Está en la página 1de 87

Poemas de Ramon Llull

Desconsolo (1295) Canto de Ramon (1300) O Conclio (1311)

Ricardo da Costa e Tatyana Nunes Lemos

Poemas de Ramon Llull


Desconsolo (1295) Canto de Ramon (1300) O Conclio (1311)

Prefcio
Alexander Fidora
ICREA Research Professor Universitat Autnoma de Barcelona Instituto Brasileiro de Filosofia e Cincia Raimundo Llio (IBFCRL)

Angelicvm
Instituto Brasileiro de Filosofia e de Estudos Tomistas CEMOrOc Centro de Estudos Medievais Oriente & Ocidente

2009

2009, Stimo Selo Ltda. www.edsetimoselo.com.br (021) 2242-7634 Todos os direitos reservados e protegidos pela Lei 9.610, de 19/02/1998. Nenhuma parte deste livro, sem autorizao prvia por escrito da editora, poder ser reproduzida ou transmitida sejam quais forem os meios empregados: eletrnicos, mecnicosfotogrficos, gravao ou quaisquer outros. Ttulo Original Poemas de Ramon Llull Prefcio Alexander Fidora Imagem da Capa Detalhe da iluminura 4 do Breviculum (Breviculum ex artibus Raimundi Lulli electum Handschrift der Badischen Landesbibliothek Karlsruhe aus der Klosterbibliothek Sankt Peter Signatur: St. Peter perg. 92). Arte BMP Graphic Design & Propaganda (bmgraphic@yahoo.com.br) Coordenao Editorial Octaclio Freire e Sidney Silveira ISBN 978-58-99255-10-0 __________________________ CIP-Brasil. Catalogao-na-fonte Sindicato Nacional dos Editores de Livros, RJ L773p Llull, Ramon, ca. 1232-1315 Poemas de Ramon Llull / [traduzidos por] Ricardo da Costa e Tatyana Nunes Lemos ; prefcio de Alexander Fidora. - Rio de Janeiro : Srimo Selo, 2009. 87p. Contedo: Desconsolo (1295) - Canto de Ramon (1300) - O Conclio (1311) ISBN 978-85-10-0 1. Poesia catal - Obras anteriores a 1800. 2. Filosofia medieval. I. Costa, Ricardo Luiz Silveira da, 1962-. II. Lemos, Tatyana Nunes. I. Ttulo. II. Ttulo: Desconsolo. III. Ttulo: Canto de Ramon. IV. Ttulo: O Conclio. 09-3514. 16.07.09 23.07.09 CDD: 849.91 013921 CDU: 821.134.3-1 __________________________

ndice

Prefcio
Alexander Fidora ICREA Research Professor Universitat Autnoma de Barcelona / IBFCRL 05

Apresentao
Ricardo da Costa e Tatyana Nunes Lemos

07

Desconsolo (1295)

10

Canto de Ramon (1300)

55

O Conclio (1311)

60

Prefcio
O filsofo maiorquino Ramon Llull (1232-1316) foi um pensador crtico avant la lettre. Em suas obras abundaram crticas aos trovadores, aos cavaleiros e a muitos outros segmentos sociais. Com efeito, toda a sua vasta obra pode e deve ser lida como uma apaixonada crtica Filosofia e Teologia imperante em seus dias. E mais: Llull foi, antes de tudo, um pensador em crise. Com isso, no nos referimos suposta crise psicolgica que sofreu, a chamada Crise de Gnova (1292/1293), da qual o prprio Llull nos contou como se fosse uma enfermidade, e que j foi interpretada como uma profunda depresso. Referimo-nos prpria crise da razo: dessa que trataram as poesias que aqui foram, pela primeira vez, traduzidas para o portugus. Ramon Llull acreditava na fora da razo como poucos pensadores antes e depois dele. Convencido de que o discurso argumentativo era o nico caminho possvel para resolver os grandes problemas e conflitos da Humanidade, ele dedicou toda a sua vida criao e propagao de um sistema racional que pudesse ser aceito por todos os interlocutores possveis, independente de seu particular contexto cultural ou religioso: a Ars. Com esse sistema, Llull acreditava ter chegado a destilar a essncia da prpria racionalidade, descobrindo, com isso, o remdio universal para todos os males de seu tempo. Assim pensava Llull. Mas e seus contemporneos? Aqui se encontra a crise da razo, tanto no tempo de Llull como nos dias de hoje. A razo no solitria: sempre foi e ser, por sua prpria natureza, intersubjetiva. No basta saber (ou crer) que temos razo, necessrio a confirmao por parte dos demais, da comunidade discursiva a qual pertencemos como seres pensantes, pois a verdade no a descoberta de um s: deve ser validada e reconhecida de maneira intersubjetiva. O Desconsolo (1299) e o Canto de Ramon (1300) tratam precisamente dessa tragdia da razo crtica. Quem aceita de maneira incondicional o veredicto da razo, tal como Llull o fez, se submete simultaneamente exigncia do reconhecimento intersubjetivo, porque no h racionalidade sem intersubjetividade. Em outras palavras: aceitar a razo como instncia nica e autnoma significa, paradoxalmente, fazer-se dependente, em boa medida, da comunidade discursiva. Por isso, a razo, embora seja a capacidade mais forte de que dispomos j que s ela pode dar um fundamento slido s nossas convices e aos valores que defendemos , , por sua vez, infinitamente frgil, e torna o ser racional sumamente vulnervel. Essa fragilidade da razo e a vulnerabilidade de seu portador se encontram no centro potico do Desconsolo e do Canto de Ramon: a falta de apoio e de reconhecimento da Ars que Llull lamenta nesses versos , portanto, muito mais que uma simples decepo pessoal de quem presencia a 5

frustrao de suas propostas e projetos intelectuais. Mais que o inegvel elemento biogrfico que contm, essas obras so a sublime e comovedora expresso potica do prprio sofrimento da razo, uma experincia humana universal que no perdeu nada de sua vigncia. Contudo, Llull no se desesperou diante de tal condio, pelo contrrio, mostrou-nos como aceitar o desafio da crise da razo, isto , contrapondo-o com a virtude da pacincia e a confiana na fora da argumentao. Assim, Llull reiterou, mais de uma vez, suas propostas de reforma racional, como o demonstra a terceira poesia contida nesse livro, O Conclio, pea escrita para o Conclio de Vienne (1311) durante os ltimos anos de sua vida, onde, finalmente, foram aprovadas algumas de suas propostas, como, por exemplo, a fundao de studia linguarum para ensinar os idiomas dos infiis. Ao traduzirem pela primeira vez essas obras para o portugus, Ricardo da Costa e Tatyana Nunes Lemos no somente fizeram um importantssimo trabalho de difuso da riqussima obra potica luliana, at ento pouco conhecida fora dos Pases Catales, mas tambm colocaram nas mos do leitor brasileiro um conjunto de textos que transmitem uma mensagem de uma atualidade tremenda: a importncia de cultivar a confiana nesse bem to frgil e vulnervel que a razo, mesmo que a conjuntura histrica e poltica possa s vezes nos fazer duvidar de nossa misso humanizadora nesse mundo, e de armar-nos de pacincia e poesia! para defendermos essa razo crtica diante de todos aqueles que a instrumentalizem, ou mesmo cheguem a neg-la.

Alexander Fidora ICREA Research Professor Universitat Autnoma de Barcelona / IBFCRL

Apresentao Desconsolo (1295) Canto de Ramon (1300) O Conclio (1311)


H muitos sculos, em sua obra Potica, Aristteles afirmou que a Poesia, por se referir ao universal, era mais filosfica e sria que a Histria, pois esta dizia respeito apenas ao particular (1451b). Universal versus particular: para o filsofo, os pensamentos e aes de um indivduo, de um poeta, que expressavam poeticamente a natureza universal da humanidade, ultrapassavam o seu tempo e tornavam a poesia uma expresso transcedental, quase divina. Como historiador, sempre reli essa passagem da Potica com certo desdm. Afinal, concordar com o Estagirita era reconhecer o carter inferior dessa cincia humana que sempre me foi to cara. Vrios anos se passaram at pr prova o gnio do filsofo grego. Em 2003, a Providncia colocou a Poesia em meu caminho. O filsofo que estudava desde 1999, Raimundo Llio (em catalo Ramon Llull, 1232-1316) tambm dedicou-se a ela. Descobri, fascinado, a tradio potica do Ocidente Medieval. Solicitado pelas circunstncias, debrucei-me sobre ela com afinco, e ganhei uma parceira: a aluna, hoje professora, sempre amiga, Tatyana Nunes Lemos. Educada em colgio de freiras, a menina tinha a Lngua na lngua. Recordou-me a Gramtica, suas normas, poliu minha rudeza estilstica. Com o apoio de Ramon. Quase seis anos depois, conclumos nossa proposta: traduzir trs textos do filsofo catalo: O Desconsolo (1295), O Canto de Ramon (1300) e O Conclio (1311), que hoje apresentamos pela primeira vez em lngua portuguesa. O Desconsolo a principal obra rimada de Ramon Llull (1232-1316), com o tom mais pessoal. composto por sessenta e nove estrofes dodecsticas, isto , com doze versos, e isomtricos (com a mesma medida), totalizando oitocentos e vinte e oito versos. Llull utilizou versos alexandrinos, isto , com doze slabas mtricas. No fim do poema, o filsofo nos informa que o Desconsolo deveria ser cantado ao som do poema pico carolngio Berart de Montdidier. Escrito em sua velhice, aps passar uma vida e presenciar a rejeio de sua Arte, dada por Deus, o Desconsolo reflete o desencanto diante de seu aparente fracasso no projeto que se props aps sua converso. O poema comea com um relato biogrfico (at a quinta estrofe): Ramon est melanclico porque faz trinta anos que se dedica sem xito causa da converso dos infiis e da exaltao da f. Aps a sexta estrofe, comea o dilogo com um eremita, que incentiva Ramon a fazer um exame de conscincia para ver se sua Arte efetivamente uma boa causa.

Ramon pensa que est livre de pecado, limpo da culpa de negligncia, indiscrio, avareza ou vanglria porque tem o amor a Deus e um autntico impulso de caridade. As reticncias do eremita no consolam Ramon, o incomodam. Aps um momento de controlada ira, Ramon passa a discutir questes importantes, como as relaes entre f e razo, a base da demonstrabilidade da f nos termos da Arte, e a necessidade de trabalhar para converter os infiis. Finalmente, o eremita tocado pela imagem do lutador que abandonou tudo por seu ideal, considera que Ramon dizia a verdade, e reconhe que a obra que ele iniciara boa e agradvel a Deus. O texto termina com uma emotiva despedida e uma nova dose de esperana, nascida do comprometimento do, at ento, crtico de Llull com sua causa. O texto tem um contedo que mescla desnimo, pelo desencorajamento recebido ao longo de sua vida, e esperana, posta nas futuras redaes da nova Arte. A inesperada e apaixonada converso final do eremita uma amostra dessa esperana. O eremita que debate com Ramon no um personagem com personalidade prpria, mas a voz de um antagonista domesticvel, que o instiga com perguntas que mostrem ao leitor o drama da incompreenso do qual o poeta objeto e que lhe d a possibilidade de fazer todas as justificativas morais que pensou. *** O Canto de Ramon foi escrito em 1300 e divide com o Desconsolo a categoria de lrica autobiogrfica luliana. uma verso sinttica do Desconsolo, sem o trao dialtico. formado por quatorze estrofes hexsticas (com seis versos) monorrimas de versos octosslabos, totalizando oitenta e quatro versos. Possui momentos muito emotivos que parecem indicar que Llull encontrou uma nova funo para a poesia trovadoresca, renegada em sua juventude. uma composio com uma elevada fora lrica. Comea com a converso de Ramon e repassa os principais acontecimentos de sua vida, da fundao de Miramar redao da Arte. Remonta, ainda, sua vontade missionria e rememora algumas de suas frustraes. Redigido em primeira pessoa, contm queixas sobre o pouco xito do seu trabalho e pedidos de proteo a Deus. Alm disso, Ramon pede que Deus lhe conceda companheiros conscientes que lhe ajudem a levar adiante o seu projeto. ***

O Conclio foi redigido em Vienne, Frana, em 1311, possivelmente motivado pela realizao do qinquagsimo Conclio Ecumnico (Vienne, Frana, 16 de outubro de 1311 a 6 de maio de 1312). Trata-se da ltima obra versificada escrita por Ramon. formado por oitocentos e nove versos heteromtricos, ou seja, que no possuem a mesma medida. Do primeiro ao setingentsimo, encontram-se cem estrofes heptsticas (com sete versos) com os quatro primeiros versos octosslabos rimando entre si, e os trs ltimos divididos em dois tetrasslabos (o primeiro e o terceiro) e um octosslabo, tambm rimando entre si (a8, a8, a8, a8, b4, b8, b4). Do setingentsimo primeiro ao octogentsimo nono encontra-se a seguinte formao: um estribilho monorrimo trstico (com trs versos) de versos tetrasslabos, mais quinze estrofes tetrsticas de versos octosslabos monorrimos, alternadas e sempre seguidas da repetio do refro (A4, A4, A4 // b8, b8, b8, b8 // A4, A4, A4). Tem ecos do sirvents de croada, um gnero potico trovadoresco de temtica denunciadora diversa (moral, poltica, blica, satrica) escrito em um estilo muito vivo e animado, at mesmo agressivo e violento, que admitia diversas modalidades formais e genricas. Era cantado com a melodia de uma cano preexistente. Entrelaou sugestes procedentes da literatura escrita para incitar os cruzados com elementos da poesia popular. Mostra-se menos iludido que em outros tempos e parece ansiar justificar sua vida e trabalho diante de Deus. Porm, mesmo velho e sem muitas iluses sobre obteno de xito nesse Conclio, possvel vislumbrar um Ramon to decidido e enrgico quanto nos tempos de sua plenitude quando seu esprito ardoroso se inflama ao dirigir-se ao papa e aos altos dignitrios eclesisticos, ameaando-os e admoestando-os. No texto, o poeta-filsofo atribui importantes funes ao papa, aos cardeais, aos prncipes, aos prelados, aos religiosos, e elencou algumas qualidades que julgava fundamentais para a realizao do Conclio, tais como a contrio e a devoo. *** Nossa traduo Nossa traduo utilizou como base trs edies: Josep Batalla (RAMON LLULL. Lo Desconhort. Cant de Ramon. Barcelona: Obrador Edndum, 2004), RAMON LLULL. Obres Selectes I [OE]. Barcelona: Editorial Selecta, 1957, p. 1308-1328 e RAMON LLULL. Poesies. Barcelona: Editorial Barcino, 1928. H algumas divergncias nas edies, devido aos diferentes manuscritos.
Ricardo da Costa e Tatyana Nunes Lemos

Desconsolo (1295)

10

Desconsolo (1295)
Ramon Llull (1232-1316)
Trad. e reviso: Tatyana Nunes Lemos e Ricardo da Costa (Ufes)

I Dus, ab vostra vertut comen est desconhort, lo qual fas en xantant, per o que men conhort, e que ab ell reconte lo falliment e el tort que hom fa envers vs, qui ens jutjats en la mort. E on mais mi conhort, e menys hai lo cor fort, car dira e dolor fa mon coratge port; per qu el conhort me torna en molt gran desconhort. Per a estaig en treball e en deport, e no hai null amic qui negun gauig maport, mas tan solament vs; per qu eu lo faix en port en caent e llevant, e sn ai en tal sort que res no veig ni auig don me venga confort. II Quan fui gran e sent del mn sa vanitat, comencei a far mal e entr en pecat, oblidant lo Deus glorios, seguent carnalitat; mas plac a Jesucrist, per sa gran pietat, que es present a mi cinc vets crucificat per o que el remembrs e en fos
1 2

I Deus, com Vossa virtude comea este Desconsolo, o qual fao em canto, para que me console e com ele narre a falta e o dano que o homem faz contra Vs, que nos julgastes na morte. E quanto mais me consolo, menos o corao est forte, pois de ira e dor meu corao porto, por isso, o consolo retorna como um grave desconsolo. Por isso, estou em trabalho e distrao1, e no h nenhum amigo que alguma alegria me traga, mas to somente Vs, para que eu O torne um porto, na queda e na ascenso. E estou assim em tal sorte que nada vejo ou escuto que me traga conforto. II Quando cresci e senti a vaidade do mundo, comecei a fazer mal e entrei em pecado, esquecendo o Deus glorioso2 e seguindo o que carnal. Mas agradou a Jesus Cristo, por Sua grande piedade, apresentar-Se a mim cinco vezes crucificado, para que O relembrasse e me

05

10

15

Isto , distrao com o sentido de sair mentalmente. Ver Llibre dEvast e de Blaquerna, 98 (OE I, 259). Em OE, Deus glorioso; na de Batalla Deus verdadeiro.

11

enamorat e que eu procurs com ell fos precat per tot lo mn, e que fos dita veritat de sa gran Trinitat e com fo Encarnat. Per qu eu fui espirat en tan gran volentat, que res ls no am mas que ell fos honrat; e adoncs comenc com lo servs de grat.

enamorasse, e fizesse que Ele fosse predicado por todo o mundo, e que fosse dita a verdade de Sua Trindade, e como encarnou. Porque fui inspirado em to grande vontade, que nada amei mais do que Ele fosse honrado e, ento, comecei a servi-Lo de bom grado. III Quando me pus a considerar do mundo o seu estado, quo so poucos os cristos e muitos os descrentes, ento, em meu corao tive tal concepo que fosse a prelados e a reis, igualmente, e a religiosos, com tal ordenamento, para que ocorresse a Passagem3, e com tal pregao que com ferro e fogo, e verdadeira argumentao, se desse nossa f to grande exaltao que os infiis viessem converso. E isso tenho tratado, verdadeiramente, h trinta anos, mas no obtive nada, pelo que estou doente4, tanto, que choro freqentemente, e estou em languidez.

20

III Quan pris a consirar del mn son estament, com sn paucs crestians e molt li descreent, adoncs en mon coratge hac tal concebiment que ans a prelats e a reis eixament, e a religioses, ab tal ordenament, que se,n segus passatge e tal precament que ab ferre e fust e ab ver argument se ds a nostra fe tan gran exalament que els infeels venguessen a ver convertiment. Ez eu hai o tractat, trenta anys ha, verament; no nhai res obtengut, per qu nestic dolent tant, que en plore sovent e en sn en llanguiment.

25

30

35

3 4

Na Idade Mdia no existia o termo Cruzada; os textos citam Passagem (com o sentido de peregrinao, caminho com ascenso espiritual, elevao). Estou doente Doente de paixo, de sofrimento.

12

IV Dementre que enaix estava en tristor e consirant sovent en la gran deshonor que Dus pren en lo mn per sofratxa damor, com a home irat que fuig a mal senyor, me nan al boscatge, on estava ab plor, tant fort desconhortat, que el cor nhaic gran dolor; mas per o car plorava e sentia dolor, e car a Du parlava faent a ell clamor, con tant pauc exoeix li just e el pecador, quan laoren e el creuen tractar sa honor; car si mais los donava dajuda e fervor tost convertirien lo mn a sa valor.

IV Enquanto estava assim, em tristeza, considerando freqentemente a grande desonra que Deus recebe do mundo por falta de amor, como um homem irado, que foge do mal senhor, fui a um bosque, onde estive em pranto, to fortemente desconsolado, que o corao estava em dor. Mas como chorava, sentia doura5, e a Deus falava fazendo-Lhe clamor, como to pouco escuta o justo e o pecador quando Lhe adoram e crem tratar Sua honra, pois se lhes desse mais ajuda e fervor, todos converteriam o mundo ao Seu valor. V Assim, enquanto estava em melancolia ao longe observei e vi que vinha um homem. Tinha um basto em sua mo e uma grande barba, em seu dorso cilcio trazia, e pouco vestia.6 Parecia eremita, segundo seu comportamento. E quando chegou a mim, perguntou-me o que tinha e de onde vinha a dor que eu trazia, e se ele de alguma forma poderia me

40

45

V Enaix com estava ab malencolia, a lluny guard e viu un hom qui venia, un bast en sa m e gran barba havia, e en son dors cilici portec, pauc valia. Segons son captener ermit paria. E quan fo pres de mi, dix-me qu havia, ne lo dol que eu menava, e don me venia, ni si ell per nulla res aidar-me podia.
5 6

50

55

Nessa passagem seguimos a edio OE; na de Batalla, o sentido de ao simultnea: mas per o car plorava e sentia dolor. Na edio de Batalla, ...e en son dors cilici portec, pauc valia, isto , o homem valia pouco ao contrrio de OE, que seguimos.

