Gidi thiéu vé Tin-hiéu va Hé 1.1. Tin hiéu la gi? Dinh nghia 1.1. Tin higu 1a mét dai luong vat ly, chita dung thong tin.vé mot sé thuc thé’ va-hién titong vat ly. ‘Theo dinh nghia trén, méi tin higu phai 1A mét thudc tinh dinh tong due ciia mét thuc thé hay hién tong vat ly: Viée'dinh lwung cdc thude tinh vat ly 1a déi tuong nghién cttu cia ky thudt'do lwdng, voi muc dich dua ra duge ede thang)do, don vi do, va’phutong phap do cho méi loai thuéec tinh. Céc dung’cu do dude tara dé thuc thi viée do dac trong thyc té. B6 phan chinh ciia méi dung cu do'la.cam bién, c6 chifc nang cam nhan mtfe-dé ciing nhu su thay déi cia thuéc tinh vat ly cin do va tao ra mot dép ting. Céc bé phan sau dé cia dung cu do sé xif ly va chuan héa dap ting dude sinh ra tit cam bién nhim dua ra dude gid tri do. Nhu vay, cam bién chinh Ia thiét bi ching ta can dé thu nhan duge tin higu. Nguyén ly hoat dong chung cita cdc loai cam bién Ia dua trén2 CHUGNG |. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG su chuyén déi tif mét dang nang lugng sang mét dang nang lugng kha, Vi du 1.1. Nhiét d6 1a dai lugng vat ly dai dién cho dong nang trung binh cia céc phan tif trong mot vat thé hay mi truting. Trong thuc t8, nhigvd6 thuding dugé coi nw mot dai lugng phan anh miée d6.n6ng lanh cita vat thé hay moi uniting. Ngudi ta c6 thé ding nhiéu loai thang do khéc nhau eho nhiét 46, phé bién nhit lA thang Celcius (don vi do 1a °C), thang Kelvin (don vido 1a °K), va thang Fabfétheit (don vi do 1a °F), Dung cu do nhiét 46 dude gonla nhiét ké. C6 nhiéu loai mhiét ké, hoat dong theo nhiing nguyén ly khée nhau. Céc nhiét ké co hoc thuding sit dung seo gin vé thé tich ctia céc chit Ing hodc rin/khi nbiét d6 thay déi, chuyén d6i tit mite thay déi thé tich cia khéi chat long hoe rin thanb gi tri dude chi thi trén thang do 4a dude chun héa. Mot sé loai nhiét ké dién ti sit dung nhiét dién tr6"Tam cim bién nhiét 40. Méi nbiét dign td 18 mt dign trie dign trd king bién déi theo mhiét do. Mot mach dién trong nhiét ké sé tiép we chuyén déi su bién déi dién td Khéng cia cdm bién nhiét dién to thinh m6 tinhiéu duditdang mot dai hugng cia ding dign. Ban than méi con ngudi khi duge sinh ra da dudc tao héatrang bi cho mét t6 hdp cc loai cam bién tinh vip thudng dude goi 1a cdc giée, quan, cho phép chting ta thu nhan dugc nhiéu loai tin hiéu ti méi trudng Xtng quanh. Nh dé chting ta.cé dude théng tin vé su vattrong thé gidi vat ly. Tin higu déng vai trd phuong tién truyén tai thong Ginphay con duge 86i 1a dang biéu dign yat ly cia thong tin! . Tuy nhiényban chat vat ly clia cdc tin higu khéng phai 1'van dé cdn duoc quan tim trong khuén khé cudn sach nay, M6i tin higu’sé dugc biéu dién don thudn duéi dang mét ham toan hoc cia mét hay nhiéu bién, thé hién su bién thién cia mét dai lugng vat ly theo thi gian va khéng’gian. ‘Vi du 1,2. Amithanh la hién tugng lan truyén dao déng co hoc clia cdc phan tit trong mét méi trudng vat chAt. Mot tin hiéu 4m thanh c6 thé biéu dién duge bing mét ham thé hign su biém @6i.theo thd gian ciia gp suat tai mot diém géy ra boi séng ém thanh so véi 4p suat cn bang cia méi trudng tai diém dé. Trong cum sach nay, chting ta sé chi quan tim ti céc loai tin higu IN dit cd su phan biét hai dang biéu dién ciia thong tin: dang biéu 1 hay tin hiéw, va dang biéu dién logic, hay dif ligu, trong thc té thuat ngit “tin hig duge ding dé goi ca mét sé biéu dign dang logic. Vi du: “tin hiéu s6” dude ding dé chi difligu duige Lay mau va s6 héa tit céc tin higu c6 dang biéu dién vat ly.1.1. TEN HIBU LA Gi? 3 duge biéu dién duéi dang ham ciia mét bién thdi gian. Tuy vay, cae ly thuyét sé duge trinh bay déu duge coi Ja nén tang cita cde phutong phap biéu dién, xi ly, va phn tich d6i véi moi loai tin hhigu, chingieé thé 4p dung dugc hokc mé rong dé 4p dung cho céc tin hiéu/e6 dang ham khéng chi cia bién thi gian. ‘Vi du 1.3. Hinh anh quatig hoc [a su phan dnh mét phan nao dé ea thé gidi vat Jy én trén Ot bé mat, tg0 ra bdi ce higu ting cia anh séng. Mt timhiéu hinh anh c6 thé biéu dién duoc bing mot ham i(x, y,t), trong d6 x vay lahai bién twong ting véi hai chiéu ciia bé mat tgo anh va) 1a bién thoi gian, thé hign su bién ddi cla mot dai Iuong Anh sang (cutdng d6 hay mau sic) trén bé mattao Anh theo thdi gian. 1.441 Céc:loai.tim higu trinh bay duéi day duge xéc dinh dua trén mot s6 dic trung ciia biéu dién toan hoc cia chting. Nhung cdn hon vay, cée dic trung nay: tinh lién tuc, tinh aban qua, tinh twin hoan..., cing véi déu c6.y/nghia vat ly hoc cé lién quan tic tiép tdi dang biéu diémcia tin higu trong céc loai mé hinl/hé théng. cdcdai lvong ciia tin hiéu: chu ky, tam’s6, nang ludng, cOng suat..) Tin higu theo thai gian lién tuc va tin higu theo thai gian rai rac Tin hiéu theo thai gian'liéWtuc (cdn goi lA tin hiéw'lién tue) 1a tin higu c6 dang him ciia bién thdi gian lién tuc. N6i mOteach khéc, mién xc dinh cija-tin higwlign tue c6 dang 1A nhiing khodng lién tuc én truc thdi gian. Trong'khi d6, ham biéu dién mot fin hiéu theo thai gian roi rac (con goi lA tin hiéu rdi rac) c6é mién Xéc dinh 1a mot tap hop hitu han hodc,¥Olhan cdc diém ré rac trén truc thdi gian. Cac hién tugng trong thé gidi vat ly lu6n dién bién mét cach lién tuc theo thdigian, cdc dai lugng dic trung cho chting do dé cing bién ddi lién tuc theo théi gian. Didu dé c6 nghia Ja cdc tin hiéu tén tai dudi dang cae dai lyong vat ly luén 18 tin hiéu lién tuc. M6t tin hiéu ri rac thudng4 CHUGNG |. