Está en la página 1de 81

POLICÍA NACIONAL DEL PERÚ

DIRECCIÓN EJECUTIVA DE EDUCACIÓN Y


DOCTRINA
ESCUELA DE EDUCACION SUPERIOR
TÉCNICO PROFESIONAL HEROE NACIONAL
CAPITÁN PNP ALIPIO PONCE VASQUEZ
PUENTE PIEDRA

SÍLABO DESARROLLADO
DE TALLER

“CULTURA DE LA CALIDAD
PERSONAL”

IV SEMESTRE ACADÉMICO
PROGRAMA REGULAR
2016
EESTP "N CAP PNP APV % PUENTE PIEDRA
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

SILABO
CULTURA DE LA CALIDAD PERSONAL
(PROGRAMA REGULAR)

I. DATOS GENERALES
EJECURRICULAR : FORMACIÓN COMPLEMENTARIA
REAEDUCATIVA : DESARROLLO PROFESIONAL
AREACOGNITIVA : DESARROLLO PERSONAL
A!ODEESTUDIO : SEGUNDO AÑO
"ORAS SEMESTRALES : 72 HORAS ACADÉMICAS
"ORASSEMANALES : 04 HORAS SEMANALES
CREDITOS : 04 CRÉDITOS
SEMESTRE A CADÉMICO : IV SEMESTRE ACADÉMICO
II. SUMILLA
El taller !rre"#!$%e al C&rr'&l! %e E"t&%(!" %e la E"&ela %e E%&a()$
S&#er(!r T*$(! Pr!+e"(!$al H*r!e Na(!$al Ca#(t,$ PNP Al(#(! P!$e
V,"-&e. / P&e$te P(e%ra  e" %e ar,ter te)r(! / #r,t(!1 "&" !$te$(%!"
r($%a$ a"#et!" -&e el al&3$! %ee %e"arr!llar "!re l!" !$!(3(e$t!" la"
5a(l(%a%e" at(t&%e"  6al!re" +&$%a3e$ta%!" e$ #r($(#(!" %e &$a &lt&ra %e
al(%a% #er"!$al #ara ($!r#!rarl!" e$ la +&$()$ #!l((al 3e%(a$te el &"! %e
#r,t(a"  5erra3(e$ta" %e 3e!ra3(e$t! !$t($&! e$ "& at&ar %(ar(!
!$tr(&e$%! a a+r!$tar l!" ret!" %e !3#et(t(6(%a% -&e "e le #re"e$te$ e$ "&
6(%a #er"!$al  #r!+e"(!$al8

S'$te"(" %e !$te$(%!" e9#re"a%!" e$ %!" &$(%a%e" %(%,t(a":


UNIDAD I: #UNDAMENTOS GENERALES DE LA CULTURA DE LA CALIDAD.
UNIDAD II: LA CULTURA DE LA CALIDAD PERSONAL.

III. OBJETIVO

$.1. OBJETIVOS GENERALES

De"arr!llar 5a(l(%a%e" at(t&%e"  6al!re" +&$%a3e$ta%!" e$ #r($(#(!" %e


al(%a% #er"!$al #ara ($!r#!rarl!" e$ la e"tr&t&ra()$ %e la" +&$(!$e" %e la
PNP 3e%(a$te el &"! %e #r,t(a"  5erra3(e$ta" %e 3e!ra3(e$t! !$t($&! e$
"& at&ar %(ar(! !$tr(&e$%! a a+r!$tar l!" ret!" %e !3#et(t(6(%a% -&e "e le
#re"e$te$ e$ "& 6(%a #er"!$al  #r!+e"(!$al8

$.2. OBJETIVOS ESPECI#ICOS


A%!#tar &$a &lt&ra %e al(%a% -&e le #er3(ta a+r!$tar ret!" e$ "& %e"arr!ll!
#er"!$al  #r!+e"(!$al8
I$ter$al(.ar la C&lt&ra %e Cal(%a% Per"!$al #r!#((a$%! el a3(! %e at(t&%e" 
#ara%(;3a" e$ rela()$ a la PNP8
$.$. ACTITUDES
 I$te;r(%a% <Ét(a=8
 L(%era.;!8
IV. PROGRAMACI'N DE CONTENIDOS

I UNIDAD: #UNDAMENTOS GENERALES DE LA CULTURA DE CALIDAD


SEMANAS CONTENIDOS
PRIMERA #UNDAMENTOS DE CULTURA DE CALIDAD.
SEMANA C!$e#t! %e &lt&ra8 C!$e#t! %e al(%a%8 C&lt&ra %e al(%a% e$ la"
!r;a$(.a(!$e"  %e &lt&ra %e al(%a% #er"!$al8
0> Ma! 20?@ - Pr&ea %e e$tra%a8
<04 5!ra"=
SEGUNDA CULTURA
SEMANA Ge$eral(%a%e"8 C&lt&ra %(6er"(%a% &lt&ral e ($ter&lt&ral(%a%8
-E9#!"(()$ D(al!;a%a8
?0 Ma! 20?@ -Taller %e (%e$t(%a% &lt&ral8
<04 5!ra"=
TERCERA CULTURA DE CALIDAD EN LAS ORGANIACIONES.
SEMANA C!$e#t!8 Carater'"t(a"8 Cla"(+(a()$8 C&lt&ra !r;a$(.a(!$al %e la
PNP8
?7 Ma! 20?@ - Taller8 Pr!e"! #ara (3#le3e$tar &$a &lt&ra %e al(%a% e$ la PNP8
<04 5!ra"=
CUARTA GENERALIDADES SOBRE CULTURA DE LA CALIDAD.
SEMANA Carater'"t(a" %e la &lt&ra %e al(%a%8 Pr($(#(!" %e la al(%a%8
 Taller8 C&lt&ra %e al(%a% 6"8 C&lt&ra %el a5' 6a8
24 Ma! 20?@
<04 5!ra"=
UINTA CALIDAD DE VIDA.
SEMANA C!$e#t!8 Carater'"t(a"8 Cal(%a% %e 6(%a ($"t(t&(!$al  #er"!$al8
 Taller8 Cal(%a% %e 6(%a %el Per"!$al PNP8
>? Ma! 20?@  Let&ra: De,l!;! %el De"arr!ll!8
<04 5!ra"=
SE*TA CALIDAD DE VIDA EN LA ADMINISTRACI'N P+BLICA.
SEMANA Cal(%a% e$ el "er6((!8

07 &$(! 20?@  Taller8 Be$e+((!" "!(ale" %el Per"!$al PNP8


<04 5!ra"=
SÉTIMA CALIDAD DEL SERVICIO.
SEMANA Herra3(e$ta" %e 3e!ra3(e$t! !$t'$&! e$ la al(%a% %el "er6((!8
 Taller8 A#l(a$%! 5erra3(e$ta" %e 3e!ra3(e$t! !$t'$&! e$ el "er6((!
?4 &$(! 20?@ #!l((al8
<04 5!ra")
OCTAVA
SEMANA
I EVALUACI'N
2? &$(! 20?@ PARCIAL
<04 5!ra"=
II UNIDAD: #UNDAMENTOS GENERALES DE LA CULTURA DE LA CALIDAD PERSONAL
NOVENA CALIDAD PERSONAL.
SEMANA Carater'"t(a" %e la al(%a% #er"!$al8
2, J-/ 2016  Taller8 Cal(%a% #er"!$al %el e+et(6! #!l((al.
(0 345)
DÉCIMA CULTURA DE CALIDAD PERSONAL.
SEMANA C!$e#t!8 Me%(!" "&;er(%!" #ara la real(.ar &$ a3(! 5a(a la &lt&ra %e
0 J-7/ 2016 al(%a% #er"!$al8
(0 345) - Taller8 A%!#ta$%! &$a $&e6a &lt&ra %e al(%a%8

DÉCIMO PERSONALIDAD.
PRIMERA Ele3e$t!"8 C!3#!$e$te" %e la #er"!$al(%a%8
SEMANA - E"t&%(! %e a"!"8
12 J-7/ 2016
(0 345)
DÉCIMA AUTOESTIMA.
SEGUNDA C!$e#t!8 F!r3a()$ %e la A&t!e"t(3a C!3#!$e$te"8 Re!$!(e$%! la alta
SEMANA  aa a&t!e"t(3a
18 J-7/ 2016
(0 345) - Taller8 I%e$t(+(a()$ %e la a&t!e"t(3a #er"!$al  +!rtale(3(e$t! %e la
a&t!e"t(3a8
DÉCIMO
TERCERA II EVALUACI'N
26 J-7/ 2016 PARCIAL
(0 345)
DÉCIMO VALORES.
CUARTA C!$e#t! %e 6al!re"8 E"ala %e 6al!re"8 I%e$t(+(a()$ %e 6al!re"
SEMANA
02 A95 2016 #er"!$ale"  6al!re" ($"t(t&(!$ale" %e la PNP8
-Taller8 C!$;r&e$(a e$ la e9#re"()$ %e l!" 6al!re": Pe$"a3(e$t!
(0 345) e3!()$  a()$8
DÉCIMO UINTA CONVIVENCIA ; RESPETO DE LOS DEREC"OS "UMANOS.
SEMANA C!3#!$e$te" at(t&%($ale"8 I$%(6(%&al("3!  #r!at(6("3!8 Fat!re"
08 A95 2016 re"(l(e$te"8
(0 345) - Taller8 El 6al!r %el Re"#et! 5a(a "' 3("3!  5a(a l!" %e3,"8
- Pre"e$ta()$  "&"te$ta()$ %e traa!" A#l(at(6!" Gr&#ale"8
DÉCIMO SE*TA INTELIGENCIA M+LTIPLES.
SEMANA C!$e#t!8 Ma$(+e"ta(!$e" a+et(6a"8 I$tel(;e$(a E3!(!$al8
16 A95 2016
(0 345) - Taller8 A#re$%(e$%! a re!$!er  e9#re"ar 3(" e3!(!$e" 
"e$t(3(e$t!"8
DÉCIMO SÉTIMA MOTIVACI'N ; LIDERAGO.
SEMANA C!$e#t!8 Pr($(#(!" %e l(%era.;!" #r!#&e"t!" #!r C!6e E"t(l!" %e
2$ A95 2016 L(%era.;!8 Pr!et! %e 6(%a8
(0 345) - Let&ra: El L'%er P!l((al8
- Taller8 Ela!ra$%! M( #r!et! %e V(%a8
DÉCIMO
OCTAVA EVALUACI'N #INAL
SEMANA
$0 A95
(0 345)

6. PROCEDIMIENTOS DIDCTICOS
A. La" t*$(a" %e e$"ea$.a "e !r(e$tar,$ a la ($tera()$ #er3a$e$te
%!e$te / e%&a$%! e$3ara%a" e$ la &lt&ra #art((#at(6a  el traa!
e$ e-&(#!8
B. Se #r!3!6er, la ($6e"t(;a()$ #er3a$e$te  la e9#!"(()$ %e l!"
!$!(3(e$t!" a%-&(r(%!"8
C. El %e"arr!ll! %e l!" !$te$(%!" &rr(&lare" "er,$ e3($e$te3e$te
!et(6!" 3e%(a$te el e3#le! %e !r;a$(.a%!re" ;r,+(!"8

<. EUIPOS ; MATERIALES

E7 =>?? @434 ?7 =?543377 =? 74 45/94-34 ?@7?43 75 5/9-/??5


e-&(#!"  3ater(ale":

A. EUIPOS
Retr!#r!et!r 6(%e! ;raa%!ra !3#&ta%!r #r!et!r 3&lt(3e%(a8
B. MATERIALES
Pr!6eer, "e#arata" a l!" e%&a$%!" a"' !3! e3#lear, tra$"#are$(a"
! 6(%e!" #ara re+!r.ar la" t*$(a" %e e$"ea$.a8

,. EVALUACI'N

La a"("te$(a a la" "e"(!$e" te)r(a" e" !l(;at!r(a e$ el 70  a l!" Tallere"


e$ el 0 e$ a"! !$trar(! %e $! e9("t(r &"t(+(a()$ al;&$a #!r la
S&%(re()$ Aa%*3(a %e la EESTP HN CAP PNP APV PUENTE PIEDRA el
Al&3$! <a= %e"a#r!ar, la a"(;$at&ra8
El #r!e"! %e e6al&a()$ %el a#re$%(.ae "er, #er3a$e$te !3#re$%er,:

A. E6al&a()$ F!r3at(6a I$terat(6a e$ rela()$ a la #art((#a()$ at(6a %el


Al&3$! <a= e$ el a&la8 El #r!3e%(! %e la" ($ter6e$(!$e" !rale" !$"t(t&(r,
N!ta %e I$ter6e$()$ Oral8
B. E6al&a()$ F!r3at(6a ! %e Pr!e"! #ara !3#r!ar el re$%(3(e$t!
aa%*3(! #r!$!"t(ar #!"((l(%a%e" %e %e"arr!ll!  re!r(e$tar la
3et!%!l!;'a !3#r!3ete la a#l(a()$ %e:
1. Tallere"8
2. E9#!"((!$e"8
$. D!" e9,3e$e" e"r(t!" #ar(ale" <JK  ?>K "e3a$a= e$3ara%!" e$
l!" 3!%el!" %e la Pr&ea Oet(6a #&%(e$%! a%e3," !$te$er
#re;&$ta" t(#! %e"arr!ll!  "(t&a()$ #r!le3a e$ la" -&e #r(3e el
e3#le!
a$,l("(" %eel la a#a(%a% l);(!8
#e$"a3(e$t! re+le9(6a la !rrela()$ %e r(ter(!" el
. U$ traa! %e ($6e"t(;a()$ 3!$!;r,+(a -&e "e 6al!rar, e$ "&
+!r3a  !$te$(%!8

C8 E6al&a()$ S&3at(6a !r(e$ta%a a !3#r!ar el $(6el %e %e"arr!ll!


!;$!"(t(6! re+le9(6!  %el #e$"a3(e$t! l);(! #ara l! &al "e a#l(ar,
&$ e9a3e$ +($al <?JK "e3a$a= %e "(3(lar arater'"t(a e3#lea%a e$ l!"
e9,3e$e" #ar(ale"8
D8 El Pr!3e%(! Ge$eral "e al&lar, e$ !$!r%a$(a !$ la" %("#!"((!$e"
e"tale(%a" e$ el Ma$&al %e R*;(3e$ %e E%&a()$ %e la" E"&ela" %e
F!r3a()$ %e la PNP !$+!r3e "e %etalla a !$t($&a()$:

Promedio General:

PG  PEP ($)  PO (1)  TA (2) E# ()


10

8. BIBLIOGRA#ÍA BSICA:

A. CANT DELGADO 8 <20??=8 De"arr!ll! %e &$a &lt&ra %e al(%a%8 M*9(!


D8F: 4 E%(()$8 E%: MGraH(ll  I$tera3er(a$a E%(t!re" S8A8
B. CRU BOVEA C8 <200=8 Cómo implementar un sistema de gestión de
Calidad en su empresa8 B&e$!" A(re": E%8 El C(% e%(t!r8
C. ENCICLOPEDIA LEQUS <2004=8 Las Inteligencias Múltiples8 L(3a: E%8
CADIECI$ter$a(!$al S8A8
D. GOLEMAN D8 <?@= La I$tel(;e$(a e3!(!$al8 B&e$!" A(re": E%(t!r(al
a(r)"8
E. MAVILA Ota6(!8 <?7=8 El decálogo del desarrollo8 L(3a: E%(t!r(al: F!$%!
%e C&lt&ra E!$)3(a8
#. MINISTERIO DEL INTERIOR <?@=8 Cultura organizacional y valor
agregado de la PNP8
G. COVE8 Ste#5e$ <?>=8 El liderazgo centrado en principios 8 Ma%r(%:
E%(t!r(al PAIDOS IBERICA8
". COVE8 Ste#5e$8 <?J=8 Los 7 háitos de la gente altamente e!icaz 8
Ma%r(%: E%(t!r(al PAIDOS IBERICA8
I. OLLFOL A8 <?=8 "utoconcepto y "utoestima8 M*9(! D8F: Pre$t(e
Hall8
J. MOLLER Cla&" <2004= Cal(%a% Per"!$al: La Ba"e %e T!%a" la" De3,"
Cal(%a%e"8 Barel!$a: E%8 E%((!$e" Ge"t()$8
. ALLPORT G!r%!$ <?J=8 La personalidad# $u con!iguración y desarrollo8
Barel!$a: E%(t!r(al: Her%er E%(t!r(al SL8

I UNIDAD: #UNDAMENTOS GENERALES DE LA CULTURA DE CALIDAD


PRIMERA SEMANA
0$ MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

#UNDAMENTOS DE CULTURA DE CALIDAD.

CULTURA

I. DE#INICI'N:
U$a &lt&ra e" &$ !$&$t! %e +!r3a"  3!%!" a%-&(r(%!" %e !$e(r el 3&$%!
%e pensar% de halar% de e&presarse% perciir% comportarse% organizarse
socialmente% comunicarse% sentir y valorarse a uno mismo en cuanto individuo y
en cuanto grupo# Es intr'nseco a las culturas el encontrarse en un constante
proceso de camio?8 La &lt&ra %eter3($a $&e"tra +!r3a" %e re"!l6er l!"
#r!le3a" %e )3! $!" rela(!$a3!" !$ l!" %e3," !$ la $at&rale.a  !$
$!"!tr!" 3("3!"8
La &lt&ra $! "!l! "!$ la" !"t&3re" e9#re"(!$e" art'"t(a" <3"(a %a$.a
!tr!"= ! la ;a"tr!$!3'a !3! 3&5a" 6ee" "&ele "er !3#re$%(%a re%&(e$%!
la &lt&ra a &$ #r!%&t! t&r'"t(! "&#er+((al8
Al &"ar !$!er &$a &lt&ra %(+ere$te e" (3#!rta$te (%e$t(+(ar el "("te3a %e
"(;$(+(a%!"  6al!re" -&e e9#re"a$ el "e$t(%! %e la 6(%a %e &$ ;r&#! "!(al l!"
&ale" "e arater(.a$ #!r "& %(+ere$(a re"#et! %e !tr!"  &! &$(6er"!
&lt&ral  3a$era %e #e$"ar "e !$"t(t&e$ e$ &$a +!r3a %e #er((r  at&ar e$
la real(%a%28
L!" ele3e$t!" #r,t(a"
!$!(3(e$t!" %e &$a te$!l!;'a"
&lt&ra "!$ e a3#l(!"  !3#le!"
($$!6a(!$e" e$tre #ara
%e"arr!lla%a" ell!":el
3a$e! %e l!" e!"("te3a" !$!(3(e$t!" !let(6!" +!r3a" %e !r;a$(.a()$
"!(al  #!l't(a 5("t!r(a e"#(r(t&al(%a%  6(6e$(a" a$e"trale" (%(!3a" e$tre
!tr!"8

C-7-34: S/9/F/>4=5  V473?5

II. CARACTERISTICAS DE LA CULTURA:

1
Heise, M y otros (1994) Interculturalidad: Un Desafío.
2
Diez, Aleandro (!"11) Interculturalidad.
a= La &lt&ra $! e" &$ a"&$t! %e ra.a $! "e lle6a e$ l!" ;e$e" !rre"#!$%e a
arater'"t(a" !$"tr&(%a" 5("t)r(a3e$te -&e "e tra$"3(te$ a tra6*" %e la
"!(al(.a()$ 5&3a$a %e$tr! %e &$ ;r&#! #art(&lar t(e$e -&e 6er !$ la
+!r3a %e ($te;ra()$ %e l!" ($%(6(%&!" a "& "!(e%a% a l! lar;! %e "& 6(%a
#!r ell! "e %(e -&e la cultura no se herede% se aprende8

= E9("te$ %(+ere$(a" te$!l);(a" e$tre &lt&ra" re"#et! %e "& a#a(%a%


#ara tra$"+!r3ar la $at&rale.a tra"la%ar"e !3&$(ar"e et8 e$ el lar;!
#la.! la" &lt&ra" "e ($+l&e$(a" te$!l);(a3e$te &$a" %e !tra"  a&3e$ta$
"& a#a(%a% %e %!3($(! "!re el 3e%(! a3(e$te8

La" &lt&ra" "e e$&e$tra$ e$ &$ !$"ta$te e$r(-&e(3(e$t! 3&t&! 6a$


rerea$%!  rea$%! ele3e$t!" #r!#(!" a"' !3! #&e%e$ (r ($!r#!ra$%!
ele3e$t!" %e !tra" &lt&ra"8

= La &lt&ra "e re+(ere a (%ea"  6al!re" "&#!$e &$ 3!l%e 3e$tal !let(6! 
!3#art(%! -&e !r;a$(.a la #ere#()$ %e la real(%a%1 t!%a &lt&ra #&e%e "er
!$"(%era%a  %e"r(ta !3! &$ "("te3a "(3)l(!8

III. PATRONES ; VALORES DE LA CULTURA$

a= L!" #atr!$e" &lt&rale" "!$ e$te$%(%!" !3! &$(%a%e" %e !3#!rta3(e$t!


-&e %eter3($a$ la" +!r3a" %e at&ar %e l!" ($%(6(%&!" e"t!" #atr!$e" "e
3a$(+(e"ta$  e9ter(!r(.a$ e$ la" !"t&3re" #re+ere$(a" +!r3a"  e"t(l!"
%e arte e$ la" ree$(a" tae"  #r!5(((!$e" r(t!"  #r,t(a" 3,;(!
rel(;(!"a" e$ la" +!r3a" %e ;!(er$! e$ la 3a$era" %e !r;a$(.a()$ %el
;r&#! e$ la" +!r3a" %e #re#arar l!" al(3e$t!"  %e !$"tr&(r la" 6(6(e$%a"
e$ l!" ;&"t!" 6e"t(%!"  e$ la" e9#re"(!$e" e" %e(r e$ l!" t!%!" l!"
a"#et!" %e la &lt&ra8

= L!" 6al!re" "!$ &al(%a%e" -&e atr(&(3!" a la" at(t&%e"  a la" !"a" -&e
!$"("te e$ el a&er%! !3$ %e l!" &((!" !let(6!" -&e "!re ella"
e3(t(3!"8 L! -&e e$ &$a" (r&$"ta$(a" e" &$ 6al!r #!"(t(6! e$ !tra" $!
($l&"! el 3("3! at! #&e%e !$"t(t&(r &$ %el(t!8

P!r (tar &$ ee3#l! %ar 3&erte a &$a #er"!$a e" &$ 5!3((%(! %el(t!
a"t(;a%! e$ t!%a" la" "!(e%a%e" #er! el 5e5! t(e$e %(+ere$te" a;ra6a$te"
! ate$&a$te" "e;$ l!" a"!" e$ t(e3#! %e ;&erra 3atar ! a$(-&(lar al
e$e3(;! $! "!l! e" #er3(t(%! "($! !l(;a%!  e"t(3&la%!8 E$ e"te a"! el
6al!r e"t, %(reta3e$te rela(!$a%! !$ la %e+e$"a e ($te;r(%a% %e la e$t(%a%
-&e (%e$t(+(a3!" !3! #atr(a8

= Ca%a &lt&ra re#re"e$ta &$a "ele()$ l(3(ta%a %e #atr!$e" %e !$%&ta


%e$tr! %el !$&$t! ;l!al %e #!te$(al(%a%e" 5&3a$a" ($%(6(%&ale" 
!let(6a"8

%= La "ele()$ %e l!" #atr!$e" t(e$%e a 5aer"e %e$tr! %e (ert!" #!"t&la%!"


l!" 6al!re","(!" %e la &lt&ra8

3
#il$a, % ernando (199&), Antro'oloía: once'tos y nociones enerales.
e= Ca%a &lt&ra ee3#l(+(a &$ #atr)$ &$a e"tr&t&ra ! &$ "("te3a %e 6al !re" 
%e rela(!$e" 3," ! 3e$!" !3#leta"  !5ere$te"8

+= El "("te3a %e 6al!re" !$+(ere e"ta(l(%a% a &$a &lt&ra  #&e%e !$"(%erar"e


!3! &$ ($"tr&3e$t! %e re;&la()$ 3e,$(a8 C!$+(ere la "e;&r(%a% %e -&e
el !3#!rta3(e$t! "e real(.a %e !$+!r3(%a% !$ l! -&e e"#era a%a
($%(6(%&! la "!(e%a%8

;= El "("te3a %e 6al!r e" %e"e3#ea &$ (3#!rta$te #a#el e$ %e+e $"a %e la


($te;r(%a% %el ;r&#! "!(al8

5= L!" 6al!re" a3(a$ 3," le$ta3e$te -&e !tr!" a"# et!" %e la &lt&ra 
ata$ !3! +re$! #ara l!" a3(!" #el(;r!"!"8

CALIDAD PERSONAL

I. DE#INICI'N
(La calidad personal puede ser de!inida como la respuesta a las e&igencias y
e&pectativas tangiles e intangiles tanto de las otras personas como de las
propias% siendo las tangiles todas a)uellas e&pectativas concretas% por e*emplo+
tiempo% durailidad% seguridad% garant'a% !inanzas% !unción% etc# Las intangiles
se pueden de!inir como deseos emocionales% como son+ actitudes% compromiso%
4
atención% lealtad% crediilidad% comportamiento% etc# 8
Cla&" M!ller +&e el rea%!r %e e"te !$e#t! "eala -&e al;&(e$ !$ al(%a%
#er"!$al te$%r, la ($tel(;e$(a %e #!%er 3a$te$er &$a rela()$ %e #area
rela(!$ar"e !$ la "!(e%a%  3a$te$er &$ e-&(l(r(! e$ la t!3a %e "&"
%e("(!$e" te$(e$%! e$ &e$ta "( "& e3!()$ "er, ($tel(;e$te8
Ha -&e te$er e$ &e$ta -&e la al(%a% #er"!$al e" 3& (3#!rta$te a -&e la
al(%a% #er"!$al e" la a"e %e la" %e3," al(%a%e"1 e$ e"e "e$t(%! &$a #er"!$a
!$ &$ &e$ ;ra%! %e a&t!e"t(3a (e$ al(3e$ta%a a&t!rreal(.a%a ! e$ #r!e"!
%e a&t!rreal(.a()$ <!$"(e$te %e l! -&e e"  %e l! -&e -&(ere= #!%e3!" %e(r
-&e e" &$a #er"!$a %e al(%a%8
E$ re"&3e$ Cal(%a% Per"!$al e" e"tar (e$ !$"(;! 3("3!  "at("+e5! %e la"
la!re" real(.a%a" %&ra$te el %'a a %'a ta$t! e$ el traa! !3! !$ la +a3(l(a !
a3(;!" $! ")l! #!r la $ee"(%a% %e te$er &$a retr(&()$ e!$)3(a <e$ el
traa!= "($! #!r el "er6((! #r!#!r(!$a%! ta$t! el "er6((! -&e t& %a" !3! e$
el -&e re (e"8 La calidad personal se consigue estando satis!echo con el
entorno tanto !'sico como social8

II.CARACTERÍSTICAS DE LA CALIDAD PERSONAL


W U$a #er"!$a "&et!  !et! %e la *t(a t(e$e al(%a%8
W U$ ($%(6(%&! 5&3a$! e$ e-&(l(r(! %e "&" ra";!" ($ter$!" !$ "& 3e%(!
a3(e$te t(e$e al(%a%8
W U$a #er"!$a !$"(e$te %e "&" 5a(l(%a%e"  e$ eer((! %e ella" t(e$e
al(%a%8
W U$a #er"!$a l(re e"#(r(t&al  e3!(!$al3e$te #er! re"#et&!"a %e "& !$%(()$
er,r-&(a  %e "& e"ta%! (6(l  "!(al t(e$e al(%a%8
4
Moller, laus (!""") alidad *ersonal: +a ase de -odas las De/s alidades.
W U$a #er"!$a "at("+e5a e$ "& traa! t(e$e al(%a%8
W U$a #er"!$a !$ ar3!$'a +a3(l(ar "&+((e$te %(6er"()$  rela(!$e" "!(ale"
"at("+at!r(a" t(e$e al(%a%8
La al(%a% #er"!$al e" la a"e %e t!%a" la" al(%a%e" e" el #!te$(al 5&3a$!
-&e t(e$e a%a #er"!$a8 L! $(! e"tale e" el a3(! "e re-&(ere$ #er"!$a"
rea$%! a#!rta$%! (%ea" #ara "e;&(r "aa$%! la !r;a$(.a()$ 5a(a a%ela$te8
Para e"! la" rela(!$e" ($ter#er"!$ale" %e al(%a% e$tre l!"
%(ret(6!"+&$(!$ar(!"  l!" %e3," 3(e3r!" %e la !r;a$(.a()$ 6a$ a rear &$
l(3a %e 3!t(6a()$ e ($$!6a()$ -&e 6a a !$tr(&(r e9(t!"a3e$te !$ el
%e"arr!ll! %e la 3("3a8 Se 5ae +&$%a3e$tal e$t!$e" la !3&$(a()$ e$ l!"
%(+ere$te" $(6ele"8

III. ALGUNAS CUESTIONES DE LA CALIDAD PERSONAL

¿Por qué? P&e" #!r-&e La al(%a% $! "e e"#era "e &"a8 N! e" &$
#r!le3a e" la "!l&()$ a $&e"tr!" #r!le3a"8 Se %ee %e"arr!llar al(%a%
5&3a$a8 Pr(3er! 5a -&e #r!%&(r 3a$!" %e al(%a%  !3! !$"e&e$(a
te$%re3!" #r!%&t!" %e al(%a%8

¿Qué consegui mos de todo esto? C!$ e"t! l! -&e !$"e;&(3!" e" &$a
#er"!$a %e al(%a% -&e "e "e$t(r, "at("+e5!  a ;&"t! !$ "&"
!l(;a(!$e": #er"!$ale" +a3(l(are" la!rale" etX  e"t! a "& 6e.
!$lle6a &$a 3e!ra %e la #r!%&t(6(%a% %el ($%(6(%&! a"' !3! &$a at(t&%
#!"(t(6a %el 3("3!8

¿Sabemos lo que queremos? E$ #r(3er l&;ar %ee3!" (%e$t(+(ar


$&e"tra"
$!" %(r(a $ee"(%a%e" 5a(l(%a%e"
a %)$%e -&ere3!" lle;ar8+!rtale.a"  #la$tear$!"
Para ala$.ar el a3($!
al;&$a 3eta -&e
#r!#&e"ta
"e re-&(ere %e a(!$e"8 M&5a" 6ee" te$e3!" "&e!"  "!$ ")l! e"!
5a"ta -&e l!" #r!#!$e3!" !3! 3eta"  &"a3!" #arte %e $&e"tr! t(e3#! 
e"+&er.! e$ at(6(%a%e" -&e la" !$6(erta$ e$ real(%a%8
N&e"tra "al&% %e"arr!ll! #r!+e"(!$al +el((%a% e$ +($ l!" re"&lta%!" %e la"
3eta" +(a%a" %e#e$%e$ %e la lar(%a% %e l!" !et(6!" -&e a%a -&(e$ "e
trae8 C&a$%! "ae3!" -&e -&ere3!" $&e"tr! e$t&"(a"3!  6(tal(%a%
a&3e$ta1 $!" "e$t(3!" a#ae" %e l!;rar $&e"tra" 3eta" ;!.a3!" la
+el((%a% %e real(.ar$!" a6a$.a3!"  #!r l! ta$t! $&e"tra 6(%a $!"
"at("+ae8 La a&"e$(a %e !et(6!" $!" #&e%e 5aer "e$t(r !$+&$%(%!"
($-&(et!"  %e"!r(e$ta%!" "(e$%! #re"a +,(l %el e"tr*" la a$"(e%a%  la
+r&"tra()$8

La satisfacción personal según la Pirámide de aslo!:

F!r3&l) e$ "& te!r'a &$a erar-&'a %e $ee"(%a%e" 5&3a$a"  %e+(e$%e


-&e#(r,3(%e=
la !$+!r3el!"
"e "ere"
"at("+ae$ la" $ee"(%a%e"
5&3a$!" %e"arr!lla$ 3," ,"(a" <#arte
$ee"(%a%e" ($+er(!r
 %e"e!" 3,"%e
ele6a%!" <#arte "&#er(!r %e la #(r,3(%e=8
La (%ea ,"(a %e e"ta erar-&'a e" -&e la" $ee"(%a%e" 3," alta" !&#a$
$&e"tra ate$()$ ")l! &a$%! "e 5a$ "at("+e5! la" $ee"(%a%e" ($+er(!re"
%e la #(r,3(%e8 La" +&er.a" %e re(3(e$t! %a$ l&;ar a &$ 3!6(3(e$t!
a"e$%e$te e$ la erar-&'a 3(e$tra" -&e la" +&er.a" re;re"(6a" e3#&a$
la" $ee"(%a%e" #re#!te$te" 5a(a aa! e$ la erar-&'a8 C!$"(;&(e$%!
lle;ar a la a&t!rreal(.a()$ e"tare3!" "at("+e5!" !$ $!"!tr!" 3("3!" 
#!r ta$t! !$ $&e"tr! e$t!r$!  e"t! "e #&e%e a#l(ar ta$t! a $(6ele"
#er"!$ale" !3! a $(6ele" la!rale"8

SEGUNDA SEMANA
10 MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CULTURA DE CALIDAD

I. DIVERSIDAD C ULTURAL

1. N-?534 D/H?35/=4=:

La %(6er"(%a% &lt&ral e$ el Per "e #!$e %e 3a$(+(e"t! e$ la %("tr(&()$ %e


#&el!"  &lt&ra" a l! lar;! %el terr(t!r(! %e &$a 3a$era e$trer&.a%a8 P!r
(tar e$ V(la"5&a3a$ e$ Aa&5! !$6(6e$ #r)9(3!" <#er! a 6ee" le!"
"(3)l(a3e$te= l!" -&e 5ala$ a"tella$!"  "e a"(e$ta$ e$ la aeera %el
%("tr(t! l!" +!r,$e!" %e la a#(tal ! !3er(a$te" -&e lle;a$ a traaar  -&e
"!$ 3," !(%e$tale" l!" a3#e"($!" -&e #&e%e$ "er (l($;Ye" <-&e5&a /
a"tella$!=  6(6e$ e$ !3&$(%a%e"  l!" 5&t!" -&e 6(6e$ e$ la #arte" 3,"
alta" %e l!" a$e9!" -&e "&ele$ "er !$ 3," +re&e$(a 3!$!l($;Ye"  3,"
($%';e$a"

E"ta %(6er"(%a% "e e9#re"a e$ %("t($t!" a3#!" !3! "eal! A$t!$(! BraZ:
(El Perú es un pa's de e&traordinaria variedad de recursos vivos y
ecosistemas% )ue hoy conocen como diversidad iológica o iodiversidad#
Nuestro pa's se encuentra entre los pa'ses mega diversos del planeta% entre
los cuales ocupa uno de los cinco primeros lugares, -8 N&e"tr! #a'" e" &$! %e
l!" %!e #a'"e" %el 3&$%! -&e aler;a e$ !$&$t! el 70 %e la (!%(6er"(%a%
(!l);(a %el #la$eta8 C&e$ta !$ J4 .!$a" %e 6(%a %e l!" ?04 re!$!(%!"
3&$%(al3e$te "e;$ la la"(+(a()$ %e H!l%r(%;e <?47=8 E"ta 3e;a %(6er"(%a%
"e 5a #!%(%! 3a$te$er e$ el Per ;ra(a" a la %(6er"(%a% &lt&ral e9("te$te a
-&e l!" %(+ere$te" #&el!" !r(;($ar(!" 5a$ &t(l(.a%!" "!"te$(le3e$te l!"
re&r"!" %e la (!%(6er"(%a% al t(e3#! -&e 5a$ !$"er6a%! el 3e%(! a3(e$te
 5a$ "a(%! tra$"3(t(r la (3#!rta$(a %e "& &(%a%!  re"#et! a la" $&e6a"
;e$era(!$e"8

5
Ministerio de ultura, !"14: Di$ersidad ultural, ca'ital 'ara el desarrollo.
6
0A, Antonio, !"1!: +a iodi$ersidad del *er2 y su i'ortancia estrat3ica .
El Per e" &$ #a'" 3&lt(&lt&ral  #l&r(l($;Ye1 5("t)r(a3e$te la !"ta t&6! &$a
;ra$ %(6er"(%a% &lt&ral -&e a&$ 5! "e 3a$t(e$e 6(6a e$ al;&$a" .!$a" %e la
+ra$a !"tera8 M&5!" %e e"t!" #&el!" a 5a$ #er%(%! "& le$;&a "($
e3ar;! 3a$t(e$e$ tra%((!$e"  t*r3($!" l($;Y'"t(!" -&e $!" re3(te$ a &$
#a"a%! era$!8

P!r ee3#l!: e$ la re;()$ La3ae-&e "e 6(e$e re&#era$%! el M!5(a1 e$ la


"(erra %e L(3a e$ la" #r!6($(a" %e Caete  a&!" "e 5ala %e &$a le$;&a
%e lar;a tra%(()$: el a-ar& a"' 3("3! la #re"e$(a %el #&el! a+r!#er&a$!
e"#e(al3e$te e$ re;(!$e" !3! P(&ra Ia La3ae-&e Ta$a  L(3a8
Dee3!" "ealar ta3(*$ la e9("te$(a %e 6ar(!" #&el!" ($%';e$a" e$
a("la3(e$t! 6!l&$tar(! -&e 5a(ta$ e$ la" .!$a" %e +r!$tera %el Per !$ Bra"(l
 E&a%!r8

E$ el Per la" &lt&ra" !r(;($ar(a" $! "!$ 3($!r'a" #!r el !$trar(! %&ra$te


&e$a #arte %e $&e"tra 5("t!r(a re#&l(a$a 5a$ +!r3a%! la 3a!r #arte %e
$&e"tra #!la()$  a&$ 5! el -&e5&a e" &$ (%(!3a 6(;e$te8 E"ta" 3a!r'a"
&lt&rale"  l($;Y'"t(a" 5a$ "(%! "&6al!ra%a" %e(%! a la !r;a$(.a()$ %e
$&e"tra "!(e%a% -&e re#r!%&'a +!r3a" er,r-&(a" %("r(3($at!r(a" 
e9l&e$te"8 Ser 3a!r'a -&e5&a "(;$(+(aa "er 3($!r'a e$ t*r3($!" %e
#re"t(;(!" "!(al8

E$ el a"! a+r!#er&a$! <2 %e la #!la()$ t!tal "e;$ ENAHO 20?0=


"(;$(+(aa "er ($6("(le" a l!" !!" %el re"t! %el &er#! "!(al  %e l!"
+&$(!$ar(!"8 Al re"#et! ($6e"t(;a%!re"  %(+ere$te" !r;a$("3!" 3a$ea$
%(+ere$te" (+ra" l! -&e $!" a%6(erte -&e "!l! "e #!%r, !$!er &$ $3er! 3,"
erter! &a$%! "e a#l(-&e &$a ! 6ar(a" #re;&$ta" "!re a&t! (%e$t(+(a()$
*t$(a e$ el #r)9(3! e$"! $a(!$al %e #!la()$ %el a! 20?78

B&e$a #arte %e la #!la()$ a+r!#er&a$a 6(6e e$ la !"ta %el #a'"


#r($(#al3e$te la 3a!r'a &(a%a e$ e$tr!" &ra$!"8 E"t! "e e9#l(a $! "!l!
#!r la +!r3a e$ -&e 5("t)r(a3e$te "e 5a$ %("tr(&(%! la #!la()$ 6($&la%a a
la" 5a(e$%a" la" e3#re"a" %e a;r! e9#!rta()$  el eer((! %e %(6er"!"
!+((!"1 "($! ta3(*$ #!r la 3ara%a $ee"(%a% 3(;rar a ;ra$%e" e"#a(!"
&ra$!" e$ &"a %e 3e!re" !#!rt&$(%a%e" %e ae"! a e3#le!  e%&a()$8

A l! lar;! %e $&e"tra 5("t!r(a $!" 5e3!" 6($&la%! !$ #&el!" %e !tra"


lat(t&%e" %el 3&$%! l!" -&e ta3(*$ 5a$ a#!rta%! %&ra$te "(;l!" a la r(-&e.a
&lt&ral -&e 5! te$e3!" !3! Na()$8 Te$e3!" la 5ere$(a 5("#,$(a %e la
!l!$(a -&e "!l! $!" 6($&la !$ al;&$a" re;(!$e" %e la #e$'$"&la <E"#aa=
"($! ta3(*$ !$ la tra%(()$ ,rae8 A ell! "e "&3a (3#!rta$te 3(;ra(!$e"
!3! la (tal(a$a la 5($a  la a#!$e"a -&e 5! !$+!r3a$ (3#!rta$te" ;r&#!"
&lt&rale" -&e 3a$t(e$e$ "& &lt&ra "& le$;&a l! -&e a e" #arte %el
#atr(3!$(! &lt&ral %el Per8

2. D?F//>/ =? D/H? 35/=4= C-7 -347: Var(e%a% %e %(+ere$te" &lt&ra" %e$tr! %e


&$ ;r&#! %e #er"!$a" ! &$a "!(e%a%8 E"te t(#! %e %(6er"(%a% "e re+lea e$ la
e9("te$(a %e %(6er"!" ;r&#!" *t$(!" e$ &$a %eter3($a%a ,rea8 De"%e &$a
#er"#et(6a ($ter&lt&ral e" 6("ta !3! &$a @3-/=4= =? =?543377

La UNESCO "eala La %(6er"(%a% &lt&ral e" a$te t!%! &$ 5e5!: e9("te &$a
;ra$ 6ar(e%a% %e &lt&ra" a&$ &a$%! l!" l'3(te" -&e 3ara$ la" l($%e" %e &$a
&lt&ra e"#e'+(a "ea$ 3," %(+'(le" %e %eter3($ar %e l! -&e #aree a #r(3era
6("ta tal !3! l! re+(ere e$ la D?>7434>/ U/H?3547 53? 74 D/H?35/=4=
C-7-347<:

A3K>-7 1& L4 =/H?35/=4= >-7-347 @43/ / > =? 74 -4/=4=. La


&lt&ra a%-&(ere +!r3a" %(6er"a" a tra6*" %el t(e3#!  %el e"#a(!8 E"ta
%(6er"(%a% "e 3a$(+(e"ta e$ la !r(;($al(%a%  la #l&ral(%a% %e la" (%e$t(%a%e" -&e
arater(.a$ l!" ;r&#!"  la" "!(e%a%e" -&e !3#!$e$ la 5&3a$(%a%8 F&e$te
%e ($tera3(!" %e ($$!6a()$  %e reat(6(%a% la %(6er"(%a% &lt&ral e" #ara
el ;*$er! 5&3a$! ta$ $ee"ar(a !3! la %(6er"(%a% (!l);(a #ara l!"
!r;a$("3!" 6(6!"8 E$ e"te "e$t(%! !$"t(t&e el #atr(3!$(! !3$ %e la
5&3a$(%a%  %ee "er re!$!(%a  !$"!l(%a%a e$ e$e+((! %e la"
;e$era(!$e" #re"e$te"  +&t&ra"8
A3K>-7 2 % D? 74 =/H?35/ =4= >-7- 347 47 @7-347/5 >-7- 347. E$ $&e"tra"
"!(e%a%e" a%a 6e. 3," %(6er"(+(a%a" re"&lta ($%("#e$"ale ;ara$t(.ar &$a
($tera()$ ar3!$(!"a  &$a 6!l&$ta% %e !$6(6(r %e #er"!$a"  ;r&#!" !$
(%e$t(%a%e" &lt&rale" a &$ t(e3#! #l&ral 6ar(a%!  %($,3(!8 La" #!l't(a" -&e
+a6!ree$ la ($l&"()$  la #art((#a()$ %e t!%!" l!" (&%a%a$!" ;ara$t(.a$ la
!5e"()$ "!(al la 6(tal(%a% %e la "!(e%a% (6(l  la #a.8 De+($(%! %e e"ta
3a$era el #l&ral("3! &lt&ral !$"t(t&e la re"#&e"ta #!l't(a al 5e5! %e la
%(6er"(%a% &lt&ral8 I$"e#arale %e "& !$te9t! %e3!r,t(! el #l&ral("3!
&lt&ral e" #r!#((! a l!" ($tera3(!" &lt&rale"  al %e"arr!ll! %e la"
a#a(%a%e" rea%!ra" -&e al(3e$ta$ la 6(%a #l(a8

A3K>-7 $ % L4 =/H?35/=4= >-7-347 F4>3 =? =?543377. La %(6er"(%a%


&lt&ral a3#l'a la" #!"((l(%a%e" %e ele()$ -&e "e r($%a$ a t!%!"1 e" &$a %e
la" +&e$te" %el %e"arr!ll! e$te$%(%! $! "!la3e$te e$ t*r3($!" %e re(3(e$t!
e!$)3(! "($! ta3(*$ !3! 3e%(! %e ae"! a &$a e9("te$(a ($telet&al
a+et(6a 3!ral  e"#(r(t&al "at("+at!r(a8
$. D/?5/?5 =? 74 D/H?35/=4= C-7-347:
 L!" e"t(l!" %e 6(%a8
 La" re#re"e$ta(!$e" "!(ale"8
 L!" "("te3a" %e 6al!re"8
 L!" )%(;!" %e !$%&ta8
 La" rela(!$e" "!(ale" <e$tre ;e$era(!$e" e$tre 5!3re" 
3&ere" et8=8
 La" +!r3a"  re;("tr!" l($;Y'"t(!" e$ &$a %eter3($a%a le$;&a8
 L!" #r!e"!" !;$(t(6!"8
 La" e9#re"(!$e" art'"t(a"8
 La" $!(!$e" %e e"#a(! #l(!  #r(6a%a <!$ e"#e(al
re+ere$(a a la #la$(+(a()$ &ra$a  al e$t!r$! %e 6(%a=8
 La" +!r3a" %e a#re$%(.ae  e9#re"()$8
 L!" 3!%!" %e !3&$(a()$ e ($l&"(6e l!" "("te3a" %e
#e$"a3(e$t!8

7
Ado'tada 'or la 15 reuni6n de la onferencia 7eneral de la U8#. *arís, ! de no$ie;re de !""1.
II. INTERCULTURALIDAD

1. D?F//>/:

La I$ter&lt&ral(%a% <IC= a"&3e  #r!3&e6e: (La presencia e interacción e)uitativa de


diversas culturas y la posiilidad de generar e&presiones culturales compartidas%
ad)uiridas por medio del diálogo y de una actitud de respeto mutuo  <UNESCO 200=8
N! "!l! re"#et!  t!lera$(a ta3(*$ re!$!(3(e$t! %e (;&al%a% e ($tera()$8
S&#!$e -&e la" &lt&ra" "!$ %($,3(a" "&"e#t(le" %e a3(!8
La ($ter&lt&ral(%a% ae#ta la %(6er"(%a% &lt&ral ($%(a -&e e" ($e6(tale la ($+l&e$(a
%e &$a" &lt&ra" "!re !tra"  e$ el 3e!r %e l!" a"!" %e6(e$e e$ el e$r(-&e(3(e$t!
%e la" 3("3a" &lt&ra" #art(&lare"8 E"ta ($terrela()$ #ara -&e "ea ($ter&lt&ral
%eer, &"ar #&$t!" !($(%e$te" %e 3a$era !$"(e$te &"a$%! !et(6!"
!3&$e" #ara a"' !te$er (ert!" l!;r!" e$ +!r3a 3," e+(a. a&$-&e !$ #re6(a
"ele()$ %e l!" ele3e$t!" &lt&rale" -&e "e !3($a$ ! !$6er;e$ a +($ %e !te$er
3e!re" al(%a%e" %e 6(%a a +a6!r %e l!" at!re" ($6!l&ra%!"8

2. B??F/>/5 =? 74 4=4 @4>/ / ?3>-7-347 :

L? @?3/? 4 74 >/-=4=4K4: L? @?3/? 47 E54=:


 G!.ar %el %ere5! a la  Gara$t(.ar el ae"! a
(%e$t(%a% &lt&ral  a la $! "er6((!" #l(!" #!r #arte
%("r(3($a()$8 %e t!%!" l!" (&%a%a$!"a"8
 Ae%er a "er6((!"  I$re3e$tar l!" $(6ele" %e
#l(!" !$ #ert($e$(a !$+(a$.a %ela (&%a%a$!a

 &lt&ral8 #ere#(!$e" 
Ge$erar !$ re"#et! a l!" "er6((!"
#l(!"8
at(t&%e" #!"(t(6a" 5a(a  C&3#l(r !$ l!" !et(6!" %e
la" e$t(%a%e" #l(a"8 la Re+!r3a  M!%er$(.a()$
%el E"ta%!8

$. E54= I ?3>-7-347 : S(e$%! el Per &$ #a'" #l&r(&lt&ral e" (3#!rta$te -&e el
E"ta%! re!$!.a la" %(+ere$(a" &lt&rale" e9("te$te" e$ la (&%a%a$'a  t!3e el
e$+!-&e %e ($ter&lt&ral(%a% !3! ee tra$"6er"al a "& a(!$ar a tra6*" %e "&"
#!l't(a" #r!;ra3a"  "er6((!"8
Ell! e" ($%("#e$"ale #ara -&e la" #!l't(a" %e ($l&"()$ "!(al "ea$ e+et(6a"1
#ara -&e l!" #la$e" %e t!%!" l!" "et!re"  !r;a$("3!" #l(!"  l!" %(+ere$te"
$(6ele" %e ;!(er$! ala$e$ "&" 3eta" re"&lta%!" e (3#at!8

[.u/ signi!ica incorporar el en!o)ue intercultural en la gestión púlica \ E" el


#r!e"! %e a%a#ta()$ %e la" %(+ere$te" ($"t(t&(!$e" %el E"ta%! a $(6el
$!r3at(6! a%3($("trat(6!  %el "er6((! (6(l #ara ate$%er %e 3a$era #ert($e$te la"
$ee"(%a%e" %e l!" %(+ere$te" ;r&#!" *t$(!&lt&rale" %e $&e"tr! #a'"8

. D/5>3//4>/: T!%! trat! %(+ere$(a%! e9l&e$te ! re"tr(t(6! 5a(a &$a


#er"!$a ! ;r&#! %e #er"!$a" &a +($al(%a% ! re"&lta%! "ea a$&lar ! 3e$!"aar
el re!$!(3(e$t! ;!e ! eer((! %e %ere5!"  l(erta%e" +&$%a3e$tale" %e la"
#er"!$a" e$ la e"+era #!l't(a e!$)3(a "!(al ! &lt&ral8
Al;&$!" 3!t(6!" %e %("r(3($a()$ "!$ el !l!r %e #(el el l&;ar %e !r(;e$ 
ta3(*$ el l&;ar %e re"(%e$(a el (%(!3a 3ater$! la !$%(()$ e!$)3(a la
!r(e$ta()$ "e9&al la" !"t&3re" el "e9! ! ;*$er! la rel(;()$ la !&#a()$ !
#r!+e"()$ e$tre 3&5!" !tr!"8

La C!$"t(t&()$ P!l't(a %el Per <?>= "eala e$ el ($("! 2 %e "& "e;&$%! Art'&l! 2
-&e a! $($;&$a ra.)$ %ee %ar"e &$ trat! %(+ere$(a%! -&e a+ete l!" %ere5!"
+&$%a3e$tale" %e la" #er"!$a"8 D(5a (%e$t(+(a()$ $! re"&lta +(a $( l(3(ta%a #!r ell!
$&e"tra $!r3a 3,9(3a ($l&e la e9#re"()$ &al-&(er !tra '$%!le8

. D/5>3//4>/  />4 34>/ 47 : T!%! trat! %(+ere$(a%! e9l&e$te ! re"tr(t(6! -&e
te$;a #!r 3!t(6! ! ra.)$ la" caracter"sticas f"sicas #$o étnicas %e la" #er"!$a" 
"!re la a"e %e e"t!" r(ter(!" "e a+ete$ %e 3a$era %(reta ! ($%(reta "&"
%ere5!" ! l(erta%e" +&$%a3e$tale"8

6. E7??5 H/>-74=5 4 74 D/5>3//4>/:

 Pre*uicio: e6al&a()$ "&et(6a &"&al3e$te %e ar,ter $e;at(6! 5a(a 3(e3r!"