13

Ez eu, las, resps-li que tal mal sentia, que per ell ni per altre no em consolaria; car, segons que hom perd, creix la fellonia. E o que eu perdut hai, e dar qui ho poria? VI Ramon, dix leremit, vs, qu havets perdut? Per qu no us consolats en lo Rei de salut, qui abasta a tot o qui per ell s vengut? Mas aquell qui el perd no pot haver vertut en sser consolat, car trop s abatut. E si vs no havets null amic qui us ajut digats-me vostre cor e qu havets hat; car si flac cor havets ne si sts decebut, b poria sser que us fos acorregut per la mia doctrina, tant que si sts venut que us mostrar a venre vostre cor combatut de ira e dolor, ab que Dus hi ajut. VII Nermit, si eu pogus portar a compliment la honor que eu tract por Du tan llongament,
7 8 9 10

ajudar. E eu respondi, ai, que tal ira sentia7 que nem por ele nem por outro consolar-me-ia, pois, conforme o que o homem perde, cresce a felonia. E o que eu havia perdido, diz-lo quem poderia?8 VI Ramon, disse o eremita, o que haveis perdido?9 Por que no vos consolais no Rei da salvao, que basta a tudo o que Dele vem? Mas aquele que O perde no pode ter virtude para ser consolado, pois est muito abatido. E se vs no tendes nenhum amigo que vos ajude, dizei-me vosso corao o que houve, pois, se tiverdes corao fraco ou estiverdes decepcionado, bem poderia ser que fsseis socorrido pela minha doutrina, tanto, que se estiverdes vencido, mostrar-vos-ei como vencer vosso corao combalido de ira e dor, para que Deus vos ajude. VII Dom eremita, se eu pudesse levar a cumprimento a honra que por Deus tratei por tanto tempo,

60

65

70

Batalla: Ez eu, las, resps-li que tal mal sentia. Em Batalla: E o que eu havia perdido, quem o poderia dar?. Seguimos a edio OE. Aqui inicia-se o dilogo entre Ramon e o eremita. ...para que eu perca por eles toda a procurao Llull se autodenomina procurador dos infiis.

14

no hagra re perdut ni en fera clamament, ans guasanyara tant que a convertiment ne vngron li errat, e lo Sant Moniment hagren los crestians. Mas per defalliment daquells a qui Dus ha donat mais dhonrament, qui no em volon ausir, ans tenen a nient mi e mes paraules, com hom qui follament parla, e res no fa segons enteniment; per qu eu per ells perd tot lo procurament que fas per honrar Du e dhmens salvament. VIII Encara us dic que port un art general, que novament s dada per do espirital, per qui hom pot saber tota res natural segons que enteniment ateny lo sensual. A dret e medicina e a tot saber val, e a teologia, la qual ms mais coral; a soure qestions nulla art tant no val, ne errors destruir per ra natural; e tenc-la per perduda, car quaix a hom no cal. Per qu eu en planc e en plor, e nhai ira mortal: car null home qui perds tan precis cabal, no poria haver gauig mai de res terrenal. IX Ramon, si vs faits o que a vs se

no haveria nada perdido nem faria clamor, e sim ganharia tanto que converso viriam os errados, e o Santo Sepulcro teriam os cristos. Mas, por falta daqueles a quem Deus tem dado mais honramento, que no desejam ouvir e no consideram nem a mim nem minhas palavras, como homem que loucamente fala e nada faz segundo o entendimento; para que eu perca por eles toda a procurao10 que fao para honrar a Deus e ter dos homens a salvao. VIII Ainda vos digo que trago uma Arte Geral, que me foi dada, recentemente, por dom espiritual para que o homem possa saber toda coisa natural, conforme o entendimento atinge o sensual. Vale para o Direito, para a Medicina e todo o saber, e para a Teologia, a qual me mais cara, nenhuma arte vale tanto para resolver questes e para destruir os erros atravs da razo natural. E a tenho por perdida, porque ao homem quase no interessa. Por isso, estou em pranto, em lgrimas e em ira mortal: pois nenhum homem que perdesse to precioso cabedal poderia ter novamente gozo de coisa terrenal. IX Ramon, se vs fazeis o que vos 15

75

80

85

90

95

cov, en procurar honor a Du e far gran b, e no sts escoltat ni ajuda no us ve daquells qui han lo poder, ges per o no us cov que en siats despagat, car Cell qui tot ho ve, vos nha aitant de grat, com si es compls dess tot o que demanats; car hom qui b es capt a tractar sa honor, aconsegueix en se mrit e esmenda, do, pietat, merc. Per qu fa gran pecat qui en son cor ret ira ni desconhort, faent Dus a ell b qui es concorda ab gauig, esperana e fe. X Ramon, de vostra art no siats consirs, ans en siats alegre e estats-ne jois; car, pus Dus la us ha dada, justcia e valors la multiplicaran en lleials amadors. E si vos en est temps nen sentits amargors, en altre temps mellor haurets ajudadors tals qui lens apendran, e en venran les errors daquets mn, e en faran molt bon fait cabals. Per qu us prec, mon amic, que conhort sia ab vs, e dhui mai no plorets contra fait virtus;

convm, procurar honra para Deus e fazer grande bem, e no sois escutado nem a ajuda vos vem daqueles que tm poder, por tudo isso no convm que estejais descontente, pois Deus, que tudo v, vos to grato como se cumprsseis imediatamente tudo o que pedistes, pois o homem que bem se porta para tratar Sua honra, conseguir, para si mrito e correo, dom, piedade, merc. Por isso, comete grande pecado quem em seu corao retm ira e desconsolo, fazendo Deus a ele bem que concorda com gozo, esperana e f. X Ramon, com vossa Arte no fiqueis preocupado, e sim, estejais alegre e jubiloso, pois j que vos foi dada por Deus, justia e valores multiplic-la-o em leais amantes. E se vs sentirdes amargor nestes tempos, em outro tempo tereis melhores ajudantes que lentamente a aprendero, vencero os erros deste mundo e faro muitos bons feitos importantes. Por isso, vos rogo, meu amigo, que o consolo esteja convosco, e de agora em diante no choreis por

100

105

110

115

16

enans vos alegrats contra fait vicis, e de Du esperats grcia e secors. XI Ramon, per qu plorats e no faits bell semblant, e com no us conhortats del vostre mal talant? Per aquesta ra, mi faits sser duptant, que estiats en pecat mortal, tan malestant; per qu siats indigne a far res benestant; car Dus no es vol servir per null home enpecant. E si no ve a fi o que desirats tant no s culpa daquells de qui us anats clamant, car no vol Dus que vostre fait vaja gens avant si estats en pecat, car de b tant ni quant no pot hom pecador dell sser comenant, car lo b e el pecat en res no han semblant. XII Nermit, no mescs que no haja pecat mortalment mantes vets, de qu me sn confessat; mas, deps Jesucrist a mi es fo revelat en la crots, segons que desss vos hai contat, e hagui en sa amor mon voler confermat,
11

feitos virtuosos, mas alegrai-vos contra feitos viciosos,11 e de Deus esperais graa e socorro. XI Ramon, por que chorais e no fazeis belo semblante? E como no vos consolais de vosso mal talante? Por essa razo, fazeis-me duvidar que estejais em pecado mortal, to grave, que sois indigno de fazer algo bom, pois Deus no deseja ser servido por nenhum homem pecador. E se no chega ao fim o que tanto desejais, no por culpa daqueles a quem fostes clamar, pois Deus no deseja que vosso feito v adiante se estais em pecado, pois de nenhum tipo de bem o homem pecador pode ser princpio, pois o bem e o pecado em nada so semelhantes. XII Dom eremita, no me escuso de ter pecado mortalmente muitas vezes, do que sou confesso, mas depois que Jesus Cristo a mim foi revelado na cruz, conforme o que antes vos contei, e tive em Seu amor meu desejo

120

125

130

135

...mas alegrai-vos contra feitos viciosos, alegrai-vos com o sentido de manter o esprito alerta contra os vcios.

17

no pequ a cient en null mortal pecat. Mas poria sser, en o qui s passat quan era serf del mn amant sa vanitat, que non sia per Cristo en far b ajudat; emper, si no ho era, tort faria e pecat si ell no me aidava deps que lhac amat e per la sua amor lo mn desemparat. XIII Ramon, hom negligent no sap b procurar estant si negligent, car molt no vol membrar o que entn acabar. Per qu em faits molt duptar que lo pblic negoci que volets acabar ab los molts grans senyors qui no us volon aidar, no es perda, per o car molt no ho volets amar; car ab pauca amor gran fait no es pot menar. E si ets perers de tu et deus rancurar, e de ton falliment no deus altre encolpar, ne tu, estant ocis, no et deus desconhortar per altre, mas per tu, qui no et vols esforar en far tot ton poder con Dus pusques honrar.

confirmado, no pequei ciente em nenhum mortal pecado. Mas poderia ser que no passado, quando era servo do mundo, amando sua vaidade, no estivesse bem ajudado por Cristo em fazer o bem. Contudo, se no o fosse, faria dano e pecado se Ele no me ajudasse depois de t-Lo amado e, por Seu amor, o mundo desamparado. XIII Ramon, o homem negligente no sabe o bem procurar e, estando negligente, no deseja muito lembrar o que tenta acabar. Por isso, me fazeis muito duvidar que o negcio pblico que desejais acabar com os muito grandes senhores que no vos querem ajudar no se perca, porque muitos no o desejam amar, pois, com pouco amor, um grande feito no se pode encaminhar. E se s preguioso, de tudo deves te queixar, 12 e de tua falta no deves a outro culpar, nem tu, estando ocioso, deves te desconsolar por outro, mas por ti, que no desejas te esforar em fazer todo o teu poder para a Deus poder honrar.

140

145

150

155

12

Mudana da 2 pessoa do plural para a 2 pessoa do singular, na fala do eremita.

18

XIV Nermit, vs vejats si eu sn ocis en tractar pblic b de justs e pecadors, car muller nhai lleixada, fills e possessis e trenta anys nhai estat en treball e llangors, e cinc vets a la cort ab mies messis nhai estat, e encara ab los Precadors a generals captols tres, e als Menors a altres tres generals captols; e si vs sabets qu nhai dit a reis e a senyors, ne con hai treballat, no serets dupts en mi que sia estat en est fait perers, ans nhaurets pietat, si sts hom piads.

XIV Dom eremita, vedes vs se estou ocioso em tratar o bem pblico, de justos e pecadores, pois deixei mulher, filhos e possesses, por trinta anos estive em trabalho e langor, e cinco vezes na corte, com minhas despesas,13 estive. E mais: com os Pregadores em trs captulos gerais, e, ainda, com os Menores em outros trs captulos gerais. E se vs soubsseis o que falei a reis e a senhores, e como trabalhei, no estareis duvidoso de mim, que neste feito fui preguioso, e sim tereis piedade, se fsseis um homem piedoso. XV Ramon, a todo homem que deseja dar cumprimento a algum feito que seja de grande estamento convm que saiba tratar discretamente. Mas se vs14 no sois um homem discreto, nem entendeis segundo o que convm ao feito, fazeis recriminao, amargurando-vos erradamente se repreendeis aqueles que so discretos e fazem sabiamente o que convm ao bom feito a exaltao da f crist. Por isso, vos aconselho brevemente que fiqueis consolado de vossa falta,

160

165

XV Ramon, tot hom qui vol adur a compliment algun fait qui sia de molt gran estament cov que ell spia tractar discretament; mas si vs no sts hom discret ni entenent segons que al fait cov, e en faits rancurament rancurats-vos a tort e sts-ne reprendent daquells qui sn discrets e fan sviament o qui a fait bo es cov, e a lexauament de la fe crestiana. Per qu us consell breument que estiats consolat en vostre falliment,
13 14

170

175

e cinco vezes na corte, isto , na corte pontifcia. Mudana da 2 pessoa do singular para a 2 pessoa do plural, na fala do eremita.

19

consirant que no sts a lo fait convinent, estats enfre vs humil e pacient.

considerando que no sois conveniente ao feito, estejais assim entre ns humilde e paciente. XVI Dom eremita, se eu no tenho tal discrio, em feito to importante bastaria minha razo. E se eu, ignorante, cometo falta contra ele por falta de entendimento e de discrio pelo feito ser grande, desejo companhia que me ajude a cumpri-lo, mas no me adianta nada requerer companhia, e sim estou s e abandonado. E quando os olho cara-a-cara e desejo lhes dizer minha razo, eles no querem me escutar. Diz que sou louco, a maioria, porque digo tal sermo. Porm, aparecer no Juzo quem tiver discrio e quem dos seus pecados encontrar perdo. XVII Ramon, o homem que avaro e deseja fazer algum feito no pode cumprir nem terminar o que deseja. Logo, se vs sois avaro e no desejais dar do que vosso para que a Deus faais honrar, de vossa cobia devereis se queixar, pois ela vos impede do bom feito procurar. 20

180

XVI Nermit, si eu no s de tal discreci que en fait tan cabals abasts ma ra; e si eu, ignorant, ves ell fas falli per sofratxa dentendre e car discret no s, segons que el fait s gran, per o vull company qui el majut a complir; mas no em val pauc ni pro requerir companyia, ans sn sol a band; quan los guard en la cara e els vull dir ma ra, no em volon escoltar, ans dien que fat s los de ms, per o car los dic aital serm. Per parr al judici qui haur discreci, e qui de sos pecats atrobar perd.

185

190

XVII Ramon, lhom qui s avar e vol algun fait far, o que vol no ho pot complir ni acabar. On, si vs sts avar e no volets donar del vostre, per o que Deus ne faats honrar, de vostra cobeitat vos deurets clamar car ella vos empatxa lo bo fait procurar.

195

O, si dar no podets, paupertat pot estar contra vostre negoci, e deurets pensar que els senyors mais se clinen per dar que per preicar a los precs que hom los fa. Per qu us vull consellar que, si donar podets, pensats tost de lanar, car per donar porets tota res acabar.

Ou, se no podeis dar, a pobreza deve estar contra vosso negcio, e devereis pensar que os senhores mais se inclinam a dar que a predicar aos pedidos que os homens lhes fazem. Por isso, quero vos aconselhar que, se pudreis, pensais rapidamente em dar, pois, ao dar, podereis todo o resto terminar. XVIII Dom eremita, estejais certo que nunca mais a cobia de dinheiro ou de honras em mim habitou, e, neste negcio, de meu patrimnio tenho tantas vezes despendido, e to largamente, que todos os meus filhos esto em pobreza. Logo, de avareza no devo ser acusado nem posso dar aos homens de bomgrado, pois no sou um homem rico, nem senhor de cidade. Por isso, no me culpais, mas me desculpais. E bem vos digo: se fosse senhor de imprio ou reino, daria tanto do meu at que acabasse, mas o homem que d pouco no bem escutado. XIX Ramon, a vanglria faz o homem se amar para que de si faa as gentes falarem,

200

XVIII Nermit, certs siats que anc mais cobeitat de diners ni dhonors en mi no ha habitat, e en aquest negoci de mon patrimonat hai tota vets desps e aitant llarguejat, que tuit li meu infant nestan en paupertat; don davarcia no dec sser reptat; ni donar eu no pusc a los hmens de grat, car no s home ric ni senyor de ciutat; per qu no mencolpets, ans mhajats excusat. B us dic, si eu fos senyor demperi o regnat, tant del meu hi donara tro que fos acabat; mas home qui pauc dna no s b escoltat. XIX Ramon, glria vana fa hom a si amar, per o que hom faa de si les gents parlar,

205

210

215

21

dient de hom llausors, per o que els sia car e que lamen e lhonren en sovint nomenar. On, si vs treballats per vs meteix llausar, ergull, glria vana vos fan tant menysprear a cells ab qui volets vostre fait acabar que no us dnyen veser ni us volon escoltar, car null fait tan honrat, vil hom no deu menar, e tot home s vil e est en pecar qui mais que no li tany se vulla far honrar. Per qu de vostre tort vullats null encolpar. XX Nermit, eu no sai per qual entenci vs havets de mi tanta mala estimaci; car ans deu hom haver bona presumpci dhome qui no coneix que mala opini. E per qu no us pensats que a fait qui s tan bo se pusca tot donar home qui pauc ni pro no valla en lo fait? Car, si eu tot mal s, segons que ho requer natura e ra, tractara lo contrari; e, si Dus me perd, anc mais en mon coratge entenci no fo que per haver llausors parls daital serm; car en hom pecador null llaus pot sser bo.

dizendo dele louvores, para que seja estimado e que o amem e honrem-no ao ser nomeado freqentemente. Logo, se trabalhais para louvar a vs mesmos, orgulho e vanglria vos fazem menosprezado por aqueles com que desejais vosso feito terminar, e eles nem desejam vos ver nem vos escutar, pois nenhum feito to honrado, um homem vil deve fazer, e todo homem vil e est em pecado se deseja se fazer honrar mais do que lhe pertence. Por isso, de vossos erros desejais algum culpar. XX Dom eremita, eu no sei por qual inteno tendes de mim to m reputao, pois antes o homem deve ter boa presuno de quem no conhece, que m opinio. E por que vs pensais que a um feito to bom se possa dar um homem que nada valha ao feito? Pois, se em tudo sou mau, segundo o que requer a natureza e a razo, trataria o contrrio. Mas se Deus me perdoou, nunca mais existiu inteno em meu corao de obter louvores ao falar tal sermo, pois no homem pecador nenhum louvor pode ser bom. 22

220

225

230

235

240

XXI Ramon, per aventura vs no sts conegut, e per o podets sser en lo fait decebut; car null tresor qui sia en terra abscondut no es cov que sia desirat ni volgut. On, si vostre saber no s apercebut, co us pensats que per o ne siats creegut? Mas mostrats qu sabets, per o que vos ajut vostra art e saber; car hom desconegut no ha, per ignorar, honrament ni vertut. E si vs, mon amic, amats dhmens salut e de Du honrament, e no sia perdut faits que vostre saber sia b conegut.

