿöÌö {¾ææ $#{àÿ æ
FÜÿç¨Àÿç AæÉNÿçÀíÿ¨ê AÉ´úÿ$æþæ, ¯ÿçLÿÅÿÀíÿ¨ê ¯ÿçLÿÿö µÿ÷þþßê É´æÓ Üÿ] µëÿÀÿêÉ÷¯ÿæ
æ FÜÿçÓ¯ëÿ ¯ÿÜÿ}þëQ# ¨÷¯ÿæÜÿÀÿ ÿæßLÿ As;ÿç æ
A{ÿ¿ `ÿ ¯ÿÜÿ¯ÿ ÉíÀÿæ þÿ{$ö ÿ¿Nÿfê¯ÿçÿæ æ
ÿæÿæÉÚ¨÷ÜÿÀÿ~æ Ó{¯ÿö ¾ë¯ÿçÉæÀÿÿæ ææ9ææ
F¯ÿó AæÜëÿÀÿç A{ÿLÿ ÉíÀÿ¯ÿêÀÿ {þæ ÿçþ{;ÿ A{ÿLÿ AÚÉÚ ¾ëNÿ
{ÜÿæB ¨÷æ~ DûSöLÿÀÿç ¾ë×Áÿ{Àÿ D¨×çÿ Ad;ÿç æ Óþ{Ö {þæ ÿçþ{;ÿ ¨÷æ~
ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨÷Öëÿ Ad;ÿç æ Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿÀÿ {Lÿò~Óç ÿçÊÿçÿ S~ÿæ
ÿæÜÿ] æ ¯ÿÿöþæÿ {LÿDô {Óÿæ Lÿç¨Àÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ ÓëÀÿäçÿ Ad;ÿç, ÿæÜÿæ LÿÜëÿd;ÿç -
¨÷$þ Aæß 7
A¨ßö¿æ©ó ÿÿÓ½æLÿó ¯ÿÁÿó µÿêÌ½æµÿçÀÿäçÿþú æ

¨ßö¿æ©ó ÿ´çÿ{þ{ÿÌæó ¯ÿÁÿó µÿêþæµÿçÀÿäçÿþú ææ10ææ
µÿêÌ½ ÿ´æÀÿæ ÓëÀÿäçÿ Aæ»Àÿ {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿê Ó¯ëÿ ¨÷Lÿæ{Àÿ A{fß
As;ÿç F¯ÿó µÿêþ ÿ´æÀÿæ ÓëÀÿäçÿ {ÓþæÿZÿ {Óðÿ¿¯ÿæÜÿçÿê fççÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
ÓëSþ A{s æ ¨¾ö¿æ© F¯ÿó A¨¾¿æ© µÿÁÿç ÉÈçÎ ¨÷{ßæS ëÿ{¾ö¿æÿZÿ AæÉZÿæLëÿ
¯ÿ¿NÿLÿÀëÿdç æ Aÿ µÿêÌ½ {LÿDô ¨÷LÿæÀÿÀÿ Óÿæ A$öæúÿ AÖçÿ´ ¾æÜÿæZëÿ D¨{Àÿ
{LÿòÀÿ¯ÿþæ{ÿ ÿççµÿöÀÿ LÿÀÿë$æ;ÿç F¯ÿó µÿêþ {LÿDô Óÿæ A$öæúÿ AÖçÿ´, ¾æÜÿæZÿ
D¨{Àÿ Ó¸íÿö {ÿð¯ÿêÓ¸ÿ A$öæúÿ Ó¸íÿö ¨æ¯ÿ ÿçµÿöÀÿ LÿÀÿçd;ÿç æ ëÿ{¾ö¿æÿ
ÿçfÀÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ {ÿDd;ÿç {¾-
Aß{ÿÌë `ÿ Ó{¯ÿöÌë ß$æµÿæSþ¯ÿ×çÿæ æ
µÿêÌ½{þ¯ÿæµÿçÀÿä;ëÿ µÿ¯ÿ;ÿ Ó¯ÿö F¯ÿ Üÿç ææ11ææ
`ÿëÿ}SÀëÿ ÿçf ÿçfÀÿ ×æÿ{Àÿ ÀÿÜÿç Aæ¨~þæ{ÿ Óþ{Ö µÿêÌ½Zÿë Üÿ]
Ó¯ëÿ¨÷Lÿæ{Àÿ Àÿäæ LÿÀÿ;ëÿ ! ¾ÿç µÿêÌ½ fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿ;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aæ{» A{fß æ
{ÿ~ë Aæ¨~þæ{ÿ ¨æ¯ÿZÿ ÓÜÿçÿ ¾ë ÿLÿÀÿç {Lÿ¯ÿÁÿ µÿêÌ½ Zÿë Üÿ]
FÜÿç¨Àÿç ÿçfÀÿ äþÿæÀÿ ÿçÿöß {ÿàÿæ¨{Àÿ É\ÿ´ÿê {Üÿàÿæ æ É\ÿ ´ÿê
¨æÿ÷þæÿZÿ ¨ÀÿæLÿ÷þÀÿ {WæÌ~æ {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ ¯ÿçfßàÿæµÿ ¨{Àÿ {LÿDô
þæÿ÷ Aæ¨~Zëÿ Lÿ~ {ÿ¯ÿ ? {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZÿ þ{Àÿ ¯ÿõç ¨÷ÿæ¨¯ÿæÿ ¨çÿæþÜÿ
µÿêÌ½ ÓëÀÿäçÿ ÀÿQ;ëÿ æ Lÿç¨Àÿ {¾ææ $#{àÿÿ µÿêÌ½ ? ¾çF Ó´ßó ÿçfÀÿ Àÿäæ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ AÓþ$ö æ {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZëÿ ÿæZÿ ÓëÀÿäæ ¯ÿ¿¯ÿ×æ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýëdç æ
{Ó {Lÿò~Óç ¯ÿæÜÿ¿ {¾ææ ëÿÜÿô æ µÿ÷þ Üÿ] µÿêÌ½ A{s æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ µÿ÷þ fê¯ÿçÿ
ÀÿÜÿçdç {ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯ÿõÿç A$öæúÿ {LÿòÀÿ¯ÿ A{fß As;ÿç æ A{fßÀÿ
A$ö FÜÿæ ëÿÜÿô {¾, ¾æÜÿæLëÿ fç~ç ¨æÀÿç¯ÿæ ÿæÜÿ] æ ¯ÿÀÿó A{fßÀÿ A$ö Aÿö
ÿëföß A{s æ ¾æÜÿæLëÿ Lÿvÿçÿÿæ ÿ´æÀÿæ fç~ç ¨æÀÿç¯ÿæ æ
þÜÿæ Afß ÓóÓæÀÿ Àÿç¨ë, fêÿç ÓLÿB {Óæ ¯ÿêÀÿ æ
(Àÿæ. þæÿÓ -6/80)
¾ÿç µÿ÷þ Óþæ© {ÜÿæBSàÿæ {ÿ{¯ÿ A¯ÿçÿ¿æ AÖçÿ´ Üÿêÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
{þæÜÿæÿç AæóÉçLÿ Àíÿ¨{Àÿ fê¯ÿçÿ $#{àÿ þ ÿæÜÿæ ÉçW÷ Óþæ© {ÜÿæB¾ç{¯ÿæ
µÿêÌ½Zÿ Bbÿæþõëÿ¿ $#àÿæ æ BbÿæÜÿ] µÿ÷þ, BbÿæÀÿ A;ÿ F¯ÿó µÿ÷þÀÿ ¯ÿçÿæÉ {SæsçF
A$öLëÿ ¯ëÿlæF æ FÜÿæLëÿ Ó¡ÿ Lÿ¯ÿêÀÿ ÓÀÿÁÿÿæ ¨í¯ÿöLÿ LÿÜÿçd;ÿç,
""Bdæ Lÿæßæ Bdæ þæßæ, Bdæ fS D¨fæßæ æ
LÿÜÿ Lÿ¯ÿêÀÿ {¾ Bdæ ¯ÿç¯ÿf}ÿ, ÿæLÿæ ¨æÀÿÿ ¨æßæ ææ''
{¾Dôvÿæ{Àÿ µÿ÷þ ÿ$æF, {Óvÿæ{Àÿ A¨æÀÿ F¯ÿó A¯ÿ¿Nÿ ÀÿÜÿç$æF æ
FÜÿç ÉÀÿêÀÿ fÿ½Àÿ þíÁÿ LÿæÀÿ~ Bdæ Üÿ] A{s æ Bdæ Üÿ] þæßæ F¯ÿó fSÿ
Dÿç À ÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ D¨ÿç Ì ÿ{Àÿ FÜÿæÀÿ ¯ÿÿö ÿæ ÀÿÜÿç d ç

"{ÓæLÿæþßÿ ÿ{ÿðäÿ ¯ÿÜëÿÓ¿æþ ¨÷fæ{ßß Bÿç '(dæ{¢ÿæS¿-6/2/
3) Lÿ¯ÿêÀÿ LÿÜëÿd;ÿç -¾çF Ó¯ÿö$æ Ó¸íÿö Bbÿæ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB$æ;ÿç, "ÿæLÿæ
¨æÀÿ ÿ ¨æßæ' æ {Ó Aÿ;ÿ, AÓêþ ÿÿ´{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ {ßæLÿæ{þæ
ÿçÍæþ Aæ©Lÿæþ AæLÿæ{þæ ÿ ÿÓ¿ ¨÷æ~æ DúÿLÿ÷æþ;ÿç ¯ÿ÷{Üÿ½ð¯ÿ Óúÿ
¯ÿ÷Üÿ½æ{¨¿ÿç (¯õÿÜÿÿæÀÿ~¿Lÿ-4/4/6) æ A$öúÿ ¾çF Ó¸íÿö Lÿæþÿæ ÀÿÜÿçÿ,
Aææ{Àÿ ×çÿ, AæÓ´Àÿí¨ As;ÿç æ ÿæÜÿæZÿÀÿ {Lÿ{¯ÿ{Üÿ{àÿ ¨ÿÿ ÜëÿF
ÿæÜÿ] æ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ÓÜÿçÿ FLÿæLÿæÀÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ ¨÷æÀÿ»{Àÿÿ Bdæ Aÿ;ÿ
{ÜÿæB$æF F¯ÿó A;ÿ{ÿæSÿ´æ ¨Àÿþææ ¨÷æ©çÀÿ Bdæ Üÿ] {ÉÌ ÀÿÜÿç$æF æ
{¾{¯ÿ FÜÿç Bdæ ¨íÀÿ~ {ÜÿæB¾æF, {ÿ{¯ÿ ÓþÖ Bdæ þ Óþæ© ¾æF æ
¾ÿç ÿæÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ Lÿçdç ¯ÿÝ¯ÿÖë $æAæ;ÿæ, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ ÿæÜÿæÀÿ Bdæ
A¯ÿÉ¿ LÿÀÿç$æ{;ÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿæ vÿæÀëÿ A#Lÿ ¯ÿÖë Üÿ] Lÿçdç ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ
Bdæ LÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ {Üÿ¯ÿ ? {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨÷æ¨¿ {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ {Lÿò~Óç
¯ÿÖë A¨÷æ¨¿ ÿÀÿÜÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Bdæ þ Óþí{Áÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ F¯ÿó
BbÿæÀÿ D¨Éþ {Üÿ¯ÿæ ä~ç µÿ÷þ Ó¯ÿö$æ A;ÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ Üÿ] µÿêÌ½Zÿ
Bdæ þõëÿ¿ A{s æ FÜÿç¨Àÿç µÿêÌ½ÿ´æÀÿæ Àÿäçÿ Aæ»þæÿZÿ {Óÿæ Ó¯ëÿ¨÷Lÿæ{Àÿ
A{fß A{s æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ µÿ÷þ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ A¯ÿçÿ¿æÀÿ AÖçÿ´
ÀÿÜÿç$æF æ µÿ÷þ Éæ;ÿ {Üÿ¯ÿæä~ç A¯ÿçÿ¿æ þ Óþæ© {ÜÿæB¾æF æ
µÿêþZÿ ÿ´æÀÿæ ÓëÀÿäçÿ FÜÿçþæÿZÿ {Óðÿ¿¯ÿæÜÿçÿêLëÿ fçÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ

ÓëSþ æ µÿæ¯ÿÀíÿ¨ê µÿêþ "µÿæ{¯ÿ ¯ÿçÿ¿{ÿ {ÿ¯ÿæ'- µÿæ¯ÿ{Àÿ {ÓÜÿç
äþÿæ ¯ÿçÿ¿þæÿ ¾æÜÿæ A¯ÿççÿçÿ ¨ÀÿþææZëÿ þ ¯ÿçÿçÿ LÿÀÿæB ÿçF æ µÿæ¯ÿ
¯ÿÓ¿ µÿS¯ÿæúÿ ÓëQ ÿçæÿ LÿÀëÿ~æ Aßÿ æ ( Àÿæ-þæÿÓ-7/9Q) É÷êLÿõÐ
FÜÿæLëÿ É÷æ LÿÜÿç Ó{ºæÿ Lÿ{àÿ æ µÿæ¯ÿ{Àÿ {ÓÜÿç äþÿæ ÀÿÜÿçdç, ¾æÜÿæ
µÿS¯ÿæúÿZëÿ þ ¯ÿÉ LÿÀÿç{ÿB$æF æ µÿæ¯ÿÀëÿ Üÿ] Ó¸íÿö ¨í~ö¿þßê ¨÷¯õÿÿçÀÿ
¯ÿçLÿæÉ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ ¨ë~¿Àÿ ÓóÀÿäLÿ A{s æ µÿæ¯ÿ F¨Àÿç ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ {¾
¨Àÿþ{ÿ¯ÿ ¨ÀÿþææZëÿ þ Ó»¯ÿ LÿÀÿçÿF F¯ÿó F¨Àÿç {LÿæþÁÿ {¾ Aæfç
µÿæ¯ÿ Adç ÿ AæÓ;ÿæLÿæàÿç ÿæÜÿæ Aµÿæ¯ÿ{Àÿ ¯ÿÿÁÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {ÝÀÿç {ÜÿæBÿ$æF æ
Aæfç Aæ¨~ LÿÜÿ;ÿç {¾, FÜÿç þÜÿæÀÿæf ¯ÿÜëÿÿ µÿàÿ æ ¨ëÿ AæÓ;ÿæLÿæàÿç LÿÜÿç¨æÀÿ;ÿç
{¾, {ÓÜÿç þÜÿæÀÿæf µÿàÿ ëÿÜÿô;ÿç LÿæÀÿ~ {Ó Q#Àÿç QæDd;ÿç, ¨æÿ QæAæ;ÿç,
sçµÿç {ÿQ;ÿç, `ÿæÜÿæ ¨çA;ÿç Bÿ¿æÿç æ
¨÷$þ Aæß 9
WæÓ ¨æÿ {f Qæ {Üÿðô, ÿçÜÿ§Üÿç Óÿæ{¯ÿð Lÿæþ æ

íÿ þàÿæB Qæÿ {f, ÿçÿLÿê fæ{ÿ Àÿæþ ææ
BÎZÿ ¨÷ÿç {àÿÉþæÿ÷ ÿ÷ësç {ÿQæS{àÿ µÿæ¯ÿ Aµÿæ¯ÿ{Àÿ ¨Àÿç~ÿ
{ÜÿæB A×çÀÿ {ÜÿæB¾æF æ ¨ë~ö¿þßê ¨÷¯õÿÿç þ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB D{vÿ æ
BÎZÿ vÿæÀëÿ Óº¤ÿ ëÿsç¾æF æ {ÿ~ë µÿêþZÿ ÿ´æÀÿæ ÓëÀÿäçÿ FþæÿZÿ {Óðÿ¿
¯ÿæÜÿçÿêLëÿ fç~ç¯ÿæ ÓëSþ æ þÜÿÌ} ¨ÿqÁÿçZÿ þ FÜÿç¨Àÿç ÿçÿöß {¾, "Óëÿ
ÿêWöLÿæàÿ {ÿðÀÿ;ÿßöÓæÀÿæ{Ó¯ÿç{ÿæ õÿ|ÿµíÿþç æ ({¾æSÓíÿ÷-1æ14)
ÿêWöLÿæÁÿ ¨¾ö¿;ÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ É÷æ H µÿNÿç¨í¯ÿöLÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Óæÿ Üÿ] õÿ|ÿ
{ÜÿæB$æF æ
ÿÓ¿ Óqßúÿ ÜÿÌöó LÿëÀëÿ¯õÿ ¨çÿæþÜÿ æ
ÓçóÜÿÿæÿó ¯ÿçÿ{ÿ¿{aÿð É\ÿó ÿ{½ò ¨÷ÿæ¨¯ÿæúÿ ææ12ææ
FÜÿç¨Àÿç ÿçfÀÿ äþÿæÀÿ ÿçÿöß {ÿàÿæ¨{Àÿ É\ÿ´ÿê {Üÿàÿæ æ É\ÿ
´ÿê ¨æÿ÷þæÿZÿ ¨ÀÿæLÿ÷þÀÿ {WæÌ~æ {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ ¯ÿçfßàÿæµÿ ¨{Àÿ
{LÿDô ¨æÿ÷ Aæ¨~Zëÿ Lÿ~ {ÿ¯ÿ ? {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZÿ þ{Àÿ ¯ÿõ ¨÷ÿæ¨¯ÿæÿ
¨çÿæþÜÿ µÿêÌ½ ÿë¾ö¿ÿZÿ Üõÿÿß{Àÿ ÜÿÌö D LÿÀÿç¯ÿæ {Üÿëÿ Daÿ Ó´Àÿ{Àÿ
ÓçóÜÿÿæÿ µÿÁÿç µÿß¨÷ÿ Éó\ÿ´ÿç Lÿ{àÿ æ ÓçóÜÿ ¨÷LÿõÿçÀÿ µÿßæ¯ÿÜÿ Ó{Zÿÿ
{ÜÿæB$æF æ {WæÀÿ fèÿàÿÀÿ ÿçÀÿ¯ÿ FLÿæ;ÿ{Àÿ ÓçóÜÿÀÿ ÀÿÝç A$öæúÿ Sföÿ
Lÿæÿ{Àÿ ¨Ýç{àÿ æ {Àÿæþ sæZëÿÀÿê D{vÿ æ Üõÿÿß{Àÿ Lÿ¸ÿ ÓõÎç {ÜÿæB$æ æ
¾ÿ¿¨ç ÓçóÜÿ Aæ¨~Zÿ vÿæÀëÿ ¯ÿÜëÿÿ Lÿç{àÿæ þçsÀÿ íÿÀÿ{Àÿ Adç æ µÿß ¨÷Lõÿÿç{Àÿ
{ÜÿæB$æF, ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ ÿë{Üÿô æ ÿæÜÿæ FLÿ Aµÿß Óÿæ æ µÿ÷þÀíÿ¨ê µÿêÌ½
¾ÿçH ¯ÿçfßàÿæµÿ Lÿ{Àÿ {ÿ{¯ÿ, ¨÷LõÿÿçÀÿ {¾Dô µÿßæÀÿ~¿{Àÿ Aæ¨~ Ad;ÿç,
ÿæÜÿævÿæÀëÿ þ A#Lÿ µÿßÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~{Àÿ Aæ¨~Zëÿ ¯ÿæ¤ÿç{ÿ¯ÿ æ µÿßÀÿ FLÿ
¨Àÿÿæ A#Lÿ ¯ÿ|ÿç¾ç¯ÿ æ µÿßÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~ A#Lÿ Wÿçµíÿÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ DNÿ µÿ÷þ
FÜÿævÿæÀÿë AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ Lÿçdç {ÿB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ ¨÷Lõÿÿç vÿæÀëÿ
ÿç¯õÿÿçÜÿ] S;ÿ¯ÿ¿ ×ÁÿÀÿ þæSö æ ÓóÓæÀÿ{Àÿ ¨÷Lõÿÿç ÿ µÿÀ ¨ëÀÿ Adç æ FÜÿæ {WæÀÿ
A¤ÿLÿæÀÿÀÿ FLÿ dæßæ A{s æ FÜÿæ¨{Àÿ {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZÿÀÿ {Lÿò~Óç {WæÌ~æ
Üÿ] ÿæÜÿ] æ {LÿòÀÿ¯ÿ þæÿZÿ ¨äÀëÿ {Lÿ{ÿLÿ ¯ÿæfæ FLÿ Óæ$#{Àÿ ¯ÿæfçàÿæ Lÿç;ëÿ
Ó¸íÿö þçÉç µÿß Üÿ] ¨÷ÿæÿ LÿÀÿë$#àÿæ æ FÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ Lÿçdç {ÓþæÿZÿ
¨æQ{Àÿ ÿæÜÿçô æ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¯ÿçLÿæÀÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç µÿß Üÿ] {ÿB$æF æ {ÿ~ë
{Óþæ{ÿ þ {WæÌ~æ Lÿ{àÿ æ

ÿÿ É\ÿæÊÿ {µÿßö¿Êÿ ¨~¯ÿæÿLÿ{SæþëQæ æ
ÓÜÿ{Óð¯ÿæµÿ¿Üÿ;ÿ¿;ÿ Ó É±ÿÖëþë{àÿæµÿ¯ÿúÿ ææ13ææ
FÜÿæ¨{Àÿ A{ÿLÿ É\ÿ, ÿæSÀÿæ, {|ÿæàÿ, {µÿÀÿê, ëÿÀÿê Bÿ¿æÿçç
¯ÿæfæ FLÿ Óæ$#{Àÿ Üÿ] ¯ÿæfçàÿæ æ {ÓþæÿZÿ É±ÿ þ ¯ÿÜÿëÿ µÿßZÿÀÿ $#àÿæ æ
µÿß ÓóoæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿ÿçÿ {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZÿÀÿ {Lÿò~Óç {WæÌ~æ ÿ$#àÿæ æ
¯ÿÜÿçöþëQç ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯ÿõÿÿç ÓüÿÁÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ {þæÜÿþßê ¯ÿ¤ÿÿLëÿ ¯ÿÜëÿÁÿµÿæ¯ÿ{Àÿ
Wÿçµíÿÿ LÿÀÿç{ÿB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¨í~ö¿þßê ¨÷¯ÿõÿçþæÿZÿ vÿæÀëÿ {WæÌ~æ
{Üÿàÿæ æ {¾Dô$#{Àÿ Ó¯ÿö¨÷$þ {WæÌ~æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÀÿç$#{àÿ æ
ÿÿ {É´{ÿðÜÿßëö{Nÿ þÜÿÿç Ó¿¢ÿ{ÿ ×ç{ÿò æ
þæ¯ÿ ¨æ¯ÿ{Êÿð¯ÿ ÿç{¯ÿ¿ò É{\ÿò ¨÷ÿ½ÿë ææ14ææ
Fÿúÿ ¨Êÿæúÿ {É´ÿ {WæÝ¾ëNÿ A$öæúÿ ¾æÜÿæZÿvÿæ{Àÿ {àÿÉþæÿ÷
LÿæÁÿçþæ {ÿæÌ ÿæÜÿ]- {É´ÿ A$öæúÿ Óæÿ´çLÿ ¾æÜÿæ ÿçþöÁÿÿæÀÿ ¨÷ÿêLÿ æ þÜÿÿç
Ó¿¢ÿ{ÿ- þÜÿæÿ Àÿ$ D¨{Àÿ ¯ÿÓç$#¯ÿæ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó Afëöÿ
A{àÿòLÿçLÿ É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ A{àÿòLÿçLÿÀÿ A$ö FÜÿç {àÿæLÿÀëÿ ¨{Àÿ- þõëÿ¿
{àÿæLÿ, {ÿ¯ÿ{àÿæLÿ, ¯ÿ÷Üÿ½{àÿæLÿ F¯ÿó {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ fÿ½-þÀÿ~ µÿß ÀÿÜÿçdç,
{ÓÜÿç ÓþÖ {àÿæLÿÀëÿ ¨{Àÿ ¨æÀÿ{àÿòLÿçLÿ, ¨æÀÿþæ$}Lÿ, ×çÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ {WæÌ~æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÀÿç$#{àÿ æ Fvÿæ{Àÿ Óëÿæ, Àíÿ¨æ, LÿæÏ
ÿþ}ÿ Àÿ$ ÿ$#àÿæ æ Àÿ$ A{àÿòLÿçLÿ, É\ÿ A{àÿòLÿçLÿ F¯ÿó {WæÌ~æ þ
A{àÿòLÿçLÿ $#àÿæ æ FÜÿç Ó¯ëÿ {àÿæLÿvÿæÀëÿ ¨{Àÿ FLÿþæÿ÷ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] ÀÿÜÿçd;ÿç æ
Óçæ ÿæÜÿæZÿ ÓÜÿ Ó¸Lÿö ×æ¨ÿ LÿÀÿæB¯ÿæÀÿ FLÿþæÿ÷ {WæÌ~æ $#àÿæ æ {Ó
Lÿç¨Àÿç ×çÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç{¯ÿ -
¨æofÿ¿ó ÜõÿÌê{Lÿ{Éæ {ÿ¯ÿÿÿó ÿqß æ
{¨ò÷ó ÿ{½ò þÜÿæÉ\ÿó µÿêþLÿþöæ ¯ÿõ{LÿæÿÀÿ ææ15ææ
ÜõÿÌç{LÿÉ-A$öæúÿ ¾çF ÜõÿÿßÀÿ Ó¯ÿöÓ´ jæÿæ As;ÿç æ {ÓÜÿç
É÷êLõÿÐ ¨æofÿ¿ ÿæþLÿ É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ ö jæ{ÿ¢ÿç÷ßLëÿ ö ÿúÿþæÿ÷æ
(É±ÿ, ØÉö, Àíÿ¨, ÀÿÓ H S¤ÿ)Àÿ ÀÿÓÿ´æÀÿæ ÓæDôsç LÿÀÿç ÿçfÀÿ {àÿæLÿ
A$öæúÿ µÿNÿZÿ {É÷~ê{Àÿ |ÿæÁÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {WæÌ~æ LÿÀÿç$#{àÿ æ ¯ÿçLÿÀÿæÁÿ
Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿç{ä¨çÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÓæDôsç LÿÀÿç ÿæÜÿæZëÿ ÿçfÀÿ {Ó¯ÿLÿ A$öæúÿ
¨÷$þ Aæß 11
µÿNÿZÿ {É÷~ê{Àÿ D¨×çÿ LÿÀÿæB¯ÿæ Üõÿÿß{Àÿ {¨÷Àÿ~æ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ÓúÿSëÀëÿZÿ

Üÿ] A¯ÿÿæÿ A{s æ É÷êLõÿÐ f{~ {¾æ{SÉ´Àÿ ÿ$æ ÓúÿSëÀëÿ $#{àÿ æ
ÉçÌ¿{ÖÜÿó- µÿS¯ÿúÿ ! þëô Aæ¨~Zÿ ÉçÌ¿ æ ¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿçÌß¯ÿÖëLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç
æÿ{Àÿ BÎZÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖëLëÿ ÿ{ÿQ#¯ÿæ, ÿÉë~ç¯ÿæ Aÿ¿
{Lÿò~Óç ¯ÿÖëLëÿ ØÉö ÿLÿÀÿç¯ÿæ Bÿ¿æÿç ÓúÿSëÀÿëZÿ Aëÿµÿ¯ÿ ÓoæÀÿ D¨{Àÿ
Üÿ] ÿçµÿöÀÿ LÿÀÿç$æF æ
{ÿ¯ÿÿÿó qß- A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿçLëÿ A#ÿ× LÿÀÿç$#¯ÿæ
AëÿÀÿæS Üÿ] Aföëÿ æ BÎZÿ AëÿÀÿí¨ àÿSÿ, {¾Dô$#{Àÿ ¯ÿçÀÿÜÿ, {¯ÿðÀÿæS¿,
AÉë÷¨æÿ {ÜÿD$#¯ÿ, "SúÿSúÿ SçÀÿæ ÿßÿ ¯ÿÜÿ ÿêÀÿæ' {Àÿæþæo {ÜÿD$#¯ ,
BÎZÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÌß¯ÿÖë ÿ´æÀÿæ {àÿÉþæÿ÷ ¯ÿææ ÓõÎç æB
{ÜÿDÿ$#¯ÿ æ FÜÿæLëÿ Üÿ] AëÿÀÿæS LÿÜÿ;ÿç æ ¾ÿç FÜÿæ ÓüÿÁÿ {ÜÿæB¾æF,
{ÿ{¯ÿ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿ ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæB{ÿD$#¯ÿæ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ
D¨{Àÿ Aæ#¨ÿ¿ ¨÷æ© LÿÀÿçÿçF æ FÜÿæÀÿ Aÿ¿ ÿæþ ÿqß A{s æ FLÿ
¨÷LÿæÀÿ ÿ ÿ ¯ÿæÜÿ¿ Ó¸ÿç, {¾Dô$#{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿÀÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ {ÜÿD$æF æ
Aææ ÓÜÿçÿ FÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç Óº¤ÿ ÿ$æF æ FÜÿæ ¨{Àÿ ×çÀÿ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ]
ÿçf Ó¸ÿç A{s æ ¯õÿÜÿÿæÀÿ~¿{Lÿæ¨ÿçÌÿú{Àÿ ¾æj¯ÿàÿLÿ¿ {þð{ÿ÷ßêZëÿ
¯ëÿlæB$#{àÿ {¾, ÿ Ó¸ ¨õ$#¯ÿêÀÿ Ó´æþêÿ´Àëÿ þ Aþõÿ ÿÿ´Àÿ ¨÷æ©ç
{ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿæÀÿ D¨æß {Lÿ¯ÿÁÿ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ] A{s æ
µÿßæ¯ÿÜÿ Lÿþö¾ëNÿ µÿêþ{Óÿ {¨ò÷ A$öæúÿ ¨÷êÿç ÿæþLÿ þÜÿæÉ\ÿ
¯ÿfæB{àÿ æ µÿæ¯ÿÀÿ DúÿSþ F¯ÿó ÿç¯ÿæÓ ×Áÿê Üõÿÿß A{s æ {ÿ~ëLÿÀÿç
FÜÿæZÿ ÿæþ ¯ÿõ{LÿæÿÀÿ A{s æ Aæ¨~Zÿ µÿæ¯ÿ F¯ÿó àÿSÿ ¨çàÿæþæÿZÿ
D¨{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÖëÿ {ÓÜÿç àÿSÿ Aæ¨~ZÿÀÿ Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜÿçdç,
¾æÜÿæ {ÓÜÿç ¨çàÿæþæÿZÿ D¨{Àÿ ¨÷ÿçüÿÁÿçÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿçµÿæ¯ÿ A$æÜÿ
F¯ÿó þÜÿæúÿ ¯ÿÁÿÉæÁÿê þ A{s æ {Ó ¨÷êÿç ÿæþLÿ þÜÿæÉ\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ
µÿæ¯ÿ{Àÿ Üÿ] {ÓÜÿç ¨÷êÿç ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ {ÿ~ë µÿêþ{Óÿ {¨ò÷ A$öæúÿ
¨÷êÿçÿæþLÿ þÜÿæÉ\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ µÿæ¯ÿ þÜÿæúÿ ¯ÿÁÿ¯ÿæúÿ Lÿç;ëÿ ¨÷êÿç ÓoæÀÿ
þæþ{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
"ÜÿÀÿç ¯ÿ¿æ¨Lÿ Ó¯ÿöÿ÷ Óþæÿ æ {¨÷þ {ÿô ¨÷Ss {ÜÿæÜÿ] {þ fæÿæ ææ'
(Àÿæþ`ÿÀÿçÿ þæÿÓ,1/184/5)
Aÿ;ÿ ¯ÿçfßó Àÿæfæ Lëÿ;ÿê¨ë{ÿ÷æ ¾ë#ÏçÀÿ æ

ÿLëÿÁÿ ÓÜÿ{ÿ¯ÿÊÿ Óë{WæÌþ~ç¨ë{Ñ{Lÿò ææ16ææ
Lëÿ;ÿê¨ëÿ÷ Àÿæfæ ¾ëçÏçÀÿ Aÿ;ÿ¯ÿçfß ÿæþLÿ É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ Lÿÿö¯¿
Àíÿ¨ê Lÿë;ÿç F¯ÿó þöÀíÿ¨ê ¾ëçÏçÀÿ æ þö D¨{Àÿ ×çÀÿÿ´ ÀÿÜÿç{àÿ Aÿ;ÿ
¯ÿçfß A$öæúÿ Aÿ;ÿ ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÿç þçÁÿç$F æ ¾ë{ ×çÀÿ Ó ßëçÏçÀÿ æ
¨÷Lÿõÿç ¨ëÀëÿÌ A$öæúÿ äÀÿ ¨ëÀëÿÌ {äÿ÷ {äÿ÷jZÿ ÓóWÌö{Àÿ ×çÀÿ ÀÿÜÿç$æF æ
þÜÿæÿ ÿëQ{Àÿ þ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæBÿ$æF, {ÿ{¯ÿ "Aÿ;ÿ' ¾æÜÿæÀÿ A;ÿ
ÿæÜÿ], {ÓÜÿç ¨Àÿþÿÿ´ ¨Àÿþææ{Àÿ ÿç{ÿ ÿçÊÿçÿ Àíÿ{¨ ¯ÿçfß àÿæµÿ LÿÀÿæB$æF æ
ÿçßþÀíÿ¨ê ÿLëÿÁ - Óë{WæÌ ÿæþLÿ É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ {¾¨Àÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ
ÿÿçßþÀÿ Dÿç {ÜÿD$#¯ÿ, AÉëµÿÀÿ Óþæ©ç Wsë$#¯ÿ, {Ó¨Àÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ #{Àÿ
#{Àÿ Éëµÿ Ó{Zÿÿ {WæÌçÿ {ÜÿD$#¯ÿ æ ÓúÿÓèÿÀíÿ¨ê ÓÜÿ{ÿ¯ÿ- þ~
¨ëÑLÿ É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ þÜÿÌ}þæ{ÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ É´æÓ ¨÷É´æÓLëÿ ¯ÿÜëÿþíàÿ¿
þ~çÀÿ Ójæ {ÿBd;ÿç æ "ÜÿêÀÿæ {fðÓê É´æÓ ¯ÿæ{ÿæô {þô ¯ÿêÿê fæß æ'
FLÿ¨÷LÿæÀÿ ÓúÿÓèÿ ÿæÜÿæ A{s, ¾æÜÿæLëÿ Aæ¨~ Óúÿ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿæ~ê þæþ{Àÿ
Éë~;ÿç Lÿç;ëÿ ¾$æ$ö ÓúÿÓèÿ ÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ A{s æ É÷êLõÿÐZÿ þÿæëÿÓæ{Àÿ Aææ
Üÿ] Óÿ¿ H Óÿæÿÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ `ÿçÿLëÿ `ÿæÀÿçAæÝë ÓæDôsç LÿÀÿç AææÀÿ
Óèÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSæ¾æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ÓúÿÓèÿ {ÜÿæB$æF æ
FÜÿç ÓúÿÓèÿ `ÿç;ÿÿ, æÿ F¯ÿó Óþæ#Àÿ Aµÿ¿æÓÿ´æÀÿæ Ó¸ {ÜÿæB$æF æ
{¾¨Àÿç {¾¨Àÿç Óÿ¿Àÿ Óæç{Àÿ ÓëÀÿÿ A$öæúÿ þÿÀÿ õÿÎç{Lÿæ~ õÿ|ÿ
{ÜÿæB ¾æD$# ¯ ÿ, {Ó¨Àÿç {Ó¨Àÿç ¨÷ { ÿ¿Lÿ É´ æ Ó D¨{Àÿ ÿç ß ¦~
þçÁÿç¾æD$#¯ÿ æ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßþæÿZÿÀÿ þ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB¾æD$#¯ÿ æ
{¾Dôÿçÿ Ó¯ÿö$æ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, B¨úÓçÿ ¯ÿÖë ¨÷æ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¯ÿæÿ¿-
¾¦¨Àÿç `ÿçÿ AææÀÿ Ó´Àÿ{Àÿ Ó´Àÿ þçÁÿæB Óèÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ÓúÿÓèÿ æ
¯ÿæÜÿ¿þ~ç Lÿ{vÿæÀÿ A{s æ Lÿç;ëÿ É´æÓ þ~ç ¨ëÑvÿæÀëÿ þ {LÿæþÁÿ
A{s æ ¨ëÑ ÿ ¯ÿçLÿÉçÿ {ÜÿæB Lÿçºæ lÝçS{àÿ þDÁÿç¾æF Lÿç;ëÿ Aæ¨~ ¨Àÿ¯ÿÿöê
É´æÓ ¨¾ö¿;ÿ fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿç{¯ÿ {¯ÿæàÿç ÿçÊÿçÿ þÿ {ÿB¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ
ÓúÿÓèÿ ÓüÿÁÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ É´æÓ D¨{Àÿ ÿçß¦~ LÿÀÿæB ¨Àÿþàÿä¿ÿ
¨÷æ©ç LÿÀÿæBÿçF æ FÜÿæ¨{Àÿ ¨æ¯ÿþæÿZÿ {Lÿò~Óç {WæÌ~æ ÿæÜÿçô æ Lÿç;ëÿ
¨÷{ÿ¿Lÿ Óæÿ LÿçdçÿæLÿçdç ÿçþöÁÿÿæÀÿ ¨${Àÿ Óæÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ LÿÀÿæB$æF æ
¨÷$þ Aæß 13
AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
LÿæÉ¿Êÿ ¨Àÿ{þÌ´æÓ ÉçQê `ÿ þÜÿæÀÿ$ æ
õÎëÿ¿{þ§æ ¯ÿçÀÿæsÊÿ Óæÿ¿LÿçÊÿæ¨Àÿæfçÿ ææ17ææ
LÿæßæÀí ÿ ¨ê LÿæÉê æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨ë À ë ÿ Ì `ÿæÀÿç A æÝë þÿÓÜÿç ÿ
B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÓæDôsç LÿÀÿç Lÿæßæ{Àÿ Üÿ] {Lÿ¢ÿ÷çÿ LÿÀÿç$æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ
¨Àÿ{þÌ´æÓ ¨Àÿþ CÉ{Àÿ ¯ÿæÓ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ A#LÿæÀÿê {ÜÿæB$æF æ ¨Àÿþ
CÉ{Àÿ ¯ÿæÓ LÿÀÿæD$#¯ÿæ Óäþ LÿæßæÜÿ] LÿæÉê A{s æ Lÿæßæ{Àÿ Üÿ] ¨ÀÿþCÉZÿ
ÿç¯ÿæÓ ×æÿ æ ¨Àÿ{þÌ´æÓ Àÿ A$ö {É÷Ï ëÿæÀÿê ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó ¨Àÿþ-CÉ-
¯ÿæÓ A{s æ
ÉçQæ-Óíÿ÷ÿ ÿ¿æS Üÿ] É÷êQç æ AæfçLÿæàÿç {àÿæ{Lÿ þÖLÿÀÿ {LÿÉLÿæsç
{ÿB, Óíÿ÷ ÿæþ{Àÿ Lÿæ¤ÿÀÿ ¨BÿæLëÿ Lÿæ|ÿç ÿçA;ÿç, AS§ç fÁÿæB¯ÿæ dæÝç ÿçA;ÿç,
{ÜÿæBSàÿæ {ÓþæÿZÿ Óÿ¿æÓ æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ëÿÜÿô æ ¯ÿÖëÿ ÉçQæ àÿä¿Àÿ
¨÷ÿêLÿ æ ¾æÜÿæLëÿ Aæ¨~ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ F¯ÿó Óíÿ÷ ÓóÔÿæÀÿÀÿ ¨÷ÿêLÿ
þæÿ÷ æ {¾Dô ¨¾¿ö;ÿ ¨ÀÿþææZëÿ ¨æB¯ÿæ {ÉÌ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÓóÔÿæÀÿÀÿ
Óíÿ÷¨æÿ àÿæSçÀÿÜÿçdç, {Ó¨¾ö¿;ÿ ÿ¿æS Lÿç¨Àÿç ? Óÿ¿æÓê Lÿç¨Àÿç ? ¯ÿÿöþæÿ
ÿ Aæ¨~ Óæÿ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨$#Lÿ þæÿ÷ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
¨÷æ©¿ ¯ÿÖë ¨÷æ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ, ¨d{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ ÓóÔÿæÀÿÀÿ ÀÿÓç Lÿsçç¾ç¯ÿ æ
F¨Àÿç A¯ÿ×æ{Àÿ µÿ÷þ Ó¯ÿö$æ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF æ {ÿ~ë É÷êQç µÿ÷þÀíÿ¨ê
µÿêÌ½Zÿë ¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç$æF æ É÷êQç `ÿç;ÿÿ ¨$Àÿ ¯ÿçÉçÎ {¾æS¿ÿæ þæÿ÷ F¯ÿó
þÜÿæÀÿ$# þ æ
õÎëÿ¿þ§- ÿõ|ÿ F¯ÿó A`ÿÁÿ þÿ ÿ$æ ¯ÿçÀÿæs- Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿçÀÿæs CÉ´ÀÿZÿ
¯ÿ¿æ¨Lÿÿæ ÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ Bÿ¿æÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ ¨÷þëQ Së~
A{s æ Óæÿ´çLÿÿæ Üÿçôç Óæÿ¿Lÿç æ Óÿ¿ `ÿç;ÿÿÀÿ ¨÷¯ÿõÿç A$öæúÿ Ó´æÿ´çLÿÿæÀÿ ¾ÿç
æÀÿæ ¨÷¯ÿæÜÿ ÀÿÜÿçdç {ÿ{¯ÿ {Lÿò~Óç ¨÷LÿæÀÿ ¨ÿÿ AÓ»¯ÿ æ FÜÿç ÓóWÌö{Àÿ
¨Àÿæfçÿ {Üÿ¯ÿæLÿë {ÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ
ÿø¨{ÿæ {ÿ÷ò¨{ÿßæÊÿ Ó¯ÿöÉ ¨õ$#¯ÿê¨{ÿ æ
{Óòµÿÿ÷ÊÿþÜÿæ¯ÿæÜëÿ É\ÿæúÿÿ½&ë ¨õ$Lúÿ¨õ$Lúÿ ææ 18ææ
A`ÿÁÿ ¨ÿ ÿæßLÿ ÿø¨ÿ F¯ÿó æÿÀíÿ¨ê {ÿò¨ÿêZÿ ¨æo¨ëÿ÷ ,
ÓÜÿõÿßÿæ , ¯ÿæûàÿ¿, àÿæ¯ÿ~¿, {Óòþ¿ÿæ H ×çÀÿÿæ Bÿ¿æÿç Óæÿ
¨${Àÿ þÜÿæúÿ ÓÜÿæßLÿ þÜÿæÀÿ$# F¯ÿó ¯ÿçÉæÁÿ ¯ÿæÜëÿ¾ëNÿ Aµÿçþëÿ¿-FÜÿç

Óþ{Ö ÿçf ÿçfÀÿ ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ ¯ÿæÜëÿ Lÿæ¾ö¿{äÿ÷Àÿ ¨÷ÿêLÿ
þæÿ÷ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ þÿ µÿß ÀÿÜÿçÿ ÜëÿF {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿæÜÿæÀÿ Sÿç ¯ÿÜëÿÿ
íÿÀÿ ¨¾ö¿;ÿ {ÜÿæB$æF æ
{Üÿ Àÿæfúÿ ! FÜÿç¨Àÿç Óþ{Ö ÿçf ÿçfÀÿ µÿç µÿç É\ÿ ¯ÿfæB{àÿ æ
Fþæ{ÿ Óæÿ ¨${Àÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç íÿÀÿ A¯ÿÉ¿ ÿç}Î LÿÀÿæB$æ;ÿç æ FÜÿçþæÿZÿë
¨æÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ A{s æ {ÿ~ë FþæÿZÿ ÿæþ S~ÿæ LÿÀÿæSàÿæ æ FÜÿæ
¯ÿ¿ÿçÿ F¨Àÿç Lÿçdç íÿÀÿÿæ þ ÀÿÜÿçdç ¾æÜÿæ þÿ¯ëÿçvÿæÀëÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ æ µÿS¯ÿæ
Ó´ßó Üÿ] A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ ¯ÿçÀÿæfþæÿ {ÜÿæB ÿæÜÿæ ÿçöæÀÿ~ LÿÀÿæB$æ;ÿç æ
Aÿ¿¨ä{Àÿ ÓæLÿÀÿ õÿÎç {ÜÿæB Aææ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿ;ÿç F¯ÿó Ó¼ëQ{Àÿ Ó´ßó
D¨×çÿ {ÜÿæB ÿçfÀÿ ¨Àÿç`ÿß LÿÀÿæB ÿçA;ÿç æ
Ó {Wæ{Ìæ æÿöÀÿæÎ÷æ~æó Üÿõÿßæÿç ¯ÿ¿ÿæÀÿßúÿ æ
ÿµÿÊÿ ¨õ$#¯ÿêó {`ÿð¯ÿ ëÿþë{Áÿæ ¯ÿ¿ëÿÿæÿßúÿ ææ19ææ
{ÓÜÿç¨Àÿç {WæÀÿ É±ÿÀÿ Sföÿ{Àÿ AæLÿæÉ H ¨õ$#¯ÿêLÿë þ É±ÿæßþæÿ
LÿÀÿç øÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷þæÿZÿ Üÿõÿß ¯ÿçÿêÿö LÿÀÿç{ÿB$#{àÿ æ {Óðÿ¿þæ{ÿ
¨æ¯ÿ ¨ä{Àÿ þ $#{àÿ æ Lÿç;ëÿ Üõÿÿß ¯ÿçÿêÿö {Üÿàÿæ øÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷þæÿZÿÀÿ
! ¯ÿÖëÿ ¨æofÿ¿ {ÿð¯ÿêÉNÿç D¨{Àÿ Aæ#¨ÿ¿, Aÿ;ÿ ¨ÿ{Àÿ ¯ÿçfß,
AÉëµÿÀÿ Éþÿ F¯ÿó ÉëµÿÀÿ {WæÌ~æ æÀÿæ¯ÿæÜÿê {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç{àÿ Üÿ]
LÿëÀëÿ{äÿ÷ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ A$öæúÿ ¯ÿÜÿ}þëQê ¨÷¯ÿõÿçþæÿZÿ Üÿõÿß ¯ÿçÿçÿö
{ÜÿæB¾ç¯ÿ æ {ÓþæÿZÿ ¯ÿÁÿ, #{Àÿ #{Àÿ äç~ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ `ÿæÀÿçAæÝë ÓüÿÁÿÿæ
þççÁÿçS{àÿ {þæÜÿþßê ¨÷¯õÿÿçSëÝçLÿ Ó¯ÿö$æ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF æ
A$ ¯ÿ¿¯ÿ×çÿæúÿ õÿÎ´æ æÿöÀÿæÎ÷æúÿ Lÿ¨çf ´ æ
¨÷¯ÿõ { ÉÚÓ¸æ{ÿ ëÿÀëÿÿ¿þ¿ ¨æ¯ÿ ææ20ææ
ÜõÿÌê{LÿÉó ÿÿæ ¯ÿæLÿ¿þçÿþæÜÿ þÜÿê¨{ÿ æ
Afëö ÿ D¯ÿæ`ÿ
{Óÿ{ßæÀëÿµÿ{ßæþö{¿ Àÿ$ó ×æ¨ß {þ`ëÿ¿ÿ ææ21ææ
Óó¾þÀÿí¨ê Óqß Ajæÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¯õÿÿ þÿLëÿ ¯ëÿlæB LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Àÿæfÿ
! FÜÿæÀÿ D¨Àÿæ;ÿ "Lÿ¨ç´f' {¯ÿðÀÿæS¿ Àíÿ¨ê Üÿëÿþæÿ A$öæúÿ {¯ÿðÀÿæS¿ Üÿ]
¾æÜÿæÀÿ ´fæ æ ´fæ A$öæúÿ ¨ÿLÿæLëÿ ÀÿæÎ÷Àÿ ¨÷ÿêLÿ þæÿ;ÿç æ Lÿçdç {àÿæLÿ
¨÷$þ Aæß 15
LÿÜÿ;ÿç- ´fæ `ÿoÁÿ $#àÿæ {ÿ~ëLÿÀÿç ÿæÜÿæÀÿ ÿæþ Lÿ¨ç´f LëÿÜÿæ¾æBdç æ Lÿç;ÿë
ÿæÜÿæ ëÿÜÿô æ Fvÿæ{Àÿ Lÿ¨ç {Lÿò~Óç ÓææÀÿ~ ¯ÿæÿÀÿ ÿ$#{àÿ, {Ó Ó´ßó
Üÿÿëþæÿ æ ¾çFLÿç þæÿ H A¨þæÿLëÿ Ó¯ÿö$æ ÿþÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ "Óþ þæÿ
ÿçÀÿæÿÀÿ AæÿÀÿ Üÿêô' æ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ {ÿQ#$#¯ÿæ, Éë~ç$#¯ÿæ ¯ÿÖëþæÿZÿ vÿæ{Àÿ,
¯ÿçÌßþæÿZÿ vÿæ{Àÿ ÀÿæS A$öæúÿ AæÓNÿçÀÿ ÿ¿æS Üÿ] {¯ÿðÀÿæS¿ æ Aÿ {¯ÿðÀÿæS¿
Üÿ] ¾æÜÿæÀÿ ´fæ, {ÓÜÿç Afëöÿ ¯ÿ¿¯ÿ×çÿ Àíÿ¨{Àÿ õÿÀÿæÎ÷ ¨ëÿ÷þæÿZÿë vÿçAæ
{ÜÿæB$#¯ÿæ {ÿQ# ÉÚ `ÿÁÿæB¯ÿæ Óþß{Àÿ ÿçfÀÿ ÿëÌ ¯ÿæ~Lÿë DvÿæB,
"ÜõÿÌç{LÿÉþú'- ¾çF Lÿç ÜõÿÿßÀÿ Ó¯ÿöÓ´ jæÿæ As;ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐZëÿ
F¨Àÿç LÿÜÿç{àÿ - {Üÿ A`ëÿ¿ÿ ! A$öæúÿ ¾çF Lÿç {Lÿò~Óç LÿæÁÿ{Àÿ þ `ëÿ¿ÿ
ÿÜëÿA;ÿç, ÿæÜÿæZëÿ LÿÜÿç{àÿ- {þæÀÿ Àÿ$Lëÿ ëÿB {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿêÀÿ þµÿæS{Àÿ
{ÿB ÀÿQ;ëÿ æ FÜÿæ ÓæÀÿ$êZëÿ ÿçAæ¾æB$#¯ÿæ Aæ{ÿÉ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó BÎ A$öæúÿ
ÓúÿSëÀëÿZÿ ¨÷ÿç LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ ¯ÿçÿß ¨÷æ$öÿæ A{s æ Fvÿæ{Àÿ ¨÷É§ D{vÿ {¾,
LÿæÜÿ]Lÿç ëÿB {ÓÿæZÿ þ{Àÿ Àÿ$Lëÿ ÀÿQæ¾ç¯ÿ ?
ßæ¯ÿ{ÿÿæçÀÿê{äÜÿó {ßæëLÿæþæÿ¯ÿ×çÿæúÿ æ
{Lÿðþß ö æ ÓÜÿ {ßæ¯ÿ¿þÓ½ç ÿú Àÿ~Óþëÿ¿{þ ææ22ææ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ þëô FÜÿç ¾ëÀÿ Lÿæþÿæ{ÿB D¨×çÿ $#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçþæÿZëÿ
µÿàÿ Àíÿ{¨ ÿ{ÿQ#dç, FÜÿç ¾ë D{ÿ¿æS{Àÿ þëô {LÿDô {LÿDô ¯ÿ¿NÿçþæÿZÿ
ÓÜÿçÿ ¾ë LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {¾æS¿ FÜÿç ¾ë ¯ÿ¿æ¨æÀÿ{Àÿ {þæ{ÿ {LÿDô {LÿDô ¯ÿ¿NÿçZÿ
ÓÜÿçÿ ¾ë LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç¯ÿ ?
{ßæû¿þæÿæÿ{¯ÿ{äÜÿó ß F{ÿÿ÷ ÓþæSÿæ æ
æÿöÀÿæÎ÷Ó¿ ëÿ¯ÿö{ë ßë{ö ¨÷ßç `ÿçLÿêÌö¯ÿ ææ23ææ
ëÿ¯ÿöëç ëÿ¾ö¿ÿÀÿ ¾ë{Àÿ Lÿàÿ¿æ~ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ, {¾Dô {¾Dô Àÿæfþæ{ÿ
FÜÿç {Óÿæ þ{Àÿ AæÓçd;ÿç æ {ÓÜÿç ¾ëæµÿçÁÿæÌçZëÿ þëô {ÿQ#¯ÿç, AÿF¯ÿ Àÿ$Lëÿ
ëÿB {Óÿæ þ{Àÿ D¨×çÿ LÿÀÿæ;ëÿ æ A$öæúÿ {þæÜÿÀíÿ¨ê ëÿ{¾ö¿æÿÀÿ,
{þæÜÿþßê ¨÷¯ÿõÿçþæÿZÿ Lÿàÿ¿æ~ `ÿæÜÿôë$#¯ÿæ {¾Dô {¾Dô Àÿæfæ FÜÿç ¾ëLëÿ
AæÓçd;ÿç æ {ÓÜÿç ÀÿæfæþæÿZëÿ þëô {ÿQ#¯ÿç æ
Óófß D¯ÿæ`ÿ
F¯ÿþë{Nÿæ ÜõÿÌê{Lÿ{Éæ SëÝæ{Lÿ{Éÿ µÿæÀÿÿ æ
{Óÿ{ßæÀëÿµÿ{ßæþö{ ×æ¨ßçÿ´æ Àÿ{$æÿþþú ææ24ææ
µÿêÌ½{ÿ÷æ~ ¨÷þQ
ë ÿ Ó{¯ÿöÌæó `ÿ þÜÿêäçÿæþú
D¯ÿæ`ÿ ¨æ$ö ¨{Éð¿ÿæúÿ Óþ{¯ÿÿæúÿ LëÿÀíÿÿçÿç ææ25ææ
Óqß LÿÜÿç{àÿ- ÿçÿ÷æfßê Afëöÿ FÜÿç¨Àÿç LÿÜÿç¯ÿæÀëÿ ÜõÿÿßÀÿ jæÿæ
É÷êLõÿÐ ëÿB {ÓÿæþæÿZÿ þ{Àÿ µÿêÌ½, {ÿ÷æ~ H þÜÿêäçÿæþú- ÉÀÿêÀÿÀíÿ¨ê
¨õ$#¯ÿê D¨{Àÿ A#LÿæÀÿ fþæB$#¯ÿæ Ó¸íÿö ÀÿæfæþæÿZÿ þ{Àÿ Dÿþ Àÿ$Lëÿ
vÿçAæLÿÀÿæB LÿÜÿç{àÿ {¾ {Üÿ ¨æ$ö ! Fvÿæ{Àÿ FLÿÿ÷çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {LÿòÀÿ¯ÿþæÿZëÿ
{ÿQ æ Fvÿæ{Àÿ DÿþÀÿ$Àÿ A$ö Óëÿæ ¯ÿæ Àíÿ¨æÀÿ Àÿ$ ëÿÜÿô æ ÓóÓæÀÿ{Àÿ
DÿþÀÿ ¨ÀÿçµÿæÌæ ÿÉ´Àÿ ¨÷ÿç AëÿLÿëÁÿÿæ H ¨÷ÿçLëÿÁÿÿæ{Àÿ LÿÀÿæ¾æF æ FÜÿç
¨ÀÿçµÿæÌæ A¨íÿö A{s æ Aæ»Àÿ Aææ, Aæ» Ó´Àíÿ¨Àÿ Ó{ÿð¯ÿ ÓÜÿæßÿæ Lÿ{Àÿ æ
ÿæÜÿæ Üÿ] Dÿþ ¾æÜÿæ ¨d{Àÿ Aëÿÿþ A$¯ÿæ þÁÿçÿÿæ ÿ$æF æ
ÿÿ÷æ¨É¿úÿ ×çÿæúÿ ¨æ$ö ¨çõÿÿ$ ¨çÿæþÜÿæúÿ æ
Aæ`ÿæ¾ö¿æÿ½æëÿÁÿæúÿµÿ÷æõ&õúÿ¨ëÿ÷æúÿ{¨òÿ÷æúÿÓQêóÖ$æ ææ26ææ
É´ÉëÀÿæúÿ ÓÜõÿÿ{Êÿð¯ÿ {Óÿ{ßæÀëÿµÿ{ßæÀÿ¨ç æ
FÜÿæ D¨Àÿæ{;ÿ A¯ÿç`ÿÁÿçÿ àÿä¿¾ëNÿ ¨æ$}¯ÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ Àÿ$ LÿÀÿç$#¯ÿæ
¨æ$ö, {ÓÜÿç ëÿB {ÓÿæZÿ þ{Àÿ ×çÿ ¨çÿæZÿ µÿæB, ÿæÿæ, LÿLÿæ, ¨çÿæþÜÿ,
Aæ`ÿæ¾ö¿, þæþëô, µÿæBþæÿZëÿ, ¨ëÿ÷þæÿZëÿ, {¨òÿ÷ A$öæúÿ ÿæÿç, þçÿ÷, É´ÉëÀÿ
F¯ÿó ÓÜõÿÿþæÿZëÿ {ÿQ#{àÿ æ ëÿB {ÓÿæþæÿZÿ þ{Àÿ AfëöÿZëÿ {Lÿ¯ÿÁÿ
ÿçfÀÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ, þæþëôZÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ, É´ÉëÀÿZÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ, ÓëÜõÿÿ F¯ÿó SëÀëÿfÿ
Üÿ] {ÿQæS{àÿ æ þÜÿæµÿæÀÿÿ ÓþßÀÿ S~ÿæëÿÓæ{Àÿ AvÿÀÿ A{äòÜÿç~ê A$æöúÿ
`ÿæÁÿçÉ àÿäÀÿ ÓþLÿä {Ü Ddç Lÿç;ëÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ S~ÿæ AëÿÓæ{Àÿ AvÿÀÿ
A{äòÜÿç~ê ¨÷æßÿ Óæ{|ÿ dA AÀÿ¯ÿ {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæLÿç AæfçÀÿ ¯ÿçÉ´Àÿ
fÿÓóQ¿æÀÿ ÓþLÿä A{s æ FÿçLÿç þæÿ÷ ÿçþ{;ÿ {Lÿ{¯ÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿçÉ´ ÖÀÿ{Àÿ
Aæ¯ÿæÓ H Qæÿ¿Àÿ ÓþÓ¿æ {ÜÿæB¾æB$æF æ F{ÿ¯ÿÝ fÿÓþíÜÿ AföëÿZÿ
ÿçÿç `ÿæÀÿç Óº¤ÿçþæÿZÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ þæÿ÷ $#àÿæ æ Lÿ'~ F{ÿ¯ÿÝ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ
LÿæÜÿæÀÿ {Lÿ{¯ÿ {ÜÿæBdç ? Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ FÜÿæ ÿ Üõÿÿß{ÿÉÀÿ `ÿçÿ÷~ þæÿ÷ æ
ÿæúÿ Óþêä¿ Ó {Lÿò{;ÿß Ó¯ÿöæúÿ ¯ÿ¤íÿÿ¯ÿ×çÿæúÿ æææ27ææ
Lõÿ¨ßæ ¨Àÿßæ¯ÿç{Îæ ¯ÿçÌêÿçÿþ¯ÿ÷¯ÿêúÿ æ
FÜÿ¨Àÿç ¾ë{Àÿ vÿçAæ {ÜÿæB$#¯ÿæ Ó¸íÿö ¯ÿ¤ëÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿZëÿ{ÿQ# Aÿ¿;ÿ
¨÷$þ Aæß 17
LÿÀëÿ~æþß µÿæ¯ÿ{Àÿ Lëÿ;ÿç¨ëÿ÷ Aföëÿ A{ÉæLÿæLíÿÁÿ {ÜÿæBLÿÜÿç{àÿ æ

Aföëÿ D¯ÿæ`ÿ
õÿ{Î´þó Ó´fÿó LõÿÐ ßëßëûëó Óþë¨×çÿþú ææ28ææ
Óêÿ;ÿç þþ Sæÿ÷æ~ç þëQó `ÿ ¨ÀÿçÉëÌ¿ÿç æ
{¯ÿ¨$ëÊÿ ÉÀÿê{Àÿ {þ {ÀÿæþÜÿÌöÊÿ fæß{ÿ ææ29ææ
{Üÿ LÿõÐ ! ¾ë Bdæ {ÿB$#¯ÿæ Ó´fÿ ÓþëÿæßZëÿ {ÿQ# {þæÀÿ Aèÿ
Éç$#Áÿ {ÜÿæB¾æDdç, þëQ ÉëQ#¾æDdç F¯ÿó ÉÀÿêÀÿ{Àÿ Lÿ¸ÿ ÿ$æ {Àÿæþæo
{ÜÿDdç æ {Lÿ¯ÿÁÿ FÿççLÿç Üÿ] ëÿÜÿô-
Sæê¯ÿó Ó÷óÓ{ÿ ÜÿÖæúÿ ÿ´Lúÿ {`ÿð¯ÿ ¨ÀÿçÿÜÿ¿{ÿ æ
ÿ `ÿ É{Lÿ§æþ¿¯ÿ×æëÿó µÿ÷þÿê¯ÿ `ÿ {þ þÿ ææ30ææ
ÜÿæÿÀëÿ Sæç¯ÿ QÓç ¨Ýç¾æDdç æ ÿ´`ÿæ þ fÁÿç¾æDdç æ AfëöÿZëÿ
f´Àÿ¨Àÿç {ÜÿæBSàÿæ F¯ÿó Ó;ÿ© {ÜÿæB Dvÿç{àÿ æ FÜÿæ Lÿç¨Àÿç ¾ë ? {¾Dô$#{Àÿ
Ó´fÿ Üÿ] D¨×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ AföëÿZëÿ µÿ÷þ {ÜÿæBSàÿæ æ µÿ÷þ A¯ÿ×æ{Àÿ ÀÿÜÿç {Ó
LÿÜëÿd;ÿç- þëô vÿçAæ {ÜÿæB ÀÿÜÿç¯ÿæLëÿ þ AÓþ$ö þ{ÿLÿÀëÿdç æ ¯ÿÿöþæÿ
AæSLëÿ {ÿQ#¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {þæÀÿ Óæþ$ö¿ ÿæÜÿ] æ
ÿçþçÿæÿç `ÿ ¨É¿æþç ¯ÿç¨Àÿêÿæÿç {LÿÉ¯ÿ æ
ÿ `ÿ {É÷{ßæëÿ¨É¿æþç Üÿÿ´æ Ó´fÿþæÜÿ{¯ÿ ææ31ææ
{Üÿ {LÿÉ¯ÿ ! FÜÿç ¾ëÀÿ àÿä~Lëÿ þ þëô ¯ÿç¨Àÿçÿ {ÿQëdç æ ¾ë{Àÿ
ÿçfÀÿ LëÿÁÿLëÿ þæÀÿç ¨ÀÿþLÿàÿ¿æ~ þ {ÿQëÿæÜÿ] æ LëÿÁÿ ÿÎLÿ{àÿ Lÿàÿ¿æ~ ¯ÿæ
Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ ?
ÿ LÿæYúÿ{ä ¯ÿçfßó LõÿÐ ÿ `ÿ Àÿæf¿ó ÓëQæÿç `ÿ æ
Lÿçó {ÿæ Àÿæ{f¿ÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ Lÿçó {µÿæ{Sðföê¯ÿç{ÿÿ ¯ÿæ ææ32ææ
Ó¸íÿö ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ¾ëÀÿ þëÜÿæ~{Àÿ A¯ÿ×çÿ æ FþæÿZëÿ ¾ë{Àÿ þæÀÿç ¯ÿçfß,
¯ÿçfßÀëÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ Àÿæf¿ F¯ÿó Àÿæf¿Àëÿ þçÁëÿ$#¯ÿæ ÓëQ AfëöÿZëÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿæÜÿ] æ {Ó LÿÜëÿd;ÿç- {Üÿ LõÿÐ ! þëô ¯ÿçfß `ÿæÜëÿôÿæÜÿ], Àÿæf¿ F¯ÿó ÓëQ
þ `ÿæÜëÿôÿæÜÿ] æ {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ ! Aæ»Zëÿ Àÿæf¿, {µÿæS A$¯ÿæ fê¯ÿÿÿ þ
Lÿ'~ ¨÷{ßæfÿ ? ¨ë~ç LÿÜëÿd;ÿç -
{ßÌæþ{$ö LÿæYúÿäçÿó {ÿæ Àÿæf¿ó {µÿæSæ ÓëQæÿç `ÿ æ
ÿ B{þ¯ÿ×çÿæ ßë{ ¨÷æ~æóÖ¿Nÿ´æ ÿæÿç `ÿ ææ33æ
{¾DôþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Àÿæf¿, {µÿæS F¯ÿó ÓëQæÿç Aæ»Àÿ ¯ÿæpçÿ

$#àÿæ æ {ÓÜÿç ÓþÖ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ fê¯ÿÿÀÿ AæÉæLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç Àÿ~æèÿÿæ{Àÿ ¾ë
LÿÀÿç¯ÿæ AæÉæ {ÿB vÿçAæ {ÜÿæBd;ÿç æ Aæ»Zëÿ Àÿæf¿ ÿÀÿLÿæÀÿ $#àÿæ FÜÿ
¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÓþíÜÿLëÿ {ÿB, {µÿæS, ÓëQ F¯ÿó ÿÀÿ ¨ç¨æÓæ $#àÿæ {Lÿ¯ÿÁÿ
Ó´fÿ H ¨Àÿç¯ÿæÀÿZÿ ÓÜÿçÿ {µÿæS LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ æ Lÿç;ëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Óþ{Ö ¨÷æ~Àÿ AæÉæLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç vÿçAæ {ÜÿæBd;ÿç, {ÿ{¯ÿ {þæ{ÿ {ÓÜÿç
ÓëQ, {µÿæS F¯ÿó Àÿæf¿ ÿÀÿLÿæÀÿ ëÿÜÿô æ FÜÿæ Ó¯ëÿ FþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ]
ÿÀÿLÿæÀÿ $#àÿæ æ FþæÿZÿvÿæÀëÿ ¯ÿç{dÿ {ÜÿæB Aæ»Zëÿ FÜÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ
ÿæÜÿ] æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Ó´fÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÀÿÜÿ;ÿç, {ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç ¯ÿæÓÿæ þ
ÀÿÜÿç$æF æ LÿëÝçAæ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ {àÿæLÿ þ ÿçfÀÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ, þçÿ÷ F¯ÿó Ó´fÿZëÿ
þæÀÿç ¯ÿçÉ´Àÿ Óæþ÷æf¿ Ó´êLÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Afëöÿ þ FÜÿæ LÿÜëÿd;ÿç {¾,
Aæ»Zëÿ {µÿæS ¨÷çß $#àÿæ, ¯ÿçfß ¨÷çß$#àÿæ æ Lÿç;ëÿ {¾Dô þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ $#àÿæ,
{Óþæ{ÿ Üÿ] ÀÿÜÿç{¯ÿ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç {µÿæSÀëÿ Lÿ'~ ¯ÿæ ¨÷{ßæfÿ ?
FÜÿç ¾ë{Àÿ LÿæÜÿæLëÿ þæÀÿç¯ÿæ ?
Aæ`ÿæßö ¨çÿÀÿ ¨ëÿ÷æÖ{$ð¯ÿ `ÿ ¨çÿæþÜÿæ æ
þæëÿÁÿæ É´ÉëÀÿæ {¨òÿ÷æ É¿æÁÿæ Óº¤ÿçÿÖ$æ ææ34ææ
FÜÿç ¾ë{Àÿ Aæ`ÿæ¾ö¿, ÿæH A$öæúÿ ÿÿæ, LÿLÿæ ¨ëÿ÷ F¯ÿó
FÜÿç¨Àÿç Afæ, þæþëô, É´ÉëÀÿ, ÿæÿç, ÉÁÿæ ÿ$æ ÓþÖ Óº¤ÿç Üÿ] $#{àÿ æ
Fÿæ Üÿ;ëÿþçbÿæþç W§{ÿæ¨ç þëÓíÿÿ æ
A¨ç {ÿð÷{àÿæLÿ¿Àÿæf¿Ó¿ {Üÿ{ÿæ Lÿçó ëÿ þÜÿêLõÿ{ÿææ35ææ
{Üÿ þëÓíÿÿ ! {þæ{ÿ þæÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ A$öæúÿ ÿçÿç {àÿæLÿÀÿ
Àÿf¿ ÿçþ{;ÿ þ þëô FÜÿç ÓþÖZëÿ þæÀÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôÿæÜÿ] æ ¨ë~ç ¨õ$#¯ÿêÀÿ Óæþ÷æf¿
ÿçþ{;ÿ Lÿ~ LÿÜÿç¯ÿæ ?
AvÿÀÿ A{äòÜÿç~ê {Óÿæ þ{Àÿ AfëöÿZëÿ ÿçfÀÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ Üÿ]
{ÿQæS{àÿ æ FÿçLÿç A#Lÿ Ó´fÿ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ Lÿ'~ ? ¯ÿÖëÿ AÿëÀÿæS Üÿ]
Afëöÿ A{s æ µÿfÿÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ AÿëÀÿæSêZÿ Óþä{Àÿ FÜÿç ÓþÓ¿æ
ÀÿÜÿç$æF æ Óþ{Ö `ÿæÜëÿôd;ÿç {¾ Aæ{» µÿfÿ LÿÀÿç¯ëÿ, {ÓÜÿç ¨Àÿþ Óÿ¿Lëÿ
¨æB¯ëÿ Lÿç;ëÿ {Lÿò~Óç Aëÿµÿ¯ÿê ÓúÿSëÀëÿZÿ ÓóÀÿä~{Àÿ {Lÿò~Óç AëÿÀÿæSê
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {äÿ÷, {äÿ÷jZÿ ÓóWÌööLëÿ fæ~ç¨æ{Àÿ {¾, Aæ»þæÿZëÿ
¨÷$þ Aæß 19
{LÿDôþæÿZÿ ÓÜÿçÿ àÿ{|ÿB LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ {Ó ÜÿÿæÉ {ÜÿæB¾æF æ

{Ó `ÿæÜëÿô$æF {¾, Aæ»Àÿ ¨çÿæZÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ É´ÉëÀÿZÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ, þæþëôZÿ
¨Àÿç¯ÿæÀÿ, ÓëÜõÿÿ, þçÿ÷ H Ó´fÿ Óæ$#{Àÿ ÀÿÜÿ;ëÿ F¯ÿó Óþ{Ö ÓëQ{Àÿ
ÀÿÜÿ;ëÿ æ ÿ$æ FÜÿç ÓþÖZÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ LÿÀÿç¯ÿæ Ó{èÿ Ó{èÿ Aæ{» ¨ÀÿþææZÿ
Ó´Àíÿ¨ ¨÷æ©ç þ LÿÀÿç{ÿ¯ëÿ æ Lÿç;ëÿ {Ó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ fæ~ç¨æ{Àÿ {¾,
AæÀÿæÿæ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨Ýç¯ÿ æ FÜÿç Óº¤ÿçÿ {àÿæLÿZÿvÿæÀëÿ {þæÜÿLëÿ Óþæ© LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ
{Ó ¯ÿ¿æLÿëÁÿ {ÜÿæB¾æF æ
¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ {¾, þÀÿç¯ÿæ F¯ÿó Óæë {Üÿ¯ÿæ
¯ÿÀÿæ¯ÿÀÿ A{s æ ÓæëZÿ ÿçþ{;ÿ ÓõÎç{Àÿ {Lÿò~çÓç ¯ÿ¿Nÿç fê¯ÿçÿ $æB¨æ{Àÿ
Lÿç;ëÿ WÀÿ, ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿæþ{Àÿ {LÿÜÿç ÿ$æ;ÿç æ ¾ÿçH {LÿÜÿç Ad;ÿç, {ÿ{¯ÿ
¯ÿ¤ÿÿ ÀÿÜÿçdç æ {þæÜÿ Óþæ© {Üÿàÿæ Lÿç¨Àÿç ? {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿ¤ÿÿ ÀÿÜÿçdç,
ÿæÜÿæÀÿ ¨íÿöÿ¿æS ÿ$æ {ÓÜÿç ¯ÿ¤ÿÿÀÿ AÖçÿ´ ¨íÿö Óþæ© {Üÿ{àÿ Üÿ] ÿæÜÿæÀÿ
¯ÿçfß ÜëÿF æ FÜÿç Óº¤ÿ þæÿZÿÀÿ ¨÷ÓæÀÿ Üÿ] fSÿ æ Aÿ¿$æ Aæ»þæÿZÿÀÿ
fSÿ{Àÿ Lÿ'~ Adç ? "ëÿÁÿÓêÿæÓ LÿÜÿ `ÿçúÿ ¯ÿçàÿæÓ fS, ¯ÿëlÿ ¯ëÿlÿ
¯ëÿ{lð æ' þÿÀÿ ¨÷ÓæÀÿ Üÿ] fSÿ A{s æ {¾æ{SÉ´Àÿ þ þÿÀÿ
¨÷ÓæÀÿLëÿ Üÿ], fSÿ ÿæþ{Àÿ LÿÜÿç Ó{ºæÿ LÿÀÿçd;ÿç æ ¾çF FÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ
Aæßÿ LÿÀÿç ¨æÀÿçàÿæ, {Ó `ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿLëÿ fç~ç ¨æÀÿçàÿæ æ
"B{Üÿð¯ÿ {ÿðf}ÿ Ó{Söæ {ßÌæó Óæ{þ¿ ×çÿó þÿ æ (Sêÿæ 5/19)
{Lÿ¯ÿÁÿ Afëöÿ Üÿ] A#Àÿ $#{àÿ F¨Àÿç ëÿÜÿô æ AëÿÀÿæS ÓþÖZÿ
Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ¨÷{ÿ¿Lÿ AëÿÀÿæSê A#Àÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZëÿ ÿçfÀÿ
Óº¤ÿç þ{ÿ ¨Ýë$æ;ÿç æ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {Ó ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀëÿ$àÿæ- µÿfÿÀëÿ Lÿçdç àÿæµÿ
{Üÿ¯ÿ, {ÿ{¯ÿ FÜÿç ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÓþíÜÿ QëÓç{Àÿ ÀÿÜÿç{¯ÿ æ FþæÿZÿ ÓÜÿçÿ ÀÿÜÿç
{ÓÜÿç Óæþ÷æf¿Lëÿ {µÿæS LÿÀÿç¯ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aæêßþæ{ÿ Óæ$#{Àÿ Üÿ]
ÀÿÜÿç{¯ÿ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ FÜÿç ÓëQ {ÿB Lÿ'~ LÿÀÿç¯ÿç ? AfëöÿZÿ õÿÎç Àÿæf¿ ÓëQ
¨¾ö¿;ÿ Üÿ] Óêþçÿ $#àÿæ æ {Ó ÿ÷ç{àÿæLÿÀÿ Óæþ÷æf¿Lëÿ Üÿ] ÓëQÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ
{¯ÿæàÿç µÿæ¯ëÿ$#{àÿ æ FÜÿæÀÿ ¨Êÿæúÿ {Lÿò~Óç Óÿ¿ ÿæÜÿ] {¯ÿæàÿç {Ó ¯ÿç`ÿæÀÿ
LÿÀëÿ$#{àÿ æFÜÿç Óÿ¿Àÿ fæÿLÿæÀÿê ¯ÿÿöþæÿ AfëöÿZëÿ ÿæÜÿ] æ
ÿçÜÿÿ¿ æÿöÀÿæÎ÷æ Lÿæ ¨÷êÿç Ó¿ægÿæöÿ æ
¨æ¨{þ¯ÿæÉ÷{ßÿÓ½æúÿ Üÿ{ÿ´ðÿæÿæÿÿæßçÿ ææ36ææ

{Üÿ fÿæöÿ ! õÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷þæÿZëÿ þæÀÿç{ÿ¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Lÿ'~
Aæ»þæÿZëÿ ¨÷Óÿæ þçÁÿç¯ÿ ? {¾Dôvÿæ{Àÿ õÿÀÿæÎ÷ A$öæúÿ õÎÿæÀÿ ÀÿæÎ÷ æ
ÿæÜÿævÿæÀëÿ D {þæÜÿÀíÿ¨ê ëÿ{¾ö¿æÿ Bÿ¿æÿçZëÿ þæÀÿç{ÿB þ
Aæ»þæÿZëÿ Lÿ'~ ¨÷Óÿæ þçÁÿ¯ÿ ? FÜÿç Aæÿÿæßê þæÿZëÿ þæÀÿç Aæ»Zëÿ ¨æ¨
Üÿ] ÿ àÿæSç¯ÿ æ ¾çF Óæþæÿ¿ fê¯ÿÿ ¾æ¨ÿÀÿ D¨{¾æSê ÓóS÷Üÿ ÿçþ{;ÿ
AÿêÿçÀÿ AæÉ÷ß {ÿB$æF, ÿæLëÿ Aæÿÿæßê LëÿÜÿæ¾æF æ (A$öæúÿ W{Àÿ
ÿçAæô àÿSæB¯ÿæ, ¯ÿçÌ {ÿ¯ÿæ, Üÿæÿ{Àÿ ÉÚ {ÿB þæÀÿç¯ÿæ, ÿ ÜÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ,
fþç ÿ$æ Úê ÜÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ FÜÿç¨Àÿç dA ¯ÿ¿NÿçZëÿ Üÿ] Aæÿÿæßê LëÿÜÿæ¾æF æ)
Lÿç;ëÿ ¯ÿÖëÿ FÜÿævÿæÀëÿ þ ¯ÿÝ Aæÿÿæßê {Ó A{s, {¾ Lÿç Aæ{æ¨àÿ²ç
¨${Àÿ A¯ÿ{Àÿæ D LÿÀÿç$æF æ Aæ ÿÉöÿ{Àÿ ¯ÿæLÿ Lÿæþ, {Lÿ÷æ,
{þæÜÿ, {àÿæµÿ Bÿ¿æÿçÀÿ ÓþíÜÿ Üÿ] Aæÿÿæßê æ
ÿÓ½ææÜÿöæ ¯ÿßó Üÿ;ëÿó æÿöÀÿæÎ÷æúÿ Ó´ ¯ÿæ¤ÿ¯ÿæúÿ æ
Ó´fÿó Üÿç Lÿ$ó Üÿÿ´æ ÓëQ#ÿ Ó¿æþ þæ¯ÿ ææ37ææ
{ÿ~ë {Üÿ þæ¯ÿ ! ÿçfÀÿ ¯ÿæ¤ÿ¯ÿ õÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷Zëÿ þæÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
Aæ{» {¾æS¿ ëÿÜÿô æ Ó´¯ÿæ¤ÿ¯ÿ Lÿç¨Àÿç {Üÿ{àÿ {Óþæ{ÿ ? {Óþæ{ÿ ÿ ¨í¯ÿöÀëÿ
¨æ¯ÿþæÿZÿ Éÿø $#{àÿ æ ¯ÿÖëÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ Óº¤ÿ AjæÿÀëÿ Üÿçô D {ÜÿæB$æF æ
þæþëô, É´ÉëÀÿ Ó´fÿ FÜÿçÓ¯ëÿ Ajæÿ Üÿ] ÿ A{s æ {¾{¯ÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] ÿÉ´Àÿ,
{ÿ{¯ÿ FþæÿZÿÀÿ Óº¤ÿ {LÿDôvÿç ÀÿÜÿçàÿæ ? {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {þæÜÿ ÀÿÜÿçdç, {Ó
¨¾ö¿;ÿ ÓëÜõÿÿ, ¨Àÿç¯ÿæÀÿ, ëÿÿçAæ ÀÿÜÿçdç æ {þæÜÿ ÿæÜÿ] ÿ Lÿçdç þ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë
{Óþæ{ÿ Éÿø {Üÿ{àÿ þ AfëöÿZëÿ Aæçßfÿ ÿçÉë$#{àÿ æ {Ó LÿÜë&$#{àÿ-
ÿçfÀÿ Lëÿsëº ¨Àÿç¯ÿæÀÿLëÿ þæÀÿç Aæ{» Lÿç¨Àÿç ÓëQê {Üÿ¯ÿæ ? ¾ÿç Ajæÿ H
{þæÜÿ ÿ ÀÿÜÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ LëÿsëºÀÿ AÖçÿ´ Üÿ] ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿç Ajæÿ, jæÿ
ÿçþ{;ÿ {¨÷ÀÿLÿ þ {ÜÿæB$æF æ µÿÿõöÿÜÿÀÿê, ëÿÁÿÓê, Bÿ¿æÿç A{ÿLÿ
þÜÿæëÿµÿ¯ÿêZëÿ {¯ÿðÀÿæS¿Àÿ {¨÷Àÿ~æ ÿçfÀÿ ¨ÿ§êvÿæÀëÿ Üÿçô þçÁÿç$#àÿæ æ Aÿ¿
{LÿÜÿç {LÿÜÿç Óæ¯ÿÿ þæ'Zÿ ¯ÿ¿¯ÿÜÿæÀÿÀëÿ äç~ {ÜÿæB {¯ÿðÀÿæS¿ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ
{Üÿ¯ÿæ õÿÎç {Sæ`ÿÀÿ {ÜÿæB$#àÿæ æ
¾ÿ¿{¨¿{ÿ ÿ ¨É¿;ÿç {àÿæ{µÿæ¨Üÿÿ{`ÿÿÓ æ
LëÿÁÿäßLÿõÿó {ÿæÌó þçÿ÷{ÿ÷æ{Üÿ `ÿ ¨æÿLÿþú ææ38ææ
¨÷$þ Aæß 21
¾ÿ¿¨ç {àÿæµÿ ÿ´æÀÿæ µÿ÷Î `ÿçÿ {ÜÿæB FÜÿç þæ{ÿ LëÿÁÿÿæÉÀÿ {ÿæÌ
F¯ÿó þçÿ÷ {ÿ÷æÜÿÀÿ ¨æ¨Lëÿ {ÿQë ÿæÜÿôæ;ÿç æ FÜÿæ FþæÿZÿÀÿ ëÿ¯ÿöÁÿÿæ A{s æ
Lÿ$ó ÿ {jßþÓ½æµÿç ¨æ¨æÿÓ½æç¯ÿÿ}ëÿþú æ
LëÿÁÿäßLõÿÿó {ÿæÌó ¨÷¨É¿ÿçföÿæöÿ ææ39ææ
{Üÿ fÿæöÿ ! LëÿÁÿÿæÉ ÿ´æÀÿæ {Üÿ¯ÿæLëÿ ¾æD$#¯ÿæ {ÿæÌLëÿ fæ~ç
¨æÀëÿ$#¯ÿæ FÜÿç ¨æ¨Àëÿ Üÿsç¾ç¯ÿæ ¨æBô LÿæÜÿ]Lÿç Aæ{» ¨÷ßÿ§ ÿLÿÀÿç¯ÿæ ? þëô Üÿ]
¨æ¨ LÿÀÿëdç æ FÜÿç Lÿ$æ ëÿÜÿô æ ëÿ{þ þ µëÿàúÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¾æDd æ É÷êLõÿÐZëÿ
þ Aæ{Àÿæ¨ àÿSæB{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ {Ó ÿçfLëÿ ¯ëÿlæþ~æ{Àÿ É÷êLõÿÐZÿvÿæÀëÿ
Lÿþú þ{ÿ LÿÀëÿ ÿæÜÿæô;ÿç æ ¨÷{ÿ¿Lÿ íÿAæô ÓæLÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ¨{Àÿ
FÜÿç¨Àÿç ÿLÿö LÿÀÿç$æF F¯ÿó ÿçfLëÿ ¯ëÿlæþ~æ{Àÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ vÿæÀëÿ Lÿçdç Lÿþú
þæÿç ÿ$æF æ FÜÿæ Üÿ] Afëöÿ þ LÿÜëÿd;ÿç- FÜÿç {àÿæLÿþæ{ÿ µÿ{àÿ ÿ¯ëÿl;ëÿ æ
Lÿç;ëÿ þëô F¯ÿó Aæ¨~ ÿ ¯ëÿçþæÿ As;ÿç æ LëÿÁÿÿæÉ fÿçÿ {ÿæÌLëÿ Aæ{»ÿ
¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {ÿ{¯ÿ LëÿÁÿÿæÉÀÿ {ÿæÌ Lÿ'~ ?
LÿëÁÿä{ß¨÷~É¿;ÿç LëÿÁÿþöæ Óÿæÿÿæ æ
{þö ÿ{Î LÿëÁÿó LõÿúÿÓ§þ{þöæµÿçµÿ¯ÿëÿ¿ÿ ææ40ææ
LÿëÁÿÿæÉ {Üÿ¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Óÿæÿÿ LëÿÁÿþö ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ Afëöÿ
LëÿÁÿþö, LëÿÁÿæ`ÿæÀÿLëÿ Üÿ] Óÿæÿÿ {¯ÿæàÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀëÿ$#{àÿ æ þöÀÿ ÿæÉ {Üÿ¯ÿæ
ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö LëÿÁÿLëÿ ¨æ¨ A#Lÿ ÿ¯ÿæB {ÿB$æF æ
Aþöæµÿçµÿ¯ÿæúÿLÿõÐ ¨÷ëÿÌ¿;ÿç LëÿÁÿÚêß æ
ÚêÌë ëÿÎæÓë ¯ÿæ{Ðöß fæß{ÿ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ ææ41ææ
{Üÿ LõÿÐ ! ¨æ¨Àÿ ¯õÿç{Üÿ{àÿ LëÿÁÿÀÿ Úê íÿÌçÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ {Üÿ
¯ÿæ{Ðß ! Úêþæ{ÿ íÿÌçÿ {ÜÿæBS{àÿ ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ D {ÜÿæB$æ;ÿç æ AfëöÿZÿ
þæÿ¿ÿæ $#àÿæ {¾, LëÿÁÿ Úêþæ{ÿ ëÿÌçÿ {Üÿ{àÿ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ D ÜëÿA;ÿç Lÿç;ëÿ
É÷êLõÿÐ FÜÿæÀÿ Qÿ LÿÀÿç AæSLëÿ LÿÜÿç{¯ÿ, þëô A$öæúÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
¾ÿç AæÀÿæÿæ Lÿ÷þ{Àÿ µÿ÷þ D LÿÀÿç ÿçA;ÿç, {ÿ{¯ÿ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ D {ÜÿæB$æ;ÿç
æ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ {ÿæÌ D¨{Àÿ Aföëÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿçd;ÿç æ
ÓZÿ{Àÿæ ÿÀÿLÿæ{ßð¯ÿ LëÿÁÿW§æÿæó LÿëÁÿÓ¿ `ÿ æ
¨ÿ;ÿç ¨çÿ{Àÿæ {Üÿ¿Ìæó àëÿ©¨ç{æÿLÿLÿ÷çßæ ææ42ææ
¯ÿÿöÓZÿÀÿ LëÿÁÿWæÿçþæÿZëÿ F¯ÿó LëÿÁÿLëÿ ÿÀÿLÿLëÿ {ÿ¯ÿæ¨æBô fÿ½
{ÜÿæB$æ;ÿç æ àëÿ© {ÜÿæB¾æB$#¯ÿæ ¨ç Lÿ÷çßæ¾ëNÿ ¨çÿõ {àÿæLÿ þ ¨ÿçÿ

{ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {ÓþæÿZÿ ¯ÿÿöþæÿ ÿÎ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó AÿêÿÀÿ ¨çõÿ{àÿæLÿ
ÿ$æ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ {àÿæLÿ þ ¨ÿçÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç ëÿÜÿô-
{ÿæ{Ìð{Àÿ{ÿð LëÿÁÿW§æÿæó ¯ÿÿöÓZÿÀÿLÿæÀÿ{Lÿð æ
Dûæÿ¿{;ÿ fæÿçþöæ LëÿÁÿþöæÊÿ ÉæÉ´ÿæ ææ43ææ
FÜÿç ¯ÿÿöÓZÿÀÿ LÿæÀÿLÿ {ÿæÌ{Àÿ LëÿÁÿ F¯ÿó LëÿÁÿWæÿçþæÿZÿ Óÿæÿÿ
LëÿÁÿþö H fæÿç þö ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ AfëöÿZÿ þæÿ¿ÿæ $#àÿæ {¾,
LëÿÁÿþö Üÿ] Óÿæÿÿ H ÉæÉ´ÿ A{s æ Lÿç;ëÿ É÷êLÿõÐ FÜÿæÀÿ Qÿ LÿÀÿç AæSLëÿ
LÿÜÿçd;ÿç {¾, Aææ Üÿ] Óÿæÿÿ ÉæÉ´ÿ þö A{s æ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ Óÿæÿÿ þöLëÿ
fæ~ç¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ þëÿÌ¿ þöÿæþ{Àÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç Àëÿ|ÿç¯ÿæÿLëÿ Üÿ] fæ~ç$æF æ vÿçLúÿ
FÜÿç¨Àÿç Afëöÿ þ fæ~ç$æ;ÿç æ ¾æÜÿæLÿç É÷êLÿõÐZÿ É±ÿÀÿ FLÿ Àëÿ|ÿç þæÿ÷ æ
DúÿÓLëÿÁÿþöæ~æó þëÿÌ¿æ~æó fÿæöÿ æ
ÿÀÿ{Lÿÿçßÿó ¯ÿæ{Óæ µÿ¯ÿÿêÿ¿ëÿÉëÉøþ ææ44ææ
{Üÿ fÿæöÿ ! ÿÎ {ÜÿæB¾æB$#¯ÿæ LÿëÁÿþö ¾ëNÿ þëÿÌ¿Àÿ Aÿ;ÿLÿæÁÿ
¨¾ö¿;ÿ ÿÀÿLÿÀÿ ¯ÿæÓ {ÜÿæB$æF, F¨Àÿç þëô Éë~çdç æ {Lÿ¯ÿÁÿ LëÿÁÿþö Üÿ] ÿÎ
{ÜÿDÿæÜÿ] ¯ÿÀÿó ÉæÉ´ÿ Óÿæÿÿ þö þ ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
þö Üÿ] ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌÀÿ Aÿ;ÿLÿæÁÿ ¨¾ö¿;ÿ ÿÀÿLÿ{Àÿ
ÿç¯ÿæÓ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç þëô Éë~çdç Lÿç;ëÿ {ÿQ#ÿæÜÿçô, {Lÿ¯ÿÁÿ Éë~çdç þæÿ÷ æ
A{Üÿæ ¯ÿÿ þÜÿæ¨ó Lÿÿöõó ¯ÿ¿¯ÿÓçÿæ ¯ÿßþú æ
ßúÿÀÿæf¿ÓëQ{àÿæ{µÿÿ Üÿ;ëÿó Ó´fÿ þëÿ¿ÿæ ææ45 ææ
ëÿQÀÿ ¯ÿçÌß FÜÿç {Lÿ {¾, Aæ{»þæ{ÿ ¯ÿëçþæÿ {ÜÿæB þ
þÜÿæúÿ ¨æ¨ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Dÿ¿ÿ {ÜÿDd;ÿç æ Àÿæf¿ H ÓëQ ¨÷æ©çÀÿ {àÿæµÿ{Àÿ
¨Ýç ÿçfÀÿ LëÿÁÿLëÿ ÿÎLÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Dÿ¿ÿ {ÜÿDd;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ Afëöÿ
ÿçfLëÿ Lÿþújæÿê þæëÿ ÿæÜÿæô;ÿç æ ¨÷æÀÿ»{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ ÓæLÿ FÜÿç¨Àÿç LÿÜëÿ$æF æ
þÜÿææ ¯ëÿZÿ Lÿ$ÿ F¨Àÿç {¾, þëÿÌ¿ {¾{¯ÿ Aæjæÿ fæ~ç$æF,
{ÿ{¯ÿ ÿçfLëÿ þÜÿæúÿ jæÿê þæÿç$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ AæÀëÿ A#Lÿ
jæÿ ÜÿæÓàÿ LÿÀÿçÿçF {ÿ{¯ÿ ÿçfLëÿ þÜÿæþëQö þ{ÿ Lÿ{Àÿ æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç
Afëöÿ þ ÿçfLëÿ jæÿê Üÿ] þæëÿ$#{àÿ æ {Ó É÷êLÿõÐZëÿ Üÿ] ¯ëÿlæD$æ;ÿç {¾
{ÓÜÿç ¨æ¨Àëÿ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿæ þ ëÿ{Üÿô æ {Lÿ¯ÿÁÿ Àÿæf¿ H ÓëQ
¨÷$þ Aæß 23
{àÿæµÿ{Àÿ ¨Ýç Aæ{»þæ{ÿ LëÿÁÿÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Dÿ¿ÿ {ÜÿDd;ÿç æ þÜÿæÿú µíÿàÿ

LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¾æDd;ÿç æ Aæ{» Üÿ] LÿÀëÿdë ÿæÜÿæ ëÿÜÿô Aæ¨~ þ µëÿàúÿ LÿÀÿëd;ÿç æ
{SæsçF Mæ É÷êLÿÐZëÿ þ {ÿ{àÿ æ {ÉÌ{Àÿ Afëöÿ ÿçfÀÿ ÿçÿöß {ÿDd;ÿç-
¾ÿç þæþ¨÷ÿêLÿæÀÿþÉÚó ÉÚ¨æ~ß æ
æÿöÀÿæÎ÷æ Àÿ{~ Üÿëÿ¿Ö{ÿ½ {äþÿÀÿó µÿ{¯ÿúÿ ææ46ææ
¾ÿç ÉÚ ÀÿÜÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ {þæ{ÿ, ÉÚæÀÿê õÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷
Àÿ~{äÿ÷{Àÿ ¯ÿLÿ{àÿ þ ÿæÜÿæ {þæ ÿçþ{;ÿ Lÿàÿ¿æ~ LÿæÀÿLÿ Üÿ] {Üÿ¯ÿ æ
BÿçÜÿæÓ LÿÜÿç¯ÿ {¾, Afëöÿ ÓþlÿæÀÿ $#àÿæ æ ¾çFLÿç ÿçfÀÿ ¯ÿÁÿç {ÿB þ
¾ëLëÿ {ÀÿæLÿç {ÿ{àÿ æ {àÿæ{Lÿ ¨÷æ~Àÿ AæÜëÿÿç {ÿBÿçA;ÿç LÿæÀÿ~ {µÿæ{àÿµÿæ{àÿ,
ÿç{öæÌ¯ÿ¿Nÿç ÓëQ# ÀÿÜÿç{¯ F¯ÿó LëÿÁÿ ¯ÿo# ÀÿÜÿç¯ÿ æ þëÿÌ¿ ¯ÿç{ÿÉ `ÿæàÿçS{àÿ
Lÿçºæ {¯ÿðµÿ¯ÿ ¨íÿö ¨÷Óæÿ{Àÿ ÀÿÜÿç{àÿ þ ëÿBÿçÿ ¨{Àÿ ÿçfÀÿ dæÝç {ÿB$#¯ÿæ
LëÿÝçAæ Üÿ] þ{ÿ ¨LÿæB$æF æ {þæÜÿ F¨Àÿç ¨÷¯ÿÁÿ A{s æ {ÿ~ë Aföëÿ LÿÜÿ;ÿç-
ÉÚæÀÿê õÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷þæ{ÿ {þæ{ÿ Àÿ~{Àÿ þæÀÿç{ÿ{àÿ þ ÿæÜÿæ {þæ
¨ä{Àÿ Aÿç Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê {Üÿ¯ÿ æ LÿæÀÿ~ ¨ëÿ÷þæ{ÿ ÿ ÓëQ# ÀÿÜÿç{¯ÿ æ
Óqß D¯ÿæ`ÿ
F¯ÿþëNÿ´æföëÿ Óó{Q¿ Àÿ{$æ¨× D¨æ¯ÿçÉúÿ æ
¯ÿçÓõf¿ ÓÉÀÿó `ÿæ¨ó {ÉæLÿÓó¯ÿçS§þæÿÓ ææ47ææ
Óqß LÿÜÿç{àÿ {¾, Àÿ~µíÿþç{Àÿ {ÉæLÿ¾ëNÿ Dúÿ¯ÿçS§þÿæ Afëöÿ FÜÿç
¨÷Lÿæ{Àÿ LÿÜÿç ¯ÿæ~ ÓÜÿçÿ ëÿÌLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç Àÿ$Àÿ ¨d µÿæS{Àÿ ¯ÿÓçS{àÿ æ
A$öæúÿ {äÿ÷ {äÿ÷j þ{Àÿ µÿæS{ÿ¯ÿæÀëÿ HÜÿÀÿçS{àÿ æ
ÿçÍÌö
"Sêÿæ' {äÿ÷-{äÿ÷j þ{Àÿ ¾ëÀÿ ÿçÀíÿ¨~ A{s æ FÜÿæ CÉ´Àÿêß
¯ÿçµíÿÿç Ó¸ µÿS¯ÿúÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQæB$#¯ÿæ Sæßÿ A{s æ FÜÿç Sæßÿ {¾Dô
{äÿ÷{Àÿ {ÜÿDdç, {ÓÜÿç {äÿ÷ ÉÀÿêÀÿ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ ëÿBsç ¨÷¯ÿõÿç ÀÿÜÿçdç
¾$æ, þö{äÿ÷ H LëÿÀëÿ{äÿ÷ æ FÜÿç {ÓÿæþæÿZÿ Ó´Àíÿ¨ F¯ÿó AææÀÿ Üÿ]
¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ æ É\ÿ´ÿê ÿ´æÀÿæ FþæÿZÿ ¨ÀÿæLÿ÷þÀÿ fæÿLÿæÀÿê þçÁÿçàÿæ æ
ÿÿÿ;ÿÀÿ {¾Dô {ÓÿæþæÿZÿ ÓÜÿ ¾ë LÿÀÿæ¾ç¯ÿ, {ÓþæÿZÿ ÿçÀÿêä~ {Üÿàÿæ æ
¾æÜÿæÀÿ S~ÿæ AvÿÀÿ A{äòÜÿç~ê A$öæúÿ ¨÷æß Óæ{|ÿ dA AÀÿ¯ÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ
Lÿç;ëÿ ¨÷Lõÿÿ{Àÿ {Óþæ{ÿ Aÿ;ÿ As;ÿç æ ¨÷¯ÿõÿçÀÿ õÿÎç{Lÿæ~ ëÿB ¨÷LÿæÀÿ
{SæsçF B{Îæÿ½&ëQê ¨÷¯õÿÿç-{ÿð¯ÿêÓó¸ÿ F¯ÿó Aÿ¿sç ¯ÿÜ }þëQê ¨÷¯õÿÿç AæÓëÀÿê

Óó¸ÿ æ FÜÿç ëÿB¨÷¯õÿÿç ¨÷Lõÿÿç Üÿ] A{s æ ¨÷$þsç BÎZÿ AµÿçþëQ LÿÀÿæF,
¨Àÿþþö ¨ÀÿþææZÿ AæÝLëÿ {ÿB$æF F¯ÿó Aÿ¿sç ¨÷Lõÿÿç D¨{Àÿ õÿ|ÿ
¯ÿçÉ´æÓ {ÿB$æF, A$öæÿú A{æSÿç Aµÿçþë{Q {ÿB¾æF æ ¨÷${þ {ÿð¯ÿê
Ó¸ÿLëÿ Óæÿ LÿÀÿç AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ A;ÿ LÿÀÿæ¾æB$æF æ ¨ë~ç ÉæÉ´ÿ Óÿæÿÿ
¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ÿçSúÿÉöÿ F¯ÿó {Ó$#{Àÿ ×çÿç ÓÜÿçÿ {ÿð¯ÿêÓó¸ÿÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ
{ÉÌ {ÜÿæB¾æF æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ ¾ëÀÿ ¨Àÿç~æþ ÿçÿöß {ÜÿæB¾æB$æF æ
AfëöÿZëÿ {Óðÿ¿ ÿçÀÿêä~{Àÿ ÿçfÀÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ Üÿ] ÿçÉë$æF æ ¾æÜÿæLëÿ
þæÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç¯ÿ æ ¾æÜÿæÀÿ {¾ÿçLÿç íÿÀÿ ¨¾ö¿;ÿ Óº¤ÿ ÀÿÜÿçdç, ÿæÀÿ {ÓÿçLÿç
Üÿ] fSÿ æ AëÿÀÿæSÀÿ ¨÷$þ `ÿÀÿ~{Àÿ ¨æÀÿç¯ÿæÀÿçLÿ {þæÜÿ ¯ÿæLÿ {ÜÿæB$æF æ
ÓæLÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÿ{Q {¾, þëÀÿ Óº¤ÿvÿæÀëÿ F{ÿ ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ,
{¾¨Àÿç {Óþæ{ÿ fSÿ{Àÿ Üÿ] ÿ$#{àÿ æ {ÿ{¯ÿ {Ó ¯ÿ¿æLëÿÁÿ {ÜÿæBD{vÿ æ
Ó´fÿ AæÉNÿçLëÿ þæÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿæLëÿ ALÿàÿ¿æ~ {ÿQæ¾æB$æF æ {Ó
¨÷`ÿÁÿçÿ Àíÿ|ÿç ¯ÿæÿ{Àÿ ÿçfÀÿ ÓëÀÿäæ ÿçþ{;ÿ àÿæSç$æF, {¾¨Àÿç Afëöÿ LÿÀÿç$#{àÿ
æ {Ó LÿÜÿç{àÿ LëÿÁÿþö Üÿ] Óÿæÿÿ æ FÜÿç ¾ë{Àÿ Óÿæÿÿ þö ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
LëÿÁÿÀÿ Úêþæ{ÿ ëÿÌçÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ D {Üÿ{¯ÿ æ ¾çFLÿç LëÿÁÿ
H LëÿÁÿWæÿç þæÿZëÿ Aÿ;ÿLÿæÁÿ ¨¾ö¿;ÿ ÿÀÿLÿ{Àÿ ¯ÿæÓ {ÿB$æF æ Afëöÿ
ÿçfÀÿ ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ Óÿæÿÿ þöÀÿ Àÿäæ ÿçþ{;ÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ $#{àÿ æ {Ó É÷êLõÿÐZëÿ
Aëÿ{Àÿæ LÿÀÿçLÿÜÿç{àÿ {¾, Aæ{» ¯ëÿlçÓëlç¯ÿæ {àÿæLÿ {ÜÿæB þ F¨Àÿç þÜÿæú
¨æ¨ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀÿç¯ÿæ ? A$öæúÿ É÷êLõÿÐ þ ¨æ¨ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿDd;ÿç æ
A;ÿ{ÿæSÿ´æ ¨æ¨Àëÿ ¯ÿo#¾ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þëô ¾ë LÿÀÿç¯ÿç ÿæÜÿ] æ F¨Àÿç LÿÜëÿ$#¯ÿæ
ÜÿÿæÉ Afëöÿ Àÿ$Àÿ ¨d µÿæS{Àÿÿ ¯ÿÓçS{àÿ æ {äÿ÷ {äÿ÷j ÓóWÌöÀëÿ ¨d
Wëoæ {ÿ{àÿ æ
sçLÿæLÿæÀÿ þæ{ÿ FÜÿç AæßLëÿ Afëöÿ ¯ÿçÌæÿ {¾æS LÿÜÿçd;ÿç æ Afëöÿ
AëÿÀÿæSÀÿ ¨÷ÿêLÿ As;ÿç æ Óÿæÿÿ þö ÿçþ{;ÿ ¯ÿ¿æLÿëÁÿ {ÜÿD$#¯ÿæ
AëÿÀÿæSêÿ ¯ÿçÌæÿ {¾æSÀÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿçÌæÿ þëÿZëÿ þ
{ÜÿæB$#àÿæ æ "Üõÿÿß ¯ÿÜëÿÿ ëÿQ àÿæS, fÿþ SßD ÜÿÀÿç µÿSÿç ¯ÿçëÿ
(Àÿæ-þæÿÓ -1/142) æ ÓóÉß{Àÿ ¨ÝçÜÿ] þëÿÌ¿ ¯ÿçÌæÿ LÿÀÿç$æF æ
AfëöÿZë Ó{¢ÿÜÿ $#àÿæ {¾, ¯ÿÿöÓZÿÀÿ D {Üÿ{¯ÿ, ¾çF ÿÀÿLÿSæþê
¨÷$þ Aæß 25
LÿÀÿæB{¯ÿ æ Óÿæÿÿ þöÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ þ ÿæZÿÀÿ ¯ÿçÌæÿ $#àÿæ æ Aÿ

ÓóÉß ¯ÿçÌæÿ {¾æSÿ Óæþæÿ¿ ÿæþLÿÀÿ~ FÜÿç Aæß ÿçþ{;ÿ D¨¾ëNÿ A{s æ
Aÿ-
g gÿûÿçÿç É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó

{ßæSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "ÓóÉß ¯ÿçÌæÿ {ßæ{Sæ' ÿæþ
¨÷${þææß ææ1ææ
FÜÿç¨Àÿç É÷êþÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌúÿ F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ ÿ$æ
{¾æSÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "ÓóÉß ¯ÿçÌæÿ {ßæS'
ÿæþLÿ ¨÷$þ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
Bÿç É÷êþúÿ ¨ÀÿþÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ ÉçÌ¿ É÷ê Ó´æþê AÝSÝæÿ¢ÿ
Lõ ÿ {ÿ É÷ ê þú ÿ µÿS¯ÿú ÿ Sêÿæßæ "¾$æ$ö Sêÿæ' µÿõ { Ì¿
"ÓóÉß ¯ÿçÌæÿ {ßæ{Sæ'ÿæþ ¨÷${þææß æ
ææ ÜÿÀÿç gÿúÿ Óúÿ ææ

g
É÷ê ¨æÀÿþæû{ÿ ÿþ
A$ ÿ´çÿê{ßææß
¨÷$þ Aæß SêÿæÀÿ ¨÷{¯ÿÉçLÿæ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ ¨$#LÿZëÿ
¨÷ÿêÿ {ÜÿD$#¯ÿæ ¯ÿçäç© `ÿçÿ÷~Àÿ ¯ÿÿöÿæ ÀÿÜÿçdç æ àÿ|ÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Ó¸íÿö {LÿòÀÿ¯ÿ
F¯ÿó ¨æ¯ÿ $#{àÿ æ Lÿç;ëÿ ÓóÉßÀÿ ¨æÿ÷ Afëöÿ Üÿ] $#{àÿ æ AëÿÀÿæS Üÿ] Aföëÿ
BÎ AëÿÀíÿ¨ ÀÿæS Üÿçô ¨$#LÿZëÿ {äÿ÷ {äÿ÷j ÓóWÌö ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿ~æ {ÿB$æF æ
Aë ÿ ÀÿæS ¨÷ æ Àÿ»ç L ÿÖÀÿ A{s æ ¨í f ¿ Së À ë ÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜë ÿ $# { àÿ,
"ÓúÿSõÜÿ×æÉ÷þ{Àÿ ÀÿÜÿç Sâæÿç {ÜÿD$#¯ÿ, AÉø¨æÿ {ÜÿD$#¯ÿ, Lÿ=ÿ A¯ÿÀëÿ
{ÜÿD$#¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ¯ëÿlç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ {¾, FÜÿç vÿæÀëÿ Üÿ] ÓææÿÀÿ ¨÷æÀÿ»
{ÜÿæBSàÿæ æ' AëÿÀÿæSêZÿ ÿçLÿs{Àÿ FÜÿç Ó¯ëÿ Së~ Ó´ÿ AæÓç¾æB$æF æ {Ó$#{Àÿ
þö, µÿæ¯ÿ, ÿçßþ H ÓúÿÓèÿ Óþ{Ö ¯ÿçÿ¿þæÿ æ
AëÿÀÿæSÀÿ ¨÷$þ `ÿÀÿ~{Àÿ ¨æÀÿç¯ÿæÀÿçLÿ {þæÜÿ ¯ÿæLÿ {ÜÿæB$æF æ
¨÷${þ þëÿÌ¿ `ÿæÜÿ]$æF {¾, {Ó {ÓÜÿç ¨Àÿþ Óÿ¿Lëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç{ÿ¯ÿ Lÿç;ëÿ
AæSLëÿ ¾ç¯ÿæ¨{Àÿ {Ó {ÿQë$æF {¾, FÜÿç þëÀÿ Óº¤ÿÀÿ D{bÿÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨Ýç¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ {Ó ÜÿÿæÉ {ÜÿæB¨{Ý æ {Ó ¨÷$þÀëÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç þöLÿþö
þæÿç LÿÀëÿ$#àÿæ, {ÓÿçLÿç{Àÿ Üÿ] Ó{;ÿæÌ {ÜÿæB¾æF æ ÿçf {þæÜÿÀÿ ¨ëÎç ÿçþ{;ÿ
{Ó ¨÷`ÿÁÿçÿ Àëÿ|ÿçþæÿZÿ ¨÷þæ~ þ ¨÷Öëÿ LÿÀÿç$æF æ {¾¨Àÿç Aföëÿ ¨÷Öëÿ
LÿÀÿç$#{àÿ {¾, LëÿÁÿþö Üÿ] Óÿæÿÿ A{s æ ¾ë{Àÿ Óÿæÿÿ þö ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
LëÿÁÿäß {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Aÿæ`ÿæÀÿ ¯ÿ¿æ¨ê¯ÿ æ FÜÿæ AfëöÿZÿ DÿÀÿ ÿ$#àÿæ ¯ÿÀÿó
ÓúÿSëÀëÿZÿ Óæç ¨í¯ÿöÀëÿ þæÿç {ÿB$#¯ÿæ LëÿÀÿêÿç þæÿ÷ $#àÿæ æ
FÜÿç LëÿÀÿêÿç þæÿZÿ{Àÿ ¨Ýç þëÿÌ¿ ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ þö A{ÿLÿ
Ó¸÷ÿæß {dæs-¯ÿÝ {SæÏê F¯ÿó AÓóQ¿ fæÿç Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF æ LÿçF ÿæLÿ
`ÿç¨ç ¯ÿÓëdç, LÿçF Lÿæÿ {ÝÀÿç ÀÿÜëÿdçç, LÿæÜÿæÀÿ ØÉö{Àÿ þö ÿÎ {ÜÿæB¾æDdç ÿ
{LÿDôvÿç A ¨æ~ç ØÉö{Àÿ þö ÿÎ {ÜÿæB¾æDdç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ dëBô¯ÿæ {àÿæLÿ
A$¯ÿæ AdëAæô fæÿçÀÿ {ÿæÌ ? F¨Àÿç Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ {ÿæÌÿ Aæ»Àÿ µÿ÷þÿæÿæ
þöæ`ÿæ¾ö¿ þæÿZÿÀÿ A{s æ þö ÿæþ{Àÿ Aæ{»þæ{ÿ LëÿÀÿêÿçÀÿ ÉçLÿæÀÿ þæÿ÷ æ
{ÿ~ë LÿÀÿç {ÿæÌ Aæ»þæÿZÿÀÿ Üÿ] A{s æ þÜÿææ ¯ëÿZÿ Óþß{Àÿ {LÿÉLÿºÁÿ
ÿ´çÿêß Aæß 27
FLÿ Ó¸÷ÿæß $#àÿæ æ {¾Dô$#{Àÿ {LÿÉLëÿ ¯ÿ|ÿæB LÿºÁÿ LÿÀÿç ¨÷{ßæS LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨íÿöÿæÀÿ þæÿÿ þæëÿ$#{àÿ æ LÿçF {Sæ'¯ÿ÷ÿçLÿ A$öæúÿ SæC µÿÁÿç ÀÿÜÿç¯ÿæ
Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#{àÿ æ LÿçF LëÿLëÿÀÿ ¯ÿ÷ÿçLÿ A$öæúÿ LëÿLëÿÀÿ µÿÁÿç QæB¯ÿæ ¨çB¯ÿæ
F¯ÿó ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#{àÿ æ ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æ ÓÜÿçÿ FþæÿZÿ {Lÿò~Óç Óº¤ÿ
ÿæÜÿ] æ Ó¸÷ÿæß F¯ÿó LëÿÀÿêÿç ¨÷${þ $#àÿæ F¯ÿó Aæfç þ ÀÿÜÿçdç æ vÿçLúÿ
FÜÿç¨Àÿç LõÿÐLÿæÁÿ{Àÿ þ Ó¸÷ÿæß $#àÿæ, LëÿÀÿêÿç SëxÿæF $#àÿæ æ {ÓþæÿZÿ
þÀëÿ Lÿçdç LëÿÀÿêÿçÀÿ ÉçLÿæÀÿ Afëöÿ þ $#{àÿ æ {Ó `ÿæÀÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ ÿLÿö
¨÷Öëÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ
1) F¨Àÿç ¾ë{Àÿ Óÿæÿÿ þö ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
2) ¯ÿÿöÓZÿÀÿ D {Üÿ{¯ÿ æ
3) ¨ç{æÿLÿ (¨ç-DÿLÿ) Lÿ÷çßæ{àÿæ¨ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
4) Aæ{»þæ{ÿ LëÿÁÿäßÿ´æÀÿæ þÜÿæúÿ ¨æ¨ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Dÿ¿ÿ {ÜÿæBd;ÿç æ
FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ -
Óófß D¯ÿæ`D
ÿÿó ÿ$æ Lõÿ¨ßæ¯ÿçÎþÉø¨íÿöæLëÿ{Áÿä~þú æ
¯ÿçÌêÿ;ÿþçÿó ¯ÿæLÿ¿þë¯ÿæ`ÿ þëÓíÿÿ ææ1ææ
LÿÀëÿ~æ¯ÿçÎ, AæÉø¨íÿö, ¯ÿ¿æLëÿÁÿ {ÿÿ÷¾ëNÿ AfëöÿZÿ ¨÷ÿç þëÓíÿÿ-
A$öæúÿ þÿ ¯ÿçÿæÉ LÿæÀÿê µÿS¯ÿæúÿ FÜÿç ¯ÿ`ÿÿ LÿÜÿç{àÿ-
É÷ê µÿS¯ÿæúÿ D¯ÿæ`ÿ
LëÿÿÖ´æ LÿÉ½Áÿþçÿó ¯ÿçÌ{þ Óþë¨×çÿþú æ
Aÿæßö¿fëÎþÓ´Sö¿þLÿêÿ}LÿÀÿþföëÿ ææ2ææ
{Üÿ Afëÿ ! FÜÿç ¯ÿçÌþ×Áÿ{Àÿ {ÿæ{ÿ F¨Àÿç Ajæÿ {LÿDôvëÿ AæÓçàÿæ ?
¯ÿçÌþ ×Áÿ A$öæúÿ ¾æÜÿæÀÿ Óþÿæ ÓõÎç{Àÿ {Lÿò~Óç ×Áÿ Üÿ] ÿæÜÿ] æ ¨æÀÿ
{àÿòLÿçLÿ A{s àÿä ¾æÜÿæÀÿ F¨Àÿç ÿç¯ÿ}¯ÿæÿ ×Áÿ{Àÿ {ÿæ{ÿ F Ajæÿ
{LÿôDvÿæÀÿë ¨÷æ© {Üÿàÿæ æ Ajæÿ LÿæÜÿ]Lÿç ? Aföëÿ ÿ Óÿæÿÿ þöÀÿ Àÿäæ
ÿçþ{;ÿ Lÿsç¯ÿ $#{àÿ æ Lÿ'~ Óÿæÿÿ þö Àÿäæ ÿçþ{;ÿ ¨÷æ~ ¨~{Àÿ ÿÀÿ
ÀÿÜÿç¯ÿæ Ajæÿ ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- Üÿô, FÜÿæ Ajæÿ A{s æ ÿæ FÜÿæÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ Ó»æ¯ÿçÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ LÿÀÿæ¾æBdç æ ÿæ FÜÿæ Ó´Sö¨ÿ {ÿ¯ÿæ{Àÿ
Óþ$ö F¯ÿó ÿæ FÜÿæ Lÿêÿ}LÿæÀÿLÿ A{s æ ÓÿúþæSö{Àÿ ¾çF õÿ|ÿÿæ ¨í¯ÿöLÿ
AæÀíÿ|ÿ Ad;ÿç, ÿæZëÿ Aæßö¿ LëÿÜÿæ¾æF æ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿçþ{;ÿ þÀÿç¯ÿæ, þæÀÿç¯ÿæ

¾ÿçH Ajæÿ ÿ {ÜÿæB$æ;ÿæ, {ÿ{¯ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {ÓÜÿç ¨${Àÿ A¯ÿÉ¿
`ÿæàÿç$æ{;ÿ æ ¾ÿç LëÿÁÿþö Üÿ] Óÿ¿ ÜëÿA;ÿæ, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæ Ó´Sö F¯ÿó Lÿàÿ¿æ~Àÿ
ÿç{É÷~ê A¯ÿÉ¿ {ÜÿæB$æ;ÿæ æ FÜÿæ Lÿêÿ} ÿæßLÿ þ ëÿÜÿô æ þêÀÿæ µÿfÿ
LÿÀÿç¯ÿæÀÿë- {àÿæS Lÿ{Üÿô þêÀÿæ æ µÿB ¯ÿæ¯ÿÀÿê, ÓæÓú Lÿ{Üÿ LëÿÁÿÿæÉç{Àÿ æ
{¾Dô ¨Àÿç¯ÿæÀÿ LëÿÁÿ F¯ÿó þ¾ö¿ÿæ ÿçþ{;ÿ þêÀÿæZÿ ÉæÉë ¯ÿ¿æLëÿÁÿ
{ÜÿD$#àÿæ, Aæfç {ÓÜÿç LëÿÁÿ¯ÿ;ÿç ÉæÉëLëÿ {LÿÜÿç fæ~çÿæÜÿæô;ÿç æ ¨Àÿ;ëÿ þêÀÿæLëÿ
¯ÿçÉ´ fæ~çd;ÿç æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿçþ{;ÿ ¾çF ¯ÿ¿æLëÿÁÿ As;ÿç, {ÓþæÿZÿ
Lÿêÿ} þ {Lÿ{ÿ ÿçÿ ¯ÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ {¾Dô$#{Àÿ Lÿêÿ} ÿæÜÿ], Lÿàÿ¿æ~ ÿæÜÿôç æ
{É÷Ï ¨ëÀëÿÌþæ{ÿ µÿëàúÿ{Àÿ þ ¾æÜÿæÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç ÿæÜÿæô;ÿç æ Aÿ Óç
¨÷þæ~çÿ {¾, ÿæÜÿæ Ajæÿ þæÿ÷ æ Aÿ-
{LÿÈð¯ÿ¿ó þæ Ó½ Sþ ¨æ$ö {ÿðÿÿßë¿¨¨ÿ¿{ÿ æ
äëÿ÷ó Üõÿÿß{ÿò¯ÿöàÿ¿ó ÿ¿{Nÿ´æÿçÏ ¨Àÿ;ÿ¨ ææ3ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ëÿ¨ëóÓLÿÿæLëÿ ¨÷æ© ÜëÿA ÿæÜÿ] æ Lÿ'~ Afëöÿ
ÿ¨ëóÓLÿ $#{àÿ ? Lÿ'~ Aæ¨~ ¨ëÀëÿÌ As;ÿç ? ¨ëóÓLÿ {Ó A{s, ¾çF
Lÿç {¨òÀëÿÌ Üÿêÿ {ÜÿæB$æF æ Óþ{Ö ÿçf ÿçfÀÿ ¯ëÿç AëÿÓæ{Àÿ ¨ëÀëÿÌæ$ö
Üÿ] ÿ LÿÀëÿd;ÿç æ LÿõÌLÿ Àÿæÿ÷ÿçÿ ÀÿNÿLëÿ ¨æ~çLÿÀÿç fþç{Àÿ ¨ëÀëÿÌæ$ö Üÿ] ÿ
LÿÀëÿ$æF æ LÿçF ¯ÿ¿æ¨æÀÿ{Àÿ ¨ëÀëÿÌæ$ö þæëÿ$æF ÿ LÿçF ¨ÿÀÿ ëÿÀíÿ¨{¾æS
LÿÀÿç ¨ëÀëÿÌæ$ö þæÿç$æF æ fê¯ÿÿÓæÀÿæ ¨ëÀëÿÌæ$ö LÿÀÿç þ Qæàÿç Üÿæÿ{Àÿ Üÿ]
{ÉÌLëÿ ¾ç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ F$#Àëÿ ØÎ {ÜÿDdç {¾, FÜÿæ ¨ëÀëÿÌæ$ö ëÿ{Üÿô æ
FÜÿæ Ajÿÿæ þæÿ÷ æ Éë ¨ëÀëÿÌæ$ö {ÜÿDdç- Aæ ÿÉöÿ æ SæSöê ¾æj¯ÿàúÿLÿ¿Zëÿ
LÿÜÿç{àÿ-
ÿ¨óëÓLÿ ¨ëþæúÿ {j{ßæ {ßæÿ {¯ÿÿç Üõÿÿç×çÿþú æ
¨ëÀëÿÌó Ó´¨÷LÿæÉó ÿÓ½æúÿ Aæÿ¢ÿææÿþ¯ÿ¿ßþú ææ
{Ó ¨ëÀëÿÌ {ÜÿæB þ ÿ¨ëóÓLÿ A{s, ¾çF Lÿç Üõÿÿß× AææLëÿ D¨àÿ²
LÿÀÿç ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç Aææ Üÿ] ¨ëÀëÿÌ Ó´Àíÿ¨, Ó´ßó ¨÷LÿæÉ, Dÿþ, Aæÿ¢ÿ Ó´Àíÿ¨
F¯ÿó A¯ÿ¿Nÿ A{s æ ÿæÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ ¨÷ßæÓ Üÿ] {¨òÀëÿÌ æ {Üÿ
Afëöÿ ! ëÿ ÿó¨ëóÓLÿÿæLëÿ ¨÷æ© ÿ ÜëÿA æ FÜÿæ {ÿæÀÿ ÿçþ{;ÿ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ
{Üÿ ¨Àÿ;ÿ¨ ! ÜõÿÿßÀÿ äëÿ÷ ëÿ¯ÿöÁÿÿæLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç ¾ë ÿçþ{;ÿ ¨÷Öëÿ ÜëÿA æ
AæÓNÿç ÿ¿æS LÿÀÿ, FÜÿæ ÜÿõÿßÀÿ ëÿ¯ÿöÁÿÿæ þæÿ÷ æ Fvÿæ{Àÿ Afëöÿ ÿõÿêß ¨÷É§
¨÷Öëÿ Lÿ{àÿ æ
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
Lÿ$ó µÿêÌ½þÜÿó Óó{Q¿ {ÿ÷æ~ó `ÿ þëÓíÿÿ æ
BÌëµÿç ¨÷ÿç{ßæû¿æþç ¨ífæÜÿöæ¯ÿÀÿçÓíÿÿ ææ4ææ
{Üÿ þë&Óíÿÿ ! A$öæúÿ AÜÿóLÿæÀÿLëÿ Éþ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þëÓíÿÿ ! þëô
Àÿ~µíÿþç{Àÿ ¨çÿæþÜÿ µÿêÌ½ H {ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿Zÿ ÓÜÿçÿ ¯ÿæ~ ÿ´æÀÿæ Lÿç¨Àÿç ¾ë
LÿÀÿç¯ÿç ? LÿæÀÿ~ {Üÿ AÀçÓíÿÿ ! {Óþæ{ÿ ëÿBf~ {þæÀÿ ¨ífÿêß æ
{ÿ´ðÿ Üÿ] {ÿ÷æ~ æ ¨÷µëÿ AàÿSæ F¯ÿó Aæ{» AàÿSæ æ {ÿ´ðÿÀÿ FÜÿç µÿ¯ÿæÿæ Üÿ]
¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿ~æÀÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ {Ó÷æÿ A{s æ FÜÿæ Üÿ] {ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿Zÿ SëÀëÿÿ´
A{s æ µÿ÷þ Üÿ] µÿêÌ½ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ µÿ÷þ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÿçf ¨ëÿ÷
¨Àÿç¯ÿæÀÿ, Óº¤ÿ Óþ{Ö ÿçfÀÿ àÿæS;ÿç æ Aæ¨~æÀÿ þ{ÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ µÿ÷þ Üÿ]
þæþ A{s æ Aææ, FþæÿZëÿ ¨çÿæ, ÿæÿæ, LëÿÁÿSëÀëÿ Bÿ¿æÿç ¨íf¿ þ{ÿ
LÿÀÿç FþæÿZÿ ÓÜÿçÿ ÀÿÜÿç$æF æ ÓææÿÀÿ ¨íÿ} LÿæÁÿ{Àÿ "SëÀëÿ ÿ {`ÿàÿæ ¨ëÀëÿÌ
A{Lÿàÿæ æ
ÿ¯ÿ¤ëÿÿöþçÿó÷ SëÀëÿ{ÿñ¯ÿ ÉçÌ¿ æ
`ÿçÿæÿ¢ÿ Àíÿ¨ Éç{¯ÿæÜÿó Éç{¯ÿæÜÿó ææ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ `ÿçÿ {ÓÜÿç ¨Àþ Aæÿ¢ÿ{Àÿ ¯ÿçÁÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿæ SëÀëÿ jæÿÿæÿæ ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó ÿæ ÉçÌ¿ S÷Üÿ~ Lÿÿöæ Üÿ]
ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæÜÿôç ¨Àÿþ ×çÿç A{s æ SëÀëÿZÿ SëÀëÿÿ´ ¨÷æ© {ÜÿæB¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ
SëÀëÿ H ÉçÌ¿Zÿ ×çÿç FLÿ {ÜÿæB¾æF æ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, Afëöÿ ! ëÿ {þæ
Üõÿÿß{Àÿ ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç¯ëÿ æ {¾¨Àÿç É÷êLõÿÐ {Ó¨Àÿç Üÿ] Afëÿö F¯ÿó vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç
Üÿ] ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç A¯ÿ×æ{Àÿ SëÀëÿZÿÀÿ þ
¯ÿçàÿß {ÜÿæB, Üÿõÿß{Àÿ SëÀëÿÿ´ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ Afëöÿ SëÀëÿ¨ÿ dÁÿÿæ{Àÿ
FÜÿç ÓóWÌö{Àÿ ¨÷¯õÿÿç {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨dWëoæ `ÿæÜëÿô$æF æ ¨ë~ç LÿÜëÿd;ÿç-
SëÀíÿÿÜÿÿ´æ Üÿç þÜÿæëÿµÿæ¯ÿæúÿ
{É÷{ßæ {µÿæNëÿó {µÿðä¿þ¨êÜÿ {àÿæ{Lÿ æ
Üÿÿ´æ$öLÿæþæóÖë SëÀíÿÿç{Üÿð¯ÿ
µëÿqêß {µÿæSæúÿ Àëÿ#Àÿ¨÷ÿçSúæúÿ ææ5ææ
FÜÿç þÜÿæëÿµÿæ¯ÿ SëÀëÿfÿZÿë ÿ þæÀÿç þëô FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ µÿçäæLëÿ

Üÿ] {É÷ßÔÿÀÿ þ{ÿ LÿÀëÿdç æ Fvÿæ{Àÿ µÿçäæÀÿ A$ö DÿÀÿ {¨æÌ~ ÿçþ{;ÿ
µÿçLÿ þæSç¯ÿæ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó Óúÿ¨ëÀëÿÌþæÿZÿë {dæs ¯ÿÝ {Ó¯ÿæ LÿÀÿç, {ÓþæÿZÿvÿæÀëÿ
Lÿàÿ¿æ~ ßæ`ÿÿæ Üÿ] µÿçäæ A{s æ Aó ¯ÿ÷{Üÿ½ÿç ¯ÿ¿fæÿæúÿ ({ÿð÷ çÀÿêß-3/2/
1) A$öæú FLÿþæÿ÷ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] A, F¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¾æÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç
Aææ Ó{ÿð¯ÿ õÿ©ç {ÜÿæB¾æB$æF æ ¨ë~ç {Lÿ{¯ÿ Aõÿ© Àÿ{Üÿ ÿæÜÿ] æ Aæ{»
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {Ó¯ÿæ F¯ÿó ßæ`ÿÿæ ÿ´æÀÿæ É{ÿð É{ÿð ¯ÿ÷Üÿ½ ¨êßíÌ ¨÷æ©
LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ Lÿç;ëÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¯ÿç{bÿÿ ÿ {ÜÿD æ FÜÿæ Üÿ] AfëöÿZÿ
µÿçäæ Lÿæþÿæ $#àÿæ æ ÓóÓæÀÿ{Àÿ A#LÿæóÉ {àÿæLÿ F¨Àÿç Üÿ] LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{Óþæ{ÿ `ÿæÜÿæô;ÿç {¾, ¨æÀÿç¯ÿæÀÿçLÿ {Ó§Üÿ Óº¤ÿ ÀÿÜëÿ F¯ÿó þëNÿç þ É{ÿð
É{ÿð þçÁÿç¾æD æ Lÿç;ëÿ Óæÿ ¨${Àÿ `ÿæàëÿ$#¯ÿæ ¨$#Lÿ ÿçþ{;ÿ A$öæúÿ
¾æÜÿæÀÿ ÓóÔÿæÀÿ FÜÿç {þæÜÿ-þþÿæÀëÿ Dÿö{Àÿ, ¾æÜÿævÿæ{Àÿ ÓóWÌöÀÿ äþÿæ
ÀÿÜÿçdç , ¾æÜÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ äÿ÷êßÿ´ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB$æF, F¨Àÿç ÓæLÿ
ÿçþ{;ÿ FÜÿç µÿçäæÀÿ ¯ÿçæÿ ÿæÜÿ] æ Ó´ßó ÿ LÿÀÿç ßæ`ÿÿæ LÿÀÿç¯ÿæ µÿçäæ
A{s æ {Sòÿþ ¯ëÿ þ þlçþÿçLÿæß ×çÿ ¼ÿæßæÿ Óëÿ(1æ1æ3) {Àÿ
FÜÿç µÿçäæLëÿ AæþçÌ- ÿæßæÿ LÿÜÿç {Üÿß þ{ÿæµÿæ¯ÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Lÿç ÉÀÿêÀÿ {¨æÌ~ ÿçþ{;ÿ Óþ{Ö µÿçäë Üÿ] $#{àÿ æ
FÜÿç SëÀÿëfÿZÿë þæÀÿç Lÿ'~ ¯ÿæ þççÁÿç¯ÿ æ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ ÀÿNÿ Àÿqçÿ
A$ö F¯ÿó LÿæþÀÿ {µÿæS Üÿ] ÿ {µÿæSç¯ÿæLëÿ þçÁÿç¯ÿ æ Lÿÿæ`ÿçúÿ Afëöÿ µÿæ¯ëÿ$#{àÿ
{¾, µÿfÿ ÿ´æÀÿæ {µÿòÿçLÿ ÓëQ Aµÿç¯õÿç {Üÿ¯ÿ æ F{ÿ ÓóWÌöÀÿ Óæþÿæ LÿÀÿç¯ÿæ
¨{Àÿ þ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ {¨æÌLÿ A$ö F¯ÿó Lÿæþ {µÿæS Üÿ] þççÁÿç¯ÿ æ {Ó ¨ë~ç
ÿLÿö {ÿDd;ÿç -
ÿ {`ÿðÿúÿ¯ÿçÿ½ LÿÿÀÿ{æ SÀÿê{ßæ
ßúÿ¯ÿæ f{ßþ ßÿç ¯ÿæ {ÿæ f{ßßë æ
ßæ{ÿ¯ÿ Üÿÿ´æ ÿ fçfê ¯ÿçÌæþ-
{Ö¯ÿ×çÿæ ¨÷þë{Q æÿöÀÿæÎ÷æ ææ6ææ
FÜÿæ ¯ÿç ÿçÊÿçÿ {ÜÿæBÿæÜÿ] {¾, {µÿæS ÿçÊÿÿ þçÁÿç¯ÿ æ FÜÿæ þ
Aæ{» fæ~ç¨æÀëÿ ÿæÜëÿô {¾, Aæ{» Lÿ'~ LÿÀÿç¯ÿæ {É÷ßÔÿÀÿ æ LÿæÀÿ~ ¾æÜÿæ Lÿçdç
þëô LÿÜÿçàÿç ÿæÜÿæ Ajæÿ ¨÷þæ~çÿ {ÜÿæBSàÿæ æ FÜÿç¨Àÿç jæÿ þ {ÜÿDÿæÜÿ] {¾
¾ë{Àÿ Aæ{» fçÿç¯ÿæ A$¯ÿæ {Óþæ{ÿ fçÿç{¯ÿ æ ¾æÜÿæZëÿ þæÀÿç Aæ{» fê¯ÿçÿ
ÀÿÜÿç¯ÿæ `ÿæÜëÿô ÿæÜÿæô;ÿç, {ÓÜÿç øÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨ëÿ÷ Aæ»þæÿZÿ Óæþÿæ{Àÿ D¨×çÿ
Ad;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ AjæÿÀíÿ¨ê ÷õÿÀÿæÎ÷Zÿ vÿæÀëÿ D {þæÜÿÀíÿ¨ê
ëÿ{¾ö¿æÿ Aæÿç Ó´fÿ Óþëÿæß ÿÎ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Aæ{»þæ{ÿ fê¯ÿçÿ
ÀÿÜÿç Lÿ'~ ¯ÿæ LÿÀÿç¯ÿæ ? Aföëÿ ¨ëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿ;ÿç, ¾æÜÿæ Lÿçdç þëô ¨í{¯ÿö
LÿÜÿç$#àÿç, Lÿÿæ`ÿçúÿ ÿæÜÿæ þ Ajæÿ {ÜÿæB$æB¨æ{Àÿ æ Aÿ ¨÷æ$öÿæ LÿÀëÿd;ÿç -
Lÿæ¨ö~¿{ÿæ{Ìæ¨ÜÿÿÓ´µÿæ¯ÿ
¨õbÿæþç ÿ´æó þöÓóþí|ÿ {`ÿÿæ æ
ßúÿ {É÷ß Ó¿æçÊÿçÿó ¯ÿùÜÿç ÿ{ÿ½
ÉçÌ¿{ÖÜÿó Éæ# þæó ÿ´æó ¨÷¨þú ææ7ææ
LÿæßÀÿÿæ {ÿæÌ ÿ´æÀÿæ ÿÎ Ó´µÿæ¯ÿ, þö ¯ÿçÌß{Àÿ Ó¯ÿö$æ {þæÜÿçÿ
{ÜÿB$#¯ÿæ `ÿçÿ, þëô Aæ¨~Zëÿ ¨`ÿæÀëÿdç- ¾æÜÿæ Lÿçdç ÿçÊÿçÿ ¨ÀÿþLÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê
{Üÿ¯ÿ, {ÓÜÿç Óæÿ {þæ ÿçþ{;ÿ LëÿÜÿ;ëÿ æ þëô Aæ¨~ZÿÀÿ ÉçÌ¿ A{s æ Aæ¨~Zÿ
ÉÀÿ~{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ {þæ{ÿ ÓfæÝ;ëÿ F¯ÿó Ó»æÁÿ;ëÿ æ {Lÿ¯ÿÁÿ Éçäæ ÿ ÿçA;ë
¯ÿÀÿó {¾Dô vÿæ{Àÿ A×çÀÿ A¯ÿ×æ AæÓç¯ÿ, {Óvÿæ{Àÿ {þæ{ÿ Ó»æÁÿ;ëÿ æ
"àÿæúÿ {ÿ àÿÿæß {ÿ IÀúÿ Áÿÿæ{ÿ¯ÿæàÿæ Óæ$ `ÿæ{àÿ- Lÿÿæ`ÿçúÿ SsúvÿÀÿ
SçÀúÿ¨Ýæ , ÿ¯ÿ {Lÿòÿ àÿÿ¯ÿæ{ßSæ' A$öæúÿ ÓæLÿZëÿ Aæ¨~ Üÿ]
Ó»æÁÿ;ëÿ, ÿæÜÿæZëÿ Óæÿæ Àíÿ¨{Àÿ D¨{ÿÉ ÿçA;ëÿ F¯ÿó Óæ Àíÿ¨{Àÿ Aæ¨~Zÿ
ÿÉöÿ ¨¾ö¿;ÿ Óæ$#{Àÿ `ÿæàÿ;ëÿ æ FÜÿç¨Àÿç Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ Üÿ] ÓæLÿZÿ Óþ¨ö~
þæÿ÷ æ FÜÿç¨Àÿç Óþ¨ö~ Afëöÿ þ LÿÀÿçd;ÿç æ
Fvÿæ{Àÿ Afëöÿ ¨íÿö Óþ¨ö~ LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ
¨¾ö¿;ÿ É÷êLõÿÐZëÿ ÿçf ÖÀÿÀÿ Üÿ] µÿæ¯ëÿ$#{àÿ æ A{ÿLÿ ¯ÿçÿ¿æ{Àÿ ÿçfLëÿ Lÿçdç
AæSëAæ Üÿ] þæëÿ$#{àÿ æ Fvÿæ{Àÿ {Ó ÿçfÀÿ àÿSæþú É÷êLõÿÐZÿë Óþ¨ö~
LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ ÓúÿSëÀëÿ ¨ëÿ} ¨¾ö¿;ÿ Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜÿç ÓæLÿ ÓÜÿçÿ `ÿæàÿç$æ;ÿç æ
¾ÿç {Ó Óæ$#{Àÿ ÿ ÀÿÜÿç{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ÓæLÿ ¨æÀÿ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¾ë¯ÿæ Lÿÿ¿æZÿ
¨Àÿç¯ÿæÀÿ {àÿæ{Lÿ {¾Dô¨Àÿç ¯ÿç¯ÿæÜÿ ¨¾ö¿;ÿ Lÿÿ¿æLëÿ Óó¾þ Éçäæ {ÿB
Ó»æÁÿç {ÿB$æ;ÿç æ vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç ÓúÿSëÀëÿ ÿçf ÉçÌ¿Zÿ A;ÿÀÿææ{Àÿ Àÿ$#
{ÜÿæB, ÿæLëÿ ¨÷LõÿÿçÀíÿ¨ê WæsçÀëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿ LÿÀÿç ¨æÀÿLÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç æ Afëöÿ
ÿç{¯ÿÿÿ LÿÀëÿ$æF {¾, µÿS¯ÿæúÿ ! AæD {SæsçF ¨÷É§-
ÿ Üÿç ¨÷¨É¿æþç þþæ¨ëÿÿ¿æúÿ

ß{bÿæLÿþë{bÿæÌ~þç¢ÿ÷çßæ~æþú æ
A¯ÿæ¨¿ µÿíþæ¯ÿÓ¨ÿ§þõó
Àÿæf¿ó ÓëÀÿæ~æþ¨ç `ÿæ#¨ÿ¿þú ææ8ææ
µíÿþç D¨{Àÿ ÿçÍ+Lÿ ÿ æÿ¿ Ó¸ Àÿæf¿ F¯ÿó {ÿ¯ÿÿæ þæÿZÿ
Ó´æþçÿ´ Bú¢ÿ÷¨ÿ ¨æB þ þëô {ÓÜÿç D¨æßLëÿ {ÿQ# ¨æÀëÿÿæÜÿ], ¾æÜÿæLÿç {þæÀÿ
B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÉëQæB {ÿD$#¯ÿæ {ÉæLÿLëÿ íÿÀÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
{ÉæLÿ àÿæSç ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ þëô FÜÿç Ó¯ëÿ {ÿB Lÿ'~ LÿÀÿç¯ÿç ? ¾ÿçH FÿçLÿç
Üÿ] þççÁÿç¯ÿæ ¯ÿæLÿç ÀÿÜÿçdç {ÿ{¯ÿ äþæ LÿÀÿ;ëÿ æ Afëöÿ µÿæ¯ëÿd;ÿç {¾, FÜÿæ
vÿæÀëÿ AæSLëÿ Lÿ'~ ¯ÿæ LÿÜÿç{¯ÿ ?
Óqß D¯ÿæ`ÿ
F¯ÿþëNÿ´æ ÜÿõÌç{LÿÉó SëÝæ{LÿÉ ¨Àÿóÿ¨ æ
ÿ {ßæû¿ Bÿç {Sæ¯ÿç¢ÿþëNÿ´æ íÿÐêó ¯ÿµíÿ¯ÿ Üÿ ææ9ææ
Óqß LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Àÿæfÿ ! {þæÜÿ ÿçÉæfÿ¿ Afëöÿ
ÜõÿÿßÀÿ Ó¯ÿöj É÷êLõÿÐZëÿ FÜÿæ LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ ! þëô ¾ë LÿÀÿç¯ÿç ÿæÜÿ] æ FÜÿæ
LÿÜÿç `ëÿ¨ú {ÜÿæBS{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ AfëöÿZÿ õÿÎç {¨òÀÿæ~çLÿ A{s æ
{¾Dô$#{Àÿ LÿþöLÿæ ÓÜÿçÿ {µÿæSþæÿZÿ D¨àÿ²çÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ
{¾Dô$#{Àÿ Ó´Sö Üÿ] Ó¯ëÿLÿçdç þæëÿd;ÿç æ ¾Üÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{¯ÿ {¾ FÜÿç
¯ÿç`ÿæÀÿÀÿæ þ µÿíàÿ A{s æ
ÿþë¯ÿæ`ÿ ÜõÿÌê{LÿÉ ¨÷ÜÿÓç¯ÿ µÿæÀÿÿ æ
{Óÿ{ßæÀëÿµÿ{ßæþö{¿ ¯ÿçÌêÿ;ÿþçÿó ¯ÿ`ÿ ææ10ææ
ÿúÿ¨Êÿæúÿ {Üÿ Àÿæfúÿ ! A;ÿ¾ö¿æþê {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ëÿB
{Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿçÿêZÿ þ µÿæS{Àÿ {ÓÜÿç {ÉæLÿ¾ëNÿ AfëöÿZëÿ ÜÿÓç ÜÿÓç F¨Àÿç
¯ÿ`ÿÿ LÿÜÿç{àÿ-
É÷êµÿS¯ÿæëÿ¯ÿæ`ÿ
A{Éæ`ÿ¿æÿÿ´{Éæ`ÿÖ´ó ¨÷jæ¯ÿæÿæóÊÿ µÿæÌ{Ó æ
SÿæÓíÿSÿæÓíóÊÿ ÿæëÿ{Éæ`ÿ;ÿç ¨çÿæ ææ11ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ {ÉæLÿ ÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZÿ ÿçþ{;ÿ {ÉæLÿ LÿÀëÿdë F¯ÿó
¨çÿ þæÿZÿ ¨Àÿç ¯ÿ`ÿÿÿ LÿÜëÿdë æ Lÿç;ëÿ ¯ëÿç Ó¸ ¨çÿþæ{ÿ ¾æÜÿæÀÿ ¨÷æ~
`ÿæàÿçSàÿæ, {ÓþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ ¾æÜÿæZÿ ¨÷æ~ ¾æBÿæÜÿ], ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ

þ {ÉæLÿ LÿÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ {Óþæ{ÿ þ þÀÿç¾ç{¯ÿ æ ëÿ ¨çÿþæÿZÿ
¨Àÿç ¯ÿ`ÿÿLëÿ LÿÜëÿdë, ¯ÿÖëÿ jæÿæ ëÿÜÿô æ LÿæÀÿ~-
ÿ {ÿ´¯ÿæÜÿó fæëÿ ÿæÓó ÿ ÿ´ó {ÿ{þ fÿæ#¨æ æ
ÿ {`ÿð¯ÿ ÿ µÿ¯ÿçÌ¿æþ Ó{¯ÿö ¯ÿßþÿ ¨Àÿþú ææ12ææ
FÜÿæ ëÿÜÿô {¾, þëô A$öæúÿ ÓúÿSëÀëÿ {LÿDô LÿæÁÿ{Àÿ ÿ$#àÿç A$¯ÿæ ëÿ{þ AëÿÀÿæSê
A#LÿæÀÿê þ ÿ$#àÿ F¯ÿó fÿæ#¨æ- Àÿæfæþæ{ÿ A$öæúÿ ÀÿæfÓç¯õÿÿç Ó¸
"AÜÿó' ÿ$#àÿæ F¯ÿó FÜÿæ ëÿÜÿô {¾ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ Aæ{»þæ{ÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ ÿæÜÿ] æ
ÓúÿSëÀëÿ Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç F¯ÿó AëÿÀÿæSê þ Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ {¾æSÀÿ Aÿæÿçÿæ D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ {ÿB µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ
þ ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçÿ¿þæÿÿæ D¨{Àÿ {fæÀúÿ {ÿB þõëÿ¿ þëQ{Àÿ ¨Ýç$#¯ÿæ
¯ÿ¿NÿçþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ {ÉæLÿ ÿ LÿÀÿç¯ÿæ D{¿É ÀÿQ# {Ó LÿÜÿç{àÿ -
{ÿÜÿç{ÿæÓ½çúÿß$æ {ÿ{Üÿ {LÿòþæÀÿó {ßò¯ÿÿó fÀÿæ æ
ÿ$æ {ÿÜÿæ;ÿÀÿ¨÷æ©çöêÀÿÖÿ÷ ÿ þëÜÿ¿ÿç ææ13ææ
{¾¨Àÿç fê¯ÿææÀÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ LëÿþæÀÿ, ¾ë¯ÿæ F¯ÿó ¯õÿæ¯ÿ×æ
AæÓç$æF æ {Ó¨Àÿç Aÿ¿ Aÿ¿ ÉÀÿêÀÿ ¨÷æ©ç {Üÿ{àÿ Óëæ êÀÿ ¨ëÀëÿÌ
{þæÜÿçÿ ÜëÿA;ÿç ÿæÜÿ] æ ÿç{ÿ Aæ¨~ ¯ÿæÁÿLÿ $#{àÿ, ê{Àÿ ê{Àÿ ¾ë¯ÿLÿ {Üÿ{àÿ æ
{Üÿ{àÿ Aæ¨~Zÿ þõëÿ¿ ÿ {ÜÿæBÿæÜÿ] ? ¨ëÿ ¯õÿ {Üÿ{àÿ æ ¨ëÀëÿÌ þæÿ÷ f{~,
{ÓÜÿç¨Àÿç ÿ¯ÿ ÉÀÿêÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ ÿç{Áÿþæÿ÷ ¯ÿææ¨÷æ© ÜëÿF ÿæÜÿ] æ FÜÿç
Lÿ{Áÿ¯ÿÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ {Ó ¨¾ö¿;ÿ `ÿæ{àÿ, {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÀëÿ ¨{Àÿ
Óúÿ¯ÿÖëÀÿ ¨÷æ©ç ÜÿëF ÿæÜÿ] æ
þæÿ÷æØÉöæÖë {Lÿò{;ÿß Éê{ÿæÐÓëQëÿQÿæ æ
AæSþæ¨æßç{ÿæÿçÿ¿æÖæóÖçÿçäÓ´ µÿæÀÿÿ ææ14ææ
{Üÿ Lëÿ;ÿ¨ëÿ÷ ! Ó2 !ëQ-ëÿQ, $æ-SÀÿþ {ÿD$#¯ÿæ B¢ÿç÷ß F¯ÿó
¯ÿçÌßþæÿZÿ Óó{¾æS Üÿ] Aÿçÿ¿ H ä~ µÿèëÿÀÿ æ {ÿ~ë {Üÿ µÿÀÿÿ ¯ÿóÉê
Afëöÿ ! ëÿ{þ FÜÿæLëÿ ¨Àÿçÿ¿æS LÿÀÿ æ Afëöÿ, B¢ÿçß H ¯ÿçÌßþæÿZÿ
Óó{¾æSfÿ¿ ÓëQ Ó½Àÿ~ ¨í¯ÿöLÿ ¯ÿçLÿÁÿ $#{àÿ æ LëÿÁÿþö H LëÿÁÿSëÀëÿ þæÿZÿ
¨íf¿µÿæ¯ÿ Bÿ¿æÿç B¢ÿç÷ßþæÿZÿ àÿæÁÿÓæÀÿ A;ÿSöÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ ä~çLÿ
þç$¿æ F¯ÿó ÿæÉ¯ÿæúÿ A{s æ ¯ÿçÌßþæÿZÿ Óó{¾æS ÿæ Ó{ÿð¯ÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ
ÿæ Ó{ÿð¯ÿ B¢ÿç÷ß þæÿZÿvÿæ{Àÿ äþÿæ Üÿ] ÀÿÜÿç¯ÿ ? {ÿ~ë {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ
FÜÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ÓÜÿÿ LÿÀÿ æ LÿæÀÿ~, Lÿ'~ ÿæÜÿæ ÜÿçþæÁÿß{Àÿ àÿ{|ÿB
$#àÿæ {¾, Afëöÿ $æ ÓÜÿÿ LÿÀÿç$æ{;ÿ ? A$¯ÿæ Lÿ'~ þÀë ×Áÿ{Àÿ àÿ{|ÿB$#àÿæ
{¾, Afëöÿ SÀÿþ ÓÜÿÿ LÿÀÿç$æ{;ÿ æ LÿëÀëÿ{äÿ÷Lëÿ {àÿæ{Lÿ {¾¨Àÿç ¯ÿæÜÿæ{Àÿ
`ÿçÜÿ§s LÿÀÿç LÿÜëÿ$æ;ÿç æ ÿæÜÿæ ÓþÉç{ÿæÐ ×Áÿê A{s æ ¨ëÀÿæ¨ëÀÿç AvÿÀÿ ÿçÿ
Üÿ] ÿ àÿ{|ÿB {ÜÿæB$#àÿæ æ FÿçLÿç ÿçÿ þ{Àÿ {Lÿ{ÿ $æ H SÀÿþ
¯ÿççÿçSàÿæ æ ¯ÿÖëÿ $æ, SÀÿþ,ÓëQ-ëÿQ,þæÿ A¨þæÿLëÿ ÓÜÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ FLÿ
{¾æSê D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ Lÿ{Àÿ æ FÜÿæ Üÿõÿß{ÿÉÀÿ àÿ{|ÿBÀÿ `ÿçÿ÷~ æ þæÿ÷ æ
{Lÿò~Óç ¯ÿæÜÿæÀÿ ¾ë ÿçþ{;ÿ Sêÿæ LÿÜÿëÿæÜÿ] æ FÜÿæ {äÿ÷ {äÿ÷jZÿ þ{Àÿ
{ÜÿD$#¯ÿæ ÓóWÌö, {¾Dô$#{Àÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ Ó¯ÿö$æ Éþÿ LÿÀÿç ¨Àÿþææ{Àÿ
×çÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ þ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿçLÿæÀÿ
Üÿ] ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ Ófæÿêß ¨÷¯õÿÿç LÿæÜÿæ D¨{Àÿ ¯ÿçfß ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ æ
{ÿ~ë ¨íÿöÿ´ ÓÜÿçÿ {Ó þ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ ÿæÜÿæ¨í¯ÿöÀëÿ Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ
Sêÿæ A;ÿ{ÿöÉÀÿ `ÿçÿ÷~ þæÿ÷ æ F¨Àÿç ÿ¿æSÀëÿ Lÿ'~ ¯ÿæ þçÁÿç¯ÿ ? F$#Àëÿ
àÿæµÿ ¯ÿæ Lÿ'~ ? FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç-
ßó Üÿç ÿ ¯ÿ¿$ß{;ÿ¿{ÿ ¨ëÀëÿÌó ¨ëÀëÿÌÌöµÿ æ
ÓþëÿQÓëQó êÀÿó {Óæþõÿÿ´æß LÿÅÿ{ÿ ææ15ææ
{Üÿ ¨ëÀëÿÌ {É÷Ï ! ÓëQ ëÿQLëÿ Óþµÿæ¯ÿÿæ LÿÀëÿ$#¯ÿæ êÀÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ
B¢ÿç÷ß H ¯ÿçÌßþæÿZÿ Óó{¾æS ¯ÿ¿$#ÿ LÿÀÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ {Ó þõëÿ¿ vÿæÀëÿ E
ÿö{Àÿ Aþõÿ ÿÿ´Àÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {¾æS¿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ {SæsçF
D¨àÿ²ç Aþõÿ É±ÿÀÿ `ÿaÿöæ LÿÀÿçd;ÿç æ Afëöÿ µÿæ¯ëÿ$#{àÿ {¾, ¾ëÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ
Ó´Sö þççÁÿç¯ÿ A$öæÿ ¨õ$#¯ÿê æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç, ÿæ ëÿþLëÿÿ Ó´Sö þçÁÿç¯ÿ, ÿæ
¨õ$#¯ÿê ? ¯ÿÀÿó Aþõÿ þççÁÿç¯ÿ æ {Ó Aþõÿ Lÿ'~ ?
ÿæÓ{ÿæ ¯ÿçÿ¿{ÿ µÿæ{¯ÿæ ÿæµÿæ{¯ÿæ ¯ÿçÿ¿{ÿ Óÿ æ
Dµÿ{ßæÀÿ¨ç õÿ{Îæ;ÿÖ´ÿ{ßæÖÿ´ÿÉ}µÿç ææ16ææ
{Üÿ Afëöÿ ! AÓúÿ ¯ÿÖëÀÿ AÖçÿ´ ÿæÜÿ], ¾æÜÿæ þç$¿æ ÿæLëÿ {ÀÿæLÿç
{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ÿçÿçLÿæÁÿ{Àÿ Óÿ¿Àÿ Aµÿæ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ÿæLëÿ ÿÎ þ LÿÀÿç{Üÿ¯ÿ
ÿæÜÿ] æ Afëöÿ ¨æ`ÿæÀÿç{àÿ- Lÿ'~ Aæ¨~ µÿS¯ÿæúÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSëô F¨Àÿç
LÿÜëÿd;ÿç ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- þëô ÿ LÿÜëÿAdç, FÜÿç ëÿBsçÀÿ A;ÿÀÿ {þæ ÓÜÿçÿ
ÿÿ´ÿÉöê þæ{ÿ þ {ÿQ#d;ÿç æ É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç Óÿ¿Lëÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç Lÿ{àÿ,

¾æÜÿæ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ {Lÿ{¯ÿ {ÿQ#$#{àÿ æ É÷êLÿõÐ þ f{~ ÿÿ´ÿÉöê
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ æ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ LÿÀÿç ¨Àÿþææ{Àÿ
×çÿç ¨æB$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿÿ´ÿÉöê ÿæþ{Àÿ ¨Àÿç`ÿçÿ ÜëÿA;ÿç æ Óúÿ H AÓúÿ Lÿ'~ ?
{ÓÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
A¯ÿçÿæÉç ëÿ ÿúÿ¯ÿçç {ßÿ Ó¯ÿöþçÿó ÿÿþú æ
¯ÿçÿæÉþ¯ÿ¿ßÓ¿æÓ¿ ÿ LÿÊÿçúÿ Lÿÿöõ¨þÜÿöÿç ææ17ææ
ÿæÜÿæ ÿæÉÀÿÜÿçÿ A{s, {¾Dô$#{Àÿ FÜÿç Ó¸íÿö fSÿ ¯ÿ¿æ© æ FÜÿç
"A¯ÿ¿ßÓ¿'- A¯ÿçÿæÉêLëÿ ¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {LÿÜÿç Óþ$ö ëÿ{Üÿô æ {ÿ{¯ÿ
FÜÿç A¯ÿçÿæÉê AþõÿÀÿ ÿæþ Lÿ'~ ? ÿæÜÿæ Lÿ'~ ?
A;ÿ¯ÿ;ÿ B{þ {ÿÜÿæ ÿçÿ¿{Ó¿æNÿæ ÉÀÿêÀÿç~ æ
AÿæÉç{ÿæ¨÷{þßÓ¿ ÿÓ½æúÿßëÓ´ µÿæÀÿÿ ææ18ææ
A¯ÿçÿæÉê, A¨÷{þß, ÿçÿ¿-Ó´Àíÿ¨ AææZÿ FÜÿç ÓþÖ ÉÀÿêÀÿ
ÿæÉ¯ÿæúÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ {ÿ~ë LÿÀÿç {Üÿ µÿÀÿÿ ¯ÿóÉê Afëöÿ ! ëÿ{þ ¾ë LÿÀÿ æ
Aææ Üÿ] Aþõÿ æ Aææ Üÿ] A¯ÿçÿæÉê æ ¾æÜÿæÀÿ ÿçÿçLÿæÁÿ{Àÿ ÿæÉ {ÜÿDÿæÜÿ] æ
Aææ Üÿ] Óÿ¿ æ ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæúÿ æ FÜÿæ Üÿ] AÓÿ¿ A{s æ ¾æÜÿæÀÿ ÿçÿçLÿæÁÿ{Àÿ
AÖçÿ´ Üÿ] ÿæÜÿ] æ
ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæúÿ A{s æ {ÿ~ë ëÿ{þ ¾ë LÿÀÿ æ FÜÿç Aæ{ÿÉ ÿ´æÀÿæ
F¨Àÿç ØÎ {ÜÿDÿæÜÿ] {¾, Afëöÿ {Lÿ¯ÿÁÿ {LÿòÀÿ¯ÿ þæÿZëÿ Üÿ] þæÀÿç¯ÿ æ
¨æ¯ÿ ¨ä{Àÿ þ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] ÿ $#{àÿ æ Lÿ'~ ¨æ¯ÿ þæÿZÿ ÉÀÿêÀÿ
A¯ÿçÿæÉê $#àÿæ ? ¾ÿç ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæúÿ {ÿ{¯ÿ Ó´ßó É÷êLÿõÐ LÿæÜÿæÀÿ
Àÿäæ ÿçþ{;ÿ D¨×çÿ $#{àÿ æ Lÿ'~ Afëöÿ {Lÿò~Óç ÉÀÿêÀÿ æÀÿê $#{àÿ ?
ÉÀÿêÀÿ ÿ AÓúÿ A{s, ¾æÜÿæÀÿ AÖçÿ´ Üÿ] ÿæÜÿ] æ ¾æÜÿæLëÿ AsLÿæB {Üÿ¯ÿ
ÿæÜÿ] æ Lÿ'~ É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç ÉÀÿêÀÿ Àÿäæ ÿçþ{;ÿ D¨×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ ¾ÿç
{Ó¨Àÿç A{s, {ÿ{¯ÿ {Ó þ A¯ÿç{¯ÿLÿê F¯ÿó þõ|ÿ As;ÿç æ LÿæÀÿ~
AæSLëÿ É÷êLõÿÐ Ó´ßó LÿÜÿçd;ÿç- ¾çF {Lÿ¯ÿÁÿ ÉÀÿêÀÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] fê¯ÿçÿ
ÀÿÜÿçd;ÿç, ¨ÀÿçÉ÷þ LÿÀÿ;ÿç, {Ó A¯ÿç{¯ÿLÿê F¯ÿó þõ|ÿ¯ëÿç ¾ëNÿ A{s æ {Ó
¨æ¨æßë ¨ëÀëÿÌ ¯ÿ¿$ö Üÿ] fê¯ÿÿæÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ A;ÿÿ Afëöÿ LÿçF
$#{àÿ ?
¯ÿÖëÿ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ æ AëÿÀÿæSê ÿçþ{;ÿ BÎ Ó{ÿð¯ÿ Àÿ$#

{ÜÿæB ÓæLÿZÿ Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ÓQæZÿ µÿÁÿç ÿæÜÿæZÿ þæSö ÿÉöÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aæ¨~ ÉÀÿêÀÿ ëÿÜÿô;ÿç æ ÉÀÿêÀÿ ÿ Aæ¯ÿÀÿ~ þæÿ÷ æ ÀÿÜÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
{SæsçF ¯ÿæÓ×Áÿê A{s æ {Ó$#{Àÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿæ AëÿÀÿæS¨íÀÿçÿ Aææ A{s æ
{µÿòÿçLÿ ¾ë ¾$æ þæÀÿç¯ÿæ, Lÿæsç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿ {ÜÿæB¾æBÿ$æF æ
FÜÿç ÉÀÿêÀÿ ¾ÿç `ÿæàÿç¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Aææ Aÿ¿FLÿ íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~
LÿÀÿç{ÿ¯ÿ æ FÜÿç ×Áÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ- {¾Dô¨Àÿç ¯ÿæàÿ¿æ¯ÿ×æÀëÿ ¾ë¯ÿæ
F¯ÿó ¯ëÿ A¯ÿ×æ AæÓç$æF æ {ÓÜÿç¨Àÿç {ÿÜÿæ;ÿÀÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ÉÀÿêÀÿ
Lÿæsç {ÿ{àÿ fê¯ÿææ íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿ ¯ÿÿÁÿæB {ÿ¯ÿ æ
ÉÀÿêÀÿ ÓóÔÿæÀÿþæÿZÿ{Àÿ Üÿ] AæÉ÷çÿ æ ÓóÔÿæÀÿ þÿ D¨{Àÿ AææÀÿçÿ
A{s æ "þÿ F¯ÿ þëÿÌ¿æ~æó LÿæÀÿ~ó ¯ÿ¤ÿ{þæä{ßæ æ' þÿÀÿ Ó¯ÿö$æ
ÿç{Àÿæ {Üÿ¯ÿæ, A`ÿÁÿ ×çÀÿ {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó A;ÿçþ ÓóÔÿæÀÿÀÿ ¯ÿçàÿß {Üÿ¯ÿæ, FÜÿç
Ó¯ëÿ {SæsçF Üÿ] Lÿ÷çßæ A{s æ ÓóÔÿæÀÿþæÿZÿ þíÁÿ¯ÿêf ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿçô
ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿ A{s æ FÜÿç ÓóÔÿæÀÿÀíÿ¨ê ¯ÿêfLëÿ ÿÎ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Aæ¨~Zëÿ
AæÀÿæÿæ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç¯ÿ æ ¾æÜÿæLëÿ É÷êLÿõÐ Lÿþö , A$öæúÿ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS
Óójæ {ÿBd;ÿç æ É÷êLõÿÐ ¨÷{ÿ¿Lÿ ×Áÿ{Àÿ ¾ëÀÿ {¨÷Àÿ~æ {ÿBd;ÿç, Lÿç;ëÿ
F¨Àÿç {Lÿò~Óç {SæsçF þ {ÉâæLÿ ÿæÜÿ], ¾æÜÿæ {µÿòÿçLÿ ¾ë A$¯ÿæ
þæÀÿç¯ÿæ, Lÿæsç¯ÿæ Óþ$öÿ LÿÀëÿ$#¯ÿ æ FÜÿç ¾ë Ófæÿêß -¯ÿçfæÿêß
¨÷¯õÿÿçþæÿZÿÀÿ A{s æ FÜÿæ A;ÿ{öÉ{Àÿ {ÜÿæB$æF æ
ßFÿó {¯ÿÿç Üÿ;ÿæÀÿó ß{Êÿðÿó þÿ¿{ÿ Üÿÿþú æ
D{µÿò {ÿò ¯ÿçfæÿê{ÿæ ÿæßó Üÿ;ÿç ÿ Üÿÿ¿{ÿ ææ19ææ
{¾ ÿçfLëÿ Aæ ÿçÜÿ;ÿæ {¯ÿæàÿç þ{ÿLÿ{Àÿ ÿ$æ {¾ FÜÿç AææLëÿ
þÀÿç$#¯ÿæ þ{ÿLÿ{Àÿ, {Ó Dµÿß ¯ÿ¿Nÿç AææLëÿ fæ~;ÿç ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ FÜÿç
Aææ ÿæ LÿæÜÿæLëÿ þæÀÿç$æF æ ÿæ {Ó ÿç{f þÀÿç$æF æ ¨ëÿ FÜÿæ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç æ
ÿæ fæß{ÿ þ÷çß{ÿ ¯ÿæ Lÿÿæ`ÿçúÿ-
æßó µíÿÿ´æ µÿ¯ÿçÿæ ¯ÿæ ÿÿµíÿß æ
A{fæ ÿçÿ¿ ÉæÉ´{ÿæßó ¨ëÀÿæ{~æ
ÿ Üÿÿ¿{ÿ Üÿÿ¿þæ{ÿ ÉÀÿê{Àÿ ææ20ææ
FÜÿç Aææ {LÿDôLÿæÁÿ{Àÿ ÿæ fÿ½ {ÜÿæB$æF, ÿæ {LÿDô LÿæÁÿ{Àÿ

FÜÿæÀÿ þõëÿ¿ {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ FÜÿæ ¯ÿÚ Üÿ] ¯ÿÿÁÿæB $æF æ ÿæ FÜÿç
Aææ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë {ÜÿæB ¨æ{Àÿ æ LÿæÀÿ~ FÜÿæÿ Afÿ½æ, ÿçÿ¿, ÉæÉ´ÿ
F¯ÿó ¨ëÀÿæÿÿ æ Aææ Üÿ] ÉæÉ´ÿ F¯ÿó Aææ Üÿ] Óÿæÿÿ A{s æ Aæ¨~ Lÿ'~
As;ÿç ? Aæ¨~ Óÿæÿÿ þöÀÿ Aëÿ¾æßê As;ÿç æ {ÿ{¯ÿ Óÿæÿÿ Lÿ'~ ?
Óÿæÿÿ FLÿ þæÿ÷ Aææ æ {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ AææÀÿ Aëÿ¾æßê ! Aææ,
¨Àÿþææ H ¯ÿ÷Üÿ½ ¨ÀÿØÀÿ ¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê É±ÿ A{s æ Aæ¨~ LÿçF ? Aæ¨~
f{~ ÉæÉ´ÿ þöÀÿ D¨æÓLÿ ! {ÿ{¯ÿ ÉæÉ´ÿ Lÿ'~ ? ÉæÉ´ÿ {ÜÿDdç
FLÿþæÿ÷ Aææ æ A$öæúÿ Aæ{» H Aæ¨~ {SæsçF þæÿ÷ AææÀÿ D¨æÓLÿ æ
¾ÿç Aæ¨~ AæçLÿ ¨$Lëÿ fæ~çÿæÜÿæô;ÿç {ÿ{¯ÿ Aæ¨~Zÿ ÿçLÿs{Àÿ ÉæÉ´ÿ ,
Óÿæÿÿ ÿæþ{Àÿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë Üÿ] ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ¾ÿç Aæ¨~
DûæÜÿçÿ As;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ ¨÷ÿ¿æÉê A¯ÿÉ¿ As;ÿç æ Lÿç;ëÿ Óÿæÿÿ þöê
ëÿÜÿô;ÿç æ Óÿæÿÿ þö ÿæþ{Àÿ {Lÿò~Óç LëÿÀÿêÿçÀÿ ÉçLÿæÀÿ þæÿ÷ æ
{ÿÉ-¯ÿç{ÿÉ{À , þæÿ¯ÿ þæÿ÷{Lÿ Aææ {SæsçF Üÿ] A{s æ
{ÿ~ë ¯ÿçÉ´ÖÀÿ{Àÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ þ {LÿÜÿç AæçLÿ ×çÿçLëÿ àÿæµÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ
¯ÿ¿Nÿç {ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ¾ÿç {Ó {ÓÜÿç ¨${Àÿ `ÿæàÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ,
{ÿ{¯ÿ {Ó Óÿæÿÿ þöê A{s æ µÿ{àÿ {Ó ÿçfLëÿ CÓæB, þëÓàÿþæÿ,
ßÜëÿÿê A$¯ÿæ {Lÿò~Óç þö þæëÿ$æD æ
{¯ÿÿæ¯ÿçÿæÉçÿó ÿçÿ¿ó ß Fÿþfþ¯ÿ¿ßþú æ
Lÿ$ó Ó ¨ëÀëÿÌ ¨æ$ö Lÿó Wæÿßÿç Üÿ;ÿç Lÿþú ææ21ææ
¨æ$}¯ÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ Àÿ$ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½Àíÿ¨ê àÿäLëÿ ÿçÊÿçÿ Àíÿ{¨
¯ÿç LÿÀÿç¨æÀëÿ$#¯ÿæ {Üÿ ¨õ$æ¨ëÿ÷ Afëöÿ ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌ FÜÿç AææLëÿ ÿæÉ
ÀÿÜÿçÿ ÿçÿ¿- Afÿ½æ F¯ÿó A¯ÿ¿Nÿ fæ~ç ¨æÀÿç$æF, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ Lÿç¨Àÿç
LÿæÜÿæLëÿ þæÀÿç ¨æÀÿç¯ÿ F¯ÿó þÀÿæB ¨æÀÿç¯ÿ ? A¯ÿçÿæÉêÀÿ ¯ÿçÿæÉ AÓ»¯ÿ æ
Afÿ½æ {Lÿ{¯ÿ þ fÿ½ ÿçF ÿæÜÿ] æ Aÿ ÉÀÿêÀÿ ÿçþ{;ÿ {ÉæLÿ LÿÀÿç¯ÿæ
Aëÿ`ÿç æ FÜÿæLëÿ õÿÎæ;ÿ þæþ{Àÿ ØÎ LÿÀëÿd;ÿç æ
¯ÿæÓæóÓç fêÿöæÿç ß$æ ¯ÿçÜÿæß
ÿ¯ÿæÿç SõÜÿ@æÿç ÿ{Àÿæ¨Àÿæ~ç æ
ÿ$æ ÉÀÿêÀÿæ~ç ¯ÿçÜÿæß fêÿöæ-

ÿ¿ÿ¿æÿç Óóßæÿç ÿ¯ÿæÿç {ÿÜÿê ææ22ææ
"¯ÿæÓæóÓç fêÿöæÿç'-A$öæúÿ {¾¨Àÿç þëÿÌ¿ fêÿö-Éêÿö ¨ëÀëÿ~æ
¯ÿÚLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç íÿAæô ¯ÿÚ ¨Àÿçæÿ LÿÀÿç$æF, vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç FÜÿç fê¯ÿææ
¨ëÀëÿ~æ ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æSLÿÀÿç íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ fêÿö {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ
Üÿ] íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {ÿ{¯ÿ ÉçÉëþæ{ÿ LÿæÜÿ]Lÿç
þÀÿç¾æB$æ;ÿç ? FÜÿç ¯ÿÚ ÿ AæÜëÿÀÿç ¯ÿçLÿÉçÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¯ÿÖëÿ FÜÿç
ÉÀÿêÀÿ ÓóÔÿæÀÿ D¨{Àÿ AææÀÿçÿ A{s æ {¾{¯ÿ ÓóÔÿæÀÿ fêÿö {ÜÿæB¾æF,
{ÿ{¯ÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æSLÿÀÿç `ÿæàÿç¾æB$æF æ ¾ÿç ÓóÔÿæÀÿ ëÿB ÿçÿÀÿ A{s,
{ÿ{¯ÿ ¨Àÿ¯ÿÿ} ÿçÿ{Àÿ Üÿ] ÉÀÿêÀÿ fêÿö {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ ¨{Àÿ þëÿÌ¿
{SæsçF É´æÓ þ A#Lÿ ¯ÿo#¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ ÓóÔÿæÀÿ Üÿ] ÉÀÿêÀÿ A{s æ Aææ
ÓóÔÿæÀÿþæÿZÿ AÿëÀíÿ¨ íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ A$ QÁÿë Lÿ÷ëÿþß
¨ë À ë ÿ Ì æ ß$æ B{Üÿð ¯ ÿ ÿ{$ð ¯ ÿ {¨÷ ÿ¿ µÿ¯ÿÿç æ Lÿõ ÿó {àÿæLÿ
¨ëÀëÿ{Ìæµÿçfæß{ÿ ææ(d{¢ÿæS¿-3/14) A$öæúÿ FÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÿçÊÿß Üÿ]
ÓZÿÅÿþß A{s æ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ ¨ëÀëÿÌ {¾¨Àÿç ÿçÊÿß¾ëNÿ ÜÿëF, {Ó¨Àÿç Üÿ]
þõëÿ¿¯ÿÀÿ~ ¨{Àÿ {ÜÿæB$æF æ ÿçfÀÿ ÓZÿÅÿ ÿ´æÀÿæ S|ÿç$#¯ÿæ ÉÀÿêÀÿþæÿZÿ{Àÿ
¨ëÀëÿÌ D {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ þëÿÌ¿ {¾¨Àÿç ÓóLÿÅÿ FÜÿç fÿ½{Àÿ LÿÀÿç$æF,
¨Àÿ¯ÿÿöê fÿ½{Àÿ {Ó¨Àÿç Üÿ] ÉÀÿêÀÿÜÿ] S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æF æ FÜÿç¨Àÿç þõëÿ¿,
ÉÀÿêÀÿÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ þæÿ÷ æ AææÀÿ þõëÿ¿ ÿ$æF æ ¨ëÿ FÜÿæÀÿ AfÀÿÿæ H
AþÀÿÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
{ÿðÿó dç¢ÿ;ÿç ÉÚæ~ç {ÿðÿó ÿÜÿÿç ¨æ¯ÿLÿ æ
ÿ {`ÿðÿó {LÿÈÿß;ÿ¿æ{¨æ ÿ {ÉæÌßÿç þæÀëÿÿ ææ23ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç AææLëÿ ÉÚæÿç Lÿæsç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ AS§ç FÜÿæLëÿ
fÁÿæB¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ fÁÿ FÜÿæLëÿ Hÿæ LÿÀÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] F¯ÿó ¯ÿæßë FÜÿæLÿë
ÉëQæB ¨æÀÿçÿ$æF æ
A{bÿ{ÿ¿æßþÿæ{Üÿ¿æßþ{LÿÈ{ÿ¿æ{ÉæÌ¿ F¯ÿ `ÿ æ
ÿçÿ¿ Ó¯ÿöSÿ ×æ~ëÀÿ`ÿ{Áÿæßó Óÿæÿÿó ææ24ææ
FÜÿç Aææ A{bÿÿ¿, FÜÿæLëÿ {dÿÿ LÿÀÿç{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿæ AÿæÜÿ¿ ,
FÜÿæLëÿ fÁÿæB {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿæ A{Lÿâÿ¿, FÜÿæLëÿ Hÿæ LÿÀÿç{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ
FÜÿæ A{ÉæÌ¿, FÜÿæLëÿ ÉëQæB {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ AæLÿæÉ þ FÜÿæLëÿ ÿçf¯ÿä{Àÿ

ÓþæÜÿçÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿç Aææ ÿçÓ{¢ÿÜÿ A{ÉæÌ¿, Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨Lÿ ,
A`ÿÁÿ ×çÀÿ F¯ÿó Óÿæÿÿ A{s æ
Afëöÿ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, LëÿÁÿþö Óÿæÿÿ A{s æ F¨Àÿç ¾ë
LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Óÿæÿÿ þö ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Lÿç;ëÿ É÷êLÿõÐ FÜÿæLëÿ Ajæÿ {¯ÿæàÿç
LÿÜÿç$#{àÿ æ ÿ$æ AææLëÿ Üÿ] Óÿæÿÿ {¯ÿæàÿç LÿÜÿç$#{àÿ æ Aæ¨~ LÿçF ? Aæ¨~
Óÿæÿÿ þöÀÿ Aëÿ¾æßê æ Óÿæÿÿ Lÿ'~ ? Aææ Üÿ] Óÿæÿÿ æ ¾ÿç Aæ¨~
Aææ ¨¾ö¿;ÿ Óæÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ Lÿ÷çßæÀÿ A¯ÿSÿ ëÿÜÿô;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~
Óÿæÿÿ þö ¯ÿçÌß{Àÿ fæ~;ÿç ÿæÜÿ] æ FÜÿæÀÿ Lëÿ¨Àÿç~æþ Óæ¸÷ÿæßçLÿÿæ{Àÿ
¨Ýç$#¯ÿæ þöµÿêÀëÿ {àÿæLÿþæÿZëÿ {µÿæSç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ þLÿæÁÿêÿ µÿæÀÿÿ{Àÿ
¯ÿæÜÿæÀëÿ AæÓç$#¯ÿæ þëÓàÿþæÿ þæÿ÷ 12ÜÿfæÀÿ $#{àÿ æ Aæfç 28 {Lÿæsç
Ad;ÿç æ 12 ÜÿfæÀÿÀëÿ ¯ÿ|ÿç FLÿ àÿä {ÜÿæB¨æ{Àÿ æ A#LÿÀëÿ A#Lÿ FLÿ {Lÿæsç
{ÜÿæB ¨æ{Àÿ æ AæD ÿæ'vÿæÀëÿ A#Lÿ {Lÿ{ÿ {ÜÿæB ¨æÀÿç¯ÿ ? ¯ÿÿöþæÿ FÜÿæÿ
28{LÿæsçÀëÿ þ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿç `ÿæàÿçdç æ F{ÿ Lÿþú Óþß{Àÿ, F{ÿ ÉçW÷ ¯õÿç
Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ ? Fþæ{ÿ Ó¯ëÿ Üÿç¢ëÿ Üÿ] ÿ $#{àÿ æ Aæ¨~Zÿ ÿçf µÿæB
Üÿ] ÿ $#{àÿ æ ¾æÜÿæ dëBô¯ÿæ, QæB¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Ó¯ëÿ þëÓàúÿþæúÿ {ÜÿæBS{àÿ A$öæúÿ
ÿÎ {ÜÿæBS{àÿ æ {Óþæ{ÿ ÿÎ {ÜÿæB ÿæÜÿæô;ÿç ¯ÿÀÿó {ÓþæÿZÿÀÿ
A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ þö ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ
{µÿòÿçLÿ fSÿ{Àÿ D {Lÿò~Óç ¯ÿÖë ¾ÿç FÜÿç ÓÿæÿÿLëÿ ØÉö
LÿÀÿç ¨æÀÿçÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ dëBô¯ÿæ, QæB¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Óÿæÿÿ þö Lÿç¨Àÿç ÿÎ
{ÜÿæBSàÿæ ? FÜÿæ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ þö ÿ$#àÿæ æ FÜÿæ FLÿ LëÿÀÿêÿç-¨Àÿç×çÿç þæÿ÷
$#àÿæ æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ µÿæÀÿÿ{Àÿ Óæ¸÷ÿæßçLÿ þÿþæÁÿçÿ¿ ¯õÿç {Üÿàÿæ æ {ÿÉÀÿ
¯ÿçµÿæfÿ {Üÿàÿæ æ ÀÿæÎ÷ FLÿÿæÀÿ ÓþÓ¿æ Aæfç þ ÀÿÜÿçdç æ
FÜÿç LëÿÀÿêÿç þæÿZÿÀÿ Lÿ$æ LÿæÜÿæ~ê BÿçÜÿæÓ{Àÿ µÿÀÿç ÀÿÜÿçdç æ DÿÀÿ
¨÷{ÿÉ×çÿ ÜÿþçÀÿ¨ëÀÿ fçàÿâæÀÿ {Lÿò~Óç FLÿ S÷æþ{Àÿ 50/60 LëÿÁÿêÿ äÿ÷êß
¨Àÿç¯ÿæÀÿ $#{àÿ æ Aæfç Ó¸íÿö S÷æþ¯ÿæÓê þëÓàúÿþæúÿ As;ÿç æ ÿæ {ÓþæÿZÿ
D¨{Àÿ ÜÿÿçßæÀúÿ ÿ´æÀÿæ àÿ{|ÿB {ÜÿæB$#àÿæ, ÿæ {ÿæ¨ ÿ´æÀÿæ Áÿ{|ÿB
{ÜÿæB$#àÿæ ? {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ {Üÿàÿæ ? Aö Àÿæÿ÷ê{Àÿ ëÿB ÿçÿç þëÓàúÿþæúÿ
{ÓÜÿç S÷æþÀÿ {SæsçF LíÿA ÿçLÿs{Àÿ àëÿ`ÿç ÀÿÜÿç{àÿ æ Ó¯ÿö ¨÷${þ LÿþöLÿæê
¯ÿ÷æÜÿ½~ FvÿæLëÿ Ó§æÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ AæÓ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Óþæ{ÿ AæÓç{àÿ

þëÓàúÿþæ þæ{ÿ ÿæZëÿ Àÿç{ÿ{àÿ æ {ÓþæÿZÿÀÿ þëÜÿôLëÿ ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ
{ÓþæÿZÿ Óæþ§æ{Àÿ Üÿ] LëÿAÀëÿ ¨æ~ç ¯ÿæÜÿæÀÿ LÿÀÿç þëÜÿô àÿSæB ¨æ~ç ¨çB{àÿ
F¯ÿó ¯ÿÁÿLÿæ ABôvÿæ ¨æ~çLëÿ LíÿA{Àÿ ¨æLÿæB {ÿ{àÿ æ {SæsçF ABôvÿæ
ÀëÿsçQ þ {Ó$#{Àÿ ¨LÿæB{àÿ æ ¨çÿþæ{ÿ ÿæÜÿæ {ÿQ# Üÿ] ÀÿÜÿçS{àÿ æ
{Óþæ{ÿ ¯ÿç¯ÿÉ $#{àÿ æ ÿúÿ ¨Êÿæúÿ ¨çÿþæÿZëÿ Óæ$#{Àÿ {ÿB {Óþæ{ÿ
`ÿæàÿçS{àÿ æ ÿçfÀÿ SõÜÿ{Àÿ ÿæZëÿ ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ
¨Àÿ¯ÿÿöê ÿçÿ þëÓàúÿþæÿþæ{ÿ Üÿæÿ{¾æÝç ¨çÿþæÿZëÿ {µÿæfÿ
ÿçþ{;ÿ ÿç{¯ÿÿÿ Lÿ{àÿ æ {ÿ{¯ÿ ¨çÿ þæ{ÿ ¯ÿçSçÝç ¾æB LÿÜÿç{àÿ, Aæ{Àÿ
ëÿ{þ ¾¯ÿÿ As, Aæ{» ¯ÿ÷æÜÿ½~ ¨Àÿç¯ÿæÀÿÀÿ æ µÿàÿæ ëÿ»þæÿZ ÜÿæÿÀëÿ Lÿç¨Àÿç
QæB¨æÀÿç¯ÿë ? {ÓÜÿç þëÓàúÿþæúÿþæ{ÿ LÿÜÿç{àÿ, þÜÿæÀÿæf ! Aæ»Zëÿ Aæ¨~Zÿ
¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ¯ÿæúÿ {àÿæLÿ ¯ÿÜëÿÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ äþæ LÿÀÿ;ëÿ æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ ¨çÿþæÿZëÿ
dæÝç ÿçAæSàÿæ æ ¨çÿþæ{ÿ ÿçfÀÿ S÷æþLëÿ AæÓç {ÿQ#{àÿ {¾, {àÿæ{Lÿ
LëÿAÀÿ ¨÷{ßæS ÿçÀÿ;ÿÀÿ ¨í¯ÿö¯ÿÿúÿ LÿÀëÿ$#{àÿ æ ¨çÿ þæ{ÿ AÿÉÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç{àÿ æ {àÿæ{Lÿ FÜÿç AÿÉÿÀÿ LÿæÀÿ~ ¨`ÿæÀÿç¯ÿæÀëÿ ¨çÿþæ{ÿ LÿÜÿç{àÿ
,"¾¯ÿÿ FÜÿç LëÿAôÀÿ ¨÷æ`ÿêÀÿ D¨{Àÿ `ÿ|ÿç {þæÀÿ Óæþÿæ{Àÿ FÜÿç LÿíALëÿ
ABôvÿæLÿ{àÿ æ F$#{Àÿ FLÿ ABôvÿæ Àëÿsç Q þ ¨LÿæB{àÿ æ S÷æþÀÿ {àÿæ{Lÿ
Ö² {ÜÿæB ¨`ÿæÀÿç{àÿ, ¯ÿÿöþæÿ Lÿ'~ {Üÿ¯ÿ ? ¨çÿþæ{ÿ LÿÜÿç{àÿ,ÿ Lÿ'~
{Üÿ¯ÿ ? þö ÿ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ
{ÓÜÿç Óþß{Àÿ {àÿæLÿþæ{ÿ Éçäçÿ ÿ$#{àÿ æ Úê F¯ÿó Éëÿ÷þæÿZÿ
vÿæÀëÿ ¨ævÿ ¨|ÿç¯ÿæ A#LÿæÀÿ {Lÿ{¯ÿ vÿæÀëÿ ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿæB ÿçAæ¾æBdç æ ÿæÜÿæÀÿ
¨÷þæ~ ÿæÜÿ] æ {¯ÿðÉ¿þæ{ÿ ÿ D¨æföÿLëÿ Üÿ] ÿçfÀÿ þö þæÿç ¯ÿÓë$#{àÿ æ
äÿ÷êßþæ{ÿ `ÿæÀÿ~ þæÿZÿ A$öæúÿ ÀÿæfæþæÿZÿ Ó¼ëQ{Àÿ ÿæZÿÀÿ ¨÷ÉóÓæ
Sæßÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçþæÿZÿ ¨÷ÉÖç Sæßÿ{Àÿ ÿçþgçÿ $#{àÿ æ Àÿæfæþæ{ÿ
Aÿæÿæ {¯ÿæàÿç ÿçfLëÿ S¯ÿö LÿÀÿë$#{àÿ æ ÿçf QææÀÿ `ÿþLÿç{àÿ ¯ÿçfëÁÿç þëÜÿô
àëÿ`ÿæB {ÿ¯ÿ {¯ÿæàÿç µÿæ¯ëÿ$#{àÿ æ ÿçàÿâê ÿÀÿ¯ÿæÀÿLëÿ $ÀÿæB {ÿ¯ÿæ ÉNÿç Aæ»Àÿ
Adç {¯ÿæàÿç AÜÿóLÿæÀÿ LÿÀëÿ$#{àÿ æ FµÿÁÿç ÉÖæ{Àÿ Ó¼æÿ þçÁëÿ$#¯ÿæ {¯ÿ{Áÿ
¨|ÿæ¨|ÿçÀÿ fqæÁÿ{Àÿ LÿçF ¨Éëdç {¯ÿæàÿç {Óþæ{ÿ µÿæ¯ëÿ$#{àÿ æ þö {ÓþæÿZÿÀÿ
Lÿ'~ ÿÀÿLÿæÀÿ ? þö {Lÿ¯ÿÁÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~Zÿ ¯ÿÖë {ÜÿæB ÀÿÜÿç$#àÿæ æ {Óþæ{ÿ Üÿ]
þö Óíÿ÷Àÿ Àÿ`ÿßêÿæ F¯ÿó {Óþæ{ÿ Üÿ] ÿæÀÿ ¯ÿ¿æQ¿æLÿæÀÿ $#{àÿ æ {Óþæ{ÿ
Üÿ], FLÿþæÿ÷ Óÿ¿ H þç$¿æÀÿ ÿçÿöæßLÿ $#{àÿ, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç ¨÷æ`ÿêÿ LÿæÁÿ{Àÿ
Úê, Éëÿ÷, {¯ÿðÉ¿, {äÿ÷êß, ¯ÿ÷æÜÿ½~ F¨Àÿç ÓþÖZëÿ {¯ÿÿ ¨|ÿç¯ÿæÀÿ A#LÿæÀÿ
$#àÿæ æ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¯ÿSöÀÿ JÌçþæ{ÿ {¯ÿðÿçLÿ þ¦ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$#{àÿ æ
ÉæÚæ$ö ÿçÿöß{Àÿ {Óþæ{ÿ µÿæS {ÿD$#{àÿ æ ¨÷æ`ÿêÿ Àÿæfæþæ{ÿ þö
ÿæþ{Àÿ AæÝºÀÿ ¨÷ÓæÀÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {àÿæLÿþæÿZëÿ ÿ {ÿD$#{àÿ æ þö
¨Àÿæß~Zëÿ ÓþæÿÀÿ {ÿD${àÿ æ
þ LÿæÁÿêÿ µÿæÀÿÿ{Àÿ Óÿæÿÿ þöÀÿ ¾$æ$ö jæÿÜÿêÿ DNÿ S÷æþ
¯ÿçæÓê {þæZÿ ¨Àÿç FLÿ {Lÿæ~{Àÿ FLÿÿ÷ {ÜÿæB ÀÿÜÿç{àÿ æ LÿæÀÿ~ þö ÿÎ
{ÜÿæBSàÿæ æ Lÿçdç {àÿæLÿ FÜÿç A¨ç÷ß É±ÿLëÿ É÷¯ÿ~ LÿÀÿç AæÜÿÿ¿æ LÿÀÿç {ÿ{àÿ æ
Lÿç;ëÿ Óþ{Ö Lÿç¨Àÿç ¨÷æ~Àÿ A;ÿ LÿÀÿç¨æÀÿ{;ÿ æ Aëÿs É÷æÀÿ ¨Êÿæúÿ þ
¯ÿç¯ÿÉ {ÜÿæB Aÿ¿ D¨æß {Qæfç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$#àÿæ æ Aæfç þ {Óþæ{ÿ ¯ÿæDôÉ
{¨æÿç, þíÓÁÿ ÀÿQ# Üÿç¢ëÿþæÿZÿ ¨Àÿç ¯ÿç¯ÿæÜÿ LÿÀëÿd;ÿç æ ¨{Àÿ FLÿ þëÓàúÿþæúÿ
¨ë{ÀÿæÜÿçÿ AæÓç ¯ÿç¯ÿæÜÿ LÿÀÿæB `ÿæàÿç¾æF æ {Óþæ{ÿ Óþ{Ö Éë Üÿç¢ëÿ Üÿ]
$#{àÿ æ Aæfç Óþ{Ö þëÓàúÿþæúÿ {ÜÿæBS{àÿ æ
{ÿ{¯ÿ Lÿ'~ {ÜÿæB$#àÿæ ? {Óþæ{ÿ ¨æ~ç Üÿ] ÿ ¨çB$#{àÿ æ Ajæÿ{Àÿ
þëÓàúÿþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ dëBô {ÿB$#¯ÿæ ¨ÿæ$ö QæB {ÿB$#{àÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç þö
ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ þö FLÿ dëAæô-dëBô, {ÜÿæBSàÿæ æ F¨Àÿç àÿæf¯ÿ;ÿç FLÿ àÿÿæ
¾æÜÿæLëÿ dëBô{ÿ{àÿ ÿæÀÿ ¨ÿ÷ ÓZëÿ`ÿçÿ {ÜÿæB¾æF F¯ÿó {Ó$#Àëÿ Üÿæÿ Lÿæ|ÿç
{ÿ{àÿ ¨ëÿ ¯ÿçLÿÉçÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç àÿÿæ Üÿæÿ ÜÿsæB¯ÿæ ¨{Àÿ ¯ÿçLÿÉçÿ
{ÜÿæB¾æF æ Lÿç;ëÿ þö ÿ F¨Àÿç þDÁÿç Sàÿæ {¾, ¨ëÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿçLÿÉçÿ {Üÿàÿæ
ÿæÜÿ] æ ¯ÿÿöþæÿ þöÀÿ þõëÿ¿ {ÜÿæBSàÿæ æ Ó¯ëÿÿçÿ ¨æBô {ÓþæÿZÿ Àÿæþ,
LõÿÐ F¯ÿó ¨Àÿþææ þÀÿçS{àÿ æ ¾çFLÿç ÉæÉ´ÿ $#{àÿ, {Ó þÀÿçS{àÿ æ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ
ÿæÜÿæ ÉæÉ´ÿ ÿæþ{Àÿ {Lÿò~Óç LëÿÀÿêÿç Üÿ] $#àÿæ æ ¾æÜÿæLëÿ {àÿæ{Lÿ þö þæëÿ$#{àÿ æ
þöÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ Aæ{» LÿæÜÿ]Lÿç ¾æDd;ÿç ? LÿæÀÿ~ Aæ{» þÀÿ~ÉêÁÿ
A$öæúÿ þÀÿç¯ÿæ-fçBô¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç æ þö {Lÿò~Óç ÿçÊÿçÿ ¯ÿÖë A{s æ ¾æÜÿæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ
¾æB Aæ{» AþÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ æ AæþLëÿ ÿ þÀÿçç{àÿ Üÿ] þÀÿç¯ÿæ Lÿç;ëÿ þö {Lÿ¯ÿÁÿ
dëBô{àÿ, QæB{àÿ ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ {ÿ{¯ÿ þö AæþLëÿ Lÿ'~ Àÿäæ LÿÀÿç¯ÿ ?
þö ÿ Aæ¨~Zÿë Àÿäæ LÿÀëÿdç æ {Ó Aæ¨~Zÿ vÿæÀëÿ ÉNÿçÉæÁÿê A{s æ Aæ¨~

Qæÿ´æÀÿæ þÀÿç{¯ÿ, þö dëBô{ÿ{àÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ÿæÜÿæ þö Lÿç¨Àÿç
{Üÿàÿæ ? LëÿÀÿêÿ ÿÎ {ÜÿæB$æF, Lÿç;ëÿ Óÿæÿÿ þö ëÿ{Üÿô æ
Óÿæÿÿ F¨Àÿç FLÿ ALÿæs¿ Óÿ¿ ¯ÿÖë, ¾æÜÿæLëÿ ÉÚ Lÿæsç¨æ{Àÿ
ÿæÜÿ] , AS§ç fÁÿæB ¨æ{Àÿ ÿæÜÿ], fÁÿ Hÿæ LÿÀÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] F¯ÿó ¯ÿæßë ÉëQæB
¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ QæB¯ÿæ, ¨çB¯ÿæ ÿ íÿÀÿ{Àÿ, ¨÷LÿõÿçÀëÿ D {Lÿò~Óç ¯ÿÖë
ÿæÜÿæLëÿ ØÉö þ LÿÀÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç Óæÿæÿÿ ÿÎ Lÿç¨Àÿç
{ÜÿæBSàÿæ ?
F¨Àÿç Üÿ] Lÿÿç¨ß LëÿÀÿêÿçþæÿ AfëöÿZÿ Óþß{Àÿ þ $#àÿæ æ
{ÓþæÿZÿÀÿ ÉçLÿæÀÿ Afëöÿ þ $#{àÿ æ {Ó ¯ÿçÁÿæ¨ LÿÀÿç ¯ÿ¿æLëÿÁÿ Ó´Àÿ{Àÿ
LÿÜÿç{àÿ {¾, LëÿÁÿ þö Üÿ] Óÿæÿÿ A{s æ ¾ë ÿ´æÀÿæ Óÿæÿÿ þö ÿÎ
{ÜÿæB¾ç¯ÿ æ LëÿÁÿþö ÿÎ {ÜÿæBS{àÿ, Aæ{»þæ{ÿ Aÿ;ÿLÿæÁÿ ¨¾ö¿;ÿ
ÿÀÿLÿ {µÿæS LÿÀÿç¯ÿæ, Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ "ÿëþ F¨Àÿç Ajæÿ {LÿDôvÿë
D {ÜÿæBSàÿæ ? Óç {Üÿàÿæ {¾ ÿæÜÿæ {Lÿò~Óç LÿëÀÿêÿç $#àÿæ, {ÿ{¯ÿ
É÷êLõÿÐ ÿæÜÿæÀÿ ÿç¯ÿæÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¾æB LÿÜÿç{àÿ {¾ Aææ Üÿ] Óÿæÿÿ æ
¾ÿç Aæ¨~ AæçLÿ ¨$Lëÿ fæ~;ÿç ÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ Óÿæÿÿ þö{Àÿ Aæ¨~ZÿÀÿ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæBÿæÜÿ] æ {¾{ÿ {¯ÿ{Áÿ FÜÿç Óÿæÿÿ, ÉæÉ´ÿ
Aææ ÓþÖZÿ µÿçÿ{Àÿ ¨Àÿç¯ÿ¿æ©, {ÿ{¯ÿ LÿæÜÿæLëÿ {Qæfæ¾ç¯ÿ ? FÜÿæ
D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -
A¯ÿ¿{Nÿæßþ`ÿç{;ÿ¿æßþ¯ÿçLÿæ{ßö¿æßþë`ÿ¿{ÿ æ
ÿÓ½æ{ÿ¯ÿó ¯ÿçÿç{ÿ´ðÿó ÿæëÿ{Éæ`ÿçëÿþÜÿöÓç ææ25ææ
FÜÿç Aææ A¯ÿ¿Nÿ A$öæúÿ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ¯ÿçÌß ëÿ{Üÿô æ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ
ÿ´æÀÿæ FÜÿæLëÿ ¯ëÿlç{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ B¢ÿ÷çß F¯ÿó ¯ÿçÌßþæÿZÿ
Óó{¾æS ÀÿÜÿçdç æ {Ó ¨¾ö¿;ÿ Aææ ÿ Adç Lÿç;ëÿ ÿæLëÿ ¯ëÿlç {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ {Ó
A`ÿç;ÿ¿ A{s æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ `ÿçÿ F¯ÿó `ÿçÿÀÿ àÿÜÿÀÿê ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ
ÿæÜÿæ ÉæÉ´ÿ A{s Lÿç;ÿë Aæ»Àÿ ÿÉöÿ, D¨{µÿæS H ¨÷{¯ÿÉ ÿçþ{;ÿ ëÿ{Üÿô æ
A$öæúÿ `ÿçÿÀÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿ æ
¨í¯ÿöÀëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç {¾ AÓúÿ ¯ÿÖëÀÿ AÖçÿ´ Üÿ] ÿæÜÿ] F¯ÿó
Óúÿ ¯ÿÖëÀÿ ÿçÿçLÿæÁÿ{Àÿ Aµÿæ¯ÿ þ ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç Óúÿ¯ÿÖë {ÜÿDdç "Aææ' æ
Aææ Üÿ] A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ, ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ F¯ÿó A¯ÿ¿Nÿ A{s æ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ

AææLëÿ ¯ÿç{ÉÌ Së~þö¾ëNÿ {ÿQ#$#{àÿ æ ÿæ ÿÉµÿæÌæÀÿ jæÿæ {ÿQ#$#{àÿ,
ÿæ {Lÿò~Óç ÓþõçÉæÁÿê Üÿ] {ÿQ#$#{àÿ ¯ÿÀÿó ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ Üÿô {ÿQ#$#{àÿ æ
É÷êLõÿÐ AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾ ÿÿ´ {ÜÿDdç ¨Àÿþææ æ þÿ ÿç{Àÿæ
A¯ÿ×æ{Àÿ ÓæLÿ ÿæÜÿæÀÿ ÿÉöÿ F¯ÿó {Ó$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ ¨÷æ©ç
A¯ÿ×æ{Àÿ µÿS¯ÿæÿ þçÁÿç$æAæ;ÿç F¯ÿó vÿçLúÿ ¨ÀÿþíÜëÿÿö{Àÿ {Ó ÿçf AææLëÿ
CÉ´Àÿêß Së~þö{Àÿ ¯ÿçµíÿÌçÿ {ÿQ#$æF æ {Ó {ÿQë$æF, Aææ Üÿ] Óÿ¿,
Óÿæÿÿ H ¨Àÿç¨íÿö A{s æ FÜÿç Aææ A`ÿç;ÿ¿ A{s æ FÜÿæ ¯ÿçLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ æ
A$öæúÿ A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ æ Aÿ {Üÿ Afëöÿ ! AææLëÿ F¨Àÿç fæ~ç ëÿ {ÉæLÿ
LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ ¯ÿÿöþæÿ É÷êLõÿÐ AfëöÿZÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ{Àÿ ¯ÿç{ÀÿææµÿæÌ
{ÿQæDd;ÿç æ ¾æÜÿæLÿç Óæþæÿ¿ ÿLÿö A{s æ
A$ {`ÿðÿó ÿçÿ¿fæÿó ÿçÿ¿ó ¯ÿæ þÿ¿{Ó þõÿþú æ
ÿ$æ¨ç ÿ´ó þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ {ÿð¯ÿó {Éæ`ÿçÿëþÜÿöÓç ææ26ææ
¾ÿççH ëÿ{þ Ó{ÿð¯ÿ FÜÿæLëÿ fÿ½ {ÿD$#¯ÿæ F¯ÿó Ó{ÿð¯ÿ þÀëÿ$#¯ÿæ
þ{ÿLÿÀëÿd, {ÿ{¯ÿ þ ëÿ{þ {ÉæLÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ ëÿÜÿô æ LÿæÀÿ~-
fæÿÓ¿ Üÿç ø{¯ÿæ þõëÿ¿øö¯ÿó fÿ½ þõÿÓ¿ `ÿ æ
ÿÓ½æÿ¨ÀÿçÜÿæ{ßö¿{$ö ÿ ÿ´ó {Éæ`ÿçëÿþÜÿöÓç ææ 27ææ
FÜÿç¨Àÿç þæÿçS{àÿ þ fÿ½ {ÿB$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ þõëÿ¿ ÓëÿçÊçÿÿ
F¯ÿó þÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ þ fÿ½ ÓëÿçÊÿçÿ A{s æ {ÿ~ë LÿÀÿç ëÿ{þ {ÉæLÿ
LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ ëÿÜÿô æ ¾æÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç `ÿççLÿçûæ Üÿ] ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ {ÉæLÿ
LÿÀÿç¯ÿæ A$ö Aÿ¿ {SæsçF ëÿQLëÿ Aæþ¦çÿ LÿÀÿç¯ÿæ A{s æ
A¯ÿ¿Nÿæÿêÿç µíÿÿæÿç ¯ÿ¿Nÿþæÿç µÿæÀÿÿ æ
A¯ÿ¿Nÿÿçÿæ{ÿ¿¯ÿ ÿÿ÷ Lÿæ ¨Àÿç{ÿ¯ÿÿæ ææ28ææ
{Üÿ Afëöÿ ! Ó¸íÿö ¨÷æ~ç fÿ½ ¨í¯ÿöÀëÿ F¯ÿó þõëÿ¿ ¨{Àÿ ¯ÿçÿæ ÉÀÿêÀÿ
Üÿ] $#{àÿ æ fÿ½Àÿ ¨í¯ÿö F¯ÿó ¨Êÿæúÿ þ {ÿQæ¾æAæ;ÿç ÿæÜÿ]ç æ {Lÿ¯ÿÁÿ fÿ½&þõëÿ¿Àÿ
þ ×Áÿ{Àÿ Üÿ] ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÿQæ¾æAæ;ÿç æ Aÿ FÜÿç ¨Àÿç¯ÿÿöÿ
ÿçþ{;ÿ ¯ÿ¿$ö `ÿç;ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀëÿd ? FÜÿç AææLëÿ LÿçF {ÿQçd;ÿç ? ÿæÜÿæÿ
LÿÜëÿd;ÿç-
AæÊÿßö¿¯ÿúÿ¨É¿ÿç LÿÊÿç{ÿÿ-
þæÊÿßö¿¯ÿúÿ¯ÿÿÿç ÿ{$ð¯ÿ `ÿæÿ¿ æ
AæÊÿßö¿¯ÿ{aÿðÿþÿ¿ Éõ{~æÿç
É÷ëÿ´æ{¨¿ÿó {¯ÿÿ ÿ {`ÿð¯ÿ LÿÊÿçúÿ ææ29ææ
¨í¯ÿöÀëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ- AææLëÿ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ {ÿQ#$#{àÿ æ
¯ÿÿöþæÿ ÿÿ´ ÿÉöÿÀÿ ëÿàÿöµÿÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, {Lÿò~Óç ¯ÿçÀÿÁÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] FÜÿç AææLëÿ AæÊÿ¾ö¿ Àíÿ¨{Àÿ {ÿQ;ÿç æ Éë~ç ÿ $æ;ÿç,
¨÷{ÿ¿ä Àíÿ¨{Àÿ {ÿQë$æ;ÿç F¯ÿó {Ó¨Àÿç Üÿ] Aÿ¿ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
AæÊÿ¾ö¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {ÓÜÿç ÿÿ´Lëÿ LÿÜÿç$æ;ÿç æ {¾Dôþæ{ÿ {ÿQ#d;ÿç, {Óþæ{ÿ
Üÿ] ¾$æ$ö Àíÿ¨{Àÿ LÿÜÿç¨æÀÿç{¯ÿ æ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÀÿÁÿ ÓæLÿ ÿæÜÿæLëÿ
AæÊÿ¾ö¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ Éë~ç$æ;ÿç æ Óþ{Ö þ Éë~ç ÿ$æ;ÿç LÿæÀÿ~ FÜÿæ A#LÿæÀÿê
ÿçþ{;ÿ Üÿ] A{s æ {Üÿ Afëöÿ ! LÿçF LÿçF Éë~ç þ AææLëÿ fæ~ç¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ
LÿæÀÿ~ Óæÿ ¨æÀÿ àÿæSë ÿæÜÿ] A$öæúÿ Óæÿ vÿçLúÿ Àíÿ¨{Àÿ {ÜÿDÿæÜÿ] æ
Aæ¨~ FLÿàÿä ¯ÿæÀÿ jæÿÀÿ Lÿ$æ Éë~;ëÿ Lÿçºæ ¯ëÿl;ëÿ æ fçÀÿæÀëÿ ÉçÀÿæ ¯ÿæÜÿæÀÿ
LÿÀÿç ¯ëÿl;ëÿ æ àÿæÁÿæßçÿ þ ÀÿÜÿ;ëÿ Lÿç;ëÿ {þæÜÿ Aÿç ¨÷¯ÿÁÿ A{s æ Lÿçdç Óþß
¨{Àÿ Üÿ] Aæ¨~ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ{Àÿ àÿç© ¨æB{¯ÿ æ {ÉÌ{Àÿ É÷êLõÿÐ
LÿÜëÿd;ÿç -
{ÿÜÿê ÿçÿ¿þ¯ÿ{æßó {ÿ{Üÿ Ó¯ÿöÓ¿ µÿæÀÿÿ æ
ÿÓ½æúÿ Ó¯ÿöæ~ç µíÿÿæÿç ÿ ÿ´ó {Éæ`ÿçëÿþÜÿöÓç ææ30ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç Aææ ÓþÖZÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ A¯ÿ F¯ÿó

ALÿæs¿ Àíÿ{¨ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ë Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~ç þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ëÿ{þ
{ÉæLÿ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ Aææ Üÿ] Óÿæÿÿ æ FÜÿç Óÿ¿Lëÿ ¨÷ÿç¨æÿÿ
LÿÀÿç FÜÿæÀÿ ¨÷µíÿÿæ ÓÜÿçÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿç FÜÿç ¨÷É§ Fvÿæ{Àÿ Üÿ] ¨íÿö
{ÜÿæB¾æDdç æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾, FÜÿæÀÿ ¨÷æ©ç Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ ? Ó¸íÿö
Sêÿæ{Àÿ FÜÿæ ÿçþ{;ÿ ëBsç Üÿ] þæSö ÀÿÜÿçdç æ ¨÷$þsç jæÿ{¾æS F¯ÿó
ÿ´çÿêßsç ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS æ ëÿBsç þæSö þ{Àÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö {SæsçF
Üÿ] A{s æ {ÓÜÿç LÿþöÀÿ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ÿæ D¨{Àÿ {fæÀúÿ {ÿB {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ
jæÿ{¾æS¯ÿçÌß D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
Ó´þöþ¨ç `ÿæ{¯ÿä¿ ÿ ¯ÿçLÿ¸çëÿþÜÿöÓê æ

þö¿æç ¾ëæ{bÿ÷{ßæÿ¿úÿ äÿ÷çßÓ¿ ÿ ¯ÿçÿ¿{ÿ ææ31ææ
{Üÿ Aföëÿ ! Ó´þöLëÿ {ÿQ# þ ëÿ{þ µÿß LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ
LÿæÀÿ~ þö¾ëNÿ ¾ëvÿæÀëÿ ¯ÿÁÿç Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê þæSö
{äÿ÷êß þæÿZÿ ¨ä{Àÿ ÿæÜÿ] æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ ÿ Aææ ÉæÉ´ÿ A{s æ Aææ
Óÿæÿÿ A{s æ ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] FLÿþæÿ÷ þö LëÿÜÿæ¾æBdç æ {ÿ{¯ÿ FÜÿæ Ó´þö
Lÿç¨Àÿç ? þö FLÿþæÿ÷ Aææ Üÿ] A{s æ {Ó ÿ A`ÿÁÿ F¯ÿó ×çÀÿ A{s æ {ÿ{¯ÿ
þæö`ÿÀÿ~ Lÿ'~ ? ¯ÿÖëÿ FÜÿç Aæ ¨${Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ äþÿæ ¨÷{ÿ¿Lÿ
¯ÿ¿NÿçZÿ AàÿSæ AàÿSæ {ÜÿæB$æF æ Ó´µÿæ¯ÿÀÿë D FÜÿç äþÿæLëÿ Ó´þö
LëÿÜÿæ¾æBdç æ FÜÿç Óÿæÿÿ AæçLÿ ¨${Àÿ `ÿæàëÿ$#¯ÿæ ÓæLÿZëÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
Ó´µÿæ¯ÿ ÿ´æÀÿæ {ÓþæÿZÿ äþÿæëÿÓæ{Àÿ `ÿæÀÿç{É÷~ê{Àÿ ¯ÿæ+çd;ÿç æ ÿæÜÿæ {Ü
Ddç Éëÿ÷, {¯ÿðÉ¿, äÿ÷êß F¯ÿó ¯ÿ÷æÜÿ½~ æ ÓææÿæÀÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ A¯ÿ×æ{Àÿ
¨÷{ÿ¿Lÿ ÓæLÿ Éëÿ÷ A$öæúÿ AÅÿj {ÜÿæB$æF æ W+æ W+æ Àÿç µÿfÿ{Àÿ
¯ÿÓç¯ÿæ ¨{Àÿ þ {Ó ÿÉ þçÿçsú ÿçf¨ä{Àÿ ¨æB ÿ$æF æ {Ó ¨÷LõÿÿçÀÿ
þæßæ fæàÿLëÿ Lÿæsç ¨æÀÿç ÿ$æF æ FÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {Ó¯ÿæ ÿ´æÀÿæ
ÿæÜÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ÓúÿSë~ AæÓç$æF æ {Ó Éëÿ÷ {É÷~êÀëÿ {¯ÿðÉ¿ {É÷~êÀÿ
ÓæLÿ {ÜÿæB¾æF æ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ] ×çÀÿ Ó¸ÿç A{s æ FÜÿæÀÿ #{Àÿ #{Àÿ
ÓóS÷Üÿ F¯ÿó {Sæ¨æÁÿÿ A$öæúÿ B¢ÿçßþæÿZÿ ÓëÀÿäæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Óäþ
{ÜÿæB ¾æB$æF æ Lÿæþ, {Lÿ÷ææÿç ÿ´æÀÿæ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÜÿçóÓæ {ÜÿæB$æF æ ÿ$æ
¯ÿç{¯ÿLÿ {¯ÿðÀÿæS¿ Aæÿç ÿ´æÀÿæ FÜÿæÀÿÿ ÓëÀÿäæ {ÜÿæB$æF æ Lÿç;ëÿ ¨÷LÿõÿçLëÿ
ÿç¯ÿ}f LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ {Ó$#{Àÿ ÿ$æF æ Lÿ÷þÉ Dÿç LÿÀÿç LÿÀÿç ÓæLÿÿ
A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ ÿçÿçSë~Lëÿ Lÿæsç¯ÿæ äþÿæ A$öæúÿ {¯ÿðÉ¿ {É÷~êÀëÿ äÿ÷êßÿ´
AæÓç¾æB$æF æ FÜÿç ÖÀÿ{Àÿ ¨÷Lõÿÿç F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçLÿæÀÿ SëÝçLëÿ ¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæ
äþÿæ AæÓç¾æB$æF æ {ÿ~ë LÿÀÿç ¾ë FÜÿç vÿæÀëÿ Üÿ] ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ
Lÿ÷þÉ Óæÿæ LÿÀÿç ÓæLÿ äÿ÷êßÀëÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~ÿ´ {É÷~ê{Àÿ ¯ÿÿÁÿç¾æF æ FÜÿç
Óþß{Àÿ þÿÀÿ Éþÿ, B¢ÿç÷çßþæÿZ ÿþÿ, æÀÿæ¯ÿæÜÿê `ÿç;ÿÿ, ÓÀÿÁÿÿæ,
Aëÿµÿ¯ÿ, jæÿ Bÿ¿æÿç àÿä~ ÓæLÿZÿ µÿçÿ{Àÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ
ÜëÿF æ FþæÿZÿ AëÿÏæÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Lÿ÷þÉ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB
¾æB$æF æ {¾Dôvÿæ{Àÿ {Ó ¯ÿ÷æÜÿ½~ {ÜÿæB þ ÀÿÜÿç¾æBÿ$æF æ
¯ÿç{ÿÜÿ Àÿæfæ fÿLÿZÿ Óµÿæ{Àÿ þÜÿÌ} ¾æj¯ÿàÿLÿ¿ `ÿæLÿ÷æß~

DÌÖç, Lÿ{Üÿæàÿ, AæÀëÿ~ê, DæÁÿLÿ F¯ÿó SæSöêZÿ ¨÷É§Àÿ Óþææÿ LÿÀÿç
LÿÜÿç{àÿ {¾, Aæ ÓæäæúÿLÿæÀÿÿ ¨íÿöÿßæ Ó¸æÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] ¯ÿ÷æÜÿ½~
{ÜÿæB $æF æ FÜÿç Aææ Üÿ] {àÿæLÿ, ¨Àÿ{àÿæLÿ F¯ÿó ÓþÖ ¨÷æ~ê þæÿZÿë
A;ÿÀÿÀëÿ ¨Àÿç`ÿæÁÿçÿ LÿÀÿç$æF æ Óí¾ö¿, `ÿ¢ÿ÷þæ, ¨õ$#¯ÿê, fÁÿ,¯ÿæßë, AS§ç, ÿæÀÿæS~,
A;ÿÀÿêä, AæLÿæÉ F¯ÿó ¨÷{ÿ¿Lÿ ä~ FÜÿç AææÀÿ Üÿ] ¨÷ÉæÓÿ{Àÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ
ëÿþÀÿ FÜÿç Aææ A;ÿ¾ö¿æþê Aþõÿ A{s æ Aææ AäÀÿ A{s æ FÜÿæ µÿç
Óþ{Ö ÿæÉ¯ÿæúÿ As;ÿç æ {¾{Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ FÜÿç AäÀÿLëÿ
ÿfæ~ç Üÿ¯ÿÿ Lÿ{Àÿ, ÿ¨ Lÿ{Àÿ, ÜÿfæÀÿ ¯ÿÌö ¨¾ö¿;ÿ ¾jLÿ{Àÿ, ÿæÜÿæÀÿ
ÓþÖ Lÿþö ÿæÉ¯ÿæúÿ A{s æ {¾{Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç FÜÿç AäÀÿLëÿ ÿfæ~ç FÜÿç
{àÿæLÿÀÿë þõëÿ¿¯ÿÀÿ~ LÿÀÿç `ÿæàÿç¾æF æ {Ó ÿßÿêß A{s æ Lõÿ¨~ þ A{s
F¯ÿó {¾ FÜÿç AäÀÿLëÿ fæ~ç FÜÿç {àÿæLÿÀëÿ þõëÿ¿¯ÿÀÿ~ LÿÀÿç `ÿæàÿç¾æF, {Ó
¯ÿ÷æÜÿ½~ A{s æ (¯õÿÜÿÿæÀÿ~¿{Lÿæ¨ÿçÌÿ 3/4-5-7-8)
Afëöÿ {äÿ÷êß {É÷~êÀÿ ÓæLÿ As;ÿç æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾, {äÿ÷
{É÷~êÀÿ ÓæLÿ ÿçþ{;ÿ ¾ë AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê þæSö Üÿ]
ÿæÜÿ] æ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾ äÿ÷êß Lÿ'~ ? ¨÷æß {àÿæ{Lÿ FÜÿæÀÿ ÿæßö Óþæf{Àÿ
fÿ½ÿæ D ¯ÿ÷æÜÿ½~ {äÿ÷êß {¯ ðÉ¿ H Éëÿ÷ fæÿç þæÿZëÿ {ÿB$æ;ÿç æ
FþæÿZëÿ Üÿ] `ÿæÀÿç¯ÿÿö þæÿç {ÿB$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ëÿ{Üÿô æ ÉæÚLÿæÀÿ Ó´ßó
LÿÜÿçd;ÿç {¾, äÿ÷êß Lÿ'~ ? ¯ÿÿö Lÿ'~ ? Fvÿæ{Àÿ {Ó {Lÿ¯ÿÁÿ {äÿ÷êþæÿZÿ
ÿæþ {ÿBd;ÿç F¯ÿó ¨Àÿ¯ÿÿöê AvÿÀÿ Aæß ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç ¨÷É§Àÿ Óþææÿ
¨÷Öëÿ LÿÀÿçd;ÿç {¾ ¯ÿÖëÿ ¯ÿÿö Lÿ'~ Fvÿæ{Àÿ F¯ÿó Lÿç¨Àÿç F$#{Àÿ
¨Àÿç¯ÿÿöÿ {ÜÿDdç ?
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- `ÿæëÿ¯ÿö~¿ó þßæÓõÎó A$öæúÿ `ÿæÀÿç¯ÿÿöÀÿ ÓõÎç
þëô Üÿçô LÿÀÿçdç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ þëÿÌ¿Zëÿ ¯ÿæ+ç$#{àÿ ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç, ÿæÜÿ] !
Së~ Lÿþö ¯ÿçµÿæSÉ A$öæúÿ Së~ AëÿÓæ{Àÿ LÿþöLëÿ `ÿæÀÿçµÿæS{Àÿ ¯ÿæ+ç{àÿ æ
FÜÿæ {ÿQ#¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ {¾, {ÓÜÿç Lÿþö Lÿ'~ ? ¾æÜÿæLëÿ ¯ÿ+ÿ LÿÀÿæSàÿæ æ
Së~ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ A{s æ ÓæÿæÀÿ D`ÿçúÿ ¨÷Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ ÿæþÓçLÿÀëÿ
ÀÿæfÓçLÿ F¯ÿó ÀÿæfÓçLÿÀÿë Óæÿ´çLÿ Së~{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç$æF æ A;ÿ{ÿæSÿ´æ
¯ÿ÷æÜÿ½~ Ó´µÿæ¯ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ
ÓþÖ {¾æS¿ÿæÓ¯ëÿÿ FÜÿç ÓæLÿ ¨æQ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¯ÿÿö Óº¤ÿç ¨÷É§ FvÿæÀëÿ
¨÷æÀÿ» {ÜÿæB AvÿÀÿ Aæß{Àÿ ¾æB ¨íÿö {ÜÿDdç æ
É÷êLõÿÐZÿ þæÿ¿ÿæ {¾, "{É÷ßæúÿÓ´{þöæ ¯ÿçSë~ ¨Àÿþöæúÿ
Ó´ëÿÏçÿæúÿ æ'' A$öæúÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D FÜÿç þö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ
äþÿæ {¾Dô ÖÀÿÀÿ {ÜÿD ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, µÿ{àÿ ÿæÜÿæ Së~ ÀÿÜÿçÿ Éëÿ÷
{É÷~êÀÿ {ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç {ÿ{¯ÿ þ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç$æF æ LÿæÀÿ~
Aæ¨~ Lÿ÷þÉ {ÓvÿæÀëÿ Üÿ] Dúÿ$æÿ LÿÀëÿd;ÿç æ Lÿç;ëÿ DaÿÖÀÿêß ÓæLÿZÿ
ÿLÿàÿ LÿÀÿç ÓæLÿ ÿÎ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ Afëöÿ {äÿ÷êß {É÷~êÀÿ ÓæLÿ
As;ÿç æ {ÿ~ë É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, {Üÿ Afëöÿ ! ÿçfÀÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D FÜÿç
¾ë{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ äþÿæLëÿ {ÿQç þ ëÿ{þ µÿß LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿
ëÿÜÿô æ FÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê Lÿæ¾ö¿ äÿ÷êß ÿçþ{;ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿæ
D¨{Àÿ {fæÀúÿ {ÿB ¨ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
¾õÿbÿßæ {`ÿæ¨¨ó Ó´Söÿ´æÀÿþ¨æ¯õÿÿþú æ
ÓëQ#ÿ äÿ÷çßæ ¨æ$ö àÿµÿ{;ÿ ßëþêÿõÉþú ææ32ææ
¨æ$}¯ÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ Àÿ$ LÿÀÿç¯ÿæ àÿäLëÿ ÿçÊÿçÿ Àíÿ{¨ ¯ÿç LÿÀÿç¨æÀëÿ$#¯ÿæ
{Üÿ Afëöÿ ! Ó´ÿ ¨÷æ© Ó´SöÀÿ {Qæàÿæ {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿ´æÀÿÀíÿ¨ê FÜÿç ¾ëLëÿ
µÿæS¿¯ÿæúÿ äÿ÷êß Üÿ] ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ äÿ÷êß {É÷~êÀÿ ÓæLÿ þ{Àÿ
ÿçÿçSë~Lëÿ Lÿæsç¯ÿæÀÿ äþÿæ ÀÿÜÿç$æF æ ÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ Ó´Sö ÿ´æÀÿ {Qæàÿæ ÀÿÜÿç$æF æ
LÿæÀÿ~ ÿæ'µÿçÿ{Àÿ Af}ÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ¨íÿö Àíÿ{¨ ÀÿÜÿç$æF æ Ó´Àÿ{Àÿ
(É´æÓ H ¨÷É´æÓ{Àÿ) ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ ÿæÜÿæZÿ vÿæ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ
{Qæàÿæ Ó´Söÿ´æÀÿ A{s æ {äÿ÷-{äÿ÷jZÿ FÜÿç ¾ëLëÿ µÿæS¿¯ÿæúÿ äÿ÷êß Üÿ]
¨æB$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ ÿæÜÿævÿæ{Àÿ Üÿ] FÜÿç ÓóWÌöÀÿ äþÿæ ÀÿÜÿç$æF æ ëÿÿçAæ{Àÿ
àÿ{|ÿB, lSÝæ ÿ {ÜÿD$æF æ ¯ÿçÉ´ ÓæDôsçLÿÀÿç ¾ë LÿÀÿ;ÿç æ ¨÷{ÿ¿Lÿ fæÿç
àÿ|ëÿ$æF æ Lÿç;ëÿ ÉæÉ´ÿ ¯ÿçfß fçÿç¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZëÿ þçÁÿçÿ$æF æ FÜÿæ ÿ ¨÷ÿç{Éæ
þæÿ÷ æ ¾çF ¾æÜÿæLëÿ {¾ÿçLÿç ¨Àÿçþæ~{Àÿ ÉæÓÿ LÿÀÿç$æF, LÿæÁÿæ;ÿÀÿ{Àÿ
ÿæLëÿ þ {ÓÿçLÿç Üÿ] ÉæÓÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ FÜÿæ Lÿç¨Àÿç ¯ÿçfß,
{¾Dô$#{Àÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÉëQæD$æ¯ÿæ {ÉæLÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ
¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ ÉÀÿêÀÿ þ ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ÓóWÌö ÿ {äÿ÷ H
{äÿ÷j þ{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ {¾Dôô$#{Àÿ {SæsçF $Àÿ ¯ÿçfß {ÜÿæBS{àÿ
¨÷Lõÿÿç ÓÿæÓ¯ÿöÿæ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó ¨Àÿþ ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZÿ

¨÷æ©ç {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ F¨Àÿç ¯ÿçfß, ¾æÜÿæÀÿ ¨d{Àÿ ¨Àÿæfß ÿ$æF æ
A$ {`ÿÿ´þçþó öþ¿ó ÓóS÷æþó ÿ LÿÀÿçÌ¿Óç æ
ÿÿ Ó´þöó Lÿêÿ} `ÿ Üÿçÿ´æ ¨æ¨þ¯ÿæ¨úÓ¿Óç ææ33ææ
¾ÿç ëÿ{þ FÜÿç þö¾ëNÿ ÓóS÷æþ A$öæúÿ ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ, ¨Àÿþþö,
¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ þö¾ë LÿÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ Ó´þö A$öæúÿ
Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D ÓóWÌö LÿÀÿæD$#¯ÿæ äþÿæ, Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ
äþÿæLëÿ ÜÿÀÿæB ¨æ¨Lëÿ A$öæúÿ Aæ¯ÿæSþÿ(fÿ½-þõÿë¿) F¯ÿó A¨LÿêÿöêLëÿ
¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ A¨Lÿêÿ} D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ALÿêÿçöó `ÿæ¨ç µÿíÿæÿç Lÿ$ßçÌ¿;ÿç {ÿ¯ÿ¿ßæþú æ
Ó»æ¯ÿçÿÓ¿ `ÿæLÿêÿ}þöÀÿ~æÿÿçÀÿç`ÿ¿{ÿ ææ34ææ
Óþ{Ö ¯ÿÜëÿ LÿæÁÿ ¨¾ö¿;ÿ ÿëþÀÿ A¨Lÿêÿ}Àÿ Lÿ$ÿ LÿÀÿç{¯ÿ æ Aæfç
þ ¨ÿ`ëÿ¿ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ þÜÿææZÿ þ{Àÿ ¯ÿçÉ´æþçÿ÷, ¨ÀÿæÉÀÿ, ÿçþç, Éõèÿç
Bÿ¿æÿçZÿ S~ÿæ {ÜÿDAdç æ A#LÿæóÉ ÓæLÿ ÿçfÀÿ þö D¨{Àÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ
LÿÀëÿd;ÿç æ µÿæ¯ëÿd;ÿ, {àÿæ{Lÿ Aæ»Zëÿ Lÿ'~ LÿÜÿç{¯ÿ ? F¨Àÿç µÿæ¯ÿ þ Óæÿæ{Àÿ
ÓæÜÿæßLÿ {ÜÿæB$æF æ F$#Àëÿ Óæÿæ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæ ¨æBô {¨÷Àÿ~æ þçÁÿç$æF æ
Lÿçdç íÿÀÿ ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç µÿæ¯ÿ þ Óæ$#{Àÿ `ÿæàÿç$æF æ þæÿÿêß ¨ëÀÿÌZÿ
ÿçþ{;ÿ A¨Lÿêÿ} þÀÿ~vÿæÀëÿ þ A#Lÿ {ÜÿæB$æF æ
µÿßæÿ÷~æëÿ¨Àÿÿó þóÓ¿{;ÿ ÿ´æó þÜÿæÀÿ$æ æ

{¾Ìæó `ÿ ÿ´ó ¯ÿÜëÿþ{ÿæ µíÿÿ´æ ßæÓ¿Óç àÿæW¯ÿþú ææ35ææ
{¾Dô þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ õÿÎç{Àÿ ëÿ{þ þæÿÿêß {ÜÿæBAd æ ¯ÿÿöþæÿ
ëÿbÿÿæLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ {ÓÜÿç þÜÿæÀÿ$êþæ{ÿ ¯ëÿlç{¯ÿ {¾ ëÿ{þÿ µÿßµÿêÿ
{ÜÿæB ¾ëÀëÿ ¨Áÿæßÿ Lÿàÿ æ Fvÿæ{Àÿ þÜÿæÀÿ$ê LÿçF ? FÜÿç ¨${Àÿ þÜÿæúÿ
¨ÀÿçÉ÷þ ÿ´æÀÿæ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿç$#¯ÿæ ÓæLÿ Üÿ] þÜÿæÀÿ$ê As;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç FÿçLÿç
Üÿ] ¨ÀÿçÉ÷þ{Àÿ A¯ÿçÿ¿æ AæÝLëÿ sæ~ç {ÿD$#¯ÿæ Lÿæþ, {Lÿ÷æ, {àÿæµÿ,{þæÜÿ
Bÿ¿æÿç þ þÜÿæÀÿ$ê As;ÿç æ {¾Dôþæ{ÿ ÿëþLëÿ ¯ÿÜÿëÿ Ó¼æÿ {ÿD$#{àÿ
{¾ ÓæLÿ ¨÷ÉóÓÿêß A{s æ ëÿ{þ ÿæÜÿæZÿ õÿÎçÀëÿ ÿÁÿLëÿ QÓç ¨Ýç¯ÿ æ
{Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç Üÿ] ëÿÜÿô-
A¯ÿæ`ÿ¿¯ÿæÿæóÊÿ ¯ÿÜíÿúÿ ¯ÿÿçÌ¿;ÿç ÿ¯ÿæÜÿçÿæ æ