%e &$ ;r&#! "!(al8
 Estereotipo: t!%a ree$(a (3a;e$ ! (%ea -&e "e le atr(&e a t!%!" l!" 3(e3r!"
%e &$ ;r&#! "!(al8 Ge$eral(.a()$ 3e%(a$te la &al !$"tr&(3!" la rela()$ 
#ere#()$ -&e te$%re3!" %e e"e ;r&#! ! #er"!$a "($ -&e 5aa &$ &((! !
e9#er(e$(a #r!#(a8
 E"t(;3a": %e$!3($a()$ %e a-&ell!" ele3e$t!" e3#lea%!" #ara %e"(;$ar a la"
#er"!$a" atr(&*$%!le" %eter3($a%a" ate;!r'a"8

<. R4>/5: I%e!l!;'a a"a%a e$ -&e l!" "ere" 5&3a$!" #!%e3!" "er ate;!r(.a%!"
e$ ra.a" e"ta ate;!r(.a()$ "e +&$%a3e$ta $(a3e$te e$ arater'"t(a" +'"(a"
! (!l);(a" %e l!" "ere"  #!"t&la -&e %e$tr! %e e"ta ate;!r(.a()$ e9("te$
al;&$a" ra.a" -&e "!$ "&#er(!re" a !tra"8

El ra("3! a "ea a(ert! ! e$&(ert! #r!#!$e &$ !r%e$ er,r-&(! e$tre l!" ;r&#!"
*t$(!" "e &t(l(.a #ara &"t(+(ar l!" #r(6(le;(!" ! 6e$taa" %e l!" -&e ;!.a el ;r&#!
#re%!3($a$te8 El ra("3!  la" #r,t(a" ra("ta" ($6e$ta$  rerea$ la" %(+ere$(a"
la" !$6(erte$ e$ %e"(;&al%a%e"  la" &"t(+(a$ #ara (3#!$er &$ "("te3a %e
e9#l!ta()$ %e !#re"()$  "!re t!%! &$ "("te3a ;l!al %e %!3($a()$8 &"t(+(a
(%e!l);(a3e$te la" %(6er"a" +!r3a" %e %("r(3($a()$ al 5aer reer -&e
%!3($a()$ "!re (erta" #er"!$a"  ;r&#!" !$"(%era%!" ($+er(!re" e" al;! $at&ral
 a"( ($&e"t(!$ale8

,. E>7-5/ S >/47 : El t*r3($! "e 6($&la !$ la $e;a()$ %el ae"! a l!" re&r"!"

e!$)3(!"
%ere5!8 E"ta"!(ale"
$e;a()$&lt&rale" ! #!l't(!"
$! e" e+et&a%a #!ra &$a
l!" -&e t!%!"e"#e'+(a
#er"!$a l!" #er&a$!"
"($! te$e3!"
#!r el
"("te3a e$ el -&e 6(6(3!" el &al a tra6*" %e &$ #r!e"! 5("t)r(! 5a e9l&(%! a
%(6er"a" #!la(!$e" %e $&e"tr! #a'"8 La e9l&"()$ "!(al e" &$a +!r3a %e
%("r(3($a()$ e"tr&t&ral8

8. P3>/>45 D/5>3//43/45 :
 Crear ! !la!rar e$ la %(+&"()$ %e e"tere!t(#!" %e &al-&(er ;r&#! 5&3a$! #!r
arater'"t(a" reale" ! (3a;($ar(a"8
 H!"t(;ar 3altratar a("lar a;re%(r "e;re;ar e9l&(r ! 3ar;($ar a &al-&(er
3(e3r! %e &$ ;r&#! 5&3a$! %el t(#! -&e +&ere #!r "& ar,ter %e 3(e3r! %e
%(5! ;r&#!8
 E"taleer &al-&(er %("t($()$ le;al e!$)3(a la!ral %e l(erta% %e 3!6(3(e$t!
! ae"! a %eter3($a%!" ,3(t!" ! e$ la #re"ta()$ %e "er6((!" #l(!" a &$
3(e3r! %e &$ ;r&#! 5&3a$! %el t(#! -&e +&ere !$ el e+et! ! #r!#)"(t! %e
(3#e%(r ! a$&lar el re!$!(3(e$t! ;!e ! eer((! %e l!" %ere5!" 5&3a$!" !
l(erta%e" +&$%a3e$tale"8

10. S?3H/>/5 P7/>5 >  P?3/?>/4 C -7-347 :

11. C-/>4>/ I ?3>-7-347 :


Alea$%r! D'e.J <20??= #la$tea tre" %(3e$"(!$e" a !$"(%erar e$tre a;e$te" %e
&lt&ra" %(+ere$te":
W P3/?3 /H?7 : Ma$e! %e )%(;!" 6!a&lar(!"  le$;&ae"8 Se re+(ere a la"
%(+ere$(a" l($;Y'"t(a" rela(!$a%a" al !$!(3(e$t! %e la le$;&a ! el le$;&ae %e
!3&$(a()$8 S)l! &$a a%e&a%a !3#re$"()$ 3&t&a %e la le$;&a #er! ta3(*$
%e &"!"  "(;$(+(a%!" #er3(te &$a e+et(6a !3&$(a()$ ($ter&lt&ral8 Al&%e al $(6el
%e ($ter#reta()$  !3&$(a()$ ,"(a al 3a$e! %e l!" )%(;!" l($;Y'"t(!" e$ el
%(,l!;!8 Gra$ #arte %e la !3&$(a()$ e"tale(%a a%!lee %e &e$!" ($t*r#rete" !
tra%&t!re"8
W S?9-= /H?7 : Ma$e! %e la" &e$a" 3a$era"  +!r3a" &lt&rale" %e
rela(!$a3(e$t!8 C!$(er$e a la" +!r3a" &lt&rale" a#r!#(a%a" #ara e"taleer la
!3&$(a()$8 T!%a" la" &lt&ra" t(e$e$ #r!e%(3(e$t!" %e !3&$(a()$ 3ara%!"
#!r re;la" %e &e$a" !"t&3re" ! &"!" a#r!#(a%!" %e la %e+ere$(a %e a&er%! a
r(ter(!" %e e"tat&" <;*$er! e%a% #!"(()$ #!l't(a et8=8 El %e"!$!(3(e$t! %e la"
re;la" %e et(-&eta #&e%e ;e$erar a$(3a%6er"()$ ! #re%("#!$er $e;at(6a3e$te la
!3&$(a()$8
W T?3>?3 /H?7: Ma$e! %e l!" %(+ere$te" 3!%!" %e !3#re$"()$ %e la real(%a%8 Trata
%e la" %(+ere$(a" &lt&rale" re"#et! %e la 3ater(a %e la !3&$(a()$ %(,l!;! !
!$+l(t!8 S&#!$e -&e la" &lt&ra" 3a$ea$ %(+ere$te" !$e#(!$e" %e l! -&e e"t,
e$ &e;! e$ el #r!e"! %e !3&$(a()$ ta$t! %e"%e la %e+($(()$ %e l!" te3a" &
!et!" -&e e"t,$ al e$tr! %el %(,l!;! !3! %el "(;$(+(a%! &lt&ral %e l!" 3("3!"8
S&#!$e &$ !$!(3(e$t! 3'$(3! %e l!" "(;$(+(a%!"  "("te3a" %e !3#re$"()$
8
DI<, Aleandro, !"11. Interculturalidad.
&lt&ral #ara e$te$%er real3e$te &,l e" la 3ater(a 3("3a "!re la -&e "e
!$"tr&e la !3&$(a()$  l!" ($tere"e" %e la" #arte"8
La at&a()$ ($ter&lt&ral ")l! e" !3#leta &a$%! a3a" #arte" 5a$ l!;ra%! &$a
!3&$(a()$ e+et(6a -&e lle6e a !3#re$%er la #!"(()$ %el !tr!  e6e$t&al3e$te
a 3!%(+(ar el #r!#(! #&$t! %e 6("ta8
E$ e"e "e$t(%! la ($ter&lt&ral(%a% !3! 5erra3(e$ta #er3(te a"&3(r !3! ret!
#r($(#al tra$"+!r3ar a &$a e$t(%a% e$ &$ &e$ 6e($!  3a$te$erla !3! tal
%e$tr! %e &$ #r!e"! %e !$"tr&()$ %e !$+(a$.a e$tre l!" at!re" "!(ale"
rela(!$a%!" &"a$%! &$ (e$ !3$ "!"te$(le #ara t!%!"8

12. P4-45 @434 74 9??34>/ =? - D/479 I?3>-7-347 : El D(,l!;!


I$ter&lt&ral e" &$ #r!e"! %e !3&$(a()$ e ($tera3(! -&e #&e%e tra%&(r"e e$
la ($tera()$ e$tre %!" ! 3," ($%(6(%&!" ! ;r&#!" -&e #r!6(e$e$ %e %(+ere$te"
!r';e$e" ! &lt&ra" %!$%e a%a &$! %e ell!" 3a$(+(e"ta "&" (%ea" !#($(!$e"
r($%a ($+!r3a()$ ! &"a e"taleer a&er%!" ! ae#ta()$ %e %(6er;e$(a" e$
&$ a3(e$te %e re"#et!  re!$!(3(e$t! %e la" %(+ere$(a" &lt&rale" a tra6*" %e
rela(!$e" "(3*tr(a"  re(#r!(%a%8

Se trata %e &$ #r!e"! -&e aara el ($tera3(! a(ert!  re"#et&!"! %e !#($(!$e"


e$tre #er"!$a"  ;r&#!" !$ %(+ere$te" tra%((!$e"  !r';e$e" *t$(!" &lt&rale"
rel(;(!"!"  l($;Y'"t(!" e$ &$ e"#'r(t& %e e$te$%(3(e$t!  re"#et! 3&t&!"8

a8 Pre6(a" al D(al!;!:
 I$+!r3ar"e %e la" $!r3a" e$ ($ter&lt&ral(%a%  %(6er"(%a% &lt&ral8
 De"arr!llar !3#ete$(a" ($ter&lt&rale"8
 C!$!.a !$ -&(e$<e"= "e 6a a rela(!$ar8
 C!$!.a la at(t&%  e9#er(e$(a" %e la !3&$(%a% a$te la PNP8

C!$!.a la" arater'"t(a" rela(!$e" "!(ale"  %e #!%er la 6(%a !t(%(a$a %e la
!3&$(%a%8
 A%a#te l!" !$te$(%!" !3&$(a(!$ale"  "& le$;&ae a la 6(%a !t(%(a$a %e la
#!la()$8
 Pre#are  !!r%($e la" at(6(%a%e" -&e 6a a real(.ar8

8 D&ra$te el D(al!;!:
 Pre"e$tar"e a$te la" a&t!r(%a%e" %e la !3&$(%a% <Alal%e G!er$a%!r P,rr!!
A#& Pre"(%e$te C!3&$al=8
 Sea #r!t!!lar  re"#et&!"! e$ el "al&%! a la #!la()$8
 C!3&$'-&e"e %e 3a$era a"ert(6a8
 Te$;a trat! re"#et&!"!8
 C!3&$(-&e a t!%!" "& 5!a %e r&ta e$ la !3&$(%a%8
 C!!r%($e !$ el ($t*r#rete ! tra%&t!r "&" a(!$e"8
 Te$;a a#ert&ra 5a(a l! $&e6!  l!" a3(!"8
 Re!$!.a la (3#!rta$(a %e l!" e"#a(!"8

8 C!3#ete$(a" I$ter&lt&rale":
 Ser re"#et&!"!  re!$!er la %(6er"(%a% &lt&ral8
 Ser t!lera$te !$ a#ert &ra a l! $&e6!  +le9(le #ara e$te$%er l!" a3(!"
&lt&rale"8
 Te$er !$+(a$.a e$ "' 3("3!8
 Pre#arar"e #ara la ($tera()$ "!(al8
 Ser "($er!  ree#t(6!8
 Ge$erar e3#at'a8
 Ca#a(%a% #ara t!3ar %("ta$(a +re$te a l!" #r!#(!" &"!"  !"t&3re"8
El #r!e"! %e %(,l!;! ($ter&lt&ral $!" ($6(ta a 3(rar a l!" "&et!" $! "!l! !3!
e3("!re"  ree#t!re" "($! !3! #!rta%!re" %e &$ a;ae &lt&ral -&e "er,
%eter3($a$te #ara l!" !et(6!" %e la !3&$(a()$8 P!r ell! el %(,l!;! ($ter&lt&ral
"!l! #&e%e e"taleer"e "( a3!" "&et!" "e re!$!e$ e$tre "' !3!
($terl!&t!re" 6,l(%!"8

P!r ee3#l! #ara &$ "er6(%!r #l(! la e$&$(a()$ %e &$ t*r3($! t*$(! #&e%e
te$er &$ "(;$(+(a%! #re("! #er! #ara &$a #er"!$a %e &$a &lt&ra %("t($ta a-&ella
#alara #&e%e te$er !tr!" "(;$(+(a%!" ! !$$!ta(!$e"8 Dee3!" te$er e$ &e$ta -&e
#!r 3," -&e $!" e"+!re3!"  e3#lee3!" el 3("3! le$;&ae "( $! "e a%a#ta al &"!
!t(%(a$! %e la l!al(%a% !3&$(ar, 3& #!!8
M&5a" ($"t(t&(!$e" %el E"ta%! 6(e$e$ a%a#ta$%! "&" #r,t(a" ($"t(t&(!$ale" #ara
r($%ar "er6((!" !$ #ert($e$(a  3e!rar la" rela(!$e" !$ la (&%a%a$'a8 Para ell!
"e 5a$ %e"arr!lla%! a%a#ta(!$e" -&e +a6!ree$ el D(,l!;! I$ter&lt&ral8 Ee3#l! %e
ell! "!$ el M($("ter(! %e Sal&% Re;("tr! Na(!$al %e I%e$t(+(a()$  E"ta%! C(6(l
<RENIEC=  el P!%er &%((al8

C45 1: MINISTERIO DE SALUD

 E$ el Ce$tr! %e Sal&% %e A(a" C5&ra3#a H&a$a6el(a la !ert&ra %e #art!"


e"taa #!r %ea! %el >0 %e la" 3&ere" ;e"ta$te" %e la .!$a  al a! 3!r'a$ 7
3a%re" ;e"ta$te"  e$tre ?  20 re(*$ $a(%!"8 L4 ?534?9/4 =? 4?>/ 4
?54 @37?/>4 F-? 4=4@43 ?7 5?3H/>/ />3@34= ?7 =/79 /?3>-7-347
> ?? =? 74 /?3H?>/.

E$ &$a #r(3era
$ee"(%a%e" %e la"eta#a
3a%re""e;e"ta$te"
&") !$!er
te$(e$%! &,le"
!3! &$! era$ la" ee"
%e l!" #ere#(!$e" 
%e a$,l("(" el
+at!r &lt&ral8 L!;ra$%! a"' (%e$t(+(ar -&e la #!"(()$ #ara %ar a l&. e$ "&" a"a"
!$ la" #artera" era %e +!r3a 6ert(al "(e$%! e"ta &$a #r,t(a t!tal3e$te %("t($ta a
la -&e "e %aa e$ el e$tr! %e "al&% l!al8
 A #art(r %e e"ta e9#er(e$(a el M($("ter(! %e Sal&% (3#le3e$t! &$a $!r3a t*$(a %e
ate$()$ %e #art! !$ a%e&a()$ ($ter&lt&ral e$ el 200@8

C45 2: RENIEC

 RENIEC (3#le3e$t) e$ el %("tr(t! %e T&#e e$ la #r!6($(a %e a&!" <L(3a= el


primer registro ci%il biling&e del pa"s en lenguas castellano # 'aqaru 8 L!"
%!&3e$t!" e$ l!" -&e "e (3#le3e$t) e"ta 3e%(%a "!$: ata" re;("trale"
"!l((t&%e"  %elara(!$e" &ra%a"8 De e"ta 3a$era l!" %!&3e$t!" re%ata%!" e$
e"ta le$;&a ($%';e$a te$%r,$ el 3("3! 6al!r le;al -&e &$ %!&3e$t! e$ a"tella$!8
 E"ta ($((at(6a t(e$e !3! ob'eti%o re%itali(ar la lengua 'aqaru  la 3("3a -&e
"e;$ el M($("ter(! %e E%&a()$ "e e$&e$tra e$ "er(! #el(;r! %e %e"a#areer8
C45 $: PODER JUDICIAL

 El J@2 %e la #!la()$ %e la #r!6($(a V't!r Faar%! %e la re;()$ Aa&5! e"


-&e5&a 5ala$te "e;$ el e$"! 2007 INEI8 Fre$te a ell! el P!%er &%((al a
tra6*" %e la C!rte S&#er(!r %e Aa&5! re) #!r #r(3era 6e. e$ el %("tr(t! &%((al
el &.;a%! I$ter&lt&ral %e Pa. Letra%! %e la #r!6($(a %e V(t!r Faar%! el &al
(3#art(r, el "er6((! %e &"t((a e$ -&e5&a8
 La a%e&a()$ %e e"te "er6((! #l(! al !$te9t! &lt&ral %e la #r!6($(a t(e$e
!3! ?/H F?43 74 >?7?3/=4= =? 75 @3>?55 -=/>/47?5 45K >
3?H47343 74 7?9-4 4?34 ? 74 4=//534>/ =? -5/>/4 8

DINAMICAS DE TRABAJO:

?8 F!r3a" ;r&#!" %e traa! %e"(;$a%! &$ re#re"e$ta$te  "eretar(!8


28 Al ($((ar el taller #ara el te3a %e D(6er"(%a% C&lt&ral:

E$tre;ar a a%a ;r&#! &$ #a#el!te  #l&3!$e" %e %(6er"!" !l!re" a%a ;r&#!
ela!rara &$ 3a#a %e la %(6er"(%a% &lt&ral <$! e"r((r, te9t!"= %e "&
l!al(%a% #r!6($(a ! re;()$ %e"taa$%! a l!" %(+ere$te" 5a(ta$te" %e $&e"tr!
#a'": &$ 5!3re  &$a 3&er %e &$a !3&$(%a% $at(6a &$ 5!3re a3#e"($!
 &$a 3&er a3#e"($a &$ l'%er ($%';e$a  &$a l'%er ($%';e$a &$ 5!3re 
3&er a+r!#er&a$! &$ 5!3re  &$a 3&er %e la !"ta &$ ;r&#! %e 3(;ra$te"
e9tra$er! <#!r ee3#l!: 5($!" ,rae" (tal(a$!" e$tre !tr!"=8 Se (%e$t(+(ara
la" arater'"t(a" %el terr(t!r(! -&e 5a(ta$ l&;ar %e #r!e%e$(a %e la"
#er"!$a" le$;&a" -&e 5ala$ ale$%ar(!" +e"t(6!" #r,t(a" "!(ale"
&lt&rale" #!l't(a"  e!$)3(a"8 El t(e3#! a"(;$a%! #ara la ela!ra()$ %el
3a#a "er, %e ? 3($&t!" #ara l&e;! "er e9#&e"t! e$ &$ t(e3#! %e ?0 3($&t!"
!3! 3,9(3!8

>8 Para el te3a %e I$ter&lt&ral(%a%: Al +($al(.ar el %e"arr!ll! %el te3a %e


I$ter&lt&ral(%a% e$tre;ar &$ #a#el!te  #l&3!$e" a a%a ;r&#! !$ la
"(;&(e$te ($%(a()$:
 Ela!rar &$a #r!#&e"ta e$ a"e a la
#!%r'a$ 3e!rar el rela(!$a3(e$t! %e"(;&(e$te
la P!l('a#re;&$ta
Na(!$al[C)3!
%el Per"e!$
la" %(6er"a" #!la(!$e" %e $&e"tr! #a'"\ !$"(%era$%! l!" a"#et!"
%e"arr!lla%!" e$ la"e <%(6er"(%a% &lt&ral ($ter&lt&ral(%a%  ra("3!=8
 T(e3#! a"(;$a%! #ara %e"arr!llar #r!#&e"ta: ? 3($&t!"8
 T(e3#! %e e9#!"(()$: ?0 3($&t!"8

TERCERA SEMANA
1< MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CULTURA DE CALIDAD EN LAS ORGANIACIONES.

La &lt&ra!r;a$(.a(!$e"
a-&ella" !r;a$(.a(!$al-&e
e" -&(ere$
&$! %e 5aer"e
l!" #(lare" +&$%a3e$tale"
!3#et(t(6a"8 #araela#!ar
P!r ell! #&$t! ae$tral
t!%a"e"
-&e l!" al&3$!" re!$!.a$ el e"t&%(! %e la &lt&ra !r;a$(.a(!$al %e la PNP !3!
Q-4 5-4 =??3/4=4 =? H473?5  345 -? 5 >@43/=5 @3 @?3545
 93-@5 =? -4 394/4>/  -? >374 74 4?34 -? /?34>>/4 -5
> 35  ?775 > ?7 ?3 =? 74 394/4>/ 8 A%e3," %e e"t&%(ar el a3(!
!r;a$(.a(!$al !3! #(e%ra a$;&lar %el 3e!ra3(e$t! !$t'$&! %e la" !r;a$(.a(!$e"

E$ la 3e%(%a -&e a6a$.a el "(;l! QQI 6ar(a" te$%e$(a" e!$)3(a"  %e3!;r,+(a"


e"t,$ a&"a$%! &$ ;ra$ (3#at! e$ la &lt&ra !r;a$(.a(!$al 8
La" !r;a$(.a(!$e" "!$ la e9#re"()$ %e &$a real(%a% &lt&ral -&e e"t,$ lla3a%a" a
6(6(r e$ &$ 3&$%! %e #er3a$e$te a3(! ta$t! e$ l! "!(al !3! e$ l! e!$)3(! 
te$!l);(! ! #!r el !$trar(! !3! &al-&(er !r;a$("3! e$errar"e e$ el 3ar! %e
"&" l'3(te" +!r3ale"8 E$ a3!" a"!" e"a real(%a% &lt&ral re+lea &$ 3ar! %e
6al!re" ree$(a" (%ea" "e$t(3(e$t!"  6!l&$ta%e" %e &$a !3&$(%a% ($"t(t&(!$al8

1. C>?@ =? C-7-34 O394/4>/47

C!3! &lt&ra !r;a$(.a(!$al "e e$t(e$%e al !$&$t! %e ree$(a" 5,(t!" 6al!re"


at(t&%e" tra%((!$e" e$tre l!" ;r&#!" e9("te$te" e$ t!%a" la" !r;a$(.a(!$e"8 El
t*r3($! &lt&ra !r;a$(.a(!$al e" &$a e9#re"()$ 3& &"a%a e$ el !$te9t!
e3#re"ar(al8

La e9#re"()$ &lt&ra !r;a$(.a(!$al +!r3a #arte %e la" (e$(a" "!(ale" !3! !$ la"
(e$(a" %e la !$%&ta  a%-&(r() ;ra$ (3#!rta$(a a 3(ta% %el "(;l! QQ %e"#&*" %e
-&e al;&$!" ($6e"t(;a%!re" e$ el ,rea %e Ge"t()$  E"t&%(!" Or;a$(.a(!$ale"
e3#e.ara$ a %e+e$%er l!" e$e+((!" %e e"t&%(ar la &lt&ra !r;a$(.a(!$al8 S($
e3ar;! la &lt&ra !r;a$(.a(!$al a era e"t&%(a%a a$ter(!r3e$te #!r la "!(!l!;'a
la" rela(!$e" 5&3a$a" %e%(aa$ "& t(e3#! e$ %(tar e"t&%(!" %el a"#et! 5&3a$!
%e la e3#re"a  era #re&r"!ra %e la &lt&ra !r;a$(.at(6a8
L!" a&t!re" -&e 3," +&er.a le 5a$ r($%a%! a e"ta 3ater(a "!$: E%;ar S5e($ R!;er
Harr("!$ M8 T5e6e$et Deal  e$$e% e$tre !tr!"8

E%;ar S5e($ +&e -&(e$ #re"e$t) #!r #r(3era 6e. &$ !$e#t! lar!  #r,t(! %e
&lt&ra !r;a$(.a(!$al e"tale() -&e la &lt&ra !r;a$(.a(!$al e"t, +!r3a%a #!r >
$(6ele" %e !$!(3(e$t!":

 S-@-?55 B5/>5 "e re+(ere a la" ree$(a" -&e "!$ a%-&(r(%a" e$ rela()$
a la e3#re"a  la $at&rale.a 5&3a$a
 V473?5 A=@4=5 +!r3a #arte %e l!" #r($(#(!" $!r3a"  3!%el!"
(3#!rta$te" -&e %(r(;e el !3#!rta3(e$t! %e -&(e$e" !$+!r3a$ la e3#re"a
 C5-3? (%e$t(+(a a l!" re"&lta%!" !te$(%!" %e la a()$ %e &$a e3#re"a8

2.& T/@5 =? >-7-34 S?9 R/5  74 >-7-34 394/4>/47 =? -4 ?@3?54


@-?=? 5?3 F-?3? > =/7 8

C-7-34 F-?3?5.& "e arater(.a$ #!r-&e l!" 6al!re" %e la !r;a$(.a()$ "!$ +(r3e" 
ae#ta%!" #!r t!%!" l!" ($te;ra$te" %e la 3("3a e$ a3(!8

C-7-34 =/7.& !&rre t!%! l! !$trar(! e"t! "e !"er6a #!r l!" "(;&(e$te" a"#et!": el
#er"!$al #!"ee #!a l(erta% e$ "& traa! la ;ere$(a 3&e"tra #!! ($ter*" #!r "&
#er"!$al $! 5a 3*t!%!" %e e"t(3&la()$ 5a(a el e3#lea%! $! e9("te ($e$t(6!" #!r
el $(6el %e #r!%&t(6(%a% %el traaa%!r e$tre !tr!" e" %e(r "e !"er6a &$ %e"($ter*"
#!r l!" e3#lea%!" -&e "!$ l!" ele3e$t!" 3," (3#!rta$te" #ara lle6ar a a! el
+&$(!$a3(e$t! %e la !r;a$(.a()$  &3#l(r "&" 3eta" #la$tea%a"8

CARACTERÍSTICAS C.O.DÉBIL C.O.#UERTE


AUTONOMIA S&#er6("()$ e"tre5a8 L!" S&#er6("()$ ;e$eral8 T!%!"
traaa%!re" t(e$e$ #!a l(erta t(e$e$ l(erta% #ara re"!l6er l!"
e$ "& #&e"t! #r!le3a" %e "& #&e"t!
ESTRUCTURA P&e"t! %e traa! e"ta$%ar(.a%!8 P&e"t!" %e traa! +le9(le"8
Re;la"  #r!e%(3(e$t!" Re;la"  #r!e%(3(e$t!" $!
+!r3al(.a%!" +!r3al(.a%!"
APO;O La %(re()$ "e e$tra e$ la La %(re()$ 3&e"tra ;ra$
#r!%&()$  3&e"tra e"a"! ($ter*"  a#!! a la #la$t(lla8
($ter*" #!r "& #la$t(lla
PREMIO Se a#re(a$  #re3(a la +(%el(%a% La" !3#e$"a(!$e" 
el e"+&er.! la !!#era()$8 Se a"e$"!" -&e "e !t!r;a$ al
%e"!$!e$ l!" $(6ele" #er"!$al e"t,$ a"a%!" e$ "&
#r!%&t(6!" %el #er"!$al $(6el %e #r!%&t(6(%a%8
E$ re+ere$(a a l! a$ter(!r l!" +&$%a%!re" %e &$a &lt&ra %ee$ %e tra$"3(t(rla !$ el
t(e3#! a "&" 3(e3r!" -&e +!r3a$ #arte %e la e3#re"a  real(.ar at(6(%a%e" -&e
!$"er6e$ la &lt&ra !r;a$(.a(!$al !3! #!r ee3#l!: !t!r;ar #re3(!" ($e$t(6!"
e!$)3(!" 3ater(ale" "e3($ar(!" ! %(+ere$te" &r"!" %e #re#ara()$ e"t! e" !$ el
+($ %e +!rtaleer l!" 6al!re" ree$(a" 5,(t!"  +(l!"!+'a -&e !$+!r3a la !r;a$(.a()$
%e"%e "&" +&$%a%!re"8
L4 >-7-34 394/4>/47 %eter3($a la +!r3a !3! +&$(!$a &$a e3#re"a  e"ta "e
!"er6a a tra6*" %e "&" e"trate;(a" e"tr&t&ra"  "("te3a8 U$a &e$a !r;a$(.a()$
+!r3a%a %e 6al!re"  $!r3a" #er3(te a a%a &$! %e l!" ($%(6(%&!" (%e$t(+(ar"e !$
ell!"  #!"eer !$%&ta" #!"(t(6a" %e$tr! %e la 3("3a !te$(e$%! 3a!r
#r!%&t(6(%a% #!r #arte %e l!" 3("3!" a"' !3! +&era %e la e3#re"a %e3!"tra$%! al
#l(! &$a &e$a (3a;e$ %el l&;ar %!$%e la!ra$  l! "at("+e5! -&e "e "(e$te e$
ella8

$.& I@34>/4 =? 74 >-7-34 394/4>/47

P!r-&e "e real(.a &$ a$,l("(" %e l!" +at!re" #r!+&$%! %e la &lt&ra %e la ($"t(t&()$
6("()$ 3("()$  6al!re"8 A"' !3! ta3(*$ %eter3($ar el a$,l("(" FODA %e la
($"t(t&()$ %e e"ta 3a$era #!%er #la$tear 3eta"  e$a3($ar $&e"tra 6("()$8

La" !r;a$(.a(!$e" t(e$e$ &$a +($al(%a% !et(6!" %e "&#er6(6e$(a1 #a"a$ #!r (l!"
%e 6(%a  e$+re$ta$ #r!le3a" %e re(3(e$t!8

.& MARCO GENERAL DE LA POLICÍA NACIONAL DEL PER+.

El E"ta%! e" la !r;a$(.a()$ +&$%a3e$tal #ara la 6(%a "!(al e"tr&t&ra%a -&e


3ater(al(.a e$ l! !t(%(a$! ta$t! al !r%e$ !3! a la &"t((a a tra6*" %e &$ 3ar! le;al
#!r el -&e "e re;&la la !$6(6e$(a e$tre l!" 3(e3r!" %e &$a "!(e%a%8 El E"ta%!
rea a la P!l('a !3! I$"t(t&()$ ee&t!ra %e la +a&lta% %e !er()$ e"tatal %e
a&er%! a la" lee" %(ta%a" e$ +&$()$ %el ($ter*" "!(al1 #!r l! -&e "& at(6(%a%
+&$()$  +($al(%a% %ee$ ee&tar"e %e$tr! %el 3ar! %e la le la %!tr($a  l!"
#r($(#(!" ;e$erale" %el Dere5!  %e la C!$"t(t&()$ la &al "e !r(e$ta 5a(a la
#er"!$a 5&3a$a !3! +($ "&#re3! %el E"ta%!8

MISION:

E" la ra.)$ %e "er %e &al-&(er !r;a$(.a()$ la 3("()$ #r!#!r(!$a "e$t(%! 


#r!#)"(t! %e+($(e$%! &$a +&$()$ "!(al  3eta" e9ter$a" #ara &$a ($"t(t&()$ 
%e+($(e$%! +&$(!$e" ($%(6(%&ale" !$ re"#et! a la +&$()$ !r;a$(.a(!$al8
Oet(6! #r($(#al *t(!  tra"e$%e$te %e la e9("te$(a %e la !r;a$(.a()$ e" %e(r
-&e e-&(6ale a la re"#&e"ta %el@434 - ?/5? 74 394/4>/8

MISION PNP.

La P!l('a Na(!$al %el Per e" &$a ($"t(t&()$ %el E"ta%! -&e t(e$e #!r 3("()$
;ara$t(.ar 3a$te$er  re"taleer el !r%e$ ($ter$! #re"tar #r!te()$  a&%a a la"
#er"!$a"  a la !3&$(%a% ;ara$t(.ar el &3#l(3(e$t! %e la" lee"  la "e;&r(%a% %el
#atr(3!$(! #l(!  #r(6a%! #re6e$(r ($6e"t(;ar  !3at(r la %el($&e$(a1 6(;(lar 
!$tr!lar la" +r!$tera"1 !$ el #r!#)"(t! %e %e+e$%er a la "!(e%a%  a la" #er"!$a" a
+($ %e #er3(t(r "& #le$! %e"arr!ll! e$ el 3ar! %e &$a &lt&ra %e #a.  %e re"#et! a l!"
%ere5!" 5&3a$!"8

VISION

E" a &$a (3a;e$ -&e la !r;a$(.a()$ #la$tea a lar;! #la.! "!re )3! e"#era -&e
"ea "& +&t&r! &$a e9#etat(6a (%eal %e l! -&e e"#era -&e !&rra8 La 6("()$ %ee "er
real("ta #er! #&e%e "er a3((!"a "& +&$()$ e" ;&(ar  3!t(6ar al ;r&#! #ara
!$t($&ar !$ el traa!8

U$a 6("()$ e9(t!"a ;e$eral3e$te e"t, !$"t(t&(%a #!r ;r&#!"%e ($%(6(%&!"


!3#r!3et(%!" !$ la !r;a$(.a()$  -&e e"t,$ %("#&e"t!" a #r!#!r(!$ar t!%! "&
#!te$(al #ara el l!;r! %e l!" !et(6!" #r!#&e"t!" <aZ"!$?2=8

U$! %e l!" 3," ;ra$%e" %e"a+'!" -&e te$%r, -&e a+r!$tar la ;ere$(a !$"("te e$
tra%&(r la 6("()$ e$ a(!$e"  at(6(%a%e" %e a#!! . E5 /@34? /=?/F/>43 
=?7/?43 74 F34 > 5? H4 4 3?47/43 ?5? @45 =? 74 ?3K4 4 74 @3>/>4  =? 74
H/5/ 4 74 4>>/ -? /@7/>4 - ?-/7/3/ ?3? 74 ?34 =?7 4/?? 4>-47 
F--38

VISI'N PNP

P!l('a 3!%er$a e+((e$te  !5e"(!$a%a al "er6((! %e la "!(e%a%  %el E"ta%!


!3#r!3et(%a !$ &$a &lt&ra %e #a. !$ 6!a()$ %e "er6((!  re!$!(%a #!r "&
re"#et! (rre"tr(t! a la #er"!$a l!" %ere5!" 5&3a$!" la C!$"t(t&()$  la" lee" #!r
"& ($te;ra()$ !$ la !3&$(%a% #!r "& 5!$e"t(%a% %("(#l($a  l(%era.;! %e "&"
3(e3r!"8

.& VALORES

L!" 6al!re" "!$ l!" (3(e$t!" %e &al-&(er &lt&ra !r;a$(.a(!$al %e+($e$ el *9(t! e$
t*r3($!" !$ret!" #ara l!" e3#lea%!"  e"talee$ $!r3a" #ara la !r;a$(.a()$8
C!3! e"e$(a %e la +(l!"!+'a -&e la e3#re"a te$;a #ara ala$.ar el *9(t! l!" 6al!re"
#r!#!r(!$a$ &$ "e$t(%! %e %(re()$ !3$ #ara t!%!" l!" e3#lea%!"  e"talee$
%(retr(e" #ara "& !3#r!3("! %(ar(!8

La (%ea %e !$e(r la" !r;a$(.a(!$e" !3! &lt&ra" <e$ la" &ale" 5a &$ "("te3a %e
"(;$(+(a%!" !3&$e" e$tre "&" ($te;ra$te"= !$"t(t&e &$ +e$)3e$! a"ta$te re(e$te8
Hae %(e. a!" la" !r;a$(.a(!$e" era$ e$ ;e$eral !$"(%era%a" "(3#le3e$te !3!
&$ 3e%(! ra(!$al el &al era &t(l(.a%! #ara !!r%($ar  !$tr!lar a &$ ;r&#! %e
#er"!$a"8 Te$'a$ $(6ele" 6ert(ale" %e#arta3e$t!" rela(!$e" %ea&t!r(%a% et8
Per! la" !r;a$(.a(!$e" "!$ al;! 3," -&e e"! !3! l!" ($%(6(%&!"1 #&e%e$ "er
r';(%a" ! +le9(le" #!! a3("t!"a" ! "er6((ale" ($$!6a%!ra"  !$"er6a%!ra"888 #er!
&$a  !tra t(e$e$ &$a at3)"+era  ar,ter e"#e(ale" -&e 6a$ 3," all, %e l!" "(3#le"
ra";!" e"tr&t&rale"8 L!" te)r(!" %e la !r;a$(.a()$ 5a$ !3e$.a%! e$ l!" lt(3!"
a!" a re!$!er e"t! al a%3(t(r la (3#!rta$te +&$()$ -&e la &lt&ra %e"e3#ea e$
l!" 3(e3r!" %e &$a !r;a$(.a()$
ANALISIS #ODA DE LA PNP

#ORTALEA DEBILIDADES
a8 C!ert&ra %el "er6((! #!l((al $(6el a8 L(3(ta(!$e" %e re&r"!" e
$a(!$al ($+rae"tr&t&ra8
8 E9#er(e$(a e$ la #re6e$()$ e 8 N! "er #l(e;! #re"&#&e"tal $( te$er
($6e"t(;a()$ %e %el(t!"8 #er"!$er'a &r'%(a8
8 Or;a$(.a()$ erar-&(.a%a  8 De+((e$te al(%a% %e 6(%a %el #er"!$al
%("(#l($a%a8 %8 Per"!$al PNP $! "e %e%(a
%8 M'"t(a  6!a()$ %e "er6((! %e "&" e9l&"(6a3e$te al "er6((! #!l((al8
($te;ra$te"8 e8 C!$t($&(%a% %e a"!" %e !rr&#()$
e8 S("te3a E%&at(6! P!l((al ($te;ra%!8 -&e %aa$ la (3a;e$ ($"t(t&(!$al8
+8 S("te3a %e I$tel(;e$(a P!l((al
art(&la%! +&$(!$al3e$te a $(6el
$a(!$al8

AMENAAS OPORTUNIDADES

a8 Te$%e$(a" a la 3&$((#al(.a()$ %e a8 Ma!r %e3a$%a %e la #!la()$ e$


al;&$a +&$()$ #!l((al8 "e;&r(%a% (&%a%a$a8
8 I$re3e$t! %e la r(3($al(%a%  la 8 Cre(3(e$t! e!$)3(!8
6(!le$(a "!(al8 8 C!$6e$(!"  al(a$.a" e"trat*;(a" !$
8 I$"at("+a()$ %e la #!la()$ #!r la el "et!r #l(!  #r(6a%! a $(6el $a(!$al
a()$ %e la &"t((a8 e ($ter$a(!$al8
%8 D*(l 3ar! $!r3at(6! !$tra la %8 De"arr!ll!  ae"! a la te$!l!;'a %e
r(3($al(%a%8 la ($+!r3a()$8
e8 I$ere$(a #!l't(a e$ el %e"arr!ll! e8 Re&r"!" %el F!$%! %e la" F&er.a"
($"t(t&(!$al Ar3a%a"  P!l('a Na(!$al

6.& C434>?3K5/>4 =? >-7-34 394/4>/47

La" !r;a$(.a(!$e" !3! la" 5&ella" %(;(tale" "!$ "(e3#re "($;&lare"8 Ca%a &$a
#!"ee "& #r!#(a 5("t!r(a #atr!$e" %e !3&$(a()$ "("te3a"  #r!e%(3(e$t!"
%elara(!$e" %e +(l!"!+'a 5("t!r(a"  3(t!" -&e e$ "& t!tal(%a% !$"t(t&e$ "& &lt&ra8
Al;&$a" #re"e$ta$ &$ a3(e$te %e 3&5! %($a3("3! !tra" t(e$e$ &$ e$t!r$! %e
tra$-&(l(%a%8 Al;&$a" "!$ a+ale"  a3("t!"a" !tra" %a$ la (3#re"()$ %e "er +r'a" 
a"*#t(a"8 C!$ el t(e3#! la &lt&ra %e &$a !r;a$(.a()$ lle;a a "er !$!(%a #!r l!"
e3#lea%!"  el #l(!8 La &lt&ra "e #er#eta e$t!$e" #!r-&e la !r;a$(.a()$
t(e$%e a atraer  !$"er6ar a ($%(6(%&!" -&e #aree$ ae#tar "&" 6al!re"  ree$(a"8
Del 3("3! 3!%! -&e la ;e$te %e(%e tra"la%ar"e a (erta" re;(!$e" <#!r la 5&3e%a%
la te3#erat&ra ! el r*;(3e$ #l&6(al= ta3(*$ l!" e3#lea%!" e"!;er,$ la &lt&ra
!r;a$(.a(!$al -&e #re+(ere$ !3! a3(e$te %e traa!8
Ca%a &lt&ra !r;a$(.a()$ e"t, !3#&e"ta %e (erta" arater'"t(a" -&e "!$ la6e"
#ara "er %(+ere$te &$a %e la" !tra" -&e a&%a$ a %e3!"trar &$a (3a;e$ #!"(t(6a %e la
e3#re"a re6("t(*$%!la %e #re"t(;(!  re!$!(3(e$t!8 E$tre la" &ale" te$e3!":
 La re"#!$"a(l(%a% e ($%e#e$%e$(a -&e #!"ee a%a ($%(6(%&!8
 El !$tr!l -&e e9("te 5a(a l!" e3#lea%!"8
 El ;ra%! %e (%e$t(%a% e (%e$t(+(a()$ -&e #!"ee l!" e3#lea%!" !$ la
!r;a$(.a()$8
 El "("te3a %e ($e$t(6! -&e t(e$e &$a e3#re"a !$ "&" e3#lea%!" -&e #er3(te
-&e e"t!" traae$ !$ &$ 3e!r re$%(3(e$t!  !#t(3("3! #ara l!;rar l!"
!et(6!" #la$tea%!" #!r la e3#re"a8
 El ,$(3! -&e #!"ee l!" e3#lea%!" #!r ($$!6ar  3e!rar la #re"ta()$ %e
"er6((!" %!$%e la!ra$  a"&3(r el r(e";! %e la 3("3a8
 El ;ra%! %e t!lera$(a -&e #!"ee l!" ($te;ra$te" %e la e3#re"a #ara re"!l6er
l!" %(+ere$te" #r!le3a" -&e "e #&e%e$ "&"(tar  &"a$ &$ a3(e$te tra$-&(l!
re"#et&!"!  "a$! #ara ell!" 3("3!"  l!" l(e$te" ! 6("(ta$te"8

<.& #->/?5 =? 74 >-7-34 O394/4>/47

W M!t(6a ! l (3(ta l a" # r,t(a" % e l a ;ere$(a ($ter$a "!re el %e"arr!ll! %e


la" #!l't(a" %e &$a !r;a$(.a()$ #l(a8

W O+reeral!" l(e$te" #r!%&t!"  "er6((!" !$ 6al!r a;re;a%!  %e ;ara$t(.ar


&t(l(%a%e" #ara la e3#re"a8

W T(e$e !3! #r!#)"(t! el !$tr!lar  3!%elar a l!" e3#lea%!" %e &$a


e3#re"a8

W E"tr&t&ra la %e"r(#()$3e$tal ta$t! e$ l!" (&%a%a$!" )3! e$ l!"