XXI Ramon, porventura vs no sois conhecido, e por isso podeis, no feito, estar decepcionado, pois a nenhum tesouro que na terra esteja escondido convm que seja desejado ou apetecido. Logo, se vosso saber no percebido, como pensais ser reconhecido? Mostrais que sabeis, para que vos ajudem vossa Arte e saber, pois o homem desconhecido no tem, por ignorar, honramento ou virtude. E se vs, meu amigo, amais a salvao dos homens, o honramento de Deus, e que no seja perdido o feito, que vosso saber seja bem conhecido. XXII Dom eremita, como vs pensastes que tal saber eu ocultaria com o qual nossa f to fortemente se provaria aos homens errados, pelo qual salv-losia Deus, O qual tanto desejo que todo homem ame? Estejais bem seguro que estou cansado de demonstr-lo. Mas se o homem estudasse fortemente meus livros, e por outro saber eles no fossem esquecidos, eu seria conhecido. Mas, como gato que passa rapidamente por brasas, lem-nos, pois 23

245

250

XXII Nermit, co us pensats que eu tal saber cels, ab lo qual nostra fe tan fortment se provs a los hmens errats, per o que los salvs Dus, lo qual tant desir que tot home lams? Ans siats ben segur que en demostrar sn las. Mas si hom en mos llibres fortment estudis e per altre saber en res no els oblids, jo en fora conegut; mas com gat qui passs tost per brases los lligen, per qu ab ells

255

260

no fas quaix res de mon negoci. Mas, si fos qui els membrs, e qui b els entess e en res dubts, pogra hom per mos llibres metre lo mn en bon cas. XXIII Ramon, o que dic fas per vos aconhortar; mas per qu no us volets abstenir de plorar, por sser ben lleu que men vulla utjar. Emper escoltats e vejats si es pot far o que vos demanats al Papa; car no par que sia possible la nostra fe provar, ni que home pogus aitals hmens atrobar qui si mateixs donsson a greu marturiar als malvats sarrans, per ells a precar. On per a, amic, no us devets meravellar, si el Papa e els cardenals no us volon atorgar o que les demanats, pus que no si pot far. XXIV Nermit, si la fe hom no pogus provar, doncs Dus als crestians no pogra encolpar si a los infeels no la vlon mostrar, e els infeels se pogren de Du per dret clamar, car major veritat no lleix argumentar.

com eles no fazem quase nada de meu negcio. Mas, se existisse algum que os lembrasse, os entendesse bem, e deles no duvidasse, poderia, por meus livros, colocar o mundo em bom estado. XXIII Ramon, o que digo, fao para vos consolar, mas como no desejais abster-vos de chorar, podereis rapidamente desejar me desgostar. Mas escutais e vejais se podeis tratar o que vs pedistes ao Papa, pois no me parece que seja possvel a nossa f provar, nem que o homem pudesse tais homens encontrar que dessem a si mesmos para um doloroso martrio aos malvados sarracenos, para lhes predicar. Por isso, amigo, no vos deveis maravilhar se o Papa e os cardeais no desejam vos outorgar o que lhes pedis, posto que no se pode realizar. XXIV Dom eremita, se a f o homem no pudesse provar, ento Deus no poderia aos cristos culpar se aos infiis no a desejassem mostrar, e os infiis poderiam, por direito, de Deus se queixar, pois a maior verdade no se deixa 24

265

270

275

280

Per qu lenteniment ajut a nostre amar, com mais am Trinitat e de Du lEncarnar, e a la falsetat mais pusca contrastar. Escrit hai lo Passatge on hai mostrat tot clar, com lo sant Sepulcre se pusca recobrar e com hom atrob hmens qui vagen precar la fe sens paor de mort e qui ho sabran far. XXV Ramon, si hom pogus demostrar nostra fe, hom perdria mrit; e per o no es cov que es pusca demostrar, pus que sen perds b; car, en perdre lo b, fora lo mal dess causa al demostrar, qui contra el mrit ve, lo qual hom ha per creure veritat que no es ve per fora dargument, ans solament per fe. Encara, que l hum entendre no cont tota vertut de Du, qui infinida es mant tant que causa finida tota ella no t. Per qu vostra ra no par que valla re, e car no us consolats, faits o que es descov.

argumentar. Porque o entendimento ajuda o nosso amar quanto mais ama a Trindade e de Deus o Encarnar e falsidade mais pode contrastar. Escrevi a Passagem para com clareza mostrar como o Santo Sepulcro se pode retomar, e como encontrar homens que iro predicar a f sem pavor da morte, e que saibam atuar. XXV Ramon, se pudssemos demonstrar nossa f, perder-se-ia o mrito e, por isso no convm que se possa demonstr-la, pois se perderia o bem, e ao se perder o bem, o mal imediatamente seria causa da demonstrao contra o mrito que existe no homem que cr na verdade que no se v por fora do argumento, somente pela f. E mais: o entendimento humano no compreende toda a virtude de Deus, que se mantm infinita, tanto que ela no tem causa finita. Por isso, vossa razo no parece valer nada, e como no vos consolais, fazeis o que no convm.

285

290

295

300

25

XVI Nermit, si hom fos a si meteix creat, o que entenets provar contengra veritat; mas, car Dus cre home, perqu en sia honrat, qui s pus noble fi e ha mais daltetat que la fi que hom ha en sser gloriat, no val vostra ra; e ja s damunt provat, que la fe es pot provar, si b havets membrat; e, si b es pot provar, no es segueix que creat contenga e comprena trastot lens increat, mas que nentn aitant, con a ell se ns dat, per o que hom haja de Du plena bontat, son membrar e entendre, poder e volentat. XXVII Ramon, com vos pensats que hom, per precar, pogus los sarrans adur a batejar? Car, segons que Mafumet ha volgut ordenar, qui diu mal de sa llei no pusca escapar e que aitals raons no vullen disputar; per qu a mi no par utilitat lo anar.

XXVI Dom eremita, se o homem tivesse se criado, o que tentais provar conteria a verdade, mas como Deus criou o homem para que fosse honrado, que um fim mais nobre e mais elevado que o fim que o homem tem em ser glorificado, no vale vossa razo. E j foi acima provado que a f se pode provar, se estais bem recordado. E se bem se pode provar, no segue que algo criado contenha e compreenda todo o ente incriado, mas que entenda tanto quanto a ele dado, para que o homem tenha de Deus sua vontade, sua lembrana, entendimento, poder e bondade.15 XXVII Ramon, como pensais que o homem, por predicar, pudesse levar os sarracenos a se batizar? Pois, segundo o que Maom desejou ordenar, aquele que falar mal de sua lei16 no poder escapar, e tais razes no desejar disputar.17 Por isso, no me parece til viajar.18

305

310

315

15

16 17

A edio de Batalla altera a ordem dessa seqncia: ...para que o homem tenha de Deus sua bondade / sua lembrana, entendimento, poder e vontade. No entanto, adotamos a ordem exposta em OE, que coloca a vontade em primeiro lugar o que, de resto, a seqncia costumeiramente adotada pelo filsofo. Veja, por exemplo, a rvore da Cincia, 5, 3 (OE 1, 617). Em OE, no h ...de sua lei. Em OE, escutar ao invs de disputar.

26

Encar que hom no sabria la llur llengua parlar, qui s llenguatge arbic, e per enterpretar no poria ab ells negun b enanar; e si el lenguatge aprn, por-hi trop trigar. Per qu us do de consell que anets Du pregar, en una alta montanya ab mi Du contemplar. XXVIII Nermit, els sarrans son en tal estament, que cells qui sn savis, per fora dargument no creen en Mafumet; ans tenen a nient lAlcor, per o car no visc honestament. Per qu aquells venrien tost a convertiment, si hom ab ells estava en gran disputament, e la fe los mostrava per fora dargument, e aquells convertits, convertrien la gent. E en pendre llur llenguatge hom no est llongament, ne no cal que hom blastom Mafumet mantinent. E qui fa o que pot, lo Sant Espirament fa o que a ell cov, donant lo compliment. XXIX Ramon, quan Deus volr que el mn sia convertit, adoncs dar llenguages per lo Sant
18

E mais: o homem no saberia falar, a lngua rabe, e por interpretar no poderia com eles nada avanar, e se a lngua aprendesse, muito poderia demorar. Por isso, vos aconselho que vades a Deus pregar, em uma alta montanha comigo Deus contemplar. XXVIII Dom eremita, os sarracenos esto em tal estamento que aqueles que so sbios, por fora do argumento, no crem em Maom, antes desprezam o Coro, porque ele no viveu honestamente. Assim, eles viriam converso rapidamente se estivessem com eles em grande disputa, e lhes mostrassem a f por fora do argumento, e aqueles, convertidos, converteriam as gentes. No precisa muito tempo para aprender sua linguagem, nem preciso blasfemar Maom imediatamente. E quem faz o que pode, o Esprito Santo faz o que a ele convm, dando o cumprimento. XXIX Ramon, quando Deus desejar que o mundo seja convertido, dar linguagens pelo Esprito Santo 320

325

330

335

No original anar (ir).

27

Espirit a convertir lo mn, segons que havets ausit de Crist e dels apstols, don s fait mant escrit; e aquell convertiment ser pel mn sentit tant, que en un ovili seran li hom unit, lo qual mais no ser en est mn departit. Aquell ser nostre e per Du estabilit, e ja mai null pecat no hi ser consentit. Encar que en aquest temps cascun hom ha fallit tan fortment que no vol que sia exausit Dus a far miracles, pus que tant lhan aunit! XXX Nermit, en tots temps ama Dus veritat, e vol sser per home conegut e amat; e per o en tots temps ha home libertat en far b e no mal; e seria forat si, en est temps on som, no havia potestat en tractar honrament a Du, e caritat a son prosme haver. Per qu eu no sn pagat de o que dit havets, don havets gran pecat en o que afermats, que tot ens s lligat; en est temps hom no pot convertir li errat

para converter o mundo, segundo o que haveis ouvido de Cristo e dos apstolos, de quem foram feitos muitos escritos; e aquela converso ser sentida pelo mundo, tanto, que em um rebanho os homens sero unidos e este mundo nunca mais estar dividido. Aquele ser nosso e por Deus estabelecido, e jamais qualquer pecado ser consentido. Mas como nestes tempos cada homem tem falhado to fortemente que no deseja ser escutado Deus para fazer milagres, j que tanto O tem afrontado! XXX Dom eremita, em todos os tempos Deus ama a verdade e deseja ser conhecido e amado pelo homem. Por isso, em todos os tempos o homem tem liberdade de fazer o bem e no o mal, e seria forado se nos tempos em que estamos no houvesse poder em tratar o honramento de Deus e caridade a Seu prximo ter. Por isso, eu no estou satisfeito com o que haveis dito e tendes grande pecado quando afirmais que todo ente ligado; nestes tempos ningum pode converter o errado, 28

340

345

350

355

ni per Du no pot sser a sa honor ajudat. Per qu en vostre parlar estaig desconsolat. XXXI Ramon, molt mellor seny s qui sab retenir o que ha guasanyat, que anar convertir los sarrans malvats, pus no vlon ausir; per qu als crestians deu hom tant de b dir de Du en precant, que els faa Dus servir. Encara que hom no sab si b se pot seguir danar als sarrans; car poria-hi fallir en tant que ells volguessen hom aix destruir; e, a que mais s, no poden devenir null temps bons crestians, car no es poden partir de o que han costumat. Per qu us plaa jaquir vostra ira e mudats allor vostre desir.

nem por Deus pode ser em sua honra ajudado. Por isso, em vosso falar estais desconsolado. XXXI Ramon, muito mais sensato reter o que se ganhou, que ir converter os malvados sarracenos, pois no desejam ouvir. Por isso, deve-se dizer aos cristos to bem de Deus na prdica, que lhes faa serviLo. Alm disso, o homem no sabe se algum bem pode conseguir ao ir aos sarracenos, pois poderia falhar a tal ponto que desejariam mat-lo, e mais, no poderiam se tornar nunca bons cristos, pois no podem deixar o que esto acostumados. Por isso, vos agradaria deixar vossa ira e mudar, a partir de agora, vosso desejo. XXXII Dom eremita, se fossem poucos os pregadores, os clrigos seculares e os frades menores, e, alm disso, os monges, tanto abades quanto priores, o que vs dissestes seria o melhor conselho. Mas como ainda h em nossa f muitos homens de valor

360

365

370

XXXII Nermit, si fossen pauc li precador, e li clergue seglar e li frare menor, e encara li monge, tant abat e prior, o que vos havets dits fra consell mellor. Mas car en nostra fe ha mant hom de valor
19 20

375

Isto , os sarracenos. Em OE, amor f.

29

qui desiren morir per far a Du honor, e qui poden bastar e a tuit ns e a llor, per o hai desplaer, car cells qui sn major no fan o que deuen en dar de Du llausor. Si els paires convertits no han a la fe en cor, hauran-la llurs infants; e disets gran follor, car null hom no perd, si mor pel Creador. XXXIII Ramon, segons que auig dir, mant hom s anat precar als sarrans e pauc han enanat, e encara als tartres, don sn maravellat can aix estats forts en vostra volentat; car de tot fait on hom se sia fadigat, e majorment con veets que tants lhan assajat, se deu hom departir, pus que sia assenyat, e, si no sen parteix, fas hom tenir per fat. Per qu us consell, germ, que hajats pietat de vostre cor mateix, que tant havets ujat, e estats en un lloc on sia reposat, e dels vostres damnatges estiats consolat.

que desejam morrer para fazer a Deus honor, e que podem bastar a todos ns e a eles,19 tenho desprazer, pois aqueles que so maiores no fazem o que devem para dar a Deus louvor. E se os padres convertidos no tm f no corao,20 tenham-na suas crianas. E dissestes grande loucura, pois nenhum homem perde se morre pelo Criador. XXXIII Ramon, segundo o que ouvi dizer, muitos homens tm ido predicar aos sarracenos e poucos tm progredido, e tambm aos trtaros. Por isso estou maravilhado de como estais forte em vossa vontade, pois de todo o feito do qual se esteja fatigado, principalmente quando se v que tantos o tm tentado, deve-se abandonar, ainda mais se for sensato; e, se no abandona, faz com que o tenham por louco. Por isso, vos aconselho, irmo, que tenhais piedade de vosso prprio corao, que tanto haveis afligido, e ides para um lugar onde fiqueis repousado e dos vossos danos estejais consolado.

380

385

390

395

30

XXXIV Nermit, cell qui vol molt servir e honrar son bon senyor no el deu per nulla res lleixar, ni dell b a servir no es deu mai enutjar. Mas car en vostre cor ha fretura damar, no sabets vs meteix ni altre consellar; car si hom en un temps no pot fait acabar en altre ho por far, si b lo sab menar; e qui bon fait comena no lha a comenar, e si els primers fan pauc, altres poran molt far. Per qu us prec, per merc, que mi lleixets estar, car no em par que ab vs pogus res guasanyar, ans on mais me disets, mais me faits entristar. XXXV Ramon senfellon, e no volia ausir lermit, qui el pregava con se degus jaquir del gan dol que menava, e comen a dir: Senyor Dus gloris! Ha al mn tal martir com aquest que sostenc, con tu no pusc servir? Car no hai qui majut, com pusca romanir esta art que mhas dada, don tant de b
21

XXXIV Dom eremita, aquele que muito deseja servir e honrar seu bom Senhor no deve por nada deixar, nem de servi-Lo bem deve se enfadar. Mas como em vosso corao h ausncia de amar, no sabeis a vs mesmo nem a outro aconselhar; pois se um homem em um tempo no pode seu feito acabar em outro o poder terminar, se bem o souber guiar; e quem um bom feito comea, no o consegue principiar.21 E se os primeiros fazem pouco, os outros podero completar. Por isso, vos peo, por merc, que me deixeis estar, pois no me parece que convosco possa algo ganhar, pelo contrrio, quanto mais me dizeis, mais me fazeis contristar. XXXV Ramon se enfureceu, e no desejava mais escutar o eremita, que lhe pregava como deveria deixar a grande dor que trazia, e comeou a falar: Senhor Deus glorioso! H no mundo tal martrio como este que suporto quando a Ti no posso servir? Pois no h quem me ajude para que possa continuar essa Arte que me foi dada, de onde tanto

400

405

410

415

Isto , no necessariamente quem inicia um feito que o termina.

31

es pot seguir, la qual tem que es perdr, aprs lo meu fenir, car null hom no la sab b, segons mon albir, ni eu no pusc forar null hom della ausir. Ai las! Si ella es perd, a tu qu porai dir qui la mhas donada per ella enantir? XXXVI Ramon, li filosof qui foren antigament, desta art, que tu has, no agren coneixent; per qu apar no sia de gran profitament; e, si ella fos vera, fra al comenament per ells atrobada, car llur enteniment fo pus alt que lo teu. Emper si eu ment e que lhages hada de Du, fas falliment com tems que aprs ta mort ella vinga a nient, car tot o que Dus dna ve a bo compliment. Encara, que els antics, dementre eren vivent, les arts que faen no hagren estament, enans sn exalades per li altre segent.

bem se pode seguir, a qual temo que se perder aps meu fim, pois nenhum homem a sabe bem, segundo meu arbtrio, nem eu posso forar ningum a escut-la. Ai de mim! Se ela se perde, o que Te poderia dizer, que a deu a mim para ela enaltecer? XXXVI Ramon, os filsofos que existiram antigamente, desta Arte, que tu22 tens, no tiveram conhecimento; porque parece que no seja de grande aproveitamento. E se ela fosse verdadeira, seria no princpio por eles23 encontrada, pois seu entendimento foi mais elevado que o teu. Contudo, se eu minto, e tiveste a ajuda de Deus, cometes falta quando temes que aps tua morte ela acabe, pois tudo o que Deus d chega a um bom cumprimento. Alm disso, os antigos, enquanto eram vivos, nas artes que fizeram no tiveram exaltao24, mas foram exaltados por seus sucessores.

420

425

430

22 23 24

Mudana da 2 pessoa do plural para a 2 pessoa do singular, na fala do eremita. Em OE, ...pelos filsofos. Na edio de Batalla, ...no tiveram estamento. Contudo, optamos pelo texto de OE, pois nos parece que esse o sentido proposto por Ramon.

32

XXXVII Consolar-se volc Ramon, emper fell fo, quan ve que lermit havia opini que els flosofs antics, en los quals fe no fo, sien estats comen de tot o qui s bo coneixent Trinitat e Encarnaci; car filosof antic no hac opini que en Du fos trinitat, ni ab hom uni, ni lobra que ha en si Dus per producci no am ni conec. E dons, per qual ra li fllosof antic hagren mais de visi en llur enteniment, que aquells que aprs sn, qui han llig e creena de resurrecci? XXXVIII Ramon, no pusc dir res don sies consolat. Entn esta ra e no sies irat: en qu ns Dus si el mn no s en bo estat?
25 26

XXXVII Ramon desejou consolar-se, mas se irritou quando viu que o eremita tinha opinio que os filsofos antigos, nos quais a f no existia, tinham sido o princpio de tudo que bom, conhecendo a Trindade e Encarnao,25 pois estes filsofos antigos no tinham opinio que Deus fosse Trindade, nem com o homem unio, nem a obra que Deus tem em Si por produo26 amavam ou conheciam. Ento, por qual razo os filsofos antigos tiveram mais viso em seu entendimento que aqueles que vieram depois, que tm lei e crena na ressurreio?27 XXXVIII Ramon, nada posso dizer para que fiqueis28 consolado.29 Entende esta razo e no fiqueis irado: em que Deus afetado se o mundo no est em bom estado?30

435

440

445

27 28 29 30

31

Em OE, ...conhecendo Deus, a Trindade e a Encarnao. Na teologia crist a produo divina (ou procisso) a determinao interna do Ser divino pela qual Sua bondade no deixa de fazer o bem, isto , produzir o bem em Si mesma e de Si mesma. Veja, por exemplo, o Livro das Maravilhas 1,4 (OE I, 327). Assim, o Filho procede do Pai, e o Esprito procede do Pai e do Filho. Em OE, ...que tm lei e crena e esperam a ressurreio. Mudana da 2 pessoa do singular para a 2 pessoa do plural, na fala do eremita. Em OE, Ramon, ser que no posso fazer nada para consolar-vos?. A passagem explica um ponto muito importante na relao entre Deus e o mundo: a constatao da existncia do mal no mundo no anula a fora de Deus, tampouco a abala, pois os atos dos seres criados por Deus no interferem em Sua grandeza, j que Ele Deus por Si, e no porque fazem dEle Deus. Mudana da 2 pessoa do plural para a 2 pessoa do singular, na fala do eremita.