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG xuit hién duéi dang tin higu dy mdu, tic 1a chudi céc gid ti cia mot dai lugng vat ly (tin higu) lién tue do dutge tai nhiing thi diém ri ac, ‘Vi du 1.4. Céc 6 thi trong Hinh 1.1 minh hoa cho hai dang tinvhigu lién tue (Hinh 11a) va ri rac (Hinhele1b)Tin higu ri rae trong Hinh 1-1b 18 tin higu duge tao ra bing cach lay mau gid tri ctia tin hi6u lién tuc tong Hinh 1.1a mtedch déu din tai céc thi diém 0,7, 27.437,,... Khoang thii gian Ty gitta hail iy mau lién tiép duge goi la chu ky lay mau, tiftong/ing véi mot téc dé lay mau la f, — 1/T, (Hz). Tin higu lién tue duge biéu dién dudi dang ham f(t) cita bién thoi gian lién tyc t. Tin higu ri rac 1a chuéi gi tri lay mu { f(nT,)|n € Z}, ké tit day'sé duoc bigu dién mot cdch quy uéc duéi dang mét mang mét chiéu f [in| i) Flr \ mo : ei ' ' ° hot ' m\E ! to + + + + + + + 1 % T, 27, 37, 47, 1 2 3 4 (a) Tin hiéu lién tuc. (b) Tin hiéu roi rac. Hinh/1.1: Dé thi cia mt tin hiéu lién tuc va cia mét tin hiéu rdi rac, dude l4y maw tit tin hiéu lién tuc bén canh/ Tin higu c6 gia én tuc va tin hiéu co gia tri roirac Tin hiéWed gid trilién tuc Ya tin higw 6 mién gid tri bao gdm mot hay nhiéu khoang lién tuc, cé gidi han/hodc khong gidi han. Tin hiéu 6 gid tri rdi rac chi c6 thé nan gid tri tit mOttap gid tri rdi rac, hitu han hay v6 han. Vidu 1.5. Nhiét dé tai mot diém tén co thé cia mét ngudi binh thudng 1a mot tin higu biémthién theo thii gian c6 gid tri nim trong m6t khoing lién tuc c6 gidi han dudi khoang 35°C va gidi han trén khodng 43°C. Tuy nbién, néu chting ta sti dung mot nhiét ké dign ti y t8 dé do nhiét 46 nay thi tin hiéu thu nh4n duge qua gid tri hién thi1.1. TEN HIBU LA Gi? 5 trén nhiét ké 1 mét tin hiéu cé gid tri rdi rac vi cdc nhiét ké dign ti y té thong thing: chi hién thi céc gid tri véi t6i da mét chit s6 thap phan. Tin hiéu tuong ty va tin higu so Tin hiéu twong tv la tin hiéu theo théi gian lién tuc va ¢6 gid tri lién tuc, trong khi tin hiéw 86.1a tin higu rdi rac theoyca théi Bian va gid tri M6t tin hiéu s6, thudng dude tao ta bang cach /dy mdu mét tin hiéu tuong ty roi lwong nehoa ci céc may tinh sé dudi dang M6t chudi cdc gid tri s6, mi gid tri s6 duoc biéu dién bing mot chudi bit cé 46 dai hit han, ¢ gid tri mau, c6 thé biéu dién dude trong Tin hiéu tuan hoan va tin higu khong tuan hoan Gid tri cita\mét tin higu tudn hodn lu6n lap lai sau mét khoang thoi, gian nhat dinh. Tin hiéu lién tuc f(t) duige goi 1a tin hiéu tua hoa héu ton tai mét gid tri hitu han duong T sao cho Vt € R: f(t+T) = f(t). Gia tri nhé nhit cia 7 théa man diéu kién trén dude goi 1 chink) co sé cia tin hiéu tuan hoan f(t). Tuong ty, mot tin hiéu roi rae f[n] duoc goi Retin higu tan hoan néu tn tai/mét gid tri nguyén hitu han dung N saocho Vn € Z: f[n + N] =/f{[n]. Gid tri nhé nhat cia N' théa man didukién trén dude goi la chwk) co sé cia tin hiéu tuan hoan f(r]. Cac tin hiéu khéng théa man diéu kién tuan hoan dugc goi 1a cdc tin hiéu khong tudn hoan. Tin higu nhan qua;tin hid qua phan nhanoqua, vaitin higu phi nhan Tin hiéu nhdn qua a tin higu c6 mién xéc inh chi nim 6 phan duong, bao gém\ca diém géc, cia truc thdi gian. Theo dinh nghia nay, gid tri cia tin hiéunhan qua khong xéc dinh trén toan b6 mign 4m cia truc théi gian, Tuy nhién, dé thudn tign cho viéc tinh toan, ngudi ta quy wéc coi gid tri ciia tin higu luén bing “0” bén ngoai min xéc dinh. Vi vay, chiimg,ta cé thé dinh nghia diéu kién dé tin hiéu lién tue f(t) nhan qua6 CHUGNG |. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG la Ve <0: f(t) = 0. Véi tin higu rdi rac f[n], didu kign nan quia vn <0: f[n] =0. Nguée lai véi tin higu nhan qua, tin higu phan nhdn qué cé miénxée dinh chi nim 6 phan am, khong bao gém diém géc, eta true thi gian, nghia 1a tin higu lin tye f(¢) phattnhan qua néu Ve > 0 : f(t) = 0, hay Yn > 0: flr] = 0 voi tin hie phan nhan qua rdirac (f[n} Néu mién xéc dinh ctia tin hiéu nam trén phan am va.c6 thé ca phan duong ciia truc théi gian thi tin hiéu dude goi 1a timhiéu phi nhan qua. Nhu vay, mét tin hiéu phan nhan qu cing 1a tin hiéu phi nhan qua. Néu coi thi diém ¢ = 0 1a diém khéi dau ctia tin hiéu, cac tin hiéu phan nhan qua.ya phi nhan qua khéng thé tén tai vé mat vat ly trong thé giéi nhan qua. Tay nhién, do tinh chétinhan qua ctia tin hiéu cé liéh quan mat thiét tdi mét sé dac trung quan trong ctia cdc hé thong dude biéu dién béi céc mé hinh todn hoc sé duge xem xét trong cdc chiféng tiép sau, viée phan loai tin higu theo tinh nhan qua van can thiét mac di, chi mang y nghia toan hoc thuan tuy, Tin hiéu thuan va tin hiéu nghich Tin hiéu thudn vtin hiéu €6.mién xéc dinh chi nlm 6 phan bén phai tinh tit m6t diém xée dinh én true théi gian (vdi quy uée chiéu cia truc théi gian tir traisang phai); tinyhiéu lién tye" (1) 1a ti’hiéu thudn néu tdn tai thoi digin fy sadcho Vt < ty : f(t) = 05 tin higa r¥i rac f[n] tin hiéu thuan néu t6n tai diém ng sao chon < nos [n] = 0. Tin hiéu nghich Ja tin higu c6 mién xéc dinh chi nim 6 phan bén trai tinh tit mét diém xéc dinh trén truc théi gian; tin hiéu lién tuc f(#) 1a tin hiéu nghich néu tén tai thi diém t) sao cho Vt > to : f(t) = 0; tin)higu rdi_rac f[n] 1A tin higu nghich néu tdn tai diém no sao cho Yn >)ng: fin] = 0. Tin higu nhan qua Ja tin hiéu thuan va tin higu phan nhan qua 1a tin hit nghich.1.1. TEN HIBU LA Gi? 7 Tin hiéu xac dinh va tin higu ngau nhién Gi tri ctia tin higu xdc dinh lun xéc