ÿç¢ÿ;ÿÖ¯ÿ Óæþ$ö¿ó ÿ{ÿæ ëÿQÿÀÿó ëÿ Lÿçþú ææ36ææ
¯ÿç{Àÿæ#þæ{ÿÿ ëÿþÀÿ ¨ÀÿæLÿ÷þÀÿ ÿç¢ÿæ LÿÀÿç ¯ÿÜëÿÿ ¨÷LÿæÀÿ ÿ LÿÜÿç¯ÿæ
{¾æS¿ ¯ÿ`ÿÿLëÿ LÿÜÿç{¯ÿ æ {SæsçF {ÿæÌ AæÓëdç ÿ `ÿæÀÿçAæÝë ÿç¢ÿæ H
A¨ÿþæÿÀÿ lxÿ àÿæSç¾æF æ ÿ LÿÜÿç¯ÿæ {¾æS¿ Lÿsë ¯ÿ`ÿÿ þ LÿÜÿç{¯ÿ æ
FÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ ëÿQ AæD Lÿ'~ {Üÿ¯ÿ ? Aÿ-
Üÿ{ÿæ ¯ÿæ ¨÷æ¨úÓ¿Óç Ó´Söó fçÿ´æ ¯ÿæ {µÿ¿æä¿{Ó þÜÿêþú æ
ÿÓ½æëÿÿçÏ {Lÿò{;ÿß ßëæß LõÿÿÿçÊÿß ææ37ææ
FÜÿç ¾ë{Àÿ ¾ÿç þõëÿ¿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Ó´Sö¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ A$öæúÿ
Ó´Àÿ (É´æÓ H ¨÷É´æÓ) {Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ æ É´æÓ{Àÿ ¯ÿæÜÿ¿
¨÷LõÿÿçÀÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ æÀÿæ SëÝçLÿ ÿçÀëÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿ ¨Àÿþææ{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Üÿõÿß{Àÿ ¨íÿöÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ ÀÿÜÿç¯ÿ æ A$öæúÿ
FÜÿç ÓóWÌö{Àÿ fçç~ç{àÿ þÜÿæþÜÿçþ ×ççÿçLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ æ {ÿ~ë {Üÿ Afëöÿ !
¾ë ÿçþ{;ÿ ÿçÊÿß {ÜÿæB vÿçAæ ÜëÿA æ
¨÷æß {àÿæ{Lÿ FÜÿç {ÉâæLÿÀÿ A$öLëÿ ¯ëÿlç$æ;ÿç {¾, FÜÿç ¾ë{Àÿ þõëÿ¿
{ÜÿæBS{àÿ Ó´SöLëÿ ¾ç¯ÿ F¯ÿó fçç~ç{àÿ ¨õ$´êÀÿ {µÿæS {µÿæSç¯ÿ æ Lÿç;ëÿ Aæ¨~Zÿ
Ó½Àÿ~$#¯ÿ, Afëöÿ ¨÷${þ LÿÜÿç$#{àÿ, "µÿS¯ÿæúÿ ! ¨õ$#¯ÿê Üÿ] ÿæÜÿ] A¨çëÿ
{ÿðàÿæLÿ¿ Óæþ÷æf¿ F¯ÿó {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ Ó´æþêÿ´ A$öæúÿ B¢ÿ÷¨ÿ ¨÷æ© {Üÿ{àÿ
þ þëô {ÓÜÿç D¨æßLëÿ {ÿQëÿæÜÿ], ¾æÜÿæ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÉëQæD$#¯ÿæ {þæÀÿ
{ÉæLÿLëÿ íÿÀÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ ¾ÿç FÿçLÿç Üÿ] þççÁÿç¯ÿæÀÿ Adç {ÿ{¯ÿ {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ
! þëô ¾ë Lÿÿæ¨ç LÿÀÿç¯ÿç ÿæÜÿ] æ' ¾ÿç F{ÿ ¨{Àÿ þ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç, "{Üÿ
Afëöÿ ! ëÿ{þ àÿ|ÿ æ fç~ç{àÿ ¨õ$#¯ÿê ¨æB¾ç¯ÿ ¾ÿç ÜÿæÀÿç¾ç¯ÿ {ÿ{¯ÿ Ó´SöÀÿ
ÿæSÀÿçLÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Aÿ É÷êLõÿÐ {ÿDd;ÿç ¯ÿæ Lÿ'~ ? Afëöÿ FÜÿævÿæÀëÿ
AæSLëÿ Óÿ¿, {É÷ß A$öæúÿ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê ÉçÌ¿ $#{àÿ æ ¾æÜÿæLëÿ
ÓúÿSëÀëÿ {ÿ¯ÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {¾ {äÿ÷ {äÿ÷jÀÿ FÜÿç ÓóWÌö{Àÿ ¾ÿç
ÉÀÿêÀÿÀÿ ÓþÖ Óþß ¨íÿö {ÜÿæB¾æDdç F¯ÿó àÿä {ÉÌ ÀÿÜÿ¾æF, {ÿ{¯ÿ
Ó´Sö ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ æ A$öæúÿ Ó´Àÿ (É´æÓ H ¨÷É´æÓ) {Àÿ Üÿ] ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ
äþÿæ ¨÷æ© LÿÀÿç{ÿ¯ÿ æ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Üõÿÿß{Àÿ |ÿÁÿç¾ç¯ÿ æ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ
Ó{èÿ Ó{èÿ ÓóWÌö {Àÿ ¾ÿç ÓüÿÁÿÿæ þçÁÿç¾ç¯ÿ {ÿ{¯ÿ þÜÿêþ A$öæúÿ
Ó¯ëÿvÿæÀëÿ þÜÿæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ þÜÿçþæ D¨{µÿæS LÿÀÿç¯ÿ æ þÜÿæþÜÿçþ ×çÿç ¨÷æ© LÿÀÿç
{ÿ¯ÿ æ ¾ÿç fç~ç¯ÿ {ÿ{¯ÿ Ó¯ÿöÓ´ A$öæúÿ þÜÿæ þÜÿçþÿ´, ÜÿæÀÿç¯ÿ {ÿ{¯ÿ
{ÿ¯ÿÿ´ ¨æB¯ÿ æ ëÿB Üÿæÿ{Àÿ àÿÝúÝë Üÿ] ÀÿÜÿç¯ÿ æ àÿæµÿ{Àÿ þ àÿæµÿ F¯ÿó
Üÿæÿç{Àÿ þ àÿæµÿ æ ¨ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ÓëQëÿ{Q Ó{þ Lÿõÿ´æ àÿæµÿæàÿæ{µÿò fßæf{ßò æ
ÿ{ÿæ ßëæß ßëëf¿Ó´ {ÿð¯ÿó ¨æ¨þ¯ÿæ¨úÓ¿Óç ææ38ææ
FÜÿç¨Àÿç ÓëQ-ëÿQ, Üÿæÿç-àÿæµÿ, fß-¨ÀÿæfßLëÿ Óþæÿ þ{ÿLÿÀÿç
ëÿ{þ ¾ë ÿçþ{;ÿ ¨÷Öëÿ ÜëÿA æ ¾ë LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ¨æ¨Lëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ
A$öæúÿ ÓëQ{Àÿ Ó¯ÿöÓ´ F¯ÿó ëÿQ{Àÿ {ÿ¯ÿÿ´ æ àÿæµÿ{Àÿ þÜÿêþú ×çÿç A$öæúÿ
Ó¯ÿöÓ´ F¯ÿó Üÿæÿç{Àÿ {ÿ¯ÿÿ´ æ fß{Àÿ þÜÿæþÜÿêþ ×çÿç F¯ÿó ¨Àÿæfß{Àÿ
{ÿð¯ÿê Ó¸ÿ D¨{Àÿ A#LÿæÀÿ æ FÜÿç¨Àÿç ÿçfÀÿ ÜÿæÿçàÿæµÿLëÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ
¯ëÿlç ëÿ{þ ¾ë ÿçþ{;ÿ ¨÷Öëÿ ÜëÿA æ àÿ|ÿç¯ÿæ{Àÿ Üÿ] ëÿBsç ¯ÿÖë ÀÿÜÿçdç æ
àÿ|ÿç{àÿ ¨æ¨ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ A$öæúÿ Aæ¯ÿæSþÿLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ
ëÿ{þ ¾ë ÿçþ{;ÿ ¨÷Öëÿ ÜëÿA æ
FÌæ {ÿµÿçÜÿçÿæ Óæó{Q¿ ¯ëÿç{ßöæ{S ÿ´çþæó Éõ~ë æ
¯ëÿ¿æ ßë{Nÿæ ßßæ ¨æ$ö Lÿþö¯ÿ¤ÿó ¨÷ÜÿæÓ¿Óç ææ39ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! FÜÿç ¾ë ëÿþ ÿçþ{;ÿ jæÿ {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ LëÿÜÿæ¾æDdç æ
{LÿDô ¯ëÿç ? FÜÿç Lÿç ¾ë LÿÀÿ ! jæÿ {¾æS{Àÿ ÿçfÀÿ ¯ÿÁÿLëÿ {ÿQ# ,
àÿæµÿ-ÜÿæÿçÀÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç ¾ë LÿÀÿ æ A$öæúÿ fç~ç{àÿ þÜÿæþçÜÿçþ
×çÿç F¯ÿó ÜÿæÀÿç{àÿ {ÿ¯ÿÿ´ æ fß{Àÿ Ó¯ÿöÓ´ F¯ÿó ¨Àÿæfß{Àÿ {ÿ¯ÿÿ´ æ
ëÿB¨äÀëÿ àÿæµÿ Üÿ] àÿæµÿ æ ¾ÿç ¾ë LÿÀÿç¯ÿÿ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ Óþ{Ö ëÿþLëÿ
¯ÿ¿èÿ ¯ÿ`ÿÿ LÿÜÿç{¯ÿ, µÿß{Àÿ D¨Àÿæþ {Üÿ¯ÿæ þæÿç{¯ÿ æ A¨Lÿêÿ} {Üÿ¯ÿ æ
FÜÿç¨Àÿç ÿçfÀÿ AÖçÿ´Lëÿ Óæþÿæ{Àÿ ÀÿQ# Ó´ßó ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ¾ë{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{Üÿ¯ÿæÜÿ] jæÿ {¾æS A{s æ ¨÷æß {àÿæLÿþæÿZÿÀÿ µÿ÷æ;ÿç $æF {¾ jæÿ
þæSö{Àÿ Lÿþö A$öæúÿ ¾ë LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýçÿ$æF, {Óþæ{ÿ LÿÜÿ;ÿç {¾,
jæÿþæSö{Àÿ Lÿþö ÿæÜÿ] æ þëô ÿ Éë A{s æ ¯ëÿ A{s æ {`ÿðÿÿ¿ A{s, AÜÿó
¯ÿ÷Üÿ½æÓ½ç, Së~ Üÿ] Së~ ÿ´æÀÿæ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æF æ F¨Àÿç þæÿç Üÿæÿ D¨{Àÿ Üÿæÿ
ÀÿQ# ¯ÿÓç¾æAæ;ÿç æ Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ FÜÿæ jæÿ {¾æS
ëÿÜÿô æ jæÿ {¾æS{Àÿ þ {ÓÜÿç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨{Ý æ ¾æÜÿæ ÿçÍæþ Lÿþö
{¾æS{Àÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ ëÿBsç{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ¯ëÿçÀÿ õÿÎç{Lÿæ~ A;ÿÀÿ
þæÿ÷ æ jæÿ þæSöê ÿçfÀÿ ×ççÿçLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç ÿçf D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ ÀÿÜÿç Lÿþö
LÿÀÿç$æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSê BÎZÿ AæÉç÷ÿ {ÜÿæB Lÿþö
LÿÀÿç$æF æ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ëÿBsç þæSö ÀÿÜÿçdç F¯ÿó {ÓÜÿç Lÿþö þ {SæsçF Üÿ]
A{s ¾æÜÿæLëÿ ëÿBsç þæSö{Àÿ LÿÀÿæ¾æDdç æ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ õÿÎç{Lÿæ~
þæÿ÷ ëÿBsç æ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç ¯ëÿçLëÿ ¯ÿÿöþæÿ ëÿ{þ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS
¯ÿçÌß{Àÿ Éë~ æ {¾Dô$#{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB ëÿ{þ Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿLëÿ Óþ¿Lÿ Àíÿ¨{Àÿ
¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç¯ÿ æ Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ "Lÿþö'Àÿ ÿæþ ¨÷$þ $Àÿ {ÿDd;ÿç æ ¨Àÿ;ëÿ
FÜÿæ LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç {¾ Lÿþö Lÿ'~ ? ¯ÿÿöþæÿ LÿþöLëÿ ÿLÿÜÿç LÿþöÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ
D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
{ÿÜÿæµÿçLÿ÷þÿæ{ÉæÖç ¨÷ÿ¿æ¯ÿ{ßæ ÿ ¯ÿçÿ¿{ÿ æ
Ó´Åÿþ¨¿Ó¿ þöÓ¿ ÿ÷æß{ÿ þÜÿ{ÿæ µÿßæúÿ ææ40ææ
FÜÿç ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS{Àÿ ¨÷æÀÿ»Àÿ A$öæúÿ ¯ÿêfÀÿ ÿæÉ ÜëÿF
ÿæÜÿ] æ F$#{Àÿ Óêþçÿ üÿÁÿÀíÿ¨ê {ÿæÌ þ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë LÿÀÿç ÿçÍæþ
LÿþöÀÿ, FÜÿç Lÿþö ÿ´æÀÿæ Ó¸æÿçÿ þöæ`ÿÀÿ~Àÿ AÅÿ Óæÿ þ fÿ½ þõëÿ¿Àíÿ¨ê
þÜÿæúÿ µÿßÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç {ÿB$æF æ Aæ¨~ FÜÿç LÿþöLëÿ ¯ëÿl;ëÿ F¯ÿó {ÓÜÿç
¨${Àÿ ëÿB ¨æÿ þæÿ÷ `ÿæàÿç ¾æAæ;ëÿ æ ¾æÜÿæLÿç ÓúÿSõÜÿ×æÉ÷þ{Àÿ ÀÿÜÿç þ
LÿÀÿç{Üÿ¯ÿ æ ÓæLÿ ÿ Óæÿ ¨${Àÿ ÿçÊÿÿç Àíÿ¨{Àÿ `ÿæàÿ;ÿç æ Aæ¨~ ¯ÿêf
þæÿ÷ ¯ÿ¨ÿ LÿÀÿçÿçA;ÿë æ {ÿ{¯ÿ {Üÿ Afëöÿ ! ¯ÿêfÀÿ ÿæÉ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ ¨÷Lÿõÿçvÿæ{Àÿ
F¨Àÿç {Lÿò~Óç äþÿæ ÿæÜÿ] æ F¨Àÿç {Lÿò~Óç AÚ ÿæÜÿ] æ ¾æÜÿæLÿç {ÓÜÿç
Óÿ¿Lëÿ ÿÎ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ ¨÷Lõÿÿç {Lÿ¯ÿÁÿ Aæ¯ÿÀÿ~ Üÿ] {ÿB¨æÀÿç¯ÿ æ Lÿçdç
{ÝÀÿçLÿÀÿç {ÿB¨æ{Àÿ æ Lÿç;ëÿ ÓæÿÀÿ AæÀÿ»Lëÿ ÿÎ LÿÀÿç ¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ
AæSLëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ÓþÖ ¨æ¨êþæÿZÿ vÿæÀëÿ þ ¯ÿÝ
¨æ¨ê {Üÿ{àÿ þ jæÿ Àíÿ¨ê {ÿòLÿæ ÿ´æÀÿæ ÿçÓ{¢ÿÜÿ ¨æÀÿ {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ æ
vÿçLúÿ {ÓÜÿç Lÿ$æLëÿ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç- {Üÿ Afëöÿ ! þæÿ÷ ÿçÍæþ Lÿþö
{¾æSÀÿ ¯ÿêfæ{Àÿæ¨~ LÿÀÿç{ÿ{àÿ, {ÓÜÿç ¯ÿêfÀÿ ÿæÉ {Lÿ{¯ÿ {Üÿ{àÿ ÜëÿF
ÿæÜÿ] æ ¯ÿç¨Àÿêÿ üÿÁÿÀíÿ¨ê {ÿæÌþ F$#{Àÿ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ Aæ¨~Zëÿ
Ó´Sö, Jç, Óçç ¨¾ö¿;ÿ ¨ÜÿoæB dæÝç{ÿ¯ÿ æ Aæ¨~ FÜÿç Óæÿ µÿ{àÿ dæÝç
ÿçA;ëÿ Lÿç;ëÿ FÜÿç Óæÿ Aæ¨~Zÿëÿ DæÀÿ LÿÀÿç Üÿ] ¯ÿçÉ÷æþ {ÿ¯ÿ æ FÜÿç ÿçÍæþ
Lÿþö {¾æSÀÿ AÅÿ Óæÿ þ fÿ½þõÿë¿ Àíÿ¨ê þÜÿæúÿ µÿßÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ æ
"A{ÿLÿ fÿ½ ÓóÓçÖ{ÿæßæÿç ¨Àÿæó Sÿçó æ' LÿþöÀ FÜÿç ¯ÿêfæ{Àÿæ¨~
A{ÿLÿ fÿ½ ¨Êÿæúÿ {Óvÿæ{Àÿ Üÿ] D¨×çÿ LÿÀÿæB¯ÿ, {¾Dôvÿæ{Àÿ ¨Àÿþæþ H
¨ÀÿþSÿç ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç Lÿ÷þ{Àÿ AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
¯ÿ¿¯ÿÓæßæçLÿæ ¯ëÿç {Àÿ{LÿÜÿ LÿëÀëÿÿ¢ÿÿ æ
¯ÿÜëÿÉæQæ Üÿ¿ÿ;ÿæÊÿ ¯ëÿ{ßæ¯ÿ¿¯ÿÓæßçÿæþú ææ41ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS{Àÿ Lÿ÷çßæLÿ ¯ÿëç {SæsçF Üÿ]
A{s æ Lÿ÷çßæ {SæsçF F¯ÿó ¨Àÿç~æþ þ {SæsçF æ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ] ×çÀÿ
Ó¸ÿç æ FÜÿç Ó¸ÿçLëÿ ¨÷LÿõÿçÀÿ ÿ´¢ÿÀÿë #{Àÿ #{Àÿ Af}ÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿ¿¯ÿÓæß
A{s æ FÜÿç ¯ÿ¿¯ÿÓæß A$¯ÿæ ÿçÊÿßæLÿ Lÿ÷çßæ þ {SæsçF æ {ÿ{¯ÿ ÿ
{¾Dôþæ{ÿ ¯ÿÜëÿÿ Lÿ÷çßæþæÿ LÿÀëÿd;ÿç, {Óþæ{ÿ µÿfÿ LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç æ É÷êLÿõÐ
LÿÜëÿd;ÿç- "Üÿô, {Óþæ{ÿ µÿfÿ LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç æ' {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ ¯ëÿç A{ÿLÿ
ÉæQæ ¯ÿçÉçÎ {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ë Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæþæÿ ¯ÿçÖæÀÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ßæþçþæó ¨ëÑçÿæó ¯ÿæ`ÿó ¨÷¯ÿÿ;ÿ¿¯ÿç¨Êÿçÿ æ
{¯ÿÿ¯ÿæÿÀÿÿæ ¨æ$ö ÿæÿ¿ÿÖêÿç ¯ÿæÿçÿ ææ42ææ
Lÿæþææÿ Ó´Sö¨Àÿæ fÿ½LÿþöüÿÁÿ¨÷ÿæþú æ
Lÿ÷çßæ¯ÿç{ÉÌ ¯ÿÜëÿÁÿæó {µÿæ{SðÉ´ßöSÿçó ¨÷ÿç ææ43ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {Óþæ{ÿ Lÿæþæÿ A$öæúÿ Lÿæþÿæ¾ëNÿ {¯ÿÿ¯ÿæÿÀÿÿæ
A$öæúÿ {¯ÿÿ¯ÿæLÿ¿{Àÿ AëÿÀÿNÿ, Ó´Sö¨Àÿæ A$öæúÿ Ó´SöLëÿ Üÿ] ¨Àÿþ àÿä
þæÿ;ÿç {¾, FvÿæÀëÿ AæSLëÿ AæDLÿçdç ÿæÜÿ] æ FÜÿç¨Àÿç LÿÜëÿ$#¯ÿæ A¯ÿç{¯ÿLÿê
{àÿæLÿ fÿ½þõëÿ¿Àíÿ¨ê üÿÁÿ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ {µÿæS H GÉ´¾ö¿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ
¯ÿÜëÿÿLÿ÷çßþæÿ ¯ÿçÖæÀÿ LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç F¯ÿó {àÿæLÿ {ÿQæ~çAæ, {Éæµÿæ¾ëNÿ ¯ÿæ~ê
¯ÿ¿Nÿ þ LÿÀÿç$æ;ÿç A$öæúÿ A¯ÿç{¯ÿLÿêþæÿZÿ ¯ëÿç A{ÿLÿ {µÿÿ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF
æ {Óþæ{ÿ üÿÁÿ ¯ÿçÉçÎ ¯ÿæLÿ¿{Àÿ Üÿ] AÿëÀÿNÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {¯ÿÿÀÿ ¯ÿæLÿ¿Lëÿ Üÿ]
¨÷þæ~ þæÿ;ÿç æ Ó´SöLëÿ Üÿ] {É÷Ï þæÿ;ÿç æ {ÓþæÿZÿ ¯ëÿç A{ÿLÿ {µÿÿ¾ëNÿ
{ÜÿæB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Óþæ{ÿ Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæþæÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿ;ÿç æ {Óþæ{ÿ
{àÿæLÿþæÿZÿ ÿõÎçLëÿ AæLÿÌö~ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç ¨÷ÿÉöÿ {ÿQæD$æ;ÿç æ
{Óþæ{ÿ ÿ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿÀÿ ÿæþ Üÿ] {ÿB$æ;ÿç Lÿç;ëÿ ¨ÀÿþææZÿ

ÿæþ{Àÿ Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæþæÿ LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæ, Lÿþö ëÿÜÿô ?
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç, ""ÿæÜÿ] ! Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæþæÿ Lÿþö ëÿÜÿô''æ {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ÿçÊÿçÿ
Lÿþö Lÿ'~ ? É÷êLõÿÐ ¯ÿÿöþæÿ ÿæÜÿæLëÿ LÿÜëÿÿæÜÿæô;ÿç æ {Ó {Lÿ¯ÿÁÿ FÿççLÿç Üÿ]
LÿÜëÿd;ÿç {¾, A¯ÿç{¯ÿLÿê þæÿZÿ ¯ëÿç Aÿ;ÿ ÉæQæ ¯ÿçÉçÎ {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ë
{Óþæ{ÿ Aÿ;ÿ Lÿ÷çßþæþæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿ÷çßæÀÿ ¯ÿçÖæÀÿ Üÿ]
LÿÀÿ;ÿç ÿæÜÿ], A¨çëÿ {Óþæ{ÿ ÿçfÀÿ AæÁÿZÿæÀÿçLÿ {ÉðÁÿê{Àÿ ÿæÜÿæ ¯ÿ¿Nÿ þ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ Lÿ'~ {ÜÿæB$æF ?
{µÿæ{SðÉ´ßö¨÷ÓNÿæÿæó ÿßæ¨Üÿõÿ{`ÿÿÓæþú æ
¯ÿ¿¯ÿÓæßæçLÿæ ¯ëÿç Óþæ{ò ÿ ¯ÿçêß{ÿ ææ44ææ
{ÓþæÿZÿ ¯ÿæ~êÀÿ dæ¨ {¾DôþæÿZÿ `ÿçÿ{Àÿ ¨Ýç¾æB$æF, {Üÿ
Afëöÿ ! ÿæÜÿæZÿ ¯ëÿç þ ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ ÿæ Lÿç {Óþæ{ÿ Lÿçdç ¨æAæ;ÿç æ
{ÓÜÿç ¯ÿæ~ê ÿ´æÀÿæ {¾DôþæÿZÿ `ÿçÿ ÜÿÀÿ~ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó {µÿæS GÉ´¾ö¿
ÿ´æÀÿæ AæÓNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ A;ÿ LÿÀÿ~{Àÿ Lÿ÷çßæLÿ ¯ëÿç ÀÿÜÿçÿ$æF æ BÎ ¨÷ÿç
Óþæ#× LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿçÊÿßæLÿ Lÿ÷çßæ, {ÓþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ
F¨Àÿç A¯ÿç{¯ÿLÿêþæÿZÿ ¯ÿæ~ê LÿçF Éë~ç$æF ? {µÿæS H GÉ´¾ö¿{Àÿ
AæÓN $#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] Éë~ç$æF æ A#LÿæÀÿê A$öæúÿ Éë A;ÿLÿÀÿ~ ¾ëNÿ ¯ÿ¿Nÿç
Éë~;ÿçÿæÜÿ] æ A¯ÿç{¯ÿLÿê ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæ{Àÿ Éþ F¯ÿó Aæÿç ÿÿ´{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ
ÿç Ê ÿßæLÿ Lÿ÷ ç ß æÿ´ æ Àÿæ Óó¾ë N ÿ ¯ë ÿ ç Üë ÿ F ÿæÜÿ] æ ¨÷ É § Dvë ÿ $æF {¾,
{¯ÿÿ¯ÿæÿÀÿÿæ, {¾ {¯ÿÿ ¯ÿ`ÿÿ{Àÿ AëÿÀÿNÿ, Lÿ'~ {Ó þ µëÿàúÿ LÿÀëÿd;ÿç ?
FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç-
{ÿð÷Së~¿¯ÿçÌßæ {¯ÿÿæ ÿç{ÚðSë{~¿æ µÿ¯ÿæfëöÿ æ
ÿçÿ´ö{¢ÿæ ÿçÿ¿Óÿ´{×æ ÿç{ßöæS{äþ Aææ¯ÿæúÿ ææ45ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÿð÷Së~¿ ¯ÿçÌßæ{¯ÿÿæ- {¯ÿÿ ÿçÿçSë~ (Óÿ´-Àÿf-
ÿþ) ¨¾ö¿;ÿ Üÿçô ¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿç$æF æ FÜÿæÀÿ AæSLëÿ {Ó þ fæ~çÿ$æF æ
{ÿ~ë ÿç{ÚðSë{~¿æ µÿ¯ÿæfëöÿ, {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ÿççÿçSë~Àëÿ EÿöLëÿ Dvÿ æ
A$öæúÿ {¯ÿÿþæÿZÿ Lÿæ¾ö¿ {äÿ÷Àëÿ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿ æ Lÿç¨Àÿç ¯ÿ|ÿç{¯ÿ ? FÜÿæ
D¨{Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç, ÿçÿ´ö¢ÿ- ÓëQ ëÿQ ÿ´¢ÿÀëÿ ÀÿÜÿçÿ ÿçÿ¿ Óÿ¿¯ÿÖë{Àÿ
×çÿç F¯ÿó {¾æS{äþLëÿ Bdæ ÿÀÿQ# Aæ ¨Àÿæß~ ÜëÿA æ FÜÿç¨Àÿç EÿöLëÿ
Dvÿ æ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾, Aæ{»þæ{ÿ Üÿ] Dvÿç¯ÿæ ÿæ {Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç {¯ÿÿÀëÿ D¨ÀÿLëÿ
Dvÿçd;ÿç æ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, AæSLëÿ ¾çF þ Dvÿçdç, {Ó ¯ÿ÷æÜÿ½Zëÿ
ÿçÊÿß fæ~ç$æF F¯ÿó {¾ ¯ÿ÷Üÿ½Zëÿ fæ~ç$æF, {Ó Üÿôç ¯ÿç¨÷ æ
ßæ¯ÿæÿ$ö Dÿ¨æ{ÿ Ó¯ÿöÿ Óó¨â&ë{ÿæÿ{Lÿ æ
ÿæ¯ÿæúÿ Ó{¯ÿöÌë {¯ÿ{ÿÌë ¯ÿ÷æÜÿ½~Ó¿ ¯ÿçfæÿÿ ææ46ææ
`ÿëÿ}SÀëÿ ¨Àÿç¨íÿö fÁÿæÉß ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ þëÿÌ¿Àÿ {dæs
fÁÿæÉß ¨÷ÿç {¾ÿçLÿç ¨÷{ßæfÿ ÀÿÜÿç$æF, Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ fæ~ç$#¯ÿæ
¯ÿ÷æÜÿ½~Àÿ {¯ÿÿ¨÷ÿç {ÓÿçLÿç Üÿçô ¨÷{ßæfÿ ÀÿÜÿç$æF æ ÿæ¾ö¿ FÜÿæ {¾,
{¯ÿÿÀëÿ D¨ÀÿLëÿ Dvÿç$æF æ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ fæ~ç$æF æ {Ó Üÿ] ¯ÿ÷æÜÿ½~ æ A$öæúÿ {Üÿ
Afëöÿ !"" ëÿ{þ {¯ÿÿÀëÿ EÿöLëÿ Dvÿç ¯ÿ÷æÜÿ½~ {ÜÿæB¾æA æ''
Afëöÿ äÿ÷êß $#{àÿ æ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ëÿ{þ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {ÜÿæB¾æA æ
¯ÿ÷æÜÿ½~, äÿ÷êß Bÿ¿æÿç ¯ÿÿö, Ó´µÿæ¯ÿÀÿ äþÿæþæÿZÿ ÿæþ A{s æ FÜÿæ Lÿþö
¨÷æÿ A{s æ ÿæ Lÿç fÿ½Àëÿ ÿçöæÀÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {Lÿò~Óç Àëÿ|ÿç æ ¾æÜÿæLëÿ
SèÿææÀÿæ ¨÷æ© {ÜÿæBdç, ÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ äëÿ÷ fÁÿæÉßÀÿ ¨÷{ßæfÿ Lÿ'~ ?
{Ó$#{Àÿ LÿçF Ó§æÿ {Éò`ÿ LÿÀÿç$æF ÿ LÿçF ¨ÉëþæÿZëÿ þ Ó§æÿ LÿÀÿæB$æF æ
FÜÿæÀÿ AæSLëÿ {Lÿò~Óç ¨÷{ßæfÿ ÿ$æF æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ Óæäæúÿ fæ~ç$#¯ÿæ
{ÓÜÿç ¯ÿç¨÷-þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ, {ÓÜÿç ¯ÿ÷æÜÿ½~Zÿ {¯ÿÿ{Àÿ {ÓÿçLÿç Üÿ] ¨÷{ßæfÿ
ÀÿÜÿç$æF æ ¨÷{ßæfÿ A¯ÿÉ¿ ÀÿÜÿç$æF, {¯ÿÿ ÀÿÜÿç$æF, LÿæÀÿ~ ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ
Aëÿ¾æßêþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ÿæÜÿæ D¨{¾æSê {ÜÿæB$æF æ {ÓvÿæÀëÿ `ÿaÿöæ AæÀÿ»
{ÜÿæB$æF æ FÜÿæÀÿ D¨Àÿæ;ÿ, {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ
¯ÿÿ}¾æD$#¯ÿæ Óæ¯ÿæÿÿæ ¨÷ÿç¨æÿÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
Lÿþö{~¿¯ÿæ#Lÿæ{Ö þæ üÿ{ÁÿÌë Lÿÿæ`ÿÿ
þæ LÿþöüÿÁÿ{Üÿëÿµëÿöþöæ {ÿ Ó{èÿæÖ´Lÿþö~ç ææ47ææ
Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ÿëþÀÿ A#LÿæÀÿ, üÿÁÿ{Àÿ Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ F¨Àÿç ÿçÊÿß
LÿÀÿ {¾, üÿÁÿ Üÿ] ÿæÜÿ] æ üÿÁÿ ¯ÿæÓÿæ¾ëNÿ ÜëÿA ÿæÜÿ] F¯ÿó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ
ÿëþÀÿ AÉ÷æ þ {Üÿ¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {ÉâæLÿ 39{Àÿ ¨÷$þ$Àÿ LÿþöÀÿ
ÿæþ {ÿBd;ÿç, Lÿç;ëÿ Lÿþö Lÿ'~ ? ÿæÜÿæLëÿ Lÿç¨Àÿç LÿÀÿæ¾ç¯ÿ ? FÜÿæ
D¨{Àÿ Lÿçdç LÿÜÿç{àÿ ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç LÿþöÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ {ÿDd;ÿç-
ç1) Afëöÿ ! FÜÿç Lÿþöÿ´æÀÿæ ëÿ{þ Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ Óþ¿LÿÀÿí¨{Àÿ þëNÿ {ÜÿæB
¾ç¯ÿ æ
2) F$#{Àÿ AæÀÿ» A$öæÿú ¯ÿêfÀÿ ÿæÉ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ ${Àÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæBS{àÿ
¨÷Lõÿÿç ÿçLÿs{Àÿ F¨Àÿç {Lÿò~Óç D¨æßÿæÜÿ], {¾ ÿæÜÿæLëÿ ÿÎ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ æ
3) F$#{Àÿ Óêþçÿ üÿÁÿÀíÿ¨ê {ÿæÌ þ ÿæÜÿ] æ ¾æÜÿæLÿç Jç, Óçç, Ó´Sö{Àÿ
¨ÜÿoæB dæÝç {ÿ¯ÿ æ
4) FÜÿç LÿþöÀÿ AÅÿ Óæÿ þ fÿ½-þÀÿ~ Àíÿ¨ê þÜÿæµÿßÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ
æ Lÿç;ëÿ {Ó F¨¾ö¿;ÿ LÿÜÿçÿæÜÿæô;ÿç {¾, {ÓÜÿç Lÿþö Lÿ'~ ? ÿæÜÿæLëÿ Lÿç¨Àÿç
LÿÀÿæ¾ç¯ÿ ? FÜÿç AæßÀÿ 41{ÉâæLÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿçd;ÿç -
5) {Üÿ Afëöÿ ! F$#{Àÿ ÿçÊÿßæLÿ ¯ëÿç {SæsçF Üÿ] A{s æ Lÿ÷çßæ þ
{SæsçF Üÿ] A{s æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ A{ÿLÿ Lÿ÷çßæ¾ëNÿ ¯ÿ¿Nÿç µÿfÿ LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç ?
FÜÿæÀÿ LÿæÀÿ~ ØÎLÿÀÿç {Ó LÿÜëÿd;ÿç {¾, A¯ÿç{¯ÿLÿêþæÿZÿ ¯ëÿç Aÿ;ÿ ÉæQæ¾ëNÿ
{ÜÿæB$æF, {ÿ~ë {Óþæ{ÿ Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæ ¯ÿçÖæÀÿ LÿÀÿç$æAæ;ÿç æ {Óþæ{ÿ
{ÿQæ~çAæ, {Éæµÿæ¾ëNÿ ¯ÿæ~ê{Àÿ FÜÿç Lÿ÷çßæþæÿZëÿ ¯ÿ¿Nÿ þ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{ÓþæÿZÿ ¯ÿæ~êÀÿ dæ¨ {¾DôþæÿZÿ `ÿçÿ{Àÿ ¨Ýç¾æB$æF, {ÓÜÿç ¯ÿ¿NÿçZÿ
¯ÿëç þ ÿÎ {ÜÿæB¾æB$æF æ Aÿ ÿçÊÿßæLÿ Lÿ÷çßæ {SæsçF Üÿ] A{s æ
Lÿç;ëÿ FÜÿæ LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç {¾, FÜÿç Lÿ÷çßæ Lÿ'~ ? 47{ÉâæLÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ,
{Üÿ Afëöÿ ! Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Üÿ] ÿëþÀÿ A#LÿæÀÿ ÀÿÜÿçdç, üÿÁÿ{Àÿ Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ
üÿÁÿÀÿ ¯ÿæÓÿæ¾ëNÿ þ ÜëÿA ÿæÜÿ] F¯ÿó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þ ëÿþÀÿ AÉ÷æ
ÿ {ÜÿD æ Aÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {Ó$#{Àÿ àÿêÿ ÀÿÜÿç Lÿþö LÿÀÿ æ
Lÿç;ëÿ FÜÿæ LÿÜÿçÿæÜÿæô;ÿç {¾, {ÓÜÿç Lÿþö Lÿ'~ ? ¨÷æß FÜÿç {ÉâæLÿÀÿ DÿæÜÿÀÿ~
{ÿB {àÿæ{Lÿ LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, ¾æÜÿæ LÿÀÿç¯ÿæ Bdæ LÿÀÿ Lÿç;ëÿ üÿÁÿAæÉæ ÀÿQ#
LÿÀÿÿæÜÿ] A$öæÿú üÿÁÿÀÿ Lÿæþÿæ LÿÀÿÿæÜÿ] æ {ÜÿæBSàÿæ {ÓþæÿZÿÀÿ ÿçÍæþ
Lÿþö{¾æS æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿçÿæÜÿôæ;ÿç {¾, Lÿþö Lÿ'~ ?
¾æÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ A$öæúÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ æ Fvÿæ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ LÿþöÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ
D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿçd;ÿç {¾, Lÿþö Lÿ'~ {ÿB$æF F¯ÿó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ
Óþß{Àÿ Lÿç¨Àÿç ¯ÿ¿¯ÿÜÿæÀÿ ÿ´æÀÿæ Óæ¯ÿæÿÿæÀÿ ÓÜÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæ ? ¨÷É§
{¾¨Àÿç {Ó¨Àÿç ÀÿÜÿçàÿæ æ ¾æÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ AæSLëÿ 3/4 Aæß
þæÿZÿ{Àÿ ØÎ LÿÀÿç{¯ÿ æ ¨ëÿ FÜÿæLëÿ ¨÷ÿç¨æÿÿ LÿÀëÿd;ÿç-
{ßæS× LÿëÀëÿ Lÿþöæ~ç Óèÿó ÿ¿Nÿ´æ ÿqß æ

Óç¿Óç{¿æ Ó{þæ µíÿÿ´æ Óþÿ´ó {ßæS D`ÿ¿{ÿ ææ48ææ
{Üÿ ÿqß ! AæÓNÿç F¯ÿó Óèÿ {ÿæÌLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç, Óçç F¯ÿó
AÓçç{Àÿ Óþµÿæ¯ÿ ÀÿQ# {¾æS{Àÿ ×çÀÿÿÀÿÜÿç Lÿþö LÿÀÿ æ {LÿôD Lÿþö LÿÀÿç{¯ÿ ?
FÜÿæ Lÿç ÿçÍæþ Lÿþö æ
"Óþÿ´ó {¾æS D`ÿ¿{ÿ'-A$öæúÿ FÜÿç Óþÿ´µÿæ¯ÿLëÿ {¾æS LëÿÜÿæ¾æF
æ¯ÿçÌþÿæ {¾Dô$#{Àÿ ÿæÜÿ], F¨Àÿç µÿæ¯ÿÿæLëÿ Üÿ] Óþÿ´ LëÿÜÿæ¾æF æ Jç H Óçç
¯ÿçÌþÿæ Aæ~ç$æF æ AæÓNÿç ¯ÿçÌþÿæ ÓõÎç LÿÀÿç$æF æ üÿÁÿBdæ ¯ÿçÌþÿæ
D LÿÀÿç$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç üÿÁÿÀÿ Lÿæþÿæ ÿÀÿÜëÿ F¯ÿó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ëÿþÀÿ
AÉ÷æ þ ÿÀÿÜëÿ æ {ÿQ#$#¯ÿæ, Éë~ç$#¯ÿæ ÓþÖ ¯ÿÖëþæÿZÿ þ{Àÿ AæÓNÿçÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç, ¨÷æ©ç F¯ÿó A¨÷æ©ç ¯ÿçÌß{Àÿ `ÿç;ÿæ ÿLÿÀÿç, {Lÿ¯ÿÁÿ {¾æS{Àÿ
×çÀÿÿ ÀÿÜÿç Lÿþö LÿÀÿ æ {¾æSÀëÿ `ÿçÿ ¯ÿç{ä¨ ÿ{ÜÿD æ
{¾æS FLÿ ¨ÀÿæLÿæÏæÀÿ ×çÿç A{s æ FÜÿæ FLÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ ×çÿç þ
{ÜÿæB$æF æ ¨÷æÀÿ»{Àÿ þ Aæ»Àÿ ÿõÎç àÿä D¨{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ Aÿ
{¾æS{Àÿ õÿÎç ÿçÀÿ;ÿÀÿ ÀÿQ# Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ Óþÿ´µÿæ¯ÿ
A$öæúÿ Jç H Óçç{Àÿ Óþµÿæ¯ÿLëÿ Üÿ] {¾æS LëÿÜÿæ¾æF æ ¾æÜÿæLëÿ Óçç H AÓçç
¯ÿç`ÿÁÿçÿ LÿÀÿç¨æ{ÀÿÿæÜÿ], ¯ÿçÌþÿæ {¾Dô$#{Àÿ D {ÜÿæBÿ$æF, FÜÿç¨Àÿç
µÿæ¯ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSëô FÜÿæLëÿ Óþÿ´ {¾æS LëÿÜÿæ¾æB$æF æ FÜÿæ BÎZÿvÿæÀÿë
Óþÿ´ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿæF, FÜÿæLëÿ Óþÿ´ {¾æS LëÿÜÿæ¾æF æ Lÿæþÿæ Ó¯ÿö$æ ÿ¿æS
ÀÿÜÿçdç {ÿ~ë FÜÿæLëÿ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS LëÿÜÿæ¾æF æ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Aÿç¯ÿæ¾ö¿,
{ÿ~ë FÜÿæLëÿ Lÿþö {¾æS LëÿÜÿæ¾æF æ ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿçÿ Óæäæúÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæÀëÿ
FÜÿæÀÿ ÿæþ {¾æS A$öæúÿ þçÁÿÿ æ F$#{Àÿ {¯ÿòçLÿ ÖÀÿ D¨{Àÿ æÿ
{ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ Jç H Óçç{Àÿ Óþµÿæ¯ÿ ÀÿÜÿë, AæÓNÿç ÿ{ÜÿD, üÿÁÿ ¯ÿæÓÿæ
AæÓç ÿ¨æÀëÿ ! {ÿ~ë FÜÿæLëÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS ÿ$æ ¯ëÿç {¾æS LëÿÜÿæ¾æF æ
íÿ{Àÿ~ Üÿ¿¯ÿÀÿó Lÿþö ¯ëÿç{ßæSæÿófß æ
¯ëÿ{ò ÉÀÿ~þÿ´çbÿ Lõÿ¨~æ üÿÁÿ{Üÿÿ¯ÿ ææ49ææ
{Üÿ ÿqß ! A¯ÿÀÿó Lÿþö-A$öæúÿ ÿçLõÿÎ Lÿþö, ¯ÿæÓÿæ¾ëNÿ Lÿþö ¯ëÿç
{¾æS vÿæÀëÿ Aÿ¿;ÿ íÿÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ üÿÁÿ{Àÿ AæÉæ LÿÀÿç$#¯ÿæ
¯ÿ¿Nÿç Lõÿ¨~ As;ÿç æ {Óþæ{ÿ Aææ ÓÜÿçÿ DÿæÀÿÿæ ÀÿQ;ÿç ÿæÜÿ] æ Aÿ
Óþÿ´ ¯ëÿç {¾æSÀÿ AæÉ÷ß S÷Üÿ~ LÿÀÿ æ {¾¨Àÿç Lÿæþÿæ ÀÿÜÿç$æF,{Ó¨Àÿç

üÿÁÿ ¨÷æ© {Üÿ{àÿ þ ÿæÜÿæLëÿ {µÿæS LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨Ýç¯ÿ æ Aæ¯ÿæSþÿ ¾ÿç ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ Lÿàÿ¿æ~ Lÿç¨Àÿç ? ÓæLÿþæÿZëÿ ÿ
{þæäÀÿ Lÿæþÿæ þ ÀÿQ#¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ LÿæÀÿ~ ¯ÿæÓÿæ SëÝçLÿÀëÿ þëNÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ]
{þæä A{s æ üÿÁÿ¨÷æ©ç `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÓæLÿÀÿ Óþß ¯ÿ¿$ö ÿÎ
{ÜÿæB$æF æ üÿÁÿ ¨÷æ©ç {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ {Ó {ÓÜÿç üÿÁÿ{Àÿ Üÿ] àÿsLÿç ÀÿÜÿç$æF æ
ÿæÜÿæÀÿ Óæÿæ ×Sçÿ {ÜÿæB¾æF æ AæSLëÿ {Ó µÿfÿ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀÿç¯ÿ ?
{ÓvÿæÀëÿ {Ó ¨$µÿ÷Î {ÜÿæB¾æF æ {ÿ~ë Óþÿ´¯ëÿç ÿ´æÀÿæ {¾æS Aæ`ÿÀÿ~
LÿÀÿ æ
jæÿ {¾æSLëÿ þ É÷êLõÿÐ ¯ëÿç {¾æS {¯ÿæàÿç LÿÜÿç$#{àÿ {¾, {Üÿ
Afëöÿ ! FÜÿç ¯ëÿç ëÿþ ÿçþ{;ÿ jæÿ {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ LëÿÜÿæSàÿæ æ Fvÿæ{Àÿ
ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSLëÿ þ ¯ëÿç {¾æS LëÿÜÿæSàÿæ æ ¯ÿÖëÿ ëÿBsç{Àÿ ¯ëÿçÀÿ
õÿÎç{Lÿæ~ Üÿ] A;ÿÀÿ ÀÿÜÿç$æF æ jæÿ {¾æS{Àÿ ÜÿæÿçàÿæµÿÀÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç
ÿæÜÿæLëÿ ¨Àÿçäæ ÿçÀÿêäæ LÿÀÿç `ÿæàÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS{Àÿ
{¯ÿòçLÿ ÖÀÿ{Àÿ Óþÿ´ ÀÿQ#¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {ÿ~ë FÜÿæLëÿ Óþÿ´ ¯ëÿç {¾æS
LëÿÜÿæ¾æF æ {Üÿ ÿqß ! ëÿ{þ Óþÿ´ ¯ëÿç {¾æSÀÿ AæÉ÷ß S÷Üÿ~ LÿÀÿ æ
LÿæÀÿ~ üÿÁÿÀÿ AæÉæßê Aÿ¿;ÿ Lÿõ¨~ As;ÿç æ
¯ëÿçßë{Nÿæ fÜÿæÿêÜÿ D{µÿ ÓëLõÿÿëÿÍõ{ÿ æ
ÿÓ½æúÿ {ßæSæß ¾ëf¿Ó´ {ßæS LÿþöÓë {LÿòÉÁÿþú ææ50ææ
Óþÿ´ ¯ëÿç ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ ¨ë~¿ F¯ÿó ¨æ¨ DµÿßZëÿ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç$æF æ {Ó$#{Àÿ àÿç© ÜëÿF ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë Óþÿ´ ¯ëÿç {¾æS ÿçþ{;ÿ
{`ÿÎæ LÿÀÿ æ {ßæS LÿþöÓë {LÿòÉÁÿþú -A$öæúÿ Óðþÿ´ ¯ëÿç ÓÜÿçÿ LÿþöÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ {LÿòÉÁÿ Üÿ] {¾æS A{s æ
ÓóÓæÀÿ{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ëÿBsç ÿõÎç{Lÿæ~ ¨÷`ÿÁÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ {àÿæ{Lÿ
Lÿþö LÿÀÿ;ÿç ÿ {Ó$#{Àÿ üÿÁÿ A¯ÿÉ¿ `ÿæÜÿ]$æ;ÿç F¯ÿó üÿÁÿ ÿ þçÁÿç{àÿ Lÿþö
LÿÀÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿôæ;ÿç ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ FÜÿç LÿþöþæÿZëÿ ¯ÿ¤ÿÿLÿæÀÿê
LÿÜÿç AæÀÿæÿæLëÿ Üÿ] FLÿþæÿ÷ Lÿþö þæÿçd;ÿç æ FÜÿç Aæß{Àÿ {Ó LÿþöÀÿ
ÿæþþæÿ÷ {ÿBd;ÿç æ õÿÿêß Aæß 9{ÉâæLÿ{Àÿ ÿæÜÿæÀÿ ¨ÀÿçµÿæÌæ {ÿBd;ÿç æ
`ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ LÿþöÀÿ Ó´Àíÿ¨ D¨{Àÿ ¯ÿçÖæÀÿ ¯ÿç¯ÿÀÿ~ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿçd;ÿç æ
¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¨Àÿ¸ÀÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ

{LÿòÉÁÿLëÿ ¨÷ÿç¨æÿÿ Lÿ{àÿ æ Lÿþö LÿÀÿ ! É÷æ ¨í¯ÿöLÿ LÿÀÿ, Lÿç;ÿëÿ üÿÁÿÀÿ
A#LÿÀÿLëÿ {Ó´bÿæ{Àÿ ÿ¿æSLÿÀÿ æ üÿÁÿ {LÿDô Aæ{Ý ¾ç¯ÿ ? FÜÿæ Üÿ] Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ
{LÿòÉÁÿ A{s æ ÿçÍæþ ÓæLÿÀÿ ÓþS÷ ÉNÿç FÜÿç¨Àÿç Lÿþö{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ
AæÀÿæÿæ ÿçþ{;ÿ Üÿ] ÉÀÿêÀÿ ¨÷æ© {ÜÿæBdç æ ¨ë~ç fçjæÓæ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ {¾,
Lÿ'~ Ó{ÿð¯ÿ Lÿþö LÿÀÿç `ÿæàÿç$#¯ÿæ ? FÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ Lÿ'~ þçÁÿç¯ÿ ? FÜÿæLëÿ
{ÿQ#¯ÿæ-
Lÿþöfó ¯ëÿçßëNÿæ Üÿç üÿÁÿó ÿ¿Nÿ´æ þÿêÌç~ æ
fÿ½¯ÿ¤ÿ¯ÿçÿçþëöNÿæ ¨ÿó Sbÿ;ÿ¿ÿæþßþú ææ51ææ
¯ëÿç{¾æS¾ëNÿ jæÿêþæ{ÿ LÿþöÀÿë D üÿÁÿLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç fÿ½-
þõëÿ¿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿç ¨æB$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ ÿç{öæÌ, Aþõÿþß, ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ ëÿB{Sæsç ¯ëÿçÀÿ `ÿçÿ÷~ ÀÿÜÿçdç æ
1) ÓæóQ¿ ¯ëÿç{Àÿ ëÿB{Sæsç üÿÁÿ ÀÿÜÿçdç - (Lÿ) {¨÷ß A$öæúÿ Ó´Sö F¯ÿó
(Q) {É÷ß({ÉÈLÿ-31-39), 2) Lÿþö {¾æS{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ¯ëÿçÀÿ {SæsçF Üÿ]
üÿÁÿ ÀÿÜÿçdç - fÿ½þõëÿ¿Àëÿ þëNÿç, ÿçþöÁÿ A¯ÿçÿæÉê ¨ÿ ¨÷æ©ç({ÉÈLÿ-39-51)
¯ÿæÓú ! FÜÿç ëÿBsç þæÿ÷ {¾æSLÿ÷çßæ A{s æ FÜÿæ AÿçÀÿçNÿ ¯ëÿç A¯ÿç{¯ÿLÿ
fÿ¿ A{s æ Aÿ;ÿ ÉæQæ¾ëNÿ A{s æ ¾æÜÿæÀÿ üÿÁÿ Lÿþö {µÿæS ÿçþ{;ÿ
¯ÿæÀÿºæÀÿ fÿ½þõëÿ¿ {ÜÿæB$æF æ
AfëöÿZÿ õÿÎç ÿç÷{àÿæLÿÀÿ Óæþ÷æf¿ ÿ$æ {ÿ¯ÿÿæ þæÿZÿ Ó´æþçÿ´ ¨¾ö¿;ÿ
Üÿ] Óêþçÿ $#àÿæ æ þæÿ÷ FÿçLÿç ÿçþ{;ÿ {Ó ¾ë{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿDÿ$#{àÿ æ
Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ FLÿ ÿ¯ÿêÿ ÿ$¿ DúÿWæsÿ LÿÀëÿd;ÿç {¾, AæÓNÿç ÀÿÜÿçÿ
Lÿþö ÿ´æÀÿæ "Aÿæþß' ¨ÿ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$æF æ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS ¨Àÿþ¨ÿLëÿ
{ÿB$æF æ {¾Dôvÿæ{Àÿ þõëÿ¿Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ÿ$æF æ FÜÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ {Lÿ{¯ÿ
{Üÿ¯ÿ ?
ßÿæ {ÿ {þæÜÿLÿàÿçÁÿó ¯ëÿç¯ÿö¿ÿçÿÀÿçÌ¿ÿç æ
ÿÿæ S;ÿæÓç ÿç{¯ÿöÿó {É÷æÿ¯ÿ¿Ó¿ ÉøÿÓ¿ `ÿ ææ52ææ
{¾DôLÿæÁÿ{Àÿ ÿëþÀÿ A$öæúÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ ÓæLÿZÿ ¯ëÿç {þæÜÿÀíÿ¨ê
¨ZÿÀëÿ ¨íÿöÀíÿ{¨ ¨æÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {àÿÉþæÿ÷ {þæÜÿ ÿ ÀÿÜÿç¯ÿ ¾æÜÿæLÿç ÿæ
¨ëÿ÷Zÿ vÿæ{Àÿ, ÿæ ÿ{Àÿ, ÿæ ¨÷ÿçÏæ{Àÿ æ FÜÿç þæÿZÿvÿæÀëÿ ¨íÿöÿ ¯ÿ¤ÿÿ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¾æÜÿæ Éë~ç¯ÿæ {¾æS¿,

ÿæÜÿæLëÿ ëÿ{þ Éë~ç¨æÀÿç¯ÿ F¯ÿó Éë~ç$#¯ÿæ ¨÷Lÿæ{Àÿ {¯ÿð{ÀÿæS¿Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ æ
A$öæúÿ ÿæÜÿæLëÿ Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ |ÿæÁÿç¨æÀÿç¯ÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ¾æÜÿæ Éë~ç¯ÿæ {¾æS¿,
ÿæÜÿæLëÿ Éë~ç ¨æÀÿç ÿæÜÿô F¯ÿó Aæ`ÿÀÿ~Àÿ ÿ ¨÷É§ Üÿ] DvëÿÿæÜÿ] æ FÜÿç {¾æS¿ÿæ
D¨{Àÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
Éøÿç¯ÿç¨÷ÿç¨æ {ÿ ßÿæ ×æÓ¿ÿç ÿçÊÿÁÿæ æ
Óþææ¯ÿ`ÿÁÿæ ¯ëÿçÖÿæ {ßæSþ¯ÿæ¨úÓ¿Óç ææ53ææ
A{ÿLÿ ¨÷LÿæÀÿÀÿ {¯ÿÿ¯ÿæLÿ¿Lëÿ Éë~ç ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿëþÀÿ ¯ëÿç
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨Àÿþææ Ó´Àíÿ¨{Àÿ Óþæ#× {ÜÿæB A`ÿÁÿ H ×çÀÿ Ö² {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ëÿ{þ Óþÿ´ {¾æSLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ ¨ëÿö Óþ×çÿçLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ëÿ æ
¾æÜÿæLë Aÿæþß ¨Àÿþ¨ÿ LëÿÜÿæ¾æF æ FÜÿæ Üÿ] {¾æSÀÿ ¨ÀÿLÿæÏæ F¯ÿó FÜÿæ
Üÿ] A¨÷æ¨¿Àÿ ¨÷æ©ç æ {¯ÿÿÀëÿ ÿ Éçäæ þçÁÿç$æF Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, "Éøÿç
¯ÿç¨÷ÿç ¨æ'- A$öæúÿ ÉøÿçþæÿZÿ A{ÿLÿ Óçæ;ÿ SëÝçLëÿ Éë~ç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ¯ëÿç
¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ Óçæ;ÿ ÿ A{ÿLÿ Éë~ç$æ;ÿç Lÿç;ëÿ ¾æÜÿæ Éë~ç¯ÿæ {¾æS¿,
{Ó$#Àëÿ {àÿæ{Lÿ íÿÀÿ{Àÿ Üÿçô ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ëÿþÀÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ ¯ëÿç {¾Dô Óþß{Àÿ
Óþæ#{Àÿ ×çÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ëÿ{þ {¾æSÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ Aþõÿ
¨ÿLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ AfëöÿZÿ D=ÿæ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ $#àÿæ {¾, {ÓÜÿç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æ;ÿç, ¾çF Lÿç Aÿæþß ¨Àÿþ ¨ÿ{Àÿ ×çÿ $æ;ÿç H
Óþæ#{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ ¯ëÿç ×çÀÿ $æF æ {Ó ¨÷É§ Lÿ{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
×ç¨÷jÓ¿ Lÿæ µÿæÌæ Óþæ#×Ó¿ {LÿÉ¯ÿ æ
×çÿê Lÿçó ¨÷µÿæ{Ìÿ LÿçþæÓêÿ ¯ÿ÷{fÿ Lÿçþú ææ54ææ
"Óþæêß{ÿ `ÿçÿó ßÓ½çúÿ Ó Aææ F¯ÿ Óþæ#'- {¾Dô$#{Àÿ
`ÿçÿ Óþææÿ LÿÀÿæ¾æF, {ÓÜÿç Aææ Üÿ] Óþæ# æ Aÿæÿç ÿÿ´{Àÿ ¾çF Óþÿ´
¨÷æ© LÿÀÿç$æF, ÿæÜÿæLëÿ Óþæ#× LëÿÜÿæ¾æF æ Aföëÿ ¨`ÿæÀÿç{àÿ- "{Üÿ {LÿÉ¯ÿ !
Óþæ#× ×çÀÿ ¯ëÿç¾ëNÿ ¨ëÀÿÌZÿ àÿä~ Lÿ'~ ? ×çÿ ¨÷j ¨ëÀëÿÌ Lÿç¨Àÿç
LÿÜëÿ$æF ? {Ó Lÿç¨Àÿç ¯ÿÓë$æF ? {Ó Lÿç¨Àÿç `ÿæàÿë$æF æ Fvÿæ{Àÿ Afëöÿ
`ÿæ{Àÿæsç ¨÷É§ LÿÀÿçd;ÿç æ FÜÿæ D¨{Àÿ µÿS¯ÿæ É÷êLõÿÐ ×çÿ¨÷j àÿä~Lëÿ
¯ÿÿöÿæ LÿÀÿç LÿÜëÿd;ÿç-
É÷ê µÿS¯ÿæÿú D¯ÿæ`ÿ

¨÷fÜÿæÿç ßÿæ Lÿæþæúÿ Ó¯ÿöæúÿ ¨æ$ö þ{ÿæSÿæúÿ æ
Aæ{ÿ¿¯ÿæÿæ ëÿÎ ×çÿ¨÷jÖ{ÿæ`ÿ¿{ÿ ææ55ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ þÿ{Àÿ ×çÿ Ó¸íÿö LÿæþÿæLëÿ þëÿÌ¿ ÿ¿æS
LÿÀÿç$æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Ó Aææ ÿ´æÀÿæ Aææ{Àÿ Üÿ] Ó;ëÿÎ {ÜÿæB ×çÀÿ¯ëÿç
¾ëNÿ {¯ÿæàÿæF æ Lÿæþÿæ ÿ¿æS{Àÿ Üÿ] Aæ ÿçSúÿÉöÿ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç
AææÀÿæþ, Aæÿõ©ç, þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ×çÿ ¨÷jæ As;ÿç æ
ëÿ{QÌ´ëÿúÿ¯ÿçS§þÿæ Óë{QÌë ¯ÿçSÿØõÜÿ æ
¯ÿêÿÀÿæSµÿß{Lÿ÷æ ×çÿêþëöÿçÀëÿ`ÿ¿{ÿ ææ56ææ
{ÿðÜÿçLÿ, {ÿð¯ÿçLÿ ÿ$æ {µÿòÿçLÿ ëÿQþæÿZÿ{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ þÿ Dúÿ¯ÿçS§
ÜëÿF ÿæÜÿ] æ ÓëQ ¨÷æ©ç{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ ØõÜÿæ íÿÀÿ {ÜÿæB¾æBdç, ¾æÜÿæÀÿ ÀÿæS ÿ$æ
µÿß F¯ÿó {Lÿ÷æ ÿÎ {ÜÿæB¾æBdç, þÿÿÉêÁÿÿæÀÿ `ÿÀÿþÓêþæ{Àÿ ¨Üÿo#$#¯ÿæ
þëÿç Üÿ] ×çÿ ¨÷j As;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ Aÿ¿ àÿä~Lëÿ ¨÷ÿç¨æÿÿ LÿÀëÿd;ÿç-
¾ Ó¯ÿöÿ÷æÿµÿç{Ó§ÜÿÖÿúÿ ¨÷æ¨¿ ÉëµÿæÉëµÿþú æ
ÿæµÿçÿ¢ÿÿç ÿ {ÿ´Îç ÿÓ¿ ¨÷jæ ¨÷ÿçÏçÿæ ææ57ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Ó¯ÿöÿ÷ {Ó§Üÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB Éëµÿ A$¯ÿæ AÉëµÿLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB ÿæ ¨÷Ó {ÜÿæB$æF ÿæ {ÿ´Ì þ LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ¯ëÿç ×çÀÿ A{s æ
Éëµÿ ÿæÜÿæLëÿ LÿëÜÿæ¾æF, ¾æÜÿæLÿç ¨ÀÿþææZÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ àÿSæB$æF æ AÉëµÿ
ÿæÜÿæLëÿ LÿëÜÿæ¾æF, ¾æÜÿæLÿç ¨÷Lõÿÿç AæÝLëÿ AæLÿÌ}ÿ LÿÀÿç {ÿB$æF æ Lÿç;ëÿ
×ç ¨÷j ¨ëÀëÿÌ AëÿLëÿÁÿ ¨Àÿç×çÿç{Àÿ ÿæ ¨÷Ó {ÜÿæB$æF, ÿæ ¨÷ÿçLíÿÁÿ ¨Àÿç×çÿç
{Àÿ {ÿ´Ì þ LÿÀÿç$æF æ LÿæÀÿ~ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ ¯ÿÖë ÿæ ÿæÜÿæZÿ vÿæÀëÿ
µÿç ÀÿÜÿç$æF, ÿæ ¨ÿçÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ÿçLÿæÀÿÜÿ] ÿæÜÿæZÿ ¨æBô ÀÿÜÿç$æF æ æ
A$öæúÿ ¯ÿÿöþæÿ Óæÿ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ ÿçfÀÿ {Lÿò~Óç ¨÷{ßæfÿ ÿ$æF æ F¨Àÿç
¯ÿ¿NÿçZëÿ ×çÿ¨÷j LëÿÜÿæ¾æF æ
ßÿæ ÓóÜÿÀÿ{ÿ `ÿæßó Líÿ{þöæèÿæÿê¯ÿ Ó¯ÿöÉ æ
B¢ÿ÷çßæ~ê¢ÿ÷çßæ{$öµÿ¿ÖÓ¿ ¨÷jæ ¨÷ÿçÏçÿæ ææ58ææ
{¾¨Àÿç LÿBô`ÿ ÿçfÀÿ AèÿSëÝçLëÿ ÓZÿë`ÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF, vÿçLúÿ {Ó¨Àÿç
Üÿ] ¨ëÀëÿÌ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ `ÿæÀÿçAæÝë ÿçfÀÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÓZÿë`ÿçÿ LÿÀÿç{ÿB$æF,
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿæÜÿæÀÿ ¯ëÿç ×çÀÿ {ÜÿæB$æF æ ¯ÿç¨ÿ A$öæúÿ Óæþÿæ{Àÿ ÉÿøZëÿ
{ÿQ# LÿBô`ÿ {¾¨Àÿç ÿçfÀÿ Aèÿ ¨÷ÿ¿èÿLëÿ ÓóZÿë`ÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF æ vÿçLúÿ
{ÓÜÿç¨Àÿç {¾Dô ¨ëÀëÿÌ ¯ÿçÌßþæÿZÿ{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ
ÓæDôsçLÿÀÿç Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç {ÿB$æF æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ DNÿ
¨ëÀëÿÌÀÿ ¯ëÿç ×çÀÿ {ÜÿæB$æF æ Lÿç;ëÿ FÜÿæ ÿ FLÿ õÿÎæ;ÿ þæÿ÷ æ ¯ÿç¨ÿ ¯ÿæ µÿß
ÿç¯ÿõ {Üÿ¯ÿæ ä~ç LÿBô`ÿ ÿçfÀÿ AèÿþæÿZëÿ ¨ëÿ ¨÷ÓæÀÿçÿ LÿÀÿç{ÿB$æF æ
Lÿ'~ FÜÿç¨Àÿç ×çÿ¨÷j ¨ëÀëÿÌ þ ¯ÿçÌßÀëÿ ÀÿÓ {ÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF ? FÜÿæ
¯ÿçÌßæ ¯ÿçÿç¯ÿÿö{;ÿ ÿçÀÿæÜÿæÀÿÓ¿ {ÿÜÿçÿ æ
ÀÿÓ¯ÿföó Àÿ{Óæ¨¿Ó¿ ¨Àÿó õÿÎ´æ ÿç¯ÿÿö{ÿ ææ59ææ
B¢ÿç÷ß ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÌßþæÿZëÿ S÷Üÿ~ LÿÀëÿÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZ ¯ÿçÌß ÿç¯õÿÿç
{ÜÿæB¾æB, LÿæÀÿ~ {Ó S÷Üÿ~ Üÿ] LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿ ÀÿæS ÿç¯õÿÿ
{ÜÿæBÿ$æF æ AæÓNÿç àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ Ó¸íÿö B¢ÿç÷ßþæÿZë ¯ÿçÌßvÿæÀëÿ ÓæDôsç
¨æÀëÿ$#¯ÿæ ÿçÍæþ LÿþöêÀÿ ÀÿæS þ "¨Àÿó õÿÎ´æ'-A$öæúÿ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ
ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ LÿBô`ÿþæÿZÿ ¨Àÿçç ÿçfÀÿ
B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ¯ÿçÌßÿ fæàÿ{Àÿ ¨÷ÓæÀÿçÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ ${Àÿ þæÿ÷ B¢ÿç÷ß ÿç{Àÿæ
{ÜÿæBS{àÿ, ÓóÔÿæÀÿ Üÿ] Óþæ© {ÜÿæB¾æF æ ¨ëÿ {Óþæ{ÿ ¯ÿæÜÿæÀÿ LÿÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ ÓÜÿçÿ
{ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿçÌßÀÿæS þ ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB¾æF æ ¨÷æß `ÿç;ÿÿ ¨${Àÿ
ÓæLÿ Üÿvÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Üÿvÿ ÿ´æÀÿæ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç {Óþæ{ÿ
¯ÿçÌßþæÿZÿ vÿæÀëÿ ÿ ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç Lÿç;ëÿ þÿ{Àÿ ÿæÜÿæÀÿ `ÿç;ÿÿ A$öæúÿ
ÀÿæS àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç AæÓNÿç ¨ÀÿóõÿÎ´æ - ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB$æF, FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ ëÿÜÿô æ
¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê FÜÿç Ó¢ÿµÿö{Àÿ ÿçfÀÿ {SæsçF Ws~æ LÿÜëÿ$#{àÿ-
SõÜÿÿ¿æS ¨í¯ÿöÀëÿ ÿæZëÿ ÿçÿç$Àÿ AæLÿæÉ¯ÿæ~ê {ÜÿæB$#àÿæ æ þëô ¨æ`ÿæÀÿçàÿç,
þÜÿæÀÿæffê ! Aæ¨~Zëÿ AæLÿæÉ¯ÿæ~ê LÿæÜÿ]Lÿç {Üÿàÿæ ? Aæ»þæÿZëÿ ÿ
{ÜÿDÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜÿç{àÿ - {Üÿæ ! BÉZÿæ {þæÜëÿô {Lÿ µÿBÀÿÜÿê'
A$öæúÿ FÜÿç Ó{¢ÿÜÿ {þæ{ÿ þ {ÜÿæB$#àÿæ æ {¾{¯ÿ þëô µÿS¯ÿæÿZëÿ ¨æ`ÿæÀÿçàÿç,
{ÿ{¯ÿ Aëÿµÿ¯ÿ{Àÿ AæÓçàÿæ {¾, þëô Óæÿfÿ½Àëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Óæë {ÜÿæB AæÓëdç æ
`ÿæÀÿç fÿ½ ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Óæë¨Àÿç {¯ÿÉ æÀÿ~ LÿÀÿç, ÿçÁÿLÿ àÿSæB, {Lÿ{¯ÿ
¯ÿçµíÿÿç àÿSæB, {Lÿ{¯ÿ LÿþÁëÿ {ÿB ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#àÿç æ {¾æSLÿ÷çßæÀÿ fÿæLÿæÀÿê

ÿ$#àÿæ æ Lÿç;ëÿ Sÿ ÿçÿçfÿ½Àëÿ ¯ÿ|ÿçAæ Óæë$#àÿç, {¾¨Àÿç {Üÿ¯ÿæLÿ$æ æ {þæ
µÿçÿ{Àÿ {¾æSLÿ÷çßæ fæSõÿç $#àÿæ æ ¨í¯ÿö fÿ½{Àÿ ¨æÀÿ àÿæSç ¾æB$#àÿæ æ ÿç¯õÿÿç
{ÜÿæB AæÓç$#àÿæ æ Lÿç;ëÿ ëÿBsç Bbÿæ þÿ{Àÿ ÀÿÜÿç ¾æB$#àÿæ æ ¨÷$þsç Úê F¯ÿó
ÿ´çÿêßsç S{qB æ A;ÿþöÿ{Àÿ Bdæ $#àÿæ Lÿç;ëÿ ¯ÿæÜÿ¿ õÎçÀëÿ ÿçf ÉÀÿêÀÿLëÿ
õÿ|ÿ ÀÿQ#$#àÿ, þÿ{Àÿ ¯ÿæÓÿæ àÿæSÀÿÜÿçç$#àÿæ æ {ÿ~ë fÿ½ {ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýçàÿæ æ
fÿ½ {ÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] µÿS¯ÿæÿ AÅÿ Óþß{Àÿ Ó¯ëÿLÿçdç {ÿQæB, Éë~æB ÿç¯õÿÿç
{ÿB{ÿ{àÿ æ ëÿB ÿçÿç `ÿsLÿ~æ {ÿB Óæë LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ
vÿçLúÿ FÜÿç Lÿ$æ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÌßÿ
S÷Üÿ~ LÿÀÿëÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿçÌß ÿ ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF ¨Àÿ;ëÿ þÿ{Àÿ
¯ÿæÓÿæ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ Óæÿæ ÿ´æÀÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ
LÿÀÿç{ÿ¯ÿæ ¨{Àÿ {Ó ¯ÿçÌßþæÿZ ÀÿæSÀëÿ ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB$;ÿç æ Aÿ {¾Dô
¨¾ö¿;ÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ {ÜÿæBÿ$#¯ÿ, Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ "DÀÿ LÿÀëÿ ¨÷$þ
¯ÿæÓÿæ ÀÿÜÿê æ ¨÷µëÿ¨ÿ ¨÷êÿç ÓÀÿçÿ {Óæ ¯ÿÜÿê æ (Àÿæ-þæÿÓ-5/48/6)
B¢ÿ÷çßþæÿZëÿ ¯ÿçÌß vÿæÀëÿ ÓæDôsç¯ÿæ Lÿvÿçÿ A{s æ FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜÿëd;ÿç -
ßÿ{ÿæ Üÿ¿¨ç {Lÿò{;ÿß ¨ëÀëÿÌÓ¿ ¯ÿç¨Êÿçÿ æ
B¢ÿç÷ßæ~ç ¨÷þæ$êÿç ÜÿÀÿ;ÿç ¨÷Óµÿó þÿ ææ60ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! ¨÷ßÿ§ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {þæ¯ÿê ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨÷þ$ÿÉêÁÿ
B¢ÿç÷ß ÿæÜÿæZÿ þÿLëÿ ¯ÿÁÿ¨í¯ÿöLÿ ÜÿÀÿ~ LÿÀÿç{ÿB$æF, ¯ÿç`ÿÁÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF æ
{ÿ~ë -
ÿæÿç Ó¯ÿöæ~ç Óóßþ¿ßëNÿ AæÓêÿ þÀÿ æ
¯ÿ{É Üÿç ß{Ó¿¢ÿç÷ßæ~ç ÿÓ¿ ¨÷jæ¨÷ÿçÏçÿæ ææ61ææ
Ó¸íÿö B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ Óó¾ÿ LÿÀÿç {¾æS¾ëNÿ F¯ÿó Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ
{þæÀÿ AæÉ÷çÿ ÜëÿA æ LÿæÀÿ~ {¾Dô ¨ëÀëÿÌZÿ B¢ÿç÷ß ¯ÿÉ{Àÿ {ÜÿæB$æF,
ÿæÜÿæZÿ ¯ëÿç ×çÀÿ {ÜÿæB$æF æ Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÓæÿÀÿ ÿç{ÌæLÿ
A¯ÿß¯ÿ ÓÜÿçÿ ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ßæLÿ ¨ä D¨{Àÿ SëÀëÿÿ´ {ÿDd;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ
Óó¾þ F¯ÿó ÿç{Ì ÿ´æÀÿæ B¢ÿç÷ßþæ{ÿ ¯ÿÉ{Àÿ ÜëÿA;ÿç ÿæÜÿ] æ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ
BÎ `ÿç;ÿÿ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ BÎ `ÿç;ÿÿ Aµÿæ¯ÿ{Àÿ ¯ÿçÌß `ÿç;ÿÿ {Üÿ¯ÿ æ
¾æÜÿæÀÿ Lëÿ¨Àÿç~æþ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ Üÿ] {ÿQ;ëÿ-
æß{ÿæ ¯ÿçÌßæúÿ¨ëóÓ Óèÿ{ÖÌí¨fæß{ÿ æ

Óèÿæúÿ Óqæß{ÿ Lÿæþ Lÿæþæúÿ {Lÿ÷{æµÿçfæß{ÿ ææ62ææ
¯ÿçÌßþæÿZÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZÿ {ÓÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ Üÿ] AæÓNÿç
{ÜÿæB¾æB$æF æ AæÓNÿçÀëÿ Üÿ] LÿæþÿæÀÿ D {ÜÿæB$æF æ LÿæþÿæÀÿ ¨íÿ}{Àÿ
¯ÿ¿¯ÿæÿ AæÓç{àÿ {Lÿ÷æ D {ÜÿæB$æF æ {Lÿ÷æ LÿæÜÿæLëÿ fÿ½ {ÿB$æF ?
{Lÿ÷ææúÿ µÿ¯ÿÿç Ó{¼æÜÿ Ó{¼æÜÿæúÿ Ó½&õÿç¯ÿçµÿ÷þ æ
Ó½&õÿçµÿ÷óÉæúÿ ¯ëÿçÿæ{Éæ ¯ëÿçÿæÉæúÿ ¨÷~É¿ÿç ææ63ææ
{Lÿ÷æÀëÿ ¯ÿç{ÉÌ þí|ÿÿæ A$öæúÿ A¯ÿç{¯ÿLÿ D {ÜÿæB$æF æ ÿçÿ¿
Aÿçÿ¿ ¯ÿÖëÀÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ A¯ÿç{¯ÿLÿ ÿ´æÀÿæ Ó½Àÿ~ ÉNÿç µÿ÷þçÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {¾¨Àÿç AfëöÿZëÿ {ÜÿæB$#àÿæ - µÿ÷þÿê¯ÿ `ÿ {þ þÿ -
Sêÿæ Óþæ¨ÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ- ÿ{Îæ {þæÜÿ Ó½&õÿçàÿö´æ æ Lÿ'~ LÿÀÿ~êß
F¯ÿó Lÿ'~ ALÿÀÿ~êß ÿæÜÿæÀÿ ÿçÿöß {Üÿæ¨æÀÿçÿ$æF æ Ó½&õÿçµÿ÷þçÿ {ÜÿæBS{àÿ
{¾æS ¨Àÿæß~ ¯ëÿç ÿÎ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó ¯ëÿç ÿæÉ {ÜÿæBS{àÿ,FÜÿç
¨ëÀëÿÌ ÿçfÀÿ {É÷ßÓæÿÀëÿ `ëÿ¿ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ
Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿçd;ÿç {¾, ¯ÿçÌß `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ ÓæLÿZëÿ
ÿæþ, Àíÿ¨,àÿêÁÿæ H æþ- {Àÿ Üÿ] Óÿæ Ó¯ÿöÿæ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæ Daÿç µÿfÿ{Àÿ
|ÿçàÿæ {ÜÿæBS{àÿ þÿ ¯ÿçÌß `ÿç;ÿÿ{Àÿ ÿçÊÿß ¾ç¯ÿ æ ¯ÿçÌß`ÿç;ÿÿ ÿ´æÀÿæ þÿ
AæÓNÿ {ÜÿæB¾æF æ AæÓNÿçÀëÿ {ÓÜÿç ¯ÿçÌßÀÿ Lÿæþÿæ ÓæLÿZÿ A;ÿþöÿ{Àÿ
fæS÷ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Lÿæþÿæ ¨íÿ}{Àÿ ¯ÿ¿¯ÿæÿ {Üÿ{àÿ {Lÿ÷æ, {Lÿ÷æÀëÿ
A¯ÿç{¯ÿLÿ, A¯ÿç{¯ÿLÿÀëÿ Ó½&õÿçµÿ÷þ F¯ÿó Ó½&õÿçµÿ÷þÀëÿ ¯ëÿçÿÎ {ÜÿæB¾æF æ ÿçÍæþ
Lÿþö{¾æSLëÿ ¯ëÿç{¾æS LëÿÜÿæ¾æF æ LÿæÀÿ~ ¯ëÿç ÖÀÿ{Àÿ FÜÿæÀÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ ÀÿQ#¯ÿæLëÿ
¨Ýç$æF {¾, Lÿæþÿæ ÿ AæÓç¨æÀëÿ LÿæÀÿ~ ÿæÜÿæÀÿ üÿÁÿ Üÿ] ÿæÜÿ] æ F¨Àÿç
¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ Lÿþÿæ AæÓç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ FÜÿç ¯ëÿç {¾æS ÿÎ
{ÜÿæB¾æF æ Óæÿ LÿÀÿçß ¯ÿç`ÿæÀÿÜÿêÿ, þÿ Éë {Üÿæß ÿÜÿê {ÿð{Ó æ
¯ÿçÿß ¨ÿ÷çLÿæ ¨ÿóÓQ¿æ -115/3) æ ¯ÿç`ÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ LÿæÀÿ~ ¯ÿç`ÿæÀÿ Éíÿ¿
¨ëÀëÿÌ {É÷ß ÓæÿÀëÿ ¨ÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ ÓæÿLÿ÷þ ëÿsç¾æB$æF æ Ó¯ÿö$æ
ÿÎ ÿ {ÜÿæBÿ$æF Lÿç;ëÿ {µÿæS ¨Êÿæúÿ Óæÿ {ÓvÿæÀëÿ Üÿ] ¨ëÿ ¨÷æÀÿ»
{ÜÿæB$æF, {¾DôvÿæÀëÿ A¯ÿÀëÿ {ÜÿæB¾æB$#àÿæ æ FÜÿæ ÿ ¯ÿçÌßæµÿçþëQê
ÓæLÿþæÿZÿ Sÿç A{s æ Ó´æ#ÿ A;ÿLÿÀÿ~ µëÿNÿ ÓæLÿ {LÿDô Sÿç ¨÷æ©
LÿÀÿç$æ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -

ÀÿæS{ÿ´Ì¯ÿçßë{NÿðÖë ¯ÿçÌßæÿç¢ÿç÷{ßðÊÿÀÿúÿ æ
Aæ¯ÿ{Éð¿¯ÿ}{ßææ ¨÷Óæÿþ#Sbÿÿç ææ64ææ
AææÀÿ ¯ÿç#¯ÿç{ÉÌLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨÷ÿ¿äÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÀÿæS-
{ÿ´Ì ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB, ¯ÿÉêµíÿÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ B¢ÿç÷ß ÿ´æÀÿæ, ¯ÿçÌßæúÿ `ÿÀÿúÿ -
A$öæúÿ ¯ÿçÌßþæÿZÿ{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç þ, ¨÷Óæÿþ#Sbÿçÿ- A$öæúÿ ÿçþöÁÿ
A;ÿLÿÀÿ~ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {Ó ÿçfÀÿ µÿæ¯ÿ õÿÎç{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÿçþ{;ÿ ¯ÿç# ÿç{Ì ÀÿÜÿçÿ$æF æ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ {Lÿò~Óç AÉëµÿ Àÿ{Üÿ ÿæÜÿ] æ
¾Üÿæÿ´æÀÿæ {Ó ÿçfÀÿ ÓëÀÿäæ LÿÀÿç¯ÿ ÿ$æ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ {Lÿò~Óç Éëµÿ
{ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF, ¾æÜÿæLëÿ {Ó Lÿæþÿæ LÿÀÿç¯ÿ æ
¨÷Óæ{ÿ Ó¯ÿöëÿQæÿæó ÜÿæÿçÀÿ{Ó¿æ¨fæß{ÿ æ
¨÷Ó{`ÿÿ{Óæ Üÿ¿æÉë ¯ëÿç ¨¾ö¿¯ÿÿçÏ{ÿ ææ65ææ
µÿS¯ÿæúÿZÿ ¨íÿöLõÿ¨æ ¨÷Óæÿ, "µÿS¯ÿÿæ' {Àÿ Óó¾ëNÿ {Üÿ{àÿ, ÿæÜÿæÀÿ
Ó¸íÿö ëÿQ Aµÿæ¯ÿ {ÜÿæB¾æF æ ëÿQæàÿßþú AÉæÉ´ÿþú- A$öæúÿ ëÿQ¨íÿö
ÓóÓæÀÿÀÿ Aµÿæ¯ÿ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ¨÷Ó `ÿçÿ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ëÿç
ÉêW÷ Üÿ] Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ ×çÀÿ {ÜÿæB¾æF æ Lÿç;ëÿ {¾ {¾æS¾ëNÿ ëÿ{Üÿô, ÿæÜÿæÀÿ
ÿÉæ ¯ÿÿöÿæ LÿÀëÿd;ÿç -
ÿæÖç ¯ëÿçÀÿßëNÿÓ¿ ÿ `ÿæßëNÿÓ¿ µÿæ¯ÿÿæ
ÿæ `ÿæµÿæ¯ÿßÿ Éæ;ÿçÀÿÉæ;ÿÓ¿Lëÿÿ ÓëQþú ææ66ææ
{¾æS-Óæÿæ ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZÿ A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ ÿçÍæþ Lÿþö¾ëNÿ ¯ëÿç
{ÜÿæBÿ$æF æ {ÓÜÿç A¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ µÿæ¯ÿ þ {ÜÿæBÿ$æF æ
µÿæ¯ÿÿæ ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ Éæ;ÿç {LÿDôvÿç F¯ÿó AÉæ; ¨ëÀëÿÌZëÿ ÓëQ Lÿç¨Àÿç ?
{¾æS Lÿç÷ßæ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Lÿçdç {ÿQæS{àÿ Üÿ] µÿæ¯ÿÿæ ÓõÎç {ÜÿæB$æF æ
fæ{ÿ ¯ÿçëÿ ÿ {ÜÿæB ¨Àÿÿçÿê æ µÿæ¯ÿÿæ ¯ÿçÿæ Éæ;ÿç þç{ÁÿÿæÜÿ] F¯ÿó Éæ;ÿç
ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ ÓëQ A$öæúÿ ÉæÉ´ÿ Óÿæÿÿ ¨÷æ©ç ÜëÿF ÿæÜÿ] æ
B¢ÿç÷ßæ~æó Üÿç Àÿ`ÿÿæó ßÿ½{ÿæëÿ ¯ÿç#ß{ÿ æ
ÿÿÓ¿ ÜÿÀÿÿç ¨÷jæó ¯ÿæßëÿöæ¯ÿþç¯ÿæ»Óç ææ67ææ
fÁÿ{Àÿ ÿæ¯ÿLëÿ ¯ÿæßë {¾¨Àÿç ÜÿÀÿ~LÿÀÿç S;ÿ¯ÿ¿ ¨$Àëÿ íÿÀÿLÿÀÿç
{ÿB$æF æ vÿçLúÿ {ÓÜÿ¨Àÿç Üÿ] ¯ÿçÌß{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ B¢ÿç÷ß ÿ´æÀÿæ, {¾Dô
B¢ÿç÷ßÓÜÿçÿ þÿ ÀÿÜÿç$æF, {Ó {SæsçF B¢ÿç÷ß {ÓÜÿç A¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ëÿçLëÿ

ÜÿÀÿ~ÿ LÿÀÿçÿçF æ Aÿ {¾æS Aæ`ÿÀÿ~ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ Lÿ÷çßæLÿ Aæ`ÿÀÿ~
D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ ¨ëÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿëd;ÿç -
ÿÓ½æÿ¿Ó¿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ÿçSõÜÿêÿæÿç Ó¯ÿöÉ æ
B¢ÿçßæ~ê¢ÿç÷ßæ{$öµÿ¿ÖÓ¿ ¨÷jæ ¨÷ÿçÏçÿæ ææ68ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌZÿ B¢ÿç÷ßSëÝçLÿ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ¯ÿçÌßÀëÿ
Ó¯ÿö$æ ¯ÿÉêµíÿÿ LÿÀÿæ¾æB$æF, ÿæÜÿæZÿ ¯ÿëç ×çÀÿ {ÜÿæB$æF æ ¯ÿæÜëÿ- A$öæúÿ
Lÿæ¾ö¿{äÿ÷Àÿ ¨÷ÿêLÿ æ µÿS¯ÿæÿ þÜÿæ¯ÿæÜëÿ F¯ÿó Aæfæëÿ¯ÿæÜëÿ ÿæþ{Àÿ ¯ÿçQ¿æÿ æ
{Ó ¯ÿçÿæ Üÿæÿ {SæÝ{Àÿ ÓþÖ Lÿæ¾ö¿ Ó¸æÿÿ LÿÀëÿd;ÿç æ ÿæZÿ µÿçÿ{Àÿ {¾
¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF, A$öæúÿ {¾ {ÓÜÿç µÿS¯ÿÿæ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æF,
{Ó þ þÜÿæ¯ÿæÜëÿ A{s æ É÷êLõÿÐ F¯ÿó Afëöÿ DµÿßZëÿ þÜÿæ¯ÿæÜëÿ LëÿÜÿæ¾æF æ
ßæ ÿçÉæ Ó¯ÿöµíÿÿæÿæó ÿÓ¿æó fæSÿ} Óóßþê æ
ßÓ¿æó fæS÷ÿç µÿíÿæÿç Óæ ÿçÉæ ¨É¿{ÿæ þë{ÿ ææ69ææ
Ó¸íÿö µíÿÿ¨÷æ~ê ÿçþ{;ÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ Àÿæÿ÷çëÿàÿ¿ As;ÿç æ LÿæÀÿ~
{ÿQ#¯ÿæ{Àÿ AæÓçÿ$æ;ÿç F¯ÿó ÿæ ¯ÿç`ÿæÀÿ Üÿ] Lÿæþ LÿÀÿç$æF, {ÿ~ë {Ó Àÿæÿç÷
ÓõÿÉ As;ÿç æ {ÓÜÿç Àÿæÿ÷ç{Àÿ ¨Àÿþææ{Àÿ Óó¾þ ¨ëÀëÿÌ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ
{ÿQë$æF, `ÿæàëÿ$æF, fæS÷ÿ ÀÿÜÿç$æF LÿæÀÿ~ {Óvÿæ{Àÿ Üÿ] ÿæ'Àÿ A¯ÿæÀÿ~æ
ÀÿÜÿç$æF æ {¾æSê B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Óó¾þ ÿ´æÀÿæ {Ó$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æB$æF
æ {¾Dô ÿæÉ¯ÿæúÿ ÓæóÓæÀÿçLÿ ÓëQ {µÿæS ÿçþ{;ÿ Ó¸íÿö ¨÷æ~ê Àÿæÿ÷ÿçÿ
¨ÀÿçÉ÷þ LÿÀÿ;ÿç æ {¾æSêZÿ ÿçþ{;ÿ ÿæÜÿæ Àÿæÿ÷ç ÓõÿÉ æ Àÿþæ ¯ÿçàÿæÓë Àÿæþ
AëÿÀÿæSê æ ÿfÿ ¯ÿþÿ fçþç fÿ¯ÿxÿ µÿæSê æ (Àÿæ.þæÿÓ-2/323/8)
{¾Dô {¾æSê ¨Àÿæþæ$ö ¨${Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ ÓfæS F¯ÿó {µÿòÿçLÿ ¨ÿæ$ö{Àÿ
Ó¯ÿö$æ ÿçØõÜÿ ÀÿÜÿç$æF, {Ó Üÿ] BÎ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ {Ó ÓóÓæÀÿ{Àÿ Üÿ]
ÿ ÀÿÜÿç$æF, Lÿç;ÿë ÓæóÓæÀÿÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ ÿæÜÿæ D¨{Àÿ ¨Ýçÿ$æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
FÜÿç¨Àÿç ÀÿÜÿ~ç {ÿQ;ëÿ-
Aæ¨íßö¿þæ~þ`ÿÁÿ¨÷ÿçÏó
Óþëÿ÷þæ¨ ¨÷¯ÿçÉ;ÿç ßúÿ¯ÿúÿ æ
ÿúÿ¯ÿúÿ Lÿæþæ ßó ¨÷¯ÿçÉ;ÿç Ó{¯ÿö
Ó Éæ;ÿçþæ{¨§æÿç ÿ LÿæþLÿæþê ææ70ææ
{¾¨Àÿç `ÿæÀÿçAæÝë Ó¸íÿö A`ÿÁÿ ¨÷ÿçÏçÿ Óþëÿ÷{Àÿ ÿÿêþæÿZÿ fÁÿ

Óþëÿ÷Lëÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ ÿLÿÀÿç ¯ÿÝ {¯ÿS{Àÿ AæÓç {Ó$#{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ
vÿçLúÿ {Ó¨Àÿç ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÿ, ×çÿ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæ{Àÿ Ó¸íÿö {µÿæS,
¯ÿçLÿæÀÿ D ÿLÿÀÿç ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ¨ÀÿþÉæ;ÿç ¨÷æ©
LÿÀÿç$æF, ÿæ Lÿç {µÿæSLÿë `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç æ
µÿßZÿÀÿ {¯ÿS{Àÿ ¯ÿÜÿë$#¯ÿæ ÓÜÿÓ÷ ÿÿêþæÿZÿ {Ó÷æÿ üÿÓàÿLëÿ
ÿÎ LÿÀÿç A{ÿLÿ fê¯ÿZëÿ Üÿÿ¿æ LÿÀÿç, S÷æþ-ÿSÀÿLëÿ fÁÿæbÿ LÿÀÿç, ÜÿæÜÿæLÿæÀÿ
Sföÿ ÓÜÿçÿ ÿê¯ÿ÷ {¯ÿS{Àÿ ¾æB Óþëÿ÷{Àÿ ¨Ýç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ Óþëÿ÷Lëÿ ÿæ
{SæsçF Bo D¨ÀÿLëÿ DvÿæB$æ;ÿç ÿæ ÿæÜÿæÀÿ Lÿçdç Lÿþú LÿÀÿç¨æÀÿ;ÿç æ ¯ÿÀÿó
{Ó$#{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç ×çÿ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¨÷ÿç
Ó¸íÿö {µÿæS {ÓÿççLÿç Üÿ] {¯ÿS{Àÿ AæÓ;ÿç F¯ÿó ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ {ÓÜÿç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ þ{Àÿ ÿæ Éëµÿ ÓóÔÿæÀÿ {ÿB¨æÀÿ;ÿç, ÿæ AÉëµÿ ÓóÔÿæÀÿ
¨LÿæB$æ;ÿç æ {¾æSêZÿ Lÿþö "AÉëLÿÈ H ALõÿÐ' {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ {¾Dô
`ÿçÿ D¨{Àÿ ÓóÔÿæÀÿ ¨Ýç$æF, ÿæÜÿæÀÿ ÿç{Àÿæ H ¯ÿçàÿß {ÜÿæBSàÿæ æ FÜÿæ
ÓÜÿçÿ µÿS¯ÿÿæ ×çÿç þ AæÓçSàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ ÓóÔÿæÀ ¨Ýç¯ÿ ÿ {LÿDôvÿç ?
FÜÿç {SæsçF {ÉâæLÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ AfëöÿZÿ A{ÿLÿ ¨÷É§Àÿ Óþææÿ LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ
ÿæÜÿæZÿ fçjæÓæ $#àÿæ {¾, ×çÿ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ Lÿ'~ ? {Ó Lÿç¨Àÿç
LÿÜëÿ$æ;ÿç ? Lÿç¨Àÿç ¯ÿÓë$æ;ÿç ? Lÿç¨Àÿç `ÿæàëÿ$æ;ÿç ? É÷êLõÿÐ {SæsçF É±ÿ{Àÿ Üÿ]
DÿÀÿ {ÿ{àÿ {¾, {Ó Óþíÿ÷¯ÿúÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ¯ÿç# ÿç{Ì
{ÜÿæBÿ$æF {¾, F¨Àÿç ¯ÿÓ;ëÿ, F¨Àÿç `ÿæàÿ;ëÿ Bÿ¿æÿç æ {Ó Üÿ] ¨ÀÿþÉæ;ÿçLëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç LÿæÀÿ~ {Ó Óó¾þê As;ÿç æ {µÿæSLÿæþê ¯ÿ¿Nÿç Éæ;ÿç ¨æBÿ$æF æ
FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ë~ç LÿÜÿëd;ÿç-
¯ÿçÜÿæßLÿæþæúÿ ß Ó¯ÿöæúÿ ¨ëþæóÊÿÀÿÿç ÿçØõÜÿ æ
ÿçþö{þæ ÿçÀÿÜÿZÿæÀÿ Ó Éæ;ÿçþ#Sbÿÿç ææ71ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Ó¸íÿö LÿæþÿæSëxÿçLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç "ÿçþöþ'- þëô F¯ÿó
{þæÀÿ µÿæ¯ÿ ÿ$æ AÜÿóLÿæÀÿ F¯ÿó ØõÜÿæ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB fê¯ÿÿ ¯ÿ¿ÿêÿLÿÀÿç$æF æ
{Ó ¨ÀÿþÉæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæ ¨{Àÿ AæDLÿçdç ¨æB¯ÿæ {ÉÌ
ÀÿÜÿçÿ$æF æ
FÌæ ¯ÿ÷æÜÿ½ê ×çÿ ¨æ$ö {ÿðÿæó ¨÷æ¨¿ ¯ÿçþëÜÿ¿ÿç æ
×çÿ´æÓ¿æþ;ÿLÿæ{Áÿ¨ç ¯ÿ÷Üÿ½ÿç¯ÿöæ~þõbÿÿç ææ72ææ

{Üÿ ¨æ$ö ! D¨{ÀÿæNÿ ×ççÿç ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZÿ ×çÿç
A{s æ Óþë ÿ÷ À ÿí ¨ ê þÜÿæ¨ë À ë ÿ ÌZÿ þ{Àÿ ¯ÿç Ì ßÀí ÿ ¨ê ÿÿê ÓþæÜÿç ÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {Ó ¨íÿö Óó¾þê F¯ÿó ¨÷ÿ¿äÿ ¨ÀÿþææÿÉöê As;ÿç æ
{Lÿ¯ÿÁÿ "AÜÿó ¯ÿ÷Üÿ½æÓ½ç'- ¨|ÿç{ÿ{àÿ Lÿçºæ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç LÿÀÿç{ÿ{àÿ FÜÿç ×ççÿç
AæÓçÿ$æF æ Óæÿ þæþ{Àÿ Üÿ] FÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½×çÿç ¨æB¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ F¨Àÿç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¯ÿ÷Üÿ½ ÿçÏ{Àÿ ×çÀÿÿ ÀÿÜÿç ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿLÿæÁÿ{Àÿ þ ¯ÿ÷Üÿ½æÿ¢ÿLëÿ Üÿ]
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
ÿçÍÌö
¨÷æß {àÿæ{Lÿ LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ Sêÿæ Ó¸íÿö
{ÜÿæBSàÿæ æ Lÿç;ëÿ {Lÿ¯ÿÁÿ LÿþöÀÿ ÿæþþæÿ÷ {ÿBS{àÿ Lÿþö ¨íÿö {ÜÿæB¾ç¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ ÿ SêÿæÀÿ Óþæ¨ÿ Ó´êLÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ FÜÿç Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ FÜÿæ Üÿ] LÿÜÿç$#{àÿ {¾, {Üÿ Afëöÿ ! ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ
Éë~ æ ¾æÜÿæLëÿ fæ~ç ëÿ{þ ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
Üÿ] ëÿþÀÿ A#LÿæÀÿ, üÿÁÿ{Àÿ Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô F¯ÿó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ AÉ÷æ µÿæ¯ÿ
þ ÿÀÿÜëÿ æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿÀÿ {ÜÿæB¾æA æ FÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ
ëÿ{þ ¨ÀÿóõÿÎ´æ- ¨Àÿþ ¨ëÀëÿÌZÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç ×çÿ¨÷j {ÜÿæB¾ç¯ æ ¨ÀÿþÉæ;ÿç
D¨àÿ²# LÿÀÿç¯ÿ Lÿç;ëÿ FÜÿæ LÿÜÿç{àÿ ÿæÜÿ] {¾, Lÿþö Lÿ'~ ?
FÜÿæ ÓæóQ¿ {¾æS ÿæþLÿ Aæß ëÿÜÿô æ FÜÿç ÿæþ ÉæÚLÿæÀÿZÿ ëÿÜÿô æ
A¨çëÿ sêLÿæLÿæÀÿ þæÿZÿ A¯ÿÿæÿ A{s æ {Óþæ{ÿ ÿçfÀÿ ¯ëÿç AëÿÓæ{Àÿ
Üÿ] S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç, {ÿ{¯ÿ AæÊÿ¾ö¿ Lÿ'~ ? FÜÿç Aæß{Àÿ LÿþöÀÿ SÀÿêþæ,
FÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ¯ÿÿ}¾æD$#¯ÿæ Óæ¯ÿæÿê F¯ÿó ×çÿ¨÷jZÿ àÿä~ ¨÷ÿç¨æÿÿ
LÿÀÿç É÷êLõÿÐ AfëöÿZÿ þÿ{Àÿ Lÿþö ¨÷ÿç D=ÿæ fæS÷ÿ Lÿ{àÿ æ ÿæÜÿæZëÿ Lÿçdç ¨÷É§
{ÿ{àÿ {¾, Aææ ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ, ÿæÜÿæLëÿ fæ~ç ÿÿ´ÿÉöê {ÜÿæB¾æA æ
FÜÿæÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ ëÿBsç Óæÿ ÀÿÜÿçdç- jæÿ {¾æS F¯ÿó ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS æ
ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ õÿÎç{Àÿ ÀÿQ# Üÿæÿç-àÿæµÿ Ó´ßó ÿçÿößLÿÀÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ
Üÿ] jæÿ þæSö ÿ$æ BÎ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ {ÜÿæB Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ] ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS A$¯ÿæ µÿNÿç{¾æS A{s æ {SæÓ´æþê
ëÿÁÿÓê ÿæÓ DµÿßZÿ `ÿçÿ÷~ FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ LÿÀÿçd;ÿç-
{þæ{Àÿ {¨÷ò|ÿ ÿÿß Óþ jæÿê æ ¯ÿæÁÿLÿ Óëÿ Óþ ÿæÓ Aþæÿê æ

fÿÜÿç {þæÀÿ ¯ÿÁÿ ÿçf ¯ÿÁÿ ÿæÜÿê æ ëÿÜëÿ LÿÜÿô Lÿæþ {Lÿ÷æ Àÿç¨ë AæÜÿê æ
(Àÿæþ`ÿÀÿçÿ þæÿÓ -3/42/8-9)
{þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ Ad;ÿç - {SæsçF jæÿþæSöê
F¯ÿó Aÿ¿sç µÿNÿçþæSöê æ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSê A$¯ÿæ µÿNÿç{¾æSê ÉÀÿ~æSÿ
{ÜÿæB {þæÀÿ AæÉ÷ß {ÿB `ÿæàÿç$æF æ jæÿ{¾æSê ÿçf ÉNÿçLëÿ õÿÎ{Àÿ ÀÿQ# ,
ÿçfÀÿ ÜÿæÿêàÿæµÿLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ÿçf µÿ{ÀÿæÓæ{Àÿ `ÿæàÿç$æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Lÿç DµÿßZÿ Éÿø {SæsçF Üÿ] A{s æ jæÿ{¾æSê þæÿZëÿ Lÿæþ{Lÿ÷ææÿç ÉÿøþæÿZÿ
D¨{Àÿ ¯ÿçfß àÿæµÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF F¯ÿó ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSêZëÿ þ FÜÿç
Lÿæþ, {Lÿ÷ææÿçZÿ ÓÜÿçÿ Üÿ] ¾ë LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ Lÿæþÿæ ÿ¿æS DµÿßZëÿ
LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF F¯ÿó Dµÿß þæSö{Àÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö þ {SæsçF Üÿ]
A{s æ FÜÿç LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ ¨Àÿþ Éæ;ÿç ¨÷æ© {ÜÿæB¾çç¯ÿ æ Lÿç;ëÿ FÜÿæ
LÿÜÿç{àÿ ÿæÜÿ] {¾, Lÿþö Lÿ'~ ? ¯ÿÿöþæÿ Aæ¨~Zÿ Óþä{Àÿ þ Lÿþö
{SæsçF ¨÷É§ {ÜÿæB ÀÿÜÿçàÿæ æ AfëöÿZÿ þÿ{Àÿ þ Lÿþö ¨÷ÿç fçjæÓæ {ÜÿæB$#àÿæ æ
õÿÿêß Aæß ¨÷æÀÿ»{Àÿ Üÿ] {Ó Lÿþö ¯ÿçÌßLÿ ¨÷É§ ¨÷Öëÿ Lÿ{àÿ æ Aÿ-
g ÿûÿçÿç É÷êþÿS¯ÿúÿ SêÿæÓë¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó

{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "Lÿþö fçjæÓæ 'ÿæþ ÿ´çÿê{ßææß
ææ2ææ
FÜÿç¨Àÿç É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌúÿ F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ ÿ$æ
{¾æS ÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLÿõÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ Lÿþö-fçjæÓæ ÿæþLÿ
ÿ´çÿêß Aæß ¨íÿö {Üÿàÿæ æ
Bÿç É÷ ê þú ÿ ¨ÀÿþÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ Éç Ì ¿ É÷ ê Ó´ æ þê
AÝSÝæÿ¢ÿLÿõ{ÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæßæ "ß$æ$ö Sêÿæ' µÿæ{Ì¿
"LÿþöfçjæÓæ ' ÿæþ ÿ´çÿê{ßææß ææ2ææ
ææ ÜÿÀÿç g ÿúÿÓúÿ ææ
g
É÷ê ¨Àÿþæ{ÿ ÿþ
A$ õÿÿê{ßææß
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ µÿS¯ÿæ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, FÜÿç¯ëÿç ëÿþ ÿçþ{;ÿ
jæÿþæSö ¯ÿçÌß{Àÿ LëÿÜÿæSàÿæ {LÿDô ¯ëÿç ? FÜÿæ Lÿç ¾ë LÿÀÿ æ fç~ç{àÿ
þÜÿæþÜÿçþ ×çÿç ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ F¯ÿó ÜÿæÀÿç{àÿ {ÿ¯ÿÿ´ æ fç~ç{àÿ Ó¯ÿöÓ´ F¯ÿó
ÜÿæÀÿç{àÿ {ÿ¯ÿÿ´ æ Dµÿß ¨äÀëÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ AÅÿ þ
äÿç F$#{Àÿ ÿæÜÿ] æ ¨ë~ç LÿÜÿç{àÿ, ¯ÿÿöþæÿ ëÿ{þ FÜÿæLÿë ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS
¯ÿçÌß{Àÿ Éë~ æ {¾Dô ¯ëÿçÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB ëÿ{þ Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ Óþ¿Lúÿ
Àíÿ{¨ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ Óæ¯ÿæÿê D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç- ëÿþÀÿ üÿÁÿ ÿçþ{;ÿ AæÉæ þ ÿ ÀÿÜëÿ æ Lÿæþÿæ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB Lÿþö{Àÿ
¨÷¯ÿõÿ ÜëÿA F¯ÿó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þ ëÿþÀÿ AÉ÷æ ÿÀÿÜëÿ æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ Lÿþö
¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëN {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ þëNÿ ÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ Lÿç;ëÿ ÀÿæÖæ{Àÿ ÿçfÀÿ ×çÿç A¯ÿSÿ
{ÜÿDÿæÜÿ] æ
Aÿ AfëöÿZÿë ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS A{¨äæ jæÿ{¾æS ÓÀÿÁÿ F¯ÿó
¨÷æ©ç¾ëNÿ ¨÷ÿêÿ {Üÿàÿæ æ {Ó ¨÷É§ Lÿ{àÿ- {Üÿ fÿæöÿ ! ÿçÍæþ Lÿþö A{¨äæ
jæÿ þæSö ¾ÿç Aæ¨~Zÿ õÿÎç{Àÿ {É÷Ï, {ÿ{¯ÿ {þæ{ÿ FÜÿç µÿßZÿÀÿ
Lÿþö{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæDd;ÿç æ AfëöÿZÿ ¨÷É§ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ $#àÿæ æ Àÿç
ÿçAæ¾æD {SæsçF ×æÿLëÿ ¾ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ëÿBsç ÀÿæÖæ ÀÿÜÿçdç æ ¾ÿç Aæ¨~Zëÿ
¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ¾ç¯ÿæÀÿ Adç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ A¯ÿÉ¿ ¨÷É§ LÿÀÿç{¯ÿ {¾, F$#{Àÿ
ÓëSþ {LÿDôsç æ ¾ÿç ¨÷É§ Aæ¨~ LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ ¨$#Lÿ ëÿÜÿô;ÿç æ
vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç Aföëÿ þ ¨÷É§ ÀÿQ#{àÿ æ
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
f¿æßÓê {`ÿúÿLÿþö~{Ö þÿæ ¯ëÿçföÿæöÿ æ
ÿúÿ Lÿçó Lÿþö~ç {Wæ{Àÿ þæó ÿç{ßæfßÓç {LÿÉ¯ÿ ææ1ææ
fÿÿæZÿ D¨{Àÿ ÿßæ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {Üÿ fÿæöÿ ! ¾ÿç ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS
A{¨äæ jæÿ{¾æS Aæ¨~Zëÿ {É÷Ï þæÿ¿, {ÿ{¯ÿ {Üÿ {LÿÉ¯ÿ ! Aæ¨~
{þæ{ÿ F µÿßZÿÀÿ Lÿþö {¾æS{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæDd;ÿç æ ÿçÍæþ
Lÿþö{¾æS{Àÿ AfëöÿZëÿ µÿßZÿÀÿÿæ ÿçÉë $#àÿæ æ LÿæÀÿ~ F$#{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
Üÿ] A#LÿæÀÿ, Lÿç;ëÿ üÿÁÿ{Àÿ Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ AÉ÷æ þ ÿ{ÜÿD
F¯ÿó ÿçÀÿ;ÿÀÿ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ {¾æS{Àÿ õÿÎç ÀÿQ# Lÿþö{Àÿ àÿæSç ÀëÿÜÿ æ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç jæÿ þæSö{Àÿ ÜÿæÀÿç{àÿ {ÿ¯ÿÿ´ F¯ÿó fç~ç{àÿ
þÜÿæþÜÿçþ ×çÿç æ ÿçfÀÿ àÿæµÿ, Üÿæÿç Ó´ßó ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ
D`ÿçúÿ æ FÜÿç¨Àÿç AfëöÿZëÿ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS A{¨äæ jæÿ{¾æS ÓÀÿÁÿ
¨÷ÿêÿ {Üÿàÿæ æ {ÿ~ë {Ó ÿç{¯ÿÿÿ Lÿ{àÿ-
¯ÿ¿æþç{É÷{~¯ÿ ¯ÿæ{Lÿ¿ÿ ¯ëÿçó {þæÜÿßÓê¯ÿ {þ æ
ÿ{ÿLÿó ¯ÿÿ ÿçÊÿçÿ¿ {ßÿ {É÷{ßæÜÿþæ¨§&ëßæþú ææ2ææ
Aæ¨~ FÜÿç¨Àÿç þçÉ÷çÿ ¯ÿ`ÿÿÿ´æÀÿæ {þæÀÿ ¯ëÿçLëÿ {þæÜÿçÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
Aæ¨~ ÿ {þæÀÿ ¯ëÿç{Àÿ×çÿ {þæÜÿLëÿ ÿíÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæBd;ÿç æ
Aÿ F$#þÀëÿ {Lÿò~Óç {SæsçF ÿçÊÿß LÿÀÿç LëÿÜÿ;ëÿ æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ þëô {É÷ß
A$öæúÿ ¨ÀÿþLÿàÿ¿æ~ {þæä ¨÷æ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ë~ç É÷êLÿõÐ
LÿÜÿç{àÿ-
É÷ê µÿS¯ÿæ ë¯ÿæ`ÿ
{àÿæ{LÿÓ½çúÿ ÿ´ç¯ÿçæ ÿçÏæ ¨ëÀÿæ {¨÷æNÿæ þßæÿW æ
jæÿ{ßæ{Sÿ ÓæóQ¿æÿæó Lÿþö{ßæ{Sÿ {ßæSçÿæþú ææ3ææ
"{Üÿ ÿçÑæ¨ Afëöÿ ! FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ Óÿ¿ {ÉæÀÿ ëÿBsç æÀÿæ
{þæ ÿ´æÀÿæ AæSÀëÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ' AæSÀëÿ LÿÜÿç¯ÿæÀÿ ÿæ¾ö¿ {Lÿò~Óç Óÿ¿
Lÿçºæ {ÿ÷ÿßæ {Àÿ ÿæÜÿ], ¯ÿÀÿó ¾æÜÿæ ¯ÿÿöþæÿ ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ LÿÜÿç
AæÓç{àÿ - jæÿêþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ jæÿ þæSö F¯ÿó {¾æSêþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ÿçÍæþ
Lÿþö þæSö LÿëÜÿæSàÿæ æ Dµÿß þæSö AëÿÓæ{Àÿ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ Lÿþö
Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ
ÿ Lÿþö~æþÿæÀÿ»æ{ðÍþö¿ó ¨ëÀëÿ{ÌæÉ§&ë{ÿ æ
ÿ `ÿ Ó¿Óÿæ{ÿ¯ÿ Óççó Óþ#Sbÿÿç ææ4ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þëÿÌ¿ ÿæ LÿþöLëÿ ¨÷æÀÿ» ÿLÿÀÿç ÿçÍþöÿæÀÿ A;ÿçþ
×çÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF F¯ÿó ÿæ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$#¯ÿæ LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{àÿ
µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©ç Àíÿ¨ê ¨ÀÿþÓççLëÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ëÿþLëÿ jæÿ
þæSö µÿàÿ àÿæSë A$¯ÿæ ÿçÍæþ Lÿþö þæSö æ Dµÿß ¨ä{Àÿ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ ¨÷æß FÜÿç ×Áÿ{Àÿ {àÿæ{Lÿ µÿS¯ÿúÿ ¨${Àÿ Óóäç© þæSö F¯ÿó
ÿõÿêß Aæß 71
ÓëÀÿäæ {Qæfç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç æ Lÿþö ¨÷æÀÿ» Üÿ] ÿLÿÀÿç {ÜÿæBSàÿæ ÿçÍþê !

F¨Àÿç {LÿDôvÿç µÿ÷æ;ÿç ÿ ÀÿÜëÿ æ {Ó$# ÿçþ{;ÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, Lÿþö ¨÷æÀÿ»
ÿLÿÀÿç {LÿÜÿç þ ÿçÍþö µÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB ÿ$æF æ ÉëµÿæÉëµÿ LÿþöÀÿ
{¾Dôvÿæ{Àÿ A;ÿ {ÜÿæB¾æF, ¨Àÿþ ÿçÍþöÿæÀÿ {ÓÜÿç ×çÿçLëÿ Lÿþö ÿ´æÀÿæ Üÿ]
¨æB {Üÿ¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿÜëÿÿ {àÿæ{Lÿ LÿÜÿç$æ;ÿç, Aæ{» ÿ jæÿ þæSöê, jæÿ
þæSö{Àÿ Lÿþö Üÿ] ÿæÜÿ] æ FÜÿç þæÿ¿ÿæ ÀÿQ# LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç jæÿê
{ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$#¯ÿæ Lÿ÷çßæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç {ÿ{àÿ þ {LÿÜÿç µÿS¯ÿúÿ
ÓæäæúÿLÿæÀÿÀíÿ¨ê ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ -
ÿ Üÿç LÿÊÿçúÿ ä~þ¨ç fæëÿ ÿçÏÿ¿LÿþöLõÿúÿ æ
Lÿæßö¿{ÿ Üÿ¿¯ÿÉ Lÿþö Ó¯ÿö ¨÷Lõÿÿç{fðSöë{~ð ææ5ææ
{Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ {¾{Lÿò~Óç Óþß{Àÿ ä~þæÿ÷ þ Lÿþö ÿLÿÀÿç
ÀÿÜÿç¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ ÓþÖ ¨ëÀëÿÌ ¨÷LõÿÿçÀëÿ D Së~ÿ´æÀÿæ ¯ÿç¯ÿÉ {ÜÿæB
Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨÷Lÿõÿç F¯ÿó ¨÷LõÿÿçÀëÿ DSë~ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ fê¯ÿçÿ Ad;ÿç æ
{Ó ¨¾ö¿;ÿ {Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ Lÿþö ÿ LÿÀÿç ÀÿÜÿç¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ `ÿëÿ$ö AæßÀÿ
33-34{ÉâæLÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç {¾, ßæ¯ÿÿþæÿ÷ A$öæúÿ Ó¸íÿö Lÿþö
jæÿ{Àÿ Óþæ© {ÜÿæB¾æB$æF æ jæÿÀíÿ¨ê AS§ç Ó¸íÿö LÿþöLëÿ µÿÓ½
LÿÀÿççÿçF æ Fvÿæ{Àÿ {Ó LÿÜëÿd;ÿç {¾, Lÿþö ÿLÿÀÿç {Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ ÀÿÜÿçÿ$æ;ÿç
æ A;ÿÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôd;ÿç æ ÿæÜÿæÀÿ AæÉß F¨Àÿç
{¾, ¾j LÿÀÿç LÿÀÿç ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {ÜÿæBS{àÿ , þÿÀÿ ¯ÿçàÿß F¯ÿó
ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ ¯ÿæÜÿæÀÿçS{àÿ Lÿþö {ÉÌ {ÜÿæB¾æF æ
{ÓÜÿç ÿçöæÀÿçÿ Lÿ÷çßæ ¨íÿö {Üÿ¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ Lÿþö ÿæÉ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ ¨÷Lõÿÿç ¨ç
dæÝç ÿ$æF æ
Lÿ{þö¢ÿ÷çßæ~ç Óóßþ¿ ß Aæ{Ö þÿÓæ Ó½Àÿúÿ æ
B¢ÿç÷ßæ$öæúÿ ¯ÿçþí|ÿææ þç$¿æ`ÿæÀÿ Ó D`ÿ¿{ÿ ææ6ææ
FÿçLÿç ¨{Àÿ þ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ{¨ þõ|ÿ ¯ÿ¿Nÿç, ¾çF Lÿ{þö¢ÿç÷ßþæÿZëÿ
Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç B¢ÿç÷ßþæÿZÿ {µÿæSLÿë þÿÿ´æÀÿæ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç$æF,
{Ó þç$¿æ`ÿæÀÿê, ¨æQç, ÿæ Lÿç jæÿê æ Óç {ÜÿDdç {¾, É÷êLõÿÐZÿ LÿæÁÿ{Àÿ
þ F¨Àÿç Àíÿ|ÿçþæÿ $#àÿæ æ {àÿæ{Lÿ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç
B¢ÿç÷çßþæÿZÿë Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç ¯ÿÓç ¾æD$#{àÿ F¯ÿó LÿÜëÿ$#{àÿ {¾,
þëô jæÿê A{s æ þëô ¨íÿö A{s æ þëô Éë A{s æ þëô ¯ëÿ Bÿ¿æÿç æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ
LÿÜëÿd;ÿç {¾, {Óþæ{ÿ íÿö As;ÿç æ jæÿ þæSö D`ÿçúÿ àÿæSë A$öæúÿ ÿçÍæþ
LÿþöþæSö æ Dµÿß þæSö{Àÿ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ
ßÖ´ç¢ÿç÷ßæ~ç þÿÓæ ÿçßþ¿æÀÿµÿ{ÿföëÿ æ
Lÿ{þö¢ÿç÷{ßð Lÿþö{ßæSþÓNÿ Ó ¯ÿççÉçÌ¿{ÿ ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌ þÿ ÿ´æÀÿæ B¢ÿ÷çßþæÿZëÿ ¯ÿÉLÿÀÿç,
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ þÿ{Àÿ þ ¯ÿæÓÿæ ÙëÿÀÿ~ ÿ{Üÿ¯ÿ, Ó¯ÿö$æ AÿæÉNÿ {ÜÿæB
Lÿ{þö¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ Lÿþö {¾æS Aæ`ÿÀÿ~ÿ LÿÀÿç$æF æ {Ó Üÿçô {É÷Ï A{s æ
vÿçLúÿ Adç, ¯ëÿlç¨æÀÿç{àÿ {¾, Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ, Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ ¨÷É§ Dvëÿdç
{¾, {LÿDô Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ? æ FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ÿçßÿó LëÿÀëÿ Lÿþö ÿ´ó Lÿþö f¿æ{ßæ Üÿ¿Lÿþö~ æ
ÉÀÿêÀÿßæÿ÷æ¨ç `ÿ {ÿ ÿ ¨÷Óç{¿ÿLÿþö~ ææ8ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþöÿ LÿÀÿ æ A$öæúÿ Lÿþö
ÿ ¯ÿÜëÿÿ SëÝçF ÀÿÜÿçdç æ {Ó$#{Àÿ {Lÿò~Óç {SæsçF ÿçÊÿçÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ
{ÓÜÿç ÿçÊÿçÿÀíÿ¨ Lÿþö LÿÀÿ æ Lÿþö ÿLÿÀÿç¯ÿæ A{¨äæ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ {É÷Ï æ {ÿ~ë
LÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿç`ÿæà æ ¾ÿç AÅÿ íÿÀÿ þ ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {¾¨Àÿç
¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç AæÓçdç, þÜÿæúÿ fÿ½-þõëÿ¿ µÿßÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ, {ÿ~ë LÿÀÿç
{É÷Ï A{s æ Lÿþö ÿLÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ëÿþÀÿ ÉÀÿêÀÿ ¾æÿ÷æ þ Óç {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ
ÉÀÿêÀÿ ¾æÿ÷æÀÿ A$ö {àÿæ{Lÿ LÿÜÿ;ÿç- "ÉÀÿêÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿ æ Lÿç¨Àÿç ÉÀÿêÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿ ?
Lÿ'~ Aæ¨~ ÉÀÿêÀÿ ? FÜÿç ¨ëÀëÿÌ fÿ½ fÿ½æ;ÿÀÿÀëÿ, ¾ëS¾ëSæ;ÿÀÿÀëÿ ÉÀÿêÀÿ
¾æÿ÷æ Üÿ] ÿ LÿÀÿç AæÓëAdç æ {¾¨Àÿç ¯ÿÚ fçÿö {Üÿ{àÿ Aÿ¿ ¯ÿÚ æÀÿ~
LÿÀÿçæ$æF æ {ÓÜÿç¨Àÿç Lÿês ¨ÿèÿvÿæÀëÿ þæÿ¯ÿ ¨¾ö¿;ÿ, ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ vÿæÀëÿ ßæ¯ÿÿ þæ÷
A$öæúÿ Ó¸íÿö fSÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ A{s æ ¯ÿçµÿç ¨÷LÿæÀÿ {¾æÿç{Àÿ
¯ÿÀÿæ¯ÿÀÿ FÜÿç fê¯ÿ ÉÀÿêÀÿÿþæþ{Àÿ Üÿ] ¾æÿ÷æ LÿÀÿç$æF æ Lÿþö {SæsF F¨Àÿç
¯ÿÖë , {¾ Lÿç FÜÿç ¾æÿ÷æLëÿ Óç LÿÀÿç{ÿB$æF æ ¨íÿö LÿÀÿç{ÿB$æF æ Àÿç
ÿçAæ¾æD ¾ÿç {SæsçF þæÿ÷ fÿ½ {ÿ¯ÿæ ¯ÿæLÿç ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ ¾æÿ÷æ fæÀÿç
ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÿöþæÿ ¨$#Lÿ `ÿæàÿçdç æ {Ó Aÿ¿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¾æÿ÷æ LÿÀëÿdç æ ¾æÿ÷æ ¨íÿö
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÜÿæB$æF, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ S;ÿ¯ÿ¿×Áÿ AæÓç¾æB$æF æ
¨ÀÿþææZÿ ×çÿç ¨Êÿæúÿ FÜÿç AææLëÿ ÉÀÿêÀÿ ¾æÿ÷æ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç ÿ$æF æ
ÿõÿêß Aæß 73
A$öæúÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS F¯ÿó ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ Lÿþö Óþæ© {ÜÿæB¾æF æ Aÿ
Lÿþö F¨Àÿç FLÿ ¯ÿÖë ¾æÜÿæLÿç FÜÿç ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨ëÿ ÉÀÿêÀÿ ¾æÿ÷æ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨Ýçÿ$æF æ"{þæä {Ó Éëµÿæúÿ (4/16) æ {Üÿ Afëÿö ! FÜÿç LÿþöLëÿ LÿÀÿç
ëÿ{þ ÓóÓæÀÿ¯ÿ¤ÿÿÀíÿ¨ê AÉëµÿÀëÿ þëNÿç ¨æB¾ç¯ÿ æ Lÿþö F¨Àÿç FLÿ ¯ÿÖë ¾æÜÿæLÿç
ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀÿë þëNÿç {ÿB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾, {ÓÜÿç ÿçöæÀÿçÿ
Lÿþö Lÿ'~ ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ßjæ$öæúÿLÿþö{~æÿ¿ÿ÷ {àÿæ{Lÿæßó Lÿþö¯ÿ¤ÿÿ æ
ÿÿ$öó Lÿþö {Lÿò{;ÿß þëNÿÓèÿ Óþæ`ÿÀÿ ææ9ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ ÿæÜÿæ Lÿ÷çßæLÿ Lÿþö A{s æ
¾æÜÿæÿ´æÀÿæ ¾j ¨íÿö {Üÿ¯ÿ æ Óç {ÜÿDdç {¾, Lÿþö {SæsçF ÿçöæÀÿçÿ ¨÷Lÿ÷çßæ
FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ {¾Dô Lÿþö {ÜÿDdç, Lÿ'~ ÿæÜÿæ Lÿþö ëÿÜÿô ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -
ÿæÜÿ], ÿæÜÿæ Lÿþö ëÿÜÿô æ Aÿ¿ÿ÷ {àÿæ{Lÿæßó Lÿþö¯ÿ¤ÿÿ- FÜÿç ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ
¯ÿ¿ÿêÿ ÿëÿçAæ{Àÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, ÓæÀÿæ fSúÿ {¾Dô$#{Àÿ Àÿæÿ÷ÿçÿ
¯ÿ¿Ö, ÿæÜÿæ FÜÿç {àÿæLÿÀÿ FLÿ ¯ÿ¤ÿÿ þæÿ÷ æ ÿæ Lÿç Lÿþö æ Lÿþö ÿ {þæä
{ÓÉëµÿæúÿ- AÉëµÿ A$öæúÿ ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿç {ÿB$æF æ þæÿ÷ ¾j
¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ ÿæÜÿæ Lÿ÷çßæLÿ Lÿþö, {¾Dô$#{Àÿ ¾j ¨íÿö {ÜÿæB$æF æ Aÿ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç ¾j ¨íÿ} ÿçþ{;ÿ Óèÿ {ÿæÌÀëÿ AàÿSæ ÀÿÜÿç Óþ¿Lúÿ
Àíÿ¨{Àÿ Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ æ Óèÿ {ÿæÌÀëÿ AàÿSæ ÿ {ÜÿæB FÜÿç Lÿþö
{ÜÿæBÿ$æF æ
¯ÿÿöþæÿ Aæ{» ¯ëÿlçS{àÿ {¾, ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ
¨ëÿ {SæsçF ÿ¯ÿêÿ ¨÷É§ D {ÜÿDdç {¾, {ÓÜÿç ¾j Lÿ'~ ? ¾æÜÿæLëÿ
Aæ{þ LÿÀÿç¯ÿæ æ Fvÿæ{Àÿ ¨÷${þ ¾jLëÿ ÿ LÿÜÿç, É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾j
{LÿDôvëÿ AæÓçàÿæ ? {Ó Lÿ'~ {ÿD$æF ? ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç æ `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ ¾æB ØÎ Lÿ{àÿ {¾, ¾j Lÿ'~ ? ¾æÜÿæLëÿ Aæ{»
Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ F¯ÿó ÿæÜÿæ Aæ»Àÿ Lÿþö {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ æ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐZÿ {ÉðÁÿêÀëÿ ØÎ {ÜÿæB$æF {¾, {¾Dô ¯ÿÖëÀÿ `ÿçÿ÷~ LÿÀÿæ¾ç¯ÿ, {Ó
¨÷${þ ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæLëÿ `ÿçÿ÷~ LÿÀëÿd;ÿç æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ É÷æ fæS÷ÿ
{Üÿ¯ÿ æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ {Ó {Ó$#{Àÿ Lÿ÷çßæÉêÁÿ ÿçþ{;ÿ Óæ¯ÿæÿê D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç F¯ÿó ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ þëQ¿ Óçæ;ÿ ¨÷ÿç¨æÿçÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
Ó½Àÿ~ $æD {¾, Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿþöÀÿ Aÿ¿ FLÿ Aèÿ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç- Lÿþö {SæsçF ÿçöæÀÿçÿ Lÿ÷çßæ æ Aÿ¿ ¾æÜÿæ Lÿçdç Lÿþö LÿÀÿæ¾æF, ÿæÜÿæ
Lÿþö ëÿ{Üÿô æ ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ ¨÷$þ¯ÿæÀÿ LÿþöÀÿ ÿæþ {ÿ{àÿ, ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌ~
¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ æ {Ó$#{Àÿ Lÿ÷êßæÉêÁÿ ÿçþ{;ÿ Óæ¯ÿæÿê D¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ Lÿç;ëÿ
FÜÿæ LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç, Lÿþö Lÿ'~ ? Fvÿæ{Àÿ õÿÿêß Aæß {Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾,
{Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç Lÿþö ÿLÿÀÿç ÀÿÜÿç¨æÀÿç ÿ$æF æ ¨÷Lõÿÿç ÿ´æÀÿæ ¨Àÿæ#ÿ {ÜÿæB
þëÿÌ¿ Lÿþö LÿÀÿç$æF æ FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ {¾Dô ¯ÿ¿Nÿç B¢ÿç÷ßþæÿZ ë Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ
ÿç{Àÿæ LÿÀÿç þÿÿ´æÀÿæ ¯ÿçÌß `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æF æ {Ó ÿ»ê A{s æ ÿ» Aæ`ÿÀÿ~
LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þæÿ÷ æ {ÿ~ë {Üÿ Afëöÿ ! þÿÿ´æÀÿæ B¢ÿ÷çßþæÿZÿë ÓæDôsçLÿÀÿç
ëÿ{þ Lÿþö LÿÀÿ æ Lÿç;ëÿ ¨÷É§ {¾þçÿç {Óþçÿç ÀÿÜÿçàÿæ {¾, {LÿDô Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ?
FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Afëÿö ! ëÿ{þ ÿçöæÀÿçÿ
LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö LÿÀÿ æ
¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö Lÿ'~ ? ¾æÜÿæLëÿ Aæ{»
LÿÀÿç¯ÿæ æ {ÿ{¯ÿ LÿÜëÿd;ÿç, ¾jLëÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿþö æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§
Dvëÿdç {¾, {ÓÜÿç ¾j Lÿ'~ ? Fvÿæ{Àÿ ¾jÀÿ Dÿç F¯ÿó ¯ÿç{ÉÌÿæLëÿ LÿÜÿç
Éæ;ÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ AæSLëÿ `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ ¾jÀÿ ¨÷Ùëÿsçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Àíÿ¨
þçÁÿç¯ÿ æ ¾æÜÿæLÿë LÿÀÿç¯ÿæ {ÜÿDdç Lÿþö æ
LÿþöÀÿ FÜÿç ¨ÀÿçµÿæÌæ Sêÿæ ¯ëÿlç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ FLÿ `ÿæ¯ÿçLÿævÿç æ ¾j
AÿçÀÿçNÿ ëÿÿçAæ{Àÿ {àÿæ{Lÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ LÿçF {Qÿç LÿÀÿç$æF
ÿ LÿçF ¯ÿ¿æ¨æÀÿ æ LÿçF ¨ÿæÓêÿ ÿ LÿçF {Ó¯ÿLÿ æ LÿçF ÿçfLëÿ ¯ëÿçfê¯ÿç
LÿÜÿç$æF ÿ LÿçF É÷þfê¯ÿç æ LÿçF Óþæf {Ó¯ÿæLëÿ Lÿþö þæÿç$æF ÿ LÿçF {ÿÉ
{Ó¯ÿæLëÿ æ FÜÿç LÿþöþæÿZÿ{Àÿ {àÿæ{Lÿ ÓLÿæþ F¯ÿó ÿçÍæþ LÿþöÀÿ µíÿþçLÿæ þæÿç
{ÿBd;ÿç æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç - FÜÿæ Lÿþö ëÿ{Üÿô æ Aÿ¿ÿ÷ {àÿæ{Lÿæßó
Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿ- ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ ¯ÿ¿ÿêÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, ÿæÜÿæ FÜÿç {àÿæLÿÀÿ
¯ÿ¤ÿÿLÿæÀÿê Lÿþö A{s, ÿæ Lÿç {þæäÿ Lÿþö æ ¯ÿÖëÿ ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ
¯ÿÿöþæÿ ¾jLëÿ ÿLÿÜÿç ¨÷${þ FÜÿæ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾j {LÿDôvëÿ AæÓçàÿæ ?
ÓÜÿßjæ ¨÷fæ ÓõÎ´æ ¨ë{Àÿæ¯ÿæ`ÿ ¨÷fæ¨ÿç æ
A{ÿÿ ¨÷Ó¯ÿçÌ¿´{þÌ {¯ÿæÖ´çÎLÿæþëLúÿ ææ10ææ
¨÷fæ¨ÿç ¯ÿ÷Üÿ½æ LÿÅÿÀÿ Aæÿç{Àÿ ¾j ÓÜÿçÿ ¨÷fæþæÿZëÿ ÓõÎçLÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ
ÿõÿêß Aæß 75
,"FÜÿç ¾j ÿ´æÀÿæ ¯õÿçLëÿ ¨÷æ© ÜëÿA æ' FÜÿç ¾j ÿë»þæÿZÿ "BÎLÿæþíLúÿ'-

{¾Dô$#{Àÿ AÿçÎ ÿ {Üÿ¯ÿ, ¯ÿçÿæÉ ÀÿÜÿçÿ BÎ Óº¤ÿç Lÿæþÿæ ¨íÿ} LÿÀÿç¯ÿ æ
¾j ÓÜÿçÿ ¨÷fæþæÿZëÿ LÿçF ÓõÎçLÿ{àÿ ? ¨÷fæ¨ÿç ¯ÿ÷Üÿ½æ æ ¯ÿ÷Üÿ½æ LÿçF ? Lÿ'~
`ÿæÀÿçþëQ, Aævÿ `ÿäë ¾ëNÿ {ÿ¯ÿÿæ, {¾¨Àÿç Lÿç ¨÷`ÿÁÿçÿ ÀÿÜÿçdç ? ÿæÜÿ] !
É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ {ÿ¯ÿÿæ ÿæþ{Àÿ {Lÿò~Óç µÿç Óÿæ ÿæÜÿ] æ ¨ë~ç FÜÿç
¨÷fæ¨ÿç LÿçF ? ¯ÿÖëÿ {¾Dôþæ{ÿ ¨÷fæþæÿZÿ þíÁÿ DúÿSþ ¨ÀÿþææZÿ
vÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æBS{àÿ, {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ¨÷f¨ÿç As;ÿç æ ¯ëÿç Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½æ-
"AÜÿóLÿæÀÿ Éç¯ÿ ¯ëÿç Af, þÿ ÉÉç `ÿçÿ þÜÿæúÿ' (Àÿæ.þæÿÓ/ 6/15Lÿ)
{ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¯ëÿç ¾¦þæÿ÷ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿæ~ê{Àÿ
¨Àÿþææ Üÿ] LÿÜëÿ$æ;ÿç æ
µÿfÿÀÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ Lÿ÷çßæ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ ¯ëÿçÀÿ Dÿ{ÀÿæÿÀÿ
¯ÿçLÿæÉ {ÜÿæB$æF æ ¨÷æÀÿ» A¯ÿ×æ{Àÿ {ÓÜÿç ¯ÿëç ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ{Àÿ Óó¾ëNÿ
{ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSëô "¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ' LëÿÜÿæ¾æB$æF æ Lÿ÷þÉ ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ Éþÿ
{ÜÿæB ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ{Àÿ {É÷Ï {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ {ÓÜÿç ¯ëÿçLëÿ "¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´Àÿ' LëÿÜÿæ¾æF æ
Dúÿ$æÿ AæÜëÿÀÿç Óíä½ {ÜÿæBS{àÿ ¯ëÿçÀÿ A¯ÿ×æ ¯ÿçLÿÉçÿ {ÜÿæB¾æF æ {ÿ{¯ÿ
{ÓÜÿç ¯ëÿçLëÿ "¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ¯ÿÀÿêßæúÿ' LëÿÜÿæ¾æF æ {ÓÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ{¯ÿÿæ
¨ëÀëÿÌ, Aÿ¿þæÿZëÿ þ Dúÿ$æÿ þæSö{Àÿ ¨÷¯ÿÿöÿ LÿÀÿæB¯ÿæ A#LÿæÀÿ ¨÷æ©
LÿÀÿç {ÿB$æF æ ¯ëÿçÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ-"¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ ¯ÿÀÿçÏ' A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿZÿ
{ÓÜÿç A¯ÿ×æ, {¾Dô$#{Àÿ BÎ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç ×çÿç¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
¨÷fæþæÿZÿ þíÁÿ DúÿSþ ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ ¨÷¯ÿçÎ F¯ÿó ×çÿç ¨æB$æ;ÿç æ
F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ ¯ëÿç ¾¦þæÿ÷ A{s æ ÿæÜÿæZëÿ Üÿ] ¨÷fæ¨ÿç LëÿÜÿæ¾æB$æF
æ {Ó ¨÷LõÿÿçÀÿ ÿ´¢ÿ ¯ÿç{ÉâÌ~ LÿÀÿç AæÀÿæÿæ ¨÷Lÿ÷çßæ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¾j
AëÿÀíÿ¨ ÓóÔÿæÀÿþæÿZÿ {¨÷Àÿ~æ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¨÷fæþæÿZÿ Àÿ`ÿÿæ A{s æ FÜÿæ
¨í¯ÿöÀëÿ Óþæf A{`ÿÿ F¯ÿó A¯ÿ¿¯ÿ×ç ÀÿÜÿç$æF æ ÓõÎç Aÿæÿç A{s æ ÓóÔÿæÀÿ
¨í¯ÿöÀëÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç æ Lÿç;ëÿ AÖ¯ÿ¿Ö ¯ÿçLõÿÿ Àíÿ¨{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ¾j AëÿÀíÿ¨
ÿæÜÿæLëÿ Lÿ÷çßæÀíÿ¨ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Àÿ`ÿÿæ A$öæúÿ ÓõÎç LÿÀÿç¯ÿæ A{s æ
F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ LÿÅÿÀÿ Aæÿç{Àÿ ¾j ÓÜÿçÿ ¨÷fæþæÿZÿ Àÿ`ÿÿæ
LÿÀÿç$#{àÿ æ LÿÅÿ ÿç{ÀÿæS LÿÀÿç$æF æ {¯ÿðÿ¿ LÿÅÿ {ÿB$æ;ÿç, Aÿ¿ {LÿÜÿç LÿæßæLÿÅÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿç Ó¯ëÿ ÉÀÿêÀÿþæÿZÿ ä~çLÿ LÿÅÿ A{s æ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ LÿÅÿ ÿæÜÿæ
A{s, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ µÿ¯ÿ{ÀÿæSÀëÿ þëNÿç þçÁÿç¾æF æ AæÀÿæÿæÀÿ ¨÷æÀÿ» Üÿ] FÜÿç

LÿÅÿÀÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ A¯ÿ×æ þæÿ÷ æ AæÀÿæÿæ ¨íÿö {Üÿ{àÿ Aæ¨~Zÿ LÿÅÿ¨íÿö
{ÜÿæB¾æF æ FÜÿç¨Àÿç ¨Àÿþææ Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌ, µÿfÿÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ ¾j
ÓÜÿçÿ ÓóÔÿæÀÿþæÿZëÿ ÓëÓèÿvÿçÿ LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ, FÜÿç ¾j ÿ´æÀÿæ ÿë{þ ¯õÿçLëÿ
¨÷æ© ÜëÿA æ Lÿç¨Àÿç ¯õÿç ? Lÿ'~ `ÿæÁÿWÀÿÀëÿ dæÿ WÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ ? Aæß
Lÿ'~ A#Lÿ {Üÿ¯ÿ ? ÿæÜÿ] ! ¾j BÎLÿæþíLúÿ BÎ Óº¤ÿê LÿæþÿæSëÝçLÿ
¨íÿ} LÿÀÿç¯ÿ æ BÎ As;ÿç ¨Àÿþææ, {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿ Óº¤ÿ Üÿ] LÿæþÿæÀÿ
¨íÿ}LÿæÀÿLÿ A{s æ ¨÷É§ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ {¾, ¾j Óçæ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©ç
LÿÀÿæB{ÿ¯ÿ A$¯ÿæ Lÿ÷þëÿÓæ{Àÿ ¨÷æ©ç LÿÀÿæB¯ÿ æ
{ÿ¯ÿæúÿ µÿæ¯ÿßÿæ{ÿÿ {ÿ {ÿ¯ÿæ µÿæ¯ÿß;ëÿ ¯ÿ æ
¨ÀÿØÀÿó µÿæ¯ÿß;ÿ {É÷ß ¨Àÿþ¯ÿæ¨úÓ¿$ ææ11ææ
FÜÿç ¾jÿ´æÀÿæ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ Dÿç LÿÀÿ A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ¯õÿç
LÿÀÿ æ {ÓÜÿç {ÿ¯ÿÿæþæ{ÿ ëÿ»þæÿZÿÀÿ Dÿç LÿÀÿç{¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç ¨ÀÿØÀÿ
¯õÿç LÿÀÿç ¨Àÿþ{É÷ß, ¾æÜÿæ ¨{Àÿ Lÿçdç ¨æB¯ÿæ þ {ÉÌ ÿÀÿÜÿç¯ÿ, {ÓÜÿç
¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æA, {¾¨Àÿç Aæ{» ¾j{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ æ
(AæSLëÿ ¾jÀÿ A$ö {Üÿ¯ÿ, AæÀÿæÿæÀÿ ¯ÿç#), {Ó¨Àÿç Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ {ÿð¯ÿê
Ó¸ÿ Af}ÿ {ÜÿæB`ÿæàÿç$#¯ÿ æ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿ FLÿþæÿ÷ ¨Àÿþæ As;ÿç æ {ÓÜÿç
¨Àÿþ{ÿ¯ÿZÿ vÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ {¾Dô Ó¸ÿ ÀÿÜÿçdç, A;ÿLÿÀÿ~Àÿ
{¾Dô Ófæÿêß ¨÷¯õÿÿç ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæLëÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ LëÿÜÿæ¾æF æ {Ó
¨Àÿþ{ÿ¯ÿZÿë Ó»¯ÿ LÿÀÿæB$æF æ {ÿ~ë LÿÀÿç ÿæLëÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ LëÿÜÿæ¾æF æ
ÿæ Lÿç ¯ÿæÜÿ¿ {ÿ¯ÿê {ÿ¯ÿÿæ, ¨æ~ç, ¨$Àÿ Bÿ¿æÿç {àÿæ{Lÿ LÿÅÿÿæ LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç
æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ {ÓþæÿZÿÀÿ {Lÿò~Óç AÖçÿ´ Üÿç ÿæÜÿ] æ AæSLÿë
LÿÜÿëd;ÿç -
BÎæúÿ{µÿæSæúÿ Üÿç {¯ÿæ {ÿ¯ÿæ ÿæÓ¿{;ÿ ßjµÿæ¯ÿçÿæ æ
{ÿðÿöÿæÿ¨÷ÿæ{ßð{µÿ¿æ {ßæ µëÿYúÿ{Nÿ {Öÿ F¯ÿ Óææ12ææ
¾jÿ´æÀÿæ, Óº}ÿ {ÿ¯ÿÿæ A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Aæ¨~Zë BÎæúÿ
{µÿæSæúÿ Üÿç ÿæÓ¿{;ÿ-BÎ A$öæúÿ AæÀÿæ Óº¤ÿç {µÿæSLëÿ {ÿ{¯ÿ æ Aÿ¿
Lÿçdç ëÿÜÿô æ {ÿð ÿÿæúÿ- {Ó Üÿ] FLÿþæÿ÷ {ÿB¨æÀÿ;ÿç æ BÎZëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ
Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿçLÿÅÿ Üÿ] ÿæÜÿ] æ FÜÿç {ÿð¯ÿêSë~þæÿZÿ ¯ÿçÿæ ¯õÿç{Àÿ {¾ FÜÿç
ÿõÿêß Aæß 77
×çÿçLëÿ {µÿæS LÿÀëÿ$æF, {Ó ÿçÊÿß Üÿ] {`ÿæÀÿ A{s æ {¾{¯ÿ {Ó ¨æBÿæÜÿ]

{ÿ{¯ÿ {µÿæSç¯ÿ Lÿ'~ ? Lÿç;ëÿ A¯ÿÉ¿ LÿÜëÿ$æF, þëô ¨íÿö F¯ÿó ÿÿ´ÿÉöê
A{s æ F¨Àÿç ëÿÁÿÿæ¾ëNÿ µÿæÌ~ LÿÀÿç¯ÿæ {àÿæLÿ FÜÿç ¨$Àëÿ þëÜÿôLëÿ
dë¨æB¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] {ÜÿæB$æF æ {Ó ÿçÊÿß Üÿ] {`ÿæÀÿ A{s æ ÿæ Lÿç ¨÷æ©ç ¨ëÀëÿÌ æ
Lÿç;ëÿ ¨æB¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Lÿ'~ ¨æB$æ;ÿç ?
ßjÉçÎæÉçÿ Ó{;ÿæ þë`ÿ¿{;ÿ Ó¯ÿöLÿçÁúÿ¯ÿç{Ìð æ
µëÿq{ÿ {ÿ ÿ´Wó ¨æ¨æ {ß ¨`ÿ;ÿ¿æLÿæÀÿ~æúÿ ææ13ææ
¾jÀëÿ ¯ÿoë$#¯ÿæ ALÿë QæD$#¯ÿæ Ó¡ÿþæ{ÿ Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿ
{ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ ¯õÿç LÿÀÿç ¨Àÿç~æþ{Àÿ ¨÷æ©ç LÿæÁÿ Üÿ] ¨íÿçöLÿæÁÿ
A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¾j ¨íÿö {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ {ÉÌ ¯ÿo#$#¯ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ]
A A{s æ FÜÿæLëÿ É÷êLõÿÐ Aÿ¿ É±ÿ{Àÿ LÿÜÿç{àÿ- ßjÉçÎæþõÿµëÿ{fæ ßæ;ÿç
¯ÿ÷Üÿ½ Óÿæÿÿþú A$öæúÿ ¾j ¾æÜÿæLëÿ ÓõÎçLÿÀÿç $æF, {ÓÜÿç "AÉÿ'Lëÿ ¨æÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æF æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾jÀëÿ {ÉÌ
¯ÿo#$#¯ÿæ AÉÿ A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½ ¨êßëÌLëÿ ¨æÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿç
¨æB¾æF æ Ó¡ÿþæ{ÿ ÿ þëNÿç ÿçÊÿçÿ ¨æB$æ;ÿç Lÿç;ëÿ ¨æ¨êþæ{ÿ {þæÜÿ
þæþ{Àÿ D ÉÀÿêÀÿ ÿçþ{;ÿ fçÿö LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ ¨æ¨Lëÿ Üÿ]
QæB$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ µÿfÿ Lÿ{àÿ, AæÀÿæÿæLëÿ fæ~ç¨æÀÿç{àÿ, AS÷ÓÀÿ þ
{Üÿ{àÿ Lÿç;ëÿ ¯ÿÿÁÿ{Àÿ {SæsçF þëÀÿ Bdæ D {ÜÿæBSàÿæ, "AæLÿæÀÿ~æúÿ'
A$öæúÿ ÉÀÿêÀÿ ÿçþ{;ÿ F¯ÿó ÉÀÿêÀÿ Sÿ Óº¤ÿ{ÿB Lÿçdç þçÁëÿ æ ÿæÜÿæ þçÁÿç ÿ
¾ç¯ÿ Lÿç;ëÿ {ÓÿçLÿç {µÿæS {µÿæSç¯ÿæ ¨{Àÿ {Ó ÿçfLëÿ {Óvÿæ{Àÿ Üÿ] D¨×çÿ
¨æB¯ÿ, {¾DôvÿæÀëÿ `ÿæàÿç¯ÿ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$#àÿæ æ FÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ ¯ÿÝ äÿç AæD
Lÿ'~ ¯ÿæ {Üÿ¯ÿ ? {¾{¯ÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] ÿÉ´Àÿ, {ÿ{¯ÿ FÜÿæÀÿ ÓëQ{µÿæS {Lÿ{ÿ
ÿçÿ ÓæÜÿæ¾¿ LÿÀÿç¯ÿ ? {Óþæ{ÿ AæÀÿæÿæ ÿ ÿçÊÿçÿÀÿí¨{Àÿ LÿÀëÿd;ÿç Lÿç;ëÿ
¯ÿÿÁÿ{Àÿ ¨æ¨Lëÿ Üÿ] QæAæ;ÿç æ ¨àÿsç Óëæ {ÿ Óvÿ ¯ÿçÌ {àÿÜÿê æ (Àÿæ
þæÿÓ-7/43/2) {Ó ÿÎ ÿ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] Lÿç;ëÿ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë
É÷êLõÿÐ ÿçÍæþ µÿæ¯ÿ{Àÿ Lÿþö A$öæúÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿçd;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ
¨¾ö¿;ÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, ¾j ¨Àÿþ{É÷ß {ÿB$æF F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ Àÿ`ÿÿæ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨÷fæþæÿZÿ Àÿ`ÿÿæ{Àÿ
LÿæÜÿ]Lÿç ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç ? FÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉâÌ~ LÿÀÿç AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
Aæúÿµÿ¯ÿ;ÿç µíÿÿæÿç ¨föÿ¿æÿÓ»¯ÿ æ

ßjæúÿµÿ¯ÿÿç ¨fö{ÿ¿æ ßj LÿþöÓþëÿ¯ÿ ææ14ææ
Lÿþö ¯ÿ÷{Üÿ½æÿ¯ÿó ¯ÿçç ¯ÿ÷Üÿ½æäÀÿÓþëÿ¯ÿþú æ
ÿÓ½æúÿÓ¯ÿöSÿó ¯ÿ÷Üÿ½ ÿçÿ¿ó ß{j ¨÷ÿçÏçÿþú ææ15ææ
Ó¸íÿö ¨÷æ~ç AÀëÿ D {ÜÿæB$æ;ÿç æ Aó ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿ¿fæÿæúÿ
A$öæúÿ A ¨Àÿþææ Üÿ] A{s æ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ ¨êßëÌLÿë Üÿ] D{É¿LÿÀÿç ¨÷æ~ê
¾j AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ AÀÿ Dÿç ¯õÿÎçÀëÿ {ÜÿæB$æF æ {þW
ÿ´æÀÿæ {ÜÿD$#¯ÿæ ¯õÿÎç ëÿÜÿô, A¨çëÿ Lÿõ¨æ¯õÿÎç æ ¨í¯ÿö Óo#ÿ ¾jLÿþö Üÿ] FÜÿç
fÿ½{Àÿ, {¾DôvÿæÀëÿ Óæÿ A¯ÿ{Àÿæ {ÜÿæB$#àÿæ, {ÓvÿæÀëÿ BÎ Üÿ] Lÿõ¨æ
Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿÌöæ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ AæfçÀÿ AæÀÿæÿæ AæÓ;ÿæLÿæàÿç Lõÿ¨æ Àíÿ¨{Àÿ
¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ {ÿ~ëLÿÀÿç ¯õÿÎç ¾jÀëÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ Ó´æÜÿæ LÿÜÿç F¯ÿó ÀÿæÉç, ¾¯ÿ
ÿ´æÀÿæ Üÿ¯ÿÿ Lÿ{àÿ ¾ÿç ¯õÿÎç {ÜÿæB$æ;ÿæ, {ÿ{¯ÿ ¯ÿçÉ´Àÿ A#LÿæóÉ þÀíÿµíÿþç
EÓÀÿ ÀÿÜÿç$æAæ;ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ? D¯ÿöÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæÀÿ $#àÿæ æ Fvÿæ{Àÿ Lõÿ¨æ¯õÿÎç
¾jÀÿ A¯ÿÿæÿ A{s æ FÜÿç ¾j LÿþöÀëÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ Lÿþö ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¾j ¨íÿö
{ÜÿæB$æF æ
{ÓÜÿç LÿþöLëÿ {¯ÿÿÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ fæ~ æ {¯ÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½×çÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿæ~ê A{s æ {¾Dô ÿÿ´ ¯ÿçÿ¿þæÿ ÿæÜÿ], ÿæÜÿæÀÿ ¨÷ÿ¿ä AëÿµíÿÿçÀÿ
ÿæþ Üÿ] {¯ÿÿ æ ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç {ÉâæLÿ ÓóS÷Üÿ æ {¯ÿÿ A¯ÿçÿæÉê æ ¨ÀÿþææZÿ
vÿæÀëÿ D {ÜÿæBdç, F¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ FÜÿæLëÿ þÜÿææþæ{ÿ Üÿ]
LÿÜÿç$#{àÿ æ Lÿç;ëÿ {Óþæ{ÿ ¨Àÿþææ ÓÜÿçÿ ÿÿø¨ {ÜÿæB¾æBd;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ
þæþ{Àÿ A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿþææ Üÿ] LÿÜÿç$æ;ÿç æ {ÿ~ë {¯ÿÿLëÿ A{¨òÀëÿ{Ìß
LëÿÜÿæ¾æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {¯ÿÿLëÿ {LÿDôvÿæÀëÿ ¨æBS{àÿÿ ? {¯ÿÿ ÿ A¯ÿçÿæÉê
¨ÀÿþææZÿ vÿæÀëÿ D {Üÿàÿæ æ FÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿæþææZÿ ÿÿù¨ As;ÿç æ
{Óþæ{ÿ ¾¦ þæÿ÷ æ {ÿ~ëLÿÀÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ ¨Àÿþææ Üÿ] LÿÜÿç$æ;ÿç æ
LÿæÀÿ~ ¾jÿ´æÀÿæ Üÿ] þÿÀÿ ÿç{Àÿæ LÿæÁÿ{Àÿ A¯ÿçÿçÿ ¨Àÿþææ ¯ÿçÿçÿ
{ÜÿæB$æ;ÿç æ {Ó$#Àÿë Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨ç ¨Àÿþ AäÀÿ ¨Àÿþææ Ó¯ÿöÿæ ¾j{Àÿ Üÿ]
¨÷ÿçÏçÿ $æAæ;ÿç æ ¾j Üÿ] ¨ÀÿþææZëÿ ¨æB¯ÿæ FLÿ þæÿ÷ D¨æß æ FÜÿæ
D¨{Àÿ ¨ëÿ LÿÜÿëd;ÿç-
F¯ÿó ¨÷¯ÿÿ}ÿó `ÿLÿ÷ó ÿæëÿ¯ÿÿößÿêÜÿ ß æ
ÿõÿêß Aæß 79
AWæßëÀÿç¢ÿ÷çßæÀÿæ{þæ {þæWó ¨æ$ö Ó fê¯ÿÿç ææ16ææ

{Üÿ ¨æ$ö ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ ¨÷æ© LÿÀÿç
FÜÿç¨Àÿç `ÿàÿæD $#¯ÿæ Óæÿ `ÿLÿ÷ A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ DÌö,
{ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ¯ÿõç F¯ÿó ¨ÀÿØÀÿ ¯ÿõç ÿ´æÀÿæ Aäß æþLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ,
FÜÿç Lÿ÷þæëÿÓæ{Àÿ ¾çF `ÿæàÿçÿ$æF, B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÓëQ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ, {ÓÜÿç ¨æ¨æßë
¨ëÀëÿÌ ¯ÿ¿$ö Üÿ] fê¯ÿÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ
¯ÿ¤ëÿS~ ! {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ LÿþöÀÿ ÿæþ þæÿ÷
{ÿ{àÿ F¯ÿó FÜÿç Aæß{Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, ÿçßÿ Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ æ ¾jÀÿ
¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ FÜÿæ dÝæ ¾æÜÿæLÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, ÿæÜÿæ FÜÿç {àÿæLÿÀÿ ¯ÿ¤ÿÿ
þæÿ÷ æ {ÿ~ë LÿÀÿç Óèÿ {ÿæÌÀëÿ AàÿSæ ÀÿÜÿç ¾j ¨íÿ} ÿçþ{;ÿ Lÿþöæ`ÿÀÿ~
LÿÀ æ {Ó ¾jÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ {ÿB LÿÜÿç{àÿ {¾, ¾j Dÿç
¯ÿ÷Üÿ½æZÿ vÿæÀëÿ {Üÿàÿæ æ ¨÷fæþæ{ÿ ALëÿ D{É¿ LÿÀÿç {ÓÜÿç ¾j{Àÿ ¨÷¯õÿÿç
{ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾j LÿþöÀÿë, Lÿþö A{¨òÀëÿ{Ìß {¯ÿÿÀÿë D {ÜÿæB$æF,
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç {¯ÿÿ þ¦þæÿZÿ ÿ÷Îæ þÜÿæ¨ëÀÿÌ Üÿ] $#{àÿ æ ÿæZÿÀÿ ¨ëÀëÿÌ
ÿç{ÀÿæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æB$#àÿ æ ¨÷æ©ç ÓÜÿçÿ A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿæþææ Üÿ] {ÉÌ
ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ë {¯ÿÿ ¨ÀÿþææZÿ vÿæÀëÿ D æ Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨ê ¨Àÿþææ
¾j{Àÿ Ó¯ÿöÿæ ¨÷ÿçÏçÿ æ FÜÿç Óæÿ `ÿLÿ÷æëÿÓæ{Àÿ ¾çF `ÿæàÿçÿ$æ;ÿç,
B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÓëQ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¨æ¨æßë ¨ëÀëÿÌ ¯ÿ¿$ö Üÿ] ¯ÿo# ÀÿÜÿç$æAæ;ÿç æ
A$öæúÿ ¾j F¨Àÿç FLÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ , {¾Dô$#{Àÿ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ AæÀÿæþ ÿæÜÿ],
A¨çëÿ Aäß ÓëQ ÀÿÜÿçdç æ B¢ÿç÷ßÓó¾þ ÓÜÿçÿ ¾j LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ
B¢ÿç÷ßþæÿZÿ AæÀÿæþ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¨æ¨æßë A{s æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ ÿæÜÿ] {¾, ¾j Lÿ'~ ? Lÿç;ëÿ Lÿ'~ ¾j F¨Àÿç LÿÀÿç `ÿæàÿç$#¯ÿæ
æ F$#{Àÿ {ÉÌ þ {Lÿ{¯ÿ {Üÿ¯ÿ ? FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ßÖ´æÀÿÿç{Àÿ¯ÿ Ó¿æÿæõÿ©Êÿ þæÿ¯ÿ æ
Aæ{ÿ¿¯ÿ `ÿ Ó;ëÿÎÖÓ¿ Lÿæßö¿ó ÿ ¯ÿçÿ¿{ÿ ææ17ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Aææ{Àÿ Üÿ] Àÿÿ ÀÿÜÿç$æF, Aæõÿ© F¯ÿó Aææ{Àÿ Üÿ]
Ó;ëÿÎ, ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ {Lÿò~Óç Lÿÿö¯ÿ¿ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ FÜÿæ Üÿ]
àÿä$#àÿæ æ {¾{¯ÿ A¯ÿ¿Nÿ Óÿæÿÿ, A¯ÿçÿæÉê Aæÿÿ´ ¨÷æ© {ÜÿæBSàÿæ,
{ÿ{¯ÿ AæSLëÿ {Qæfç¯ÿ LÿæÜÿæLëÿ ? F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ ÿçþ{;ÿ ÿæ LÿþöÀÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿæ {Lÿò~Óç AæÀÿæÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÀÿÜÿç$æF æ Aææ H ¨Àÿþææ

¨ÀÿØÀÿ ¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê É±ÿ A{s æ FÜÿæÀÿ ¨ëÿ `ÿçÿ÷~ LÿÀëÿd;ÿç -
{ÿð¯ÿ ÿÓ¿ Lõÿ{ÿÿæ{$öæ ÿæLõÿ{ÿ{ÿÜÿ LÿÊÿÿ æ
ÿ `ÿæÓ¿ Ó¯ÿöµíÿ{ÿÌë LÿÊÿçÿ$ö¯ÿ¿¨æÉ÷ß ææ18ææ
FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ {Lÿò~Óç àÿæµÿ
{ÜÿæBÿ$æF F¯ÿó ÿ¿æS LÿÀÿç {ÿ{àÿ {Lÿò~Óç Üÿæÿç þ {ÜÿæBÿ$æF æ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç ¨÷${þ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ $#àÿæ æ ÿæZÿÀÿ Ó¸íÿö ¨÷æ~êþæÿZÿ
þ{Àÿ {Lÿò~Óç Ó´æ$ö Óº¤ÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ Aææ Üÿ] ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ, A¯ÿ¿Nÿ,
A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ F¯ÿó Aäß A{s æ ¾ÿç ÿæÜÿæLëÿ ¨æBS{àÿ, {Ó$#{Àÿ
Ó;ëÿÎ, {Ó$#{Àÿ õÿ©, {Ó$#{Àÿ Üÿ] Hÿ{¨÷æÿ F¯ÿó ×çÿ, AæSLëÿ {Lÿò~Óç
Óÿæ Üÿ] ÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ {Ó LÿæÜÿæLëÿ {Qæfç{¯ÿ æ þçÁÿç¯ÿ ¯ÿæ Lÿ'~ ? {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ
ÿçþ{;ÿ Lÿþö dæÝç{ÿ{àÿ {Lÿò~Óç Üÿæÿç þ ëÿÜÿô æ LÿæÀÿ~ ¯ÿçLÿæÀÿ ¾æÜÿæ
D¨{Àÿ AZÿçÿ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç `ÿçÿ Üÿ] Àÿ{Üÿ ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæÀÿ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ,
¯ÿæÜÿ¿ fSÿ F¯ÿó Aæ;ÿÀÿçLÿ ÓZÿÅÿþæÿZÿ ¨Àÿÿæ{Àÿ {àÿÉ þæÿ÷ A$ö
ÀÿÜÿçÿ$æF æ Ó¯ëÿvÿæÀëÿ ¯ÿÝ A$ö $#àÿæ ¨Àÿþææ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Ó D¨àÿ²
{ÜÿæBS{àÿ, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aÿ¿ ¯ÿÖë{Àÿ ÿæ'Àÿ ¨÷{ßæfÿ Lÿ'~ ¯ÿæ
ÀÿÜÿç¯ÿ ?
ÿÿ½æúÿÓNÿ Óÿÿó Lÿæ¾ö¿ó Lÿþö Óþæ`ÿÀÿ æ
AÓ{Nÿæ Üÿ¿æ`ÿÀÿúÿ Lÿþö ¨Àÿþæ{¨§æÿç ¨íÀëÿÌ ææ19ææ
FÜÿç ×ççÿçLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ëÿ{þ AÿæÓNÿ {ÜÿæB ÿçÀÿ;ÿÀÿ
"Lÿæßöó Lÿþö'- ¾æÜÿæ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ Lÿþö, {ÓÜÿç LÿþöLëÿ µÿàÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
LÿÀÿ æ LÿæÀÿ~ AÿæÓNÿ ¨ëÀÿÌ Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF æ ÿçßÿ Lÿþö, Lÿæßöó Lÿþö Üÿçô A{s æ LÿþöÀÿ {¨÷Àÿ~æ {ÿB {Ó
¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
Lÿþö{~ð¯ÿ Üÿç ÓóÓççþæ×çÿæ fÿLÿæÿß æ
{àÿæLÿÓóS÷Üÿ{þ¯ÿæ¨ç Óó¨É¿úÿ LÿÿöõþÜÿöÓç ææ20ææ
fÿLÿÀÿ A$ö Àÿæf fÿLÿ ëÿÜÿô æ fÿLÿ fÿ½ÿæÿæZÿ LëÿÜÿæ¾æF æ
{¾æSÀíÿ¨ê fÿLÿ, ¾çF Lÿç Aæ¨~Zÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ fÿ½ {ÿB$æF, ¨÷Lÿs LÿÀÿç$æF æ
{¾æS{Àÿ Óó¾ëNÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ fÿLÿ As;ÿç æ F¨Àÿç {¾æS Óó¾ëNÿ
ÿõÿêß Aæß 81
{ÜÿæB ¯ÿÜÿë JÌç "fÿLÿæÿß' fÿLÿæÿç jæÿê þÜÿæ¨ë À ë ÿ Ìþæ{ÿ þ

"Lÿþö~æF¯ÿÜÿç ÓóÓççþú' Lÿþö ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç æ
¨Àÿþ ÓççÀÿ A$ö ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©ç æ fÿLÿ Bÿ¿æÿç {¾{ÿ Ó¯ëÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨í¯ÿöÀëÿ {ÜÿæBd;ÿç, FÜÿç LÿæßöóLÿþö ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæ ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ,
FÜÿçLÿþöLëÿ LÿÀÿç Üÿ] ÓóÓççó- ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¨÷æ©ç
¨{Àÿ {Óþæ{ÿ þ {àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ {ÜÿB$æ;ÿç æ
{àÿæLÿÜÿçÿLÿë `ÿæÜÿ] Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ ëÿ{þ þ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ F¯ÿó ¨÷æ©ç
¨Êÿæúÿ {àÿæLÿÿæßLÿ {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Lÿæßöó Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] {¾æS¿ æ ¯ÿÿöþæÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿæ
{Lÿò~Óç àÿæµÿ, ÿæ ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{àÿ {Lÿò~Óç Üÿæÿç {ÜÿæB$æF æ ÿ$æ¨ç
{àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ , {àÿæLÿÜÿçÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ ÿçþ{;ÿ {Óþæ{ÿ µÿàÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÿçßÿLÿþö
Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ßúÿ¾ÿæ`ÿÀÿÿç {É÷ÏÖÿ{ÿ{¯ÿÿ{Àÿæ fÿ æ
Ó ßúÿ ¨÷þæ~ó LëÿÀëÿ{ÿ {àÿæLÿÖëÿ¯ÿÿö{ÿ ææ21ææ
{É÷ Ï ¨ë À ë ÿ Ì {¾Dô ¨ Àÿç Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç $ æ;ÿç , Aÿ¿þæ{ÿ þ
ÿÿëÿÓæ{Àÿ Üÿ] Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¾æÜÿæ Lÿçdç ¨÷þæ~çÿ
LÿÀÿ;ÿç, ÓóÓæÀÿ ÿæÜÿæZëÿ AëÿÓÀÿ~ Lÿ{À æ
¨÷${þ É÷êLõÿÐ Ó´Àíÿ¨{Àÿ×çÿ, Aæõÿ© þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÀÿÜÿ~ç D¨{Àÿ
LÿÜÿç{àÿ {¾, ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÿæ {Lÿò~Óç àÿæµÿ, ÿæ
ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{àÿ {Lÿò~Óç Üÿæÿç {ÜÿæB$æF, {Üÿ{à þ fÿLÿ Bÿ¿æÿç
Lÿþö{Àÿ D¨¾ëNÿ µÿæ{¯ÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿD$#{àÿ æ Fvÿæ{Àÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÓÜÿçÿ
É÷êLõÿÐ Lÿ÷{þ ÿçfÀÿ ëÿÁÿÿæ LÿÀÿ;ÿç {¾, þëô þ FLÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ A{s æ
ÿ {þ ¨æ$öæÖç Lÿÿö¯ÿ¿ó ÿ÷çÌë {àÿæ{LÿÌë Lÿçoÿ æ
ÿæÿ¯ÿæ©þ¯ÿæ©¯ÿ¿ó ¯ÿÿö F¯ÿ `ÿ Lÿþö~ç ææ22ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {þæ ÿçþ{;ÿ ÿçÿç {àÿæLÿ{Àÿ {Lÿò~Óç Lÿÿö¯ÿ¿ {ÉÌ
ÿ$æF æ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç {¾, {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÓþÖ ¨÷æ~êþæÿZÿ
vÿæ{Àÿ {Lÿò~Óç Lÿþö ÿ$æF æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç- ÿçÿç {àÿæLÿ{Àÿ {þæÀÿ
{Lÿò~Óç Lÿÿö¯ÿ¿ {ÉÌ ÿæÜÿ] ÿ$æ Lÿço#ÿ þæÿ÷ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ ¯ÿÖë
A¨÷æ¨¿ ÿæÜÿô æ {ÿ{¯ÿ þ þëô Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæBdç æ LÿæÜÿ]Lÿç ?
ßÿç Üÿ¿Üÿó ÿ ¯ÿ{ÿößó fæëÿ Lÿþö~¿ÿ¢ÿç÷ÿ æ

þþ ¯ÿöæëÿ¯ÿÿö{;ÿ þëÿÌ¿æ ¨æ$ö Ó¯ÿöÉ ææ23ææ
LÿæÀÿ~ ¾ÿç þëô Óæ¯ÿæÿ {ÜÿæB Lÿÿæ`ÿçúÿ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿç, {ÿ{¯ÿ
þëÿÌ¿ {þæÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ AëÿÓæ{Àÿ AëÿÓÀÿ~ LÿÀÿç¾ç{¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ Aæ¨~ZÿÀÿ
AëÿLÿÀÿ~ QÀÿæ¨ ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -Üÿô æ
Dûê{ÿßëÀÿç{þ {àÿæLÿæ ÿ Lëÿßö¿æó Lÿþö {`ÿÿÜÿþú æ
ÓZÿÀÿÓ¿ `ÿ Lÿÿöæ Ó¿æþë¨Üÿÿ¿æþçþæ ¨÷fæ ææ24ææ
¾ÿç þëô Óæ¯ÿæÿ {ÜÿæB Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿç, {ÿ{¯ÿ FÜÿç Ó¸íÿö {àÿæ{Lÿ
µÿ÷Î {ÜÿæB¾ç{¯ÿ F¯ÿó þëô "ÓZÿÀÿÓ¿'-¯ÿÿöÓZÿÀÿ D LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ µÿæSçÿæÀÿ
{ÜÿæB¾ç¯ÿç æ ÿ$æ FÜÿç Ó¸íÿö ¨÷fæþæÿZÿ Üÿÿ¿æLÿæÀÿê A$öæúÿ ÓþÖZëÿ
þæÀÿç¯ÿæ{Àÿ Lÿÿöæ {ÜÿæÀÿB¾ç¯ÿç æ
Ó´Àíÿ¨×ç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÓÿLÿö ÀÿÜÿç ¾ÿç AæÀÿææÿæ Lÿ÷þ{Àÿ àÿæSç ÿÀÿÜÿç{¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ Óþæf ÿæÜÿæZëÿ ÿLÿàÿ LÿÀÿç µÿ÷Î {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ AæÀÿæÿæ
¨íÿö LÿÀÿç ¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ ×çÿç ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç æ {Ó ¾ÿç ÿLÿÀÿ;ÿç, ÿæÜÿæZÿ
ÿçþ{;ÿ {Lÿò~Óç Üÿæÿç ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ Óþæf ÿ ¯ÿÿöþæÿ AæÀÿæÿæ ¨÷æÀÿ» Üÿ]
LÿÀÿçÿæÜÿ] æ AëÿßæßêZÿ þæSö ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿþö LÿÀëÿ$æ;ÿç æ þëô
þ LÿÀëÿAdç A$öæÿú É÷êLõÿÐ f{~ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ ÿæ Lÿç {¯ÿðLëÿ=ÿÀëÿ AæÓç$#¯ÿæ
{Lÿò~Óç ¯ÿç{ÉÌ µÿS¯ÿæÿ æ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ
ÿçþ{;ÿ Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ þëô þ LÿÀëÿdç æ ¾ÿç ÿLÿÀÿç¯ÿç {ÿ{¯ÿ {àÿæLÿþæÿZÿ
¨ÿÿ {ÜÿæB¾ç¯ æ Óþ{Ö LÿþöLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç ¯ÿÓç¾ç{¯ÿ æ
þÿ¯ÿÝ `ÿoÁÿ æ FÜÿæ Ó¯ëÿLÿçdç `ÿæÜëÿô$æF, {Lÿ¯ÿÁÿ µÿfÿ A$öæúÿ É´æÓ
¨÷É´æÓÀÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ `ÿæÜëÿô ÿ$æF æ Fvÿæ{Àÿ µÿfÿÀÿ A$ö Sêÿæ
SæB¯ÿæ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó ÿçÀÿ;ÿÀÿ É´æÓ ¨÷É´æÓÀÿ `ÿç;ÿÿLëÿ Üÿ] LëÿÜÿæ¾æF æ ¾ÿç Ó´Àíÿ¨×çÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿþö ÿLÿÀÿç{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {ÿQ# Éë~ç ¨d{Àÿ $#¯ÿæ fÿÿæ þ ëÿÀÿ;ÿ
Lÿþö ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{¯ÿ æ ÿæZëÿ ¯ÿæÜÿæÿæ þçÁÿç¾ç¯ÿ {¾, FÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ µÿfÿ
LÿÀëÿ ÿæÜÿæô;ÿç, ¨æÿ QæAæ;ÿç, ¯ÿæÓÿæ {ÿðÁÿ àÿæS;ÿç, Óæþæÿ¿ Lÿ$æ LÿÜëÿd;ÿç æ
ÿ$æ¨ç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {¯ÿæàÿæDd;ÿç- F¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç fÿÿæ þ AæÀÿÿæ
¨$Àëÿ Üÿsç¾æAæ;ÿç, ¨ÿçÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾ÿç þëô Lÿþö
ÿ LÿÀÿç¯ÿç, {ÿ{¯ÿ Óþ{Ö µÿ÷Î {ÜÿæB¾ç{¯ÿ F¯ÿó þëô ¯ÿÿöÓZÿÀÿ Lÿÿöæ
ÿõÿêß Aæß 83
{ÜÿæB¾ç¯ÿç æ
ÚêþæÿZÿ ëÿÌçÿ {Üÿ¯ÿæÿ´æÀÿæ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ {ÿQ#¯ÿæLëÿ H Éë~ç¯ÿæLÿë þç{Áÿ æ
Aföëÿ þ FÜÿç µÿßÀÿ ¯ÿçLÿÁÿ $#{àÿ {¾, Úêþæ{ÿ íÿÌçÿ {ÜÿæBS{àÿ ¯ÿÿöÓZÿÀÿ
D {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç- ¾ÿç þëô Óæ¯ÿæÿ {ÜÿæB AæÀÿæÿæ{Àÿ
àÿSç ÿ ÀÿÜÿç¯ÿç, {ÿ{¯ÿ ¯ÿÿöÓZÿÀÿÀÿ Lÿÿöæ {Üÿ¯ÿç æ ¯ÿÖëÿ AææÀÿ Éë ¯ÿÿö
{ÜÿDdç- ¨Àÿþææ æ ÿçfÀÿ ÉæÉ´ÿ Ó´Àÿí ¨ ¨$Àëÿ µÿ÷þç ÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿÿöÓZÿÀÿÿæ
A{s æ ¾ÿç Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ÜëÿA;ÿç, {ÿ{¯ÿ {àÿæ{Lÿ ÿæÜÿæZÿ
AëÿLÿÀÿ~{Àÿ Lÿ÷ß ç æ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ, Aæ ¨$Àëÿ µÿ÷þç ÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ, ¯ÿÿöÓZÿÀÿ
{ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ {Óþæ{ÿ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ àÿêÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ
ÚêþæÿZÿ Óÿêÿ´ F¯ÿó ÿæxÿç Éëÿæ FLÿ ÓæþæfçLÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ þæÿ÷,
A#LÿæÀÿÀÿ ¨÷É§ {ÜÿæB$æF æ Óþæf ÿçþ{;ÿ ÿæÜÿæ D¨{¾æSê þ ÀÿÜÿç$æF
Lÿç;ëÿ þæÿæ-¨çÿæZÿ µëÿàúÿ Ó;ÿæÿZÿ Óæÿæ{Àÿ {Lÿò~Óç ¨÷µÿæ¯ÿ ¨Ýçÿ$æF æ
"Aæ¨úÿ LÿÀÿÿê ¨æÀÿ DÿÀÿÿê'- Üÿÿëþæÿ, ¯ÿ¿æÓ, ¯ÿÉçÏ, ÿæÀÿÿ, ÉëLÿ{ÿ¯ÿ,
Lÿ¯ÿêÀÿ, ¾çÉëQ÷êÎ Bÿ¿æÿç {É÷Ï þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç ÓæþæfçLÿ
LëÿÁÿçÿÿæ ÿ´æÀÿæ FþæÿZÿ Ó¸Lÿö ÿ$#àÿæ æ Aææ ÿçfÀÿ ¨í¯ÿö fÿ½Àÿ Së~-þö
{ÿB AæÓç$æF æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$æ;ÿç - "þÿ ÌÏæÿê¢ÿçßæ~ç ¨÷Lõÿÿç ×æÿç LÿÌöÿç
'' (15/7) þÿ ÓÜÿç ÿ B¢ÿç ÷ ß ÿ´ æ Àÿæ {¾Dô L ÿæ¾ö ¿ FÜÿç fÿ½ { Àÿ
{ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ÓóÔÿæÀÿ {ÿB fê¯ÿææ, ¨ëÀëÿ~æ ÉÀÿêÀÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç
ÿ¯ÿêÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æF æ F$#{Àÿ fÿ½ ÿæÿæZÿ Lÿ'~ µëÿàúÿ ?
ÿæÜÿæZÿ ¯ÿçLÿæÉ{Àÿ {Lÿò~Óç A;ÿÀÿ AæÓçÿ$æF æ Aÿ Úêþæ{ÿ ëÿÌçÿ
{ÜÿæBS{àÿ ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ ÚêþæÿZÿ ëÿÌçÿ {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó ¯ÿÿöÓZÿÀÿ
ÓÜÿçÿ {Lÿò~Óç Óº¤ÿ ÿæÜÿ] æ Éë Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ ÿ {ÜÿæB ¨÷Lõÿÿç{Àÿ
¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿÿö ÓóLÿÀÿ A{s æ
¾ÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Óæ¯ÿæÿ ÓÜÿçÿ Lÿ÷çßæ A$öæúÿ ÿçßÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{ÜÿæB {àÿæLÿþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ Lÿ÷çßæ ÿ LÿÀÿæB{¯ÿ {ÿ{¯ÿ {Ó {ÓÜÿç Ó¸íÿö ¨÷fæþæÿZÿ
Üÿÿ¿æLÿæÀÿê {ÜÿæB$æ;ÿç æ þæÀÿç¯ÿæÀÿ Lÿÿöæ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Óæÿ- Lÿ÷þ{Àÿ `ÿæàÿç
{ÓÜÿç þíÁÿ A¯ÿçÿæÉêZÿ ¨÷æ©ç Üÿ] fê¯ÿÿ F¯ÿó ¨÷Lÿõÿç{Àÿ bÿç µÿç {ÜÿæB¾ç¯ÿæ,
µÿ÷þçÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ] þõëÿ¿ A{s, Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ FÜÿç Ó¸íÿö ¨÷fæZëÿ ¾ÿç
Lÿç÷ßæ ¨${Àÿ `ÿæàÿæ;ÿç ÿæÜÿ], {ÓÜÿç Ó¸íÿö ¨÷fæZëÿ dç µÿç {Üÿ¯ÿæÀëÿ
AsLÿæB Óúÿ ¨${Àÿ ÿ `ÿàÿæ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {Ó Ó¸íÿö ¨÷fæZÿ ÜÿçóÓLÿ {ÜÿæB$æF,

Üÿÿ¿æÀÿê {ÜÿæB$æF æ Lÿ÷þÉ Lÿ÷çßæÉêÁÿ ÀÿÜÿç, {ÓþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ LÿÀÿæB
{ÿB$æ;ÿç, {Ó Üÿ] Éë AÜÿçóÓLÿ As;ÿç æ ""ßó Ó´ßó Lÿ{Àÿæÿç, ¨Àÿæúÿ
LÿæÀÿßÿç Ó F¯ÿ {¯ÿÿ ¨ëÀëÿÌ'' A$öæúÿ {¾ Ó´ßó Lÿ÷çßæÉêÁÿ {ÜÿæB
Aÿ¿þæÿZëÿ þ {ÓÜÿç Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæB$æ;ÿç æ {Ó Üÿ] jæÿ ¨÷æ©
þÜÿæ¨ÀëÿÌ æ SêÿæëÿÓæ{Àÿ, ÉÀÿêÀÿÀÿ ÿçÿ, ÿÉ´Àÿ Lÿ{Áÿ¯ÿÀÿÀÿ ÿçÿ þæÿ÷
¨Àÿç¯ÿÿöÿ A{s, ÜÿçóÓæ ëÿ{Üÿô æ
ÓNÿæ Lÿþö~¿¯ÿç£ÿæó{Óæ ß$æ Lëÿ¯ÿö;ÿç µÿæÀÿÿ æ
Lëÿßö¿æúÿ ¯ÿçÿ´æóÖ$æÓNÿÊÿçLÿê Ìëö{àÿæöLÿÓóS÷Üÿþú ææ25ææ
{Üÿ µÿæÀÿÿ ! Lÿþö{Àÿ AæÓNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Ajæÿê {àÿæLÿ {¾¨Àÿç Lÿþö
LÿÀÿç$æ;ÿç, {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿ] AÿæÓN ¯ÿçÿ´æÿ ¨íÿöjæÿæ þ {àÿæLÿ Üõÿÿß{Àÿ {¨÷Àÿ~æ
F¯ÿó Lÿàÿ¿æ~ ÓóS÷ÜÿÿBbÿæ ÀÿQ# Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¾j ¯ÿç#Lëÿ Aæ{» fæ~ë{d
F¯ÿó LÿÀëÿ{d þ æ ÿ$æ¨ç Aæ{» Ajæÿê Üÿ] ÀÿÜëÿ{d æ jæÿÀÿ A$ö {ÜÿDdç
¨÷{ÿ¿ä fæÿLÿæÀÿê æ {¾Dô ¨¾ö;ÿ {àÿÉþæÿ÷ þ Aæ{» AàÿSæ F¯ÿó
AæÀÿæ AàÿSæ, {Ó ¨¾ö¿;ÿ Ajæÿ ¯ÿçÿ¿æþæÿ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Ajæÿ ÀÿÜÿçdç,
{ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ Lÿþö{Àÿ AæÓNÿç ÀÿÜÿç$æF æ Ajæÿê {¾¨Àÿç AæÓNÿç ÓÜÿçÿ
AæÀÿæÿæ LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç¨Àÿç AÿæÓNÿ ¨ÀëÿÌ þ {àÿæLÿ Éçä~ ÿçþ{;ÿ
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæÀÿÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷{ßæfÿ ÿæÜÿ], {Ó AæÓN
LÿæÜÿ]Lÿç {Üÿ¯ÿ ? F¨Àÿç ¨íÿö jæÿæ þÜÿæ¨ëÀë Ì þ {àÿæLÿ Üÿçÿ ÿçþ{;ÿ Lÿþö
LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ DÌö LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {¾þçÿç Óþæf
{ÓÜÿç ¨${Àÿ `ÿæàÿç ¨æÀÿç¯ÿ æ
ÿ ¯ëÿç{µÿÿó fÿ{ßÿjæÿæó LÿþöÓèÿçÿæþú æ
{fæÌ{ßúÿ Ó¯ÿöLÿþöæ~ç ¯ÿçÿ´æÿ ßëNÿ Óþæ`ÿÀÿúÿ ææ26ææ
jæÿê ¨ëÀëÿÌ, Lÿþö{Àÿ AæÓNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ AjæÿêþæÿZÿ ¯ëÿç{Àÿ
µÿ÷þ D ÿLÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ A$öæúÿ Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌ æÿ {ÿ¯ÿæ D`ÿçúÿ
{¾, ÿæÜÿæZÿ {Lÿò~Óç Aæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ Aëÿ¾æßêZÿ þÿ{Àÿ
Lÿþö¨÷ÿç AÉ÷æ D ÿ {ÜÿD æ ¨Àÿþæ ÿÿ´{Àÿ Óó¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Ó´ßó
Óþ¿Lúÿ ¨÷LÿæÀÿ ÿçß Lÿþö LÿÀÿç, fÿÿæZëÿ þ vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç {ÓÜÿç Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæB¯ÿæ D`ÿçúÿ æ
ÿõÿêß Aæß 85
FÜÿç LÿæÀÿ~ $#àÿæ{¾, ¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê ¯õÿæ¯ÿ×æ{Àÿ þ Àÿæÿ÷

ÿëBsæÀëÿ Dvÿç ¯ÿÓç¾æD$#{àÿ F¯ÿó LÿæÓë$#{àÿ æ ¨ëÿ Àÿæÿ÷ ÿçÿçsæ{Àÿ LÿÜëÿ$æ;ÿç -
"Dvÿ, þçtê{Lÿ ¨ëÿ{àÿæô,' A$öæúÿ {Üÿ þæsçÀÿ S|ÿæ Lÿ{B ! ¯ÿÿöþæÿ
Dvÿ ! Óþ{Ö Dvÿç `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSçS{àÿ, {Ó Ó´ßó AÅÿ Óþß ¯ÿçÉ÷æþ LÿÀÿç
{ÿD$#{àÿ æ Lÿçdç Óþß ¨{Àÿ ¨ë~ç Dvÿç ¯ÿÓç LÿÜëÿ$#{àÿ - ëÿ{»þæ{ÿ
µÿæ¯ëÿ$#¯ÿ {¾, þÜÿæÀÿæffê {ÉæB¾æB$#{¯ÿ æ Lÿç;ëÿ þëô {ÉæBÿ$æF, É´æÓ-
¨÷É´æÓ `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSçdç æ ¯õÿæ¯ÿ×æ ÉÀÿêÀÿ, ¯ÿÓç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ LÿÎ {ÜÿDdç,
{ÿ~ë þëô ¯ÿçÉ÷æþ {ÿDdç æ Lÿç;ëÿ ÿë{»þæ{ÿ ÿ ×çÀÿ F¯ÿó Óçæ ¯ÿÓçç `ÿç;ÿÿ{Àÿ
àÿæSç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {ÿðÁÿæÀÿæ ÓõÿÉ É´æÓÀÿí¨ê {ÝæÀÿç ÿ
àÿæSçdç, Lÿ÷þ ÿ ëÿsçd, Aÿ¿ ÓZÿÅÿ þ{ÿÉ{Àÿ ¯ÿ¿¯ÿæÿ ÿLÿÀÿç¨æÀÿçdç, {Ó
¨¾ö¿;ÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæ ÓæLÿÀÿ þö æ {þæÀÿ É´æÓ ÿ ¯ÿæDôÉ ¨Àÿç
×çÀÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ LÿæÀÿ~ FÜÿæ A{s {¾, Aëÿßæßê þæÿZëÿ ¨÷¯õÿÿ
LÿÀÿæB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ µÿàÿµÿæ{¯ÿ Lÿþö{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
"fçÓ{Lÿæ ÉçQæ{¯ÿð, D{Ó LÿÀÿ{Lÿ ÿçQæ{¯ÿð' A$öæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¾æÜÿæ
ÉçQæB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Bdæ ÀÿQ;ÿç, {Ó ÿç{f ÿæÜÿæÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç {ÿQæB$æ;ÿç
æ ÿæ Lÿç ¯ÿÓç ¯ÿÓç AèëÿÁÿç ÜÿàÿæD$æAæ;ÿç æ
FÜÿç ¨Àÿç Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Ó´ßó LÿþöLÿÀÿç, ÓæLÿþæÿZëÿ þ
AæÀÿæÿæ{Àÿ àÿSæB¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ÓæLÿ þ É÷æ ¨í¯ÿöLÿ AæÀÿæÿæ{Àÿ àÿæSç
ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ Lÿç;ëÿ {Ó jæÿ {¾æSê {ÜÿD A$¯ÿæ Óþ¨ö~ µÿæ¯ÿ¾ëNÿ
ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSê, ÓæLÿZÿ þ{Àÿ ÓæÿæÀÿ AÜÿZÿæÀÿ ÿ AæÓç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
Lÿþö ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ LÿæÀÿ~ LÿçF ? FÜÿæ D¨{Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -
¨÷Lÿõ{ÿ Lÿç÷ßþæ~æÿç Së{~ð Lÿþöæ~ç Ó¯ÿöÉ æ
AÜÿZÿæÀÿ¯ÿçþí|ÿææ LÿÿöæÜÿþçÿç þÿ¿{ÿ ææ27ææ
AæÀÿ»Àëÿ ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ Lÿþö ¨÷LÿõÿçÀÿ Së~ ÿ´æÀÿæ Ó¸æÿçÿ {ÜÿæB$æF æ
ÿ$æ¨ç AÜÿóLÿæÀÿ ¾ëNÿ þõ|ÿ ¨ëÀëÿÌ "þëô LÿÜëÿdç' F¨Àÿç þæÿç {ÿB$æF æ FÜÿæ
Lÿç¨Àÿç ¯ëÿlç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ {¾, AæÀÿæÿæ ¨÷LõÿÿçÀÿ Së~ ÿ´æÀÿæ Ó¸æÿçÿ {ÜÿDdç ?
FÜÿæLëÿ LÿçF {ÿQçdç ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜÿëd;ÿç {¾-
ÿÿ´¯ÿçëÿþÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Së~Lÿþö¯ÿçµÿæS{ßæ æ
Së~æ Së{~Ìë ¯ÿÿö;ÿç Bÿç þÿ´æ ÿ Óg{ÿ ææ28ææ

{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ! Së~ F¯ÿó LÿþöÀÿ ¯ÿçµÿæSLÿë "ÿÿ´¯ÿçúÿ' ¨Àÿþÿÿ´
¨ÀÿþææZÿë fæ~ç$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæ{ÿ {ÿQ#$#{àÿ F¯ÿó ÓþÖ Së~, Së~ÿ´æÀÿæ
Üÿ] ¨÷¯õÿ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç ÿçÊÿß LÿÀÿç {Óþæ{ÿ Së~ H LÿþöÀÿ Lÿÿöæ¨~{Àÿ
AæÓNÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
Fvÿæ{Àÿ ÿÿ´Àÿ A$ö {ÜÿDdç ¨Àÿþÿÿ´ ¨Àÿþææ, ÿæ Lÿç ¨æo
A$¯ÿæ ¨`ÿçÉ ÿÿ´ æ {¾¨Àÿç Lÿç {àÿæ{Lÿ S~ÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ ÿÿ´ FLÿ þæÿ÷ ¨Àÿþææ A{s æ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ÿÿ´ Üÿ]
ÿæÜÿ] æ Së~þæÿZëÿ ¨æÀÿLÿÀÿç ¨Àÿþ ÿÿ´ ¨Àÿþææ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Së~þæÿZÿ
AÿëÓæ{Àÿ LÿþöÀÿ ¯ÿçµÿæfÿLëÿ {ÿQ#¨æÀÿ;ÿç æ ÿæþÓçLÿ Së~ ÀÿÜÿç{àÿ, ÿæ'Àÿ
Lÿæ¾ö¿ {ÜÿDdç- AæÁÿÓ¿, ÿçÿ÷æ, ¨÷þæÿ, Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ÿ {Üÿ¯ÿæ Ó´µÿæ¯ÿ
Bÿ¿æÿç æ ÀÿæfÓêLÿ Së~ ÀÿÜÿç{àÿ AæÀÿæÿæÀëÿ ¨dLëÿ ÿ Üÿsç¾ç¯ÿæ Ó´µÿæ¯ÿ,
{Éò¾ö¿ A$öæúÿ Óæÿ ¨${Àÿ ¯ÿêÀÿÿæ, Ó´æþêµÿæ¯ÿ ÿ´æÀÿæ Lÿæ¾¿ö {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó
Óæÿ´çLÿ Së~ ÀÿÜÿç{àÿ- æÿ, Óþæ#, Aëÿµÿ¯ÿ, D¨àÿ²ç, æÀÿæ¯ÿæÜÿêÿ `ÿç;ÿÿ,
FLÿæ;ÿ {Ó¯ÿÿ, ÓÀÿÁÿÿæ Bÿ¿æÿç Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿ æ Së~ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ
A{s æ ¨÷{ÿ¿äÿÉöê jæÿê Üÿ] {ÿQ#¨æÀÿç $æ;ÿç {¾, Së~ AëÿÀíÿ¨ LÿþöÀÿ
DÌö-A¨Lÿþö {ÜÿæB$æF æ Së~ ÿçfÀÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç{ÿB$æF æ A$öæÿú Së~
Së~ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç {ÓÜÿç ¨÷{ÿ¿ä ÿ÷Îæ
Lÿþö{Àÿ AæÓNÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ {¾Dôþæ{ÿ Së~þæÿZÿ vÿæÀëÿ ¨æÀÿ
¨æBÿæÜÿæô;ÿç, ¾çF ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç ÀÿæÖæÀÿ ¨$#Lÿ A$öæúÿ Óæÿ ¨${Àÿ
`ÿæàëÿd;ÿç, {ÓþæÿZëÿ ÿ Lÿþö{Àÿ AæÓNÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç LÿÜëÿd;ÿç
¨÷Lÿõ{ÿ Söë~Ó¼í|ÿæ Óg{;ÿ Së~LÿþöÓë æ
ÿæÿLõÿû§¯ÿç{ÿæ þ¢ÿæúÿ Lõÿû§¯ÿç ¯ÿç`ÿæàÿ{ßúÿ ææ29ææ
¨÷LõÿÿçÀÿ Së~ÿ´æÀÿæ {þæÜÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Së~ F¯ÿó Lÿþö{Àÿ
Lÿ÷þÉ ÿçþöÁÿ Së~Àÿ Dÿç {ÿQ# {Ó$#¨÷ÿç AæÓN {ÜÿæB$æF æ µÿàÿ Àíÿ{¨
ÿ ¯ëÿlç$#¯ÿæ "þ¢ÿæúÿ' Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§¾ëNÿ ¯ÿ¿NÿçZëÿ Aëÿµÿ¯ÿê jæÿê ¯ÿçµÿ÷þ
LÿÀÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ ÿæÜÿæZëÿ Üÿ{ÿæûæÜÿçÿ ÿLÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ ¯ÿÀÿó {¨÷æûæÜÿÿ
{ÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ LÿæÀÿ~ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿæZëÿ ¨Àÿþ {ÿðÍþ¿ö ×çÿçLëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ ÿçfÀÿ ÉNÿç F¯ÿó ×çÿçLëÿ ¯ëÿlçç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
ÿõÿêß Aæß 87
jæÿþæSöê ÓæLÿþæÿZëÿ þÿ ÀÿQ#¯ÿæ D`ÿçúÿ {¾, Lÿþö¨÷ÿç Së~þæÿZÿ

A¯ÿÿæÿ fæ~ç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ÿçfLëÿ Lÿÿöæþæÿç AÜÿóLÿæÀÿê {Üÿ¯ÿæ Aëÿ`ÿçúÿ æ
ÿçþöÁÿ Së~ÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ þ {Ó$#¨÷ÿç AæÓNÿç ÿ{Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
Lÿç;ëÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSêZëÿ Lÿþö F¯ÿó Së~Àÿ ¯ÿç{ÉâÌ~{Àÿ Óþß {ÿ¯ÿæ
{Lÿò~Óç Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæZëÿ ÿ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Lÿþö LÿÀÿçç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ
A$öæúÿ SëÀëÿ þÜÿÀÿæf ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÜÿç{àÿ, {ÓÿçLÿç Üÿ] Óæÿ LÿÀÿç¯ÿæ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ÿæ A#Lÿ ÿæ Lÿþú æ LÿæÀÿ~ Aæjæÿ ¨æÁÿÿ Üÿ] µÿfÿ æ {LÿDô Së~
Lÿæ¾ö¿Àÿÿ {ÜÿDdç, {LÿDô Së~ Lÿæ¾ö¿Àÿÿ {ÜÿD ÿæÜÿ], ÿæÜÿæLëÿ {ÿQ#¯ÿæ BÎ
A$öæúÿ SëÀëÿZÿ ÿæßçÿ´ {ÜÿæB¾æF æ Së~þæÿZÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ F¯ÿó Lÿ÷þ Dúÿ$æÿ,
ÿæÜÿæ BÎZÿ Üÿ]ÿA¯ÿÿæÿ þæÿç{ÿ¯ÿæ Daÿçÿ F¯ÿó Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ þ
ÿæÜÿæZÿ Üÿ] A¯ÿÿæÿ þæÿç¯ÿæ Daÿçÿ æ Aÿ Lÿÿöæ¨~Àÿ AÜÿóLÿæÀÿ F¯ÿó Së~{Àÿ
AæÓN {Üÿ¯ÿæ ÓþÓ¿æ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç
Aÿ¯ÿÀÿÿ Óæÿ{Àÿ A$öæúÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¾ëÀÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¯ÿ¿æQ¿æ LÿÀÿç É÷êLÿõÐ LÿÜÿëd;ÿç-
þßç Ó¯ÿöæ~ç Lÿþöæ~ç Óóÿ¿Ó¿æ¿æ{`ÿÿÓæ æ
ÿçÀÿæÉêÿ}þö{þæ µíÿÿ´æ ßë¿Ó´ ¯ÿçSÿf´Àÿ ææ30ææ
{Üÿ Afëö ! "Aææ{`ÿÿÓæ'-ëÿ{þ A;ÿÀÿææ{Àÿ `ÿçÿLëÿ ÿç{Àÿæ
LÿÀÿç æÿ× {ÜÿæB Ó¸íÿö LÿþöLëÿ {þæ{ÿ Óþ¨ö~ LÿÀÿç, AæÉæ ÀÿÜÿçÿ, þþÿæ
ÀÿÜÿçÿ F¯ÿó Ó;ÿæ¨ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB ¾ë LÿÀÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ `ÿçÿ æÿ{Àÿ
×çÿ ÀÿÜÿç$æF, {àÿÉþæÿ÷ {LÿDô$#{Àÿ AæÉæ ÿæÜÿ], Lÿþö{Àÿ þþÿ´ ÿæÜÿ],
AÓüÿÁÿÿæÀÿ Ó;ÿæ¨ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ {LÿDô ¾ë LÿÀÿç¯ÿ ?
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ `ÿæÀÿçAæÝë `ÿçÿLëÿ ÓæDôsç Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿçÿçF,
{ÿ{¯ÿ {Ó àÿ|ÿç¯ÿ LÿÜÿæ ÿçþ{;ÿ ? LÿæÜÿæ ÓÜÿçÿ F¯ÿó {Óvÿæ{Àÿ LÿçF Adç ?
¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aæ¨~ æÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç{¯ÿ, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ
¾ëÀÿ ÿçÊÿçÿ Ó´Àíÿ¨ D¨×çÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ Lÿæþ-{Lÿ÷æ, ÀÿæS-{ÿ´Ì,
AæÉæ-õÿÐæ Bÿ¿æÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÓþíÜÿ ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿç SëÝçLÿ ¾æÜÿæLëÿ
"LëÿÀëÿ' LëÿÜÿæ¾æF, ÓóÓæÀÿ{Àÿ ¨÷¯õÿÿç Üÿ] {ÿB$æF, ¯ÿææ Àíÿ¨{Àÿ µÿßZÿÀÿ
AæLÿ÷þ~ LÿÀÿç$æF , ¯ÿæÓú FþæÿZÿ ÓÜÿçÿ àÿ{|ÿB LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ
FþæÿZëÿ ÜÿsæB A;ÿÀÿææ{Àÿ Hÿ{¨÷æÿ {ÜÿæB æÿ× {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿ]
¾$æ$ö ¾ë A{s æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ë~ç ¯ÿÿöÿæ LÿÀëÿd;ÿç -

{ß {þ þÿþçÿó ÿçÿ¿þëÿÿçÏ;ÿç þæÿ¯ÿæ æ
É÷æ¯ÿ{;ÿæÿÓíß{;ÿæ þë`ÿ¿{;ÿ {ÿ¨ç Lÿþöµÿç ææ31ææ
{Üÿ Afëÿö ! {¾Dô þëÿÌ¿ {ÿæÌ õÿÎçÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB É÷æµÿæ¯ÿ,
Óþ¨ö~ ÿ´æÀÿæ Óÿæ {þæÀÿ FÜÿç þÿæÿëÓæ{Àÿ ¾ë{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç,
{ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ þ ÓþÖ LÿþöÀëÿ þëNÿç ¨æB $æAæ;ÿç æ {¾æ{SÉ´ÀÿZÿ FÜÿç AæÉ´æÓÿæ
{Lÿò~Óç Üÿç¢ëÿ , þëÓàÿçþú A$¯ÿæ Q÷êÎçßæúÿZÿ ÿçþ{;ÿ ëÿÜÿô A¨çëÿ þæÿ¯ÿ
þæÿ÷ ÿçþ{;ÿ æ ÿæÜÿæZÿ þÿ FÜÿç {¾, ¾ë LÿÀÿ, F$#Àëÿ F¨Àÿç ¨÷ÿêÿ
{ÜÿæB$æF {¾, FÜÿç D¨{ÿÉ {¾ææþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ $#àÿæ æ AfëöÿZÿ
Óþä{Àÿ ¯ÿçÉ´¾ëÀÿ ÓóÀÿ`ÿÿæ {ÓòµÿæS¿ $#àÿæ æ Aæ¨~Zÿ Óæþÿæ{Àÿ ÿ
{Lÿò~Óç ¾ë ëÿÜÿô æ {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ Sêÿæ ¨d{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç ¨Ýçd;ÿç ? LÿæÀÿ~
LÿþöÀëÿ þëNÿç ¨æB¯ÿæ D¨æß ÿ {¾ææþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ A{s æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç Lÿçdç
ÿë{Üÿô æ ¯ÿÖëÿ FÜÿæ A;ÿ{öÉÀÿ àÿ{|ÿB þæÿ÷ æ {äÿ÷ F¯ÿó {äÿ÷j, ¯ÿçÿ¿æ-
A¯ÿçÿ¿æ þö{äÿ÷ F¯ÿó LÿëÀëÿ{äÿ÷Àÿ ÓóWÌö A{s æ Aæ¨~ {¾¨Àÿç {¾¨Àÿç
æÿ{Àÿ `ÿçÿÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç{¯ÿ, ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿç Lÿæþ{Lÿ÷ææÿç ¯ÿææ Àÿí¨{Àÿ
¨÷{ÿ¿ä Àíÿ{¨ ¨æB{¯ÿ æ µÿßZÿÀÿ AæLÿ÷þ~ LÿÀÿç{¯ÿ æ ÿæÜÿæÀÿ Éþÿ LÿÀÿçç `ÿçÿ
ÿç{Àÿæ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ ¾çF {ÿæÌ õÿÎçÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB,
É÷æ¾ëNÿ {ÜÿæB FÜÿç ¾ë{Àÿ àÿæSç$æF, {Ó Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ, Aæ¯ÿæSþÿÀëÿ µÿàÿ
Àíÿ{¨ þëNÿç ¨æB¾æB$æF æ ¾çF FÜÿç ¾ë{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ ÜëÿF ÿæÜÿ], ÿæÜÿæÀÿ {LÿDô
Sÿç {ÜÿDdç ? FÜÿç D{É¿{Àÿ ¨ëÿ LÿÜÿëd;ÿç-
{ß {ÿ´ÿÿµÿ¿Óíß{;ÿæ ÿæëÿÿçÏ;ÿç {þ þÿþú æ
Ó¯ÿöjæÿ¯ÿçþí|ÿæóÖæúÿ ¯ÿçÿçÿÎæÿ{`ÿÿÓ ææ32ææ
¾çF {ÿæÌ-õÿÎç¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ "A{`ÿÿÓ' {þæÜÿ ÿçÉæ{Àÿ A{`ÿÿ
¯ÿ¿Nÿç {þæÀÿ FÜÿç þÿæëÿÓæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ÜëÿA;ÿç ÿæÜÿ], A$öæúÿ æÿ× {ÜÿæB
AæÉæ, þþÿæ F¯ÿó Ó;ÿæ¨ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ ¾ë LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ
"Ó¯ÿöjæÿ ¯ÿçþí|ÿæúÿ'- jæÿ¨${Àÿ Ó¯ÿöÿæ {þæÜÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {àÿæLÿZëÿ
ëÿ{þ Lÿàÿ¿æ~ ¨$Àëÿ µÿ÷Î {ÜÿæB$#¯ÿæ Üÿ] fæ~ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ FÜÿæ Üÿ] ÓvÿçLúÿ,
{ÿ{¯ÿ {àÿæ{Lÿ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
ÓõÿÉó {`ÿÎ{ÿ Ó´Ó¿æ ¨÷Lõÿ{ÿjöæÿ¯ÿæÿ¨ç æ
ÿõÿêß Aæß 89
¨÷Lõÿÿçó ßæ;ÿç µíÿÿæÿç ÿçS÷Üÿ Lÿçó LÿÀÿçÌ¿ÿç ææ33ææ

ÓþÖ ¨÷æ~ê ÿçfÀÿ ¨÷LÿõÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç, ÿçf Ó´µÿæ¯ÿÀÿ
¨Àÿ¯ÿÉ {ÜÿæB Lÿþö{Àÿ µÿæS {ÿB$æ;ÿç æ ¨÷{ÿ¿äÿÉöê jæÿê þ ÿçf
¨÷÷Lÿõÿç AëÿÓæ{Àÿ {`ÿÎæ LÿÀÿç$æF æ ¨÷æ~ê ÿçf Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó
jæÿê ÿçf Ó´Àíÿ¨{Àÿ {¾¨Àÿç ¾æÜÿæÀÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ÿ¯ÿæ¯úÿ ÀÿÜÿç$æF æ {Ó {ÓÜÿç¨Àÿç
Üÿ] Lÿæ¾ö¿Àÿÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ Ó´ßó Óç A{s æ F$#{Àÿ ÿçÀÿæLÿÀÿ~ LÿçF Lÿ'~
LÿÀÿç¯ÿ ? FÜÿæ Üÿ] LÿæÀÿ~ {¾, Óþ{Ö {þæÀÿ þÿæëÿÓæ{Àÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{ÜÿæB¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ {Óþæ{ÿ AæÉæ, þþÿæ, ÓóqþÿæLëÿ Aÿ¿ É±ÿ{Àÿ ÀÿæS
{ÿ´Ì ÿ¿æS LÿÀÿç¨æÀÿç ÿ$æ;ÿç æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ Óþ¿Lúÿ Aæ`ÿÀÿ~ {ÜÿæB¨æÀÿçÿ$æF æ
FÜÿæLëÿ AæÜëÿÀÿç ØÎ LÿÀÿç LÿÜëÿd;ÿç F¯ÿó Aÿ¿ LÿæÀÿ~ Lëÿ þ ¨÷ÿç¨æÿÿ
LÿÀëÿd;ÿç æ
B¢ÿç÷ß{Ó¿¢ÿ÷çßÓ¿æ{$ö ÀÿæS{ÿ´{Ìò ¯ÿ¿¯ÿ×ç{ÿò æ
ÿ{ßæÿö ¯ÿÉþæS{bÿ{ÿò Üÿ¿Ó¿ ¨Àÿç¨¡ÿç{ÿò ææ34ææ
B¢ÿç÷ß F¯ÿó B¢ÿç÷ßþæÿZÿ {µÿæS{Àÿ ÀÿæS F¯ÿó {ÿ´Ì A¯ÿ×çÿ æ FÜÿç
DµÿßZÿ ¯ÿÉ{Àÿ {Üÿ¯ÿæ Aëÿ`ÿçúÿ æ LÿæÀÿ~ FÜÿç Lÿàÿ¿æ~ þæSö{Àÿ LÿþöÀëÿ þëNÿ
{ÜÿD$#¯ÿæ ¨÷~æÁÿê{Àÿ FÜÿç ÀÿæS H {ÿ´Ì ëÿöÌö Éÿø As;ÿç æ AæÀÿæÿæLëÿ
A¨ÜÿÀÿ~ LÿÀÿç{ÿB¾æ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Éÿ÷ë µÿçÿ{Àÿ Üÿ] Ad;ÿç, {ÿ{¯ÿ
¯ÿæÜÿæ{Àÿ LÿçF LÿæÜÿ]Lÿç àÿ|ÿç¯ÿ ? Éÿø ÿ B¢ÿ÷çß F¯ÿó {µÿæSÀÿ ÓóÓSö{Àÿ
ÀÿÜÿçdç, A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ {ÿ~ë FÜÿç ¾ë þ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ¾ë A{s æ
LÿæÀÿ~ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {äÿ÷ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ Ófæÿêß F¯ÿó ¯ÿçfæÿêß ëÿBsç
¨÷¯ÿõÿç ¯ÿçÿ¿æ F¯ÿó A¯ÿçÿ¿æ ÀÿÜÿç$æF æ ¾æÜÿæLÿç þæßæÀÿ ëÿBsç Aèÿ æ FÜÿç
¨÷¯õÿÿçþæÿZÿë fç~ç¯ÿæ, Ófæÿêß ¨÷¯õÿÿçLëÿ fßLÿÀÿç ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿçÀÿ A;ÿ LÿÀÿç¯ÿ æ
Üÿçô ¾ë A{s æ ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯ÿõÿç Óþæ© {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Ófæÿêß ¨÷¯õÿÿçÀÿ
D¨{¾æS Óþæ© {ÜÿæB¾æF æ Ó´Àíÿ¨Àÿ ØÉö LÿÀÿç Ófæÿêß þ ÿæÜÿæZÿ
A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç¨Àÿç ¨÷LõÿÿçÀÿ ¨æÀÿ ¨æB¾ç¯ÿæ Üÿ], ¾ë
A{s æ ¾æÜÿæLÿç æÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] Ó»¯ÿ æ ÀÿæS, {ÿ´ÌÀÿ Éþÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Óþß
àÿæSç$æF, {ÿ~ë ¯ÿÜëÿÿ ÓæLÿ Lÿ÷çßæLÿë ÿ¿æS LÿÀÿç ëÿÀÿ;ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÿLÿàÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç ¾æAæ;ÿç æ É÷êLõÿÐ FÜÿæLëÿ Óæ¯ÿæÿ LÿÀÿëd;ÿç-
{É÷ßæúÿ Ó´{þöæ ¯ÿçSë~ ¨Àÿþöæúÿ Ó´ëÿÏççÿæúÿ æ
Ó´{þö ÿçÿó {É÷ßó ¨Àÿ{þöæ µÿßæ¯ÿÜÿ ææ35ææ

f{~ ÓæLÿ ÿÉ ¯ÿÌö Àÿç Óæÿæ LÿÀëÿd;ÿç F¯ÿó Aÿ¿ f{~ ÓæLÿ
Aæfç Óæÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ Lÿ{àÿ æ DµÿßZÿ äþÿæ {SæsçF ¨Àÿç {Üÿ¯ÿ
ÿæÜÿ] æ ¨÷æÀÿ»çLÿ ÓæLÿ ¾ÿç ÿæÜÿæÀÿ ÿLÿàÿ LÿÀëÿ$æF, {ÿ{¯ÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾ µÿàÿ Àíÿ¨{Àÿ AæÀÿ`ÿ~ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ
Aÿ¿Àÿ þövÿæÀëÿ Së~ ÀÿÜÿçÿ {Üÿ{àÿþ ÿçfÀÿ þö Aÿç Dÿþ {ÜÿæB$æF æ
Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ äþÿæ Üÿ] Ó´þö æ ÿçfÀÿ äþÿæëÿÓæ{Àÿ
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ{àÿ ÓæLÿ ÿç{ÿ ÿæ ÿç{ÿ ¨æÀÿ {ÜÿæB¾æF æ Aÿ
Ó´þö Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ þÀÿç¾ç¯ÿæ þ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ LÿæÀÿLÿ æ {¾DôvÿæÀëÿ
Óæÿ dësç¾ç¯ÿ, ÿëÿÿ ÉÀÿêÀÿ þçÁÿç¯ÿæ ¨{Àÿ ¨ëÿ {ÓÜÿç vÿæÀëÿ Üÿ] ¨÷æÀÿ»
{Üÿ¯ÿ æ Aææ ÿ þ{Àÿ ÿæÜÿ] æ ÉÀÿêÀÿ A$öæÿ ¯ÿÚ ¯ÿÿÁÿçS{àÿ Aæ¨~ZÿÀÿ
¯ëÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ ÿ ¯ÿÿÁÿç ¾æBÿ$æF æ DõÎ ÓæLÿþæÿZÿ µÿÁÿç ÿLÿàÿ Lÿ{àÿ
ÓæLÿ µÿßLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ µÿß ¨÷Lõÿÿç{Àÿ {ÜÿæB$æF, ¨ÀÿþææZÿ
vÿæ{Àÿ ÿæÜÿ] æ ¨÷LõÿÿçÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~ AæÜëÿÀÿç Wÿçµÿíÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
µÿS¯ÿúÿ ¨${Àÿ ÿLÿàÿÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ ÀÿÜÿç$æF æ ¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê
Zëÿ ${Àÿ AæLÿæÉ ¯ÿæ~ê {ÜÿæB$#àÿæ {¾ AëÿÓíßçßæ ¾æB ÀÿÜÿ;ëÿ, {Ó f¼ëvÿæÀëÿ
`ÿçÿ÷Líÿsÿ AæÓç{àÿ F¯ÿó Aë&ÓíßæÀÿ {WæÀÿ fèÿàÿ{Àÿ ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç ÀÿÜÿç{àÿ æ
A{ÿLÿ þÜÿææ {ÓÜÿç ÀÿæÖæ{Àÿ ¾ç¯ÿæ AæÓç¯ÿæ LÿÀëÿ$#{àÿ æ
f{~ þÜÿææ {ÿQ#{àÿ {¾ ¨Àÿþ ÜÿóÓfê ÿçSºÀÿ, ÿèÿÝèÿ
{ÜÿæB ÿç¯ÿæÓ LÿÀëÿd;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ Ó¼æÿ þ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ {ÿQ# {Ó ëÿÀÿ;ÿ
ÿçfÀÿ {Lÿò¨çÿLëÿ üÿçèÿç {ÿ{àÿ æ ÿ LÿþÁÿë Aÿ¿ FLÿ þÜÿææZëÿ {ÿB{ÿ{àÿ
F¯ÿó ÿçSºÀÿ {ÜÿæBS{àÿ æ FÜÿç¨Àÿç Lÿçdç Óþß D¨Àÿæ{;ÿ {Ó AæÓç {ÿQ#{àÿ
{¾, ¨ÀÿþÜÿóÓfê {àÿæLÿþæÿZÿ ÓÜÿçÿ Lÿ$æ¯ÿæÿöæ {ÜÿDd;ÿç, SæÁÿçSëàÿf
þ LÿÀëÿd;ÿç æ þÜÿæÀÿæfZëÿ Aæ{ÿÉ {ÜÿæB$#àÿæ {¾, µÿNÿZÿ Lÿàÿ¿æ~
ÿçþ{;ÿ Lÿçdç ÿæÝÿæ {ÿ{¯ÿ æ FÜÿç ¨$Àÿ ¨$#Lÿ D¨{Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ õÿÎç
ÀÿQ#{¯ÿ æ þÜÿæÀÿæffêZÿ ÿLÿàÿ LÿÀÿç {ÓÜÿç þÜÿææ þ Sæàÿç Sëàÿf {ÿ¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç{àÿÿ æ Lÿç;ëÿ Hàÿsæ{Àÿ {àÿæ{Lÿ þ ÿæZëÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç LÿÜÿç {ÿD$#{àÿ æ
þÜÿææ µÿæ¯ÿç{àÿ {¾ {Óvÿæ{Àÿ ÿ {LÿÜÿç Lÿçdç LÿÜëÿÿæÜÿôæ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ ÿ
{àÿæ{Lÿ ÿ f¯ÿæ¯ÿ {ÿDd;ÿç æ
ÿõÿêß Aæß 91
¨ëÿ Lÿçdç LÿæÁÿ¨{Àÿ {Ó {üÿÀÿç AæÓç {ÿQ#{àÿ {¾ ¨ÀÿþÜÿóÓfê

Sÿç D¨{Àÿ ¯ÿÓçd;ÿç, {àÿæ{Lÿ ¨\ÿæ LÿÀëÿd;ÿç æ `ÿæþÀÿ `ÿÁÿæD$æ;ÿç æ {Ó þ
fèÿàÿÀÿ {SæsçF fæSæ{Àÿæ ¯ÿÓç Qs þSæB{àÿ, Sÿç ¯ÿçdæB{àÿ, ëÿBf~
{àÿæLÿZëÿ `ÿæþÀÿ, ¨\ÿæ `ÿàÿæB¯ÿæ{Àÿ ÿç¾ëNÿç LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ ¨÷{ÿ¿Lÿ {Óæþ¯ÿæÀÿLëÿ
µÿçÝ þ fþçàÿæ {¾ ¨ëÿ÷ BdæLÿ{àÿ ¨`ÿæÌ sZÿæ, ¨ëÿ÷ê BdæLÿ{àÿ ¨`ÿçÉ
sZÿæ Bÿ¿æÿç ¨æD~æ ÀÿQ#$#{àÿ æ Lÿç;ëÿ "DW{Àÿ A;ÿ ÿ {ÜÿæB ÿç¯ÿæÜëÿ'
A$öæúÿ {SæsçF þæÓ{Àÿ Üÿ] ÿæZÿÀÿ ÓþÖ {ÿQæ~çAæ Àÿæ¨ÝçSàÿæ æ {ÿ~ë
{Óvÿæ{Àÿ ÿæZÿÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿ {ÜÿæB ÿ¨æÀÿç¯ÿæÀëÿ {Ó {ÓvÿæÀëÿ ¨ÁÿæBS{àÿ æ
µÿS¯ÿúÿ ¨${Àÿ ÿLÿàÿ ÓæÜÿæ¾¿ö LÿÀÿçÿ$æF æ ÓæLÿÿ Ó´þö Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] LÿÀÿç¯ÿæ
Daÿçÿ æ
Ó´þö Lÿ'~ ? ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ É÷êLõÿÐ Ó´þöÀÿ ÿæþ {ÿB$#{àÿ
{¾ Ó´þöLëÿ þ {ÿQ# ëÿ{þ ¾ë LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] {¾æS¿ æ äÿ÷êß ÿçþ{;ÿ
F$#Àÿë ¯ÿÝ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê þæSö Aÿ¿ {Lÿò~Óç ÿæÜÿ] æ Ó´þö{Àÿ Afëöÿ äÿ÷êß
$#{àÿ æ Ó{Zÿÿ Lÿ{àÿ {¾, {Üÿ Afëöÿ ! ¾çF ¯ÿ÷æÜÿ½~, {¯ÿÿÀÿ D¨{ÿÉ
ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ äëÿ÷ fÁÿæÉß ëÿàÿ¿ A{s æ {ÿ~ë ëÿ{þ {¯ÿÿÀëÿ D¨ÀÿLëÿ
Dvÿç ¯ÿ÷æÜÿ½~ ÜëÿA æ A$öæúÿ Ó´þöÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ Ó»¯ÿ A{s æ {Óvÿæ{Àÿ ¨ëÿ
LÿÜÿç{àÿ {¾, ÀÿæS {ÿ´ÌÀÿ ¯ÿÉ{Àÿ ÿ {ÜÿæB {ÓþæÿZëÿ ÿþÿ LÿÀÿ æ Ó´þö
{É÷ßÔÿÀÿ A{s- A$ö FÜÿæ ëÿÜÿô {¾ Afëöÿ {Lÿò~Óç ¯ÿ÷Üÿ½~Àÿ ÿLÿàÿ LÿÀÿç
¯ÿ÷æÜÿ½~Zÿ ¨Àÿç {¯ÿÉµíÿÌæ LÿÀÿç{ÿ{¯ÿ æ
{SæsçF Üÿ] Lÿþö ¨$Lëÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ þæ{ÿ `ÿæÀÿç {É÷~ê{Àÿ ¯ÿæ+çd;ÿç æ
- "ÿçLÿõÎ, þþ, Dÿþ F¯ÿó Aÿç Dÿþ FÜÿç {É÷~êÀÿ ÓæLÿþæÿZëÿ Lÿ÷þÉ-
"Éëÿ÷, {¯ÿðÉ¿, äÿ÷êß F¯ÿó ¯ÿ÷æÜÿ½~ A$¯ÿæ LÿÁÿç¾ëS, ÿ´æ¨Àÿ ¾ëS, {ÿ÷ÿßæ
F¯ÿó Óÿ¿¾ëS'Àÿ Óójæ {ÿ{àÿ æ Éëÿ÷ {É÷~ê äþÿæÀëÿ Üÿ] LÿþöÀÿ ¨÷æÀÿ»
{ÜÿæB$æF F¯ÿó Óæÿæ Lÿ÷þ{Àÿ {ÓÜÿç ÓæLÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿævÿæÀëÿ
þ AæSLëÿ¾æB {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Ó ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æF æ {ÿ{¯ÿ
""ÿ ¯ÿ÷æÜÿ½æ{~æ ÿäÿ÷êß, ÿ {¯ÿð{É¿æ ÿ Éíÿ÷, aÿçÿæÿ¢ÿ Àíÿ¨ Éç{¯ÿæ
{Lÿ¯ÿ{àÿæþú- {Ó ¯ÿÿöþæÿZÿ vÿæÀëÿ DÿöLëÿ `ÿæàÿç¾æF æ FÜÿæ Üÿ] É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç
{¾, "`ÿæëÿ¯ÿöÿ¿ö þßæÓõÎþú' `ÿæÀÿç¯ÿÿöÀÿ Àÿ`ÿÿæ þëô Lÿàÿç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~
fÿ½Àÿ AææÀÿ{Àÿ þëÿÌ¿Lëÿ ¯ÿæ+ç{àÿ ? ÿæÜÿ] ! "Së~ Lÿþö ¯ÿçµÿæSÉ'-
Së~þæÿZÿ AææÀÿ{Àÿ LÿþöLëÿ ¯ÿæ+ç{àÿ æ {LÿDô Lÿþö ? Lÿ'~ ÓæóÓæÀÿçLÿ Lÿþö ?