33

car no lleva ni baixa a ell quant s creat, con sia en si complit, no havent necessitat de nullla creatura. Don deus sser pagat del compliment que Dus ha en si per sa bontat, e tu, foll, ests trist, quaix si Dus fos mirvat per lo mal estament en qu el mon s trobat. Foll! Com no talegres en plena detat? E git a no cura tot o qui s creat, per o que a ton cor bast Dus complit, no mermat? XXXIX Nermit, mal me fa lo vostre consolar. Que fo fort aquell punt on vos pogu trobar! E si no fos que tem vergonya e mal estar, de hui mais en avant no volgra ab vs parlar. E, doncs, com podets dir que em pusca consolar en veer Dus aunir, no servir ni membrar, ni conixer ne amar? E, si b pot bastar tot Dus per si mateix, a mon cor per amar no em basta, car no el vei molt fortment
32

Pois nada do que foi criado O eleva ou O rebaixa, j que Ele em Si completo, e no tem necessidade de nenhuma criatura. Logo, deveis ser grato do cumprimento que Deus tem em Si por Sua bondade; e tu31, louco, ests triste, quase como se Deus fosse diminudo pelo mal estado em que o mundo se encontra.32 Louco! Como no te alegras com a plenitude da deidade? Despreocupa-te com tudo que foi criado, para que a teu corao baste Deus completo, no minguado. XXXIX Dom eremita, mal me faz o vosso consolo. Quo forte foi o momento em que vos encontrei! E se no temesse a vergonha e o mal estar, de hoje em diante no desejaria mais convosco falar. Ento, como podeis dizer que possa me consolar ao ver Deus ultrajado, no servido, nem lembrado, nem conhecido, nem amado? E se bem pode bastar Deus por Si mesmo, ao meu corao, por amar, no basta, pois no O vejo muito

450

455

460

465

Ramon exprime nessa passagem a viso agostiniana do mal, que no existe como substncia objetiva, e sim como mal moral existente em decorrncia da livre escolha da criatura humana, que opta livremente pelo pecado e nega a Deus (ou, na terminologia agostiniana, tem averso a Deus e amor ao pecado). Agradecemos a explicao dada pelo Prof. Dr. Jorge Augusto da Silva Santos (Ufes).

34

b honrar; e car per tan vils causes lo veig tant menysprear, estaig en desconhort, e no em pusc alegrar; mas en o que Dus s estaig en confortar. XL Ramon, tot quant Dus fa, tot ho fa justament, e, si met en infern li malvat descreent, no devets per tot o haver desolament; e, car vos sts irat car Dus fa jutjament, vostra ira s pecat, e fallits malament contra Du, e amats aquells qui falsament cron contra ver Du e estan desobeent. E, si en vs fos bo e lleial amament, vos seets pagat; car Dus dna turment a cells qui tot dia fan ves el falliment; car home qui b am no fa rancurament de o que fa lamat, pus que ho fa dretamet. XLI Nermit, eu no em dull per o que fa el Senyor, ans en tot o que fa lo llou e lo aor; mas, per o cal volria que hom li fas honor, e que sobre quant s hom li hagus amor, me dull e mi complanc, e nestic en
33

fortemente honrado; e como por to vis coisas O vejo to menosprezado, estou em desconsolo, e no posso me alegrar, mas, no que Deus , estou confortado.

XL Ramon, tudo o que Deus faz, f-lo justamente, e se coloca no Inferno o malvado descrente, no deveis33 por isso ter desolamento; mas como estais irado com o que Deus faz justamente, vossa ira pecado, e falhais mortalmente contra Deus, e amais aqueles que falsamente crem contra o verdadeiro Deus, e so desobedientes. E se vs fsseis bom e leal amante, sereis grato, pois Deus d tormento queles que todos os dias fazem faltas; pois o homem que bem ama no cria rancor do que faz o Amado, porque Ele o faz retamente. XLI Dom eremita, no me queixo do que faz o Senhor, mas em tudo o que Ele faz, O louvo e O adoro; e por isso, desejaria que o homem Lhe honrasse, e acima de tudo, que Lhe amasse. Assim, di-me muito, me lamento e

470

475

480

485

Mudana de tratamento: da 2 pessoa do singular para a 2 pessoa do plural, na fala do eremita.

35

tristor; e car vs no sabets don ve ma greu dolor, no em sabets conhortar ni donar negun secor. Per qu s bo que em llexets estar en ira e plor, e aprenets com siats millor consolador, car fort pauc ne sabets; e ja li pecador per vs mais no valran, car no havets ves llor caritat, con Dus sia dells gran perdonador. XLII Ramon, per o car am que en gauig estiats, e que ira e dolor en nulla res hajats, vos vull b consolar e prec-vos que aujats: Dus sofer que lo mn sia aix malvats, per o que ell mills pusca perdonar a tots llats; car, on mais ell perdona, mais ha de pietats, e mais lin cov grat. Per qu segur siats que Dus ha a son poble tan alta caritats, que quaix tots los hmens del mn seran salvats; car, si mais non eren li salvats que els damnats, seria sa merc senes gran caritats: per qu en la gran merc de Du vos consolats.

estou em tristeza; e como vs no sabeis de onde vem minha grave dor, no sabeis me consolar nem me dar qualquer socorro. Por isso, bom que me deixeis estar em ira e choro, e aprendais a ser melhor consolador, pois muito pouco sabeis, e os pecadores por vs no valero, j que no tero vossa caridade, pois Deus deles grande redentor. XLII Ramon, como amo que estejais em gozo, e que ira e dor nunca tenhais, desejo vos consolar bem e vos peo que escuteis: Deus suporta que o mundo esteja assim malvado para que Ele melhor possa perdoar por todos os lados, pois quanto mais Ele perdoa, mais existe piedade, e mais Lhe convm gratido. Por isso, estejais seguro que Deus tem to alta caridade por Seu povo, que quase todos os homens do mundo sero salvos; pois, se no fossem mais os salvos que os danados, existiria Sua merc sem grande caridade: por isso consolai-vos na grande merc de Deus.

490

495

500

36

XLIII Nermit, tot dia em tenits en parlament, e no em lleixats membrar mon angoixs turment, e faits-ho per o que git a oblidament lira e el desconhort don me ve llanguiment; mas res no acabats, e faits advocament mais de gran pietat que de gran jutjament. Per qu en a errats, car en Du egalment sn jutjar e perdonar, segons ordenament de les sues vertuts; car nulla no consent que en sa justcia sia null minvament; per qu deu pecador haver gran espavent; e s o per qu eu plor, car no ha honrament. XLIV Ramon, aquells hmens qui son predestinat cov per gran fora que els sion salvat, car, si no ho eron, poria sser mudat lo saber que Dus ha en contrarietat en lo qual mundament no est

XLIII Dom eremita, conversastes comigo todo o dia e no me deixastes lembrar meu angustioso tormento, e o fizestes para que lanasse ao esquecimento a ira e o desconsolo de onde me vem o abatimento; mas no acabastes nada, e fizestes defesa mais da grande piedade que do grande julgamento. Por isso, errastes, pois em Deus igualmente esto o julgar e o perdoar, segundo o ordenamento de Suas virtudes, pois Ele nunca consente que em Sua justia haja alguma diminuio. Assim, o pecador deve ter grande horror, e por isso que eu choro, pois no h em Deus honramento.34 XLIV Ramon, queles homens que so predestinados convm, por grande fora35, que sejam salvos, pois, se no o fossem, poderia ser alterado contrariamente o saber que Deus tem, e tal mudana no possvel,

505

510

515

520

34 35 36

Nessa ltima frase optamos em seguir o texto de OE, pois na edio de Batalla a frase no tem Deus como complemento nominal ...pois no h honramento, o que dificulta o entendimento da idia. Em OE, ...convm, por fina fora. O sentido da frase particularmente teolgico: a verdade humana se equivoca, a divina, nunca. E mais: esta pode conferir veracidade quela. Por exemplo, veja o Livro das Maravilhas (OE I, p. 439441).

37

possibilitat, car, si estar hi podia, no seria acabat lo saber que Dus ha, ans seria mermat; e, car est complit, siats, doncs, consolat en lo seu compliment contra el qual faits pecat, en quant no us conhortats en o qui s ja jutjat e, per la voler de Du, enaix autrejat, com ho sab son saber e ho fa ver veritat.

pois, se assim fosse, no seria perfeito o saber que Deus tem, mas diminudo. Mas como ele perfeito, estejais, ento, consolado em Sua completude, contra a qual cometeis pecado quando no vos confortais no que j foi julgado, e, pela vontade de Deus, assim outorgado, como o sabe Seu saber, e o faz a verdadeira verdade.36 XLV Dom eremita, se fsseis um homem muito bem letrado, sabereis falar melhor sobre o homem predestinado, nem esquecereis a liberdade de Deus, a qual tem em Si mesmo e no que criou. Essa liberdade Ele deu ao homem para que desejasse servi-Lo sem que fosse forado, pois Deus to bom que deve ser servido de bom grado, o qual servir no pode existir por necessidade, nem Deus ser servido e amado pelo homem predestinado, pois o homem seria salvo sem ser julgado, e no pode existir juzo sem liberdade, nem a liberdade constranger precitos37 ou predestinados.38

525

XLV Nermit, si fssets home prou bem lletrat mills sabrerets parlar dhome predestinat, ne hgrets en oblit de Du sa llibertat la qual ha en si lex e en quant ha creat, per la qual ha a home donada llibertat col vulla molt servir, no que sia forat, con Dus sia tan bo que es deu servir de grat; lo qual servir no pot si, de necessitat, per hom predestinat fos servit e amat, e fra hom salvat e no fra jutjat; car judici no pot sser sens llibertat, ni llibertat costreny prescits predestinat. ni

530

535

540

37 38

Precito (do latim praescito) sabido de antemo, isto , os rprobos (que se acham de antemo condenados). Ou seja, os precitos sabem que sero condenados, enquanto os predestinados podem exercer o livrearbtrio se optam pela salvao ou pela danao.

38

XLVI Ramon, si en vs fos molt gran esperana, si tot lo mn est en molt greu balana, del seu mal estament no hgrets malanana; car Dus, qui es tot ple de gran pietana, aportar lo mn en breu en bonana tant que cascun home nhaur alegrana. E que a sia ver hajats-hi fiana per o car Dus don a hom comenana, ab merc e bontat qui h en sa semblana; e si vs per a no lleixats tristana, no haurets ab bontat ni merc ni fiana, e serets contra Du e la sua amistana. XLVII Nermit, ans que el mn sia en bon estament, ser fait a Du molt gran avilament; encara que no veig far null ordenament con lo temps sia prop, car o que en cort present lo Papa e els cardenals no ho prnon mantinent,

XLVI Ramon, se em vs a esperana fosse muito grande, e se todo o mundo est num grave desequilbrio, do seu mal estado, no tereis desventura; pois Deus, que pleno de grande piedade, em breve trar ao mundo uma bonana to grande, que cada homem ter alegria. E para que isso seja verdade, tenhais confiana, porque Deus deu ao homem princpio com merc e bondade que tem em Sua semelhana.39 E se vs, por isso, no deixardes a tristeza, no tereis bondade, merc nem confiana, e sereis contra Deus e a Sua amizade. XLVII Dom eremita, antes que o mundo esteja em bom estado ser feito grande vituprio ao verdadeiro Deus. E mais: no vejo fazerem nenhum ordenamento para que os tempos sejam prprios, pois o que apresento na Corte, ao Papa e os cardeais, eles no o fazem rapidamente,

545

550

555

39

No princpio, o homem foi criado imagem e semelhana de Deus (Gn 1, 27). Assim, a passagem tem o seguinte significado metafsico-transcendental: a bondade e misericrdia presentes em Deus no instante da criao so os fundamentos da f que o homem deve ter nEle para que o mundo seja salvo ou, nas prprias palavras de Ramon, ...para que o mundo esteja em paz, isto , para que a paz chegue ao mundo e isso deve principiar nos coraes dos homens bondosos que esto atormentados pela misria do mundo.

39

ans ho van allongant; don hai marriment tant, que no en pusc haver negun consolament; car o que eu los present mostra tot clarament lordenament del mn, qui es pot far molt breument, e no ho tenen a re, ans sen fan gabament com si eu fos home fat qui parls follament; per qu daitals hmens hai desesperament. XLVIII Consir lermit si per res poria aconhortar Ramon, qui tan fort planyia; per o dix a Ramon: Que sancta Maria, e ab ella ensems cascuna jerarquia dels ngels e los sants, prgon nit e dia a Jesurist, son fill, que per merc sia que en breu do al mn ordenament e via, en ell onrar, servir. Per qu a us deuria consolar, Ramon, car Crist toda via fa o don s pregat per sa maire pia, per los ngels e els sants; per qu us prec o sia conhort vostre, e gauig ab vs dhui mai estia.
40

pelo contrrio, o vo protelando. Por isso, tenho grande langor, tanto que no posso ter nenhum consolo, pois o que os apresento mostra to claramente o ordenamento do mundo, que se poderia fazer brevemente, e no o consideram, e fazem escrnio como se eu fosse um homem louco que falasse loucamente, por isso, de tais homens tenho desespero. XLVIII O eremita considerou se de algum modo poderia consolar Ramon, que to forte lamentava; e disse a Ramon: Que Santa Maria, e juntamente com ela cada hierarquia dos anjos e dos santos40, pedia noite e dia a Jesus Cristo, Seu filho, que por Sua merc desse ao mundo, em breve, ordenamento e caminho para honr-Lo e servi-Lo. Por isso, vs devereis vos consolar, Ramon, pois Cristo sempre faz o que pedido por Sua piedosa me, pelos anjos e santos; pelo que vos peo que tenhais vosso consolo, e que o gozo esteja convosco.

560

565

570

575

O tema da hierarquia dos anjos (angelologia) foi tratado pelo Pseudo-Dionsio, o Areopagita, em sua obra Da Hierarquia Celeste (sc. V), e amplamente adotado na Idade Mdia. Portanto, ele recorrente em Ramon Llull, que inclusive escreveu uma obra dedicada aos anjos (Livro dos Anjos, c. 1274). Ver tambm LLINS, Carles. Ars angelica. La gnoseologia de Ramon Llull. Barcelona: Institut dEstudis Catalans, 2000.

40

XLIX Nermit, can consir que la Dona damor, e Dona de valor, de just, de pecador, e casc dels sants prguen nostre Senyor con tot lo mn faa a Jesucrist honor, e veig , que lo mn li fa tanta de deshonor, adoncs en cuit morir dira e dolor, e car sn tan indigne li malvat peccador, que Dus quaix no sost que hom prec per llor; e enaix lo mn roman en sa error, e quaix no s qui de Du vulla donar llausor, ans llausa si mateix, son fill e son austor; doncs, qui deuria haver null gauig sin tristor. L Ramon, a mi no par siats hom pacient, per o car per re volets consolament. E com no membrats Job, qui tant fo perdent e qui en sa persona sostenc tant de turment, e esdevenc tan paubre que en si no hac nient?
41

XLIX Dom eremita, quando considero que a Senhora do amor e Senhora do valor, do justo e do pecador, e cada um dos santos pedem a Nosso Senhor para que todo o mundo faa a Jesus Cristo honor, e vejo que o mundo Lhe faz tanta desonra, ento penso em morrer de ira e dor, pois so to indignos os malvados pecadores, que Deus quase no suporta que o homem pea por ele, e assim o mundo permanece em seu erro, e quase no existe quem a Deus queira dar louvor, e sim, louvam a si mesmos, seus filhos e seu aor.41 Portanto, quem deveria ter gozo e no tristeza? L Ramon, no me parece que sejais um homem paciente, e por isso no tereis consolo por nada. E por que no lembrais de J, que perdeu tanto, suportou tantos tormentos e se tornou to pobre que no tinha nada para si?42

580

585

590

42

Aor (do latim accetore). Designao s aves de rapina do gnero accipter, acciptrdeas, que tm hbitos diurnos, se assemelham ao falco. Interessante passagem em que Ramon assinala a ordem social receptora do seu poema: a nobreza (a que poderia, de fato, iniciar a mudana do estado de coisas do mundo). Jo 1, 13.

41

Emper consols, e vos per res vivent no us volets consolar, e estats sanament, e havets heretat, diners e vestiment, infants e daltres causes don hom ha pagament; e car a Du no plau home impacient, no sost que per vos vengua a compliment lo seu fait que menats que haja honrament. LI Nermit, no s molt si hom s consolat en perdre sos infants, diners ou heretat, e en estar malalt, pus que a Dus ve de grat. Mas, qui es consolar que Dus sia oblidat, menyspreat, blastomat, e tan fort ignorat, com de tot o sia Dus fortment despagat? Encar que no sabets con eu sui menyspreat per Du, ferit, maldit e greument blastomat, e en perill de mort, e per barba tirat, e per vertut de Du pacient sui estat; mas que Dus sia al mn tan pauc grat, honrat, no s hom en lo mn qui men fes conhortat.

Contudo, consolou-se, e vs, por nada vivo desejais vos consolar, e estais so, e tendes herdade, dinheiro e vestimentas, filhos e outras coisas nas quais o homem tem satisfao. E como a Deus no apraz um homem impaciente, no suporta que por vs tenha cumprimento o feito que conduzes, nem que tenhais honramento. LI Dom eremita, no muito se o homem est consolado em perder seus filhos, dinheiro ou herdades, e em estar doente, pois isso agrada a Deus. Mas, quem pode se consolar por Deus ser esquecido, menosprezado, blasfemado e to fortemente ignorado, e que Deus com tudo isso esteja fortemente descontente? E mais, no sabeis como eu fui menosprezado por Deus, ferido, amaldioado, e gravemente blasfemado, em perigo de morte e a barba cortada, e por virtude de Deus fui paciente; mas por Deus ser to pouco agradecido e honrado pelo mundo, no existe homem no mundo que me deixe consolado.

595

600

605

610

42

LII Ramon, segons que em par, tu fas tot ton poder con Dus per tot lo mn honor pogus haver; per qu Dus just ten deu aitant de grat haver, con si el fait se complia. Per qu et deur valer ai a consolar e ton dol remaner; car mrit nhars gran, e pots nhaver esper de molt gran guasard; e gita a noncaler lo falliment dels folls que a Du fan desplaer, e alegrat en tu e en ton captener, e no sies trop forts en o que vols haver, ni en o car fos altres no fan a ton voler; e a tu abast Dus per amar e tmer. LIII Nermit, no s hom creat principalment per o que haja gran gloriejament: ans s per o que Dus haja gran honrament en el mn per son poble. Per qu eu no sui jausent si hai gran guasard, ni no estaig dolent si nhai pauc, car no s o mn comenament; ans s tota ma ira, mon dol, e marriment,
43 44 45

LII Ramon, segundo me parece, tu fazes43 tudo o que podes para que Deus possa ser honrado por todo o mundo. Por isso, Deus deve ter por ti grande gratido como se tivesses cumprido o feito. Isso dever valer para te consolar, embora tua dor deva permanecer, pois ters grande mrito, e poders ter esperana de uma grande recompensa. Assim, expulsa com indiferena as faltas dos loucos44 que a Deus causam desprazer, alegra-te em ti e em teu comportamento, e no fiques muito inquieto com o que desejas ter, nem porque os outros no fazem tua vontade. Para ti, que baste amar e temer a Deus. LIII Dom eremita, no existe homem criado principalmente para ter mrito e glria,45 mas sim para que Deus tenha grande honramento no mundo por Seu povo. Por isso, no estou contente se tenho grande recompensa, nem estou doente se tenho pouco, pois no meu princpio. Mas toda a minha ira, minha dor e

615

620

625

630

Mudana de tratamento na fala do eremita, da 2 pessoa do plural para a 2 pessoa do singular. Em OE, ...as faltas dos outros (lo falliment dels altres). Em OE, ...para ter grande glria (per o que haja gran gloriejament).

43

car no s en lo mn fait tal ordenament con Dus fos mais amat e honrat per tota gent, e que tot home fos en fe de salvament. E, car vs me volets dar consolament da don no es pot dar, parlats-me per nient. LIV Ramon, qual s lo fait que vs tant desirats, per lo qual en lo mn fos Dus tant fort honrats? car poria sser que en lo fait no siats, e que altre sia al fait que procurats, per lo qual lo mn sia a bona fi menats. Car, si altre es lo fait, per nient treballats, e podets treballar, si mil anys viviats, e no vendrets a fi d on treballats; car hom no pot complir fait on s desviats. Per qu us prec que lo fait clarament me digats, e que ambds vejam si el fait on vs estats s aquell per qu Dus pot sser mais amats.

melancolia existem porque no foi feito no mundo tal ordenamento para que Deus fosse mais amado e honrado por toda a gente, e que todos os homens tivessem f na salvao. E, como vs desejais me dar consolao do que no se pode dar, falai-me em vo.