dinh tai bat ctf thiildiém nao, dit la trong qua khit hay tong lai. Diéu dé c6 nghia latin higu xdc dinh, phai biéu dién dude béi m6t ham toan hoc, mét gidi thuat, hay mét bang gid tri xde dinh. ‘Trong thuc té, mdt tin hiéu cho di cé nguén géenhan tao cing khé é ngdu nhién la tin hiéu ma gid ti chinh x4c tai mOtthdi diém ciia tin hiéu d6 khong thé xdc dinh trudc dugc. M6t tin hiéu ngdu nhién cé thé bao gém ca cdc yéu té xac dinh va yéut6 ngu nhién. Vi du, mét tin hiéu dude phat ra tit mét may phat tin hiéu ¢6 thank phan xéc dinh biéu dién béi mot ham todn hoc dinh tc, nhung €6n chifa cdc thanh phamkhéng xac dinh gay ra béi anh hudng ctiacdc bién déng ngau nhién trong mi trudng tac. dong téi céc linh kién cla may phat. Cac thanh phan ngau nhién trong tit hiéu d6 thug dude goi 1 nhiéu, Cac tin higu ngdu nhién khong thé mé ta chinh xdc duge bing cdc ham toan hoc xéc dinh, nhung ¢6 thé m6 hinh héa dude bing céc qud trinh ngdu nhién. Tin hiéu da kénh va tin hiéu da chieu Trong mot hé théng’@ 6 tin higu duc thu nhan ti/nhigunguén thong qua nhiéu cm bién, tp hgp eéc tin higu duge thu nan tit nhiéu ngudn d6 06 thé duce coi hu mot sin hiéu da kénh, MOP ngudn tao nén mot kénh tin higu. Vémit todn hoc, néu céc tin higu dia tat c& céc kénh déu biéu dién dude duéi dang ham cia cing mét tap hop bién déc lap, tin higu da kénh khi d61¢6 thé biéu dién motcach don gidn duiéi dang mot vector ma méi thanh phan Ja ham biéu dién tin higu cia mét kénh. Vi du: x()=[ x(t) rl) a(t)... biéu dién mot tin hiéu da kénh vi méi kénh 1a m6t tin hiéu lién tuc theo thdigian,8 CHUGNG |. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG Tin hiéu da chiéu la tin higu dugc biéu dién dudi dang ham cia nhiéu hon mét bién dc lp. Tin hiéu hinh anh i(c, y, t) dude dé cap trong Vi dy 1.3 1a tin higu da chiéu véi ba chiéu twong ting vdi ba bién'dgc lap x,y, vat. Tin hiéu co dé dai hitu han va tin hiéu co d6 dai véchan Tin hiéu c6 d6 dai hitu hane6 mién xéc dinh nim trong mét khoang hitu han: tin higu liém tuc f(t) 1a tin hiéu c6 d6 dathitu han néu tén tai hai gia tri t) < t, hitu han sao cho Vt < t; Vt > ty : f(t) = 0; tin hiéu roi rac f[n] 1a tin higu c6 46 dai hitu han néwt6n tai hai gid trim, < ny hifu han sao cho Yn ng: fin] 30. Néu mién xac dinh ctia tin hiéu khong thé nim trong mét khoang hifu han thi tin hiéu duge goi la tin higwe6 d6 dai v6 han. Tin hiéu nang long va tin hiéu cong suat ‘Trong muc nay trudc hét ching ta cn dinh nghia cdc dai ludng nang luang viccéng sudt cia tin higu. Nang lugng ctia tin higu lién tuc f(t), ky hiéu Zy, duge'tinh bing tich phan cia binh phuongid6 1én cia tin higu trong to’n b6 mién xAc dinh ctia tin hiéu, nghiala: +20 Ey -f [f() Pat (1.1) Nang long dia tin hiéu ri rac f(n), ky hiéwcting 1a Hy, duoc tinh bang tong clia céc binh phuong dé 1én cilia tat ca cdc gid tri rdi rac cha tin hiéu, nghia 1a: E,= > |flelP (1.2) Trong vat ly, nang long 1a mét thudc tinh dac trung cho kha nang sinh cong cla mét d6i tudng va cé thé ton tai duéi nhiéu dang khac1.1. TEN HIBU LA Gi? 9 nhau, nhu thé nang, dong nang, nhiét nang... Nang ligng co thé truyén tir di tong nay sang d6i tugng khéc va chuyén déi tit dang nay Sang dang khéc. Bai vi mdi tin hiéu thu nhan duge gin lién véi mot qua tinh vat ly trong dé dién ra ca viée truyén va chuyén déi ning Tudng, ngudi ta thu&ng néi tin hiéu c6 “mang” nang luong. Dai hong nang lugng vita duc dinh nghia cho tin hiéu 6 trén thuc chat khong déng nhit vi ning lugng trong vat ly, nhung chiing c6 mdi quan hé mat thiét voi nhau: nang Iuong dude chuyén héa trong qué trinh vat ly tig’ (hodc gidm) thi ning lugng theo dinh nghia 6 trén cua tin hiéu thu nhan duge thudng cing ting lén (hoac gidm) theo. Tin higu cé ninglugng hitu han dude goi 1a tin hiéu nding luong. Gitia cdc tin hi€wnang lugng véi nhau, nang Widng ¢6 thé coi nhu mot chi dau cho “kich cd” ciia tin higu; Tuy nhiénpkhéng phai tin hiéu nao cing céinang luigng hitu han. Tin hiéwtuan hoan 1 mot vi du vé tin hiéu véi nang luong khong hiu han. Ai véi cdc tin higu khong phai lA tin higu nang lugng, mot dailuong Khac 6 thé ding duge dé biéu dién “kich cd” ciia tin hiéuseéng suat. Céng.sudt trung binh (tit day sé dude goi ngin gon 1a'edng sudty cha mét {in hiéu duoc dinh nghia hu sau: Cong suat cia tin higu liéntuc f(t) 1 pene Py = Jim { lf@ Pat (13y TS@h OT I ny, Cong suat ca titthigu rai rac f[n 1 Ax Pe= jim aq Stel? (4) Véi tin hiéu tuan hoan, cong suat trung binh trén toan bé truc thdi gian tinh theo cac céng thitc 6 trén cing ding bang céng suat trung binh tinh trong mét chu ky ctia tin hiéu, vi vay cdc céng thie dudi day c6 thé ding due cho tin hiéu tuan hoan:10 CHUONG 1. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG Cong suat ctia tin higu lién tuc f(t), tun hon véi chu ky 1& 7: = zn (t)Pat (15) Céng suat cia tin hiéu rdi rac /f[n), tuan hoan véi chu ky 1a NV: Sve (1.6) ‘Tin higu 6 e6ng suat hifu han va Khée “O” duge goi li tin higu céng Tin higu tun hon 1A mot dang tin higw6ng suat thudng gip. MOt tin higu khong thé déng thii 1a tin higu nding lugng va tin higu cOng suat: tin higu ning ludng c6 céng sudt bing “0”, trong khi tin higu cOng Suat lai e6 ning higng vé han, 1.1.2 M6t sé phép bién déi bién théi gian cua tin hiéu Dich tin higu Phép dich tin higu theo chigu thé gian khong lam thay déi dang cia tin higu ma chi 1am tin hiéu xy.ra sém hay mun hon. Tin hiéu lign tuc f(t) khi bi dich di m6t khoang thai gian T' (vi 7 > 0) xudi theo chiéu cita truc thi gian sé tao ra m6t tin hiéu méi f(t 2), duge goi Ia tin hiéu tré so véi tin higu ban dau. Ngugc lai, néu chiéu dich tin higu nguse véi chiéw Gia truc thdi gian thi tin hiéu méi dude tao ra sé FA f(t +7), dutde ZORA tin higu sém so véi tin hiéu ban dau. Tuong tu, vide dich mét tin hiéu rditac fr] mbt khoang N mau (véi N 1a mot gid tri nguyén dudng) xuGi hode ngugc voi chiéu ciia truc théi gian sé tao'ra tin hiéu tré f[n — N] hodc tin hiéu sém f[n + NJ]. Co gian true thai gian Phép co gin truc théi gian duge biéu dién bing céch nhan bién thdi giati\véi mot hing s6 duong, nghia la bién mot tin higu f(t) thanh f(at)Li. TINHIBULAGI? 