É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾- ÿæÜÿ] ! ÿçßÿ Lÿþö, {ÿ{¯ÿ ÿçßÿ Lÿþö Lÿ'~ ? ÿæÜÿæ
{ÜÿDdç ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ æ ¾$æ, É´æÓ{Àÿ ¨÷É´æÓÀÿ Üÿ¯ÿÿ, ¨÷É´æÓ{Àÿ É´æÓÀÿ
Üÿ¯ÿÿ, B¢ÿç÷ß Óó¾þ Bÿ¿æÿç {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç
{¾æS,Óæÿæ, AæÀÿæÿæ, AæÀÿæ {ÿ¯ÿ ¨¾ö¿;ÿ ¨ÜÿoæB¯ÿæ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ Üÿ]
AæÀÿæÿæ A{s æ FÜÿç AæÀÿæÿæ LÿþöLëÿ Üÿ] `ÿæÀÿç {É÷~ê{Àÿ ¯ÿçµÿNÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ
¾çF {¾ÿçLÿç äþÿæ Óó¨ ¨ëÀëÿÌ {Üÿ{¯ÿ, ÿæÜÿæZëÿ {ÓÜÿç {É÷~êÀëÿ Üÿ] AæÀÿ»
LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç¯ÿ æ FÜÿæ Üÿ] ÓþÖZÿ ÿçf ÿçfÀÿ Ó´þö A{s æ ¾ÿç {Ó
Daÿ{LÿæsçÀÿ ÓæLÿZÿ ÿLÿàÿ LÿÀÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {Ó µÿßLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ Ó¯ÿö$æ
ÿÎ ÿ {Üÿ¯ÿÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ F$#{Àÿ ¯ÿêfÀÿ ÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ Üÿô, {Ó
¨÷LõÿÿçÀÿ ÿ¯ÿæ¯úÿ ÿ´æÀÿæ µÿßæLÿ÷æ;ÿ ÿêÿ-Üÿêÿ A¯ÿÉ¿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ÉçÉë LÿäæÀÿ
¯ÿçÿ¿æ$öê ¾ÿç Ó§æÿLÿ Lÿäæ{Àÿ ¾æB ¯ÿÓç¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ÉçÉë Ó§æÿLÿ
Lÿ'~ {Üÿ¯ÿ ? {Ó ¨÷æÀÿ»çLÿ ¯ÿÿöþæÁÿæÀëÿ þ ¯ÿo#ÿ ÀÿÜÿç¾ç¯ÿ æ Afëöÿ ¨÷É§
ÀÿQ#{àÿ {¾, þëÿÌ¿ Ó´þöÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀÿç ¨æ{Àÿÿç ?
Afëöÿ D¯ÿæ`
A${Lÿÿ ¨÷¾ë{Nÿæßó ¨æ¨ó `ÿÀÿÿç ¨íÀëÿÌ æ
Aÿçbÿ¨ç ¯ÿæ{Ðöß ¯ÿÁÿæÿç¯ÿ ÿç{ßæfçÿ ææ36ææ
{Üÿ ¯ÿæ{ÿöß ! FÜÿç ¨ëÀëÿÌ ¯ÿæ{ÜÿæB {WæÌæÝç f¯ÿÀÿÿÖ ÁÿSæB¯ÿæ
ÓõÿÉ Aÿçbÿæ Ó{ÿ´ LÿæÜÿæÀÿ {¨÷Àÿ~æ{Àÿ ¨æ¨ Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æF ?
Aæ¨~Zÿ þÿæëÿÓæ{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç `ÿæàÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] ? FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
Lÿæþ FÌ {Lÿ÷æ FÌ Àÿ{fæSë~Óþëÿ¯ÿ æ
þÜÿæÉ{ÿæ þÜÿæ¨æ¨½æ ¯ÿç{¿ÿþçÜÿ {¯ÿðÀÿç~þú ææ37ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÀÿfSë~Àëÿ D FÜÿç Lÿæþ H {Lÿ÷æ AS§ç Óþæÿ
{µÿæS {µÿæSç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ {Lÿ{¯ÿ õÿ© ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¯ÿÝ ¨æ¨ê As;ÿç æ Lÿæþ-
{Lÿ÷æ F¯ÿó ÀÿæS-{ÿ´ÌÀÿ ¨Àÿç¨íÀÿLÿ As;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ ¾æÜÿæÀÿ `ÿaÿöæ LÿÀÿç$#àÿç,
FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ ëÿ{þ ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] ëÿöÌö Éÿø fæ~ æ Fvÿæ{Àÿ FÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ
¯ÿÿöÿæ LÿÀëÿd;ÿç-
ÿõÿêß Aæß 93
í{þÿæ¯ÿ÷çß{ÿ ¯ÿÜÿ§çßö$æÿ{Éöæ þ{Áÿÿ `ÿ æ

ß{$æàÿ{¯ÿÿæ¯õÿ{ÿæ SµÿöÖ$æ {ÿ{ÿÿþæ¯õÿÿþú ææ38ææ
{¾¨Àÿç íAæô ÿ´æÀÿæ AS§ç F¯ÿó íÁÿç ÿ´æÀÿæ ÿ¨ö~ |ÿæZÿç ¾æB$æF,
{¾¨Àÿç lçàÿâçÿ´æÀÿæ Sµÿö |ÿæZÿç {ÜÿæBÀÿÜÿç$æF, vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç Lÿæþ, {Lÿ÷ææÿç
¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ FÜÿç jæÿ |ÿæZÿç {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ HÿæLÿævÿ fÁÿæB¯ÿæ ÿ´æÀÿæ
íAæô {ÜÿæB$æF æ AS§ç ÀÿÜÿç þ ¨÷f´Áÿçÿ Àíÿ¨ {ÿB ¨æÀÿçÿ$æF æ íÁÿçÿ´æÀÿæ
|ÿæZÿç {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿ¨ö~{Àÿ {¾¨Àÿç ¨÷ÿç¯ÿçº ØÎ {ÜÿæBÿ$æF, lçàÿâç ÿ´æÀÿæ
Sµÿö |ÿæZÿç {ÜÿæB ÀÿÜÿç$æF æ {ÓÜÿç¨Àÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷÷ÿ¿ä
jæÿ {ÜÿæBÿ$æF æ
Aæ¯õÿÿó jæÿ{þ{ÿÿ jæÿç{ÿæ ÿçÿ¿{¯ÿðÀÿç~æ æ
LÿæþÀíÿ{¨~ {Lÿò{;ÿß ëÿÑí{Àÿ~æÿ{àÿÿ `ÿ ææ39ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! AS§ç Óþæÿ {µÿæS ÿ´æÀÿæ õÿ© ÿ {ÜÿD$#¯ÿæ, jæÿêþæÿZÿ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ {¯ÿðÀÿê FÜÿç Lÿæþ ÿ´æÀÿæ jæÿ |ÿæZÿç {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÿöþæÿ ÿ É÷êLõÿÐ
Lÿæþ H {Lÿ÷æ ëÿBsç Éÿø LÿÜÿç{àÿ æ ¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ {Ó {Lÿ¯ÿÁÿ {SæsçF
Éÿø LÿæþÀÿ ÿæþ Üÿ] {ÿBd;ÿç æ ¯ÿÖëÿ Lÿæþ{Àÿ {Lÿ÷æ A;ÿµëÿöNÿ ÀÿÜÿçdç æ
Lÿæ¾ö¿ ¨íÿö {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ {Lÿ÷æ Óþæ© {ÜÿæB¾æF Lÿç;ëÿ Lÿæþÿæ A$öæúÿ ¯ÿæÓÿæ
Óþæ© {ÜÿæBÿ$æF æ Lÿæþÿæ ¨íÿ}{Àÿ ¯ÿ¿¯ÿæÿ AæÓç{àÿ {Lÿ÷æ ¨ëÿ
D {ÜÿæB¾æF æ LÿæþÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ {Lÿ÷æ þ ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç
ëÿöÌö ÉÿøÀÿ ÿç¯ÿæÓ {LÿDôvÿç ? ÿæÜÿæLëÿ {LÿDôvÿç {Qæfç¯ÿæ, FÜÿæÀÿ ÿç¯ÿæÓ
fæ~ç{ÿ¯ÿæ ¨{Àÿ FÜÿæLëÿ Óþí{Áÿ ÿÎ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Óë¯ÿçæ ÀÿÜÿç¯ÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ
¨ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -
B¢ÿç÷ßæ~ç þ{ÿæ ¯ëÿçÀÿÓ¿æ#Ïæÿþë`ÿ¿{ÿ æ
F{ÿð¯ÿ}{þæÜÿß{ÿ¿Ì jæÿþæ¯õÿÿ¿ {ÿÜÿçÿþú ææ40ææ
B¢ÿ÷çß, þÿ F¯ÿó ¯ëÿç FÜÿæÀÿ(Lÿæþ-{Lÿ÷ææÿçÀÿ) ¯ÿæÓ×æÿ A{s æ
FÜÿç Lÿæþ, þÿ ¯ëÿç H B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] jæÿLëÿ Aædæÿçÿ LÿÀÿç
fê¯ÿææLëÿ {þæÜÿ{Àÿ ¨LÿæB$æF æ
ÿÓ½æÿ´þç¢ÿ÷ç~¿æ{ÿò ÿçßþ¿ µÿÀÿÿÌöµÿ æ
¨æ¨½æÿó ¨÷fÜÿç {Üÿ¿ÿó jæÿ¯ÿçjæÿÿæÉÿþú ææ41ææ
{ÿ~ëLÿÀÿç {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ¨÷${þ B¢ÿ÷çßþæÿZëÿ "ÿçßþ¿'- Óó¾þ
LÿÀÿ æ LÿæÀÿ~ Éÿø ÿ FÜÿæÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ dë¨ç ÀÿÜÿçdç æ {Ó ëÿþ þÿ µÿçÿ{Àÿ
×çÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {Qæfç{àÿ {Ó {LÿDôvÿç¯ÿç þÁÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿæ Üÿõÿß
{ÿÉÀÿ, A;ÿföSÿÀÿ àÿ{|ÿB A{s æ B¢ÿ÷çßþæÿZëÿ ¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç jæÿ H ¯ÿçjæÿLëÿ
ÿæÉ LÿÀÿë$#¯ÿæ FÜÿç ¨æ¨ê LÿæþLëÿ ëÿ{þ þæÀÿ æ FÜÿç Lÿæþ Aÿç ÓÜÿf{Àÿ ÿçf
AæßÿLëÿ AæÓçÿ$æF æ Aÿ ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÿç¯ÿæÓ ×æÿLëÿÜÿ] {WÀÿæD LÿÀÿ æ
B¢ÿ÷çßþæÿZëÿ Üÿ] Óó¾ÿ LÿÀÿ æ Lÿç;ëÿ B¢ÿ÷çß F¯ÿó þÿLëÿ Óó¾þ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ
Aÿ¿#Lÿ Lÿvÿçÿ æ Lÿ'~ FÜÿæ Aæ{»þæ{ÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿæ ? FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ
Aæ¨~Zÿ Óæþ$ö¿Lëÿ LÿÜÿç {¨÷æûæÜÿçÿ LÿÀëÿd;ÿç -
B¢ÿç÷ßæ~ç ¨Àÿæ~¿æÜëÿÀÿç¢ÿç÷{ßµÿ¿ ¨Àÿó þÿ æ
þÿÓÖë ¨Àÿæ ¯ëÿç{ßöæ ¯ÿë{ ¨ÀÿÿÖë Ó ææ42ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç ÉÀÿêÀÿ vÿæÀëÿ ëÿ{þ B¢ÿ÷çßþæÿZëÿ Aÿç Óíä½ F¯ÿó
¯ÿÁÿ¯ÿæúÿ fæ~ æ B¢ÿ÷çß vÿæÀëÿ Óíä½ þÿ A{s æ þÿ vÿæÀëÿ þ Óíä½ A{s ¯ëÿç æ
¾æÜÿæ ¯ëÿç vÿæÀëÿ þ Aÿ¿;ÿ Óëä½ A{s, ÿæÜÿæ {ÜÿDdç ëÿ»Àÿ Aææ æ {Ó Üÿçô ëÿ{þ
As A$öæúÿ ëÿ{þ Üÿ] Aææ æ ëÿ{þ {ÓÜÿç AææÀëÿ Üÿ] {¨÷Àÿçÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç B¢ÿç÷ß,
þÿ H ¯ëÿçÀÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ëÿ{þ Óäþ {Üÿ¯ÿ æ
F¯ÿó ¯ëÿ{ ¨Àÿó ¯ëÿÿæ ÓóÖµÿ¿æÿþæÿæ æ
fÜÿç Éÿøó þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ LÿæþÀíÿ¨ó ëÿÀÿæÓÿþú ææ43ææ
FÜÿç¨Àÿç ¯ëÿçvÿæÀëÿ Óíä½ F¯ÿó ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ ÿçfÀÿ AææLëÿ fæ~çç, Aæ¯ÿÁÿLëÿ
¯ëÿlç, ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ ÿçfÀÿ þÿLëÿ ¯ÿÉLÿÀÿç, {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç Lÿæþ Àíÿ¨ê ëÿföß ÉÿøLëÿ
¯ÿLÿÀÿ æ ÿçf ÉNÿçLëÿ Üõÿÿ{¯ÿæ LÿÀÿç FÜÿç ëÿföß ÉÿøLëÿ þæÀÿ ! Lÿæþ FLÿ ëÿföß
Éÿø A{s æ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ FÜÿæ AææLëÿ {þæÜÿçÿ LÿÀÿç$æF æëÿ{þ ÿçfÀÿ
ÉNÿçLëÿ ¯ëÿl¯ÿç`ÿæÀÿç, AææLëÿ ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ þ{ÿ LÿÀÿç, LÿæþÀíÿ¨ê ëÿföß ÉÿøLëÿ ¯ÿçÿæÉ
LÿÀÿ æ LÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿæÜÿ] {¾, FÜÿç Éÿø Aæ;ÿÀÿçLÿ A{s F¯ÿó ÿæÜÿæ ÓÜÿçÿ ¾ë
þ A;ÿ{ÿÉÀÿ Üÿ] A{s æ
ÿçÍÌö
¯ÿÜëÿæ Sêÿæ {¨÷þê ¯ÿ¿æQ¿æLÿæÀÿ þæ{ÿ FÜÿç AæßLëÿ Lÿþö{¾æS ÿæþ
{ÿBd;ÿç æ Lÿç;ëÿ FÜÿæ Óèÿÿ ëÿÜÿô æ ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿþöÀÿ
ÿæþ {ÿB$#{àÿ æ {Ó LÿþöÀÿ þÜÿÿ´ ¨÷ÿç¨æÿÿ LÿÀÿç {Ó$#{Àÿ Lÿþö fçjæÓæ fæSõÿ
Lÿ{àÿ F¯ÿó FÜÿç Aæß{Àÿ {Ó LÿþöLëÿ ¨ÀÿçµÿæÌçÿ Lÿ{àÿ {¾, ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ]
ÿõÿêß Aæß 95
Lÿþö A{s æ Óç {ÜÿDdç {¾, ¾j {Lÿò~Óç FLÿ ÿçöæÀÿçÿ ÿçÉæ A{s æ FÜÿæ
¯ÿ¿ÿêÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, ÿæÜÿæ FÜÿç{àÿæLÿÀÿ ¯ÿ¤ÿÿ þæÿ÷ æ É÷êLõÿÐ ¾æÜÿæ
LÿÜÿç{¯ÿ, {ÓÜÿç Lÿþö {þæä {ÓÉëµÿæúÿ- ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ Lÿþö
æ
É÷êLõÿÐ ¾jÀÿ Dÿç ¯ÿçÌß{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ FÜÿæ Lÿ'~ {ÿB$æF ? ÿæÜÿæÀÿ
¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ `ÿçÿ÷~ Lÿ{àÿ æ ¾j LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ SëÀëÿÿ´ {ÿ{àÿ æ {Ó LÿÜÿç{àÿ
FÜÿç ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ ¾çF LÿÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] {Ó ¨æ¨æßë As;ÿç, AæÀÿæþ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ
¯ÿ¿Nÿç ¯ÿ¿$ö Üÿ] fê¯ÿÿ æÀÿ~ LÿÀÿçd;ÿç æ ¨í¯ÿöÀÿ þÜÿÌ}þæ{ÿ þ FÜÿæLëÿ LÿÀÿç Üÿ]
¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ ÓççLëÿ ¨æBd;ÿç æ {Ó Aæ ÿõ©ç As;ÿç, ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ Lÿþö
Aÿæ¯ÿÉ¿Lÿ, {Üÿ{àÿ þ ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ AëÿßæßêZÿ þæSö ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ {Ó
þ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿD$#{àÿ æ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ þ{Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçfÀÿ
ëÿÁÿÿæ Lÿ{àÿ- {þæÀÿ ¯ÿÿöþæÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ¨÷{ßæfÿ ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ þëô þ
AëÿßæßêZÿ Üÿçÿ ÿçþ{;ÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿDdç æ É÷êLõÿÐ Ó´Î LÿÀÿç ¨Àÿç`ÿß
{ÿ{àÿ {¾ {Ó f{~ {¾æSê æ
{Ó Lÿþö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ ÓæLÿþæÿZëÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ ÿLÿÀÿç¯ÿæLëÿ LÿÜÿç{àÿ LÿæÀÿ~ Lÿþö

LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÓÜÿç ÓæLÿZëÿ ×çÿç ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ ¾ÿç Lÿþö ÿLÿÀÿç{¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ FÜÿç Lÿþö ÿçþ{;ÿ æÿ× {ÜÿæB ¾ë LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
`ÿäë ¯ÿ¢ÿ Adç, ¾ÿç B¢ÿ÷çß ÓÜÿçÿ `ÿçÿÀÿ ÿç{Àÿæ {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ ¾ë Lÿç¨Àÿç
? {ÓÜÿç Óþß Lÿæþ{Lÿ÷æ, ÀÿæS {ÿ´Ì ¯ÿæLÿ Àíÿ¨{Àÿ D¨×çÿ ÀÿÜÿ;ÿç æ FÜÿç
¯ÿçfæÿêß ¨÷¯ÿõÿçþæÿZÿë ¯ÿçfß LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ LëÿÀëÿ{äÿ÷,
¯ÿçfæÿêß ¨÷¯ÿõÿçLëÿ #{Àÿ #{Àÿ ¯ÿædçLÿÀÿç æÿ× {ÜÿD$#¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ
¯ÿÖëÿ æÿ{Àÿ Üÿ] ¾ë {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ Üÿ] FÜÿç AæßÀÿ ÓæÀÿæóÉ A{s æ
{¾Dô$#{Àÿ ÿæ LÿþöLÿë ¨÷ÿç¨æÿçÿ Lÿ{àÿ ÿæ ¾jLëÿ æ ¾ÿç ¾jLëÿ µÿàÿ Àíÿ{¨
¯ëÿlç¨æÀÿç{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Lÿþö ¯ëÿlç¯ÿæ ÓÜÿf {Üÿ¯ÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ÿ LÿþöLëÿ ¯ÿëlæB
ÿæÜÿæô;ÿç æ
FÜÿç Aæß{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ×çÿ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¨÷Éçä~æLÿ ÿçS D¨{Àÿ
SëÀÿëÿ´ {ÿBd;ÿç æ FÜÿæÿ SëÀëÿfÿþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ÿç{öÉ æ {Óþæ{ÿ ÿLÿ{àÿ
þ ÿæZÿÀÿ {Lÿò~Óç äÿç ÿæÜÿ] F¯ÿó ÿæ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿæZÿ ÿçfÀÿ
{Lÿò~Óç àÿæµÿ ÜëÿF æ Lÿç;ëÿ {¾Dô ÓæLÿZëÿ ¨Àÿþ Sÿç AµÿçÎ ÀÿÜÿçdç ÿæÜÿæZÿ
ÿçþ{;ÿ ¯ÿç{ÉÌ Lÿçdç LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç æ {ÿ{¯ÿ FÜÿæ Lÿþö {¾æS Lÿç¨Àÿç? LÿþöÀÿ
Ó´Àíÿ¨ þ ØÎ ÿæÜÿ], ¾æÜÿæLëÿ LÿÀÿæ¾ç¯ÿ æ LÿæÀÿ~ ¾jÀÿ ¨÷Lÿç÷ßæ Üÿ] Lÿþö- ¯ÿÿöþæÿ
¨¾ö¿;ÿ {Ó FÿçLÿç Üÿ] LÿÜÿç{àÿ æ ¾j ÿ LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç ! LÿþöÀÿ Ó´Àíÿ¨ ØÎ
{Lÿ{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Üÿàÿæ ? Üÿæô, ¾ëÀÿ ¾$æ$ö `ÿçÿ÷~ Fvÿæ{Àÿ {ÿQç¯ÿæLëÿ þç{Áÿ æ
Ó¸íÿö Sêÿæ D¨{Àÿ õÿÎç¨æÿ LÿÀÿæS{àÿ, ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾

ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæÿ æ Aÿ ¾ëLÿÀÿ æ Sêÿæ{Àÿ FÜÿæ Üÿ] ÿçÊÿçÿ LÿæÀÿ~ LëÿÜÿæSàÿæ æ
AæSLëÿ jæÿ{¾æSÀÿ Ó¤ÿµÿö{Àÿ äÿ÷çß ÿçþ{;ÿ ¾ë Üÿ] FLÿþæÿ÷ Lÿàÿ¿æ~ Óæÿ
LëÿÜÿæSàÿæ F¯ÿó LÿÜÿç{àÿ {¾ FÜÿç ¯ëÿç ÿëþÿ ÿçþ{;ÿ jæÿ {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ
LëÿÜÿæSàÿæ æ {LÿDô ¯ëÿç ? FÜÿæLÿç ÜÿæÀÿç¯ÿæ F¯ÿó fç~ç¯ÿæ Dµÿß õÿÎçÀëÿ àÿæµÿ Üÿ]
ÀÿÜÿçdç, F¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ëÿ{þ ¾ëLÿÀÿ æ ¨ë~ç `ÿëÿ$ö AæßÀÿ LÿÜÿç{àÿ {¾,
{¾æS{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç Üõÿÿß×çÿ ÿçfÀÿ FÜÿç ÓóÉßLëÿ jæÿÀíÿ¨ê QxúÿS ÿ´æÀÿæ
{dÿÿ LÿÀÿ æ {ÓÜÿç QxúÿS Üÿ] {SæsçF {¾æS æ öþ AæßÀëÿ ÿÉþ Aæß
¨¾ö¿;ÿ ¾ëÀÿ `ÿaÿöæ þ ÿæÜÿ] æ FSæÀÿ AæßÀÿ {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç LÿÜÿç{àÿ {¾ FÜÿç
Éÿø {þæ ÿ´æÀÿæ AæSÀëÿ Üÿ] þÀÿç¾æBd;ÿç æ ëÿ{þ ÿçþçÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ D¨×çÿ ÜëÿA,
¾ÉLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿ æ Fþæ{ÿ ëÿþ ¯ÿçÿæ þ þÀÿæ¾æBd;ÿç æ {¨÷ÀÿLÿ LÿÀÿæB{ÿ{¯ÿ æ
ëÿ{þ FÜÿç É¯ÿþæÿZëÿ þæÀÿ æ ¨¢ÿÀÿ Aæß{Àÿ ÓóÓæÀÿ Óëõÿ|ÿþíàÿ ¾ëNÿ AÉ´úÿ$
¯õÿä LëÿÜÿæSàÿæ æ ¾æÜÿæLëÿ AÓèÿ Àíÿ¨ê ÉÚ ÿ´æÀÿæ Lÿæsç {ÓÜÿç ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ
{Qæfç¯ÿæÀÿ ÿç{öÉ þçÁÿçàÿæ æ
AæSLÿë AæßþæÿZÿ{Àÿ ¾ëÀÿ D{àÿâQ ÿæÜÿô æ Üÿæô, {ÉæÜÿÁÿ Aæß{Àÿ

AÓëÀÿþæÿZÿ `ÿçÿ÷~ A¯ÿÉ¿ ÀÿÜÿçdç, ¾çF Lÿç ÿÀÿLÿSæþê As;ÿç æ õÿÿêß Aæß{Àÿ
Üÿ] ¾ëÀÿ ¯ÿçÌÿ `ÿçÿ÷~ ÀÿÜÿçdç æ {ÉâæLÿ 30Àëÿ 43 ¨¾ö¿;ÿ ¾ëÀÿ Ó´Àíÿ¨ F¯ÿó
ÿæÜÿæÀÿ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ÿæ, ¾ë ÿLÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ ¯ÿçÿæÉ, ¾ë{Àÿ þÀÿæ¾æD$#¯ÿæ
ÉÿøþæÿZÿ ÿæþ, ÿæZëÿ þæÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿçfÉNÿçÀÿ AæÜÿ´æÿ F¯ÿó ÿçÊÿß Üÿ]
{ÓþæÿZëÿ {dÿÿLÿÀÿç üÿçèÿç {ÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {fæÀúÿ {ÿBd;ÿç æ FÜÿç Aæß{Àÿ
Éÿø F¯ÿó ÉÿøÀÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ Ó´Àíÿ¨ ØÎ ÀÿÜÿçdç, ¾æÜÿæÀÿ ¯ÿçÿæÉ ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿ~æ
ÿçAæ¾æBdç æ Aÿ-
ÿõÿêß Aæß 97
g ÿûÿçÿç É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÓí¨ÿçûë ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æßæó {ßæSÉæ{Ú

É÷ê LÿõÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "Éÿø ¯ÿçÿæÉ -{¨÷Àÿ~æ 'ÿæþ ÿõÿê{ßææß ææ3ææ
FÜÿç ¨÷LÿæÀÿ É÷êþúÿ µÿæS¯ÿÿ SêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌúÿ F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ ÿ$æ

{¾æSÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ Éÿø ¯ÿçÿæÉ {¨÷Àÿ~æ
ÿæþLÿ õÿÿêß Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
Bÿç É÷ ê þú ÿ ¨ÀÿÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ Éç Ì ¿ É÷ ê Ó´ æ þê

AÝSÝæÿ¢ÿLõÿ{ÿ É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿ Sêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ µÿæ{Ì¿ Éÿø
¯ÿçÿæÉ {¨÷Àÿ~æ ÿæþ ÿõÿê{ßææß ææ3ææææ
C
A$ `ÿëÿ{$öææß
õÿÿêß Aß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ AæÉ´Ö Lÿ{àÿ {¾ {ÿæÌ
õÿÎçÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB {¾Dô þëÿÌ¿ É÷æ¾ëNÿ {ÜÿæB {þæÀÿ þÿæëÿÓæ{Àÿ
`ÿæàÿç¯ÿ, {Ó Lÿþö¯ÿ¤ÿÿÀëÿ Dÿþ Àíÿ{¨ þëN {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Lÿþö¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿç
{ÿ¯ÿæ äþÿæ {¾æS (jæÿ{¾æS H Lÿþö{¾æS Dµÿß) {Àÿ ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ
{¾æS{Àÿ Üÿ] ¾ë ÓoæÀÿ ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ ¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿçd;ÿç {¾,
FÜÿç {¾æSÀÿ ¨÷{~ÿæ LÿçF ? FÜÿæÀÿ Lÿ÷þçLÿ ¯ÿçLÿæÉ Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF ?
É÷ê µÿS¯ÿæëÿ¯ÿæ`ÿ
Bþó ¯ÿç¯ÿÓ´{ÿ {ßæSó {¨÷æNÿ¯ÿæÿÜÿþ¯ÿ¿ßþú æ
¯ÿç¯ÿÓ´æúÿ þÿ{¯ÿ ¨÷æÜÿ þëÿÀÿçä´æLÿ{¯ÿ¯ÿ÷¯ÿêúÿ ææ1ææ
{Üÿ Aföëÿ ! þëô FÜÿç A¯ÿçÿæÉê {¾æSLëÿ LÿÅÿÀÿ Aæÿç{Àÿ "¯ÿç¯ÿÓ´æúÿ'
A$öæúÿ Óí¾ö¿Zÿ ¨÷ÿç LÿÜÿçàÿç, ¯ÿç¯ÿÓ´æúÿ þëÿZÿë F¯ÿó þëÿ Cä´æLëÿZëÿ LÿÜÿç{àÿ æ
LÿçF LÿÜÿç{àÿ ? þëô A$öæúÿ É÷êLõÿÐ æ É÷êLõÿÐ LÿçF ? f{~ {¾æSê æ ÿÿ´×çÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] FÜÿç A¯ÿçÿæÉê {¾æSLëÿ LÿÅÿÀÿ Aæÿç{Àÿ A$öæúÿ µÿfÿÀÿ
¨÷æÀÿ»{Àÿ "¯ÿç¯ÿÓ´æúÿ' A$öæúÿ ¾çF ¯ÿç¯ÿÉ A{s A$öæúÿ D¨æßÉíÿ¿ ¨÷æ~êZëÿ
LÿÜÿç$æ;ÿç æ ÓëÀÿæ A$öæúÿ É´æÓ{Àÿ ÓoæÀÿ LÿÀÿç {ÿB$æAæ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ Óí¾ö¿
{SæsçF ¨÷ÿêLÿ þæÿ÷, LÿæÀÿ~ ÓëÀÿæ{Àÿ Üÿ] {ÓÜÿç ¨Àÿþ ¨÷LÿæÉ Ó´Àíÿ¨
ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó ÓëÀÿævÿæ{Àÿ Üÿ] ÿæÜÿæZëÿ ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¨÷LÿæÉ
ÿæÿæ(Óí¾ö¿) {ÓÜÿ] As;ÿç æ
FÜÿç {¾æS A¯ÿçÿæÉê A{s æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, F$#{Àÿ
AæÀÿ»Àÿ ¯ÿçÿæÉ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ FÜÿç{¾æS AæÀÿ» þæÿ÷ LÿÀÿç{ÿ{àÿ, FÜÿæ ¨íÿöÿ´
{ÿàÿæ ¨{Àÿ Üÿ] Éæ;ÿ {ÜÿæB$æF æ ÉÀÿêÀÿÀÿ LÿÅÿ IÌ# ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF æ
Lÿç;ëÿ AææÀÿ LÿÅÿ µÿfÿ `ÿç;ÿÿ ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF æ µÿfÿÀÿ ¨÷æÀÿ» Üÿ] Aæ
LÿÅÿÀÿ Aæÿç A{s æ FÜÿæ Óæÿ µÿfÿ þ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Üÿ] ÿæÿ
A{s æ {þæÜÿ ÿçÉæ{Àÿ A{`ÿÿ Ó¸íÿö þæÿ¯ÿ ¾æÜÿæZÿ vÿæ{Àÿ µÿfÿÀÿ
`ÿëÿ$ö Aæß 99
{Lÿò~Óç ÓóÔÿæÀÿ ÿæÜÿ], {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ ¾çF {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ þ LÿÀÿçÿæÜÿ]

F¨Àÿç þëÿÌ¿ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ ¾ÿç {ÿQ#$æF, {ÿ{¯ÿ ÿæZÿÀÿ ÿÉöÿ
þæÿ÷{Lÿ, ÿæÜÿæZÿ ¯ÿæ~êÿ´æÀÿæ , {dæs ¯ÿÝ {Ó¯ÿæ ÿ´æÀÿæ F¯ÿó ÿæZÿÀÿ Óæç
ÿ´æÀÿæ {¾æSÀÿ ÓóÔÿæÀÿ ÿæÜÿæZÿ þ{Àÿ ÓoæÀÿçÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {SæÓ´æþê
ëÿÁÿÓê ÿæÓfê FÜÿæLëÿ LÿÜëÿd;ÿç - "{f `ÿçÿ{ß ¨÷µëÿ fçÜÿ§ ¨÷µëÿ {Üÿ{Àÿ,
{ÿ Ó¯ÿ µÿ{ß ¨Àÿþ¨ÿ {¾æSëô '' ææ
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- FÜÿç {¾æS þëô ¨÷${þ Óí¾ö¿Zëÿ LÿÜÿçàÿç æ
""`ÿ{äæ Óí{ßöæ Afæßÿ''- þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ õÿÎç ÿç{ä¨ þæÿ÷{Lÿ {¾æSÀÿ
ÓóÔÿæÀÿ ÓëÀÿæ A$öæúÿ É´æÓ{Àÿ ¨÷ÓæÀÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ Ó´ßó ¨÷LÿæÉ Ó´¯ÿÉ
¨Àÿ{þÉ´ÀÿZÿ ÿç¯ÿæÓ ÓþÖZÿ Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ÓëÀÿæ A$öæúÿ É´æÓÿ
ÿç{Àÿæ{Àÿ Üÿ] ÿæÜÿæZÿ ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿçæÿ æ ÓëÀÿæ{Àÿ ÓóÔÿæÀÿþæÿZÿ Óõfÿ Üÿ]
Óí¾ö¿Zÿ ¨÷ÿç LÿÜÿç¯ÿæ A$ö {ÜÿæB$æF æ Óþß AæÓç{àÿ FÜÿç ÓóÔÿæÀÿ þÿ{Àÿ
ÙëÿÀÿçÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ FÜÿæ Üÿ] Óí¾ö¿ þëÿZëÿ LÿÜÿç¯ÿæÀÿ ÿæ¾ö¿ æ þÿ{Àÿ ØëÀÿçÿ
{Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {ÓÜÿç ¯ÿæLÿ¿ ¨÷ÿç Bdæ fæS÷ÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¾ÿç
þÿ{Àÿ {Lÿò~Óç Bdæ Àÿ{Üÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæ'Àÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ AæLÿæóäæ A¯ÿÉ¿
{Üÿ¯ÿ æ FÜÿæ Üÿ] þëÿ Bä´æLëÿZÿë {ÿB$#¯ÿæ D¨{ÿÉ A{s æ àÿæÁÿÓæ ÀÿÜÿç¯ÿ
{¾, {ÓÜÿç ÿçß Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ, ¾æÜÿæ A¯ÿçÿæÉê A{s æ ¾æÜÿæLÿç Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ
þëNÿç {ÿB$æF æ ¾ÿç F¨Àÿç Üÿ] A{s, {ÿ{¯ÿ Lÿþö `ÿæàëÿLÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ
F¯ÿó AæÀÿæÿæ FÜÿæÀÿ Sÿç ¯ÿædç {ÿB$æF æ Sÿç ÿçÿöß LÿÀÿç FÜÿç{¾æS
{LÿDô ×æÿLëÿ ¨ÜëÿoæB$æF æ FÜÿæ D¨{Àÿ {Ó LÿÜëÿd;ÿç -
F¯ÿó ¨Àÿ¸Àÿæ ¨÷æ©þçþó ÀÿæfÌö{ßæ ¯ÿçëÿ æ
Ó Lÿæ{àÿ{ÿÜÿ þÜÿÿæ {ßæ{Sæ ÿÎ ¨Àÿ;ÿ¨ ææ2ææ
FÜÿç ¨÷LÿæÀÿ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ ÓóÔÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZÿ
ÓëÀÿæ A$öæúÿ É´æÓ{Àÿ, ÓëÀÿævÿæÀëÿ þÿ{Àÿ, þÿvÿæÀëÿ Bdæ{Àÿ F¯ÿó Bdæ ÿê¯ÿ÷
{ÜÿæB Lÿ÷çßæLÿ Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ |ÿÁÿç¾æB FÜÿç {¾æS Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ LÿÀÿçLÿÀÿç
ÀÿæfÌ} {É÷~ê ¨¾ö¿;ÿ ¨Üÿo#¾æB$æF æ {ÓÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ ¾æB ÿÿ´ ¯ÿçÿçÿ
{ÜÿæB$æF æ FÜÿç ÖÀÿÀÿ ÓæLÿZÿ ÿçLÿs{Àÿ Jç-ÓççÀÿ ÓoæÀÿ {ÜÿæB$æF æ
{ÓÜÿç {¾æS FÜÿç þÜÿÿ´¨íÿöLÿæÁÿ{Àÿ FÜÿç {àÿæLÿ A$öæúÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¨÷æß
ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç Óêþæ{ÀÿQæLëÿ Lÿç¨Àÿç ¨æÀ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿæ æ Lÿ'~
FÜÿç¯ÿç{ÉÌ ×ÁÿLëÿ ¨Üëÿo# Óþ{Ö ÿÎ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-

ÿæÜÿ], ¾çF {þæÀÿ AæÉç÷ÿ, {þæÀÿ ¨÷çß µÿNÿ, Aÿÿ¿ ÓQæ, {Óþæ{ÿ ÿÎ
{ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
Ó F¯ÿæßó þßæ {ÿÿ¿ {ßæS {¨÷æNÿ ¨ëÀÿæÿÿ æ
µÿ{NÿæÓç {þ ÓQæ {`ÿÿç ÀÿÜÿÓ¿ó {Üÿ¿ÿëÿÿþþú ææ 3 ææ
{ÓÜÿç ¨ëÀÿæÿÿ {¾æSLëÿ ¯ÿÿöþæÿ þëô ¯ÿÿöÿæ Lÿàÿç æ LÿæÀÿ~ ëÿ{þÿ
{þæÀÿ µÿNÿ F¯ÿó ÓQæ þ æ FÜÿç {¾æS Aÿç Dÿþ F¯ÿó ÀÿÜÿÓ¿ ¨íÿö A{s
æ Afëöÿ äÿ÷êß {É÷~êÀÿ ÓæLÿ $#{àÿ æ ÀÿæfÌ} A¯ÿ×æ¾ëNÿ $#{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ
þ {¾æS Lÿàÿ¿æ~ þëÿ÷æ{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç Lÿç;ëÿ ¨÷æß ÓæLÿ FvÿæLëÿ ¨Üëÿo#¾æB
¯ÿçç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ F¨Àÿç A¯ÿçÿæÉê F¯ÿó ÀÿÜÿÓ¿þß {¾æSLëÿ É÷êLõÿÐê
AfëöÿZëÿ LÿÜÿç{àÿ, LÿæÀÿ~ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ A¯ÿ×æ{Àÿ Afëöÿ $#{àÿ æ {¾æS
LÿæÜÿ]Lÿç LÿÜÿç{àÿ ? LÿæÀÿ~ FÜÿç {¾ ëÿ{þ {þæÀÿ µÿNÿ H Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
{þæÀÿ AæÉç÷ F¯ÿó ¨÷çß ÓQæ þ æ
{¾Dô ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿç Aæ»Àÿ AæS÷Üÿ ÀÿÜÿçdç, {ÓÜÿç ¨Àÿþææ A$öæúÿ
ÓúÿSëÀëÿ AæævÿæÀëÿ Aµÿç {ÜÿæB {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿç{öÉÿ {ÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç,
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ µÿfÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ Fvÿæ{Àÿ {¨÷ÀÿLÿÿ
A¯ÿ×æ{Àÿ ¨Àÿþææ F¯ÿó ÓúÿSëÀÿë ¨ÀÿØÀÿ FLÿ ¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê æ {¾Dô
ÖÀÿ{Àÿ Aæ{»þæ{ÿ vÿçAæ {ÜÿæBd;ÿç, {ÓÜÿç ÖÀÿLëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Ó´ßó
¨÷µëÿ A¯ÿÿÀÿçÿ {Üÿ{¯ÿ F¯ÿó ÓëÀÿäæ LÿÀÿç{¯ÿ, ¯ÿç`ÿÁÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Ó»æÁÿç{¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ þÿ ¯ÿÉ{Àÿ {ÜÿæB$æF æ "þÿ ¯ÿÉ {ÜÿæB ÿ¯ÿÜÿçê, f¯ÿ {¨÷ÀÿLÿ
¨÷µëÿ ¯ÿÀÿ{f''- {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ BÎ{ÿ¯ÿ Àÿ$ê {ÜÿæB AæævÿæÀëÿ Aµÿç
{ÜÿæB {¨÷ÀÿLÿ Àíÿ{¨ D¨×çÿ ÿÜë&A;ÿç, {Ó ¨¾¿ö;ÿ ÓvÿçLúÿ Àíÿ¨{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ Üÿ]
{ÜÿæB ÿ$æF æ ÓæLÿ ¨÷ÿ¿æÉç A¯ÿÉ¿ A{s Lÿç;ëÿ µÿfÿ ÿæÜÿæ ÿçLÿs{Àÿ
LÿæÜÿç] ?
¨íf¿ SëÀëÿµÿS¯ÿæÿ LÿÜëÿ$#{àÿ- ""{Üÿæ ! þëô ¯ÿÜëÿÿ ¯ÿæÀÿ ÿÎ
{ÜÿæB¾æD$#¯ÿæ A¯ÿ×æÀëÿ ¯ÿo#Sàÿç æ µÿS¯ÿæÿ Üÿ] ¯ÿoæB {ÿ{àÿ æ µÿS¯ÿæÿ
F¨Àÿç ¯ëÿlæB{ÿ{àÿ, FÜÿæ LÿÜÿç{àÿ Bÿ¿æÿç '' æ þëô ¨`ÿæÀÿçàÿç -"þÜÿæÀÿæffê,
Lÿ'~ µÿS¯ÿæÿ þ Lÿ$æ LÿÜëÿd;ÿç ? Lÿ$æ¯ÿæÿöæ {ÜÿDd;ÿç ? {ÿ{¯ÿ {Ó
LÿÜÿç{àÿ "Üÿæô ! {Üÿæ ! µÿS¯ÿæÿ G{Ó ¯ÿÿçßæ¯ÿÿ {Üÿô, {fð{Ó Üÿþúëÿþú
`ÿëÿ$ö Aæß 101
¯ÿçÿçßæB, W{+æô ¯ÿÿçßæBô IÀúÿ Lÿ÷þ ÿ së{s æ'' A$öæúÿ F¨Àÿç Lÿ$æ¯ÿæÿöæ
ÜëÿA;ÿç, {¾¨Àÿç ëÿ{þ H þëô Lÿ$æ¯ÿæÿöæ {ÜÿDd;ÿç æ W+æW+æ Àÿç LÿÜÿç `ÿæàÿ;ÿç,
¾æÜÿæÀÿ Lÿ÷þ Üÿ] ëÿ{s ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ {þæ{ÿ DÿæÓ F¯ÿó AæÊÿ¾ö¿ þ
àÿæSçàÿæ {¾, µÿS¯ÿæÿ Lÿç¨Àÿç LÿÜëÿ$#{¯ÿ ? FÜÿæ ÿ FLÿ íÿAæ Lÿ$æ æ Lÿçdçä~
¨{Àÿ þÜÿæÀÿæffê ¨ëÿ LÿÜÿç{àÿ- Lÿæ{Üÿ W¯ÿÝæÿ {Üÿð, {ÿæ Üëÿô {Ó ¯ÿÿç{ßð
{Üÿð '' æ A$öæúÿ LÿæÜÿ]Lÿç W¯ÿÝæDdë, {ÿæ{ÿ þ LÿÜÿç{¯ÿ æ ÿæÜÿæZÿ Lÿ$ÿ
AäÀÿÉ Óÿ¿$#àÿæ æ FÜÿæ Üÿ] ÓQ¿µÿæ¯ÿ A{s æ ÓQæZÿ ¨Àÿç {Ó ÿçÀÿæLÿÀÿ~
LÿÀÿç `ÿæàÿç$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ ÓæLÿ FÜÿç ÿÎ ¨æB¾æD$#¯ÿæ ×çÿçÀëÿ ¨æÀÿ {ÜÿæB$æF æ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀÿëÌZÿ ÿ´æÀÿæ {¾æSÀÿ
AæÀÿ», F$#{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ¯ÿ¿¯ÿæÿ, {Ó$#Àëÿ ¨æÀÿ ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÀÿæÖæLëÿ
¯ëÿlæB$#{àÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ -
Afëÿö D¯ÿæ`ÿ
A¨Àÿó µÿ¯ÿ{ÿæ fÿ½ ¨Àÿó fÿ½ ¯ÿç¯ÿÓ´ÿ æ
Lÿ${þÿúÿ ¯ÿçfÿêßæó ÿ´þæ{ÿò {¨÷æNÿ¯ÿæÿçÿç ææ4ææ
µÿS¯ÿæúÿ ! Aæ¨~Zÿ fÿ½ÿ "A¨Àÿó'-¯ÿÿöþæÿ {ÜÿæBdç F¯ÿó {þæÀÿ
µÿçÿ{Àÿ ÓëÀÿæ A$öæúÿ É´æÓÀÿ ÓoæÀÿ ¯ÿÜëÿÿ ¨ëÀëÿ~æ æ {ÿ{¯ÿ þëô Lÿç¨Àÿç þæÿç{ÿ¯ÿç
{¾ FÜÿç {¾æSLëÿ µÿfÿÀÿ AæÀÿ»{Àÿ Aæ¨~ Üÿ] LÿÜÿç$#{àÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
¯ÿÜíÿÿç {þ ¯ÿ¿ÿêÿæÿç fÿ½æÿç ÿ¯ÿ `ÿæföëÿ æ
ÿæÿ¿Üÿó {¯ÿÿ Ó¯ÿöæ~ç ÿ ÿ´ó {¯ÿúÿ$ ¨Àÿ;ÿ¨ ææ5ææ
{Üÿ Aföëÿ ! {þæÀÿ F¯ÿó ÿëþÀÿ A{ÿLÿ fÿ½ {ÜÿæBÓæÀÿçdç æ ¨Àÿ;ëÿ
{Ó Ó¯ëÿLëÿ ëÿ{þ fæ~çÿæÜÿ], Lÿç;ëÿ þëô fæ~çdç æ ÓæLÿ fæ~çÿ$æF, Ó´Àíÿ¨×
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ fæ~ç$æ;ÿç æ A¯ÿ¿Nÿ ×çÿç¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ fæ~ç$æ;ÿç æ Lÿ'~ Aæ¨~
ÓþÖZÿ ¨Àÿç fÿ½ ÿçA;ÿç ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç- ÿæÜÿ], Ó´Àíÿ¨ ¨÷æ©ç, ÉÀÿêÀÿ
¨÷æ©ç vÿæÀëÿ µÿç A{s æ {þæÀÿ fÿ½ FÜÿç `ÿäë ÿ´æÀÿæ {ÿQ# {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ þëô
Afÿ½æ, A¯ÿ¿Nÿ, ÉæÉ´ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Ó{ÿ´ þ ÉÀÿêÀÿ æÀÿê A{s æ
)"" A¯ÿ#! fê¯ÿÿ {þô LÿÀÿ AæÓæ æ þëF þëNÿç SëÀëÿ "Lÿ{Üÿ Ó´æ$öê, lëvÿæ
{ÿ ¯ÿÉ´æÓæ ææ' A$öæúÿ Ó´æ$ö¨Àÿ SëÀëÿþæ{ÿ Üÿ] LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, {Ó¯ÿæ, ÿæÿ,
þö Bÿ¿æÿç LÿÀÿç `ÿæàÿç{àÿ, þõëÿ¿ ¨{Àÿ þëNÿç þçÁÿç¯ÿ æ Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿ {ÓÜÿç
¯ÿçÉ´æÓ þç$¿æ H ¨÷{àÿæµÿÿ þæÿ÷ æ {Üÿ ¯ÿ¤ëÿS~ ! ¯ÿÖëÿ fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ
Üÿ] Ó´Sö, þëNÿç F¯ÿó ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ AæÉæ ÀÿQ#¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¨í¯ÿöÀëÿ ¾ÿç {LÿÜÿç
¨÷{¯ÿÉ ¨æBd;ÿç ÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Üÿ] ¨æBd;ÿç, þõëÿ¿
¨{Àÿ ëÿÜÿô æ {àÿÉþæÿ÷ Lÿþú {Üÿ{àÿ ¨ëÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ
¨¾ö¿;ÿ Afëöÿ É÷êLõÿÐZëÿ ÿçf ¨Àÿç {SæsçF {ÿÜÿæÀÿê Üÿ] µÿæ¯ÿçd;ÿç æ {Ó
A;ÿÀÿèÿ ¨÷É§ LÿÀëÿ$æ;ÿç æ Lÿ'~ Aæ¨~Zÿ fÿ½ {Ó¨Àÿç A{s Lÿç ? {¾¨Àÿç
ÓþÖZÿÀÿ fÿ½ {ÜÿæB$æF æ Lÿ'~ Aæ¨~ þ ÉÀÿêÀÿ Àíÿ¨{Àÿ fÿ½
{ÿB$æ;ÿç ? É÷êLÿõÐ LÿÜÿëd;ÿç -
A{fæ¨ç Ó¯ÿ¿ßææ µíÿÿæÿæþêÉ´{Àÿæ¨ç Óúÿ æ
¨÷Lõÿÿçó Ó´æþ#Ïæß Ó»¯ÿæþ¿æþæßßæ ææ 6 ææ
þëô ¯ÿçÿæÉ ÀÿÜÿçÿ ¨ëÿ fÿ½ ÀÿÜÿçÿ F¯ÿó ÓþÖ ¨÷æ~þæÿZÿ Ó´Àÿ{Àÿ
ÓoæÀÿçÿ {ÜÿæB þ ÿçfÀÿ ¨÷LõÿÿçLëÿ A#ÿ LÿÀÿç þëô Aæ þæßæÿ´æÀÿæ ¨÷Lÿs
{ÜÿæB$æF æ {SæsçF þæßæÿ A¯ÿçÿ¿æ A{s æ ¾æÜÿæLÿç ¨÷Lõÿÿç{Àÿ ¯ÿçÉ´æÓ
LÿÀÿæB$æF æ ÿê`ÿÿ F¯ÿó Aþ {¾æÿêÀÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ Aÿ¿ þæßæ
{ÜÿDdç Aæþæßæ ¾æÜÿæLÿç Aææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæB$æF æ Ó´Àíÿ¨ fÿ½Àÿ
LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæLëÿ {¾æSþæßæ þ LëÿÜÿæ¾æF æ ¾æÜÿævÿæÀëÿ Aæ{»þæ{ÿ
AàÿSæ {ÜÿæB$æDô, {Ó Üÿôç ÉæÉ´ÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ {¾æÝç$æF, þçÁÿÿ LÿÀÿæB$æF æ
{Ó Üÿôç AæçLÿ ¨÷Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ ÿçfÀÿ ÿ÷çSë~þßê ¨÷LõÿÿçLëÿ A#ÿ LÿÀÿç ¨÷Lÿs
{ÜÿæB$æ;ÿç æ
¨÷æß {àÿæ{Lÿ LÿÜëÿ$æ;ÿç {¾, µÿS¯ÿæÿZÿ A¯ÿÿæÀÿ {Üÿ¯ÿ, {ÿ{¯ÿ
ÿÉöÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿæ æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç {¾, F¨Àÿç {Lÿò~Óç A¯ÿÿæÀÿ
{ÜÿDÿæÜÿ] æ ¾æÜÿæLÿç Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç {ÿQ# ¨æÀÿç¯ÿ æ Ó´Àíÿ¨Àÿ fÿ½ ¨ç
Àíÿ¨{Àÿ {ÜÿæBÿ$æF æ {¾æSÓæÿæ ÿ´æÀÿæ A$öæúÿ Aæþæßæ ÿ´æÀÿæ ÿçfÀÿ
ÿ÷çSë~ þßê ¨÷LõÿÿçLëÿ Ó´¯ÿÉ LÿÀÿç þëô Lÿ÷þÉ ¨÷Lÿs {ÜÿDdç æ Lÿç;ëÿ {LÿDô
¨Àÿç×çÿç{Àÿ ?
ßÿæßÿæ Üÿç þöÓ¿ Sâæÿçµÿö¯ÿÿç µÿæÀÿÿ æ
Aµëÿ¿úÿ$æÿþþöÓ¿ ÿÿææÿó Óõfæþ¿Üÿþú ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨Àÿþþö ¨Àÿþææ ÿçþ{;ÿ Üõÿÿß
Sâæÿç{Àÿ µÿÀÿç¾æF, Aþö ¯ÿõç ÿ´æÀÿæ µÿæ¯ëÿLÿ ÓæLÿ ¨æÀÿ ¨æB¨æÀëÿ ÿ$æF æ
{ÿ{¯ÿ þëô AææLëÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF æ F¨Àÿç Üÿ] Sâæÿç þëÿ Zëÿ þ {ÜÿæB$#àÿæ æ
"Üÿõÿß ¯ÿÜëÿÿ ÿëQ àÿæS, fÿþ SßD ÜÿÀÿç µÿSÿç ¯ÿçëÿ æ' {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Aæ¨~Zÿ Üõÿÿß AëÿÀÿæS{Àÿ ¨Àÿç¨íÀÿçÿ {ÜÿæB¾æF, {ÓÜÿç ÉæÉ´ÿ þö ÿçþ{;ÿ
"SÿSÿ SçÀÿæ ÿßÿ ¯ÿÜÿÿêÀÿæ'-A$öæúÿ SúÿSúÿ AÉø ÿßÿÀëÿ ¯ÿÜÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç¯, ¨÷ßÿ§ LÿÀÿç þ AÿëÀÿæSê AþöÀÿ ¨æÀÿ ¨æBÿ$æF æ F¨Àÿç ¨Àÿç×çÿç{Àÿ
þëö ÿçfÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF æ A$öæúÿ µÿS¯ÿæÿZÿÀÿ Aæ¯ÿçµÿöæ¯ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ
AëÿÀÿæSêZÿ ÿçþ{;ÿ A{s æ ""{Óæ {Lÿ¯ÿÁÿ µÿSÿÿ ÜÿçÿàÿæSê'' FÜÿç
A¯ÿÿæÀÿ {Lÿò~Óç µÿæS¿¯ÿæÿ ÓæLÿZÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ {ÜÿæB$æF æ µÿS¯ÿæÿ
¨÷Lÿs {ÜÿæB Lÿ'~ LÿÀÿç$æ;ÿç ?
¨Àÿçÿ÷æ~æß Óæíÿæó ¯ÿçÿæÉæß `ÿ ëÿÍõÿæþú æ
þö Óó×æ¨ÿæ$öæß Ó»¯ÿæþç ßë{S ßë{S ææ8ææ
{Üÿ Afëöÿ ! "Óæíÿæó¨Àÿçÿ÷æ~æß' ¨Àÿþ Óæ FLÿ þæÿ÷ ¨Àÿþææ,
¾æÜÿæLëÿ Óæÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ {Lÿò~Óç Óæÿæ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ {ÓÜÿç þæþ{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿, Éþ, ÿþ Bÿ¿æÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ
ÿç¯ÿ}W§ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ "ëÿÍõÿæþú'- ¾æÜÿæ ëÿÌçÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨
{ÿB$æF æ {ÓÜÿç Lÿæþ, {Lÿ÷æ, ÀÿæS, {ÿ´Ì Bÿ¿æÿç ¯ÿçfæÿêß ¨÷¯õÿÿçþæÿZëÿ
Óþí{Áÿ ÿÎ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ þöLëÿ Dÿþ µÿæ{¯ÿ ×æ¨ÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
þëô ¾ë{S¾ë{S ¨÷Lÿs {ÜÿæB$æF æ
¾ëSÀÿ ÿæ¾ö¿ Óÿ¿, {ÿ÷ÿßæ, ÿ´æ¨Àÿ, Bÿ¿æÿç ëÿÜÿô, ¾ëSþöÀÿ
Üÿ÷æÓ ¯õÿç þëÿÌ¿þæÿZÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¾ëSþö Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿçdç, þæÿÓ{Àÿ
Ó{Zÿÿ ÀÿÜÿçdç {¾, ÿçÿ ¾ëS þö {ÜÿæÜÿ] Ó¯ÿ {Lÿ{Àÿ æ Üõÿÿß Àÿæþ þæßæ
{Lÿ {¨÷{Àÿ ææ(Àÿæ.þæÿÓ-7/10/1) ¾ëSþö ÓþÖZÿ Üõÿÿß{Àÿ ÿçÿ¿
{ÜÿD$æF æ A¯ÿçÿ¿æÀëÿ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó ¯ÿçÿ¿æ ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF æ Àÿæþþæßæ
{¨÷Àÿ~æÀëÿ ÿæÜÿæ Üõÿÿß{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæLëÿ ¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ Aæþæßæ
LëÿÜÿæ¾æBdç æ ÿæÜÿæ Üÿ] Àÿæþþæßæ A{s æ Üÿõÿß{Àÿ ÀÿæþZÿ ×çÿç ¨÷ÿæÿ
LÿÀÿæD$#¯ÿæ, {ÓÜÿç ¯ÿçÿ¿æ ÀÿæþZÿ vÿæÀëÿ Üÿ] {¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB$æF æ Lÿç¨Àÿç ¯ÿëlç¨æÀÿç¯ÿæ
{¾ ¯ÿÿöþæÿ {LÿDô ¾ëS Lÿæ¾ö¿ LÿÀëÿdç ? {ÿ{¯ÿ ""Óë Óÿ´ Óþÿæ ¯ÿçjæÿæ
æ Lõÿÿ ¨÷µÿæ¯ÿ ¨÷Ó þÿ fæÿ ææ(Àÿæ.þæÿÓ-7/103/2){¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Üõÿÿß{Àÿ Éë Óæÿ´çLÿ Së~ Lÿæ¾ö¿ LÿÀëÿ$#¯ÿ, ÀÿæfÓçLÿ H ÿæþÓçLÿ Së~ Éæ;ÿ
{ÜÿæB$#¯ÿ, ¯ÿçÌþÿæ Óþæ© {ÜÿæB¾æB$#¯ÿ, ¾æÜÿæÀÿ LÿæÜÿæ¨÷ÿç {ÿ´Ìµÿæ¯ÿ
ÿ$#¯ÿ, ¯ÿçjæÿê {ÜÿæB$#{¯ÿ A$öæúÿ BÎZÿvÿæÀëÿ ÿç{öÉ {ÿB ¨æÀëÿ$#¯ÿ H
BÎZÿ vÿæ{Àÿ þÿ ×çÀÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ äþÿæ {ÜÿæB$#¯ÿ, þÿ{Àÿ ¨÷ÓÿæÀÿ ¨íÿö
ÓoæÀÿ {ÜÿæB$#¯ÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ F¨Àÿç {¾æS¿ÿæ AæÓçç¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ
Óÿ¿ ¾ëS{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿçSàÿæ {¯ÿæàÿç fæ~ç¾ç{¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç Aÿ¿ ëÿBSë~Àÿ
þ ¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ æ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ-
""ÿæþÓ ¯ÿÜëÿÿ ÀÿfSë~ {$æÀÿæ æ
LÿÁÿç ¨÷µÿæ¯ÿ ¯ÿç{Àÿæ `ÿÜëÿô HÀÿ''ææ
ÿæþÓSë~ ¨Àÿç¨íÀÿçÿ $#¯ÿ, Lÿço#ÿ ÀÿæfÓSë~ þ {Ó$#{Àÿ $#¯ÿ,
`ÿæÀÿçAæÝë {¯ÿðÀÿê F¯ÿó ¯ÿç{Àÿæ $#¯ÿ, {ÿ{¯ÿ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿ¿NÿçZÿ µÿçÿ{Àÿ LÿÁÿç¾ëS
¨÷{¯ÿÉ ¨æB$#¯ÿæ fæ~ç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ ¾ÿç ÿæþÓ Së~ Lÿæ¾ö¿LÿÀëÿ$æF, {ÿ{¯ÿ
þëÿÌ¿Zÿvÿæ{Àÿ AæÁÿÓ¿, ÿçÿ÷æ, ¨÷þæÿ Bÿ¿æÿçÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÓÜÿç
¯ÿ¿Nÿç Lÿ ö¯ÿ¿ fæ~ç þ {Ó$#{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB¨æÀÿçÿ$æF æ ÿçÌç Lÿþö
fæ~ç¨æÀÿç þ {Ó$#Àëÿ ÿç¯õÿÿç {ÜÿæB¨æÀÿçÿ$æF æ FÜÿç¨Àÿç ¾ëSþöÀÿ Üÿ÷æÓ
¯õÿç þëÿÌ¿þæÿZÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ {¾æS¿ÿæ D¨{Àÿ ÿµÿöÀÿ LÿÀÿç$æF æ {LÿÜÿç {LÿÜÿç
FÜÿç {¾æS¿ÿæLëÿ `ÿæÀÿç ¾ëS LÿÜÿç{àÿ ÿ AæD {LÿÜÿç `ÿæÀÿç ¯ÿÿöÀÿ ÿæþ{ÿ{àÿ
ÿ LÿçF FÜÿæLëÿ Aÿç Dÿþ, Dÿþ, þþ F¯ÿó ÿçLõÿÎ `ÿæÀÿç {É÷~êÀÿ ÓæLÿ
LÿÜÿç Ó{ºæ#ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¾ëS{Àÿ BÎ ÓæÜÿæ¾¿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Üÿæô
Daÿ {É÷~ê{Àÿ AëÿLíÿÁÿÿæÀÿ µÿÀÿ¨íÀÿÿæ ¨÷ÿêÿ {ÜÿæB$æF æ ÿçþ§ ¾ëSþæÿZÿ{Àÿ
ÓÜÿ{¾æS äê~ ¨÷ÿêÿ {ÜÿæB$æF æ Óó{ä¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾,
Óæ¯ÿÖë {ÿB¨æÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿ Bÿ¿æÿçLëÿ ÿç¯ÿ}W§ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ ÿ$æ íÿÌ~Àÿ LÿæÀÿ~ Lÿæþ, {Lÿ÷æ, ÀÿæS, {ÿ´Ì Bÿ¿æÿçZÿ ¨íÿö
¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ, ¨Àÿþþö ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿæB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ, þëô
¾ëS ¾ëS{Àÿ A$öæúÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¨Àÿç×çÿç{Àÿ, ¨÷{ÿ¿Lÿ {É÷~ê{Àÿ ¨÷Lÿs {ÜÿB$æF æ
Lÿç;ëÿ {þæÀ ¨÷Lÿs {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Aæ¨~ZÿÀÿ þÿ{Àÿ Sâæÿç {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿L
æ{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Óþ$öÿ ÿ{ÿ¯ÿ, {Ó ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~ ¯ëÿlç ¨æÀÿç¯ÿÿæÜÿçô {¾
¯ÿçLÿæÀÿ þæÿZÿ ¯ÿçÿæÉ {Üÿàÿæ A$¯ÿæ ¯ÿÿöþæÿ {Lÿ{ÿ ¯ÿæLÿç ÀÿÜÿçdç ? ¨÷{¯ÿÉÀëÿ
¨ÀÿæLÿæÏæ ¨¾ö¿;ÿ BÎ ¨÷{ÿ¿Lÿ {É÷~ê{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ {¾æS¿ÿæÀÿ ÓÜÿçÿ
ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ µÿS¯ÿæÿZÿ ¨÷æLÿs¿ AëÿÀÿæSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ {ÜÿæB$æF æ µÿS¯ÿæÿ ÿ

¨÷Lÿs {ÜÿæB$æ;ÿç , {ÿ{¯ÿ ÿ Óþ{Ö ÿÉöÿ LÿÀÿç¨æÀëÿ$#{¯ÿ ?
fÿ½ Lÿþö `ÿ {þ ÿç¯ÿ¿{þ¯ÿó {ßæ {¯ÿÿç ÿÿ´ÿ æ
ÿ¿Nÿ´æ {ÿÜÿó ¨ëÿföÿ½{ÿðÿç þæ{þÿç {Óæföëÿ ææ 9ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {þæÀÿ FÜÿç fÿ½ A$öæúÿ Sâæÿç ÓÜÿçÿ Ó´Àíÿ¨ Àÿ`ÿÿæ ÿ$æ
{þæÀÿ Lÿþö A$öæúÿ ëÿÍõÿç LÿæÀÿ~À ¯ÿçÿæÉ, Óæ ¯ÿÖëLëÿ {ÿB¨æÀëÿ$#¯ÿæ
äþÿæþæÿZÿ ÿç{öæÌ ÓoæÀÿ, þöÀÿ ×çÀÿÿæ FÜÿç Lÿþö F¯ÿó fÿ½ ÿç¯ÿ¿ A$öæúÿ
A{àÿòLÿçLÿ A{s æ {àÿòLÿçLÿ ëÿ{Üÿô æ FÜÿç `ÿþö `ÿäë ÿ´æÀÿæ ÿæÜÿæÿ ÿõÎç{Sæ`ÿÀÿ
{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ þÿ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ ÿæÀÿ ¨Àÿçþæ¨ LÿÀÿç {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¾ÿç F{ÿ
Óíä½ F¯ÿó Sí|ÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæLëÿ LÿçF {ÿQ#d;ÿç ? ""{ßæ {¯ÿÿç ÿÿ´ÿ'
{Lÿ¯ÿÁÿ ÿÿ´ÿÉöê Üÿ] {þæÀÿ FÜÿç fÿ½ F¯ÿó LÿþöLëÿ {ÿQ#¨æÀÿç$æ;ÿç æ ÿ$æ
{þæÀÿ Óæäæÿ LÿÀÿç {Óþæ{ÿ ¨ëÿföÿ½ ¨÷æ© ÿ{ÜÿæB {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ©
{ÜÿæB$æ;ÿç æ
{¾{¯ÿ ÿÿ´ÿÉöêÜÿ] µÿS¯ÿæÿZÿ fÿ½ H LÿþöLëÿ {ÿQ#¨æÀëÿ$æ;ÿç, {ÿ{¯ÿ
{àÿæ{Lÿ àÿäàÿä ÓóQ¿æ{Àÿ µÿçÝ fþæB LÿæÜÿ]Lÿç vÿçAæ ÀÿÜÿçd;ÿç {¾, µÿS¯ÿæÿ
{LÿDôvÿç A¯ÿÿæÀÿ {ÿ{¯ÿ ÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæ ? Lÿ'~ Aæ¨~ ÿÿ´ÿÉöê ? Óæë
¨÷`ÿæÀÿ LÿÀÿç`ÿæàÿçd;ÿç, {Ó A¯ÿÿæÀÿ As;ÿç æ A$¯ÿæ {ÓþæÿZÿ ÿàÿæàúÿ
¨÷`ÿæÀÿ LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç æ {àÿæ{Lÿ {þæþæÿZÿ ¨Àÿç A¯ÿÿæÀÿLëÿ {ÿQ#¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ {ÿòÝç ¾æAæ;ÿç æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- {Lÿ¯ÿÁÿ ÿÿ´ÿÉöê Üÿ]
{ÿQ#¨æÀÿç$æ;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§ {ÜÿDdç {¾, ÿÿ´ÿÉöê LÿæÜÿæLëÿ LëÿÜÿæ¾æF ?
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ Óúÿ F¯ÿó AÓúÿÀÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿç {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLÿõÐ LÿÜÿç$#{àÿ, "{Üÿ Afëÿö ! AÓúÿ ¯ÿÖëÀÿ AÖçÿ´ ÿæÜÿ] F¯ÿó Óúÿ ¯ÿÖëÀÿ
ÿçÿç LÿæÁÿ{Àÿ Aµÿæ¯ÿ ÿæÜÿô æ' {ÿ{¯ÿ Afëöÿ ¨`ÿæÀÿç{àÿ," Lÿ'~ Aæ¨~
µÿS¯ÿæÿ {¯ÿæàÿç F¨Àÿç LÿÜÿëd;ÿç ?' É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, ÿæÜÿ], ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ
FÜÿç A¯ÿÿæÀÿLëÿ {ÿQ#d;ÿç æ ÿæ {Lÿò~Óç µÿæÌæ¯ÿçúÿ þæ{ÿ {ÿQ#d;ÿç, ÿæ
{Lÿò~Óç ÓþõçÉæÁÿê Üÿ] {ÿQ#d;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ ¨ë~ç LÿÜÿëd;ÿç, " {þæÀÿ Aæ¯ÿçµÿöæ¯ÿ
ÿ {ÜÿæB$æF, Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæLëÿ ÿÿ´ÿÉöêÜÿ] {ÿQ#¨æ{Àÿ æ' ÿÿ´ÿÉöê FLÿ ¨÷É§
A{s æ F¨Àÿç Lÿçdç ëÿÜÿô {¾, ¨æo ÿÿ´, ¨`ÿçÉç ÿÿ´ ÀÿÜÿçdç, FÿçLÿç S~ÿæ ÉçQ#
S{àÿ, {ÜÿæB{àÿ ÿÿ´ÿæÉöê æ É÷êLõÿÐ AæSLëÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, Aææ Üÿ] ¨Àÿþÿÿ´
A{s æ Aææ ¨Àÿþvÿæ{Àÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB ¨Àÿþææ {ÜÿæB¾æF æ Aæ

ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] FÜÿç Aæ¯ÿçµÿöæ¯ÿLëÿ ¯ëÿlç¨æÀÿç$æF æ Óçç {Üÿàÿæ
{¾, A¯ÿÿæÀÿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÀÿÜÿç, AëÿÀÿæSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ {ÜÿæB$æF æ ¨÷æÀÿ»{Àÿ
{Ó ÿæÜÿæ ¯ÿëlç¨æÀÿçÿ$æF {¾, AæþLëÿ LÿçF Ó{Zÿÿ ÿçA;ÿç ? LÿçF þæSöÿÉöÿ
LÿÀÿæD$æ;ÿç ? Lÿç;ëÿ ¨Àÿþ ÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ ÿÉöÿ ÓÜÿçÿ Üÿ] {Ó {ÿQ# ¨æÀÿç$æF,
¯ëÿlç ¨æÀÿç$æF F¯ÿó ¨ë~ç ÉÀÿêÀÿLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç ¨ëÿföÿ½Lëÿ ¨÷æ© LÿÀÿçÿ$æF æ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, "{þæÀÿ fÿ½ ÿç¯ÿ¿ æ FÜÿæLëÿ {ÿQ#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ {àÿæLÿþæ{ÿ ÿæÜÿæZÿ þíÿ} Svÿÿ LÿÀÿç ¨ífæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç{àÿ æ AæLÿæÉ{Àÿ {LÿDôvÿç ÿæZÿÀÿç ÿç¯ÿæÓÿ LÿÅÿÿæ LÿÀÿç{ÿ{àÿ,F¨Àÿç Lÿçdç
ëÿÜÿô æ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ D{¿É {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç $#àÿæ ¾ÿç Aæ¨~ ÿçöæÀÿçÿ
Lÿþö LÿÀÿç{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ¨æB¨æÀÿç{¯ÿ {¾ Aæ¨~ þ ÿç¯ÿ¿ æ FÜÿç LÿþöLÿÀÿç
Aæ¨~ ¾Üÿæ {ÜÿæB¨æÀÿç{¯ÿ, ÿæÜÿæ þëô {ÜÿæBæÓæÀÿçdç æ þëô Aæ¨~ZÿÀÿ Ó»æ¯ÿÿæ
A{s æ Aæ¨~ZÿÀÿ µÿ¯ÿçÌ¿ A{s æ ÿçf µÿçÿ{Àÿ {¾Dô ÿçÿ F¨Àÿç ¨íÿöÿæ
¨æB¾ç{¯ÿ, Aæ¨~ þ ÿæÜÿæ Üÿ] {Üÿ{¯ÿ, ¾æÜÿæ É÷êLõÿÐ {ÜÿæB$#{àÿ æ ¾æÜÿæ
É÷êLõÿÐZÿ Ó´Àíÿ¨, {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨ Aæ¨~ZÿÀÿ þ {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ æ A¯ÿÿæÀÿ
¯ÿæÜÿæ{Àÿ {LÿDôvÿç {ÜÿæBÿ$æF æ Üÿô, ¾ÿç Aæ¨~Zÿ Üõÿÿß{Àÿ AÿëÀÿæS ¨íÀÿçÿ
ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~Zÿ µÿçÿ{Àÿ þ A¯ÿÿæÀÿ A ëµíÿÿç Ó»¯ÿ æ É÷êLõÿÐ Aæ¨~Zëÿ
{¨÷æûæÜÿçÿ LÿÀëÿd;ÿç {¾, ¯ÿÜëÿÿ {àÿæ{Lÿ FÜÿç þæSö{À `ÿæàÿç {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB¾æBd;ÿç æ
¯ÿêÿÀÿæSµÿß{Lÿ÷ææ þÿ½ßæ þæþë¨æÉ÷çÿæ æ
¯ÿÜÿ{¯ÿæ jæÿÿ¨Óæ ¨íÿæ þÿæ¯ÿþæSÿæ ææ10ææ
ÀÿæS F¯ÿó ¯ÿçÀÿæS DµÿßZÿ Dÿö{Àÿ {ÜÿDdç ¯ÿçÿÀÿæS æ ÿ$æ FÜÿç
¨÷LÿæÀÿ µÿß-Aµÿß, {Lÿ÷æ-A{Lÿ÷æ, DµÿßZÿ Dÿö{Àÿ, Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ A$öæúÿ
AÜÿóLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ {þæÀÿ ÉÀÿ~ {ÜÿæB ¯ÿÜëÿ {àÿæLÿ jæÿ-ÿ¨ ÿ´æÀÿæ ¨¯ÿçÿ÷
{ÜÿæB {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÓæÀÿçd;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ FÜÿçþæ{ÿ Üÿ] {ÜÿæBS{àÿ
F¨Àÿç Lÿçdç ëÿ{Üÿô æ FÜÿç ¯ÿçæÿ Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿçdç æ Aæfç þ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÜëÿ ¨ëÀëÿÌ
{þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç æ {LÿDô ¨÷Lÿæ{Àÿ ? {¾Dô
{¾DôþæÿZÿ Üõÿÿß{Àÿ AþöÀÿ ¯õÿçLëÿ {ÿQ# ¨ÀÿþææZÿ ÿçþ{;ÿ Sâæÿç{Àÿ
µÿÀÿçSàÿæ, {ÓÜÿç ×Áÿ{Àÿ þëô ÿçfÀÿ Ó´Àíÿ¨ Àÿ`ÿÿæ Lÿ{Àÿ æ {Óþæ{ÿ {þæÀÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç æ ¾ÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÿÿ´ÿÉöÿ LÿÜÿç$#{àÿ,

ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] ¯ÿÿöþæÿ "jæÿ' LëÿÜÿd;ÿç æ ¨Àÿþÿÿ´ {ÜÿDdç ¨Àÿþææ, ÿæÜÿæÀÿ
¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ ÓÜÿçÿ fæ~ç¯ÿæ Üÿ] jæÿ A{s æ FÜÿç¨Àÿç fæ~ç¨æÀëÿ$#¯ÿæ jæÿê
{þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ FÜÿç ¨÷É§ Óþæ© {ÜÿæBSàÿæ æ
¯ÿÿöþæÿ {Ó {¾æS¿ÿæ AææÀÿ{Àÿ µÿfÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZÿ {É÷~êLëÿ ¯ÿçµÿæfÿ
LÿÀëÿd;ÿç æ
{ß ß$æ þæó ¨÷¨ÿ¿{;ÿ ÿæóÖ{$ð¯ÿ µÿfæþ¿Üÿþú æ
þþ ¯ÿöæëÿ¯ÿÿö{;ÿ þëÿÌ¿æ ¨æ$ö Ó¯ÿöÉ ææ11ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ¾çF {þæ{ÿ {¾ÿçLÿç àÿSÿ{Àÿ µÿfÿ LÿÀÿ;ÿç, þëô þ
{ÓþæÿZëÿ {Ó¨Àÿç µÿfÿ LÿÀëÿ$æF, {ÓÿçLÿç Üÿ] þæÿ÷æ{Àÿ ÓÜÿ{¾æS {ÿB$æF æ
ÓæLÿZÿ É÷æ Üÿ] Lõÿ¨æ Àíÿ¨{Àÿ ÿæLëÿ þçÁÿç$æF æ FÜÿç ÀÿÜÿÓ¿Lëÿ fæ~ç Óëçfÿ
Ó¸íÿö µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæÀÿ þæSö AëÿÓæ{Àÿ Üÿ] `ÿæàÿç$æ;ÿç æ {¾¨Àÿç þëô `ÿæàëÿ$æF,
¾æÜÿæ {þæ{ÿ ¨÷çß, {Ó¨Àÿç Üÿô Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ;ÿç æ ¾æÜÿæ þëô LÿÀÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç,
{Ó¨Àÿç Üÿ] LÿÀÿ;ÿç æ
µÿS¯ÿæÿ Lÿç¨Àÿç µÿfÿ LÿÀëÿd;ÿç ? {Ó Üõÿÿß{Àÿ Àÿ$ê{ÜÿæB
D¨×çÿ ÀÿÜÿ;ÿç æ Óæ$#{Àÿ `ÿæàÿç$æ;ÿç, FÜÿæ Üÿ] ÿæÜÿæZÿ µÿfÿ A{s ëÿÌçÿ ¾æÜÿæ
vÿæÀëÿ D {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {ÓD¨×çÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ
Óÿ¿{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB¨æÀëÿ$#¯ÿæ ÓúÿSë~Zÿë ¨Àÿçÿ÷ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {Ó Aæ¯ÿçµëÿöÿ
{ÜÿæB¾æ;ÿç æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ BÎ {ÿ¯ÿ, Üõÿÿß{Àÿ ¨íÿöÿ Àÿ$ê {ÜÿæB ÿæÜÿæô;ÿç
F¯ÿó Aæ{» ¨÷ÿç ¨æÿ{Àÿ Óæ¯ÿæÿ ÿ {Üÿ¯ÿæ ¨¾ö¿;ÿ, LÿçF {Lÿ{ÿ¯ÿxÿ µÿfÿæÿ¢ÿê
{ÜÿæB$æD ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, ¾ÿç {Ó àÿ{ä AæQ# ¯ÿ¢ÿ Lÿ{Àÿ, àÿ{ä ¨÷ßÿ§ Lÿ{Àÿ,
{ÿ{¯ÿ þ {Ó FÜÿç ¨÷LÿõÿçÀÿ ÿ´¢ÿÀëÿ ¨æÀÿ {ÜÿæB¨æÀÿçÿ$æF æ {Ó Lÿç¨Àÿç
¯ëÿlç¨æÀÿç¯ÿ, "þëô {Lÿ{ÿ íÿÀÿ Óæÿ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæBdç F¯ÿó {Lÿ{ÿ
{ÉÌ ÀÿÜÿçdç æ' BÎ Üÿ] AæævÿæÀëÿ Aµÿç {ÜÿæB ¨÷ÿçÏçÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç F¯ÿó
ÓæLÿÀÿ þæSöÿÉöÿ LÿÀÿç$æ;ÿç {¾, ëÿ{þ Fvÿæ{Àÿ ÀÿÜÿçd, F¨Àÿç LÿÀÿ, F¨Àÿç
`ÿæàÿ æ FÜÿç¨Àÿç ¨÷LõÿÿçÀÿ SÿöÀëÿ ¨æÀÿ LÿÀÿç #{Àÿ #{Àÿ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿæB ÿçf
Ó´Àíÿ¨{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæB {ÿ{¯ÿ æ µÿfÿ ÿ ÓæLÿþæÿZëÿ Üÿ] LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨Ýç$æF Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ FÜÿç ¨${Àÿ {¾Dô `ÿæàÿç¯ÿæ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ
BÎ {ÿ¯ÿZÿ ÿæÿ þæÿ÷ æ FÜÿç¨Àÿç fæ~ç Óþ{Ö Ó{¯ÿæöÿþµÿæ{¯ÿÿ {þæÀÿ
AëÿÉÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {LÿDô ¨÷Lÿæ{Àÿ {Ó `ÿæàëÿ$æ;ÿç -

LÿæYúÿä;ÿ Lÿþö~æó Óççó ßf;ÿ BÜÿ {ÿ¯ÿÿæ æ
äç¨÷ó Üÿç þæëÿ{Ì {àÿæ{Lÿ Óççµÿö¯ÿÿç Lÿþöfæ ææ12ææ
{ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ LÿþöÀÿ Óçç ¨æBô {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ
¨ëfç$æF æ {LÿDô Lÿþö ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëÿö ! ëÿ{þ ÿçß Lÿþö LÿÀÿ æ
ÿçßÿ Lÿþö Lÿ'~ ? ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ ¾j Lÿ'~ ? ÓæÿæÀÿ ¯ÿç#
¯ÿç{ÉÌ æ {¾Dô$#{Àÿ É´æÓ ¨÷É´æÓ{Àÿ Üÿ¯ÿÿ, B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ¯ÿÜÿþëöQ# ¨÷¯ÿæÜÿLëÿ
ÓóßþæS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿæ¾æF, ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ {ÜÿDdç ¨Àÿþææ æ LÿþöÀÿ
Éë A$ö {ÜÿDdç, AæÀÿæÿæ æ ¾æÜÿæÀÿ Ó´Àíÿ¨ FÜÿç Aæß{Àÿ Üÿ] þçÁÿç¯ÿ æ FÜÿç
AæÀÿæÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ Lÿ'~ ? ÓóÓççó -¨Àÿþ Óçç ¨Àÿþææ, ""ßæ;ÿç ¯ÿ÷Üÿ½
Óÿæÿÿþú''- ÉæÉ´ÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ, ¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ ×çÿç æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç-
{þæÀÿ þÿæëÿÓæ{Àÿ `ÿæàëÿ$#¯ÿæ {àÿæ{Lÿ FÜÿç þëÿÌ¿ {àÿæLÿ{Àÿ LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ
¨Àÿþ {ÿðÍþö Óçç ÿçþ{;ÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨ífç$æ;ÿç æ A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿçLëÿ
¯ÿÁÿ¯ÿæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
õ ÿ ÿêß Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç $ # { àÿ {¾, FÜÿç ¾j ÿ´ æ Àÿæ ë ÿ {þ
{ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ¯ÿõçLÿÀÿ, {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ LÿÀÿ æ {¾¨Àÿç {¾¨Àÿç
Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ ¯ÿçLÿæÉ {Üÿ¯ÿ, {Ó¨Àÿç {Ó¨Àÿç ëÿ»Àÿ þ
Dÿç {Üÿ¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç ¨ÀÿØÀÿ, Dÿç LÿÀÿç ¨Àÿþ{É÷ßLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æA
æ A;ÿ ¨¾ö¿;ÿ DÿçLÿÀÿç ¾ç¯ÿæ¨æBô FÜÿæ A;ÿLÿ÷çßæ A{s æ FÜÿæ D¨{Àÿ õÿ|ÿ
{ÿB É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, {þæÀÿ AëÿLíÿÁÿ{Àÿ `ÿæàëÿ$#¯ÿæ {àÿæ{Lÿ FÜÿç
þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ LÿþöÀÿ ÓççLëÿ `ÿæÜÿ] {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ {Ó {ÿðÍþö¿ Óçç ÉçW÷ {ÜÿæB$æF æ {Ó AÓüÿÁÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç,
ÓüÿÁÿ Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÉçW÷Àÿ A$ö, Lÿ'~ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB ¾ç¯ÿæä~ç
ÿä~ FÜÿç ¨Àÿþ Óçç þçÁÿç¾æB$æF ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç, ÿæÜÿ], FÜÿç {Óæ¨æÿ{Àÿ
Lÿ÷þÉ `ÿæàÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ {Lÿò~Óç LëÿÿçþæÀÿç¯ÿæ µÿÁÿç µÿæ¯ÿæÿêÿ æÿ
µÿÁÿç `ÿþæÀÿ Fvÿæ{Àÿ ÿ$æF æ FÜÿæD¨{Àÿ ¨ë~ç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ -
`ÿæëÿ¯ÿöÿö¿ó þßæ ÓõÎó Së~Lÿþö¯ÿçµÿæSÉ
ÿÓ¿ LÿÿöæÀÿþ¨ç þæó ¯ÿç¿LÿÿöæÀÿþ¯ÿ¿ßþú ææ13ææ
{Üÿ Afëöÿ ! "`ÿæëÿ¯ÿö~¿ó þßæ ÓõÐó'- A$æöæúÿ `ÿæÀÿç¯ÿÿöLëÿ
Àÿ`ÿÿæ þëô Lÿàÿç æ ÿ Lÿ'~ þëÿÌ¿Lëÿ `ÿæÀÿç µÿæS{Àÿ ¯ÿæ+ç {ÿ{àÿ ? É÷êLõÿÐ
LÿÜëÿd;ÿç- ÿæÜÿ], "Së~Lÿþö ¯ÿçµÿæSÉ' Së~ þæþ{Àÿ LÿþöLëÿ `ÿæÀÿç µÿæS{Àÿ
¯ÿæ+çàÿç æ Së~ {SæsçF þæ¨ÿ æ ÿæþÓ Së~ ¯õÿç {Üÿ{àÿ, AæÁÿÓ¿, ÿçÿ÷æ,
¨÷þæÿ, Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ Ó´æµÿæ¯ÿ, fæ~ç$#{àÿ þ ALÿÿö¯ÿ¿Àëÿ
ÿç¯õÿÿç ÿ {ÜÿæB ¨æÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿç¯ÿÉÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ æ F¨Àÿç A¯ÿ×æ{Àÿ Óæÿ
¨÷æÀÿ» Lÿç¨Àÿç LÿÀÿç¯ÿæ ? ëÿBW+æ Aæ¨~ AæÀÿæÿæ{Àÿ ¯ÿÓëd;ÿç æ FÜÿç
Lÿþö{Àÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ {Üÿ¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôd;ÿç æ Lÿç;ëÿ ÿÉþçÿçsú þ ÿçf ¨ä{Àÿ
ÀÿÜë ÿæÜÿæô;ÿç æ A¯ÿÉ¿ ÉÀÿêÀÿ ¯ÿÓç$æF Lÿç;ëÿ {¾Dô þÿLëÿ ¯ÿÓç¯ÿæ ÿÀÿLÿæÀÿ ,
{Ó ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB ¯ëÿàëÿdç, LëÿÿLÿöÀÿ LÿÅÿÿæ{Àÿ ¯ëÿàëÿdç æ ¯ÿç`ÿæÀÿ ÿÀÿèÿþæÿZÿ
¨Àÿç Dvÿç$æF æ {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ LÿæÜÿ]Lÿç ¯ÿÓçd;ÿç ? Óþß LÿæÜÿ]Lÿç ÿÎ LÿÀëÿd;ÿç ?
{ÓÜÿç Óþß {Lÿ¯ÿÁÿ ""¨Àÿç`ÿ¾ö¿ææLÿó Lÿþö Éëÿ÷Ó¿æ¨ç Ó´µÿæ¯ÿfþú æ''
A$öæúÿ {¾Dô þÜÿæ¨ëÀëÿÌ A¯ÿ¿Nÿ ×çÿç{Àÿ $#{¯ÿ, A¯ÿçÿæÉê ÿÿ´{Àÿ ×çÿ,
ÿæZÿÀÿ ÿ$æ FÜÿç ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ ÿçfvÿæÀëÿ D Àÿ~Àÿ ÓæLÿZÿ {Ó¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç¾æA æ F$#Àëÿ ëÿÌçÿ ÓóÔÿæÀÿ Éþÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, Óæÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
{ÿB¨æÀëÿ$#¯ÿæ ÓóÔÿæÀÿ ¯õÿç {ÜÿæB`ÿæàÿç¯ÿ æ
Lÿ÷þÉ ÿæþÓçSë~ Éíÿ¿ {Üÿ{àÿ ÀÿæfÓçSë~Àÿ ¯õÿç ÿ$æ Óæÿ´çLÿ
Së~ Ó´Åÿ ÓoæÀÿ ÓÜÿçÿ ÓæLÿÀÿ äþÿæ {¯ÿðÉ¿ {É÷~êÀÿ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç
Óþß{Àÿ {ÓÜÿç ÓæLÿ B¢ÿç÷ß Óó¾þ, AæçLÿ Ó¸ÿç ÓóS÷Üÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ
LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ Lÿþö LÿÀÿçLÿÀÿç {ÓÜÿç ÓæLÿ vÿæ{Àÿ Óæÿ´çLÿSë~ ¯ÿõç {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
ÀÿæfÓçLÿ Së~ Lÿþú ÀÿÜÿç¯ÿ æ ÿæþÓçLÿ Së~ Éæ;ÿç ÀÿÜÿç¯ÿ æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ {ÓÜÿç
ÓæLÿ äÿ÷çß {É÷~ê{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾ç¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ {Éðæ¾ö¿, Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
ÀÿÜÿç¯ÿæ äþÿæ, ¨dLëÿ ÿÜÿsç¯ÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ, ÓþÖ µÿæ¯ÿÿæþæÿZÿ{Àÿ Ó´æþêÿ´,
¨÷LõÿÿçÀÿ D ÿçÿçSë~Lëÿ Lÿæsç¯ÿæ{Àÿ äþÿæ, ÿæÜÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ |ÿÁÿç¾ç¯ÿ æ
{ÓÜÿç Lÿþö AæÜëÿÀÿç Óíä½ {ÜÿBS{àÿ þæÿ÷ Óæÿ´çLÿSë~ Lÿæ¾ö¿Àÿÿ ÀÿÜÿç{àÿ,
þÿÀÿ Éþÿ, B¢ÿç÷ßÿþÿ, FLÿæS÷ÿæ, ÓÀÿÁÿÿæ, æÿ, Óþæ#, CÉ´Àÿêß
ÿç{öÉ , AæÖçLÿÿæ Bÿ¿æÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ äþÿæ ÓÜÿçÿ
{ÓÜÿç ÓæLÿLëÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êÀÿ LëÿÜÿæ¾æF æ FÜÿæ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êLÿþöÀÿ
ÿçþ§ÿþ Óêþæ A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÓÜÿç ÓæLÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB¾æF,
{ÓÜÿç A;ÿçþ Óêþæ{Àÿ {Ó Ó´ßó ÿæ¯ÿ÷æÜÿ½~ ÀÿÜÿç$æF, ÿæ äÿ÷êß, ÿæ {¯ÿðÉ¿,
ÿæ Éëÿ÷ Lÿç;ëÿ Aÿ¿þæÿZÿ þæSö ÿÉöÿ {Üÿëÿ {Ó ¯ÿ÷æÜÿ½~ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ Lÿþö
{SæsçF Üÿ] A{s æ ÿçßÿ Lÿþö, AæÀÿæÿæ æ Aæ¯ÿÖæ {µÿÿ{Àÿ FÜÿç LÿþöLëÿ
Daÿÿê`ÿ `ÿæÀÿç {Óæ¨æÿ{Àÿ ¯ÿæ+ç{àÿ æ LÿçF ¯ÿæ+ç{àÿ ? {Lÿò~Óç {¾æ{SÉ´Àÿ
¯ÿæ+ç{àÿ, A¯ÿ¿Nÿ ×ççÿç¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¯ÿæ+ç{àÿ, ÿæÜÿæÀÿ Lÿÿöæ, {þæ ¨Àÿç
A¯ÿçÿæÉêLëÿ ALÿÿöæ Üÿ] fæ~ æ LÿæÜÿ]Lÿç ?
ÿ þæó Lÿþöæ~ç àÿç¸;ÿç ÿ {þ Lÿþöüÿ{Áÿ ØõÜÿæ æ
Bÿç þæó {ßæµÿçfæÿæÿç Lÿþöµÿçÿö Ó ¯ÿ{ÿ ææ14ææ
LÿæÀÿ~ Lÿþö üÿÁÿ{Àÿ {þæÀÿ ØõÜÿæ ÿæÜÿ] æ LÿþöüÿÁÿ Lÿ'~ ? É÷êLõÿÐ
¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, ¾j ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ ¨ëÀÿæ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç Lÿ÷çßæÀÿ ÿæþ
Lÿþö A{s F¯ÿó ¨íÿöç LÿæÁÿ{Àÿ ¾j ¾æÜÿæ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç jæÿæþõÿ
¨æÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ
{ÜÿDdç ¨Àÿþææ æ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©ç Bdæ þ ¯ÿÿöþæÿ {þæÀÿ ÿæÜÿ] æ
LÿæÀÿ~ {Ó {þævÿæÀëÿ µÿç ÿëÜÿ] æ þëô A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨ A{s æ ¨ÀÿþææZÿ
×çÿç¾ëNÿ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ AæSLëÿ {Lÿò~Óç ÓÿæÿæÜÿ] æ ¾æÜÿæ ÿçþ{;ÿ FÜÿç
Lÿæ¾ö¿{Àÿ {Ó§Üÿ ÀÿQ#¯ÿç æ {ÿ~ë Lÿþö {þæ{ÿ àÿç© LÿÀÿç¨æ{Àÿ ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç
ÖÀÿ{Àÿ ¾çF {þæ{ÿ fæ~ç$æF A$öæúÿ ¾çF LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ ¨ÀÿþææZëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç$æF, ÿæÜÿæZëÿ þ Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿ{Àÿ ¨LÿæBÿ$æF æ {¾¨Àÿç É÷êLõÿÐ,
{Ó¨Àÿç {ÓÜÿç ÖÀÿLëÿ fæ~ç$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ æ
F¯ÿó jæÿ´æ Lÿõÿó Lÿþö ¨í{¯ÿðöÀÿ¨ç þëþëäëµÿç
LÿëÀëÿ Lÿ{þñ¯ÿ ÿÓ½æÿ´ó ¨í{¯ÿñ ¨í¯ÿöÿÀÿó Lõÿÿþú ææ15ææ
{Üÿ Afëÿö ! ¨í¯ÿöÀëÿ {þæä ¨æB$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ FÜÿæ
Üÿ] fæ~ç Lÿþö LÿÀÿæB$#àÿæ æ Lÿ'~ fæ~ç ? FÜÿæ {¾ {¾{¯ÿ LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ
¨æÀÿþææ µÿç ÿÀÿÜÿç¾æD, LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ ¨ÀÿþææZÿ ØõÜÿæ ÿ ÀÿÜÿç{àÿ
{ÓÜÿç ¨ëÀÿëÌZëÿ Lÿþö ¯ÿæ¤ÿç ÿ$æF æ É÷êLõÿÐ FÜÿç ×çÿçÀÿ $#{àÿ æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Ó
Lÿþö{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç F¯ÿó {ÓÜÿç ÖÀÿLëÿ Aæ{» fæ~çS{àÿ þ Aæ»Zëÿ
Lÿþö ¯ÿæ¤ÿç ¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {¾¨Àÿç É÷êLõÿÐ, vÿçLúÿ {ÓÜÿç ÖÀÿ{Àÿ ¾çF fæ~ç{ÿ¯ÿ,
{Ó¨Àÿç Üÿ] {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ þ Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¯ÿÿöþæÿ É÷êLõÿÐ
µÿS¯ÿæÿ, þÜÿææ, A¯ÿ¿Nÿ, {¾æ{SÉ´Àÿ A$¯ÿæ þÜÿæ{¾æ{SÉ´Àÿ, ¾æÜÿæ
{Üÿàÿ þ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ DçÎ æ FÜÿæ ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç ¨í¯ÿöÀÿ
þëþëäë ¨ëÀëÿÌ, {þæäLÿæþê ¨ëÀëÿÌ Lÿþö LÿÀëÿ$#{àÿ, {ÿ~ëLÿÀÿç {Üÿ Afëöÿ !

ëÿ{þ þ ¨í¯ÿö ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ ¨Àÿç FÜÿç Lÿþö LÿÀÿ æ FÜÿæ Üÿ] FLÿþæÿ÷ Lÿàÿ¿æ~
¨÷ÿ þæSö æ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç{àÿ,
Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ØÎ LÿÀÿç ÿæÜÿæô;ÿç {¾, Lÿþö Lÿ'~ ? ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {Ó
LÿþöÀÿ ÿæþþæÿ÷ {ÿB LÿÜÿç{àÿ, "¯ÿÿöþæÿ ëÿ{þ ÿçÍæþ Lÿþö ¯ÿçÌß{Àÿ Éë~ !
ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ ¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ {¾ FÜÿæ fÿ½ þÀÿ~ Àÿí¨ê þÜÿæ
µÿßÀëÿ Àÿäæ LÿÀÿç$æF æ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ Óæ¯ÿæÿÿæ D¨{Àÿ ¯ÿÿöÿæ
Lÿ{àÿ Lÿç;ëÿ FÜÿæ ¨÷ÿç¨æÿçÿ Lÿ{àÿ ÿæÜÿ] {¾, Lÿþö Lÿ'~ ? õÿÿêß Aæß{Àÿ
{Ó LÿÜÿç{àÿ {¾ jæÿ {¾æS µÿàÿ àÿæSë A$¯ÿæ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS æ Lÿþö ÿ
LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç¯ÿ ÿæ LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{àÿ LÿçF jæÿê {ÜÿæB$æF F¯ÿó
LÿþöLëÿ ¨÷æÀÿ» ÿ LÿÀÿç LÿçF ÿçÍæþê {ÜÿæB$æF æ Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ ¾çF ÿLÿ{Àÿ {Ó
ÿ»ê A{s æ {ÿ~ë þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ¯ÿÉ LÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿ æ {LÿDô Lÿþö
LÿÀÿç¯ÿ ? {Ó LÿÜÿç{àÿ, ÿçßÿ Lÿþö LÿÀÿ æ ¯ÿÿöþæÿ FÜÿç ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö Lÿ'~ ?
¨ë~ç LÿÜÿç{àÿ, ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] ÿçßÿ Lÿþö æ {SæsçF íÿÿÿ ¨÷É§ {ÿ{àÿ {¾,
¾j Lÿ'~ ? ¾æÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Lÿþö {Üÿ¯ÿ æ {Óvÿæ{Àÿ þ ¾jÀÿ Dÿç
¯ÿçÌß{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ ¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ æ Lÿç;ëÿ ¾j Lÿ'~ LÿÜÿç{àÿ
ÿæÜÿ] æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ LÿþöLëÿ ¯ëÿlç {Üÿ¯ÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ ØÎ {ÜÿæBÿæÜÿ] {¾
Lÿþö Lÿ'~ ? FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ ¯ÿÝ¯ÿÝ ¯ÿçÿ´æÿ þ {þæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ
ÿæÜÿæLëÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ fæ~ç{ÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
Lÿçó Lÿþö LÿçþLÿ{þöÿç Lÿ¯ÿ{ßæ¨¿ÿ÷ {þæÜÿçÿæ æ
ÿ{ÿ Lÿþö ¨÷¯ÿä¿æþç ßgjæÿ´æ {þæä¿{ÓÉëµÿæúÿ ææ16ææ
Lÿþö Lÿ'~ F¯ÿó ALÿþö Lÿ'~ ? FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ ¯ÿëçþæÿ ¨ëÀëÿÌþæ{ÿ
þ {þæÜÿçÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿçd;ÿç æ {ÿ~ë þëô {ÓÜÿç Lÿþö ëÿþ ÿçþ{;ÿ µÿàÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
LÿÜÿç¯ÿç, ¾æÜÿæLëÿ fæ~ç ëÿ{þ "AÉëµÿæúÿ {þæä{Ó'-AÉëµÿ A$öæúÿ ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ
Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ þëNÿç ¨æB¯ÿ æ Lÿþö {SæsçF F¨Àÿç ¯ÿÖë ¾æÜÿæ ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ
þëNÿç {ÿB$æF æ FÜÿç LÿþöLëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
Lÿþö{~æ Üÿ¿¨ç {¯ÿæ¯ÿ¿ó {¯ÿæ¯ÿ¿ó `ÿ ¯ÿçLÿþö~ æ
ALÿþö~Êÿ {¯ÿæ¯ÿ¿ó SÜÿÿæ Lÿþö{~æ Sÿç ææ17ææ
LÿþöÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ þ fæ~ç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ, ALÿþöÀÿ Ó´Àÿí¨Lëÿ þ fæ~ç¯ÿæ

Aæ¯ÿÉ¿Lÿ F¯ÿó ¯ÿçLÿþö A$öæúÿ ¯ÿçLÿÅÿ Éíÿ¿ ¯ÿç{ÉÌ Lÿþö, ¾æÜÿæ Aæ© ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ
ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæLëÿ þ fæ~ç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ LÿæÀÿ~ LÿþöÀÿ Sÿç SÜÿÿ
A{s æ Lÿçdç {àÿæ{Lÿ ¯ÿçLÿþöÀÿ A$öLëÿ ÿçÌç Lÿþö, þÿ àÿSæB LÿÀëÿ$#¯ÿæ Lÿþö
Bÿ¿æÿç LÿÜÿ;ÿç æ ¯ÿÖëÿ Fvÿæ{Àÿ "¯ÿç'D¨ÓSö ¯ÿçÉçÎÿæÀÿ {ÿ¿æÿçLÿ þæÿ÷ æ
¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Lÿþö ¯ÿçLÿÅÿÉíÿ¿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó ALÿõÐ, AÉëLÿÈ
{ÜÿæB$æF æ Aæ×çÿ, Aæõÿ©, Aæ©Lÿæþ, ¨ëÀëÿÌþæÿZëÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿæ
{Lÿò~Óç àÿæµÿ F¯ÿó ÿæ ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{àÿÿ Üÿæÿç {ÜÿB$æF æ {Üÿ{àÿ þ {Ó
{àÿæLÿ Lÿàÿ¿æ~ ÿçþ{;ÿ Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ F¨Àÿç LÿþöLëÿ ¯ÿçLÿÅÿ Éíÿ¿, ¯ÿçÉë
F¯ÿó ¯ÿçLÿþö þ LëÿÜÿæ¾æF æ
DÿæÜÿÀÿ~ Ó´Àíÿ¨ Sêÿæ{Àÿ {¾Dôvÿç {Lÿò~Óç Lÿæ¾ö¿{Àÿ "¯ÿç' D¨ÓSö
àÿæSçdç, ÿæÜÿæ ¯ÿç{ÉÌÿæÀÿ {ÿ¿æÿçLÿ A{s æ ÿçLõÿÎÿæÀÿ ëÿÜÿô ¾$æ, "{ßæS¾ë{Nÿæ
¯ÿçÉëææ ¯ÿçÿçÿææ fç{ÿ¢ÿç÷ß''(Sêÿæ 5/6) æ ¾çF {¾æS¾ëNÿ, {Ó
¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ Éë A;ÿLÿÀÿ~ ¨ëÀëÿÌ, Éëææ¯ÿæàÿæ Bÿ¿æÿç ¯ÿç{ÉÌÿæÀÿ
{ÿ¿æÿçLÿ þæÿ÷ æ FÜÿç¨Àÿç SêÿæÀÿ ×æÿ -×æÿ{Àÿ "¯ÿç' D¨ÓSöÀÿ ¨÷{ßæS
{ÜÿæBdç æ ¾æÜÿæ ¯ÿç{ÉÌ ¨íÿöÿæÀÿ {ÿ¿æÿLÿ þæÿ÷ æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿçLÿþö þ ¯ÿçÉçÎ
LÿþöÀÿ {ÿ¿æÿLÿ A{s æ ¾æÜÿæLÿç ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ Ó¸æÿçÿ
{ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæ ÉëµÿæÉëµÿ ÓóÔÿæÀÿ D LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$æF æ ¯ÿÿöþæÿ Aæ¨~
¯ÿçLÿþö {ÿQ#{àÿ æ {ÉÌ ÀÿÜÿçàÿæ Lÿþö H ALÿþö æ ¾æÜÿæLëÿ AæÓ;ÿæ {ÉâæLÿ{Àÿ
¯ëÿlç¯ÿæLëÿ ¨÷ßÿ§ LÿÀÿ æ ¾ÿç Fvÿæ{Àÿ Lÿþö ALÿþöÀÿ ¯ÿçµÿæfÿ ¯ëÿlç ÿ ¨æÀÿç¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ Sêÿæ {Lÿ{¯ÿ þ ¯ëÿlç¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ
Lÿþö~¿Lÿþö ß ¨{É¿ÿLÿþö~ç `ÿ Lÿþö ß æ
Ó ¯ëÿçþæúÿ þëÿ{Ì¿Óë Ó ßëNÿ LõÿúÿÓ§LÿþöLõÿúÿ ææ18ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Lÿþö{Àÿ ALÿþö {ÿQë$æF æ LÿþöÀÿ A$ö AæÀÿæÿæ A$öæúÿ
AæÀÿæÿæ LÿÀÿ F¯ÿó FÜÿæ þ ¯ÿç`ÿæÀÿ $æD {¾ LÿÀÿç¯ÿæ {àÿæLÿ þëô ëÿÜÿô æ ¯ÿÀÿó
Së~Àÿ A¯ÿ×æ Üÿ] `ÿç;ÿÿ{Àÿ Aæ»Zëÿ ÿç¾ëNÿç LÿÀÿæB$æF æ þëô BÎ ÿ´æÀÿæ
ÓoæÁÿçÿ {ÜÿDdç æ F¨Àÿç {ÿQ#¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ F¯ÿó FÜÿç¨Àÿç {¾{¯ÿ ALÿþö
{ÿQ#¯ÿæ äþÿæ AæÓç¾ç¯ÿ F¯ÿó æÀÿæ¯ÿæÜÿçLÿ {ÿðÁÿæÀÿæ¯ÿúÿ Lÿþö {ÜÿD$#¯ÿ æ
{ÿ{¯ÿ ¯ëÿlç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ {¾, Lÿþö µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ {ÜÿDdç æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ þëÿÌ¿
þ{Àÿ ¯ëÿçþæÿ, {¾æSê, {¾æS¾ëNÿ ¯ëÿç¯ÿæàÿæ F¯ÿó Ó¸íÿö LÿþöÀÿ Lÿÿöæ,

ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {àÿÉþæÿ÷ þ ÿøsç ÀÿÜÿçÿ$æF æ ÓæÀÿæóÉÿ
AæÀÿæÿæ Üÿ] Lÿþö æ {ÓÜÿç LÿþöLëÿ LÿÀÿ;ëÿ F¯ÿó LÿÀëÿ$#¯ÿæ Lÿþö{Àÿ ALÿþö {ÿQ#
¯ÿç`ÿæÀÿ $æD {¾, þëô ÿ ¾¦þæÿ÷ æ BÎ Üÿ] {þæ ÿ´æÀÿæ Lÿþö LÿÀÿæ;ÿç F¯ÿó þëô
Së~Àëÿ D A¯ÿ×æëÿÓæ{Àÿ Üÿ] {`ÿÎæ LÿÀëÿdç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ALÿöþÿæÀÿ FÜÿç
äþÿæ AæÓç¾ç¯ÿ F¯ÿó æÀÿæ¯ÿæÜÿê Lÿþö {ÜÿD$#¯ÿ, {ÿ{¯ÿ fæ~ç¯ÿ {¾ ¨Àÿþ
Lÿàÿ¿æ~ ×çÿç {ÿD$#¯ÿæ Lÿþö {ÜÿDdç æ ¨íf¿ SëÀëÿþÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ, {¾Dô
¨¾ö¿;ÿ BÎ Üõÿÿß{Àÿ Àÿ$ê {ÜÿæB ÿæÜÿæô;ÿç F¯ÿó Àÿ$ê {ÜÿæB ÿæLëÿ ÿ Ó»æÁÿ;ÿç,
{ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ vÿçLúÿ Àíÿ¨{Àÿ ÓæÿæÀÿ ¨÷æÀÿ» Üÿ] {ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ
¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿæ¾æF, ÿæÜÿæ Lÿþö{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ ¨÷ßæÓ þæÿ÷ æ ÜÿÁÿÀÿ
Ó¸íÿö µÿæÀÿ ¯ÿÁÿÿ D¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF, {Üÿ{àÿ þ `ÿæÌ ¯ÿÁÿÿ þæþ{Àÿ
`ÿæÌê Üÿ] LÿÀÿç$æF æ vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç ÓæÿÀÿ Ó¸íÿö ¨ÀÿçÉ÷þ ÓæLÿ D¨{Àÿ
Üÿ] ÀÿÜÿç$æF Lÿç;ëÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ÓæLÿ ÿ BÎ A{s æ ¾çFLÿç ÿæÀÿ ¨d{Àÿ àÿæSç
ÀÿÜÿç$æF æ ¾çF Lÿç ÿæÀÿ þæSö ÿÉöÿ LÿÀÿç$æF æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ BÎ ÿçÿöß
ÿ{ÿ{¯ÿ, {Ó ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~ ¯ÿëlç ¨æÀÿç{¯ÿÿæÜÿ] {¾, Aæþ ÿ´æÀÿæ Lÿ'~ {Üÿàÿæ ?
Aæ{» ¨÷Lõÿÿç{Àÿ þgç ¾æBd;ÿç, ÿæ ¨Àÿþææ{Àÿ ? FÜÿç¨Àÿç BÎZÿ ÿç{öÉ{Àÿ
{¾Dô ÓæLÿ FÜÿç AæçLÿ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æF, ÿçfLëÿ ALÿþö þ{ÿLÿÀÿç
æÀÿæ¯ÿæÜÿê Lÿþö LÿÀÿç$æF æ {Ó Üÿçô ¯ëÿçþæÿ æ ÿæÜÿæÀÿ {¯ÿæ ß$æ$ö A{s æ
{Ó Üÿ] {¾æSê æ fçjæÓæ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ {¾, Lÿþö F¨Àÿç LÿÀÿç `ÿæàÿç$#¯ÿæ, ÿæ
{Lÿ{¯ÿ LÿþöÀëÿ þëNÿç þ þçÁÿç¯ÿ æ
É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ ¾æÜÿæLÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç ÿæÜÿæ Lÿþö ëÿ{Üÿô æ Lÿþö
FLÿ ÿçöæÀÿçÿ Lÿ÷çßæ A{s æ "ÿçßÿó LÿëÀëÿ Lÿþöÿ´þú'- {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ
ÿçöæÀÿçÿ LÿþöLÿÀÿ æ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö Lÿ'~ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜÿç{àÿ "¾jæ$öæúÿ
Lÿþö{~æÿ¿ÿ÷ {àÿæ{Lÿæßó Lÿþö¯ÿ¤ÿÿ æ A$öæúÿ ¾jLëÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨
{ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿþö æ FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ ¾æÜÿæLÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, Lÿ'~ ÿæÜÿæ Lÿþö ëÿÜÿô ?
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç, "Aÿ¿ÿ÷ {àÿæ{Lÿæßó Lÿþö¯ÿ¤ÿÿ' æ A$öæúÿ FÜÿç ¾jLëÿ
Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, ÿæÜÿæ FÜÿç {àÿæLÿÀÿ
¯ÿ¤ÿÿþæÿ÷, Lÿþö ëÿ{Üÿô æ "ÿÿ$öó Lÿþö'- {Üÿ Aföëÿ ! {ÓÜÿç ¾j ¨ëÿ} ÿçþ{;ÿ
DÿþÀíÿ{¨ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ F¯ÿó {¾{¯ÿ ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨ LÿÜÿç{àÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæ
Éë Àíÿ¨{Àÿ AæÀÿæÿæÀÿ FLÿ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ æ ¾æÜÿæLÿç {ÓÜÿç AæÀÿæ {ÿ¯ÿ

¨¾ö¿;ÿ ¨Üë oæB, {Ó$#{Àÿ ¯ÿçàÿß LÿÀÿæB$æF æ FÜÿç ¾j{Àÿ B¢ÿç÷ß ÿþÿ,
þÿÀÿ Éþÿ, {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ Aföÿ Bÿ¿æÿç LÿÜÿç ÓæÀÿç¯ÿæ¨{Àÿ {ÉÌ{Àÿ
LÿÜÿç{àÿ, A{ÿLÿ {¾æSê ¨÷æ~ H A¨æÿÀÿ SÿçLëÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç ¨÷æ~æßæþ
¨Àÿæß~ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿæ µÿçÿÀëÿ ÓóLÿÅÿ Dvÿç¨æ{Àÿ, ÿæ
¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿæÿæ¯ÿÀÿ~Àÿ ÓZÿÅÿ þÿ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¨æ{Àÿ æ F¨Àÿç ×çÿç{Àÿ
`ÿçÿÀÿ Ó¯ÿö$æ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ÿç{Àÿæ `ÿçÿÀÿ þ ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ {ÓÜÿç
¨ëÀëÿÌ "ßæ;ÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Óÿæÿÿþú' A$öæúÿ ÉæÉ´ÿ Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
¨æB¾æF æ FÜÿæ Üÿ] ¾j A{s æ ¾æÜÿæLëÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿþö æ Aÿ
LÿþöÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç AæÀÿæÿæ, µÿfÿ, {¾æS-ÓæÿæLëÿ µÿàÿÀíÿ{¨
Ó¸æÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ æ ¾æÜÿæÀÿ ¯ÿçÉúÿ ¯ÿÿöÿ FÜÿç Aæß{Àÿ AæÓëdç æ Fvÿæ{Àÿ
Lÿþö F¯ÿó ALÿþöÀÿ Üÿ] {Lÿ¯ÿÁÿ ¯ÿçµÿæfÿ LÿÀÿæSàÿæ æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ Lÿþö
LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ ÿæÜÿæLëÿ vÿçLúÿ þæSö {ÿB {Üÿ¯ÿ F¯ÿó {ÓÜÿç ¨${Àÿ `ÿæàÿç
{Üÿ¯ÿ æ fçjæÓæ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ {¾, Lÿþö F¨Àÿç LÿÀëÿ$#¯ÿæ, ÿæ {Lÿ{¯ÿ LÿþöÀëÿ
þëNÿç þçÁÿç¯ÿ ? FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿëd;ÿç-
ßÓ¿ Ó{¯ÿö ÓþæÀÿ»æ LÿæþÓZÿÅÿ¯ÿf}ÿæ æ
jæÿæS§çÿSúLÿþöæ~ó ÿþæÜëÿ ¨çÿó ¯ëÿæ ææ19ææ
{Üÿ Afëöÿ ! "ßÓ¿ Ó{¯ÿö ÓþæÀÿ»æ- {¾Dô ¨ëÀëÿÌ ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿöÿæ
ÓÜÿçÿ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿ÷çßæ (¾æÜÿæLëÿ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç AæÓç{àÿ {¾, Lÿþö{Àÿ
ALÿþö {ÿQ#¯ÿæÀÿ äþÿæ AæÓçSàÿæ ¨{Àÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ ÀÿÜëÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Àÿ
Ó¸íÿö Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ {¾æS¿ÿæ $æF æ ¾æÜÿæ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´Àÿæ {àÿÉþæÿ÷ þ
ÿøsç ÿ$æF) Lÿæþ ÓZÿÅÿ ¯ÿf}ÿæ- Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ {ÜÿæB F{ÿ Óíä½
{ÜÿæB¾æF {¾, ¯ÿæÓÿæ F¯ÿó þÿÀÿ ÓZÿÅÿ, ¯ÿçLÿÅÿÀëÿ D¨ÀÿLëÿ Dvÿç¾æF æ
A$öæúÿ Lÿæþÿæ F¯ÿó ÓZÿÅÿÀÿ ÿç{Àÿæ {Üÿ¯ÿæ, þÿÀÿ ¯ÿçfçÿæ¯ÿ×æ A{s æ
Aÿ Lÿþö F¨Àÿç FLÿ ¯ÿÖë, ¾æÜÿæ FÜÿç þÿLëÿ Lÿæþÿæ F¯ÿó ÓZÿÅÿ ¯ÿçLÿÅÿÀëÿ
D¨ÀÿLëÿ DvÿæB {ÿB$æF æ {ÓÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ jæÿæS§ç ÿU Lÿþöæ~þú-
A$öæúÿ A;ÿçþ ÓZÿÅÿÀÿ Éþÿ ÓÜÿçÿ ¾æÜÿæLëÿ Aæ{» fæ~çÿæÜÿæô;ÿç, ¾æÜÿæLëÿ
fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Aæ{» BbëÿLÿ $#{àÿ, {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä {¯ÿæ
{ÜÿæB$æF æ Lÿç÷ßæLÿ ¨${Àÿ `ÿæàÿç ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä {¯ÿæÀÿ ÿæþ Üÿ]
jæÿ æ {ÓÜÿç jæÿ ÓÜÿçÿ Üÿ] "ÿU Lÿþöæ~þú'- Lÿþö Ó¯ëÿÿçÿ ¨æBô ÿU
{ÜÿæB¾æF æ ¾æÜÿæ ¨æB¯ÿæ {ÉÌ$àÿæ ¨æBS{àÿ, ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ ¯ÿ÷ÿ ¨ëÀÿæ
{ÜÿæBSàÿæ, AæSLëÿ {Lÿò~Óç Óÿæ ÿæÜÿ] ¾æÜÿæLëÿ {Éæ LÿÀÿç¯ÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ
LÿþöLÿÀÿç þ LÿæÜÿæLëÿ {Qæfç¯ÿæ ? {ÓÜÿç fæÿLÿæÀÿê ÓÜÿçÿ LÿþöÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ
þ Óþæ© {ÜÿæB¾æF æ F¨Àÿç ×çÿç Ó¸ ¨ëÀëÿÌZëÿ Üÿ] {¯ÿæ Ó´Àíÿ¨
þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæ{ÿ ¨çÿ ÿæþ{Àÿ Ó{ºæ#ÿ Lÿ{àÿ æ ÿæÜÿæZÿ fæÿLÿæÀÿê
¨íÿö, F¨Àÿç ×çÿç¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿ'~ LÿÀÿç$æ;ÿç ? {Ó Lÿç¨Àÿç ÀÿÜëÿ$æ;ÿç ?
ÿæÜÿæZÿ fê¯ÿÿ`ÿ¾ö¿æ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ÿ¿Nÿ´æ LÿþöüÿÁÿæÓóSó ÿçÿ¿õÿ{©æ ÿçÀÿæÉ÷ß
Lÿþö~¿µÿç¨÷¯õÿ{ÿæ¨ç {ÿð¯ÿ Lÿço#úÿ Lÿ{Àÿæÿç Ó ææ20ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç ¨ëÀÿëÌ ÓæóÓæÀÿçLÿ AæÉ÷ß ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB ÿçÿ¿ ¯ÿÖë
¨Àÿþææ{Àÿ Üÿ] ëÿ© ÀÿÜÿç, LÿþöüÿÁÿ ¨ÀÿþææZÿ AæÓNÿçLëÿ þ ÿ¿æSLÿÀÿç ÿçA;ÿç æ
LÿæÀÿ~ ¨Àÿþææ þ ¯ÿÿöþæÿ µÿç ëÿÜÿô æ F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿþö µÿàÿ Àíÿ¨{Àÿ
LÿÀëÿ$#{àÿ þ {Ó Lÿçdç LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç æ
ÿçÀÿæÉêßöÿ`ÿçÿææ ÿ¿NÿÓ¯ÿö¨ÀÿçS÷Üÿ æ
ÉæÀÿêÀÿó {Lÿ¯ÿÁÿó Lÿþö Lëÿ¯ÿöæ{¨§æÿç Lÿàúÿ¯ÿçÌþú ææ21ææ
¾çF ÉÀÿêÀÿ F¯ÿó A;ÿLÿÀÿ~Lëÿ fç~çSàÿæ, {µÿæSÀÿ Ó¸íÿö ÓæþS÷ç
¾çF ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿBdç, F¨Àÿç AæÉæ ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿêÀÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿþö
LÿÀÿç¯ÿæ µÿÁÿç {ÿQæ¾æF æ ¯ÿÖëÿ {Ó Lÿçdç LÿÀëÿÿ$æ;ÿç æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Ó ¨æ¨Lëÿ
¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ {Ó ¨íÿöÿ´Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÿ~ë {Ó Aæ¯ÿæSþÿLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
ßõÿbÿæàÿæµÿÓ;ëÿ{Îæ ÿ´£ÿæÿê{ÿæ ¯ÿçþûÀÿ æ
Óþ Óçæ¯ÿÓç{ò `ÿ Lõÿÿ´æ¨ç ÿ ÿç¯ÿ¿{ÿ ææ22ææ
Ó´ÿ ¾æÜÿæLÿçdç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, {Ó$#{Àÿ Ó;ëÿÎ ÀÿÜëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
ÓëQ-ëÿQ, ÀÿæS-{ÿ´Ì F¯ÿó ÜÿÌö-{ÉæLÿæÿç ÿ´¢ÿÀëÿ DÿöLëÿ "¯ÿçþûÀÿ'-
BÌöæÀÿÜÿçÿ ÿ$æ Óçç-AÓçç{Àÿ Óþµÿæ¯ÿ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ LÿþöLëÿ LÿÀÿç þ ¯ÿ¤ÿÿ{Àÿ
¨Ýçÿ$æF æ Óçç A$öæúÿ ¾æÜÿæ ¨æB¯ÿæÀÿ $#àÿæ ÿæÜÿæ ¯ÿÿöþæÿ µÿç ÿæÜÿ]
F¯ÿó ÿæÜÿæ {Lÿ¯ÿÁÿ AàÿSæ þ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë AÓççÀÿ þ µÿß
ÿ$æF æ FÜÿç¨Àÿç Óçç H AÓçç{Àÿ Óþµÿæ¯ÿ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ Lÿþö LÿÀÿç þ
¯ÿ¤ÿÿ{Àÿ ¨Ýçÿ$æF æ {LÿDô LÿþöLëÿ {Ó LÿÀÿç$æF ? {ÓÜÿç ÿçß Lÿþö, ¾jÀÿ

¨÷Lÿç÷ßæ FÜÿæLëÿ Üÿ] ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
SÿÓèÿÓ¿ þëNÿÓ¿ jæÿæ¯ÿ×çÿ{`ÿÿÓ æ
ßjæßæ`ÿÀÿÿ Lÿþö ÓþS÷ó ¨÷¯ÿçàÿêß{ÿ ææ23ææ
{Üÿ Afëÿö ! "ßjæßæ`ÿ`ÿÀÿÿ Lÿþö' æ A$öæúÿ ¾jÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ]
Lÿþö F¯ÿó ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ æ FÜÿç ¾jÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç ÓæäæúÿLÿæÀÿ
ÓÜÿçÿ jæÿ{Àÿ ×çÿ Óèÿ {ÿæÌ F¯ÿó AæÓNÿç ÀÿÜÿçÿ þëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ Ó¸íÿö Lÿþö
Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ {ÓÜÿç Lÿþö {Lÿò~Óç ¨Àÿç~æþ D
LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$æF æ LÿæÀÿ~ LÿþöÀÿ üÿÁÿ ¨Àÿþææ, ÿæÜÿæZÿ vÿæÀëÿ µÿç ÀÿÜÿçÿ$æ;ÿç æ
¯ÿÿöþæÿ üÿÁÿ{Àÿ ¨ë~ç{LÿDô üÿÁÿ àÿæSç¯ÿ ? {ÿ~ëLÿÀÿç {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀÿëÌZëÿ
ÿçf ¨æBô LÿþöÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ Óþæ© {ÜÿæB¾æF æ {Üÿ{àÿ þ {àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ
ÿçþ{;ÿ {Ó Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿþö LÿÀÿç`ÿæàÿç$#¯ÿæ Óþß{Àÿ þ {Ó FÜÿç
Lÿþö{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ {¾{¯ÿ Lÿþö LÿÀëÿd;ÿç, {ÿ{¯ÿ àÿç© LÿæÜÿ]Lÿç
ÜëÿA;ÿç ÿæÜÿ] ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
¯ÿ÷Üÿ½æ¨ö~ó ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ¯ÿç¯ÿö÷Üÿ½æ{S§ò ¯ÿ÷æÜÿ½~æ Üÿõÿþú æ
¯ÿ÷{Üÿ½ð¯ÿ {ÿÿ S;ÿ¯ÿ¿ó ¯ÿ÷Üÿ½LÿþöÓþæ#ÿæ ææ24ææ
F¨Àÿç þëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ Óþ¨ö~ ¯ÿ÷Üÿ½, Üÿ¯ÿç ¯ÿ÷Üÿ½, AS§ç þ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ]
A{sç æ A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½Àíÿ¨ê AS§ç{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½Àíÿ¨ê Lÿÿöæ ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿæ¾æF,
{Ó þ ¯ÿ÷Üÿ½ A{s æ "¯ÿ÷Üÿ½Lÿþö Óþæ#ÿæ'- ¾æÜÿæÀÿ Lÿþö ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ØÉöLÿÀÿç
Óþæ#× {ÜÿæB ¾æBdç, {Ó$#{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æBdç, F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
ÿçþ{;ÿ ¾æÜÿæ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ ÿæÜÿæ þ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] A{s æ {Ó Lÿçdç LÿÀëÿÿ$æ;ÿç,
{Lÿ¯ÿÁÿ {àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ ÿçþ{;ÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿB$æ;ÿç æ FÜÿæ ÿ ¨÷æ©ç
{ÜÿæB$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀÿëÌZÿ àÿä~ æ Lÿç;ëÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿD$#¯ÿæ ¨÷æÀÿ»çLÿ
ÓæLÿ {LÿDô Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç ? Sÿ Aæß þæÿZÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç,
{Üÿ Afëöÿ ! Lÿþö LÿÀÿ æ {LÿDô Lÿþö ? {Ó LÿÜÿç{àÿ, ÿçßÿ Lÿþö æ ÿçöæÀÿçÿ
LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö LÿÀÿ æ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö Lÿ'~ ? "¾jæ$öæúÿLÿþö{~æÿ¿ÿ÷ó
{àÿæ{Lÿæßó Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿ æ 3/9 æ {Üÿ Afëöÿ ! ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö FÜÿçç
¾j AÿçÀÿçNÿ ¾æÜÿæLÿçdç LÿÀÿæ¾æDdç, ÿæÜÿæ FÜÿç {àÿæLÿÀÿ ¯ÿ¤ÿÿ þæÿ÷ Lÿþö
ëÿ{Üÿô æ Lÿþö ÿ ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ {þæä {ÿD$æF æ Aÿ ÿÿ$öó Lÿþö {Lÿð{;ÿß
þëNÿ Óèÿ Óþæ`ÿÀÿ æ {ÓÜÿç ¾j ¨íÿ} ÿçþ{;ÿ Óèÿ {ÿæÌÀëÿ AàÿSæ ÀÿÜÿç
µÿàÿÀíÿ¨{Àÿ ¾jÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ æ Fvÿæ{Àÿ FLÿ íÿÿÿ ¨÷É§ {¾æ{SÉ´Àÿ
{ÿ{àÿ {¾, {ÓÜÿç ¾j Lÿ'~ ? ¾æÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ F¯ÿó Lÿþö Aæ»þæÿZÿ ÿ´æÀÿæ
{ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ æ {Ó LÿþöÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, ¾j {LÿDôvëÿ
AæÓçàÿæ ? ¾j Lÿ'~ {ÿB$æF ? ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæþæÿZÿ `ÿçÿ÷~ Lÿ{àÿ æ
Lÿç;ëÿ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ FÜÿæ LÿÜÿçÿ$#{àÿ {¾, ¾j Lÿ'~ ? ¯ÿÿöþæÿ Fvÿæ{Àÿ
{ÓÜÿç ¾jLëÿ ØÎ LÿÀëÿd;ÿç-
{ÿð¯ÿ{þ¯ÿæ¨{Àÿ ßjó {ßæSçÿ ¨ßö¿ë¨æÓ{ÿ æ
¯ÿ÷Üÿ½æS§æ¯ÿ¨{Àÿ ßjó ß{j{ÿð{¯ÿæ¨fëÜÿ´ÿç ææ25ææ
Sÿ {ÉâæLÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨Àÿþææ ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¾jÀÿ
ÿçÀíÿ¨~ Lÿ{àÿ æ Lÿç;ëÿ Aÿ¿ {¾æSê ¾çFLÿç ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç ÿÿ´{Àÿ ×çÿ {ÜÿæBÿæÜÿæô;ÿç,
Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç{¯ÿ, {Ó ¨÷æÀÿ» {LÿDôvÿæÀëÿ LÿÀÿç{¯ÿ æ FÜÿç D{É¿{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç {¾, Aÿ¿ {¾æSêþæ{ÿ ""{ÿð¯ÿþú ¾jþú'' A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ
ÿçf Üõÿÿß{Àÿ õÿ|ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¾æÜÿæ ÿçþ{;ÿ ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ÿç{öÉ $#àÿæ {¾ FÜÿç ¾j
ÿ´æÀÿæ ëÿ{»þæ{ÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ Dÿç LÿÀÿ æ {¾¨Àÿç {¾¨Àÿç Üõÿÿß{ÿÉ{Àÿ
{ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Af}ÿ {Üÿ¯ÿ, {ÓÜÿç¨Àÿç ëÿþÀÿ ¨÷Sÿç {Üÿ¯ÿ F¯ÿó Lÿ÷þÉ ¨ÀÿØÀÿ
Dÿç LÿÀÿç ¨Àÿþ{É÷ßLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ, {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ Üõÿÿß{Àÿ ¯ÿÁÿ¯ÿÿê
LÿÀÿç¯ÿæ, ¨÷{¯ÿÉçLÿæ ÓæLÿþæÿZÿÀÿ ¾j A{s æ
{ÓÜÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ 16 Aæß{Àÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ ÿç{ÿæsç {ÉâæLÿ{Àÿ ¯ÿÿöÿ
ÀÿÜÿçdç æ F¨Àÿç ÿ Ó¯ëÿ Aæß{Àÿ ÀÿÜÿçdç, {Lÿ¯ÿÁÿ þÜÿÿ´¨íÿö Lÿÿö¯ÿ¿ ¯ëÿlç
ÿæÜÿæÀÿ fæSõÿç LÿÀÿ, {Ó$# ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§LÿÀÿ æ FÜÿæLëÿ Bèÿçÿ LÿÀÿç {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ {ÉæLÿ LÿÀÿ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ ëÿ{þ {ÿð¯ÿê
Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd æ ëÿ{þ {þæ vÿæ{Àÿ ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç¯ÿ æ {þæÀÿ Üÿ] ÉæÉ´ÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿ æ LÿæÀÿ~ FÜÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ ÿçþ{;ÿ Üÿ]
ÀÿÜÿçdç F¯ÿó FÜÿæÀÿ ¯ÿç¨Àÿêÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ ÿêaÿ F¯ÿó Aþ {¾æÿçÀÿ LÿæÀÿ~
{ÜÿæB$æF æ FÜÿç AæÓëÀÿê Ó¸ÿ Üÿ¯ÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç FÜÿæ ¾j
A{s F¯ÿó FÜÿçvÿæÀëÿ Üÿ] ¾jÀÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$F æ
Aÿ¿ {¾æSêþæ{ÿ "¯ÿ÷Üÿ½æ{S§ò'- ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿþææ Àíÿ¨ê AS§ç{Àÿ
¾j ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¾jÀÿ AëÿÏæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ É÷êLõÿÐ AæSLëÿ LÿÜÿç{¯ÿ, FÜÿç
ÉÀÿêÀÿ{Àÿ A#¾j þëô A{s æ ¾jþæÿZÿ A#Ïæÿæ A$öæúÿ ¾j {¾Dô$#{Àÿ

¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ þëô Üÿ] A{s æ É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê $#{àÿ,
Ó´Àíÿ¨× ÓúÿSëÀëÿ $#{àÿ æ FÜÿç¨Àÿç Aÿ¿ {¾æSêþæ{ÿ ¯ÿ÷Üÿ½Àíÿ¨ê AS§ç{Àÿ ¾j
A$öæúÿ ¾j Ó´Àíÿ¨ ÓúÿSëÀëÿZÿë D{É¿ LÿÀÿç ¾jæëÿÏæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ÓæÀÿæóÉÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Üÿ] æÿ LÿÀëÿ$æ;ÿç æ
{É÷æÿ÷æÿêÿê¢ÿç÷ßæ~¿{ÿ¿ ÓóßþæS§çÌë fëÜÿ´ÿç æ
É±ÿæÿêúÿ ¯ÿçÌßæÿÿ¿ B¢ÿç÷ßæS§çÌë fëÜÿ´ÿç ææ26ææ
Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ {¾æSê {É÷æÿ÷æÿç jæ{ÿ¢ÿç÷ß A$öæúÿ {É÷æÿ÷, {ÿÿ÷,
ÿ´Lúÿ, fçÜÿ´æ H ÿæÓçLÿæ ÓþÖ B¢ÿç÷ßLëÿ Óó¾þÀíÿ¨ê AS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç
A$öæúÿ B¢ÿç÷ßLëÿ ¯ÿçÌßþæÿZÿvÿæÀëÿ ÓæDôsçLÿÀÿç Óó¾þ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ
AS§ç fÁÿçÿ$æF æ {¾¨Àÿç AS§ç{Àÿ ¨LÿæB¯ÿæ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¯ÿÖë µÿÓ½ {ÜÿæB$æF,
vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç Óó¾þ þ FLÿ AS§ç A{s æ ¾çF B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Ó¸íÿö
¯ÿÜÿ}þëQê ¨÷¯ÿæÜÿLëÿ ÿU LÿÀÿçÿçF æ Aÿ¿ {¾æSêþæ{ÿ É±ÿæÿç A$öæúÿ É±ÿ, ØÉö,
Àíÿ¨,ÿ ÀÿÓ H S¤ÿ ¯ÿçÌßþæÿZëÿ B¢ÿç÷ßÀíÿ¨ê AS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
A$öæúÿ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿç`ÿæÀÿLëÿ ÓææÿæÀÿ A ëÀíÿ¨ ¯ÿÿÁÿæB ÿçA;ÿç æ ÓæLÿZëÿ
ÓóÓæÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿç µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ ÓæóÓæÀÿçLÿ {àÿæLÿZÿ µÿàÿþ¢ÿ
É±ÿ, {ÓþæÿZëÿ Éë~ç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ ¯ÿçÌ{ßæ{ÿfÿ É±ÿLëÿ Éë~ç¯ÿæ ä~ç
ÓæLÿ {ÓþæÿZÿ AæÉßLëÿ {¾æS, {¯ÿðÀÿæS¿ ÓÜÿæßLÿ, {¯ÿðÀÿæ{S¿æ{ÿfLÿ
µÿæ¯ÿ{Àÿ ¯ÿÿÁÿæB B¢ÿç÷ßÀíÿ¨ê AS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾¨Àÿç Lÿç {SæsçF
$Àÿ Afëöÿ ÿçfÀÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ Àÿÿ $#{àÿ, ALÿÓ½æúÿ ÿæÜÿæZÿ LÿÿöSÜÿ´Àÿ{Àÿ
Óèÿêÿ àÿÜÿÀÿê Éë~æ Sàÿæ æ {Ó þë DvÿæB {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÿQ#{àÿ,
D¯ÿöÉê vÿçAæ {ÜÿæB$#{àÿ, ¾çF Lÿç {SæsçF {¯ÿÉ¿æ$#àÿæ æ Óþ{Ö ÿæÜÿæÀÿ
Àíÿ¨{Àÿ þëU {ÜÿæB þgç ¾æD$#{àÿ æ Lÿç;ëÿ Afëöÿ ÿæLëÿ {Ó§Üÿ õÿÎç{Àÿ þæõÿ
ÓÿõÉ {ÿQ#{àÿ æ {ÓÜÿç É±ÿ Àíÿ¨Àëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ ¯ÿçLÿæÀÿ ¯ÿçàÿêÿ
{ÜÿæBSàÿæ æ B¢ÿç÷ßÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Üÿ] ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæBSàÿæ æ Fvÿæ{Àÿ B¢ÿç÷ß
FLÿ AS§ç A{s æ AS§ç{Àÿ ¨LÿæB¯ÿæ ¯ÿÖë {¾¨Àÿç µÿÓ½Óæúÿ {ÜÿæB¾æF æ
{ÓÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ D{¿É ¯ÿÿÁÿæB BÎ AëÿLíÿÁÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ LÿÀÿæB{àÿ,
¯ÿçÌ{ßæ{ÿfLÿ Àíÿ¨, ÀÿÓ, S¤ÿ, ØÉö H É±ÿ þ µÿÓ½Óæúÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ
ÓæLÿ D¨{Àÿ Lëÿ¨÷µÿæ¯ÿ ¨LÿæB¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ ÓæLÿ FÜÿç É±ÿæÿç þæÿZÿ{Àÿ
Àëÿ`ÿç {ÿBÿ$æF æ FÜÿæLëÿ S÷Üÿ~ LÿÀÿçÿ$æF æ FÜÿç {ÉâæLÿ{Àÿ "A¨{Àÿ' "A{ÿ¿'

É±ÿ f{~ Üÿ] ÓæLÿZÿÀÿ Daÿÿê`ÿ A¯ÿ×æ þæÿ÷ æ f{~ Üÿ] ¾jLÿÿöæZÿ Daÿ-
ÿê`ÿ ÖÀÿ A{s æ "A¨{Àÿ' "A¨{Àÿ' LÿÜÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ {Lÿò~Óç ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ
¾j ëÿÜÿô æ
Ó¯ÿööæ~ê¢ÿç÷ßLÿþöæ~ç ¨÷æ~Lÿþöæ~ç `ÿæ¨{Àÿ æ
Aæ Óóßþ{ßæSæ{S§ò fëÜÿ´ÿç jæÿÿê¨ç{ÿ ææ27ææ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æS{É´Àÿ {¾Dô ¾jÀÿ `ÿaÿæö Lÿ{àÿ, {Ó$#{Àÿ
Lÿ÷þÉ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Aföÿ LÿÀÿæ¾æF æ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Ó¸íÿö {`ÿÎæLëÿ Óó¾þ
LÿÀÿæ¾æB$æF æ ¯ÿÁÿæÀÿ ¯ÿçÌ{ßæ{ÿfLÿ É±ÿæÿç þæÿZÿ ¨÷ÿçLíÿÁÿ {Üÿ{àÿ þ
ÿæ'Àÿ ¯ÿç`ÿæÀÿLëÿ ¯ÿÿÁÿæB {Ó$#Àëÿ ÿç¯õÿÿç {ÜÿæB¾æB$#¯ÿæ, {Ó$#Àëÿ Dÿç
A¯ÿ×æ ¨÷æ© {Üÿ{àÿ Aÿ¿ {¾æSêþæ{ÿ Ó¸íÿö B¢ÿç÷ßþæÿZÿ {`ÿÎæ ÿ$æ
¨÷æ~Àÿ ¯ÿ¿æ¨æÀÿLëÿ ÓæäæÿúLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ jæÿÿ´æÀÿæ ¨÷LÿæÉçÿ ¨Àÿþææ ×çÿç
Àíÿ¨ê {¾æSæS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Óó¾þ Aææ ÓÜÿçÿ
ÿÿø ¨ {ÜÿæB¾æF , ¨÷ æ ~ F¯ÿó B¢ÿç ÷ ß þæÿZÿ ¯ÿ¿æ¨æÀÿ þ Éæ;ÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¯ÿçÌßþæÿZëÿ Dç© LÿÀëÿ$#¯ÿæ F¯ÿó BÎ{Àÿ
¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ëÿBsç æÀÿæ AæÓæúÿ {ÜÿæB¾æF æ ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÿç
þçÁÿç ¾æB$æF æ ¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ Üÿ] {ÜÿDdç ¾jÀÿ
¨ÀÿæLÿæÏæ æ {¾Dô ¨ÀÿþææZëÿ ¨æB¯ÿæ {ÉÌ $#àÿæ, {Ó$#{Àÿ ×çÿç AæÓçSàÿæ
¨{Àÿ {ÉÌ Lÿ'~ ¯ÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ ? ¨ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ¾jLëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ ¯ÿÿöÿæ
LÿÀëÿd;ÿç æ
ÿ÷¯ÿ¿ßjæÖ{¨æßjæ {ßæSßjæÖ$æ¨{Àÿ æ
Ó´æßjæÿßjæÊÿ ßÿß ÓóÉç¯ÿ¯ÿ÷ÿæ ææ28ææ
A{ÿLÿ {àÿæLÿ ÿ÷ ¯ ÿ¿ ¾j LÿÀÿç $ æ;ÿç A$ö æ ú ÿ Aæ ¨${Àÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ {Ó¯ÿæ{Àÿ ¨ÿ÷¨ëÑ A¨ö~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Ó Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {Ó¯ÿæ{Àÿ ÿ÷¯ÿ¿ àÿSæB$æ;ÿç æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾, µÿNÿçµÿæ¯ÿ{Àÿ
¨ÿ÷, ¨ëÑ, üÿÁÿ, fÁÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç {þæ{ÿ ÿçA;ÿç, ÿæÜÿæLëÿ þëô S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æF
F¯ÿó ÿæÀÿ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ Óõfÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿæßêÿ´ ÿçF æ FÜÿæ þ ¾j
A{s æ ¨÷{ÿ¿SææZÿ {Ó¯ÿæLÿÀÿç¯ÿæ, µíÿàÿç¾ç¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZëÿ Aæ¨$Lëÿ Aæ~ç¯ÿæ
ÿ÷¯ÿ¿ ¾j A{s æ LÿæÀÿ~ ¨÷æLõÿÿçLÿ ÓóÔÿæÀÿLëÿ fÁÿæB¯ÿæ{Àÿ Óþ$ö A{s æ
FÜÿç¨Àÿç LÿçF "ÿ{¨æßjæ'- A$öæúÿ Ó´þö ¨æÁÿÿ{Àÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ

ÿ¨{Àÿ ÿç¾ëN LÿÀÿç$æ;ÿç æ A$öæúÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D äþÿæëÿÓæ{Àÿ ¾jÀÿ ÿçþ§
F¯ÿó Dÿ A¯ÿ×æ þ{Àÿ ÿ¨ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿç ¨${Àÿ AÅÿjÿæ A¯ÿ×æ{Àÿ
¨÷æ$þçLÿ {É÷~êÀÿ ÓæLÿ Éëÿ÷- ¨Àÿç`ÿ¾ö¿æ ÿ´æÀÿæ, {¯ÿðÉ¿- {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ
ÓóS÷Üÿ ÿ´æÀÿæ , äÿ÷êß- Lÿæþ {Lÿ÷ææÿçÀÿ þí{Áÿææsÿ ÿ´æÀÿæ F¯ÿó ¯ÿ÷æÜÿ½~
¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ÿæÀÿ FÜÿç ÖÀÿ{Àÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÿ¨{Àÿ
ÿç¾ëNÿç LÿÀÿæ;ÿç æ ÓþÖZëÿ {SæsçF µÿÁÿç Üÿ] ¨ÀÿçÉ÷þ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ LÿÀÿç$æF æ
¯ÿÖëÿ ¾j {SæsçF Üÿ] A{s æ A¯ÿ×æ {µÿÿ{Àÿ Daÿÿê`ÿ AæÓç$æ;ÿç æ
¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ, ""þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß F¯ÿó ÉÀÿêÀÿLëÿ
àÿä AëÿÀíÿ¨ ÿ¨æB¯ÿæLëÿ Üÿ] ÿ¨ LëÿÜÿæ¾æF æ'' B¢ÿç÷ßþæ{ÿ àÿä¿Àëÿ íÿÀÿLëÿ
`ÿæàÿç¾ç{¯ÿ, {ÓþæÿZëÿ ÓæDôsç àÿä{Àÿ àÿSæB¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ A{ÿLÿ ¨ëÀëÿÌ
{¾æS¾jÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ µÿ÷þë$#¯ÿæ AææLëÿ ¨÷LõÿÿçÀëÿ Eÿ
ö{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿçÿ þçÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] {¾æS æ {¾æSÀÿ ¨ÀÿçµÿæÌæ ÌÏ
Aæß 23{ÉâæLÿ{Àÿ ÿ÷Î¯ÿ¿ æ Óæþÿ¿ÿ ëÿB¯ÿÖëÀÿ þçÁÿÿLëÿ Üÿ] {¾æS
LëÿÜÿæ¾æF æ LÿæSf{Àÿ Lÿàÿþ Óó¾ëNÿ {Üÿ{àÿ, $æÁÿç F¯ÿó {s¯ëÿàÿ Óó¾ëNÿ
{ÜÿæBS{àÿ Lÿ'~ {¾æS {ÜÿæBSàÿæ ? ÿæÜÿ], FÜÿæ ÿ öµíÿÿ ÿ´æÀÿæ ÿçþ}ÿ
¨ÿæ$ö æ FÜÿç Ó¯ëÿ {SæsçF Üÿ] A{s æ ëÿBsç ëÿÜÿô æ ¨÷Lõÿÿç F¯ÿó ¨ëÀëÿÌ FÜÿæ
ëÿBsç A{s æ ¨÷Lÿõÿç{Àÿ ×çÿ Aææ, ¾ÿç ÿçfÀÿ ÉæÉ´ÿ Ó´Àíÿ¨ ¨Àÿþææ{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF, {ÿ{¯ÿ ¨÷Lõÿÿç ¨ëÀëÿÌ{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ Üÿçô
{¾æS A{s æ Aÿ A{ÿLÿ ¨ëÀëÿÌ FÜÿç þçÁÿÿ{Àÿ ÓÜÿæßLÿ Éþ, ÿþ B¿æÿç
ÿçßþÀÿ µÿàÿÀíÿ{¨ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾æS ¾j LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿ$æ
AÜÿçóÓæÿç ÿêå ¯ÿ÷ÿ{Àÿ ¾ëNÿ ¨÷ßÿ§æÉêÁÿ ¨ëÀëÿÌ "Ó´ææß jæÿ ßjæÊÿ'-
Ó´ßóLëÿ Aßÿ, Ó´Àíÿ¨Àÿ Aßÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] jæÿ ¾jÀÿ Lÿÿöæ
A{s æ Fvÿæ{Àÿ {¾æSÀÿ Aèÿ- ¾þ, ÿçßþ, AæÓÿ, ¨÷æ~ßæþ, ¨÷ÿ¿æÜÿæÀÿ,
æÀÿ~, æÿ H Óþæ#Lëÿ AÜÿóÓæÿç ÿêå ¯ÿ÷ÿ ÿæþ{Àÿ ÿç}Î LÿÀÿæ¾æBdç æ
A{ÿLÿ {àÿæLÿ Ó´ææß LÿÀÿ;ÿç, ¨ëÖLÿ ¨|ÿç¯ÿæ ÿ Ó´æßÀÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ ÖÀÿ
þæÿ÷ æ ¯ÿçÉë Ó´ææß {ÜÿDdç Ó´ßóÀÿÿ Aßÿ LÿÀÿç¯ÿæ, {¾Dô$#{Àÿ Ó´Àíÿ¨
D¨àÿ² {ÜÿæB¾æF, ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ {ÜÿDdç jæÿ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ æ
¾jÀÿ Aÿ¿ `ÿÀÿ~Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
A¨æ{ÿ fëÜÿ´ÿç ¨÷æ~ó ¨÷æ{~¨æÿó ÿ$æ¨{Àÿ æ

¨÷æ~æ¨æÿSÿê Àëÿÿæ ¨÷æ~æßæþ¨Àÿæß~æ ææ29ææ
A{ÿLÿ {¾æSê A¨æÿ ¯ÿæßëLëÿ ¨÷æ~¯ÿæßë{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç H
{ÓÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ ¨÷æ~ ¯ÿæßëLëÿ A¨æÿ ¯ÿæßë{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ F$#Àëÿ Óíä½æ¯ÿ×æ
{ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ Aÿ¿ {¾æSêþæ{ÿ ¨÷æ~ F¯ÿó A¨æÿ Dµÿß SÿçLëÿ A¯ÿ{Àÿæ
LÿÀÿç, ¨÷æ~ßæþ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ
¾æÜÿæLëÿ É÷êLÿõÐ ¨÷æ~ H A¨æÿ LÿÜÿ;ÿç, ÿæÜÿæLëÿ þÜÿææ ¯ëÿ "Aÿæ¨æÿ'
LÿÜÿ;ÿç æ ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] {Ó É´æÓ ¨÷É´æÓ þ LÿÜÿç$#{àÿ æ ¨÷æ~ {ÓÜÿç É´æÓ A{s,
¾æÜÿæLëÿ Aæ¨~ µÿçÿÀÿLëÿ {ÿB$æ;ÿç F¯ÿó A¨æÿ {ÓÜÿç É´æÓ A{s, ¾æÜÿæ
Aæ¨~ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀëÿd;ÿç æ {¾æSêþæÿZÿ Aëÿµíÿÿç {¾ Aæ¨~ É´æÓ
ÓÜÿçÿ ¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿæßëþÁÿÀÿ ÓZÿÅÿ þ S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó ¨÷É´æÓ{Àÿ FÜÿç
¨÷LÿæÀÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ µÿàÿþ¢ÿ `ÿç;ÿÿ Àíÿ¨Lÿ àÿÜÿÀÿê ÿ¿æS LÿÀÿë$æ;ÿç æ ¯ÿæÜÿ¿ {Lÿò~Óç
ÓZÿÅÿÀÿ S÷Üÿ~ ÿLÿÀÿç¯ÿæ {ÜÿDdç ¨÷æ~Àÿ Üÿ¯ÿÿ ÿ$æ µÿçÿ{Àÿ ÓZÿÅÿþæÿZëÿ
Dvÿç¯ÿæLëÿ ÿ{ÿ¯ÿæ Üÿ] A¨æÿÀÿ Üÿ¯ÿÿ A{s æ ÿæ µÿçÿÀëÿ {Lÿò~Óç ÓZÿÅÿÿ
ÙëÿÀÿ~ {Üÿ¯ÿ F¯ÿó ÿæ Üÿ] ¯ÿæÜÿ¿ ëÿÿçAæ{Àÿ `ÿæàëÿ$#¯ÿæ `ÿç;ÿÿ µÿçÿ{Àÿ {äæµÿ
D LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ FÜÿç ¨Àÿç ¨÷æ~ F¯ÿó A¨æÿÀÿ Sÿç Óþæÿ {ÜÿæBS{àÿ,
¨÷æ~Àÿ "ßæþ' ÀÿÜÿç¾ç¯ÿæ F¯ÿó þÿ Ö² {ÜÿæB¾ç¯ÿæ {SæsçF Üÿ] Lÿ$æ æ
¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀë&Ì FÜÿç ¨÷LÿÀÿ~Lëÿ {ÿBd;ÿç, {¯ÿÿ{Àÿ FÜÿæÀÿ
D{àÿâQ ÀÿÜÿçdç æ "`ÿÿ´æÀÿç ¯ÿæLúÿ ¨Àÿþçÿæ ¨ÿæÿç' (JSú {¯ÿÿ-1-164-
45), (A$¯ÿö{¯ÿÿ 9-10-27) æ FÜÿæLëÿ ¨íf¿SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ,
{Üÿæ ! {SæsçF Üÿ] ÿæþLëÿ `ÿæÀÿç {É÷~ê{Àÿ f¨æ¾æB$æF æ ¾$æ- {¯ÿðQÀÿê,
þþæ, ¨É¿;ÿç H ¨Àÿæ {¯ÿðQÀÿê ÿæÜÿæLëÿ LëÿÜÿæ¾æF, ¾æÜÿæ ¯ÿ¿Nÿ {ÜÿæB$æF æ
ÿæþÀ FÜÿç¨Àÿç DaÿæÀÿ~ {Üÿ¯ÿæ ÿÀÿLÿæÀÿ, Aæ¨~ Éë~ç¯ÿæ Ó{èÿ Ó{èÿ
¯ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿ¿NÿçZëÿ þ Éëµëÿ$#¯ÿ æ þþæ A$öæúÿ þþ Ó´Àÿ{Àÿ f¨, ¾æÜÿæLëÿ
{Lÿ¯ÿÁÿ Aæ¨~ Üÿ] Éë~ç ¨æÀÿç{¯ÿ æ ¨æQ{Àÿ ¯ÿÓç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þ Éë~ç ¨æÀÿç¯ÿ
ÿæÜÿ] æ FÜÿç DaÿæÀÿ~ Lÿ=ÿ{Àÿ {ÜÿæB$æF æ #{Àÿ #{Àÿ ÿæþÀÿ íÿ {ÜÿæB¾æF æ
{ÝæÀÿç àÿæSç¾æB$æF æ Óæÿæ AæÜëÿÀÿê Óíä½ {ÜÿæBS{àÿ ¨É¿;ÿç A$öæúÿ
ÿæþLÿë {ÿQ#¯ÿæÀÿ A¯ÿ×æ AæÓç¾æB$æF æ ¨ë~ç ÿæþLëÿ f¨ LÿÀÿæ¾æBÿ$æF æ
FÜÿç ÿæþ É´æÓ{Àÿ |ÿÁÿç¾æB$æF æ þÿLëÿ ÿ÷Îæ LÿÀÿç D¨×çÿ LÿÀÿæB ÿçA æ
{ÿQë$æA, É´æÓ Lÿ'~ LÿÜëÿdç ? É´æÓ {Lÿ{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aæ{Ó ? {Ó

¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ {Lÿ{ÿ{¯ÿ{Áÿ AæÓç$æF F¯ÿó Lÿ'~ LÿÜëÿ$æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ þæ{ÿ
LÿÜÿ;ÿç {¾, FÜÿç É´æÓ ÿæþ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ Lÿçdç Lÿ{Üÿ ÿæÜÿ] æ ÓæLÿ ÿæþf¨
LÿÀëÿÿ$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ {Ó$#Àëÿ Dvëÿ$#¯ÿæ íÿLëÿ Éë~ë$æF æ É´æÓLëÿ {ÿQë$æF æ
{ÿ~ë FÜÿæLëÿ ¨É¿;ÿç LëÿÜÿæ¾æF æ
¨É¿;ÿç{Àÿ þÿLëÿ ÿ÷Îæ Àíÿ¨{Àÿ vÿçAæ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ Lÿç;ëÿ
Óæÿæ AæÜëÿÀÿê Dÿ F¯ÿó Óíä½ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Éë~ç¯ÿæLëÿ þ ¨Ýçÿ$æF æ
{SæsçF $Àÿ ÓëÀÿÿ(àÿß) àÿSæB {ÿ{àÿ, Ó´ÿ Éë~æ¾ç¯ÿ æ "f{¨ð
f¨æ{¯ÿð, A¨{ÿð {Ó Aæ{¯ÿð æ ÿ Ó´ßó f¨, ÿ þÿLëÿ Éë~æB¯ÿæ ¨æôB
¯ÿæ LÿÀÿç{¯ÿ Lÿç;ëÿ f¨ `ÿæàÿç$#¯ÿ æ FÜÿæÀÿ ÿæþ {ÜÿDdç Af¨æ æ F¨Àÿç ÿëÜÿô
{¾, f¨ ¨÷æÀÿ» Üÿ] ÿLÿÀ , {ÜÿæBSàÿæ Af¨æ æ ¾ÿç LÿçF f¨ AæÀÿ» Üÿ]
LÿÀÿç ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ Af¨æ ÿæþLÿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë ÿæ'Àÿ ÿçLÿs{Àÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ
Af¨æÀÿ A$ö {ÜÿDdç, Aæ{» f¨ LÿÀÿç¯ÿæ ÿæÜÿ] Lÿç;ëÿ f¨ Aæ»Àÿ Óæ$#
dæÝç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {SæsçF $Àÿ àÿßÀíÿ¨ê Lÿ+æ àÿSæB{ÿ{àÿ, f¨ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ
{ÜÿæB¾ç¯ÿ F¯ÿó Aÿ¯ÿÀÿÿ `ÿæàÿç$#¯ÿ FÜÿç Ó´µÿæ¯ÿçLÿ f¨Àÿ ÿæþ {ÜÿDdç Af¨æ
F¯ÿó FÜÿæ Üÿ] ¨Àÿæ¯ÿæ~êÀÿ f¨ æ FÜÿæ Üÿ] ¨÷LÿõÿçÀëÿ ¨{Àÿ ÿÿ´, ¾æÜÿæLÿç
¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ FÜÿæÀÿ AæSLëÿ ¯ÿæ~êÀÿ {Lÿò~Óç ¨Àÿç¯ÿÿöÿ
ÿ$æF æ ¨Àÿþ ÿçSúÿÉöÿ LÿÀÿæB, {Ó$#{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ {ÿ~ë LÿÀÿç
FÜÿæLëÿ ¨Àÿæ LÿëÜÿæ¾æF æ
¨÷Öë {ÉâæLÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ {Lÿ¯ÿÁÿ É´æÓ{Àÿ æÿ ÀÿQ#¯ÿæLëÿ
LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó ¨{Àÿ Ó´ßó Hþú Àÿ f¨ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç{¯ÿ æ {Sòÿþ ¯ëÿ
þ Aÿæ¨æÿ Óÿê{Àÿ É´æÓ ¨÷É´æÓÀÿ Üÿ] `ÿaÿöæ LÿÀÿçd;ÿç æ A;ÿÿ {ÓÜÿç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿæô;ÿç, ¯ÿÖëÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {¯ÿðQÀÿê, ÿæÜÿæ ÿ´æÀÿæ
þþæ, F$#Àëÿ Dÿç {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ ¨É¿;ÿç f¨Àÿ A¯ÿ×æ{Àÿ É´æÓLëÿ
Àÿç¯ÿæÀÿ äþÿæ AæÓç$æF æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ f¨ ÿ É´æÓ{Àÿ Üÿ] {ÿQæ¾ç¯ÿ
¨ë~ç f¨ç¯ÿæ Lÿ'~ ? {Lÿ¯ÿÁÿ É´æÓLëÿ {ÿQ#¯ÿæ Üÿ] ¯ÿæLÿç ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ë
LÿÀÿç ¨÷æ~ A¨æÿ þæÿ÷ LÿÜÿç{àÿ æ "ÿæþ f¨LÿÀÿ' F¨Àÿç LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç æ
LÿæÀÿ~ LÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ ÿæÜÿ] æ ¾ÿç LÿÜÿç$æ{;ÿ {ÿ{¯ÿ µÿ÷þçÿ {ÜÿæB ÿçþ§
{É÷~êLëÿ AæÓç¯ÿæLëÿ ¨Ýç¯ÿ æ þÜÿææ ¯ëÿ, SëÀëÿ{ÿ¯ µÿS¯ÿæÿ ÿ$æ ¨÷{ÿ¿Lÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ, ¾çF Lÿç FÜÿç ÀÿæÖæ{Àÿ ¾æBd;ÿç æ Óþ{Ö {SæsçF Üÿç] Lÿ$æ
LÿÜÿ;ÿç- {¯ÿðQÀÿê F¯ÿó þþæ ÿæþ f¨ ¨÷{¯ÿÉ ÿ´æÀÿæ þæÿ÷ æ ¨É¿;ÿç vÿæÀëÿ Üÿ]
ÿæþ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç$æF æ ¨Àÿæ{Àÿ ÿæþ æÀÿæ¯ÿæÜÿê {ÜÿæB¾æF æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ
f¨ Óæ$# dæÝçÿ$æF æ
þÿ É´æÓ ÓÜÿçÿ fÝçÿ ÀÿÜÿçdç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ É´æÓ D¨{Àÿ õÿÎç
ÀÿÜÿçdç, É´æÓ{Àÿ ÿæþ |ÿÁÿç ¾æBdç, µÿçÿÀëÿ ÿæ {Lÿò~Óç ÓZÿÅÿÀÿ Dúÿ$æÿ
ÀÿÜÿçdç F¯ÿó ÿæ ¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿæßëþÁÿÀëÿ ÓZÿÅÿ µÿçÿÀÿLëÿ ¾æB¨æ{Àÿ æ FÜÿæ Üÿ] þÿ
D¨{Àÿ ¯ÿçfßæ¯ÿ×æ æ FÜÿæ ¨{Àÿ ¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ AæÓç¾æF æ
A¨{Àÿ ÿçßÿæÜÿæÀÿæ ¨÷æ~æúÿ¨÷æ{~Ìë fëÜÿ´ÿç æ
Ó{¯ÿö{¨¿{ÿ ßj¯ÿç{ÿæ ßjä¨çÿ LÿÁÿ½Ìæ ææ30ææ
Aÿ¿ ÿçßþçÿ AæÜÿæÀÿ LÿÀëÿ$¯ÿæ {¾æSê ¨÷æ~Lëÿ ¨÷æ~{Àÿ Üÿ] Üÿ¯ÿÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨ëf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ, "{¾æSêÀÿ AæÜÿÀÿ õÿ|ÿ, AæÓÿ
õÿ|ÿ F¯ÿó ÿçÿ÷æ þ ÿõ|ÿ {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ' AæÜÿæÀÿ ¯ÿçÜÿæÀÿ D¨{Àÿ
ÿçß¦~ ¯ÿÜëÿÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ FÜÿç¨Àÿç A{ÿLÿ {¾æSê ¨÷æ~Lëÿ ¨÷æ~{Àÿ Üÿ] Üÿ¯ÿÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç A$öæúÿ É´æÓ {ÿ¯ÿæ¨{Àÿ Üÿ] æÿ {Lÿ¢ÿ÷çÿ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó ¨÷É´æÓ{Àÿ
æÿ ÿçA;ÿç ÿæÜÿ] æ É´æÓ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ AæÓç{àÿ Éë~;ÿç "Hþú' ¨ë~ç É´æÓ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ
AæÓç{àÿ Üÿ] "Hþú' Éë~ç$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç ¾j ÿ´æÀÿæ ¨æ¨ÿÎ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ
¾j ¯ÿçÌßLÿ jæÿæ As;ÿç æ FÜÿç ÿç}Î ¯ÿç#þÀëÿ ¾ÿç {¾ {Lÿò~Óçsç Lÿ{àÿ
þ {Ó Óþ{Ö ¾jÀÿ jæÿæ As;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ ¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ LÿÜëÿd;ÿç -
ßjÉçÎæþõÿµëÿ{fæ ßæ;ÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Óÿæÿÿþú æ
ÿæßó {àÿæ{LÿæÖ¿ßjÓ¿ Lëÿ{ÿæÿ¿ LëÿÀëÿÓÿþ ææ31ææ
{Üÿ LÿëÀëÿ{É÷Ï Afëöÿ ! ""¾jÉçÎæþõÿµíÿ{fæ'' A$öæúÿ ¾j ¾æÜÿæ
ÓõÎç LÿÀÿç$æF, ¾æÜÿæLëÿ A¯ÿ{ÉÌ dæÝç$æF, ÿæÜÿæ {ÜÿDdç Aþõÿ æ ÿæÜÿæÀÿ
¨÷ÿ¿ä fæÿLÿæÀÿê Üÿ] jæÿ æ {ÓÜÿç jæÿæþõÿLëÿ {µÿæSç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ A$öæúÿ ¨÷æ©
LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSêþæ{ÿ "ßæ;ÿç¯ÿ÷Üÿ½ Óÿæÿÿþú'- A$öæúÿ ÉæÉ´ÿ Óÿæÿÿ
¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾j {SæsçF Fþçÿç ¯ÿÖë, ¾æÜÿæ ¨íÿö {Üÿ¯ÿæ ä~ç
Óÿæÿÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæBÿçF æ ¾j ÿLÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Aæ¨ÿç
Lÿ'~ ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾ ¾j ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨ëÿ FÜÿç þëÿÌ¿ {àÿæLÿ
A$öæúÿ þæÿ¯ÿ ÉÀÿêÀÿ Óëàÿµÿ {ÜÿæBÿ$æF æ ¨ë~ç Aÿ¿{àÿæLÿ Lÿç¨Àÿç ÓëQÿæßê
{Üÿ¯ÿ ? ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ ÿê¾¿öLÿ {¾æÿç ÓëÀÿäçÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿævÿæÀëÿ

A#Lÿ Lÿçdç ëÿÜÿô æ Aÿ ¾j LÿÀÿç¯ÿæ þëÿÌ¿ þæÿ÷{Lÿ ÿçÿæ;ÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
F¯ÿó ¯ÿÜëÿ¯ÿçæ ßjæ ¯ÿçÿÿæ ¯ÿ÷Üÿ½{~æ þë{Q æ
Lÿþöfæúÿ ¯ÿçç ÿæúÿ Ó¯ÿöæ{ÿ¯ÿó jæÿ´æ ¯ÿç{þæä¿{Ó ææ32ææ
FÜÿç¨Àÿç D¨{ÀÿæNÿ ¯ÿÜëÿ ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¾j {¯ÿÿ ¯ÿæ~ê ÿ´æÀÿæ LÿëÜÿæSàÿæ æ
¯ÿ÷Üÿ½æZÿ þëQÀëÿ ¯ÿçÖæÀÿçÿ æ ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ÀëÿÌZÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ æÀÿ~æ
LÿÀÿç {ÿD$æF æ ¯ÿ÷Üÿ½ vÿæÀëÿ Aµÿç A¯ÿ×æ ¾ëNÿ {ÓÜÿç þÜÿææþæÿZÿ ¯ëÿç ¾¦
þæÿ÷ {ÜÿæB$æF æ {ÓþæÿZÿ þæþ{Àÿ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] LÿÜÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ
¯ÿæ~ê{Àÿ FÜÿç ¾j ¯ÿçÖæÀÿ LÿÀÿæSàÿæ æ
FÜÿçÓ¯ëÿ ¾jLëÿ ëÿ{þ "Lÿþöfæúÿ ¯ÿçç'- LÿþöÀëÿ D {Üÿàÿæ {¯ÿæàÿç
fæ~ æ FÜÿæ AæSÀë ÿ þ LÿÜÿç AæÓç d ;ÿç , ¾j Lÿþö Ó þë ÿ¯ÿ-3/
14 æ ÿæÜÿæZëÿ FÜÿç Lÿ÷çßæLÿ ¨${Àÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç fæ~ç¯ÿæ ¨{Àÿ (¯ÿÿöþæÿ
LÿÜÿç$#{àÿ, ¾jÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæÀÿ ¨æ¨ ÿÎ {ÜÿæB¾æBdç æ {ÓÜÿ] ¾jÀÿ ¾$æ$ö
jæÿæ) {Üÿ Afëö ! ëÿ{þ ¯ÿç{þæä¿{Ó- ÓóÓæÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ ¨íÿöÿ þëNÿ
{ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ Lÿþö ØÎ LÿÀÿç {ÿ{àÿ æ ÿæÜÿæ Lÿ÷ßæLÿ Lÿþö
A{s æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ D¨{ÀÿæNÿ ¾j ¨íÿö {ÜÿæB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¾ÿç {ÿð¯ÿê-
Ó¸ÿÀÿ Aföÿ, ÓúÿSëÀëÿZÿ æÿ, B¢ÿç÷ß Óó¾þ, É´æÓLëÿ ¨÷É´æÓ{Àÿ Üÿ¯ÿÿ,
¨÷É´æÓLëÿ É´æÓ{Àÿ Üÿ¯ÿÿ, ¨÷æ~ A¨æÿ SÿçÀÿ ÿç{Àÿæ, LõÿÌç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
{ÜÿæB$æF, ¯ÿ¿æ¨æÀÿ, `ÿæLÿçÀÿê ¯ÿæ Àÿæfÿêÿç LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ¾ÿç {ÜÿD$æF,
{ÿ{¯ÿ Aæ¨~ LÿÀÿ;ëÿ æ ¾j ÿ F¨Àÿç Lÿ÷çßæ A{s, ¾æÜÿæ Lÿç ¨íÿö {Üÿ¯ÿæ ä~ç
ÿúÿLÿæÁÿ ¨íÿöÿ´{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ {Lÿò~Óç ¯ÿæÜÿ¿ Lÿæ¾ö¿ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~
¾ÿç ÿúÿä~ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æDd;ÿç, {ÿ{¯ÿ LÿÀÿ;ëÿ æ
¯ÿÖëÿ FÜÿç ÓþÖ ¾j `ÿç;ÿÿÀÿ A;ÿLÿ÷çßæ þæÿ÷, AæÀÿæÿæÀÿ `ÿçÿ÷~
A{s æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ AæÀÿæ {ÿ¯ÿ ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾j {ÓÜÿç AæÀÿæ
¨¾ö¿;ÿ íÿÀÿ ÿçÊÿß LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿçöæÀÿçÿ ¨÷Lÿ÷çßæ ¯ÿç{ÉÌ A{s æ FÜÿç ¾j
É´æÓ¨÷É´æÓ ¨÷æ~æßæþ Bÿ¿æÿç {¾Dô Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ Óó¨ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç
Lÿæ¾ö¿ ¨÷~æÁÿêÀÿ ÿæþ Üÿ] Lÿþö A{s æ LÿþöÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç AæÀÿæÿæ,
`ÿç;ÿÿ æ
¨÷æß {àÿæ{Lÿ LÿÜÿ;ÿç, ÓóÓæÀÿ{Àÿ {¾{Lÿò~Óç Lÿþö LÿÀÿ, {ÜÿæBSàÿæ
{¾æS æ Lÿæþÿæ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB {Lÿò~Óç Lÿþö LÿÀÿç`ÿæàÿç{àÿ, {ÜÿæBSàÿæ ÿçÍæþLÿþö

{¾æS æ LÿçF Lÿ{Üÿ, A#Lÿ àÿæµÿ ÿçþ{;ÿ ¯ÿç{ÿÉê ¯ÿÚ ¯ÿçLÿ÷ç LÿÀëÿd;ÿç ÿ
Aæ¨~ ÓLÿæþ æ {ÿÉ{Ó¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¾ÿç Ó´{ÿÉê ¯ÿçLÿ÷ç LÿÀëÿd;ÿç, {ÿ{¯ÿ
Aæ¨~ {ÜÿæBSàÿæ ÿçÍæþ {¾æS æ ÿçÏæ ¨í¯ÿöLÿ `ÿæLÿçÀÿç LÿÀÿ, Üÿæÿçàÿæµÿ
`ÿç;ÿæÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB ¯ÿ¿æ¨æÀÿ LÿÀÿ, {ÜÿæBSàÿæ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS æ fß ¨Àÿæfß
µÿæ¯ÿÿæÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB ¾ë LÿÀÿ, ÿç¯ÿöæ`ÿÿ àÿ|ÿ, {ÜÿæBSàÿæ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSê æ
þÀÿçS{àÿ þëNÿ {ÜÿæB ¾ç¯ÿ æ ¯ÿÖëÿ F¨Àÿç Lÿçdç ÿæÜÿ] æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ
ØÎ É{Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, FÜÿç ÿçÍæþ Lÿþö{Àÿ ÿçöæÀÿçÿ Lÿ÷çßæ {SæsçF Üÿ]
A{s æ ¯ÿ¿¯ÿÓæßæçLÿæ ¯ëÿç{Àÿ{LÿÜ LÿÀëÿÿ¢ÿÿ- A$öæúÿ {Üÿ Afëÿö !
ëÿ{þ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö LÿÀÿ æ ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö æ ¾j Lÿ'~ ? É´æÓ ¨÷É´æÓÀÿ
Üÿ¯ÿÿ, B¢ÿç÷ß Óó¾þ, ¾j Ó´Àíÿ¨ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ æÿ, ¨÷æ~Àÿ ÿç{Àÿæ, FÜÿæ
Üÿ] þÿÀÿ ¯ÿçfçÿæ¯ÿ×æ æ þÿÀÿ ¨÷ÓæÀÿ Üÿ] fSÿ A{s æ É÷êLõÿÐ É±ÿ{Àÿ "B{ÿð¯ÿ
{ÿð f } ÿ Ó{Sö æ {ßÌæó Óæ{þ¿ ×ç ÿç ó þÿ'' (5-19) {ÓÜÿç
¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ `ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿ Fvÿæ{Àÿ Üÿ] ¯ÿçfçÿ {Üÿàÿæ, ¾æÜÿæÀÿ þÿ
Óþÿ´{Àÿ ×çÿ Adç æ þÿÀÿ Óþÿ´ F¯ÿó fSÿ fç~ç¯ÿæ{Àÿ Lÿ'~ Óº¤ÿ ? ¾ÿç
fSÿLÿë fç~çS{àÿ {ÿ{¯ÿ {LÿDôvÿç ÀÿÜÿç{àÿ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜëÿd;ÿç- {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½
ÿç{æöÉ F¯ÿó Óþæÿ As;ÿç, Fvÿæ{Àÿ þÿ þ ÿç{öæÌ F¯ÿó Óþÿ´ ×çÿç¾ëNÿ
{ÜÿæBSàÿæ æ Aÿ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ×ç {ÜÿæB¾æF æ ÓæÀÿæóÉÿ þÿÀÿ ¨÷ÓæÀÿ Üÿ]
fSÿ æ `ÿçÀÿæ`ÿÀÿ fSÿ Üÿ] Üÿ¯ÿÿ ÓæþS÷ç Àíÿ¨{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ þÿÀÿ Ó¯ÿö$æ
ÿç{Àÿæ {Üÿ¯ÿæä~ç, fSÿÀÿ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB¾æF æ þÿÀÿ ÿç{Àÿ ÓÜÿçÿ Üÿ]
¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ AæÓç¾æF æ ¾j ¾æÜÿæÀÿ ÓõÎç LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç jæÿæþõÿ ¨æÿ
LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æF æ FÜÿç ÓþÖ ¾j
¯ÿ÷Üÿ½×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿæ~ê ÿ´æÀÿæ LëÿÜÿæ¾æBdç æ F¨Àÿç ëÿÜÿô {¾, µÿç µÿç
Ó¸÷ÿæßÀÿ ÓæLÿ µÿç µÿç ¾j LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¯ÿÀÿó FÜÿç ÓþÖ ¾j f{~
ÓæLÿÀÿ Üÿ] Daÿÿê`ÿ A¯ÿ×æ A{s æ FÜÿç ¾j ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ ÜëÿF, {ÓÜÿç
Lÿ÷çßæÀÿ ÿæþ Lÿþö æ Ó¸íÿö SêÿæÀÿ {SæsçF þ {ÉâæLÿ F¨Àÿç ÿæÜÿ], ¾æÜÿæLÿç
ÓæóÓæÀÿçLÿ Lÿæ¾ö¿ ¯ÿ¿æ¨æÀÿÀÿ Óþ$öÿ LÿÀëÿ$#¯ÿ æ
¨÷æß ¾j ÿæþ AæÓç¯ÿæ ä~ç {àÿæ{Lÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {SæsçF ¾j{¯ÿÿê
ÿçAæÀÿç LÿÀÿç ÀÿæÉç, ¾¯ÿLëÿ {ÿB "Ó´æÜÿæ' LÿÜÿç Üÿ¯ÿÿ ¨÷æÀÿ»ÿ LÿÀÿçÿçA;ÿç æ FÜÿæ
{SæsçF {æLÿæ A{s æ ÿ÷¯ÿ¿ ¾j AàÿSæ A{s æ ¾æÜÿæLëÿ É÷êLõÿÐ ¯ÿÜëÿ$Àÿ

LÿÜÿç{àÿ æ Lÿç;ëÿ ¨Éë¯ÿÁÿê, ¯ÿÖëÿæÜÿ Bÿ¿æÿç{Àÿ FÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç Óº¢ÿ ÿæÜÿ] æ
{É÷ßæúÿ ÿ÷¯ÿ¿þßæúÿßjæúÿ jæÿßj ¨Àÿ;ÿ¨ æ
Ó¯ÿöó LÿþöæQ#Áÿó ¨æ$ö jæ{ÿ ¨ÀÿçÓþæ¨¿{ÿ ææ33ææ
{Üÿ Afëÿö ! ÓæóÓæÀÿçLÿ ÿ÷¯ÿ¿ þæÿZÿÀÿë Óç {ÜÿD$#¯ÿæ ¾j A{¨äæ
jæÿ ¾j A$öæúÿ ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ ÓæäæúÿLÿæÀÿ A{s, ¾j ¾æÜÿæLëÿ ÓõÎçLÿ{Àÿ,
{ÓÜÿç Aþõÿ ÿÿ´Àÿ fæÿLÿæÀÿêÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s, F¨Àÿç ¾j {É÷ßÔÿÀÿ,
¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê A{s æ {Üÿ ¨æ$ö ! Ó¸íÿö Lÿþö jæÿ{Àÿ {ÉÌ {ÜÿæB¾æF-
"¨ÀÿçÓþæ¨¿{ÿ' µÿàÿÀíÿ¨{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ jæÿ ¾jÀÿ
¨ÀÿæLÿæÏæ æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ Lÿþö LÿÀÿç`ÿæàÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÿæ {Lÿò~Óç àÿæµÿ ÀÿÜÿçdç F¯ÿó
ÿæ ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿ{àÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {Lÿò~Óç äÿç {ÜÿæB$æF æ
FÜÿç¨Àÿç {µÿòÿçLÿ ÿ÷¯ÿ¿ÿ´æÀÿæ {ÜÿD$#¯ÿæ ¾j þ ¾j Üÿ] A{s æ Lÿç;ëÿ
{ÓÜÿç ¾j ëÿÁÿÿæ{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ ÓæäæúÿLÿæÀÿ, {ÓÜÿç jæÿ ¾j A{¨äæ
Aÿ¿;ÿ AÅÿ æ Aæ¨~ {LÿæsçF Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿ;ëÿ, {LÿæsçF ¾j{¯ÿÿê LÿÀÿçÿçA;ëÿ,
Óÿ¨${Àÿ ÿ÷¯ÿ¿ àÿæS;ëÿ, ÓæëÓ¡ÿZÿ {Ó¯ÿæ{Àÿ ÿ÷¯ÿ¿ àÿæSæ;ëÿ Lÿç;ëÿ FÜÿç jæÿ
¾j ëÿÁÿÿæ{Àÿ {ÓÓ¯ëÿ Aÿ¿;ÿ AÅÿ æ ¯ÿÖëÿ ¾j É´æÓ ¨÷É´æÓ A{s, B¢ÿ÷çß
Óó¾þÀÿ A{s æ þÿÀÿ ÿç{Àÿæ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, {¾¨Àÿç É÷êLõÿÐ ¯ÿÿöþæÿ LÿÜÿç
AæÓç{àÿ, FÜÿç ¾jLëÿ ¨÷æ© {LÿDôvÿç LÿÀÿç¯ÿæ ? ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç# {LÿDôvÿç ÉçQ#¯ÿæ ?
þ¢ÿçÀÿ, þÓúfçúÿ, Sêföæ W{Àÿ þçÁÿç¯ÿ, Lÿçºæ {¨æ$#þæÿZÿ{Àÿ ? ÿê$ö¾æÿ÷æ{Àÿ
þçÁÿç¯ÿ A$¯ÿæ Ó§æÿLÿ{àÿ ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- ÿæÜÿ], ÿæÜÿæÀÿ {SæsçF Üÿ]
{Ó÷æÿ {ÜÿDdç ÿÿ´×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ æ ¾$æ-
ÿúÿ¯ÿçç ¨÷~ç¨æ{ÿÿ ¨Àÿç¨÷{É§ÿ {Ó¯ÿßæ æ
D¨{ÿä¿;ÿç {ÿ jæÿó jæÿçÿÖÿ´ÿÉ}ÿ ææ34ææ
{ÿ~ëLÿÀÿç {Üÿ Afëÿö ! ëÿ{þ ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¨æQLëÿ ¾æB
µÿàÿÀíÿ{¨ ÿ ¨÷~æþ LÿÀÿç, AÜÿóLÿæÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç, ÉÀÿ~{ÜÿæB, µÿàÿÀíÿ{¨
{Ó¯ÿæLÿÀÿç, ÿçÍ¨s µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷É§ LÿÀÿç {ÓÜÿç jæÿLëÿ fæ~ æ {ÓÜÿç ÿÿ´Lëÿ
fæ~ç$#¯ÿæ jæÿêþæ{ÿ ëÿþ ÿçþ{;ÿ {ÓÜÿç jæÿ D¨{ÿÉ LÿÀÿç{¯ÿ, Óæÿæ
¨${Àÿ `ÿàÿæB{¯ÿ æ Óþ¨}ÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {Ó¯ÿæ LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] {ÓÜÿç jæÿLëÿ
ÉçQ#¯ÿæ ¨æBô äþÿæ AæÓç$æF æ ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ
¨÷ÿ¿ä ÿçSúÿÉöÿ LÿÀÿç¨æÀÿ;ÿç æ {Ó ¾jÀÿ ¯ÿç#¯ÿç{ÉÌÀÿ jæÿæ As;ÿç F¯ÿó

ÿæÜÿæ Aæ¨~Zëÿ þ ÉçQæB{¯ÿ æ ¾ÿç {Lÿò~Óç Aÿ¿ ¾j {ÜÿæB$æ;ÿæ,
{ÿ{¯ÿ jæÿê ÿÿ´ÿÉöêZÿ Lÿ'~ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ $#àÿæ ? Ó´ßó µÿS¯ÿæÿZÿ Ó¼ëQ{Àÿ
Üÿ] ÿ Afëöÿ $#{àÿ æ µÿS¯ÿæÿ ÿæZëÿ ÿÿ´ÿÉöêZÿ ¨æQLëÿ LÿæÜÿ]Lÿç ¨vÿæDd;ÿç ?
¯ÿÖëÿ É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê$#{àÿ æ ÿæÜÿæÀÿ D{¿É FÜÿæ {¾ Aæfç ÿ
AëÿÀÿæSê Afëöÿ {þæÀÿ Óþä{Àÿ ÀÿÜÿçdç, Lÿç;ëÿ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ AëÿÀÿæSêþæÿZëÿ
µÿ÷þ D ÿ {ÜÿæB ¾æD Lÿç, É÷êLõÿÐ ÿ `ÿæàÿçS{àÿ, ¯ÿÿöþæÿ LÿæÜÿæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ
¾ç¯ÿæ ? {ÿ~ë LÿÀÿç {Ó ØÎ LÿÜÿç{àÿ {¾, ÿÿ´ÿÉöêZÿ ÿçLÿsLëÿ ¾æA æ {ÓÜÿç
jæÿêþæ{ÿ ÿëþLëÿ D¨{ÿÉ LÿÀÿç{¯ÿ æ
ßfújæÿ´æ ÿ ¨ëÿ{þöæÜÿ{þ¯ÿó ßæÓ¿Óç ¨æ¯ÿ æ
{ßÿ µíÿÿæÿ¿{É{Ì~ ÿ÷ä¿Ó¿æÿ¿{$æ þßç ææ35ææ
{ÓÜÿç jæÿLëÿ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ ¯ëÿlçç ëÿ{þ ¨ë~ç FÜÿç¨Àÿç {þæÜÿLëÿ
¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ {Ó {ÿB$#¯ÿæ jæÿ ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç ¨${Àÿ `ÿæàÿç ëÿ{þ ÿçfÀÿ
AææÀÿ A;ÿSöÿ Ó¸íÿö µíÿÿ¨÷æ~êZëÿ {ÿQ#¯ÿ A$öæúÿ ÓþÖ ¨÷æ~êþæÿZÿ µÿçÿ{Àÿ
FÜÿç AææÀÿ ¨÷ÓæÀÿ {ÿQ#¯ÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Ó¯ÿöÿ÷ {SæsçF AææÀÿ
¨÷ÓæÀÿLëÿ {ÿQ#¯ÿæ äþÿæ AæÓç¾ç¯ÿ, ÿúÿ¨Êÿæúÿ ëÿ{þ {þæ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
LÿÀÿç¯ÿ æ Aÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZë ¨÷æ©ç LÿÀÿç¯ÿæ Óæÿ ÿÿ´×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÿ´æÀÿæ þçÁÿç$æF æ jæÿ Óº¤ÿ{Àÿ, þö F¯ÿó ÉæÉ´ÿ Óÿ¿ Óº¤ÿ{Àÿ É÷êLõÿÐZÿ
AëÿÓæ{Àÿ {Lÿò~Óç ÿÿ´ÿÉöêZëÿ Üÿ] ¨`ÿæÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
A¨ç {`ÿÿÓç ¨æ{¨µÿ¿ Ó{¯ÿöµÿ¿ ¨æ¨Lÿõÿþ æ
Ó¯ÿöó jæÿ¨È{¯ÿ{ÿð¯ÿ ¯õÿfçÿó Ó;ÿÀÿçÌ¿Óç ææ36ææ
ëÿ{þ ÓþÖ ¨æ¨êþæÿZÿvÿæÀëÿ A#Lÿ ¨æ¨ê {Üÿ{àÿ þ, jæÿÀíÿ¨ê
{ÿòLÿæÿ´æÀÿæ ÓþÖ ¨æ¨Àëÿ ÿçÓ{¢ÿÜÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ{¨ ÿÀÿç¾ç¯ÿ æ FÜÿæÀÿ D{¿É
Aæ¨~ FÜÿæ µÿæ¯ÿ;ëÿ ÿæÜÿ] {¾ A#LÿÀëÿ A#Lÿ ¨æ¨ LÿÀÿçÿþ Lÿÿæ`ÿçúÿ ÿÀÿç¾ç¯ÿæ
É÷êLõÿÐZÿ D{¿É þæÿ÷ FÜÿæ {¾ {Lÿ{¯ÿ Aæ¨~Zÿ µÿ÷þ ÿÀÿÜëÿ, "þëô ÿ
¯ÿÝ¨æ¨ê, {þæ ÿ´æÀÿæ µÿfÿ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ], {þæÀÿ A#LÿæÀÿ ÿæÜÿ], F¨Àÿç {Lÿò~Óç
Aæ{Àÿæ¨ ÿÀÿÜëÿ æ' {Ó$# ÿçþ{;ÿ É÷êLÿõÐ {¨÷æûæÜÿÿ F¯ÿó AæÉ´æÓÿæ {ÿDd;ÿç
{¾ ÓþÖ ¨æ¨ê vÿæÀëÿ A#Lÿ ¨æ¨ê {Üÿ{àÿ þ ÿÿ´ÿÉöêþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ¨÷æ©
jæÿÀíÿ¨ê {ÿòLÿæ ÿ´æÀÿæ ÿçÓ{¢ÿÜÿ Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿç ¨æB¾ç¯ÿ æ {LÿDô
¨÷LÿæÀÿ ?
ß{$ðæóÓç Óþç{æS§çµÿöÓ½Óæúÿ LëÿÀÿ{ÿfëöÿ æ
jæÿæS§ç Ó¯ÿöLÿþöæ~ç µÿÓ½Óæúÿ LëÿÀëÿ{ÿ ÿ$æ ææ37ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô ¨÷Lÿæ{Àÿ ¨÷f´Áÿçÿ AS§ç LÿæÏLëÿ µÿÓ½ LÿÀÿç$æF, vÿçLúÿ
{ÓÜÿç¨Àÿç jæÿÀíÿ¨ê AS§ç Ó¸íÿö LÿþöLëÿ µÿÓ½ LÿÀÿçÿçF æ FÜÿæ jæÿÀÿ ¨÷{¯ÿÉçLÿæ
ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó FÜÿç jæÿ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæÀÿ `ÿçÿ÷~ A{s æ {¾DôvÿæÀëÿ
¾j{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç$æF, {¾Dô$#{Àÿ ¨÷${þ ¯ÿçfæÿêß LÿþöµÿÓ½ {ÜÿæB$æ;ÿç
F¯ÿó ¨ë~ç ¨÷æ©ç ÓÜÿçÿ `ÿç;ÿÿLÿþö þ {Ó$#{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æ;ÿç æ ¾æÜÿæ
¨æB¯ÿæÀÿ $#àÿæ ÿæÜÿæ ¨æBS{àÿ, ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ ¯ÿ÷ÿ ¨íÿö {Üÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ
AæSLëÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç LÿæÜÿæLëÿ {Qæfç¯ÿæ ? F¨Àÿç ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ jæÿê
ÓþÖ Éëµÿ F¯ÿó AÉëµÿ LÿþöSëxÿçLëÿ A;ÿ LÿÀÿçÿçA;ÿç æ F¨Àÿç ÓæäæúÿLÿæÀÿ
{LÿDôvÿæ{Àÿ {Üÿ¯ÿ ? ÿæÜÿæ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {Üÿ¯ÿ A$¯ÿæ µÿçÿ{Àÿ ? FÜÿæ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç-
ÿ Üÿç jæ{ÿÿ ÓõÿÉó ¨¯ÿçÿ÷þçÜÿ ¯ÿçÿ¿{ÿ æ
ÿúÿ Ó´ßó {ßæSÓóÓç Lÿæ{Áÿÿæÿç ¯ÿç¢ÿÿç ææ38ææ
FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ jæÿ ÓõÿÉ ¨¯ÿçÿ÷ LÿÀÿç¨æÀëÿ$#¯ÿæ ÿçÓ{¢ÿÜÿ Lÿçdç
þ ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç jæÿ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿLÿë ëÿ{þ Ó´ßó {¾æSÀÿ ¨Àÿç¨Lÿ´
A¯ÿ×æ{Àÿ (¨÷æÀÿ»{Àÿ ÿë{Ü ô) ÿçfÀÿ AææÀÿ A;ÿSöÿ Üÿõÿß{ÿÉ{Àÿ Üÿ]
Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀÿç¯ÿ, ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ÿë{Üô æ {ÓÜÿç jæÿ ÿçþ{;ÿ {LÿDô {¾æS¿ÿæ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ? {¾æ{SÉ´ÀÿZÿ É±ÿ{Àÿ-
É÷æ¯ÿæôàÿâµÿ{ÿ jæÿó ÿÀÿ Óóß{ÿ¢ÿ÷çß æ
jæÿó àÿ¯úÿ´æ ¨Àÿæó Éæ;ÿçþ`ÿç{Àÿ~æ#Sbÿÿç ææ39ææ
É÷æ¯ÿæÿ, ÿÀÿ ÿ$æ Óó¾{ÿ¢ÿ÷çß ¨ëÀëÿÌ Üÿ] jæÿ¨÷æ© LÿÀÿç¨æÀÿç$æ;ÿç æ
µÿæ¯ÿ¨í¯ÿöLÿ fçjæÓæ ÿ$#{àÿ, ÿÿ´ÿÉöêZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ þ jæÿ
¨÷æ© {ÜÿæB ÿ$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ É÷æ Üÿçô ¨¾ö¿æ© ÿë{Üÿô, É÷æ¯ÿæÿ Éç$#Áÿ
¨÷ßÿ§ÉêÁÿ þ {ÜÿæB$æB¨æ{Àÿ æ Aÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿ ÿç}Î ¨${Àÿ
ÿÀÿÿæ ¨í¯ÿöLÿ AS÷ÓÀÿ {Üÿ¯ÿæ ¨æBô àÿSÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ FÜÿæ ÓÜÿçÿ Ó¸íÿö
B¢ÿ÷çßþæÿZÿ Óó¾þ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ æ ¾çF ¯ÿæÓÿæÀëÿ ¯ÿçÀÿÿ ÿë{Üô , ÿæÜÿæZÿ
ÿçþ{;ÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ A$öæúÿ jæÿ¨÷æ©ç Lÿvÿçÿ æ {Lÿ¯ÿÁÿ É÷æ¯ÿæÿ, Aæ`ÿÀÿ~Àÿÿ,
Óó¾þê ¨ëÀëÿÌ Üÿ] jæÿ¨÷æ©ç LÿÀÿç$æF æ jæÿLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç {Ó ÿúÿä~ ¨Àÿþ
Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ ¾æÜÿæ ¨{Àÿ AæDLÿçdç ¨æB¯ÿæ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF,
FÜÿæ Üÿ] A;ÿçþ Éæ;ÿç A{s æ ¨ë~ç {Ó {Lÿ{¯ÿ AÉæ;ÿ {ÜÿæBÿ$æF F¯ÿó
¾æÜÿævÿæ{Àÿ É÷æ ÿæÜÿ] {Óþæ{ÿ Lÿ~ ¨æB$æAæ;ÿç ?
AjÊÿæÉ÷±ÿæÿÊÿ ÓóÉßææ ¯ÿçÿÉ¿ÿç æ
ÿæßó {àÿæ{LÿæÖç ÿ ¨{Àÿæ ÓëQó ÓóÉßæÿ ææ40ææ
Ajæÿê A$öæúÿ ¾çF ¾jÀÿ ¯ÿç# ¯ÿçÌß{Àÿ Aÿµÿçj F¯ÿó É÷æ
ÀÿÜÿçÿ ÿ$æ ÓóÉß¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ FÜÿç ¨Àÿþæ$ö ¨$Àëÿ µÿ÷Î {ÜÿæB¾æF æ {ÓÜÿç
ÓóÉß ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ ÿçþ{;ÿ ÿæ ÿ ÓëQ ÀÿÜÿçdç, ÿæ ¨ëÿ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç
F¯ÿó ÿæ ¨Àÿþææ þ ? Aÿ ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿçLÿsLëÿ ¾æB FÜÿç
¨${Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ÓóÉßÀÿ ÿç¯ÿæÀÿ~ÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿæ Daÿçúÿ æ Aÿ¿$æ {Ó ¯ÿÖëÀÿ
¨Àÿç`ÿß {Lÿ{¯ÿ ¨æB¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ LÿçF ¨æB$æF ?
{ßæSÓó¿ÖLÿþöæ~ó jæÿÓóbÿç ÓóÉßþú æ
Aæ¯ÿ;ÿó ÿ Lÿþöæ~ç ÿç¯ÿ§;ÿç ÿqß ææ41ææ
¾çF Lÿþö{¾æS ÿ´æÀÿæ µÿS¯ÿæÿZÿ vÿæ{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç,
¾æÜÿæÀÿ Ó¸íÿö ÓóÉß ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä jæÿ ÿ´æÀÿæ ÿÎ {ÜÿæB¾æFæ,
¨Àÿþææ ÓÜÿçÿ Óó¾ëNÿ FÜÿç¨Àÿç ¨ëÀëÿÌZëÿ Lÿþö ¯ÿæ¤ÿç ÿ$æF æ {¾æS ÿ´æÀÿæ Üÿ]
LÿþöÀÿ A;ÿ {Üÿ¯ÿ æ jæÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÓóÉß ÿÎ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç É÷êLõÿÐ
LÿÜëÿd;ÿç-
ÿÓ½½æÿjæÿÓµíÿÿó Üõÿúÿ×ó jæÿæÓçÿæÿ æ
dç{ÿ´ðÿó ÓóÉß {ßæSþæÿç{ÏæÿçÏ µÿæÀÿÿ ææ42ææ
{Üÿ µÿÀÿÿ ¯ÿóÉê Afëöÿ ! ëÿ{þ {¾æS{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB AjæÿÀëÿ
D Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ ÿçfÀÿ FÜÿç ÓóÉßLëÿ jæÿÀíÿ¨ê QxÿVÿ´æÀÿæ {dÿÿ LÿÀÿ
F¯ÿó ¾ë ÿçþ{;ÿ ¨÷Öëÿ ÜëÿA æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ{Àÿ ¯ÿæLÿ
ÓóÉßÀíÿ¨ê Éÿø þÿ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜÿçdç {ÿ{¯ÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ LÿçF LÿæÜÿæÓÜÿçÿ LÿæÜÿ]Lÿç
àÿ|ÿç¯ÿ ? ¯ÿÖëÿ {¾{¯ÿ Aæ¨~ `ÿç;ÿÿ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ ÜëÿA;ÿç, {ÿ{¯ÿ ÓóÉßÀëÿ
D ¯ÿæÜÿ¿ ¨÷¯ÿõÿç ¯ÿææ Àíÿ¨{Àÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ µÿæ{¯ÿ AæÓç$æF æ FÜÿæ Éÿõ
Àíÿ¨{Àÿ µÿßZÿÀÿ AæLÿ÷þ~ LÿÀÿç$æF æ Óó¾þ ÓÜÿçÿ ¾jÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç {ÓÜÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿë fß LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ ¾æÜÿæÀÿ
¨Àÿç~æþ ¨Àÿþ Éæ;ÿç A{s æ FÜÿæ Üÿ] A;ÿçþ ¯ÿçfß, ¾æÜÿæ ¨{Àÿ ¨ëÿ
¨Àÿæfß ÿ$æF æ
ÿçÍÌö
FÜÿç AæßÀÿ AæÀÿ»{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ ""FÜÿç {¾æSLëÿ
¨÷æÀÿ»{Àÿ þëô Óí¾ö¿Zÿ ¨÷ÿç LÿÜÿçàÿç æ Óí¾ö¿, þëÿZëÿ F¯ÿó þëÿ, Bä´æL Zëÿ LÿÜÿç{àÿ
FÜÿç¨Àÿç ÀÿæfÌ}þæ{ÿ fæ~ç{àÿ, þëô A$öæúÿ A¯ÿ¿Nÿ ×çÿç{Àÿ $#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
LÿÜÿç{àÿ æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ þ A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨ ¾ëNÿ Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÉÀÿêÀÿ ÿ
ÿæÜÿæZÿ ÀÿÜÿç¯ÿæÀÿ SõÜÿþæÿ÷ æ F¨Àÿç A¯ÿ¿Nÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿæ~ê{Àÿ ¨Àÿþææ
Üÿ] ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ F¨Àÿç {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ {¾æSÀÿ ÓoæÀÿ
Óí¾¿ö þæþ{Àÿ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç ¨Àÿþ ¨÷LÿæÉ Àíÿ¨Àÿ ¨÷ÓæÀÿ ÓëÀÿæ(É´Ó)Àÿ
A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç Óí¾ö¿Zÿë LÿÜÿç{àÿ æ É´æÓ{Àÿ ÓoæÀÿçÿ
{ÜÿæB, {Ó ÓóÔÿæÀÿÀíÿ¨{Àÿ AæÓç¾æAæ;ÿç æ ÓëÀÿæ{Àÿ Óo#ÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ ¨{Àÿ
D¨¾ëNÿ Óþß AæÓç{àÿ ÿæÜÿæ ÓZÿÅÿ {ÜÿæB þÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¾æF æ ÿæÜÿæÀÿ
þÜÿÿæ ¯ÿëlçS{àÿ þÿ{Àÿ {ÓÜÿç¯ÿæLÿ¿ ¨÷ÿç Bdæ fæSõÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó
{¾æS Lÿæ¾ö¿ Àíÿ¨ {ÿB$æF æ Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ LÿÀÿçLÿÀÿç FÜÿç {¾æS Jç-
ÓççÀíÿ¨ê ÀÿæfÌ}{É÷~ê ¨¾ö¿;ÿ ¨Üÿo#¯ÿæ ¨{Àÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ ×çÿç{Àÿ
¨Üÿo#$æF æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç- F¨Àÿç ×çÿç{Àÿ {þæÀÿ ¨÷çß µÿNÿ H Aÿÿ¿
ÓQæZëÿ þëô A$öæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] Ó»æÁÿç ÿçA;ÿç æ
Afëöÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ, µÿS¯ÿæÿ ! Aæ¨~Zÿ fÿ½ ÿ ¯ÿÿöþæÿ
{ÜÿæBdç æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜÿç{àÿ- A¯ÿ¿Nÿ, A¯ÿçÿæÉê, Afÿ½æ F¯ÿó
Ó¸íÿö µíÿÿ{ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þ Aæþæßæ, {¾æS¨÷Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ,
ÿçfÀÿ ÿ÷çSë~ þßê ¨÷LÿõÿçLëÿ ¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç þëô ¨÷Lÿs {ÜÿDdç æ ¨÷Lÿs {ÜÿæB
Lÿ'~ LÿÀÿ;ÿç, Óæ ¯ÿÖëLëÿ ¨Àÿçÿ÷æ~ {ÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ ¾æÜÿævÿæÀëÿ ëÿÌçÿ
D {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçÿæÉ ÿçþ{;ÿ ¨Àÿþþö ¨ÀÿþææZÿë ×çÀÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þëô ¨÷æÀÿ»Àÿë ¨íÿçö ¨¾ö¿;ÿ ¨÷Lÿs {ÜÿD$æF æ {þæÀÿ {ÓÜÿç
fÿ½ F¯ÿó Lÿþö ÿç¯ÿ¿ A{s æ ÿæLëÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ÿÿ´ÿÉöê Üÿ] fæ~ç¨æÀÿ;ÿç æ ¾ÿç
vÿçLúÿ àÿSÿ $æF, {ÿ{¯ÿ µÿS¯ÿæÿ LÿÁÿç¾ëSÀÿ A¯ÿ×æÀëÿ Üÿ] Aæ¯ÿçµÿöæ¯ÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ
Lÿç;ëÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ ÓæLÿ ÿæÜÿæLëÿ ¯ëÿlç¨æÀÿçÿ$æF {¾, FÜÿæ µÿS¯ÿæÿ LÿÜëÿd;ÿç
A$¯ÿæ F¨Àÿç Üÿ] Ó{Zÿÿ þçÁëÿdç æ AæLÿæÉÀëÿ LÿçF LÿÜëÿd;ÿç ? SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê
LÿÜëÿ$#{àÿ, {¾{¯ÿ µÿæS¯ÿæÿ Lõÿ¨æ LÿÀÿ;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aææ{Àÿ Àÿ$ê {ÜÿæB¾æAæ;ÿç,
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ Q»Àëÿ, ¯õÿäÀëÿ ¨ÿ÷Àëÿ, Éíÿ¿Àÿë ¨÷{ÿ¿Lÿ ×æÿÀëÿ LÿÜÿ;ÿç F¯ÿó
Ó»æÁÿ;ÿç æ Dúÿ$æÿ {ÜÿæB {ÜÿæB {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨Àÿþ ÿÿ´ ¨Àÿþææ ¯ÿçÿçÿ
{ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ ØÉö ÓÜÿçÿ {Ó ØÎ ¯ëÿlç¨æÀÿç$æ;ÿç æ {ÿ~ëLÿÀÿç
{Üÿ Afëöÿ ! {þæÀÿ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ {ÿQ#{àÿ F¯ÿó {þæ{ÿ fæ~ç
ÿúÿä~ {þæ µÿçÿ{Àÿ Üÿ] ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {Óþæ{ÿ ¨ëÿ Aæ¯ÿæSþÿLëÿ
AæÓ;ÿç ÿæÜÿ] æ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ {Ó µÿS¯ÿæÿZÿ Aæ¯ÿçµÿöæ¯ÿ{Àÿ ¯ÿç#Lÿë LÿÜÿç{àÿ {¾ {Ó
{Lÿò~Óç AëÿÀÿæSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ {ÜÿæB$æ;ÿç, ¯ÿæÜÿæ{Àÿ Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ É÷êLõÿÐ
LÿÜÿç{àÿ, "{þæ{ÿ Lÿþö ¯ÿæ¤ÿç ¨æÀÿçÿ$æF F¯ÿó FÜÿç ÖÀÿÀÿë {¾Dô þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
fæ~;ÿç, ÿæZëÿ þ Lÿþö ¯ÿæ¤ÿçÿ$æF æ' FÜÿæ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç þëþëäë ¨ëÀëÿÌ LÿþöÀÿ
¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$#{àÿ {¾, {ÓÜÿç ÖÀÿÀëÿÿ fæ~ç{àÿ, {¾¨Àÿç É÷êLõÿÐ, {Ó¨Àÿç Üÿ]
{ÓÜÿç ÖÀÿÀëÿ fæ~ç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ÿ$æ fæ~çS{àÿ, {ÓÜÿç¨Àÿç þëþëäë Aföëÿ þ æ
¾ÿç ¾j LÿÀÿæ¾ç¯ÿ {ÿ{¯ÿ FÜÿç D¨àÿ²ç ÿçÊÿçÿ æ ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿÜÿç{àÿ,
¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ ¨Àÿþÿ´, ¨ÀÿþÉæ;ÿç A{s æ FÜÿç jæÿLÿë {LÿDôvÿæ{Àÿ ¨æB
¨æÀÿç¯ÿæ ? FÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {Lÿò~Óç ÿÿ´ÿÉöêZÿ ¨æQLëÿ ¾æB
ÿæZëÿ ÿ ¨÷~æþ LÿÀÿç {dæs ¯ÿxÿ {Ó¯ÿæ Lÿ{àÿ, {ÓÜÿç jæÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
{Ó¯ÿæ ÿ´æÀÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨÷Ó LÿÀÿ æ {Ó ëÿþ Lëÿ {¾æS ¯ÿçç LÿÜÿç{¯ÿ æ
{¾æ{SÉ´Àÿ ØÎ Lÿ{àÿ {¾, {ÓÜÿç jæÿ ëÿ{þ Ó´ßó Aæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ

Üÿ] ¨æB¯ÿ æ Aÿ¿þæÿZÿë ÿLÿàÿ Lÿ{àÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæ þ {¾æSÀÿ
¨Àÿç¨Lÿ´ A¯ÿ×æ{Àÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ, ¨÷æÀÿ»{Àÿ ÿë{Ü ô æ {ÓÜÿç jæÿ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ
Üÿõÿß {ÿÉ{Àÿ {Üÿ¯ÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ëÿ{Üÿô æ É÷æÁëÿ, ÿÀÿ, Óó¾{ÿ¢ÿç÷ß F¯ÿó
ÓóÉß ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ÿæÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ ÿçfÀÿ
ÓóÉßLëÿ {¯ÿðÀÿæS¿ Àíÿ¨ê QÝúS ÿ´æÀÿæ {dÿÿ LÿÀÿ æ FÜÿæ Üõÿÿß {ÿÉÀÿ
àÿ|ÿæB A{s æ ¯ÿæÜÿ¿ ¾ë Sê{ÿæNÿ ¾ë ÓÜÿçÿ {Lÿò~Óç ¨÷{ßæfÿ ÿæÜÿ] æ
FÜÿç Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ þëQ¿ Àíÿ¨{Àÿ ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨ ØÎ
Lÿ{àÿ F¯ÿó LÿÜÿç{àÿ {¾ ¾j {¾Dô$#{Àÿ ¨íÿö ÜëÿF ÿæÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] Lÿþö
A{s æ LÿþöLëÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ FÜÿç Aæß{Àÿ ØÎ Lÿ{àÿ æ Aÿ

C ÿûÿçÿç É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿ SêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æßæó
{ßæSÉæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ ¾jLÿþö ØÎêLÿÀÿ~ ÿæþ
`ÿëÿ{$öææß ææ4ææ
FÜÿç¨Àÿç É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌúÿ F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ ÿ$æ
{¾æSÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëÿöZÿ Óºæÿ{Àÿ ¾j Lÿþö ØÎêLÿÀÿ~,
ÿæþLÿ `ÿëÿ$ö Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
Bÿç É ÷ ê þú ÿ ¨ÀÿþÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ Éç Ì ¿ É÷ ê Ó´ æ þê

AÝSÝæÿ¢ÿLõÿ{ÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ µÿæ{Ì¿
ßjLÿþö- ØÎêLÿÀÿ~ ÿæþ `ÿëÿ{$öææß ææ4ææ
ææ ÜÿÀÿç CÿúÿÓúÿ ææ
g
A$ ö{þææß
ÿõÿêß Aæß{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§ LÿÀÿç$#{àÿ- µÿS¯ÿæÿ ! ¾ÿç jæÿ
{¾æS Aæ¨~Zëÿ {É÷Ï þæÿ¿, {ÿ{¯ÿ {þæ{ÿ F µÿßZÿÀÿ Lÿþö{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç
àÿSæDd;ÿç æ AfëöÿZëÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS A{¨äæ jæÿ {¾æS ÓÀÿÁÿ
¨÷ÿêÿ {Üÿàÿæ æ LÿæÀÿ~ jæÿ {¾æS{Àÿ ÜÿæÀÿç{àÿ {ÿ¯ÿÿ´ F¯ÿó fç~ç{àÿ
þÜÿæþÜÿçþ ×çÿç æ Dµÿß ¨äÀëÿ àÿæµÿ Üÿ] àÿæµÿ ¨÷ÿêÿ {ÜÿDdç æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÿöþæÿ
Afëöÿ ¯ëÿlçS{àÿ {¾ Dµÿß ¨ä{Àÿ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ ({¾æ{SÉ´Àÿ
AföëÿZëÿ ÓóÉß ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
{¨÷Àÿ~æ {ÿDd;ÿç æ LÿæÀÿ~ ¯ëÿlç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿæÜÿæ Üÿ] {SæsçF ×æÿ) æ
Aÿ Dµÿß þæSö þÀëÿ {SæsçF ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ {Ó ÿç{¯ÿÿÿ
Lÿ{àÿ æ
Afëÿö D¯ÿæ`ÿ
Óóÿ¿æÓó Lÿþö~æó LÿõÐ ¨ë{ßæöSó `ÿ ÉóÓÓç æ
ß{bÿ÷ß Fÿ{ßæ{ÀÿLÿó ÿ{ÿ½ ¯ÿøÜÿç ÓëÿçÊÿçÿþú ææ1ææ
{Üÿ LõÿÐ ! Aæ¨~ {Lÿ{¯ÿ Ó¿æÓ þæþ{Àÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö
F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ ÿçÍæþ õÿÎç{Àÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ LÿþöÀÿ ¨÷ÉóÓæ LÿÀëÿd;ÿç æ DµÿßZÿ
þÀëÿ {Lÿò~Óç {SæsçF, ¾æÜÿæ Aæ¨~Zÿ ¨äÀëÿ ÿçÊÿçÿ LÿÀÿæ¾æBdç, ¾æÜÿæ
¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê ÿæÜÿæLëÿ {þæ ÿçþ{;ÿ LëÿÜÿ;ëÿ æ {Lÿò~Óç ×æÿLëÿ ¾ç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ Aæ¨~Zëÿ ëÿBsç þæSö LëÿÜÿæS{àÿ, Ó´µÿæ¯ÿÿ Aæ¨~ Óë¯ÿçæ fÿLÿ
þæSösç A¯ÿÉ¿ ¨`ÿæÀÿç{¯ÿ æ ¾ÿç ¨`ÿæÀÿë ÿæÜÿæô;ÿç, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ ¨$#Lÿ Üÿ]
ëÿÜÿô;ÿç æ FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
Óóÿ¿æÓ Lÿþö{ßæSÊÿ ÿç{É÷ßÓLÿÀÿæ¯ÿë{µÿò æ
ÿ{ßæÖë LÿþöÓóÿ¿æÓæúÿ Lÿþö{ßæ{Sæ ¯ÿçÉçÌ¿{ÿ ææ2ææ
{Üÿ Afëöÿ ! Ó¿æÓ þæþ{Àÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö A$öæúÿ jæÿþæSö{Àÿ
LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö F¯ÿó ÿçÍæþ µÿæ¯ÿ{Àÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö, FÜÿç ëÿBsç

¨Àÿþ {É÷ßLëÿ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿ; ç æ ¨Àÿ;ëÿ FÜÿç ëÿBþæSö þÀëÿ Ó¿æÓ A$öæúÿ
jæÿ õÿÎç{Àÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö A{¨äæ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS {É÷Ï A{s æ
¨÷É§ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ {¾ {É÷Ï LÿæÜÿ]Lÿç ?
{jß Ó ÿçÿ¿Óóÿ¿æÓê {ßæ ÿ {ÿ´Îç ÿ LÿæYúÿäÿç æ
ÿçÿ´ö{£ÿæ Üÿç þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ÓëQó ¯ÿ¤ÿæúÿ ¨÷þë`ÿ¿{ÿ ææ3ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Afëöÿ ! ¾çF ÿæ LÿæÜÿæ ÓÜÿçÿ {ÿ´Ì Lÿ{Àÿ, ÿæ LÿæÜÿæ
Lëÿ ALÿæóäæ Lÿ{Àÿ, {Ó Ó{ÿð¯ÿ Ó¿æÓ Üÿ] fæ~ æ µÿ{àÿ {Ó jæÿ þæSö{Àÿ Lÿçºæ
ÿçÍæþ Lÿþö þæSö{Àÿ {ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ÀÿæS {ÿ´Ìæÿç ÿ´£ÿÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÓÜÿç ¨ëÀÿëÌ
ÓëQ¨í¯ÿöLÿ µÿ¯ÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ
ÓæóQ¿{ßæ{Sò ¨õ$Sú¯ÿæàÿæ ¨÷¯ÿÿ;ÿç ÿ ¨çÿæ æ
FLÿþ¨¿æ×çÿ Óþ¿Lúÿ Dµÿ{ßæ¯ÿ}¢ÿ{ÿ üÿÁÿþú ææ4ææ
ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS ÿ$æ jæÿ{¾æS DµÿßZëÿ {Ó AàÿSæ AàÿSæ
LÿÜëÿd;ÿç æ ¾æÜÿæÀÿ ¯ëÿlç¯ÿæ ÉNÿç FÜÿç ¨${Àÿ ¯ÿÿöþæÿ ¯ÿÜÿëÿ Lÿþú Adç, ÿæ Lÿç
¨íÿöjæÿæ ¨çÿ æ LÿæÀÿ~ Dµÿß{Àÿÿ {Lÿò~Óç {SæsçF þÀëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ ×çÿ
{ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ DµÿßZÿ üÿÁÿ Ó´Àíÿ¨ ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ëÿBþæSöÀÿ
üÿÁÿ þæÿ÷ {SæsçF æ {ÿ~ëLÿÀÿç DµÿßþæSö FLÿ Óþæÿ A{s æ
ßúÿ Óæó{Qð¿ ¨÷æ¨¿{ÿ ×æÿó ÿ{ÿ¿æ{SðÀÿ¨ç Sþ¿{ÿ æ
FLÿó ÓæóQ¿ó `ÿ {ßæSó `ÿ ß ¨É¿ÿç ÿ ¨É¿ÿç ææ5ææ
{¾Dô ×æÿLëÿ ÓæóQ¿ õÿÎç{Àÿ Lÿþö LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¨Üÿo#$æF, {ÓÜÿç
×æÿLëÿ ÿçÍæþ þæSö{Àÿ Lÿþö LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þ ¨Ü o#¾æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç ¾çF
Dµÿß üÿÁÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {SæsçF õÿÎç{Àÿ {ÿQ#$æF, {Ó ¾$æ$ö fæ~ç$æF æ
¾ÿç DµÿßþæSö ¯ÿ¿Nÿç {SæsçF Üÿ] ×æÿ{Àÿ ¨Üÿoëd;ÿç {ÿ{¯ÿ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS
¯ÿç{ÉÌ LÿæÜÿ]Lÿç ? É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
Óóÿ¿æÓÖë þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ëÿQþæ©ëþ{ßæSÿ æ
{ßæSßë{Nÿæ þëÿç¯ÿöÜÿ½ ÿ`ÿç{Àÿ~æ#Sbÿÿç ææ6ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ ÿ LÿÀÿç "Ó¿æÓ' A$öæúÿ
Ó¯ÿöÓ´Àÿ ÿ¿æÓ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ ëÿQ¨÷ÿ A{s æ {¾{¯ÿ {¾æSÀÿ Aæ`ÿÀÿ~
¨÷æÀÿ» Üÿ] {ÜÿæBÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ Ó¿æÓ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ AÓ»¯ÿ æ {ÿ~ë µÿS¯ÿúÿ
öþ Aæß 135
Ó´Àíÿ¨Lëÿ þÿÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þëÿç, ¾æÜÿæÀÿ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß {þòÿ, ÿçÍæþ
Lÿþö{¾æS Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ¨ÀÿþææZëÿ ÉçW÷ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ØÎ
{ÜÿDdç {¾, jæÿ{¾æS{Àÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSÀÿ Üÿ] Aæ`ÿÀÿ~ S÷Üÿ~êß æ
LÿæÀÿ~ Lÿ÷çßæ ëÿBsç þæSö{Àÿ {SæsçF Üÿ] A{s æ ÿæÜÿæ Üÿ] ¾jÀÿ Lÿ÷çßæ,
¾æÜÿæÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç AæÀÿæÿæ æ ëÿBsç þæSö{Àÿ LÿþöÀÿ A;ÿÀÿ {Lÿ¯ÿÁÿ
LÿÿöæÀÿ õÿÎç{Lÿæ~ þæÿ÷ æ {SæsçF ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç, Üÿæÿç àÿæµÿLëÿ
{ÿQ# Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF, F¯ÿó Aÿ¿¨ä{Àÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSê
BÎZÿ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ ÀÿÜÿç FÜÿç Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ DÿæÜÿÀÿ~æ{$ö
f{~ ¨÷æB{µÿsú ¨|ëÿ$æF, Aÿ¿ f{~ Ôëÿàúÿ{Àÿ, Lÿç;ëÿ DµÿßZÿÀÿ ¨ævÿ¿Lÿ÷þ
{SæsçF Üÿ] A{s, ¨Àÿêäæ {SæsçF Üÿ] A{s, ¨ÀÿêäLÿ ÿçÀÿêäLÿ DµÿßZÿÀÿ
f{~ Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç DµÿßZÿ ÓúÿSëÀëÿ ÿÿ´ÿÉöê As;ÿç F¯ÿó
{ÓþæÿZÿ üÿÁÿþ {SæsçF æ {Lÿ¯ÿÁÿ DµÿßZÿ ¨|ëÿ$#¯ÿæ õÿÎç{Lÿæ~ AàÿSæ
{ÜÿæB$æF æ Üÿæô, Óó×æSÿ dæÿ÷þæÿZëÿ Óë¯ÿçæ A#Lÿ ÀÿÜÿç$æF, ¨í¯ÿöÀëÿ É÷êLõÿÐ
LÿÜÿç{àÿ {¾ Lÿæþ H {Lÿ÷æ ëÿföß Éÿø As;ÿç æ {Üÿ Afëöÿ ! FþæÿZëÿ ëÿ{þ
þæÀÿ, AfëöÿZëÿ ¨÷ÿêÿ {Üÿàÿæ {¾ FÜÿæ ÿ ¯ÿÜëÿÿ Lÿvÿçÿ æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ
LÿÜÿç{àÿ æ ÿæÜÿ] ! ÉÀÿêÀÿÀëÿ Dÿö{Àÿ B¢ÿ÷çß, B¢ÿ÷çß vÿæÀëÿ Óëä½ þÿ, þÿvÿæÀëÿ
¨{Àÿ ¯ëÿç, ¯ëÿç vÿæÀëÿ Óëä½ {ÜÿDdç ëÿþÀÿ Ó´Àíÿ¨ æ ëÿ{þ {ÓÜÿç vÿæÀëÿ Üÿ] {¨÷Àÿçÿ
As æFÜÿç¨Àÿç ÿçfÀÿ ¯ÿÁÿLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç, ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ Óþæÿ{Àÿ ÀÿQ#, Ó´æ¯ÿàÿºê
{ÜÿæB Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ jæÿ{¾æS A{s æ É÷êLÿõÐ LÿÜÿç$#{àÿ- `ÿçÿLëÿ
æÿ× LÿÀÿç LÿþöLëÿ {þæ{ÿ A¨ö~ LÿÀÿç, AæÉæ, þþÿæ F¯ÿó Ó;ÿæ¨ ÀÿÜÿçÿ
{ÜÿæB ¾ë LÿÀÿ æ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ BÎ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ {ÜÿæB, {ÓÜÿç Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ] ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS æ Dµÿß þæSöÀÿ Lÿ÷çßæ F¯ÿó ¨Àÿç~æþ
{SæsçF Üÿ] A{s æ
FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- {¾æSÀÿ Aæ`ÿÀÿ~
ÿLÿÀÿç, Ó¿æÓ A$öæÿú ÉëµÿæÉëµÿ LÿþöÀÿ A;ÿçþ ×çÿç ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ AÓ»¯ÿ æ
É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ F¨Àÿç {Lÿò~Óç {¾æS ÿæÜÿ], {¾Dô$#{Àÿ Üÿæÿ{¾æxÿç
¯ÿÓç¾æB LÿÜÿç¯ÿ {¾, þëô ¨Àÿþææ A{s, þëô Éë A{s, þëô ¯ÿë A{s, {þæ
ÿçþ{;ÿ ÿæ LÿþöÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç, ÿæ ¯ÿ¤ÿÿ æ þëô µÿàÿþ¢ Lÿçdç LÿÀÿç¯ÿæ
{ÿQæS{àÿ þ B¢ÿç÷ß ÿçfÀÿ A$ö{Àÿ Üÿ] ¨÷¯õÿÿ {ÜÿDd;ÿç {¯ÿæàÿç ¯ëÿlç¯ÿæLëÿ
{Üÿ¯ÿ æ F¨Àÿç ¨æQ ¨~çAæ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ Lÿÿæ¨ç ÿæÜÿ] æ Óæäæúÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
þ ÿçfÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ AfëöÿZëÿ ¯ÿçÿæ Lÿþö{Àÿ {ÓÜÿç ×çÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç ¨æÀÿçÿ$#{àÿ æ
¾ÿç F¨Àÿç {Ó LÿÀÿç¨æÀÿç$æ{;ÿ, {ÿ{¯ÿ SêÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ Lÿ'~ $#àÿæ ?
Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç$æF æ LÿþöLÿÀÿç Üÿ] Ó¿æÓ ×çÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ
F¯ÿó {¾æS¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ AÿçÉçW÷ ¨ÀÿþææZÿë ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ {¾æS¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ Lÿ'~ ? FÜÿç D{É ÀÿQ# LÿÜëÿd;ÿç-
{ßæSßë{Nÿæ ¯ÿçÉëææ ¯ÿçfçÿææ fç{ÿ¢ÿç÷ß æ
Ó¯ÿöµëÿÿæµíÿÿææ Lëÿ¯ÿö¨ç ÿ àÿç¨¿{ÿ ææ7ææ
¯ÿçfçÿææ- ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ fç~ç¨æÀÿç$#¯ÿæ ¾æÜÿæÀÿ ÉÀÿêÀÿ, fç{ÿ¢ÿç÷ß-
fç~æ¾æBdç B¢ÿç÷ß ¾æÜÿæÀÿ F¯ÿó ¯ÿçÉëææ- ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ Éë A;ÿLÿÀÿ~
¾æÜÿæÀÿ FÜÿç¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ, Ó¯ÿöµíÿÿææ µÿíÿææ- Ó¸íÿöµíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿ AææÀÿ
þíÁÿ DúÿSþ, ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿçÿ GLÿ¿, {¾æS¾ëNÿ A{s æ {Ó Lÿþö
LÿÀëÿ$#{àÿ þ Lÿþö{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {Ó LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀÿç$æ;ÿç ? ¨í¯ÿö
¨ëÀëÿÌ þæÿZÿ vÿæÀëÿ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê ¯ÿêf ÓóS÷Üÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Lÿþö
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ àÿç© LÿæÜÿ]Lÿç {ÜÿæBÿ$æ;ÿç ? LÿæÀÿ~ Ó¸íÿö ¨÷æ~êþæÿZÿ ¾æÜÿæ
þíÁÿ DúÿSþ æ ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ ¨Àÿþÿÿ´, {ÓÜÿç ÿÿ´{Àÿ {Ó ×ç {ÜÿæBS{àÿæ,
AæSLëÿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë ÿæÜÿ] ¾æÜÿæLëÿ {Éæ LÿÀÿç{¯ÿ æ ¯ÿçSÿ ¯ÿÖë {dæs ¨ÝçSàÿæ,
{ÿ{¯ÿ AæÉNÿç LÿæÜÿæ D¨{Àÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ~ë {Ó Lÿþö{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æF æ
FÜÿæ {¾æS¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ¨ÀÿæLÿæÏæÀÿ `ÿçÿ÷~ A{s æ ¨ëÿ {¾æS¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ
ÀÿÜÿ~ç ØÎ LÿÀëÿd;ÿç {¾ {Ó Lÿþö Lÿ{àÿ þ Lÿþö{Àÿ àÿç© LÿæÜÿ]Lÿç {ÜÿæBÿ$æ;ÿç ?
{ÿð¯ÿ Lÿço#ú Lÿ{Àÿæþêÿç ßë{Nÿæ þ{ÿ¿ÿ ÿÿ´¯ÿçúÿ æ
¨É¿úÿ Éõ~´úÿ ØõÉúÿ fçW÷úÿAÉ§ÿ Sbÿúÿ Ó´¨úÿÉ´Óúÿ ææ8ææ
¨÷Áÿ¨úÿ ¯ÿçÓõfúÿ SõÜÿ@úÿ Dÿ½çÌúÿ ÿçþçÌþç æ
B¢ÿçßæ~ê¢ÿç÷ßæ{$öÌë ¯ÿÿö;ÿ Bÿç æÀÿßúÿ ææ9ææÿ
¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZëÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç fæ~ç ¨æÀÿç$#¯ÿæ {¾æS¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌZÿ FÜÿç þÿ×çÿç A$öæúÿ Aëÿµíÿÿç FÜÿæLÿç þëô Lÿço#úÿþæÿ÷ LÿÀëÿÿ$æF, FÜÿæ
ÿæZÿ LÿÅÿÿæ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó FÜÿç ×çÿçLëÿ {Ó LÿþöLÿÀÿç Üÿ] ¨æB$æ;ÿç æ ¾$æ
ßë{Nÿæþ{ÿ¿ÿ- {Ó ¨÷æ©çÀÿ ¨Êÿæúÿ Ó¯ëÿLÿçdç {ÿQ#, Ó¯ëÿLÿçdç Éë~ç, ØÉöLÿÀÿç,
AæW÷æ~ LÿÀÿç, {µÿæfÿ LÿÀÿç, Sþÿ LÿÀÿç, ÉßÿLÿÀÿç, É´æÓ {ÿB, Lÿ$æ¯ÿæÿöæLÿÀÿç,
öþ Aæß 137
ÿ¿æS LÿÀÿç, S÷Üÿ~ LÿÀÿç, AæQ#ÿ{Qæàÿç H ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿç þ B¢ÿç÷ßþæ{ÿ ÿçf ÿçfÀÿ
¯ÿçÌß{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ F¨Àÿç æÀÿ~æ¾ëNÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¨ÀÿþææZÿ
vÿæÀëÿ Aÿç¯ÿxÿ Lÿçdç Üÿ] ÿæÜÿ] F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Ó$#{Àÿ {Ó ×ç ÀÿÜÿç$æ;ÿ
{ÿ{¯ÿ FÜÿævÿæÀëÿ Aÿç¯ÿÝ {LÿDô ÓëQÀÿ Lÿæþÿæ{Àÿ, {Ó LÿæÜÿæLëÿ ØÉöæÿç LÿÀÿç{¯ÿ ?
¾ÿç {Lÿò~Óç {É÷Ï ¯ÿÖë $æ;ÿæ, {ÿ{¯ÿ AæÓNÿç A¯ÿÉ¿ ÀÿÜÿç$æ;ÿæ, Lÿç;ëÿ ¨÷æ©ç
¨Êÿæúÿ AæD DÿöLëÿ ¾ç{¯ÿ ¯ÿæ LëÿAæ{Ý ? F¯ÿó ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿæZÿ
ÿç L ÿs{Àÿ Lÿ'~ ¯ÿæ Adç ? {ÿ~ë L ÿÀÿç {¾æS¾ë N ÿ ¨ë À ë ÿ Ì Lÿþö { Àÿ àÿç ©
{ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ FÜÿæLëÿ {SæsçF õÿÎæ;ÿ þæþ{Àÿ ¨÷Öëÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
¯ÿ÷Üÿ½~¿ææßLÿþöæ~ç ÓóSó ÿ¿Nÿ´æ Lÿ{Àÿæÿç ß æ
àÿç¨¿{ÿ ÿ Ó ¨æ{Óÿ ¨ÿ½¨ÿ÷þç¯ÿæ»Óæ ææ10ææ
¨ÿ½üëÿàÿ ¨ZÿÀëÿ D {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæÀÿ ¨ÿ÷ ¨æ~ç D¨{Àÿ
µÿæÓë$æF, àÿÜÿÀÿê Àÿæÿ÷ÿçÿ ÿæÜÿæ D¨Àÿ {ÿB ¾æD$æF æ Lÿç;ëÿ Aæ¨~ {ÓÜÿç
¨ÿ÷Lëÿ {ÿQ#{àÿ ÿçÊÿçÿ ÉëQ#àÿæ Üÿ] þççÁÿç¯ÿ æ fÁÿÀÿ {SæsçF ¯ÿç¢ëÿþ ÿæÜÿæ
D¨{Àÿ ÀÿÜÿç¨æÀÿçÿ$æF æ ¨Zÿ F¯ÿó fÁÿ{Àÿ ÀÿÜÿç þ {Ó {Ó$#{Àÿ àÿç©
{ÜÿæBÿ$æF æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç {¾Dô ¨ëÀëÿÌ ÓþÖ LÿþöLëÿ ¨Àÿþææ{Àÿ ¯ÿçàÿß
LÿÀÿç (ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ Üÿ] Lÿþö{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ ëÿÜÿô)
AæÓNÿçLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç (¯ÿÿöþæÿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë ÿæÜÿ], Aÿ AæÓNÿç ÀÿÜÿçÿ$æF æ
{ÿ~ëLÿÀÿç AæÓNÿçLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç) Lÿþö LÿÀÿç$æF, {Ó þ FÜÿç¨Àÿç àÿç©
{ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ ¨ë~ç {Ó LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀÿç$æF ? Aæ¨~þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ,
ÓþæfÀÿ Lÿàÿ¿æ~ Óæÿ ÿçþ{;ÿ, ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ {àÿæLÿZÿ þæSö ÿÉöÿ
ÿçþ{;ÿ æ ¨ëÿ FÜÿæLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Lÿæ{ßÿ þÿÓæ ¯ëÿ¿æ {Lÿ¯ÿ{àÿðÀÿç¢ÿ÷ç{ßðÀÿ¨ç æ
{ßæSçÿ Lÿþö Lëÿ¯ÿö;ÿç ÓóSó ÿ¿æNÿ´æÉë{ß ææ11ææ
{¾æSêþæ{ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ B¢ÿç÷ß, þÿ, ¯ëÿç F¯ÿó ÉÀÿêÀÿ ÿ´æÀÿæ AæÓNÿçLëÿ
ÿ¿æSLÿÀÿç, AæÉëç ÿçþ{;ÿ Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿþö ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ
¯ÿçàÿß {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ Aææ ¯ÿÿöþæÿ þ AÉë ÀÿÜÿçdç ? ÿæÜÿ],
{Ó Ó¯ÿöµíÿÿææ µíÿÿææ'- {ÜÿæB¾æAæ;ÿç, Ó¸ëÿö ¨÷æ~êþæÿZÿ{Àÿ {Ó ÿçfÀÿ
Üÿ] ¨÷ÓæÀÿ ¨æB$æ;ÿç æ {ÓÜÿç ÓþÖ AææÀÿ Éëç ÿçþ{;ÿ Aæ¨~þæÿZÿ þæSö
ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ {Ó Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÉÀÿêÀÿ, þÿ, ¯ëÿç ÿ$æ
{Lÿ¯ÿÁÿ B¢ÿ÷çß ÿ´æÀÿæ {Ó Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç æ Ó´Àíÿ¨ ÿ´æÀÿæ {Ó Lÿçdç LÿÀÿçÿ$æ;ÿç,

A`ÿÁÿ, ×çÀÿ H Éæ;ÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ {Ó ÓLÿ÷çß {ÿQæ¾æAæ;ÿç æ Lÿç;ÿ
µÿçÿ{Àÿ {Ó AÓêþ Éæ;ÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ÿDÝç fÁÿçSàÿæ ¨{Àÿ {¾¨Àÿç vÿçLúÿ {ÓÜÿ
AæLÿæÀÿ{Àÿ ÿDÝç ¨ÝçÀÿÜÿç$#{àÿ þ ÿæÜÿæ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ÿDÝç {ÜÿæBÿ$æF,
ÿæÜÿæ ¨æDôÉ Üÿ] {ÜÿæBÀÿÜÿçç$æF æ ÿæÜÿæÿ´æÀÿæ LÿæÜÿæLëÿ ¯ÿæ¤ÿç {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ
ßëNÿ LÿþöüÿÁÿó ÿ¿Nÿ´æ Éæ;ÿç þæ{¨§æÿç {ÿðÏçLÿêþú æ
AßëNÿ LÿæþLÿæ{Àÿ~ üÿ{àÿ Ó{Nÿæ ÿç¯ÿ{ÿ ææ12ææ
{¾æS¾ëNÿ A$öæúÿ {¾æSÀÿ ¨Àÿç~æþLëÿ ¨÷æ© ¨ëÀëÿÌ, ¾çF Lÿç ÓþÖ
¨÷æ~êþæÿZÿ AææÀÿ þíÁÿ DúÿSþ ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÿ, F¨Àÿç {¾æSê LÿþöÀÿ
üÿÁÿLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç, (LÿþöÀÿ üÿÁÿ ¨Àÿþææ ÿæZÿ vÿæÀÿë µÿç ëÿ{Üÿô, {Ó$#¨æBô
LÿþöüÿÁÿ Lëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç) {ÿðÏçLÿêþú Éæ;ÿçþú Aæ{¨§æÿç- Éæ;ÿçÀÿ A;ÿçþ A¯ÿ×æLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾æÜÿæÀÿ AæSLëÿ {Lÿò~Óç Éæ;ÿç {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ ¾æÜÿæÀÿ
¨Êÿæúÿ {Ó {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç AÉæ;ÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ AßëNÿ ¨ëÀëÿÌ, {¾ Lÿç
{¾æSÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ ¾ëNÿ ëÿÜÿô, ¯ÿÿöþæÿ Óæÿ ¨${Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç æ F¨Àÿç
¨ëÀëÿÌ üÿÁÿ{Àÿ AæÓNÿç {ÜÿæB (üÿÁÿ {ÜÿDdç ¨Àÿþææ, {Ó$#{Àÿ ÿæÜÿæÀÿ AæÓNÿ
{Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ, {ÿ~ëLÿÀÿç üÿÁÿ{Àÿ AæÓNÿ {Üÿ{àÿ þ) LÿæþLÿæ{Àÿ~
ÿç¯ÿ{ÿ- LÿæþÿæLÿÀÿç ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB¾æ;ÿç A$öæúÿ ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ Lÿæþÿæ fæS÷ÿ
ÀÿÜÿç$æF æ Aÿ ÓæLÿ ¨íÿçö ¨¾ö¿;ÿ Óæ¯ÿæÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê
LÿÜëÿ$#{àÿ- Lÿço#úÿ þæÿ÷ Aæ{þ AàÿSæ F¯ÿó µÿS¯ÿæÿ AàÿSæ ÀÿÜÿçd;ÿç, {ÿ{¯ÿ
þæßæ fæS÷ÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$#¯ÿ æ ¾ÿç AæÓ;ÿæLÿæàÿç {Ó µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©ç LÿÀÿç¯ÿ
Lÿç;ëÿ Aæfç ÿ {Ó Ajæÿê Üÿ] A{s æ Aÿ ¨íÿçö ¨¾ö¿;ÿ ÓæLÿZëÿ AÓæ¯ÿæÿ
{Üÿ¯ÿæ Aëÿaÿçúÿ æ Ó{`ÿÿÿ ¨í¯ÿöLÿ Óææÿæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ Daÿçúÿ æ FÜÿæ
D¨{Àÿ ¨ëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ -
Ó¯ÿöLÿþöæ~ç þÿÓæ Óóÿ¿{Ó¿æ{Ö ÓëQ ¯ÿÉê æ
ÿ¯ÿÿ´æ{Àÿ ¨ë{Àÿ {ÿÜÿê {ÿð¯ÿ Lëÿ¯ÿö LÿæÀÿßúÿ ææ13ææ
¾çF Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ Ó´¯ÿÉ ÀÿÜÿçd;ÿ, ¾çF ÉÀÿêÀÿ, þÿ, ¯ëÿç F¯ÿó
¨÷Lÿõÿç vÿæÀëÿ Eÿö{Àÿ Ó´ßó{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç, F¨Àÿç ¯ÿÉ{Àÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ÿæ
Lÿçdç LÿÀÿç$æF, ÿæ Lÿçdç LÿÀÿæB$æF æ ¨d{Àÿ $##¯ÿæ {àÿæLÿZëÿ ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿæB¯ÿæ
ÿ´æÀÿæ þ ÿæÜÿæÀÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ Éæ;ÿçLëÿ ØÉöLÿÀÿç ¨æÀÿçÿ$æF æ F¨Àÿç Ó´Àíÿ¨×
öþ Aæß 139
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ É±ÿæÿç ¯ÿçÌßLëÿ D¨àÿ² LÿÀÿæD$#¯ÿæ ÿ¯ÿÿ´æÀÿ (ëÿBs Lÿæÿ, ëÿBsç

{ÿÿ÷, ëÿBsç ÿæÉçLÿæ, {SæsçF þëQ, D¨× F¯ÿó ¨æßë) ¾ëNÿ ÉÀÿêÀÿÀíÿ¨ê
SõÜÿ{Àÿ ÓþÖ LÿþöLëÿ þÿÿ´æÀÿæ ÿ¿æSLÿÀÿç Ó´Àíÿ¨æÿ¢ÿ{Àÿ Üÿ] ×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
¾$æ$öÿ {Ó ÿæ Lÿçdç LÿÀÿ;ÿç, ÿæ LÿÀÿæB$æAæ;ÿç æ
FÜÿæLëÿ ¨ëÿ É÷êLõÿÐ Aÿ¿ É±ÿ{Àÿ LÿÜÿ;ÿç {¾, {ÓÜÿç ¨÷µëÿ ÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç,
ÿæ LÿÀÿæB$æ;ÿç æ ÓúÿSëÀëÿ, µÿS¯ÿæÿ, ¨÷µëÿ, Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌ, ¾ëNÿ, Bÿ¿æÿç
¨ÀÿØÀÿ ¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê A{s æ Aÿ¿ {Lÿò~Óç µÿS¯ÿæÿ Lÿçdç LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
AæÓçÿ$æ;ÿç æ {Ó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿçdç LÿÀÿç$æ;ÿç, FÜÿç Ó´Àíÿ¨× BÎZÿ þæþ{Àÿ
LÿÀÿæB$æ;ÿç æ þÜÿæ¨ëÀÿëÌZÿ ÿçþ{;ÿ ÉÀÿêÀÿ SõÜÿ þæÿ÷ æ Aÿ ¨ÀÿþææZÿ LÿÀÿç¯ÿæ
F¯ÿó þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ LÿÀÿç¯ÿæ {SæsçF Üÿ] Lÿ$æ æ LÿæÀÿ~ {Ó ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ]
LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¯ÿÖëÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ LÿÀëÿ$#{àÿ þ Lÿçdç LÿÀëÿ ÿ$æ;ÿç -
ÿ Lÿÿöõÿ´ó ÿ Lÿþöæ~ç {àÿæLÿÓ¿ Óõfÿç ¨÷µëÿ æ
ÿ LÿþöüÿàÿÓó{ßæSó Ó´µÿæ¯ÿÖë ¨÷¯ÿÿö{ÿ ææ14ææ
{Ó ¨÷µëÿ ÿæ ÿ µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ Lÿÿöæ¨~Lëÿ, ÿæ LÿþöLëÿ F¯ÿó ÿæ LÿþöüÿÁÿLëÿ
Óó{¾æS LÿÀÿæ;ÿç, F¯ÿó Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ÿ¯ÿæ¯ÿ AëÿÓæ{Àÿ Üÿ] Óþ{Ö
¨÷¯õÿÿ ÜëÿA;ÿç æ ¾æÜÿæÀÿ {¾¨Àÿç ¨÷Lõÿÿç Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓê, A$¯ÿæ ÿæþÓêLÿ,
{ÓÜÿç ÖÀÿ{Àÿ {Ó ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¨÷Lõÿÿç ÿ àÿºæ {`ÿòÝæ A{s Lÿç;ëÿ
Aæ¨~Zëÿ {ÓÿççLÿç ¨÷µÿæ¯ÿçÿ LÿÀÿç¨æÀëÿ$æF, {¾ÿçLÿç Aæ¨~Zÿ Ó´µÿæ¯ÿ ¯ÿçLõÿÿ
A$¯ÿæ ¯ÿçLÿÉçÿ {ÜÿæB$æF æ
¨÷æß {àÿæ{Lÿ LÿÜÿç$æ;ÿç {¾ µÿS¯ÿæÿ LÿÀÿç LÿÀÿæB$æ;ÿç, Aæ{þ ÿ
¾¦ þæÿ÷ æ Aæþ ÿ´æÀÿæ {Ó µÿàÿ LÿÀÿæ;ëÿ A$¯ÿæ QÀÿæ¨, Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾, ÿæ {ÓÜÿç ¨÷µÿë Ó´ßó LÿÀÿç$æ;ÿç ÿæ LÿÀÿæB$æ;ÿç F¯ÿó ÿæ
Óó{¾æS Üÿ] LÿÀÿæB$æ;ÿç æ {àÿæ{Lÿ ÿçf Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ $#¯ÿæ ¨÷Lõÿÿç AëÿÓæ{Àÿ Üÿ]
¨÷¯ÿõÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Ó´ÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Ó ÿçfÀÿ Aµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ ¯ÿæ{ÜÿæB
LÿÀÿç$æ;ÿç, µÿS¯ÿæÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ {àÿæ{Lÿ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, µÿS¯ÿæÿ
Ó¯ëÿ Lÿçdç LÿÀÿ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç -
ÿæÿ{ÿ LÿÓ¿`ÿçúÿ¨æ¨ó ÿ{`ÿð¯ÿ ÓëLõÿÿó ¯ÿçµëÿ æ
Ajæ{ÿÿæ¯õÿÿó jæÿó{ÿÿ þëÜÿ¿;ÿç f;ÿ¯ÿ ææ15ææ
¾æÜÿæLëÿ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷µëÿ Óójæ LëÿÜÿæSàÿæ, ÿæÜÿæLëÿ Fvÿæ{Àÿ ¯ÿçµë LëÿÜÿæSàÿæ æ
LÿæÀÿ~ {Ó Ó¸íÿö {¯ÿðµÿ¯ÿ Ó¸ As;ÿç æ ¨÷µÿíÿæ F¯ÿó {¯ÿðµÿ¯ÿ ÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ
{ÓÜÿç ¨Àÿþææ ÿæ LÿæÜÿæÀÿ ¨æ¨ LÿþöLëÿ, ÿæ LÿæÜÿæÀÿ ¨í~¿ LÿþöLëÿ Üÿ] S÷Üÿ~
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Üÿ{àÿ þ {àÿæ{Lÿ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÜÿ;ÿç ? LÿæÀÿ~ Ajæÿÿ´æÀÿæ jæÿ
|ÿæZÿç {ÜÿæBdç æ ÿæZëÿ ¯ÿÿöþæÿ ÓæäæÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ jæÿ {ÜÿæB ÿæÜÿ] æ
{Óþæ{ÿ ¯ÿÿöþæÿ f;ëÿ A$öæúÿ ¨Éë Àíÿ¨{Àÿ Ad;ÿç æ {þæÜÿ{Àÿ ¯ÿÉêµÿíÿ
{ÜÿæB {Óþæ{ÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÜÿç¨æÀÿ;ÿç æ jæÿ ÿ´æÀÿæ Lÿ'~ {ÜÿæB$æF ?
jæ{ÿÿ ëÿ ÿÿjæÿó {ßÌæó ÿæÉçÿþæÿ æ
{ÿÌæþæÿçÿ¿¯ÿfújæÿó ¨÷LÿæÉßÿç ÿÀÿþú ææ16ææ
¾æÜÿæÀÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ Ajæÿ (¾æÜÿæ jæÿLëÿ |ÿæZÿç ÀÿQ#$æF) Aæ
ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÿ´æÀÿæ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ F¯ÿó FÜÿç¨Àÿç ¾çF jæÿ ¨÷æ© LÿÀÿç{ÿàÿæ æ
ÿæÜÿæÀÿ {ÓÜÿç jæÿ Óí¾ö¿ ÓõÿÉ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿç$æF æ
{ÿ{¯ÿ Lÿ'~ ¨Àÿþææ {Lÿò~Óç A¤ÿLÿæÀÿÀÿ ÿæþ A{s ? ÿæÜÿ] ! {Ó ÿ Ó´ßó
¨÷LÿæÉ Àíÿ¨ ÿçÿ Àÿæÿê æ Ó´ßó ¨÷LÿæÉ Àíÿ¨ As;ÿç æ Ó´ßó ¨÷LÿæÉ {Üÿ{àÿ þ
Aæ»Àÿ D¨{µÿæS ÿçþ{;ÿ ëÿÜÿô æ ÿÉöÿ ÿ ÿçA;ÿç ÿæÜÿ] ? {¾{¯ÿ jæÿÿ´æÀÿæ
AjæÿÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~ Üÿsç¾æF, ÿæÜÿæÀÿ {ÓÜÿç jæÿ Óí¾ö¿ ÓõÿÉ ¨ÀÿþææZëÿ ÿçf
µÿçÿ{Àÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF æ ¨ë~ç {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÿçþ{;ÿ, {LÿDôvÿæ{Àÿ
þ A¤ÿLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ {ÓÜÿç jæÿÀÿ Ó´Àíÿ¨ Lÿ'~ ?
ÿúÿ¯ÿëßÖÿææÿÖçÏæÖúÿ¨Àÿæß~æ æ
Sbÿ;ÿ¿¨ëÿÀÿæ¯õÿÿçó jæÿÿçöíÿLÿÁÿ½Ìæ ææ17ææ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ AëÿÀíÿ¨ ¯ëÿç $#¯ÿ, ÿÿ´Àÿ
AëÿÀíÿ¨ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ þÿ $#¯ÿ, ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿçÿ GLÿ¿µÿæ¯ÿ $#¯ÿ F¯ÿó
¨Àÿþææ ¨Àÿæß~ µÿæ¯ÿ $#¯ÿ, ÿæÜÿæÀÿ ÿæþ {ÜÿDdç jæÿ æ jæÿ {Lÿò~Óç
¯ÿLÿú¯ÿæÓ A$¯ÿæ LëÿÿLÿö ÿëÜÿô æ FÜÿç jæÿÿ´æÀÿæ ¨æ¨ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌ ¨ëÿÀÿæSþÿ
ÀÿÜÿçÿ ¨ÀÿþSÿç ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨ÀÿþSÿç ¨÷æ© FÓó ¨íÿöjæÿ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ
Üÿ] ¨çÿ {¯ÿæàÿæ;ÿç æ AæSLëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
¯ÿçÿ¿æ¯ÿçÿßÓó¨{ ¯ÿ÷æÜÿ½{~ S¯ÿç ÜÿÖçÿç æ
Éëÿç {`ÿð¯ÿ É´¨æ{Lÿ `ÿ ¨çÿæ ÓþÿÉ}ÿ ææ18ææ
jæÿÿ´ æ Àÿæ ¾æÜÿæÀÿ ¨æ¨ ÿÎ {ÜÿæB¾æBdç , ¾ç F A¨ë ÿÀÿæ¯ÿÿ}
¨ÀÿþSÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç æ F¨Àÿç jæÿêfÿ, ¯ÿçÿß¾ëNÿ ¯ÿ÷Üÿ½~, `ÿæÁÿvÿæ{Àÿ,
öþ Aæß 141
SæC F¯ÿó LëÿLëÿÀÿ vÿæ{Àÿ ÿ$æ Üÿæÿêvÿæ{Àÿ þ ÓþõÿÎç ¾ëNÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ

ÿæÜÿæZÿ õÿÎç{Àÿ ¯ÿçÿ¿æ-¯ÿçÿß¾ëNÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~, ÿæ ÿ {Lÿò~Óç ¯ÿç{ÉÌÿæ ÀÿQ#$æF
F¯ÿó ÿæ ÿ `ÿæÁÿvÿæ{Àÿ {Lÿò~Óç Üÿêÿÿæ ÀÿQ#$æF æ ÿæ SæC þö A{s,
ÿæ LëÿLëÿÀÿ Aþö F¯ÿó ÿæ Üÿæÿê ¯ÿçÉæÁÿÿæ ÀÿQ#$æF æ F¨Àÿç ¨çÿ jæÿêfÿ
ÓþÿÉöê F¯ÿó Óþ¯ÿÿöê {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ÿõÎç `ÿþÝæ D¨{Àÿ ¨xÿçÿ$æF
¯ÿÀÿó Aææ{Àÿ ¨xÿç$æF æ A;ÿÀÿ {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç, ¯ÿçÿ¿æ-¯ÿçÿß-Ó¸ Ó´Àíÿ¨Àÿ
Óþê¨ As;ÿç æ {ÉÌ Lÿçdç ¨d{Àÿ ÀÿÜÿ;ÿç æ LÿçF {SæsçF ÖÀÿ AæSLëÿ ÿ LÿçF
¨d ÖÀÿ{Àÿ æ ÉÀÿêÀÿ ÿ ¯ÿÚ A{s æ ÿæÜÿæZÿ õÿÎç ¯ÿÚLëÿ þÜÿÿ´ {ÿB
ÿ$æF A¨çëÿ ÿæÜÿæZÿ Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ Aææ{Àÿ ¨xÿç$æF æ {ÿ~ë {Ó {Lÿò~Óç
{µÿÿ ÀÿQ#ÿ$æ;ÿç æ
É÷êLÿõÐ ¨¾ö¿æ© SæCþæÿZÿ {Ó¯ÿæ LÿÀÿç$#{àÿ æ ÿæZëÿ SæCZÿ ¨÷ÿç
{SòÀÿ¯ÿ ¨íÿö É±ÿ LÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ $#àÿæ Lÿç;ëÿ {Ó F¨Àÿ {Lÿò~Óç É±ÿ LÿÜÿçÿæÜÿæô;ÿç æ
É÷êLõÿÐ SæCLëÿ þö{Àÿ {Lÿò~Óç ×æÿ {ÿB ÿæÜÿæô;ÿç æ {Ó {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç Üÿ]
þæÿç$#{àÿ {¾ Aÿ¿ fê¯ÿææZÿ ¨Àÿç SæC µÿçÿ{Àÿ þ Aæ ÀÿÜÿçdç æ SæCÀÿ
Aæ$}Lÿ þÜÿÿ´ ¾æÜÿæ ¯ÿç {ÜÿD, ÿæÜÿæÀÿ æþçöLÿ {¯ÿðÉçÎ¿ ¨Àÿ¯ÿÿöê {àÿæLÿþæÿZÿ
A¯ÿÿæÿ A{s æ É÷êLõÿÐ ¨d{Àÿ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç {¾, A¯ÿç{¯ÿLÿêþæÿZÿ ¯ëÿç
Aÿ;ÿ ÉæQæ¾ë N ÿ {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ë {Óþæ{ÿ Aÿ;ÿ Lÿ÷ ç ß æ ¯ÿç Ö æÀÿ
LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç æ {ÿQæ~çAæ {Éæµÿæ¾ëNÿ ¯ÿæ~ê{Àÿ {Ó ÿæÜÿæLëÿ ¯ÿ¿Nÿ þ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿæ~êÀÿ dæ¨ ¾æÜÿæZÿ `ÿçÿ{Àÿ ¨Ýç¾æF, ÿæÜÿæZÿ ¯ëÿç
þ ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ {Ó Lÿçdç ¨æB ÿ$æ;ÿç, ¯ÿÀÿó ÿÎ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ {¾{¯ÿ
Lÿç ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS{Àÿ {Üÿ Afëöÿ ! ÿçöæÀÿçÿ Lÿç÷ßæ {SæsçF Üÿ] A{s-
¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ, "AæÀÿæÿæ'æ SæC, LëÿLëÿÀÿ, Üÿæÿê, AÉ´ÿ$ú, ÿÿêÀÿ æþ}Lÿ
þÜÿÿ´ FÜÿç Aÿ;ÿ ÉæQæ¾ëNÿ {àÿæLÿZÿ A¯ÿÿæÿ A{s æ ¾ÿç FÓ¯ëÿÀÿ æþ}Lÿ
þÜÿÿ´ $æ;ÿæ, {ÿ{¯ÿ É÷êLõÿÐ A¯ÿÉ¿ LÿÜÿç$æ{;ÿ æ Üÿæô, þ¢ÿçÀÿ, þÓúfçúÿ
Bÿ¿æÿç ¨ífæ×Áÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ ÖÀÿ{Àÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ {ÜÿæB$æF æ {Óvÿæ{Àÿ
{¨÷Àÿ~æÿæßLÿ ÓæþëÜÿçLÿ D¨{ÿÉ {ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæÀÿ D¨{¾æSçÿæ ÀÿÜÿçdç æ
ÿæÜÿæ {þöæ¨{ÿÉÀÿ {Lÿ¢ÿ÷ A{s æ
¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ ëÿBsç ¨çÿZÿ `ÿaÿöæ ÀÿÜÿççdç æ f{~ ¨çÿ ÿ
¨íÿöjæÿæ As;ÿç F¯ÿó Aÿ¿f{~ ¯ÿçÿ¿æ-¯ÿçÿß Ó¸ æ {Ó ÿëB f~
Lÿç¨Àÿç ? ¯ÿÖëÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ {É÷~êÀÿ ÓæLÿþæÿZÿÀÿ ëÿBsç Óêþæ ÀÿÜÿç$æF æ

f{~ A#Lÿÿþ Óêþæ ¨ÀÿæLÿæÏæ As;ÿç F¯ÿó Aÿ¿f{~ ¨÷{¯ÿÉçLÿæ A$¯ÿæ
ÿçþ§ÿþ Óêþæ{Àÿ æ DÿæÜÿÀÿ~ ÿçþ{;ÿ, µÿNÿçÀÿ ÿçþ§ÿþ Óêþæ ÿæÜÿæ A{s,
{¾DôvÿæÀÿë µÿNÿçÀÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿ F¯ÿó àÿSÿ ÓÜÿçÿ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ AæÀÿæÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ A#Lÿÿþ Óêþæ ÿæÜÿæA{s, {¾Dôvÿç
µÿNÿç ÿçfÀÿ ¨Àÿç~æþ {ÿB¨æÀëÿ$#¯ÿæ ×çÿç{Àÿ $æF æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿ÷æÜÿ½~
{É÷~ê þ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB ¨æÀëÿ$#¯ÿæ äþÿæ AæÓç$æF,
{ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¯ÿçÿ¿æ {ÜÿæB$æF, ¯ÿçÿß {ÜÿæB$æF, þÿÀÿ Éþÿ, B¢ÿç÷ßÿþÿ,
Aÿëµÿ¯ÿ Óíÿ÷¨æÿÀÿ ÓoæÀÿ æÀÿæ¯ÿæÜÿçLÿ `ÿç;ÿÿ, æÿ F¯ÿó Óþæ# Bÿ¿æÿç æ
¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ ÓþÖ {¾æS¿ÿæ ÿæÜÿæÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ
Lÿæ¾ö¿Àÿÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ ¯ÿ÷æÜÿ½~ÿ´Àÿ ÿçþ§ÿþ Óêþæ A{s æ Daÿÿþ Óêþæ
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÜÿæB$æF, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿ÷þÉ Dÿç {ÜÿæB{ÜÿæB {ÓÜÿç
¯ÿ÷Üÿ½Zëÿÿ ÿçSúÿÉöÿ LÿÀÿç {Ó$#{Àÿ ¯ÿêàÿß {ÜÿæB¾æF æ ¾æÜÿæ fæ~ç¯ÿæÀÿ $#àÿæ,
ÿæÜÿæ fæ~çS{àÿ æ {Ó Üÿ] ¨íÿö jæÿæ æ A¨ëÿÀÿæ¯ÿÿöç¾ëN þÜÿæ¨ëëÀëÿÌ {ÓÜÿç
¯ÿçÿ¿æ-¯ÿçÿß Ó¸ ¯ÿ÷Üÿ½~, `ÿææÁÿ, LëÿLëÿÀÿ, Üÿæÿê F¯ÿó SæC ÓþÖZÿ D¨{Àÿ
ÓþõÿÎç Üÿ] ÀÿQ#$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ ÿæZÿÀÿ õÿÎç Üÿõÿß×çÿ Aææ D¨{Àÿ ¨xÿç$æF æ
F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨ÀÿþSÿç{Àÿ Lÿ'~ þçÁÿç$æF F¯ÿó Lÿç¨Àÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç æ
B{Üÿð¯ÿ {ÿðf}ÿ Ó{Söæ {ßÌæó Óæ{þ¿ ×çÿó þÿ æ
ÿç{öæÌó Üÿç Óþó ¯ÿ÷Üÿ½ ÿÓ½æúÿ ¯ÿ÷Üÿ½~ç {ÿ ×çÿæ ææ19ææ
{ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÿ´æÀÿæ fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Üÿ] Ó¸íÿö ÓóÓæÀÿLëÿ fç~æ ¾æBdç,
¾æÜÿæÀÿ þÿ Óþÿ´{Àÿ ×çÀÿ $æF æ þÿÀÿ Óþÿ´ F¯ÿó ÓóÓæÀ fç~ç¯ÿæ{Àÿ Óº¤ÿ
Lÿ'~ ? ÓóÓæÀÿ ¯ÿçàÿß Üÿ] {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ {LÿDôvÿç ÀÿÜÿç{àÿ ?
É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç- ÿç{öæÌó Üÿ] Óþó ¯ÿ÷Üÿ½- {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ ÿç{öæÌ F¯ÿó Óþæÿ
As;ÿç, Fvÿæ{Àÿ ÿæZÿÀÿç þÿ þ ÿç{öæÌ F¯ÿó Óþ×çÿç ¾ëNÿ {ÜÿæBSàÿæ æ
ÿÓ½æúÿ ¯ÿ÷Üÿ½~ç {ÿ ×çÿ- {ÿ~ë {Ó ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$æAæ;ÿç æ FÜÿæÀÿ ÿæþ
A¨ëÿÀÿæ¯ÿÿöê ¨Àÿþ Sÿç A{s æ FÜÿæ {Lÿ{¯ÿ þçÁÿç$æF ? {¾{¯ÿ ÓóÓæÀÿ
Àíÿ¨ê ÉÿøLëÿ fç~ç¨æÀÿç{¯ÿ æ ÓóÓæÀÿLëÿ {Lÿ{¯ÿ fç~ç¨æÀÿç{¯ÿ ? {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
þÿÀÿ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB¾æF, Óþÿ´{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæB¾æF, (LÿæÀÿ~ þÿÀÿ
öþ Aæß 143
¨÷ÓæÀÿ Üÿ] fSÿ æ) {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ

¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿZÿ àÿä~ Lÿ'~ ? ÿæÜÿæZÿ ÀÿÜÿ~ê ØÎ
LÿÀëÿd;ÿç æ
ÿ ¨÷Üõÿ{Ì¿úÿ¨÷çßó ¨÷æ¨¿ {ÿæÿ´ç{fúÿ ¨÷æ¨¿ `ÿæ¨÷çßþú æ
×çÀÿ¯ëÿçÀÿÓóþí{|ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ ¯ÿ÷Üÿ½~ç ×çÿ ææ20ææ
ÿæÜÿæZÿ LÿçF ¨÷çß H A¨÷çß ÿ$æ;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç ¾æÜÿæLëÿ {àÿæ{Lÿ
¨÷çß þæÿ;ÿç ÿæÜÿæLëÿ ¨æB¯ÿæ ¨{Àÿ ÜÿÌ}ÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç F¯ÿó ¾æÜÿæLëÿ A¨÷çß
þæÿ;ÿç ({¾¨Àÿç þöæ¯ÿàÿºê `ÿçÜÿ§ àÿSæ;ÿç) ÿæÜÿçZëÿ ¨æB¯ÿæ¨{Àÿ {Ó Dúÿ{¯ÿS
þ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ F¨Àÿç ×çÀÿ ¯ëÿç AÓ¼ë|ÿ, ÓóÉß ÀÿÜÿçÿ, ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ-¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ
Óó¾ëNÿ, ¯ÿ÷Üÿ½{¯ÿÿæ, ¯ÿ÷Üÿ½~ç ×çÿ- ¨ÀÿæÀÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
¯ÿæÜÿ¿Ø{ÉöÌ´ÓNÿææ ¯ÿç¢ÿÿ¿æÿç ßúÿÓëQþú æ
Ó ¯ÿ÷Üÿ½{ßæS¾ëNÿææ ÓëQþäßþÉ§&ë{ÿ ææ21ææ
ÓóÓæÀÿÀÿ ¯ÿçÌß {µÿæS{Àÿ AÿæÓNÿ ¨ëÀëÿÌ A;ÿÀÿææ{Àÿ ×çÿ {¾Dô
ÓëQ ÀÿÜÿçdç, {ÓÜÿç ÓëQLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ "¯ÿ÷Üÿ½ {ßæSßëNÿææ'-
¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿþææ{Àÿ ¾ëNÿ Aæ¯ÿæúÿ As;ÿç æ {ÿ~ë {Ó Aäß Aæÿ¢ÿ Aëÿµÿ¯ÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç, {¾Dô Aæÿ¢ÿ {Lÿ{¯ÿ äß {ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿç Aæÿ¢ÿ D¨{µÿæS LÿçF
LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ ? ¾çF ÓæóÓæÀÿçLÿ ¯ÿçÌß {µÿæS{Àÿ AÿæÓNÿ æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ {µÿæS
¯ÿæLÿ A{s ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
{ß Üÿç ÓóØÉöfæ {µÿæSæëÿQ{ßæÿß F¯ÿ {ÿ æ

Aæÿ¿;ÿ¯ÿ;ÿ {Lÿò{;ÿß ÿ {ÿÌë Àÿþ{ÿ ¯ëÿ ææ22ææ
{Lÿ¯ÿÁÿ ÿ´`ÿæ Üÿ] ëÿ{Üÿô, ÓþÖ B¢ÿç÷ß Ó´Éö LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÿQ#¯ÿæ `ÿäëÀÿ
ØÉö, Éë~ç¯ÿæ LÿæÿÀÿ ØÉö, FÜÿç¨Àÿç B¢ÿç÷ß F¯ÿó ¯ÿçÌß Óó{¾æSÀëÿ D
Ó¸íÿö {µÿæS ¾ÿ¿¨ç {µÿæSç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷çß ¨÷ÿêÿ {ÜÿæB$æF Lÿç;ëÿ ÿçÓ{¢ÿÜÿ
{ÓÜÿç Ó¯ëÿ "ëÿQ{ßæÿß'- ëÿQÿ {¾æÿçþæÿZÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ
FÜÿç {µÿæS Üÿ] {¾æÿçÀÿ LÿæÀÿ~ A{s æ FÿçLÿç Üÿ] ëÿÜÿô æ {ÓÜÿç {µÿæS D
F¯ÿó ÿÎ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {µÿæSÓ¯ëÿ ÿæÉ¯ÿæÿ A{s æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Üÿ {Lÿò{;ÿß !
¯ÿç{¯ÿLÿê ¨ëÀëÿÌ {Ó$#{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ FÜÿç ØÉö{Àÿ Lÿ'~
ç$æF ? Lÿæþ, {Lÿ÷æ, ÀÿæS H {ÿ´Ì FÜÿçÓ¯ëÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç -
É{Lÿ§æÿê{Üÿð¯ÿ ß {Óæ|ëÿó ¨÷æLúÿÉÀÿêÀÿ¯ÿç{þæä~æúÿ æ
Lÿæþ{Lÿ÷æ{æúÿµÿ¯ÿó {¯ÿSó Ó ßëNÿ Ó ÓëQê ÿÀÿ ææ23ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ {Üÿ¯ÿæ¨í¯ÿöÀëÿ Üÿ] Lÿæþ, {Lÿ÷æÀëÿ D
{ÜÿD$#¯ÿæ {¯ÿSLëÿ ÓÜÿÿ Lÿÿç¯ÿæ{Àÿ(ÿþÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ) Óäþ, {Ó Üÿôç ÿÀÿ(ÿ
Àÿþ~ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç) A{ æ {Ó FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ {¾æS¾ëNÿ H ÓëQê A{s æ
¾æÜÿæÀÿ ¨d{Àÿ ëÿQ ÿ$æF, {Ó ÓëQ{Àÿ A$öæúÿ ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÿç¾ëNÿ A{s æ
¯ÿo#$æB Üÿ] FÜÿæÀÿ ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç, þõëÿ¿ ¨{Àÿ ëÿÜÿô æ Ó¡ÿLÿ¯ÿêÀÿ FÜÿæLëÿ
ØÎ LÿÀÿçd;ÿç {¾ A¯ÿí ! fê¯ÿÿ þ LÿÀÿ AæÉæ æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ þõëÿ¿ ¨{Àÿ
þëNÿç {ÜÿæBÿ$æF ? {Ó LÿÜÿ;ÿç- þëFþëNÿçSëÀëÿ Lÿ{Üÿ Ó´æ$öê, lëvÿæ {ÿÿ ¯ÿçÉ´æÓæ,
FÜÿæ Üÿ] {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ Lÿ$ÿ {¾ ÉÀÿêÀÿ $æB, þÀÿç¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ Üÿ] ¾çF
Lÿæþ{Lÿ÷æÀÿ {¯ÿSLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Óäþ {ÜÿæBSàÿæ, {ÓÜÿç ¨ëÀÿëÌ FÜÿç
{àÿæLÿ{Àÿ {¾æSê F¯ÿó ÓëQê A{s æ Lÿæþ,{Lÿ÷æ, ¯ÿæÜÿ¿ ØÉö Üÿ] Éÿø As;ÿç æ
FÜÿæLëÿ Üÿ] Aæ¨~ fç~;ëÿ æ FÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
{ßæ;ÿÓë{Qæ;ÿÀÿæÀÿæþÖ$æ;ÿ{fö¿æÿç{Àÿ¯ÿ ß æ
Ó {ßæSê ¯ÿ÷Üÿ½ÿç¯ÿöæ~ ¯ÿ÷Üÿ½µíÿ{ÿæ#Sbÿÿç ææ24ææ
{¾Dô ¯ÿ¿Nÿç A;ÿÀÿææ{Àÿ Üÿ] Óë Q ¨æB$æ;ÿç , A;ÿÀÿæÀÿæþ-
A;ÿÀÿææ{Àÿ Üÿ] AæÀÿæþ ÿÀëÿ$æ;ÿç ÿ$æ A;ÿÀÿææ{Àÿ Üÿ] ¨÷LÿæÉ LÿÀëÿ$æ;ÿç,
(ÓæäæúÿLÿæÀÿ ¨ëÀëÿÌ)æ { Üÿ] {¾æSê æ ¯ÿ÷Üÿ½µíÿÿ- ¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ FLÿ {ÜÿæB ¯ÿ÷Üÿ½
ÿç¯ÿöæ~ó- ¯ÿæ~êÀëÿ Eÿö{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½, ÉæÉ´ÿ ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ
¨÷${þ ¯ÿçLÿæÀÿ (Lÿæþ-{Lÿ÷æ)Àÿ A;ÿ ¨ë~ç ÿÉöÿ ¨ë~ç ¨÷{¯ÿÉ æ
àÿµÿ{;ÿ ¯ÿ÷Üÿ½ÿç¯ÿöæ~þõÌß äê~LÿÁÿ½Ìæ æ

dç{ÿ´ðæ ßÿææÿ Ó¯ÿöµíÿÿÜÿç{ÿ Àÿÿæ ææ25ææ
¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç ¾æÜÿæÀÿ ¨æ¨ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ, ¾æÜÿæÀÿ
ÓóÉß ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ, Ó¸íÿö ¨÷æ~êþæÿZÿ Üÿçÿ{Àÿ {¾ àÿæSçd;ÿç (¨÷æ©ç¯ÿæàÿæ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] F¨Àÿç LÿÀÿç¨æÀÿ;ÿç æ ¾çF Ó´ßó A¤ÿLíÿ¨{Àÿ ¨Ýçdç, {Ó Aÿ¿þæÿZëÿ
Lÿ'~ DæÀÿ LÿÀÿç¯ÿ ? {ÿ~ë LÿÀÿç LÿÀëÿ~æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ Së~ {ÜÿæB¾æB
$æF æ) ÿ$æ "ßÿææÿ' - fç{ÿ¢ÿ÷êß ¯ÿ÷Üÿ½ {¯ÿÿæ ¨ëÀëÿÌ Éæ;ÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½Zëÿ
öþ Aæß 145
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ×çÿçLëÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-

Lÿæþ{Lÿ÷æ¯ÿçßëNÿæÿæó ßÿêÿæó ßÿ{`ÿÿÓæþú æ
Aµÿç{ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½ÿç¯ÿöæ~ó ¯ÿÿö{ÿ ¯ÿçÿçÿææÿæþú ææ26ææ
Lÿæþ-{Lÿ÷æ ÀÿÜÿçÿ ¯ÿçfçÿ `ÿçÿ Ó¸, ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ
LÿÀÿç$#¯ÿæ jæÿê ¨ëÀëÿÌ ÿçþ{;ÿ `ÿæÀÿçAæÝë Éæ;ÿ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
¯ÿæÀÿºæÀÿ {¾æS{É´Àÿ É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ÀÿÜÿ~ê D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç, {¾Dô$#Àëÿ,
{¨÷Àÿ~æ þççÁÿç¯ÿ æ ¨÷É§ ¨÷æß ¨íÿö {ÜÿæBSàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ ¨ëÿ {Ó {fæÀÿ
{ÿDd;ÿç- FÜÿç ×çÿçLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ Aèÿ "É´æÓ-¨÷É´æÓÀÿ
`ÿç;ÿÿ' A{s F¯ÿó ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷æ~Lëÿ A¨æÿ{Àÿ Üÿ¯ÿÿ, A¨æÿLëÿ
¨÷æ~{Àÿ Üÿ¯ÿÿ, ¨÷æ~-A¨æÿ DµÿßÀÿ Sÿç ÿç{Àÿæ æ ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] ¯ëÿlæDd;ÿç-
ØÉöæúÿ Lõÿÿ´æ ¯ÿÜÿç¯ÿöæÜÿ¿æóÊÿäë{Êÿð¯ÿæ;ÿ{Àÿ µÿø{¯ÿæ æ
¨÷æ~æ¨æ{ÿò Ó{þò Lÿõÿ´æ ÿæÓæµÿ¿;ÿÀÿ`ÿæÀÿç{~ò ææ 27ææ
ß{ÿ¢ÿ÷çßþ{ÿæ¯ëÿçþëöÿç{þöæä¨Àÿæß~
¯ÿçS{ÿbÿæµÿß{Lÿ÷æ{æ ß ÓÿæþëNÿ F¯ÿ Ó ææ28ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÓæóÓæÀÿçLÿ ¯ÿçÌß, ÿõÉ¿Lëÿ `ÿç;ÿÿ ÿLÿÀÿç, ÿæÜÿæLëÿ ÿ¿æS
LÿÀÿç {ÿÿ÷Àÿ ÿõÎçLëÿ µÿøLëÿsç þ{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç "µÿø{¯ÿæ A;ÿ{Àÿ' A$æöúÿ FÜÿæ
ÿë{Üÿô {¾ `ÿäë A$¯ÿæ µÿøLëÿsçÀÿ þ µÿæSLëÿ Üÿ] õÿÎç àÿSæB{¯ÿ æ µÿøLëÿsç þÀÿ
Éë A$ö FÜÿæ {¾ Óçæ ¯ÿÓç{àÿ õÿÎç µÿøLëÿsçÀÿ vÿçLúÿ þ{Àÿ Óçæ AæSLëÿ
¨Ýç¯ÿ æ ÝæÜÿ~Lëÿ, ¯ÿæþLëÿ, FvÿæLëÿ, {ÓvÿæLëÿ `ÿLúÿþLúÿ ÿ {ÿQ#¯ÿæ D`ÿçúÿ æ
ÿæÉæS÷ õÿÎçÀÿ A$ö ÿæLÿLÿë {ÿQ#¯ÿæ ëÿÜÿô æ ÿæLÿ µÿçÿ{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ
¨÷æ~ F¯ÿó A¨æÿ ¯ÿæßëLëÿ Óþæÿ LÿÀÿç, A$öæúÿ õÿÎçLëÿÿ Óçæ Óþæÿæ{Àÿ ×çÀÿ
LÿÀÿ æ ÓëÀÿÿ(þÿÀÿ ÿõÎç)Lëÿ É´æÓ{Àÿ àÿSæB ÿçA æ {Lÿ{¯ÿ É´æÓ µÿçÿÀÿLëÿ
Sàÿæ ? {Lÿ{ÿ Óþß ÀÿÜÿçàÿæ ? ¨÷æß Aæ {Ó{Lÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¯ÿÁÿ¨í¯ÿöLÿ
ÀÿQ;ëÿ ÿæÜÿ] æ {Lÿ{¯ÿ É´æÓ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿçàÿæ ? ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {Lÿ{ÿ Óþß
ÀÿÜÿçàÿæ ? LÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ëÿ{Üÿô {¾, É´æÓ{Àÿ Dvëÿ$#¯ÿæ ÿæþ´ÿê Éë~æB
¨Ýë$#¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç É´æÓ-¨÷É´æÓ{Àÿ {¾{¯ÿ ÓëÀÿÿ ×çÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ
#{Àÿ #{Àÿ É´æÓ A`ÿÁÿ ×çÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ Óþ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, ÿæµÿççÿÀÿë ÓZÿÅÿ
Dvÿç¯ÿ F¯ÿó ÿæ ¯ÿæÜÿ¿ ÓZÿÅÿ µÿçÿÀëÿ LúÿLÿæ {ÿB¨æÀÿç¯ÿ æ ¯ÿæÜÿæÀÿÀÿ {µÿæS
`ÿç;ÿÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ Üÿ] ÿ¿æS {ÜÿæB¾æB$#àÿæ æ µÿçÿ{Àÿ þ ÓZÿÅÿ fæSõÿ {Üÿ¯ÿ
ÿæÜÿ] æ ÓëÀÿÿ FLÿÿþú ¯ÿæDôÉ ¨Àÿç Óçæ ×çÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÿðÁÿ æÀÿæ¯ÿúÿ æ
{ÿðÁÿæÀÿæ ¨æ~çµÿÁÿç s¨ús¨ú ¨Ýëÿ$æF æ {¾{ÿ ¨¾ö¿;ÿ¨Ýç¯ÿ æÀÿæ Àíÿ¨{Àÿ
Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç ¨÷æ~ H A¨æÿÀÿ Sÿç FLÿÿþú Óþ, ×çÿLÿÀÿç B¢ÿç÷ß, þÿ H
¯ëÿçLëÿ ¾çF fç~çSàÿæ, Bdæ, µÿß H {Lÿ÷æÀëÿ ÀÿÜÿçÿ þÿÿ ÉêÁÿÿæÀÿ `ÿÀÿþ
Óêþæ{Àÿ ¨Üÿoë$#¯ÿæ {þæä ¨Àÿæß~ þëÿç Óÿæ þëN Üÿ] As;ÿç æ þëNÿ {ÜÿæB {Ó
LëÿAæ{Ý ¾æAæ;ÿç ? Lÿ'~ ¨æB$æ;ÿç ?
{µÿæNÿæÀÿó ßjÿ¨Óæó Ó¯ÿö{àÿæLÿþ{ÜÿÉ´Àÿþú æ
Óëõÿÿó Ó¯ÿöµÿíÿæÿæó jæÿ´æ þæó Éæ;ÿçþõbÿÿç ææ29ææ
{ÓÜÿç þëNÿ ¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ¾j F¯ÿó ÿ¨Lëÿ {µÿæSë$#¯ÿæ Ó¸íÿö {àÿæLÿÀÿ
BÉ´ÀÿZÿ þ BÉ´Àÿ, Ó¸íÿö ¨÷æ~êþæÿZÿ Ó´æ$ö ÀÿÜÿçÿ Üÿç{ÿðÉê, F¨Àÿç Óæäæÿ
fæ~ç ¨ÀÿþÉæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ É´æÓ
¨÷É´æÓÀÿ ¾j H ÿ¨Àÿ {µÿæNÿæ þëô A{s æ ¾j F¯ÿó ÿ¨ {ÉÌ{Àÿ {¾Dô$#{Àÿ
¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æ;ÿç, ÿæÜÿæ Üÿ] {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨ æ A$öæúÿ þëô Üÿ] A{s æ¾jÀÿ {ÉÌ ÿçÍÌö
¾æÜÿæÀÿ ÿæþ ¨Àÿþ Éæ;ÿç A{s, ÿæÜÿæÜÿ] {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨ æ {ÓÜÿç þëNÿ ¨ëÀëÿÌ
{þæ{ÿ fæ~ç$æF æ fæ~ç¯ÿæ ä~ç Üÿ] {þæ{ÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæÀÿ ÿæþ Üÿ]
¨Àÿþ Éæ;ÿç æ {¾¨Àÿç þëô BÉ´ÀÿZÿ þ BÉ´Àÿ, {Ó¨Àÿç Üÿ] {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
þ æ
ÿçÍÌö
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§ LÿÀÿç$#{àÿ- {Lÿ{¯ÿ ÿ Aæ¨~
ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSÀÿ ¨÷ÉóÓæ LÿÀëÿd;ÿç ÿ {Lÿ{¯ÿ Ó¿æÓ þæSö{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
¨÷ÉóÓæ LÿÀëÿd;ÿç æ Aÿ Dµÿß þÀëÿ {SæsçF, ¾æÜÿæ Aæ¨~Zÿ ÓëÿçÊÿçÿ
{ÜÿæB$#¯ÿ, ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê {ÜÿD$#¯ÿ, ÿæÜÿæLëÿ LÿëÜÿ;ëÿ æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ-
{Üÿ Afëöÿ ! ¨ÀÿþLÿàÿ¿æ~ ÿ Dµÿß{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ Dµÿß{Àÿ {ÓÜÿç ÿçöæÀÿçÿ ¾j
Lÿ÷çßæ Üÿ] LÿÀÿæ¾æB$æF æ {Üÿ{àÿ þ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS ¯ÿç{ÉÌ A{s æ ¯ÿçÿæ
FÜÿæLëÿ LÿÀÿç Ó¿æÓ A$öæúÿ ÉëµÿæÉëµÿ LÿþöÀÿ A;ÿ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ Ó¿æÓ þæSö
ëÿÜÿô, þqçàÿúÿ(æþ)Àÿ ÿæþ A{s æ {¾æS ¾ëNÿ Üÿ] Ó¿æÓ A{s æ {¾æS
¾ëNÿÀÿ àÿä~ LÿÜÿç{àÿ {¾, {ÓÜÿç ¨÷µëÿ, ÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæ LÿÀÿæB$æ;ÿç æ ¯ÿÀÿó
Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ÿæ¯ÿæúÿ AëÿÀíÿ¨ {àÿæ{Lÿ ¯ÿ¿Ö ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ¾çF Óæäæúÿ
öþ Aæß 147
{þæ{ÿ fæ~çÿçF {ÓÜÿç ¨çÿ H jæÿæ æ ¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ {àÿæ{Lÿ {þæ{ÿ

fæ~ç$æ;ÿç æ É´æÓ-¨÷É´æÓÀÿ f¨ F¯ÿó ¾j, ÿ¨ {¾Dô$#{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF,
{Ó þë Üÿ] A{s æ ¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ Ó´Àíÿ¨ {þæ{ÿ fæ~çç, {¾Dô ¨Àÿþ Éæ;ÿçLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç, ÿæÜÿæ þ þëô Üÿ] A{s æ A$öúÿ É÷êLõÿÐ {¾¨Àÿç {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀÿëÌ
þ {Ó¨Àÿç As;ÿç æ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¾çF ¨÷æ© LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç ¨÷æ©ç¯ÿæÿZëÿ
þ {ÓÜÿç ×çÿç þçÁÿç$æF æ {Ó þ CÉ´ÀÿZÿ CÉ´Àÿ, AææZÿ Aææ Ó´Àíÿ¨þß
{ÜÿæB¾æ;ÿç æ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ ÓÜÿçÿ FLÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ FLÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ {¾{ÿ
fÿ½ µÿ{àÿ àÿæSç¾æD, FÜÿç Aæß{Àÿ ØÎ Lÿ{àÿ {¾ ¾j ÿ¨Àÿ {µÿæNÿæ,
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜë&$#¯ÿæ ÉNÿç þ{ÜÿÉ´Àÿ As;ÿç æ
g ÿûÿç ÿç É÷ ê þú ÿ µÿS¯ÿú ÿ SêÿæÓí ¨ ÿç Ì ûë ¯ÿ÷ Ü ÿ½ ¯ ÿç ÿ¿æßæó

{ßæSÉæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ "ßj{µÿæNÿæ þÜÿæ¨ë À ë ÿ Ì×
þ{ÜÿÉ´Àÿ'ÿæþ ö{þææß ææ5ææ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌÿ F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ ¾j{µÿæNÿæ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ× þ{ÜÿÉ´Àÿ ÿæþLÿ öþ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
Bÿç É÷ ê þú ¨ ÀÿþÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ Éç Ì ¿ É÷ ê Ó´ æ þê
AÝSÝæÿ¢ÿLõ ÿ {ÿ É÷ ê þú ÿ µÿS¯ÿú ÿ Sêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ µÿæ{Ì¿
¾j{µÿæNÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ× þ{ÜÿÉ´Àÿ ÿæþ ö{þææß æ
C
A$ Ì{Ïææß
ÓóÓæÀÿ{Àÿ þö ÿæþ{Àÿ Àÿêÿç-Àÿç¯ÿæf, ¨ífæ ¨ÿç, Ó¸÷ÿæßþæÿZÿÀÿ
¯ÿõç {Üÿ{àÿ, LëÿÀÿêÿçþæÿZÿ Éþÿ LÿÀÿç FLÿ CÉ´ÀÿZÿ ×æ¨ÿæ F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ ¨÷æ©çÀÿ
¨÷ L ÿ÷ ç ß æLë ÿ ¨÷ É Ö LÿÀÿç ¯ ÿæ ÿç þ {;ÿ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ë À ë ÿ ÌZÿ Aæ¯ÿç µ ÿö æ ¯ÿ
{ÜÿæB$æF æ Lÿç÷ßæþæÿZëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç ¯ÿÓç, jæÿê LÿÜëÿ$#¯ÿæ Àíÿ|ÿç¯ÿæÿ LõÿÐ
LÿæÁÿ{Àÿ Aÿ¿;ÿ ¯ÿ¿æ¨Lÿ $#àÿæ æ {ÿ~ë FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ Üÿ] {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ FÜÿç ¨÷É§Lëÿ `ÿëÿ$ö $Àÿ ÿçþ{;ÿ Ó´ßó DvÿæB{àÿ {¾ jæÿ {¾æS F¯ÿó
ÿçÍæLÿþö {¾æS DµÿßæëÿÓæ{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! äÿ÷êß ÿçþ{;ÿ ¾ëvÿæÀëÿ
¯ÿÝ {Lÿò~Óç Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê Lÿæ¾ö ¿ ÿæÜÿ] æ FÜÿç ¾ë {Àÿ ÜÿæÀÿç { àÿ
{ÿ¯ÿÿ´ F¯ÿó fç~ç{àÿ þÜÿæþÜÿçþ ×çÿç ¨÷æ© ÜëÿF æ F¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ¾ëLÿÀÿ æ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç ¯ëÿç ÿëþ ÿçþ{;ÿ jæÿ {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ LëÿÜÿæSàÿæ æ {LÿDô
¯ÿëç ? FÜÿæLÿç {¾ ¾ëLÿÀÿ, jæÿ{¾æS F¨Àÿç ëÿÜÿô {¾, Üÿæÿ D¨{Àÿ ÜÿæÿÀÿQ#
¯ÿÓç ÀÿÜÿç¯ÿæ æ jæÿ{¾æS{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ÿçfÀÿ Üÿæÿç-àÿæµÿLëÿ Ó´ßó ÿçÊÿß LÿÀÿç
ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ {ÿQ# Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç {¨÷ÀÿLÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ jæÿ{¾æS{Àÿ ¾ë LÿÀÿç¯ÿæ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ
õÿÿêß Aæß{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ {¾, µÿS¯ÿæÿ ! ÿçÍæþ Lÿþö
{¾æS A{¨äæ jæÿ {¾æS ¾ÿç Aæ¨~Zëÿ {É÷Ï þæÿ¿, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~
{þæ{ÿ FÜÿç {WæÀÿ Lÿþö{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç àÿSæDd;ÿç ? AfëöÿZëÿ ÿçÍæþ Lÿþö{¾æS
Lÿvÿçÿ ¨÷ÿêÿ {Üÿàÿæ æ FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜÿç{àÿ {¾, Dµÿß
ÿçÏæLëÿ {þæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] LëÿÜÿæ¾æB$#àÿæ, Lÿç;ëÿ {Lÿò~Óç ¨$ AëÿÓæ{Àÿ LÿþöLëÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿçæÿ ÿæÜÿ] æ ÿæ ÿ F¨Àÿç Üÿ] A{s Lÿç Lÿþö ¨÷æÀÿ» ÿLÿÀÿç
¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ ÓççLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿçç¾ç¯ÿ F¯ÿó ÿæ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$#¯ÿæ Lÿ÷çßæLëÿ ÿ¿æS
LÿÀÿç {ÿ{àÿ Üÿ] LÿçF ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨æB$æF, Dµÿß þæSö{Àÿ ÿçßÿLÿþö ¾j
¨÷Lÿ÷çßæ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] {Üÿ¯ÿ æ
ÌÏ Aæß 149
¯ÿÿöþæÿ Afëöÿ µÿàÿ Àíÿ{¨ ¯ëÿlçS{àÿ {¾, jæÿþæSö vÿçLúÿ àÿæSë

A$¯ÿæ ÿçÍæþ Lÿþö þæSö Dµÿß õÿÎç{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç$æF æ {Üÿ{àÿ
þ öþ Aæß{Àÿ {Ó ¨÷É§ Lÿ{àÿ {¾, üÿÁÿÿõÎçÀÿë {LÿDôsç {É÷Ï A{s ?
{LÿDôsç Óë¯ÿçæfÿLÿ {Üÿ¯ÿ ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! DµÿßþæSö ¨Àÿþ
{É÷ß Üÿ] {ÿB$æ;ÿç æ {SæsçF ×æÿLëÿ Üÿ] Dµÿß þæSö ¨ÜëÿoæB$æ;ÿç æ {Üÿ{àÿ
þ ÓæóQ¿{¾æS A{¨äæ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS {É÷Ï æ LÿæÀÿ~ ÿçÍæþ LÿþöÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ÿ ÿLÿÀÿç {LÿÜÿç þ Ó¿æÓ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ Dµÿß þæSö{Àÿ Lÿþö
{SæsçF Üÿ] A{s æ Aÿ Ó´Î {ÜÿDdç {¾ {ÓÜÿç ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö ÿLÿÀÿç {LÿÜÿç
Óÿ¿æÓê {ÜÿæBÿ$æ;ÿç F¯ÿó ÿæ {LÿÜÿç {¾æSê þ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ FÜÿç
þæSö{Àÿ `ÿæàëÿ$#¯ÿæ ¨$#LÿZÿ ëÿBsç õÿÎç{Lÿæ~ ÀÿÜÿç$æF æ ¾æÜÿæLÿç ¨í¯ÿöÀëÿ
AÿæÉ÷çÿ LÿþöüÿÁÿó Lÿæßö¿ó Lÿþö Lÿ{Àÿæÿç ß æ
Ó Óóÿ¿æÓê `ÿ {ßæSê `ÿ ÿ ÿçÀÿS§çÿö `ÿæLÿ÷çß ææ1ææ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! Lÿþö üÿÁÿÀÿ AæÉ÷ß ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB A$öæúÿ
Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ {Lÿò~Óç ¨÷LÿæÀÿ Lÿæþÿæ ÿÀÿQ#, ¾çF Lÿæ¾ö¿óLÿþö- LÿÀÿç¯ÿæ
{¾æS¿ ¨÷Lÿ÷çßæ ¯ÿç{ÉÌ LÿÀÿç$æF, {Ó Üÿôç Ó¿æÓê H {¾æSê A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ
AS§çLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿ$æ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿ÷çßæþæÿZëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿæ
Ó¿æÓê ÿæ {¾æSê æ Lÿ÷çßæ ¯ÿÜëÿÿ SëÝçF ÀÿÜÿçdç, {Ó$#Àëÿ LÿæßöóLÿþö-LÿÀÿç¯ÿæ
{¾æS¿ ¨÷Lÿ÷çßæ, ÿçßÿLÿþö, ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ {Lÿò~Óç Lÿ÷çßæ ¯ÿç{ÉÌ æ
ÿæÜÿæ {ÜÿDdç ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ- ¾æÜÿæÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç AæÀÿæÿæ, ¾æÜÿæLÿç
AæÀÿæ {ÿ¯ÿZÿ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ æ ÿæÜÿæLëÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨
{ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿþö æ ¾çF FÜÿæLëÿ LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿçô Ó¿æÓê A{s æ {Ó Üÿçô {¾æSê
{ÜÿæB$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ AS§çLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, þëô AS§çLëÿ ØÉö LÿÀëÿÿæÜÿ] æ
A$¯ÿæ Lÿþö ÿ¿æS LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, {þæÀÿ ÿçþ{;ÿ Lÿþö Üÿ] ÿæÜÿ], þëô ÿ
Aæjæÿê A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ F¨Àÿç Üÿ] LÿÜÿë$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç LÿþöLëÿ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿÿç$æF,
LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ Lÿ÷çßæ ¯ÿç{ÉÌLëÿ ÿLÿ{Àÿ, {Ó ÿæ Ó¿æÓê A{s ÿæ jæÿê æ FÜÿæ
D¨{Àÿ ¨ëÿ {ÿQ-
ßó Ó¿æÓþçÿç ¨÷æÜëÿ{ßöæSó ÿó ¯ÿçç ¨æ¯ÿ æ

ÿ Üÿ¿Óóÿ¿ÖÓóLÿ{Åÿæ {ßæSê µÿ¯ÿÿç LÿÊÿÿ ææ2ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¾æÜÿæLëÿ "Ó¿æÓ' LÿÜÿ;ÿç, ÿæÜÿæLëÿ ëÿ{þ {¾æS {¯ÿæàÿç
fæ~ æ LÿæÀÿ~ ÓZÿÅÿ ÿ¿æS ÿLÿÀÿç {Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ {¾æSê {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
A$öæúÿ Lÿæþÿæ ÿ¿æS Dµÿß þæSö{Àÿ Aÿ¿;ÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {ÿ{¯ÿ ÿ ÓÀÿÁÿ
{ÜÿæBSàÿæ {¾, LÿÜÿçÿçA Aæ{þ ÿ ÓZÿÅÿ LÿÀëÿÿæÜÿôë F¯ÿó {ÜÿæBSàëÿ {¾æSê-
Ó¿æÓê æ É÷êLÿõÐ LÿÜÿ;ÿç, F¨Àÿç Lÿÿæ¨ç ëÿÜÿô æ
AæÀëÿÀëÿ{äæþëö{ÿ{ßæöSó Lÿþö LÿæÀÿ~þë`ÿ¿{ÿ æ
{¾æSæÀíÿ|ÿÓ¿ ÿ{Óð¯ÿ Éþ LÿæÀÿ~þë`ÿ¿{ÿ ææ3ææ
{¾æS{Àÿ AæÀíÿ|ÿ {Üÿ¯ÿæ Bbÿæ¾ëNÿ þÿÿÉêÁÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ÿçþ{;ÿ {¾æS
¨÷æ©ç{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] LÿæÀÿ~ A{s F¯ÿó {¾æS AëÿÏæÿ LÿÀÿçLÿÀÿç {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
{Ó ¨Àÿç~æþ {ÿ¯ÿæ A¯ÿ×æLëÿ AæÓç¾æF, {ÓÜÿç {¾æSæÀíÿ|ÿÿæ{Àÿ Óþ LÿæÀÿ~ó
D`ÿ¿{ÿ æ Ó¸íÿö ÓZÿÅÿÀÿ Aµÿæ¯ÿ Üÿ] LÿæÀÿ~ A{s æ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ ÓZÿÅÿ {Lÿ{¯ÿ
¨ç dæÝçÿ$æF æ
ßÿæ Üÿç {ÿ¢ÿç÷ßæ{$öÌë ÿ LÿþöÓ´ëÿÌg{ÿ æ
Ó¯ÿöÓóLÿÅÿÓóÿ¿æÓê {ßæSæÀíÿ|ÿÖ{ÿæ`ÿ¿{ÿ ææ4ææ
{¾Dô LÿæÁÿ{Àÿ ¨ëÀëÿÌ ÿæ ÿ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ {µÿæS{Àÿ AæÓNÿ {ÜÿæB$æF
F¯ÿó ÿæ Lÿþö{Àÿ Üÿ] AæÓNÿ {ÜÿæB$æF æ {¾æSÀÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ A¯ÿ×æ{Àÿ ¨Üÿo#Sàÿæ
¨{Àÿ AæSLëÿ Lÿþö LÿÀÿç LÿæÜÿæLëÿ {Qæfç¯ÿæ ? Aÿ ÿçßÿ Lÿþö AæÀÿæÿæÀÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ ÀÿÜÿçÿ$æF æ {ÿ~ë {Ó Lÿþö{Àÿ þ AæÓNÿ {ÜÿæBÿ$æF, {ÓÜÿç
LÿæÁÿ{Àÿ Ó¯ÿöÓZÿÅÿ Ó¿æÓê ÓþÖ ÓZÿÅÿÀ Aµÿæ¯ÿ {ÜÿæB¾æF æ ÿæÜÿæ Üÿ]
Ó¿æÓ, ÿæÜÿæ Üÿ] {¾æSæÀíÿ|ÿÿæ æ FÜÿæ ¯ÿ¿ÿçÿ ÀÿæÖæ{Àÿ Ó¿æÓ ÿæþ{Àÿ
{Lÿò~Óç ¯ÿÖë ÿ$æF æ FÜÿç {¾æSæÀíÿ|ÿÿæÀëÿ àÿæµÿ Lÿ'~ ?
D{Àÿÿæÿææÿó ÿææÿþ¯ÿÓæúÿ{ßúÿ æ
Aæ{ð¯ÿ Üÿ¿æ{ÿæ ¯ÿ¤ëÿÀÿæ{ð¯ÿ Àÿç¨ëÀÿæÿ ææ5ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þëÿÌ¿Lëÿ ÿçf ÿ´æÀÿæ ÿçfÀÿ DæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
ÿçfÀÿ AææLëÿ A{æSÿç{Àÿ ÿ ¨Lÿæ;ëÿ æ LÿæÀÿ~ FÜÿç fê¯ÿææ Ó´ßó ÿçfÀÿ þçÿ÷
A{s F¯ÿó FÜÿæ ÿçfÀÿ Éÿøþ A{s æ {Lÿ{¯ÿ FÜÿæ Éÿø{ÜÿæB$æF F¯ÿó
{Lÿ{¯ÿ þçÿ÷ {ÜÿæB$æF ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ÌÏ Aæß 151
¯ÿ¤ëÿÀÿææÿÖÓ¿ {ßÿæ{ð¯ÿæÿæ fçÿ æ

AÿæÿÖë Éÿø{ÿ´ ¯ÿ{ÿöÿæ{ð¯ÿ Éÿø¯ÿúÿ ææ6ææ
{¾Dôþæ{ÿ ÿçfÀÿ Aææÿ´æÀÿæ þÿ H B¢ÿçß ÓÜÿçÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ
¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÿçfÀÿ Aææ Üÿ] þçÿ÷ {ÜÿæB$æF F¯ÿó
{¾Dôþæ{ÿ ÿçf Aææÿ´æÀÿ þÿ H B¢ÿç÷ß ÓÜÿçÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ ¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç
ÿ$æ;ÿç, ÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÿçfÀÿ Aææ Ó´ßó Éÿøÿæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ
FÜÿç ëÿBsç {ÉâæLÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ {SæsçF Üÿ] Lÿ$æ LÿÜÿçd;ÿç {¾, ÿçf ÿ´æÀÿ
ÿçf AææÀÿ DæÀÿ LÿÀÿ æ AææLëÿ A{æSÿçLëÿ ÿçA;ëÿ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~
Aææ Üÿ] þçÿ÷ A{s æ ÓõÎç{Àÿ ÿæ Aÿ¿ {LÿÜÿç Éÿø, ÿæ þçÿ÷ æ {LÿDô ¨÷LÿæÀÿ ?
¾æÜÿæÿ´æÀÿæ þÿ ÓçÜÿçÿ B¢ÿç÷ß fç~æ ¾æBdç, ÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ ÿæÜÿæZÿ Aææ þçÿ÷
{ÜÿæB þçÿ÷ÿæ{Àÿ ¯ÿÿöë$æF æ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó
¾æÜÿæÿ´æÀÿæ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß fç~æ ¾æB¨æÀÿçÿæÜÿ], ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÿæZÿÀÿç
Aææ Éÿø {ÜÿæB Éÿøÿæ{Àÿ ¯ÿÿöë$æF æ ÿæÿæÿç ¨÷LÿæÀÿ {¾æÿç{Àÿ F¯ÿó
¾æÿÿæþæÿZÿ AæÝLëÿ {ÿB¾æB$æF æ ¨÷æß {àÿæ{Lÿ LÿÜÿ;ÿç {¾, þëô ÿ
Aææ æ Sêÿæ{Àÿ ¯ÿÿöÿ ÀÿÜÿçdç, ""Aææ Lëÿ ÿæ ÉÚ Lÿæsç ¨æÀÿç¯ÿ, ÿæ AS§ç
fÁÿæB ¨æÀÿç¯ÿ, ÿæ ¯ÿæßë ÉëQæB ¨æÀÿç¯ÿ, ÿæ AæLÿæÉ ÿæLëÿ ÿçf µÿçÿ{Àÿ
ÓþæÜÿçÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ Aææ ÿçÿ¿, Aþõÿ Ó´Àíÿ¨, A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ H ÉæÉ´ÿ
A{s F¯ÿó ÿæÜÿæ {þæ µÿçÿ{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç æ'' {Óþæ{ÿ SêÿæÀÿ FÜÿç ¨óNÿçþæÿZÿ
D¨{Àÿ æÿ ÿçA;ÿç ÿæÜÿ] {¾, Aææ A{æSÿçLëÿ þ ¾æB$æF æ AææÀÿ
DæÀÿ þ {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæ ¨æBô "Lÿæß¿öóLÿþö'- LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ¨÷Lÿ÷çßæ
¯ÿç{ÉÌLëÿ Lÿ÷çßæÿ´çÿ LÿÀÿç Üÿ] D¨àÿ² LÿÀÿç¯ÿæ LëÿÜÿæ¾æBdç æ ¯ÿÿöþæÿ AëÿLíÿÁÿ
AææÀÿ àÿä~ {ÿQç¯ÿæ-
fçÿæÿ ¨÷Éæ;ÿÓ¿ ¨Àÿþææ ÓþæÜÿçÿ æ
Éê{ÿæÐÓëQëÿ{QÌë ÿ$æ þæÿæ¨þæÿ{ßæ ææ7ææ
$æ-SÀÿþ, ÓëQ-ëÿQ F¯ÿó þæÿ-A¨þæÿ{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ
¯õÿÿç µÿàÿ Àíÿ{¨ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æBdç æ F¨Àÿç Ó´æ#ÿ Aæ¯ÿæÿ ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæ{Àÿ
¨Àÿþææ Ó{ÿð¯ÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {Lÿ{¯ÿ µÿç {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ fçÿææ A$öæúÿ
¾çF þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ fçç~ç ¨æÀÿçdç æ ¯õÿÿç ¨ÀÿþÉæ;ÿç{Àÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ
{ÜÿæB¾æBdç æ (FÜÿæ Üÿ] AææÀÿ DæÀÿÀÿ A¯ÿ×æ) AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
jæÿ¯ÿçjæÿõÿ©ææ Líÿs{×æ ¯ÿçfç{ÿ¢ÿ÷çß æ

¾ëNÿ Bëÿ¿`ÿ¿{ÿ {ßæSê Óþ{àÿæÎæÉ½Lÿæoÿ ææ8ææ
¾æÜÿæÀÿ A;ÿLÿÀÿ~ jæÿ-¯ÿçjæÿ ÿ´æÀÿæ õÿ©, ¾æÜÿæÀÿ ×çÿç A`ÿÁÿ,
×çÀÿ H ¯ÿçLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ, ¾çF B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ fççÿç¨æÀÿçdç, ÿæÜÿæÀÿ
ÿõÎç{Àÿ þæsç, ¨$Àÿ H Óë¯ÿÿö FLÿ Óþæÿ {ÜÿæB$æF æ F¨Àÿç {¾æSêZëÿ
"¾ëNÿ' LëÿÜÿæ¾æBdç æ "¾ëNÿ'Àÿ A$ö {ÜÿDdç {¾æS{Àÿ Óó¾ëNÿ æ FÜÿæ {¾æSÀÿ
¨ÀÿæLÿæÏæ æ ¾æÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ öþ Aæß{Àÿ 7 vÿæÀëÿ 12 {ÉâæLÿ
¨¾ö¿;ÿ `ÿçÿ÷~ÿ LÿÀÿç AæÓçd;ÿç æ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ F¯ÿó
ÿæÜÿæ ÓÜÿçÿ {ÜÿæB ¨æÀëÿ$#¯ÿæ fæÿLÿæÀÿê Üÿ] jæÿ A{s æ ¾ÿç {SæsçF Bo
þ BÎZÿ vÿæÀÿë AàÿSæ ÀÿÜÿçdç, fæ~ç¯ÿæÀÿ Bdæ ÀÿÜÿççdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ {Ó
Ajæÿê Üÿ] A{s æ {ÓÜÿç {¨÷ÀÿLÿ Lÿç¨Àÿç Ó¯ÿö¯ÿ¿æ© A{s ? Lÿç¨Àÿç {¨÷Àÿ~æ
{ÿB$æF ? Lÿç¨Àÿç A{ÿLÿ AææZëÿ {SæsçF Óæ$#{Àÿ ¨$ ¨÷ÿÉ}ÿ LÿÀÿç$æF ,
Lÿç¨Àÿç {Ó µÿíÿ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ H ¯ÿÿöþæÿÀÿ jæÿæ {ÜÿæB$æF ? {ÓÜÿç {¨÷ÀÿLÿ
BÎZÿ Lÿæ¾ö¿ ¨÷~æÁÿêÀÿ jæÿ Üÿ] ¯ÿçjæÿ A{s æ {¾Dô ÿçÿÀëÿ Üõÿÿß{Àÿ BÎ
Aæ¯ÿçµÿöæ¯ÿ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç ÿçÿÀÿë {Ó ÿç{öÉ {ÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ
¨÷æÀÿ»{Àÿ ÓæLÿ ¯ëÿlç ¨æÀÿçÿ$æF æ ¨ÀÿæLÿæÏæ LÿæÁÿ{Àÿ Üÿ] {¾æSê ÿæÜÿæZÿ
Aæ;ÿÀÿçLÿ Lÿæ¾ö¿ ¨÷~æÁÿêLëÿ ¨íÿöÿ ¯ëÿlç¨æÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿæ ¯ëÿlç¯ÿæ Üÿ] jæÿ
A{s æ {¾æSæÀíÿ|ÿ A$¯ÿæ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ A;ÿLÿÀÿ~ jæÿ ¯ÿçjæÿ ÿ´æÀÿæ ëÿÎ
ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç ¨÷LÿæÀÿ {¾æS¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ×ççÿçLëÿ ÿçÀíÿ¨~ LÿÀÿç {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ÓëÜõÿÿ½çÿ÷æßöëÿæÓêÿþ× {ÿ´Ì¿ ¯ÿ¤ëÿÌë
ÓæëÌ´¨ç `ÿ ¨æ{¨Ìë Óþ¯ëÿç¯ÿ}ÉÌ¿{ÿ ææ9ææ
¨÷æ©ç ¨{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÓþÿÉöê F¯ÿó Óþ¯ÿÿöê {ÜÿæB$æ;ÿç æ {¾¨Àÿç
¨í¯ÿö {ÉâæLÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾ ¨íÿö jæÿæ H ¨çÿ, {Ó ¯ÿçÿ¿æ ¯ÿçÿß Ó¸
¯ÿ÷æÜÿ½~vÿæ{Àÿ, `ÿæÁÿvÿæ{Àÿ, SæC, LëÿLëÿÀÿ, Üÿæÿêvÿæ{Àÿ Óþæÿ õÿÎç ÀÿQ#$æ;ÿç æ
ÿæÜÿæÀÿ ¨íÀÿLÿ FÜÿç {ÉâæLÿ A{s æ {Ó Üÿõÿß{Àÿ ÓÜÿæßÿæ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
ÓÜõÿÿß, þçÿ÷, {¯ÿðÀÿê, DÿæÓêÿ, {ÿ´Ìê, ¯ÿ¤ëÿS~, þöææ F¯ÿó ¨æ¨êþæÿZÿ
vÿæ{Àÿ þ Óþæÿ õÿÎç¯ÿæàÿæ {¾æS¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ Aÿç {É÷Ï æ {Ó ÿæÜÿæZÿ
Lÿæ¾ö¿ D¨{Àÿ ÿõÎç¨æÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ ¯ÿÀÿó ÿæÜÿæZÿ µÿçÿ{Àÿ $#¯ÿæ AææZÿ
ÌÏ Aæß 153
ÓoæÀÿ D¨{Àÿ Üÿ] õÿÎç ¨Ýç$æF æ FÜÿç Ó¯ë&$#{Àÿ {Ó {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç A;ÿÀÿ
{ÿQ#$æF {¾, LÿçF ÿçþ§ {É÷~ê{Àÿ, ÿ LÿçF ÿçþöÁÿÿæ Óþê¨{Àÿ æ Lÿç;ëÿ
{ÓÜÿç äþÿæ Ó¯ëÿ$#{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ Fvÿæ{Àÿ {¾æS¾ëNÿZÿ àÿä~Àÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç
LÿÀëÿd;ÿç æ
{¾æS¾ëNÿ LÿçF F¯ÿó Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF ? {Ó Lÿç¨Àÿç ¾j LÿÀÿç$æF ?
¾j×Áÿê Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ? AæÓÿ Lÿç¨Àÿç Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ? {ÓÜÿç
Óþß{Àÿ Lÿç¨Àÿç ¯ÿÓç¯ÿæ D`ÿçúÿ ? Lÿÿöæ ÿ´æÀÿæ ¨æÁÿÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ ÿçßþ,
AæÜÿæÀÿ, ¯ÿçÜÿæÀÿ, Éßÿ, fæS÷ÿ, Óó¾þ ÿ$æ Lÿþö{Àÿ Lÿç¨Àÿç {`ÿÎæ {Üÿ¯ÿæ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ Bÿ¿æÿç ¯ÿç¢ëÿþæÿZÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ AæÓ;ÿæ ¨æo {ÉâæLÿ{Àÿ
¨÷LÿæÉ LÿÀëÿd;ÿç æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~ þ {ÓÜÿç ¾jLëÿ Ó¸ LÿÀÿç¨æÀÿç{¯ÿ æ
ÿõÿêß Aæß{Àÿ {Ó ¾jÀÿ ÿæþ þæÿ÷ {ÿ{àÿ F¯ÿó LÿÜÿç{àÿ {¾
¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] ÿçßÿ Lÿþö A{s æ `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ {Ó ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨
¯ÿçÖõÿ ¯ÿÿöÿ Lÿ{àÿ æ {¾Dô$#{Àÿ ¨÷æ~Lëÿ A¨æÿ{Àÿ Üÿ¯ÿÿ F¯ÿó A¨æÿLëÿ
¨÷æ~{Àÿ Üÿ¯ÿÿ, ¨÷æ~ A¨æÿÀÿ SÿçLëÿ A¯ÿ{Àÿæ LÿÀÿç þÿÀÿ ÿç{Àÿææÿç
LÿÀÿæ¾æB$æF æ ÓæÀÿæóÉÿ ¾jÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç AæÀÿæÿæ ÿ$æ {ÓÜÿç
AæÀÿæ {ÿ¯ÿ ¨¾ö¿;ÿ íÿÀÿ ÿçÿöß LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¨÷Lÿ÷çßæ, ¾æÜÿæ D{É¿{Àÿ
öþ Aæß{Àÿ þ LÿÜÿç$#{àÿ æ Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ AæÓÿ, µíÿþç, LÿÀÿç¯ÿæÀÿ
¯ÿç# Bÿ¿æÿçÀÿ `ÿçÿ÷~ {ÉÌ $#àÿæ æ ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Fvÿæ{Àÿ
¨÷LÿæÉ LÿÀëÿd;ÿç-
{ßæSê ¾ëqêÿ Óÿÿþææÿó ÀÿÜÿÓç ×çÿ æ
FLÿæLÿê ßÿ`ÿçÿææ ÿçÀÿæÉêÀÿ¨ÀÿçS÷Üÿ ææ10ææ
`ÿçÿLëÿ fçÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ {¾æSê þÿ, B¢ÿç÷ß H ÉÀÿêÀÿLëÿ
¯ÿÉ{Àÿ ÀÿQ#, ¯ÿæÓÿæ H ÓóS÷Üÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB FLÿæ;ÿ ×æÿ{Àÿ FLÿæ Üÿ] `ÿçÿLëÿ
(Aæ{æ¨àÿ²ç LÿÀÿæD$#¯ÿæ) {¾æS Lÿ÷çßæ{Àÿ àÿSæB¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ
×æÿ H AæÓÿ Lÿç¨Àÿç ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ?
Éë{`ÿò {ÿ{É ¨÷ÿçÏæ¨¿ ×çÀÿþæÓÿþæÿ æ
ÿæëÿ¿bÿçÿó ÿæÿçÿê`ÿó {`ÿðÁÿæfçÿLëÿ{ÉæÿÀÿþú ææ11ææ
Éë µíÿþç{Àÿ LëÿÉ, þõSdæàÿ, ¯ÿÚ A$¯ÿæ F$#Àëÿ Dÿ{ÀÿæÿÀÿ {ÀÿÉþê,
Dàúÿ Bÿ¿æÿç ¯ÿçdæB ÿçfÀÿ AæÓÿLëÿ ÿæ Aÿç Daÿ ÿæ Aÿç ÿçaÿ F¨Àÿç ×çÀÿ
×æ¨çÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ÉëµíÿþçÀÿ ÿæ¾ö¿ µíÿþçLëÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ Óüÿæ LÿÀÿç

¯ÿÓç¯ÿæLëÿ LëÿÜÿæ¾æF æ ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç ¨¯ÿçÿ÷ ×æÿ ¯ÿç{ÉÌ æ fþç D¨{Àÿ Lÿçdç
¯ÿç{dB {ÿ¯ÿæ D`ÿçÿ æ þõS `ÿþö {ÜÿD Lÿçºæ þÓç~æ A$¯ÿæ {¾{Lÿò~Óç ¯ÿÚ,
¾æÜÿæLÿçdç D¨àÿ²ç ÀÿÜÿçdç, {Lÿò~Óç {SæsçF ¯ÿçdæB {ÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ lëàÿë$#¯ÿæ
AæÓÿ Aëÿ¨¾ëNÿ æ ÿæ fþçÀëÿ AÿçDaÿ, ÿæ fþçvÿæÀëÿ Aÿç ÿçaÿæ æ ¨íf¿
SëÀëÿþÜÿæÀÿæffê ¨æoBo Daÿ FLÿ AæÓÿ{Àÿ ¯ÿÓë$#{àÿ æ ${Àÿ µÿæ¯ëÿLÿ µÿNÿþæ{ÿ
FLÿ üëÿs Daÿ ÓèÿþÀÿþÀÿÀÿ {SæsçF AæÓÿ {ÿBAæÓç{àÿ æ SëÀÿë þÜÿæÀÿæffê
ÿç{ÿ ¯ÿÓç¯ÿæ ¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ, ÿæÜÿ] {Üÿæ ! ¯ÿÜëÿÿ Daÿæ {ÜÿæBSàÿæ æ (Dô{`ÿ ÿÜÿ]
{¯ÿð{vÿ {Lÿ `ÿæÜÿê, Óæë {Lÿæ Aµÿçþæÿ {ÜÿæB fæ¯ÿæ LÿÀÿÿ {Üÿð æ ÿê{`ÿÜëÿ ÿ
{¯ÿð{vÿ {Lÿ `ÿæÜÿç, Üÿêÿÿæ Aæ¯ÿÿ {Üÿð, A¨{ÿ {Ó Wõ~æAæ¯ÿÿ {Üÿð æ) A$öæúÿ
DaÿæÓÿ{Àÿ ¯ÿÓç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ LÿæÀÿ~ ÓæëZëÿ Aµÿçþæÿ AæÓç¾ç¯ÿ æ Aÿç ÿê`ÿ{Àÿ
¯ÿÓç¯ÿæ þ Aëÿ`ÿçÿ LÿæÀÿ~ Üÿêÿ µÿæ¯ÿÿæ AæÓç¨æ{Àÿ F¯ÿó ÿçf ¨÷ÿç Wõ~æµÿæ¯ÿ
þ AæÓç¨æ{Àÿ æ FÿçLÿç LÿÜÿç {Ó AæÓÿLëÿ {ÿB fèÿàÿÀÿ FLÿ ¯ÿSç`ÿæ{Àÿ
ÀÿQ#{ÿ{àÿ æ {ÓvÿæLëÿ þÜÿæÀÿæf ÿæ {Lÿ{¯ÿ ¾æD$#{àÿ, ÿæ ¯ÿÿöþæÿ þ
LÿçF ¾æDd;ÿç æ FÜÿæ $#àÿæ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Lÿ÷çßæLÿ Éçä~ æ FÜÿç¨Àÿç
ÓæLÿ ÿçþ{;ÿ þ ¯ÿÜëÿÿ DaÿæÓÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçÿ ëÿÜÿô æ ÿæÜÿ] ÿ µÿfÿ ¨íÿ}
¨{Àÿ {Üÿ¯ÿ, ¨÷${þ AÜÿóLÿæÀÿ WÀÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ æ FÜÿæ¨{Àÿ-
ÿ{ÿð÷LÿæS÷ó þÿ Lõÿÿ´æ ßÿ`ÿç{ÿ¢ÿç÷ßLÿ÷çß æ
D¨¯ÿçÉ¿æÓ{ÿ ßëq¿æúÿ {ßæSþæ¯ÿçÉë{ß ææ12ææ
{ÓÜÿç AæÓÿ{Àÿ ¯ÿÓç (¯ÿÓç Üÿ] æÿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç) æ þÿLëÿ
FLÿæS÷LÿÀÿç, `ÿçÿ H B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Lÿ÷çßæSëÝçLëÿ ¯ÿÉLÿÀÿç, A;ÿLÿÀÿ~Àÿ Éëç
ÿçþ{;ÿ {¾æSæµÿ¿æÓ LÿÀÿç¯ÿæ Daÿçúÿ æ ¯ÿÿöþæÿ Lÿç¨Àÿç ¯ÿÓç¯ÿæ Daÿçúÿ, {Ó
D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Óþó LÿæßÉç{ÀÿæS÷ê¯ÿó æÀÿß`ÿàÿó ×çÀÿ æ
Óó{¨÷ä¿ ÿæÓçLÿæS÷ó Ó´ó ÿçÉÊÿæÿ¯ÿ{àÿæLÿßúÿ ææ13ææ
ÉÀÿêÀÿ, {þÀëÿÿ H þÖLÿLëÿ Óçæ, A`ÿÁÿ, ×çÀÿ LÿÀÿç ({¾¨Àÿç
{Lÿò~Óç Qº vÿçAæ LÿÀÿæ¾æBdç )F¨Àÿç Óçæ, õÿ|ÿ {ÜÿæB ¯ÿÓç ¾æAæ;ëÿ F¯ÿó
ÿçfÀÿ ÿæÉçLÿæÀÿ AS÷µÿæS{Àÿ õÿÎç ÀÿQ# (ÿæÉçLÿæÀÿ AS÷µÿæSLëÿ {ÿQ# ÀÿÜÿç¯ÿæÀÿ
ÿç{öÉ ÿæÜÿ] ¯ÿÀÿó Óçæ ÓÁÿQ ¯ÿÓçàÿæ ¨{Àÿ ÿæÉçLÿæÀÿ Óæþÿæ{Àÿ {¾DôvÿæLëÿ
ÌÏ Aæß 155
õÿÎç ¨Ýç$æF A$¯ÿæ ¯ÿÓç$#¯ÿæ ÿçf AæÓÿÀëÿ ¨÷æß ÿçÿç `ÿæÀÿç üëÿs íÿÀÿ{Àÿ
$#¯ÿæ {Lÿò~Óç FLÿ ¯ÿç¢ëÿ{Àÿ õÿÎç ÀÿQ#¯ÿ Lÿç;ëÿ þÿÀÿ õÿÎç Üõÿÿß{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ) xÿæÜÿæ~Lëÿ ¯ÿæþLëÿ õÿÎçLÿÀÿç¯ÿæÀÿ `ÿoÁÿÿæ ÿÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿ$æ
Aÿ¿ ÿçSLëÿ ÿ{ÿQ# ×çÀÿ A¯ÿ×æ{Àÿ ¯ÿÓ;ëÿ æ
¨÷Éæ;ÿææ ¯ÿçSÿµÿê¯ÿö÷Üÿ½`ÿæÀÿç¯ÿ÷{ÿ ×çÿ æ
þÿ Óóßþ¿ þaÿç{ÿæ ßëNÿ AæÓêÿ þÀÿ ææ14ææ
¯ÿ÷ Ü ÿ½ ` ÿ¾ö ¿ ¯ÿ÷ ÿ{Àÿ ×ç À ÿ {ÜÿæB (¨÷ æ ß {àÿæ{Lÿ LÿÜÿç $ æ;ÿç {¾,
fÿ{ÿ¢ÿ÷çßÀÿ Óó¾þ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ A{s, Lÿç;ëÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Aÿëµíÿÿç {¾, þÿ
ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÌßÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç, `ÿäë{Àÿ {ÓÜÿç õÿÉ¿ {ÿQ#, ÿ´`ÿæ ÿ´æÀÿæ ØÉöLÿÀÿç,
Lÿæÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÌ{ßæ{ÿfLÿ É±ÿ Éë~ç, fÿ{ÿ¢ÿ÷ß Óó¾þ Ó»¯ÿ ÿæÜÿ] æ
¯ÿ÷Üÿ½`ÿæÀÿêÀÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ A$ö {ÜÿDdç, ¯ÿ÷Üÿ½ Aæ`ÿÀÿÿç Ó ¯ÿ÷Üÿ½`ÿæÀÿê- ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ Aæ`ÿÀÿ~
{ÜÿDdç ÿçßÿ Lÿþö, ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ, ¾æÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, ßæ;ÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Óÿæÿÿþú
-Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æ;ÿç, ÿæÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ ØÉöæúÿ Lõÿÿ´æ
¯ÿçÜÿç¯ÿöæÜÿ¿æúÿ- ¯ÿæÜÿæÀÿÀÿ ØÉö, þÿ F¯ÿó ÓþÖ B¢ÿç÷ßÀÿ ØÉö ¯ÿæÜÿæ{Àÿ Üÿ]
ÿ¿æSLÿÀÿç `ÿçÿLëÿ ¯ÿ÷Üÿ½ `ÿç;ÿÿ{Àÿ, É´æÓ-¨÷É´æÓ{Àÿ,ÿæÿ{Àÿ àÿSæB¯ÿæ Daÿçú æ
þÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿçdç {ÿ{¯ÿ ¯ÿæÜÿ¿ Ó½Àÿ~ LÿçF LÿÀÿç¯ÿ ? ¾ÿç ¯ÿæÜÿ¿ Ó½Àÿ~
{ÜÿDdç {ÿ{¯ÿ þÿ àÿæSçdç Lÿç¨Àÿç ? ¯ÿçLÿæÀÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ÿ$æF ¯ÿÀÿó þÿÀÿ
A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¾ÿç þÿ ¯ÿ÷Üÿ½æ`ÿÀÿ~{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ
fÿ{ÿ¢ÿ÷çß Óó¾þ ëÿÜÿô Ó¸íÿö B¢ÿç÷ß Óó¾þ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Aÿ
¯ÿ÷Üÿ½Àÿ Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç) µÿß ÀÿÜÿçÿ F¯ÿó µÿàÿ Àíÿ{¨ Éæ;ÿ A;ÿLÿÀÿ~
¨ëÀëÿÌ þÿLëÿ Óó¾þ ÀÿQ#, {þæ vÿæ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ `ÿçÿ¾ëNÿ {ÜÿæB, {þæÀÿ
¨Àÿæß~ {ÜÿæB ×çÀÿ ÜëÿA æ F¨Àÿç LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ Lÿ'~ {Üÿ¯ÿ ?
ßëq{¯ÿó Óÿææÿó {ßæSê ÿçßÿþæÿÓ æ
Éæ;ÿçó ÿç¯ÿöæ~¨Àÿþæó þúÿÓó×æþ#Sbÿÿç ææ15ææ
FÜÿç¨Àÿç ÿçfLëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {ÓÜÿç `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿSæB, Óó¾ÿ þÿ¾ëNÿ
{¾æSê {þæ vÿæ{Àÿ ×çÿçÀíÿ¨ê ¨ÀÿæLÿæÏæ ¾ëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
{ÿ~ëLÿÀÿç ÿçfLëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Lÿþö{Àÿ àÿSæ;ëÿ æ Fvÿæ{Àÿ FÜÿç ¨÷É§ ¨÷æß ¨íÿö
{Üÿàÿæ æ AæÓ;ÿæ ëÿB {ÉâæLÿ{Àÿ {Ó LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¨Àÿþæÿ¢ÿ¾ëNÿ Éæ;ÿç
ÿçþ{;ÿ ÉæÀÿêÀÿçLÿ Óó¾þ, ¾ëNÿ AæÜÿæÀÿ, ¾ëNÿ ¯ÿçÜÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
ÿæÿ¿É§ÿÖë {ßæ{SæÖç ÿ {`ÿðLÿæ;ÿþÿÉ§ÿ æ

ÿ `ÿæÿç Ó´¨§ÉêÁÿÓ¿ fæS÷{ÿæ {ÿð¯ÿ `ÿæfëöÿ ææ16ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç {¾æS ÿæ ÿ ¯ÿÜëÿÿ {µÿæfÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZÿ
Óç{ÜÿæB$æF F¯ÿó ÿæ Lÿçdç {µÿæfÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ Óç {ÜÿæB$æF æ
ÿ$æ ÿæ Aÿ¿;ÿ {ÉæB$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ Óç ÜÿæB$æF F¯ÿó ÿæ Aÿ¿;ÿ fæSÀÿ~
ÀÿÜëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ Üÿ] Óç {ÜÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ Óç LÿæÜÿæÀÿ {ÜÿæB$æF ?
ßëNÿæÜÿæÀÿ¯ÿçÜÿæÀÿÓ¿ ßëNÿ{`ÿÎÓ¿ LÿþöÓë æ
ßëNÿÓ´¨§æ¯ÿ{¯ÿæÓ¿ {ßæ{Sæ µÿ¯ÿÿç ëÿQÜÿæ ææ17ææ
ëÿQ ÿæÉ LÿÀëÿ$#¯ÿæ FÜÿç {¾æS, D`ÿçúÿ AæÜÿæÀÿ ¯ÿçÜÿæÀÿ, Lÿþö{Àÿ
D¨¾ëNÿ {`ÿÏæ F¯ÿó Ó;ëÿÁÿçÿ {ÉæB¯ÿæ Dvÿ¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ Üÿ] ¨íÿö {ÜÿæB$æF æ
A#Lÿ {µÿæfÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ AæÁÿÓ¿, ÿçÿ÷ H ¨÷þæÿ {WÀÿç¾ç¯ÿ æ {µÿæfÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç {ÿ{àÿ B¢ÿç÷ßþæ{ÿ ëÿ¯ÿöÁÿ {ÜÿæB¨Ýç{¯ÿ æ A`ÿÁÿ ×çÀÿ ¯ÿÓç¯ÿæ
äþÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¨íf¿ SëÀëÿþÜÿæÀÿæfê LÿÜëÿ$#{àÿ {¾, Aæ¯ÿÉ¿Lÿ {µÿæfÿÀëÿ
Lÿçdç Lÿþú {µÿæfÿ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¯ÿçÜÿÀÿ A$öæúÿ ÓææÿÀÿ AëÿLíÿÁÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~,
Lÿçdç ¨ÀÿçÉ÷þ þ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {¾ Lÿò~Óç Lÿæ¾ö¿ ¯ÿædç {ÿ¯ÿæ Daÿçúÿ æ
Aÿ¿$æ ÀÿNÿ ÓoæÁÿÿ Éç$#Áÿ {ÜÿæB¨Ýç¯ÿ æ {ÀÿæS ¯ÿ¿æ# AæÓç {WÀÿç¾ç{¯ÿ æ
{ÉæB¯ÿæ, Dvÿç¯ÿæ, AæÜÿæÀÿ F¯ÿó Aµÿ¿æÓ ÿ´æÿæ Aæßë Üÿ÷æÓ ¯ÿõç {ÜÿæB$æF æ
SëÀëÿ þæÜÿæÀÿæf LÿÜëÿ$#{àÿ, {¾æSêLëÿ `ÿæÀ çW+æ {ÉæB¯ÿæ D`ÿçúÿ F¯ÿó Aÿ¯ÿÀÿÿ
`ÿç;ÿúÿ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ Üÿvÿ LÿÀÿç ÿ{ÉæB¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÉçW÷ ¨æSÁÿ
{ÜÿæB¾æF æ Lÿþö{Àÿ D¨¾ëNÿ {`ÿÎæ þ {ÜÿD A$öæúÿ ÿçßÿ Lÿþö AæÀÿæÿæÀÿ
AíÿÀíÿ¨ ÿçÀÿ;ÿÀÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿçÌßLëÿ Ó½Àÿ~ ÿLÿÀÿç
Ó{ÿð¯ÿ {¾æ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçÀÿ Üÿ] {¾æS Óç {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ Ó{èÿ
Ó{èÿ-
ßÿæ ¯ÿçÿçßÿó `ÿçÿþæ{ÿ¿¯ÿæ¯ÿÿçÏ{ÿ æ
ÿçØõÜÿ Ó¯ÿöLÿæ{þ{µÿ¿æ ßëNÿ Bëÿ¿`ÿ¿{ÿ ÿÿæ ææ18ææ
FÜÿç¨Àÿç {¾æSæµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿÉ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ
`ÿçÿ {¾Dô Óþß{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB¾æF, ¯ÿçàÿßÿ
{ÜÿæB¾æB$æF, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ Ó¸íÿö Lÿæþÿæ ÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ Üÿ] {¾æS¾ëNÿ
LëÿÜÿæ¾æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ f~ç$#¯ÿæ `ÿçÿÀÿ àÿä~ Lÿ'~ ?
ÌÏ Aæß 157
ß$æ ÿê{¨æ ÿç¯ÿæÿ{×æ {ÿèÿ{ÿ {Óæ¨þæ Ó½&õÿæ æ

{ßæSç{ÿæ ßÿ`ÿçÿÓ¿ ßëq{ÿæ {ßæSþæÿ ææ19ææ
{¾Dô¨Àÿç ¯ÿæßë ÀÿÜÿçÿ ×æÿ{Àÿ ÀÿQæ¾æB$#¯ÿæ ÿê¨ ÉçQæ Üÿàúÿ`ÿàúÿ
ÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$F, ÿæÀÿ ÉçQæ Óçæ D¨ÀÿLëÿ ¾æD$æF, {Ó$#{Àÿ Lÿ¸ÿ
{ÜÿæBÿ$æF æ Üÿç D¨þæ ¨ÀÿþææZÿ æÿ{Àÿ àÿSæB$#¯ÿæ {¾æSêZÿ ¯ÿçfçÿ
`ÿçÿLëÿ ÿçAæSàæ æ ÿê¨ÉçQæ õÿÎæ;ÿ þæÿ÷ æ AæfçLÿæàÿç ÿê¨ ¨÷`ÿÁÿÿ Éç$#Áÿ
{ÜÿæB¾æBdç æí¨Lÿævÿç fÁÿæB{àÿ íAæô Óçæ D¨ÀÿLëÿ ¾æF, ¾ÿç ¯ÿæßë{Àÿ
{¯ÿS ÿ$æF æFÜÿæ {¾æSêZÿ ¯ÿçfçÿ `ÿçÿÀÿ ÿõÎæ;ÿ þæÿ÷ æ ¯ÿÿöþæÿ `ÿçÿ µÿ{àÿ
fç~æ¾æBdç, ÿç{Àÿæ {ÜÿæB¾æBdç , Lÿç;ëÿ ¯ÿÿöþæÿ `ÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ {¾{¯ÿ
ÿç{Àÿæ `ÿçÿ þ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF, {ÿ{¯ÿ {LÿDô ¯ÿçµíÿÿç þçÁÿç$æF ?
ß{ÿ÷æ¨Àÿþ{ÿ `ÿçÿó ÿçÀÿëó {ßæS{Ó¯ÿßæ æ

ßÿ÷ {`ÿð¯ÿæÿææÿó ¨É¿æÿç ëÿÌ¿ÿç ææ20ææ
{¾Dô A¯ÿ×æ{Àÿ {¾æSæµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ, (¯ÿçÿæ Aµÿ¿æÓ{Àÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç
ÿç{Àÿæ {Üÿ¯ ÿæÜÿ], Aÿ {¾æSæµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ) ÿçÀëÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ `ÿçÿ þ
D¨Àÿæþ {ÜÿæB¾æF, ÿÎ {ÜÿæB¾æF, ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF, {ÓÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ
Aæÿæ- ÿçf Aææÿ´æÀÿæ Aææÿþú ¨ÀÿþææLëÿ ÿÉöÿLÿÀÿç, Aæ{ÿ¿¯ÿ-
ÿçf Aææ{Àÿ Üÿ] ;ëÿÎ {ÜÿæB$æF æ {Ó ¨ÀÿþææZëÿ Üÿ] {ÿQë$æF æ ¨Àÿ;ëÿ
ÿçfÀÿ Aææ{Àÿ Üÿ] ;ÿÎ {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ ¨÷æ©ç LÿæÁÿ{Àÿ ÿ ¨ÀÿþææZÿ
ÓæäæúÿLÿæÀÿ {ÜÿæB$æF æLÿç;ëÿ ÿúÿä~ÿ {Ó ÿçf AææLëÿ {ÓÜÿç ÉæÉ´ÿ CÉ´Àÿêß
¯ÿçµíÿÿç ÿ´æÀÿæ Hÿ{¨÷æÿ{ÜÿæB$æ¯ÿæ ¨æB$æF æ ¯ÿ÷Üÿ½ AfÀÿ, AþÀÿ, ÉæÉ´ÿ,
A¯ÿ¿Nÿ F¯ÿó Aþõÿ Ó´Àíÿ¨ A{s æ {ÿ{¯ÿ Fvÿæ{Àÿ Aææ þ AfÀÿ, AþÀÿ
ÉæÉ´ÿ F¯ÿó Aþõÿ Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæBSàÿæ æ {Ó A`ÿç;ÿ¿ þ A{s æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ
`ÿçÿ F¯ÿó `ÿçÿÀÿ àÿÜÿÀÿç ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~Zÿ D¨{µÿæS ÿçþ{;ÿ ëÿÜÿô æ
`ÿçÿÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ÿç{Àÿæ `ÿçÿÀÿ ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ
{ÜÿæB$æF F¯ÿó ÿÉöÿÀÿ vÿçLúÿ Aÿ¿ä~{Àÿ {ÓÜÿç CÉ´Àÿêß Së~ þö ÿ´æÀÿæ
¾ëNÿ ÿçfÀÿ AææLëÿ ¨æB$æF æ {ÿ~ë {Ó ÿçfÀÿ Aææ{Àÿ Üÿ] Ó;ëÿÎ
{ÜÿæB$æF æ FÜÿæ Üÿ] ÿæÜÿæÀÿ Ó´Àíÿ¨ æ FÜÿæ Üÿ] ¨ÀÿæLÿæÏæ þ æ FÜÿæÀÿ ¨íÀÿLÿ
AæÓ;ÿæ {ÉâæLÿ{Àÿ {ÿQ#¯ÿæ-
ÓëQþæÿ¿;ÿçLÿó ßÿúÿ ¯ëÿçS÷æÜÿ¿þÿç¢ÿ÷çßþú æ

{¯ÿÿç ßÿ÷ ÿ {`ÿð¯ÿæßó ×çÿÊÿÁÿÿç ÿÿ´ÿ ææ21ææ
B¢ÿç÷ßþæÿZÿÀëÿ Aÿêÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Éë {ÜÿæB$#¯ÿæ Óíä½ ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ
S÷Üÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ¾æÜÿæLÿç Aÿ;ÿ Aæÿ¢ÿ A{s, ÿæÜÿæLëÿ {LÿDô A¯ÿ×æ{Àÿ
Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀÿç$æF F¯ÿó {¾Dô A¯ÿ×æ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSê µÿS¯ÿúÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿÿ´ÿ´æÀÿæ fæ~ç ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæBÿ$æF, Ó{ÿð¯ÿ {Ó$#{Àÿ Üÿ]
¨÷ÿçÏçÿ ÀÿÜÿç$æF æ ÿ$æ-
ßó àÿ²´æ `ÿæ¨Àÿó àÿæµÿó þÿ¿{ÿ ÿæ#Lÿó ÿÿ æ
ßÓ½çúÿ ×ç{ÿæ ÿ ëÿ{Qÿ SëÀëÿ~æ¨ç ¯ÿç`ÿæàÿ¿{ÿ ææ22ææ
¨Àÿ{þÉ´ÀÿZÿ ¨÷æ©çÀíÿ¨ {¾Dô àÿæµÿ, ¨ÀÿæLÿæÏæÀÿ Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç
ÿæÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç àÿæµÿ þæÿçÿ$æF F¯ÿó µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©çÀíÿ¨ê
{¾Dô A¯ÿ×æ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSê µÿßZÿÀÿ ëÿQ{Àÿ þ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ ÜëÿF
ÿæÜÿ], ÿæÜÿæLëÿ ëÿQÀÿ µÿæ¯ÿÿæ þ {ÜÿæBÿ$æF, LÿæÀÿ~ Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ
`ÿçÿ ÿ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ FÜÿç¨Àÿç-
ÿó ¯ÿçÿ¿æúÿëÿQÓó{ßæS¯ÿç{ßæSó {ßæSÓójççÿþú æ
Ó ÿçÊÿ{ßÿ {ßæNÿ{¯ÿ¿æ {ßæSæÿç¯ÿ}ÿö{`ÿÿÓæ ææ23ææ
¾æÜÿæ ÓóÓæÀÿÀÿ Óó{¾æS H ¯ÿç{ßæSÀëÿ ÀÿÜÿçÿ, ÿæÜÿæÀÿ ÿæþ {¾æS
A{s æ ¾æÜÿæ Aæÿ¿;ÿçLÿ ÓëQ, ÿæÜÿæÀÿ þçÁÿÿÀÿ ÿæþ Üÿ] {¾æS A{s æ ¾æÜÿæLëÿ
¨Àÿÿÿ´ ¨Àÿþææ LëÿÜÿæ¾æF æ ÿæÜÿæÀÿ þçÁÿÿÀÿ ÿæþ {¾æS æ {ÓÜÿç {¾æS Lëÿ
A¯ÿç`ÿÁÿçÿ `ÿçÿ ÿ´æÀÿæ ÿçÊÿß ¨í¯ÿöLÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] Lÿÿö¯ÿ¿ æ {ð¾ö¿ ¨í¯ÿöLÿ àÿæSç
ÀÿÜÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] {¾æS{Àÿ ÓüÿÁÿ {ÜÿæB$æF æ
ÓóLÿÅÿ ¨÷µÿ¯ÿæúÿ LÿæþæóÖ¿Nÿ´æ Ó¯ÿöæÿ{ÉÌÿ æ
þÿ{Óð{¯ÿ¢ÿç÷ßS÷æþó ¯ÿçÿçßþ¿ Óþ;ÿÿ ææ24ææ
{ÿ~ë LÿÀÿç ÓZÿÅÿÀëÿ D Ó¸íÿö Lÿæþÿæ, ¯ÿæÓÿæ F¯ÿó AæÓNÿçLëÿ
Ó¯ÿö$æ ÿ¿æS LÿÀÿç, þÿ ÿ´æÀÿæ B¢ÿç÷ß ÓþëÿæßLëÿ Ó¸íÿöÀíÿ{¨ ¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç¯ÿæ
D`ÿçúÿ æ
É{ÿð É{ÿðÀíÿ¨Àÿ{þúÿ¯ëÿ¿æ õÿçSõÜÿêÿßæ æ
AæÓó×ó þÿ Lõÿÿ´æ ÿ Lÿçó`ÿçÿ¨ç `ÿç;ÿ{ßúÿ ææ25ææ
#{Àÿ #{Àÿ Aµÿ¿æÓ LÿÀÿç D¨ÀÿæþÿæLëÿ ¨÷æ© ÜëÿA æ `ÿçÿ ÿç{Àÿæ
ÌÏ Aæß 159
H ÿç{Àÿæ `ÿçÿ Lÿ÷þÉ ¯ÿçàÿß {Üÿ{àÿ, ÿÿ;ÿÀÿ {Ó {ð¾ö¿ ¾ëNÿ ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ
þÿLëÿ ¨Àÿþææ{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç Aÿ¿ Lÿçdç `ÿç;ÿÿ ÿLÿÀÿç, ÿçÀÿ;ÿÀÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{ÜÿæB ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ Lÿç;ëÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ þÿ àÿæSë ÿ$æF, FÜÿæ
D¨Àÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ß{ÿæ ß{ÿæ ÿçÊÿÀÿÿç þÿÊÿoÁÿþ×çÀÿþú æ
ÿÿÖ{ÿæ ÿçß{þð¿ÿÿæ{ÿ¿¯ÿ ¯ÿÉó ÿ{ßúÿ ææ26ææ
×çÀÿ ÀÿÜÿëÿ$#¯ÿæ `ÿoÁÿ þÿ {¾Dô LÿæÀÿ~Àëÿ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¨ÿæ$ö{Àÿ
¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$æF, {ÓvÿæÀëÿ þÿLëÿ sæ~çAæ~ç ¯ÿæÀÿºæÀÿ A;ÿÀÿææ{Àÿ Üÿ] ÿç{Àÿæ
LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¨÷æß {àÿæ{Lÿ LÿÜÿ;ÿç {¾, þÿ {¾Dô Aæ{Ý ¾ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿôëdç,
ÿæLëÿ ¾ç¯ÿæLëÿ ÿçA æ ¨÷Lõÿÿç AæÝLëÿ Üÿ] ÿ ¾ç¯ÿ F¯ÿó ¨÷Lõÿÿç þ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ Üÿ]
A;ÿSöÿ æ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ, ¯ÿ÷Üÿ½vÿæÀëÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ÿë{Üÿô æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐZÿ
AëÿÓæ{Àÿ FÜÿæ µëÿàúÿ æ Sêÿæ{Àÿ FÜÿç þæÿ¿ÿæÀÿ {Lÿò~Óç ×æÿ ÿæÜÿ] æ É÷êLõÿÐZÿ
Lÿ$ÿ FÜÿæ {¾ þÿ {¾Dô Aæ{Ý, {¾Dô þæþ{Àÿ ¾æDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, {ÓÜÿç
vÿæÀëÿ {ÓÜÿç þæþ{Àÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç ¨Àÿþææ{Àÿ Üÿ] àÿSæB¯ÿæ D`ÿçúÿ æ þÿÀÿ
ÿç{Àÿæ Ó»¯ÿ {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ æ FÜÿç ÿç{Àÿæ þÿÀÿ ¨Àÿç~æþ Lÿ'~ {Üÿ¯ÿ ?
¨÷Éæ;ÿþÿÓó {Üÿ¿ÿó {ßæSçÿó ÓëQþëÿþþú æ
D{¨ðÿç Éæ;ÿÀÿfÓó ¯ÿ÷Üÿ½µíÿÿþLÿÁÿ½Ìþú ææ27ææ
¾æÜÿæÀÿ þÿ ¨íÿö Àíÿ¨{Àÿ Éæ;ÿ, ¨æ¨Àëÿ ÀÿÜÿçÿ, Àÿ{fæSë~ Éæ;ÿ
{ÜÿæB¾æB$#¯ÿ, FÜÿç¨Àÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ GLÿ¿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSêZëÿ Ó{¯ÿöæÿþ Aæÿ¢ÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æF, ¾æÜÿæ vÿæÀëÿ A#Lÿ Dÿþ AæDLÿçdç ÿ$æF æFÜÿæ D¨{Àÿ
¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ßëq{¯ÿó Óÿææÿó {ßæSê ¯ÿçSÿLÿÁÿ½Ì æ
Óë{Qÿ ¯ÿ÷Üÿ½ÓóØÉöþÿ¿;ÿó ÓëQþÉ§&ë{ÿ ææ28ææ
¨æ¨ ÀÿÜÿçÿ {¾æSê FÜÿç ¨÷LÿæÀÿ AææZëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ{Àÿ
àÿSæB ÓëQ ¨í¯ÿöLÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©çÀÿ Aÿ;ÿ Aæÿ¢ÿ Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀÿç$æF æ
{Ó ¯ÿ÷Üÿ½ ÓóØÉö - A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ØÉö F¯ÿó {Ó$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ÓÜÿçÿ Aÿ;ÿ
Aæÿ¢ÿ Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀÿç$æF, Aÿ µÿfÿ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ëÿ
AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Ó¯ÿöµíÿÿ×þææÿó Ó¯ÿöµíÿÿæÿç `ÿæÿç æ
Cä{ÿ {ßæSßëNÿææ Ó¯ÿöÿ÷ ÓþÿÉöÿ ææ29ææ

{¾æSÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ ¾ëNÿææ ¨ëÀëÿÌ ÓþÖZÿ vÿæ{Àÿ Óþµÿæ¯ÿ{Àÿ
{ÿQ#¨æÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSê AææLëÿ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ ¯ÿ¿æ© {ÿQë$æF F¯ÿó Ó¸íÿö
µíÿÿZëÿ ÿçfÀÿ Aææ{Àÿ Üÿ] ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÿQ#$æF æ FÜÿç ¨÷LÿæÀÿ {ÿQ#¯ÿæ ÿ´æÀÿæ
àÿæµÿ Lÿ'~ ?
{ßæ þæó ¨É¿;ÿç Ó¯ÿöÿ÷ Ó¯ÿöó `ÿ þßç ¨É¿ÿç æ
ÿÓ¿æÜÿó ÿ ¨÷~É¿æþç Ó `ÿ {þ ÿ ¨÷~É¿ÿç ææ30ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ {þæ{ÿ A$öæúÿ ¨ÀÿþææZÿë ¯ÿ¿æ©
{ÿQ#$æF, F¯ÿó Ó¸íÿö µíÿÿZëÿ {þæ{ÿ A$öæúÿ ¨ÀÿþææZÿ A;ÿSöÿ {ÿQ#$æF æ
ÿæZÿ ÿçþ{;ÿ þëô AõÿÉ¿ {ÜÿæB ÿ$æF F¯ÿó {Ó þ {þæÀÿ ÿçþ{;ÿ AÿõÉ¿
{ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿæ {¨÷ÀÿLÿZÿ þëÜÿæôþëÜÿ] þçÁÿÿ A{s, ÓQ¿µÿæ¯ÿ H Óæþç¨¿
þëNÿç A{s æ
Ó¯ÿöµíÿÿ×çÿó {ßæ þæó µÿf{ÿ¿Lÿÿ´þæ×çÿ æ
Ó¯ÿö$æ ¯ÿÿöþæ{ÿæ¨ç Ó {ßæSê þßç ¯ÿÿö{ÿ ææ31ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ A{ÿLÿÿæÀëÿ ¨{Àÿ D¨{ÀÿæNÿ FLÿÿ´ µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæ{ÿ,
¨ÀÿþææZëÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æF, {Ó {¾æSê Ó¯ëÿ ¨÷LÿæÀÿ Lÿæ¾ö¿{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$#{àÿ
þ {þæ vÿæ{Àÿ Üÿ] ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ {þæ ¯ÿçÿæ ÿæ ÿçþ{;ÿ Aÿ¿
{Lÿò~Óç ÀÿæÖæ Üÿ] ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæÀÿ ÿ Ó¯ëÿLÿçdç ¯ÿçàÿß {ÜÿæBSàÿæ æ {Ó ¯ÿÿöþæÿ
Dvÿç¯ÿæ, ¯ÿÓç¯ÿæ ¾æÜÿæ Lÿçdç Lÿç÷ßæ LÿÀÿç$æF, {þæÀÿ ÓZÿÅÿ{Àÿ Üÿ] LÿÀÿç$æF æ
Aæ{ò¨{þ¿ÿ Ó¯ÿöÿ÷ Óþó ¨É¿ÿç {ßæfëöÿ æ
ÓëQó ¯ÿæ ßÿç ¯ÿæ ëÿQó Ó {ßæSê ¨Àÿ{þæ þÿ ææ32ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô {¾æSê ÿçfµÿÁÿç Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ Óþæÿ {ÿQë$æF,
ÿçf ¨Àÿç Üÿ] {ÿQë$æF, ÓëQ H ëÿQ þ ÓþÖZÿvÿæ{Àÿ Óþæÿ {ÿQë$æF,
¾æÜÿæÀÿ {µÿÿµÿæ¯ÿ Óþæ© {ÜÿæB¾æBdç, {ÓÜÿç {¾æSê ¨Àÿþ {É÷Ï þæÿ¿ æ
Fvÿæ{Àÿ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ FÜÿæ D¨{Àÿ Aföëÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
{ßæßó {ßæSÖ´ßæ {¨÷æNÿ Óæ{þ¿úÿ þëÓíÿÿ æ
FÿÓ¿æÜÿó ÿ ¨É¿æþç `ÿoàÿÿ´æúÿ ×çÿçó ×çÀÿæþú ææ33ææ
{Üÿ þëÓíÿÿ ! FÜÿç {¾æS Aæ¨~ ¨í{¯ÿö LÿÜÿç AæÓçd;ÿç, {¾Dô$#Àëÿ
ÌÏ Aæß 161
Óþÿ´µÿæ¯ÿ õÿÎç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, þÿ `ÿoÁÿ {Üÿ¯ÿæ Óþß{Àÿ þëô ¯ÿÜëÿÿ Óþß
¨¾ö¿;ÿ {¾æS{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç ¨æÀÿçàÿæ µÿÁÿç {ÿQë ÿæÜÿ] æ
`ÿoàÿó Üÿç þÿ LõÿÐ ¨÷þæ$# ¯ÿàÿ¯ÿúÿ õÿ|ÿþú æ
ÿÓ¿æÜÿó ÿçS÷Üÿó þ{ÿ¿ ¯ÿæ{ßæÀÿç¯ÿ ÓëëÿÍÀÿþú ææ34ææ
{Üÿ LõÿÐ ! FÜÿç þÿ ¯ÿÝ `ÿoÁÿ F¯ÿó ¨÷þ$ÿ Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ A{s æ
¨÷þ$ÿ A$ö Aÿ¿Lëÿ þ¡ÿç {ÿB¨æÀëÿ$#¯ÿæ, Üÿvÿ ¾ëNÿ ÿ$æ ¯ÿÁÿ¯ÿæúÿ A{s æ
{ÿ~ëLÿÀÿç þÿLëÿ ¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ þëô ¯ÿæßë ÓõÿÉ Aÿç ëÿÍÀÿ þ{ÿ LÿÀÿëdç æ
{ÿæüÿæÿ ¯ÿæßëLëÿ AsLÿæB¯ÿæ F¯ÿó þÿÀÿ ÿç{Àÿæ FLÿ Óþæÿ A{s æ FÜÿæ
D¨{Àÿ {¾{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿ-
AÓóÉßó þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ þ{ÿæ ëÿÿ}S÷Üÿó `ÿàÿþú æ
Aµÿ¿æ{Óÿ ëÿ {Lÿò{;ÿß {¯ÿðÀÿæ{S¿~ `ÿ SõÜÿ¿{ÿ ææ35ææ
þÜÿæÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ {Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Afëöÿ !
ÿçÓ{¢ÿÜÿ þÿ `ÿoÁÿ F¯ÿó ¯ÿÝ Lÿvÿçÿÿæ{Àÿ ¯ÿÉ ÜÿëF ÿ$æ¨ç {Üÿ {Lÿò{;ÿß !
FÜÿæ Aµÿ¿æÓ H {¯ÿðÀÿæS¿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿÉ{Àÿ AæÓç$æF æ {¾Dôvÿæ{Àÿ `ÿçÿLëÿ àÿSæB¯ÿæ
Daÿçúÿ, {Óvÿæ{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ] Aµÿ¿æÓ
ÿ$æ {ÿQ#$#¯ÿæ, Éë~ç$#¯ÿæ ¯ÿçÌß¯ÿÖë{Àÿ A$öæúÿ ÓóÓæÀÿ H Ó´Söæÿç ¯ÿçÌß
{µÿæS{Àÿ ÀÿæS A$öæúÿ AæÓNÿçÀÿ ÿ¿æS Üÿ] {¯ÿðÀÿæS¿ æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾ þÿLëÿ
¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ Lÿvÿçÿ Lÿç;ÿë Aµÿ¿æÓ H {¯ÿðÀÿæS¿ ÿ´æÀÿæ FÜÿæ ¯ÿÉ {ÜÿæB$æF æ
AÓóßÿæÿæ {ßæ{Sæ ëÿÑ÷æ¨ Bÿç {þ þÿç æ
¯ÿÉ¿æÿæ ëÿ ßÿÿæ É{Lÿ¿¯ÿæ©ëþë¨æßÿ ææ36ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þÿLëÿ ¯ÿÉ ÿLÿÀÿç¨æÀÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ¨æBô {¾æS ¨÷æ©
{Üÿ¯ÿæ Lÿvÿçÿ æ Lÿç;ëÿ Ó´¯ÿÉ þÿ¾ëNÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ ¨ëÀëÿÌ ÿçþ{;ÿ {¾æS ÓÜÿf
{ÜÿæB$æF æ FÜÿæ {þæÀÿ ÿçf þÿ A{s æ {¾ÿLÿç Lÿvÿçÿ ëÿ{þ µÿæ¯ëÿd,
{ÓÿçLÿç Lÿvÿçÿ ëÿÜÿô æ Aÿ FÜÿæLëÿ Lÿvÿçÿ þ{ÿ LÿÀÿç dæÝç ÿçAÿæÜÿ] æ ¨÷ßÿ§
¨í¯ÿöLÿ Aµÿ¿æÓ LÿÀÿç {¾æSLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿ æ LÿæÀÿ~ þÿLëÿ ¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ]
{¾æS Ó»¯ÿ A{s æ FÜÿæ ¨{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
Aßÿç É÷{ßæ{¨{ÿæ {ßæSæaÿàÿçÿþæÿÓ æ
A¨÷æ¨¿ {ßæSÓóÓççó Lÿæó Sÿçó LõÿÐ Sbÿÿç ææ37ææ

{¾æSæµÿ¿æÓ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Óþß{Àÿ ¾ÿç LÿæÜÿæÀÿ þÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ({¾æSµÿ÷Î)
{ÜÿæB¾æF, ¾ÿ¿¨ç ¯ÿÿöþæÿ {¾æS{Àÿ ÿæÀÿ É÷æ ÀÿÜÿçdç {ÿ{¯ÿ F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ
µÿS¯ÿúÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© ÿ {ÜÿæB {LÿDô SÿçLëÿ ¨æB$æF ?
Lÿaÿç{æµÿß¯ÿçµÿ÷ÎËçæµÿ÷þç¯ÿ ÿÉ¿ÿç æ
A¨÷ÿç{Ïæ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ¯ÿçþí{|ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½~ ¨$# ææ38ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ É÷êLõÿÐ ! µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©ç þæSöÀëÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
{ÓÜÿç {þæÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌ dç-µÿç {þW ¨Àÿç ÿÎ-µÿ÷Î ÿ {ÜÿæBÿ$æF ?
{dæsçAæ {þW Q AæLÿæÉ{Àÿ ÀÿÜÿç$#{àÿ þ, ÿæ ¯ÿÌöæ {ÜÿæB$æF, ÿæ ¨ëÿ
{þW{Àÿ þçÉç ¨æÀÿç$æF æ ¯ÿÀÿó ¯ÿæßëÀÿ {¯ÿS{Àÿ {ÿQë {ÿQë ¯ÿçàÿêÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç ¨÷LÿæÀÿ Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ Lÿçdç Óþß Óæÿ
Lÿàÿæ¨{Àÿ ÓæÿLëÿ ×Sçÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ÿÎ {ÜÿæB¾æF ÿæÜÿçô ÿ ? {Ó ÿæ
Aæ¨~Zÿ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¨æÀÿçàÿæ, ÿæ {µÿæS Üÿ] {µÿæSç ¨æÀÿçàÿæ ? ÿæÜÿæÀÿ
{LÿDô Sÿç {ÜÿæB$æF ?
Fÿ{ÿ½ ÓóÉßó LõÿÐ {dëÿþÜÿöÓ¿{ÉÌÿ æ
ÿ´ÿÿ¿ ÓóÉßÓ¿æÓ¿ {dÿæ ÿ Üëÿ¿¨¨ÿ¿{ÿ ææ39ææ
{Üÿ É÷êLõÿÐ ! {þæÀÿ FÜÿç ÓóÉßLÿë Ó¸íÿö Àíÿ{¨ ¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
Aæ¨~ Üÿ] Óäþ As;ÿç æ Aæ¨~Zÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç þ FÜÿç ÓóÉßLëÿ
Óþææÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Ó»¯ÿ ëÿÜÿô;ÿç æ FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç-
É÷ê µÿS¯ÿæÿ D¯ÿæ`ÿ
¨æ$ö {ÿð{¯ÿÜÿ ÿæþëÿ÷ ¯ÿçÿæÉÖÓ¿ ¯ÿçÿ¿{ÿ æ
ÿ Üÿç Lÿàÿ¿æ~Lõÿúÿ LÿÊÿçúÿëÿSöÿçó ÿæÿ Sbÿÿç ææ40ææ
¨æ$çö¯ÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ Üÿ] Àÿ$LÿÀÿç àÿä¿ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿD$#¯ÿæ {Üÿ
Afëöÿ ! {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌÀÿ ÿæ ÿ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ ÿæ ¨Àÿ{àÿæLÿ{Àÿ þ ¯ÿçÿæÉ
{ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ {Üÿ ÿæÿ ! {ÓÜÿç ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê ÿçßÿ LÿþöLëÿ
LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ëÿSöÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF æ {ÿ{¯ÿ ÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ Lÿ'~
{ÜÿæB$æF ?
¨÷æ¨¿ ¨ë~¿Lõÿÿæó {àÿæLÿæëÿÌçÿ´æ ÉæÉ´ÿê Óþæ æ
Éë`ÿêÿæó É÷êþÿæó {S{Üÿ {ßæSµÿ{Îæµÿçfæß{ÿ ææ41ææ
ÌÏ Aæß 163
þÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {Üÿ{àÿ {¾æSµÿ÷Î {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ, ¨í~¿¯ÿæÿZÿ

{àÿæLÿ{Àÿ ¯ÿæÓÿæþæÿZëÿ {µÿæS LÿÀÿç A$öæúÿ {¾Dô ¯ÿæÓÿæLëÿ {ÿB {Ó
{¾æSµÿ÷Î {ÜÿæB$#àÿæ, µÿS¯ÿæÿ ÿæÜÿæLëÿ AÅÿþæÿ÷æ{Àÿ {ÿQæB ÉçQæB $æAæ;ÿç æ
ÿæÜÿæLëÿ {µÿæS LÿÀÿç {Ó Éë`ÿêÿæó É÷êþÿæó Éë AæÀÿ`ÿ~ ¾ëNÿ É÷êþæÿ ¨ëÀëÿÌZÿ
SõÜÿ{Àÿ fÿ½ {ÿB$æF æ ¾çF Éë Aæ`ÿÀÿ~ ¾ëNÿ, {Ó Üÿôç É÷êþæúÿ As;ÿç æ
A$¯ÿæ {ßæSçÿæ{þ¯ÿ Lëÿ{Áÿ µÿ¯ÿÿç êþÿæþú æ
Fÿç ëÿàÿâµÿöÿÀÿó {àÿæ{Lÿ fÿ½ ßÿêõÿÉþú ææ42ææ
¾ÿç É÷êþæúÿZÿ SõÜÿ{Àÿ fÿ½ ÿ {ÜÿæB¨æ{Àÿ, {ÿ{¯ÿ {Ó ×çÀÿ ¯ëÿç
¾ëNÿ {¾æSêþæÿZÿ LëÿÁÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ É÷êþæÿZÿ W{Àÿ ¨¯ÿçÿ÷
ÓóÔÿæÀÿ ¯ÿæàÿ¿æ¯ÿ×æÀëÿ Üÿ] þçÁÿç$æF æ Lÿç;ëÿ {Óvÿæ{Àÿ fÿ½ ÿ {ÜÿæB¨æÀÿç{àÿ,
{Ó {¾æSêþæÿZÿ LÿëÁÿ{Àÿ (SõÜÿ{Àÿ ëÿÜÿô LëÿÁÿ{Àÿ) ÉçÌ¿ ¨Àÿ¸Àÿæ{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ Lÿ¯ÿêÀÿ, ëÿÁÿÓê, {ÀÿðÿæÓú, ¯ÿæàÿ½êLÿç, Bÿ¿æÿçZëÿ Éëæ`ÿÀÿ~
É÷êþæúÿZÿ SõÜÿ{Àÿ fÿ½ {ÜÿæB ÿæÜÿ] æ {¾æSêþæÿZÿ LëÿÁÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç
$#àÿæ æ Óúÿ SëÀëÿZÿ LëÿÁÿ{Àÿ ÓóÔÿæÀÿÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ þ {SæsçF fÿ½ A{s F¯ÿó
F¨Àÿç fÿ½ ÓóÓæÀÿ{Àÿ ÿçÓ{¢ÿÜÿ Aÿç ëÿàÿöµÿ {ÜÿæB$æF æ {¾æSêþæÿZÿ
Fvÿæ{Àÿ fÿ½Àÿ A$ö ÿæZÿÀÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ´æÀÿæ ¨ëÿ÷Àíÿ¨{Àÿ fÿ½ {Üÿ¯ÿæ ëÿÜÿô,
SõÜÿÿ¿æS ¨í¯ÿöÀëÿ fÿ½ {ÿD$#¯ÿæ ¯ÿæÁÿLÿ {þæÜÿ ¯ÿÉ{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨çÿæ
þæëÿ$#{àÿ þ, þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿçþ{;ÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿæþ{Àÿ LÿçF ÿ $æ;ÿç æ
{¾Dô ÉçÌ¿ ÿæÜÿæZÿ þ¾ö¿æÿæþæÿZÿÀÿ AëÿÏæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç ÿæÜÿæÀÿ þÜÿÿ´ ¨ëÿ÷vÿæÀëÿ
þ ¯ÿÜëÿ Së~{Àÿ þæÿ¿ÿæ ÀÿÜÿç$æF æ {Ó Üÿ] {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀÿëÌZÿ ¨÷Lõÿÿ ¨ëÿ÷
{ÜÿæB$æF æ
¾çF {¾æS ÓóÔÿæÀÿ ¾ëNÿ ÿëÜÿô, ÿæÜÿæZëÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÿçf ¨æQ{Àÿ
ÀÿQ#ÿ$æ;ÿç æ ¨íf¿ SëÀëÿµÿS¯ÿæÿ ¾ÿç Óæë Óèÿvÿÿ LÿÀÿç$æ{;ÿ, {ÿ{¯ÿ ÜÿfæÀÿ
ÓóQ¿æ{Àÿ ¯ÿçÀÿNÿ ÿæÜÿæZÿ ÉçÌ¿ {ÜÿæB¾æB$æ{;ÿ æ Lÿç;ëÿ {Ó AæÓç$#¯ÿæ ¯ÿçÀÿNÿ
¯ÿ¿NÿçZÿ þÀëÿ LÿæÜÿæLëÿ SæÝç Qaÿö {ÿB, LÿæÜÿæLëÿ W{Àÿ Óí`ÿÿæ {ÿB,
LÿæÜÿæLëÿ ¨ÿ÷ þæþ{Àÿ, LÿæÜÿæLëÿ ÿ ¯ëÿlæB ÓëlæB, ÓþÖZëÿ ÿæZÿ ÿçf WÀÿLëÿ
{üÿÀÿæB {ÿD$#{àÿ æ ¯ÿÜÿë ÓæLÿ Üÿvÿ LÿÀÿç¯ÿæÀëÿ ÿæZëÿ A¨ÉLëÿÿ {Üÿàÿæ æ
µÿçÿÀëÿ ÿæZÿë {¨÷Àÿ~æ {Üÿàÿæ {¾ FþæÿZÿ þÀëÿ LÿæÜÿæ ¨æQ{Àÿ ÓæëÀÿ àÿä~
{SæsçF þ ÿæÜÿ] æ FþæÿZëÿ ÀÿQ#¯ÿæ D`ÿçúÿ ëÿÜÿô æ Fþæ{ÿ Óæÿ ¨${Àÿ
¨æÀÿ {Üÿ{¯ÿ ÿæÜÿ] æ ÿçÀÿæÉ {ÜÿæB Lÿçdç {àÿæLÿ ¨æÜÿæÝÀëÿ {ÝBô ÿçfÀÿ fê¯ÿÿ
¯ÿçÓföÿ LÿÀÿç {ÿ{àÿ Lÿç;ëÿ þÜÿæÀÿæffê {ÓþæÿZÿ þÀëÿ LÿæÜÿæÀÿçLëÿ ÀÿQ#{àÿ
ÿæÜÿ] æ ¨Êÿæúÿ fæ~çàÿæ ¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ- fæÿÿ Àÿ{ÜÿDô Lÿç ¯ÿÝæ ¯ÿçLÿàÿ {Üÿð
{àÿLÿçúÿ C {Éæ`ÿ{ÿð Lÿç Ó`ÿÜëÿô {Lÿ þÀÿç¾æB {ÿæ ÀÿQ# {àÿ{ÿ æ FLÿ
{vÿæ ¨ÿç{ÿð ÀÿÜÿÿ, ADÀÿ Lÿæ {Üÿæÿ æ A$öæúÿ þëô fæ~ëdç, {þæ{ÿ ¯ÿÜëÿÿ
ëÿQ þ àÿæSëdç æ Fþæ{ÿ þÀÿç¾ç{¯ÿ {¯ÿæàÿç ¾ÿç þëô ¨÷$þÀëÿ fæ~ç¨æÀÿ;ÿç
{ÿ{¯ÿ ÿçÊÿß ÀÿQ# {ÿB$æ;ÿç æ ¨ÿçÿ {ÜÿæB þ fê¯ÿçÿ ÿ ÀÿÜÿç$æ{;ÿ,
A#Lÿæ Lÿ'~ ÜëÿA;ÿæ ? þþÿ´ ÿæÜÿæZÿ ÿçLÿs{Àÿ þ A#Lÿ $#àÿæ, {Üÿ{àÿ
þ ÀÿQ#{àÿ ÿæÜÿ] æ dA Óæÿf~ ÓæLÿZëÿ ¾æÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ Aæ{ÿÉ {ÜÿæB$#àÿæ-
Aæfç f{~ {¾æSµÿ÷Î ÓæLÿ AæÓëdç, fÿ½ fÿ½æ;ÿÀÿÀëÿ µÿ÷þ~LÿÀÿç
AæÓëdç, FÜÿç ÿæþ F¯ÿó FÜÿç Àíÿ¨Àÿ {LÿÜÿç AæÓç{¯ÿ æ ÿæÜÿæLëÿ ÀÿQ,
¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ D¨{ÿÉ ÿçA, ÿæÜÿæLëÿ AæSLëÿ ¯ÿ|ÿæA æ {Lÿ¯ÿÁÿ {ÓþæÿZëÿ
Üÿ] ÀÿQ#{àÿ æ Aæfç þ {ÓþæÿZÿ þÀëÿ f{~ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ æÀÿLëÿç{Àÿ ¯ÿÓçd;ÿç,
Aÿ¿ f{~ AëÿÓíßæ{Àÿ Ad;ÿç æ ëÿBÿçÿçf~ Aÿ¿ÿ÷ Ad;ÿç {ÓþæÿZëÿ
ÓúÿSëÀëÿZÿ LëÿÁÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç$#àÿæ æ F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨æB¯ÿæ Aÿç
ëÿàÿöµÿ æ
ÿÿ÷ ÿó ¯ëÿçÓó{ßæSó àÿµÿ{ÿ {¨ò¯ÿö{ÿÜÿçLÿþú æ
ßÿ{ÿ `ÿ ÿ{ÿæ µíÿß ÓçóÓç{ò LëÿÀëÿÿ¢ÿÿ ææ43ææ
{Óvÿæ{Àÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ¨í¯ÿöfÿ½{Àÿ Óæÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ëÿçÀÿ Óó{¾æSLëÿ
A$öæúÿ ÓóÔÿæÀÿLëÿ AÿæßæÓ ¨÷æ© LÿÀÿç$æF æ {Üÿ LëÿÀëÿÿ¢ÿÿ ! ¨í¯ÿöfÿ½ ÓóÔÿæÀÿÀÿ
¨÷µÿæ¯ÿ ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ¨ë~ç ÓóÓç{ò µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©çÀíÿ¨ê ¨Àÿþ Óçç
ÿçþ{;ÿÿ ¨÷ßÿ§ LÿÀëÿ$æF æ
¨í¯ÿöµÿ¿æ{Óÿ {ÿ{ÿð¯ÿ Üÿ÷çß{ÿ Üÿ¿¯ÿ{Éæ¨ç Ó æ
fçjæÓëÀÿ¨ç {¾æSÓ¿ É±ÿ¯ÿ÷Üÿ½æÿç¯ÿÿö{ÿ ææ44ææ
É÷êþæÿZÿ W{Àÿ ¯ÿçÌß ¯ÿæÓÿæÀÿ ¯ÿÉ{Àÿ ÀÿÜÿç{àÿ þ {Ó ¨í¯ÿö
fÿ½Àÿ Aµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ µÿS¯ÿúÿ ¨$ AæÝLëÿ AæLÿÌ}ÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó {¾æS{Àÿ
Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§¾ëNÿ fçjæÓë þ ¯ÿæ~êÀÿ ¯ÿçÌßLëÿ ¨æÀÿLÿÀÿç ÿç¯ÿöæ~ ¨ÿLëÿ
¨æB¾æB$æFæ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ FÜÿæ Üÿ] FLÿþæÿ÷ D¨æß æ {LÿÜÿç þ
{SæsçF fÿ½{Àÿ ¨æBÿ$æF æ
ÌÏ Aæß 165
¨÷ßÿ§æÿ¿ÿþæÿÖë {ßæSê ÓóÉëLÿçàúÿ ¯ÿçÌ æ

A{ÿLÿfÿ½ÓóÓçÖ{ÿæ ßæÿç ¨Àÿæó Sÿçþú ææ45ææ
A{ÿLÿ fÿ½Àëÿ ¨÷ßÿ§ LÿÀÿç AæÓë$#¯ÿæ {¾æSê ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB¾æB$æF æ ¨÷ßÿ§ ¨í¯ÿöLÿ Aµÿ¿æÓ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSê ÓþÖ ¨æ¨Àëÿ Ó¸íÿöÀíÿ{¨
Éë {ÜÿæB ¨ÀÿþSÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ FÜÿæ Üÿ] Lÿ÷þ A{s æ
¨÷${þ Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§Àëÿ Üÿ] {Ó {¾æS ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$æF, þÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {Üÿ{àÿ
¨ëÿ fÿ½ {ÿB$æF æ ÓúÿSëÀëÿZÿ LÿíÁÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF F¯ÿó ¨÷{ÿ¿Lÿ
fÿ½{Àÿ Aµÿ¿æÓ LÿÀÿç LÿÀÿç {ÉÌ{Àÿ {Óvÿæ{Àÿ Üÿ] ¨Üÿo#¾æB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ
¨ÀÿþSÿç ¨Àÿþæþ LëÿÜÿæ¾æBdç æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, FÜÿç {¾æS{Àÿ ¯ÿêf
ÿÎ {ÜÿæBÿ$æF æ Aæ¨~ ëÿB¨æÿ þæÿ÷ `ÿæàÿçS{àÿ, {ÓÜÿç Óæÿÿ{Lÿ{¯ÿ ÿÎ
{ÜÿæBÿ$æF æ {¾ {Lÿò~Óç ¨Àÿç×çÿç{Àÿ ÀÿÜÿç þ þëÿÌ¿ F¨Àÿç LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ æ
AÅÿ Óæÿ fqæÁÿ{Àÿ ÀÿÜÿç Üÿ] LÿÀÿç¨æÀÿç$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {ÓþæÿZÿ ÿçLÿs{Àÿ
Óþß Üÿ] ÿ$æF æ Aæ¨~ LÿÁÿæ, {SæÀÿæ, Ó´{ÿÉê Lÿçºæ ¯ÿç{ÿÉê A$¯ÿæ
{¾{Lÿò~Óç ×æÿ{Àÿ ÀÿÜÿ;ëÿ ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, Sêÿæ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ DçÎ æ Sêÿæ
Aæ¨~Zÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] A{s æ LÿæÀÿ~ Aæ¨~ þëÿÌ¿ æ ÿê¯ÿ÷ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ µÿ{àÿ
¾æÜÿæ {ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§¾ëNÿ SõÜÿ× Üÿ] {ÜÿæB$æF æ Sêÿæ SõÜÿ×,
¯ÿçÀÿNÿ, Éçäçÿ-AÉçäçÿ, Ó¯ÿö ÓææÀÿ~ þëÿÌ¿þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] A{s æ {Lÿò~Óç
Óæë ÿæþLÿ ¯ÿç`ÿçÿ÷ ¨÷æ~ê ÿçþ{;ÿ Üÿ] ëÿÜÿô æ {ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçÿöß
{ÿDd;ÿç-
ÿ¨Ó´ç{µÿ¿æ#{Lÿæ {ßæSê jæÿç{µÿ¿æ¨ç þ{ÿæ#Lÿ æ
Lÿþ}µÿ¿Êÿæ#{Lÿæ {ßæSê ÿÓ½æúÿ{ßæSê µÿ¯ÿæfëöÿ ææ46ææ
ÿ¨Ó´êþæÿZÿ vÿæÀëÿ {¾æSê {É÷Ï æ jæÿê þæÿZÿvÿæÀëÿ þ {É÷Ï
LëÿÜÿæ¾æBdç æ LÿþöêþæÿZÿ vÿæÀëÿ þ {¾æSê {É÷Ï æ {ÿ~ë LÿÀÿç {Üÿ Afëöÿ !
ëÿ{þ {¾æSê {Üÿ¯ÿæLëÿ ¨÷ßÿ§ LÿÀÿ æ
-ÿ¨Ó´ê-
ÿ¨Ó´ê þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ {¾æS{Àÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
ÿ¨ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÿöþæÿ {¾æS{Àÿ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç ÿæÜÿ]
A$öæúÿ ¨÷ßÿ§ fæÀÿê ÀÿÜÿçdç æ
-Lÿþöê-
FÜÿç ÿçßÿ LÿþöLëÿ fæ~ç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæ ÿ {Ó ÿçfÀÿ

ÉNÿçLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó ÿæ ÿ {Ó Óþ¨ö~ µÿæ¯ÿ ÓÜÿçÿ
¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿþö LÿÀëÿ$æ;ÿç æ
-jæÿê-
jæÿêþæSöê {ÓÜÿç ÿçßÿ LÿþöLëÿ A$öæúÿ ¾j ¨÷Lÿç÷ßæ ¯ÿç{ÉÌLëÿ Ó¸íÿö
Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ AæS{Àÿ ÀÿQ# {Ó$#{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
{Ó$#{Àÿ àÿæµÿ ÜÿæÿêÀÿ ¨Àÿç~æþLëÿ {Ó Ó´ßó ¯ÿÜÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ àÿæµÿ Üÿæÿê{Àÿ
õÿÎç ÀÿQ# {Ó `ÿæàÿç$æ;ÿç æ
-{¾æSê-
ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSê BÎ{Àÿ A$öæúÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ {ÜÿæB
Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç ÿçßÿ Lÿþö A$öæúÿ {¾æS Óæÿæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ
¾æÜÿæZÿ {¾æS{äþÀÿ ¨Àÿç~æþLëÿ µÿS¯ÿæÿ ÿ$æ {¾æ{SÉ´Àÿ ¯ÿÜÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
¨ÿÿÀÿ ¨Àÿç×çÿç AæÓç{àÿ þ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ¨ÿÿÀÿ µÿß ÿ$æF æ LÿæÀÿ~
{Ó {¾Dô ¨Àÿþÿÿ´Lëÿ `ÿæÜÿôë$æF, {ÓÜÿç ¨Àÿþææ Üÿ] ÿæÜÿæZëÿ ÿçß¦~ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿæßêÿ´ {ÿB$æ;ÿç æ
¯ÿÿöþæÿ ÿ¨Ó´ê {¾æS LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ A{s æ Lÿþöê {Lÿ¯ÿÁÿ
LÿþöLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ ÿ¨Ó´ê H LÿþöêZÿ ¨ÿÿ
{Üÿ¯ÿæ{Àÿ þ Ó»æ¯ÿÿæ ÀÿÜÿç$æF, LÿæÀÿ~ ÿæ FþæÿZÿ µÿçÿ{Àÿ Óþ¨ö~ ÀÿÜÿçdç
F¯ÿó ÿæ ÿçfÀÿ Üÿæÿêàÿæµÿ {ÿQ#¯ÿæÀÿ äþÿæ Üÿ] $æF æ Lÿç;ëÿ jæÿê {¾æSÀÿ
¨Àÿç×çÿçLëÿ fæ~ç¨æÀÿç$æF æ ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ þ ¯ëÿlç¨æÀÿç$æF, ÿçfÀÿ ÿæßêÿ´
ÿçf D¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç F¯ÿó ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSê ÿ BÎZÿ vÿæ{Àÿ ÿçfLëÿ
Óþ¨}ÿ LÿÀÿç{ÿB$æF, ÿæÜÿæZÿ {¾æS {äþ BÎ Üÿ] ¯ÿÜÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
¨ÀÿþLÿàÿ¿æ~ ¨${Àÿ ëÿ{Üÿô A$öæúÿ jæÿê H ÿçÍæþ Lÿþö{¾æSê Üÿ] vÿçLúÿ
`ÿæàÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¾æÜÿæZÿ µÿæÀÿ {ÓÜÿç BÎ {ÿB$æ;ÿç, {Ó FÜÿç ÓþÖZÿ vÿæÀëÿ
{É÷Ï A{s æ LÿæÀÿ~ ¨÷µëÿ ÿæÜÿæZëÿ S÷Üÿ~ LÿÀÿç {ÿBd;ÿç æ ÿæÜÿæÀÿ Üÿæÿê àÿæµÿ
{ÓÜÿç ¨÷µëÿ Üÿ] ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç {¾æSê {É÷Ï A{s æ {Üÿ
Afëöÿ ! ëÿ{þ {¾æSê ÜëÿA, Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ {¾æSæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ æ {¾æSê {É÷Ï
A{s Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿ µÿçÿÀëÿ {ÓÜÿç {¾æSê Ó¯ÿö{É÷Ï ¾çF Lÿç A;ÿÀÿææ ÓÜÿçÿ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ÌÏ Aæß 167
{ßæSçÿæþ¨ç Ó{¯ÿöÌæó þúÿS{ÿÿæ;ÿÀÿææÿæ

É÷æ¯ÿæúÿ µÿf{ÿ {ßæ þæó Ó {þ ßëNÿÿ{þæ þÿ ææ47ææ
Ó¸íÿö ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSêþæÿZÿ{Àÿ þ ¾çF É÷æ¯ÿç{µÿæÀÿ {ÜÿæB
A;ÿÀÿææ ÓÜÿçÿÿA;ÿ`ÿç;ÿÿ ÓÜÿçÿ, {þæ{ÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ µÿfÿ LÿÀëÿ$æF, {ÓÜÿç
{¾æSê {þæ{ÿ ¨Àÿþ {É÷Ï þæÿ¿ A{s æ µÿfÿ {Lÿò~Óç {ÿQæ~çAæ ,
¨÷ÿÉöÿ Lÿçºæ AæLÿÌ}ÿ LÿÀÿæB¯ÿæ ¯ÿÖë ëÿÜÿô æ {ÿQæ~çAæ, ¨÷ÿÉöÿ ÿ´æÀÿæ µÿ{àÿ
Óþæf AëÿLíÿÁÿ A$öæúÿ ¨÷ÉóÓæ LÿÀÿ;ÿç Lÿç;ëÿ ¨÷µëÿ ¨÷ÿçLíÿÁÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ A$öæúÿ
¨÷µëÿ ¯ÿçþëQ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ µÿfÿ Aÿ¿;ÿ {Sæ¨ÿêß A{s F¯ÿó ÿæÜÿæ A;ÿLÿÀÿ~
ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF æ ÓæÿÀÿ Üÿ÷æÓ ¯õÿç A;ÿLÿÀÿ~ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ LÿÀÿç$æF æ
ÿçÍÌö
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {¾, üÿÁÿ AæÉæÀëÿ
ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB ¾çF Lÿæßö¿óLÿþö A$öæúÿ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ¨÷Lÿ÷çßæ ¯ÿç{ÉÌÀÿ Aæ`ÿÀÿ~
LÿÀÿç$æF, {Ó Üÿ] Ó¿æÓê, {Ó Üÿ] {¾æSê æ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿ÷çßæ A$¯ÿæ AS§çLëÿ ÿ¿æS
LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {¾æSê Lÿçºæ Ó¿æÓê {ÜÿæBÿ$æF æ ÓZÿÅÿ ÿ¿æS ÿLÿÀÿç {Lÿò~Óç
¨ëÀëÿÌ Ó¿æÓê Lÿçºæ {¾æSê {ÜÿæBÿ$æF æ Aæ{þ ÓZÿÅÿ LÿÀëÿÿæÜÿôë æ FÜÿç¨Àÿç
É±ÿ LÿÜÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÓZÿÅÿ ¨ç dæÝç ÿ$æF æ {¾æS{Àÿ AæÀíÿ|ÿ {Üÿ¯ÿæ Bdæ¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌ Lÿæßö¿óLÿþö LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ A$öæúÿ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ {¾æS
Lÿ÷þÉ LÿÀÿç LÿÀÿç {¾æSæÀíÿ|ÿ A¯ÿ×æ{Àÿ ¨Üÿo#¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] Ó¸íÿö ÓZÿÅÿ Aµÿæ¯ÿ
{ÜÿæB$æF æ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ FÜÿæÀÿ Aµÿæ¯ÿ {ÜÿæBÿ$æF æ Ó¸íÿö ÓZÿÅÿ Aµÿæ¯ÿ Üÿ]
Ó¿æÓ A{s æ
{¾æ{SÉ´Àÿ ¨ëÿ LÿÜÿç{àÿ {¾ Aææ A{æSÿç{Àÿ ¾æB$æF F¯ÿó
ÿæÀÿ DæÀÿ þ {ÜÿæB$æF æ {¾Dô ¨ëÀëÿÌ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ fçç~ç {ÿBdç,
ÿæÜÿæÀÿ Aææ ÿæZÿ ÿçþ{;ÿ þçÿ÷ {ÜÿæB þçÿ÷ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF, ÿ$æ
¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç¨æÀÿç$æF, {¾Dô ¨ëÀëÿÌ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ fç~ç ¨æÀÿçÿæÜÿæô;ÿç
ÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÿæZÿÀÿ Aææ Éÿø {ÜÿæB Éÿøÿæ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ {ÜÿæB$æF æ
¾æÿÿæÀÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ Aÿ þëÿÌ¿ ÿçfÀÿ AææLëÿ A{æSÿçLëÿÿ ÿ
¨ÜëÿoæB¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ÿçf ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿçf AææÀÿ DæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ
{Ó ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSêZÿ ÀÿÜÿ~êLëÿ LÿÜÿç{àÿ æ ¾j×Áÿê, ¯ÿÓç¯ÿæ
AæÓÿ ÿ$æ Lÿç¨Àÿç ¯ÿÓç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ, FÜÿç D{É¿{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, ×æÿ
FLÿæ;ÿ F¯ÿó Ó´bÿ {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¯ÿÚ, þõS`ÿþö A$¯ÿæ LëÿÉæÓÿ þÀëÿ
{¾{Lÿò~Óç {SæsçF AæÓÿ ¾{$Î æ LÿþöÀÿ Aë&Àíÿ¨ {`ÿÎæ,¾ëNÿ AæÜÿæÀÿ-
¯ÿçÜÿæÀÿ, {ÉæB¯ÿæ Dvÿç¯ÿæÀÿ Óó¾þ D¨{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ æ {¾æSêZÿ ÿç{Àÿæ
`ÿçÿÀÿ D¨þæ {Ó ¯ÿæßë ÀÿÜÿçÿ ×æÿ{Àÿ $#¯ÿæ ÿê¨Àÿ ALÿ¸çÿ ÉçQæÀÿ ÿõÎæ;ÿ
{ÿ{àÿ F¯ÿó FÜÿç¨Àÿç {ÓÜÿç ÿç{Àÿæ `ÿçÿ þ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF,
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÓÜÿç {¾æSêÀÿ ¨æÀÿæLÿæÏæ Aÿ;ÿ Aæÿ¢ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
ÓóÓæÀÿÀÿ Óó{¾æS ¯ÿç{ßæSÀëÿ ÀÿÜÿçÿ Aÿ;ÿ ÓëQÀÿ ÿæþ {ÜÿDdç {þæä æ
{¾æSÀÿ A$ö {ÜÿDdç ¨ÀÿþææZÿ þçÁÿÿ æ {¾Dô {¾æSê F$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
¨æB¾æB$æF, {Ó Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ ÓþõÿÎç ÀÿQ#$æF æ {¾¨Àÿç ÿçfÀÿ Aææ
{Ó¨Àÿç Üÿ] ÓþÖZÿ AææLëÿ {ÿQë$æF æ {Ó ¨Àÿþ ¨ÀÿæLÿæÏæ Àíÿ¨ Éæ;ÿçLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æF, Aÿ {¾æS Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ þÿ {¾Dô AæÝLëÿ ¾æB$æF,
{ÓvÿæÀëÿ þÿLëÿ ¨÷ÿ¿æ¯ÿÿöÿ LÿÀÿç ÿçfÀÿ Óæÿ{Àÿ àÿSæB¯ÿæ D`ÿçúÿ æ É÷êLõÿÐ
Ó´êLÿæÀÿ LÿÀÿçd;ÿç {¾, þÿ ¯ÿÜëÿÿ LÿvÿçÿÿæÀÿ ÓÜÿ ¯ÿÉ{Àÿ {ÜÿæB$æF, Lÿç;ëÿ
FÜÿç þÿ Aµÿ¿æÓ H {¯ÿðÀÿæS¿ ÿ´æÀÿæ ÿçÊÿçÿ Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿÉ {ÜÿæB¨æÀÿç$æF æ
Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ ¯ÿ¿Nÿç þ A{ÿLÿ fÿ½Àÿ Aµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ {ÓvÿæLëÿ ¨Üÿo#
¾æB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ ¨Àÿþ Sÿç A$¯ÿæ ¨Àÿþ æþ A{s æ ÿ¨Ó´ê, jæÿê
ÿ$æ {Lÿ¯ÿÁÿ LÿþöêþæÿZÿ vÿæÀëÿ þ {¾æSê {É÷Ï æ {ÿ~ë LÿÀÿç {Üÿ Afëöÿ !
ëÿ{þ {¾æSê ÜëÿA æ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ A;ÿþöÿ ÿ´æÀÿæ {¾æS Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿ æ
¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ ¨÷þëQ Àíÿ¨{Àÿ {¾æS¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ Aµÿ¿æÓ
D¨{Àÿ SëÀëÿÿ´ {ÿBd;ÿ æ Aÿ-
C ÿûÿçÿç É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó {ßæSÉæ{Ú

É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "Aµÿ¿æÓ{ßæ{Sæÿ'ÿæþ Ì{Ïææß ææ6ææ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿSêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌÿ, F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ
ÿ$æ {¾æSÉæÚ ¯ÿç Ì ßLÿ É÷ ê Lõ ÿ Ð F¯ÿó Afë ö ÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "Aµÿ¿æÓ
{¾æ{Sæÿ'ÿæþÿ ÌÏ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
Bÿç É÷êþúÿ ¨ÀÿþÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ ÉçÌ¿ É÷ê Ó´æþê
"Aµÿ¿æÓ{ßæ{Sæÿ' ÿæþ Ì{Ïææß æ
C
A$ Ó©{þææß
Sÿ Aæß þæÿZÿ{Àÿ SêÿæÀÿ ¨÷æß þëQ¿ þëQ¿ ÓþÖ ¨÷É§ ¨íÿö
{ÜÿæBSàÿæ æ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS, jæÿ {¾æS, Lÿþö H ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨, ÿæÜÿæÀÿ
¯ÿç#, {¾æSÀÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ Ó´Àíÿ¨, ÿæÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ ÿ$æ A¯ÿÿæÀÿ, ¯ÿÿöÓZÿÀÿ,
Óÿæÿÿ, Aæ×çÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {àÿæLÿ Lÿàÿ¿æ~æ$ö Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ SëÀëÿÿ´,
¾ë Bÿ¿æÿç D¨{Àÿ ¯ÿçÉÿú `ÿaÿöæ LÿÀÿæSàÿæ æ ¨Àÿ¯ÿÿöê AæßþæÿZÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷ ê Lÿõ Ð FÜÿç Ó ¯ë ÿ É±ÿ Ó¢ÿµÿö ç ÿ A{ÿLÿ ¨í À ÿLÿ ¨÷ É § L ë ÿ {ÿBd;ÿç æ
¾æÜÿæÀÿ Óþææÿ, AëÿÏæÿ ÿ$æ AæÀÿæÿæ{Àÿ ÓÜÿæßLÿ Óç {Üÿ¯ÿ æ
ÌÏ AæßÀÿ A;ÿçþ {ÉâæLÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ F¨Àÿç LÿÜÿç ¨÷É§Àÿ Ó´ßó
¯ÿêfæ{Àÿæ¨~ LÿÀÿç{ÿ{àÿ {¾, {¾Dô {¾æSê þúÿS{ÿÿæ;ÿÀÿæþæÿ A$öæúÿ
{¾Dô Éë A;ÿLÿÀÿ~ {¾æSê {þæ vÿæ{Àÿ A$öæúÿ ¨Àÿþææ{Àÿ Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ
×çÿ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæLëÿ þëô AÿçÉß {É÷Ï {¾æSê þæÿç$æF æ ¨Àÿþææ{Àÿ
Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ ×çÿç Lÿ'~ ? ¯ÿÜëÿÿ {¾æSê ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ© ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç Lÿç;ëÿ
Lÿçdç ÿæ Lÿçdç ÿë¯ÿöÁÿÿæ {ÓþæÿZëÿ ¯ÿææ {ÿD$æF æ {¾æSêZÿ ÿçLÿs{Àÿ FÜÿç
ëÿ¯ÿöÁÿÿæ {àÿÉ þæÿ÷ ÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ F¨Àÿç A¯ÿ×æ {Lÿ{¯ÿ AæÓç¯ÿ?
Ó¸íÿö Àíÿ{¨ ¨ÀÿþææZÿ fæÿLÿæÀÿê {Lÿ{¯ÿ AæÓç¯ÿ ? {Lÿ{¯ÿ{Üÿ¯ÿ ? FÜÿç
D{É¿{Àÿ æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
É÷êµÿS¯ÿæÿ D¯ÿæ`ÿ
þß¿æÓNÿþÿæ ¨æ$ö {ßæSó ¾ëqúÿþÿæÉ÷ß æ
AÓóÉß ÓþS÷ó þæó ß$æ jæÓ¿Óç ÿbõÿ~ë ææ1ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ëÿ{þ {þæ vÿæ{Àÿ AæÓNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ þÿ¯ÿæàÿæ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ
ÿæÜÿ] A¨çëÿ þÿæÉ÷ß A$öæúÿ {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB {¾æS{À ÿçÀÿ;ÿÀÿ àÿæSç
ÀÿÜÿç$#¯ÿæ (dæÝç ëÿÜÿô) {þæ{ÿ {¾¨Àÿç ÓóÉß ÀÿÜÿçÿ fæ~ç¨æÀÿç¯, ÿæÜÿæLëÿ
ëÿ{þ Éë~ æ ¾æÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿæ ¨{Àÿ {àÿÉþæÿ÷ ÓóÉß ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Ó¸íÿö
¯ÿçµÿíÿç fæ~ç¯ÿæ ¨æBô ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
jæÿó {ÿÜÿó Ó¯ÿçjæÿþçÿó ¯ÿä¿æþ¿{ÉÌÿ æ

ßfújæÿ´æ {ÿÜÿ µíÿ{ßæÿ¿fújæÿ¯ÿ¿þ¯ÿÉçÌ¿{ÿ ææ2ææ
þëô ëÿþ ÿçþ{;ÿ FÜÿç ¯ÿçjæÿ ÓÜÿçÿ jæÿLëÿ ¨íÿöÀíÿ{¨ ¨÷ÿç¨æÿÿ LÿÀÿç¯ÿç æ
¨íÿöçLÿæÁÿ{Àÿ ¾j ¾æÜÿæLëÿ ÓõÎç LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç Aþõÿÿ´ ¨÷æ©ç ÓÜÿçÿ þçÁëÿ$#¯ÿæ
AëÿµíÿÿçÀÿ ÿæþ ¾j æ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä AëÿµëÿÿçÀÿ ÿæþ Üÿçô jæÿ æ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ FLÿ Óþß{Àÿ Ó¯ÿöÿ÷ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¾Dô äþÿæ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ Üÿ] ¯ÿçjæÿ æ Lÿç¨Àÿç {ÓÜ ç ¨÷µëÿ {SæsçF Óþß{Àÿ ÓþÖZÿ
Üõÿÿß{Àÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æ;ÿç ? {LÿDôµÿÁÿç {ÓÜÿç ¨÷µëÿ ÓæLÿZëÿ DvÿæD$æ;ÿç,
¯ÿÓæD$æF F¯ÿó ¨÷LõÿÿçÀÿ ÿ´¢ÿÀëÿ ÿç¯õÿÿç LÿÀÿæB Ó´Àíÿ¨Àÿ ×çÿç ¨¾ö¿;ÿ Óæÿ
LÿÀÿæB$æ;ÿç ? ¨÷µëÿZÿ FÜÿç Lÿæ¾ö¿ ¨÷~æÁÿêÀÿ ÿæþ Üÿ] ¯ÿçjæÿ A{s æ FÜÿç ¯ÿçjæÿ
ÓÜÿçÿ jæÿLëÿ þëô Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ LÿÜÿç¯ÿç æ ¾æÜÿæLëÿ fæ~ç{àÿ (Éë~çLÿÀÿç ëÿÜÿô)
ÓóÓæÀÿ{Àÿ AæD Lÿçdç þ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ fæ~ç¯ÿæ {àÿæLÿZÿ
ÓóQ¿æ ¯ÿÜëÿÿ Lÿþ A{s æ
þëÿÌ¿æ~æó ÓÜÿ{Ó÷Ìë LÿÊÿçúÿßÿÿç Óç{ß æ
ßÿÿæþ¨ç Óçæÿæó LÿÊÿçúÿþæó {¯ÿÿç ÿÿ´ÿ ææ3ææ
ÜÿfæÀÿ þëÿÌ¿ þ{Àÿ {Lÿò~Óç f{~ þëÿÌ¿ Üÿ] {þæÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ
¾ÿ§ LÿÀëÿ$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ¾ÿ§ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSêþæÿZÿ þ{Àÿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÀÿÁÿ
þëÿÌ¿ Üÿ] ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ fæ~ç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ÓþS÷ ÿÿ´
{LÿDôvÿç Adç ? ¨ç Àíÿ¨{Àÿ A$¯ÿæ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿçdç ? ¨ç H ¯ÿ÷Üÿ½æ FÜÿç
ëÿBsç Üÿ] ×æÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
µíÿþçÀÿæ{¨æÿ{Áÿæ ¯ÿæßë Qó þ{ÿæ ¯ëÿç{Àÿ¯ÿ `ÿ æ
AÜÿóLÿæÀÿ Bÿêßó {þ µÿçæ ¨÷LõÿÿçÀÿÎæ ææ4ææ
{Üÿ Afëöÿ ! µíÿþç, fÁÿ, AS§ç, ¯ÿæßë, AæLÿæÉ ÿ$æ þÿ, ¯ëÿç H
AÜÿóLÿæÀÿ FÜÿç¨Àÿç Aævÿ ¨÷LÿæÀÿ {µÿÿ¾ëNÿ {þæÀÿ ¨÷Lõÿÿç ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæLëÿ AÎæ
þíÁÿ ¨÷Lÿõÿç LëÿÜÿæ¾æF æ
A¨{ÀÿßþçÿÖ´ÿ¿æó ¨÷Lõÿÿçó ¯ÿçç {þ ¨Àÿæþú æ
fê¯ÿµíÿÿæó þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ß{ßÿó æ¾ö¿{ÿ fSúÿ ææ5ææ
"Bßþú' A$öæúÿ FÜÿç Aævÿ ¨÷LÿæÀÿ ¾ëNÿ {þæÀÿ A¨Àÿæ ¨÷Lõÿÿç ÀÿÜÿçdç æ
A$öæúÿ fÝ ¨÷Lÿõÿç ÀÿÜÿçdç æ {Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Aföëÿ ! FÜÿæÀÿ ¯ÿç¨Àÿêÿ fê¯ÿÀíÿ¨
Ó©þ Aæß 171
"¨Àÿæ' A$öæúÿ {`ÿÿÿ ¨÷Lÿõÿç {¯ÿæàÿç fæ~ æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö fSÿ æÀÿ~
LÿÀÿæ¾æBdç æ ÿæÜÿæ {ÜÿDdç fê¯ÿææ æ fê¯ÿææ þ ¨÷LõÿÿçÀÿ Óº¤ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ
{{¾æSëô ¨÷Lõÿÿç Üÿ] A{s æ
Fÿúÿ{ßæÿêÿç µíÿÿæÿç Ó¯ÿöæ~êëÿ¿¨æÀÿß æ
AÜÿó Lõÿû§Ó¿ fSÿ ¨÷µÿ¯ÿ ¨÷ÁÿßÖ$æ ææ6ææ
{Üÿ Aföëÿ ! FÜÿç¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ D`ÿçúÿ {¾, Ó¸íÿö µíÿÿ "Fÿ{ÿ¿æÿêÿç'
FÜÿç þÜÿæ¨÷Lõÿÿç vÿæÀëÿ A$öæúÿ ¨Àÿæ H A¨Àÿæ ¨÷Lõÿÿç vÿæÀëÿ Üÿ] D {ÜÿæB$æF æ
FÜÿç ëÿBsç Üÿ] FLÿþæÿ÷ {¾æÿç A{s æ þëô Ó¸íÿö fSÿÀÿ Dÿç H ¨÷ÁÿßÀíÿ¨
A{s æ A$öæúÿ þëô Üÿ] þíÁÿ LÿæÀÿ~ A{s æ {þæ vÿæÀëÿ Üÿ] fSÿÀÿ Dÿç H
¨÷Áÿß A$öæúÿ ¯ÿçàÿß þ {ÜÿæB$æF æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨÷Lõÿÿç ¯ÿçÿ¿þæÿ $#¯ÿ
{Ó ¨¾ö¿;ÿ þëô Üÿ] ÿæ'Àÿ Dÿç A{s F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
¨÷LõÿÿçÀëÿ ¨æÀÿ ¨æB$æ;ÿç, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ þëô Üÿ] þÜÿæ¨÷Áÿß {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæ
Aëÿµÿ¯ÿ{Àÿ AæÓç$æF æ
ÓõÎçÀÿ Dÿç H ¨÷ÁÿßÀÿ ¨÷É§Lëÿ þæÿ¯ÿ Óþæf {LÿòëÿÜÿÁÿ ¯ÿÉ
{ÿQ#$æ;ÿç æ ¯ÿçÉ´Àÿ A{ÿLÿ ÉæÚ{Àÿ FÜÿæLëÿ {¾{Lÿò~Óç D¨æß{Àÿ ¯ëÿlæB¯ÿæLëÿ
¨÷ßæÓ LÿÀÿç AæÓëd;ÿç æ LÿçF LÿÜÿç$æF ¨÷Áÿß{Àÿ ÓóÓæÀÿ Ýë¯ÿçç¾æB$æF æ
Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ AÿëÓæ{Àÿ Óí¾ö¿ F{ÿ ÿÁÿLëÿ AæÓç¾æF {¾, ¨õ$#¯ÿê fÁÿç ¾æB$æFæ
Aÿ¿ LÿçF FÜÿæLëÿ Lÿæßæþÿ LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, FÜÿç ÿçÿ ÓþÖZÿÀÿ ÿçÿöß
Éë~æB$æ;ÿç æ Aÿ¿ {LÿÜÿç ÿçÿ¿-¨÷Áÿß, {ÿðþçÿçLÿ ¨÷ÁÿßÀÿ S~ÿæ{Àÿ ¯ÿ¿Ö æ
Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ ¨÷Lõÿÿç Aÿæÿç, ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ Lÿç;ëÿ FÜÿæ
ÿÎ {Lÿ{¯ÿ {ÜÿæBÿæÜÿ] æ
µÿæÀÿÿêß þöS÷¡ÿæëÿÓæ{Àÿ Àÿæfæ þëÿ ¨÷Áÿß {ÿQ#$#{àÿ æ FÜÿæZÿ
ÓÜÿçÿ FSæÀÿ f~ JÌç þû¿ Éçèÿ{Àÿ ÿæ¯ÿ ¯ÿæ¤ÿç ÜÿçþæÁÿßÀÿ FLÿ Dëÿèÿ
Éç Q ÀÿÀÿ ÿÉÀÿ~ {ÿB$# { àÿ æ àÿêÁÿæLÿæÀÿ É÷ ê Lõ ÿ ÐZÿ D¨{ÿÉ F¯ÿó
fê¯ÿÿÿÓº¤ÿçÿ , ÿæZÿ ÓþLÿæÁÿêÿ ÉæÚ, µÿæS¯ÿÿ{Àÿ þõLÿë þëÿçZÿ ¨ëÿ÷
þæLÿö{ßZÿ ÿ´æÀÿæ ¨÷ÁÿßLëÿ Ó´`ÿäë{Àÿ {ÿQ#$#¯ÿæ õÿÉ¿ ¨÷Öëÿ {ÜÿæBdç æ {Ó
ÜÿçþæÁÿßÀÿ DÿÀÿ{Àÿ $#¯ÿæ ¨ëÑµÿÿ÷æ ÿÿê ÿs{Àÿ ÀÿÜÿë$#{àÿ æ µÿæS¯ÿÿÀÿ
ÿ´æÿÉ Ôÿ¤ÿÀÿ AÎþ H ÿ¯ÿþ Aæß AÿëÓæ{Àÿ {ÓòÿLÿæÿç JÌçþæ{ÿ ÓíÿZëÿ
¨`ÿæÀÿç{àÿ {¾, þæLÿö{ß þÜÿæ¨÷Áÿß{Àÿ ¯ÿs¯õÿäÀÿ ¨ÿ÷{Àÿ µÿS¯ÿæÿ ¯ÿæÁÿ
þëLëÿ¢ÿZÿë ÿÉöÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ Lÿç;ëÿ {Ó ÿ Aæ»Àÿ Üÿ] ¯ÿóÉÀÿ $#{àÿ, Aæ»vÿæÀëÿ

Lÿççdç Óþß ¨í¯ÿöÀëÿ {ÜÿæB$#{àÿ æ ÿæÜÿæZÿ fÿ½ ¨{Àÿ ÿæ ÿ {Lÿò~Óç ¨÷Áÿß
{ÜÿæB$#àÿæ ÿæ ÓõÎç Üÿ] Ýë¯ÿç¾æB$#àÿæ æ Ó¯ëÿ Lÿçdç ¾$æ¯ÿúÿ ÀÿÜÿçdç æ {ÿ{¯ÿ {Ó
Lÿç¨Àÿç ¨÷Áÿß {ÿQ#$#{àÿ ?
Óíÿfê LÿÜÿç{àÿ {¾, þæLÿö{ßZÿ ¨÷æ$öÿæ ÿ´æÀÿæ ¨÷É {ÜÿæB µÿS¯ÿæÿ
ÿÀÿÿæÀÿæß~ ÿæZëÿ ÿÉöÿ {ÿ{àÿ æ þæNÿ{É´ß fê LÿÜÿç{àÿ {¾, þëô Aæ¨~Zÿ
{ÓÜÿç þæßæ {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç, ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ {¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB FÜÿç Aææ Aÿ;ÿ
{¾æÿç{Àÿ µÿ÷þ~ LÿÀÿç$æF æ µÿS¯ÿæÿ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿæ~êLëÿ Ó´êLÿæÀÿ Lÿ{àÿ F¯ÿó
ÿ{çÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ þëÿç ÿçfÀÿ AæÉ÷þ{Àÿ µÿS¯ÿæÿZÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ ÿÿ½ß
{ÜÿD$#{àÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæZëÿ {ÿQæSàÿæ Lÿç `ÿæÀÿçAæÝë Óþëÿ÷ ÿæZÿ AæÝLëÿ þæÝç
AæÓëdç æ {Ó$#{Àÿ Lëÿ»êÀÿ {ÝDô$#{àÿ F¯ÿó {ÓþæÿZÿ Lÿ¯ÿÁÿ{Àÿ JÌç þæLÿö{ß
þ AæÓë$#{àÿ æ {Ó ¯ÿo#¯ÿæ ÿçþ{;ÿ F¨{s {Ó¨{s Üÿæÿ{SæÝ ¨ççsç ¨÷ßÿ§
LÿÀëÿ$#{àÿ æ AæLÿæÉ, Óí¾ö¿, ¨õ$´ê, `ÿ¢ÿ÷þæ, Ó´Sö,{f¿æÿçÌ þÁÿ, Óþ{Ö {ÓÜÿç
Óþß{Àÿ Ýë¯ÿçS{àÿ æ FÜÿç Óþß ¯ÿ¿¯ÿæÿ{Àÿ þæLÿö{ßZë {SæsçF ¯ÿs¯õÿä
H ÿæÜÿæÀÿ ¨ÿ÷{Àÿ {SæsçF ÉçÉë ÿçÉç{àÿ æ É´æÓ ÓÜÿçÿ þæLÿö{ß þ {ÓÜÿç
ÉçÉëZ DÿÀÿLëÿ `ÿæàÿçS{àÿ F¯ÿó ÿçfÀÿ AæÉ÷þ, Óí¾ö¿ þÁÿ, ÓÜÿçÿ ÓõÎçLëÿ
DÿÀÿ µÿçÿ{Àÿ ¨æB{àÿ æ ¨ëÿ ¨÷É´æÓ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç ÉçÉëZÿ DÿÀÿÀëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ
AæÓçS{àÿ æ {ÿÿ÷ {Qæàÿç¯ÿæ ¨{Àÿ þæLÿö{ß ÿçfLëÿ {ÓÜÿç AæÉ÷þ{Àÿ ÿçfÀÿ
AæÓÿ D¨{Àÿ ¯ÿÓç$#¯ÿæ ¨æB{àÿ æ
ØÎ {ÜÿDdç {¾, {LÿæsçF ¯ÿÌö µÿfÿ ¨Êÿæÿ {ÓÜÿç þëÿç CÉ´Àÿêß
õÿÉ¿Lëÿ ÿçf Üõÿÿß{Àÿ ÿÉöÿ Lÿ{àÿ æ Aëÿµÿ¯ÿ{Àÿ {ÿQ#{àÿ æ ¯ÿæÜÿæÀÿ Ó¯ëÿLÿçdç
¾$æ¯ÿúÿ $#àÿæ æ Aÿ ¨÷Áÿß {¾æSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ CÉ´ÀÿZÿ vÿæÀë þçÁÿç$#¯ÿæ Aëÿµÿ¯ÿ
þæÿ÷ æ µÿfÿÀÿ ¨ëÿ}LÿæÁÿ{Àÿ {¾æSêZÿ Üõÿÿß{Àÿ ÓóÓæÀÿÀÿ ¨÷¯ÿæÜÿ ÿÎ {ÜÿæB
A¯ÿ¿Nÿ ¨Àÿþææ Üÿ] {ÉÌ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ Üÿ] ¨÷Áÿß A{s æ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ¨÷Áÿß
{ÜÿæB ÿ$æF æ þÜÿæ¨÷Áÿß ÉÀÿêÀÿ $æD $æD A{ÿ´ðÿÀÿ Aÿç¯ÿö`ÿÿêß ×çÿç
A{s, FÜÿæ LÿçßæLÿ A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ ÿçÿöß {ÿD$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç µÿ÷þLëÿ
Üÿ] Óõfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
þÿ ¨ÀÿÿÀÿó ÿæÿ¿úÿ Lÿço#ÿÖç ÿqß æ
þßç Ó¯ÿöþçÿó {¨÷æÿó Óí{ÿ÷ þ~çS~æ B¯ÿ ææ7ææ
Ó©þ Aæß 173
{Üÿ ÿqß ! {þæ ¯ÿ¿ÿêÿ Lÿço#ÿ þæÿ÷ Aÿ¿ ¯ÿÖë ÿæÜÿ] æ FÜÿç Ó¸íÿö
fSÿ Óíÿ÷{Àÿ þ~ç ÓõÿÉ {þævÿæ{Àÿ Üÿ] Së¡ÿç ÀÿÜÿçdç æ Së¡ÿæ ÿ {ÜÿæBdç Lÿç;ëÿ
{Lÿ{¯ÿ fæ~ç¨æÀÿç¯ÿæ ? {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ (FÜÿç AæßÀÿ ¨÷$þ {ÉâæLÿ AëÿÓæ{Àÿ)
Aÿÿ¿ AæÓNÿç A$öæúÿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ {þæ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB {¾æS{Àÿ {ÓÜÿç Àíÿ¨{Àÿ
àÿæSç¾æA æ FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ Lÿçdç D¨æß ÿæÜÿçô æ {¾æS{Àÿ àÿæSç¯ÿæ Aÿ¿;ÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
Àÿ{ÓæÜÿþ¨úÓë {Lÿò{;ÿß ¨÷µÿæÓ½ç ÉÉçÓíßö¿{ßæ æ
¨÷~¯ÿ Ó¯ÿö{¯ÿ{ÿÌë É±ÿ {Q {¨òÀëÿÌó ÿõÌë ææ8æ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! fÁÿ{Àÿ þëô ÀÿÓ, `ÿ¢ÿ÷þæ H Óí¾ö¿Àÿ ¨÷LÿæÉ þëô A{s,
Ó¸íÿö {¯ÿÿ{Àÿ Hô LÿæÀÿ A{s æ(H-AÜÿó-LÿæÀÿ) Ó´ßó AæLÿæÀÿ A{s æ AæLÿæÉ{Àÿ
É±ÿ F¯ÿó ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ þ{Àÿ ¨ëÀëÿÌÿ´ þëô A{s ÿ$æ-
¨ë{~¿æ S¤ÿ ¨õ$#¯ÿ¿æó `ÿ {ÿfÊÿæÓ½ç ¯ÿçµÿæ¯ÿ{Óò æ
fê¯ÿÿó Ó¯ÿöµíÿ{ÿÌë ÿ¨ÊÿæÓ½ç ÿ¨Ó´çÌë ææ9ææ
¨õ$´êÀÿ ¨¯ÿçÿ÷ S¤ÿ H AS§çÀÿ {ÿf, Ó¸íÿö fê¯ÿþæÿZÿ þ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ
fê¯ÿÿ A{s F¯ÿó ÿ¨Ó´êZÿ þ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ ÿ¨ þëô Üÿçô A{s æ
¯ÿêfó þæó Ó¯ÿöµíÿÿæÿæó ¯ÿçç ¨æ$ö Óÿæÿÿþú æ
¯ëÿç¯ÿöëçþÿæþÓ½ç {ÿf{ÖfÓ´çÿæþÜÿþú ææ10ææ
{Üÿ ¨æ$ö, ëÿ{þ Ó¸íÿö µíÿÿÀÿ Óæÿæÿÿ LÿæÀÿ~ A$öæúÿ ¯ÿêf {¯ÿæàÿç
{þæ{ÿ Üÿ] fæ~ æ þëô ¯ëÿçþæÿZÿ ¯ëÿç, {ÿfÓ´êþæÿZÿ {ÿf A{s ó FÜÿçLÿ÷þ{Àÿæ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç-
¯ÿàÿó ¯ÿàÿ¯ÿÿæó `ÿæÜÿó LÿæþÀÿæS¯ÿç¯ÿf}ÿþú æ
þöæ¯ÿçÀëÿ{æ µíÿ{ÿÌë Lÿæ{þæÓ½ç µÿÀÿÿ¯ÿÌöµÿ ææ11ææ
{Üÿ µÿÀÿÿ {É÷Ï Afëöÿ ! þëô ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ þæÿZÿ Lÿæþÿæ F¯ÿó AæÓNÿç
ÀÿÜÿçÿ ¯ÿÁÿ A{s æ ÓóÓæÀÿ{Àÿ Óþ{Ö ¯ÿÁÿ¯ÿæÿ Üÿ] ÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ LÿçF ÿ
{¯ÿðvÿLÿ àÿSæB$æF æ LÿçF ¨Àÿþæ~ë FLÿævÿç LÿÀÿç$æF æ Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾,
Lÿæþ H ÀÿæSÀëÿ Eÿö{Àÿ {¾Dô ¯ÿÁÿ ÀÿÜÿçdç ÿæÜÿæ þëô A{s æ ÿæÜÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ
¯ÿÁÿ A{s æ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ þöæëÿLíÿÁÿ Lÿæþÿæ þëô A{s æ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿþææ Üÿ]
FLÿþæÿ÷ þö A{s æ {¾ Lÿç ÓþÖZëÿ æÀÿ~ LÿÀÿçd;ÿç æ ¾æÜÿæ ÉæÉ´ÿ Aææ,
ÿæÜÿæÜÿ] þö, ¾æÜÿæ ÿæÜÿæZÿ vÿæÀëÿ A¯ÿç{Àÿæ ÀÿQë$#¯ÿæ Lÿæþÿæ, ÿæÜÿæ þëô Üÿ]
A{s æ AæSLëÿ þ É÷êLÿõÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Aföëöÿ ! {þæÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ Bdæ
LÿÀÿ æ Ó¸íÿö Lÿæþÿæ ÿ ¯ÿf}ÿ ÀÿÜÿçdç Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZëÿ ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
Lÿæþÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ Aÿ¿$æ Aæ¨~ Óæÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ
F¨Àÿç Lÿæþÿæ þ þëô Üÿ] {ÿB$æF æ
{ß {`ÿð¯ÿ Óæÿ´çLÿæ µÿæ¯ÿæ ÀÿæfÓæÖæþÓæÊÿ {ß æ
þÿ F{¯ÿÿç ÿæúÿ ¯ÿçç ÿ ÿ´Üÿó {ÿÌë {ÿ þßç ææ12ææ
{¾Dô µÿæ¯ÿ Óÿ´, Àÿf H ÿþ Së~Àëÿ D {ÜÿæB$æF, {Ó Ó¯ëÿ
{þæ vÿæÀÿë Üÿ] D {ÜÿæBdç {¯ÿæàÿç fæ~ æ ¨Àÿ;ëÿ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ {ÓþæÿZÿ µÿçÿ{Àÿ
þëô F¯ÿó {þæ µÿçÿ{Àÿ {Óþæ{ÿ ÿëÜÿô;ÿç æ LÿæÀÿ~ ÿæ þëô {ÓþæÿZÿ µÿçÿ{Àÿ Ýë¯ÿç
ÀÿÜÿçdç, ÿæ {Óþæ{ÿ Üÿ] {þæ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {þæÀÿ Lÿþö{Àÿ
ØõÜÿæ ÿæÜÿ] æ þëô ÿçàÿ}© A{s æ {þæ{ÿ ÿæZÿvÿæÀëÿ Lÿçdç ¨æB¯ÿæ {ÉÌ ÿ$æF æ
FÜÿç¨Àÿç {Üÿ{àÿ þ-
{¾¨Àÿç AææÀÿ D¨×çÿç{Àÿ Üÿ] ÉÀÿêÀÿLëÿ {µÿæLÿ {ÉæÌ {ÜÿæB$æF,
Aÿ¿$æ AææLëÿ A H fÁÿ{Àÿ {Lÿò~Óç ¨÷{ßæfÿ ÿ$æF, {Ó¨Àÿç ¨÷Lõÿÿçç
¨ÀÿþææZÿ D¨×ççÿç{Àÿ Üÿ] ÿçfÀÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç¨æÀÿç$æF æ ¨Àÿþææ ÿæÀÿ Së~
H Lÿæ¾ö¿{Àÿ ÿç{àÿö¨ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
ÿç÷µÿçSëö~þ{ßðµÿöæ{¯ÿð{Àÿµÿç Ó¯ÿöþçÿó fSúÿ æ
{þæÜÿçÿó ÿæµÿçfæÿæÿç þæ{þµÿ¿ ¨Àÿþ¯ÿ¿ßþú ææ13ææ
Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓ H ÿæþÓ FÜÿç ÿçÿç Së~Àÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ µÿæ¯ÿ ÿ´æÀÿæ FÜÿç
Ó¸íÿö fSÿ {þæÜÿçÿ {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {àÿæ{Lÿ FÜÿç ÿçÿçSë~Àëÿ Eÿö{Àÿ
{þæ{ÿ A$öæúÿ A¯ÿçÿæÉêLëÿ ÿÿ´ÿ´æÀÿæ Óþ¿Lÿ Àíÿ¨{Àÿ fæ~çÿ$æ;ÿç æ þëô FÜÿç
ÿçÿçSë~Àëÿ Eÿö{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ A$öæúÿ {¾Dô ¨¾¿ö;ÿ {àÿÉ þæÿ÷ Së~Àÿ Aæ¯ÿÀÿ~
¯ÿçÿ¿þæÿ $æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ {LÿÜÿç {þæ{ÿ fæ~ç ¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæLëÿ ¯ÿÿöþæÿ
`ÿæàÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿæLÿç ÀÿÜÿçdç æ {Ó ¯ÿÿöþæÿ ¨$#Lÿ A{s æ
{ÿð¯ÿê {Üÿ¿Ìæ Së~þßê þþ þæßæ ëÿÀÿÿ¿ßæ æ
þæ{þ¯ÿ {ß ¨÷¨ÿ¿{;ÿ þæßæ{þÿæó ÿÀÿ;ÿç {ÿ ææ14ææ
FÜÿç ÿ÷çSë~þßê {þæÀÿ Aëÿÿ þæßæ Aÿ¿;ÿ ëÿÖÀÿ A{s, Lÿç;ëÿ {¾Dô
¨ëÀëÿÌ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ Üÿçô µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Ó FÜÿç þæßæÀëÿ þëNÿç ¨æB$æ;ÿç æ
FÜÿç þæßæ {ÿð¯ÿê ÿ A{s ¨Àÿ;ëÿ í¨Lÿævÿç fÁÿæB ¨ífæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿ àÿæS;ëÿ æ
Ó©þ Aæß 175
FÜÿævÿæÀëÿ þëNÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçúÿ æ

ÿ þæó ëÿÍõÿç{ÿæ þí|ÿæ ¨÷¨ÿ¿{;ÿ ÿÀÿæþæ æ
þæßßæ¨Üõÿÿjæÿæ AæÓëÀÿó µÿæ¯ÿþæÉ÷çÿæ ææ15ææ
¾çF {þæÀÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Ó {þæ{ÿ fæ~ç¨æÀÿ;ÿç æ
{Üÿ{àÿ þ {àÿæ{Lÿ µÿfÿ LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç æ þæßæÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæZÿ jæÿ A¨ÜÿÀÿ~
LÿÀÿæ¾æBdç, ¾çF Lÿç AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿLëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$#¯ÿæ þëÿÌ¿þæÿZÿ þ{Àÿ
Aþ, Lÿæþ{Lÿ÷ææÿç ëÿÍõÿçLÿæÀÿê þí|ÿ ¯ÿ¿Nÿç {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ
LÿçF µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç ?
`ÿëÿ¯ÿ}æ µÿf{;ÿ þæó fÿæ ÓëLõÿÿç{ÿæfëöÿ æ
Aæ{ÿöæ fçjæÓëÀÿ$öæ$öê jæÿê `ÿ µÿÀÿÿÌöµÿ ææ16ææ
{Üÿ µÿÿÀÿ {É÷Ï Afëöÿ ! ÓëLõÿÿçÿ Dÿþ A$öæúÿ, ÿçßÿ Lÿþö
(¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ {É÷ß ¨÷æ©ç) LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, A$öæ$öê A$öæúÿ ÓLÿæþê,
Aæÿö A$öæúÿ ëÿQÀëÿ ÿç¯õÿÿç ¨æB¯ÿæ Bdæ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ, fçjæÓë A$öæÿ ¨÷ÿ¿ä
Àíÿ{¨ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Bdæ LÿÀÿë$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ F¯ÿó jæÿê A$öæúÿ ¾çF Lÿç
¨÷{¯ÿÉ ×çÿç{Àÿÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ FÜÿç `ÿæÀÿç ¨÷LÿæÀÿ µÿNÿ {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
A$ö- {ÓÜÿç ¯ÿÖë A{s, ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ Aæ»Àÿ ÉÀÿêÀÿ A$¯ÿæ Óº¤ÿÀÿ ¨íÿö
{ÜÿDdç æ {ÿ~ëLÿÀÿç A$ö, A$öæúÿ Lÿæþÿæ Bÿ¿æÿç ¨÷${þ µÿS¯ÿæÿZÿ ÿ´æÀÿæ
Üÿ] ¨íÿö {ÜÿæB$æF æ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- þëô Üÿ] ¨íÿö LÿÀÿç$æF Lÿç;ëÿ FÿçLÿç Üÿ]
¯ÿæÖ¯ÿçLÿ A$ö ëÿÜÿô æ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ] ×çÀÿ Ó¸ÿç- FÜÿæ Üÿ] A$ö A{s æ
ÓæóÓæÀÿçLÿ A$öÀÿ ¨íÿ} LÿÀÿç LÿÀÿç µÿS¯ÿæÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ A$ö AæçLÿ Ó¸ÿç
AæÝLëÿ {ÿB¾æB$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {Ó fæ~ç$æ;ÿç, FÿçLÿç{Àÿ Üÿ] {þæÀÿ µÿNÿ ÓëQ
{Üÿ{¯ÿ ÿæÜÿ], {ÿ~ë {Ó AæçLÿ Ó¸ÿç þ {ÿB$æ;ÿç æ {àÿæLÿ àÿæÜëÿ ¨Àÿ{àÿæLÿ
ÿç¯ÿæÜëÿ ææ A$öæúÿ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ àÿæµÿ F¯ÿó ¨Àÿ{àÿæLÿ{Àÿ ÿç¯ÿöæÜÿ æ FÜÿç Dµÿß
µÿS¯ÿæÿZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¨÷ÿÿ ¯ÿÖë A{s æ ÿçfÀÿ µÿNÿZëÿ {Ó Qæàÿç dæÝç ÿ$æ;ÿç,
Aæÿö- ¾çF ëÿQ# {ÜÿD$æF, {Ó Üÿ] Aæÿö µÿNÿ æ
fçjæÓë- Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ BdëLÿ ¯ÿæ fçjæÓë {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿ;ÿç æ
jæÿê-ÿ Óæÿ A¯ÿ×æ{Àÿ ÿçSúÿÉöÿ A$öæúÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ A¯ÿ×æ{Àÿ $#¯ÿæ
jæÿê þ {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç `ÿæÀÿç¨÷LÿæÀÿÀÿ µÿNÿ {þæÀÿ µÿfÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾Dô$#{Àÿ jæÿê {É÷Ï As;ÿç æ A$öæúÿ jæÿê þ µÿNÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
FþæÿZÿ þ{Àÿ-
{ÿÌæó jæÿê ÿçÿ¿ßëNÿ FLÿµÿNÿç¯ÿ}ÉçÌ¿{ÿ æ
¨ç÷{ßæ Üÿç jæÿç{ÿæÿ¿$öþÜÿó Ó `ÿ þþ ¨÷çß ææ17ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓþæÿZÿ þÀëÿ ÿçÿ¿ {þæ vÿæ{Àÿ FLÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ
Aÿÿ¿ µÿNÿç¾ëNÿ jæÿê ¯ÿçÉçÎ As;ÿç æ LÿæÀÿ~ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ fæ~ç¨æÀëÿ$#¯ÿæ
jæÿêZëÿ þëô Aÿ¿;ÿ ¨÷çß A{s F¯ÿó {ÓÜÿç jæÿê þ {þæÀÿ Aÿ¿;ÿ ¨ç÷ß
{ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÓÜÿç jæÿê {þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
DÿæÀÿæ Ó¯ÿö F{¯ÿð{ÿ jæÿê ÿ´æ{ð¯ÿ {þ þÿþú æ
Aæ×çÿ Ó Üÿç ßëNÿææ þæ{þ¯ÿæëÿÿþæó Sÿçþú ææ18ææ
¾ÿ¿¨ç FÜÿç `ÿæÀÿç ¨÷LÿæÀÿ µÿNÿ DÿæÀÿÜÿ] As;ÿç ({LÿDô DÿæÀÿ
LÿÀÿç{ÿ{àÿ ? Lÿ'~ µÿNÿç LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ µÿS¯ÿæÿZëÿ Lÿçdç þçÁÿç¾æF ? Lÿ'~ µÿS¯ÿæÿZÿ
vÿæ{Àÿ Lÿçdç Qæàÿç ÀÿÜÿç$#àÿæ, ¾æÜÿæ Aæ¨~Zÿ µÿfÿ ÿ´æÀÿæ ¨íÿö LÿÀÿç{ÿ{àÿ ?
ÿæÜÿ], ¯ÿÖëÿ {Ó Üÿ] DÿæÀÿ ¾çF ÿçfÀÿ AææLëÿ A{æSÿç{Àÿ ¨Üë&oæB
ÿ$æF, ¾çF ÿçfÀÿ DæÀÿ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ As;ÿç, FÜÿç¨Àÿç Óþ{Ö DÿæÀÿ
As;ÿç æ) Lÿç;ëÿ jæÿê, Óæäæÿ {þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨, FÜÿæ {þæÀÿ þæÿ¿ÿæ A{s æ
LÿæÀÿ~ {ÓÜÿç ×çÀÿ¯ëÿç jæÿê-µÿNÿ, Ó{¯ÿöæÿþ Sÿç Ó´Àíÿ¨ {þæ vÿæ{Àÿ Üÿ] ×çÿ
ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ A$öæúÿ {Ó Üÿ] þëô A{s F¯ÿó {Ó {þæ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {þæ vÿæÀëÿ
ÿæZÿÀÿ {Lÿò~Óç ¨÷{µÿÿ ÿ$æF æ
¯ÿÜíÿÿæó fÿ½ÿæóþ{;ÿ jæÿ¯ÿæúÿ þæó ¨÷¨ÿ¿{ÿ æ
¯ÿæÓë{ÿ¯ÿ Ó¯ÿöþçÿç Ó þÜÿææ Óëëÿàÿâöµÿ ææ19ææ
Aµÿ¿æÓ LÿÀÿçLÿÀÿç ¯ÿÜëÿÿ fÿ½ ¨Êÿæÿ A;ÿçþ fÿ½{Àÿ, ¨÷æ©ç {ÜÿæB $#¯ÿæ
fÿ½{Àÿ, ÓæäæúÿLÿæÀÿ ¨÷æ© jæÿê, Ó¯ëÿLÿçdç ¯ÿæÓë{ÿ¯ÿ Üÿ] A{s- FÜÿç¨Àÿç
µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ F¨Àÿç þÜÿææ Aÿç ëÿàÿöµÿ æ {Ó {Lÿò~Óç
¯ÿæÓë{ÿ¯ÿ µÿS¯ÿæÿ LõÿÐZÿ ¨÷ÿçþæ Svÿÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç, ¯ÿÀÿó ÿçfÀÿ µÿçÿ{Àÿ Üÿ]
{ÓÜÿç ¨Àÿþ{ÿ¯ÿZÿ ¯ÿæÓ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç jæÿê þÜÿææZëÿ
É÷êLõÿÐ ÿÿ´ÿÉöê þ LÿÜÿçd;ÿç æ FÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ Óþæf{Àÿ Lÿàÿ¿æ~
Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç ¨÷ÿ¿ä ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ Aÿç
ëÿàÿöµÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {É÷ß H {¨÷ß, A$æöúÿ þëNÿç F¯ÿó {µÿæS, Dµÿß µÿS¯ÿæÿZÿ
vÿæÀÿë þçÁÿç$æF, {ÿ{¯ÿ ÿ Óþ{Ö FLÿþæÿ÷ µÿS¯ÿæÿZëÿ Üÿ] µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ Daÿçÿ æ
Ó©þ Aæß 177
ÿ$æ¨ç {àÿæ{Lÿ ÿæÜÿæZÿ µÿfÿ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÀëÿÿæÜÿæô;ÿç ? É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ -

Lÿæ{þð{Öð{ÖðÜõÿöÿjæÿæ ¨÷¨ÿ¿{;ÿÿ¿{ÿ¯ÿÿæ æ
ÿó ÿó ÿçßþþæ×æß ¨÷Lõÿÿ¿æ ÿçßÿæ Ó´ßæ ææ20ææ
""{ÓÜÿç ÿÿ´ÿÉöê þÜÿææ A$¯ÿæ ¨Àÿþææ Üÿ] Ó¯ëÿLÿçdç As;ÿç æ F¨Àÿç
{àÿæ{Lÿ ¯ëÿlç¨æÀÿçÿ$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {µÿæSÀÿ Lÿæþÿæ ÿ´æÀÿæ {àÿæLÿþæÿZÿ ¯ÿç{¯ÿLÿ
A¨ÜÿÀÿ~ LÿÀÿç ÿçAæ¾æBdç æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Ó ÿçfÀÿ ¨÷Lõÿÿç A$öæúÿ fÿ½ fÿ½æ;ÿÀÿÀëÿ
Af}ÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨÷LõÿÿçÀÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ {¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB {þæ vÿæÀëÿ A$öæúÿ ¨Àÿþææ
vÿæÀëÿ µÿç Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæ F¯ÿó ÿæZÿ ÿ´æÀÿæ ¨÷`ÿÁÿçÿ ÿçßþÀÿ ÉÀÿ~ {ÿB$æ;ÿç æ
Fvÿæ{Àÿ Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæZÿ ¨÷Óèÿ ¨÷$þ $Àÿ AæÓçàÿæ æ
{ßæ {ßæ ßæó ßæó ÿëÿó µÿNÿ É÷ßæaÿ}ëÿþçbÿÿç æ
ÿÓ¿ ÿÓ¿æ`ÿÁÿæó É÷æó ÿæ{þ¯ÿ ¯ÿçÿæþ¿Üÿþú ææ21ææ
{¾Dô {¾Dô ÓLÿæþê µÿNÿ {¾Dô {¾Dô {ÿ¯ÿÿæZÿ Ó´Àÿí¨Lëÿ É÷æÀÿ ÓÜÿçÿ
¨ífç¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿ]$æ;ÿç, þëô {ÓÜÿç {ÿ¯ÿÿæZÿ ¨÷ÿç ÿæÜÿæZÿ É÷æLëÿ ×çÀÿ LÿÀÿç$æF æ
þëô Üÿ] ×çÀÿ LÿÀÿç$æF, LÿæÀÿ~ {ÿ¯ÿÿæ ÿæþ{Àÿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë $æ;ÿæ {ÿ{¯ÿ ÿ
{ÓÜÿç {ÿ¯ÿÿæ Üÿ] {ÓÜÿç É÷æLëÿ ×çÀÿ LÿÀÿç$æ{;ÿ æ
Ó ÿßæ É÷ßæ ßëNÿÖÓ¿æÀÿæÿþêÜÿ{ÿ æ
àÿµÿ{ÿ `ÿ ÿÿ Lÿæþæúÿ þ{ßð¯ÿ ¯ÿçÜÿçÿæúÿ Üÿç ÿæúÿ ææ22ææ
{ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ É÷æ{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB {ÓÜÿç {ÿ¯ÿ ¯ÿçS÷Üÿ ¨ífæ{Àÿ ÿÀÿ
{ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó {ÓÜÿç {ÿ¯ÿÿæZÿ þæþ{Àÿ {þæ ÿ´æÀÿæ ÿçþ}ÿ {ÓÜÿç Bbÿçÿ
{µÿæSLëÿ ÿçÓ{¢ÿÜÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ {µÿæS LÿçF {ÿB$æ;ÿç ? þëô Üÿ] {ÿB$æF æ
ÿæÜÿæÀÿ É÷æÀÿ ¨Àÿç~æþ Üÿ] {µÿæS A{s æ ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç {ÿ¯ÿÿæ {ÿB$æ;ÿç æ
Lÿç;ëÿ {Ó üÿÁÿ ÿ ¨æB ¾æAæ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ F$#{Àÿ QÀÿæ¨ Lÿ'~ ? FÜÿæ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç-
A;ÿ¯ÿëÿ üÿÁÿó {ÿÌæó ÿúÿµÿ¯ÿÿ¿Åÿ{þÓæþú æ
{ÿ¯ÿæúÿ {ÿ¯ÿß{fæ ßæ;ÿç þúÿµÿNÿæ ßæ;ÿç þæþ¨ç ææ23ææ
{ÓÜÿç AÅÿ ¯ëÿç ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ {ÓÜÿç üÿÁÿ ÿæÉ¯ÿæÿ A{s æ Aæfç üÿÁÿ
þçÁÿçdç ÿ ÿæÜÿæ {µÿæS LÿÀëÿ LÿÀëÿ ÿÎ {ÜÿæB¾æF æ {ÿ~ë ÿæÜÿæ ÿæÉ¯ÿæúÿ æ
{ÿ¯ÿÿæþæÿZÿë ¨ífç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ A$öæúÿ {ÿ¯ÿÿæ
þ ÿæÉ¯ÿæÿ As;ÿç æ {ÿ¯ÿÿæZÿ vÿæÀëÿ Lÿês ¨¾ö¿;ÿ Ó¸íÿö fSÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ
F¯ÿó þÀÿ~þöê As;ÿç æ Lÿç;ëÿ {þæÀÿ µÿNÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾æÜÿæ
A¯ÿ¿Nÿ {ÿðÏçLÿêþú ¨ÀÿþÉæ;ÿç -A$öæúÿ GLÿæ;ÿçLÿ ¨Àÿþ Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æ;ÿç æ
õÿÿêß Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ- FÜÿç ¾jÿ´æÀÿæ
ÿë{þ {ÿ¯ÿÿæ A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ Dÿç LÿÀÿ æ {¾¨Àÿç {¾¨Àÿç {ÿð¯ÿê
Ó¸ÿÀÿ Dÿç {Üÿ¯ÿ, ÿæÜÿæÜÿ] Dÿç A{s æ Lÿ÷þÉ Dÿç LÿÀÿç LÿÀÿç ¨Àÿþ
{É÷ßLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿ æ Fvÿæ{Àÿ {ÿ¯ÿÿæ {ÓÜÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ ÓþíÜÿ As;ÿç æ
¾æÜÿæÿ´æÀÿæ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿ ¨ÀÿþææZÿ {ÿ¯ÿÿ´ Af}ÿ {ÜÿæB$æF æ {ÿð¯ÿêÓ¸ÿ
{þæä ÿçþ{;ÿ {ÜÿæB$æF, ¾æÜÿæÀÿ 26 {Sæsç àÿä~ ÿçÀíÿ¨~ SêÿæÀÿ
16Aæß{Àÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿæ¾æBdç æ
{ÿ¯ÿÿæ-ÜÿõÿßÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿ ¨ÀÿþææZÿ {ÿ¯ÿÿ´Lëÿ
Af}ÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÓúÿSë~Àÿ FLÿ ÿæþ A{s æ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ FÜÿæ ÜÿõÿßÀÿ ¯ÿÖë Üÿ]
$#àÿæ Lÿç;ëÿ LÿæÁÿLÿ÷{þ {àÿæ{Lÿ FÜÿç µÿçÿÀÿÀÿ ¯ÿÖëLëÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {ÿQ#¯ÿæ ¨÷æÀÿ»
LÿÀÿç { ÿ{àÿ æ {Óþæ{ÿ þí ÿ} S|ÿç { ÿ{àÿ, Lÿþö L ÿæ Àÿ`ÿÿæ Lÿ{àÿ ÿ$æ
¯ÿæÖ¯ÿçLÿÿæÀëÿ íÿÀÿLëÿ `ÿæàÿçS{àÿ æ É÷êLõÿÐ FÜÿç µÿ÷æ;ÿçÀÿ ÿçÀÿæLÿÀÿ~ D¨¾ëNÿ
`ÿæ{Àÿæsç {ÉâæLÿ{Àÿ LÿÀÿçd;ÿç æ Sêÿæ{Àÿ ¨÷$þ$Àÿ Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ÿæþ
{ÿB {Ó LÿÜÿç{àÿ- {ÿ¯ÿÿæ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç {ÜÿæB ÿæÜÿæô;ÿç, {ÿ¯ÿÿæÿæþ{Àÿ
{Lÿò~Óç Óÿæ Üÿ] ÿæÜÿ], {àÿæLÿZÿ É÷æ {¾Dô AæÝLëÿ HÜÿÀÿç$æF þëô Üÿ] {Óvÿæ{Àÿ
D¨×çÿ {ÜÿæB ÿæÜÿæZÿ É÷æLëÿ ¨ëÎç LÿÀÿç$æF F¯ÿó þëô Üÿ] ÿæZëÿ üÿÁÿ þ
{ÿB$æF æ {ÓÜÿç üÿÁÿþ ÿÉ´Àÿ A{s æ üÿÁÿ ÿÎ {ÜÿæB¾æF, {ÿ¯ÿÿæ ÿÎ
{ÜÿæB¾æAæ;ÿç F¯ÿó {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨ífç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þ ÿÎ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ ¾æÜÿæZÿ
¯ÿç { ¯ÿLÿ ÿÎ {ÜÿæB Sàÿæ~ç , {ÓÜÿç þí | ÿ ¯ë ÿ ç Üÿ] Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZë ÿ
¨ífæLÿÀÿ;ÿç æ É÷êLõÿÐ ÿ FÜÿæ þ LÿÜÿçd;ÿç {¾, Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨ífç¯ÿæÀÿ
¯ÿçæÿ Üÿ] A¾ëNÿç Óèÿÿ A{s æ (AæSLëÿ {ÿQ;ëÿ Sêÿæ9/23)
A¯ÿ¿Nÿó ¯ÿ¿Nÿçþæ¨ó þÿ¿{;ÿ þæþ¯ëÿß
¨Àÿó µÿæ¯ÿþfæÿ{;ÿæ þþæ¯ÿ¿ßþëÿÿþþú ææ24ææ
¾ÿ¿¨ç {¾{¯ÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ÿæþ{Àÿ, {ÿ¯ÿÿæ ÿæþLÿ {Lÿò~Óç
¯ÿÖë Üÿ] ÿæÜÿ] æ {¾DôüÿÁÿ þçÁÿç$æF ÿæÜÿæ ÿæÉ¯ÿæÿ, {Üÿ{àÿ þ Óþ{Ö
{þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ ¯ëÿçÜÿêÿ ¨ëÀëÿÌ({¾¨Àÿç ¨í¯ÿö {ÉâæLÿ{Àÿ
Ó©þ Aæß 179
LëÿÜÿæ¾æBdç {¾, Lÿæþÿæ ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæÀÿ jæÿ A¨Üõÿÿ {ÜÿæB¾æBdç, {Óþæ{ÿ)

{þæÀÿ Ó{¯ÿöæÿþ A¯ÿçÿæÉê F¯ÿó ¨Àÿþ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ µÿàÿ Àíÿ{¨ fæ~;ÿç ÿæÜÿ],
{ÿ~ë LÿÀÿç {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ A$öæúÿ A¯ÿ¿Nÿ ¨ëÀëÿÌLëÿ ÓææÀÿ~ þëÿÌ¿ {¯ÿæàÿç
þæÿç$æ;ÿç æ A$öæúÿ É÷êLõÿÐ þ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿæÀÿê {¾æSê $#{àÿ, {¾æ{SÉ´Àÿ
$#{àÿ æ æ ¾çF Ó´ßó {¾æSê As;ÿ F¯ÿó Aÿ¿þæÿZëÿ {¾æS ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ ¾æÜÿæ ÿçLÿs{Àÿ äþÿæ $æF, ÿæÜÿæZëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LëÿÜÿæ¾æF æ ÓæÿæÀÿ
vÿçLúÿ ÀÿæÖæ{Àÿ `ÿæàÿç`ÿæàÿç Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ {ÜÿæB þÜÿæ¨ëÀëÿÌ þ {ÓÜÿç
¨Àÿþµÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÉÀÿêÀÿ æÀÿê {ÜÿæB$#¯ÿæ Ó{ÿ´ {Ó {ÓÜÿç
A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÀÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ Lÿæþÿæ ÿ´æÀÿæ ¯ÿç¯ÿçÉ þ¢ÿ¯ÿëç
{àÿæ{Lÿ ÿæZÿë ÓææÀÿ~ ¯ÿ¿Nÿç þæÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿ;ÿç {¾,
Aæ»þæÿZÿ ¨Àÿç Üÿ] {Ó þ fÿ½ {ÿB$æ;ÿç æ {Ó µÿS¯ÿæÿ Lÿç ¨ Àÿç
{ÜÿæB¨æÀÿç{¯ÿ ? {ÓÜÿç ¯ÿç`ÿÀÿæZÿ {ÿæÌ ¯ÿæ Lÿ'~ ? {¾{¯ÿ {Óþæ{ÿ ÿõÎç¨æÿ
LÿÀÿ;ÿç ÿæZÿÀÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {ÿQæ¾æB$æF æ {Ó$# {¾æSëô {Óþæ{ÿ F¨Àÿç
LÿÜÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿæÜÿ]Lÿç {ÿQ#¨æÀëÿ ÿæÜÿæô;ÿç ?
FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ vÿæÀëÿ Üÿ] Éë~;ÿë æ
ÿæÜÿó ¨÷LÿæÉ Ó¯ÿöÓ¿ {ßæSþæßæÓþæ¯õÿÿ æ
þí{|ÿæßó ÿæµÿçfæÿæÿç {àÿæ{Lÿ þæþfþ¯ÿ¿ßþú ææ25ææ
Óæþæÿ¿ þëÿÌ¿Zÿ ÿçþ{;ÿ þæßæ FLÿ ¨Àÿÿæ þæÿ÷ æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ
¨Àÿþææ Ó¯ÿö$æ AõÿÉ¿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {¾æS Óæÿæ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç {Ó F$#{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿæ ¨{Àÿ {¾æSþæßæ A$öæúÿ {¾æSLÿç÷ßæ þ FLÿ Aæ¯ÿÀÿ~
Üÿ] A{s æ {¾æSæëÿÏæÿ LÿÀÿç LÿÀÿç ÿæ'Àÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ {¾æSæÀíÿ|ÿÿæ AæÓç¾ç¯ÿæ
¨{Àÿ {ÓÜÿç A¯ÿçÿçÿ ¨Àÿþææ ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
þëô ÿçfÀÿ {¾æSþæßæ ÿ´æÀÿæ |ÿæZÿç {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ {Lÿ¯ÿÁÿ {¾æSÀÿ ¨Àÿç¨Lÿ´
A¯ÿ×æ Óó¨ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] {þæ{ÿ ¾$æ$ö Àÿí{¨ {ÿQ#$æ;ÿç æ þëô ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ
¨÷ÿ¿ä {ÜÿæBÿ$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç FÜÿç Ajæÿê þëÿÌ¿ {þæ{ÿ fÿ½ ÀÿÜÿçÿ
(¾æÜÿæÀÿ AæD fÿ½ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ]) A¯ÿçÿæÉê (¾æÜÿæÀÿ ÿæÉ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ]) A¯ÿ¿Nÿ
Ó´Àíÿ¨ (¾æÜÿæÀÿ ¨ëÿ ¯ÿ¿Nÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ ÿæÜÿ]) Lëÿ fæ~çÿ$æ;ÿç æ Afëöÿ þ É÷êLõÿÐZëÿ
ÿçf ¨Àÿç f{~ þëÿÌ¿ Üÿ] þæëÿ$#àÿæ æ AæSLëÿ {Ó ÿç¯ÿ¿ ÓõÎç {ÿàÿæ ¨{Àÿ
Afëöÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ {ÜÿæB SçxÿSçxÿæB{àÿ A$öæúÿ ¨÷æ$öÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç{àÿ æ
¯ÿÖëÿ A¯ÿ¿Nÿ ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZëÿ fæ~ç¯ÿæ{Àÿ Aæ{»þæ{ÿ ¨÷æß A¤ÿ Üÿ]

{ÜÿæB$æDô æ AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
{¯ÿÿæÜÿó Óþÿêÿæÿç ¯ÿÿöþæÿæÿç `ÿæfëöÿ æ
µÿ¯ÿçÌ¿æ~ç `ÿ µíÿÿæÿç þæó ëÿ {¯ÿÿ ÿ LÿÊÿÿ ææ26ææ
{Üÿ Afëÿö ! þëô Aÿêÿ, ¯ÿÿöþæÿ, µÿ¯ÿçÌ¿{Àÿ {ÜÿD$#¯ÿæ Ó¸íÿö
¨÷æ~êþæÿZëÿ fæ~çdç æ Lÿç;ëÿ {þæ{ÿ LÿçF fæ~;ÿç ÿæÜÿ] æ LÿæÜÿ]Lÿç fæ~ç¨æÀëÿ
ÿæÜÿæô;ÿç ?
Bbÿæ {ÿ´ÌÓþëúÿ{$ÿ ÿ´£ÿ{þæ{Üÿÿ µÿæÀÿÿ æ
Ó¯ÿöµíÿÿæÿç Óó{þæÜÿó Ó{Sö ßæ;ÿç ¨Àÿ;ÿ¨ ææ27ææ
{Üÿ µÿÀÿÿ¯ÿóÉê Afëöÿ ! Bdæ F¯ÿó {ÿ´Ì A$öæúÿ ÀÿæS{ÿ´Ìÿç
ÿ´¢ÿÀÿ {þæÜÿÀëÿ ÓóÓæÀÿÀÿ Ó¸íÿö ¨÷æ~ê Aÿ¿;ÿ {þæÜÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
{ÿ~ëLÿÀÿç {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ fæ~ç¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ LÿçF þ
fæ~ç¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] ? {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç-
{ßÌæó ÿ´;ÿSÿó ¨æ¨ó fÿæÿæó ¨ë~¿Lÿþö~æþú æ
{ÿ ÿ´£ÿ{þæÜÿÿçþëöNÿæ µÿf{;ÿ þæó õÿ|ÿ¯ÿ÷ÿæ ææ28ææ
¨Àÿ;ÿë ¨ë~¿Lÿþö (¾æÜÿæ ÓóÓõÿçÀÿ A;ÿ LÿÀÿç$æF, ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ
LÿæßöóLÿþö ÿçßÿ Lÿþö, ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ LÿÜÿçç ¯ÿæÀÿºæÀÿ ¯ëÿlæBd;ÿç, {ÓÜÿç LÿþöLëÿ)
LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾Dô µÿNÿZÿ ¨æ¨ ÿÎ {ÜÿæB¾æBdç, {Óþæ{ÿ ÀÿæS-{ÿ´Ìæÿç ÿ´£ÿÀÿ
{þæÜÿÀëÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ{¨ þëNÿ {ÜÿæB, ¯ÿ÷ÿ{Àÿ õÿ|ÿ ÀÿÜÿç {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
LÿæÜÿ]Lÿç µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç ?
fæÀÿæþÀÿ~ {þæäæß þæþæÉ÷çÿ¿ ßÿ;ÿç {ß æ
{ÿ ¯ÿ÷Üÿ½ ÿúÿ¯ÿçëÿ LõÿúÿÓ§þæó Lÿþö `ÿæQ#àÿþú ææ29ææ
¾çF {þæÀÿ ÉÀÿ~ {ÜÿæB fÀÿæ H þÀÿ~Àëÿ þëNÿç ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
¨÷ßÿ§ LÿÀÿç$æ;ÿç, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ, Ó¸íÿö AæLëÿ F¯ÿó Ó¸íÿö
LÿþöLëÿ fæ~ç$æ;ÿç F¯ÿó FÜÿçLÿ÷þ{À -
Óæ#µíÿÿæ#{ÿð¯ÿó þæó Óæ#¾jó `ÿ {ß ¯ÿçëÿ æ
¨÷ßæ~Lÿæ{àÿ¨ç `ÿ þæó {ÿ ¯ÿçëÿßëöNÿ{`ÿÿÓ ææ30ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Aµíÿÿ, A#{ÿð¯ÿ, ÿ$æ A#¾j ÓÜÿçÿ {þæ{ÿ
fæ~ç$æ;ÿç æ {þæ vÿæ{Àÿ ÓþæÜÿçÿ `ÿçÿ¾ëNÿ, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ A;ÿ Óþß{Àÿ þ
Ó©þ Aæß 181
{þæ{ÿ Üÿ] fæ~ç$æ;ÿç, {þæµÿçÿ{Àÿ Üÿ] ×çÀÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç F¯ÿó Ó{ÿð¯ÿ {þæ{ÿ Üÿ]
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ 26 H 27{ÉâæLÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ {¾, {þæ{ÿ LÿçF
fæ~çÿ$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {Óþæ{ÿ {þæÜÿ¾ëNÿ As;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¾çF {ÓÜÿç {þæÜÿÀëÿ
þëNÿç ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ As;ÿç, {Ó(1) Ó¸íÿö ¯ÿ÷Üÿ½ (2) Ó¸íÿö
Aæ(3) Ó¸íÿö Lÿþö (4)Ó¸íÿ A#µíÿÿ (5)Ó¸íÿ A#{ÿð¯ÿ F¯ÿó (6)
Ó¸íÿö A#¾j ÓÜÿçÿ {þæ{ÿ fæ~ç$æ;ÿç æ A$öæúÿ FÜÿçÓ¯ëÿÀÿ ¨Àÿç~æþ þëô
(ÓúÿSëÀëÿ) A{s æ {Ó Üÿ] {þæ{ÿ fæ~ç$æF æ F¨Àÿç ëÿÜÿô {¾ {LÿÜÿç {þæ{ÿ
fæ~çÿ$æ;ÿç æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿç Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
{þævÿæ{Àÿ Óþ¨öçÿ {ÜÿæB, {þæÀÿ AæÉ÷çÿ {ÜÿæB, ¾çF {¾æS{Àÿ àÿæSç$æF,
{Ó Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ {þæ{ÿ fæ~ç$æF æ {þæ{ÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÓÜÿÓ÷Zÿ
þ{Àÿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÀÿÁÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ¨÷ßÿ§ LÿÀÿç$æF F¯ÿó ¨÷ßÿ§LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
þ{Àÿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÀÿÁÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] fæ~ç$æF æ {Ó {þæ{ÿ ÉÀÿêÀÿ Àíÿ¨{Àÿ FLÿ
×æÿ{Àÿ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© {ÿQë$æF æ AÎ {µÿÿ¾ëNÿ {þæÀÿ fÝ ¨÷Lÿõÿç
A{s F¯ÿó FÜÿæÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ fê¯ÿÀíÿ¨ê {þæÀÿ {`ÿÿÿ ¨÷Lÿõÿç ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç
DµÿßZÿ Óó{¾æS ÿ´æÀÿæ Üÿ] Ó¸íÿÿö fSÿ ¯ÿçÿ¿þæÿ æ {ÿf H ¯ÿÁÿ {þæÿ´æÀÿæ
Üÿ] ÀÿÜÿç$æF , ÀÿæS H LÿþæÿÀëÿ ÀÿÜÿçÿ ¯ÿÁÿ ÿ$æ þöæëÿLíÿÁÿ Lÿæþÿæ þ þëô Üÿ]
A{s æ {¾¨Àÿç Lÿç Ó¸íÿö Lÿþÿæ ÿ ¯ÿf}ÿ ÀÿÜÿçdç æ Lÿç;ëÿ {þæÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ
Lÿæþÿæ LÿÀÿ æ F¨Àÿç BdæÀÿ Aµëÿ¿ÿß {Üÿ¯ÿæ {þæÀÿ Üÿ] ¨÷Óæÿ A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ
¨ÀÿþææZëÿ ¨æB¯ÿæ Lÿæþÿæ Üÿ] "þöæëÿLíÿÁÿ Lÿæþÿæ' A{s æ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- þëô ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ æ ¨ÀÿþLëÿ ØÉöLÿÀÿç ¨Àÿþ
µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æF æ Lÿç;ëÿ {µÿæSæÓNÿ þí|ÿ ¨ëÀëÿÌ Óçæ {þæÀÿ µÿfÿ ÿ
LÿÀÿç Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæ þæÿZÿÀÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾{¯ÿ Lÿç {ÿ¯ÿÿæ ÿæþ{Àÿ
{Lÿò~Óç Óÿæ ÿæÜÿ] æ ¨$Àÿ, ¨æ~ç, ¯õÿä, ¾æÜÿæLëÿ þ {Óþæ{ÿ ¨ífç¯ÿæLëÿ
`ÿæÜÿæô;ÿç æ {Ó$#{Àÿ ÿæÜÿæZÿ É÷æLëÿ þëô Üÿ] ¨ëÎ LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæÀÿ Aæ|ëÿAæÁÿ{Àÿ
vÿçAæ {ÜÿæB þëô Üÿ] üÿÁÿ {ÿB$æF æ LÿæÀÿ~ ÿæ {Óvÿæ{Àÿ {Lÿò~Óç {ÿ¯ÿÿæ
Ad;ÿç, ÿæ {ÿ¯ÿÿæZÿ ¨æQ{Àÿ {Lÿò~Óç {µÿæS Adç ? ÓþÖ {µÿæS {þæ vÿæÀëÿ
Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {àÿæLÿþæ{ÿ {þæ{ÿ ÓææÀÿ~ ¯ÿ¿Nÿç µÿæ¯ÿç µÿfÿ LÿÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ þëô {¾æSþæßæ ÿ´æÀÿæ |ÿæZÿç {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ AëÿÏæÿ LÿÀÿçLÿÀÿç
{¾æSþæßæÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~ ¨æÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] {þæ{ÿ, ÉÀÿêÀÿ æÀÿêLëÿ þ
A¯ÿ¿Nÿ Àíÿ¨{Àÿ fæ~ç$æ;ÿç, Aÿ¿ ×çÿç{Àÿ ÿë{Üÿô æ
{þæÀÿ µÿNÿ `ÿæÀÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ Ad;ÿç-A$öæ$öê, Aæÿö, fçjæÓë F¯ÿó jæÿê æ
`ÿçç;ÿÿ LÿÀÿçLÿÀÿç A{ÿLÿ fÿ½ ¨Êÿæúÿ A;ÿçþ fÿ½{Àÿ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ jæÿê
{þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨ As;ÿç æ A$öæúÿ A{ÿLÿ fÿ½Àëÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç {ÓÜÿç µÿS¯ÿúÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© LÿÀÿæ¾æB$æF æ ÀÿæS {ÿ´ÌÀÿ {þæÜÿ{Àÿ AæLÿ÷æ;ÿ þëÿÌ¿ {þæ{ÿ
Lÿÿæ¨ç fæ~ç ¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ ÀÿæS {ÿ´ÌÀÿ {þæÜÿÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB¾çF
ÿçßÿLÿþö (¾æÜÿæLëÿ Óó{ä¨{Àÿ AæÀÿæÿæ LëÿÜÿæ¾æB¨æ{Àÿ) `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç
fÀÿæþÀÿ~Àëÿ þëNÿç ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ $æAæ;ÿç æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ Ó¸íÿö
Àíÿ{¨{þæ{ÿ fæ~çÿçA;ÿç æ {Óþæ{ÿ Ó¸íÿö ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ, Ó¸íÿö AæLëÿ, Ó¸íÿ
A#{ÿð¯ÿLëÿ, Ó¸íÿö LÿþöLëÿ F¯ÿó Ó¸íÿö ¾j ÓÜÿçÿ {þæ{ÿ fæ~ç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ
{þæ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó A;ÿ Óþß{Àÿ þ {þæ{ÿ Üÿ] fæ~ç$æ;ÿç æ
A$öæúÿ ¨ë~ç {Lÿ{¯ÿ {Üÿ{àÿ ¯ÿçÓ½&õÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ FÜÿç Aæß{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ
ÓþS÷ jæÿÀÿ ¯ÿç{¯ÿ`ÿÿ {ÜÿæBdç æ Aÿ
C ÿûÿç ÿç É÷ ê þú ÿ µÿS¯ÿú ÿ SêÿæÓí ¨ ÿç Ì ûë ¯ÿ÷ Ü ÿ½ ¯ÿç ÿ¿æßæó
{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "ÓþS÷ {¯ÿæ'ÿæþ Ó©{þææß
ææ7ææ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæÀíÿ¨ê D¨ÿçÌÿ, F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿç Ì ßLÿ É÷ ê Lõ ÿ Ð F¯ÿó Afë ö ÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "ÓóS÷ Ü ÿ
fæÿLÿæÀÿêÿ'ÿæþÿ Ó©þ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
AÝSÝæÿ¢ÿLõÿ{ÿ É÷êþú µÿS¯ÿúÿSêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ µÿæ{Ì¿ "ÓþS÷
{¯ÿæ' ÿæþ Ó©{þææß ææ7ææ
ææ ÜÿÀÿç C ÿúÿÓúÿ ææ
C
A$æÎ{þææß
Ó©þ AæßÀÿ A;ÿ{Àÿ µÿS¯ÿæÿ É÷êLÿõÐ LÿÜÿç{àÿ- ¨í~¿Lÿþö
(ÿçßÿLÿþö AæÀÿæÿæ) LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSê Ó¸íÿö ¨æ¨æÀëÿ þëNÿç ¨æB {ÓÜÿç ¯ÿ¿æ©
¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ fæ~ç$æ;ÿç, A$öæúÿ Lÿþö F¨Àÿç FLÿ ¯ÿçÉçÎ ¯ÿÖë, ¾æÜÿæLÿç ¯ÿ¿æ© ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ
fæÿLÿæÀÿê {ÿB$æF æ {ÓÜÿç Lÿþö LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¯ÿ¿æ© ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ, Ó¸íÿö LÿþöLëÿ,
Ó¸íÿö AæLëÿ , Ó¸íÿö A#{ÿð¯ÿLëÿ, A#µíÿÿ F¯ÿó A#¾j ÓÜÿçÿ {þæ{ÿ
fæ~ç$æ;ÿç æ Aÿ Lÿþö F¨Àÿç FLÿ ¯ÿççÉçÎ ¯ÿÖë, ¾æÜÿæLÿç FÜÿç ÓþÖZÿ ÓÜÿçÿ
¨Àÿç`ÿß LÿÀÿæD$æF æ {Óþæ{ÿ A;ÿLÿæÁÿ{Àÿ þ {þæ{ÿ Üÿ] fæ~ç$æ;ÿç æ
ÿæÜÿæZÿ fæÿæLÿæÀÿê {Lÿ{¯ÿ{Üÿ{àÿ ¯ÿçÓ½&õÿ {ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ Afëöÿ
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ Üÿ] É±ÿþæÿZëÿ {ÿæÜÿÀÿæB ¨÷É§ Lÿ{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
Lÿçó ÿúÿ¯ÿ÷Üÿ½ Lÿçþæó Lÿçó Lÿþö ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ æ
A#µíÿÿó `ÿ Lÿçó {¨÷æNÿþ#{ÿð¯ÿó Lÿçþë`ÿ¿{ÿ ææ1ææ
{Üÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ! {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Lÿ'~ ? Aæ Lÿ'~ ? Lÿþö Lÿ'~ ?
A#µíÿÿ ÿ$æ A#{ÿð¯ÿ LÿæÜÿæLëÿ LëÿÜÿæ¾æF ?
A#ßj Lÿ$ó {Lÿæÿ÷{ÿ{ÜÿÓ½çúÿ þëÓíÿÿ
¨÷ßæ~Lÿæ{Áÿ `ÿ Lÿ$ó {j{ßæÓç ÿçßÿæµÿç ææ2ææ
{Üÿ þëÓíÿÿ ! Fvÿæ{Àÿ A#¾j LÿçF ? F¯ÿó {Ó FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ
Lÿç¨Àÿç ÀÿÜÿç$æF ? Óç {ÜÿDdç {¾ A#¾j A$öæúÿ ¾jÀÿ A#Ïæÿæ F¨Àÿç
FLÿ ¨ëÀëÿÌ ¾çFLÿç þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿê, ÓþæÜÿçÿ `ÿçÿ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ
A;ÿ Óþß{Àÿ Aæ¨~ Lÿç¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æAæ;ÿç æ FÜÿç Óæÿ{Sæsç ¨÷É§
Lÿ÷þÉ DÿÀÿ {ÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ æ
É÷ê µÿS¯ÿæÿë¯ÿæ`ÿ
AäÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿþó Ó´µÿæ{¯ÿææþë`ÿ¿{ÿ æ
µíÿÿµÿæ{¯ÿæÿ¯ÿLÿ{Àÿæ ¯ÿçÓSö LÿþöÓójçÿ ææ3ææ
AäÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿþþú- ¾çF Aäß, ¾æÜÿæÀÿ äß ÜëÿF ÿæÜÿ], {Ó Üÿçô

¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ As;ÿç æ Ó´µÿæ¯ÿ Aæþë`ÿ¿{ÿ- Ó´ßó{Àÿ ×çÀÿ µÿæ¯ÿ Üÿ] Aæ A$öæúÿ
AææÀÿ A# ¨ ÿ¿ A{s æ FÜÿæ ¨í ¯ ÿö À ë ÿ Óþ{Ö þæßæÀÿ A# ¨ ÿ¿{Àÿ
ÀÿÜÿç$æ;ÿç Lÿç;ëÿ {¾{¯ÿ "Ó´' µÿæ¯ÿ A$öæúÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÀÿ µÿæ¯ÿ (Ó´ßó{Àÿ
×çÀÿµÿæ¯ÿ)¨÷æ© {ÜÿæB¾æB$æF, {ÿ{¯ÿ AææÀÿ A#¨ÿ¿ Üÿ] {Ó$#{Àÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ
{ÜÿæB$æF æ FÜÿæ Üÿ] Aæ H AææÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ A{s æ µíÿÿ µÿæ{¯ÿæ¯ÿLÿÀÿ-
µÿíÿþæÿZÿ {ÓÜÿç µÿæ¯ÿ, ¾çF Lÿçdç ÿæ Lÿçdç Dÿ¯ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, A$öúÿ ¨÷æ~ê þæÿZÿ
{ÓÜÿç ÓóLÿÅÿ ¾æÜÿæ µÿàÿ F¯ÿó þ¢ÿ ÓóÔÿæÀÿ ÓóÀÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿçÓSö
A$öæúÿ ¯ÿçÓföÿ, ÿæÜÿæZÿ Óþæ©ç {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿ] LÿþöÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ æ FÜÿæ Üÿ]
Ó¸íÿö Lÿþö A{s æ ¾æÜÿæ ÿçþ{;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç$#{àÿ, {Ó Ó¸íÿö LÿþöLëÿ
fæ~ç$æF, {Óvÿæ{Àÿ Lÿþö ¨íÿö {ÜÿæB¾æF æ AæSLëÿ ÿçßÿLÿþöÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ
Üÿ] ÿæÜÿ] æ FÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç µíÿÿ ÓþëÿæßZÿ {ÓÜÿçµÿæ¯ÿ ¾çF Lÿç
Lÿçdç ÿæ Lÿçdç Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ µÿàÿ F¯ÿó þ¢ÿ ÓóÔÿæÀÿ ÓóS÷Üÿ LÿÀÿç$æ;ÿç,
ÿçAæÀÿç LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Ó¯ÿö$æ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF, FÜÿæ Üÿ] LÿþöÀÿ
Ó¸íÿöÿæ A{s æ FÜÿæÀÿ AæSLëÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ {ÜÿæBÿ$æF æ Aÿ
Lÿþö {Lÿò~Óç F¨Àÿç FLÿ ¯ÿÖë ¾çF Lÿç µíÿÿ ÓþëÿæßZÿ Ó¸íÿö ÓZÿÅÿLëÿ, ¾æÜÿævÿæÀëÿ
Lÿçdç ÿæ Lÿçdç ÓóÔÿæÀÿ D {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæÀÿ Éþÿ LÿÀÿç {ÿB$æF æ LÿþöÀÿ
A$ö {ÜÿDdç AæÀÿæÿæ, `ÿç;ÿÿ ¾æÜÿæLÿç ¾j{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿçdç æ
A#µíÿÿó ä{Àÿæ µÿæ¯ÿ ¨ëÀëÿÌÊÿæ#{ÿð¯ÿÿþú æ
A#ß{jæÜÿ{þ¯ÿæÿ÷ {ÿ{Üÿ {ÿÜÿµõÿÿæó ¯ÿÀÿ ææ4ææ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Aäß µÿæ¯ÿ þçÁÿçÿ$æF, {ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ ÿÎ {ÜÿD$#¯ÿæ
Ó¸íÿö äÀÿ µÿæ¯ÿ A#µíÿÿ A$öæúÿ µíÿÿ ÓþëÿæßZÿ A#Îæÿ A{s æ ÿæÜÿæ Üÿ]
µíÿÿ ÓþëÿæßZÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~ A{s æ ¨ëÀëÿÌ `ÿ A#{ÿð¯ÿÿþú F¯ÿó
¨÷LÿõÿçÀëÿ Eÿö{Àÿ {¾Dô ¨Àÿþ ¨ëÀëÿÌ ÀÿÜÿçd;ÿç, {Ó Üÿ] A#{ÿð¯ÿ A$öæúÿ
Ó¸íÿö{ÿ¯ÿ({ÿð¯ÿê Ó¸ÿ) Àÿ A#Ïæÿæ As;ÿç, {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþ
{ÿ¯ÿZÿvÿæ{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF æ {Üÿ {ÿÜÿæÀÿêþæÿZÿ þ{Àÿ {É÷Ï Afëöÿ !
FÜÿç þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ þëô Üÿ] A#¾j A{s A$öæúÿ ¾jÀÿ A#Ïæÿæ A{s æ
Aÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] A#¾j As;ÿç æ
É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê $#{àÿ, ¾çF Lÿç Ó¸íÿö ¾jÀÿ {µÿæNÿæ As;ÿç, {ÉÌ{Àÿ
AÎþ Aæß 185
¾j ÿæZÿ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æB$æF æ {Óvÿæ{Àÿ Üÿ] ¨Àÿþ Ó´Àíÿ¨

þçÁÿç¾æB$æF æ FÜÿç¨Àÿç AfëöÿZÿ dA{Sæsç ¨÷É§Àÿ Óþææÿ {Üÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ
A;ÿçþ ¨÷É§ {¾, A;ÿLÿæÁÿ{Àÿ Lÿç¨Àÿç Aæ¨~ fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æAæ;ÿç, ¾æÜÿæLÿç
{Lÿ{¯ÿ ¯ÿçÓ½&õÿ {ÜÿæBÿ$æF æ
A;ÿLÿæ{àÿ `ÿ þæ{þ¯ÿ Ó½ÀÿúÿþëNÿ´æ Lÿ{àÿ¯ÿÀÿþú æ
ß ¨÷ßæÿç Ó þÿæ¯ÿó ßæÿç ÿæÖ¿ÿ÷ ÓóÉß ææ5ææ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç- {¾Dô ¨ëÀëÿÌ A;ÿLÿæÁÿ{Àÿ A$öæúÿ þÿÀÿ
ÿç{Àÿæ F¯ÿó ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ {þæÀÿ Üÿ] Ó½Àÿ~ LÿÀÿç ÉÀÿêÀÿ Óº¤ÿLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç
AàÿSæ {ÜÿæB¾æB$æF, {Ó þúÿµÿæ¯ÿþú Óæäæúÿ {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF, F$#{Àÿ {Lÿò~Óç ÓóÉß ÿæÜÿ] æ
ÉÀÿêÀÿÀÿ ÿçÿ Éë A;ÿLÿæÁÿ ÿæÜÿ] æ þõëÿ¿ ¨{Àÿ þ ÉÀÿêÀÿÀÿ
ÓóÔÿæÀÿ ¨d{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ Óo#ÿ ÓóÔÿæÀÿ Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾ç¯ÿæ
ä~ç þÿÀÿ ÿç { Àÿæ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ÿç { Àÿæ þÿÀÿ þ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾ç¯ÿ, ÿæÜÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ A;ÿLÿæÁÿ A{s æ ¾æÜÿæ
¨{Àÿ ¨ëÿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýçÿ$æF æ FÜÿæ Lÿ÷çßæLÿ A{s, {Lÿ¯ÿÁÿ
LÿÜÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ, ¯ÿæÿöæLÿ÷þ{Àÿ ¯ëÿlç {ÜÿæB ÿ$æF æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿÚµÿÁÿç ÉÀÿêÀÿÀÿ
¨Àÿç ¯ ÿÿö ÿ àÿæSç ÀÿÜÿç d ç {Ó ¨¾ö ¿ ;ÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿ Lÿç ¨ Àÿç {Üÿàÿæ ?
þÿÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ÿç{Àÿæ þÿÀÿ þ ¯ÿçàÿß Óþß{Àÿ fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Ü ]
ÉÀÿêÀÿÀÿ Óº¤ÿ ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ ¾ÿç þõëÿ¿ ¨{Àÿ Üÿ] FÜÿç ×çÿç þçÁÿç$æ;ÿæ,
{ÿ{¯ÿ É÷êLõÿÐ þ ¨íÿö {ÜÿæBÿ$æ{;ÿ, {Ó LÿÜÿç{àÿ- A{ÿLÿ fÿ½Àÿ Aµÿ¿æÓ
ÿ´æÀÿæ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ jæÿê Óæäæúÿ {þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨ As;ÿç æ {Ó Üÿ] þëô A{s
F¯ÿó {Ó {þæ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {àÿÉþæÿ÷ ÿæZÿ vÿæ{Àÿ F¯ÿó {þæ vÿæ{Àÿ
¨÷{µÿÿ ÿ$æF æ FÜÿæ fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
¨ëÿ {Lÿ{¯ÿ ÉÀÿêÀÿ ÿþççÁÿç¯ÿæ Üÿ] ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿ A{s æ
FÜÿæ ÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ÉÀÿêÀÿæ;ÿÀÿ `ÿçÿ÷~ {Üÿàÿæ, ¾æÜÿæÀÿ ¨Êÿæúÿ ¨ëÿ
fÿ½ {ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ Aÿ¿ ÉÀÿêÀÿÀÿæ;ÿ {ÜÿDdç þõëÿ¿, ¾æÜÿæLÿç {àÿæLÿ{Àÿ
¨÷`ÿÁÿçÿ ÀÿÜÿçdç æ Lÿç;ëÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿæ;ÿ ¨Êÿæÿ ¨ëÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF -
ßó ßó ¯ÿæ¨ç Ó½Àÿúÿ µÿæ¯ÿó ÿ¿fÿ¿{;ÿ Lÿ{Áÿ¯ÿÀÿþú æ
ÿó ÿ{þ{¯ÿðÿç {Lÿò{;ÿß Óÿæ ÿÿæ¯ÿµÿæ¯ÿçÿ ææ6ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! þõëÿ¿ Óþß{Àÿ þëÿÌ¿ ¾æÜÿæLëÿÿÓ½Àÿ~ LÿÀÿç ÉÀÿêÀÿ

ÿ¿æS LÿÀÿç$æF, {Ó ÿÜÿæLëÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ ÿ ¯ÿÝ ÉÖæÿ¯ÿ¿æ¨æÀÿ
A{s, fê¯ÿÿ ÓæÀÿæ {þòf LÿÀÿç¯ÿæ, þõëÿ¿ Óþß{Àÿ µÿS¯ÿæÿZÿë Ó½Àÿ~
LÿÀÿç{ÿ¯ÿæ æ Lÿç;ëÿ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, F¨Àÿç ÜëÿF ÿæÜÿ] æ Óÿæ ÿúÿµÿæ¯ÿµÿæ¯ÿçÿ-
{ÓÜÿç µÿæ¯ÿLëÿ Üÿ] `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç¨æÀÿç$æF, ¾æÜÿæLëÿ Aæfê¯ÿÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æF æ {ÓÜÿç
¯ÿç`ÿæÀÿ Ó´ÿ AæÓç¾æB$æF, ¾æÜÿæLëÿ A#Lÿ ¨÷{ßæS Aæfê¯ÿÿ LÿÀÿç$æF æ
Aÿ¿$æ FÜÿæ Óëàÿµÿ {ÜÿæBÿ$æF æ Aÿ-
ÿÓ½æúÿÓ{¯ÿöÌë Lÿæ{ÁÿÌë þæþëÿÓ½Àÿ ßë `ÿ æ
þß¿¨}ÿþ{ÿæ¯ëÿçþöæ{þ {¯ÿðÌ¿Ó¿ÓóÉßþú ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ¨÷{ÿ¿Lÿ Óþß{Àÿ {þæÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿ F¯ÿó ¾ë
LÿÀÿ æ {þæ vÿæ{Àÿ A¨çöÿþÿ H ¯ÿëç¾ëNÿ {ÜÿæB ëÿ{þ ÿçÓ{¢ÿÜÿ {þæ{ÿ Üÿ]
¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ F¯ ó ¾ë FLÿ Óþß{Àÿ Lÿç¨Àÿç Ó»¯ÿ ? ÿçÀÿ;ÿÀÿ
`ÿç;ÿÿ F¯ÿó ¾ëÀÿ FÜÿç Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB¨æ{Àÿ- "fß Lÿ{Üÿ§ðßæàÿæàúÿLÿê', fß
µÿS¯ÿæÿLÿê, F¨Àÿç LÿÜëÿ$#¯ÿ F¯ÿó ¯ÿæ~ þ AëÿÓ¤ÿæÿ LÿÀÿë$#¯ÿ æ Lÿç;ëÿ Ó½Àÿ~Àÿ
Ó´Àíÿ¨ AæÓ;ÿæ {ÉâæLÿ{Àÿ ØÎLÿÀÿç {¾æ{SÉ´À LÿÜÿ;ÿç-
Aµÿ¿æÓ{ßæSßë{Nÿÿ {`ÿÿÓæÿæÿ¿ Sæþçÿæ æ
¨Àÿþó ¨ëÀëÿÌó ÿç¯ÿ¿óßæÿç ¨æ$öæëÿ`ÿç;ÿßúÿ ææ8ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {ÓÜÿç Ó½Àÿ~ ÿçþ{;ÿ {¾æSæµÿ¿æÓ{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB ({þæÀÿ
`ÿç;ÿÿ F¯ÿó {¾æSæµÿ¿æÓ ¨ÀÿØÀÿ ¨¾ö¿æß A{s) {þæ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ AæÝLÿë
ÿ ¾æD$#¯ÿæ `ÿçÿÿ´æÀÿæ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿë$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¨Àÿ ¨÷LÿæÉ Ó´Àíÿ¨ ÿç¯ÿ¿
¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ þ{ÿ LÿÀÿ;ëÿ, FÜÿç {¨úÿÓçàúÿ µÿS¯ÿæÿ
A{s {ÿ{¯ÿ FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë Ó½Àÿ~ ÿ AæÓç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ FÜÿæ
AæQ¨æQ{Àÿ ¾ÿç ¨ëÖLÿ Lÿçºæ Aÿ¿ Lÿçdç {ÿQæ¾æF, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~Zÿ Ó½Àÿ~
Qçÿ {ÜÿæBSàÿæ æ Ó½Àÿ~ F{ÿ Óíä½ {ÜÿæB$æF {¾ BÎZÿ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ ¯ÿÖë
Ó½Àÿ~ þ ÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçúÿ æ þÿ{Àÿ {Lÿò~Óç ÿÀÿèÿ þ ÿ AæÓç¨æÀëÿ, {ÿ{¯ÿ
Ó½Àÿ~ F¯ÿó ¾ë {SæsçF Óþß{Àÿ Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ ? ¯ÿÖëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Aæ¨~ `ÿçÿLëÿ `ÿæÀÿçAæÝë ÓæDôsç ÿçfÀÿ FLÿ AæÀÿæZÿ Ó½Àÿ~{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ{¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ þæßçLÿ ¨÷¯õÿÿç -Lÿæþ, {Lÿ÷æ, ÀÿæS, {ÿ´Ì Bÿ¿æÿç
¯ÿææ Àíÿ¨{Àÿ Óæþÿæ{Àÿ ¨÷Lÿs {Üÿ{¯ÿ æ Aæ¨~ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç{¯ÿ Lÿç;ëÿ {Óþæ{ÿ
AÎþ Aæß 187
Aæ¨~Zÿ µÿçÿ{Àÿ Dúÿ{¯ÿS D LÿÀÿç{¯ÿ æ Aæ¨~Zÿ þÿLëÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ

`ÿæÜÿ]{¯ÿ æ FÜÿç ¯ÿæÜÿ¿ ¨÷¯õÿÿçþæÿZÿ ¨æÀÿÿ¨æB¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ
ÓÜÿçÿ Üÿ] ¾ë Ó»¯ÿ A{s æ SêÿæÀÿ {SæsçF þ {ÉâæLÿ ¯ÿæÜÿ¿ þæÀÿç¯ÿæ-
Lÿæsç¯ÿæÀÿ Óþ$öÿ LÿÀëÿÿæÜÿ]- `ÿç;ÿÿ LÿæÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Lÿ¯ÿçó ¨ëÀÿæ~þëÿÉæÓçÿæÀÿ
þ{~æÀÿ~êßæóÓþëÿÓ½{Àÿúÿ ß
Ó¯ÿöÓ¿ æÿæÀÿþ`ÿç;ÿ¿Àíÿ¨ -
þæÿçÿ¿¯ÿÿöó ÿþÓ ¨ÀÿÖæúÿ ææ9ææ
{ÓÜÿç ¾ë ÓÜÿçÿ {Ó ¨ëÀëÿÌ Ó¯ÿöj, Aÿæÿç, ÓþÖZÿ ÿçß;ÿæ, Óíä½Àëÿ
þ Aÿç Óíä½, ÓþÖZëÿ æÀÿ~ {¨æÌ~ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, Lÿç;ëÿ A`ÿç;ÿ¿ ({¾Dô
¨¾ö¿;ÿ `ÿçÿ F¯ÿó `ÿçÿÀÿ àÿÜÿÀÿê ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ {Ó ÿÉöÿ {ÿBÿ$æ;ÿç æ
`ÿçÿÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ Üÿçô ¾æÜÿæ ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæB$æF) æ ÿçÿ¿
¨÷LÿæÉ Ó´Àíÿ¨ F¯ÿó A¯ÿçÿ¿æÀëÿ Eÿö{Àÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿë Ó½Àÿ~ LÿÀÿç$æF æ
¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç{àÿ- ¾çF {þæÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æF, Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾çF
¨ÀÿþææZÿë `ÿç;ÿÿ LÿÀëÿ$æF æ Aÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ `ÿç;ÿÿ A$öæúÿ æÿÀÿ
þæþ ÿÿ´ ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] As;ÿç æ FÜÿç Lÿ÷þ{Àÿ -
¨÷ßæ~Lÿæ{àÿ þÿÓæ`ÿ{àÿÿ
µÿNÿ¿æßë{Nÿæ {ßæS¯ÿ{àÿÿ {`ÿð¯ÿ æ
µÿø{¯ÿæþö{ ¨÷æ~þæ{¯ÿÉ¿ Óþ¿Lúÿ
Ó ÿó ¨Àÿó ¨ëÀëÿÌþë{¨ðÿç ÿç¯ÿ¿þú ææ10ææ
¾çF ÿçÀÿ;ÿÀÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿë$æF, {ÓÜÿç µÿNÿç¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌ"¨÷ßæ~Lÿæ{àÿ'- A$öæúÿ þÿÀÿ ¯ÿçàÿêÿ A¯ÿ×æ{Àÿ {¾æS ¯ÿÁÿÿ´æÀÿæ A$öæúÿ
{ÓÜÿç ÿçßÿ LÿþöÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ µÿøLëÿsçÀÿ þ{Àÿ ¨÷æ~Lëÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ
×æ¨çÿ LÿÀÿç ¨÷æ~ A¨æÿLëÿ µÿàÿ Àíÿ{¨ Óþÿ LÿÀÿç, ÿæ µÿçÿÀëÿ Dúÿ{¯ÿS D
{ÜÿD$#¯ÿ, ÿæ ¯ÿæÜÿ¿ ÓZÿÅÿ Üÿ] AæÓç¨æÀÿç¯ÿ, Óÿ´, Àÿf, ÿþ, Óþ¿Lÿ Àíÿ{¨
Éæ;ÿ {ÜÿæB$#¯ÿ, ÓëÀÿÿ A$öæú þÿÀÿ õÿÎç BÎZÿvÿæ{Àÿ Üÿ] ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿ,
{ÓÜÿçLÿæÁÿ{Àÿ, {ÓÜÿç A`ÿÁÿ þÿ A$öæúÿ ×çÀÿ ¯ëÿç ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ {ÓÜÿç ÿç¯ÿ¿
¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó½Àÿ~êß FÜÿæ {¾, {ÓÜÿç FLÿ
¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿçæÿ Üÿ] {¾æS A{s æ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÿçßÿ Lÿ÷çßæÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ÿ Üÿ] {¾æSLÿ÷çßæ A{s æ ¾æÜÿæÀÿ Ó¯ÿçÖæÀÿ ¯ÿÿöÿæ {¾æ{SÉ´Àÿ `ÿëÿ$ö

F¯ÿó ÌÏ Aæß{Àÿ LÿÀÿçd;ÿç - ¯ÿÿöþæÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ, "ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ Üÿ]
Ó½Àÿ~ LÿÀÿ' æ Ó½Àÿ~ Lÿç¨Àÿç LÿÀÿç¯ÿæ ? FÜÿç {¾æS æÀÿ~æ{Àÿ ×çÀÿ {ÜÿæB
LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿç¯ÿ¿ ¨ëÀëÿÌZëÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
¾æÜÿæ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿçÓ½&õÿ {ÜÿæBÿ$æF æ Fvÿæ{Àÿ FÜÿç ¨÷É§Àÿ Óþææÿ {Üÿàÿæÿ{¾,
Aæ¨~ ¨÷ßæ~ LÿæÁÿ{Àÿ Lÿç¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æ;ÿç ? ¨æB¯ÿæ {¾æS¿ ¨ÿÀÿ
`ÿçÿ÷~ {ÿQ, ¾æÜÿæ SêÿæÀÿ ×æÿ ×æÿ{Àÿ AæÓçdç æ
ßÿÀÿó {¯ÿÿ¯ÿç{ÿæ ¯ÿÿ;ÿç æ
¯ÿçÉ;ÿç ßúÿßÿ{ßæ ¯ÿêÿÀÿæSæ æ
ßÿçbÿ{;ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½`ÿßö¿ó `ÿÀÿ;ÿç
ÿ{ÿ ¨ÿó ÓóS÷{Üÿ~ ¨÷¯ÿ{ä¿ ææ11ææ
{¯ÿÿ¯ÿçúÿ- A$öæúÿ A¯ÿçÿçÿ ÿÿ´Lëÿ ¨÷{ÿ¿ä fæ~ë$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {¾Dô
¨Àÿþ¨ÿLëÿ AäÀÿþú Aäß LëÿÜÿæ¾æF, ¯ÿçÿÀÿæS þÜÿææ {¾Dô$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ, {¾Dô ¨Àÿþ¨ÿLëÿ ¨æB¯ÿæ Bdæ LÿÀÿë$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ ¯ÿ÷ÿ ¨æÁÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ (¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿Àÿ A$ö {Lÿ¯ÿÁÿ fÿ{ÿ¢ÿ÷çßÀÿ ÿç{Àÿæ
ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ Aæ`ÿÀÿÿç Ó ¯ÿ÷Üÿ½`ÿæÀÿê- ¯ÿæÜÿ¿ ØÉöLëÿ þÿÀëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç,
¯ÿ÷Üÿ½Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ H Ó½Àÿ~ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ A{s æ ¾æÜÿæ ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ ÿÉöÿ LÿÀÿæB
{Ó$#{Àÿ ×æ¨ÿ LÿÀÿç Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF æ {ÓÜÿç Aæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ B¢ÿç÷ß Óó¾þ
Üÿôç ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó Ó¸íÿö B¢ÿç÷ß Óó¾þ Ó´ÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç¨Àÿç ¾çF ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿
Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æF) ¾æÜÿæ Üÿõÿß{Àÿ ÓóS÷Üÿ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿, æÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ
{¾æS¿, {ÓÜÿç ¨ÿLëÿ þëô ëÿþ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ {ÓÜÿç ¨ÿ Lÿ'~ ? ÿæÜÿæ Lÿç¨Àÿç
¨÷æ© {ÜÿæB$æF ? FÜÿç ¯ÿÌß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -
Ó¯ÿöÿ´æÀÿæ~ç Óqþ¿ þ{ÿæ Üõÿÿç ÿçÀÿë `ÿ æ
þíöúÿ¿ææßæÿ ¨÷æ~þæ×ç{ÿæ {ßæSæÀÿ~æþú ææ12ææ
Ó¸íÿö B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿ´æÀÿLëÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç A$öæúÿ ¯ÿæÓÿæSëÝçLëÿÀëÿ
AàÿSæ ÀÿÜÿç þÿLëÿ Üõÿÿß{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç (æÿ Üõÿÿß{Àÿ Üÿ] LÿÀÿæ¾æB$æF,
¯ÿæÜÿæ{Àÿ ëÿÜÿô) ¨ífæ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {ÜÿæB ÿ$æF, ¨÷æ~ A$öæúÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ
¯ÿ¿æ¨æÀÿLëÿ þÖçÍ{Àÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç {¾æS-æÀÿ~æ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB ({¾æSLëÿ
æÀÿ~ LÿÀÿç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ, Aÿ¿ D¨æß ëÿÜÿô) FÜÿç¨Àÿç ×çÀÿ {ÜÿæB -
AÎþ Aæß 189
Hþç{ÿ¿LÿæäÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿ¿æÜÿÀÿúÿ þæþëÿÓ½Àÿúÿ æ

ß ¨÷ßæÿç ÿ¿fúÿ {ÿÜÿó Ó ßæÿç ¨Àÿþæó Sÿçþú ææ13ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Hþú Bÿç- Hþú FÿçLÿç Üÿ], ¾æÜÿæLÿç Aäß ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ
¨Àÿç`ÿæßLÿ ÿæþ A{s æ ÿæÜÿæLëÿ f¨, ÿ$æ {þæÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS
LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿþ SÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
É÷êLÿõÐ f{~ {¾æ{SÉ´Àÿ, ¨Àÿþÿÿ´{Àÿ ×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ, ÓúÿSëÀÿë
$#{àÿ æ Hþú Aäß ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ¨Àÿç`ÿæßLÿ ÿæþ A{s, ëÿ{þ ÿæÜÿæÀÿ f¨ LÿÀÿç
{þæÀÿ æÿ LÿÀÿ æ ¨÷æ©ç¾ëNÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿæþ ÿæÜÿæÜÿ] {ÜÿæB$æF,
¾æÜÿæLëÿ {Ó ¨÷æ© {ÜÿæBd;ÿç, {¾Dô$#{Àÿ {Ó ¯ÿçàÿß {ÜÿæBd;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç
ÿæZÿÀÿ ÿæþ Hþú LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó ÿçfÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿÜÿç{àÿ æ {¾æ{SÉ´Àÿ "LõÿÐ LõÿÐ'
f¨ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ÿç{öÉ {ÿB ÿæÜÿæô;ÿç æ LÿæÁÿæ;ÿÀÿ{Àÿ µÿæ¯ëÿLÿþæ{ÿ ÿæZÿÀÿ
þ ÿæþ f¨ LÿÀÿç¯ÿæ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç {ÿ{àÿ F¯ÿó ÿçfÀÿ É÷æëÿÓæ{Àÿ ÿæÜÿæÀÿ
üÿÁÿÿ þ ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾¨Àÿç þëÿÌ¿Zÿ É÷æ {¾Dôvÿæ{Àÿ ×çÀÿ {ÜÿæB$æF
{Óvÿæ{Àÿ þëô Üÿ] ÿæÜÿæZÿ É÷æLëÿ ¨ëÎ LÿÀÿç$æF æ ÿ$æ üÿÁÿ þ þëô Üÿ] {ÿB$æF æ
µÿS¯ÿæÿ Éç¯ÿ Àÿæþ É±ÿLëÿ f¨ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿçd;ÿç- Àÿþ{;ÿ
{ßæSçÿ ¾Ó½çúÿ Ó Àÿæþ, Àÿæ IÀúÿ þ {Lÿ ¯ÿç`ÿ{þô Lÿ¯ÿêÀÿ ÀÿÜÿæ àëÿLÿæß æ
Àÿæ F¯ÿó þ FÜÿç ëÿB AäÀÿÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Lÿ¯ÿêÀÿ ÿçfÀÿ þÿLëÿ ÿç{Àÿæ
LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Óäþ {ÜÿæBS{àÿ æ
É÷êLõÿÐ Hþú D¨{Àÿ {fæÀúÿ {ÿDd;ÿç æ H-AÜÿþú-Ó,Hþú A$öæúÿ
{ÓÜÿç Óÿæ {þæ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ {LÿDô Aæ{Ý {Qæfç¯ÿæ{Àÿ ÿ àÿæS;ëÿ æ
FÜÿç Hþú þ {ÓÜÿç ¨Àÿþ ÓÿæZÿ ¨Àÿç`ÿß {ÿB Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF æ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ
{ÓÜÿç ¨÷µëÿZ ÿAÿ;ÿ ÿæþ A{s æ Lÿç;ëÿ f¨ ÿçþ{;ÿ {ÓÜÿç ÿæþ Óæ$öLÿ, ¾æÜÿæ
{dæs {ÜÿæB$#¯ÿ, É´æÓ{Àÿ |ÿÁÿç ¨æÀÿç¯ÿ F¯ÿó FLÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZëÿ Üÿ] {¯ÿæ
LÿÀÿæD$#¯ÿ æ ÿæÜÿæZÿ vÿæÀÿë µÿç A{ÿLÿ {ÿ¯ÿê {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ A¯ÿç{¯ÿLÿ ¨íÿö
LÿÅÿÿæ{Àÿ ¯ÿ¿Ö {ÜÿæB àÿäÀëÿ õÿÎçLëÿ ÜÿsæB ÿ ÿçA;ëÿ æ
¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ {¾, ""{þæÀÿ Ó´Àíÿ¨ {ÿQ F¯ÿó
É÷æëÿÓæ{Àÿ {Lÿò~Óç ëÿB, A{|ÿB AäßÀÿÀÿ ÿæþLëÿ "Hô' "Àÿæþ' "Éç¯ÿ'
þÀëÿ {Lÿò~Óç {SæsçF ¯ÿædç ÿçA;ëÿ æ ÿæÜÿæÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç, ÿæÜÿæÀÿ A$ö Ó´Àíÿ¨
BÎZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ æÿ LÿÀÿ;ëÿ æ'' æÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ Üÿ] LÿÀÿæ¾æB$æF æ Aæ¨~
Àÿæþ,LÿõÐ, A$¯ÿæ ¯ÿêÿÀÿæS ¯ÿçÌßó ¯ÿæ `ÿçÿþú ¯ÿêÿÀÿæS þÜÿææZëÿ A$¯ÿæ

ßÿæµÿçþÿæÿÿ´æ - ¨æÿqÁÿê {¾æS- 1/37-39) LÿæÜÿæÀÿ þ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
Àÿ;ëÿ, {Ó Aëÿµÿ¯ÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~Zëÿ ¨÷æ© {Üÿ{¯ÿ F¯ÿó Aæ¨~Zÿ ÓþLÿæÁÿêÿ
{Lÿò~Óç ÓúÿSëÀëÿZÿ ÿçLÿsLëÿ ¨vÿæB {ÿ{¯ÿ æ ¾æÜÿæZÿ þæSö ÿÉöÿ ÿ´æÀÿæ #{Àÿ
#{Àÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ {äÿ÷Àëÿ ¨æÀÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ þëô þ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {SæsçF {ÿ¯ÿÿæ
(LÿõÐZÿ ¯ÿçÀÿæs Àíÿ¨) `ÿçÿ÷Lëÿ æÿ LÿÀëÿ$#àÿç Lÿç;ëÿ ¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæfêZÿ Aëÿµÿ¯ÿê
¨÷{¯ÿÉ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç ¯ÿçÀÿæs Àíÿ¨ Éæ;ÿ {ÜÿæBSàÿæ æ
¨÷æÀÿ»çLÿ ÓæLÿ ÿæþLëÿ ÿ f¨ LÿÀÿç$æ;ÿç Lÿç;ëÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
æÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ¨d Wëoæ {ÿB$æ;ÿç æ {Ó ÿçfÀÿ Af}ÿ þæÿ¿ÿæÀÿ ¨í¯ÿöæS÷ÜÿLÿë
ÿ¿æS LÿÀÿç¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ {Ó {Lÿò~Óç Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæZÿë æÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, ¾æÜÿæLëÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ ÿç{Ì LÿÀÿçd;ÿç æ Aÿ ¨íÿö Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ {Lÿò~Óç Aëÿµÿ¯ÿê
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~ ÿçA;ëÿ æ ¨í~¿ ¨ëÀëÿÌæ$ö Óëõÿ|ÿ {Üÿ¯ÿæ ä~ç LëÿÿLÿöÀÿ Éþÿ
F¯ÿó ¾$æ$ö Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þÁÿç¾ç¯ÿ æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐZÿ AÿëÓæ{Àÿ Hô Àÿ
f¨ F¯ÿó ¨Àÿþææ Ó´Àíÿ¨ ÓúÿSëÀëÿZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó½Àÿ~ A$öæúÿ æÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ þÿÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æF æ {ÓÜÿçä~ç ÉÀÿêÀÿÀÿ
Óº¤ÿ Ó¯ëÿLÿçdç ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ þõëÿ¿ {ÜÿæBS{àÿ ÉÀÿêÀÿ ëÿþÀÿ
¨çdæ dæÝç ÿ$æF -
Aÿÿ¿{`ÿÿæ Óÿÿó {ßæ þæó Ó½Àÿÿç ÿçÿ¿É æ
ÿÓ¿æÜÿó Óëàÿµÿ ¨æ$ö ÿçÿ¿ßëNÿÓ¿ {ßæSçÿ ææ14ææ
""{þæÀÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ LÿçF þ `ÿçÿ{Àÿ Üÿ] ÿ$æF'', Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ
`ÿç;ÿÿ ÿLÿÀÿç A$öæúÿ Aÿÿ¿ `ÿçÿ ÿ´æÀÿæ ×çÀÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ, ¾çF Lÿç Aÿ¯ÿÀÿÿ
{þæÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç$æF æ {þævÿæ{Àÿ ÿçÿ¿ ¾ëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÓÜÿç {¾æSêZÿ
ÿçþ{;ÿ þëô Óëàÿµÿ {ÜÿæB$æF æ Aæ¨~ Óëàÿµÿ {Üÿ{àÿ Lÿ'~ þçÁÿç¯ÿ ?
þæþë{¨ÿ¿¨ëÿföÿ½ ëÿQæàÿßþÉæÉ´ÿþú æ
ÿæ¨§ë¯ÿ;ÿç þÜÿææÿ ÓóÓççó ¨Àÿþæó Sÿæ ææ15ææ
{þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç {Óþæ{ÿ ëÿQÀÿ ×æÿÓ´Àíÿ¨ ä~µÿèëÿÀÿ ¨ëÿfÿ½Lëÿ
¨÷æ© {ÜÿæBÿ$;ÿç ¯ÿÀÿó ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç A$öæúÿ {þæ{ÿ ¨÷æ©
{Üÿ¯ÿæ A$¯ÿæ ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ {SæsçF Lÿ$æ æ {Lÿ¯ÿÁÿ µÿS¯ÿæÿ Üÿ]
F¨Àÿç As;ÿç, ¾æÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ¨ëÿföÿ½ {ÜÿæBÿ$æF æ {ÿ{¯ÿ
AÎþ Aæß 191
¨ëÿföÿ½Àÿ Óêþæ {LÿDô ¨¾ö¿;ÿ ÀÿÜÿçdç ?