635

LIV Ramon, qual o feito que vs46 tanto desejais, e pelo qual Deus ser no mundo to fortemente honrado? Pois poderia ser que ao feito vs no fsseis adequado, e que outro ao feito fosse melhor indicado, atravs do qual o mundo seria a um bom fim levado. Pois, se de outro o feito, por nada tendes trabalhado, e podereis trabalhar, se mil anos vivsseis, mas no vereis o fim desejado,47 pois o homem no pode cumprir um feito do qual est desviado. Por isso, vos peo que me digais claramente o feito, e que ambos vejamos se o feito onde vs estais aquele pelo qual Deus pode ser mais amado.

640

645

46 47

Mudana de tratamento na fala do eremita, da 2 pessoa do singular para a 2 pessoa do plural. Em Batalla, ...no vereis o fim daquilo que trabalhais. Optamos por OE.

44

LV Nermit, la manera con Dus fos mais amat, ja la vos hai contada, si b ho havets membrat: o s, que el Papa hagus mant valent hom lletrat, qui volgusson per Du sser marturiat, per o que en tot lo mn fos ents e honrat; e a casc daquells llenguatge fos mostrat, segons que a Miramar ha estat ordenat, - e concincia nhaja qui ho ha afollat! e que al passatge fos lo de donat de tot quant posseeixen li clergue e el prelat; e que a tant durs tro que fos conquistat lo Sepulcre. E da llibre nhai ordenat.

LV Dom eremita, a maneira como Deus pode ser mais amado j vos contei, se bem o lembrais, isto , que o Papa tivesse muitos homens letrados48 que, por Deus49, desejassem ser martirizados, para que, em todo o mundo, Ele fosse entendido e honrado. E que a todos eles a linguagem fosse mostrada50, conforme o que em Miramar tem sido ordenado, e que tenha conscincia quem o malogrou! E mais: que Passagem fosse dado o dzimo de tudo o que possussem o clrigo e o prelado, e que isso durasse at que fosse conquistado o Sepulcro. Sobre isso, um livro foi ordenado. LVI Dom eremita, ainda existe outro ordenamento, que daria Passagem um grande avano para destruir o erro de tanta gente: que o Papa fizesse que a ele viessem os cismticos para uma disputa, sobre isso fiz um tratado.

650

655

660

LVI Nermit, s encara altre ordenament lo qual ser al passatge gran enantament, e a destruir lerror de la gent: que lo Papa fes que a son uniment vengusson cismtics per gran disputament, del qual bon disputar havem fait
48 49 50 51

665

Em Batalla, ...que o Papa tivesse muitos valentes homens letrados. Optamos por OE e suprimimos a palavra valente. Em OE, ...por Jesus, significativa diferena entre os manuscritos! ...a linguagem fosse mostrada, isto , a lngua rabe. Isto , o Santo Sepulcro.

45

tractament; e els cismtics cobrats, qui sn mant hom vivent, no s hom qui pogus contrastar malament a lEsgleia, per ferre ni per null argument; e del Temple e Espital fos fait un uniment, e que llur major fos rei del Sant Muniment; per qu a honrar Dus no sai tal tractament. LVII Consir lermit si Ramon deia veritat, e enfre si mateix estec molt apensat, e no poc atrobar pus profits tractat que cell que diu Ramon; don li pres pietat, e peneds molt fort con tant lhac treballat; ab Ramon volc sser trist e desconsolat, e pregl carament que li fos perdonat, en plorant, sospirant, e dix: Ah, veritat, devoci, caritat! E ves on s anat lo bom grat que a Du deuria sser donat? Quan Ramon lermit viu ab el acordat, adoncs lo va baisar: Ensems han molt plorat.

E com os cismticos, que so muitos, recuperados, no haveria quem pudesse contrastar maldosamente a Igreja, nem por ferro, nem por nenhum argumento. E que do Templo e do Hospital fosse feita uma unio, e que seu maior fosse rei do Santo Monumento51; pois, para honrar a Deus, no existe mais elevado tratamento. LVII O eremita considerou se dizia a verdade; e esteve muito pensativo, sem poder encontrar mais proveitosa soluo que aquela que disse Ramon. Por isso, apiedou-se52, e arrependeu-se muito fortemente pelo tanto que o fatigou, e com Ramon desejou estar triste e desconsolado. Pediu-lhe ternamente que o perdoasse chorando e suspirando, e disse: Ah, verdade, devoo e caridade! Onde est a gratido que a Deus deveria ser dada? Quando Ramon viu que com ele o eremita concordava, beijou-o. E juntos choraram muito.

670

675

680

52

Nesse momento, por piedade, o eremita muda sua posio em relao s propostas lulianas.

46

LVIII Ramon, dix lermit, con porem mover lo Papa e els cardenals, e lo fait obtener? car en tan noble fait vull tots temps romaner, e a ell a tractar vull far tot mon poder car fait s per qu lhom por molt mais valer; e car abans no el v, hai-ne molt gran despler, car si ans lhagus vist res no em pogra tener que eu prengus arbic e lo vostre saber, per anar als sarrans per la fe mantener senes paor de mort, e gran plaer haver en morir, per Jess honrar e cartener, mais val per ell morir que per si vida haver. LIX Nermit, eu sn las daquest fait amenar en la cort, pus no hi puis nulla re acabar; e si vos volets en la cort procurar est fait de Jesucrist e vostre poder far en la cort llongament, b poria estar que el fait vengus a fi si us volon escoltar lo Papa e els cardenals; si no que quaix joglar vos fssets en la cort e los Cent noms cantar,
53 54

LVIII Ramon, disse o eremita, como poderamos mover o Papa e os cardeais, e o feito obter? Pois em to nobre feito desejo sempre permanecer, e para trat-lo, quero faz-lo com todo o meu poder pois se o feito estiver no mundo, mais ele poder valer.53 E por no t-lo visto antes, tive muito desprazer,54 pois se o tivesse visto antes, nada poderia deter que eu aprendesse rabe e o vosso saber, para ir aos sarracenos para a f manter sem pavor da morte, e ter grande prazer em morrer para a Jesus honrar e querer, pois mais vale por Ele morrer que para si mesmo viver. LIX Dom eremita, eu estou cansado desse feito explicar na corte, pois no h mais nada a acabar. E se vs desejais na corte procurar este feito de Jesus Cristo e vosso poder realizar longamente na corte, bem podereis tentar o feito terminar, se vos desejassem escutar o Papa e os cardeais, ainda que jogral precisasse fazer na corte, e os Cem Nomes cantar,55

685

690

695

700

Em Batalla, pois com o feito o homem poder mais valer. Optamos por OE, j que o objetivo da Arte de Llull converter muulmanos e judeus ao cristianismo e, assim, unificar o mundo. O eremita se refere misso maior de Llull, que , alm do estudo de sua Arte, a propagao de escolas para missionrios aprenderem o rabe e sarem pelo mundo difundindo o cristianismo.

47

los quals hai faits de Du e posats en rimar per o que els hi cants e parls sens duptar; mas no ho hai de consell, per o que menysprear no faa los meus libres que Dus mha faits trobar. LX Ramon, seu en la cort estaig, vs on irets? Ne per qu llai ab mi vs no procurarets lo fait de Jesucrist, pus que mogut lhavets? Ne, si hom vos escarneix, e vs en qu en serets? Vs manats a mi far o que far no volets! Per qu em par que en est fait ni en altre no valets. Mas anem a la cort, e en res no dubtets, e no siats daquells qui don: Senyors, fts! o que ells no farion. Per qu da devets sser envergonyit, e escusa no havets, ans faits hipocrisia, de qu pecat havets, e lo b que havets fait per vergonya perdets. LXI Nermit, eu preps als sarrans tornar per o que a la fe los pusca aportar;
55

o qual fiz sobre Deus, de forma a rimar para que eles o cantassem e falassem sem duvidar, mas isso no aconselhvel, para ningum menosprezar os meus livros que Deus me fez criar.

705

LX Ramon, se eu estiver na corte, onde vs estareis? Por que no procurais comigo o feito de Jesus Cristo, j que o comeastes? E se de vs escarnecerem, onde estareis? Vs me mandais fazer o que no desejais! Porque me parece que nem neste feito nem em outro valeis. Mas vamos corte e de nada duvideis, e no sejais daqueles que dizem: Senhor, fazei! o que eles no fariam. Porque disso deveis envergonhar-vos, e desculpa no tereis, e sim fazeis hipocrisia, e por isso pecais, e, por vergonha, perdeis o bem que tendes feito. LXI Dom eremita, eu proponho aos sarracenos voltar para que a f possa lhes mostrar.

710

715

720

Trata-se da obra Os Cem Nomes de Deus (Cent noms de Du, Liber de centum nominibus Dei), escrita em Roma em 1288. O livro aspirava ser uma refutao da tese islmica da inimitabilidade do Coro. No prlogo, Ramon props que seus versos fossem recitados nas igrejas da mesma forma que as suras do Coro so recitadas nas mequitas. HAMAMOUCHE, Fatma Ben. Ramon Llull y el mundo islamico: una relacion apasionada. In: Revue dHistoire Maghrebine, 77-78, 1985.

48

e vaig sens por de mort, que fa pus lleu portar, que vergonya sofrir, per Jesucrist honrar, la qual en res no tem, ans la deu hom amar. Mas per o que ma art no fassa menysprear en tenir la manera que tnon li joglar, encar que en altre lloc crei mais de b a far, per qu ads no preps a la cort retornar. E car vos tan forment me volets encolpar, pot sser que ho faats per vs a escusar a anar a la cort; per qu ho lleixem estar.

E vou sem medo da morte, que mais leve suportar que sofrer vergonha por Jesus Cristo honrar, e no temo nada, e sim devo amar. Mas para que minha Arte no possam menosprezar por ter a forma que usam os jograis, ainda que creia fazer melhor em outro lugar, agora no desejo corte retornar. E como vs to fortemente desejais me culpar talvez o faais para vos desculpar por irdes corte. Por isso, melhor nos separarmos. LXII O eremita se arrependeu por ter repreendido Ramon, e lhe disse que, para que fosse com ele corte, havia to fortemente assim lhe atacado. Ramon, disse o eremita, proponho dois anos ou trs estardes na corte, supondo que nada ali faais, mas proponho que eu v pelo mundo, a prelados e marqueses, religiosos e reis, e fazer o que posso para acabar esse feito que me haveis encomendado. Mas desejaria que em meu lugar outro na corte estivesse e que um clrigo se encarregasse56 at que esse feito na corte fosse realizado.

725

730

LXII Peneds lermita con hac Ramon reprs, e dix-li que per o que ab ell en cort ests, lhavia tan fortment enaix escoms. Ramon, dix lermit, dos anys preps o tres a estar en la cort, sotsposat que no res hi faa; mas aprs preps que eu tengus per lo mn a e lla, a prelats e marqus, religioses e reis, e fer o que pogus en menar aquest fait don me havets escoms. Mas volgra que en mon lloc altre en cort estegus, e que tot enaix un tal clergue sen fes, tro que aquest fait en la cort se press.

735

740

56

Em OE, E que assim um tal crculo fosse feito, isto , um crculo de instigadores dedicados empresa luliana.

49

LXIII Nermit, dix Ramon, b havets consirat, car per aital clergue pot sser acabat lo fait qui s bo e gran a la crestianitat. E digats a e lla, a reis e a prelat, que si el fait tost no es pren, que ja s ordenat per sarrans que els tartres a ells son girat, e ja nhan convertits una gran quantitat; e els tartres, convertits en sarranitat lleu poran destruir quaix tota crestiantat, en tant que no ser cristi ab regnat, ne null prelat haur cavall gras, sejornat. Vejats, doncs, nermit, lo mn a qu s tornat. LXIV Ramon, dix lermit, fort volria saber per qual ra se vol Dus aix captener del mn, qui s seu, e gita al noncaler de la sua bontat; com ho pot sostener que tants pecadors vagen en infern mal haver. Per qu us prec, Ramon, que men digats lo ver, car on mais me direts, mais sabrai retener, e lo fait que em lliurats mills porai mantener. Car, pus que elmn fo fait tro ara, a mon
57

LXIII Dom eremita, disse Ramon, bem haveis considerado pois por tal clrigo pode ser terminado o feito que bom e grande para a Cristandade. E digais aqui e ali, a reis e a prelados, que se o feito no comea rapidamente, que j est ordenado pelos sarracenos que os trtaros a eles sejam convertidos, e que j converteram uma grande quantidade, e os trtaros convertidos em sarracenos logo podero destruir quase toda a Cristandade, a tal ponto que no existir cristo com reinado, e nenhum prelado ter cavalo descansado. Vejais, pois, eremita, no que se tornou o mundo. LXIV Ramon, disse o eremita, muito desejaria saber por qual razo Deus deseja assim se comportar com o mundo, que Seu, e indiferente Sua bondade. E como pode suportar que tantos pecadores vo ter o mal no Inferno. Por isso, vos peo, Ramon, que me digais a verdade57, pois quanto mais me disserdes, mais saberei reter, e o feito que me entregais, melhor poderei manter. Pois desde que o mundo foi feito at

745

750

755

760

765

Em OE, Que me digais vosso saber.

50

parer, si s un home salvat, mil ne sn en doler en infern per totstemps. E a, co es pot fer que lEsgleia ne hom no en fa son poder?

agora, a meu parecer, se um homem salvo, mil esto em dor no Inferno por todos os tempos. E como isso pode ocorrer sem que a Igreja nem os homens faam todo o seu poder? LXV Dom eremita, j vos disse, se bem podeis lembrar, que Deus criou o homem mais para servi-Lo e honr-Lo que para que ele pudesse ser vangloriado. E como o homem no est no fim para o qual foi criado, e mais deseja para si procurar a salvao, que a Deus honrar e o Seu bem-estar, ele no pode em graa estar, e sim est em pecado, e sentado beira do abismo. Por isso o mundo se perde e no deseja despertar, e no me maravilho se Deus no o deseja amar ou se deixa o demnio fazer tanto mal no mundo para que dos erros que recebe possa fortemente se vingar. LXVI O eremita e Ramon se despediram, e, chorando, beijaram-se e abraaram-se, e um disse ao outro que a Deus fosse confiado e em orao um pelo outro fosse lembrado. Ao partirem, olharam-se com grande caridade, piedade e dor, e ajoelhados abenoaram-se e agraciaram-se, 51

LXV Nermit, ja us hai dit, si b vos pot membrar, que Dus mais cre hom per si servir, honrar que per o que en hom hagus gloriejar. E car hom no est en la fi de crear, en quant mais desira per si procurar salvaci que a Du honrar e benestar, per a aital hom no pot en grat estar, ans est en pecat, asss en labissar. Per qu lo mn se perd e no es vol despertar, e gens no em meravell si Dus no el vol amar ni si lleixa el demoni en lo mn tant mal far, per qu del tort que pren se pusca fort venjar. LXVI Lermit e Ramon presseren comiat e sn-se, en plorant, baisat e abraat, e casc dix a laltre que a Du fos comanat e en oraci lu per lautre membrat. Al partir seguarderon ab molt gran caritat, pietat e dolor e, ab lo genoll ficat, e casc seny laltre e pus, agraciat,

770

775

780

785

lo u es part de laltre ab mant suspir gitat, car mais no preposaven que fossen assemblat en est mn, mas en laltre, si a Du ve de grat. E quan lu de lautre se fo un petit llunyat, tantost foron casc per laltre desirat. LXVII Lermit remembr lo treball e lafan en qu Ramon havia estat en mant an, e encar que es metia en perill qui s molt gran. Al cel llev sos ulls, mans juntes, genollant, ab gran zel e amor a Du dix en plorant: Oh Dus gran, piados, per merc vos deman que ab vos sia Ramon e que el guardets de dan! A vs, Dus poders, amic Ramon coman, e al mn trametets hmens que hagen talant de mort per vostra amor, e qui vagen mostrant veritat de la fe, per lo mn precant, segons que ja Ramon ho va b comenant. LXVIII Quan Ramon remembr la molt gran tempestat en la qual llongament hac estat tabuixat
58 59

e um partiu do outro com muitos suspiros, pois no acreditavam que iriam mais se encontrar neste mundo, mas no outro, se a Deus agradasse. To logo estiveram um pouco afastados um do outro, um foi pelo outro fortemente desejado. LXVII O eremita relembrou o trabalho e o esforo que Ramon havia feito por muitos anos, e, alm disso, expunha-se a muitos perigos. Levantou seus olhos aos cus, uniu suas mos, ajoelhou-se, e com grande zelo58 e amor, a Deus disse em prantos: Oh Deus grande59, piedoso, por merc Vos peo que convosco esteja Ramon e que o protejais dos danos! A Vs, Deus poderoso, confio meu amigo Ramon, e ao mundo enviai homens que tenham disposio para morrer por Vosso amor, e que mostrem a verdade da f, pelo mundo pregando, segundo o que Ramon muito bem comeou. LXVIII Quando Ramon relembrou a grande tempestade sob a qual por longo tempo esteve

790

795

800

805

Em OE, piedade. Em OE, humilde.

52

e membr lermit que a ella sera dat, adoncs plor molt fort e hac dell pietat, e dix a Jesucrist, mans juntes, genollat: Oh vs, ver Dus e hom, per qui eu hai treballat con fssets per lo mn conegut e amat! Si a dretura plau que vs me nhajats grat, plcia-us que lermit sia remunerat, pus que ss ms tan fort en ma societat, e faits per ell complir o on ay pauc enanat, e a mi ajudats a enanar crestiantat. LXIX Fenit lo desconhort que Ramon ha escrit; en lo qual del mn lordenament ha dit e en rimes posat, per o que no soblit; car poria sser que mant home ardit se metra en lo fait, tro que sia complit o que tant ha Ramon al Papa requerit. Car si per lo Papa lo fait s establit e que li cardenal hi hagen consentit, poran sser del mn tot li mal departit, e tot lo mn ser a Du tant abellit que a la fe crestiana no ser contradit.
60

transtornado, e lembrou-se do eremita que a ela se lanou, ento chorou muito e teve piedade dele, e, mos juntas, ajoelhado, disse a Jesus Cristo: Oh Vs, verdadeiro Deus e homem, por quem eu trabalhei para que fsseis conhecido e amado pelo mundo! Se ao direito apraz que por mim vs tenhais gratido, peo-vos que o eremita seja recompensado, pois ele se ps to forte em minha companhia, e faais com que ele cumpra o que pouco avancei, e me ajudeis a expandir a Cristandade. LXIX Findo est o Desconsolo que Ramon escreveu, no qual disse o ordenamento do mundo, e em rimas ps para que no seja esquecido, pois poderia ser que muitos homens corajosos ponham-se no feito, at que seja cumprido o que tanto Ramon requereu ao Papa. Pois se pelo Papa o feito fosse estabelecido e os cardeais60 o consentissem, poderiam do mundo fazer todo o mal partir, e todo o mundo seria to atrado para Deus que a f crist61 no seria refutada.

810

815

820

825

Em OE, e cada um dos seus freires tenham consentidos.

53

Aquest bell desconhort do al Sant Espirit. Aquest desconhort cantas en lo so de Berart

Este Desconsolo confio ao Esprito Santo Este Desconsolo canta-se ao som de Berart.

61

Em OE, a f romana.

54

Canto de Ramon (1300)

55

Canto de Ramon (1300)


Ramon Llull (1232-1316)
Trad.: Tatyana Nunes Lemos e Ricardo da Costa (Ufes)

Som creat e sser ms dat a servir Du que fos honrat, e som cat en mant pecat en ira de Du fui pausat. Jess me venc crucificat, volc que Dus fos per mi amat. Mat an querre perd a Du, e pris confessi ab dolor e contrici. De caritat, oraci, esperana, devoci, Dus me f conservaci. Lo monestir de Miramar fiu a frares Menors donar, per sarrans a precar. Enfre la vinya el fenollar amor me pres, fm Dus amar, enfre sospirs e plors estar.

Fui criado e o existir me foi dado para servir a Deus e ser honrado, mas ca em muitos pecados, e na ira de Deus fui colocado. Jesus veio a mim crucificado, E quis que Deus fosse por mim amado. De manh fui pedir perdo a Deus, e fiz confisso com dor e contrio De caridade, orao, Esperana, devoo, Deus me fez conservao. O Mosteiro de Miramar fiz aos frades Menores dar para aos sarracenos predicar. Entre a vinha e o funchal62 o amor me tomou e me fez a Deus amar, e entre suspiros e lgrimas estar.