11 v6i mét hing s6 a > 0 nao dé. Néu a > 1, phép bién déi nay 1a mat phép gidn truc thai gian, hoc con c6 thé goi la phép nén tin higbdi viné lim tin hiéu dién bién nhanh hon, ng&n di so véi tin hiéu ban dau. Néu a < 1, phép bién déi nay 1a mét phép co truc thai gian, hokc con c6 thé goi Ia phép gidn tin hiéu bai) vi né Lam tin higu dién bién chim hon, dai ra so vdi tin hiéu ban dau, Phan chiéu tin hiéu. Phép phan chiéu tin higu qua ¢ = 0 dugc biéu dién bing cach déi dau bién thi gian, ngbia 1a bién mot tin higu f(A) (hay f{n)) thanh f(—t) (hay f[-n]), vi vay n6icin c6 thé duge goi laphép ddo chiéu thdi gian. 1.1.3, Cac tin higu co ban Céc tin higu duge trinh bay trong phan nay 1A céc tin higu duéi dang cc him tofn hoc co ban, dude'sif dung trong céc mé hinh ly thuyét vé tin hiéu va hé théng Tin higu xung Tin hiéu xung don-vi liéntucyky hiéu 6(t), chinh la ham delta Dirac, duoc dinh nghia bai hai biéwthife sau day: “fo +40 wo-{o, 1-0 (17) va : / a(i)dt = 1 (8) Tin higtixung don vi rii rac 6[n] dug dinh nghia nhu sau: 0 0 5{n] = {' a (1.9)12 CHUONG 1. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG M6t loai tin higu xung khdc 1a cdc tin hiéu dang chudi xung tudn hoan, véi cae xung xuat hién déu dan cach nhau mét khoang dting bang chu ky ciia tin hiéu, Mét chudi xung don vi tuan hoan lién tue céichu ky cd sé T cé thé biéu dién duge nhu sau: FQ) = YD s(t — m7) (1.10) Tin higu nhay mire Tin higu nhdy mite don vi lién tuc, ky higwu(t), dude dinh nghia nhu sau: mn 0 H<0 cus u(t) = . ‘Ya veo Tin hiéu nhdy mite don vi rdi rac u(n| dude dinh nghia nhu sau: uln) = ae<° (1.12) 1) n>0 : Tin hiéu déc Tin higu cé dang ham déc lin tuc co ban r(t) duce dinh nghia nhu sau: ) 0 t<0 as) +(t) = . t t>0 Tin hiéu déc rétrac r[n] tuong ting duoe dinh nghia nhu sau: 0 n<0 r[n] = (1.14) n n>0 Cac tin higu déc néi trén c6 thé biéu dién bang biéu thtic ngin gon honir(t) = tu(t) va r[n] = nu[nLl. TINHIBULAGI? 13 Tin higu dang sin thy dang sin thuc lién tuc s(t) thiting dugc biéwdién bing s(t) =A cos(wt + 4) (1.15) trong d6, A 1 mét gid tri thu duong, duge goi 1a bién dé eila tin higu dang sin; w 1a tdn sd gdc ea tin higu, thudng dugebiéu diénvéi don vi Ia rad/s; va ¢ 1A gde,pha cia tin higu (don vi: rad), Tin higu s(t) 1a mot tin higu tun hoan voi chu ky co sé T higu dang sin cdn co thé due biéu dign yéi tham sé tan s6 f (don vi: 2m /w (don Vis s). Ngoai ra, tin Hz) thay vi tan s6.géc w. Tin hiéu s(t) khi dé duge biéu dién nhut sau: s(t) = Acos(2mpft+ 8) (1.16) voi f—w/2ryaT =1/f. Tin higu dang sin thc rai rac s(n] titong ting dude bidu dién nhs sau: s{n] =Acos(@n + 4) (17) trong d6, 21a tdn sé géc cita tin hiéu dang sin roi rac (don vi: radia). Khéc véi tring hop cita tihigu dang sin lién tue, tin higWidang sin ri rac c6 thé tuan hoan hay khong tuan hoan. Dé tin higu dang sin rdi ra¢ s[n] tin ho’n v6im6t chu ky co sé NV, digu kigh satmday cn dude théa man: am € Z: ON = 2m (1.18) Néi céchykhéc, chu ky co sé ciia tin higu tun hoan s[n] duge tinh 2m /M, voi mot gid tri m © Z. Trong trudng hop nay, chiing ta cé tén sé F = 1/N (don vii chu ky/méu), va ham dang bing cng thttc: N sin rdi raé e6thé biéu dién theo F nhu sau: s[n] = Acos(2mxFn + 4) (1.19) Trong khi hai tin hiéu dang sin lién tuc Acos(w;t+¢) va Acos( @) Taén 1a hai tin higu khdc nhau néu |u| # [42], hai tin hiéu dang sin14 CHUONG 1. GIGI THIEU VE TIN HIRU VA HE THONG ri rac Acos(Qin + 4) va Acos(Myn + 6) thc chat 1a mot néu hai gid tri tn 36 géc 9) va M khdc nhau ding bang mét s6 nguyén Lin chwky 2n, hay 3k CZ: Q) — Qy = 2kz. Do vay, chiing'ta sé quy Wee rang gid tri ctia t 6c 2 ciia tin hiéu dang sin r¥i rac s[n] phai nim trong khodng [—z, +7], moi gid tri nim ngoai khoing nay déuquy dugc vé mé6t gid tri tan s6 géc tung dudng nam trong khodng quyudc. Mat cach tuong ting, khoang quy ude cho gid tri cia tin sé F's6.la [—1/2, +1/2). Néu tin higu r3i rac’ s[n] dude dy mau tir tin higu dang sin lién tuc s(t) voi chu ky dy mau Tyyehiing ta sé c6: s(nT,) = Acos(whT, +'8) (1.20) Tan sé géc © ciia s[n| khi dé sé.dudc tinkynhu sau: = UT, + ke véi m6t gia tri nguyén k xac dinh. Néu chting ta muén tin hiéu tuan hoan, diéu kién (1.18) can phai dugc théa man, nghia Ta: 3m € DZ (WT, + 2kn)N = Ima (1.22) hay =pT (pe 2) (1.23) trong dé, T va N lant lugt 1a chu ky co sé cia cdc timhigu s(t) va s[n]. Trén day chinh J&digu kién dé chon chu ky lay mau cho mét tin higu dang sin lién fie.sao cho tin higu lay ntdu r8irae cing 1a tin higu tuan hoan. Tin hiéu ham mi thuc Métitin higu ham mii thuc lién tuc p(t) thuting duge biéu dién dudi dang sau day: p(t) = Aes* (1.24)Ll. TINHIBULAGI? 