+&$(!$ar(!" #l(!" %e l! -&e e"  5a %e "er el ]&e$ ;!(er$!]  la
]a%3($("tra()$ a#r!#(a%a]

W Per3(te e"taleer r(ter(!"  r e;la" %e a()$ #ara &$ 3e!r %e"e3#e! %e


la" !r;a$(.a(!$e"8

W E$+re$tar #r!le3a" %e a%a#ta()$ e9ter$a e ($te;ra()$($ter$a e$ la"


!r;a$(.a(!$e"8

W De+($(r l'3(te" e"tale(e$%! %("t($(!$e" e$tre &$a !r;a$(.a()$  !tra8

W Tra$"3(t(r &$ "e$t(%! %e (%e$t(%a% a l!" 3(e3r!" %e la !r;a$(.a()$8

,.& CLIMA ORGANIACIONAL


El l(3a !r;a$(.a(!$al "e %e+($e !3! &$ !$&$t! %e #r!#(e%a%e"
%el a3(e$te la!ral #er((%a" %(reta3e$te ! ($%(reta3e$te #!r l!" e3#lea%!" -&e
"e "&#!$e "!$ &$a +&er.a -&e ($+l&e e$ la !$%&ta %el e3#lea%!8

Se ($+(ere -&e el l(3a "e re+(ere al a3(e$te %e traa! #r!#(! %e la !r;a$(.a()$8


E$ e"te 3("3! !r%e$ %e (%ea" e" #ert($e$te "ealar -&e el l(3a %eter3($a la +!r3a
e$ -&e el traaa%!r #er(e "& traa! "& re$%(3(e$t! "& #r!%&t(6(%a%  "at("+a()$
e$ la la!r -&e %e"e3#ea$8

El Cl(3a $! "e 6e $( "e t!a #er! t(e$e &$a e9("te$(a real -&e a+eta t!%! l! -&e
"&e%e %e$tr! %e la !r;a$(.a()$  a "& 6e. el l(3a "e 6e a+eta%! #!r a"( t!%! l!
-&e "&e%e %e$tr! %e e"ta8 U$a !r;a$(.a()$ t(e$%e a atraer  !$"er6ar a la"
#er"!$a" -&e "e a%a#ta$ a "& l(3a %e 3!%! -&e "&" #atr!$e" "e #er#ete$8
U$ Cl(3a Or;a$(.a(!$al e"tale e" &$a ($6er"()$ a lar;! #la.!8 L!" %(ret(6!" %e la"
!r;a$(.a(!$e" %ee$ #eratar"e %e -&e el 3e%(! +!r3a #arte %el at(6! %e la
e3#re"a  !3! tal %ee$ 6al!rarl!  #re"tarle la %e(%a ate$()$8 U$a !r;a$(.a()$
!$ &$a %("(#l($a %e3a"(a%! r';(%a !$ %e3a"(a%a" #re"(!$e" al #er"!$al ")l!
!te$%r,$ l!;r!" a !rt! #la.!8

8.& DI#ERENCIAS ENTRE


CLIMA; CULTURAORGANIACIONAL
CULTURA ORGANIACIONAL CLIMA ORGANIACIONAL
El Cl(3a "e re+(ere a la" arater'"t(a"
%el 3e%(! a3(e$te %e traa!8

E"ta" arater'"t(a" "!$ #er((%a" %(reta !


E" l a I$tera()$ %e 6al!re" at(t&%e"  ($%(reta3e$te #!r l!" traaa%!re" -&e "e
!$%&ta" !3#art(%a" #!r t!%!" l!" %e"e3#ea$ e$ e"e 3e%(! a3(e$te8
3(e3r!" %e &$a
e3#re"a & !r;a$(.a()$8 El Cl(3a t(e$e re#er&"(!$e" e$
el !3#!rta3(e$t! la!ral8
A-&ell! -&e !3#arte$ t!%!" ! a"(
t!%!" l!" ($te;ra$te" %e &$ ;r&#! "!(al8 El Cl(3a e" &$a 6ar(ale ($ter6($(e$te -&e
3e%(a e$tre l!" +at!re" %el "("te3a
U$ 3!%! %e 6(%a &$ "("te3a %e !r;a$(.a(!$al  el !3#!rta3(e$t!
ree$(a"  6al!re" &$a +!r3a ae#ta%a ($%(6(%&al8
%e ($tera()$  rela(!$e" t'#(a" %e
%eter3($a%a !r;a$(.a()$8 E"ta" arater'"t(a" %e la !r;a$(.a()$ "!$
relat(6a3e$te #er3a$e$te" e$ el t(e3#! "e
%(+ere$(a$ %e &$a !r;a$(.a()$ a !tra  %e
&$a "e()$ a !tra %e$tr! %e &$a
3("3a e3#re"a8

C-7-34 ; C4/ O394/4>/47

La" te$%e$(a" -&e #a&ta$ el %e"e$6!l6(3(e$t! %el 3&$%! !$te3#!r,$e! %eter3($a$


l!" a3(!" e" %e(r la" $&e6a" at(t&%e" e$ la" e3#re"a" tale" !3!
la ;l!al(.a()$ %e la e!$!3'a la !$(e$(aa3(e$tal("ta la aelera()$ %e
la" #r(6at(.a(!$e" la" al(a$.a" e"trat*;(a"  el a6a$e te$!l);(! !$+!r3a$ &$
($el&%(le !$&$t! %e !$%((!$e" -&e a+eta$ la" !r;a$(.a(!$e"8 La e"trate;(a -&e
3e!r ($ter#reta la" re"#&e"ta" a$te la" %e3a$%a" %e e"e e$t!r$! ta$ !3#le! 
a3(a$te "e re"&3e e$ !3#et(t(6(%a%8

E7 4-? =? >47/=4= 3?-/?3? -? -4 394/4>/ 3?47/>? >4/5


/@34?5 ? 5- F/75FK4 ? 5-5 ?>4/55 =? F->/4/?  ?
5- @39344 =? R?>-355 "-45. L45 >/>45 -? 3?>47>4 75 F4>3?5 =?
/H4>/ @434 75 ?@7?4=5 >4/5 ? 74 >-7-34 !r#!rat(6a  el
e$tre$a3(e$t! %e l!" e3#lea%!" 5a$ re((%! ;ra$ ae#ta()$ #!r el !let(6!
!r;a$(.a(!$al8

V473 493? 94=

El 6al!r e" &$a #ere#()$8 S)l! &a$%! "e l!;ra -&e la" #er"!$a" #er(a$ 6al!r e$
a-&ell!" (e$e"  "er6((!" -&e le" #r!6ee3!" "e #&e%e !te$er %e ella" l!" re&r"!"
el re!$!(3(e$t! ! la ae#ta()$ -&e "e re-&(ere #ara e9("t(r e" %e(r a-&ell! -&e e"
%e 6al!r #ara la" #er"!$a" <Ve$t!(lla ?@=8
El "er 5&3a$! 5a ($6e$ta%! la" !r;a$(.a(!$e" la" &ale" "e !$6(erte$ e$
($"tr&3e$t!" #ara rear  #r!%&(r (e$e"  "er6((!" -&e le a#!rte$ &$ 6al!r
rela(!$a%! !$ la #r!%&t(6(%a% %el $e;!(!8 La !3#re$"()$ %el 6er%a%er! 6al!r
a;re;a%! %e &$a #er"!$a e3#re"a ! e"ta%! e" %e+($(t(6a3e$te +&$%a3e$tal #ara &$a
e9(t!"a %e("()$ %e ($6er"()$

V/5/ C@43/=4

T!%! #r!e"! %e tra$"+!r3a()$ !r;a$(.a(!$al re-&(ere -&e "e ;e$ere &$a 6("()$
!3#art(%a %e la alta ;ere$(a aera %e l! -&e "e -&(ere ala$.ar1 e" %e(r t!%a la
at(6(%a% !r;a$(.a(!$al "e tra$"+!r3a e$ #arte %e &$ #r!#)"(t! 3a!r e$ar$a%! e$
l!" (e$e" ! #r!%&t!" %e %(5a !r;a$(.a()$8

10.& C>7-5/?5

La" !$%((!$e" at&ale" 5a$ %eter3($a%! -&e 3," all, %e &$a "(3#le rela()$ a&"al
e$tre la &lt&ra !r;a$(.a(!$al el a3(!  el (3#at! %e la te$!l!;'a e$ la ;ere$(a
%e re&r"!" 5&3a$!" l! -&e e9("te &$a 6($&la()$ re'#r!a e$tre t!%!" l!"
ele3e$t!" -&e ;e$era$ %e"a+'!" #er3a$e$te" (3#l'(t!" e$ l!" ret!" -&e %ee
e$+re$tar t!%a !r;a$(.a()$8

La #re3("a a$ter(!r #er3(te %e"taar -&e la ;e"t()$ e3#re"ar(al t(e$e "e$t(%! e$ la


3e%(%a e$ -&e l!" ret!" "ea$ "&#era%!" "at("+at!r(a3e$te #ara l! &al "e re-&(ere
&$a a3#l(a %!"(" %e reat(6(%a% #ara el 3a$e!  !$tr!l %el 3e%(! a3(e$te ta$
a3(a$te8

Traaar #!r traaar e" 5! "(;$! %e (3#r!%&t(6(%a%8 L! -&e "e re-&(ere #ara "er 3,"
!3#et(t(6! e" %($a3("3! e" %e(r e$er;'a !r(e$ta%a 5a(a el l!;r! %e l!" !et(6!"8
La 6("()$ ($%(a%a +a(l(ta a la ;ere$(a %el a3(! %(3e$"(!$ar la" arater'"t(a" %el
$e;!(!  !r(e$tar "&" e"+&er.!" #ara "at("+aer la" e9#etat(6a" %e la !r;a$(.a()$8

Part(e$%! %el a$,l("(" %e la" te!r'a"  t*r3($!" "!re &lt&ra  l(3a !r;a$(.a(!$al "e
!$l&e -&e a3!" t*r3($!" "!$ %e rele6a%a (3#!rta$(a  #r,t(a %e t!%a"
la" !r;a$(.a(!$e"8 De ell!" %e#e$%er, lae+(a(a  #r!%&t(6(%a% %e la" 3("3a"8
La &lt&ra e" &$ a3#! 3a;$*t(! -&e re$e t!%! el "er %e la !r;a$(.a()$  a t!%!"
l!" -&e e$ ella traaa$ l! -&e la" #er"!$a" 5ae$ e$ "&" at(6(%a%e"
!r;a$(.a(!$ale" !$t(e$e la ($+!r3a()$"!re l!" 6al!re" #r($(#(!" r(t&ale"
ere3!$(a"  l!" 3("3!" l'%ere" %e la !r;a$(.a()$8 S( la" #er"!$a" "e !3#r!3ete$
 "!$ re"#!$"ale" !$ "&" at(6(%a%e" la!rale" "e %ee a -&e la &lt&ra "e l!"
#er3(te  #!r !$"(;&(e$te l!" l(3a" !r;a$(.a(!$ale" "!$ +a6!rale"8

CUARTA SEMANA
2 MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

GENERALIDADES SOBRE CULTURA DE LA CALIDAD.

1. DE#INICI'N
C&lt&ra %e al(%a% e" el !$&$t! %e 6al!re"  5,(t!" -&e !3#le3e$ta%!" !$
el &"! %e #r,t(a"  5erra3(e$ta" %e al(%a% e$ el at&ar %(ar(! #er3(te a l!"
3(e3r!" %e &$a !r;a$(.a()$ !$tr(&(r a -&e *"ta #&e%a a+r!$tar l!" ret!" -&e
"e le #re"e$te$ e$ el &3#l(3(e$t! %e "& 3("()$8
C!$"tr&(r &$a &lt&ra %e Cal(%a% e" %e"arr!llar !la!ra%!re" !3#r!3et(%!"
!$ la 6("()$ "at("+aer a l!" l(e$te" 3," all, %e "&" $ee"(%a%e"  Me!rar
C!$t($&a3e$te8 Se %ee %e e$"ear al #er"!$al a #e$"ar e$ +!r3a "("t*3(a 
e$+!ar"e a l!" #r!e"!" a "& ar;! "($ !l6(%ar $&$a -&e el +($ lt(3! %e "&
!3#a'a "!$ "&" l(e$te"8

E 3?5-? 74 C-7-34 =? 74 C47/=4= 5/9/F/>4 4>?3 745 43?45 5/?@3? 7


?3 @5/7? =?5=? 74 @3/?34 H? 4 - /H?7 5 ?>/> > ->
?-5/45  F3?>/?= 47 >5-/=3 74 54/5F4>>/ >@7?4 8

2. CARACTERÍSTICAS DE LA C ULTURA DE CAL IDAD

 U$ !$tr!l %e l!" err!re" -&e "e 6a$ !3et(e$%! #ara e%(+(ar &$ "("te3a -&e
l!" e6(te a$te" %e -&e "&e%a$8
 C!$"("te e$ el a#!! t!tal %e la %(re()$ %e la e3#re"a 5a(a &$a %($,3(a
%e 3e!ra e$ la al(%a%  #r!%&t(6(%a%8
 Se trata %e 3e%(r la al(%a% !$ ($"tr&3e$t!" ! 3*t!%!" a%e&a%!" 
!$"e;&(r -&e a%a &$a %e la" #er"!$a" %e la e3#re"a "e "(e$ta
!3#r!3et(%a #er"!$al3e$te e$ &$a $&e6a +!r3a %e traaar 5a(a la
+(a(l(%a%8
 E"taleer &$ le$;&ae  &$a" !3&$(a(!$e" tale" e$tre #er"!$a" 
!r;a$(.a(!$e" -&e #er3(ta tra$"3(t(r l!" !$e#t!" "($ -&e e9("ta$
3ale$te$%(%!"8
 O#t(3(.a()$ !$t($&a %el #r!e"! #r!%&t(6! %e +!r3a -&e "e 6aa
re%&(e$%! %e+((e$(a"8
 U$ "e;&(3(e$t! e"ta%'"t(! %e l!" re"&lta%!" !te$(%!" #ara 6al!rar el *9(t!
%el #r!;re"!8
 C&3#l(r !$ l!" #la.!" %e e$tre;a !$6e$(%!" !$ el l(e$te8
 D("#!$er %e &$a at3)"+era %e !r%(al(%a%  trat! "at("+at!r(! !$
#r!6ee%!re"  l(e$te"8
 A&3e$tar la "at("+a()$ #er"!$al %e l!" e3#lea%!" %e la !r;a$(.a()$8
 Crear &$a at(t&% #ara %ar #re+ere$(a a la al(%a% #!r e$(3a %e la
#r!%&t(6(%a%8

$. #ILOSO#IA DE LA CULTURA DE CALIDAD

 La "at("+a()$ %el Cl(e$te8


 Me!ra C!$t($&a %e #r!e"!"8
 Dear %e 6er !3! $!r3al la" %e+((e$(a" <err!re" %e+et!"
(3#r!6("a(!$e" +alta %e !3#r!3("! e$tre !tra"8=8

. PRINCIPIOS DE LA CULTURA DE CALIDAD

 E$+!-&e al &"&ar(!8 <E9#etat(6a"=8


 L(%era.;! !3#r!3et(%!8 <Pr,t(a" %e 5,(t!"  !$%&ta" %e a&er%! !$
)%(;! %e *t(a=8
 Traa! e$ e-&(#!8 <M&t&a !la!ra()$ %e #er"!$a" a +($ %e ala$.ar &$
re"&lta%! %eter3($a%!=8
 Me%(()$ <3e%(r !$"ta$te3e$te %&ra$te el #r!e"!: !$tar !$ e"t,$%are"
3e%(r l!" re"&lta%!" #ara retr!al(3e$tar=8
 E$+!-&e "("t*3(! <#r!e"! %e a3(! %e %e"arr!ll!  !$ #!"((l(%a%e" %e
3e!ra=8

. #ACTORES UE IMPIDEN UE SE LLE VE A CABO UNA CUL TURA DE


CALIDAD

 Re"("te$(a al a3(!
 Falta %e e$tre$a3(e$t!
 D(ret(6!" (3#a(e$te"  "e$"((l(.a()$ 5a(a la al(%a%
 R!ta()$ %el #er"!$al
 N(6el e%&at(6! %el #er"!$al
 Oet(6!"  #la$e" 3al %e+($(%!" a&$a%!" a la +alta %e "e;&(3(e$t!
 I;$!ra$(a
 Ma$e! %e la e3#re"a "!l! e$ (+ra"
 E6al&a()$ %el %e"e3#e! "e;$ 3*r(t!"

6. #ACTORES UE #AVORECEN A UNA CULTURA DE CALIDAD

 D(re()$ !3#r!3et(%a
 E6al&a()$ %el %e"e3#e! "e;$ 3*r(t!"
 L'%ere" %e$tr! %e la e3#re"a
 Gl!al(.a()$
 Val!re" -&e +!r3a$ la +(l!"!+'a %e la e3#re"a
 Cl(e$te"
 E%&a()$
 De"e!" %e "&#era()$
 E"tr&t&ra %e la !r;a$(.a()$
 Re!$!(3(e$t! %el %e"e3#e! %e l!" traaa%!re"  el traa! e$ e-&(#!

<. LA PRODUCTIVIDAD EN LA CULTURA DE LA CALIDAD

El !$e#t! %e la #r!%&t(6(%a% "e;$ C!6e "!"t(e$e -&e t!%! e"t(3&l! -&e re(e
&$ ($%(6(%&! ;e$era &$a rea()$ la &al #&e%e "er ($!$"(e$te ! !$"(e$te8 La
a#a(%a% %e a%a "er 5&3a$! #ara re"#!$%er a l!" e"t'3&l!" -&e le lle;a$ e"t,
($+l&(%a #!r l!" "(;&(e$te" +at!re": I$tel(;e$(a #ara #re%e(r l!" e"e$ar(!" +&t&r!" %e
la" %(6er"a" !#era(!$e" %e re"#&e"ta8 C!$(e$(a 3!ral #ara %e(%(r el 3e!r a3($!
a",$%!"e e$ &$ r(ter(! *t(!8 V!l&$ta% #ara &$a 6e. t!3a%a la %e("()$ ee&tarla 
re+!r.arla8

La
"($ #r!%&t(6(%a% e" &$-&e
($terr&#()$8 Para 5,(t! -&e "e #&e%e
el a3(! &lt&rala#re$%er "( "e eer(ta %e
%e &$a !r;a$(.a()$ +!r3a
te$;a !$t($&a
*9(t! *"ta 
%ee tratar %e ($6!l&rar al 3a!r $3er! %e #er"!$a" -&e te$;a$ el #er+(l &lt&ral
%e"ea%!8

TALLER: CULTURA DE LA CALIDAD VS CULTURA DEL A"Í VA

El %!e$te #la$tea l!" "(;&(e$te" e$&$(a%!":

 D*al! a"' -&e al a! "e 6e (e$8


 A5' Sea"t(,$ l! arre;la8
 De"#&*" l! !rre;(3!"1 a"' %*al!8
 N! (3#!rta -&e al a! $! "e %(! &e$ta8
 Maa$a D(!" %(r,8
 N! te #re!&#e" el e+e $( l! 6a a 5e-&ear8
 C!$ la 3e.la "e e$%ere.a8
 &e al a! $! "e $!ta la %(+ere$(a8
 L! 6a3!" a %ear a"' #!r 3(e$tra"1 %e"#&*"X
 A5' %ale &$a #a"a%(ta $a%a 3,"8
 Le 6a3!" a %ar &$a 3a$(ta %e ;at!8
 Para -&* !#($a" $( te 6a$ a 5aer a"!8
RE#LE*IONA: C-7 ?5 / @43?
El %!e$te #(%e la #art((#a()$ %e l!" al&3$!" lle$a$%! &$a art(lla re"#!$%(e$%! a la
($terr!;a$te #la$tea%a8
L&e;! el %!e$te 3e$(!$a la" #!"(le" re"#&e"ta" a la ($terr!;a$te #la$tea%a
a$ter(!r3e$te8
 I%e$t(+(a a t& &"&ar(! ($ter$! ! e9ter$!  a6er(;&a "( "at("+ae" "&"
$ee"(%a%e"  e9#etat(6a"8
 Ha. la" !"a" (e$ %e"%e el #r($(#(!8 Na%a %e "e;&$%a" 6&elta"8
 &e l! -&e t 5a;a" lle6e t& 3ara: er! %e+et!"8
 A#!rta (%ea"  "&;ere$(a" a t&" e+e" #ara a&3e$tar la al(%a% e$ la
!r;a$(.a()$ e$ %!$%e #re"ta" t&" "er6((!"8

F($al3e$te el %!e$te 3e$(!$a l!" e$e+((!" %e &$a &lt&ra %e al(%a%8

BENE#ICIOS
 Traa!" 3e!re"  3," re3&$erat(6a" #!"((l(%a%e" %e e3#le! %e%'-&e"e a l!

 -&e "e %e%(-&e8


Traa! 3," l(6(a$!8
 Traaar ($tel(;e$te3e$te8
 P!"((l(%a% %e !3#et(r #!r 3e!re" #&e"t!"  "&el%!"8
 P!"eere3!" &$a 6(rt&% 5&3a$a8

UINTA SEMANA
$1 MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CALIDAD DE VIDA.
1. D?F//>/
E" &$ !$e#t! -&e 5ae al&"()$ a 6ar(!" $(6ele" %e ;e$eral(.a()$ #a"a$%! #!r
"!(e%a% !3&$(%a% 5a"ta el a"#et! +'"(!  3e$tal #!r l! ta$t! el "(;$(+(a%! %e
al(%a% %e3e%(($a
#!l't(a" 6(%a e" !3#le!  !$ta$%!
e"t&%(!" %el !$et8
%e"arr!ll! %e+($((!$e" %e"%e "!(!l!;'a (e$(a"
Ha 3&5!" t(#!" %e !$%((!$e" %e 6(%a:

 C!$%((!$e" e!$)3(a"
 C!$%((!$e" "!(ale"
 C!$%((!$e" #!l't(a"
 C!$%((!$e" %e "al&%
 C!$%((!$e" $at&rale"
La al(%a% %e 6(%a "e e6ala a$al(.a$%! ($! ,rea" %(+ere$te"8 B(e$e"tar +'"(! <!$
!$e#t!" !3! "al&% "e;&r(%a% +'"(a= (e$e"tar 3ater(al <5a(e$%! al&"()$ a
($;re"!" #erte$e$(a" 6(6(e$%a tra$"#!rte et8= (e$e"tar "!(al <rela(!$e"
#er"!$ale" a3("ta%e" +a3(l(a !3&$(%a%= %e"arr!ll! <#r!%&t(6(%a% !$tr(&()$
e%&a()$=  (e$e"tar e3!(!$al <a&t!e"t(3a 3e$tal(%a% ($tel(;e$(a e3!(!$al
rel(;()$ e"#(r(t&al(%a%=8

2. C47/=4= =? V/=4 ? ? 7 344

El ter3($! Cal(%a% %e V(%a e$ el Traa! <CVT= 5a "(%! #!r &$a 3&lt(#l((%a% %e

a&t!re" 5e3!" "ele(!$a%! al;&$a" %e+($((!$e" -&e $!" #&e%a$ 3!"trar "&
"(;$(+(a%!8

La Cal(%a% %e V(%a e$ el traa! e" &$a +(l!"!+'a %e ;e"t()$ -&e 3e!ra la %(;$(%a% %el
e3#lea%! real(.a a3(!" &lt&rale"  r($%a% !#!rt&$(%a%e" %e %e"arr!ll!  #r!;re"!
#er"!$al La Cal(%a% %e V(%a e$ el Traa! e" &$a +(l!"!+'a &$ "et %e ree$(a" -&e
e$;l!a$ t!%!" l!" e"+&er.!" #r! ($re3e$tar la #r!%&t(6(%a%  3e!rar la 3!ral
<3!t(6a()$= %e la" #er"!$a" e$+at(.a$%! la #art((#a()$ %e la ;e$te la #re"er6a()$
%e "& %(;$(%a%  #!r el(3($ar l!" a"#et!" %("+&$(!$ale" %e la erar-&'a
Or;a$(.a(!$al8

La Cal(%a% %e V(%a e$ el Traa! #&e%e te$er 6ar(!" "(;$(+(a%!" #er! e$ l!" lt(3!"
a!" "e 5a !$"!l(%a%!" !3! &$a +(l!"!+'a %e traa! e$ la" !r;a$(.a(!$e"
#art((#at(6a"8

P!r l! a$ter(!r e9#&e"t! #!%e3!" %e(r -&e ^La Cal(%a% %e V(%a e$ el Traa!^ e" &$a
+!r3a %(+ere$te %e 6(%a %e$tr! %e la !r;a$(.a()$ -&e &"a el %e"arr!ll! %el
traaa%!r a"' !3! la e+((e$(a e3#re"ar(al8

$. C3/?3/5 @434 ?547?>?3 - @3?> =? >47/=4= =? H/=4 ? ?7 344

Al;&$!" r(ter(!" "!$ (3#!rta$te" "( -&ere3!" (3#le3e$tar #r!et!" %e al(%a% %e


6(%a la!ral e"t! r(ter(!" $!" #er3(t(r,$ e$a3($ar al #er"!$al %e la !r;a$(.a()$ a
&$a 3e!r "at("+a()$ %e "&" $ee"(%a%e" #er"!$ale"8

 S-F/>/?>/4 ? 745 R?3/->/?5.

E"t! #&e%e "er l!;ra%! #!r "&+((e$(a e$ l!" ($;re"!" #ara 3a$te$er &$ e"t,$%ar
"!(al ae#tale #ara 6(6(r8

 C=/>/?5 =? S?9-3/=4=  B/??543 ? ?7 T344.

E"talee" !$%((!$e" %e traa! -&e 3($(3(e$ el r(e";! %e e$+er3e%a%e"  %a!"1


&$a e%a% l'3(te e$ el traa! -&e e" #!te$(al3e$te #er&%((al #ara a-&ell!" %e 3e$!r
! 3a!r e%a% %e l! e"tale(%!8
 O@3-/=4=?5 I?=/445 @434 D?54337743 745 C4@4>/=4=?5 "-445.

Se ($l&e e$ e"ta ate;!r'a la a&t!$!3'a el &"! %e 3lt(#le" 5a(l(%a%e" 3," -&e la


a#l(a()$ re#et(t(6a %e &$a "!la retr!al(3e$ta()$ aera %e l!" re"&lta%!" %e &$a
at(6(%a% !3! &$a a"e %e a&t!rre;&la()$8

 O@3-/=4=?5 =? C3?>//? C/-  S?9-3/=4=.


E"te #r!e"! aara a"(;$a()$ %e traa!  #r!#)"(t!" e%&a(!$ale" #ara e9#a$%(r
la" a#a(%a%e" %el traaa%!r !#!rt&$(%a%e" %e a"e$"!  "e;&r(%a% e$ el e3#le!8

 I?934>/ S>/47 ? ?7 T344 =? 74 O394/4>/.

E"t! "(;$(+(a l(erar"e %e #re&((!"1 (;&al%a%1 3!6(l(%a%1 a#ert&ra ($ter#er"!$al1 a#!!


!$"ta$te a l!" e-&(#!" %e traa!8

 B474>?43 ?3? T344  V/=4.


E"t! "(;$(+(a -&e l!" re-&er(3(e$t!" %e traa! ($l&e$%! #r!;ra3a"#re"&#&e"t!
a"&$t!" &r;e$te"  6(ae" $! "e t!3e$ %el t(e3#! %e !(! ! %el t(e3#! +a3(l(ar !3!
al;! !t(%(a$!  -&e la" !#!rt&$(%a%e" %e a"e$"! $! re-&(era$ +re&e$te3e$te %e
a3(!" ;e!;r,+(!"8

. B??F/>/5 =? 74 >4 7/=4= =? H /=4 ? ?7 344

La (3#le3e$tar!$ %e Pr!et!" %e Cal(%a% %e V(%a e$ el Traa! #&e%e re"&ltar


e$e+((!" ta$t! #ara la !r;a$(.a()$ !3! #ara el traaa%!r l! &al "e #&e%e re+lear
e$:

 E6!l&()$  De"arr!ll! %el traaa%!r


 U$a ele6a%a 3!t(6a()$
 Me!r %e"e$6!l6(3(e$t! %e "&" +&$(!$e"
 Me$!r r!ta()$ e$ el e3#le!
 Me$!re" ta"a" %e a&"e$t("3!
 Me$!" -&ea"
 T(e3#! %e !(! re%&(%!
 Ma!r "at("+a()$ e$ el e3#le!
 Ma!r e+((e$(a e$ la !r;a$(.a()$8
. L//4>/?5 =? 75 @3?>5 =? >47/=4= =? H/=4 ? ?7 344.

L!" Pr!et!" %e C8V8T8 %e la 3("3a 3a$era -&e t(e$e$ "&" e$e+((!" ta3(*$
t(e$e$ al;&$a" l(3(ta(!$e" la" &ale" 3e$(!$are3!" a !$t($&a()$:

 A79-5 ?@7?4=5  =?5?? ?343 5- C.V.T.

E"t! "e %a e$ !r;a$(.a(!$e" e" -&e l!" e3#lea%!" "!$ ($a#ae" %e a"&3(r &$a
$&e6a re"#!$"a(l(%a% "!$ rea(!" a traa!" e$ ;r&#! le" %e"a;ra%a rea#re$%er le"
%e"a;ra%a$ l!" %eere" 3," !3#le!" #!r l! -&e la (3#le3e$tar!$ %e Pr!et!" %e
C8V8T "e 5ae 3," %(+'(l8

 L5 ?3?5 3445  >>-?3=? > 75 @495 -? 5? 3?>/?.

Al 3e!rar l!" e3#le!" l!" e3#lea%!" a5!ra #e$"ara$ -&e l! -&e re(e$ %e #a;a $!
6a %e a&er%! a l!" $&e6!" %eere" ! l!" $&e6!" #r!e%(3(e$t!" %e traa! #!r l!
-&e %e"eara$ !te$er &$ 3e!r "&el%!

 A-? =? >55
L&e;! %e re#la$tear 3e!rar ! ree"tr&t&rar l!" #&e"t!" %e traa! e" #!"(le -&e "e
$ee"(te $&e6a te$!l!;'a $&e6!" a3(e$te" $&e6a" 5erra3(e$ta"
$&e6a a#a(ta()$ l! &al 5ar, -&e la !r;a$(.a()$ te$;a 3a" !"t!" e$ "&
+&$(!$a3(e$t!8

E7 ?-/@ ?>79/>  ?5 4=4@47?

Al;&$a" !r;a$(.a(!$e" real(.a$ ($6er"(!$e" ta$ ;(;a$te"a" e$ e-&(#!" te$!l);(!"


-&e $! #&e%e$ 5aer a3(!" "&"ta$(ale" 3(e$tra" e"t!" $! "e "&"t(t&a$8 C&a$%!
la" !$%((!$e" te$!l);(a" #r!le3,t(a" "e !3($a$ !$ at(t&%e" $e;at(6a" %el
e3#lea%! e$ l! !$er$(e$te al 3e!ra3(e$t! %e la" !$%((!$e" %e traa! *"te "e
5ae ($a#r!#(a%! 3(e$tra" $! "e tra$"+!r3e el a3(e$te #ara 5aerl! 3," +a6!rale8

SE*TA SEMANA
0< JUNIO
0$ MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CALIDAD DE VIDA EN LA ADMINISTRACION P+BLICA

El E"ta%! 3!%er$! %ee arater(.ar"e #!r "&" re"&lta%!"  #!r "&" #r,t(a"8
Re"&lta%!" -&e 3e!re$ la al(%a% %e 6(%a %e la (&%a%a$'a  -&e "ea$ la
!$"e&e$(a %e #r,t(a" tra$"#are$te"  le;'t(3a" a!ta%a" a #r($(#(!" e!$)3(!"
ra(!$ale"8 El rela3! "!(al re"#et! %e &$ E"ta%! 3e!r e" ($&e"t(!$ale #ara
&al-&(er a;e$%a #!l't(a  #ara &al-&(er ;e"t()$ %e ;!(er$! -&e #rete$%a "&#erar
l!" tra%((!$ale" e"!ll!" a la e+((e$(a %e la ;ere$(a #l(a8

La 3!%er$(.a()$ %el E"ta%! e" a &$a ($((at(6a ;e$eral(.a%a e$ l!" #a'"e" 3,"
%e"arr!lla%!"  "e 5ae e9#l'(ta e$ $! #!!" #a'"e" %e ($;re"!" 3e%(!" !
e3er;e$te"8 Tale" ($((at(6a" %e re+!r3a" ! %e 3!%er$(.a()$ e"tatal e$ la 3a!r'a %e
l!" #a'"e" e$trale"  e$ al;&$!" lat($!a3er(a$!" <Ar;e$t($a Bra"(l C5(le B!l(6(a
M*9(!= "e "&"te$ta$ e$ %!&3e$t!" ! te9t!" #!l't(!" 3&5!" %e l!" &ale" a%!#ta$
&$ $!3re "(3)l(!  %e"#l(e;a$ e$ "&" te9t!" la" arater'"t(a" e"e$(ale" %e la
re+!r3a8 E"t!" (3#&l"!" $! 5a$ te$(%! $ee"ar(a3e$te "&"te$t! le;al $( 5a$ "(%!
(3#la$ta%!" !$ a"e e$ &$a #!l't(a #l(a !5ere$te8

S($ ! !$ "&"te$t! le;al ! !$"t(t&(!$al la 3!%er$(.a()$ %el E"ta%! e9("te a !3!
&$ $&e6! #ara%(;3a 3&lt(#l(a%! e$ $&3er!"a" e9#er(e$(a" ($ter$a(!$ale" -&e
e9#l(a &$a $&e6a 3a$era %e e$te$%er a la ;e"t()$ ;&er$a3e$tal e$ rela()$ !$ "&"
(&%a%a$!"  %a &e$ta %e &$a $&e6a 3a$era e$ la -&e l!" (&%a%a$!" !$(e$ al
E"ta%! %e"%e "&" #r!#(!" ($tere"e"8 El !rrelat! !r;a$(.a(!$al %e e"ta $&e6a
%($,3(a %e art(&la()$ %e ($tere"e" e$tre el E"ta%! M!%er$!  l!" (&%a%a$!" "e
3ater(al(.a e$ e$t(%a%e" #l(a" 3," a(erta" a l!" ($tere"e" (&%a%a$!"
;ere$(a%a" !$ r(ter(!" %e la e3#re"a #r(6a%a &"a$%! re"&lta%!"  &$a
3($(3(.a()$ %el !"t! #re"ta(!$al8
S&r;e$ a"' la" $&e6a" a;e$(a" ;&er$a3e$tale" #er+(la%a" "e;$ %("t($ta"
e9#er(e$(a" $a(!$ale" #er! -&e %a$ &e$ta %e &$a $&e6a !r;a$(.a()$ #!"t
&r!r,t(a !$ 6!a()$ %e a&t! &"t(+(ar e!$)3(a3e$te "& e9("te$(a ($"t(t&(!$al8
C(ta$%! la e9#er(e$(a e&r!#ea Ra3() <?= %e"taa la e3er;e$(a %e la"
a;e$(a" !3! &$ 5(t! e$ la" ($((at(6a" e&r!#ea" %e (3#la$ta()$ %e &$a $&e6a
!r(e$ta()$ ;ere$(al e$ la A%3($("tra()$ Pl(a +&$%a3e$tal #ara la "e#ara()$ %e
+&$(!$e" ee&t(6a" %e la" +&$(!$e" %e +!r3&la()$ %e #!l't(a"8 A"' la" a;e$(a"
!$"(%era%a" !3! 6er%a%era" &$(%a%e" ee&t(6a" a%-&(ere$ &$a %e"taale
a&t!$!3'a !#erat(6a e$ "& !r;a$(.a()$  +&$(!$a3(e$t!8

Se 6($&la$ !$ "&" re"#et(6!" 3($("ter(!" ! %e#arta3e$t!" e$trale" 3e%(a$te


!$6e$(!" #l&r(a$&ale" l!" &ale" %eter3($a$: el 3a$%at! #!l't(! l!" !et(6!"
e"trat*;(!" l!" re&r"!"  la" +a&lta%e" %ele;a%a"8 E$ "& !$%&()$ "e %e"(;$a a
&$ #r!+e"(!$al %(ret(6! -&e %ee re"#!$%er a$te "&" re"#et(6!" )r;a$!" #!l't(! 
e"trat*;(!" re"#et! %el &3#l(3(e$t! %e l!" re"&lta%!" !3#r!3et(%!"8

La" arater'"t(a" -&e a%-&(ere e"te $&e6! t(#! %e a;e$(a #l(a #!" &r!r,t(a
#&e%e$ !$tra"tar"e !$ l!" ra";!" %e la a;e$(a &r!r,t(a tra%((!$al8 El "(;&(e$te
&a%r! re+lea "&" #r($(#ale" %(+ere$(a":

LA AGENCIA BUROCRATICA LA AGENCIA POSTBUROCRATICA


E$+!-&e 5a(a "&" #r!#(a" $ee"(%a%e" E$+!-&e 5a(a la" $ee"(%a%e" %el l(e$te
De+($(()$ %e "& (3#!rta$(a e$ a"e a De+($(()$ %e "& (3#!rta$(a e$ a"e a
re&r"!"  tarea" -&e %e"arr!lla l!" re"&lta%!" -&e ala$.a e$ +a6!r %e
"&" l(e$te"
É$+a"(" e$ el !$tr!l %e !"t!" #!r "!re É$+a"(" e$ el 6al!r a;re;a%! $et!
el %e re"&lta%!"
E$+!-&e e$ la r&t($a %e l!" E$+!-&e e$ la +le9((l(%a% %e l!"
#r!e%(3(e$t!" #r!e%(3(e$t!" "e;$ %e3a$%a" %e l!"
l(e$te"
C!3#(te #!r "& e"+era %e ($+l&e$(a" C!3#(te #!r "&" $e;!(!"
Te$%e$(a a a$&$(ar #!l't(a"  #la$e" Te$%e$(a a !3&$(ar"e !$ "&"
l(e$te" #ara re6("ar  %e+($(r "&
!#era()$ e"trat*;(a
Se#ara()$ e$tre el #e$"ar  el 5aer I$6!l&ra3(e$t! %el #e$"ar  %el 5aer
#ara ($re3e$tar el 6al!r a;re;a%! a
l(e$te"
É$+a"(" e$ &3#l(r !$ "!la3e$te !$ el É$+a"(" e$ &3#l(r !$ re"&lta%!" 
#re"&#&e"t! +($a$(er! al(%a% %e l!" "er6((!"
S&eta a !$tr!l &r!r,t(! S&eta a !$tr!l "!(al  #!l't(!

E" a #art(r %e la e3er;e$(a %e e"ta" !r;a$(.a(!$e" $&e6a" a%a#ta%a" a la"


e9(;e$(a" "!(ale"  !$ e9#l'(t! re!$!(3(e$t! %e "& re"#!$"a(l(%a% e$ &a$t! a
&$a a%e&a%a #re"ta()$ %e (e$e"  "er6((!" e$ t*r3($!" %e e9#etat(6a" %e &$a
(&%a%a$'a -&e 5ae &"! re(e$te %e "&" %ere5!" +re$te al E"ta%! -&e "&r;e el
te3a %e la ;e"t()$ %e la al(%a% e$ la !r;a$(.a()$ #l(a !3! &$ e"t(l! ;ere$(al
$&e6!8

La ;e"t()$ %e la al(%a% Ge"t(!$ar la al(%a% e$ &$a e3#re"a (3#l(a real(.ar t!%a" la"
tarea" ($5ere$te" a la !$"!l(%a()$ %e &$a !r;a$(.a()$ -&e "e #re#ara #ara
;ara$t(.ar al(%a% e$ "&" #r!%&t!"8

E"a al(%a% e$ +&$()$ %e &$ !3#r!3("! %e &$a e"#e(+(a()$ %e #r!%&t! !


"er6((! %el t(e3#! %e e$tre;a %e &$ a3(e$te !r;a$(.a(!$al #re%("#&e"t! a la
3e!ra !$t($&a %e &$ !$&$t! %e #r!e%(3(e$t!" 5e5!" #ara (%e$t(+(ar #!r %)$%e
la" !"a" "e e"t,$ 5a(e$%! (e$ e$ +&$()$ %e &$ #ar,3etr! e9ter$! ! $!r3a
a%!#ta%!" 6!l&$tar(a3e$te8

De ell! "e %er(6a -&e la al(%a% $! e" el re"&lta%! %e la a"&al(%a% "($! %e &$a
#r!;ra3a()$  6!l&$ta% %e 3e!ra #&e"ta e$ 3ar5a e$ a"#et!" tale" !3!:
 La %e+($(()$ %e &$a #!l't(a e9#l'(ta #ara la al(%a%

 El re!$!(3(e$t! %el l(e$te !3! el +at!r la6e -&e %e+($e l!"


l($ea3(e$t!" %e la al(%a%
 El re!$!(3(e$t! %el +at!r 5&3a$! !3! el ee %el a3(!  %e la
;e$era()$ %e 6al!r
La ($$!6a()$ te$!l);(a !3! el "e$%er! %e e9#a$"()$ $ee"ar(!