05

10

15

62

Planta umbelfera medicinal. Ademais entre a vinha e o funchal era o locus amoenus da poesia medieval: O tema da natureza paradisaca muito recorrente tanto na literatura medieval como um todo quanto nos escritos lulianos. Ele possui um ttulo: locus amoenus. O ambiente paradisaco to belamente descrito no Livro do gentio que ultrapassa o prprio sentido de cenrio que serve de ambiente para o futuro debate e passa a ser mais um personagem. Os conceitos de flor, fruto e rvore remetem a coisas agradveis, belas, boas, e que predispem os protagonistas e o prprio leitor a uma felicidade dialtica e amorosa graas fora potica do ambiente. Essa uma caracterstica cultural do sculo XIV: a jardinagem, isto , a jardinagem com um sentido metafsico e transcendental. O tema do jardim como refgio do mundo e local ideal para a discusso intelectual (ou mesmo a procura do amor), mais do que remontar tradio clssica de Virglio (70-19 a.C.), possua ento uma forte influncia da esttica islmica. COSTA, Ricardo da, e PARDO PASTOR, Jordi. Ramon Llull e o dilogo inter-religioso: cristos, judeus e muulmanos na cultura ibrica medieval: o Livro do gentio e dos trs sbios (c.1274) e a Vikuah (c. 1264) de Nahmnides sobre a Disputa de Barcelona de 1263. In: LEMOS, Maria Teresa Toribio Brittes e LAURIA, Ronaldo Martins (org.). A integrao da diversidade racial e cultural do Novo Mundo. Rio de Janeiro: UERJ, 2004 (cd-room).

56

Dus Paire, Fil, Dus Espirat, de qui s Santa Trinitat, tract com fossen demonstrat. Dus Fill del cel s davallat; de una verge est nat, Du e home, Crist apellat. Lo mn eran damnaci; mor per dar salvaci Jess, per quil mn creat fo. Jess puj al cel sobrel tro; venr jutjar li mal e el bo no valran plors querre perd. Novell saber hai atrobat; pot nhom conixer veritat e destruir la falsetat. Sarrans seran batejat, tartres, jueus e mant errat, per lo saber que Dus mha dat. Pres hai la crots; tramet amors a la Dona de pecadors que della maport gran secors. Mon cor est casa damors e mos ulls fontanes de plors. Entre gauig estaig e dolors.

Deus Pai, Filho, Deus Espirado63, que Santa Trindade, tratei como fosse demonstrada.64 Deus Filho, que desceu do cu, nasceu de uma Virgem, Deus e homem, chamado Cristo. O mundo estava em danao, morreu para dar a salvao Jesus, por quem o mundo foi criado. Jesus subiu ao cu sobre o trono, vir para julgar o mau e o bom, no valero prantos pedindo perdo. Novo saber encontrei, por ele se pode conhecer a verdade e destruir a falsidade. Sarracenos sero batizados, trtaros,65 judeus e todos os errados, pelo saber que por Deus me foi dado. Tomei a cruz66, envio amores Senhora67 dos pecadores que dEla me venham grandes socorros. Meu corao casa de amores e meus olhos fontes de lgrimas entre gozo, retalhes e dores.

20

25

30

35

40

63

64 65

66 67

O verbo espirar em catalo medieval e especificamente na filosofia luliana se refere ao ato de amor divino de criar o Filho e o Esprito Santo, mas tambm o ato do Esprito Santo de iluminar a criatura humana (ver GGL, vol. II, 1983, p. 355). Portanto, ultrapassa e muito o sentido em portugus, que o de exalar, desprender, emanar, emitir sopro. A demonstrao (prova) da Santssima Trindade aos incrdulos dar-se-ia por meio de sua Arte. A palavra trtaro deriva de Ta-ta (ou Dada), tribo mongol que habitava a Tartria, regio ao noroeste da atual Monglia no sculo V. Foi utilizada pela primeira vez no sculo XIII para designar os povos que dominaram partes da sia e Europa sob a liderana mongol. Contudo, Ramon Llull distingue mongis de trtaros. Veja a Doutrina para crianas, LXXII, 3. Para a questo mongol na filosofia luliana, ver GAY, Jordi. Ramon Llull en Oriente (1301-1302): circunstancias de un viaje. In: SL 93, 1997, p. 25-78. Nos anos seguintes, Llull viajou a Chipre, Armnia e provavelmente Jerusalm. Dona, denominao medieval de Santa Maria

57

Som hom vell, paubre, menyspreat, no hai ajuda dhome nat e hai trop gran fait emparat. Grans res hai de lo mn cercat; mant bon exempli hai donat: poc som conegut e amat. Vull morir en plag damor. Per sser gran no hai paor de mal prncep ne mal pastor. Tots jorns consir la desonor que fan a Du li gran senyor qui meten lo mn en error. Prec Dus trameta missatgers devots, cients e vertaders a conixer que Dus hom s. La Verge on Dus hom se fs e tots los sants della sotsms prec quen infern no sia ms. Laus, honor al major Senyor, al qual tramet la mia amor que dell reeba resplendor. No som digne de far honor a Du: tan fort som pecador, e som de libres trobador! On que vage cuit gran b far, e a la fi res no hi pusc far; per qu nhai ira e pesar. Ab contrici e plorar vull tant a Du merc clamar que mos libres vulla exalar.

Sou um homem velho, pobre, menosprezado, no tenho ajuda de nenhum homem nascido, mas comecei um grande feito. Grande coisa do mundo tenho buscado, timo exemplo tenho dado, mas sou pouco conhecido e amado. Desejo morrer em um plago de amor68 Por ser grande no tenho pavor nem de mau prncipe, nem de mau pastor. Todos os dias considero a desonra que faz a Deus o grande senhor, ao colocar o mundo em error. Peo a Deus que envie mensageiros devotos, cientes e verdadeiros para conhecer que Deus se fez homem. A Virgem, onde Deus se fez homem e todos os santos a Ela submetidos. Peo que no Inferno no seja colocado. Louvores, honra ao maior Senhor, ao qual envio o meu amor, que dEle receba resplendor.69 No sou digno de fazer honor a Deus, pois to fortemente sou pecador e sou de livros trovador! Aonde vou penso grande bem fazer, Mas no fim, nada posso fazer, pelo que tenho ira e pesar. Com contrio e pranto, desejo tanto a Deus merc clamar que meus livros quero exaltar.

45

50

55

60

65

70

68 69

Fl 1, 23. Em Llull, o desejo de morrer de amor o martrio. Nova aluso ao martrio.

58

Santetat, vida, sanitat, gauig me do Dus e libertat, e guard-me de mal e pecat. A Du me som tot comanat: mal esperit ne hom irat no hagen en mi potestat. Man Dus als cels els elements, plantes e totes res vivents que nom facen mal ni torments. Dm Dus companyons coneixents, devots, leials, humils, tements, a procurar sos honraments.

Santidade, vida, sanidade,70 gozo me d Deus e liberdade, e guarda-me do mal e do pecado. A Deus estou totalmente confiado, nem mau esprito, nem homem irado no tenham em mim potestade. Ordene Deus aos cus e aos elementos, plantas e todas as coisas viventes que no me faam mal nem tormentos. D-me Deus companheiros conhecedores, devotos, leais, humildes e tementes, para procurar seus honramentos.

75

80

70

A edio de Batalla no possui as duas ltimas estrofes.

59

O Conclio (1311)

60

O Conclio (1311)
Ramon Llull (1232-1316)
Trad.: Tatyana Nunes Lemos e Ricardo da Costa (Ufes)

I Un concili vull comenar en mon coratge, a xantar per o que faa enamorar tots cells qui ho poden far per Du servir e lo Sepulcre conquerir: molt ho desir! En concili tan gran siats e tan bellament ordenats que Du ne sia molt honrats e mant hom ne si salvats. E tot lo mn en llong e ample e en pregon nhaja aon. En concili no faats for per argent, castell ne per or; temets-ho com seny s que mor, car si havets bo e gran cor, ah, qu diran juseu, sarra, cristian tartres e mant! En concili no siats dubts, avar, ni trist, ne perers; tan forts siats complits damors, de sospirs, llgremes e plors, per bon amar, que Dus vos faa acabar lo seu honrar.
71 72

I Um Conclio desejo comear71 em meu corao, e cantar para que faa enamorar todos aqueles que o podem fazer para a Deus servir e o Sepulcro conquistar: muito o desejo! No Conclio estareis to grandes e to belamente ordenados, que Deus ser muito honrado e muitos homens sero salvos, e todo o mundo em sua longitude, amplitude e profundidade ser abarcado.72 No Conclio, no faais lei por prata, castelo ou por ouro, temei-o como um sinal de amor, pois se tiverdes bom e grande corao, ah, o que diro judeus, sarracenos e cristos, trtaros e outros! No Conclio, no sejais duvidosos, avaros, tristes ou preguiosos, sejais to fortes e completos de amor, de suspiros, lgrimas e prantos pelo bom amor, que Deus vos faa acabar o Seu honrar.

05

10

15

20

25

O Conclio de Vienne ocorreu do dia 16 de outubro de 1311 ao dia 06 de maio de 1312 (sua convocatria citava o tema da passagem a Ultramar, isto , a cruzada). At 1, 8.

61

En concili hajats consell ab hom ardit e no volpell, a consellar per bon cabdell, e si no havets serets molt bell; car hom vestit de vicis e mal esperit s mal garnit. En concili qui us diu de no. de no diu al Senyor del tro, qui per amor en la creu fo. Si ell lo lleixa a band al diable, infern ser son estable turmentable. En concili Dus vos ajut, tem-me no siats descebut, car mant home ha lleu volgut alcun b far qui s recregut al comenar. Prec Dus que us vulla amparar ab bo amar. En concili ans que parlets guardats en quals comenarets, en tots hmens no vos fiets car mant home no est drets. Ah, bon amic, savi s qui por altre es castic e tem destric! En concili lo pec molt engana el llop e lo lle a la volp engana al cap e mant hoc s pijor que no. Si no us guardats per mant hom serets enganats e menyspreats.
73

No Conclio, tenhais conselho com um homem corajoso, no covarde, recebeis conselho de um bom lder. E se assim fizerdes, sereis muito belo, pois o homem vestido de vcios e mau esprito mal guarnecido. No Conclio quem vos diz no, diz no ao Senhor do trono, que, por amor, na cruz esteve. E se Ele o abandona ao diabo, no Inferno estar firmemente atormentado. No Conclio, que Deus vos ajude, espero que no sejais enganado, pois muitos homens tm desejado algum bem fazer, mas renunciam ao comear. Peo a Deus que vos ampare com bom amor. No Conclio, antes que faleis, guardais por onde principiareis: em todos os homens no vos fieis, pois muitos homens no esto direitos. Ah, bom amigo, sbio aquele quem por outro castigado e sofre dano!73 No Conclio, o ignorante carneiro engana o lobo e o leo, e a raposa engana o capo,74 e muito sim pior que o no. Se no vos guardais, por muitos homens sereis enganados e menosprezados.

30

35

40

45

50

55

60

Provvel referncia ao martrio.

62

En concili guardats la fi de Du, qui est lo cam de parads, verai fi; e si hi anats vespre e mat segur irets, barat ne tort, mal no tembrets, perfait serets. II Del Papa Snyer en Papa quint Clement, qui estats senyor de tanta gent, faits que el concili sia breument si trop hi faits dallongament parr barat, e Dus vos en haur desgrat: serets jutjat. Snyer en Papa, qu farets? Vostre concili honrar lhets. Si no hi faits tot quanto porets per tot lo mn blasmat serets, e, mal volgut, mostrarets siats recresut, e s perdut. Snyer En Papa, que far lo gran poder qui en vs est? Si no li faits far quant por, a Jesucrist sen clamar fortment de vs, e car no vol sia occis, e s raiss.
74 75

No Conclio, guardais o fim de Deus, quem est no caminho do Paraso, ver o fim. E se a fordes, pela vspera75 e manh, ireis seguro, fraude nem erro, mal no temereis, e perfeito sereis. II Do Papa Senhor Dom Papa Clemente Quinto76, que sois senhor de tanta gente, fazeis que o Conclio ocorra rapidamente, se o prolongardes longamente parecer fraude, e Deus vos ter em desgraa: sereis julgado. Senhor Dom Papa, o que fareis? Vosso Concilio havereis de honrar. Se no fizerdes tudo quanto podeis por todo o mundo blasfemado sereis e mal querido, mostrareis que sois fracassado e estareis perdido. Senhor Dom Papa, que far o grande poder que em vs est? Se no fazeis o quanto podeis, Jesus Cristo clamar fortemente de vs, pois no deseja que sejais ocioso, e tem razo.

65

70

75

80

85

90

76

Capo qualquer animal castrado. No poema, faz-se meno docilidade do animal castrado e sua menor agressividade. Vsperas uma das horas cannicas (Matinas [meia-noite], laudes [trs da manh], primas [primeiras horas do dia, ao nascer do Sol ou cerca de seis da manh), vsperas [seis da tarde] e completas [(hora de dormir]). Trata-se do papa Clemente V (1305-1314).

63

Snyer En Papa, tal vos riu que volria no fssets viu! Guardats que no siats altiu al concili, qui est riu e bon cam per qu hom va a bona fi ab voler fi. Snyer En Papa, per lo mn en llong, ample e pregon vostre poder hi s entorn; perqu sent Pere nha sojorn hajats-lo vs; no siats avar, perers, mas llarg e pros. Snyer En Papa, faits precar la santa fe e mostrar clar perqu vngon a batejar tuit linfesel e per salvar; e eu sai raisons contra qu no val llurs sermons; dats-hi perdons. Snyer En Papa, eu mescs al bon rei, salvaire Jess, que eu vos nhe pregat a jus que el concili pujets en sus. Al jutjament dirai que al Papa Climent ho fui dient. Si el concili no s ni val paor hai que nisca gran mal e qui dir: Res no men cal, crei que ir en mal hostal tots mals sofrir, pena e dan sen penedir,
77 78

Senhor Dom Papa, sois to generoso que desejaria que no fsseis vil! Resguardai-vos para no serdes altivo no Conclio, que rio e bom caminho para chegar a um bom fim com vontade. Senhor Dom Papa, pelo mundo em sua longitude, amplitude e profundidade vosso poder est ao redor. Pois So Pedro no tem descanso, tende-o vs, no sejais avaro e preguioso, mas largo e virtuoso. Senhor Dom Papa, fazei predicar a santa f, e claramente mostr-la, para que sejam batizados todos o infiis, e sejam salvos.77 E eu sei razes contra as quais no valem seus sermes,78 dai-lhes perdes. Senhor Dom Papa, eu me escuso ao Bom Rei, Salvador Jesus, a quem roguei aqui embaixo, para que o Conclio seja elevado. No dia do Julgamento, direi que ao Papa Clemente eu recorri. Se o Conclio no existir nem valer, tenho pavor que nasa um grande mal, e quem dir: Nada me cabe, creio que ir para uma m morada sofrer todos os males, pena e dano, sem arrependimento

95

100

105

110

115

120

125

Llull repete a tradio catlica: fora da Igreja no h salvao. Isto , a razo luliana superior, para a converso, aos argumentos baseados exclusivamente na f.

64

e sens eixir. Snyer En Papa, Dus pregats que en est pas siats aidats pel Sant Esperit espirats, per Nostra Dona remebrats; e el Du damor ajut a la cuita major per sa honor. III Dels Cardenals Cardenal s bo cardenil de gran porta bona, humil, per la qual entra hom gentil que o que fa tot va a fil. Ah, gran nom ha, cardenal, lo poder que ha! Ah, qu en far? Cardenal s lo conseller del Papa, e ha lo poder que ha el Papa en son mester, e o que ensems poden fer. Ah, qual punir, si ells no volen Du servir! Ah, qui el pot dir? Si els cardenals han bon consell que el concili sia bo e bell, cascun ab gran gauig saparell, car Dus ser tots temps ab ell, sus en lo cel, Querubin, Querafin e Miquel e Gabriel.

e sem sada.79 Senhor Dom Papa, a Deus rogais que neste caminho sejais ajudado, pelo Esprito Santo inspirado, por Nossa Senhora relembrado, e que o Deus do amor ajude a essa dificuldade maior por Sua honra. III Dos Cardeais Cardeal boa fechadura de uma grande porta boa e humilde, pela qual entra o homem gentio e que tudo o que faz vai ao Filho. Ah, grande nome tendes, cardeal, e o poder! Ah, o que far? Cardeal o conselheiro do Papa, e tem o poder que o Papa tem em seu ofcio, e ao mesmo tempo podem fazer. Ah, como punir se eles no desejam a Deus servir! Ah, quem o pode dizer? Se os cardeais tm bom conselho que o Conclio seja bom e belo, que cada um com grande gozo se prepare, pois Deus estar com eles todos os tempos, acima no cu, querubim, serafim, Miguel e Gabriel. 135

130

140

145

150

79

Quem no fizer todo o possvel para que o Conclio chegue a um bom termo, isto , para que a cruzada seja efetivada e as propostas lulianas de criao de escolas sejam implementadas, ser severamente julgado no dia do Juzo Final!

65

Cardenal que vol destrobar que el concili no es pusca far, lo concili sir clamar a Du, qui el venjar ben car. Las! Qu es far car no li en valdr puig ne pla ne tot quant ha! Senyores cardenals, ordenats que cavaller sia triats, religiosos, e si los dats o del Temple e les potestats daltres maiss de les altres religis cavallers bos. Tal cavaller vaja estar per tot temps mai en Ultramar, la dcima li faits donar per lo Sepulcre a cobrar; lo gran poder qui haur, qui lo pot saber? Vullats-ho fer! Cell qui no fa el b que por spia que Dus sen venjar e en far b null mal far; car en no far b mal far; e, doncs, senyors, puis que el poder est en vs, estiats bos! Senyors cardenals, dats a Du lo vostre poder qui s seu, si no ho faits ser-li greu, poriaus en venir mal lleu. Ah, b us guardats que son poder no li tollats, car s venjats!

Cardeal que desejar perturbar para que no se possa fazer o Conclio, o Conclio ir clamar a Deus, que o vingar bem caro. Ai! O que se far? Pois no lhe valer monte, nem plano, nem tudo quanto h! Senhores cardeais, ordenais que cavaleiros sejam escolhidos, religiosos, e lhes sejam dados do Templo e os poderes de outras casas, de outras religies bons cavaleiros. Tal cavaleiro deve estar por todos os tempos em Ultramar. O dzimo lhe faais dar para o Sepulcro recuperar. O grande poder que ter, quem o poder saber? Desejais faz-lo! Aquele que no faz o bem que poderia saiba que Deus se vingar, e ao fazer o bem, nenhum mal far, porque ao no fazer o bem, mal far. Portanto, senhores, j que o poder est em vs, sejais bons! Senhores cardeais, dais a Deus o vosso poder que Seu, se no o fizerdes, ser grave, poderia vos vir rapidamente o mal. Ah, bem vos guardais para que Seu poder no vos oprima, pois vingativo!