Aæ¯ÿ÷Üÿ½µëÿ¯ÿÿæ{àÿâæLÿæ ¨ëÿÀÿæ¯ÿÿ}{ÿæfëöÿ æ
þæþë{¨ÿ¿ ëÿ {Lÿò{;ÿß ¨ëÿföÿ½ ÿ ¯ÿçÿ¿{ÿ ææ16ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¯ÿ÷Üÿ½æZÿvÿæÀëÿ Lÿês¨ÿèÿ ¨¾ö¿;ÿ ÓþÖ ¨÷æ~ê ¨ëÿÀÿæ¯ÿÿöê
As;ÿç æ fÿ½ {ÿ¯ÿæ F¯ÿó þõëÿ¿ ¯ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ$æ ¨ëÿ ¨ëÿ FÜÿç Lÿ÷þ{Àÿ Üÿ]
`ÿæàÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ {Üÿ {Lÿò{;ÿß ! {þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ¨ëÿöfÿ½
{ÜÿæBÿ$æF æ
þöS÷¡ÿ{Àÿ {àÿæLÿ {àÿæLÿ;ÿÀÿÀÿ ¨ÀÿçLÿÅÿÿæ CÉ´Àÿ ¨${Àÿ ¯ÿçµíÿÿçÀÿ
{¯ÿæ LÿÀÿæB¯ÿæ Aæ;ÿÀÿçLÿ Aëÿµÿ¯ÿ A$¯ÿæ Àíÿ¨Lÿ þæÿ÷ A{s æ A;ÿÀÿêä{Àÿ ÿæ
ÿ {Lÿò~Óç F¨Àÿç LíÿA ÀÿÜÿçdç, {¾Dôvÿæ{Àÿ Lÿç {¨æLÿ {¾æLÿ Lÿæsë$#{¯ÿ F¯ÿó
ÿæ F¨Àÿç þÜÿàÿ ÀÿÜÿçdç, ¾æÜÿæLëÿ Ó´Sö LÿëÜÿæ¾æDdç æ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ{Àÿ ¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌ {ÿ¯ÿÿæ F¯ÿó AæÓëÀÿê Ó¸ÿ{Àÿ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] AÓëÀÿ A{s æ É÷êLõÿÐZÿÀÿ
ÿçf ¯ÿ¤ëÿ¯ÿæ¤ÿ¯ÿ LÿóÓ ÀÿæäÓ H ¯ÿæ~æÓëÀÿ {ÿðÿ¿ $#{àÿ æ {ÿ¯ÿ, þæÿ¯ÿ,
ÿêßöLúÿ {¾æÿç Üÿ] ¯ÿçµÿç {àÿæLÿ A{s æ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ FÜÿç fê¯ÿææ þÿ
ÓÜÿçÿ ¨æo B¢ÿç÷ßZëÿ {ÿB fÿ½-fÿ½æ;ÿÀÿ Àÿç FÜÿç ÓóÔÿæÀÿÀÿ Aë&Àíÿ¨ íÿÿÿ
ÉÀÿêÀÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ
AþÀÿ LÿÜëÿ$#¯ÿæ {ÿ¯ÿÿæ þ þÀÿ~þöê As;ÿç æ äê{~ ¨í{~¿ þÿö¿

{àÿæLÿó ¯ÿçÉ;ÿç æ F$#Àëÿ AæD A#Lÿ äÿç ¯ÿæ Lÿ'~ {Üÿ¯ÿ ? {Óþæ{ÿ
{ÿ¯ÿÿæ {Üÿ{àÿ þ {LÿDô Lÿæþ{Àÿ AæÓç$æ;ÿçÿ ? {¾Dô$#{Àÿ Óo#ÿ ¨í~¿ Üÿ]
Óþæ© {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÿ¯ÿ {àÿæLÿ, ¨Éë {àÿæLÿ, Lÿês ¨ÿèÿæÿç {àÿæLÿ
{µÿæS {àÿæLÿ þæÿ÷ A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ þëÿÌ¿ Üÿ] Lÿþö Àÿ`ÿßêÿæ As;ÿç æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ
{ÓÜÿç ¨Àÿþ æþ ¨¾ö¿;ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¨æÀÿç{¯ÿ æ {¾Dô ×æÿLëÿ ¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ
¨ëÿÀÿæ¯ÿÿöÿ {ÜÿæBÿ$æF æ ¾$æ$ö Lÿþö Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç þëÿÌ¿ {ÿ¯ÿÿæ
{ÜÿæB¾æAæ;ÿç, ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ×çÿç ¨÷æ© LÿÀÿç {ÿD$æ;ÿç Lÿç;ëÿ {Óþæ{ÿ ¨ëÿföÿ½Àëÿ {Ó
¨¾ö¿;ÿ DæÀÿ ¨æB¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ], {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {Ó þÿÀÿ ÿç{Àÿæ H
ÿç{Àÿæ þÿÀÿ ¯ÿçàÿß ÓÜÿçÿ ¨ÀÿþææZÿë ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç, {ÓÜÿç ¨Àÿþ
æþ{Àÿ ×çÿ ÿ{ÜÿæBd;ÿç æ D¨ÿçÌÿ þ FÜÿç Óÿ¿Àÿ DúÿWæsÿ LÿÀëÿd;ÿç -
ßÿæ Ó{¯ÿö ¨÷þëaÿ¿{;ÿ Lÿæþæ {ßÓ¿ Üõÿÿç×çÿæ æ
A$ þ{ÿö¿æþõ{ÿæ µÿ¯ÿÿ¿ÿ÷ ¯ÿ÷Üÿ½ ÓþÉ§&ë{ÿ ææ

Lÿ{vÿæ¨ÿçÌÿ(2/3/24)
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Üÿõÿß{Àÿ ×çÿ Ó¸íÿö Lÿæþÿæ ÓþíÁÿ ÿÎ {ÜÿæB¾æF,
{ÿ{¯ÿ þÀÿ~ þöê þëÿÌ¿ AþÀÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç F¯ÿó Fvÿæ{Àÿ FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ
þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ ÿ´æÀÿæ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½Zÿë Óþ¿Lú Àíÿ¨{Àÿ Óæäæúÿ Aëÿµÿ¯ÿ LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç æ
¨÷É§ Dvÿç$æF, Lÿ'~ ¯ÿ÷Üÿæ½ þ þÀÿ~þöê As;ÿç ? õÿÿêß Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ ¨÷fæ¨ÿç ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ¨÷Óèÿ{Àÿ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ ¯ëÿçþæÿ÷ ¾¦
A{s æ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ ¨Àÿþææ Üÿ] ¯ÿ¿Nÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¾jÀÿ ÓóÀÿ`ÿÿæ {ÜÿæBdç F¯ÿó Fvÿæ{Àÿ LÿÜÿ;ÿç {¾ ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ×çÿç ¨÷æ©
LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þ ¨ëÿÀÿæ¯ÿÿöê {ÜÿæB$æ;ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôd;ÿç ?
¯ÿÖëÿ {¾Dô þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ ¨Àÿþææ Üÿ] ¯ÿ¿Nÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÓÜÿç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ëÿç þ ¯ÿ÷Üÿ½æ ëÿÜÿô Lÿç;ëÿ {àÿæLÿZëÿ D¨{ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æSëô Lÿàÿ¿æ~
Óíÿ÷¨æÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSëô ¯ÿ÷Üÿ½æ ÿæþ{Àÿ LëÿÜÿæ¾æB$æF æ Ó´ßó{Àÿ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½æ þ
ëÿÜÿô;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¨æQ{Àÿ ÿçfÀÿ ¯ëÿç ÀÿÜÿçÿ$æF æ Lÿç;ëÿ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ Óæÿæ
LÿæÁÿ{Àÿ ¯ëÿç Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½æ {ÜÿæB$æF, AÜÿóLÿæÀÿ Éç¯ÿ ¯ëÿç Af, þÿÉÉç `ÿçÿ
þÜÿæúÿ æ
ÓææÀÿ~ þëÿÌ¿Zÿ ¯ëÿç ¯ÿ÷Üÿ½æ ëÿÜÿô æ ¯ëÿç {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ BÎ µÿçÿ{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF æ {ÓÜÿçvÿæÀëÿ ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ Àÿ`ÿÿæ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF æ
¾æÜÿæÀÿ `ÿæ{Àÿæsç {Óæ¨æÿ JÌçþæ{ÿ LÿÜÿçd;ÿç æ õÿÿêß Aæß{Àÿ LëÿÜÿæ¾æBdç,
Aæ¨~ {ÿQ#¨æÀÿç{¯ÿ æ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ, ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´Àÿ, ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´Àÿêßæúÿ, ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´ÀÿêÎ æ
"¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçúÿ' {ÓÜÿç ¯ëÿç, ¾çF Lÿç ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æ{Àÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB$æF æ "¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´Àÿ'
{Ó As;ÿç, ¾æÜÿæLëÿ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ{Àÿ {É÷Ïÿæ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ "¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´Àÿêßæúÿ'
{ÓÜÿç ¯ëÿç, ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ÿä Üÿ] ëÿÜÿô, ¯ÿÀÿó ÿæÜÿæÀÿ
ÿçß¦Lÿ F¯ÿó ÓoæÁÿLÿ {ÜÿæB$æF æ "¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ´¯ÿÀÿêÎ' ¯ëÿçÀÿ A;ÿçþ A¯ÿ×æ
A{s, {¾Dô$#{Àÿ BÎ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç ¨¾ö¿;ÿ ¯ëÿçÀÿ AÖçÿ´ ÀÿÜÿç$æF æ
LÿæÀÿ~ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ BÎ ¯ÿÿöþæÿ AàÿSæ Ad;ÿç F¯ÿó S÷Üÿ~ Lÿÿöæ ¯ëÿç
þ AàÿSæ Adç æ ¯ÿÿöþæÿ {Ó ¨÷LõÿÿçÀÿ Óêþæ{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Ó´ßó
¨÷LÿæÉ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ¯ëÿç A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½æ ÀÿÜÿç$æF æ ¾ÿç {Ó fæSõÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ{¯ÿ
Ó¸íÿö µíÿ A$öæúÿ `ÿç;ÿÿ ¨÷¯ÿæÜÿ fæS÷ÿ ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ëÿç
AÎþ Aæß 193
A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½æ A¯ÿçÿ¿æ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, {Ó{ÿ {¯ÿ{Áÿ {Ó A{`ÿÿ ÀÿÜÿç$æF,FÜÿæLëÿ

¨÷LÿæÉ-A¤ÿLÿæÀÿ, Àÿæÿ÷-ÿç¯ÿÓ , LÿÜÿç Ó{ºæÿ LÿÀÿæ¾æB$æF æ
¯ÿ÷Üÿ½æ A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½Lÿ¯ÿç{ÿ´ÿæZÿ {ÓÜÿç {É÷~ê A{s æ {¾Dô$#{Àÿ BÎ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ
{ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæZëÿ ¨÷æ© Ó{¯ÿöæõÎ ¯ëÿç{Àÿ þ ¯ÿçÿ¿æ (¾çFLÿç Ó´ßó ¨÷LÿæÉ
Ó´Àíÿ¨ A{s, {Ó$#{Àÿ þçÁÿæB$æF æ) Àÿ ÿçÿ F¯ÿó A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àÿæÿç÷, ¨÷LÿæÉ
F¯ÿó A¤ÿLÿæÀÿÀÿ Lÿ÷þ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç ¨¾ö¿;ÿ ÓæLÿZÿ þ{Àÿ þæßæ
Lÿæ¾ö¿Àÿÿ{ÜÿæB$æF æ ¨÷LÿæÉ LÿæÁÿ{Àÿ A{`ÿÿ µÿíÿ Ó{`ÿÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç,
ÿæÜÿæZëÿ àÿä¿ {ÿQæ¾æB$æF æ ÿ$æ ¯ëÿçÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ A¯ÿçÿ¿æÀíÿ¨ê Àÿæÿ÷çÀÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ Ó¸íÿö µíÿÿ A{`ÿÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç æ ¯ëÿç FÜÿæÀÿ ÿçÊÿß
LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$æF æ Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {Üÿ¯ÿæ ¯ÿ¢ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ FÜÿæ Üÿ]
¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ÿçÿ F¯ÿó Àÿæÿç÷ A{s æ ¯ÿçÿ¿æÀíÿ¨ê ÿçÿÀÿ ¨÷LÿæÉ{Àÿ ¯ëÿçÀÿ ÓÜÿÓ÷
¨÷¯õÿÿçþæÿZÿ{Àÿ CÉ´Àÿêß ¨÷LÿæÉ dæB ¾æB$æF æ F¯ÿó A¯ÿçÿ¿æ Àíÿ¨ê Àÿæÿ÷ê{Àÿ
FÜÿç ÓÜÿÓ÷ ¨÷¯õÿÿçÀÿ A{`ÿÿ A¯ÿ×æÀÿ A¤ÿLÿæÀÿ AæÓç¾æB$æF æ
Éëµÿ F¯ÿó AÉëµÿ, ¯ÿçÿ¿æ F¯ÿó A¯ÿçÿ¿æ FÜÿç ëÿBsç ¨÷¯õÿÿç Ó¯ÿö$æ
Éæ;ÿ {ÜÿæBSàÿæ¨{Àÿ A$öæúÿ A{`ÿÿ F¯ÿó Ó{`ÿÿ, Àÿæÿç÷{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ F¯ÿó
ÿç¯ÿÓ{Àÿ D Dµÿß ¨÷LÿæÀÿÀÿ µíÿÿþæÿZÿ ÓZÿÅÿ ¨÷¯ÿæÜÿ ëÿsçSàÿæ ¨{Àÿ
{ÓÜÿç A¯ÿ¿Nÿ ¯ÿëçvÿæÀëÿ þ Aÿç ¨{Àÿ ÉæÉ´ÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ þÁÿç$æF æ ¾æÜÿæ
Lÿç ¨ëÿ {Lÿ{¯ÿ ÿÎ {ÜÿæBÿ$æF æ µíÿÿþæÿZÿÿA{`ÿÿ F¯ÿó Ó{`ÿÿ Dµÿß
Óþæ© {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] {ÓÜÿç Óÿæÿÿ µÿæ¯ÿ þçÁÿç$æF æ
¯ëÿçÀÿ D¨{ÀÿæNÿ `ÿæÀÿç{Sæsç A¯ÿ×æÀëÿ Eÿö{Àÿ ×çÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
As;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ¯ëÿç ÿ$æF, ¯ëÿç ¨ÀÿþææZÿ ¾¦ ¨Àÿç {ÜÿæBSàÿæ æ
Lÿç;ëÿ {àÿæLÿþæÿZëÿ {Ó D¨{ÿÉ LÿÀÿç$æF, ÿçÊÿß Üÿ] {¨÷Àÿ~æ {ÿB$æF æ
Aÿ {Ó$#{Àÿ ¯ëÿç ¨÷ÿêÿ {ÜÿæB$æF æ Lÿç;ëÿ {Ó ¯ëÿçÀÿ ÖÀÿÀÿë Eÿö{Àÿ $æF æ
{Ó ¨Àÿþ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ A{s æ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿföÿ½ {ÜÿæB$æF, Lÿç;ëÿ
{ÓÜÿç A¯ÿ¿Nÿ ×çÿç ¨í¯ÿöÀëÿ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ÿæZÿ ÿçLÿs{Àÿ ÿçfÀÿ ¯ëÿç ÀÿÜÿçdç, {¾Dô
¨¾ö¿;ÿ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½ ÀÿÜÿç$æF, {Ó ¨ëÿöfÿ½Àÿ ¨Àÿç#{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç
ÿ$¿ D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ {ÿB {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LëÿÜëÿd;ÿç -
ÓÜÿÓ÷¾ëS¨¾ö¿;ÿþÜÿßöúÿ ¯ÿ÷Üÿ½{~æ ¯ÿçëÿ æ
Àÿæÿç÷óßëSÓÜÿÓ÷æ;ÿæó {ÿ{ÜÿæÀÿæÿ÷¯ÿç{ÿæ fÿæ ææ17ææ
¾çF ÜÿfæÀÿ `ÿëÿ¾ëöS ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ Àÿæÿ÷ç F¯ÿó ÜÿfæÀÿ `ÿëÿ¾ëöS ÿæZÿÀÿ ÿçÿLëÿ
Óæäæÿ fæ~ç$æ;ÿç, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÓþßÀÿ ÿÿ´Lëÿ ¾$æ$ö fæ~ç$æ;ÿç æ ¨÷Öëÿ
{ÉÈæLÿ{Àÿ ÿçÿ H Àÿæÿç, ¯ÿçÿ¿æ H A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àíÿ¨Lÿ A{s æ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ ÿ´æÀÿæ
Óó¾ëNÿ ¯ëÿç ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ¨÷{¯ÿÉçLÿæ ÿ$æ ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçúÿ¯ÿÀÿçÏ ¯ëÿç ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ
A{s æ ¯ÿçÿ¿æ ÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ ¯ëÿç Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ÿçÿ A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿçÿ¿æ
Lÿæ¾ö¿Àÿÿ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ {¾æSê Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ
{ÜÿæB$æF æ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ÓÜÿÓ÷ ¨÷¯õÿÿçþæÿZÿ{Àÿ CÉ´Àÿêß ¨÷LÿæÉ ÓoæÀÿ
{ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àÿæÿç÷ AæÓçS{àÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ÓÜÿÓ÷ ¨÷¯õÿÿç{Àÿ
þæßæÀÿ ÿ´£ÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB$æF æ ¨÷LÿæÉ F¯ÿó A¤ÿLÿæÀÿ FÜÿç ¨¾ö¿;ÿ Óêþæ
ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ ¨{Àÿ ÿæ ÿ ¯ÿçÿ¿æ ÀÿÜÿç$æF, ÿæ A¯ÿçÿ¿æ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ {ÓÜÿ
ç¨Àÿþÿÿ´ ¨Àÿþææ ¯ÿççÿçÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ ¾çF FÜÿæLëÿ ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ µÿÁÿ Àíÿ{¨
fæ~ç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç {¾æSêþæ{ LÿæÁÿÀÿ ÿÿ´Lëÿ fæ~ç¨æÀÿç$æ;ÿç {¾, {Lÿ{¯ÿ
A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àÿæÿç {ÜÿæB$æF ? F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ ¯ÿçÿ¿æÀÿ ÿçÿ AæÓç$æF æ LÿæÁÿÀÿ
¨÷µÿæ¯ÿ {LÿDô ¨¾ö¿;ÿ ÀÿÜÿçdç, A$¯ÿæ Óþß {LÿDô ¨¾ö¿;ÿ ¨d{Àÿ {SæxÿæB$æF
¨÷æÀÿ»çLÿ JÌç A;ÿLÿÀÿ~Lëÿ `ÿçÿ A$¯ÿæ {Lÿ¯ÿÁÿ ¯ëÿç LÿÜÿç Ó{ºæ#ÿ
LÿÀëÿ$#{àÿ æ LÿæÁÿæ;ÿÀÿ{Àÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ¯ÿçµÿæfÿ þÿ, ¯ëÿç, `ÿçÿ H AÜÿóLÿæÀÿÀÿ
`ÿæ{Àÿæsç ¨÷þëQ ¨÷¯õÿÿç {¯ÿæàÿç LëÿÜÿæSàÿæ æ F¨Àÿç ÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ¨÷¯õÿÿç Aÿ;ÿ
A{s æ ¯ëÿçÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Üÿ] A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àÿæÿ÷ç {ÜÿæB$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ¯ëÿç{Àÿ
¯ÿçÿ¿æÀÿ ÿçÿ þ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ Àÿæÿç÷ H ÿçÿ A{s æ fSÿÀíÿ¨ê
Àÿæÿç÷{Àÿ ÓþÖ fê¯ÿ A{`ÿÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀÿç {ÓþæÿZÿ
¯ëÿç {ÓÜÿç ¨÷LÿæÉ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ Óþ$ö ÿ$æF æ Lÿç;ëÿ {¾æS Aæ`ÿÀÿ~
LÿÀëÿ$#¯ÿæ {¾æSê F$#Àëÿ fæS÷ÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ
AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {¾¨ÀÿçLÿç {SæÓ´æþê ëÿÁÿÓê ÿæÓfê Àÿæþ`ÿÀÿçÿ þæÿÓ{Àÿ
{àÿQ#d;ÿç-
Lÿ¯ÿÜëÿô ÿç¯ÿÓ þÜÿô ÿç¯ÿçÝÿþ, Lÿ¯ÿÜëÿô Lÿ ¨÷Ss ¨ÿèÿ æ
¯ÿçÿÓB D¨fB jæÿ fçþç, ¨æB LëÿÓèÿ ÓëÓèÿ ææ
(Àÿæ þæÿÓ-4/15Q)
¯ÿçÿ¿æÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ ¯ÿëç LëÿÓèÿ ÿ´æÀÿæ A¯ÿçÿ¿æ{Àÿ ¨Àÿç~ÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ ¨ëÿ ÓëÓèÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÿ¿æÀÿ ÓoæÀÿ {ÓÜÿç ¯ëÿç{Àÿ {ÜÿæB¾æF æ
AÎþ Aæß 195
FÜÿç Üÿ÷æÓ-¯õÿç ¨ëÿ} ¨¾ö¿;ÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ ¨íÿçö ¨Êÿæúÿ ÿæ ¯ëÿç ÀÿÜÿç$æF,
ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½æ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ÿæ Àÿæÿç÷ ÀÿÜÿç$æF, ÿæ ÿçÿ æ FÜÿæ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ÿçÿ H
Àÿæÿç÷Àÿ Àíÿ¨Lÿ A{s æ ÿæ ÜÿfæÀÿ ¯ÿÌöÀÿ àÿºæ Àÿæÿ÷ {ÜÿæB$æF, ÿæ ÜÿfæÀÿ `ÿëÿ¾ëöSÀÿ
ÿç ÿ þ {ÜÿæB$æF F¯ÿó ÿæ {LÿDô v ÿæ{Àÿ {Lÿò~Óç `ÿë ÿ ö þ ë Q ¯ÿ÷ Ü ÿ½ æ
ÀÿÜÿçd;ÿç æ ¯ëÿçÀÿ D¨¾ëNÿ `ÿæ{Àÿæsç Lÿ÷þçLÿ A¯ÿ×æ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ `ÿæ{Àÿæsç þëQ
F¯ÿó A;ÿLÿÀÿ~Àÿ `ÿæ{Àÿæsç ¨÷þëQ ¨÷¯õÿÿç Üÿ] ÿæÜÿæZÿ `ÿëÿ¾öëS A{s æ Àÿæÿ÷
F¯ÿó ÿçÿ FÜÿç ¨÷¯õÿÿç SëÝçLÿ{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ {¾Dô ¨ëÀëÿÌ FÜÿæÀÿ {µÿÿLëÿ
ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ fæ~ç$æ;ÿç, {ÓÜÿç {¾æSêfÿ LÿæÁÿÀÿ {µÿÿLëÿ fæ~ç¨æÀÿç$æ;ÿç {¾
LÿæÁÿ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨d{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$F F¯ÿó {LÿDô ¨ëÀëÿÌ LÿæÁÿ vÿæÀëÿ
Aÿêÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç ? Àÿæÿ÷ F¯ÿó ÿçÿ, ¯ÿçÿ¿æ H A¯ÿçÿ¿æ{Àÿ {ÜÿD$#¯ÿæ
Lÿæ¾ö¿Lëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ØÎ LÿÀëÿd;ÿç æ
A¯ÿ¿Nÿæúÿ¯ÿ¿Nÿß Ó¯ÿöæ ¨÷µÿ¯ÿ;ÿ¿ÜÿÀÿæS{þ æ
Àÿæÿ÷¿æS{þ ¨÷àÿêß{;ÿ ÿ{ÿ÷ð¯ÿæ¯ÿ¿NÿÓój{Lÿ ææ18ææ
¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ÿçÿÀÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ A$öæúÿ ¯ÿçÿ¿æ, {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ Ó¸íÿö ¨÷æ~ê A¯ÿ¿Nÿ ¯ëÿç{Àÿ fæS÷ÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç F¯ÿó
Àÿæÿç÷Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ {ÓÜÿç A¯ÿ¿Nÿ, AÿõÉ¿ ¯ëÿç{Àÿ fæS÷ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
Óíä½ ÿÿ´ A{`ÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç ¨÷æ~ê A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àÿæÿç÷{Àÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
ØÎ {ÿQ#¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæZÿÀÿ AÖçÿ´ ÀÿÜÿç$æF æ fæS÷ÿ {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó
A{`ÿÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ þæþ FÜÿç ¯ëÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ ¾çF Lÿç Ó¯ëÿ$#{Àÿ A¯ÿ¿Nÿ
ÀÿÜÿç þ õÿÎç {Sæ`ÿÀÿ {ÜÿæBÿ$æF æ
µíÿÿS÷æþ Ó F¯ÿæßó µíÿÿ´æ µíÿÿ´æ ¨÷àÿêß{ÿ æ
Àÿæÿ÷¿æS{þ¯ÿÉ ¨æ$ö ¨÷µÿ¯ÿÿ¿ÜÿÀÿæS{þÿ ææ19ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! Ó¸íÿö ¨÷æ~ê FÜÿç¨Àÿç fæS÷ÿ {ÜÿæB ¨÷Lÿõÿç ÿ´æÀÿæ ¯ÿç¯ÿÉ
{ÜÿæB A¯ÿçÿ¿æÀíÿ¨ê Àÿæÿ÷ç AæÓç¯ÿæ ¨{Àÿ A{`ÿÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {Óþæ{ÿ
{ÿQ#¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] {¾, Aæ»Àÿ àÿä Lÿ'~ ? ÿçÿÀÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ {Óþæ{ÿ
¨ëÿ fæS÷ÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¯ëÿç ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ FÜÿæÀÿ
A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ¯ÿçÿ¿æ H A¯ÿçÿ¿æÀÿ Lÿ÷þ àÿæSç$æF æ {Ó ¨¾ö¿;ÿ {Ó ÓæLÿ Üÿ]
ÀÿÜÿç$æF, þÜÿæ¨ëÀíÿÌ ëÿÜÿô æ
¨ÀÿÖÓ½æëÿ µÿæ{¯ÿæ{ÿ¿æ¯ÿ¿{Nÿæ¯ÿ¿Nÿæúÿ Óÿæÿÿ æ
ß Ó Ó{¯ÿöÌë µíÿ{ÿÌë ÿÉ¿úÿÓë ÿ ¯ÿçÿÉ¿ÿç ææ20ææ

¯ÿ÷Üÿ½æ A$öæúÿ ¯ëÿç A¯ÿ¿Nÿ A{s, B¢ÿç÷ß ÿ´æÀÿæ õÿÎç{Sæ`ÿÀÿ
{ÜÿæBÿ$æF F¯ÿó FÜÿævÿæÀëÿ þ Eÿö{Àÿ Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ ÀÿÜÿçdç æ ¾æÜÿæLÿç
µíÿÿ-¨÷æ~ê ÿÎ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þ ÿÎ {ÜÿæBÿ$æF æ A$öæúÿ ¯ÿçÿ¿æ{Àÿæ
Ó{`ÿÿ F¯ÿó A¯ÿçÿ¿æ{Àÿ A{`ÿÿ, ÿçÿ{Àÿ D F¯ÿó Àÿæÿç÷{Àÿ ¯ÿçàÿß æ
µÿæ¯ÿ¾ëNÿ A¯ÿ¿Nÿ ¯ÿ÷Üÿ½æZÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ {ÓÜÿç Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿµÿæ¯ÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæLÿç ÿÎ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ ¯ëÿçÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ {ÜÿD$#¯ÿæ DNÿ
Dµÿß Üÿ÷æÓ-¯õÿç {¾{¯ÿ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÿ{¯ÿ Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿµÿæ¯ÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæLÿç {þæÀÿ ¨Àÿþæþ A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Óÿæÿÿ
A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ ¨÷æ© {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ ¯ëÿç þ {ÓÜÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ Àÿqçÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨Àÿç~ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {ÓÜÿç
¯ëÿç Ó´ßó ÿ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ×æÿ{Àÿ Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ
Üÿ] {ÉÌ ¯ÿæLÿç ÀÿÜÿç$æF æ
A¯ÿ¿{NÿæäÀÿ Bëÿ¿NÿÖþæÜëÿ ¨Àÿþæó Sÿçþú æ
ßó ¨÷æ¨¿ ÿ ÿç¯ÿÿö{;ÿ ÿæþú ¨Àÿþó þþ ææ21ææ
{ÓÜÿç Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿLëÿ AäÀÿ A$öæúÿ A¯ÿçÿæÉê LëÿÜÿæ¾æB$æF æ
ÿæÜÿæLëÿ Üÿ] ¨ÀÿþSÿç LëÿÜÿæ¾æF æ ÿæÜÿæ Üÿ] {þæÀÿ ¨Àÿþæþ A{s æ ¾æÜÿæLëÿ
¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þëÿÌ¿ ¨dLëÿ AæÓçÿ$æ;ÿç A$öæúÿ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿföÿ½
{ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿç Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿÀÿ ¨÷æ© ÿçþ{;ÿ FÜÿæÀÿ ¯ÿçæÿ ¨÷ÿç¨æÿÿ
LÿÀÿëd;ÿç-
¨ëÀëÿÌ Ó ¨Àÿ ¨æ$ö µÿNÿ¿æ àÿµÿ¿Öëÿÿ¿ßæ æ
ßÓ¿æ;ÿ ×æÿç µíÿÿæÿç {ßÿ Ó¯ÿöþçÿó ÿÿþú ææ22ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {¾Dô ¨ÀÿþææZÿ A;ÿSöÿ Ó¸íÿöµíÿÿ ÀÿÜÿçd;ÿç, ¾æÜÿæZÿ
ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö fSÿ ¨Àÿç¯ÿ¿æ©, Óÿæÿÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ¾ëNÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþ¨ëÀëÿÌ
Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Aÿÿ¿ µÿNÿçÀÿ ÿæ¾ö¿
{¾, ¨ÀÿþææZÿ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ LÿæÜÿæLëÿ Ó½Àÿ~ ÿLÿÀÿç {Ó$#{Àÿ GLÿ¿µÿæ¯ÿ
{Üÿ¯ÿæ æ Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ àÿæSç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ {Lÿ{ÿ ÿçÿ ¨¾ö¿;ÿ ¨ëÿföÿ½Àÿ Óêþæ{Àÿ
ÀÿÜÿç$æ;ÿç F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ {Ó ¨ëÿföÿ½Àÿ ÓêþæLëÿ AÿçLÿ÷þ~ LÿÀÿç¾æAæ;ÿç ?
FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
AÎþ Aæß 197
ßÿ÷ Lÿæ{àÿ ÿ´ÿæ¯õÿÿçþæ¯õÿÿçó {`ÿð¯ÿ {ßæSçÿ æ

¨÷ßæÿæ ßæ;ÿç ÿó Lÿæàÿó ¯ÿä¿æþç µÿÀÿÿÌöµÿ ææ23ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô LÿæÁÿ{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æSLÿÀÿç `ÿæàÿç¾æB$#¯ÿæ
{¾æSêþæ{ÿ ¨ëÿföÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç F¯ÿó {¾Dô LÿæÁÿ{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS
LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ¨ëÿföÿ½ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ þëô ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç LÿæÁÿÀÿ ¯ÿÿöÿ
LÿÀëÿdç-
AS§ç{fö¿æÿçÀÿÜÿ ÉëLÿÈ Ì~úþæÓæ DÿÀÿæß~þú æ
ÿÿ÷ ¨÷ßæÿæ Sbÿ;ÿç ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿç{ÿæ fÿæ ææ24ææ
ÉÀÿêÀÿ Óº¤ÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ Ó¼ëQ{Àÿ {f¿æÿçþöß
AS§ç fÁëÿ$#¯ÿ, ÿçÿÀÿ ¨÷LÿæÉ ÀÿÜÿç$#¯ÿ, Óí¾ö¿ {ÿÿê¨¿þæÿ $#¯ÿ, ÉëLÿÈ¨äÀÿ
`ÿ¢ÿ÷ ¯ÿ|ëÿ$#¯ÿ, DÿæÀÿæß~Àÿ ÿçÀÿµÿ÷ H Óë¢ÿÀÿ AæLÿæÉ {ÜÿæB$#¯ÿ æ {ÓÜÿçLÿæÁÿ{Àÿ
¨÷ßæ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½{¯ÿÿæ {¾æSêfÿ ¯ÿ÷Üÿ½Zÿë ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ
AS§ç ¯ÿ÷Üÿ½ {ÿfÀÿ ¨÷ÿêLÿ A{s æ ÿçÿ ¯ÿçÿ¿æÀÿ ¨÷LÿæÉ A{s æ
ÉëLÿâ¨ä ÿçþöÁÿÿæÀÿ {ÿ¿æÿLÿ A{s æ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿, Éþ, ÿþ, {ÿf H
¨÷jæ FÜÿçÓ¯ëÿ Ì{|ÿðÉ´¾ö¿ Üÿ] Ì~þæÓ A$öæúÿ ÌÝþæÓ A{s æ Eÿö{Àÿÿæ ×çÿç Üÿ]
DÿÀÿæß~ A{s æ ¨÷LõÿÿçÀëÿ Ó¯ÿö$æ ¨{Àÿ FÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ ¾æB$#¯ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½
{¯ÿÿæ {¾æSêfÿ ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿöfÿ½ {ÜÿæBÿ$æF Lÿç;ëÿ
Aÿÿ¿ `ÿçÿ ÿ´æÀÿæ àÿæSç$#¯ÿæ {¾æSêfÿ ¾ÿç FÜÿç Aæ{àÿæLÿLëÿ ¨÷æ© ÿLÿÀÿç
¨æÀÿ;ÿç, ¾æÜÿæZÿ Óæÿæ ¯ÿÿöþæÿ ¨íÿö {ÜÿæBÿæÜÿ], ÿæÜÿæZÿ Lÿç¨Àÿç Sÿç
{ÜÿæB$æF ? FÜÿæÀÿ ¨ëÿ ¯ÿæQ¿æ LÿÀÿç LÿÜëÿd;ÿç-
í{þæ Àÿæÿç÷Ö$æ LõÿÐ Ì~½æÓæ ÿäç~æßÿþú æ
ÿÿ÷ `ÿæ¢ÿ÷þÓó {f¿æÿç{ßöæSê ¨÷æ¨¿ ÿç¯ÿÿö{ÿ ææ25ææ
¾æÜÿæÀÿ ¨÷ßæ~LÿæÁÿ{Àÿ ëAæô ¯ÿ¿æ¨ç ÀÿÜÿç$#¯ÿ, {¾æSæS§ç $#¯ÿ (AS§ç
¾j ¨÷÷Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿ AS§çÀÿ Ó´Àíÿ¨ A{s) Lÿç;ëÿ ëAæô ÿ´æÀÿæ Aæ¯õÿÿ
{ÜÿæB$#¯ÿ, A¯ÿçÿ¿æÀÿ Àÿæÿ÷ê {ÜÿæB$#¯ÿ, A¤ÿæÀÿ {ÜÿæB$#¯ÿ, LõÿÐ ¨ä `ÿ¢ÿ÷þæ
äê~ {ÜÿæB$#¯ÿ, LÿæÁÿçþæÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ ÀÿÜÿç$#¯ÿ, ÌÝ¯ÿçLÿæÀÿÿ (Lÿæþ,{Lÿ÷æ,{àÿæµÿ,
{þæÜÿ, þÿ F¯ÿó þæû¿ßö)¾ëNÿ ÿäç~æßÿ A$öæúÿ ¯ÿÜÿçþëöQê {ÜÿæB$#¯ÿ, ¾æÜÿæ
¨ÀÿþææZÿ ¨÷{¯ÿÉÀÿë ¯ÿÿöþæÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ æ {ÓÜÿç {¾æSêZëÿ ¨ëÿ fÿ½
{ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {ÿ{¯ÿ Lÿ~ ÉÀÿêÀÿ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç {¾æSêZÿ Óæÿæ
Óþæ© {ÜÿæB¾æF ? FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-

ÉëLÿÈ Lõÿ{Ð Sÿê {Üÿ¿{ÿ fSÿ ÉæÉ´{ÿ þ{ÿ æ
FLÿßæ ßæÿ¿ÿæ¯õÿÿçþÿ¿ßæ¯ÿÿö{ÿ ¨ëÿ ææ26ææ
D¨{ÀÿæNÿ ÉëLÿÈ F¯ÿó LÿõÐ Dµÿß ¨÷LÿæÀÿÀÿ Sÿç fSÿ{Àÿ ÉæÉ´ÿ
A{s æ A$öæúÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ Óæÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ f{~ ÉëLÿÈ
A¯ÿ×æ{Àÿ ¨÷ßæ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ¨dLëÿ ÿ AæÓë$#¯ÿæ ¨ÀÿþSÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿ
F¯ÿó Aÿ¿ A¯ÿ×æ,{¾Dô$#{Àÿ äê~ ¨÷LÿæÉ F¯ÿó LÿæÁÿçþæ ÀÿÜÿçdç, F¨Àÿç A¯ÿ×æLëÿ
¾æB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ¨ëÿ fÿ½ {ÿB$æF æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨ëÿö ¨÷LÿæÉ þçÁÿç ÿæÜÿ],
{Ó ¨¾ö¿;ÿ ÿæLëÿ µÿfÿ Üÿ] LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ, ¯ÿÿöþæÿ
FÜÿæ ÿçþ{;ÿ Óæÿ D¨{Àÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
{ÿð{ÿ Óõÿê ¨æ$ö fæÿúÿ {ßæSê þëÜÿ¿ÿç LÿÊÿÿ æ
ÿÓ½æúÿ Ó{¯ÿöÌë Lÿæ{ÁÿÌë {ßæSßë{Nÿæ µÿ¯ÿæfëöÿ ææ27ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! FÜÿç¨Àÿç FÜÿç þæSöLëÿ fæ~ç {Lÿò~Óç {¾æSê {þæÜÿçÿ
ÜëÿA;ÿç ÿæÜÿ], {Ó fæ~ç$æ;ÿç {¾ ¨íÿö ¨÷LÿæÉ ¨æB¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ
F¯ÿó äê~ ¨÷LÿæÉ ÀÿÜÿç{àÿ ¨ëÿ fÿ½ ¨÷æ© {ÜÿæB Óæÿæ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨xÿç$æF æ
LÿÀÿç$#¯ÿæ Óæÿ {Lÿ{¯ÿ þ ÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ Dµÿß Sÿç ÉæÉ´ÿ A{s æ
Aÿ {Üÿ Afëÿö ! ëÿ{þ ÓÿæÓ¯ÿöÿæ {¾æS¾ëNÿ {ÜÿæB ÿçÀÿ;ÿÀÿ Óæÿ LÿÀÿ æ
{¯ÿ{ÿÌë ß{jÌë ÿ¨Óë {`ÿð¯ÿ
ÿæ{ÿÌë ßúÿ ¨ë~¿üÿÁÿó ¨÷ÿçÎþú æ
A{ÿ¿ÿç ÿúÿ Ó¯ÿöþçÿó ¯ÿçÿçÿ´æ
{ßæSê ¨Àÿó ×æÿþë{¨ðÿç `ÿæÿ¿þú ææ28ææ
FÜÿæLëÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ fæ~ç, (þæÿçLÿÀÿç ÿæÜÿ] ) fæ~çLÿÀÿç {¾æSê
{¯ÿÿ, ¾j, ÿ¨ H ÿæÿÀÿ ¨í~¿üÿÁÿLëÿ ÿçÓ{¢ÿÜÿ AÿçLÿ÷þ~ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó
Óÿæÿÿ ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ A¯ÿçÿçÿ ¨ÀÿþææZÿ Óæäæÿ fæÿLÿæÀÿêÀÿ
ÿæþ Üÿ] {¯ÿÿ A{s æ {ÓÜÿç A¯ÿçÿçÿ ÿÿ´, {¾ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿçÿçÿ Üÿ] {ÜÿæBSàÿæ,
{ÿ{¯ÿ ¯ÿÿöþæÿ LÿçF ¯ÿæ LÿæÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿ ? Aÿ ¯ÿçÿçÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ {¯ÿÿÀÿ
þ ¨÷{ßæfÿ Óþæ© {ÜÿæB¾æB$æF æ LÿæÀÿ~ fæ~ç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {Ó$#Àëÿ µÿç
{ÜÿæB ÀÿÜÿçÿ$æF æ ¾j A$öæúÿ AæÀÿæÿæÀÿ ÿçßÿ Lÿ÷çßæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ $#àÿæ, Lÿç;ëÿ
{¾{¯ÿ FÜÿç ÿÿ´ ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ LÿæÜÿæ ÿçþ{;ÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ ?
AÎþ Aæß 199
þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ àÿäÀÿ Aë&Àíÿ¨ ÿ¨æB¯ÿæ Üÿ] ÿ¨ A{s æ àÿä ¨÷æ©
{ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ Lÿ'~ ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿ¨ LÿÀÿç¯ÿæ ? þÿ ¯ÿ`ÿÿ H Lÿþö
ÿ´æÀÿæ Ó¯ÿö{ÿæµÿæ{¯ÿÿ Óþ¨ö~Àÿ ÿæþÜÿ] ÿæÿ A{s æ FÜÿç Ó¯ëÿÀÿ ¨ë~¿ üÿÁÿ
Üÿ] ¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©ç æ üÿÁÿ þ ¯ÿÿöþæÿ AàÿSæ ÿæÜÿ] æ Aÿ FÜÿçÓ¯ëÿÀÿ
¯ÿÿöþæÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç {¾æSê ¾j, ÿ¨, ÿæÿ Bÿ¿æÿç
üÿÁÿLëÿ þ ¨æÀÿ LÿÀÿç¾æB$æ;ÿç æ {Ó ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿç Aæß{Àÿ ¨æosç ¨÷þëQ ¯ÿç¢ëÿ D¨{Àÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ
{¾Dô$#{Àÿ Ó¯ÿö ¨÷$þ Ó©þ AæßÀÿ {ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ ÿ´æÀÿæ
¯ÿêfæ{Àÿæ¨çÿ ¨÷É§Lëÿ ØÎ ¯ëÿlæB¯ÿæÀÿ fçjæÓæ ÿ´æÀÿæ FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ
Afëöÿ Óæ{ÿæsç ¨÷É§ LÿÀÿç$#{àÿ- µÿS¯ÿæÿ ! ¾æÜÿæ Aæ¨~ LÿÜÿç{àÿ(1) {ÓÜÿç
¯ÿ÷Üÿ½ Lÿ'~ ?(2) {ÓÜÿç Aæ Lÿ'~ ?(3) {ÓÜÿç Ó¸íÿö Lÿþö Lÿ'~ ?(4)
{ÓÜÿç A#{ÿð¯ÿ Lÿ'~ ?(5) A#µíÿÿ Lÿ'~ ? (6) F¯ÿó A#¾j Lÿ'~ ?
(7) A;ÿLÿæÁÿ{Àÿ Aæ¨~ {LÿDô ¨÷Lÿæ{Àÿ fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æ;ÿç{¾, {Lÿ{¯
¯ÿçÓ½&õÿç {ÜÿæBÿ$æF æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {¾ ¾æÜÿæÀÿ ¯ÿçÿæÉ
{ÜÿæBÿ$æF, {Ó Üÿ] "¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½' æ Ó´ßóÀÿ D¨àÿ²ç {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨Àÿþµÿæ¯ÿ Üÿ]
Aæ æ {¾Dô$#Àëÿ fê¯ÿ þæßæÀÿ Aæ#¨ÿ¿Àëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿç AææÀÿ Aæ#¨ÿ¿{Àÿ
{ÜÿæB¾æB$æF, {Ó Üÿ] Aæ A{s F¯ÿó µíÿÿZÿ {ÓÜÿç µÿæ¯ÿ ¾æÜÿæ Éëµÿ ÿ$æ
AÉëµÿ ÓóÔÿæÀÿÀÿ D LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç µÿæ¯ÿ AsLÿç¾ç¯ÿæ, "¯ÿçÓSö' A$öæúÿ
¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿ] LÿþöÀÿ ¨íÿöÿæ æ FÜÿæ ¨{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ
ÀÿÜÿçÿ$æF æ Lÿþö F¨Àÿç {Lÿò~Óç ¯ÿÖë, ¾æÜÿæLÿç ÓóÔÿæÀÿÀÿ DúÿSþLëÿ ¯ÿçÿæÉ
LÿÀÿç{ÿB$æF æ
FÜÿç¨Àÿç äÀÿµÿæ¯ÿ Üÿ] A#µíÿÿ æ A$öæúÿ ÿÎ {ÜÿD$#¯ÿæ µíÿÿ ¨÷æ~êZëÿ
D LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þæþ A{s æ {Ó Üÿ] µíÿÿZÿ A#Ïæÿæ As;ÿç æ ¨Àÿþ ¨ëÀëÿÌ
Üÿ] A#{ÿð¯ÿ æ {Ó$#{Àÿ {ÿð¯ÿ Ó¸ÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ þëô Üÿ]
A#¾j æ A$öæúÿ {¾Dô$#{Àÿ ¾j ¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF æ {Ó þëô Üÿ] A{s æ ¾jÀÿ
A#Ïæÿæ A{s æ {Ó {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Üÿçô ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ É÷êLÿõÐ
f{~ {¾æSê $#{àÿ æ A#¾j F¨Àÿç {Lÿò~Óç FLÿ ¨ëÀëÿÌ ¾çF Lÿç FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ
Üÿ] ÀÿÜÿç$æ;ÿç, ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ÿæÜÿ] æ A;ÿçþ ¨÷É§ $#àÿæ {¾ A;ÿ Óþß{Àÿ Aæ¨~
Lÿç¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$;ÿç æ {Ó LÿÜÿç{àÿ- ¾çF {þæÀÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç,

{þæÀÿ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç ¯ÿçÌß¯ÿÖëÀÿ `ÿç;ÿÿ AæÓç¯ÿæLëÿ ÿçA;ÿç ÿæÜÿ] F¯ÿó
F¨Àÿç LÿÀÿç LÿÀÿç ÉÀÿêÀÿÀÿ Óº¤ÿLëÿ þ ÿ¿æS LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç, {Óþæ{ÿ {þæÀÿ
Óæäæÿ Ó´Àÿí¨Lÿë ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç, ¾æÜÿæLëÿ {ÉÌ{Àÿ þ ÿæÜÿæ Üÿ] ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF æ ÉÀÿêÀÿÀÿ þõëÿ¿ ÓÜÿçÿ Üÿ] FÜÿæ D¨àÿ²# {ÜÿæB$æF, F¨Àÿç Lÿçdç
ÿçÊÿß ÿëÜÿô æ ¾ÿç þõëÿ¿ ¨{Àÿ Üÿ] þçÁÿç$æ;ÿç, {ÿ{¯ÿ É÷êLõÿÐ ¨íÿö {ÜÿæBÿ$æ{;ÿ æ
A{ÿLÿ fÿ½Àëÿ `ÿæàÿçLÿÀÿç ¨÷æ© LÿÀÿç$#¯ÿæ jæÿê ÿæÜÿæZÿ Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
þÿÀÿ Ó¯ÿö$æ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ÿçÀÿë þÿÀÿ ¯ÿçàÿß Üÿ] A;ÿLÿæÁÿ A{s æ {¾Dôvÿæ{Àÿ
¨ëÿ ÉÀÿêÀÿ DÿçÀÿ þæþ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ {Ó
¨Àÿþ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æAæ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿ fÿ½ {ÜÿæBÿ$æF æ
FÜÿç ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {Ó Ó½Àÿ~Àÿ ¯ÿçæÿ LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ Afëöÿ !
ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿ F¯ÿó ¾ë LÿÀÿ æ ëÿBsç {SæsçF Óæ$#{Àÿ Lÿç¨Àÿç
{Üÿ¯ÿ ? Lÿÿæ`ÿçúÿ F¨Àÿç {ÜÿæB¨æ{Àÿ {¾ {fð Lÿ{Üÿ§ßæàÿæàÿLÿê, fß µÿS¯ÿæÿLÿê
F¨Àÿç LÿÜëÿ$#¯ÿ F¯ÿó ¯ÿæ~ þ `ÿàÿæD$#¯ÿ æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ëÿÜÿô æ Ó½Àÿ~ Àÿ Ó´Àíÿ¨
ØÎ Lÿ{àÿ {¾, {¾æS æÀÿ~æ{Àÿ ×çÀÿ ÀÿÜÿç, {þæ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ Ó½Àÿ~
ÿLÿÀÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿ æ {¾{¯ÿ Ó½Àÿ~ F{ÿ Óíä½, {ÿ{¯ÿ ¾ë LÿçF
LÿÀÿç¯ÿ ? Àÿç ÿçA;ëÿ {¾, FÜÿç ¨ëÖLÿ µÿS¯ÿæÿ A{s æ {ÿ{¯ÿ FÜÿÀÿæ AæQ¨æQÀÿ
¯ÿÖë, Óæþÿæ{Àÿ ¯ÿÓç$#¯ÿæ {àÿæLÿ Lÿçºæ Aÿ¿ {ÿQ#$#¯ÿæ H Éë~ç$#¯ÿæ {Lÿò~Óç
¯ÿÖë ÓZÿÅÿ{Àÿ þ ÿAæÓë, ÿæÜÿæ D¨{Àÿ õÿÎç¨æÿ þ ÿ{ÜÿD, ¾ÿç
{ÿQæ¾æD$#¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Ó½Àÿ~ vÿçLúÿ{Àÿ {ÜÿDÿæÜÿ] æ F¨Àÿç Ó½Àÿ~ {Üÿ{àÿ ¾ë
Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ? ¯ÿÖëÿ {¾{¯ÿ Aæ¨~ F¨Àÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó½Àÿ~{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ{¯ÿ,
{ÓÜÿç ä~ ¾ëÀÿ ÓvÿçLúÿ Ó´Àíÿ¨ Óæþÿæ{Àÿ D¨×çÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿæ
þæßçLÿ ¨÷¯õÿÿç ¯ÿææ Àíÿ¨{Àÿ ¨÷ÿ¿ä {ÜÿæB$æF æ Lÿæþ-{Lÿ÷æ, ÀÿæS-{ÿ´Ì,
Aæÿç ëÿföß Éÿø As;ÿç æ FÜÿç Éÿø Aæ¨~Zëÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿ] æ
ÿæÜÿæZÿ vÿæÀëÿ ¯ÿçfß ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¾ë A{s æ FÜÿç Éÿøþæ{ÿ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæBSàÿæ
¨{Àÿ Üÿ] ¯ÿ¿Nÿç ¨ÀÿþSÿç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿç ¨ÀÿþSÿçLëÿ ¨æB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
{Üÿ Afëÿö ! ëÿ{þ Hþú f¨LÿÀÿ F¯ÿó {þæÀÿ æÿ LÿÀÿ æ A$öæúÿ É÷êLõÿÐ f{~
{¾æSê $#{àÿ æ ÿæþ H Àíÿ¨ AæÀÿæÿæÀÿ `ÿæ¯ÿç A{s æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ FÜÿç ¨÷É§Lëÿ þ {ÿ{àÿ {¾ ¨ëÿföÿ½ Lÿ~ ?
AÎþ Aæß 201
{Ó$#{Àÿ LÿçF LÿçF AæÓ;ÿç ? {Ó LÿÜÿç{àÿ- ¯ÿ÷Üÿ½ævÿæÀëÿ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç Lÿês-

¨ÿèÿæÿç ¨¾ö¿;ÿ fSÿ ¨ëÿÀÿæ¯ÿÿ}{Àÿ AæÓç$æ;ÿç æ FÜÿç ÓþÖZÿÀÿ Óþæ©
{ÜÿæB Sàÿæ ¨{Àÿ þ {þæÀÿ ¨Àÿþ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿ ÿ$æ {Ó$#{Àÿ ×çÿç Óþæ©
{ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿç {¾æS{Àÿ ¨÷¯ÿçÎ ¨ëÀëÿÌZÿ ëÿB ¨÷LÿæÀÿ Sÿç ÜÿëF, ¾çF ¨íÿö
¨÷LÿæÉLëÿ ¨÷æ© Ì{|ÿðÉ´¾ö¿ Ó¸ Dÿö{Àÿÿæ, ¾æÜÿævÿæ{Àÿ {àÿÉþæÿ÷ Aµÿæ¯ÿ
ÿ$æF, {Ó ¨Àÿþ SÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾ÿç {ÓÜÿç {¾æSLÿÿöæZÿ vÿæ{Àÿ
{àÿÉþæÿ÷ Aµÿæ¯ÿ ÀÿÜÿçdç, LÿõÐ¨äÀÿ LÿæÁÿçþæÀÿ ÓoæÀÿ ÀÿÜÿçdç, F¨Àÿç A¯ÿ×æ{Àÿ
Üÿ] ÉÀÿêÀÿÀÿ Óþß Óþæ© {ÜÿD$#¯ÿæ {¾æSêZëÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {Ó
Óæþæÿ¿ fê¯ÿZÿ ¨Àÿç fÿ½-þÀÿ~Àÿ `ÿLÿ÷{Àÿ AæÓçÿ$æ;ÿç æ ¯ÿÀÿó fÿ½ {ÿB
ÿæÜÿævÿæÀëÿ AæSLëÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿæ {ÉÌ ÓæÿæLëÿ Ó¸íÿö LÿÀÿç$æ;ÿç æ
FÜÿç¨Àÿç AæÓ;ÿæ fÿ½{Àÿ {ÓÜÿç Lÿ÷çßæ{Àÿ `ÿæàÿç {Ó þ {Óvÿæ{Àÿ
¨Üÿo#¾æB$æ;ÿç, ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ ¨Àÿþ æþ A{s æ ¨¯ÿöÀëÿ þ É÷êLõÿÐ LÿÜÿçAæÓçd;ÿç
{¾ FÜÿæÀÿ AÅÿ Óæÿ þ fÿ½ þÀÿ~Àÿ þÜÿæúÿ µÿßÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç Üÿ]
dæÝç$æF æ Dµÿß ÀÿæÖæ ÉæÉ´ÿ F¯ÿó Aäß A{s æ FÜÿæLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç
{Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ {¾æSÀëÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ {¾æSê
ÜëÿA æ {¯ÿÿ, ¾j, ÿ¨, ÿæÿÀÿ ¨ë~¿ üÿÁÿLëÿ þ {¾æSê DàúÿóWÿ LÿÀÿç
¾æB$æ;ÿç æ ¨Àÿþ SÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿç Aæß{Àÿ ×æÿ×æÿ{Àÿ
¨ÀÿþSÿçÀÿ `ÿçÿ÷~ LÿÀÿæ¾æBdç, ¾æÜÿæLëÿ A¯ÿ¿Nÿ Aäß F¯ÿó AäßÀÿ LÿÜÿç
Ó{ºæ#ÿ LÿÀÿæ¾æBdç, ¾æÜÿæÀÿ {Lÿ{¯ÿ äß A$öæúÿ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ
C ÿûÿç ÿç É÷ ê þú ÿ µÿS¯ÿú ÿ SêÿæÓí ¨ ÿç Ì ûë ¯ÿ÷ Ü ÿ½ ¯ ÿç ÿ¿æßæó
{¾æSÉæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ "AäÀÿ ¯ÿ÷ Ü ÿ½ { ßæS' ÿæþ
AÎ{þææß ææ8ææ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæ Àíÿ¨ê D¨ÿçÌÿ, F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "Aäß ¯ÿ÷Üÿ½{¾æS'
ÿæþ AÎ{þææß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
"AäÀÿ ¯ÿ÷Üÿ½{ßæS' ÿæþ AÎ{þææß ææ8ææ
C
A$ ÿ¯ÿ{þææß
ÌÏ Aæß ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {¾æS ¯ÿçÌß{Àÿ Lÿ÷þ¯ÿ
¯ÿç{ÉâÌ~ Lÿ{àÿ æ ¾æÜÿæÀÿ Éë A$ö $#àÿæ ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ æ ¾j {ÓÜÿç ¨Àÿþ{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ AæÀÿæÿæÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌÀÿ `ÿçÿ÷~ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ
`ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿ Üÿ¯ÿÿ ÓæþS÷ê Àíÿ¨{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ þÿÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó
ÿç{Àÿæ þÿÀÿ þ ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ {ÓÜÿç Aþõÿ ÿÿ´ ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ
¨íÿöçLÿæÁÿ{Àÿ ¾j ¾æÜÿæLëÿ ÓõÎç LÿÀÿç$æF, ÿæÜÿæLëÿ ¨æÿ LÿÀÿë$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] jæÿê
As;ÿç F¯ÿó {Ó Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æD$æ;ÿç æ {ÓÜÿç þçÁÿÿÀÿ
ÿæþ Üÿ] {¾æS A{s æ {ÓÜÿç ¾jLëÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿþö A{s æ Ó©þ
Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ- FÜÿç LÿþöLëÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¯ÿ¿æ©ç ¯ÿ÷Üÿ½, Ó¸íÿö Lÿþö,
Ó¸íÿö Aæ, A#µíÿÿ, A#{ÿð¯ÿ F¯ÿó A#¾j ÓÜÿçÿ {þæ{ÿ fæ~ç$æ;ÿç æ
AÎþ Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ- FÜÿæ Üÿ] ¨ÀÿþSÿç F¯ÿó ¨Àÿþæþ þ
A{s æ
¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Ó´ßó `ÿaÿöæLÿ{àÿ {¾ {¾æS¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌZÿ GÉ´¾ö¿ Lÿç¨Àÿç ? Ó¯ëÿ$#{Àÿ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿç¯ÿæ Ó{ÿ´ {Ó Lÿç¨Àÿç ÿçàÿ}©
{ÜÿæB$æ;ÿç ? Lÿþö LÿÀÿç$æB þ {Ó Lÿç¨Àÿç ALÿÿöæ As;ÿç ? {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ
Ó´µÿæ¯ÿ F¯ÿó ¨÷µÿæ¯ÿ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ {¾æS Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ |ÿæÁÿç¯ÿæ ¨{Àÿ
AæÓë$#¯ÿæ {ÿ¯ÿæÿçLÿ ¯ÿçW§Àëÿ ÓÿLÿö Lÿ{àÿ F¯ÿó {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~ {Üÿ¯ÿæ
¨æBô LÿÜÿç{àÿ æ
Bÿó ëÿ {ÿ SëÜÿ¿ÿþó ¨÷¯ÿä¿æþ¿ÿÓíß{¯ÿ æ
jæÿó ¯ÿçjæÿÓÜÿçÿó ßfújæÿ´æ {þæä¿{ÓÉëµÿæúÿ ææ1ææ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ AÓíßæ (ÿæÜÿ/BÌöæ) ÀÿÜÿçÿ {Üÿ Afëöÿ !
ëÿþ ÿçþ{;ÿ þëô FÜÿç ¨Àÿþ {Sæ¨ÿêß jæÿLëÿ ¯ÿçjæÿ ÓÜÿçÿ LÿÜÿç¯ÿç æ A$öæúÿ
¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÀÿÜÿ~ê LÿÜÿç¯ÿç {¾, Lÿç¨Àÿç {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
ÿþ¯ÿ Aæß 203
Ó¯ÿöÿ÷ FLÿ Óþß{Àÿ ÓþÖ Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç ? Lÿç¨Àÿç {Ó fæSõÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç ?
Àÿ$ê {ÜÿæB Aææ ÓÜÿçÿ Lÿç¨Àÿç Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç ? ""ßúÿ jæÿ´æ''-¾æÜÿæLëÿ
Óæäæúÿ fæ~ç ëÿ{þ ëÿQÀíÿ¨ê ÓóÓæÀÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ æ {ÓÜÿç jæÿ Lÿç¨Àÿç ?
FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Àÿæf¯ÿçÿ¿æ ÀÿæfSõÜÿ¿ó ¨¯ÿçÿ÷þçÿþëÿþþú æ
¨÷ÿ¿äæ¯ÿSþó þö¿ó ÓëÓëQó Lÿÿöõþ¯ÿ¿ßþú ææ2ææ
¯ÿçjæÿ ÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ FÜÿç jæÿ ÓþÖ ¯ÿçÿ¿æþæÿZÿÀÿ Àÿæfæ A{s æ
¯ÿçÿ¿æÀÿ A$ö µÿæÌæ jæÿ A$¯ÿæ Éçäæ ÿë{Üÿô æ "" ¯ÿçÿ¿æ Üÿç Lÿæ ¯ÿ÷Üÿ½ Sÿç
¨÷ÿæßæ Óæ ¯ÿçÿ¿æ ßæ ¯ÿçþëNÿ{ß'' æ ¯ÿçÿ¿æ ÿæÜÿæLëÿ LëÿÜÿæ¾æF, ¾æÜÿæ ÓæQ
¨æQLëÿ AæÓç, ÿæZëÿ DvÿæB ¯ÿ÷Üÿ½ ¨${Àÿ `ÿàÿæB {þæä ¨÷ÿæÿ LÿÀÿæB$æF æ
¾ÿç ÀÿæÖæ{Àÿ Jç-Óçç A$¯ÿæ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ {LÿDôvÿç AsLÿç S{àÿ {ÿ{¯ÿ Óç
{Üÿ¯ÿ {¾, A¯ÿçÿ¿æ ÓüÿÁÿ {ÜÿæBSàÿæ æ ÿæÜÿæ ¯ÿçÿ¿æ ëÿÜÿô æ FÜÿç Àÿæf¯ÿçÿ¿æ
F¨Àÿç A{s, ¾æÜÿæ ÿçÊÿçÿ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê A{s æ FÜÿæ ÓþÖ {Sæ¨ÿêß
þæÿZÿÀÿ Àÿæfæ A{s æ A¯ÿçÿ¿æ H ¯ÿçÿ¿æÀÿ A¯ÿSë=ÿÿÀÿ Aÿæ¯ÿÀÿ~ {Üÿ{àÿ
{¾æS¾ëNÿÿæ ¨Êÿæúÿ Üÿ] FÜÿæÀÿ þçÁÿÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ Aÿç ¨¯ÿçÿ÷, Aëÿ¿ÿþ
F¯ÿó ¨÷ÿ¿ä üÿÁÿ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF, Üÿæÿ{Àÿ Àÿç$#¯ÿæ AôÁÿæ üÿÁÿ ÓõÿÉ FÜÿç
Àÿæf¯ÿçÿ¿æ ¨÷ÿ¿ä üÿÁÿ¾ëNÿ A{s æ FÜÿæ A¤ÿ ¯ÿçÉ´æÓ ëÿÜÿô {¾, FÜÿç fÿ½{Àÿ
Óæÿæ LÿÀÿ, üÿÁÿ {Lÿ{¯ÿ Aÿ¿ fÿ½{Àÿ þçÁÿç¯ÿ æ FÜÿæ ¨Àÿþ þö ¨Àÿþææ
ÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ A{s æ ¯ÿçjæÿ ÓÜÿçÿ FÜÿç jæÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÓÀÿÁÿ F¯ÿó A¯ÿçÿæÉê
A{s æ
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç
{¾æS{Àÿ ¯ÿêfÀÿ ÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿæÀÿ AÅÿ Óæÿ þ fÿ½-þÀÿ~Àÿ
þÜÿæúÿ µÿßÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç{ÿB$æF æ ÌÏ Aæß{Àÿ Afëöÿ ¨`ÿæÀÿç$#{àÿ,
µÿS¯ÿæÿ ! Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§ ÓæLÿ ÿÎµÿ÷Î ÜëÿF ÿæÜÿ] ? É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ
Afëöÿ ! ¨÷${þ ÿ LÿþöLëÿ ¯ëÿlç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ F¯ÿó ¯ëÿlçç¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ ¾ÿç AÅÿ
Óæÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç fÿ½{Àÿ þ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF
¯ÿÀÿó {ÓÜÿç AÅÿ Aµÿ¿æÓ ¨÷µÿæ¯ÿÀëÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ fÿ½{Àÿ ÿæÜÿæ Üÿ] LÿÀÿç$æF æ A{ÿLÿ
fÿ½Àÿ ¨Àÿç~æþ ÿ´æÀÿæ {Óvÿæ{Àÿ ¨Üëÿo#¾æB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ ¨ÀÿþSÿç,
¨Àÿþææ LëÿÜÿæ¾æDdç æ ÿæÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Fvÿæ{Àÿ þ LÿÜëÿd;ÿç {¾,
FÜÿç Óæÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿÜëÿÿ ÓëSþ H A¯ÿçÿæÉê, ¨Àÿ;ëÿ FÜÿæ ÿçþ{;ÿ É÷æ ÿçÿæ;ÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
AÉ÷æÿæ ¨ëÀëÿÌæ þöÓ¿æÓ¿ ¨Àÿóÿ¨ æ
A¨÷æ¨¿ þæó ÿç¯ÿÿö{;ÿ þõëÿ¿ÓóÓæÀÿ¯ÿöÿç ææ3ææ
{Üÿ ¨Àÿ;ÿ¨ Afëöÿ ! FÜÿç þö{Àÿ (¾æÜÿæÀÿ AÅÿ Óæÿ Lÿ{àÿ þ
¯ÿçÿæÉ {ÜÿæB ÿ$æF) É÷æÀÿÜÿçÿ ¨ëÀëÿÌ (FLÿ BÎZÿ vÿæ{Àÿ þÿLëÿ {Lÿ¢ÿ÷çÿ ÿ
ÀÿQ#$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ) {þæ{ÿ ¨÷æ© ÿ {ÜÿæB ÓóÓæÀÿ {äÿ÷{Àÿ µÿ÷þ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
Aÿ É÷æ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ Lÿ'~ Aæ¨~ ÓóÓæÀÿÀëÿ Eÿö{Àÿ Ad;ÿç ? FÜÿæ
þßæ ÿÿþçÿó Ó¯ÿöó fSÿ¯ÿ¿Nÿþíÿ}ÿæ æ
þúÿ×æÿç Ó¯ÿöµíÿÿæÿç ÿ `ÿæÜÿó {ÿÌ´¯ÿ×çÿ ææ4ææ
{þæÀÿ A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ FÜÿç Ó¸íÿö fSÿ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿçdç, A$öæúÿ þëô
{¾Dô Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿçdç æ Ó¸íÿö ¨÷æ~ê {þæ
vÿæ{Àÿ AæÉ÷çÿ Ad;ÿç æ Lÿç;ëÿ þëô ÿæZÿ µÿçÿ{Àÿ ×çÿÿÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ þëô A¯ÿ¿Nÿ
Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æF æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {¾Dô A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç,
{ÓÜÿçvÿæÀëÿ (ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æSLÿÀÿç {ÓÜÿç A¯ÿ¿Nÿ ÖÀÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ]) Lÿ$æ¯ÿæÿöæ
{ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿç Lÿ÷þ{Àÿ AæSLëÿ LÿÜÿëd;ÿç -
ÿ `ÿ þúÿ×æÿç µíÿÿæÿç ¨É¿ {þ {ßæS{þðÉ´Àÿþú æ
µíÿÿµõÿ `ÿ µíÿÿ{×æ þþææ µíÿÿµÿæ¯ÿÿ ææ5ææ
¯ÿÖëÿ Ó¸íÿö µíÿÿ {þævÿæ{Àÿ ×çÿ ëÿÜÿô;ÿç LÿæÀÿ~ {Óþæ{ÿ þÀÿ~þöæ
As;ÿç æ ¨÷LõÿÿçÀÿ AæÉ÷çÿ As;ÿç æ Lÿç;ëÿ {þæÀÿ {¾æSþæßæÀÿ GÉ´¾ö¿Lëÿ {ÿQ#
ÿçA{¾, fê¯ÿæÀÿêZëÿ D H {¨æÌ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {þæÀÿ Aææ, µíÿÿ Óþëÿæß{Àÿ
×çÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ þëô Aæ Ó´Àíÿ¨ A{s æ {ÿ~ë þëô {ÓÜÿç µíÿÿ Óþëÿæß{Àÿ ×çÿ
ÀÿÜÿçÿ$æF æ FÜÿæ Üÿ] {¾æSÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ A{s æ FÜÿæLëÿ ØÎ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ õÿÎæ;ÿ {ÿDd;ÿç -
ß$æLÿæÉ×ç{ÿæ ÿçÿ¿ó ¯ÿæßë Ó¯ÿöÿ÷{Sæ þÜÿæúÿ æ
ÿ$æ Ó¯ÿöæ~ç µíÿÿæÿç þúÿ×æÿê ëÿ¿¨æÀÿß ææ6ææ
{¾¨Àÿç AæLÿæÉÀëÿ D {ÜÿD$#¯ÿæ þÜÿæÿ ¯ÿæßë AæLÿæÉ{Àÿ Üÿ]
Ó{ÿð¯ÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æF, Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæLëÿ þÁÿçÿ LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$æF æ vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç
ÿþ¯ÿ Aæß 205
Ó¸íÿö µíÿÿ {þæ µÿçÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæBd;ÿç {¯ÿæàÿç fæ~ æ {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ
þÁÿçÿÿæ LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$æ;ÿç æ þëô AæLÿæÉ¯ÿúÿ ÿç{àÿö¨ ÀÿÜÿç$æF æ Fvÿæ{Àÿ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ
{Üÿàÿæ FÜÿæ Üÿ] {¾æSÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ {¾æSê Lÿ'~ LÿÀëÿ$æ;ÿç æ FÜÿæ
D¨{Àÿ {ÿQ#¯ÿæ-
Ó¯ÿöµíÿÿæÿç {Lÿò{;ÿß ¨÷Lõÿÿçó ßæ;ÿç þæþçLÿæþú æ
LÿÅÿä{ß ¨ëÿÖæÿç LÿÅÿæ{ÿò ¯ÿçÓõfæþ¿Üÿþú ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! LÿÅÿÀÿ ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ Óþ{Ö {þæÀÿ ¨÷Lõÿÿç A$öæúÿ
{þæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó LÿÅÿÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ þëô ÿæÜÿæZëÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ
""¯ÿçÓõfæþç'' - ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ Óõfÿ LÿÀÿç$æF æ {Óþæ{ÿ ¨í¯ÿöÀëÿ Üÿ] ÿ
$#{àÿ Lÿç;ëÿ {Óþæ{ÿ ¯ÿçLõÿÿ A¯ÿ×æ{Àÿ $#{àÿ æ ÿæÜÿæZëÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF,
ÓfæÝç$æF æ ¾çF A{`ÿÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæZëÿ fæS÷ÿ LÿÀëÿ$æF æ LÿÅÿ ÿçþ{;ÿ
{¨÷Àÿçÿ LÿÀÿç$æF, LÿÅÿÀÿ ÿæ¾ö¿ {ÜÿDdç Dúÿ$æ{ÿæÿ½ëQ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ æ AæÓëÀÿê
Ó¸ÿÀëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿç {¾¨Àÿç {¾¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ
FÜÿçvÿæÀëÿ Üÿ] LÿÅÿÀÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ CÉ´Àÿ µÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB¾æ;ÿç, ÿæÜÿæ Üÿ] LÿÅÿÀÿ äß A{s æ ÿçfÀÿ Lÿþö Ó¸íÿö LÿÀÿç LÿÅÿ þ ¯ÿçàÿß
{ÜÿæB¾æB$æF æ µÿfÿÀÿ ¨÷æÀÿ» LÿÅÿÀÿ Aæÿç A{s F¯ÿó µÿfÿÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ,
{¾Dôvÿæ{Àÿ àÿä ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ Üÿ] LÿÅÿÀÿ A;ÿ A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
FÜÿç ¨÷ÿ¿Sææ {¾æÿçþæÿZÿÀÿ LÿæÀÿ~ µíÿÿ ÀÿæS{ÿ´ÌæÿçÀëÿ þëNÿ ¨æB ÿçfÀÿ
ÉæÉ´ÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÀÿ {ÜÿæB¾æB$æF, ÿæÜÿæLëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç, {Ó {þæÀÿ
¨÷LõÿÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF
{¾Dô þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨÷LõÿÿçLëÿ ¯ÿçàÿß LÿÀÿç Ó´Àíÿ¨{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æBS{àÿ
ÿæÜÿæZÿ ¨÷Lõÿÿç Lÿç¨Àÿç$æF ? Lÿ'~ ÿæZÿvÿæ{Àÿ ¨÷Lõÿÿç ¯ÿÿöþæÿ þ {ÉÌ
ÀÿÜÿç$æF ? õÿÿêß Aæß 33 {ÉâæLÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç ÓæÀÿçd;ÿç
{¾, ÓþÖ ¨÷æ~ê ÿçfÀÿ ¨÷LõÿÿçLëÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ {¾¨Àÿç ÿæÜÿæZÿ D¨{Àÿ
¨÷LõÿÿçÀÿ ÿæÝÿæ ÀÿÜÿç$æF, {Óþæ{ÿ {Ó¨Àÿç LÿÀÿç$æ;ÿç æ ""jæÿ¯ÿæÿ¨ç'' -
¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ ÓÜÿçÿ fæÿLÿæÀÿê jæÿê þ ÿçfÀÿ ¨÷Lõÿÿçç ÓõÿÉ {`ÿÎæ LÿÀëÿ$æ;ÿç,
{Ó ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ Aÿë¾æßêZÿ Lÿàÿ¿æ~ ÿçþ{;ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, ¨íÿöjæÿê, ÿÿ´×çÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÀÿÜÿ~ê Üÿ] ÿæÜÿæZÿ ¨÷Lõÿÿç æ {Ó ÿçfÀÿ {ÓÜÿç Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{ÜÿæB$æ;ÿçLÿ æ LÿÅÿ äß{Àÿ {àÿæ{Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ FÜÿç ÀÿÜÿ~êLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ FÜÿç Lõÿÿçÿ´ D¨{Àÿ ¨ëÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀëÿd;ÿç æ

¨÷Lõÿÿçó Ó´æþ¯ÿÎµÿ¿ ¯ÿçÓõfæþç ¨ëÿ ¨ëÿ æ
µíÿÿS÷æþþçþçó LõÿúÿÓ§þ¯ÿÉó ¨÷Lõÿ{ÿ¯ÿöÉæúÿ ææ8ææ
ÿç f Àÿ ¨÷ L õ ÿ ÿç A$ö æ ú ÿ þÜÿæ¨ë À ë ÿ ÌZÿ ÀÿÜÿ~ê Ó´ ê LÿæÀÿLÿÀÿç
""¨÷Lõÿ{ÿ¯ÿöÉæúÿ'' -ÿçf ÿçf Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ Së~ÿ´æÀÿæ ¨Àÿ¯ÿÉ
{ÜÿæB FÜÿç Ó¸íÿö µíÿÿ ÓþëÿæßLëÿ þëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ ""¯ÿçÓõfæþç'' ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ
Óõfÿ, ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ fæS÷ÿÿLÿÀÿç$æF æ FþæÿZëÿ ÿçfÀÿ Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ
{Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿçÿ LÿÀÿç$æF æ {ÿ{¯ÿ ÿ Aæ¨~ FÜÿç Lÿþö{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæBSàÿ ?
ÿ `ÿ þæó ÿæÿç Lÿþöæ~ç ÿç¯ÿ§;ÿç ÿqß æ
DÿæÓêÿ¯ÿÿæÓêÿþÓNÿó {ÿÌë LÿþöÓë ææ9ææ
`ÿëÿ$ö AæßÀÿ ÿ¯ÿÿ {ÉâæLÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ {¾,
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Lÿæ¾ö¿ ¨÷~æÁÿê A{àÿòLÿçLÿ A{s æ ÿ¯ÿþ AæßÀÿ `ÿëÿ$ö {ÉâæLÿ{Àÿ
{Ó LÿÜÿç{àÿ- þëô A¯ÿ¿Nÿ Àíÿ¨{Àÿ LÿÀÿç$æF, Fvÿæ{Àÿ þ ÿæÜÿæ Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç {¾,
{Üÿ ÿqß ! {¾Dô LÿþöLëÿ þëô AÿõÉ¿ Àíÿ¨{Àÿ LÿÀëÿdç, {Ó$#{Àÿ {þæÀÿ AæÓNÿç
ÿ$æF æ DÿæÓêÿ ÓõÿÉ ×çÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿæ {þæ{ÿ A$öæúÿ ¨Àÿþææ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
{ÓÜÿç Lÿþö ¯ÿæ¤ÿç ÿ$æF æ LÿæÀÿ~ LÿþöÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ {¾Dô àÿä þçÁÿç$æF,
{Ó$#{Àÿ þëô ×çÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ë ÿæÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þôë ¯ÿç¯ÿÉ {ÜÿæBÿ$æF æ
FÜÿæ ÿ Ó´µÿæ¯ÿ ÓÜÿçÿ {¾æÝç {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨÷LõÿÿçÀÿ Lÿæ¾ö¿Àÿ ¨÷É§ $#àÿæ, þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÀÿÜÿ~ê $#àÿæ, ÿæÜÿæZÿ Àÿ`ÿÿæ $#àÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ {þæÀÿ AæÓ ÿ´æÀÿæ {¾Dô
þæßæ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF, {Ó Lÿç¨Àÿç Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF ? ÿæÜÿæ þ FLÿ LÿÅÿ
A{s æ
þßæ{ä~ ¨÷Lõÿÿç Óíß{ÿ Ó`ÿÀÿæ`ÿÀÿþú æ
{Üÿëÿÿæ{ÿÿ {Lÿò{;ÿß fSÿ´ç¨Àÿç¯ÿÿö{ÿ ææ10ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {þæÀÿ Aäÿæ{Àÿ A$öæúÿ {þæÀÿ D¨×çÿ{Àÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ©
{þæÀÿ AæÓ ÿ´æÀÿæ FÜÿç þæßæ (ÿ÷çSë~ þßê ¨÷Lõÿÿç, AÎæþíÁÿ ¨÷Lõÿÿç
F¯ÿó {`ÿÿÿæ Dµÿ{ß) Ó¸íÿö `ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿLëÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF, ¾æÜÿæLÿç
äëÿ÷LÿÅÿ A{s æ FÜÿç LÿæÀÿ~Àëÿ ÓóÓæÀÿ Aæ¯ÿæSþÿÀÿ `ÿLÿ÷{Àÿ ¯ÿëàëÿ$æF æ ¨÷LõÿÿçÀÿ
FÜÿæ äëÿ÷ LÿÅÿ, {¾Dô$#{Àÿ LÿæÁÿÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ ÀÿÜÿç$æF æ {þæÀÿ AæÓ ÿ´æÀÿæ
¨÷Lõÿÿç Üÿ] LÿÀÿç$æF, þëô Lÿ{Àÿ ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ FÜÿç AæßÀÿ Ó©þ {ÉâæLÿ{Àÿ {¾Dô
ÿþ¯ÿ Aæß 207
LÿÅÿ LëÿÜÿæ¾æBdç, ÿæÜÿæ AæÀÿæÿæÀÿ ÓoæÀÿ F¯ÿó ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ þæSö ÿÉöæD$#¯ÿæ
LÿÅÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Ó´ßó LÿÀÿç$æ;ÿç æ {SæsçF ×æÿ{Àÿ {Ó Ó´ßó Lÿÿöæ As;ÿç,
{¾Dôvÿæ{Àÿ {Ó ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ Óõfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ Lÿÿöæ ¨÷Lõÿÿç
A{s æ ¾çFLÿç {Lÿ¯ÿÁÿ {þæÀÿ AæÓ ÿ´æÀÿæ Fvÿæ{Àÿ ä~çLÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ LÿÀÿç$æF æ
{¾Dô$#{Àÿ ÉÀÿêÀÿ-¨Àÿç¯ÿÿöÿ, LÿæÁÿ-¨Àÿç¯ÿÿöÿ F¯ÿó ¾ëS-¨Àÿç¯ÿÿöÿ Bÿ¿æÿç
AæÓç$æF æ F¨Àÿç ¯ÿ¿æ© ¨÷µÿæ¯ÿ {ÜÿæB${àÿ þ þí|ÿ {àÿæ{Lÿ {þæ{ÿ fæ~ç¨æÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ
A¯ÿfæÿ;ÿç þæó þí|ÿæ þæëÿÌêó ÿëÿþæÉ÷çÿþú æ
¨Àÿó µÿæ¯ÿþfæÿ{;ÿæ þþ µíÿÿþ{ÜÿÉ´Àÿþú ææ11ææ
Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ þÜÿæÿ CÉ´Àÿ Àíÿ¨ {þæÀÿ ¨Àÿóµÿæ¯ÿLëÿ ÿ fæ~ç¨æÀëÿ$#¯ÿæ
þí|ÿ {àÿæLÿ {þæ{ÿ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ æÀÿê ÿ$æ ëÿbÿ þ{ÿ LÿÀÿ;ÿç æ Ó¸íÿö ¨÷æ~ê
ÿ$æ CÉ´ÀÿZÿ þ ¾çF þÜÿæÿ CÉ´Àÿ As;ÿç, {ÓÜÿç ¨Àÿþµÿæ¯ÿ{Àÿ þëô ×çÿ
ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿæÀÿê Üÿ] A{s æ Lÿç;ëÿ þí|ÿ {àÿæ{Lÿ FÜÿæLëÿ fæ~ç¨æÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ þëÿÌ¿ {¯ÿæàÿç LÿÜÿç Ó{ºæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ
{ÿæÌ ¯ÿæ Lÿ'~ ? {¾{¯ÿ {Óþæ{ÿ õÿÎç¨æÿ LÿÀÿ;ÿç, {ÿ{¯ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÉÀÿêÀÿ Üÿ] ÿ ÿçÉë$æF æ Lÿç¨Àÿç {Óþæ{ÿ ¯ëÿlç¨æÀÿç{¯ÿ {¾, Aæ¨~ þÜÿæÿ
CÉ´Àÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç ? {Óþæ{ÿ LÿæÜÿ]Lÿç {ÿQ#¨æÀëÿ ÿæÜÿæô;ÿç ? FÜÿæ
{þæWæÉæ {þæWLÿþöæ{~æ {þæWjæÿæ ¯ÿç{`ÿÿÓ æ

ÀÿæäÓêþæÓëÀÿêó {`ÿð¯ÿ ¨÷Lõÿÿçó {þæÜÿçÿêó Éç÷ÿæ ææ12ææ
{Óþæ{ÿ ¯õÿ$æ AæÉæ A$öæúÿ ¾æÜÿæ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç ¨íÿö {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] ?
¯õÿ$æ Lÿþö A$öæúÿ ¯ÿ¤ÿÿLÿæÀÿê Lÿþö, ¯õÿ$æjæÿ A$öæúÿ ¾æÜÿ ¯ÿÖëÿ Ajæÿ A{s æ
""¯ÿç{`ÿÿÓ'' ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ A{`ÿÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ, ÀÿæäÓ F¯ÿó AÓëÀÿZÿ
ÓõÿÉ {þæÜÿçÿ {ÜÿD$#¯ÿæ Ó´µÿæ¯ÿLëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç A$öæúÿ AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ
{ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç {þæ{ÿ þëÿÌ¿ {¯ÿæàÿç µÿæ¯ÿç$æ;ÿç æ AÓëÀÿ F¯ÿó ÀÿæäÓ
þÿÀÿ FLÿ Ó´µÿæ¯ÿ þæÿ÷ æ ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç fæÿç ¯ÿæ {¾æÿê æ AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ
{àÿæ{Lÿ {þæ{ÿ fæ~ç ¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] ? Lÿç;ëÿ þÜÿææþæ{ÿ {þæ{ÿ fæ~;ÿçç F¯ÿó
{þæÀÿ µÿfÿ LÿÀëÿ$æ;ÿç æ
þÜÿææÿÖë þæó ¨æ$ö {ÿð¯ÿêó ¨÷LõÿÿçþæÉ÷çÿæ æ

µÿf;ÿ¿ÿÿ¿þÿ{Óæ jæÿ´æ µíÿÿæÿçþ¯ÿ¿ßþú ææ13ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {ÿð¯ÿê ¨÷Lõÿÿç A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿçÀÿ AæÉç÷ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
þÜÿææþæ{ÿ {þæ{ÿ Ó¸íÿö µíÿÿÀÿ AæÿçLÿæÀÿ~, A¯ÿ¿Nÿ F¯ÿó AäÀÿ fæ~ç,
Aÿÿ¿ þÿ ÿ´æÀÿæ A$öæúÿ þÿÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Aÿ¿ LÿæÜÿæLëÿ ×æÿ ÿ{ÿB
{Lÿ¯ÿÁÿ {þævÿæ{Àÿ É÷æ ÀÿQ# ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ Üÿ] µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {LÿDô ¨÷Lÿæ{Àÿ
µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
Óÿÿó Lÿêÿöß{;ÿæ þæó ßÿ;ÿÊÿ õÿ|ÿ¯ÿ÷ÿæ æ
ÿþÓ¿;ÿÊÿ þæó µÿNÿ¿æ ÿçÿ¿ßëNÿæ D¨æÓ{ÿ ææ14ææ
{Óþæ{ÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ ¯ÿ÷ÿ{Àÿ A`ÿÁÿ ×çÀÿ ÀÿÜÿç {þæÀÿ Së~ `ÿç;ÿÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {þæÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó {þæ{ÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÿþÔÿæÀÿ
LÿÀÿç, Ó{ÿð¯ÿ {þævÿæ{Àÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ D¨æÓÿæ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ A¯ÿçÀÿÁÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {LÿDô D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç ? Lÿç¨Àÿç A{s
FÜÿç Lÿêÿöçþæÿ ? {Lÿò~çÓç Aÿ¿ D¨æÓÿæ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó {ÓÜÿç ""¾j'' ¾æÜÿæLëÿ
¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç æ {ÓÜÿç AæÀÿæÿæLëÿ Fvÿæ{Àÿ Óó{ä¨{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
jæÿß{jÿ `ÿæ¨¿{ÿ¿ ßf{;ÿæ þæþë¨æÓ{ÿ æ
FLÿ{ÿ´ÿ ¨õ$Lúÿ{ÿ´ÿ ¯ÿÜëÿæ ¯ÿçÉ´{ÿæþëQþú ææ15ææ
{ÓþæÿZÿ þÀëÿ LÿçF ÿ {þæ{ÿ Ó¯ÿö¯ÿ¿æ© ¯ÿçÀÿæs ¨ÀÿþææZëÿ jæÿ
¾j ÿ´æÀÿæ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç A$öæúÿ ÿçfÀÿ àÿæµÿ Üÿæÿç F¯ÿó ÉNÿçLëÿ Óæþÿ{Àÿ
ÀÿQ# FÜÿç ÿçßÿ Lÿþö ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Aÿ¿ LÿçF FLÿÿ´
µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæÀÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç {¾ {þæ{ÿ FÜÿç ¨Àÿþææ ÓÜÿçÿ GLÿ¿
{Üÿ¯ÿæÀÿ Adç F¯ÿó Aÿ¿ {Lÿ{ÿ f~ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¯ÿçÌß ¯ÿÖëvÿæÀëÿ AàÿSæ ÀÿQ#
ÿçfLëÿÿ {þæ vÿæ{Àÿ Óþ¨ö~ LÿÀÿç ÿçÍæþ {Ó¯ÿæ µÿæ¯ÿ ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ D¨æÓÿæ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿ$æ ¯ÿÜëÿÿ ¨÷LÿæÀÿ{Àÿ {þæÀÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {SæsçF
Üÿ] ¾jÀÿ FÜÿæ Daÿ-ÿê`ÿ ÖÀÿ A{s æ ¾jÀÿ ¨÷æÀÿ» {Ó¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÜÿæB$æF,
Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæÀÿ AëÿÏæÿ Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF ? {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- ¾j
þëô LÿÀÿç$æF æ ¾ÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Àÿ$ê {ÜÿæB þæSö ÿÉöÿ ÿ Lÿ{àÿ ÓæLÿ ¾j
LÿÀÿç ¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ ÿæÜÿæZÿ ÿç{öÉÿ ÿ´æÀÿæ ÓæLÿ fæ~ç¨æÀÿç$æF {¾ ¯ÿÿöþæÿ
ÿþ¯ÿ Aæß 209
{Ó {LÿDô ÖÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿçdç ? {Lÿ{ÿ íÿÀÿ Óæÿ ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæBdç ?

¯ÿÖëÿ ¾jLÿÿöæ LÿçF ? FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
AÜÿó Lÿ÷ëÿÀÿÜÿó ßj Ó´æÜÿþÜÿ{þòÌþú æ
þ{¦æÜÿþÜÿ{þ¯ÿæf¿þÜÿþS§çÀÿÜÿó Üëÿÿþú ææ16ææ
Lÿÿö þëô A{s æ ¯ÿÖëÿ LÿÿöæZÿ ¨d{Àÿ {¨÷ÀÿLÿ Àíÿ¨{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ BÎ
Üÿ] ÓoæÁÿçÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿÿöæ ÿ´æÀÿæ {¾Dô Óæÿ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ þôë Üÿ]
{ÿB$æF æ ¾j þëô A{s æ ¾j AæÀÿæÿæÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ A{s æ ¨íÿçöLÿæÁÿ{Àÿ
¾j ¾æÜÿæLëÿ Óõfÿ LÿÀÿç$æF æ {ÓÜÿç AþõÿLëÿ ¨æÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Óÿæÿÿ
¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB$æF æ Ó´æ þôë A{s A$öæúÿ AÿêÿÀÿ Aÿ;ÿ ÓóÔÿæÀÿLëÿ
¯ÿçàÿß LÿÀÿç¯ÿæ,ÿÿæZëÿ õÿ© LÿÀÿç {ÿ¯ÿæ, ÿæÜÿæ þëô Üÿ] {ÿB$æF æ µÿ¯ÿ {ÀÿæSLëÿ
¯ÿçÿæÉ LÿÀëÿ$#¯ÿæ IÌ þëô A{s æ {þæ{ÿ ¨÷æ©LÿÀÿç {àÿæ{Lÿ FÜÿç {ÀÿæSÀëÿ
ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç æ þ¦ þëô Üÿ] A{s æ þÿLëÿ É´æÓÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ÿç{Àÿæ
LÿÀÿç¯ÿæ {þæÀÿ {ÿÿ A{s æ FÜÿç ÿç{Àÿæ Lÿ÷çßæ{Àÿ ÿç¯ÿ÷ÿæ Aæ~ë$#¯ÿæ ¯ÿÖë
÷""Aæf¿''A$öæúÿ Üÿ¯ÿç þ þëô Üÿ] A{s æ {þæÀÿ Üÿ] ¨÷LÿæÉ{Àÿ þÿÀÿ Ó¸íÿö
¨÷¯õÿÿçSëÝçLÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æB$æF æ Üÿ¯ÿÿ A$öæúÿ Óþ¨ö~ þ þëô Üÿ] A{s æ
Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¯ÿæÀÿºæÀÿ þëô A{s LÿÜÿëd;ÿç, FÜÿæÀÿ AæÉß
þæÿ÷ FÿçLÿç {¾, þëô Üÿ] {¨÷ÀÿLÿ Àíÿ¨{Àÿ AæævÿæÀëÿ Aµÿç {ÜÿæB D¨×çÿ
{ÜÿæB$æF ÿ$æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ ÿçÿöß {ÿB {¾æS Lÿ÷çßæLëÿ Ó¸íÿö LÿÀÿç$æF æ FÜÿæÀÿ
ÿæþ ""¯ÿçjæÿ'' A{s æ ¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ {¾, ""{¾Dô
¨¾ö¿;ÿ BÎ{ÿ¯ÿ Àÿ$ê {ÜÿæB, É´æÓ-¨÷É´æÓLëÿ Aæßÿ LÿÀÿç ÿ {ÿ{¯ÿ, {Ó
¨¾ö¿;ÿ µÿfÿ ¨÷æÀÿ» Üÿ] {ÜÿæBÿÿ$æF'' æ LÿçF àÿ{ä `ÿäë ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿ;ëÿ, µÿfÿ
LÿÀÿ;ëÿ, ÉÀÿêÀÿLëÿ ÿ¨æB ÿçA;ëÿ, Lÿç;ëÿ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {¾Dô ¨ÀÿþææZÿë ¨æB¯ÿæ
Bdæ ÀÿÜÿçdç, {¾Dô ×æÿ{Àÿ Aæ{» D¨×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç, {ÓÜÿç ×æÿ{Àÿ HÜÿâæB
AæævÿæÀëÿ Aµÿç {ÜÿæB fæS÷ÿÿ{ÜÿæBÿæÜÿæ;ÿç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÓvÿçLúÿ Àíÿ¨{Àÿ µÿfÿÀÿ
Ó´Àíÿ¨ ¯ëÿlç ¨æÀÿç¯ÿæ ÿæÜÿ] æÿ{ÿ~ëLÿÀÿç SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ- "{þæÀÿ
Ó´Àÿí¨Lëÿ Àÿ, þëô Ó¯ëÿLÿçdç {ÿ¯ÿç' æ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç Ó¯ëÿLÿçdç {þæ ÿ´æÀÿæ Üÿ]
{ÜÿæB$æF æ
¨çÿæÜÿþÓ¿ fS{ÿæ þæÿæ æÿæ ¨çÿæþÜÿ æ
{¯ÿÿ¿ó ¨¯ÿçÿ÷{þæZÿæÀÿ JLúÿÓæþ ßfë{Àÿ¯ÿ `ÿ ææ17ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þëô Üÿ] Ó¸íÿö fSÿÀÿ ""æÿæ'' A$öæúÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ
""¨çÿæ'' A$öæúÿ ¨æÁÿÿ LÿÀÿç$æF æ ""þæÿæ'' A$öæúÿ D LÿÀÿç$æF,
""¨çÿæþÜÿ'' A$öæúÿ þíÁÿ DúÿSþ A{s, {¾Dô$#{Àÿ Óþ{Ö ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç
F¯ÿó fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ¨¯ÿçÿ÷ "Hþú' LÿæÀÿ A$öæúÿ "AÜÿþú AæLÿæÀÿ Bÿç Hþú
LÿæÀÿ' æ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ {þæ Ó´Àíÿ¨{Àÿ Ad;ÿç æ "{ÓæÜÿó' "ÿÿ´þÓç' Bÿ¿æÿç
¨ÀÿØÀÿÿ ¨¾ö¿æ¯ÿæ`ÿê A{s æ F¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ Ó´Àíÿ¨ þëô Üÿ] A{s æ
""JLúÿ'' A$öæúÿ Ó¸íÿö ¨÷æ$öÿæ, ""Óæþ'' A$öæúÿ Óþÿ´ {ÿD$#¯ÿæ ¨÷Lÿ÷çßæ
""¾fë'' A$öæúÿ ¾fÿÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ þ þëô Üÿ] A{s æ {¾æSæëÿÏæÿÀÿ
¾ëNÿ ÿç{ÿæsç Aæ¯ÿÉ¿Lÿ Aèÿ {þæ ÿ´æÀÿæ Üÿçô {ÜÿæB$æF æ
Sÿçµÿöÿöæ ¨÷µëÿ Óæäê ÿç¯ÿæÓ ÉÀÿ~ó ÓëÜõÿúÿ æ
¨÷µÿ¯ÿ ¨÷Áÿß ×æÿó ÿçæÿó ¯ÿêfþ¯ÿ¿ßþú ææ18ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ""Sÿç'' A$öæúÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ ¨ÀÿþSÿç,
""µÿÿöæ'' A$öæúÿ µÿÀÿ~ {¨æÌ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ, ÓþÖZÿ Ó´æþê, ""Óæäê'' A$öæúÿ
ÿ÷ÎæÀíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÓþÖZëÿ fæ~ë$#¯ÿæ, ÓþÖZÿÀÿ ¯ÿæÓ×æÿ, ÉÀÿ~ {ÿ¯ÿæ {¾æS¿,
ALÿæÀÿ~ {¨÷þê þçÿ÷, Dÿç H ¨÷Áÿß A$öæúÿ Éëµÿ-AÉëµÿ ÓóÔÿæÀÿÀÿ ¯ÿçàÿß
ÿ$æ A¯ÿçÿæÉê LÿæÀÿ~ þëô Üÿ] A{s A$öæúÿ A; Óþß{Àÿ {¾Dô$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
þçÁÿç$æF, {ÓÜÿç Ó¸íÿö ¯ÿçµíÿÿç þëô Üÿ] A{s æ
ÿ¨æþ¿ÜÿþÜÿó ¯ÿÌöó ÿçSõÜÿ½æþë¿úÿÓõfæþç `ÿ æ
Aþõÿó {`ÿð¯ÿ þõÿë¿Êÿ ÓÿÓaÿæÜÿþföëÿ ææ19ææ
þëô Óí¾ö¿ Àíÿ¨{Àÿ ÿ¨æD$æF, ¯ÿÌöæLëÿ AæLÿÌ}ÿ LÿÀëÿ$æF F¯ÿó ¯ÿÌöæ
þ LÿÀÿç$æF, þõëÿ¿ ¨{Àÿ Aþõÿ ÿÿ´ ÿ$æ þõëÿ¿, Óÿ¿ F¯ÿó AÓÿ¿ Ó¯ëÿLÿçdç
þëô Üÿ] A{s æ A$öæúÿ ¾çF Lÿç ¨Àÿþ ¨÷LÿæÉ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç Óí¾ö¿ þëô Üÿ]
A{s æ {Lÿ{¯ÿ {Lÿ{¯ÿ µÿfÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {þæ{ÿ AÓÿ¿ {¯ÿæàÿç þæëÿ$æ;ÿç æ
{Óþæ{ÿ þõëÿ¿Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
{ÿ÷ð¯ÿçÿ¿æ þæó {Óæþ¨æ ¨íÿ¨æ¨æ
ß{jðÀÿçÎ´æ Ó´Söÿçó ¨÷æ$öß{;ÿ æ
{ÿ ¨ë~¿þæÓæÿ¿ Óë{Àÿ¢ÿ÷{àÿæLÿ-
þÉ§;ÿç ÿç¯ÿ¿æúÿÿç¯ÿç {ÿ¯ÿ{µÿæSæúÿ ææ20ææ
AæÀÿæÿæ ¯ÿçÿ¿æÀÿ ÿç{ÿæsç Aèÿ- JLúÿ, Óæþú F¯ÿó ¾fë A$öæúÿ
ÿþ¯ÿ Aæß 211
¨÷æ$öÿæ, Óþÿ´Àÿ ¨÷Lÿ÷çßæ F¯ÿó ßfÿÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç æ {Óæþ- A$öæúÿ
`ÿ¢ÿ÷þæZÿ äê~ ¨÷LÿæÉLëÿ ¨æB$#¯ÿæ ¨æ¨æÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB ¨¯ÿçÿ÷ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ
{ÓÜÿç ¾jÀÿ ÿçöæÀÿçÿ ¨÷Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ {þæ{ÿ BÎÀíÿ{¨ ¨ífæ LÿÀÿç Ó´Sö ¨æB¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ ¨÷æ$öÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿæ Üÿ] AÓÿú Lÿæþæÿ A{s æ FÜÿæ ÿ´æÀÿæ {Óþæ{ÿ
þõëÿ¿Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿföÿ½ {ÜÿæB$æF, {¾¨Àÿç ¨í¯ÿö {ÉÈæLÿ{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç$#{àÿ- {Óþæ{ÿ ¯ÿÖëÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç, {ÓÜÿç
ÿçöæÀÿçÿ ¯ÿç#{Àÿ Üÿ] ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÿÁÿ{Àÿ Ó´SöLëÿ ¾ç¯ÿæ Lÿæþÿæ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÿçfÀÿ ¨ë~¿üÿÁÿ Ó´Àíÿ¨ B¢ÿ÷ {àÿæLÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB
Ó´Sö{Àÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ÿç¯ÿ¿ {µÿæSLëÿ {µÿæS LÿÀÿç$æ;ÿç æ A$öæúÿ FÜÿç {µÿæS
þ þëô Üÿ] {ÿB$æF æ
{ÿ ÿó µëÿNÿ´æ Ó´Sö{àÿæLÿó ¯ÿçÉæàÿó
äê{~ ¨ë{~¿ þÿö¿{àÿæLÿó ¯ÿçÉ;ÿç æ
F¯ÿó ÿ÷ßêþöþëÿ¨÷¨æ
SÿæSÿó LÿæþLÿæþæ àÿµÿ{;ÿ ææ21ææ
{Óþæ{ÿ FÜÿç ¯ÿçÉæÁÿ Ó´SöLëÿ {µÿæSLÿÀÿç ¨í~¿ äê~ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ
þõëÿ¿{àÿæLÿ A$öæúÿ fÿ½&þõëÿ¿Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç ""ÿ÷ßêþöþú''-
A$öæúÿ ¨÷æ$öÿæ, Óþÿ´(Óþ¨ö~), ßfÿ FÜÿç ÿç{ÿæsç ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ {SæsçF Üÿ]
¾jÀÿ AëÿÏæÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ, {þæÀÿ ÉÀÿ~ {ÜÿæB$#{àÿ þ Lÿæþÿæ¾ëN ¨ëÀëÿÌ
¯ÿæÀÿºæÀÿ Aæ¯ÿæSþÿLëÿ A$öæúÿ ¨ëÿföÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿÀÿ
þíÁÿ ¯ÿçÿæÉ {Lÿ{¯ÿ {ÜÿæBÿ$æF, LÿæÀÿ~ FÜÿç ¨${Àÿ ¯ÿêf ÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ
Lÿç;ëÿ ¾çF {Lÿò~Óç ¨÷LÿæÀÿ Lÿæþÿæ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç, ÿæZëÿ Lÿ'~ þçÁÿç$æF ?
Aÿÿ¿æÊÿç;ÿß{;ÿæ þæó {ß fÿæ ¨ßëö¿¨æÓ{ÿ æ
{ÿÌæó ÿçÿ¿æµÿçßëNÿæÿæó {ßæS{äþó ¯ÿÜÿæþ¿Üÿþú ææ22ææ
Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {þævÿæ{Àÿ ×çÿ µÿNÿfÿ, {þæ{ÿ A$öæúÿ ¨Àÿþææ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨ßöë¨æÓ{ÿ- {àÿÉþæÿ÷ ëÿsç ÿÀÿQ# {þæÀÿ
D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç ÿçÿ¿ FLÿµÿæ¯ÿ{Àÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZÿ
{¾æS{äþ þëô Ó´ßó ¯ÿÜÿÿ LÿÀÿç$æF æ A$öæúÿ ÿæÜÿæZÿ {¾æSÀÿ ÓëÀÿäæ ÿçþ{;ÿ
Ó¸íÿö ÿæßêÿ´ þëô ÿçf ÜÿæÿLëÿ {ÿB$æF æ FÿçLÿç {Üÿàÿæ¨{Àÿ þ {àÿæ{Lÿ Aÿ¿
{ÿ¯ÿÿæZÿÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{ß¨¿ÿ¿{ÿ¯ÿÿæ µÿNÿæ ßf{;ÿ É÷æßæÿ´çÿæ ææ

{ÿ¨ç þæ{þ¯ÿ {Lÿò{;ÿß ßf;ÿ¿¯ÿç#¨í¯ÿöLÿþú ææ23ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! É÷æ¾ëNÿ {¾Dô µÿNÿ µÿç µÿç {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨ífæ
LÿÀÿç$æ;ÿç, {Ó þ {þæ{ÿ Üÿ] ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ {Óvÿæ{Àÿ {ÿ¯ÿÿæ
ÿæþ{Àÿ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë Üÿ] ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿ {ÓÜÿç ¨ífæ A¯ÿç# ¨í¯ÿöLÿ
A{s æ {þæÀÿ ¨÷æ©ç ¯ÿç# vÿæÀëÿ ¨õ$Lúÿ $æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ
ÿ´çÿêß$Àÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ ¨÷LÿÀÿ~Lëÿ {ÿ{àÿ æ Ó¯ÿö¨÷${þ Ó©þ AæßÀÿ
20-23 {ÉâæLÿ ¨¾ö¿;ÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! Lÿæþÿæ ÿ´æÀÿæ {¾DôþæÿZÿ
jæÿ A¨ÜÿÀÿ~ LÿÀÿæ¾æBdç, F¨Àÿç þí|ÿ ¯ëÿç ¨ëÀëÿÌ Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ
¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó {¾Dô vÿæ{Àÿ ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Óvÿæ{Àÿ {ÿ¯ÿÿæ ÿæþLÿ
Óäþ Óÿæ ÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ Lÿç;ëÿ AÉ´ÿ$ú, ¨$Àÿ, µíÿÿ, µÿ¯ÿæÿê, A$¯ÿæ
Aÿ¿ÿ÷ {¾Dô AæÝLëÿ {ÓþæÿZÿÀÿ É÷æ |ÿÁÿç¾æB$æF, {Óvÿæ{Àÿ ¯ÿÖëÿ
{Lÿò~Óç {ÿ¯ÿÿæ Üÿ] ÿæÜÿ] æ þëô Üÿçô Ó¯ÿöÿ÷ ÀÿÜÿçdç æ {ÓÜÿç ×æÿ{Àÿ þëô Üÿ] D¨×çÿ
{ÜÿæB {ÓþæÿZÿ É÷æLëÿ {ÓÜÿç ×æÿ{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç$æF æ þëô Üÿ] üÿÁÿ{Àÿ ¯ÿçæÿ
LÿÀÿç$æF, A$öæúÿ üÿÁÿ {ÿB$æF æ {ÓþæÿZÿÀÿ Lÿæþÿæ¾ëNÿ üÿÁÿ ÿ ÿçÊÿçÿ
þçÁÿç$æF, Lÿç;ëÿ {ÓþæÿZÿ {ÓÜÿç üÿÁÿ ÿæÉ¯ÿæÿ A{s æ Aæfç üÿÁÿ ¨÷æ© {Üÿàÿæ
ÿ AæÓ;ÿæLÿæàÿç ÿæ'Àÿ {µÿæSLÿÀÿç ÿæLëÿ ÿÎ LÿÀÿç{ÿ{¯ÿ, ÿæÜÿæÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç {þæÀÿ µÿNÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç ÿÎ {ÜÿæBÿ$æF, Aÿ {Ó Üÿôç
þí|ÿ¯ëÿç ¾æÜÿæÀÿ jæÿ A¨ÜÿÀÿ~ {ÜÿæB¾æBdç, {Ó Üÿôç µÿç µÿç {ÿ¯ÿÿæZÿ
¨ífÿ LÿÀÿç$æF æ ¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ 23 vÿæÀëÿ 25 {ÉâæLÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
¨ëÿ {ÿæÜÿÀÿæDd;ÿç- {Üÿ Afëöÿ ! ¾çF É÷æ ÿ´æÀÿæ µÿç µÿç {ÿ¯ÿÿæZëÿ
¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæ A¯ÿç#
¨í¯ÿöLÿ A{s æ {Óvÿæ{Àÿ {ÿ¯ÿÿæ ÿæþLÿ {Lÿò~Óç Óäþ ¯ÿÖë ÿ$æF, ÿæÜÿæZÿ
¨ífÿÀÿ ¯ÿç# Üÿ] µÿ÷þ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
{Óþæ{ÿ þ ¨÷LÿæÀÿæ;ÿ{Àÿ Aæ¨~ZÿÀÿ Üÿçô ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó üÿÁÿ þ
¨÷æ© {ÜÿæB$æF, {ÿ{¯ÿ {ÿæÌæ ¯ÿæ Lÿ'~ ?
AÜÿó Üÿç Ó¯ÿößjæÿæó {µÿæNÿæ `ÿ ¨÷µëÿ{Àÿ¯ÿ `ÿ æ
ÿ ëÿ þæþµÿçfæÿ;ÿç ÿ{ÿ´ÿæÿÊÿ¿¯ ;ÿç {ÿ ææ24ææ
Ó¸íÿö ¾jÀÿ {µÿæNÿæ A$öæúÿ ¾j {¾Dô$#{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF,
ÿþ¯ÿ Aæß 213
¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ ¾æÜÿæ þçÁÿç$æF, ÿæÜÿæ þëô Üÿ] A{s F¯ÿó Ó´æþê þ þëô Üÿ]
A{s æ Lÿç;ëÿ {Óþæ{ÿ ÿÿ´ÿ´æÀÿæ {þæ{ÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ{¨ fæ~;ÿç ÿæÜÿ] æ {ÿ~ëLÿÀÿç
`ÿ¿¯ÿ;ÿç- ÿÁÿLëÿ QÓç ¨Ý;ÿç æ A$öæúÿ {Óþæ{ÿ Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæZÿ ÖÀÿLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB þ ÿÁÿLëÿ QÓç ¨Ý;ÿç F¯ÿó {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {þæ{ÿ ÿÿ´ÿ´æÀÿæ fæ~çÿ$æ;ÿç,
{Ó ¨¾ö¿;ÿ Lÿæþÿæ ¨÷æ©ç ÖÀÿÀëÿ þ ÿÁÿLëÿ QÓç ¨Ýç$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæZÿ
Sÿç Lÿ'~ {ÜÿæB$æF ?
ßæ;ÿç {ÿ¯ÿ¯ÿ÷ÿæ {ÿ¯ÿæúÿ ¨çõÿúÿ ßæ;ÿç ¨çõÿ¯ÿ÷ÿæ æ
µíÿÿæÿç ßæ;ÿç µíÿ{ÿf¿æ ßæ;ÿç þúÿßæfç{ÿæ¨ç þæþú ææ25ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÿ¯ÿÿæZëÿ ¨ífÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÿ¯ÿÿæ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ Óÿæ As;ÿç æ {ÓÜÿç ¯ÿ¿Nÿç ÿçfÀÿ ÓúÿLÿþöæëÿÓæ{Àÿ
fê¯ÿÿ ¯ÿ¿ÿêÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨çõÿ {àÿæLÿZëÿ ¨ífÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¨çõÿ {àÿæLÿZÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ A$öæúÿ {Óþæ{ÿ Aÿêÿ{Àÿ Üÿ] þgç ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ µíÿÿþæÿZëÿ
¨ífÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç µíÿÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ A$öæúÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÉÀÿêÀÿ
æÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó {þæÀÿ µÿNÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {Ó {þæÀÿ
Óæäæúÿ Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæZÿ ¨ÿÿ {ÜÿæBÿ$æF F¯ÿó {þæÀÿ ¨ífæÀÿ
¯ÿç# þ ÓÀÿÁÿ A{s æ
¨ÿ÷ó ¨ëÑó üÿÁÿó {ÿæßó{ßæ {þ µÿNÿ¿ ¨ßbÿÿç æ
ÿÿÜÿó µÿNëÿ¿¨ÜõÿÿþÉ§æþç ¨÷ßÿæÿ ææ26ææ
µÿNÿçÀÿ ¨÷æÀÿ» FÜÿçvÿæÀëÿ {ÜÿæB$æF {¾, ¨ÿ÷, ¨ëÑ, üÿÁÿ F¯ÿó fÁÿ
Bÿ¿æÿç {¾{Lÿò~Óç ¯ÿ¿Nÿç {þæ{ÿ µÿNÿç ¨í¯ÿöLÿ A¨}ÿ LÿÀÿç$æF, þÿÿ´æÀÿæ
¨÷ßÿ§ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÓÜÿç µÿNÿZÿ Ó¯ëÿLÿçdç þëô Ó´êLÿæÀÿ LÿÀÿç$æF {~ë-
ßúÿ Lÿ{ÀÿæÌç ßÿÉ§æÓç ßgë{ÜÿæÌç ÿÿæÓç ßúÿ æ
ßÿ¨Ó¿Óç {Lÿò{;ÿß ÿúÿLÿëÀëÿÌ´ þÿ¨ö~þú ææ27ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ {¾Dô Lÿþö A$öæúÿ ÿçßÿ Lÿþö LÿÀÿç$æA, ¾æÜÿæ
QæB$æA, ¾æÜÿæ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æA, ¾æÜÿæ Óþ¨ö~ LÿÀÿç$æA, ¾æÜÿæ ÿæÿ LÿÀÿç$æA,
þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ þÿ ÓÜÿçÿ ÿ ¨æB$æD, {ÓÜÿç Ó¸íÿö Lÿþö {þæ{ÿ Óþ¨}ÿ
{ÜÿæB A¨ö~ LÿÀÿ æ Óþ¨ö~ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ {¾æS{äÿ÷Àÿ ÿæßçÿ´ þëô {ÿB¾ç¯ÿç æ
ÉëµÿæÉëµÿüÿ{Áÿð{Àÿ¯ÿó {þæä¿{Ó Lÿþö¯ÿ¤ÿ{ÿð æ
Óóÿ¿æÓ{ßæSßëNÿææ ¯ÿçþë{Nÿæ þæþë{¨ðÌ¿Óç ææ28ææ
FÜÿç¨Àÿç Ó¯ÿöÓ´ ÿ¿æÓ "Ó¿æÓ' {¾æS{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB ëÿ{þ ÉëµÿæÉëµÿ

üÿÁÿÿæÿæ LÿþöÀÿ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB {þæ{ÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ D¨¾ëNÿ ÿç{ÿæsç
{ÉâæLÿ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ Lÿ÷þ¯ÿ Óæÿ F¯ÿó ÿæ'Àÿ ¨Àÿç~æþÀÿ `ÿçÿ÷~ Lÿ{àÿ æ
¨÷${þ ¨ÿ÷, ¨ëÑ, üÿÁÿ H fÁÿÀÿ ¨íÿö É÷æ ÿ´æÀÿæ A¨ö~, ÿæ¨{Àÿ Óþ¨}ÿ
{ÜÿæB LÿþöÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ F¯ÿó {ÉÌ{Àÿ ¨íÿö Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Ó¯ÿöÓ´Àÿ ÿ¿æS æ
FÜÿæ ÿ´æÀÿæ Lÿþö ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ ¯ÿçþëNÿ A$öæúÿ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
þëNÿçÀëÿ Lÿ'~ þçÁÿç¯ÿ ? LÿÜÿç{àÿ {¾ {þæ{ÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ! Fvÿæ{Àÿ þëNÿç H ¨÷æ©ç
¨ÀÿØÀÿ ¨Àÿç¨íÀÿLÿ A{s æ Aæ¨~Zÿ ¨÷æ©ç Üÿ] þëNÿç æ {ÿ{¯ÿ {Ó$#Àëÿ àÿæµÿ
Lÿ'~ ? FÜÿæLëÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Ó{þæÜÿó Ó¯ÿöµíÿ{ÿÌë ÿ {þ {ÿ´{Ì¿æÖç ÿ ¨÷çß æ
{ß µÿf;ÿç ëÿ þæó µÿNÿ¿æ þßç {ÿ {ÿÌë `ÿæ¨¿Üÿþú ææ29ææ
þëô Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ Óþæÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ ÓõÎç{Àÿ {þæÀÿ ÿæ LÿçF
¨÷êß A{s ÿæ LÿçF A¨÷çß æ Lÿç;ëÿ ¾çF Aÿÿ¿ µÿNÿ {Ó {þæ µÿçÿ{Àÿ F¯ÿó þëô
ÿæ'Àÿ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ Üÿ] {þæÀÿ FLÿþæÿ÷ Óº¤ÿ A{s æ {Ó$#{Àÿ
¨Àÿç¨íÿ {ÜÿæB¾æF, ÿæ'Àÿ F¯ÿó {þæÀÿ þ{Àÿ {Lÿò~Óç ¨÷{µÿÿ Üÿ] ÿ$æF æ
{ÿ{¯ÿ ÿ ¯ÿÜëÿÿ µÿæS¿ÉæÁÿê Üÿ] µÿfÿ LÿÀëÿ$#{¯ÿ ? µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ A#LÿæÀÿ
LÿæÜÿæLëÿ ÀÿÜÿçdç ? FÜÿæÀÿ DÿÀÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
A¨ç {`ÿúÿÓëëÿÀÿæ`ÿæ{Àÿæ µÿf{ÿ þæþÿÿ¿µÿæLúÿ æ
Óæë{Àÿ¯ÿ Ó þ;ÿ¯ÿ¿ Óþ¿Sú¯ÿ¿¯ÿÓç{ÿæ Üÿ] Ó ææ30ææ
Aÿ¿;ÿ ëÿÀÿæ`ÿæÀÿê þ Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ¾ëNÿ {ÜÿæB ¾ÿç {þæ ¯ÿ¿ÿêÿ
{Lÿò~Óç Aÿ¿ ¯ÿÖë A$¯ÿæ {ÿ¯ÿÿæZÿ µÿfÿ ÿLÿÀÿç {Lÿ¯ÿÁÿ {þæÀÿ µÿfÿ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ LÿÀëÿ$æF, ÿæLëÿ Óæë Üÿ] LÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ ¯ÿÿöþæÿ {Ó Óæë {ÜÿæB ÿæÜÿ]
Lÿç;ëÿ {Ó Óæë {Üÿ¯ÿæ{Àÿ Ó{¢ÿÜÿ þ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ {Ó ¾$æ$ö ÿçÊÿß ¨${Àÿ
àÿæSçSàÿæ æ Aÿ µÿfÿ Aæ¨~ þ LÿÀÿç¨æÀÿç{¯ÿ æ LÿæÀÿ~ Aæ¨~ þëÿÌ¿
As æ þëÿÌ¿ Üÿ] ¾$æ$ö ÿçÊÿß ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF æ Sêÿæ ¨æ¨êþæÿZÿÀÿ DæÀÿ
LÿÀÿç$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ¨$#Lÿ-
äç¨÷ó µÿ¯ÿÿç þöææ ÉÉ´bÿæ;ÿçó ÿçSbÿÿç æ
{Lÿò{;ÿß ¨÷ÿç fêÿêÜÿç ÿ {þ µÿNÿ ¨÷~É¿ÿç ææ31ææ
µÿfÿÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿÀëÿ {ÓÜÿç ëÿÀÿæ`ÿæÀÿê þ ÉçW÷ Üÿ] þöææ {ÜÿæB¾æF æ
ÿþ¯ÿ Aæß 215
¨Àÿþþö ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ Ó¸õNÿ {ÜÿæB¾æB$æF ÿ$æ Ó{ÿð¯ÿ ×çÀÿ

ÀÿÜÿç$#¯ÿæ ¨Àÿþ Éæ;ÿççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {Üÿ {Lÿò{;ÿß ! ëÿ{þ ÿçÊÿß ¨í¯ÿöLÿ
Óÿ¿ fæ~çÀÿQ {¾, {þæÀÿ µÿNÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç ÿÎ {ÜÿæBÿ$æF, ¾ÿç {SæsçF
fÿ½{Àÿ {Ó µÿ¯ÿ ÓæSÀÿ ¨æÀÿ ÿ{Üÿàÿæ {ÿ{¯ÿ AæÓ;ÿæ fÿ½{Àÿ þ {ÓÜÿç
Óæÿ LÿÀÿç ÉçW÷ Üÿ] ¨ÀÿþÉæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æB$æF æ Aÿ Óÿæ`ÿæÀÿê H
ëÿÀÿæ`ÿæÀÿê ÓþÖZëÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ A#LÿæÀÿ ÀÿÜÿçdç æ A¨çëÿ-
þæó Üÿç ¨æ$ö ¯ÿ¿¨æÉ÷çÿ¿ {ß¨ç Óë¿ ¨æ¨{ßæÿß
Úç{ßæ {¯ÿðÉ¿æÖ$æ Éëÿ÷æ{Ö¨ç ßæ;ÿç ¨Àÿæó Sÿçþú ææ32ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! Úê, {¯ÿðÉ¿, Éëÿ÷æÿç ÿ$æ {¾{Lÿò~Óç ¨æ¨ {¾æÿê ¾ëNÿ
{ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, {Ó Óþ{Ö {þæÀÿ AæÉ÷çÿ {ÜÿæB ¨ÀÿþSÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç
æ Aÿ Sêÿæ þëÿÌ¿þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] A{s æ µÿ{àÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç þ LÿÀëÿ$æDô,
{LÿDôvÿæ{Àÿ ¯ÿç fÿ½ {ÿB$æD ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ {Ó {SæsçF
¨÷LÿæÀÿ Lÿàÿ¿æ~Àÿ D¨{ÿÉ LÿÀÿæ¾æBdç æ Sêÿæ Óæ¯ÿö{µÿòþ A{s æ
¨æ¨{ßæÿç-16 Aæß 7Àëÿ 21 ¨¾ö¿;ÿ {ÉâæLÿ{Àÿ AæÓëÀÿê ¯õÿÿç
àÿä~ A;ÿSöÿ µÿS¯ÿæÿ LÿÜÿç{àÿ {¾ ¾çF ÉæÚ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ÿæþþæÿ÷
¾jÿ´æÀÿæ ÿ» ÓÜÿçÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Óþæ{ÿ ÿÀÿþæÿZÿ þ{Àÿ Aþ
A{s æ ¾j ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ÿæÜÿæ ëÿÜÿô Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç ÿæþ {ÿB ¾j {¯ÿæàÿç LÿÜëÿ$æF
F¯ÿó ÿ» ÿ´æÀÿæ ßfÿ þ LÿÀëÿ$æF æ {ÓÜÿç LÿøÀÿLÿþöê F¯ÿó ¨æ¨æ`ÿæÀÿê A{s,
¾çF {þæ{ÿ A$öæúÿ ¨ÀÿþææZëÿ {ÿ´Ì LÿÀÿç$æF, {Ó Üÿ] ¨æ¨ê A{s {¯ÿðÉ¿,
Éëÿ÷µÿæS¯ÿÿ ¨$Àÿ {Óæ¨æÿ þæÿ÷ A{s æ ÚêþæÿZÿ ¨÷ÿç {Lÿ{¯ÿ Ó¼æÿ
{Lÿ{¯ÿ Üÿêÿÿæ µÿæ¯ÿÿæ Óþæf{Àÿ ÀÿÜÿç$#àÿæ, {ÿ~ë É÷êLÿõÐ FÜÿæÀÿ ÿæþ {ÿ{àÿ æ
{¾æS ¨÷Lÿ÷çßæ{Àÿ Úê F¯ÿó ¨ëÀëÿÌ DµÿßZÿ Óþæÿ Üÿ] ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæB$æF æ
Lÿçó ¨ëÿ¯ÿö÷æÜÿ½~æ ¨ë~¿æ µÿNÿæ ÀÿæfÌößÖ$æ æ
Aÿçÿ¿þÓëQó {àÿæLÿþççþó ¨÷æ¨¿ µÿfÓ´ þæþú ææ33ææ
¯ÿ÷æÜÿ½~, ÀÿæfÌ} ÿ$æ äÿ÷êß {É÷~ê µÿNÿZÿ ÿçþ{;ÿ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæ ?
¯ÿ÷æÜÿ½~ FLÿ A¯ÿ×æ ¯ÿç{ÉÌ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ F¨Àÿç äþÿæ ÀÿÜÿçdç, ¾æÜÿæLÿç
¯ÿ÷æÜÿ½~{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæB$æF æ Éæ;ÿç, Aæÿç¯ÿ, Aÿëµÿ¯ÿê, D¨àÿ²ç, æÿ H
BÎZÿ ÿç{öÉ{Àÿ `ÿæàÿç¯ÿæ äþÿæ ÀÿÜÿçdç, FÜÿæ Üÿ] ¯ÿ÷æÜÿ½~Àÿ A¯ÿ×æ A{s æ
ÀÿæfÌ} {äÿ÷êßZÿ vÿæ{Àÿ Jç, ÓççÀÿ ÓoæÀÿ , {Éò¾ö¿, Ó´æþêµÿæ¯ÿ, ¨dLëÿ
ÿ Üÿsç¯ÿæ Ó´µÿæ¯ÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç {¾æS ÖÀÿLëÿ ¨Üÿo#$#¯ÿæ {¾æSê ÿ ¨æÀÿ

ÿçÊÿçÿ {ÜÿæB$æ;ÿç, {ÓþæÿZÿ ¯ÿçÌß{Àÿ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæ ? Aÿ {Üÿ Afëÿö !
ëÿ{þ ÓëQ ÀÿÜÿçÿ ä~µÿèëÿÀÿ FÜÿç þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB {þæÀÿ Üÿ]
µÿfÿ LÿÀÿ æ FÜÿç ÿÉ´Àÿ ÉÀÿêÀÿÀëÿ þþÿ´, {¨æÌ~{Àÿ Óþß ÿÎ ÿLÿÀÿç¯ÿæ
D`ÿçÿ æ
{¾æ{SÉ´Àÿ Fvÿæ{Àÿ `ÿëÿ$ö$Àÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~, {äÿ÷êß, {¯ÿðÉ¿ H Éëÿ÷Àÿ `ÿaÿöæ
LÿÀÿçd;ÿç æ ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾ äÿ÷êß ÿçþ{;ÿ ¾ë ¯ÿ¿ÿêÿ
Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç¯ÿæ ¨æBô Aÿ¿ {Lÿò~Óç ÀÿæÖæ ÿæÜÿ] æ õÿÿêß Aæß{Àÿ {Ó
LÿÜÿç{àÿ {¾, Ó´þö{Àÿ ÿçÿ {É÷ßÔÿÀÿ æ `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ {Ó Óó{ä¨{Àÿ
LÿÜÿç{àÿ {¾, `ÿæÀÿç¯ÿÿöÀÿ Àÿ`ÿÿæ þëô Üÿ] LÿÀÿçdç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ þëÿÌ¿Zëÿ `ÿæÀÿç
fæÿç{Àÿ ¯ÿæ+çd;ÿç ? ÿæÜÿ] ! S~ë Lÿþö ¯ÿçµÿæSÿ - Së~Àÿ AææÀÿ ÿ´æÀÿæ
þëÿÌ¿Lëÿ `ÿæÀÿç {É÷~ê{Àÿ ¯ÿçµÿNÿ Lÿ{àÿ æ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ Lÿþö FLÿþæÿ÷
{¾æS ¨÷Lÿ÷çßæ A{s æ Aÿ FÜÿç ¾jLëÿ Ó¸æÿÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç `ÿæÀÿç¨÷LÿæÀÿ
As;ÿç æ ¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ FÜÿç ¾j Lÿÿöæ Éëÿ÷ A$öæúÿ AÅÿj {ÜÿæB$æF æ Lÿçdç
LÿÀÿç¯ÿæÀÿ äþÿæ AæÓçSàÿæ ¨{Àÿ, AæçLÿ Ó¸ÿçÀÿ ÓóS÷Üÿ {Üÿàÿæ ¨{Àÿ {ÓÜÿç
¾jLÿÿöæ {¯ÿðÉ¿ {ÜÿæB¾æB$æF æ F$#Àëÿ Dÿ {Üÿàÿæ ¨{Àÿ ¨÷¯õÿÿçÀÿ ÿççÿçSëLëÿ
Lÿæsç¯ÿæÀÿ äþÿæ AæÓçSàÿæ ¨{Àÿ {ÓÜÿç ¾j Lÿÿöæ äÿ÷êß {É÷~êÀÿ ÓæLÿ
{ÜÿæB$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ FÜÿç ÓæLÿÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
{ÿD$#¯ÿæ {¾æS¿ÿæþæÿ AæÓç¾æB$æF, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ¾jLÿÿöæ ¯ÿ÷æÜÿ½~
{ÜÿæB¾æF æ {¯ÿðÉ¿ F¯ÿó Éëÿ÷Zÿ A{¨äæ äÿ÷êß H ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êÀÿ ÓæLÿ
¨÷æ©çÀÿ A#Lÿ Óþê¨¯ÿÿöê A{s æ Éëÿ÷ H {¯ÿðÉ¿ þ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
¨æB Éæ;ÿ {ÜÿæB¾ç{¯ÿ æ ¨ë~ç FÜÿævÿæÀëÿ ÿçþ§Àÿ~Àÿ {àÿæLÿZÿÀÿ A¯ÿ×æ ÿ
Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæ ?
Sêÿæ {¾Dô D¨ÿçÌÿÀÿ ÓæÀÿ Ó¯ÿöÓ´ A{s, {Ó$#{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçëÿÌê,
þÜÿçÁÿæþæÿZÿ AæQ¿æÿ µÿÀÿç ÀÿÜÿçdç æ ÿ$æLÿ$#ÿ þöµÿêÀëÿ Àëÿ|ÿê¯ÿæÿê,
{¯ÿÿæßÿÀÿ A#LÿæÀÿ H Aÿ#LÿæÀÿ {ÿ¯ÿæ{Àÿ ÿçÿöß ¨æB¨æÀëÿÿ$#{àÿ æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐZÿ ØÎ Dúÿ{WæÌ FÜÿæ{¾ ¾jæ$ö LÿþöÀÿ ÿçöæÀÿçÿ Lÿ÷çßæ{Àÿ
Úê ¨ëÀëÿÌ Óþ{Ö ¨÷{¯ÿÉ {ÿB¨æÀÿç{¯ÿ æ A$öæúÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ A#LÿæÀÿ
ÓþÖZëÿ ÀÿÜÿçàÿæ æ Aÿ {Ó µÿfÿÀÿ æÀÿ~æ D¨{Àÿ {¨÷æûæÜÿÿ {ÿB$æ;ÿç -
ÿþ¯ÿ Aæß 217
þÿ½ÿæ µÿ¯ÿ þúÿµÿ{Nÿæþúÿßæfê þæó ÿþÔëÿÀëÿ æ

þæ{þ{¯ÿðÌ¿Óç ßë{Nÿ´ð¯ÿþææÿó þúÿ ¨Àÿæß~ ææ34ææ
{Üÿ Afëöÿ! {þævÿæ{Àÿ Üÿ] þÿ¾ëNÿ ÜëÿA æ {þæ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ µÿæ¯ÿÿæ
þÿ{Àÿ {¾¨Àÿç ÿAæÓë æ {þæÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ ÜëÿA æ Aÿ¯ÿÀÿÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSçÀÿëÜÿ æ
É÷æ ÓÜÿçÿ {þæÀÿ Üÿ] ¨ífÿ LÿÀÿ F¯ÿó {þæ{ÿ Üÿ] ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿ æ FÜÿç¨Àÿç
{þæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓç AææLëÿ {þævÿæ{Àÿ FLÿêµÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÀÿ LÿÀÿç, ëÿ{þ {þæ{ÿ
Üÿ] ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ A$öæúÿ {þæ ÓÜÿçÿ FLÿÿæ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! ÿëþ ¨Àÿç
{ÿæÌ ÀÿÜÿçÿ µÿNÿ ÿçþ{;ÿ þëô FÜÿç jæÿLëÿ ¯ÿçjæÿ ÓÜÿçÿ LÿÜÿç¯ÿç æ ¾æÜÿæLëÿ
fæ~ç¯ÿæ¨{Àÿ {Lÿò~Óç ÓóÉß ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿæLëÿ fæ~ç ëÿ{þ ÓóÓæÀÿ
¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ æ FÜÿç jæÿ Ó¸íÿö ¯ÿçÿ¿æþæÿZÿÀÿ Àÿæfæ A{s æ ¯ÿçÿ¿æ
ÿæÜÿæ A{s, ¾æÜÿæ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ FÜÿç jæÿ ÿæÜÿæÀÿ þ
Àÿæfæ A{s A$öæúÿ ÿçÊÿçÿ Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç$æF æ FÜÿæ Ó¸íÿö {Sæ¨ÿêßÿæÀÿ þ
Àÿæfæ A{s, {Sæ¨ÿêß ¯ÿÖëLëÿ þ ¨÷ÿ¿ä LÿÀÿç$æF æ FÜÿæ ¨÷ÿ¿ä üÿÁÿ¾ëNÿ,
Óæÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÓëSþ H A¯ÿçÿæÉê A{s æ FÜÿæÀÿ AÅÿ Óæÿ þ Aæ¨~Zÿ
ÿ´æÀÿæ {ÜÿæBS{àÿ, FÜÿæÀÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF, ¯ÿÀÿó FÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿÀëÿ
ÓæLÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþ {É÷ß ¨¾ö¿;ÿ ¨Üëÿo#¾æB$æF æ Lÿç;ëÿ F$#{Àÿ {SæsçF Óÿö
ÀÿÜÿçdç æ É÷æ ¯ÿçÜÿêÿ ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþSÿçLëÿ ¨÷æ© ÿ {ÜÿæB ÓóÓæÀÿ `ÿLÿ÷{Àÿ
WëÀÿç¯ëÿàëÿ$æF æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {¾æSÀÿ GÉ´¾ö¿ D¨{Àÿ þ LÿÜÿç{àÿ æ ëÿQ
Óó{¾æSÀÿ ¯ÿç{ßæS Üÿ] {¾æS A{s æ A$öæúÿ ¾çF ÓóÓæÀÿÀÿ Óó{¾æS-¯ÿç{ßæSÀëÿ
Ó¯ÿö$æ ÀÿÜÿçÿ A{s, ÿæÜÿæÀÿ ÿæþÜÿ] {¾æS A{s æ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ
þçÁÿÿÀÿ ÿæþ Üÿ] {¾æS æ ¨Àÿþææ ¨÷æ©ç Üÿ] {¾æSÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ, ¾çF F$#{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ ¨æBSàÿæ, {ÓÜÿç {¾æSêZÿ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ {ÿQ {¾, Ó¸íÿöµÿíÿÀÿ Ó´æþê
F¯ÿó fê¯ÿæÀÿêZÿ {¨æÌ~LÿæÀÿê {ÜÿæB þ {þæÀÿ Aææ {ÓÜÿç µíÿÿ¨÷æ~êZÿ,
µÿçÿ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçÿ$æF æ þëô AæÓ´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç$æF æ þëô {Ó Üÿ] A{s æ
{¾¨Àÿç AæLÿæÉ{Àÿ D Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿæßë AæLÿæÉ{Àÿ Üÿ] ×çÿ
ÀÿÜÿç$æF, Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæLëÿ þçÁÿÿ LÿÀÿç¨æÀÿçÿ$æF, {ÓÜÿç¨Àÿç Ó¸íÿö µíÿÿ {þæ µÿçÿ{Àÿ
×çÿ æ Lÿç;ëÿ þëô {Ó$#{Àÿ àÿç© ëÿ{Üÿô æ

{Üÿ Afëöÿ ! LÿÅÿÀÿ Aæÿç{Àÿ þëô µíÿÿ ¨÷æ~êZëÿ ¯ÿç{ÉÌ ¨÷LÿæÀÿ{Àÿ
Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF, ÓfæB$æF F¯ÿó LÿÅÿÀÿ ¨ëÿ} LÿæÁÿ{Àÿ Ó¸íÿö µíÿÿ {þæÀÿ
¨÷Lõÿÿçç A$öæúÿ {¾æSæÀíÿ|ÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÀÿÜÿ~êLëÿ, ÿæÜÿæZÿ A¯ÿ¿Nÿ µÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF, ¾ÿ¿¨ç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨÷LõÿÿçÀëÿ Eÿö{Àÿ Lÿç;ëÿ ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ Ó´µÿæ¯ÿ
A$öæúÿ Ó´ßó{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç {àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ ÿçþ{;ÿ {¾Dô Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæ
{ÓþæÿZÿ FLÿ ÀÿÜÿ~ê þæÿ÷ æ FÜÿç ÀÿÜÿ~êÀÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÁÿæ¨Lëÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
¨÷Lõÿÿç LÿÜÿç Ó{ºæ#ÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ
FLÿ Àÿ`ÿßêÿæ ÿ þëô A{s, ¾çF µíÿÿ ¨÷æ~êZëÿ LÿÅÿÀÿ ¨÷æÀÿ» ÿçþ{;ÿ
{¨÷Àÿçÿ LÿÀÿç$æF F¯ÿó ÿ´çÿêß Àÿ`ÿßêÿæ ÿç÷Së~þßê ¨÷Lõÿÿç A{s æ ¾æÜÿæLÿç
{þæÀÿ AæÓ ÿ´æÀÿæ `ÿÀÿæ`ÿÀÿ ÓÜÿçÿ µíÿÿ¨÷æ~êZëÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿæ þ
{SæsçF LÿÅÿ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ ÉÀÿêÀÿ-¨Àÿç¯ÿÿöÿ, Ó´µÿæ¯ÿ-¨Àÿç¯ÿÿöÿ F¯ÿó
LÿæÁÿ-¨Àÿç¯ÿÿöÿ ÿçÜÿçÿ ÀÿÜÿç$æF æ {SæÓ´æþê ëÿÁÿÓêÿæÓfê þ FÜÿæ Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç
FLÿ ëÿÎ AÿçÉß ÿëQ Àíÿ¨æ æ
fæ ¯ÿÓ fê¯ÿ ¨Àÿæ µÿæ¯ÿLíÿ¨æ ææ (Àÿ.þæ.3-14-5)
¨÷LõÿÿçÀÿ ëÿBsç {µÿÿ ¯ÿçÿ¿æ H A¯ÿçÿ¿æ æ F$#{Àÿ A¯ÿçÿ¿æ ëÿÎ A{s,
ëÿQÀíÿ¨ A{s, {¾Dô$#{Àÿ ¯ÿç¯ÿÉ {ÜÿæB fê¯ÿ µÿ¯ÿLíÿ¨{Àÿ ¨Ýç$æF, ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ
{¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB fê¯ÿ LÿæÁÿ, Lÿþö, Ó´µÿæ¯ÿ F¯ÿó Së~Àÿ {WÀÿæD{Àÿ AæÓç¾æB$æF æ
Aÿ¿sç ¯ÿçÿ¿æþæßæ æ ¾æÜÿæLëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç- þëô Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF æ {SæÓ´æþêZÿ
AëÿÓæ{Àÿ ¨÷µëÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿçç-
FLÿ Àÿ`ÿB fS Së~¯ÿÓ fæ{Lÿ æ
¨÷µëÿ {¨÷Àÿçÿ ÿæÜÿ] ÿçf ¯ÿÁÿ ÿæ{Lÿ ææ (Àÿæ.þæ.3-14-6)
þæßæ fSÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF, ¾æÜÿæÀÿ AæÉ÷çÿ Së~ ÓþëÜÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê Së~ FLÿþæÿ÷ CÉ´ÀÿZÿvÿæ{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ Së~ Üÿ] ÿæÜÿ] æ
ÿæÜÿæ ÿ ÿÉ´Àÿ Lÿç;ëÿ ¯ÿçÿ¿æ{Àÿ ¨÷µëÿ Üÿ] {¨÷ÀÿLÿ {ÜÿæB ÿæÜÿæ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
FÜÿç¨Àÿç LÿÅÿ ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ ÀÿÜÿçdç æ FLÿ ÿ ¯ÿÖëÀÿ, ÉÀÿêÀÿ H LÿæÁÿÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ
LÿÅÿ A{s æ Lÿç;ëÿ FÜÿç ¨Àÿç¯ÿÿöÿ ¨÷Lõÿÿç Üÿ] {þæÀÿ AæµÿæÓ ÿ´æÀÿæ LÿÀÿç$æF æ Lÿç;ÿë
FÜÿævÿæÀëÿ þÜÿæÿ LÿÅÿ ¾æÜÿæ Lÿç AææLëÿ ÿçþöÁÿ Ó´Àíÿ¨ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæÀÿ
ÉõèÿæÀÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ A{`ÿÿ µíÿÿþæÿZëÿ Ó{`ÿÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ÿþ¯ÿ Aæß 219
µÿfÿÀÿ Aæÿç Üÿ] FÜÿç LÿÅÿÀÿ ¨÷æÀÿ» A{s F¯ÿó µÿfÿÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ LÿÅÿÀÿ A;ÿ
A{s æ {¾{¯ÿ FÜÿç LÿÅÿ µÿ¯ÿ{ÀÿæSÀëÿ ¨íÿö ÿç{ÀÿæS LÿÀÿç ÉæÉ´ÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ,
(×çÿ) {ÿB$æF, {ÓÜÿç ¨÷{¯ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ {¾æSê {þæÀÿ ÀÿÜÿ~ê F¯ÿó {þæÀÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÀÿÜÿ~ê Üÿ] ÿÜÿæZÿ ¨÷Lõÿÿç
A{s æ
þöS÷¡ÿ{Àÿ õÿÎæ;ÿ þççÁÿç$æF {¾, `ÿæÀÿç¾ëS ¯ÿ¿ÿêÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ]
LÿÅÿ ¨íÿö {ÜÿæB$æF, þÜÿæ¨÷Áÿß {ÜÿæB$æF æ ¨÷æß {àÿæ{Lÿ FÜÿæLëÿ ¾$æ$ö
¯ÿël;ÿç ÿæÜÿ] æ ¾ëSÀÿ A$ö {ÜÿDdç "ëÿB', {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~ AàÿSæ H AæÀÿ
AàÿSæ Ad;ÿç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ¾ëS þö ÀÿÜÿç$æF æ {SæÓ´æþêfê Àÿæþ`ÿÀÿçÿ þæÿÓÀÿ
DÿÀÿ LÿæÀÿ FÜÿæÀÿ `ÿaÿöæ LÿÀÿçd;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿæþÓêSë~ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æF,
Àÿ{fæSë~ AÅÿþæÿ÷æ{Àÿ ÀÿÜÿçdç, F¯ÿó `ÿëÿÿçöSÀëÿ {¯ÿðÀÿê ¯ÿç{Àÿæ ÀÿÜÿçdç, FÜÿç
¨Àÿç¯ÿ¿Nÿç Üÿ] LÿÁÿç ¾ëS¯ÿæàÿæ A{s, {Ó µÿfÿ LÿÀÿç¨æÀÿç ÿ$æF æ Lÿç;ÿë Óæÿ
¨÷æÀÿ» {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ ¾ëS ¨Àÿç¯ÿÿöÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Àÿ{fæSë~ ¯ÿ|ÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç$æF æ ÿ{þæSë~ äê~ {ÜÿæB`ÿæàÿç$æF æ Lÿçdç Óÿ´Së~ þ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ
AæÓç¾æB$æF æ ÜÿÌö H µÿßÀÿ ëÿ¯ÿçæ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ{¯ÿ FÜÿç ÓæLÿ
ÿ´æ¨Àÿ A¯ÿ×æLëÿ AæÓç¾æB$æF æ Lÿ÷þÉ> Óÿ´Së~Àÿ ¯õÿç {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Àÿ{fæSë~
Ó´Åÿ ÀÿÜÿç¾æF F¯ÿó ÿ{þæSë~ Óë© A¯ÿ×æ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ AæÀÿæÿæ Lÿþö{Àÿ
Àÿÿê(¨÷êÿç) D {ÜÿæB¾æB$æF æ F¨Àÿç {ÿ÷æÿßæ¾ëS{Àÿ ÿ¿æSÀÿ ×çÿç¾ëNÿ
ÓæLÿ A{ÿLÿ ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¾j LÿÀÿç$æF æ "ßjæÿæó f¨ f{jæÓ½ç' - ¾j
{É÷~ê¾ëNÿ f¨, ¾æÜÿæÀÿ Üÿ÷æÓ-¯õÿç É´æÓ-¨÷É´æÓ D¨{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, ¾j LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
äþÿæ ÀÿÜÿç$æF æ {¾{¯ÿ þæÿ÷ Óÿ´Së~ {ÉÌ ÀÿÜÿçàÿæ, ¯ÿçÌþÿæ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ,
Óþÿæ AæÓçSàÿæ, FÜÿæ Üÿ] Lõÿÿ¾ëS A$öæúÿ Lõÿÿæ$ö ¾ëS A$¯ÿæ Óÿ¿¾ëSÀÿ
¨÷µÿæ¯ÿ A{s æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ÓþÖ {¾æSê ¯ÿçjæÿê {ÜÿæB$æ;ÿç æ CÉ´ÀÿZÿ
ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç As;ÿç æ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ æÿ Àÿç¯ÿæ{Àÿ {ÓþæÿZÿ ¨æQ{Àÿ
äþÿæ ÀÿÜÿç$æF æ
¯ÿç{¯ÿLÿê {àÿæLÿ ¾ëS þöÀÿ Üÿ÷æÓ ¯ÿõç þÿ{Àÿ ¯ë&lç ¨æÀÿç$æ;ÿç, þÿÀÿ
ÿç{Àÿæ ÿçþ{;ÿ AþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç þö{Àÿ ¨÷¯õÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ ÿç{Àÿæ
þÿÀÿ þ ¯ÿçàÿß {ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ ¾ëS ÓÜÿçÿ LÿÅÿÀÿ þ A;ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ
¨íÿöÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB LÿÅÿ þ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ Üÿ] ¨÷Áÿß æ {¾{¯ÿ
¨÷Lõÿÿç ¨ëÀëÿÌ{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ ¨{Àÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {¾Dô ÀÿÜÿ~ê

ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæ Üÿ] ÿæÜÿæZÿ ¨Lõÿÿç A{s, ÿæÜÿæZÿ Ó´µÿæ¯ÿ A{s æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜÿ;ÿç- {Üÿ Afëöÿ ! þí|ÿ {àÿæ{Lÿ {þæ{ÿ fæ~ç
¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ {þæ{ÿ A$öæúÿ CÉ´ÀÿZÿ CÉ´ÀÿZëÿ þ ëÿbÿ þ{ÿ LÿÀÿ;ÿç æ
ÓææÀÿ~ þëÿÌ¿ þæÿç$æ;ÿç æ ¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÓÜÿçÿ FÜÿæ Üÿ] ¯ÿçÝºÿæ
ÀÿÜÿçdç {¾, ÿúÿLÿæÁÿêÿ Óþæf ÿæZëÿ D{¨äæ LÿÀëÿ$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZëÿ ¯ÿÜëÿÁÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
¯ÿç{Àÿæ LÿÀëÿ$#{àÿ æ É÷êLõÿÐ þ F$#Àëÿ A¨¯ÿæ ÿ$#{àÿ æ {Ó LÿÜëÿ$#{àÿ- þëô
¨Àÿþ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçdç, Lÿç;ëÿ {þæÀÿ ÉÀÿêÀÿ þ þëÿÌ¿Àÿ Üÿ] A{s æ Aÿ
þí|ÿ ¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ëÿbÿ LÿÜÿç þëÿÌ¿ LÿÜÿç Ó{ºæ#ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ F¨Àÿç {àÿæ{Lÿ
¯ÿ¿$ö AæÉæ¾ëNÿ, ¯ÿ¿$öLÿþö¾ëNÿ, ¯ÿ¿$ö jæÿ¾ëNÿ {ÜÿæB$æ;ÿç, ¾æÜÿæLÿçdç LÿÀÿçÿçA;ÿç
F¯ÿó LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, Aæ{» ÿ Lÿæþÿæ LÿÀëÿÿæÜÿôë, {ÜÿæBS{àÿ Fþæ{ÿ ÿçÍæþ
Lÿþö{¾æSê æ {ÓÜÿç AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ {àÿæ{Lÿ {þæ{ÿ ¨ÀÿQç ¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] Lÿç;ëÿ
{ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæÀÿ æÿ LÿÀÿç$æ;ÿç,
{þæÀÿ Së~Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
Aÿÿ¿ D¨æÓÿæ A$öæúÿ ¾jæ$ö LÿþöÀÿ ëÿBsç Üÿ] þæSö æ ¨÷$þ {ÜÿDdç
jæÿ¾j A$öæúÿ ÿçf µÿÀÿÓæ{Àÿ, ÿçf ÉNÿçLëÿ ¯ëÿlç¨æÀÿç {ÓÜÿç ÿçßÿ Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó Aÿ¿ ¯ÿç# Ó´æþê-{Ó¯ÿLÿ µÿæ¯ÿÿæÀÿ A{s, {¾Dô$#{Àÿ
ÓúÿSëÀëÿZÿ ¨÷ÿç Óþ¨}ÿ {ÜÿæB {ÓÜÿç Lÿþö LÿÀÿæ¾æB$æF æ FÜÿç ëÿB õÿÎç ÿ´æÀÿæ
{àÿæ{Lÿ {þæÀÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ {¾Dô Óæÿæ {ÜÿæB$æF,
{ÓÜÿç ¾j, {ÓÜÿç Üÿ¯ÿÿ, {ÓÜÿç Lÿÿöæ, É÷æZÿ IÌ# ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ µÿæ¯ÿ{ÀÿæSÀÿ
`ÿçLÿçûæ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ þôë Üÿ] A{s æ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ {¾Dô Sÿç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF,
ÿæÜÿæ þ þëô Üÿ] A{s æ
FÜÿç ¾jLëÿ {àÿæ{Lÿ "{ÿ÷ð¯ÿçÿ¿æ'- A$öæÿ ¨÷æ$öÿæ, ßfÿ(¨ífÿ)
F¯ÿó Óþÿ´ {ÿD$#¯ÿæ ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ Ó¸æÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, Lÿç;ëÿ ¯ÿÿÁÿ{Àÿ Ó´SöÀÿ
Lÿæþÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæZëÿ þëô Ó´Sö þ {ÿB$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ{Àÿ {Óþæ{ÿ
B¢ÿ÷¨ÿLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç æ ÿêWöLÿæÁÿ ¨¾ö¿;ÿ Ó´Sö{Àÿ ÀÿÜÿç {µÿæSLëÿ
{µÿæSç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¨í~¿ äê~ {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ {Ó ¨ëÿföÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ
ÿæÜÿæZÿ Lÿ÷çßæ ÓvÿçLÿú $#àÿæ Lÿç;ëÿ {µÿæS Lÿæþÿæ ÀÿÜÿç$#¯ÿæÀëÿ ¨ëÿföÿ½ÿ ¨æB$æ;ÿç æ
Aÿ {µÿæSÀÿ Lÿæþÿæ LÿÀÿç¯ÿæ Daÿçÿ ëÿ{Üÿô æ ¾çF Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ A$öæúÿ
ÿþ¯ÿ Aæß 221
{þæÀÿ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ Lÿçdç ÿæÜÿ], F¨Àÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç,
{àÿÉþæÿ÷ ¾æÜÿæÀÿ µÿfÿ{Àÿ ÿøsç ÿÀÿÜÿç$æF, ÿæÜÿæZÿ {¾æS ÓëÀÿäæÀÿ µÿæÀÿ þëô
{þæ ÿçf Üÿæÿ{Àÿ {ÿB$æF æ
FÿçLÿç {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þ Lÿçdç {àÿæ{Lÿ Aÿ¿ {ÿ¯ÿÿæZÿ ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{Óþæ{ÿ þ {þæÀÿ Üÿ] ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæ {þæÀÿ ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ
ëÿÜÿô æ {Ó Ó¸íÿö ¾jÀÿ {µÿæNÿæ Àíÿ¨{Àÿ {þæ{ÿ fæ~;ÿç ÿæÜÿ] A$öæúÿ ÿæÜÿæZÿ
¨ífæÀÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ þëô ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF æ {~ëLÿÀÿç {ÓþæÿZÿÀÿ ¨ÿÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {Óþæ{ÿ {ÿ¯ÿÿæ, µíÿÿ A$¯ÿæ ¨çõÿ {àÿæLÿZÿ LÿÅÿçÿ Àíÿ¨{Àÿ
ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç {þæÀÿ µÿNÿ Óæäæÿ {þæ µÿçÿ{Àÿ Üÿ] ÿç¯ÿæÓ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ FÜÿç ¾jæ$ö LÿþöLëÿ Aÿ¿;ÿ ÓëSþ {¯ÿæàÿç LÿÜÿç{àÿ-
{LÿÜÿç üÿÁÿ, üëÿàÿ ¾æÜÿæLÿçdç É÷æ{Àÿ {ÿB$æ;ÿç, ÿæÜÿæLëÿ þëô Ó´êLÿæÀÿ LÿÀÿç$æF æ
Aÿ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ¾æÜÿæ Lÿçdç AæÀÿæÿæ LÿÀëÿd, {Ó Ó¯ëÿ {þæ{ÿ Óþ¨}ÿ
LÿÀÿ æ {¾{¯ÿ Ó¯ÿöÓ´Àÿ ÿ¿æÓ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {¾æS¾ëNÿ {ÜÿæB ëÿ{þ Lÿþö
¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ F¯ÿó FÜÿç þëNÿ {þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨ A{s æ
ëÿÿçAæ{Àÿ Ó¸íÿö ¨÷æ~ê {þæÀÿ Üÿ] As;ÿç æ {¾{Lÿò~Óç ¨÷æ~êvÿæ{Àÿ
ÿæ {þæÀÿ {¨÷þ ÀÿÜÿçdç, ÿæ {ÿ´Ì æ þëô ÿs× A{s, Lÿç;ëÿ ¾çF {þæÀÿ Aÿÿ¿
µÿNÿ {Ó {þæ µÿçÿ{Àÿ F¯ÿó þëô ÿæ µÿçÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ Aÿ¿;ÿ ëÿÀÿæ`ÿæÀÿê
fWÿ¿ÿþ ¨æ¨ê {ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ÿ$æ¨ç ¾ÿç {Ó Aÿÿ¿ É÷æ-µÿNÿç ÿ´æÀÿæ
{þæÀÿ µÿfÿ LÿÀëÿ$æF, {ÿ{¯ÿ {Ó Óæë µÿæ{¯ÿ Üÿ] S÷Üÿ~ {¾æS¿ æ ÿæÜÿæÀÿ
ÿçÊÿß ×çÀÿ A{s, {ÿ{¯ÿ {Ó ÉçW÷ Üÿ] ¨Àÿþææ{Àÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB¾æB$æF
F¯ÿó ÓÿæÓ¯ÿöÿæ ÀÿÜÿç$#¯ÿæ, ¨ÀÿþÉæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ
ØÎ Lÿ{àÿ {¾, æþçöLÿ LÿçF ? ÓÎç{Àÿ fÿ½ {ÿD$#¯ÿæ {Lÿò~Óç ¨÷æ~ê ¾ÿç
Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ FLÿ ¨ÀÿþææZÿ µÿfÿ LÿÀëÿ$æF, ÿæÜÿæZÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ
LÿÀëÿ$æF, {ÿ{¯ÿ {Ó ÉçW÷ Üÿ] æþ}Lÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Aÿ æþ}Lÿ {Ó A{s,
¾çF FLÿ ¨ÀÿþææZÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿë$æF æ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ AæÉ´æÓÿæ {ÿDd;ÿç - {Üÿ
Aföëÿ ! {þæÀÿ µÿNÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç ÿÎ ÜëÿFÿæÜÿ] æ {LÿÜÿç Éëÿ÷ {ÜÿD, Úê {ÜÿD, ÿê`ÿ
{ÜÿD, Aæÿç¯ÿæÓê {ÜÿD A$¯ÿæ Aÿæÿç¯ÿæÓê, {¾ {Lÿò~Óç ÿæþæÀÿê {ÜÿD ÿæ
LÿæÜÿ]Lÿç, ¨ëÀëÿÌ ¯ÿæ Úê, ¨æ¨{¾æÿê, ÿê¾ö¿Lÿ {¾æÿê¯ÿæàÿæ ¾çF {ÜÿDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç
{þæÀÿ ÉÀÿ~æSÿ {ÜÿæB ¨Àÿþ {É÷ßLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Üÿ

Afëÿö ! ÓëQ ÀÿÜÿçÿ, äÀÿµÿèëÿÀÿ, Lÿç;ëÿ ëÿàÿöµÿ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç,
ëÿ{þ {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿ æ {ÿ{¯ÿ ÿ ¾çF ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ AÜÿöÿæ A$öæúÿ
ÿç¯ÿöæ~¾ëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¯ÿ÷æÜÿ½~ ÿ$æ ¾çF ÀÿæfÌ}ÿ´ ÖÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿç µÿfç¯ÿæ
¯ÿ¿Nÿç ÿçþ{;ÿ Lÿ'~ ¯ÿæ LÿÜÿç¯ÿæ ? {Ó ÿ þëNÿ Üÿ] A{s æ Aÿ {Üÿ Afëöÿ !
ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þævÿæ{Àÿ þÿLÿë àÿSæA æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿ æ FÜÿç¨Àÿç {þæÀÿ
ÉÀÿ~Sÿ {ÜÿæB ëÿ{þ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ {¾DôvÿæÀëÿ ¨dLëÿ AæÓç¯ÿæLëÿ
¨Ýçÿ$æF æ ¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ {ÓÜÿç ¯ÿçÿ¿æLëÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿæ¾æBdç, ¾æÜÿæLëÿ
É÷êLõÿÐ Ó´ßó fæS÷ÿ LÿÀëÿd;ÿç æ FÜÿæ Àÿæf¯ÿçÿ¿æ A{s æ ¾æÜÿæ ${Àÿ fæS÷ÿ
{ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ ÿçÊÿçÿ Àíÿ{¨ Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç$æF- Aÿ
{ßæSÉæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ "Àÿæf ¯ÿç ÿ¿æ fæSõ ÿç ' ÿæþ
ÿ¯ÿ{þææß ææ9ææ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "Àÿæf ¯ÿçÿ¿æ fæSõÿç'
ÿæþ ÿ¯ÿ{þææß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
"Àÿæf ¯ÿçÿ¿æ fæSõÿç' ÿæþ ÿ¯ÿ{þææß ææ9ææ
ææ ÜÿçÀÿç C ÿúÿÓúÿ ææ
C
A$ ÿÉ{þææß
Sÿ Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Së© Àÿæf ¯ÿçÿ¿æÀÿ `ÿçÿ÷~ Lÿ{àÿ æ
¾æÜÿæ ÿçÊÿß Üÿ] Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç$æF æ ÿÉþ Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ
Afëöÿ ! {þæÀÿ ¨Àÿþ ÀÿÜÿÓ¿¾ëNÿ ¯ÿ`ÿÿLëÿ ¨ëÿ ëÿ{þ É÷¯ÿ~ LÿÀÿ æ Fvÿæ{Àÿ
ÿæÜÿæ ÿ´çÿêß $Àÿ LÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ¯ÿæ Lÿ'~ ? ¯ÿÖëÿ ÓæLÿZëÿ ¨ëÿöç ¨¾ö¿;ÿ
¯ÿç¨ÿ ÀÿÜÿç$æF æ {¾¨Àÿç {¾¨Àÿç {Ó Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æF,
{Ó¨Àÿç {Ó¨Àÿç ¨÷LõÿÿçÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~ Óíä½ {ÜÿæB¾æD$æF æ íÿAæô íÿAæô õÿÉ¿ H
Aëÿµÿ¯ÿ AæÓç$æF æ ÿæÜÿæÀÿ fæÿLÿæÀÿê þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] {ÿD$æ;ÿç æ ÓæLÿ
fæ~ç¨æÀëÿÿ$æF æ ¾ÿç ÓúÿSëÀëÿ þæSö ÿÉöÿ LÿÀÿæB¯ÿæ ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿç{ÿ{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ
ÓæLÿ Ó´Àíÿ¨ D¨àÿ²Àëÿ ¯ÿo#ÿ ÀÿÜÿç¾ç¯ÿ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {Ó Ó´Àíÿ¨Àëÿ íÿÀÿ
ÀÿÜÿç$æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ FÜÿæ Óç {ÜÿDdç {¾, ¨÷LõÿÿçÀÿ {Lÿò~Óç Aæ¯ÿÀÿ~ àÿæSç
ÀÿÜÿçdç æ ¨ÿÿ H ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ Ó»æ¯ÿÿæ ÀÿÜÿç$æF æ Afëöÿ ÉÀÿ~æSÿ
ÉçÌ¿$#{àÿ æ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ, "ÉçÌ¿{ÖÜÿó Éæ# þæó ÿ´æó ¨÷¨þú'-
µÿS¯ÿæÿ þëô Aæ¨~Zÿ ÉçÌ¿ A{s æ Aæ¨~ZÿÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓçdç æ {þæ{ÿ
Ó»æÁÿ;ëÿ æ Aÿ ÿæÜÿæZÿ Üÿçÿæ{$ö {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨ëÿ LÿÜÿç{àÿ -
µÿS¯ÿæÿë¯ÿæ`ÿ
µíÿß F¯ÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Éõ~ë {þ ¨Àÿþó ¯ÿ`ÿ æ
ß{ÿÜÿó ¨÷êßþæ~æß ¯ÿä¿æþç ÜÿçÿLÿæþ¿ßæ ææ1ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Afëöÿ ! {þæÀÿ ¨Àÿþ ¨÷µÿæ¯ÿ¾ëNÿ ¯ÿ`ÿÿLëÿ ¨ëÿ
Éë~ æ ¾æÜÿæ þëô ÿëþ ¨Àÿç AÿçÉß {Ó§Üÿ ÀÿQ#$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZÿ Üÿçÿ Lÿæþÿæ ÿçþ{;ÿ
LÿÜÿç¯ÿç æ
ÿ {þ ¯ÿçëÿ ÓëÀÿS~æ ¨÷µÿ¯ÿó ÿ þÜÿÌöß æ
AÜÿþæÿçÜÿ} {ÿ¯ÿæÿæó þÜÿÌöê~æó `ÿ Ó¯ÿöÉ ææ2ææ
{Üÿ Afëö ! {þæÀÿ DÿçLëÿ ÿæ {ÿ¯ÿÿæS~ fæ~ç$æ;ÿç, ÿæ þÜÿÌ}S~
Üÿ] fæ~çd;ÿç æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ, "fÿ½ Lÿþö `ÿ{þ ÿç¯ÿ¿ó'- {þæÀÿ {ÓÜÿç fÿ½
H Lÿþö A{àÿòLÿçL A{s æ FÜÿç `ÿþö`ÿäë ÿ´æÀÿæ ÿæÜÿæLëÿ {ÿQ# {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë
{þæÀÿ ¨÷Lÿs Àíÿ¨Lëÿ {ÿ¯ H þÜÿÌ} ÖÀÿLëÿ ¨Üÿo#$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þ fæ~çÿ$æ;ÿç æ
þëô ÓþÖ ¨÷LÿæÀÿ {ÿ¯ÿÿæ H þÜÿÌ}þæÿZÿ Aæÿç LÿæÀÿ~ A{s æ
{ßæ þæþfþÿæÿçó `ÿ {¯ÿÿç {àÿæLÿþ{ÜÿÉ´Àÿþú æ
AÓóþí|ÿ Ó þ{ÿö¿Óë Ó¯ÿö¨æ{¨ð ¨÷þë`ÿ¿{ÿ ææ3ææ
¾çF {þæ{ÿ fÿ½-þõëÿ¿ ÀÿÜÿçÿ, Aæÿç-A;ÿ ÀÿÜÿçÿ, ÓþÖZÿÀÿ þÜÿæúÿ
CÉ´ÀÿZëÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¯ÿçÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ þÀÿ~ þöæ
þëÿÌ¿Zÿ þ{Àÿ jæÿ¯ÿæúÿ A{s A$öæúÿ Af, Aÿæÿç F¯ÿó Ó¯ÿö{àÿæLÿ
þ{ÜÿÉ´ÀÿZÿë µÿàÿÀíÿ{¨ fæ~ç¯ÿæ Üÿ] jæÿ A{s æ F¨Àÿç fæ~ç¨æÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ ¨ëÿföÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF æ É÷êLÿõÐ
LÿÜÿ;ÿç- FÜÿç D¨àÿ²ç þ þëô Üÿ] {ÿB$æF æ
¯ëÿçjæöÿþÓó{þæÜÿ äþæÓÿ¿ó ÿþ Éþ æ
ÓëQó µÿ{¯ÿæµÿæ{¯ÿæ µÿßó`ÿæµÿß{þ¯ÿ `ÿ ææ4ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÿçÊÿßæLÿ ¯ëÿç, ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ fæÿLÿæÀÿê, àÿä{Àÿ
¯ÿç{¯ÿLÿ ¨í¯ÿöLÿ ¨÷¯õÿÿç, äþæ, ÉæÉ´ÿ-Óÿ¿, B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿþÿ, þÿÀÿ
Éþÿ,A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ¨÷Óÿæ, `ÿç;ÿÿ ¨${Àÿ LÿÎ, ¨ÀÿþææZÿ fæSõÿç, Ó´Àíÿ¨
¨÷æ©çLÿæÁÿ{Àÿ Ó¯ÿöÓ´ ¯ÿçàÿß, BÎZÿ ¨÷ÿç AëÿÉæÓÿæLÿ µÿß H ¨÷Lõÿÿç vÿæÀëÿ
ÿçµÿößÿæ ÿ$æ-
AÜÿçóÓæ Óþÿæ ëÿÎçÖ{¨æ ÿæÿó ß{ÉæßÉ æ
µÿ¯ÿ;ÿç µÿæ¯ÿæ µíÿÿæÿæó þÿ F¯ÿ ¨õ$Sú¯ÿçæ ææ5ææ
AÜÿçóÓæ A$öæúÿ ÿçf AææLëÿ A{æSÿç{Àÿ ÿ ¨ÜÿëoæB¯ÿæ Aæ`ÿÀÿ~
æÓþÿæ A$öæúÿ {¾Dô$#{Àÿ ¯ÿçÌþÿæ ÿ ÀÿÜÿç¯ÿ, Ó{;ÿæÌ, ÿ¨ A$öæúÿ þÿ
ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ àÿä AëÿÀíÿ¨{Àÿ ÿ¨æB¯ÿæ, ÿæÿ A$öæúÿ Ó¯ÿöÓ´ Óþ¨ö~,
µÿS¯ÿúÿ ¨${Àÿ þæÿ-A¨þæÿÀÿ Üÿÿÿ, FÜÿç¨Àÿç ¨÷æ~êþæÿZÿ D¨{ÀÿæNÿ
µÿæ¯ÿ {þævÿæÀÿë Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿç ÓþÖ µÿæ¯ÿ {ÿð¯ÿê `ÿç;ÿÿ ¨ÿçÀÿ
àÿä~ A{s æ FÜÿæÀÿ Aµÿæ¯ÿ Üÿ] AæÓëÀÿê Ó¸ÿ A{s æ
þÜÿÌöß Ó© ¨í{¯ÿö `ÿÿ´æ{Àÿæ þÿ¯ÿÖ$æ æ
þúÿµÿæ¯ÿæ þæÿÓæ fæÿæ {ßÌæó {àÿæLÿ Bþæ ¨÷fæ ææ6ææ
Ó©Ì} A$öæúÿ {¾æSÀÿ Óæ{ÿæsç Lÿ÷þçLÿ µíÿþçLÿæ- (Éë{µÿbÿæ, Óë¯ÿç`ÿæÀÿ~æ,
ÿÉþ Aæß 225
ÿëÿþæÿÓæ, Óÿ´æ¨ÿç, AÓèÿ ÉNÿç, ¨ÿæ$öæµÿæ¯ÿÿæ H ëÿßö¿Sæ) ÿ$æ FÜÿæÀÿ

AëÿÀíÿ¨ A;ÿLÿÀÿ~ `ÿëÿÎß ¾$æ (þÿ, ¯ëÿç, `ÿçÿ H AÜÿóLÿæÀÿ) æ ÿæÜÿæÀÿ
AëÿÀíÿ¨ þÿ ¾æÜÿæ {þæ vÿæ{Àÿ µÿæ¯ÿ¾ëNÿ æ FÜÿç ÓþÖ {þæÀÿ Üÿ] ÓZÿÅÿ ÿ´æÀÿæ
({þæÀÿ ¨÷æ©çÀÿ ÓZÿÅÿ ÿ´æÀÿæ ÿ$æ ¾æÜÿæ {þæÀÿ Üÿ] {¨÷Àÿ~æ ÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF æ
Dµÿß ¨ÀÿØÀÿ ¨Àÿç¨ëÀÿLÿ As;ÿç æ) ÓóÓæÀÿ{Àÿ FÜÿç (Ó¸íÿö {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ)
FþæÿZÿÀÿ Üÿ] ¨÷fæ As;ÿç æ LÿæÀÿ~ Ó© µíÿþçLÿæþæÿZÿ ÓoæÀÿ{Àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ
Üÿ] ÀÿÜÿçdç, Aÿ¿ Lÿçdç ëÿÜÿô -
Fÿæó ¯ÿçµíÿÿçó {ßæSó `ÿ þþ {ßæ {¯ÿÿç ÿÿ´ÿ æ
{Óæ¯ÿçLÿ{¸ÿ {ßæ{Sÿ ßëf¿{ÿ ÿæÿ÷ ÓóÉß ææ7ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ {¾æS H {þæÀÿ D¨{ÀÿæNÿ µíÿþçLÿæLëÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ
fæ~ç$æF, {Ó ×çÀÿ æÿ {¾æS ÿ´æÀÿæ {þæ ÓÜÿçÿ GLÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ
{ÜÿæB$æF æ F$#{Àÿ Lÿçdç þ ÓóÉß ÿæÜÿ] æ {¾Dô¨Àÿç ¯ÿæßë ÀÿÜÿçÿ ×æÿ{Àÿ
ÀÿQæ¾æB$#¯ÿæ ÿê¨ÉçQæ DÿöLëÿ ¾æB$æF, Lÿ¸ÿ {ÜÿæBÿ$æF æ {¾æSêZÿ ¯ÿçfçÿæ
`ÿçÿÀÿÿþ FÜÿæ Üÿ] ¨ÀÿçµÿæÌæ A{s æ ¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ A¯ÿçLÿ{¸ÿ - É±ÿ FÜÿç
AæÉßAæÝLëÿ Ó{Zÿÿ LÿÀëÿdçÿæ
AÜÿó Ó¯ÿöÓ¿ ¨÷µÿ{¯ÿæ þÿ Ó¯ÿöó ¨÷¯ÿÿö{ÿ æ
Bÿç þÿ´æ µÿf{;ÿ þæó ¯ëÿæ µÿæ¯ÿ Óþÿ´çÿæ ææ8ææ
þëô Ó¸íÿö fSÿÀÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~ A{s æ {þævÿæÀëÿ Üÿ] Ó¸íÿö fSÿ
{`ÿÎæ LÿÀëÿ$æF æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç É÷æ H µÿNÿç ¾ëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¯ÿç{¯ÿLÿê
fÿ {þæÀÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ µÿfÿ LÿÀÿ;ÿç æ ÿæ¾ö¿ FÜÿæLÿç {¾, {¾æSê ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ
AëÿÀíÿ¨ {¾Dô ¨÷¯õÿÿç {ÜÿDdç, ÿæÜÿæLëÿ þëô Üÿ] LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæ {þæÀÿ Üÿ] ¨÷Óæÿ
A{s æ ({ÓÜÿç ¨÷Óæÿ Lÿç¨Àÿç ? FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ ×æÿ ×æÿ{Àÿ LÿÜÿç ÓæÀÿçd;ÿç) {¾,
{Óþæ{ÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Lÿç¨Àÿç µÿfÿ LÿÀëÿ$æ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
þaÿçÿæ þúÿSÿ¨÷æ~æ {¯ÿæß;ÿ ¨ÀÿØÀÿþú æ
Lÿ$ß;ÿÊÿ þæó ÿçÿ¿ó ëÿÌ¿;ÿç `ÿ Àÿþ;ÿç `ÿ ææ9ææ
Aÿ¿ LÿæÜÿæLëÿ ×æÿ ÿ {ÿB {þæ vÿæ{Àÿ Üÿ] ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿçÿLëÿ àÿSæD$#¯ÿæ,
{þævÿæ{Àÿ Üÿ] ¨÷æ~ àÿSæD$#¯ÿæ, Ó{ÿð¯ÿ ¨ÀÿØÀÿ {þæÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæþæÿ {¯ÿæ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ {þæÀÿ Së~Sæÿ LÿÀÿç Ó;ëÿÎ {ÜÿæB$æ;ÿç ÿ$æ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæ vÿæ{Àÿ Üÿ]
Àÿþ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{ÿÌæó ÓÿÿßëNÿæÿæó µÿfÿæó ¨÷êÿç¨í¯ÿöLÿþú æ

ÿÿæþç ¯ëÿç{¾æSó ÿó {ßÿ þæþë¨ßæ;ÿç {ÿ ææ10ææ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ æÿ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç, ÿ$æ {¨÷þ ¨í¯ÿöLÿ µÿfÿ
LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÓÜÿç µÿNÿZëÿ ¯ëÿç {¾æS A$öæúÿ {¾æS{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ëÿç
¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç æ A$öæúÿ
{¾æSÀÿ fæSõÿç CÉ´ÀÿZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç A¯ÿ¿Nÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {¾æS{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ëÿç Lÿç¨Àÿç {ÿB$æ;ÿç ?
{ÿÌæ{þ¯ÿæëÿLÿ¸æ$öþÜÿþjæÿfó ÿþ æ
ÿæÉßæþ¿æµÿæ¯ÿ{×æ jæÿÿê{¨ÿ µÿæÓ´ÿæ ææ11ææ
ÿæÜÿæZëÿ ¨íÿö AëÿS÷Üÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þëô ÿæÜÿæZÿ AæævÿæÀëÿ Aµÿç
{ÜÿæB, Àÿ$# {ÜÿæB, AjæÿÀëÿ D A¤ÿLÿæÀÿLëÿ jæÿÀíÿ¨ê ÿê¨ ÿ´æÀÿæ ¨÷LÿæÉçÿ
LÿÀÿç ÿÎ LÿÀÿç$æF æ ¯ÿÖëÿ {Lÿò~Óç ×çÿ ¨÷j {¾æSêZÿ ÿ´æÀÿæ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ
{ÓÜÿç ¨Àÿþææ Aæ¨~Zÿ Aææ{Àÿ Üÿ] fæSõÿ {ÜÿæB ÿçÀÿ;ÿÀÿ ÓoæÁÿÿ ÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç, {ÀÿæLÿ$æþ ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, FÜÿç ¨÷LÿõÿçÀÿ ÿ´£ÿÀëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿ LÿÀÿç Ó´ßó
AæSLëÿ ÿ {ÿB$æ;ÿç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ¾$æ$ö µÿfÿ ¨÷æÀÿ» Üÿ]
{ÜÿæBÿ$æF æ F¨Àÿç ÿ µÿS¯ÿæÿ ÓþÖZÿ vÿæÀëÿ LÿÜëÿ$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {Ó
Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ þæþ{Àÿ Üÿ] LÿÜÿç$æ;ÿç æ ¾ÿç F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Aæ¨~ZÿëLÿ
¨÷æ© {ÜÿæBÿæÜÿæ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {Ó Aæ¨~Zëÿ ØÎ LÿÜÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ
BÎ, ÓúÿSëÀëÿ A$¯ÿæ ¨Àÿþææ ÓæLÿZÿ Üõÿÿß{Àÿ Àÿ$ê {Üÿ¯ÿæ ¨ÀÿØÀÿ
{SæsçF Üÿ] A$ö æ ÓæLÿÀÿ Aææ{Àÿ fæSõÿç {ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ ÿæÜÿæZÿ ÿç{öÉ
`ÿæ{Àÿæsç ¨÷LÿæÀÿ{Àÿ þçÁÿç$æF ¨÷${þ "×íÁÿ É´Àÿæ Óº¤ÿç' Aÿëµÿ¯ÿ {ÜÿæB$æF,
Aæ¨~ `ÿç;ÿÿ{Àÿ ¯ÿÓçd;ÿç, {Lÿ{¯ÿ Aæ¨~Zÿ þÿ àÿæSç¯ÿ ? {Lÿ{ÿ íÿÀÿ ¨¾ö¿;ÿ
àÿæSç ÀÿÜÿçdç ? {Lÿ{¯ÿ þÿ íÿÀÿLëÿ `ÿæàÿçç¾ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç ? F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ FÜÿç þÿ
ÿíÀÿLëÿ `ÿæàÿçSàÿæ ? FÜÿæLëÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ {Ó{Lÿ{Àÿ BÎ Aèÿ Ø¢ÿÿ ÿ´æÀÿæ Ó{Zÿÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ AèÿþæÿZÿ Lÿ¸ÿ "×íÁÿ ÉíÀÿæ Óº¤ÿç' Aëÿµÿ¯ÿ A{s æ ¾æÜÿæLÿç
{SæsçF ¨àÿLÿ{Àÿ ëÿB`ÿæÀÿç ×æÿ{Àÿ FLÿ Óþß{Àÿ AæÓç$æF F¯ÿó Aæ¨~Zÿ
¯ÿçLõÿÿ {ÜÿæB ¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ þçÿçsú þçÿçsú{Àÿ AæÓç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ æ FÜÿç Ó{Zÿÿ
{Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ AæÓç$æF, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aæ¨~ BÎZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
Àÿç {ÿ{¯ÿ æ Aÿ¿$æ ÓææÀÿ~ fê¯ÿþæÿZÿÀÿ ÓóÔÿæÀÿÀÿ Mæ ÿ´æÀÿæ Aèÿ
ÿÉþ Aæß 227
Ø¢ÿÿ {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ BÎ ÓÜÿçÿ {Lÿò~Óç Ó¸Lÿö ÿ$æF æ

ÿ´çÿêß Aëÿµÿ¯ÿ "Ó´¨§ÉíÀÿæ Óº¤ÿç' {ÜÿæB$æF, ÓææÀÿ~ þëÿÌ¿
ÿçfÀÿ ¯ÿæÓÿæ Óº¤ÿçÿ Ó´¨§ {ÿQ#$æ;ÿç, Lÿç;ëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aæ¨~ BÎZëÿ
Àÿç¨æÀÿç{¯ÿ {ÿ{¯ÿ FÜÿç Ó´¨§ þ ÿç{öÉ{Àÿ ¯ÿÿÁÿç ¾æB$æF æ {¾æSê Ó´¨§
{ÿQë ÿ$æ;ÿç æ A$ö æ ú ÿ {¾æSêZë ÿ Ó´ ¨ § AæÓç ÿ$æF æ {Ó ¨÷ ÿ¿ä
{ÜÿD$#¯ÿæLëÿ({Üÿæÿç) {ÿQ#$æ;ÿç æ
D¨{ÀÿæNÿ Dµÿß Aëÿµÿ¯ÿ ¨÷æÀÿ»çLÿ A{s æ {Lÿò~Óç ÿÿ´ ×çÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Óæç{Àÿ þÿ µÿçÿ{Àÿ ÿæZÿ ¨÷ÿç É÷æ ÀÿQ#¯ÿæ ä~ç ÿæZÿÀÿ
{dæs {þæs ÿçÔÿ¨s {Ó¯ÿæ ÿ´æÀÿæ þ fæSõÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Lÿç;ëÿ FÜÿç
ëÿBsçÀëÿ þ Óíä½ {ÉÌ ëÿBsç Aëÿµÿ¯ÿ Lÿ÷çßæ¾ëNÿ A{s æ ¾æÜÿæLëÿ Lÿ÷çßæLÿ
Üÿ] `ÿæàÿç {ÿQæ¾æD$æF æ õÿÿêß Aëÿµÿ¯ÿ "ÓëÌë©ç ÓëÀÿæ Óº¤ÿê' {ÜÿæB$æF æ
ÓóÓæÀÿ{Àÿ Óþ{Ö {ÉæB ÀÿÜÿçd;ÿç æ {þæÜÿ ÿçÉæ{Àÿ Óþ{Ö A{`ÿÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ
ÿçÿ-Àÿæÿç ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿç$æ;ÿç Ó¯ëÿLÿçdç Ó´¨§ Üÿ] A{s æ Fvÿæ{Àÿ ÓëÌë©çÀÿ Éë
A$ö {ÜÿDdç æ {¾{¯ÿ ¨Àÿþææ `ÿç;ÿÿÀÿ F¨Àÿç {ÝæÀÿç àÿæSç¾ç¯ÿ {¾, ÓëÀÿÿ
A$öæúÿ Q¿æàÿú FLÿÿþú ×çÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ÉÀÿêÀÿ fæSõÿ {ÜÿæB$#¯ÿ F¯ÿó
þÿÓë© {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ F¨Àÿç A¯ÿ×æ{Àÿ {ÓÜÿç BÎ {ÿ¯ÿ ¨ëÿ ÿçfÀÿ FLÿ
Ó{Zÿÿ {ÿ{¯ÿ æ {¾æSæ¯ÿ×æ AëÿÀíÿ¨ FLÿ Àíÿ¨Lÿ A$öæúÿ õÿÉ¿ AæÓç$æF æ
¾æÜÿæ ÓvÿçLúÿ ÿçSúÿÉöÿ LÿÀÿæB$æF æ µíÿÿ µÿ¯ÿçÌ¿Lëÿ A¯ÿSÿ LÿÀÿæB$æF æ
¨íf¿ SëÀëÿ{ÿ¯ÿ LÿÜÿë$#{àÿ {¾ xÿNÿÀÿ {¾¨Àÿç {¯ÿ{ÜÿæÉêLëÿ IÌ {ÿB
D`ÿçúÿ D¨`ÿæÀÿ ÿ´æÀÿæ {ÜÿæÓú{Àÿ Aæ~ç$æF æ {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿ] µÿS¯ÿæÿ þ IÌ
{ÿB$æ;ÿç æ `ÿëÿ$ö F¯ÿó A;ÿçþ Aëÿµÿ¯ÿ "ÓþÓëÀÿæ Óº¤ÿç' A{s æ {¾Dô$#{Àÿ
Aæ¨~ ÓëÀÿÿ àÿSæB$#{àÿ, {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿvÿæ{Àÿ Óþÿ´ ¨÷æ© {ÜÿæBSàÿæ æ
ÿæÜÿæ ¨{Àÿ Dvÿç¯ÿæ, ¯ÿÓç¯ÿæ, `ÿæàÿç¯ÿæ, ¯ëÿàÿç¯ÿæ ¨÷{ÿ¿Lÿ Lÿæ¾ö¿{Àÿ Ó¯ÿöÿ÷ ÿæÜÿæLëÿ
Aëÿµÿ¯ÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ æ FÜÿç {¾æSê ÿ÷çLÿæÁÿj {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿç Aëÿµÿ¯ÿ
ÿçÿçLÿæÁÿÀÿë ¨{Àÿ A¯ÿ¿Nÿ ×çÿç¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Aææ{À fæSõÿ {ÜÿæB Ajæÿ
fÿçÿ A¤ÿLÿæÀÿLëÿ jæÿ ÿê¨ ÿ´æÀÿæ ÿÎ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿæ D¨{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§
Lÿ{àÿ -
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
¨Àÿó¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿó æþ ¨¯ÿçÿ÷ó ¨Àÿþó µÿ¯ÿæúÿ æ
¨ëÀëÿÌó ÉæÉ´ÿó ÿç¯ÿ¿þæÿç{ÿ¯ÿþfó ¯ÿçµëÿþú ææ12ææ

AæÜëÿÖ´æþõÌß Ó{¯ÿö {ÿ¯ÿÌ}ÿöæÀÿÿÖ$æ æ
AÓç{ÿæ {ÿ{¯ÿæ{àÿæ ¯ÿ¿æÓ Ó´ßó {`ÿð¯ÿ ¯ÿ÷¯ÿêÌç {þ ææ13
µÿS¯ÿæÿ ! Aæ¨~ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½, ¨Àÿóæþ ÿ$æ ¨Àÿþ ¨¯ÿçÿ÷ æ LÿæÀÿ~
Aæ¨~Zëÿ ÓþÖ JÌçS~ Óÿæÿÿ, ÿç¯ÿ¿ ¨ëÀëÿÌ, {ÿ¯ÿZÿ þ Aæÿç{ÿ¯ÿ, Afÿ½æ
F¯ÿó Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨ê LÿÜÿç$æ;ÿç æ ¨Àÿþ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþæþÀÿ Üÿ] ¨¾ö¿æß ÿç¯ÿ¿ ¨ëÀëÿÌ
Afÿ½æ ! Bÿ¿æÿç É±ÿ A{s æ {ÿ¯ÿÌ} ÿæÀÿæÿ, AÓçÿ, {ÿ¯ÿÁÿ, ¯ÿ¿æÓ ÿ$æ
Ó´ßó Aæ¨~ þ {þæ{ÿ ÿæÜÿæÜÿ] LÿÜëÿd;ÿç A$öæúÿ µíÿÿLÿæÁÿêÿ þÜÿÌ} LÿÜÿç$æ;ÿç æ
¯ÿÿöþæÿ{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ Óèÿÿç D¨àÿ² ÀÿÜÿçdç {ÿ¯ÿÌ} ÿæÀÿÿ, AæÓçÿ,{ÿ¯ÿÁÿ
F¯ÿó ¯ÿ¿æÓZÿ ÿæþ {ÿ{àÿ æ ¾çFLÿç AfëöÿZÿ ÓþLÿæÁÿêÿ $#{àÿ æ Óúÿ¨ëÀëÿÌZÿ
Óèÿÿç AfëöÿZëÿ ¨÷æ© $#àÿæ æ Aæ¨~ þ ÿæÜÿæÜÿ] LÿÜëÿd;ÿç æ Aÿ-
Ó¯ÿö{þÿõÿÿó þ{ÿ¿ ßúÿþæó ¯ÿÿÓç {LÿÉ¯ÿ æ
ÿ Üÿç {ÿ µÿS¯ÿúÿ ¯ÿ¿Nÿçó ¯ÿçëÿ{ÿö¯ÿæ ÿ ÿæÿ¯ÿæ ææ14ææ
{Lÿ {LÿÉ¯ÿ ! ¾æÜÿæLÿçdç Aæ¨~ {þæ ÿçþ{;ÿ LÿÜëÿd;ÿç, ÿæÜÿæ Ó¯ëÿ þëô
Óÿ¿ þæëÿdç æ Aæ¨~Zÿ ÿç¯ÿ¿ÿ´Lëÿ ÿæ {ÿ¯ÿÿæ F¯ÿó ÿæ ÿæÿ¯ÿ Üÿ] fæ~;ÿç æ
Ó´ß{þ¯ÿæÿæÿæó {¯ÿúÿ$ ÿ´ó ¨ëÀÿë {Ìæÿþ æ
µíÿÿµÿæ¯ÿÿ µíÿ{ÿÉ {ÿ¯ÿ{ÿ¯ÿ fSúÿ¨{ÿ ææ15ææ
{Üÿ µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ DLÿæÀÿê ! {Üÿ µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ CÉ´Àÿ ! {Üÿ {ÿ¯ÿ
{ÿ¯ÿ ! {Üÿ fSÿÀÿ Ó´æþê ! {Üÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ! Ó´ßó Aæ¨~ Üÿ] Aæ¨~Zëÿ
fæ~ç¨æÀÿ;ÿç A$¯ÿæ ¾æÜÿæÀÿ Aææ{Àÿ fæSõÿ {ÜÿæB Aæ¨~ f~æB ÿçA;ÿç, {Ó
Üÿ] Aæ¨~Zëÿ fæ~ç¨æÀÿç$æF, ÿæÜÿæ þ Aæ¨~Zÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] Aæ¨~Zëÿ fæ~ç¯ÿæ
{ÜÿæB$æF æ {Ó$#¨æBô-
¯ÿNëÿþÜÿöÓ¿{É{Ì~ ÿç¯ÿ¿æ Üÿ¿æ¯ÿçµÿíÿß æ
ßæµÿç¯ÿ}µíÿÿçµÿç{àÿöæLÿæÿçþæóÖ´ó ¯ÿ¿æ¨¿ ÿçÏÓç ææ16ææ
Aæ¨~ Üÿ] ÿçfÀÿ {ÓÜÿç ÿç¯ÿ¿ ¯ÿçµíÿÿç SëÝçLëÿ Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ {àÿÉ þæÿ÷
{ÉÌ ÿÀÿQ# LÿÜÿç¯ÿæ{Àÿ Óäþ æ {¾Dô ¯ÿçµíÿÿç ÿ´æÀÿæ Aæ¨~ FÜÿç Ó¸íÿö {àÿæLÿLëÿ
¯ÿ¿æ© LÿÀÿç ×çÿ Ad;ÿç æ
Lÿ$ó ¯ÿçÿ¿æþÜÿó {ßæSçóÖ´æó Óÿæ ¨Àÿç`ÿç;ÿßúÿ æ
{LÿÌë {LÿÌë `ÿ µÿæ{¯ÿÌë `ÿç{;ÿ¿æÓç µÿS¯ÿúÿ þßæ ææ17ææ
ÿÉþ Aæß 229
{Üÿ {ßæSêúÿ ! (É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê $#{àÿ) þëô Lÿç¨Àÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ

`ÿç;ÿÿ LÿÀÿç Aæ¨~Zëÿ fæ~ç¨æÀÿç¯ÿç ? {LÿDô {LÿDô µÿæ¯ÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~ZÿÀÿ Ó½Àÿ~
LÿÀÿç¯ÿç ?
¯ÿçÖ{Àÿ~æ{ÿæ {ßæSó ¯ÿçµíÿÿçó `ÿ fÿæÿöÿÿ æ
µíÿß Lÿ$ß ÿõ©çÜÿ} Éõ~´{ÿæ ÿæÖç {þþõÿþú ææ18ææ
{Üÿ fÿæÿöÿ ! ÿçfÀÿ {¾æS ÉNÿçLëÿ F¯ÿó {¾æS ¯ÿçµÿíÿçLëÿ ¨ëÿ
¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ LëÿÜÿ;ëÿ æ Óó{ä¨{Àÿ ÿ FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ
¯ÿÿöþæÿ ¨ëÿ ÿæ'Àÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿ;ëÿ æ LÿæÀÿ~ Aþõÿ ÿÿ´Lëÿ {ÿD$#¯ÿæ FÜÿç
¯ÿ`ÿÿLëÿ Éë~ç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ õÿ©ç {ÜÿD ÿæÜÿ] æ
Àÿæþ`ÿÀÿçÿ {¾ Óëÿÿ AæWæ Üÿ] æ
ÀÿÓ ¯ÿç{ÉÌ fæÿæ ÿçÜÿ§ ÿæÜÿ] ææ (Àÿæ-þæ-7/52/1)
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿçÿ$æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ {ÓÜÿç Aþõÿ ÿÿ´Lëÿ
fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨ç¨æÉæ ÀÿÜÿç$æF æ ¨÷{¯ÿÉ ¨í¯ÿöÀëÿ ÀÿæÖæ{Àÿ Üÿ] ¾ÿç {LÿÜÿç FÜÿæ
¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ¯ÿÓç¾æF Lÿç ¯ÿÜëÿÿ Lÿçdç fæ~çSàÿç, {ÿ{¯ÿ {Ó ¯ÿÿöþæÿ Lÿçdç
fæ~çÿæÜÿ] æ Óç {ÜÿDdç {¾, ÿæÜÿæÀÿ þæSö A¯ÿÀëÿ {Üÿ¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç æ F~ëLÿÀÿç
ÓæLÿZëÿ ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ BÎZÿ ÿç{öÉLëÿ Àÿç ÀÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ F¯ÿó ÿæÜÿæLëÿ
Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ þ àÿSæB ÀÿQ#¯ÿæ D`ÿçúÿ æ AfëöÿZÿ DNÿ fçjæÓæ {ÿQ# {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ-
µÿS¯ÿæëÿ¯ÿæ`ÿ
Üÿ;ÿ {ÿ Lÿ$ßçÌ¿æþç ÿç¯ÿ¿æ Üÿ¿æ¯ÿçµÿíÿß æ
¨÷ææÿ¿ÿ LÿëëÀëÿ {É÷Ï ÿæÖ¿{;ÿæ ¯ÿçÖÀÿÓ¿ {þ ææ19ææ
{Üÿ Lë&Àëÿ{É÷Ï Afëöÿ ! ¯ÿÿöþæÿ þëô ÿçfÀÿ ÿç¯ÿ¿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿ þÀëÿ
¨÷þëQ Lÿçdç ¯ÿçµíÿÿçLëÿ {ÿæ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ LÿæÀÿ~ {þæ ¯ÿçµíÿÿç þæÿZÿ ¯ÿçÖæÀÿÀÿ
A;ÿ Üÿ] ÿæÜÿ] æ
AÜÿþææ SëÝæ{LÿÉ Ó¯ÿöµíÿÿæÉß×çÿ æ
AÜÿþæÿçÊÿ þó `ÿ µÿíÿæÿæþ;ÿ F¯ÿ `ÿ ææ20ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þëô Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ ÓþÖZÿ Aææ A{s
ÿ$æ Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ Aæÿç, þ F¯ÿó A;ÿ þ þëô Üÿ] A{s æ A$öæúÿ
fÿ½þõëÿ¿ F¯ÿó fê¯ÿÿ þ þëô Üÿçô A{s æ
Aæÿçÿ¿æÿæþæÜÿó ¯ÿçÐë{fö¿æÿçÌæó Àÿ¯ÿçÀÿóÉëþæúÿ æ

þÀÿê`ÿçþöÀëÿÿæþÓ½ç ÿäÿ÷æ~æþÜÿó ÉÉê ææ21ææ
þëô AÿçÿçZÿ 12 ¨ëÿ÷þæÿZÿ þ{Àÿ ¯ÿçÐë F¯ÿó {f¿æÿçþæÿZÿ þ{Àÿ
¨÷LÿæÉþæÿ Óí¾ö¿, ¯ÿæßëþæÿZÿ {µÿÿ{Àÿ þëô þÀÿê`ÿç ÿæþLÿ ¯ÿæßë F¯ÿó ÿäÿ÷þæÿZÿ
þ{Àÿ `ÿ¢ÿ÷þæ A{s æ
{¯ÿÿæÿæó Óæþ{¯ÿ{ÿæÓ½ç {ÿ¯ÿæÿæþÓ½ç ¯ÿæÓ¯ÿ æ
B¢ÿç÷ßæ~æó þÿÊÿæÓ½ç µíÿÿæÿæþÓ½ç {`ÿÿÿæ ææ22ææ
Ó¸íÿö {¯ÿÿ{Àÿ þëô Óæþ{¯ÿÿ A$öæúÿ ¨íÿö Óþÿ´ {ÿD$#¯ÿæ Sæßÿ
A{s æ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ þ{Àÿ þëô {ÓþæÿZÿÀÿ A#¨ÿç B¢ÿ÷ F¯ÿó B¢ÿç÷ßþæÿZÿ
þ{Àÿ þÿ A{s æ LÿæÀÿ~ þÿÀÿ ÿçS÷Üÿ ÿ´æÀÿæ Üÿçô þëô fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æF ÿ$æ
¨÷æ~êþæÿZÿ þ{Àÿ þëô {ÓþæÿZÿÀÿ {`ÿÿÿæ A{s æ
Àëÿÿ÷æ~æó ÉZÿÀÿÊÿæÓ½ç ¯ÿç{ÿ{Éæ ßäÀÿäÓæþú æ
¯ÿÓíÿæó ¨æ¯ÿLÿÊÿæÓ½ç {þÀëÿ ÉçQÀÿç~æþÜÿþú ææ23ææ
FLÿæÿÉ Àëÿÿ÷ þ{Àÿ þëô ÉZÿÀÿ A{s æ A$öæúÿ ÉZÿæþæÿZÿ D¨Àÿæþ
A¯ÿ×æ þëô Üÿ] A{s æ ¾ä ÿ$æ ÀÿæäÓþæÿZÿ{Àÿ þëô ÿÀÿ Ó´æþê Lëÿ{¯ÿÀÿ A{s æ
AÎ ¯ÿÓëþæÿZÿ{Àÿ þëô AS§ç F¯ÿó ÉçQÀÿ ¾ëNÿ ¨¯ÿöÿ þ{Àÿ þëô Óë{þÀëÿ A$öæúÿ
ÉëµÿþæÿZÿ þçÁÿÿ þ þëô Üÿ] A{s æ ÿæÜÿæ Üÿ] Ó{¯ÿöæ¨Àÿç ÉçQÀÿ A{s, ÿæ Lÿç
{Lÿò~Óç ¨æÜÿæÝ æ ¯ÿÖëÿ FÜÿçÓ¯ëÿ {¾æS ÓæÿæÀÿ ¨÷ÿêLÿ A{s æ A$öæúÿ
{¾òSçLÿ É±ÿ A{s æ
¨ë{ÀÿæÓæó `ÿ þëQ¿ó þæó ¯ÿçç ¨æ$ö ¯õÿÜÿØÿçþú æ
{ÓÿæÿêÿæþÜÿó Ôÿ¢ÿ ÓÀÿÓæþÓ½ç ÓæSÀÿ ææ24ææ
¨ëÀÿÀÿ Àÿäæ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨ë{ÀÿæÜÿçÿ þæÿZÿ þ{Àÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¯õÿÜÿØÿç
{¯ÿæàÿç fæ~ æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ ÓoæÀÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó {Üÿ ¨æ$ö !
{Óÿæ¨ÿçþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Lÿæÿ}{Lÿß A{s æ LÿþöÀÿ ÿ¿æS Üÿ] Lÿæÿ}{Lÿß A{s æ
{¾Dô$#{Àÿ `ÿÀÿæ`ÿÀÿ ÓóÜÿæÀÿ, ¨÷Áÿß F¯ÿó BÎ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$æF æ fÁÿæÉß
þ{Àÿ þëô Óþëÿ÷ A{s æ
þÜÿÌöê~æó µõÿSëÀÿÜÿó SçÀÿæþ{Ó½¿LÿþäÀÿþú æ
ßjæÿæó f¨ß{jæÓ½ç ×æ¯ÿÀÿæ~æó ÜÿçþæÁÿß ææ25ææ
þÜÿÌ}þæÿZÿ þ{Àÿ þëô Üÿ] µÿõSë F¯ÿó ¯ÿæ~êþæÿZÿ þ{Àÿ FLÿæäÀÿ
ÿÉþ Aæß 231
"Hô'LÿæÀÿ ¾æÜÿæLÿç {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ¨Àÿç`ÿæßLÿ A{s æ Ó¸íÿö ¾j{Àÿ f¨fj þëô
A{s æ ¾j ¨Àÿþ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæB{ÿ¯ÿæ AæÀÿæÿæ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌÀÿ `ÿçÿ÷~
A{s æ ÿæÜÿæÀÿ ÓæÀÿæóÉ {ÜÿDdç Ó´Àíÿ¨Àÿ Ó½Àÿ~ F¯ÿó ÿæþ f¨ æ FÜÿç ëÿBsçÀëÿ
¨æÀÿ {ÜÿæBSàÿæ ¨{Àÿ ÿæþ {¾{¯ÿ ¾j {É÷~ê{Àÿ AæÓç¾æF, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæ
¯ÿæ~ê ÿ´æÀÿæ f¨ LÿÀÿæ¾æBÿ$æF, ÿæ `ÿç;ÿÿ ÿ´æÀÿæ, ÿæ Lÿ=ÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿÀÿó ÿæÜÿæ
É´æÓ{Àÿ fæSõÿ {ÜÿæB$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ ÓëÀÿÿLëÿ A$öæúÿ þÿÀÿ ÿõÎçLëÿ É´æÓ{Àÿ
àÿSæB þÿ ÿ´æÀÿæ A¯ÿçÀÿÁÿ `ÿæàÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ ¾j {É÷~ê{Àÿ $#¯ÿæ ÿæþÀÿ
Üÿ÷æÓ-¯õÿç É´æÓ D¨{Àÿ ÿçµÿöÀÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ Lÿ÷çßæLÿ Óæÿ A{s æ A`ÿÁÿ
×çÀÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿç¨æÀëÿ$#¯ÿæ ¨¯ÿöÿZÿ þ{Àÿ þëô ÜÿçþæÁÿß A{s æ ÉêÿÁÿ, Óþ H
A`ÿÁÿ FLÿþæÿ÷ ¨Àÿþææ Üÿ] As;ÿç æ {¾{¯ÿ ¨÷Áÿß {Üÿàÿæ, {ÿ{¯ÿ Àÿæfæ þÿë
{ÓÜÿç ÉçQÀÿ{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæBS{àÿ æ A`ÿÁÿ, Óþ H Éæ;ÿ ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ¨÷Áÿß
{ÜÿæBÿ$æF æ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Zëÿ fæ~ç¯ÿæ ¯ÿç# þëô A{s æ
AÉ´úÿ$ Ó¯ÿö¯õÿäæ~æó {ÿ¯ÿÌöê~æó `ÿ ÿæÀÿÿ æ
S¤ÿ¯ÿæö~æó `ÿçÿ÷Àÿ$ ÓçæÿæóLÿ¨ç{àÿæ þëÿç ææ26ææ
Ó¸íÿö ¯õÿäþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Üÿçô AÉ´ÿ$ ¯õÿä A{s æ "AÉ´'&-
AæÓ;ÿæLÿæàÿç ¨¾ö¿;ÿ ¾æÜÿæÀÿ ÿçÊÿçÿ ÿæÜÿ] æ F¨Àÿç "EÿöþíÁÿþú A ÉæQþú
AÉ´ÿ$' D¨{Àÿ ¨Àÿþææ ¾æÜÿæÀÿ þíÁÿ, ÿçþ§{Àÿ ¨÷Lõÿÿç ¾æÜÿæÀÿ ÉæQæ,
F¨Àÿç FÜÿç ÓóÓæÀÿ Üÿ] {SæsçF ¯õÿä A{s æ ¾æÜÿæLëÿ AÉ´úÿ$ Óójæ ÿçAæ¾æBdç æ
Óæþæÿ¿ AÉ´ÿ$ú ¯õÿä ëÿ{Üÿô {¾, ¨ífæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSçç¾ç¯ÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç {¾, ÿæÜÿæ Üÿ] þëô A{s F¯ÿó {ÿ¯ÿÌ}þæÿZÿ þ{Àÿ þëô ÿæÀÿÿ A{s æ
"ÿæÿ Àÿ¢ÿ÷ Ó ÿæÀÿÿ'- {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ F{ÿ Óíä½ {ÜÿæBSàÿæ {¾, Ó´Àÿ{Àÿ
Dvëÿ$#¯ÿæ ´ÿê A$öæúÿ ÿæÿ Àÿç¯ÿæ{Àÿ AæÓç¾ç¯ÿæ, F¨Àÿç fæSõÿç þëô A{s æ
S¤ÿ¯ÿöþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Üÿ] `ÿçÿ÷Àÿ$ A{s A$öæúÿ SæB¯ÿæ, `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ
¨÷¯õÿÿçþæÿZÿ þ{Àÿ {¾{¯ÿ Ó´Àíÿ¨ `ÿçÿç÷ÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ, {ÓÜÿç A¯ÿ×æ
¯ÿç{ÉÌ þëô Üÿ] A{s æ ÓçþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Üÿ] Lÿ¨çÁÿ þëÿê A$öæúÿ Lÿæßæ Üÿ]
Lÿ¨çÁÿ A{s æ F$#{Àÿ {¾{¯ÿÿàÿß àÿæSç¾æF, {ÓÜÿç CÉ´Àÿêß ÓoæÀÿ A¯ÿ×æ
þëô Üÿ] A{s æ
D{aÿðÉ÷¯ÿÓþÉ´æÿæó ¯ÿçç þæþþõ{ÿæÿ¯ÿþú æ
GÀÿæ¯ÿÿó S{f¢ÿ÷æ~æó ÿÀÿæ~æó `ÿ ÿÀÿæ#¨þú ææ27ææ
{WæÝæþæÿZÿ þ{Àÿ þëô AþõÿÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ D{aÿðÉ÷¯ÿæ ÿæþLÿ

{WæÝæ A{s æ ëÿÿçAæ{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ ¯ÿÖë ÿæÉ¯ÿæÿ A{s æ Aææ Üÿ] AfÀÿ AþÀÿ
F¯ÿó Aþõÿ Ó´Àíÿ¨ A{s æ FÜÿç Aþõÿ Ó´Àíÿ¨Àëÿ ¾æÜÿæÀÿ ÓoæÀÿ {ÜÿæB$æF,
{ÓÜÿç {WæÝæ þëô Üÿ] A{s æ {WæÝæ SÿçÀÿ ¨÷ÿêLÿ A{s æ Aæ ÿÿ´Lëÿ S÷Üÿ~
LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þÿ {¾{¯ÿ {ÓÜÿç SÿçLëÿ ÀÿçÿçF, ÿæÜÿæLëÿ Üÿçô {WæÝæÀÿ Sÿç LÿëÜÿæ¾æF æ
F¨Àÿç Sÿç þ þëô Üÿ] A{s æ Üÿæÿê þæÿZÿ þ{Àÿ GÀÿæ¯ÿÿ Üÿæÿê þ þëô
A{s æ þëÿÌ¿ þæÿZÿ þ{Àÿ Àÿæfæ þ þëô æ ¯ÿÖëÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] Àÿæfæ
A{s, ¾æÜÿæÀÿ ÿçLÿs{Àÿ {Lÿò~Óç Aµÿæ¯ÿ ÿæÜÿ] æ
AæßëæÿæþÜÿó ¯ÿf÷ó {íÿÿæþÓ½ç LÿæþëLúÿ æ
¨÷fÿÊÿæÓ½ç Lÿ¢ÿ¨ö Ó¨æö~æþÓ½ç ¯ÿæÓëLÿç ææ28ææ
ÉÚþæÿZÿ{Àÿ þëô ¯ÿf÷ æ {SæþæÿZÿ{Àÿ þëô Lÿæþ{ëÿ æ Lÿæþ{ëÿ
{Lÿò~Óç F¨Àÿç SæC ëÿÜÿô, ¾æÜÿæ ëÿU ×æÿ{Àÿ þÿBdæ ¯ÿ¿qÿ {ÿB$æF æ
JÌçþæÿZÿ þÀëÿ ¯ÿÉçÏZÿ ¨æQ{Àÿ Lÿæþ{ëÿ $#àÿæ æ ¯ÿÖëÿ {Sæ B¢ÿç÷ßZëÿ
LëÿÜÿæ¾æF æ B¢ÿ÷çßZÿ Óó¾þ {Üÿ¯ÿæ, BÎZëÿ ¯ÿÉ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZ ¨æQ{Àÿ
þçÁÿç$æF æ ¾æÜÿæÀÿ B¢ÿç÷ß BÉ´Àÿ AëÿÀíÿ¨ ×çÀÿ {ÜÿæB¾æB$æF, ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ
ÿæÀÿ B¢ÿç÷ß "Lÿæþ{ëÿ' {ÜÿæB¾æB$æF {ÿ{¯ÿ ÿ {fæ Bdæ LÿÀÿçÜÿLÿD
þÿ þæÜÿôê æ ÜÿÀÿç ¨÷Óæÿ Lÿdë ëÿàÿöµÿ ÿæÜÿ] ææ( Àÿæ-þæ-7/113/4) ÿæÜÿæZÿ
ÿçþ{;ÿ Lÿçdç ëÿàÿöµÿ ÀÿÜÿçÿ$æF, ¨÷fÿÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçþæÿZÿ þ{Àÿ ÿ¯ÿêÿ
×çÿçLëÿ ¨÷Lÿs þëô Üÿ] LÿÀÿç$æF æ "¨÷fÿÿ' {SæsçF ÿ Ó;ÿæÿLëÿ fÿ½ LÿÀÿæ¾æDdç æ
`ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿ{Àÿ ÿçÿÀÿæÿç fÿ½ Üÿ] {ÜÿDd;ÿç, Lÿês ¨ÿèÿ Aæÿç þ ÿçÿÀÿæÿç
dëAæ D LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó {SæsçF ×çÿçÀëÿ Aÿ¿ ×çÿç, FÜÿç¨Àÿç
¯õÿÿçþæÿZÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ {Üÿ¯ÿæ Üÿ] ¨÷fÿÿ A{s æ {ÓÜÿç ¨Àÿç¯ÿÿöÿ Ó´Àíÿ¨ þëô Üÿ]
A{s æ Ó¨ö þ{Àÿ þëô ¯ÿæÓëLÿç As æ
Aÿ;ÿÊÿæÓ½ç ÿæSæÿæó ¯ÿÀëÿ{~æ ßæÿÓæþÜÿþú æ
¨çõ&õÿ~æþ¾ßö¿þæ `ÿæÓ½ç ßþ ÓóßþÿæþÜÿþú ææ29ææ
ÿæSþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Aÿ;ÿ A$öæúÿ {ÉÌÿæS A{s æ F¨Àÿç FÜÿæÿ
{Lÿò~Óç Ó¨ö ÿëÜÿô æ SêÿæÀÿ ÓþLÿæÁÿêÿ ¨ëÖLÿ É÷êþúÿ µÿæS¯ÿÿ{Àÿ FÜÿæÀÿ Àíÿ¨Àÿ
`ÿaÿöæ ÀÿÜÿçdç {¾, FÜÿç ¨õ$#¯ÿêvÿæÀëÿ ÿçÀÿçÉ ÜÿfæÀÿ {¾æfÿ íÿÀÿ{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ
{¯ÿðÐ¯ÿê ÉNÿç ÀÿÜÿçdç, ¾æÜÿæÀÿ þÖLÿ{Àÿ FÜÿç ¨õ$#¯ÿê {ÓæÀÿçÌ ÿæÿæ¨Àÿç µÿæÀÿ
ÿÉþ Aæß 233
ÀÿÜÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ {ÓÜÿç ¾ëS{Àÿ {¾æfÿÀÿ ÜÿçÓæ¯ÿ µÿ{àÿ {¾¨Àÿç ¯ÿç
ÀÿÜëÿ, ÿ$æ¨ç FÜÿæ ¨¾ö¿æ© íÿÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÖëÿ FÜÿæ AæLÿÌö~ ÉNÿçÀÿ
`ÿçÿ÷~ þæÿ÷ æ {¯ÿðjæÿçLÿþæ{ÿ ¾æÜÿæLëÿ C$Àÿ þæëÿd;ÿç æ S÷Üÿ, D¨S÷Üÿ Óþ{Ö
{ÓÜÿç ÉNÿçLëÿ AææÀÿ LÿÀÿç ÀÿÜÿçd;ÿç æ {ÓÜÿç Éíÿ¿{Àÿ S÷ÜÿÀÿ {Lÿò~Óç µÿæÀÿ þ
ÿæÜÿ] æ {ÓÜÿç ÉNÿç Ó¨öÀÿ LëÿÁÿê ¨Àÿç Ó¸íÿö S÷ÜÿLëÿ àÿ{¨sç ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ Üÿ]
A{s {ÓÜÿç Aÿ;ÿ ÿæS æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ ¨õ$#¯ÿê AæÉç÷ÿ ÀÿÜÿçdç É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
F¨Àÿç CÉ´Àÿêß ÉNÿç þëô A{s æ fÁÿ`ÿÀÿþæÿZÿ þ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ A#¨ÿç
¯ÿÀëÿ~ þëô A{s ÿ$æ ¨çÿõ þæÿZÿ þ{Àÿ "A¾ö¿þæ' þëô A{s æ AÜÿçóÓæ,
Óÿ¿, ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿, A{Öß H A¨ÀÿçS÷Üÿ F¨Àÿç ¨æ{oæsç ¾þ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæÀÿ
¨æÁÿÿ{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ¯ÿçLÿæÀÿLëÿ Lÿæsç¯ÿæ Üÿ] "AÀÿ' A{s æ ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ Éþÿ
ÿ´æÀÿæ ¨çõÿ A$öæúÿ µíÿÿ ÓóÔÿæÀÿ õÿ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿç¯õÿÿ ¨÷ÿæ LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç æ
ÉæÓÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Üÿ] ¾þÀÿæf A{s æ A$öæúÿ þëô D¨{ÀÿæNÿ
¾þÀÿ ÿçßæþLÿ A{s æ
¨÷ÜÿâæÿÊÿæÓ½ç {ÿðÿ¿æÿæó LÿæÁÿ LÿàÿßÿæþÜÿþú æ
þõSæ~æó `ÿ þõ{S{¢ÿ÷æÜÿó {¯ÿðÿ{ÿßÊÿ ¨äç~æþú ææ30ææ
{ÿðÿ¿æþæÿZÿ þ{Àÿ þëô ¨÷Üÿâæÿ A{s æ ¨Àÿ AæÜÿâæÿ A$öæúÿ ¾çFLÿç
¨Àÿ ÿçþ{;ÿ AæÜÿâæÿ ÀÿQ#$æF æ {¨÷þ Üÿ] ¨÷Üÿàÿâæÿ A{s æ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ{Àÿ
ÀÿÜÿç þ CÉ´Àÿ ÿçþ{;ÿ AæLÿÌö~ ¯ÿçLÿÁÿµÿæ¯ÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF, ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ
¨Àÿþ ¨÷µëÿZÿ ÿçSúÿÉöÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç "{¨÷{þæàÿâæÓ' þëô A{s æ
S~ÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þëô Óþß A{s æ FLÿ, ÿëB, ÿçÿç, `ÿæÀÿç A$¯ÿæ ä~, WÝç,
ÿçÿ, ¨ä, þæÓ Bÿ¿æÿç ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó CÉ´Àÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ Óþß þëô
A{s æ F¨ÀÿçLÿç "fæSÿ {þô ÓëþçÀÿÿ Lÿ{Àÿ, {Óæ¯ÿÿ {þô {àÿò àÿæB æ
ÓëÀÿÿ Lÿê {ÝæÀÿç àÿæSç Àÿ{Üÿ ÿæÀÿ sës ÿ fæB' æ Aÿ¯ÿÀÿÿ `ÿç;ÿÿ{Àÿ
Óþß þëô A{s æ ¨ÉëþæÿZÿ{Àÿ þõSÀÿæf ({¾æSê þ {SæsçF þõS A$öæúÿ
{¾æSÀíÿ¨ê fèÿàÿ{Àÿ Sþÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿NÿçZëÿ Üÿ] þõS LëÿÜÿæ¾æF) æ ÿ$æ
¨äêþæÿZÿ{Àÿ SÀëÿÝ þëô A{s, jæÿ Üÿ] SÀëÿÝ A{s æ {¾{¯ÿ CÉ´Àÿêß
Aÿµíÿÿç AæÓç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF, {ÿ{¯ÿ FÜÿç þÿ ÿçfÀÿ AæÀÿæZÿ Ó¯ÿæÀÿê
{ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ FÜÿç þÿ ÓóÉß ¾ëNÿ {ÜÿæB¾æF, {ÿ{¯ÿ
Ó¨ö {ÜÿæB¾æF æ ÓóÉß Üÿ] Ó¨ö A{s æ FÜÿç Ó¨ö Üÿ] Ó{ÿð¯ÿ ÿóÉÿ LÿÀëÿ$æF
F¯ÿó ¯ÿçµÿç {¾æÿê{Àÿ ¨LÿæB$æF æ SÀëÿÝ ¯ÿçÐëZÿ ¯ÿæÜÿæÿ A{s æ {¾Dô Óÿæ
¯ÿçÉ´{Àÿ A~ëÀíÿ¨{Àÿ ÓoæÀÿçÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç, jæÿ Óó¾ëNÿ þÿ ÿæÜÿæLëÿ ÿçf
µÿçÿ{Àÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿæÜÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ É÷êLõÿÐ LÿÜÿ;ÿç {¾,
BÎZÿë æÀÿ~ LÿÀÿç$#¯ÿæ þÿ þëô A{s æ
¨¯ÿÿ ¨¯ÿÿæþÓ½ç Àÿæþ ÉÚµõÿÿæþÜÿþú æ
lÌæ~æó þLÿÀÿÊÿæÓ½ç {Ó÷æÿÓæþÓ½ç fæÜÿ§¯ÿê ææ31ææ
¨¯ÿçÿ÷LÿæÀÿêþæÿZÿ þ{Àÿ þëô ¯ÿæßë A{s æ ÉÚæÀÿêþæÿZÿ þ{Àÿ
þëô Àÿæþ A{s æ "Àÿþ;ÿç {ßæSçÿ, ßÓ½çúÿ Ó Àÿæþ'- {¾æSê {LÿDôvÿç Àÿþ~
LÿÀÿç$æ;ÿç ? {¾æSêþæ{ÿ ÿçf Aÿëµÿ¯ÿ{Àÿ Àÿþ~ LÿÀëÿ$æ;ÿç CÉ´Àÿ BÎ Àíÿ¨{Àÿ
{¾Dô ÿç{öÉÿ {ÿB$æ;ÿç , {¾æSêþæ{ÿ {Ó$#{Àÿ Àÿþ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç
fæSõÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] Àÿæþ A{s F¯ÿó {ÓÜÿç fæSõÿç þëô Üÿ] A{s, þû¿þæÿZÿ
þ{Àÿ þSÀÿ þëô A{s æ ÿÿêþæÿZÿ þ{Àÿ Sèÿæ þëô A{s æ
ÓSöæ~æþæÿç;ÿÊÿ þó {`ÿð¯ÿæÜÿþföëÿ æ
Aææ¯ÿçÿ¿æ ¯ÿçÿ¿æÿæó ¯ÿæÿ ¨÷¯ÿÿÿæþÜÿþú ææ32ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÓõÎçÀÿ Aæÿç-þ-A;ÿ þ þëô Üÿ] A{s æ ¯ÿçÿ¿æþæÿZÿ
þ{Àÿ Aææ ¯ÿçÿ¿æ þëô A{s æ ¾çFLÿç AææÀÿ Aæ#¨ÿ¿ {ÿD$æF, {ÓÜÿç
¯ÿçÿ¿æ þ þëô Üÿ] A{s æ ÓóÓæÀÿÀÿ A#LÿæóÉ ¨÷æ~ê þæßæÀÿ Aæ#¨ÿ¿{Àÿ
ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ÀÿæS, {ÿ´Ì, LÿæÁÿ, Lÿþö, Ó´µÿæ¯ÿ H Së~ ÿ´æÀÿæ {¨÷Àÿçÿ As;ÿç æ
FþæÿZÿ þëQÀëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿLÿÀÿç AææÀÿ Aæ#¨ÿ¿{Àÿ {ÿB ¾æD$#¯ÿæ ¯ÿçÿ¿æ þëô Üÿ]
A{s æ ¾æÜÿæLëÿ Aææ ¯ÿçÿ¿æ LÿëÜÿæ¾æF æ ¨ÀÿØÀÿ {ÜÿD$#¯ÿæ ¯ÿç¯ÿæÿ{Àÿ ÿ$æ
¯ÿ÷Üÿ½`ÿaÿöæ{Àÿ ¾çF ÿçÿöæßLÿ, F¨Àÿç ¯ÿæÿöæ þëô Üÿ] A{s {ÉÌ ÿçÿöß ÿ Aÿçÿ}ÿ
{ÜÿæB$æF æ
AäÀÿæ~æþLÿæ{ÀÿæÓ½ç ÿ´£ÿ ÓæþæÓçLÿÓ¿ `ÿ
AÜÿ{þ¯ÿæäß Lÿæ{àÿæ æÿæÜÿó ¯ÿçÉ´{ÿæþëQ ææ33ææ
AäÀÿþæÿZÿ þ{Àÿ þëô "A'LÿæÀÿ, Hô LÿæÀÿ ÿ$æ ÓþæÓ þæÿZÿ þ{Àÿ
ÿ´£ÿ ÿæþLÿ ÓþæÓ A{s æ Aäß LÿæÁÿ þëô Üÿ] A{s æ LÿæÁÿ Ó{ÿð¯ÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ
A{s æ Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç Óþß ¾çFLÿç Aäß, AfÀÿ, AþÀÿ, ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
LÿÀÿæB$æF, {ÓÜÿç A¯ÿ×æ þëô Üÿ] A{s æ ¯ÿçÀÿæs Ó´Àíÿ¨ A$öæúÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ©,
ÓþÖZëÿ æÀÿ~, {¨æÌ~Àÿ Lÿÿöæ þ þëô Üÿ] A{s æ
ÿÉþ Aæß 235
þõëÿ¿ Ó¯ÿöÜÿÀÿÊÿæÜÿþëÿ¯ÿÊÿ µÿ¯ÿçÌ¿ÿæþú æ

Lÿêÿ} É÷ê¯ÿöæLúÿ ÿæÀÿê~æó Ó½&õÿç{þöæ õÿç äþæ ææ34ææ
þëô ÓþÖZÿ ¯ÿçÿæÉ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þõëÿ¿ F¯ÿó µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ {ÜÿD$#¯ÿæ
¨÷æ~êZÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~ þ þëô Üÿ] A{s æ ÚêþæÿZÿ þ{Àÿ þëô ¾É, ÉNÿç,
¯ÿæLúÿ ¨tëÿæ, Ó½&õÿç, {þæ A$öæúÿ ¯ÿëç, {ð¾ö¿ F¯ÿó äþæ þ þëô Üÿ] A{s æ
{¾æ{SÉ´ÀÿZÿ AëÿÓæ{Àÿ "ÿ´æ¯ÿç{þò ¨ëÀëÿ{Ìò {àÿæ{Lÿ äÀÿÊÿæäÀÿ F¯ÿ
`ÿ' æ (Aæß 15 {ÉâæLÿ 16 ) æ ¨ëÀëÿÌ ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ äÀÿ
F¯ÿó AäÀÿ æ Ó¸íÿö µíÿÿ¨÷æ~êZÿ Dÿç F¯ÿó ¯ÿçÿæÉÉêÁÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] äÀÿ
¨ëÀëÿÌ A{s æ {Ó ÿÀÿ, þæÿæ, ¨ëÀëÿÌ, A$¯ÿæ Úê Lÿçdç þ ÜÿëA;ëÿ ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ?
É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ {Ó ¨ëÀëÿÌ Üÿ] A{s æ Aÿ¿sç {ÜÿDdç AäÀÿ ¨ëÀëÿÌ æ ¾çFLÿç
Líÿs× `ÿçÿÀÿ ×çÀÿ LÿæÁÿ{Àÿ {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æF æ FÜÿæ Üÿ] LÿæÀÿ~ {¾, FÜÿç
{¾æS ¨${Àÿ Úê,¨ëÀëÿÌ Óþ{Ö Óþæÿ ×çÿçÀÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {ÜÿæB AæÓëd;ÿç æ
Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ Ó½&õÿçÉNÿç, ¯ëÿç Bÿ¿æÿç ÚêþæÿZÿÀÿ Üÿ] LëÿÜÿæSàÿæ æ Lÿ'~ FÜÿç
ÓúÿSë~Àÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ þ{Àÿ ÿæÜÿ] ? LÿçF F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ ÀÿÜÿçdç
¾çFLÿç É÷êþæÿ, Lÿêÿ}þæÿ, ¯ÿNÿæ, Ó½õÿç¯ÿæÿ, {þæ¯ÿê, {ð¾ö¿¯ÿæÿ F¯ÿó
äþæÉêÁÿ {Üÿ¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿô ÿæÜÿ] æ {¯ÿòçLÿ ÖÀÿ{Àÿ ëÿ¯ÿöÁÿÿæ ¨çàÿæþæÿZÿ þ{Àÿ
FÜÿç Së~Àÿ ¯õÿç ÿçþ{;ÿ þæÿæ, ¨çÿæ ¨|ÿæB¯ÿæ ÿçþ{;ÿ AÿçÀÿçNÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, FÜÿç àÿä~ {Lÿ¯ÿÁÿ ÚêþæÿZÿ þ{Àÿ ¨æB¯ÿæLëÿ
þçÁÿç$æF æ Aÿ Aæ¨~ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç {ÿQ;ëÿ {¾ Úê LÿçF ? ¯ÿÖëÿ Aæ¨~Zÿ
ÜõÿÿßÀÿ ¨÷¯õÿÿç Üÿ] "ÿæÀÿê' A{s æ {Ó$#{Àÿ FÜÿç Së~ þæÿZÿ ÓoæÀÿ {Üÿ¯ÿæ
D`ÿçúÿ æ FÜÿç Së~Lëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ Úêàÿçèÿ, ¨ëàÿçèÿ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ D¨{¾æSê æ
¾æÜÿæ {þæ ÿ´æÀÿæÿ{ÜÿæB$æF æ
¯õÿÜÿûæþ ÿ$æ Óæþ§æó Sæßÿ÷ê d¢ÿÓæþÜÿþú æ
þæÓæÿæó þæSöÉê{ÌöæÜÿþõíÿÿæó LëÿÓëþæLÿÀÿ ææ35ææ
Sæßÿ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ÉøÿçþæÿZÿ þ{Àÿ ¯ÿõÜÿúÿÓæþ þëô A{s A$öæúÿ
¯õÿÜÿúÿ ÓÜÿçÿ Óó¾ëNÿ, Óþÿ´ {ÿD$#¯ÿæ Sæßÿ A{s A$öæúÿ FÜÿç¨Àÿç fæSõÿç þëô
A{s æ d¢ÿþæÿZÿ þ{Àÿ Sæßÿ÷ê d¢ÿ þëô A{s æ Sæßÿ÷ê {Lÿò~Óç þ¦ ëÿÜÿô,
¾æÜÿæLëÿ ¨|ÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ þëNÿç þççÁÿç¯ÿ ¯ÿÀÿó FLÿ Óþ¨ö~æLÿ d¢ÿ A{s æ
ÿçÿç$Àÿ ¨ÿÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ JÌç ¯ÿçÉ´æþçÿ÷ ÿçfLëÿ BÎZÿ ¨÷ÿç Óþ¨ö~ LÿÀÿç
LÿÜÿç{àÿ-"Hô µíÿµëÿö¯ÿ Ó´ ÿúÿ Ó¯ÿÿë¯ÿö{Àÿ~¿ó µÿ{Söæ {ÿ¯ÿÓ¿ êþÜÿç