La &lt&ra %e la ($!r#!ra()$ #er3a$e$te %e %e"a+'!" "&"te$ta%a e$ la #art((#a()$ 


e$ &$ a3(e$te la!ral "a$! -&e #r!3&e6a la reat(6(%a%8

P!r l! ta$t! ;e"t(!$ar la al(%a% %e &$a !r;a$(.a()$ (3#l(a:

 I%e$t(+(ar l!" #r!%&t!" -&e %ee$ "er re+!r3&la%!" ! re#!"((!$a%!"


e$ +&$()$ %e &$a %e3a$%a +l&t&a$te
 Deter3($ar la" a&"a"  e+et!" %e l!" re-&er(3(e$t!" 6!l,t(le" %e l!"
$&e6!" $(5!" %e 3era%!
 I%e$t(+(ar 6eta" %e %(+ere$(a()$ %e #r!%&t!"

Or;a$(.ar el "("te3a %e a"e;&ra3(e$t! %e la al(%a% -&e ,"(a3e$te (3#l(a


%("#!$er %e:

 U$ 3a$&al %e la al(%a%
 U$ 3a$&al %e #r!e"!"
 U$ 3a$&al %e ($"tr&(!$e"
 Re;("tr!"  e"ta%'"t(a"
 A&%(t!r'a" I$ter$a"
 Pr!3!()$ ($ter$a  a#a(ta()$ %e e-&(#!" %e traa! W De+($(r
#r!e"!" te$!l);(!" -&e (3#l(-&e$ #re("ar 3*t!%!" %e %(+ere$(a()$

SETIMA SEMANA
1 JUNIO
0$ MA;O
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CALIDAD DEL SERVICIO

Halar %e al(%a% e$ el "er6((! e" 3," -&e la !$&$()$ %e %!" #alara" e" TOMAR
CONCIENCIA %e l!" ele3e$t!" 3," (3#!rta$te" %e e"te !$e#t! a$al(.arl!" 
#la$ear t!%a" la" at(6(%a%e" -&e "e real(.a$ !$ &$ e$+!-&e %(r(;(%! a l!" &"&ar(!" 
l!" #r!e"!"8

UÉ ES UN SERVICIO
E" el !$&$t! %e at(6(%a%e" -&e "e rela(!$a$ e$tre "(  %e at(t&%e" -&e "e %("ea$
#ara "at("+aer la" $ee"(%a%e" %e l!" &"&ar(!"8

SERVIDUMBRE VS SERVICIO
LA SERVIDUMBRE ES:
 RUIN  DOLOROSA
 BAA  NEGATIVA
 ESCLAVA  ENFERMA
 DENIGRANTE  DESTRUCTIVA
 INDIGNA  PESADA
EL SERVICIO ES:

 NOBLE  PLACENTERO
 ELEVADO  POSITIVO
 LIBRE  SANO
 SUBLIME  CONSTRUCTIVO
 DIGNO  LIGERO

LA CALIDAD EN LOS SERVICIOS ES UN ASUNTO DE:

I. METODOLOGÍA
Hae +alta 3*t!%! "("te3a e"trate;(a  &e$ e$tre$a3(e$t!8

II. TRABAJO E N E UIPO


Dee3!" a#re$%er a !!#erar !la!rar  traaar &$(%!" e$ !et(6!" %e a3(!
!$t($&!  3e!ra #er3a$e$te8

III. RELACIONES "UMANAS


El *9(t! %e &$ "er6((! e"t, 3e%(at(.a%! #!r la" rela(!$e" -&e "e e$tala$ !$ el
l(e$te8

CALIDAD EN LOS SISTEMAS DE SERVICIOS

LOS SERVICIOS SE BASAN EN RELACIONES CARA A CARA e$tre &$ #!"(le !3#ra%!r
! &"&ar(!  &$ re#re"e$ta$te %e la e3#re"a -&e %ee %ar &$a (3a;e$  !$retar &$a
C!3#ra!$trat!#e%(%!"!l((t&%8
PROCESO

ENTRADA & ELABORACI'N % SALIDA  CLIENTES SATIS#EC"OS

CARACTERISTICAS DE UN SERVICIO
 S!$ ($ta$;(le"8
 C!$"("te e$ ($tera(!$e"
 El &"&ar(! e" &$ #art((#a$te e$ el #r!e"! %e #re"ta()$ %el "er6((!8
 La #r!%&t(6(%a%  !$"&3! %e &$ "er6((! !&rre$ "(3&lt,$ea3e$te8

MISI'N DEL SERVICIO


E" 3& t(l e"taleer la 3("()$ %el "er6((! ! e$ a"! %e te$erla %e+($(%a re6("arla8 La
3("()$ (%e$t(+(a el !et(6! +&$%a3e$tal %el "er6((! "& ra.)$ %e "er8
UE "ACEMOS P3=->5  5?3H/>/5
PARA UIEN LO "ACEMOS C7/??5
COMO LO "ACEMOS P3>?55

UÉ ES CALIDAD EN EL SERVICIO

W Pr!#!r(!$ar a"("te$(a a l!" &"&ar(!" %e tal +!r3a -&e e"t! re%&$%e e$ &$ alt! ;ra%!
%e "at("+a()$8
W Se a"a e$ la # re!&#a()$ !$"ta$te #!r "&" e9#etat(6a" ! #re +ere$(a" ta$t! a
$(6el %e la" ($tera(!$e" !3! e$ el %("e! %el "er6((!8
W L!" re-&("(t!" "!$ a-&ella" $ee"(%a%e" ! e9#etat(6a" -&e ;e$eral3e$te "e
e$&e$tra" (3#l'(ta" & !l(;at!r(a" %e$tr! %e la #re"ta()$ %el "er6((!8
A"ORA CONVIENE DECIR UE:

 Ser6((! e" &(%ar ($tere"e" ! "at("+aer $ee"(%a%e" #ara el &"&ar(!8


 LA RIUEA DE UN S ERVICIO SÓLO SE C REA CUANDO HA CONFIANA EN
LA GENTE  EN EL SISTEMA8
 [RETENEMOS LA CONFIANA EN NUESTROS USUARIOS\

UÉ ES EL USUARIO

 Per"!$a -&e e" (3#ata%a %(reta3e$te #!r $&e"tr! traa!8


 E" la #er"!$a -&e &t(l(.a l!" "er6((!" %e !tra8
 E" la !r;a$(.a()$
N!r3a ! #er"!$a -&e re(e &$ #r!%&t!8
ISO 000:200

CLASI#ICACI'N

USUARIO INTERNO: Per"!$al %e la !r;a$(.a()$8 Le" !rre"#!$%e lle6ar a a!


r("tal(.ar la 6("()$  3("()$ %el "er6((!8

USUARIO E*TERNO: U"&ar(! %el #r!%&t! ! "er6((!8 E" -&(e$ 6al(%a &a$t! %el
#r!%&t!"er6((! "e a$&$(e8 S!$ la" -&e %ee$ e"tar #le$a3e$te !$6e$(%!" %e -&e el
#r!%&t!"er6((! !$t(e$e &$ 6al!r a;re;a%! a%e3," %e )3! "e !+re.a8

TIPOS DE USUARIOS:

 EL DIFICIL: El D("&t(%!r8 El C! $6er"a%!r8 El C! -&et!8 El Calla%!8 El  &e!"!8 El


Gr!"er!8 El E9(;e$te8 El I$%e("!8 El A&"(6!8 El E$!a%!8 El Te$"!8

 ElFACIL

RECONOCIMIENTO AL USUARIO

 E"t, %!ta%! %e ($tel(;e$(a #!"ee 6!l&$ta% e" l(re  !$ &$a 6!a()$ e"#e(al8
 T(e$e (%e!l!;'a" !"t&3re" 6al!re"  ree$(a" %(+ere$te" -&e "e %ee$ re"#etar8
 Ca%a ($%(6(%&! e" %(+ere$te  t(e$e el %ere5! a rea(!$ar %e 3a$era %(+ere$te a$te
la" (r&$"ta$(a"8
-/?5 5 /5 -5-43/5
- @/4 =? K 75 -5-43/5

DE UÉ SE UEJA EL USUARIO

D("!$+!r3(%a%e" %e l!" &"&ar(!" -&e t(e$e -&e 6er !$ l!" "er6((!":
W I$&3#l(3(e$t! %e l! #ata%!
W Ser6((! ($!rret!  ($!3#let!
WW I$&3#l(3(e$t! %e #la.!"
Per"!$al $! &al(+(a%!
W Per"!$al($%(+ere$te
W Mal trat!  #!a a3a(l(%a%

PARA UÉ NOS BUSCAN LOS USUARIOS

 Para "at("+aer "&": Nee"(%a%e"  E9#etat(6a"

SATIS#ACER E*PECTATIVAS DEL USUARIO

37
L! -&e 6al!ra$ l!" &"&ar(!" %e "er6((!" e":
 C&3#l(r !$ l! #ata%!
 B&e$ trat!  a3a(l(%a%
 C&3#l(r !$ +e5a"  t(e3#!"
 E9#l(a()$ %e l!" #r!e%(3(e$t!"
 Ate$()$ a rela3!"
 Ae#tar la re"#!$"a(l(%a% #!r err!re" !3et(%!" #!r el #er"!$al

ES DECIR: CUMPLIR  DAR UN BUEN TRATO8

UÉ
W NECESIT
[&(*$e"\AMOS SABER DE LOS USUARIOS
W [&e-&(ere\
W [&* $ee"(ta\
W [&*#(e$"a\
W [&*"(e$te\
W [&*&"a\
W [C)3! l! "at("+a;!\
W [E$!$tr) l! -&e &"aa\
W [Se 6a "at("+e5!\
W [P(e$"a 6!l6er\

RE#LE*IONA: [&* #a"ar'a "( $&e"tr!" &"&ar(!" $! $!" "!l((tara$ "er6((!"\

CONCLUSIONES ACERCA DE NUESTROS USUARIOS:

 E" la #er"!$a 3," (3#!rta$te al e$trar e$ !$tat! !$ $&e"tra !r;a$(.a()$8


 E"
E$ -&(*$ e$traa!
real(%a% lt(3a ($"ta$(a &"t(+(a 3( #&e"t!8
#ara *l ! ell!"8
 Al;&(e$ %e -&(e$ a#re$%er* a te$er #a(e$(a a$ &a$%! *l $! "(e3#re "ea
#a(e$te !$3(;!8
 Al;&(e$ -&e #&e%e 5aer 3( %'a &e$! ! 3al! %e#e$%(e$%! %e )3! rea(!$e !
a$te "&" !3e$tar(!"8
 Al;&(e$ - &e e$ ! a"(!$e" 3e #!$e a #r&ea8 A#r!6e5! la !# !rt&$(%a% -&e 3e
r($%a tal a()$  3e ale;r! &a$%! #&e%! t!r$ar "& e! %e %(";&"t! e$ &$a
"!$r("a8
 Al;&(e$  !$ -&(e$ 5ar* e"e e"+&er.! e9tra8 Tal 6e. $! "e % * &e$ta #er! ! "(
!3#re$%! -&e la %(+ere$(a e$tre la 3e%(!r(%a%  la e9ele$(a e" a#e$a" %e ?0 8

N! (3#!rta l! -&e t 5a;a" "(e3#re traaar," #ara "er6(r a !tr!" e9("te$ %!" +!r3a" %e
%ar &$ "er6((!:

P3 7/94>/  P3 /H4>/


S(
-&ee"!;e"
$a%(e te5aerl!
l! %(;a#!r
t l!la e9#er(3e$tar,"8
ra.)$ a%e&a%a e$t!$e" $!tar," la %(+ere$(a1 $! $ee"(tar,"

LAS 10 REGLAS PARA UNAE*CELENTE ATENCI'N EN EL SERVICIO

1. N! 5a;a e"#erar al &"&ar(! "al%el! %e ($3e%(at!8


28 Dar ate$()$ t!tal "($ %("tra(!$e" ! ($terr&#(!$e"
>8 Ha;a -&e l!" #r(3er!" >0 "e;&$%!" &e$te$8
48 Sea $at&ral $! +al"! ! r!!t(.a%!8
8 De3&e"tre e$er;'a  !r%(al(%a% <e$t&"(a"3!=8
@8 P(e$"e &"e "& "e$t(%! !3$ #ara 6er )3! #&e%e re"!l6er el #r!le3a8
38
78 Sea a;e$te %e "& &"&ar(! <"( &"te% $! #&e%e re"!l6er el #r!le3a a&%e #ara 6er
-&(*$ #&e%e=8
J8 Al;&$a" 6ee" a&"te la" re;la" <"( la re;la #&e%e "er &e"t(!$a%a=8
8 Ha;a -&e l!" lt(3!" >0 "e;&$%!" &e$te$ <%ee &$a &e$a (3#re"()$=8
?08 Ma$t*$;a"e e$ +!r3a &(%e "& #er"!$a8

CONVERSAR CON USUARIOS INSATIS#EC"OS

W Ma$te$;a la al3a
W Dee -&e el &"&ar(! e9#re"a "& e$!! ! %(";&"t!
W P)$;a"e e$ la "(t&a()$ %el &"&ar(!
W E6(te la" &"t(+(a(!$e" $e;at(6a"
WW D';ale
C&a$%!alel&"&ar(!
&"&ar(!-&e &"te% %e"ea
"e al3e 5,;alea&%arl!
#re;&$ta"
W A%!#te &$a at(t&% #!"(t(6a
W I%e$t(+(-&e la 3e!r "!l&()$

RE#LE*IONES:

Ser6(r$!" &$!" a !tr!" e" $&e"tra 3("()$ $&e"tr! !et(6! e$ la 6(%a8 Ser6(r a la ;e$te $!"
!+ree t!%! %e"%e a&3e$tar $&e"tr! (e$e"tar e$ el traa! 5a"ta ($re3e$tar la"
;a$a$(a" %(ar(a" -&e !te$e3!"8
N! e9("te &$a rel(;()$ %e 3a!r $(6el -&e el "er6((! -&e r($%a el "er 5&3a$!8 L&5ar #!r
&$a a&"a !3$ e" el 3e!r re%! -&e e9("te8
[C)3! "er &$ 3e!r "er6(%!r\ [C)3! 5aer "aer al 3&$%! -&e &"te% e" &$ e3aa%!r %e
la e9ele$(a e$ el "er6((!\
Se %ee$ "e;&(r ($! #a"!" e$ el !t!r;a3(e$t! %el "er6((! a $&e"tr!" &"&ar(!":
?8 C!3(e$e8 C!3#r!3*ta"e a !+reer &$ 3e!r "er6((!8
28
>8 Re!$).al!8
C!3&$'-&e"e8Re!$!.a
E9#re"e "&" el "e$t(3(e$t!"8
"er6((! "(e3#re -&e l! %etete8
48 Ate8 De"arr!lle &$ #la$  ll*6el! a la #r,t(a8
8 I$6!lrel!"8 I$6(te a !tr!" a r($%ar "er6((!8

Taller8 A#l(a$%! 5erra3(e$ta" %e 3e!ra3(e$t! !$t'$&! e$ el "er6((! #!l((al8

OCTAVA SEMANA
21 JUNIO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

I EVALUACI'N PARCIAL

39
II UNIDAD: #UNDAMENTOS GENERALES DE LA CULTURA DE LA CALIDAD
PERSONAL

NOVENA SEMANA
2, JUNIO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CALIDAD PERSONAL

C>?@.

La al(%a% #er"!$al #&e%e "er %e+($(%a !3! la re"#&e"ta a la" e9(;e$(a"  e9#etat(6a"
]ta$;(le"]
]ta$;(le"] e ]($ta$;(le"]
t!%a" ta$t! %e la"
a-&ella" !tra" #er"!$a"
e9#etat(6a" !3! %e la"
!$reta" #!r#r!#(a"8 S(e$%!
ee3#l!: la"
t(e3#!
%&ra(l(%a% "e;&r(%a% ;ara$t'a +($a$.a" +&$()$ et8

La" ]($ta$;(le"] "e #&e%e$ %e+($(r !3! %e"e!" e3!(!$ale" !3! "!$: at(t&%e"
!3#r!3("! ate$()$ lealta% re%((l(%a% !3#!rta3(e$t! et8

U$a #er"!$a -&e e$ #r($(#(! e"t, (e$ al(3e$ta%a -&e "e "(e$te "at("+e5a !$ l! -&e 5ae
 l! 5ae $! ")l! #ara #er((r re&r"!" e!$)3(!" "($! #ara #r!#!r(!$ar &$ "er6((! el
&al e" t(l al #r)(3! ! a &$a "!(e%a% e" &$a #er"!$a %e al(%a%8

a&r& I"5(Zaa $!" !3e$ta -&e:

]El 5!3re e" &e$! #!r $at&rale.a8 S( "e le e%&a #&e%e !$6ert(r"e e$ &$a #er"!$a
!$+(ale e$ -&(e$ "e #&e%e %ele;ar a&t!r(%a%]8

P!%e3!" lle;ar 3("3!


E"tar (e$ !$"(;! a la !$l&"()$
 "at("+e5! %e -&e %elala" la!re"
! a"( "at("+e5! al(%a% real(.a%a"
#er"!$al%&ra$te
e": el
%'a ta$t! e$ el traa! !3! !$ la +a3(l(a $! ")l! #!r la $ee"(%a% %e te$er &$a retr(&()$
e!$)3(a "($! #!r el "er6((! #r!#!r(!$a%!8

C434>?3K5/>45 =? 74 >47/=4= @?3547.

Para el Mae"tr! e$ C(e$(a" !"* %e e"" V,.-&e. B!$(lla $!" %(e -&e 5a &$a "er(e %e
arater'"t(a" #ara %(+ere$(ar a &$a #er"!$a -&e t(e$e al(%a%  "!$ la" "(;&(e$te":

 P!%e3!" a+(r3ar -&e &$a #er"!$a "&et!  !et! %e la *t(a t(e$e al(%a%8
 U$ ($%(6(%&! 5&3a$! e$ e-&(l(r(! %e "&" ra";!" ($ter$!" !$ "& 3e%(! a3(e$te t(e$e
al(%a%8
 U$a #er"!$a !$"(e$te %e "&" 5a(l(%a%e"  e$ eer((! %e ella" t(e$e al(%a%8
 U$a #er"!$a l(re e"#(r(t&al  e3!(!$al3e$te #er! re"#et&!"a %e "& !$%(()$
er,r-&(a  %e "& e"ta%! (6(l  "!(al t(e$e al(%a%
 U$a #er"!$a "at("+e5a e$ "& traa! !$ ar3!$'a +a3(l(ar "&+((e$te %(6er"()$ 
rela(!$e"
%e#e$%(e$te"!(ale" "at("+at!r(a"
%e &$ "er "&#re3! e" !$"(e$te %e "&
&$a #er"!$a %e !$%(()$
al(%a%8 %e r(at&ra  #!r l! ta$t!

U$a #er"!$a %e al(%a% l!;ra &$(+(ar t!%a" la" arater'"t(a"  la" lle6a a a!
'$te;ra3e$te8 E"t! a&%a a te$er &$ e-&(l(r(! #er+et! e$tre l!" e$t!r$!" -&e l! !$+!r3a$
e" %e(r l! #"(!l);(! l! "!(al  l! +("(!l);(!8

I@34>/4 =? 74 >47/=4= @?3547.

De a&er%! a l!" !$e#t!" a$ter(!re" la al(%a% e" el &3#l(3(e$t! %e la" e9#etat(6a"

40
%el l(e$te ! &"&ar(!8 Part(e$%! %e e"t! la al(%a% e$ la" #er"!$a" %e"e3!ar, e$ 3e!re"
re"&lta%!" a l!" l(e$te" ($ter$!"  e9ter$!"8

C&a$%! e9("te$ alt!" $(6ele" %e al(%a% e$ la" #er"!$a" -&e ($te;ra$ &$a !r;a$(.a()$ "e
#er(e$ (3#!rta$te" a6a$e" #!"(t(6!" l!" %e#arta3e$t!" #r!%&e$ al(%a% %e a&er%! a
l!" &"&ar(!" la al(%a% e$ t!%a" la" ,rea" lle6a a &$a &lt&ra !r;a$(.a(!$al la" #er"!$a"
-&e ($te;ra$ la !r;a$(.a()$ 3a$t(e$e$ "at("+e5!" a l!" l(e$te"  a la" #er"!$a" %e
la !3&$(%a%8

E"t! trae !3! !$"e&e$(a -&e e9("ta ar3!$'a e$ la" rela(!$e" la!rale"  #!r l!
!$"(;&(e$te a&3e$ta la #r!%&t(6(%a% !a"(!$a$%! )#t(3!" re"&lta%!" +($a$(er!"
&$a (3a;e$ !r;a$(.a(!$al (3#eale  &$ #r)"#er! +&t&r! -&e "e tra%&e e$ 3e!ra" #ara
l!" a(!$("ta"  l!" !la!ra%!re"8
La al(%a% #er"!$al t(e$e -&e e3#e.ar #!r la %(re()$ a -&e ell!" "!$ l!" ;&'a" %e la
($"t(t&()$1 a "& 6e. la %(re()$ %ee real(.ar la tarea 3," (3#!rta$te -&e e" 3!t(6ar a la"
#er"!$a" -&e la!ra$ e$ la e3#re"a #ara -&e real(e$ 3e!r "&" tarea" %e$tr! %e ella8

O?/H5 =? 74 >47/=4= @?3547.

?8 Oet(6!" %e "al&%  6(%a8

N&e"tr! &er#!  $&e"tra 3e$te "!$ &$a &$(%a% $! #!%e3!" te$er &$ &er#! "a$! "(
$&e"tr!" #e$"a3(e$t!" $! l! "!$  6(e6er"a $! #!%e3!" #e$"ar !$ lar(%a%  real(.ar
traa!" 3e$tale" %e al(%a% "( $&e"tr! &er#! e"t, e$+er3!8

La" #re!&#a(!$e" -&e "&+r(3!" ($te$"a  #r!l!$;a%a3e$te %aa$ a $&e"tr!


!r;a$("3! al (;&al -&e l! 5ae$ $&e"tra" e3!(!$e" %e"tr&t(6a" r)$(a"8 N( el eer((!
3," a%e&a%! $( la al(3e$ta()$ 3," a%e&a%a l!;ra re6(tal(.ar $&e"tr! &er#! "( $!"
"e$t(3!" +raa"a%!" re5a.a%!" ! !$ al;&$a e3!()$ %e"tr&t(6a "(3(lar -&e $! ")l!
(3#(%e el &e$ +&$(!$a3(e$t! %e $&e"tr! &er#! "($! ta3(*$ el %e $&e"tr!"
#r!e"!" 3e$tale"8

P!r $&e"tra "al&% $!" !$6(e$e 3," !&#ar$!" -&e #re!&#ar$!"  &$a %e e"a"
!&#a(!$e" e" el eer((! -&e re6(tal(.a t!%! $&e"tr! &er#!8

Otr! #&$t! #ara !&#ar$!" %e *l e" la &e$a al(3e$ta()$ el %e"a$"! a%e&a%! l!"
#e$"a3(e$t!"  la" e3!(!$e" -&e +a6!ree$ $&e"tr! (e$e"tar  #a. ($ter(!r8 T!%! e"t!
e" #r(3!r%(al -&e l!" lle6e3!" a a! !3! l!" !et(6!" 3," (3#!rta$te" #ara $&e"tra
6(%a8

28 Oet(6!" +a3(l(are"8

E$ e"te !et(6! #!%e3!" !$te3#lar %!" a"#et!": el %e "er #area  el %e "er #a%re8
El #r(3er a"#et! #!%r'a3!" !$"(%erar !3! &$! %e l!" !et(6!" e$trale" %e "er
#area la #!"((l(%a% %e reer &$t!" !3#art(e$%!  %("+r&ta$%! e"e re(3(e$t!8 E"ta
rela()$ re-&(ere ($t(3(%a% -&e ")l! "e %a &a$%! l!;ra3!" "er a&t*$t(!"8 Al e$+re$tar
a-&' ta3(*$ la !$+r!$ta()$ e$tre l! -&e %e"ea3!" "er $&e"tr!" "&e!"  l! -&e
real3e$te "!3!" l!;ra3!" "er a&t*$t(!" e$ el re!$!(3(e$t! %e $&e"tra #r!#(a
real(%a%  e$ #le$a ae#ta()$ %e t!%! l! -&e 6er%a%era3e$te "!3!"8 E"ta ae#ta()$
$!" a&%a a "er re!$!(%!" #le$a3e$te #!r $&e"tra #area  $!" a&%a a %("+r&tar %e la
($t(3(%a% %e la rela()$8
C&a$%! #a"a l! !$trar(! e" %e(r -&e $! "!3!" a&t*$t(!"  $&e"tra rela()$ "e a"a
e$ "&#!"((!$e" %e l! -&e a3!" -&("(*ra3!" "er rea3!" &$a %("t!r"()$ %e la real(%a%
($ter$a %e a%a &$!  %e la real(%a% e9ter$a e$ la -&e 6(6(3!"8 De e"ta 3a$era
41
el(3($a3!" la #!"((l(%a% %e !3&$(a()$  %e rela()$ -&e a#!e $&e"tr! 3&t&!
re(3(e$t! "at("+a;a $&e"tra" $ee"(%a%e" reale"  $!" r($%e (e$e"tar  %("+r&te
!3#art(%!"8
P!r el !$trar(! %e$tr! %e &$ l(3a %e ae#ta()$ 3&t&a %e l! -&e real3e$te "!3!"
#!%e3!" re!$!er  ae#tar l!" a$5el!" 3!t(6a(!$e" %e"e!" 6al!re" "&e!"
l(3(ta(!$e" $ee"(%a%e" et8 %e a3a" #arte"  %e e"ta +!r3a e$!$trar &$ e-&(l(r(!
"at("+at!r(!8
E$ el terre$! %e "er #a%re !3! #area at&al(.a3!" $&e"tra +(l!"!+'a 
l!" #r($(#(!" %e e%&a()$ -&e #r!3&e6a$ el %e"arr!ll! %e $&e"tr!" 5(!" e$ "&
#re#ara()$ #ara "& #r!#(a 6(%a ($%e#e$%(e$te8 Ta3(*$ !$tr(&(3!" a "at("+aer "&"
$ee"(%a%e" e"taleer l'3(te"  e"t,$%are" %e %e"e3#e! ra.!$ale"8
E"te !et(6! trata %e -&e lle;&e3!" a "er &$a" #er"!$a" reale" !$"(;! 3("3!"  a
#arte a "ert!%!"
!3#arte reale" !$ la tr(&$+!"
$&e"tr!" #er"!$a-&e !3#art(3!"
+raa"!" $&e"tra
e$ ;ra$ #arte %e 6(%a a 6(%a8
$&e"tra -&e $&e"tra #area

>8 Oet(6!" %e arrera %e traa! ! #r!+e"(!$ale"8

N&e"tra arrera la!ral e"t, !$+!r3a%a #!r $&e"tra" arater'"t(a" ($%(6(%&ale" -&e
($terata$ !$ la" %e la e3#re"a8

La +!r3a e$ -&e %e"e3#ea3!" $&e"tra" tarea" la!rale" la !r(e$ta()$ -&e le %a3!" a


$&e"tra arrera %e traa! la e+((e$(a !$ -&e a#r!6e5a3!" la" !#!rt&$(%a%e" e$ la
!r;a$(.a()$ #ara #r!etar $&e"tr! re(3(e$t! %e#e$%e$ #r($(#al3e$te %e $&e"tra
a&t! #ere#()$ %e -&(*$ "!3!"  -&(*$ -&ere3!" "er8

P!r l! ;e$eral a#re$%e3!" a re!$!er $&e"tra" #r!#(a" a#a(%a%e" ")l! 5a"ta -&e la"
#!$e3!" a #r&ea e$ l!" ret!" e$ la 6(%a ;e$eral  %el traa! e$ #art(&lar8 P!r
!$"(;&(e$te $&e"tr! traa! re#re"e$ta &$a !#!rt&$(%a% e9tra!r%($ar(a #ara retar$!" 
3e%(r$!" #ara re!$!er$!"  ae#tar$!" e$ $&e"tra real(%a%  $&e"tra" #!"((l(%a%e" %e
real(.a()$8

S($ e3ar;! #!a" 6ee" a$al(.a3!"  re+le9(!$a3!" "!re $&e"tra arrera %e traa!
#ara !3#re$%er la ($tera()$ %e e"t!" %!" a"#et!": la" !#!rt&$(%a%e" %e traa! -&e
#!%e3!" %etetar  -&e t!3a3!" #ara %e"a+(ar$!" 6al!rar$!"  5aer$!" reer1  l! -&e
"!3!" !3! el !$&$t! %e 5a(l(%a%e" e9#er(e$(a" "e$t(3(e$t!" +&er.a" a#a(%a%e"
;&"t!" #re+ere$(a" 6al!re" et8 Haer e"te a$,l("(" %e 3a$era #er()%(a $!" #er3(te
%etetar la" ,rea" %e 3a!r a#!rta()$ e$ e$e+((! #r!#(!  %e la !r;a$(.a()$8
Ta3(*$ re"&lta "al&%ale re!$!er -&e la !r(e$ta()$ ! at(t&% 6(tal -&e %a3!" a $&e"tra
6(%a <la %e 3!t(6a()$ %e l!;r! ! %e e6(tar el +raa"!= e" la 3("3a !r(e$ta()$ -&e %a3!" a
$&e"tra 6(%a #r!+e"(!$al8

L4 @74?4>/ =? 75 ?/H5 =? >47/=4=.

De a&er%! !$ Mar'a El("a A!"ta e"ta #la$ea()$ re-&(ere %e "er reat(6!" #ara (3a;($ar
l! -&e $! e" !6(!8 S($ e3ar;! el e$e+((! -&e !te$;a3!" #ara #r!etar $&e"tra 6(%a
"er, 3a!r -&e el !"t! %e $&e"tr! e"+&er.!8

Nee"(ta3!" %e $&e"tra reat(6(%a% #ara !$"tr&(r el +&t&r! e$ $&e"tra (3a;($a()$8 Para


#r!$!"t(arl! te$e3!" -&e %e%(ar #arte %e $&e"tr! t(e3#! %e 5! a la 6("()$ %el 3aa$a8
C&a$%! 5aa3!" a$t((#a%! e"ta 6("()$ %el +&t&r! "er, #!"(le %e(r -&e !$ta3!" !$ 3,"
re&r"!" #ara 5aer -&e "&e%a  "e 6&el6a real(%a%8

Taller8 A%!#ta$%! &$a $&e6a &lt&ra %e al(%a%8


42
DECIMA SEMANA
0 JULIO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CULTURA DE CALIDAD PERSONAL

I. DE#INICI'N:

E" el !$&$t! %e 6al!re"  5,(t!" -&e #!"ee &$a #er"!$a -&e !3#le3e$ta%!"
!$ el &"! %e #r,t(a"  5erra3(e$ta" %e al(%a% e$ el at&ar %(ar(! le #er3(te$
!la!rar !$ %e
&3#l(3(e$t! "& "&
!r;a$(.a()$
3("()$8 #ara a+r!$tar l!" ret!" -&e "e le #re"e$te$ e$ el

T!%a #er"!$a #!"ee &$a &lt&ra  #&e%e %e(%(r %e"e5arla #ara &"ar &$ e"t(l!
%e 6(%a 3," a!r%e a "&" $ee"(%a%e"8 El e+et! %e e"ta %e("()$ "e re+lea e$ el
;r&#! "!(al al -&e #erte$ee #er! l&e;! !3(e$.a a a+etar la &lt&ra %el ;r&#!8

II. MEDIOS SUG ERIDOS PARA LA REAL IAR UN CAMBIO "ACIA LA CUL TURA
DE CALIDAD PERSONAL:

a= )alores: S!$ a-&ella" (3#re"(!$e" #r!+&$%a" -&e "e t(e$e "!re la +!r3a e$
-&e "e 6(6e "!re l! -&e "e !$"(%era *t(a3e$te !rret! ! ($!rret!  -&e
"e lle6a a la 6(%a #er"!$al %e +!r3a !$;r&e$te8

= )alores de persona con cultura : El ($ter*" !$t($&! #!r el %e"arr!ll!


($telet&al "aer !la!rar !$ &$ ;r&#! el e"#'r(t& %e "er6((! a la !3&$(%a%
el re"#et!  &e$ &"! ta$t! %el t(e3#! #r!#(! !3! %el ae$!  &$
!3#!rta3(e$t! a!r%e !$ el %e,l!;! %el %e"arr!ll!8
= Los *ábitos : S!$ l!" !3#!rta3(e$t!" !"er6ale" -&e re+lea$ l!" 6al!re"
($ter$!" %e la" #er"!$a"8 P!r (tar la 3e!ra !$t($&a la ate$()$ 
re"#!$"a(l(%a% e$ el traa! la #re6e$()$ %e err!re" 5aer (e$ el traa! al
#r(3er ($te$t! la #la$ea()$ %e "&" at(6(%a%e" e$ el !rt!  lar;! #la.! la
e6al&a()$ !$"ta$te %e "& %e"e3#e!  la %("(#l($a  !$"ta$(a e$ el
&3#l(3(e$t! %e "&" !3#r!3("!"8

%= Prácticas: T!%!" a-&ell!" #r!e%(3(e$t!" la!rale" -&e a#l(a%!" al traa! %e


+!r3a !$t($&a "("te3,t(a  re#et(t(6a a&%a$ al ($%(6(%&! a #!$er e$
!#era()$ l!" 6al!re"  5,(t!" %e al(%a%8

El !$&$t! %e #r,t(a" 5,(t!"  6al!re" lle6a%!" a la 6(%a la!ral  #er"!$al


!$+!r3a la &lt&ra %e al(%a% la &al "e #re"e$ta %e"%e %!" #er"#et(6a": la
%e la at(t&%  la %e la 6(6e$(a %(ar(a8

III. LA PRODUCTIVIDAD EN LA CULTURA DE LA CALIDAD PERSONAL

El !$e#t! %e la #r!%&t(6(%a% "e;$ C!6e  "!"t(e$e -&e t!%! e"t(3&l! -&e


re(e &$ ($%(6(%&! ;e$era &$a rea()$ la &al #&e%e "er ($!$"(e$te !
!$"(e$te8 La a#a(%a% %e a%a "er 5&3a$! #ara re"#!$%er a l!" e"t'3&l!" -&e
le lle;a$ e"t, ($+l&(%a #!r l!" "(;&(e$te" +at!re": I$tel(;e$(a #ara #re%e(r l!"
e"e$ar(!" +&t&r!" %e la" %(6er"a" !#era(!$e" %e re"#&e"ta8 C!$(e$(a 3!ral
9
o$ey, #te'=en (19&9) +os siete =/;itos de las 'ersonas altaente efecti$as.
43
#ara %e(%(r el 3e!r a3($! a",$%!"e e$ &$ r(ter(! *t(!8 V!l&$ta% #ara &$a 6e.
t!3a%a la %e("()$ ee&tarla  re+!r.arla8

La #r!%&t(6(%a% e" &$ 5,(t! -&e "e #&e%e a#re$%er "( "e eer(ta %e +!r3a
!$t($&a  "($ ($terr&#()$8 Para -&e el a3(! &lt&ral %e &$a !r;a$(.a()$ te$;a
*9(t! *"ta %ee tratar %e ($6!l&rar al 3a!r $3er! %e #er"!$a" -&e te$;a$ el
#er+(l &lt&ral %e"ea%!8

Taller8 A%!#ta$%! &$a $&e6a &lt&ra %e al(%a%8

DECIMO PRIMERASEMANA
12 JULIO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

PERSONALIDAD.

E" &$ !$&$t! %e +at!re" t'#(!" %e !$%&ta -&e arater(.a$ la a%a#ta()$ %el ($%(6(%&!
a la" "(t&a(!$e" %e "& 6(%a8

E" la #e&l(ar e"tr&t&ra ($ter(!r !$"ta$te  #r!#(a %e a%a &$! !$+!r3e a la &al "e
!r;a$(.a t!%! el "er8

E" la 6ar(ale ($%(6(%&al -&e !$"t(t&e a a%a #er"!$a  la %(+ere$(a %e !tra8

E" el !$&$t! %e arater'"t(a" #"(!l);(a" -&e #!"ee a%a #er"!$a  -&e %eter3($a "&
+!r3a %e !3#!rta3(e$t!8

CARACTERÍSTICAS DE LA PERSONALIDAD:

La #er"!$al(%a% e" el "ell! %("t($t(6! %e a%a "er 5&3a$! +!r3a%a #!r la !3($a()$ %e
ra";!"  &al(%a%e" %("t($t!"8
I$%e#e$%(e$te3e$te %e la" %e+($((!$e" -&e 5a$ +!r3&la%! l!" e9#ert!" a l! lar;! %el
t(e3#! #!%e3!" %e"taar &$a "er(e %e arater'"t(a" e$ la #er"!$al(%a%8

?8 C5/5??8 P&e"t! -&e la #er"!$al(%a% e" &$ ra";! %("t($t(6! %e a%a #er"!$a *"te
#er3a$ee relat(6a3e$te e"tale a l! lar;! %el t(e3#! ($+l&e$%! e$ "& !3#!rta3(e$t!8
E"t! $! e6(ta -&e el ($%(6(%&! #&e%a a3(ar "& !3#!rta3(e$t! %e(%! a +at!re"
a3(e$tale" ! a la" $ee"(%a%e" e9#er(3e$ta%a"8

28 D/F?3?>/4=34 8  La #er"!$al(%a% #er3(te (%e$t(+(ar a a%a ($%(6(%&! !3! &$ "er $(!8
E"ta arater'"t(a "e tra%&e e$ la" %("t($ta" rea(!$e" -&e #&e%e$ te$er la" #er"!$a"
a$te &$ 3("3! e"t'3&l!8 La #er"!$al(%a% e" $(a #!r "er &$a !3($a()$ %e +at!re"
($ter$!" #er! "( -&ere3!" &t(l(.arla !3! r(ter(! %e "e;3e$ta()$ "e #&e%e$ %e"taar &$!
! 6ar(!" ra";!" !3&$e"8
>8 EH7-/H48 A&$-&e la #er"!$al(%a% e" &$ ra";! !$"("te$te #&e%e 6ar(ar a lar;! #la.!
#!r la ($tera()$ !$ el 3e%(! #!r la" e9#er(e$(a" 6(6(%a" #!r el ($%(6(%&! ! "(3#le3e$te
a 3e%(%a -&e el ($%(6(%&! 6a 3a%&ra$%!8

48 N @3?=/>/H48  La #er"!$al(%a% e" &$a !3#lea !3($a()$ %e arater'"t(a" 


!3#!rta3(e$t!" -&e 5ae$ %(+'(l la #re%(()$ %e la re"#&e"ta %e l!" !$"&3(%!re"
a l!" e"t'3&l!" "&;er(%!"8

44
ELEMENTOS DE LA PERSONALIDAD.

Al 5alar %e la #er"!$al(%a% e" (3#!rta$te ($%(ar -&e la #er"!$al(%a% !$t(e$e ele3e$t!"