15 trong d6, A va a JA céc gid tri thye. Tin hiéu p(t) duge goi Ja him mu ting khi cr duong vi Khi 46 lim |p(t)| = 00; edn néu a am, p(t) duge ro goi la ham ma suy bién vi Jima |p(t)| = Tin higu ham mit thye"Fai'rac pln) c6 thé biéu dién mot cach tucng tu: pln] = Ac, nhuing dang dudi day duge sit dung pho biémhén: pin] = Aa” (1.25) véi A va a a céc gid tri thuc. Tin higu p[n] sé 14 him mi ting khi ‘a| > 1 vi Khi d6 lim [p[n)) = oo, va Ahmad suy bién néu Jal <1 vi lim [pln] = 0. Tin higu ham mi phite Tin higu ham mii c(t) = Ae, y6i A vava Ia céc gid tri phitc, dude goi la tin higu ham ma phitclién tuc, Dit A = a + jb vaa =o + jay trong d6.a va b lan lugt 1a phansthue va phan ao cia Ada = Re(A) vab = Im(A), cén o va w lan Iwot 1a phan thuc va phan ao%cta o o = Re(a) vaw = Im(a)Gis tri phic A con c6 thé biéwdién duoc dudi dang sau day: A=|Ale* (1.26) trong dé, |A| 1N@6 én (modulus) ciia A: |A|= Ve TP (1.27) va d IA pha (argument) ciia A: = arg(A) = arctan(b/a) (1.28) ‘Chiingta co dude céng thiic sau day cho c(t): oft) = |Aler*el? t= | Alerteslet+) (1.29)16 CHUONG 1. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG Ap dung céng thitc Euler e?? = cos(@) + jsin(@) cho thanh phan: 9) sé bién déi (1.29) thanh dang sau day: c(t) = |Ale[cos(wt + @) + j sin(wt + 9)] (430) Tin higu c(t) 1a mét ham phife.yéi phan thyc va phan. do dude xéc dinh lin lugt nhu sau: Ree(#)] = Ale*t cos(wt + 4) (131) va 2 In[c(t)] = |Ale*" sin(wt + 4) = |Ale*cos(wt + 4 (1.32) Phan thufc cia tin higu c(t), theo (1.31), ¢6.dang cia mét ham dang sin véi tin 86 géc c'va pha ¢, nhung “bién’dé” khéng phai 1a mot hing s6 ma bién thién theo him mi |Ale®'. Phan do ciia tin hiéu e(t), theo (1.32), c6 dang tuong tu nhu phan thuc, chi/léch pha so véi phan thu. mét géc bang 7/2. Tin hiéu ham mi phic c(¢) vi vay c6 thé dude xem nhu.nst su két hop gitta métein hiéu dang sin phitc lién tuc v6i mot tin hig ham mi thuc lién tuc. MOt tin higu ham mii phiée.rdi rac c[n] = Ae® véi céegid tri phitc A vaca cing biéu dién duge dudi dang mét ham phifc dude tao nén tir Viée két hop mot téhigu dang Sin phite rai rac voi movtin hiéu ham mi thuc rdi rac: e[n] = JAle**[cos(Qn + 6) + Fj sin(Mn+ )] (1.33) trong d6 Syva /TaAluot 1a phan thyc va phan ao cia, $ & pha (argu- ment) ctia A. 1.1.4 Twong quan cua hai tin hiéu Tuong quan cua hai tin hiéu thy lién tuc f(t) va g(t) 1a mét ham. ciia Mépbién thi gian a, ky hiéu Ry,(a), duidc dinh nghia nhu sau Rygla) = [sou ajdt (1.34)Ll. TINHIBULA GI? 17 Trong trudng hop f(t) va g(¢) c6 thé 1a céc tin higu phite, cong thife dinh nghia ciia ham tuong quan téng quat sau day sé duge sit dung? p00 Ryle) = | f(t)g*(t — a)dt (135) véi g*(t) 1a ham lién hop phuic cba’g(t) Gia tri cia Ry,(a) chorchting ta mét sé do mite dé tuong tu gitta hai tin higu f(t) va g(f— a), tic atin higu bi tré mot khoang bing a so véi g(t). Phép tuong quan vi vay thudng dude sti dung’ khi can so sanh hai tin hiéu, hay tim kiém su xuat hién ctia mét tin hiéu trong mét tin hiéu khéc, vi du nhu trong cac hé théng radar, Vi bién biéu thi “Khodng tré” a cing cé-don yi 1a thai gian nhu ¢, nén dé cho tién ngwdi ta thudng ding cing mét bién thdi gian ¢ clia cdc tin higu cho ham tong quan, céng thitc dinh nghia ham tuong quan khi, d6 td thanh: boo Ri) = Lg (7 — Ode (1.36) nhting chting ta vin phai hiéu ring vé y nghia bién ¢ cia’ham tudng quan, Ry,(t) biéu thi khoang tré, khéng phu thuéc vao vi/tri diéin’ géc S(t) va g(t). Cn lau y ring tong quan khéng cé tinh hodn vi: Ry,(t) = R7,(—t) trén truc thdi gian cia cdc tin hiét trong trudng hop téng/quat, cdn véi tong quan cilia cdc tin hiéu thuc thi Ryo(t) = Ryo(*t) Tuong ty nhu déi Véi,céc tin hiéu lién tuc, ching ta cé dinh nghia ham tuwong quan choede tin hiéu roi rac nu sau: eo Ryoln] = S~ f{mlg*{m — n (1.37) cho trutng hop téng quat, hoc Rya{n| = > flm|gim—n (1.38) khip dung cho céc tin higu thuc18 CHUONG 1. GIGI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG 1.2 Hé théng la gi? Khai niém hé théng duigc ding mdi khi ching ta mudn'@é cap t6i mét thuc thé nhu mét tp hdp cia nhiéu bd phan lién két va tuong tac véi nhau theo nhiing cach thitc nao dé dé cing nhau tao.thanh mét thuc thé théng nhat trong tuong tac vdi cdc thuc thé khae 6 mét mdi truéng hoat déng. Hé théng va méi trudng 1a cac khai niém cé tinh tung déi. Céc bé phan cia mét hé'théng dude goi 1a cdc hé thdng’con béi vi ban thn chiing ciing Ia cdc hé théng, duc tao thanh tit cdc bd phan nhé hon. M6éi hé théng c6'thé dugc xem nhu méi truding déivdi cdc hé thong con cla minh/ Matkhdc, méi hé thong déu c6 thé’ciing véi cdc thuc thé khdc trong méi trudng hoat dong cia né tré thanth.céc bé phan ciia nhiing hé théng Ién hon. M6t hé théng thung phai duge mé taltiy’ca hai géc 46: cu tric Va hanh vi. Céu trtic cia hé théng dé cap t6i cach 6 chifc, trat tu sip xép, cAwtao vat liu... cia cdc thanh phan tao nén hé théng. Hanh vi hay hoat dong cia hé théng trong mét méi truéng nhat dinh thudng dude.mé ta bdi nhiing méi quan hé gitfaledc tong tac cia hé thong véi mdi trudng: mt tac déng tii méi trudng tdi hé thong 0 ra m6t phan ting cua hé thong tac dong tré lai méi trudng, va ngugc lai. N6i dung ciia cuénsdch nay chi gidi han trong pham vi céc loai m6 hinh toan hoc biéu dién hé théng chit khong-di yaocdc hé théng va mai truing hoat déng.cu thé Cac mé hinh sé duoc trinh bay noi chung chi phi hop cho'viée mé t&va phan tich hanh vi cla cdc hé théng, mac di chting cing duce Si-dung trong cac qué.trinh phan tich va thiét ké céu trtic hé théng. Tuong tac gitfa mét hé thong Véi mdi trudng ctia nd dude thy hién théng qua cdc tin hiéu: ching ta sé goi tin hiéu vado Ia tin hiéu hé théng thu nh4n duc ti méi trudng va tin hiéu ra 1a tin higu phan anh téc déng.ctia hé théng tré lai méi trudng. Cac méi quan hé vao-ra sé chi dude xem xét theo mét chiéu: tin hiéu ra dude xem 1a dap ting cia hé théng déi véi tin hiéu vao.12. HETHONGLAGI? 