e e sp n v M e i d e n a n l ( a n a l e n e i l a n d r e l < ee e n e i g e n z i n n i gm i x v a nv e r s c h i l l e n ds o o r t e ns t r a a t t a a l

ru

*uWfu %enffiffiffiffimffif ffiwm mffi.*.%nffiffiru

frr!

pfiffiff'ft#ftiffi*H".,$
-,w. *,"* *;,,ff ..,L {h.,.{li
'qEtry Ook ik woon in Kanaleneiland.Het is wat men een achterstandswijknoemt. 76 procent van de inwoners is van nietafkomsten 45 procentis Nederlandse Veel van dezejongeren onder de z5 1aar. brengen hun leven grotendeelsdoor op straat,waar hun eigen cultuur en waarden zijn ontstaan, en waar ze hun eigen taal zjn gaan spreken. Ik werk ook in deze wijk, voornamelijk met meiden tussende ro en 16jaar. Ik doe activiteiten met ze om een relatie met ze oP te bouwen, met als uiteindelijk doel ze te helpen bij het ontdekkenvan hun talenten en hun identiteit. li {{. r {} i Utr ll [. De straatcultuur wordt bepaald door de jongens; zt1zrjn het die op de hoeken

Wrry

van Kanaleneiland van Destraattaal de meiden

r"d -fu'h is Overstraattaal al z veelgeschreven 4$ k doe mijn ogen open en kan iederffi tret niet geloven. Omin nu dat iedereen wel weet dat doekoe een is med, iedereenis bang. *ffiu* 'schoenen' 'geld'is,en datpotos zijn. Op straat voel ik me veilig, op straat ga jongerentaal die hoewerl<t ik m'n gang." Dit is een gedeeltevan Maar

vanEen precies de praktijk? verslag in waar Kanaleneiland, uit hetUtrechtse (sweatshirts en hoofddoeken hoodies het met capuchons) straatbeeld heten. en bepalen meiden'tangas'

. ! i

l .

I O N C E R E N W E R I (V O O RY F CI T H EM A L LI N ER EN I(ANALENEILAND FREELANCE.IOURNALIST

een rap van Nassira,een twaalfjarig meisjevan Marokkaanseafkomst. Nassira woont in de Utrechtse wijk Kanaleneiland, en heeft eigenlijk twee gezichten. Aan de ene kant is het eenjong meisje uit groep acht dat zich zorgen maakt over haar Citotoets,aan de andere kant een straatwijzemeid die zichzelf overschreeuwten onhandelbaarkan zijn. Ze uit zich graag door het voordragen van haar prachtigeraps,waaruitje een scherpbeeld krijgt van haar situatie - tenminste, alsje weet dat omin'wat ers' betekent en med'kwaad'.

van de straten staan. Maar ook de meisjes doen mee, vooral als het gaat om een belangrijke uiting van die cultuur: de straattaal.De gewone, Nederlandse taal is in het algemeeneen obstakel voor deze grotendeelsallochtone meiden. Ze hebben, hoewel ze in Nederland geborenzijn, vaak een achterstand op dit gebied.De ouders van dejongeren sprekenmeestal slecht Nederlands en schrijvenhet helemaal niet; thuis wordt Arabisch, Turks of Berbers gepraat. Ze schrijvenliev in plaats van lief en begrijpen uitdrukkingen en spreekwoorden niet altijd. Dat werkt op school in hun nadeel. Onlangshielp ik een meisje van 12 met haar aardrijkskundehuiswerk. Het ging over eskimo'sen de vraag was: hoe merk je in de tekst dat de eskimo'smet hun tijd meegaan?Ze wist, hoewel het een slimme dame is, het antwoord niet. Toen ik doorwoeg, bleek ze de uitdrukking met ie tijd mee' gaon net te kennen. Nadat ik haar had uitgelegd dat dat zoiets is alsje oma die sms't,wist ze snel het antwoord te geven.
r {$; 4-Sftl}ffi{fl',i.{