%e !r(;e$ 5ere%(tar(!  a3(e$tal e"t!" ele3e$t!" ! +at!re" !$"t(t&t(6!" %e la
#er"!$al(%a% "!$:
 El te3#era3e$t!
 El ar,ter 3!ral
 La !$"t(t&()$ +'"(a
 La ($tel(;e$(a

+L ,+P+-.+/,0:

El te3#era3e$t! e" %e#e$%(e$te e$ ;ra$ #arte %e la e"tr&t&ra !$"t(t&(!$al  e"


#re%!3($a$te3e$te 5ere%(tar(! al (;&al -&e la !$"t(t&()$ +'"(a #!r e$%e e" el a"#et!
e3!t(6! %e la #er"!$al(%a% -&e #&e%e "er %e 3a!r ! 3e$!r ;ra%! %e (3#re"(!$a(l(%a%
a$te l!" %(6er"!" e"t'3&l!" !3! la +!r3a %e rea(!$ar +re$te a la" e3!(!$e"  l!"
a3(!" %e 5&3!r8

+L 1.-21,+- 0-.L3
El Car,ter e" el !$&$t! %e ra";!" %e #er"!$al(%a% relat(6a3e$te #er%&rale" -&e t(e$e$
(3#!rta$(a 3!ral  "!(al la 3("3a -&e "e a%-&(ere %el e$t!r$! %!$%e "e %e"arr!lla el
($%(6(%&!8

Et(3!l);(a3e$te el t*r3($! ar,ter #r!6(e$e %el ;r(e;!  "(;$(+(a ]3ara] ! ]"ell!] -&e
%("t($;&e ($!$+&$%(le3e$te a &$a #er"!$a8 Se le &t(l(.a !$ %(6er"(%a% %e 3at(e"1 e$tre
l!" -&e "e %e"taa$:

 El !$&$t! %e ra";!" 3!rale"  *t(!"8


 La e"tr&t&ra %e la #er"!$al(%a% -&e %eter3($a +!r3a" !$"ta$te"  t'#(a" %e
at&ar8

T!%! !3#!rta3(e$t! t(e$e !$$!ta(!$e" %e t(#! 3!ral  3&5!" %e l!" ele3e$t!" %e


+!r3a()$ %el ar,ter "!$ %e !r(;e$ *t(!8

L!" ra";!" -&e +!r3a$ el ar,ter !3! "!$ a"ta$te e"tale" (3#r(3e$ &$a +!r3a
arater'"t(a %e at&ar 3ara$ a la #er"!$a !$ &$ "ell! arater'"t(!8 A"' la a3a(l(%a%
lealta% 5!$e"t(%a% %!le. (rr(ta(l(%a% &a$%! %eter3($a$ +!r3a" t'#(a" %e at&ar %e
al;&$a #er"!$a #a"a$ a "er ra";!" %e "& ar,ter8

La $(e.  a%!le"e$(a "!$ eta#a" 3& (3#!rta$te" e$ la +!r3a()$ %el ar,ter ta$t!
#!"(t(6a !3! $e;at(6a3e$te8 La" +alla" la;&$a" %("t!r"(!$e" e9#er(e$(a" tra&3,t(a" a"'
!3! la" !"t&3re" 6(6e$(a" +el(e"  "at("+at!r(a" $!r3a"  #r,t(a" 3!rale"  *t(a"
6a$ "eala$%!  3at(.a$%! el ar,ter8

El 5!;ar la e"&ela l!" ;r&#!" %e a3("ta% "!$ l!" a3(e$te" 3," ($+l&e$te" e$ la
+!r3a()$ %e l!" ra";!" %el ar,ter8 Per! ta3(*$ ($+l&e$ l!" 3e%(!" %e !3&$(a()$ la
#r!#a;a$%a la #re$"a  el a3(e$te %e re"#!$"a(l(%a%  3!ral(%a% -&e 6(6e la "!(e%a% e$
&a$t! a traa! al re"#et! %e la #er"!$a  %e l!" (e$e" %e l!" %e3,"1 a la $ee"(%a% %e
!$tr(&(r a la !$"tr&()$  %e"arr!ll! "!(al %e la !3&$(%a%  la $a()$1 la 6(6e$(a %e la
re"#!$"a(l(%a% !3#art(%a e$ el l!;r! %e la &"t((a  la #a.8

L. 10/S,4,5146/ 78S41.3
Se e$t(e$%e #!r !$"t(t&()$ +'"(a al !$&$t! %e arater'"t(a" 3!r+!l);(a" +("(!l);(a" 
(!-&'3(a" -&e arater(.a$ a &$ ($%(6(%&!8
45
La !$"t(t&()$ +'"(a e" 5ere%a%a ;e$*t(a3e$te !"e t!%! ($%(6(%&! re(e
5ere%(tar(a3e$te &$a a"e e"tr&t&ral (!-&'3(a ;la$%&lar $er6(!"a 3&"&lar )"ea 
"e$"!r(al -&e 6a a %eter3($ar a tra6*" %el #r!e"! %e %e"arr!ll! %e "& !$"t(t&()$ +'"(a8
E"ta a"e 5ere%a%a %e la !$"t(t&()$ +'"(a "e 5alla e9#&e"ta a la ($+l&e$(a %e +at!re" -&e
#&e%e$ !$%((!$ar ! 3!%(+(ar "& %e"arr!ll!  #r!%&(rle a3(!" te3#!rale" ! %e+($(t(6!"8

L. 4/,+L4G+/14.3

E" la a#a(%a% #ara a%a#tar3e a "(t&a(!$e" $&e6a" !$ ra#(%e.  re"!l6er !$ *9(t! l!"
#r!le3a" e$ ella" (3#l'(t!"8 Ca%a #er"!$a "e a%a#ta a la real(%a% %e &$a 3a$era
%(+ere$te8 E"ta rea()$ %e a%a#ta()$ 6a #ree%(%a %e &$ !$!(3(e$t! #re6(! %e la
"(t&a()$ e$ -&e $!" 6e3!" ($6!l&ra%!"8 N! t!%!" a#ta3!" la" !"a" !$ la 3("3a
a3#l(t&%  #r!+&$%(%a% l! -&e %a !r(;e$ a la" %(+ere$(a" ($%(6(%&ale" al tratar %e "!l&(!$ar
l!" #r!le3a"8

La ($tel(;e$(a e" #!r ta$t! &$ ele3e$t! (3#!rta$te %e la #er"!$al(%a%8

LOS COMPONENTES

Ca%a !3#!$e$te "e %e+($e !3! a! la %(re()$ %e &$ #r($(#(!8

;: E" relat(6a3e$te +,(l %e %e+($(r 5ala3!" %e la #arte -&e %e la #er"!$al(%a% -&e "e
e$t(e$%e !3! &$! 3("3!8 El ]!] e" "e$(lla3e$te U%8 3("3! el -&e e"t, #re"e$te e$ el
a-&'  a5!ra  6(6e1 el -&e e"t, 6(6! re"#(ra #(e$"a a a%a ($"ta$te  "(e$te l! -&e e"t,
"($t(e$%! e$ e"t!" 3!3e$t!"8 El ! "e 3a$ea #r($(#al3e$te e$ el $(6el C!$"(e$te
a&$-&e ta3(*$ #&e%e ae%er al Pre!$"(e$te ! %(5! %e !tra +!r3a: #r($(#al3e$te "e
3a$ea l! -&e #er(e a5!ra  l! -&e #(e$"a e$ e"t!" 3!3e$t!" #er! #&e%e ae%er a l!"
re&er%!"  !$!(3(e$t! al3ae$a%!"8 S& +&$()$ "e %e+($e !3! la %el Principio de
-ealidad #!r e"! 3("3!: la #ere#()$ %e la real(%a%8

S@?3 ;: C!$"("te e$ la #arte +!r3a%a %e ]I$ter(!r(.a(!$e"]1 5ala3!" %e la #arte -&e


e"t, +!r3a%a #!r t!%a" la" (%ea" <#ar,3etr!" "!(ale"= -&e 5ae3!" $&e"tra"8 T!3e e"te
ee3#l!: $i 0d# es homre y el golpear a una mu*er es un comportamiento social tan
arraigado dentro de 0d# )ue in!ringirlo lo har'a sentir mal% eso es gracias a su $úper 1o <l!
3("3! a#l(a "( U%8 e" 3&er !$ &$ !3#!rta3(e$t! !3! &$a "e9&al(%a% %e"e$+re$a%a 
#&l(a8 A5!ra "( (e$ 5a ;e$te -&e 6(!la e"t!" #ar,3etr!" "($ #r!le3a" "e trata %e
a"!" #art(&lare" a -&e e$ la 3a!r'a "e 3a$t(e$e la $!r3a=8 El S#er ! $! ")l! 5ae
]"&a"] (%ea" !$e#t!" ! $!r3a" "!(ale" t!3a%a" %el e9ter(!r <%e "& ae.a= ta3(*$
a$al(.a t!%!" "&" (3#&l"!"  "at("+a()$ %e $ee"(%a%e" %e$tr! %e la" $!r3a" -&e le
#er3(te$ 6(6(r e$ "!(e%a% a"' re"&lta el #r($(#al e$ar;a%! %e la re#re"()$ ! 3!%era()$ 
#!r l! 3("3! e" %e+($(%! !3! el Principio de Perfeccionamiento 8

E77: Se trata %e la #arte !$+!r3a%a #!r el ]ar3a.)$] ! ]#lata+!r3a] (!l);(a %e $&e"tra


#er"!$a e" %e(r "& &er#! e$ 3e%(%a -&e a+eta "& #er"!$al(%a% ! "&" at!"1 e$ !tra"
#alara" el ] soporte iológico] %e l! -&e "!3!" !3! "ere" #e$"a$te"8
El Ell! "e 3&e6e #!r $ee"(%a%e" ,"(a" %el &er#!: Re#r!%&(r"e Al(3e$tar"e A;re%(r 
C!$"er6ar la ($te;r(%a% %el !r;a$("3!1 e$ e"e "e$t(%! e" "e$(ll!: &"a el P74>?3  e6(ta <l!
-&e e$ el #"(!a$,l("(" "e !$!e !3!= el D/5@74>?3 e" #!r e"! -&e el Ell! e" %e+($(%!
a! el Principio del Pacer 8

S( el Ell! e$ encuentra algo que le agrada entonces procede a *acerlo # lo


buscarlo <!3! "er'a el a"! !$ !3er te$er rela(!$e" "e9&ale" %e"ar;ar ! %e6!l6er
&$a a;re"()$  "e$t(r !3!%(%a%= ientras que re*u#e de lo que le causa
desagrado<5a3re re#re"()$ "e9&al ! a"t($e$(a  %!l! ! ($!3!%a%=1 +stos
46
9o%imientos9 son llamados 9Pulsiones9 8 C&a$%! el Ell! "e !r(e$ta a +a6!r ! e$ !$tra
%e al;! l! 5ae !$ 3& #!a ! $($;&$a !$"(%era()$ %e la" $!r3a" "!(ale" <#&e%e$
#e$"ar e+et(6a3e$te e$ el Ell! !3! la #arte a$(3al= a"' -&e e"ta" ]#&l"(!$e"] #&e%e$
ter3($ar e$ el ($!$"(e$te ! re#r(3(%a"888 P!r ee3#l! al (3#!rtarle &$ re6ere$%! !3($!
la" $!r3a" "!(ale" el Ell! (e$ #&e%e la$.ar &$a #&l"()$ er)t(a a &$ +a3(l(ar <te)r(a3e$te
+at(le "( t!3a3!" e$ &e$ta -&e la$.a &$a a+et(6a= ! &$ %e"e! %e a;re"()$ +'"(a 5a(a
&$a 3&er <"(e$%! U%8 5!3re= ! #!r "& #arte &$a 3&er ta3(*$ #!%r'a te$er &$ %e"e! %e
a;re%(r ! #elear et8

DECIMO SEGUNDA SEMANA

1:00 %181,:$0
JULIO"ORAS

AUTOESTIMA8

La a&t!e"t(3a e" &$ conjunto de percepciones  #e$"a3(e$t!" e6al&a(!$e" "e$t(3(e$t!" 


te$%e$(a" %e !3#!rta3(e$t! %(r(;(%a" 5a(a $!"!tr!" 3("3!" 5a(a $&e"tra 3a$era %e
"er  %e !3#!rtar$!"  5a(a l!" ra";!" %e $&e"tr! &er#!  $&e"tr! ar,ter8 E$
re"&3e$ e" la #ere#()$ e6al&at(6a %e $!"!tr!" 3("3!"8
IMPORTANCIA

La (3#!rta$(a %e la a&t!e"t(3a e"tr(a e$ -&e !$(er$e a $&e"tr! "er a $&e"tra 3a$era


%e "er  al "e$t(%! %e $&e"tra 6al'a #er"!$al8 P!r l! ta$t! #&e%e a+etar a $&e"tra 3a$era
%e e"tar %e at&ar e$ el 3&$%!  %e rela(!$ar$!" !$ l!" %e3,"8 Na%a e$ $&e"tra 3a$era
%e #e$"ar %e "e$t(r %e %e(%(r  %e at&ar e"a#a a la ($+l&e$(a %e la a&t!e"t(3a8

LA AUTOESTIMA DESDE EL PUNTO DE VISTA DE MASLOW ; CARL ROGERS

Ara5a3 Ma"l! e$ "& erar-&'a %e la" $ee"(%a%e" 5&3a$a" %e"r(e la $ee"(%a% %e


a#re(! -&e "e %(6(%e e$ %!" a"#et!" el a#re(! -&e "e t(e$e &$! 3("3! <a3!r #r!#(!
!$+(a$.a #er((a "&+((e$(a et8=  el re"#et!  e"t(3a()$ -&e "e re(e %e !tra"
#er"!$a" <re!$!(3(e$t! ae#ta()$ et8=8 La e9#re"()$ %e a#re(! 3," "a$a "e;$
Ma"l! e" la -&e "e 3a$(+(e"ta _e$ el re"#et! -&e le 3eree3!" a !tr!" 3," -&e el
re$!3re la eler(%a%  la a%&la()$`8

Carl R!;er"  3,9(3! e9#!$e$te %e la #"(!l!;'a 5&3a$("ta e9#&"! -&e la ra'. %e l!"
#r!le3a" %e 3&5a" #er"!$a" e" -&e "e %e"#re(a$  "e !$"(%era$ "ere" "($ 6al!r e
($%(;$!" %e "er a3a%!"1 %e a5' la (3#!rta$(a -&e le !$e%'a a la ae#ta()$ ($!$%((!$al
%el l(e$te8 E$ e+et! el !$e#t! %e a&t!e"t(3a "e a!r%a %e"%e e$t!$e" e$ la e"&ela
!3! &$ %ere5! ($al(e$ale %e t!%a #er"!$a "($tet(.a%! e$ el "(;&(e$te #,rra+!:
T!%! "er 5&3a$! "($ e9e#()$ #!r el 3er! 5e5! %e "erl! e" %(;$! %el re"#et!
($!$%((!$al %e l!" %e3,"  %e "' 3("3!1 3eree e"t(3ar"e a "' 3("3!  -&e "e le e"t(3e8

TIPOS DE AUTOESTIMA

 A-?5/4 474. Ta3(*$ lla3a%a a&t!e"t(3a #!"(t(6a e" el $(6el %e"eale #ara -&e
&$a #er"!$a l!;re "e$t(r"e "at("+e5a e$ la 6(%a "ea !$"(e$te %e "& 6al'a  %e "&"
a#a(%a%e"  #&e%a e$+re$tar"e a l!" ($!$6e$(e$te" %e +!r3a re"!l&t(6a8

 A-?5/4 ?=/48 E"ta a&t!e"t(3a 3e%(a ! relat(6a "&#!$e (erta ($e"ta(l(%a% e$ la


#ere#()$ %e &$a 3("3a8 S( (e$ e$ al;&$!" 3!3e$t!" la #er"!$a !$ a&t!e"t(3a
3e%(a "e "(e$te a#a.  6al(!"a e"a #ere#()$ #&e%e a3(ar al la%! !#&e"t! a
"e$t(r"e t!tal3e$te ($t(l %e(%! a +at!re" 6ar(a%!" #er! e"#e(al3e$te a la !#($()$ %e
l!" %e3,"8
47
 A-?5/4 448 I$e#t(t&% ($a#a(%a% ($"e;&r(%a%  +raa"! "!$ l!" t*r3($!" -&e
a!3#aa$ a &$a #er"!$a !$ a&t!e"t(3a aa8 Se trata %e &$ e"ta%! %e a&t!e"t(3a
-&e %ee3!" e6(tar e$ $&e"tr! a3($! 5a(a la +el((%a%8
L! (%eal e" 3a$te$er la a&t!e"t(3a alta  #ara ell! e9("te$ &$a "er(e %e t*$(a" 8 Ha
-&e te$er 3& lar! -&e la a&t!e"t(3a "e #&e%e 3e!rar a&3e$tar  -&e $! "!l! "e
#&e%e "($! -&e a%e3," "e %ee8 P!r-&e l!" #r!le3a" %e a&t!e"t(3a $! a+eta$ "!l!
a al %e"arr!ll! #er"!$al8
L!" #r!le3a" %e a&t!e"t(3a "e !"er6a$ e$ t!%!" l!" ,3(t!" %e la 6(%a %e"%e la"
rela(!$e" "!(ale" 5a"ta la 6(%a "e$t(3e$tal  #a"a$%! #!r el ,3(t! la!ral8 U$a
a&t!e"t(3a aa #&e%e lle6ar$!" a &$ 3e$!r re$%(3(e$t! e$ el traa! a &$a

($"e;&r(%a%
#area" #er"!$al -&e
%e#e$%(e$te" ;e$ere tra"t!r$!"
 a&t!%e"tr&t(6a"8 e3!(!$ale"
Para ! a 3a$te$er!$
e6(tarl! #rat(are3!" rela(!$e" %e
la a&t!e"t(3a
5a"ta -&e l!;re3!" lle6arla a l!" $(6ele" a%e&a%!"8

COMO SE PUEDE MEJORAR LA AUTOESTIMA. ESCALERA DE AUTOESTIMA

a= A- 3?>>//?: E" re!$!er"e a "' 3("3! re!$!er la" $ee"(%a%e"


5a(l(%a%e" #!te$(al(%a%e"  %e(l(%a%e" &al(%a%e" !r#!rale" ! #"(!l);(a"
!"er6ar "&" a(!$e" !3! ata #!r -&* ata  -&* "(e$te8
= A- 4>?@4>/: E" la a#a(%a% -&e t(e$e el "er 5&3a$! %e ae#tar"e !3!
real3e$te e" e$ l! +'"(! #"(!l);(!  "!(al1 ae#tar )3! e" "& !$%&ta !$"(;!
3("3!  !$ l!" !tr!"8 E" a%3(t(r  re!$!er t!%a" la" #arte" %e "' 3("3! !3! &$
5e5! !3! +!r3a %e "er  "e$t(r8
= A- H4734>/: Re+lea la a#a(%a% %e e6al&ar  6al!rar la" !"a" -&e "!$ &e$a"
%e &$! 3("3! a-&ella" -&e le "at("+ae$  "!$ e$r(-&ee%!ra" le 5ae$ "e$t(r (e$ le
#er3(te$ reer  a#re$%er8 E" &"ar  6al!rar t!%! a-&ell! -&e le 5a;a "e$t(r"e
!r;&ll!"! %e "' 3("3!8
%= A- 3?5@?:
5aer"e %a! $(E9#re"ar  3a$ear
&l#ar"e8 e$ #!r
El re"#et! +!r3a
"' !$6e$(e$te
3("3! e" la "e$t(3(e$t!"
"e$"a()$ %e !$"(%erar"e
e3!(!$e" "($
3eree%!r %e la +el((%a% e" tratar"e %e la 3e!r +!r3a #!"(le $! #er3(t(r -&e l!"
%e3," l! trate$ 3al1 e" el !$6e$(3(e$t! real %e -&e l!" %e"e!"  la" $ee"(%a%e" %e
a%a &$! "!$ %ere5!" $at&rale" l! -&e #er3(t(r, #!%er re"#etar a l!" !tr!" !$ "&"
#r!#(a" ($%(6(%&al(%a%e"8
e= A- 5-@?34>/: S( la #er"!$a "e !$!e e" !$"(e$te %e "&" a3(!" rea "&
#r!#(a e"ala %e 6al!re" %e"arr!lla  +!rtalee "&" a#a(%a%e"  #!te$(al(%a%e" "e
ae#ta  "e re"#eta1 e"t, "(e3#re e$ !$"ta$te "&#era()$ #!r l! ta$t! te$%r, &$ &e$
$(6el %e a&t!e"t(3a ;e$era$%! la a#a(%a% #ara #e$"ar  e$te$%er #ara ;e$erar
ele;(r  t!3ar %e("(!$e"  re"!l6er a"&$t!" %e la 6(%a !t(%(a$a e"&ela a3(;!"
+a3(l(a et8 E" &$a "&3a %e #e-&e!" l!;r!" %(ar(!"8
+=
AUTOESTIMA: AUTO E#ICACIA ; AUTO DIGNIDAD

La a&t!e"t(3a t(e$e %!" a"#et!" ($terrela(!$a%!":

?8 U$ "e$t(%! %e 3*r(t!
28 ;a$a%!r  %e #!%er
#er"!$al "al(r
<a&t! a%ela$te <a&t! e+(a(a=8
%(;$(%a%=8

4) A- ?F/>4>/4: !$+(ar e$ el +&$(!$a3(e$t! %e 3( 3e$te a#a(%a% %e #e$"ar e$ l!"


#r!e"!" #!r l!" &ale" &.;! el(! %e(%!1 !$+(a$.a e$ la a#a(%a% %e !3#re$%er l!"
5e5!" %e la real(%a% -&e e$tra$ e$ la e"+era %e 3(" ($tere"e"  $ee"(%a%e"1 !$+(a$.a
!$!e%!ra e$ &$! 3("3!8
) A- =/9/=4=: "e;&r(%a% %e 3( 6al!r1 &$a at(t&% a+(r3at(6a 5a'a 3( %ere5! %e 6(6(r 
+el((%a%8
A&t! e+(a(a  a&t! %(;$(%a% "!$ l!" #(lare" %&ale" %e la a&t!e"t(3a8 La +alta %e al;&$! %e
ell!" a+eta e$!r3e3e$te1 re#re"e$ta$ la e"e$(a %e la a&t!e"t(3a8
48
C'MO SE #ORMA LA AUTOESTIMA.

De"%e el 3!3e$t! 3("3! e$ -&e "!3!" !$e(%!" &a$%! el 6'$&l! e$tre $&e"tr!"
#a%re" "e !$"&3a  la" *l&la" "e9&ale" 3a"&l($a  +e3e$($a "e +&$%e$ #ara !r(;($ar$!"
a !3(e$.a la ar;a %e 3e$"ae" -&e re((3!" #r(3er! %e 3a$era e$er;*t(a  l&e;!
#"(!l);(a8
De(%! a -&e l!" #e$"a3(e$t!"  e3!(!$e" "!$ 3a$(+e"ta(!$e" %e e$er;'a  e$ el
!r;a$("3! "e #re"e$ta$ e$ +!r3a %e rea(!$e" el*tr(a"  -&'3(a" a%a 6e. -&e
&$a 3&ere3ara.a%a #(e$"a ! "(e$te al;! !$ re"#et! al $(! e$ +!r3a()$
"& erer! #r!%&e &$a "er(e %e -&'3(!" -&e "e e"#are$ #!r t!%! "& &er#!  -&e la
r(at&ra re(e  ;raa e$ "& $a(e$te "("te3a $er6(!"! "($ te$er la "&+((e$te !$"(e$(a
!3! #ara !3#re$%er ! re5a.ar l! -&e re(e a tra6*" %e &$ le$;&ae -&'3(!
($tra!r;,$(!8

UN EJEMPLO ESPECÍ#ICO DESDE LA IN#ANCIA "ASTA LA ADULTE.

El 5e5! %e -&e al;&$! %e l!" #r!;e$(t!re" #!r ee3#l! %e &$ ee a$te" %e $aer a"&3a
!3! &$ #r!le3a la lle;a%a %el $(! e" a#ta%! #!r *"te e3!(!$al3e$te  "& e+et!
+!r3ar, #arte %el ar5(6! ($!$"(e$te %el #e-&e!  te$%r, re#er&"(!$e" 3," a%ela$te
&a$%! rea(!$e %e %(+ere$te" +!r3a"  $! l!;re !3#re$%er la" a&"a" ;e$era%!ra" %e
"&" !$+l(t!"8 I;&al3e$te &a$%! a "e 5a #r!%&(%! el al&3ra3(e$t! t!%! e"t'3&l!
e9ter$! ($+l&(r, e$ el re(*$ $a(%!  le (r, rea$%! &$a (3#re"()$ e3!(!$al -&e ($+l&(r, "&"
!3#!rta3(e$t!" +&t&r!"8
L!" #a%re"  !tra" +(;&ra" %e a&t!r(%a% "er,$ #(e.a" la6e" #ara el %e"arr!ll! %e la
A&t!e"t(3a %el $(! -&(e$ %e#e$%(e$%! %e l!" 3e$"ae" re((%!" re+lear, !3! e"#e! l!
-&e #(e$"a$ %e *l  "e a"&3(r, !3! &$ "er a#t! "a$! atrat(6! ($tel(;e$te 6al(!"! a#a.
%(;$! re"#eta%! a3a%!  a#!a%! ! #!r el !$trar(! !3! al;&(e$ e$+er3! +e!
(;$!ra$te %e"6al!r(.a%! ($a#a. ($%(;$! (rre"#eta%! !%(a%!  aa$%!$a%!8 La +!r3a
!3!
!3! $!" trata$
la 3," %e+($e la +!r3a !3! $!" tratare3!" #!r-&e e"a e" la -&e !$"(%erare3!"
$!r3al8
C!$ la lle;a%a %e la #&erta%  la a%!le"e$(a "e %a la (e$6e$(%a a la "e9&al(%a%  a la
$ee"(%a% %el !6e$ %e e$!$trar"e a "' 3("3!8 Se ($((a la lla3a%a ]re5a ;e$era(!$al] 
el tr,$"(t! 5a(a &$a 3a!r %e+($(()$ %e la #er"!$al(%a%8 E"ta eta#a e" r&(al a -&e e$
ella "&r;e$ !$ +&er.a la !3#ete$(a  el %e"e! %e "er 3e!r -&e l!" %e3,"8 El !6e$
e9#er(3e$ta &$a ;ra$ $ee"(%a% %e a#r!a()$ #!r #arte %e "& ;r&#! era$!  a#re$%e a
%(r(;(r"e 5a(a -&(e$e" l! a#la&%e$  a 5&(r %e -&(e$e" l! #(ta$8 De"arr!lla !$ tal %e "er
-&er(%! !$%&ta" 3& e"#e'+(a" -&e "e ;e$eral(.ar,$ 5a(a la 6(%a a%&lta8
El ($;re"! al 3&$%! la!ral !3#l(a el a"&$t! %e la +!r3a()$  3a$(+e"ta()$ %e la
A&t!e"t(3a a -&e e$ e"e !$te9t! "e $!" 3(%e #!r l! -&e 5ae3!"  $! #!r l! -&e "!3!"8
S( #r!%&e" te -&e%a"  "( $! te 6a"8 E"a e" la 3e%(%a &a$%! %e %($er! "e trata8
F($al3e$te e$ la #area  el 3atr(3!$(! "e e9#re"a 3&5! %e l! a#re$%(%! e$ l!" a!"
#ree%e$te": ;raa(!$e" !$%((!$a3(e$t!" tra%((!$e"1 l! -&e +&e 6ert(%! e$ el 3!l%e
%&ra$te 3&5!" a!"  -&e 5e3!" lle;a%! a reer -&e "!3!"8 E$ e"te t(e3#! +!r3a3!"
#arte %e &$a "!(e%a% &$(+!r3a%a e$ la -&e 3&5!" 5a$ re$&$(a%! a e9#re"ar "&
!r(;($al(%a%  t(e$e$ (%ea" +(a" %e la" !"a" -&e a"( "(e3#re "(;&e$ a&$-&e $! le"
+&$(!$e$8 La ($!$"(e$(a
re"e$t(r a ataar a a;re%(r a l!"
+alta%e3,"
%e !3#re$"()$
a -&(e$e" %e
"e l!
6e-&e !&rre
]!3! 3al!"($%&e a &l#ar
-&e $! $!" a
!3#re$%e$]8

RECONOCIMIENTO DE LA AUTOESTIMA BAJA O ALTA.


ESCALA DE AUTOESTIMA DE ROSENBERG. PARA MEDIR LA AUTOESTIMA.
R!"e$er; e$t(e$%e a la a&t!e"t(3a !3! &$ +e$)3e$! at(t&%($al rea%! #!r +&er.a"
"!(ale"  &lt&rale"8 La a&t!e"t(3a "e rea e$ &$ #r!e"! %e !3#ara()$ -&e ($6!l&ra
6al!re"  %("re#a$(a"8 El $(6el %e a&t!e"t(3a %e la" #er"!$a" "e rela(!$a !$ la
#ere#()$ %el "' 3("3! e$ !3#ara()$ !$ l!" 6al!re" #er"!$ale"8 E"t!" 6al!re"
49
+&$%a3e$tale" 5a$ "(%! %e"arr!lla%!" a tra6*" %el #r!e"! %e "!(al(.a()$8 E$ la 3e%(%a
-&e la %("ta$(a e$tre el "' 3("3! (%eal  el "' 3("3! real e" #e-&ea la a&t!e"t(3a e"
3a!r8 P!r el !$trar(! &a$t! 3a!r e" la %("ta$(a 3e$!r "er, la a&t!e"t(3a a&$ &a$%!
la #er"!$a "ea 6("ta #!"(t(6a3e$te #!r !tr!"8
La E"ala %e A&t!e"t(3a %e R!"e$er; e" &$a %e la" e"ala" 3," &t(l(.a%a" #ara la
3e%(()$ ;l!al %e la a&t!e"t(3a8 De"arr!lla%a !r(;($al3e$te #!r R!"e$er; <?@= #ara la
e6al&a()$ %e la a&t!e"t(3a e$ a%!le"e$te"  )6e$e" ($l&e %(e. 'te3" &!" !$te$(%!"
"e e$tra$ e$ l!" "e$t(3(e$t!" %e re"#et!  ae#ta()$ %e "' 3("3!a8 La 3(ta% %e l!" 'te3"
e"t,$ e$&$(a%!" #!"(t(6a3e$te  la !tra 3(ta% $e;at(6a3e$te <ee3#l!" "e$t(3(e$t!
#!"(t(6!: ] re! -&e te$;! &$ &e$ $3er! %e &al(%a%e" ] "e$t(3(e$t! $e;at(6!: ] "(e$t! -&e
$! te$;! 3&5!" 3!t(6!" #ara "e$t(r3e !r;&ll!"! %e 3(=8 E" &$ ($"tr&3e$t! &$(%(3e$"(!$al
-&e "e !$te"ta e$ &$a e"ala %e 4 alter$at(6a" -&e 6a %e"%e ] 3& %e a&er%!] a ] 3& e$
%e"a&er%!]8
E"te te"t "e &t(l(.a #ara e9#l!rar la a&t!e"t(3a #er"!$al e$te$%(%a !3! l!" "e$t(3(e$t!" %e
6al'a #er"!$al  %e re"#et! a"' 3("3!8
La e"ala !$"ta %e ?0 'te3" +ra"e" %e la" -&e ($! e"t,$ e$&$(a%a" %e +!r3a #!"(t(6a 
($! %e $e;at(6a #ara !$tr!lar el e+et! %e la a-&(e"e$(a a&t! a%3($("tra%!8
INTERPRETACION: %e l!" 'te3" ? al  %e A a D "e #&$ta$ %e 4 a ?  %e l!" 'te3" @ al ?0
la" re"#&e"ta" A  D "e #&$ta$ ? a 4 %e tal +!r3a:
De >0 a 40 #&$t!": a&t!e"t(3a ele6a%a ! alta !$"(%era%a !3! a&t!e"t(3a $!r3al8
De 2@ a 2 #&$t!": A&t!e"t(3a 3e%(a8 N! #re"e$ta #r!le3a" %e a&t!e"t(3a ;ra6e
#er! e" !$6e$(e$te 3e!rarla8
De 2 #&$t!" a 3e$!": A&t!e"t(3a aa: e9("te$ #r!le3a" "(;$(+(at(6!" %e a&t!e"t(3a8

Taller8 I%e$t(+(a()$ %e la a&t!e"t(3a #er"!$al  +!rtale(3(e$t! %e la a&t!e"t(3a8

DECIMO TERCERA SEMANA


26 JULIO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

II EVALUACION PARCIAL
50
DECIMO CUARTA SEMANA
02 AGOSTO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

VALORES.

L!" 6al!re" $! e9("te$ "($ el 5!3re  "!$ ell!" l!" -&e %a$ "(;$(+(a%! al "er %e la
e9("te$(a 5&3a$a8 El l&;ar %e l!" 6al!re" e" el 5!3re !$ret! -&e e9("te !$ l!" %e3,"
e$ el 3&$%! #ara 5aer #!"(le la real(.a()$ %e "& #r!#(a e9("te$(a8 L!" 6al!re" (3#l(a$
&$ e"+&er.! !3#art(%! %e t!%a la "!(e%a% #!r-&e e$ la 3e%(%a e$ -&e "&" ($te;ra$te"
6(6a$ #rat(a$%! 6al!re" 5ar, &$a !$6(6e$(a -&e &"t(+(-&e la e9("te$(a 5&3a$a8 La
"!(e%a% !r;a$(.a%a
#&e%e$ 6ar(ar e"t, re#re"e$ta%a
e$ &a$t! #!r %(+ere$te"
a "&" re"#et(6!" !r;a$("3!"
#r!#)"(t!" "ea$ #l(!"
#!l't(!"! e!$)3(!"
#r(6a%!" -&e
rel(;(!"!" e3#re"ar(ale" et8 "($ e3ar;! e$ t!%!" ell! " 5a "ere" 5&3a$!" -&e l!"
%(r(;e$ ! l! ($te;ra$ #er! e$ a%a a()$ "er, e"t(3a%a !3! &e$a ! 3ala 5!$e"ta !
%e"5!$e"ta e" %e(r a%a at! e"t, (3#re;$a%! %e 6al!re" #!"(t(6!" ! $e;at(6!"8

1. CONCEPTO DE A*IOLOGÍA

La A9(!l!;'a e" &$a ra3a %e la F(l!"!+'a <%el ;r(e;! 4/5 -&e "(;$(+(a 6al!r ! 6al(!"!1 
795 -&e "(;$(+(a e"t&%(! ! trata%!=  "&r;() !3! %("(#l($a relat(6a3e$te a&t)$!3a e$ el
"(;l! QIQ8

La a9(!l!;'a !3! te!r'a re+le9(!$a "!re l!" 6al!re" #!"(t(6!" ! $e;at(6!" a$al(.a$%! l!"
#r($(#(!" -&e #er3(te$ ($%a;ar #!r-&* al;! e" ! $! 6al(!"! !$"(%era$%! l!" +&$%a3e$t!"
%e l!" &((!" %e 6al!r8 A"(3("3! e"t&%(a l!" 6al!re" !$ !et! %e +!r3&lar &$a te!r'a -&e
#er3(ta e9#l(ar la%e+($(t(6a
t(e$e (3#!rta$(a e9("te$(a  la
#ara 6(;e$(a
la 6(%a %e t!%! "&
%el 5!3re &$ %e"arr!ll!
3&$%! %e5("t)r(!
#r!%&()$ 5&3a$a -&e
"!(al8

E" %e(r e" el "("te3a +!r3al #ara (%e$t(+(ar  3e%(r l!" 6al!re"8 E" la e"tr&t&ra %e 6al!re"
%e &$a #er"!$a -&e le r($%a "& #er"!$al(%a% "&" #ere#(!$e"  %e("(!$e"8 <Dr8 R!ert S8
Hart3a$ I$"t(t&te U$(6er"(t !+ Te$$e""e=8

2. CONCEPTO DE VALORES

L!" 6al!re" "!$ #r($(#(!" -&e $!" #er3(te$ !r(e$tar $&e"tr! !3#!rta3(e$t! e$ +&$()$ %e
real(.ar$!" !3! #er"!$a"8 E" %e(r "!$ ree$(a" +&$%a3e$tale" -&e $!" a&%a$ a
#re+er(r a#re(ar  ele;(r &$a" !"a" e$ l&;ar %e !tra" ! &$ !3#!rta3(e$t! e$ l&;ar %e
!tr!8 Ta3(*$ "!$ +&e$te %e "at("+a()$  #le$(t&%8 N!" #r!#!r(!$a$ &$a #a&ta #ara
+!r3&lar 3eta"  #r!#)"(t!" #er"!$ale" ! !let(6!"8 Re+lea$ $&e"tr!" ($tere"e"
"e$t(3(e$t!"  !$6((!$e" 3," (3#!rta$te"8

L!" 6al!re" "e re+(ere$ a $ee"(%a%e" 5&3a$a"  re#re"e$ta$ (%eale" "&e!" 


a"#(ra(!$e" !$ &$a (3#!rta$(a ($%e#e$%(e$te %e la" (r&$"ta$(a"8 P!r ee3#l! a&$-&e
"ea3!" ($&"t!" la &"t((a "(;&e te$(e$%! 6al!r8 L! 3("3! !&rre !$ el (e$e"tar ! la
+el((%a%8 Per! l!" 6al!re" ta3(*$ "!$ la a"e #ara 6(6(r e$ !3&$(%a%  rela(!$ar$!" !$
la" %e3," #er"!$a"8 Per3(te$ re;&lar $&e"tra !$%&ta #ara el (e$e"tar !let(6!  &$a
!$6(6e$(a ar3!$(!"a8

El 6al!r 5&3a$! e$ $&e"tra" 6(%a" e" +&$%a3e$tal a -&e $!" #er3(te ala$.ar
%eter3($a%a" !"a"  #!r "!re t!%! a%-&(r(r !tra" at(t&%e" ta$ rele6a$te" #ara at&ar

51
!3! "&et!" 3," !3#r!3et(%!"8 P!r ee3#l!: re"#!$"a(l(%a% re"#et! !3#r!3("!
a3!r &"t((a "e$(lle. !#t(3("3! e$tre !tr!"8
L!" 6al!re" !$"t(t&e$ la !l&3$a 6erteral %e la !$6(6e$(a "a$a e$tre "ere" 5&3a$!"
#er! 5a -&e e$te$%er -&e %(5a !l&3$a "e !$"tr&e !$ la #r,t(a %e l!" 6al!re" e$ la
e"+era ($%(6(%&al #&e"t! -&e "& eer((! tra"(e$%e e$ la "!(e%a%8

S)l! e" #!"(le la !$6(6e$(a %(;$a e$tre 5&3a$ !" &a$%! a%a #er"! $a !$"tr&a "&
#er"!$al(%a% 6(6(e$%! #rat(a$%! 6al!re" l! !$trar(! e" &$a ($!$;r&e$(a8 S)l! -&(e$
!$!e  real(.a 6al!re" #!%r, !$tr(&(r a la a$"(a%a $ee"(%a% %e !$6(6e$(a e$tre l!"
"ere" 5&3a$!"8

$. I@34>/4 =? 75 H473?5

La (3#!rta$(a %e l!" 6al!re" ra%(a e$ -&e "e !$6(erte e$ &$ ele3e$t! 3!t(6a%!r %e la"
a(!$e"  %el !3#!rta3(e$t! 5&3a$! %e+($e el ar,ter +&$%a3e$tal  %e+($(t(6! %e la
!r;a$(.a()$ rea &$ "e$t(%! %e (%e$t(%a% %el #er"!$al !$ la !r;a$(.a()$8

S!$ (3#!rta$te" #!r-&e %e"r(e$ l! -&e e" #r(3!r%(al #ara "&" (3#l(a%!" #!r-&e
(%e$t(+(a$ l!" re"&lta%!" -&e la 3a!r'a e"#era ;&'a$ $&e"tra" at&a(!$e"  %eter3($a$ "(
$&e"tra" !r;a$(.a()$ te$%r, *9(t!8

L!" 6al!re" #er3(te$ -&e l!" ($te;ra$te" %e &$a "!(e%a% ($terate$ %e 3a$era ar3)$(a8
I$+l&e$ e$ "& +!r3a()$  %e"arr!ll! !3! #er"!$a"  +a(l(ta$ ala$.ar !et(6!" -&e $!
"er'a$ #!"(le" %e 3a$era ($%(6(%&al8

. C434>?3K5/>45 =? 75 H4 73?5

Se arater(.a$ %e la "(;&(e$te 3a$era:

D-34/7/=4=: l!" 6al!re" "e re+lea$ e$ el &r"! %e la 6(%a8 Ha 6al!re" -&e "!$ 3,"
#er3a$e$te" e$ el t(e3#! -&e !tr!"8 P!r ee3#l! el 6al!r %el #laer e" 3," +&;a. -&e el %e
la 6er%a%8
T345>?=?>/4: l!" 6al!re" tra"(e$%e$ el #la$! !$ret!1 %a$ "e$t(%!  "(;$(+(a%! a la 6(%a
5&3a$a  a la "!(e%a%8
#7?//7/=4=: l!" 6al!re" a3(a$ !$ la" $ee"(%a%e"  e9#er(e$(a" %e la" #er"!$a"8
S4/5F4>>/: l!" 6al!re" ;e$era$ "at("+a()$ e$ la" #er"!$a" -&e l!" #rat(a$8
D/4/5: l!" 6al!re" "e tra$"+!r3a$ !$ la" *#!a"8
A@7/>4/7/=4=: l!" 6al!re" "e a#l(a$ e$ la" %(6er"a" "(t&a(!$e" %e la 6(%a1 e$traa$
a(!$e" #r,t(a" -&e re+lea$ l!" #r($(#(!" 6al!rat(6!" %e la #er"!$a8

. C745/F/>4>/ =? H473?5

Se la"(+(a$ e$:

4) V473?5 @?3547?5: !tr! $!3re -&e "e le #&e%e %ar e" 6al!re" %e #r($(#(!
#!r-&e !$ a"e a e"t!" 6al !re" "e $!" 5ae 3," +, (l lle6ar &$a &e$a %'a
"(e3#re e$+!a%a e$ el ÉQITO ta3(*$ $!" ;&'a #ara ($terat&ar !$ 3&5a"
#er"!$a"  a"' %ar a !$!er $&e"tr!" 6al!re"
52
) V473?5 F4 /7/43?5: e"te 6al!r "e re+(ere a t!%! ,3(t! 3!ral e$ la +a3(l(a #&e"
3&5a" #er"!$a" 3," -&e t!%! l!" $(!" #e-&e!" a#re$%e$ 3&5! al !"er6ar
t!%! l! -&e 5ae$ "&" #a%re" e"te 6al!r e" tra$"3(t(%! e$ t!%! a-&ell! -&e
5a;a3!" "ea 3al! ! &e$!8
>) V473?5 5>/&>-7-347?5: e"t!" 6al!re" "!$ l!" -&e e"t,$ e$ la "!(e%a% e$ la
&al e"ta3!" 6(6(e$%! "e 5a$ 3!%(+(a%! a l! lar;! %e la 5("t!r(a #er! "!$ 3&
#are(%!" a l!" 6al!re" +a3(l(are" ! #er"!$ale"8
=) V473?5 4 ?3/47?5: "!$ l!" 6al!re" -&e $!" #er3(te$ lle6ar &$a 6(%a %(;$a 
"&"("t(r "e rela(!$a$ !$ la" $ee"(%a%e" ,"(a" !3! l! "!$ el 6e"t(%!
!3(%a te5! et8 "!$ 3& (3#!rta$te" #er! "( "e 6e -&e "!$ $ee"ar(!"8
?) V473?5 ?5@ /3/-47?5: e"t!" "e re+(ere$ a la (3#!rta$(a -&e le %a3!" a $&e"tr!
3&$%! ($ter(!r -&e al e9ter(!r < l! 3ater(al= e"t!" 6al!re" $!" #er3(te "e$t(r$!"
"at("+e5!" e$ t!%!" l!" "e$t(%!"
F) V473?5 4F ?>/H5: "at("+ae$ la $ee"(%a% -&e t(e$e el 5!3re %e e$talar
rela(!$e" %e a3!r8 La" 3a$(+e"ta(!$e" %e a+et! re"#!$%e$ a $ee"(%a%e"
a"!l&ta3e$te #r!#(a" %el "er 5&3a$!  $a%a !$er$(e$te" a "& 6(%a e$
"!(e%a%8

9) V473?5 /?7?>-47?5: A#aree$ e$ la "-&e%a %e la 6er%a%  %e la


($!r#!ra()$ %e %(6er"!" !$!(3(e$t!"8 La ra.)$ e" el 6al!r ($telet&al
#r($(#al8
) V473?5 347?5 : e"t!" "e #&e%e %e(r -&e "!$ l!" 3," (3#!rta$te" "($
%e"3er(tar a l!" %e3," e" !3! el !$&$t! %e at(6(%a%e" ! t*$(a"
($%("#e$"ale" #ara la !$6(6e$(a el !r%e$  el (e$ ;e$eral8 E9("te &$a ;ra$
a$t(%a% %e 6al!re" 3!rale" -&e #er+e(!$a$  e$altee$ a la #er"!$a e$tre
ell!" #!%e3!" %e"taar al a3!r la ;rat(t&% la a3("ta% el re"#et! la lealta% la
6ale$t'a la #r&%e$(a la #er"e6era$(a re"#!$"a(l(%a% "!l(%ar(%a% t!lera$(a
5!$e"t(%a% 5&3(l%a% %(;$(%a% ;e$er!"(%a% !$%a% e$tre !tr!"8

C4? =?54>43 75 5/9-/??5 H473?5 347?5 :

 R?5@?: !$"(%era()$  re!$!(3(e$t! %el 6al!r %e &$a #er"!$a ! %e


&$a !"a8
 L?474=: "e$t(3(e$t! %e +(%el(%a%  re"#et! a l!" #r!#(!" #r($(#(!" ! a !tra
#er"!$a8
 V47?K4: 6al!r e$er;'a  6!l&$ta% #ara a+r!$tar "(t&a(!$e" %(+'(le" !
a%6er"a"8
 "?5/=4=: e" a-&ella %!$%e "e %eter3($a a ele;(r at&ar "(e3#re !$
a"e e$ la 6er%a%  e$ la a&t*$t(a &"t((a8

6. A/H473?5
A"' !3! 5a &$a e"ala %e 6al!re" 3!rale" ta3(*$ la 5a %e 6al!re" ($3!rale" !
a$t(6al!re"8 La %e"5!$e"t(%a% la ($&"t((a la ($tra$"(;e$(a la ($t!lera$(a la tra(()$
el e;!'"3! la (rre"#!$"a(l(%a% la ($%(+ere$(a "!$ ee3#l!" %e e"t! a$t(6al!re" -&e
r(;e$ la !$%&ta %e la" #er"!$a" ($3!rale"8

53
U$a #er"!$a ($3!ral e" a-&ella -&e "e !l!a +re$te a la tala %e l!" 6al!re" e$ at(t&%
$e;at(6a #ara re5a.arl!" ! 6(!larl!"8 E" l! -&e lla3a3!" &$a #er"!$a "($
e"r#&l!" al&la%!ra e ($"e$"(le al e$t!r$! "!(al8
El a3($! %e l!" a$t(6al!re" e" a t!%a" l&e" e-&(6!a%! #!r-&e $! "!l! $!"
%e"5&3a$(.a  $!" %e;ra%a "($! -&e $!" 5ae 3eree%!re" %el %e"#re(! la
%e"!$+(a$.a  el re5a.! #!r #arte %e $&e"tr!" "e3ea$te" &a$%! $! %el a"t(;! #!r
#arte %e la "!(e%a%

TALLER: LECTURA SOBRE LA #AMILIA COMO LA PRIMERA ESCUELA DE VALORES.