19 ‘Voi nhiing giéi han vita dudc néu ra, chiing ta sé dinh nghia hé thong nhu sau inh nghia 1.2. Hé thdng la su lién két ctia mét $6 thao tac nhiéim bién déi tin hiéu vao thanh fin hiéu ra. Nhu vay, méi hé théng d6i véi chiing (a chi don thin Ja mét phép bién déi T : y = T(z), voila. va y lan lugt 18 tin higu vao va tin higu ra iia hé théng (Ap tin higu «, y 6 day c6 thé cde tim higu lién tue x(t), y(t) hay céc tin higWrdi rac «[n], y[n]). Hé théngic6 hank vi duge dic trung bdi phép bién déi T c6 thé biéw dién duoc bing nhidu loai mé hinh toan hoc khéc nhau. Mot sé loai m6 hin biéu dién méi quan hé gitta tin hiéw'vao va tin higu ra true tiép trong mién théi gian, mot sd én) khdc, vi du nhu mién tan ‘tta ching. XAy dung'mé hinh toan hoc 1a mét budc quan trong trong phan 'tich, m6 phong, va thiét ké loai mé hinh Jai sit dung céc mién biéu sé, dé biéudign tin higu va méi quahi hé théng. 1.24 Mot sé vi du vé hé thong Hé théng truyén théng tuong tu Hé théng truyén/thong tong tu duoc sit dung dé gili di cac tin hiéu thong diép ti ngudn thong diép t6i cdc diém dich dén cia thong diép, thug 1a qua cdc khoang’eéchi lén. Mang dién thoai ttiing tf, cdc hé théng phét thanh va truyén hinh quang ba tuong ty lanhiing vi du din hinh cia loaihé théng,nay. Tin higu thong’diép coithé don gidn chi la mét tin hiéu dién’ed dang tuong tu su bién thién eiia tin higu phat ra tit ngudn thong diép, nhu trong may dign thoai: cam bién am thanh (micro) thu nhan ff/higu 4m thanh, mot dai luong cia sng am phat ra ti ngudi néi, va Chuyén thanh tin hiéu dién. Déi véi mét s6 dang théng diép nhu hinh anh, ngudi ta can tdi cic phudng phap md héa dé tao ra tin hiéu thong diép. Hinh 1.2 thé hién so dd nguyén ly don gian cia viée truyén mét tin20 CHUONG 1. GIOI THIEU VE TIN HIRU VA HE THONG hiéu thong diép tit noi phat téi noi nhan thong diép bang mot hé théng truyén thong twong tu. Dé truyén dude théng tin di, hé thong can st dung mit loai tin hiéu mang pha hop véi kénh truyén vat ly. Trong tring hop tin hiéu thong diép c6 dic tring khong phi hop véi kénh truyén va vi vay khong thé ding truc tiép nhwtin/hiéu mang, hé théng phai ding cac phuong phép diéw ché dé tao ra.mét tin hiéu mang phi.hop véi kénh truyén vat ly, vita dng thdi/chifa cd tin higu thong diép. Mt hé théng phét thanh qua song v6 tuyén (radio) cé tin higdmang 18 dai luong cia song dién tit sit dung béi kénh truyén v6 tuyén, voi tditis6 c6 thé én téi hang tram MHz, tham chi GHz, trong khi-tin higu théng diép 4m thanh can truyén di chi é6:tdn sé trong khoang vai chuc KHz. Hé théng nay cé thé ding m6vs6 ky thudt diéu ché twéng tw don gién, cho phép nhiing tin higu théng diép vao tin hiéu mang bang'céch lam cho mét tham $6 ciia tinshigu mang dang sin bién thién giéng nhu tin hiéu thong diép) Tham s6 duge diéu ché cé thé 1a bién d6, tan s6, hodc pha cia tin hiéw mang dang sin, twong ting véiredc ky thuat diéu ché duge dat tén la AM (Amplitude Modulation), FM.(Frequeney Modulation), hay PM (Phase Modulation). Tinhieu Fo din ene | Danie Bo phat thong diep| _ BO dieu che mang Past Kénh truyén din Tinhigu [| Tivhiéu = ~~} B6 giai diéu ché B6 thu thong diép| mang Hih 1.2:So dé nguyén ly don gin cia mot hé théng truyén thong tudng tu. ‘Tin hiéu mang da dude diéu ché sé dude truyén di qua kénh truyén.12. HETHONGLAGI? 21 dan vat ly t6i noi nbn thong diép. O phia dau nhan, hé théng sé gidi diéu ché tin higu mang dé thu nhan lai tin higu thong digp nhu 8idau vao. H6 théng truyén théng so Mac di lich sit ca truyén théng s6 dude coi la cé diém khdi dau ngay ti dau thé ky 19 véi su ra di ciia hé théng dién baoycac hé théng truyén théng s6 chi thue’su phat trién manh ti thap nién 80 ciia thé ky 20, nhis su phd bién ciia cde thiét bi dién tit s6. Su két hyp gitta cac cong nghé tinh toan s6'vdi truyén thong sé da tao nén cudc cach mang sd, bat dau tit nhiing nim 90 eta thé ky truéc; dan dén su thay th toan cdc hé théng truyén théng tuong tu bang cdc hé thong truyén thong 86. So yéi cdc hé thing truyén théng tuong tu, cdc hé thong truyén thong s6 hién dai vuot tri hoan toan vé moi mat; kha nang khdng nhiéu, hiéu. qua sii dung kénh truyén dan, kha nang bao mat, su da dang vé cdc loai dich.vu... Hé théng truyén thong s6 véi so d6 nguyén ly nh Hinh 1.3'e6 chic nang hoan toan giéng véi hé thong truyén thong tuong tu difdc trinh bay 6 phan trudc, nghia la tinhiéu thong diép 6 ca dau vao va dau ra cia hé théng déu 1a tin hiét tuong ty'Tin hiéu thong diép dau vao tuéc tién sé duge sé héa dé tré thanh tin higu s6, hay cdn ggi 1a dif ligu. Vide s6 héa tin hiéu duge thie*hién’béi b6 chuyén déi.tuong ty - s6 (ADC: Analog-to-Digital Converter). Cac ky thuat md héa nguén, hay nén dit ligu, sé dude.4p dung trén tin hiéu s6, cho'phép loailb6 bot cdc duc thita trong dif ligu, quaid6 1am giém kich thudc di liéu cia tin hiéu sé nhung van bao toan théng tin chtéa dung trong 46. Céc hé théng truyén thong sé sit dung mét co ché goi la md héa kénh cho viée phat hién va khac phuc cac sai s6t trong dif liéu dude truyén tai gay ra bdi 16i ciia kénh truyén. Trong pha md héa kénh, mot sé du thita c6 kiém soat sé dude thém vao dif ligu da ma