'reguliere'straattaalwoordenals loesoe ('ik ga'), totto ('Nederlander')en wooyoo('zo hee!'). Daarnaast blijkt in de praktijk dat meiden (maar ook jongens) hun taaltje zelf b|j elkaar sprokkelen. of zoals Nassirazegt: "We geven de woorden bijnamen." Opvallend is dat het bij die zelfgemaakte woorden vaak gaat om scheldwoordenof woorden die "schaamte zljrl' , zoals de meiden het zelf uitdrukken; dat betekent zoiets als: 'gnant zijn. Als voorbeeld noemen ze katfanger ('hoer') en beshtie('nerd'). Ook merkbaar is de invloed van tvseriesals New Kids,bijvoorbeeld het e daarin veelgebruikt verrektemongol. Dat veel van zulke woorden eigenlijk heel kwetsend zijn, is trouwens iets waar de meiden nauweliiks bii stilstaan. r {[5Ffril'fi' ZoaIs gezegdhangt straattaal heel nauw samen met de straatcultuur.Over dat laatste schreefFrank van Strijen in zoog het boek Vqn de straot. De straqtcultuur van jongerenontrafeld.Van Strijen, die met zijn bureau Jeugd Enzo ondersteuning biedt aan mensendie in hun beroep met jongeren te maken hebben, behandelt in zijn boek de belangrijkste kenmerken van de straatcultuur: wantrouwen tegenover'het gezag'en de burgercultuur,en'respect' als kernwaarde. Dat'respect' is iets heel anders dan wat het van oudsherbetekent; in de jongerencultuur het niet zozeereeris bied en hoogachtingvooraf, als uitgangspunt,maar vooral iets wat je moet verdienen, in de groep. Dat kan door te laten zien datje betrouwbaar bent enje woord houdt, dat je stoer bent (hoe

'Eej gast,wat moet je' en sla je je of met ogen neer in plaats van iemand aan te krjken. Want wantrouwen is de norm. Beleefdheidniet. Wat in de ogen van ouderen brutaal lijkt, is in de straatcultuur niet meer dan normaal. Als kind moest ik na een feestjealtijd 'Bedankt voor alles' zeggen, en als ik ergensbinnenkwam iedereenafzonderlijk begroeten,met een hand en een open blik. Als de meiden uit Kanaleneiland bij een activiteit binnenkomen, moet ik ze meestal- terwijl ik ze meer dan een jaar ken - dwingen me aan te kijken en en'Hoi'te zeggenbij binnenkomst 'Doei' als ze weggaan.
r "f f f,]{.}! il'dSr {..t.} S"tld

Het Nederlandsmag dan dus geregeld problemen opleveren,de meiden zijn enorm bedreven in het spreken van straattaal.Wat voor straattaalis dat precies?Het is een combinatievan reguliere straattaal, Murks (van Morokkqqns en Ti.rrks)en zelfbedachte woorden. Reguliere straattaalis bijvoorbeeld te vinden in de verschillendestraattaallijstenop internet. Bekendewoorden aIsdoekoe ('geld'), dope ('tof') en tongq ('meisje') horen daarbij. Die straattaalis sterk beinvloed door Surinaamseen Antilliaanse culturen, en is vooral gangbaarin Rotterdam en Amsterdam. In Kanaleneilandoverheerstde Arabische cultuur, in dit geval de Marokkaanseen Turkse.Vandaar ook dat Murks er gangbaarderis. Murks is de door taalkundige JacomineNortier ontdekte taal in de Utrechtse wijk Lombok, die zo mogelijk nog meer multiculti is dan Kanaleneiland.Kenmerkendvoor het Murks zijn de s, die vaak wordt uitgesproken(en geschreven!)als sj (als in sjgatjevoor'schatje'), een hardereg en een rollende r. Ook bepaaldeklanken ah horen hierbij, zoaTs of tzzz. De meiden gebruiken al die verschillende straattaalwoordenwolijk door elkaar heen. Arabischewoorden als misjemjoghin('wat is er met jou?'), kefash('hoe bedoelje?'), sqc/ ('stil!'), melek ('wat doe je?), sheeh('cool') en saf ('klaar?)worden afgewisseld met