 Se %e+($e #!r !$"e$"! el !$e#t! %e 6al!re"8

 Se real(.a e$ !$&$t! !$ l!" #art((#a$te" &$ &a%r! !3#arat(6! "!re 6al!re" 
a$t(6al!re"8
 De"#&*" %e e9#l(a%! a%a #&$t! "e #r!e%e a +!r3ar ;r&#!" te$(e$%! &$ t(e3#!
%e >0 3($&t!" #ara real(.ar el taller8
 Tra$"&rr(%! el t(e3#! ($%(a%! l!" ;r&#!" "ale$ al +re$te  e9#!$e$ "&" &((!"
r't(!"8
LA #AMILIA COMO LA PRIMERA ESCUELA DE VALORES

La "e%e #r($(#al %e la e%&a()$ e" la +a3(l(a %a%! -&e e" la *l&la !r(;($ar(a  #r($(#al %e
la "!(e%a%8 N! 5a ($"t(t&()$ -&e la #ree%a la +a3(l(a $ae %el 3atr(3!$(!8  %e la +a3(l(a
$ae$ la" %e3," ($"t(t&(!$e": 3&$((#(! E"ta%! et8

A la +a3(l(a !3#ete e$ #r(3er l&;ar la e%&a()$ %e l!" 5(!"  &$a e%&a()$ e$ t!%!" l!"
$(6ele" a&$-&e ta3(*$ %ea "er6(r"e %e la" ($"t(t&(!$e" -&e !+re.a el E"ta%! !3! la"
e"&ela"8
Per! e"ta !+erta %e E"ta%! $! %ee $e;ar  a$&lar la #r(!r(%a% %e la +a3(l(a !3!
e%&a%!ra le t!a a ella #!r %ere5! $at&ral8 E" (3#!rta$te -&e el 5(! 6ea -&e l!" a%&lt!"
5ae$ l! -&e %(e$ l! -&e e$"ea$8 A&$-&e $!" #are.a ($ala$.ale "er el #a%re #er+et!8
El $(! $ee"(ta #a%re" +&erte" #er! ta3(*$ 5&3a$!"8 Pa%re" -&e "e e-&(6!a$ -&e
#&e%e$ #e%(r #er%)$ ! -&e t(e$e$ %'a" 3al!"8 P!%r'a #a"ar -&e &$ %'a el #a%re %(era ]5!
$! #&e%! #er! 3aa$a "']8  e$t!$e" al %'a "(;&(e$te e"e #a%re %ee &3#l(r !$ "&
#r!3e"a #!r-&e "( $! "e !$6(erte e$ al;&(e$ $! !$+(ale8 E" (3#!rta$te te$er e$ lar!
ta3(*$ el 6al!r %e l!" l'3(te"8

E" 6er%a% -&e $a%(e %a l! -&e $! t(e$e8 Per! $&e"tr!" 5(!" t(e$%e$ a ar;ar !$ $&e"tra"
are$(a"8  l! #!%e3!" 6er !$ el "(;&(e$te relat! #!#&lar a$)$(3!:

P!re a&el!b Ha'a #a"a%! la 6(%a traaa$%! %e "!l a "!l !$ "&" 3a$!"1 la +at(;a $&$a
5a'a 6e$(%! la 6!l&$ta% %e lle6ar el "&el%! a a"a #ara -&e 5&(era !3(%a e$ la 3e"a 
(e$e"tar e$ la +a3(l(a8 Per! ta$t! traa!  ta$ #r!l!$;a%! "e 5a'a !ra%! &$ %!l!r!"!
tr(&t!: la" 3a$!" %el a$(a$! te3laa$ !3! la" 5!a" a! el 6(e$t! %e !t!!8 A #e"ar %e
"&" e"+&er.!" a 3e$&%! l!" !et!" "e le a'a$ %e la" 3a$!"  a 6ee" "e 5a'a$ a(!" al
%ar e$ el "&el!8

D&ra$te la" !3(%a" $! aertaa a lle6ar la &5ara a la !a  "& !$te$(%! "e %erra3aa
"!re el 3a$tel8 Para e6(tar tal 3!le"t(a #r!&raa aerar"e al #lat!  *"te "!l'a ter3($ar
r!t! e$ #e%a.!" "!re la" al%!"a" %el !3e%!r8  a"' &$ %'a tra" !tr!8

54
S& er$! 3& 3!le"t! #!r l!" te3l!re" %el a&el! t!3) &$a %e("()$ -&e !$trar() a t!%a
la +a3(l(a: %e"%e a-&el %'a el a&el! !3er'a a#arta%! %e la 3e"a +a3(l(ar  &"ar'a &$ #lat!
%e 3a%era1 a"' $( 3a$5ar'a l!" 3a$tele" $( r!3#er'a la 6a(lla8

El a&el! 3!6'a "&a6e3e$te la ae.a !$ re"(;$a()$  %e 6e. e$ &a$%! e$&;aa &$a"
l,;r(3a" -&e le re"alaa$ #!r la" 3e(lla"1 era 3& %&r! ae#tar a-&ella 5&3(lla()$8
Pa"ar!$ &$a" "e3a$a"  &$a tar%e &a$%! el er$! 6!l6() a "& a"a e$!$tr) a "& 5(! %e
$&e6e a!" e$+ra"a%! e$ &$a 3("ter(!"a tarea: el 5(! traaaa &$ #e%a.! %e 3a%era
!$ &$ &5(ll! %e !($a8 El #a%re lle$! %e &r(!"(%a% le %(!:

 [&* e"t," 5a(e$%! !$ ta$ta "er(e%a%\ [E" &$a 3a$&al(%a% -&e te 5a$ 3a$%a%! 5aer
e$ la e"&ela\

 N! #a#, / re"#!$%() el $(!8

 E$t!$e" [%e -&* "e trata\ [N! 3e l! #&e%e" e9#l(ar\

Clar! -&e "' #a#,8 E"t! 5a(e$%! &$ #lat! %e 3a%era #ara &a$%! t "ea" 6(e!  la"
3a$!" te t(e3le$8

 a"' +&e !3! el 5!3re a#re$%() la le()$  %e"%e e$t!$e" el a$(a$! 6!l6() a "e$tar"e
a la 3e"a !3! t!%a la +a3(l(a8

<. VIRTUDES

La 6(rt&% "e re+(ere a &$a 3a!r a#a(%a% ! +&er.a ($ter(!r -&e t(e$e la #er"!$a #ara
real(.ar (ert!" at!"8

Para Ar("t)tele"
5!3re el 5!3re
&"t! +&erte +el(."ae
leal -&e e" el"er
5!3re
a3(;!6(rt&!"! 6al(!"!
traaa%!r %(r'a3!"
-&e #(e$"a e$at&al3e$te1
l! -&e 5ae  El
#la$ea "& #re"e$te  "& +&t&r!8

La 6(rt&% e" &$a &al(%a% #er3a$e$te ! e"tale %el al3a  e$ e"t! "e %(+ere$(a %e la
"(3#le a#a(%a% ! %("#!"(()$ #ara real(.ar &$ at! &e$!1 la 6(rt&% e" #!r ell! &$ 5,(t! e"
%e(r &$ #r($(#(! e"tale ! e$er;'a #!"(t(6a  +(r3e %e at!" a %(+ere$(a %e la 3era
a#a(%a% %e !rar el (e$1 a%e3," la 6(rt&% aa%e a la $!()$ %e 5,(t! el -&e "ea &$
5,(t! &e$!8 La 6(rt&% a"e;&ra el &e$ e3#le! -&e la 6!l&$ta% 5ae %el 5,(t!8 C&al-&(er
6(rt&% (3#l(a $ee"ar(a3e$te la l(erta% ra(!$al(%a%  6!l&$tar(e%a% %el "&et! -&e la
#!"ee8

La +&er.a %e la 6(rt&% ra%(a e$ !r(e$tar al 5!3re a "& +($ lt(3!8 P!r-&e la 6(rt&% e" 3e!r
-&e el (e$ ($ter3(te$te la 6(rt&% real(.a 3e!r el !$e#t! %e 6al!r8 A"(3("3! "e #&e%e
%e(r -&e la 6(%a 6(rt&!"a e"t, e$ la (3a %e la 6(%a 3!ral.

A5K ??5 H/3-=?5 >:

 Pa(e$(a: e" la 6(rt&% %e 3a$te$er la al3a a$te la a%6er"(%a%  l!" 3!3e$t!"


%e $ee"(%a%8
 Sar(+((!: E"+&er.! a()$ ! traa! -&e &$a #er"!$a "e (3#!$e a "' 3("3a #!r
!$"e;&(r ! 3ereer al;! ! #ara e$e+((ar a al;&(e$8
 Se$t(%! %el 5&3!r: E" la a#a(%a% -&e t(e$e &$a #er"!$a %e #!$er &$ t!-&e
%(6ert(%! a la real(%a% %el %'a a %'a a tra6*" %e la ($ter#reta()$ %e l!" 5e5!"8
 C!$"(e$(a %e &$! 3("3!: N! 5aer re"#!$"ale" a l!" %e3," %e t!%!"
$&e"tr!" #r!le3a" ! a3(!" %e 5&3!r8

55
 Per%)$: e" la re$&$(a a l!" re"e$t(3(e$t!" e ($%(;$a()$ -&e 5a a&"a%! &$a
!+e$"a8
 E"#era$.a: El #e"(3("3! $! e" $ee"ar(a3e$te &$ "(;$! %e ($tel(;e$(a 
#r!+&$%(%a% ($telet&al $( el !#t(3("3! &$ re+le! %e $ee%a%8

,. "/5

Se %e$!3($a 5,(t! a t!%a !$%&ta -&e "e re#(te e$ el t(e3#! %e 3!%! "("te3,t(!8
Dee
"er %e-&e%ar lar!
&$ ;ra%! %e-&e &$ 5,(t!-&e
re;&lar(%a% $! "e
e" !$+&$%a
&$a 3era !$
!$%&ta
la 6(%a!$"ta$te "($!-&e
%el ($%(6(%&! -&el!%ee
!"te$ta8 T!%a" la" #er"!$a" t(e$e$ arra(;a%!" &$a "er(e %e 5,(t!" -&e t(e$e$ $!tale
($+l&e$(a e$ "&" 6(%a" 5a"ta el #&$t! %eter3($ar l!" *9(t!"  l!" +raa"!" e$ %(6er"a"
at(6(%a%e"8

8. D??3

DEONTOLOGIA e" el trata%! %e l!" DEBERES8 El %eer 5ae re+ere$(a a la"


at(6(%a%e" at!"  (r&$"ta$(a" -&e (3#l(a$ &$a %eter3($a%a !l(;a()$ 3!ral !
*t(a8 Ge$eral3e$te l!" %eere" "e rela(!$a$ !$ %eter3($a%a" at(t&%e" -&e t!%!"
l!" "ere" 5&3a$!" ($%e#e$%(e$te3e$te %e "& !r(;e$ et$(a e%a% ! !$%((!$e" %e
6(%a e"t,$ !l(;a%a" a &3#l(r a 3!%! %e a"e;&rar al re"t! %e la 5&3a$(%a% la
#!"((l(%a% %e 6(6(r e$ #a. !$ %(;$(%a%  !$ (erta" !3!%(%a%e"8
L!" %eere" "!$ e$t!$e" &$! %e l!" #&$t!" 3," (3#!rta$te" %e t!%!" l!" "("te3a"
%e lee"  %e !$"t(t&(!$e" $a(!$ale" #!r-&e t(e$e$ -&e 6er !$ l!;rar +!r3a"

a!3&$(tar(a"  "!(e%a%e" 3," e-&(l(ra%a" e$ %!$%e t!%!" ae%e$ %el 3("3! 3!%!
"&" %ere5!"8

10. D?>79 =?7 P7/>K4

?8 H!$e"t! !$"(;! 3("3!  !$ la "!(e%a% a la -&e "(r6e8

28 A3ale e$ el !$tat! %(ar(! !$ l!" (&%a%a$!"8

>8 F(r3e e$ "& at&a()$ !$tra -&(e$ le"(!$e l!" ($tere"e" %e la "!(e%a%8

48 Val(e$te e$ la #r!te()$  "e;&r(%a% (&%a%a$a8

8 Re"#!$"ale e$ el &3#l(3(e$t! %e "&" %eere" !3! "er6(%!r #l(!8

@8 Per"e6era$te e$ el l!;r! %e "& #r!#(a "&#era()$ #r!+e"(!$al  #er"!$al8


78 Re"#et&!"! %e l!" %ere5!" %e l!" %e3," %e$tr!  +&era %el "er6((!8

J8 Leal !$"(;! 3("3! !$ "&" ($"t(t&(!$e"  !$ la (&%a%a$'a8

8 D("(#l($a%! e$ t!%!" l!" at!" %e "& 6(%a8

?08  Pr!+&$%a3e$te Or;&ll!"! %e "er "(e3#re &$ &e$ #!l('a8

56
11. E7 =??3 ? 74 F->/  @7/>/47
El Pr!+e"(!$al P!l('a t(e$e el %eer %e real(.ar el 6al!r %el (e$  %el "er6((!8
La #r!+e"()$ %el P!l('a e" &$a at(6(%a% e"#e(al(.a%a -&e e9(;e #re#ara()$ t*$(! 
(e$t'+(a  -&e #r!#!r(!$a &$a re3&$era()$ e!$)3(a a -&(e$ la real(.a8
A%e3," %el %eer el P!l('a #r!+e"(!$al t(e$e !tra" re"#!$"a(l(%a%e" !3! &$a
#re#ara()$ a%e&a%a "& !$"ta$te #er+e(!$a3(e$t!  a#!rte a &a$t! #&e%a
re#re"e$tar &$ a%ela$t! a la ra3a #r!+e"(!$al -&e &lt(6a8 S& eer((! t(e$e &$a ;ra$
(3#!rta$(a #ara la "!(e%a% #&e" e$ el "e$! %e *"ta "e %e"e3#ea  &3#le "&
3("()$8

TALLER: LECTURA SOBRE LAS VIRTUDES UE INTERIORIAN LAS PERSONAS.

 F!r3ar ;r&#!" %e traa! #ara a$al(.ar &$a let&ra e$ rela()$ a l! e9#l(a%! e$


la"e8
 Se le %ar, &$ t(e3#! %e 20 3($&t!" #ara -&e e9a3($e$  e3(ta$ &((!" r't(!"
"!re %(5a let&ra8
 L&e;! "e real(.ar, &$a "er(e %e #re;&$ta" "!re la let&ra rela(!$a%a" e$ +&$()$
a "& 6(%a #er"!$al  #r!+e"(!$al8

LECTURA SOBRE LA PELÍCULA “LA VIDA ES BELLA”


La 6(%a e" ella e" &$a #el'&la -&e relata la 6(%a %e &$a +a3(l(a &%'a e$ la *#!a %e l!"
$a.("8
El #r!ta;!$("ta e" &$ 5!3re al -&e $&$a le +alta el &e$ 5&3!r ta$t! e$ l!" 3!3e$t!"
3al!" !3! e$ l!" &e$!" *"te e" &$ 5!3re &%'! -&e lle;a a Ital(a !$ el #r!#)"(t! %e
-&e%ar"e a 6(6(r all' ar(r &$a l(rer'a  +&$%ar &$a +a3(l(a8
Na%a 3," ($"talar"e e$ Ital(a e$&e$tra a la 3&er %e "& 6(%a !$ la -&e "e a"ar,  te$%r,$
&$ 5(!8
Per! a$te" %e a"ar"e te$%r, -&e traaar %e a3arer! e$ &$ re"ta&ra$te %e l&! -&e e" %e
"& t'!8 All' e$talar, &$a a3("ta% !$ &$ 3(l(tar $a.( -&e 3," tar%e e"ta a3("ta% "er,
+&$%a3e$tal a -&e e"tar,$ rel&(%!" e$ &$ a3#! %e !$e$tra()$8
Tra" a"ar"e  te$er &$ 5(! ar(r, &$a l(rer'a -&e "er, la la6e %el %e"&r(3(e$t! %e l!"
$a.(" %e -&e e"e l!al e" &$ l!al %e &$ &%'!8
Tra" 6ar(a" 6("(ta" %e *"t!" %e(%e$ lle6ar"e al #r!ta;!$("ta  a "& 5(! e$ &$ tre$ a &$
a3#! %e !$e$tra()$ %!$%e l!" te$%r,$ rel&(%!"  %!$%e te$%r,$ -&e real(.ar traa!"
+!r.a%!"  %!$%e ($te$tar,$ 3atar al $(! 3et(*$%!l! e$ la ,3ara %e ;a" #er! a a"e %el
($;e$(! %el #a%re $! l! !$"e;&(r,$8
La 3&er %e *"te -&e $! era &%'a $! #er3(t(r, -&e "e 6alla$ "!l!" el 5(!  el #a%re #!r l!
-&e #(%e a l!" "!l%a%!" -&e e"taa$ e$ la e"ta()$ %!$%e (a$ a lle6ar a l!" &%'!" al a3#!
%e !$e$tra()$ -&e la 3a$%e$ a ella ta3(*$8
A la 3&er ta3(*$ la 5ae$ 5aer traa!" +!r.a%!" !3! al re"t! %e la" #er"!$a" -&e
5a'a all'8
Per! lle;a &$a $!5e e$ la -&e el #r!ta;!$("ta "e e$&e$tra a a-&el 6(e! a3(;! -&e t&6!
;ra(a" al re"ta&ra$te  e"te a3(;! le #(%e -&e traae %e a3arer! e$ &$a +(e"ta -&e (a$ a
!r;a$(.ar l!" ;ra$%e" 3a$%!" %el a3#! %e !$e$tra()$ *"te ae%e  "er, a #art(r %e
a5' &a$%! la" e"#era$.a" %e #!%er "al(r %e all' e3#(ee$ a "&r;(r8
A la $!5e "(;&(e$te l!" "!l%a%!" e3#(e.a$ a +&"(lar a t!%a" la" #er"!$a" -&e 5a'a all'
ta$t! 5!3re" !3! 3&ere" #er! ;ra(a" %e $&e6! al ($;e$(!  el &e$ 5&3!r %el
#r!ta;!$("ta (3#(%e -&e 3ate$ %e $&e6! a "& 5(! e"!$%(*$%!l!  %((*$%!le -&e $!
"al(e"e 5a"ta -&e t!%! el 3&$%! "e 5&(era (%!  5a"ta -&e el l&;ar e"t&6(era e$ a"!l&t!
"(le$(!8
P!r %e";ra(a el #r!ta;!$("ta e" !;(%! #!r l!" "!l%a%!"  +&"(la%! 3," tar%e #!r &$! %e
ell!" #er! l! (3#!rta$te e" -&e a&$-&e *l 3&r(era "& 5(! 6(6() ;ra(a" a *l8

57
E"t!" +&"(la3(e$t!" "e %e(er!$ a -&e l!" $a.(" 5a'a$ #er%(%! la ;&erra  #!r l! -&e a -&e
la 5a'a$ #er%(%! #&e" %e(%(er!$ 3atar a t!%a" ! a"( t!%a" la" #er"!$a" -&e te$'a$
#r("(!$era" e$ "&" a3#!" %e !$e$tra()$8
A la 3aa$a "(;&(e$te %e"#&*" %e %e"a#areer t!%a" la" +&er.a" $a.(" e3#e.ar!$ a "&r;(r
%e la $a%a (e$t!" %e #er"!$a" -&e 5a'a$ e"ta%! e"!$%(%a" e$ a-&ella tr,;(a $!5e
#ara a"' #!%er "al(r %e a-&el l&;ar -&e 5a'a "(%! "& 5!;ar e$ l!" lt(3!" %'a" 3e"e" !
($l&"! a!"8
 ;ra(a" a la "&erte &$! %e l!" $(!" $(!" -&e -&e%aa$ e$ el a3#! %e !$e$tra()$ 
-&e era el 5(! %el #r!ta;!$("ta l!;r) e$!$trar a "& 3a%re e$ a3($! %e 6&elta 5a(a Ital(a8
La 6al!ra()$ #er"!$al %e e"ta #el'&la e" -&e re+lea a"ta$te (e$ !3! era la 6(%a %e &$
&%'! e$ a-&ella *#!a e$ la -&e #!r el "(3#le 5e5! %e "er &%'!  6(6(r e$ la E&r!#a $a.(
a te$'a" la 3&erte a"e;&ra%a8
G-/  =/3?>>/ @3: R?3 B?/9/

DECIMO UINTA SEMANA


08 AGOSTO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

CONVIVENCIA ; RESPETO DE LOS DEREC"OS "UMANOS.

1. DEREC"OS "UMANOS

L!" Dere5!" H&3a$!" !$"(;$a%!" e$ la 2eclaración 0niversal de 2erechos 3umanos 


re"!l&()$ a%!#ta%a #!r &$a$(3(%a% el ?0 %e %((e3re %e ?4J #!r la "samlea 4eneral
de la 5rganización de las Naciones 0nidas <ONU=8 El !et(6! %e e"ta %elara()$
!3#&e"ta #!r >0 art'&l!" e" #r!3!6er  #!te$(ar el re"#et! #!r l!" %ere5!" 5&3a$!" 
la" l(erta%e" +&$%a3e$tale"8 D(5a %elara()$ #r!la3a l!" %ere5!" #er"!$ale" (6(le"
#!l't(!" e!$)3(!" "!(ale"  &lt&rale" %el 5!3re l!" &ale" ")l! "e 6e$ l(3(ta%!" #!r
el re!$!(3(e$t!
3!ral(%a% %e l!" %ere5!"
!r%e$ #l(!  (e$e"tar ;e$eral8
l(erta%e" %e l!" %e3," a"' !3! #!r l!" re-&("(t!" %e

E$tre l!" %ere5!" (ta%!" #!r la 2eclaración "e e$&e$tra$ el %ere5! a la 6(%a a la
l(erta% a la "e;&r(%a% #er"!$al1 a $! "er 6't(3a %e &$a %ete$()$ ar(trar(a1 a &$ #r!e"!
&%((al &"t!1 a la #re"&$()$ %e ($!e$(a 5a"ta -&e $! "e %e3&e"tre l! !$trar(!1 a la $!
($6a"()$ %e la 6(%a #r(6a%a $( %e la !rre"#!$%e$(a #er"!$al a la l(erta% %e 3!6(3(e$t! 
re"(%e$(a1 al a"(l! #!l't(!1 a la $a(!$al(%a%1 a la #r!#(e%a%1 a la l(erta% %e #e$"a3(e$t!
%e !$(e$(a %e rel(;()$ %e !#($()$  %e e9#re"()$1 a a"!(ar"e a +!r3ar &$a a"a3lea
#a'+(a  a la #art((#a()$ e$ el ;!(er$!1 a la "e;&r(%a% "!(al al traa! al %e"a$"!  a
&$ $(6el %e 6(%a a%e&a%! #ara la "al&%  el (e$e"tar1 a la e%&a()$  la #art((#a()$ e$ la
6(%a "!(al %e "& !3&$(%a%8

La 2eclaración +&e !$e(%a !3! #arte #r(3era %e &$ #r!et! %e le ($ter$a(!$al "!re
l!" %ere5!" %el 5!3re8 La Comisión de los 2233 %e la ONU %(r(;() "&" e"+&er.!" 5a(a
la ($!r#!ra()$ %e l!" #r($(#(!" +&$%a3e$tale" %e la 2eclaración e$ 6ar(!" a&er%!"
($ter$a(!$ale"8

E$ el 2000 la C!3("()$ re!3e$%) &$a "er(e %e (3#!rta$te" 3e%(%a" le;("lat(6a"


($"t(t&(!$ale"  #r,t(a" #ara !$"!l(%ar la %e3!ra(a <re"!l&()$ 200047=1  e$ 2002 la
C!3("()$ %elar) l! "(;&(e$te !3! ele3e$t!" e"e$(ale" %e la %e3!ra(a:

 Re"#et! #!r l!" %ere5!" 5&3a$!"  la" l(erta%e" +&$%a3e$tale"


 L(erta% %e a"!(a()$
 L(erta% %e e9#re"()$  %e !#($()$
 Ae"! al #!%er  "& eer((! %e !$+!r3(%a% !$ el (3#er(! %e la le1
 La elera()$ %e ele(!$e" #er()%(a" l(re"  &"ta" #!r "&+ra;(! &$(6er"al  #!r
6!t! "eret! !3! e9#re"()$ %e la 6!l&$ta% %e la #!la()$1
58
 U$ "("te3a #l&ral("ta %e #art(%!"  !r;a$(.a(!$e" #!l't(a"1
 La "e#ara()$ %e #!%ere"1
 La ($%e#e$%e$(a %el #!%er &%((al1
 La tra$"#are$(a  la re"#!$"a(l(%a% e$ la a%3($("tra()$ #l(a1
 Me%(!" %e ($+!r3a()$ l(re" ($%e#e$%(e$te"  #l&ral("ta"8

De"%e "& rea()$ e$ el 200@ el C!$"e! %e Dere5!" H&3a$!" <"&e"!ra %e la


C!3("()$= 5a a%!#ta%! &$a "er(e %e re"!l&(!$e" -&e %e"taa la ($ter%e#e$%(e$te 
3&t&a rela()$ -&e "e re+&er.a e$tre la %e3!ra(a  l!" %ere5!" 5&3a$!"8

CARACTERÍSTICAS

E$tre la" #r($(#ale" arater'"t(a":

 S I?3??5  I45 47 5?3 -4 t!%!" l!" "ere" l!" #!"ee$ #&e" "e
;e$era$ a #art(r %e la 3("3a$at&rale.a 5&3a$a8
 S U/H?3547?5 "e e9t(e$%e$ a t!%! el ;*$er! 5&3a$! &al-&(era "ea "&
!$%(()$ 5("t)r(a ;e!;r,+(a et$(a "e9! e%a% ! "(t&a()$ e$ la "!(e%a%8
 S I47/?47?5 $! "e #&e%e$ -&(tar $( e$ae$ar #&e" "!$ #arte !$"&"ta$(al
%e la #r!#(a $at&rale.a 5&3a$a8
 S IH/747?5 $! "e #&e%e$ ! $! "e %ee$ tra$";re%(r ! -&era$tar  e$ a"!
%e "er a"' el (&%a%a$! 6't(3a #&e%e e9(;(r &$a re#ara()$ ! !3#e$"a()$ #!r
el %a! a&"a%! a tra6*" %e l!" tr(&$ale" %e &"t((a8
 S I@3?5>3/@/7?5 e" %e(r $! a%&a$ $( "e #(er%e$ #!r el tra$"&r"!
%el t(e3#!8

TIPOS DE DEREC"OS

El 5!3re  la 3&er 5a$ t!3a%! !$(e$(a %e"%e la a$t(;Ye%a% a $&e"tr!" %'a"


&,le" "!$ "&" %ere5!" +&$%a3e$tale" "&" %ere5!" (6(le"  #!l't(!" "&" %ere5!"
e!$)3(!" "!(ale"  &lt&rale"8

N&e"tr!" %ere5!" !3! #er"!$a" !$+!r3a$ &$ T!%! ($te;ral rela(!$,$%!"e 


!3#le3e$t,$%!"e &$!" !$ !tr!"8 S($ e3ar;! #ara "& 3a!r !3#re$"()$  e"t&%(! "e
la"(+(a$ e$ ra.)$ %e la 3ater(a -&e a!r%a$ !3! ta3(*$ a la 6("()$ %el ($6e"t(;a%!r %el
te3a8 N!r3al3e$te "e %("t($;&e$ %ere5!" ($%(6(%&ale" re+er(%!" a la" #er"!$a" 
%ere5!" !let(6!" ! %e l!" #&el!"8

De$tr! %e l!" ($%(6(%&ale" "e;$ la" 3ater(a" -&e trata$ e"t,$:

 D?3?>5 C/H/7?5  P7K/>5: C!3! el %ere5! a la 6(%a ($te;r(%a% +'"(a l(erta%


%e !#($()$ %e !$(e$(a (;&al%a% a$te la le %e re&$()$ %e a"!(a()$ et8
 D?3?> 5 ?>
traa! %(;$!  l(re/>5
a la 5>/47
"al&%?5a la >-7-347?5: "!(al
"e;&r(%a% C!3! ael la%ere5! a la #r!#(e%a%
e%&a()$ a "($%(ar"eal
l(re3e$te a la 6(6(e$%a et8
 D?3 =? 75 =?3?>5 >7?>/H5 ?5: El Dere5! a la Pa. el %ere5!
al %e"arr!ll!  $!!$ta3($a()$ %el Me%(! A3(e$te et8

CONVIVENCIA ; RESPETO

El re"#et! a l!" Dere5!" H&3a$!" "e 5ae real(%a% e$ la !$6(6e$(a %e3!r,t(a  #!r la
l&5a %e e"t!" "e 5a$ (%! +!r3a$%! l!" ;!(er$!" %e3!r,t(!"8 La %e3!ra(a  l!"
%ere5!" rela(!$e" e$tre la !$6(6e$(a %e3!r,t(a  el re"#et! a l!" Dere5!" H&3a$!"
59
e" el !et(6! a"( %e t!%!" l!" %ere5!" e"t!" e"t,$ l(;a%!" a la %e3!ra(a  a la l(erta%
#!r l! -&e &$a %e#e$%e %e la !tra1 e" %e(r "( $! e9("te &$! ta3#!! #!%r'a e9("t(r el !tr! "(
"e re"#eta &$! "e re"#eta a l!" %!"8

L!" %ere5!" "!re la l(erta% "!$ l!" 3," l(;a%!" a la %e3!ra(a a -&e "($ la
%e3!ra(a $! "e #!%r'a$ lle6ar a a! e"t!" %ere5!"  $! "e re"#etar'a$8 E$ la
!$6(6e$(a %e3!r,t(a #r!&ra3!" e"&5ar la" %("t($ta" #er"#et(6a"  !+reer &$ trat!
&"t! a t!%a" la" #er"!$a"8 Al !$"(%erar la %e3!ra(a !3! +!r3a %e 6(%a re!$!e3!"
-&e "&" arater'"t(a" "e e9#re"a$ e$ at(t&%e"  6al!re" #er"!$ale" #!r l! &al $!"
(%e$t(+(a3!" !$ ella8 La %e3!ra(a "e a#re(a e$ la 3a$era %e rela(!$arl!" re"!l6e3!"
!$+l(t!" t!3a3!" %e("(!$e" et81 a%e3," %e -&e re-&(ere !$%((!$e" #!l't(a" e9(;e
#art((#a()$ a l!" (&%a%a$!" (;&al%a% #!l't(a e$tre !tr!"8

EL INDIVIDUALISMO

C>?@

I$%(6(%&al("3! "e &t(l(.a #ara 5aer re+ere$(a a la #ree3($e$(a %el ($%(6(%&! !3!
ele3e$t! (3#!rta$te  e$tral %e t!%a" la" &e"t(!$e" rela(!$a%a" !$ la 6(%a 5&3a$a8 S(
(e$ 5! e$ %'a la $!()$ %e ($%(6(%&al("3! e9#re"a &$a !$$!ta()$ (erta3e$te %e"#et(6a
 $e;at(6a la 3("3a "&r;e e$ el "(;l! QV !3! re6al!r(.a()$ %el l&;ar %el ($%(6(%&! +re$te a
D(!"  a la rel(;()$8

Se #&e%e %e(r e$t!$e" -&e la $!()$ %e ($%(6(%&al("3! !3e$.) te$(e$%! &$a


!$$!ta()$  &$ "(;$(+(a%! !3#leta3e$te #!"(t(6!  l(eral(.a%!r8 E"t! e" a"' %e(%! a
-&e la 3("3a "&r;e e$ el #er'!%! 5("t)r(! e$ el &al l!" 6al!re" 3e%(e6ale" e$tra%!" e$
D(!"  e$ la rel(;()$ !3! ele3e$t!" !r;a$(.a%!re" %e la 6(%a e3#e.ar!$ a e$trar e$
%ea%e$(a8
($%(6(%&! %elU$! %e l!" l!;r!"
"er 5&3a$! !3! %el Re$a(3(e$t!
+at!r %eter3($a$te+&e%eelt!%!"
%e e"taleer la (3#!rta$(a
l!" +e$)3e$!" %el
!t!r;,$%!"ele
a"' 3a!r #!%er l(erta%  #!"((l(%a% %e ele;(r )3! e$+re$tar la 6(%a8

La $!()$ %e ($%(6(%&al("3! ta3(*$ ;a$) e"#e(al (3#!rta$(a e$ el "(;l! QIQ &a$%! la


!rr(e$te +(l!")+(a %el l(eral("3! e3#e.) a ;a$ar a%e#t!"8 E"ta !rr(e$te a"a%a e$ el
a#(tal("3! !3! "("te3a "!(!e!$)3(! %aa (3#!rta$(a al l&;ar %el ($%(6(%&!  "&
a#a(%a% %e ele;(r8 El l(eral("3! "e a"aa e$ &$ t(#! %e l(erta% -&e #ara 3&5!" era
r(t(ale #!r-&e "e 5a'a 6("(le ")l! e$ t*r3($!" e!$)3(!" #er! $! e$ t*r3($!" "!(ale"
 #!l't(!"8

H! e$ %'a el t*r3($! %e ($%(6(%&al("3! ! la &al(%a% %e ($%(6(%&al("ta "($ %&%a" a+eta%a"


#!r e"ta $!()$ %el l(eral("3! "!$ e$te$%(%a" e$ (ert! "e$t(%! !3! ele3e$t!" $e;at(6!"
%e $&e"tra "!(e%a%8 A"' &$a #er"!$a ($%(6(%&al("ta a $! e" &$a !3#re$%(%a !3! &$a
#er"!$a l(re "($! !3! &$a #er"!$a -&e "e ($tere"a "!la3e$te e$ "' 3("3a -&e $! t(e$e
e$ &e$ta la" $ee"(%a%e" ! ($tere"e" %e a-&ell!" -&(e$e" la r!%ea$  -&e ata "(e3#re
e$ "& e$e+((!8 E"ta at(t&% e"t, lara3e$te e9te$%(%a #r($(#al3e$te e$ 3&5a"
"!(e%a%e" -&e $!
"!(e%a%e" -&e %a$ ertera#!r-&e
l! 5ae$ (3#!rta$(a al "("te3a
el "er 5&3a$! a#(tal("ta
at&al #er!"&"
&e$ta e$tre ta3(*$ e$ !tra"
%e(l(%a%e" 3,"
#r!+&$%a" &"ta3e$te la %el e;!'"3!  el e;!e$tr("3!8

T477?3 : LECTURA

I=/H/=-5 ? /=/H/=-47/5 ? 74 5>/?=4= @5&=?34


La "!(e%a% at&al !$"(%era%a #!r 3&5!" !3! #!"t3!%er$a 6(6e !$ la" ate;!r'a" %e
la 3!%er$(%a% #er! "($ l!" 6al!re" %e la 3("3a8 Tal e" el a"! -&e $!" !&#a: el
($%(6(%&al("3!8

60
E$ la 3!%er$(%a% el ($%(6(%&! "&r;e !3! &$a l(era()$ %e la" e"tr&t&ra" "!(ale"
rel(;(!"a"  #!l't(a"8 a $! e" 3," "(er6! %e la ;lea e$ &$ "("te3a "!(al e"t,t(! #er!
ta3#!! re"#!$%e a &$a e"tr&t&ra rel(;(!"a !3$'3!%a $( a &$ "("te3a #!l't(! %!$%e el
Re era "e!r %e 6(%a"  5a(e$%a"8 Se le6a$ta a"' el "er ($%(6(%&al: el #ala%'$ %e la $&e6a
*#!a %e l(erta%e" %e t!%! t(#!8
La" arater'"t(a" +&$%a3e$tale" %e e"te "er c-&e "&r;e +&$%a3e$tal3e$te !$ el
$a(3(e$t! %e la" (&%a%e"  ala$.a "& 3a!r'a %e e%a% !$ la Re6!l&()$ Fra$e"ac
"!$ la l(erta% el %ere5!  el &lt! a la ra.)$8

I=/H/=- =?3 ? /=/H/=- @5&=?3

El ($%(6(%&! #!"t3!%er$! #aree te$er &$ a(!$ar %(+ere$te al -&e te$'a el 3!%er$!8 E$ la
3!%er$(%a% el -&e
&$(6er"ale" a ($%(6(%&!
5a'a 6(6'a
(ertaa#e;a%! a $!r3a"
5!3!;e$e(%a% -&e re;'a
re;la" %e 6(%a -&e!(%e$tal8
la ra(!$al(%a% e$te$%'a era$
El #r!+&$%! a#e;! a la +a3(l(a la "!l(%ar(%a% !$ l!" %e3," la #erte$e$(a a ($"t(t&(!$e"
"!(ale" %e #r!3!()$ &lt&ral et8 "!$ al;&$a" %e la" "eale" -&e $!" %(e$ )3! era la
6(%a %e l!" ($%(6(%&!"

Te$er a3(;!" !$ l!" -&e #a"ar el t(e3#!  !3#art(r la 6(%a rea &$ e"#a(! %e "e$t(%! 
#erte$e$(a -&e (l&3($a la 6(%a8

E$ la #!"t3!%er$(%a% e"t!" ele3e$t!" -&e 3ara$ la (%e$t(%a% %e l!" ($%(6(%&!"


!3(e$.a$ a %(l&(r"e8
El ($%(6(%&! #!"t3!%er$! l&e "er a"tr!  &$(6er"!8 L!" ,3(t!" %e "& a(!$ar #aree$
ala$.ar l!" l'3(te" %e "&" ($tere"e" e"tr(ta3e$te #er"!$ale"8 Pareer'a -&e e"ta3!"
a"("t(e$%! al $a(3(e$t! %e &$ 1o %e #r!#!r()$ ($(3a;($ale e$ +&$()$ %el &al ;(rar, la
"!(e%a%: ! -&(er! ! #(e$"! ! %(;! ! 3a$%!888 E"a $&e6a e9#re"()$ %el ($%(6(%&! rea
&$ +e$)3e$! -&e !$!e3!" !3! ($%(6(%&al("3! %e"ar$a%!8 a -&e "&;(ere &$ "er -&e
%e"!$eta%! %e "& !r#!re(%a% e$t(e$%e el 3&$%! e$ +&$()$ %e "&" $ee"(%a%e"  $! e$
+&$()$ %e "&A!$%(()$
"!l!  +r,;(l8 3ere% %e%ela"
rela(!$e" !$ !tr!"
3," tre3e$%a" "ere"8
r("(" Per! ta3(*$
%e (%e$t(%a% $!" %e6ela
 %e "e$t(%! -&e&$ ($%(6(%&!
a3," 5aa
6(6(%! "er 5&3a$! al;&$!8

A79-45 /=?45 -? @-?=? 4-=43

Fre$te al #a$!ra3a -&e %e"r((3!" $! -&e%a !tra "!l&()$ -&e re&#erar al;&$!" %e l!"
6al!re" %e la 3!%er$(%a%  traerl!" a la 6(%a #!"t3!%er$a #ara (l&3($ar !$ ell!" la 6(%a %e
l!" -&e atra#a%!" e$ el ($%(6(%&al("3! $! e$&e$tra$ "e$t(%! a "& e9("te$(a8 Al;&$!" %e
e"t!" 6al!re" "!$:
?8 La a3("ta%: te$er a3(;!" !$ l!" -&e #a"ar el t(e3#!  !3#art(r la 6(%a rea &$ e"#a(!
%e "e$t(%!  #erte$e$(a -&e (l&3($a la 6(%a8
28 La "!l(%ar(%a%: "er "!l(%ar(!" !$ l!" -&e $! t(e$e$ la 3("3a "&erte 3ater(al ! a+et(6a
$&e"tra a&%a a ($re3e$tar la e9#er(e$(a %e e"tar 6(6!"  #er3(te ala$.ar $(6ele" %e
"at("+a()$ #er"!$al ($6al&ale"8
>8 La "!le%a% #la$(+(a%a: %ear e"#a(! #ara e"tar "!l! !$ &$! 3("3!  e"&5ar $&e"tra
6!. ($ter(!r e" &$a +!r3a %e aerar$!" a $&e"tr! 3," '$t(3! "e$t(%! %e e9("t(r  %e"%e a5'
&"ar $&e"tr! #art(&lar  $(! a3($! e$ la 6(%a8
C>7-5/
E$ "'$te"(" el ($%(6(%&al("3! e$ ta$t! e9#re"()$ %e l!" l!;r!" ala$.a%!" #!r el ($%(6(%&! e$
"& e3a$(#a()$ %e la" e"tr&t&ra" %e !#re"()$ "!(al e" &e$!  %e"eale8 Per! &a$%! el
($%(6(%&al("3! !$6(erte al "er 5&3a$! -&e l! 6(6e e$ &$ "er "($ "e$t(%! -&e !l6(%a -&e
t!%!" !3#art(3!" la e9("te$(a  -&e !3! tal $!" $ee"(ta3!" l!" &$!" a l!" !tr!" #ara
!$"tr&(r la 6(%a e$t!$e" $ee"(ta "er ($ter6e$(%! %e"%e l! 3," #r!+&$%! %e $&e"tr! "er
!$ &$a &e$a %!"(" %e _!tre%a%` %e #re"e$(a %e l!" !tr!" e$ $&e"tra 6(%a a tra6*" %e la
a3("ta% la "!l(%ar(%a%  la "-&e%a ($ter(!r %e $&e"tr! 6er%a%er! ! -&e "(e3#re e"tar,
e$ rela()$ a &$ t  a &$ $!"!tr!"8
61
LA PROACTIVIDAD

La @34>/H/=4= e" &$ !$e#t! %e #"(!l!;'a %el traa!  %e la" !r;a$(.a(!$e" %e+($(%!
!3! la at(t&% e$ la -&e el "&et! & !r;a$(.a()$ a"&3e el #le$! !$tr!l %e "& !$%&ta %e
3!%! at(6! l! -&e (3#l(a la t!3a %e ($((at(6a e$ el %e"arr!ll! %e a(!$e" reat(6a" 
a&%ae" #ara ;e$erar 3e!ra" 5a(e$%! #re6aleer la l(erta% %e ele()$ "!re la"
(r&$"ta$(a" %el !$te9t!8 La #r!at(6(%a% $! "(;$(+(a t!3ar la ($((at(6a "($! a"&3(r la
re"#!$"a(l(%a% %e 5aer -&e la" !"a" "&e%a$1 %e(%(r e$ a%a 3!3e$t! l! -&e -&ere3!"
5aer  )3! l! 6a3!" a 5aer

El t*r3($! a#r!at(6(%a%
"!re6(6() l!" a3#!"l! %e
a&) el $e&r)l!;!
!$e$tra()$  #"(-&(atra
$a.(" e$ "& l(r!a&"tr(a! V't!r Fra$Zl -&e
El homre en usca de
sentido<?4@=8 A!" %e"#&*" el t*r3($! "e #!#&lar(.ar'a e$ 3&5!" l(r!" %e a&t!a&%a
%e"arr!ll! #er"!$al  e3#re"ar(al ;ra(a" al e"t"eller Los siete háitos de las personas
altamente e!ectivas %el a&t!r Ste#5e$ R8 C!6e8

D(+ere$(a" e$tre #er"!$a" reat(6a"  #r!at(6a":

L45 @?3545 3?4>/H45


La" #er"!$a" ]reat(6a"] "!$ #er"!$a" -&e rea(!$a$ a$te &$ %eter3($a%! e"t'3&l!8 E"ta
rea()$ #&e%e "er +a6!rale ! %e"+a6!rale #ara la #er"!$a ! ;r&#! %e #er"!$a" -&e la
ee&tar!$ "!re &$ %eter3($a%! ;r&#! %e #er"!$a"8

L45 @?3545 @34>/H45


Se 3&e6e$ #!r 6al!re" &(%a%!"a3e$te 3e%(ta%!"  "ele(!$a%!": #&e%e$ #a"ar 3&5a"
!"a" a "& alre%e%!r #er! "!$ %&ea" %e )3! -&(ere$ rea(!$ar a$te e"!" e"t'3&l!"8
Ce$tra$ "&" e"+&er.!" e$ el 'r&l! %e ($+l&e$(a: "e %e%(a$ a a-&ella" !"a" !$ re"#et!
a($+l&e$(a8
la" &ale" #&e%e$ 5aer al;!8 S& e$er;'a e" #!"(t(6a !$ l! &al a3#l'a$ "& 'r&l! %e

C-47/=4=?5 =? -4 @?354 @34>/H4


 Re"#!$"a(l(%a% a$te "& 6(%a8

 A$te#!$e l!" 6al!re" a "&" "e$t(3(e$t!"8


 S!$ ta$ +el(e" !3! ell!" -&(ere$8
 A&t!rre;&la()$8
 Re"#!$"a(l(%a% #ara &3#l(r 3eta"  !et(6!"8
-  ?5 74 @34>/H/=4=

La #r!at(6(%a% $! t(e$e $a%a -&e 6er !$ el at(6("3! ! la 5(#erat(6(%a%8 Ser #r!at(6! $!
"(;$(+(a at&ar %e#r("a %e +!r3a a)t(a  %e"!r;a$(.a%a %e,$%!"e lle6ar #!r l!" (3#&l"!"
%el
La"3!3e$t!8
#er"!$a" -&e t(e$e$ el 5,(t! %e la #r!at(6(%a% $! "!$ a;re"(6a" arr!;a$te" !
($"e$"(le" !3! %e+(e$%e$ al;&$!" t)#(!" "($! -&e "e 3&e6e$ #!r 6al!re" "ae$ l! -&e
$ee"(ta$  ata$ e$ !$"e&e$(a8
El !$e#t! !#&e"t! e" el %e reat(6(%a% t!3ar &$a at(t&% #a"(6a  "er "&et! %e la"
(r&$"ta$(a"  #!r e$%e %e l!" #r!le3a"8 La %e+($(()$ e9te$%(%a #!r Ste#5e$ R8 C!6e
%(e -&e la !$%&ta ($%(6(%&al e" +&$()$ %e la" %e("(!$e" #r!#(a"  $! %e la" !$%((!$e"8
Et(3!l!;'a:
El t*r3($! ]#r!at(6!] e" &$ a$;l(("3! %el ($;l*" proactive -&e #r!e%e %el ;r(e;!  %el
lat'$: _#r!` #re#!"(()$ ;r(e;a -&e "(;$(+(a ]a +a6!r %e]1  _at(6e` -&e "(;$(+(a de+((e$(a
%e !rar d%(l(;e$(a e+(a(a #r!e%e$te %el t*r3($! lat($! activistas activitatis8
62
T477?3: LECTURA

PROACTIVIDAD ; EL É*ITO PRO#ESIONAL


[P!r -&* la" #er"!$a" #r!at(6a" !$"(;&e$ re"&lta%!"  "!$ a#ae" %e a+r!$tar la"
"(t&a(!$e" %e r("("\ E$ e"te art'&l! "e %e"r(e$ l!" ra";!" %el !3#!rta3(e$t! #r!at(6!
"e 5ae &$ re#a"! %e al;&$!" traa!" %e ($6e"t(;a()$ -&e rela(!$a$ #r!at(6(%a%  *9(t!
la!ral1  "e re+le9(!$a "!re la (3#!rta$(a %el !3#!rta3(e$t! #r!at(6! e$ la "!(e%a%
;l!al(.a%a8
C@34/? @34>/H H5. C@34/? 3?4>/H
D!" #er"!$a" -&e traaa$ e$ &$ 3("3! e$t!r$! la!ral !$ re"#!$"a(l(%a%e" (%*$t(a" 
a! la" 3("3a"
&e"t(!$a (r&$"ta$(a"
la 3a$era 5a(t&al %e#&e%e$
traaarreal(.ar "& traa!
"( $! !t(e$e %e 3a$era"
l!" re"&lta%!" 3& %("t($ta"8
%e"ea%!" U$a
e3#re$%e
!$"ta$te3e$te $&e6a" a(!$e"  ;e$era a3(!" !$"tr&t(6!" e$ "& e$t!r$!8 La !tra "e
!$+!r3a !$ "& "(t&a()$ at&al  $! 5ae $a%a #ara a3(ar l! -&e $! +&$(!$a8 La
#r(3era #er"!$a "e !3#!rta %e +!r3a #r!at(6a la "e;&$%a l! 5ae %e +!r3a reat(6a8
E$ &$ !$te9t! la!ral ta$ a3(a$te !3! el at&al el !3#!rta3(e$t! ($%(6(%&al &e;a &$
#a#el %e("(6! e$ el *9(t! #r!+e"(!$al8 Se$tar"e  e"#erar a -&e l!" %e3," 5a;a$ -&e
"&e%a$ !"a" e" el !3#!rta3(e$t! t'#(! %e la" #er"!$a" reat(6a"8 E"ta" #er"!$a"
"&ele$ !3#!rtar"e !3! &$ a6e"tr&. e"!$%(e$%! la ae.a a! t(erra ! !3! &$
!3er! e"#era$%! -&e "e %elare el +&e;! #ara !3at(rl!8 E$ a3(! la #er"!$a
#r!at(6a "e le6a$ta a%a 3aa$a %("#&e"ta a 5aer -&e #a"e$ !"a" a rear
!#!rt&$(%a%e"  a e$!$trar $&e6a" "!l&(!$e"8