héa nguén dudi dang cac ma kénh Dé liéu sau khi di ma h6a sé dude ding dé diéu ché tin hiéu22. CHUONG 1. GIOI THIEU VE TIN HIRU VA HE THONG Tin higu apc [Zinhiguy Bo ma, Boma thong digp| 36 |h6a nguén héa kénh Bé Tin hiéu Bo phat [mang | diéu ché Kénh truyén dan Tin higu| BO gidi B6 thu ‘ mang | diguché Tin hiéu Tin higu|’ Bo giai B6 giai = = DAC me = a = ka ihéng digp| so | ma nguén ma kénh Hinh 1.3: So dé nguyén ly don gin cita mét hé théng truyén thong s6. mang, sit dung ¢ac phudag php diéu ché sé. © phia dau thu.cia hé'théng, mét qué trinh dao ngwc sé dién ra: tin hiéu mang duge giai diéu ché, dit liéu thu duce sé dude gidi ma kénh, sau d6 gidi ma ngudn dé khéi phuc Jai. tin higu s6 mang thong diép. B6 chuyén déi sé - tuong tu (DAC: Digital-to-Analog Converter) sé tai tao tin hiéu théng diép tong ty tit tin higu sé. Trong truéng hop kénh truyén danigay ra 16i dan dén sai sot trong dif ligu 6 dau thu khién viée gidi m@khéng thuc hién duoc, viée sit dung ma kénh gitip hé théng cé thé phat hign ra sai s6t va yéu cdu phat lai dif ligu bi sai hoc ty sita néu dude,12. HETHONGLAGI? 23 Hé théng diéu khién phan hoi Diéu khién phan hdi 1a mét co ché diéu khién trong d6ith6ng tin phan héi phan anh tin higu ra thuc su ctia hé théng duge’so sanh véi mot ‘Sng duge diéu chinh theo xu tin hiéu vao déi sénh, vahanhivi cia hé hudng 1am gidm su sai khdogitfa tin hiéu phan hdi va tin hiéwd6i sanh. Didu dé gitip tin higu ra thuc su ctia hé théng luén bam sAtvéi tin higu ra dugc mong muén, ké ca khi hoat dong ciia hé théng'bi tac dong béi céc yéu t6 ngdu nhién, hay nhiéu, tit méi trudng. Néimét céch khéc, co ché diéu khién dua trén théng tin phan hdi cho phép digu chinh hanh vi ctia hé théng theo diéu kién lam viéc thue téygitip hé thong duy tri hoat déng 6n dinh trong cde méi trutng biéh dong, M6 hinh diéu khién phan héi cé thé tim thay ‘duc trong hau nhu moi loai hé thong, khéng chi cae hé théng ky thuat ma bao gém ca cdc hé théng tu nhién va xa héi. Hinh 1.4 trinh bay nguyén ly co baneiia mét hé thong diéu Khién, phan héi. Mot bé diéwu khién dude sit dung dé diéu khién hoat dong ctia mt.bé chdp hanh. Tin hiéu ta ciia b6 chap hanh dudc cam nhan boi mét cm bién) tao ra mét tin hiéu phan héi. Tin hiGu vao cho bé digu khién phan'@ih su sai khéc gita mét titv/hiéu vao déi s4nh valtin higu phan hdi. B6 didu khién sé phat tin hin téc dong vao bé chap hanh'dé didu chinh tin hiéu ra ciia-hé théng.con nay theo chigu huéng lam giam suv sai khéc. B6 didu khién, b6 dhdp hanh, va cdm bién ciia héthéng dude két néi thanh mot yong khép kin, vi vay héthéng diéwikhién phan hdi con dude goi vong phan héi dtd@goi JA cac hé théng vong md. hé théng vong dong, trong khi cae hé théng khéng cé 1.2.2 Cac dac tru’ng va phan loai hé thong Tinh lién tuc/rdi rac theo thai gian Méthé thong ma tat ca cac tin hiéu vao, tin hiéu ra, va cdc tin hiéu trung gian xuat hién bén trong, déu 1a tin hiéu theo thii gian lién tuc dude goi 1a hé thdng theo thai gian lién tuc, hay hé thong lién tuc. Tat24 CHUONG 1. GIOI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG Tin hiéu vao eS Tin hiéu Bo Tin hiéu Bo Tin hiéu (tin hiéu' sai khac| diéu khién [diéu khién| chap hanh ra d6i sinh) Tin hiéu phan hoi Cam bién Hinh 1.4: So dé nguyén ly don gidn cia mot hé théng diéu khién phan héil cA céc hé théng thanh phan (hé théng con) cia mét hé théng lién tuc du 12 hé théng Lién tuc. Mot hé thong ma tat ca céc tin hiéu vao,tin hiéu ra, va cac tin hiéu trung gian xuat hién bén trongydéu la tin hiéu theo thoi gian rdi rac duge oilwhé théng theo théi gian.rdiracyhay hé thdng roi rac. Tat c&.cac hé thong thanh phan cia mét hé théng rdi rac déu 1a hé théng rei rac. Cac mé hinh hé théng dtige trinh bay trong cudn sach nay, chi thude ic hé théng trong thuc té thudng 1 hé théng'hén:hop. Trong cac hé théng com@ta mdi hé thing vé mét trong hai loai héithéng noi tén. hén hgp ¢6 cd hé théng ign tue, hé théng rdi rac/vA cdc hé thdng tin hiéu hén hop Adngyvai tr edu bi gitta céc'thinkyphan lin tuc véi cde thanh phan rdi rac. Hé théng truyén thong sé nhu trong’ Hinh 1.3 1a mot he théng hémhgp nhtt-vay, trong d6 céc b6'thuyén di tin higu ADC va DAC la céc hé th6ng tin higu hn hop. $6 lugng biénvao va ra Can cit vio’ sé higng tin higu (bién) vao va sé higng tin higu (bién) ra, ngudi fajphn biét céc loai hé théng nhut sau: )SISO (Single-Input Single-Output): hé théng cé m9t tin higu vio12. HETHONGLAGI? 25 va mot tin hiéu ra — SIMO (Single-Input Multiple-Output): hé théng cé mét tin higa vio va nhiéu tin higu ra — MISO (Multiple-Input Single-Output): hé théng ¢6/nhiéu tin higu vao va mot tin higu ra — MIMO (MultipleInput Multiple-Output):)hé théng’cé nhiéu tin higu vao va ahiéu tin hii ra. Bé nhé Hé théng c6 gid tricia tin hiéu ra tai bat ext thoi diém nao chi phu thuéc gid tri cia timhiéu vao tai cling thdiidiém d6 duge goi 1a hé thong khéng c6 bé nhé, hay hé théng tinh, Cac hé théng khong dap ting duge didu kign nay’s@ phai can t6i bd nh 46 luu gid gid tri cia tin higwtai nhiing thdi diém khéc. Cac hé théng c&n c6 bd nhé cdn duge goi la céc hé thing déng. Can luu ¥ ring dig kién néi trén dude dua ra’cho cae mé hinh hé théng ly tuéng, theo dé thao tac xif ly/tinh todn eta hé théng la tie tdi. Vi du 1.6. Mot bd tré ¢6,chite ning Lam tré tin higu mot khoing thdi gian T due biéu dién bing phidng tinh y(t) = x(t — 7), voi x(t) latimhiéu vao va y(t) 1a tin higu ra. BO wé néi trén [a mot hé théng c6 