#{ßæ {ßæ ÿ ¨÷{`ÿæÿßæúÿ' æ A$öæúÿ µíÿ, µëÿ¯ÿ F¯ÿó Ó´ ÿçÿç {àÿæLÿ{Àÿ
ÿÿ´Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿ¿æ© {ÿ¯ÿ ! Aæ¨~ Üÿ] ¯ÿ{Àÿ~¿ As;ÿç æ Aæ»Zëÿ F¨Àÿç ¯ëÿç
ÿçA;ëÿ, F¨Àÿç {¨÷Àÿ~æ LÿÀÿ;ëÿ {¾, Aæ{» àÿäLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¨æÀÿç¯ëÿ æ FÜÿæ FLÿ
¨÷æ$öÿæ þæÿ÷ A{s æ ÓæLÿ ÿçfÀÿ ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ ¾$æ$ö ÿçÿöß {ÿB ¨æÀÿçÿ$æF
{¾, þëô {Lÿ{¯ÿ vÿçLúÿ A{s F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ µëÿàúÿ æ ÿæÜÿæÀÿ FÜÿç Óþ¨ö~ ¨÷æ$öÿæ þëô
A{s æ {¾Dô$#{Àÿ ÿçÊÿçÿ Lÿàÿ¿æ~ ÀÿÜÿçdç LÿæÀÿ~ {Ó {þæÀÿ AæÉç÷ÿ {ÜÿæBdç æ
{ÓþæÿZÿ þ{Àÿ ÉêÌö× þæSö þëô A{s F¯ÿó {¾Dô$#{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ ¨÷üëÿàÿâçÿ
{ÜÿD$#¯ÿ, FÜÿç¨Àÿç Jëÿ, ÜõÿÿßÀÿ F¨Àÿç A¯ÿ×æ þ þëô Üÿ] A{s æ
íÿ¿ÿó dÁÿßÿæþÓ½ç {ÿf{ÖfÓ´çÿæþÜÿþú æ
f{ßæÓ½ç ¯ÿ¿¯ÿÓæ{ßæÓ½ç Óÿ´ó Óÿ´¯ÿÿæþÜÿþú ææ36ææ
{ÿfÓ´ê ¨ëÀëÿÌZÿ {ÿf þëô A{s æ fëAæ{Àÿ dÁÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
þ{Àÿ dÁÿ þ þëô A{s æ {ÿ{¯ÿ ÿ ¯ÿÜëÿÿ µÿàÿ, fëAæ {QÁÿç¯ÿæ,{Ó$#{Àÿ
LÿÁÿ, ¯ÿÁÿ H dÁÿ LÿÀÿç¯ÿæ, ÿæÜÿæÜÿ] µÿS¯ÿæÿ As;ÿç æ ÿæÜÿ] F¨Àÿç Lÿçdç ëÿÜÿô æ FÜÿç
¨÷Lõÿÿç Üÿ] {SæsçF fëAæ A{s æ FÜÿæ vÿSÿç A{s æ FÜÿç ¨÷LÿõÿçÀÿ ÿ´£ÿÀëÿ
¯ÿæÜÿæÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ, {ÿQæ~çAæ ÿ¿æS LÿÀÿç, Së© Àíÿ¨{Àÿ àëÿ`ÿç LÿÀÿç µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ
Üÿ] dÁÿ A{s æ Fvÿæ{Àÿ ¨÷Lõÿÿ{Àÿ FÜÿæ dÁÿ ÿ ëÿÜÿô Lÿç;ëÿ ÓþæfÀëÿ ¯ÿo#¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ Aÿ¿æ¯ÿÉ¿Lÿ A{s æ fÝ µÿÀÿÿ µÿÁÿç Dÿ½ÿ, Aæàÿæ-Lÿæàÿæ ¨Àÿç F¯ÿó
þíLÿ¨Àÿç ÜõÿÿßÀëÿ fæÿLÿæÀÿê {ÜÿD$#¯ÿæ Ó{ÿ´ ¯ÿæÜÿ¿{Àÿ F¨Àÿç ÀÿÜÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ
{¾, {¾¨Àÿç Lÿçdç fæ~ç ÿæÜÿ] æ Éë~ë$æB þ {¾¨Àÿç ÿ Éë~ë$#¯ÿæ æ {ÿQë$æB
þ {¾¨Àÿç ÿ {ÿQ#àÿæ µÿÁÿç æ Lÿ~{Àÿ, ¯ÿ~{Àÿ F¯ÿó þÿ{Àÿ FÜÿç ÿçÿç
×æÿ{Àÿ Üÿ] dÿ½Àíÿ¨{Àÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {ÿ{¯ÿ ÓæLÿ ¨÷Lÿõÿç-¨ëÀëÿÌZÿ
fëAæÀëÿ Üÿ] ¨æÀÿ ¨æB$æ;ÿç æ fçç~ç¯ÿæ {àÿæLÿZÿ ¯ÿçfß þëô Üÿ] A{s F¯ÿó
¯ÿ¿¯ÿÓæßêþæÿZÿ ÿçÊÿçß (¾æÜÿæLëÿ ÿ´çÿêß Aæß 41 {ÉâæLÿ{À LÿÜÿç AæÓç{àÿ)
FÜÿç {¾æS{Àÿ ÿçÊÿßæLÿ Lÿ÷çßæ {SæsçF Üÿ] A{s æ ¯ëÿç {SæsçF Üÿ] A{s æ ÿçÉæ
þ {SæsçF Üÿ] A{s) FÜÿç¨Àÿç Lÿ÷çßæLÿ ¯ëÿç þëô Üÿ] A{s æ Óæÿ´çLÿ ¨ëëÀëÿÌZÿ
{ÿf H Hf þëô Üÿ] A{s æ
¯õÿÐêÿæó ¯ÿæÓë{ {¯ÿæÓ½ç ¨æ¯ÿæÿæó ÿqßó æ
þëÿêÿæþ¨¿Üÿó ¯ÿ¿æÓ Lÿ¯ÿêÿæþëÉÿæ Lÿ¯ÿç ææ37ææ
ÿÉþ Aæß 237
¯õÿÐç¯ÿóÉ{Àÿ þëô ¯ÿæÓë{ÿ¯ÿ A$öæúÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿæÓ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÿ¯ÿ A{s æ

¨æ¯ÿþæÿZÿ þ{Àÿ þëô Üÿ] ÿqß A{s æ ¨í~¿ Üÿ] ¨æë A{s F¯ÿó AæçLÿ
Ó¸ÿç Üÿ] ×çÀÿ Ó¸ÿç A{s æ ¨í~¿Àëÿ {¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB AæçLÿ Ó¸ÿçLëÿ Af}ÿ
LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿqß þëô A{s æ þëÿçþæÿZÿ þ{Àÿ ¯ÿ¿æÓ {ÿ¯ÿ þëô A{s æ ¨Àÿþ
ÿÿ´Lëÿ ¯ÿ¿Nÿç LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {¾DôþæÿZÿ ¨æQ{Àÿ äþÿæ ÀÿÜÿçdç {ÓÜÿç þëÿç þ þëô
A{s æ Lÿ¯ÿçþæÿZÿ þ{Àÿ DÉÿæ A$öæúÿ {Ó$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ
Lÿæ¯ÿ¿LÿæÀÿ þ þëô Üÿ] A{s æ
ÿ{æ ÿþßÿæþÓ½ç ÿêÿçÀÿÓ½ç fçSêÌÿæþú æ
{þòÿó {`ÿð¯ÿæÓ½ç SëÜÿ¿æÿæó jæÿó jæÿ¯ÿÿæþÜÿþú ææ38ææ
ÿçLë ÿþÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿþÿÉNÿç þëô A{s æ fç~ç¯ÿæ Bdæ ÀÿQ#$#¯ÿæ
¯ÿ¿NÿçþæÿZÿ þ{Àÿ ÿêÿç þëô A{s æ Së© ÀÿQ#¯ÿæ {¾æS¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {þòÿ þëô
A{s F¯ÿó jæÿ¯ÿæÿZÿ þ{Àÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ þçÁëÿ$#¯ÿæ fæÿLÿæÀÿê,
¨íÿöjæÿ þëô A{s æ
ßaÿæ¨ç Ó¯ÿöµíÿÿæÿæó ¯ÿêfó ÿÿÜÿþfëöÿ æ
ÿ ÿÿÖç ¯ÿçÿæ ßúÿÓ¿æúÿ þßæ µíÿÿó `ÿÀÿæ`ÿÀÿþú ææ39ææ
{Üÿ Afëö ÿ! Ó¸íÿö µíÿÿZÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~ þ þëô Üÿ] A{s æ LÿæÀÿ~
`ÿÀÿ F¯ÿó A`ÿÀÿ F¨Àÿç {Lÿò~Óç µíÿÿ ÿæÜÿôæ;ÿç ¾æÜÿæLÿç {þævÿæÀëÿ µÿç ÀÿÜÿçd;ÿç æ
þëô Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿçdç ? Óþ{Ö {þæ ÿçþ{;ÿ Üÿ] ÀÿÜÿçd;ÿç æ
ÿ{;ÿæÖç þþ ÿç¯ÿ¿æÿæó ¯ÿçµíÿÿÿæó ¨Àÿóÿ¨ æ
FÌ íÿ{Éÿ {¨÷æ{Nÿæ ¯ÿçµÿí{ÿ¯ÿ}Ö{Àÿæ þßæ ææ40ææ
{Üÿ ¨Àÿ;ÿ¨ Afëöÿ ! {þæÀÿ ÿç¯ÿ¿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿÀÿ A;ÿ ÿæÜÿ] æ ÿçfÀÿ
¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿ ¯ÿçÖæÀÿLëÿ þëô Óó{ä¨{Àÿ LÿÜÿçàÿç æ ¯ÿÖëÿ ÿæÜÿæ Aÿ;ÿ A{s æ
FÜÿç Aæß{Àÿ AÅÿ Lÿçdç ¯ÿçµíÿÿçÀÿ Üÿ] ØÎçLÿÀÿ~ LÿÀÿæSàÿæ æ LÿæÀÿ~
AæÓ;ÿæ Aæß{Àÿ Afëöÿ FÜÿç ÓþÖZëÿ {ÿQ#¯ÿæLëÿ Bdæ LÿÀÿç¯ÿ æ LÿæÀÿ~ ¨÷ÿ¿ä
ÿÉöÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¯ÿçµíÿÿç ¯ëÿlçç¯ÿæÀÿ AæÓç$æF æ ¯ÿç`ÿæÀÿ æÀÿæ ¯ëÿlç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ,
F$#Àëÿ AÅÿ Lÿçdç A$ö ÿçAæ¾æBdç æ
ßúÿßúÿ¯ÿçµíÿÿçþúÿÓÿ´ó É÷êþíÿf}ÿ{þ¯ÿ ¯ÿæ æ
ÿÿ{ÿ¯ÿæ¯ÿSbÿ ÿ´ó þþ {ÿ{fæóÉÓóµÿ¯ÿþú ææ41ææ
¾æÜÿæ ¾æÜÿæ GÉ´¾ö¿¾ëNÿ, Lÿæ;ÿç ¾ëNÿ F¯ÿó ÉNÿç¾ëNÿ ¯ÿÖë ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæLëÿ
ëÿ{þ {þæÀÿ {ÿfÀÿ FLÿ AóÉÀëÿ D {ÜÿæBdç {¯ÿæàÿç fæ~ æ

A$¯ÿæ ¯ÿÜëÿ{ÿð{ÿÿ Lÿçó jæ{ÿÿ ÿ¯ÿæfëöÿ æ
¯ÿçÎµÿ¿æÜÿþçÿó LõÿúÿÓ§{þLÿæó{Éÿ ×ç{ÿæ fSúÿ ææ42ææ
{Üÿ Afëöÿ ! F¨Àÿç ¯ÿÜëÿÿ fæ ç{àÿ ëÿþÀÿ Lÿ'~ ¨÷{ßæfÿ ? þëô FÜÿç
Ó¸íÿö fSÿLëÿ FLÿ AóÉ þæÿ÷æ{Àÿ æÀÿ~ LÿÀÿç ×çÿ ÀÿÜÿçdç æ
D¨{ÀÿæNÿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿ ¯ÿÿöÿÀÿ ÿæ¾ö¿ FÜÿæ ëÿÜÿô {¾, Aæ¨~ A$¯ÿæ
Afëöÿ FÜÿç Ó¸íÿö ¯ÿÖëþæÿZëÿ ¨ífç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ ¯ÿÀÿó É÷êLõÿÐZÿ AæÉß {Lÿ¯ÿÁÿ
FÿççLÿç Üÿ] ÀÿÜÿçdç {¾, FÜÿç ÓþÖZÿ þ{Àÿ ×çÿ É÷æLëÿ ÓæDôsç LÿÀÿç {Lÿ¯ÿÁÿ FÜÿç
A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿþææ{Àÿ àÿSæA æ FÿçLÿç{Àÿ ÿæÜÿæZÿÿLÿÿö¯ÿ¿ ¨íÿö {ÜÿæB¾æB$æF æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿç Aæß{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {¾, {Üÿ Afëöÿ ! þëô {ÿæ{ÿ ¨ëÿ
D¨{ÿÉ LÿÀÿç¯ÿç, LÿæÀÿ~ ëÿ {þæÀÿ AÿçÉß ¨÷çß æ ¨÷${þ LÿÜÿçÓæÀÿçd;ÿç ¨ë~ç
LÿÜÿç¯ÿæLëÿ ¾æDd;ÿç LÿæÀÿ~ ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ vÿæÀëÿ Éë~ç¯ÿæ{Àÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ
ÀÿÜÿç$æF æ {þæÀÿ DÿçLëÿ ÿæ {ÿ¯ÿÿæ F¯ÿó ÿæ þÜÿÌ}S~ Üÿ] fæ~ç$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~
þëô ÿæÜÿæZÿ þ AæÿçLÿæÀÿ~ A{s æ A¯ÿ¿Nÿ ×çÿç ¨Êÿæúÿ Óæ¯ÿö{µÿòþ A¯ÿ×æLëÿ
{ÓÜÿç fæ~ç ¨æÀÿç$æF, ¾æÜÿæ {ÜÿæB¾æBdç æ ¾çF {þæ{ÿ Afÿ½æ, Aÿæÿç F¯ÿó
Ó¸íÿö {àÿæLÿZÿ þÜÿæúÿ CÉ´ÀÿZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ fæ~ç$æF {Ó Üÿ] jæÿê
A{s æ
¯ëÿç, jæÿ, AÓóþí|ÿÿæ, B¢ÿç÷ß ÿþÿ, þÿÀÿ Éþÿ, Ó{;ÿæÌ, ÿ¨,
ÿæÿ F¯ÿó Lÿêÿ}Àÿ µÿæ¯ÿ A$öæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ µÿNÿ àÿä~ þëô Üÿ] {ÿB$æF æ
Ó©Ì} A$öæúÿ {¾æSÀÿ Óæ{ÿæsç µíÿþçLÿæ, ÿæÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ þ {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿÿëÿÀíÿ¨
A;ÿLÿÀÿ~ `ÿëÿÎß F¯ÿó FÜÿæÀÿ AëÿLëÿÁÿ þÿ ¾çFLÿç Ó´ß»í A{s æ Ó´ßó
Àÿ`ÿßêÿæ A{s æ FÜÿç Óþ{Ö {þæ vÿæ{Àÿ µÿæ¯ÿ¾ëN , àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ F¯ÿó
É÷æ¾ëNÿ As;ÿç, ¾æÜÿæÀÿ ÓóÓæÀÿ{Àÿ Ó¸íÿö ¨÷fæ ÀÿÜÿçdç, FÜÿç ÓþÖ {þæ
vÿæÀëÿ Üÿ] D æ A$öæúÿ Óæÿþßê ¨÷¯õÿÿç {þæÀÿ Üÿ] ¨÷fæ As;ÿç æ FÜÿæZÿ Dÿç
ÿçfvÿæÀëÿ ëÿÜÿô, SëÀëÿvÿæÀëÿ {ÜÿæB$æF æ ¾çFLÿç D¨¾ëNÿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿë Óæäæÿ
fæ~ç {ÿB$æ;ÿç, {Ó ÿçÓ{¢ÿÜÿ {þævÿæ{Àÿ FLÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿
A{s,
{Üÿ Afëöÿ, þëô Üÿ] ÓþÖZÿÀÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~ A{s æ F¨Àÿç ¾çF
ÿÉþ Aæß 239
É÷æÿ´æÀÿæ fæ~ç ÿçA;ÿç, {ÓÜÿçô Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæÀÿ`ÿç;ÿÿ ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ

ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæ vÿæ{Àÿ þÿ,¯ëÿç H ¨÷æ~ ÓÜÿçÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ÿçf ÿçf µÿçÿ{Àÿ
{þæÀÿ Së~ `ÿç;ÿÿ F¯ÿó {þæ µÿçÿ{Àÿ Àÿþ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {þævÿæ{Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ
Óó¾ëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÓÜÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ þëô {¾æS{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ëÿç
¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æF æ FÜÿæ þ þëô Üÿ] µÿæ¯ÿ× A$öæúÿ ! Aææµÿæ¯ÿ× A$öæúÿ
ÿæÜÿæZÿ Aææ{Àÿ fæSõÿ {ÜÿæB vÿçAæ {ÜÿæB¾æB$æF æ ÿæÜÿæZÿ Üõÿÿß{æÀÿ
AjæÿÀëÿ D A¤ÿLÿæÀÿLëÿ jæÿÀíÿ¨ê ÿê¨Lÿ ÿ´æÀÿæ ÿÎ LÿÀÿç$æF æ Afëöÿ
¨÷É§ Lÿ{àÿ {¾, µÿS¯ÿæúÿ ! Aæ¨~ ¨Àÿþ ¨¯ÿçÿ÷, Óÿæÿÿ, ÿç¯ÿ¿, Aÿæÿç
F¯ÿó Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© æ F¨Àÿç þÜÿÌ}S~ LÿÜÿç$æ;ÿç ÿ$æ ¯ÿÿöþæÿ{Àÿ {ÿ¯ÿÌ}
ÿæÀÿÿ, {ÿ¯ÿÌ} ¯ÿ¿æÓ F¯ÿó Aæ¨ÿ¿ þ FÜÿæ Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç æ FÜÿæ Óÿ¿ þ
A{s Lÿç Aæ¨~Zëÿ ÿæ ÿ {ÿ¯ÿÿæ fæ~ç$æ;ÿç, ÿæ ÿæÿ¯ÿ æ Ó´ßó Aæ¨~
¾æÜÿæLëÿ {ÿQæB ÿçA;ÿç {Ó Üÿ] fæ~ç¨æÀÿç$æF æ Aæ¨~ Üÿ] Aæ¨~Zÿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZëÿ
LÿÜÿç¯ÿæ{Àÿ Óþ$ö æ Aÿ {Üÿ fÿæöÿ ! Aæ¨~ ÿçfÀÿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZëÿ ¯ÿçÖæÀÿ
¨í¯ÿöLÿ LëÿÜÿ;ëÿ æ ¨íÿ} ¨¾ö¿;ÿ BÎvÿæÀëÿ Éë~ç¯ÿæÀÿ DÏæ ×çÀÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ
AæSLëÿ BÎZÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ Lÿ'~ ÀÿÜÿçdç ? ÿæÜÿæLëÿ ÓæLÿ Lÿç¨Àÿç fæ~ç¯ÿ ?
FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {SæsçF LÿÀÿç ÿçfÀÿ 81 ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿ
àÿä~ Óó{ä¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ {¾Dô$#Àëÿ Lÿçdç ÿ {¾æSÓæÿ{æÀÿ ¨÷{¯ÿÉ
LÿÀÿç¯ÿæ ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ A;ÿÀÿèÿ ¯ÿçµíÿÿçÀÿ `ÿçÿ÷~ F¯ÿó {ÉÌ Aÿ¿
Ó¯ëÿ Óþæf{Àÿæ Jç Óçç ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿ D¨{Àÿ
¨÷LÿæÉ {ÿ{àÿ F¯ÿ {ÉÌ{Àÿ {Ó {fæÀúÿ {ÿB LÿÜÿç{àÿ {¾, {Üÿ Afëÿö !
¯ÿÜëÿÿ Lÿçdç fæ~ç¯ÿæ{Àÿ {ÿæÀÿ Lÿ'~ ¨÷{ßæfÿ ? FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ ¾æÜÿæLÿçdç
{ÿf H GÉ´¾ö¿ ¾ëNÿ ¯ÿÖë ÀÿÜÿçdç æ ÿæÜÿæ Ó¸íÿö {þæÀÿ {ÿfÀÿ AóÉ
þæÿ÷{Lÿ Üÿ] ×çÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÖëÿ {þæÀÿ ¯ÿçµíÿÿç A¨æÀÿ ÀÿÜÿçdç F¨Àÿç LÿÜÿç
{¾æ{SÉ´Àÿ FÜÿç AæßÀÿ ¨t{ä¨ Lÿ{àÿ æ
FÜÿç Aæß{Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçf ¯ÿçµíÿÿçÀÿ {¯ÿòçLÿ fæÿLÿæÀÿê þæÿ÷ {ÿ{àÿ
{¾Dô ÿ´æÀÿæ AfëöÿZÿ É÷æ `ÿæÀÿçAæÝë FLÿÿ÷çÿ {ÜÿæB FLÿ BÎZÿ ¨÷ÿç àÿæSç¾ç¯ÿ æ
Lÿç;ëÿ {Üÿ ¯ÿ¤ëÿS~ ! Ó¯ëÿLÿçdç Éë~ç{ÿ¯ÿæ F¯ÿó fæ~ç{ÿ¯ÿæ, fçÀÿæÀëÿ ÉçÀÿæ Lÿæ|ÿç
fæ~ç {ÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þ Lÿ÷çßæLÿ ¨${Àÿ `ÿæàÿç¾ç¯ÿæ ¨æBô {ÉÌ Üÿ] ÀÿÜÿç¯ÿ æ
FÜÿæ Lÿ÷çßæLÿ ¨$ A{s æ Ó¸íÿö Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´ÀÿZÿ ¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿÀÿ Üÿ]
¯ÿÿöÿ ÀÿÜÿçdç æ Aÿ

C ÿûÿçÿç É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿ Sêÿæ Óí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó
{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐfëöÿ Óºæ{ÿ "¯ÿçµíÿÿç ¯ÿÿöÿó'ÿæþ ÿÉ{þææß
ææ10ææ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæ Àíÿ¨ê D¨ÿç{Ìÿ, F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ

ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "¯ÿçµíÿÿç ¯ÿÿöÿó'ÿæþLÿ
ÿÉþ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ ææ10ææ

AÝSÝæÿ¢ÿLõÿ{ÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ µÿæ{Ì¿"¯ÿçµíÿÿç
¯ÿÿöÿó'ÿæþ ÿÉ{þææß ææ10ææ
C
É÷ê¨Àÿþæ{ÿ ÿþ
A{$ðLÿæÿ{Éææß
Sÿ Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçfÀÿ ¨÷æÿ-¨÷æÿ ¯ÿçµÿíÿçþæÿZÿ
¯ÿÿöÿ Óó{ä¨{Àÿ LÿÀÿçd;ÿç æ Lÿç;ëÿ AfëöÿZëÿ þ{ÿ {Üÿàÿæ {¾ {Ó ¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ
Éë~ç{ÿ{àÿ æ {Ó LÿÜÿç{àÿ- Aæ¨~Zÿ ¯ÿæ~ê Éë~ç {þæÀÿ Ó¸íÿö {þæÜÿ ÿÎ
{ÜÿæBSàÿæ æ Lÿç;ëÿ Aæ¨~ ¾æÜÿæ LÿÜÿç{àÿ ÿæÜÿæLëÿ ¨÷ÿ¿ä {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç æ
Éë~ç¯ÿæ F¯ÿó {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ AæLÿæÉ ¨æÿæÁÿ A;ÿÀÿ ÀÿÜÿçdç æ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB {ÿQ#{àÿ
¯ÿÖëÀÿ ×çÿç Lÿçdç Aÿ¿ Àíÿ¨ Üÿ] {ÿQæ¾æB$æF æ {¾{¯ÿ Afëöÿ {ÓÜÿç Àíÿ¨Lëÿ
{ÿQ#{àÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæZÿ ÉÀÿêÀÿ Lÿ¸þæÿ {Üÿàÿæ, äþæ ßæ`ÿÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç{àÿ æ Lÿ'~ jæÿê µÿßµÿêÿ ÜëÿF Lÿç ? ÿæÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç fçjæÓæ ÀÿÜÿç$æF
Lÿç ? ÿæÜÿ] ! {¯ÿòçLÿ ÖÀÿÀÿ fæÿLÿæÀÿê Ó{ÿð¯ÿ íAæôÁÿçAæ ÀÿÜÿç$æF æ Üÿô, ÿæÜÿæ
¾$æ$ö fæÿLÿæÀÿê ÿçþ{;ÿ {¨÷Àÿ~ A¯ÿÉ¿ {ÿB$æF æ {ÿ~ë Afëöÿ ÿç{¯ÿÿÿ
Lÿ{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
þÿëÿS÷Üÿæß ¨Àÿþó SëÜÿ¿þæÓójçÿþú æ
ßúÿÿ´{ßæNÿó ¯ÿ`ÿ{Öÿ {þæ{Üÿæßó ¯ÿçS{ÿæ þþ ææ1ææ
{Üÿ µÿS¯ÿæúÿ ! {þæ{ÿ AëÿS÷Üÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¾æÜÿæ Aæ¨~Zÿ
ÿ´æÀÿæ {Sæ¨ÿêß Aæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ D¨{ÿÉ LëÿÜÿæSàÿæ, ÿæÜÿæÿ´æÀÿæ
{þæÀÿ FÜÿç Ajæÿ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ þëô jæÿê {ÜÿæBSàÿç æ
µÿ¯ÿæ¨¿{ßò Üÿç µíÿÿæÿæó Éø{ÿò ¯ÿçÖÀÿ{Éæ þßæ æ
ÿ´ÿ LÿþÁÿæ¨ÿ÷æä þæÜÿæ¿þ¨ç `ÿæ¯ÿ¿ßþú ææ2ææ
{Üÿ LÿþÁÿ {ÿÿ÷ ! þëô µÿíÿ¨÷æ~êZÿ Dÿç F¯ÿó ¨÷Áÿß Aæ¨~Zÿ vÿæÀëÿ
¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ Éë~çdç ÿ$æ Aæ¨~ZÿÀÿ A¯ÿçÿæÉê ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ þ Éë~çdç æ
F¯ÿ{þÿúÿ ß$æ ÿ´þææÿó ¨Àÿ{þÉ´Àÿ æ
ÿ÷Îëþçbÿæþç {ÿ Àíÿ¨{þðÉ´Àÿó ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ææ3ææ
{Üÿ ¨Àÿ{þÉ´Àÿ ! Aæ¨~ ÿçfLëÿ {¾¨Àÿç LÿÜëÿd;ÿç, FÜÿæ vÿçLúÿ F¨Àÿç
Üÿ] A{s æ F$#{Àÿ {Lÿò~Óç Ó{¢ÿÜÿ ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ þëô {Lÿ¯ÿÁÿ ÿæÜÿæLëÿ Éë~çdç æ Aÿ
{Üÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ! {ÓÜÿç GÉ´¾ö¿¾ëNÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ þëô ¨÷ÿ¿ä {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜë&ôdç æ
þÿ¿{Ó ßÿç ÿbÿLÿ¿ó þßæ ÿ÷Îëþçÿç ¨÷{µÿæ æ
{ßæ{SÉ´Àÿ ÿ{ÿæ {þ ÿ´ó ÿÉößææÿ¯ÿ¿ßþú ææ4ææ
{Üÿ ¨÷{µÿæ ! {þæ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~Zÿ {ÓÜÿç Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#¯ÿæ Ó»¯ÿ, ¾ÿç
Aæ¨~ F¨Àÿç þ{ÿ LÿÀÿ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {Üÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ! Aæ¨~ ÿçfÀÿ {ÓÜÿç
A¯ÿçÿæÉê Ó´Àíÿ¨ ÿÉöÿ LÿÀÿæ;ëÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ {Lÿò~Óç ¨÷ÿç¯ÿæÿ
Lÿ{àÿ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ ¨í¯ÿöÀÿë {Ó A{ÿLÿ ×æÿ{Àÿ LÿÜÿçAæÓçd;ÿç {¾ ëÿ {þæÀÿ
Aÿÿ¿ µÿNÿ F¯ÿó ¨÷çß ÓQæ As æ Aÿ ¯ÿÜëÿÿ ¨÷ÓÿæÀÿ ÓÜÿçÿ {Ó ÿçfÀÿ
Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿÉöæB{àÿ æ
É÷êµÿS¯ÿæÿ D¯ÿæ`ÿ
¨É¿ {þ ¨æ$ö Àíÿ¨æ~ç Éÿ{Éæ$ ÓÜÿÓ÷É æ
ÿæÿæ¯ÿçæÿç ÿç¯ÿ¿æÿç ÿæÿæ¯ÿÿöæLõÿÿêÿç `ÿ ææ5ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! {þæÀÿ ÜÿfæÀÿ ¨÷LÿæÀÿÀÿ F¯ÿó ÿæÿæ ¯ÿÿöÀÿ ÿ$æ AæLõÿÿç¾ëNÿ
ÿç¯ÿ¿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ-
¨É¿æÿçÿ¿æúÿ ¯ÿÓíúÿ Àëÿÿ÷æÿÉ´ç{ÿò þÀëÿÿÖ$æ æ
¯ÿÜíÿÿ¿õÿÐ¨í¯ÿæö~ç ¨É¿æÊÿ¾ö¿æ~ç µÿæÀÿÿ ææ6ææ
{Üÿ µÿæÀÿÿ ! AÿçÿçZÿÀÿ ÿ´æÿÉ ¨ëÿ÷þæÿZëÿ, AÎ¯ÿÓëZÿë, FLÿæÿÉ
Àëÿÿ÷Zëÿ, Dµÿß AÉ´çÿêLÿëþæÀÿ F¯ÿó A~`ÿæÌ þÀíÿÿS~Zëÿ ëÿ{þ {ÿQ ÿ$æ
¨í¯ÿöÀëÿ {Lÿ{¯ÿ ëÿ{þ ÿ {ÿQ#$#¯ÿæ A{ÿLÿ AæÊÿ¾ö¿þß Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ æ
B{ÜÿðLÿ×ó fSúÿ LõÿÿÓ§ó ¨É¿æÿ¿ Ó`ÿÀÿæ`ÿÀÿþú æ
þþ {ÿ{Üÿ SëÝæ{LÿÉ ßaÿæÿ¿úÿ ÿ÷ÎëþçbÿÓç ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¯ÿÿöþæÿ {þæÀÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ {SæsçF ×æÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿæ
Ó`ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿLëÿ {ÿQ æ ÿ$æ AæÜëÿÀÿç ¾æÜÿæ Lÿçdç {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôd, ÿæÜÿæ þ
{ÿQ æ FÜÿç¨Àÿç ÿçÿç {ÉâæLÿ ¨¾ö¿;ÿ µÿS¯ÿæÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Àíÿ¨ {ÿQæB `ÿæàÿçd;ÿç æ
Lÿç;ëÿ AfëöÿZëÿ Lÿçdç þ ÿçÉëÿ$#àÿæ æ {Ó AæQ#Lëÿ þÁÿçþÁÿç ÀÿÜÿçS{àÿ æ Aÿ
F¨Àÿç {ÿQæB µÿS¯ÿæÿ Üÿvÿæúÿ AsLÿç S{àÿ F¯ÿó LÿÜÿç{àÿ -
ÿ ëÿ þæó ÉLÿ¿{Ó ÿ÷Îëþ{ÿ{ÿð¯ÿ Ó´`ÿäëÌæ æ
ÿç¯ÿ¿ó ÿÿæþç {ÿ `ÿäë ¨É¿ {þ {ßæS{þðÉ´Àÿþú ææ8ææ
FLÿæÿÉ Aæß 243
{Üÿ Afëÿ ! ëÿ{þ {þæ{ÿ ÿëþ {ÿÿ÷ÿ´æÀÿ A$öæÿ {¯ÿòçLÿ õÿÎçÿ´æÀÿæ

{ÿQ#¯ÿæ{Àÿ Óþ$ö ëÿÜÿô æ {ÿ~ëLÿÀÿç þëô ëÿþLëÿ ÿç¯ÿ¿ A$öæúÿ A{àÿòLÿçLÿ õÿÎç
{ÿ¯ÿç æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ ëÿ{þ {þæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿ F¯ÿó {¾æSÉNÿçLëÿ {ÿQ#¨æÀÿç¯ÿ æ
Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ Lõÿ¨æ ¨÷ÓæÿÀëÿ AfëöÿZëÿ {¾Dô õÿÎç ¨÷æ©
{ÜÿæB$#àÿæ, {Óvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ¯ÿ¿æÓZÿ Lõÿ¨æ ¨÷ÓæÿÀëÿ {ÓÜÿç õÿÎç ÓqßZëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$#àÿæ æ ¾æÜÿæ Lÿçdç Afëöÿ {ÿQ#{àÿ, AäÀÿÉ ÿæÜÿæLëÿ Óqß þ
{ÿQë$#{àÿ F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ ¨÷µÿæ¯ÿÀÿë ÿçfLëÿ Lÿàÿ¿æ~Àÿ µÿæSçÿæÀ þæÿç$#{àÿ æ ØÎ
{ÜÿDdç {¾, É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSêZÿ ÓþLÿä $#{àÿ A$öæúÿ {¾æSê $#{àÿ æ
Óqß D¯ÿæ`ÿ
F¯ÿþëNÿ´æ ÿ{ÿæ Àÿæfúÿ þÜÿæ{ßæ{SÉ´{Àÿæ ÜÿÀÿç æ
ÿÉößæþæÓ ¨æ$öæß ¨Àÿþó Àíÿ¨{þðÉ´Àÿþú ææ9ææ
Óqß LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Àÿæfÿ ! þÜÿæ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êÜÿÀÿç FÜÿç¨Àÿç LÿÜÿç
ÿæÜÿæ ¨{Àÿ ¨æ$öZëÿ ÿçfÀÿ ¨Àÿþ GÉ´¾ö¿¾ëNÿ ÿç¯ÿ¿ Ó´Àíÿ¨ {ÿQæB{àÿ æ ¾çF
Ó´ßó {¾æSê F¯ÿó ¾æÜÿæ ÿçLÿs{Àÿ Aÿ¿Lëÿ {¾æS¨÷ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ ÀÿÜÿç$#¯ÿ,
{¾ {¾æSÀÿ Ó´æþê, ÿæÜÿæZëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LëÿÜÿæ¾æF æ FÜÿç¨Àÿç Ó¯ÿöÓ´ ÜÿÀÿ~
LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÜÿÀÿç As;ÿç æ ¾ÿç {Lÿ¯ÿÁÿ ëÿQ Üÿ] ÜÿÀÿ~ Lÿ{àÿ F¯ÿó ÓëQLëÿ dæÝç{ÿ{àÿ,
{ÿ{¯ÿ ëÿQ A¯ÿÉ¿ AæÓç¯ÿ æ Aÿ Ó¸íÿö ¨æ¨Àÿ ¯ÿçÿæÉ ÓÜÿçÿ Ó¯ÿöÓ´ ÜÿÀÿ~
LÿÀÿç ÿçfÀÿ Ó´Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ{Àÿ ¾çF Óäþ æ {Ó Üÿôç ÜÿÀÿç As;ÿç æ {Ó ¨æ$öZëÿ
ÿçfÀÿ ÿç¯ÿ¿ Ó´Àíÿ¨ {ÿQæB{àÿ æ Óæþÿæ{Àÿ Üÿ] ÿ D¨×çÿ $#{àÿ æ
A{ÿLÿ¯ÿNÿ÷ÿßÿþ{ÿLÿæë ÿÿÿÉöÿþú æ
A{ÿLÿÿç¯ÿ¿æµÿÀÿ~ó ÿç¯ÿ¿æÿ{Lÿæÿ¿ÿæßëþú ææ10ææ
A{ÿLÿ þëQ F¯ÿó {ÿÿ÷¾ëNÿ, A{ÿLÿ Aëÿÿ õÿÉ¿, A{ÿLÿ ÿç¯ÿ¿
µíÿÌ~¾ëNÿ F¯ÿó A{ÿLÿ ÿç¯ÿ¿ ÉÚþæÿZëÿ Üÿæÿ{Àÿ DvÿæB$#¯ÿæ ÿ$æ-
ÿç¯ÿ¿þæàÿ¿æºÀÿÀÿó ÿç¯ÿ¿S¤ÿæëÿ{àÿ¨ÿþú æ
Ó¯ÿöæÊÿ¾ö¿þßó {ÿ¯ÿþÿ;ÿó ¯ÿçÉ´{ÿæþëQþú ææ11ææ
ÿç¯ÿ¿þæÁÿæ F¯ÿó ÿç¯ÿ¿ ¯ÿÚþæÿZëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç, ÿç¯ÿ¿ S¤ÿ Aëÿ{àÿ¨ÿ
LÿÀÿç Ó¸íÿö AæÊÿ¾ö¿¾ëNÿ, ÓêþæÀÿÜÿçÿ, ¯ÿçÀÿæs Ó´Àíÿ¨ ¨Àÿþ {ÿ¯ÿZëÿ Afëöÿ
õÿÎç ¨÷æ© {Üÿàÿæ ¨{Àÿ {ÿQ#{àÿ æ
ÿç¯ÿç Óí¾ö¿ÓÜÿÓ÷Ó¿ µÿ{¯ÿúÿ ßëS¨ëÿúÿ$#ÿæ æ

ßÿç µÿæ ÓõÿÉê Óæ Ó¿æúÿ µÿæÓÖÓ¿ þÜÿæÿ ææ12ææ
(AjæÿÀí ÿ ¨ê õ ÿÀÿæÎ÷ , ÓóßþÀí ÿ ¨ê Óqß- {¾¨Àÿç ¨í ¯ ÿö À ë ÿ
AæÓç$#àÿæ æ) Óqß LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Àÿæfúÿ ! AæLÿæÉ{Àÿ FLÿ Óæ$#{Àÿ ÜÿfæÀÿ
Óí¾ö¿ D {Üÿ{àÿ {¾¨Àÿç ¨÷LÿæÉ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿævÿæÀÿë þ þÜÿæ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐZÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ {ÿÿê¨¿þæÿ {ÜÿD$æF, Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ þÜÿææ Üÿ] As;ÿç,
{Ó f{~ {¾æ{SÉ´Àÿ $#{àÿ æ
ÿ{ÿ÷ðLÿ×ó fSÿLõÿÿÓ§ó ¨÷¯ÿçµÿNÿþ{ÿLÿæ
A¨É¿úÿ{ÿ¯ÿ {ÿ¯ÿÓ¿ ÉÀÿê{Àÿ ¨æ¯ÿÖÿæ ææ13ææ
¨æë-¨ëÿ÷ Afëöÿ A$öæúÿ ¨ë~¿ Üÿ] ¨æë æ (¨ë~¿ Üÿ] AëÿÀÿæS Àÿí¨ê AfëöÿZëÿ
fÿ½ {ÿB$æF æ) {ÓÜÿç Óþß{Àÿ A{ÿLÿ ¨÷LÿæÀÿ{Àÿ ¯ÿçµÿNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Ó¸íÿö
fSÿLëÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþ {ÿ¯ÿZÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ {SæsçF fæSæ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
{ÿQ#{àÿ-
ÿÿ Ó ¯ÿçÓ½ßæ¯ÿç{Îæ ÜõÿÎ{Àÿæþæ ÿqß æ
¨÷~þ¿ ÉçÀÿÓæ {ÿ¯ÿó LõÿÿæqàÿçÀÿµÿæÌÿ ææ14ææ
Fÿúÿ ¨Êÿæúÿ AæÊÿ¾ö¿¾ëNÿ ÜÿÌ}ÿ {ÓÜÿç Afëöÿ ¨Àÿþææ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿZëÿ
ÿÿ þÖLÿ {ÜÿæB (¨÷${þ þ ¨÷~æþ LÿÀëÿ$#{àÿ Lÿç;ëÿ ¨÷µÿæ¯ÿ {ÿQ#¯ÿæ ¨{Àÿ
ÓæÿÀÿ ¨÷~æþ Lÿ{àÿ) Üÿæÿ {¾æÝç LÿÜÿç{àÿ æ Fvÿæ{Àÿ Afëöÿ A;ÿLÿÀÿ~ ÓÜÿçÿ
ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ -
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
¨É¿æþç {ÿ¯ÿæóÖ¯ÿ {ÿ¯ÿ {ÿ{Üÿ
Ó¯ÿöæóÖ$æ µíÿÿ¯ÿç{ÉÌÓóWæúÿ æ
¯ÿ÷Üÿ½~þêÉó LÿþÁÿæÓÿ×þú
JÌêóÊÿ Ó¯ÿöæëÿÀÿSæóÊÿ ÿç¯ÿ¿æúÿ ææ15ææ
{Üÿ {ÿ¯ÿ ! Aæ¨~Zÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ þëô Ó¸íÿö {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ÿ$æ A{ÿLÿ
µíÿÿ ÓþëÿæßZëÿ, LÿþÁÿæÓÿ{Àÿ ¯ÿÓç$#¯ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½æZëÿ, þÜÿæ{ÿ¯ÿZëÿ Ó¸íÿö JÌçþæÿZëÿ
ÿ$æ ÿç¯ÿ¿ Ó¨öþæÿZëÿ {ÿQëAdç æ FÜÿæ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ $#àÿæ æ FÜÿæ {Lÿò~Óç
þç$¿æ LÿÅÿÿæ ëÿÜÿô æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç {ÿ{¯ÿ Ó»¯ÿ, {¾{¯ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ, ¨íÿöÿ´ ¨÷æ©
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üõÿÿß{Àÿ ÿç¯ÿ¿ õÿÎç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç{¯ÿ æ FÜÿæ Óæÿæ Sþ¿ A{s æ
A{ÿLÿ¯ÿæÜíÿÿÀÿ¯ÿNÿ÷{ÿÿ÷ó
¨É¿æþç ÿ´æó Ó¯ÿö{ÿæÿ;ÿÀíÿ¨þú æ
ÿæ;ÿó ÿ þó ÿ ¨ëÿÖ¯ÿæÿçó
¨É¿æþç ¯ÿç{É´É´Àÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ææ16ææ
{Üÿ ¯ÿçÉ´Àÿ Ó´æþê ! þëô Aæ¨~Zëÿ A{ÿLÿ Üÿæÿ, {¨s, þëQ F¯ÿó
{ÿÿ÷¾ëNÿ `ÿëÿ}öSÀëÿ Aÿ;ÿ Àíÿ¨¾ëNÿ {ÿQë$æF, {Üÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ! ÿæ þëô Aæ¨~Zÿ
AæÿçLëÿ, ÿæ þLëÿ, ÿæ A;ÿLëÿ Üÿ] {ÿQ#¨æÀëÿdç æ A$öæúÿ Aæ¨~ZÿÀÿ Aæÿç, þ
F¯ÿó A;ÿÀÿ ÿçÿöß LÿÀÿç ¨æÀëÿÿæÜÿ] æ
LÿçÀÿêsçÿó Sÿçÿó `ÿLÿ÷ç~ó `ÿ
{ÿ{fæÀÿæÉçó Ó¯ÿö{ÿæ ÿê©çþ;ÿþú æ
¨É¿æþç ÿ´æó ëÿÿ}Àÿêä¿ó Óþ;ÿæúÿ
ÿê©æÿÁÿæLÿöëÿ¿ÿçþ¨÷{þßþú ææ17ææ
þëô Aæ¨~Zëÿ þëLëÿs¾ëNÿ, Sÿæ¾ëNÿ, `ÿLÿ÷¾ëNÿ, `ÿëÿ}SÀëÿ ¨÷LÿæÉþæÿ
{ÿf ¨ëq Ó´Àíÿ¨ ¨÷{gæÁÿçÿ AS§ç F¯ÿó Óí¾ö¿Zÿ ÓõÿÉ {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ ëÿÍÀÿ
A$öæúÿ Lÿvÿçÿÿæ{Àÿ {ÿQæ¾æD$#¯ÿæ F¯ÿó `ÿëÿ}SÀëÿ ¯ëÿç AæÿçÀëÿ S÷Üÿ~ ÿ
{ÜÿD$#¯ÿæ, A¨÷{þß Àíÿ¨Lëÿ {ÿQë$æF æ FÜÿç¨Àÿç Ó¸íÿö B¢ÿç÷ß ÿ´æÀÿæ ¨íÿö
Àíÿ¨{Àÿ Óþ¨ö~ {ÜÿæB {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZëÿ FÜÿç Àíÿ¨{Àÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç Afëöÿ
ÿæÜÿæZÿ Öëÿç LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç{àÿ æ
ÿ´þäÀÿó ¨Àÿþó {¯ÿÿçÿ¯ÿ¿ó
ÿ´þÓ¿ ¯ÿçÉ´Ó¿ ¨Àÿó ÿçæÿþú æ
ÿ´þ¯ÿ¿ß ÉæÉ´ÿþö{Sæ©æ
ÓÿæÿÿÖ´ó ¨ëÀëÿ{Ìæ þ{ÿæ {þ ææ18ææ
{Üÿ µÿS¯ÿæúÿ ! Aæ¨~ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ¨Àÿþ AäÀÿ A$öæúÿ Aäß
¨Àÿþææ As;ÿç æ Aæ¨~ FÜÿç ÿçS{Àÿ ¨Àÿþ AæÉ÷ß ÿ$æ ÉæÉ´ÿ þöÀÿ
ÀÿäLÿ F¯ÿó Aæ¨~ A¯ÿçÿæÉê Óÿæÿÿ ¨ëÀëÿÌ, F¨Àÿç þëô þ{ÿ LÿÀëÿdç æ
AææÀÿ Ó´Àíÿ¨ Lÿ'~ ? ÉæÉ´ÿ A{s, Óÿæÿÿ A{s, A¯ÿ¿Nÿ Àíÿ¨ A{s F¯ÿó
A¯ÿçÿæÉê A{s æ Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐZÿ Ó´Àíÿ¨ Lÿ'~ ? {ÓÜÿç ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ,
A¯ÿ¿ß, A¯ÿçÿæÉê A$öæúÿ ¨÷æ©ç ¨Êÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ þ {ÓÜÿç Aæµÿæ¯ÿ{Àÿ
×çÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ ÿ µÿS¯ÿæÿ F¯ÿó Aææ {SæsçF Üÿ] àÿä~ ¾ëNÿ As;ÿç
Aÿæÿçþæ;ÿþÿ;ÿ¯ÿêßö¿-
þÿ;ÿ¯ÿæÜëÿó ÉÉçÓí¾ö¿{ÿÿ÷þú æ
¨É¿æþç ÿ´æó ÿê©ÜëÿÿæÉ¯ÿNÿ÷ó
Ó´{ÿfÓæ ¯ÿçÉ´þçÿó ÿ¨;ÿþú ææ19ææ
{Üÿ ¨Àÿþæúÿ ! þëô Aæ¨~Zëÿ Aæÿç, þ F¯ÿó A;ÿ ÀÿÜÿçÿ Aÿ;ÿ
Óæþ$ö¿¾ëNÿ, Aÿ;ÿ ÜÿÖ¾ëNÿ, (¨÷${þ ÜÿfæÀÿ$#àÿæ, ¯ÿÿöþæÿ Aÿ;ÿ {ÜÿæBSàÿæ)
`ÿ¢ÿ÷þæ F¯ÿó Óí¾ö¿Àíÿ¨ê {ÿÿ÷¾ëNÿ({ÿ{¯ÿ ÿ µÿS¯ÿæÿ Lÿ~æ {ÜÿæBS{àÿ, {SæsçF
`ÿäë `ÿ¢ÿ÷þæ ¨Àÿç äê~ ¨÷LÿæÉ ¾ëNÿ F¯ÿó Aÿ¿sç Óí¾ö¿Zÿ ¨Àÿç Ó{ÿf, F¨Àÿç
Lÿçdç ëÿÜÿô æ Óí¾ö¿Zÿ Óþæÿ ¨÷LÿæÉ ¨÷ÿæÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ F¯ÿó `ÿ¢ÿ÷þæZÿ µÿÁÿç ÉçÿÁÿÿæ
¨÷ÿæÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Së~ µÿS¯ÿæÿZÿ ÿçLÿs{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ Óí¾ö¿, `ÿ¢ÿ÷ þæÿ÷ ¨÷ÿêLÿ
As;ÿç, A$öæúÿ `ÿ¢ÿ÷-Óí¾ö¿ õÿÎç¯ÿæàÿæ) ÿ$æ ¨÷{f´æÁÿçÿ AS§çÀíÿ¨ê þëQ¯ÿæàÿæ ÿçfÀÿ
{ÿf ÿ´æÀÿæ FÜÿç fSÿLëÿ ÿ¨æBàÿæ µÿÁÿç {ÿQëdç æ
ÿ¿æ¯ÿæ¨õ$#{¯ÿ¿æÀÿçÿþ;ÿÀÿó Üÿç
¯ÿ¿æ©ó ÿ´{ßð{Lÿÿ ÿçÉÊÿ Ó¯ÿöæ æ
õÿÎ´æÿëÿó Àíÿ¨þëS÷ó ÿ{¯ÿÿó
{àÿæLÿÿ÷ßó ¨÷¯ÿ¿$#ÿó þÜÿæúÿ ææ20ææ
{Üÿ þÜÿæúÿ ! A;ÿÀÿçä F¯ÿó ¨õ$#¯ÿê þ{Àÿ $#¯ÿæ Ó¸íÿö AæLÿæÉ ÿ$æ
Ó¸íÿö ÿçS, FLÿþæÿ÷ Aæ¨~Zÿvÿæ{Àÿ ¨Àÿç¨íÿö ÀÿÜÿçdç æ Aæ¨~ZÿÀÿ FÜÿç A{àÿòLÿçLÿ
F¯ÿó µÿßZÿÀÿ Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ# ÿçÿç{àÿæLÿ Aÿ¿;ÿ ¯ÿ¿$#ÿ {ÜÿDd;ÿç æ
Aþê Üÿç ÿ´æó ÓëÀÿÓóWæ ¯ÿçÉ;ÿç
{Lÿ`ÿçúÿµÿêÿæ ¨÷æqÁÿ{ßæ Sõ~;ÿç æ
Ó´Öêëÿ¿Nÿ´æ þÜÿÌ}ÓçÓóWæ æ
Öë¯ÿ;ÿç ÿ´æó Öëÿçµÿç ¨ëÍàÿæµÿç ææ21ææ
{ÓÜÿç {ÿ¯ÿÿæ þæÿZÿ ÓþíÜÿ þ Aæ¨~Zÿ µÿçÿ{Àÿ Üÿ] ¨÷{¯ÿÉ LÿÀëÿd;ÿç
F¯ÿó Lÿçdç µÿßµÿêÿ {ÜÿæB Üÿæÿ{¾æÝç Aæ¨~Zÿ Së~Sæÿ LÿÀëÿd;ÿç æ þÜÿÌ} F¯ÿó
ÓçfÿZÿ Óþëÿæß Ó´Öç ¯ÿæ`ÿLÿ A$öæúÿ Lÿàÿ¿æ~ {ÜÿD ! F¨Àÿç LÿÜÿç Ó¸íÿö
{Öæÿ÷ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~Zÿ Öëÿç LÿÀëÿd;ÿç æ
Àëÿÿ÷æÿçÿ¿æ ¯ÿÓ{¯ÿæ {ß `ÿ Óæ
¯ÿç{É´É´ç{ÿò þÀëÿÿ{ÊÿæÌ½¨æÊÿ
æS¤ÿ¯ÿößäæÓëÀÿÓçÓóWæ
¯ÿêä{;ÿ ÿ´ó ¯ÿçÓ½çÿæ{Êÿð¯ÿ Ó{¯ÿö ææ22ææ
Àëÿÿ÷, Aæÿçÿ¿, ¯ÿÓë, Óæ, ¯ÿçÉ´{ÿ¯ÿ, AÉ´çÿê LëÿþæÀÿ, ¯ÿæßë{ÿ¯ÿ
F¯ÿó ¨ç õ ÿ S~ ÿ$æ S¤ÿ¯ÿö , ¾ä, ÀÿæäÓ F¯ÿó Óç Óþë ÿæß Óþ{Ö
AæÊÿ¾ö¿µÿæ¯ÿ{Àÿ Aæ¨~Zëÿ {ÿQëd;ÿç, A$öæúÿ Aæ¨~Zëÿ {ÿQ# þ Lÿçdç ¯ëÿlç¨æÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ ÿæÜÿæZÿ ÿçLÿs{Àÿ {ÓÜÿç õÿÎç Üÿ] ÿæÜÿ] æ É÷êLõÿÐ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç$#{Áÿ
{¾, AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ {àÿæ{Lÿ {þæ{ÿ ëÿbÿ LÿÜÿç Ó{ºæ#ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
Óæþæÿ¿ þëÿÌ¿ ¨Àÿç þæëÿ$æ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç þëô ¨Àÿþ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ
¨Àÿ{þÉ´Àÿ Àíÿ¨ A{s æ ¾ÿ¿¨ç þëô þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ AææÀÿ¯ÿæàÿæ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ
ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçÖæÀÿ Fvÿæ{Àÿ ÀÿÜÿçdç {¾, {Ó AæÊÿ¾ö¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {ÿQëd;ÿç, ¾$æ$öÿ
¯ëÿlç ¨æÀëÿ ÿæÜÿæô;ÿç A$öæúÿ {ÿQëÿæÜÿæ;ÿç æ
Àíÿ¨ó þÜÿ{ÿ ¯ÿÜëÿ¯ÿNÿ÷{ÿÿ÷ó
þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ¯ÿÜëÿ¯ÿæÜíÿÀëÿ¨æÿþú æ
¯ÿÜíÿÿÀÿó ¯ÿÜëÿÿóÎ÷æLÿÀÿæàÿó
ÿõÎ´æ {àÿæLÿæ ¨÷¯ÿ¿$#ÿæÖ$æÜÿþú ææ23ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ! (É÷êLõÿÐ F¯ÿó Afëöÿ Dµÿ{ß þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ As;ÿç æ
¨÷LõÿÿçÀÿ Eÿö{Àÿ þÜÿæÿ Óÿæ{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ Lÿæ¾ö¿{äÿ÷ $#¯ÿ, {Ó Üÿ] þÜÿæ¯ÿæÜëÿ
As;ÿç æ É÷êLõÿÐ þÜÿæÿÿæ {äÿ÷{Àÿ ¨íÿö, A#Lÿÿþ Óêþæ{Àÿ Ad;ÿç, Afëöÿ
ÿæÜÿæÀÿ ¨÷{¯ÿÉçLÿæ{Àÿ Ad;ÿç, þæSö{Àÿ ¯ÿÿöþæÿ Ad;ÿç æ þqçàúÿ (æþ) àÿä¿
þæSöÀÿ Aÿ¿ ÿs Üÿ] ÿ As;ÿç) æ {Üÿ þÜÿæ¯ÿæÜëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ! Aæ¨~ZÿÀÿ ¯ÿÜëÿÿ
þëQ F¯ÿó {ÿÿ÷¾ëNÿ ¯ÿÜëÿÿ Üÿæÿ, fWó F¯ÿó ¨æÿ¾ëNÿ, ¯ÿÜëÿÿ DÿÀÿ ¾ëNÿ,
A{ÿLÿ ¯ÿçLÿÀÿæÁÿ ÿæ;ÿ¾ëNÿ þÜÿæúÿ Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ# Óþ{Ö ¯ÿ¿æLëÿÁÿ {ÜÿDd;ÿç æ þëô
þ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ {ÜÿDdç æ ¯ÿÿöþæÿ AfëöÿZëÿ Lÿçdç µÿß {ÜÿDdç {¾, É÷êLõÿÐ F{ÿ
þÜÿæúÿ As;ÿç !
ÿµÿØõÉó ÿê©þ{ÿLÿ¯ÿÿöó
¯ÿ¿æÿæÿÿó ÿê©¯ÿçÉæàÿ{ÿÿ÷þú æ
õÿÎ´æ Üÿç ÿ´æó ¨÷¯ÿ¿$#ÿæ;ÿÀÿææ
õÿçó ÿ ¯ÿç¢ÿæþç Éþó `ÿ ¯ÿç{Ðæ ææ24ææ
¯ÿçÉ´{Àÿ Ó¯ÿöÿ÷ A~ë Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿ¿æ© {Üÿ ¯ÿçÐë ! AæLÿæÉLëÿ ØÉö LÿÀëÿ$#¯ÿæ
¨÷LÿæÉþæÿ A{ÿLÿ Àíÿ¨ ¾ëNÿ, ¨÷ÓæÀÿçÿ þëQ F¯ÿ ¨÷LÿæÉþæÿ ¯ÿçÉæÁÿ {ÿÿ÷¾ëNÿ
Aæ¨~Zëÿ {ÿQ# ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ µÿßµÿêÿ A;ÿLÿÀÿ~¾ëNÿ þëô {ð¾ö¿ H þÿÀÿ
ÓþææÿÀíÿ¨ê Éæ;ÿç ¨æDÿæÜÿ] æ
ÿóÎ÷æLÿÀÿæàÿæÿç `ÿ {ÿ þëQæÿç
õÿ{Î´ð¯ÿ LÿæàÿæÿàÿÓçµÿæÿç æ
ÿç{Éæ ÿ fæ{ÿ ÿ àÿ{µÿ `ÿ Éþö
¨÷Óêÿ {ÿ{¯ÿÉ fSç¯ÿæÓ ææ25ææ
Aæ¨~Zÿ ¯ÿçLÿÀÿæÁÿ ÿæ;ÿ F¯ÿó LÿæÁÿæS§ç (LÿæÁÿ ÿçþ{;ÿ þ AS§ç A{s
¨Àÿþææ) Óþæÿ ¨÷{f´æÁÿçÿ þëQLëÿ {ÿQ# þëô ÿçSþæÿZëÿ fæ~ç¨æÀëÿ ÿæÜÿ] æ
`ÿëÿ}SÀëÿ ¨÷LÿæÉçÿ {ÿQ# ÿçS µÿ÷þ {ÜÿæB¾æDdç æ Aæ¨~Zÿ FÜÿç Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#
{þæ{ÿ ÓëQ þ ¨÷æ© {ÜÿD ÿæÜÿ] æ {Üÿ {ÿ{¯ÿÉ ! {Üÿ fSç¯ÿæÓ ! Aæ¨~
¨÷Ó ÜëÿA;ëÿ æ
Aþê `ÿ ÿ´æó õÿÀÿæÎ÷Ó¿ ¨ëÿ÷æ
Ó{¯ÿö Ó{Üÿð¯ÿæ¯ÿÿç¨æÁÿÓó{Wð æ
µÿê{Ì½æ {ÿ÷æ~ Óíÿ¨ëÿ÷Ö$æ{Óò
ÓÜÿæÓ½ÿê{ßðÀÿ¨ç {ßæþë{Qð¿ ææ26ææ
{Ó Óþ{Ö ÷õÿÀÿæÎ÷ ¨ëÿ÷ ÀÿæfæþæÿZÿ Óþëÿæß ÓÜÿçÿ Aæ¨~Zÿ
µÿçÿ{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿDd;ÿç F¯ÿó µÿêÌ½ ¨çÿæþÜÿ, {ÿ÷æ~æ`ÿæ¾ö¿ ÿ$æ {ÓÜÿç Óëÿ¨ëÿ÷
Lÿÿö æ (¾æÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ Afëöÿ ¯ÿÜëÿÿ µÿßµÿêÿ $#{àÿ, {ÓÜÿç Lÿÿö) F¯ÿó Aæ»
¨ä{Àÿ $#¯ÿæ ¨÷æÿ {¾ææ ÓÜÿçÿ Óþ{Ö-
¯ÿNÿ÷æ~ç {ÿ ÿ´Àÿþæ~æ ¯ÿçÉ;ÿç
ÿóÎ÷æLÿÀÿæàÿæÿç µÿßæÿLÿæÿç æ
{Lÿ`ÿçúÿ¯ÿçàÿS§æ ÿÉÿæ;ÿ{ÀÿÌë
ÓóõÿÉ¿{;ÿ `íÿÿçö{ÿðÀëÿÿþæ{èÿð ææ27ææ
¯ÿÝ {¯ÿS{Àÿ ¯ÿçLÿÀÿæÁÿ ÿæ;ÿ¾ëNÿ µÿßæÿLÿ þëQ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ÿ$æ {ÓþæÿZÿ þÀëÿ {Lÿ{ÿLÿ `íÿÿö {ÜÿæB Aæ¨~Zÿ ëÿBÿæ;ÿ þ{Àÿ àÿæSç
AsLÿç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ {ÿQæ ¾æDd;ÿç æ {Ó Óþ{Ö Lÿç¨Àÿç {¯ÿS{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀëÿd;ÿç ?
¯ÿÿöþæÿ ÿæÜÿæZÿ {¯ÿSLëÿ {ÿQ#¯ÿæ -
ß$æ ÿÿêÿæó ¯ÿÜÿ{¯ÿæºë{¯ÿSæ

Óþëÿ÷{þ¯ÿæµÿçþëQæ ÿ÷¯ÿ;ÿç æ
ÿ$æ ÿ¯ÿæþê ÿÀÿ{àÿæLÿ¯ÿêÀÿæ
¯ÿçÉ;ÿç ¯ÿNÿ÷æ~¿µÿç¯ÿçf´àÿ;ÿç ææ28ææ
{¾¨Àÿç ÿÿêþæÿZÿ ¨÷¯ÿÁÿ {¯ÿS{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ fÁÿ ¨÷¯ÿæÜÿ ÿçf
µÿçÿ{Àÿ ¯ÿçLÿÀÿæÁÿ Àíÿ¨ æÀÿ~ LÿÀÿç þ Óþëÿ÷ AæÝLëÿ {ÿòÝç$æ;ÿç, Óþëÿ÷{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¾æB$æ;ÿç, vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç {ÓÜÿç ÓíÀÿ¯ÿêÀÿ þëÿÌ¿ Óþëÿæß Aæ¨~Zÿ
¨÷{gæÁÿçÿ þëQ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀëÿd;ÿç æ A$öæúÿ {Óþæ{ÿ Ó´ßó ÓëÀÿ¯ÿêÀÿ ÿ
As;ÿç Lÿç;ëÿ Aæ¨~ Óþëÿ÷¯ÿúÿ As;ÿç æ Aæ¨~Zÿ Óþä {ÓþæÿZÿ ¯ÿÁÿ Aÿç AÅÿ
A{s æ {Óþæ{ÿ LÿæÜÿ]Lÿç F¯ÿó {LÿDô ¨÷LÿæÀÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀëÿd;ÿç ? FÜÿæ ÿçþ{;ÿ
DÿæÜÿÀÿ {ÿDd;ÿç-
ß$æ ¨÷ÿê©ó f´Áÿÿó ¨ÿèÿæ æ
¯ÿçÉ;ÿç ÿæÉæß Óþõ{¯ÿSæ æ
ÿ{$ð¯ÿ ÿæÉæß ¯ÿçÉ;ÿç {àÿæLÿæ-
Ö¯ÿæ¨ç ¯ÿNÿ÷æ~ç Óþõ {¯ÿSæ ææ29ææ
{¾¨Àÿç ¨ÿèÿ ÿÎ {Üÿ¯ÿæ¨æBô Üÿ] ¨÷{gæÁÿçÿ AS§ç{Àÿ Aÿç {¯ÿS{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Ó¨Àÿç FÜÿç ¨÷æ~êþæ{ÿ þ ÿçfÀÿ ¯ÿçÿæÉ ÿçþ{;ÿ Aæ¨~Zÿ
þëQ{Àÿ Aÿ¿;ÿ {¯ÿS{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀëÿd;ÿç æ
{àÿàÿçÜÿ¿{Ó S÷Óþæÿ Óþ;ÿæ-
{àÿâæLÿæúÿ ÓþS÷æúÿ ¯ÿÿ{ÿðf´öàÿúÿµÿç æ
{ÿ{fæµÿçÀÿæ¨íßö¿ fSúÿ ÓþS÷ó
µÿæÓÖ{¯ÿæS÷æ ¨÷ÿ¨;ÿç ¯ÿç{Ðæ ææ30ææ
Aæ¨~ {ÓÜÿç ÓþÖ {àÿæLÿZëÿ ¨÷{gæÁÿçÿ þëQ ÿ´æÀÿæ `ÿëÿ}SÀÿë S÷æÓ
LÿÀÿç `ÿæsëd;ÿç æ ÿæÜÿæZÿë AæÓ´æÿÿ LÿÀëÿd;ÿç æ {Üÿ Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨Lÿ ¨Àÿþæúÿ !
Aæ¨~Zÿ DS÷ ¨÷µÿæ Ó¸íÿö fSÿLëÿ ÿçfÀÿ {ÿf{Àÿ ¯ÿ¿æ© LÿÀÿç ÿ¨æDd;ÿç æ
ÿæ¾ö ¿ FÜÿç L ÿç {¾, ¨÷ $ {þ AæÓë À ÿê Ó¸ÿ ¨Àÿþ ÿÿ´ { Àÿ ¯ÿç à ÿç ÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ {Lÿò~Óç ¨÷{ßæfÿ ÀÿÜÿç ÿ$æF æ
{ÿ~ëLÿÀÿç {Ó þ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç Afëöÿ {ÿQ#{àÿ
{¾, {LÿòÀÿ¯ÿ ¨ä, ÿÿÿ;ÿÀÿ ÿçf ¨äÀÿ {¾ææ þ É÷êLõÿÐZÿ þëQ{Àÿ
¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ
AæQ¿æÜÿç {þ {Lÿæ µÿ¯ÿæëÿS÷Àíÿ{¨æ
ÿ{þæÖë {ÿ {ÿ¯ÿ¯ÿÀÿ ¨÷Óêÿ æ
¯ÿçjæëÿþçbÿæþç µÿ¯ÿ;ÿþæÿ¿ó
ÿ Üÿç ¨÷fæÿæþç ÿ¯ÿ ¨÷¯õÿÿçþú ææ31ææ
{þæ{ÿ LëÿÜÿ;ëÿ {¾, µÿßZÿÀÿ AæLÿæÀÿ¾ëNÿ Aæ¨~ LÿçF ? {Üÿ {ÿ¯ÿÿæ
þæÿZÿ{Àÿ {É÷Ï ! Aæ¨~Zëÿ ÿþÔÿæÀÿ æ Aæ¨~ ¨÷Ó ÜëÿA;ëÿ æ {Üÿ Aæÿç Ó´Àíÿ¨
þëô Aæ¨~Zëÿ Óþ¿Lúÿ Àÿí¨{Àÿ fæ~ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç æ (Aæ¨~ LÿçF ? Lÿ~ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ
`ÿæÜëÿôd;ÿç ?) LÿæÀÿ~ Aæ¨~Zÿ ¨÷¯õÿÿç F¯ÿó {`ÿÎæLëÿ ¯ëÿlç¨æÀëÿ ÿæÜÿ] - F ¯ÿçÌß{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç-
Lÿæ{àÿæÓ½ç {àÿæLÿäßLõÿúÿ ¨÷¯ÿõ{æ
{àÿæLÿæúÿ ÓþæÜÿÿöëþçÜÿ ¨÷¯õÿÿ æ
J{ÿ¨ç ÿ´æó ÿ µÿ¯ÿçÌ¿;ÿç Ó{¯ÿö
{ß¯ÿ×çÿæ ¨÷ÿ¿ÿê{LÿÌë {ßææ ææ32ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þëô {àÿæLÿZëÿ ÿæÉ LÿÀëÿ$#¯ÿæ LÿæÁÿ A{s F¯ÿó ¯ÿÿöþæÿ
FÜÿç {àÿæLÿþæÿZëÿ ÿÎ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæBdç æ ¨÷ÿç ¨äêþæÿZÿ {Óðÿ¿
¯ÿæÜÿçÿê{Àÿ {¾{ÿ {¾ææ Ad;ÿç {Ó Óþ{Ö ëÿþ ¯ÿçÿæ þ ÀÿÜÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ
{Óþæ{ÿ fê¯ÿçÿ ¯ÿo#{¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë LÿÀÿç þëô ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæBdç æ
ÿÓ½æÿ´þëÿçÏ ß{Éæ àÿµÿÓ´
fçÿ´æ Éÿùúÿ µëÿYúÿä´ Àÿæf¿ó Óþõþú æ
þ{ßð{¯ÿð{ÿ ÿçÜÿÿæ ¨í¯ÿö{þ¯ÿ
ÿçþçÿþæÿ÷ó µÿ¯ÿ Ó¯ÿ¿Óæ`ÿçúÿ ææ33ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ¾ë ÿçþ{;ÿ vÿçAæ ÜëÿA F¯ÿó ¾É¨÷æ© LÿÀÿ æ
ÉÿøþæÿZëÿ fß LÿÀÿ F¯ÿó Óþõç Ó¸ Àÿæf¿ {µÿæSLÿÀÿ æ FÜÿç Ó¯ëÿ ÉëÀÿ¯ÿêÀÿ
{þæ ÿ´æÀÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ Üÿ] þÀÿç¾æBd;ÿç æ {Üÿ Ó¯ÿ¿ Óæ`ÿêúÿ ! ëÿ{þ {Lÿ¯ÿÁÿ ÿçþçÿ
þæÿ÷ ÜëÿA æ ¨÷æß Ó¯ÿöÿ÷ É÷êLÿõÐ LÿÜÿçd;ÿç {¾, {ÓÜÿç ¨Àÿþææ Ó´ßó ÿæ Lÿçdç
LÿÀÿæB$æ;ÿç ÿ$æ ÿæ Óó{¾æS Üÿ] LÿÀÿæB$æ;ÿç æ {þæÜÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¯õÿÿ ¯ëÿç {¾æSëô
{àÿæ{Lÿ LÿÜÿ;ÿç {¾, ¨Àÿþææ Üÿ] Ó¯ëÿLÿçdç LÿÀÿç$æ;ÿç, Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ {Ó Ó´ßó
ÿæÁÿ vëÿLÿç dçÝæ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç {¾, {Üÿ Afëöÿ ! Lÿÿöæ H ÿöæ ÿ þëô Üÿ] A{s æ
{þæ ÿ´æÀÿæ Fþæ{ÿ ¨÷$þÀëÿ Üÿ] þÀÿç¾æBd;ÿç æ ëÿ{þ ÿçþçÿ Àíÿ¨{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ
dçÝæÜëÿA F¯ÿó ¾ÉLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿ æ FÜÿæ F$#¨æBô {¾, "{Óæ {Lÿ¯ÿÁÿ µÿSÿÜÿ§
Üÿçÿ àÿæSê'- Afëöÿ {ÓÜÿç A¯ÿ×æLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSëô µÿS¯ÿæÿ Ó´ßó
ÿç¯ÿ}¯ÿæÿ {ÿB vÿçAæ {ÜÿæB S{àÿ æ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ A{s æ AëÿÀÿæSê
ÿçþ{;ÿ µÿS¯ÿæÿ Ó{ÿð¯ÿ D¨×çÿ $æAæ;ÿç, ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ {Ó Lÿÿöæ As;ÿç æ
AëÿÀÿæSê ÿçþ{;ÿ Üõÿÿß{Àÿ Àÿ$ê {ÜÿæB$æ;ÿç æ
Fvÿæ{Àÿ Sêÿæ{Àÿ õÿÿêß $Àÿ Óæþ÷æf¿Àÿ ¨÷LÿÀÿ~ AæÓçàÿæ æ ¨÷${þ
Afëöÿ àÿ|ÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôÿ$#{àÿ æ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, ¨õ$#¯ÿêÀÿ ÿÿ¿ Ó¸
ALÿ+Lÿ Óæþ÷æf¿ ÿ$æ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ Ó´æþçÿ´ A$¯ÿæ {ÿð÷{àÿæLÿ¿ Àÿæf¿{Àÿ
þ þëô {ÓÜÿç D¨æßLëÿ {ÿQëÿæÜÿ], ¾æÜÿæLÿç B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ÉëQæD$#¯ÿæ {þæÀÿ
FÜÿç {ÉæLÿLëÿ íÿÀÿLÿÀÿç ¨æÀÿç¯ÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ds¨s {Üÿ¯ÿæ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ Aæ»Zëÿ {ÓÜÿç Óæþ÷æf¿ ÿÀÿLÿæÀÿ ÿæÜÿ] æ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç{àÿ FÜÿç ¾ë{Àÿ
¾ÿç ÜÿÀÿç¯ {ÿ{¯ÿ {ÿ¯ÿÿ´ F¯ÿó fç~ç{àÿ þÜÿæþÜÿçþ ×çÿç ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ Fvÿæ{Àÿ
LÿÜÿëd;ÿç {¾, FÜÿç Éÿø {þæ ÿ´æÀÿæ þÀÿç¾æBd;ÿç , ëÿ{þ ÿçþçÿ þæÿ÷ {ÜÿæB¾æA,
¾ÉLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿ F¯ÿó Óþõç Àÿæf¿Lëÿ {µÿæS LÿÀÿ æ ¨ëÿ {ÓÜÿç Lÿ$æ ! {¾Dô
Lÿ$æ Éë~ç{àÿ Afëöÿ `ÿþLëÿ $æF æ {¾Dô$#{Àÿ {Ó {ÉæLÿLëÿ íÿÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ D¨æß
{ÿQëÿ$#{àÿ æ Lÿ'~ ¨ëÿ É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç Àÿæf¿ Üÿ] {ÿ{¯ÿ ? ÿæÜÿ], ¯ÿÖëÿ
¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ A;ÿ ÓÜÿçÿ ¨Àÿþææ Ó´Àíÿ¨Àÿ ×çÿç Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ Óþõç A{s æ
¾æÜÿæLÿç ×çÀÿ Ó¸ÿç A{s æ ¾æÜÿæÀÿ {Lÿ{¯ÿ ¯ÿç ¯ÿçÿæÉ ÜëÿF ÿæÜÿ] æ FÜÿæ Àÿæf
{¾æSÀÿ ¨Àÿç~æþ A{s æ
{ÿ÷æ~ó `ÿ µÿêÌ½ó `ÿ fßÿ÷$ó `ÿ
Lÿÿöó ÿ$æÿ¿æÿ¨ç {ßæ¯ÿêÀÿæúÿ æ
þßæ ÜÿÿæóÖ´ó fÜÿç þæ ¯ÿ¿$#Ïæ
ßëÓ´ {fÿæÓç Àÿ{~ Ó¨ÿ§æúÿ ææ34ææ
{ÿ÷æ~, µÿêÌ½, fßÿ÷$, Lÿÿö ÿ$æ Aÿ¿æÿ¿ ¯ÿÜëÿ {àÿæLÿ {þæ ÿ´æÀÿæ
þÀÿæ¾æB$#¯ÿæ {¾ææþæÿZëÿ ëÿ{þ þæÀÿ æ µÿß LÿÀÿ ÿæÜÿ] æ ÓóS÷æþ{Àÿ
ÉÿøþæÿZëÿ ëÿ{þ ÿçÊÿçÿ Àíÿ¨{Àÿ fç~ç¯ÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç ¾ë LÿÀÿ æ Fvÿæ{Àÿ þ
{¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, {þæ ÿ´æÀÿæ þÀÿæ¾æBd;ÿç æ FÜÿç þÀÿç$#¯ÿæ {àÿæLÿZëÿ
ëÿ{þ þæÀÿ æ ØÎ Lÿ{àÿ {¾, þëô Lÿÿöæ A{s æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç öþ
Aæß{Àÿ 13,14 F¯ÿó 15 {ÉÈæLÿ{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ- µÿS¯ÿæÿ ALÿÿöæ
As;ÿç æ 18 Aæß{Àÿ {Ó LÿÜëÿd;ÿç {¾, Éëµÿ AÉëµÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ Lÿæ¾ö¿ Ó¸
{Üÿ¯ÿæ{Àÿ ¨æ{oæsç LÿæÀÿ~ ÀÿÜÿç$æF- "A#Ïæÿ', "Lÿÿöæ', "LÿÀÿ~', "{`ÿÏæ'
F¯ÿó "{ÿð¯ÿ' æ
{¾Dô þæ{ÿ LÿÜëÿ$æ;ÿç {¾, {Lÿð¯ÿàÿ¿ Ó´Àíÿ¨ ¨Àÿþææ Üÿ] Lÿÿöæ As;ÿç,
Lÿç;ëÿ {Óþæ{ÿ A¯ÿç{¯ÿLÿê ¾$æ$öLëÿ fæ~çÿæÜÿæô;ÿç æ A$öæúÿ µÿS¯ÿæÿ Lÿçdç LÿÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ F¨Àÿç ¯ÿç{ÀÿææµÿæÌ LÿæÜÿ]Lÿç ?
¯ÿÖëÿ ¨÷Lõÿÿç H ¨Àÿþææ ¨ëÀëÿÌZÿ þ{Àÿ {SæsçF Óêþæ{ÀÿQæ ÀÿÜÿçdç æ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ¨Àÿþæ~ëSëÝçLÿÀÿ ÿ¯ÿæ¯úÿ Aæ#Lÿ¿ {ÜÿæB$æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ
þæßæ {¨÷Àÿ~æ {ÿB$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÓæLÿ ¨÷LÿõÿçÀëÿ D¨ÀÿLëÿ Dvÿç¾æB
BÎ, CÉ´Àÿ A$¯ÿæ ÓúÿSëÀëÿZÿ Lÿæ¾ö¿ {äÿ÷{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨÷æ© LÿÀÿç{ÿB$æF
ÿæÜÿæ ¨{Àÿ, ÓúÿSëÀëÿ, BÎ(þ{ÿ ÀÿQ;ëÿ {¾, {¨÷ÀÿLÿ ×æÿ{Àÿ ÓúÿSëÀëÿ,
BÎ , Aææ, ¨Àÿþææ , µÿS¯ÿæÿ ¨ÀÿØÀÿ ¨¾ö¿æ¯ÿæ`ÿê A{s æ Lÿçdç þ
Fþæ{ÿ LëÿÜÿ;ëÿ ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç ,¯ÿÖëÿ µÿS¯ÿæÿ Üÿ] LÿÜÿç$æ;ÿç æ) Üõÿÿß{Àÿ Àÿ$#
{ÜÿæB$æ;ÿç æ Aææ{Àÿ fæS÷ÿ {ÜÿæB {ÓÜÿç AëÿÀÿæSê ÓæLÿZÿ Ó´ßó ¨$
ÓoæÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç ¾æB$æ;ÿç æ ¨í{f¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæf LÿÜëÿ$#{àÿ {¾,
{Üÿæ ! {¾Dô ¨ÀÿþææZÿ ÀÿÜÿçdç æ Aæ»Àÿ ÀÿÜÿçdç, {¾Dô ×Áÿ{Àÿ Aæ{» vÿçAæ
{ÜÿæB{d, {ÓÜÿç ×ÁÿLëÿ Ó´ßó µÿS¯ÿæÿ HÜÿâæB AæÓç {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Aææ{Àÿ
fæSõÿ {ÜÿæB¾æBÿæÜÿæ;ÿç æ {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÓvÿçLúÿ Àíÿ¨{Àÿ Óæÿ ¨÷æÀÿ»
{ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿæ ¨{Àÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç ÓæL ÿ´æÀÿæ ¨æÀÿ àÿæSç$æF ÿæÜÿæ
ÓúÿSëÀëÿ Üÿ] {ÿB$æ;ÿç æ ÓæLÿ ÿ ÿçþçÿ þæÿ÷ {ÜÿæB, ÿæZÿÀÿ Ó{Zÿÿ F¯ÿó
Aæ{ÿÉ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ `ÿæàÿç¾æD$æ;ÿç æ ÓæLÿZÿ ¯ÿçfß þ {Ó Üÿçô ¨÷ÿæÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ F¨Àÿç AëÿÀÿæSê ÿçþ{;ÿ CÉ´Àÿ ÿçfÀÿ õÿÎç{Àÿ {ÿQë$æ;ÿç F¯ÿó
ÿçfÀÿ Ó´Àíÿ¨ ¨¾ö¿;ÿ ¨ÜÿoæB$æ;ÿç æ FÜÿæ Üÿ] É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, {þæ ÿ´æÀÿæ
þÀÿæ¾æB$#¯ÿæ FÜÿç ÉÿøþæÿZëÿ ëÿ{þ þæÀÿ æ ÿçÊÿß Üÿ] ÿëþÀÿ ¯ÿçfß {Üÿ¯ÿ,
{¾{Üÿëÿ þëô ëÿþ ÿçLÿs{Àÿ vÿçAæ {ÜÿæBdç æ
Óqß D¯ÿæ`ÿ
Fÿbëÿÿ´æ ¯ÿ`ÿÿó {LÿÉ¯ÿÓ¿
Lõÿÿæqàÿç{¯ÿö¨þæÿ LÿçÀÿêsê æ
ÿþÔõÿÿ´æ µíÿß F¯ÿæÜÿ LõÿÐó
ÓSúÿSÿó µÿêÿµÿêÿ ¨÷~þ¿ ææ35ææ
Óó¾ß LÿÜÿç{àÿ (¾æÜÿæLÿçdç Afëöÿ {ÿQ#{àÿ, vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç Óó¾ß
þ {ÿQ#$#{àÿ) Ajæÿ{Àÿ Aæbÿæÿçÿ þÿ Üÿ] A¤ÿ õÿÀÿæÎ÷ , Lÿç;ëÿ F¨Àÿç þÿ
þ Óó¾þ þæþ{Àÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ {ÿQë$æF, Éë~ë$æF F¯ÿó ¯ÿç`ÿæÀÿ
LÿÀÿë$æF æ {LÿÉ¯ÿZÿ FÜÿç D¨{ÀÿæNÿ ¯ÿ`ÿÿLëÿ Éë~ç LÿêÀÿsç æÀÿê Afëöÿ µÿßµÿêÿ
{ÜÿæB Lÿ¸çÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Üÿæÿ{¾æÝç ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿç ¨ëÿ É÷êLõÿÐZë SúÿSúÿ
¯ÿæ~ê{Àÿ F¨Àÿç LÿÜÿç{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
×æ{ÿ ÜõÿÌê{LÿÉ ÿ¯ÿ ¨÷Lÿêÿö¿æ
fSúÿ ¨÷ÜõÿÌ¿ÿ¿ëÿÀÿf¿{ÿ `ÿ æ
ÀÿäæóÓç µÿêÿæÿç ÿç{Éæ ÿ÷¯ÿ;ÿç
Ó{¯ÿö ÿþÓ¿;ÿç `ÿ ÓçÓóWæ ææ36ææ
{Üÿ A;ÿ¾ö¿æþê ÜõÿÌç{LÿÉ ! FÜÿæ D`ÿçÿ {¾, Aæ¨~Zÿ Lÿçÿöê ÿ´æÀÿæ
ÓóÓæÀÿ ÜÿÌ}ÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó AëÿÀÿæS ¨÷æ© ÜëÿF æ Aæ¨~Zÿ þÜÿçþæ ÿ´æÀÿæ
µÿßµÿêÿ {ÜÿæB ÀÿæäÓ `ÿëÿ}SLëÿ {ÿòÝç ¨ÁÿæDd;ÿç F¯ÿó Ó¸íÿö ÓçS~Zÿ
Óþëÿæß Aæ¨~Zÿ þÜÿçþæLëÿ {ÿQ# ÿþÔÿæÀÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
LÿÓ½æaÿ {ÿ ÿ ÿ{þÀÿúÿ þÜÿæúÿ

SÀÿêß{Ó ¯ÿ÷Üÿ½{~æ¨¿æÿçLÿ{ÿö÷ æ
Aÿ;ÿ {ÿ{¯ÿÉ fSç¯ÿæÓ
ÿ´þäÀÿó ÓÿÓÿúÿ ¨Àÿó ßúÿ ææ37ææ
{Üÿ þÜÿæúÿ ! ¯ÿ÷Üÿ½æZÿÀÿ þ AæÿçLÿÿöæ F¯ÿó ÓþÖZÿ vÿæÀëÿ ¯ÿÝ
Aæ¨~Zëÿ {Ó Óþ{Ö Lÿç¨Àÿç ÿþÔÿæÀÿ ÿ LÿÀÿç{¯ÿ ? LÿæÀÿ~ {Üÿ Aÿ;ÿ ! {Üÿ
{ÿ{¯ÿÉ ! {Üÿ fSç¯ÿæÓ ! Óúÿ AÓúÿ F¯ÿó ÿæÜÿævÿæÀëÿ þ Dÿö{Àÿ AäÀÿ
A$öæúÿ Aäß Ó´Àíÿ¨ Aæ¨~ Üÿ] As;ÿç æ Afëöÿ Aäß Ó´Àíÿ¨Àÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ
LÿÀÿç$#àÿæ æ {Lÿ¯ÿÁÿ {¯ÿòçLÿ ÖÀÿ{Àÿ LÿÅÿÿæ LÿÀÿç¯ÿæ A$¯ÿæ þæÿçç{ÿ¯ÿæ þæ{ÿ÷
{Lÿò~Óç F¨Àÿç ×çÿç þçÁÿç¾æB ÿ$æF, ¾æÜÿæ Aäß A{s æ AfëöÿZÿ ¨÷ÿ¿ä
ÿÉöÿ ÿæÜÿæZÿ Aæ;ÿÀÿçLÿ Aëÿµíÿÿç A{s æ {Ó ¯ÿçÿß {ÜÿæB LÿÜÿç{àÿ-

ÿ´þæÿç{ÿ¯ÿ ¨ëÀëÿÌ ¨ëÀÿæ~-
Ö´þÓ¿ ¯ÿçÉ´Ó¿ ¨Àÿó ÿçæÿþú æ
{¯ÿÿæÓç {¯ÿÿ¿ó `ÿ ¨Àÿó `ÿ æþ
ÿ´ßæ ÿÿó ¯ÿçÉ´þÿ;ÿÀíÿ¨ ææ38ææ
Aæ¨~ Aæÿç {ÿ¯ÿ F¯ÿó Óÿæÿÿ ¨ëÀëÿÌ As;ÿç æ Aæ¨~ FÜÿç fSÿÀÿ
¨Àÿþ AæÉ÷ß F¯ÿó jæÿæ As;ÿç æ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ÿ$æ ¨Àÿþæþ As;ÿç æ
{Üÿ Aÿ;ÿ Ó´Àíÿ¨, Aæ¨~Zÿ µÿçÿ{Àÿ FÜÿç Ó¸íÿö fSÿ ¯ÿ¿æ© F¯ÿó Aæ¨~
Ó¯ÿöÿ÷ ¨Àÿç¨íÿö As;ÿç æ
¯ÿæßëßö{þæS§ç¯ÿöÀëÿ~ ÉÉæZÿ
¨÷fæ¨ÿçÖ´ó ¨÷¨çÿæþÜÿÊÿ æ
ÿ{þæ ÿþ{ÖÖë ÓÜÿÓ÷Lõÿÿ´
¨ëÿÊÿ µíÿ{ßæ¨ç ÿ{þæ ÿþ{Ö ææ39ææ
Aæ¨~ Üÿ] ¯ÿæßë, ¾þÀÿæf, AS§ç, ¯ÿÀëÿ~, `ÿ¢ÿ÷þæ ÿ$æ ¨÷fæZÿ Ó´æþê
¯ÿ÷Üÿ½æ F¯ÿó ¯ÿ÷æÜÿ½æZÿ þ ¨çÿæ As;ÿç æ Aæ¨~Zëÿ ÓÜÿÓ÷¯ÿæÀÿ ÿþÔÿæÀÿ æ ¯ÿæÀÿºæÀÿ
ÿþÔÿæÀÿ æ AÿçÉß É÷æ H µÿNÿç {¾æSëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿç þ AfëöÿZëÿ
õÿ©ç {ÜÿDÿæÜÿ] æ {Ó LÿÜëÿd;ÿç -
ÿþ ¨ëÀÿÖæÿ$ ¨õÏÿ{Ö
ÿ{þæÖë {ÿ Ó¯ÿöÿ F¯ÿ Ó¯ÿö æ
Aÿ;ÿ¯ÿê¾ö¿æþçÿ ¯ÿçLÿ÷þÖÿ´ó
Ó¯ÿöó Óþæ{¨§æÌç ÿ{ÿæÓç Ó¯ÿö ææ40ææ
{Üÿ Aÿ¿;ÿ Óæþ$ö¿¯ÿæúÿ ! Aæ¨~Zëÿ AæSÀëÿ F¯ÿó ¨dÀëÿ þ ÿþÔÿæÀÿ æ
{Üÿ Ó¯ÿöæúÿ ! Aæ¨~Zëÿ `ÿëÿ}SÀëÿ ÿþÔÿæÀÿ LÿæÀÿ~ {Üÿ Aÿ¿;ÿ ¨ÀÿæLÿ÷þÉæÁÿê !
Aæ¨~ `ÿëÿ}SÀÿ FÜÿç ÓóÓæÀÿLëÿ ¯ÿ¿æ© LÿÀÿç ÀÿÜÿçd;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç Aæ¨~ Üÿ]
Ó¯ÿöÀíÿ¨ F¯ÿó Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿçÿ¿þæÿ æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿç µÿßµÿêÿ
Afëöÿ ÿçfÀÿ µëÿàúÿ ÿçþ{;ÿ äþæ µÿçäæ LÿÀëÿd;ÿç æ
Ó{Qÿç þÿ´æ ¨÷Óµÿó ßëÿNÿó
{Üÿ LõÿÐ {Üÿ ßæÿ¯ÿ {Üÿ Ó{Qÿç æ
Afæÿÿæ þÜÿçþæÿó ÿ{¯ÿÿó
þßæ ¨÷þæÿæúÿ ¨÷~{ßÿ ¯ÿæ¨ç ææ41ææ

Aæ¨~Zÿ FÜÿç ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ ÿfæ~ç Aæ¨~Zëÿ ÓQæ, þçÿ÷, þæÿç {þæ
ÿ´æÀÿæ {¨÷þ A$¯ÿæ ¨÷þæÿ ¯ÿÉ{Àÿ þ {Üÿ LÿõÐ, {Üÿ ¾æÿ¯ÿ, {Üÿ ÓQæ,
FÜÿç¨Àÿç ¾æÜÿæ Lÿçdç Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ LÿÜÿç {ÿBdç, ÿ$æ-
ßaÿæ¯ÿÜÿæÓæ$öþÓúÿLÿõ{ÿæÓç
¯ÿçÜÿæÀÿÉß¿æÓÿ{µÿæf{ÿÌë
F{Lÿæ$¯ÿæ¨¿`ëÿ¿ÿ ÿúÿÓþäó
ÿúÿäæþ{ß ÿ´æþÜÿþ¨÷{þßþú ææ42ææ
{Üÿ A`ëÿ¿ÿ ! ¾æÜÿæ Aæ¨~Zëÿ $tæ ¨ÀÿçÜÿæÓ{Àÿ, ¯ÿçÜÿæÀÿ, É¾¿æ,
AæÓÿ F¯ÿó {µÿæfÿæÿç{Àÿ FLëÿsçAæ A$¯ÿæ {ÓÜÿç {àÿæLÿZÿ Óæþÿæ{Àÿ þ
A¨þæÿçÿ LÿÀÿæ¾æBdç, {ÓÜÿç ÓþÖ A¨Àÿæ A`ÿç;ÿ¿ ¨÷µÿæ¯ÿ¾ëNÿ Aæ¨~Zÿ
vÿæÀëÿ þëô äþæ LÿÀÿæDdç æ {LÿDô ¨÷LÿæÀÿ äþæ LÿÀÿç{¯ÿ ?
¨çÿæÓç {àÿæLÿÓ¿ `ÿÀÿæ`ÿÀÿÓ¿
ÿ´þÓ¿ ¨íf¿Êÿ SëÀëÿSöÀÿêßæúÿ
ÿ ÿ´úÿ Ó{þæÖ¿µÿ¿#Lÿæ Lëÿ{ÿæ{ÿ¿æ
{àÿæLÿÿ÷{ß¨¿¨÷ÿçþ¨÷µÿæ¯ÿ ææ43ææ
Aæ¨~ FÜÿç `ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿÀÿ ¨çÿæ, SëÀëÿZÿ vÿæÀëÿ þ ¯ÿÝ SëÀëÿ
F¯ÿó Aÿ¿;ÿ ¨ífÿêß æ ¾æÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç ¨÷ÿçþæ ÿæÜÿ] æ F¨Àÿç {Üÿ A¨÷ÿçþ
¨÷µÿæ¯ÿÉæÁÿêÿ, Aæ¨~Zÿ Óþæÿ ÿçÿç {àÿæLÿ{Àÿ Aÿ¿ LÿçF þ ÿæÜÿæô;ÿç æ ¨ë~ç
Aæ¨~Zÿ vÿæÀëÿ A#Lÿ ¯ÿæ Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ ? Aæ¨~ ÓQæ þ ëÿÜÿô LÿæÀÿ~ ÓQæ ÿ
ÓþLÿä ÓÜÿçÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
ÿÓ½æúÿ¨÷~þ¿ ¨÷~çæß Lÿæßó
¨÷Óæÿ{ß ÿ´æþÜÿþêÉþêÝ¿þú æ
¨ç{ÿ¯ÿ ¨ëÿ÷Ó¿ Ó{Q¯ÿ ÓQë¿
¨÷çß ¨ç÷ßæßæÜÿöÓç {ÿ¯ÿ {Óæ|ëÿþú ææ44ææ
Aæ¨~ Ó`ÿÀÿæ`ÿÀÿZÿ ¨çÿæ As;ÿç, {ÿ~ë LÿÀÿç þëô ÿçfÀÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ
¨íÿöÀíÿ¨{Àÿ Aæ¨~Zÿ `ÿÀÿ~{Àÿ ÀÿQ#, ¨÷~æþLÿÀÿç Öëÿç LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ Aæ¨~
CÉ´ÀÿZëÿ ¨÷É {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷æ$öÿæ LÿÀëÿdç æ {Üÿ {ÿ¯ÿÿ {ÿ¯ÿ ! ¨çÿæ
{¾¨Àÿç ¨ëÿ÷Lëÿ, ÓQæ {¾¨Àÿç ÓQæLëÿ F¯ÿó ¨ÿç {¾¨Àÿç ¨÷çß ¨ÿ§êÀÿ A¨ÀÿæLëÿ
äþæ LÿÀÿç$æ;ÿç {Ó¨Àÿç Üÿ] Aæ¨~ þ {þæÀÿ A¨ÀÿæLëÿ ÓÜÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿
As;ÿç æ A¨Àÿæ Lÿ'~ $#àÿæ ? þëô {Lÿ{¯ÿ {Üÿ ¾æÿ¯ÿ, {Ó ÓQæ, {Üÿ LõÿÐ
LÿÜÿç$#àÿç æ Óþæf þ{Àÿ Lÿçºæ FLÿæ;ÿ{Àÿ LÿÜÿç$#àÿç æ {µÿæfÿ Óþß{Àÿ A$¯ÿæ
Éßÿ Óþß{Àÿ LÿÜÿç$#àÿç æ Lÿ'~ LÿõÐ LÿÜÿç¯ÿæ A¨Àÿæ $#àÿæ ? {Ó LÿÁÿæ Üÿ] ÿ
$#{àÿ, {SæÀÿæ Lÿç¨Àÿç LÿÜÿç$æ{;ÿ ? ¾æÿ¯ÿ LÿÜÿç¯ÿæ þ A¨Àÿæ ÿæÜÿ], LÿæÀÿ~
¾ëÿ LÿëÁÿ{Àÿ Üÿ] ÿ fÿ½ {ÜÿæB$#{àÿ æ ÓQæ LÿÜÿç¯ÿæ þ A¨Àÿæ ÿ$#àÿæ, LÿæÀÿ~
Ó´ßó É÷êLõÿÐ þ ÿçfLëÿ AfëöÿZÿ ÓQæ þæëÿ$#{àÿ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ LõÿÐLÿÜÿç¯ÿæ
A¨Àÿæ Üÿ] A{s,{ÿ{¯ÿ {SæsçF $Àÿ LõÿÐ É±ÿ LÿÜÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Fvÿæ{Àÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ
¯ÿçLÿÁÿ {ÜÿæB ¯ÿçÿÿç LÿÀÿç Afëöÿ äþæ ¾æ`ÿÿæ LÿÀëÿd;ÿç {ÿ{¯ÿ f¨ LÿæÜÿæÀÿ
LÿÀÿç¯ÿæ ? {LÿDô ÿæþLëÿ {ÿ¯ÿæ ?
¯ÿÖëÿ `ÿç;ÿÿÀÿ {¾¨Àÿç ¯ÿçæÿ Ó´ßó {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ,
{Ó¨Àÿç Üÿ] Aæ¨~ LÿÀÿ;ëÿ æ {Ó ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç$#{àÿ, "Hþç{ÿ¿LÿæäÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½
¯ÿ¿æÜÿÀÿúÿ þæþëÿ Ó½Àÿúÿ' - {Üÿ Afëöÿ ! "Hþú' ¯ÿæÉú FÿçLÿç Üÿ] Aäß ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ
¨Àÿç`ÿæßLÿ ÿæþ A{s æ Hþú f¨ LÿÀÿ F¯ÿó æÿ {þæÀÿ LÿÀÿ æ LÿæÀÿ~ {ÓÜÿç
¨Àÿþ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ þ FÜÿæ Üÿ] ÿæþ
A{s æ ¾æÜÿæLÿç {ÓÜÿç A¯ÿ¿NÿÀÿ ¨Àÿç`ÿæßLÿ A{s æ ¨÷µÿæ¯ÿ {ÿQ#àÿæ ¨{Àÿ Afëöÿ
Aëÿµÿ¯ÿ Lÿ{àÿ {¾, BF ÿæ ÿ LÿÁÿæ As;ÿç ÿæ {SæÀÿæ, ÿæ ÓQæ As;ÿç ÿæ
¾æÿ¯ÿ æ {Ó ÿ Aäß ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ ×çÿç¯ÿæàÿæ þÜÿææ As;ÿç æ
Ó¸íÿö Sêÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ¨æo$Àÿ HþúÀÿ DaÿæÀÿ~ ÿçþ{;ÿ
LÿÜÿç$#{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ¾ÿç Aæ¨~Zëÿ f¨ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ÜëÿF, {ÿ{¯ÿ LõÿÐ-LÿõÐ ÿLÿÜÿç
Hþú-Hþú Üÿ] f¨ LÿÀÿ;ëÿ æ ¨÷æß µÿæ¯ÿçLÿþæ{ÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç Aÿ¿ ÀÿæÖæ ÿ ¯ÿæÜÿæÀÿ
LÿÀÿçÿçA;ÿç æ LÿçF LÿçF ÿ Hþú f¨ç¯ÿæÀÿ A#LÿæÀÿ F¯ÿó Aÿ#LÿæÀÿ `ÿaÿöæ {¾æSëô
µÿßµÿêÿ As;ÿç ÿ AæD LÿçF þÜÿææþæÿZÿ ÿæþ {ÿB ÿçf Bdæ{Àÿ Lÿçdç
ÿæLÿçdç LÿÀÿç$æ;ÿç æ A$¯ÿæ {Lÿ{ÿLÿ É÷êLõÿÐZëÿ Üÿ] ÿæÜÿ], LõÿÐ É±ÿ {ÿ¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ
Àÿææ H {Sæ¨êþæÿZÿ ÿæþ þ ÿæZÿÀÿ É÷êW÷ ¨÷Óÿæ {àÿæµÿ{Àÿ f¨ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
¨ëÀëÿÌ É÷æþß As;ÿç, {ÿ~ë {ÓþæÿZÿÀÿ F¨Àÿç f¨ LÿÀÿç¯ÿæ þæÿ÷ µÿæ¯ÿLÿÿæ
A{s æ ¾ÿçÓ Aæ¨~ ¨÷Lõÿÿ{Àÿ µÿæ¯ëÿLÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæZÿ Aæ{ÿÉLëÿ ¨æÁÿÿ
LÿÀÿ;ëÿ æ {Ó A¯ÿ¿Nÿ Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB þ Aæfç Aæ¨~Zÿ Ó¼ëQ{Àÿ ÿæÜÿæô;ÿç æ
Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿæ~ê Aæ¨~Zÿ Óþä{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ÿæÜÿæZÿ Aæjæ ¨æÁÿÿ LÿÀÿ;ëÿ
Aÿ¿$æ Aæ¨~ Üÿ] LÿÜÿ;ëÿ {¾, Sêÿæ{Àÿ Aæ¨~ZÿÀÿ ×æÿ Lÿ'~ ? Üÿæô, FÿçLÿç
A¯ÿÉ¿ A{s {¾, "A{Ì¿{ÿ, `ÿ ß Bþó É÷æ¯ÿæÿÿ ÓíßÊÿ Éø~ëßæÿ¨ç
{ßæ ÿÀÿ' æ ¾çF Aßÿ LÿÀÿç$æF, Éë~ë$æF, {Ó jæÿ ÿ$æ ¾jLëÿ fæ~ç
¨æÀÿç$æF, Éëµÿ {àÿæLÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, Aÿ Aßÿ A¯ÿÉ¿ LÿÀÿ;ëÿ æ
¨÷æ~-A¨æÿÀÿ `ÿç;ÿÿ (É´æÓ-¨÷É´æÓ) ÿ´æÀÿæ LÿõÐ ÿæþÀÿ Lÿ÷þ
Àÿç¯ÿæ{Àÿ AæÓçÿ$æF æ ¯ÿÜëÿÿ {àÿæ{Lÿ Qæàÿç µÿæ¯ëÿLÿÿæ ¯ÿÉ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Àÿæ{,
Àÿæ{ LÿÜÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿçd;ÿç æ AæfçLÿæàÿç A#LÿæÀÿêþæÿZÿvÿæÀëÿ Lÿæþ ÿ{Üÿ¯ÿæ
{¾æSëô {ÓþæÿZÿ ÿçfÀÿ ¯ÿ¤ëÿS~Zÿ vÿæÀëÿ, {¨÷þê A$¯ÿæ ¨ÿ§êvÿæÀëÿ "{ÓæÓö'
àÿSæB Lÿæþ `ÿÁÿæB¯ÿæÀÿ ¨Àÿ¸Àÿæ ÀÿÜÿçdç æ {àÿæ{Lÿ µÿæ¯ëÿd;ÿç {¾, Lÿÿæ`ÿçúÿ
µÿS¯ÿæÿZ W{Àÿ þ F¨Àÿç `ÿæàëÿ$#¯ÿ æ Aÿ {Óþæ{ÿ LõÿÐ LÿÜÿç¯ÿæ ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿç
Àÿæ{, Àÿæ{ LÿÜÿç¯ÿæ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ {Óþæ{ÿ LÿÜÿ;ÿç, Àÿæ{-Àÿæ{
É¿æþ þçàÿæ{ÿ æ Àÿææ {SæsçF $Àÿ AàÿSæ {ÜÿæB¾ç¯ÿæÀëÿ Ó´ßó É¿æþZÿ ÓÜÿçÿ
þçÉç ¨æÀÿçÿ$#{àÿ, {Ó Aæ¨~Zëÿ Lÿç¨Àÿç Óó{¾æS LÿÀÿæB{¯ÿ æ Aÿ Aÿ¿
LÿæÜÿæÀÿ Lÿ$æLëÿ ¯ÿçÉ´æÓ ÿLÿÀÿç, É÷êLõÿÐZÿ Aæ{ÿÉLëÿ Aæ¨~ AäÀÿÓ þæÿ;ëÿ æ
ÿ$æ Hþú Àÿ f¨ LÿÀÿ;ëÿ æ Üÿæô, FÜÿæ LÿÜÿç¯ÿæ vÿçLúÿ {Üÿ¯ÿ {¾, Àÿææ Aæ»þæÿZÿÀÿ
AæÿÉö As;ÿç æ vÿçLúÿ {ÓÿçLÿç àÿSÿ ÓÜÿçÿ Aæ»Zëÿ þ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ
¾ÿç ¨æB¯ÿæÀÿ Adç, {ÿ{¯ÿ ÀÿææZÿ ¨Àÿç ¯ÿçÀÿÜÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçÿ æ
AæSLëÿ þ Afëöÿ LÿõÐ {¯ÿæàÿç LÿÜÿçd;ÿç æ LÿõÐ ÿæZÿÀÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ ÿæþ
$#àÿæ, F¨Àÿç ¯ÿÜëÿÿ ÿæþ $#àÿæ, ¾$æ {Sæ¨æÁÿ, {LÿÉ¯ÿ Bÿ¿æÿç æ A{ÿLÿ
ÓæLÿ SëÀëÿSëÀëÿ A$¯ÿæ SëÀëÿZÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ ÿæþLëÿ µÿæ¯ëÿLÿÿæ ¯ÿÉ{Àÿ f¨ç¯ÿæ
`ÿæÜëÿô$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ¨÷æ©ç ¨{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ {ÓÜÿç ÿæþ Üÿ] {ÜÿæB$æF,
{¾Dô A¯ÿ¿Nÿ{Àÿ {Ó ×çÿ $æAæ;ÿç æ A{ÿLÿ ÉçÌ¿ ¨÷É§ LÿÀÿç$æ;ÿç {¾, SëÀëÿ{ÿ¯ÿ !
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ æÿ Aæ¨~ZÿÀÿ LÿÀë&dë, {ÿ{¯ÿ ¨ëÀëÿ~æ ÿæþ Hþú Bÿ¿æÿç
LÿæÜÿ]Lÿç f¨ç¯ëÿ ? SëÀëÿSëÀëÿ, LõÿÐLõÿÐ LÿÜÿçôLÿç ÿLÿÜÿç¯ëÿ ! Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
ØÎ Lÿ{àÿ {¾, A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ, ¯ÿçàÿß LÿæÁÿ{Àÿ þ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿÀÿ {ÓÜÿç
ÿæþ Üÿ] A{s æ {¾Dô$#{Àÿ {Ó ×çÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Lÿ÷çÐ Ó{ºæÿ $#àÿæ æ f¨
LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ÿæþ ÿ$#àÿæ æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿvÿæ{Àÿ Afëöÿ ÿçfÀÿ A¨Àÿæ ÿçþ{;ÿ
äþæµÿçäæ Lÿ{àÿ æ ÿæÜÿæZëÿ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ Àíÿ¨{Àÿ AæÓç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷æ$öÿæ Lÿ{àÿ æ
É÷êLõÿÐ þæÿçS{àÿ, ÓÜÿf {ÜÿæBS{àÿ, A$öæúÿ ÿæÜÿæZëÿ äþæ þ LÿÀÿç{ÿ{àÿ æ

Afëöÿ ÿç{¯ÿÿÿ Lÿ{àÿ -
AõÿÎ¨í¯ÿöó ÜÿõÌç{ÿæÓ½ç õÿÎ´æ
µÿ{ßÿ `ÿ ¨÷¯ÿ¿$#ÿó þ{ÿæ {þ æ
ÿ{ÿ¯ÿ {þ ÿÉöß {ÿ¯ÿÀíÿ¨ó
¨÷Óêÿ {ÿ{¯ÿÉ fSç¯ÿæÓ ææ45ææ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ AfëöÿZÿ Óþä{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨{Àÿ Ad;ÿç æ
Aÿ {Ó LÿÜÿëd;ÿç {¾, þëô ¨í¯ÿöÀëÿ ÿ{ÿQ#$#¯ÿæ Aæ¨~ZÿÀÿ FÜÿç AæÊÿ¾ö¿þß
Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ# ÜÿÌ}ÿ {ÜÿDdç æ ÿ$æ {þæÀÿ þÿ µÿß ÿ´æÀÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ þ {ÜÿDdç æ
¨÷${þ ÿ ÓQæ þæëÿ$#àÿç, ëÿ¯ÿçöÿ¿æ{Àÿ Lÿÿæ`ÿçúÿ ÿçfLëÿ Lÿçdç AæSëAæ þæëÿ$#àÿç
Lÿç;ëÿ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ {ÿQ#ÿ µÿßµÿêÿ {ÜÿDdç æ ¨í¯ÿö Aæß{Àÿ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ Éë~ç
{Ó ÿçfLëÿ jæÿç þæëÿ$#{àÿ æ
jæÿêZëÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ þ µÿß {ÜÿæBÿ$æF æ ¯ÿÖëÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿÀÿ
¨÷µÿæ¯ÿ Üÿ] ¯ÿçàÿä~ {ÜÿæB$æF æ Ó¯ëÿLÿçdç Éë~ç ¯ëÿlç {ÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þ Lÿ÷çßæLÿ
`ÿæàÿç¯ÿæ{Àÿ ¯ÿæLÿç Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ {Ó LÿÜÿ;ÿç {¾, ¨í¯ÿöÀëÿ ÿ {ÿQ#$#¯ÿæ Aæ¨~Zÿ
FÜÿç Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ# þëô ÜÿÌ}ÿ {ÜÿDdç æ {þæÀÿ þÿ µÿß{Àÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ þ {ÜÿæB
Dvëÿdç æ Aÿ {Üÿ {ÿ¯ÿ ! Aæ¨~ ¨÷Ó ÜÿA;ëÿ æ {Üÿ {ÿ{¯ÿÉ ! {Üÿ fSç¯ÿæÉ !
Aæ¨~ ÿçfÀÿ ¨í¯ÿöÀÿ {ÓÜÿç Àíÿ¨Lëÿ Üÿ] ÿÉöÿ LÿÀÿæ;ëÿ æ {LÿDô Àíÿ¨ ?
LÿçÀÿêsçÿó Sÿçÿó `ÿLÿ÷ÜÿÖ-
þçbÿæþç ÿ´æó ÿ÷ÎëþÜÿó ÿ{$ð¯ÿ
{ÿ{ÿð¯ÿ Àíÿ{¨~ `ÿëÿµÿöë{fÿ
ÓÜÿÓ÷¯ÿæ{Üÿæ µÿ¯ÿ ¯ÿçÉ´þí{ÿö ææ46ææ
þëô Aæ¨~Zëÿ {Ó¨Àÿç Üÿ] A$öæúÿ ¨í¯ÿö¨Àÿç þÖLÿ{Àÿ þëLëÿs æÀÿ~
LÿÀÿç$#¯ÿæ, Üÿæÿ{Àÿ Sÿæ H `ÿLÿ÷ æÀÿ~ A¯ÿ×æ{Àÿ {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿôëdç æ {Üÿ
¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ! {Üÿ ÓÜÿÓ÷ ¯ÿæÜëÿ ! Aæ¨~ ÿçfÀÿ {ÓÜÿç `ÿëÿöµëÿf Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÜëÿA;ëÿ æ
{LÿDô Àíÿ¨ {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿ]{àÿ ? `ÿëÿµÿöëfÀíÿ¨ æ ¯ÿÿöþæÿ {ÿQ#¯ÿæ {¾, `ÿëÿµÿöëf
Àíÿ¨ Lÿ'~ ?
þßæ ¨÷Ó{ÿ ÿ¯ÿæfëö{ÿÿó
Àíÿ¨ó ¨Àÿó ÿÉ}ÿþæ{ßæSæúÿ æ

{ÿ{fæþßó ¯ÿçÉ´þÿ;ÿþæÿ¿ó
ß{ÿ½ ÿ´ÿ{ÿ¿ÿ ÿ õÿÎ¨í¯ÿöþú ææ47ææ
FÜÿç¨Àÿç AfëöÿZÿ ¨÷æ$öÿæ Éë~ç É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Afëÿö ! þëô
AëÿS÷Üÿ ¨í¯ÿöLÿ ÿçfÀÿ {¾æSÉNÿç ÿ´æÀÿæ ÿçfÀÿ ¨Àÿþ {ÿfþß, ÓþÖZÿ Aæÿç
F¯ÿó ÓêþæÀÿÜÿçÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ëÿþLÿë {ÿQæBàÿç æ ¾æÜÿæLëÿ ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç
¨í¯ÿöÀëÿ {Lÿ{¯ÿ {ÿQ# ÿæÜÿæô;ÿç æ
ÿ {¯ÿ ßjæß{ÿðÿö ÿæ{ÿð-
ÿö `ÿ Lÿ÷çßæµÿçÿö ÿ{¨æµÿçÀëÿ{S÷ð
F¯ÿó Àíÿ¨ ÉLÿ¿ AÜÿó õÿ{àÿæ{Lÿ
ÿ÷Îëó ÿ´ÿ{ÿ¿ÿ LëÿÀëÿ¨÷¯ÿêÀÿ ææ48ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç þëÿÌ¿ {àÿæLÿ{Àÿ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿçÉ´Àÿí¨ ÿæ {¯ÿÿÿæ
ÿ´æÀÿæ, ÿæ ¾j{Àÿ, ÿæ ÿæÿ{Àÿ, ÿæ Lÿ÷çßæ{Àÿ, ÿæ DS÷ ÿ¨ ÿ´æÀÿæ, ÿæ Aßÿ
ÿ´æÀÿæ, ÿæ ëÿþÿ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ LÿæÜÿæLëÿ {ÿQæ¾ç¯ÿæ{Àÿ Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ
ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ FÜÿç Àíÿ¨Lëÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç {ÿQ#¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ ÿ Sêÿæ
Aæ¨~Zÿ ÿçþ{;ÿ {¯ÿLÿæÀÿ A{s æ µÿS¯ÿúÿ ÿÉöÿÀÿ {¾æS¿ÿæþæÿ Afëöÿ
¨¾ö¿;ÿ Üÿ] Óêþçÿ ÀÿÜÿçSàÿæ æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç {¾, {Üÿ
Afëöÿ ! ÀÿæS, µÿß H {Lÿ÷æ ÀÿÜÿçÿ Aÿÿ¿ þÿÿ´æÀÿæ {þæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓç$#¯ÿæ
¯ÿÜëÿ {àÿæ{Lÿ jæÿÀíÿ¨ê ÿ¨ÿ´æÀÿæ ¨¯ÿçÿ÷ {ÜÿæB Óæäæúÿ {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæBd;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç ÿæ {ÿQ#d;ÿç, ÿæ
µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ þ LÿçF {ÿQ# ¨æÀÿç{¯ÿ ? Aÿ Afëöÿ LÿçF ? Lÿ'~ f{~
¨çæÀÿê æ Lÿ'~ {LÿDô ÉÀÿêÀÿæÀÿê ? ¯ÿÖëÿ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ A{s æ
AëÿÀÿæS ¯ÿçÜÿêÿ ¨ëÀëÿÌ ÿæ {Lÿ{¯ÿ {ÿQ# ¨æÀÿçd;ÿç ÿæ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ {Lÿ{¯ÿ
{ÿQ# ¨æÀÿç{¯ÿ ? `ÿëÿ}SÀëÿ `ÿçÿLëÿ ÓæDôsçLÿÀÿç FLÿþæÿ÷ BÎZÿ AëÿÀÿí¨ ÀÿæS
Üÿ] AëÿÀÿæS A{s æ AëÿÀÿæSêZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ
þæ {ÿ ¯ÿ¿$æ þæ `ÿ ¯ÿçþí|ÿµÿæ{¯ÿæ
õÿÎ´æ Àíÿ¨ó {WæÀÿþêõÿYúÿþ{þÿþú æ
¯ÿ¿{¨ÿµÿê ¨÷êÿþÿæ ¨ëÿÖ´ó
ÿ{ÿ¯ÿ {þ Àÿíþþçÿó ¨÷¨É¿ ææ49ææ
FÜÿç¨Àÿç {þæÀÿ FÜÿç ¯ÿçLÿÀÿæÁÿ Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ# ëÿþLÿë ¯ÿ¿æLëÿÁÿÿæ ÿ {ÜÿD

F¯ÿó þí|ÿµÿæ¯ÿ þ ÿ ÀÿÜëÿ Lÿç µÿßµÿêÿ {ÜÿæB AàÿSæ {ÜÿæB¾ç¯ æ ¯ÿÿöþæÿ
ëÿ{þ µÿß ÀÿÜÿçÿ H ¨÷êÿç¾ëNÿ þÿÿ´æÀÿæ {þæÀÿ FÜÿç Àíÿ¨Lëÿ A$öæúÿ `ÿëÿµÿöëf
Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ æ
Óófß D¯ÿæ`ÿ
Bÿ¿fëöÿó ¯ÿæÓë{ÿ¯ÿÖ{$æNÿ´æ
Ó´Lÿó Àíÿ¨ó ÿÉößæþæÓ µíÿß æ
AæÉ´æÓßæþæÓ `ÿ µÿêÿ{þÿó
µÿíÿ´æ ¨íÿ {Óòþ¿¯ÿ¨ëþöÜÿææ ææ50ææ
Óó¾ß LÿÜÿç{àÿ, Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿæÓ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¯ÿæÓë{ÿ¯ÿ AfëöÿZëÿ FÜÿç¨Àÿç
LÿÜÿç ¨ëÿ {ÓÜÿçç¨Àÿç `ÿëÿµÿöëf Àíÿ¨Lëÿ {ÿQæB{àÿ æ ¨ëÿ þÜÿææ É÷êLÿõÐ
"{Óòþ¿¯ÿ¨ë'- A$öæúÿ ¨÷Ó {ÜÿæB µÿßµÿêÿ AfëöÿZë {ò¾ö¿ {ÿ{àÿ
Afëöÿ LÿÜÿç{àÿ -
Afëÿö D¯ÿæ`ÿ
õÿ{Î´ÿó þæëÿÌó Àíÿ¨ó ÿ¯ÿ {Óòþ¿ó fÿæÿöÿ æ
BÿæÿþÓ½ç Óó¯õÿÿ Ó{`ÿÿæ ¨÷Lõÿÿçó Sÿ ææ51ææ
{Üÿ fÿæÿöÿ ! Aæ¨~Zÿ Aÿ¿;ÿ Éæ;ÿ FÜÿç þëÿÌ¿ Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#
¯ÿÿöþæÿ þëô ¨÷Ó `ÿçÿ {ÜÿæB ÿçfÀÿ Ó´µÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ© {Üÿàÿç æ Afëöÿ LÿÜÿç$#{Áÿ
µÿæS¯ÿæÿ ! ¯ÿÿöþæÿ Aæ¨~ {þæ{ÿ {ÓÜÿç `ÿëÿµëÿfö Àíÿ¨ ÿÉöÿ LÿÀÿæ;ëÿÿæ {¾æ{SÉ´Àÿ
{ÓÜÿç Àíÿ¨ ÿÉöÿ LÿÀÿæB{àÿ þ, Lÿç;ëÿ Afëöÿ {¾{¯ {ÿQ#{àÿ ÿ Lÿ~
¨æB{àÿ ? "þæëÿÌóÀíÿ¨þú' - þëÿÌ¿ Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#{àÿ æ ¯ÿÖëÿ ¨÷æ© ¨{Àÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] `ÿëÿµÿöëf F¯ÿó Aÿ;ÿ µëÿf LëÿÜÿæ¾æB$æ;ÿç æ ëÿBµëÿf ¾ëNÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
ÿ AëÿÀÿæSêZÿ Óþä{Àÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ Aÿ¿ÿ÷ {LÿDôvÿæÀëÿ {LÿÜÿç Ó½Àÿ~ LÿÀÿç$æF
{ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {ÓÜÿç Ó½Àÿ~ÿ LÿÿöêZÿvÿæ{Àÿ fæSõÿ A$öæúÿ Àÿ$ê {ÜÿæB
ÿæÜÿæZÿë þ þæSö ÿÉöÿ LÿÀÿæB$æ;ÿç æ µÿífæ Lÿæ¾ö¿Àÿ ¨÷ÿêLÿ A{s æ {Ó
µÿçÿ{Àÿ þ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó ¯ÿæÜÿæ{Àÿ þ æ FÜÿæ Üÿ] `ÿëÿµÿöëf Ó´Àíÿ¨
A{s æ ÿæÜÿæZÿ Üÿæÿ{Àÿ É\ÿ, `ÿLÿ÷ , Sÿæ F¯ÿó ¨ÿ½ Lÿ÷þÉ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ àÿä
{WæÌ, Óæÿ `ÿLÿ÷Àÿ ¨÷¯ÿÿöÿ, B¢ÿ÷çßþæÿZÿ ÿþÿ F¯ÿó ÿþöÁÿ , ÿ{àÿö¨
Lÿæ¾ö¿äþÿæÀÿ ¨÷ÿêLÿ þæÿ÷ æ FÜÿæ Üÿ] LÿæÀÿ~ {¾, `ÿëÿµÿöëf Àíÿ¨{Àÿ ÿæÜÿæZëÿ
{ÿQ#àÿæ ¨{Àÿ þ Afëöÿ þëÿÌ¿ Àíÿ¨{Àÿ Üÿ] ¨æB{àÿ æ `ÿëÿµÿöëf, þÜÿæ¨ÀëÿÌZÿ

ÉÀÿêÀÿ F¯ÿó Ó´Àíÿ¨ ÿ´æÀÿæ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌÀÿ ÿæþ A{s æ ÿæ
{Lÿò~Óç `ÿæ{Àÿæsç Üÿæÿ¯ÿæàÿæ É÷êLõÿÐ $#{à æÿ
ÓëëÿÿöÉöþçÿó Àíÿ¨ó õÿÎ¯ÿæÿÓç ßÿ½þ æ
{ÿ¯ÿæ A¨¿Ó¿ Àíÿ¨Ó¿ ÿçÿ¿ó ÿÉöÿLÿæYúÿäç~ ææ52ææ
þÜÿææ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ ! {Üÿ Afëÿö ! {þæÀÿ FÜÿç Àíÿ¨ {ÿQ#¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ Aÿ¿;ÿ ëÿàÿöµÿ, {¾¨Àÿç Lÿç ëÿ{þ {ÿQ#à æ LÿæÀÿ~ {ÿ¯ÿÿæ þ
Ó{ÿð¯ÿ FÜÿç Àíÿ¨Àÿ ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ Bdæ ÀÿQ#$æ;ÿç æ ¯ÿÖëÿ {àÿæ{Lÿ Ó¡ÿþæÿZëÿ
¯ëÿlç ¨æÀÿçÿ$æ;ÿç æ ¨Àÿþ SëÀëÿ{ÿ¯ÿ ¨íf¿ ÓúÿÓèÿç þÜÿæÀÿæf A;ÿ {¨÷Àÿ~æ
LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¨íÿö þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ Lÿç;ëÿ {àÿæ{Lÿ ÿæÜÿæZëÿ ¨æSÁÿ þæëÿ$#{àÿ æ
{LÿDô {LÿDô ¨ë~¿ææZëÿ AæLÿæÉ¯ÿæ~ê {Üÿàÿæ {¾, FÜÿç þÜÿææ ÓúÿSëÀëÿ As;ÿç æ
{Lÿ¯ÿÁÿ {Óþæ{ÿ Üÿ] ÿæZëÿ Üÿõÿß{Àÿ Àÿç ¨æÀÿç{àÿ, ÿæZÿÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨æB{àÿ
F¯ÿó ÿçfÀÿ ¨Àÿþ Sÿç þ ¨æBS{àÿ æ FÜÿæ Üÿ] É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾æÜÿæÀÿ
Üõÿÿß{Àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ fæSõÿ ÀÿÜÿçdç, {ÓÜÿç {ÿ¯ÿÿæþ{ÿ þ FÜÿç Àíÿ¨
ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ AæLÿæóäæ ÀÿQ#$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ ¾j, ÿæÿ A$¯ÿæ {¯ÿÿæßÿ
ÿ´æÀÿæ Aæ¨~ {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ AæÓ;ÿç ? {ÓÜÿç þÜÿææ LÿÜÿç{àÿ -
ÿæÜÿôó {¯ÿ{ÿðÿö ÿæ¨Óæ ÿ ÿæ{ÿÿ ÿ {`ÿf¿ßæ
ÉLÿ¿ F¯ÿó ¯ÿç{æ ÿ÷Îëó õÿÎ¯ÿæÿÓç þæó ß$æ ææ53ææ
ÿæ {ÿ¯ÿ ÿ´æÀÿæ, ÿæ ÿ¨ÿ´æÀÿæ, ÿæ ÿæÿÿ´æÀÿæ, ÿæ ¾j ÿ´æÀÿæ þëô
FÜÿç¨Àÿç {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ Óëàÿµÿ A{s æ {¾Dô ¨Àÿç ëÿ{þ {ÿQ#àÿ {ÿ{¯ÿ Lÿ~
Aæ¨~Zëÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ {Lÿò~Óç D¨æß ÿæÜÿ] æ {Ó þÜÿææ LÿÜÿ;ÿç {¾,
{SæsçF D¨æß ÀÿÜÿçdç -
µÿNÿ¿æ ÿ´ÿÿ¿ßæ ÉLÿ¿ AÜÿ{þ¯ÿó ¯ÿç{æfëöÿ
jæëÿó ÿ÷Îëó `ÿ ÿ{ÿ´ÿ ¨÷{¯ÿÎëó `ÿ ¨Àÿó ÿ¨ ææ54ææ
{Üÿ {É÷Ï ÿ¨ ¾ëNÿ Afëöÿ ! Aÿÿ¿ µÿNÿçÿ´æÀÿæ A$öæúÿ {þæ ¯ÿ¿ÿêÿ
Aÿ¿ {LÿDô {ÿ¯ÿÿæZÿ Ó½Àÿ~ ÿLÿÀÿç, Aÿÿ¿ É÷æ ÿ´æÀÿæ , þëô FÜÿç¨Àÿç ¨÷ÿ¿ä
{ÿQ#¯ÿæ ÿçþ{;ÿ, ÿÿ´ÿ´æÀÿæ Óæäæúÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ þ Óëàÿµÿ {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷æ©ç {Lÿ¯ÿÁÿ {SæsçF ÓëSþ
D¨æß Aÿÿ¿ µÿNÿç æ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ jæÿ þ Aÿÿ¿ µÿNÿç{Àÿ ¨Àÿç~ÿ

{ÜÿæB¾æF æ {¾¨Àÿç Lÿç Ó©þ Aæß{Àÿ ÿ÷Î¯ÿ¿ æ ¨í¯ÿö{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ
{¾, ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ ÿæ LÿçF {ÿQ#¨æÀÿçd;ÿç ÿæ LÿçF {ÿQ#¨æÀÿç{¯ÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Lÿç Fvÿæ{Àÿ LÿÜÿëd;ÿç {¾, Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ ÿæ {Lÿ¯ÿÁÿ ëÿþLëÿ Üÿ] {ÿQæ¾ç¯ÿ æ
A¨çëÿ Óæäæÿ fæ~ç {þæ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç {Üÿ¯ÿ æ A$öæúÿ Afëöÿ Aÿÿ¿
µÿNÿZÿ ÿæþ A{s æ FLÿ A¯ÿ×æÀÿ ÿæþ A{s æ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ A{s æ
¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç-
þúÿLÿþöLõÿúÿ þúÿ¨Àÿ{þæ þúÿµÿNÿ Óèÿ¯ÿf}ÿ æ

ÿç{¯ÿ}Àÿ Ó¯ÿöµíÿ{ÿÌë ß Ó þæ{þÿç ¨æ¯ÿ ææ55ææ
{Üÿ Afëÿö ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌ {þæ ÿ´æÀÿæ ÿç}Î Lÿþö, A$öæúÿ ÿçßÿ
Lÿþö, ¾jæ$ö LÿþöLëÿ LÿÀÿç$æF "þúÿ ¨Àÿþ' {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB $æF, ¾çF
{þæÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ, "Óèÿ¯ÿf}ÿ' Lÿç;ëÿ Óèÿ {ÿæÌ{Àÿ ÀÿÜÿç {ÓÜÿç Lÿþö
{ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ Óèÿ {ÿæÌÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB "ÿç{¯ÿðÀÿ Ó¯ÿö µíÿ{ÿÌë'
Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿ{Àÿ {¯ÿðÀÿµÿæ¯ÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB {Ó {þæ{ÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ~ Afëöÿ ¾ë Lÿ{àÿ ? ¨÷ÿçjæ LÿÀÿç Lÿ~ {Ó fßÿ÷$æÿçZëÿ
þæÀÿç{àÿ ? ¾ÿç ÿæZëÿ þæÀÿç$æ{;ÿ, {ÿ{¯ÿ µÿS¯ÿæÿZëÿ {ÿQ# ¨æÀÿçÿ$æ{;ÿ æ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç Afëöÿ {ÿQ#$#{àÿ æ F$#Àëÿ Óç {ÜÿDdç {¾, Sêÿæ{Àÿ
{SæsçF þ {ÉâæLÿ F¨Àÿç ÿæÜÿ] ¾æÜÿæLÿç ¯ÿæÜÿ¿ Üÿæ~LÿæsÀÿ Óþ$öÿ LÿÀëÿdç æ
¾çF ÿç}Î Lÿþö ¾j ¨÷Lÿ÷çßæÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿ, ¾çF Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ
¯ÿ¿ÿêÿ ÷Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ Ó½Àÿ~ þ LÿÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¾çF Óèÿ{ÿæÌÀëÿ AàÿSæ
ÀÿÜÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ¾ë Lÿç¨Àÿç ? {¾{¯ÿ Aæ¨~Zÿ ÓÜÿçÿ LÿçF ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ
Aæ¨~ ¾ë LÿæÜÿæ ÓÜÿçÿ LÿÀÿç{¯ÿ ? Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿÀÿ ¾çF Lÿç {¯ÿðÀÿç
µÿæ¯ÿÀëÿ ÀÿÜÿçÿ, þÿÿ´æÀÿæ þ LÿæÜÿæLëÿ ¨÷ÿæÝÿæÀÿ LÿÅÿÿæ ÿ LÿÀëÿ$æF æ {Ó Üÿ]
{þæ{ÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ Lÿ~ Afëöÿ àÿ|ÿæB Lÿ{àÿ ? {Lÿ{¯ÿ ÿëÜÿô æ
¯ÿÖëÿ Óèÿ {ÿæÌÀëÿ AàÿSæ ÀÿÜÿç {¾{¯ÿ Aæ¨~ `ÿç;ÿÿ{Àÿ àÿæSçÀÿÜÿ;ÿç ÿçöæÀÿçÿ
¾j ¨÷Lÿ÷çßæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¯ÿçLÿæÀÿ ÀÿæS {ÿ´Ì, Lÿæþ
{Lÿ÷ææÿç ëÿföß Éÿø Àíÿ¨{Àÿ ¨÷ÿ¿ä {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¨æÀÿ ¨æB¯ÿæ Üÿ]
¾ë A{s æ
ÿçÍÌö
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷Àÿ»{Àÿ Afëöÿ LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ µÿS¯ÿæúÿ ! Aæ¨~Zÿ
¯ÿçµíÿÿç SëÝçLëÿ þëô ¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ Éë~çàÿç, ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ {þæÀÿ {þæÜÿ ÿÎ
{ÜÿBSàÿæ, Ajæÿ Éþÿ {ÜÿæBSàÿæ Lÿç;ëÿ {¾¨Àÿç Aæ¨~ LÿÜÿç{àÿ, "þëô
Ó¯ÿöÿ÷ ÀÿÜÿçdç', FÜÿæLëÿ þëô ¨÷ÿ¿ä {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç æ ¾ÿç {þæ ÿ´æÀÿæ {ÿQ#¯ÿæ
Ó»¯ÿ {Üÿ¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Lÿõ¨æLÿÀÿç {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨ ÿÉöÿ LÿÀÿæ;ëÿ æ Afëöÿ ¨÷çß ÓQæ
$#{àÿ H Aÿÿ¿ {Ó¯ÿLÿ $#{àÿ æ AÿF¯ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {Lÿò~Óç ¨÷ÿç¯ÿæÿ
ÿLÿÀÿç ëÿÀÿ;ÿ {ÿQæB¯ÿæ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$#{àÿ- ¯ÿÿöþæÿ {þæ µÿçÿ{Àÿ Üÿçô vÿçAæ
{ÜÿæB$#¯ÿæ Ó©Ì} F¯ÿó ÿæÜÿæZÿ vÿæÀëÿ þ ¨í¯ÿöÀëÿ fÿ½ {ÜÿæB$#¯ÿæ JÌçþæÿZëÿ
{ÿQ æ ¯ÿ÷Üÿ½æ F¯ÿó ¯ÿçÐëZëÿ þ {ÿQ æ Ó¯ÿöÿ÷ ¨÷ÓæÀÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {þæÀÿ
{ÿfLëÿ {ÿQ æ {þæÀÿ Üÿ] ÉÀÿêÀÿ{Àÿ {SæsçF ×æÿ{Àÿ `ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿLëÿ
{ÿQ æ Lÿç;ëÿ Afëöÿ AæQ#Lëÿ þÁÿçþÁÿç Üÿ] ÀÿÜÿçS{àÿ æ FÜÿç¨Àÿç {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ ëÿBÿçÿç {ÉâæLÿ ¨¾ö¿;ÿ Aÿ¯ÿÀÿÿ {ÿQæB `ÿæàÿç{àÿ æ Lÿç;ëÿ AfëöÿZÿë
Lÿçdç þ {ÿQæSàÿæ ÿæÜÿ] æ Ó¸íÿö ¯ÿçµíÿÿç {¾æ{SÉ´ÀÿZÿvÿæ{Àÿ {Ó Óþß{Àÿ
þ $#àÿæ Lÿç;ëÿ AfëöÿZëÿ {Ó Óæþæÿ¿ þëÿÌ¿ ¨Àÿç Üÿ] ÿçÉë$#{àÿ æ {ÿ{¯ÿ
FÜÿç¨Àÿç {ÿQæB {ÿQæB {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Üÿvÿæúÿ AsLÿç¾æB LÿÜÿç{àÿ-
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç `ÿäëÿ´æÀÿ ëÿ{þ {þæ{ÿ {ÿQ# ¨æÀÿç¯ ÿæÜÿ] æ ÿçf ¯ëÿç
þæþ{Àÿ ëÿ{þ {þæ{ÿ ¨ÀÿQ# ¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¯ÿÿöþæÿ þëô ëÿþLëÿ {ÓÜÿç õÿÎç
{ÿDdç, ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ ëÿ{þ {þæ{ÿ {ÿQ#¨æÀÿç¯ÿ æ µÿS¯ÿæÿ ÿ Óæþÿæ{Àÿ Üÿ]
D¨×çÿ $#{àÿ æ Aföëÿ {ÿQ#{àÿ, ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ {ÿQ#{àÿ æ {ÿQ#ÓæÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ
äëÿ÷ÿøsç ÿçþ{;ÿ äþæ ¨÷æ$öÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç{àÿ æ ¾æÜÿæ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ëÿsç
ÿ$#àÿæ æ DÿæÜÿÀÿ~ ÿçþ{;ÿ- µÿS¯ÿæÿ ! {Lÿ{¯ÿ þëô Aæ¨~Zëÿ LõÿÐ, ¾æÿ¯ÿ
F¯ÿó {Lÿ{¯ÿ {Lÿ{¯ÿ ÓQæ þ LÿÜÿç{ÿBdç æ F$#¨æBô Aæ¨~ {þæ{ÿ äþæ
LÿÀÿ;ëÿ æ É÷êLõÿÐ äþæ þ Lÿ{àÿ LÿæÀÿ~ AfëöÿZÿ ¨÷æ$öÿæLëÿ Ó´LÿæÀÿ LÿÀÿç {Ó
{Óòþ¿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ AæÓç AfëöÿZëÿ {ð¾ö¿ {ÿ{àÿ æ
¯ÿÖëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç¯ÿæ A¨Àÿæ ÿ$#àÿæ æ {Ó É¿æþ ¯ÿÿö Üÿ] ÿ
$#{àÿ, Lÿç¨Àÿç {SæÀÿæ {¯ÿæàÿç LÿÜÿç$æ{;ÿ ? ¾ëÿ¯ÿóÉ{Àÿ Üÿ] fÿ½ {ÜÿæB$#{àÿ æ
É÷êLõÿÐ Ó´ßó ÿçfLëÿ ÓQæ {¯ÿæàÿç þæëÿ$#{àÿ æ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ ÓæLÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿë ¨÷${þ F¨Àÿç Üÿ] ¯ëÿlç$æ;ÿç æ Lÿçdç ÿæZëÿ Àíÿ¨ F¯ÿó AæLÿæÀÿ{Àÿ
þ Ó{ºæ#ÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ ÿæZÿÀÿ ¯õÿÿç ÿ´æÀÿæ ÿæZëÿ xÿæLëÿ$æ;ÿç æ
Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ ÿæZëÿ ÿçfÀÿÜÿ] ÓþLÿä þæëÿ$#{àÿ æ ÿæÜÿæZÿ ¾$æ$ö Ó´Àíÿ¨Lëÿ
¯ëÿlçÿ$æ;ÿç æ ÿæZÿÀÿ A`ÿç;ÿ¿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Afëöÿ ¯ëÿlç{àÿ ÿ ¨æB{àÿ {¾, F ÿæ
ÿ LÿÁÿæ, ÿæ ÿ {SæÀÿæ, ÿæ {LÿDô LíÿÁÿÀÿ F¯ÿó ÿæ LÿæÜÿæÀÿ Óæ$# Üÿ] As;ÿç æ
FÜÿæZÿ Óþæÿ LÿçF þ ëÿÜÿô;ÿç æ {ÿ{¯ÿ ÓQæ Lÿç¨Àÿç ? ¯ÿÀÿæ¯ÿÀÿ Lÿç¨Àÿç ? FÜÿæ
ÿ A`ÿç;ÿ¿ Ó´Àíÿ¨ A{s æ ¾æÜÿæZëÿ {Ó Ó´ßó {ÿQæB{¯ÿ, {ÓÜÿ] ÿæZëÿ {ÿQ#
¨æÀÿç$æF Aÿ Afëöÿ ÿçf ¨÷æÀÿ»çLÿ µíÿàúÿ ÿçþ{;ÿ äþæ þæSç{àÿ æ
¨÷É§ Dvëÿdç, {¾{¯ÿ LõÿÐ LÿÜÿç¯ÿæ A¨Àÿæ, {ÿ{¯ÿ ÿæZÿÀÿ ÿæþ Lÿç¨Àÿç
f¨æ¾ç¯ÿ ? ¾æÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ f¨ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Ó´ßó LÿÜÿç{àÿ æ f¨
LÿÀÿç¯ÿæÀÿ {¾Dô ¯ÿç# ¯ëÿlæB{àÿ, {ÓÜÿç ¯ÿç#{Àÿ Aæ¨~ `ÿç;ÿÿ-Ó½Àÿ~ LÿÀÿ;ëÿ æ
ÿæÜÿæ {ÜÿDdç, Hþç{ÿ¿LÿæäÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿ¿æÜÿÀÿúÿ þæþëÿ Ó½Àÿúÿ- "Hþú'
FÜÿæ Aäß ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ¨¾ö¿æß A{s æ Hô AÜÿþú Ó Hþú æ ¾çF ¯ÿ¿æ©, {ÓÜÿç Óÿæ
{þæ µÿçÿ{Àÿ dë¨ç ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ Üÿ] HþúÀÿ AæÉß æ Aæ¨~ FÜÿæÀÿ f¨ LÿÀÿ;ëÿ
F¯ÿó æÿ {þæÀÿ LÿÀÿ;ëÿ æ Àíÿ¨ ÿçfÀÿ F¯ÿó ÿæþ HþúÀÿ LÿÜÿç{àÿ æ
Aföëÿ ¨÷æ$öÿæ Lÿ{àÿ {¾, `ÿëÿµÿöëfÀíÿ¨{Àÿ ÿÉöÿ ÿçA;ëÿ æ É÷êLõÿÐ
{ÓÜÿç {Óòþ¿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ æÀÿ~ Lÿ{àÿ Afëöÿ LÿÜÿç{àÿ µÿS¯ÿæúÿ ! Aæ¨~Zÿ
FÜÿç þæÿ¯ÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ# ¯ÿÿöþæÿ þëô ¨÷Lõÿÿç× {Üÿàÿç æ þæSç$#{àÿ `ÿëÿµÿöëf
Àíÿ¨ Lÿç;ëÿ {ÿQæB{àÿ þëÿÌ¿ Àÿí¨ æ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ÉæÉ´ÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæB$#¯ÿæ
{¾æSê ÉÀÿêÀÿ{Àÿ FvÿæÀÿ ÀÿÜÿç þ ¯ÿæÜÿ¿ ëÿB Üÿæÿ{Àÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æF F¯ÿó
A;ÿÀÿææ{Àÿ fæSõÿ {ÜÿæB {¾DôvÿæÀëÿ {¾Dô µÿæ¯ëÿLÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿë$æF, FLÿ
Óþß{Àÿ Ó¯ÿöÿ÷ ÿæÜÿæZÿ Üõÿÿß{Ó fæSõÿ {ÜÿæB {¨÷ÀÿLÿ Àíÿ¨{Àÿ Lÿæ¾ö¿
LÿÀÿç$æ;ÿç Üÿæÿ ÿæZÿÀÿ Lÿæ¾ö¿Àÿ ¨÷ÿêLÿ A{s æ FÜÿæ Üÿ] `ÿëÿµÿöëf A{s æ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ {þæÀÿ FÜÿç Àÿí¨Lëÿ ÿæLÿçF
{ÿQ#dç ÿæ µÿ¯ÿçÌ¿{Àÿ þ LÿçF {ÿQ# ¨æÀÿç¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ ÿ Sêÿæ Aæ»þæÿZÿ
ÿçþ{;ÿ ¯ÿ¿$ö A{s æ ÿæÜÿôç, {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {SæsçF D¨æß ÀÿÜÿçdç æ
¾çF{þæÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ, {þæÀÿ ¯ÿ¿ÿêÿ ¾çF Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ Ó½Àÿ~ ÿLÿÀÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ
{þæÀÿ Üÿ] `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ þëô ¨÷ÿ¿ä {ÿQ#¯ÿæ{Àÿ,
ÿÿ´ÿ´æÀÿ fæ~ç¯ÿæ{Àÿ F¯ÿó ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þ Óëàÿµÿ A{s æ A$öæúÿ
Afëöÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ $#{àÿ æ µÿNÿçÀÿ ¨Àÿçþæf}ÿ Àíÿ¨ {ÜÿDdç AëÿÀÿæS, BÎZÿ
AëÿÀíÿ¨ àÿSæ¯ÿ æ þçàÿ Üÿ] ÿ ÀÿWë¨ÿç ¯ÿçëÿ AëÿÀÿæSæ æ AëÿÀÿæS ¯ÿçÜÿêÿ ¨ëÀëÿÌ
ÿæ {Lÿ{¯ÿ ¨æBdç F¯ÿó ÿæ ¨æB¨æÀÿç¯ÿ ? AëÿÀÿæS ÿ$æB LÿçF àÿä$Àÿ
f¨, ÿæÿ, ÿ¨, {¾æS Lÿ{àÿ þ {Ó ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ Aÿ BÎZÿ
AëÿÀíÿ¨ ÀÿæS A$¯ÿæ Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿçÿæ;ÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
{ÉÌ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! {þæ ÿ´æÀÿæ ÿç}Î LÿþöLëÿ
LÿÀÿ æ {þæÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ {ÜÿæB {þæÀÿ ÉÀÿ~ {ÜÿæB, Lÿç;ëÿ Óèÿ {ÿæÌÀëÿ
AàÿSæ ÀÿÜÿç A$öæúÿ Óèÿ {ÿæÌ{Àÿ FÜÿç Lÿþö {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ Óèÿ
{ÿæÌ FÜÿç LÿþöÀÿ Ó¸æÿçÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ ¯ÿæLÿ A{s æ ¾çF {¯ÿðÀÿ µÿæ¯ÿÀëÿ
ÀÿÜÿçÿ {ÓÜÿ] {þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æF æ {¾{¯ÿ Óèÿ {ÿæÌ Üÿ] ÿæÜÿ], {¾Dôvÿæ{Àÿ
¾çF {¯ÿðÀÿµÿæ¯ÿÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {Ó Üÿ] {þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æF æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Óèÿ
{ÿæÌ Üÿ] ÿæÜÿ] {¾Dô vÿæ{Àÿ Aæ»Zëÿ dæÝç Aÿ¿ {LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç æ {¯ÿðÀÿµÿæ¯ÿÀÿ
þæÿÓçLÿ ÓZÿÅÿ þ ÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ ¾ë Lÿç¨Àÿç ? ¯ÿæÜÿæÀÿ ëÿÿçAæ{Àÿ àÿ|ÿæB
lSÝæ F¨Àÿç {ÜÿæB$æ æ Lÿç;ëÿ ¯ÿçfß ¨æB$#¯ÿæ {àÿæLÿZëÿ þ þÁÿçÿ$æF æ
ëÿföß ÓóÓæÀÿ Àíÿ¨ê Éÿ÷Lëÿ AÓèÿÿæ Àíÿ¨ê ÉÚ ÿ´æÀÿæ Lÿæsç ¨Àÿþ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
¨æB¾ç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¯ÿçfß {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ¨d{Àÿ ¨Àÿæfß
ÿ$æF æ
FÜÿç Aæß{Àÿ ¨÷${þ {¾æS{É´Àÿ É÷êLõÿÐ AfëöÿZëÿ õÿÎç ¨÷ÿæÿ
Lÿ{àÿ æ ¨ë~ç ÿçfÀÿ ¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ÿÉöÿ LÿÀÿæB{àÿ- Aÿ
{¾æSÉæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ "¯ÿç É ´ À í ÿ ¨ ÿÉö ÿ {¾æSæ'
ÿæ{þðLÿæÿ{Éææß ææ11ææ
FÜÿç ¨÷Lÿæ{Àÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæ Àíÿ¨ê D¨ÿçÌÿ F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ÿÉöÿ
{¾æSæ' ÿæþLÿ FLÿæÿÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
AÝSÝæÿ¢ÿLõ ÿ {ÿ É÷ ê þú ÿ µÿS¯ÿú ÿ Sêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ
µÿæ{Ì¿"¯ÿçÉ´Àíÿ¨ ÿÉöÿ {¾æ{Sæ ÿæ{þðLÿæÿ{Éææß ææ11ææ
C
A$ ÿ´æÿ{Éææß
FLÿæÿÉ AæßÀÿ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ É÷êLõÿÐ ¯ÿæÀÿºæÀÿ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, {Üÿ
Afëöÿ ! {þæÀÿ FÜÿç Ó´Àíÿ¨ ¾æÜÿæLëÿ ëÿ{þ ÿÉöÿ Lÿàÿ, ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ ÿæ
¨í¯ÿöÀëÿ {LÿÜÿç {ÿQ#$#{àÿ, ÿæ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ LÿçF {ÿQ#¨æÀÿç{¯ÿ æ þëô ÿæ ÿ¨
ÿ´æÀÿæ, ÿæ ¾j ÿ´æÀÿæ F¯ÿó ÿæ ÿæÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿÉöÿ {ÿ¯ÿæ{Àÿ Óëàÿµÿ {ÜÿæB$æF æ
Lÿç;ëÿ Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ A$öæúÿ {þæÀÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {LÿDôvÿæ{Àÿ þ É÷æ
¯ÿçbÿç ÿ {ÜÿD, ÿçÀÿ;ÿÀÿ {ÿðÁÿæÀÿ¯ÿúÿ {þæÀÿ `ÿç;ÿÿ ÿ´æÀÿæ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç,
{¾¨Àÿç ëÿ{þ {ÿQ#àÿ, þëô ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ, ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ Óæäæúÿ fæ~ç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ F¯ÿó ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þ Óëàÿµÿ {ÜÿæB$æF æ Aÿ {Üÿ Afëöÿ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ Üÿ] `ÿç;ÿÿ LÿÀÿ, µÿNÿ ÜëÿA ! AæßÀÿ {ÉÌ{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ
Aföëÿ ëÿ{þ {þæ ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö LÿÀÿ æ þúÿ ¨Àÿþ
A¨çëÿ {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB Lÿþö LÿÀÿ æ Aÿÿ¿ µÿNÿç Üÿ] ÿæÜÿæÀÿ ¨÷æ©çÀÿ
FLÿþæÿ÷ þæSö A{s æ FÜÿæ D¨{Àÿ AfëöÿZÿ ¨÷É§ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ $#àÿæ {¾,
¾çF A¯ÿ¿Nÿ AäÀÿZÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó ¾çF Aæ¨~Zÿ ÓSë~ D¨æÓÿæ
LÿÀÿ;ÿç, FÜÿç DµÿßZÿ þ{Àÿ {É÷Ï LÿçF ?
Fvÿæ{Àÿ FÜÿç ¨÷É§Lëÿ Afëöÿ ÿõÿÿêß$Àÿ DvÿæDd;ÿç æ õÿÿêß Aæß{Àÿ
LÿÜÿç$#{àÿ {¾, µÿS¯ÿæúÿ ¾ÿç ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS A{¨äæ ÓæóQ¿ {¾æS
Aæ¨~Zëÿ {É÷Ï þæÿ¿, {ÿ{¯ÿ Aæ¨~ FÜÿç µÿßZÿÀÿ Lÿþö{Àÿ {þæ{ÿ LÿæÜÿ]Lÿç
àÿSæDd;ÿç ? FÜÿæLëÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ- Afëöÿ ! ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS µÿàÿ
àÿæSë A$¯ÿæ jæÿ{¾æS, Dµÿß õÿÎç{Àÿ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç¯ÿ æ FÿçLÿç
¨{Àÿ þ ¾çF B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ Óó¾þ LÿÀÿç þÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÌß-
¯ÿæÓÿæÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç$æF, {Ó ÿ»æ`ÿæÀÿê A{s, jæÿê ëÿÜÿô æ Aÿ {Üÿ
Afëöÿ ! ëÿ{þ Lÿþö LÿÀÿ æ {LÿDô Lÿþö LÿÀÿç¯ÿ ? ÿçßÿó LÿëÀëÿ Lÿþöÿ´ó æ A$öæúÿ
ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö LÿÀÿ æ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö Lÿ~ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜëÿd;ÿç
ßjæ$öæúÿ Lÿþö{~æ- A$öæúÿ ¾j ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] FLÿþæÿ÷ Lÿþö æ ¾jÀÿ ¯ÿç#
ÿ´æÿÉ Aæß 267
LÿÜÿç{àÿ- ¾æÜÿæ AæÀÿæÿæ `ÿç;ÿÿÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ, ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ

¨÷Lÿ÷çßæ æ {¾{¯ÿ ÿçÍæþ Lÿþö þæSö F¯ÿó jæÿ þæSö Dµÿß{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ]
{ÜÿæB$æF, ßjæ$ö Lÿþö LÿÀÿæ¾æF, Lÿç÷ßæ {SæsçF Üÿ] A{s, {ÿ{¯ÿ ¨æ$öLÿ¿
Lÿç¨Àÿç ? µÿNÿ LÿþöLëÿ Óþ¨ö~ LÿÀÿç, BÎZÿ AæÉ÷çÿ {ÜÿæB ¾jæ$ö Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ Aÿ¿ ÓæóQ¿ {¾æSê ÿçf ÉNÿçLëÿ Óþæÿæ{Àÿ
ÀÿQ# ÿçf µÿÀÿÓæ{Àÿ {ÓÜÿç Lÿþö{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæB$æF æ ¨íÿö Àíÿ¨{Àÿ
¨ÀÿçÉ÷þ LÿÀÿç$æF æ
öþ Aæß{Àÿ Afëöÿ ¨ëÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ µÿS¯ÿæÿ ! Aæ¨~ {Lÿ{¯ÿ
ÓæóQ¿ {¾æSÀÿ LÿþöLëÿ ¨÷ÉóÓæ LÿÀëÿd;ÿç ÿ {Lÿ{¯ÿ Óþ¨ö~ þæþ{Àÿ ÿçÍæþ
Lÿþö {¾æSÀÿ ¨÷ÉóÓæ LÿÀëÿd;ÿç æ DµÿßZÿ þ{Àÿ {É÷Ï LÿçF ? F¨¾ö¿;ÿ
Afëöÿ ¯ëÿlç ¾æB$#{àÿ {¾ Lÿþö Dµÿß õÿÎç{Àÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] {Üÿ¯ÿ, {Üÿ{àÿ þ
Dµÿß þæSö{Àÿ {É÷Ï þæSöLëÿ {Ó ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôd;ÿç æ É÷êLõÿÐ
LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! Dµÿß õÿÎç{Àÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿD$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
{þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ÓæóQ¿ {¾æS A{¨äæ ÿçÍæþLÿþö {¾æS
{É÷Ï A{s æ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ ÿæ LÿçF {¾æSê {ÜÿæB$æF
F¯ÿó ÿæ {LÿÜÿç jæÿê {ÜÿæB$æ;ÿç æ ÓæóQ¿ {¾æS ëÿÍÀÿ A{s æ {Ó$#{Àÿ
Lÿvÿçÿÿæ ¯ÿÜëÿÁÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ F$#{Àÿ õÿÿêß $Àÿ Afëöÿ FÜÿç ¨÷É§ ÀÿQ#d;ÿç
{¾, µÿS¯ÿæÿ ! Aæ¨~Zÿvÿæ{Àÿ Aÿÿ¿ µÿNÿç{Àÿ àÿæSç$#¯ÿæ, A¯ÿ¿Nÿ AäÀÿ
D¨æÓÿæ{Àÿ (ÓæóQ¿ þæSö{Àÿ) àÿæSç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, FÜÿç ëÿBsç þæSö{Àÿ ¾æD$#¯ÿæ
¯ÿ¿NÿçZÿ þ{Àÿ {É÷Ï LÿçF ?
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
F¯ÿó ÓÿÿßëNÿæ {ß µÿNÿæÖæ´ó ¨ßö¿ë¨æÓ{ÿ æ
{ß `ÿæ¨¿äÀÿþ¯ÿ¿Nó {ÿÌæó {Lÿ {ßæS¯ÿçÿþæ ææ1ææ
"F¯ÿó' A$öæúÿ FÜÿç¨Àÿç ¾æÜÿæ ¯ÿÿöþæÿ Aæ¨~ ¯ÿç# LÿÜÿç{àÿ, vÿçLúÿ
FÜÿç ¯ÿç# AÿëÓæ{Àÿ Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ Aæ¨~Zÿ ÉÀÿ~ {ÿB, Aæ¨~Zÿvÿæ{Àÿ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB Aæ¨~Zëÿ Ó¸íÿö Àíÿ¨{Àÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó
Aÿ¿ {àÿæ{Lÿ ¾çFLÿç Aæ¨~Zÿ ÉÀÿ~æ¨ ÿ{ÜÿæB Ó´ÿ¦ Àíÿ¨{Àÿ ÿçfÀÿ
µÿÀÿÓæ{Àÿ {ÓÜÿç Aäß H A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨Àÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {¾Dô$#{Àÿ
Aæ¨~ þ ×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ FÜÿç ëÿB ¨÷LÿæÀÿ µÿNÿþæÿZÿ þ{Àÿ A#Lÿ Dÿþ
{¾æS{¯ÿÿæ LÿçF ? FÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -

É÷êµÿS¯ÿæÿë¯ÿæ`ÿ
þß¿æ{¯ÿÉ¿ þ{ÿæ{ßþæó ÿçÿ¿ßëNÿæ D¨æÓ{ÿ æ
É÷ßæ ¨Àÿ{ßæ{¨ÿæ{Ö {þ ßëNÿÿþæ þÿæ ææ2ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {þævÿæ{Àÿ þÿLëÿ FLÿæS÷ LÿÀÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þævÿæ{Àÿ
Óó¾ëNÿ {ÜÿæB {¾Dô µÿNÿ ¨ÀÿþææZÿ ÓÜÿçÿ Óº¤ÿ ÀÿQ#$æF {É÷Ï É÷æ¾ëNÿ
{ÜÿæB {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç$æF, ÿæÜÿæZëÿ Ó¸íÿö {¾æSêþæÿZÿ þ{Àÿ Aÿç
Dÿþ {¾æSê {¯ÿæàÿç þëô þ{ÿLÿ{Àÿ æ
{ß ÿ´äÀÿþÿç{ÿöÉ¿þ¯ÿ¿Nó ¨ßöë¿¨æÓ{ÿ æ
Ó¯ÿöÿ÷Sþ`ÿç;ÿ¿ó `ÿ Líÿs× þ`ÿàÿó ø¯ÿþú ææ3ææ
Óóÿçß{þ¿¢ÿç÷ßS÷æþó Ó¯ÿöÿ÷ Óþ¯ëÿß æ
{ÿ ¨÷æ¨§&ë¯ÿ;ÿç þæ{þ¯ÿ Ó¯ÿöµíÿÿÜÿç{ÿ Àÿÿæ ææ4ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ B¢ÿç÷ß ÓþëÿæßLëÿ Óþ¿Lúÿ ¨÷Lÿæ{Àÿ Óó¾ÿ LÿÀÿç,
þÿ¯ëÿçÀÿ `ÿç;ÿÿÀëÿ Aÿ¿;ÿ ¨{Àÿ Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨ê, ALÿ$ÿêß Ó´Àíÿ¨ Óÿæ FLÿÀÿÓ
ÀÿÜëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, ÿçÿ¿, A`ÿÁÿ, A¯ÿ¿Nÿ, AæLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ F¯ÿó A¯ÿçÿæÉê ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ
D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç, Ó¸íÿö µíÿÿZÿ Üÿçÿ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç F¯ÿó ÓþÖZÿ vÿæ{Àÿ
Óþæÿ µÿæ¯ÿ¾ëNÿ {ÓÜÿç {¾æSê þ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç, ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ
D¨{ÀÿæNÿ ¯ÿç{ÉÌ~ {þævÿæÀëÿ µÿç ëÿÜÿô æ Lÿç;ëÿ-
{LÿÈ{Éæ#LÿÿÀÿ{ÖÌæþ¯ÿ¿NÿæÓNÿ{`ÿÿÓæþú æ
A¯ÿ¿Nÿæ Üÿç SÿçÿöëQó {ÿÜÿ¯ÿÿçÀÿ¯ÿæ¨¿{ÿ ææ5ææ
{ÓÜÿç A¯ÿ¿Nÿ ¨ÀÿþææZÿvÿæ{Àÿ AæÓNÿ `ÿçÿ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ Óæÿ{Àÿ
{LÿÈÉ ¯ÿç{ÉÌ ÀÿÜÿç$æF æ LÿæÀÿ~ {ÿÜÿæµÿçþæÿê þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ A¯ÿ¿Nÿ
¯ÿçÌßLÿ Sÿç ëÿQ ¨í¯ÿöLÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {ÿÜÿææÓ
ÀÿÜÿçdç, {ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ A¯ÿ¿Nÿ ¨÷æ©ç {Üÿ¯ÿæ ëÿÍÀÿ æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ
f{~ ÓúÿSëÀëÿ $#{àÿ æ A¯ÿ¿Nÿ ¨Àÿþææ ÿæZÿvÿæ{Àÿ ¯ÿ¿Nÿ $#{àÿ æ {Ó
LÿÜëÿ$#{àÿ {¾, þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~ ÿ {ÿB {¾Dô ÓæLÿ ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ
¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç AæSLëÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æF {¾, þëô FÜÿç A¯ÿ×æ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçdç æ
AæSLëÿ FÜÿç A¯ÿ×æLëÿ ¾ç¯ÿç æ þëô ÿçfÀÿ A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿç æ ÿæÜÿæ
{þæÀÿ Üÿ] Ó´Àíÿ¨ {Üÿ¯ÿ æ þôë Üÿ] ÿæÜÿæ A{s æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿç ¨÷æ©çÀÿ ¨÷ÿçäæ
ÿLÿÀÿç ÿçfÀÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ Üÿ] {ÓæÜÿó LÿÜÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF æ FÜÿæ Üÿ] FÜÿç þæSöÀÿ
Ó¯ëÿvÿæÀëÿ ¯ÿÝ ¯ÿææ A{s æ {Ó ëÿQæÁÿßþú AÉæÉ´ÿþú - {Àÿ Üÿ] ¨ëÿ
AæÓç¾æB$æF æ Lÿç;ëÿ ¾çF {þæÀÿ ÉÀÿ~ {ÿB `ÿæàÿç$æF , {Ó-
{ß ëÿ Ó¯ÿöæ~ç Lÿþöæ~ç þßç Óóÿ¿æÓ¿ þúÿ¨Àÿæ æ
Aÿ{ÿ¿{ÿð¯ÿ {ßæ{Sÿ þæó æß;ÿ D¨æÓ{ÿ ææ6æ
¾çF {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB Ó¸íÿö Lÿþö A$öæúÿ AæÀÿæÿæLëÿ {þæ
vÿæ{Àÿ A¨ö~ LÿÀÿç Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ {¾æS A$öæúÿ AæÀÿæÿæ ¨÷÷Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ
ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç µÿfÿ LÿÀëÿ$æ;ÿç-
{ÿÌæóþÜÿó Óþëÿöæ þõëÿ¿ÓóÓæÀÿÓæSÀÿæúÿ æ
µÿ¯ÿæþç ÿ`ÿçÀÿæúÿ ¨æ$ö þß¿æ{¯ÿÉçÿ{`ÿÿÓæþú ææ7ææ
{Lÿ¯ÿÁÿ {þævÿæ{Àÿ `ÿçÿLëÿ àÿSæB$#¯ÿæ µÿNÿZëÿ þëô ÉçW÷ Üÿ] þõÿë¿ Àíÿ¨ê
ÓóÓæÀÿÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç$æF æ FÜÿç¨Àÿç `ÿçÿ àÿSæB¯ÿæ {¨÷Àÿ~æÀÿ Óæÿ ¯ÿç#
D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ¨÷LÿæÉ {ÿDd;ÿç-
þ{ß¿¯ÿ þÿ AæúÿÓ´ þßç ¯ëÿçó ÿç{¯ÿÉß æ
ÿç¯ÿÓçÌ¿Óç þ{ß¿¯ÿ Aÿ Eÿöó ÿ ÓóÉß ææ8ææ
{ÿ~ëLÿÀÿç {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ {þævÿæ{Àÿ Üÿ] þÿ H ¯ëÿçLëÿ àÿSæA æ
FÜÿæ ¨{Àÿ ëÿ{þ {þævÿæ{Àÿ Üÿ] ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç¯ÿ æ F$#{Àÿ ÿç{Áÿþæÿ÷ ÓóÉß
ÿæÜÿ] æ þÿ H ¯ëÿç þ ¾ÿç ÿàÿSæB ¨æÀÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ (Afëöÿ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç$#{àÿ
{¾, þÿLëÿ A¯ÿ{Àÿæ LÿÀÿç¯ÿæ þëô ¯ÿæßë ÓõÿÉ ëÿÍÀÿ þ{ÿ Lÿ{Àÿ) FÜÿæ D¨{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿëd;ÿç -
A$ `ÿçÿó Óþææëÿó ÿ É{Lÿ§æÌç þßç ×çÀÿþú æ
Aµÿ¿æÓ {ßæ{Sÿ ÿ{ÿæ þæþçbÿæ©ëó ÿqß ææ9ææ
¾ÿç ëÿ{þ þÿLëÿ {þævÿæ{Àÿ A`ÿÁÿ ×æ¨çÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ AÓþ$ö, {ÿ{¯ÿ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾æSæµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ {þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ Bdæ ÀÿQ æ {¾Dô AæÝLëÿ
þ `ÿçÿ ¾æDdç, {ÓÜÿçvÿæÀëÿ ¯ÿÁÿ¨í¯ÿöLÿ {üÿÀÿæB Aæ~ç ÿæÜÿæLëÿ AæÀÿæÿæ
`ÿç;ÿÿ Lÿ÷çßæ{Àÿ àÿSæB¯ÿæ ÿæþ Üÿ] Aµÿ¿æÓ A{s æ ¾ÿç F¨Àÿç þ ÿLÿÀÿç
¨æÀÿç¯ÿ {ÿ{¯ÿ-
Aµÿ¿æ{Ó¨¿Óþ{$öæÓç þúÿLÿþö¨Àÿ{þæ µÿ¯ÿ æ
þÿ$öþ¨ç Lÿþöæ~ç Lëÿ¯ÿöúÿ Óççþ¯ÿæ¨úÓ¿Óç ææ10ææ
¾ÿç ëÿ{þ Aµÿ¿æÓ{Àÿ þ AÓþ$ö, {ÿ{¯ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ {þæÀÿ ÿçþ{;ÿ

LÿþöLÿÀÿ A$öæúÿ AæÀÿæÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿÀÿ {ÜÿæB¾æA FÜÿç¨Àÿç {þæÀÿ
¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ Lÿþö LÿÀÿç þ ëÿ{þ {þæÀÿ ¨÷æ©çÀíÿ¨ê ÓççLëÿ Üÿçô ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ
A$öæúÿ ëÿþÀÿ Aµÿ¿æÓ ¾ÿç {ÜÿæB ¨æÀëÿÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Óæÿ ¨${Àÿ Üÿ]
àÿæSç ÀÿÜÿç$æA æ
A{$ðÿÿ¨¿É{NÿæÓç Lÿÿöëó þúÿ{ßæSþæÉ÷çÿ
Ó¯ÿöLÿþöüÿàÿ ÿ¿æSó ÿÿ LëÿÀëÿ ßÿæ¯ÿæúÿ ææ11ææ
¾ÿç FÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ þ AÓþ$ö, {ÿ{¯ÿ Ó¸íÿö Lÿþö üÿÁÿLëÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç A$öæúÿ àÿæµÿ ÜÿæÿçÀÿ `ÿç;ÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç "þ{ÿ¿æS' AæÉ÷çÿ {ÜÿæB
A$öæúÿ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Aæ¯ÿæúÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾æA æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ
{¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB Lÿþö Ó´ÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ, Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Lÿþö üÿÁÿ
ÿ¿æSÀÿ þÜÿÿ´Lëÿ ¯ëÿlæB, {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç -
{É÷{ßæ Üÿç jæÿþµÿ¿æÓæfú jæÿæúÿæÿó ¯ÿçÉçÌ¿{ÿ æ

æÿæúÿ LÿþöüÿÁÿÿ¿æSÖ¿æSæbÿæ;ÿçÀÿÿ;ÿÀÿþú ææ12ææ
{Lÿ¯ÿÁÿ `ÿçÿLëÿ A¯ÿ{Àÿæ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ Aµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ, jæÿ þæSö ÿ´æÀÿæ
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ {É÷Ï A{s æ jæÿ þæSö{Àÿ LÿþöLëÿ Lÿæ¾ö¿ Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ
A{¨äæ æÿ {É÷Ï A{s æ LÿæÀÿ~ æÿ{Àÿ BÎ ÿ ÿçÊÿçÿ Àíÿ{¨ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
æÿvÿæÀëÿ þ Ó¸íÿö LÿþöüÿÁÿ ÿ¿æS {É÷Ï A{s æ LÿæÀÿ~ BÎZÿ ¨÷ÿç
Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Üÿ] {¾æS{Àÿ õÿÎçLëÿ ÀÿQ# Lÿþö üÿÁÿLëÿ ÿ¿æSLÿ{àÿ, ÿæÜÿæZÿ
{¾æS{äþÀÿ ÿæßçÿ´ BÎZÿ D¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç ÿ¿æS ÿ´æÀÿæ {Ó
ÿúÿLÿæÁÿ Üÿ] ¨Àÿþ Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB ¾æB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç {¾, A¯ÿ¿NÿZÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç jæÿþæSö vÿæÀëÿ Óþ¨ö~
ÓÜÿçÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSê {É÷Ï A{s æ Dµÿ{ß {SæsçF Üÿôç
LÿþöLëÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ jæÿþæSöêZÿ ¨${Àÿ ¯ÿ¿¯ÿæÿ A#Lÿ ÀÿÜÿç$æF æ
ÿæÜÿæZÿ Üÿæÿê-àÿæµÿÀÿ ÿæßêÿ´ ÿçf D¨{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿç Óþ¨}ÿ
µÿNÿZÿ ÿæßçÿ´ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ D¨{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ~ë {Ó LÿþöüÿÁÿ ÿ¿æS
ÿ´æÀÿæ AÿçÉçW÷ Éæ;ÿç ¨÷æ© LÿÀÿç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ Éæ;ÿç ¨÷æ© ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~Lëÿ
¯ÿÿöÿæ LÿÀëÿd;ÿç-
A{ÿ´Îæ Ó¯ÿöµíÿÿæÿæó {þðÿ÷ LÿÀëÿ~ F¯ÿ `ÿ æ

ÿçþö{þæ ÿçÀÿÜÿóLÿæÀÿ ÓþëÿQÓëQ äþê ææ13ææ
FÜÿç¨Àÿç Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ, Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ {ÿ´Ì µÿæ¯ÿ
ÀÿÜÿçÿ, ÓþÖZÿ {¨÷þê F¯ÿó {Üÿëÿ ÀÿÜÿçÿ ÿßæÁëÿ As;ÿç ÿ$æ ¾çF þþÿæ
ÀÿÜÿçÿ, AÜÿóLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ, ÓëQ ëÿQÀÿ ¨÷æ©ç{Àÿ Óþÿæ ÿ$æ äþæ¯ÿæúÿ As;ÿæ
Ó;ëÿÎ Óÿÿó {ßæSê ßÿææ õÿ|ÿÿçÊÿß æ
þß¿¨}ÿþ{ÿæ¯ëÿç{ßöæ þÿNÿ Ó {þ ¨÷çß ææ14ææ
¾çF ÿçÀÿ;ÿÀÿ {¾æSÀÿ ¨ÀÿLÿæÏæ{Àÿ Óó¾ëNÿ, àÿæµÿÜÿæÿê{Àÿ Ó;ëÿÎ,
þÿ ÿ$æ B¢ÿ÷çßÓÜÿçÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ ¯ÿÉ¯ÿÿöê LÿÀÿç¨æÀÿçdç, {¾ õÿ|ÿ ÿçÊÿß¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌ A{s, {Ó {þævÿæ{Àÿ A¨}ÿ þÿ¯ëÿç ¾ëNÿ {þæÀÿ µÿNÿ {þæ{ÿ ¨÷çß
A{s æ
ßÓ½æ{æÿ´çf{ÿ {àÿæ{Lÿæ {àÿæLÿæ{æÿ´çf{ÿ `ÿ ß æ
ÜÿÌöæþÌöµÿ{ßæúÿ{¯ÿ{Sðþëö{Nÿæ ß Ó `ÿ {þ ¨÷çß ææ15ææ
¾æÜÿæÿ´æÀÿæ {Lÿò~Óç fê¯ÿ Dúÿ{¯ÿS ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF F¯ÿó ¾çF
Ó´ßó þ {Lÿò~Óç fê¯ÿ ÿ´æÀÿæ Dúÿ¯ÿçS§ {ÜÿDÿ$æF, ÜÿÌö, Ó;ÿæ¨, µÿß F¯ÿó
Ó¸íÿö ¯ÿç{äæµÿÀëÿ þëNÿ {ÓÜÿç µÿNÿ {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ
ÓæLÿZÿ ÿçþ{;ÿ FÜÿç {ÉâæLÿ Aÿ¿;ÿ D¨{¾æSê A{s æ {ÓþæÿZëÿ
FÜÿç |ÿèÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ {¾ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ LÿæÜÿæÀÿ þÿLëÿ þ ¯ÿææ¨÷æ©
ÿ {Üÿ¯ÿ æ FÿççLÿç ÿ ÓæLÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ, Lÿç;ëÿ Aÿ¿þæ{ÿ FÜÿç Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
{Üÿ{¯ÿ ÿæÜÿ] æ {Óþæ{ÿ ÿ ÓóÓæÀÿê Üÿ] As;ÿç æ {Óþæ{ÿ ëÿÀÿ;ÿ {Lÿ÷æ#ÿ
{ÜÿæB¾ç{¯ÿ, Lÿçdç ÿæ Lÿçdç ¯ÿç¨Àÿçÿ ¯ÿ`ÿÿ LÿÜÿç{¯ÿ, Lÿç;ëÿ ¨$#LÿLëÿ þ{ÿ
ÀÿQ#¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ {¾, ÿçf Üõÿÿß{Àÿ {ÓþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ¨÷æ© AæWæÿ ÿ´æÀÿæ þ
¯ÿç¯ÿ÷ÿ {Üÿ{¯ÿ ÿæÜÿ] æ `ÿç;ÿÿ{Àÿ ÓëÀÿÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æD, {¾¨Àÿç Lÿ÷þ ÿ ëÿsç¾ç¯ÿ æ
DÿæÜÿÀÿ~ Ó´Àíÿ¨ Aæ¨~ Ó´ßó ÀÿæÖæ{Àÿ ÿçßþæëÿÓæ{Àÿ ¯ÿæFô ¨{s `ÿæàëÿd;ÿç æ
ÓæþÿæÀëÿ {LÿÜÿç þÿçÀÿæ ¨æÿ LÿÀÿç ¾ÿç `ÿæàÿç AæÓëdç, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿævÿæÀëÿ Àÿäæ
¨æB¯ÿæ þ Aæ¨~ZÿÀÿ Üÿ] ÿæßêÿ´ æ
Aÿ{¨ä Éë`ÿçÿöä DÿæÓê{ÿæ Sÿ¯ÿ¿$ æ

Ó¯ÿöæÀÿ»¨Àÿçÿ¿æSê {ßæ þúÿµÿNÿ Ó {þ ¨÷çß ææ16ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ, AæLÿæóäæ ÀÿÜÿçÿ, Ó¯ÿö$æ ¨¯ÿçÿ÷, ÿä A$öæúÿ AæÀÿæÿæÀÿ

¯ÿç{ÉÌj (F¨Àÿç ëÿÜÿô {¾, {`ÿæÀÿç LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿä æ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ Lÿþö
{SæsçF Üÿ] A{s ÿæÜÿæ {ÜÿDdç ÿçßÿ Lÿþö æ AæÀÿæÿæ, `ÿç;ÿÿ{Àÿ ¾çF ÿä
{ÜÿæB$æF) ¾çF ¨ä-¯ÿç¨äÀëÿ Eÿö{Àÿ, ëÿQÀëÿ þëNÿ, ÓþÖ ¨÷æÀÿ»Àÿ ÿ¿æSê
{þæÀÿ {ÓÜÿç µÿNÿ Üÿçô {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ {Lÿò~Óç Lÿ÷çßæ ÿæÜÿæÿ
ÿ´æÀÿæ ¨÷æÀÿ» {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ
{ßæ ÿ ÜõÿÌ¿ÿç ÿ {ÿ´Îç ÿ {Éæ`ÿÿç ÿ LÿæYúÿäÿç
ÉëµÿæÉëµÿ¨Àÿçÿ¿æSê µÿNÿçþæúÿ ß Ó {þ ¨÷çß ææ17ææ
¾çF ÿæ {Lÿ{¯ÿ ÜÿÌ}ÿ {ÜÿæB$æF, ÿæ {ÿ´Ì LÿÀÿç$æF, ÿæ {ÉæLÿ
LÿÀÿç$æF, ÿæ Lÿæþÿæ Üÿ] LÿÀÿç$æF, ¾çF Éëµÿ F¯ÿó AÉëµÿ Ó¸ëÿö Lÿþö üÿÁÿ
ÿ¿æSê, {¾Dôvÿæ{Àÿ {Lÿò~Óç Éëµÿ AàÿSæ ÿæÜÿ] æ AÉëµÿ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ
µÿNÿçÀÿ FÜÿç ¨ÀÿæLÿæÏæ{Àÿ ×çÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ
Óþ É{ÿ÷ò `ÿ þç{ÿ÷ `ÿ ÿ$æ þæÿæ¨þæÿ{ßæ æ
Éê{ÿæÐÓëQëÿ{QÌë Óþ Óèÿ¯ÿç¯ÿf}ÿ ææ18ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Éÿø F¯ÿó þçÿ÷Zÿvÿæ{Àÿ ÿ$æ þæÿ H A¨þæÿ{Àÿ Óþæÿ
ÀÿÜÿç$æF, ¾æÜÿæÀÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ¯ÿõÿç Ó¯ÿö$æ Éæ;ÿ, ¾çFLÿç $æ, SÀÿþ, ÓëQ
F¯ÿó ëÿQæÿç ÿ´£ÿ{Àÿ Óþæÿ ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó AæÓNÿç ÀÿÜÿçÿ ÿ$æ-
ëÿàÿ¿ÿç¢ÿæÖëÿç{þòöÿê Óó;ëÿ{Îæ {ßÿ {Lÿÿ`ÿçúÿ æ
Aÿç{Lÿÿ ×çÀÿþÿçµÿöNÿçþæúÿ {þ ¨÷ç{ßæ ÿÀÿ ææ19ææ
¾çF ÿç¢ÿæ ÿ$æ ÖëÿçLëÿ Óþæÿ þ{ÿ LÿÀëÿ$æF, þÿÿÉêÁÿÿæÀÿ `ÿÀÿþ
Óêþæ{Àÿ ¨Üÿo# ¾æÜÿæÀÿ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æBdç, {¾ {Lÿò~Óç
¨÷LÿæÀÿ ÉÀÿêÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ¾çF Ó{ÿð¯ÿ Ó;ëÿÎ, ¾çF ÿçfÀÿ ÿç¯ÿæÓ
×æÿ{Àÿ þ þþÿæ ÀÿÜÿçÿ ÀÿÜÿç$æF æ µÿNÿçÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ{Àÿ ¨Üÿo#$#¯ÿæ {ÓÜÿç
×ççÀÿ ¯ëÿç¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ
{ß ëÿ þö¿æþõÿþçÿó ß{$æNÿó ¨ßö¿ë¨æÓ{ÿ æ
É÷æÿæ þÀÿþæ µÿNÿæ{Öÿê¯ÿ {þ ¨÷çßæ ææ20ææ
¾çF {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB Üÿæ}Lÿ É÷æ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ FÜÿç D¨{ÀÿæNÿ
þöþß AþõÿLëÿ µÿàÿÀíÿ¨ {Ó¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, F¨Àÿç µÿNÿ {þæ{ÿ AÿçÉß ¨÷çß
A{s æ
-ÿçÍÌö-
Sÿ AæßÀÿ {ÉÌ{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! ëÿþ ¯ÿ¿ÿêÿ
ÿæ {LÿÜÿç ¨æBd;ÿç, ÿæ LÿçF µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ þ ¨æB¨æÀÿç{¯, {¾¨Àÿç ëÿ{þ
{ÿQ#àÿ æ Lÿç;ëÿ Aÿÿ¿ µÿNÿç A$¯ÿæ AëÿÀÿæS{Àÿ ¾çF µÿfÿ LÿÀÿç$æF, {Ó
FÜÿç¨Àÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ {þæÀÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç¨æÀÿç¯ÿ, ÿÿ´ ÓÜÿçÿ {þæ{ÿ fæ~ç
¨æÀÿç¯ÿ F¯ÿó {þæ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þ ¨æB¨æÀÿç¯ÿ æ A$öæúÿ ¨Àÿþææ F¨Àÿç
Óÿæ As;ÿç, ¾æÜÿæZë ¨÷æ© LÿÀÿæ¾æB¨æÀÿç¯ÿ æ Aÿ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ µÿNÿ
ÜëÿA æ
Afëöÿ FÜÿç Aæß{Àÿ ¨÷É§Lÿ{àÿ- Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¾çF Aæ¨~ZÿÀÿ
`ÿç;ÿÿ LÿÀÿç$æF F¯ÿó Aÿ¿þæ{ÿ ¾çF AäÀÿ, A¯ÿ¿NÿZÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç,
FÜÿç ëÿÜÿ]Zÿ þ{Àÿ Dÿþ {¾æS{¯ÿÿæ LÿçF ? {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ-
ëÿ{Üÿô {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç LÿæÀÿ~ þëô A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨ A{s æ Lÿç;ëÿ
¾çF B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ ¯ÿÉ{Àÿ ÀÿQ# þÿLëÿ `ÿëÿ}SÀëÿ ÓæDôsçLÿÀÿç A¯ÿ¿Nÿ
¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ AæÓNÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæZÿ ¨${Àÿ ¯ÿç{ÉÌ {LÿâÉ ÀÿÜÿç$æF æ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {ÿÜÿææÓ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨Àÿ ¨÷æ©ç ëÿQ
¨íÿö {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ A¯ÿ¿Nÿ Ó´Àíÿ¨ ÿ `ÿçÿÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó ¯ÿçàÿß
LÿæÁÿ{Àÿ Üÿ] ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ ÿæÀÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] þæ¯ÿ×æ{Àÿ ¯ÿæLÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ "þëô', "þëô' {þæ{ÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¯ÿæLÿç Adç, F¨Àÿç LÿÜëÿ LÿÜëÿ
ÿçfÀÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ `ÿç;ÿæ{Àÿ Üÿ] àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ {Óþæ{ÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ
A#Lÿ Ó»æ¯ÿÿæ ÀÿÜÿç$æF æ Aÿ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ Ó¸íÿö Lÿþö {þæ vÿæ{Àÿ
Óþ¨ö~ LÿÀÿç Aÿÿ¿ µÿNÿç¨í¯ÿöLÿ {þæÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿ æ {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB$#¯ÿæ
µÿNÿþæ{ÿ Ó¸íÿö LÿþöLëÿ {þæ vÿæ{Àÿ A¨ö~LÿÀÿç þæÿ¯ÿ ÉÀÿêÀÿæÀÿê
{þæ{ÿ ÓSë~ {¾æSê Àíÿ¨Àÿ æÿ ÿ´æÀÿæ {ÿðÁÿ æÀÿæ¯ÿúÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæZëÿ þëô ÉçW÷ Üÿ] ÓóÓæÀÿ-ÓæSÀÿÀëÿ DæÀÿ LÿÀÿç$æF æ Aÿ µÿNÿçþæSö
{É÷Ï A{s æ
{Üÿ Afëöÿ ! {þævÿæ{Àÿ þÿLëÿ àÿSæA æ ¾ÿçH þ ÿ àÿæSç¯ÿ
{ÿ{¯ÿ þ þÿLëÿ àÿSæB¯ÿæ Aµÿ¿æÓ LÿÀÿ æ {¾Dô AæÝLëÿ `ÿçÿ ¾æDdç,
{ÓvÿæÀëÿ ¨ëÿ {üÿÀÿæB Aæ~ç ÿç{Àÿæ LÿÀÿ æ ¾ÿç FÜÿæ þ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
AÓþ$ö {ÿ{¯ÿ ëÿ{þ LÿþöLÿÀÿ æ Lÿþö {SæsçF Üÿ] A{s, ¾jæ$ö Lÿþö æ ëÿ{þ
Lÿæßöó Lÿþö {Lÿ¯ÿÁÿ LÿÀÿç `ÿæàÿ, Aÿ¿ AæÝLëÿ þÿ àÿSæA ÿæÜÿ] æ {ÓÿçLÿç Üÿ]
LÿÀÿ, ¨æÀÿàÿæSë Lÿçºæ ÿ àÿæSë æ ¾ÿç FÜÿæ þ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ AÓþ$ö {ÿ{¯ÿ
×çÿ¨÷jæ, Aæ¯ÿæúÿ, ÿÿ´j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~ {ÜÿæB, Ó¸íÿö Lÿþö üÿÁÿLëÿ
ÿ¿æS LÿÀ æ F¨Àÿç ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ëÿ{þ ¨Àÿþ Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB
¾ç¯ÿ æ
ÿúÿ¨Êÿæúÿ ¨Àÿþ Éæ;ÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ µÿNÿZÿ àÿä~Lëÿ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ
¾æB {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾ ¾çF Ó¸íÿöµíÿÿZÿ vÿæ{Àÿ {ÿ´Ì µÿæ¯ÿÀëÿ
ÀÿÜÿçÿ, ¾çF LÿÀëÿ~æ¾ëNÿ, ÿßæÁëÿ, þþÿæ F¯ÿó AÜÿóLÿæÀÿ ÀÿÜÿçÿ, {ÓÜÿç µÿNÿ
{þæ{ÿ ¨÷ç÷ß A{s æ ¾çF æÿ {¾æS{Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ ÿÀÿ F¯ÿó Aæ¯ÿæúÿ ,
Aæ×çç {ÓÜÿç µÿNÿ {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ ÿæ LÿæÜÿæLëÿ Dúÿ{¯ÿS
¨÷æ© {ÜÿæB$æF, ÿæ Ó´ßó LÿæÜÿæÿ´æÀÿæ Dúÿ{¯ÿS ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç
µÿNÿ {þæ{ÿ ¨÷ß A{s æ ¾çF Éë F¯ÿó ÿä, ¯ÿ¿$æþæÿZÿÀëÿ D¨Àÿæþ
{ÜÿæB$æF, Ó¯ÿö AæÀÿ»Àÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ¾çF ¨æÀÿ ¨æB¾æBdç, F¨Àÿç µÿNÿ
{þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ Ó¸íÿö LÿæþÿæÀÿ ÿ¿æSê F¯ÿó ÉëµÿæÉëµÿÀëÿ ¨æÀÿ ¨æB$#¯ÿæ
µÿNÿ {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ ¾çF ÿç¢ÿæ Öëÿç{Àÿ Óþæÿ F¯ÿó {þòÿ ÀÿÜÿç$æF,
þÿ ÓÜÿçÿ ¾æÜÿæÀÿ B¢ÿç÷ß Éæ;ÿ H {þòÿ ÀÿÜÿç$æF, {¾ {Lÿò~Óç ¨÷Lÿæ{Àÿ þ
ÉÀÿêÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿ{Àÿ Ó;ëÿÎ F¯ÿó ÀÿÜÿç¯ÿæ ×æÿ{Àÿ þþÿæ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$æF,
ÉÀÿêÀÿ Àÿäæ ÿçþ{;ÿ þ LÿæÜÿæ¨÷ÿç AæÓNÿç ÿ$æF æ F¨Àÿç ×ç ¨÷j
µÿNÿç¯ÿæÿ ¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ¨÷çß A{s æ
FÜÿç¨Àÿç FLÿæÿÉ {ÉâæLÿÀëÿ Eÿ¯ÿçóÉ {ÉâæLÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ Éæ;ÿç ¨÷æ©, {¾æS¾ëNÿ µÿNÿZÿ ÀÿÜÿ~ê D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ Lÿ{àÿ æ ¾æÜÿæ
ÓæLÿZÿ ÿçþ{;ÿ D¨æ{ÿß æ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ ÿçÿöß {ÿB {Ó LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ
Afëöÿ ! ¾çF {þæÀÿ ¨Àÿæß~ {ÜÿæB Aÿÿ¿ É÷æ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ, FÜÿç D¨{ÀÿæNÿ
LÿÜÿç$#¯ÿæ þöþß AþõÿLëÿ ÿçÍæþ µÿæ¯ÿ{Àÿ Dÿþ Àíÿ{¨ Aæ`ÿÀÿ~ {Àÿ
|ÿæÁÿç$æF æ {ÓÜÿç µÿNÿ {þæ{ÿ AÿçÉß ¨÷çß A{s æ Aÿ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ FÜÿç
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ {É÷ßÿÀÿ A{s æ ÿæÜÿæZÿ ÜÿæÿçàÿæµÿÀÿ ÿæßçÿ´ {ÓÜÿç
BÎ A$öæúÿ ÓúÿSëÀëÿ ÿç{f ¯ÿÜÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ É÷êLÿõÐ Ó´Àíÿ¨×
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó ÿæÜÿæZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæLëÿ LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó
¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ ÿçf ÉÀÿ~{Àÿ AæÓç¯ÿæ ¨æBô {¨÷Àÿ~æ {ÿB {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
ÓþLÿä ÿçfLëÿ þ {WæÌçÿ Lÿ{àÿ æ É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê$#{àÿ æ ÿÿ´ÿÉöê

þÜÿææ $#{àÿ æ FÜÿç Aæß{Àÿ µÿNÿçLëÿ {É÷Ïÿæ ÿçAæSàÿæ æ Aÿ FÜÿç AæßÀÿ
ÿæþLÿÀÿ~ µÿNÿç {¾æS ¾ëNÿç Óèÿÿ A{s æ Aÿ
C ÿûÿçÿç É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó

{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "µÿNÿç {¾æ{Sæ' ÿæþ ÿ´æÿ{Éææß
ææ12ææ

ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "µÿNÿç {¾æ{Sæ'
ÿæþLÿ ÿ´æÿÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ

AÝSÝæÿ¢ÿLõÿ{ÿ É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ Sêÿæßæ ß$æ$ö Sêÿæ µÿæ{Ì¿ "µÿNÿç
{¾æ{Sæ' ÿæþ ÿ´æÿ{Éææß ææ12ææ
ÜÿÀÿç CÿúÿÓúÿ ææ
C
A$ ÿ÷{ßæÿ{Éææß
SêÿæÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ Üÿ] õÿÀÿæÎ÷Zÿ ¨÷É§ $#àÿæ- {Üÿ Óqß ! þö{äÿ÷
ÿ$æ LëÿÀëÿ{äÿ÷{Àÿ ¾ëÀÿ Bdæ ÀÿQ# FLÿÿ÷çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {þæÀÿ F¯ÿó ¨æë
¨ëÿ÷þæ{ÿ Lÿ'~ Lÿ{àÿ ? ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ FÜÿæ LÿÜÿç{àÿ ÿæÜÿ] {¾ {ÓÜÿç {äÿ÷
{LÿDôvÿç ÀÿÜÿçdç ? Lÿç;ëÿ {¾Dô þÜÿæ¨ëÀëÿÌ, {¾Dô {äÿ÷{Àÿ ¾ëLëÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
LÿÜÿç{àÿ, Ó´ßó Üÿ] {ÓÜÿç {äÿ÷ ¯ÿçÌß{Àÿ ¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ ÿçÿöß {ÿDd;ÿç
{¾, {ÓÜÿç{äÿ÷ ¯ÿÖëÿ {LÿDôvÿç ?
Bÿó ÉÀÿêÀÿó {Lÿò{;ÿß {äÿ÷þçÿ¿µÿçêß{ÿ æ
Fÿ{ÿ¿æ {¯ÿÿç ÿó ¨÷æÜëÿ {äÿ÷j Bÿç ÿÿ´çÿ ææ1ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {SæsçF {äÿ÷ F¯ÿó FÜÿæLëÿ ¾çF
µÿàÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ fæ~ç$æF, {Ó Üÿçô ¾ÿ÷j A{s æ {Ó {Ó$#{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æF
¯ÿÀÿó ÿæÜÿæÀÿ ÓoæÁÿLÿ A{s æ F¨Àÿç {ÓÜÿç ÿÿ´Lëÿ ¯ÿçÿçÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ þÜÿæ
¨ëÀëÿÌþæ{ÿ LÿÜÿçd;ÿç æ
ÉÀÿêÀÿ ÿ {SæsçF Üÿ] A{s æ F$#{Àÿ þö {äÿ÷ F¯ÿó LÿëÀëÿ{äÿ÷,
ëÿBsç {äÿ÷ Lÿç¨Àÿç ? ¯ÿÖëÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ëÿBsç
¨÷¯õÿÿç ¨ëÀÿæÿÿ A{s æ {SæsçF ¨Àÿþ þö ¨æÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¨~¿þßê ¨÷¯õÿÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ F¯ÿó Aÿ¿sç {ÜÿDdç AæÓëÀÿê
Ó¸ÿ, ëÿÌçÿ õÿÎç{Lÿæ~ ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæÀÿ Svÿÿ {ÜÿæB$æF, ¾çFLÿç ÿÉ´Àÿ
ÓóÓæÀÿ{Àÿ ¯ÿçÉ´æÓ {ÿD$æF æ {¾{¯ÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ {ÜÿæB$æF,
{ÿ{¯ÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] LëÿÀëÿ{äÿ÷ {ÜÿæB¾æF F¯ÿó FÜÿç ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ ÜÿëF, {ÿ{¯ÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿLëÿ þö{äÿ÷
LëÿÜÿæ¾æF æ FÜÿç Üÿ÷æÓ-¯õÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ Lÿç;ëÿ ÿÿ´öÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
Óæç{Àÿ, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF,
{ÿ{¯ÿ Dµÿß ¨÷¯ÿõÿç{Àÿ ÿçÿöæßLÿ ¾ëÀÿ Óíÿ÷¨æÿ {ÜÿæB$æF æ Lÿ÷þÉ
ÿ÷{ßæÿÉ Aæß 277
{ÿð¯ÿê Ó¸ÿÀÿ Dúÿ$æÿ F¯ÿó AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ Éþÿ {ÜÿæB$æF æ AæÓëÀÿê

Ó¸ÿÀÿ Ó¯ÿö$æ Éþÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ ÿçSúÿÉöÿÀÿ A¯ÿ×æ
AæÓç¾æB$æF æ Aÿ {Ó þ ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ Ó´ÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB$æF æ
µÿfÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æF æ FLÿæÿÉ Aæß{Àÿ
Afëöÿ {ÿQ#{àÿ {¾ {LÿòÀÿ¯ÿ ¨äÀ Aÿ;ÿÀÿ ¨æ¯ÿ ¨äÀÿ {¾ææ þ
{¾æ{SÉ´ÀÿZÿ µÿçÿ{Àÿ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æDd;ÿç æ FÜÿç ¯ÿçàÿßÿ ¨Êÿæúÿ ¨ëÀëÿÌZÿ
{¾Dô Ó´Àíÿ¨ ÀÿÜÿç$æF, ÿæÜÿæ Üÿ] {äÿ÷j A{s æ
{äÿ÷jó `ÿæ¨ç þæó ¯ÿçç Ó¯ÿö{ä{ÿ÷Ìë µÿæÀÿÿ æ
{äÿ÷{äÿ÷j{ßæjöæÿó ßÿfújæÿó þÿó þþ ææ2ææ
{Üÿ Afëöÿ ! Ó¸íÿö {äÿ÷Àÿ {äÿ÷j {þæ{ÿ Üÿ] fæ~ A$öæúÿ þëô þ
{äÿ÷j A{s æ ¾çF FÜÿç {äÿ÷Lëÿ fæ~ç$æF, {Ó Üÿ] {äÿ÷j A{s æ F¨Àÿç
ÿæÜÿæLëÿ Óæäæúÿ fæ~ç$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ LÿÜëÿd;ÿç F¯ÿó É÷êLõÿÐ LÿÜÿëd;ÿç- þëô
þ {äÿ÷j A{s, A$öæúÿ É÷êLÿõÐ þ f{~ {¾æ{SÉ´Àÿ $#{àÿ æ äÿ÷ H
{äÿ÷j A$öæúÿ ¯ÿçLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¨÷Lõÿÿç F¯ÿó ¨ëÀëÿÌZÿë ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ fæ~ç¯ÿæ Üÿ]
jæÿ A{s æ F¨Àÿç {þæÀÿ þÿ A{s æ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ FÜÿæÀÿ
AëÿµÿëÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ ¯ÿæÿ ¯ÿç¯ÿæÿÀÿ ÿæþ jæÿ ÿëÜÿô æ
ÿúÿ{äÿ÷ó ßaÿßæõÿLúÿ`ÿ ßúÿ¯ÿçLÿæÀÿç ßÿÊÿ ßúÿ æ
Ó `ÿ{ßæS ßúÿ¨÷µÿæ¯ÿÊÿ ÿúÿ Óþæ{Óÿ {þ Éõ~ë ææ3ææ
{ÓÜÿç {äÿ÷ {¾¨Àÿç F¯ÿó {¾Dô ¯ÿçLÿæÀÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF ÿ$æ {¾Dô
LÿæÀÿ~Àëÿ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç {äÿ÷j þ {¾¨Àÿç ¨÷µÿæ¯ÿ¾ëNÿ, {ÓÜÿç Ó¯ëÿ
Óó{ä¨{Àÿ {þæ vÿæÀëÿ Éë~ æ A$öæúÿ {äÿ÷ ¯ÿçLÿæÀÿ¾ëNÿ A{s æ {LÿDô LÿæÀÿ~Àëÿ
{ÜÿæBdç F¯ÿó {äÿ÷j Lÿç¨Àÿç ¨÷µÿæ¯ÿ ¾ëNÿ, FÜÿæ þëô Üÿ] LÿÜëÿdç ÿæÜÿæ ëÿÜÿô æ
JÌçþæ{ÿ þ LÿÜëÿd;ÿç æ
JÌçµÿç¯ÿöÜëÿæ Sêÿó d{¢ÿæµÿç¯ÿ}¯ÿç{ð ¨õ$Lúÿ æ
¯ÿ÷Üÿ½Óíÿ÷¨{ÿð{Êÿð¯ÿ {Üÿëÿþúÿµÿç¯ÿ}ÿçÊÿç{ÿð ææ4ææ
FÜÿç {äÿ÷ F¯ÿó {äÿ÷jÀÿ ÿÿ´ JÌçþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿÜëÿÿ ¨÷LÿæÀÿ{Àÿ
Sæßÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ ÿæÿæ ¨÷LÿæÀÿÿ {¯ÿÿ þ¦ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçµÿæfçÿ LÿÀÿç þ
LëÿÜÿæ¾æBdç æ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ ÿçÊÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ ¾ëNÿç¾ëNÿ ¯ÿ÷Üÿ½Óíÿ÷Àÿ ¯ÿæLÿ¿
ÿ´æÀÿæ þ ÿæÜÿæ Üÿ] LëÿÜÿæ¾æBdç æ A$öæúÿ {¯ÿÿæ;ÿ, þÜÿÌ}, ¯ÿ÷Üÿ½Óíÿ÷ F¯ÿó þëô
þ {SæsçF Üÿ] Lÿ$æ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ ¾æDdë æ É÷êLõÿÐ ÿæÜÿæ LÿÜëÿd;ÿç, ¾æÜÿæ FÜÿç
Óþ{Ö LÿÜÿçd;ÿç æ Lÿ'~ ÉÀÿêÀÿ Àíÿ¨ê {äÿ÷ FÿçLÿç Üÿ] A{s, {¾ÿçLÿç {ÿQæ
¾æDdç ? FÜÿæÀÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿç LÿÜëÿd;ÿç-
þÜÿæµíÿÿæÿ¿ÜÿóLÿæ{Àÿæ ¯ëÿçÀÿ¯ÿ¿Nÿ{þ¯ÿ `ÿ æ
B¢ÿç÷ßæ~ç ÿ{ÉðLÿó `ÿ ö {`ÿ¢ÿç÷ß{Sæ`ÿÀÿæ ææ5ææ
{Üÿ Afëÿö öþÜÿæµíÿÿ- äçÿç, fÁÿ, ¨æ¯ÿLÿ, SSÿ, ÓþêÀÿ ÿ$æ
A;ÿLÿÀÿ~ `ÿëÿÎß- þÿ, ¯ëÿç, `ÿçÿ H AÜÿóLÿæÀÿ æ AÜÿóLÿæÀÿ, ¯ëÿç F¯ÿó `ÿçÿ
A$öæúÿ Fvÿæ{Àÿ `ÿçÿÀÿ ÿæþLëÿ ÿ {ÿB ÿæÜÿæLëÿ A¯ÿ¿Nÿ ¨Àÿæ ¨÷Lõÿÿç LëÿÜÿæSàÿæ æ
A$öæúÿ þíÁÿ ¨÷Lõÿÿç D¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ {¾Dô$#{Àÿ ¨Àÿæ ¨÷Lõÿÿç þ Ó¼çÁÿçÿ
ÀÿÜÿçdç æ ¨õ$#¯ÿê, fÁÿ, AS§ç, ¯ÿæßë, AæLÿæÉ, AÜÿóLÿæÀÿ, ¯ëÿç F¯ÿó `ÿçÿ FÜÿç
AævÿsçLëÿ AÎæ þíÁÿ ¨÷Lõÿÿç LëÿÜÿæSàÿæ ÿ$æ ÿÉ B¢ÿç÷ß- {É÷æÿ÷, `ÿäë, ÿæÉæ,
ÿ´`ÿæ, fçÜÿ´æ, ¯ÿæLúÿ, ¨æ~ç, ¨æÿ, ¨æßë H D¨×, {SæsçF þÿ F¯ÿó ö
jæ{ÿ¢ÿ÷çßZÿ ¯ÿçÌß- É±ÿ, ØÉö, Àíÿ¨, ÀÿÓ H S¤ÿ ÿ$æ-
Bdæ {ÿ´Ì ÓëQó ëÿQó ÓóWæÿ {Êÿÿÿæ õÿç æ
Fÿúÿ {äÿ÷ó Óþæ{Óÿ Ó¯ÿçLÿæÀÿþëÿæÜõÿÿþú ææ6ææ
Bdæ, {ÿ´Ì, ÓëQ, ëÿQ F¯ÿó ÓþÖZÿ ÓþíÜÿ FÜÿç ×íÁÿ {ÿÜÿÀÿ
¨ç, {`ÿÿÿæ F¯ÿó {ð¾ö¿, FÜÿç¨Àÿç FÜÿç {äÿ÷ ¯ÿçLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ Óó{ä¨{Àÿ
LëÿÜÿæSàÿæ æ Óó{ä¨{Àÿ FÜÿæ Üÿ] {äÿ÷Àÿ Ó´Àÿí¨ A{s æ {¾Dô$#{Àÿ ¯ëÿ~ç$#¯ÿæ
µÿàÿ H þ¢ÿ ¯ÿêf ÓóÔÿæÀÿ Àíÿ¨{Àÿ AZëÿÀÿçÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {äÿ÷
A{s æ F$#{Àÿ {LÿDô ¯ÿÖëÀÿ Ó´æÿ ¯ÿöLÿ D¨æÿæÿ ÀÿÜÿçdç ? {ÿ{¯ÿ FÜÿç ¨æo
ÿÿ´, ÿÉB¢ÿç÷ß, {SæsçF þÿ Bÿ¿æÿç àÿä~ {¾¨Àÿç D¨Àÿ {ÉÈæLÿ{Àÿ S~ÿæ
LÿÀÿæ¾æBdç æ FÜÿç ÓþÖZÿ ÓæþëÜÿçLÿ ÓóWæÿ Üÿ] ¨ç ÉÀÿêÀÿ A{s æ {¾Dô
¨¾ö¿;ÿ FÜÿç ¯ÿçLÿæÀÿ ÀÿÜÿç$#{¯ÿ, {Ó ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç ¨ç þ ¯ÿçÿ¿þæÿ ÀÿÜÿç¯ÿ æ
{ÿ~ëLÿÀÿç, FÜÿç ¨ç, ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿçþ}ÿ {ÜÿæBdç æ ¯ÿÿöþæÿ FÜÿç
{äÿ÷jZÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#¯ÿæ, ¾çF FÜÿç {äÿ÷{Àÿ ÀÿÜÿç þ F$#{Àÿ àÿç©
{ÜÿæBÿ$æ;ÿç ¯ÿÀÿó ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
Aþæÿçÿ´þÿ»çÿ´þÜÿçóÓæ äæ;ÿçÀÿæfö¯ÿþú æ
Aæ`ÿæ{ßö¿æ¨æÓÿó {Éò`ÿó {×ðßö¿þæ¯ÿçÿçS÷Üÿ ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! þæÿ A¨þæÿÀÿ Aµÿæ¯ÿ, ÿ»æÀÿ~Àÿ Aµÿæ¯ÿ, AÜÿçóÓæ
A$öæúÿ ÿçfÀÿ ÿ$æ Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ AææLëÿ LÿÎ ÿ{ÿ¯ÿæ Üÿ] AÜÿçóÓæ A{s æ
AÜÿçóÓæÀÿ A$ö {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç Üÿ] ëÿÜÿô {¾ {Lÿ¯ÿÁÿ ¨ç¸ëÝçLëÿ Üÿ] ÿ þæÀÿç¯ÿæ,
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {¾, ÿçfÀÿ AææLëÿ A{æSÿç{Àÿ ÿ ÿçAæ;ëÿ æ ÿæÜÿæLëÿ
A{æSÿç{Àÿ ¨ÜëÿoæB¯ÿæ Üÿ] ÜÿçóÓæ A{s F¯ÿó ÿçf AææÀÿ Dúÿ$æÿ Üÿ] Éë
AÜÿçóÓæ A{s æ F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ Aÿ¿ AææÀÿ Dúÿ$æÿ {Üÿëÿ Üÿ] Dÿ½&ëQ
ÀÿÜÿç$æF æ Üÿô FÜÿæÀÿ ¨÷æÀÿ» Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿçLëÿ ¯ÿææ ÿ{ÿ{àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF,
FÜÿæ ÿæÜÿæÀÿ FLÿ Aèÿ þæÿ÷ æ Aÿ ÜÿçóÓæ, äþæµÿæ¯ÿ, þÿ-¯ÿæ~êÀÿ ÓÀÿÁÿÿæ,
Aæ`ÿæ¾ö¿ D¨æÓÿæ A$öæúÿ É÷æ µÿNÿç¨í¯ÿöLÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ {Ó¯ÿæ F¯ÿó ÿæÜÿæZÿ
D¨æÓÿæ, ¨¯ÿçÿ÷ÿæ, A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ×çÀÿÿæ, þÿ F¯ÿó B¢ÿç÷ß ÓÜÿçÿ ÉÀÿêÀÿ
ÿçS÷Üÿ F¯ÿó -
B¢ÿç÷ßæ{$öÌë {¯ÿðÀÿæS¿þÿÜÿóLÿæÀÿ F¯ÿ `ÿ æ
fÿ½þõëÿ¿fÀÿæ¯ÿ¿æ# ëÿQ{ÿæÌæëÿÿÉöÿþú ææ8ææ
FÜÿç {àÿæLÿ F¯ÿó ¨Àÿ{àÿæLÿ{Àÿ {ÿQ#, Éë~ç$#¯ÿæ {µÿæS{Àÿ AæÓNÿçÀÿ
Aµÿæ¯ÿ, AÜÿóÀÿ Aµÿæ¯ÿ, fÿ½-þõëÿ¿, ¯ÿõæ¯ÿ×æ, {ÀÿæS F¯ÿó {µÿæSæÿç{Àÿ ëÿQ
{ÿæÌÀÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ `ÿç;ÿÿ-
AÓNÿçÀÿÿµÿçÌ´èÿ ¨ëÿ÷ÿæÀÿ SõÜÿæÿçÌë æ
ÿçÿ¿ó `ÿ Óþ`ÿçÿÿ´þçÎæÿç{Îæ¨¨ÿçÌë ææ9ææ
¨ëÿ÷, Úê, ÿ F¯ÿó SõÜÿæÿç{Àÿ AæÓNÿçÀÿ Aµÿæ¯ÿ, ¨÷çß ÿ$æ A¨÷çß
¨÷æ©ç{Àÿ `ÿçÿÀÿ Ó{ÿð¯ÿ Óþÿæ, {äÿ÷jÀÿ Óæÿæ, Úê ¨ëÿ÷ÿç SõÜÿ×ç fqæÁÿ{Àÿ
ÀÿÜÿç ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ
þßç `ÿæÿÿ¿ {ßæ{Sÿ µÿNÿçÀÿ¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~ê æ
¯ÿç¯ÿçNÿ {ÿÉ{Ó¯ÿçÿ´þÀÿÿçföÿ ÓóÓÿç ææ10ææ
{þævÿæ{Àÿ (É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê$#{àÿ A$öæúÿ F¨Àÿç {Lÿò~Óç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæ{Àÿ) Aÿÿ¿ {¾æSÿ´æÀÿæ A$öæúÿ {¾æS AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ Lÿçdç
þ Ó½Àÿ~ ÿLÿÀÿç A¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~ê µÿNÿç (BÎZÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç `ÿç;ÿÿ
ÿ AæÓç¯ÿæ) FLÿæ;ÿ-{Ó¯ÿÿ, þëÿÌ¿þæÿZÿ ÓþíÜÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæÀÿ AæÓNÿç ÿ {Üÿ¯ÿæ,
ÿ$æ -
Aææjæÿÿçÿ¿ÿ´ó ÿÿ´jæÿæ$öÿÉöÿþú æ
Fÿfújæÿþçÿç {¨÷æNÿþjæÿó ßÿ{ÿæÿ¿$æ ææ11ææ
AææÀÿ Aæ#¨ÿ¿ ¾ëNÿ jæÿ{Àÿ FLÿÀÿÓ ×çÿç F¯ÿó ÿÿ´jæÿÀÿ A$ö

Ó´Àíÿ¨, ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæÿLÿæÀÿ, FÜÿç Ó¯ëÿ jæÿ Üÿ] A{s F¯ÿó F$#Àëÿ ¾æÜÿæ
Lÿçdç ¯ÿç¨Àÿçÿ ÿæÜÿæ Ó¯ëÿ Ajæÿ A{s, F¨Àÿç LëÿÜÿæSàÿæ æ {ÓÜÿç ¨Àÿþÿÿ´
¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ þçÁëÿ$#¯ÿæ AëÿµëÿÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s æ
(`ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾ ¾jÀÿ ¨íÿ}{Àÿ ¾j ¾æÜÿæLëÿ {ÉÌ dæÝç$æF,
{ÓÜÿç jæÿæþõÿLëÿ ¨æÿ LÿÀÿë$#¯ÿæ Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æB$æF,
Aÿ ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ Aëÿµëÿÿç Üÿ] jæÿ A{s æ
Fvÿæ{Àÿ þ {Ó¨Àÿç Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç {¾, ÿÿ´ Ó´Àí&¨ ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿÀÿ
ÿæþ Üÿ] jæÿ æ) FÜÿæÀÿ ¯ÿç¨Àÿêÿ Ó¯ëÿ Lÿçdç Ajæÿ Üÿçô A{s æ Aþæÿçÿ´
Bÿ¿æÿç D¨{ÀÿæNÿ àÿä~ FÜÿç jæÿÀÿ ¨íÀÿLÿ A{s æ FÜÿç ¨÷É§ ¨ëÀÿæ
{Üÿàÿæ æ
{jßó ßÿúÿ ¨÷¯ÿä¿æþç ßfújæÿ´æþõÿþÉ§&ë{ÿ æ
AÿæÿçþÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ ÿ ÓÿæÓëÿ`ÿ¿{ÿ ææ12ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¾æÜÿæ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ÿ$æ ¾æÜÿæLëÿ fæ~ç þëÿÌ¿
Aþõÿ ÿÿ´Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæLëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ LÿÜÿç¯ÿç æ {ÓÜÿç Aæÿç
ÀÿÜÿçÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½, ÿæ Óúÿ LëÿÜÿæ¾æDdç F¯ÿó ÿæ AÓúÿ Üÿçô LëÿÜÿæ¾æDdç æ LÿæÀÿ~
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ {Ó AàÿSæ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÿæÜÿæ Óúÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó
{¾{¯ÿ þëÿÌ¿ {Ó$#{Àÿ ÓþæÜÿçÿ {ÜÿæBSàÿæ, {ÿ{¯ÿ LÿçF LÿæÜÿæLëÿ LÿÜÿç¯ÿ ?
{SæsçF Üÿ] ÀÿÜÿç¾æF, Aÿ¿ Lÿçdç þ ¨÷ÿêÿ {ÜÿæBÿ$æF æ F¨Àÿç ×çÿç{Àÿ
{ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ ÿæ Óúÿ {ÜÿæB$æF, ÿæ AÓúÿ æ ¯ÿÀÿó ¾æÜÿæ Lÿç Ó´ßó ÓÜÿf
{ÜÿæB$æF æ
Ó¯ÿöÿ ¨æ~ç¨æÿó ÿúÿ Ó¯ÿö{ÿæäçÉç{ÀÿæþëQþú æ
Ó¯ÿöÿ Éøÿçþ{àÿâæ{Lÿ Ó¯ÿöþæ¯õÿÿ¿ ÿçÏÿç ææ13ææ
{ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ `ÿëÿ}SÀëÿ Üÿæÿ {SæÝ ¾ëNÿ, `ÿëÿ}SÀëÿ {ÿÿ÷, þÖLÿ
F¯ÿó þëQ¾ëNÿ ÿ$æ `ÿëÿ}SÀëÿ {É÷æÿ÷ ¾ëNÿ ÿ$æ Éë~çàÿæ¯ÿæàÿæ As;ÿç æ LÿæÀÿ~
{Ó ÓóÓæÀÿ{Àÿ ÓþÖZëÿ ¯ÿ¿æ© LÿÀÿç ×çÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ
Ó{¯ÿö¢ÿç÷ßSë~æµÿæÓó Ó{¯ÿö¢ÿç÷ß¯ÿç¯ÿf}ÿþú æ
AÓNó Ó¯ÿöµõÿ{aÿð¯ÿ ÿçSöë~ó Së~{µÿæNõÿ `ÿ ææ14ææ
{Ó Ó¸íÿö B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ¯ÿçÌßLëÿ fæ~ç$æF, {Üÿ{àÿ þ Ó¸íÿö
B¢ÿç÷ßÀëÿ ÀÿÜÿçÿ æ {Ó AæÓNÿç ÀÿÜÿçÿ, Së~ëÀëÿ Aÿêÿ {Üÿ{àÿ þ ÓþÖZëÿ æÀÿ~

F¯ÿó {¨æÌ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ F¯ÿó ÓþÖ Së~Lëÿ {µÿæS LÿÀëÿ$æF A$öæúÿ {SæsçF
{SæsçF LÿÀÿç Ó¸íÿö Së~Lëÿ ÿçf µÿçÿ{Àÿ ¯ÿçàÿß LÿÀÿç {ÿB$æF æ {¾¨Àÿç
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç AæÓç{àÿ, ""¾j F¯ÿó ÿ¨'Àÿ {µÿæNÿæ'' þëô Üÿ] A{s æ {ÉÌ{Àÿ
Ó¸íÿö Së~ {þæµÿçÿ{Àÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾æB$æF æ
¯ÿÜÿçÀÿ;ÿÊÿ µíÿÿæÿæþ`ÿÀÿó `ÿÀÿ{þ¯ÿ `ÿ æ
Óíä½ÿ´æÿÿ¯ÿç{jßó íÿÀÿ×ó `ÿæ;ÿç{Lÿ `ÿ ÿúÿ ææ 15ææ
{ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Ó¸íÿö fê¯ÿæÀÿê þæÿZÿÀÿ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ H µÿçÿ{Àÿ ¨Àÿç¨íÿö
ÀÿÜÿç$æF, `ÿÀÿ F¯ÿó A`ÿÀÿ Àíÿ¨ þ {Ó Üÿçô A{s æ Óíä½ {Üÿ¯ÿæ {¾æSëô {Ó
{ÿQæ¾æDÿ$æF æ A¯ÿç{jß A{s, þÿ H B¢ÿç÷ßvÿæÀëÿ þ Eÿö{Àÿ ÿ$æ Aÿç
Óþç¨ F¯ÿó íÿÀÿ þ {Ó Üÿçô A{s æ
A¯ÿçµÿNÿó `ÿ µíÿ{ÿÌë ¯ÿçµÿNÿþç¯ÿ `ÿ ×çÿþú æ
µíÿÿµÿÿöõ `ÿ ÿfú{jßó S÷ÓçÐë ¨÷µÿ¯ÿçÐë `ÿ ææ16ææ
A¯ÿçµÿæf¿ {ÜÿæB þ {Ó Ó¸íÿö ÓóÓæÀÿÀÿ µíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿ þ{Àÿ
AàÿSæ AàÿSæ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨÷ÿêÿ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ¨Àÿþææ
Ó¸íÿö µíÿÿLëÿ D LÿÀëÿ$#¯ÿæ, µÿÀÿ~ H {¨æÌ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ F¯ÿó {ÉÌ{Àÿ
ÓóÜÿæÀÿ þ LÿÀÿç$æF æ Fvÿæ{Àÿ ¯ÿæÜÿ¿ F¯ÿó Aæµÿ¿;ÿÀÿ Dµÿß µÿæ¯ÿLÿë Ó{Zÿÿ
LÿÀÿæ¾æBdç æ {¾¨Àÿç ¯ÿæÜÿæ{Àÿ fÿ½ F¯ÿó µÿçÿ{Àÿ fæSõÿç, ¯ÿÜÿæ{Àÿ ¨æÁÿÿ F¯ÿó
µÿçÿ{Àÿ {¾æS{äþÀÿ ÿç¯ÿöæÜÿ, ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ F¯ÿó µÿçÿ{Àÿ Ó¯ÿöÉ´Àÿ
¯ÿçàÿß A$öæúÿ µíÿÿþæÿZÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~SëxÿçLÿÀÿ àÿß F¯ÿó {ÓÜÿç àÿß ÓÜÿçÿ
ÿç f Àÿ Ó´ À í ÿ ¨Lë ÿ ¨÷ æ © {ÜÿæB¾æB$æF æ FÜÿç ÓþÖ {ÓÜÿç ¯ÿ÷ Ü ÿ½ À ÿ
àÿä~ A{s æ
{f¿æÿçÌæþ¨ç ÿ{g¿æÿçÖþÓ ¨Àÿþë`ÿ¿{ÿ æ
jæÿó {jßó jæÿSþ¿ó Üõÿÿç Ó¯ÿöÓ¿ ¯ÿçÏçÿþú ææ17ææ
{ÓÜÿç {jß ¯ÿ÷Üÿ½ {f¿æÿçþæÿZÿÀÿ þ {f¿æÿç A{s, ÿþÓÀëÿ Aÿç
¨{Àÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ {Ó ¨íÿöjæÿ Ó´Àíÿ¨, ¨íÿö jæÿæ, fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ F¯ÿó
jæÿÿ´æÀÿæ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ þçÁëÿ$#¯ÿæ AëÿµëÿÿçÀÿ ÿæþ
Üÿ] jæÿ A{s æ F¨Àÿç fæÿLÿæÀÿê ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ Ó»¯ÿ A{s æ {Ó
ÓþÖZÿ Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ A{s æ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ÿç¯ÿæÓ ×æÿ Üõÿÿß A{s æ
Aÿ¿ÿ÷ {Qæfç{àÿ þ {Ó ¨÷æ© {Üÿ{¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ Üõÿÿß{Àÿ æÿ ÿ$æ

{¾æSæ`ÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ ¨÷æ©çÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ
Bÿç {äÿ÷ó ÿ$æ jæÿó {jßó {`ÿæNÿó ÓþæÓÿ æ
þÿNÿ Fÿúÿ¯ÿçjæß þÿæ¯ÿæ{ßæ¨¨ÿ¿{ÿ ææ18ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¯ÿæÓú FÿçLÿç Üÿ] {äÿ÷ A{s, jæÿ ÿ$æ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿
¨ÀÿþææZÿ Ó´Àíÿ¨ Óó{ä¨{Àÿ LëÿÜÿæSàÿæ æ FÜÿæLëÿ fæ~ç {þæÀÿ µÿNÿ {þæÀÿ
Óæäæúÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¾æÜÿæLëÿ
{äÿ÷ LÿÜÿç$#{àÿ, ÿæÜÿæLëÿ ¨÷Lõÿÿç F¯ÿó ¾æÜÿæLëÿ {äÿ÷j LÿÜÿç$#{àÿ, ÿæÜÿæLëÿ
¯ÿÿöþæÿ ¨ëÀëÿÌ É±ÿ{Àÿ Bèÿçÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
¨÷Lõÿÿçó ¨ëÀëÿÌó {`ÿð¯ÿ ¯ÿç¿ÿæÿê Dµÿæ¯ÿ¨ç æ
¯ÿçLÿæÀÿæóÊÿ Së~æó{Êÿð¯ÿ ¯ÿçç ¨÷LõÿÿçÓó»æ¯ÿæúÿ ææ19ææ
FÜÿç ¨÷Lõÿÿç F¯ÿó ¨ëÀëÿÌ DµÿßZëÿ Aÿæÿç Üÿ] fæ~ ÿ$æ Ó¸íÿö ¯ÿçLÿæÀÿ
ÿ÷çSë~þßê ¨÷Lõÿÿç vÿæÀëÿ Üÿ] D {ÜÿæBdç {¯ÿæàÿç fæ~ æ
Lÿæßö¿LÿÀÿ~ Lÿÿöõ{ÿ´ {Üÿëÿ ¨÷LÿõÿçÀëÿ`ÿ¿{ÿ æ
¨ëÀëÿÌ ÓëQëÿQæÿó {µÿæNõÿ{ÿ´ {ÜÿëÿÀëÿ`ÿ¿{ÿ ææ20ææ
Lÿæ¾ö¿ F¯ÿó LÿÀÿ~ (¾æÜÿæ ÿ´æÀÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿæ¾æDdç- ¯ÿç{¯ÿLÿ,
{¯ÿðÀÿæS¿æÿç ÿ$æ AÉëµÿ Lÿæ¾ö¿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ Lÿæþ{Lÿ÷ææÿç LÿÀÿ~ A{s æ) Lëÿ
D LÿÀÿç¯ÿæÀÿ {ÜÿëÿLëÿ ¨÷Lõÿÿç LëÿÜÿæ¾æBdç F¯ÿó FÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÓëQ-ëÿQLëÿ
{µÿæSç¯ÿæ{Àÿ LÿæÀÿ~ LëÿÜÿæ¾æDdç æ ¨÷É§ Dvëÿdç {¾ Lÿ'~ {Ó {µÿæS Üÿ] LÿÀëÿ$#¯ÿ,
A$¯ÿæ F$#Àëÿ {Lÿ{¯ÿ ÿç¯õÿÿç þ þçÁÿç¯ÿ ? {¾{¯ÿ ¨÷Lõÿÿç ¨ëÀëÿÌ Dµÿ{ß
Aÿæÿç, {ÿ{¯ÿ Dµÿ{ß F$#Àëÿ ÿç¯õÿÿç ¨æB{¯ÿ Lÿç¨Àÿç ? FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç -
¨ëÀëÿÌ ¨÷Lõÿÿç{×æ Üÿç µëÿYúÿ{Nÿ ¨÷Lÿõÿçfæúÿ Së~æúÿ æ
LÿæÀÿ~ó Së~Ó{èÿæÓ¿ ÓÿÓúÿ{ßæÿçfÿ½Óë ææ21ææ
¨÷Lõÿÿç þ{Àÿ vÿçAæ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ¨÷LõÿÿçÀëÿ D Së~Àÿ
Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ ¨ÿæ$öþæÿZëÿ {µÿæS LÿÀëÿ$æF F¯ÿó FÜÿç Së~þæÿZÿ Óèÿ Üÿ] FÜÿç
fê¯ÿææÀÿ µÿàÿ ÿ$æ þ¢ÿ {¾æÿê{Àÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæÀÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç
LÿæÀÿ~ A$öæúÿ ¨÷Lõÿÿç fÿçÿ Së~Àÿ Óèÿ Óþæ© {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ Üÿ] fÿ½ þõëÿ¿Àëÿ
þëNÿç þçÁÿç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ FÜÿç ¨ëÀëÿÌ D¨{Àÿ ¨ëÿ LÿÀëÿd;ÿç {¾, {Ó {LÿDô
¨÷LÿæÀÿ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ vÿçAæ {ÜÿæBdç ?

D¨ÿ÷Îæëÿþ;ÿæ `ÿ µÿÿöæ {µÿæNÿæ þ{ÜÿÉ´Àÿ æ
¨Àÿþæ{ÿç `ÿæ¨ë¿{Nÿæ {ÿ{ÜÿÓ½çúÿ ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿ ææ22ææ
{ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ D¨ÿ÷Îæ- Üõÿÿß {ÿÉÀÿ Aÿç Óþê¨, Üÿæÿ, {SæÝ,
þÿ {¾ÿçLÿç Aæ¨~ZÿÀÿ Óþê¨ ÀÿÜÿçd;ÿç, ÿæÜÿævÿæÀëÿ þ A#Lÿ Óþê¨ ÿ÷Îæ
Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ As;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ ¨÷LÿæÉ{Àÿ Aæ¨~ µÿàÿ LÿÀÿ;ëÿ A$¯ÿæ QÀÿæ¨
LÿÀÿ;ëÿ, ÿæÜÿæZÿ {Lÿò~Óç ¨÷{ßæfÿ ÿ$æF, {Ó Óæäê Àíÿ{¨ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ÓææÿæÀÿ
ÓvÿçLúÿ Lÿ÷þ{Àÿ ÓüÿÁÿÿæ AæÓçSàÿæ ¨{Àÿ ¨$#Lÿ Lÿçdç D¨ÀÿLëÿ Dvÿç$æF, {ÓÜÿç
AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB$æF, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ÿ÷Îæ ¨ëÀëÿÌZÿ Lÿ÷þ, ¯ÿÿÁÿç ¾æB$æF æ
{Ó Aëÿþ;ÿæ- Aëÿþÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç æ Aëÿµÿ¯ÿ {ÿ¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç$æ;ÿç æ Óæÿæ ÿ´æÀÿæ AæÜëÿÀÿç Óþê¨¯ÿÿöê {ÜÿæBS{àÿ, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ µÿÿöæ-
{ÜÿæB µÿÀÿ~ {¨æÌ~ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç æ {¾Dô$#{Àÿ Aæ¨~ZÿÀÿ {¾æS{äþÀÿ
þ ¯ÿ¿¯ÿ×æ LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç æ Óæÿæ AæÜëÿÀÿç Óíä½ {Üÿ¯ÿæ¨{Àÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ
{µÿæNÿæ- {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {µÿæNÿæÀÿó ¾j ÿ¨Óæó-¾j ÿ¨ ¾æÜÿæ Lÿçdç
Aæ¨~Zÿÿ´æÀÿæ {ÜÿæB$æF, {Ó ÓþÖZëÿ ÿ÷Îæ ¨ëÀëÿÌ S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó
{¾{¯ÿ S÷Üÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæ ¨Àÿ A¯ÿ×æ{Àÿ þ{ÜÿÉ´Àÿ þÜÿæÿ CÉ´ÀÿZÿ
Àíÿ¨{Àÿ ¨Àÿç~ÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ {Ó ¨÷LõÿÿçÀÿ Ó´æþê {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ Lÿç;ëÿ
¯ÿÿöþæÿ ¨÷Lõÿÿç fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿçdç, {ÿ~ë LÿÀÿç {Ó FÜÿæÀÿ þæàÿçLÿ As;ÿç æ
FÜÿævÿæÀëÿ þ Dÿ A¯ÿ×æ{Àÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿþæ{ÿç`ÿæ¨ë¿Nÿ {¾{¯ÿ
¨Àÿþ ÓÜÿçÿ Óó¾ëNÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç, {ÿ{¯ÿ ¨Àÿþææ {¯ÿæàÿæ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç
ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿç þ FÜÿç ¨ëÀëÿÌ Aææ ¨Àÿ Üÿ] As;ÿç æ Ó¯ÿö$æ FÜÿç ¨÷LõÿÿçÀëÿ
¨{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¨÷{µÿÿ FÿçLÿç Üÿ] A{s {¾ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {Ó ÿ÷Îæ Àíÿ¨{Àÿ
$#{àÿ æ Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ {ÜÿD {ÜÿD ¨ÀÿþLëÿ ØÉö LÿÀÿç ¨ÀÿþææZÿ Àíÿ¨{Àÿ
¨Àÿç~ÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ
ß F¯ÿó {¯ÿÿç ¨ëÀëÿÌó ¨÷Lÿõÿçó `ÿ Së{~ð ÓÜÿ æ
Ó¯ÿö$æ ¯ÿÿöþæ{ÿæ¨ç ÿ Ó µÿí{ßæµÿçfæß{ÿ ææ23ææ
FÜÿç¨Àÿç ¨ëÀëÿÌLëÿ F¯ÿó Së~ ÓÜÿçÿ ¨÷LõÿÿçLëÿ {¾Dô þëÿÌ¿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ
ÓÜÿçÿ ¯ÿçÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF, {Ó ¨íÿö Àíÿ{¨ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB þ ¨ëÿ fÿ½
S÷Üÿ~ LÿÀÿçÿ$æF A$öæúÿ ÿæÜÿæÀÿ ¨ëÿföÿ½ {ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿæ Üÿ] þëNÿç A{s æ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¯ÿ÷Üÿ½ F¯ÿó ¨÷LõÿÿçÀÿ ¨÷ÿ¿ä Aëÿµëÿÿç

ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ ¨ÀÿþSÿç A$öæúÿ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿöfÿ½Àëÿ ÿç¯õÿÿç D¨{Àÿ
LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç {¾æS D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç, ¾æÜÿæÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ
AæÀÿæÿæ A{s æ LÿæÀÿ~ FÜÿç LÿþöLëÿ Lÿæ¾ö¿ Àÿí¨ ÿ{ÿB {LÿÜÿç þ
¨æBÿ$æ;ÿç æ
æ{ÿÿæÿç ¨É¿;ÿç {Lÿ`ÿçÿææÿþæÿæ æ
A{ÿ¿ Óæó{Q¿ÿ {ßæ{Sÿ Lÿþö{ßæ{Sÿ `ÿæ¨{Àÿ ææ24ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZëÿ {Lÿ{ÿLÿ þëÿÌ¿ Aææÿþú-
ÿçfÀÿ A;ÿ`ÿç;ÿÿ æÿ ÿ´æÀÿæ Aæÿç- Üÿõÿß {ÿÉ{Àÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ ÓæóQ¿ {¾æS ÿ´æÀÿæ A$öæúÿ ÿçfÀÿ ÉNÿçLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç {ÓÜÿç
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó Aÿ¿ ¯ÿÜëÿ ¯ÿ¿Nÿç ÿæÜÿæLëÿ ÿçÍæþLÿþö {¾æSÿ´æÀÿæ
ÿÉöÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç ÿçßÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ þëQ¿ Óæÿ {ÜÿDdç æÿ- {ÓÜÿç æÿ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ ÓæóQ¿ {¾æS F¯ÿó ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS ëÿBsç æÀÿæ ÀÿÜÿçdç æ
A{ÿ¿ {ÿ´¯ÿþfæÿ;ÿ Éøÿ´æ{ÿ¿µÿ¿ D¨æÓ{ÿ æ
{ÿ¨ç `ÿæÿçÿÀÿ{;ÿ¿¯ÿ þõëÿ¿ó Éøÿç¨Àÿæß~æ ææ25ææ
¨Àÿ;ëÿ Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ ¾æÜÿæLëÿ ÓææÿæÀÿ jæÿ ÿæÜÿ], {Ó FÜÿç¨Àÿç
ÿfæ~ç A{ÿ¿µÿ¿- ÿÿ´Lëÿ fæ~ç$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæÀëÿ É÷¯ÿ~ LÿÀÿç Üÿ]
D¨Óÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓÜÿç É÷¯ÿ~ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ þ þõëÿ¿Àíÿ¨ê ÓóÓæÀÿÀëÿ
ÿçÓ{¢ÿÜÿ ÿÀÿç¾æAæ;ÿç æ Aÿ ¾ÿç Lÿçdç þ Óæÿ {ÜÿDÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ ÓúÿÓèÿ
LÿÀÿ;ëÿ-
ßæ¯ÿúÿ Óqß{ÿ Lÿçó`ÿçúÿ Óÿ´ó ×æ¯ÿÀÿfèÿþþú æ
{äÿ÷{äÿ÷jÓó{ßæSæúÿ ÿÿ´çç µÿÀÿÿÌöµÿ ææ26ææ
{Üÿ Afëÿö ! Ó¸íÿö fSÿ{Àÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç ×æ¯ÿÀÿ fèÿþ ¯ÿÖë D
{ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç ÓþÖLëÿ ëÿ{þ {äÿ÷ F¯ÿó {äÿ÷jÀÿ Óó{¾æSÀëÿ D
{ÜÿæBdç {¯ÿæàÿç fæ~ æ ¨÷æ©ç {Lÿ{¯ÿ {ÜÿæB$æF ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Óþó Ó{¯ÿöÌë µíÿ{ÿÌë ÿçÏ;ÿó ¨Àÿ{þÉ´Àÿþú æ
¯ÿçÿÉ¿úÿÓ´¯ÿçÿÉ¿;ÿó ß ¨É¿ÿç Ó ¨É¿ÿç ææ27 ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ ÿÎ {ÜÿD$#¯ÿæ `ÿÀÿæ`ÿÀÿÀÿ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ
ÿæÉ ÀÿÜÿçÿ ¨Àÿ{þÉ´ÀÿZÿë Óþµÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ {ÿQë$æF, {Ó Üÿ] ¾$æ$ö {ÿQë$æF æ

A$öæúÿ ¨÷Lõÿÿç ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ ÿÎ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] {Ó ¨Àÿþææ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ ëÿÜÿô æ FÜÿæLëÿ AÎþ Aæß{Àÿ þ LÿÜÿç$#{àÿ,
µíÿÿµÿæ{¯ÿæúÿ µÿ¯ÿLÿ{Àÿæ ¯ÿçÓSö Lÿþö Óójçÿ- µíÿÿZÿ {ÓÜÿçµÿæ¯ÿ, ¾æÜÿæ
µÿàÿ A$¯ÿæ þ¢ÿ, ¾æÜÿæ Lÿçdç ÓóÔÿæÀÿ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾ç¯ÿæ
Üÿ] LÿþöÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ Lÿþö¨íÿö {ÜÿæB¾æF æ ÿæÜÿæÜÿ] Fvÿæ{Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç {¾ ¾çF `ÿÀÿæ`ÿÀÿ µÿíÿLëÿ ÿÎ {ÜÿD$#¯ÿæ F¯ÿó ¨Àÿ{þÉ´ÀÿZëÿ Óþµÿæ¯ÿ{Àÿ
×çÿ {ÿQë$æF, {ÓÜÿ] ÓvÿçLúÿ {ÿQë$æF æ
Óþó ¨É¿úÿ Üÿç Ó¯ÿöÿ÷ Óþ¯ÿ×çÿþêÉ´Àÿþú æ
ÿ ÜÿçÿÖ¿æÿææÿó ÿ{ÿæ ßæÿç ¨Àÿæó Sÿçþú ææ28ææ
LÿæÀÿ~ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ Ó¯ÿöÿ÷ Óþµÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ ¨Àÿ{þÉ´ÀÿZëÿ Óþæÿ
{ÿQë$æF ÿçfÿ´æÀÿæ Ó´ßóLëÿ ÿÎ LÿÀÿçÿ$æF æ LÿæÀÿ~ {¾¨Àÿç $#àÿæ, {Ó¨Àÿç
Üÿ] {Ó {ÿQ#{àÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç {Ó ¨Àÿþ SÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ ¨÷æ©ç
{ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
¨÷Lÿõ{ÿð¯ÿ¿ `ÿ Lÿþöæ~ç Lÿ÷çßþæ~æÿç Ó¯ÿöÉ æ
ß ¨É¿ÿç ÿ$ææÿþLÿÿöæÀÿó Ó ¨É¿ÿç ææ29ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ Ó¸íÿö LÿþöLëÿ ¨÷Lõÿÿç ÿ´æÀÿæ Üÿ] LÿÀÿæ¾ç¯ÿæ {ÿQë$æF, A$öæúÿ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨÷Lõÿÿç ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ LÿþöSëÝçLÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ {ÿQë$æF ÿ$æ
AææLëÿ ALÿÿöæ ¯ëÿlç$æF æ {Ó Üÿ] ¾$æ$ö {ÿQë$æF æ
ßÿæ µíÿÿ¨õ$Súµÿæ¯ÿ{þLÿ×þëÿ¨É¿ÿç æ
ÿÿ F¯ÿ `ÿ ¯ÿçÖæÀÿó ¯ÿ÷Üÿ½ Ó¸ÿ¿{ÿ ÿÿæ ææ30ææ
{¾Dô LÿæÁÿ{Àÿ þëÿÌ¿ µíÿÿþæÿZÿ µÿç µÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ FLÿþæÿ÷
¨Àÿþææ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ ÿ$æ ×çÿ {ÿQë$æF F¯ÿó {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ Üÿ] Ó¸íÿö
µíÿÿÀÿ ¯ÿçÖæÀÿ {ÿQë$æF, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½Zëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {¾Dôä~
FÜÿç A¯ÿ×æ AæÓç¾æF, {ÓÜÿç ä~ {Ó ¯ÿ÷Üÿ½Zëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç àÿä~ þ
×çÿ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿÀÿ Üÿ] A{s æ
Aÿæÿçÿ´æçSöë~ÿ´æúÿ ¨Àÿþææßþ¯ÿ¿ß æ
ÉÀÿêÀÿ{×æ¨ç{Lÿò{;ÿß ÿ Lÿ{Àÿæÿç ÿ àÿç¨¿{ÿ ææ31ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! Aÿæÿç {Üÿ¯ÿæ {¾æSëô F¯ÿó Së~æÿêÿ {Üÿ¯ÿæ
{¾æSëô FÜÿç A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿþææ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæBþ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ÿæ

Lÿÿöæ {ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó ÿæ àÿç© Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç, {LÿDô µÿæ¯ÿ{Àÿ ?
ß$æ Ó¯ÿöSÿó {Óòä½¿æÿæLÿæÉó {ÿæ¨àÿç¨¿{ÿ æ
Ó¯ÿöÿ÷æ¯ÿ×ç{ÿæ {ÿ{Üÿ ÿ$ææ {ÿæ¨àÿç¨¿{ÿ ææ32ææ
{¾Dô¨Àÿç Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ AæLÿæÉ Óíä½ {Üÿ¯ÿæ {¾æSëô àÿç©
{ÜÿæBÿ$æF, vÿçLúÿ {Ó¨Àÿç Üÿ] Ó¯ÿöÿ÷ {ÿÜÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Aææ Së~æÿêÿ
{ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æSëô {ÿÜÿÀÿ Së~ ÿ´æÀÿæ àÿç© {ÜÿæBÿ$æF æ
ß$æ ¨÷LÿæÉß{ÿ¿Lÿ Lÿõÿû§ó {àÿæLÿþçþó Àÿ¯ÿç æ
{äÿ÷ó {äÿ÷ê ÿ$æ Lõÿû§ó ¨÷LÿæÉßÿç µÿæÀÿÿ ææ33ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾¨Àÿç Óí¾ö¿ Ó¸íÿö ¯ÿ÷Üÿ½æLëÿ ¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿç$æF,
{ÓÜÿç¨Àÿç Aææ Ó¸íÿö {äÿ÷Lëÿ ¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿç$æF æ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ ÿçÿöß
{ÿDd;ÿç-
{äÿ÷{äÿ÷j{ßæ{Àÿ¯ÿþ;ÿÀÿó jæÿ`ÿäëÌæ æ
µíÿÿ¨÷Lõÿÿç{þæäó `ÿ {ß ¯ÿçëÿ¾öæ;ÿç {ÿ ¨Àÿþú ææ34ææ
FÜÿç¨Àÿç {äÿ÷ H {äÿ÷j {µÿÿLëÿ ÿ$æ ¯ÿçLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¨÷LõÿÿçÀëÿ
ÿç¯õÿÿç ¨æB¯ÿæÀÿ D¨æßLëÿ ¾çF jæÿÀíÿ¨ê {ÿÿ÷ ÿ´æÀÿæ {ÿQ#ÿçA;ÿç, {ÓÜÿç
þÜÿææfÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ A$öæúÿ {äÿ÷ {äÿ÷jLëÿ
{ÿQ#¯ÿæÀÿ `ÿäë {ÜÿDdç jæÿ F¯ÿó jæÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ É±ÿÀÿ ¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê
A{s æ
-ÿçÍÌö-
SêÿæÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ þö{äÿ÷, LëÿÀëÿ{äÿ÷Àÿ ÿæþ ÿ ÿçAæSàÿæ Lÿç;ëÿ
{ÓÜÿç {äÿ÷ ¯ÿÖëÿ {LÿDôvÿç ÀÿÜÿçdç ? {ÓÜÿç ×ÁÿÀÿ ¨Àÿç`ÿß {ÿ¯ÿæ {ÉÌ
ÀÿÜÿç$#àÿæ æ ¾æÜÿæLëÿ Ó´ßó ÉæÚLÿæÀÿ ¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ ØÎ Lÿ{àÿ æ {Üÿ
{Lÿò{;ÿß ! FÜÿç ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {SæsçF {äÿ÷ æ {¾ FÜÿæLëÿ fæ~ç$æF, {Ó
{äÿ÷j A{s æ {Ó F$#{Àÿ àÿç© {ÜÿæBÿ$æF ¯ÿÀÿó ÿçàÿçö© A{s, FÜÿæÀÿ
ÓoæÁÿLÿ æ {Üÿ Afëöÿ ! Ó¸íÿö {äÿ÷{Àÿ þëô Üÿ] {äÿ÷j A{s æ Aÿ¿ þÜÿæ¨ëÀëÿZÿ
þ{Àÿ ÿçfLëÿ ëÿÁÿÿæLÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ æ F$#Àëÿ ØÎ {ÜÿDdç, É÷êLÿõÐ f{~ {¾æSê
$#{àÿ LÿæÀÿ~ {¾ fæ~ç$æF {Ó {äÿ÷j Üÿ] A{s æ F¨Àÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ LÿÜÿçd;ÿç æ
þëô þ {äÿ÷j A{s æ A$öæúÿ Aÿ¿ ¨ëÀëÿÌ þæÿZÿ µÿÁÿç þëô þ A{s æ
{äÿ÷ Lÿ~ ? {LÿDô ¯ÿç L ÿæÀÿ ¾ë N ÿ ? {äÿ÷ j Lÿç ¨ Àÿç ¨÷ µ ÿæ¯ ¾ë N ÿ ?