Van Strijen: "De functie van taal is in de straatcultuur heel anders dan in de burgercultuur, waarin je taal gebruikt om je boodschapzo goed mogelijk over te brengen.Je wilt iets van de ander en probeert dat - meestalmet beleefdheidsvormen- duidelijk te maken. Je voorje wilt dat de ander openstaat boodschap.In de straatcultuur dient taal juist als manier om je positie in de groep te versterkenof te behouden. van de straatpraten vooral Jongeren over hoe groot en stoer ze zijn, en hoe zwak de ander is. Er is geen betere manier dan taal om jezelf op te hemelen en de ander naar benedente trappen." "Als wij, mensen uit de burgercultuur, een nieuw contact aangaan,benaderen we dat vrij neutraal en doen we ons best een positieveindruk van onszelf te geven. Maar in de straatcultuur wordt een nieuw contact meestal negatief en wantrouwig benaderd."

',$*l&r {1 r. il d.4 {J:{d # * d *fl'r{:d# il,rudi# i#*: r J'r r'-sfmal'"r1I{ 1 *f

dr rs rj*nf; ff#*"id#r- flrC.#r$fl,n,r'"fli[.
meer je je afzet tegen de gewone cultuur hoe beter) en authentiek bent; meeloperszijn immers watjes. houding in de De overheersende straatcultuur laat zich het best omschrijven als: ik heb schijt aan jou. Van Strijen: "Bij dat zich afzetten tegen de burgercultuur is taalgebruik een belangrijk middel. Door iemand met veel 3eschreeuwen handgebarentegemoette treden, hanteerje een andere norm dan in de burgercultuur." Als gast of meid van de straat begin je een gesprekmet'Eej swa' ('Hee gast') Taal blijkt een heel goed middel te zijn om mensenbuiten te sluiten. 'schelden doet geen zeer,maar slaan veel meer', luidt het gezegde,maar in de straatcultuur is dat eerder andersom. Schelden of minachtend praten waar iemand bij is, is een veel effectiever middel om iemand buiten de groePte sluiten dan slaan. Nadat je het eerstewantrouwen hebt weten te overwinnen, zul je vervolgens respectmoeten verdienen:je moet bewijzen dat je te vertrouwen bent en dat ie de ander niet voor schut zult zetten.

l';'r *J* I'nmdil"{*fl''r-lu"*redf -w,m.m##,i{.f#. i{flr'.{..f,ffi{dl.dil{-fl.ilil"

:
.P

K a n a l e n e i l a nn U t r e c h t . id I V [ $: [. ,] fi 1\,4 f.J i:'!l {-}.ffi I !j r, il l'{i f]i [

Straattaalmaakt een harde, directe indruk. Voor Marokkaansemeiden is het thuis dan ook eigenlijk not done om het te spreken.Vrouwelijkheid en bescheidenheid zijn deugden volgensde islam, en straattaalpast daar niet bij. De geslotenheiddie vaak heerst in de Marokkaansegezinnen,wordt op straat gecompenseerd door een andere taal te spreken,een taal waarin allerlei woorden bestaan voor zakenwaaroverjein je eigen taal liever zwljgt. Via die omweg kun je het makkelijker hebben over dingen die 'schaamtezijn' of waarover je wel wilt maar niet durft te praten. Seks (rokkot) of seksuelehandelingen bijvoorbeeldworden vaak niet bij de (Nederlandse)naam genoemd maar in straattaal.Het mannelijk geslachtsdeel duiden ze aan met bano, en in plaats van pjpen gebruiken ze ippa geven. Straattaalgeeftje ook een zekere macht.Van Strijen:'Als je een taal spreektwaarvan je weet dat een groot deel van je omgeving die niet beheerst, kun je het over iemand hebben zonder dat die persoon dat in de gaten heeft, en heb je dus macht." De meiden beamen dit: "We besprekende jongens uit de klas soms gewoon waa zeblj zljn door hun namen te verdraaien.We lachen dan, want de jongens hebben niks door. Als we het bijvoorbeeld over Nassinhebben, zeggenwe 'Nesheng'." Dat straattaalmacht weerspiegelt, blijkt ook uit het gebruik van andere woorden, bijvoorbeeld moeten.Een vraag die begint met'Mag ik ...'staat gelijk aan onderdanig zijn - en dat past dan niet bij een cultuur van eer en respect, waarin gezichtsverlies ongeveer zo het ergsteis wat je kan overkomen.