- ?5 74 @34>/H/=4=

El !$e#t! %e #r!at(6(%a% "e 5a #&e"t! %e 3!%a e$ el ,3(t! %e la %(re()$ %e


e3#re"a"8 Se e"#era -&e l!" %(ret(6!"  ;ere$te" "ea$ #r!at(6!"  ta3(*$ la" !3#a'a"
!$"tr&a$ "&" +&t&r!" %e
%e+($(r la #r!at(6(%a%8 +!r3a
E"te #r!at(6a
!$e#t! t(e$ea&$-&e
%(6er"a"$!ae#(!$e"
t!%! el 3&$%! !($(%e
!3! "&e%e e$!$
la +!r3a
!tr!"%e
ta$t!" t*r3($!" -&e "e 5a$ ($tr!%&(%! re(e$te3e$te e$ el l*9(! %el 3&$%! e3#re"ar(al
#er! -&e $! "e e$&e$tra$ e$ el %((!$ar(!8 Vea3!" al;&$a" %e e"ta" %e+($((!$e"8
Ste6e$ C!6e !$"(%era -&e la e"e$(a %e la #er"!$a #r!at(6a e" la a#a(%a% %e l(%erar
"& #r!#(a 6(%a8 Al 3ar;e$ %e l! -&e #a"e a "& alre%e%!r la #er"!$a #r!at(6a %e(%e )3!
-&(ere rea(!$ar a$te e"!" e"t'3&l!"  e$tra "&" e"+&er.!" e$ "& 'r&l! %e ($+l&e$(a e"
%e(r "e %e%(a a a-&ella" !"a" !$ re"#et! a la" &ale" #&e%e 5aer al;!8 Para C!6e la
#r!at(6(%a% $! "(;$(+(a ")l! t!3ar la ($((at(6a "($! a"&3(r la re"#!$"a(l(%a% %e 5aer -&e
la" !"a" "&e%a$1 %e(%(r e$ a%a 3!3e$t! -&* -&ere3!" 5aer  )3! l! 6a3!" a 5aer8
Ral+ S5ar.er "!"t(e$e -&e el !3#!rta3(e$t! #r!at(6! e" la ree$(a %e la" #er"!$a" e$
"& #!te$(al #ara 3e!rar"e a "' 3("3a" "& "(t&a()$  a "& e$t!r$!8 La" #er"!$a" -&e "e
r(;e$ #!r e"te !3#!rta3(e$t! a$t((#a$ ! %eteta$ e"tre"!re" #!te$(ale"  ata$ #ara
#re6e$(rl!"8 Se;$ e"ta %e+($(()$ la #r!at(6(%a% e"t, e"tre5a3e$te rela(!$a%a !$ la
"e$"a()$ %e !$tr!l  %e a&t!e+(a(a8 La" #er"!$a" -&e "e !$"(%era$ e+(ae" -&e
#(e$"a$ -&e #&e%e$ !$tr!lar la "(t&a()$  "!l&(!$ar "&" #r!le3a" t(e$e$ 3," +a(l(%a%
#ara e3#re$%er la a()$8
Para Bate3a$
a&t!re"  Cra$t$!
"er #r!at(6! la #r!at(6(%a% "&#!$e rear
!$"("te $(a3e$te a3(!
e$ te$er $! ")l!a$t((#arl!8
+le9((l(%a% Se;$
a%a#ta(l(%a% e"t!"
5a(a &$
+&t&r! ($(ert! "($! -&e e" #re("! t!3ar la ($((at(6a #ara 3e!rar &$ $e;!(!8

P34>/H/=4=  / @3F?5/47

Se 5a$ #&l(a%! 6ar(!" traa!" "!re #r!at(6(%a%  *9(t! #r!+e"(!$al8 Bate3a$  Cra$t
5a$ lle6a%! a a! %("t($t!" e"t&%(!" e$ l!" -&e a$al(.a$ el !3#!rta3(e$t! #r!at(6!  l!
rela(!$a$ !$ %("t($ta" 3e%(%a" %e l!;r! l(%era.;! re$%(3(e$t!  re"&lta%!" %e arrera8
E"t!" ($6e"t(;a%!re" tra" e$tre6("tar a %("t($t!" !let(6!" a$-&er!" 6e$%e%!re"
e"t&%(a$te" %e MBA e3#re$%e%!re" #re"(%e$te" %e !3#a'a" et8  a+(r3a$ -&e el
63
!3#!rta3(e$t! #r!at(6! t(e$e !$"e&e$(a" #!"(t(6a" %e3!"trale" ta$t! #ara l!"
e3#lea%!" !3! #ara la" !r;a$(.a(!$e"8
Se(ert  Cra$t e"talee$ &$a lara rela()$ e$tre la #er"!$al(%a% #r!at(6a la ($$!6a()$ 
la ($((at(6a e$ &$ e"t&%(! "!re &$a 3&e"tra %e 77> al&3$!" %e e"&ela" %e $e;!(!"  %e
($;e$(er'a8 El (3#at! #!"(t(6! %e la ($$!6a()$ e$ el *9(t! la!ral "e a"!(a a a-&ell!"
e3#lea%!" a#ae" %e e$!$trar "!l&(!$e" a l!" #r!le3a"1 e$ a3(! la" #er"!$a" -&e
")l! %e"a+'a$ el "tat& -&! #er! $! !+ree$ "!l&(!$e" #&e%e$ e9#er(3e$tar re#er&"(!$e"
$e;at(6a"8
Otr!" traa!" %e"taa$ la (3#!rta$(a %el !3#!rta3(e$t! #r!at(6! e$ el #r!e"! %e
"!(al(.a()$ %e$tr! %e la" !r;a$(.a(!$e"1 la rela()$ e$tre el !3#!rta3(e$t! #r!at(6!  la
a#a(%a% #ara !$6ert(r"e e$ &$&$a l'%er tra$"+!r3a(!$al e$ el +&t&r! ! la 3a!r +a(l(%a%
%e la" #er"!$a" #r!at(6a" #ara !$"e;&(r l!;r!" %e arrera #!r "& a#a(%a% #ara ($+l&(r
"!re la" %e("(!$e" -&e a+eta$ a "& #a;a #r!3!(!$e" et8
E7 >@34/? @34>/H ? ?7 ?3 74347

T!3a$%! !3! re+ere$(a l!" re"&lta%!" !te$(%!" e$ e$tre6("ta" real(.a%a" a


e3#re$%e%!re"  #re"(%e$te" %e %("t($ta" !3#a'a" a3er(a$a" e&r!#ea"  a"(,t(a"
Bate3a$  Cra$t !$"(%era$ -&e la" #er"!$a" #r!at(6a" "e arater(.a$ #!r l! "(;&(e$te:
?8 E"t,$ &"a$%! !$t($&a3e$te $&e6a" !#!rt&$(%a%e"8
28 Se 3ara$ !et(6!" e+et(6!" !r(e$ta%!" al a3(!8
>8 A$t((#a$  #re6(e$e$ #r!le3a"8
48 Hae$ !"a" %(+ere$te" ! ata$ %e +!r3a %(+ere$te8
8 E3#re$%e$ la a()$  "e a6e$t&ra$ a #e"ar %e la ($ert(%&3re8
@8 Per"e6era$  #er"("te$ e$ "&" e"+&er.!"8
78 C!$"(;&e$ re"&lta%!" ta$;(le" #&e"t! -&e e"t,$ !r(e$ta%a" a re"&lta%!"8
E"ta" arater'"t(a" %el !3#!rta3(e$t! #r!at(6! e$ el traa! #&e%e$ 5aer"e e9te$"(6a"
a !tr!" ,3(t!" %e la 6(%a8

L4 /@34>/4 =?7 >@34/? @34>/H


Tal !3! ($%(a$ t!%!" e"t!" e"t&%(!" #aree "er -&e el !3#!rta3(e$t! #r!at(6! e" &$
+at!r %eter3($a$te #ara !3#et(r  "!re6(6(r e$ &$ e$t!r$! ta$ a3(a$te  !3#et(t(6!
!3! el at&al8 La" e3#re"a" &"a$ #er"!$a" +le9(le" -&e "e a%a#te$ a l! ($e"#era%! 
-&e "e#a$ ;e"t(!$ar la ($ert(%&3re8 L!" e3#re$%e%!re"  #e-&e!" e3#re"ar(!" t(e$e$
3," #!"((l(%a%e" %e ;e"t(!$ar !$ *9(t! "&" $e;!(!" "( "!$ #r!at(6!"8 La" #er"!$a" -&e
$! e"t,$ "at("+e5a" !$ "& traa! ! !$ "& e$t!r$! la!ral at&al t(e$e$ la re"#!$"a(l(%a%
%e ;e$erar $&e6a" a(!$e" #ara a3(ar "& "(t&a()$  !$"e;&(r l!" re"&lta%!" -&e
%e"ea$8
S!3!" re"#!$"ale" %e ;e"t(!$ar $&e"tra" #r!#(a" arrera" $! #!%e3!" -&e%ar$!"
"e$ta%!" e"#era$%! -&e al;&(e$ 6e$;a a re"atar$!" ! a !+reer$!" el ;ra$ traa! %e
$&e"tra" 6(%a"8 N! e" !#erat(6! -&e%ar"e a$la%! e$ la -&ea a$t("("te3a "( l! -&e
%e"ea3!" e" a3(ar $&e"tra "(t&a()$ at&al8 A$te la #*r%(%a %e e3#le! 5a #er"!$a" -&e
ae$ e$ la %e#re"()$ e$ a3(! !tra" a#r!6e5a$ e"ta !&$t&ra #ara 3!$tar &$ $e;!(!
#r!#(!  tr(&$+ar8 N! $!" e$;ae3!" atr(&e$%! la re"#!$"a(l(%a% %e $&e"tr!" #r!le3a"
$(a3e$te a l!" a;e$te" e9ter$!" ! a la #re"()$ %el 3e%(!8 Te$e3!" la re"#!$"a(l(%a% %e
e"!;er $&e"tra" #r!#(a" re"#&e"ta" a$te l! -&e $!" !&rre  %e %(r(;(r la a()$ %e &$a
3a$era ($tel(;e$te8
Para te$er *9(t! e$ el at&al 3era%! la!ral e" #re("! !$6ert(r"e e$ &$ a;e$te at(6! %e
a3(! te$er ($((at(6a  "aer 5aer +re$te a la ($ert(%&3re8 La #er"!$a #r!at(6a $!
e"#era a -&e l!" %e3," t!3e$ %e("(!$e" #!r ella ata !$ %eter3($a()$ a$t((#,$%!"e a
l!" #r!le3a" aa a terre$!" !#erat(6!"  rea !$"ta$te3e$te $&e6a" !#!rt&$(%a%e"8
P!r lt(3! 5a -&e te$er e$ &e$ta -&e el !3#!rta3(e$t! #r!at(6! e"t, !r(e$ta%! a
re"&lta%!"8 Ser #r!at(6! $! !$"("te $(a3e$te e$ #r!#!$er (%ea" ! 5aer
ree"tr&t&ra(!$e" !;$(t(6a" #ara #er((r la real(%a% %e !tra 3a$era8 Pe$"ar el a3(! e"t,
3& (e$ #er! $! e" "&+((e$te1 5a -&e "er a#a. %e tra$"+!r3ar la" (%ea" e$ a(!$e"
#ara !te$er re"&lta%!"8
64
P3?5?4>/  5-5?4>/ =? 3445 A@7/>4/H5 G3-@47?5.

DECIMO SE*TA SEMANA


16 AGOSTO
1:00 % 1,:$0 "ORAS
INTELIGENCIAS M+LTIPLES.

INTELIGENCIAS M+LTIPLES

INTELIGENCIA
U$a I$tel(;e$(a e" la a#a(%a% %el ($%(6(%&! #ara re"!l6er #r!le3a" !t(%(a$!" #ara
;e$erar #la$tea3(e$t!" #ara rear #r!%&t!" ! #ara !+reer "er6((!" %e$tr! %e "& #r!#(!
,3(t! &lt&ral8

INTELIGENCIAS M+LTIPLES
La Te!r'a %e la" I$tel(;e$(a" Mlt(#le" +&e (%ea%a #!r el #"()l!;! e"ta%!&$(%e$"e H!ar%
Gar%$er !3! !$tra#e"! al #ara%(;3a %e &$a ($tel(;e$(a $(a8 Gar%$er #r!#&"! -&e la
6(%a 5&3a$a re-&(ere %el %e"arr!ll! %e 6ar(!" t(#!" %e ($tel(;e$(a8 A"' #&e" Gar%$er $!
e$tra e$ !$tra%(()$ !$ la %e+($(()$ (e$t'+(a %e la ($tel(;e$(a !3! la _a#a(%a% %e
"!l&(!$ar #r!le3a" ! ela!rar (e$e" 6al(!"!"`8

L!" !5! t(#!" %e ($tel(;e$(a" 3lt(#le" #r!#&e"ta" #!r Gar%$er "!$ l!" "(;&(e$te":

1) I?7/9?>/4 7/ 9XK5/>4
C!$"(%era%a (3#!rta$te8 E$ ;e$eral "e &t(l(.a$ a3!" 5e3("+er(!" %el erer!  e" la -&e
arater(.a a l!" e"r(t!re"8 El &"! a3#l(! %el le$;&ae 5a "(%! #arte e"e$(al #ara el
%e"arr!ll! %e e"te t(#! %e ($tel(;e$(a8

2) I?7/9?>/4 -5/>47
Ta3(*$ !$!(%a !3! &e$ !'%! e" el tale$t! -&e t(e$e$ l!" ;ra$%e" 3"(!"
a$ta$te"  a(lar($e"8 La +&er.a %e e"ta ($tel(;e$(a ra%(a %e"%e el 3("3! $a(3(e$t! 
6ar'a %e (;&al 3a$era %e &$a #er"!$a a !tra8

$) I?7/9?>/4 79/>4 4?/>4


La #er"!$a 5ae &"! %el 5e3("+er(! l);(! %el erer!  #&e%e$ %e%(ar"e a la" (e$(a"
e9ata"8 É"te e" el 3," era$! al !$e#t! tra%((!$al %e ($tel(;e$(a8

) I?7/9?>/4 ?5@4>/47
E"ta ($tel(;e$(a la t(e$e$ la" #er"! $a" -&e #&e%e 5aer &$ 3!%el! 3e$tal e$ tre"
%(3e$"(!$e" %el 3&$%! ! e$ "& %e+et! e9traer &$ +ra;3e$t! %e *l8

) I?7/9?>/4 >3@347 % Y/?55/>4


L!" Z($e"t*"(!" t(e$e$ la a#a(%a% %e &t(l(.ar "& &er#! #ara re"!l6er #r!le3a" ! real(.ar
at(6(%a%e"8 De$tr! %e e"te t(#! %e ($tel(;e$(a e"t,$ l!" %e#!rt("ta" (r&a$!"  a(lar($e"8
65
6) I?7/9?>/4 /3 4@?3547
Per3(te +!r3ar &$a (3a;e$ #re("a %e $!"!tr!" 3("3!"1 $!" #er3(te #!%er e$te$%er
$&e"tra" $ee"(%a%e"  arater'"t(a" a"' !3! $&e"tra" &al(%a%e"  %e+et!"8

<) I?7/9?>/4 /? 3@?3547


Per3(te e$te$%er a la" %e3," a"a%a" e$ la a#a(%a% %e 3a$ear la" rela(!$e"
5&3a$a" la e3#at'a  el re!$!er "&" 3!t(6a(!$e" ra.!$e"  e3!(!$e" -&e l!"
3&e6e$8

,) I?7/9?>/4 4 -347/54
E"te t(#! %e ($tel(;e$(a e" &t(l(.a%! al !"er6ar  e"t&%(ar la $at&rale.a8 L!" ()l!;!" "!$
-&(e$e" 3," la 5a$ %e"arr!lla%!8

MANI#ESTACIONES A#ECTIVAS

LAS EMOCIONES

S!$ &$ e"ta%! !3#le! -&e ($l&e &$a #ere#()$ ae$t&a%a %e &$a "(t&a()$  !et! la
a#re(a()$ %e "& atra()$  re#&l"()$ !$"(e$te  &$a !$%&ta %e aera3(e$t! !
a6er"()$8 Vea3!" &,le" "!$ la" 3," (3#!rta$te"  5a(a %)$%e $!" 3&e6e$8

f L4 /34 $!" #re%("#!$e a la %e+e$"a ! la l&5a "e a"!(a !$ la 3!6(l(.a()$ %e la e$er;'a
!r#!ral a tra6*" %e la ta"a %e 5!r3!$a" e$ "a$;re  el a&3e$t! %el r(t3! ar%(a! 
rea(!$e" 3," e"#e'+(a" %e #re#ara()$ #ara la l&5a: a#retar l!" %(e$te" el +l&(r %e la
"a$;re a la" 3a$!" errar l!" #&!" <l! -&e a&%a a e3#&ar &$ ar3a=8

f E7 /?= #re%("#!$e a la 5&(%a ! la l&5a  "e a"!(a !$ la ret(ra%a %e la "a$;re %el
r!"tr! #ara -&e +l&a #!r la 3&"&lat&ra e"-&el*t(a +a(l(ta$%! a"' la 5&(%a ! !$ la
#ar,l("(" ;e$eral -&e #er3(te 6al!rar la !$6e$(e$(a %e 5&(r !&ltar"e ! ataar  e$ ;e$eral
!$ la re"#&e"ta 5!r3!$al re"#!$"ale %el e"ta%! %e alerta8 <A$"(e%a%=8

E"ta" %!" e3!(!$e" e$ "& 3a$(+e"ta()$ e9tre3a !"ta&l(.a$ la" +a&lta%e" ($telet&ale"
 la a#a(%a% %e a#re$%er8 M(e$tra" -&e e$ ($te$"(%a%e" 3!%era%a" "!$ #r!3!t!re" %el
a#re$%(.ae <la a$"(e%a% !3! at(6a()$  la (ra !3! ]!rae]=8

f L4 47?93K4 #re%("#!$e a a+r!$tar &al-&(er tarea a&3e$ta la e$er;'a %("#!$(le e ($5(e


l!" "e$t(3(e$t!" $e;at(6!" a-&(eta l!" e"ta%!" -&e ;e$era$ #re!&#a()$ #r!#!r(!$a
re#!"! e$t&"(a"3!  %("#!"(()$ a la a()$8 U$ el e"ta%! e3!(!$al -&e #!te$(a el
a#re$%(.ae8

f L4 53@3?54 #re%("#!$e a la !"er6a()$ !$e$tra%a  "e 3a$(+(e"ta #!r el ar-&e! %e la"


ea" re"#&e"ta -&e a&3e$ta la l&. -&e ($(%e e$ la ret($a  +a(l(ta la e9#l!ra()$ %el
a!$te(3(e$t! ($e"#era%!  la ela!ra()$ %e &$ #la$ %e a()$ ! re"#&e"ta a%e&a%a8
P!%e3!" %e(r -&e la "!r#re"a e"t, rela(!$a%a !$ la &r(!"(%a% +at!r 3!t(6a(!$al
($tr'$"e!8

f L4 3/5?4 #re%("#!$e al e$"(3("3a3(e$t!  el %&el! "e a"!(a a la %("3($&()$ %e la


e$er;'a  el e$t&"(a"3! #!r la" at(6(%a%e" 6(tale"  el e$le$te(3(e$t! %el 3eta!l("3!
!r#!ral e" &$ &e$ 3!3e$t! #ara la ($tr!"#e()$  la 3!%(+(a()$ %e at(t&%e" 
ela!ra()$ %e #la$e" %e a+r!$ta3(e$t!8 S& ($+l&e$(a +a(l(ta%!ra %el a#re$%(.ae e"t, e$
+&$()$ %e "& ($te$"(%a% #&e" la %e#re"()$ %(+(&lta el a#re$%(.ae8 C!3! rea()$ #&$t&al 
3!%era%a %("3($&e la (3#&l"(6(%a% la 6al!ra()$ !et(6a %e la" tarea"  ret!"  "&"
%(+(&lta%e" ela!ra()$ %e &$ a&t!!$e#t! real("ta e6(ta$%! aer e$ el !#t(3("3! ($;e$&!
la #la$(+(a()$ %e la "!l&()$ %el #r!le3a !$tr(&e$%! a la 3!%(+(a()$ #!"(t(6a %e
at(t&%e"  5,(t!"8 T(e$e #art(&lar (3#!rta$(a e$ el e+et! +($al el 3a$e! %e %(5a

66
e3!()$ #!r #arte %e #r!+e"!re"  #a%re"  la a&%a !$t($;e$te -&e "e #re"ta al al&3$!
#ara ela!rarla  !$retarla e$ !$%&ta"  #la$e" real("ta"  e+(ae"8

f Ta3(*$ #!%e3!" !3e$tar la ($+l&e$(a %e !tra e3!()$: 75 >?75 8 P!%e3!" a#re(ar
-&e e$ &a$t! 3a$(+e"ta()$ %e 6al!ra()$ %e al;$ l!;r! %e"e! %e e3&lar  %e
(%e$t(+(a()$ !$ el 3!%el! !$"t(t&e &$ +at!r 3!t(6a(!$al #!"(t(6!8 Per! e$ la 3e%(%a
-&e "e 6(6e !3! &$a a3e$a.a a la a&t!e"t(3a &$a #*r%(%a %e "tat&" &$ ret! ($ala$.ale
! !$trar(! a la" #r!#(a" at(t&%e" e" 3," (e$ ;e$era%!ra %e !$+l(t!"8

La" e3!(!$e" "!$ e$ e"e$(a (3#&l"!" -&e $!" lle6a$ a at&ar #r!;ra3a" %e rea()$
a&t!3,t(a !$ l!" -&e $!" 5a %!ta%! la e6!l&()$  -&e $!" #er3(te$ a+r!$tar "(t&a(!$e"
6er%a%era3e$te %(+'(le"1 &$ "("te3a !$ tre" !3#!$e$te":

1. E7 @?3>?@/H  %e"t($a%! a la %ete()$ %e l!" e"t'3&l!" el((ta%!re"1 -&e ($l&e


ele3e$t!" 5ere%(tar(!" !3! e" $&e"tra #re%("#!"(()$ a 6al!rar el 6a'! l!" l&;are"
erra%!" l!" ($"et!" ! la" "er#(e$te"888 !3! #!"(le" "(t&a(!$e" #el(;r!"a"  a 6ee"
+r&t! %e la" e9#er(e$(a" !3! #&e%e "er el "&r;(3(e$t! %e &$a +!(a ! la a$"(e%a% a l!"
e9,3e$e" ! el #laer #!r &$a &e$a $!ta8

2. E7 /H4>/47  e$ar;a%! %e (3#&l"ar 3a$te$er  %(r(;(r la !$%&ta ;ra(a" a "&


rela()$ !$ el "("te3a 5!r3!$al: #!r ee3#l! el 3(e%! $!" (3#&l"a a la e6(ta()$8

$. E7 >=->-47  -&e 5e3!" %e a$al(.ar e$ "& tr(#le 3a$(+e"ta()$ rea()$ +("(!l);(a


#ere#t(le #e$"a3(e$t!"  !$%&ta" 3a$(+(e"ta"8 E" el ele3e$t! 3," ($+l&(%! #!r la"
e9#er(e$(a" %e a#re$%(.ae #re6(!  el 3e%(! &lt&ral8 P!r ee3#l!: la e9#re"()$ %e la #e$a
e$ %("t($ta" &lt&ra" ! el %e"arr!ll! %e e"trate;(a" %e e6(ta()$ %e la" "(t&a(!$e" %e #r&ea
e$ el ,3(t! e"!lar ! la" +!(a"8

INTELIGENCIA EMOCIONAL

De"%e la %*a%a %e 0 !$ la %(+&"()$ %el t*r3( $! ]I$tel(;e$(a E3!(!$al] #!$e e$


e6(%e$(a -&e la" e3!(!$e" %e"e3#ea$ &$ #a#el +&$%a3e$tal e$ el (e$e"tar #er"!$al
"!$ !$"(%era%a" !3! &$ +at!r %e("(6! #ara -&e el ($%(6(%&! a+r!$te l!" ret!" %(ar(!"  a
la 6e. ($tera(!$e !$ "& 3e%(!%e 3a$era a%e&a%a8

De a&er%! !$ l!" #r!+e"! re" $!rtea3er(a$!" Sal!6e  Maer <?0= al !$e#t!
($tel(;e$(a e3!(!$al "e le atr(&e la" "(;&(e$te" a#a(%a%e":

 Re!$!er la" #r!#(a" e3!(!$e": Saer 6al!rar  !r%e$ar la" #r!#(a" e3!(!$e" %e
3a$era !$"(e$te8
 Ma$ear la" #r!#(a" e3!(!$e": Ma$ear la" e3!(!$e" %e +!r3a ($tel(;e$te8
 E3#at'a: C!3#re$%er l!" "e$t(3(e$t!" %e l!" %e3,"8
 Crear rela(!$e" "!(ale": Ca#a(%a% %e rear  &lt(6ar rela(!$e" a3("t!"a" a%e3,"
%e te$er 5a(l(%a%e" #ara re"!l6er !$+l(t!"8
 M!t(6a()$: Creer e$ "& #r!#(! #!te$(al  te$er a&t!!$+(a$.a #ara "e;&(r a%ela$te8

E$ e"te !$te9t!
e3!(!$al #re"e$ta3!"e3!(!$ale"
 la" !3#ete$(a" la rela()$ e9("te$te
a#&$ta%a"e$tre
#!r la" %(3e$"(!$e"
G!le3a$ <?=:%e la ($tel(;e$(a

COMPETENCIA EMOCIONAL

1. COMPETENCIA PE RSONAL& C@??>/45 -? =??3 /4 ?7 = ? -? 5


3?74>/45 > 535 /55:

1.1. C5>/?>/4 =? - /5: C5>/?>/4 =? -?535 @3@/5 ?54=5 /?35


3?>-355 ? /-/>/?5.
67
&C5>/?>/4 ?>/47: Re!$!er la" #r!#(a" e3!(!$e"  "&" e+et!"1 el ($%(6(%&!
t(e$e C!$"(e$(a %e la" e3!(!$e" -&e e"t, "($t(e$%! "ae !$etar !$ "&"
"e$t(3(e$t!"  !" e9ter(!r(.a %e 3a$era a%e&a%a a tra6*" %e #alara"  a(!$e"1
&V4734>/ 4=?>-4=4 =? - /5: C!$!er la" #r!#(a" +!rtale.a"  %e(l(%a%e"1 L!"
($%(6(%&!" -&e t(e$e$ e"ta !3#ete$(a "!$ a#ae" %e re!$!er "&" #&$t!" %*(le" "($
3a!re" +r&"tra(!$e" &"a$ a#re$%er a tra6*" %e la" e9#er(e$(a" ta$t! $e;at(6a" !3!
#!"(t(6a"8
&CF/44 ? - /5: Se;&r(%a% e$ la 6al!ra()$ -&e 5ae3!" "!re $!"!tr!"
3("3!"  "!re $&e"tra" a#a(%a%e"8 La" #er"!$a" %!ta%a" %e e"ta !3#ete$(a t(e$e$ la
a#a(%a% %e e9#re"ar "& #&$t! %e 6("ta e$ l!" 3!3e$t!" %e a%6er"(%a% e"t! e" a"' #!r
-&* "!$ #er"!$a" -&e !$+'a$ e$ "& #r!#(! #!te$(al8

1.2. A-33?9-74>/& C37 =? -?535 ?54=5 /@-755  3?>-355 /?35.


&A-&>37: Ca#a(%a% %e 3a$ear a%e&a%a3e$te la" e3!(!$e"  l!" (3#&l"!"
!$+l(t(6!"8 L!" ($%(6(%&!" %!ta%!" %e e"ta !3#ete$(a t(e$e$ la a#a(%a% %e !$tr!lar
la" e3!(!$e" e (3#&l"!" !$+l(t(6!"1 "ae$ ;!er$ar %e 3a$era a%e&a%a "&"
"e$t(3(e$t!" (3#&l"!"  e3!(!$e" !$+l(t(6a"8 E$ 3!3e$t!" r't(!"  a%6er"!"
#er3a$ee$ e3!(!$al3e$te e-&(l(ra%a"1
&CF/4/7/=4=: F(%el(%a% al r(ter(! %e "($er(%a% e ($te;r(%a%1 S!$ #er"!$a" -&e 6ela$ #!r
la "($er(%a% la *t(a  la ($te;r(%a% ;&'a$ "&" a(!$e" #!r e"t!" #r($(#(!"  a tra6*" %e
"& !$%&ta 5!$ra%a !t(e$e$ la !$+(a$.a %e l!" %e3,"1
&I?93/=4=: A"&3(r la re"#!$"a(l(%a% %e $&e"tra at&a()$ #er"!$al8 S!$ #er"!$a"
re"#!$"ale" -&e a"&3e$ "&" !3#r!3("!" #r!3e"a"  "&" #r!#(!" !et(6!"1 "!$
!r;a$(.a%a"  &3#l(%!ra" %e "& traa!1
&A=4@4/7/=4=: Fle9((l(%a% #ara a+r!$tar l!" a3(!" %e"a+'!"  $&e6a" "(t&a(!$e"8 S!$
#er"!$a" -&e "e a%a#ta$ a l!" a3(!" "ae$ re!r;a$(.ar "&" #r(!r(%a%e"  a%e&ar"e a
la" 3," %(6er"a" (r&$"ta$(a"1
&IH4>/: Se$t(r"e )3!%!  a(ert! a$te la" $&e6a" (%ea" e$+!-&e" e ($+!r3a()$8
E"ta 5a(l(%a%
%(6er"a" "e re+(ere
#er"#et(6a"8 a la "-&e%a
S!$ a&t*$t(!" %e &$!
al a#!rtar a $&e6a"
"!l&(!$e" (%ea" a"&3(r
 "ae$ e ($"#(ra(!$e"
l!" $&e6!"%e"%e
ret!"
 !$"e&e$(a"8

1.$. M/H4>/& L45 ?=?>/45 ?>/47?5 -? 9-K4  F4>/7/4 ?7 79 3 =?


-?535 ?/H5.

&M/H4>/ =? 793: E"+!r.ar"e #!r 3e!rar ! "at("+aer &$ %eter3($a%! r(ter(! %e


e9ele$(a8 S!$ #er"!$a" !r(e$ta%a" 5a(a el re"&lta%! t(e$e$ &$a 3!t(6a()$ 3& +&erte
#ara &3#l(r !et(6!"1 "!$ e9(;e$te" e$ la real(.a()$ %e l!" &3#l(%!" $! 6a(la$ e$
a+r!$tar %e"a+'!" %e"a+(a$te"  e$ a"&3(r r(e";!" al&la%!"1 reaa$ la ($+!r3a()$
$ee"ar(a #ara re%&(r la ($ert(%&3re  %e"&r(r +!r3a" 3," a%e&a%a" %e lle6ar a a!
la" tarea" e$ -&e "e 5alla$ (3#l(a%!"8
&C@3/5: Se&$%ar l!" !et(6!" %e &$ ;r&#! & !r;a$(.a()$1 La" #er"!$a" %!ta%a"
%e e"ta !3#ete$(a e"t,$ %("#&e"ta" a "ar(+(ar"e e$ ara" %el !et(6! "&#er(!r %e la
!r;a$(.a()$1 e$&e$tra$ "e$t(%! e$ "& "&!r%($a()$ e a &$a 3("()$ 3," ele6a%a1 re&rre$
a l!" 6al!re" e"e$(ale" %el ;r&#! #ara lar(+(ar la" alter$at(6a"  t!3ar la" %e("(!$e"
a%e&a%a"1 #r!$t(t&%
&I/>/4/H4: &"a$ at(6a3e$te !#!rt&$(%a%e"
#ara at&ar &a$%! "e #ara &3#l(r
#re"e$ta la la!a"()$1
3("()$ %el
S!$;r&#!1
#er"!$a" !$
($((at(6a" %("#&e"ta" a a#r!6e5ar la" !#!rt&$(%a%e"1 #er"(;&e$ l!" !et(6!" "&#era$%!
la" e9#etat(6a" %e l!" %e3,"1 "altar la" r&t($a" 5a(t&ale" &a$%! +&era $ee"ar(! #ara
lle6ar a a! &$ traa!1 tra$"3(te$ a l!" %e3," la #er"e6era$(a #ara e3#re$%er "&"
!et(6!"1
&O@//5: Per"("te$(a e$ la !$"e&()$ %e l!" !et(6!" a #e"ar %e l!" !"t,&l!"  l!"
!$trat(e3#!"8 A&$-&e "e #re"e$te$ "(t&a(!$e" a%6er"a" la" #er"!$a" !#t(3("ta" !#era$
%e"%e &$a e9#etat(6a %e *9(t! ($"("te$ e$ !$"e;&(r "&" !et(6!"  atr(&e$ l!"
!$trat(e3#!" 3," a la" (r&$"ta$(a" -&e a +all!" #er"!$ale"8

68
2. COMPETENCIA SOCIAL& =??3/4 ?7 = ? -? 5 3?74>/45 > 75
=?5:

2.1. E@4K4& C5>/?>/4 =? 75 5?//?5 ?>?5/=4=?5  @3?>-@4>/?5 4?45.

&C@3?5/ =? 75 =?5: te$er la a#a(%a% %e a#tar l!" "e$t(3(e$t!"  l!" #&$t!" %e
6("ta %e !tra" #er"!$a" e ($tere"ar$!" at(6a3e$te #!r la" !"a" -&e le" #re!&#a$1 "!$
#er"!$a" ate$ta" a la" e3!(!$e" %e l!" %e3,"  t(e$e$ &$ !3#!rta3(e$t! %e e"&5a
at(6a1 #re"ta$ a#!! a l!" %e3," %e"%e "&" $ee"(%a%e"  "e$t(3(e$t!"8
&O3/?4>/ 4>/4 ?7 5?3H/>/: A$t((#ar"e re!$!er  "at("+aer la" $ee"(%a%e" %e l!"
%e3,"1 e$ la e3#re"a trata$ %e "at("+aer !$ "&" "er6((!" ! #r!%&t!"1 a tra6*" %e la
"at("+a()$ %el l(e$te &"a$ !te$er la ]+(%el(.a()$]
&A@ 3H?>4
%(+ere$te" /?%e
t(#!" #er"!$a"1
=? 74 =/H"!$
?35/#er"!$a"
=4=: a#r!6e5ar la" e"ta
%!ta%a" %e !#!rt&$(%a%e"
!3#ete$(a-&e $!" r($%a$
re"#eta$  "e
rela(!$a$ (e$ !$ l!" ($%(6(%&!" #r!e%e$te" %e %(+ere$te" "&"trat!" &lt&rale"1
!3#re$%e$ %("t($t!" 6("(!$e" re"#eta$ la" %(+ere$(a" e$tre l!" ;r&#!"1 !$"(%era$ la
%(6er"(%a% !3! &$a !#!rt&$(%a%1 a+r!$ta$ l!" #re&((!"  la ($t!lera$(a1
&C5>/?>/4 @7K/>4: Ca#a(%a% %e %ar"e &e$ta %e la" !rr(e$te" e3!(!$ale"  %e la"
rela(!$e" %e #!%er "&ae$te" e$ &$ ;r&#!1 Ser a#ae" %e re;("trar la" !rr(e$te"
#!l't(a"  "!(ale" "&ae$te" e$ t!%a !r;a$(.a()$8 La" #er"!$a" %!ta%a" %e e"ta
!3#ete$(a a%6(erte$ !$ +a(l(%a% la" rela(!$e" la6e %el #!%er1 #er(e$ lara3e$te la"
re%e" "!(ale" 3," (3#!rta$te"1 !3#re$%e$ la" +&er.a" -&e 3!%ela$ el #&$t! %e 6("ta 
la" a(!$e" %e la" #er"!$a" <e$ la e3#re"a: l(e$te" !$"&3(%!re"  !3#et(%!re"=1
($ter#reta$ a%e&a%a3e$te ta$t! la real(%a% e9ter$a !3! la ($ter$a %e &$a !r;a$(.a()$8

2.2. "4/7/=4=?5 5>/47?5& C4@4>/=4= @434 /=->/3 3?5@-?545 =?5?47?5 ? 75 =?5.

&IF7-?>/4: Ut(l(.ar t,t(a" %e #er"&a"()$ e+(ae"8 La" #er"!$a" %!ta%a" %e e"ta


!3#ete$(a "!$ 3& #er"&a"(6a"1 re&rre$ a #re"e$ta(!$e" 3& #re("a" #ara a#tar la
ate$()$ %e "&!r-&e"ta$
%e l!" %e3,"1 a&%(t!r(!1 a%e&a%a3e$te
&t(l(.a$ e"trate;(a"
l!"($%(reta"
5e5!" 3,"#ara reaar el !$"e$"!
"!re"al(e$te"  el a#!!
#ara e9#!$er 3,"
e+(a.3e$te "&" !#($(!$e"1
&C-/>4>/: E3(t(r 3e$"ae" lar!"  !$6($e$te"8 La" #er"!$a" %!ta%a" %e e"ta
!3#ete$(a "ae$ %ar  re((r ($+!r3a()$1 a#ta$ la" "eale" e3!(!$ale"1 "($t!$(.a$
!$ "& 3e$"ae1 a!r%a$ a(erta3e$te la" &e"t(!$e" %(+'(le"1 e"&5a$ (e$1 &"a$ la
!3#re$"()$ 3&t&a1 $! t(e$e$ #r!le3a" e$ !3#art(r la ($+!r3a()$ %e -&e %("#!$e$1
al(e$ta$ la !3&$(a()$ "($era1 #er3a$ee$ a(ert!" ta$t!" a la" &e$a" $!t((a" !3! a
la" 3ala"1
&L/=?349: I$"#(rar  %(r(;(r a ;r&#!"  #er"!$a"1 "!$ #er"!$a" -&e t(e$e$ la a#a(%a% %e
art(&lar  e"t(3&lar el e$t&"(a"3! #!r la" #er"#et(6a"  l!" !et(6!" !3#art(%!"1 &a$%!
re"&lta $ee"ar(! "ae$ t!3ar %e("(!$e" ($%e#e$%(e$te3e$te %e "& #!"(()$1 "!$ a#ae"
%e ;&(ar el %e"e3#e! %e l!" %e3,"1 l(%era$ !$ el ee3#l!1
&C447/4>/ =?7 >4/. I/>/43  =/3/9/3 75 >4/5: La" #er"!$a" %!ta%a" %e e"ta
!3#ete$(a re!$!e$ la $ee"(%a% %e a3(ar  el(3($ar arrera"1 %e"a+'a$ el "tat&" -&!
 re!$!e$ la $ee"(%a% %e a3(ar1 #r!3&e6e$ el a3(!  !$"(;&e$ -&e !tr!" 5a;a$ l!
3("3!1 3!%ela$ el a3(! %e l!" %e3,"1
&E54 7?>?3
%!ta%a" HK>-7
%e e"ta 5: F!3e$tar
!3#ete$(a rela(!$e"
&lt(6a$ ($"tr&3e$tale"
 3a$t(e$e$ !$ l!"%e%e3,"8
a3#l(a" re%e" La" ($+!r3ale"1
rela(!$e" #er"!$a"
rea$ rela(!$e" 3&t&a3e$te #r!6e5!"a"1 rea$  !$"!l(%a$ la a3("ta% #er"!$al !$ l!"
3(e3r!" %e "& e$t!r$! la!ral1
&R?57->/ =? >F7/>5: a#a(%a% %e $e;!(ar  re"!l6er !$+l(t!"8 La" #er"!$a"
a#ae" %e 3a$ear l!" !$+l(t!" (%e$t(+(a$ a la" ]#er"!$a$ %(+'(le"]  "e rela(!$a$ !$
ella" %e +!r3a %(#l!3,t(a1 3a$ea$ la" "(t&a(!$e" te$"a" !$ tat!1 re!$!e$ l!" #!"(le"
!$+l(t!"1 "aa$ a la l&. l!" %e"a&er%!"1 +!3e$ta$ la aa%a ! relaa3(e$t! %e la te$"()$1 
al(e$ta$ al %eate  a %("&"()$ a(erta1 &"a$ el 3!%! %e lle;ar a "!l&(!$e" -&e
"at("+a;a$ #le$a3e$te a t!%!" l!" (3#l(a%!"1

69
&C7434>/  >@?34>/: "er a#ae" %e traaar !$ l!" %e3," e$ la !$"e&()$
%e &$a 3eta !3$8 La" #er"!$a" a#ae" %e (3#l(ar"e e$ la !$"e&()$ %e !et(6!"
!3#art(%!" e-&(l(ra$  !3#arte$ #la$e" ($+!r3a()$  re&r"!"1 #r!3&e6e$ &$ l(3a %e
a3("ta%  !!#era()$1 &"a$  al(e$ta$ la" !#!rt&$(%a%e" %e !la!ra()$1
&"4/7/=4=?5 =? ?-/@: "er a#ae" %e rear la "($er;(a ;r&#al e$ la !$"e&()$ %e
3eta" !let(6a"8 La" #er"!$a" %!ta%a" %e e"ta !3#ete$(a al(e$ta$ &al(%a%e" ;r&#ale"
!3! el re"#et! la %("#!$((l(%a%  la !!#era()$1 %e"#(erta$ la #art((#a()$  el
e$t&"(a"3!1 !$"!l(%a$ la (%e$t(%a% ;r&#al  el !3#r!3("!1 &(%a$ al ;r&#!  "& re#&ta()$1
!3#arte$ l!" 3*r(t!"8

TALLER: “TÉCNICAS CONCRETAS DE MANEJO DE LAS EMOCIONES”


T>/>4 NZ 1: R?5@/34>/ @3F-=4
E" t(l #ara !$tr!lar la" rea(!$e" +("(!l);(a" a$te" %&ra$te  %e"#&*" %e e$+re$tar"e a
la" "(t&a(!$e" e3!(!$al3e$te ($te$"a"8
W I$"#(ra #r!+&$%a3e$te 3(e$tra" &e$ta" 3e$tal3e$te 5a"ta 4
W Ma$t*$ la re"#(ra()$ 3(e$tra" &e$ta" 3e$tal3e$te 5a"ta 4
W S&elta el a(re 3(e$tra" &e$ta" 3e$tal3e$te 5a"ta J
W Re#(te el #r!e"! a$ter(!r

T>/>4 NZ2: D??>/ =?7 @?54/?


E"ta e"trate;(a "e e$tra e$ el !$tr!l %el #e$"a3(e$t!8 Se %ee$ "e;&(r l!" "(;&(e$te"
#a"!":
W C&a$%! te e3#(ee" a e$!$trar ($)3!%! $er6(!"! ! altera%! #r*"tale ate$()$ al
t(#! %e #e$"a3(e$t!" -&e e"t," te$(e$%! e (%e$t(+(a t!%!" a-&ell!" !$ !$$!ta(!$e"
$e;at(6a" <e$tra%!" e$ el +raa"! el !%(! 5a(a !tra" #er"!$a" la &l#a(l(.ar'a$ et8=
W D( #ara t( 3("3! Ba"tab
W S&"t(t&e e"!" #e$"a3(e$t!" #!r !tr!" 3," #!"(t(6!"
El #r!le3a %e e"ta t*$(a e" -&e "e $ee"(ta (erta #r,t(a #ara (%e$t(+(ar l!"
#e$"a3(e$t!" $e;at(6!" a"' !3! #ara %arle" la 6&elta  !$6ert(rl!" e$ #!"(t(6!"8
T>/>4 NZ $: R?744>/ -5>-743
Pa"!" a "e;&(r:
 S(*$tate tra$-&(la3e$te e$ &$a #!"(()$ )3!%a8 C(erra l!" !!"8
 Relaa le$ta3e$te t!%!" l!" 3"&l!" %e t& &er#! e3#e.a$%! !$ l!" %e%!" %e l!"
#(e"  relaa$%! l&e;! el re"t! %el &er#! 5a"ta lle;ar a l!" 3"&l!" %el &ell!  la ae.a8
 U$a 6e. -&e 5aa" relaa%! t!%!" l!" 3"&l!" %e t& &er#! (3a;'$ate e$ &$ l&;ar
#a'+(!  relaa$te8 C&al-&(era -&e "ea el l&;ar -&e el(a" (3a;'$ate t!tal3e$te relaa%! 
%e"#re!&#a%!8 Prat(a e"te eer((! ta$ a 3e$&%! !3! "ea #!"(le al 3e$!" &$a 6e. al
%'a %&ra$te &$!" ?0 3($&t!" e$ a%a !a"()$8
T>/>4 NZ : E54 ?47
E"ta t*$(a e"t, #e$"a%a #ara "er e3#lea%a a$te" %e a+r!$tar "(t&a(!$e" e$ la" -&e $!
$!" "e$t(3!" "e;&r!"8 C!$"("te "(3#le3e$te e$ (3a;($arte -&e e"t," e$ e"a "(t&a()$ <#!r
ee3#l! #(%(*$%!le a al;&(e$ -&e "al;a !$t(;!=  -&e l! e"t," 5a(e$%! (e$ a la 6e. -&e
te "(e$te" t!tal3e$te relaa%!  "e;&r!8 Dee" #rat(ar 3e$tal3e$te l! -&e 6a" a %e(r 
5aer8 Re#(te e"t! 6ar(a" 6ee" 5a"ta -&e e3#(ee" a "e$t(rte 3," relaa%!  "e;&r! %e t(
3("3!8

DECIMO SETIMA SEMANA


2$ AGOSTO
1:00 % 1,:$0 "ORAS

MOTIVACI'N ; LIDERAGO.