ÿæÜÿæ D¨Àÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ- þëô Üÿ] LÿÜëÿdç, F¨Àÿç ëÿÜÿô, þÜÿÌ}þæ{ÿ
þ FÜÿæ Üÿ] LÿÜÿçd;ÿç æ {¯ÿÿÀÿ d¢ÿþæÿZÿ{Àÿ FÜÿæLëÿ ¯ÿçµÿæfçÿ LÿÀÿç ÿÉöæ¾æBdç æ
¯ÿ÷Üÿ½Óíÿ÷{Àÿ þ ÿæÜÿæ Üÿ] þçÁëÿdç æ
ÉÀÿêÀÿ Àíÿ¨ê {äÿ÷ Lÿ~ FÿçLÿç Üÿçô A{s, {¾ÿçLÿç {ÿQæ¾æBdç ?
FÜÿæÀÿ Dÿç ¾æÜÿæZÿ àÿºæ Üÿæÿ ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæLëÿ S~ÿæ LÿÀÿç ¯ÿçÖõÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ
LÿÜÿç{àÿ ¾$æ AÎæ þíÁÿ ¨÷Lõÿÿç, A¯ÿ¿Nÿ ¨÷Lõÿÿç, ÿÉB¢ÿç÷ß F¯ÿó þÿ ÿ$æ
B¢ÿç÷ßZÿ ¨æo ¯ÿçÌß, AæÉæ, õÿÐæ F¯ÿó ¯ÿæÓÿæ FÜÿç¨Àÿç FÜÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿÀÿ
ÓæþëÜÿçLÿ þçÉ÷~ Üÿ] FÜÿç ÉÀÿêÀÿ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç ¯ÿæÓÿæ ÓþíÜÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿ,
{Ó ¨¾ö¿;ÿ ÉÀÿêÀÿ {¾ {Lÿò~Óç Àíÿ¨{Àÿ ÿçÊÿçÿ µÿæ{¯ÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿ æ FÜÿæ Üÿ]
{äÿ÷ A{s æ {¾Dô$#¯ÿ{Àÿ ¯ëÿ~ç$#¯ÿæ µÿàÿþ¢ÿ ¯ÿêf ÓóÔÿæÀÿ Àíÿ¨{Àÿ D
{ÜÿæB$æF æ ¾çF FÜÿæÀÿ ¨æÀÿ ¨æB$æF, {Ó {äÿ÷j æ {äÿ÷jÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
LÿÜÿç¯ÿæLëÿ ¾æB {Ó CÉ´Àÿêß Së~-þö ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ {¾ {äÿ÷j FÜÿç
{äÿ÷Àÿ ¨÷LÿæÉLÿ As;ÿç æ
{Ó LÿÜÿç{àÿ {¾ ÓææÿæÀÿ ¨ëÿ}LÿæÁÿ{Àÿ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿ
¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ Üÿ] jæÿ A{s æ jæÿÀÿ A$ö {ÜÿDdç ÓæäæúÿLÿæÀÿ æ FÜÿæ
¯ÿ¿ÿêÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç ÀÿÜÿçdç ÿæÜÿæ Ajæÿ A{s æ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ FLÿþæÿ÷ ¯ÿÖë
{ÜÿDdç, ¨ÀÿÀÿ ¯ÿ÷Üÿ½ æ {Ó ÿæ Óúÿ ÿæ AÓúÿ, FÜÿç Óúÿ H AÓúÿÀëÿ Dÿö{Àÿ æ
ÿæÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {àÿæ{Lÿ Üõÿÿß{Àÿ æÿ LÿÀÿ;ÿç, ¯ÿæÜÿæ{Àÿ þíÿ} ÀÿQ#
ëÿ{Üÿô æ ¯ÿÜëÿÿ {àÿæ{Lÿ ÓæóQ¿ þæþ{Àÿ æÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ
ÿçÍæþ Lÿþö {¾S, A$öæúÿ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ ÿæÜÿæZÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {ÓÜÿç
ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö AæÀÿæÿæÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¾çF {ÓÜÿç ¯ÿç#Lëÿ fæ~çÿ$æ;ÿç,
{ÓÜÿç {àÿæ{Lÿ ÿÿ´×çÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæÀëÿ Éë~ç Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ
þ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ Aÿ Lÿçdç þ ¯ÿëlç¯ÿæ{Àÿ ÿ
AæÓç{àÿ, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæÀÿ jæÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÓúÿÓèÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
×çÿ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ ¾æB, {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ
LÿÜÿç{àÿ- {¾¨Àÿç AæLÿæÉ Ó¯ÿöÿ÷ Óþæ Àíÿ{¨ ÀÿÜÿç þ ÿçàÿ}© A{s, {¾¨Àÿç
Óí¾ö¿ Ó¯ÿöÿ÷ ¨÷LÿæÉ {ÿB$æB þ ÿçàÿ}© A{s, vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç ×çÿ¨÷j
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Ó¯ÿöÿ÷ CÉ´Àÿ Óþæÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç$æ¯ÿæ, F¨Àÿç Ó¯ÿöÿ÷ Óþæÿ
{ÿQë$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ {äÿ÷ vÿæÀëÿ A$¯ÿæ ¨÷Lõÿÿç vÿæÀëÿ Ó¯ÿö$æ ÿçàÿçö© ÀÿÜÿç$æF æ
{ÉÌ{Àÿ {Ó ÿçÿöß {ÿ{àÿ {¾ {äÿ÷ F¯ÿó {äÿ÷jÀÿ Aëÿµÿ¯ÿ jæÿÀíÿ¨ê
{ÿÿ÷ ÿ´æÀÿæÜÿ] Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF æ jæÿ, {¾¨Àÿç Lÿç ¨í¯ÿöÀëÿ LëÿÜÿæ¾æBdç, {ÓÜÿç
¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ Aëÿµÿ¯ÿ A{s æ ÉæÚþæÿZëÿ
Lÿ=ÿ× LÿÀÿç ¨÷¯ÿ`ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ jæÿ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó Aßÿ ÿ$æ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæÀëÿ
{ÓÜÿç LÿþöLëÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ ¯ëÿlç, {ÓÜÿç Lÿþö ¨${Àÿ Lÿ÷çßæÉêÁÿ {ÜÿæB þÿ
ÓÜÿçÿ B¢ÿ÷çßÀÿ ÿç{Àÿæ F¯ÿó {ÓÜÿç ÿç{Àÿæ LÿæÁÿ{Àÿ ¨Àÿþÿÿ´Lëÿ {ÿQ#¯ÿæ
ÓÜÿçÿ {¾Dô Aëÿµíÿÿç {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç AëÿµíÿÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s æ Lÿ÷çßæ
Aÿ¿;ÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ A{s æ FÜÿç Aæß{Àÿ þëQ¿ÿ {äÿ÷jÀÿ ¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ
¯ÿÿöÿæ LÿÀÿæ¾æBdç æ ¯ÿÖëÿ {äÿ÷Àÿ Ó´Àíÿ¨ ¯ÿ¿æ¨Lÿ A{s æ ÉÀÿêÀÿ LÿÜÿç¯ÿæ
ÿ Aÿç ÓÀÿÁÿ Lÿç;ëÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ Óº¤ÿ {LÿDô ¨¾ö¿;ÿ ÀÿÜÿçdç ? Ó¸íÿö ¯ÿ÷Üÿ½æ
þíÁÿ ¨÷LÿõÿçÀÿ ¯ÿçÖæÀÿ þæÿ÷ æ Aÿ;ÿ A;ÿÀÿêä ¨¾ö¿;ÿ Aæ¨~Zÿ ÉÀÿêÀÿ
¯ÿçÖæÀÿçÿ æ ÿúÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¨~Zÿ fê¯ÿÿ DföÓ´êÿ ÜëÿF æ ÿæÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ
Aæ¨~ ¯ÿo#¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿç µíÿµÿÁÿ , ¯ÿçÉ´fSÿ, {ÿÉ ¨÷{ÿÉ F¯ÿó
Aæ¨~Zÿ FÜÿç {ÿQæ¾æD$#¯ÿæ ÉÀÿêÀÿ {ÓÜÿç ¨÷LõÿÿçÀÿ FLÿQ þ ëÿÜÿô æ FÜÿç
¨÷LÿæÀ {äÿ÷Lëÿ Üÿ] FÜÿç Aæß{Àÿ ¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ Aÿ-
{ßæSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "{äÿ÷{äÿ÷j ¯ÿçµÿæS {ßæ{Sæ'
ÿæþ ÿ÷{ßæÿ{Éææß ææ13ææ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "{äÿ÷ {äÿ÷j
¯ÿçµÿæS {¾æ{Sæ' ÿæþ ÿ÷{ßæÿÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
"{äÿ÷{äÿ÷j ¯ÿçµÿæS {ßæ{Sæ' ÿæþ ÿ÷{ßæÿ{Éææß ææ13ææ
C
A$ `ÿëÿö{Éææß
¨í¯ÿöÀëÿ A{ÿLÿ AæßþæÿZÿ{Àÿ É÷êLÿõÐ jæÿÀÿ Ó´Àíÿ¨ ØÎ Lÿ{àÿ æ
`ÿëÿ$ö Aæß 19{ÉâæLÿ{Àÿ LÿÜÿç{àÿ- {¾Dô ¨ëÀëÿÌ ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö µÿæ{¯ÿ AæÀÿ»
LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ ÿçßÿ Lÿþöæ`ÿÀÿ~Àÿ Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ {ÜÿæB {ÜÿæB F{ÿ Óíä½
{ÜÿæB¾æF {¾, Lÿæþÿæ H ÓZÿÅÿÀÿ Ó¯ÿö$æ Éþÿ {ÜÿæB¾æF, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ
¾æÜÿæLëÿ {Ó fæ~ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿô$æF, ÿæÜÿæÀÿ ¨÷ÿ¿ä Aëÿµíÿÿç {ÜÿæB¾æF æ {ÓÜÿç
AëÿµíÿÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s æ ÿ÷{ßæÿÉ Aæß{Àÿ jæÿLëÿ ¨ÀÿçµÿæÌçÿ
Lÿ{àÿ æ ""Aæjæÿ ÿçÿ¿ÿ´ó ÿÿ´ jæÿæ$ö ÿÉöÿþú ''æ Aæjæÿ{Àÿ
FLÿÀÿÓ ×çÿç F¯ÿó ÿÿ´Àÿ A$ö Ó´Àíÿ¨ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿ¿ä ÿÉöÿ Üÿ] jæÿ
A{s æ {äÿ÷-{äÿ÷jÀÿ {µÿÿLëÿ ¯ÿççÿçÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] jæÿ {ÜÿæB$æF æ
jæÿÀÿ A$ö ÉæÚæ$ö ëÿÜÿô æ ÉæÚLëÿ Lÿ=ÿ× LÿÀÿç ¨÷¯ÿ`ÿÿ {ÿ¯ÿæ jæÿ ëÿÜÿô æ
ÉæÚþæÿZÿ Aµÿ¿æÓ ÓÜÿçÿ Lÿ÷çßæ`ÿÀÿ~Àÿ {ÓÜÿç A¯ÿ×æ Üÿ] jæÿ A{s æ {¾Dôvÿæ{Àÿ
{ÓÜÿç ÿÿ´ ¯ÿçÿçÿ {ÜÿæB$æF æ ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ
AÿëµÿíÿçÀÿ ÿæþ Üÿ] jæÿ æ FÜÿæÀÿ ¯ÿç¨Àÿêÿ ¾æÜÿæ Lÿçdç ÀÿÜÿçdç, {Ó ÓþÖ
Ajæÿ A{s æ
FÜÿç¨Àÿç Ó¯ÿëLÿçdç LÿÜÿç¯ÿæ ¨{Àÿ þ ¨÷Öëÿ Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç- {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç jæÿ{Àÿ þ ¨Àÿ{þæÿþ jæÿLëÿ þëô ¨ëÿ
ëÿþ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ ÿæÜÿæÀÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¾æDd;ÿç æ
LÿæÀÿ~ "ÉæÚ Óë`ÿç;ÿçÿ ¨ëÿç ¨ëÿç {ÿQ#ß'- Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ `ÿç;ÿÿ
LÿÀÿç$#¯ÿæ ÉæÚ þ ¯ÿæÀÿºæÀÿ {ÿQ#¯ÿæ, ¯ëÿlç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ FÿçLÿç Üÿ] ëÿÜÿô
{¾ÿççLÿç {¾ÿççLÿç Óæÿ ¨${Àÿ Aæ¨~ AS÷ÓÀÿ {Üÿ{¯ÿ F¯ÿó {ÓÜÿç BÎZÿ
µÿçÿ{Àÿ {ÓÿçLÿç {ÓÿçLÿç ¨÷{¯ÿÉ ¨æD$#{¯ÿ, {ÓÿçLÿç {ÓÿçLÿç ¯ÿ÷Üÿ½ZÿvÿæÀëÿ ÿíÿÿ
ÿíÿÿ Aÿëµíÿÿç ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿ æ FÜÿç Aëÿµíÿÿç ÓúÿSëÀëÿ ÿÿ´ÿÉöê þÜÿæ¨ëÀëÿÌ
Üÿ] {ÿB$æ;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, þëô ¨ëÿ ÿëþLëÿ LÿÜÿç¯ÿç æ
ÓëÀÿÿ A$öæúÿ Ó½&õÿç F¨Àÿç ¨sÁÿ {¾, {¾Dô$#{Àÿ ÓóÔÿæÀÿ þæÿZÿÀÿ
AZÿÿ Ó{ÿð¯ÿ {ÜÿD$æF æ ¾ÿç ¨$#LÿZëÿ BÎZÿ vÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ
Aëÿµíÿÿç íþçÁÿæ {ÜÿæB¾æF, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç Ó½õÿç ¨sÁÿ{Àÿ ¨÷Lõÿÿç AZÿçÿ {ÜÿæB¾æF æ
¾æÜÿæ ¯ÿçÿæÉÀÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ë ¨ëÿ} ¨¾ö¿;ÿ ÓæLÿZëÿ BÎ Óº¤ÿç
Aëÿµÿ¯ÿLëÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ Aæfç Ó½õÿç fê¯ÿ;ÿ ÀÿÜÿçdç Lÿç;ëÿ AæSLëÿ
¨÷{¯ÿÉ ¨æBàÿæ ¨{Àÿ FÜÿç A¯ÿ×æ ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ~ë ¨ëf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê
LÿÜëÿ$#{àÿ {¾, ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ `ÿç;ÿÿ ¨÷ÿççÿçÿ LÿÀÿ æ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æÀÿ {SæsçF þæÁÿæ
¨÷ÿçÿçÿ WëÀÿæ;ÿë æ ¾æÜÿæ `ÿç;ÿÿ ÿ´æÀÿæ WëÀÿæ;ÿç, ÿæÜÿæ ¯ÿæÜÿ¿þæÁÿæ ëÿÜÿô æ
SëÀëÿ þÜÿæÀÿæfZÿ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ ¾æÜÿæLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBdç, ÿæÜÿæZëÿ ÿ Óæÿæ{Àÿ
¨æSÁÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ D`ÿçÿ æ FÜÿæ ÿ ÓæLÿZÿ ÿçþ{;ÿ A{s æ Lÿç;ëÿ ¾çF, ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ
ÓúÿSëÀëÿ {ÜÿæB$æ;ÿç, {Ó Óÿÿ {ÓÜÿç ¨$#LÿZÿ ¨d{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ µÿçÿ{Àÿ
ÿæÜÿæZÿ Aææ ÓÜÿçÿ fæS÷ÿ {ÜÿæB ÿ$æ ¯ÿæÜÿæ{Àÿ ÿçfÀÿ Lÿ÷çßæ LÿÁÿæ¨ ÿ´æÀÿæ
ÿæÜÿæZëÿ Aµÿçÿ¯ÿ ¨Àÿç×çÿç{Àÿ A¯ÿSÿ LÿÀÿæB$æ;ÿç æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ þ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ æ Afëöÿ ÉçÌ¿Àÿ ×æÿ{Àÿ $#{àÿ æ {Ó É÷êLõÿÐZëÿ Ó»æÁÿç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ ¨÷æ$öÿæ LÿÜÿç$#{àÿ æ {ÿ~ë LÿÀÿç {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾,
jæÿþæÿZÿ{Àÿ þ Aÿç Dÿþ jæÿ þëô ¨ëÿ ëÿþ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ
¨Àÿó µíÿß ¨÷¯ÿä¿æþç jæÿæÿó jæÿþëÿþþú æ
ßfújæÿ´æ þëÿß Ó{¯ÿö ¨Àÿæó Óççþç{ÿæ Sÿæ ææ1ææ
{Üÿ Afëöÿ ! jæÿþæÿZÿÀÿ þ Aÿç Dÿþ jæÿLëÿ þëô ¨ëÿ ëÿþ
ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ ¾æÜÿæLëÿ fæ~ç ÓþÖ þëÿçfÿ FÜÿç ÓóÓæÀÿÀëÿ þëNÿç {ÜÿæB ¨Àÿþ
ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾æÜÿæ ¨{Àÿ Lÿçdç þ ¨æB¯ÿæ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ
Bÿó jæÿþë¨æÉ÷çÿ¿ þþ Óæþö¿þæSÿæ æ
Ó{¯ÿö¨ç {ÿæ¨fæß{;ÿ ¨÷Áÿ{ß ÿ ¯ÿ¿$;ÿç `ÿ ææ2ææ
FÜÿç jæÿ "D¨æÉ÷çÿ¿' A$öæúÿ ÿçLÿsÀë AæÉç÷ÿ {ÜÿæB, Lÿ÷çßæÿ´çÿ
{ÜÿæB ÿçLÿs{Àÿ ¨Üëÿo#, {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ {àÿæ{Lÿ ÓõÎçÀÿ Aæÿç{Àÿ
¨ëÿ fÿ½ {ÿB ÿ $æ;ÿç F¯ÿó ¨÷Áÿß LÿæÁÿ{Àÿ A$öæúÿ {ÿÜÿæ;ÿ Óþß{Àÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ
þ {ÜÿæB ÿ $æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ A;ÿ {ÓÜÿçÿçÿ {ÜÿæB$æF,
{¾{¯ÿ {Ó ÿçf Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ ÿæÜÿæ ¨{Àÿ ÿæÜÿæZÿ ÉÀÿêÀÿ ¯ÿæÓ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {SæsçF SõÜÿ {ÜÿæB Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ ¨ëÿföÿ½Àÿ ×æÿ {LÿDôvÿç,
{¾Dôvÿæ{Àÿ {àÿæ{Lÿ fÿ½ {ÿD$æ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç -
`ÿëÿöÉ Aæß 291
þþ {ßæÿçþöÜÿúÿ¯ÿ÷Üÿ½ ÿÓ½çúÿSµÿöó ÿæþ¿Üÿþú æ

Ó»¯ÿ Ó¯ÿöµíÿÿæÿæó ÿ{ÿæ µÿ¯ÿÿç µÿæÀÿÿ ææ3ææ
{Üÿ µÿæÀÿÿ ! {þæÀÿ "þÜÿúÿ¯ÿ÷Üÿ½'- A$öæúÿ AÎæ þíÁÿ ¨÷Lõÿÿç Ó¸íÿö
µíÿÿÀÿ {¾æÿê A{s F¯ÿó {Ó$#{Àÿ þëô {`ÿÿÿÀíÿ¨ê ¯ÿêfLÿë ×æ¨ÿ LÿÀÿç$æF æ
{ÓÜÿç fÝ-{`ÿÿÿÀÿ Óó{¾æS ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö µíÿÿ Dÿç {ÜÿæB$æ;ÿç æ
Ó¯ÿö{ßæÿçÌë {Lÿò{;ÿß þíÿöß Ó»¯ÿ;ÿç ßæ æ
ÿæÓæó ¯ÿ÷Üÿ½ þÜÿúÿ{ßæÿçÀÿÜÿó ¯ÿêf¨÷ÿ ¨çÿæ ææ4ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! Ó¸íÿö {¾æÿê{Àÿ {¾{ÿ ÉÀÿêÀÿ D {ÜÿæB$æ;ÿç,
{ÓÜÿç ÓþÖZÿ {¾æÿê, SµÿöæÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þæÿæ, AÎ{µÿÿ ¾ëNÿ þíÁÿ ¨÷Lõÿÿç
A{s F¯ÿó þëô Üÿ] ¯ÿêfLëÿ ×æ¨ÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨çÿæ A{s æ Aÿ¿ LÿçF ÿæ þæÿæ
Ad;ÿç ÿæ ¨çÿæ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ fÝ-{`ÿÿÿÀÿ Óó{¾æS ÀÿÜÿç$#¯ÿ æ fÿ½ ÿ
{ÜÿæB `ÿæàÿç$#¯ÿ, ÿçþçÿ LÿçF ÿæ LÿçF ÿçÊÿß {Üÿ{¯ÿ æ {`ÿÿÿ Aææ fÝ
¨÷Lõÿÿç{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB¾æB$æF ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
Óÿ´ó ÀÿfÖþ Bÿç Së~æ ¨÷Lõÿÿç Ó»¯ÿæ æ
ÿç¯ÿ§;ÿç þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ {ÿ{Üÿ {ÿÜÿçÿþ¯ÿ¿ßþú ææ5ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ Afëöÿ ! Óÿ´Së~, ÀÿfSë~ H ÿþSë~ ¨÷LõÿÿçÀëÿ D
{ÜÿæB$#¯ÿæ ÿçÿçSë~ Üÿ] FÜÿç A¯ÿçÿæÉê fê¯ÿææLëÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç $æF {LÿDô
¨Àÿç-
ÿÿ÷ Óÿ´ó ÿçþöÁÿÿ´æúÿ ¨÷LÿæÉLÿþÿæþßþú æ
ÓëQÓ{èÿÿ ¯ÿ§æÿç jæÿÓ{èÿÿ `ÿæÿW ææ6ææ
{Üÿ ÿçÑæ¨ Aföëÿ ! {ÓÜÿç ÿçÿçSë~{Àÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿç¯ÿçöLÿæÀÿ
Óÿ´Së~ ÿ "ÿçþöÁÿ ÿ´æúÿ' - ÿçþöÁÿ {Üÿ¯ÿæ {¾æSëô ÓëQ F¯ÿó jæÿÀÿ AæÓNÿç
ÿ´æÀÿæ AææLëÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç {ÿB$æF æ Óÿ´Së~ þ ¯ÿæ¤ÿç $æF æ Óÿ´Së~
þ ¯ÿ¤ÿÿ Üÿ] A{s æ A;ÿÀÿ FÿçLÿç Üÿ] A{s {¾, ÓëQ FLÿþæÿ÷ ¨Àÿþææ{Àÿ
Üÿ] ÿçÜÿçÿ F¯ÿó ÓæäæúÿLÿæÀÿÀÿ ÿæþÜÿ] jæÿ A{s æ Óÿ´Së~ç {Ó ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿ¤ÿÿ{Àÿ
ÀÿÜÿç$æF, {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¨ÀÿþææZÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ {ÜÿæBÿ$æF æ
Àÿ{fæ ÀÿæSæLÿó ¯ÿçç õÿÐæÓèÿÓþëÿ¯ÿþú æ
ÿç¯ÿ§æÿç {Lÿò{;ÿß LÿþöÓ{èÿÿ {ÿÜÿçÿþú ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÀÿæSÀÿ fê¯ÿ;ÿ-fæS÷ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ Ó´Àíÿ¨ Àÿ{fæSë~ Üÿ]
A{s æ FÜÿæLëÿ ëÿ{þ "LÿþöÓó{Sÿ'- Lÿæþÿæ F¯ÿó AæÓNÿçÀëÿ Üÿ] D {ÜÿæBdç
{¯ÿæàÿç fæ~ æ {Ó fê¯ÿææLëÿ Lÿþö F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ üÿÁÿ AæÓNÿç{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç $æF æ {Ó
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿç {ÿB$æF-
ÿþÖ´jæÿfó ¯ÿçç {þæÜÿÿó Ó¯ÿö{ÿÜÿçÿæþú æ
¨÷þæÿæÁÿÓ¿ ÿçÿ÷æµÿçÖç¯ÿ§æÿç µÿæÀÿÿ ææ8ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÓþÖ {ÿÜÿ æÀÿêþæÿZëÿ {þæÜÿ S÷æÓ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿ{þæSë~Lëÿ
ëÿ{þ AjæÿÀëÿ D {ÜÿæBdç {¯ÿæàÿç fæ~ æ {Ó FÜÿç AææLëÿ ¨÷þæÿ A$öæúÿ
¯ÿ¿$ö {`ÿÎæ AæÁÿÓ¿ (LÿæàÿçLÿç LÿÀÿç¯ÿæ FÜÿç¨Àÿç µÿæ¯ÿÿæ) F¯ÿó ÿçÿ÷æ ÿ´æÀÿæ
¯ÿæ¤ÿç$æF æ ÿçÿ÷æÀÿ A$ö FÜÿæ ÿëÜÿô {¾, ÿþSë~ç A#Lÿ {ÉæB$æF æ ÉÀÿêÀÿ
{ÉæB$æF,F¨Àÿç ëÿÜÿô æ ""ßæÿçÉæ Ó¯ÿöµëÿÿæÿæó ÿÓ¿æó fæSÿ} Óó¾þê''-
fSÿ Üÿ] Àÿæÿ÷ç A{s æ ÿþSë~ç ¯ÿ¿Nÿç FÜÿç fSÿ Àíÿ¨ê Àÿæÿç÷{Àÿ Àÿæÿ÷ÿçÿ ¯ÿ¿Ö
ÀÿÜÿç$æF- ¨÷LÿæÉ Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ A{`ÿÿ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿæ Üÿ] ÿ{þæSë~çZÿ ÿçÿ÷æ æ
FÜÿç fqæÁÿ{Àÿ ¾çF àÿç© ÀÿÜÿçdç {Ó Üÿ] {ÉæB ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÿöþæÿ ÿçÿçSë~Àëÿ
D ¯ÿ¤ÿÿÀÿ ÓæþëÜÿçLÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Óÿ´ó Óë{Q Óqßÿç Àÿf Lÿþö~ç µÿæÀÿÿ æ
jæÿþæ¯õÿÿ¿ ëÿ ÿþ ¨÷þæ{ÿ Óqßëÿ¿ÿ ææ9ææ
{Üÿ Afëöÿ ! Óÿ´Së~ ÓëQ{Àÿ àÿSæB$æF, ÉæÉ´ÿ ¨Àÿþ ÓëQÀÿ æÀÿæ{Àÿ
àÿSæB$æF, ÀÿfSë~ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ LÿÀÿç$æF F¯ÿó ÿþSë~ jæÿLëÿ Aæbÿæÿçÿ
LÿÀÿç ¨÷þæÿ{Àÿ A$öæúÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ¯ÿ¿$ö {`ÿÎæ{Àÿ àÿSæB$æF æ {ÿ{¯ÿ
¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ Lÿç¨Àÿç ¯ÿçµÿNÿ {ÜÿæB¾æ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ
LÿÜëÿd;ÿç -
ÀÿfÖþÊÿæµÿçµíÿß Óÿ´ó µÿ¯ÿÿç µÿæÀÿÿ æ
Àÿf Óÿ´ó ÿþ{Êÿð¯ÿ ÿþ Óÿ´ó ÀÿfÖ$æ æ10ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÀÿfSë~ F¯ÿó ÿþSë~Lëÿ ÿþÿ LÿÀÿç Óÿ´Së~ ¯õÿç
{ÜÿæB$æF, {Ó¨Àÿç Óÿ´Së~ H ÿþSë~Lëÿ ÿþÿ LÿÀÿç ÀÿfSë~ ¯ÿõç {ÜÿæB$æF
ÿ$æ FÜÿç¨Àÿç ÀÿfSë~ H Óÿ´Së~Lëÿ ÿþÿLÿÀÿç ÿþSë~ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæLëÿ
Lÿç¨Àÿç fæ~ç¨æÀÿç¯ÿæ, {¾ {Lÿ{¯ÿ {LÿDô Së~ Lÿæ¾ö¿ LÿÀëÿdç ?
Ó¯ÿöÿ´æ{ÀÿÌë {ÿ{ÜÿÓ½çúÿ ¨÷LÿæÉ D¨fæß{ÿ
jæÿó ßÿæ ÿÿæ ¯ÿçÿ¿æúÿ ¯ÿç¯õÿó Óÿ´þçëÿ¿ÿ ææ11ææ
{¾Dô Óþß{Àÿ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ ÿ$æ A;ÿLÿÀÿ~ F¯ÿó Ó¸í ÿö

B¢ÿç÷ßþæÿZÿvÿæ{Àÿ CÉ´Àÿêß ¨÷LÿæÉ F¯ÿó {¯ÿæÉNÿç D {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç
Óþß{Àÿ Óÿ´Së~ ¯ÿç{ÉÌ ¯õÿç ¨÷æ© LÿÀÿçdç {¯ÿæàÿç fæ~ç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ ÿ$æ-
{àÿæµÿ ¨÷¯õÿÿçÀÿæÀÿ» Lÿþö~æþÉþ ØõÜÿæ æ
Àÿf{Ó¿ÿæÿç fæß{;ÿ ¯ÿç¯õÿ{ µÿÀÿÿÌöµÿ ææ12ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÀÿfSë~ ¯ÿç{ÉÌ ¯ÿõç {Üÿ¯ÿæ ÿ´æÀÿæ {àÿæµÿ, Lÿþö{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ {`ÿÎæ, LÿþöÀÿ ¨÷æÀÿ», AÉæ;ÿç A$öæúÿ þÿÀÿ `ÿoÁÿÿæ, ¯ÿçÌß
{µÿæSÀÿ àÿæÁÿÓæ, FÜÿçÓ¯ëÿ D {ÜÿæB$æF, ¯ÿÿöþæÿ ÿþSë~Àÿ ¯ÿõç {Üÿ{àÿ
Lÿ'~ {ÜÿæB$æF ?
A¨÷Lÿæ{Éæ¨÷¯õÿÿçÊÿ ¨÷þæ{ÿæ {þæÜÿ F¯ÿ `ÿ æ
ÿþ{Ó¿ÿæÿç fæß{;ÿ ¯ÿç¯õÿ{ LëÿÀëÿÿ¢ÿÿ ææ13ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÿþSë~Àÿ ¯õÿç {Üÿ{àÿ A¨÷LÿæÉ (¨÷LÿæÉ ¨ÀÿþææZÿ
{ÿ¿æÿLÿ A{s) CÉ´Àÿêß ¨÷LÿæÉ AæÝLëÿ ÿ ¯ÿ|ÿç¯ÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ, "LÿæßöóLÿþö'-
¾æÜÿæ LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ¨÷Lÿ÷çßæ ¯ÿç{ÉÌ {Ó$#{Àÿ A¨÷¯õÿÿç, A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ ¯ÿ¿$ö
{`ÿÎæþæÿZÿ ¨÷¯ÿæÜÿ F¯ÿó ÓóÓæÀÿ{Àÿ þëU LÿÀÿç¨æÀÿë$#¯ÿæ ¨÷¯õÿÿç FÜÿç ÓþÖ
D {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿç Së~Lëÿ fæ~ç{àÿ Lÿ'~ ¯ÿæ àÿæµÿ {ÜÿæB$æF ?
ßÿæ Ó{ÿ´ ¨÷¯õÿ{ ëÿ ¨÷Áÿßó ßæÿç {ÿÜÿµõÿúÿ æ
ÿ{ÿæÿþ¯ÿçÿæó {àÿæLÿæÿþàÿæúÿ ¨÷ÿç¨ÿ¿{ÿ ææ14ææ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ FÜÿç fêþææ Óÿ´ Së~Àÿ ¯õÿçLÿæÁÿ{Àÿ þõëÿ¿Lëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF, ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç$æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ Dÿþ Lÿþö LÿÀëÿ$#¯ÿæ þÁÿ
ÀÿÜÿçÿ ÿç¯ÿ¿ {àÿæLÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF -
ÀÿfÓç ¨÷Áÿßó Sÿ´æ LÿþöÓèÿçÌë fæß{ÿ æ
ÿ$æ ¨÷àÿêÿÖþÓç þí|ÿ{ßæÿçÌë fæß{ÿ ææ15ææ
ÀÿfSë~ ¯õÿç {Üÿ¯ÿæ ÿ´æÀÿæ þõÿë ¿Lëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæÿþëÿÌ¿ LÿþöæÓNÿ {àÿæLÿ{Àÿ
fÿ½ {ÿB$æF, ÿ$æ ÿþSë ~ Àÿ ¯ÿõ ç ÿ´ À ÿæ þõ ë ÿ ¿¯ÿÀÿ~ LÿÀÿç $ # ¯ ÿæ
¯ÿ¿Nÿç þí|ÿ {¾æÿç{Àÿ fÿ½ {ÿB$æF æ {¾Dô$#{Àÿ Lÿês-¨ÿèÿæÿç {¾æÿçÀÿ
¯ÿçÖæÀÿ ÀÿÜÿçdç - Aÿ þëÿÌ¿Lëÿ Óæÿ´çLÿ Së~¾ëNÿ {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¨÷LõÿÿçÀÿ
FÜÿç ¯ÿ¿æZÿ Aæ¨~Zÿ FÜÿç Af}ÿ Së~Lëÿ þõëÿ¿ ¨{Àÿ þ Óo#ÿ ÿ ÓëÀÿäçÿ
þçÁÿç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ FÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþLëÿ {ÿQ#¯ÿæ -
Lÿþö~ ÓëLõÿÿÓ¿æÜëÿ Óæÿ´çLÿó ÿçþöÁÿó üÿàÿþú æ

ÀÿfÓÖë üÿàÿó ëÿQþjæÿó ÿþÓ üÿàÿþú ææ16ææ
Óæÿ´çLÿ LÿþöÀÿ üÿÁÿ Óæÿ´çLÿ A$öæúÿ ÿçþöÁÿ ÓëQ, jæÿ F¯ÿó {¯ÿðÀÿæS¿æÿç
LëÿÜÿæ¾æBdç æ ÀÿæfÓ LÿþöÀÿ üÿÁÿ ëÿQ F¯ÿó ÿæþÓ LÿþöÀÿ üÿÁÿ Ajæÿ A{s æ
Óÿ´æúÿ Óqæß{ÿ jæÿó Àÿf{Óæ{àÿæµÿ F¯ÿ `ÿ æ
¨÷þæÿ{þæ{Üÿò ÿþ{Óæ µÿ¯ÿ{ÿæjæÿ{þ¯ÿ `ÿ ææ17ææ
Óÿ´Së~ ÿ´æÀÿæ jæÿ D {ÜÿæB$æF A$öæúÿ CÉ´Àÿêß AëÿµíÿÿçÀÿ
ÿæþ Üÿ] jæÿ A{s æ CÉ´Àÿêß AëÿµíÿÿçÀÿ ¨÷¯ÿæÜÿ {ÜÿæB$æF æ ÀÿfSë~Àëÿ ÿçÓ{¢ÿÜÿ
{àÿæµÿ D {ÜÿæB$æF æ ÿ$æ ÿ{þæSë~Àëÿ ¨÷þæÿ, {þæÜÿ, AæÁÿÓ¿ F¯ÿó
Ajæÿ Üÿ] D {ÜÿæB$æF æ FÜÿç Ó¯ëÿ D {ÜÿæB {LÿDô Sÿç ¨÷ÿæÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç ?
Eÿöó Sbÿ;ÿç Óÿ´×æ þ{ ÿçÏ;ÿç ÀÿæfÓæ æ
fWÿ¿Së~¯õÿÿç×æ A{æ Sbÿ;ÿç ÿæþÓæ ææ18ææ
Óÿ´Së~{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ""DÿöþíÁÿó'' A$öæúÿ {ÓÜÿç þíÁÿ
¨ÀÿþææZÿ AæÝLëÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ {ÜÿæB ÿçþöÁÿ {àÿæLÿLëÿ ¾æB$æF æ ÀÿfSë~{Àÿ
×çÿ ÀÿæfÓ ¨ëÀëÿÌ þþ {É÷~ê{Àÿ þëÿÌ¿ {ÜÿæB$æ;ÿç, ¾æÜÿæÀÿ ÿçLÿs{Àÿ
"Óæÿ´çLÿó', ¯ÿç{¯ÿLÿ H {¯ÿðÀÿæS¿ ÀÿÜÿçÿ$æF F¯ÿó Aþ Lÿês ¨ÿèÿ Aæÿç
{¾æÿç{Àÿ þ ¾æBÿ$æF ¯ÿÀÿó ¨ëÿföÿ½Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, ÿç¢ÿçÿ ÿþSë~{Àÿ
¨÷¯ÿõÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿæþÓ ¨ëÀëÿÌ "A{æSÿç' A$öæúÿ ¨Éë, ¨äê, Lÿês,
¨ÿèÿæÿç Aþ {¾æÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç ÿçÿçSë~ {¾ {Lÿò~Óç
¨÷Lÿæ{Àÿ {¾æÿç µÿ÷~Àÿ Üÿ] LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ {¾Dô ¨ëÀëÿÌ ÿçÿçSë~Lëÿ ¨æÀÿ
LÿÀÿç{ÿB$æF æ {Ó fÿ½ ¯ÿ¤ÿÿÀëÿ þëNÿç ¨æB¾æB$æF F¯ÿó {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB¾æB$æF æ FÜÿæLëÿ ¨ëÿ LÿÜÿëd;ÿç-
ÿæÿ¿ó Së{~µÿ¿ LÿÿöæÀÿó ßÿæ ÿ÷Îæëÿ¨É¿ÿç æ
Së{~µÿ¿Êÿ ¨Àÿó {¯ÿÿç þúÿµÿæ¯ÿó {Óæ#Sbÿÿç ææ19ææ
{¾Dô LÿæÁÿ{Àÿ ÿ÷Îæ ¨ëÀëÿÌ A$öæúÿ Aææ ÿçÿçSë~ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ LÿæÜÿæLëÿ
Lÿÿöæ {ÿQë ÿ$æF F¯ÿó ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿ¿;ÿ ¨{Àÿ ¨Àÿþÿÿ´Lëÿ ¯ÿçÿçÿ LÿÀÿç{ÿB$æF,
{ÓÜÿç Óþß{Àÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ {¯ÿòçLÿ
þæÿ¿ÿæ ëÿÜÿô {¾ Së~ Së~{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ Óæÿ LÿÀÿçLÿÀÿç F¨Àÿç FLÿ
A¯ÿ×æ AæÓç$æF, {¾Dôvÿæ{Àÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþvÿæÀÿë Aëÿµíÿÿç {ÜÿæB$æF Lÿç Së~

¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç Lÿÿöæ {ÿQæ¾æDÿ$æF æ {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¨ëÀëÿÌ ÿçÿçSë~Àëÿ
Aÿêÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ FÜÿæ LÿÅÿçÿ þæÿ¿ÿæ ëÿÜÿô ÿ$æ FÜÿæLëÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Së~{ÿÿæÿÿêÿ¿ ÿ÷êúÿ{ÿÜÿê {ÿÜÿ Óþëúÿµÿ¯ÿæúÿ æ
fÿ½þõëÿ¿fÀÿæëÿ{Qð¯ÿ}þë{NÿæþõÿþÉ§&ë{ÿ ææ20ææ
¨ëÀëÿÌ FÜÿç ×íÁÿ ÉÀÿêÀÿ DÿçÀÿ LÿæÀÿ~Àÿí¨ ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {ÜÿæB
fÿ½, þõëÿ¿, fÀÿæ H Ó¸íÿö ëÿQÀëÿ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ þëNÿ {ÜÿæB Aþõÿ ÿÿ´Lëÿ
¨æÿ LÿÀÿç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ Afëöÿ ¨÷É§ LÿÀëÿd;ÿç-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
{Lÿðàÿ}{èÿðÚêúÿ Së~æ{ÿÿæÿÿê{ÿæ µÿ¯ÿÿç ¨÷{µÿæ æ
Lÿçþæ`ÿæÀÿ Lÿ$ó {`ÿðÿæóÚêúÿ Së~æÿÿç¯ÿÿö{ÿ ææ21ææ
{Üÿ ¨÷{µÿæ ! FÜÿç ÿçÿçSë~Àëÿ þëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ {LÿDô {LÿDô
àÿä~¾ëNÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó {LÿDô ¨÷LÿæÀÿÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æF ÿ$æ þëÿÌ¿
{LÿDô D¨æß{Àÿ FÜÿç ÿççÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {ÜÿæB$æF ?

¨÷LÿæÉó `ÿ ¨÷¯õÿÿçó `ÿ {þæÜÿ{þ¯ÿ `ÿ ¨æ¯ÿ æ
ÿ {ÿ´Îç Ó¸÷¯õÿÿæÿç ÿ ÿç¯õÿÿæÿç LÿæYúÿäÿç ææ 22ææ
AfëöÿZÿ D¨{ÀÿæNÿ ÿç{ÿæsç ¨÷É§Àÿ DÿÀÿ {ÿ¯ÿæLëÿ ¾æB {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌ Óÿ´Së~Àÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ CÉ´Àÿêß
¨÷LÿæÉ, ÀÿfSë~Àÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ ¨÷¯õÿÿçç F¯ÿó ÿþSë~Àÿ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {þæÜÿ ÿ´æÀÿæ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ ÿæ ÿ QÀÿæ¨ þæÿç$æF ÿæ ÿç¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿæÀÿ AæLÿæóäæ
Üÿ] LÿÀÿç$æF æ ÿ$æ-
DÿæÓêÿ¯ÿÿæÓê{ÿæ Së{~ð{ßöæ ÿ ¯ÿç`ÿæàÿ¿{ÿ æ
Së~æ ¯ÿÿö;ÿ B{ÿ¿¯ÿ {ßæ¯ÿÿçÏÿç {ÿèÿ{ÿ ææ23ææ
¾çF FÜÿç¨Àÿç DÿæÓêÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Së~ÿ´æÀÿæ
¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæBÿ$æF, Së~ Së~ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF, F¨Àÿç ¾$æ$öÿ
fæ~ç {ÓÜÿç ×çÿçÀëÿ ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæBÿ$æF, {ÿ{¯ÿ {Ó ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ
{ÜÿæB$æF æ
Óþ ÿëQÓëQ Ó´× Óþ{àÿæÎæÉ½Lÿæoÿ æ

ëÿàÿ¿¨ç÷ßæ¨÷ç{ßæ êÀÿ Öëàÿ¿ÿç¢ÿæÓóÖëÿç ææ24ææ
¾çF ÿçÀÿ;ÿÀÿ Ó´ßó Aæµÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ, ÓëQ F¯ÿó ëÿQ{Àÿ Óþæÿ,
þæsç H Óë¯ÿÿö{Àÿ þ Óþæÿµÿæ¯ÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF, {ò¾ö¿¯ÿæÿ {ÜÿæB$æF æ
¾çF ¨÷çß H A¨÷çßLëÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ ¯ëÿlç$æF, ÿçfÀÿ ÿç¢ÿæ ÿ$æ Öÿç{Àÿ þ
Óþæÿ µÿæ¯ÿ¾ëNÿ ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó-
þæÿæ¨þæÿ{ßæÖëàÿ¿Öë{àÿæ¿ þçÿ÷æÀÿç ¨ä{ßæ æ
Ó¯ÿöæÀÿ»¨Àÿçÿ¿æSê Së~æÿêÿ Ó D`ÿ¿{ÿ ææ25ææ
¾çF þæÿ-A¨þæÿ{Àÿ Óþæÿ þçÿ÷-Éÿø ¨ä{Àÿ þ Óþæÿ, {Ó
Ó¸íÿö AæÀÿ»Àëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZëÿ Së~æÿêÿ LÿëÜÿæ¾æB$æF æ FÜÿç AæßÀÿ
22{ÉâæLÿÀÿë 25 {ÉâæLÿ ¨¾ö¿;ÿ ÿçÿç Së~Àÿë Aÿêÿ ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ F¯ÿó
Aæ`ÿÀÿ~Lëÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, {Ó ¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæBÿ$æF, ÿæÜÿæLëÿ ÿçÿçSë~ ÿ´æÀÿæ
¯ÿç`ÿÁÿçÿ LÿÀÿæ¾æB ¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {Ó Ó¸íÿö ¨Àÿç×çÿç{Àÿ ×çÀÿ ÀÿÜëÿ$æF æ ¯ÿÿöþæÿ
¨÷Öëÿ {ÜÿDdç {¾, Së~Àëÿ Aÿêÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ ¯ÿç#-
þæó `ÿ {ßæ¯ÿ¿µÿç`ÿæ{Àÿ~ µÿNÿç{ßæ{Sÿ {Ó¯ÿ{ÿ æ
Ó Së~æúÿÓþÿê{ÿð¿ÿæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½µíÿßæß LÿÅÿ{ÿ ææ26ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ A¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿê~ç µÿNÿçÿ´æÀÿæ A$öæúÿ BÎZÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿
ÓæóÓæÀÿçLÿ Ó½Àÿ~Àëÿ Aÿ¿;ÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB {¾æS ÿ´æÀÿæ A$öæúÿ {ÓÜÿç ÿçßÿ Lÿþö
ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ µÿfÿ LÿÀÿë$æF, {Ó FÜÿç ÿçÿSë~Lëÿ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ
DàÿóWÿ LÿÀÿç ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ FLÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ {¾æS¿ÿæ ¨æB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ
ÿæþ {ÜÿDdç "LÿÅÿ' æ ¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ FLÿæLÿæÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ LÿÅÿ A{s æ
Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÿçßÿ LÿþöÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ ÿ LÿÀÿç {Lÿò~Óç ¨ëÀëÿÌ ÿççÿSë~Àëÿ
Aÿêÿ {ÜÿæBÿ$æF æ {ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ÿçÿöß {ÿDd;ÿç-
¯ÿ÷Üÿ½{~æ Üÿç ¨÷ÿçÏæÜÿþþõÿÓ¿æ¯ÿ¿ßÓ¿ `ÿ æ
ÉæÉ´ÿÓ¿ `ÿ þöÓ¿ ÓëQ{Óð¿Lÿæ;ÿçLÿÓ¿ `ÿ ææ27ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç A¯ÿçÿæÉê ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ (¾æÜÿæ ÓÜÿçÿ {Ó LÿÅÿ LÿÀÿç$æF
{¾Dô$#{Àÿ {ÓÜÿç Së~æÿêÿ FLÿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æF) æ AþõÿÀÿ, ÉæÉ´ÿ
þöÀÿ F¯ÿó {ÓÜÿç AQ FLÿÀÿÓ Aæÿ¢ÿÀÿ þëô Üÿ] AæÉ÷ß {ÜÿæB$æF A$öæúÿ
¨Àÿþææ ×çÿ ÓúÿSëÀëÿ Üÿ] FÜÿç ÓþÖZÿÀÿ AæÉ÷ß×Áÿ As;ÿç æ É÷êLõÿÐ f{~
{¾æ{SÉ´Àÿ $#{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ¾ÿç Aæ¨~Zëÿ A¯ÿ¿Nÿ, A¯ÿçÿæÉê, ¯ÿ÷Üÿ½, ÉæÉ´ÿ

þö, AQ FLÿÀÿÓ Aæÿ¢ÿÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ {¾ {Lÿò~Óç ÿÿ´×çÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾æA æ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] FÜÿæ Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF æ
ÿçÍÌö-
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëÿö !
jæÿþæÿZÿ þ{Àÿ Aÿç Dÿþ ¨Àÿþ jæÿLëÿ þëô ¨ëÿ ëÿþ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ
¾æÜÿæLëÿ fæ~ç þëÿçþæ{ÿ D¨æÓÿæ ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç,
¨ëÿ ÓõÎçÀ AæÿçLÿæÁÿ{Àÿ {Óþæ{ÿ fÿ½ {ÿB ÿ $æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ ÿçÿ
ÿ {ÜÿæB$æF æ þõëÿ¿ Óþß{Àÿ {Óþæ{ÿ ¯ÿ¿$#ÿ {ÜÿæB ÿ $æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ
¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ {ÓÜÿç ÿçÿ Üÿ] ÿ¿æS LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç, {¾Dôÿçÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç {ÿB$æ;ÿç æ ¨÷æ©ç fê¯ÿçÿ A¯ÿ×æ{Àÿ Üÿçô {ÜÿæB$æF Lÿç;ëÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ
A;ÿ Óþß{Àÿ þ {Óþæ{ÿ ¯ÿ¿$#ÿ {ÜÿæB ÿ $æ;ÿç æ
¨÷LõÿÿçÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ Óÿ´, Àÿf F¯ÿó ÿþ- FÜÿç ÿçÿç Së~ Üÿ]
fê¯ÿææLëÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç {ÿB$æ;ÿç æ ëÿBS~Lëÿ ÿþÿ LÿÀÿç õÿÿêß Së~Àÿ
¯õÿç LÿæÀÿæ¾æB ¨æÀÿç¯ÿ æ Së~ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ A{s æ ¨÷Lõÿÿçç ¾çFLÿç Aÿæÿç {Ó
ÿÎ {ÜÿæB ÿ $æF ¯ÿÀÿó Së~Àÿ ¨÷µÿæ¯ÿLëÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ LÿÀÿæ¾æB¨æÀÿç¯ÿÿ æ Së~
þÿ D¨{Àÿ ¨÷µÿæ¯ÿ ¨LÿæB$æ;ÿç æ {¾{¯ÿ Óÿ´Së~Àÿ ¯ÿõç {ÜÿæB$æF, {ÿ{¯ÿ
CÉ´Àÿêß ¨÷LÿæÉ F¯ÿó {¯ÿæÉNÿç ÀÿÜÿç$æF æ ÀÿfSë~ ÀÿæSæLÿ A{s æ {ÓÜÿç
Óþß{Àÿ Lÿþö D¨{Àÿ {àÿæµÿ ÀÿÜÿç$æF, AæÓNÿç ÀÿÜÿç$æF H A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ
ÿþSë~ Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ{àÿÿ AæÁÿÓ¿, ¨÷þæÿ {WÀÿç ¾æAæ;ÿç æ Óÿ´Së~Àÿ ¯ÿõç
Óþß{Àÿ þõÿë¿Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ÿçþöÁÿ {àÿæLÿ{Àÿ fÿ½ {ÿB$æF æ
ÀÿfSë~ ¯õÿç Óþß{Àÿ þæÿ¯ÿ-{¾æÿê{Àÿ Üÿ] fÿ½ {ÿB$æF F¯ÿó ÿþSë~
¯õÿç Óþß{Àÿ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç (¨Éë-Lÿês-¨ÿèÿæÿç) Aþ
{¾æÿêLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ë LÿÀÿç þëÿÌ¿Zëÿ Lÿ÷þÉ Dÿ Së~ Óæÿ´çLÿ
Së~ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {Üÿ¯ÿæ D`ÿçÿ æ ¯ÿÖëÿ ÿçÿçSë~ {¾ {Lÿò~Óç {¾æÿçÀÿ Üÿ]
LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ Së~ Üÿ] AææLëÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¯ÿ¤ÿç ÀÿQ#$æ;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç
ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
¨ëÀëÿÌ ¾æÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ þëNÿ {ÜÿæB$æ;ÿç, ÿæÜÿæZÿ Ó´Àíÿ¨Àÿ ¯ÿÿöÿæ LÿÀÿç
{¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, AÎæþíÁÿ ¨÷Lÿõÿç, SµÿöæÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þæÿæ A{s
F¯ÿó þëô ¯ÿêf ¨÷ÿæÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¨çÿæ A{s æ Aÿ¿ {LÿÜÿç ÿæ þæÿæ As;ÿç ÿæ
¨çÿæ æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç Lÿ÷þ ÀÿÜÿç$#¯ÿ {ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç `ÿÀÿæ`ÿÀÿ fSÿ{Àÿ
ÿçþçÿ {ÜÿæB {LÿÜÿç ÿæ {LÿÜÿç þæÿæ¨çÿæ {ÜÿæB AæÓë$#{¯ÿ æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÖëÿ ¨÷Lõÿÿç
Üÿ] þæÿæ A{s F¯ÿó þëô Üÿô ÓþÖZÿÀÿ ¨çÿæ A{s æ
FÜÿæ D¨{Àÿ Afëöÿ ÿçÿç{Sæsç ¨÷É§ Lÿ{àÿ æ Së~æÿêÿ ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~
Lÿ~ ? ÿæÜÿæZÿ Aæ`ÿÀÿ~ Lÿç¨Àÿç ? F¯ÿó {LÿDô D¨æß{Àÿ þëÿÌ¿ FÜÿç ÿçÿçSë~Àëÿ
Aÿêÿ {ÜÿæB$æF ? FÜÿç¨Àÿç {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Së~æÿêÿ ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~
F¯ÿó Aæ`ÿÀÿ~ LÿÜÿç F¯ÿó {ÉÌ{Àÿ Së~æÿêÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ D¨æß LÿÜÿç{àÿ {¾,
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ A¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~ê µÿNÿç F¯ÿó {¾æS ÿ´æÀÿæ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þæÀÿ µÿfÿ
LÿÀÿë$æF, {Ó ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Aÿ¿ LÿæÜÿæÀÿ `ÿç;ÿÿ ÿ LÿÀÿç,
ÿçÀÿ;ÿÀÿ BÎZÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] A¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~ê µÿNÿç A{s æ ¾çF ÓóÓæÀÿ
Óó{¾æS-¯ÿç{ßæSÀëÿ Ó¯ÿö$æ ÀÿÜÿçÿ, ÿæÜÿæÀÿ ÿæþ Üÿ] {¾æS A{s, ÿæÜÿæLÿë
Lÿæ¾ö¿Àíÿ¨ {ÿ¯ÿæ ¨÷~æÁÿêÀÿ ÿæþ Üÿ] Lÿþö A{s æ ¾j {¾Dô$#{Àÿ Ó¸ {ÜÿæB$æF,
ÿæÜÿæ Üÿ] Lÿ÷çßæLÿ Lÿþö æ A¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~ê µÿNÿç ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç ÿçßÿ LÿþöÀÿ Aæ`ÿÀÿ~
ÿ´æÀÿæ Üÿ] ¨ëÀëÿÌ ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó {Ó Aÿêÿ {ÜÿæB ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ
ÓÜÿçÿ FLÿæLÿæÀÿ ÿ$æ ¨íÿö LÿÅÿLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¾æS¿ {ÜÿæB$æF æ Së~
{¾Dô þÿ D¨{Àÿ ¨÷µÿæ¯ÿ ¨LÿæB$æ;ÿç, ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçàÿß {Üÿ¯ÿæ ä~ê ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ÓÜÿçÿ
GLÿ¿µÿæ¯ÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ FÜÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ LÿÅÿ A{s æ Aÿ µÿfÿ ÿLÿÀÿç
LÿçF þ Së~þæÿZÿÀëÿ Aÿêÿ {ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
{ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçÿöß {ÿDd;ÿç {¾, {ÓÜÿç Së~æÿêÿ
¨ëÀëÿÌ {¾Dô ¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ FLÿµÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Àÿ, Aþõÿ
ÿÿ´Àÿ, ÉæÉ´ÿþöÀÿ F¯ÿó AQ FLÿÀÿÓ Aæÿ¢ÿÀÿ þëô Üÿ] AæÉ÷ß A{s æ A$öæúÿ
¨÷æÿ Lÿÿöæ þëô Üÿ] A{s æ ¯ÿÿöþæÿ ÿ É÷êLõÿÐ `ÿæàÿçS{àÿ {ÓÜÿçç AæÉ÷ß þ
`ÿæàÿçSàÿæ, {ÿ{¯ÿ ÿ ¯ÿÝ ëÿQÀÿ ¯ÿçÌß æ {ÓÜÿç AæÉ÷ß ¯ÿÿöþæÿ {LÿDôvÿë
þçÁÿç¯ÿ ? Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ëÿÜÿô æ É÷êLõÿÐ ÿçfÀÿ ¨Àÿç`ÿß {ÿBd;ÿç {¾, {Ó f{~
{¾æSê $#{àÿ, Ó´Àíÿ¨× þÜÿæ¨ëÀëÿÌ $#{àÿ, "Éç{Ì¿{ÖÜÿó Éæ#þæó ÿ´æó
¨÷¨þú'- Afëöÿ LÿÜÿç$#{àÿ þëô Aæ¨~Zÿ ÉçÌ¿ æ Aæ¨~ZÿÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓçdç,
{þæ{ÿ Ó»æÁÿ;ëÿ, ×æÿ ×æÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçfÀÿ ¨Àÿç`ÿß {ÿBd;ÿç æ ×çÿ¨÷j
þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ þ LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó {ÓþæÿZÿ ÓÜÿçÿ ÿçfÀÿ ëÿÁÿÿæ þ
Lÿ{àÿ æ Aÿ ØÎ {ÜÿDdç {¾, É÷êLÿõÐ f{~ þÜÿææ, {¾æSê $#{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ
¾ÿç Aæ¨~Zëÿ AQ, FLÿÀÿÓ, Aæÿ¢ÿ, ÉæÉÿ´ þö A$¯ÿæ Aþõÿ ÿÿ´Àÿ
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç ÓþÖZÿ ¨÷æ©çÀÿ {Ó÷æÿ {SæsçF þæÿ÷ ÓúÿSëÀëÿ As;ÿç æ
Óçæ ¨ëÖLÿLëÿ ¨|ÿç F¨Àÿç {LÿÜÿç þ ¨æB ¨æÀÿç{¯ÿ ÿæÜÿ] æ {¾{¯ÿÿ{ÓÜÿç
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ AææZÿ vÿæÀëÿ Aµÿç {ÜÿæB Üõÿÿß{Àÿ Àÿ$# {ÜÿæB ¾æB¾æAæ;ÿç,
{ÿ{¯ÿ #{Àÿ #{Àÿ AëÿÀÿæSêZë ÓoæÁÿçÿ LÿÀÿç ÿæZÿÀÿ Ó´Àíÿ¨ ¨¾ö¿;ÿ, {¾Dô
$#{Àÿ {Ó Ó´ßó ¨÷ÿçÏçÿ As;ÿç, {ÓÜÿç ¨¾ö¿;ÿ ¨ÜÿoæB {ÿB$æ;ÿç æ ÿæÜÿæ Üÿ]
FLÿþæÿ÷ þæþ æ FÜÿç¨Àÿç {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ ÿçfLëÿ ÓþÖZÿ AæÉ÷ß {¯ÿæàÿç
LÿÜÿç FÜÿç `ÿëÿöÉ AæßÀÿ Óþæ¨ÿ Lÿ{àÿ æ {¾Dô$#{Àÿ Së~þæÿZÿÀÿ ¯ÿçÖõÿ
¯ÿÿöÿ ÀÿÜÿçdç Aÿ-

{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "Së~ÿ÷ß ¯ÿçµÿæS {¾æ{Sæ' ÿæþ
`ÿëÿö{Éææß ææ14ææ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "Së~ÿ÷ß ¯ÿçµÿæS
{¾æ{Sæ' ÿæþ `ÿëÿöÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
"Së~ÿ÷ß ¯ÿçµÿæS {¾æ{Sæ' ÿæþ `ÿëÿö{Éææß ææ14ææ
ÜÿÀÿç C ÿúÿÓúÿ ææ
C
A$ öÿ{Éææß
þÜÿæ¨ëÀëÿÌþæ{ÿ ÓóÓæÀÿLëÿ ¯ÿçµÿç õÿÎæ;ÿ ÿ´æÀÿæ ¯ëÿlæB¯ÿæLëÿ ¨÷ßæÓ
LÿÀÿçd;ÿç æ LÿçF FÜÿç ÓóÓæÀÿLëÿ µÿ¯ÿæs¯ÿê LÿÜÿç{àÿ, AæD LÿçF FÜÿæLëÿ ÓóÓæÀÿ ÓæSÀÿ
LÿÜÿçd;ÿç æ A¯ÿ×æ {µÿÿÀëÿ FÜÿæLëÿ µÿ¯ÿÿÿê F¯ÿó µÿ¯ÿLíÿ¨ þ LÿÜÿçd;ÿç æ
{Lÿ{¯ÿ FÜÿæÀÿ ëÿÁÿÿæ {Sæ¨ÿ ÓÜÿçÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ A$öæúÿ {¾ÿçLÿç B¢ÿç÷ßþæÿZÿ
Aæßÿÿ ÀÿÜÿçdç, {ÓÿçLÿç Üÿ] ÓæóÓæÀÿ A{s F¯ÿó ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ F¨Àÿç A¯ÿ×æ
Aæ{Ó- ÿæþ{àÿÿ µÿ¯ÿÓç¤ëÿ ÓëQæB µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ µÿ¯ÿÓç¤ë ÓëQ#
¾æB$æF æ Lÿ~ ÓóÓæÀÿ{Àÿ F¨Àÿç Óþíÿ÷ ÀÿÜÿçdç ? {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ þ
ÓóÓæÀÿLëÿ Óþíÿ÷ F¯ÿó ¯õÿäÀÿ Óójæ{ÿ{àÿ æ ÿ´æÿÉ Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ-
{þæÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿLëÿ ÓóÓæÀÿ Óþëÿ÷Àëÿ þëô ÉçW÷ Üÿ] DæÀÿ LÿÀÿç$æF æ ¨÷Öëÿ
Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ÓóÓæÀÿ {SæsçF ¯õÿä A{s æ FÜÿæLëÿ
{dÿÿ LÿÀÿç {¾æSêfÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþ¨ÿLëÿ {Qæfë$æ;ÿç æ
Eÿöþíàÿþ ÉæQþÉ´úÿ$ó ¨÷æÜëÿÀÿ¯ÿ¿ßþú æ
d¢ÿæóÓç ßÓ¿ ¨ÿöæÿç ßÖó {¯ÿÿ Ó {¯ÿÿ¯ÿçúÿ ææ1ææ
{Üÿ Afëöÿ ! Eÿöþàÿó- A$öæúÿ D¨{Àÿ ¨Àÿþææ Üÿ] ¾æÜÿæÀÿ þíÁÿ,
AÉæQþú- A$öæúÿ ÿÁÿLëÿ ¨÷Lõÿÿç Üÿ] ¾æÜÿæÀÿ ÉæQæ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç¨Àÿç ÓóÓæÀÿ
Àíÿ¨ê AÉ´ÿ$ú ¯õÿäLëÿ A¯ÿçÿæÉê LÿÜÿç$æ;ÿç æ (¯ÿõäÿ A-É´, A$öæúÿ AæÓ;ÿæLÿæàÿç
¨¾ö¿;ÿ ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ {Lÿ{¯ÿ Lÿsç¾ç¯ÿ ÿæÜÿæÀÿ {Lÿò~Óç ÿçÊÿçÿ ÿæÜÿ] æ Lÿç;ëÿ
A¯ÿçÿæÉê A{s æ) É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ A¯ÿçÿæÉê ëÿBsç ÀÿÜÿçdç æ {SæsçF
{ÜÿDdç ÓóÓæÀÿÀíÿ¨ê ¯õÿä, ¾æÜÿæLëÿ AÉ´ÿ$ú Óójæ ÿçAæ¾æBdç F¯ÿó Aÿ¿sç
{ÜÿDdç ÓóÓæÀÿÀëÿ Eÿö{Àÿ ¨Àÿþææ Üÿ] A¯ÿÿæÉê As;ÿç æ {¯ÿÿ FÜÿç A¯ÿçÿæÉê
ÓóÓæÀÿ- ¯ÿçs¨Àÿ ¨ÿ÷ {¯ÿæàÿç LëÿÜÿæ¾æDdç æ {¾Dô ¨ëÀëÿÌ FÜÿç ÓóÓæÀÿ Àíÿ¨ê
¯ÿõäLëÿ {ÿQ# ¨ÀÿþææZëÿ ¯ÿççÿçÿ LÿÀÿç {ÿB$æF, {Ó Üÿ] {¯ÿÿÀÿ jæÿæ A{s æ
¾çF FÜÿç ÓóÓæÀÿ ¯õÿäLëÿ fæ~ç¨æÀÿçdç, {Ó {¯ÿÿLëÿ fæ~ç$æF, ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç
öÿÉ Aæß 301
S÷¡ÿ ¨|ÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç æ ¨ëÖLÿ ¨|ÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÿ ¨ÀÿþææZÿ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ
{¨÷Àÿ~æ þæÿ÷ þçÁÿç$æF æ ¨ÿ÷ ×æÿ{Àÿ {¯ÿÿÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿÿæ ¯ÿæ Lÿ~ ? ¯ÿÖëÿ
¨ëÀëÿÌ µÿ÷þ~ LÿÀÿç LÿÀÿç {¾Dô A;ÿçþ {Lÿæ¨àÿ A$öæúÿ A;ÿçþ fÿ½ {ÿB$æF,
{ÓvÿæÀëÿ Üÿçô {¯ÿÿÀÿ {ÓÜÿç d¢ÿ, (¾æÜÿæLÿç Lÿàÿ¿æ~ Óõfÿ LÿÀÿç$æF) {ÓÜÿçvÿæÀëÿ
{¨÷Àÿ~æ {ÿB$æF, {ÓþæÿZÿ D¨{¾æSê {ÜÿæB$æF æ {ÓvÿæÀÿë Üÿ] µÿ÷þ~
LÿÀÿç¯ÿæ Óþæ© {ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ ¯ëÿàÿç ¨Ýç$æ;ÿç æ
A{Êÿæÿöó ¨÷ÓõÿæÖÓ¿ ÉæQæ
Së~¨÷¯õÿæ ¯ÿçÌß¨÷¯ÿæàÿæ æ
AÊÿ þíàÿæÿ¿ëÿÓóÿÿæÿç æ
Lÿþöæëÿ¯ÿ¤ÿêÿç þëÿÌ¿{àÿæ{Lÿ ææ2ææ
ÓóÓæÀÿ ¯ÿõäÀÿ ÿçÿçSë~ ÿ´æÀÿæ ¯ÿ|ëÿ$#¯ÿæ ¯ÿçÌß F¯ÿó {µÿæSÀíÿ¨ê
{Lÿæ¨Áÿ¾ëNÿ ÉæQæþæÿ D¨ÀÿÿÁÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¨÷ÓæÀÿçÿ {ÜÿæBdç æ ÿÁÿ AæÝLëÿ Lÿês
¨ÿèÿ ¨¾ö¿;ÿ F¯ÿó D¨Àÿ AæÝLëÿ {ÿ¯ÿÿæ vÿæÀëÿ ¯ÿ÷Üÿæ½ ¨¾ö¿;ÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¨÷ÓæÀÿçÿ
{ÜÿæB ÀÿÜÿçdç ÿ$æ {Lÿ¯ÿÁÿ þëÿÌ¿ {¾æÿç{Àÿ Lÿþö AëÿÓæ{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç$æF æ Aÿ¿
ÓþÖ {¾æÿê {Lÿ¯ÿÁÿ {µÿæS {µÿæSç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ þëÿÌ¿ {¾æÿê
Üÿ] Lÿþö AëÿÓæ{Àÿ ¯ÿ¤ÿÿ ÿçþöæ~ LÿÀÿç$æF æ
ÿ Àíÿ¨þ{Ó¿Üÿ ÿ{$æ¨àÿµÿ¿{ÿ
ÿæ{;ÿæ ÿ`ÿæÿçÿö `ÿ Ó¸÷ÿçÏæ æ
AÉ´ÿ$ú{þÿó Óë¯ÿçÀíÿ|ÿþíàÿ-
þÓèÿÉ{Ú~ õÿ{|ÿÿ dçÿ´æ ææ3ææ
Lÿç;ëÿ FÜÿç ÓóÓæÀÿ ¯õÿäÀÿ Àíÿ¨ {¾¨Àÿç LëÿÜÿæSàÿæ, {Ó¨Àÿç Fvÿæ{Àÿ
{ÿQ#¯ÿæLëÿ þçÁÿëÿ$æF æ LÿæÀÿ~ ÿæ FÜÿæÀÿ Aæÿç ÀÿÜÿçdç, ÿæ FÜÿæÀÿ A;ÿ ÀÿÜÿçdç
F¯ÿó ÿæ Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ FÜÿæÀÿ ×çÿç Üÿ] ÀÿÜÿçdç, LÿæÀÿ~ FÜÿæ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ
A{s æ FÜÿç Óëõÿ|ÿ þíÁÿ¾ëNÿ ÓóÓæÀÿÀíÿ¨ê ¯õÿäLëÿ AÓèÿÉ{Ú~- A$öæúÿ
{¯ÿðÀÿæS¿ Àíÿ¨ê ÉÚ ÿ´æÀÿ {dÿÿLÿÀÿç (ÓóÓæÀÿÀíÿ¨ê ¯õÿäLëÿ Lÿæsç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ
F¨Àÿç ëÿÜÿô {¾, AÉ´ÿ$ú ¯õÿä þíÁÿ{Àÿ ¨Àÿþææ ÀÿÜÿç$æ;ÿç A$¯ÿæ AÉ´ÿ$ú ¨ÿ÷
{¯ÿÿ F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ AæÀÿÿê LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç¯ÿæ) FÜÿç ÓóÓæÀÿ ¯õÿäÀÿ þíÁÿ
Ó´ßó ¨Àÿþææ Üÿ] ¯ÿêfÀíÿ¨{Àÿ ¨÷ÓæÀÿçÿ æ {ÿ{¯ÿ Lÿ~ {Ó þ Lÿsç¾ç{¯ÿ ?
õÿ|ÿ {¯ÿðÀÿæS¿ ÿ´æÀÿæ FÜÿç ¨÷LõÿÿçÀÿ Óº¤ÿ ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ FÜÿæ Üÿ]
Lÿæsç¯ÿæÀÿ A$ö æ FÜÿç ¯õÿäLëÿ {dÿÿLÿÀÿç Lÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ ?

ÿÿ ¨ÿó ÿúÿ¨ÀÿçþæS}ÿ¯ÿ¿ó
ßÓ½çúÿ Sÿæ ÿ ÿç¯ÿÿö;ÿç µíÿß æ
ÿ{þ¯ÿ `ÿæÿ¿ó ¨ëÀëÿÌó ¨÷¨{ÿ¿
ßÿ ¨÷¯õÿÿç ¨÷Óõÿæ ¨ëÀÿæ~ê ææ4ææ
õÿ|ÿ {¯ÿðÀÿæS¿ ÿ´æÀÿæ ÓóÓæÀÿ Àíÿ¨ê ¯õÿäLëÿ Lÿæsç¯ÿæ ¨{Àÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþ¨ÿ
¨ÀÿþææZëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ {Qæfç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {¾Dô ×æÿLëÿ ¾æB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ
¨ëÿ ÓóÓæÀÿLëÿ {Lÿ{¯ÿ þ {üÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ A$öæúÿ ¨íÿö ÿç¯ÿõÿç ¨÷æ©
LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ÿæÜÿæZëÿ {Qæfç¯ÿæ {LÿDô ¨÷LÿæÀÿ Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF ?
{¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾ FÜÿæ ÿçþ{;ÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ ¨÷ÿç ¨íÿöÀíÿ¨{Àÿ Óþ¨ö~
Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ {¾Dô ¨Àÿ{þÉ´ÀÿZÿ vÿæÀëÿ ¨íÀÿæÿÿ ÓóÓæÀÿ ¯õÿäÀÿ ¨÷¯õÿÿç ¯ÿçÖæÀÿLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæBdç, {ÓÜÿç Aæÿç ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ þëô ÉÀÿ~ {ÜÿDdç æ
ÿæÜÿæZÿ ÉÀÿ~ ÿ¾æB ¯õÿä {àÿæ¨ {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¯ÿÿöþæÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾æB$#¯ÿæ
H {¯ÿðÀÿæS¿{Àÿ ×çÿ ¨ëÀëÿÌ Lÿç¨Àÿç fæ~ç¨æÀÿç{¯ÿ {¾ ¯õÿä LÿsçSàÿæ ? ÿæÜÿæ
Lÿç¨Àÿç fæ~ç {Üÿ¯ÿ ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ÿçþöæÿ{þæÜÿæ fçÿÓèÿ{ÿæÌæ
Aæÿçÿ¿æ ¯ÿçÿç¯õÿÿLÿæþæ æ
ÿ´{£ÿð¯ÿ}þëNÿæ ÓëQëÿQ Óó{jð
Söbÿ;ÿ¿þí|ÿæ ¨ÿþ¯ÿ¿ßó ÿúÿ ææ5ææ
D¨{ÀÿæNÿ ¨÷LÿæÀÿ Óþ¨ö~ ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæÀÿ {þæÜÿ F¯ÿó þæÿ ÿÎ
{ÜÿæBSàÿæ, AæÓNÿçÀíÿ¨ê Óèÿ{ÿæÌLëÿ ¾çF fç~ç ¨æÀÿçdç, Aæÿçÿ¿æ-
¨ÀÿþææZÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ ×ççÿç ÀÿÜÿç$æF, ¾æÜÿæÀÿ Lÿæþÿæ ¯ÿç{ÉÌ
Àíÿ¨{Àÿ ÿç¯õÿÿ {ÜÿæB¾æBdç F¯ÿó ÓëQ ëÿQÀÿ ÿ´£ÿÀëÿ ¯ÿçþëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
jæÿêþæ{ÿ {ÓÜÿç A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿþ¨ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ
FÜÿç A¯ÿ×æ AæÓçÿ$æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÓóÓæÀÿ ¯õÿä Lÿsç ÿ$æF æ FÜÿç ¨¾ö¿;ÿ
{¯ÿðÀÿæS¿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÓÜÿç ¨Àÿþ ¨ÿÀÿ Ó´Àíÿ¨ Lÿ~ ? ¾æÜÿæLëÿ ¨÷æ©
LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ÿ ÿúÿµÿæÓ{ß{ÿ Óí{ßö¿æ ÿ ÉÉæ{Zÿæ ÿ ¨æ¯ÿLÿ æ
ßúÿSÿ´æ ÿ ÿç¯ÿÿö{;ÿ ÿæþ ¨Àÿþó þþ ææ6ææ
öÿÉ Aæß 303
{ÓÜÿç ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ÿæ Óí¾ö¿, ÿæ `ÿ¢ÿ÷þæ, ÿæ AS§ç Üÿ] ¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿç
¨æÀÿ;ÿç æ {¾Dô ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ¨÷æ©LÿÀÿç þëÿÌ¿ ¨ëÿ ÓóÓæÀÿLëÿ AæÓçÿ$æ;ÿç æ
ÿæÜÿæ Üÿ] {þæÀÿ ¨Àÿþ æþ A{s æ A$öæúÿ ÿæÜÿæZÿ ¨ëÿföÿ½ {ÜÿæBÿ$æF, FÜÿç
¨ÿÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ ÓþÖZÿ Óþæÿ A#LÿæÀÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
þ{þð¯ÿæó{Éæ fê¯ÿ{àÿæ{Lÿ fê¯ÿµÿíÿ Óÿæÿÿ æ
þÿÌÏæÿê¢ÿ÷çßæ~ç ¨÷Lõÿÿç×æÿç LÿÌöÿç ææ7ææ
fê¯ÿ{àÿæ{Lÿ- FÜÿç {ÿÜÿ A$öæúÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] {àÿæLÿ A{s æ fê¯ÿææ
{þæÀÿ Üÿ] Óÿæÿÿ AóÉ A{s F¯ÿó {ÓÜÿç fê¯ÿææ ÿ÷çSë~þßê þæßæ{Àÿ ×çÿ
ÀÿÜÿç þÿ ÓÜÿçÿ ¨æo B¢ÿç÷ßZÿë AæLÿÌ}ÿ LÿÀÿç$æF æ AæLÿÌ}ÿ Lÿç¨Àÿç ?
ÉÀÿêÀÿó ßÿ¯ÿæ{¨§æÿç ßaÿæ¨ë¿úÿLÿ÷æþÿêÉ´Àÿ æ
SõÜÿê{ÿ´ðÿæÿç Óóßæÿç ¯ÿæßëSö¤ÿæÿç¯ÿæÉßæúÿ ææ8ææ
{¾Dô¨Àÿç ¯ÿæßë S¤ÿLëÿ S÷Üÿ~ LÿÀÿç {ÿB$æF, vÿçLúÿ {ÓÜÿç¨Àÿç {ÿÜÿÀÿ
Ó´æþê fê¯ÿææ, {¾Dô ¨÷$þ ÉÀÿêÀÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç$æF, {Ó$#Àëÿ þÿ F¯ÿó
öjæ{ÿ¢ÿ÷çßÀÿ Lÿæ¾ö¿LÿÁÿæ¨Lëÿ S÷Üÿ~ LÿÀÿç A$öæúÿ AæLÿÌ}ÿ LÿÀÿç Óæ$#{Àÿ
{ÿB ¨ëÿ {¾Dô íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, {ÓvÿæLëÿ ¾æB$æF æ {¾{¯ÿ
¨õ$Lúÿ ÉÀÿêÀÿ ÿúÿLÿæÁÿ ÿçÊÿçÿ {ÜÿæBdç, {ÿ{¯ÿ ¨ç¨æ~ç LÿæÜÿæLëÿ {ÿB$æ;ÿç ?
LÿçF {ÿB$æF ? F~ë LÿÀÿç É÷êLõÿÐ AfëöÿZëÿ LÿÜÿç$#{àÿ- ëÿþÀÿ FÜÿç Ajæÿ
{LÿDôvÿæÀëÿ D {ÜÿæBSàÿæ {¾, ¨ç{æÿLÿ Lÿ÷çßæ àëÿ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ fê¯ÿææ
{Óvÿæ{Àÿ ¾æB Lÿ~ LÿÀÿç$æF ? þÿ ÓÜÿçÿ dA B¢ÿç÷ß LÿçF ?
{É÷æÿ÷ó `ÿäë ØÉöÿó `ÿ ÀÿÓÿó W÷æ~{þ¯ÿ `ÿ æ
A#Ïæß þÿÊÿæßó ¯ÿçÌßæÿë¨{Ó¯ÿ{ÿ ææ9ææ
{ÓÜÿç ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB FÜÿç fê¯ÿæ {É÷æÿ÷, `ÿäë, ÿ´`ÿæ, fçÜÿ´æ
ÿæÓçLÿæ H þÿÀÿ AæÉ÷ß {ÿB A$öæúÿ FÜÿç ÓþÖZÿ ÓæÜÿæ¾ö¿{Àÿ Üÿ] ¯ÿçÌß
{Ó¯ÿÿ LÿÀÿç$æF æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç {ÿQæ¾æDÿæÜÿ], Óþ{Ö FÜÿæLëÿ {ÿQ#¨æÀÿ;ÿç
ÿæÜÿ] æ FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLõÿÐLÿÜëÿd;ÿç -
DúÿLÿ÷æþ;ÿó ×çÿó ¯ÿæ¨ç µëÿqæÿæó ¯ÿæ Së~æÿ´çÿþú æ
¯ÿçþí|ÿæ ÿæëÿ¨É¿;ÿç ¨É¿;ÿç jæÿ `ÿäëÌ ææ10ææ
ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ¾æD$#¯ÿæ A¯ÿ×æ{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ×çÿ ¯ÿçÌßþæÿZÿ
{µÿæSLÿÀÿç A$¯ÿæ ÿçÿçSë~{Àÿ ¾ëNÿ{ÜÿæB þ fê¯ÿææLëÿ ¯ÿç{ÉÌ þí|ÿ Ajæÿêþæ{ÿ
fæ~ç ¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ {Lÿ¯ÿÁÿ jæÿÀíÿ¨ê {ÿÿ÷¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ÿæÜÿæLëÿ fæ~ç$æ;ÿç æ
vÿçLúÿ Àíÿ¨{Àÿ ÿÉöÿ þ LÿÀÿç¨æÀÿ;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç õÿÎç Lÿç¨Àÿç þçÁÿç¯ÿ ?
AæSLëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
ßÿ{;ÿæ {ßæSçÿ{Êÿðÿó ¨É¿;ÿ¿æÿ¿¯ÿ×çÿþú æ
ßÿ{;ÿæ¨¿Lõÿÿææ{ÿæ {ÿðÿó ¨É¿;ÿ¿{`ÿÿÓ ææ11ææ
{¾æSêþæ{ÿ ÿçfÀÿ Üõÿÿß{Àÿ `ÿçÿLëÿ `ÿëÿ}SÀëÿ ÓæDôsç FÜÿç AææLëÿ
¾ÿ§ LÿÀÿç ¨÷ÿ¿ä {ÿQ#$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ ALõÿÿæ$ö Aææ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ A$öæúÿ þÁÿçÿ
A;ÿLÿÀÿ~¾ëNÿ Ajæÿê ¨ëÀëÿÌ ¾ÿ§ LÿÀÿç þ FÜÿç AææLëÿ fæ~ç¨æÀÿç ÿ$æ;ÿç æ
(LÿæÀÿ~ {ÓþæÿZÿ A;ÿLÿÀÿ~ ¯ÿæÜÿ¿ ¨÷¯õÿÿ{Àÿ ¨÷ÓæÀÿçÿ ÀÿÜÿç$æF æ) `ÿçÿLëÿ
`ÿëÿ}SÀëÿ ÓæDôsç A;ÿÀÿææ{Àÿ ¾ÿ§ LÿÀëÿ$#¯ÿæ µÿæ¯ëÿLÿfÿ Üÿ] ÿæÜÿæLëÿ ¨÷æ©
LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {¾æS¿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Aÿ A;ÿLÿÀÿ~ ÿ´æÀÿæ Óÿÿ ÓëþçÀÿ~ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ {¾Dô ¯ÿçµíÿÿçþæÿ {ÿQ#¯ÿæLëÿ þçÁÿç$æF,
ÿæÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ßÿæÿçÿ¿Sÿó {ÿ{fæ fSúÿµÿæÓß{ÿQ#àÿþú æ
ßaÿ¢ÿ÷þÓç ßaÿæ{S§ò ÿ{ÿ{fæ ¯ÿçç þæþLÿþú ææ 12ææ
{¾Dô {ÿf Óí¾ö¿Zÿvÿæ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç þ Ó¸íÿöfSÿLëÿ ¨÷LÿæÉçÿ
LÿÀÿç$æF æ {¾Dô {ÿf `ÿ¢ÿ÷þæ{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçdç, {¾Dô {ÿf AS§ç{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçdç,
ÿæÜÿæLëÿ ëÿ{þ {þæÀÿ Üÿ] {ÿf fæ~ æ ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ
{ÜÿD$#¯ÿæ Lÿæ¾ö¿Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Sæþæ¯ÿçÉ¿ `ÿ µíÿÿæÿç æÀÿßæþ¿Üÿ{þæfÓæ æ
¨ëÐæþç {`ÿòÌê Ó¯ÿöæ {Óæ{þæ µíÿÿ´æ ÀÿÓæLÿ ææ13ææ
þëô Üÿ] ¨õ$#¯ÿê{Àÿ ¨÷{¯ÿÉLÿÀÿç ÿçf ÉNÿçÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö µíÿÿZëÿ æÀÿ~
LÿÀÿç$æF F¯ÿó `ÿ¢ÿ÷þæ{Àÿ ÀÿÓ Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB Ó¸íÿö ¯ÿÿØÿçþæÿZëÿ ¨ëÎ LÿÀÿç$æF æ
AÜÿó {¯ÿðÉ´æÿ{Àÿæ µÿíÿ´æ ¨÷æ~çÿæó {ÿÜÿþæÉç÷ÿ æ
¨÷æ~æ¨æÿÓþæßëNÿ ¨`ÿæþ¿ó `ÿëÿ¯ÿ}þú ææ14ææ
þëô ¨÷æ~êZÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ AS§çÀíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿç ¨÷æ~-A¨æÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB,
`ÿæÀÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ ALëÿ fçÿö LÿÀÿç$æF æ
`ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ Ó´ßó {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ B¢ÿç÷ßæS§ç, ÓóßþæS§ç,
{¾æSæS§ç, ¨÷æ~æ¨æÿæS§ç, ¯ÿ÷Üÿ½æS§ç Bÿ¿æÿç 13/14 ¨÷LÿæÀÿ AS§çþæÿZÿ D{àÿâQ
öÿÉ Aæß 305
Lÿ{àÿ æ {¾Dô$#{Àÿ ÓþÖZÿÀÿ ¨Àÿç~æþ jæÿÜÿ] A{s æ jæÿ Üÿ] AS§ç A{s æ
É÷êLõÿÐLÿÜëÿd;ÿç F¨Àÿç AS§ç Ó´Àíÿ¨ {ÜÿæB ¨÷æ~ H A¨æÿ ¾ëNÿ `ÿæÀÿç
¨÷LÿæÀÿ ¯ÿç#{Àÿ A$öæúÿ f¨ Ó{ÿð¯ÿ `ÿæÀÿç¨÷LÿæÀÿ ¯ÿç#{Àÿ É´æÓ-¨÷É´æÓ þæþ{Àÿ
Üÿ] {ÜÿæB$æF ¾$æ {¯ÿðQÀÿê, þþæ, ¨É¿;ÿç F¯ÿó ¨Àÿæ æ FÜÿç`ÿæ{Àÿæsç
¯ÿç# ÿ´æÀÿæ ¨÷Öëÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ, ALëÿ þëô fçÿö LÿÀÿç$æF æ A Üÿ] ¯ÿ÷Üÿ½ A{s F¯ÿó
¯ÿ÷Üÿ½ Üÿ] A æ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ ¯ÿ÷Üÿ½ Üÿôç FLÿþæÿ÷ A A{s æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ Aææ
¨íÿö õÿ© {ÜÿæB¾æB$æF æ ¨ëÿ {Lÿ{¯ÿ Aõÿ© ÀÿÜÿçÿ$æF æ ÉÀÿêÀÿ {¨æÌLÿ
¨÷`ÿÁÿçÿ ALëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ AæÜÿæÀÿ ÿæþLÿ Óójæ {ÿBd;ÿç æ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ A
¨Àÿþææ Üÿ] As;ÿç æ {¯ÿðQÀÿê, þþæ ¨É¿;ÿç F¯ÿó ¨Àÿæ FÜÿç¨Àÿç `ÿæÀÿç¨÷LÿæÀÿ
¯ÿç# ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç A ¨Àÿç¨Lÿ´ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæLëÿ A{ÿLÿ þÜÿæ¨ëëÀëÿÌ ÿæþ,
Àÿí¨, àÿêÁÿæ F¯ÿó æþ - LÿÜÿç Ó{ºæÿ LÿÀÿçd;ÿç æ ¨÷${þ ÿæþ f¨ {ÜÿæB$æF æ
Lÿ÷þÉ Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ BÎZÿ Ó´Àíÿ¨ ¨÷Lÿs {ÜÿB$æF, ÿúÿ¨Êÿæúÿ ÿæÜÿæZÿ
àÿêÁÿæÀÿ {¯ÿæ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF æ {ÓÜÿç CÉ´Àÿ Lÿç¨Àÿç Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿç$æ;ÿç ?
Lÿç¨Àÿç {Ó Ó¯ÿöÿ÷ Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç {ÓÜÿç õÿÿß {ÿÉÀÿ Lÿ÷çßæ LÿÁÿæ¨
Üÿ] àÿêÁÿæ A{s (¯ÿæÜÿ¿ ÀÿæþàÿêÁÿæ, ÀÿæÓàÿêÁÿæ ëÿÜÿô) F¯ÿó {ÓÜÿç CÉ´Àÿêß
àÿêÁÿæÀÿ ¨÷ÿ¿ä Aëÿµíÿÿç ÿ´æÀÿæ {¾{¯ÿ þíÁÿ àÿêÁÿææÀÿêZÿ ØÉö þçÁÿç$æF, {ÿ{¯ÿ
æþÀÿ ×çÿç AæÓç$æF æ ÿæÜÿæLëÿ fæ~çç ÓæLÿ {Ó$#{Àÿ Üÿ] ¨÷ÿçÏçÿ {ÜÿæB$æF æ
{Ó$#{Àÿ ¨÷ÿçÏçÿ {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó ¨Àÿæ¯ÿæ~êÀÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ A¯ÿ×æ{Àÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ØÉö
LÿÀÿç {Ó$#{Àÿ ×çÿ {Üÿ¯ÿæ, Dµÿß FLÿ Óæ$#{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
FÜÿç¨Àÿç ¨÷æ~ H A¨æÿ A$öæúÿ É´æÓ H ¨÷É´æÓ{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB, `ÿæ{Àÿæsç

¯ÿç# þæþ{Àÿ A$öæúÿ {¯ÿðQÀÿê, þþæ, ¨É¿;ÿç F¯ÿó Lÿ÷þÉ Dúÿ$æÿ {ÜÿD
{ÜÿD "¨Àÿæ'Àÿ ¨íÿöLÿæÁÿ{Àÿ {ÓÜÿç A Àíÿ¨ê ¯ÿ÷Üÿ½ ¨Àÿç¨Lÿ´ {ÜÿæB¾æB$æF ÿ$æ
¨÷æ© þ {ÜÿæB¾æF, fçÿö þ {ÜÿæB¾æB$æF F¯ÿó ¨æÿ÷ þ ¨Àÿç¨Lÿ´ Üÿ]
{ÜÿæB$æF æ
Ó¯ÿöÓ¿ `ÿæÜÿó Üõÿÿç Óóÿç¯ÿç{Îæ
þÿ Ó½&õÿçjæöÿþ{¨æÜÿÿó `ÿ æ
{¯ÿ{ÿðÊÿ Ó{¯ÿñÀÿÜÿ{þ¯ÿ {¯ÿ{ÿ¿æ
{¯ÿÿæ;ÿ Lõÿúÿ{¯ÿÿ¯ÿç{ÿ¯ÿ `ÿæÜÿþú ææ15ææ
þëô Üÿ] Ó¸íÿö ¨÷æ~êþæÿZÿ Üÿõÿß{Àÿ A;ÿ¾ö¿æþê Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ ÀÿÜÿçdç æ

{þæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] Lÿ÷çßæÀÿ Ó½õÿç {ÜÿæB$æF, (ÓëÀÿÿê-{¾Dô ÿÿ´Ó´Àíÿ¨ ¨Àÿþææ
¯ÿçÓ½&õÿ ÀÿÜÿçd;ÿç, ÿæÜÿæZÿ Ó½Àÿ~ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ) A$öæúÿ ÿæÜÿæ ¨÷æ©çLÿæÁÿÀÿ `ÿçÿ÷~
A{s æ Ó½õÿç ÓÜÿçÿ Üÿ] jæÿ A$öæúÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ F¯ÿó A{¨æÜÿÿþú- A$öæúÿ
¯ÿææ¯ÿçW§Àÿ Éþÿ þëô A$öæúÿ BÎZÿ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÜÿæB$æF, Ó¸íÿö{¯ÿÿ ÿ´æÀÿæ þëô
Üÿ] fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ A{s æ {¯ÿÿæ;ÿÀÿ Lÿÿöæ A$öæúÿ {¯ÿÿÓ¿ A;ÿ Ó {¯ÿÿæ;ÿ-
AàÿSæ $#àÿæ, {ÿ{¯ÿ ÿ fæÿLÿæÀÿê {Üÿàÿæ æ {¾{¯ÿ fæ~ç¯ÿæ ä~ç Üÿ] {ÓÜÿç
Ó´Àíÿ¨{Àÿ ¨÷ÿçÏçÿ {ÜÿæBSàÿæ, ¯ÿÿöþæÿ LÿçF ÿæÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿ ? {¯ÿÿÀÿ A;ÿçþ
×çÿçÀÿ Lÿÿöæ þëô Üÿ] A{s F¯ÿó {¯ÿÿ¯ÿçúÿ þ þëô Üÿ] A{s A$öæúÿ {¯ÿÿÀÿ jæÿæ
þëô Üÿ] A{s æ AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ- ÓóÓæÀÿ {SæsçF ¯õÿä,
D¨{Àÿ ¨Àÿþææ þíÁÿ F¯ÿó ÿçþ§AæÝLëÿ ¨÷Lõÿÿç ¨¾ö¿;ÿ ÉæQæþæÿ ÀÿÜÿçdç æ
¾çF FÜÿç þíÁÿvÿæÀëÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ¯ÿçµÿæfÿ LÿÀÿçfæ~ç$æF æ {Ó Üÿ] {¯ÿÿÀÿ jæÿæ
{ÜÿæB$æF æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜÿëd;ÿç {¾, þëô Üÿ] {¯ÿÿ¯ÿçúÿ A{s æ ÿæÜÿæLëÿ ¾çF
fæ~ç$æF, É÷êLõÿÐ ÿçfLëÿ {ÓþæÿZÿ ÿëÁÿÿæ LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ {¾, {Óþæ{ÿ
{¯ÿÿ¯ÿçúÿ As;ÿç F¯ÿó þëô þ {¯ÿÿ¯ÿçúÿ A{s æ É÷êLõÿÐ þ f{~ ÿÿ´j
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {¾æSêþæÿZÿ þ ¨Àÿþ {¾æSê$#{àÿ æ Fvÿæ{Àÿ FÜÿç ¨÷É§ Ó¸íÿö
{Üÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ÓóÓæÀÿ{Àÿ ¨ëÀëÿÌZÿ Ó´Àíÿ¨ ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ
ÀÿÜÿçdç æ
ÿ´æ¯ÿç{þò ¨ëÀëÿ{Ìò {àÿæ{Lÿ äÀÿÊÿæäÀÿ F¯ÿ `ÿ æ
äÀÿ Ó¯ÿöæ~ç µíÿÿæÿç Líÿs{×æäÀÿ D`ÿ¿{ÿ ææ16ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ äÀÿ- äß {ÜÿD$#¯ÿæ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ
F¯ÿó AäÀÿ- A$öæúÿ Aäß A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ, FÜÿç¨Àÿç ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¨ëÀëÿÌ
Ad;ÿç æ {Ó$#Àëÿ Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ ÿæÉ¯ÿæÿ {ÜÿæB$æF,
FÜÿæ Üÿ] äÀÿ ¨ëÀëÿÌ A{s æ Aæfç Ad;ÿç ÿ AæÓ;ÿæLÿæàÿç FþæÿZÿÀÿ {Lÿò~Óç
Óÿæ ÀÿÜÿç¯ÿ ÿæÜÿ] F¯ÿó FÜÿç Lëÿs× ¨ëÀëÿÌZëÿ A¯ÿçÿæÉê LëÿÜÿæ¾æF æ Óææÿæ
ÿ´æÀÿæ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿ÷çß ÿç{Àÿæ A$öæúÿ ¾æÜÿæZÿ Ó¸íÿö B¢ÿç÷ß ÓþíÜÿ Líÿs×
ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæZëÿ Üÿ] AäÀÿ LëÿÜÿæ¾æF æ ¯ÿÿöþæÿ Aæ¨~ Úê ÜëÿA;ëÿ A$¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ æ
¾ÿç ÉÀÿêÀÿ F¯ÿó ÉÀÿêÀÿ fÿ½ÀÿLÿæÀÿ~ ÓóÔÿæÀÿÀÿ Lÿ÷þ àÿæSç ÀÿÜÿçdç ,{ÿ{¯ÿ
Aæ¨~ äÀÿ ¨ëÀëÿÌ Üÿ] As;ÿç F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß Lëÿs×
öÿÉ Aæß 307
{ÜÿæB þëÿ÷çÿ {ÜÿæB¾æB$æF, {ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæZÿë Üÿ] AäÀÿ ¨ëÀëÿÌ LëÿÜÿæ¾æB$æF æ

Lÿç;ëÿ FÜÿæ þ ¨ëÀëÿÌZÿ A¯ÿ×æ ¯ÿç{ÉÌ {ÜÿæB$æF æ FÜÿç DµÿßZÿÀÿ Eÿö{Àÿ þ
{SæsçF õÿÿêß ¨ëÀëÿÌ þ ÀÿÜÿçdç -
Dÿþ ¨ëÀëÿÌÖ´ÿ¿ ¨Àÿþæ{ëÿ¿ÿæÜõÿÿ æ
{ßæ {àÿæLÿÿ÷ßþæ¯ÿçÉ¿ ¯ÿçµÿÿö¿¯ÿ¿ß CÉ´Àÿ ææ17ææ
{Ó DµÿßZÿ vÿæÀëÿ Aÿç Dÿþ ¨ëÀëÿÌ µÿç {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾çFLÿç
ÿçÿç{àÿæLÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç ÓþÖZÿÀÿ æÀÿ~ {¨æÌ~ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó ÿæÜÿæZëÿ
A¯ÿçÿæÉê, ¨Àÿþææ, CÉ´Àÿ F¨Àÿç LëÿÜÿæ¾æBdç æ ¨Àÿþææ, A¯ÿ¿Nÿ, A¯ÿçÿæÉê,
¨ëÀëÿ{Ìæÿþ Bÿ¿æÿç ÿæÜÿæZÿ ¨Àÿç`ÿæßLÿ É±ÿ A{s æ ¯ÿÖëÿ FÓ¯ëÿÀëÿ µÿç Üÿ]
As;ÿç æ A$öæúÿ Aÿç¯ÿö`ÿêÿß As;ÿç æ FÜÿæ äÀÿ H AäÀÿÀëÿ Eÿö{Àÿ þÜÿæ¨ëÀÿëÌZÿÀÿ
A;ÿçþ A¯ÿ×æ A{s æ ¾æÜÿæLëÿ ¨Àÿþææ Aæÿç É±ÿ ÿ´æÀÿæ Bèÿçÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ
Lÿç;ëÿ {Ó FÜÿævÿæÀëÿ µÿç Üÿ] As;ÿç A$öæúÿ Aÿç¯ÿö`ÿÿêß As;ÿç æ {ÓÜÿç ×çÿç{Àÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÿçfÀÿ þ ¨Àÿç`ÿß ÿçA;ÿç ¾$æ-
ßÓ½æúÿäÀÿþÿê{ÿæÜÿþúäÀÿæÿ¨ç {`ÿæÿþ æ
A{ÿæÓ½ç{àÿæ{Lÿ {¯ÿ{ÿ `ÿ ¨÷$#ÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ææ18ææ
þëô D¨{ÀÿæNÿ ÿæÉ¯ÿæúÿ, ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ {äÿ÷ vÿæÀëÿ Ó¯ÿö$æ Aÿêÿ
A{s F¯ÿó AäÀÿ A$öæúÿ A¯ÿçÿæÉê Lëÿs× ¨ëÀëÿÌZÿ vÿæÀëÿ þ Eÿö{Àÿ æ {ÿ~ëLÿÀÿç
{àÿæLÿ{Àÿ F¯ÿó {¯ÿÿ{Àÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ÿæþ{Àÿ ¨÷Óç {ÜÿæBdç æ
{ßæ þæ{þ¯ÿþÓóþí{|ÿæ fæÿæÿç ¨ëÀëÿ{Ìæÿþþú æ
Ó Ó¯ÿö¯ÿçúÿµÿfÿç þæó Ó¯ÿöµÿæ{¯ÿÿ µÿæÀÿÿ ææ19ææ
{Üÿ µÿæÀÿÿ ! {¾¨Àÿçç D¨{Àÿ LëÿÜÿæSàÿæ {¾ FÜÿç¨Àÿç {¾Dô jæÿê
¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ¨ëÀëÿ{ÌæÿþZëÿ Óæäæúÿ fæ~ç$æF, {ÓÜÿç Ó¯ÿöj ¨ëÀëÿÌ Ó¯ëÿ
¨÷Lÿæ{Àÿ {þæ{ÿ ¨ÀÿþææZëÿ Üÿ] µÿfë$æF æ {Ó {þæ vÿæÀëÿ AàÿSæ ëÿ{Üÿô æ
Bÿç SëÜÿ¿ÿþó ÉæÚþçÿþëNÿó þßæÿW æ
Fÿúÿ¯ëÿÿæ ¯ëÿçþæúÿ Ó¿æúÿ LÿõÿLõÿÿ¿Êÿ µÿæÀÿÿ ææ20ææ
{Üÿ ÿççÑæ¨ Afëöÿ ! FÜÿç¨Àÿç {Sæ¨ÿêß ÉæÚ {þæ ÿ´æÀÿæ LëÿÜÿæSàÿæ æ
FÜÿæLëÿ ÿÿ´ÿ´æÀÿæ fæ~ç þëÿÌ¿ ¨íÿö jæÿæ F¯ÿó Lõÿÿæ$ö {ÜÿæB¾æF æ Aÿ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ FÜÿç ¯ÿæ~ê Ó´ßó ¨íÿöÉæÚ Üÿ] A{s æ É÷êLÿõÐZÿ FÜÿç
ÀÿÜÿÓ¿ Aÿ¿;ÿ Së© $#àÿæ æ {Ó {Lÿ¯ÿÁÿ AëÿÀÿæSêZÿ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç{àÿ, FÜÿæ
{Lÿ¯ÿÁÿ A#LÿæÀÿêZÿ ÿçþ{;ÿ $#àÿæ, ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ ëÿÜÿô æ Lÿç;ëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ

FÜÿç {Sæ¨ÿêß ÀÿÜÿÓ¿ , SëÀëÿ WÀÿæ{ÿ Lÿç ¯ÿçÿ¿æ- àÿçQ#ÿ AæLÿæÀÿ{Àÿ
AæÓç¾æB$æF æ ÓþÖZÿ Óæþÿæ{Àÿ ¨ëÖLÿ Àíÿ¨{Àÿ àÿç¨ç¯ÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿç¾æF,
{ÿ~ëLÿÀÿç {àÿ{Lÿ µÿæ¯ÿ;ÿç {¾ É÷êLõÿÐ FÜÿæLëÿ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿçd;ÿç Lÿç;ëÿ
¯ÿÖëÿ FÜÿç ¯ÿçÿ¿æ {Lÿ¯ÿÁÿ AëÿÀÿæSê ÓæLÿZÿ ÿçþ{;ÿ A{s æ A$öæúÿ
A#LÿæÀÿêZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] A{s æ É÷êLõÿÐZÿ FÜÿç Ó´Àíÿ¨ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ$#àÿæ æ
LÿçF ÿæÜÿæZëÿ Àÿæfæ, LÿçF íÿÿ ÿ LÿçF ÿæÜÿæZëÿ ¾æÿ¯ÿ {¯ÿæàÿç þæëÿ$#{àÿ æ Lÿç;ëÿ
A#LÿæÀÿê AëÿÀÿæSê AfëöÿZÿ vÿæ{Àÿ {Ó {Lÿò~Óç íÿÀÿÿæ ÀÿQ#ÿ$#{àÿ æ {Ó
fæ~ç$#{àÿ {¾, É÷êLõÿÐ ¨ÀÿþÓÿ¿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ As;ÿç æ É÷êLõÿÐ AfëöÿZÿ
vÿæÀëÿ íÿ{ÀÿB ÀÿÜÿç$#{àÿ, ÿæZÿÀÿ Lÿàÿ¿æ~ Üÿ] {ÜÿæBÿ$æ;ÿæ æ FÜÿç ¯ÿç{ÉÌÿæ
¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿvÿæ{Àÿ ¨æB¯ÿæLëÿ þçÁëÿdç æ ÀÿæþLõÿÐ
¨ÀÿþÜÿóÓ ${Àÿ ¯ÿÜëÿÿ ¨÷Ó $#{àÿ, µÿNÿþæ{ÿ ¨`ÿæÀÿç{àÿ Aæfç ÿ Aæ¨~
¯ÿÜëÿÿ ¨÷Ó Ad;ÿç æ {Ó LÿÜÿç{àÿ Aæfç þëô {ÓÜÿç ¨ÀÿþÜÿóÓ {ÜÿæBSàÿç æ
ÿæÜÿæZÿ ÓþLÿæÁÿêÿ {LÿÜÿç f{~ ¯ÿç{ÉÌ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþÜÿóÓ A¯ÿ×æ{Àÿ
$#{àÿ æ ÿæÜÿæZÿ AæÝLëÿ Ó{Zÿÿ LÿÀÿç$#{àÿ æ Lÿçdç Óþß ¨{Àÿ {Ó þÿ, Lÿþö
H ¯ÿ`ÿÿ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçÀÿNÿçÀÿ AæÉæ {ÿB ÿçfÀÿ ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ÓæLÿZëÿ LÿÜÿç{àÿ,
{ÿQ ¯ÿÿöþæÿ ëÿ{» þæ{ÿ {þæ{ÿ Ó{¢ÿÜÿ LÿÀÿ ÿæÜÿ] æ þëô {ÓÜÿç Àÿæþ
A{s æ ¾çFLÿç {ÿ÷ÿßæ{Àÿ {ÜÿæB$#{àÿ æ þëô {ÓÜÿç LõÿÐ A{s, ¾çFLÿç ÿ´æ¨Àÿ{Àÿ
{ÜÿæB$#{àÿ æ þëô {ÓþæÿZÿÀÿ Üÿ] ¨¯ÿçÿ÷ Aææ A{s æ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨ A{s æ ¾ÿç
¨æB¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿô, {ÿ{¯ÿ {þæ{ÿ {ÿQ æ vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç ¨íf¿ SëÀëÿþÜÿæÀÿæf þ
ÓþÖZÿ Óæþÿæ{Àÿ LÿÜëÿ$#{àÿ- {Üÿæ, Aæ{» µÿS¯ÿæÿZÿÀÿ íÿÿ Asë æ {f
Ó`ÿÜëÿô Lÿæ Ó¡ÿ {Üÿð- {Ó µÿS¯ÿæÿZÿ íÿÿ A{s æ Aæ» ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿæZëÿ Ó{¢ÿÉ
þççÁÿç$æF æ ¾çÉëQ÷êÎ LÿÜÿç{àÿ- þëô µÿS¯ÿæÿZÿ ¨ëÿ÷ A{s æ {þæÀÿ ÿçLÿsLëÿ
AæÓ, F$#¨æBô {¾ CÉ´ÀÿZÿ ¨ëÿ÷ {¯ÿæàÿç ÿçfLëÿ LÿÜÿç¨æÀÿç¯ÿ, Aÿ Óþ{Ö
¨ëÿ÷ {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ æ Üÿæô, FÜÿç Lÿ$æ AàÿSæ {¾, ÿçLÿsLëÿ AæÓç¯ÿæÀÿ ÿæ¾ö¿
ÿæÜÿæZÿ ÿçLÿs ¨¾ö¿;ÿ Óæÿæ Óæÿ Lÿ÷þ{Àÿ `ÿæàÿç ¨íÀÿæ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ
þÜÿ¼ÿ ÓæÜÿæ¯ÿ LÿÜÿç{àÿ- {þô AàÿâæÜÿ Lÿæ ÀÿÓëàúÿ Üëÿô- A$öæúÿ Ó{¢ÿÉ ¯ÿæÜÿæLÿ
A{s æ ¨íf¿SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê ÓþÖZÿë FÿçLÿç Üÿçô LÿÜëÿ$#{àÿ æ ÿæ {Lÿò~Óç
¯ÿç`ÿæÀÿÀÿ Qÿ ÿæ þÿ LÿÀëÿ$#{àÿ Lÿç;ëÿ {¾Dô ¯ÿçÀÿNÿ ÓæLÿ ¨d{Àÿ àÿæSç$#{àÿ,
öÿÉ Aæß 309
ÿæÜÿæZëÿ LÿÜëÿ$#{àÿ- {Lÿ¯ÿÁÿ {þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ æ ¾ÿç ëÿþÀÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþÿÿ´Lëÿ
¨æB¯ÿæÀÿ Bdæ ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ {þæ{ÿ {ÿQ, Ó{¢ÿÜÿ LÿÀÿ ÿæÜÿ] ¯ÿÜëÿÿ {àÿæ{Lÿ
Ó{¢ÿÜÿ LÿÀÿç¯ÿæÀëÿ ÿæÜÿæZëÿ Aëÿµÿ¯ÿ{Àÿ {ÿQæB SæÁÿç {ÿB {ÓÜÿç ¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿç`ÿæÀÿÀëÿ
ÜÿsæB {¾Dô$#{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ (ÿ´çÿêß Aæß-40-43
{ÉâæLÿ) Aÿ;ÿ ¨ífæ ¨ÿç ÀÿÜÿçdç, {Ó$#Àëÿ D¨Àÿæþ {ÜÿæB ÿçf Ó´Àíÿ¨{Àÿ
àÿSæB{àÿ æ {Óþæ{ÿ Aÿ¿æ¯ÿ# þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Àíÿ¨{Àÿ A¯ÿ×çÿ Ad;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç
É÷êLõÿÐZÿ ÿçf ×çÿç {Sæ¨ÿêß $#àÿæ Lÿç;ëÿ ÿçfÀÿ Aÿÿ¿ µÿNÿ ÿ$æ ¨íÿö A#LÿæÀÿê
AëÿÀÿæSê AfëöÿZÿ ¨÷ÿç {Ó ÿæÜÿæLëÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿç$#{àÿ æ ¨÷{ÿ¿Lÿ µÿNÿZÿ ÿçþ{;ÿ
Ó»¯ÿ A{s, þÜÿæ¨ëÀëÿÌ AÓóQ¿ µÿNÿZëÿ {ÓÜÿç ÀÿæÖæ{Àÿ `ÿàÿæB ÿçA;ÿç æ
ÿçÍÌö
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- FÜÿç ÓóÓæÀÿ
{SæsçF AÉ´ÿ$ú ¯õÿä A{s æ AÉ´ÿ$ú {SæsçF DÿæÜÿÀÿ~ þæÿ÷ æ Eÿö{Àÿ ¾æÜÿæÀÿ
þíÁÿ ¨Àÿþææ F¯ÿó ÿÁÿLëÿ ¾æÜÿæÀÿ ÉæQæ ¨÷ÉæQæ ¨÷Lÿõÿç A{s æ ¾çF
FÜÿç ¯õÿäLëÿ AÓèÿ ÉÚ ÿ´æÀÿæ Lÿæsç$æF A$öæúÿ FÜÿç ¯õÿäLëÿ þíÁÿ ÓÜÿçÿÿ ¯ÿçÿçÿ
LÿÀÿç{ÿB$æF æ {Ó Üÿ] Ó¸íÿö {¯ÿÿÀÿ jæÿæ A{s æ FÜÿç ÓóÓæÀÿ ¯õÿäÀÿ ÉæQæSëÝçLÿ
ÿÁÿ H D¨Àÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿçdç F¯ÿó FÜÿæÀÿ þíÁÿ A$öæúÿ þíÁÿÀÿ {`ÿÀÿ þ
D¨Àÿ ÿÁÿ {ÜÿæB Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© ÀÿÜÿçdç LÿæÀÿ~ {ÓÜÿç þíÁÿ BÉ´Àÿ As;ÿç F¯ÿó
{Ó Üÿ] ¯ÿêf Àíÿ¨{Àÿ ¨÷{ÿ¿Lÿ fê¯ÿÀÿ Üõÿÿß{Àÿ ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{¨òÀÿæ~çLÿ AæQ¿æÿ ÀÿÜÿçdç- ${Àÿ LÿþÁÿæÓÿ{Àÿ ¯ÿÓç$#¯ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½æfê
¯ÿç`ÿæÀÿ Lÿ{àÿ {¾, {þæÀÿ DúÿSþ {LÿDôvëÿ ? {¾DôvÿæÀëÿ {Ó D {ÜÿæB$#{àÿ,
{ÓÜÿç LÿþÁÿ ÿæÝç{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç `ÿæàÿç{àÿ æ Aÿ¯ÿÀÿÿ `ÿæàÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç{àÿ,
Lÿç;ëÿ ÿçfÀÿ DúÿSþLëÿ {ÿQ#¨æÀÿç{àÿ ÿæÜÿ] æ {ÿ{¯ÿ ÜÿÿæÉ {ÜÿæB {ÓÜÿç LÿþÁÿ
AæÓÿ{Àÿ ¯ÿÓçS{àÿ æ `ÿçÿÀÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSçS{àÿ F¯ÿó æÿÿ´æÀÿæ
ÿçfÀÿ þíÁÿ DúÿSþLëÿ ¨÷æ© Lÿ{àÿ æ ¨Àÿþ ÿÿ´Àÿ ÓæäæúÿLÿæÀÿ LÿÀÿç Öëÿç Lÿ{àÿ æ
{ÓÜÿç ¨Àÿþ Ó´Àíÿ¨ vÿæÀë Üÿ] Aæ{ÿÉ þçÁÿçàÿæ, ""þëô Ó¯ÿöÿ÷ ÀÿÜÿçdç Lÿç;ëÿ {þæÀÿ ¨÷æ©çÀÿ
×æÿ þæÿ÷ Üõÿÿß æ Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ ¾çF æÿ LÿÀÿç$æF, {Ó {þæ{ÿ
¨÷æ© LÿÀÿç$æF æ
¯ÿ÷Üÿ½æ FLÿ ¨÷ÿêLÿ þæÿ÷ æ {¾æS ÓæÿÀÿ FLÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ A¯ÿ×æ{Àÿ FÜÿç
×çÿçÀÿ fæSõÿç {ÜÿæB$æF æ CÉ´Àÿ AæÝLëÿ Dÿ½ëQ ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿçÿ¿æ{Àÿ Óó¾ëNÿ ¯ëÿç Üÿ]
¯ÿ÷Üÿ½æ æ LÿþÁÿ fÁÿ{Àÿ ÀÿÜÿç þ ÿçàÿ}© F¯ÿó ÿçþöÁÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¯ëÿç {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ
F¨{s {Ó¨s {ÜÿæB {Qæfë$æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ Lÿçdç ¨æB ÿ$æF F¯ÿó
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÓÜÿç ¯ëÿç ÿçþöÁÿÿæÀÿ AæÓÿ{Àÿ AæÓêÿ {ÜÿæB þÿ ÓÜÿçÿ
B¢ÿç÷ßZëÿ ÓóZÿë`ÿçÿ LÿÀÿç Üõÿÿß{ÿÉ{Àÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç {ÿB$æF æ {ÓÜÿç ÿç{Àÿæ
þÿÀÿ ¯ÿçàÿêÿLÿÀÿ~ A¯ÿ×æ{Àÿ ÿçfÀÿ Üÿ] Üÿõÿß{Àÿ ¨ÀÿþæZëÿ ¨æB$æF æ
Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ ÓóÓæÀÿ FLÿ ¯õÿä A{s æ ¾æÜÿæÀÿ
þíÁÿ F¯ÿó ÉæQæþæÿ D¨ÀÿÿÁÿ Ó¯ÿöÿ÷ ¯ÿ¿æ© æ Lÿþöæëÿ¯ÿ¤ÿêÿç þëÿÌ¿ {àÿæ{Lÿ-
A$öæúÿ LÿþöæëÿÓæ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ þëÿÌ¿ {¾æÿê Üÿ] ¯ÿ¤ÿÿ D LÿÀÿç$æF æ Aÿ¿
{¾æÿê{Àÿ FÜÿç LÿþöæëÿÓæ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ {µÿæSLëÿ Üÿ] {µÿæSç$æ;ÿç æ Aÿ õÿ|ÿ
{¯ÿòÀÿæS¿ Àíÿ¨ê ÉÚ ÿ´æÀÿæ FÜÿç ÓóÓæÀÿÀíÿ¨ê AÉ´ÿ$ú ¯õÿäLëÿ ëÿ{þ Lÿæsç {ÓÜÿç
¨Àÿþ ¨ÿÀÿ A{ÿ´Ì~ LÿÀÿ æ {¾Dô$#{Àÿ ¾æB$#¯ÿæ þÜÿÌ} ¨ëÿföÿ½Lÿë ¨÷æ©
{ÜÿæBÿ$æ;ÿç æ
Lÿç¨Àÿç fæ~ç ¨æÀÿç¯ÿæ {¾ ÓóÓæÀÿ ¯õÿä LÿsçSàÿæ ? {¾æ{SÉ´Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç - ¾çF þæÿ H {þæÜÿÀëÿ Ó¯ÿö$æ ÀÿÜÿçÿ, ¾çF Óèÿ {ÿæÌÀëÿ þëNÿ,
¾æÜÿæÀÿ þÿ ÿç¯õÿÿç {ÜÿæB¾æBdç, ¾çF ÿ´¢ÿÀëÿ Ó¸íÿö þëNÿ, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿþ
ÿÿ´Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ÿæ Óí¾ö¿, ÿæ `ÿ¢ÿ÷þæ F¯ÿó ÿæ
AS§ç Üÿ] ¨÷LÿæÉçÿ LÿÀÿç¨æÀÿç$æ;ÿç , LÿæÀÿ~ {Ó Ó´ßó ¨÷LÿæÉ Àíÿ¨ æ {¾Dô þæSö{Àÿ
¾æB$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ¨÷ÿ¿æ¯ÿÿöÿ LÿÀÿç AæÓçÿ$æ;ÿç æ ÿæÜÿæÜÿ] {þæÀÿ ¨Àÿþæþ,
¾æÜÿæLëÿ ¨æB¯ÿæ A#LÿæÀÿ ÓþÖZÿÀÿ ÀÿÜÿçdç æ LÿæÀÿ~ {ÓÜÿç fê¯ÿææ {þæÀÿ
Üÿ] Éë AóÉ A{s æ
ÉÀÿêÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ Óþß{Àÿ fê¯ÿææ þÿ F¯ÿó öjæ{ÿ¢ÿ÷çßÀÿ
Lÿæ¾ö¿LÿÁÿæ¨Lëÿ {ÿB íÿÿÿ ÉÀÿêÀÿLëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ ÓóÔÿæÀÿ Óæÿ´çLÿ {ÜÿæB
$# { àÿ, Óæÿ´ ç L ÿ ÖÀÿLë ÿ ¨Üÿo# ¾ æF, ÀÿæfÓê {ÜÿæB$# { àÿ þþ ×æÿLë ÿ
¨Üÿo# ¾æF F¯ÿó ÿæþÓê {ÜÿæB$#{àÿ fWÿ¿ {¾æÿç ¨¾ö¿;ÿ ¨Üÿo#¾æF ÿ$æ
B¢ÿç÷ßþæÿZÿ A#Ïæÿæ þÿÀÿ þæþ{Àÿ ¯ÿçÌßþæÿZëÿ {ÿQë$æF F¯ÿó {µÿæS
LÿÀëÿ$æF æ FÜÿæ ÿçÉë ÿ$æF, FÜÿæLëÿ {ÿQ#¯ÿæÀÿ ÿõÎç jæÿ A{s æ Lÿçdç Lÿ=ÿ×
LÿÀÿç {ÿ¯ÿæÀÿ ÿæþ {Lÿ¯ÿÁÿ jæÿ ëÿÜÿô æ {¾æSêfÿ Üõÿÿß{Àÿ `ÿçÿLëÿ FLÿÿ÷ÿç
LÿÀÿç ¨÷ßÿ§ ¨í¯ÿöLÿ Üÿ] ÿæÜÿæÀÿ ÿÉöÿ LÿÀÿç¨æÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ jæÿ ÓæÿSþ¿
A{s æ Üÿô Aßÿ ÿ´æÀÿæ ÿæÜÿæZÿ ¨÷ÿç É÷æ D {ÜÿæB$æF æ ÓóÉß¾ëNÿ
öÿÉ Aæß 311
ALõÿÿææ {àÿæ{Lÿ ¨÷ßÿ§ LÿÀÿç þ ÿæÜÿæLëÿ ¨æBÿ$æ;ÿç æ

Fvÿæ{Àÿ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ ×æÿÀÿ `ÿçÿ÷~ ÀÿÜÿçdç æ Aÿ {ÓÜÿç A¯ÿ×æÀÿ
¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿ ¨÷¯ÿæÜÿ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ æ ÿæÜÿæLëÿ {Ó ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç- Óí¾ö¿ F¯ÿó `ÿ¢ÿ÷þæ{Àÿ
þëô Üÿ] ¨÷LÿæÉ A{s, AS§ç{Àÿ þëô Üÿ] {ÿf, þëô Üÿ] ¨÷`ÿ AS§ç Àíÿ¨{Àÿ `ÿæ{Àÿæsç
¯ÿç#{Àÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ {ÜÿD$#¯ÿæ ALëÿ fçÿöLÿÀëÿ$æF æ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ A FLÿþæÿ÷
¯ÿ÷Üÿ½ A{s æ Aó ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿ¿fæÿæÿ- {¾Dô D¨ÿçÿÌÿÀëÿ É÷êLõÿÐ FÜÿæLëÿ
DvÿæB{àÿ, ÿæÜÿæÀÿ FÜÿæ Üÿ] ÿçÿöß A{s æ ¾æÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç FÜÿç Aææ õÿ©
{ÜÿæB¾æF æ {¯ÿðQÀÿê, þþæ, ¨É¿;ÿ F¯ÿó ¨Àÿæ ¨¾ö¿;ÿ A ¨íÿö ¨Àÿç¨Lÿ´
{ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç ¨æÿ÷ þ ¯ÿçàÿêÿ {ÜÿæB¾æF æ FÜÿç ALëÿ þëô Üÿ] fçÿöLÿÀëÿ$æF
A$öæúÿ ÓúÿSëÀëÿ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Àÿ$ê {ÜÿæB ÿ$æ;ÿç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ FÜÿç D¨àÿ²ç
{ÜÿæBÿ$æF æ
FÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, Ó¸íÿö ¨÷æ~êZÿ Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ
{ÜÿæB þëô Üÿ] Ó½&õÿç {ÿB$æF æ {¾Dô Ó´Àíÿ¨ ¯ÿçÓ½&õÿ $#àÿæ, ÿæÜÿæÀÿ Ó½õÿç {ÿB$æF æ
Ó½õÿç ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿ jæÿ þ þëô Üÿ] A{s æ {Ó$#{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ¯ÿææÀÿ
ÿçÿæÿ þ {þæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ þëô Üÿ] fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ A{s F¯ÿó ¯ÿçÿçÿ
{ÜÿæB¾ç¯ÿæ ¨{Àÿ Aëÿµÿ¯ÿ Àÿ {¨÷Àÿ~æÿæÿæ þ þë Üÿ] A{s æ FÜÿæ ¨{Àÿ LÿçF
LÿæÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿ ? þëô {¯ÿÿ¯ÿçúÿ A{s æ AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, ¾çF
ÓóÓæÀÿ ¯ÿõäLëÿ þíÁÿ ÓÜÿçÿ fæ~ç$æF, {Ó {¯ÿÿ¯ÿçúÿ A{s Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç ¯õÿäLëÿ
{dÿÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] fæ~ç$æF æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾ þëô þ {¯ÿÿ¯ÿçúÿ
A{s æ {ÓÜÿç {¯ÿÿ¯ÿçúÿþæÿZÿ þ{Àÿ ÿçfLëÿ þ S~ÿæ LÿÀëÿd;ÿç æ Aÿ
É÷êLõÿÐ þ Fvÿæ{Àÿ {¯ÿÿ¯ÿçúÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ As;ÿç æ ¾æÜÿæLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ
A#LÿæÀÿ þæÿ¯ÿ þæÿ÷Àÿ ÀÿÜÿçdç æ
¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, {àÿæLÿ{Àÿ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¨ëÀëÿÌ
{ÜÿæB$æ;ÿç æ µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ Ó¸íÿö ÉÀÿêÀÿ äÀÿ A{s æ þÿÀÿ Lëÿs× A¯ÿ×æ{Àÿ
FÜÿç ¨ëÀÿëÌ AäÀÿ {ÜÿæB¾æF æ Lÿç;ëÿ ÿ´£ÿæLÿ Üÿ] A{s F¯ÿó FÜÿævÿæÀÿë Dÿö{Àÿ
{¾Dô ¨ÀÿþææZëÿ ¨Àÿ{þÉ´Àÿ, A¯ÿ¿Nÿ F¯ÿó A¯ÿçÿæÉê LëÿÜÿæ¾æB$æF, {Ó
¯ÿÖëÿ µÿç Üÿ] As;ÿç æ FÜÿç äÀÿ H AæäÀÿÀëÿ Dÿö{Àÿ $#¯ÿæ FLÿ A¯ÿ×æ
¯ÿç{ÉÌ æ FÜÿæ Üÿ] ¨Àÿþ ×çÿç A{s æ Fvÿæ{Àÿ ÿçfLëÿ ëÿÁÿÿæ LÿÀÿç LÿÜëÿd;ÿç- þëô
þ äÀÿ F¯ÿó AäÀÿÀëÿ Eÿö{Àÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ A{s æ {ÿ~ëLÿÀÿç {àÿæLÿ
{þæ{ÿ ¨ëÀëÿ{Ìæÿþ LÿÜÿ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç Dÿþ ¨ëÀëÿÌLëÿ ¾çF fæ~ç$æ;ÿç, {ÓÜÿç

jæÿê-µÿNÿþæ{ÿ Ó{ÿð¯ÿ Ó¯ëÿ ¨÷Lÿæ{Àÿ {þæÀÿ µÿfÿ Üÿ] LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿæÜÿæZÿ
fæÿLÿæÀÿê{Àÿ {Lÿò~Óç A;ÿÀÿ ÿ$æF æ {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç Aÿ¿;ÿ {Sæ¨ÿêß
ÀÿÜÿÓ¿ þëô ëÿþ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿççàÿç æ ¨÷æ©ç {ÜÿæB$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ ÓþÖZÿ Óæþÿæ{Àÿ
LÿÜÿçÿ$æ;ÿç Lÿç;ëÿ A#LÿæÀÿêZÿ ÿçLÿs{Àÿ Lÿçdç þ àëÿ`ÿæB ÀÿQ#ÿ$æ;ÿç æ ¾ÿç
{Sæ¨ÿêß ÀÿQ#{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ÓæLÿ ¨æB{¯ÿ Lÿç¨Àÿç ?
FÜÿç Aæß{Àÿ AææÀÿ ÿç{ÿæsç ×çÿçÀÿ `ÿçÿ÷~- äÀÿ, AäÀÿ F¯ÿó
Aÿç Dÿþ ¨ëÀëÿÌZÿ ÿæþ{Àÿ ØÎ LÿÀÿæSàÿæ {¾¨Àÿç FÜÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ {Lÿò~Óç
Aÿ¿ Aæß{Àÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ
C ÿûÿçÿç É÷êþúÿµÿS¯ÿúÿSêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó {¾æS

Éæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ "¨ë À ë ÿ {Ìæÿþ {¾æ{Sæ' ÿæþ
öÿ{Éææß ææ15ææ
ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "¨ëÀëÿ{Ìæÿþ ¯ÿçµÿæS
{¾æ{Sæ' ÿæþ öÿÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
"¨ëÀëÿ{Ìæÿþ {¾æ{Sæ' ÿæþ öÿ{Éææß ææ15ææ
C
A$ {ÌæÝ{Éææß
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ ¨÷É§ ¨÷Öëÿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿçÉçÎ {ÉðÁÿê ÀÿÜÿçdç æ

¨÷${þ {Ó ¨÷LÿÀÿ~Àÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ þæÿZÿë D{àÿâQ LÿÀëÿd;ÿç æ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ ¨ëÀëÿÌ
ÿæÜÿæZÿ AæÝLëÿ AæLÿÌ}ÿ {ÜÿæB$æF æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ {Ó {ÓÜÿç ¨÷LÿÀÿ~Lëÿ ØÎ
LÿÀëÿd;ÿç æ DÿæÜÿÀÿ~ Ó´Àíÿ¨ LÿþöLëÿ ÿçAæ¾æD æ {Ó ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ Üÿ]
{¨÷Àÿ~æ {ÿ{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ LÿþöLÿÀÿ æ õÿÿêß Aæß{Àÿ {Ó Bèÿçÿ
Lÿ{àÿ {¾, ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö LÿÀÿ æ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö Lÿ~ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜÿç{àÿ {¾,
¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] Lÿþö A{s æ ¨ëÿ {Ó ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ÿ LÿÜÿç ¨÷${þ LÿÜëÿd;ÿç
{¾, ¾j {LÿDôvëÿ AæÓçàÿæ F¯ÿó {Ó Lÿ~ {ÿB$æF ? `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ 13/
14 ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ØÎ Lÿ{àÿ æ ¾æÜÿæLëÿ Lÿ÷çßæLÿ Àíÿ¨
{ÿ¯ÿæ Lÿþö A{s æ Fvÿæ{Àÿ Lÿþö ØÎ {ÜÿDdç {¾, ¾æÜÿæÀÿ Éë A$ö {ÜÿDdç
{¾æS, `ÿç;ÿÿ, AæÀÿæÿæ, ¾æÜÿæ þÿ H B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Lÿ÷ç ßæ ÿ´æÀÿ Ó¸
{ÜÿæB$æF æ FÜÿç¨Àÿç {Ó ÿ¯ÿþ Aæß{Àÿ {ÿð¯ÿê H AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ ÿæþLëÿ
{ÿ{àÿ æ ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿç{ÉÌÿæ D¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! AæÓëÀÿê Ó´æµÿæ¯ÿ
¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ {þæ{ÿ ëÿbÿ LÿÜÿç$æ;ÿç æ þëô þ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ AææÀÿê A{s æ
LÿæÀÿ~ þëÿÌ¿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ Üÿ] {þæ{ÿ FÜÿç ×ççÿç ¨÷æ© {ÜÿæBdç æ Lÿç;ëÿ AæÓëÀÿê
Ó´µÿæ¯ÿ ¾ëNÿ ¯ÿ¿Nÿç, þí|ÿ Ó´µÿæ¯ÿ ¾ëNÿ ¯ÿ¿Nÿç {þæÀÿ µÿfÿ LÿÀÿç ÿÿ$æ;ÿç æ {¾{¯ÿ
Lÿç {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ{Àÿ ¾ëNÿ µÿNÿþæ{ÿ Aÿÿ¿ É÷æ ÿ´æÀÿæ {þæÀÿ D¨æÓÿæ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ FÜÿç Ó¸ÿç þæÿZÿÀÿ Ó´Àíÿ¨, ÿæÜÿæZÿ Svÿÿ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ
LëÿÜÿæ¾æB ÿæÜÿ] æ ¯ÿÿöþæÿ FÜÿç Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ ÿæÜÿæÀÿ Ó´Àíÿ¨ ØÎ
LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¾æDd;ÿç æ {¾Dô$#{Àÿ ¨÷${þ ¨÷Öëÿ {ÜÿæBdç {ÿð¯ÿê- Ó¸ÿÀÿ àÿä~ æ
Aµÿßó Óÿ´ÓóÉëçjöæÿ{ßæS¯ÿ¿¯ÿ×çÿç æ
ÿæÿó ÿþÊÿ ßjÊÿ Ó´ææßÖ¨ Aæfö¯ÿþú ææ1ææ
µÿßÀÿ Ó¯ÿö$æ Aµÿæ¯ÿ, A;ÿLÿÀÿ~Àÿ Éëÿæ, ÿÿ´jæÿ ÿçþ{;ÿ æÿ{Àÿ
õÿ|ÿ ×çÿç A$¯ÿæ ÿçÀÿ;ÿÀÿ àÿSÿ, Ó¯ÿöÓ´ Óþ¨ö~, B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿþÿ, ¾jÀÿ
Aæ`ÿÀÿ~ ({¾¨Àÿç Ó´ßó É÷êLõÿÐ `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ ÓóßþæS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ,

B¢ÿç÷ßæS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ, ¨÷æ~æ¨æÿ{Àÿ Üÿ¯ÿÿÿF¯ÿó {ÉÌ{Àÿ jæÿS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ A$öæúÿ
AæÀÿæÿæ ¨÷Lÿ÷çßæ, ¾æÜÿæ {Lÿ¯ÿÁÿ þÿ H B¢ÿç÷ßþæÿZÿ A;ÿ Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ Ó¸
{ÜÿæB$æF æ ÀÿæÉç, ¾¯ÿ, {¯ÿÿê Bÿ¿æÿç ÓæþS÷ê ÿ´æÀÿæ {ÜÿD$#¯ÿæ ¾j, FÜÿç
Sê{ÿæNÿ ¾j ÓÜÿçÿ {Lÿò~Óç Óº¤ÿ ÿæÜÿ] æ É÷êLõÿÐ F¨Àÿç {Lÿò~Óç LÿþöLÿæLëÿ
¾j {¯ÿæàÿç LÿÜÿç ÿæÜÿæô;ÿç) æ Ó´ææß A$öæúÿ Ó´-Ó´Àíÿ¨ AæÝLëÿ AS÷ÓÀÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ
Aßÿ, ÿ¨ A$öæúÿ þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ß þæÿZÿë BÎ AëÿÀíÿ¨ ¨Àÿç¯ÿÿ}ÿ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿ$æ Aæfö¯ÿó- ÉÀÿêÀÿ F¯ÿó B¢ÿç÷ß ÓÜÿçÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ÓÀÿÁÿÿæ æ
AÜÿçóÓæ Óÿ¿þ{Lÿ÷æÖ¿æS Éæ;ÿçÀÿ{¨ðÉëÿþú æ
ÿßæ µíÿ{ÿÌ´{àÿæàëÿ¨úÿ´ó þæÿö¯ÿó Üÿ÷êÀÿ`ÿæ¨àÿþú ææ2ææ
AÜÿçóÓæ A$öæúÿ AææÀÿ DæÀÿ (AææLëÿ A{æSÿç{Àÿ ¨ÜëÿoæB¯ÿæ Üÿ]
ÜÿçóÓæ A{s æ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾ÿç þëô Óæ¯ÿæÿ {ÜÿæB Lÿþö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ ÿ
{Üÿ¯ÿç, {ÿ{¯ÿ FÜÿç Ó¸íÿö ¨÷fæþæÿZÿ Üÿÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç F¯ÿó ¯ÿÿö ÓZÿÀÿÀÿ
Lÿÿöæ {Üÿ¯ÿç æ AææÀÿ Éë ¯ÿÿö {ÜÿDdç ¨Àÿþææ æ fê¯ÿææ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ µÿsLÿç
¾ç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ A{s æ AææÀÿ ÜÿçóÓæ A{s F¯ÿó AææÀÿ DæÀÿ Üÿ] AÜÿçóÓæ
A{s)æ Óÿ¿ (Óúÿ'Àÿ A$ö ¾$æ$ö F¯ÿó ¨÷çßµÿæÌ~ ëÿÜÿô, Aæ¨~ LÿÜëÿ$æ;ÿç {¾,
FÜÿç ¯ÿÚ {þæÀÿ A{s, {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ Aæ¨~ Óÿ¿ LÿÜëÿd;ÿç æ Lÿæÿæ¨ç ëÿÜÿô æ
FÜÿævÿæÀëÿ þç$¿æ AæD Lÿ'~ ¯ÿæ {Üÿ¯ÿ ? {¾{¯ÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] Aæ¨~ZÿÀÿ ëÿÜÿô,
ÿÉ´Àÿ, {ÿ{¯ÿ FÜÿæLëÿ |ÿæZÿç ÀÿQ#$#¯ÿæ ¯ÿÚ Aæ¨~ZÿÀÿ {Lÿ{¯ÿvëÿô {ÜÿæBSàÿæ ?
¯ÿÖëÿ Óÿ¿Àÿ Ó´Àíÿ¨ {¾æ{SÉ´Àÿ Ó´ßó LÿÜÿç{àÿ, {Üÿ Aföëÿ ! Óÿ¿ ¯ÿÖë ÿçÿç
LÿæÁÿ{Àÿ {Lÿ{¯ÿ Aµÿæ¯ÿ ÿæÜÿ] æ FÜÿç Aææ Üÿ] Óÿ¿ A{s, FÜÿæ Üÿ] ¨Àÿþ Óÿ¿
A{s æ FÜÿç Óÿ¿ D¨{Àÿ õÿÎç ÀÿQ), {Lÿ÷æ ÿ {Üÿ¯ÿæ, Ó¯ÿöÓ´ Óþ¨ö~,
ÉëµÿæÉëµÿ Lÿþö üÿÁÿ ÿ¿æS, `ÿçÿÀÿ `ÿoÁÿÿæ Aµÿæ¯ÿ, àÿäÀÿ ¯ÿç¨Àÿêÿ ÿç¢ÿçÿ
Lÿæ¾ö¿Lëÿ ÿ LÿÀÿç¯ÿæ, Ó¸íÿö ¨÷æ~êþæÿZÿÀÿ ÿßæµÿæ¯ÿ B¢ÿç÷ß ÓÜÿçÿ ¯ÿçÌß Óó{¾æS
{Üÿ{àÿ þ {Ó$#{Àÿ AæÓNÿçÀÿ Aµÿæ¯ÿ, {LÿæþÁÿÿæ, ÿçfÀÿ àÿäÀëÿ ¯ÿçþëQ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ
àÿgæ, ¯ÿ¿$ö {`ÿÎæÀÿ Aµÿæ¯ÿ æ ÿ$æ -
{ÿf äþæ õÿÿç {Éò`ÿþ{ÿ÷æ{Üÿæ ÿæÿçþæÿçÿæ æ
µÿ¯ÿ;ÿç Ó¸ÿó {ÿð¯ÿêþµÿçfæÿÓ¿ µÿæÀÿÿ ææ3ææ
{ÿf (¾æÜÿæLÿç FLÿ þæÿ÷ CÉ´ÀÿZÿvÿæ{Àÿ ÀÿÜÿçdç, ÿæÜÿæZÿ {ÿf ÿ´æÀÿæ
{ÌæÝÉ Aæß 315
¾çF Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç$æF æ þÜÿææ ¯ëÿZÿ õÿÎç ¨Ýç¯ÿæ þæÿ÷{Lÿ AèëÿÁÿç þæÁÿÀÿ
¯ÿç`ÿæÀÿ ¯ÿÿÁÿçSàÿæ æ FÜÿæ {ÓÜÿç {ÿfÀÿ Üÿ] ¨Àÿç~æþ $#àÿæ, {¾DôvÿæÀëÿ Lÿàÿ¿æ~
Óõfÿ {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæ ¯ëÿZÿ ÿçLÿs{Àÿ $#àÿæ) æ äþæ, {ð¾ö¿, Éëç, LÿæÜÿæ
¨÷ÿç Éÿøÿæ ÿ {Üÿ¯ÿæ, ÿçf ÿçþ{;ÿ ¨íf¿ µÿæ¯ÿÀÿ Aµÿæ¯ÿ, {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç Ó¯ëÿ
ÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ¨÷æ©ç ¨ëÀëÿÌZÿÀÿ Üÿ] àÿä~ A{s æ FÜÿç¨Àÿç Ó¸íÿö 26àÿä~Lëÿ
¨÷ÿç¨æÿÿ Lÿ{àÿ æ ¾æÜÿæLÿç FÜÿç ÓþÖ Óæÿæ{Àÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ A¯ÿ×æ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ
ÿçLÿs{Àÿ Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó AæóÉçLÿ Àíÿ¨{Àÿ Aæ¨~Zÿ ÿçLÿs{Àÿ þ
ÿçÊÿçÿ Àíÿ¨{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ ÿ$æ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ ÿ´æÀÿæ Aæ¨âæ¯ÿçÿ þëÿÌ¿þæÿZÿ
µÿçÿ{Àÿ þ FÜÿç Së~ ÀÿÜÿç$æF æ Lÿç;ëÿ ¨÷Óí© A¯ÿ×æ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ {ÿ{¯ÿ ÿ
{WæÀÿ ¨æ¨ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨æ¨êZëÿ þ Lÿàÿ¿æ~ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ A#LÿæÀÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÿöþæÿ
AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ ¨÷þëQ àÿä~Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ÿ{»æ ÿ{¨öæµÿçþæÿÊÿ {Lÿ÷æ ¨æÀëÿÌ¿{þ ¯ÿ æ
Ajæÿó `ÿæµÿçfæÿÓ¿ ¨æ$ö Ó¸ÿþæÓëÀÿêþú ææ4ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ¨æQ, Wþ, Aµÿçþæÿ, {Lÿ÷æ, {LÿævÿÀÿ ¯ÿæ~ê F¯ÿó
Ajæÿ FÜÿçÓ¯ëÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ æ Dµÿß
Ó¸ÿþæÿZÿ Lÿæ¾ö¿ Lÿ'~ ?
{ÿð¯ÿê Ó¸úÿ¯ÿç{þæäæß ÿç¯ÿ¤ÿæßæÓëÀÿê þÿæ æ
þæ Éë`ÿ Ó¸ÿó {ÿð¯ÿêþµÿçfæ{ÿæÓç ¨æ¯ÿ ææ5ææ
FÜÿç Dµÿß Ó¸ÿ þ{Àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ÿ "¯ÿç{þæäæß'- ¯ÿç{ÉÌ
{þæä ÿçþ{;ÿ F¯ÿó AæÓëÀÿê Ó¸ÿ ¯ÿ¤ÿÿ ÿçþ{;ÿ þæÿç ÿçAæ¾æBdç æ {Üÿ
Afëöÿ ! ëÿ{þ {ÉæLÿ LÿÀÿ ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd æ
¯ÿç{ÉÌ þëNÿçLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ æ A$öæúÿ {þæ{ÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ æ FÜÿç Ó¸ÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ
ÀÿÜÿç$æF ?
{ÿ´ò µíÿÿÓ{Sò {àÿæ{LÿÓ½çúÿ {ÿð¯ÿ AæÓëÀÿ F¯ÿ `ÿ æ
{ÿð{¯ÿæ ¯ÿçÖÀÿÉ {¨÷æNÿ AæÓëÀÿó ¨æ$ö {þ Éõ~ë ææ6ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ µíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿ Ó´µÿæ¯ÿ ÿëB ¨÷LÿæÀÿÀÿ
{ÜÿæB$æF, {SæsçF {ÿ¯ÿÿæZÿÀÿ ¨Àÿç H Aÿ¿sç AÓëÀÿZÿ ¨Àÿç æ {¾{¯ÿ
Üõÿÿß{Àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Lÿæ¾ö¿Àÿÿ {ÜÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ þëÿÌ¿ Üÿ] {ÿ¯ÿÿæ
As;ÿç F¯ÿó {¾{¯ÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ Lÿæ¾ö¿Àÿÿ {ÜÿæB$æF, {ÿ{¯ÿ FÜÿç þëÿÌ¿
Üÿ] AÓëÀÿ As;ÿç æ Ó¸íÿö ÓõÎç{Àÿ FÜÿç ëÿBsç fæÿç Üÿ] ÀÿÜÿçd;ÿç æ {Ó AæÀÿ¯ÿ
{ÿÉ{Àÿ fÿ½ {ÜÿæB$æD A$¯ÿæ A{Î÷àÿçAæ{Àÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ fÿ½ {ÜÿæB$æAæ;ëÿ
ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç, FÜÿç ëÿBsçÀÿ A;ÿSöÿ Üÿ] {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZÿ
Ó´µÿæ¯ÿLëÿ Üÿ] ¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ LÿëÜÿæSàÿæ, F{¯ÿ AÓëÀÿþæÿZÿ Ó´µÿæ¯ÿLëÿ {þævÿæÀëÿ
¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ Éë~ -
¨÷¯õÿÿçó `ÿ ÿç¯õÿÿçó `ÿ fÿæ ÿ ¯ÿçëÿÀÿæÓëÀÿæ æ
ÿ {Éò`ÿó ÿæ¨ç`ÿæ`ÿæ{Àÿæ ÿ Óÿ¿ó {ÿÌë ¯ÿçÿ¿{ÿ ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! AÓëÀÿ þæ{ÿ Lÿæ¾ö¿ó Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ F¯ÿó ALÿÿö¯ÿ¿
Lÿæ¾ö¿Àëÿ ÿç¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ fæ~çÿ$æ;ÿç æ {ÿ~ë LÿÀÿç {ÓþæÿZÿvÿæ{Àÿ ÿæ Éëç ÀÿÜÿç$æF,
ÿæ Aæ`ÿÀÿ~ F¯ÿó ÿæ Óÿ¿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF ?
AÓÿ¿þ¨÷ÿçÏó {ÿ fSÿæÜëÿÀÿÿêÉ´Àÿþú æ
A¨ÀÿØÀÿÓóµíÿÿó Lÿçþÿ¿úÿ Lÿæþ{ÜÿðëÿLÿþú ææ8ææ
FÜÿç AæÓëÀÿê ¨÷¯ÿõÿç ¾ëNÿ þëÿÌ¿ LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, fSÿ AæÉ÷ß ÀÿÜÿçÿ ,
Ó¯ÿö$æ þç$¿æ A{s F¯ÿó CÉ´ÀÿZÿ ¯ÿçÿæ Ó´ÿ Úê ¨ëÀëÿÌZÿ Óó{¾æSÀëÿ Üÿ] D
{ÜÿæBdç æ {ÿ~ë LÿÀÿç fê¯ÿçÿ $#àÿæ ¨¾ö¿;ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ {µÿæS LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿç{ß æ
FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ AæD Lÿ'~ Adç ?
Fÿæó õÿÎçþ¯ÿÎµÿ¿ ÿÎæþæ{ÿæÅÿ¯ëÿß æ
¨÷µÿ¯ÿ;ÿë¿S÷Lÿþöæ~ äßæß fS{ÿæÜÿçÿæ ææ9ææ
FÜÿç þç$¿æ õÿÎç{Lÿæ~Àÿ A¯ÿàÿºÿ ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ ÿÎ {ÜÿæB
ÓæÀÿçdç, {ÓÜÿç þ¢ÿ ¯ëÿç, A¨LÿæÀÿê, LÿøÀÿ Lÿþöê þëÿÌ¿ {Lÿ¯ÿÁÿ fSÿÀÿ ¯ÿçÿæÉ
LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Üÿ] fÿ½ {ÿB$æ;ÿç æ
LÿæþþæÉ÷çÿ¿ ëÿÑíÀÿó ÿ»þæÿþÿæÿ´çÿæ æ
{þæÜÿæú SõÜÿêÿ´æÓúÿS÷æÜÿæúÿ ¨÷¯ÿÿö{;ÿÉë`ÿç¯ÿ÷ÿæ ææ10ææ
{ÓÜÿç þëÿÌ¿ ÿ», þæÿ H þÿ ÿ´æÀÿæ ¾ëNÿ {ÜÿæB {Lÿò~Óç ¨÷Lÿ{Àÿ
¨íÿö ÿ {ÜÿD$#¯ÿæ LÿæþÿæÀÿ AæÉ÷ß {ÿB Ajæÿ ÿ´æÀÿæ þç$¿æ Óçæ;ÿLëÿ S÷Üÿ~
LÿÀÿç AÉëµÿ ÿ$æ µÿ÷Î ¯ÿ÷ÿþæÿZÿ{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB ÓóÓæÀÿ{Àÿ µÿ÷þ~ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{Óþæ{ÿ ¯ÿ÷ÿ þ LÿÀÿ;ÿç Lÿç;ëÿ µÿ÷Îæ`ÿæÀÿê As;ÿç -
`ÿç;ÿæþ¨Àÿç{þßæó `ÿ ¨÷àÿßæ;ÿæþë¨æÉ÷çÿæ æ
Lÿæ{þæ¨{µÿæS¨Àÿþæ Fÿæ¯ÿÿçÿç ÿçÊÿçÿæ ææ11ææ
{ÌæÝÉ Aæß 317
{Óþæ{ÿ A;ÿçþ É´æÓ ¨¾ö¿;ÿ Aÿ;ÿ `ÿç;ÿæþæÿZëÿ {ÿB ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ

¯ÿçÌß {µÿæS ÿçþ{;ÿ ÿÀÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ ¯ÿæÓú FÿçLÿç Üÿ] Aæÿ¢ÿ {¯ÿæàÿç {Óþæ{ÿ
þæëÿ$æ;ÿç, ÿæÜÿæZÿ þæÿ¿ÿæ FÜÿç Lÿç {¾, {¾ÿçLÿç ¨æÀÿç¯ÿ {µÿæS ÓóS÷Üÿ LÿÀÿ æ
FÜÿæÀÿ AæSLëÿ AæDÿA#Lÿ Lÿçdç ÿæÜÿ] -
AæÉæ¨æÉ{ÿð¯ÿöæ Lÿæþ{Lÿ÷æ¨Àÿæß~æ æ
CÜÿ{;ÿ Lÿæþ{µÿæSæ$öþÿ¿æ{ßÿæ$öÓoßæúÿ ææ12ææ
AæÉæÀíÿ¨ê Aÿ;ÿ üÿæÉ ÿ´æÀÿæ ({SæsçF üÿæÉ ÿ´æÀÿæ Üÿ] {àÿæ{Lÿ
þÀÿç¾æAæ;ÿç, Fvÿæ{Àÿ Aÿ;ÿ üÿæÉ ÿ´æÀÿæ) ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB$#¯ÿæ Lÿæþ{Lÿ÷æ ¨Àÿæß~
¯ÿçÌß {µÿæSÀÿ ¨ëÿ} ÿçþ{;ÿ {Óþæ{ÿ Aÿ¿æß ¨í¯ÿöLÿ ÿæÿç ¯ÿÜëÿÿ ¨ÿæ$öLëÿ
ÓóS÷Üÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {`ÿÎæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ ÿ ÿçþ{;ÿ {Ó Àÿæÿ÷ÿçÿ AÓæþæfçLÿ
¨${Àÿ ¨æÿ {ÿB$æ;ÿç æ AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
Bÿþÿ¿þßæ àÿ²þçþó ¨÷æ¨ú{Ó¿ þ{ÿæÀÿ$þú æ
BÿþÖêÿþ¨ç {þ µÿ¯ÿçÌ¿ÿç ¨ëÿöÿþú ææ13ææ
{Óþæ{ÿ µÿæ¯ëÿ$æ;ÿç {¾, þëô Aæfç FÜÿæ ¨æBàÿç æ LÿæàÿçLÿç FÜÿç þ{ÿæÀÿ$Lëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿç æ {þæ ¨æQ{Àÿ FÿçLÿç ÿ ÀÿÜÿçdç ¨ëÿ AæÓ;ÿæ Lÿæàÿç FÿçLÿç
þçÁÿç¾ç¯ÿ æ
A{Óò þßæ Üÿÿ ÉÿøÜÿöÿç{Ì¿ `ÿæ¨Àÿæÿ¨ç æ
CÉ´{ÀÿæÜÿþÜÿó {µÿæSê Éç{æÜÿó ¯ÿàÿ¯ÿæúÿ ÓëQêææ14ææ
{ÓÜÿç Éÿø {þæÀÿ ÿ´æÀÿæ þÀÿç¾æBdç F¯ÿó Aÿ¿ ÉÿøZÿë þ þëô þæÀÿç¯ÿç æ
þëô Üÿ] CÉ´Àÿ F¯ÿó GÉ´¾ö¿Lëÿ {µÿæS LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ æ þëô Üÿ] Óçç þæÿZÿ{Àÿ ¾ëNÿ
¯ÿÁÿ¯ÿæÿ F¯ÿó ÓëQê A{s æ
Aæ{|ÿ¿æµÿçfÿ¯ÿæÿÓ½ç {Lÿæ{ÿ¿æÖç Óÿõÿ{Éæ þßæ æ

ß{ä¿ ÿæÓ¿æþç {þæÿçÌ¿ Bÿ¿jæÿ¯ÿç{þæÜÿçÿæ ææ15ææ
þëô ¯ÿÜëÿÿ ¯ÿÝ ÿê F¯ÿó ¯ÿÝ Lëÿsëºç A{s æ {þæ Óþæÿ µÿàÿæ Aÿ¿
LÿçF Adç ? þëô ¾j LÿÀÿç¯ÿç, þëô ÿæÿ {ÿ¯ÿç, {þæ{ÿ ÜÿÌö {Üÿ¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç Ajæÿ
ÿ´æÀÿæ {Ó ¯ÿç{ÉÌ {þæÜÿçÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ Lÿ'~ ¾j ÿæÿ þ Ajæÿ ? FÜÿæÀÿ
DÿÀÿ 17 ÿºÀÿ {ÉâæLÿ{Àÿ ØÎ LÿÀÿçd;ÿç æ FÿçLÿç{Àÿ þ {Óþæ{ÿ Ó;ëÿÎ ÿ
{ÜÿæB A{ÿLÿ µÿ÷æ;ÿçÀÿ ÉçLÿæÀÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
A{ÿLÿ`ÿçÿ¯ÿçµÿ÷æ;ÿæ {þæÜÿfæàÿÓþæ¯õÿÿæ æ
¨÷ÓNÿæ Lÿæþ{µÿæ{SÌë ¨ÿ;ÿç ÿÀÿ{LÿÉë{`ÿò ææ16ææ
A{ÿLÿ ¨÷LÿæÀÿ µÿ÷þçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ `ÿçÿ ¾ëNÿ ¯ÿ¿Nÿç, {þæÜÿ fæàÿ{Àÿ
S÷Óçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¯ÿçÌß {µÿæS{Àÿ Aÿ¿;ÿ AæÓNÿ {ÓÜÿç AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ ¾ëNÿ
þëÿÌ¿ A¨¯ÿçÿ÷ ÿÀÿLÿ{Àÿ ¨Ýç$æ;ÿç æ AæSLëÿ É÷êLõÿÐ Ó´ßó LÿÜÿç{¯ÿ {¾, ÿÀÿLÿ
Lÿ'~ ?
AæÓ»æ¯ÿçÿæ Ö²æ ÿþæÿþÿÿ´çÿæ æ
ßf{;ÿ ÿæþß{jð{Ö ÿ{»ÿæ¯ÿç#¨í¯ÿöLÿþú ææ17ææ
ÿçfLëÿ Üÿ] {É÷Ï þæëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿ H þæÿÀÿ þÿ{Àÿ ¾ëNÿ {ÜÿæB {ÓÜÿç
Wþç þëÿÌ¿ ÉæÚ ¯ÿç#Àëÿ ÀÿÜÿçÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ÿæþ þæÿ÷Lÿ ¾j ÿ´æÀÿæ ¨æQ
Àíÿ¨{Àÿ ¾fÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿ'~ {ÓÜÿç ¾j LÿÀÿç$æ;ÿç, {¾¨Àÿç É÷êLõÿÐ LÿÜÿçd;ÿç ?
ÿæÜÿ], {ÓÜÿç ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç LÿÀÿç$æ;ÿç æ LÿæÀÿ~ ¯ÿç# {¾æ{SÉ´Àÿ Ó´ßó LÿÜÿçd;ÿç æ
(Aæß 4/24-33 ÿ$æ Aæß 3/10-17)
AÜÿóLÿæÀÿó ¯ÿàÿó ÿ¨öó Lÿæþó {Lÿ÷æó `ÿ ÓóÉ÷çÿæ æ
þæþæ¨Àÿ{ÿ{ÜÿÌë ¨÷ÿ´çÌ{;ÿæµÿ¿ÓíßLÿæ ææ18ææ
Aÿ¿þæÿZÿë ÿç¢ÿæ LÿÀëÿ$#¯ÿæ, AÜÿóLÿæÀÿ, ¯ÿÁÿ, Wþ, Lÿæþÿæ F¯ÿó
{Lÿ÷æ ¨Àÿæß~ ¨ëÀëÿÌ ÿçf F¯ÿó Aÿ¿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ×çÿ {þæ{ÿ, A;ÿ¾ö¿æþê
¨ÀÿþææZÿë {ÿ´Ì LÿÀÿç$æF æ ÉæÚ ¯ÿç#{Àÿ ¨ÀÿþææZÿ ÓëþçÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ FLÿ
¾j A{s æ ¾çF FÜÿç ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ÿæþ þæÿ÷Lëÿ ¾j LÿÀÿç$æF, ¾j
ÿæþ{Àÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ ÿçf F¯ÿó Aÿ¿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ×çÿ
{þæ{ÿ ¨ÀÿþææZëÿ {ÿ´Ì LÿÀÿç$æ;ÿç æ {àÿæ{Lÿ {ÿ´Ì þ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó Àÿäæ
þ ¨æB¾æAæ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç Lÿ'~ FÜÿç {àÿæLÿþæ{ÿ þ Àÿäæ ¨æB¾ç{¯ÿ ?
FÜÿæLëÿ ¨ëÿ LÿÜÿëd;ÿç-ÿæÜÿ] æ
ÿæÿÜÿó ÿ´çÌÿ LÿùÀÿæúÿ ÓóÓæ{ÀÿÌë ÿÀÿæþæúÿ æ
äç¨æþ¿fÓ÷þÉëµÿæÿæÓëÀÿê{Ì´¯ÿ {ßæÿçÌë ææ19ææ
{þæ{ÿ {ÿ´Ì LÿÀÿë$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¨æ¨æ`ÿæÀÿê, LÿøÀÿLÿþöê ÿÀÿæþLëÿ þëô
ÓóÓæÀÿ{Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ AæÓëÀÿê {¾æÿç{Àÿ Üÿ] ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæB$æF, ¾çF ÉæÚ¯ÿç#Lëÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Ó ¨æ¨æßë As;ÿç, {Ó Üÿ] þëÿÌ¿þæÿZÿ þ{Àÿ
Aþ æ FþæÿZëÿ Üÿ] LÿøÀÿ Lÿþöê LëÿÜÿæ¾æBdç æ FÜÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç Aþ
{ÌæÝÉ Aæß 319
ÿæÜÿ] æ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç$#{àÿ F¨Àÿç Aþ ¨ëÀëÿÌZëÿ þëô ÿÀÿLÿ{Àÿ ¨LÿæB$æF æ

ÿæÜÿæLëÿ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, {ÓÜÿç ¨æ¨æßë ¨ëÀëÿÌZëÿ AfÓ÷ AæÓëÀÿê {¾æÿç{Àÿ
¨LÿæB$æF æ FÜÿæ Üÿ] ÿÀÿLÿ A{s æ ÓææÀÿ~ {fàúÿÀÿ ¾æÿÿæ µÿßZÿÀÿ
{ÜÿæB$æF F¯ÿó Fvÿæ{Àÿ Aÿ¯ÿÀÿÿ AæÓëÀÿê {¾æÿê{Àÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæ Lÿ÷{þ
{Lÿ{ÿ ëÿQ ¨íÿö {Üÿ¯ÿ ? Aÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§ÉêÁÿ {Üÿ¯ÿæ
D`ÿçúÿ æ
AæÓëÀÿêó {ßæÿçþæ¨æ þí|ÿæ fÿ½ÿç fÿ½ÿç æ
þæþ¨÷æ{¨ð¿¯ÿ{Lÿò{;ÿß ÿ{ÿæ ßæ;ÿ¿þæó Sÿçþú ææ20ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! þëQö þëÿÌ¿ fÿ½ fÿ½æ;ÿÀÿ ¨¾ö¿;ÿ AæÓëÀÿê {¾æÿêLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB, {þæ{ÿ ¨÷æ© ÿ {ÜÿæB ¨í¯ÿöæ{¨äæÿ þ Aÿ¿;ÿ ÿêaÿ SÿçLëÿ
¨÷æ© {ÜÿæB$æ;ÿç, ¾æÜÿæÀÿ ÿæþ ÿÀÿLÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ ¯ÿÿöþæÿ {ÿQ#¯ÿæ ÿÀÿLÿÀÿ
DúÿSþ Lÿ'~ ?
ÿ÷ç¯ÿçó ÿÀÿLÿ{Ó¿ÿó ÿ´æÀÿó ÿæÉÿþæÿ æ
Lÿæþ {Lÿ÷æÖ$æ {àÿæµÿÖÓ½æ{ÿÿúÿÿ÷ßó ÿ¿{fúÿ ææ21ææ
Lÿæþ, {Lÿ÷æ F¯ÿó {àÿæµÿ FÜÿæ ÿç{ÿæsçÿ ÿÀÿLÿÀÿ þíÁÿ ÿ´æÀÿ A{s æ
Fþæ{ÿ AææLëÿ ÿæÉ LÿÀÿç ÿæÜÿæZëÿ A{æSÿç{Àÿ {ÿB$æ;ÿç æ Aÿ FÜÿç ÿç{ÿæsçLëÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ FÜÿç ÿç{ÿæsç{Àÿ Üÿ] AæÓëÀÿê Ó¸ÿ AææÀÿçÿ {ÜÿæB
ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ àÿæµÿ Lÿ'~ -
F{ÿð¯ÿ}þëNÿ {Lÿò{;ÿß ÿ{þæÿ´æ{ÀÿðÚçµÿçÿöÀÿ æ
Aæ`ÿÀÿÿ¿æÿ {É÷ßÖ{ÿæ ßæÿç ¨Àÿæó Sÿçþú ææ22ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! ÿÀÿLÿÀÿ FÜÿç ÿçÿç ÿ´æÀÿÀëÿ þëNÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ,
ÿçfÀÿ ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ ÿçþ{;ÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ {Ó ¨ÀÿþSÿç
A$öæúÿ {þæ{ÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ FÜÿç ÿçÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ
Üÿ] þëÿÌ¿ ÿçßÿ LÿþöLëÿ LÿÀÿç¨æÀÿç$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ ¨Àÿþ {É÷ß A{s æ
ß ÉæÚ¯ÿç#þõúÿÓõf¿ ¯ÿÿö{ÿ LÿæþLÿæÀÿÿ æ
ÿ Ó Óççþ¯ÿæ{¨§æÿç ÿ ÓëQó ¨Àÿæó Sÿçþú ææ23ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ D¨{ÀÿæNÿ ÉæÚ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ({ÓÜÿç ÉæÚ Aÿ¿
{Lÿò~Óç ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó Bÿç SëÜÿ¿ÿþó ÉæÚþú-(15/20) Sêÿæ Ó´ßó ¨íÿö ÉæÚ
A{s æ ¾æÜÿæLëÿ Ó´ßó É÷êLÿõÐ LÿÜÿç$#{àÿ FÜÿç ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç) ÿçf Bdæ ÿ´æÀÿæ
¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF, {Ó ÿæ ÓççLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$æF, ÿæ ¨ÀÿþSÿçLëÿ F¯ÿó ÿæ
ÓëQLëÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
ÓÓ½æúÿbÿæÚó ¨÷þæ~ó {ÿ Lÿæßö¿æLÿßö¯ÿ¿¯ÿ×ç{ÿò æ
jæÿ´æ ÉæÚ¯ÿçæ{ÿæNÿó Lÿþö LÿÿöõþçÜÿæÜÿöÓç ææ24ææ
{ÿ~ë LÿÀÿç {Üÿ Afëÿö ! ÿëþÿÿçþ{;ÿ Lÿÿö¯ÿ¿ F¯ÿó ALÿÿö¿¯ÿÀÿ FÜÿç
¯ÿ¿¯ÿ×æ{Àÿ A$öæúÿ þëô Lÿ'~ LÿÀÿç¯ÿç F¯ÿó Lÿ'~ ÿ LÿÀÿç¯ÿç ? FÜÿæÀÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ{Àÿ
ÉæÚ Üÿ] {SæsçF ¨÷þæ~ A{s æ F¨Àÿç fæ~ç LÿÀÿç ÉæÚ ¯ÿç#ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ
LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ LÿþöLëÿ Üÿ] ëÿ{þ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ
ÿõÿêß Aæß{Àÿ þ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ""ÿçßÿóLë&ÀëÿLÿþöÿ´þú''-
ÿçßÿ Lÿþö D¨{Àÿ LÿÜÿç{àÿ F¯ÿó LÿÜÿç{àÿ {¾, ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ Üÿ] {ÓÜÿç ÿçßÿ
Lÿþö A{s F¯ÿó {ÓÜÿç ¾j AæÀÿæÿæÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌÀÿ `ÿçÿ÷~ þæÿ÷ æ ¾æÜÿæLÿç
þÿLëÿ Ó¯ÿö$æ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç, ÉæÉ´ÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ Fvÿæ{Àÿ {Ó
LÿÜÿç{àÿ {¾, Lÿæþ, {Lÿ÷æ H {àÿæµÿ ÿÀÿLÿÀÿ ÿç{ÿæsç ¨÷þëQ ÿ´æÀÿ A{s æ FÜÿç
ÿç{ÿæsçLëÿ ÿ¿æS Lÿàÿæ ¨{Àÿ Üÿ] {ÓÜÿç ÿçßÿ LÿþöÀÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæLëÿ
þëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ LÿÜÿçàÿç æ ¾æÜÿæLÿç ¨Àÿþ {É÷ß H ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~ {ÿD$#¯ÿæ Aæ`ÿÀÿ~
A{s æ ÓæóÓæÀÿçLÿ Lÿæ¾ö¿ LÿÁÿæ¨{Àÿ {¾Dô ¯ÿ¿Nÿç {¾ÿçLÿç ¯ÿ¿Ö ÀÿÜÿç$æF, {ÓÿçLÿç
Üÿ] Lÿæþ, {Lÿæ H {àÿæµÿ ÿæÜÿæZÿ ÿçLÿs{Àÿ fê¯ÿ;ÿ Àíÿ¨{Àÿ þçÁÿç$æF æ Lÿþö
{Lÿò~çÓç F¨Àÿç FLÿ ¯ÿÖë {¾, Lÿæþ, {Lÿ÷æ H {àÿæµÿ ÿ¿æS Lÿàÿæ ¨{Àÿ Üÿ]
{Ó$#{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þÁÿç$æF æ Lÿþö, Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ |ÿÁÿç ¾æB$æF æ ¾çF {ÓÜÿç
¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ÿçf Bdæ{Àÿ Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç$æF æ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ ÓëQÓçç
A$¯ÿæ ¨ÀÿþSç Lÿçdç þ ÀÿÜÿçÿ$æF æ ¯ÿÿöþæÿ Lÿÿö¯ÿ¿ F¯ÿó ALÿÿö¯ÿ¿Àÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ{Àÿ
ÉæÚ Üÿ] FLÿ þæÿ÷ ¨÷ þ æ~ A{s æ Aÿ ÉæÚ ¯ÿç # Aÿë Ó æ{Àÿ Üÿ]
ëÿþLëÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ F¯ÿó {ÓÜÿç ÉæÚ {ÜÿDdç Sêÿæ æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ Ó¯ÿçÖæÀÿ
¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ æ {¾Dô$#{Àÿ æÿ{Àÿ ×çÿç, Ó¯ÿöÓ´Àÿ Óþ¨ö~, A;ÿLÿÀÿ~Àÿ Éëç,
{ÌæÝÉ Aæß 321
B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÿþÿ, þÿÀÿ Éþÿ, Ó´Àíÿ¨Lëÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿæD$#¯ÿæ Aßÿ, ¾j

ÿçþ{;ÿ ¨÷ßÿ§, þÿ ÓÜÿçÿ B¢ÿç÷ßZëÿ ÿ¨æB¯ÿæ, A{Lÿ÷æ, `ÿçÿ Éæ;ÿ ¨÷¯ÿæÜÿçÿ
ÀÿÜÿç¯ÿæ Bÿ¿æÿç 26 àÿä~Lëÿ ¾æÜÿæ Ó¸íÿö BÎZÿ Óþê¨ ¨Üÿo#$#¯ÿæ {¾æS
Óæÿæ{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {Lÿò~Óç ÓæLÿZÿ ÿçLÿs{Àÿ Üÿ] Ó»¯ÿ {ÜÿæB$æF æ
AæóÉçLÿ Àíÿ¨{Àÿ ÓþÖZÿvÿæ{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ
FÜÿæ¨{Àÿ {Ó AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ ¨÷æÿ 4/6 ¯ÿçLÿæÀÿÀÿ ÿæþ {ÿ{àÿ æ
{¾¨Àÿç Aµÿçþæÿ, ÿ» H Lÿ{vÿæÀÿÿæ, Ajæÿ Bÿ¿æÿç F¯ÿó {ÉÌ{Àÿ ÿçÿöß
{ÿ{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ÿ "¯ÿç{þæäæß' A$öæúÿ ¨íÿö ÿç¯õÿÿ
ÿçþ{;ÿ {ÜÿæB$æF, ¨Àÿþ ¨ÿÀÿ ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó AæÓëÀÿê
Ó¸ÿ ¯ÿ¤ÿÿ H A{æSÿç ÿçþ{;ÿ {ÜÿæB$æF æ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ {ÉæLÿ LÿÀÿ
ÿæÜÿ] æ LÿæÀÿ~ ëÿ{þ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd æ
FÜÿç Ó¸ÿ {LÿDôvÿæ{Àÿ {ÜÿæB$æF ? {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ
þëÿÌ¿þæÿZÿ Ó´µÿæ¯ÿ ëÿB ¨÷LÿæÀÿÀÿ {ÜÿæB$æF, {ÿ¯ÿÿæ ¨Àÿç F¯ÿó Aÿ¿sç
AÓëÀÿ ¨Àÿç æ {¾{¯ÿ Üõÿÿß{Àÿÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ¯õÿç {ÜÿæB$æF, {ÿ{¯ÿ FÜÿç
þëÿÌ¿ Üÿ] {ÿ¯ÿÿæ {ÜÿæB¾æF F¯ÿó {¾{¯ÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ ¯õÿç {ÜÿæB$æF,
{ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç þëÿÌ¿ Üÿ] AÓëÀÿ {ÜÿæB¾æF æ ÓõÎç{Àÿ þëÿÌ¿þæÿZÿÀÿ FÜÿç
ëÿBsç Üÿçô fæÿç ÀÿÜÿçdç æ LÿçF {LÿDôvÿç fÿ½ {ÿB $æD ÿæ LÿæÜÿ]Lÿç F¯ÿó ÿçfLëÿ
¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÜëÿ$æDÿæ LÿæÜÿ]Lÿç FÜÿç ëÿBsçÀÿ A;ÿSöÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
ÿúÿ¨Êÿæúÿ {Ó AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ þëÿÌ¿Zÿ àÿä~Lëÿ Ó¯ÿçÖæÀÿ D{àÿâQ
Lÿ{àÿ æ AæÓëÀÿê Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Lÿÿö¯ÿ¿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ
fæ~çÿ$æF F¯ÿó ALÿÿö¿¯ÿ Lÿæ¾ö¿{Àÿ ÿç¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ þ fæ~çÿ$æF æ {Ó
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Lÿþö{Àÿ Üÿ] ¨÷¯õÿÿÿ {ÜÿæB ÿæÜÿ] {ÿ{¯ÿ ÿæ ÿæÜÿæZÿvÿæ{Àÿ Óÿ¿
$æF ÿæ Éëç F¯ÿó ÿæ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ ÿæÜÿæZÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ{Àÿ FÜÿç fSÿ
AæÉ÷ß ÀÿÜÿçÿ, CÉ´ÀÿZÿ ¯ÿçÿæ Ó´ÿ Úê ¨ëÀëÿÌZÿ Óó{¾æSÀëÿ Üÿ] D {ÜÿæBdç,
Aÿ FÜÿç ÓóÓæÀÿ {Lÿ¯ÿÁÿ {µÿæS {µÿæSç¯ÿæ ¨æBô Üÿ] {ÜÿæBdç æ FÜÿæÀÿ AæSLëÿ
AæD Lÿ'~ ¯ÿæ ÀÿÜÿçdç ? FÜÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LõÿÐZÿ LÿæÁÿ{Àÿ þ $#àÿæ F¯ÿó Ó{ÿð¯ÿ
ÀÿÜÿç$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ `ÿæÀÿ¯ÿæLúÿ LÿÜÿç$#àÿæ F¨Àÿç ÿëÜÿô æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ fÿþæÿÓ{Àÿ

{ÿð¯ÿê-AæÓëÀÿê Ó¸ÿÀÿ Üÿ÷æÓ-¯õÿç ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ FÜÿæ ÀÿÜÿç$#¯ÿ æ É÷êLõÿÐ
LÿÜëÿd;ÿç {¾ {ÓÜÿç þ¢ÿ ¯ëÿç LÿøÀÿ Lÿþöê ¨ëÀëÿÌ ÓþÖZÿ AÜÿçÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¨æBô Üÿ]
fSÿ{Àÿ D {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÓÜÿç LÿøÀÿLÿþöê ¨ëÀëÿÌ LÿÜÿç$æ;ÿç- {þæ ÿ´æÀÿ FÜÿç
Éÿø þÀÿçSàÿæ, ¯ÿÿöþæÿ ÿæLëÿ þæÀÿç¯ÿç æ {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç¨Àÿç Lÿæþ {Lÿ÷æ ÿ´æÀÿæ
AæÉ÷çÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ ÉÿøþæÿZëÿ þæÀÿçÿ$æ;ÿç ¯ÿÀÿó ÿçf F¯ÿó Aÿ¿þæÿZÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ
×çÿ {þæ{ÿ A;ÿ¾¿æþê ¨ëÀëÿÌZëÿ {ÿ´Ì LÿÀÿç$æF æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~ Afëöÿ ¨÷ÿçjæLÿÀÿç
fßÿ÷$ AæÿçLëÿ þæÀÿç{àÿ ? ¾ÿç þæÀÿç$æ{;ÿ, {ÿ{¯ÿ AæÓëÀÿê Ó¸ÿ¾ëNÿ
{ÜÿæB$æ{;ÿ, {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZëÿ {ÿ´Ì LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç {ÜÿæB$æ{;ÿ æ {¾{¯ÿÿLÿç
AfëöÿZëÿ É÷êLõÿÐ ØÎ LÿÜÿç{àÿ {¾, ëÿ{þ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBd æ {ÉæLÿ
LÿÀÿ ÿæÜÿ] æ Fvÿæ{Àÿ þ ØÎ {ÜÿDdç {¾, CÉ´ÀÿZÿ ÿç¯ÿæÓ ÓþÖZÿ Üõÿÿß{Àÿ
{ÜÿæB$æF æ Ó½Àÿ~ ÀÿQ#¯ÿæ D`ÿçÿ {¾, LÿçF f{~ ëÿþLëÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ {ÿQëd;ÿç æ
Aÿ Ó{ÿð¯ÿ ÉæÚ ÿç}Î Lÿ÷çßæÀÿ Üÿ] Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ Aÿ¿$æ ÿ
¨÷Öëÿ ÀÿÜÿçdç æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨ëÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ Lÿ÷ëÀÿ þëÿÌ¿Zëÿ
¯ÿæÀÿºæÀÿ ÿÀÿLÿLëÿ ¨vÿæB$æF æ ÿÀÿLÿÀÿ Ó´Àíÿ¨ Lÿ'~ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜÿç{àÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ
ÿêaÿ, Aþ {¾æÿç þæÿZÿ{Àÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæ Üÿ] ÿÀÿLÿ A{s æ Lÿæþ, {Lÿ÷æ H
{àÿæµÿ ÿÀÿLÿÀÿ ÿç{ÿæsç þíÁÿ ÿ´æÀÿ A{s æ FÜÿç ÿç{ÿæsç D¨{Àÿ Üÿ] AæÓëÀÿê
Ó¸ÿ AææÀÿçÿ {ÜÿæB ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç ÿç{ÿæsçLëÿ ÿ¿æS Lÿàÿæ¨{Àÿ Üÿ] {ÓÜÿç ÿçßÿ
LÿþöÀÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæLëÿ þëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ LÿÜÿçàÿç æ Óç {ÜÿDdç {¾, Lÿþö
{Lÿò~Óç F¨Àÿç FLÿ ¯ÿÖë æ ¾æÜÿæÀÿ ¨÷æÀÿ» Lÿæþ, {Lÿ÷æ F¯ÿó {àÿæµÿLëÿ ÿ¿æS
LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
ÓæóÓæÀÿçLÿ Lÿæ¾ö{Àÿ þ¾ö¿æÿçÿ |ÿèÿ{Àÿ ÓþæfçLÿ ¯ÿ¿¯ÿ×æ þæÿZÿÀÿ
ÿç¯ÿöæÜÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ¾çF {¾ÿçLÿç ¯ÿ¿Ö {ÜÿæB$æ;ÿç æ Lÿæþ,{Lÿ÷æ H {àÿæµÿ ÿæÜÿæZÿ
ÿçLÿs{Àÿ {ÓÿçLÿç A#Lÿ þæÿ÷æ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¯ÿÖëÿ FÜÿç ÿç{ÿæsç ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ
¨{Àÿ Üÿ] ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ þçÁÿç$æF æ
{ÿ~ë þëô Lÿ'~ LÿÀÿçç¯ÿç F¯ÿó Lÿ'~ ÿ LÿÀÿç¯ÿç æ FÜÿç ¯ÿ¿¯ÿ×æ{Àÿ {Lÿ¯ÿÁÿ ÉæÚ Üÿ]
¨÷þæ~ A{s æ {LÿDô ÉæÚ ? FÜÿçç Lÿç Sêÿæ- "Lÿçþ{ÿð ÉæÚ ¯ÿçÖ{Àÿð ' æ
{ÿ~ë LÿÀÿç FÜÿç ÉæÚ ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö ¯ÿç{ÉÌLÿë Üÿ] ëÿ{þ LÿÀÿ æ
{ÌæÝÉ Aæß 323
FÜÿç Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ {ÿð¯ÿê-Ó¸ÿ F¯ÿó AæÓëÀÿê-Ó¸ÿ

DµÿßZÿ ¯ÿçÖæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ ¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ æ {ÓÜÿç ëÿÜÿ]Zÿ ÿç¯ÿæÓ ×æÿ þæÿ¯ÿZÿ
Üõÿÿß{Àÿ {¯ÿæàÿç LÿÜÿç{àÿ æ ÿæÜÿæÀÿ üÿÁÿ þ LÿÜÿç{àÿ æ Aÿ-
{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "{ÿð¯ÿæÓëÀÿ Ó¸úÿ ¯ÿçµÿæS {ßæ{Sæ'
ÿæþ {ÌæÝ{Éææß ææ16ææ

ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "{ÿð¯ÿæÓëÀÿ Ó¸úÿ
¯ÿçµÿæS {¾æ{Sæ' ÿæþLÿ {ÌæÝÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ

"{ÿð¯ÿæÓëÀÿ Ó¸úÿ ¯ÿçµÿæS {¾æ{Sæ' ÿæþ {ÌæÝ{Éææß ææ16ææ
C
A$ Ó©ÿ{Éææß
Ì{ÝæÉ Aæß {ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ØÎ LÿÜÿç{àÿ {¾
Lÿæþ, {Lÿ÷æ F¯ÿó {àÿæµÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ Üÿ] Lÿþö ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF,
¾æÜÿæLëÿ þëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ LÿÜÿdç æ ÿçßÿ LÿþöLëÿ ÿ LÿÀÿç ÿæ ÓëQ, ÿæ Óçç F¯ÿó ÿæ
¨Àÿþ Sÿç þçÁÿç$æF æ {ÿ~ë ¯ÿÿöþæÿ ëÿ»þæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Lÿÿö¯ÿ¿ H ALÿÿö¿¯ÿÀÿ
¯ÿ¿¯ÿ×æ A$öæúÿ Lÿ'~ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ F¯ÿó Lÿ'~ ÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ, FÜÿç Óº¤ÿ{Àÿ
ÉæÚ Üÿ] ¨÷þæ~ A{s æ {Lÿò~Óç Aÿ¿ ÉæÚ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó Bÿç SëÜÿ¿ÿþó ÉæÚ
þçÿó- Sêÿæ Ó´ßó {SæsçF ÉæÚ A{s æ Aÿ¿ ÉæÚ þ ÀÿÜÿçdç, Lÿç;ëÿ Fvÿæ{Àÿ
FÜÿç Sêÿæ ÉæÚ D¨{Àÿ õÿÎç ÀÿQ;ëÿ, Aÿ¿Lëÿ {Qæf;ëÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ¿ ×æÿ{Àÿ
{Qæfç{àÿ F¨Àÿç Lÿ÷þ¯ÿÿæ þçÁÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Aÿ µÿ÷þçÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
FÜÿæ D¨{Àÿ Afëöÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ, µÿS¯ÿæÿ ! {¾Dô {àÿæ{Lÿ ÉæÚ¯ÿç#Lëÿ
ÿ¿æSLÿÀÿç ¨íÿö É÷æ ¾ëNÿ {ÜÿæB ßf{;ÿ-ßfÿ A$öæúÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç,
{ÓþæÿZÿ Sÿç Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF ? Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓçLÿ F¯ÿó ÿæþÓçLÿ
{ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ ¨í¯ÿöÀëÿ Afëöÿ Éë~ç$#{àÿ {¾ Óæÿ´çLÿ ,ÀÿæfÓçLÿ H ÿæþÓçLÿ
FÜÿçSë~Ó¯ëÿ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿçÿ¿þæÿ ÀÿÜÿç$#{¯ÿ, {Ó ¨¾ö¿;ÿ {Lÿò~Óç ÿæ
{Lÿò~Óç {¾æÿç{Àÿ fÿ½ {ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç ¨÷Óëÿ AßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ
{Ó ¨÷É§ Lÿ{àÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
{ß ÉæÚ¯ÿç#þëúÿÓõf¿ ßf{;ÿÉ÷ßæÿ´çÿæ æ
{ÿÌæó ÿçÏæ ëÿ Lÿæ LõÿÐ Óÿ´þæ{Üÿæ ÀÿfÖþ ææ1ææ
{Üÿ LõÿÐ ! {¾Dô þëÿÌ¿ ÉæÚç¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç É÷æ ÓÜÿçÿ ßfÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç, {ÓþæÿZÿÀÿ Lÿç¨Àÿç Sÿç {ÜÿæB$æF ? Óæÿ´çLÿ Sÿç {ÜÿæB$æF,
ÀÿæfÓçLÿ Sÿç A$¯ÿæ ÿæþÓçLÿ Sÿç {ÜÿæB$æF ? ßfÿ{Àÿ {ÿ¯ÿÿæ, ¾ä,
µíÿÿ Aæÿç Óþ{Ö AæÓç¾æAæ;ÿç æ
É÷÷ê µÿS¯ÿæëÿ¯ÿæ`ÿ
ÿ÷ç¯ÿçæ µÿ¯ÿÿç É÷æ {ÿÜÿçÿæó Óæ Ó´µÿæ¯ÿfæ æ
Óæÿ´çLÿê ÀÿæfÓê {`ÿð¯ÿ ÿæþÓê {`ÿÿç ÿæó Éõ~ë ææ2ææ
Ó©ÿÉ Aæß 325
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç$#{àÿ, {Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç {¾æS{Àÿ

ÿçöæÀÿçÿ Lÿ÷çßæ {SæsçF Üÿ] A{s æ A¯ÿç{¯ÿLÿç þæÿZÿ ¯ëÿç Aÿ;ÿ ÉæQæ¾ëNÿ
{ÜÿæB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Óþæ{ÿ Aÿ;ÿ Lÿ÷çßæ ¯ÿçÖæÀÿ LÿÀÿç{ÿB$æ;ÿç æ {ÿQæ~çAæ,
{Éæµÿæ¾ëNÿ ¯ÿæ~ê{Àÿ ÿæÜÿæLëÿ ¯ÿ¿Nÿ þ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {ÓþæÿZÿ ¯ÿæ~êÀÿ dæ¨
{¾Dô þæÿZÿ D¨{Àÿ ¨Ýç$æF æ {ÓþæÿZÿÀÿ þ ¯ëÿç ÿÎ {ÜÿæB¾æB$æF æ
{Óþæ{ÿ Lÿçdç ¨æBÿ$æ;ÿç æ vÿçLúÿ FÜÿæÀÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç Fvÿæ{Àÿ þ Óí`ÿçÿ
LÿÀÿæ¾æBdç {¾ ¾çF ÉæÚ¯ÿç#þëÓûõf¿- ÉæÚ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç µÿfÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{ÓþæÿZÿ É÷æ þ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ D¨{Àÿ É÷êLÿõÐ LÿÜÿç{àÿ,
þëÿÌ¿Zÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÓÜÿç É÷æ Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓçLÿ H ÿæþÓçLÿ
F¨Àÿç ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæLëÿ ëÿ{þ {þæ vÿæÀëÿ Éë~ æ þëÿÌ¿Zÿ
Üõÿÿß{Àÿ FÜÿç É÷æ A¯ÿçÀÿÁÿ ÀÿÜÿçdç æ -
Óÿ´æëÿÀíÿ¨æ Ó¯ÿöÓ¿ É÷æ µÿ¯ÿÿç µÿæÀÿÿ æ
É÷æþ{ßæßó ¨ëÀëÿ{Ìæ {ßæ ßbÿ÷ Ó F¯ÿ Ó ææ3ææ
{Üÿ µÿæÀÿÿ ! Ó¸íÿö þëÿÌ¿Zÿ É÷æ {ÓþæÿZÿ `ÿçÿ ¯õÿÿçÀÿ AëÿÀíÿ¨
{ÜÿæB$æF æ FÜÿç ¨ëÀëÿÌ É÷æþß A{s æ {ÿ~ëLÿÀÿç {¾Dô ¨ëÀëÿÌ {¾¨Àÿç
É÷æ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF, {Ó Ó´ßó {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿ] {ÜÿæB$æF æ ¨÷æß {àÿæ{Lÿ ¨`ÿæÀÿ;ÿç-
þëô LÿçF ? LÿçF LÿÜÿç$æF, þëô ÿ Aææ A{s æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç ëÿÜÿô, Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¾æÜÿæÀÿ {¾¨Àÿç É÷æ ÀÿÜÿçdç, ¾æÜÿæÀÿ {¾¨Àÿç ¯ÿõÿç ÀÿÜÿçdç,
{Ó {Ó¨Àÿç Üÿ] ¨ëÀëÿÌ {ÜÿæB$æF æ Sêÿæ {¾æS ÿÉöÿ A{s æ þÜÿÌ} ¨ÿqÁÿê
þ {¾æSê$#{àÿ æ {Ó {¾æS ÿÉöÿÀÿ ¨÷{~ÿæ $#{àÿ æ {¾æS Lÿ'~ {Ó
LÿÜÿç{àÿ- {ßæSÊÿçÿ¯õÿÿç ÿç{Àÿæ- `ÿçÿ¯õÿÿç Ó¯ÿö$æ Éæ;ÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ Üÿô {¾æS
A{s æ LÿçF ¨ÀÿçÉ÷þ LÿÀÿç ¾ÿç `ÿçÿ¯õÿÿçLëÿ Éæ;ÿ LÿÀÿçÿçF, {ÿ{¯ÿ àÿæµÿ ¯ÿæ
Lÿ'~ ? ÿÿæÿ÷Îë Ó´Àíÿ{¨¯ÿ×æÿþú- {ÓÜÿç Óþß{Àÿ FÜÿç ÿ÷Îæ fê¯ÿææ
ÿçfÀÿ Üÿ] ÉæÉ´ÿ Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB¾æF æ Lÿ'~ ×çÿ {Üÿ¯ÿæ ¨í¯ÿöÀëÿ þÁÿçÿ
$#àÿæ ? ¨ÿqÁÿê LÿÜÿ;ÿç, ¯õÿÿçÓæÀíÿ¨¿ þçÿÀÿÿ÷- Aÿ¿ Óþß{Àÿ {¾¨Àÿç
¯õÿÿçÀÿ Àíÿ¨ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿô {ÓÜÿç ÿ÷Îæ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
LÿÜëÿd;ÿç- FÜÿç ¨ëÀëÿÌ É÷æþß A{s æ FÜÿç ¨ëÀëÿÌ É÷æ ÿ´æÀÿæ Hÿ{¨÷æÿ A{s æ
{Lÿò~Óç ÿæ {Lÿò~Óç ×æÿ{Àÿ É÷æ A¯ÿÉ¿ $#¯ÿ F¯ÿó {¾¨Àÿç É÷æ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF,
{Ó Ó´ßó þ {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿ] {ÜÿæB$æF æ {¾¨Àÿç ¯õÿÿç ÀÿÜÿç$æF, {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿ]
¨ëÀëÿÌ {ÜÿæB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ÿç{ÿæsç É÷æÀÿ ¯ÿçµÿæfÿ LÿÀëÿd;ÿç -

ßf{;ÿ Óæÿ´çLÿæ {ÿ¯ÿæúÿ ßäÀÿäæóÓç ÀÿæfÓæ æ
{¨÷ÿæúÿ µíÿÿS~æóÊÿæ{ÿ¿ ßf{;ÿ ÿæþÓæ fÿæ ææ4ææ
{ÓþæÿZÿ þÀëÿ Óæÿ´çLÿ ¨ëÀëÿÌ {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç,
ÀÿæfÓçLÿ ¨ëÀëÿÌ ¾ä F¯ÿó ÀÿæäÓZëÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç ÿ$æ ÿæþÓçLÿ ¨ëÀëÿÌ
µíÿÿ F¯ÿó {¨÷ÿþæÿZëÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Óþæ{ÿ ¨ífÿ{Àÿ ALÿÈæ;ÿ ¨ÀÿçÉ÷þ
LÿÀÿç$æ;ÿç æ
AÉæÚ¯ÿçÜÿçÿó {WæÀÿó ÿ¨¿{;ÿ {ß ÿ{¨æ fÿæ æ
ÿ»æÜÿZÿæÀÿ ÓóßëNÿæ LÿæþÀÿæS¯ÿÁÿæÿ´çÿæ ææ5ææ
{ÓÜÿç þëÿÌ¿ ÉæÚ¯ÿç# ÀÿÜÿçÿ {WæÀÿ LÿÅÿçÿ ÿ¨ Aæ`ÿÀÿ;ÿç (LÿÅÿçÿ Aÿ;ÿ
Lÿ÷çßæ Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç) æ ÿ» F¯ÿó AÜÿóLÿæÀÿ¾ëNÿ, Lÿæþÿæ H AæÓNÿç
ÿ´æÀÿæ ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB$æ;ÿç æ
LÿÉöß;ÿ ÉÀÿêÀÿ×ó µíÿÿS÷æþþ{`ÿÿÓ æ

þæó {`ÿð¯ÿæ;ÿÉÀÿêÀÿ×ó ÿæúÿ ¯ÿç¿æÓëÀÿÿçÊÿßæúÿ ææ6ææ
{Óþæ{ÿ ÉÀÿêÀÿÀíÿ¨{Àÿ ×çÿ µíÿÿ ÓþëÿæßZëÿ F¯ÿó A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ
×çÿ {þæ{ÿ A;ÿ¾ö¿æþê AææZëÿ þ LõÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç æ A$öæúÿ ëÿ¯ÿöÁÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
Aææ ¨÷LõÿÿçÀÿ fæàÿ{Àÿ ¨xÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ÿë¯ÿöÁÿ F¯ÿó ¾j Óæÿ{Àÿ
Ó¯ÿÁÿ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç AjæÿêþæÿZëÿ ÿçÊÿß Üÿ] ëÿ{þ AÓëÀÿ fæ~ æ A$öæúÿ
{Óþæ{ÿ Óþ{Ö AÓëÀÿ As;ÿç æ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ
ÉæÚ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç µÿfÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Óæÿ´çLÿ ¨ëÀëÿÌ {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ,
ÀÿæfÓ ¨ëÀëÿÌ ¾ä-ÀÿæäÓZëÿ, F¯ÿó ÿæþÓ ¨ëÀëÿÌ µíÿÿ-{¨÷ÿZëÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
{Lÿ¯ÿÁÿ ¨ífÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç {WæÀÿ ÿ¨ þ LÿÀÿ;ÿç æ Lÿç;ÿë {Üÿ Afëöÿ ! ÉÀÿêÀÿ
Àíÿ¨{Àÿ µíÿÿþæÿZëÿ F¯ÿó A;ÿ¾ö¿æþê Àíÿ¨{Àÿ {þæ{ÿ ¨ÀÿþææZëÿ ëÿ¯ÿöÁÿ
LÿÀÿç$æ;ÿç, {þævÿæÀÿë íÿÀÿÿæ ÓõÎç LÿÀÿç$æ;ÿç æ µÿfÿ LÿÀÿëÿ$æ;ÿç, {ÓþæÿZëÿ ëÿ{þ
AÓëÀÿ fæ~ æ A$öæúÿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ µÿfç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç þ AÓëÀÿ Üÿ] As;ÿç æ
FÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ LÿçF Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿ ? Aÿ FÜÿçÓ¯ëÿ ¾æÜÿæÀÿ AóÉ þæÿ÷, {ÓÜÿç
þíÁÿ ¨ÀÿþææZÿ µÿfÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ
¯ÿæÀÿºæÀÿ LÿÜÿçd;ÿç -
Ó©ÿÉ Aæß 327
AæÜÿæÀÿÀÿÖ´¨ç Ó¯ÿöÓ¿ ÿ÷ç¯ÿç{æ µÿ¯ÿÿç ¨ç÷ß æ

ßjÖ¨Ö$æ ÿæÿó {ÿÌæó {µÿÿþçþó Éõ~ë ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾¨Àÿç É÷æ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ {ÜÿæB$æF, {Ó¨Àÿç ÓþÖZëÿ
ÿçf ÿçfÀÿ ¨÷¯õÿÿç AëÿÓæ{Àÿ {µÿæfÿ þ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¨÷çß {ÜÿæB$æF F¯ÿó
{ÓÜÿç¨Àÿç ¾j, ÿ¨ H ÿæÿ þ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ æ ÿæÜÿæÀÿ {µÿÿLëÿ {þævÿæÀëÿ
Éë~ æ ¨÷${þ ¨÷Óëÿ {ÜÿæBdç AæÜÿæÀÿ-
AæßëÓÿ´¯ÿÁÿæ{ÀÿæS¿ ÓëQ¨÷êÿç¯ÿç¯ÿöÿæ æ
ÀÿÓ¿æ Ó§çSúæ ×çÀÿæ Üõÿÿ¿æ AææÜÿæÀÿæ Óæÿ´çLÿ¨÷çßæ ææ8ææ
Aæßë, ¯ëÿç, ¯ÿÁÿ, Aæ{ÀÿæS¿, ÓëQ F¯ÿó ¨ç÷ÿç¯ÿöLÿ, ÀÿÓ¾ëNÿ, {LÿæþÁÿ
F¯ÿó ×çÀÿ ÀÿÜëÿ$#¯ÿæ ÿ$æ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ Üÿ] ÜõÿÿßLëÿ ¨÷çß àÿæSë$#¯ÿæ {µÿæf¿ ¨ÿæ$ö
Óæÿ´çLÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨÷çß {ÜÿæB$æF æ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ÜõÿÿßLëÿ ¨÷çß àÿæSë$#¯ÿæ,
¯ÿÁÿ, Aæ{ÀÿæS¿, ¯ëÿç F¯ÿó Aæßë¯ÿöLÿ {µÿæf¿ ¨ÿæ$ö Üÿ] Óæÿ´çLÿ A{s æ {¾Dô
{µÿæf¿ ¨ÿæ$ö Óæÿ´çLÿ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨÷çß àÿæSë$æF æ
F$#Àëÿ ØÎ {ÜÿDdç, {¾{Lÿò~Óç Qæÿ¿¯ÿÖë þ Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓ H ÿæþÓ
{ÜÿæBÿ$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷{ßæS Üÿ] Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓ H ÿæþÓ {ÜÿæB$æF æ ÿæ ÿ
ëÿU Óæÿ´çLÿ A{s, ÿæ ¨çAæf ÀÿæfÓçLÿ A{s F¯ÿó ÿæ ÀÿÓë~ ÿæþÓ A{s æ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ¯ÿÁÿ, ¯ëÿç, Aæ{ÀÿæS¿ F¯ÿó ÜÿõÿßLëÿ ¨÷çß àÿæSç¯ÿæ ¨÷É§
ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾¿ö;ÿ Ó¸íÿö ¯ÿçÉ´{Àÿ þëÿÌ¿Zëÿ ÿçf ÿçfÀÿ ¨Lõÿÿç, ¯ÿæÿæ¯ÿÀÿ~
F¯ÿó ¨Àÿç×çÿçÀÿ AëÿLë&Áÿ{Àÿ ¯ÿçµÿç Qæÿ¿ ÓþæS÷ç ¨÷çß {ÜÿæB$æF æ {¾¨Àÿç
¯ÿèÿæàÿê F¯ÿó þæÿ÷æÓçZëÿ µÿæÿ ¨÷çß {ÜÿæB$æF F¯ÿó ¨qæ¯ÿêZëÿ {Àÿæsç ¨÷çß
{ÜÿæB$æF æ Aÿ¿ ¨{s AæÀÿ¯ÿêþæÿZëÿ ÿ ëÿºæ, `ÿêÿ¯ÿæÓêþæÿZëÿ {¯ÿèÿ, ÿ
Aÿ¿ {LÿDôvÿç ÷ë¯ÿ {ÀÿQæ ÿçLÿs¯ÿÿöê $æ AoÁÿ{Àÿ þæóÓ ÿ QæB fê¯ÿÿ ¾æ¨ÿ
{ÜÿæB¨æÀÿçÿ$æF æ ÀëÿÌ F¯ÿó þ{èÿæàÿçßæÀÿ Aæÿç¯ÿæÓêþæ{ÿ {WæÝæþæóÓ
QæAæ;ÿç æ ßë{Àÿæ¨êßþæ{ÿ SæC ÿ$æ WëÓëÀÿç QæB$æ;ÿç æ {Üÿ{àÿ þ ¯ÿçÿ¿æ ¯ëÿç
¯ÿçLÿæÉ{Àÿ ÿ$æ Dÿç{Àÿ Aæ{þÀÿçLÿæ ÿ$æ ßë{Àÿæ¨¯ÿæÓê ¨÷$þ ×æÿ {¯ÿæàÿç
S~ÿæ LÿÀÿæ¾æDdç æ
Sêÿæ AëÿÓæ{Àÿ ÀÿÓ¾ëNÿ, {LÿæþÁÿ F¯ÿó ×çÀÿ ÀÿÜëÿ$#¯ÿæ {µÿæf¿ ¨ÿæ$ö
Óæÿ´çLÿ A{s æ àÿºæ Aæßë, AëÿLíÿÁÿ, ¯ÿÁÿ, ¯ëÿç ¯ÿ|ÿæD$#¯ÿæ Aæ{ÀÿæS¿ ¯ÿöLÿ
¨ÿæ$ö Óæÿ´çLÿ {ÜÿæB$æF æ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ÜõÿÿßLëÿ ¨ç÷ß àÿæSë$#¯ÿæ {µÿæf¿ ¨÷ÿæ$ö

Óæÿ´çLÿ A{s æ Aÿ {Lÿò~Óç Qæÿ¿ ¨ÿæ$öLëÿ Üÿ÷æÓ ¯õÿç LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ
ÿæÜÿ] æ ¨Àÿç×çÿç, ¨Àÿç{¯ÿÉ ÿ$æ {ÿÉLÿæÁÿ AëÿÓæ{Àÿ {¾Dô {µÿæf¿¯ÿÖë ¨÷çß
àÿæ{Sÿ F¯ÿó fê¯ÿÿê ÉNÿç ¨÷ÿæÿ Lÿ{Àÿ ÿæÜÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ A{s æ ¯ÿÖë Óæÿ´çLÿ,
ÀÿæfÓçLÿ H ÿæþÓçLÿ {ÜÿæBÿ$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷{ßæS Óæÿ´çLÿ ÀÿæfÓçLÿ H ÿæþÓçLÿ
{ÜÿæB$æF æ
FÜÿç AëÿLë&Áÿÿæ ÿçþ{;ÿ {¾Dô ¯ÿ¿Nÿç WÀÿ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç {Lÿ¯ÿÁÿ
CÉ´Àÿ AæÀÿæÿæ{Àÿ àÿç© ÀÿÜÿç$æF, Óÿ¿æÓ AæÉ÷þ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, {ÓþæÿZÿ
ÿçþ{;ÿ þæóÓ þÿçÀÿæ ÿ¿æf¿ A{s æ LÿæÀÿ~ Aëÿµÿ¯ÿÀëÿ {ÿQæSàÿæ {¾ FÜÿç
¨ÿæ$ö AææçLÿ þæSöÀÿ ¯ÿç¨Àÿçÿ þ{ÿæµÿæ¯ÿ D LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ FÜÿæÀÿ
{Ó¯ÿÿ ÿ´æÀÿæ Óæÿ ¨$Àëÿ µÿ÷Î {Üÿ¯ÿæÀÿ A#Lÿ Ó»æ¯ÿÿæ ÀÿÜÿçdç æ ¾çF FLÿæ;ÿ
{ÿÉ {Ó¯ÿÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ LÿçÀÿNÿ ÓæLÿZÿ ÿçþ{;ÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÌÏ
Aæß{Àÿ AæÜÿæÀÿ Óþ¤ÿ{Àÿ {SæsçF ÿçßþ {ÿ{àÿ- ¾ëNÿæÜÿæÀÿ ¯ÿçÜÿæÀÿÓ¿-
A$öúÿ þçÿæÜÿæÀÿ H þçÿ ¯ÿçÜÿæÀÿ, FÜÿæLëÿ æÿ{Àÿ ÀÿQ# Aæ`ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿç{ß æ
¾æÜÿæ µÿfÿ{Àÿ ÓÜÿæßLÿ {ÓÿçLÿç AæÜÿæÀÿ Üÿ]ç S÷Üÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ
Lÿs´þÈàÿ¯ÿ~æëÿ¿Ðÿêäú~Àíÿä¯ÿçÿæÜÿçÿ æ
AæÜÿæÀÿæ ÀÿæfÓ{Ó¿Îæ ëÿQ{ÉæLÿæþß¨÷ÿæ ææ9ææ
¨çÿæ, Qtæ, A#Lÿ àëÿ~, Aÿ¿;ÿ SÀÿþ, Aÿ¿;ÿ ÀÿæSúS, ÉëQ#àÿæ,
ÿæÜÿLÿæÀÿLÿ, µÿfæ F¯ÿó ëÿQ, `ÿç;ÿæ ÿ$æ {ÀÿæS D LÿÀëÿ$#¯ÿæ AæÜÿæÀÿ ÀÿæfÓ
¨ëÀëÿÌZëÿ ¨ç÷ß {ÜÿæB$æF æ
ßæÿßæþó SÿÀÿÓó ¨íÿç ¨ßöë¿Ìçÿó `ÿ ßúÿ æ
DbÿçÎþ¨ç `ÿæ{þ¿ó {µÿæfÿó ÿæþÓ¨÷çßþú ææ10ææ
{¾Dô {µÿæfÿ {SæsçF ¨÷ÜÿÀÿ A$öæúÿ ÿçÿçW+æ ¨í¯ÿöÀëÿ ÿçAæÀÿç {ÜÿæB
ÓæÀÿçdç SÿÀÿÓþú- ÀÿÓ ÀÿÜÿçÿ, ëÿSö¤ÿ¾ëNÿ, ¯ÿæÓê, DbÿçÎ F¯ÿó A¨¯ÿçÿ÷ þ
A{s æ ÿæÜÿæ ÿæþÓêLÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ ¨÷çß {ÜÿæB$æF æ Fvÿæ{Àÿ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ
¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç ¾j æ
AüÿàÿæLÿæYú äçµÿçßö{jæ ¯ÿç#õÿ{Îæ ß Bf¿{ÿ æ
ßÎ¯ÿ¿{þ{¯ÿÿç þÿ Óþææß Ó Óæÿ´çLÿ ææ11ææ
{¾Dô ¾j ¯ÿç#õÿÎ - ÉæÚ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ {ÜÿæBdç, ({¾¨Àÿç
Ó©ÿÉ Aæß 329
¨í¯ÿöÀëÿ õÿÿêß Aæß{Àÿ ¾jÀÿ ÿæþ {ÿB$#{àÿ, `ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ ¾jÀÿ

Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, A{ÿLÿ {¾æSê ¨÷æ~Lëÿ A¨æÿ{Àÿ, A¨æÿLëÿ ¨÷æ~{Àÿ
Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨÷æ~ A¨æÿÀÿ Sÿç ÿç{Àÿæ LÿÀÿç, ¨÷æ~Àÿ SÿçLëÿ ×çÀÿ LÿÀÿç
{ÿB$æ;ÿç F¯ÿó Óó¾þæS§ç{Àÿ Üÿ¯ÿÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ FÜÿç¨Àÿç ¾jÀÿ 14¨÷LÿæÀÿ
{Óæ¨æÿLëÿ LÿÜÿç{àÿ æ ¾æÜÿæLÿç ¨÷{ÿ¿Lÿ {Óæ¨æÿ ¯ÿ÷Üÿ½ ¨¾ö¿;ÿ íÿÀÿ ÿçöæÀÿçÿ
LÿÀëÿ$#¯ÿæ {SæsçF Üÿ] ¨÷Lÿ÷çßæÀÿ Daÿÿêaÿ A¯ÿ×æ A{s æ Óó{ä¨{Àÿ ¾j, `ÿç;ÿÿ
¨÷Lÿ÷çßæÀÿ `ÿçÿ÷~ þæÿ÷æ æ ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ Óÿæÿÿ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÜÿæB$æF æ
¾æÜÿæÀÿ ¯ÿçæÿ FÜÿç ÉæÚ{Àÿ LÿÀÿæ¾æBdç) æ
{ÓÜÿç ÉæÚ ¯ÿçæÿ D¨{Àÿ ¨ëÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, {Üÿ Afëöÿ ! ÉæÚ ¯ÿç#
ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ, ¾æÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] Lÿÿö¯ÿ¿ ÿ$æ ¾æÜÿæ þÿLëÿ
ÿç{Àÿæ LÿÀÿç$æF æ¾æÜÿæ üÿÁÿ Bdæ ÿÀÿQ#$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ÿ´æÀÿæ LÿÀÿæ¾æB$æF,
{ÓÜÿç ¾j Óæÿ´çLÿ A{s æ
AµÿçÓ¤ÿæß ëÿ üÿÁÿó ÿ»æ$öþ¨ç {`ÿð¯ÿ ßúÿ æ
Bf¿{ÿ µÿÀÿÿ{É÷Ï ÿó ßjó ¯ÿçç ÀÿæfÓþú ææ12ææ
{Üÿ Afëöÿ, {¾Dô ¾j {Lÿ¯ÿÁÿ ÿ»æ`ÿÀÿ~ ÿçþ{;ÿ {ÜÿæB$æF A$¯ÿæ
üÿÁÿ D{É¿ ÀÿQ# LÿÀÿæ¾æB$æF, ÿæÜÿæLëÿ ÀÿæfÓ ¾j LëÿÜÿæ¾æF æ FÜÿç Lÿÿöæ
¾jÀÿ ¯ÿç#Lëÿ fæ~ç$æF Lÿç;ëÿ ÿ»æ`ÿÀÿ~ F¯ÿó üÿÁÿ{Àÿ D{É¿ ÀÿQ# LÿÀÿç$æF
{¾, AþëLÿ ¯ÿÖë ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ÿ$æ Aÿ¿þæ{ÿ {ÿQ;ëÿ {¾ þëô ¾j LÿÀëÿdç æ
{þæ{ÿ ¨÷ÉóÓæ LÿÀÿç{¯ÿ æ F¨Àÿç ¾jLÿÿöæ ¯ÿÖëÿ ÀÿæfÓêLÿ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ
ÿæþÓ ¾jÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
¯ÿç#ÜÿêÿþÓõÎæó þ¦Üÿêÿþÿäç~þú æ
É÷æ¯ÿçÀÿÜÿçÿó ¾jó ÿæþÓó ¨Àÿç`ÿä{ÿ ææ13ææ
{¾Dô ¾j ÉæÚ ¯ÿç#Àëÿ ÀÿÜÿçÿ, {¾Dô A A$öæúÿ ¨ÀÿþææZëÿ ÓõÎç
LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ AÓþ$ö, þÿÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ äþÿæÀëÿ ÀÿÜÿçÿ,
ÿäç~æ A$öæúÿ Ó¯ÿöÓ´ Óþ¨ö~ vÿæÀëÿ ÀÿÜÿçÿ, ÿ$æ ¾çF É÷æ ÀÿÜÿçÿ F¨Àÿç ¾j
ÿæþÓçLÿ LÿëÜÿæ¾æB$æF, F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¾jLëÿ fæ~çÿ$æ;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ
¨÷Öëÿ {ÜÿDdç "ÿ¨'-
{ÿ¯ÿÿ´çfSÀëÿ¨÷æj¨ífÿó {Éò`ÿþæfö¯ÿþú æ
¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ßö¿þÜÿçóÓæ `ÿ ÉæÀÿêÀÿó ÿ¨ D`ÿ¿{ÿ ææ14ææ
¨Àÿþ {ÿ¯ÿ ¨Àÿþææ, {ÿ´ðÿLëÿ fß LÿÀÿç$#¯ÿæ ÿ´çf, ÓúÿSëÀëÿ F¯ÿó

jæÿêþæÿZÿ ¨ífÿ, ¨¯ÿçÿ÷ÿæ, ÓÀÿÁÿÿæ, ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ ÿ$æ AÜÿçóÓæLëÿ ÉÀÿêÀÿ
Óº¤ÿçÿ ÿ¨ LëÿÜÿæ¾æF æ ÉÀÿêÀÿ Ó{ÿð¯ÿ ¯ÿæÓÿæ AæÝLëÿ `ÿæàÿç¾æB$æF æ FÜÿæLëÿ
A;ÿLÿÀÿ~Àÿ D¨{ÀÿæNÿ ¯õÿÿç AëÿÀíÿ¨ ÿ¨æB¯ÿæ Üÿ] ÉæÀÿêÀÿçLÿ ÿ¨ A{s æ
Aëÿúÿ{¯ÿSLÿÀÿó ¯ÿæLÿ¿ó Óÿ¿ó ¨÷çßÜÿçÿó `ÿ ßúÿ ææ
Ó´ææßæµÿ¿Óÿó {`ÿð¯ÿ ¯ÿæYúÿþßó ÿ¨ D`ÿ¿{ÿ ææ15ææ
Dúÿ{¯ÿS D ÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, ¨÷çß, ÜÿçÿLÿæÀÿLÿ F¯ÿó Óÿ¿µÿæÌ~
ÿ$æ ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ ÉæÚ `ÿç;ÿÿÀÿ Aµÿ¿æÓ, ÿæþ f¨ Bÿ¿æÿçLëÿ
¯ÿæ~ê Óº¤ÿç ÿ¨ LëÿÜÿæ¾æF æ ¯ÿæ~ê ¯ÿçÌ{ßæÿ½&ëQ ¯ÿç`ÿæÀÿLëÿ þ ¯ÿ¿Nÿ LÿÀëÿ$æF æ
FÜÿæLëÿ {ÓÜÿç ÿçSÀëÿ Aæ~ç ¨ÀÿþÓÿ¿ ¨ÀÿþææZÿ ÿçS{Àÿ àÿSæB¯ÿæ Üÿ] ¯ÿæ~ê
Óº¤ÿçÿ ÿ¨ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ þÿ Óº¤ÿç ÿ¨Lëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
þÿ¨÷Óæÿ {Óòþ¿ÿ´ó {þòÿþæ¯ÿçÿçS÷Üÿ æ
µÿæ¯ÿÓóÉëçÀÿç{ÿ¿ÿÿ{¨æ þæÿÓþë`ÿ¿{ÿ ææ16ææ
þÿÀÿ ¨÷Óÿæ, {Óòþ¿µÿæ¯ÿ, {þòÿ A$öæúÿ BÎ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿
¯ÿçÌß Ó½Àÿ~ ÿ {Üÿ¯ÿæ, þÿÀÿ ÿç{Àÿæ, A;ÿLÿÀÿ~Àÿ Ó¯ÿö$æ ¨¯ÿçÿ÷ÿæ Bÿ¿æÿç æ
FÜÿæLëÿ þÿ Óº¤ÿç ÿ¨ LëÿÜÿæ¾æF æ D¨{ÀÿæNÿ ÿç{ÿæsç- ÉÀÿêÀÿ, ¯ÿæ~ê H
þÿLëÿ þçÉæB {SæsçF Óæÿ´çLÿ ÿ¨ A{s æ
É÷æßæ ¨Àÿßæ ÿ©ó ÿ¨Öúÿ ÿ÷ç¯ÿçó ÿ{Àÿð
AüÿàÿæLÿæYúÿäçµÿçßöë{Nÿð Óæÿ´çLÿó ¨Àÿ`ÿä{ÿ ææ17ææ
üÿÁÿLëÿ ÿ `ÿæÜÿ] A$öæúÿ ÿçÍæþ Lÿþö¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ ÿ´æÀÿæ ¨Àÿþ É÷æ{Àÿ
LÿÀÿç$#¯ÿæ, D¨{ÀÿæNÿ ÿç{ÿæsç ÿ¨Lëÿ þçÉæB Óæÿ´çLÿ ÿ¨ LëÿÜÿæ¾æF, ¯ÿÿöþæÿ
ÀÿæfÓêLÿ ÿ¨Àÿ ¯ÿç¯ÿÀÿ~ {ÿQ#¯ÿæ-
ÓúÿLÿæÀÿþæÿ¨ífæ$öó ÿ{¨æ ÿ{»ÿ {`ÿð¯ÿ ßúÿ æ
Lÿç÷ß{ÿ ÿÿçÜÿ {¨÷æNÿó ÀÿæfÓó `ÿàÿþø¯ÿþú ææ18ææ ÿ
{¾Dô ÿ¨ ÓæÀÿ, þæÿ H ¨ífæ ÿçþ{;ÿ A$¯ÿæ {Lÿ¯ÿÁÿ ¨æQ
ÿ´æÀÿæ Üÿ] LÿÀÿæ¾æB$æF, {ÓÜÿç AÿçÊÿçÿ F¯ÿó `ÿoÁÿ üÿÁÿ¾ëN ÿ¨ ÀÿæfÓ
LëÿÜÿæ¾æF æ
þí|ÿS÷æ{Üÿ~æ{ÿæ ßúÿ¨êÝßæ Lÿ÷çß{ÿ ÿ¨ æ
¨Àÿ{Ó¿æûæÿÿæ$öó ¯ÿæ ÿÿæþÓþëÿæßÜõÿÿþú ææ19ææ
Ó©ÿÉ Aæß 331
{¾Dô ÿ¨ þíQöÿæ, Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ, þÿ, ¯ÿæ~ê H ÉÀÿêÀÿ ¨êÝæ ÓÜÿçÿ
A$¯ÿæ Aÿ¿Àÿ AÿçÎ Lÿæþÿæ LÿÀÿç AÿçÎ µÿæ¯ÿÿæ{Àÿ LÿÀÿæ¾æB$æF, {ÓÜÿç
ÿ¨Lëÿ ÿæþÓçLÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ FÜÿç¨Àÿç ÉÀÿêÀÿ, þÿ H ¯ÿæ~êLëÿ þæÿ÷ BÎZÿ
AëÿÀíÿ¨ |ÿæÁÿç¯ÿæ LÿÀÿæB¯ÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ ÿ¨ LëÿÜÿæ¾æF æ ÀÿæfÓ ÿ¨{Àÿ ¨÷Lÿ÷çßæ
{Ó¨Àÿç Üÿ] {ÜÿæB$æF, Lÿç;ëÿ ÿ»þæÿ- ÿ» ÿ´æÀÿæ Ó¼æÿ, BdæÀÿQ# ÿ¨ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
¨÷æß þÜÿææþæ{ÿ WÀÿÿ´æÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ þ FÜÿç ¯ÿçLÿæÀÿÀÿ ÉçLÿæÀÿ
{ÜÿæB¾æB$æ;ÿç F¯ÿó ÿõÿêßsç ÿæþÓêLÿ ÿ¨ A¯ÿç# ¨í¯ÿöLÿ {ÜÿæB$æF æ Aÿ¿Lëÿ
¨ê|ÿæ {ÿ¯ÿæ àÿæSç {ÜÿæB$æF, ¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç ÿæÿ -
ÿæÿ¯ÿ¿þçÿç ßæÿó ÿêß{ÿÿë¨LÿæÀÿç{~ æ
{ÿ{É Lÿæ{àÿÿ`ÿ ¨æ{ÿ÷ `ÿ ÿæÿó Óæÿ´çLÿó Ó½&õÿþú ææ20ææ
ÿæÿ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿÿö¯ÿ¿ A{s, FÜÿç µÿæ¯ÿÿæ{Àÿ ¾çF ÿæÿ, {ÿÉ, LÿæÁÿ
H Óúÿ¨æÿ÷Zÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ ¯ÿÿÁÿ{Àÿ D¨LÿæÀÿ µÿæ¯ÿÿæÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB
ÿçAæ¾æB$æF æ {ÓÜÿç ÿæÿLëÿ Óæÿ´çLÿ LëÿÜÿæ¾æB$æF æ
ßëÿ ¨÷ëÿ¿¨LÿæÀÿæ$öó üÿàÿþëçÉ¿ ¯ÿæ ¨ëÿ æ
ÿêß{ÿ `ÿ ¨ÀÿçLÿâçÎó ÿæÿó ÀÿæfÓó Ó½&õÿþú ææ21ææ
{¾Dô ÿæÿ {LÿâÉ ¨í¯ÿöLÿ A$öæúÿ ¾æÜÿæ {ÿ¯ÿæLëÿ Bdæ ÿ$æB þ
{ÿ¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF, ÿ$æ ¨÷ëÿ¿¨LÿæÀÿ µÿæ¯ÿÿæ{Àÿ A$öæúÿ F¨Àÿç Lÿ{àÿ FÜÿæ ¨÷æ©
{Üÿ¯ÿ A$¯ÿæ üÿÁÿLëÿ D{É¿ ÀÿQ# ÿçAæ¾æB$æF æ {ÓÜÿç ÿæÿLëÿ ÀÿæfÓ ÿæÿ
A{ÿÉLÿæ{àÿ ßæÿþ¨æ{ÿ÷µÿ¿Êÿ ÿêß{ÿ æ
AÓúÿLõÿÿþ¯ÿjæÿó ÿÿæþÓþëÿæÜÿõÿþú ææ22ææ
{¾Dô ÿæÿ ¯ÿçÿæ ÓæÀÿ{Àÿ A$¯ÿæ ÿçÀÿÔÿæÀÿ ¨í¯ÿöLÿ {ÿ¯ÿæ{Àÿ Bdæ
ÿ$æB ÿçAæ¾æF A$öæúÿ A{¾æS¿ {ÿÉ LÿæÁÿ{Àÿ Aÿ#LÿæÀÿZëÿ ÿçAæ¾æB$æF æ
{ÓÜÿç ÿæÿLëÿ ÿæþÓ LëÿÜÿæ¾æBdç æ ¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê LÿÜëÿ$#{àÿ - {Üÿæ, Lëÿ
¨æÿ÷Lëÿ ÿæÿ {ÿ¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÿæÿæ ÿÎ {ÜÿæB¾æB$æF, vÿçLúÿ FÜÿç¨Àÿç
É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç {¾, ÿæÿ {ÿ¯ÿæ Üÿ] Lÿÿö¯ÿ¿ A{s æ {ÿÉ, LÿæÁÿ H ¨æÿ÷ ¨÷æ©
{Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ, ¯ÿÿÁÿ{Àÿ D¨LÿæÀÿ µÿæ¯ÿÿæ ÿ ÀÿQ#, DÿæÀÿÿæ ÓÜÿçÿ {ÿD$#¯ÿæ
ÿæÿ Üÿ] Óæÿ´çLÿ A{s æ Lÿvÿçÿÿæ{Àÿ ¯ÿæÜÿæÀëÿ$#¯ÿæ, ¯ÿÿÁÿ{Àÿ üÿÁÿ AæLÿæóäæ ÀÿQ#
{ÿD$#¯ÿæ ÿæÿ ÀÿæfÓ A{s F¯ÿó ¯ÿçÿæ ÓæÀÿ{Àÿ, AÿæÿÀÿ ÓÜÿçÿ ¨÷ÿçLíÿÁÿ
{ÿÉ, LÿæÁÿ{Àÿ, Lëÿ¨æÿ÷Lëÿ {ÿD$#¯ÿæ ÿæÿ ÿæþÓ A{s æ FÜÿç Ó¯ëÿ ÿæÿ Üÿ]
A{s æ Lÿç;ëÿ {ÿÜÿæÿç{Àÿ þþÿ´Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç {SæsçF þæÿ÷ BÎ D¨{Àÿ Üÿ]
ÿçµÿöÀÿÉêÁÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç ÿçþ{;ÿ FÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ Ó¯ÿö{É÷Ï ÿæÿ {ÜÿDdç
Ó¯ÿöÓ´ Óþ¨ö~, Ó¸íÿö ¯ÿæÓÿæÀëÿ ëÿÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿç, þÿÀÿ Óþ¨ö~, {¾¨ÀÿçLÿç
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ - "þ{ß¯ÿþÿ Aæ#û´'- A$öæúÿ {þævÿæ{Àÿ þÿLëÿ Óþ¨ö~
LÿÀÿ æ Aÿ ÿæÿ ÿçÿæ; Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç Hô ÿúÿ ÓúÿÀÿ
Ó´Àíÿ¨ æ
C ÿûÿçÿç ÿç{ö{Éæ ¯ÿ÷Üÿ½~Úç¯ÿç Ó½&õÿ æ
¯ÿ÷æÜÿ½~æ{Öÿ {¯ÿÿæÊÿ ßjæÊÿ ¯ÿçÜÿçÿæ ¨ëÀÿæ ææ23ææ
{Üÿ Afëÿö ! Hô, ÿúÿ F¯ÿó Óúÿ F¨Àÿç ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ ÿæþ "¯ÿ÷Üÿ½~
ÿç{öÉ Ó½&õÿç'- ¯ÿ÷Üÿ½Zëÿ ÿç{öÉ LÿÀÿç$æF, Ó½&õÿç {ÿB$æF, Ó{Zÿÿ LÿÀÿç$æF
F¯ÿó ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ ¨Àÿç`ÿæßLÿ A{s æ {Ó$#Àëÿ "¨ëÀÿæ' ¨í¯ÿöÀëÿ(AæÀÿ»{Àÿ) ¯ÿ÷æÜÿ½~,
{¯ÿÿ F¯ÿó ¾jæÿç Àÿ`ÿÿæ LÿÀÿæ¾æBdç æ A$öæúÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~, ¾j F¯ÿó {¯ÿÿ
"Hþú'Àëÿ D {ÜÿæBdç æ FÜÿæ {¾æSfÿ¿ A{s æ HþúÀÿ Éÿÿ `ÿç;ÿÿÀëÿ Üÿ]
FÜÿæÀÿ D {ÜÿæB$æF, Aÿ¿ {Lÿò~Óç D¨æß{Àÿ ÿæÜÿ] æ
ÿÓ½æ{ÿæþçÿë¿ÿæÜõÿÿ¿ ßjÿæÿÿ¨ Lÿ÷çßæ æ
¨÷¯ÿÿö{;ÿ ¯ÿçæ{ÿæNÿæ Óÿÿó ¯ÿ÷Üÿ½¯ÿæÿçÿæþú ææ24ææ
{ÿ~ë LÿÀÿç ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ Lÿ$ÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉæÚ ¯ÿç#{Àÿ ÿçöæÀÿçÿ
LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ ¾j, ÿæÿ H ÿ¨Àëÿ¨ê Lÿç÷ßæþæÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ Hþú FÜÿç ÿæþLëÿ
DaÿæÀÿ~ LÿÀÿç Üÿ] LÿÀÿæ¾æB$æF æ {¾Dô$#{Àÿ {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½Zÿ Ó½Àÿ~ {ÜÿD$#¯ÿ æ
¯ÿÿöþæÿ ÿúÿ É±ÿÀÿ ¨÷{ßæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
ÿÿçÿ¿ÿµÿçÓ¤ÿæß üÿàÿó ßjÿ¨Lÿç÷ßæ æ
ÿæÿLÿ÷çßæÊÿ ¯ÿç¯ÿçæ Lÿ÷çß{;ÿ {þæäLÿæYúÿäçµÿç ææ25ææ
ÿúÿ A$öæúÿ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ Üÿ] Ó¯ÿöÿ÷ ÀÿÜÿçd;ÿç æ FÜÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ üÿÁÿLëÿ
ÿ `ÿæÜÿçô ÉæÚ ÿ´æÀÿæ ÿç}Î ÿæÿæ ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¾j, ÿ¨ F¯ÿó ÿæÿÀÿ Lÿ÷çßþæÿ,
¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~Lëÿ `ÿæÜÿôë$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ÿ´æÀÿæ LÿÀÿæ¾æF æ ÿúÿ É±ÿ ¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿç
Óþ¨ö~ Óí`ÿLÿ A{s æ A$öæúÿ Hþúÿf¨ LÿÀÿ;ëÿ æ ¾j, ÿæÿ H ÿ¨Àÿ Lÿ÷çßæþæÿ
{Ó$#{Àÿ ÿçµÿöÀÿ {ÜÿæB LÿÀÿ;ëÿ æ ¯ÿÿöþæÿ Óÿú É±ÿÀÿ ¨÷{ßæSÀÿ ×Áÿ LÿÜÿçd;ÿç æ
Óÿæ{¯ÿ Óæëµÿæ{¯ÿ `ÿ Óÿç{ÿ¿ÿúÿ ¨÷ßëf¿{ÿ æ
Ó©ÿÉ Aæß 333
¨÷æÉ{Ö Lÿþö~ç ÿ$æ Óbÿ±ÿ ¨æ$ö ßëf¿{ÿ ææ26ææ