staan te hangen en voor rotzooi zotgen. Dezejongenszijn daarjuist trots op en hanteren de term als geuzennaam. In de clips van de Relschoppers komt een aantal straattermenvoorbij, zoals doekoe, haters,mocro's,anti's, wreeden micc ('microfoon'). Ook de uitspraak in deze clips is 'street':'fol' in plaats van 'vol', een bijna Haags aandoende17 en een dikke l. Ze zingen:'e weet zelluf, geef ons de haat, dan worden we rebelluh. Dit is onze strUd alsje snapt wat ik bedoel.Wat we ook doen het is nooit goed." Een van de Relschoppers rapt: "Negatief dit dat, kranten staan er vol van, men ziet me op de hoek, denken dat ik niets kan maar ik laat ze zienwa ik in me heb." Wie de clip bekijkt, ziet opgeschoten jongetjes die volwassengebarenlangs hun keel maken. Mini-Marokkaantjes die alles willen'focken', die proberen Je moet' is daarom gangbaarder. Ook stoer uit hun ogen te kijken maar on'dankjewel' zeggen is een vorm van dertussenvragen om erkenning. Roepen onderdanigheid.Dwingend taalgebruik dat ze wreed rappen maar in diezelfde hoort bij de straatcultuur. rap strijden tegen het imago dat ze in Tijdens een'moeder-dochteractiviteit' de kranten hebben. Harde taal gebruiin Kanaleneiland vroeg een meisjevan ken maar tussende regelsdoor laten zevenjaar in het bijzijn van haar moezien dat ze met die taal ook veel mr der een schaaraan een ouder meisje. kunnen doen, en daarvoor willen uitToen dat te lang duurde naar haar zin, komen. zei ze: "Schiet op of ik maak je af." Veel De meiden van Kanaleneilanddraaidwingender kun je je niet uiten. en deze clip minstenstien keer achter elkaar.Bijna allemaal kennen ze wel [-!"iflti f',1filt\l r {.i{:: een van de jongens, en al is het de zwaMomenteel zijn onder de meiden de ger van de neefvanje vriendin, dan Relschoppers hot, een groepjeopge- nog hoor je erbij. En erbij horen, daar erg jongeschotenTurkseen Marokkaanse gaat het om. Dat lukt ook alleen als tjes die het leven van de straat in Kana- je dezelfdetaal spreekt.Nawal (r3): leneiland bezingen.Dat de jongens zich "Overal in Kanaleneilandhoorje straat'de Relschoppers' noemen, is veelzegtaal. Het is gewoon onze taaI." gend.Relschoppers een aanduiding is Of, zoals Nassirarapt: "Ik ben van de die in de gewone maatschappijwordt straat en de straat die is van mij. Niegebruikt voorjongens uit de straatculmand die me haat en beter ben ik vrij. tuur die als bedreigendworden ervaren, Dit is wie ik ben. Dit is hoe het gaat. omdat ze met die capuchons(van hun Kijk naar wie ik ben, niet naar wat ik 'hoodies') over hun hoofd op straat laat." r

Lezermaar geenlid?
(-) nderonzelezers ool< zijn veelmlezers. Misschien bentu zelfwelzo iemand \r.-/ die Onze Tqoldoorgeschoven l<rijgt vrienden, van familieof collega's. dat Als zo is,dan mist u wel wat. Want alsOnze Isslabonnee bent u vanzelf ook lid van het Cenootschap Onze Taal, kuntu dusgebruikmaken de diensten en van voorleden. Bovendien krijgtu het tijdschrift altijdversvande persop de mat.Enu steunter het genootschap mee.Voorde prijshoeftu het niette laten, wantvoorjaarlijks tien kleurrijke, leerzame leesbare en nummers betaalt slechts 3r,-! u Word nu abonnee ontvangde 8 nummersvan april tot en met december en zorr voor 25,-. U krijgt dan het boekje Merkenworden woordenvan Van DalehoofdredacteurTon den Booncadeau. Aanmelden:mail (administratie@onzetaal.nl) bel (o7o - 356 rz zo) en verwijs of naardezeaanbieding.