b6 nhé, trong 46 b6 nbd difde sit dung dé Ihtu gitt duce su bién thién eta gid tri tin hiéu vao trong mot khoang thd gian it nhdt 1a bling T, bai vi gid tri ela tin higu ra tai méi thdi diém Phu thude vio gid tri cia tin higu vio tude d6 Ts Tinh nhan qua Hé théng whan qua 1a hé thong cé gid tri ctta tin hiéu ra tai bat ott thdi diém nao chi phu thuéc gid tri cia tin hiéu vao tai cing thdi diém yavho&e trudc thai diém dé. Néu hé théng c6 gid tri cia tin hiéu ra tai mét thdi diém phu thuéc vao ca gid tri tuang lai ctia tin hiéu vao so véi thdidiém dang xét, hé théng dé dude goi la hé théng phi nhdn qua26 CHUONG 1. GIOI THIEU VE TIN HIEU VA HE THONG Thé gidi vat IY cia chting ta 1a mot thé gidi nhan qua, vi vay tia nhin qua 1a mot chi du quan trong trong viée xée dinh lid motmé hinh toan hoc biéu dign hé théng co thé hign thyc hoa duge bling mot hé théng vat ly. Tinh tuyén tinh Mt hé thing c6 méi/quan|hé vao-ra duoc biéu dién bing mot bién d6iT : y(t) = T(e(t)) duoc goi la hé théng tuyén tinh khi va chi khi T 1a mét bién déi tuyén tinh, nghia 1a khi hé thong khdi ddu 6 trang thai nghi (h@ théng khong cé tin higu ra khivchua cé tin higu vao) thi diéu kign sau day phi dugc théa mn véi moi cp tin higu vio 2,(t) va 9(t): Vo, ER: Tax (t) + Bro (t)) eT (x (t)) + ST(x2(t)), (1.39) Néu diéu kién trén day bi vipham di chi véi mt bé {a, 3, x1(t), 2(t)} niod6, hé thing T 1a mot hé théng phi tuyén. Trong truBng hop céc hé théng c6 didu kign khdi dau, nghia lay néu coi ta 1a thoi diém bit dau 06 tin higu vao: x(t; ) = 0, v6i fy Tathdi diém ngay truéc diém khéi dau){tin higu ra y() hodc it nhat mot dao ham cia y(t) c6 gid tri khac “0” tat, , tin higu ra ciia hé théng Khieds sé bao gam mét thanh phan tuong wing véi diéu kién khéi diu, thudng duge goi 1A dap ing khdi ddu, ky hidu 1a yo(t). Tin higu ra ctlahé théng twong ting v6i trang thai khdi.ddu nghi trong trung hop nayla y.(f) = y(t) —yo(), duge goi 18 dap ving V6i trang thai khéi dé nghi. Tinh tuyén tinh cia hé théng van sé dite xét theo digu kign (1.39), nhung trén quan hé gitta tin higu vio 2(t) va tin higu thanh phan y,(f)ieda tin higu ra Vi di 1.7. Xet mot hé théng lién tue duge m6 ti bai phuong trinh y(t) 3a(t) 1. HE théng nay c6 mét diéu kién khéi déu y(t>) = 1, tao ra mot dap ting khdi dau yp(f)/— 1. Vi vay, méi quan hé gidta dap ting véi trang théi khdi du nghi ys(¢) Va tin higu vio 1(t) cia hé thong duge biéu dién bai phuong trink: y, (t) — 3:r(¢). ‘M6i quan bé nay théa man diéu kién tuyén tinh (1.39), nén hé théng 1a tuyén tinh.12. HETHONGLAGI? 27 Diéu kién dp dung cho cdc hé théng rdi rac ciing cé dang tuong tif. Tinh bat bién theo thoi gian Hé théng bat bién theo thai giana hé théng cé méi quan hé gitta tin higu ra véi tin higu vao hoan to’ khong phu thudc vi trfidiém géc trén truc thdi gian. Xét mot hé théng lién tuc cé méi quamhé vao-ra dude biéu dign bing mot bién déi T : y(t) = T(x(t))yhé théng nay bat bi theo thai gian khi va chi Khi diéu kign dudi day dudc théa man: YTie R: y(t -T) = T(x(t — 7) (1.40) Diéu kién 4p dung cho cdc hé théng fbi rac cfing cé dang tudng ty. Cf hé théng khéng dap ting diéu kiéhndi trén dude goi 1a cdc he théng bién déi theo thai gian: Vi du 1.8. Hé thing rii rac dude mé ta bang phuong trinh y[n] = afr — 177, trong déyk 18 mot hing sé thuc, 1a mot hé thong bat bién theo thdi gian vi gid tri tin hiéu ra y(n] cia hé théng chi phu thudc gid tri tin higu vio trudc dé, rf 1], chit khong phu thude vio bién thd gian n theo bit cif céch nio khéc. Hing s6 k duge goi 1amét tham sé cia hé th6ng, Vi du 1.9. Xem xét méthé théng gin ging véilhé théng trong Vi du 1.8, duge mo 14 bing phuong tinkly[n] — ku[n]z|n — 1]?. Trong trating hop nay, néu coi tin higu ra ciia hé théng:duge bi6u dign nh mot him cia tih higu vao thi déng vai td tham s6 cia hé'thong khong’chi co hing sé k ma/eon €6 ca ham nhay mic u(n), vi vay day 1 mot hé thing bign di theo thdi gian Can iu y ring, tinh bat bién ciia hé théng c6 thé thay déi néu xét thém cdc diétikién rang buéc déi véi cdc tin hiéu vao va ra. Hai hé théng dufgc dufa Fatrong céc vi du 1.8 va 1.9 sé cho tin higu ra hoan toan giéng nhau Khi.cé cing tin hiéu vao néu tin hiéu vao dé nhan qua, vi vay néu diéu kién ap dung 1a tin higu vao phai nhan qua thi hé théng cia Vi du 1.9 ing 1a hé théng bat bién.28 CHUONG 1. GIOI THIEU VE TIN HIRU VA HE THONG Tinh én dinh Tinh én dinh 1d mot dic trung quan trong cita hé théng.)Viée dam bao tinh én dinh ciia hé théng luén cdn dude quan tamytit khi batdau xay dung mé hinh toan-hoc-cho dén céc bude thuc hién phan tich va thiét ké hé thong. M6t hé thong trong thie té thudng duoc coi 14/6n dinh néu nd luén. hoat déng dting nh dude thiét ké khi méi trudng lam viée ctia hé thong chi bién d6ng trong mét pham vi nhat dinh. Diéu kién6n dinh dude phat bigu sau day danh cho cc mé hinh toan hoc biéu dién hé théng, nhung ciing mang m6t Ynghia tudng ty. Dinh nghia 1.3M6r hé théng dutge goi la én dinh theo diéu kign BIBO (Bounded-Input Bounded-Output) néu tin hiéu ra tit hé thong luén bi chain khi tin higu vao la mét tin higu bi chen bat ky. Néu mét hé théng tao nén.mét tin higu ra khéng bi chan tit mot tin hiéu.vao bi chin nao dé thi hé thong d6 bi coi la khong dn dinh. Vi.du 1.10. Hé thing dude m6 thbing phuong trinh y = 1/x1a mot héthéng khéng dn dinh, vi néu tin higu vao &cé mién gid tri nim trong mét khong hu han nhung ¢6 chia gid tri “O” thi uimhiéu ra sé tién (4i vO cing khi x > 0.