F¯ÿó Óúÿ- {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, Óúÿ Lÿ'~ ? SêÿæÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ
Üÿ] Afëöÿ ¨÷É§ LÿÀÿç$#{àÿ {¾, LëÿÁÿþö Üÿ] ÉæÉ´ÿ, Óÿ¿ A{s, {ÿ{¯ÿ É÷êLõÿÐ
LÿÜÿç{àÿ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿþLëÿ FÜÿç Ajæÿ {LÿDôvëÿ D {Üÿàÿæ ? Óúÿ ¯ÿÖëÀÿ
ÿçÿçLÿæÁÿ{Àÿ {Lÿ{¯ÿ Aµÿæ¯ÿ {ÜÿæBÿ$æF æ ÿæÜÿæLëÿ ÿÎ LÿÀÿç{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] F¯ÿó
AÓúÿ ¯ÿÖëÀÿ ÿççÿçLÿæÁÿ{Àÿ AÖçÿ´ ÿ$æF æ ÿæÜÿæLëÿ ¯ÿ¢ÿ LÿÀÿç{Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ¯ÿÖëÿ
ÿæÜÿæ F¨Àÿç {Lÿò~Óç ¯ÿÖë, ¾æÜÿæÀÿ ÿçÿçLÿæÁÿ{Àÿ Aµÿæ¯ÿ {ÜÿæBÿ$æF F¯ÿó
{ÓÜÿç AÓúÿ ¯ÿÖë Lÿ'~ ¾æÜÿæÀÿ AÖçÿ´ ÿ $æF æ {ÿ{¯ÿ LÿÜÿç{àÿ, FÜÿç Aææ Üÿ]
Óÿ¿ F¯ÿó µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ Ó¸íÿö ÉÀÿêÀÿ ÿæÉ¯ÿæÿ A{s æ Aææ Óÿæÿÿ,
A¯ÿ¿Nÿ, ÉæÉ´ÿ F¯ÿó Aþõÿ Ó´Àíÿ¨ A{s æ
FÜÿæÜÿ] ¨Àÿþ Óÿ¿ A{s æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, "Óúÿ' F¨Àÿç
¨ÀÿþææZÿ ÿæþ, "Óúÿ µÿæ{¯ÿ'- Óÿ¿ ¨÷ÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ F¯ÿó Óæë µÿæ¯ÿ{Àÿ
¨÷{ßæS LÿÀÿç$æ;ÿç, {Üÿ ¨æ$ö ! {¾{¯ÿÿ ÿçßÿ Lÿþö Óæ{èÿæ¨æèÿ µÿàÿµÿæ{¯ÿ
{Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Óúÿ É±ÿÀÿ ¨÷{ßæS LÿÀÿæ¾æB$æF æ ÓúÿÀÿ A$ö FÜÿæ
ëÿÜÿô {¾, FÜÿç ¯ÿÖë {þæÀÿ A{s æ {¾{¯ÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] Aæ»Àÿ ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ FÜÿæÀÿ
D¨{µÿæS{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ¯ÿÖë Aæ»Àÿ {Lÿ{¯ÿvëÿô {ÜÿæB Sàÿæ ? ÓúÿÀÿ ¨÷{ßæS
{Lÿ¯ÿÁÿ {SæsçF ÿçÉæ{Àÿ Üÿ] LÿÀÿæ¾æB$æF æ Óúÿ µÿæ{¯ÿ Aææ Üÿ] ¨Àÿþ Óÿ¿
A{s æ FÜÿç Óÿ¿¨÷ÿç µÿæ¯ÿ D {ÜÿD æ ÿæÜÿæLëÿ Óæ#¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Óæë µÿæ¯ÿ
{ÜÿD F¯ÿó ÿæÜÿæLëÿ ¨÷æ©ç LÿÀÿæB ¨æÀëÿ$#¯ÿæ Lÿþö ¨÷ÉÖ µÿæ¯ÿ{Àÿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ
àÿæSç¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ {Óvÿæ{Àÿ Óúÿ É±ÿÀÿ ¨÷{ßæS LÿÀÿæ¾æB$æF æ FÜÿæLëÿ É÷êLõÿÐ
AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ß{j ÿ¨Óç ÿæ{ÿ `ÿ ×çÿç Óÿçÿç {`ÿæ`ÿ¿{ÿ æ
Lÿþö {`ÿð¯ÿ ÿÿ$öêßó Óÿç{ÿ¿¯ÿæµÿçêß{ÿ ææ27ææ
¾j, ÿ¨ F¯ÿó ÿæÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ {¾Dô×çÿç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF , ÿæÜÿæ
þ Óúÿ Üÿ] A{s æ F¨Àÿç LëÿÜÿæ¾æBdç æ "ÿÿ$öêßó'-{ÓÜÿç ¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©ç
ÿçþ{;ÿ LÿÀÿæ¾æD$#¯ÿæ Lÿþö Üÿ] Óúÿ A{s æ F¨Àÿç LÿëÜÿæ¾æB$æF æ A$öæúÿ {ÓÜÿç
¨ÀÿþææZÿ ¨÷æ©ç LÿÀÿæB¨æÀëÿ$#¯ÿæ Lÿþö Üÿ] Óúÿ A{s æ ¾j, ÿæÿ H ÿ¨ FÜÿç
LÿþöÀÿ ¨ëÀÿLÿ A{s æ {ÉÌ{Àÿ ÿçÿöß {ÿB LÿÜëÿd;ÿç {¾, FÜÿç ÓþÖ ÿçþ{;ÿ
É÷æ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
AÉ÷ßæ Üëÿÿó ÿÿó ÿ¨Ö©ó Lõÿÿó `ÿ ßúÿ æ

AÓÿçëÿ¿`ÿ¿{ÿ ¨æ$ö ÿ `ÿ ÿúÿ {¨÷ÿ¿ {ÿæ BÜÿ ææ28ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ¯ÿçÿæ É÷æ{Àÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Üÿ¯ÿÿ, {ÿB$#¯ÿæ ÿæÿ, ÿ¨æB$#¯ÿæ
ÿ¨ F¯ÿó ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö, {ÓÜÿçÓ¯ëÿ AÓúÿ A{s æ F¨Àÿç
LëÿÜÿæ¾æDdç ÿæÜÿæ ÿæ ÿ FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ F¯ÿó ÿæ ¨Àÿ{àÿæLÿ{Àÿ àÿæµÿ ÿæßLÿ
{ÜÿæB$æF æ Aÿ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ É÷æ ÿçÿæ;ÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿç AæßÀÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ Üÿ] Afëöÿ ¨÷É§ Lÿ{àÿ {¾, µÿS¯ÿæúÿ ! ¾çF
ÉæÚ ¯ÿç# ÿ¿æSLÿÀÿç F¯ÿó É÷æ¾ëNÿ {ÜÿæB ¾fÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, (µíÿÿ {¨÷ÿ,
{ÿ¯ÿê {ÿ¯ÿÿæ Bÿ¿æÿç ¨ífæ Üÿ] LÿÀëÿ$æ;ÿç æ) {ÿ{¯ÿ {ÓþæÿZÿÀÿ É÷æ Lÿç¨Àÿç ?
Óæÿ´çLÿ , ÀÿæfÓçLÿ A$¯ÿæ ÿæþÓçLÿ A{s æ FÜÿæLëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ,
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç ¨ëÀëÿÌ É÷æþß A{s æ {Lÿò~Óç ÿæ {Lÿò~Óç ×æÿ{Àÿ ÿæ'Àÿ
É÷æ ÿ ÿçÊÿß $#¯ÿ æ {¾¨Àÿç É÷æ {Ó¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ A{s A$öæúÿ {¾¨Àÿç ¯õÿÿç
{Ó¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ A{s æ ÿæZÿÀÿ É÷æ Óæÿ´çLÿ, ÀÿæfÓçLÿ H ÿæþÓçLÿ F¨Àÿç
ÿçÿç¨÷LÿæÀÿÀÿ {ÜÿæB$æF æ Óæÿ´çLÿ É÷æ ¯ÿ¿Nÿç {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ , ÀÿæfÓêLÿ É÷æÁëÿ
¾äþæÿZëÿ A$öæÿ ¾çF ¾É, {Éò¾¿ ¨÷ÿæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÀÿæäÓ A$öæúÿ ÓëÀÿäæ
{ÿB$æF, {ÓþæÿZëÿ ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó ÿæþÓçLÿ É÷æÁëÿ µÿíÿ {¨÷ÿZëÿ
¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÉæÚ¯ÿç#Àëÿ ÀÿÜÿçÿ FÜÿç ¨ëfæ ÿ´æÀÿæ FÜÿç ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ É÷æÁëÿ
ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ×çÿ µíÿÿ Óþëÿæß A$öæúÿ, ÿçfÀÿ ÓZÿÅÿ F¯ÿó Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ ×çÿ
{þæ{ÿ A;ÿ¾ö¿æþê ¨ÀÿþææZëÿ þ LõÿÉ LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæ Lÿç ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ {Ó
ÓþÖZëÿ ëÿ{þ AÓëÀÿ {¯ÿæàÿç fæ~ æ A$öæúÿ µíÿÿ-{¨÷ÿ, ¾ä-ÀÿæäÓ $æ
{ÿ¯ÿê-{ÿ¯ÿÿæZëÿ ¨ífÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç AÓëÀÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ {ÿ¯ÿÿæ ¨÷ÓèÿLëÿ
Fvÿæ{Àÿ É÷êLõÿÐ õÿÿêß$Àÿ DvÿæBd;ÿç, ¨÷${þ Ó©þ Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ
{¾, {Üÿ Afëöÿ ! Lÿæþÿæ ÿ´æÀÿæ ¾æÜÿæÀÿ jæÿ ÜÿÀÿ~ LÿÀÿç ÿçAæ¾æBdç æ {ÓÜÿç
þí|ÿ ¯ëÿç ¨ëÀëÿÌ µÿç µÿç {ÿ¯ÿÿæ þæÿZëÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ÿ´çÿêß$Àÿ ÿ¯ÿþ
Aæß{Àÿ {ÓÜÿç ¨÷É§Lëÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç LÿÀÿç LÿÜÿç{àÿ {¾, {¾Dôþæ{ÿ µÿç µÿç
{ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç, {Óþæ{ÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Lÿç;ëÿ
{ÓþæÿZÿ {ÓÜÿç ¨ífÿ A¯ÿç# ¨í¯ÿöLÿ A{s æ A$öæúÿ ÉæÚ ÿçöæÀÿçÿ ¯ÿç#Àëÿ
µÿç A{s æ Aÿ {Óþæ{ÿ ÿÎ {ÜÿæB ¾æAæ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ Ó©ÿÉ Aæß{Àÿ
Ó©ÿÉ Aæß 335
{Ó AæÓëÀÿê Ó´µÿæ¯ÿ ¾ëNÿ LÿÜÿç Ó{ºæ#ÿ Lÿ{àÿ æ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ FLÿ

¨ÀÿþææZÿÀÿ Üÿ] ¨ífæÀÿ ¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ
ÿÿ;ÿÀÿ É÷êLõÿÐ `ÿæ{Àÿæsç ¨÷É§Lëÿ {ÿ{àÿ - AæÜÿæÀÿ, ¾j, ÿ¨ H
ÿæÿ æ AæÜÿæÀÿ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ {ÜÿæB$æF æ Óæÿ´çLÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ Aæ{ÀÿæS¿ ¨÷ÿæÿ
LÿÀëÿ$#¯ÿæ, Ó´µÿæ¯ÿçLÿ ¨÷çß àÿæSë$#¯ÿæ, Ó½çU AæÜÿæÀÿ ¨÷çß {ÜÿæB$æF æ ÀÿæfÓçLÿ
¨ëÀëÿÌZëÿ Lÿsë, ÀÿæS, DÐ, þÓàÿæ ¾ëNÿ Bÿ¿æÿç {ÀÿæS ¯ÿöLÿ AæÜÿæÀÿ ¨÷çß
{ÜÿæB$æF æ ÀÿæfÓçLÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ ABôvÿæ, ¯ÿæÓê F¯ÿó A¨¯ÿçÿ÷ AæÜÿæÀÿ ¨÷çß
{ÜÿæB$æF æ ÉæÚ ¯ÿç#Àëÿ ÿçöæÀÿçÿ ¾j A$öæúÿ AæÀÿæÿæÀÿ A;ÿLÿ÷êßæ SëÝçLÿ,
¾æÜÿæ þÿÀÿ ÿç{Àÿæ LÿÀÿç$æF, üÿÁÿæLÿæóäæÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÓÜÿç ¾j Óæÿ´çLÿ A{s æ
ÿ» ¨÷ÿÉöÿ F¯ÿó üÿÁÿ ÿçþ{;ÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¾j ÀÿæfÓçLÿ A{s F¯ÿó
ÉæÚ¯ÿç#Àëÿ ÀÿÜÿçÿ þ¦, ÿæÿ ÿ$æ AÉ÷æ{Àÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¾j ÿæþÓçLÿ A{s æ
¨Àÿþ{ÿ¯ÿ ¨ÀÿþææZÿ vÿæ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ Ó¸íÿö {¾æS¿ÿæ
¾æÜÿæZÿ ÿçLÿs{Àÿ ÀÿÜÿçdç, {ÓÜÿç ¨÷æj, ÓúÿSëÀëÿZÿ Aaÿöÿæ, {Ó¯ÿæ F¯ÿó
A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ AÜÿçóÓæ ¯ÿ÷Üÿ½`ÿ¾ö¿ F¯ÿó ¨¯ÿççÿ÷ÿæ Aë&Àíÿ¨ ÉÀÿêÀÿLëÿ ÿ¨æB¯ÿæ Üÿ]
ÉÀÿêÀÿçLÿ ÿ¨ A{s æ Óÿ¿, ¨ç÷ß F¯ÿó ÜÿçÿLÿæÀÿLÿ ¯ÿæLÿ¿ LÿÜÿç¯ÿæ, ¯ÿæ~êÀÿ ÿ¨
A{s F¯ÿó þÿLëÿ Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ ÀÿQ#¯ÿæ, BÎZÿ AÿçÀÿçNÿ ¯ÿçÌß `ÿç;ÿÿ{Àÿ
þÿLëÿ {þòÿ ÀÿQ#¯ÿæ, þÿ Óº¤ÿçÿ ÿ¨ A{s æ þÿ ¯ÿæ~ê F¯ÿó ÉÀÿêÀÿ
ÿç{ÿæsçLëÿ þçÉæB ¨ÀÿþææZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ¨æB¯ÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ ÿ¨ A{s æ ÀÿæfÓ
ÿ¨{Àÿ LÿæþÿæþæÿZÿ ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç ÿ¨Lëÿ LÿÀÿæ¾æB$æF æ {¾{¯ÿ Lÿç ÿæþÓçLÿ
ÿ¨, ÉæÚ¯ÿç#Àëÿ ÀÿÜÿçÿ {Ó´bÿæ`ÿæÀÿ A{s æ Lÿÿö¯ÿ¿ þæÿç {ÿÉ, LÿæÁÿ F¯ÿó ¨æÿ÷
¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç É÷æ ¨í¯ÿöLÿ {ÿD$#¯ÿæ ÿæÿ Üÿ] Óæÿ´ç ÿ¨ A{s æ {Lÿò~Óç àÿæµÿ
ÿçþ{;ÿ {àÿæµÿ{Àÿ Lÿvÿçÿÿæ{Àÿ {ÿD$#¯ÿæ ÿæÿ Üÿ] ÀÿæfÓçLÿ A{s F¯ÿó ÿçÀÿæÿÀÿ
¨í¯ÿöLÿ Lëÿ¨æÿ÷Lëÿ {ÿD$#¯ÿæ ÿæÿ ÿæþÓçLÿ A{s æ
Hô ÿúÿ Óúÿ Àÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿB {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ {¾, FÜÿç
çÿæþ ¨ÀÿþææZÿ Ó½õÿç {ÿD$æF æ ÉæÚ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ ÿ¨, ÿæÿ H ¾j
¨÷æÀÿ» LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ Hô Àÿ ¨÷{ßæS {ÜÿæB$æF F¯ÿó ¨íÿ} Óþß{Àÿ Üÿ] Hô ¨ç
dæÝç$æF æ ÿúÿ É±ÿÀÿ A$ö {ÜÿDdç {ÓÜÿç ¨Àÿþææ, ÿæÜÿæZÿ ¨÷ÿç Óþ¨}ÿ
{Üÿ{àÿ Üÿ] {ÓÜÿç Lÿþö {ÜÿæB$æF F¯ÿó {¾{¯ÿ Lÿþö æÀÿæ¯ÿæÜÿê {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ Óúÿ É±ÿÀÿ ¨÷{ßæS {ÜÿæB$æF æ µÿfÿ Üÿ] Óúÿ A{s æ Óúÿ ¨÷ÿç µÿæ¯ÿ
F¯ÿó Óæëµÿæ¯ÿ{Àÿ Üÿ] Óúÿ É±ÿÀÿ ¨÷{ßæS LÿÀÿæ¾æB$æF æ ¨ÀÿþææZÿÿ¨÷æ©ç

LÿÀÿæB {ÿD$#¯ÿæ Lÿþö, ¾j, ÿæÿ H ÿ¨Àÿ ¨Àÿç~æþ{Àÿ þ Óúÿ É±ÿ ¨÷{ßæS
{ÜÿæB$æF F¯ÿó ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ Lÿþö ÿçÊÿß ¨í¯ÿöLÿ Óúÿ
A{s æ Lÿç;ëÿ {ÓÜÿç ÓþÖZÿ ¨÷ÿç É÷æ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ A{s æ AÉ÷æ{Àÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ
Lÿþö, {ÿD$#¯ÿæ ÿæÿ, ÿ¨æ ¾æD$#¯ÿæ ÿ¨, ÿæ FÜÿç fÿ½{Àÿ àÿæµÿ ÿæßLÿ
{ÜÿæB$æF, ÿæ AæÓ;ÿæ fÿ½{Àÿ Üÿ] {ÜÿæB$æF æ Aÿ Aÿÿ¿ É÷æ A¨ÀÿçÜÿæ¾ö¿
A{s æ
Ó¸íÿö Aæß{Àÿ É÷æ D¨{Àÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿæ¾æBdç F¯ÿó {ÉÌ{Àÿ Hô
ÿúÿ Óúÿ Àÿ ¯ÿçÌÿ ¯ÿæQ¿æ ¨÷Öëÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ ¾æÜÿæLÿç SêÿæÀÿ {ÉâæLÿ{Àÿ
¨÷$þ $Àÿ AæÓçdç æ -Aÿ

{¾æSÉæ{Ú É÷êLõÿÐæfëöÿ Óºæ{ÿ "CÿúÿÓúÿ É÷æÿ÷ß ¯ÿçµÿæS {ßæ{Sæ'
ÿæþ Ó©ÿ{Éææß ææ17ææ

ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "Hô ÿúÿÓúÿ É÷æÿ÷ß
¯ÿçµÿæS {¾æS' ÿæþLÿ Ó©ÿÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
Bç É÷ ê þú ÿ ¨ÀÿþÜÿóÓ ¨Àÿþæÿ¢ÿÓ¿ Éç Ì ¿ É÷ ê Ó´ æ þê

"C ÿúÿÓúÿ É÷æÿ÷ß ¯ÿçµÿæS {ßæ{Sæ' ÿæþ Ó©ÿ{Éææß ææ17ææ
C
A$ AÎæÿ{Éææß
FÜÿæ SêÿæÀÿ A;ÿçþ Aæß A{s æ ¾æÜÿæÀÿ ¨í¯ÿöæö {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐZÿ ÿ´æÀÿæ A{ÿLÿ ¨÷É§Àÿ Óþææÿ {ÜÿæB ÓæÀÿçdç ÿ$æ DÿÀÿæö{Àÿ
SêÿæÀÿ D¨ÓóÜÿæÀÿ ÀÿÜÿçdç {¾, SêÿæÀëÿ àÿæµÿ Lÿ'~ ? Ó©ÿÉ Aæß{Àÿ
AæÜÿæÀÿ, ÿ¨, ¾j, ÿæÿ ÿ$æ É÷æÀÿ ¯ÿçµÿæS ÓÜÿçÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ LÿÜÿç{àÿ æ {ÓÜÿç
Ó¢ÿµÿö{Àÿ ÿ¿æSÀÿ ¨÷LÿæÀÿ {ÉÌ ÀÿÜÿçdç æ þëÿÌ¿ ¾æÜÿæLÿçdç LÿÀÿç$æF, {Ó$#{À
LÿæÀÿ~ LÿçF ? LÿçF LÿÀÿç$æF ? µÿS¯ÿæÿ LÿÀÿæD$æ;ÿç A$¯ÿæ ¨÷Lõÿÿç æ FÜÿç¨÷É§
¨÷$þÀëÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$#àÿæ æ ¾æÜÿæ D¨{Àÿ FÜÿç Aæß{Àÿ ¨ëÿ ¨÷LÿæÉçÿ
LÿÀÿæSàÿæ æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿÿö ¯ÿ¿¯ÿ×æÀÿ `ÿaÿöæ {ÜÿæB$#àÿæ æ ÓõÎç{Àÿ ÿæÜÿæÀÿ Ó´Àíÿ¨Àÿ
¯ÿç{ÉâÌ~ FÜÿç Aæß{Àÿ {ÜÿæBdç æ {ÉÌ{Àÿ SêÿæÀëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ
¯ÿçµíÿÿçþæZÿ{Àÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿæ¾æBdç, Sÿ Aæß{Àÿ A{ÿLÿ ¨÷LÿæÀÿÀÿ ¯ÿçµÿæfÿLëÿ
Éë~ç Afëöÿ Ó´ßó {SæsçF ¨÷É§ ÀÿQ#$#{àÿ {¾, ÿ¿æS F¯ÿó Óÿ¿æÓLëÿ þ
¯ÿçµÿæS ÓÜÿçÿ LÿëÜÿ;ëÿ-
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
Óóÿ¿æÓÓ¿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ÿÿ´þçbÿæþç {¯ÿÿçëÿþú æ
ÿ¿æSÓ¿ `ÿ ÜÿõÌê{LÿÉ ¨õ${MÉçÿçÌíÿÿ ææ1ææ
Afë ö ÿ LÿÜÿç { àÿ, {Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ! {Üÿ Üõ ÿ ÿßÀÿÓ¯ÿö Ó ´ ! {Üÿ
{LÿÉçÿçÓíÿÿ ! þëô Óÿ¿æÓ F¯ÿó ÿ¿æSÀÿ ¾$æ$ö Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ
fæ~ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç æ ¨íÿöÿ¿æS Üÿ] Ó¿æÓ A{s æ {¾Dôvÿæ{Àÿ ÓZÿÅÿ F¯ÿó
ÓóÔÿæÀÿÀÿ þ Óþæ¨ÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó FÜÿæ¨í¯ÿöÀëÿ ÓææÿæÀ ¨íÿ} ÿçþ{;ÿ
Dÿ{ÀÿæÿÀÿ AæÓNÿçÀÿ Aµÿæ¯ÿ Üÿ] ÿ¿æS A{s æ Fvÿæ{Àÿ ëÿBsç ¨÷É§ ÀÿÜÿçdç æ
¨÷$þÿ Ó¿æÓêÀÿ ÿÿ´Lëÿ fæ~ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç æ ÿ´çÿêßÿ ÿ¿æSÀÿ ÿÿ´Lëÿ fæ~ç¯ÿæLëÿ
`ÿæÜëÿôdç æ FÜÿæ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨ëÿ LÿÜÿç{àÿ æ
Lÿæþ¿æÿæó Lÿþö~æó ÿ¿æÓó Óóÿ¿æÓó Lÿ¯ÿ{ßæ ¯ÿçëÿ æ
Ó¯ÿöLÿþöüÿàÿÿ¿æSó ¨÷æÜëÿÖ¿æSó ¯ÿç`ÿä~æ ææ2ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {Lÿ{ÿLÿ ¨çÿ Lÿæþ¿LÿþöÀÿ ÿ¿æSLëÿ Óÿ¿æÓ LÿÜÿç$æ;ÿç

F¯ÿó {Lÿ{ÿLÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LëÿÉÁÿ ¨ëÀëÿÌ ÓþÖ ¨÷LÿæÀÿ Lÿþö üÿÁÿÀÿ ÿ¿æSLëÿ "ÿ¿æS'
LÿÜÿç$æ;ÿç æ
ÿ¿æf¿ó {ÿæÌ¯ÿÿç{ÿ¿{Lÿ Lÿþö ¨÷æÜëÿþöÿêÌç~ æ
ßjÿæÿÿ¨Lÿþö ÿ ÿ¿æf¿þçÿç `ÿæ¨{Àÿ ææ3ææ
{LÿÜÿç ¯ÿçÿ´æÿ F¨Àÿç LÿÜÿç$æ;ÿç {¾, Ó¸íÿö Lÿþö {ÿæÌ¾ëNÿ A{s æ
Aÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ F¯ÿó Aÿ¿ ¯ÿçÿ´æÿ F¨Àÿç LÿÜÿ;ÿç {¾, ¾j, ÿæÿ
H ÿ¨ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ FÜÿæ D¨{Àÿ A{ÿLÿ þÿ ¨÷LÿæÉ LÿÀÿç
{¾æ{SÉ´Àÿ ÿçfÀÿ þ þÿ {ÿDd;ÿç æ
ÿçÊÿßó Éõ~ë {þ ÿÿ÷ ÿ¿æ{S µÿÀÿÿÓÿþ æ
ÿ¿æ{Sæ Üÿç ¨ëÀëÿÌ¯ÿ¿æW÷ ÿ÷ç¯ÿç Óó¨÷Lÿêÿ}ÿ ææ4ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç ÿ¿æS ¯ÿçÌß{Àÿ ëÿ{þ {þæÀÿ ÿçÊÿçÿ þÿ Éë~ æ
{Üÿ ¨ëÀëÿÌ{É÷Ï ! {ÓÜÿç ÿ¿æS ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ
ßjÿæÿÿ¨Lÿþö ÿ ÿ¿æf¿ó Lÿæ¾ö¿{þ¯ÿ ÿúÿ æ
ß{jæ ÿæÿó ÿ¨{Êÿð¯ÿ ¨æ¯ÿÿæÿç þÿêÌç~æþú ææ5ææ
¾j, ÿæÿ H ÿ¨ FÜÿç ÿçÿç¨÷LÿæÀÿÀÿ Lÿþö ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô,
FÜÿæLëÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] D`ÿçÿ æ LÿæÀÿ~ ¾j, ÿæÿ H ÿ¨ FÜÿç ÿç{ÿæsç¾æLÿ ¨ëÀëÿÌZëÿ
¨æ¯ÿÿ LÿÀÿç$æF æ É÷êLÿõÐ `ÿæ{Àÿæsç ¨÷`ÿÁÿçÿ þÿLëÿ D{àÿâQ Lÿ{àÿ æ ¨÷${þ
Lÿæþ¿LÿþöÀÿ ÿ¿æS, ÿ´çÿêß{Àÿ Ó¸íÿö LÿþöüÿÁÿ ÿ¿æS, õÿÿêß{Àÿ {ÿæÌ¾ëNÿ
{Üÿ¯ÿæ {¾æSëô Ó¸íÿö LÿþöÀÿ ÿ¿æS F¯ÿó ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ ¾j, ÿæÿ H ÿ¨ ÿ¿æS
LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿ{Üÿô æ F$#Àëÿ {SæsçF þÿLëÿ ÿçfÀÿ ÓÜÿþÿç ¨÷LÿæÉ LÿÀÿç
LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! {þæÀÿ þ FÜÿæ ÿçÊÿçÿþ {¾, ¾j ÿæÿ H ÿ¨Àíÿ¨ê
Lÿ÷çßæ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ F$#Àëÿ Óç {ÜÿDdç {¾, LõÿÐZÿ LÿæÁÿ{Àÿ þ
¯ÿçµÿç þÿ þÿæ;ÿÀÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ $#àÿæ æ {¾Dô$#Àëÿ {SæsçF Üÿ] ¾$æ$ö $#àÿæ æ
{ÓÜÿçLÿæÁÿ{Àÿ þ ¯ÿÜëÿÿ þÿ ÀÿÜÿç$#àÿæ F¯ÿó Aæfç þ ¯ÿÜëÿÿ þÿ ÀÿÜÿçdç æ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ëÿÿçAæLëÿ AæÓç$æ;ÿç, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ A{ÿLÿ þÿ þÿæ;ÿÀÿ
þÀëÿ {SæsçF Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê þÿLëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿ LÿÀÿç Óæþÿæ{Àÿ ÀÿQ#$æ;ÿç æ ¨÷{ÿ¿Lÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ þ FÜÿæ Üÿ] LÿÀÿ;ÿç æ É÷êLõÿÐ þ FÜÿæ Üÿ] LÿÀÿç$#{àÿ æ {Ó {Lÿò~Óç
íÿAæþæSö LÿÜÿçÿ$#{àÿ ¯ÿÀÿó ¨÷`ÿÁÿçÿ A{ÿLÿ ¨÷LÿæÀÿ þÿ þÀëÿ {SæsçF
AÎæÿÉ Aæß 339
¾$æ$ö Óÿ¿Lëÿ Óþ$öÿ {ÿB ÿæÜÿæLëÿ ØÎ Lÿ{àÿ æ

Fÿæÿ¿¨ç ëÿ Lÿþöæ~ç Óèÿó ÿ¿Nÿ´æ üÿàÿæÿç `ÿ æ
Lÿÿö¯ÿ¿æÿêÿç {þ ¨æ$ö ÿçÊÿçÿó þÿþëÿþþú ææ6ææ
{¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜëÿd;ÿç, {Üÿ ¨æ$ö ! ¾j, ÿæÿ H ÿ¨ Àíÿ¨ê
Lÿþö AæÓNÿç F¯ÿó üÿÁÿLëÿ A¯ÿÉ¿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ FÜÿæ {þæÀÿ ÿçÊÿçÿ
LÿÀÿç$#¯ÿæ Dÿþ þÿ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ AfëöÿZÿ ¨÷É§æëÿÓæ{Àÿ {Ó ÿ¿æSÀÿ
¯ÿç{ÉâÌ~ LÿÀÿëd;ÿç æ
ÿçßÿÓ¿ ëÿ Óóÿ¿æÓ Lÿþö{~æ {ÿæ¨¨ÿ¿{ÿ æ
{þæÜÿæÿÓ¿ ¨Àÿçÿ¿æSÖæþÓ ¨ÀÿçLÿêÿ}ÿ ææ7ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ÿçßÿLÿþö (É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ ÿçßÿ Lÿþö {SæsçF Üÿ]
A{s, ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ æ FÜÿç ÿçßÿ É±ÿLëÿ 8/10 $Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç{àÿ æ
FÜÿæLëÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ {ÿ{àÿ {¾, {LÿDôvÿæ{Àÿ ÓæLÿ µÿ÷þ{Àÿ ¨Ýç Aÿ¿ Lÿçdç
LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿ àÿæS;ëÿ) FÜÿç ÉæÚ-¯ÿç# AëÿÓæ{Àÿ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ
Aëÿ`ÿçÿ æ {þæÜÿ ÿ´æÀÿæ ÿæÜÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÿæþÓ ÿ¿æS LÿëÜÿæSàÿæ æ ÓæóÓæÀÿçLÿ
¯ÿçÌß ¯ÿÖëÀÿ AæÓNÿç{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç{ÜÿæB Lÿæ¾ö¿óLÿþö (Lÿæ¾¿öþú Lÿþö, ÿçßÿ Lÿþö
¨ÀÿØÀÿ ¨Àÿç¨íÀÿLÿ A{s æ) ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÿæþÓçLÿ A{s æ F¨Àÿç ¨ëÀëÿÌ
A Sbÿÿç- Lÿês ¨ÿèÿ ¨¾ö¿;ÿ Aþ {¾æÿç{Àÿ ¾æB$æF æ LÿæÀÿ~ {Ó
µÿfÿ ¨÷¯õÿÿçLÿë ÿ¿æS LÿÀÿç{ÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ ÀÿæfÓçLÿ ÿ¿S ¯ÿçÌß{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
ëÿQþç{ÿ¿¯ÿ ßúÿLÿþö Lÿæß{LÿÈÉµÿßæÿ¿{fúÿ æ
Ó Lõÿÿ´æ ÀÿæfÓó ÿ¿æSó {ÿð¯ÿ ÿ¿æSüÿÁÿó àÿ{µÿúÿ ææ8ææ
LÿþöLëÿ ëÿQþß ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç ÉæÀÿêÀÿçLÿ {LÿâÉÀÿ µÿß{Àÿ ÿæÜÿæLëÿ ÿ¿æS
LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, ÀÿæfÓçLÿ ÿ¿æS LÿÀÿç þ ÿ¿æSÀÿ üÿÁÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF æ
{¾Dô$#{Àÿ µÿfÿ ¨æÀÿ ÿ àÿæSç¯ÿ "Lÿæß{LÿÈÉµÿßæúÿ'- ÉæÀÿêÀÿçLÿ LÿÎLëÿ
µÿßLÿÀÿç LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÀÿæfÓçLÿ ÿ¿æS A{s æ ÿæÜÿæLëÿ ÿ¿æSÀÿ üÿÁÿ
Ó´Àíÿ¨ ¨ÀÿþÉæ;ÿç ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF ÿ$æ-
Lÿæßöþç{ÿ¿¯ÿ ßþö ÿçßÿó Lÿ÷çß{ÿfëöÿ æ
Óèÿó ÿ¿Nÿ´æ üÿÁÿó {`ÿð¯ÿ Ó ÿ¿æS Óæÿ´ç{Lÿæ þÿ ææ9ææ
{Üÿ Afëöÿ ! LÿÀÿç¯ÿæ Lÿÿö¯ÿ¿ A{s, F¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç {¾Dôþæ{ÿ
ÿçßÿó- ÉæÚ¯ÿç#{Àÿ ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB$#¯ÿæ Lÿþö Óèÿ{ÿæÌ F¯ÿó üÿÁÿLÿë
ÿ¿æS LÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ ÿ¿æS A{s æ Aÿ ÿçßÿ Lÿþö LÿÀÿ
F¯ÿó FÜÿæ ¯ÿ¿ÿêÿ ¾æÜÿæLÿçdç ÀÿÜÿçdç ÿæÜÿæÀÿ ÿ¿æS LÿÀÿçÿçA æ FÜÿç ÿçßÿ Lÿþö
þ Lÿ'~ F¨Àÿç LÿÀÿç `ÿæàÿç$#¯ÿæ A$¯ÿæ FÜÿæÀÿ þ {Lÿ{¯ÿ ÿ¿æS {Üÿ¯ÿ ?
¯ÿÿöþæÿ A;ÿçþ ÿ¿æS ¯ÿçÌß{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
ÿ {ÿ´Î¿LëÿÉÁÿó Lÿþö LëÿÉ{Áÿ ÿæëÿÌg{ÿ æ
ÿ¿æSê Óÿ´Óþæ¯ÿç{Îæ {þæ¯ÿê dçÓóÉß ææ10ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô ¨ëÀëÿÌ ALëÿÉàÿó Lÿþö- A$öæúÿ ALÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê Lÿþö
{Àÿ(ÉæÚ¯ÿç# Lÿþö Üÿ] Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê A{s æ FÜÿæÀÿ ¯ÿç{Àÿæ{Àÿ ¾æÜÿæLÿçdç ÀÿÜÿçdç,
ÿæÜÿæ FÜÿç {àÿæLÿÀÿ ¯ÿ¤ÿÿ þæÿ÷ æ {ÿ~ëLÿÀÿç ALÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê A{s æ F¨ÀÿçLÿþö
ÿ´æÀÿæ) Lëÿ LÿÀÿçÿ$æF F¯ÿó Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê Lÿþö{Àÿ AæÓNÿ {ÜÿæBÿ$æF æ ¾æÜÿæ
LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿæLÿç$#àÿæ, ÿæÜÿæ þ {ÉÌ ÿæÜÿ] æ F¨Àÿç ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ Óó¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ
ÓóÉß ÀÿÜÿçÿ, jæÿ¯ÿæÿ H ÿ¿æSê A{s æ {Ó Ó¯ëÿLÿçdç ÿ¿æS LÿÀÿçdç Lÿç;ëÿ ¨÷æ©ç
ÓÜÿçÿ {ÓÜÿç ¨íÿö ÿ¿æS Üÿ] Óÿ¿æÓ A{s æ FÜÿævÿæÀëÿ þ Aÿ¿ {LÿDô ÓÀÿÁÿ
ÀÿæÖæ $æB¨æ{Àÿ ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, Aÿ¿ {Lÿò~Óç D¨æß ÿæÜÿ] æ
ÿ Üÿç {ÿÜÿµõÿÿæ ÉLÿ¿ó ÿ¿Nëÿó Lÿþöæ~¿{ÉÌÿ æ
ßÖë LÿþöüÿÁÿÿ¿æSê Ó ÿ¿æSêÿ¿µÿçêß{ÿ ææ11ææ
{ÿÜÿæÀÿê ¨ëÀëÿÌþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ({Lÿ¯ÿÁÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] ÿë{Üÿô, ¾æÜÿæLëÿ
Aæ¨~ {ÿQëd;ÿç, É÷êLÿõÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ ¨÷LõÿÿçÀëÿ D Óÿ´, Àÿf H ÿþ FÜÿç
ÿçÿçSë~ Üÿ] FÜÿç fê¯ÿææLëÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç$æ;ÿç æ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ Së~ fê¯ÿçÿ
Ad;ÿç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ {Ó ÉÀÿêÀÿæÀÿê Üÿ] A{s æ {¾{Lÿò~Óç Àíÿ¨{Àÿ ÉÀÿêÀÿ ÿ
¨Àÿç¯ÿÿöÿ {ÜÿæB`ÿæàÿç$#¯ÿ æ {ÿÜÿÀÿ LÿæÀÿ~ {¾Dô ¨¾ö¿;ÿ fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿç$æF)
FÜÿç ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿöÿ LÿþöÀÿ ÿ¿æS Ó»¯ÿ ÿë{Üÿô æ {ÿ~ëLÿÀÿç {¾Dô ¨ëÀëÿÌ
LÿþöüÿÁÿ ÿ¿æS LÿÀÿç$æF, {Ó Üÿôç ¾$æ$ö ÿ¿æSê, F¨Àÿç LëÿÜÿæ¾æBdç æ Aÿ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ÉÀÿêÀÿÀÿ LÿæÀÿ~ fê¯ÿçÿ ÀÿÜÿçdç, {Ó ¨¾ö¿;ÿ ÿçßÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ
¯ÿç{ß F¯ÿó ÿæÜÿæÀÿ üÿÁÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ FÜÿæ ¯ÿÿÁÿ{Àÿ {Lÿò~Óç üÿÁÿ
Lÿæþÿæ ÿ ÀÿQ;ëÿ æ {ÓÜÿç¨Àÿç ÓLÿæþê ¨ëÀëÿÌZÿ LÿþöÀÿ üÿÁÿ þ {ÜÿæB$æF æ
AÿçÎþçÎó þçÉ÷ó `ÿ ÿ÷ç¯ÿçó Lÿþö~ üÿàÿþú æ
µÿ¯ÿÿ¿ÿ¿æSçÿæó {¨÷ÿ¿ ÿ ëÿ Óóÿ¿æÓçÿæó Lÿ´`ÿçúÿ ææ12ææ
ÓLÿæþê ¨ëÀëÿÌZÿ µÿàÿ, þ¢ÿ F¯ÿó þçÉ÷çÿ F¨Àÿç ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ LÿþöüÿÁÿ
AÎæÿÉ Aæß 341
þëÿ¿ ¨{Àÿ þ ÀÿÜÿç$æF æ fÿ½ fÿ½æ;ÿÀÿ ¨¾ö¿;ÿ þçÁÿç$æF æ Lÿç;ëÿ Óóÿ¿æÓçÿæþú

Ó¯ÿöÓ´ ÿ¿æÓ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨íÿö ÿ¿æSê ¨ëÀëÿÌZÿ LÿþöüÿÁÿ {Lÿò~Óç LÿæÁÿ{Àÿ þ
{ÜÿæBÿ$æF æ FÜÿæÜÿ] Éë Óÿ¿æÓ A{s æ Óÿ¿æÓ {SæsçF `ÿÀÿþ DõÎ
A¯ÿ×æ æ µÿàÿ H þ¢ÿ LÿþöÀÿüÿÁÿ ÿ$æ ¨íÿö ÿ¿æÓLÿæÁÿ{Àÿ ÿæÜÿæZÿ A;ÿ'Àÿ ¨÷É§
¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ Éëµÿ A$¯ÿæ AÉëµÿ Lÿþö {Üÿ¯ÿæ{Àÿ
LÿæÀÿ~ Lÿ'~ ? FÜÿæ D¨{Àÿ {ÿQ#¯ÿæ-
¨{oðÿæÿç þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ LÿæÀÿ~æÿç ÿç{¯ÿæ {þ æ
Óæó{Q¿ Lõÿÿæ{;ÿ {¨÷æNÿæÿç Óç{ß Ó¯ÿöLÿþö~æþú ææ13ææ
{Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ! Ó¸íÿö LÿþöÀÿ Óçç ÿçþ{;ÿ ¨æ{oæsç LÿæÀÿ~ ÓæóQ¿
Óçæ;ÿ{Àÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ ÿæÜÿæLëÿ ëÿ{þ {þævÿæÀëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ Éë~ æ
A#Ïæÿó ÿ$æ Lÿÿöæ LÿÀÿ~ó `ÿ ¨õ$Sú¯ÿçþú æ
¯ÿç¯ÿçæÊÿ ¨õ$Lúÿ {`ÿÎæ {ÿð¯ÿó {`ÿð¯ÿæÿ÷ öþþú ææ14ææ
FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ Lÿÿöæ (þÿ) ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ LÿÀÿ~ (¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ
LÿÀÿæ¾æB$æF, ¾ÿç ÉëµÿLÿþö {ÜÿæB$æF, {ÿ{¯ÿ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿, Éþ, ÿþ,
ÿ¿æS, Aÿ¯ÿÀÿÿ `ÿç;ÿÿ AæÿçÀÿ ¨÷¯õÿÿçÓ¯ëÿ LÿÀÿ~ {Üÿ{¯ÿ æ ¾ÿç AÉëµÿ
Lÿþö {ÜÿæB$æF {ÿ{¯ÿ Lÿæþ, {Lÿ÷æ, ÀÿæS, {ÿ´Ì, àÿç¨úÓæ Aæÿç LÿÀÿ~ {Üÿ{¯ÿ æ
FþæÿZÿ ÿ´æÀÿæ {¨÷Àÿçÿ {Üÿ{¯ÿ æ) ÿæÿæ ¨÷LÿæÀÿÀÿ {`ÿÎæ A$öæúÿ Aÿ;ÿ Bdæ,
AææÀÿ A$öæúÿ Óæÿ {¾Dô Bdæ ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿæB ÿæÜÿæÀÿ ¨íÿöÿæ þçÁÿç$æF
F¯ÿó öþ LÿÀÿ~ {ÜÿDdç {ÿð¯ÿ A$¯ÿæ ÓóÔÿæÀÿ FÜÿæÀÿ ¨ëÎç LÿÀÿç$æ;ÿç æ
ÉÀÿêÀÿ¯ÿæYúÿþ{ÿæµÿçßöúÿ Lÿþö ¨÷æÀÿµÿ{ÿ ÿÀÿ æ
ÿ¿æß¿ó ¯ÿæ ¯ÿç¨Àÿêÿó ¯ÿæ ¨{oð{ÿ ÿÓ¿ {Üÿÿ¯ÿ ææ15ææ
þëÿÌ¿ þÿ, ¯ÿæ~ê H ÉÀÿêÀÿ ÿ´æÀÿæ ÉæÚæÿëÓæ{Àÿ A$¯ÿæ ¯ÿç¨Àÿçÿ
¾æÜÿæ Lÿçdç Lÿþö ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæÀÿ FÜÿç ¨æ{oæsç Üÿ] LÿæÀÿ~ ÀÿÜÿçdç æ
¨Àÿ;ëÿ F¨Àÿç {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ þ-
ÿ{ÿ÷ð¯ÿó Óÿç LÿÿöæÀÿþææÿó {Lÿ¯ÿÁÿó ëÿ ß æ
¨É¿ÿ¿Lõÿÿ¯ëÿçÿ´æ Ó ¨É¿ÿç ëÿþöÿç ææ16ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ AÉëµÿ ¯ëÿç {¾æSëô {ÓÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ {Lÿð¯ÿàÿ¿ Ó´Àíÿ¨
AææLëÿ Lÿÿöæ {ÿQë$æF æ {ÓÜÿç ëÿ¯ÿöëç ¨ëÀëÿÌ ¾$æ$öLëÿ {ÿQëÿ$æF, A$öæúÿ
µÿS¯ÿæÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç æ FÜÿç ¨÷É§ D¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ÿ´çÿêß$Àÿ
LÿÜÿç{àÿ, öþ Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç$#{àÿ {¾, {ÓÜÿç ¨÷µëÿ ÿæ $LÿÀÿç$æ;ÿç ÿæ
LÿÀÿæB$æ;ÿç, ÿæ Lÿ÷çßæÀÿ Óó{¾æS Üÿ] {¾æÝç$æ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {àÿæ{Lÿ LÿæÜÿ]Lÿç LÿÜÿ;ÿç ?
{þæÜÿ ÿ´æÀÿæ {àÿæLÿZÿ ¯ëÿç Aæ¯õÿÿ ÀÿÜÿç$æF, {ÿ~ëLÿÀÿç {Óþæ{ÿ Lÿçdç ÿæ Lÿçdç
LÿÜÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ þ LÿÜëÿd;ÿç {¾, Lÿþö {Üÿ¯ÿæ{Àÿ ¨æ{oæsç LÿæÀÿ~ ÀÿÜÿçdç æ
FÜÿæ Ó{ÿ´ ¾çF {Lÿð¯ÿàÿ¿ Ó´Àíÿ¨ AææLÿë Lÿÿöæ {ÿQë$æF æ {ÓÜÿç þí|ÿ ¯ëÿç,
ëÿ¯ÿöëç ¨ëÀëÿÌ ¾$æ$öLëÿ {ÿQ# ¨æÀÿçÿ$æF æ A$öæúÿ µÿS¯ÿæÿ LÿÀÿçÿ$æ;ÿç ¯ÿÀÿó
AfëöÿZÿ ÿçþ{;ÿ É÷êLõÿÐ Lÿÿöæ Àíÿ¨{Àÿ vÿçAæ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ ÿçþçÿ þæÿ÷
µÿ¯ÿ- A$öæúÿ Lÿÿöæ-ÿöæ þëô A{s æ ëÿ{þ ÿçþçÿ {ÜÿæB {Lÿ¯ÿÁÿ D¨×çÿ ÀëÿÜÿ æ
A;ÿÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜÿæô;ÿç ?
¯ÿÖëÿ µÿS¯ÿæÿ H ¨÷Lõÿÿç þ{Àÿ {SæsçF AæLÿÌö~ {ÀÿQæ ÀÿÜÿçdç,
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ ÓæLÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ Óêþæ þ{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, {Ó ¨¾ö¿;ÿ µÿS¯ÿæÿ
LÿÀÿçÿ$æ;ÿç, {Ó ¯ÿÜëÿÿ Óþê¨{Àÿ ÀÿÜÿç þ ÿ÷Îæ Àíÿ¨{Àÿ Üÿ] ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ BÎZëÿ Àÿç¯ÿæ ¨{Àÿ {Ó Üÿõÿß {ÿÉÀÿ ÓoæÁÿLÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ
ÓæLÿ ¨÷LõÿÿçÀÿ ÓêþæÀëÿ ¯ÿæÜÿæÀÿç µÿS¯ÿæÿZÿ {äÿ÷Lëÿ AæÓç¾æB$æF æ F¨Àÿç
AëÿÀÿæSêZÿ ÿçþ{;ÿ µÿS¯ÿæÿ Lÿÿöæ µÿæ¯ÿ{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ D¨×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ {Lÿ¯ÿÁÿ
ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ] µÿS¯ÿæÿ LÿÀÿç$æ;ÿç æ Aÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿ;ëÿ, ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ-
AæSLëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
ßÓ¿ ÿæÜÿóLõÿ{ÿæ µÿæ{¯ÿæ ¯ëÿçßöÓ¿ ÿ àÿç¨¿{ÿ æ
Üÿÿ´æ¨ç Ó Bþôæ{àÿâæLÿæúÿ ÿ Üÿ;ÿçç ÿ ÿç¯ÿ¿{ÿ ææ17ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌZÿ A;ÿLÿÀÿ~{Àÿ "þëô Lÿÿöæ' F¨Àÿç µÿæ¯ÿ ÿ$æF, A$öæúÿ
ALÿÿöæ µÿæ¯ÿ ÀÿÜÿç$æF ÿ$æ ¾æÜÿæÀÿ ¯ëÿç àÿç© {ÜÿæBÿ$æF, {ÓÜÿç {àÿæLÿ FÜÿç
ÓþÖZëÿ þæÀÿç þ ¯ÿæÖ¯ÿ{Àÿ ÿæ þæÀÿç$æF, ÿæ ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB$æF æ {àÿæLÿÓº¤ÿç
ÓóÔÿæÀÿÀÿ ¯ÿçàÿß Üÿ] {àÿæLÿÓóÜÿæÀÿ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç ÿçßÿ LÿþöÀÿ {¨÷Àÿ~æ
Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF, {ÿQ#¯ÿæ-
jæÿó {jßó ¨Àÿçjæÿæ ÿ÷ç¯ÿçæ Lÿþö{`ÿæÿÿæ æ
LÿÀÿ~ó Lÿþö Lÿ{ÿöÿç ÿ÷ç¯ÿç LÿþöÓóS÷Üÿ ææ18ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ¨Àÿçjæÿæ A$öæúÿ ¨íÿöjæÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÿ´æÀÿæ jæÿþú-
ÿæÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿæÀÿ ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ F¯ÿó {jßþú-fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ¯ÿÖë (É÷êLõÿÐ
¨í¯ÿöÀÿë LÿÜÿç$#{àÿ- þëô Üÿ] {jß A$öæúÿ fæ~ç¯ÿæ {¾æS¿ ¨ÿæ$ö A{s) ÿ´æÀÿæ
AÎæÿÉ Aæß 343
LÿþöLÿÀÿç¯ÿæLëÿ {¨÷Àÿ~æ þçÁÿç$æF æ ¨÷${þ ÿ ¨íÿöjæÿæ {Lÿò~Óç þÜÿæ¨ëÀëÿÌ

{ÜÿæB$#{¯ÿ æ ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç jæÿLëÿ fæ~ç¯ÿæ ¯ÿç# ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ àÿä
A$öæúÿ {jß{Àÿ õÿÎç$#{àÿ, LÿþöÀÿ {¨÷Àÿ~æ þçÁÿç$æF F¯ÿó Lÿÿöæ (þÿÀÿ
àÿSÿ),LÿÀÿ~ (¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿ ,Éþ, ÿþ Bÿ¿æÿç) ÿ$æ LÿþöÀÿ fæÿLÿæÀÿê
ÿ´æÀÿæÜÿ] LÿþöÀÿ ÓóS÷Üÿ {ÜÿæB$æF æ Lÿþö Óó`ÿß {Üÿ¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF æ ¨í¯ÿöÀëÿ
LëÿÜÿæ¾æB$#àÿæ {¾, ¨÷æ©ç ¨{Àÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿæ {Lÿò~Óç
¨÷{ßæfÿ {ÜÿæB$æF F¯ÿó ÿæ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Üÿæÿç Üÿ] {ÜÿæB$æF æ
{Üÿ{àÿ þ {àÿæLÿ ÓóS÷Üÿ- A$öæúÿ ¨d{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ ÓæLÿZÿ Üÿõÿß{Àÿ
Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê Óæÿ ÓóS÷Üÿ ÿçþ{;ÿ {Ó Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Lÿÿöæ,
LÿÀÿ~, F¯ÿó Lÿþö ÿ´æÀÿæ FÜÿæÀÿ ÓóS÷Üÿ {ÜÿæB$æF æ jæÿ, Lÿþö F¯ÿó LÿÿöæÀÿ
þ ÿçÿç ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿ {µÿÿ ÀÿÜÿçdç æ
jæÿó Lÿþö `ÿ Lÿÿöæ `ÿ ÿ÷ç{ð¯ÿ Së~{µÿÿÿ æ
{¨÷æ`ÿ¿{ÿ Së~ÓóQ¿æ{ÿ ß$æ¯ÿbõÿ~ë ÿæÿ¿¨ç ææ19ææ
jæÿ, Lÿþö ÿ$æ Lÿÿöæ þ Së~ {µÿÿ ÿ´æÀÿæ ÓæóQ¿æ ÉæÚ{Àÿ ÿçÿç ÿçÿç
¨÷LÿæÀÿÀÿ LëÿÜÿæ¾æBdç æ ÿæÜÿæLëÿ þ ëÿ{þ ¾$æ¯ÿúÿ Éë~ æ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç,
Ó¯ÿö ¨÷${þ jæÿÀÿ {µÿÿ-
Ó¯ÿöµíÿ{ÿÌë {ß{ÿðLÿó µÿæ¯ÿþ¯ÿ¿ßþêä{ÿ æ
A¯ÿçµÿNÿó ¯ÿçµÿ{NÿÌë ÿfújæÿó ¯ÿçç Óæÿ´çLÿþú ææ20ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {¾Dô jæÿ ÿ´æÀÿæ þëÿÌ¿ ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ
FLÿ A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿþææµÿæ¯ÿLëÿ ¯ÿçµÿæS ÀÿÜÿçÿ FLÿ ¨÷LÿæÀÿ {ÿQë$æF æ {ÓÜÿç
jæÿLëÿ ëÿ{þ Óæÿ´çLÿ fæ~ æ ¨÷ÿ¿ä AëÿµíÿÿçÀÿ ÿæþ jæÿ A{s æ ¾æÜÿæÀÿ
¨÷æ©ç ¨{Àÿ Üÿ] Së~Àÿ A;ÿ {ÜÿæB$æF æ FÜÿæ jæÿÀÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ A¯ÿ×æ A{s æ
¯ÿÿöþæÿ ÀÿæfÓ jæÿLëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
¨õ$Lúÿ{ÿ´ÿ ëÿ ßfújæÿó ÿæÿæµÿæ¯ÿæúÿ ¨õ$Sú¯ÿçæúÿ æ
{¯ÿÿç Ó{¯ÿöÌë µíÿ{ÿÌë ÿfújæÿó ¯ÿçç ÀÿæfÓþú ææ21ææ
{¾Dô jæÿ Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ ¯ÿçµÿç ¨÷LÿæÀÿ{Àÿ A{ÿLÿ µÿæ¯ÿLëÿ
AàÿSæ-AàÿSæ LÿÀÿç f~æ¾F {¾, FÜÿæ µÿàÿ A{s, FÜÿæ þ¢ÿ A{s æ FÜÿç
jæÿLëÿ ëÿ{þ ÀÿæfÓ jæÿ fæ~ æ F¨Àÿç ×çÿç ¾ÿç ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ ÀÿæfÓçLÿ
ÖÀÿ{Àÿ ëÿþÀÿ jæÿ ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÿöþæÿ {ÿQ#¯ÿæ ÿæþÓçLÿ jæÿ -
ßëÿ LõÿúÿÓ§¯ÿ{ÿLÿÓ½çúÿ Lÿæ{ßö¿ ÓNÿþ{ÜÿðëÿLÿþú æ

Aÿÿ´æ$ö¯ÿÿÅÿó `ÿ ÿÿæþÓþëÿæÜõÿÿþú ææ22ææ
{¾Dô jæÿ FLÿæþæÿ÷ ÉÀÿêÀÿÀÿ Üÿ] Ó¸íÿöÿæ ÓõÿÉ AæÓNÿ æ ¾ëNÿç ÀÿÜÿçÿ
A$öæúÿ ¾æÜÿæÀÿ ¨d{Àÿ {Lÿò~Óç Lÿ÷çßæ ÿ$æF, ÿÿ´Àÿ A$ö Ó´Àíÿ¨ ¨ÀÿþææZÿ
fæÿLÿæÀÿê ÿ´æÀÿæ ¨õ$Lúÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ F¯ÿó ëÿbÿ A{s, {ÓÜÿç jæÿLëÿ ÿæþÓçLÿ jæÿ
LëÿÜÿæ¾æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç LÿþöÀÿ ÿç{ÿæsç {µÿÿ-
ÿçßÿó ÓèÿÀÿÜÿçÿþÀÿæS{ÿ´Ìÿ Lõÿÿþú æ
AüÿÁÿ{¨÷¨úÓëÿæ Lÿþö ßÿúÿÓæÿ´çLÿþë`ÿ¿{ÿ ææ23ææ
{¾Dô Lÿþö ÿçßÿþú ÉæÚ¯ÿç# ÿ´æÀÿæ ÿçöæÀÿçÿ {ÜÿæBdç, Óèÿ {ÿæÌ
F¯ÿó üÿÁÿLëÿ ÿ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌÿ´æÀÿæ ÀÿæS, {ÿ´ÌLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç LÿÀÿæ¾æB$æF,
{ÓÜÿç LÿþöLëÿ Óæÿ´çLÿ LëÿÜÿæ¾æF æ(ÿçßÿ Lÿþö A$öæúÿ AæÀÿæÿæ, `ÿç;ÿÿ A{s,
¾æÜÿæ ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ)
ßëÿ Lÿæ{þ¨úÓëÿæ Lÿþö ÓæÜÿó Lÿæ{Àÿ~ ¯ÿæ ¨ëÿ æ
Lÿ÷çß{ÿ ¯ÿÜëÿÁÿæßæÓó ÿÿ÷æfÓþëÿæÜÿõÿþú ææ24ææ
{¾Dô Lÿþö Aÿ¿#Lÿ ¨ÀÿçÉ÷þ ¾ëNÿ, üÿÁÿ Bbÿæ ÀÿQ# AÜÿóLÿæÀÿ¾ëNÿ
¨ëÀëÿÌÿ´æÀÿæ LÿÀÿæ¾æB$æF, {ÓÜÿç LÿþöLëÿ ÀÿæfÓ Lÿþö LëÿÜÿæ¾æF æ FÜÿç ¨ëÀëÿÌ
þ {ÓÜÿç ÿçßÿ LÿþöLëÿ LÿÀÿç$æF æ Lÿç;ëÿ A;ÿÀÿ {Lÿ¯ÿÁÿ FÿçLÿç Üÿ] {ÜÿæB$æF {¾,
üÿÁÿÀÿ Bdæ F¯ÿó AÜÿóLÿæÀÿ ¾ëNÿ A{s æ {ÿ~ë FÜÿæZÿ ÿ´æÀÿ Ó¸æÿÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
LÿþöLëÿ ÀÿæfÓ Lÿþö LëÿÜÿæ¾æF æ ¯ÿÿöþæÿ ÿæþÓ LÿþöLëÿ {ÿQ#¯ÿæ -
Aëÿ¯ÿ¤ÿó äßó ÜÿçóÓæþÿ{¯ÿä¿ `ÿ {¨òÀëÿÌþú æ
{þæÜÿæÿæÀÿµÿ¿{ÿ Lÿþö ßÿÿæþÓþë`ÿ¿{ÿ ææ25ææ
{¾Dô Lÿþö A;ÿÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, ÜÿçóÓæ Óæþ$ö¿Lëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ ÿ LÿÀÿç
{Lÿ¯ÿÁÿ {þæÜÿ ¯ÿÉ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿæ¾æB$æF æ {ÓÜÿç LÿþöLëÿ ÿæþÓ LëÿÜÿæ¾æB$æF æ
ØÎ {ÜÿDdç {¾, FÜÿç Lÿþö ÉæÚ ÿçöæÀÿçÿ ÿçßÿ Lÿþö ëÿ{Üÿô æ ÿæÜÿæÀÿ ×æÿ{Àÿ
{Lÿ¯ÿÁÿ µÿ÷æ;ÿç Üÿ] ÀÿÜÿç$æF æ ¯ÿÿöþæÿ {ÿQ#¯ÿæ LÿÿöæZÿ àÿä~ -
þëNÿÓ{èÿæÿÜÿó¯ÿæÿê õëÿ¿ûæÜÿÓþÿ´çÿ æ
Óç¿Óç{¿æÿçö¯ÿ}LÿæÀÿ Lÿÿöæ Óæÿ´çLÿ D`ÿ¿{ÿ ææ26ææ
{¾Dô Lÿþö Óèÿ {ÿæÌÀëÿ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB AÜÿóLÿæÀÿ ¾ëNÿ ¯ÿ`ÿÿLëÿ
ÿLÿÜÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, {ð¾ö¿ F¯ÿó DûæÜÿ ¾ëNÿ ¯ÿ¿Nÿç, Lÿæ¾ö¿Àÿ Óçç H AÓçç
AÎæÿÉ Aæß 345
{Üÿ¯ÿæ{Àÿ ÜÿÌö {ÉæLÿæÿç ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿÀëÿ Ó¯ÿö$æ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB Lÿþö{Àÿ AÜÿÿ}É

¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç LÿÿöæZëÿ Óæÿ´çLÿ LÿëÜÿæ¾æF æ FÜÿæ Üÿ] Dÿþ
ÓæLÿÀÿ àÿä~ æ Lÿþö ÿæÜÿæ A{s, ¾æÜÿæLÿç ÿçßÿ Lÿþö æ
ÀÿæSê LÿþöüÿÁÿ{¨÷¨úÓëàÿöë¯úÿ{æ ÜÿçóÓæ{LÿæÉë`ÿç æ
ÜÿÌö{ÉæLÿæÿ´çÿ Lÿÿöæ ÀÿæfÓ ¨ÀÿçLÿêÿ}ÿ ææ27ææ
AæÓNÿç¾ëNÿ, Lÿþö üÿÁÿLëÿ `ÿæÜëÿô$#¯ÿæ, {àÿæàëÿ¨, AææLëÿ LÿÎ {ÿD$#¯ÿæ,
A¨¯ÿçÿ÷ F¯ÿó ÜÿÌö {ÉæLÿ{Àÿ ¾çF àÿç© {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç LÿÿöæZëÿ ÀÿæfÓ Lÿÿöæ
LÿëÜÿæ¾æF æ
AßëNÿ ¨÷æLÿõÿ Ö² É{vÿæ{ÿðÍõÿç{LÿæàÿÓ ææ
¯ÿçÌæÿê ÿêWöÓíÿ÷ê `ÿ Lÿÿöæ ÿæþÓ Dÿ¿{`ÿ ææ28ææ
¾çFLÿç `ÿoÁÿ `ÿçÿ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ, AÓµÿ¿, Wþç, ëÿö Aÿ¿þæÿZÿ
Lÿæ¾ö¿{Àÿ ¯ÿææ {ÿD$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, {ÉæLÿ LÿÀÿç¯ÿæ Ó´µÿæ¯ÿ¾ëNÿ, AæÁÿÓê F¯ÿó
ÿêWöÓíÿ÷ê A$öæúÿ ¨{Àÿ LÿÀÿç¯ÿæ LÿÜÿç Lÿ$æLëÿ F{ÝB {ÿ¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ, {ÓÜÿç
LÿÿöæZëÿ ÿæþÓ Lÿÿöæ LëÿÜÿæ¾æF æ ÿêWö Óíÿ÷ê LÿþöLëÿ Lÿæàÿç LÿÀÿç¯ÿæ {¯ÿæàÿç
LÿÜÿç$æF, ¾ÿ¿¨ç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ Bdæ ÿæÜÿæZÿ vÿæ{Àÿÿ þ ÀÿÜÿç$æF æ FÜÿç¨Àÿç
LÿÿöæZÿ àÿä~ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {SæsçF ÿ¯ÿêÿ¨÷É§
LÿÀëÿd;ÿç- ¯ëÿç, æÀÿ~æ H ÓëQÀÿ àÿä~Lëÿ LÿÜëÿd;ÿç æ
¯ëÿ{{µÿöÿó õ{ÿ{Êÿð¯ÿ Së~ÿÚç¯ÿçó Éõ~ë æ
{¨÷æ`ÿ¿þæÿþ{É{Ì~ ¨õ$Lúÿ{ÿ´ÿ ÿqß ææ29ææ
{Üÿ ÿqß ! ¯ëÿç F¯ÿó æÀÿ~æ ÉNÿç þ Së~Àÿ ¨÷{µÿÿÀëÿ ÿçÿç
¨÷LÿæÀÿ {µÿÿLëÿ Ó¸íÿöµÿæ{¯ÿ ¯ÿçµÿæS¨í¯ÿöLÿ {þævÿæÀëÿ Éë~ æ
¨÷¯õÿÿçó `ÿ ÿç¯õÿÿçó `ÿ Lÿæßö¿æLÿæ{ßö¿ µÿßæµÿ{ß æ

¯ÿ¤ÿó{þæäó `ÿ ßæ {¯ÿÿç ¯ëÿç Óæ ¨æ$ö Óæÿ´çLÿê ææ30ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ¨÷¯õÿÿç H ÿç¯õÿÿLëÿ, Lÿÿö¯ÿ¿ F¯ÿó ALÿÿö¿¯ÿ¿Lëÿ, µÿß
F¯ÿó ÿçµÿößLëÿ ÿ$æ ¯ÿ¤ÿÿ H {þæäLëÿ {¾Dô ¯ëÿç ¾$æ$ö fæ~ç$æF, {ÓÜÿç
¯ëÿç Óæÿ´çLÿ A{s æ A$öæúÿ ¨Àÿþææ ¨$, Aæ¯ÿæSþÿ ¨$, FÜÿçç DµÿßZÿë
Óþ¿Lúÿ Àíÿ¨{Àÿ fæ~ç$#¯ÿæ ¯ëÿç Óæÿ´çLÿ {ÜÿæB$æF æ
ßßæ þöþþöó `ÿ Lÿæßö¿ó `ÿæLÿæßö¿{þ¯ÿ `ÿ æ
Aß$æ¯ÿúÿ ¨÷fæÿæÿç ¯ëÿç Óæ ¨æ$ö ÀÿæfÓê ææ31ææ

{Üÿ ¨æ$ö ! {¾Dô ¯ëÿç ÿ´æÀÿæ þëÿÌ¿ þö F¯ÿó AþöLëÿ ÿ$æ
Lÿÿö¿¯ÿ F¯ÿó ALÿÿö¿¯ÿLëÿ fæ~çÿ$æF, AëÀÿæ fæ~ç$æF, {ÓÜÿç¯ëÿç ÀÿæfÓ
{ÜÿæB$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ÿæþÓ ¯ëÿçÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
Aþöó þöþçÿç ßæ þÿ¿{ÿ ÿþÓæ¯ÿõÿæ æ
Ó¯ÿöæ$öæúÿ ¯ÿç¨ÀÿêÿæóÊÿ ¯ëÿç Óæ ¨æ$ö ÿæþÓê ææ32ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ÿ{þæSë~{Àÿ |ÿæZÿç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ {¾Dô ¯ëÿç AþöLëÿ þö
þæëÿ$æF ÿ$æ Ó¸íÿö ÜÿçÿLëÿ ¯ÿç¨Àÿêÿ Üÿ] {ÿQë$æF æ {ÓÜÿç ¯ëÿç ÿæþÓçLÿ
A{s æ Fvÿæ{Àÿ {ÉâæLÿ 30Àëÿ 32 ¨¾ö¿;ÿ ¯ëÿçÀÿ ÿç{ÿæsç {µÿÿ ¯ÿÿöÿæ
Lÿ{àÿ æ ¨÷${þ ¯ëÿçLëÿ {LÿDô Lÿæ¾ö¿Àëÿ ÿç¯õÿÿ LÿÀÿæ¾ç¯ÿ F¯ÿó {LÿDô$#{Àÿ ¨÷¯õÿÿ
LÿÀÿæ¾ç¯ÿ, Lÿÿö¯ÿ¿ Lÿ'~ F¯ÿó ALÿÿö¯ÿ¿ Lÿ'~ ? FÜÿæLëÿ Ó¸íÿö Àíÿ¨Àÿ fæ~ç$æF æ
{ÓÜÿç ¯ëÿç Óæÿ´çLÿ A{s æ ¾çF, Lÿÿö¯ÿ¿ H ALÿÿö¯ÿ¿Lëÿ AæóÉçLÿ Àíÿ{¨
fæ~ç$æF, ¾$æ$ö fæ~çÿ$æF, ÿæÜÿæ ÀÿæfÓê ¯ëÿç A{s F¯ÿó AþöLëÿ þö,
ÿÉ´ÀÿLëÿ ÉæÉ´ÿ ÿ$æ ÜÿçÿLëÿ AÜÿçÿ, FÜÿç¨Àÿç ¯ÿç¨Àÿêÿ Àíÿ¨{Àÿ fæ~ë$#¯ÿæ
¯ëÿç Üÿ] ÿæþÓç ¯ëÿç A{s æ FÜÿç¨Àÿç µÿæ¯ÿ{Àÿ ¯ëÿçÀÿ {µÿÿ Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ
¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç ÿ´çÿêß ¨÷É§, õÿç- æÀÿ~æÀÿ ÿç{ÿæsç {µÿÿ ÀÿÜÿçdç æ
õÿ¿æ ßßæ æÀÿß{ÿ þÿ¨÷æ{~¢ÿç÷ßLÿ÷çßæ æ
{ßæ{Sÿæ¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~¿æ õÿç Óæ ¨æ$ö Óæÿ´çLÿê ææ33ææ
{ßæ{Sÿ {¾òSçLÿ ¨÷Lÿ÷çßæ ÿ´æÀÿæ, A¯ÿ¿µÿê`ÿæÀÿê~ç - {¾æS
`ÿç;ÿÿ AÿçÀÿçNÿ Aÿ¿ {Lÿò~Óç Ó½Àÿ~ þÿ{Àÿ AæÓç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿ A{s æ `ÿçÿ
¯ÿç`ÿÁÿçÿ {ÜÿæB ¾ç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿ A{s æ Aÿ F¨Àÿç A¯ÿ¿µÿç`ÿæÀÿç~ê æÀÿ~æ
ÿ´æÀÿæ þëÿÌ¿ þÿ, ¨÷æ~ F¯ÿó B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Lÿ÷çßæLëÿ ¾çF æÀÿ~ LÿÀÿç$æF,
{ÓÜÿç æÀÿ~æ Óæÿ´çLÿ A{s æ A$öæúÿ þÿ ¨÷æ~ H B¢ÿç÷ßþæÿZëÿ BÎZÿ
AæxÿLëÿ {þæÝç¯ÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ æÀÿ~ A{s æ
ßßæ ëÿ þöLÿæþæ$öæúÿ õÿ¿æ æÀÿß{ÿfëöÿ æ
¨÷Ó{èÿÿ üÿÁÿæLÿæYúÿäê õÿç Óæ ¨æ$ö ÀÿæfÓê ææ34ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! üÿÁÿ Bdæ ÀÿQë$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, Aÿ¿;ÿ AæÓNÿç{Àÿ {¾Dô
æÀÿ~æ ÿ´æÀÿæ þö, A$ö H LÿæþLëÿ æÀÿ~ LÿÀÿç$æF F¯ÿó {þæäLëÿ æÀÿ~
LÿÀÿçÿ$æF, {ÓÜÿç æÀÿ~æ ÀÿæfÓçLÿ A{s æ FÜÿç æÀÿ~æ{Àÿ þ àÿä ÿæÜÿæÜÿ]
AÎæÿÉ Aæß 347
A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ Lÿæþÿæ LÿÀÿç$æF æ ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÀÿç$æF, ÿæÜÿæÀÿ ¯ÿÿÁÿ{Àÿ

Lÿçdç ÿæ Lÿçdç `ÿæÜÿ]$æF, ¯ÿÿöþæÿ ÿæþÓç æÀÿ~æÀÿ àÿä~ {ÿQ#¯ÿæ-
ßßæ Ó´¨§ó µÿßó {ÉæLÿó ¯ÿçÌæÿó þÿ{þ¯ÿ `ÿ æ
ÿ ¯ÿçþëoÿç ëÿ{þöæ õÿç Óæ ¨æ$ö ÿæþÓê ææ35ææ
{Üÿ ¨æ$ö ! ëÿÎ ¯ëÿç ¾ëNÿ þëÿÌ¿ {¾Dô æÀÿ~æ ÿ´æÀÿæ ÿçÿ÷æ, µÿß,
`ÿç;ÿæ, ë&Q F¯ÿó AµÿçþæÿLëÿ þ æÀÿ~ LÿÀÿç ÀÿÜÿç$æF, {ÓÜÿç æÀÿ~æ
ÿæþÓçLÿ A{s æ FÜÿç ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ ÿõÿêß ¨÷É§ {ÜÿDdç ÓëQ æ
ÓëQó ÿ´çÿæÿêó ÿ÷ç¯ÿçó Éõ~ë {þ µÿÀÿÿÌöµÿ æ
Aµÿ¿æÓæÿ÷þ{ÿ ßÿ÷ ëÿQæ;ÿó `ÿ ÿçSbÿÿç ææ36ææ
{Üÿ Afëÿö ! ¯ÿÿöþæÿ ÓëQ þ ÿçÿç ¨÷LÿæÀÿÀÿ {þæ vÿæÀëÿÉë~ æ
{Ó$#Àëÿ {¾Dô ÓëQ{Àÿ ÓæLÿ Aµÿ¿æÓ ÿ´æÀÿæ Àÿþ~ LÿÀÿç$æF, A$öæúÿ `ÿçÿLëÿ
ÓæDôsç BÎ{Àÿ Àÿþ~ LÿÀÿç$æF F¯ÿó ¾çF ëÿQÀÿ A;ÿ LÿÀÿç$æF ÿ$æ-
ßÿÿ{S÷ ¯ÿçÌþç¯ÿ ¨Àÿç~æ{þþõ{ÿæ¨þþú æ
ÿúÿÓëQó Óæÿ´çLÿó {¨÷æNÿþæ¯ëÿç¨÷Óæÿfþú ææ37ææ
D¨{ÀÿæNÿ ÓëQ ÓæÿæÀÿ ¨÷æÀÿ» LÿæÁÿ{Àÿ ¾ÿ¿¨ç ¯ÿçÌëÿàÿ¿ àÿæSç$æF
A$öæúÿ Lÿvÿçÿÿæ {¯ÿæ {ÜÿæB$æF, (¨÷ÜÿâæÿLëÿ ÉíÁÿê D¨{Àÿ `ÿ|ÿæB ÿçAæSàÿæ,
þêÀÿæLëÿ ¯ÿçÌ ¨çB¯ÿæLëÿ þçÁÿçàÿæ, Lÿ¯ÿêÀÿ ÿæÓ LÿÜëÿd;ÿç - ÓëQ#ßæ Ó¯ÿ
ÓóÓæÀÿ {Üÿð QæF IÀúÿ {Óæ{¯ÿ æ ëÿQ#ßæ ÿæÓ Lÿ¯ÿêÀÿ {Üÿð fæ{S
IÀúÿ {Àÿæ{¯ÿ ææ Aÿ ¨÷æÀÿ»{Àÿ ¯ÿçÌ¨Àÿç àÿæSç$æF æ) ¨Àÿ;ëÿ FÜÿæÀÿ
¨Àÿç~æþ Aþõÿëÿàÿ¿ {ÜÿæB$æF æ Aþõÿ ÿÿ´Lëÿ {ÿB$æF æ Aÿ Aæ-
¯ÿçÌßLÿ ¯ëÿçÀÿ ¨÷ÓæÿÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ ÓëQLëÿ Óæÿ´çLÿ LëÿÜÿæ¾æF æ
¯ÿçÌ{ß¢ÿç÷ßÓó{ßæSæúÿßÿÿ{S÷þõ{ÿæ¨þþú æ
¨Àÿç~æ{þ ¯ÿçÌþç¯ÿ ÿúÿÓëQó ÀÿæfÓó Ó½&õÿþú ææ38ææ
{¾Dô ÓëQ ¯ÿçÌß F¯ÿó B¢ÿç÷ßÀÿ Óó{¾æS{Àÿ {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæ
¾ÿ¿¨ç {µÿæS Óþß{Àÿ Aþõÿ ëÿàÿ¿ àÿæSç$æF, ÿ$æ¨ç ¨Àÿç~æþ{Àÿ ¯ÿçÌ
ëÿàÿ¿ {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ LÿÎ ÿæßLÿ {ÜÿæB$æF æ LÿæÀÿ~ FÜÿæ fÿ½
þõëÿ¿Àÿ LÿæÀÿ~ A{s æ FÜÿç ÓëQLëÿ ÀÿæfÓ LëÿÜÿæ¾æBdç æ
ßÿ{S÷ `ÿæ ëÿ¯ÿ{¤ÿ `ÿ ÓëQó {þæÜÿÿþæÿ æ
ÿçÿ÷æÁÿÓ¿¨÷þæ{ÿæúÿ$ó ÿÿæþÓþëÿæÜõÿÿþú ææ39ææ

{¾Dô ÓëQ {µÿæS LÿæÁÿ{Àÿ F¯ÿó ¨Àÿç~æþ{Àÿ þ AææLëÿ {þæÜÿ{Àÿ
¨LÿæB$æF æ ÿçÿ÷æ, ßæÿçÉæ Ó¯ÿöµíÿÿæÿæþú- fSÿÀíÿ¨ê ÿçÉæ{Àÿ A{`ÿÿ
ÀÿQ#$æF æ AæÁÿÓ¿ F¯ÿó ¯ÿ¿$ö{`ÿÎæÀëÿ D {ÜÿD$#¯ÿæ ÓëQLëÿ ÿæþÓ LëÿÜÿæ¾æF æ
¯ÿÿöþæÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Së~þæÿZÿÀÿ ¨Àÿç~æþLëÿ LÿÜëÿd;ÿç, ¾æÜÿæLÿç ÓþÖZÿ
¨d{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$æF æ
ÿ ÿÿÖç ¨õ$#¯ÿ¿æó ¯ÿæ ÿç¯ÿç {ÿ{¯ÿÌë ¯ÿæ ¨ëÿ æ
Óÿ´ó ¨÷Lõÿÿç{fðþëöNÿó ß{ÿµÿç Ó¿æúÿÿ÷çµÿçSöë{~ð ææ40ææ
{Üÿ Afëÿö ! ¨õ$#¯ÿê, Ó´Sö A$¯ÿæ {ÿ¯ÿæÿæþæÿZÿ þ{Àÿ F¨Àÿç
{Lÿò~Óç ¨÷æ~ê ÿæÜÿæô;ÿç, ¾çF Lÿç ¨÷LõÿÿçÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿççÿçSë~Àëÿ ÀÿÜÿçÿ
{ÜÿæBd;ÿç æ A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½ævÿæÀëÿ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç Lÿês ¨¾ö¿;ÿ Ó¸íÿö fSÿ
ä~µÿèëÿÀÿ, fê¯ÿÿ þÀÿ~þöæ As;ÿç æ FÜÿç Óþ{Ö ÿçÿçSë~Àÿ A;ÿSöÿ As;ÿç
A$öæúÿ {ÿ¯ÿÿæ þ ÿççÿçSë~Àÿ ÉçLÿæÀÿ As;ÿç, ÿÉ´Àÿ As;ÿç æ
Fvÿæ{Àÿ ¯ÿæÜÿ¿ {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ `ÿëÿ$ö$Àÿ {ÿBd;ÿç æ Ó©þ,
ÿ¯ÿþ, Ó©ÿÉ, AÎæÿÉ Aæß{Àÿ FÜÿç ÓþÖZÿÀÿ {SæsçF Üÿ] A$ö {¾,
{ÿ¯ÿÿæ ÿçÿçSë~Àÿ A;ÿSöÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ ¾çF FÜÿç {ÿ¯ÿê {ÿ¯ÿÿæþæÿZëÿ
µÿfÿ LÿÀëÿ$æ;ÿç, {Ó ÿÉ´ÀÿþæÿZÿÀÿ Üÿ] ¨ífæ LÿÀÿç$æ;ÿç æ
µÿæ¯ÿSÿÀÿ ÿ´çÿêß Ôÿ¤ÿ{Àÿ þÜÿÌ} ÉëLÿ ÿ$æ ¨ÀÿçäçÿZÿÀÿ ¨÷Óç
AæQ¿æÿ ÀÿÜÿçdç æ {¾Dô$#{Àÿ D¨{ÿÉ {ÿB {Ó LÿÜÿçd;ÿç {¾, Úê ¨ëÀëÿÌ
{¨÷þ ÿçþ{;ÿ ÉZÿÀÿ ¨æ¯ÿöÿçZëÿ, Aæ{ÀÿæS¿ ÿçþ{;ÿ AÉ´çÿêLëÿþæÀÿZëÿ , ¯ÿçfß
ÿçþ{;ÿ B¢ÿ÷Zëÿ, ÿ$æ ÿ ÿçþ{;ÿ Lëÿ{¯ÿÀÿZëÿ ¨ífæ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿç{ß æ FÜÿç¨Àÿç
¯ÿç¯ÿç LÿæþÿæLëÿ LÿÜÿç ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ ÿçöß {ÿBd;ÿç {¾, Ó¸íÿö LÿæþÿæÀÿ
¨íÿ} F¯ÿó {þæä ÿçþ{;ÿ FLÿþæÿ÷ ÿæÀÿæß~Zÿë Üÿ] ¨ífæ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ
ëÿÁÿÓê þíÁÿ Üÿ] Óço{ß, üëÿàÿB üÿàÿC AWæC æ AÖë ! Ó¯ÿö¯ÿ¿æ¨Lÿ
¨÷µëÿZÿë Ó½Àÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ Daÿçÿ æ ¾æÜÿæÀÿ ¨íÿ} ÿçþ{;ÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ ÉÀÿ~, ÿçÍ¨s
µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷É§ F¯ÿó {Ó¯ÿæ FLÿþæÿ÷ D¨æß A{s æ AæÓëÀÿê H {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ
A;ÿLÿÀÿ~Àÿ ëÿBsç ¨÷¯õÿÿç ÀÿÜÿçdç æ {¾Dô$#{Àÿ {ÿð¯ÿê Ó¸ÿ ¨Àÿþ{ÿ¯ÿ
¨ÀÿþææZÿ ÿçSúÿÉöÿ LÿÀÿæB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {ÿð¯ÿê LëÿÜÿæ¾æB$æF- Lÿç;ëÿ
FÜÿæ þ ÿçÿçSë~Àÿ A;ÿSööÿ A{s æ Së~ Éæ;ÿ {Üÿ¯ÿæ ¨{Àÿ FÜÿæÀÿ þ Éæ;ÿ
AÎæÿÉ Aæß 349
{ÜÿæB¾æB$æF æ ÿúÿ¨Êÿæúÿ {ÓÜÿç Aæõÿ© {¾æSêZÿ ÿçþ{;ÿ {Lÿò~Óç

Lÿÿö¯ÿ¿ {ÉÌ ÀÿÜÿçÿ$æF æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {ÜÿDdç ¨í¯ÿöÀëÿ ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$#¯ÿæ
¨÷É§ ¯ÿÿö ¯ÿ¿¯ÿ×æ æ ¯ÿÿö fÿ½ ¨÷æÿ A{s A$¯ÿæ Lÿþöÿ´æÀÿæ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ
A;ÿLÿÀÿ~Àÿ {¾æS¿ÿæÀÿ ÿæþ A{s ? FÜÿæ D¨{Àÿ {ÿQ#¯ÿæ-
¯ÿ÷æÜÿ½~äÿ÷çß¯ÿçÉæó Éíÿ÷æ~æó `ÿ ¨Àÿ;ÿ¨ æ
Lÿþöæ~ç ¨÷¯ÿçµÿNÿæÿç Ó´µÿæ¯ÿ¨÷µÿ{¯ÿðSëö{~ð ææ41ææ
{Üÿ ¨Àÿ;ÿ¨ ! ¯ÿ÷æÜÿ½~, äÿ÷êß, {¯ÿðÉ¿ H Éëÿ÷Zÿ Lÿþö Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D
Së~ ÿ´æÀÿæ ¯ÿçµÿNÿ LÿÀÿæ¾æBdç æ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ Óæÿ´çLÿ Së~ ¾ÿç {Üÿ¯ÿ {ÿ{¯ÿ
Aæ¨~Zÿ vÿæ{Àÿ ÿçþöÁÿÿæ ÿçÊÿçÿ Àíÿ{¨ ÀÿÜÿç¯ÿ æ æÿ H Óþæ#Àÿ äþÿæ
ÀÿÜÿç¯ÿ æ ¾ÿç ÿæþÓçLÿ Së~ ÀÿÜÿç¯ÿ {ÿ{¯ÿ ÿçÿ÷æ, ¨÷þæÿ ÀÿÜÿç¯ÿ æ {ÓÜÿç
ÖÀÿÿAëÿÓæ{Àÿ Aæ¨~Zÿ ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç¨Àÿç Üÿ] Lÿþö {Üÿ¯ÿ æ {¾Dô Së~ Lÿæ¾ö¿Àÿÿ
{Üÿ¯ÿ, {ÓÜÿç Së~æëÿÓæ{Àÿ Üÿ] Aæ¨~ZÿÀÿ ¯ÿÿö ÿçöæÀÿçÿ {Üÿ¯ÿ æ ÿæÜÿæ Üÿ] Aæ¨~Zÿ
Ó´Àíÿ¨ {Üÿ¯ÿ æ FÜÿç¨Àÿç Aö Óæÿ´çLÿ F¯ÿó Aö ÀÿæfÓçLÿ ÿ´æÀÿæ {SæsçF
õÿÿêß ¯ÿSö D {ÜÿæB$æF F¯ÿó Aö þæÿ÷æÀëÿ Lÿþ ÀÿÜÿç{àÿ ÿæþÓçLÿ ÿ$æ
ÀÿæfÓçLÿ Së~ ¯ÿç{ÉÌ µÿæ¯ÿ{Àÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ ÿ´çÿêß ¯ÿSö {¯ÿðÉ¿ {É÷~êÀÿ
{ÜÿæB$æF æ
FÜÿç ¨÷É§Lëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ Fvÿæ{Àÿ `ÿëÿ$ö$Àÿ {ÿBd;ÿç æ
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ FÜÿç `ÿæÀÿç¯ÿÿö þ{Àÿ {SæsçF äÿ÷êßÀÿ ÿæþ {ÿ{àÿ
{¾, äÿ÷êß ÿçþ{;ÿ ¾ëvÿæÀëÿ {É÷ßÔÿÀÿ {Lÿò~Óç þæSö ÿ$æF æ õÿÿêß
Aæß{Àÿ {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, ëÿ¯ÿöÁÿ Së~¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ ÿçþ{;ÿ þ ÿæÜÿæZÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ
D Së~ AëÿÓæ{Àÿ þö{Àÿ ¨÷¯ÿõÿ {Üÿ¯ÿæ, {Ó$#{Àÿ þõëÿ¿ ¯ÿÀÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ
þ Lÿàÿ¿æ~ LÿæÀÿLÿ A{s æ Lÿç;ëÿ Aÿ¿Àÿ ÿLÿàÿ LÿÀÿç¯ÿæ µÿßæ¯ÿÜÿ A{s æ
`ÿëÿ$ö Aæß{Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, `ÿæÀÿç¯ÿÿöÀÿ ÓõÎç þëô LÿÀÿçdç æ {ÿ{¯ÿ Lÿ'~
þëÿÌ¿Zëÿ `ÿæ{Àÿæsç fæÿç{Àÿ ¯ÿæ+ç{àÿ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜëÿd;ÿç, ÿæÜÿ] ! Së~ Lÿþö
¯ÿçµÿæSÉ- Së~Àÿ {¾æS¿ÿæëÿÓæ{Àÿ LÿþöLëÿ `ÿæ{Àÿæsç {Óæ¨æÿ{Àÿ ¯ÿ+ÿ
LÿÀÿæSàÿæ æ Fvÿæ{Àÿ Së~ FLÿ þæ¨ÿ A{s æ FÜÿæÿ´æÀÿæ þæ¨ç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ
äþÿæLëÿ `ÿæ{Àÿæsç µÿæS{Àÿ ¯ÿ+ÿ Lÿ{àÿ æ É÷êLõÿÐZÿ É±ÿ{Àÿ Lÿþö {SæsçF
A¯ÿ¿Nÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ¨÷æ©çÀÿ Lÿ÷çßæþæÿ÷ æ CÉ´Àÿ ¨÷æ©çÀÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] AæÀÿæÿæ
A{s æ ¾æÜÿæÀÿ ¨÷æÀÿ»ç FLÿþæÿ÷ BÎZÿ ¨÷ÿç É÷æÀëÿ D© {ÜÿæB$æF æ
AæÀÿæÿæ `ÿç;ÿÿÀÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌ A{s, ¾æÜÿæLëÿ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç AæÓçd;ÿç æ FÜÿç
¾jæ$ö LÿþöLëÿ `ÿæ{Àÿæsç µÿæS{Àÿ ¯ÿçµÿNÿ Lÿ{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ Lÿç¨Àÿç ¯ëÿlç¯ÿæ {¾,
Aæ»¨æQ{Àÿ {LÿDô Së~ ÀÿÜÿçdç F¯ÿó Aæ{» {LÿDô {É÷~êÀÿ As;ÿç ? FÜÿæ
D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç-
É{þæ ÿþÖ¨ {Éò`ÿó äæ;ÿçÀÿæfö¯ÿ{þ¯ÿ `ÿ æ
jæÿó ¯ÿçjæÿþæÖçLÿ¿ó ¯ÿ÷Üÿ½Lÿþö Ó´µÿæ¯ÿfþú ææ42ææ
þÿÀÿ Éþÿ, B¢ÿç÷ß ÿþÿ, ¨íÿö ¨¯ÿçÿ÷ÿæ, þÿ, ¯ÿæ~ê H LÿþöLëÿ
BÎZÿ AëÿÀíÿ¨ ÿ¨æB¯ÿæ, äþæµÿæ¯ÿ, þÿ, B¢ÿç÷ß H ÉÀÿêÀÿ ÿ´æÀÿæ Ó¯ÿö$æ
ÓÀÿÁÿÿæ, AæÖçLÿ ¯ëÿç A$öæúÿ {SæsçF BÎZÿ D¨{Àÿ Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ{Àÿ ×çÀÿÿæ,
jæÿ A$öæúÿ ¨ÀÿþææZÿ fæÿLÿæÀÿêÀÿ ÓoæÀÿ, ¯ÿçjæÿ A$öæúÿ ¨ÀÿþææZÿ vÿæÀëÿ
¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ ÿç{öÉÀÿ fæSõÿç F¯ÿó {ÓÜÿç AëÿÓæ{Àÿ `ÿæàÿç¯ÿæÀÿ äþÿæ,
FÜÿç ÓþÖ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D {ÜÿD$#¯ÿæ ¯ÿ÷æÜÿ½~Àÿ Lÿþö A{s æ A$öæúÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ FÜÿç {¾æS¿ÿæþæÿ {ÿQæ{ÿ¯ÿ, Lÿþö æÀÿæ¯ÿæÜÿê µÿæ¯ÿ{Àÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ
¨Àÿç~ÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {Ó ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êÀÿ Lÿÿöæ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
{Éòßö¿ó {ÿ{fæ õÿçÿöä¿ó ßë{ `ÿæ¨¿¨Áÿæßÿþú æ
ÿæÿþêÉ´Àÿµÿæ¯ÿÊÿ äæÿ÷ó Lÿþö Ó´µÿæ¯ÿfþú ææ43ææ
ÉíÀÿ ¯ÿêÀÿÿæ, CÉ´Àÿêß {ÿf ¨÷æ©ç, {ð¾ö¿, `ÿç;ÿÿ ¨${Àÿ ÿäÿæ
A$öæúÿ LÿþöÓë{LÿòÉÁÿþú- Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ ÿäÿæ, ¨÷LõÿÿçÀÿ ÓóWÌöÀëÿ ¨{dB
ÿ¾ç¯ÿæ, ÿæÿ A$öæúÿ Ó¯ÿöÓ´ Óþ¨ö~, Ó¸íÿöµÿæ¯ÿÿæ D¨{Àÿ Ó´æþêµÿæ¯ÿ A$öæúÿ
CÉ´Àÿµÿæ¯ÿ, FÜÿç ÓþÖ äÿ÷êßþæÿZÿ Ó´µÿæ¯ÿfþú- Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ
Lÿþö A{s æ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ FÜÿç {¾æS¿ÿæþæÿ ¾ÿç {ÿQæ{ÿD$#¯ÿ, {ÿ{¯ÿ {ÓÜÿç
Lÿÿöæ äÿ÷êß {É÷~êÀÿ As;ÿç ¯ÿÿöþæÿ ¨÷Öëÿ {¯ÿðÉ¿ ÿ$æ Éëÿ÷Àÿ Ó´Àíÿ¨-
LõÿÌç{SòÀÿä¿¯ÿæ~çf¿ó {¯ÿðÉ¿Lÿþö Ó´µÿæ¯ÿfþú æ
¨Àÿç`ÿßö¿æLÿó Lÿþö Éíÿ÷Ó¿æ¨ç Ó´µÿæ¯ÿfþú ææ44ææ
LõÿÌç, {SæÀÿäæ F¯ÿó ¯ÿ¿¯ÿÓæß {¯ÿðÉ¿þæÿZÿ Ó´µÿæ¯ÿfÿ¿ Lÿþö A{s æ
{Sæ¨æÁÿÿ Üÿ] LÿæÜÿ]Lÿç ? Lÿ'~ þBôÌçZëÿ þæÀÿç{ÿ¯ÿæ ? Lÿ'~ {dÁÿç ÀÿQ#¯ÿæ
ÿæÜÿ] ? F¨Àÿç Lÿçdç ÿë{Üÿô æ ¨í¯ÿöLÿæÁÿêÿ {¯ÿðÿçLÿ ¯ÿæYÿþß{Àÿ "{Sæ' É±ÿ
A;ÿLÿÀÿ~ F¯ÿó B¢ÿç÷ß ÿçþ{;ÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ $#àÿæ æ {Sæ-ÀÿäæÀÿ A$ö {ÜÿDdç
B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Àÿäæ æ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿, Éþ H ÿþ ÿ´æÀÿæ B¢ÿç÷ßþæ{ÿ ÓëÀÿäçÿ
AÎæÿÉ Aæß 351
{ÜÿæB$æ;ÿç F¯ÿó Lÿæþ, {Lÿ÷æ, {àÿæµÿ, {þæÜÿ ÿ´æÀÿæ FÜÿç B¢ÿç÷ßþæ{ÿ ¯ÿçµÿNÿ
{ÜÿæB äê~ {ÜÿæB¾æ;ÿç æ AæçLÿ Ó¸ÿç Üÿ] ×çÀÿ Ó¸ÿç A{s æ FÜÿæÜÿ] ¯ÿÖëÿ
ÿçfÀÿ ÿ A{s æ ¾æÜÿæLÿç ${Àÿ ¨÷æ© {Üÿàÿæ ¨{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ Óæ$#{Àÿ Üÿ]
ÀÿÜÿç$æF æ ¨LõÿÿçÀÿ ÿ´£ÿþæÿZÿ þÀëÿ {ÓþæÿZÿë #{Àÿ #{Àÿ ÓóS÷Üÿ LÿÀÿç¯ÿæ
Üÿ] ¯ÿ¿¯ÿÓæß A{s æ ¯ÿçÿ¿æÿó Ó¯ÿöÿ ¨÷æÿó- FÜÿæ Aföÿ LÿÀÿç¯ÿæ
Üÿ] ¯ÿæ~çf¿ A{s æ `ÿæÌ A$öæúÿ ÉÀÿêÀÿ Üÿ] FLÿ {äÿ÷ æ FÜÿæÀÿ A;ÿÀÿæÁÿ{Àÿ
¯ëÿ~ç$#¯ÿæ ¯ÿêf ÓóÔÿæÀÿ Àíÿ¨{Àÿ µÿàÿ-þ¢ÿLëÿ fÿ½ {ÿB$æF æ {Üÿ Afëöÿ !
FÜÿç ÿçÍæþ Lÿþö{Àÿ ¯ÿêf A$öæúÿ AæÀÿ»Àÿ ¯ÿçÿæÉ {ÜÿæBÿ$æF æ ¨Àÿþÿÿ´
`ÿç;ÿÿÀÿ {¾Dô ¯ÿêf FÜÿç {äÿ÷{Àÿ ¨Ýç$æF, ÿæÜÿæLëÿ ÓëÀÿäçÿ ÀÿQ#, {Ó$#{Àÿ
AæÓë$#¯ÿæ ¯ÿçfæÿêß ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZÿ ÿçÀÿæLÿÀÿ~ LÿÀÿç `ÿæàÿç¯ÿæ Üÿ] LõÿÌç A{s æ
ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç fþç`ÿæÌ æ
LõÿÌç ÿçÀÿæ¯ÿÜÿ] `ÿëÿÀÿ LÿçÓæÿæ æ
fþç ¯ÿë ÿfÜÿ] {þæÜÿþÿ þæÿæ ææ (Àÿ.þæ.4-14-8)
FÜÿç¨Àÿ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÓëÀÿäæ ÿ$æ ¨÷LÿõÿçÀÿ ÿ´£ÿÀëÿ AæçLÿ Ó¸ÿç ÓóS÷Üÿ
LÿÀÿç¯ÿæ, F¯ÿó FÜÿç {äÿ÷{Àÿ ¨Àÿþÿÿ´ `ÿç;ÿÿÀÿ Óºöÿ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] {¯ÿðÉ¿
{É÷~êÀÿ Lÿþö A{s æ
É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ ¾jÉçÎæÉçÿ- ¨íÿ}LÿæÁÿ{Àÿ ¾j ¾æÜÿæ
{ÿB$æF, ÿæÜÿæ {ÜÿDdç ¨ÀÿæÀÿ ¯ÿ÷Üÿ½ æ ÿæÜÿæLëÿ ¨æÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ Ó¡ÿfÿ
Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾æB$æ;ÿç F¯ÿó FÜÿæÀÿ #{Àÿ #{Àÿ `ÿç;ÿÿ Lÿ÷çßæ
ÿ´æÀÿæ ¯ÿêfæ{Àÿæ¨~ {ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæÀÿ ÓëÀÿäæ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] LõÿÌç A{s æ
{¯ÿðÿçLÿ ÉæÚ{Àÿ AÀÿ A$ö {ÜÿDdç ¨Àÿþææ æ {ÓÜÿç ¨Àÿþææ Üÿ] FLÿþæÿ÷
"AÉÿ' A$öæúÿ A æ `ÿç;ÿÿÀÿ ¨ëÿöLÿæÁÿ{Àÿ FÜÿç Aææ ¨íÿöÿ õÿ©
{ÜÿæB¾æB$æF æ ¨ëÿ {Lÿ{¯ÿ Aõÿ© {ÜÿæB ÀÿÜÿçÿ$æF æ Aæ¯ÿæSþÿLëÿ
¨ëÿ AæÓçÿ$æF æ FÜÿç AÀÿ ¯ÿêfLëÿ fþæLÿÀÿç AæSLëÿ ¯ÿ|ÿç¯ÿæ Üÿ] LõÿÌç
A{s æ
ÿçfvÿæÀëÿ Dÿ A¯ÿ×æ F¯ÿó SëÀëÿfÿZÿ {Ó¯ÿæ LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] Éëÿ÷Àÿ
Ó´µÿæ¯ÿfÿ¿ Lÿþö A{s æ Éíÿ÷Àÿ A$ö ÿêaÿ ëÿÜÿô A¨çëÿ AÅÿj A{s æ ÿçþ§
{É÷~êÀÿ ÓæLÿ Üÿ] Éëÿ÷ A{s æ ¨÷{¯ÿÉçLÿæ {É÷~êÀÿ {ÓÜÿç ÓæLÿ ¨Àÿç`ÿ¾ö¿æ
A$öæúÿ {Ó¯ÿæ ÿ´æÀÿæ Üÿ] ÿæÜÿæÀÿ Óæÿæ ¨÷æÀÿ» LÿÀÿç$æF æ #{Àÿ #{Àÿ {Ó¯ÿæ
ÿ´æÀÿæ ÿæÜÿæÀÿ Üõÿÿß{Àÿ {ÓÜÿç ÓóÔÿæÀÿÀÿ Óõfÿ ÜëÿF F¯ÿó Lÿ÷þÉ Óæÿ
LÿÀÿçLÿÀÿç {Ó {¯ÿðÉ¿, äÿ÷êß F¯ÿó ¯ÿ÷æÜÿ½~ ¨¾ö¿;ÿ íÿÀÿÿß LÿÀÿç ¯ÿÿöþæÿZëÿ
þ ¨æÀÿLÿÀÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ¨æB¾æF æ Ó´µÿæ¯ÿ ¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ A{s æ Ó´µÿæ¯ÿ
¨Àÿç¯ÿÿöÿ ÓÜÿçÿ ¯ÿÿö þ ¨Àÿç¯ÿÿöÿ {ÜÿæB¾æF æ ¯ÿÖëÿ FÜÿç ¯ÿÿö Aÿç
Dÿþ, Dÿþ, þþ F¯ÿó ÿçLõÿÎ F¨Àÿç `ÿæ{Àÿæsç A¯ÿ×æ ÀÿÜÿçdç æ ÿçöæÀÿçÿ
Lÿþö ¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {ÜÿD$#¯ÿæ ÓæLÿZÿ Daÿÿêaÿ `ÿæ{Àÿæsç {Óæ¨æÿ
A{s æ LÿæÀÿ~ Lÿþö {SæsçF Üÿ] A{s æ ÿæÜÿæ {ÜÿDdç ÿçßÿ Lÿþö æ É÷êLõÿÐ
LÿÜëÿd;ÿç {¾, ¨ÀÿþÓçç ¨÷æ©ç ÿçþ{;ÿ FÜÿæ Üÿ] {SæsçF ÀÿæÖæ, Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ
{¾¨Àÿç {¾æS¿ÿæþæÿ ÀÿÜÿçdç æ {ÓvÿæÀëÿ Üÿ] Lÿþö ¨÷æÀÿ» LÿÀÿæ¾æD æ FÜÿæLëÿ
¨ëÿ {ÿQ#¯ÿæ æ
{Ó´ {Ó´ Lÿþö~¿µÿçÀÿÿ ÓóÓççó àÿµÿ{ÿ ÿÀÿ æ
Ó´LÿþöÿçÀÿÿ Óççó ßæ ¯ÿç¢ÿÿç ÿbõÿ~ë ææ45ææ
ÿçfÿçfÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ {¾æS¿ÿæëÿÓæ{Àÿ Lÿþö{Àÿ
àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ þëÿÌ¿ ÓóÓççþú- µÿS¯ÿúÿ ¨÷æ©çÀíÿ¨ê ¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF æ ¨í¯ÿöÀëÿ þ LÿÜÿçAæÓëd;ÿç {¾, FÜÿç LÿþöLëÿ Aëÿ¨æÁÿÿ LÿÀÿç ëÿ{þ
¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ {LÿDô Lÿþö LÿÀÿç ? {Üÿ Afëÿö ! ëÿ{þ ÉæÚ¯ÿç#{Àÿ
ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö, ¾jæ$ö Lÿþö LÿÀÿ æ ¯ÿÿöþæÿ Ó´Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ äþÿæ AëÿÓæ{Àÿ
Lÿþö{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ þëÿÌ¿ ¨ÀÿþÓççLëÿ Lÿç¨Àÿç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF ? {ÓÜÿç
¯ÿç#Lëÿ ëÿ{þ ÿ{ÿB {þæ vÿæÀëÿ Éë~ æ
ßÿ ¨÷¯õÿÿçµíÿöÿæÿæó {ßÿ Ó¯ÿöþçÿó ÿÿþú æ
Ó´Lÿþö~æ ÿþµÿ¿aÿö¿ Óççó ¯ÿç¢ÿÿç þæÿ¯ÿ ææ46ææ
{¾Dô ¨ÀÿþææZÿ vÿæÀëÿ Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êZÿ D {ÜÿæBdç, {¾Dô$#{Àÿ
FÜÿç Ó¸íÿö fSÿ ¯ÿ¿æ©, {ÓÜÿç ¨Àÿ{þÉ´ÀÿZëÿ Ó´Lÿþö~æ- ÿçfÀÿ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ
D {ÜÿæB$#¯ÿæ Lÿþö ÿ´æÀÿæ Aaÿöÿæ LÿÀÿç þæÿ¯ÿ ¨ÀÿþÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
Aÿ ¨ÀÿþææZÿ µÿæ¯ÿÿæ F¯ÿó ¨ÀÿþææZÿ Üÿ] Ó¯ÿöæèÿêÿ Aaÿöÿæ F¯ÿó Lÿ÷þÉ
`ÿæàÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ A{s æ {¾¨Àÿç ¨÷$þ {É÷~êÀÿ ÓæLÿ ¾ÿç Üÿvÿ ¨í¯ÿöLÿ
10þ Lÿäæ{Àÿ ¾æB ¯ÿÓç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ ¨÷$þ LÿäæÀÿ ¨ævÿ ÿ ¨æB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ]
F¯ÿó 10þ LÿäæÀÿ ¨ævÿ þ ¯ëÿlç¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] æ Dµÿß ¯ÿçÿ¿æÀëÿ ¯ÿo#ÿ Üÿ]
ÀÿÜÿç¯ÿ æ Aÿ FÜÿç Lÿþö¨${Àÿ ÿçfÀÿ äþÿæëÿÓæ{Àÿ Lÿ÷þ¯ÿ `ÿæàÿç¯ÿæÀÿ ¯ÿçæÿ
AÎæÿÉ Aæß 353
ÀÿÜÿçdç, {¾¨Àÿç 18/6{Àÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ëÿ {fæÀúÿ {ÿB LÿÜëÿd;ÿç
{¾, Aæ¨~ AÅÿj {Üÿ{àÿ þ, {ÓvÿæÀëÿ Üÿ] ¨÷æÀÿ» LÿÀÿ;ëÿ æ {ÓÜÿç ¯ÿç# {ÜÿDdç
¨ÀÿþææZÿ ¨÷ÿç Óþ¨ö~ æ
{É÷ßæúÿ Ó´{þöæ ¯ÿçSë~ ¨Àÿþöæúÿ Ó´ëÿÏçÿæúÿ æ
Ó´µÿæ¯ÿÿçßÿó Lÿþö Lëÿ¯ÿöæ{¨§æÿç Lÿçàúÿ¯ÿçÌþú ææ47ææ
Dÿþ Àíÿ{¨ AëÿÏçÿ Aÿ¿þæÿZÿ þövÿæÀëÿ Së~ ÀÿÜÿçÿ Ó´þö ¨Àÿþ
Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿê {ÜÿæB$æF æ Ó´µÿæ¯ÿ ÿçßÿþú- Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ ÿçöæÀÿçÿ LÿÀÿæ¾æB
$#¯ÿæ Lÿþö LÿÀëÿ$#¯ÿæ þëÿÌ¿ ¨æ¨ A$öæúÿ Aæ¯ÿæSþÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBÿ$æF æ
¨÷æß ÓæLÿZëÿ Daÿæsÿ {ÜÿæB$æF {¾, Aæ{»þæ{ÿ F¨Àÿç {Ó¯ÿæ Üÿ]
LÿÀëÿ$#¯ÿæ A$¯ÿæ æÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¾ç¯ÿæ ? LÿæÀÿ~ {Óþæ{ÿ æÿ{Àÿ þS§
ÀÿÜëÿd;ÿç æ µÿàÿSë~ {¾æSëô {ÓþæÿZÿÀÿ Ó¼æÿ ÀÿÜÿçdç æ FÜÿç¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿLÿÀÿç
{Ó¯ÿæLëÿ ÿ¿æSLÿÀÿç, ëÿÀÿ;ÿ ÿLÿàÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç æ É÷êLõÿÐZÿ AëÿÓæ{Àÿ
ÿLÿàÿ A$¯ÿæ BÌöæ ÿ´æÀÿæ Lÿçdç þ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ ÿçfÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ H
äþÿæ AëÿÓæ{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç Üÿ] ¨ÀÿÓçç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç
ëÿÜÿô æ
ÓÜÿfó Lÿþö {Lÿò{;ÿß Ó{ÿæÌþ¨ç ÿ ÿ¿{fúÿ æ
Ó¯ÿöæÀÿ»æ Üÿç {ÿæ{Ì~ í{þÿæS§çÀÿç¯ÿæ¯õÿÿæ ææ48ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! {ÿæÌ¾ëNÿ (AÅÿj A¯ÿ×æ¾ëNÿ ¾ÿç {ÜÿæB$#{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ
Óç {ÜÿDdç {¾, ¯ÿÿöþæÿ {ÿæÌÀÿ ¯ÿæÜëÿàÿ¿ ÀÿÜÿçdç æ) ¨ëÀëÿÌ ÓÜÿfó
Lÿþö- Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D ÓÜÿf LÿþöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ LÿæÀÿ~ íAæô
ÿ´æÀÿæ AS§ç Aæ¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæ ÓõÿÉ ¨÷{ÿ¿Lÿ Lÿþö Lÿçdç ÿæ Lÿçdç {ÿæÌÿ´æÀÿæ Aæ¯õÿÿ
{ÜÿæB$æF æ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~ê {Üÿ{àÿ þ Lÿþö ÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç$æF æ {¾Dô
¨¾ö¿;ÿ ×çÿç ¨÷æ© {ÜÿæBÿæÜÿ] æ {Ó ¨¾ö¿;ÿ {ÿæÌ ¯ÿçÿ¿þæÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿ æ
¨÷LõÿÿçÀÿ Aæ¯ÿÀÿ~ ¯ÿçÿ¿þæÿ ÀÿÜÿç$#¯ÿ æ {ÿæÌÀÿ A;ÿ {Óvÿæ{Àÿ {Üÿ¯ÿ,
{¾Dôvÿæ{Àÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êÀÿ Lÿþö þ ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ ÓÜÿçÿ ¯ÿçàÿß {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ
{ÓÜÿç ¨÷æ©ç ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~ Lÿ'~ ? {¾Dôvÿæ{Àÿ LÿþöÀÿ ¨÷{ßæfÿ
ÀÿÜÿçÿ$æF æ
AÓNÿ¯ëÿç Ó¯ÿöÿ÷ fçÿææ ¯ÿçSÿØõÜÿ æ
{ÿðÍþö¿Óççó ¨Àÿþæó Óóÿ¿æ{Óÿæ#Sbÿÿç ææ49ææ
Ó¯ÿöÿ÷ AæÓNÿç ÀÿÜÿçÿ ¯ëÿç¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ, ØõÜÿæ ÀÿÜÿçÿ, ¯ÿç{fÿæ A;ÿLÿÀÿ~

¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ, Óó¿æÓçÿæþú- Ó¯ÿöÓ´Àÿ ÿ¿æÓ LÿÀÿç¯ÿæ A¯ÿ×æ{Àÿ ¨Àÿþ {ÿðÍþö¿
ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ Fvÿæ{Àÿ Ó¿æÓ F¯ÿó ¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ Óçç ¨ÀÿØÀÿ
¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê A{s æ ÓæóQ¿ {¾æSê {¾Dôvÿç ¨Üÿo#$æ;ÿç, {ÓvÿæLëÿ ÿçÍæþ Lÿþö
{¾æSê þ ¨Üÿo#$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ Dµÿß þæSöêZÿ ÿçþ{;ÿ D¨àÿ²# Óþæÿ
A{s æ ¯ÿÿöþæÿ ¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ ÓççLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Lÿç¨Àÿç ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç$æ;ÿç, ÿæÜÿæÀÿ Óó{ä¨{Àÿ `ÿçÿ÷~ LÿÀëÿd;ÿç-
Óççó ¨÷æ{©æ ß$æ¯ÿ÷Üÿ½ ÿ$æ{¨§æÿç ÿç{¯ÿæ {þ æ
Óþæ{Ó{ÿð¯ÿ {Lÿò{;ÿß ÿçÏæ jæÿÓ¿ ßæ ¨Àÿæ ææ50ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! ¾æÜÿæ jæÿÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ A{s, {ÓÜÿç ¨ÀÿþÓççLëÿ
¨÷æ© LÿÀÿç$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ {¾¨Àÿç ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, {ÓÜÿç ¯ÿç#Lëÿ ëÿ{þ
{þævÿæÀëÿ Óó{ä¨{Àÿ Éë~ æ ¨Àÿ¯ÿÿ} {ÉâæLÿ{Àÿ {ÓÜÿç ¯ÿç#Lëÿ ¨÷ÿç¨æÿçÿ LÿÀëÿd;ÿç æ
¯ëÿ¿æ ¯ÿçÉëßæ ßë{Nÿæ õÿ¿ææÿó ÿçßþ¿ `ÿ æ
É±ÿæÿêúÿ ¯ÿçÌßæóÖ¿Nÿ´æ ÀÿæS{ÿ´{Ìò ¯ëÿ¿ÿÓ¿ `ÿ ææ51æ
¯ÿç¯ÿçNÿ{Ó¯ÿê àÿW´æÉê ßÿ¯ÿæMæßþæÿÓ æ
¿æÿ{ßæS¨{Àÿæ ÿçÿ¿ó {¯ÿðÀÿæS¿ó Óþë¨æÉ÷çÿ ææ52ææ
{Üÿ Afëÿö ! ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ{¨ Éë ¯ëÿç¾ëNÿ, FLÿæ;ÿ F¯ÿó ¨¯ÿçÿ÷ {ÿÉÀÿ
{Ó¯ÿÿ LÿÀÿë$#¯ÿæ, Óæÿæ{Àÿ {¾ÿçLÿç ÓÜÿæßLÿ {ÓÿçLÿç Üÿ] AæÜÿæÀÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ
¯ÿ¿Nÿç, þÿ, ¯ÿæ~ê H ÉÀÿêÀÿLëÿ fç~ç$#¯ÿæ, õÿ|ÿ {¯ÿðÀÿæS¿Lëÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ ¨÷æ©
{ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ, ÿçÀÿ;ÿÀÿ æÿ {¾æS{Àÿ ¨Àÿæß~ F¯ÿó F¨Àÿç æÀÿ~æ¾ëNÿ
A$öæúÿ FÜÿç ÓþÖLëÿ æÀÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿ$æ A;ÿLÿÀÿ~Lëÿ ¯ÿÉ{Àÿ LÿÀÿç, É±ÿ,
ØÉöæÿç ¯ÿçÌßLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç, ÀÿæS {ÿ´ÌLëÿ ÿÎ LÿÀÿç ÿ$æ -
AÜÿZÿæÀÿó ¯ÿÁÿó ÿ¨öó Lÿæþó {Lÿ÷æó ¨ÀÿçS÷Üÿþú æ
¯ÿçþë`ÿ¿ ÿçþöþ Éæ{;ÿæ ¯ÿ÷Üÿ½µíÿßæß LÿÅÿ{ÿ ææ53ææ
AÜÿóLÿæÀÿ, ¯ÿÁÿ, Wþ, Lÿæþ, {Lÿ÷æ ¯ÿæÜÿ¿ ¯ÿÖë F¯ÿó Aæ;ÿÀÿçLÿ `ÿç;ÿÿLëÿ
ÿ¿æS LÿÀÿç, þþÿæ ÀÿÜÿçÿ, Éæ;ÿ A;ÿLÿÀÿ~ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ
GLÿ¿µÿæ¯ÿ {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¾æS¿ {ÜÿæB$æF æ
¯ÿ÷Üÿ½µíÿÿ ¨÷Óææ ÿ {Éæ`ÿÿç ÿ LÿæYúÿäÿç æ
Óþ Ó{¯ÿÌë µíÿ{ÿÌë þúÿµÿNÿçó àÿµÿ{ÿ ¨Àÿæþú ææ54ææ
AÎæÿÉ Aæß 355
¯ÿ÷Üÿ½ ÓÜÿçÿ GLÿ¿ {Üÿ¯ÿæ {¾æS¿ÿæ ¾ëNÿ, {ÓÜÿç ¨÷Ó `ÿçÿ ¨ëÀëÿÌ
ÿæ {Lÿò~Óç ¯ÿÖë ÿçþ{;ÿ {ÉæLÿ LÿÀÿç$æF, ÿæ LÿæÜÿæÀÿ AæLÿæóäæ Üÿ] LÿÀÿç$æF æ
Ó¸íÿö µíÿÿ{Àÿ Óþµÿæ¯ÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ µÿNÿçÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ{Àÿ ×çÿ
ÀÿÜÿç$æF æ µÿNÿç ÿçfÀÿ ¨Àÿç~æþ {ÿ¯ÿæ ×çÿç{Àÿ ÀÿÜÿç$æF, ¾æÜÿæLÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ
µÿNÿ¿æ þæþµÿçfæÿæÿç ßæ¯ÿæÿ¿ÊÿæÓ½ç ÿÿ´ÿ æ
ÿ{ÿæ þæó ÿÿ´{ÿæ jæÿ´æ ¯ÿçÉ{ÿ ÿÿÿ;ÿÀÿþú ææ55ææ
¨ÀÿæµÿNÿç ÿ´æÀÿæ {Ó {þæ{ÿ ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ Óþ¿Lúÿ Àíÿ{¨ fæ~ç$æF,
{ÓÜÿç ÿÿ´ Lÿ'~ ? þëô ¾çF F¯ÿó {¾¨Àÿç ¨÷µÿæ¯ÿ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF, AfÀÿ, AþÀÿ,
ÉæÉ´ ÿ, {¾Dô A{àÿòLÿç L ÿ Së ~ þö { Àÿ ¯ÿç µ í ÿ Ìç ÿ A{s, ÿæÜÿæLë ÿ fæ~ç
F¯ÿó {þæ{ÿ ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ fæ~ç ÿúÿLÿæÁÿ Üÿ] {þæ µÿçÿ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç$æF æ
¨÷æ©çLÿæÁÿ{Àÿ ÿ µÿS¯ÿæÿ {ÿQæ {ÿB$æ;ÿç F¯ÿó ¨÷æ©çÀÿ vÿçLúÿ ¨{Àÿ ÿúÿä~
{Ó ÿçfÀÿ Üÿ] Aææ Ó´Àíÿ¨Lëÿ {ÓÜÿ] CÉ´Àÿêß Së~þö{Àÿ ¯ÿçµíÿÌçÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ
{ÿQ#$æF {¾, Aæ Üÿ] AfÀÿ, AþÀÿ, ÉæÉ´ÿ, A¯ÿ¿Nÿ F¯ÿó Óÿæÿÿ
A{s æ
ÿ´çÿêß Aæß{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, Aæ Üÿ] Óÿ¿,
Óÿæÿÿ, A¯ÿ¿Nÿ F¯ÿó AþõÿÓ´Àíÿ¨ A{s Lÿç;ëÿ FÜÿç ¯ÿçµíÿÿç¾ëNÿ AææLëÿ
{Lÿ¯ÿÁÿ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ Üÿ] {ÿQ#d;ÿç æ ¯ÿÿöþæÿ {Óvÿæ{Àÿ ¨÷É§ Ó´µÿæ¯ÿçLÿ $#àÿæ
{¾, ¯ÿÖëÿ ÿÿ´ÿêÉöêÿæ Lÿ'~ ? ¯ÿÜëÿ {àÿæLÿ ¨æo ÿÿ´, ¨`ÿçÉ ÿÿ´Àÿ {¯ÿòçLÿ
S~ÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç Lÿç;ëÿ É÷êLõÿÐ Fvÿæ{Àÿ AÎæÿÉ Aæß{Àÿ ÿçÿöß {ÿ{àÿ
{¾, ¨Àÿþÿÿ´ {ÜÿDdç ¨Àÿþææ æ ¾çF ÿæÜÿæLëÿ fæ~ç$æF, {Ó Üÿôç ÿÿ´ÿÉöê
A{s æ ¯ÿÿöþæÿ ¾ÿç Aæ¨~Zëÿ ¨Àÿþææ ¨Àÿþÿÿ´Àÿ Bdæ ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ
µÿfÿ, `ÿç;ÿÿÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
Fvÿæ{Àÿ 39 Àëÿ 55 {ÉâæLÿ þ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ØÎ
LÿÜÿç{àÿ {¾, Ó¿æÓ þæSö{Àÿ þ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Üÿ] ¨Ýç$æF æ {Ó LÿÜÿç{àÿ
{¾, Ó¿æÓÿ´æÀÿæ A$öæúÿ jæÿ {¾æSÿ´æÀÿæ, Lÿþö LÿÀÿçLÿÀÿç Bdæ ÀÿÜÿçÿ, AæÓNÿç
ÀÿÜÿçÿ, ÿ$æ fç~ç ¾æB$#¯ÿæ Éë A;ÿLÿÀÿ~ ¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ {¾Dô ¨Àÿç {ÿðÍþö¿Àÿ
¨Àÿþ ÓççLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF, ÿæÜÿæLëÿ Óó{ä¨{Àÿ LÿÜÿç¯ÿç æ AÜÿóLÿæÀÿ, ¯ÿÁÿ,
ÿ¨ö, Lÿæþ,{Lÿ÷æ, þÿ, {þæÜÿ Bÿ¿æÿç ¨÷Lõÿÿç{Àÿ µÿ÷þçÿ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ¯ÿçLÿæÀÿ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Ó¯ÿö$æ Éæ;ÿ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç F¯ÿó ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿, Éþ, ÿþ

FLÿæ;ÿ {Ó¯ÿÿ, æÿ Bÿ¿æÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿD$#¯ÿæ {¾æS¿ÿæþæÿ
{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨íÿöÿßæ ¨Àÿç¨Lÿ´ {ÜÿæB¾æF, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌ
¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¾æS¿ {ÜÿæB$æF æ {ÓÜÿç {¾æS¿ÿæÀÿ ÿæþ Üÿ] ¨ÀÿæµÿNÿç
A{s æ FÜÿç {¾æS¿ÿæ ÿ´æÀÿæ {Ó ÿÿ´Lëÿ fæ~ç$æF æ {Ó ÿÿ´ Lÿ'~ ? ¾çF Lÿç
{þæ{ÿ fæ~ç$æF æ µÿS¯ÿæÿ {¾¨Àÿç H {¾Dô ¯ÿçµíÿÿç ÿ´æÀÿæ ¯ÿçµíÿÌçÿ {ÜÿæB
$æAæ;ÿç F¯ÿó ÿæÜÿæZëÿ fæ~ç$æF A$öæúÿ {þæ{ÿ fæ~çç ÿúÿä~ {þæ µÿçÿ{Àÿ Üÿ]
×çÿ {ÜÿæB$æF æ A$öæúÿ ¯ÿ÷Üÿ½, ÿÿ´, CÉ´Àÿ, ¨Àÿþææ F¯ÿó Aææ ¨ÀÿØÀÿ
¨¾ö¿æß¯ÿæ`ÿê A{s æ {SæsçLÿÀÿ jæÿ {Üÿ¯ÿæ ÓÜÿçÿ FÜÿç ÓþÖZÿÀÿ fæÿLÿæÀÿê
{ÜÿæB¾æF æ FÜÿæ Üÿ] ¨ÀÿþÓçç, ¨ÀÿþSÿç F¯ÿó ¨Àÿþæþ þ A{s æ
Aÿ SêÿæÀÿ õÿ|ÿ ÿçÊÿß {¾, Óÿ¿æÓ F¯ÿó ÿçÍæþ Lÿþö {¾æS
Dµÿß ¨Àÿç×çÿç{Àÿ ¨Àÿþ {ÿðÍþö¿ÓççLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ÿçßÿ Lÿþö A$öæúÿ
`ÿç;ÿÿ Aÿç¯ÿæ¾ö¿ A{s æ
¯ÿÿöþæÿ ¨¾ö¿;ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ Ó¿æÓê ÿçþ{;ÿ µÿfÿ - `ÿç;ÿÿLëÿ ¯ÿÁÿ{ÿB
LÿÜÿç{à F¯ÿó ¯ÿÿöþæÿ Óþ¨ö~ LÿÜÿç {ÓÜÿç ¯ÿæÿöæLëÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSêZÿ ÿçþ{;ÿ
þ LÿÜëÿd;ÿç-
Ó¯ÿöLÿþöæ~¿¨ç Óÿæ Lëÿ¯ÿöæ{~æ þúÿ¯ÿ¿¨æÉ÷ß æ
þúÿ¨÷Óæÿæÿ¯ÿæ{¨§æÿç ÉæÉ´ÿó ¨ÿþ¯ÿ¿ßþú ææ56ææ
{þævÿæ{Àÿ ¯ÿç{ÉÌ Àíÿ¨{Àÿ AæÉ÷çÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ Ó¸íÿö LÿþöLëÿ
Ó¯ÿöÿæ LÿÀÿç, {àÿÉþæÿ÷ þ ÿøsç ÿÀÿQ# LÿÀëÿ$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç, {þæÀÿ Lõÿ¨æ ¨÷Óæÿ
ÿ´æÀÿæ ÉæÉ´ÿ, A¯ÿçÿæÉê ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ Lÿþö ÿæÜÿæ Üÿ] A{s-
ÿçßÿ Lÿþö, ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ æ ¨íÿö {¾æ{SÉ´Àÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ AæÉ÷çÿ ÓæLÿ ÿæÜÿæZÿ
Lÿõ¨æ ¨÷ÓæÿÀëÿ ÉçW÷ Üÿ] ¨Àÿþ ¨ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æF æ Aÿ ÿæÜÿæÀÿ ¨÷æ©ç
ÿçþ{;ÿ Óþ¨ö~ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
{`ÿÿÓæ Ó¯ÿöLÿþöæ~ç þßç Óóÿ¿Ó¿ þúÿ¨Àÿ æ
¯ëÿç{ßæSþë¨æÉ÷çÿ¿ þaÿçÿ Óÿÿó µÿ¯ÿ ææ57ææ
Aÿ {Üÿ Afëöÿ ! Ó¸íÿö LÿþöLëÿ {¾ÿçLÿç {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ, þÿÿ´æÀÿæ
{þæ{ÿ A¨}ÿ LÿÀÿç ÿçfÀÿ µÿÀÿÓæ{Àÿ ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó {þæ{ÿ Óþ¨ö~ LÿÀÿç {þæÀÿ
¨Àÿæß~ {ÜÿæB ¯ëÿç {¾æSLëÿ A¯ÿàÿºÿ LÿÀÿç ÿçÀÿ;ÿÀÿ {þævÿæ{Àÿ `ÿçÿLëÿ àÿSæA æ
AÎæÿÉ Aæß 357
{¾æS {SæsçF Üÿ] A{s æ ¾çFLÿç Ó¯ÿö$æ ëÿQLëÿ ¯ÿçÿæÉ LÿÀÿç$æF F¯ÿó
¨Àÿþÿÿ´ ¨Àÿþææ{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ {ÿB$æF æ ÿæÜÿæÀÿ Lÿ÷çßæ þ {SæsçF Üÿ]
A{s- ¾jÀÿ ¨÷Lÿ÷çßæ æ ¾æÜÿæLÿç þÿ ÿ$æ B¢ÿç÷ßþæÿZÿ Óó¾þ, É´æÓ-¨÷É´æÓÀÿ
`ÿç;ÿÿ, ÿ$æ æÿ Bÿ¿æÿç{Àÿ ÿçµÿöÀÿ ÀÿÜÿç$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ þ {SæsçF
Üÿ] A{s æ ßæ;ÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Óÿæÿÿþú- A$öæúÿ Óÿæÿÿ ¨Àÿ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ
¨æB¾æ;ÿç æ FÜÿæ¨{Àÿ AæSLëÿ LÿÜÿ;ÿç-
þaÿççÿ Ó¯ÿöëÿSöæ~ç þúÿ¨÷Óæÿæúÿ ÿÀÿçÌ¿Óç æ
A$ {`ÿÿ´þÜÿZÿæÀÿæ {É÷æÌ¿Óç ¯ÿçúÿYúÿä¿Óç ææ58ææ
FÜÿç¨Àÿç {þævÿæ{Àÿ ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿçÿLëÿ àÿSæB ëÿ{þ {þæÀÿ Lõÿ¨æ ÿ´æÀÿæ
þÿ H B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÓþÖ ëÿSöLëÿ AÿæßæÓ ¨æÀÿ LÿÀÿç¾ç¯ÿ æ
B¢ÿ÷çÜÿ§ ÿ´æÀÿ l{ÀÿæQæ ÿæÿæ æ ÿÜÿô ÿÜÿ] ÓëÀÿ {¯ÿð{vÿ LÿÀÿç $æÿæ ææ
Aæ¯ÿÿ {ÿQÜÿç ¯ÿçÌß ¯ÿßæÀÿê æ {ÿ Üÿvÿç {ÿÜÿ] Lÿ¨æs DWæÀÿê ææ
(Àÿæ.þæÿÓ- 7/117/11)
FÜÿæÜÿ] ëÿföß ëÿSö A{s æ {þæÀÿ Lõÿ¨æÿ´æÀÿæ ëÿ{þ FÜÿç ¯ÿææSëÝçLÿ
Aÿç÷Lÿþ~ LÿÀÿç¾ç¯ æ Lÿç;ëÿ ¾ÿç AÜÿóLÿæÀÿ {¾æSëô {þæÀÿ ¯ÿ`ÿÿLÿë ÿ Éë~ç¯ÿ,
{ÿ{¯ÿ ÿÎ µÿ÷Î {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¨Àÿþæ$ö ¨$Àëÿ `ëÿ¿ÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¨ëÿ FÜÿæLëÿ
LÿÜëÿd;ÿç-
ßÿÜÿZÿæÀÿþæÉ÷çÿ¿ ÿ {ßæû¿ Bÿç þÿ¿{Ó æ
þç{$ð¿Ì ¯ÿ¿¯ÿÓæß{Ö ¨÷LÿõÿçÖ´æó ÿç{ßæä¿ÿç ææ59ææ
¾ÿç ëÿ{þ AÜÿóLÿæÀÿÀÿ AæÉ÷ß {ÿB F¨Àÿç þæëÿd {¾, ¾ë LÿÀÿç¯
ÿæÜÿ], {ÿ{¯ÿ ëÿþÀÿ FÜÿç ÿçÊÿß þç$¿æ F¯ÿó ¯ÿ¿$ö A{s æ LÿæÀÿ~ ëÿþÀÿ
Ó´µÿæ¯ÿ ëÿþLëÿ ¯ÿÁÿ¨í¯ÿöLÿ ¾ë{Àÿ A$öæúÿ Lÿþö{Àÿ àÿSæB {ÿ¯ÿ æ
Ó´µÿæ¯ÿ{fÿ {Lÿò{;ÿß ÿç¯ÿ {Ó´ÿ Lÿþö~æ æ
Lÿÿöëó {ÿbÿÓç ßúÿ{þæÜÿæúÿ LÿÀÿçÌ¿Ó¿¯ÿ{Éæ¨ç ÿúÿ ææ60ææ
{Üÿ {Lÿò{;ÿß ! {þæÜÿ¯ÿÉ ëÿ{þ {¾Dô Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿô ÿæÜÿô ,
ÿæÜÿæLëÿ þ Ó´µÿæ¯ÿÀëÿ D {ÜÿD$#¯ÿæ Lÿþö{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç {ÜÿæB ¨Àÿ¯ÿÉ {ÜÿæB
LÿÀÿç¯ÿ æ ¨÷LõÿÿçÀÿ ÓóWÌöÀëÿ ¨{dB ÿ¾ç¯ÿæ ëÿþÀÿ A$öæúÿ äÿ÷êß {É÷~êÀÿ
Ó´µÿæ¯ÿ, ëÿ»Zëÿ ¯ÿÁÿ¨í¯ÿöLÿ Lÿþö{Àÿ àÿSæB {ÿ¯ÿ æ Fvÿæ{Àÿ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ
¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç CÉ´Àÿ {LÿDôvÿç ÀÿÜÿ;ÿç ? FÜÿæ D¨{Àÿ LÿÜëÿd;ÿç -
CÉ´Àÿó Ó¯ÿµíÿÿæÿæó Üÿ{{Éfëöÿ ÿçÏÿç æ

µÿ÷æþßúÿ Ó¯ÿöµÿíÿæÿç ß¦æÀíÿ|ÿæÿç þæßßæ ææ61ææ
{Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç CÉ´Àÿ Ó¸íÿö µíÿÿ ¨÷æ~êþæÿZÿ Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ
ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¾ÿç F{ÿ Óþê¨{Àÿ µÿS¯ÿæÿ Ad;ÿç, {ÿ{¯ÿ {àÿæ{Lÿ
LÿæÜÿ]Lÿç fæ~ç ¨æÀÿ;ÿçÿæÜÿ] ? þæßæÀíÿ¨ê ¾¦{Àÿ AæÀíÿ|ÿ {ÜÿæB Ó¸íÿö {àÿæ{Lÿ
µÿ÷þÀÿ ¯ÿÉ¯ÿÿöê {ÜÿæB µÿ÷þ~ LÿÀëÿ$æ;ÿç æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Óþæ{ÿ CÉ´ÀÿZëÿ
fæ~ç¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ FÜÿç ¾¦ ¯ÿÜëÿÿ ¯ÿÝ ¯ÿæLÿ A{s æ ¾çFLÿç ¯ÿæÀÿºæÀÿ
ÿÉ´Àÿ Lÿ{Áÿ¯ÿÀÿ A$öæúÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ µÿ÷þ~ LÿÀÿæB$æF æ {ÿ{¯ÿ LÿæÜÿæÀÿ
ÉÀÿ~ {ÿ¯ÿæ D`ÿçÿ ?
ÿ{þ¯ÿ ÉÀÿ~ó Sbÿ Ó¯ÿöµÿæ{¯ÿÿ µÿæÀÿÿ æ
ÿúÿ¨÷Óæÿæúÿ ¨ÀÿæóÉæ;ÿç ×æÿó ¨÷æ¨úÓ¿Óç ÉæÉ´ÿþú ææ62ææ
{Üÿ µÿÀÿÿ ! "Ó¸íÿö µÿæ¯ÿ{Àÿ {ÓÜÿç Üõÿÿß× CÉ´ÀÿZÿ ÿçLÿsLëÿ
Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ ÓÜÿçÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾æA æ {ÓÜÿç Üõÿÿß× CÉ´ÀÿZÿ Lõÿ¨æ ¨÷ÓæÿÀëÿ
ëÿ{þ ¨ÀÿþÉæ;ÿç, ÉæÉ´ÿ ¨ÀÿþæþLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ' Aÿ ¾ÿç æÿ LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
¨÷¯õÿÿ {Üÿ{¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ LÿÀÿ;ëÿ æ FÜÿæ fæ~ç þ þ¢ÿçÀÿ,
þÓúfçúÿ, `ÿaÿö Lÿçºæ Aÿ¿ÿ÷ {Qæfç¯ÿæ{Àÿ Óþß ¯ÿÀÿ¯ÿæÿ þæÿ÷ {ÜÿæB$æF æ Üÿô,
¾ÿç FÜÿæLëÿ fæ~çÿ$æ{;ÿ, {ÿ{¯ÿ þ¢ÿçÀÿ, þÓúfçúÿ F¯ÿó `ÿaÿöLëÿ ¾ç¯ÿæ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ
{ÜÿæB$æ;ÿæ æ CÉ´ÀÿZÿ ÿç¯ÿæÓ ×æÿ Üõÿÿß A{s æ `ÿëÿ{ÉâæLÿê µÿS¯ÿÿÀÿ ÓæÀÿæóÉ
þ FÜÿæ Üÿ] A{s æ F¨Àÿç ÿ þëô Ó¯ÿöÿ÷ ÀÿÜÿçdç Lÿç;ëÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ þëô ¨÷æ©
{ÜÿæB$æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ æÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿ Üÿ] ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ
Bÿç {ÿ jæÿþæQ¿æÿó SõÜÿ¿æúÿSëÜÿ¿ÿÀÿó þßæ æ
¯ÿçþõ{Éð¿ÿÿ{É{Ì~ ß{$bÿÓç ÿ$æ LëÿÀëÿ ææ63ææ
FÜÿç¨Àÿç FÿçLÿç Üÿ], {Sæ¨ÿêßÀëÿ þ Aÿç{Sæ¨ÿêß jæÿLëÿ þëô ÿëþ
ÿçþ{;ÿ LÿÜÿçàÿç æ FÜÿç ¯ÿ#ÿ´æÀÿæ Ó¸íÿö Àíÿ{¨ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç ¨ëÿ ÿë{þ {¾¨Àÿç
`ÿæÜÿôëd {Ó¨Àÿç LÿÀÿ æ Óÿ¿ FÜÿæ Üÿ] A{s æ {ÉæÀÿ ×Áÿê FÜÿæ Üÿ] A{s æ
¨÷æ©çÀÿ ×Áÿê þ FÜÿæ Üÿ] A{s æ Lÿç;ëÿ Üõÿÿß×çÿ CÉ´Àÿ ¯ÿæÜÿæÀÿLëÿ ÿçÉëÿæÜÿæô;ÿç æ
{ÿ{¯ÿ ÿæÜÿæZÿ ÉÀÿ~{Àÿ Lÿç¨Àÿç ¾ç¯ÿæ ? FÜÿæÀÿ D¨æß LÿÜëÿd;ÿç-
Ó¯ÿöSëÜÿ¿ÿþó µíÿß Éõ~ë {þ ¨Àÿþó ¯ÿ`ÿ æ
B{ÎæÓç {þ õÿ|ÿþçÿç ÿ{ÿæ ¯ÿä¿æþç {ÿ Üÿçÿþú ææ64ææ
AÎæÿÉ Aæß 359
{Üÿ Afëöÿ ! Ó¸íÿö {Sæ¨ÿêßÀÿë þ Aÿç{Sæ¨ÿêß {þæÀÿ ÜÿÓ¿¾ëNÿ

¯ÿ`ÿÿLëÿ ÿë{þ ¨ëÿ É÷¯ÿ~ LÿÀÿ æ ¨÷${þ LÿÜÿç$#àÿç ÿ$æ¨ç þ ëÿ{þ
É÷¯ÿ~LÿÀÿ æ ÓæLÿ ¨æBô BÎ Ó{ÿð¯ÿ þæSöÿÉöÿ ÿçþ{;ÿ D¨×çÿ ÀÿÜÿç$æ;ÿç æ
LÿæÀÿ~ ëÿ{þ {þæÀÿ AÿçÉß ¨ç÷ß As æ {ÿ~ëLÿÀÿç FÜÿç ¨Àÿþ ÜÿçÿLÿæÀÿê
¯ÿ`ÿÿLëÿ þëô ÿëþ ÿçþ{;ÿ ¨ëÿ LÿÜÿç¯ÿç æ
þÿ½ÿæ µÿ¯ÿ þúÿµÿ{Nÿæ þúÿßæfê þæó ÿþÔÿëÀëÿ æ
þæ{þ{¯ÿðÌ¿Óç Óÿ¿ó {ÿ ¨÷ÿçfæ{ÿ ¨÷ç{ßæÓç {þ ææ65ææ
{Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ {þæ vÿæ{Àÿ Üÿ] Aÿÿ¿ þÿ¯ÿæàÿæ ÜëÿA æ {þæÀÿ
Aÿÿ¿ µÿNÿ ÜëÿA æ {þæ ¨÷ÿç É÷æ¯ÿæÿ ÜëÿA A$öæúÿ ¯ÿæÓ´¯ÿæÀÿç ¨Àÿç¨íÿö {àÿæ`ÿÿ{Àÿ
{þæ vÿæ{Àÿ Óþ¨}ÿ ÜëÿA æ {þæ{ÿ Üÿ] ÿþÔÿæÀÿ LÿÀÿ æ F¨Àÿç LÿÀÿç¯ÿæ ÿ´æÀÿæ
ëÿ{þ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ FÜÿæ þëô ëÿþ ÿçþ{;ÿ Óÿ¿ ¨÷ÿçjæLÿÀÿç LÿÜëÿdç æ
LÿæÀÿ~ ëÿ{þ {þæÀÿ Aÿ¿;ÿ ¨÷çß As æ ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç$#{àÿ {¾, CÉ´Àÿ Üõÿÿß
{ÿÉ{Àÿ ÀÿÜÿ;ÿç æ {ÓÜÿç Üõÿÿß× CÉ´ÀÿZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾æA æ Fvÿæ{Àÿ LÿÜÿëd;ÿç
{¾, {þæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓ æ F¨Àÿç Aÿç {Sæ¨ÿêß ÀÿÜÿÓ¿þß ¯ÿ`ÿÿLëÿ
Éë~;ëÿ {¾, {þæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓ æ ¯ÿÖëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ Lÿ'~ LÿÜÿç¯ÿæLëÿ
`ÿæÜëÿôd;ÿç ? FÜÿæÀÿ A$ö FÿçLÿç {¾, ¨÷{ÿ¿Lÿ ÓæLÿZëÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ ÉÀÿ~{Àÿ
¾ç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ {ÜÿæB$æF æ É÷êLÿõÐ f{~ ¨íÿö {¾æ{SÉ´Àÿ $#{àÿ æ
¯ÿÿöþæÿ Óþ¨ö~Àÿ ¯ÿç# ¯ÿç{ÉÌLëÿ LÿÜëÿd;ÿç -
Ó¯ÿöþöæúÿ ¨Àÿçÿ¿f¿ þæ{þLÿó ÉÀÿ~ó ¯ÿ÷f æ
AÜÿó ÿ´æ Ó¯ÿö¨æ{¨{µÿ¿æ {þæäßçÌ¿æþç þæ Éë`ÿ ææ66ææ
Ó¸íÿö þöLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç A$öæúÿ þëô ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êÀÿ Lÿÿöæ A{s
A$¯ÿæ äÿ÷êß {É÷~êÀÿ, A$¯ÿæ {¯ÿðÉ¿ {É÷~êÀÿ A$¯ÿæ Éíÿ÷ {É÷~êÀÿ Lÿÿöæ
A{s, F¨Àÿç ¯ÿç`ÿæÀÿLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç {Lÿ¯ÿÁÿ {SæsçF Üÿ] {þæÀÿ Aÿÿ¿ ÉÀÿ~{Àÿ
AæÓç¾æA æ þëô ëÿþLëÿ Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿç æ ëÿ{þ {ÉæLÿ LÿÀÿ ÿæÜÿ] æ
FÜÿç Ó¯ëÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~ {äÿ÷êß Bÿ¿æÿç ¯ÿÿöÀÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ ÿLÿÀÿç A$¯ÿæ þëô
{LÿDô ÖÀÿ{Àÿ ÀÿÜÿçdç, FÜÿç Ó¯ëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ ÿLÿÀÿç, ¾çF Aÿÿ¿ µÿæ¯ÿ ÓÜÿçÿ
{þæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓç¾æF, {Lÿ¯ÿÁÿ BÎZÿ ¯ÿ¿ÿêÿ Aÿ¿LÿæÜÿæLëÿ {ÿQ# ÿ$æF,
ÿæÜÿæÀÿ Lÿ÷þÉ ¯ÿÿö ¨Àÿç¯ÿÿöÿ, Dúÿ$æÿ ÿ$æ Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ ÿç¯õÿÿç A$öæúÿ
{þæäÀÿ ÿæßêÿ´ {ÓÜÿç BÎ A$öæúÿ ÓúÿSëÀëÿ Ó´ßó ÿçf Üÿæÿ{Àÿ {ÿB¾æ;ÿç æ
¨÷{ÿ¿Lÿ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ FÜÿæ Üÿ] LÿÜÿçd;ÿç æ ÉæÚ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ àÿçQ#ÿ

AæLÿæÀÿ{Àÿ AæÓç¾æF, {ÿ{¯ÿ Aëÿµÿ¯ÿ ÜëÿF {¾, FÜÿæ ÓþÖZÿ ÿçþ{;ÿ
àÿç¨ç¯ÿ {ÜÿæBdç æ Lÿç;ëÿ ¯ÿÖëÿ ÉæÚ É÷æ¯ÿæÿ ÓæLÿZÿ ÿçþ{;ÿ Üÿ]
{ÜÿæB$æF æ Aföëÿ A#LÿæÀÿê $#{àÿ æ {ÿ~ëLÿÀÿç ÿæÜÿæZëÿ {fæÀúÿ {ÿB
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ æ ¯ÿÿöþæÿ {¾æ{SÉ´Àÿ Ó´ßó ÿçÿöß {ÿDd;ÿç {¾, FÜÿæÀÿ
A#LÿæÀÿê LÿçF ?
Bÿó {ÿ ÿæÿ¨Ôÿæß ÿæµÿNÿæß Lÿÿæ`ÿÿ æ
ÿ `ÿæÉëÉùÌ{¯ÿ ¯ÿæ`ÿ¿ó ÿ `ÿ þæó {ßæµÿ¿Óíßÿç ææ67ææ
{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç¨Àÿç ëÿþ Üÿçÿ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç$#¯ÿæ FÜÿç SêÿæÀÿ D¨{ÿÉLëÿ
{Lÿò~Óç LÿæÁÿ{Àÿ µÿíàúÿLÿÀÿç þ ÿ¨ ÀÿÜÿçÿ, µÿNÿç ÀÿÜÿçÿ, Éë~ç¯ÿæLÿë Bdÿ$#¯ÿæ
¨ëÀëÿÌ F¯ÿó ¾çF {þæÀÿ ÿç¢ÿæ LÿÀÿç$æF, A$öæúÿ F¨Àÿç {ÿæÌ ÀÿÜÿçdç, {ÓÜÿç¨Àÿç
{ÿæÌ ÀÿÜÿdç, FÜÿç¨Àÿç þç$¿æ{àÿæ`ÿÿæ LÿÀÿç$æF, {ÓÜÿç ¨ëÀëÿÌZëÿ FÜÿç D¨{ÿÉ
LÿÜÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ ¾ÿç {ÓþæÿZëÿ LÿÜÿç{ÿ¯ÿæ {ÿ{¯ÿ ¯ÿæ äÿç Lÿ'~ æ FÜÿæÀÿ
LÿæÀÿ~ F¨Àÿç {¾, {ÓÜÿç þí|ÿ ¯ëÿç¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌ {Lÿ¯ÿÁÿ É÷¯ÿ~ Üÿ] LÿÀÿç{¯ÿ,
Lÿç;ëÿ Lÿçdç Lÿæ¾ö¿{Àÿ àÿSæB{¯ÿ ÿæÜÿ] æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ A$öæúÿ ÓúÿSëÀëÿ
þÜÿæ¨ëÀëÿÌ Üÿ] ÿ $#{àÿ æ ¾æÜÿæÀÿ Óþä{Àÿ Öëÿç LÿÿöæþæÿZÿ ÓÜÿçÿ Lÿÿç¨ß
ÿç¢ÿLÿ þ $#{àÿÿ æ FþæÿZëÿ ÿ LÿÜÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ Lÿç;ëÿ ¨÷É§ Ó´æµÿæ¯ÿçLÿ {Üÿ¯ÿ
{¾, FÜÿæ LÿæÜÿæLëÿ LÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ, FÜÿæLëÿ ¨ëÿ {ÿQ#¯ÿæ-
ß Bþó ¨Àÿþó SëÜÿ¿ó þúÿµÿ{NÿÌ´µÿçæÓ¿ÿç æ
µÿNÿçó þßç ¨Àÿæó Lõÿÿ´æ þæ{þ{¯ÿðÌ¿ÿ¿ÓóÉß ææ68ææ
{¾Dô ¯ÿ¿Nÿç {þæÀÿ ¨ÀÿæµÿNÿçLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç FÜÿç ¨Àÿþ ÀÿÜÿÓ¿¾ëNÿ
Sêÿæ D¨{ÿÉLëÿ {þæÀÿ µÿNÿþæÿZëÿ LÿÜÿç¯ÿ, {Ó ÿçÓ{¢ÿÜÿ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ©
{Üÿ¯ÿ æ A$öæúÿ É÷¯ÿ~ LÿÀëÿ$#¯ÿæ {ÓÜÿç µÿNÿ þ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {Üÿ{¯ÿ æ ¾çF
Éë~ç {ÿ¯ÿ F¯ÿó D¨{ÿÉLëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ Éë~ç Üõÿÿßèÿþ LÿÀÿç{ÿ¯ÿ, {ÓÜÿç
ÿçßÿ Lÿþö{Àÿ `ÿæàÿç¯ÿ, {Ó þ ¨æÀÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¯ÿÿöþæÿ {ÓÜÿç D¨{ÿÉ
LÿÿöæZÿ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿëd;ÿç -
ÿ `ÿ ÿÓ½æúÿþëÿ{Ì¿Ìë LÿÊÿçúÿ{þ ¨÷çßLõÿÿþ æ
µÿ¯ÿçÿæ ÿ`ÿ {þ ÿÓ½æÿÿ¿ ¨÷çßÿ{Àÿæ µëÿ¯ÿç ææ69ææ
ÿæ ÿ ÿæÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ {þæÀÿ AÿçÉß ¨÷çß Lÿæ¾ö¿ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç
AÎæÿÉ Aæß 361
þëÿÌ¿þæÿZÿ þ{Àÿ {LÿÜÿç ÀÿÜÿçdç F¯ÿó ÿæ ÿæÜÿævÿæÀëÿ Aÿ¿;ÿ ¨÷çß FÜÿç
¨õ$#¯ÿê{Àÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç ÀÿÜÿçdç æ ¯ÿÿöþæÿ ¨÷É§ {ÜÿDdç {¾, LÿæÜÿævÿæÀëÿ ? ¾çF
{þæÀÿ µÿNÿþæÿZÿ þ{Àÿ {þæÀÿÿ D¨{ÿÉ LÿÀÿç$æF, ÿæÜÿæZëÿ ÿçöæÀÿçÿ
Lÿ÷çßæ¨${Àÿ ¾jæ$ö Lÿþö ¨${Àÿ `ÿàÿæB$æF æ {ÓÜÿ] {þæÀÿ Aÿ¿;ÿ ¨÷çß µÿNÿ
A{s æ LÿæÀÿ~ Lÿàÿ¿æ~Àÿ FÜÿæ Üÿ] FLÿþæÿ÷ {Ó÷æÿ A{s æ FÜÿæ ÀÿæfþæSö
A{s æ ¯ÿÿöþæÿ {ÿQ#¯ÿæ Aßÿ-
A{¿Ì¿{ÿ `ÿ ß Bþó þö¿ó Óºæÿþæ¯ÿ{ßæ æ
jæÿß{jÿ {ÿÿæÜÿþçÎ Ó¿æþçÿç {þ þÿç ææ70ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ FÜÿç þöþß Aæ» ëÿÜÿ]Zÿ ÓºæÿLëÿ A{Ó¿{ÿ -
µÿàÿÀíÿ{¨ þÿÿ LÿÀÿç¯ÿ, ÿæÜÿæZÿ ÿ´æÀÿæ þëô jæÿ ¾j{Àÿ ¨ífçÿ {Üÿ¯ÿç æ A$öæúÿ
F¨Àÿç ¾j ¾æÜÿæÀÿ ¨Àÿç~æþ {ÜÿDdç jæÿ æ ¾æÜÿæÀÿ Ó´Àíÿ¨ ¨í¯ÿöÀëÿ LëÿÜÿæ¾æBdç,
¾æÜÿæÀÿ ÿæ¾ö¿ {ÜÿDdç ÓæäæúÿLÿæÀÿ ÓÜÿçÿ ¨÷æ© {ÜÿD$#¯ÿæ Aëÿµÿ¯ÿ æ FÜÿæ
Üÿ] {þæÀÿ ÿçÊÿçÿ þÿ A{s æ
É÷æ¯ÿæÿÿÓíßÊÿ Éõ~ëßæÿ¨ç {ßæ ÿÀÿ æ
{Óæ¨ç þëNÿ Éëµÿæô{àÿâæLÿæúÿ ¨÷æ¨§&ëßæúÿ ¨ë~¿Lÿþö~æþú ææ71ææ
{¾Dô ¨ëÀëÿÌ É÷æ¾ëNÿ {ÜÿæB F¯ÿó CÌöæ ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB {Lÿ¯ÿÁÿ
É÷¯ÿ~ þæÿ÷ LÿÀÿç¯ÿ, {Ó þ Ó¸íÿö ¨æ¨Àëÿ þëNÿ {ÜÿæB Dÿþ LÿþöLëÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ
{É÷Ï {àÿæLÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ A$öæúÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ þ {ÜÿæB¨æÀëÿ ÿæÜÿ],
{ÿ{¯ÿ {Lÿ¯ÿÁÿ þæÿ÷ Éë~;ëÿ æ Dÿþ {àÿæLÿ {ÿ{¯ÿ þ ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ
{Qæàÿæ Üÿ] ÀÿÜÿçdç æ LÿæÀÿ~ {Ó `ÿçÿ ÿ´æÀÿæ {ÓÜÿç D¨{ÿÉLëÿ S÷Üÿ~ ÿ
LÿÀëÿdç æ Fvÿæ{Àÿ 66 vÿæÀëÿ 71 ¨¾ö¿;ÿ ¨æ{oæsç {ÉâæLÿ{Àÿ µÿS¯ÿæÿ É÷êLõÿÐ
FÜÿæ LÿÜÿçd;ÿç {¾, SêÿæÀÿ D¨{ÿÉ Aÿ#LÿæÀÿêþæÿZëÿ LÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ ëÿÜÿô æ Lÿç;ëÿ
¾çF É÷æ¯ÿæÿ, ÿæÜÿæLëÿ ÿ A¯ÿÉ¿ Üÿ] LÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ ¾çF É÷¯ÿ~ LÿÀÿç¯ÿ,
{ÓÜÿç µÿNÿ þ {þæ{ÿ Üÿ] ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ LÿæÀÿ~ Aÿç {Sæ¨ÿêß Lÿ$æLëÿ
É÷¯ÿ~LÿÀÿç ¨ëÀëÿÌ ÿçöæÀÿçÿ Lÿþö ¨${Àÿ `ÿæàÿç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æF æ ¾çF µÿNÿþæÿZÿ
þ{Àÿ LÿÜÿç¯ÿ, ÿæÜÿævÿæÀëÿ A#Lÿ ¨÷çß LÿÜÿç¨æÀëÿ$#¯ÿæ {þæÀÿ Aÿ¿ {LÿÜÿç
ÿæÜÿæô;ÿç, ¾çF Aßÿ LÿÀÿç¯ÿ, ÿæÜÿæZÿ jæÿ-¾j ÿ´æÀÿæ þëô ¨ífçÿ {Üÿ¯ÿç æ
¾jÀÿ ¨Àÿç~æþ Üÿ] jæÿ A{s æ ¾çF Sêÿæ AëÿÓæ{Àÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ AÓþ$ö
Lÿç;ëÿ É÷æ ÓÜÿçÿ É÷¯ÿ~ LÿÀÿç$æF, {Ó þ ¨í~¿ {àÿæLÿLÿë ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ æ
FÜÿç¨Àÿç µÿS¯ÿæÿ É÷êLõÿÐ Sêÿæ LÿÜÿç¯ÿæ, Éë~ç¯ÿæ F¯ÿó AßÿÀÿ üÿÁÿLëÿ ¨÷ÿç¨æÿçÿ
Lÿ{àÿ æ ¨÷É§ ¨ëÀÿæ {Üÿàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ {Ó AfëöÿZëÿ ¨`ÿæÀëÿd;ÿç {¾,
Afëöÿ ! Lÿ'~ Lÿçdç ¯ëÿlç¨æÀÿçàÿ ?
Lÿaÿç{ÿÿúÿ Éøÿó ¨æ$ö ÿ´{ßðLÿæ{S÷~ {`ÿÿÓæ æ
LÿaÿçÿjæÿÓ{¼æÜÿ ¨÷ÿÎ{Ö ÿqß ææ72ææ
{Üÿ ÿqß ! Lÿ'~ {þæÀÿ FÜÿç ¯ÿ`ÿÿLëÿ ëÿ{þ FLÿæS÷ `ÿçÿ {ÜÿæB
Éë~çàÿ ? Lÿ'~ ëÿþÀÿ AjæÿÀëÿ D {ÜÿæB$#¯ÿæ {þæÜÿ ÿÎ{Üÿàÿæ ? FÜÿæ
D¨{Àÿ Afëöÿ LÿÜÿç{àÿ -
Afëöÿ D¯ÿæ`ÿ
ÿ{Îæ {þæÜÿ Ó½õÿçàÿö²æ ÿ´úÿ¨÷Óæÿæúÿþßæ`ëÿ¿ÿ æ
×ç{ÿæÓ½ç SÿÓ{¢ÿÜÿ LÿÀÿç{Ì¿ ¯ÿ`ÿÿó ÿ¯ÿ ææ73ææ
{Üÿ A`ëÿÿ¿ ! Aæ¨~Zÿ Lÿõ¨æÀëÿ {þæÀÿ {þæÜÿ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ {þæ{ÿ
Ó½&õÿç¨÷æ© {ÜÿæBSàÿæ æ ¯ÿÿöþæÿ þëô ÓóÉß ÀÿÜÿçÿ {ÜÿæB ×çÿ ÀÿÜÿçdç F¯ÿó
Aæ¨~Zÿ Aæjæ ¨æÁÿÿ LÿÀÿçç¯ÿç æ {¾{ÿ {¯ÿ{Áÿ Lÿç {Óðÿ¿ ÿçÀÿêä~ Óþß{Àÿ
Dµÿß {ÓÿæZÿ þ{Àÿ Ó´fÿþæÿZëÿ {ÿQ# Afëöÿ ¯ÿ¿æLëÿÁÿ {ÜÿæB ¾æB$#{àÿ æ
{Ó ÿç{¯ÿÿÿ LÿÀÿç$#àÿæ {¾, {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ ! Ó´fÿZëÿ þæÀÿç Aæ{»þæ{ÿ Lÿç¨Àÿç
ÓëQê {Üÿ¯ÿæ ? FÜÿç¨Àÿç ¾ë ÿ´æÀÿæ ÉæÉ´ÿ LëÿÁÿþö ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¨ç{æÿLÿ
Lÿ÷çßæ àëÿ© {ÜÿæB¾ç¯ÿ æ ¯ÿÿö ÓZÿÀÿ D {Üÿ{¯ÿ æ Aæ{»þæ{ÿ ¯ëÿlç Óëlç¯ÿæ
{àÿæLÿ {ÜÿæB þ ¨æ¨Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ ¨æBô Dÿ¿ÿ {ÜÿDd;ÿç æ Aæ{» F$#Àëÿ
¯ÿo#¯ÿæ ÿçþ{;ÿ LÿæÜÿ]Lÿç D¨æß ¯ÿæÜÿæÀÿ ÿLÿÀÿç¯ÿæ? ÉÚæÀÿê {LÿòÀÿ¯ÿþæ{
ÉÚÀÿ ÀÿÜÿçÿ {þæ{ÿ Àÿ~{Àÿ þæÀÿçÿçA;ÿë æ {ÓþæÿZÿ F¨Àÿç þæÀÿç¯ÿæ þ {þæ
ÿçþ{;ÿ {É÷ßÔÿÀÿ A{s æ Aÿ {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ ! þëô ¾ë LÿÀÿç¯ÿç ÿæÜÿ] æ FÜÿç¨Àÿç
LÿÜÿç LÿÜÿç Àÿ$Àÿ ¨d µÿæS{Àÿ {Ó ¯ÿÓçS{àÿ æ
FÜÿç¨Àÿç Sêÿæ{Àÿ Afëöÿ É÷êLÿõÐZÿ Óþä ¨÷É§ F¯ÿó ¨Àÿç¨÷É§Àÿ lÝ
àÿSæB {ÿ{àÿ æ {¾¨Àÿç 2/6 {Àÿ {ÓÜÿç Óæÿ {þæ ¨÷ÿç LÿëÜÿ;ÿë, ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ
þëô ¨Àÿþ {É÷ßLëÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ÿç ? 2/54{Àÿ ×çÿ ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ àÿä~
Lÿ'~ ? 3/1{Àÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Aæ¨~Zÿ õÿÎç{Àÿ jæÿ {¾æS {É÷Ï {ÿ{¯ÿ
{þæ{ÿ FÜÿç µÿßZÿÀÿ Lÿþö{Àÿ LÿæÜÿ]Lÿç àÿSæDd;ÿç ? 3/36{Àÿ þëÿÌ¿ ÿ
`ÿæÜëÿô$#¯ÿæ Ó{ÿ´ LÿæÜÿæÀÿ {¨÷Àÿ~æ ÿ´æÀÿæ {¨÷Àÿçÿ {ÜÿæB ¨æ¨ Aæ`ÿÀÿ~{Àÿ
AÎæÿÉ Aæß 363
¨÷¯õÿÿ {ÜÿDdç ? 4/4{Àÿ Aæ¨~Zÿ fÿ½ ÿ ¯ÿÿöþæÿ {ÜÿæBdç F¯ÿó Óí¾ö¿Zÿ

fÿ½ ÿ ¯ÿÜëÿÿ ¨ëÀÿæÿÿ A{s ? {ÿ{¯ÿ þëô FÜÿæ Lÿç¨Àÿç þæÿç¾ç¯ÿç {¾, LÿÅÿÀÿ
¨÷æÀÿ»{Àÿ Aæ¨~ Óí¾ö¿Zÿ ¨÷ÿç LÿÜÿç$#àÿ ? 5/1{Àÿ {Lÿ{¯ÿ Aæ¨~ Ó¿æÓÀÿ
¨÷ÉóÓæ LÿÀëÿd;ÿç ÿ {Lÿ{¯ÿ ÿçÍæþ Lÿþö {¾æSÀÿ, F$#Àëÿ {SæsçFLëÿ ÿçöæÀÿçÿ
LÿÀÿç LëÿÜÿ;ëÿ, ¾æÜÿæÿ´æÀÿæ þëô ¨Àÿþ {É÷ßLëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿç ? 6/35{Àÿ þÿ
Aÿç `ÿoÁÿ A{s, {ÿ{¯ÿ Éç$#Áÿ ¨÷ßÿ§ É÷æ¯ÿæÿ ¨ëÀëÿÌ Aæ¨~Zëÿ ¨÷æ© ÿ
{ÜÿæB {LÿDô ëÿSöÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF ? 8/1-2{Àÿ, {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ ! ¾æÜÿæ
Aæ¨~ ¯ÿÿöÿ Lÿ{àÿ, {ÓÜÿç ¯ÿ÷Üÿ½ Lÿ'~ ? Aæ Lÿ'~ ? A#{ÿð¯ÿ, A#µíÿÿ
ÿ$æ FÜÿç ÉÀÿêÀÿ×çÿ A#¾j LÿçF ? Lÿþö Lÿ~ ? A;ÿçþ Óþß{Àÿ Aæ¨~
Lÿç¨Àÿç fæ~ç¯ÿæ{Àÿ AæÓç$æ;ÿç ? FÜÿç¨Àÿç Óæÿ{Sæsç ¨÷É§ Lÿ{àÿ æ 10/17 {Àÿ
Aföëÿ fçjæÓæ Lÿ{àÿ {¾, ÿçÀÿ;ÿÀÿ `ÿç;ÿÿ LÿÀÿç þëô {LÿDô {LÿDô µÿæ¯ÿÿ´æÀÿæ
Aæ¨~Zëÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç¯ÿç ? 11/4{Àÿ {Ó ÿç{¯ÿÿÿ Lÿ{àÿ {¾, {¾Dô
¯ÿçµíÿÿçþæÿZÿë Aæ¨~ ¯ÿÿöÿæ Lÿ{àÿ, ÿæÜÿæLëÿ þëô ¨÷ÿ¿ä {ÿQ#¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç ?
12/1{Àÿ, ¾çF Aÿÿ¿ É÷æ{Àÿ àÿæSç ÀÿÜÿç$#¯ÿæ µÿNÿþæ{ÿ µÿàÿµÿæ¯ÿ{Àÿ
Aæ¨~Zÿ D¨æÓÿæ LÿÀÿç$æ;ÿç F¯ÿó Aÿ¿þæ{ÿ ¾çFLÿç AäÀÿ A¯ÿ¿NÿZÿ D¨æÓÿæ
LÿÀÿç$æ;ÿç, DµÿßZÿ þ{Àÿ Dÿþ {¾æS{¯ÿÿæ LÿçF ? 14/21{Àÿ ÿçÿçSë~Àëÿ
Aÿêÿ {ÜÿæB$#¯ÿæ ¨ëÀëÿÌ {LÿDô àÿä~ ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF ÿ$æ þëÿÌ¿ {LÿDô
D¨æß{Àÿ FÜÿç ÿçÿçSë~Àëÿ Aÿêÿ {ÜÿæB$æF ? 17/1{Àÿ {¾Dô þëÿÌ¿
D¨{ÀÿæNÿ ÉæÚ ¯ÿç#Lëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç Lÿç;ëÿ É÷æ¾ëNÿ ßfÿ A$öæúÿ ¨ífÿ LÿÀÿç$æ;ÿç,
{ÓþæÿZÿÀÿ Sÿç Lÿç¨Àÿç {ÜÿæB$æF ? 18/1{Àÿ {Üÿ þÜÿæ¯ÿæ{Üÿæ ! þëô ÿ¿æS
H Ó¿æÓÀÿ ¾$æ$ö Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ fæ~ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜëÿôdç ?
FÜÿç¨Àÿç Afëöÿ ¨÷É§þæÿ÷ LÿÀÿç `ÿæàÿç{àÿ F¯ÿó {Ó {¾Dô ¨÷É§ LÿÀÿç
¨æÀÿçÿ$#{àÿ, {ÓÜÿç {Sæ¨ÿêß ÀÿÜÿÓ¿Lëÿ µÿS¯ÿæÿ Ó´ßó ÿÉöæBd;ÿç æ ÿæÜÿæÀÿ
Óþææÿ {Üÿ¯ÿæä~ç {Ó ¨÷É§Àÿë ¯ÿçÀÿÿ {ÜÿæBS{àÿ F¯ÿó LÿÜÿç{àÿ- {Üÿ {Sæ¯ÿç¢ÿ !
¯ÿÿöþæÿ þëô Aæ¨~Zÿ Aæjæ ¨æÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿç æ ¯ÿÖëÿ FÜÿç ¨÷É§ þæÿ¯ÿ ÿçþ{;ÿ
Üÿ] A{s æ FÜÿç ÓþÖ ¨÷É§Àÿ Óþææÿ ¯ÿçÿæ {Lÿò~Óç ÓæLÿ {É÷ß ¨${Àÿ
AS÷ÓÀÿ {ÜÿæB¨æÀÿç¯ÿ ÿæÜÿ] Aÿ ÓúÿSëÀëÿZÿ Aæ{ÿÉ ¨æÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
{É÷ß¨${Àÿ AS÷ÓÀÿ {Üÿ¯ÿæ ÿçþ{;ÿ Ó¸íÿö SêÿæÀÿ É÷¯ÿ~ Aÿ¿æ¯ÿÉ¿Lÿ
{ÜÿæB$æF æ AfëöÿZÿ Óþææÿ {ÜÿæBSàÿæ æ ÿúÿ Ó{èÿÓ{èÿ {¾æ{SÉ´Àÿ
É÷êLõÿÐZÿ É÷êþëQ ÿçÓõÿ ¯ÿæ~êÀÿ D¨ÓóÜÿæÀÿ {Üÿàÿæ æ FÜÿæ D¨{Àÿ Óqß

LÿÜÿç{àÿ æ
(FLÿæÿÉ Aæß{Àÿ ¯ÿçÀÿæs Àíÿ¨ ÿÉöÿ LÿÀÿç¯ÿæ ¨{Àÿ {¾æ{SÉ´Àúÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç$#{àÿ- {Üÿ Afëöÿ ! Aÿÿ¿ µÿNÿç ÿ´æÀÿæ þëô FÜÿç¨÷LÿæÀÿ {ÿQæ¾ç¯ÿæ{Àÿ
A$öæúÿ {¾¨Àÿç ëÿ{þ {ÿQ#àÿ æ ÿÿ´ ÿ´æÀÿæ fæ~ç¯ÿæ ÿ$æ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ
ÿçþ{;ÿ Óëàÿµÿ {ÜÿæB$æF (11/54) æ FÜÿç¨Àÿç ÿÉöÿ LÿÀÿç$#¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Óæäæúÿ
{þæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ¨÷æ© {ÜÿæB ¾æAæ;ÿç F¯ÿó Fvÿæ{Àÿ ¯ÿÿöþæÿ AfëöÿZëÿ ¨`ÿæÀëÿd;ÿç
{¾, Lÿ'~ ëÿþÀÿ {þæÜÿ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ ? Afëöÿ LÿÜÿç{àÿ {þæÀÿ {þæÜÿ ÿÎ
{ÜÿæBSàÿæ æ þëô ÿçfÀÿ Ó½õÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBSàÿç æ Aæ¨~ ¾æÜÿæ LÿÜëÿd;ÿç, ÿæÜÿæ
Üÿ] LÿÀÿç¯ÿç æ ÿÉöÿ ÓÜÿçÿ Üÿ] AfëöÿZëÿ þëNÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ Lÿ$æ $#àÿæ æ ¯ÿÖëÿ
AfëöÿZëÿ ¾æÜÿæ {Üÿ¯ÿæÀÿ $#àÿæ ÿæÜÿæ {ÜÿæBSàÿæ, Lÿç;ëÿ ÉæÚ µÿ¯ÿçÌ¿ÿ{Àÿ AæÓë$#¯ÿæ
Aëÿ¾æßêZÿ ÿçþ{;ÿ {ÜÿæB$æF æ ÿæÜÿæÀÿ D¨{¾æS Aæ¨~þæÿZÿ ¨æBô Üÿ]
A{s æ )
Óqß D¯ÿæ`ÿ
Bÿ¿Üÿó ¯ÿæÓë{ÿ¯ÿÓ¿ ¨æ$öÓ¿ `ÿ þæÜÿæÿ æ
Óºæÿþçþþ{É÷òÌþúÿµëÿÿó {ÀÿæþÜÿÌö~þú ææ74ææ
FÜÿç¨Àÿç þëô ¯ÿæÓë{ÿ¯ÿ F¯ÿó þÜÿææ Afëöÿ(Afëöÿ f{~ þÜÿææ {¾æSê
As;ÿç, ÿæ Lÿç {Lÿò~Óç ëÿöÀÿ, ¾çF Lÿç þæÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ vÿçAæ {ÜÿæBd;ÿç æ Aÿ
þÜÿææ Afëöÿ)Zÿ FÜÿç ¯ÿçàÿä~ F¯ÿó {ÀÿæþæoLÿæÀÿê ÓºæÿLëÿ Éë~ç{àÿ æ Aæ¨~Zÿ
þ{Àÿ Éë~ç¯ÿæ äþÿæ Lÿç¨Àÿç AæÓçàÿæ ? AæSLëÿ LÿÜëÿd;ÿç-
¯ÿ¿æÓ¨÷Óæÿæúÿ Éøÿ¯ÿæ{ÿÿúÿSëÜÿ¿þÜÿó ¨Àÿþú æ
{ßæSó {ßæ{SÉ´ÀÿæúÿLÿõÐæ ÓæäæúÿLÿ$ßÿ Ó´ßþú ææ75ææÿ
É÷ê ¯ÿ¿æÓ {ÿ¯ÿZÿ Lõÿ¨æÀëÿ ÿæZÿ ÿ´æÀÿæ ¨÷æ© {ÜÿæB$#¯ÿæ ÿç¯ÿ¿-õÿÎç
ÿ´æÀÿ FÜÿç ¨Àÿþ {Sæ¨ÿêß {¾æSLëÿ Óæäæÿ LÿÀÿç Ó´ßó {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐZÿ
vÿæÀëÿ Éë~çàÿç æ Óófß É÷êLõÿÐZëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ þæëÿd;ÿç æ ¾çF Ó´ßó {¾æSê {ÜÿæB
Aÿ¿þæÿZëÿ þ {¾æS ¨÷ÿæÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ äþÿæ ÀÿQ#$#{¯ÿ, {ÓÜÿ] {¾æ{SÉ´Àÿ
As;ÿç æ
Àÿæfúÿ ÓóÓ½õÿ¿ ÓóÓ½õÿ¿ Óºæÿþçþþúÿµíÿÿþú æ
{LÿÉ¯ÿæföëÿ{ßæ ¨ë~¿ó ÜõÿÌ¿æþç `ÿ þëÜëÿþöëÜëÿ ææ76ææ
AÎæÿÉ Aæß 365
{Üÿ Àÿæfÿ ! {LÿÉ¯ÿ F¯ÿó AfëöÿZÿ FÜÿç ¨Àÿþ Lÿàÿ¿æ~LÿæÀÿLÿ

F¯ÿó Aúÿµíÿÿ ÓºæÿLëÿ ¨ëÿ ¨ëÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç þëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÜÿÌ}ÿ {ÜÿDdç æ
Aÿ FÜÿç ÓºæÿLëÿ Ó{ÿð¯ÿ É÷¯ÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ F¯ÿó FÜÿç Ó½&õÿç ÿ´æÀÿæ Óÿæ
¨÷Ó ÀÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ ¯ÿÿöþæÿ ÿæZÿÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç Óqß LÿÜëÿd;ÿç-
ÿaÿ ÓóÓ½&õÿ¿ ÓóÓ½&õÿ¿ Àíÿ¨þÿ¿úÿµëÿÿó Üÿ{Àÿ æ
¯ÿçÓ½{ßæ {þ þÜÿæúÿ Àÿæfúÿ ÜõÿÌ¿æþç `ÿ ¨ëÿ ¨ëÿ ææ77ææ
{Üÿ Àÿæfÿ ! ÜÿÀÿçZÿ (¾çF Lÿç ÉëµÿæÉëµÿ Ó¯ÿöÓ´ LÿþöLëÿ ÜÿÀÿ~ LÿÀÿçÓ´ßó
{ÉÌ ÀÿÜÿç$æ;ÿç {ÓÜÿç ÜÿÀÿçZÿ) Aÿç Aúÿµíÿÿ Àíÿ¨Lëÿ ¨ëÿ ¨ëÿ Ó½Àÿ~LÿÀÿç
{þæÀÿ `ÿçÿ{Àÿ þÜÿæÿ AæÊÿ¾ö¿ {ÜÿDdç F¯ÿó þëô ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÜÿÌ}ÿ {ÜÿDdç æ
BÎZÿ Ó´Àíÿ¨ ¯ÿæÀÿºæÀÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ ¯ÿÖë A{s æ {ÉÌ{Àÿ Óqß ÿçÿöß
{ÿDd;ÿç-
ßÿ÷ {ßæ{SÉ´Àÿ Lõÿ{Ðæ ßÿ÷ ¨æ{$öæ ëÿöÀÿ æ
ÿÿ÷ É÷ê¯ÿ}f{ßæ µíÿÿçøö¯ÿæ ÿêÿçþöÿçþöþ ææ78ææ
{Üÿ Àÿæfú ÿ ! {¾Dô v ÿæ{Àÿ {¾æ{SÉ´ À ÿ É÷ ê Lÿõ Ð F¯ÿó ë ÿ ö À ÿ
Afëöÿ(æÿ Üÿ] ëÿÌ F¯ÿó B¢ÿç÷ßþæÿZÿ õÿ|ÿÿæ Üÿ] Sæç¯ÿ F¯ÿó ×çÀÿÿæ ÓÜÿçÿ
æÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ þÜÿææ Afëöÿ) ÀÿÜÿç$æ;ÿç, {Óvÿæ{Àÿ É÷ê, GÉ´¾ö¿, ¯ÿçfß A$öæúÿ
¾æÜÿæÀÿ ¨d{Àÿ ¨Àÿæfß ÿæÜÿ], BÉ´Àÿêß ¯ÿçµíÿÿç F¯ÿó `ÿÁÿ;ÿç ÓóÓæÀÿ{Àÿ
A`ÿÁÿ ×çÀÿ ÀÿÜÿç¯ÿæ ÿêÿç ÀÿÜÿç$æF æ F¨Àÿç {þæÀÿ þÿ A{s æ
Aæfç ÿ ëÿöÀÿ Afëöÿ ÿæÜÿæô;ÿç æ FÜÿç ÿêÿç H ¯ÿçfß ÿ Afëöÿ
¨¾ö¿;ÿ Üÿçô Óçþêÿ ÀÿÜÿçSàÿæ æ FÜÿç ÓþÖ ÿúÿÓæþßçLÿ $#àÿæ æ FÜÿæ ÿ ÿ´æ¨Àÿ
¾ëS{Àÿ AfëöÿZÿ ÓÜÿçÿ Üÿ] Óþæ© {ÜÿæBSàÿæ æ F¨Àÿç Lÿçdç ÿëÜÿô æ {¾æS{É´Àÿ
É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ- þëô ÓþÖZÿÀÿ Üÿõÿß {ÿÉ{Àÿ ¯ÿçÀÿæfþæÿ ÀÿÜÿç$æF æ
Aæ¨~Zÿ Üõÿÿß{Àÿ þ {Ó ÀÿÜÿçd;ÿç æ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ As;ÿç æ AëÿÀÿæS
Aæ¨~Zÿ A;ÿLÿÀÿ~Àÿ B{Îæÿ½&ëQ àÿSÿÀÿ ÿæþ A{s æ ¾ÿç F¨Àÿç AëÿÀÿæS
Aæ¨~Zÿ ÿçLÿs{Àÿ ÀÿÜÿçdç, {ÿ{¯ÿ Ó{ÿð¯ÿ ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ ¯ÿçfß ÀÿÜÿç¯ÿ F¯ÿó A`ÿÁÿ
×çÿç ¨÷ÿæÿ LÿÀëÿ$#¯ÿæ ÿêÿç þ Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿç¯ÿ, ÿæ Lÿç {Lÿ{¯ÿ $#àÿæ æ {¾Dô
¨¾ö¿;ÿ ¨÷æ~ê þæ{ÿ ÀÿÜÿç$#{¯ÿ, ¨ÀÿþææZÿ ÿç¯ÿæÓ ÿæÜÿæZÿ Üÿõÿß {ÿÉ{Àÿ
ÀÿÜÿç¯ÿ æ ¯ÿçLÿÁÿ Aææ ÿæÜÿæZëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ {Üÿëÿ BbëÿLÿ ÀÿÜÿç¯ÿ F¯ÿó
{ÓþæÿZÿ þÀëÿ ¾æÜÿæÀÿ Üõÿÿß{Àÿ {ÓÜÿç ¨ÀÿþææZëÿ ¨÷æ© LÿÀÿç¯ÿæ AëÿÀÿæS
D {Üÿ¯ÿ, {ÓÜÿç ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] AfëöÿZÿ {É÷~ê¯ÿæàÿæ ¨ëÀëÿÌ {Üÿ¯ÿ æ LÿæÀÿ~
AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ A{s æ Aÿ þæÿ¯ÿ þæÿ÷ FÜÿæÀÿ ¨÷ÿ¿æÓê {ÜÿæB¨æÀÿç{¯ÿ æ
-ÿçÍÌö-
FÜÿæ {ÜÿDdç SêÿæÀÿ Óþæ¨ÿ Aæß æ ¨÷æÀÿ»{Àÿ Üÿ] AfëöÿZÿ ¨÷É§
$#àÿæ {¾, {Üÿ ¨÷{µÿæ ! þëô ÿ¿æS F¯ÿó Ó¿æÓÀÿ {µÿÿ ÿ$æ ÿæÜÿæÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ
fæ~ç¯ÿæLëÿ `ÿæÜë&ôdç æ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ FÜÿç ¯ÿçÌß{Àÿ ¨÷`ÿÁÿçÿ `ÿæ{Àÿæsç þÿLëÿ
`ÿaÿöæ LÿÀÿç$#{àÿ æ F$# þÀëÿ {SæsçF þÿ ÓvÿçLúÿ $#àÿæ æ F$#{Àÿ Óþæÿ {Üÿàÿæ
µÿÁÿç ÿçÿöß {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ {ÿ{àÿ {¾ ¾j, ÿæÿ H ÿ¨ {Lÿò~Óç LÿæÁÿ{Àÿ
þ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ {¾æS¿ ëÿÜÿô æ FÜÿæ þëÿÌ¿þæÿZëÿ ¨¯ÿçÿ÷ LÿÀÿç$æF æ FÜÿç
ÿç{ÿæsçLëÿ Ó¼ëQ{Àÿ ÀÿQ# FÜÿæÀÿ ¯ÿç{Àÿæ# ¯ÿçLÿæÀÿþæÿZëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ¯ÿæÖ¯ÿçLÿ
ÿ¿æS A{s æ FÜÿæ Üÿ] Óæÿ´çLÿ ÿ¿æS A{s æ üÿÁÿ Bdæ ÓÜÿçÿ ÿ¿æSLëÿ ÀÿæfÓçLÿ
ÿ¿æS LëÿÜÿæ¾æF F¯ÿó {þæÜ ÿ¯ÿÉ ÿçßÿ Lÿþö ÿ¿æS LÿÀÿç¯ÿæ Üÿ] ÿæþÓçLÿ ÿ¿æS
LëÿÜÿæ¾æB$æF æ Ó¿æÓ ÿ¿æSÀÿ Üÿ] `ÿÀÿ{þæõÎ A¯ÿ×æ A{s æ ÿçßÿ Lÿþö ÿ$æ
æÿ fÿçÿ ÓëQ Óæÿ´çLÿ A{s æ B¢ÿç÷ß F¯ÿó ¯ÿçÌßþæÿZÿ {µÿæS Üÿ] ÀÿæfÓçLÿ
A{s æ õÿ©ç ÿæßLÿ AÀÿ DÿçÀëÿ ÀÿÜÿçÿ ëÿQ-ÓëQ Üÿ] ÿæþÓ A{s æ
þëÿÌ¿þæÿZÿ ÿ´æÀÿæ ÉæÚ AëÿLëÿÁÿ A$¯ÿæ ¨÷ÿçLëÿÁÿ Lÿæ¾ö¿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ

5sç LÿæÀÿ~ ÀÿÜÿçdç æ Lÿÿöæ A$öæúÿ þÿ, ¨õ$Lúÿ ¨õ$Lúÿ LÿÀÿ~ A$öæúÿ ¾æÜÿæ ÿ´æÀÿæ
LÿÀÿæ¾æB$æF æ Éëµÿ ¾ÿç Lÿæ¾ö¿Àÿÿ ÀÿÜÿç$æF, {ÿ{¯ÿ ¯ÿç{¯ÿLÿ, {¯ÿðÀÿæS¿, Éþ,
ÿþ, Bÿ¿æÿç LÿÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ ¾ÿç AÉëµÿ Lÿæ¾ö¿Àÿÿ ÀÿÜÿç¯ÿ, {ÿ{¯ÿ Lÿæþ-
{Lÿ÷æ, ÀÿæS-{ÿ´Ì, Bÿ¿æÿç LÿÀÿ~ {Üÿ{¯ÿ æ ÿæÿæ¨÷LÿæÀÿ Bdæ A$öæúÿ Aÿ;ÿ
Bdæ ÀÿÜÿç$æF, Lÿç;ëÿ ÓþÖ Bdæ ¨ëÀÿ~ {ÜÿæBÿ$æF æ {Lÿ¯ÿÁÿ {ÓÜÿç Bdæ
¨íÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ ¾æÜÿæÀÿ ÓÜÿçÿ AææÀÿ ¨÷æ© {ÜÿæB¾æB$æF, `ÿëÿ$ö
LÿæÀÿ~ {ÜÿDdç AææÀÿ A$öæúÿ Óæÿ F¯ÿó öþ LÿæÀÿ~ {ÜÿDdç {ÿð¯ÿ A$öæúÿ
¨÷æÀÿ² A$¯ÿæ ÓóÔÿæÀÿ æ ¨÷{ÿ¿Lÿ Lÿæ¾ö¿ {Üÿ¯ÿæ{Àÿ FÜÿç ¨æ{oæsç LÿæÀÿ~
ÀÿÜÿç$æF æ {Üÿ{àÿ þ ¾çF {Lÿð¯ÿàÿ¿ Ó´Àíÿ¨ ¨ÀÿþææZëÿ Lÿÿöæ þæëÿ$æF æ {ÓÜÿç
þí|ÿ ¯ëÿç ¨ëÀëÿÌ ¾$æ$ö fæ~çÿ$æF æ A$öæúÿ µÿS¯ÿæÿ Lÿÿöæ ëÿÜÿô;ÿç {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ
Lÿç ¨í¯ÿöÀëÿ LÿÜÿç AæÓëd;ÿç {¾, {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ ÿçþçÿ þæÿ÷ {ÜÿæB {Lÿ¯ÿÁÿ
¾ë{Àÿ D¨×çÿ ÀÿëÜ æ Lÿÿöæ H ÿöæ ÿ þëô A{s æ A;ÿÿ {ÓÜÿç þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ
AÎæÿÉ Aæß 367
AæÉß Lÿ'~ æ
¯ÿÖëÿ ¨÷Lõÿÿç H ¨ëÀëÿÌZÿ þ{Àÿ FLÿ AæLÿÌö~ Óêþæ{ÀÿQæ ÀÿÜÿç$æF æ
{¾Dô ¨¾ö¿;ÿ þëÿÌ¿ ¨÷Lõÿÿç{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {ÜÿæB$æF æ {Ó ¨¾ö¿;ÿ þæßæ {¨÷Àÿ~æ
LÿÀÿç$æF F¯ÿó {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Ó ¨÷LõÿÿçÀëÿ EÿöLëÿ Dvÿç¾æB BÎZëÿ Óþ¨}ÿ
{ÜÿæB¾æB$æF ÿ$æ {ÓÜÿç BÎ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ Üõ ÿ ÿß {ÿÉ{Àÿ Àÿ$#
{ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ {ÿ{¯ÿ µÿS¯ÿæÿ Lÿÿöæ {ÜÿæB¾æAæ;ÿç æ F¨Àÿç ÖÀÿ{Àÿ Afëöÿ
$#{àÿ F¯ÿó Óqß þ $#{àÿ æ ¨÷{ÿ¿Lÿ þæÿ¯ÿ FÜÿç Lÿäæ{Àÿ ¨Üÿo#¯ÿæ ÿçþ{;ÿ
¯ÿçæÿ ÀÿÜÿçdç æ Aÿ Fvÿæ{Àÿ µÿS¯ÿæÿ {¨÷Àÿ~æ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¨íÿöjæÿæ þÜÿæ¨ëÀëÿÌ,
fæ~ç¯ÿæ ¯ÿç# F¯ÿó {jß ¨Àÿþææ FÜÿç ÿç{ÿæsçÀÿ Óó{¾æS ÿ´æÀÿæ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæ{Àÿ
{¨÷Àÿ~æ ¨÷æ© {ÜÿæB$æF æ {ÿ~ëLÿÀÿç {Lÿò~Óç Aëÿµÿ¯ÿê þÜÿæ¨ëÀëÿÌ A$öæúÿ
ÓúÿSëÀëÿZÿ Óæç{Àÿ ÀÿÜÿç FÜÿæLëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ ¨÷ßæÓ LÿÀÿç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ æ
¯ÿÿö ¯ÿ¿¯ÿ×æ ¨÷ÓèÿLëÿ Fvÿæ{Àÿ `ÿëÿ$ö$Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ LÿÜÿç{àÿ æ
B¢ÿç÷ß ÿþÿ, þÿÀÿ Éþÿ, FLÿæS÷ÿæ, ÉÀÿêÀÿ ¯ÿæ~ê H þÿLëÿ BÎZÿ Aë&Àíÿ¨
ÿ¨æB¯ÿæ, CÉ´Àÿêß Aëÿµÿ¯ÿÀÿ ÓoæÀÿ, CÉ´Àÿêß ÿç{öÉÿ{Àÿ `ÿæàÿç¯ÿæÀÿ äþÿæ
Bÿ¿æÿç ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ {¾æS¿ÿæ Üÿ] ¯ÿ÷æÜÿ½~ {É÷~êÀÿ Lÿþö A{s æ
{Éò¾ö¿ A$öæúÿ ¨dWëoæ ÿ{ÿ¯ÿæÀÿ Ó´µÿæ¯ÿ, Ó¸íÿöµÿæ¯ÿÿæ D¨{Àÿ Ó´æþçÿ´,
Lÿþö{Àÿ ¨÷¯õÿÿ {Üÿ¯ÿæÀÿ ÿäÿæ FÜÿç Ó¯ëÿ äÿ÷çß {É÷~êÀÿ Lÿþö A{s æ
B¢ÿç÷ßþæÿZÿ ÓóÀÿä~, AæçLÿ Ó¸ÿçÀÿ Óºöÿ Bÿ¿æÿç {¯ÿðÉ¿ {É÷~êÀÿ
Lÿþö A{s F¯ÿó ¨Àÿç`ÿ¾ö¿æ Éëÿ÷{É÷~êÀÿ Lÿþö A{s æ Éëÿ÷Àÿ A$ö {ÜÿDdç
AÅÿj æ AÅÿj ÓæLÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ÿçßÿLÿþö `ÿç;ÿÿ{Àÿ ëÿBW+æ ¯ÿÓç þ
ÿçf ¨ä{Àÿ 10 þçÿçsú ¨æBÿ$æF æ ÉæÀÿêÀÿ ÿ A¯ÿÉ¿ ¯ÿÓç ÀÿÜÿç$æF
Lÿç;ëÿ {¾Dô þÿLëÿ ¯ÿÓç¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ, {Ó ÿ Aÿ;ÿ ÓZÿÅÿLëÿ {ÿB µÿ÷þ~
LÿÀëÿdç æ F¨Àÿç ÓæLÿZÿ Lÿàÿ¿æ~ Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ ? ÿæZëÿ ÿçfvÿæÀëÿ Dÿ
Àÿ~Àÿ ÓæLÿZÿ A$¯ÿæ ÓúÿSëÀëÿZÿ {Ó¯ÿæ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçúÿ æ #{Àÿ #{Àÿ
{ÓÜÿç ÓæLÿZÿ µÿçÿ{Àÿ ÓóÔÿæÀÿÀÿ Óõfÿ {Üÿ¯ÿ æ Óæÿ LÿÀÿç¯ÿæÀÿ SÿçLëÿ
fæ~ç¨æÀÿç{¯ÿ æ Aÿ FÜÿç AÅÿjÀÿ Lÿþö {Ó¯ÿæ vÿæÀëÿ Üÿ] ¨÷æÀÿ» {ÜÿæB$æF æ
Lÿþö {SæsçF Üÿô A{s æ ÿçßÿ Lÿþö A$öæúÿ `ÿç;ÿÿÀÿ æÀÿæ æ {ÓÜÿç LÿÿöæþæÿZÿ
`ÿæ{Àÿæsç {É÷~ê ÀÿÜÿçdç ¾$æ- AÿçDÿþ, Dÿþ, þþ F¯ÿó ÿçLõÿÎ æ
FÜÿæLëÿ Lÿçdç {àÿæ{Lÿ ¯ÿ÷æÜÿ½~, äÿ÷êß, {¯ÿðÉ¿ H Éëÿ÷ LÿÜÿç$æ;ÿç æ Aÿ¿ {Lÿ{ÿLÿ
FÜÿæLëÿ Óÿ¿, {ÿ÷ÿßæ, ÿ´æ¨Àÿ H LÿÁÿç¾ëS ÿæþ{Àÿ LÿÜÿç$æ;ÿç æ Fvÿæ{Àÿ ¾ëS

{Lÿò~Óç Óÿ¿, {ÿ÷ÿßæ Bÿ¿æÿç LÿæÁÿÿ ¯ÿçÌßLÿ ¾ëS ëÿÜÿô ¯ÿÀÿó FÜÿæ ÓæLÿZÿ
A;ÿLÿÀÿ~Àÿ {SæsçF {SæsçF ×çÿç þæÿ÷ æ FÜÿç `ÿæÀÿç ¯ÿÿöÀÿ Àÿ`ÿÿæ þëô LÿÀÿçdç æ
{ÿ{¯ÿ Lÿ'~ þëÿÌ¿Zëÿ `ÿæ{Àÿæsç µÿæS{Àÿ ¯ÿæ+ç {ÿ{àÿ ? É÷êLÿõÐ LÿÜëÿd;ÿç ÿæÜÿ] !
Së~ þæþ{Àÿ LÿþöLëÿ `ÿæÀÿç µÿæS{Àÿ ¯ÿçµÿNÿ LÿÀÿæSàÿæ æ Sê{ÿæNÿ ¯ÿÿö FÿçLÿç{Àÿ
Üÿ] ÀÿÜÿçdç æ
ÿÿ´Lëÿ ØÎ LÿÀÿç {Ó LÿÜÿç{àÿ {¾, {Üÿ Afëöÿ ! {ÓÜÿç ¨Àÿþ ÓççÀÿ
¯ÿç#Lëÿ þëô ëÿþ ÿçþ{;ÿ LÿÜÿç¯ÿç æ ¾æÜÿæLÿç jæÿÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ A{s æ Éþ,ÿþ,
æÀÿæ¯ÿæÜÿç, `ÿç;ÿÿ F¯ÿó æÿ{Àÿ ¨÷¯õÿÿç, ¯ÿ÷Üÿ½{Àÿ ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ Ó¸íÿö
{¾æS¿ÿæ, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨Àÿç¨Lÿ´ {ÜÿæB¾æF æ Lÿæþ, {Lÿ÷æ, {þæÜÿ, ÀÿæS,
{ÿ´Ì Bÿ¿æÿç ¨÷Lõÿÿç{Àÿ ¯ÿæ¤ÿç ÀÿQë$#¯ÿæ ¨÷¯õÿÿçþæÿ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¨íÿöÿ Éæ;ÿ
{ÜÿæB¾æF, {Ó{ÿ{¯ÿ{Áÿ {ÓÜÿç ¯ÿ¿Nÿç ¯ÿ÷Üÿ½Lëÿ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ {¾æS¿
{ÜÿæB¾æF , {ÓÜÿç {¾æS¿ÿæÀÿ ÿæþ {ÜÿDdç, ¨ÀÿæµÿNÿç æ ¨ÀÿæµÿNÿç ÿ´æÀÿæ Üÿ]
{Ó ÿÿ´Lëÿ fæ~ç$æF æ {ÓÜÿç ÿÿ´ Lÿ'~ ? {ÿ{¯ÿ LÿÜëÿd;ÿç {¾, þëô {¾Dô ¯ÿçµíÿÿç
ÿ´æÀÿæ ¯ÿçµÿíÌçÿ ÀÿÜÿçdç ÿæÜÿæLëÿ {Ó fæ~ç¨æÀÿç$æF æ A$öæúÿ ¨Àÿþææ {¾¨Àÿç
A¯ÿ¿Nÿ, ÉæÉ´ÿ, A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ {¾Dô A{àÿòLÿçLÿ Së~þö{Àÿ¾ëNÿ {ÜÿæB$æF,
ÿæÜÿæLëÿ {Ó fæ~ç$æF F¯ÿó ÿæÜÿæLëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ fæ~ç {ÓÜÿç ¯ÿ¿Nÿç ÿúÿä~ {þæ
µÿçÿ{Àÿ ×çÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ Aÿ ÿÿ´ {ÜÿDdç FLÿþæÿ÷ ¨Àÿþ ÿÿ´ ¨Àÿþææ,
ÿæ Lÿç ¨æo ÿÿ´ A$¯ÿæ ¨`ÿçÉ ÿÿ´ æ ¨÷æ©ç ÓÜÿçÿ Aææ {ÓÜÿç Ó´Àíÿ¨{Àÿ ×çÿ
{ÜÿæB¾æB$æF æ {ÓÜÿç CÉ´Àÿêß Së~þö ÿ´æÀÿæ ¾ëNÿ {ÜÿæB¾æB$æF æ
CÉ´ÀÿZÿ ÿç¯ÿæÓ ¨÷ÿç¨æÿçÿ LÿÀÿç {¾æ{SÉ´Àÿ LÿÜÿç{àÿ {¾, {Üÿ Afëöÿ !
{ÓÜÿç CÉ´Àÿ Ó¸íÿö µíÿÿZÿ Üõÿÿß {ÿÉ{Àÿ Üÿ] ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿç$æ;ÿç æ ¾ÿç F{ÿ
Óþê¨{Àÿ Ad;ÿç, {ÿ{¯ÿ {àÿæ{Lÿ LÿæÜÿ]Lÿç fæ~ç¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] ? þæßæÀíÿ¨ê ¾¦{Àÿ
AæÀíÿ|ÿ {ÜÿæB {àÿæ{Lÿ ÿçÿÀÿæÿç µÿ÷þ{Àÿ ¯ÿÉ¯ÿÿöê {ÜÿæB µÿ÷þçÿ {ÜÿæB ¯ëÿàëÿ$æ;ÿç æ
{ÿ~ë LÿÀÿç fæ~çÿ$æ;ÿç æ Aÿ {Üÿ Afëöÿ ! ëÿ{þ Üõÿÿß{Àÿ ×çÿ {ÓÜÿç CÉ´ÀÿZÿ
ÉÀÿ~{Àÿ ¾æAæ;ëÿ æ FÜÿævÿæÀëÿ þ {Sæ¨ÿêß Aÿ¿ FLÿ ÀÿÜÿÓ¿ Adç {¾,
Ó¸íÿö þöÀÿ `ÿç;ÿææÀÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç ëÿ{þ {þæÀÿ ÉÀÿ~{Àÿ AæÓ æ LÿæÀÿ~
ëÿ{þ {þæ{ÿ ¨÷æ© {Üÿ¯ æ FÜÿç ÀÿÜÿÓ¿ Aÿ#LÿæÀÿêZëÿ LÿÜÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ ¾çF
µÿNÿ ëÿÜÿô ÿæÜÿæZëÿ þ LÿÜÿç¯ÿæ Aëÿ`ÿçÿ æ Lÿç;ëÿ ¾çF µÿNÿ A{s, ÿæZëÿ ÿ A¯ÿÉ¿
AÎæÿÉ Aæß 369
LÿÜÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ ¾ÿç Aÿ#LÿæÀÿêZëÿ ÿ LÿÜÿç¯ÿæ {ÿ{¯ÿ {ÓþæÿZÿÀÿ Lÿàÿ¿æ~

Lÿç¨Àÿç {Üÿ¯ÿ ? ¨Àÿç{ÉÌ{Àÿ {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLõÿÐ ¨`ÿæÀÿç{àÿ {Üÿ Afëöÿ ! ÿëþ
ÿçþ{;ÿ þëô ¾æÜÿæ Lÿçdç LÿÜÿçàÿç, ÿæÜÿæLëÿ ëÿ{þ µÿàÿÀíÿ{¨ Éë~çàÿÿ F¯ÿó ¯ëÿlçà Lÿç;ëÿ
ëÿþÀÿ {þæÜÿ ÿÎ {Üÿàÿæ Lÿç ÿæÜÿ] ? Afëöÿ LÿÜÿç{àÿ µÿS¯ÿæúÿ ! ¯ÿÿöþæÿ {þæÀÿ
{þæÜÿ ÿÎ {ÜÿæBSàÿæ æ þëô {þæÀÿ ÿçfÀÿ Ó½õÿçLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBSàÿç æ Aæ¨~
¾æÜÿæLÿçdç LÿÜëÿd;ÿç, {ÓÜÿç Ó¯ëÿ Óÿ¿ A{s æ ¯ÿÿöþæÿ þëô Aæ¨~ZÿÀÿ ¯ÿæLÿ¿
¨æÁÿÿ LÿÀÿç¯ÿç æ
Óó¾ß- ¾çFLÿç FÜÿç ëÿÜÿ]Zÿ ÓºæÿLëÿ µÿàÿÀíÿ{¨ É÷¯ÿ~ LÿÀÿç ÿçfÀÿ
ÿçÿöß {ÿDd;ÿç {¾, É÷êLõÿÐ f{~ þÜÿæ{¾æ{SÉ´Àÿ ÓúÿSëÀëÿ $#{àÿ F¯ÿó
Afëöÿ f{~ þÜÿææ A$öæúÿ ÓæLÿ $#{àÿ æ ÿæÜÿæZÿ ÓºæÿLëÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ Ó½Àÿ~
LÿÀÿç {Ó ÜÿÌ}ÿ {ÜÿD$æ;ÿç æ Aÿ FÜÿæÀÿ Ó½Àÿ~ ÿçÀÿ;ÿÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ {ÓÜÿç
ÜÿÀÿçZÿ Àíÿ¨Lëÿ þ{ÿ ¨LÿæB {Ó ¯ÿæÀÿºæÀÿ ÜÿÌ}ÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ Aÿ ¯ÿæÀÿºæÀÿ
Ó´Àíÿ¨Àÿ Ó½Àÿ~ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æÿ þ ÿçÀÿ;ÿÀÿ LÿÀÿç¯ÿæ D`ÿçÿ æ {¾Dôvÿæ{Àÿ
Aëÿµÿ¯ÿÀíÿ¨ê {¾æ{SÉ´Àÿ É÷êLÿõÐ Ad;ÿç F¯ÿó {¾Dôvÿæ{Àÿ AëÿÀÿæSê Àíÿ¨ê
þÜÿææ Afëöÿ ÀÿÜÿçd;ÿç æ {Óvÿæ{Àÿ Üÿ] É÷ê, ¯ÿçfß, ¯ÿçµíÿÿç F¯ÿó ÿêÿç þ
ÀÿÜÿç$æF æ ÓõÎçÀÿ ÿêÿç Aæfç Adç ÿ AæÓ;ÿæLÿæàÿç ÿæÜÿæ ¯ÿÿÁÿç¯ÿæ{Àÿ {ÝÀÿç
{ÜÿD ÿæÜÿ] æ ø¯ÿÿêÿç- A$öæúÿ ø¯ÿ FLÿþæÿ÷ ¨Àÿþææ As;ÿç, {Ó$#{Àÿ
¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ÿêÿç Üÿ] ø¯ÿÿêÿç A{s æ ¾ÿç É÷êLõÿÐ H AfëöÿZëÿ ÿ´æ¨Àÿ
LÿæÁÿêÿ ¯ÿ¿Nÿç ¯ÿç{ÉÌ þæÿç{ÿ¯ÿæ, {ÿ{¯ÿ ÿ Aæfçç ÿæ Afëöÿ ÀÿÜÿçd;ÿç, ÿæ
É÷êLõÿÐ æ Aæ¨~Zëÿ ÿæ ¯ÿçfß ¨÷æ© {Üÿ¯ÿ, ÿæ ¯ÿçµíÿÿç æ {ÿ{¯ÿ ÿ Sêÿæ
Aæ¨~Zÿ ÿçþ{;ÿ ¯ÿ¿$ö A{s æ Lÿç;ëÿ F¨Àÿç Lÿçdç ÿæÜÿ] æ É÷êLõÿÐ f{~ {¾æSê
$#{àÿ, AëÿÀÿæS ¨íÀÿçÿ Üõÿÿß þÜÿææ Afëöÿ $#{àÿ æ Fþæ{ÿ Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿçd;ÿç
F¯ÿó ÀÿÜÿç{¯ÿ þ æ É÷êLõÿÐ ÿçfÀÿ ¨Àÿç`ÿß {ÿB LÿÜÿçd;ÿç {¾, þëô A¯ÿ¿Nÿ
{ÜÿæB þ þëô {¾Dô µÿæ¯ÿLëÿ ¨÷æ© {ÜÿæBdç {ÓÜÿç CÉ´Àÿ ÓþÖZÿÀÿ Üõÿÿß
{ÿÉ{Àÿ ÿç¯ÿæÓ LÿÀÿçd;ÿç æ {Ó Ó{ÿð¯ÿ ÀÿÜÿçd;ÿç F¯ÿó ÀÿÜÿç{¯ÿ þ æ ÓþÖZëÿ
ÿæÜÿæZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ D`ÿçÿ æ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ ¯ÿ¿Nÿç Üÿ] þÜÿææ As;ÿç-
{ÓÜÿ] AëÿÀÿæSê þÜÿææ A{s æ {ÓÜÿç AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ A{s æ FÜÿæ ÿçþ{;ÿ
{Lÿò~Óç ×çÿ ¨÷j þÜÿæ¨ëÀëÿÌZÿ ÉÀÿ~{Àÿ ¾ç¯ÿæ ÿçÿæ;ÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ A{s æ
LÿæÀÿ~ {Ó Üÿ] FÜÿæÀÿ {¨÷ÀÿLÿ {ÜÿæB$æ;ÿç æ
FÜÿç Aæß{Àÿ Ó¿æÓÀÿ Ó´Àíÿ¨Lëÿ ØÎ LÿÀÿæSàÿæ {¾, Ó¯ÿöÓ´Àÿ ÿ¿æÓ

Üÿ] Ó¿æÓ A{s æ {Lÿ¯ÿÁÿ LÿÌæß ¯ÿÚ ¨Àÿçæÿ LÿÀÿç{ÿ¯ÿæ Üÿ] Ó¿æÓ ëÿÜÿô
¯ÿÀÿó LÿÌæß ¯ÿÚ ¨Àÿçæÿ ÓÜÿçÿ FLÿæ;ÿ {Ó¯ÿÿ LÿÀÿç ÿçßÿ Lÿþö{Àÿ ÿçfÀÿ
ÉNÿçLëÿ ¯ÿç`ÿæÀÿ LÿÀÿç A$¯ÿæ Óþ¨ö~ ÓÜÿçÿ Óÿúÿ ¨÷ßÿ§ A¨ÀÿçÜÿæ¾ö¿ A{s æ
¨÷æ©ç ÓÜÿçÿ Ó¸íÿö LÿþöÀÿ ÿ¿æS Üÿ] Ó¿æÓ A{s, ¾æÜÿæLÿç {þæäÀÿ ¨¾ö¿æß
A{s æ FÜÿæ Üÿ] Ó¿æÓÀÿ ¨ÀÿæLÿæÏæ A{s æ Aÿ-

{¾æSÉæ{Ú É÷ ê Lõ ÿ Ðæfë ö ÿ Óºæ{ÿ "Ó¿æÓ {ßæ{Sæ' ÿæþ
AÎæÿ{Éææß ææ18ææ

ÿ$æ {¾æSæÉæÚ ¯ÿçÌßLÿ É÷êLõÿÐ F¯ÿó AfëöÿZÿ Óºæÿ{Àÿ "Ó¿æÓ {¾æ{Sæ'
ÿæþLÿ AÎæÿÉ Aæß Ó¸íÿö {Üÿàÿæ æ

"Ó¿æÓ {¾æ{Sæ' ÿæþ AÎæÿ{Éææß ææ18ææ
ææ ÜÿÀÿç C ÿúÿÓúÿ ææ

Oriya

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Oriya

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

.

Extract from Historical Judgment of Hon'ble High Court,

Hon'ble Mr. Justice S.N. Srivastava, (in his judgment dated

“Shrimadbhagwad Gita is a Dharmshastra not only for Hindu but for

“Yatharth Geeta” by Swami Adgadanandji Maharaj, a great saint of

N.B.:- The aforesaid decision is available on the Website:

¯ÿçÌß ¨õÎæ ÓóQ¿æ

{¯ÿæàÿç LÿÀÿç ÿçA;ÿç æ {ÿ~ëLÿÀÿç Aæ¨~ SêÿæÀÿ ÀÿÜÿÓ¿Lëÿ {ÿQ#¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ

ÿ$æ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ×Áÿ{Àÿ ¯ÿ¿æQ¿æ þ LÿÀÿæ¾æBdç æ SêÿæÀÿ AæLÿÌö~ ÿçþ§àÿçQ#ÿ

¨Àÿ¯ÿÉ {ÜÿæB þëÿÌ¿Lëÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {Ó ä~þæÿ÷ Lÿþö ÿLÿÀÿç

ÓÜÿ`ÿæÀÿç~ê $#àÿæ Sæ¤ÿæÀÿê - B¢ÿç÷ßþæÿZÿ AææÀÿ Àíÿ¨ê ¨÷¯õÿÿç æ FþæÿZÿ

¨÷æÀÿ»{Àÿ Afëöÿ Óÿæÿÿ LëÿÁÿþö ÿçþ{;ÿ AæLëÿÁÿ $#{àÿ Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ

{ÿQ#àÿ) ÿÿ´ ÓÜÿçÿ ØÎ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ F¯ÿó ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þ

BÿçÜÿæÓ{Àÿ {Lÿò~Óç É÷êLõÿÐ ÿæþLÿ ¯ÿ¿Nÿç $æB ¨æÀÿ;ÿç F¯ÿó {Lÿò~Óç

SêÿæÀÿ D¨{ÿÉ {ÿB É÷êLõÿÐ Lÿ'~ AfëöÿZëÿ {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿêÿçÀÿ

ÓúÿSëÀëÿ Lõÿ¨æÉ÷ßê, fSÿ¯ÿ¤ëÿ

D Së~ ÓþíÜÿ fê¯ÿçÿ Ad;ÿç, {Ó{ÿ{¯ÿÁÿ ¾æFô "LëÿÀëÿ' àÿæSçÀÿÜÿç$#¯ÿ æ

{ÿ´ðÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] "{ÿ÷æ~æ`ÿæ¾¿ö' æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {¯ÿæ AæÓç¾æF {¾, Aæ{þ

Üÿçô þ{ÜÿÌ´æÓæ æ µÿæ¯ÿÀíÿ¨ê "µÿêþ', AëÿÀÿæSÀíÿ¨ê "Aföëÿ' Zÿ ëÿÁÿÿæ{Àÿ ¯ÿÜëÿ

{Üÿ ÿ´ç{fæÿþ ! Aæþ ¨ä{Àÿ {¾Dôþæ{ÿ ¨÷æÿ Ad;ÿç, {ÓþæÿZëÿ

FÜÿæ Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç - {ÿ Óþææëÿ¯ëÿ¨ÓSöæ ¯ÿë¿úÿ$æ{ÿ Óçß (3/37)

A¨ßö¿æ©ó ÿÿÓ½æLÿó ¯ÿÁÿó µÿêÌ½æµÿçÀÿäçÿþú æ

Dÿç À ÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ D¨ÿç Ì ÿ{Àÿ FÜÿæÀÿ ¯ÿÿö  ÿæ ÀÿÜÿç d ç

µÿêþZÿ ÿ´æÀÿæ ÓëÀÿäçÿ FÜÿçþæÿZÿ {Óðÿ¿¯ÿæÜÿçÿêLëÿ fçÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ

WæÓ ¨æÿ {f Qæ {Üÿðô, ÿçÜÿ§Üÿç Óÿæ{¯ÿð Lÿæþ æ

{Óþæ{ÿ þ {WæÌ~æ Lÿ{àÿ æ

µÿNÿZÿ {É÷~ê{Àÿ D¨×çÿ LÿÀÿæB¯ÿæ Üõÿÿß{Àÿ {¨÷Àÿ~æ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ÓúÿSëÀëÿZÿ

Aÿ;ÿ ¯ÿçfßó Àÿæfæ Lëÿ;ÿê¨ë{ÿ÷æ ¾ë#ÏçÀÿ æ

¨${Àÿ þÜÿæúÿ ÓÜÿæßLÿ þÜÿæÀÿ$# F¯ÿó ¯ÿçÉæÁÿ ¯ÿæÜëÿ¾ëNÿ Aµÿçþëÿ¿-FÜÿç

LÿÀëÿ~æþß µÿæ¯ÿ{Àÿ Lëÿ;ÿç¨ëÿ÷ Aföëÿ A{ÉæLÿæLíÿÁÿ {ÜÿæBLÿÜÿç{àÿ æ

{¾DôþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Àÿæf¿, {µÿæS F¯ÿó ÓëQæÿç Aæ»Àÿ ¯ÿæpçÿ

{LÿDôþæÿZÿ ÓÜÿçÿ àÿ{|ÿB LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ {Ó ÜÿÿæÉ {ÜÿæB¾æF æ

¨æ¨{þ¯ÿæÉ÷{ßÿÓ½æúÿ Üÿ{ÿ´ðÿæÿæÿÿæßçÿ ææ36ææ

{ÜÿæB$æ;ÿç æ àëÿ© {ÜÿæB¾æB$#¯ÿæ ¨ç Lÿ÷çßæ¾ëNÿ ¨çÿõ {àÿæLÿ þ ¨ÿçÿ

{àÿæµÿ{Àÿ ¨Ýç Aæ{»þæ{ÿ LëÿÁÿÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Dÿ¿ÿ {ÜÿDd;ÿç æ þÜÿæÿú µíÿàÿ

{SæsçF B{Îæÿ½&ëQê ¨÷¯õÿÿç-{ÿð¯ÿêÓó¸ÿ F¯ÿó Aÿ¿sç ¯ÿÜ }þëQê ¨÷¯õÿÿç AæÓëÀÿê

LÿÀÿæB{¯ÿ æ Óÿæÿÿ þöÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ þ ÿæZÿÀÿ ¯ÿçÌæÿ $#àÿæ æ Aÿ

g gÿûÿçÿç É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó

ææ ÜÿÀÿç gÿúÿ Óúÿ ææ

AæÀíÿ|ÿ Ad;ÿç, ÿæZëÿ Aæßö¿ LëÿÜÿæ¾æF æ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿçþ{;ÿ þÀÿç¯ÿæ, þæÀÿç¯ÿæ

FÜÿç þÜÿæëÿµÿæ¯ÿ SëÀëÿfÿZÿë ÿ þæÀÿç þëô FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ µÿçäæLëÿ

ÿ Üÿç ¨÷¨É¿æþç þþæ¨ëÿÿ¿æúÿ

`ÿæàÿçSàÿæ, {ÓþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ ¾æÜÿæZÿ ¨÷æ~ ¾æBÿæÜÿ], ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ

ÿÿ´ÿÉöê þæ{ÿ þ {ÿQ#d;ÿç æ É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç Óÿ¿Lëÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç Lÿ{àÿ,

¯ÿÖëÿ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ æ AëÿÀÿæSê ÿçþ{;ÿ BÎ Ó{ÿð¯ÿ Àÿ$#

FÜÿç Aææ {LÿDôLÿæÁÿ{Àÿ ÿæ fÿ½ {ÜÿæB$æF, ÿæ {LÿDô LÿæÁÿ{Àÿ

ÿ$æ ÉÀÿêÀÿæ~ç ¯ÿçÜÿæß fêÿöæ-

FÜÿæ A{ÉæÌ¿, FÜÿæLëÿ ÉëQæB {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ AæLÿæÉ þ FÜÿæLëÿ ÿçf¯ÿä{Àÿ

¯ÿ÷æÜÿ½~ FvÿæLëÿ Ó§æÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ AæÓ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Óþæ{ÿ AæÓç{àÿ

þö ÿ Aæ¨~Zÿë Àÿäæ LÿÀëÿdç æ {Ó Aæ¨~Zÿ vÿæÀëÿ ÉNÿçÉæÁÿê A{s æ Aæ¨~

Aææ Üÿ] A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ, ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ F¯ÿó A¯ÿ¿Nÿ A{s æ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ

{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç Aææ ÓþÖZÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ A¯ÿ F¯ÿó

Ó´þöþ¨ç `ÿæ{¯ÿä¿ ÿ ¯ÿçLÿ¸çëÿþÜÿöÓê æ

¯ÿç{ÿÜÿ Àÿæfæ fÿLÿZÿ Óµÿæ{Àÿ þÜÿÌ} ¾æj¯ÿàÿLÿ¿ `ÿæLÿ÷æß~

¨÷Lõÿÿç ÓÿæÓ¯ÿöÿæ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó ¨Àÿþ ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZÿ

µÿßæÿ÷~æëÿ¨Àÿÿó þóÓ¿{;ÿ ÿ´æó þÜÿæÀÿ$æ æ

A¯ÿæ`ÿ¿¯ÿæÿæóÊÿ ¯ÿÜíÿúÿ ¯ÿÿçÌ¿;ÿç ÿ¯ÿæÜÿçÿæ æ

{Óþæ{ÿ ÿ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿÀÿ ÿæþ Üÿ] {ÿB$æ;ÿç Lÿç;ëÿ ¨ÀÿþææZÿ

{ßæS× LÿëÀëÿ Lÿþöæ~ç Óèÿó ÿ¿Nÿ´æ ÿqß æ

Óþÿ´ ¯ëÿç {¾æSÀÿ AæÉ÷ß S÷Üÿ~ LÿÀÿ æ {¾¨Àÿç Lÿæþÿæ ÀÿÜÿç$æF,{Ó¨Àÿç

¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¨Àÿ¸ÀÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ

{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¾æÜÿæ Éë~ç¯ÿæ {¾æS¿,

É÷ê µÿS¯ÿæÿú D¯ÿæ`ÿ

¯ÿçµíÿÿç àÿSæB, {Lÿ{¯ÿ LÿþÁëÿ {ÿB ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#àÿç æ {¾æSLÿ÷çßæÀÿ fÿæLÿæÀÿê

{¯ÿæàÿç LÿÀÿç ÿçA;ÿç æ {ÿ~ëLÿÀÿç Aæ¨~ SêÿæÀÿ ÀÿÜÿÓ¿Lëÿ {ÿQ#¨æÀÿ;ÿç ÿæÜÿ] æ

ÿ$æ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ×Áÿ{Àÿ ¯ÿ¿æQ¿æ þ LÿÀÿæ¾æBdç æ SêÿæÀÿ AæLÿÌö~ ÿçþ§àÿçQ#ÿ

¨Àÿ¯ÿÉ {ÜÿæB þëÿÌ¿Lëÿ Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæLëÿ ¨Ýç$æF æ {Ó ä~þæÿ÷ Lÿþö ÿLÿÀÿç

ÓÜÿ`ÿæÀÿç~ê $#àÿæ Sæ¤ÿæÀÿê - B¢ÿç÷ßþæÿZÿ AææÀÿ Àíÿ¨ê ¨÷¯õÿÿç æ FþæÿZÿ

¨÷æÀÿ»{Àÿ Afëöÿ Óÿæÿÿ LëÿÁÿþö ÿçþ{;ÿ AæLëÿÁÿ $#{àÿ Lÿç;ëÿ {¾æ{SÉ´Àÿ

{ÿQ#àÿ) ÿÿ´ ÓÜÿçÿ ØÎ fæ~ç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ F¯ÿó ¨÷{¯ÿÉ LÿÀÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ þ

BÿçÜÿæÓ{Àÿ {Lÿò~Óç É÷êLõÿÐ ÿæþLÿ ¯ÿ¿Nÿç $æB ¨æÀÿ;ÿç F¯ÿó {Lÿò~Óç

SêÿæÀÿ D¨{ÿÉ {ÿB É÷êLõÿÐ Lÿ'~ AfëöÿZëÿ {Óðÿ¿ ¯ÿæÜÿêÿçÀÿ

ÓúÿSëÀëÿ Lõÿ¨æÉ÷ßê, fSÿ¯ÿ¤ëÿ

D Së~ ÓþíÜÿ fê¯ÿçÿ Ad;ÿç, {Ó{ÿ{¯ÿÁÿ ¾æFô "LëÿÀëÿ' àÿæSçÀÿÜÿç$#¯ÿ æ

{ÿ´ðÿ Aæ`ÿÀÿ~ Üÿ] "{ÿ÷æ~æ`ÿæ¾¿ö' æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {¯ÿæ AæÓç¾æF {¾, Aæ{þ

Üÿçô þ{ÜÿÌ´æÓæ æ µÿæ¯ÿÀíÿ¨ê "µÿêþ', AëÿÀÿæSÀíÿ¨ê "Aföëÿ' Zÿ ëÿÁÿÿæ{Àÿ ¯ÿÜëÿ

{Üÿ ÿ´ç{fæÿþ ! Aæþ ¨ä{Àÿ {¾Dôþæ{ÿ ¨÷æÿ Ad;ÿç, {ÓþæÿZëÿ

FÜÿæ Üÿ] LÿÜëÿd;ÿç - {ÿ Óþææëÿ¯ëÿ¨ÓSöæ ¯ÿë¿úÿ$æ{ÿ Óçß (3/37)

A¨ßö¿æ©ó ÿÿÓ½æLÿó ¯ÿÁÿó µÿêÌ½æµÿçÀÿäçÿþú æ

Dÿç À ÿ LÿæÀÿ~ {ÜÿæB$æF æ D¨ÿç Ì ÿ{Àÿ FÜÿæÀÿ ¯ÿÿö ÿæ ÀÿÜÿç d ç

µÿêþZÿ ÿ´æÀÿæ ÓëÀÿäçÿ FÜÿçþæÿZÿ {Óðÿ¿¯ÿæÜÿçÿêLëÿ fçÿç¯ÿæ ÿçþ{;ÿ

WæÓ ¨æÿ {f Qæ {Üÿðô, ÿçÜÿ§Üÿç Óÿæ{¯ÿð Lÿæþ æ

{Óþæ{ÿ þ {WæÌ~æ Lÿ{àÿ æ

µÿNÿZÿ {É÷~ê{Àÿ D¨×çÿ LÿÀÿæB¯ÿæ Üõÿÿß{Àÿ {¨÷Àÿ~æ LÿÀÿæD$#¯ÿæ ÓúÿSëÀëÿZÿ

Aÿ;ÿ ¯ÿçfßó Àÿæfæ Lëÿ;ÿê¨ë{ÿ÷æ ¾ë#ÏçÀÿ æ

¨${Àÿ þÜÿæúÿ ÓÜÿæßLÿ þÜÿæÀÿ$# F¯ÿó ¯ÿçÉæÁÿ ¯ÿæÜëÿ¾ëNÿ Aµÿçþëÿ¿-FÜÿç

LÿÀëÿ~æþß µÿæ¯ÿ{Àÿ Lëÿ;ÿç¨ëÿ÷ Aföëÿ A{ÉæLÿæLíÿÁÿ {ÜÿæBLÿÜÿç{àÿ æ

{¾DôþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ Àÿæf¿, {µÿæS F¯ÿó ÓëQæÿç Aæ»Àÿ ¯ÿæpçÿ

{LÿDôþæÿZÿ ÓÜÿçÿ àÿ{|ÿB LÿÀÿç¯ÿæLëÿ {Üÿ¯ÿ æ {ÿ{¯ÿ {Ó ÜÿÿæÉ {ÜÿæB¾æF æ

¨æ¨{þ¯ÿæÉ÷{ßÿÓ½æúÿ Üÿ{ÿ´ðÿæÿæÿÿæßçÿ ææ36ææ

{ÜÿæB$æ;ÿç æ àëÿ© {ÜÿæB¾æB$#¯ÿæ ¨ç Lÿ÷çßæ¾ëNÿ ¨çÿõ {àÿæLÿ þ ¨ÿçÿ

{àÿæµÿ{Àÿ ¨Ýç Aæ{»þæ{ÿ LëÿÁÿÿæÉ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ Dÿ¿ÿ {ÜÿDd;ÿç æ þÜÿæÿú µíÿàÿ

{SæsçF B{Îæÿ½&ëQê ¨÷¯õÿÿç-{ÿð¯ÿêÓó¸ÿ F¯ÿó Aÿ¿sç ¯ÿÜ }þëQê ¨÷¯õÿÿç AæÓëÀÿê

LÿÀÿæB{¯ÿ æ Óÿæÿÿ þöÿ ÿÎ {ÜÿæB¾ç¯ÿæ þ ÿæZÿÀÿ ¯ÿçÌæÿ $#àÿæ æ Aÿ

g gÿûÿçÿç É÷êþúÿ µÿS¯ÿúÿ SêÿæÓí¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó

ææ ÜÿÀÿç gÿúÿ Óúÿ ææ

AæÀíÿ|ÿ Ad;ÿç, ÿæZëÿ Aæßö¿ LëÿÜÿæ¾æF æ ¨Àÿç¯ÿæÀÿ ÿçþ{;ÿ þÀÿç¯ÿæ, þæÀÿç¯ÿæ

FÜÿç þÜÿæëÿµÿæ¯ÿ SëÀëÿfÿZÿë ÿ þæÀÿç þëô FÜÿç {àÿæLÿ{Àÿ µÿçäæLëÿ

ÿ Üÿç ¨÷¨É¿æþç þþæ¨ëÿÿ¿æúÿ

`ÿæàÿçSàÿæ, {ÓþæÿZÿ ÿçþ{;ÿ ÿ$æ ¾æÜÿæZÿ ¨÷æ~ ¾æBÿæÜÿ], ÿæÜÿæZÿ ÿçþ{;ÿ

ÿÿ´ÿÉöê þæ{ÿ þ {ÿQ#d;ÿç æ É÷êLõÿÐ {ÓÜÿç Óÿ¿Lëÿ ¨ëÿÀÿæ¯õÿÿç Lÿ{àÿ,

¯ÿÖëÿ AëÿÀÿæS Üÿ] Afëöÿ æ AëÿÀÿæSê ÿçþ{;ÿ BÎ Ó{ÿð¯ÿ Àÿ$#

FÜÿç Aææ {LÿDôLÿæÁÿ{Àÿ ÿæ fÿ½ {ÜÿæB$æF, ÿæ {LÿDô LÿæÁÿ{Àÿ

ÿ$æ ÉÀÿêÀÿæ~ç ¯ÿçÜÿæß fêÿöæ-

FÜÿæ A{ÉæÌ¿, FÜÿæLëÿ ÉëQæB {Üÿ¯ÿ ÿæÜÿ] æ AæLÿæÉ þ FÜÿæLëÿ ÿçf¯ÿä{Àÿ

¯ÿ÷æÜÿ½~ FvÿæLëÿ Ó§æÿ LÿÀÿç¯ÿæLëÿ AæÓ;ÿç æ {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ {Óþæ{ÿ AæÓç{àÿ

þö ÿ Aæ¨~Zÿë Àÿäæ LÿÀëÿdç æ {Ó Aæ¨~Zÿ vÿæÀëÿ ÉNÿçÉæÁÿê A{s æ Aæ¨~

Aææ Üÿ] A¨Àÿç¯ÿÿöÿÉêÁÿ, ÉæÉ´ÿ, Óÿæÿÿ F¯ÿó A¯ÿ¿Nÿ A{s æ ÿÿ´ÿÉöêþæ{ÿ

{Üÿ Afëöÿ ! FÜÿç Aææ ÓþÖZÿ ÉÀÿêÀÿ{Àÿ Ó{ÿð¯ÿ A¯ÿ F¯ÿó

Ó´þöþ¨ç `ÿæ{¯ÿä¿ ÿ ¯ÿçLÿ¸çëÿþÜÿöÓê æ

¯ÿç{ÿÜÿ Àÿæfæ fÿLÿZÿ Óµÿæ{Àÿ þÜÿÌ} ¾æj¯ÿàÿLÿ¿ `ÿæLÿ÷æß~

¨÷Lõÿÿç ÓÿæÓ¯ÿöÿæ ÿç{Àÿæ {ÜÿæB ÀÿÜÿç$æF F¯ÿó ¨Àÿþ ¨ëÀëÿÌ ¨ÀÿþææZÿ

µÿßæÿ÷~æëÿ¨Àÿÿó þóÓ¿{;ÿ ÿ´æó þÜÿæÀÿ$æ æ

A¯ÿæ`ÿ¿¯ÿæÿæóÊÿ ¯ÿÜíÿúÿ ¯ÿÿçÌ¿;ÿç ÿ¯ÿæÜÿçÿæ æ

{Óþæ{ÿ ÿ ¨Àÿþÿÿ´ ¨ÀÿþææZÿÀÿ ÿæþ Üÿ] {ÿB$æ;ÿç Lÿç;ëÿ ¨ÀÿþææZÿ

{ßæS× LÿëÀëÿ Lÿþöæ~ç Óèÿó ÿ¿Nÿ´æ ÿqß æ

Óþÿ´ ¯ëÿç {¾æSÀÿ AæÉ÷ß S÷Üÿ~ LÿÀÿ æ {¾¨Àÿç Lÿæþÿæ ÀÿÜÿç$æF,{Ó¨Àÿç

¨÷Öëÿ {ÉâæLÿ{Àÿ É÷êLõÿÐ ÓæóÓæÀÿçLÿ ¨Àÿ¸ÀÿæLëÿ ÿ¿æS LÿÀÿç Lÿþö LÿÀÿç¯ÿæÀÿ

{¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ ¯ÿç{bÿÿ {ÜÿæB¾ç¯ÿ, {ÓÜÿç Óþß{Àÿ ¾æÜÿæ Éë~ç¯ÿæ {¾æS¿,

É÷ê µÿS¯ÿæÿú D¯ÿæ`ÿ

¯ÿçµíÿÿç àÿSæB, {Lÿ{¯ÿ LÿþÁëÿ {ÿB ¯ÿç`ÿÀÿ~ LÿÀëÿ$#àÿç æ {¾æSLÿ÷çßæÀÿ fÿæLÿæÀÿê

æß{ÿæ ¯ÿçÌßæúÿ¨ëóÓ Óèÿ{ÖÌí¨fæß{ÿ æ

B¢ÿç÷ßÓÜÿçÿ þÿ ÀÿÜÿç$æF, {Ó {SæsçF B¢ÿç÷ß {ÓÜÿç A¾ëNÿ ¨ëÀëÿÌZÿ ¯ëÿçLëÿ

{¾¨Àÿç `ÿæÀÿçAæÝë Ó¸íÿö A`ÿÁÿ ¨÷ÿçÏçÿ Óþëÿ÷{Àÿ ÿÿêþæÿZÿ fÁÿ

×çÿ´æÓ¿æþ;ÿLÿæ{Áÿ¨ç ¯ÿ÷Üÿ½ÿç¯ÿöæ~þõbÿÿç ææ72ææ

{þæ{Àÿ {¨÷ò|ÿ ÿÿß Óþ jæÿê æ ¯ÿæÁÿLÿ Óëÿ Óþ ÿæÓ Aþæÿê æ

g ÿûÿçÿç É÷êþÿS¯ÿúÿ SêÿæÓë¨ÿçÌûë ¯ÿ÷Üÿ½ ¯ÿçÿ¿æßæó

ÓëÀÿäæ {Qæfç¯ÿæ{Àÿ àÿæSç$æ;ÿç æ Lÿþö ¨÷æÀÿ» Üÿ] ÿLÿÀÿç {ÜÿæBSàÿæ ÿçÍþê !

,"FÜÿç ¾j ÿ´æÀÿæ ¯õÿçLëÿ ¨÷æ© ÜëÿA æ' FÜÿç ¾j ÿë»þæÿZÿ "BÎLÿæþíLúÿ'-

A{s, {¾{ÿ{¯ÿ{Áÿ µÿ¯ÿ{ÀÿæSÀëÿ þëNÿç þçÁÿç¾æF æ AæÀÿæÿæÀÿ ¨÷æÀÿ» Üÿ] FÜÿç

×çÿçLëÿ {µÿæS LÿÀëÿ$æF, {Ó ÿçÊÿß Üÿ] {`ÿæÀÿ A{s æ {¾{¯ÿ {Ó ¨æBÿæÜÿ]

Aæúÿµÿ¯ÿ;ÿç µíÿÿæÿç ¨föÿ¿æÿÓ»¯ÿ æ

AWæßëÀÿç¢ÿ÷çßæÀÿæ{þæ {þæWó ¨æ$ö Ó fê¯ÿÿç ææ16ææ

Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÿæ {Lÿò~Óç AæÀÿæÿæÀÿ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ ÀÿÜÿç$æF æ Aææ H ¨Àÿþææ

{ÜÿæB ¯ÿÜÿë JÌç "fÿLÿæÿß' fÿLÿæÿç jæÿê þÜÿæ¨ë À ë ÿ Ìþæ{ÿ þ

ßÿç Üÿ¿Üÿó ÿ ¯ÿ{ÿößó fæëÿ Lÿþö~¿ÿ¢ÿç÷ÿ æ

AsLÿæB Óúÿ ¨${Àÿ ÿ `ÿàÿæ;ÿç, {ÿ{¯ÿ {Ó Ó¸íÿö ¨÷fæZÿ ÜÿçóÓLÿ {ÜÿæB$æF,

FÜÿç LÿæÀÿ~ $#àÿæ{¾, ¨íf¿ SëÀëÿ þÜÿæÀÿæffê ¯õÿæ¯ÿ×æ{Àÿ þ Àÿæÿ÷

Së~æ Së{~Ìë ¯ÿÿö;ÿç Bÿç þÿ´æ ÿ Óg{ÿ ææ28ææ

jæÿþæSöê ÓæLÿþæÿZëÿ þÿ ÀÿQ#¯ÿæ D`ÿçúÿ {¾, Lÿþö¨÷ÿç Së~þæÿZÿ

¾$æ$ö ¾ë A{s æ FÜÿæ D¨{Àÿ ¨ë~ç ¯ÿÿöÿæ LÿÀëÿd;ÿç -

¨÷Lõÿÿçó ßæ;ÿç µíÿÿæÿç ÿçS÷Üÿ Lÿçó LÿÀÿçÌ¿ÿç ææ33ææ

Ó´{þö ÿçÿó {É÷ßó ¨Àÿ{þöæ µÿßæ¯ÿÜÿ ææ35ææ

¨ëÿ Lÿçdç LÿæÁÿ¨{Àÿ {Ó {üÿÀÿç AæÓç {ÿQ#{àÿ {¾ ¨ÀÿþÜÿóÓfê