LIDERAGO
70
El l(%era.;! e" el !$&$t! %e 5a(l(%a%e" ;ere$(ale" ! %(ret(6a" -&e &$ ($%(6(%&! t(e$e
#ara ($+l&(r e$ la +!r3a %e "er ! at&ar %e la" #er"!$a" ! e$ &$ ;r&#! %e traa!
%eter3($a%! 5a(e$%! -&e e"te e-&(#! traae !$ e$t&"(a"3! 5a(a el l!;r! %e "&" 3eta"
 !et(6!"8 Ta3(*$ "e e$t(e$%e !3! la a#a(%a% %e t!3ar la ($((at(6a ;e"t(!$ar
!$6!ar #r!3!6er ($e$t(6ar 3!t(6ar  e6al&ar &$ #r!et! %e +!r3a e+(a.  e+((e$te
"ea *"te #er"!$al ;ere$(al ! ($"t(t&(!$al<%e$tr! %el #r!e"! a%3($("trat(6! %e la
!r;a$(.a()$=8

UÉ ES UN LÍDER

U$ l'%er e" a-&el -&e t(e$e la a#a(%a% %e ($+l&e$(ar  te$er a&t!r(%a% "!re &$ ;r&#! 
-&e &e$ta !$ &$a "er(e %e a#a(%a%e"  arater'"t(a" e"#e'+(a" -&e le #er3(te$
eerer la la!r %e l(%era.;!
E/5? -4 3?974 F-=4?47 ? ?7 7/=?349 -? ?5 74 45? @434 -? - -? 7K=?3. L4
43K4 =? 75 4-3?5 74 34 74 3?974 =? 3 ? 745 3?74>/?5 @?3547?5  ?5
F>/7 5?>/774  - ?F?>/H4: QN @945 4 745 @?3545 ? - 7-943: @?  ? ?7
7-943 =? 745 @?3545Q. E @>45 @474345 45K > 34?5 4 745 @?3545 45K ?7745 ?
3443.

CARACTERÍSTICAS DEL LÍDER

 T!3a %e("(!$e"
 E" ae"(le
 I$"#(ra !$+(a$.a
 I$terata !$ l!" %e3,"


M!t(6a
V("()$ aa lar;!
l!" e3#lea%!"
#la.!
 Ma$ea (e$ la !3&$(a()$
 Re!$!e el traa! (e$ 5e5!
 E" !r%(al a3ale  !#t(3("ta

OBJETIVOS PRINCIPALES DE UN LÍDER

 Lle6ar la re"#!$"a(l(%a% %e eerer el l(%era.;! e" &$a ;ra$ 3eta #&e"t! -&e el
l'%er %ee "er la ($"#(ra()$ %e l!" !tr!" 3(e3r!" %el e-&(#!1 #!r ell! el l'%er %ee
#!rtar"e  "er !3! e"#era -&e "ea$ "&" !la!ra%!re"8 S(e$%! a"' t!%!"
!$&$ta3e$te ala$.ar,$ el !3et(%! tra.a%!8
 El l(%era.;! $! "!l! 6($&la al l'%er  "&" "&alter$!" 3," alle;a%!" "($! a t!%!"
-&(e$e" traae$ #ara el l'%er8 E" %eter3($a$te #ara &$ l'%er !te$er la ae#ta()$ %e
"&" "&!r%($a%!" a &e %e e"t! %e#e$%er, el %e"arr!ll! %e la ;e"t()$ -&e e"te
%e"arr!lle8
 Per! el lle6ar el l(%era.;! %e &$ ;r&#! $! "e l(3(ta al #la$! la!ral1 a -&e e"t!
#&e%e %ar"e e$ t!%! a"#et! %e $&e"tra 6(%a8 S( (e$ e" (ert! e" 3& !3$ ele;(r
el re+ere$te %e la" !r;a$(.a(!$e" e"t! "e %ee a -&e el #la$tea3(e$t! %el &e$
l(%era.;! "e re+(ere a e"taleer &$a 3eta  !$"e;&(rla ;ra(a" a &$ traa! e$
!$&$t!8
 Vea3!" e$t!$e" !3! el l(%era.;! e"t, #re"e$te $! "!l! e$ el 3&$%! e3#re"ar(al
"($! ta3(*$ e$ ,3(t!" !3! l!" %e#!rte" %!$%e e" 6(tal %(re(!$ar a &$ e-&(#!
#ara ala$.ar la 6(t!r(a8

71
 A"' 3("3! #!%e3!" e$!$trar l(%era.;! e$ el "et!r e%&a()$ %!$%e ;ra(a" al
3*t!%! %e e$"ea$.a %e a%a 3ae"tr! "e !$"(;&e ale(!$ar a l!" al&3$!" #ara
-&e a! tra" a! te$;a$ 3," !$!(3(e$t!"8
 E ($l&"! e$ la +a3(l(a el l(%era.;! "e e$&e$tra #re"e$te 3e%(a$te l!" #a%re" !
5er3a$!" 3a!re" -&(*$e" "!$ t!3a%!" !3! ee3#l!8
 Ser &$ l'%er (3#l(a lle6ar a &e"ta" &$a ;ra$ re"#!$"a(l(%a% #er! "($ %&%a e" &$a
la!r -&e ;e$era ;ra$%e" "at("+a(!$e"8

TIPOS DE LIDERAGO

Se;$ Ma9 eer 5a tre" t(#!" #&r!" %e l(%era.;!:

 LK=?3 >43/5/> : e" el -&e t(e$e la a#a(%a% %e ;e$erar e$t&"(a"3!8 E" ele;(%!
!3! l'%er #!r "& 3a$era %e %ar e$t&"(a"3! a "&" "e;&(%!re"8 T(e$%e$ a reer 3," e$
"' 3("3!" -&e e$ "&" e-&(#!"  e"t! ;e$era #r!le3a" %e 3a$era -&e &$ #r!et! ! la
!r;a$(.a()$ e$tera #!%r'a$ !la#"ar el %'a -&e el l'%er aa$%!$e "& e-&(#!8

 LK=?3 34=/>/47 : e" a-&*l -&e 5ere%a el #!%er #!r !"t&3re ! #!r &$ ar;!
(3#!rta$te ! -&e #erte$ee a &$ ;r&#! +a3(l(ar %e *l(te -&e 5a te$(%! el #!%er %e"%e
5ae ;e$era(!$e"8 Ee3#l!": &$re($a%!8

 LK=?3 7?9K/: P!%r'a3!" #e$"ar e$ ]l'%er le;'t(3!]  ]l'%er (le;'t(3!]8 El #r(3er! e"
a-&ella #er"!$a -&e a%-&(ere el #!%er 3e%(a$te #r!e%(3(e$t!" a&t!r(.a%!" e$ la"
$!r3a" le;ale" 3(e$tra" -&e el l'%er (le;'t(3! e" el -&e a%-&(ere "& a&t!r(%a% a tra6*"
%el &"! %e la (le;al(%a%8 Al l'%er (le;'t(3! $( "(-&(era "e le #&e%e !$"(%erar l'%er #&e"t!
-&e &$a %e la" arater'"t(a" %el l(%era.;! e" #re("a3e$te la a#a(%a% %e !$6!ar 
!$6e$er a"' -&e &$ ]l(%era.;! #!r 3e%(! %e la +&er.a] $! e" !tra !"a -&e are$(a
%el 3("3!8 E" &$a !$tra%(()$ por si l! $(! -&e #&e%e %("t($;&(r a &$ l'der e" -&e
te$;a seguidores: sin seguidores no hay l'der8

A=/>/47?? 43?5 ? >-?4 75 /@5 =? 7/=?349 5 ?9 74 3?74>/ ?3? ?7


7K=?3 5-5 5?9-/=3?5  5-47?35:

 L/=?349 =/>4=3: +&er.a "&" #r!#(a" (%ea" e$ el ;r&#! e$ l&;ar %e #er3(t(rle a l!"
%e3," ($te;ra$te" a 5aer"e re"#!$"ale" #er3(t(*$%!le" "er ($%e#e$%(e$te"8 E"
($+le9(le  le ;&"ta !r%e$ar8 De"tr&e la reat(6(%a% %e l!" %e3,"8

 L/=?349 4->3/>: el l'%er e" el $(! e$ el ;r&#! -&e t!3a la" %e("(!$e"
aera %el traa!  la !r;a$(.a()$ %el ;r&#! "($ te$er -&e &"t(+(arla" e$ $($;$
3!3e$t!8 L!" r(ter(!" %e e6al&a()$ &t(l(.a%!" #!r el l'%er $! "!$ !$!(%!" #!r el re"t!
%el ;r&#!8 La !3&$(a()$ e" &$(%(re(!$al: %el l'%er al "&!r%($a%!8

 L/=?349 =?>3/>: el l'%er t!3a %e("(!$e" tra" #!te$(ar la %("&"()$ %el


;r&#! a;ra%e(e$%! la" !#($(!$e" %e "&" "e;&(%!re"8 L!" r(ter(!" %e e6al&a()$  la"
$!r3a" "!$ e9#l'(ta"  lara"8 C&a$%! 5a -&e re"!l6er &$ #r!le3a el l'%er !+ree
6ar(a" "!l&(!$e" e$tre la" &ale" el ;r&#! t(e$e -&e ele;(r8

 L/=?349 4@/>: el l'%er a la 6e. -&e re+le9(!$a "!re la 6("()$ -&e 5a %e


3!6er al ;r&#! l(%era%! 5a(a "& !et(6! %e"ea%! "e e9#re"a a tra6*" %e "(3#le"
!$!3at!#ea" 6erale" -&e +a6!ree$ $!tale3e$te el e$t&"(a"3! %el ;r&#!8

 L/=?349 @4?347/54: $! t(e$e !$+(a$.a e$ "&" "e;&(%!re" !3$3e$te t!3a la


3a!r #arte %e la" %e("(!$e" e$tre;a$%! re!3#e$"a"  a"t(;!" a la 6e.8 S& la!r
72
!$"("te e$ -&e "&" e3#lea%!" traae$ 3,"  3e!r ($e$t(6,$%!l!" 3!t(6,$%!l!" e
(l&"(!$,$%!l!" a #!"(le" #re3(!" "( l!;ra$ el !et(6!8

 L/=?349 7/?347 (laisse( faire): el l'%er a%!#ta &$ #a#el #a"(6! aa$%!$a el #!%er
e$ 3a$!" %el ;r&#!8 E$ $($;$ 3!3e$t! &.;a $( e6ala la" a#!rta(!$e" %e l!" %e3,"
3(e3r!" %el ;r&#!8 L!" 3(e3r!" %el ;r&#! ;!.a$ %e t!tal l(erta%  &e$ta$ !$ el
a#!! %el l'%er ")l! "( "e l! "!l((ta$8

E5/75 =? L/=?349
1. L/=?349 E@3?543/47

El l(%era.;! e"#e'+(a3e$te
5alare3!" e" &$ te3a -&e %el6e$(3!" %e"arr!lla$%!
l(%era.;! 5ae a 6ar(!" art'&l!" #er! e$ e"te
e3#re"ar(al8
E"te l(%era.;! t(e$e -&e 6er e"tre5a3e$te !$ la" !r;a$(.a(!$e" !la!ra%!re"  l!"
!et(6!" %e la e3#re"a8
El l(%era.;! e3#re"ar(al reae 3a!r3e$te "!re el %(ret(6! ! ;ere$te %e la !r;a$(.a()$
-&e "e %(r(a8 E"te l'%er %ee &"ar la ae#ta()$ %e l!" !la!ra%!re" l!;ra$%! -&e la"
6!l&$ta%e" %("t($ta" %e l!" e3#lea%!" "e !$"e$"e$ 5a"ta "er &$a 3("3a 6!l&$ta% -&e
6aa e$ #r! %el !et(6! 3ara%! #!r la e3#re"a8
El l(%era.;! e3#re"ar(al e" 6(tal #ara &$a !r#!ra()$ a -&e %e e"ta %e#e$%e el *9(t! %e la
e3#re"a e$ $(6ele" %e #r!%&t(6(%a%  re$ta(l(%a%8 A"' 3("3! el e-&(#! %ee e"tar
"&+((e$te3e$te !3#e$etra%! #ara #!%er ae#tar la" %(re(!$e" "&;ere$(a" !$"e!"
e$tre !tra" (%ea" -&e #(%a el l'%er "e;&(r8
S($ %&%a e" (3#!rta$te -&e el ;r&#! 5&3a$! -&e "e l(%era e$ &$a !r;a$(.a()$ te$;a la
#!"((l(%a% %e (%e$t(+(ar la a#a(%a% %e 3a$%! !r;a$(.a()$  %(retr(. -&e el l'%er eer.a
"!re ella"8

L
Para-?"er?>?5/45
&$ l'%er @434 -/7/43 ?5?
e3#re"ar(al e" 7/=?349:
"&"ta$(al e$!$trar la +!r3a %e 3a$te$er a a%a
!la!ra%!r !$te$t! !$ el traa! -&e %e"arr!lle e3(t(e$%! "&" !#($(!$e" e (%eale" #er!
!$&;,$%!la" !$ el ($ter*" #r($(#al %e la e3#re"a8
De e"ta 3a$era "e ;ara$t(.a -&e el traa! -&e %e"arr!lla a%a e3#lea%! "e 5ae !$ la
3e!r #re%("#!"(()$ l! -&e "e %er(6a e$ &$a ;ra$ al(%a% %e #r!%&t(6(%a%8
Para l!;rar t!%! e"t! -&(*$ eere el l(%era.;! e3#re"ar(al %ee "er a#a. %e "er &$
re+ere$te #ara t!%! -&(*$ traae e$ la !r;a$(.a()$8 S& %e%(a()$  ee3#l! "er,$
e$t!$e" &$a +&e$te %e ($"#(ra()$ #ara l!" %e3," e3#lea%!"8
&(*$ e" l'%er ta3(*$ %ee "er &$ e"trate;a8 Al;&(e$ -&e $! "!l! "ea e3#re$%e%!r
3!t(6a%!r  +a(l(ta%!r "($! -&e ta3(*$ te$;a e$ &e$ta t!%!" l!" !et(6!" #la"3a%!" #!r
la !r;a$(.a()$ e$ #aralel!8
La a#a(%a% %e 3a$%! a-&' e" r&(al el t!3ar %e("(!$e" el "aer !$%&(r ;r&#!" "er
e3#,t(!  te$er +a(l(%a% %e #alara "!$ ta$ "!l! al;&$a" %e la" arater'"t(a" -&e t!%!
l'%er e3#re"ar(al $ee"(ta te$er8

2. L/=?349 3454>>/47
El
%ell(%era.;!
l(%era.;!tra$"a(!$al
tra$"a(!$al"ee"re+(ere al l(%era.;!
3& "e$(lla e3#re"ar(al
el !$e#t! a!a%!
#r(3a e$ -&ealel($tera3(!8 La le
traaa%!r real(.a
"&" "er6((!" !te$(e$%! &$ "alar(! #!r ell! !$&$ta3e$te a !tr!" e$e+((!"1 3(e$tra" -&e
el l'%er le re!$!e al e3#lea%! "&" "er6((!" d#re3(,$%!l! !$ el "alar(!  e$e+((!" %e
le8
El l'%er tra$"a(!$al e$t(e$%e -&e #ara !$"e;&(r l!" !et(6!" e3#re"ar(ale" e" $ee"ar(!
re!$!er el traa! %e l!" !la!ra%!re" r($%,$%!le" ($tere"e"  re!3#e$"a"8

$. L/=?349 T345F34>/47

73
El l(%era.;! tra$"+!r3a(!$al e" 3& &t(l(.a%! %e$tr! %el a3#! e3#re"ar(al e$ e"te
art'&l! te !$tare3!" t!%! aera %el l(%era.;! tra$"+!r3a(!$al8

Per! #ara e3#e.ar !rreta3e$te $!" re3!$tare3!" a l!" ($((!" %el !$e#t! !3! tal8 El
l(%era.;! tra$"+!r3a(!$al e" &$ !$e#t! -&e +&e ($tr!%&(%! #!r &$a a&t!r(%a% e$
e"t&%(!" %e l(%era.;! a3e" MaGre;!r B&r$" -&(*$ %e'a -&e el l(%era.;!
tra$"+!r3a(!$al "e lle6a a a! &a$%! l!" l'%ere"  "e;&(%!re" 5ae$ e$tre "' #ara
a6a$.ar a &$ $(6el 3," alt! %e la 3!ral  la 3!t(6a()$8

E" a"' !3! MaGre;!r %e"arr!lla &$a te!r'a %!$%e el l'%er &e;a $! "!l! &$ r!l %e #!%er
"($! %e ee3#l! %e 3!ral  3!t(6a()$ traaa$%! %e la 3a$! !$ l!" !la!ra%!re"8 E"ta

te!r'ate!r'a
E"ta "e a"a
t(e3#!e$%e"#&*"
el a3(!
"e 6e -&e e" a#a.
e$r(-&e(%a %e al#r!etar
;ra(a" el Ba""
Ber$ar% M8 ee3#l!
-&(e$#r!#(!8
e" !tr!
e9#ert! e$ l(%era.;!8 B&r$" %e"arr!lla el !$e#t! #r(3er! %e MaGre;!r aa%(e$%! (%ea"
l!;ra$%! !$retar l! -&e 5! "e !$!e !3! Ba"" Te!r'a %el L(%era.;!
Tra$"+!r3a(!$al8

E$t!$e" - ?5 ?7 7/=?349 345F34>/47

E" el #r!e"! e$ el -&e &$ l'%er &"a alar %e 3a$era #r!+&$%a e$ "&" !la!ra%!re" #ara
-&e %e e"ta +!r3a traae$ !$&$ta3e$te 3e%(a$te &$ $(6el 3," alt! %e la 3!ral  la
3!t(6a()$ l!;ra$%! l!" !et(6!" %e la e3#re"a8

E"te a3(! e" 3&5! 3," #r!+&$%! %e l! -&e #aree a -&e $! "!l! ($6!l&ra a"#et!"
$et!" %e la !r;a$(.a()$ -&e "e %(r(;e "($! %e a%a ($%(6(%&! -&e la!ra #ara e"ta8 E" &$a
rela()$ 3&5! 3," era$a !$ el traaa%!r la #r!9(3(%a% e" l! -&e #r!%&e -&e el
%e"arr!ll! %e la e3#re"a "e #r!%&.a !$ *9(t!8

E"te
%e lat(#! %e l(%era.;!
e3#re"a a -&e!$"(%era -&e e" +&$%a3e$tal
e"t! ;ara$t(.a l!;rar
la tra$"3("()$ e"t!" la.!"
a"ert(6a %e l!"!$!et(6!"
l!" e3#lea%!"
%e la
!r;a$(.a()$8 El l(%era.;! e3#re"ar(al ta3(*$ #&e%e e-&(#arar"e !$ el l(%era.;!
ar("3,t(! #!r "& +!r3a %e %e"arr!llar"e !$ l!" "e;&(%!re"8

Al;&$a" arater'"t(a" -&e #!%r'a" e$!$trar "($ %&%a e$ -&(e$e" #rat(a$ el l(%era.;!
tra$"+!r3a(!$al "er'a$

?8 )aloración del colaborador  el traaa%!r e" 3&5! 3," -&e &$a 5erra3(e$ta #ara
;a$ar %($er!1 a$te" -&e e"! e" &$a #er"!$a  3eree &$ (e$e"tar8
28 e importa lo que piensas  l! -&e el !la!ra%!r #(e$"e & !#($e e" %e
tra"e$%e$(a8
>8 7elicitaciones 3!t(6a()$ e ($"#(ra()$ e$ la" +&$(!$e" %e"e3#ea%a" #!r el
!la!ra%!r e$ la !r;a$(.a()$8
48 Lo *icimos 'untos !t!r;arle re!$!(3(e$t! #!r el *9(t! %e la e3#re"a8
8 1onf"o en mi equipo  te$er la "&+((e$te !$+(a$.a e$ el e-&(#! 5&3a$! -&e "e
3a$ea8
@8 iras a futuro la #r!e()$ e$ !et(6!" e" +&$%a3e$tal8 Se e"#era &$ re(3(e$t!
a lar;! #la.! 3," -&e !et(6!" ($3e%(at!" a !rt! #la.!8
78 .postemos por todo a#a(%a% %e arr(e";ar"e #!r l! -&e "e !$"(%era &e$a"8
U$ l'%er tra$"+!r3a%!r l!;ra -&e "&" traaa%!re" "e "(e$ta$ a ;&"t! e$ "& !r;a$(.a()$
6($&l,$%!l!" !$ el #r!et! #ara -&e l! "(e$ta$ !3! "&!8 C!$"(%era$ -&e el traaa%!r
e" (3#!rta$te #ara "& e3#re"a #!r e"! le !t!r;a$ la !$+(a$.a "&+((e$te r($%,$%!le" "&
ee3#l! #ara +!r3ar &$a &e$a !r;a$(.a()$ a $(6el 5&3a$!  e3#re"ar(al8

. L/=?349 5/-4>/47

74
El l(%era.;! "(t&a(!$al e" !tr! e"t(l! %e l(%era.;! -&e $! "!l! a#l(a al ,3(t! e3#re"ar(al
a"' ta3(*$ a#l(a a a%a a"#et! %e $&e"tra" 6(%a"8

E$ el "(;&(e$te art'&l! tratare3!" aera %el l(%era.;! "(t&a(!$al  t!%a" "&" ar("ta"8 Per!
#r(3er! e$te$%a3!" l!" !r';e$e" %el l(%era.;! "(t&a(!$al8

Pa&l Her"e &$ e9#ert! e$ #"(!l!;'a  e$ Bla$5ar% &$a a&t!r(%a% e$ re&r"!" 5&3a$!"
lle6ar!$ a a! el %e"arr!ll! e ($6e"t(;a()$ %el #r!et! -&e %(! 6(%a al at&al 3!%el! %e
l(%era.;! "(t&a(!$al8

E$ e"te 3!%el! Her"e  Bla$5ar% #la$tea$ &$ l(%era.;! %("t($t! a l!" %e3," a"a%! e$
la 6er"at(l(%a% %el a3(! %e "(t&a()$ a -&e "e #&e%e !#tar #!r ele;(r &$ e"t(l! %e
l(%era.;! a#r!#(a%! a a%a (r&$"ta$(a1 e"t! a&%ar'a a -&e "e l!;re$ !$ *9(t! la" tarea"
e$!3e$%a%a"8

Pe"e a -&e e" &$a 3!%al(%a% a"ta$te +at(le  (e$ 6("ta #!r !r;a$(.a(!$e" "& *9(t!
%e#e$%e %e la 3a%&re. -&e #re"e$te$ l!" !la!ra%!re" %e la !r#!ra()$8 E"t!" %!"
e9#ert!" "e re+(ere$ a 3a%&re. !3! %e"e! %e l!;r! 5a(l(%a% e9#er(e$(a %("#!"(()$ 
alt! ;ra%! %e re"#!$"a(l(%a%8

Per! e$t!$e" - ?5 ?7 7/=?349 5/-4>/47


E" &$ 3!%el! %e l(%era.;! -&e "e #&e%e a"&3(r %e a&er%! a la "(t&a()$ e$ la -&e "e
e$&e$tre &$ l'%er8 El *9(t! %e e"te e"t(l! %e#e$%e %el $(6el %e %e"arr!ll! %e l!" e3#lea%!"
a"' !3! %e la a#a(%a% %e l(%era.;! %e -&(*$ e"t, a ar;! %el ;r&#! 5&3a$!8

Se #&e%e$ a"&3(r %("t($t!" t(#!" %e e"t(l!" %e l(%era.;! %e a&er%! a la (r&$"ta$(a e"t!


e" a"ta$te &e$! #&e" #er3(te %e"taar l! 3e!r %e a%a e"t(l! #ara %("t($ta" #!"((!$e"8

El
-&e"aer ele;(r
el l'%er &al%e"arr!llar1
"ar, e"t(l! %e l(%era.;! e" el a%e&a%!
e"te l(%era.;! #ara a%a
%ee a%e&ar"e 3!3e$t!
a la" "er, &$a
$ee"(%a%e" 6(rt&%
%el ;r&#!
#ara -&e %e e"ta 3a$era "ea e+(a.8

El l(%era.;! "(t&a(!$al "e l!;ra &a$%! "e e"talee &$ e-&(l(r(! e$tre l!"
!3#!rta3(e$t!" %("t($t!" -&e a%!#te$ &$ l'%er  la !3#et(t(6(%a% %e "& e-&(#!8

Se;$ Her"e  Bla$5ar% la" arater'"t(a" %el l(%era.;! "(t&a(!$al "e a"ar'a$ e$ %!"
t(#!" %e !3#!rta3(e$t!

?8 1omportamiento directi%o8 Va %(re(!$a%! al %e"arr!ll! %e la tarea !3! tal %e


a&er%! a la" +&$(!$e" -&e el l'%er %el(3(te8 Se %(e !3! real(.ar la tarea &a$%!
5aerla  !$tr!la a%a re"&lta%!8

28 1omportamiento de apo#o8 Va %(re(!$a%! al %e"arr!ll! %el ;r&#! !3! &$ t!%!8


A-&' e" %!$%e el l'%er %el e-&(#! l!;ra +!3e$tar la #art((#a()$  !5e"()$ %el ;r&#!1
#&e" e"t! ;ara$t(.ar, la 3e!ra %e la !r;a$(.a()$ a%e3," %e 3!t(6ar a l!" 3(e3r!" %e
la e3#re"a8
El l(%era.;! "(t&a(!$al $! "!l! "e a#l(a al ,3(t! e3#re"ar(al "($! e$ &al-&(er a"#et! %e
$&e"tra" 6(%a" %e"%e el ,3(t! +a3(l(ar #er"!$al ! a3(al

MOTIVACION

La 3!t(6a()$ #&e%e %e+($(r"e !3! _el "eala3(e$t! ! *$+a"(" -&e "e %e"&re e$ &$a
#er"!$a 5a(a &$ %eter3($a%! 3e%(! %e "at("+aer &$a $ee"(%a% rea$%! ! a&3e$ta$%!
!$ ell! el (3#&l"! $ee"ar(! #ara -&e #!$;a e$ !ra e"e 3e%(! ! e"a a()$ ! (e$ #ara
75
-&e %ee %e 5aerl!`8 Otr!" a&t!re" %e+($e$ la 3!t(6a()$ !3! _la ra'. %($,3(a %el
!3#!rta3(e$t!`1 e" %e(r _l!" +at!re" ! %eter3($a$te" ($ter$!" -&e ($(ta$ a &$a
a()$`8 La 3!t(6a()$ e" &$ e"ta%! ($ter$! -&e at(6a %(r(;e  3a$t(e$e la !$%&ta8

EL CICLO MOTIVACIONAL
4)"?545/5. E" %e(r e$ (ert! 3!3e$t! el !r;a$("3! 5&3a$! #er3a$ee e$
e"ta%! %e e-&(l(r(!8
) E5K-7. E" &a$%! a#aree &$ e"t'3&l!  ;e$era &$a $ee"(%a%8
>) N?>?5/=4=. E"ta $ee"(%a% <($"at("+e5a a$= #r!6!a &$ e"ta%! %e te$"()$8
=)E54= =? ?5/8 La te$"()$ #r!%&e &$ (3#&l"! -&e %a l&;ar a &$ !3#!rta3(e$t!
! a()$8
?)C@34/?8 El !3#!rta3(e$t! al at(6ar"e "e %(r(;e a "at("+aer %(5a
$ee"(%a% a ala$.ar el !et(6! "at("+at!r(a3e$te
F) S4/5F4>>/. S( "e "at("+ae la $ee"(%a% el !r;a$("3! ret!r$a a "& e"ta%! %e
e-&(l(r(! 5a"ta -&e !tr! e"t(3&l! "e #re"e$te8 T!%a "at("+a()$ e" ,"(a3e$te &$a
l(era()$ %e te$"()$ -&e #er3(te el ret!r$! al e-&(l(r(! 5!3e!"t,t(! a$ter(!r8

Equilibrio Satisfacció
interno n

Estímulo, Para Conducta


interno o obtene
externo r el
resulta

Necesidad
de do Tensión
Obtener
algo

PRIMERAS TEORÍAS DE LA MOTIVACI'N


& Ma"l!  "& erar-&'a %e la" $ee"(%a%e"
& Te!r'a Q  Te!r'a 
& M!t(6a()$H(;(e$e

?.& TEORIA DE MASLOW


Ara5a3 Ma"l! #r!#&"! -&e la" !$%&ta" ta$t! ($%(6(%&ale" !3! !r;a$(.a(!$ale"
e"t,$ !r(e$ta%a" a la "at("+a()$ %e $ee"(%a%e"  -&e e"ta" $ee"(%a%e" "e e"tr&t&ra$
er,r-&(a3e$te e$ %("t($ta" #r(!r(%a%e" %e "at("+a()$8

erar-&(.) %(5a" $ee"(%a%e" e$ e"te !r%e$:

?8 La #r(3era a&"a ! 3!t(6! #!r la" -&e &$ 5!3re ata "!$ la" e9(;e$(a"
+("(!l);(a" e" %e(r rela(!$a%a" !$ la !$"er6a()$ %e la 6(%a !3!
!3er %!r3(r "e9! et8
28 A+(r3a -&e &$a 6e. -&e el 5!3re 5a "at("+e5! %(5a" $ee"(%a%e" t(e$e
$ee"(%a% %e "e;&r(%a% #ara &r(r !$t($;e$(a" +&t&ra" %e l!" -&e
%e#e$%e$ %e *l8
>8 El 5!3re re-&(ere %e ae#ta()$ "!(al8 La $ee"(%a% %e ($te;rar &$a
+a3(l(a  %e ($te;rar &$ ;r&#! %e a3(;!" ! %e traa!8

76
48 El "er 5&3a$! re-&(ere %e a3!r #r!#(! te$er &$a &e$a (3a;e$ %e "' e"
%e(r ae#tar"e a "' 3("3!8 É9(t!  #re"t(;(!8
8 P!r lt(3 ! el 5!3re re-&(ere tra"e$%er e$ "& 6(%a e" %e(r t(e$e
$ee"(%a% %e a&t!rreal(.a()$8

2.& TEORÍA *  TEORÍA ;

MGre;!r %(! -&e 5a'a %!" +!r3a" %e 6er a l!" "ere" 5&3a$!":
Te!r'a Q: B,"(a3e$te %e +!r3a $e;at(6a
Te!r'a : E"e$(al3e$te #!"(t(6!

T?3K4 *: M=?7 T34=/>/47

S&#&e"t!" "!re l!" e3#lea%!":


– El traa! e" %e"a;ra%ale
– C!3! $! le" ;&"ta 5a -&e#!r $at&rale.a8
+!r.arl!8
– L!" e3#lea%!" re5&e$ la" re"#!$"a(l(%a%e"
– La "e;&r(%a% e" l! 3a" (3#!rta$te8

P!l't(a" %e %(re()$ re!3e$%a%a":


– S&#er6("ar  !$tr!lar8
– D(6(%(r el traa! e$ tarea" "(3#le" re#et(t(6a"  +,(le" %e a#re$%er8
– De"r((r el traa! !$ #r!e%(3(e$t!" %etalla%!"  #!r e"r(t!8
– Ser ]+(r3e] #er! &"t!  #a;ar (e$8

Re"&lta%!" e"#era%!":
– #r!%&()$ e"t,$%ar8

T?3K4  M=?7 D? L45 R?74>/?5 "-445

S&#&e"t!":
– El traa! e" al;! $at&ral
– E"t,$ !3#r!3et(%!" !$!3! el &e;! !"eela&t!!$tr!la$
l!" !et(6!" %e#!rte8
– A#re$%e$ a ae#tar  &"a$ la" re"#!$"a(l(%a%e"8
– T!%a la ;e$te e" reat(6a

P!l't(a" %e %(re()$ re!3e$%a%a":


– Ma$te$er ($+!r3a%!" a l!" e3#lea%!"8
– E"&5ar "&" !e(!$e" "&;ere$(a" ! #la$e"8
– Per3(t(r a&t!;e"t()$ e$ a"&$t!" r&t($ar(!"8

Re"&lta%!" e"#era%!":
77
– Me!ra %e la 3!ral  %el %e"e! %e !!#erar8
– Re%&()$ %e re"("te$(a a a3(!"8

$.& MOTIVACI'N&"IGIENE

Pr!#&e"ta #!r Fre%er(Z Her.er;8 A$al(.a l! -&e -&(ere la ;e$te %e "& traa!8
L!" +at!re" ($tr'$"e!" "e rela(!$a$ !$ la "at("+a()$ e$ el traa! 3(e$tra" l!"
e9tr'$"e!" "e a"!(a$ a la ($"at("+a()$8

#4>3?5 /9//>5
 Rela(!$a%!" !$ la" $ee"(%a%e" ,"(a"

 S& #re"e$(a $! #r!%&e 3!t(6a()$ #er! "( "at("+a()$ 3(e$tra" -&e "&
a&"e$(a #r!%&e ($"at("+a()$  %e"3!t(6a()$8

P!r ee3#l!:
 C!$%((!$e" %e traa!  !3!%(%a%
 P!l't(a" %e la e3#re"a  %e la a%3($("tra()$
 Rela(!$e" !$ el "&#er6("!r
 C!3#ete$(a t*$(a %el "&#er6("!r
 Salar(!"
 E"ta(l(%a% e$ el ar;!
 Rela(!$e" !$ l!" !le;a"

#4>3?5 /H4>/47?5
 Se rela(!$a$ !$ la" $ee"(%a%e" 3," ele6a%a"
 Fat!re" -&e #&e%e$ ;e$erar 3!t(6a()$  e$t&"(a"3! e$ la" #er"!$a"

P!r ee3#l!:
 Dele;a()$ %e la re"#!$"a(l(%a%
 L(erta% %e %e(%(r )3! real(.ar &$ traa!
 A"e$"!"
 Ut(l(.a()$ #le$a %e la" 5a(l(%a%e" #er"!$ale"
 S(3#l(+(a()$ %el ar;! <#!r -&(e$ l! %e"e3#ea=
 A3#l(a()$ ! e$r(-&e(3(e$t! %el ar;!

E"t!" +at!re" "!$ relat(6!" a a%a ($%(6(%&!  a "& $(6el %e %e"arr!ll!8 P!r l! ta$t! t!%a
e"trate;(a 3!t(6a(!$al %ee "er %("ea%a te$(e$%! e$ &e$ta la" arater'"t(a"
#art(&lare" %e a%a ($%(6(%&!

LA MOTIVACI'N EN EL TRABAJO

M!t(6a()$ %e traa! e" &$ !$&$t! %e +&er.a" e$er;*t(a" -&e "e !r(;($a$ ta$t! %e$tr!
!3! 3," all, %e "er &$ ($%(6(%&! #ara ($((ar &$ !3#!rta3(e$t! rela(!$a%! !$ el traa!
 #ara %eter3($ar "& +!r3a %(re()$ ($te$"(%a%  re$%(3(e$t!8
M(e$tra" -&e la 3!t(6a()$ a 3e$&%! #&e%e &t(l(.ar"e !3! &$a 5erra3(e$ta #ara a&%ar a
#re%e(r el !3#!rta3(e$t! 6ar'a !$"(%erale3e$te e$tre l!" ($%(6(%&!"  a 3e$&%! %ee
!3($ar"e !$ la a#a(%a%  l!" +at!re" a3(e$tale" #ara ($+l&(r real3e$te e$
re$%(3(e$t!  !3#!rta3(e$t!8 De(%! a la +&$()$ %e 3!t(6a()$ e$ -&e ($+l&e$ e$ el
re$%(3(e$t!  !3#!rta3(e$t! la!ral e" la6e #ara la" !r;a$(.a(!$e" a !3#re$%er 
e"tr&t&rar el a3(e$te %e traa! #ara +!3e$tar !3#!rta3(e$t!" #r!%&t(6!"  %e"ale$tar
a a-&ell!" -&e "!$ (3#r!%&t(6!"8

78
La 3!t(6a()$ e$ l!" !la!ra%!re" %e &$a !3#a'a e" %e 6(tal (3#!rta$(a %e(%! a -&e
ell!" %ar,$ t!%! %e "' e$ #r! %e &$ !et(6! #er"!$al & !r;a$(.a(!$al8 La 3!t(6a()$ la!ral
"e %a 3e%(a$te la rela()$ %e re!3#e$"a"  re$%(3(e$t!1 a -&e e"te t(#! %e ($e$t(6!" le"
%a 3*r(t! ! re!$!(3(e$t! a la!re" a"(;$a%a"8
U$ #er"!$al alta3e$te 3!t(6a%! le a#!rta (%ea" reat(6a" e ($$!6a%!ra" a la !3#a'a -&e
-&(.," #!%r,$ ;e$erarle *9(t! al;r&#! %e traa! e$ la !r;a$(.a()$8

DESMOTIVACION

La %e"3!t(6a()$ e" &$ e"ta%! ($ter(!r l(3(ta%!r  !3#le! arater(.a%! #!r la #re"e$(a
%e #e$"a3(e$t!" l(3(ta$te"  "e$"a()$ %e %e",$(3! -&e "e !r(;($a !3! !$"e&e$(a %e
la ;e$eral(.a()$ %e e9#er(e$(a" $e;at(6a" #r!#(a" ! ae$a"  &$a a&t!#ere#()$ %e
($a#a(%a% #ara ;e$erar l!" re"&lta%!" %e"ea%!"8
La %e"3!t(6a()$ #&e%e re"&ltar lara3e$te $!(6a "( "e !$6(erte e$ &$a te$%e$(a
re&rre$te ! e"tale #&e" t(e$%e a a+etar la "al&% a l(3(tar la a#a(%a% %e 6($&la()$  a
%e"+a6!reer la #r!%&t(6(%a% #!r &a$t! a+eta la !$+(a$.a e$ &$! 3("3! el +l&! %e
la reat(6(%a% la a#a(%a% %e t!3ar r(e";!"  la +&er.a %e6!l&$ta%
A&$-&e la %e"3!t(6a()$ #&e%e 6er"e !3! &$a !$"e&e$(a $!r3al e$ la" #er"!$a"
&a$%! "e 6e$ l!-&ea%!" ! l(3(ta%!" "&" a$5el!" #!r %(6er"a" a&"a" t(e$e
!$"e&e$(a" -&e %ee$ #re6e$(r"e8

EL ROL MOTIVADOR DEL LIDER

M/H43 47 @?3547 ?5:


W A&%arl!" a (%e$t(+(ar !et(6!" #er"!$ale"
W C!$%&(rl!" a e"taleer la !rrela()$ e$tre "& " !et(6!" #er"!$ale"  l!" %e la
e3#re"a8
W El(3($ar la" arrera" -&e (3#(%e$ al #er"!$al ala$.ar "&" !et(6!" <"&
a&t!%e"arr!ll!=
W Pr!6eer l!" a#!!" l!;'"t(!" $ee"ar(!"
W E6al&ar  !3#e$"ar e-&(tat(6a3e$te "&" re"&lta%!"
W Re!$!er  !3&$(ar l!" re"&lta%!" e9(t!"!"8

$ 3?9745 5/>45 =?7 =?5?@?[:

 El &e$ %e"e3#e! -&e e" re+!r.a%! !$ !$"e&e$(a" #!"(t(6a" t(e$%e a


!$t($&ar ! 3e!rar
 El %e"e3#e! -&e e" %e"3!t(6a%! !$ !$"e&e$(a" $e;at(6a" t(e$%e a %ereer
 El &e$ %e"e3#e! -&e #a"a %e"a#er((%! t(e$%e a %ereer !$ el t(e3#!

L45 5?/5 4>>/?5 =? >=->>/:


?8 Ut(l(.ar &$ re+!r.a3(e$t! #!"(t(6!

[&* e" re+!r.a3(e$t! #!"(t(6!\

& A-&ella a()$ %el !$%&t!r -&e "e real(.a ($3e%(ata3e$te %e"#&*" %e &$
%e"e3#e! e"#e(+(!
& A-&ella a()$ %el !$%&t!r -&e e" #er((%a #!r la #er"!$a !3! a;ra%ale
 "($era
79
& Re!3#e$"a" ta$;(le" e ($ta$;(le"

La (3#!rta$(a %el re+!r.a3(e$t! #!"(t(6! e$ la rea()$ %e &$ &e$ a3(e$te %e


traa!
& La" #er"!$a" l! $ee"(ta$
& Ge$era &$ l(3a #r!#((! #ara la ae#ta()$ %e re"#!$"a(l(%a%e"

28 Pre;&$tar -&* %&%a" #r!le3a"  #re!&#a(!$e" t(e$e el #er"!$al  #re;&$te


!3! &"te% #&e%e a&%ar a re"!l6erl!"8


Lle;&e a "er ae"(le
 Pr!ete &$a (3a;e$ %e era$'a
 E6(te &$a at(t&% %e+e$"(6a
 Re"te (3#!rta$(a a la" -&ea"  !$*$tre"e e$ el #r!e"! %e 3e!ra3(e$t!
 N! &t(l(e la" !#($(!$e" %e la ;e$te e$ !$tra %e ell!"8
 A&%e al ($%(6(%&! t'3(%! a "&#erar "& ($tr!6er"()$
 Re+&ere la e9#re"()$ %e #re;&$ta" #r!le3a"  #re!&#a(!$e"
 De"arr!lle la 5a(l(%a% #ara !3&$(ar  e"&5ar 3," e+(a.3e$te8

>8 S!l((tar !#($(!$e" a$te" %e t!3ar %e("(!$e"

 Re!$!.a -&e !#($(!$e" #er"!$ale" !$%&(r,$ a 3e!re" %e("(!$e"


 Re!$!.a -&e el "!l((tar !#($(!$e" $! "(;$(+(a re$&$(ar a "& a&t!r(%a%
 N! "e "(e$ta a3e$a.a%! #!r ar;&3e$t!" -&e $! #&e%e re+&tar
 Para !te$er !#($(!$e" "e re-&er(r, t(e3#!

Ut(l(e re&$(!$e" +!r3ale"  t*$(a" %e t!r3e$ta %e (%ea" #ara e"t(3&lar


!#($(!$e"
 E6(te &$a at(t&% 3e$tal $e;at(6a  %e+e$"(6a
 Re+&ere la" !#($(!$e" &a$%! "ea$ e9#re"a%a"
 Re"#!$%a a "&;ere$(a" (3#r,t(a" %e +!r3a tal -&e $! "e %e"a$(3e$
+&t&ra" !#($(!$e"

48 Pr!#!r(!$ar ($+!r3a()$  retr! ($+!r3a()$ %e 3a$era !#!rt&$a

 R!3#a "&" #r!#(a" arrera" #er"!$ale" #ara %ar ($+!r3a()$ !#!rt&$a


 Ut(l(e &$ e$+!-&e "("t*3(! #ara !3#letar el (l! %e retr!($+!r3a()$
 N! "e "(e$ta a3e$a.a%! #!r #re;&$ta" -&e $! #&e%a re"#!$%er e$ e"e 3!3e$t!
 Pr!#!r(!$e" &$a e9#l(a()$ #re("a !3#leta  "($era %e "& #!"(()$ !$
rela()$ a #re;&$ta"  "&;ere$(a"
 De re+!r.a3(e$t! a a-&ella" #er"!$a" -&e 5ae$ #re;&$ta"  3a$(+(e"ta$
#re!&#a(!$e"

De"e t(e3#! #ara ($+!r3ar al #er"!$al l! 3," #r!$t! #!"(le aera %e l!" a3(!"
%e #!l't(a ! #r!e%(3(e$t!"8

8 N! %(r(;(r e$ e9e"! ! #rear(a3e$te

NO:
 Trate %e e"#e&lar e$ &a$t! a la %e("()$ %e l!" !tr!"
 I$6e$te e9&"a" #ara aa$%!$ar "& re"#!$"a(l(%a% %e "&#er6("()$ !
l(%era.;!

80
 D(r(a e$ +!r3a tal -&e la ;e$te "e "(e$ta ($"e;&ra #ara a"&3(r
re"#!$"a(l(%a%e"

SI:
De+($a lara3e$te la" re"#!$"a(l(%a%e" %el #&e"t!
Per3(ta -&e la ;e$te t!3e %e("(!$e" -&e "!$ %e "& re"#!$"a(l(%a%
E"t(3&le a la" #er"!$a" -&e e"t,$ %("#&e"ta" a a&3e$tar el ala$e  la
!3#le(%a% %e "& traa!
E"te %("#!$(le  ae"(le #ara !+reer !$"e! "($ ($ter+er(r #ara -&e el
traa! "e 5a;a
Re!$!.a el #!%er %e %ele;ar !3! &$a 5erra3(e$ta ;ere$(al

@8 Tratar a la ;e$te !$ re"#et!

 P(%a $! !r%e$e
 Ha;a &$ e"+&er.! !$"(e$te #ara "al&%ar
 S!$r'a a&$ &a$%! %&ela
 De"e t(e3#! #ara !$6er"ar !$ la ;e$te
 Pre;&$te !3! "e "(e$te la ;e$te aera %e %e("(!$e" %e #!l't(a  #r!e%(3(e$t!"
 Ae#te la !$%(()$ 5&3a$a %e la ;e$te

Taller: Let&ra El L'%er P!l('a

DECIMO OCTAVA SEMANA


$0 AGOSTO

EVALUACI'N #INAL UNIACA

81

También podría gustarte