155

160

165

170

175

180

185

66

Senyors cardenals, ab voler podets tot lo mn conquerer ab qu donets vostre poder a Du, e podets-ho lleu fer, pus que us vullats: si no ho faits ser car comprats. Ah, b us guardats! Senyors cardenals, lo concil faits pervenir a bona fi, que val mais que argent ni cos, ne sejorn, vespre ne mat. Ha Dus amat a son orde cardenalat que en sia honrat. IV Dels Prnceps Senyors prnceps, duc e marqus, sapiats gran maravella s si el concili no s fa ads e lo millor qui poria ms, tan bo que no fo; casc meta son ganfan per gran perd. Cavaller qui b sap amar en conquerir tot Ultramar en nulla res no deu dubtar; pensar pot que Dus vol aidar a sa honor; vagen, doncs, rei, emperador, ab gran vigor. Rei, empaire e bar, cras veirem si seran bo, ne de rais fan ganfan e de lamor de Du gonill; e que als prelats

Senhores cardeais, com vontade podeis todo o mundo conquistar, dais o vosso poder a Deus, e podeis rapidamente fazer, assim que desejardes: se no o fizerdes, ser porque fostes comprados. Ah, bem vos protegeis! Senhores cardeais, o Conclio fazeis chegar a um bom fim, pois vale mais que prata, primo, descanso, vspera ou manh. Ah, Deus amado, que Sua ordem o consistrio seja honrado. IV Dos Prncipes Senhores prncipes, duques e marqueses saibais que uma grande maravilha se o Conclio no feito rapidamente e o melhor que possa. To bom seria que cada um colocasse seu estandarte para um grande perdo. Cavaleiro que bem sabe amar conquistar todo o Ultramar de nada deve duvidar, e pode pensar que Deus deseja ajudar Sua honra. Ides, ento, rei, imperador com grande vigor. Rei, imperador e baro, nscios vero se sereis bons, se de razo fareis estandarte e do amor de Deus tnica. E que aos prelados 67

190

195

200

205

210

215

220

diguen: ns som aparellats, senyors, anats! Al cavaller tany cavalcar; escut e sella, e brocar espasa e llana, e colps dar e tany-li atress amar per conquerir lo Sepulcre, per Du servir, pecats delir. Senyors prnceps, si prometets al Papa que trastuit irets e que hi farets tot quant porets en gran vergonya lo metrets. Si no us vol dar per lo Sepulcre a cobrar, vets-lon pregar. Cavaller no tinc per corts se Dus no ama ms que res; no sap fer colps a mans damor, si gran pecador s. Ah, cavaller, en Du servir fai ton poder e volenter! Cavaller que s servidor de Du no ha de res paor, car confortas en son senyor e en fora de bona amor. Ah, cavaller, si tu vols sser bon guerrer, ama b fer! Null cavaller est ardit se de virtuts no s complit, e falsa amor sia en son llit,
80

digais: ns estamos preparados. Senhores, ides! Ao cavaleiro cabe cavalgar, escudo, sela e esporear, espada e lana, e golpes dar. E lhe cabe, ademais, amar para conquistar o Sepulcro, para a Deus servir e os pecados aniquilar. Senhores prncipes, se prometerdes ao Papa que todos ireis e que fareis tudo quanto puderdes, em grande vergonha met-lo-eis se no desejar vos dar para o Sepulcro reconquistar. Ides pregar.80 Cavaleiro no pode ser corts se no ama a Deus mais que tudo. No sabe dar golpes seguidos de amor, se grande pecador. Ah, cavaleiro, para Deus servir, faa todo o teu poder e vontade! Cavaleiro que servidor de Deus, no tem nenhum pavor, pois se conforta em seu Senhor e na fora do bom amor. Ah, cavaleiro, se tu desejas ser um bom guerreiro, ama fazer o bem. Nenhum cavaleiro ousado se de virtudes no est completo, o falso amor est em seu leito, 225

230

235

240

245

250

255

Nessa passagem, Llull incita os prncipes a se comprometerem com o fim do domnio mouro sobre as terras de Jerusalm.

68

e que lhonor de Du loblit. Ah, gran bar, mit tota ta entenci que sies bo! Cavaller s per dret servir e que lo mal faa fugir, e que lo b pusca venir e que lo d per obeir al Du damar, ab qu vaja en Ultramar b exalar. Mai val cavaller pecejats per tal que Dus sia honrats, que malvat viu e desamats per Du, e no plor sos pecats. Ah, cavallers, cras veirem quals sn primers e bons guerrers! V Dels Prelats Remembrar vull a los prelats qui per Du estan tan bastats, que no sien trop sejornats e que donen o que els s donats a conquistar tota la terra dUltramar, pus que es pot far.

e a honra de Deus est esquecida. Ah, grande baro, coloque toda a tua inteno para seres bom! Cavaleiro existe para o direito servir e o mal fazer fugir para que o bem possa vir, e ser dado para obedecer ao Deus de amor, com O qual ir Ultramar para o bem exaltar. Mais vale um cavaleiro despedaado para que Deus seja honrado que um malvado vivo e desamado por Deus, e que no chore seus pecados. Ah, cavaleiros, nscios vero quais so os primeiros e bons guerreiros! V Dos Prelados Relembrar desejo aos prelados que, por Deus, esto to abastados, que no estejam muito descansados, e dem isso que lhes dado para conquistar toda a terra de Ultramar, pois se pode faz-lo. 275 260

265

270

280

69

Prelat tant quant ha de poder en far lo b li quer que d a Du de son haver; e lo donar s son b fer en son bon lloc; sin de llai no els parr joc. Ah, fort los toc! Prelat, guarda quant est honrat per Jeuscrist, molt deshonrat, quan per tu est tan pauc amat e pel Sepulcre no cobrat. Ah, vai lhonrar per lo concili emparar sens cor avar! Senyors prelats, e qu farets de lo gran poder que havets? A Du honrar dar lo volrets? Si no ho faits, ah, qu direts al jutjament quan Dus dir: Mon malvolent, vai al turment!

Prelado tem tanto poder em fazer o Bem81 lhe querer, que d a Deus do seu haver. E o dar seu bem fazer82 em seu bom lugar, seno, o Alm no lhes parecer um alvio. Ah, que isso os sensibilize! Prelado, considera o quanto s honrado por Jesus Cristo, que muito desonrado quando por ti pouco amado e o Sepulcro no reconquistado. Ah, vais Lhe honrar para o Conclio defender, sem corao avaro!83 Senhores prelados, o que fareis com o grande poder que haveis? Para Deus honrar, desejareis d-lo? Se no o fizerdes, ah, que direis no Julgamento, quando Deus dir: Mundo mau, v ao tormento!

285

290

295

300

81

82

83

Trata-se do Bem Supremo, ou Sumo Bem, noo filosfica aristotlica que indica aquilo que desejado por si mesmo, no em vista de outro bem. necessrio que haja um Bem Supremo para evitar o processo ao infinito (tica a Nicmaco, I, 2, 1094-18). Os medievais empregaram essa expresso para indicar o prprio Deus. O dar sem esperar nada em troca o conceito cristo de amor (caritas), considerado o amor mais perfeito jamais pensado (ver, por exemplo, Hannah Arendt, O conceito de amor em Santo Agostinho, Lisboa: Instituto Piaget, s/d, p. 35). A Avareza era um dos sete pecados mortais diretamente associado aos cavaleiros, que, durante o feudalismo, endividavam-se constantemente para adquirir e atualizar seu armamento. O cavaleiro avaro , ainda, largamente representado na iconografia medieval e moderna. Em uma iluminura do Livro das Horas (c.1475) de Robinet Testard, um cavaleiro monta um lobo voraz, que simboliza o apetite do avaro pelo dinheiro, enquanto exibe e despeja uma bolsa vermelha repleta de moedas (h ainda outra bolsa, preta e igualmente cheia, em sua cintura). O diabo o acompanha. Ver COSTA, Ricardo da. A noo de pecado e os sete pecados capitais no Livro das Maravilhas (1288-1289) de Ramon Llull. In: FILHO, Ruy de Oliveira Andrade (org.). Relaes de poder, educao e cultura na Antigidade e Idade Mdia. Estudos em Homenagem ao Professor Daniel Valle Ribeiro I CIEAM VII CEAM. Santana de Parnaba, SP: Editora Solis, 2005, p. 425-432.

70

Prelat, no pots Dus enganar ne en res no lo pots forar, e si de seu no li vols dar de tu es por fortment venjar! Si no est bo no haurats excusaci: dir-tha de no. Senyors prelats, b en sn cert que si lo concili no es fa vs hi metrets la vostra m; Aquella m on fugir a greu dolor perpetual, per qui el Senyor ha deshonor? Senyors prelats, tal mal me sent car vei alc ensenyament que el concili no sia nient; e si ho s ha falliment, pena e mal de qui serets perpetual malvat hostal. Senyors prelats, b us s vengut se faits concili erebut; si no el faits mal vos s cresut, lo concili no fos sabut ne nomenats; per mant home serets blasmats e menyspreats.

Prelado, no podes a Deus enganar, nem a nada O podes forar. E se do teu, no Lhe desejas dar, de ti poder fortemente se vingar! Se no s bom, no poders se desculpar: dir-te- no. Senhores prelados, estejais bem certos que se o Conclio no for feito, porque vs tereis colocado a vossa mo. E esta mo, para onde fugir da grande dor perptua, para quem ao Senhor desonra? Senhores prelados, to mal me sinto, pois vejo alguns ensinamentos que dizem que o Conclio no ser nada. E se assim for, h falta, pena e mal dos quais sereis perptuo e malvado abrigo. Senhores prelados, o bem vos vir se fizerdes o Conclio ser recebido. Se no o fizerdes, o mal crescer se o Conclio no for conhecido nem nomeado, por muitos homens sereis blasfemados e menosprezados. Senhores prelados, no existe leo que no faa o carneiro temer.84 Dizeis sim, e depois dizeis no,

305

310

315

320

325

Senyors prelats, no s lle qui no faa tembre el molt; e diets hoc e puis diu no;
84

330

Trata-se da segunda vez que o filsofo se vale da metfora do bestirio, e com os mesmos animais (o carneiro e o leo): na primeira, o ignorante carneiro engana o lobo e o leo; aqui, todo leo faz o carneiro tremer.

71

de o en qui ha gran rais pauc s temut; bo li fora que ests mut, no recret. Senyors prelats, no val anell ne gran cavall, ne bell mantell ne gran flota de mant donzell si en sos faits no ha cabdell discreci, e que sia ardit e pro quan s rais. VI Dels Religiosos Religis, faits monestir per tal que hi puscats Du servir: si en Ultramar lanats bastir, pel concili podets venir e precar, e per lo papa a pregar e consellar. Religis bo se sotsmet a servir Du quan ell va dret; e si contra el concili es met sots hbit est nelet, habit de mal sots lo qual hbit no val ni s lleial.

do que tem grande razo pouco serdes temido.85 Bom seria que fsseis mudos, desacreditados. Senhores prelados, no vale anel, nem grande cavalo, nem belo mantel, nem multido de donzis, se em seus feitos no h liderana, discrio, e que sejais corajosos e proveitosos quando existe razo. VI Dos Religiosos Religiosos, faais monastrios para que possais servir a Deus: se em Ultramar fordes construir, pelo Conclio podeis vir e predicar, e pelo papa rogar e aconselhar. Bom religioso se submete a servir a Deus quando caminha retamente. E se contra o Conclio se coloca, o seu hbito est em culpa, mau hbito, sob o qual hbito no vale nem leal.86

335

340

345

350

355

85 86

O temor a base da sabedoria crist. O exterior do homem medieval manifestava seu interior, sua inteno. Por sua vez, o vesturio designava a categoria social (e, por esse motivo, as regras monsticas fixavam cuidadosamente o hbito de seus monges. Ver COSTA, Ricardo da. Ramn Llull y la Orden del Temple (Siglos XIII-XIV). Barcelona: Universitat Internacional de Catalunya (tese ps-doutoral), 2003, p. 113. Assim, portar um vesturio que simbolizasse uma condio diferente da sua correspondia a cometer o pecado capital da ambio ou da degradao. Ver tambm LE GOFF, Jacques. A civilizao do Ocidente medieval. Lisboa: Editorial Estampa, 1984, vol. II, p. 123.

72

Religis contemplatiu, temor ds Du est son niu, no tem menaces ne null briu ne no vol sser sejorniu. Vai precar que anem tuit en Ultramar per Dus honrar! Religis, entin-me b: si contra Du fai nulla re, molt pus gran pena te cov car fenys-te que faces mais b que altre, e par que mais que altre et deus guardar en lo mal far. Religis, si vols servir molt Du, vai per sa amor morir, e de la santa fe ver dir als infeels, per convertir, car gran plaer ha Du dhome que vol sostener molt per dir ver. Religis, oraci fai a Du molt gran, que Ell nos d concili verdarder e bo e que el papa d gran perd ab gran tresor, cal lun e laltre han lo for, e mal hi mor. Religis, bo s presic que fas a lhom que se castic e que d a cell qui t ric; e pus que ts ms en oblit vai presicar lo Papa, que vulla passar
87

Religioso contemplativo traz o temor de Deus em seu ninho, no teme ameaas nem qualquer brio, nem deseja estar descansado. Ide predicar que todos vo para Ultramar para Deus honrar! Religiosos, entendam-me bem: se contra Deus fizeres algo, muito maior pena te convm, porque finges que fazes mais bem que outro, e parece que deves te guardar mais que outro em fazer o mal. Religiosos, se desejais servir muito a Deus, ides por Seu amor morrer, e da santa f verdadeira dizer aos infiis, para converter, pois grande prazer Deus tem do homem que deseja sofrer a morte para a verdade dizer. Religiosos, orao muito grande faais a Deus, para que Ele nos d um Conclio verdadeiro e bom, e que o Papa d grande perdo com um grande tesouro,87 pois um e outro tem a fora, e o mal ali morre. Religiosos, boa a prdica que faz com que o homem se castigue, e que d queles quem tem riqueza. E para que no caias em esquecimento, ides predicar ao Papa, que desejais passar

360

365

370

375

380

385

390

Absolvio dos pecados para quem fosse Cruzada.

73

en Ultramar. Religis, si el Papa va en Ultramar, tot hom ir, tota la terra conquerr. Religis, si en tu ha gran ardiment, crida, preca valentment e mantinent. Religis, tu saps que el ca tant lladra que hom sen despert e fuig lo mal e lo b fa. Qual de nosaltres lladrar per despertar aquells qui poden gran b far en Ultramar? Religis, lo teu habit deu sser de molts bens complit e de bons exemples guarnit, per ver amor sser ardit; e sens paor deu sser gran precador per lo Senyor. VII De Contricci Contricci, a mon albir trop vos deliats en dormir; per qu no anats cor ferir del qual faats amor eixir e gran amar dolors, sospirs e molt plorar per satisfar?

para Ultramar. Religiosos, se o Papa for a Ultramar, todos os homens iro e todas as terras conquistaro. Religiosos, se em ti h grande coragem, grita, predica valente e imediatamente. Religiosos, tu sabes que o co ladra tanto que o homem desperta,88 o mal foge e faz o bem. Qual de ns ladrar para despertar aqueles que podem fazer um grande bem em Ultramar? Religiosos, o teu hbito deve ser completo de muitos bens, guarnecido de bons exemplos, e ser corajoso pelo verdadeiro amor; e sem pavor deves ser grande predicador pelo Senhor. VII Da Contrio89 Contrio, ao meu juzo muito vos deleitais em dormir.90 Por que no ides o corao ferir, para que faais o amor sair em grande amar, dores, suspiros e muito choro para satisfazer? 415

395

400

405

410

420

88

No bestirio maravilhoso luliano, o co freqentemente estava associado luxria. Contudo, nessa passagem, o co no corresponde a essa representao, e sim imagem tradicional da fidelidade.

74

Contricci, cell qui no us vol sens fina amor est tot sol, e si lo cor contrit no es dol de tot en tot serets en sol. Ja gras cap no us valdr a dampnaci precs ni perd. Contricci, lo nom perdrets si dels pecats dol no havets e que els pecats tant no plorets com sabets que gran escarn fets. Si no els mundats, pelan estarets de barats e falsetats. Contricci, hipocrit, vos va en torn, e si no es fa
89 90

Contrio, aquele que vos deseja sem o fino amor91 est totalmente s, e se o corao contrito no tem dor sempre estareis em solido. Pois um gordo capo de nada vos valer contra a danao92, preces nem perdo. Contrio, o nome perdereis se dos pecados d no tiverdes, e os pecados tanto no chorardes quanto souberdes que grande escrnio fizestes. Caso no mudeis, cheia estareis de fraudes e de falsidades. Contrio, hipcrita vos circunda, e se no fizerdes

425

430

435

91 92

Aps se dirigir aos poderes laicos e religiosos, o filsofo passa aos sentimentos necessrios boa execuo do Conclio (a contrio, a satisfao, a orao e a devoo). A contrio o sentimento pungente de arrependimento por pecados cometidos e pela ofensa a Deus, menos pelo receio do castigo do que pelo amor e gratido divindade. Em Llull, a penitncia ...a contrio do corao e a amargura da alma pelos pecados que fazes, dos quais se arrependes ou propes nunca mais faz-los. Isso d aflio ao corpo do homem, com jejuns, oraes, peregrinaes e outras coisas semelhantes a essas. (Doutrina para crianas, XXVI, 1). E no Livro dos Mil Provrbios: 1. Quem tem contrio est prximo da satisfao; 2. A conscincia com contrio d paixo vontade; 3. Quem tem contrio no ri; 4. Quem conta seus pecados com risos no tem contrio; 5. Sem contrio no podes ter perdo; 6. A contrio dispe o pecador a desejar o perdo; 7. Que a contrio te faa chorar para que possas rir no Paraso; 8. Uma paixo por contrio vale mais que todas as bem-aventuranas por risos; 9. A contrio a mensagem que o pecador envia piedade de Deus; 10. A contrio sem esperana no tem forma; 11. A contrio e a graa de Deus so vizinhas no homem pecador; 12. Quem chora com contrio chora com doces lgrimas; 13. Se freqentemente pecas, freqentemente tens de ter contrio; 14. Quanto maior o pecado, maior a contrio; 15. Quem tem lenta contrio ou quem a enfraquece vizinho do demnio; 16. Tua contrio est mais viva pelo amor que tens a Deus que pelo pavor que tens dEle; 17. Em todos os tempos a contrio amiga leal; 18. A contrio fonte de suspiros; 19. Quando com a contrio choras, a tua alma engorda; 20. A contrio por amor e contrio por pavor so vizinhas; 21. O tesouro de Davi e a sabedoria de Salomo no valem mais que a contrio, XX. Da Contrio. Fino amor (fina amor), isto , o amor corts. Isto , o vcio da glutonia, dos excessos alimentares que, alm de se oporem ao delicado amor da verdadeira contrio, ainda dificultavam a dor sincera do corao contrito.

75

lo concili, vostra llan de falsetat mant hom vestr; per destruir lo concili, fa jaquir Dus a servir. Contricci, vostre pen alcuna vets s traci, ar o que defores par bo de dins s mal e falli, e gran pecat, perqu havets lo nom mudat per gran barat. Contricci, cota e mantell fan de vs mant hom gran e bell, e si vs sots bon cabdell Dus vol que hajats mant donzell e man cavall a destruir mal en vall, don mal trasall. Contricci, no us vull mentir: no em plai ab vs en llur dormir. Don faits devoci eixir si el concili faits er jaquir? E car plorats, per o que faats grans barats mal vos ns dats. Contricci, a vs me d ab qu amets devoci e far concili gran e bo fora de tota traci, e mal pensar. Ab vs irai en Ultramar b exalar. Contricci, qui b es penet tantost s eixir de nelet e en tot o qui s ha dret

o Conclio, vossa l vestir a muitos de falsidade; para destruir o Conclio, deixe de a Deus servir. Contrio, vosso pendo algumas vezes a traio, porque o que externamente parece bom internamente mal e falta e grande pecado; porque haveis o nome mudado por uma grande fraude. Contrio, cota e manto fazem de vs grande e bela. E se vs sois de bom novelo, Deus deseja que tenhais um manto puro, e um grande cavalo para destruir o mal no vale onde ele fenece. Contrio, no vos desejo mentir, vs no me agrada em vosso dormir. De onde fazeis a devoo sair se o Conclio fazeis abandonar? E como chorais para que faais grandes fraudes, mal vos dado. Contrio, a vs me dou para que ameis a devoo e faais um Conclio grande e bom, fora de toda traio e mal pensar. Com vs irei a Ultramar para o bem exaltar. Contrio, quem bem se arrepende, rapidamente sai da culpa, em tudo o que existe tem direito, 76

440

445

450

455

460

465

470

e per tot va cap eret, e s ardit pus que est de mal eixit, per vs guarnit. Contricci, lo dejunar que faits, e el sospir e el plorar, oraci e lo cantar, tot se coneix al satisfar de qual part ve, car lluny est lo mal al b: o lleu hom ve. VIII De satisfacci Satisfacci s hostal en qui no est neg mal ne tem menaces ne destral, car satisfer s son cabal; perqu Dus ha que li ajuda a e lla, segur est. Satisfars a ton voler del mal que nhas fait, ab b fer; satisfars a ton saber,
93

por tudo vai de cabea erguida e corajoso, j que est livre do mal e por vs guarnecido. Contrio, o jejuar que fazes, e o suspirar e o chorar, a orao e o cantar, tudo se conhece para satisfazer de qual parte vem, porque distante est o mal do bem: isso logo se v. VIII Da Satisfao93 Satisfao casa na qual no est qualquer mal, nem ameaas, nem maledicncias, pois satisfazer sua prioridade, porque Deus tem quem Lhe ajude aqui e ali, seguro l est. Satisfars a tua vontade do mal que tens feito, com o bem que far. Satisfars o teu saber,

475

480

485

490

A satisfao a qual Llull se refere a do sentido teolgico: uma reparao do mal causado a algum ou da injria feita ao prximo, ou a Deus pelo pecado. No Livro dos Mil Provrbios: 1. Cumpre a satisfao de acordo com o que tens pecado; 2. Se tiveres comido muito, satisfaz comendo pouco; 3. Se tens pecado por nobres vestimentas, satisfaz com humildes vestes; 4. Se com pouco amor pecas, cumpre a satisfao com grande amor; 5. Do tempo perdido no podes fazer satisfao; 6. Se com a mo no podes fazer satisfao, f-la com a vontade; 7. A satisfao, a justia, a penitncia e a contrio so primas; 8. Se estiveres tentado contra a expiao, ajuda-te com suas parentes; 9. A misericrdia satisfaz com a justia, sua irm; 10. A satisfao com dinheiro no vale tanto quanto a penitncia; 11. Se tens pecado por ver e falar, satisfaz com o chorar; 12. Quanto maior a satisfao, maior a paixo; 13. Se tiveres feito pecado em tudo, satisfaz tu de tudo com a penitncia; 14. Quem pratica a satisfao bem pede o perdo; 15. Se pecas com mau exemplo, satisfaz com bom exemplo; 16. Se pecas contra a caridade, satisfaz com ela; 17. Para tal pecado, tal satisfao, por contrrio; 18. No podes fazer to grande satisfao quanto o for teu pecado; 19. Pede perdo do que com satisfao no podes cumprir; 20. Satisfaz a Deus porque tudo o que existe em ti dEle, XXIV. Da Satisfao.

77

a ton membrar e a ton poder, que els dons a Du per o que trastot sia seu ab tot son feu. Satisfars a ton sentir a imaginar e consir e en o que Dus tenir ab cor contrit e ab sospir, de lo mal far, e gran sia desirar en Dus honrar. Satisf concili a Du en tot o que hi sia seu: si no ho fas, mal ten vendr lleu en tot quant has, e serat greu. Oh concli, no et valdr tresor ne cos a mala fi! Si lo concili bo no et sap de santedat te fars gap, null b menjars en ton map, lira de Du ser en ton cap. Ah, robador, no faces a Du deshonor, lo teu Senyor! Consira quant tha Dus donat e com te fa estar bastat e quant s o que lhas emblat; si no ho saps, mala fuist nat, hages consell ab virtuts, no et dons del coltell, hages cabdell. Si no satisfs en aquest mn en infern irs tan pregon que de tot mal haurs aon e null b no et ser entorn.

o teu lembrar e o teu poder ao d-los a Deus para que tudo seja teu com todo o seu feudo. Satisfars o teu sentir, o teu imaginar e o teu considerar nisso que no deves ter com o corao contrito e com suspiros, do mal fazer, e que grande seja o desejo de honrar a Deus. Satisfars o Conclio a Deus em tudo o que a seja Seu: se no o fazes, mal te vir rapidamente em tudo o que tens, e te ser grave. Oh, Conclio, no te valer tesouro nem primo para um mau fim! Se o Conclio bom no sbio de santidade, tornar-te- vanglria, nenhum bem comer em tua toalha, a ira do Senhor estar em tua cabea. Ah, ladro, no faas desonra a Deus, o teu Senhor! Considera o quanto Deus te deu, como te fez estar abastecido e o quanto te foi roubado; Se no o sabes, foste mau nascido. Tenhas conselho com virtudes, no s dono do cutelo, tenhas liderana. Se no satisfizeres neste mundo, no Inferno irs to profundamente que de todo o mal ters abundncia e nenhum bem estar tua volta. 78

495

500

505

510

515

520

525

Ah, cavaller, sies bo e valent guerrer e va-hi primer! Qui no satisfs a ton parente dai en qu no has nient, no satisfs, mas fentament; sabrs-ho al traspassament, can Dus dir: Qui no satisf o que ha damnat ser! Si satisfs a ta honor mais que a Du, car s millor; si a ell satisfs amor, ell te dar lo do major de salvament, on estars eternament, alegrement. Qui satisf si ha ra, no est pec, ne s molt; si al concili diu de no no estar verai ne bo. E tot lo mal qui li vendr, ser hostal e mal cabal. IX De Devoci Devoci, e on estats? Porem saber si vendriats a est concili, se lamats, e que al papa tost digats e al cardenal qu dona sots de llur hostal per fair cabal?
94

Ah, cavaleiro, sejas bom, valente guerreiro e v primeiro! Quem no satisfizer o teu parente no que ele no tem, no o satisfar, s fingidamente; sab-lo-s no traspassamento94 quando Deus dir: Quem no satisfaz com o que tem, danado estar! Se satisfazes a tua honra, mais a Deus, porque melhor; se a Ele satisfaz com o amor, Ele te dar o dom maior da salvao, onde estars eternamente alegre. Quem satisfaz, se tem razo, no estpido, nem carneiro. Se ao Conclio diz no, no ser verdadeiro nem bom. E todo o mal que lhe advier ser casa e mal principal. IX Da Devoo95 Devoo, onde estais? Poderamos saber se virs a este Conclio, se o amais, e que ao papa logo direis, e ao cardeal, quem dar sua casa para ganhar?

530

535

540

545

550

555

560

Em portugus, a palavra traspassamento tem o mesmo sentido que a do catalo do sculo XIII (traspassament): morte, passagem dessa vida (efmera) para a outra (eterna).

79

Devoci, de volentat siats cosina, de bontat, denteniment e do bon grat, e que no hi sia null barat ne dir de no al concili, com sia bo de gran perd. Devoci, lo conirar e li sospir e li plorar requeren a vs gran amar. Prelats, barons, a escalfar casc vos port en Ultramar, e siats port de bon conhort. Devoci, tot quant havets, sia amor, llausor e prets, e si no faits quant far porets fals e debades planyerets. Vostre plorar e els sospirs faits per enganar contra b far. Devoci, ara es parr si lo vostre plorar valr, e si no val, ah, qui creir vs e Ramon per paraul
95

Devoo, da vontade sejais prima, e da bondade, do entendimento e do bom grato, e que ningum seja fraudado nem diga no ao Conclio, porque bom, de grande perdo. Devoo, o considerar, o suspirar e o chorar requerem de vs um grande amar. Prelados, bares, se inflamem; que cada um vos porte em Ultramar, e sejais porto de bom consolo. Devoo, que tudo quanto haveis seja amor, louvor e preces; e se no fazeis o quanto podeis, falsa e inutilmente chorareis. Vosso chorar e suspiros, fazeis para enganar contra o bem fazer. Devoo, agora parecer se o vosso chorar valer, e se no valer, ah, quem acreditar em vs e em Ramon pela palavra

565

570

575

580

585

1. Se desejares ter grande devoo lembra, entende e ama freqentemente as grandes nobrezas e perfeies que Deus possui por essncia e por obras; 2. Sem a santidade no podes ter devoo; 3. Podes ter maior devoo contemplando do que falando; 4. A contemplao a fonte de onde nascem devotas palavras; 5. A devoo faz os olhos chorarem e o corao se alegrar; 6. A devoo satisfaz, engorda a alma e debilita o corpo; 7. Com a devoo falas e participas com Deus; 8. Com a devoo sabers se ests na graa de Deus; 9. Com a devoo pedes a Deus amor e com devoo Deus o d; 10. A devoo te faz suspirar e o suspirar te faz amar; 11. Quem tem devoo possui todos os bens; 12. Tudo que precisas te trazido por Deus pela devoo; 13. Com a devoo foge da tentao e ters paz; 14. Tem devoo e ters Deus; 15. O maior inimigo que tem o pecado a devoo; 16. O homem devoto freqentemente chora e tardiamente ri; 17. A devoo filha da caridade e da piedade; 18. Quem pede perdo com devoo no se fadiga; 19. No podes ter melhor amigo que a devoo; 20. A amizade sem devoo no dura; 21. Tem devoo e no ters pavor, Livro dos Mil Provrbios, XXIX. Da Devoo.

80

e per plorar! Anats los altres enganar e baratar! Devoci, ara s temps que per vs sia tal come e per lo Papa quint Clements tot lo mn ne sia jausents. E si fallits, qui us creir per plors ne per crits vostres bells dits? Ah, e qu val gran caper en cap sens devoci? ne qu val menjar gras cap emblat a son bon company, per Dus honrat, qui ab hom ss aparentat per amistat? Devoci, irai plorar e al concili predicar als senyors qui lo poden far; e si vs hi volets anar e majudats, cridarem tro sia alterats, b ordenats. Devoci sens ardiment, discreci, bo estament e sens manera dardiment, no valr el concili nient. Qu ns farem? de bons faits nos aparellem quan hi irem. Qui b ama, no ha paor, ne res no es t a deshonor. Pus que Dus s servidor al nostro hostal lleixem paor; e ardiment

e pelo chorar! Ide aos outros para enganar e fraudar! Devoo, agora tempo que por vs seja tal comeo e pelo papa Clemente Quinto todo o mundo fique contente. E se falhares, quem vos acreditar por choro e por gritos, vossos belos ditos? Ah, de que vale um grande barrete na cabea sem devoo? E de que vale comer um grande capo ao lado de seu bom companheiro por Deus honrado, com o qual seja aparentado pela amizade? Devoo, ide chorar e o Conclio pregar aos senhores que podem fazer. E se vs desejais ir e me ajudar, gritaremos at que sejamos ouvidos e bem ordenados. Devoo sem coragem, discrio, bom estamento e sem maneira de coragem de nada valer o Conclio. O que faremos? De bons feitos nos preparemos quando para l formos. Quem bem ama, no tem pavor, nem a nada que existe tem desonor. Pois de Deus servidor, em nossa casa deixemos o pavor; e coragem 81

590

595

600

605

610

615

620

sia nostre pa e piment, e bon talent. X Doraci Oraci, venits ab ns e que siam bons companys. Vs, prerets Dus qui s bos que ajut a faire sa honors, per si honrar e lo concili acabar per Ultramar. Oraci, a Du pregats que al Papa d volentats com s lo poder que els ha dats, als cardenals e als prelats, e los barons, e a totes religions per faits bons. Oraci, qui prega Du que li perd los pecats lleu e el d e no vol sser seu, lo concili li s molt greu; va per cam a hostal greu de mala fi, vespre e mat.
96

seja nosso po, pimenta e bom talento. X Da Orao96 Orao, venhais conosco e sejais boa companheira. Peais vs a Deus, que bom, que ajude a fazer Sua honra para honr-Lo e o Conclio terminar para Ultramar. Orao, a Deus rogais que ao papa d vontade com o poder que lhe foi dado, aos cardeais, aos prelados, aos bares e a todas as religies97 para fazerem feitos bons. Orao, para quem roga a Deus que rapidamente lhe perdoe os pecados e d o que no deseja ser seu, o Conclio muito importante. Ide pelo caminho para a importante casa do mau fim, vspera e manh. 625

630

635

640

97

1. A orao sem a devoo no verdadeira; 2. A orao edifica-se na devoo; 3. No faas a Deus orao contra a razo; 4. Se estiveres em pecado no faas a Deus orao sem contrio; 5. Cometes perjrio a Deus com a louca orao; 6. Mais freqentemente prega a Deus por sua honra que pelo teu bem; 7. A orao coletiva pode ser melhor que a individual; 8. A ira move Deus se falsamente pedes perdo; 9. Quem prega e se desculpa acusa a si mesmo; 10. A orao no pensamento faz sua filha a orao que sai da boca; 11. Com a pregao no esquecers de Deus; 12. A orao sem amor no tem valor; 13. Prega com esperana e espera com orao; 14. Quem cedo se cansa de pregar, cedo se cansa de amar; 15. A paixo que tu tens quando comeas a orar vizinha do pecado; 16. Na orao usa todas as foras de tua alma; 17. A orao a consolao do homem pecador; 18. Todos os bens terrenos no valem uma boa orao; 19. No vendas orao por dinheiro; 20. Todos os demnios no tm to grande poder quanto uma boa orao, Livro dos Mil Provrbios, XXX. Da Orao. Todas as religies so as diversas ordens da Igreja.

82

Oraci, en mant hom sots qui Dus prega, per o dessots plora, sospira al sanglots, e de Du no el cal una nots; perqu fallits, car est en hmens mal nuirits de bon faits dits. Oraci, si com pregats o que en boca vs formats, en vostre cor mal pensats com lo faats greument errats. Res no valets, car no faits lo b que parlets, e mal volets. Oraci, Dus diu de no a qui prega ab traci, ab sacrifici qui s bo mala lo met en son ment. Anats dormir, mantes vets mhavets fait fallir, Dus escarnir. Oraci, a lhom pec diu hom tvec bavec e cm vos estats fals alberg! B us fai qui us diu qui s famec! Oraci, lo mal puja e lo b no, Du vos perd! Los apstols predicaven, Dus los dava que volien, los infeels convertien e per amar ells morien, e per honrar; trop vos havets venuda car per obligar.

Orao, muitos so os homens que rogam a Deus, por suas desgraas choram, suspiram com soluos e a Deus no do uma nota; por isso, erram, porque os homens esto mal educados de bom feitos ditos. Orao, se pregais o que em vossa boca formais, em vosso corao mal pensais, como fazeis, gravemente errais. De nada valeis, porque no fazeis o bem que falardes e mal desejais. Orao, Deus diz no a quem prega com traio, com sacrifcio, que bom, coloca o mal em seu queixo. Ide dormir, muitas vezes me fizestes errar e a Deus escarnecer. Orao, ao homem pecador diz-se homem ambguo e convosco est em falso albergue! Bem faz quem vos diz que sois famlico! Orao, o mal afaste e o bem no, que Deus vos d perdo! Os apstolos pregavam, Deus lhes dava o que desejavam. Os infiis convertiam e, por amar, eles morriam, e para honrar. Haveis vos vendido muito caro para esquecer.

645

650

655

660

665

670

675

83

Oraci, veig-vos xantar molt e petits miracles far, ab petit vos vei destorbar, par que no hajats gran amar mais en cos, en sejornar e en bon vi e en aur fi. Oraci, ja no anets al concili si no volets, car Dus hi perdr sos drets, e si vs molt amar volets, Das vs valr: per vs lo concili es far e el b en vendr. Ramon, tot o que pot far per bon concili ordenar ab la senyera, e precar aquells qui el poden ordenar per gran amor, e qui han fora major per lo Senyor. XI Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Senyor, tal pluja donats que en amor, Papa, prelats, el Sepulcre sia cobrats e lo gran nom vostre honrats. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja!

Orao, vejo-vos cantar muito, e pequenos milagres fazer, por pouco vejo vos perturbar para que no tenhais grande amar como um primo, e em descansar, em bom vinho e em ouro, o fim. Orao, j no ides ao Conclio se no desejais, porque Deus a perder Seus direitos. E se vs desejais muito amar, Deus vos valer; por vs o Conclio se far e o bem vir. Ramon, faz tudo o que puder para o bom Conclio ordenar com o pendo, e pregar queles que o podem ordenar por grande amor, e que tm a fora maior pelo Senhor. XI Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! 98 Senhor, dai tal chuva, que enamore o papa e os prelados, o Sepulcro seja recuperado, e o Vosso grande nome seja honrado. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta!

680

685

690

695

700

705

710

98

Segundo Josep Romeu i Figueras, estes versos parecem ter sido inspirados em um canto popular, uma espcie de splica para que venha a chuva.

84

Quan el concili er justats, ver Dus, justcia donats per conseller a los prelats, car no hi ser null barats. Al concili, ver Dus, aidats. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Prudncia sia conseller, que consella fait verdader; a lo concili s mester, sens ella no valr diner. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Fortitudo de gran confort de lo concili sia port, si no ho s, ja men desconhort, car lo b hi perdr son sort. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Si lo concili ha son for, temprana gran ser el tresor car tot ser vestiti dor e de virtuts e de bon cor. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Si la fe grans amics no ha a lo cancili, qu far? Lo concili es clamar a Du car la fe no hi valr. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja,
99

Quando o Conclio estiver reunido,99 verdadeiro Deus, dai justia para aconselhar os prelados, porque ali ningum ser fraudado. Ao Conclio, verdadeiro Deus, ajudai. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Prudncia, sejais conselheira que aconselha o feito verdadeiro, ao Conclio necessria, sem ela, de nada valer dinheiro. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Fortaleza, dai grande conforto, do Conclio sejais porto, se no fordes, sereis meu desconsolo porque o bem perder sua sorte. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Se o Conclio tem sua fora, grande temperana ser o seu tesouro e tudo ser vestido de ouro, de virtudes e de bom corao. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Se a f no tem grandes amigos, ao Conclio, o que far? O Conclio clamar a Deus, porque a f de nada valer. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja,

715

720

725

730

735

740

745

nica estrofe do poema composta por oito versos.

85

car pecat puja! Qui el concili volr honrar esperana vulla menar, car ab ella es por acabar; fals hom no hi por contrastar. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Caritat, venits aidar al concili per lo b far e el Papa enamorar e cardenals aconsellar. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Avarcia s cam per qui hom va a mala fi, si s ella al concil ell no valr un peitav. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Glotonia s destral ab colp mortal, si al concili ha hostal lo concili en res no val. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Luxria s pecat per tot lo mn escampat; del concili sia gitat e tot hom della enamorat. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja!

pois o pecado aumenta! Quem o Conclio desejar honrar, a esperana pretender guiar, porque com ela poder acabar e o falso homem no lhe opor. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Caridade, vinde ajudar o Conclio, para o bem fazer, o papa enamorar e os cardeais aconselhar. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Avareza caminho para que o homem v ao mau fim. Se ela est no Conclio, ele no valer nada. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Glutonia um machado de golpe mortal. Se no Conclio tem casa, ele de nada vale. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Luxria pecado por todo o mundo disseminado; que do Conclio seja expulsa e de todo o homem dela enamorado. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! 86

750

755

760

765

770

775

780

Si al concili va ergull ab null hom, ne en ell lacull tot hi ser de mal escull: no hi cal anar Ramon Llull! Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Accdia e neclijar de far b e destrobar si al concili pot entrar no hi cal null hom bo anar. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Enveja s desijament de fembra, castell e argent; si lo concili s son parent tot ser vestit de nient. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja! Ira s trista passi, della no ve consell bo; si al concili ha mais lo concili no ser bo. Senyor Dus, pluja, per qu el mal fuja, car pecat puja!

Se ao Conclio vai o orgulho com algum, e nele acolhido, tudo a ser de mau estorvo: no deve ir Ramon Llull! Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Acdia negligenciar fazer o bem, e perturbar. Se no Conclio ela pode entrar, nenhum homem bom deve ir. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Inveja desejo de fmea, castelo e prata. Se o Conclio seu parente, tudo ser vestido de nada. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta! Ira triste paixo, dela no vem conselho bom; se no Conclio tem casa, ele no ser bom. Senhor Deus, chova, para que o mal fuja, pois o pecado aumenta!

785

790

795

800

805

87

También podría gustarte